Skip to main content

Full text of "Joannis Seldeni jurisconsulti opera omnia, tam edita quam inedtia : in tribus voluminibus. Collegit ac recensuit; vitam auctoris, praefationes, & indices adjecit"

See other formats 


5MmJUam5 
^ibrar^. 


IN   TMECUSTODY  OF  TME 

B05TON    PUBLIC   LIBRARY. 


SHELF    N° 


/fffa '.-JdmJ 


JOANNIS  SELDENI 

JURISCONSULTI 

OPERA  OMNIA 

Tam  Edita  quam  Inedita. 


V  O  L.    II. 

In    quo   continentur, 


De  Successionibus  in  Bona 
Defunctorum ;  &deSuccEssi- 
onibus  in  Pontificatuni  Ebrae- 
orum. 

De  Dns  Syris. 

Eutychii  Ecclefiae  fuae  Origines. 

Uxor  Ebraic  a. 

Analecta  Anglo-Britannica. 

Janus  Anglorum. 


Dissertatio  ad  Fletam. 
Judicium   de  Decem  Scriptoribus 

Anglicanis. 
Mare  Clausum. 
Vindiciae  de  Scriptione  Maris 

Clausi. 
Marmora  Arundelliana. 
Notae  in  Eadmerum. 
Epistolae  &  Poemata. 


L    0    N   T)    I   N   I; 

Typis  S.  Palmer,  impenfis  J.  Walthoe,  C  Conyers,  J.  Knapton,  R.  Knaplock,  J.  &  B 
Sprint,  D.  Midwinter,  A.  Eettesworth,  B.  Lintot,  J.  Tonson,  W.  &  J.Innys 
R.  Gosling,  J.  Osborn  &  T.  Longman,  R.  Robinson,  T.  Woodward,  F.  Clay! 
B.  Motte,    A.  Ward,    T.  Wotton,    &  Executorum  Richardi  S.are. 

MDCCXXVI. 


*     A  \  .  \\  <  \  ■ 


.W»S<\\3 


D  E 

SUCCESSIONIBUS 

I    N 

BONA     DEFUNCTI, 

A     D 

LEGES     EBRAEORUM, 

LlBER       SlNGULARlS. 

Acceduat  ejufdem  de 

SUCCESSIONE 

I     N 

Pontificatum    Ebraeorum^ 

L  I  B  R  I     D  u  o. 


Reverendissimo  Illustrissimoqjje 

PRAESUll 

GUILIELMO     L  AU 
ARCHIEPISCOP 

CANTUARIEN    S    /, 
TOTIUS     ANGLIAE 

Primati  &  Metropolitano 

jf  0  A  N  N  E  S      S  E  L  D  E  N  U  S. 


IN  genere  funt  duplici,  antiftes  eminentijfime,  komines,  qui,  e  coetu  Chriftiano^ 
rum,  ftudiis  rebufque  Ebraicis  aevo  noftro  folertms  verfantur  ;  inftar  transfuga- 
rum  altt,  altt  tanquam  exploratores.  Prtoris  generts  nonfolum  illos  nuncupoy 
qui  apellarum  {itt  tnterdum  fii)  feBam  amplexantur,  verum  etiam  quotquot  re- 
ceptifjimas  de  cultu  ac  fide  Chriftianifmi  fententias  commentts  ex  Ebraeorum  larariis^ 
five  revera  petttisy  five  perperam  intelleBts,  temere  commutant.  Sic  ritus  fabbaticos 
*  tmiverfos  ad  Chriftianifmum  attinere  volunt  altiy  a  doBrtna  tnterea  etiam  veteris  eccle- 
fiae  Ebraicae  immane  quantum  aberrantes.  Sic  omntmodam  Chriftt  fatisfaBionem  im- 
pugnantes  alii,  eam  in  fanBiJfimae  vttae  exemplum  ac  praecepta  verterunt  ;  quae  ip- 
JiJJima  eft  Judaeorum  de  Mejfia,  quem  exfpeBant,  uti  &  Mahumedanorum  de  Chrifto 
noftro,  fententta.  Generis  fecundi  funt,  qut  m  rattone  cultus  fidetque  a  majoribus  per 
tot  fecula  accepta  ftabtlttaque  pte  acqutefcentes,  caftfifque,  qutbus  tntttattonts  facramen- 
to  obftrtnguntur ,  nunquam  non  fidt,  ad  res  alias  utrmfque  Federts  dtjfictliores,  quae  Jive 
e  jure  mortbufve,  five  ex  hiftortis  Ebraeorum  funt  expltcandae,  nec  altter  omntno  fatis 
accejfae,  enucleandas,  tllorum  confulunf  penetralta  ;  nec  admittere  queunt  (quemadmo- 
dum  fafttdtentts  ftomachi  tgnavtores)  ut  commentartt  &  tradtttones  gentts  nobiltjjimae, 
cut  anttqutjfima  &  fingularts  oraculorum  dtvtnorum  praerogattva  oltm  adeo  competut, 
plane  negligantur.  Htnc  facrificus,  feftts,  temporum  calculo,  judtctis  rtte  tntelltgen- 
dis ;  htnc  reipubhcae  a  numtne  fanBiffimo  injlitutae,  legumque  ab  eo  latarum  rattoni ; 
hinc  ejufmodt  alus  quamplurtmts  lux  nata  eft  clarijfima,  qua  carendo  caecuttijfe  pror- 
fus  vtros  altoqutn  doBtjJimos  eft  certtjjimum.  Ut  vero  gemis  antertus  impenfe  habes, 
praeful  reverendtjfime,  idque  meritijfimo,  invifum,  utpote  prudenttjfimus,  ampltjfi- 
■mus,  ajfiduufque  doBrtnae  &  difcipltnae  Chrtftianae  ajjertor  &  vindex  ;  tta  poftertoris 
generts  fautorem,  patronum,  ettam  fef  tnftigatorem  fiummum  te  palam  exhtbes.  Id 
fctlicet  mantfefto  facis,  dum,  ex  tncomparabdi  tllo  tuo  erga  bonas  artes,  qutbus  ipfe  prae- 
polles,  amore,  tot  volumintbus  quanttvts  preiti  Mss.  ex  Oriente,  atque  de  Orientaltum 
mortbus,  conquijitts  btbhothecam  Oxontt  tui  publicam  nunquam  defims  dttare.     Graects 


Ad  Archie^iscopum  Cantuar. 

'&  Latinis,  praeter  Arabica,  Perfica,  altaqtie  minorum  gentium  hifce  cognata  ejuf- 
modi  cimelia,  etiam  £2?  Ebraica  numerofe  conjungi  vis.  Sctentiffimtts  nimirum  doBrinae 
fludia  arBioribus  five  gentium  illuflriorum,  fve  feculorum,  five  autorum  angufliis  coer- 
eita,  non  minus  ejfe  crebro  mfehcia,  quam  dthgentem  ahas  rivuli  naturae  tndagatio- 
nem  phyfico,  cui  nec  fontes  a  qutbus,  nec  terrae  meatus  vartaque  metallorum  genera 
per  quae  defluxerit,  fuerint  perfpeBa.  Haec  tnter  recolendum,  commentarios  hofce  bi- 
nos  talterum  correBiorem  multoque  auBtorem,  alterum  ante  btennium  ferme  ex  aeflivo 
otio,  quo  in  ruftico  nobtltffimi  Comitts  Cantti  feceffu  placidiffime  frui  foleo,  natum)  ex 
Ebraeorum  maxime,  interdum  etiam  ex  Arabum  montmentts  petitos  evulgaturus,  ab- 
fltnere  nequibamj  qutn  iui  nomtnts  amphtudtni  eos  devoverem.  Stc  ettam,  veluti 
gratiarum  fymbolo,  feu  retribuitone  ahqua  congenere,  tantum  benefictum  tpfe  fingu- 
lariter  recognofcens.  Etenim  ego  extmiae  tuae  ejufmodi  munificentiae  non  folum  qua 
pubhca  efl,  fed  etiam  privatim  prae  dltts  anticipando,  partkeps  fio,  dum  ita  Itbe* 
ro  bibliothecae  tuae  tllius  Lambethanae ,  quam  tdeo,  ut  feraciffimum  codkum  rariffi^ 
morum  academicis  tuis  fiat  feminartum;  inftttuifli,  me  ufu  benigntfjime  dignaris^ 
fjhiantum,  ahas  ttbi,  pater  reverendtjfime,  debeo^  retkere  htc  malui  ;  velut  id 
quod  antmo  hbentiffime  clementiae  tttae  devinBifJimo  nunquam  non  infidens,  non  tam 
ambttiofius  efl  obtter  effundendum,  quam  obfervantta  atque  veneratione  aeterna  agno- 
fcendum. 

V.Kl.  April.  MDCXXXVi.  l     . 


PROLE- 


■« 


OLEG 


J_v  jl^i  Jr\.* 


De  Opufculi,  tum  in  defignandis  SucceJJi- 
onum  apud  Ebraeos  formults,  tum  in 
praebendojuris  Ebraici  rite  dignofcendi 
fpecimine,  utilitate.  Verpi  juramen- 
tum  per  Anchialum,  apud  Marttalem, 
explicatur.  Talmudts  utriufque  auto- 
ritas,  partes,  compofitio,  aevurn.  Et 
de  Scholarum,  legi  pubhce praelegendae 
Hierofolymis,  ante  exctdium  fub  Vef- 
pafianoy  frequentia. 

OPusculum  hoc  de  Succeffionibus, 
quod  ex  utroque  Talmude,  &  Hie- 
rofolymitano  &  Babylonio,  id  eft, 
ex  pandectis  juris  tani  civilis  quam 
facri,  quod  Ebraeis,  florentibus  eo- 
xum  rebus,  in  ufu  erat,  &  e  feledtioribus  rabbi- 
norum  commentariis,  practer  Sacras  Literas  (inter 
id  genus  alia  momenti  gravioris)  otio  fatis  abun- 
idantes  congeffimus,  in  arcto,  fateor,  eft  &  inglo- 
tius  labor.  Atque  inter  ea  forfan  duntaxat  aefti- 
mandum  non  paucis  videatur,  quae  plane  inutili 
xeconditioris  vetuftatis  quifquiliarum  affaniarum- 
que  apertura  curiofioribus,  atque  eis  qui  operofi- 
tate  in  priftino  feculo  fupervacua  nimium  amant 
occupari,  tantum  placere  folent.  Et  certe  quin 
eo  nomine  faventilfime  a  compluribus  excipiatur, 
dubitare  nequeo.  Ita  fcatent  paffim  fcrventia  e- 
jufmodi  ftudia  &  impetuofi  in  ea  feriatorum  ho- 
minum  affectus ;  five  quia,  praefentis  aevi  tae- 
dio  ac  fcelerum  odio,  ad  annos  praeteritos,  qui 
tamen  a  fcriptorum  rcticentia  meliores  maxime 
videntur,  recurrere  iibet ;  fwc  quia  noftris,  ut  fit, 
neglectis,  aliena  potius,  ut  exteros  terrarum  tra- 
ctus,  mores,  ftatus,  actus,  domeftica  infuper  ha- 
bentes,  affectamus,  non  fine  gravi  animi  vitio  & 
folenni.  Sed  eo  vacant  aequi  rerum  aeftimatores, 
qualesfunt,  qui  &  vetera  &  extera  diligenter  & 
prudenter  indagant,  confulunt,  in  partes  trahunt, 
&  merito  interdum  venerantur  ;  quae  nimirum 
five  rerum  divinarum  humanarumve  fcientiae,  fi- 
ve  rebus  agendis  decernendifque  iunt  ullatenus  im- 
praefentiarum  conducibilia.  Atque  ut  parum  a 
veternofo  diftat,  nudae  ac  inanis  deperire  vetufta- 
tis  cariem,  ita  fane  eam  quae  pofteritati,  per  tene- 
bricofa  ignorantiae  dumeta  alias  errabundae,  faces 
praefert  etiamnum  limpidas,  iivc  ultro  rejicere, 
Jive  in  quaeftionibus  difceptandis,  ubi  commode 
fieri  poteft,  non  adhibere,  aut  agyrtx  eft,  aut  fa- 
natici,  aut  lucumonis  ignavi.  Cum  igitur  non 
modo  theologi  Chriftiani,  fed  etiam  jurifconfulti 
&  politici,  ex  prifcis  Ebraeorum  moribus,  fingula- 
ribus  fancitis,  quae  ab  ipfoNumine  eis  praefcripta 
funt,  fubnixis,  normas  non  raro  atque  argumenta 
dijudicandis  controvcrfiis  aliquot  fumant ;  etiam 
&  hifce  id  quod  praeftitimus,  &  gratum  fore  & 
ufui  (quod  maxime  cupimus)  efle  poffe  vix  am- 
bigimus.     Idquc  tum  qua  Succeifiones  explicat, 

V  O  L.  II, 


tum  qua  fpecimcn  eftEbraici  jurisrite  dignofcen- 
di.  Nam  dum  Succeffiones  eo  explicantur,  feu 
dominii  a  defunctis  tranfmiffio  (quae  omnium  a- 
pud  homines  rerum  civilium  maxime  commuais 
eft,  eoque  etiam  nomine  hic  magis  advertenda) 
ita  peculiaris  Ebraeorum  mos  &  a  multiplicibus 
Chriftianorum,  tam  vetufti  quam  praefentis  aevi, 
formulis  difcrepans  cernitur,  ita  fubtilia  magiftro- 
rum  interpretamenta  atque  recepti  apud  gentem 
de  hac  juris  apices  panduntur,  ut  factas  de  haere- 
ditatibus  leges  ab  eis,  quibus  praefcriptae  funt,  ex- 
plicatas  praefto  habeant  theologi;  ut  fubtilitates 
forenfes,  pro  gentis  indole  repertas,  nec  minoris 
forfan  aeftimandas  quam  complures  quae  Roma, 
Spira,  Neapoli,  Parifiis,  Florentia,  Genua,  Tar- 
racone,  ac  a  tribunalibus  aliis  jurifconfultorumque 
collegiis  in  Europa  celebrioribus,  in  numerofis  de- 
cifionum,  refponforum,  opinionum,  confiliorum 
voluminibus  afferri  folent,  agnofcant  jurifconful- 
ti;  ut  aut  normam  a  judiciali  Ebraeorum  jure  a- 
liis  rebufpublicis  non  neceffario  petendam,  aut  to- 
tum  Chriftianum  orbem  in  bonis  ab  inteftato  de- 
ferendis  ac  jure  haereditario  libenter  hactenus  er- 
rafle,  concedat  id  politicorum  genus,  quod  five 
mutua  civium  officia,  five  rerum  dominia  ad  E- 
braeorum  mores  exigi  velit ;  ut  demum  omnes, 
inter  variantia  gentium  fancita  ac  mores,  etiarn  & 
haec  jucunde  cum  judicio,  nec  fine  utilitate,  con- 
templentur.  Quin  &  Judaeis  ipfis,  quorum  in 
Germania,  Italia,  Polonia,  Belgia,  familiae  non 
funt  infrequentes,  leges  de  Succeflionibus  facrae, 
cum  interpretamentis  talmudicis  ac  rabbiniciSj 
hodieque  in  ufu  funt,  ubi  aut  exprefle  principum 
Chriftianorum  fanctiones  contrarium  de  eis  non 
ftatuerint,  aut  mores  adverfi,  fanctionum  vim  for- 
titi,  neutiquam  inoleverint.  Id  quod  de  aliis  le- 
gis  Mofaicae  non  paucis  capitibus  dicendum.  De- 
qua  re  confulere  licet  C.  tit.  de  Judaeis  1.  8.  Ju- 
daei,  &  DD.  ibidem,  C.  Theodof;  lib.  XVI.  tit. 
VIII.  1.  22.  Calderin.  Confil.  io.  &  30.  Alexand. 
lib.  VI.  Confil.  6.  Io.  Corafium  Mifcellan.  juris 
civilis  lib.  V.  cap.  6.  Francifc.  Zoannettum  Rerum 
quotidianarum  cap.  60.  Tiraquell.  de  jure  primi- 
genitorum  quaeft.  66.  num.  22.  Cirjerum  in 
tracl.  ejufdem  rei  lib.  I.  quaeft.  16.  Anton.  Ric- 
ciullum,  tract.  de  jure  perfbnarum  extra  eccle- 
fiae  gremium  exiftentium  lib.  II.  cap.  14.  &  15. 
&feqq.  Marquard.  de  Sufannis  part.  2.  dejudaeis, 
cap.  1.  §.  1.  cap.  2.  §.  6.  &  4-  §■  1.  &  fcqq. 
praeter  Felinum  ad  tit.  de  Judaeis,  cap.  5.  Judaei 
five  Saraceni ;  ubi,  ^tianao  lex  Mofaica,  inquit 
Felinus,  non  eft  generaliter  reprobata,  quoad  ip~ 
fos  Judaeos  praevalet  legi  civili.  Et  Marquar- 
dus  de  Sufannis,  Regti/a,  ait,  per  quam  concludi- 
tur  Judaeos  ligari  jure  communi,  &  caufas  eo- 
rum  fecundum  jura  communia  dijjniendas,  Umi- 
tatur  non  habere  locum  in  cafibtts^  in  quibus  lex 
Mofaica  fpecialiter  aliquid  difponit,  quae  non  jit 
exprejje  reprobata  per  jus  canonicum,  civile, 
ftatuta,  attt  per  confuetudmem.  Et  fignantius  de 
Succeffionibus,  &  lege,  qua  apud  Ebraeos  hodier- 
B  nos 


•  •:• 
111 


PROLEGOMENA. 


IV 


iios  funt  decidendae,  idem  jurisconfultus  didta 
parte  cap.  4.  §.  8.  &  Antonius  Ricciullus  tradtatus 
jam  memorati  libro   II.   cap.    15.    $.  13.     De 
Succefiione  autem  &  legitima  liberorum  quiju- 
daifmo  renimtiarunt,fandtio  eft  peculiaris  Pauli  III. 
pontifkis  Romani,   quam  anno  falutis  MDXLII. 
latam  habes  in  Laertii  Cherubini  Bullario  tom.  I. 
pag.  666.   conftit.  32.  &  in  7-  decretal.  tit.  de 
Judaeis  cap.  3.  Dequa  videfis  Navarr.  lib.  Confil. 
3;  Et  de  Samaritarum  (qui  item  Ebraei)  fuccefll- 
onibus  vide  Novellam  CXXIX.  &  CXLlV.  Adde 
C.  Theodof.   lib.  XVI.  tit.  VIII.   1.  28.     Et  de 
jure  cui  fuberant  Judaei  Romano  in  impcrio,  con- 
fulas  C.  tit.  de  Judaeis  I.  8.  &  C.  Theodof.  lib.  II. 
tit.    1.  1.  X.  &  hb.    XVI.  tit.  8.     Utroque  in 
loco  obfervandum   eft,  Judaeos  quidem  omnes 
Romano  &  commimi  more  viventes  (fic  lege  ex 
Ms.  meo  codice ;  non  jnre,  ut  in  cditis)  refcri- 
pto   Arcadii  &  Honorii  auguftorum   ita  teneri, 
ut  de  caufis,  qua:  non  ad  fuperftitionem  eorum 
pertinercnt,    Romanis  legibus  infcrrent  &  exci- 
perent  adtiones ;  fic  interim,  ut  fi '  qui  per  compro- 
miffum  ad fimihtudinem  arbitrorum  apud  Judaeos 
vel  patriarchas   (codicem   Theodofianum  legis) 
ex  confenfu  partium  in  civili  duntaxat  negotio, 
putaverint   (itigandum,  fortiri  eorum  judicium, 
jure  publico  non  vetarentur ;    eorum  etiam  fen- 
tentias  provinciarum  judices  exfequerentur,  tan- 
qkam  cognitoris  arbitrio  fuerint  attributae.     Ita 
leguntur  poftrema  refcripti  verba  in  codice  meo 
Theodofiano  Ms.  fcd  acephalo,  quem  ante  annos 
CCCC.  abbreviationi  fuae  de  geftis  Imperatorum, 
qui  Juftinianum  feu  jordanis  hiftoriam  infequun- 
tur,  fubjunxit  Guilielmus  Malmesburienfis  mona- 
chus.     Editus  Theodofianus  habet,  tanquam   ex 
fententia    cognitoris    arbitri  fuerint    attributi. 
Juftinianus  idem  ;  nifi  quod  pro  attributi,    dati 
fubftituatur.     At  vero  civili  in  negotio  permif- 
fum  effe  Judaeis  fuum  ipfiilimum  litigandi,  judi- 
candi,  adeoque  fuccefiiones  decidendi  morem,  fi 
utraque  pars  confentiret,   hinc  manifeftum  eft ; 
tametfi  alias  alio  ac  Romano  jure  experiri  eis  non 
liceret.      Compromifli   feu   arbitrorum    illorum 
vim  ac  poteftatem  forenfem  exprefliflimam,  id- 
que  civili  tantum  in  negotio,  habemus  in  eorum 
pandectis  tit.  Sanhedrin,  cap.  I.  &  III.  ubi  judi- 
cium  triumvirale  defcribitur.     Conftituebatur  tri- 
umvirorum  forum  ex  compromiffo,  quod  ibi  do- 
cetur,  &  niJlOQ  UH  feu  negotia  civilia  duntaxat 
ex  jure  admittebat.     Verba  tituli  jam  didti  funt, 
ntyVttO    rTGltsa   UH,     Civilia  negotia  a  tri- 
umviris  deciduntur.     Et  dein,    nns  vV  TTQ  nt 
:  nnx  -ny  \rh  p-va  pj>H  ytui  "in«  v?  tto  nn,  Liti- 
gantium  pars  altera  judicem  fibi  unum  eligebat, 
unum  etiam  altera  ;  &  hi  duo  tertium  fibi  focia- 
bant:  atque  penes  hos  jurifdidtio  erat.     Forum  il- 
lud  Judaicum  planiflime  ipfi  funt,  qui  memorantur 
apud  Judaeos  in  hoc  refcripto   arbitri.     Verum 
eodex  meus  Ms.  pro  eo  quod  cft  apud  Jndaeos 
vel  patriarchas,  habct  apud  judices  vel  patriar- 
thas,  contra  receptiflimam  utriufque  codicis  cdi- 
ti   lectionem,     &Juftinianus  habet  tantum  apud 
Judaeos.     Scimus  ctiam  praeeuntis  compromifli 
in  judiciis  ufum  fuiffe  ex  jure  fingulari  legitimum 
apud  epifcopos,   ubi  litigarentur  five  clcrici  five 
laici,  ut  liquet  in  Novellis  Valcntiniani  Augufti 
tit.  XII.  &  1.  7.  C.  de  epifcopali  audicntia.     Scd 


nova  compromiflum  hoc  fandtionc  tanmm,  non 
more  aliunde  dcduclo,  feu  ad  tempora  priftina  re- 
lato,  quemadmodum  illud  de  Judaeis,  fubniteba- 
tur.  Extra  autcm  fanctioncs  ejufmodi  aut  mores 
locorum  adverfos,  illud  de  Ebraeis  Romae  dcgen- 
tibus  a  Juvenale  fatyraXIV  dicmm  fere  etiamnum 
obtinet, 

Romanas  autemfoliti  contemnere  leges, 
Judaicum  edifcunt,  &  fervant,  ac  metuunt  jm, 
Tradidit  arcano  quodcunque  volumine  Moyfes. 

Et  ad  tenaciflimam  illam  patriarum  ibi  traditionum 
obfervationcm ,  aliarumque  contcmptum ,  attinct 
illud  Martialis  lib.  XI.  Epig.  XCV.  ad  vcrpum 
poetam  : 

Illud  me  cruciat,  Solymis  quod  natus  in  ipfis^ 
'Paedicas  puerum,  verpe  poeta,  meum. 

Ecce  negas,  jurafque  mihi  per  templa  tonantis. 
Non  credo ;  jura,  verpe,  per  Anchialum. 

Quod  dc  Anchialo  five  urbc  five  puero  habent  ad 
cpigramma  viri  fane  doftiflimi,  plane  nihili  eft. 
Incomparabili  v.  Jofepho  Scaligero  primum  fub- 
oluit,     ex  Ebracorum  fontibus  interprctationem 
hic  petendam.     Ideo   n^X  Tl  Chi  ala,  id  eft, 
vivit  T)eus,   juramenti   formulam  Ebraeis  ufita- 
tam,    ita  Martialem   decepiffe  autumat,    ut  per 
Anchia/um  eos  juraffe  fentirer,  ac  a  paedicone  hic 
tantundcm  poftularet.     Sic  ille  in  prolcgomenis 
ad  Emendationem  temporum,  &  in  literis  ad  v. 
cl.  P.  Scrivcrium,  uti  in  hujus  ad  Martialem  no- 
tis  habetur.     Atque  hoc  fibi  placere  fatetur  em« 
ditiflimus  J.  Gerardus  Voflius  in  Hiftoriae  Pela- 
gianae  lib.  V.  part.  II.  antithef.   1.     Vir  auteoi 
docliflimus  Thomas  Farnabius  nofter  ex  mbs  T\  UH 
Am  chi  ala,   id  eft,  ji  vivit  T)eus,    aut  igno- 
ratum  Martialiaut  male  intc\lcciu.m  Anchia/um  fa- 
(ftum  autumat.     Samuel  Petitus,  egregium  rnufa- 
rum  feveriorum  ornamentum,  ficri  vult  ex  |H  feu 
jvVy  ^n  pH  An  chi  alion,  id  eft,  non :  vivit  Excel- 
fus,  feu  T)eus.     Adi  eum  in  Variarum  lectionum 
lib  I.  cap.  XVI.     Tantorum  virorum  conjecturas 
fine  invidia  fufpicio  :    fed  amplecti  Jibenter  ne- 
queo.     Malim   fane  ipfum  poetam  rei,  quam  ex 
Ebraeorum  in  urbe  confuetudine  fcire  facile  po- 
tuit,  fatis  hic  fcientem  fuilfe  defendere,  atque  ip- 
fiflimum  Ebraeorum  juramentum  exacle  fatis  ex- 
preflifle.     Scimus  quidem  jurandi  formulas  (quae 
frequentius  in  confabulationibus  adliibitae)   apud 
veteres,  contradta  pro  more  pronuntiatione,  ante 
alias,  in  vocabula  ab  analogia,  fi  cactera  fpedtemus, 
grammatica  nimis  aliena  degenerafle ,  veluti  quae 
in  Tol,  Terpol,    AEdepol,  Mecaftor,  Mehercle, 
Mediusfidius  apud  Plautum  &  Terentium  eontra- 
huntur.     Tertullianus  de    idololatria    cap.   XX. 
Confuetudinis   vititim  eft  Mehcrcule    dicere  & 
Mediusfidius,    accedente  ignorantia  quortmdamf 
qui    ignorant   jufjurandum    effe  per  Herculem. 
Nam  Herculem  utraque  formula  innui  volunt,  qui 
Jovis  feu  Aic;  filium  in  Mcdiofidio  rcperiunt ;  ut 
Feftus,  qui  cacteras  fere  contradtas  explicat.     Eti- 
am  hodicque  fimile  fieri  in  obviis  Chriftianorum 
juramentis  videmus.     Atqui  apud  Martialem  inte- 
gra  vidctur  mihi  fuiffe  haec  formula,  Q^iJ/  Tl  ])~\W 
Iperan  chi  o/am,  id  eft,  ulcifcatur,  aut  vindiclam 

fumaty 


P   R 


OLEGOMEN 


VI 


fumat  is,  qtli  vivit  in  aeternum,  fi  pcjcravcrim. 
Adeo  ut  potius  fcripfcrir  Martialis, 

Non  credo  ;  jura,  verpe,  ipcran  chi  olam. 

Quod  quam  facile  a  librariis,  qui  iguora  fibi  vo- 
cabula  itl  ca,  quae  cognati  foni  notiora  funt,  ver- 
tcrc  folcnr,    in  per  ^Anchialum  murari  pofler, 
nemo  non  videt  caVy  Tl    chi  olatn,  feu  qtii  vi- 
•vit  in  aeternum,  five  '(Jevm,  u$  r&-  diavacc,  dwvmv 
(quod    idcm  fonat)  cx  cclcbcrrimis  Dei  optimi 
maximi  (qui  folus  abEbracis  exulantibus  plcrun- 
que  culrus)  cognominibus  cfie  facris,  tum  ex  ipfa 
re  liqucr,  rum  ex  Danielc  XII.   7.  &  cx  IV.  31. 
ubi  Chaldaice  vocarur  i*40Vy  Tt  chi  alma,  quod 
idem  eft,  &  cx  Apocalypf.  IV.  9.  &  10.  &  XV. 
7.     Etiam  &  fanctiffimi  Numinis  nomine  legitur 
in  canrico  illo  Mofis  Deut.  XXXII.  40.  NJtyx  "0 
:  obiyV  rsjx  in  ^nioxi  n1  CPCIO  Sx,  Ego  enim 
levabo  manum  meam  in  coelum,  &  dicam,  Vivo 
ego  i'ii  aeternnm,  feu  ego  Chi  olam  ;  ubi  mani- 
feftum  eft  Dei  ipfius  jiiramentum,  ur  ex  fequen- 
tibus   liquct.      Ipfam  autem  verbis  illis  (sn  yna1 
caVy  iperan  Chi  oiam)  formulam  juramenti  con- 
ceptam,  nondum,  fateor,  compcrtam  habeo.  Sed 
primo,  quem  citavimus  Danielis  loco,  legitur,  yaitf1! 
caVyn  TO,  &  juravit  per  Chi  haolam,  feu  per 
Chi  olam,  id  eft,  per  eum  qui  vivit  in  aeternum ; 
unde  cognomen  illud  juramcntis  adhiberi  folitum 
cfle  fatis  fit  manifeftum.     Nam  tametfi  de  vifione 
illud  dictum  eft,  attamen  ad  humanos  &  recep- 
tos  dictum  eft  mores,ut  alia  tum  ibidem  rum  in  vifi- 
onibus   alibi.     Poftquam   ita  nos  in   Martialem 
conjeccramus,   fubftituere  potius  voluir  Joannes 
Croius  in  Specimine  conjecturarum,  caViy  in  bx 
Alchialam,   quod  fonar,   Teus   vivit  in  aeter- 
mim :  noftram  nempe  formulam  minime  tritam 
apud  Judaeos  fuifle  aflerens.     Certe   nec  fuac, 
quae  poetae   fcriprioni  nimis  adverfatur,   exem- 
plum  affert  unicum ;  quod  forre  nec  afferri  po- 
tcft.     Certe  fi  a  fcriptione  recepra  ira  recedere 
licerer,  etiam  &   per  oVy  Tl  ny  AEdchialam, 
id  eft,  per  teftem  qui  vivit  in  aeterntim,  feu  per 
Teum  teftem,  fubftituere  non  ita   foret  fortaffe 
abfonum,   cum  &  iftiufmodi  formulam  etiam  in 
ufu  fuifle  fatis  evinci  poffit  ex  apoftoli  Pauli,  qui 
&  ipfe  Ebraeus,  juramenris  tum  ad  Romanos  tum 
ad  Corinrhios  conceptis.     Ad  hos,  teftem  invoco 
T>eum,  ad  illos,  teftis  eft  mihi  Teus,  ab  eo  ufur- 
patur,   videfis  epift.  ad  Romanos   I.  9.  &  II.  ad 
Corinthios  I.  23.  Ita  pullulant  haec,   ut  fieri  a- 
mat,  dum  fonis   ludimus.     Etiam,  fine  nominis 
Dei  adjectione,   oVlj)  T!,   ut  cognomen,    Deum 
O.  M.  idque   in   juramentis,  fatis  denotafle,  ex 
illo  in  Daniele  liquet  exemplo.     Neque   in  E- 
braeorum  de  juramenro    commentariis  obvium 
quid  habetur  magis,  quam  diftinctio  juramentorum 
in  ea,  quae  per  ipfum  Dci  nomen   &  quae  per 
ejus  cognomina,  quae  canJD  vocant,  conciperen- 
tur.  Mifna,  tit.  Shebuoth,  cap.  VI.  ca^wa  yoWQ 

meraa  ntwa  vi  nva  nVi  *iVxa  jnwaa  iVn  nn  Y"^ai 
nn  jnjan  Saai  iDn  am  cmh  Tixa  otwi  juna 

JUTI  "rVx,  Ubi  adjurat  quis  alios  per  coelum,  aut 
fer  terram,  juramento  non  obftringuntur .  Quod 
fi  id  fecerit  per  Adonai,  per  Jah,  per  Sadai,  per 
Zabaoth,  per  Gratiofum,  per  Mifericordem,  per 
Tardum  ad  iram,  per  Optimum,  feu  per   aliud 


quodcunque  Numinis  cognomen,  obftringuntur. 
Quin  juramthtum  in  fidcm  optimam  folcnnitcr 
pracftitum  (qualc  hoc  voluit  cfle  poeta  incrcdu- 
lus)  fociam  &  comitem  apud  Romanos  habuit 
plerunque  cxpreflam,  uti  &  paffim  alibi,  cxfe- 
crationem  in  perjurum  ;  ut,  fi  fciens  fallo,  tum 
vie  Jupiter  bonis  ejiciat,  ut  ego  htinc  lapidem  ; 
me  perdat ;  mihi  iratus  fiet ;  maEiet  me,  ut  ego 
hunc  agnum ;  id  gcnus  alias  imprecationes.  Et 
finctalibus  vcri  fatiscftfimile  nec  folCnne  fatis  habi- 
tum  cfle  Romae  illo  in  aevo  Judaeorum  juramcn- 
tum,  quod  fidem  firmaret.  Undc  &  illud  yiai  ipe- 
ran,  fcu  ulcifcatttr,  fcu  poenam  retribuat,  con- 
fonum  hic  nobis  vifum  cft.  Ex  Syriaco  autem 
fcu  Chaldaeo  in  magiftrorum,  id  eft,  rabbinicum 
ac  talmudicum,  fcrmoncm,  fignificatio  ifta  vcrbl 
y"©  (quod  alia  notione  in  Sacrarum  Literarum  E- 
braeo  paffim  ufurpatur)  ut  alia  innumera,  mana- 
vit,  et  de  Numinis  ultionc  frcquentius  dictum 
comperitur,  adcoque  juramento  adprime  idone- 
um ;  cum  etiam  rniOpJ  Hn,  Tctis  ultionum,  feu 
tX?  lx.Siwnaea>^  ®si;,  Teus  vindiciae,  velut  com- 
pellatione  folenni,  advocetur  Numen  a  Davide 
Pfalm.  XCIV.  comm.  1 .  Unde  &  illud  in  can- 
tico,  Deut.  XXXII.  COTl  CDpJ  iV,  Mihi  eft  ul- 
tio  &  retributio ;  &  paulo  poft,  nxV  CDpJ  a^X, 
Reddam  ultionem  hoftibus  meis.  Ejufmodi  funt 
non  pauca.  Unde  rabbi  Jofe  Bar  Chilpctha,  iri 
Talmude  Hierofolymitano,  tit.  Sanhedrtn,  fol, 
18.  col.  1.  cum  duo  litigantes  eum  fibi  judicem 
ita  tantum  ex  profeflb  agnofcebant,  fi  fententiarri 
ferret  juxta  rmn  jn  feu  ficunduni judicium  legis, 
at,  inquit,  y-ivn  s^Vx  r-nm  i*i  yn1  UX  UK 
xj-i  no  jiany  jnapan  owxn  jnwa  yns1  mawna 

plV  "1QX,  Ego  haud  fcio  qtiid  fuerit  judicium 
legis.  Sed  is  qui  cogitationes  veftras  fcit  (0  ng.p- 
Stoyvdgit)  vindiciamfumet  de  vobis,  qui  viri  t 
jufmodi  eftis,  ut  quod  judex  vobis  pronuntiare  de- 
bet,  idpraejudicare  audeatis.  Inito  item  contra- 
ctu,  ut  conftituto  nummorum  prerio  res  aliqua 
emeretur,  tametfi  numeraretur  pretium,  nihilo- 
minus  ante  traditionem  fcu  corporalem  rei  ven- 
dirae  poflcffionem,  ex  jure  eorum  in  foro  recep- 
tiffimo  nil  ni  U  nin1?  h\y,  tntegrum  erat  tam  ven- 
ditori  quam  emptori  contraffum  refcindere,  atque 
huic  redhibitoria  nummos  repetere.  Qiiod  ta- 
men  fi  alteruter  facerer,  folennes  ante  fententiam 
latam  praeibanr  hujufmodi  dirae  atque  Numinia 
vindictae  imprecatio  in  eos  mana  DHOiy  U^tt;,  qui 
verbis  fuis  paffifve  non  fteterint,  hac  formula, 
qua  iteratus  eft  ts  yi2  hac  notionc  ufus,  yi2U/  10t 

diid  ^jxoi  njVsn  in  wjxdi  Vuan  in  i©jxo 
noiyuw  ^oa  y-teri  n^ny  sm  do  anxaoi  mioyi 

mana,  Is  qui  vindittam  fumfit  ex  kominibus 
aevi  diluvii,  atque  ex  homtnibus  aevi  divifionis 
orbis  terrarum,  &  ex  hominibus  Sodomae  &  Go- 
morrhae,  &  ex  AEgyptiis  in  mari,  ipfe  impofte- 
rum  vindtciam  ftimet  ex  eo,  qui  pacJis  ftus  non 
fteterit.  Quo  pronuntiato,  fcntentia  fecundum 
eum  qui  contractum  voluit  refcindi,  fcrebatur.  Ita 
Mifna,  tit.  Baba  Metzia,  cap.  4.  &  Gemara  Baby- 
lonia  ibidem,  fol.  48.  a.  &  Obadias  Bartenorius 
ad  dictum  Mifnae  caput  §".  2.  Et  folennis  erat 
phrafis  yiSKJ  1017  llDOV,  tradere  quempiam  ei  qui 
yn3,  feu  vinditlam,  ftimere  fiolet,  ex  imprccatio- 
nis  quam  memoravimus  formula  nata  ;  ut  videre 
eft  in  Gemara  Hierofolymitana  ad  dictam  Mifnam 

\  fol, 


Vll 


R   O  L    E    G   6    M   E    N    A* 


Vlll 


fol.  9.  halach.  2.  col.  4!  Indc  etiam  poena  im- 
piis  aNumine  praeftituta  dicitur  Dyunn  \\yv*i,vin- 
dicla  quae  fumitnr  de  impiis,  ut  legitur  apud  Mai- 
hionidemHalach.  Thefuba,  cap.  8.  Cui  concors 
eft  tb  JT®  in  TargumHierofolymitano  Gen.  IV. 
ubi  memoratur  Cainum  Abelem  fratrem,  poft 
difparem  illum  in  facrificiis  eorum  eventum,  ve- 
lut  opprobrio  hujufmodi  provocaffe  rV?!  p   rfo 

isfo^  xyifo  30  "U*  \r\ch  njVi  pnix  oVy  rfo\  pi 
jsjyttnn  \a  jnsntfV,  iV<?w  <?/?  judicium,  necju- 
dex,  nec  feculum  aliud  quo  aut  merces  tribuenda 
fit  jujtis,  aut  vindiBa  de  impiis  fumenda  ;  Abe- 
lem  autem  eadem  ipfa,  eifdemque  vocabulis,  re- 
iponfo  contra  afferentem  a  fratrc  paulo  poft  occi- 
fum  effe.  Quin  &  formula  ita  ex  lingua  bar- 
bara  (nam  &  formulas  juramentorum  hodieque 
fciunt  etiam  ii,  qui  alias  linguae  in  qua  ufurpan- 
tur,ignari  funt)  fumpta  allufionem  infuper  habcbat, 
eamque  iis  qui  tinnicnte  invicem  fyllabarum  Ibno 
capiuntur  lcpidam,  ad  formulam  Romanam,  qua 
pracpofitio  per  adhibita.  Nam  pcntametcr  fy- 
naloephae  ratione  ita  labitur  ac  fi  plane  legeres, 
verpe,  per  anchiolam,  quod  ru  per  templa  tonan- 
tis  ita  refpondere  vidcatur.  Nec  quem  moveat 
quod  to  j/  (elementum  toto  gutturis  nixu  pro- 
nuntiandum)  in  ]TB  pcr  an,  in  dVij/  vero,  fe- 
quente  Vcnt,  pcr  O  exprimatur.  Variam  cffe  cjus 
elementi  pronuntiationem  apud  vetercs  pueri  fci- 
unt,  &  urranque  admiffam.  Sed  imprimis  hic 
congruum  cft  ut  to  J/,  litcra  alia  gutturali  fe- 
quentc  in  primo  loco,  etiam  ejufdem  orationis, 
anchi,  in  fccundo,  pro  vocalis  adjedtae  vi,  olam 
faciat ;  quod  dodtos  faffuros  non  dubito.  Alibi 
notavimus  itcm  Graecos  veteres  to  v  ad  dictionum 
fines  non  aliter  ac  in  compofitionibus  in  y  inter- 
dum,interdumin^,proprimifcquentisvocabulicIe- 
menti  natura,  &  pionuntiatione  &  fcriptione  vcr- 
tiife.  Quin  J/  per  Gamma  pronuntiari  interdum 
veteribus  fcimus,  ut  in  Ragau,  Gomorra,  Ragutl, 
aliis.  Si  igitur  dicebant  iperag  chi  olam,  expref- 
fius  Anchiolam  nullibi  eft.  Nam  &  Graeco  more 
*k.yyja.\%  fcribitur  Anchialus.  Et  res  hic  fatis 
palam  eft.  Ncque  conjedturae  obeft,  quod  Syri- 
aca,  non  Ebraica,  erat  verparum  eo  aevo  lingua 
vulgaris,  ut  fciunt  dodti.  Nam  ex  lcdtione  Sa- 
crarum  literarum,  &  frequenti  dialcfti  Rabbini- 
cae  ufu,  etiam  Ebraea  non  paucis  eorum  intelle- 
dta  &  iaepe  ufurpata  eft ;  maxime  in  folennibus 
formulis,  eifque,  ut  fieri  folet,  breviufculis :  et 
tam  Rabbinica  quam  Ebraica,  quae  pura  eft,  dia- 
ledto,  verba  illa  ita  ut  expreflimus  fonant,  Syriaca 
autem  haud  parum  in  alium  fonum  flcdtuntur. 
Jam  vero  Martialis  non  magis  quam  Juvenalis  in- 
fcius  moris  Ebraeorum,  quo  leges  &  religionem 
Romanam  plane  contemnebant,  ritibus  &  praece- 
ptis  Mofaicis  in  apcrto  addiclifiimi,  etiam  tan- 
tundem  exprobrat  verpo,  dum  ad  patriam  jura- 
menti  formuiam,  qua  fallere  non  aufurum  exifti- 
mabat,  eum  adigere  voluit.  Ita  fane  principum 
Chriftianorum  leges  cxigunt  a  Judacis,  ut  in  eo- 
rum  juramentis  forenfibus  Dcus  cognominc  ali- 
quo  ipfis  fignantius  agnito  defignetur,  vcluti  uni- 
co,  vivente,  omnipotente,  creatore  coeli  &  terrae, 
&c.  ut  habctur  in  Spcculatore,  tit.  dc  juramen- 
to  calumniae,  §.  reftirt,  fub  finem,  Marquardo 
de  Suiannis,  de  Judaeis  &  aliis  infidelibus,  part. 
2.  cap.  s.  §.  10.     Repertorio  inquifitorum,  §. 


Juramentum  pag.  501.  in  ordinatione  fupcr  Ju- 
dicio  camcrae  imperialis,  tit.  LXXXVI,  Burchar- 
do  de  Mangelfeld  in  jure  municipali  Magdeburg, 
tit.  CXXXIX.  Leunclavio  in  jure  Graeco  Roma- 
110,  tom.  I.  pag.  119.  ad  calcem  item  Statuto- 
rum  Ratavinorum,  alibi.  Qtiin  forte  Martialis, 
cx  verparum  in  urbe  morum  obfervatione,  per- 
jurii  eum  poena,  id  eft,  lcyris  caedi  dignum,  fi 
ita  juraret,  tacite  innuit;  Nam  tametfi  pejeran- 
tibus  pcr  Deos  Romanos  fupplicium  nullum, 
praeter  exitium  aNumine  expedfatum,  erat  tunc 
in  ufu,  attamen  ex  Ebraeorum  legibus  (quibus 
inter  Judaeos  ipfos,  principum  gratia,  locus  crac 
aliquis,  etiam  in  urbe  -,  de  qtta  re  videfis  C.  tit. 
de  judaeis,  1.  8.  &  Dionem,  ubi  dejudaeis,  lib. 
XXXVII.  &  Xiphilinum  in  Pompeio)  fponte  pe- 
jerans,  five  per  nomen  five  per  cognomcn  Dei  O. 
M.  inter  confabulandum  (nam  perjurii  forenfis 
alia  erat  ratio)  loris  caedendus  erat ;  idque  ex 
intcrprctatione  lcgis  Deuter.  XXV.  2.  latae.. 
Quod  fcimus  ex  Mifna,  tit.  Shebuoth,  feu  de 
Juramentis,  cap.  III.  Nf  njJUtt/  Nin  m 
ni3Q  njm  bj?  \'yr\v,  Hoc  eft,  Juramentumfal- 
fo  praejlitum,  cujus  qui  fcienter  reus  eftj  plagis 
caeditur.  Cui  adftipulatur  quod  de  plagis  per- 
jurio  debitis  legitur  apud  Philonem  libro  de  ter- 
tio,  quarto,  &  quinto  decalogi  praeccpto.  Et 
fibi  vetita,  finc  cxpreffa  poenae  adjedtione,  loris 
punienda,  fed  nunquam  pluribus  quam  XXXIX. 
plagis,  plerunque  ftatucbant.  Ad  quod  attinet 
illud  D.  Pauli  II.  ad  Corinthios  XI.  24.  AJu- 
daeis  quinquies  quadragenas,  una  minus,  plagaa 
accepi.  At  Paulus  civis  erat  natalibus  Romanus, 
unde,  lege  Portia,  a  verberibus  immunis.  Vide 
Adt.  Apoft.  XXII.  25.  &  fcqq.  Sedquajudaeus 
erat,  &  Judaeorum  legibus  de  plagis  (quae  nec 
lcgi  Portiae  in  foro  Judaico  cefferant)  obnoxius, 
ab  eis  caefus  cft.  Atque  hodie  hujufmodi  in  fer 
fto  reconciliationis,  poena  peccantibus  vcrpis, 
ex  more  fuo  in  Germania  alibique  degentibus, 
infligi  folet,  ut  videre  eft  in  Synagoga  Judaica 
v.  cl.  Joannis  Buxtorfii,  cap.  XX.  pag.  409. 
Quin  nec  ita  exploratum  mihi  videtur  to  tera- 
pla  tonantis  (qua  faltem  jurantis  mentem  occu- 
pabat)  apud  Martialem  pro  Jovis  delubris  fumi. 
Provocat  verpum  ad  patriam  jurandi  formulam, 
eamque  qua  major  nulla.  Gentis  religione  ac 
poenae  timore  dudtus  is  abftinuerat.  At  perju- 
rium  Ebraeis  non  magis  vctitum,  quam  alieno- 
rum  Deorum  nominibus  uti:  Exod.  XXIII,  13. 
Non  memorabitis  nomen  'Deorum  alienorum,  non 
audientur  ex  ore  tuo.  Neque  hoc  quam  illud 
minus  ex  lege  punitum.  Maimonides,  Halach. 
Sanhedrin,   cap.   XIX.   ex   Talmude,    enumerat 

ra  nrra  nVi  rra  ab  pa.  \vsd  n-nrau;  y)ih 

]>^fo]f  ^plbw  |H,  praecepta  negativa  in  lege,  qui- 
bus  neque  excifionis  poena  (quae  a  Numine  cx- 
pedtabatur)  neque  capitali  fupplicio  forenfi  prae- 
fcripto,  plagae  debebantur.  Numcrus  eorum  eft 
CLVIII.  Odtavus  ibi  eft,  de  eo  cujus  ex  orc 
mi  rnoy  WV  feu  nomen  T)ei  alieni  auditum. 
Quod  &  fufius  docetur  apud  eum  in  Halach.  A- 
boda  Zara,  cap.  V.  &  in  Gemara  Babylonia  ad, 
tit.  Sanhedrin,  cap.  VII.  fol.  63.  a.  Vix  cft  igitur 
ut  credamus,  verpo,  qui  per  Jovis  templa  in  pa- 
triam  religionem  gravifiime  committens  juraflet, 
idque  palam  ac  apcrte  (nam  ex  aliis  flagitiis  qui- 

bus 


IX 


P    R    O    L    E    G 


O    M    E    N    A* 


bus  inquinatus  cft  opcrtis  fccrctioribufque,  diju- 
dicandum  non  cft)  rcligioni  adco  fuiflc  eandem 
ob  caufam,  Deum  itidcm  vivcntcm  perjurio, 
quod  aeque  tutum  fuiflet,  laceficre.  Ver  tem- 
pium  T>ei,  aut  2)«  tonantis,  jurafle  milii  vidctur, 
id  eft,  oynn  rnbx  nm  s  quod  ut  de  templo  Hie- 
rofolymitano,  fub  epigrammatis  aevo,  excifo,  in- 
telligcbant  Ebraci,  ita  etiam  juramcntum  illud  pla- 
ne  inane  fuifle,  ncc  jurantis  confcicntiam  obli- 
gafle,  fcntentia  impia  magiflrorum  diu  antca  in- 
oleverat.  De  fcntentia  hujufmodi  conftat  apud 
D.  Matthaeum  XXIII.  16.  Vae  vobis,  duces 
coeci,  qtti  dicitis,  Si  quis  per  templum  juraverit, 
nihili  eft.  Ncque  fane  per  Jovis  templa,  fed 
-per  ipfum,  autjovem  lapidem,  cx  more  Roma- 
no  jurabant.  Et  tonantis  nomen,  quod  |ovi 
tam  frcquenter  eft  tributum,  ex  Sacris  Literis 
praefto  fatis  erat  Judaeo  de  Numine  vero  lo- 
quenti ;  ut  fcire  licet  ex  I.  Samuel.  II.  10.  Pfal. 
XXIX.  j.  alibi.  Quemadmodum  etiam  Claudi- 
anus,  Cane  grandia  coepta  tonantis,  in  carmine 
contra  poetas  vanos :  et  Prudentius  in  avaritiae 
&  largitatis  pugna,  Agmina  cajta  Jimd  vultum 
fenfere  tonantis.  Aut  igitur  fcfellit  Martialem 
verpa,  dum  de  Jovis  templo  juramentum  per 
Hierofolymitanum  praeftitum  capi  volebat,  aut 
(quod  non  ita  vero  eft  diffimillimum)  ipfe  Mar- 
tialis  receptam  de  hujufmodi,  quo  fallere  judaei 
lblebant,  juramento  fententiam,  Romae  "itidem 
edoctus,  tum  infignis  ex  perjurio  impietatis  eum 
accufat,  tum  ad  id  genus  juramentum  invitat, 
quod  &  Numinis,  &  imminentis  a  foro  Ebraico 
pejeranti  poenae  refpe&u,  fatis  eflet  horrendum. 
Magis  firmat  quae  diximus  libertas  vitae  Judai- 
cae  fub  Domitiano,  five  Marcialis  tempore,  quae 
aliquoties  ab  aliis  imperatoribus  urbi  interdicta. 
Nam  foluto  pretio  ad  fifcum,  qui  etiam  huic  rei 
imgularis  erat,  adeoque  Judaicus  didtus  eft  (unde 
&  de  frequentia  gentis  ibi  habita,  e  qua  mores 
eorum  facilius  civibus  innotefcerent,  judicandum) 
libere  ac  fuo  more  vivebant.  Suetonius  inDo- 
mitiano,  cap.  XII.  Traeter  caeteros,  Judaicusfif- 
cus  acerbijfime  afius  eft,  ad  quem  deferebantur, 
qui  veluti  profejft  Judaicam  intra  urbem  vive- 
rent  vitam,  vel  dijfimulata  origine  impojita  gen- 
ti  tributa  non  pependijfent .  Quin  de  numerofa 
Romae  fub  id  aevum  multitudine  Judaeorum,atque 
aulovofua,  eis  ibi  indulta,  confulas  quae  animad- 
vertit  ad  Horatii  tricefima  fabbata  AEgidius  Bu- 
cherius  tra&atu  de  pafchali  Judaeorum  cyclo,  cap. 
VI.  pag.  385.  Et  de  fuarum  legum  Romae 
ufu,  feculis  illis  vetuftioribus,  obfervandus  eft  lo- 
cus  apud  Dionem,  libro  jam  ante  citato.  Vixit 
quidem  ille  fub  Alexandri  Mammaeae  F.  tem- 
pora,  fed,  eft,  inquit,  idgenm  hominum  (Judaeos 
innuit  &  profelytos)  apud  Romanos  etiam.  At- 
que  tametft  faepius  imminutum  fuerit,  itatamen 
auttum  ejt,  ci>&  -y  ma,p'pmoia.v  T?k  vOfjJiaiaii  eicvimio-Kc, 
ut  etiam  palam  praeftituendi  fibi  (feu  condendi) 
leges  (aut  Juas  retinendi)  licentiam  vindicarit ; 
quemadmodum  &  reftituit  &  vertit  dodtiffimus 
Lcunclavius.  Etenim  tam  Xylander  in  Dione, 
quam  GuilielmusBlancus  in  Xiphilino  ibi  u&  ^ 
eii  'm.pjmoia.v  tji?  vo/Mafax;  iy.vimo-cu.  legerant.  Et 
citra  rationem  alter,  ut  legum  quoque  poteftatem 
vicerit,  alter,  ut  legis  confidentia  Juperius  ejjet, 
reddit.     Nam  ut  hoc  plane  nihili  eft,    ita  illud 

V  O  L.    II. 


fanc  inauditum ;  ncc  crcdendum,  inquilinos  ali* 
quos  Romae  lcgum  potcftatem  vicifle.  Viderinr 
autem  dodtiores,  utrum  illud  Senecac  refpexerit 
Dio,  cum  haec  fcribcbat.  Dc  Judaeis  ait  ille :  Cum 
interim  ufque  eo  JceleratiJJimae  gentis  confuetudo 
convaluit,  ut  per  omnes  jam  terras  recepta  Jit : 
vicli  vtfionbus  leges  dederunt.  Libri  ejus 
contra  Supcrftitiones,  qui  periit,  fragmentum  eft, 
quod  fervatur  apud  D.  Auguftinum  de  civitatc 
Dei,  lib.  VI.  cap.  XI.  Similis  planc  cft  Rutilii 
Numatiani  locus  in  libro  I.  Itinerarii  fui : 

Atque  tttinam  nunquam  Judaea  vicia  fuijfet 

Tompeii  bellis,  imperioque  Titi. 
Latius  excifae  peftis  contagia  ferpunt, 

Viclorefque  ftos  natio  vicla  premit. 

Capitur  quidem  a  viris  aliquot  doftis  de  Chrifti- 
anis  ;  quos  fcriptoribus  gentilibus  Jttdaeorum  eti- 
am  nomine,  eo  quod  Chriftianifmus  ex  Judaea 
initium  habuit,  contineri  interdum,  dubitandum 
non  eft.  Ita  a  Petro  Pithoeo  in  Adverfariis,  & 
a  Gafparo  Barthio  ad  didum  Itinerarium,  intelli- 
gitur  hoc  Rutilii,qui  fub  Theodofio  juniore  fcripfit. 
Sed  ego  non  magis  hoc  de  Chriftianis,quam  five  il- 
lud  Dionis,  five  Senecae  illud  fumendum  exiftimo ; 
maxime,  cum  idem  fere  ipfum  ab  hifce  utrifque 
quod  aRutilio,  de  ai^ovojoua,  quadam  Judaeorum, 
feujuris  ftti  libertate,  quae  etiariinum  paffim  ob- 
tinet,  ubi  fedes  eis  permittuntur,  memoretur.  At- 
que  accedat  huc  illud  epiftolac  Artaxerxis  Perfarum 
regis,  in  Eftheris  hiftoria,  ad  omnes  regni  fui  pro- 
vincias  confcripta  pro  univcrfali  Judaicarum  ipfis 
Judaeis  legum  libertate.  Jubet  praefides  fuos  om- 
nes,  \xn1a\  'na.ppnaiaA  lav  tv<;  'lv£biiii<;  ^fria^tu.  tdTs 
ixvlcifv  vojjyu,  ut  palam  &  aperte  ftnant  Judaeos 
ubique  fuis  uti  legtbus.  Tantundem  edifto  Clau- 
dii  Caefaris  eis  per  orbem  Romanum  conceditur 
apud  Jofephum,  lib.  XIX.  cap.  IV.  De  feculis  cite- 
rioribus  res  manifeftior  eft.  Et  de  libertate  hac 
vivendi  Judaeis  ita  indulta  confulas  Davidem  de 
Pomis  in  Medico  Ebraeo,  fccL  XII.  Nullo  adeo 
in  aevo  fere  non  erat  hoc  nationi  huic  fingulare, 
fuis  fere  legibus  alieno  in  regno  feu  republica  uti, 
Sed  haec  forte  extra  callem. " 

Quod  ad  rite  dignofcendum  jus  Ebraicum  atti- 
net,  firmatur  ex  hoc  fpccimine,  nimium  in  eo 
coecutire  homines,  qui  jurifconfultos  ejufdem  gen- 
tis  minime  confulunt,  patrum  five  veterum  five 
recentiorum  Chriftianorum,  qui  aut  non  omni- 
no,  aut  rariffime,  aut  perfun&orie  eos  ipfi  confu- 
luere,  obiter  adnotatis  ofcitanter  contenti.  Do- 
ftiffimus  alioquin  Origenes  ipfe  in  Homilia  XXII. 
adNumeros,  tumEbraici  tum  in  imperio  Romano 
alibique  recepti  juris  de  Succeffionibus  imperiti- 
am  prodit  infignem,  dum  de  utroque  ad  hunc 
modum  pronuntiat,  ad  legem  dicti  libri  capite 
XXVII  latam  ;  Haec  fecundum  hijioriam,  inquit ; 
(Graeca  ejus  Homiliarum  nondum  puto  comperta 
funt)  quid  vigoris  habeant  omnibus  palam  eft, 
quifcktnt  leges  iftas  non  Jolum  apud  fiitos  IJrael 
cuftodiri,  Jed  apud  omnes  homines,  qui  tamen  le- 
gibus  vivunt  •,  unde  apparet  quomodo  tibertas  fi- 
liarum  Salphaat  (Kelophchadi)  nonfolmn  tpfis  hae- 
redttatemcontulerit,  fed  &  perpetua  vivendi  ju- 
ra  feculo  dederit.  Vides  quantaftt  etiam  mfto- 
riae  ipfins  utilttas  in  lege  <Dei.     ^ttispotefi  leges 


XI 


Prolegome 


A. 


Xli 


illas  aliquando  dijfolvere,  quibus  univerfus  utitur 
mundus  ?  Et  paulo  poft,  Tonitur  lex  T)ei  de  Suc- 
ceffione,  ut  primo  filius,  filia  fecundo  in  loco  fuc- 
cedat,  tertio  frater,  quarto  patris  frater ;  quin- 
tus  verogradus  certum  aliquem  non  defignat,  fed 
quifquis  illi  propinquior  ex  omni  familia  fuerit, 
ut  zpfe  fuccedat.  Neque  enim  modus  Succeffio- 
nis  hic  ctefcriptus  is  eft,  qui  ex  lege  facra  Ebraeis 
omnino  in  uffii  neque  is  qui  eis  ex  ea  in  ufii 
erat,  caeteris  gentibus  receptns  eft.  Qiud  igitur 
illud,  Sed  &  perpetua  vivendijurafeculo  tradidit  ? 
Jure  Romano  liberi  utriufque  fexus,  etiam  Ori- 
genis  aevo,  pariter  fucceffere.  Item  pater  patruo 
praeferebatur,  quod  ab  Origene  hic  negatur,  ut 
etiam  in  jure  Anglicano.  Alieniffima  item  ab  E- 
braeorum  moribus,  &  perperam  intellecla  effe 
non  pauca,  quae  a  viris  magnis,  dum  de  re  haere- 
ditaria  ad  leges  facras  fine  magiftrorum  ope  dif- 
putant,  traduntur,  manifeftum  fatis  fit  ex  eis, 
quae  fufe,  ingeniofe,  alioquin  etiam  dodtc,  de 
jure  fratriae  ad  fufcitandum  defunfto  femen  du- 
cendae,  de  primogenitorum  praerogativa,  de  libero- 
rum,  fratrum,  parentum  fucceffione,  tribulium 
huptiis,  id  genus  aliis,  tra&at  Abulenfis  ad  Deu- 
teronom.  XXI.  quaeft.  5.  XXV.  qu.  5.  6,  &c. 
Numer.  XXVII.  qu  3,  &c.  XXXVI.  qu.  8.  & 
D.  Matthaei  cap.  XXII.  quaeft.  140.  Qiiin  Cor- 
nelius  a  Lapide  &  Bonfrerius  ad  Numeror.  XXVII. 
inauditas  Ebraeis  habent  fucceffionis  in  eorum  re- 
publica  formulas;  ut  juris  Caefarei  interpretes, 
qui  de  primogeniturae  jure  apud  Ebraeos  obiter 
fed  in  fcienter  nimis  verba  faciunt,  praetermittam. 
Alia  funt  de  facra  illa  republica  innumera  &  max- 
imi  fane  ftudiofis  aeftimanda,  quorum  iatet  pla- 
ne  veritas  (nec  aliter  fieri  poteft)  dum  jurifpru- 
dentia  ejufdem,  mores,  ritus,  fententiae  receptae, 
ab  ejufdem  magiftrisad  pofteros  tranfmiffae,  neg- 
liguntur.  Conlulendi  igitur  fumma  cum  diligen- 
tia  magiftri  illi ;  qui  quam  fingularem  rerum  ci- 
vilium  ftudiis  afferant  utilitatem,  videre  inprimis 
eft  in  libellis  aliquot  pridem  de  rebus  civilibus  in- 
lcriptis ;  veluti  Petri  Cunaei  de  republica  Ebraeo- 
rum,  Williclmi  Schikarti  de  jure  regio,  Joannis 
Cocceii  titulo  talmudico  Sanhedrin  (cujus  Mif- 
na,  uti  ctiam  ea,  quae  tituli  Berachoth  feu  de  be- 
neditlionibus  eft,  a  Paulo  Riccio,  quem  monuerat 
Maximilianus  I.  Caefar,  ut  totum  opus  Talmudi- 
cum  in  Latinum  transferret  fermonem,  ante  cen- 
tum  amplius  abhinc  annos,  feu  indiligenter  ni- 
mis  verfa,  &  fub  id  tempus  typis  Auguftae  Vin- 
delicorum  primo  vulgata  ;  habctur  etiam  inter  e- 
ditos  autores  artis  Cabalifticae)  &  ejufdem  titulo 
Maccoth  fcu  de  reis  vapulantikis.  Hifce  accedit 
do&iffimi  viri  Conftantini  1'Empereur  talmudicus 
titulus  Middoth  ;  ut  complures  praeteream,  qui 
Ebraicis  fcriptoribus  diligenter  ufi,  obviam  ex  eis, 
Ubi  res  poftulat,  lcclores  docent.  Immanc  quan- 
tum  lucis  rebus  quas  tra&ant,  five  ex  fontibus,  five 
ex  clafficis  magiftris  ifti  praebent,  non  folum  prae 
Carolo  Sigonio,  viro  etiam  doftiffimo,  &  cui  literae 
Latinae  plurimum  debent,  qui  rempublicam  item 
Ebraeorum  contexuit,  uti  &Willielmo  Zeppero 
lcgum  Mofaicaram  forcnfium  explanationis  auto- 
fi,  fed  etiam  prae  Conrado  Bertramo  qui  brevi- 
tate  majori  quam  diligentia,  utcunque  Ebraice 
eruditus  &  jurifconfultus,  Politiam  fcripfit  |udai- 
eam;   ut  Chriftianum  Adrichomium  in  Thcatro 


terrae  fanttae,  Fortunatam  Schaccum,  facrarii  a- 
poftolici  praefectum,  Elaeochrifmata>n  myrothc- 
cio  fecundo,  alios  mittam,  qui  hujufmodi  res 
aliud  agentes,  theologi,  jurifconfulti,  politici, 
philologi,  e  re  natalevitangunt  brachio,  &  miferc 
falluntur  &  audacler  fallunt,  dum  fibi  ex  Ebraeis 
primo  difcenda  docent.  Aut  introeundum  eft 
igitur  in  gentis  penetralia,  &  pandedtis  ejufce 
ferio  utendum,  aut  ingenue  fatendum,  non  lique- 
re,  ubi  de  politia  Ebraica  fuerit  pronuntiandum. 
Nempe  reccptis,  five  in  rebus  civilibus,  five  in  fa- 
cris  (id  eft,  quae  ex  lege  five  judiciali  pendent, 
five  ceremoniali)  eorum  moribus  dignofcendis, 
haud  magis  fere  fufficiunt  Veteris  Foederis  fcriptu- 
rae  facrae,  quam  Novum  fufficeret,  unde  politia 
Chriftiana,  fcu  ecclefiaftica  anteriorum  feculorum, 
ejufque  mutantia  pcr  locos  &  tempora  difcrimina, 
in  anathematifmis,  vcrbi  gratia,  irregularitatibus, 
ordinibus  ac  regulis  facris,  facri  proventus  diftri- 
butione,  cultus  ceremoniis,  id  genus  aliis,  fatis 
elicerentur.  Adhibendas  praeterea  nemo  nefcit 
hiftorias  ecclefiafticas,conciliorum  canones,forenfes 
formulas  ac  decifiones,  decreta  pontificia,  patrum 
fcita,  liturgias,  ritualia,  corpora  non  folum  ec- 
clefiae  orientalis  &  occidentalis,  fed  &  fingula- 
rum  in  utraque,  qua  fieri  poffit,  provinciarum 
juris  canonici,  multiplices  etiam  traditiones  vete- 
rum,  &  interpretationes  atque  ufus  recentiorum, 
fine  quibus  plane  mancum  effet  de  politia  illa 
judicium.  Atque  ita  ut  fe  res  habeat  neccffum  cft 
({[  Ebraeos  fpeftemus)  abfque  lege,  quam  min 
r~i9  hyyy  feu  legem  ore  traditam  appellant,  abf- 
que  forenfi  ufu,  atque  abfque  interpretamentis, 
quae  libri  Talmudici  &  in  fequentes  commentarii 
complecluntur.  De  hifce  magiftri  paffim,  &  qui 
res  tractant  Ebraicas  obiter.  Et  ante  trecentos 
amplius  annos  Nicolaus  Lyranus,  in  quaeftione 
T>e probatione  adventus  Chrifii,  &,  qui  illo  paulo 
recentior  eft,  doctor  ille  refolutus,  Joannes  Ba- 
conthorpius  carmelita  (de  Bachone  appellat  Tri- 
temius,  uti  &  alii  fere  exteri,  &  libri  ejus  impreffi 
Baconem  &  Bachonem  ;  fed  Baconthorpe  nomen 
ei  erat  a  cognomine  villae  in  agro  Norfolcienfi, 
unde  oriundus  eft,  ut  monct  Balaeus)  in  Sentent. 
III.  dift.  23.  quaeft.  1.  art.  1.  Traeter  Scripturas 
canonicas  (inquiunt;  nam  eifdem  fere  utitur  u- 
terque  verbis)  funt  aliae  Scripturae  a  Judaeis  re- 
ceptae  tanquam  autenticae,  fcilicet  Thalmud ; 
quia  fecundum  ipfos  Scriptura  ifia  non  diffcrt  a. 
Scripturis  canonicis,  niji  ficut  lex  data  verbo  a 
lege  data  in  fcripto,  quia  ifta  fuit  Moyfi  revela- 
ta  a  T)eo,  ficut  illa  qtiae  funt  fcripta  in  libris 
legis.  Sed  tamen  Moyfes  non  fcripfit  ea  quae 
continentur  in  Thalmud,  Et  hoc  pstmt  effe  du- 
plici  de  caufa ;  utpote  quia  non  crat  necejfarium 
ttt  populus  fciret  talia,  ficut  erat  neceffarium,  de 
legis  praeceptis,  vel  qttia  talia  magis  erant  in 
fecreto  habenda.  Moyfes  tamen  ea  tradidit  Jo- 
fitae  &  alhs  pofterioribm  eodem  modo  (dc  qua  re 
videfis  inprimis  Mifnam,  tit.  Tirke  Aboth,  feu 
de  capitulis  patrum,  cap.  I.  &  Maimonidem  in 
praefatione  ad  Jad  Chazeka,  praeter  Gemaram 
Babyloniam  ad  tit.  Erubin  cap.  V.  fol.  54.  a.) 
&  fic  confiquenter,  quoufqite  fcripta  fnnt  talia 
per  autores  po/ieriores,  ne  caderent  in  oblivionem. 
Similiter  difia  doftorum  Hebraicorum,  qui  gloffa- 
verunt  Vetus  Teftam-entnm,  funt  autentica  apnd 

eos 


Xlll 


PROL    EGOMENAi 


XIV 


eos  multo  magis,  quam  apud  nos  ditla  Hierony- 
mi,  ^Auguftmi,  &  aliorum  catholicorum.  Et  ra- 
rioncm  addunt  cx  Deutcronomii  XVIII.  II.  Non 
declinabis  a  verbis  eorum  ad  dextram  five  ad 
(imftratn.  Quod  de  confiftorii  fcu  eonfeflus 
ma^ni  judicibus  eorumquc  placitis  didtum  volunt, 
ut  in  libris  de  eodcm  Confeflu  oftendimus.  Nam 
reccptae  fententiae  ejufce,  utpote  tribunalis  fu- 
premi,  autoritate  potiflimum  fubnitebantur.  De 
Talmudicae  item  doctrinae  in  Ebracorum  expli- 
cationibus  fcriptor  dodtus,  qui  ante  annos  duccn- 
tos  Capiftrum  Judaeorum  contexuit :  Autoritas, 
inquit,  Talmudica  in  hujufmodi  determinationi- 
bus  apud  Judaeos  eft  in  eodem  gradu,  ficut  au- 
toritas  univerfalis  ecclefiae  apud  nos.  Sic  ille 
cap.  III;  Sed  tralatitium  cft,  fateor,  in  dodtrinam 
Talmudicam  portentofas,  quarum  quidem  fatis 
eft  foecunda,  fabulas  objicere,  vana  etiam  atque 
impia  effata  ;  adeoque  exiftimationem  ejus  inde 
minuere  ;  ut  Marquardus  de  Sufannis  part.  III. 
cap.  I.  %.  +8,  &  49.  Hieronymus  de  Sancta 
Eide,  lib.  II.  Petrus  Abbas  Cluniacenfis  in  trac- 
tatu  adverfus  Judaeorum  duritiem,  Guilielmus  To- 
tanus  in  Fortalitii  Fidci,  libro  III.  (fcu  Bartholo- 
maeus  de  Spina,  qui  aliis  ejufdem  eft  autor) 
Agobardus  Lugdunenfis  epifcopus  in  literis  ad 
Ludovicum  I.  imperatorem  de  Judaicis  fuperfti- 
tionibus,  ejufmodi  alii,  faciunt.  Et  Innocenti- 
us  IV.  in  Bulla,  qua  eiufdem  exemplaria  Gal- 
liis  comburi  voluit,  inefle  ait  blafphemias  in 
1>eum  &  Chriftum  ejus  ac  beatam  Virginem 
manifeftas,  inextricabiles  abufiones,  erroneas, 
ac  ftultitias  inauditas :  quod  verum  quidem 
eft.  Sed  vero  dum  de  dominio  ejufque  tranf- 
mifiione,  aut  de  rebus  quibufcunque  civilibus  in 
judicium  deduci  folitis,  difquirimus,  non  magis 
obftant  ejufce,  in  eis  deccrnendis,  autoritati  por- 
tentofae  illae  aut  inextricabiles  fabulae  (fub  qui- 
bus  tamen,  uti  apud  Graecos  veteres  &  AEgyptios, 
myfteria  pro  theologorum  gentis  indole  &  per- 
fuafione  latuifle  dubitari  nequit)  aut  effata  impia, 
quam  miraculorum  ita  didtorum,  fpectrorum,  ac 
revelationum  in  hiftoricis  aliquot,  aevi  praefer- 
tim  medii,  ecclefiafticis  illa  feges,  quae  fimul 
omnis  nullibi,  puto,  fatis  fidei  reperit ;  aut  inter- 
fertae  pafiim  fceleftarum  haercfium  farragines  ob- 
ftant,  quo  minus  inter  legendum,  plurima  quae 
politiam  Chriftianam  aperiunt,  bono  cum  frudtu 
ac  utiliter  excerpantur.  Nec  tamen  fine  delectu 
admittendae  funt  paffim  in  rebus  civilibus  magif- 
trorum  fententiae,  utcunque  ab  eis  receptae.  Sci- 
mus  in  cultu  divino,  in  juramentis,  honore  pa- 
rentibus  exhibendo,  aliis,  humanas  traditiones  a- 
liquot  Numinis  juffis  eos  antetulifie.  De  quibus 
monet  Chriftus  apud  D.  Matthaeum  XV.  3. 
XXIII.  15.  &  D.  Marcum  VII.  8,  9,  &c.  % 
a?fict  itxpafjQia.  Touzuivt,  wiMa  •oti«w>  &  multa 
alia,  inquit,  fimilia  facitis.  Sed  haec  de  fancitis 
aut  fententiis,  quae  aut  divinis  plane  juffis  ad- 
verfae,  aut  earum  obfervationi  impedimento  ef- 
fent,  didtum  eft.  Leges  adulteras  &  contrarias 
legi  divinae  hujufmodi  fancita  &  fententias  nun- 
cupat  Irenaeus  adverfus  haerefes  lib.  III.  cap.XXV. 
Aliter  fane  eorum  qui  praeerant  jufla  etiam  ac 
fententiae  fatis  habebant  autoritatis,  ipfo  humani 
generis  Magiftro  de  eare  monente  didto  capite,  D. 
Matthaei  XXIII.    3.     Et  certe  cordatiores  Chtif- 


tianorum,  qui  ccclefiae  Romanac  renuntiarunt, 
idque  ob  compluria  in  ea  fancita  ac  fententias 
repcrtas,  quae  fibi  vifa  funt  divinis  contraria,  fine 
prudenti  prifcarum  ejufce  ccclcfiac  hifloriarum, 
annalium,  patrum,  conciliorum,  canonum,  fen- 
tentiarum  receptarum,  ufus  forcnfis,  id  genus  a- 
liorum  deledtu,  fuam  formari  nolucre.  Et  qui 
morofe  haec  &  delcdtum  hujufmodi  refpuunt,  fui 
duntaxat  ingenii  vi  Sacras  Litcras  temerc  explican- 
tes,  ridiculis  atquc  impiis  pacem  Chriftianam  nova- 
tionibus  pcrturbare  folerc  pailim  videmus.  Cum 
autem  Talmudis  utriufquc,  ac  fi  diccrcs  utriufque 
doElrinalis,  binac  fint  partcs,  nvJltfa  Mtfnaioth, 
Mifnae  five  Sivli^dQm;  aut  leges  repetitae,  & 
nnoj  Gemaro'h  feu  Gemarae,  quarum  illae 
primo  confcriptae,  hae  (Gemara  complementum 
denotat)  poftea  adjediae  funt  ;  confcripfit  illas 
rabbi  Jehuda,  quem  Hakadofh  feu  fantlum,  fcu^ 
ut  interpretaturDavid  de  Pomis  in  MedicoEbraeo, 
pag.  20.  T>ivum,  &  Hannaft,  id  eft,  principem, 
appellant.  Ncque  enim  ante  eum  Jeges,  tradi- 
tiones  &  interpretamenta  ore  tradita  in  fcriptis 
omnino  publicabantur,  feu  populariter  fcripta, 
quemadmodum  ait  Cicero  V.  de  finib.  de  libris  pe- 
ripateticis  e^s/x^,  fcd  a  magiftris  ad  difcipulos 
ore  &  didtatis  tranfmifla,  in  fcriniis  commentariif- 
que  privatis  fervabantur  &  adverfariis.  Quemadmo- 
dum,  fi  fides  Themiftio,ante  Anaximandrum  Praxi- 
adis  filium  ;  fi  Clementi  Alcxandrino,  ante  Alc- 
maeonem  Perithi  F.  nemo  de  natura  fcriptum 
quidquam  in  publicum  emifit.  A  philofophis, 
qui  praecedebant,  ore  traditam  auribufque  tantum 
exceptam  fuifle  naturalem  difciplinam  vult  ille  in 
Oratione  XV.'  hic  in  Stromateon  I.  Mahu- 
medani  autem,   ut  fuum   faepifilme  Alcoranum 

0<^-iuI  Alphurcan,  id  eft,  difiintlionum  volu- 
men,  feu,  ut  Retinenfis  verfio  non  raro  habet, 
difcretivum  boni  &  mnli  librum,  appellant,  ita 
interdum  etiam  has  ipfas  Ebraeorum  a  Mofis  fe- 
culo  repetitas  fine  fcripto  traditiones,  atque  in  co- 
dices  Talmudicos  fimul  tandem  conjedtas,  eodem 
fignant  vocabulo.  Inducitur  a  Mahumede  pfeudo- 
propheta,in  Azoara  fecunda  Alcorani,fanctifiimum 
Numen  ad  hunc   modum  Ebraeis  verba  faciens  : 

l*===JjJ  <j!_9jjJL  <_jL===J!    ^mj^jv    LaJI  ^L 

Cj6cXjw|a.J,     Etiam  &    tradidimus  Mofi  librum 

&  Alphurcan,  feu  vohtmen  diftintlionum,  ut  for- 
te  vos  retlam  vitae  rationem  prehenderetis.  Ubi 
praeftantifiimus  Alcorani    interpres  Mahumedes 

Ben  Achmet  ^jj^aJI  cjLXJ)    ^o-a^  Lajj  ^ 

^ a_j  C5;LJ)  ^!  Laa^J  oJ»c  (jL^eJI^ 

OjcXlp  pXLJ  A^Jj  JLLJI^  J-LL^  otXXJI 

iDLiJ!  ,-ja  f^},Etiam  tradidimus  Mofi  librum, 

fcilicet  legem  feu  pentateuchum,  &  Alfurcan, 
quod  denotat  Exegefin,  id  eft,  diftin£iione)n  inter 
verum  &falfum,  Ucitum  atque  illicitum,  ut  forte 
vos  retlam  vitae  rationem  inde  edofii  prehendere- 
tis,  ab  errore  abftinentes.     Manifeftum  videtur 

Ebraeorum 


XV 


PROLEGO    MEN   Al 


XVI 


Ebraeorum  traditiones  innui.  Nimirum  tam 
ns  HyoUJ  min,  legem  orakm,  feu  ore  antiquitus 
per  fuccejfiones  traditam,  quam  ora  byjW  min, 
/<?£««  fcriptis  mandatam.  In  Alcorani  item  Azo- 
ara  XXI.  (quae  codicis  Retinenfis    eft  XXXI)  le- 

gitur  o^-^'  ^3/r*?  iS^y  '"UJI  ^~3>  Etiam 
quondam  dedimus  Mofi  &  i^Aharoni  lyilfurcan, 
ubi  cgregius  ille  paraphraftes  Mahumed  Achmeti- 

des  J-bLJJj  C*^l  ($*£  ^jIjJI  /H^3^l  jj?l 
«tj^j*  ^MrJL  Id,  inquit,  denotat  legem  difiin- 

guentem  verum  a  falfo,  atque  licitum  ab  illicito  ; 
quod  fane  etiam  ipfum  fignificare  jure  poteft  pen- 
tateuchum.     Sed  multoties  in  Alcorano  pcntateu- 

chum  per  e_>L£==J|  codicem,  librum,  fcriptu- 
ram,  adjecto  plerunque   Mofis  nomine,    utpote 

cui  traditum  eft,  defignatur.     Adeo  ut  (jbjJUI 

Alphurcan  Ebraeorum,  feu  Mofis,  Mahumeda- 
nis  ipfam  legem  oralcm,  feu  dodtrinam  Talmu- 
dicam  a  Mofe  derivatam,  denotare,  habcam  fane 
perfuafum.  Oralem  illam  legem  volucrc  aliqui 
intelligi  pcr  to.  \6yta,  -fS  QiS,  eloquia  IDei, 
apud  apoftolum  iri  epiftola  ad  Romanos,  cap.  III. 
2.  ut  ex  Origenis  explicationc  ibi  non  femel  col- 
ligit  Joannes  Picus,  Mirandulae  Comes,  in  Apolo- 
gia,  qui  D.  Hilarii  etiam  locum  in  commentariis 
ad  Pfalmum  fecundum  illuc  fpectare  obfervat. 
Floruit  autem  ille  R.  Jehuda  Hakadojb  fub  utro- 
que  Antonino  imperatore,  &  ne,  palantibus  tunc 
Judaeis,  fuorum  rituum  morumque  utcunque  te- 
naciffimis,  majorum  traditiones  exciderent,  aut  per 
fcholarum  feu  collegiorum  promovendae  difcipli- 
nae  deftinatorum,  quac  antea  numerofiffima  fue- 
rantj  inopiam,  nullibi  comparerent,  opus  illud 
confecit.  Nam  ante  excidium  fub  Vefpafiano  ha- 
bebantur  inacademiaHierofolymitana  fcholae  feu 
collegia  amplius  quadringenta,  quorum  fingulis  ine- 
rant  fcholae  item  binae ;  altera,  qua  lex  fcripta 
praelegebatur,  ieu  ~SD  no,  id  eft,  bibliotheca ; 
eo  nomine  apud  Ezram  cap.  VI.  fed  Chaldaice, 
memoratur  Darii  regis  bibliotheca  :  altera,  qua 
Mifnaioth,  feu  traditioncs  atque  exegefes  veterum, 
fentcntiae  receptae,  dccifiones  forenfes,  id  genus 
caetera,  docebantur.  Haec  autem  "iioVn  Tn, 
fcu  domus  dotlrinae,  nuncupabatur.  Rabbi  Phi- 
nees  in  Gemara  Hierofolymitana  ad  tit.  Megilla, 
feude  folenni  ledtione  libri  Efther,  cap.  III.  fol. 

73.  col.  4.  m  nvo,j_  va  ajioty  nino  ymn 
rw  "isd  tvi  r-h  r-m  nnsi  nn«  Sdi  oVtynu 
ami_i  r-ijiyo1?  -noVn  noi  NnpaV  isd  nu  maVn 

D1J"DSDX  my,  Collegia  feu  fynagogae  Hierofolymis 
erant  CCCCLXXX.  In  harum  qualibet  habe- 
batur  bibliotheca,  &  domus  dofirinae ;  bibliothe- 
ca,  qua  Scripturae  praekgerentur  ;  domus  docJri- 
nae,  qua  doceretur  Mifna.  Hafce  autem  univer- 
fas  fujhilit  Vcfpafianus.  Eadem  ipfa  leguntur  in 
Gemara  Hierofolymit.  ad  tit.  Cethuboth,  feu  de 
pactis  dotalibus,  cap.  XIII.  fol.  35.  col.  3.  Ex- 
cepto  quod  pro  D^jioty,  id  eft,  LXXX,  legitur 
hic  oro,  quod  LX  fonat.  Videfis  item.  de 
hifce  Gemaram  Babyloniani  ad  tit.  Gittin,  feu 
de  iibcllis  rcpudii,  cap.  VI.  fol.  >8.  a.    De  Rabbi 


Jehuda,  quem  diximus,  RabbiGcdalia  Benjechaia 
in  libro  Shaljheleth,  fol.  32.  b.  nvjttran  "On  Ntin 

p-irf?  api  rMtrdi  oopnn  d^sVk  i  m:w,  Ifte 

compofuit  Mifnaioth  anno  MMMDCCCCXLIX 
a  Creatione,  &  CXX  ab  Excidio.  Ita  idem  fol. 
69.  b.  fcilicet,  juxta  eorum  in  calculo  rationes, 
fub  anno  Chrifti  vulgari  CXC.  imperante  Com- 
modo,  &  pontifice  Romano  Eleutherio.  Coae- 
vi  ita  erant  Tatianus,  Athenagoras,  Tertullianus, 
Clemens  Alexandrinus,  Patres.  De  eo  videfis 
R.  Salomonem  Jarchium  ad  Gemaram  Babyloni- 
am,  tit.  Baba  Metzia,  fol.  33.  b.  &  R.  Abra- 
ham  Zaccuthium,  in  Juchafin,  pag.  45.  a,  & 
60.  b.  Charum  fuiffe  Rabbijehudam  fandtum 
aiunt  AntoninoPio.  Et  utcunque  tempori,  quod 
Commodo  convenit,  tribuatur,  ut  fupta,  fcriptio 
feu  publicatio  t£v  Mifnaioth ;  funt  tamen  qui  e- 
tiam  ipfi  Antonino,  profelyto  utpote  fafto  (nam 
ita  etiam  volunt  aliqui,  &  videfis  de  hac  re  Ge- 
maram  Hierofolymitanam  ad  tit.  Megilla,  cap. 
"III.  fol.  74.  col.  1.  Halach.  2.  ad  tit.  Sanhe- 
drin,ca]>.  penult.  fol.  29.  col.  3.  Halach.  6.  ubi 
DwViDJX  exaratur)  fcriptionem  feu  compofitionem 
earundem  tribuunt ;  non  aliter,  puto,  ac  Tribo- 
niani  fcripta  Juftiniani  a  jurifconfultis  Romanis 
nuncupantur.  Nam  quid  aliud  denotat  illud  in 
Tzemach  T)avid,  part.  2.  pag.  27.  b  ?  "iD^prt 
Hy  ij"i  mn  aw  "iiy  "wx  D\rt  nsD  "on  du^jidjx 
WDQ  OnJ  lbiO  V2,  i^Antoninus  Caefar  compofuit 
librum  Judiciorum,  juxta  cujus  praefcriptum  uf- 
que  ad  diem  hodiemum  judicia  exercent,  utpote 
quae  tradita  funt  e  Sinai.  Aut  hoc  de  Mifnai- 
oth  diftum,  aut  plane  nihili  eft.  Neque  quid 
de  Mifnaioth,  aut  earum  parre  &  maxima  &  ce- 
lebriori,  folennius  diclum  occurrit,  quam  ipfas 
fuifle  WDQ  TVU&i  ncfrn,  traditiones  Mofi  e  Si- 
nai.  Et  apud  Judaeos  hodieque  judicia,  ubi  illis 
permittuntur  libefa,  ad  normam  nxv  Mifnaioth 
Gemaris  explicatarum  exercentur.  Gemaras  vero 
in  fequentibus  proxime  feculis  adjecere,  in  Pa- 
laeftina,  caput  Synagogae  Rabbi  Jochanan,  in 
Babylonia  Rabbi  Alhi,  in  cujus  Gemata  plerae- 
que  fabulae  illae  portentofae.  Studiorum  ei  con- 
fors  erat  Rab  Ina  ;  unde  &  tam  ille  quam  Rab- 
bi  Afhi  tribuiturinterdum,  quod  nw  Rabbi  Afhi 
foli  plerunque  agnofcitur.  Illinc  eft  quod  cor- 
rupte  apud  Hieronymum  de  San&a  Fide,  Rab- 
bina  &  Rabbaffe,  pro  Rab  Ina  &  Rab  AJhit 
velut  primarii  autores  Talmudici  non  femel  le- 
guntur.  De  lllis  videfis  praefationem  R.  Mofis 
Maimonidis  ad  Mifna  Tora.  Illic  etiam  de  utri- 
ufque  Talmudis  compofitione  fufius  agitur,  uti  & 
in  praefatione  R.  MofisMikotziad  librum  magnum 
praeceptorum  ;  ut  alios  qui  de  ea  fcripfere  hic 
mittam.  Gemara  autem  tS  Rabbi  Afhi  cum 
R.  Jehudae  Mifnaioth,  Talmud  Babylonium  (quod 
maxime  in  ufu  eft)  &  Gemara  rS  Rabbi  Jocha- 
nan,  cum  eifdem,  Hierofolymitanum  Talmud 
conficit.  In  ipfis  Mifnaioth  &  in  Gemara  Hiero- 
folymitana  fabulae,  quas  diximus,  vix  omnino 
feu  rariflime  habentur.  Ipfa  autem  Gemara  tum 
folum  interdum  Talmud  nuncupatur.  tum  alte- 
Tum  etiam  eo  nomine  eft,  ut  Mifna  alterum, 
membrum  bipartitae  traditionum  veterum  diftri- 
butionis.  Bullaautem  Julii  III.  pontificis  Roma- 
ni  anno  MDLIV  publicata,  certum  E&raicorum 
volumen  Gemaroth  Talmud  nuncupatum,  nonnul- 

la 


xvii 


ROLEGOMENA. 


XVIU 


la  indigna  &  legem  divinam  orthodoxamque  fi- 
dem  ofendentia  continens,  igni  damnatur.  Ha- 
befjr  in  Bullario  Laertii  Cherubini,  tom.  i.pag. 
716.  Quod  de  Gemaris  Mifuae  adjcctis  intelli- 
20.  Nam  &  fub  id  tempus,  ait  Rabbi  David  in 
Tzemach,  part.  1.  pag.  22.  (citantc  v.  cl.  Wil- 
lielmo  Schikarto,  in  prooemio  ad  Tarich  Regum 
Pcrfiae  ;  neque  prior  pars  Tzemach  hactenus  mi- 

hi  vifa  cftjns^w  psa  mtszun  nnajn  Ss  i2nwj 

Combuftae  funt  omnes  Gemarae,  qtwtquot  reper- 
tae  in  regionibus  Italiae.  De  lectione  autem  & 
pofTeflione  librorum  Talmudicorum  interdida 
plura  occurrunt  in  fupra  citata  Innocentii  quarti 
Bulla,  dido  tomo  pag.  62.  in  Clementis  VIII. 
20.  tom.  3.  pag.  25.  in Gregorii,  XIII.  70.  tom. 
2.   pag.  452.   in  literis-   apoftoiicis  pro  officio 


inquifitionis,  pag.  139.  &  inCommentariisFran- 
cifci  Pegnae  ad  Directorium  inquifitorum  Nic. 
Eimerici  part.  II.  cap.  IV.  pag.  94.  Joannis 
Sleidani  Commentatio  II.  Petro  Galatino,  ac  in 
Wiilielmi  Schikarti  Becinath  Happerujhim.  Sed 
de  hifce,  Deo  volente,  accuratius  alibi.  Ideo 
autcm  Ebraica  fideliter,  &  locos  unde  dcfumpta 
funt,  praetcr  verfioncs,  adjicere  vifum  eft,  ut  fa- 
cilius  de  re  qualibet  judicet  ieclor  eruditus,  ubi- 
cunque  nobis  fecure  credere  nolit.  Foliorum 
Gemarae  Babyloniae  numerus  ad  antiquio- 
rem  Talmudis  Babylonii  editionem  Venetam 
defignatur  i  Hierofolymitani  ctiam  ad  Venetam, 
quae  nec  a  Cracoviana  in  corum  ferie  dif- 
crepat.  De  caeterorum  edkione  monere  operac 
pretium  non  eft. 


VOL.  II. 


D 


D  E 


I 


2 


D  E 


SUCCESSIONIBUS 


I    N 


BONA     DEFUNGTL 


A    D 


Leges  Ebraeorum. 


C  A  P  U  T.    I. 

SucceJJionum  apud  veteres  Ebraeos  diftri- 
butio.  De  liberorurri)  @  qui  retla 
defcendunt}  fuccejjione  in  bona  pa- 
ierna. 

UCCESSIO   apud  Ebraeos  erat  aut 
in  defun&i  bona,    veluti  fundos,   uten- 
filia,  fupelledilem,  nomina  ;  aut  in  dig- 
nitates,  ut  in  regiam,  pontificiam.  Ejus 
quae  in  bona  erat  univerfa  quidem  ma- 
teries  cernitur  in  differentia  quintuplici  ;  in  fuc- 
ceffione  liberorum,    feu   redta   defcendentium  ; 
patris,    unde  omnis   fucceffio   a  latere  pendet  ; 
fratris,  qui  fratriam  viduam  ex  lege  duxerit ;  ma- 
riti,  feu  unde  vir  j  ac  fifci.     Neque  ulla  omnino 
eft  in  bona  fucceffionis  fpecies,  de  qua  ex  hifce 
rite  cognitis  non  facile  eft  dijudicare.     Liberi,  ut 
fui  neceflarii,  ac  domeftici  haeredcs  (quorum  pri- 
ma  caufa  eft  in  fucceffione)  aut  patri   fuccedunt, 
aiit  matri.     Succedunt  patri  filii,  &  filiae,  atque 
ex  hifce  nepotes  pofterique  ;  ita  tamen  ut  filiabus 
filii    nunquam  non  praeponantur :     hifce  nimi- 
rum  non  exftantibus,  neque  aliter,  illae  haeredi- 
tatem  adeunt.     Nepotes  vero,  &  neptes,  eorum- 
que  pOfteri,    defundtis  liberis,     induta  parentum 
perfona',  ac  pro  eorum  fexus  dignitate,  avo  fuc- 
cedunt,  five  in  capita  five  in  ftirpes,  ut  varietas 
fpeciei  exegerit,    habita  praerogativae  filii  primo- 
geniti  atque  familiae  ercifcundae  ratione ;  dc  qua 
ftatim.     Nam   regula    eft  univerfalis,  DTipH  '^TO 
^Cfnp  rjH1  W  m^nj^,  Ubi  quis  ipfe  eji  infuc- 
cejfone  haereditaria  praeferendus,  etiat?i  univer- 
faproles,  quae  e  femoreejus  egreditur,  ejl  praefe- 
renda.     Difcimus  hacc  cx  Mifna,  tit.  Baba  Bath- 
ra,  cap.  VIII.  ubi  ad  hunc  modum  de  libcrorum 
fucccflionibus  legitur,  V\WF2  W&  Sin  "p  ni7ru  TtD 

Vdi  nf?  cmp  p  iraV  inVnj  n«  orraj/ni  iV  j^  jai 


Hoi  jins1?  nrnip  m  rdi  ro-np  jd  Siy  vj-p  i«sv» 
hi  Him  nt  ui  jtik1?  pa-np  ra  hw  nmi  xxv 

1'OTlp  IDn1  ^OT1  n7nJD  DTlpn,  Ordo,  feu  Series, 
haereditariae  fucceffwnis  hujufmodi  eft.  Si  quis 
■moriatur,  filio  nonfuperftite,  transferetis  haeredi- 
tatem  ejm  ad  filiam  ejus.  Filius  anteponendus 
filiae,  &  univerfa  proles  e  femore  ejus  egrejfa 
filiae  eft  anteponenda.  Filia  eft  anteponendajra- 
tribus,  &■  univerfa  proles  e  femore  ejus  egrejfa 
fratribus  efl  anteponenda,  &c.  Et  regula  eft  u- 
niverfalu  :  Ubi  quis  in  fuccefione  eft praeferendus 
ipfe,  etiam  univerfa  proles  e  femore  ejus  egrejfa 
(nam  hoc  locutionis  genere  pro  pofteris  hujuf- 
modi  utuntur)  eft  itidem  praeferenda.  Et  recep- 
tum  eft  apud  Ebraeos  illud,  &X23  E3"t  nn  CTJa  \Q 
Filiorum  Filii  velut  ipfi  habentur  filii.  Lex  facra, 
qua  fubnituntur  receptae  magiftrorum  hae  fenten- 
tiae  de  fucceffione  defcendentium,  habetur,  Num. 
XXVII.  8.  Si  quis  mortuus  fuerit,  &filiumnon 
habuerit,  transferetis  haereditatem  ejus  adfiliam 
ejus.  Neque  a  liberorum  ratione  diverfam  hic 
habenteam,  quaeeft  nepotum  neptumve,  qui  li- 
berorum  defundtorum  five  parcntum  fuorum  locos 
occupant,  adeoque  jure  fuccefllonis  vicariae,  feu, 
quod  vocainus,  repraefentationis,  fuccedunt.  Quod 
vero  filios  filiabus  femper  praeferunt  magiftri,  at- 
que  has,  five  illis  ipfis  five  poftcris  eorum  fuperfti- 
tibus,  planc  excludunt  ;  evenit  cx  interprctatio- 
ne  verborum  quae  jam  citavimus  ;  ac  fi  diclum 
fuiflet,  filias  ad  fuccefllonem  nunquam  evocandas, 
ubi  fihus  fuperftes  eflet  :  cum  interim  etiam  au- 
tument  ipfi  ex  diffimili  eorundcm  verborum  in- 
terpretationc,  quae  placuit  aliarum  gentium  jurif- 
prudentibus,  liberos  utriufquc  fcxus  haereditates 
pariter  ccpifle,  neque  filios  filiabus  antepoiitos. 
Gemara  Hierofolymitana  ad  tit.     Baba  Bathra, 

foi.  i<s.  coi.  i.  nn«j  jiitt?  nm  ja  nnaix  crnj  •Cjn 
jum  j^  jnuw  v?  w  ua,  nh  17  j^s  jm  wti  juw 
piiy  \rv3W  17  ur  nx  s^n  m  v?  j^  oki  mram 

Jurifprudentes  Gentium  Jlatuunt  filmm  &  filiam 
inpari  fuccejfwnis gradu,  quod  inde  ortum  eft,  quia 
interpretantur  verba  illa,  et  filium  non  ha- 

BUERIT, 


•> 


De    Successionibu 


& 


vc. 


4 


buerit^  ac  fi  adjiceretur,    at  fi  habuerit,  utriquc 
parcs  fint.     Stmditer  intelligunt  itlud  quod  fcrip- 

tUtn   c/t,     ET    SI  FILIA    El    NON    FUERIT  ;    qitod  ft 

fuerit,  utrique  fint  pares.  Ccrte  apud  vetcrcs 
Romanos  fui  haeredes  utriufque  fexus  pariter,  cx 
lpfo  XII.  tabularumjure,  fucccdcbant ;  uti  liquet 
cx  1.  14.  C.  tit.  de  legitimis  hacredibus,  Caii  In- 
ftitut.  tit.  XVI.  Inftit.  dc  haercdit.  ab  inteftato 
tf.  1,  D.  tit.  Sitabulae  tejiamenti  nullae  exfta- 
tmnt,  alibi  paflim.  Quo  facmm  eft,  ut  ad  Ro- 
manorum  lcgcs,  quibus  iiberi  utriufque  fcxus  na- 
turalcs  (modo  legitimi  etiam  clfcnt)  cum  adop- 
tivis  acquiparabantur,  non  ad  Ebracorum,  quibus 
etfi  adoptionis  genus  quoddam  in  ufu  (ut  infra 
.moncmus)  fexus  tamen  fequior  poflhabitus  in 
fucceflionibus  erat,  nec,  fiiiis  eorumve  pofteris 
exftantibus,  ad  haereditatem  omnino  admiflus, 
appofite  difputans  D.Paulus  ad  Romanos  cap.  VIII. 
ty .  tam  de  adoptivis  quam  naturalibus  locutus, 
'Ej  £i,  inquit,  -r&.vx,  ^g-i  y.Pwf.vijjgi,  Si  liberi,  eti- 
am  &  haeredes.  Qucd  tamen  vertitur  etiam, 
fi  aittem  filii,  &  haeredes,  ut  in  Vulgata.  Sed 
ita  foeminae  argumento  non  latis  comprehendi  vi- 
dentur,  quas  ibi  exclufas  nemo  fanus  dixerit. 
Atque  ut  7c  a\n  Ebraeis  tam  filios  quam  uttiuf- 
que  fexus  prolem  denotat,  ita  &  Graecis  r«, 
atque  etiam  Helleniftis  \pi,  pro  a\J2  fubftitutum, 
tam  libcros  quam  filios  non  raro  fignificat ;  que- 
madmodum  item  filii  appellatio,  jure  Caefareo, 
filias  faepius  continet,  ut  videre  eft  11.  84.  116. 
&  122.  D.  tit.  de  verborum  fignificatione,  Vi- 
defis  etiam  D.  Paul.  ad  Galatas,  cap.  IV.  7.  at- 
que  inferius,  cap.  XIV.  Neque  vero  ex  Romana 
juriiprudentia  tantum,  fed  etiam  ex  Mahumedana 
(quae  ita  in  oriente  &  auftro  latiflime  a  multis  fe- 
culis  obtinuit,  ut  Romana  olim  tum  in  oriente  tum 
in  occidente)liberi  utriufque  fexus  fimul  fuccedunt. 
Nam  hac  item,  partes  in  fucceflione  filia  unica 
fimul  cum  filio  aequales,  plures  cum  filio  inac- 
quales  faciunt ;  uti  videre  eft  in  Alcorano,  Su- 
ratha  feu  cap.  IV.  cui  titulus   Elnajha  five   de 

mulieribus.  Verba  funt,   -3  AJJl  -^-^ajud^j 

tjU    QVJUJ^I     La.       JwU«      ^£=<^     rS$^\ 
liJjJ  L   LAj    y-.j/J-9    ^wuul    i~S^3    LvJ  (J-£= 

(_ju^2  J|  Lvia  odcJj  Ow>l^=  cjlj'  'Deits  ita 

praecepit  vobis  de  liberis  veftris.  Majculi  pars 
Jit  quanta  faeminantm  binarum.  Quod  fi  filia- 
rum  numerus  binas  excejferit,  etiam  &  eisfingu- 
lis  fit  tertia,  quicquid  reliquerit  defunclus.  §)uod 
Ji  unica  ftterit,  dimidium  ipfa  fortiatur.  Scili- 
cet  filiabus,  ubi  cum  prole  mafcula  plures  etfent, 
ita  tribuenda  eft  ex  hoc  jure  haereditas,  ut  filiis 
fingulis  inter  filias  fors  duplex  cederet  ;  adeo  ut 
cujuflibet  filiae  fors  vocitaretur  pars  tertia,  &  fors 
cujuflibet  filii  tertiae  duae  ;  denominato  numero 
non  ex  aflis  divifione,  ut  palam  eft,  fed  ex  ea 
ratione,  quam  invicem  habcnt  filii  filiaeque  in 
hujufmodi  diftributione  fingulae.  Ubi  autem 
filius  &  filia  eifet  unica,  tam  huic  quam  illi  aflis 
dimidium  hinc  debetur.  Ita  intelligendus  eft  lo- 
cus  ille   Alcorani,  qui,   ut  non  pauci  alii,  non 


tam  fccundum  vcrborum  fignificationem,  quam 
fenfum  legitur  in  verfionc  Latina,  quae  facpius  cti- 
am  cft  dcpravatiilima.  T)eo  jubente  (fic  ibi  Azo- 
ara  VIII.  quae  fimul  cum  IX,  X,  &  XI.  quarto,  in 
codicc  Arabico,  rcfpondcnt)  qnantum  duae  filiae 
unus  habeat  fiiius.  Et  fi  plures  quam  duae  fue. 
rint,  itle  duas  tertias  ;  Ji  una  fola,  mediam. 
Nempe  idcm  innuit  hic,  filiumhabcre  duas  tcr 
tias,  ac  filiam  quamlibct  tcrtiam  uuicam,  modo 
quo  dictum  cft.  Undc  Mahumedes  Ben  Ach- 
med,  in  exegefi  perpctua  ad  Alcoranum,  rem  to- 

tam  fic  cxplicat,   o^J|  L^Jj  JLJI  c^^j  ^ 

(jLIJI  /Jj  oJJI  LJJ  &c\=Jg  \x*  ij(^=  jl= 

JUI  ^jLo.   £  ,s.j\    qL,   Sexui  mafculo  pars  al- 

tera,altera  vero  faemineo  tribuitur,  ubi  unicafuerit 
cum  mafculo  filia  ;  fedfiliaepars  tertia,  &J1H0  ter- 
tiae  duae,fiabacqualitate  in  haereditatis  dtftributi- 
one  recedatur.  Confonum  etiam  hifce  eft,  quod  de 
fucceflionea  latere  fub  finem  ejufdem  Surathaerha- 

betur,   L^  (^JJI   L-vJs   /-ywOjl  La£==,  jL 

\J^u*j.h)JJ^3  LwJa  x  L.^  ^.^.IJ^jL^s  (jlj  eJ^j 

^vujVI  J?^>   Et  fi  fuerint  (cum  fratre  demor- 

tui)  forores  binae,  hifce  (fingulis)  tertia  debetur. 
Si  demum  reliquerit  quis  fratres  Jimul  &  foro- 
res,mafcuiiparsfit  quanta  faeminarum  dnarum.  In 
Italica  autcm  prioris  loci  verfione  legitur,  Et  fe 
fara  piu  che  due,  habbino  due  terze.  Quafi 
duae  tantum  tertiae  ad  filias  binis  plures  exlege 
attineret.  Sed  proculdubio  in  eo  quod  eft,  Ji 
plures  quam  dv.ae  Juerint,  ille  duas  tertias,  in 
verfione  Latina,  aut  pcrperam  legebat  Italus,  aut 
fubftituendum  temere  putabat,  illae  duas  tertias ; 
quod  non  folum  ipfi  rei  adverfatur,  fed  ctiam  fi- 
dei  tum  codicum  imprcflbrum,  tum  exemplaris, 
quod  habeo,  manufcripti,  neque  ipfa  verfione  re- 
centioris  ;  ubi  etiam  ille  plane  legitur.  Et  mi- 
rum  eft  ab  Andrea  Arrivabenio  obtendi  vcrfionem 
Italam  cxArabico  elfe  defumptam,  cum  manifeftif- 
fima  occurrant  in  ea  paflim  argumenta,  non  1110- 
do  Roberti  Retinenfis  Angli  Latinam  impofto- 
rem  fuiffe  fecutum,  verum  etiam  &  ipfos  five 
librariorum  five  typographi  in  Latina  errores> 
utpote  ex  Arabici  codicis  ope  minime  deprehen- 
fos,  retinuifle.  De  Latina,  &  Italica  vide  etiam, 
fi  placet,  Tofephum  Scaligerum  Epiftola  CCCLXI, 
&  CCCLXII.  Sed  hoc  obitcr.  Non  folum  au- 
tem  apud  Ebracos,  verum  etiam  apud  alios  fe- 
culorum  vetuftiorum  popuios,  mares  in  fuceefi- 
fionibus  potiores  funt  habiti,  quod  &  animad- 
vertit  Joannes  Corafius  in  Senatufconfultorum 
curiae  Tolofanae,  cap.  LIX.  De  recentioribus 
feculis  res  efl:  paflim  obvia. 


Caf, 


Df   S   U   C  C  E  S  S   I.  O  N   I   B   u   s 


Cap.  II. 

De  hberorum    in  bona  maternci  fuccejfi- 
one,  &  jure   dotali. 

'  Atri  nuptiis  folutae  fimili  modo  fuccedunt 
_  etiam  liberi ;  fed  nuptae,  non  fine  tem- 
peramentis  aliquot,  maxime  tribus,  e  quibus  pen- 
dent  caetera.  Ea  funt,  aut  fuccefiio  maritalis, 
de  qua  infra  fuo  I0CO5  aut  ubi  mater  filio  fine 
prole  mortuo  fuperftcs  eft  ,•  aut  de  liberorum 
fexu.  Extra  haec,  ut  patri,  ita  matri  poft  mor- 
tem  patris,  filii,  nepotes,  filiae,  neptes  linea  re- 
&a  fuccedunt.  Ubi  autem  filio  fine  prole  de- 
fun&o  fuperftes  erat  mater,  non  ita  ei  mortuae 
fine  liberis  fuccefiit  Filius-opD,  aut  in  fepulchro, 
uti  aiunt,  ut  transferretur  per  demortuum  ejufce 
nomen,  ccu  jure  aliquo  fucceflionis  vicariae  aut 
repraefentationis,  haercditas  materna  ad  adgnatos 
jus,  feu  paterno  fanguine  conjun&os,  veluti  fra- 
tres,  fororcs,  patruos  fcu  amitas :  fed  ad  matris 
adgnatos,  feu  paterno  ei  conjundtos  fanguinc, 
revertebatur.  Nam  adgnati,  feu  paterno  fangui- 
ne  cpnjun&i,  folummodo  a  latere  fuccedunt: 
nemo  omnino  cognationis  maternae  nomiae ; 
quae  ncc  pro  cognatione  civili  habebatur,  ut  fu- 
fius  mox  docetur.  Atque  hoc  eft  quod  vult 
Gemara  Babylonia  ad  tit.  Baba  Baihra,  fol. 
114,  b.  yr\vh  Hnu1?  Toja  iqk  ns  unv  pn  jin 
~XH~"  JO,  Filius  non  fuccedit  matri  fuae  in  fepul- 
chro,  ut  ita  transferatur  haereditas  ad  patruos  e- 
jus.  Uilde  Mofes  Maimonides,  Halach.  Necha- 
loth.  feu  de  haereditatibus,  cap.  I.  sn  nJ2  jni 
nnwvr  nnnn  jni  h  J^  dki  jni  v?  rvn  ox  njty-ptw 
nnxi  n*?nn  wn  nna  dk  Vnx  rvjx.  rv~i  nnstyoV 
vimn  iV  to  xVi  iov  jo  jtop  rvn  iVsx  jan  no  -p 
nx  ~!TW3  m  nn  noi  r\m  nyty  ins  nn«  nni  Vxin 
voh  nnarao  vunvV  vhron  Vnjai  ibx,  Semen 
feu  pofieri  filii  ejus  (rnatris)  'fkrii  ei  haeredes,  fi 
modo  pofieros  habuerit ;  fin  vero,  redit  haereditas 
ejus  ad  cognatos  familiae  ejus  paternae.  At 
vero,  fi primo  mortua  fuerit  mater,  &  fofimodum 
filius,  tametfi  fuerit  minor,  quantutocunque  tem- 
pore  fuperfies,  aut  minime  in  utero  compleverit 
menfes  fuos,  quandoquidem  momento  aliquo  ma- 
tri  fuperftes  fuerit,  ei  fuccedit,  &  transfert  hae- 
reditatem  ejus  ad  eos,  qui  ex  cognatione  paterna 
ei  haeredes  funt.  Quod  ad  liberorum  fexum 
attinet,  duntaxat  mafculi  (fcd  poft  maritum,  qui 
in  fuccefllone  hac  femper  praeferendus,  ut  infra 
cap.  XVII.  oftenditur)  fucccdcbant.  Caeterum 
&  dc  bonis  hic  diftingucndum  eft.  Alia  in  hac 
fucceflione  crat  dotis  (quae  virgini  CC.  zuzo- 
rum,  fcu  ficlorum  L.  pracftitui  folcbat ;  viduae 
aut  vitiatae  zuzorum  C.  feu  ficlorum  XXV.)  alia 
rcliquorum  bonorum  uxoris  fcu  matris,  quae 
omnia  nomine  JOUVU  venicbant :  ctenim  haecad 
liberos  quofcunque  uxoris  mafculos  poft  mariti 
mortcm  rranfmittebantur ;  illa  ad  mafculos  dun- 
taxat  ex  marito,  qui  dotabatfufceptos,  modomox 
indicato.  Ita  Gcmara  Babylonia  ad  tit.  Cethuboth, 
feu  de  pacltis  dotalibus,  fol.  52.  &  Mofes  Mai- 
monidcs  Halach.  Iflooth,  feu  de  re  uxoria,  cap. 
XIX.  Quin  Mofcs  qucm  diximus,  Halacha  ea- 
dem,  cap.  XII.  fex  efie  res  ait,  quae  praeter  ipy 


TONTQ  dotem  principalem  marito  incumbunt,  ac 
nainD  W,  id  eft,  conditiones,  aut  appendices, 
dotis,  appellantur,  texxjura  dotalia.  Ea  ita  e- 
numerat,  j?fti©3  dk  nnnsVi  nnVn  ds  nnxsiV 
\xv-\~\  mu/v  v~m  ja  ruiu  nvnV  nna  dx  rrwsh 
nunu  uaa  rvmm  nvnVi  nnuaVa  jai  Vj  mio  -inx 
tnsn  nua  nvnV  njDixnnty  v  wfr  "inx  vddjo 
djm  ~w\~h  Dp^n  Vy  nnv  nnaira  j^nv  uqq 

:  Dn^ns  Ut  medicorum  cura  uxori  a  marito  prae- 
ftetur,  fi  aegrotaverit ;  ut  ab  eo  redimatur,  fi  cap- 
tiva  fuerit ;  ut  fepeliatur  ab  eo,  fifuerit  mortua  -, 
ut  alatur  ex  ilhus  fubfiantia,  &  in  aedibus  ejus 
degat  pofi  mortem  ejus,  quamdiu  vidua  fuerit  ; 
ut  filiae  ab  eo  fufceptae  ex  illius  fubfiantia  alan- 
tur,  quamdiu  fuerint  innuptae  ;  ut  demum  liberi 
ejus  mafculi  ex  eo  fufcepti  fuccedant  in  dotem, 
praeter  partes,  quas  cum  fratribus  infuper  capi- 
unt  in  haereditate  paterna.  Hinc  dlftinclio  fa- 
tis  obvia  de  fuccefiione  haerediraria ;  aliam  efle 
■Tvin  ~?W  nt£>lT,  feu  haereditariam  ex  lege  fuc- 
cejfionem,  aliam  nninzin  "HSTO,  feu  ex  conditione 
dotali,  quam  cum  cacteris  D^HSlD  mnD,  five 
fancitis  fcribarum,  facrae  legi  fuperindudis,  id 
cft,  illuftriorum  jurifprudentum  confeffus  magni 
dccretis,  volunt  manaffe.  Exprefle  dotale  hoc 
confeflui  illi  tribuirur  a  Maimonide,  dicto  tir. 
cap.  XVI.  Arque  ad  decreta  corum  attinet  illud 
Servatoris  apud  D.  Matthaeum  XXIII.  2.  Super 
cathedram  Mofis  federunt  fcribae  &  pharifaei. 
Omnia  ergo,  quaecunque  dixerint  vobis  ■mp£v, 
impsm  Xj  ■mn&.Tt,  ut  fervetis,  fervate  ac  facite. 
De  ea  re  videfis,  ante  alios,  Abulenfem  ad  D. 
Matth.  cap.  XV.  quaeft.  12.  &  ad  XXIII.  quaeft! 
27.  Sed  de  eorum  autoritate  in  hujufmodi  ali- 
ifve  decretis  fanciendis  ampliflima,  nos,  accura- 
tione  non  exigua,  in  libris  de  Confeflu  illo  in- 
fcriptis.  Etiam  in  materna  bona,  ubi  binae  ux- 
ores  eflent,  fucceflionis  exemplum  affert  idcm 
Maimonides  didae  Halachae  cap.  XIX.  Habet  in 
bonis  uxor  M.  ficlos,  parit  filium,  &  moritur. 
Ducitur  a  viro  fuperftite  alia,  cujus  boua  ducen- 
ti  funr.  Ea  irem  mortua,  moritur  maritus,  cu- 
jus  bpna  bis  miile  ficli.  Ex  prima  fufceptus  fi- 
lius  capit  mille,  ex  fecunda  ducentos-,  pro  ratio- 
ne  bonoram  maternorum  -,  rvi3~\  V\V&  |w  -ixti/n>, 
&  in  id  quod  reliqimm  eft  aequaliter  fuccedunt, 
adco  ut  filkvprirme  cedant  MCCCC.  ficii  fecunr 
dae  DC.  praetermifla  in  exemplo  primogeniturae 
in  bonis  paternis  ratione,  quae  fi  admitjtatur,  a- 
lia  ejufce  quod  reliquum  erat  diftributio  facienda, 
uti  mox  oftenditur.  Atque  hoc  in  fucccflionibus 
obtinuit,  ubi  "ln1  1«  inK  ~\yn,  unicus  denarius, 
feu  zuzus  minimum  unicus,  praeter  bona  mater- 
na  fupererat.  At  vero  fi  fupererat  omnino  nihil, 
tunc  in  partes  aequales  uterque  fiiius,  feu  quem- 
admodum  exigebar  lcx  facra,  fuccedebat,  ut  idem 
eodem  capite.  Ubi  etiam  momentum  mortis 
patris  fpcctandum  rantummodo  efle  docetur ; 
adeo  ut,  quae  poftmodum  accreverint  patrimonio 
bona  alia,  pro  nihilo  in  hac  fpecie  habcrenrur. 
Qiiin  fi  aes  alienum  aequale  eflet  bonis  practer 
bona  matcrna  reliquis,  nihilominus  in  diflributi- 
one  haereditatis  ratio  ejus  neutiquam  habita. 
Caeterum,  ubi  mortua  uxore  altcra,  e  qua  rilii 
fufcepti,  alia  ducla  fuerit,  quae,  cum  pcpererat  eti- 
am  filios,  marito  fuperftcs,  facramento  viduae 
praeftito  dptem  fe  nondum  remififle,    vendidifle, 

ne<; 


7       lAdLEGESEBRAEORUM.      8 

nec  fibi  ante  cepifle  (fine  quo  dos  viduae  mini-  concubinas  Hierofolymis,  Gemara  Babylonia,  tit. 

me  exigcnda  crat,  de  qua  re  idem  Mofes  citata  Sanhedrin,  feu  de  iribunalibus  &  judiciorum  for- 

Halacha,  cap.  XVI.)  morcretur,  hujus,  utpotevi-  mulis,  fol.  21.  a.  m  T08  D^ttfjbs  1KQ1  0'WJ  VQ 

duae  juratae,  ac  dotem  jam  five  poffidentis  five  t^lVa  DWJ^S  DWlTpjl  i-^jTra 0'WJ  ailQS  PTTirv 

vcndicantis,   filii  ex  lege  fuccedebant ;  illius  cui  D'ttfiTp  t^bli  njiro,  Qtiid  uxores  ?  quid  concu- 

maritus  fupcrftes   fuerat    filii,    ex  ea  quam  dixi-  binae  ?    ait  Rab  Jehuda ;  ait  Rab,    uxores  f.eri 

mus  conditione  dotali :  unde  ficbat,  ut  primae  fi-  paclis  dotalibus  ac  ritibus  nuptiarum ;  concubinis 

lii  matcmam  hanc  hacreditatem  feu  dotem  pri-  neque  hos  neque  illa  adhibita.     Adde  Gemaram 

mo  caperent,   &  dein  filii  fecundae  etiam   fuae  Hierofolymitanam,   tit.  Cethuboth,    cap.  V.  fol. 

matris  dotem,    idque  tamctfi  nihil  omnino  reli-  29.  hal.    3.  col.  4,  &  commentarium  adjecturri 

quum  effet  praeter  ipfas  dotes  j  quoniam  fcilicet  primo  capiti  Halachae  IJhoth,    feu  de  re  uxoria, 


utriufque  fucceflio  ex  conditione  dotali  non  erat. 
At  fi  quid  reliquum  effet,  aequalis  ejus  fiebat  di- 
ftributio.  Si  quis  uxores  binas,  quarum  utrique 
filii,  reliquerit,  &  ipfae  viduae,  facramento  vidu- 
arum  pracflito,  mortuae  fuerint,  utriufque  filii  in 
dotes  maternas  feorfim  fucccdebant  ;  fed  neuter 
ex  conditione  dotali,  fed  ex  lege  :  &  primae  fi- 
lii  fecundae  filiis  antepofiti.  Nam  bona  mariti 
hypothecae  jure  ad  praeftandum  uxoris  fuperftitis 
dotcm  obligabantur.  Sin  vero  neutra  viduarum 
facramentum   illud  praeftitiflet,    fucceflerunt  filii 


MofisMaimonidis.  Si  tamen  eam,  quacum  le- 
gitimum  haberi  conjugium  non  poterat  ob  na- 
talium  defectum,  veluti  fervam,  quis  dotalibus 
cum  pactis  in  concubinatum  acceperat,  ea  &  ux- 
or  improprie  dicebatur  &  concubina.  Sic  magif- 
tri  in  exemplo  Ceturae  (quam  eandem  cum  Ha- 
gare  fuiffe  plerumque  volunt)  ab  Abrahamo  duc- 
tae,  Genef.  XXV.  1.  Ibi  R.  Bechai  fol.  35.  col. 
4.  (ad  illud,  Et  filiis  concubinarum  dedit  dona, 
&c.)  Ceturae  filios  inprimis  a  magiftris  ait  intel- 
ligi ;  &  d-qj;  nnatooo  s<nto  «7  iraVa  nxnpj 


utrifque  in  bona  dotalia,  qua  paternorum  bono-     IJTVQ"!  V1QK  pi  r"DTO  r~ iVQrOttrsbrriJfcniOpJI 
rum  ita  pars  facta  fuiffent, 


Si  praeftiterat  altera, 
altera  minime,  hujus  dos  patrimonii  pars  fuiffet 
facta ;  illius,  dotis  nomine,  ad  filios  fuos  veniflet, 
bonis  non  immifta  paternis,  quae  ad  utriufque 
filios  pariter  attinebant.  Summa  cft ;  in  matris, 
quae  patre  fuperftite  demortua  eft,  dotem  filios 
feorfim  perpetuo  fucceflifle,  fi  ea  juramentum 
quod  diximus  praeftitiflet.  Atque  fimilis  ratio 
obtinebat,  five  plures,  five  unicam  quis  haberet 
uxorem.  Tios  autem  id  tantum  denotat,  quod 
expreflb  dotis  nomine  padis  &  inftrumentis  do- 
talibus  a  marito,  ut  donatio  ptopter  nuptias, 
inferebatur  ;  ut  excludantur  alia  quaccunque 
live  profectitia  five  adventitia  uxori  bona  -, 
de  quorum  natura  ac  nominibus  confulas 
Maimonidem,  HaJach.  Ijhoth,  feu  de  re  uxoria, 
cap.  XVI. 

C  A  P.     III. 

De  liberis  naturahbm  e  concubina,  an- 
cilla,  exiranea,  gemiis.  De  Mam- 
zeribus,  ac  hbens  ex  inceftu  fufcep- 
tis.  Et  de  Jepthe  e  patrimomo  a  jra- 
tnbus  ejecto. 

CU  M  autem  liberi  fint  alii  legitimi,  naturales 
alii ;  tam  hi  quam  illi  in  haereditatem  ve- 
niebant,  fed  non  fine  diftindione.  Nam  natu- 
ralium,  feu  eorum  qui  ex  legitimis  nuptiis  nati 
non  funt,  alii  fuere  ex  concubinis,  quae  nec  an- 
cillae,  nec  extraneae  feu  gentiles,  fed  in  uxores 
rite  duci  potuiflent ;  alii  ex  inceftu,  feu  damna- 
to,  rrny  feu  turptudinis  nomine,  coitu  geniti ; 
alii  ex  ancillis,  feu  extraneis  five  gentilibus. 
Primi  &  fecundi  generis  liberi  haereditates  adi- 
bant,  non  item  tertii.  Concubinae  primi 
generis  non  aliae  habebantur  a  juftis  uxoribus, 
excepto  quod  fine  nuptiarum  ritu  pactifque 
dotalibus  jufta  uxor  non  fiebat,  quae  in 
concubinatu  praetermifla.  Unde,  ad  illud  II. 
Samuelis  V.  1 3 .     'David  etiam  duxit  uxores  & 

V  O  L.  II. 


r-QTO  K1?}  DIW1?^  TOTDD  QWl  %  Vocatur, 
inquit,  concubina,  quoniam  erat  ex  familia  fer- 
vi/i ;  vocatur  autem  uxor,  quoniam  non  fine  in- 
firumento  dotali  conjuncla  eft.  Atque  fic  magif 
tri  noftri  piae  memoriae  ;  uxores  cum  inftrumento 
feu  fatlo  dotali,  concubinas  ftne  hoc  fieri.  Quin 
vetuftiflimus  autor  libri  Zohar,  ad  Berefith,  fol. 
79.  col.    316.    in  llJud   de  Abrahae  donatione, 

uuVni  s^rvQnp:!  wAsmitsp  ua  iin  fVs  vmiisn  ^n 

xniyn,  FHti  concubinarum  funt  hic  filii  Ceturae, 
quae  concubina  &  antea  &  nunc  erat.  Atque 
ita  fane  expreffim  nuncupatur  I.  Paralip.  I.  32. 
Videfis  D.  Auguftinum  fuper  Genef.  ad  literam, 
quaeft.  90.  &  de  civitate  Dei  lib.  XVI.  cap. 
XXXIV.  Liberis  autem  concubinarum,  cum  qui- 
bus  legitimum  contrahi  potuit  matrimonium,  fiic- 
ceflionis  jus  agnofcit  David  Kimchius  ad  II.  Sa- 
muelis  IX.  7.  ubi  Saulis  ex  Rizpa  concubina  filios 
cum  Mephibofhetho  ejufce  ex  Jonathane  F.  ne- 
pote  in  paterna  bona  fuccedere  debuiffe  vult,  fi 
perduellionis  crimen   non  interveniffet,    de  quo 

capite  XXIII.  WjVd  m  WW  Syx,  etiamfi  fue- 
rint  concubinae  filii.  Vide  II.  Sam.  III.  7.  & 
XXI.  8.  deRizpa.  Et  fuifle  etiam,  in  ingenuis  in 
concubinatum  accipiendis,  pactorum  dotalium 
quorundam  ufum  agnofcunt,  fed  non  ejufmodi 
ut  conditiones  illae  dotales,  quae  ad  uxores  fpecta- 
bant,  in  eis  locum  haberent ;  unde  &  fucceflio  in 
dotem,  quae  uxorum  proles  erat  (ut  capite  often- 
ditur  fupcriori)  ad  concubinarum  liberos  non  at- 
tinebat.  De  qua  re  confulas  D.  Kimchium  ad 
II.  Sam.  V.  13.  Caeteram  autem  haereditatem 
proli  concubinarum  hujufmodi  negatam  a  Rab- 
binis,  qui  jurifperitos  agunr,  non  comperio,  ut- 
cunque  a  doctiflimis  viris  atque  Ebraicarum  lite- 
rarum  callentifllmis,  dum  de  concubinis  nofl  di- 
ftinguunt,  earum,  qualelcunque  fuerint,  liberos 
temere  exhaercdatos  video.  Videfis  Joannem 
Drufium  ad  loca  difficiliora  Gcnefeos  cap.  LXIV. 
&  Davidem  de  Pomis  in  Lexico,  verbo  VJhz,  fol. 
143.  Joannem  Pinedam  de  febus  Salomonis, 
lib.  II.  cap.  III.  Sed,  ut  id  quod  res  eft  dicam, 
concubinae  hujufmodi  ingenuae  atque  Ifraeliticae 
■£  tantum 


, 


9 


T)e  S  u  c  c  e  s  s  i  o  n  i  b  u  s, 


io 


tantum  non  juftae  uxores  erant,  &  fane  uxorum 
nominc  interdum  etiam  in  Sacris  Literis  de- 
fignari  volunt  magiftri.  Inde  ad  illud  de  Da- 
vfdis  rcgis  uxoribus  &  concubinis  fupra  citatum, 
Gemara  Babylonia,  fol.  21.  a.  ad  tit.  Sanhedrin, 
"ittjy  ruott/  "1707,  ut  impleretur  nurnerus  otlode- 
narrus.  Scilicet  mandatum  Deuter.  XVII.  17 '• 
de  uxoribus  regi  non  multiplicandis,  de  pluribus 
quam  oftodecim  intelligunt,  ut  videre  eft  in  Mif- 
na,  tit.  eod.  cap.  II.  Quin  apud  Helleniftas,  Eft- 
hcris  II.  8.  &  14.  <f>u'Aa£  i£v  ywjouwZv,  five  ux- 
orum  cujtos,  tam  id  quod  eft  ottJJ^Bn  "lOlttJ,  five 
cuflos  concubinarum,  quam  a1ttJJn  "iQittJ,  feu  cuf- 
tos  uxorum,  interpretatur.  De  liberis  ex  inceftu 
CTenitis  (quod  &  de  concubinis  &  de  uxoribus  in- 
genuis  &  Ifraeliticis,  fed  quibufcum  five  ob  af- 
finitatem  five  ob  confanguinitatem  matrimonium 
contrahi  non  poterat,  intelligo)  ita  Mofes  Mai- 
monides,   ex  veterum  fcitis,  Halach.  Nechaloth, 

cap.  I.  jiio  to  anttns  \wv  n-roya  janpn  73 
aua.  in^diVh  nn  -iiaa  ns  ik  -iiaa  p  17  rvrw 
ri7nJ7  aTO  TKttOi,  Omnis  qui  proximioreft,  ta- 
metfi  ex  tranfgrejfione,  fuccedit  ac  fi  piane  legi- 
timus  fuiffet.  Ghtomodo  ?  Si  cui  fit  filius  Mam- 
zer,  aui  frater  Mamzer,  hi  in  haereditatem 
fuccedunt  non  aliter  ac  alii  filii,  alii  fratres, 
Videnunc  Gratianum  Cauf.  3  5.quaeft.  7.  Mam- 
zer  in  Dcuteronomio  \x  vn>pnc,  feu  de  fcorto,  na- 
tum  interpretatur  tum  vulgata,  tum  Hellcniftica 

verfio.     In  Arabica  R.  Saadiae  ^.^jj    illegiti- 

me  geniius,  in  Erpcniana  J/jj)   __  °>  pillus  me- 

retricis,    ac  in  Ms.  verfione  quam   bibliothecae 

Arundcllianae  debemus  \j  c\L  meretricis  proies 

vcrtitur.  Et  tralatio  Graecobarbara  in  gratiam 
Judaeorum  Graccienfium  Conftantinopoli,  ante 
annos  LXXX.  imprefla,  pro  eo  quod  legitur  in 
Deutcronomii  XXIII.  2.  Non  ingrediatur  Mam- 
zer  in  coetum  Tfomini,  habct,  ttJTrettJO  ^"IX  73J 
irpp  113  nJJttf  '0  tt/1**,  Na/Ari  eph  (2ct<ra.o$os  Ijs tji 
oivxyceri  tZ  Kveiv,  Non  intret  bafiardus  in  fynago- 
gam  T>omini.  In  paraphrafi  autem  Onkeli,  in 
Pcrfica  Tawafii,  &  Judaeorum  Hifpanienfium 
verfionc  retinetur  ipfum  Mamzeris  nomen.  Tal- 
mudici  vclut  a  "11  aiQ,  quod  maculam  extrane- 
am  fonat,  deduci  volunt,  &  TlQQ  Mamzir  non 
raro  fcribant ;  uti  &  in  Pcntateucho  Samaritano 
exaratur,  fcilicet,  amaa».  A  magiftris  autem 
ftri&ius  plerumquc  fumitur,  &  pro  eo  qui  ex  co- 
itu  nafcitur  five  JT"0,  id  eft,  excifione,  five  ulti- 
fno  fuDplicio,  ex  fententia  forenfi,  plecrendo.  Un- 
dc  Salomon  Jarchius  ad  illud  Deuter.  XXIII.  2. 
Non  ingrediatur  Mamzer  in  coetum  TJomini 
(quod  de  matrimonio  cum  Ifraelitide  contrahendo, 
ac  fi  dictum  fuiflct,  rvVK-ittJ1  NJtt)1  !X7,  Non  du- 
cat  in  uxorem  Ifraelitidem,  exponnut)   "iiCO  \v. 

pt  no  nno  'o.tio  "laini  hn  nmna  o^na  ^7« 
rTO  rrn  rxw  f1"1  m  nrTQ  Hinjn  1/Ktt/,  Mam- 
zer,  inquit,  is  duntaxat  eft,  qui  ex  coitu  excifi- 
one  pieffendo  nafcitur,  aut  (quod  magis  dicendum) 
ex  eo  qui  ex  fententia  forenfi  idtimo  pieclendus 
fupplicw.  Nam  inter  coitus,  qui  nomine  nnj/ 
{dhynwCpMi  feu  turpitudinis)  fignantius  denotan- 
tnr  (Levitico  XVIII.  &  XXI.)  nulius  eft  exfen- 


tentia  forenfi  ultimo  fupplicio  pletlendus,  ad  quem 
fimul  cxcifionis  poena  non  attinet.  Et  Mifna,  tit. 
Jabimoth,  cap.  IV.  KinttJ  IttD  IKttJ  73  "1100  inm 

73  -raix  •uomn  pj/ott/  >*ypx  "i  nxi  njo^  sxVa 

yttJim  "i  ra-o  nTrni  oratt/  "oo  n"Q  «ty  fo^niy 
fn  no  nn^o  inj;  porntt/  73  101«,  Qtiifnam  eft 

Mamzer  ?  Omnis  qui  genitus  ex  confanguineis, 
quorum  vetitus  coitus,  juxta  fententiam  Rabbi  A- 
quibae.  iyit  Simeon  Theminites  ait,Omnis  qui  na- 
tus  ex  coitu,  qui  vinditta  Numinis  ex  iege  'ex- 
cidendus.  Et  fententia  ejus  recepta  eft.  Rabbi 
Jofhuah  autem  dixit,  Omnis  qui  nafcitur  ex  coi- 
tu  ex  forenfi  fententia  capitaii  Jupplicio  pleclendo. 
Ubi  R.  Obadias  Bartenorius  coitum  cum  muli- 
cre  menftruis  laborante  excipit.     Verba  ejus  funt ; 

jo  \r\  "itoo  "hin  n*o  "iiDH  niDKttj  7DttJ  r-oVn  pi 

1100  -!7in  ps  pi87  iJPVn  70H  t\"MT\,Etfic  efi  recep- 
tafententia,  omnem  natum  ex  coitu  fubpoena  ex- 
cifionis  vetito  Mamzerem  effe,  excepto  coitu  cum 
foemina  menftrm  patiente.  At  vero  ex  coitu 
generatim  duntaxat  vetito  Mamzerem  non  naf- 
ci.  Adde  Gemaram  Hierofolymitanam  ad  dicl. 
tit.  fol.  6.  Halach.  15.  &  Babylon.  fol.  46.  Et 
vide  infuper  R.  Bechai,  ad  Deuteronom.  fol.  225. 
col.  2.  Sepher  Siphri,  fol.  50.C0I.  198.  'Pejik- 
tha  Zotertha,  fol.  80.  col.  2.  uti  etiam  Davi~ 
dem  Kimchium  ad  Zachariam  IX.  6.  ac  Mun- 
fterum  ibidem,  practer  eundem  Kimchium  &  Phi- 
lippum  Aquinum  in  radice  "iio,  &  Paulum  Ricci- 
um  in  Mandatum  negativum  CXVII.  Exeifio  au- 
tem  erat  poena,  non  civilis  aut  a  magiftratu  infli- 
genda,  fed  CTQttJn  jo  coelitus,  feu  a  Numinc  vin- 
dicla  fumpta.  De  ea  videfis  Sixtinum  ab  Ama- 
ma  in  Antibarbaro,  lib.  III.  pag.  955.  Joannem 
Drufium  ad  difficiliora  Genefeos  loca,  cap.  XXIV. 
praetcr  Joannem  Cocceium  ad  Talmudicum  titu- 
lum  Maccoth,  cap.  III.  Et  nos  de  ea  fufius  a- 
gimus  alibi.  Ex  Ebraico  Mamzer  natum  eft  in 
jure  pontificio  Manzerum  &  Manferum  nomen  ; 
quod  pro  fcorti  qualicunque  prole  fumitur  ab  e- 
jufdem  juris  magiftris,  ad  tit.  de  renuntiatione, 
cap.  10.  Nifi  cum,  §.  'Perfom  vero.  Vbi  no<- 
thi,  Manzeres,  fpurii,  naiurales  diftinguuntur. 
Et  rhythmis  folent  explicari ; 

Manzeribus  fcortum,  fed  moecha  nothis  de- 

dit  ortum : 
Ut  feges  a  Jpica,  fic  fpurius  efl  ab  amtca : 
TJant  naturales,  qua  nobis  funt  fpeciales. 

Quin  Gabriel  Palaeottus  cardinalis,  libello  de 
Spuriis,  cap.  XVI.  de  Manzeris  vocabulo  locu- 
tus,  Hodieque,  inquit,  in  refcriptis,  priviiegiis  & 
curia  Romana  fatvs  quidem  eft  celebre.  Eundem 
videfis  cap.  LIV.  ubi  ih  prolis  ex  legitimis  nup- 
tiis  non  fufccptae  fucceffionem  etiam  cx  jure  fa- 
cro  difputatur.  Recentioribus  item  Graecis  hinc  ha- 
betur  Mctv^p  eadem  notione,  ut  Gregentio,  ali- 
is.  Unde  Venantio  Fortunato  lib.  V.  Epift.  5. 
Judaei  nuncupantur  agmina  Manzara,  &  Scdu- 
lio  lib.  V.  Manjeres  popuii.  Adi  nunc,  fi  placct, 
I.  Pinedam  de  rebus  Salomonis,  lib.  I.  cap.  V. 
Certe  nec  ambigendum  eft,  cognomen  illud  ]o- 
anni  Damafceno  inditum  cx  hoc  ipfo  vocabulo 
natum  efle :  nam  etiam  is  Ebraeus  erat,  feu  Sy- 
rus.  Eum  imperator  Conftantinopolitanus  Mav^.p 

'i.aShiiii' 


II 


AdLEGES    EBRAEORUM       12 


'ivSnJtKop  (pfowp^-n  iwmvifjuiatv,  inquit  Cedrcnus, 
Marnzer  fenju  Judaico  appellavit  ;  in  opprobri- 
um  fcilicet,  ncc  fine  paronomafia,  ratione  cog- 
nominis  priftini  &  fere  confoni  habita.  Eidem 
autori  nuncupabatur  ante  o  r  Mctvo-ip,  o  I^/miv  ive^mi 
Tdvl&Zos,  Filius  Manfor,  qttod  fignijicat  Len- 
trabus.  Etiam  &  ita  cognominatur  Suidae. 
Scd  intcrca  quid  apud  Ccdrcnum  hic  xivlest&os  • 
Ignotum  ait  cfle  vocabulum  Joanncs  Meurfius  in 
Gloflaiio  Graecobarbaro.  Nonne  dcpravatum  eft 
ex  ^uI&vimvoc.  redemptus  ?  Quod  non  ideo  ario- 
lari  fum  aufus,  quia  to  Mctvtmvp  redemptum  fona- 
re,  aut  quid  illud  denotet,  fatis  fciverim.  Sed 
fcriptorcs  vetercs,  qui  Damafcenum  hoc  nomine 
mcminerunt,  ni  fallor,  id  ^urepvjMvcv  feu  redemp- 
tum  fignificare  exiftimabant  j  unde  fane  difficile 
non  eft  td  /xbl^Soc,  librariorum  nafci  incuria,  ut 
cuique  vcteris  fcripturae  callentiori  manifeftum 
eft.  Ita  autem  vocabulum  eis  fonafle  dignofci- 
tur  ex  Paulo  Diacono,  qui  fcriptorem  aliquem 
Graecum  vcrtcns,  Tro  Manfur,  inquit  lib.  XXII. 
quod  ejus  avittim  nomen  efl,  quodque  Redemptus 
intetpretatur,  fenfu  Judaico,  novum  ecclefiae  ma- 
gifirum,    Manferon,    mutato   nomine  vocitabat. 

Certe  70  r>-*^.  J|  Manfor,  quod  Arabibus  no- 

men  eft  proprium,  nec  in  oriente  inufitatum,  ad- 
jutum,  vindicatum,  fervatum  feu  fozomenum  fo- 
riat,  atque  ita  in  redempti  fignificationem  forte 
migrare  potuit.  Sed  hoc  obiter.  Libcri  autem 
ex  concubina  conditionis  fervilis,  aut  extranea 
feu  gentili,  a  fucceillone  plane  apud  Ebraeos  ex- 
cludebantur.  Id  fatis  liquet  ex  Mifna,  tit.  Jabi- 
moth,  cap.  II.  Et  Maimonides  verbis  fupra  de 
Mamzere  citatis  fubjicit,   1H  nnSWn  |Q   1J3  Vd« 

H^d  unv  usi  nmnn  \  o  ~arh  p  wx  mzurt  fa 
Atqui  filius  ex  anciUa  aitt  extranea  fufceptus  ad 
ea,  qiu  diclafunt,  non  habetur  pro  filio,  nec  om- 
nino  haereditatem  capit.  Eundem  Maimonidem 
vide  Halach.  Jabimoth,  cap.  I.  praeter  Genef. 
XXI.  10.  XXV.  6.  Unde  D.  Paulus  ad  Galatas 
IV.  30.  Ejice  ancillam  &  filium  ejus.  Non  e- 
nim  erit  haeres  filius  ancillae  cum  filio  liberae. 
Et  Ifaacum  hacrcdem  ex  afle  reliquit  Abrahamus, 
filiis  concubinarum  muneribus  nihilominus  ditatis, 
&  in  regioncs  orientis  ablegatis.  Sed  mirum 
interea  eft  quod  habet  vetuftus  autor  ?  Berefith 
Rabba,io\.  68.  col.  2.  Apud Alexandrum  Mag- 
niim,  rerum  Afiae  potitum,  Ifmaelitas  five  Ara- 
bas  litern  adverfus  Iiraelitas  inftituiffe  nTOnn  by, 
fivc  de  jure,  aut  praerogativa,  primogeniti.  Ete- 
nim  Ifmael  Abrahae  primogenitus  erat,  licet  an- 
cillae  filius.  Advocatum  refpondifle,  T.Vort  'UHX 
vnh  nxn  f*nu>n  n,wy  m«  i'X,  Tiomine  mi  rex, 
rionne  fas  eft  cuique  pro  Ubitu  fuo  cum  fiiiis  feu 
liberis  agere  ?  Regi  annuenti,  At  fcriptum  eft, 
inquit,  Genef.  XXV.  5.  Et  dedit  Abraham 
totam  fttbfiantiam  fttam  Ifaaco.  Et  de  diftribu- 
tione  porro  intcrrogantibus  Ifmaelitis,  iliud  quod 
fequitur  ibi  fubjecit,  Atfiliis  concubinarum,  quae 
Abrahae  erant,  dedit  <_Abraham  dona.  Inde 
lite  abftinebant,  n^JB  ntym  DWQ  np^TlDJI,  & 
ob  pudorem  ultra  difputare  nolebant.  Ita  autor 
ille.  Perinde  ac  fi  abfque  Abrahac  donatione 
fuiflet,  etiam  Ifmael  ejufquc  poftcri,  tametfi  ex 
ancilla  in  concubinatu  genitus  ipfe,  ut  haeredes 
fuccedcrc  debuiflent.    De  patemis  donationibus, 


atque  cxhacrcdatione  libcrorum,  infra.  Hiftori- 
olae  fcu  dccifionis  illius  pars  habctur  in  Gemara 
ctiam  Babylonia,  ad  cap.  XI.  tit.  Sanhedrin,  fol. 
9 1 .  a.  ubi  advocatus  ille  vocatur  NJD^DSJ  p  NJTOJI 
Gibiah  Ben  Vefifa,  de  quo  vidc  plura  apud  Abra- 
hamum  Zacuthium  in  Sepher  Juchafin,  fol.  1 3.  b. 
&  Ifachar  Ben  Nepthali  in  commentariis  ad  lo- 
cum  e  Berefith  Rabba  citatum.  Sed  quid  inte- 
rea  eft  illud  quod  legitur  Judicum  XI.  2.  ut 
vulgata  habet,  Haeres  in  domo  patris  nofiri  ejfe 
non  poteris,  quia  de  altera  matre  natus  es  ?  Id 
Jepthi  Gileadis  ex  njlt  nt0X(quod  five  meretricem 
aut  <yvva.7n&  -prvpvnv  cum  Helleniftis,  five  cauponant 
interpretari  licet)  filio  fufccpto  dicitur  a  fratribus 
ejus,  ex  aliis  Gileadis  five  uxoribus  five  concubi- 
nis  natis.  Certe  in  Ebraeo  nihil  eft  quod  refpon- 
deat  -raf  non  poteris.     Nam  ita  fe  verba  facra  ha- 

bent  nns  pto  nws  p  'j  udk  nmVruriNi1?, 

Non  fuccedes,  feu  non  pojjidebis,  ut  haeres  indo- 
mo  patris  noftri,  quia  filius  es  ex  foemina  alia 
fufceptus.  Illud,  non  poteris  ejfe  haeres,  innuit 
jure  eum  ab  haereditate  exclufum.  Non  fucce- 
des,  feu  non  pojfidebis,  ut  haeres,  five,  quod  i- 
dem  eft,  b  xAyiepvopAcni;  (quemadmodum  Helle- 
niftae)  utexjure  diftum  quidem  innuere  poteft, 
ita  etiam  ex  injuria  &  vi  pronuntiatum.  Atque 
hoc  in  caufa  difti  illius  fuifle  volunt  aliqui :  expu- 
lifle  fcilicet  eum  injuria  a  patrimonio  fratres.  Et  ip- 
fe  Jepthes,  veluti  injuriae  memor,  commate  7. 
Nonne  vos  eftis  qui  odiftis  me,  &  ejeciftis  e  do- 
mo  patris  mei  ?  Et  nunc  veniftis  ad  me  necejji- 
tate  compulft?  Nam  receptiffima  eft  apud  magi^ 
ftros  fententia  illa,   UO  OipO  VnO  f3   I1?  WV  73 

foi  nnawn  f 0  iV  m>  7:0  vin  "irt  n^V  Njirt 

nnDJn,  Is  cui  filius  eft,  aut  proles,  filium  uti- 
que  habet  refpeliu  omnigeno,  nififcilicet  progna- 
ttis  fuerit  ex  ancilla  aut  extranea;  id  quod  jam 
di&is  apprime  convenit,  &  ex  Rabbinorum  pla- 
citis  ad  locum  e  Judicibus  jam  addu&um  memo- 
ratur  a  R.  Davide  Kimchio.  Sunt  tamen  qui 
ninx  DWK,  feu  foeminam  aliam  ibi  fumunt 
pro  alius  tribus  uxore,  atque  ita  rem  ad  legcm 
Numer.  XXXVI.  7.  adverfus  mutuas  tribuum 
nuptias  latam,  quam  illo  aevo,  feu  fub  terrae 
promiflae  prima  divifione,  tantum  vim  fortitam 
fuifle  volunt  (ut  infra  capite  XVIII.  oftenditur) 
relegant.  De  qua  re  confulas  jam  diftum  Kim- 
chium,  &  ibidem  R.  Levi  Gerfomidem.  Certe 
foemina  illa  alia  Fl.  Jofcpho  plane  extranea  eft. 
Nam  ita  ille  de  Jepthe  ac  fratribus  ejus,  lib.  V, 
cap.  IX.  0'u   ^fc,   inquit,   cvfe.  ofJtgfWTgjiov  dwrvTc, 

sMit  fyvoV  T^\  r  fJLYiTigJX,  Si  ipuniwv  i<m§vujia.v 
iiux.^HQa.v  dvmic,  \5tz0  •?  TiztTQ)':,  d£(£a.Xov  jS- 
dfOS>v{\cm.vTiq  Si  cluris  da^ev&iOA,  Cum  non  ejfet  ex 
eadem  matre  natus,  fed  peregrinus  genere  ma- 
terno,  quam  pater  amore  ardens  eis  fuperindux- 
erat,  ejiciebant  eum,  ac  ob  imbecillitatem  defpici- 
ebant.     Saidus  item  Batricides  Patriarcha  Alexan- 

drinus  dejepthe,  qlT^  A.sL^  t>L/4  ^jf  fjl^-^y 

t^Js^  r^  .^J^^J  ^A3  ^3  /Qy^»    Et 

fuit  filius  mulieris  Saracenae  ■,  unde  antea  ejece- 
rant  eum  fratres  fui,  &  afpernabantur  eum,  nec 
in  haereditatem  admittebant.  Qui  Ifmaelitae 
funt  in  Ebraeo,  Arabes  dicuntur  Onkelo  &  Pfeu- 

douzielidi, 


*3 


De    S   U    C  C   E  S  S  I  O   N  I   B   u  s 


14 


douzielidi,  atque  in  Targum  Hierofolymitano 
f"p~\D  Saraceni.  Sic  in  Gen.  XXXVII.  25.  ubi 
Targum  hoc  habet  ^plDT  \>V?U  turma  Saraceno- 
rnm,  feu  pluraliter  fyo  turtnae,  ut  citatur  in  A- 
ruch ;  adje&o  item,  verba  illa  Gen.  XXXIX.  r. 
O^Kyawn  T0,  e  mantt  Ifmaelitarum,Targxxmica 
illa  lingua  ibi  verti  itfpnDn  TO  e  manu  Sarace- 
norum,  quod  in  paraphrafi  Hierofolymitana  typis 
edita  11011  comperitur.  Ita  Baal  Aruch  in  p"iD. 
Qiiin  ~&  Saidus  patriarcha,  quem  diximus,  ma- 
trem  Jeroboami   hoc  nomine  indigitat.     Verba 

cjus  funt,  /\3ifMi   wyi  (-aJLVj.  ]^mjXu>  KA  p*J^ 

Et  nomen  matris  ejus  erat  Sifera  (Tzerva  in  1 .  Reg. 
XF.26.)  quaefuit  mulier  Saracena.  At  vero  fi  extra- 
nea  erat  Jepthis  mater,  jure  fane,  ni  fallant  Ebraeo- 
rum  magiftri,    cjeclus  eft.     Utcunque   ctiam  a- 
pud  ipfum    Jofephum  conqueiatur  fe    -vzm  <twv 
a&fypfZv    dSvtiiJAvov    «^ipawSV,     injuriam  aperte 
perpejfum  ejfe&am  &  omnimodum  concubinatum 
extranearum  fcu  alienarum  foeminarum   (in  eo- 
rum  ncmpe  morem  non  tranfgreflarum,  feu  quae 
nondum  profelytae  juftae  lierent)  nedum  ex  illo 
prolis  fucceflionem,  gens  etiam  in  libidines  pro- 
jeaifllma  illicitum  habuit.     Et  Tacitus  Hift.  V. 
de  Judaeis :  Adverfus  omnes  alios  hoftile  odium. 
Separati  epulis,    difcreti  cubilibus,  projetliffima 
ad  libidinem  gens  alienarum  concubitu  abftinent. 
Inter  fe  nihU  illicitum.     Alienae  ibi  pro  exteris, 
non  pro  aliis  nuptis,    manifefto   fumendae ;    ut 
redte  etiam  Curtius  Pichena  in  notis  ad  didtum 
Taciti  librum.     Sed  &  de  interdi&o  concubitus 
extrancae  feu  ethnicae  videfis  Jofephum  Scalige- 
rum  in  Eufcbianis,  pag.   149.     Poftrema  autem 
illa  Taciti  verba  manarunt  ex  crafla  gentis  mo- 
rum  legumque  ignorantia,  quae  aliis  itidem  mag- 
nis,  ut  fieri  amat,    inter  veteres  fcriptoribus  im- 
pofuit.     Confulas  de  dicto  J  udicum  loco  Arium 
Montanum,  Nic.  Serrarium,  &  Joann.  Drufium. 
De  Mamzeribus  autem  feu  Manferibus  vide  nunc 
Connanum   commentariorum   juris  civilis,     lib. 
II.  cap.  XVI.  ubi  temeraria  canoniftarum  de  eis 
efFata  reprehendens,  Manferis,  recte  inquit,  no- 
men  barbarum  eft,    nec  aliis  notum  ejfe  poteft, 
quam   quorum  ex  lingua  fumptum   eft.     Adde, 
praetcr  magiftros  qui  ad  Decrctalium  titulum  de 
renuntiatione  fcriptitant,   Ludovicum  Molinam, 
de  juftitia  &  jure,  tract.  II.  difp.  165.  (cui  Man- 
zares  dicuntur)  Couvaruviam  in  Epitome  de  fpon- 
falibus,  Azorium  inftit.  moral.  part.  II.  lib.  II.  cap. 
8.  &  fequcntibus.     Quin  hi  etiam  de  fuccefllone 
prolis  ex  illicito  concubitu  fufceptae  fufius   dif- 
putant,  ut  item  Fernandus  Vafquius  de  Succefll- 
onibus,  part.  II.  lib.  I.  $.2.  num.  62.  &  feqq. 
Antonius  a  Gama  in  Decif.  Lufitan.   CCCXII. 
DD.  ad  C.  tit.  de  Nat.  liberis  &  Novell.  XVIII. 
jofephus  de  Sefle  Decif.  Aragon.  XLIII.  Pontus 
Heuterus  libello  de  libera  hominis  nativitate,  alii 
ab  hifce  laudati,  quos  ideo  libentius  hic  memora- 
nms,  quoniam  five  Ebraeorum  mores,  five  facras 
de  hac  re  leges  interdum  ipfi,  fed  aut    ofcitantcr 
nimis,  aut  nimis  infcicnter  quidem,  tangunt. 


C  A  P.     IV. 


De  Ttbeais  adoptivis,  aut  tn  hberorum  no- 
men  a  patre  affertis.  Servo  non  licuit 
liberum  compellaitone,  feu  Abba  vo- 
cando,  fibi  m  patrem  adfcifcere.  De 
prole  de  qua  ambtgttur  priort  an  fe- 
quentt  martto  fuerit  trtbuenda. 

EDitio  vulgata  etiam  adoptionis  meminit. 
Efther.  II.  7.  VocabaturEfther,  &  utrum- 
que  parentem  amiferat ;  pulchra  nimis  &  decora 
facie.  Mortufque  patre  ejus  ac  matre,  Mardo- 
chaeus  fibi  eam  adoptavit  in  filiam.  Ita  etiam 
commate  15.  Sed  adoptare  hic  non  aliter  verfi- 
onis  autor  fumpfit,  ac  in  Exodi  II.  10.  ubi  Pha- 
raonis  filia  dicitur  Mofen  adultum  adoptajfe  in  lo- 
cumfilii.  Neque  adoptionis  Romanae  veftigium 
atiquod  hic  inefle  putandum,  fed  curam  feu  amo- 
rem,  veluti  five  paternum,  five  maternum,  quo 
nutritus  five  hic  five  illa  orba,  tantum  innui. 
Quin  in  loco  illo  Eftheris  magiftri  non  modo 
nullam  agnofcunt  adoptionis  quidem  umbram, 
fed  etiam  plane  negant,  dum  verba  illa  "h  nnp1? 
naV,  accepit  eam  (ibi  in  filiam  (ut  habet  veritas 
Ebraica)  de  matrimonio  cum  ea  inito  intelligunt. 
R.  Jarchius  ibidem  ;  DWih  na1?  WTS  UTVQ-l, 
Rabbini  noftri  explicant  illud  raV  (in  filiam)  per 
rri1?  (/»  domum)  ut  fcilicet  fibi  uxor  ejfet,  quod 
diferte  aflerunt  etiam  Helleniftae,  quibus  pro  ver- 
bis  illis  fubftituitur,  iwajSivQev  dwnv  lotmJ'  ue, 
ywjdjv&,  educavit  eam  fibi  in  tixorem.  Atqui 
adoptionis  fpecies  quaedam  in  ufu  erat.  Nam  in 
fervis  familiaribus  cenfitus,  aut  ex  ancilla  fufccp- 
tus,  aflertione  patris,  aut  fervum  illum  non  efle, 
fed  fibi  filium,  aut  hujus  rhatrem  manumiflam 
fuifle  (faltem  fi  ctiam  ejiifce  proles  inter  filios 
caeteros  rite  educata  fuiflct)  inter  liberos  legiti- 
mos  feu  haeredes  locum  obtinuit.  Quod  de  li- 
bero  ita  aflerto  multo  magis  dicendum.  Inde 
illud  Mifnae,  tit.  Baba  Bathra,  cap.  VIII.  loisn 
JOXJ  U3  mij  £u*  ajjeruerit  quem  fibi  filium  effe, 
ei  fides   habetur.     Ubi  R.  Obadias  Bartenorius, 

CDi^n  jo  irra/K  ns  tdb1?!  w-\\h,  Adeo  utfilius- 

ejufmodi  ei  fuccedat,  &  uxorem  ejus  a  leviri  nup- 
tiis  liberet.  Videfis  Gemaram  utramque  ;  Hicro- 
folymitanam,  ad  eundem  tit.  fol.  16.  8.  Halach. 
Babyloniam,  fol.  127.  b.  Maimonidem,  Halach. 
Nechaloth,  cap.  IV.  &  Magid  Mifna  ibidem. 
Adoptionem  item  nuncupat  D.  Auguftinus  ad 
Deuteron.  quaeft.  46.  aliifque  in  locis,  uti  etiam 
ex  illo  recentiores  theologi,  jus  illud  quo  dcfun- 
£to  fratri  fuperftitis  fratriam  ducentis  filius  tribue- 
batur.  De  jure  illo  infra,  cap.  XIV.  Libero  ho- 
mini  etiam  fas  erat  patrem,  nomine  compellan- 
do  ac  frequenti  adlocutione,  quempiam  fibi  ita 
adfcifcere,  ut  adoptionem  illam  veluti  fibi  invi- 
tatam  ambiendo  praepararet :  quae  ab  adfcito 
patre  filium  ctiam  agnofcente  demum  firmabatur. 
Caetcrum  nec  fervis  nec  ancillis  hoc  licuit,  ne 
patris  fic  adfciti  &  natales  &  familia  macula  fer- 
vili  infpcrgi  viderentur.  Erenim  hoc  eft  quod 
legitur  in  Gemara  Babylonia,  ad  tit.  Berachoth. 
feu  de  bcnediclionibus,  cap.  II.  fol.  17.  onnyn 

nmEu;m 


i5       Ad  L  E  G  E  $     E  B  R  AE  0  R  U  M.       16 


xh\  *shs  t<m  x^  nms  ;nip  v«  nrawni 

mUiVa  t-ta^,  iV"«"  /<?ra»  sw  anallae  compellati- 
onis  illo  genere,  Pater,  feu  Abba  N.  aut  Ma- 
ter,  feu  Imma  N.  utuntur.  Id  quod  ad  hanc 
adoptionis  fpcciem  attinere  vult  Maimonidcs, 
Halach.  Nechaloth,  cap.  IV.  ubi  intcrira  infig- 
niores,  veluti  principum,  fcrvos  exiftimatione 
(ut  ficri  amat)  ingenuis  five  anteponendos  {\ve 
acquiparandos  cxcipit.  Et  fallor  nimium  nifi  ex 
hoc  more  &  locutionis  genere  pendcat  tum  phra- 
fis  illa  facra  apud  D.  Paulum  -m^  'tjahCicu  five 
adoptione,  in  epiftola  ad  Galatas  IV.  5.  Ut  eos, 
quifub  lege  erant,  redimeret,  ut  adoptionem  fili- 
orum  (Teu  liberorum)  reciperemus.  G)uoniam  au- 
tem  eftis  filii  (feu  liberi)  mifit  T>eus  fpiritum  Fi- 
lii  fui  in  corda  veftra,  clamantem,  Abba,  Tater. 
Itaque  jam  non  es  fervus,  fed  filius  (aut  ptoles) 
quod  fi  filius  (aut  proles)  &  haeres  T)ei  per 
Chriftum  ;  tuni  illa  ad  Romanos  VIII.  14.  Qui- 
cunque  Spiritu  T)ei  aguntur,  ii  funt  filii  (feu  li- 
beri)  T)ei.  Non  enim  accepiftis  fpiritum  fer- 
vitutis  in  timorem,  fed  acccpiftts  fpiritum  adop- 
tionis  filiorum  (feu  liberorum)  T)ei,  in  quo 
xoolQo/jav  (eodem  vocabulo  utroquc  in  loco  uti- 
tur)  clamamus  Abba,  Tater.  Ipfe  enim  Spiritus 
teftimonium  reddit  fpiritui  noftro,  quod fumus  filii 
(feu  liberi)  T)ei.  Si  autem  filii  (feu  liberi)  &  haere- 
des.  Videfis  D.  Joannem  I.  1 2.  &  Ifidorum  Pelufio- 
tam  lib.  V.  epiftolam  CXCVII.  Elegans  eft  ad  re- 
ceptos  Ebraeorum  mores  allufio.  Qui  fub  lege 
fervi  erant,  in  libertatem,  pretio  a  Chrifto  nu- 
merato,  redempti  funt,  adeoquc  in  filiorum  no- 
men  aflerti,  ut  jam,  eo  nomine  &  ratione  liber- 
tatis  acquifitae,  rite  poffint  invocare  fibi  feu  ad- 
fcifeere  patrem  ;  quod  fervilis  conditionis  ho- 
minibus  fas  non  erat.  Filios  autem  feu  liberos 
eos  agnofcit  Spiritus  Sanctus,  feu  Deus  ipfe,  cui, 
ut  patri  prolem  agnofcenti,  fides  omnino  haben- 
da.  Etiam  gentis  fuae  mores  rcfpiciens  apofto- 
lus  retinere  voluit  70  Abba  (quod  idiomate  Sy- 
riaco  tunc  in  ufu  patrem  denotabat)  atque  etiam 
interpretari.  Syrus  autem  di&o  ad  Galatasloco  ha- 
bet,  juk  >ok  Ninp-i,  vocantem  Abba  Tatrem 

noftrum,    Arabs  11!   I  LccXj  c£. cXl|>  qui  in~ 

•vocat,  0  Tater  nofter.  Ille  item  ad  Romanos 
JUK  ton  f  Jnp,  vocamus  Abba,  Tatrem  noftrum ; 

hic  ILl  <_>yjy£c\j,   quod  idem   fonat.     Atque 

advertendum  eft,  id  quod  in  magiftrorum  fcitis 
legitur  fupra  de  fervis,  n^  oniN  inip^V,  Non 
compellationis  ilfo  genere,  quo  pater  falutatur  quis, 
utuntur,  five  non  vocant  (feu  adfcifcunt  fibi)  Ta- 
trem,  refte  per  (*.*  k^d^wnr,  °A6£a,  exprimi. 
Nam  x$d?em,  quod  clamare  etiam  fignificat,  pro 
I^lp,  id  eft,  vocare,  faepiffime  lingua  Helleni- 
ftica,  qua  fere  Novum  Focdus  confcriptum  eft, 
fubftituitur  in  Pfalmis,  &  aiiquotics  in  prophe- 
tis  aliis.  Unde  &  Syrus  item  iplum  vocabulum 
fuae  dialecto  formatum  adhibuit.  Ccrte  apud 
Anglos,  ante  CCCC.  aut  circiter  annos  obtinu- 
iffe,  ut  nuda  parentum  affertio  &  inter  liberos 
educatio  fatis  in  caufa  effet,  ut  quis  aliunde  na- 
tus,  veluti  filius,  famiiiae  infereretur,  elicere  fas 
eft  ex  veteri  jurifconfulto  noftrate  Henrico  de 
Bradtona,  lib.  II.  de  acquirendo  rerum  dominio, 

VOL.   II. 


XXXII.  §.  7.  ubi  formulae  etiam  quacdam  fo- 
renfes,  quac  ad  eam  rcm  fpeftabant,  habcntur. 
Ejufce  rci  nc  vcftigium  nunc  in  moribus  noftris, 
neque  quod  fciam  alibi,  repcritur.  Sed  dc  his 
obitcr.  Si  vidua  ante  tres  menfes,  fcu  diem  no- 
nagefimum,  poft  viri  mortem,  fccundo,  nupta  pe- 
pererit,  adeo  ut  fuerit  incertum  utrum  primo 
marito,  ut  novimcftris,  an  fccundo,  ut  feptime- 
ftris,  partus  fit  tribucndus,  neutri  omnino  dubio- 
rum  patrum  fucccdit  (nifi  maritus  fccundus  fibi 
eum  in  filium  afferuerit)  quia  in  dubio  reftat, 
cuinam  eorum  fit  agnofcendus.  Ita  Maimoni- 
des  Halach.  Ncchaloth,  cap.  V.  Sed  de  haere- 
dibus  incertis  videfis  inferius,  cap.  XIV,  <3c 
XVI. 


C  A  P.     V. 

De  familia  hiter  filtos  ercifctmday  ac  pri- 
mogemti  praercgativa. 

IN  univerfum   defundH   jus   fuccedebat   filius 
unicus.     Sed  pari  capiebant  jurefimul  plu- 
res ;  excepto  quod  tw  T03  feu  primogeruto  (cae- 
teri  n^nua  ijn  fcuflii  vuigares  magiftris  folent 
nuncupari)  portio,    nomine  t<£V  ir^ZG&zwv  five 
praerogativae,  debebatur  duplex,  quam  oUU?  ^ 
lingua   vocant  Mofaica,    id  eft,   |"pV7n  jnn  feu 
fortes  duas,  {exnb&xirXSv  psf®.,  partem  duplicem, 
ut  Jofephus  eam  nominat,    aut  $nt\£,  ut  Helle- 
niftae,  unde  duplicia  habet  Latina  vetus.  Atque 
huc  fpectat  illud  D.  Lucae  XII.  1 3 .  Magifter,  dic 
fratri  meo,  ut  dividat  mecum  haereditatem.  U- 
trum  vero,  ante  legem  Mofi  datam,  primogeni- 
turae  juris  in  familia  ercifcunda  fimilis  ratio  ob- 
tinuerit,    neutiquam  diferte  liquet.     Infrequens, 
fat  fcio,  non  eft  primogeniti  in  facra,   quae  prae- 
ccdit,   hiftoria,    mentio.     Et  primogeniturae  jus 
memoratur  Genef  XXV.   3 1 .  quod  <ro)  tt^tgto- 
mcc,  primogenita,   &  primitiva,  appellant.     Sic 
enim  interpretantur  mU3,  quojus  primogeniti 
feu  primogeniturae    denotatur.      Vide   etiam  I. 
Paralip.  V.  1.     Sed  jus  illud  facerdotalem  func- 
tionem  fpe&affe  aiunt  magiftri,  quae  ante  taber- 
naculum  &  Aharonis  facerdotium,  a  primogenitis 
exercebatur.  Unde Berefith  Rabba,{o\.  71.  col.  1. 
moan  Hj;  nysu  \r\w  apjp  uuk  nan  no 
nnnia  niaan  vn  p^an  apm  xhw  ny  fj\j.m 
naan  moia  pwan  apinura  nnoaa  muyi 
BOT3  miuyi,  ^Jiaenam  erat  caufa,  unde  Ja- 
cob  pater  nofter  primogeniturae  jus  ita  cupiebat  ? 
Quoniam  traditur,   ante  tabernacuhm  conftruc- 
tum,  altaria  fuiffe  in  ufu,  nec  illicita  ;  aique  ad 
ea  facerdotii  munere  fimgi  folitos  primogenitos. 
ExftruEio    vero  tabernaculo,    altaria  illa  illicita 
erant,  &  funclio  facra  ad  facerdotes  fpetlabat. 
Ita  etiam  in  Mifna,  tit.     Zebachim-,  feu  de  fa~ 
crificiis,    cap.  XIV.  Inde  eft  quoci  Efau,  qui  dvn 
$gdQ&>c,  tAiac,  propter   unam  efcam,  primogeniti 
jus  illud  facrum  vendidit,  /3i€^A@-  ieu  profanus 
appellatur,  epift.  ad  Hcbraeos  XII.  16.  Et  de  hae- 
reditaria   primogeniti    benediclione  vide  Genef. 
XXVII.   36.  Et  vide  fupra  aftionem  ab  Ifmaeli- 
tis  inftitutam,  cap.  III.  Certe  funt  qui  ctiam  pu- 
tant  Abrahae  donum,   quo  ditavit   filium  Ifaac 
F  Genef. 


17 


i>SueCESSlONIBUS, 


18 


Genef.  XXV.  5.  fuiQe  ipfum  primogeniturae  jus  5 
dequo  confulas  Berefith  Rablia,  fol.  68.  col.  1.  & 
jfachar  Ben  Nepthali   ibidem.     Et  de  Semi,  ut 
Noae  primogcniti,  praerogativa,  videGen.  IX.26. 
Cedrcnumpag.  10.  &  Eufcbii  Chromcon  Aoy.a.. 
pa^    10.  tametfi  mira  fit  inter  chronologos  dif- 
ceptatio,  Semus  an   Japhetus  natu  fuerit.  major, 
de  qua  re  argumenta  utrinque  afferri   folita,  eo- 
rumque  autores,  exhibet  optime  Henricus  Har- 
villaeus  in  Ifagoge  Chronoiogica,  lib.   1.  $.35. 
DuDlicis  autem  fortis,    feu  praerogativae  pnmo- 
geniti,  mentio  unica,   qua  bona  demnfti  attinct, 
habctur  Deuter.  XXI.  17.  ita  tamen  ac  fi  recep- 
to  antea   in  gentem  more  fubniteretur.     Verba 
funt :  Si  fuerint  alkui  uxores  binae,  una  dtiecla, 
&  altera  odio  habita,  genueritque  ei  filios  tam 
diktla,  quam  odiofa,  &  fuerit  filiUs  odiofae  pri- 
mogemtus ;  advenentque  dies,  quo  divifuras  efl 
harrsditatem  fuam   (lfyrun  C3V3,  h  W?»  v&Ja.- 
stAJioo^nf,   in  die   diftributionis  fubftantiae  ejus) 
filits  fus  qtios  habet,  non  poterit  primogenitum 
facere  filium  dileclae  coram  facie  primogeniti  fi- 
iii  odtofae,  fed  filium  odiofae  agnofcet  pro  primo- 
genito,  dabitque  ei  ^yya  %  id  eft,  portionem  du- 
flicem,  de  univerfis  rebus  quae  apud  ilhim  repe- 
rittntur,  cum  itte  fit principium  virtutisejus,  ideoque 
TTVQin  UStyO  V?  ei  debetur  jus  primogeniturae, 
fcu  toI  ■xwmiovua.i   quod  idem  eft.     Sors  autem 
ilta  dupkx   ita  aeftimanda  erat,  ut  divifo  patri- 
monio  in   tot  partes  aequales,  quot  filiorum  nu- 
mcrum  unitate  fuperarent,  bina  cederent  primo- 
genito.      Itaque    Salomoni  Jarchio  l3"iju;  13  feu 
fors  duplex  explicatur  per  n^ns   W  "\iZ3  quan- 
tum  ad  duos  fratres  fpeciat.    Et  Abenezra  DS 
r^pVi  ^Jty  npv  npix  zzm  uwraj  rwhnj  vrt 
r- itohw  iswn1  0^3  czj^jw  am,  Si  tres  fuerint 
fratres,   putentur  ut  quataor,  &  capiet  iiie  dttas 
partes.     Si  fratres  fint  bini,    Uti  tres  putentur. 
Ita  in  Sepher  Siphri  ad  Deut.  fol.  48.  col.   191. 
Initur   etiam   ratio  illa    paflim   apud  magiftros, 
feu,  quae  eadem  eft,  ut  divifa  haereditate  in  par- 
tes  aequales,  quae  unitatc  filiorum  numerum  fu- 
perent,   primogenitus  capiat   partem  a  dimidio, 
caeterorum  finguli  ab  extremo  numeri   denomi- 
natam.     Veluti,   filii  funt  novem  :     partes  igitur 
fiant  decem.     Primogcnito  cedit  pars  totius  quin- 
ta,   caeteris   partes  fmgulac  decimae.     Ita  Mai- 
monides  Halach.     Nechaloth,  cap.  II.  &  Gemara 
adftipulatur  Babylonia  ad  tit.   Baba  Bathra,  fol. 
122,   &  123,     Locutionis  hujus  genus,  quo  du- 
plcx  primogcniti  fors  denotatur,  ter  folummodo 
in  V.  Focderc  occurrit,  citato  jam  loco,  II.  Re- 
gum  II.  9-  ubi  Eiifha  ad  Eliam,  Fiat,  quaefo,  in- 
quit,  zyXD  "S  duplex  portio  tuifpiritus  fuper  me, 
&  Zachariae  XIII.  8.  partes  duae,  feu  QiJttf  ^S, 
eradicabuntur.     Loco  ultimo  de  partibus  terrae 
ibi  divifac  dicitur.     Secundum  autem  interpre- 
tantur  nonnulli  ex  primo,     ut    videre    eft  apud 
Levi  Gcrfomidem  &  Davidem  Kimchium  in  ad- 
jectis    commcntariis.      Scilicet  petiiQe    Elifham, 
veluti   primogcnitum  feu  primarium  inter  Eliae 
difcipulos,     primogcniti    praerogativam,    five   ut 
cacteros,    pro  filiis  oiUHtJS  feu  vulgaribus  habi- 
tos,  duplici   fpiritus  portione  excelleret.     Ita  eti- 
am  Laurentius  Bochellus   ad   leges  politicas  Ve- 
teiis  &    Novi    Teftamenti,     Francifci   Raguelli, 
tit.  23.    Licet  etiam  fint  qui  de  fpifitu  ipfius, 


Eliae  fpiritum  altcra  parte  fuperante,  intelligaht: 
Atque  hinc  forte  *  ^i-arArf  -ny^,  feu  honor  dupiex 
(veluti  binae  honoris  partcs)  quo  D.  Paulus  r\\ 
•^Ab?  tr^oiraia.i,  five  qui  bene  praefunt,  pres- 
byteros,  dignos  effe  ait  in  epift.  I.  ad  Timoth. 
V.  17.  rite  capiendus.  Nempe  iis,  qui  fuo  rcfte 
fungunturofficio,  &  acceptam  provinciam  pulchre 
adminiftrant,  duplicem  honorem,  five  honoris 
praerogativam,  prae  aliis  exhibendam,  non  ali- 
ter  ferrne  ac  fors  duplex  primogcnito,  feu  filio 
prae  caeteris  honorando,  debetur.  Neque  vero 
iple  filius  tantum  primogenitus  in  duplicem  fuc- 
cedit  fortem,  fcd  etiam  ex  eo  nepos  neptifve, 
fi  itidem  haeres,  idque  jure  repraefcntationis,  feu 
702  aipnn  aHQiyrij  eorum  qtii  primogeniti  lo- 
cum  occupant,  ubi  fuperftite  patre  primogenitus 
ipfe  moritur  5  de  qua  re  Maimonides  capite  jam 
citato. 

C  A  P.    VL 

Ghialium  bonorum  fors  duplex  primoge- 
nito  debita.  Non  maternorum,  nec 
eorum  quae  a  patre,  tempore  mortis, 
non  pojfejfa,  aut  m  ejus  poteftate  tunc 
non  fuere.  AJJignatio  portionis  du- 
plicis  in   agris  invicem  continms. 

SE  D  diflinguendum  hic  de  bonis,  in  quibus 
praerogativa,  quam  diximus,  primogenito 
filio  competebat.  Cum  bonorum,  quae  plerum- 
que  in  corpore  funt  haereditatis,  alia  fint  pater- 
na,  alia  materna  5  item  alia,  quae  defun&us  mor- 
tis  momento  poflidebat,  aut  in  fua  tum  habuit  po- 
teftatc,  alia  qua  tunc  non  poffeffa,  nec  in  fua  po- 
teftate,  fed  poftmodum,  fivejure,quo  defuncti  per- 
fonam  induebant  haeredes,  five  melioratione  haere- 
ditatem  adaugebant ;  in  materna  fuccedebant  pari- 
ter  filii  univerfi,nulla,  ut  in  fucceflione  paterna,for- 
tis  duplicis  ratione  habita.  Ita  expreffe  Mifna,  tit. 
Baba  Bathra,  cap.  VIII.  WJ3  DUttJ  «  HuiJ  pn 

oxn  WJa  outy  «  Suu  ijxi  3xn,  Filius  fir- 

tem  capit  duplicem  in  bonis  paternis,  fed  fortem 
dupiicem  non  capit  in  maternis  bonis.  Quae  iti- 
dem  leguntur  in  Mifna,  tit.  Becoroth,  feu  de 
primogenituris,  cap.  VIII.  Et  videfis  Gemaram 
Babyloniam  ad  tit.  Baba  Bathra,  fol.  126.  b. 
ubi  idem  agnofcitur,  &  in  magiftris  paflim.  Ne- 
que  locum  habuit  ejufmodi  praerogativa  in  bo- 
nis  a  defundto  tempore  mortis  non  poffeflls,  aut 
quae  in  fua  poteftate  tunc  non  erant.  Veluti, 
ubi  mortuo  patre  (qui,  verbi  gratia,  filius  uni- 
cus)  avo  poftea  obeunti  fucceffere  nepotes  ex  il- 
lo  filio.  Nam  avitam  haereditatem  pari  fimul 
omnes  jure  hic  capiebant  nepotes,  tametfi  ex  eis, 
quae  mortis  momento  poflldebat  pater,  primo- 
genitus  ncpotum  partem  retinere  deberet  dupli- 
cem.  Id  ex  eo  animadvertunt  quod  lcgitur 
Deut.  XXI.  17.  T>abit  portionem  duplicem^-fyz 
"h  ^-iSQ,  "ittJX,  de  omnibus  quae  apud  illum  repe- 
rittntur.     Ubi  Jarchius,  13  7UU  Tpari  |W  JSDQ 

ptninaD  asn  nn^n  ins1?  t^aV  11x13  CTJty,  Quod 
ideo  adjicitur,  quoniam  primogenitus  non  capit 
fortem  duplicem  ejufce,  qttod  poft  mortem  patris 
eft  accejjurtim,  fictit  ejttfce  quod  pojfidet.  Ita 
etiam  Scpher  Siphri  ad  Deut.  fol.  48.  col.  191. 

Autoj: 


*9 


Ad  L  E  G  E  S    E  B  R  AE  0  RU  M.        10 


Autor  'Tifiktha  Zotertha,io\.  64.  col.  2.  Baal 
Hatnrim  ad  didumDeutcronomii  locum,&TaImu- 
dici  paflim.  Et  ipfa  Mifna,tit.  Becoroth,  cap.  VIII. 

pimtuD  *in-o.?>iSi  rauncyJta '3  Suu  ij*n  ycafPri- 
inogenitus  non  capit  duplicem  fortem  e'x  melio- 
rationibus,  neque  ex  eo  quod  acceffurum  efi  ad 
haereditatem,  ficut  ex  eo  quod  pojfidetur.  Vide- 
fis  Gemaram  Hierofolymitanam  ad  tit.  Baba  Bath- 
ra,  fo!.  16.  col.  1.  Halach.  4.  Babyloniam  ad 
eundem,  fol.  124.  &  ad  tit.  Becoroth,  fol.  51. 
Maimonidem,  Halach.  Nechaloth,  cap.  III.  O- 
badiamBartcnorium,  ad  cap.  VIII.  tit.  Becoroth, 
§\  9.  Atque  obiter  de  hac  re  fexccnti.  In 
bonis  autem-quae  poflidentur,  aut  in  patris  po- 
tcftate  funt,  non  hic  cenfentur  quae  funt  in  cre- 
dito  aut  nominibus  (tametfi  fundus  hypothecac 
nomine  fuerit  obligatus)  neque  navis  in  mari, 
ut  nonnulli.  Vide  Maimonidem,  Halach.  Ne- 
chaloth,  cap.  III.  &  Halach.  Malove  Velove,  fi- 
ve  de  mutuo  dante  &  accipiente,  cap.  Vll.  Scd 
diftinguunt  hic  alii,  &  ubi  pignus,  quod  JirjtziQ 
vocant,  aut  fyngrapha,  a  patre  creditore  pofli- 
detur,  ibi  &  in  credito  primogeniti  praerogati- 
vam  locum  habere  volunt.  Quin  ut  duplex  ei 
in  bonis  paternis  portio,  ita  e  debitis  onus  erat 
duplex.  Sed  de  hifce  difcrepantes  aliquot  fen- 
tentias  habes  in  Gemara  Babylon.  ad  tit.  Baba 
Bathra,  fol.  124.  ubi  Jarchius  confulendus,  & 
autor  Thofpoth,  praeter  ea,  quae  huc  maxime 
faciunt,  ad  Rabbi  Alphefii  compendium  Talmudi- 
cum,  part.  III.  fol.  215,  &  216.  Ita  au- 
tem  portio  duplex  forte  affignabatur  primoge- 
nito,  ut  pars  haereditatis  aliqua  (quantum  fieri 
potuit)  continua,  non  divifae  partes,  id  eft,  locis 
in  divcrfis  fitae,  pro  duplici  portione  ei  tribueren- 
tur.  Sic  ex  veterum  fcitis  Maimonides  Halacha 
Nechaloth,  cap.  III.  &  Halacha  Secinim,  feu  deju- 
re  vicinorum,  cap.  XII.  Quod  jus  erat  primogeni- 
ti  etiam  fingulare. 

C  A  P.    VII. 

Ghialefnamnatz  pro  prtmogenttts  habiti,  fi- 
ve  rattone  haeredttatts,  fve  fanclttu- 
dinis  &  redempttonts.  Ei  de  prtmo- 
gentto  pofthumo,  acpofihumi  ftcceffone. 

PRhnogenitorum  vero  in  Sacris  Literis  ratio 
habetur  duplex,  aut  qua  ad  eos  praeroga- 
tiva  in  familia  ercifcunda  fpeclat,  aut  qua  ita 
facri  cenfentur,  ut  fint  pretio  numerato  redimen- 
di.  Sacri  funt  &  redimendi,  cum  ex  aliis  legi- 
bus,  tum  ex  illa,  Exodi  XXXIV.  19,  &  20.  ubi 
nulla  adjecla  pretii  aeftimatione,  moribus  majo- 
rum  inolevit,  ut  quinque  ficlis  ea  terminaretur ; 
idque  ad  mentem  legis  Levitici  XXVII.  6.  Cum 
igitur  de  primogenitis  agunt  magiftri  veteres,  & 
tam  de  eis  qui  ita  redimendi,  quam  qui  in  par- 
tes  duplices  inter  cohaeredes  fuccedebant,  vetba 
faciunt,  differentiam  adhibent  quadruplicem,  qua 
utrumque  genus  fubtiliter  indicent.  Genus  pri- 
mum  appcllant  *— iSmS  Y33,  feu  primogenitum 
ratione  haeredttatis ,  fecundum  jnrj?  1133, 
frimogenitum  ratione  facerdotis,  id  eft,  ratione 
pretii,  quo  facerdoti  numerato  redimendus  erat, 
five  ratione    fmcliUidinis .      Primogenitis  igitur 


aliis  ftatuunt  compctcrc  jus  primogeniturac  ratid- 
nc  haereditatis,  minimc  vcro  ratione  fanctitudi- 
nis ;  aliis,  rationc  finclitudinis,  non  haereditatis ; 
aliis,  tam  hujus  quam  illius  ratione  ;  &  demum 
aliis,  jus  illud  neutiquam  competerc  five  hujus 
ratione,  five  illius.  Quadruplcx  haec  diffcrentia 
fubnititur  vcrbis  Sacrarum  Lcgum,quibus  utriufque 
jus  primogeniturae  iancitur.  In  ea  quaedcfanc- 
titudine  primogcniti  lata  eft,  Exod.  XIII.  2.  ©*p 

,->^n^•;1  -£a  am  Sd  *i09  Y03  *-*o  h,  Santti- 
ficamihi  ornne  primogenitum,quod  aperit  qualem- 
cunque  uterum  in  liberis  ifraelis.  In  ea  vero 
quac  de  fingulari  primogeniti  fucceflionc,  Deut. 
XXI.  17.  fertur,  adjeftam  habemus  praerogan- 
vae  rationem,  UlN  vwvn  *>nn  *3,  §>uia  ille  prin- 
cipium  virtutis  ejtts,  nimirum  patris.  Adco 
ut  in  hifce  pendcat  jus  hoc  ab  eo,  quod  eft  ef- 
fe  principium  virtutis  paternac  (de  qua  etiam  vi- 
defis Genef. XLIX.  3.)  in  illis  autem,  aprimauteri 
apertura.  Hinc  in  Mifna,  tit.  Becoroth,ca<p.  VIII. 

jro*?  -1133  jniS  Tba  *j»ni  mSnj*?  ni33  d» 
ij»st»  **»'i  fn3*?i  m iSnj*>  1133  m"?njS  1133  u*ni 
nSreS  1133  intiN  jn3*j  *>*Si  n*?njS  ^  T33 
■K'N-1  xv&  c3»*?>3jn  yhn  s-on  jns"?  Y133  iJ'Ni 
j'33  nSsam  na  'vtn  t^tw  nytwi  J3i  *n 
tcvasm  ynb  '3i  »"3i  «iiyi  j—rn  nans 
nSsan  csnNn  mnsra  13  xrvv  ny  C3»iai*< 
-mna  ssvm  Qpna  ■raen  f>*>St,>  in  l-*Yjd 
'a  j-3*j  -ii33  U'ni  mSnj*?  1133  jnnns*  *>*3n 
nnS»  nazn"  nti>N  t<w  o'J3  iS  vn  t<hw 
ni"JnJi  cDiiy  m.mj;  miinnu*j*  mnst»»  mmy 
u'ni  m^nj"?  1133  miY?»  HNit»*'*?  nwa 
m^jn;*?  1133  yoin  ^yn  »ov  '3"i  jns*?  ni33 
on-i  i"itj3'u?  ny  Hny^'3  csmiKS  naNJBjrD**"/ 
*>**?»  mtfN  •xttfj*  c~':3  V?  Tnti»  »a  SNit^a 
m*i3iya  rrnnm>J  mn.iya  mn"jn3  mnS» 
m»Ni  f>*'n  nfii  t*j»n  m:n3i  *x'n  mY?» 
mSys  yhn  xmv  *xSa»  »a  j3i  miS»  Yjzts1 
J3  C33N  j*in»  j'N  mnS»i  mNtyji  aenn  mv^v 
jnsS  Yi33  jiihnS  myati»  p  »n  jii&niS  myt^n 
jn3*ji  mSnjS  1*33  *nt'N  mSm1?  1133  ij»ni 
ix^a  C3»a  *>i'"'a  ci  f>*'?a  ysk;  mSuan 
•33'spc  D'3Jm  t33'n  fas  mSsan  c3»j»jj 
CDiTYnN  *x3n  a'y3iN  ot  mSsan  ctyani 
tyhn  ?>{3ni  j3in  *>*si'  jn3*?i  mSnj"?  ni33 
»3"i  jn3"?  f>*Si  m^niS  f>*S  1133  jj>n  csmjty 
C3»ySo  ti?anS  »j»m  m^roS  jis-Nin  "iaix  jiyet^ 
Trimogenitorum  alii  ita  habentttr  ratione  haere- 
ditatis,  minime  vero  rattone  facerdotis,  feu  fanc- 
titudinis  ;  alii  ratione  fanclitudinis,  non  haere- 
ditatis  ;  alii  &  ratione  haereditatis  &  fanc- 
titudinis  j  &  alii,  nec  haereditatis  ratione,  nec 
fanclitudinis.  Trimogenitus  ratione  haereditatis^ 
fed  non  ratione  fanclitttdinis,  efi  qui  in  lucem 
venit  poftquam  foettts  abortivus  (qui  ob  men- 
fes  in  utero  non  completos,  neutiquam  vitalis 
cft)  caput  fuum,  tametfi  vivus,  emiferitj  aut 
foetus  novimefiris  emortuns  emiferit  caput  fuum. 
Etiam  poft  carnem  deciduam,  ctli  figttra  five  be- 
ftiae,  five  ferae,  five  volucris,  juxta  fententiam 
Rabbi  Meir.  Scd  faptentes  dicunt  minime,  nifi 
fuerit  particeps  figurae  humanae  (fcilicet  aliter 
non  habetur  pro  eo  quod  aperit  uterum,  adeo- 
que  nec  primogenituram  ratione  fanftitudinis 
minuitj  quin  nattts  pofi  deciduam  carnis  molem 
fandalium  referentem  (de  fandalio  hic,  quod 
!~?"1JD  fandal  vocant,    &  linguae  item  bovinae 

aflimilans 


21 


De   Successionibus. 


22 


affimilant,  videfis  Gemaram  Hierofolymit.  ad 
tit.  Nidda,  feu  muliere  immunda,  fol.  50.  col. 
4.  &  magiftros  ad  Mifnam  ejufdem,  tit.  cap.  III.) 
aut  poft  fecundds,  aut  cmbryonem  non  informem, 
aut  quod  membratira  evulfum  eft,  primogenitus 
efi  ratione  haereditatis,  fed  minime  fiantlitudinis . 
(Nam  in  hifce  aut  figurae  humanae  aliquid  reperi- 
tur,  aut  ejufdem  fakem  conceptae  fatis  teftimonii) 
Si  is,  cui  nullifint  liberi,  ttxorem  duxerit,  quae  nu- 
per  pepererit,  five  fuerit  ancilla  quae  jam  majm- 
mijfa  eft,  five  extranea  quae  jam  fatfa  eft  pro- 
felyta,  ex  Ifraelitae  cum  illa  coitu  fufiepta  proles 
primogenita  eft  ratione  haereditatis,  fied  non 
fianclitudinis.  Rabbi  Jofe  Galilasus  ait,  ratione 
utraquc,  quoniam  fcriptum  eft  (Exodi  XIII.  2.) 
quod  aperit  uterum  in  Ifraelitis  •,  ita  ut  fufficiat 
(i  a  prole  ab  Ifraelita  fufcepta  uterus  aperiatur. 
(Ac  fi  ab  ea,  quae  gentili  fufccpta  efr,  uterus 
haud  fuiffet  apcrtus.  Sed  Galilaei  commentum 
hic  magiftri  rejiciunt.)  Si  quis  autem,  qui  habe- 
atjam  liberos,  in  uxorem  duxerit  eam,  quae  non- 
dum  peperit,  profelytam  faEiam  fed  gravidam, 
ancillam  manumtjfam  fied  etiam  gravidam  quae 
peperit,  ftve  ea  fuerit  ex  genere  facerdotali  five 
ex  Levitico  (nam  facerdotale  &  Leviticum  ge- 
nus  aiiter  a  primogcnitorum  redemptionibus  im- 
mune  crar,  quod  docetur  dicl.  tit.  Becoroth,  cap. 
I.)  five  fosmina  quae  anteapepererat,  aut  ft  quae 
a  fecundis  nuptiis  fipatio  trimefiri  non  abfiinue- 
rit,  fed  nupferit  ac  pepererit,  adeo  uf.ignotum 
fuerif,  utfumpartus  ejfet  novimeflris  &  ad  pri- 
mmn,  an  fiptimefiris  atque  ad  fiecundum  maritum 
fpeftcret,  harum  cuiuftibet  foetus  habetur  primo- 
genitus  ratione  fa?iclHudinis,  fed  non  haeredita- 
tis.  (Nempe  quia  praeantea  marito  liberi,  partus 
ejufce  quae  nondum  pepererat,  haereditati  pri- 
mogenitus  non  erat,  fed  fanctitudini,  quia  ape- 
ruit  uterum.  Partus  hic  caeteri  ab  haereditate  e- 
tiam  arcebantur,  quia  patcr  cuilibet  incertus.  Vi- 
defis  extrcmum  capitis  IV.  fupra,  &  caput  XIV.  in- 
ierius,  de  filio  dubio.  Sed  ad  verfionem  redimus.) 
Qui  nafcitur  poft  deciduam  ca.rnis  molem  fangui- 
ne  plenam,  fiive  plenam  aqua  feu  fanie,  aut  poft 
ca.rnem  deciduam  inftar  pifcium  &  locuftarum 
fpurcanm  &  reptilium,  aut  poft  id  qitod  decidu- 
um  eft  die  quadragefimo,  primogenitus  habetur 
tum  haereditatis  ratione,  tum  fancTitudinis .  Si 
vero  alter  e  latere  excifus  fuerit,  &  poftmodum 
fiequatur  alter,  neque  hic  neque  ille,  primogenitus 
habetur,  aut  ratione  haereditatis  autfimclitudinis. 
At  ex  Rabbi  Srmeonis  fintentia  primus  ratione 
haereditatis  eft  priinogeniius,  &  fecundus  quinque 
ficlis  rcdimendus.  Sed  reje&a  eft  a  magiftris  Si- 
mconis  fcntentia.  Qtiod  autem  dicitur  de  eo, 
qui  c  latere  excifus  eft  (jSn  NSV  vocant,  feu 
qui  e  latere  egreditur,  de  quo  videfis  etiam  Mif- 
nam  tit.  Nidda,  cap.  III.)  ad  gemellos  attinet. 
R.  Obadias  Barte.norius  eroi^ny  r*iiyH  lynptf?  |ijp 
ira>n  xv  ;sn  tti  jw&nn  iotto  insVi  hjom 
OTl  "j"n,  Veluti  incidur.t  foeminam,  cui  gemelli 
in  ventre.  Et  poflquam  extraxerint  alterumper 
viam  lateris  incifi,  cxit  alter  per  viam  uteri. 
Nimirum  primum,  feu  caefonem,  non  pepe- 
rilfe  aiunt  uxorem,  quia  cacfo  utero  extraftus  ; 
nequc  eum  uterum  aperuiffe  ;  fecundum,  princi- 
pium  virtutis  paternae  non  fuifle,  quia  alius  an- 
tcccdit,ncc -132  (caprimogenitum  dicendum,quia  a- 
lius  antc  eum  in  incem  cditus ;  ideoque  ncutmm 


five  hac  five  illa  ratione  primogenitam.  Ita  eti- 
am  Maimonidcs  Halach.  Becoroth,  cap.  II.  &  Ha- 
lach.    Ncckaloth,    cap.  II.    ubi  etiam  c  veterum 

fcitis  monet  -voa  17  ys  "vurui  lnvja  crn  11?  vti 
\c\  rwswr,  \n  p  -h  rw  hvrw  Vax  :  rhnh 
ryhvrww  \a  nns  -h  *on  un  Tip  irai  Vxin.  rrutt 
□"'JW  ^S  7tJiJl  rfonh  1133»  Qui  dum  gentilis 
ejfet,  habuerit  filios  feu  liberos,  is  profielytus  fa- 
Uus  non  habet  primogenitum  ratione  haeredita- 
tis.  At  (i  Ifiraelites  filium  fuficeperit  ex  ancilla, 
fieu  gentili,  rnodo  eum  pro  filio  legitimo  (de  qua  re 
vide  fupra,  ubi  de  adoptionibus)  nbn  agnoficat,  qui 
natus  eipoftmodumfuerit  ex  Ifraelitide,  primogeni- 
tus  eft  ratione  haereditatis,<& fortem  capit  duplicem. 
Adifis  Gemar.  Babylon.  ad  t\i.Jabimoth,{ol.  62. 
Ex  hifce  manifeftum  eft  praerogativam  haeredita- 
tis  primogenito  non  competiifle  cx  moribus  lcge 
facra  fubnixis,  nifi  patri  nulli  omnino  antea  libe- 
ri .  aut  partus  vitalis  fuiffet,  excepto  ubi  ex  ancil- 
la  feu  gentili  prolcs  antea  fufcepta.  Nequc  hic 
matris  ratio  habetur  alitcr,  ac  ea  quae  ad  patrem 
attinent,permiferint.  Nec  matriaut  in  materna 
bona  ulla  erat  hujufmodi  fucceffionis  praerogativa ; 
quod  capitc  fupcriore  oftenfum  eft.  Quin  nec 
filius  pofthumus  (vcluri  gcmellorum  pofthumorum 
primus,  aut  primogenitus  ex "  duabus  uxoribus 
quae  gravidae  relidae)  duplicis  fortis  praerogati- 
vam  habuit ;  quod  docetur  Gemara  Babylon.  ad 
tit.  Baba  Bathra,  cap.  IX.  fol.  142.  b.  &  firma- 
tur  verbis  illis  facris  Deut.  XXI.  1 6.  Advenerit- 
que  dies,  quo  divifiurm  efi  haereditatem  fuam  fili- 
is  fuis.  Id  ad  tempus,  quo  fuperftes  eft  haftenus 
pater,  attinere  volunt.  At  fi  poftquam  in  ipfo 
nixu,  frons  duntaxat,  tametfi  non  totum  caput, 
emittatur,  mortuus  fuerit  pater,  pro  primogeni- 
to,  qui  praerogativa  hac  fruatur,  habetur  partus; 
uti  Gemara  Babylon.'  ad  tit.  Becoroth.  fol.  47.  & 
Maimonides  Halach.  Neckaloth,  cap.  II.  Neque 
porro  minuit  pofthumus,  quemadmodum  filii  pa- 
tre  fuperftite  nati,  primogeniti  fortem  duplicem. 
Ita  Gemara  Babylon.  ad  tit.  Baba  Bathra,  fol. 
127.  a.  Maimonides,  loco  jam  citato.  Quod  ut 
rite  intelligas,  confule  cap.  XI.  ubi  de  primoge- 
nitis  fexus  dubii.  De  probationibus  etiam  pri- 
mogeniturae  videfis  Maimonidem  loco  laudato. 

C  A  P.     VIII. 

De  familta  inter  filias  ercifbunda. 

Afculis  non  cxtantibus  ipfis,  neque  iis  qui 
perfonas  eorum  jure  repraefentationis  in- 
duebant,  fiiiae  pariter  capiebant  hacreditatcm. 
Nuila  m  eis  ptimogeniturae  praerogativa,  fcd  in 
aequales  quaelibet  partes  fuccedebant.  Qiiod  e- 
tiam  ex  facralege,  Deut.  XXI.  17.  firmant.  Nam 
dato  de  primogenito  praecepto  ad)icitur,  121WQV7 
nion,  totm  tLt£fino16iuct,  feu  huic  (gcnerc  rnaf- 
culino)  jas  primogeniti  debetur.  Ubi  animad- 
vertit  Baal  Haturim,  tfSWQ  tqi1?  wvh  pTfT  '3 

mw^V  r-niD3  mm  jw  wvh  moa,  §noniam 
ad  maficulum  fpeElat.  Jus  primogeniti  ad  mafi- 
culum  fpetlat :  fied  ad  foeminam  jus  illud  non 
fpeblat.  Quae  verba  habentur  cx  Gemara  Babv- 
lonia,  ad  tit.  Baba  Bathra,  fol.  11 1.  b.  ltz  Se- 
pher  S.phri,  fol.  48.  col.  190.  rmr\  m\m  &n 
mJ3H  U'«i>  Filii  hac  lege  comprcheidnntiir,  fied 

neutiquam 


23       M   LEGES    EBRAEORUM.       24 

jieittiqitam  filiae.     Et  ipfa  Mifna,  tit.  Baba  Ba-  menta  ex    patrimonio  exhibcnda   fucre,  feu  ex 

thra,  cap.  VIII.  I-xtVs  rtVrun  ran  nnsi  JDrt  nnx  bonis    paternis»     Nam  materfla  ab  hoc   oncre 

Ui  sxn  10322  DUtU  ^S  VttU  jnniu,  Eadem  eft  filii  immunia     crant.      Citato    jam    Mifnae    capite, 

&  filiae  in  fuccefftone  haereditaria  ratio,  praeter-  osn  TOJ0  nuiu  [JW  38H  TOJn  nUUJ  nuart,  Fi- 

quam  quodfilius  (f\  primogcnitus  fucrit)  capit  du-  liae  aluntur  e  bonis paternis,  fed  non  e  maternis. 

as  partes  bonorum  paternorum,   &c.     Adeo   ut  Quod  ipfum  dicendum  de  meliorationibus,  &  de 

haereditatem  matcrnam  (in  qua  jus  primogenitu-  bonis  quac  haercditati  poft  mortem  patris,  velu- 


rae  non  obtinet)  haud  diverfimodc  adcant  filii  & 
filiae.  Utrifque  pari  jure  ca,  ubi  haeredes  funt, 
tribuitur.  Difcrimen  eft  tantum  in  paterna  hae- 
rcditate,  ratione  primogeniturae,  quae  in  filiabus 
locum  non  omnino  habuit.  Fuere  ex  Sadducaeis, 
quibus  pw  jnuu>  navpn  no^  Neptis  ex  filio 


ti  ab  eo  non  pofleffa,  accedcbant,  uti  Mifna  tit, 
Becoroth,  cap.  VIII.  Praeftabantur  autem  hujuf- 
modi  alimenta  filiabus  rnira  WJra,  feu  ex  rati- 
one  dotis  maternae,  idque  ufque  ad  pubertatem 
duodecim  annorum  &  fex  menfium,  id  eft,  ij; 
nuan  ruatt/,    ut   ad  tit.  Baba  Bathra,  cap.  IX. 


&  filia  par  in  fuccefftone  jus  habebant ;    quod    adnotat  Obadias  Bartenorius.   De  ratione  feu  con- 


notatur  in  Gcmara  utraque,  Hierofolymitana,  ad 
tit.  Baba  Bathra,  fol.  1 6.  col.  1 .  &  Babylonia, 
ad  cundem  tit.  Baba  Bathra,  fol.  115.  b.  qui- 
bus  adjungas  R.  Jacob  Bar  Solomon,  in  Oculo 
Ifraelis,  part.  II.  fol.  90.  col.  3.  Sed  recepta  fen- 
tentia,  mores  recepti,  plane  refragabantur.  At- 
que  in   citato  Gemarae   Babyloniae  loco  Rabbi 

Huna,  >vv2  iVsx  jnn  no  aj>  nn  unn  "inixn 

r?  \yGW  f'S  nfcOtUUtU,  Si  quis  pronuntiaret,  ta- 
metfi  in  Ifraele  princeps\  efjfet,  filiam  cum  nepte 


ditione  dotis,  vidc  fupra  cap.  II.  &  mox  infra 
de  pubertate  hac.  Adeo  ut  filiae  minores  a  fi- 
liis  cohaeredibus,  aut  haercde  unico,  alendae  eflent 
ex  paterna  haereditate,  minime  vero  a  majori- 
bus  filiabus,  ubi  ipfac  fimul  cohaeredes  effent : 
nam  ibi  ipfam  haereditatem,  non  tantum  ali- 
menta  capiebant.  De  alimentis  hifce  vide  etiam 
Mifnam,  tit.  Cethuboth,  feu  de  dotibus,  cap.  IV. 
Sed  haec  alendi  filias  ratio  ita  demum  obtinuit, 
fi  fufficeret  haereditas  tum  filiis  alendis,  tum  fili- 


ex ■  filio  jure  haereditariofuccedere,  audiendus  non    abus,  ufque  ad  diftam  pubertatem.     Etenim  ali- 
efi.  ter,  utcunque  haeredum  nomine  fuccederent  filii, 

totus  haereditatis  proventus  feu  ufusfructus  in  fi- 
C   A   P       IX  ^as  miPendcbatur,  Sc  filii,  qui  revera  haeredes  ac 

domini,  ne  fequiori  fexui  non  fatis  honefte  pro- 

videretur,  etiam  ad  mendicos  relegabantur,  aut, 

ut  magiftrorum  phrafis  eft,  DTtnsn  Vj>  iVstU',  0- 

fitnt   alii,    alii  majores,    diftributione  ;   ftiatim  mendicabant,    qua  fumma  paupertas  ac 


De  partium  inter  cohaeredes,  f  minores 


&  alimentis  fihabus,  ubi  haeredes  ip- 
fae  nonfunt,  praeftandis.  Ac  de  va- 
ria  minorum  aetate,  &*  puberibus. 

rBi  in  haereditatem  liberi,  qui  partes  face- 
rent,  fuccedebant,  fi  majores  effent  omnes 
natu,  pro  indivilb,  nifi  cx  pacto  aliter  conven- 
tum  eifet,  poftidebant ;  uti  etiam  minores,  dum 
faltem  minores.  Quod  fi  majorcs  alii,  alii  mi- 
nores  effent,  alia  omnino  res  erat.  In  hujuf- 
modi  fpecie  fuae  majoribus,  fuae  minoribus  par- 
tes  diftribuendae  erant,  nec  in  commune  viven- 
dum  ;  nc  fcilicet  veftium  fumptibus,  majores  mi- 
noribus,  aut  cibariorum,  minores  majoribus,  dam- 
no  eflent.  Mifna  tit.  Baba  Bathra,  cap.  VIII. 
rDJ"®nn  cyV-un  f^s  auiflpi  ctVtu  oua  nun 
niVj*  D,l?run  Hj>  junu  outapn  tstVi  DUiaprt  nj> 
T~W2  l^pVin,  Si  relinquit  quis  filios  majores  & 
minores,  majores  minime  e  patrimonio  veftium 
fumptus  ftmul  cum  minoribus,  nec  minores  fum- 
ptus  cibariorum  cttm  majoribus  fumunt,  fed  ae- 
qualiter  dividunt.  Et  eodem  in  loco,  de  cohae- 
redibus  foemineis ;  J^  nuiflpl  niVru  nUa  nun 

rnuiu  nutflprt  t*tVi  nuapn  Vj>  niDj-ano  niVrurt 

TW2T\  mpVin  NtVtf  mVnjrt  Vj>,  Si  relinquat 
quis  filias  majores  &  minores,  majores  minime 
e  patrimonio  vcftittm  fumptus  ftmttl  cum  mino- 
ribus  fumunt  ;  nec  minores  cibaria  cum  majori- 
bus,  fed  aequaliter  dividunt :  quod  de  filia- 
bus  diftum  eft,  ubi  filii  defun&o  non  erant, 
id  eft,  cohaeredibus  tantum.  Etenim  ubi  fili- 
orum  fucceflione,  filiae  ab  haereditate,  qua 
haereditas  erat ,  excludebantur  (fecundum  id 
quod    fupra    docetur)    filiabus     minoribus    ali- 

VOL.   II. 


indigentia,  feu  neceffaria  alibi  vi&um  quaerendi 
ratio,  denotatur,  ut  non  ita  diflimili  locutione 
in  Pfalmo  XXXVII.  25.  De  hac  re  diferte 
Mifna,  tit.  Baba  Bathra,  cap.  IX.  num  notff  ^Q 

nunm  wv  Dunrt  pno  D'DDJntz/  ;nn  nuai  ou3 
Vj>  iVsw  auani  uir  nuan  ftaym  J^djj  v\v 

DTinsn,  Si  defuncJus  liberos  utriufque fexus  at- 
que  patrimonittm  fatis  opulentum^  reliquerit,  jure 
haereditario  fuccedunt  filii,  &  alimenta  capiunt 
filiae.  Si  vero  rem  angufiam  reliquerit,  ali- 
menta  capiunt  filiae,  &  oftiatim  filii  mendicantt 
Tatrimonium  opulentum  feu  JUHO  ETDDJn  in- 
terpretatur    Obadias   Bartenorius   effe   uiTOJ    n3 

nunn  njo^ty  tj>  nuani  winr\,Sifufficiat  alendisfili- 

is  filiabufque  ufque  ad  harum  pubertatem.     Rem 
vero    anguftam,  feu  D^OJNOO   aTOJit,   five  pa- 
trimonium  tenue,  r~tt  "iiytWD  jna  psty,  fi  tantitn- 
dem  noneffet.   Videfis  Gemaram  utramque,  Hiero- 
folymit.  ad  tit.  Baba  Bathra,  fol.  1 6.  col.  4.  & 
Babylon.  ad  eundem  tit.  fol.  139.  b.  De   mendi- 
cis  autem  apud  Ebraeos,  confulas  Maimonidem, 
Halacha  Mithnoth  ^ylinim,   feu  de  eleemofynis, 
&  quae  habet  Joannes  Drufius  in  Pvefponfione  ad 
Nicolai  Serrarii  Minerval,  ubi  caput  totum  de  ea 
re.     At  quemadmodum   ab   angufto   hujufinodi 
patrimonii  ufufrudu  filios  excludebant  filiae,  ita 
defun&i  vidua  &  hafce  &  illos.     Ne  fcilicet  vi- 
duae  honefta  deeffent  alimenta  (quae  rtom3  ^KJra 
feu  ex  conditione  dotali  ei  debita,  ut  vides  fupra 
cap.  II.)  ipfae  etiam  filiae  ad  mendicos  relegan- 
dae,  ut  Bartenorius.      Sed  &  vide  Gemararum  lo- 
cos  citatos.     In  patrimonii  autem  aeftimatione  ad 
haec,  ratio  creditorum,  legatorum,  fumptuumfu- 
nebrium    habebatur.     Etiam    alimenta    filiabus, 
quamdiu  manerent  innuptae,  praeftanda  fuifle  vo- 
G  lunl 


%$ 


De    Successionibus, 


26* 


lunt  aliqui.  Vide  quae  e  Mainionide  citavimus 
fupra  capite  II.  Quoniam  vero  de  minoribus,  & 
pubertate  hic  mentio,  de  eis  obiter  monendum, 
reaulariter  ante  annum  decimum  tertium  ac  diem 
unicum  completum  minores  haberi  mafculos, 
foeminas  ante  annum  duodecimum  atque  uni- 
cum  diem  ;  &  poftea  pro  majoribus.  Sed  tempera- 
menta  adjiciunt  ;  puellam,  cui,  duodecimo  an- 
no  atque  die  unico  infuper  exafto,  duofaltem 
pubis  pili,  quos  jinnnn  \WU  fignum  inferius 
vocant,  non  excreverint  (nifi  ex  mammillis  fo- 
roriantibus,  papillifve,  e  quibus  etiam  fvtyn  ftTD 
izxxfignura  fuperius  hic  habebant,  pubertas  cer- 
neretur ;  aut  ipfa,  quod  utrumque  fignum  fupe- 
rabat,  pcperiffet)  pro  minori  feu  PUBp  habitam  : 
fi  tunc  excreverint,  eam  primis,  qui  fequuntur, 
fex  menfibus  myj  juvenculam  dici,  &  poftmo- 
dum  nwa  feu  pubertatis  plenae  : .  aliter,  ufque 
ad  annum  vigefimum,  minoris  nomen  non  ex- 
uere.  Quod  fi  tunc  figna  comparerent,  eadem 
ratio  habita  quae  in  aetate  &  fignis  anni  duo- 
decimi.  Si  vero  tunc  figna  ifta  non  compare- 
rent,  fed  nUVTK  ^QD  five  figna  viraginis,  ve- 
luti  fi  mammillae  nullae,  nec  muliebres  affec- 
tus  aut  mores,  tum  pro  viragine  habebatur. 
Qiiod  fi  neque  haec  tum  adeffcnt  figna,  in  mi- 
noribus  cenfita  erat  ufque  dum  aut  pubertatis, 
quae  diximus,  figna  comparerent,  aut  annum 
trigefimum  quintum,  praeter  diem  unicum  com- 
pleret ;  atque  tunc  etiam  virago  feu  rVJlVx  nun- 
cupabatur,  tametfi  deeffent  ei  viraginis  figna.  Et 
tam  miyj  feu  juvencula,  quam  nVUQ  five 
puella  jmbertatis  plenae,  &  r-VJiW  five  virago 
modis  jam  dictis  majores  feu  rrrrnj  vocabantur. 
Similis  in  mafculo  ratio,  qui  tunc  habitus  Tru 
feu  major  &  UTX  five  vir,  cum  exa&o  anno  de- 
cimo  tertio  praeter  diem  unicum,  bini  ejufmodi 
ci  pili  excreverint.  Quod  fi  tunc  minime  ex- 
creverint,  tametfi  apparuerint  fpadonis  figna,  in 
minoribus  habebatur  ufque  ad  novemdecim  aeta- 
tis  annos  &  menfes  undecim.  Si  neque  tunc 
cmiferit  aut  fignum  inferius  aut  totidem  pilis 
pubuerint  genae,  fed  fpadonis  figna  in  eo  reper- 
tafuerint,  fpado  habebatur,  atque  eo  nomine  ma- 
jor.  Quod  fi  neque  fpadonis  figna  adfint,  etiam 
minor  dein  habetur,  ufque  dum  aut  fignum  in- 
ferius  comparuerit,  aut  annum  trigefimum  quin- 
tum,  praeter  diem  unicum,  compleverit.  Et 
tunc  vocatur  fpado,  tarnetfi  nullum  fpadonis 
fignum  ei  adfuerit.  Ita  Maimonides  Halach. 
Ifhoth,  feu  de  re  uxoria,  cap.  II.  ubi  de  hifce 
alia,  ex  veterum  fcitis,  fubtilia.  Et  videfis  nunc 
Jofcphi  Scaligeri  Eienchum  chronologiae  prophe- 
ticae,  pag.  68,69.  &  feqq.  de  pubertatis  ex  jure 
Ebraico  annis.  Id  autem  quod  majoresin  divi- 
dunda  atque  fruenda  haereditate,  utpote  fui  pla- 
ne  juris,  poteftatis  undiquaque  fuae,  faciebant 
ipfi,  minorum  faciebant  tutores,  feu  curatores, 
quos  magiftri  ex  Graeco  i-7nrpo7rsi,  quod  idem 
denotat,  p3W28  epitropin  appellant.  Hi  ve- 
ro  aut  a  patre  conftituti  erant,  aut  a  parente 
alio,  cui  fuccedendum  erat,  aut  a  foro  feu 
tribunali,  nempe  five  LXXI.  virorum,  qui  con- 
feffus  erat  magnus  ac  unicus  ;  five  XXIII.  viro- 
rum,  quale  infigniori  cuilibet  urbi  ac  unicuique 
tribui  unicum  crat,  atque  Hierofolymis  bina  j  fi- 


ve  triumvirorum,  qui  five  ex  compromiffo  fwc 
autoritate  publica  praefecli.  De  quorum  unoquo- 
que  nos  fufe  in  libris  de  confeffu  magno.    Nempe 

D^in1  ^w  \mx  i<-\r\  p  r-iai  jn  ra  Vn,  Nul- 

lum  erat  forum  aut  tribimal,  quod  patris  locnm 
pupillis  non  occupabat,  uti  etiam  idem  Maimo- 
nides  Halach.  Nechaloth,  cap.  X.  A  tutela  au- 
tem  atque  hac  cura  arcebant  tribunalia  minores, 
foeminas,  fervos,  atque  etiam  ex  plebe  eos,  quo- 
rum  libertas  in  dubio  ;  quin  &  eos,  qui  mentis 
compotes  non  erant,  atque  furdos :  nam  hifce 
etiam  ipfis  curatores  praeficiebantur.  Atqui  pa- 
renti,  cui  fuccedendum  erat,  licuit  five  minorem, 
five  foeminam,  five  fervum  tutorem  praeficere. 
Anni  autem  aetatum,  quas  diximus,  nequc  fola- 
res  erant,  neque  lunares,  fed  juxta  cyclos  civiles 
&  receptos  intercalandi  mores,  putandi,  uti  mo- 
net,  jam  citato  loco,  Mofes  ille. 

C  A  P.    X. 

De  praeflanda  filiabus  fingulis  ex  pater- 
nis  boms  parte  decima^  alzave,  ubifiliis 
in  haereditatem  tntegramfiuccedentibus, 
mhil acl  fihaSy  jure/iicceffionis,  aliter 
tranfimitteretur. 

^Uemadmodum  autem  filiae  nupturae,  ut 
alibi  pafiim,  apud  Ebraeos,  donari  fole- 
bat  a  patre  nDJIS,  id  eft,  donatio  in  vitae  com- 
moda,  feu  bona  profeBitia,  five  id  ipfum  quod  in 
jure  Caefareo  dos  nuncupatur  (nam  ex  jure  E- 
braico  non  uxor  marito,  fed  maritus  uxori  do- 
tem  pracftituebat)  ita  ubi  pater  demortuus  fili- 
am  hujufmodi  donatione  non  ditatam  &  pro- 
lem  mnfculam  (quo  fiebat,  ut  in  haeredumnu- 
mero  rilia  neutiquam  haberetur)  reliquerat,  -  cum 
patrimonio  utrifque,  modo  jam  indicato,  fatis 
opulento  ;  ex  fententia  fori,  pro  patris  erga  fili- 
am  amore,  pro  ejufce  dignitate,  pro  caeteris  quae 
erant  circumftantiis,  e  quibus  paternus  hic  in  fi- 
liam  animus  elici  poffet,  taxabatur  ejufmodi  do- 
natio  ex  haereditate  paterna,  in  quam  proles  maf- 
cula  fucceflerat,  pueliae  tempore  nuptiarum,  no- 
mine  to?  HDJ12,  praeftanda.  Quod  fi  de  fum- 
ma  non  fatis  inde  conftaret,  TiWj;  feu  decima 
pars,  ex  forenfi  item  autoritate,  ei  dabatur,  rc- 
fiduo  aflis  filiis  relicto.  Gemara  Babylonia  ad 
tit.  Cethuboth,  cap.  VI.  fol.  68.  a.  \Q  nJUn  na 
DTO:  1©iy  n^DU  D^HHn,  Filia  (feu,  quod  idem 
hic  eft,  foror~)  cui  alimenta  praebentur  a  fratri- 
bus,  etiam  decimam  capit  bonorum  feu  haeredita- 
tis.  Decimae  hae  filiarum  ita  praeftabantur,  ut, 
ubi  plures  erant,  fua  ei,  quae  primo  nupferat, 
praeftita,  proxima  ex  eo  quod  refiduum  erat,  non 
ex  totius  aflis  fumma,  defumeretur.  Atque  fimi- 
lis  de  caeteris,  quae  nuptae  poftea,  ratio.  Verbi 
gratia;  reliquerat  pater  CCC  minas,  filios  aliquot, 
qui  integram  adirent  haereditatem,  &  filias  tres 
innuptas,  neque  a  patre  in  futuras  nuptias  dita- 
tas.  Si  patrimonium  omnibus  fatis,  ut  dictum 
eft,  opulentum  efiet,  harum  ei,  quae  primo  nup- 
ferat,  praeftandae  erant  XXX.  feu  trccentarum 
pars  decima ;  ei  quae  fecundo,  decima  refidui, 
quod  eft  CCLXX.  id  eft,  XXVII.  &  quae  de- 
mum  tcrtio  nupferat,   ei  XXIV.  praeter  id  quod 

excrefeit 


27       'M  L  EG  E  S     E  B  R  AEO  RU  M.       28 


excrefcit  in  refiduo  jam  ad  CCXLIII.  diminuto, 
praeftabatur.  Quin  vero  R  omncs  firnyl  nube- 
rcnt,  cadem  ipfa  fcrvabatur  ratio  fubdudtionis. 
Scd  ca  in  fpecic,  dccimae  ita  fubdudhe  acquali- 
tcr  fingulis  diftribuebantur,  refiduo  filiis  rclidto. 
Etiam  paterna  haercditas  a  filiis  quocunque  dif- 
tradta  hypothccac  nomine  ad  decimas  hafce  ob- 
hgabatur.  Ipib  autem  tempore  deductionis  do- 
mum,  id  eft,  ipfarum  nuptiarum  celcbrationis, 
puellis  majoribus  dccimae  hae  erant  peteodae. 
Nam  fi  res  comperendinaretur,  hoc  jure  plerum- 
que  cadebant.  Videfis  Maimonidem,  Halach. 
Iftjoth,  cap.  XX. 

C  A  P.     XI. 

De  fuccejjione  liberorum,  qui  fexus  dubii, 
aut  utriufque  fuerint,  veluti  gemtali- 
bus  objirutfi,  aut  hermaphroditi. 

QUAE  hactenus  dicta  funt,ad  liberos,  five  maf- 
culos,  five  foemineos,  qui  corpore  fuerint 
integro,attinent.  Sexus  autem  five  dubii,  five  utri- 
ufque  proli  jus  competebat  fingulare.  Dubii  fex- 
us  diccbatur  DVDQU  tomtom,  fwc  is  cui  ita  ob- 
ftrudta  erant  genitalia,  ut  mafculus  an  foemina 
eflet,  in  dubio  poneretur.  A  verbo  DDQU,  quod 
objintere,  o&turareSgaiGcat;  ut  Elias  in  Thisbite, 
«7i  ni~ot  K7  unsij  K7i  noinD  innyty  ,n1?  ;mp  jdi 

DTDDID  napJ,  Hinc,  inquit,  eji  qttod  vccant  ettm, 
atjus  geriita.Ua  ita  obJirttcJa,  at  mas  an  foemina 
jit,  non  conftei,  tomtom.  Unde  etiam  DiDQlD  *13D, 
feu  liber  tomtom,  id  eft,  de  dubio  ejufmodi  fexu, 
antiquitus  fcriptus,  citatur  Mofi  Maimonidi  in 
More  Nebochim,  lib.  III.  cap.  XXXVII.  ubi  k- 
gcm  Deut.  XXII.  5.  de  habitu  fexuum  ementiro 
explicat.  Et  pro  libro  artis  magicae,  quem  com- 
pofuit  Centir,  quod  in  veteri  verfione  ibi  iubfti- 
tuit  epifcopus  Nebienfis,  nihil  omnino  aliud  prae- 
ter  librum  torntom  in  Ebraeo  opcris  illius  fermone 
(is  R.  Samueli  Aben  Tybbon  debetur,  qui  ex 
autoris  Arabico  tranftulit)  reperitur.  ldem  liber 
eodem  nomine  citatur  etiam  in  More  Nebo- 
chim,  capite  jam  didti  libri  quadragefimo  prirno, 
alibi.  Utriufque  fcxus  prolem  feu  hermaphro- 
ditum  vocant,  nomine  e  Graeco  fumpto,  DJUiTUK, 
quod  ipfum  eft  ai^^oyvni,  feu  hermaphroditus. 
Horum  neuter  aliter  fuccedit  inter  filios,  quam 
ut  id  folummodo  fumat,  quod  jure,  five  hae- 
reditatum,  five  alimentorum,  communi,  five 
filiis  five  filiabus  eft  incommodius.  D7J>7,  inquiunt, 
JTCUU  niHSD  ""7DU,  Semper  capit  uterque,  idqttod 
in  eis  minimttm  eji.  Si  filii  nempe  in  patrimo- 
nium  fatis  amplum,  unde  alendae  filiae,  fucce- 
dunt,  horum  uterque  in  filiabus  cenfetur.  Si 
patrimonium  fit  alendis  filiis  ac  filiabus  impar, 
adeo  ut  ad  mendicos,  ne  defint  filiabus  alimenta, 
relegentur  filii  (juxta  id  quod  oftenfum  eft)  uter- 
que  horum  pro  filiis  habetur ;  &  demum  utraque 
in  fpecie  ab  haereditatis  dominio  arcetur.  Idem 
jus  obtinuit,  fi  filios  duntaxat  reliquerat  defunc- 
tus,  praeter  obftructum  aut  hermaphroditum. 
Tunc  enim  alimenta  tantum  cepit  utcrque,  ut 
pars  familiae  neceflaria.  Neuter  hacreditatem, 
quae  eis  perpetuo  praeclufa,  nifi  ubi  nullus  alius 
filius,  fexus  nimirum  integri  ac  manifefti,  interve- 
niret.     Tum  enim  tam  hic,  quam  ille   fuccede- 


bat }  folus,  fi  filiae  nullae  ;  ut  cohaeres,  fi  fiJiae 
ctiam  relidtae.  Mifna,  tit.  Baba  Bathra,  cap.  IX. 

crano  arariiy  jqq  oiuaiui  nu3i  r— 1U3  nun 
nupjn  awa  ^ddj  niopj  7*x  inix  pnn  canatn 
*at  twx  -hn  as  txm  crot^x  inix  ninn 
m^  anxa  nspj  nja  7ou  -ot  rrh  nja  7iu> 
dtiko  n3pj  cdk  njo  -oi  cdk  otixo  nVuu  nDpj 
nVtiu  r-i3pjni  r-ua  7uu  -oi  rnpji  -ot  rriVi 

nO  70   10«  C3K    7DU   U'K  DIDOIU    m1?1  aTTKO 

K7K  unv  aiy  ;^«  c3Ki  W  m  nn  h\w  tmx  -tbnty 
7DH  nx  tznv  Xin,  Si  reliquerit  quis  filios,  filias, 
&  prolem  cui  genitalia  obftmtmtur ,  feu  tomto- 
mum,  ubi  patrimonium  fatis  opulentum  ejl,  maf 
ctdi  eum  repellunt  ad  foeminas  ;  ubi  vero  an- 
gufium  eft  (feu  utrique  fexui  alendo  impar)  foe- 
minae  repellunt  ettm  ad  mafculos.  Si  qttis  ita 
pronuntiaverit,  Si  pepererit  uxor  mea  mafculum, 
capiat  minam  ;  fi  mafculum  peperit,  capit  is  mi- 
nam  ;  fi  foeminam,  ducentas  ;  fi  pepererit 
foeminam,  capit  ea  ducentas  ;  fi  majcu- 
lum,  minam;  fi  foeminam,  ducentas  ;  fi  peperit 
&  mafculum  &  foeminam,  capit  hic  mmam, 
&  ilta  ducentas.  Si  pepererit  (in  ea  fpecie) 
obftrttclum  genitalibus,  non  omnino  capit.  <^At 
fi  dixerit,  Capiat  id  quicqttid  fuerit,  quod 
uxor  mea  pepererit,  etiam  &  hic  capit.  Quin 
fi  alti  haeredes  nonfuerint{  de  prole  defundti  in- 
telligendum)  ipfe  etiam  univerfi  haeres  efi.  Et 
quod  de  obftructo  hic  dicitur,  aeque  ad  herma- 
pbroditum  attinere  volunt ;  de  qua  re,  praeter  Ge- 
maram  Babyloniam,  &  adjedtos  commentarios, 
confulas  adnotationes  Rabbi  Jom  Tob,  ad  cita- 
tam  Mifnam.  Cum  filiabus  autem  uterque,  ut 
cohaeres,  fucceffit,  tefte  ex  veteribus  Maimonidc, 
Halach.    Nechaloth,     cap.  V.  7D  ^iyiVD  T^Dn  m 

p9D7  x»  pSD  uwni  wiunv  ;no  nnKty  ;nzn"p  uw 
m  KQiy  ik  univi  mi  «oiy  pso  onuw  vn  cdxi  cdvVd 
ik  CDiDoiui  ;d  num  noty  ^o  -\y^i  mun  j^m  tuivn 
DUumjNmaiDQianu;  7Dn  nKtwiv  pn  nn  dijuiiuk 
Ninnm  mtiamunv  ouumjKi  didqidi  nuDnun  pso 
nU3n  ;q  nnsD,  Regula  efi  miverfalis  inter  haere- 
desfJbi  duofunt  haeredes,  qtiorum  alter  manifefius 
efi,  dubitts  alter,  is,  qui  dubius  eft,  nihil  omnino 
capit.  Si  vero  uterque  dubitts  fuerit,  nec  confti- 
terit  hic  an  ille  fttccedere  debeat,  dijiributio  fit 
utrique  aequaiis.  Si  igitur  defuntlus  reliquerit 
ftium,  &genitalibus  objtruclttm,  atit  hermaphro^ 
ditum,  filtus  foltts  fuccedit  in  haereditatem  tmi- 
verfam,  quoniam  &  obftrucJus  &  hermaphroditus 
dubitis  eft.  ^yit  fi  reliquerit  fiiias  &■  obftructum 
&  hermaphroditttm,  in  partes  fuccedttnt  fimttl 
aequales  :  nam  ita  tam  hic,  quam  itte  pro  filia 
habetur.  Nam  ubi  de  filio  conftabat,  filiae  ex- 
cludebantur,  atque  eodcm  modo  hermaphroditus 
&  obftructus  ,•  quia  incertum,  qualifnam  fexus 
five  hic  five  ille  eflet.  At  ubi  fexus  integri  filii 
deerant,  &  fuccedebant  filiae,  admittebatur  inter 
eas  tam  obftruclus  quam  hermaphroditus :  quo- 
niam  ut  partes  non  faciebant  cum  filiis,  haeredi- 
bus  manifeftis,  quia  ipfi  dubii  &  incerti  fexus ; 
ita  inter  filias  admittendi,  quoniam  ut  dubium  e- 
rat,  mafculi  an  foeminei  fexus  ipfi  eflent,  ita, 
eo  nomine,  non  minus  dubium  an  ipfae  filiae 
fuccedere  deberent:  et  in  dubio,  pariter  omnes 
admittendi.  At  vero  qui  obftrui  definit,  &  jam 
mafculus  agnofcitur,  cum  filiis  partem  facit,  ita 

tamen 


29 


De  S 


UCCESSIONIBUS 


30 


tamen,  ut  nec  pro  primogenito  habeatur,  licet 
partus  fuiffet  omnium  primus,  nec  in  haeredita- 
ria  diftributione  rTYCn  pVn  UyQQ,  minuat  par- 
tem  primogeniturae  praerogativa  debitam.  Nam 
ex  facris  illis  verbis,  Genueritque  ei  filios,  &c. 
Deut.  XXI.  15.  eliciunt,  ut  partus  momento 
mafculus  agnofci  debeat.  Ita  Sepher  Sephri  ad 
Deut.  fol.  48.  col.  190.  &  Gemara  Babylon.  ad 
tit.  Baba  Bathra,M.  126.  b.  alii,  fatis  frequen- 
ter.  Quin  ex  eifdem  decrevere  verbis  iacris,  il- 
los  folum  primogeniti  partem,  fuas  faciendo,  mi-. 
nuere,  qui  filii  partus  momento  manifefti.  Si 
itaque  tres  fuerint  filii,  praeter  eum  qui  jam  ob- 
ftrui  definit,  haereditas  in  quatuor  partes  primo 
tribuitur,  ac  fi  tantummodo  tres  effent  filii,  juxta 
modum  fuperius  indicatum  :  harum  unam  fumit 
primogenitus  ;  dein,  quod  rcftat  inter  omnes  ae- 
que  feu  quadripartito  dividitur.  Ita  Gemara  Ba- 
bylonia,  ad  dift.  tit.  fol.  127.  a.  &  Maimoni- 
des,  Halach.  Nechaloth,  cap.  II.  Ubi  adverten- 
dum,  alteram  tantuminodo  duplicis  fortis  partem 
primogeniturae  nomine  revera  debitam,  atque 
eam  efie  quae  hic  non  minuitur  ;  alteram  eo- 
dem  modo  haberi  &  putari,  quo  partes  filiorum 
caeterorum.  Aliter  enim,  partem  primogenitu- 
rae,  five  fortem  duplicem  primogenito,  fi  tres 
duntaxat  fuiffent  filii,  debitam,  interventu  ejus 
qui  obftrui  definit,  plane  minui  nemo  non  vi- 
det.  De  hermaphrodiri  jure  apud  alias  gentes 
confulas  Hieronymum  Gigantem  de  crimine 
laefae  majeftatis,  lib.  III.  quaeft.  XVI.  &  ibi  ci- 
tatos.  Et  de  liberorum  fuccefilone  haec  di£ta 
funto. 

C  A  P.     XII. 

De  f/ccejjone  pairis,  &  a  latere,  ceu 
fratrum,  avi,  patruorum  ;  &  exclufa, 
in  fuccejjione,  cognattone  materna,  uti 
&  ipfa  matre. 

NO  N  extantibus  defuntto  liberis,  neque 
ex  hifce  pofteris,  revolvebatur  haereditas 
ab  utriufque  fexus  prole  ad  patrem,  nifi  interveniret 
frater,  qui  defuncli  uxorem  ex  lege  duceret ;  de 
quo  item  inferius.  Difcrimen  vero  hic  obfer- 
vandum.  Ubi  de  bonis  a  patre  fucceffione  hae- 
reditaria  acceptis,  mortuo  fine  pofteris  filio  filiave, 
quaerebatur,  patrem  haeredem  dici,  non  quod 
ipfe  capere  pofiet  haereditatem,  utpote  antea  ne- 
cefiario  dcfuncms  ;  fed  quod  ex  ejufce  perfona 
in  vivis  efle  ficla  feries  fucceffionis  tantum  digno- 
fceretur,  arque  in  haeredibus  eliciendis  habere- 
tur  is  pro  iuperftite,  unde  defuncli  fratres  ger- 
mani  primo,  eorumque  pofteri,  dein  itidem  foro- 
res,  vocarentur  ad  haereditatcm,  non  tam  fra- 
trum  aut  fororum  dcfuncli  nominc,  quam  libe- 
rorum  patris,  cui,  fi  in  vivis  fuifiet,  haereditas 
omnimoda  debita.  Ubi  vero  de  bonis  adventi- 
tiis,  feu  peculio  minime  a  parentibus  fiicceffione 
accepto,  quaeftio  fiebat,  pater  ipfe  ut  haeres  filio 
filiaeve  fine  liberis  defunclae  fuccedebat,  fi  in  vi- 
vis  cflet ;  fin  autem,  liberi  ejus  pofterique  eorum 
five  in  capita  five  in  ftirpes,  pro  perfonarum  nu- 


mero  &  qualitate,  quas  five  gerebant,  five  indue- 
bant,  fuxta  id  quod  de  lucceffione  liberorum  fu- 
pei'ius  traditur.  Adeo  ut,  cognita  fatis  ex  jam 
dictis  liberorum  fucceffionis  ratione,  atque  ob- 
fervato,  illis  pofterifque  eorum  non  extantibus, 
patrem  five  mortuum  five  vivum  pro  haerede 
perpetuo  haberi,  unde  fratres  ac  forores  dcfunfti, 
eorumque  pofteri,  ut  patris  (fi  mortuus  fuerit)  li- 
beri  pofterique,  ad  haereditatem  (exclufa  penitus 
cognationc  materna,  atque  ipfa  matre)  vocantur, 
omnigena  a  latere  fucceffio  ftatim  patefiat.  Nam 
fi  neque  patri  fint  alii  liberi,  neque  hifce  pofteri 
fuperftites,  avus  pro  haerede  fimiliter  habetur,  non 
tam  quia  avus,  quam  quia  pater  ejus  eft,  qui 
haeres  proximus,  id  eft,  patris  defundli.  Et  R 
avo  mortuo  fuerint  liberi,  fucccdunt  illi  magis 
hoc  nomine,  quam  nomine  aut  fratrum  aut  foro- 
rum  patris,  aut  patruorum  aut  amitarum  defuncli. 
Atque  fimilis  fempcr  ratio  proavi,  abavi,  atavi, 
tritavi,  ufque  adAdamum,  habenda.  Unde  ha- 
-  bent  illud,  Mmv  V7  fW  H«-ot  D1K  JW,  Kon 
omnino  reperitur  quis  in  Ifraelitis,  cui  defunt 
haeredes.  Quaeomnia  habentur  ex  reccptiflima 
interpretatione  Numeror.  XXVII.  9.  Verba  funt, 
Si  filiam  non  habnerit  defunclus,  dabitis  haere- 
ditatem  ejus  fratribus  ejus.  Et  fi  nec  fratres 
ei  fuerint,  dabitis  haereditatem  ejus  fratribus 
patris  eius.    Et  fi  pater  ejus  non  habuerit  fra- 

tres,  dabitis  (ty-ri  innawoa  vbs  anpn  rmh  mVnj 

nniN)  haereditatem  ejus  confanguineo  ejas  pro- 
pinquiori,  qui  fuerit  de  cognatione  ejus,  ut  ille 
fuccedat  in  eam.  Eritque  hoc  filiis  Ifrael  in 
decretum  judicii,  ficut  praecepit  T>ominus  Mofi. 
Jam  vero  duo  in  primis  funt  in  traditionibus 
veterum  advertenda,  quibus  haec  ad  jam  di&um 
fenrum  explicantur  ;  de  paterna  fucceffione  alte- 
rum,  alterum  de  familia  feu  cognatione  mater- 
na  a  fucceffione  perpetuo  excludenda.  Patris 
nomen  in  Sacra  Lege  omittitur,  neque,  ut  ad  e- 
um  a  liberis  tranfmittcretur  haereditas,  exprefle 
fancitur.  Etiam  quare  omiffum,  audent  aHqui 
rationem  adferre.  Videfis  Rabbi  Bechai  ad  Nu- 
mer.  XXVII.  fol.  193 •  col.  2.  &  Philonem  de 
vita  Mofis,  lib.  III.  Sed  ita  hanc  expofuere 
magiftri  legem,  idque  eorum  vetuftiffimi,  ac  R 
de  patre  nulla  omnino  quacftio  fuiflet,  quin  no- 
mine  fanguine  proximi,  ei  haereditas  a  filio,  filia- 
ve  fine  pofteris  mortua,  primo  eflet  devolvenda, 
&  dein  ad  fratres  defundi,  feu  ad  patris  liberos. 
Id  quod  itidem  de  avo  dicendum,  cui  fratres  pa- 
tris  fine  liberis  defun£ti  haeredes  funt.  Nam  ut 
pater  fe  habet  ad  filium,  ita  avus  ad  patrem.  Et 
tam  avum  quam  patrem  antea  demortuum  effe 
admitti  volunt  in  verbis  Sacrae  Legis.  Quin  & 
fratrum  nomen,  five  qua  defundum,  five  qua 
patrem  avumve  fpedlant,  etiam  forores,  qua,  fuc- 
ceffionis  ratione,  in  liberis  funt  proximae,  fatis 
innuere  ;  argumento  a  praemiffa  filiorum  atque 
filiarum  fucceffione  dufto.  Id  autem  quod  de 
paterna  fucceffione  dicitur,  tum  ex  rationibus  a 
propinquitate,  a  merito,  ac  a  viciffitudine  bene- 
ficiorum  allatis  firmant,  tum  ex  eo  quod  adjici- 
tur  de  fratribus  patris,  quorum  neminem  patri 
in  haereditate  aequalem,  nedum  anteponendum, 
ex  kgis  divinae  mente  ftatuunt.  Imo  &  patrem 
revera,    confanguineum  ejtts  propinquiorem  e  cog- 

natione 


31 


Ad  L  E  G  E  S    E  B  R  AE  0  RU  M. 


32 


natione  ejus  cife  cenfent,  &  concludunt  eum  qui 
maxime  propinquus  cft  fanguine,  libcris  defici- 
entibus,  fcmper  ad  fucccflionem  vocandum,  at- 
que  fyntaxin  illam  verborum  ■  ita  intclligcndam, 
ac  fi  ad  hunc  modum,  illorum  ctiam  epenthcfi 
hujufmodi,  concepta  fuiflcnt  ;  Si  filiam  non  ha- 
buerit,  dabitis  haereditatem  ejus  confanguineo 
ejus  propinquiori,  cjui  fucrit  de  cognatione  ejus 
(feu  patris)  &  pojtea  dabitis  haereditatem  ejm  fra- 
tribns  ejus,  id  cft,  liberis  patris.  Et  (i  nec  fra- 
tres,  &c.  De  qua  re  vide  Gemaram  Babylon.  ad 
tit.  Baba  Bathra,  fol.  108.  &  Salomonem  jar- 
chium  ibidcm.  Quin  Mifna,  cap.  VIII.  di&i  ti- 
tuli,  exprefle,  hv  ijn1  'KXV  3HH  T,th  pa-np  jtikh 
'nSraa  mipn  u-?:i  Tjartni  asn  rn*o  po-nprnx 
On1  ->*y  ^nji  iznip  asni  po-np  ot  ^sxv,  Fra- 
tres  anteponendi  patruis  ;  qui  exeunt  e  fe- 
more  fratrum,  anteponendi  patruis.  Haec  regu- 
la  eft  univerfalis  ;  Ubi  quis  in  fucceffione  haere^ 
ditaria  praeferendus  eji  ipfe,  etiam  &  cuncli  ejufce 
pojieri  itidem  funt  praeferendi  :  fed  pater  prae- 
ferendns  efl  umverfis,  qui  egrediuntur  e  femore 
fuo,  id  eft,  liberis  fuis,  &  defuncli  germanis  fra- 
tribus  fororibufque.  Et  appofitiflime  Philo,  re- 
ceptos  gentis  fuae  mores  de  haereditatibus  ex- 
plicans  in  lib.  III.  de  Vita  Mofis :  Primo  filios, 
inquit,  in  fucceflionem  vocavit  Deus  Opt.  Max. 
dein  filias,    tertio  loco  fratres,  xd\  ■vcm.pl-iw  8gmis 

TT^OC,  •TOTpoS   CC7TD\'iy.ei  izi^iv,  olivitH/llzv©*   071  ^  7TCL- 

te^©-  (ita  lego)  yhoivf  ctv  tfcev  x.At)03VG{jQr  Ttzlvu 
ya.^  iunB^ic,  V7n>\ct(Zin'y  oti  mvnpoc,  acfcA<pca  vspcuv 
x./\ypov  cc^AfiiS  oicc  tw  TTPoi  imcTpoc,  auyylvtictv, 
aulcv  a,(pnAsTo  tqv  ttcltvcc  Tng  c^iccSb^n;,  quarto 
fatruos  (feu  patris  fratres)  fubindicans  etiampa- 
tres  fieri  pojfe  haeredes  Jiliorum.  Stultum  enim 
nimis  foret  credere,  patruo  concedi  haereditatem 
nepotis,  ob  cognationem  paternam,  ipfi  vero  pa- 
tri  eam  auferri.  Maternae  autem  cognationis 
rationem  in  fuccefllonibus  non  haberi,  fed  dun- 
taxat  adgnationis  paternae,  tum  ex  citatis  Nu- 
merorum  verbis  eliciunt,  tum  ex  frequentiflima 
mentione  patrum  ninSttJQ,  id  eft,  familiarum  feu 
cognationum,  in  Pentateucho,  Paralipomenis,  Ez- 
ra,  alibi.  Matribus  igitur  paflim  aiunt  minime 
omnino  efle  nnSIWO,  leu  cognationem  civilem, 
fed  in  paterna  eam  dcmergi  ;  ideoque  neque  ex 
fanguine  materno  haeredem  admittendum  aut 
quaerendum,  veluti  nec  matrem,  nec  materteram, 
nec  avunculum,  nec  avum  fcu  aviam  mater- 
nam,  neque  ex  hifce  prolem.  Nam  &  in  lege 
facra  patruorum  mentio  fit,  neutiquam  avuncu- 
lorum.  Et  proximus  confanguineus  ex  cognati- 
one  defunfti  haeres  lemper  cft  ;  qui  materno 
fanguine  tantum  conjunclus,  ratione  jam  dicla, 
eflc  ncquit.  Hinc  folenne  eft  illud  &  toties  a 
Talmudicis  repctitum,  ,Tnp  UX1»  CDXn  nn2U7Q 
nrtUtyQj  Familia  (feu  cognatio)  materna  minime 
appellatur  familia,  feu  cognatio.  Nimirum  cog- 
nationis  civilis  in  fucceflionibus  effeftum  non 
habet.  Viddis  R.  Bechai  ad  Numeros,  fol.  193. 
col.  2.  Jarchium  ad  Judicum  XVII.  7.  &  Jacob 
Bar  Salomon,  in  Oculo  Ifraelis,  part.  II.  fol.  89. 
col.  1.  Idem  denotat  id  quod  habet  vetuftiflimus 
autor  libri  Siphri,  fol.  2  3 .  col.  92.  noVt  nin2tt?a 
HQS  nnx,  Familiae  (feu  cognationes)  fequuntur 
fatres.    Tautundem  fexcenties  occurrit.   Et  pla- 

VOL   II. 


ne  fallit  Rabbi  Abenczra,  ad  Numcr.  XXVII.  9. 
dum  ad  illud,  Si  filiam  non  habuerit,  transfere- 
tis  haereditatem  ad  fratres  ejus,  intcrpretatur 
J ratres  ejtts  per  axo  1K  2NQ  five  germanos  five 
uterinos.  Rcfragatur  conftans  &  rcceptiflima  ma- 
giftrorum  kntentia.  Nam  fratres  ibi,  fecundum 
ca  quae  fupra  aperiuntur,  fucccdunt,  fi  patri,  qui 
primum  ad  haereditatcm,  fi  in  vivis  fuiflet,  vo- 
candus  erat,  ipfi  fuerint  haeredes,  nec  aliter  om- 
nino.  Quod  de  uterinis  fratribus  dici  non  pofle, 
nemo  non  videt.  Et  fratres  ex  matre  feu  uteri- 
nos  adinviccm  fuccedere  non  poffe,  difertis  ver- 
bis  etiam  traditur  in  faepe  laudata  Mifna,  tit. 
Baba  Bathra,  cap.  VIII.  id  quod  etiam  in  ma- 
giftrorum  de  fucceflionibus  regulis,  mox  fub- 
jicitur. 

C  A  P.     XIII. 

SucceJJioms  ommgenae ',  quae  ex  jure 
fangmms  hatfenus  traBato  pendet,  ex~ 
emplum. 

SE  D  materies  fucceflionis  tarh  liberorum 
quampatris,  adeoqueomnigenaequaeex  jure 
fanguinis,  de  quo  ha&enus  egimus,  pendet,  cla- 
rior  fiet  exemplo  ob  oculos  pofito  ;  quod  ex 
Maimonidis  Tirujh  Mijnaioth,  fol.  184.  adji- 
cimus. 

n_Abraham 


Ifaac 


Jacob         Efai 


Levi    T>ina  filia 


Koath     Gerfom     Merari     Jochebed  filia 


t^Amram      Izhar      Hebron       Uzziel 


Mofes    *_Aaron    Miriam  filia 

Defun&o  Amramo,  in  hoc  ftemmate,  de  ejus 
haerede  quaeritur.  Si  fuperftites  fint  Mofes  & 
Aaron,  ipfi  plane  haeredes  funt,  habita  Mofis,  ut 
primogeniti,  five  fortis  duplicis,  ratione.  Quod 
non  perinde  adjeci,  ac  fi,  aut  memoriae  lapfu 
aut  infcitia,  Mofem  revera  ut  Amrami  primo- 
genitum  hic  fubftituiflem  :  cujus  rei  infimulaffe  me 
nonnullos  audio ;  fed  immerito  nimis.  Nefci- 
us  quidem  eft  nemo,  natum  fuifle  Aaronem  tri- 
ennio  aut  circiter  ante  Mofem,  quod  manifeftum 
eft  ex  Exodi  VII.  7.  Atque  ideo  etiam  primo- 
geniti  loco  numerari  Aaronem  I  Paralip.  VI. 
3.  &  Exod.  VI.  20.  Sed  vero  ego  hic  fecutus 
fum  fucceflionis  paradigma  a  docliflimo  Maimo- 
H  nide 


33 


De   Successionibus 


34 


nide  defumptum,  atque  eadem  quae  profert  ille  no- 
mina,  eandem  etiam  nominum  fcriem  atque  or- 
dinem,  omnino  retinui.  Diferte  autem  collocat 
ille  Mofem  fic  ante  Aaronem,  adeoque  in  exem- 
plo,  non  ad  aliquam  ftemmatis  veritatem  exhi- 
bendam,  fcd  ad  fucceffionis  jura  dcmonftranda 
tantum,  velut  in  fidto  fchcmate,  allato,  in  pri- 
mogeniti  loco  ponit.  Et  fictum  plane  dicen- 
dum  eft  fchema,  qua  etiam  ex  Abrahae  progc- 
nie,  ut  pars  tantum  rei,  quae  prae  manibus  ei 
erat,  inferviens,  collateralibus  caeteris  praetermif- 
fis,  excerpitur.  Neque  aliam  ob  caufam  procul- 
dubio  ita  Mofcs  obiter  ftc  ab  eo  collocatus  cft, 
quam  ex  infigni,  quam  paffim  gens  Ebraea  ei  prae 
caeteris  agnofccre  folet,  dignitatem.  Idem  Mai- 
monides  in  More  Nebochim,  part.  II.  cap.  XXXII. 
de  nNUJn  niJTlO,  feu  de  gradibus  prophetiae, 
locutus,  Obfervandum  eft,    inquit,   dictum  Mofi 

fuifie,  rnj?  wn  xctdki  3-0  Iihki  nns  n  hx  nty 
Hx  rah  rrc/a  wjji  iosjw  103  rnjvtyn  nj-noa 

pnso  r\mh  svtqsi  qiji  uoo  nuo1?  pnxi  \x\  n 
atsn  nxun  KinuKi  3nja  nua1?  ajpt  a^nu/i . 
anTnaVtt/  ^sV  tnno  nttO1?,  id  eft,  Aficende  ad 
Tiominum,  tu  &  Aharon,  Nadab  &  Abiku, 
Exod.  XXIV.  i.  Ubi  ipfie,  fuper  quemfit  pax, 
in  fiupremo  ponitur  gradu  ;  juxta  id  etiam  quod 
tbi  legitur,  Et  appropinquabit  Mofes  fiolus  ad  T>o- 
minum,  &c.  Infira  ipfum  collocaiur  Aaron,  infira 
Aaronem  Nadab  &  Abihu,  infira  hos  LXX. 
fienes,  infra  iftos  reliqui  homines  juxta  perfecli- 
ones  fiuas.  De  Mofis  item  apud  eos  dignitate 
videfis  Joannem  Drufium  ad  difficiliora  loca  Le- 
vitici,  cap.  XXIII.  Adde  etiam  Philonem,  qui 
fub  extremo  lib.  III.  de  Vita  Mofis,  eum  (2zm\tx, 
vijjsMluj,  dfxiioia.,  -*j  TTgoqrilnv,  regem,  legiflato- 
rem,  pontificem,  &  prophetam  nuncupat.  Et  fae- 
penumero  in  Sacris  Literis,  alibique,  ejufmodi, 
ut  in  fchemate,  eft  Mofis  nomini  loci  praeroga- 
tiva.  Adeoque  praeclariffimi  Rabbini,  qui  hic 
praeivit,  exemplo  ufus,  non  magis  ego  Mofem 
pro  primogenito  (neque  ille  fane)  hic  revera  fu- 
mendum  volui,  ac  Ariftoteles  Atlantem  cum 
poctis  caelum  fuftinere,  ubi,  in  Metaphyficorum 
quarto,  in  notionibus  vocabuli  habendi  unam 
facit  in  eo,  quod  aliud  prohibet  fuopte  nutu  in- 
clinare,  ut  Atlas,  quod  ait  ibi  in  exemplum,  cae- 
lum.  Sed  ad  fchema  redimus.  Si  horum  neu- 
ter,  neque  ex  eis  pofteri  reperiantur,  haeres  eft 
Miriam  filia,  uti  &  ejufce  defunftae  pofteri,  mo- 
do  fupra  indicato.  Hifcc  non  extantibus,  revo- 
catur  haereditas  ad  Koathum  defundti  parrem, 
qui  fi  mortuus  fuerit,  de  eo  non  aliter  in  hac 
fpecie  judicandum  eft,  quam  fi  ipfefuiflct  jam  de- 
fundtus,  cujus  hacreditas  feu  bona  in  controver- 
fiam  deducta.  Adeoque  fi  tres  illi  filii  cjus,  Am- 
rami  fratres,  Izhar,  Hebron,  Uzziel,  fuperftitcs 
fint,  luccedunt  illi  pariter  in  univerfa  Amrami 
bona,  eo  quod  funt  haeredes  feu  filii  Koathi. 
Ncc  primogeniti  praerogativae  ratio  ulla  hic  ha- 
bcnda,  tum  -quia  corum  neuter  revera  primoge- 
nitus,  tum-quia  bona,  dc  quibus  lis  eft,  ab  eo- 
rum  patre,  momcnto  obitus,  poflefTa  non  fucrc. 
Ipfis  minime  in  vivis  repertis,  de  prole  pofterif- 
que  corum  quaeritur.  Quibus  nec  repcrtis,  an 
filiam  habuerit  Koathns,  quaeftio  fit.  Hac  non 
cxtantc,  dcfertur  haercditas  ad  patrcm  ejus  Levi, 


qui  fuccedit,  fi  in  vivis.  Sin  vero,  aeftimetur  is 
pro  jam  defundto,  qui  fubjudice  eft.  Ideo  hae- 
redes  funt  Gerfom  &  Mcrari  (quia  filii  ejus  ; 
atque  hoc  modo  patrui  fuccedunt)  fi  in  vivis  fint ; 
uti  eorum  pofteri,  fi  mortui.  Horum  nemine 
fuperftite,  devolvitur  haereditas  ad  Jochebed  fili- 
am  Levi,  qua  fimul  cum  prole  quaefita,  nec  re- 
perta,  haeres  eft  Jacob,  cui  mortuo  fine  filio, 
Dina  filia  fuccedit.  Hoc  non  extante,  ejufquc 
pofteris  deficientibus,  haeres  eft  Ifaac  pater  ta- 
cobi.  Ei  mortuo  fuccedit  Efau  filius  ;  quo 
fimul  cum  poftcris  utriufque  fexus  fublato,  Abia- 
ham  ut  haeres  ejus  in  bona  Amrami  fuccedit. 
Nec  maternae  cognationis  ratio  omnino  lia- 
benda. 

C  A  P.     XIV. 

De  fiitccejjione  fratris  fratriam  viduam3 
ex  lege,  ducentis. 

'Emperanda  funt  quae  de  fucceffione  &  li- 
berorum  &  patris  diximus,  lege,  de  fra- 
tris  fine  prole  defunfti  uxore  ducenda,  lata, 
Deut.  XXV.  5.  Sihabitaverint firatres  fiimul,  & 
mortuus  fiuerit  unus  eorum  abfique  filio  (itanon- 
nulli ;  &  Ebraea  funt  "h  p*?  \-y\)  non  nubet  uxor 
defiuncli  fioras  viro  extraneo  :  fiedfirater  ejus  in- 
grediatur  ad  eam,  ducatque  eam  in  uxorem,  & 
praeftet  officium  afifinis.  Et  erit  primogenitus, 
quem  pepererit  (ita  verbum  verbo  reddimus)  fiur- 
get  nomine  firatris  ejus  defuncJi,  ut  non  delea- 
tur  nomen  ejus  de  Ifirael.  Et  fi  vir  ille  noluerit 
ducere  uxorem  firatris  fiui,  aficendat  ilia  ad  por- 
tam,  dicatque  fienioribus,  Recufat  firater  mariti 
mei  fiuficitare  fiemen  firatri  fiuo  in  Ifirael,  nec  vult 
me  habere  in  uxorem.  Et  advocabunt  eum  fie- 
niores  civitatis fiuae,  &  loquentur  cum  eo  ;  $-fi 
perfieveraverit,dixeritque,  Nonplacet  mihi,ut  eam 
ducam,  accedet  illa  ad  eum  in  confipeElu  fieniorum, 
&  extrahet  calceum  ejus  de  pede  ejus,  fipuenfique 
in  fiaciem  ejus,  dicat,  &  refipondeat,  Sic  fiat 
viro,  qui  non  aedificat  domum  firatris  fiui.  Vo- 
cabiturque  nomen  ejus  in  Ifiraef,  T)omus  ejus 
qui  calceum  exuit.  Sed  pro  abfique  filio,  abfque 
prole  fubftituendum  :  receptiffima  gentis  fenten- 
tia,  aliter  lex  illa  non  obtinuit.  Unde  redte  Hel- 
leniftae  pro  iV  j^  pi,  quod  fane  verti  pofiet  e- 
tiarn  Jine  filio,  hoc  in  loco  habent  anA^a.  §i 
fA.  |  au7<a,  ac  fiemen  ei  defiuerit,  uti  &  Latina 
vetus,  abfique  liberis  mortuus  fiuerit.  Nam  tam 
hic  p  fingulariter  prolem  utriufque  fexus  pofteri- 
tatemque,  quam  pluraliter  aya  alibi  non  raro 
liberos,  poftcrofque  denotat  ;  de  qua  re  nonni- 
hil  fupra  nos  capite  primo.  Atque  flrmat  haec 
Sadducaeorum  ad  Servatorem  allocutio,  de  hac 
lege,  apud  D.  Matth.  XXII.  24.  ubi  fjA  C^wv 
■n-x-va.,  liberos  non  habens,  &  D.  Marc.  XII.  19. 
ubi  Tixva.  j«.ri  ajjf,  liberos  non  reliquerit,  habetur, 
tametfi  Vulgata  utroque  in  locoj?/wJvertcrit.  Et 
feminis  nomen,  quod  ibi  fufcitandum,  utrumque 
liberorum  fcxum  aeque  complectitur.  Itaque  in 
hac  fpecic,  ob  fratriam  viduam  in  uxorem  accep- 
tam  frater  fuperftes  in  defunfti  bona  ita  fuccede- 
bat,  ut  ad  pofteros  cx  fratria  hoc  nomine  fuf- 
ceptos  tranfmitterentur.      Videfis  Maimonidcm, 

Halach. 


35       ^AdLEGESEBRAEORUM.      36 


Halach.  Nechaloth,  cap.  III.  &c  Magid  Mifna 
ibidcm.  Neque  vcro  de  primogeriito  filio  a  fra- 
rre  fuperftite  fufccpto,  intelligunt  legem  hanc,  ut 
nonnulli.  Nam  verba  illa  dc  primogenito,  ad 
fratrcm  (eorum  qui  fuperfunt)  natu  maximum, 
atque  notione  primogeniti  dcfignatum  alia  ab  ca 
ftricta,  quae,  five  duplicis  fortis  five  fan&kudinis 
rationc,  ut  fupra  oftenfum  cft,  ufurpabatur,  atti- 
ncrc  fcribunt.  Maimonides,  Halach.  Jabom 
Vechalitza^  feu  de  jure  fratriae  viduae  ducendae 

cap.  II.  Vrun  by  nixn  pm  dtin  nym  nn©  73 
•sn  nVn  "itux  "roan  nvn  "iqwiu  v^nb  i«  cra,l7 
-loto  f/njaty  -rano.  ahx  -cnn  ijpkw  vraV  nyinwn 
-wk  -inww  rm  nnn  vn«  cnw  ty  01^  jnxn  hru 
nVn  iius  lyowo  r^  asn  n-r>  iw»  lyown  iVn 

noiil,  »SV  #«£*"  mortuus  retiquerit  fratres  plures, 
praeccpto  tenetur  is,  qui  natu  eji  maximus,  aut  de- 
funtii  uxorem  fibi  accipere,  aut  calceum  exuere, 
juxtaid  quod  dicitur,  Et  erit  primogenitus, 
quem  pepererit.  Unde  elicitur,  verba  non 
jieri  de  alio  primogenito,  praeter  eum  qui  exfra- 
tribus  ejt ;  ac  fi  dtclum  fuiffet,  Fratrum  maximus 
furgat  nomine  fratris  fui,  qm  mortuus  efi.  Et 
id  quod  dicitur,  quem  pepererit,  exponendum 
de  eo  quem  mater  cjus,  &  non  de  eo  quem  de- 
fun£ii  uxor,  pepererit.  Tantundem  habes  in  Ge- 
mara  Babylonia,  ad  tit.  Jabtmoth,  feu  de  fra- 
triis,  cap.  IV.  fol.  39,  &  40.  Unde  etiamjar- 
chius,  ad  verbum  illud  primogenitus  in  di&a  le- 
ge,  nn^K  cza11  Kin  ansn  Vru,  Fratmm  maxi- 
mus  efi  is,  qui  hoc  jure  eam  in  uxorem  ducit. 
Atque  ita  intcrpretatur  vetuftus  autor  Sepher 
Siphri,  fol.  52.  col.  208.  Tefifiha  Zothertha, 
fol.  82.  col.  2.  alii  pafllm.  At  fane  commodi- 
us  in  hunc  fenfum  verba  illa  verti  poffunt,  Et 
erit  primogenitus,  feu  natu  maximus^  fratrum, 
&  quod  pcpererit  fratria,  furget,  &c.  Nam  hoc 
iatis  ferunt  Ebraea,  atque  ita  fere  autor  Sepher 
Siphri,  loco  jam  indicato.  Quod  fi  primus,  qui 
fratriam  hac  Jege  ducebat,  fine  liberis  ex  ea  fuf- 
ceptis  moreretur,  proximus  natu  in  uxorem  fuc- 
ceffit,  ut  difto  Sepher  Siphri  loco  &  citatis  fu- 
pra  ex  Matthaeo  &  Marco  liquet.  Pofteritas  au- 
tem  qualifcunque  ex  hujufmodi  nuptiis  fufcepta, 
poft  mortem  fratris  ita  fratriam  ducentis,  in  de- 
fun&i  fine  liberis  bona  fuccedebat.  Et  firmat 
hanc  fucceifionem  verfio  Helleniftaium,  qui  pro 
Et  erit primogenitus,  &c.  fubftituunt,  Kdj  sV^td 
TTcttSl»  0  iav  Ti%fiy,x:z.'ru,s!x.bn£eT<zj  \x  tS  ci-o^t©-  tv 
■n1tAe-j1»i(j1@-,  Et  erit  proles,  quem pepererit,  talis, 
ut  conftituatur  nomine  defuntii.  Scilicet  nomen 
defunfti  eft  fucceffio  hic  in  ejufce  locum  & 
pofielfiones,  perinde  ac  fi  filium  ex  uxore,  quam 
fibi  liberis  fufcipiendis  felegerar,  reliquiffet.  Te- 
fiktha  Zothertha  ad  Numer.  fol.  60.  col.  1. 
c=m  \va  -iqsj  n^nj  k"?n  ew  px  nms  mi.-p  rai 
m-njo  \hnh  no  nan  vnx  ow  *7y  oipi  \hn^  "ia*ui 

nVlJQ  f»a  ns,  Scribitur  ad  illud  filiarum  Ze- 
lophchadi,  Num.  XXVII.  4.  Qtiare  nomen  pa- 
tris  noftri  auferetur,  &c.  Ita  autem  verba  fo- 
nant,  Rabbi  Jehudaait,  Nomen  idem  eft,  quod 
pojfefiio  haereditaria.  Nominis  vocabulum  hic 
ufurpatur,  atque  etiam  Deut.  XXV.  6.  Surget 
momine,  aut  fuper  Nomen,  fratris  ejus  defunc- 
ti.  Atque  ut  ibi  (ignificat  pojfejfionem  haeredi- 
tariam,  ita  &  hic  pojfejfionem  haereditariam  (ig- 
nificat.     Et  exprefllm  de  fufceptae  ita  prolis  fuc- 


ceffione  fingulari,  Jofephns  lib.  IV.   cap.  VIIL 

Tw  ol.tix.vov   dvopfyi   dulri  TiTi\zwmxoT(3k  0  dSiApcg 

iVJilVH    •ya.fJJilTm'         Xj    7DV    '7n£iftX,   liv     yiVO fJLSVOV  TH   TS- 

Sfvicejl^  xxXzQu  ivofia.Ti,  TpSfs-ro  tb  xA^a  S\%- 
£b%)r,  Si  cui  maritus,  nondum  fufceptis  liberis, 
defuntlus  fuerit,  frater  mariti  eam  ducito ;  & 
filtum  ex  e<i  natum  defuntii  nomine  mocatum 
fortis  haeredem  nutrito.  Sive,  ut  Ruffinus  ver- 
tit,  natum  filium  mortui  nomine  vocans,  haere- 
ditatis  fuae  (dcfundti  fcilicet  fratris)  nutriat  fuc- 
cejforem.  Quod  vero  hic  de  nato  mortui  nomi- 
ne  vocando  habetur,  alios  etiam  habuit  autorcs. 
Nam  &  vetus  Latina  Deut.  XXV.  Trimogeni- 
tumfiltum  ex  nomine  illius  appellabit.  Et  Sepher 
Siphrt,  «ipi  ]3HV  iDV  \XSO  VT\XA  ^DV  TOffl  rVT\  Dfri  "7131 

□ipo  -^do  vns  a<y  -?y  -1011:  -no^n  \ir\v  ma;- 
Veluti  fi  nomen  ejus  (defuncti  fratris)  fuerit  Jofe, 
vocabit  nomen  ejus  (filii  fufcitati)  Jofe  ;  fi  Joan- 
nes,  vocabit  nomen  ejus  Joannem.  Senfus  eft, 
ut  fratris  fui  nomine  qualitercunque  appelletur. 
Et  videfis  D.  Auguftinum  quaeft.  46.  fuper  Deu- 
teronomium,  &  contra  Fauftum  Manichaeum 
lib.  XXXII.  cap.  X.  de  nomine  defuncti  impo- 
nendo,  uti  &  Bedam  ad  Deut.  XXV.  Et  Juli- 
us  Africanus,  apud  Eufebiurn  Hift.  Ecclef.  I. 
cap.  VIII.  &  Nicephorum  Calliftum  lib.  I.  cap. 
XI.  Familiarum,  inquit,  nomina  inter  Ifraelitas 
enumerari  folent,  %  pjQet  *i  vcW  %i>Cfi  ^tXv,  yvnaia 
aitia^.a.T©^  SixSbffl'  vofxcp  d\,  It??u  -!rou.SbnTW4fxAvis 
ti5  ovofia.  Ti?viuTriau.vT@*  dSiApS  a,Tzxvu,  aut  natura^ 
aut  lege  :  natura,  cumproles  ex germano parentum 
femine  fuccedit  ;  lege  autem,  cum  aiter  fiiium 
procreat  in  nomen  fratris  fiui,  qui  abfque  iiberis 
e  vita  excejferit.  Ruffinus  ibi  vertit,  Naturae 
quidem  fuccejjiones  kabentur,  quae  ex  feminis  vet 
fanguinis  veritate  defcendunt  :  legis  autem,  cum 
quis  filius  alio  generante  fubjiituitur  fub  nomine 
fratru  defunbli  fine  libens.  Sed  confenfu  ma- 
giftrorum,  pofteri  a  fratre  fratriam  ducente  fuf- 
cepti  omnes,  pro  vario  jure  in  aliis  fpeciebus 
fuccefllonis,  defunctl  frarris  haercditatem  capie- 
bant.  Nominis  impofitio  hic  nec  locum  habere  ul- 
lum  videtur,  nec  rationem.  De  fratribus  autem 
uterinis  lex  haec  non  intelligenda,  fed  tantum 
de  germanis.  Nam  ut  adinvicem  ^minime  fuc- 
cedunt  (quod  ex  jam  oftenfis  liquet)  uterini,  ita 
nec  hac  lege  tenentur.  Maimonides,  Halach. 
Jabom  Vechalitza,    cap.  I.   p'N  DXH  fn  cynn 

nn  nxftro  ssnav  rjv?  is  ntu w  y<2vb  \<m  raion 
n«n  ^"7«  1— iin«  yvw  qinva  jrtfto  ina  |n,  Fratres 
ex  matre  tantum  (feu  uterini)  non  cenfentur  pro 
fratribus,  aut  in  materie  haereditatis,  aut  in 
materie  defun£ii  fratris  uxoris  ducendae  atque 
exuendi  calcei,  quinfunt  veluti  qui  non  funt  om- 
nino  fratres.  Nam  non  efi  fraternitas,  quae  a 
patre  non  eft.  Idem  in  Gemara  Babylon.  ad  cap- 
II.  tit.  Jabimothfol.  17.  SedvideRuth  I.  11 
ubi  Naomi  ad  nurus  fuas  Orpha  &  Ruth  viduas, 
nec  prole  beatas,  An  adhuc^  inquit,  intra  me  in 
utero  meo  funt  filii,  qui  fiant  mariti  vefiri  ? 
Perinde  ac  ii  non  folum  ad  fratrem  uterinum,  fcd 
etiam  ad  eum,  qui  mortis  fraternae  tempore  non- 
dum  in  lucem  fuerat  editus  (quod  itidem  uno  ore 
negant  magiftri)  jus  hoc  fpe&affer.  Atqui  non 
ex  hujufce  juris  obtentu,  fed  ex  ingenti  erga  nu- 
rus  amore  a  Naomi  hoc  dictum  volunt,  ac  fi  tan- 
tum  innuiffet,    tanto  erga    eas  fe  amorc  flagrare 


37 


De  Successionibus, 


08 


tit,  fi  fieri  pofiet,  futuris,  fi  qui  fibi  effent,  fili- 
is,'  eas  in  uxores  traderet.  Unde  Abenezra  ibi, 
qqm  -pi  #r\  aWlTn  mi,  i&f  «  rf»wr<?  procejfit, 
non  ex  jure  fratris  defunfii  uxoris  ducendae.  At 
Jarchius  ibi  aliter  ;  &  licuifle  quidem  futuris  Nao- 
mi  filiis  hafce  ducere,  non  hac  tamen  lege ;  nc- 
que  in  eam,  quae  fratriam  alias  in  uxorem  ne- 
gat  (Levitic.  XVIII.  16.)  ita  commifliiros,  ishu) 
itudj  «71  vn  nv-oi©  D.-n  i<unp  iinm  p^no^vn 
quia  non  erant  Legitimae  Machloni  &  Chilioni 
Pmaritisprioribus)f«iW  eis  nuptiae,eo  quodextraneae 
erant,  nec  profelytae  faclae.  Vide  Deut.  VII.  3. 
&  Ezram  IX,  &  X-  Quamplurima  funt  alia  a 
magiftris  tradita,  de  aetate,  corporis  vitio,  pro- 
pinquitatc  fanguinis,  aliis  non  paucis,  quae  in 
caufa  faepius  fuere,  ut  lex  haec  non  obtincret. 
Neque  obtinuit  fi  vidua  ex  defun&o  gravida  foe- 
tum  in  lucem  vivum,  nec  abortivum,  ediderat, 
tametfi  ftatim  moreretur.  Tempus  item  XC. 
dicrum  feu  trimeftre  pracftitutum  eft,  intra  quod 
levir  eam  minime  accipicbat,  ut  fcilicet  dc  prolc 
dcfuncli,  fi  qua  fuerit  in  utero,  melius  conftaret. 
Et  innumera  funt,  quac  ad  lcgem  hanc  fpeclant, 
ncc  locum  hic  habent.  Praecipua  aliquot  adji- 
cimus.  Si  dcfunctus  fratcr  adoptione  illa  leu 
filii  affertione  (de  qua  fupra  capitc  IV.)  ufus  fu- 
iflet,  frater  fupcrftes  hac  lege  non  tenebatur.  Ad 
illa  verba,  |0iO  ijd.  m  nai«n,  qui  pronunciat 
quempiam  filium  fuum  effe,  ei  creditur,  adnotat, 
cx  veterum  fcitis,  R.  Obadias  Bartenorius,  nyiV7 
EOU^n  ID  mtWX  ns  ^Yi33*7l,  tum  ut  haeredem  ita 
fatis  defignatum  habeat,  tum  ut  uxorem  leviri 
nuptiis  likret.  Atque  idem  in  Gemara  Baby- 
lonia  ad  eundem  locum  habetur.  Qucmadmo- 
dum  autem  fupra  in  fucceffione  liberorum,  de 
quibus  incertum  erat,  haeredes  effent  legitimi 
necne,  partitio  aequalis  fiebat :  ita  hic,  fi  defuncfi 
uxor  intra  tempus  trimeftrc  denuo  nupta  leviro 
pepererit  prolem,  ita  ut  inccrtum  effet,  primo  an 
fecundo  marito  ea  eflct  tribuenda,  &  demum 
proles  ipfa  litem  cum  leviro  inftitucrit  de  hae- 
reditate  paterna,  atque  ex  primis  nuptiis  fe  na- 
tum  afleruerit,  rcfquc  in  dubio  ita  manferit ;  di- 
vifa  haereditate,  partcm  alteram  capit  proles  hacc, 
alteram  levir  ipfe.  Quod  ipfum  dicendum  de  le- 
viri  liberis  manifeftis,  fi  cum  cis  proli  huic  du- 
biae  controverfia  cjufmodi  orirctur.  Leviri  libe- 
ros  intellige  ex  fratria  fufceptos  :  nam  ad  eos 
folummodo  haereditas,  dc  quaquaeftio  fit,  atti- 
nuiflet,  nifi  dubia  illa  intervcniffet  proles.  At  ft 
bini  a  leviro  rclicli  fint  filii  ejufmodi  manifefti, 
a  quibus  dubia  illa  proles  (verbi  gratia,  filius)  di- 
midiam  bonorum  paternorum  partem  petierit,  ra- 
tione  jam  dicla  ;  illi  vcro  tertiam  ei  debitam  tan- 
tummodo  agnoverint,  quia  pro  fratre,  id  eft,  fe- 
cundarum  nuptiarum  filio,  fumunt ;  dimidia  pars 
a  dubio  agnita  binis  illis  tribuenda,  uti  &  pars 
tcrtia  dubio  a  binis  illis  ei  agnita,  rcfiqua  vcro  pars 
fexta  aeque  inter  eos  dividcnda.  Moritur  proles 
haec  dubia  fine  liberis ;  levir  &  avus  aequaliter 
fucccdunt.  Nam  fi  ex  primis  nuptiis  nata  fuif- 
fet,  avus,  ex  jure  quo  afcendentes  fucccdunt,  fu- 
iffet  haeres  ;  R  ex  fecundis,  codcm  jure,  levir  : 
quoniam  rcs  in  dubio  reftat,  uterque  pariter  fuc- 
ccdunt.  Atquc  ita  Maimonides,  Halach.  Ne- 
chaloth,  cap.  V.  Vide  nunc,  de  fratri  defun&o 
femine  fufcitando,  patrcs  qui  de  confenfu  cvan- 


geliorum  D.  N.  Jefu  Chrifti  fcribuht,  &  inpri- 
mis  etiam  confulas  Abulenfem  ad  Deut.  XXV. 
quaeft.  3.  &  ad  D.  Matthaeum  cap.  XXII.  quacft. 
CXLI.  &  fequentes  ufque  ad  CC.  Adde  fis 
Albericum  Gentilem  de  Nuptiis,  lib.  V.  cap.  IX. 
&  quos  ipfe  citat  alios,  &  theologos  &  jurifcon- 
fultos.  Judaeis  recentioribus  mos  inolcvit,  ut 
cum  filiam  quis  fpoponderit  viro,  cui  plnres  fra- 
tres,  ab  ipfis  cuncfis  plcrumque  exigatur  obligatio, 
fe  juri  huic,  fi  fponfus  uxore  fuperftite  obicrit, 
folenni  more  renunciaturos  (id  quod  cx  Lege 
Sacra  fas  eft)  ne  fcilicet  libcra  fecundo  nubcndi 
facultas  fratriac  decflet.  Et  interdum  maritus 
rnoribundus  divortii  libello  matrimonium  folvit, 
ne  frater  inhians  fratriae  doti,  cx  hoc  jure,  fami- 
liae  damno  fiet.  Difcimus  haec  ex  Leonis  Mu- 
tinenfis  Judaei,  qui  Venetiis  hodieque,  ut  audio, 
archifynagogus  cft,  compendio  Italice  confcripto 
de  ritibus,  vita  &  moribus  Ebracorum.  Exem- 
jplar  mecum,  pro  fumma  fua  humanitate,  com- 
municavit,  v.  cl.  eruditifiimufque  Guilielmus 
Bofwellus  eques  auratus,  atque  apud  ordincs  Bcl- 
giae  foederatos  fereniuimi  regis  magnae  Bri- 
tanniae  orator,  qui  a  Leone  autographum  ac- 
cepit. 

C  A  P.     XV. 

De  Nuptiis  Boazi  &  Ruthae.  Eas  ad 
legem,  de  fratria  ducenda}  non 
fpeBare. 

|Raetereunda  hic  non  eft  hiftoriola  facra*dc 
Boazo  &  Rutha  ;  quae  a  nonnullis  accipi- 
tur,  ac  fi  ex  jurefratriae  ducendae  penderet.-  Quod 
non  fine  magno  errore  dicitur.  Neque  enim 
Machloni,  defunclo  Ruthae  marito,  erat  Boazus 
frater.  Neque  de  propinquo  aut  fratre,  qui  fra- 
triam   duceret,    verba   fiunt  ibi,    fed  difcrte  de 


SfcW  feu  nnpn  iVku,    id  eft, 


<jt 


(aut  officium)  erat  redimendi  patrimonium  vendi- 
tam  (quale  ferme  Gallorum  moribus  vocatur 
droicJ  de  retraitl  Lignagier)  ex  lege  lata  Levitic. 
XXV.  de  qua  confulas  Maimonidem,  Halach. 
Semita  Vejubal,  '  feu  de  anno  remijfionis,  cap. 
IX,  &  XII.  Nec  fane  exutus  hic  (Ruth.  IV. 
7.)  calceus  ritus  eft,  qui  ad  fratriae  nuptias  atti- 
ncre  poteft.  Nam  is,  ubi  ad  eas  fpeciabat,  re- 
nunciationis  duntaxat  fignum  erat :  quod  fcimus 
ex  Deut.  XXV.  9.  Atque  hic  nihil  aliud  innu- 
it  praetcr  folennem,  quae  inoleverat,  traditionis 
feu  acquirendi  dominii  formuiam  ;  dc  qua  opti- 
me  Medrafh  Ruth,  fol.  49.  col.  2.  Nequc  nup- 
tiarum  renunciatio,  fed  contra  ipfae  nuptiac  fi- 
unt.  Igitur  cxprcffc  R.  Salomon  Jarchius,  ad 
illud  Ruth  III.  9.  guoniam  tu  propinquus  es, 
fcu,  quod  idem  eft,  ShU  nns  '0,  adnotat, 
v7«  nnpn  i*?ku  »31  -idmu;  \sd  "©'k  n^nj  nw? 
lrnSnj  -ioot  nonx  *jhi  •ninm  iji  *-wui 
aunar1»  moy  'ni**.  *r»  r— up  nup*"-  "tny  nnsii 
n»8  nn  noKi  nm-i  7y  t^aswD  imra  Sp  r—on 
*i*?nQ,  Ad  redimendam  haereditatem  mariti  mei, 
fecundum  id  quod  dicitur  (Levitic    XXV.  25.) 

Et  VENIAT    REDEMPTOR  EJUS    QUI,    PUOPINQUI- 

OR 


Old   L  E  G  E  S    E  B  R  AB  0  R  U  M.      40 


3? 

or  Hj  ET  redimat,  &c.  Nam  focrui  meae 
tnihique  necejfe  efi,  ut  haereditatetn  (fcu  poffejfio- 
?iem)  noftram  vendamus.  Tua  refert,  ut  acqui- 
ras,  &  cum  ea  me  fimul  acquire,  ut  ita  in  tne- 
moria  habeatur  nomen  defuntli  propter  haeredi- 
tatem  fuam  ;  ut  fcilicet,  cum  ego  in  findum  il- 
lum  ventam,  dicant  homines,  Haec  efi  nxor  Mach- 
lonis.  Tantundcm  ad  cap.  IV.  10.  ubi  fufci- 
tare  nomen  defuncii  aliud  eft  ab  eo,  quod  in  le- 


cap.  VIII.  ubi  dc  calceo  leviri  fratriae  nuptiis  re- 
nuntiantis  exuto  agit.  Atque  de  ca  rc  olim  mo- 
nuit  item  I.  Drufius  in  Mifcellaneis.  Scd  vero  & 
advertcndum  cft,  FI.  Jofephum  in  cis  quae  ad 
leges  gentis  fuae  civiles  atque  res  forenfes  attinent, 
a  receptiffimis  Talmudicorum  fcntentiis  aliquot 
in  locis  aliis  nimium  difcrepare,  utcunque  ipfe  fe 
venditet,  fub  fine  libri  vigefimi,  ut  xx.lcc  to<  im- 
ytjsiov  ttcu&vzv  S\ct.phovm,  patrias  difciplinas  egre- 


de  fratria  ducenda  occurrit.     Boazum  autem  gie  callentem,  &  in  vita  fua  fcribat,  a  pontifici- 

Elimelechi    fratrem    fuifle,     adeoque    Machlo-  bus  &  urbis  primoribus  fe  confuli  folitum,  eti- 

nis  patruum,  magiftrorum  alii,  alii  ex  fratre  ne-  am  dum  quartum  decimum  aetatis  annum  ageret, 

potem  fuifle  volunt;  dequa  re  confulas  Jarchium  J^re^  t«  ma.\  es.vr5  -ntoi  i£v  vo/jIij^v  xxgtGifipov  v, 

&  Abenezram  ad  Ruth  III.  13.  &  Midras  Ruth,  yvaivacj,  ut  ab  eo  penitiorem  legum  fenftim  edifce- 

fol.  48.    col.    1.     Admittcndum  intcrim  eft,  &  rent.     De  nuptiis  autem  Boazi  &  Ruthae,   vide 


Elimelechum  patrcm,  &  Machlonem  filium  (quo- 
rum  utrique  propinquus  &  redemptor  Boazus)  fu- 
peiftites  patrimonium  hoc  jam  redemptum,  dono 
uxoribus  dedifle,  aut  potius  hunc  figillatim  fuas 
pofleffiones,  illum  itcm  fuas  uxori  fuae  (quod 
quomodo  fieret  difccs  ex  Maimonide,  Halach. 
de  Donationibus,  cap.  VI.)  neque  donationes  il- 
las  vim  legis  de  redemptione  minuifle.  Unde 
nam  aliter  agri  dominium  earum  alterutri  ?  Et 
monftrum  fane  cft,  quod  ad  Ruth  IV.  habet  de 
hac  re  Lyranus ;  Sciendum  eft,  inquit,  hoc,  quod 
licet  mulieres  non  fuccederent  in  haereditatem, 
tamen  quiauxor  poft  maritum  deftmcJum  fine  li- 
beris  remanebat,  ipfa  tenebat  partern  haereditatis 
ad  vitam,  &  illam  poterat  vendere,  in  quantum 
erat  fui  juris  :  &  fic  dicitur  hic  quod,  Noemi 
eodem  modo  vendere  volebat  partem  agri.  Ab 
Ebraeorum  moribus  haec  funt  alieniffima,  ut  ex 
fupra  diclis  fatis  liquet,  atque  ex  eis  quae  poft 
habemus,  capite  XVIII.  de  fucceffione  maritali, 
ubi  uxores  ab  omni  in  mariti  bona  fucceffione 
arcentur,  excepto  quod  alimenta  eis  inde  eflent 
praeftanda ;  de  qua  re  capite  IX.  monuimus.  Quin 
mirum  eft,  quod  habet  de  iila  redemptionis  hifto- 
riolajofephus,  lib.  V.  cap.  XI.  ubi  Boazum  in- 
ducit  propinquo  illi  alteri,  de  quo  Ruth  IV.  1. 
iic  alloquentem,  Elimelechi  &  filiorum  fortes 
pojfides  tu  ;  ipfum  etiam  fatentem  fe  poffidere, 
Guy^oi^ivrotv  tZv  xoy^iv  -Ag-nw  ciyyj^-Hctv,  feu  ex  in- 
dulto  legurn  de  propinquitate.     Unde  Boazus  ibi, 


nunc,  praeter  patres  veteres,  Abulcnfem  ad  Deut, 
XXV.  quaeft.  5 .  &  feqq.  &  ad  D.  Matthaeum; 
cap.  XXII.  quaeft.  CXLI.  &  quae  fequuntur. 


C  A  P.    XVI 

De  fratrts  Ihcerti,  five  de  quo  ambi- 
gebatur  inter  certos,  an  patm  e([et  fi- 
lius,  fingulari  fuccejfionis  atque  hae- 
reditatis  mvicem  tranfmijfioms  rati- 
one.  Et  de  aliis  haeredibm  afcen- 
dentibus  atque  a  latere  incertis. 

SED  de  fucceffione  fratrum  aliorumque  hae- 
redum  incertorum,  monendum.  Often- 
fum  eft  fupra,  capite  IV.  patris  aflertione,  velut 
adoptione,  filium  ita  fieri,  ut  nec  liberis  cacteris 
reludari  fas  eflet.  Si  vero  deeflet  omnino  patris 
aflertio,  nec  inter  fratres  de  natalibus  alicujus  eo- 
rum  fatis  conveniret,  pro  aflerentium,  dubitan- 
tium  &  negantium  differentia  fucceflum  eft.  Ve- 
luti,  fratres  fint  certi  duo,  Simeon  &  Reuben, 
incertus  Levi ;  adeo  ut,  verbi  gratia,  eum  ab  exte- 
ris  terris  reducem  agnofcat  Reuben  fratrem  fibi  efle, 
feu  patris  demortui  filium,  fed  ignorare  fe  aiat 
Simeon,  neque  aliae  parti  alterutri  fuppetant  pro- 
bationes.  Nam  jnptra  pltfiv  \wrm  Sd,  uni- 
m  6v  e§  yiimC&m,  inquit,  £«  fj&p.vnCpaj  rcev  ver/i  haeredes  fuccedebant  pro  fuis  quas  habebant 
v&nssv,  d?^A  7rdvTu,  mi&iv  n&i'  d<j%;  fj&??\ov'  i£a  probationibus,  &  qua  agnofcebantur.  Ita  fucce- 
yd*  fo-jp  riK&t  yuvoxov,  one?,  a  BsAa;  iwv  dypmv  dit  in  haereditatis  diftributione  Levi,  ut  Simeo- 
x«ttT«V,  yxfj.Sv  oz  ^s?  fcjin)  T»;  i'3f£K?,  Tum  ergo  nis,  qui  eum  non  agnofcat,  pars  fit  affis  dimidia, 
non  ex  parte  tantum  legum  meminijfe  oportet,  id  eft,  eadem  quae  fuufet,  fi  praeter  ipfum  &  Reu- 
fed  omnia  juxta  praefcriptum  earum  facere.  Ec-  benum  alius  haeres  non  fuiflet  j  ita  vero  fiunt 
ce  adeft  midier,  quam,  fi  vis  pojfejfionem  agrorum  partiarii  haeredes  Levi  &  Reuben,  ut  eadem  ra- 
retinere,  lex  te  ducere  jubet.  Inde  &fortem&  tione  partemLevi  fuperetparsReubeni,  qua  Reu- 
foeminam  ille  Boazo  ceffit,  ritu,  ut  ipfejofephus  beni  partem  pars  Simeonis.  Nempe  pars  altera 
perfequitur,    adhibito,  ut  mulier  ei   folveret  cal-    dimidia  in  partem  totius  tertiam  &  fextam  tribui- 


ceum,  &  in  faciem  ejus  expueret.  Sed  confu- 
fio  eft  planiffime  binarum  legum,  quarum  altera 
de  haereditate  alienata  feu  cmptores  invitante  re- 
dimenda,  altera  de  fratria  ducenda  eft,  utraque 
fatis  inviccm  diverfa  ;  neque  altcra  quid  cum  al- 
tera  aut  in  Sacris  Literis  aut  apud  magiftros  ha- 
bet  commune.  Sed  mendum  eft  in  Jofephi  ex- 
emplaribus,  quae  loco  citato  twt»  «?  to  ■ar£o'£&> 
•zw,  feu  percutere  in  faciem,  ut  verfio  etiam  re- 
centior  eft,  habent  pro  iirueai  u$  tc  irpooumv,  in 
faciem  expuere,  ut  Ruffinus,  vetus  cjus  interpres, 
rede  legebat.  Id  fatjs  iiquet  ex  ejufce  lib.  IV. 
Vol.  II. 


tur :  hanc  Levi,  illam  Reuben  capit.  Quod  ft 
Levi  &  parte  hac  &  bonis  aliis  ditatus  fine  li- 
beris  moriatur,  pars  illa  fexta  redit  ad  Reube- 
num  tota,  Simeone  exclufo  ;  fed  bona  caetera  ad 
utrumque  :  quia  fatetur  Reuben  uttique  fratrem 
eum  effe,  neque  negat  Simeon.  At  fi  plane  ne- 
gat  Simeon,  tam  fextam  partem  illam  quam  bona 
caetera  qualiacunque  Levi  demortui  folus  adit 
Reuben.  Atqui  ad  hunc  modum  jus  obtinuic 
in  aliis  haeredibus  ejufmodi  incertis,  atque  a  co- 
haeredum  aliis  agnitis,  ab  aliis  ignoratis,  negatis 
ab  aliis.  De  hifce  vide  Mifnam,  tit.  Baba  Bath- 
I  ra3 


4-1 


De  S  u  c  c  e  s 

ibid.  fol. 


S    I   O   N    I    B    U    S, 


42 


ra,  cap.  VIII.  &  Gemaram  Bab.  ibid.  tol.  134 
&'i35.  praeter  Maimonidem,  Halach.  Necha- 
loth,  cap.  IV.  Quin  tametfi  filius  dubius  (ut  in 
fpecie,  ubi  nefcitur  feptimcftris  an  novimeftris, 
adeoque  primi  an  fecundi  mariti  fuerit,  quam  ha- 
bes  fupra  cap.  IV.)  patrum  dubiorum  neutri  fuc- 
cedit ;  ei  nihiiominus  mortuo  fine  liberis  pariter  fuc- 
ceditpater  uterque.  Quoniam  ubi  pSD  DHW  uter- 
que  dubitts  efi  haeres,  fuccedit  pariter  uterque.  Ita 
capite  V.  didi  tituli  idem  Maimonides. 

C  A  P.     XVII. 

De  fuccefjhne  Maritals,  fwe  unde  vir. 

QUemadmodum  matri,  quae  fuae  poteftatis 
erat,  five  viduae,  fuccedebant  liberi,  ita 
uxori  defun&ae  maritus  erat  haeres  primus,  qui 
tam  fua  quam  illius  bona  in  unum  patrimonii 
corpus  confufa,  ad  haeredes  quidem  poftmodum 
tranfmittebat  :  ita  tamen  ut  uxoris  five  unius  five 
plurium  filii  in  materna  bona,  fecundum  ea  quae 
fupra  capite  fecundo  oftenfa  funt,  fuccederent. 
Jarchius  ad  Gemaram  Babylon.  fol.  116.  b.  tit. 
Baba  Bathra,  Vya  p«  CDKl  mra»  n»  «nv  hyin 
TWtP  njQ,  nflp,  Maritus  fuccedit  ut  haeres  ux- 
ori.  Etfimaritusfuperftesnonfuerit,  adithae- 
reditatem  filius  uxoris.  De  hac  fucceflionis  fpe- 
cie,  Mifna,  tit.  Baba  Bathra,  cap.  VIII.  ns  WNH 

\-h'mn  vh  ?nnu  inws  nss  ©wi  iqx,  Vir  matri 
fuae,  maritus  etiam  uxorifuccedunt,  ut  haeredes  ; 
fedab  eis  haereditas  invicem  non  defertur.  Et  ibi- 
dem,  f^ruQ  r~hy~\  ns  ntwsm  r-m  n«  r-vvxn 
ji^nij  xVi,  Foemina  ad  filium  faum,  itxor  adma- 


ba  feorftm  lecta  refragantur.  Sed  hi  potius  lu- 
fus  funt,  qualibus  uti  amant,  cum  ea  firmare  ex 
facro  textu  fe  torquentes  laborant,  quae  e  majo- 
rum  traditionibus  atque  fuperinductis,  pro  re  na- 
ta,  ubi  nihil  certi  a  Numine  praefcriptum  eft, 
legibus  ad  poftcritatem  funt  tranfmiffa.  De  hac  re 
confulas  Baal  Haturim,  Bechai,  alios,  ad  Numer. 
XXVII.  Gemaram  Babylon.  ad  tit.  Baba  Bath- 
ra,  fol.  iii.  praeter  adjedtos  commentarios.  Et 
apud  vetcres  eft  etiam  folenne,  n^nj  "f^j/Q  ps 

r-iniK  fw-n1  rfVyii  rnm  -nwn  na  Mb«,  Non 

transfertur  (vocabulo  proprie  fumpto)  haereditas 
?iifi  afilia,  quippe  cui  fuccedit  ut  haeres  &  fi- 
lius  &  maritus.  Ita  R.  Jehuda  apud'  autorem 
Tefiktha  Zotertha,  fol.  60.  col.  2.  ad  illud 
an"Qym,  Et  transferetis,  &c.  Num.  XXVII. 
8 .  ita  alii.  Nempe,  five  ad  filium  dcvenerit  hae- 
reditas  ab  ea  tranfiiiiCa,  iivc  ad  maritum,  a  cogna- 
tione  fua  plane  transfertur,  nec  m'  illam  redire 
jure  fanguinis  poteft.  Quod  ex  fupra  diftis  li- 
quet.  Videfis  Maimonidem,  Halach.  IJhoth,  feu 
de  re  uxoria,  cap.  XXII.  &Halach.  Nechaloth, 
cap.  I.  ubi  ille,  WlD'  nbya  ntyiv  r~ tf»  ~ntt?xn 
ts«rn  rzsnsno  na-a  inws  'd-j  ^a  n«  w\v  'byanr 
n3Q*7s^ut3  my  mios  wrw  sij/K.-tran-pa  Vd1*  a~\tp 
njiopsvuw  ^ywi  Bvlrt  jna"?  rvjtflfn  nan-JTnj  \rdh 
mtwx  n«  unv  isjin  iznn  Syanu;  pjyKi,  £/jcw 
marito  fuo  non  omnino  fuccedit.  Af  maritus 
fuccedit  in  omnia  uxoris  bona  ex  Scribarum  Jan- 
cito.  (De  fancitis  ejufmodi  vide  fupfa  cap.  II.) 
Atque  is  omnibus  aliis  praefertur  in  uxoris  hae- 
reditate,  tametfi  haud  legitima  fuerit  uxor  ;  ve- 
hti  Ji  vidua  ducatur  a  pontifice  maximo,  aut  re- 


ritum  fuum  haereditatem  tranfmittit  ;  fedearum    pudiata,   aut  ea  cui,  exttto  calceo,  renuntiatum 
meuter  vicijfim  capit.     De  matre  ratio  manifefta    eft,  a  facerdote  vulgari  ;  aiit  tameffi  minor  fue- 


eft  ex  eis,  quae  de  fucceffione  paterna  aperuimus. 
Et  inter  conjuges  fucceffio  minime,  uti  apud 
Romanos,  reciproca,  aut  tantum  ubi  nulli  relin- 
querentur  liberi,  parentes,  aut  cognati,  exclufo 
fifco.  Sed  ut  non  liberis  mater,  ita  nec  marito 
fuccedebat  omnino  uxor.  Et  in  haereditate  uxo- 
ria  praeferebatur  etiam  ipfis  liberis  maritus.  De 
hac  re  etiam  Mifna,  tit.  Maccoth,  feu  de  plagis, 
cap.  I.  &  Talmudici  paffim.  Magiftri  autem, 
quibus  folenne  eft  literarum  metathefi,  &  verbis 
feorfim,  ac  aliter  ac  tota  fyntaxis  pati  videatur, 
intelleftis,  ea  elicere  quae  receptos  mores  feu  ma- 
jorum  traditiones  firment,  dupliciter  hanc  fuccef- 
fionem  maritalem  etiam  ex  Legis  Sacrae  fyllabis 
adftruunt.  Primo,  ex  illis  verbis,  Numer.  XXVII. 
1 1 .  nwy1?  in^HJ,  quod  haereditatem  ejus  confan- 
guineo  ejus  ifl  vcrbomm  contextu  fupra,  capite  XII. 
allato,  recte  vertitur.  Etenim  cum  75  -\aw  non 
modo  confanguineum  fed  &  propinquum  utriufque 
fexus,  adeoque  uxorem,  denotare  poffit,  litera- 
rum  pofituns  paulo  immutatis,  dum  de  maritali 
fucceffione  difputant,  fingunt  hic  ac  fi  feorfim 
fcriptum  fuiflet,  V7  rw  nbnj,  haereditas  ejus 
quae  ei  propinqua  eft,  five  uxoris,  ad  eum  perti- 
net,  quod  plane  facrorum  vcrborum  anagramma 
cft.  Secundo,  ultima  legis  cjufdem  verba  um 
rnmx  &  itte  fitccedet  in  eam,  id  eft,  haeredita- 
tem,fwc,  ut  Hellcniftae,  x.An*ovo/MiQcLf  <ro>  dvrS,ut 

haereditario  jurc  fubftantiam  ejus  pojjideat,  ita  jubal,  cap.  IX.  fub  extrenuun,  ubi  de  fucceffi- 
figillatim  capere  volunt  (ubi  de  hac  fucceffionis  one  maritali  verba  faciens,  r?5  nJQQ  iu~|i  qki 
fpecie  loquuntur)  ac  fi  ibi  fignificarent,  &ipfevir  rfBTW  TVWVQ  DJS  DWQ  nnsitfa  uq"?  nnn^  niiapn 
excipiat  eam  uxorena  ut  haeres.    Nec  fane  ver-    rriupa  a^n  nrtffl  in©K  "iap  ^OI  17  pDJdl  r^Qi  T7, 

Et 


rituxor.  G)uinlicet  maritusjit  furdus,uxoris  hae- 
reseji.  Adde  fis  Gemaram  Babylon.  ad  tit.  Git- 
tin,  { eu  de  libellis  repudii,  fol.  55.  In  utroque 
vero  Maimonidis  loco  jam  citato,  duo  obfervan- 
tur  inprimis  monita  ;  alterum,  hanc  fucceffio- 
nis  formulam  non  obtinuiffe,  nifi  ubi  ipfa  uxor 
7-hy-ir\  nittni-  in  potefiate  viri,  ita  fcilicet,  ut 
plane  uxor  eflet.  Et  plurima  accedunt,  quae  hoc 
explicant.  Sed  ad  fponfaliorum  &  nuptiarum 
traclatum,  cui  hic  locus  non  eft,  attinent.  Al- 
terum  eft,  non  in  alia  uxoris  bona  fuccedere  ma- 
ritum,  praeter  ea,  rlpinini  mnitDi1?  ljau/,  quae 
in  uxoris  poteftatem  &  pojfejfwnem  devenerint. 
Ut  excludantur  quae  poft  ejufce  mortem,  five 
profectitia  five  adventitia,  tantum  expecta- 
bantur.  Nonne  ad  hujufmodi  fucceffionem 
attinet  illud  Siracidis,  cap.  XXII.  4  ?  Filiapru- 
dens  xTwecvofMiCfr  «■vrfoa.  cixfffic,  haeredem  relin- 
quet,  aut  haereditatem  tranfmittet  ad  maritum  ; 
Xj  vi  xccmQfyvvm,  £1?  Xvthiv  <y^wrQzi"T(5*,  &  quae 
dedecorat  eum,  dolori  efi  genitori.  Scilicet  me- 
retur  filia  prudens,  ut  haefeditatcm  feu  bona,  in 
quae  fucccdat  maritus,  accipiat  a  genitore  ;  cui 
dolori  eft  &  exhaeres,  fi  maritum  dedccorat.  Cer- 
te  ita  xXti^vofjiiQc-i  ufurpatur  de  fucccflione  libe- 
rorum,  Prov.  XIII.  22.  Et  Vulgata  in  loco  Si- 
racidis,  Filia  prudens  haereditas  viro  fno.  Vi- 
defis  item  Maimonidem,   Halach.     Semitta  ve- 


A&  L  E  G  E  S    EBRAEORUM       44 


43 

Et  fi,  inquit,  ut  haeres  ab  ea  accipiat  monu- 
mentumfepukhrale  (locum  fcpulturac  fepofitum) 
rejlituit  illud  cognatis  familtae  ejus,  ne  dedecus 
familiae  eventat  -,  &  pretium  ejitfce  ei  numerant, 
deduclo  fepulchri  uxoris  fuae  (nam  ejus  fepelien- 
dae  fumptus  ad  cum  attinent)  pretio. 

C  A  P.    XVIII. 

Sncceffionis  maritalis  exempla.  Et  de  di- 
verfarnm  tribmtm  haereditatis,  per 
rmitttcts  eatum  nuptias,  conptfione,  ac 
filiabus  £<ot*a>^oi^  Jeu  quibus  haeredtta- 
tes  obtigtffertt. 

QU  I  N  fucceffionis  maritalis  in  Sacris  Li- 
teris  exempla  notant  bina,  alterum  in  Jo- 
fuae  XXIV.  3  3 .  alterum  I.  Paralip.  II.  2 1 .  Primo  in 
loco  legitur,  Eleazar  quoque  filius  Aaron  mortu- 
tts  eft  ;  &  fepelierttnt  eum  in  colle  Thinees  filii 
ejus,  qtti  datus  eft  ei  in  monte  Ephraim.  Ne- 
que  Eleazaro,  utpote  pontifici,  ncque  Levitis  agro- 
rum  feu  collium  poffeflio  erat.  Unde  igitur  Phi- 
nees  filio  ejus  in  aflignata  tribui  Ephraim  porti- 
one  hic  collis  ?  Receptior  eft  fententia  unw 
ir.WKO,  quodjure  haereditario  acceperit  (five  Ele- 
azar,  five  Phinees)  ab  uxore,  cui  fuperftes  erat. 
Praeter  Gemaram  Babylon.  ad  tit.  Baba  Bathra, 
fol.  iii.  &  Rabbenu  Afcher  ibi,  fol.  206.  col. 
3.  confulas  Jarchium,  Gerfomidem,  &  D.  Kim- 
chium  ad  extremum  Jofuae.  In  fecundo  loco  ha- 
htcax,Venit  Hezron  adfiliamMachir  patrisGilead, 
accepitque  eam,cum effet filius fexaginta annorum  -, 
&  Ma  peperit  ei  Segub.  Segub  autem  genuit  Jair, 
qtti  habutt  XXIIL  civitates  in  terra  Gilead.  Alii 
fane  XXIII.  has  civitates  dotem  fuifle  filiae  Machi- 
ri  -,  ut  Jarchius  in  commentario.  Alii  de  haere- 
ditate  a  matre,  quae  ex  tribu  Manafiis  erat  (cu- 
jus  in  portione  Gilead)  tranfmifla  intelligunt  ;  ut 
D.  Kimchius  ibidem.  Videfis  Numer.  XXXII.  40. 
Deut.  III.  14.  Judic.  X.  3.  Sed  fententia  eft  eti- 
am  receptior,  haereditatem  hafcc  civitatesfuiflejai- 
rouxoriam.     Kimchius  ibi,   {'8  "0  nOK  V,l  IJTTCn 

nos  pn1?  auiy  p  "vki  ni  tox  nmnaainDn  tw  n' 
i7s  i*7  vn  ^rwa  nioiToi  nonn  nnoi  ny^jn  vn«a 
nny  ntUWI  nnoy,  Rabbini  noftri  piae  me- 
moriae  dicunt,  quod  hic  non  eft  Jairus,  qui  me- 
moratur  in  lege,  Num.  XXXII.  41.  Sedhicjai- 
rus  Segubi  filius  accepit  uxorem  in  terra  Gilead, 
cui  mortuae  fuccejfit  ut  haeres.  Et  ex  haeredi- 
tate  uxoria  fusre  ei  hae  XXIII.  civitates.  Et 
utrumque  exemplum  obfervatum  habes  in  Sepher 
Siphri,  ad  Numeros,  fol.  23.  col.  92.  &  in  ci- 
tata  jam  Gemara  Babylonia.  At  igitur  nuptiae 
hic  a  diverfarum  tribuum  conjugibus  contractae 
fuere,  &  a  tribu  altera  ad  alteram  haereditates 
tranflatae  ;  quod  vetitum  eft  Num.  XXXVI.  7. 
Non  migrabit  pojfejfio  filiorum  Ifrael  de  trtbu  in 
tribum  ;  quoniam  quifqtie  de  filiis  Ifrael  haere- 
bit  in  haereditate  tribus patrum  fuorum.  Et  quae- 
cunquefilia  hdereditatem  aliquampoffederit  in  qua- 
ctmque  tribu  filiorum  Ifrael,  debet  fieri  uxor  ali- 
cujus,  qui  eft  de  cognatione  tribus  patris  fui,  quo 
fcilicet  quifque  de  filtis  Ifrael  poffideat  haeredi- 
tatem  patrum  fuorum.  Nec  transferri  debet  hae- 
reditas  de  tribu  una  in  tribum  aliam  :  fed  quif- 
que  de  tribubus  filhrum  Ifrael  adhaereat  haere- 


ditati  fuae.     Pro  co  quod  eft  hic  haerebit  &  ad- 
haereat,   Ebraica  veritas  habet  lpm%  haerebunt, 
aut  conjungentur,  quod  vertunt  Hellcniftae,  -wpa- 
QnsfatiSmCpvToui,  adglutinabwittir,  adjungentur.  Et 
vulgata  verfio  ibi,  Haereditas permaneat  in  fami- 
liis,  nec  fibi  mifceantur  tribus  ;  fed  ita  maneant, 
ut  aT>omino  feparatae  funt.    De  qua  videfis  Pau- 
lum  Burgenfem  ad  Num.  XXXVI.  Joann.Drufium 
ad  Num.  cap.   CXXXIX.  &  Petrum  Lanfelium 
Calumniarum  (ut  ille  vocat)  Cafauboni  difpunc- 
tionibus,  cap.  IX.     Atqui  a  magiftris   ita  prae- 
ceptum  hoc  explicari  folet,   ut  ad  ipfum  tempus 
duntaxat,  quo  promifla  tellus  divifa  eft,  non  ad  fe- 
quentia  fecula,  cxtendatur.      Unde  frequens  eft 
illis  fcitum,  quod  lex  de  haereditatibus  a  tribu  ad 
tribum  tranfercndis  -aVa  -in  imxV  X1?**  HVt  X1?, 
Non  attinebat  ad  altud  feculum  praeter  ipfum,  in 
quolata  eft.     Ita  R.  Bechai  ad  Numeros  fol.  193. 
col.  3.  &  fol.  200.   col.  2.   Ifachar  Ben  Neph- 
tali,  ad  Midbar  Rabba,  fol.  281.  b.  alii.     Et  ad 
hanc  rem  alia  in  Gemara  utraque,  Hierofolymit. 
ad  Baba  Bathra,  fol.  16.  col.  1.  &  Babylon.  ad 
eund.  tit.    fol.   111.  a.     Atque  animadvertenda 
funt  ad  hanc  rem  commata  7.   17,  &  18.  cap. 
XXI.  Iibri  Judicum.    Vide  etiam  Georgium  Ce- 
drenum  in  Annalibus,  pag.  189.     Ita  adhaefio  illa, 
feu  tempus  adhaefionis  haereditatum  fingulis  affig- 
natarum  &  uti  interdidum  de  mutuis  tribuum  nup- 
tiis,ad  illudduntaxat  feculum,imo  ad  ipfum  diftribu- 
tionismomentum  &  adtuin,ne  fcilicet,ante  ftabilitas 
tribuum  fingularum  poflefliones,  familiarum  adeo- 
que  patrimoniorum  confufio  aliqua  fub  initio  fi- 
eret,  referendum  eft  (fi  hifce  fides)  nec  ulterius 
legem  illam  vim  fortitam  efle  putandum.    Et  de 
mutuis  invicem  tribuum  nuptiis  in  commentariis 
Ebraeorum  teftimonia  occurrunt  alia  luculentifli- 
ma.     Confulas  inprimis  ea  de  re,  Mifnam  &  u- 
tramque  Gemaram,  tit.  Kidofchim,  cap.  IV.  Sed 
videfis   Eufebium  Hift.  Ecclef.    lib.  I.    cap.  IV. 
fub  extremum,   Andronicum  Conftantinopolita- 
num,  dialogo  contra  Judaeos,  cap.  XXXVII.  Ly- 
ranum  ad  Numer.  XXXVI.     D.  Thomam  1.  2. 
quaeft.  105.    art.  2.  ad  2.  arg.  Baronium,  An- 
nal.     Ecclefiaft.  Apparat.  §".  36.     Cafaubonum, 
Exercitat.  I.  13.  Ludovic.  Molinam,  de  Juftitia  & 
Jure,  Tract.  II.  difp.  28.  concluf.  3.  &  fcripto- 
res  dc   genealogia   Chrifti.     Atqui  &  obfervan- 
dum  eft,   Helleniftas  Numer.  XXVII.  1 1 .  verba 
illa,  'Dabitis  haereditatem  ejus  confanguineo  ejus 
propinquiori  qui  fuerit,    mnSU?00  de  cognattone 
ejus,  vertere,  §t&(jm  tw  xX^vo^ia.v  to7  oMdca  tzS 
iyfi^-cc  clurS  ix-  irt';  %v7wscivT^,K?^\pwopnQ<y<-ai  aLulv, 
dabitis  haereditatempropinquiori  ejus  confanguineo 
ex  tribtt  ejus,  ut  jure  haereditario   in  bona  ejus 
fuccedat.    Ac  fi  mens  legis  fuiflct  illius,  confangui- 
neos  ex  tribu  legitimos  duntaxat  fieri  pofie  hae- 
redes.     Unde  Licinius  Rufiinus  in  Collatione   le- 
gum  Romanarum  &  Judaicarum  (fi  is  autor  fit ; 
de  qua  re  conlulas  v.  cl.  Marquardum  Freherum 
ih  Parergon,   Iib.  I.  cap.  IX.  tit.  de  legitimafuc- 
ceJftone~)  legem  dc  haereditatibus  facram  ad  hunc 
modumcitat  :  Homo fi decejferit ,  &  filiosnonha- 
buerit,  dabitis  haereditatem  proximo  eorum  de  tn- 
bu  ejus,    &  pojfidebit  omnta  ejus.     Et  vide  in- 
fra  ad  extremum  cap.  XXIII.  ubi  de  nuptiis  filia- 
rum  Zelophchadi,  exjofepho.     Scd  <pc/A>i  ae  tti- 
bns  (fi  modo  ita  fvAr.v  in  Helleniftis  ibi  reddas) 

non 


45 


De   S 


UCCESSIONIBU 


46 


non  pro  tribulibus,  qua  in  duodecim  partes  dif- 
tinguebantur,     fumendum,     fed   arctiori    fenfu, 
pro  cognatis.  Nam  tribus,  quae  duodecim  erant, 
per  rtiao  &  VQ.1V,  quae  etiam  per  <pvXh  Helleni- 
ftae,  denotari  folet :  ubi  vero  pro  ,— inBtt/0,  ut  hic, 
guXi  fubftituitur,    non  tribum    ea  notione,    fed 
7ra.T -*ia.v,  cwyyimav,  familiam,  cognationem,  feu 
genus  fanguine  proximum,  ut  alibi  non  raro,  fig- 
nificat.      Alitcr  fane  nepos  ex  filia  in  aliam  tri- 
bum  collocata,     avo  fine   liberis  defuncto    fuc- 
ccdere  nequibat.    Quod  vero  de  filiabus  \<mx./\ripoi$ 
hic  habent  viri  magni,  id  eft,  eis  quae  haereditate 
beataeerant,  quales  Zelophchadi,  ac  fi  ad  ejufmo- 
di  duutaxat  filias  lex  illa  nuptiarum  attinuifiet, 
uti  ftmilis  lex  olim  apud  Athenienfes,   id  a  ma- 
giftris  agnofci  nondum  comperio.     Quin  nec  lo- 
cus  ille  Epiphanii  in  haerefi  Antidicomarianita- 
rum,  lib.  III.  haeref.  7S.  ad  hanc  rem  mihi  om- 
nino  videtur  fpectare.     Verba  ibi  fiunt  de  nup- 
tiis  Jofephi  &  B.  Virginis  ;   &  adjicitur,  xA^au» 
uc,  TaTD  dvctyiictCclvrav  ccufw  riz&iv,   quod  verten- 
dum  vult  vir  quidem  fummus,   cum  jura  haere- 
ditatis  quampoffidebat,  eo  ipfam  adegiffent,  ac  fi 
filiam  eam  fuifle  \<mz/\n^ov,  feu  cui  haereditas  ob- 
tigijfet,   ibi  innuerat  Epiphanius.     Certe  in  illis 
verbis  nihil  videre   quco,  praeter  praeftitutam  a 
providentia  divina,  quac  falli  nequit,  fortem,  qua 
Jofepho  conjuncta  eft.   Nec  de  haereditatibus  aut 
earum  jure  locus  ullatcnus  eft  capiendus.   Unde  & 
recte  fane   Dionyfius  Petavius   vcrtit,    qao  illam 
fortis  necejfttas  adduxerat.    Id  quod  firmatur  ver- 
bis  ejufdem  patris  paulo  poft    in  eadem   haerefi 
fequentibus,  d/V\d   Sid.  Ttii  ot>fj/VOfjjlciA  tbtdv  itAncpe 
tw  y.?Si0ov  <rth  7rpdyfA.a.<Ta.,  quod  recle  etiam  Pe- 
tavius,  fed,  quod  providentiae  ratio  poftulabat,  ea 
rebus  eft  fors  atque  conditio  tributa.    Non  magis 
iilic  JcAiipoi  quam  *A>ip©'  hic  haereditatem  figni- 
ficat :  unde  etiam,  primo  in  loco,  fortibus  cogen- 
tibus  ipfam  ad  hoc  venire,   fubftituit  Janus  Cor- 
narius.     Sed  quid  interea  eft  illud  Raphaelis  An- 
geli  ad  Tobiam,  cap.  VI  ?  ubi  monet  de  Sara,  uni- 
ca  Raguelis  filia  &  haerede,  &  de  futuris  Tobiae 
cum  ea  nuptiis,  eo  quod  contribules  fuere  (juxta 
id  quod  Tobit  pater  antea  cap.  IV.  12.  in  man- 
datis  dederat)     Aictj  \<m<?a\j.ct»  Vdyw/\,   oti  w  ^n 
Sboy  duTW  dv£o\    iTigu,  iigjru  ih>   voyQV  McaovQri,  r\ 
ocpe.XriQa  r)dva<wv,   0T1   Ttii'  ■x.Xnpovofjj.ctv  <m\  JtaSnnei 
>\a^9iv «  <m.v<mJ  av^oemr,  Quoniam  fcio  Raguelem 
eam  viro  alii  minime  defponfurum,  juxta  legem 
Mofis,  aut  reum  fane  fore  mortis,  quia  ad  teat- 
tinet  haereditatem  accipere  potius,  quam  ad  ali- 
um  quemcunque.    Item  illud  paulo,  Aa.Kr\Cftj  mtp\ 
aUTjii,  T8  SbSrirai  <mi  duiriv  \ic  yuudjjxa,  0T1  <m\  \<m- 
fsMa   r\  v.XnpovOfAct,  duTy;,    <C  av  /jyv®*  «   \k  <ri 
ryivuc,  dvTMc,  Loquar  de  ea,  ut  tibi  in  uxorem  de- 
tur,  quoniam  ad  te  attinet  haereditas  ejus,  &  tu 
folus  es  ex  ejus  genere.     Atque  haec  fub  Nebu- 
chadnczaris  aevo  collocantur.     Ideo  etiam  inter- 
didum     de    mutuis    tribuum   nuptiis    tunc    in 
ufu  obtinuit.       Nec   quin    obtinere    debuifiet, 
dubitarc  folcnt   patres  Chriftiani.     At  quomodo 
Tobias  folus  ex  Sarae  genere,    qui  patruos  habuit, 
praeter  Achiacharum  &  Nasbam  patrueles,  ut  ha- 
betur,    cap.  XI.  17,    &    iS.      quanam  ratione 
haereditas  Sarac  ad  illum  ante  alios  attinuit  ?  Et 
ubinam  morte  ple&endus,  qui  in  legem  illam  de 
nuptiis  filiarum  commifcrit  ?  Vulgatae  haec  fere 


defunt :  in  corum  loco  legimus,  Eft  hic  Raguel 
nomine  vir  propinquus  de  tribu  tua,  &  hic  habet 
filiam  nomine  Saram  ;  fed  neque  mafculum  neque 
foeminam  ullam  habet  aliam.  Tibi  debetur  omnis 
fubftantia  ejus  :  &  oportet  eam  te  accipere  in 
conjugem.  Tete  ergo  eam  a  patre  ejus,  &  dabit 
tibi  eam  in  uxorem.  Atque  haec  moribus  Ebrae- 
orum  fatis  funt  confona  ;  fic  tamen  ut  illud,  Ti- 
bi  debetur  omnis  fubftantia  ejus,  &  oportet  eam 
te  accipere  in  uxorem,  hoc  tantum  innuat,  ita  de- 
mum  deberi  fubftantiam,  fi  eam,  utpote  haeredcm 
patris  unicam,  accipiat  in  uxorem.  Binae  funt 
item  Tobit  editionesEbraicae,  Pauli  Fagii  altera, 
altera  Ofwaldi  Schreckenfuchfii  ;  fatis  invicem, 
uti  &  Graeca  &  Latina,  diverfae.  In  ea  quae 
Fagiieft,  mnn  D»,    inquit  hoc  loco  Raphael 

Tobiae,  s*rn  "\h  o  nwx?  -|7  njjn1!  tfmth  imj 
n*rni  xvn  nnsi  n.7i*un  vma  ^Vi  nsn,  Si  vo- 

lueris,  loquemur  cum  patre  ejus,  &  dabit  tibi  eam 
in  uxorem.  Tibi  emm  idonea  eft,  &  tibieftjus 
-propmquitatis,  (ftve  redemptionis.)  Et  tu  tinicus 
<?jfilius,  utilla  unica  filia.  Et  paulo  poft,  Vxijn  "O 
2x7  kdx  "11  wxh  njjjT  xhw  yniyj  myjn  -ax 
17  ~\ivx  731  inbnj  7y  17  \rviv  nu>o  miro  innswoa, 

Nam  Raguel pater puellae  juravit  fe  non  daturum 
eamviro  alieno,  quinon  fit  de  familia  fua,juxta 
legem  Mofis,  quam  dedit  ei  de  haereditate  fita^  & 
de  omnibus  quae  pojftdet.  Schreckenfuchfii'co- 
dex  ad  eundem  fere  fenfum,  fed  breviufcule.  At 
nec  juramenti  Raguelis,  nec  juris  propinquitatis 
feu  redemptionis  meminit.  Certe  nblKJn  BStya 
feujus  propinquitatis  five  redemptionis  ad  le^em 
illam  Levit.  XXV.  25.  de  haereditatibus,  quae 
venduntur,  a  confanguineo  redimendis  proprie 
attinct  ;  de  qua  fupra  cap.  XV.  Atque  in  hifce 
plane  haeremus,  nec  opcm  afterunt  interpretes 
aut  theologi,  qui  de  libri  hujus  loco  in  Scripturis 
canonicis  difputant. 


C  A  P.     XIX. 

Diftmciw  quadruplex ,  &  regulae,  qui- 
bus  magiftri  totarn  ferme  fucce ffsonis 
materiem,  quae  ex  jure  fanguinis  fett 
maritali  pendet,   complefluntur. 


I  S  C  E  ita  expofitis,  facilius  intelligitur  dif- 
tinctio  illa  quadruplex,  atque  regulae  fcu 
axiomata  five  fundamenra,  quibus  univerfam  fere 
rei  haereditariae  materiem  breviufcule  comprehen- 
dunt  magiftri.  Diftinftio  habetur  in  Mifna,  tit. 
Baba  Bathra,  cap.  VIII.  rhrwi  tzn  p7"hiai  pTnu  tyi 

nj7i  p7nu  t»<7  r7nu  niSi  rVnja  jirrnja  jnj?i 
a,»m  a^jan  ns^sn  j'7'njoi  j^nu  i^i  \^ri}Q 
idx  ns  iwxn  j^njci  j'7nij  o»r\  jo  j^nsni  nsn  n« 
nosn  j'7'nja  xSi  r7nu  nvns  ^jai  incs  n«  wtvn 
s7i  ji7^njQ  a«n  inxi  n7ya  nx  nwsni  aoa  ns 
l^njotsfti  j7nu  JsSasn  jq  j'nsm  j^nu,  Stmt 
qui  fuccedunt  ut  haeredes,  a  qttibus  haereditits 
tnvicem  defertur.  Et  funt  qui  fuccedtmt,  a  qui- 
bus  haereditas  invicem  non  defertur.  Sunt  a  quibns 
haereditas  defertur,fednon  invicem  fuccedunt .  Et 
funt  demum  qui  nec  fuccedunt,nec  haereditatem  in- 
vicem  tranfmtttunt.  6)tii  fuccedunt  tit  haeredes, 
a  quibus  etiam  haereditas  tnvicem  defertur,  hi 

funt : 


Ad    L  E  G  E  S     E  B  R  AE  0  RU  M.       48 


47 

fant  ■'  pater   liberis,    liberi  patri,  &  fratres  ex 
patre  fuccedunt  ut  haeredes,  atque  ab  eis  haere- 
ditas  vicijfim  defertur.     Vir  matrifuae,  maritus 
item  uxori,     &  fororum  liberi  fuccedunt  (veluti 
ftatri)  ut  haeredes  ejus :  fed  ab  eis  haereditas  in- 
vicem  non  defertur.      Foemina  autem  ad  filium 
fuum,  uxor  admaritum,  &  fratres  matris  (quan- 
do  ipfis  mortuis  fine  poftcris,  haereditas  per  eo- 
rum  patrem,    haeredem  proximum,  qui  in  vivis 
cfle  defiit,  ad  matrcm  uti  patris  eorum  haeredem, 
adeoque  ad  ejuice  liberos,  devenit)  haereditatem 
tranfmittunt,  fed  non  invicem  (non  avunculi  ne- 
potibus  fuis  ;  quibus  fine  pofteris  defundis,  ipfo- 
ram  pater,    atque  ita  alia  familia,  hacres)  fucce- 
dunt.     Fratres  demum  ex  matre,  feu  uterini,  nec 
fuccedunt,    nec  haereditatem  invicem  tranfmit- 
tunt.     Regulae  feu  axiomata,  five  fundamenta, 
quae  diximus,  obfervantur  a  Mofe  Maimonidein 
cxegefi  Mifnarum,  ad  citatum  titulum  &  caput. 
Tria  docet  ille   fundamenta  five  niy^tf;  anpt/, 
uti  vocat  ipfe,  quod  idem  fonat,  quibus  tota  fuc- 
ccffionum  inter  confanguineos  materies  fubniti- 
tur.     Primum  eft,  irhnh  J'OTp  VJl  ais  noVM 
ON1?  r-Kairyin  OWn  0^3  pN  OXi,  Ubi  quis  defunc- 
tus  fuerit,    liberi  ejus    in  fuccejfione    haeredita- 
ria  praeferuntur .     Qitod  fi  defuerint  ei  liberi,  de- 
volvitur  haereditas  ad  patrem.     Secundum,  V^ 
iosy  n«  vrv  oo^no  >>iin  eos  niynu  r- oim 
nimh  m  hv3  yxvrh  wvh  inwiT  nfyi  no  asi 
IDSJW  ini^  i^Jin  niynn,  Omnis  legitimus  haeres, 
Ji  in  vivis  fit,  fuccedit  ipfe  ;  fi  tncrtuus,  ita  fit 
haereditas  haeredum  illius,  ut  ipfe  aejtimetur  ac 
Ji  defuntli,  de  cujits  bonis  habetur  quaeftio,  per- 
fonam  indueret.  Tertium  eft,  rvaph  pOTp  D^TJH 
n.W  non^SX  Omnptfo,  Mafculi  praeferuntur 
foeminis,  ubi  pari  a  defuntlo  gradu  diftant.    Ve- 
luti  filii  filiabus,  fororibus  fratres.     Nam  alias  fe- 
re   huic  fundamento  derogat,    &  fimul   explicat 
fecundum.     Et  adjicit  ille  Mofes  de  hifce,  n^xi 

wn"  '0  y\h  pjyn  ^1D,  an  onpy  ntyVwn 
UHfl  ih  10l,  ^Atque  ex  hifce  tribus  fundamentis 
■pendet  tota  difufitio,  utrum  quis  jure  haeredi- 
t-ario  fuccedat)  necne. 


C  A  P.     XX. 

Succeffionis    in   fervos    &    ancillas  jus 
ftngulare. 

JU  RA,  quae  diximus,  fucceffionis  tam  inper- 
fonis,  quae  fervi  effent  ex  Gentilibus  in  fer- 
vitutem  redafti,  quam  in  rebus  pariter  obtine- 
bant.  Etfi  foeminas  five  haeredesifive  alias,  an- 
cillas  tantum,  non  fervos,  five  ex  Gentilibus  fi- 
ve  ex  Ebraeis,  poffidere,  honeftatis  caufa,  male- 
bant.  QuadereMaimonides,  halacha  Aibdim,  cap. 
I.  &  IX.  At  vero  fervi  Ebraei  tantum  ad  filios  de- 
fundi,non  ad  filias,fratres,aliofve  haeredes  tranfmit- 
tebantur.Maimonides,  halach.jam  citata,cap.II.  ;n« 
©(unsjiD  ny  pn  -uiy  -uyn  nn  tji  p  njn  □«  noty 
bav  u  yjviy  ny  ik  \m  ioxy  -uoej  nwi  *|id  ny  ix 
n>jn  s«o  nwnos  -iswn  \rv\  uvns  y-uny  -iy  ix 
rnn  ns  nj1?  -niy  uw  niTn1?  N»ni  ^r\  tji  p 
ri0*iVn  -\xw  -Qiy  u<wy  -ioiS  -px  r^  nsn.nx  vhi 
Ubi  mortuus  fuerit  dominus,  &  reliquerit  prolem 
Vol.  II. 


mafculam,  ei  ferviet  fervus  Ebracus,  ufque  iti 
finem  fexennii,  aut  annorum  in  quos  vendidit 
feipfum,  aut  ufque  ad  tempus  jubilaei,  aut  uf- 
que  dum  ex  lege  fe  redemerit.  Caeterum  fi  non 
reliquertt  prolem  mafculam,  fervus  ejufmodi  pro 
manumiffo  habendus.  Neque  enim  ferviet  filiae, 
aut  fratri,  nedum  haeredibus  aliis  quibufcunque. 
Defumitur  cx  Gemara  Babylonia,  ad  tit.  Kidof- 
chim,  cap.  I.  fol.  17.  b.  ubi  legitur  etiam  de  an- 

cillis  jus  fucceflionis  fingulare,  "aiy  my  "ay  TTl 

mmy  nj^  nnny  nos  nin  n«  naiy  uw  f^n  n« 

nnn  n«  t^bl  pn  ns  mV,  Traditio  eft  Rabbi- 
norum,  fervum  Ebraeum  fervitutem  debere  qui- 
dem  filio,  nonfiliae ;  ancillam  vero  Ebraeam,  neque 
filio,  nequefiliae.  Idipfum  habetur  in  Gemara  Hi- 
erofolymitana,  ad  tit.  Kidofchim,  cap.  T.  halach.  2. 
fol.  59.  col.  3.  ubi  etiam  adjicitur  quorundam 
fcntentiam  fuiffe,  neutrius  gencris  haeredem  five 
in  fervos  five  in  ancillas  Ebraeasfuccedere  debuiffe. 
Leges  Sacrae,quaehuc  potiffimum  fpecl:ant,haben- 
tur  Exod.  XXI.  2.  &  Deut.  XV.  1 2.  Verba  pofte- 
riori  in  loco  funt,  T,-ayi,  &  ferviet  tibi  sexen- 
nio  :  quae  interpretantur  per  unv1?  t^J1?!  iV, 
Tibi,  non  vero  haeredi.  Atqui  interea  ipfo  tui 
nomine  filium  fatis  comprehendi  volunt,  quia  is 
ita  fuccedit  V2X  nnn,  vice  (feu  loco)  patris,  ut 
veluti  pro  eodem  feu  ejufce  parte  fuerit  fumen- 
dus.  Ut  fere  liberos  ante  emancipationem  -zv 
Ta  Traflpcg  /jLi?®;  in  Ethicis  dixit  Ariftoteles.  Un- 
de  item  aiunt  70  ~h  feu  tibi  adjici  f^n  n«  nuT? 
n«n  n«  H^iin1?,  ut  includeretur  filiue,  frater  vero 
exciperetur,  uti  &  haeredum  caeteri.  Ita  inGe- 
marae  Babyloniae  loco  citato. 


CAP,     XXI. 

De  fucceffionis  a  cognatione  fpeciebtis, 
atque  regularum,  quas  diximus,  feU 
axiomatum  ufu  b  t£  xTwwxJa,  feti  in 
haereditaria  terrae  promijfae  dislribu- 
tione. 

OM  N  E  S  fere  diclrae  fucceffionis  fpecies  £ 
fanguine  pendent,  &  regularum  illarura 
feu  axiomatum  ufus  cernitur  in  haereditaria  ter- 
rae  promiffae  diftributione,  quae  autoribus,  ex 
juffu  Numinis,  Mofe,  Eleazare  pontifice,  Jofua, 
ac  fingularum  tribuum  principibus,  fafta  eft.  Ex^ 
clufis  ab  expeftata  haereditate  &  morte  fublatis, 
ex  fententia  fandiffimi  Numinis,  cunftis  qui  ex 
AEgypto  exierant  &  vigefimum  aetatis  annum 
compleverant,  praeter  Jofuam  &  Calebum  (de  ea 
re  hiftoria  eft  Num.  XIV.  &  XXVI.  &  Deut.  I. 
3  6.)  novatur  in  planitie  Moabitica  capitum  recen- 
fio,  omnium  fcilicet  mafculorum  qui  ejufdem  ae- 
tatis.  Summa  jam  erat  fexcenties  mille  praerer 
mille  feptingentos  ac  triginta,  praetermiffa  tribu 
Levitica,  cujus  locum  ita  fupplebat  Jofephi  tri- 
bus  in  binas,  Maiiaffis  &  Ephraim,  divifa,  ut  eti-' 
am  fine  illa  caeterae  refte  fatis  duodecim  appel- 
larentur.  De  hifce  Num.  XXVI.  53.  Ifiie 
dividetur  terra  in  haereditatem,  nViOty  nSDOa, 
juxta  numerum  nominum,  Majori  augebis  hae- 
reditatem  Jiiam,  &  minori  minorem  dabis  fortio- 
K  nem  i 


49 


De   S   U  C  C   E  s  S  I  O  N   I   B   u  s, 


50 


nem  :  micuiqw  dabitur  haereditas,juxta  nume- 

rum  fuum.     Sorte  tamen  dividetur  terra  &  fe- 

cundum  nomina  tribuum  patrum  fuorum  (id  eft, 

onuK  mi30  mQW1?)  haereditatem  accipient.  Sor- 

ti§  juficio  dividetur  haereditas  illius  inter  multos 

& paucos.     Diftributio   poftmodum  facra  eft  eis 

qui  recenfiri  funt  f— mmBtyQ1?,  five  juxta  cogna- 

tionesfuas,  quod  idcm  eft  hic  quod  fecundum  no- 

mina  tribuum  patrmn  fiwrum.      Videfis  Jofuae 

XIII  &  fcquentia.     Minores,  qui  vigefimum  non 

compleyerant  annum,   quando  ipfa  recenfio  fie- 

bat,    participes   diftributionis  hujus  non  omnino 

fuifle  aiunt,  tametfi  eandem  attigiffent  aetatem  an- 

te   diftributionem  factam  ;    cujus  generis  multos 

fuiffe  palam  eft.     Sed  minoribus  illis  poftea,  uti 

majorum  haeredibus,    poffefliones  pro  cognatio- 

num  fuarum  jure  obveniebant.     Quod  ipfum  di- 

cendum  de   foeminis,    quibus  in  recenfione  illa 

pars  non  erat.     Nequc  Zelophchadi  filiae,  ut  re- 

cenfionis    illius  pars  aliqua,   fed  ob  indutam  de- 

funfti  patris  perfonani,  iucceffere  ;  de  quibus  fu- 

fius  infra.     Diftribut,io  vero  aut  tribuum  erat,  feu 

corporum  haereditatum  duodecim,  quibus  fingu- 

lae  tribus  ditabantur,  aut  fingularum  portionum 

quae  tribuum  fingularum  aflignarentur  familiis  ac 

capitibus.     De  prioris  generis  diftributione,  ejufce 

formula,  &  fortibus  cum  oraculo  urim  &  thum- 

mim  in  eadem  adhibitis,  praeter  ea  quae  a  Mofe 

&  Jofua  enarrantur,  compluria  habes  in  Jofepho, 

Archaeolog.  V.  cap.  I.  Gemara  Babylonia,  ad  tit. 

Baba  Bathra,  cap.  VIII.  fol.  122.  &  in  magif- 

tris  ad  Num.  XXVI.  &adJofuam,  ut  Chriftiano- 

rum  commentarios  praetermittam  ;  in  quibus  po- 

tiflimum  confulas,  ad  Jofuam,  Nicolaum  Serra- 

rium,    &  Joannem  Drufium  ad  difficiliora  loca 

Numeror.  cap.  CXVIII.     In  portionibus  autem 

tribuum  afllgnandis,    ratio  habebatur  non  fblum 

perfbnarum  numeri,fed  &locorum  feracitatis,prae- 

ter  aeftimationem  eam  quae  tantummodo  men- 

fura  dignofci  poteft.     Unde  pauciora  jugera  pro 

ratione  capitum  in   agro  Hierofolymitano,    folo 

uberrimo,  veluti  Benjaminiticae  tribui,  quam  ubi 

minus  ferax  erat  tellus,  affignabantur  :     de  qua  re 

vide  loco  citato  Jofephum  j  ubi  fuifle  ait-  -np^7i? 

jj&Thov  n  ja«TpiTfB?  Tv$  nhA^sc,  fortitionem  fattam 

apretio  magis  quapi-  a,  menfura,     Et  peculiaris 

erat  de  finibus  tribuuin  rcgendis,  adeoque  de  jure 

illo   quo  fua  cuique,  tribui  haereditas,    decifione 

finali,  addicenda  erat,    cognitio  ampliffimi  fena- 

tus    five    confeflus  magni  LXXI  virorum,  idque 

in  prima  telluris  diftributione  :    quod   a  Rabbi 

Eleazare  animadvertitur  ad  illud  Mifnae,  titSan- 

hednn,  cap.  I.  jn  n^D  j^bs.oatwn  ns  XT\  pH- 

*SJ/  Hw,  Non  ferunt  fententiam  de  tribu  alibi 

quam  .in  confejfu  magno  LXXl   virorum.    Locus 

cft  in  Gemara  Babylonia,    ad   didtum   tit.    fol. 

1 6.  a.     Id  vero  in  libris  de  illo   confeflu  fufius 

explicamus.     Qiiod  ad  perfonarum  feu  capkum 

uniufcujufque  tribus  numerum,  atque  diftributio- 

nem  ejus  fadtam,  attinet  ;    cum  ex  divino  prae- 

cepto  univerfis  illis  601730  in  Num.  XXVI.  re- 

cenfitis,    diftribuenda  eflet  tcllasjuxta  numerum 

nominum  eorum,  ita  tamen  ut  fecundum  nomina 

tribuum  patrum  fuorum  haereditatem  cernerenr, 

&  praeterea  inter  multos  &  paucos  divifio  fieret, 

&.  majori   numero   augeretur  haereditas,  minu- 

eretur  minori  ;    haec  ita  interpretantur  magiftri, 


ut  fingulis  cujufque  tribus  capitibus  ex  jam  di&o 
numero  (ratione  itidem  feracitatis  terrae  ac  fteri- 
litatis  habita)  aequales  portiones  primo,  poft  tri- 
buum  ipfarum  portionum  aflignationes,  diftribue- 
rentur,  ac  fi  in  capita  fucceflum  fuiflet,  feu  fe- 
cundum  numerum  nominum  fuorum  j  dein  vero, 
ut  ftatim  unaquaeque  familia  ad  parentes  qui  ex 
AEgypto  exiere,  fed  decreto  divino  fublati  fuht, 
retrofpiceret,  &  ad  eorum  nomina,  ac  fi  in  vivis 
fuiffent,  haerediutem  feu  pofleflionem  fuam  fur- 
fum  ferret,  atque  ita  dein  referret  dcorfum,  ut 
poffeflio  quae  primo  fuerat  in  capita,  pro  varia 
ratione  cognationis,  denuo  in  fuccellionem 
five  in  capita,  five  in  ftirpes  mutaretur,  id 
eft,  fecundum  nomina  tribuum  patrum  fuo- 
rum,  feu  arnnBtuaV,  fecundum  eOrum  cogna- 
tiones,  novatione,  juxta  ea  quae  de  fucceflioni- 
bus  fupra  oftenfa  funt,  difponeretur  ;  obfervata 
etiam  primogeniti  praerogativa,  five  in  eis  fuerit, 
quibus  jam  dividebatur  terra,  five  in  eis  per 
.quorum  nomina  fucceflio  derivanda  erat.  Nam 
tametfi  receptiffima  fuerit  in  haereditariis  forti- 
bus  difponendis  fentcntia,  hanc  primogenito  neu- 
tiquam  competere  in  bonis  a  patre  momento 
mortis  non  poffeflis  (quod  fupra  oftenfum  eft) 
unde  etiam  fuere  qui  praerogativam  illam  locum 
inter  hofce  tantummodo  volunt  habuiffe  in  bo- 
nis  mobilibus,  quae  IiVdVmq  vocant,  ac  in  itinere 
per  deferta  poflidebant  defundi,  non  in  agris  feu 
bonis  immobilibus,  niyp-p  magiftris  didis  (uti 
Samuel,  cujus  mentio  in  Gemara  Babylonia,  ad 
tit.  Baba  Bathra,  fol.  119.  a.)  attamen  hujus 
fadti  fpeciei  jus  adeo  cenfitum  eft  fingulare,  ut 
etiam  quae  nondum  five  circumambulando,  five 
veftigia  imprimendo,  feu  utendo  fruendo,  poffe- 
derant  majores,  ea  ex  promiflione  divina  ita  pro 
poffeflis  ab  ipfo  ex  AEgypto  exitu  ufque  ad  in- 
greffum  in  Cananaeam,  ejufdemque  diftributio- 
nem,  haberentur,  ut  eodem  modo  ca  dividi  o- 
porteret  pofteris  x~w\  ^a1?  terram  ingreffis,  qui 
primi  revera  pofleflbres,  quo  dividendafuiffent  fi 
a  nnso  ^XSVQ,  feu  a  majoribm  ex  AEgypto  e- 
grejjis,  juxta  quorum  nomina  &  cognationes,  di- 
vifione  fadta,  pofteri  fuccedebant,  ipfifllma  agro- 
rum  feu  portionum  poffefllo  fuiflet  ad  hofce  ferie 
perpetua  tranfmiffa.  Undeillud  in  utraque  Ge- 
mara,  ad  faepe  citatum  cap.  VIII.  tit.  Baba  Bath- 

ra,  atquc  aliis  in  magiftris,  legitur,  HpiniQ  ^ 
nnTt,  terra  Ifraelis  poffejfa,  feu  poffejfio,  etiam 
ante  ingreffum,  erat.  Quin  &  illud  non  femel 
advertunt,  aliis  in  caufis  omnibus,  vivos^ut  hae* 
redes  fuccedere  mortuis,  C3Tin  Jiwn  Qina  fiOT 
fed  hic  mortuos  ut  haeredes  fucceffijfe  vivis.  Ita; 
Gemara  Babylon.  ad  tit.  Baba  Bathra,  fol.  117. 
a.  alibi  faepius.  Senfus  eft,  ut  a  mortuis  haere- 
ditates  aliae  ad  vivos  tranfmitti  folent,  ita  hic  pri-. 
mum  a  vivis,  fcilicet  pofteris  qui  terram  prirno  oc- 
cuparunt,admortuorum  majorum  nomina  retro  fe- 
rebantur,  &  fifto  hofce  fuperftites  terram  pofle- 
diffe  &  dein  obiiffe,  diftributio  haereditaria  (ye-; 
luti,  ppffeflionum  a  ma^oribus  acceptarum)  fiebad 
inter  pofteros,  five  in  capita.five.  in  .  ftirpes,  uti  ■ 
cognationis  ratio  exigebat.  Atqvje  ita  iutelligunt. 
univerfas  fortitiones  five  fub  Mofe  fivc  fub  Jo.-r 
fua  fadlas.  Atque  hinc  rite  capiendum  illud  in 
Seder  Olam  Rabba,  cap.  IX.  2N1Q  nmjO  DHQ1j;i 

D^a1?  i»ninvnu«n  mni  nux1?  nunn  nmn, 

Et 


gi        Ad    L  E  G  M  S    E  B  R  AE  0  R  U  M.      52 


Et  qui  manebant  in  campeftribus  Moab  refere- 
bant  filios  adpatres,  &  vicem  rependentes  patres 
haereditatem  ad  filios  tranfmittebant.  Et  vide 
Salomonem  Jarchium  ad  Num.  XXVI. 


C  A  P.     XXII. 

Exemplttm  fuccejjionis  haeredttariae  in 
ets,  qui  prtmo  terram  promtjfath  occu- 
pabant. 

EX  E  M  P  L  O  res  fiet  manifeftior.  In  Jo- 
fuae  XVII.  altera  pars  tribus  Manafiis,  cui 
cis  jordanem  aflignata  eft  poitio,  habuit  decem 
E3,l?in  funiculos,  feu  agrorttm  limitatorum  par- 
tes.  Vei'ba  funt,  Et  cecidertmt  funieuti  Ma- 
najjt  decem,  praeter  terram  Gilead  &  Bafan, 
qUae  eji  trans  Jordanem.  Funiculi  feu  fortes 
hae   decem    (fic  magiftri)  ita  numerabantur,   ut 


moneremur  de  fortibus  feu  partibus,  fed  non 
aequalibus,  quae  pofteris  Manaflis  ibi  memoratis, 
jure  fingulari,  fecundum  cognationes  fuas,  funt 
tributae.  Filii  Gilcadis,  Manaflis  nepotes,  recen- 
fentur  ibi  fex.  Ejufce  familiae  caeteri  in  alte- 
ra  pafte  hujus  tribus  trans  Jordanem  fortes  ac- 
ceperant.  Filiorum  fex  nomina  furit,  Abiaezer, 
Hekc,  Afriel,  Sechem,  Hepher,  Shemida,  qui  ex 
egreflis  ex  AEgypto.  Hifce  cun&is,  praetet  He- 
pherum,  haeredes  erant  mafculi  omnes,  adeo  ut 
nullum  eflet  jus  fingulare,  nulla  fere  diflicultas 
in  portionibus  eorum  defignandis.  At  Hepheil 
primogenitus  filius  Zelophchadus  filios  non  re- 
liquit,  fed  quinque  filias  juxta  ftemma  fubjecram, 
quod  ex  Num.  XXVI.  Jofuae  XVII.  &  I  Para- 
lip.  VII.  14.  depromptum.  In  locis  jam  didtis, 
anonymorum  filiorum  fatis  eft  teftimonii,  tametfi 
de  numero  neutiquam  conftet.  Sed  Hepheri 
anonymorum  numerum  ita,  exempli  gratia,  ter- 
minamus,  &  cx  eis  unum  in  deferto  fine  prole 
obiifle  adjicimus,  ut  mens  magiftrorum,  in  par- 
tibus  Zelophchadi  filiabus  aflignandis,  clarius  ape- 
riatur  infra. 


Gilead. 


x_Abiaezer.  Helec.  Sechem.  tA/riel.        Hepher.        Shemida, 

r 
Fil.  anonym.    Fil.  anonym.  Fil.  anonym.    Fil.  anonym. 


I  I  I  I 

<yihian,   Sechem,   Likhi,   %_Aniam. 


Zelophchadus      tAnonym.     %_Anonym.  ^Anonym.  qtti  x^Anonym.  t^Anonym.     tAnonym. 

primogenitus.            j                     l  poft  Hepherum,  j 

I  fine  prole  obiit  \  : 

x^Anon.          <_Anon.  in  deferto.  t_Anon.  <*Anon.        t^Anon. 


Mahla. 


Noah. 


Hoglah. 


Milcah. 


Thirza. 


Jam  cum  numerus  eorum,  qui  in  planitie  Moabiti- 
ca  Num.  XXVI.  reccnfentur,  e  Manaflis  tribu,  fit 
52700.  quorumpars  altera  hsereditatem  trans  Jor- 
danem  acceperat,  ita  ut  viginti  fex  millibus  aut 
circiter  fortes  cis  Jordanem,  feu  in  citato  Jofuae 
loco,  efient  aflignandae,  nec  tamen  plura  habean- 
tur  in  Sacris  Literis  pofterorum  nomina,  quam 
quae  ob  oculos  ponuntur,  in  quibus  Afriel,  He- 
pher  ac  Shemida  primas,  pofteritatis  numerofae 
gratia,  tenuere,  unde  ex  fex  Gileadis  filiis,  Afriel 
&  Shemida  tantum  cum  Zelophchado  iecundo 
(id  eft,  Hephero;  ex  illuftrioribus  hifce  fecundo, 
filii  primogeniti  nomine,  pro  patris,  in  familiae 
defignatione,  ufurpato)  in  Paralipomenis  memo- 
rantur  ;  diftributionis  ratio  ita  inftituta  eft,  ut 
Viginti  hifce  fex  miJlibus  partes  ex  divino  prae- 
cepto,  idque  in  capita,  piimo  tribuerentut ;  ita 
nihilominus-,  ut  non  modo  ftatim,  fecundum  cog- 


nationes  &  nomina  majorum,  eas  novata  (ad  fof- 
mulam  capite  fuperioii  indicatam)  aflignatione 
pofliderent,  fed  etiam  ut  Zelophchadi  filiabus,  ad'- 
jedta,  earurh  nomine,  primae  diftributionis  legi 
exceptione  fingulari  (nam  caeteris  omnibus  hae^- 
redes  erant  mafculi)  partes  ex  jure  paterno  aflig- 
narentur,  ut  videre  eft  Num.  XXVII,  &  XXXVL 
&  Jofuae  XVII.  Verbi  caufaj  ut  rem  certo  ac 
minori  mafculorum  duntaxat  nUriiero,  fed  eOple- 
rumque  ficto,  explicemus,  &  de  fingulari  filiatum 
Zelophchadi  jure  feorfim  morieaihus  .  quatuof 
funt  hic  filii  Shemidae,  detur  Hephefo  fuifte 
tres  tantum,  caeterorum  fingulis  binOs,  &  Afrl- 
elis  primogenito  itidem  tres:  Nempe  ftngc  hahc 
figiiram  pfo  tota  tribu  ; 


Gilead. 


53 


De  S  u  c  c  e  s  s  i  b  n  i  b  u  s 


5+ 


Gilead. 


{jbiaezer.        Helec.        Sechem.        ^dfriel.        Hepher.        Shemida. 
BeIa,Ebron.Joab,Ehud.Mofes,Amram.Gerfom,Simeon 


Zethan. 


TharJhiJZ). 


Rakem. 


^Ahian,     Sechem,     Likhi,      ^Ahiam. 


Zelophchadus. 


Obadiah. 


Uzziel. 


Octodecim  habes  hic  ex  eis,  qui  in  terram   pro- 

mifiam  funt  ingrefli,   feu  qui  recenfiti  in  planitie 

Moabitica.     Sex  vero  patres  cognationum,  quos 

nnx  TTCl  appellant.     Neque  ultra  hic  afcenden- 

dum,    five  exempli  gratia,  five  quia  hifce  fupe- 

riores  in  trans  Jordanina  regione  partes  accepe- 

rant.     Et  non  modo  filios  cgreflbrum  ex  AEgyp- 

to,  fed  &  ex  filiis  nepotes  fuifle  in  recenfione 

illa  Moabitica,  qui  vigefimum  annum  tunc  com- 

pleverant,    fert  fatis  intervallum  temporis,  quod 

decretum  divinum,  quo  fublati  funt  cgrefli  ex  AE- 

gypto  omnes  ejufdem  aetatis,   &  recenfioncm  il- 

lam  intervenit.     Nam  anni  funt  XXXVI.   aut 

circiter.     Igitur  primo  ingreflu,  juxta  numerum 

qui  ingrefliis  eft,  aflignabantur  partes  XVIII.  ae- 

quales.     Detur  eas  fimul  fuifle  XXXVI.  jugerum, 

quae  in  capita  primo,  ita  ut  cuilibet  bina  jugera 

cederent,  poflefia,  ad  hunc  modum  aut  mox  va- 

riabantur,  aut  firmabantur.     Fingebatur  fex  patres 

cognationum,    qui   ex  egreflis   ex  AEgypto,  in 

vivis  tunc  fuiffe  :      ad  eorum  quemlibet  ita  fex 

jugera  attinuiflent.     Nam  ita  n&io  erat,  ac  fi  to- 

tum  ipfi  poflediffent,  ac  ad  haeredes  jam   tranf- 

mififfent.     Itaque  fingulis  filiorum  paribus  Abiae- 

zeris,  Helcci,  &  Sechemi,  ut  patrum  haeredibus, 

fex  jugera  afiignanda,  ita  tamen  ut  primogenito 

cuique  quatuor  jugera  pro  duplici  forte,  ac  cae- 

teris  fingulis  bina  tribuerentur.      Hepheri  autem 

primogenitus  tria  fic  cepiflet  jugefa,  &  caetero- 

rum  uterque  fefquijugerum  ;    uti  Shemidae  pri- 

mogenitus    bina  jugera    &  duas    quintas  partes 

jugeri,  &  quilibet  caeterorum  unicum  jugerum& 

quintam  partem  jugeris  unici.  .  At  vero  de  fex  illis 

jugeribus,  quae  ad  Afrielem  cognationis  hic  pa- 

trem  retro  ferenda  erant,  ita  ftatuendum  erat,  ut 

tametfi  tres  Gerfomi,  filii  partes  fuas  cum  patre 

patruoque  in  prima  aflignatione  haberent,  nunc 

tamcn,   ante  Gerfomi   mortem,    nihil,  omnino 

polliderent.     Nam  dedu&a  ab  Alriele  haereditas, 

ad  nepotes  ex  filio  fuperftite  tranfmitti  nequibat: 

adeo    ut  Gerfom   &  Simcon  non  aliter  iex  ju<- 

geracapercnt,  acfilii  Abiaezeris,  Heleci,  aut  Seche- 

mi.  ;  Atque  ut  nepotes,  quii  partes  hic  faciebant 

primo,    patris  interventu,    exclu fi  funt  ufque  ad 

cjus  mortenij  ab  hacreditate.;    ita,  hi  fallor,  fra- 

tres,  ac  filii  qui  vigefimum.  annum  non  comple- 

verant  in  planitie  Moabitica,  licet  partes  in   dif- 

tributionc  prima  non  facerent,  tamen  in  deduc- 

tione  hacreditaria,  qua  aeque  majoribus  haeredes 

! 


fuere,  cum  eis  qui  recenfionis  Moabiticae  pars 
erant,  fucceffere.  Sed  de  hac  minorum  hujuf- 
modi  fucceflionc  non  memini  apud  magiftros 
-quid  exprefle  traditum  ;  at  rationes  eorum  in  cae- 
teris  eam  exigere  videntur.  Et  quod  in  hoc 
cognationis  compendio  fattum  fuifle  finximus, 
idem  eft,  quod  magiftri  volunt  in  fucceflione  il- 
la  haereditaria  pofteritatis  diffufiflimae. 

C  A  P.     XXIII. 

De  Zelophchadi  filiarum  portionibus  hae.- 
reditariisy  &  decem  dimidiae  tribus 
ManaJJis,  cis  Jordanem,  funtculis  feu 
fortibus. 

JA  M  vero  etfi  pofteros  fex  hifce  patribus  cog- 
nationum  (exceptis  Shemidae  filiis)  in  ex- 
emplum  finximus,  ipfe  tamen  patrum  numcrus 
fenarius  verus  iri  hac  altera  parte  Manaflis  tribus 
eft,  nec  amplior  fuiflet,  nifi  in  Hephcri  pofteris 
primo  ftemmate  fuperius  defignatis,  fingularia  ali- 
quot  ita  eveniflent,  ut  plures  eflent  patres  cog- 
nationum,  feu  plures  ex  egreflis  ex  AEgyp- 
to  ;  unde  &  alia  diftributionis  ratio,  aliae  partes, 
atque  alius  demum,  id  eft,  denarius,  funiculo- 
rum  numerus  fecutus  eft.  Ad  fex  autem  illos 
patres,  fex  funiculos  eorum  decem,  qui  in  Jofua 
XVII.  5.  memorantur,  fpe&aflc  volunt.  Jarchi- 
us  ibi  ad  illud,  Et  cecidere  ManaJJi  decem  funi- 

culi,  mV.vo'?  D^unn  rras  ra  rvvvh  ntou/,  Sex, 

fex  illis  patribus  cognationum,  qui  fupra  ibi  nu- 
merantur  :  caeterae  quatuor  ad  Zelophchadi  fi- 
lias  attinebant.     Idem  ibidem,  ad  veterum  femper 

piacita,  nn«  Ho  i-^nnty  ssV  -ins1?*  nm1?  janxi 
ov^n  nym«  •hmw  nV«  mosyV  a«  nu,  Et 
quatuor  funiculi  Jiliabus  Zelophchadi  j  non  quod 
aliqua  harum  ex  fe  ejfet,  uti  pater  cognationis, 
fed  quoniam  ipfae  ceperunt partes  feufortes  quatu- 
or.  Quod  ex  Gemara  Babylonia,  adtit.  BabaBath- 
ra,  fol.  1 1 8.  b.  fumptum,  ut  rite  explicetur,  rejefta 
diftributionis  &  capitum  numeri,  quam  in  exem- 
plum  finximus,  formuia,  alia  juxta  ftemma  pri- 
mum  ob  oculos  fupra  pofitum,  cx  magiftrorum 
fcntentia,  eaque  fatis  ad  hanc  rem  vera,  eft  ad- 
hibenda.  Scilicct  non  folum  fex  illos,  quos  dixi- 
mus,  fcd  etiam  Zelophchadum  ipfiim  &  fratrem 

anonymum 


M      <yld   L  EG  E  $    E  B  R  AEO  RU  M.      56 


anonymum  (qui  mortuus  in  dcferto  fine  prole) 
cx  cgreffis  ex  AEgypto  fuifle  volunt,  adcoque 
hic  otto  patres  cognationum  haberi,  &  juxta 
fingulorum  cognationes  haereditates  diftri- 
buendas.  Unde  fequitur  revera  partium- 
octo  fuifle  patrimonium  hujufce  dimidiae  tri- 
bus,   fi  patres  tantum  cognationis  fpedes,  ita  ut 


Vita  Mofis  lib.  III.  Non  folum  autem  quod 
inaudita,  ut  videtur,  aut  rara  fuerat  hujufmodi 
facli  fpecies,  fed  etiam  ex  eo  quod  mafculis  cx 
praecepto  jam  nunc  dato  diftribiienda  erat  tel- 
lus,  res  adeo  difficilis  habebatur,  ut  DominUs 
ipfe  confuleretur,  qui  decifione  rcm  ita  fini- 
vit,  Ut  locutae  funt  filiae  Zelophchadi,  fic  dan- 


a  quolibet  patre,    exeunte  fcilicet  ex   AEgypto,  do  dabis  illis  pojfejfionem  haereditatis  inter  fra- 

quatuor   jugera  praeter  dimidium  tranfmittenda  tres  patris  earum,    &  transferes  ad  eas  haere-> 

eficnt,  fi  aflem,  exempli  gratia,  XXXVI  jugerum  ditatem  patris  earum,  id  eft,  frrax  nVnj,  quod 

retineas.      Vocantur  autem  decem.      Nam  infti-  idem  fonat,  aut  toY  xAri^ov  ~S  imvpfe  auw,  for~ 

tuta  difceptatione   de  diftribnenda  fingulis   maf-  tempatris  earum,    ut  Helleniftae,   feu  patri  in 

culis,  five  avita,   five  patema,   five  alius  generis  haereditate  fuccedant,  ut  Vulgata.     Sive,  ut  in 

haereditatc,  dubium  non  erat  cuipiam,  quin  pof-  jam  citata  Gemara  Hierofolymitana,  decifio  illa 

teri  fex  priorum    patrum  fuccefluri  eflent  juxta  fingitur,    fn  nmn  -\r&il  TO3  fa  napn  V?  IQtf 

cognationes  fuas  :      rehquorum  autem  duorum,  p^Vooa  \rh  \T\  rwi»  \rh  tn  rhn.  nmx  \rh 

Zelophchadt  &  fratris  ejus,  qui  mortuus  erat  fine  fnaSTIX  -[W2  fru*  \hn\rh]J\  "Dixit  ei,  Mofi, 

prole,  portionum  diftnbutio  dignofcenda  potiffi-  fanblus  benedictus  ille,  Sicitt  dixere filiae  Zekph- 

mum  erat  ex  fingulari  atque  antea  inaudito  jure,  chadi,  da  eis  pojfejfionem  haereditatis.     T>a  eis 


quod  illius  filiabus  competebat.     Scilicet  affigna- 
tis  earum  portionibus,  quae,  ut  ftatim  oftenditur, 
cx  triplici  jure  quatuor  erant,  tota  diftributionis 
materies  quomodo  expediretur,  palam  fiebat  ;  a- 
deoque  fex  prioribus  funiculis  feu  fortibus  aequa- 
libus    quatuor  hae   inaequales  majorum  fortium 
propagines  adjeclae,  numerum,  uti  volunt,  dena- 
rium  in  citato  Jofuae  loco  faciebant.     Detur  igi- 
tur  anonymos  Zelophchadi  fratres  cunttos,  prae- 
ter  illum  qui  in  deferto  obierat,  &  ex  egreffis  ex 
AEgypto  fuerat,  jam  in  vivis  fuifle,  adeoquead 
cos,  fi  filiae  Zelpphchadi  non  interveniflent,  to- 
tum  patrimonium  &  Hepheri  &  fratrurn  ipe&af- 
fe :    difficile   non    omnino   tunc  fuiflet,  ex  jam 
di&is  fuum  unicuique  affignare.     Neque  ad  ne- 
potes  Hepheri,  utcunque  in  latifundiorum  diftri- 
butione  prima,   pro   tribus  numerofitate,   partes 
faciebant,  haereditas  aliqua  in  deduclione  a  majo- 
ribus  pertinere  potuit,  ratione  capite  proxime  fu- 
periori  di£ta  de  filiis  patrum  fuperftitum.     At  ve- 
ro  intervenere  filiae  Zelophchadi,  &  ab  eis  velut 
aclio  inftituta  eft  Num.  XXVII.  3.     Nam  cum 
in  mafculorum  qui  vigefimum  annum  compleve- 
rant  recenfione  locum  habere,  aut  pars  efle   nu- 
«neri  601730.    cujus  mentio,  Num.  XXVI.  51. 
puellae  hae  efle  nequibant ;  ne  paterna  etiam  eis, 
quae  folae  haeredcs    foemincae,    haereditas  deef- 
fet,  coram  Mofe  &  Eleazare  pontifice  &  ptinci- 
pibus  petunt,  ut  cum  patruis,  qui  ex  illo  numero 
fuere,  fuccederent.    Formula  autem  aftionis  feu 
petitionis  eft  ibi  commate  3 .     Tater  nofter  mor- 
tuus  eft  in  dejerto,  &  ipfe  non  fuit  in  concili- 
<abulo  eorum,  qui  conmenerunt  adverfus  T>ominum 
in  conventiculo  Corae,  fed  inpeccato  fuo  mortu- 
&s  *ft,  nec  habet  filios.      6>uare  igitur  aufertur 
momen  patris  noftri  de  msdto  cognationis  ftiae, 
to  quod  non  habet  filium  .?    T)a  igitur  nobis 
foffefjionem  inter  fratres patris  noftri.  Sive,  ut  in 
Gemara  Hierofblymitana,    ad  tit.  Baba  Bathra, 
fol.  16.    col.  1.     halach.  1.    fingitur,   ijx  CTK 

inaVx  nia  f^«  a«  irax  ns  w  nnsVs  nua 

'3'QK  cal^nn,  Si  filiae  fimus  Zelophchadi,  ut 
haeredes  patri  nojiro  fuccedamus  -,  Ji  fiiiae  non 
-fimus,  mater  noftra  detur  in  uxorem  (ex  lege 
Oeur.  XXV.  s.  de  fratria  ducenda)  fratri  mariti 
fui.  Idem  in  Gemara  Babylonia,  ad  eundem  tit. 
fol.  119.  b.  &  in  Midbar  Rabba,  fol.  281. 
col.  3.  Quin  vide  dc  hac  re  Philonem,  de 
Vol.  II. 


de  bonis  immobilibus,  da  de  mobilibus,  da  eispar- 
tem  patris  earum  inter  Jratres  patris  earum. 
Et  novata  eft  poftea  carundem   petitio,    uti  & 
eadem  decifio,   Jofuae  XVII.  4.    Jam  de  forti- 
bus  illis  feu  funiculis  quatuor,  qui  filiabus   Ze- 
lophchadi  obtigere,  ad  hunc  modum  ineunt  ra- 
tiones  magiftri.      Et  Hepherus  &  Zelophchadus 
fuere  ex  egreffis   ex  AEgypto,    &  fratres  fuerc 
Zelophchado  anonymi.   De  fratrum  numero  con- 
fenfus  non  eft,    neque  ita  ad  rem  attinet.     Sex 
fint,  exempli  gratia,  ut  in  ftemmate  primo.     Et 
ex  eis  unum  fuifle  aiunt,  qui  ex  egreffis  ex  AE- 
gypto  in  deferto  (ut  etiam  in  eodem  ftemmate) 
obiit  fine   prole.     Cum   igitur  de  Zelophchadi 
filiarum  haereditate,    &   quantimi   five  paternae, 
five  avitae,    five  fraternae  pofleffionis  ad  eas  at- 
tineret,  difputatum  eft,   obfervabatur  primo  tam 
ad  Zelophchadum  ac  fratrem  demortuum,  quam 
ad  Hepherum  (quoniam  ex  egreffis  ex  AEgypto 
non  magis  erat  hic,  quam  illi)    fortes  attinuiffe, 
veluti  adpatres  cognationum,  juxta  quas  ad  pof- 
teros,  qui  terram  promiflam  ingrcdiebanrur,   hae- 
reditas  erat  diftribuenda.  Verbi  gratia,  detur  maf- 
culos  ingreflbs  in  terram  hic  ita  partes  feciffe, 
ut,  pofleffionibus  eomm  furfum  ad  o&o  patres  cog- 
nationum  latis,   quilibet  patrum  ad  pofteros  tran£ 
mitteret  quatuor   jugera   &  dimidium.       Nam 
aflem  XXXVI.  jugerum  etiam  hic  rerinemus  pro 
dimidia  hac  tribu,  ac  fi  ex  partibus  quantulifcun- 
que  ampliffimo  ingreflbrum   numero  fingulatim 
affignatis  &   ad  paties   furfum  latis  fuiflet  con- 
flatus.     Sic  Hephero,   Zelophchado,   &  fratri  in 
deferto  mortuo  ceflere  XIII.  jugera  &  dimidium, 
five  fingulis  IV.  &  dimidium.     Funiculus  igitur 
feu  fors  prima,  ex  quatuor  illis  quae  ad  filias  hafce 
attinebant   a  majoribus   jam  deducendae,    erant 
jugera  IV.  &  dimidium,  pars  fcilicet  Zelophcha- 
di  ut  egreffi  ex  AEgypto.     Secunda  &  tertia  pars 
erat    agrorum    Hepheri     in    quac     Zelophcha- 
dus  ejufce  primogenitus  fuccedere  debuiflet,  id 
cft,  portio  inter  fratres  duplex,  five,   ut  a  juge- 
rum  menfiira   non  recedamus,    jugerum  unicum 
&  4  quod  quatuor  jugerum  &  *  portio,  ubi  fcp- 
tem  funt,  ut  hic,  fratres,  duplex  eft.     Nam  pars 
oftava  quatuor  jugerum  &  \   cft  i  &  ~s  unius 
jugeri  ;    quanta  erat  cujuflibet  filiorum  Hepheri 
anonymorum  portio  in  bonis  paternis,  ex  eadem 
caufa.    Quarta  filiarum  fors  erat  portio  in  bo- 
L  nis 


57 


De    Successionibus, 


58 


nis  fratris  anonymi,  qUi  mortuus  fine  prolc  in 
deferto.  Ei  nempe  haercs  erat,  fecundum  ea 
quae  fuperius  docentur,  Hepherus  pater,  unde 
reduccnda  haereditas  ad  pofteros.  Quin  anony- 
mo  huic  non  folum  pars  quae  ei  competebat, 
ut  egrefib  ex  AEgypto,  feu  jugera  IV.  &  I,  fed 
etiam  pars  oftava  agrorum  Hepheri,  feu,  in 
hac  fpecie,  jugeri  dimidium  praeter  7\,  iit  ejufce 
filio,  agnofcendum  •,  adeo  ut  anonymi  hujus  no- 
mine,  fexta  pars  quinque  )ugerum  &  partis  de- 
cimae  fextae  ad  filias  Zclophchadi  jure  paterno 
tranfmitteretur.  Ubi  animadvertendum,  primo- 
genitutae  jus  locum  in  hac  parte  non  habuifie. 
Nam  tametfi  pro  poflefla  ab  egreflis  ex  AEgyp- 
to  terra  promifla  haberetur,   attamen  non  aliter 


pro  pofiefla,  quam  fi  revera  pofiefla  fuiflet.  Et  fi 
revera  pofiefla  fuiflet  portio  illa  ab  anonymo  fra- 
tre,  &  ab  eo  mortuo  fine  prole,  per  patrem  an- 
tea  defun&um,  ad  fuperftites  fratres  eorumve 
pofteros  fuiflet  dedudta,  jus  primogeniturae  lo- 
cum  plane  non  habuiflet  ;  quoniam  ubi  pater 
ipfe  non  pofiidebat,  aut  pro  pofleflbre  habere- 
tur,  jus  illud  minime  obtinuifle,  fententia  eftre- 
ceptiflima,  quod  etiam  docetur  fupra.  Ita  de- 
mum,  ad  hunc  modum,  partitio  ifta  atque  de- 
cifio  haereditaria  jugerum  XIII.  i,  five  portionum 
Zelophehadi  atque  anonymi  fratris  in  deferto  fine 
prole  mortui  Hepherique  patris,  ut  quatuor  inde 
filiarum  Zelophchadi  fortes  feu  funiculi  prodeant, 
eft  difponenda. 


Hepherus  (cui  4  jugera  &   f,  ut  egrejfo  ex  AEgypto,  &  a  quo  etiam  filii  Jine  prole  de- 
mortui  haereditas   5  jugerum  &    '   deduccnda)  tranfimifit  ad 


1  Zelophchadum 
primogenitum  1  f 
nomine  fortis  du- 
plicis,  &  ;  qiiin- 
quejugerum,  &  -\ 
ut  ad  cohaeredem 
demortui  fine  pro- 
le  fratris*  Et.  ad 
Zelophchadum,  ut- 
pote  egrejfum  ex 
AEgypto,  attine- 
bant  4j.  I 


2    Anonym. 

1  &  h 
qui  exegrefi- 
Jis  eX  AE- 
gypto,  & 
mortuus  Ji- 
ne  prole  in 
defierto.  Is 
ad  patrem 
portionem^ 
jugerum  &  j 
remifit. 


3   -' 

l    &    h   & 

'?  5  juge- 


& 


4  Anonym. 
\  &  h  & 
\  5  jugerim 
&    s. 


5    Anonym. 


6  Anonym. 
s  &  s  & 
\  5 

&'h 


7  Anonym. 

i  &   h    & 
i  sjugerum 


Mahla. 


Noah. 


Hoglah. 


Milcah. 


Thirza. 


Sic  quicquid  per  Zelophchadi  nomen  deducen- 
dum  erat,  iive.  pars  primogeniturae  duplex  (quae 
pro  binis  fortibus  hic  accipitur  feu  funiculis)  & 
pars  illa  fexta  fraternae  haereditatis,  &  ipfius  Ze- 
lophchadi  portio,  qua  ex  egreflis  ex  AEgypto  e- 
rat,  ad  quinque  filias  nomine  quatuor  funiculo- 
rum  devenere.  Atque  ita  intelligunt  illud,  T)a- 
bis  eis  poffejfionem  inter  patruos  earum,  in  Nu- 
meris,  &  T)edit  eis  pojfefifionem  fieu  haeredita- 
tem  inter  patruos  earum,  in  Jofua.  Haec  mens 
plerumque  magiftrorum.  Salomon  Jarchius  ad 
Jofuae  XVII.  de  partibus  hifce  quatuor,  h\D  pbn 

ansao  wnrt  \ya  ^sbi  onsa  wm  rrnty  frrax 
fffib  vax  nsn  toei  vns  aj;  lpVn  rixn  npVinj 
trp^n  w  Vou  mm  rvrwi  anso  wxvo  sin  aj 
hoj.  -q-ied  naw  ano^  tc*  pbn  ZDr\b  rvft  -nj;i 
sto  *ma  utvoi  na«  -p  lpbno  nbnj  iVoji  n^a, 
Tars  paterna,  qui  ex  egrefifis  erat  ex  AEgypto, 
&  juxta  recenjionem  eorum,  qui  egrejfi  fiunt  ex 
AEgypto,  diftribuebatur  telltts.  Tars  item  ejufice 
cum  Jratribus  fiuis  in  bonis  Hepheri  patris,  qui 
itidem  ex  egrejfis  ex  AEgypto  erat.  Et  in 
hifce,  quoniam  primogenitus  erat,  duplex  ad  eum 
pars  attinuit.  Quin  etiam  erat  eis  pars  e  bonis 
patrui  fiui,  qiti  obiit  in  deferto  fine  prole  ':  & 
accepere  haereditatem  in  ejufice  parte.  Sic  di- 
cunt  magiftri  noftri  in  tit.  Baba  Bathra.  Vide 
Gemaram  Babyloniam,   ad  dittum  tit.  fol.  117, 


118,  &  119.  &ibi  adnotata,  praeter  Hierofoly- 
mitanam  ad  eundem,  fol.  x6.  col.  1.  Certe 
in  Mifna  ejufdem  tituli  alia  eft  partium  harum 
diftributio,  &  duntaxat  triplex,  patrui  in  deferto 
fine  prole  mortui  ratione  non  habita.  Capite  VIIL 

ibi  kgitur,  nVma  crpVn  r-vihw  -hm  nnsVs  nua 
rns  a;  ipVni  ansa  ^xv  aj;  tvrw  \tv2h  pVn 
apbn  vw  _  hm  niDa  r-nnun  nsn  wn,  Filiae 
Zelophchadi  tres  partes  jure  haereditario  ac- 
cepere,  partem  patris  fiui,  qui  erat  ex  egrejfis  ex 
AEgypto,  &partem  ejus  quae  ad  eum  Jjf>ec7abat 
cum  fratribus  in  bonis  Hepheri.  Et  jure  pri- 
mogeniturae  accepit  partem  duplicem.  De  qua 
re  videfis  Sepher  Siphri,  col.  90.  "Tefiktha  Zo- 
tertha,  fol.  60.  col.  2.  Midbar  Rabba,  fol.  28 1. 
col.  J.  Jarchium  ad  citatam  proxime  antea  Ge- 
maram  Babyloniam,  atque  eundem  &  Rabbi  Nif- 
fim  ad  Alphefium,  part.  3.  fol,2i5.  Halacoth 
Gedoloth,  fol.  106.  col.  4.  R.  Aaron  Aben 
Chiim  in  Corde  Aaronis,  fol.  99.  praeter  Oba- 
diam  Bartenorium,  &  Rabbi  Jom  Tob,  ad  Mif- 
nam,  tit.  Baba  Bathra,  cap.  VIII.  fol.  49.  b. 
Adde  Jo.  Drufium  ad  Jofuae  XVII.  qui  ab  om- 
nibus  diflentit.  Sed  ab  iis  etiam  quae  de  filia- 
rum  jure  haereditario,  atque  harum  quinque  in- 
primis,  tradidimus  ex  veterum  fcitis,  diflbnum 
nimis  eft  illud  Jofephi,  lib.  IV.  cap.  VII.  ubi 
Mofem  fcribit,  fucceflionem  in  patemam  haere- 

ditatem 


59 


M    L  E  G  E  $     E  B  R  AE  0  RU  M.       60 


ditatera  puellis  hifce  ita  tantum  permififie  u 
uA>\vc\  TTie  ovvgik&v  tS>v  ^uAeT&Ti',  fi  ctuquam  ex 
tribulibus  nubercnt.  h  Si  i|  h"m»;  yt^ivm  iiin 
tpu/\n£,-Tiv  xArifOv  iv  tti  im.T->yx,  ?tA?  ng.Ta,\nrsiv, 
Si  vero  viris  ex  alia  aliqua  tribu  in  uxores  du- 
cerentur,  hacreditatem  in  fua  trtbu  relinquerent. 
Ac  fi  fucceflio  earum  haereditaria  a  nuptiis  ita 
pependiflet.  Quin  inde,  inquit,  juAvnv  htgx?eiw 
xAji-dv  ev  T»  •ma.Tzyij  ipuAvi  o\irnz^a.Tj,  Ut  uniuf- 
cujufque  haereditas  in  paterna  tribu  maneret, 
confiituit.  Non  perpetuo  manerent,  ut  recentior 
Jofephi  interpres ;  quod  etiam  receptae  magiftro- 
rum  de  ea  lege  Numerorum  ultimo  tradita  fen- 
tentiae  adverfatur,  ut  videre  eft  fupra  cap.  XVII. 
Depravatum  eft  a  librariis  Zelophchadi  nomen  in 
Orophatim  apud  Ruffinum  veterem  Jofephi  in- 
terpretem.  ~S,a.XttcLtih^  is  dicitur  Jofepho,  quod, 
ut  fieri  amat,  ita  degeneravit.  Ex  Jofepho  tan- 
tundem  de  filiarum  nuptiis  habet  Zonaras  tomo 
primo. 

C  A  P.     XXIV. 

De  exhaeredatione  hherorum  feu  fra- 
trum,  atque  haeredibus  infiituendis 
ahter  ac  ius  exigebat  commune.  Et 
de  libera  bonorum  ahenanone,  ejufque 
temperamentis,  ac  rejlitutione  in  ju- 
bdaeo. 

T  A  ex  Lege  Sacra  liberi  haeredes  etant,  ut 
nuda  exhaeredationis  formula  haereditas  eis 
praedudi  nequiret.  Si  igitur  pater  pronunciarat, 
five  verbo,  five  fcriptis,  Filius  meus  N.  unv  ah 
vfiX  ~D'y,  exhaeres  eflo  inter  fratres  fuos,  plane 
irritum  erat.  Quod  itidem  dicendum  de  ejuf- 
modi  pronunciato  de  filiabus,  fratribus,  duplici 
primogeniti  forte.  Id  quod  habent  ex  commate 
1 1  Num.  XXVII.  ubi  lex  de  haereditatibus  fer- 
tur,  ut  fit  ea&Q  npTlV,  in  decretum  judicii.  De 
qua  re  optime  Rabbi  Bechai  ad  Numeros,  fol. 
193.  col.  2.  praeter  Maimonidem,  halach.  Ne- 
chaloth,  cap.  VI.  &  in  More  Nebochim,  part. 
III.  cap.  XLII.  Mifnam,  tit.  Baba  Bathra,  cap. 
VIII.  Gemaram  Babylon.  ibid.  fol.  126.  &  ad- 
jectos  commentarios.  Scilicet  formulam  hujuf- 
modi  legi  plane  adverfam  efle  fcribunt.  Quin 
fl  quis  alius  praeter  aJiquem  ex  eis,  qui  ex  lege 
haeredes  funt,  inftituatur  haeres,  irrita  eft  hujuf- 
modi  inftitutio.  Atque  huc  trahunt  illud  Pro- 
verb.  XI.  17.  "HDK  "\~mj  "Oiy,  <Qui  turbat  pro- 
pinquum  fuum,  eft  crudelis.  At  fi  exhaeredati- 
onis  formula  ejufmodi  fit,  ut  fimul  accedat  in- 
ftitutio  haeredis  qui  ex  eis  fuerit  qui  ex  lege  hae- 
redes  funt,  eam  valere  volunt  fi  fiat  a  moribundo 
feu  aegroto,  quem  jno  ■y~W  vocant  ;  minime 
vero  fi  ab  eo  qui  *0"O  feu  corpore  c&fano.  Quin 
corpore  fanus  fine  fcripto  &  traditione  rem  fae- 
pius  non  rite  alienabat.  Ex  ipfa  vero  vocis  dun- 
taxat  vi,  ceu  e  teftamento  fine  fcriptis,  voluntas 
moribundi  rata  habebatur.  Unde  folenne  illud 
habent,  aniDQDl  D^iniO  JPO  3Dty  nat,  Verba 


ejus  qtii  aegrotus   decumbit    tantundem  valent 
quantum  ea   quae  fcriptis  mandantur  &  tradun- 
tur.      Et    de   diftinctione   hac     aegroti   Sc  fani 
vide  locos  jam  citatos,  &  Maimonidem,    halach. 
Zichia  Vemithna,  feu  de  dominio   &  donationi- 
bus,  cap.  XII.     Veluti  fi  cui  tres  fint  filii,  Sime- 
on,  Reuben,   Lcvi,    is  moribundus  feu  aegrotus 
tcftamento,  quod  'pTVH,  id  eft,  ipfum  vocabulum 
iSteAijc*!»  appellant,  Reubenum  inftituat  haeredem 
hac  verborum  fornvila,  ij^  ~~)b~0  UttTT  \np1K"l* 
Reuben  filius  meus  haeres  mihi  ejlo  ante  omnes 
filios  meos,  aut  rch  i$B~\  fttccedat  mthi  folus  : 
caeteri    hac  inftitutione  rite  fatis   exhacredes  fi- 
unt.     Nam  fas  efle  haeredes  pro  libitu  ita  infti- 
tuere,  ex  eis  qui  ex  lege  cohaeredes  forent,  elici- 
unt  exilio  Deut.    XXI.    16.  Aduencritque  dies, 
quo  divifurus  eft  hacreditatem  filiis  fuis,    ac  ft 
haeredum,  modo  ex  filiis  illis  feu  liberis  fumpti 
fint,  inftitutio  libera  patri  permitteretur.     Quod 
etiam   ad  fratres  extendunt.      Et  Siracides,  cap. 
XXXIII.  23.  Indie  confummationis  dierum  vitae 
tuae,  &  in  tempore  exitus  tui,  difiribue  haeredi- 
tatem  tuam.     Videfis  Maimonidem  in  Tirufh 
Mifnaioth,  ad  tit.    Baba  Bdthra,    fol.  1S4.  b. 
Hinc  regulam   tradunr,  *ch  umnV  %>'  D"!X  !'S 
ttnvn  \Q  r-iwrpn  nipy1?  s-^Vi  mV?  *tth  yvuj,  Ne- 
mopotefi  alium  infiituere,  praeter  eum  qui  ex  eis 
efi,  ad  quos  haereditas   jure   communi  jpeffat ; 
ntc   haereditatem  ab  haerede  funditus   tollere. 
Nempe  ad   eum,   qui  haeres   omnino    non  eft, 
transferre.  Id  quod  intelligendum  eft  nttJYV  \w\i~ij 
feu  nomine  haercditatis.     Videfis  Ezech.  XLVl. 
16.     Atqui  runo  \wh~\,  feu  nomine  donationis 
licitum  habebatur  domino,  five  fano   corpore  five 
aegroto,   libere    patrimonium  quodcunque  alie- 
narc,  atque  ita  per  confequens  etiam  liberos  ex- 
haeredare.  Nimirum  njnon  1J1QQ  \~\h  0"l*a  r\~  ttfl 
PiStW  1.6  h~h,  Unicuique  facultas  eft  fubfiantiam 
fitajn  donatione   transferre,    cuicunqte  voherit ; 
quae  verba  funt  Jarchii  citato  Gemarae  Bab.  fo- 
lio,    R.  Obadiae  Bartenorii  ad  didtam  Mifnam, 
§.  5 ,   ac  magiftrorum  paflim.     Atque  adde  hic 
inftitutam  Ifmaelitarum  litem  corarn  Alcxandro 
Magno,  quam  habemus  fupra  capite  tertio.   Ve- 
rum  fi  fiUorum  alicui  non  inftitutione  (ut  diftum 
eft)  fed   donationis  inftrumento  donaverat  patef 
totam  fubftantiam  fuam,    donatio  ea  non  alitef 
valuerat,  quam  ut  is  caeterorum  partes  pofiideret 
velut  curator,  tutor  feu  I^T^OTr©-,  fuam  tantum  ut 
dominus.      De  qua   re   confulas    Maimonidem, 
halach.     Zichia  Vemithna,  ■  cap.  VI.    Caeterum 
antelegem  de  haereditatibus  latam,  haeredemin- 
ftituere  fas  erat  etiam  qui   fanguine  conjundtus 
non  erat.  Quod  elicitur  ex  Genef.  XV.  %.     Ubi 
Abraham,   En  mihi  non  dedifii  Jl-men,  &  ecce 
filius  domus  meae  haeres  meus  efi.    Qucd  de 
Eleazare  Damafceno,   Abrahae  oeconomo,  pro- 
nunciatum  a  Numine  quidem   interdicitur,    nori 
quod    ejufmodi   inftitutio   aJias   illicita  eflet,  fed 
quod  ab  Abraha  eam  fieri  noluerit.     Atque  haec 
intelligenda  funt  de  bonis  religionefeu  voto  fo- 
lutis.     Quomodo  vero,   ubi  votO  damnarat  quis 
fua   bona,    adeo  ut  quicquid    in  filii  feu  fratris 
commodum  cedere  pofler,    id  facrum  cfle  vellet 
(quemadmodum,  inEvangelio,  filius  quicquid  iri 
patris  commodum  ex  fiiis  eedcret  rebus,  cfle  vo- 

luit 


6i 


De   S 


UCCESSIONIBUS 


62 


Iuit  Corban,  ut  ita  praecepto   honorandi  paren-  divinum  oraculum,  tribus  filiis  diftribuit.     Semo 

tes  folveretur)   exhaeredatio    quaedam   etiam  fe-  fcilicet  primogenito  plagam  orientalem,    feu  to- 

queretur,    alibi    oftendimus.     Nam    ea  res  non  tam  ferme  Afiam  quae  feptentrionalior  non  eft  ; 

tam  ad  fucceffionis,  quam   ad   voti  naturam  &  Chamo,  quicquid  Rhinocorura  AEgypti  &  Her- 

effectum  attinet.     Quae  vero  didta  funt  de  libe-  culis  columnas  in  Africa  interjacet ;    &  demum 

ra  alienatione,  temperantur  &  modum  recipiunt  Japheto,   quicquid  a  Media  (quae  in  Semi]  porti- 

tum  ex  lege  rediriiendi  fde  qua  fupra,  cap.  XV.)  one)  ad  feptentrionem  &  folisoccafum  pertinet, 

tum   ex  Jubilaebrufn,    feu   anni  quinquagefimi,  e&>?  YaSii^w  $  B^eTnnmmp  vvimv,   'Ae/utviav,  'Kw- 

lege  lata  Levitic.  XXV.  10.    atque  aliis  eodem  ^iav   Ylivrov,  Ko/\y_uc,     %    tcus  wzi-mv  x<»OM  <£ 

capite.     Verba  funt,    Jubilaeus   iUe  vobis  erit,  vriam  hn%  'Itw-AiW,  9  TaT^aSv,  cIo--mWa<  te  <t  KsA- 

&  redibitis  qutfque  ad pojfefjionem  fuam,  &  quif-  tiQ^Ioa  $  Auo-eroW,  Ufque  ad  Gades  &  infu- 

que  redibit  ad  cognationem  fuam.     Atque  inde  las  Britannicas,  ^Armeniam,  Iberiam,  Tontum? 

intelligendus  Diodorus  Siculus,  lib,  XL.  ubi  ne-  Colchos,  &  ulteriores  regiones  &  infulas  ufque 

fas  apud  Judaeos  fuiffe  ait  to«  iSiyc,  yjw^w;  vnoX&v,  ad  Italiam,  Gallias,  Hifpaniam,  Celtiberiam,  & 

ftu  haereditates  fuas  vendere.    Scilicet  vendere  Lufitanos.  ConfuIe,fivis,  Genef.  cap.X.  Cumau- 


fundum  nilTOX1?  five  in  exeifionem,  id  eft,  ut  a 
venditore  ejufque  pofteris  perpetup  excidatur,  feu 
hf  Qi%o\ooaiv,  ut  Helleniftae>  five  alienatione  nun- 
quam  refcindenda  (de  quo  vocabulo  hic  videfis 
D.  Auguftinum  ad  Levitic.  quaeft.  89,  &  90.) 
fas  non  erat  ex  lege  di&o  Levitici  capite,  comm 


tem  ad  hunc  modum  teftamento  in  fcriptis  re- 
dadio  haeredes  inftituiflet,  five  S<m  fjjepiWt;  $  ky- 
fgdpcog  SxaStiiJjiv®",  quod  idem  fonat,  e7rava.yvisi; 
dvroic,  thv  ihadrixnv  durS  eafga.yim.ro  «ro-jS^,  lavlco 
■*g.1acrxitov  icec.  tS  b  » 4  B  ^tbs  0577B  ASit/u,,  kv  £ 
%  i.ytjiyJi§y,  Illud  filiis  recitavit,  atque  objignatum 


2  3 .     Adeo  ut  Jubilaeo  quolibet  redire  deberent    fecum    ufque    retinuit  ad  annum   ab    Adamo, 


alienati  fundi  ad  prittios  dominos  feu  haeredes 
eorufti,  idque  quotcunque  intervenirent  alienati- 
ones  mediae.  Quod  item  de  donationibus  in- 
telligunt,  &  de  haereditatibus  in  folidum  ex  padto 
a  fratribus  aliifve  cohaeredibus  poffeffis.  Inte- 
grum  nempe  erat  Jubilaeo  familiae  ercifcundae 
adtiorie  denuo  uti.  Confule  item  Ezech.  XLVI. 
17.  Ad  fucceffionibus  autem  tranfmiffa  lex  ifta 
non  fpectat.  Atque  de  alienationibus  fimplici- 
ter  taiituirt,   nullo   tempore  adjedto,   factis  haec 


MMDXCII.  (ad  Graecorum  calculum)  quo  vitam 
finivit.  Moribundus  autem  rw  ^iaSmzw  dv1S  SiSbine 
tS  2»i/a  tZ  it ^ctir 0TQX.C1)  ifcZ  (c  SzoytXicfLfcp^reJtamen- 
tum  fuum  dedit  Semo,  utpote  primogenito  &pz- 
etate  infgniori.  Atque  ad  veterem  Noachi  tef- 
tamenti  memoriam  fpedtare  videtur  id  quod  de 
eo  habet  Achmed  Ben  Magad  aftronomus  & 
geographus  Arabs  MS.  ubi  ait,  genus  humanum, 
exemplum  Arcae  fecutum,     naves  conftruxijfe. 


rer  rantuin,    nunu    Ltiiijjuic   du;cci.u,    iacus  nacc  ..»    .               «                    ». 

capienda.     Etenim  fi  in  fexaginta,   verbi  gratia,  rwJtai/l  «uur*.  ?             ^!)  ^a^,  «jusa, 

annos  (fine  dolo  malo)  quis  fundum  emiffet,  Ju-  "             ".>".-'"                         .           "  * 

bilaeo,    qui  citra  temporis   adjefti  finem  inter-  *Ja^L9Col  t>^\  c^J  j,yk^    .^J\ 

veniret,    reftitutio  venditori  aut  haeredibus  ejus  I        )             "             w*"    Qr                  -w 

non  fiebat.      Maimonides,  halach.  Semita  veju-  In   unoquoque  litore  maris  per  omnia  climata, 

bdl,  cap.  XI.  nX2'P  fWX  XXN3  X2W$h  im©  13ian  quaefcilicet  diflribuerat  Noachus  filiis  fuis  Ja- 

'rifiin  1«  DHO  "lDQ3n  13*I  kVs  Vnm  inn  ]W  ^ra  pheto,  &  Semo,  &  Chamo.     Circumfertur  etiam 

niTOS1?,  Si  quis  agrum  fuum  in  annos  LX  ven-  Teftamentum   XII.    patriarcharum,    fcu  filiorum 


diderit,  non  reftituitur  in  Jubilaeo.  Scilicet  noii 
redit  in  Jubilaeo  quid  praeter  rem  abfolute  ven- 
ditam,  aut  veflditam  in  excifionem.  lbi  &  ca- 
pitibus  irifequentibus  caetera,  quae  ad  hanc  rem 
attinerit,  frifius  habes.  De  eadem  confulas  eti- 
am  'titulum  TalmudiCOm  fyty,  feu  de  rerum 
defiimatione,  cap.  fl,  '&  VI.  AddeD.  Thomam, 
1,  2.  quaeft.  105.  art.  2.  ad  tettivlm  argumen- 
tum.  De  initiis  autem  Jubilaeorum,  &  eorum 
periodo  atque  obfervatione,  Videfis  eundem  Mai- 
monidern,  citata  Halacha,  cap.  X.  &,  praeter 
obvios  arinalium  Cbnfarcinatores  fub  ipfius  xAn^a- 
<%ioA  feu  haereditariae  affignationis  tempore,Jo- 
fephum  Scaligerum  de  Emetid.  Temp.  lib.  V. 
fol.  3  5  3-  &  VII.  fol.  757.  Jacobum  Capellum 
in  Hift.  Sacra  &  ExOtica  fub  annis  mundi  2549, 
&  3382.  Dionyf.  PetaVium  de!Dodtrina  Tem- 
porum,  lib.  IX.  cap.  27.  &  Toftatum  ad  Levitic. 
XXV.  quaeft.  9-  &  feqq-  &  ad  Rttth  cap.  IV. 
quaeft.  9.  &  Pctrum  Cunaeum  de  Republica 
Ebraeomm,  lib.  I.  cap.  II,  &  VI.  DeTeftamenti 
autem  libeta  apud  Ebraeos  antiquifflmos,  feu  po- 
tius  apud  eorum  majores,  fadtione,  teftimonium 
eft  vetuftum  in  Eufebii  Chronicis  &  apud  Geor- 
gium  Cedrenum,  ubi  Noah,  velut  orbis  terra- 
rum  dominus,  eam  ^ld,  d&ov  x?^f^v>  juxta 


Jacobi.      Sed  id  plerumque  monita,   hiftoriolas, 
aut  gnomas,     nullibi  bonorum  feu  poffeffionum 
legata   compleclitur.      In  Micropresbytico  habe- 
tur,  &  tum  in  bibliotheca  patrum  Margarini  Bi- 
nii  tum  in  editione  Colonienfi.     Sed  de  eo  obi- 
ter  animadvertere  liceat,  ex  Graeco  verfum  effe, 
ac  commentum  Graeculorum  aliquot,  qui  regno 
facerdotium  anteftare  (neque   is   morbus    recens 
natus  eft)   inprimis  voluere,    &   ab   Ebraeorum 
genio  fatis  efle  alienum.     Obferva  illud  in    tef- 
tamento  Judac,  Et  nunc,  filii,  diligite  Levi,  ut 
permanedtis ;  &  non  ejferamini  fiiper  ipfum,  ut 
non  dijpereatis.     Mihi  dedit  dominus  regnum, 
&  illi  facerdotium,  &  Judae  regnum,  &  Jubje- 
cit  T)eus  regnum  facerdotio.     Mihi  dedit  quae 
in   terra,   iUi   quae  in  coelis  :    ut  fupereminet 
coelum  terrae,  ita  fupereminet  T>ei  facerdotium 
regno  quodeft  in  terra.     Alia  ad  hunc  fere  fen- 
fum  in  teftamentis  Reubenis,    Simeonis,  Neph- 
thalim,  alibi,  in  illo  libello  Occurrunt.     At  vero 
non   folum  regibus  ipfis,  atque  etiam   confeffui 
magno  LXXI   virorum  feu   Sanhedrin  Hagedo- 
lah  didto,    fed  etiam  eonfeflibus  minoribus  fub- 
jiciunt  totum  genus  facerdotale,  atque  etiam  ip- 
fum  pontifieem   maximum,   Ebraeorum  magiftri, 
iique  vetuftiffimi,  ut  videre  eftin  GemaraHiero- 

folym. 


6%       Ad    L  E  G  E  S     E  B  R  AE  0  RU  M.      6\. 


folym.  ad  tit.  Sanhedrin,  cap.  II.  fol.  19.  col. 
4.  &  apud  Rabbi  jom  Tob,  ad  cundcm  tit.  fol. 
56.  b.  alibi.  Addc  Mifnam,  tit.  Middoth,  fcu 
de  menfuris  templi,  cap.  V.  ubi  quinam  (accr- 
dotali  fun&ioni  idonei,  quinam  ob  vitia  five  cor- 
poris  five  natalium  idonei  non  fuerint,  judicafe, 
ad  confcfiiim  illum  magnum  attinuilfe  liquet.  Sed 
magnus  ille  confcflus  plerumque  tam  ex  facer- 
dotibus  ac  Levitis,  quam  ex  aliis,  optimo  jure, 
Ifraclitis  conflari  folebat ;  ita  tamen  ut  fi  nec  fa- 
ccrdos  nec  Levita  cooptaretur,  numerus  LXXI 
Ifraelitarum  ejufmodi  fatis  idoneus,  qui  omnimo- 
da  judicia  in  co  exerceret,  atque  de  graviflimis 
reipublicae  negotiis  deliberaret,  haberetur.  Mai- 
monidcs,  a;I  veterum  placita,  halach.  Sanhedrin, 
cap.  II.  w*h-\  am  rhru  p-in:ra  rwrh  mxai 
isso.  t^V  cski  n^iVi  oyron  h»  nsai  idww 
"inio  m  nn  cy  bxrw  oVd  rai  h^a,  Oportet 
■ut  Jint  in  confffu  magno  facerdotes  &  Levitae, 
juxta  id  quod  fcriptum  ejt,     Deut.   XVII*   9. 

ET    VENIES     AD   SACERDOTES     LEVITAS,    &C    At 

Ji  ex  illvs  nulli  fint  omnino,  fed  totus  confffus 
ex  Ifraelitis  conftiterit,  confeffus  eft  fatis  legi- 
timus.  Et  de  facerdote  &  judice,  quorummen- 
tio  in  commate  12.  ejuldem  capitis,  vide  Sixti- 
num  ab  Amama  in  Antibarbaro,  lib.  I.  pag.  1 3  o,  & 
lib.II.  p.5  87.  Ut  teftamentum  autem  patriarcharum 
ita  di&um,  in  ecclefiam  occidentalem  primo  adfer- 
retur,  in  caufa  fuere  Joannes  Bafingftochius, 
archidiaconus  Leiceftrenfis,  &  Robertus  Capito 
epifcopus  Lincolnienfis.  Ille  fub  anno  MCCXLII. 
idem  Athenis,  praeter  alia  occidentalioribus  tunc 
incognita,  latere  indicavit  epifcopo  Lincolnienii, 
qui  in  Angliam  ut  adveheretur  curavit,  &  e  Graeco 
in  Latinum,  non  fine  opera  Nicolai  Graeci,  qui 
Abbati  fancti  Albani  a  facris  crat,  tranftulit.  Mat- 
thaeus  Paris  in  Henrico  rege  III.  Hic  magifter 
Joannes  (de  S3afmfieftej9)  intimaverat,  inquit, 
epifcopo  LincoJnienfi  Roberto,  qitod  quando  Jiu- 
duit  Athenis,  viderat  &  audierat  ab  peritis 
Graecorum  dofioribus,  quaedam  Latinis  incog- 
nita  ;  inter  quae  reperit  XII.  patriarcharum,  fi- 
liorum  videlicet  Jacob,  Teftamenta.  Quaecon- 
Jiat  effe  de  Jubftantia  bibliothecae,  fedper  invi- 
diam  Judaeorum  dudum  fuiffe  abfcondita,  prop- 
ter  manifefias,  quae  in  eifdem  patent,  Chrifti 
prophetias.  Unde  idem  epifcopus  mifit  in  Grae- 
ciam  -,  &  cum  ea  habuijjet,  tranftulit  de  Graeco 
in  Latinum  frmonem,  &  quaedam  alia.  At- 
que  alibi,  Nec  tempore  B.  Hieronymi,  vel  alicu- 
jus  fanEii  interpretis,  ad  notitiam  Chriftiano- 
rum,  machinante  Judaeorum  antiq  uorum  malitia, 
potuit  quomodolibet  devenire.  Et  videfis  Micro- 
presbyticon,  pag.  615.  At  certe  Origeni  in  Ho- 
milia  XV.  in  jofuam,  &  Procopio  Gazaeo  ad 
cap.  XXXVIII.  Genefeos,  mentio  fit  hujus  libel- 
li.  Leclor  judicet,  &  digreffiunculae  benevole 
det  veniam. 

C  A  P.     XXV. 

De  fuccejjione  fifci,  feu  haeredibm  morte 
clamnatorum. 

SUCCESSIO  fifci  abfque    paucis   dc  ju- 
diciis    capitalibus   praelibatis  fatis  intelligi 


nequit.  Judicia  capitalia,  fivc  cOtum  qui  qua- 
druplici  illo  ultimi  fupplicii  genere,  iapidatione, 
combuftione,  ftrangulatione  ac  gladio,  damna- 
bantur,  exerceri  folcbant  aut  a  confcffibus  XXIII 
virorum,  quorum  unicus  erat  in  urbe  ac  oppido 
quolibet  infigniori,  ac  Hierofolymis  bini  (utcun- 
que  de  numero,  nefcio  quo  aut  unde,  judicuni 
feptenario  5(0.6'  lvj.^nv  tivMv  feu  per  urbes  prae- 
ftituto,  praetcr  duos  ex  Levitis  miniftroSj  verba 
faciat  Jofephus,  lib.  IV.  Archaeblog.  cap.  VIIL 
de  quo  item  monuimus  fub  fine  cap.  XXIV.) 
aut  in  magno  illo  LXXI  virorum,  quem  pTtnJD 
r6run,  Sanhedrin  Hagedolah  vocant,  id  eft,  in 
confeffu  feu  confiftorio  magno,  in  Liskat  Ha- 
gazith,  poft  templum  conditum,  fcu  conclavi  la- 
pideo,  ad  feptentrionalem,  introeunti  templum, 
plagam  haberi,  florente  Ebraeorum  republica, 
folito  ;  aut  a  regibus  ipfis,  cum  feorfim  ac  foli 
jurifdi&ionem  cum  imperio  exercebant,  de  qua 
re  in  libris  Regum  non  infrcquens  mentio.  E- 
tenim  &  ipfi  reges  interdum,  faltem  eorum  non- 
nulli,  etiam  locum  habebant,  ut  principes,  in 
confeffu  magno,  cui  primus,  ut  princeps,  quem 
lN*iJJ/J  appellant,  praeerat  Mofes.  Eo  fcilicet  im- 
perante,  confelfus  ille  natales  habuit,  ut  videre 
eft  Num.  XI.  1 6.  Et  decantatum  illud,  xh  "ha 
inix  pJT  t^Vi  p,  Rexnon  judicat,  nec  judicant 
ipfum,  quod  occurrit  in  Mifna,  tit.  Sanhedrin; 
cap.  II.  &  tit.  Horajioth,  kxs.de  fententiis  con- 
fejfuum,  cap.  II.  fpeftat  ad  citeriora  fecula,  feu 
ad  tempora  Alexandri  Jannaei  regis,  five  ad  re- 
ges  qui  familiae  Davidicae  non  erant,  quos  re~ 
ges  lfraelis  nuncupare,  &  a  vetcribus  familiae 
Davidicae  eo  nomine  diftinguere  folentj  ut  do- 
cetur  in  Gemara  Babyionia,  ad  tit.  Sanhedrin, 
cap.  II.  fol.  1 9.  a.  Et  de  hifce  vide  Maimoni- 
dem,  halacha  Melachim,  feu  de  regibus,  cap.  III. 
Et  de  confeffu  illo,  atque  jurifdi&ione  Ebraeo- 
rum  regia,  nos,  Deo  volente,  fufius  in  libris  de 
confeflu  illo  infcriptis,  ubi  de  ejufce  natalibus, 
qualitate  eorum  qui  rite  in  eum  adfcifcebantur, 
adfcitorum  dignitate,  jurifdiftione,  imperio,  loco, 
continuatione,  confidendi  tempore,  aliisj  finequi- 
bus  in  veteri  Judaicarum  rerum  ftatu  plane  coc 
cutimus,  agitur.  Capitalium  autem  criminum 
aliaerant,  quae  praefcriptis  in  Pentateucho  legi- 
bus  morte  pledtebantur,  veluti  homicidia,  adul- 
teria,  &  quae  funt  id  genus  caetera  ;  alia  quae 
laefae  majeftatis  erant,  ut  perduellio  in  prin- 
cipem,  quae  ultimo  item  fupplicio  ple£tenda, 
cx  lege  Jofuae  data,  cap.  I.  comm.  ult.  Qui 
rebeUis  fuerit  ori  tuo,  &c.  morte  pleEiatur.  Tan- 
tum  age  fortiter  &  ftrenue.  Quando  vero  ori 
feu  decreto  principis,  five  in  principem  rebellis, 
ex  lege  illa,  mortis  teus,  quando  minime  eflet 
(nam  de  ea  re  diftin&ionem  egregiam  ex  poftre- 
mis  illis  verbis,  ad  majorum  mentem  &  mores 
patrios  explicatis,  afferunt  magiftri)  difceptandi 
locus  hic  non  eft.  Hoc  interim  advertendum, 
quamplurima  quae  in  judiciis  receptifque  gentis 
fententiis,  tum  de  hac  re  tum  de  aliis  habentur, 
non  folum  lege  fcripta,  fed  etiam  moribus  ilvc 
traditionibus  a  Mofe  receptis,  quas  rwth  noVt 
^JDQ,  Traditiones  Mofaicase  Sinai  receptasap- 
pellant,  &  legibus  fupcrinductis  feu  a  confeflu 
magno  fancitis  atque  ab  univerfiate  populi  majo- 
reque  ejus  parte  (quae  eadem  ipfa  eft,  notione' 
M  civili) 


De  SuccEssroNiBus, 


66 


civili)  in  ufum  admiffis,  nec  vero  legi  fcriptae 
adverfis,  fubniti ;  quod  explicatius  etiam  in  diftis 
de  confeflii  magno  libris  aperimus,  atque  hic  mo- 
nemus,  ne  turbetur  nimis  interea  ledor,  ubi  quid 
in  receptiffimis  moribus  gentis  repererit,  cujus  in 
lege  fcripta  ne  veftigium  quidem  fuerit  relidtum. 
Ne  fpecimen  hic  defir,  advertas  quod  legitur  Ez- 
rae  X.  8  de  cdi&o  ad  accerfendos  in  conventum 
omnes  qui  duxerant  uxores  exteras :  Et  omm* 
qui  nan  veniret  intra  tres  dies,  onwn  nsyi 
Htf  ljn  73  Din1  DUptm,  jttxta  conjilium  prmcipum 
&  feniorum,  anathemati  fiubjkiatur,  aut  aufe- 
tetur  omnis  fabftantia  ejus.  Quod  ex  fuperin- 
duclo  fancito  temporali  vim  habuit.  Jam  vero 
de  fifci  fucceffione,  feu  de  morte  damnatorum 
bonis,  dicimus  ;  ubi  quis  ob  ea  quae  five  in  Nu- 
men  ipfum  commifla  tantum,  veluti  blafphemi- 
am)  nam  ea  morte  luebatur,  ut  videre  cft  apud 
D.  Matthaeum,  XXVI.  65,  &  66.  &  in  Mifna, 
tit.  Sanhedrin,  cap.  IX.  fub  finem)  five  in  mu- 
tua  civium  officia,  veluti  homicidia,  adulteria, 
aut  ejufmodi  alia,  ultimo  plexus  eft  fupplicio, 
bona  haeredibus  five  ob  fanguinem,  five  unde 
vir  (ut  oftenfum  eft)  fuccedcntibus  tranfmittcnda ; 
extra  fcificet  fpeciem  bonorum  civium  urbis  feu 
univerfitatis,quam  niTOH  ^,urbem  incultum  ex- 
traneum  impuljam  feu  pellecJam  nuncupant. 
Nam  horum  bona  exlege  facra,  Dcut.  XI! I.  13. 
comburenda  erant.     Unde  Maimonides,  dnCO 

jh  m  unn  "*<©j  DmttnvV  w  naiwa,  Bona 
eorum  comturenda  erant,  nec  ad  haeredes  tranf 
miitenda,  ficut  cacttrorum  qui  ex  jadicio  forenfi 
morte  plexi.     Videfis  eum  More  Nebochim,  part. 

III.  cap.  XLI.  &  halach.  iy  cap.  IV.  Qui  au- 
tem  velut  privati  tantum,  non  ut  pars  urbis  feu 
univerfitatis  ita  damnatae,  criminis  hujufmodi  e- 
rant  rei,eorum  etiam  in  bona  haeredes  fuccedebant. 
At  vero  ubi  perduellionis  in  principem  reus 
quis  eodem  affecrus  eft  fupplicio,  bona  ejus,  ut 
haeredi  fifco  cedebant.  Ita  intelligo  illam  fen- 
tentiam  Rabbinis  receptam,  quae  traditur  in 
Gemara  Babylonia  ad  tit.   Sanhedrin,  cap.  VI. 

fol.  48.  b.  \mn  iirii  irroru  nirfra  unn  nn 

fiitfnv'?  fnTOJ  H  n\3,  Traditio  eft  Rabbinica, 
ubi  regni  caufa  capite  quis  pleclitur,  bona  ejus 
regi  (feu  fifco)  cedere ;  ubi  vero  per  confijfum 
judicum,  bom  ejus  ad  haeredes  tranfmitti.  Sen- 
tentia  R.Jehudae  adjicitur,  qui  etiam  utraque  in 
ipecie  haeredes  fuccedere  voluit :  fed  ibidem 
mihi  fatis  confutatur.  Vir  doctiffimus  eft,  qui 
nij70  ''jnn  hic  vertit,  qui  regiojujju  occifi  funt : 
alter,  a  rege  occifi.  Neutrum  omnino  placet. 
Nam  ita  innuerct  ifte  locus,  non  folum  regio 
judicio  damnati  ultimo  fupplicio,  five  ob  cri- 
men  laefae  majeftatis  five  ob  aliud  quod  capi- 
tale,  bona  fifco  applicari ;  fed  &  judicio  confef- 
fuum  mortc  plexi,  ob  pcrduellionis  feu  laefae 
majeftatis  crimen,  bona  ad  haeredes  tranfmitti ; 
quod  nimis  ab  eo,  quod  veri  eft  fimillimum,  dif- 
fonum  eflc  videtur.  Certe  nij70  regnum  fo- 
nat,  &  nij7Q  VP"<  0CClfi  Ce-H  morte  plexi  ob  reg- 
num  ;  quod  de  perduellionis,  contumeliarum  aut 
maledicentiae  in  regem  poena  capiendum.  Et 
\n  no.  yr\r\capite  plexum  ex  judicio  confejjm 
intellige»,  pro  eo  qui  ob  alia  crimina  in  mutua 
eivium  officia  morte  pledtj  folebat ;  quoniam  ju- 


re  ordinario  de  eis  cognofccbant  tribunalia,  ut 
extraordinario  feu  regio,  quod  fieri  fatis  amat, 
juffii  cognofcebant  de  crimine  laefae  majeftaris. 
Et  moribus  gentis  rcceptum  erat,  ut  qui  eon- 
tumeliis  regem  afficeret,  aut  ei  malediccret,  ca- 
pite  pledteretur.  Unde  illud  in  Gemara  Hiero- 
folymit.  ad  tit.  Sanhedrin,  fol.  20.  col.  2.  n3 
nma  yn  in  m  nijVo  nVpan,  ghticunque 
maledixerit  regi  familiae  Tavidicae,  mortis  reus 
eft.  Etiam  in  illuftri  illo  Nabothi  &  Achabi 
regis  Ifraclis  exemplo  jus  hoc  obtinuifle,  &  fuc- 
ceffionem,  eam  ob  rem,  fifci  agnofcunt.  Vide 
I.  Regum  XXI.  Crimen  eft,  -j^Ql  CzynVs  r~ij-0, 
Biajphemafii,  contumeliis,  maledicentia  affecifti 
T>eum  &  regem.  Lapidatione,  ex  fententia  in 
eum  lata,  plexus  eft :  inde  vinea  ejus  fifco  feu 
regi  ccdebat,  ut  in  facra  hiftoria.  Et  planiifime 
Nabothus  hic  r~ilj70  jnn  regni  caufa  plexits  e- 
rat  ■,  fcd  non  quod  regio  juflu  occifus.  Nam 
adhibitis  teftibus,  utcunque  falfis,  formula  judicii 
-confeflus  urbis  in  qua  habitabat,  non  regii,  dam- 
nabatur.  Nequc  five  Jczebelis  five  Achabi  man- 
datum,  in  iiteris  quas  ad  confeflum  dedere,  in 
judicii  formula  aliud  efFecit,  quam  ut  fceleratiffi- 
mi  judices  ad  tantam  injuftitiam,  praetenfo,  ut 
fit,  principum  nomine,  acccnderentur.  Ideo  ve- 
ro  nij7Q  JVin  erat,  quia  crimen  laefae  erat  ma- 
jeftatis,  feu  in  regem  commifium,  tametfi  fcn- 
tentia  confefllis  plexum.  Unde  ctiam  obfervant, 
blajphemias  in  Teum  adjeftas,  ut  crimen  auge- 
retur ;  at  vero,  in  regem,  ut  vineam  fifcus  cape- 
ret.  De  qua  re  confulas  Gcmaram  Babyloniam, 
loco  jam  citato.     Hinc  Levi  Gerfomides,  I.  Re- 

gum,  XXI.  15.  \rvu22  noVo  to  mra  uio? 
nij707,  Ex  hoc  loco  edifcendum,  bona  eorum, 
qui  regni  caufa  morte  pleSitmtur,  fifco  feu  regi 
ipfi  cedere.  Et  David  Kimchius  ibidcm,  ad  ver- 
ba  illa  Jezebelis,  Surge  &  pojfide  vineam  Na- 
bothi,  pl  VDjJ  17  173J!tf  ^37  r-HtfiT  JiltfV  .TOK 
pttfivn  Dipon  Nlini,  TJixit  id  Jezebel,  ex  caufa 
(feu  nomine)  haereditatis,  quoniam  bona  ejus  ad 
eum  devenere  ex  fntentia  judicii  ;  &  ipfe  locum 
haeredum  occupabat.     Et  ftatim  poftea,  o^nnJty  ^Q 

ipbrai  iizh  17  "itus  Sdi  t<m  noVoV  ,—in'o 
j.^ddj  no7Q  ui-in  noxi  imn  nn  7i  i^mn 
.— no«  n\  ^jaoi  rwnin  h^ddj  fn  r\n  y\nni  17oV 
1D  l'7oi  wrha,  nuJ  inn  \d  onyn  ny^  narx 

ni?  11DQ  un  rrm  ii\  cyrhx  inn  no^  iV^k 
mn"nnj  i7on  nVp  noswDi  aiynv?  f,TDjj  m\ 

Tisin  no7  b  dx  ^Vo1?  vddji  n»i  nVoV  nma 
^snn  nnjn1?  x?x  Q^rha,  nos  j^1?  anVx  noiV 
V7y;  Qui  morte  damnatur  ob  crimen  laefae  rna- 
jejiatis,  tam  is,  quam  quae  fua  funt,  regis  fitint. 
Caeterum  dijfenjiis  eft  inter  magiftros  nojirospiae 
memoriae  de  hac  re.  Et  dicttnt,  eorum  qtti  reg- 
ni  caiifa  morte  pleBuntur,  bona  ftfio  fieit  regi 
cedere ;  eorum  vero  qui  conjejfus  judicio,  ad  hae- 
redes  tranfmitti.  Atque  inde  eft,  quodjjezebel 
jujferit,  ut  teftes  Nabotkum  accufarent  dirarum 
tam  in  regem,  quam  in  T)eum.  Nam  fi  de  T)eo 
fblummcdo  accufajjet,  judicium  ejus  jure  ordi- 
nario  confiejju  judicum  fuifit  permittenditm  : 
unde  &  bona  ejus  ad  haeredes  tranfmijfa  fiuifi- 
fient.  Sed  quoniam  dirarum  in  regem  eft  accu- 
fiatus,  regni  caufi  morte  damnatus  eft.  Qwcd 
fi  objicis,  Cur  igitur  opifs  erat,  ut  T>eus  adjice. 

retur  ? 


*7 


Ad   L  E  G  E  S    EBRAEORUM 


68 


retur  ?  Refpndendum  eft,  non  aliam  ob  cau-  tum  cft,  aut  interminatae  potcftatis  regiae,  quac 
fam,  ouam  ut  celericr  in  eum  fieret  jujlitia,  feu,  in  circumvicinis  gentibus  ufurpabatur,  erat  ali- 
ut  Talmudici  dicunt,  xnnn  1Dl£K,7  ad  augen-  quis  ufus.  In  co  de  Ziba  dominum,  ut  perdu- 
dam  indignatione?n,  ut  legitur  citato  fupra  Ge-  ellionis  reum,  infimulante  nil  aliud  videtur  in- 
marnc  Babyloniae  loco,  ubi  etiam  Salomon  Jar-  nui,  quam  ut,  fi  judicium  poftea  ferretur,  quale 
chius  expreflc  niDVo  \3l~n  intcrpretatur  u^npJW  ferendum  crat,  fi  accufatio  vera  fuiflet  j  tunc  bo- 
wil&l  nn'Q,  eos  qui,  perduellionis  aut  contu-  na  Mcphibofhethi  fifco  applicanda  Zibae  dona- 
meliarum  in  rcgcm  rei,  vitam  regibus  debent,  rentur.  Exempla  id  genus  habentur  hodieque, 
fcu  corum  nomine  morte  funt  afficiendi.  Pcr-  ubi  principcs  ab  hujufmodi  promiffis  pronuncia- 
fequitur  dein  Kimchius  R.  ]ehudac  fcntentiam,  tifque  non  diffimilibus  non  abftinent.  In  alte- 
qua  fifcus  hic  excluditur  ;  fcd  contra  eam,  quae  ro  autem  loco,  quo  partitio  fieri  videatur,  fenfus 
ma<nftris  pro  receptiori  habetur.  Adi  ctiam  Mo-  mihi  alius  plane  eft,  ab  eo  qui  vulgo  recipitur. 
fem  Mikotzi,  Praccept.  Affirmativ.  CXV.  Et  Etenim  partitio  feu  divifio  agrorum  dupliciter 
de  nominc  noba  W~,  confulas  etiamjofephum  capi  poteft  ;  aut  proprie,  pro  divifione  qualis  in 
Scali^erum,  inlib.  III.  Canonum  Ifagogicorum,  familia  ercifcunda,  ieu  in  communi  dividendo, 
219.     Quin  ex   hac  lege  non  fcripta,    feu    ubi  uterque  aeque  rei  pofleflae  eft  dominus  par- 

tiarius  ;  aut  minus  proprie,  veluti  fi  verba  fiant 
de  domino  &  ufufructuario,  de  domino  &  co- 
lono,  emphyteuta,  five  aliis  ejufmodi,  quibus 
praeter  onus  culturae  etiam  emolumentum  cedit, 
integro  nihilominus  domini  jurc  ,•  aut  etiam  de 
domino  &  glebae  adfcriptitio  agrum  colente  at- 
que  inde  viftum  fatis  amplum  obtinente.  Juxta 
primam  fpecicm,  non  eft  cur  putemus  Zibam  Sc 
Mephibofhethum  pro  partiariis,  verbis  Davidis, 
innui.  Juxta  fecundam  vero  dici  id  videtur  a 
Davide,  atque  appofitiffime  ;  ac  fi  cum  revocaf- 
fet  in  memoriam  Mephibolhethus  calamitatem 
domus  Saulis,  &  in  gratiam  cum  Davide  otfen- 
fo  denuo  rediiflet,  dixiflet  rex,  G)uid  plura  de 
ea  re  loqneris  ?  jam  olim  abolita  funt  haec.  Tu 
in  favorem  mihi  reccptus.  Etiam  decrevi  pri- 
dem,  dixi,  pronunciavi,  te  &  Zibam  fervum  tu- 
um  paitiarios  fore  ;  te  ut  dominum,  cui,  ut- 
pote  in  integrum  reftituto,  fubminiftrantur  agro- 
rum  proventus ;  illum  ut  colonum,  glebae  ad- 
fcriptitium,  fervum  agros  colentem,   atque  inde 


pag. 

recepto  more,  explicat  David  Kimchius  illud  II. 
Samuelis,  IX.  7.  ubi,  mifericordia  ac  bcnignitate 
ufus  erga  domum  Saulis,  David  refiituit  Mephi- 
bofhetho  Jonathanis  filio,  ac  Saulis  nepoti,  lati- 
fundia  Saulis.     Scilicet  fifco  applicata  fuifle  ea, 

nnfen  Dnma  vn  hy&w  nm  nBQiu^iy,  quoni- 
am  Ifibojhetkus  &  domus  Saulis  rebclles  fue- 
rant,  k\xperduellionis  rei,  in  Davidem  regem  di- 
vinitus  undum.  Et  vide  II.  Samuelis  XII.  8. 
Certe  &  hinc  capi  poteft  illud  II.  Samuelis  XVI. 
4.  ubi  perduellionis  infimulato  a  Ziba  fervo 
Mcphibofhetho,  omnia  Mcphibofhethi  bona  Zi- 
bae  a  rege  decernuntur :  Ecce  omnia  quaa  Me- 
phibofietho  funt,  tibi  eruni.  Nimirum  tibi  erunt, 
fi  hoc  quod  de  eo  enarras  verum  fit,  eum  per- 
duellem  efle  ;  quia  ita  eorum  jus  mihi,  jure  re- 
s^io  fingulari,  quo  utimur  in  hac  qua  vivitur  re- 
publica,  competet,  quod  totum  in  te  transferam. 
Poftquam  autem  Zibae  accufatiohem  falfam  fuifle 
indicaverat  Mcphibofhcthus,  II.  Sam.  XIX.  26. 
&   humillimo  adblandientis    officii  gcnere,    pro 


gentis  more,  fe  cactcrofque  familiae  fuae,  utpote  etiam,  pro  hominis  ftatu,  vi&um  capientem,  A- 
perduelles,  mortis  olim  reos  etiam  fuifle  agno-  deo  ut  nihil  illa  fententia  breviufcula  amplius 
verat,  regioque  judicio  fe  totum  fubmiferat,  innuatur,  quam  id  quod  fufius  exprimitur  capite 
dixit  ad  "eum  T>avid  rex,  Quid  adhuc  de  hifce  IX.  ejufdem  libri,  comm.  1  o.  ubi  proventus  do- 
rebus  loqueris  ?  \n~iQK,  Tronunciavi  ;  tu  &  mino,  cultura  fervo,  a  donatore,  cujus  in  potef- 
Ziba  divide  agros.  Quod  accipiunt,  fateor,  ma-  tate  erat,  conditiones  ac  modos  tam  libertati  ac 
giftrorum  nonnulli  perinde  ac  fi  novo  judicio,  fervituti,  quam  agrorum  dominio  adjicere,  ailig- 
partiarios  agrorum,  quos  primo  Mephibofhetho 
reftituerat,  dominos  nunc  fcciflet  Zibam  &  Me- 
phibofhethum,  &  tam  affignationem  iftam,  qua 
excludendus  a  pofleffionibus  Mephibofhethus,  lata 


nantur.  Atque  hoc  modo  univerfa  in  caufa 
Mephibofhethi  &  Zibae,  recepto  gentis  juri  funt 
fatis  confona.  Videfis  item  de  fucceffione  fi- 
fci  D.  Kimchium   ad  I.  Regum,  cap.  II.  ubi  de 


fententia,  Zibae  factam,  quam  novationem  hanc,    Joabo  tam  pcrduellionis  quam  homicidii  reo,  cor 


qua  dimidio  uterque  donatur,  judicio  regio,  feu 
interminatae  poteftati  regiae  I.  Samuelis  VIII. 
14.  memoratae,  temere  fatis  tribuunt.  Sedini- 
quum  interim  fuiffe  hoc  divifionis  judicium  vo- 
lunt,  &  voce  e  coeio  delapfa  monitum  fcribunt 
eorum  aliqui  Davidem,  inde  eventurum,  ut  non 
diffimile  fieret  regni  inter  Rehoboamum  &  Je- 
roboamum  difcidium.  Videfis  D.  Kimchium, 
Levi  Gerfomidem,  &  Jefaiam  ad  II.  Samuel. 
XIX.  At  vcro  fi  rem  attentius  introfpiciamus, 
non  eft  omnino  cur  credamus,  aut  Zibae  affig- 
nationem  iftam  lata  fententia  fadtam,  aut  novo 
aliquo  judicio  agros  utrique  tributos.  Neque  e- 
nim  magis  in  caufa  erat  Zibac  infimulatio,  cur 
ut  judex  pronunciaret  rex  in  Mephiboffiethum, 
quam  excufatio  feu  defenfio  Mephibofhethi,  ut  om- 
nino-  judicatum  quid  refcinderet.  Neutro  in 
loco,    fi  quid   video,    aut   judicium   pronuncia- 


nua  altaris  tenente,  hiftoria  habetur.  Et  de  capi- 
tali  judicio  regio,  feu  ultimo  fupplicio  regni  cau- 
fa  infligendo ;  adde  quod  adnotat  ibi  Levi  Ger- 
fomides. 


C  A  P.    XXVI. 

De  profelytorumboms  ac  haeredihus,jura 
Jingularia. 


Q' 


^  U I  C  QJJ I D  autem  hadtenus  oftenfum  eft, 
praeter  id  quod  de  fifco  dicitur,  aut  ad 
Ifraelitas  tantummodo  fpeftat,  quorum  nemini 
haeres  deeffe  potuit,  ut  fupra  obfervatum  eft  ; 
aut  ad  profelytos  juftos,  eorumque  pofteros  ac 
ftemma,  quod  poft  nomen  primo  Judaifmo  da- 

tum 


69 


T)e     Successionibus 


70 


tum  nafcebatur.  Nam  ex  profelyto  proles,  poft 
nomen  Judaifmo  primo  datum,  fufcepta,  eodem 
modo  ecclefiae  Ebraicae  pars  habebatur,  quo 
proles  ejus  qui  fanguine  atque  origine  eflet  If- 
raelita;  utcunque  profelyti  homen  &  retineret 
ea,  &  ad  pofteros  tranfmitteret,,  extra  quam  ubi 
ex'lfraelitarum,  Gentilium,  aut  fervorum  conju- 
giis,  nomen  illud  in  pofteris  commutaretur.  Si- 
milique  modo  haereditas  in  hujufmodi  profelyto- 
rum  pofteritate  deferebatur.  At  profelyto  jufto, 
qui  faftus,  non  natus  fuiffet  profelytus,  fine  prole 
poftquam  fadtus  effet,  mortuo  haeredes  omnino 
nulli  erant,  fed  bona  ejus,  uti  caetera  quae  cen- 
ferentur  nullius  in  bonis,  &  vacantia,  occupanti 
cedebant,  non  fifco.  Maimonides,  halacha  Zi- 
chia  Vemithna,  cap.  I'.  -"-ftO^  "pVin  ^Vl  noty  "U 

prim  otpn  V:j  x^  f^i11  "h  V&  ~nr\w  nnx 
r— 01  VD3J3,   Si  profilytas   mortuus  fuerit,   nec 
progenuerit  Ifraelitam,  pofiquam  profielytus  fiue- 
rit  faclus,  haeredes  ei  funt  nulli.     Sed  quicun- 
que  bona  ejus  prius  occupaverit,  ei  cedunt.     Id 
ipfum    Talmudici  non   femel   ad  cap.   III.   tit. 
Baba  Bathra  ;  ubi  videfis  Gemaram  Babyloniam, 
fol.  42.  &  Jarchium.     Trofielytus  juftus  (quem 
P"tX  "U  nuncupant)  is  eft,  qui  in  Evangeiiis  alibique 
Profelytus  abfolute  &  vulgo  dicitur,  feu  qui  ex 
peregrinitate  feu  Gentilitate  in  Judaifmum  fue- 
rat  tranfgreffus.     Jufti  autem  adjeclione  difcri- 
minatur  a  rnyin  "U,    feu  profelyto  domicilii,  quo 
nomine  appellabantur  peregrini  &  Gentiies,  qui 
fufcepta  in  fe  feptem  praeceptorum  Noachidarum, 
id  eft,   univerfae  humanitatis  feu  gentium  juris, 
fed  non  Judaifmi,    obfervatione,   ad  domicilium 
feu  inquilini  jus,   aut  in  foedus,  ab  Ebraeis  ad- 
mittcrentur.     Nam  fine  hujufmodi  obfervationis 
profefiione,  verum  eft  quod  Trogus  de  eis  habet 
apud  Juftinum,  cx  difciplina  atque  religione  cum 
peregrinis  eos  non  communicafle.     De  utroque 
profelytorum  genere,    eorumque   juribus,   fufius 
in  libris  de  Jure  gentium  ad  eorum  placita,  agi- 
mus.    Ratio  autem  quare   in  profelyti  jufti  de- 
mortui  bona,  nemo  ut  haeres  ex  fanguine  aliter 
ac  diftum  eft,  fuccederer,  non  omnino  erat  qua- 
lis  fiv.e  apudGallos  iive  apud  Anglos  de  fifci  in 
peregrinorum  bona,  apud  hofce  immobilia,  apud 
illos  etiam  &  mobilia  (uti  &  apud  veteres  Ro- 
manos)  fucceflione  obtinet,  fed  alia  prorfus  at- 
que  ex  receptiilima  eorum  fententia  fatis  mani- 
fefta.     Quemlibet   fcilicet  ejufmodi  profelytum, 
dum  ftetit  templum,  triplici  initiamentorum  ge- 
nere  admitti,     folenne   erat,   nVaOl,   r— iVari, 
*"np31>     circumcifione,    ablutione    feu   baptifmo 
(publice  &  coram  tribus  minimum  peracto)  & 
oblatione.     Idque  a  Mofis  feculo  obfervatum,  & 
legis   facrae  locis  aliquot  etiam   fubnixum  afle- 
runt  ;   neque,   fi  horum  trium    aliquod  deeffet, 
ftante  templo,  aut  ex  circumcifione,  fine  baptif- 
mo,   poft  templi  excidium,     profelytum  quem- 
piam  juftum  fieri  ;    neque  profelytam  fine  bap- 
tifmo  &,  ftante  item  templo,  oblatione.     Quin 
aliter    intelligi   nolunt    illud  Numerorum    XV. 
15.     "U")     C""OD,    ftcut     vobis ,    fic    profilyto. 
Initiatum  autem  hujufmodi,    feu  profeJytum  ita 
fadtum,  femper  pro  regenerato  feu  recens  nato 
habebant,    adeo  ut,  priftinae  prorfus  deleta  om- 
nimodae  cogiiationis  ratione,  confanguineos  nul- 
los  poftmodum  ex  jure  habere  facro,  five  in  fuc- 


ceffionis  five  in  connubiorum  (quod  mirere)  rati- 
one  cenferetur,  praeter  pofteros  qui  baptifmum 
feu  initiamenta  fequerentur.  Non  enim  haec 
natalium  novatio  fimilis  erat  regenerationi  illi 
feu  natalium  reftitutioni,  qua  dignabantur  princi- 
pes  Romani  libertinos,  unde  fcilicet  pro  ingenuis 
ipfi  atque  ipfa  mater  pro  ingenua  haberetur,  ade- 
oque  cognatio  omnimoda  &  jura  inde  pendentia 
revivifcerent.  Qua  de  re  videfis  Juftinian.  No- 
vell.  XVIII.  cap.  XI.  &  LXXVIII.  cap.  I.  &  II. 
&  Marcianum,  1.  2.  ff.  de  Natalibus  reftituendis. 
Sed  Gentilis  ex  ipfo  quo  profelytus  fiebat  mo- 
mento,  pro  co  qui  tunc  denuo  &  nova  tunc 
matre  in  jure  Ebraico  fi£ta  natus  fuerar,  cenfe- 
batur.  Pater  igitur,  mater,  filii  filiaeque  ante 
fufcepti,  fratres,  eum  hifce  nominibus  contingere 
plane,  ad  eorum  placita,  definebant.  Diferte  ra- 
tionem  reddunt  de  obliterato  hic  priftino  fanguine, 

vin  •foyi)  ftoprj  Tjj-otf  "u  xnyQ  ->hq,  Ratio  eft, 

quia  profelytus,    ex  quo  fit  profilytus,   habetur 
velut  infans,  qui  (ex  nova  aliqua  matre)  naficitur. 
Ita  Talmudici  in  Gemara  Babylonia,  ad  tit.  Ja- 
bimoth,  cap.  II.  fol.  22.  a.  &  cap.   XI.  fol.  97. 
bMaxmowdcSyhzhdaaJebGmWechalitzajQTvp.  I.  & 
halach.    Ifiuri  Bia,   cap  IV.    &  Mofes  Mikotzi, 
Praecept.  Affirmar.  LI.     Adeo  ut  profelytus  ejuf- 
modi  feipfum  omnino  priftinofque  natales  &  om- 
nem  ex  illis  contractum  fanguinem    exuerct,  at- 
que  ex  regeneratione  hujufmodi  nulla  impofterum 
reftaret  cognatio  gentilis  aut  ex  gentilitatis  tem- 
pore  orta,  quemadmodum  fere  jure  Caefareo  poft 
manumifiionem   nulla   cognatio  fervilis.     Unde 
cum  apud  D.  Joannem  Nicodemus,  etiamfi  Pha- 
rifaeus  effet  atque  Judaeorum  (tribunalis  alicu;'us, 
puto)  princeps,  miraretur  dicla  Servatoris  de  re- 
generatione,    &  rogaret,   Qiiomodo  poteft  homo 
renafci,  cum  (itfienex,  &quomodo  poffunt  haec  fi- 
eri  ?  ac  fi  nullam  ipfe  deprehendiffet  regenerati- 
onis  ex  aqua  feu  baptifmo  notionem  5  Tu  es,  in- 
quit  Servator,   magifter  in  Ifirael,  &  haec  igno- 
ras  ?  Nam  magiftris  receprarum  fententiarum  pe- 
ritis,  fatis  erat  regenerationis  ex  baptifmo  feu  aqua 
notio,quam  diximus,cognita./itque  hinc  iliud  Taci- 
ti  Hiftoriarum  quindo  intelligendum,  Circumcide- 
re  genitalia  infiituere  Judaei,   ut  diverfitate  nof- 
cantur.     Tranfgrejfi  in  morem  eorum  idem  ufiur- 
pant.    Nec  quidquam  prius  imbuuntur,  quam  con- 
temnere  $Deos,  exuere patriam ;  parentes,  liberos, 
fratres  vilia  habere.     Neque  enim  patriae  aut, 
ut  dictum  eft,  confanguinitatis  priftinae  ratio  om- 
nino  in   profelytis  (qui  ipfi  primo  nomen  illud 
profeilione  affequerentur)  habita  eft ;  quippe  qui 
pro  denuo  atque  aliunde  natis,    id  eft,  renatis, 
cenfebantur.     Unde  &  fequebatur  confanguineos 
priftinos,  qua  fanguinis  nomine  antea  conjuncti 
fuerant,  cos  vilia  habuijfe ;  id  eft,  tum  fe  ipfos 
omnimodis  affectus,  pietatis,  ofHcii  vinculis,  five 
fanguinis  caufa  intcr  cognatos,  five  patriae  inter 
conterraneos  haberi  folitis,  folutos  fuifle,  tum  c- 
os  ob  Gentilifmum  fpernendos.     Nam  fingulare 
eft  etiam  illud,    atqtie  ex  regenerationis  fcu  na- 
talium  hujufmodi  novationis  jure  ortum,  patri- 
am  profelytos  eorum  exuijfe.     Ex  ipfo  nimirum 
religionis  in  regeneratione  hac  amplexu  patriam 
induebant  aliam,  id  eft,  Judacam ;  idque  tametfi 
extra  eam  renati.     Et  judaei  poftea  tum  nuncu- 
pabantur,  tiun  revcra  projudaeis  funt  habiti,  li- 

cct 


7i       Ad    L  E  G  E  S     E  B  R  AE  0  RU  M.       72 


cet  ab  Ifraclitis  cx  fanguinc  lllud  vocamen  for- 
titis,  ut  ab  aboriginibus,  feniper  non  fplum  ipfi, 
fed  &  pofteri,  ufqUe  ditm  fanguis  Ifracliticus  ftcm- 
matc  eorum  commiftus  eflet,  proflytorum  no- 
mine  difcriminarentur.  Adeo  ut  idcm  patriae 
nomcn  & religionis,  idem  civitate  donari  &  in 
facros  corum  mores  tranfgrcdi  ipfis  habcrctur,  ha- 
beaturquc  ctiamnum  ;  quod  alibi,  puto,  non 
compertum.  Nametfivulgo  Chriftianorum  Ma- 
humedani  Turcarum  nominc  appellantur,  atque 
in  Turcam  commutari  feu  Turcifmum  ampleEii 
idem  vulgo  fonat,  quod  Mahumtdifnum  profi- 
teri,  fcimus  tamen  ipfis  Mahumedanis  profelytos 
fuos  Mufulmanos  (id  cft,       JUXW<JJ)  quod  rec- 

te  credentes  kafideles  interpretatur,  non  Turcas, 
aut  alio  aliquo  nomine  patriae  mutationem  de- 
notante,  indigitari.  Hinc  Idumaeos  fcribit  Jofc- 
phus,  Archaeolog.  XIII.  cap.  XVII.  fub  Hyrcano 
judaifmum  amplexos,  m&  uvoj.  75  AoitdV  'lvSa.lv:, 
adeo  ut  deinde  ejfent  ipfi  Judaei,  feu,  ut  Ruf- 
finus  ibi  vetus  int-erpres,  ex  illo  tempcre  coepe- 
runt  ejfe  Judaei.  Inde  etiam  in  Efther  VIII. 
17.  DTVnO»  Judaeifiebant,  legitur  pro  eo  quod 
inVulgata  eft,  eorum  religwsi  &  ceremoniis  jur.- 
gebaniur.  Et  Dio  Caflius  lib.  XXXVII,  de  Ju- 
daei  nomine,  qua  patriam  denotat,  locutus, 
(ptpei  3i  >i,  inquit,  t-m  ts;  a/v\a<  dv^pdirvt,  oam 
iu.  voLunff.  dulciiv,  iig.itify  dy^oe^viii;  ovla,  fy>\Sji, 
pertinet  etiam  ad  alios  homines,  quotquot  eorum 
inftituta  amplexantur,  etiamfi  alienigenae.  Qua 
de  re  irem  confulas,  praeter  Jofephum  Scalige- 
rum  in  Eufebianis,  ad  Num.  MDCCCCLXIII. 
&  fequentem,  Cafaubonum  in  exercitatione  pri- 
nia  ad  Apparatum  annalium  Baronii.  Ad  bap- 
t-ifmum  autem  quem  diximus,  &  Judaei  nomen, 
ipfam  religionem  non  magis  atque  novam  pa- 
triam  denotans,  fpectabat  proculdubio  Arrianus 
in  Epictetum,  lib.  II.  cap.  IX.  6>uid  (inquit, 
philofophiam  fimulantes  increpans)  appetlas  te 
Stoicum  ?  quare  decipis  &  fallis  tam  mtdtos  ? 
Quarn  ob  caufam  Graecorum  perfonam  induis, 
cum  (isjudaeus  ?  an  nefcis  quare  dicitur  quifque, 
Judaeus quare  item  Syrus,quare  ^AEgyptius  ?  Keu 
otclv  Tivct  =7ra.f*<$>5'?4£/t£o!<7<z  ihn\JAv,  Qica^rx,iJAV  XiyUv^ 
tsx  i&v  'luScubc,  /\M.'  UTruxoJ.ve-Tcu,.  Otclv  §k  dvx/\dQn 
73  7iy!i@*  td.  tu  @i£a/u,fAtvv  X)  i\ai\ukkvv,  Ton  X)  tgi  tiS 
cyTi  Kj  v&K&Tcti  'lucfeuos,  Qtw  y  7iju&<;  <ara.°y.£,a.Tv1.i- 
&x.\,  /\dyu  /jtAv'lv$'a7cx,  t^ya  SiaT&.i  ti,  At  quan- 
do  viderimus  quempiam  animo  utrinque  ancipiti, 
dicere  folemus,  Judaeus  non  efl,  fed  fimulat. 
Quum  autem  induerit  fibi  ajftctum  baptizati, 
&  inttr  feclatores  afciti,  tum  revera  &  eft  <& 
appellatur  Judaeus.  Ita  &  nos  quoque parabap- 
tiftae  fumus  (feu,  vt  mn  legitime  tincli)  dum 
quifque  verbo  tenus  duntaxat  velut  Judaeus, 
re  autem  vtra  aliud  quid  exiftit.  Vir  dodifli- 
nius  Dionyfius  Petavius  ad  Themiftii  Orationem 
XII.  tegere  mavult  ■m^fn/ui.ivv  circumcifi  pro -^o-n- 
fjJw  inter  feclatores  afciti ;  &  ex  Judaeorum  & 
Chriftianorum  nominis  confufione  fcripfifle  Ar- 
rianum  opinatur.  Scilicer,  cum  circumcifio 
proprius  eflet  Judaifmi  characler,  magnaque  tum 
Chriftianorum  pars  e  Judaeis  eflet,  Crediderant,  in- 
quit  ille,  Gentiles,  Judaeos  omnes  &  baptizatos 
&  circumcifus  effe  oportere.  Lipfius  autem  ad 
Annalium  Taciti  lib.  XV.  de  Chriftianis  locum 


illum  capit,  ex  cadcm  confufionc :  Ait,  fic  ille, 
tS  Qt^ay./j.ii/v,  baptizati  •,  qui  ergo  tincli  &  bapti- 
zati  praeter  Chriftianos  ?  Et  Galpar  Barthius  ad 
Rutilii  Itincrarium,  dc  co  \ozo,Sane  "fudaei,  inquit 
figi/aculum  non  irat  baptizatum  ejfe,  fedChrifti- 
ani.  Nec  mclius  Hicronymus  Wolfius,  qui  jjp»- 
fxkv\i  amplexi,  lcilicct  Judaifmum,  ibi  vcrti  vult, 
&  Chriftianorum  ecclcfiam  cum  fecla  Judaeorum 
confundi.  Certe  fatemur  intcrdum  judacorum 
nomine  Chriftianos  antiquitus  apud  fcriptores 
Gentiles,  co  quod  Chriftianifmi,  uti  &  Chrifti, 
in  Judaea  erant  natalcs,  defignari  ;  quemadmo- 
dum  apud  Suetonium  in  Claudio,  cap.  XXV. 
Judaeos  impulfre  Chrefto  (nam  &  Chriftum 
Chreftum,  unde  &  Chreftianos,  qui  Chrifto 
nomina  dederant,  appcllitabant)  ajfidue  tu- 
multuantes  Roma  expulit,  Et  videfis  P.  Pithaei 
Adverfariorum  lib.  II.  cap.  III.  Sed  vero  apud 
Arrianum  Judaeorum  Profclytos,  feu  Judaeos 
circumcifione  &  baptifmo  ex  Gentilibus  faftos 
innui  vix  ambigendum  videtur.  Et  tantum  ab- 
fuit,  ut  male  Gentiles,  Judacos  huiufmodi  tam 
baptizandos  quam  circumcidendos  fuifle  fenti- 
rcnt,  aut  nulli  in  initiamentis  tingerentur  praeter 
Chriftianos  (quod  vult  Lipfius)  ut  nemo  citra 
baptifmum  magis  ac  citra  circumcifioncm  Pro- 
felytus,  aut  hac  notione  Judaeus,  rite  fieri  aut 
haberi  potuilfet.  Alii  etiam  fuere  in  Ebraeorum 
ritibus  baptifmi,  qui  non  folum  •^gt.^a^o-^i  feu 
fordiumpurgationes,  fed  &  ut  peccatorum  ablu- 
tiones  habebantur ;  de  quibus  Ifaias  cap.  I.  com. 
16.  Eulogius  contra  Novatianos  lib.  II.  apud 
Photium  in  Myriobyblo,  cod.  CCLXXX.  & 
R.  Elias  de  Wides  in  Rejhith  Cochma,  feu  initio 
fapientiae,  cap.  IV.  &  V.     De  poenitentia  verba 

faciens  ille,  ^TJ,  inquit,  insi  n^riEQ  lOSy  "inaV 
\\S  n^jyna  lOSy  lyip?,  Oportet  poenitentem  pur- 
gare  Je  lavacro,  &  poftmodum  fantlificare  fe 
jejuniis,  &c.  Et  Petrus  Blefenfis  contra  perfidi- 
am  Judaeorum,  cap.  XXVI.  Credidsrunt  Judaei, 
&  adhuc  credunt,  fibi  per  aquam  frigidam  pec- 
cata  dimitti.  Unde  &  ipfi  fulent  multis  bap- 
tifmatibus  exerceri.  Ejufmodi  item  ablutionem 
Herbanus  Judaeus  in  Difputatione  cum  Gregentio 
archiepifcopo  Tcphrenfi  memorat;  ubi  peccato- 
rem  poenitentem  amXuipjivQy,  [f.  amMojj.ivoi'2  vQ 
•\uyiv  \a.1azvdivlct,  ablutum  (in  verfione  Nicolai 
Gulonii,  pro  eo  abfbhitum  malc  fubftituitur)  ut 
anima  expiatum,  &  ad  bonam  mentem  rever- 
fum,  in  templum,  ex  jure  Ebraico,  admittendum 
ad  facra  antiquitus  fuilfc  ait,  Sed  huju  fmodi  ab- 
lutio  feu  baptifmus  in  vitac  tantum  atque  mo- 
rum,  ille  autem,  cui  in  initiamentis  Profelyto- 
rum  erat  locus,  etiam  in  natalium  novationem 
fcu  regencrationem  peragebatur,  undc  &  prifti- 
nae  confanguinitatis  omnimodae  fequebatur  ob- 
literatio.  Ita  ex  juris  patrii  fiftionc,  ritibus  fa? 
cris  fubnixa,  ctiam  ipfa,  quibus  invicem  conjun- 
gebantur  Gentiles,  jura  fanguinis  naturalia  deleri 
volebant.  Quod  itidcm  fcrvabatur,  tamctfi  pa- 
ter,  filius,   mater,    fratres   aliquot  fororefve    eo-  . 

dem  fimul  momento  profelyti  fuiffent  fadi.  Nam 
fingularis  cujuilibet  ejufmodi  regcneratio  fuum 
qualecunquc  jus  fanguinis  anterius,  ratione  jam 
difta,  invicem  perimcbat.  In  prole  autem  fcu 
pofteris  ejufmodj  Profelyti,  baptifmus  nunquam 
N  ite- 


73 


j)e   Successionibus 


74- 


iterabatur.  Sed  obfervari  liceat,  ut  apud  Ebraeos 
(quorum  baptifmi  ufum  in  profelytis  faciendis 
pauciffimi  fcriptorum  animadvertunt)  atque  Chrif- 
tianos,  ita  etiam  in  celebrioribus  Gentilium  ini- 
tiamentis  (nam  de  expiationibus  res  tralatitia  eft)     DificrepaMes    pentatenchi  Samantam  m 


C  A  P.    XXVII. 


baptifmum  feu  lavacri  luftrationem  primario  ad 
hiberi  folitam.  De  eleufiniis  Athenienfium  mi- 
noribus,  per  quae  ad  majora  tranfibant,  liquet  ex 
Polyaeno,  Stratagematum  lib.  V.  in  Heraclide, 
ubi,  Haec,  inquit,  tranfigebant  ■sra.^a,  -nv  Yktssbv, 
a  rhv  jyiSa^t»  ntii  i^ctriom  /MiTvpiotc,  ad  Ilijfium 
(flumen  Mufis  aliifque  Diis,  ut  ex  Paufaniae  At- 
ticis  fcimus,  facmrri)  ubi  hlftratio  jieri  confiuevit 
minoribus  myfteriis.  Unde  'Tfyzros  feu  Jqnari- 
tis  didtus  eft,  o  dyvi^Z  tuv  'EMiktivIojv,  feu  is 
qui  Eleufiniis  fiacris  quempiam  ntfiacerdos  initia- 
bat,  quod  docet  Hefychius.  Primus  etiam  ex  oc- 
toginta,  in  facrorum  Mithrae,  fummi  apud  Perfas 
Numinis,  initiamentis  ritus  erat  ejufmodi  luftra- 
tio  feu  baptifmus,  $ia.vfi%a.ffSai  fcilicet  i-m  r*s?ftas 
ifjLlssU  vShip  vmhv,  complures  dies  per  multnm  aquae 
naiare,  ut  fcribit  Nonnus  in  Synagoga  hiftoriarum 
ad  orationem  primam  Steliteuticam  Gregorii  Na- 
zianzeni,  cap.  XLVIL  Et  Tertullianus  hbro  de 
praefcriptionibus  adverfus  Haereticos,  cap.  XL. 
T)iabolt,  inquit,  fiunt  partes  intervertendi  verita- 
tem,  qui  ipfias  quoque  res  fiactamentorum  divi- 
norum  in  idolorum  myfleriis  aemulatur.  Tinguit 
&  ipfie  quofidam  utique  credentes  &  fideles  fiuos. 
Expiationem  delictorum  de  lavacro  repromittit, 
&fic  adhuc  initiat  Mithrae.  Ifidis  item  celeber- 
rtmac  apud  AEgyptios  potiffimum  Deae  initian- 
dus  Apuleius,  Stipatum  me  (fic  ipfe  Milefiarum 
XI.)  religiofia  cohorte  deducit  [Ifidis  facerdos  prae- 
cipuns,  nomine  Mithra]  ad  proximas  balneas  5 
&  priusfiueto  lavacro  traditum,  praefiatus  T>eum 
veniam,  puriflime  circumrorans  abluit ;  rurfium- 
que  ad  templum  reduclum,  jam  duabus  diei  par- 
tibus  tranfiacJis,  ante  ipfia  T>eae  veftigia  confti- 
tuit.  Quin  diferte  in  regenerationem  luftratio- 
nem  hujufmodi  Gentilibus  fieri  folitam  memorat 
Tertullianus.  Is  libro  de  baptifmo  vim  facra- 
menti  pluribus  demonftrans,  &  aquas  omnes  de 
p>riftina  originis,  ut  loquitur,  praerogativa  fiacra- 
nifntuni  fianEiificationis  confiequi,  invocato  T)eo, 
afierens,  Sed  enim  (ait  cap.  V.)  nationes,  extra- 
neae  ab  omni  intellectu  fipiritalium,  poteftatem 
eadem  ejficacia  idolis  fiuis  fiubminiftrant.  Sed 
viduis  aquis  fibi  mentiuntur.  JSFam  &  fiacris  qui- 
kifidam  per  lavacrum  initiantur,  Ifidts  alicujus 
Mithrae.  Ipfios  etiam  T)eos  fiuos  lavationibus 
efferunt.  Caeterum  villas,  domos,  templa,  totaf- 
que  urbes  afipergine  circumlatae  aquae  expiant 
pajfim.  Certe  ludis  ApoUinaribus  &  Telufiis  tin- 
guuntm.  Idque  fie  in  regenerationem  &  impu- 
rntatem  perjuriorum  fiuorum  agere  praefinmunt. 
Vlde,  fi  placet,  etiam  Jofephum  Viceccmitem, 
Obfervat.  Ecclefiaftic.  lib.  I  cap.  XVII.  &  An- 
tonium  Marfilium  Columnam  archiepifcopum  Sa- 
Irrnitanum,  in  Hydragiologiae,  §.  I,  cap.  VI.  Sed 
hacc  obiter. 


legtbus   de  jure  fiuccejfioms  letliones3 

qt/ae  ab  obfiervatiombus    ac  interpre- 

tameniis  ahquot  magifiirorum  fuM  dtf- 
fionae. 


Q 


U  A  E  vero  diifta  funt  ha&enus,  fumun- 
tur  ex  interpretamentis  atque  moribus 
Ebraeomm,  qui  aut  regni  lfraelitici  fub  Hofea  rc- 
ge  excidium  antevertunt,  aut  poftmodum  regni 
Hierofolymitani,  feu  Judaici  vulgo  ac  fignanter 
didti,  civesfuere,  Sc-nx.-ma.T^iixpdSbm,  feu  tradi- 
tiones  majorum  in  judiciis  admifere  ;  ut  fcilicet 
potiffimum  Samaritas,  qui  etiam  pentateuchum 
Mofis,  atque  feculis  faltem  pofterioribus  illud  fo- 
luai,  amplexi  funt,  &  Saducaeos  haereticos,  qui 
7a  ■Kix.T^oTra^dSbTA  rejecerunt,  excludamus.  De 
eis  vide  U.  Regum  XVII.  24.  Benjaminum  Tu- 
dcknfem  in  Itincrario,  Flav.  Jofephum,  Archaeo- 
log.  XVIII.  cap.  2.  &  Halofeos  II.  cap.  7.  Pho- 
tium  in  Bibliotheca,  Cod.  CCXXX.  prope  finem, 
Leontium  Scholafticum,  libello  de  fectis,  aftionc 
II.  Jo.  Scaligerum,  Emend.  Temp.  lib.  VII.  pag. 
620.  &  Canon.  Ifagog.  lib.  III.  pag.  219.  Nic. 
Serrarium,  Trihaeref.  cap.  XVII.  &  XXI.  cum 
Elencho  Scaligeri,  cap.  XV,  &  XVI.  Joan.  Dru- 
fium,  Obfervat.  lib.  XIII.  cap.  4.  De  tribus 
Sectis,  lib.  III.  cap.  8.  &  feqq.  &  Praeteritorum 
lib.  IV.  adillud  D.  Joannis  IV.  9.  b  y$  guy%^£ v- 
T«i  Ivfrcujoi  ^.a.png.^&iTcu:,  cum  Samaritis  Judaei 
commercium  non  habent.  Et  obfervandum  eft 
illud  D.  Theodofii  in  Novellis,  tit.  3.  ubi  Ne- 
minem  Judaium,  neminem  Samaritam  (Tcu  ut 
in  MS.  meo,  Samaritanum)  neutra  lege  con- 
ftantem,  ad  honores  &  dignifates  accedere  fan- 
civit.  Neutram,  non  Judaicam,  ut  a  majoribus 
traditam,  nedum  Chriftianam  legem  feu  Evangc- 
licam,  ampledtebatur  Samarita  ;  quod  vult  Im- 
perator.  Hoc  non  folum  ideo  monemus,  quia 
ratio  temporis,  &  rerum  gentis  qualitas,  &  feries 
id  docet,  fed  etiam  quoniam,  in  Samaritarum 
pentateucho,  facrarum,  quibus  fucceffionum  ma- 
teries  fubnititur,  legum  verba  ita  interdum  dif- 
crepant  ab  eis,  quae  biblia  Judaica,  quibus  paffim 
utimur,  habent,  ut  etiam  quod  a  placitis  aliquot 
Judaeorum  fupra  explicatis  nimis  eft  diflbnum, 
in  eis  interdum  reperiatur.  Num.  XXVII.  com- 
mate  8.  pro  1J1  Drroym,  &  transfieretis  haere- 
ditatem  ad  filiam  ejus,  &c.  codex  Samaritanus 
habet,  Ui  SLV.A-isT  DJTUi,  &  dabitis  (quo  vo- 
cabulo  utitur  in  Judaicis  Mofes  commate  fequen- 
ti,  ubi  dc  fratrum  fucceffione  loquitur)  haeredi- 
tatem  filiae  ejus.  Quod  fi  haec  vera  eflet  Iectio, 
locum  non  ita  haberet  obfervatio  illa  de  trans- 
ferenda  filiabus  haereditate,  quam  cap.  XVII.  fu- 
pra  e  ±°efiktha  Zotertha  attulimus.  Commate 
item  ri.  ejufdem  capitis  Numerorum,  pro  wn 
nniX,  Scfiiccedat  in  eam  feu  ei,  quae  vocabu- 
la  ad  fucceffionem  maritalem  trahunt  magiftri, 
ac  fi  eam  (uxorem)  excipiat,  aut  ei  (foemininc) 
fiuccedat,   eflet   vertendum  j  Samaritano  codice 

legitur 


75       tyidLEGESEBRAEORU  M.      76 


lcgitur  ^jieA-  ""^ttffir* :  Vbl  ttTW  &  eum  ut  hae- 
res  excipiat.  Vidc  fupra  cap.  XVII.  Itcm  Dcu- 
teronomii  XXV.  6.  ubi  lex  dc  fratria  duccnda 
traditur,  pro  co  quod  in  Judaicis  cft  iji  "iQan  .Tm, 
Et  erit  primoge?utus,  &c.  quod  de  fratrc  majore 
natu,  non  dc  duccntis  filio,  intelligunt  magiftri 
(ut  docetur  iupra  cap.  XIV.)  legitur  in  Samari- 
tano  codice  ^33=1  ia*  ^nr??  :  10311  fan  nm, 
&  erit  filius  primogenitus.  Codicibus  Samarita- 
nis  ufi  fumus  binis.  Alter  eft  e  tam  numerofiflima 
quam  pretiofiflima  fupelle&ile  libraria,qua  reveren- 
difiimus  praeftantifiimufque  praeful  Guilielmus 
Laudus  archiepifcopus  Cantuarienfis  acadcmiam 
Oxonienfcm  nuperrime  ditavit.  Alter  eft  y.ti/jt//>Aiov 
bibliothecae  Cottonianae ;  is  fcilicet,  e  quo  in  prae- 
fatione  ad  Marmora  Arundelliana  chronologiam 
<ni;  patriarcharum  primorum  ■nratSbmotfas  Samarita- 
nam  fumfimus.  Exemplar  utrumque  eft  quidem 
vetuftum.  Cottonianum  autem  defcriptum  eft  ante 


annos  CCLXX.  aut  circiter  ;  quantum  ab  initio 
Gcncfeos  ad  initiurn  cap.  VI.  Lcvitici,  feu(quod 
idcm  cft)  ad  initium  Parafchae  is  feu  i\H  (fcilicct 
ttt^un  :  "am  ita  legitur  Samantanis)  intervenit, 
manu  Ithamar  Ben  Aharon  Bcn  Ithamar,  facer- 
dotis  primarii  in  Damafco.  Quae  fequuntur  ad  fi- 
nem  Deuteronomii  exaravitAbraham  BenAbi  Nit- 
zaion,  uti  ipfe  adnotavit  ad  extremum  Numero- 
rum  ejufdem  codicis  MS.  Adjicit  ibi ;  A-22ij?? 
AiUa»2  A?/*a  v3">?  a/Tr"""*  stvaa/fc  A-i^a 
:  iA-va^ffr  five  dwi  r-ijms  ruaa  nVhom 
Ssyo^  roVaaV  mxo  jnun,   Et  abfokta  efi 

(fcilicet  lex  illa  fancta  ;  totum  pentateuchum 
innuit)  anno  feptingentejimo  fxagepmo  quarto 
regni  Ifmaelis.  Incidit  annus  ille  in  vulgarem 
Chrifti  MCCCLXII.  Initium  ejus,  Odobris  XXI. 
Anni  regni  Ifmaelis  iidem  funt,  qui  ab  aera  Ha- 
garenornm  feu  Hegira  Mahumedana,  id  eft,  ab  anno 
Chrifti  DCXXII.  fed  ad  rationes  lunares,  putantur. 


Lihri  de  fuccejjfionibus  in  bona  defuncJorum 


F    I    N    I    S. 


D    E 

SUCCESSIONE 


I    N 


ontificatum    Ebraeorum 


Libri  Duo. 


Prior  hiftoricus   eft,    pontiflcum   ab  Aharone  ufque    ad  templi    fecundi   excidiuiu,   fuccefllonem 

continens. 

Pofterior  eft  juridicus,  legitima,  feu  quae  in  fucceilione  pontificali,  adeoque  in  admiffione  ad  mu- 
nus  facerdotale,  apud  Ebraeos  juris  fuere,  complexus. 


Voi,    II. 


D  E 


SUCCESSIONE 


I    N 


Pontificatum    Ebraeorum. 


LlBER   PRIMUS. 


C  A  P.    I. 

Duplex  apud  Ebraeos  facerdotium.  Infii- 
tuti  ratio.  Succeffionis  pontificalts  in 
E/eazaro  initia.  Et  de  binis  familiis 
facerdotahbus  feu  Aharonicis. 

ACERDOTIUM,  cujus  faftigium 
eft  pontificatus,  in  Ebraeorum  commen- 
tariis  duplex  eft  ;  aliud  antc  legem  Le- 
viticam  de  eo  latam  in  ufu,  aliud  ea 
ex  lege  inftitucum.  Prioris  generis  fa- 
cerdotio  alii  ex  jurc  fungebantur  ordinario  feu 
communi  ;  alii  extra  ordinem,  feu  jure  fingulari. 
Ex  jure  ordinario  feu  communi,  mares  primo- 
geniti,  ante  legem  Leviticam,  facerdotali  in  fa- 
miliis  fuis  gaudebant  munere.  Sic  docemur  ex 
Mifna  Talmudica,  tit.  Zebachim,  feu  de  facrifi- 
ciis,  cap.  XIV.  Verba  funt,  apm  t<nw  iy 
nram  mujn  nmio  niann  vn  pwan,  Ante- 
quam  tabernaculum  confiru£ium  efi,  altafium  ufus 
iicitus  fuit .  Atque  facro  ad  ea  fungebantur  mu- 
nere  primogeniti.  Quo  etiam  fpe&are  volunt  il- 
iudinExodi  cap.  XXIV.  4,  5.  Mofesmane  con- 
furgens  aedificavit  altare  ad  radices  montis,  & 
duodecim  titulos  (feu  coiumnas)  Jecundum  duo- 
decim  tribus  Ifrael :  miftque  juvenes  de  filiis 
Ifrael,  qui  obtulerunt  holocaujia  atque  immola- 
verunt  viElimas  pacificas  T)omino,  fcilicet  boves. 
Qui  "HyJ  feu  juvenes  hic  didti  funt,  pro  primo- 
genitis,  urpote  qui  jure  fuo  tunc  facerdotes  fuere, 
fumunt.  Unde  etiam  eodem  in  loco  Chaldaeus 
paraphraftes  Onkelos  expreffim  pro  mifit  juve- 
nes  fubftituir,  receptiffimae  fententiae  fatis  callens, 
1_iDn  m  nbty,  mifit  primogenitos  :  quem  fequi- 
tur  itcm  autor  paraphrafis  Uzielidi  tributae ;  in 
qua  ratio  etiam  redditur,  quia  nondum  initia  ha- 
buere  facerdotes  Aharonici.  Adftipulatur  non 
folum  R.  Saadiae  verlio  Arabica,  quae  hoc  in  loco 


^jAaj  C*\*J  mifit  primogenitos  habet,   fed  eti- 

am  Tawafii  Perfica,  qua  <^.^.s:  J^  aLu^ 
quod  ipfum  fonat,  legitur.  Et  de  ea  re  teftimo- 
nia  plura  ex  veteribus  annotata  habes  in  cap.  V. 
libri  de  Succeffionibus  in  bona  defun&i.  Quin 
aflentiunt  hic  patres  Chriftiani,  ut  videre  eft  a- 
pud  D.  Thomam,  in  prima  fecundae,  quaeft. 
103.  arC.  1.  ad  tertium.  Extra  ordinem  autem, 
facerdotii  munere  etiam  eum,  qui  primogenitus 
non  eflet,interdum  feculo  in  illo  fungi  liquet  e  Mo- 
fis  exemplo,qui  Aharonis  frater  fecundo  genitus  (id 
fatis  docetur  in  Exodo,  VII.  7.)  facra,  ante  initia 
facerdotii  Aharonici,  ut  facerdos  jure  fingulari 
peregit.  Quin  &  ipfum  Aharonem  filiofque  ejus, 
juflii  Numinis  fanctiffimi,  folennibus  feptem  di^ 
erum  ritibus  tunc  primum  inftitutis  initiavit : 
quod  fufius  in  Levitici  ocravo  enarratur.  Ne- 
que  facerdos  duntaxat  ille,  fed  facerdos  fummus 
feu  pontifex  cenfebatur  ;  unde  Philoni  in  libris 
de  Vita  ejus  non  femel  tam  cs^is^u?  (cu.  ponti- 
fex,  quam  rex,  legiflator,  &  propheta  indigita- 
tur.  Et  de  eo  in  Semoth  Rabba,  parafch.  XXXVII. 

rwa  waw  n-nan  bsn^1  vrw  mw  bi  nas  pj*n 
owbon  •01  nynu;  kVk  sV  anaix  un  rhr\i  mrai 

waw  ruw  a  Sd  -ioik  \vyv  n  -zwn  rxvra  b.*n 

rrroi  ntuai  pns  aiaj;  mi  w  nbru  njinm  ntua 

anV^n  WX  miyai,  Tradunt  Rabbini,  pef 
cunclos  annos,  quos  in  deferto  tranfegere  Ifraeli- 
tae,  Mofem  fummi  facerdotii  feu pontificatus  mu- 
nus  tenuijfe  ;  tametfi  fuerint  quorum  fententia 
efl,  eum  minime  id  ficijfe,  nifi  per  feptem  dieS 
initiationis.  \y£t  vero  Rabbi  Barachia,  nomine 
Rabbi  Simon,  probat  ideo  per  annos  XL  pontifi- 
catum  gejfijfe  Mofim,  quia  dicitur,  1 .  Paralip, 
VI.  3.  Filii  Amrami  erant  Moses  eT  A- 
haron  ;  &  fcriptum  infuper  efi,  Deut.  XXXIII. 
1,  et  Moses  vir  Dei.  Praerogativam  nempe 
fingularem  ei  utrobique  tiibui  innuit,  ac  talem 
qualem  facerdotio  cffe  intelligit  propriam.  Ex 
lege  autem  Levitiea,  Aharone  &  filiis  ejus  facer- 

dotali- 


85 


T>e     Successione 


8(5 


dotali  muneririte  initiatis,priftinum  feu  anteriorum 

feculorum  faccrdotium,id  eft,  primogenitorumhoc 

jus  facrum,  apudeos  defiit.  Atque  illi  dein  pofteri- 

que  eorum  foli  ex  jure  ordinario  facerdotes  fuere, 

qijhd  cohenim,  &  Chaldaice  pjrQ  cahonin,  di&i. 

Aharon  vero  ipfe,  qui  fummus  erat,  feu  pontifcx, 

fivenomine  \ron  i«  Uftvc,  facerdops,  fimpliciter 

&  per  excelkntiam,  five  VnJn  \T\ir\facerdotis  fum- 

mi  kufiontificisfivc  iQt  »X"0  cahona  rabba,  quod 

idem  fignificat  Chaldaeis,  aliifque  vocibus  idem 

denotantibus,  memorari  folet  ;  uti  &  fucceffbres 

ejus.   Et  facerdotes  ■ng.ia.  /jU%©.,  minores,  kugre- 

garii,    o^lffinn  03'jrD  facerdotes    idiotae,   feu 

vulgares,  jurifconfultis  pafiim  nuncupantur.  De- 

pravata  autem  nimis,  ut  fieri  amat,  habes  horum 

nomina    in  Jofephi  exemplaribtis.      Sacerdotes, 

inquit  ipfe  Ebraeus,    facerdos,   &  jurifconfultus, 

%t,vatcu  Chanaeas  appellant,  pontificem  'Ava^a- 

QcL^v     Anarabachen.        Locus   eft    in    libro 

III.  cap.  VIII.  Originum.    Ruffini  vetus  interpre- 

tatio  ibi  habet  Arabarchen.     Caeterum  nemo  non 

videt  e  Chaldaica  appcllatione,  Ebraeis  fatis  ufi- 

tata,  fed  a  librariis  male  accepta,    prodiiife  haec 

vocabulorum  portenta.     Nam  ex  toro  iOTt  ha- 

rabba  cohena  male  fiebat  Arabarchen.    Qua  au- 

tem  ratione  ac  juris  varietate,  dignitas  illa  facer- 

dotii,  five  ad  Aharonis  pofteros,  florentibus  rebus 

Ebraeoium,  tranfmitteretur,  five  eis,  ut  interdum, 

omnino  praecluderetur,   maxime  liquebit,    fi  de 

fucceflione  in  pontificatum  penitius  difpiciamus. 

Erenim  qui  pontificatus  ex  jure  plane  capax   non 

erat,  ei  ncc  minoris  fiicerdotii  munus  praeftitifle 

fas.     Adeo  ut  fucceflionis  feu  haereditatis  facer- 

dotalis  jura  fane  univerfa  ex  eis,  quae  ad  fuccef- 

fionem  pontificalem  attinent,  rite  difcuills,  fimul 

habuerimus  explorata. 

In  fuecefllonis  autem  pontificalis  materie,  alia 
funt  hiftorica,  juridica  alia.  Hiftorica  j  ceu  pon- 
tificum  feries  feu  laterculus,  familiae  facerdotales, 
dignitatis  ab  altera  familia  in  alteram  tranflatio, 
poteftatis  in  creando  ufurpatae  varietas,  autorum 
diffenfus,  plurium  pontificum  nomine  tenus  fub 
eodem  tempore  conjun&io,  nonnullorum  qui  ali- 
eni  dicuntur  fcriptoribus  aliquot  a  genere  facer- 
dotali  defignatio,  ejufmodi  alia.  Juridica,  veluti 
perfonae  furrogandae  qualitas,  five  natales,  five 
aetatem,  five  corporis  animive  vitia  fpectes,  con- 
fecrandi  ritus,  poteftas  forenfis  cui  competebat  de 
hifce  dccerncndi  jus.  Atque  hifce  tribuunt  illa 
lucem,  fubinde  &  mutuo  accipiunt.  Utraque 
igitur,  fingulis  libros  aflignantes  fingulos,  explicare 
aggredimur  ;  maxime  quoniam  haec,  quae  juris 
funr,  adco  ncgkcta  fcre  ha&enus  aut  obiter  fu- 
binde  tafta  apud  fcriptores  Chriftianos  funt,  ut 
quin  integra  eorum  fuerit  etiamnum  meflis  pa- 
rum  abfuerit  j  hiftorica  vero,  quae  huc  pertinent, 
ita  tantum  haftenus  traftata  funt,  ut  tum  animad- 
verfionibus  tum  addirionibus,quarum  vim  non  con- 
temnendam  inteximus,  nimium  carerc  vidcantur. 
Aharonis  pontificis,  ex  lege  Levitica,  filii  bi- 
ni,  Eleazar  &  Ithamar,  eorumque  pofteri,  binas 
familias  facerdotales  faciebant.  Unde,  cum  uni- 
verfum  gcnus  facerdotale  in  ftationes  fcu  clafles 
XXIV.  a  Davide  rege,  ut  per  vices  qualibet  heb- 
domade  facris  in  templo  adeflent  minifteriis,  tri- 
buebantur,  ex  eis  fedecim  fuere  Eleazaridae,  octo 
autem  Ithamaridae  ,   quod  videre  eft  I.    Paralip. 


XXIV.  4.  Atque  inftaurationem  claffium,  feu 
numeri  earum  novationem,  non  primariam  in- 
ftitutionem,  fuifie  Davidis  illam  diftributioncm 
fcribunt  Ebraei :  etenim  Mofem  hafce  famiJias  bi- 
nas  in  claffes  tribuifle.  Sed  de  numero  non  con- 
venit.  Alii  eum  in  oclo,  fingulis  nempequatu- 
or,  alii  in  fedecim,  ut  fingulis  eflent  octo,  tra- 
dunt  divififle.  Hujus  excmplum  fecutum  Davi- 
dem  ;  adeoquc,  cum  illas  octo  in  plures  (fic  illi 
qui  odto  tantum  claffes  inftituto  Mofaico  deberi 
volunt)  ob  diffufiorcm  jam  utriufque  farniliae 
prolem,  commodius  rribuendas  animadverterar, 
quatuor  primum  quaternario  utriufque  numero 
adjeciffe,  idque  ita  iterafie  voluifle,  ut  fingulis  duo- 
decim  clafles  praeberentur.  Quod  cum  pcr  im- 
parem  nimis  Ithamaridarum  numerum  finc  in- 
commodo  fieri  nequibat,  ex  Eleazaridarum  nu- 
fnero  abundanre,  nova  corum  recenfione  fafla, 
oclo  claffes  alias  conftituifle  ;  ut  ita  hifce  fe- 
-  decim,  illis  ofto  manerent.  Sic  Gemara  Hiero- 
folymitana,  ad  tit.  Thainioth,  feu  de  jejuniis, 
cap.IV.  fol.  67.  col.  4.  halach.  2.  nnotyo  nJioty 
"ly  nom*  V^o  11  -uybx  V^o  i  nwo  -royn  ruiro 
ruoty  -nj;  arvty  iawii  r-ixiin  Vsiotin  in  -toyty 
njoty  my  ^rh  wp^  myVtf  Vyo  ni  -ion^  hwo  n 
hva  ixso  kV  iiyVtf  Vyo  iksoi  -11  onwy  jnwyV 
ytrh  om  -iiyVs  Oa  hxkqii  itq-i  Nin  vnn  nom* 

Unon^mo  Dnmn,  Ocfoclajfesfacerdotales  con- 
ftituit  Mofes,quatuor  ex  E/eazaridis,  atque  ex 
Ithamaridis  totidem.  Idqnod  obtinuit  tifque  dum 
T)avid  &  Satnuel  propheta  adjicerent  eis  otlo 
alias,  quatuor  ex  Eleazaridis,  &  ex  Ithamari- 
dis  itidem  quatuor.  Conati  vero  iUi  etiam  & 
ocJo  alias  modo  fimili,  ut  numerus  viginti  qua- 
tuor  clajfittm  ita  comfkrctur,  adjicere.  Scd 
Eleazaridas,  quotfufficerent,  repererunt  ■,  non  ve- 
ro  Ithamarid<is.  Atque  hoc  innuit  illud  quod 
fcripMm  e(t,    1  Paralip.  XXIV.  4.  Inventiqub 

SUNT    MULTO  PLURES  FILII   ELEAZAR    IN  PRIN- 

cipibus  viris,  quamfilii  Ithamar.     Jta  Ge- 
mara  illa.      Q.ui  vcro   fedecim  fuifle  aiunt  fub 
Mofe  clafies,    nihil  in  Ithamaridis  a  Davide  no- 
vatum  voiunt,   fed  unaquaque  Eleazaridarum  in 
binas  tributa,    numerum  viginti  quatuor  abfblu- 
tum.     De  qua  re  videfis  Gemaram  Babyloniam' 
ad  citatum  tituli   de  Jejuniis  caput,  &  Salomo- 
nem  Jarchium  ad  di&um  Paralipomenon  Iocum  ; 
ubi  David  Kimchius  utramque  fententiam  com- 
memorat.      Adde   Maimonidem,    halach.     Celi 
hamikdafch,  feu  de  vafis  templi,  cap.  VI.  Prima 
autem  in  pontificatum  fucceflio  erat  ipfius  Eleazari, 
cui,  ex  Numinis  juflii,  Aharonis  morituri  infig- 
nia  pontificalia  in  fucceflionis  defignationem  in- 
duta   funt,     ut    legitur    Numer.    XX.    28.    & 
apud  Jofephum  Archaeolog.  IV.   cap.  IV.     In- 
cidifle  autem  Aharonis  morrem,  adeoquc  primam 
hancin  pontificatum  fucceflionem,  in  quadrage- 
fimum  ab  exitu  ex  AEgypto  annum   volunt  E- 
braei  ;  atque  eodem  fimul  anno  Mofem  fratrem 
fororemque  Miriam  obiiffe.   Ita  Seder  Olam  Rab- 
ba,  cap.  X.     Et  Jofephus ;  anno  aetatis  centefimo 
vigefimo  tertio,'in  novilunio  menfis  Athenienfium 
Hecatombaeonis,    Macedonum  Loi,    ywos  vero 
ng./\v/uAvu  2a6£a  -mxp  'ES ^ctioL?,  menfis  qui  Ebraeis 
nuncupatur  Sabba  ■,  tibi  Ruffinus  vetus  ejufce  in- 
terpres  habet,  fecunda  luna,   initio  menfis  -,   & 

pro 


87 


In  Pontificatum    E  B  R  AE  0  R  U  M. 


88 


pro  Sabba,  Sedebath,  qui  apnd  Romanos,  inquit, 
vuncupatur  Augujius.  Scd  quid  Sabba  aut  Se- 
debath  in  menfibus  Ebraeorum  ?  Neque  Ta 
Sebat  eorum  menfi,  qui  fono  proximat,  &Janu- 
ario  ferme  refpondet,  hic  locus  eft.  Id  negant 
planc  Hccatombaeon  &  Lous,  qui  menfes  funt 
aeftivales,  &c  r<2  Ab  Ebraeorum  menfi  undecimo 
a  Tifri  putato,  feu  Julio  aut  Junio,  pro  periodo- 
rum  varietate,  compares.  Depravato  igitur  Jofe- 
phi  loco,  pro  ~S.-ctS.ta,  A''£  feu  3A££a  legendum. 
Uti  etiam  citatur  Samueli  Petitoin  EcIogisChro- 
nologiae,  lib.  I.  cap,  X.  atque  emendatur  a  Jaco- 
bo  Capello  in  Hiftoria  facra,  anno  M.  2542. 
Nam  &  diferte  Ebraei,  3N3  "triK_  f ins  HO,  Mor- 
tuus  eft  Aharon  die  I  menfis  Ab,  ut  legitur  in 
Seder  Olam  Rabba,  alibique.  Quin  &  jejunium 
hoc  nomine  eodem  die  habetur  in  eorum  ri- 
tualibus.  Adjicere  etiam  de  ea  re  vifum  eft  lo- 
cum  infignem  ex  Saidi  Batricidis  patriarchae  Al- 
exandrini  Chronologia  ante  DCC  annos  aut  cir- 

citer  Arabice  confcripta,  CfaJ^  iS-i^y  (-^rJ3 

ixXcJj    A^w    <_ \xjJ)   3    L-^^-'  cJ  rC3 

ujw     -g.  \xJ|   3  pgj    Kx^    /^.xj  J    _^UaJ 

^yA  (_U._.  j»bl    \j-uj     j3 r+P^>  r*J  r*  ^' 

X^fMh&b  \X-f-»^    \jL*  Mt^J     t>£^J*yJ    &&>*    (_jLw~_ 

c_)!  j^u  ^j    Jj!   3  ojj-  <->L^  &  ^j~"> 


JMJI    AjJj- 


)L«A 


JtJ-VAVJI      »UAC      (JT^JJ^J<I      <_>L/^      -Q     Aj.AU      (JJa  ..AVjCi 
(^l&jlyj^&^       J_!        J^JJJ      jjv»      ^clf   KtJ-JJJ    5 

•§•  A. Xvu     q^-awC^  KjLi  ^L     t_>U^  (_-_;! 

£f  moriebantur,  inquit  ille,  Mofes,  Aharon,  & 
Miriam  eorum  foror  in  deferto,  unico  atque  eo- 
dem  in  anno,  qui  complevit  annos  illos  quadra- 
ginta,  quibus  erant  in  deferto.  Trimo  autem 
demortua  eft  Miriam,foror  eorum,  die  VI.  Nifan, 
qui  eft  Barmuda.  AEtas  ejus,  anni  CXXVII. 
~Dein  mortuus  eft  Aharon  diel  menfts  Ab,  qui 
eft  Mufri.  Sepultus  eft  in  monte  Hur.  Atque 
aetas  ejus,  CXXIH  anni.  Mortuus  autem  eft 
Mofts,  fuper  quetnfit  pax,  die  VII.  menfts  Adar, 
qui  eji  Barmheatha,  in  terra  Moab.  Sepultus 
eft  in  convallibus  terrae  Moab.  AEtas  ejus, 
CXX  anni.  Barmuda  hic  eft  Coptitarum  menfis 
feu  AEgyptius  iile,  quem  vulgo  Tharmuthi  dici- 
mus,  Mufri  Mefori  ;  &  Barmeatha  ipfe  eft  qui 
Thamenoth  nuncupatur.  Ebraei  autem  mortem 
Miriam  tribuunt  decimo  diei  Nifan,  ut  autor  Se- 
der,  &  reliqui  ;  quam  diei  fexto  affignat  hic 
Batricides  (idque  in  binis  quibus  utor  exempla- 
ribus)  &  Jofephus  novilunio  Xanthici,  menfis 
Macedonici,  feu,  ut  Ruffinus,  Xanthici  menfis 
initio,  fecunda  luna.  Quin  &  Mofis  mortem, 
V-     II, 


quam  VII.  die  Adar  paffim  tam  Ebraei  quam 
Batricides  collocant,  Jofephus  accidifle  ait  men- 
fis  y<7TQ  /jjIv  Ma.z.icfovav  A'j^a  ■ng./\vfj.(vu,  3A<J**a 
§1  vtp'  -njjjpv,  vv/jj/iviq.,  qui  a  Macedonibus  T)yftrus 
vocitatur,  a  nobis  autem  Adar,  novilunio.  Quo- 
modo  autem  idem  ipium  quod  Ebraei  caeteri,  in 
temporum  hoc  ratiocinio  velit  Jofephus,  acute  dif- 
putat  Samuel  Petitus  in  Chronologiae  Eclogarum 
libro  I,  cap.  X,  &  XIX.  Sed  undenam  Ruffino 
tam  in  Aharonis  quam  -ms  Miriam  morte  locu- 
tionis  illud  genus,  menfis  initium,  fecunda  luna  ? 
Verba  Jofephi  utrobique  funt  vnyjnvia,  q&la,  csAi'- 
vnv,  id  eft,  novilunio,  calendis,  feu  menfts  inilio, 
fecundum  lunam.  Interpretis  proculdubio  libra- 
rii  ex  hoc  fecere  fecunda  luna  ?  Secundum  ea 
autem  quae  dicta  funt,  Eleazari  filii  Aharonis, 
&:  fuperftitum  majoris  natu,  in  pontiiicatum  fuc- 
ceffio  eodem  anno  contigit,  quo  Mofes  demor- 
tuus  eft,  &  feptimo  ante  mortem  ejus  menfe. 
Et  fatis  concors  eft  Eufebius  in  Chronico,  Mors 
Moyfi.  Hoc  tempore  apud  Hebraeos  pontifica- 
tum  fufcepit  Eleazar,  poft  mortem  patris  t_Aa- 


C  A  P.      II. 

De  Phineefi  &  Eleazaridarum  fuccefii- 
one.  Et  de  pontificatus  ad  Heli  ltha- 
maridem  tran/latione,  Phineefo  juxta 
Ebraeos  exautorato. 

kUemadmodum  fub  Mofis  mortem  fucceffifle 
volunt  Aharoni  patri  Eleazarum,  ita  & 
huic  Phinees  fUiurn  fub  mortem  Jofuac :  quod 
cliciunt  ex  utriufque  obitus  tempore  ad  finem  ii- 
bri  Jofuae  fimul  memorato,  uthabetur  in  Seder 
Olam  Rabba,  atque  apud  Jofephum,  Neque  in 
Eleazari  fcu  pontificatus  tantum,  fed  etiam  in  Jo- 
fuae  feu  principatus  Ebraeorum,  dignitatem  fuc- 
ceffifle  Phinees  fcribunt  nonnulli.  Excerpta  illa 
ex  Eufebio,  Africano,  atque  aliis,  barbare  ab  Ano- 
nymo  verfa,  quae  in  Thefauro  temporum  edun- 
tur  ;  Toft  obitum  Hiefu,  filii  Nave,  praefuit 
populo  Thinees  facerdos  annos  XXIII.   Et  Saidus 

Batricides,  patriarcha  Alexandrinus,    fclf^  cXxj  = 

yJ(j-jiL__J|  jjJ—J.3  UlJI  -J_  (J^J  i^A  iZ/jj^J 

£fafjj*£2  a~w^_.  LuiL__i  o^j  <_v*  ty}— {A^ 

•g.  AjUu  Et  poft  mortem  Jofuae  filii  Nun  prae- 

juit  populo  Thinees  facerdos,  filius  Eleazarifilii 
Aharonis.  Et  fuit  facerdos  annos  XXV.  Certe 
&  Nicephorus  patriarcha,  "iwes;  uio?  E'A£z^o.^ 
\ut\a.  7rxv\uv  Trgeffavzzpani  •ztv  Aaac  kcivm,  Thinees 
filius  Eleazari  cum  univerfis  fenioribus  populum 
judicans.  Ita  fcilicet  in  codice  pervetufto  MS. 
Bibliothecae  collegii  Sion  Londini  nuper  extrufti 
legitur,  cum  in  Graecis  editis  tw  Aaoy,  id  eft,^»0- 
pulum,  omittatur.  Sed  praefefturam  hujufmodi 
in  eo  nullibi  agnofcunt  Ebraei.  Secutum  ait 
Jofephus  hunc  in  pontificatu  Abiezer  filium  ;  a 
P  quo 


8o 


De   Successione 


90 


quo  Boceiae  filio  fuo  dignitatem  acccptam  ad  Ozin 
hujus    itidem  filium   effe  tranfmiffam.      Sic  ille 
Archacolog.  lib.  V.  cap.  XIII.  Abiezer  ibi,  de- 
pravatis,  ut  fieri  amat,  ex  Graecorum  Latinorum- 
que  fcriptione  orientalium  nominibus,  eft  Abi- 
ihua,  Boceias  Bucci,  Ozi  Uzzi,  qui  omnesin  pof- 
teris  Phinees  recenfentur,  I.  Paralipom.  VI.  5  o,  5 1 . 
Alii  funt  Jofephi  hic  fequaces,  ut  Nicephomspa- 
triarcha,    &  Georgius  Monachus  (cujus  pontifi- 
cum  recenfionem  habes  apud  Jofephum  Scalige- 
rum   in  notis  Eufebianis,   pag.  255.)  praeter  re- 
centiores.     Quin  &  fuis  fignantur  annis  pontifi- 
ces,  Abiud,  Boccei,  &  Ozi  in  Chronico  Alexan- 
drino ;    ubi  Abifhua  depravate,    ut  alibi,  Abiud 
nuncupatus,  tcmpori  Ahudisjudicis  affignatur,Boc- 
cei  Samgaris,  &  OziTholae  temporibus.     At  vero 
neque  in  SacrisLiteris,  neque  in  Ebraeorum  chro- 
nicis,  quibus  utimur,  ncque  in  Eufebio,  horum 
Eleazari  ncpotum  pontificatus  memoratur.     Ne- 
que  alius  in  hifce  inter  Eleazarum  &  Heli  ponti- 
ficcm  (qui    &   populum   ut    princeps  judicabat) 
praeter  Phinees,  reperitur  pontifex.    Et  in  Chro- 
nico  Alexandrino  alibi,   Heli  exprcfllm  pontifex 
Ebraeorv.m  quartus  nuncupatur,  pag.  196.  editi- 
onis  Raderianae  :  tametfi  antea  tcrniilli  Elcazari 
nepotes,  annis  etiam  fuis  fignati,  ut  dictum  cft, 
recenfeantur.     Adeo  ut  fic  Heli  non  quartus,  aut 
Phineefum    proxime  fecutus    fir,     fed  fcptimus. 
Caetcrum  Chronicon  illud  ex  variis  fcriptoribus 
cento  eft,  nec  fibi  fcmper  conftans.     Quin  vero 
nec  Phinees  ipfum  ufque  ad   mortem  pontifka- 
tum  tcnuifle  volunt  Ebraei,  fed  ci  exautorato  Hc- 
li  fuccefliffe ;  de  quo  fub  initium  libri  primi  Sa- 
muelis.    Certe  aevo  belli  Benjamitici,  id  eft,  juxta 
vulgarem  tcmporum  rationem,  treccntis  aut  circi- 
ter  a  mortc  Eleazari   annis,   pontincem  Phinees 
fuiflc  manifcfto  liquet  ex  Judicum  XX.  2  8 .  Ne- 
que,  ad  magiftrorum  aliquot  fententiam,   fufficit 
haec   rariflime  citra  diluvium  audita  longaevitas. 
Nam  &  ipfum  in   templo  janitoribus  praefuiffe 
volunt  nonnulli,    atque  de   eo  intelligunt  illud 
i.Paralipom.  IX.  20.    Et  Thinees  filius  Elea- 
zar  erat  dux  eorum.     Atque  ita  fane,  ut  quadra- 
ginta  infuper  annos  vixerit,  necefle  fuerit ;  tametfi 
Jehoiadam    pontificem    (dc  quo  infra)  poft  Mo- 
fem,  folum  CXXX  annos  vixiffe  in  Eufebii  Chro- 
nico  afferatur.     Sed   alii   Phinees   alium,    atque 
Levitam,  non  facerdotcm,  in  Paralipomenis  in- 
nui  rectius   putant.      Videfis  ad  diclum  locum 
Salomonem  Jarchium    &   Davidem  Kimchium. 
A  Phinces  autem,  adeoque  a  familia  Eleazarida- 
rum,  ad  Heli,    qui  Ithamarides  fuit  (quod  liquet 
cx  hoc,  quod  Achimelechus  ab  co  gcnus  ducens 
Ithamarides  eft  I  Paralip.  XXIV.  6.)   tranflatum 
aiunt  ex  juflu  Numinis  pontificatum,  Phineefo  ex- 
autorato.      Hoc  faclum  aiunt,  tum  quia  ipfe  at- 
que  familia  cjus  in  caufa  nimis  erant  multiplicium, 
quae  ab  Ifraelitis  funt  patrata  fub  Judicibus,  fa- 
cinorum,   tum  quia  ipfe  de  voto  Jcpthis  conful- 
tus  eum   folvere   illo  noluit.      Nam  etiam  hac 
caufa  r~\?j\D,    id  cft,    Numinis  majeftatem,  feu 
praefentiam,  aut  Spiritum  SancJum,  ab  illo  dif- 
ceffiffe  tradunt.     Ita  dicti  Rabbini  ad  locum  ci- 
tatum,  &  ad  judicum  XI.  35.  Certe  votum  Jcpthis 
eum  ex  prophctia  ccnfuiffe  non  rclaxandum  difer- 
te  mcmorat  Saidus  ctiam  Batricidcs.  Ita  fcilicet  ille  s 


K,     [yai^       UJ       KjJJLj     KkfJ      AXvlnJj    09^* 
Kjj)    C^ibcXj    X    ol    cili.«J|  ^jjiC    A.A^a.9     <\jul>| 

IcXacc^^^JLLslj^c  C£y4-w   CKxjj  \J| 

(JP>.4.m*3    ^Jj|  ttU^  <2 KXaj)^,j^   U.xlzSl 


I, jASi)  ■"  Lj,r..<. 


«TT-    pl^ 


L^jils.3 


■§  g^j   cXa£    (\xxj\  ttlJ^    Et  manebat  lugens 

fipftm  filia  Jepthis  in  monte  binos  menfes.  Jam 
vero  confiliarii  Jepthis  fuaferant  eum,  ut  adiret 
fPhinees  prophetam,  filium  Eleazari  filii  Aharo- 
nis  ;  utqne  enm  confukret,  ut  ab  eo  dfceret,  qua 
ratione  fiiiarn  morte  eriperet.  Sed  monitns  eff 
ab  Angt  lo,  ne  ad  cum  adiret.  Etiam  &  cPhi- 
nees  propheta  monitum  accepit  ex  prophetia,  ne 
indulgeret  ei.  Itaque  tranfaEiis  binis  illis  men- 
fibus,  ingens  feftim  celebravit  Jepthes  Judaeus, 
&  filiam  fuatn  immolavit  eodem  die  j,  quemfef- 
tum  hutlus  mmcupavit.  Scd  diferte  Jarchius 
ad  Paralipomena,  byi  \r\jT\  DHJS  K1M  natOJTim 

uao  .— iray  npSnDJ  m:  nr&h  "rnn  xhw,  T>i- 
cunt  Rabbini  noftri,  hunc  (Phinees  praefeclum 
janitorum  ibi  memoratum)  futffe  Thinees  facer- 
dotem,  atque  ex  eo  quod  non  folveret  Jepthem 
voto  fuo,  recejfiffe  ab  eo  Numinis  praefentiam» 
De  hoc  autem  voto,  &  pontificis  in  eo  autori- 
tate,  confulas  Luaovici  Capelli  de  eodem  Diatri- 
bam  fingularcm,  eamque  dociiflimam.  Heli  ve- 
ro,  fuccefforem  Phineefo  exautorato  datum,  Itha- 
maridem  fuifle,  atque  ita  pontificatum  in  alteram 
facerdotalium  familiam  tunc  tranflatum,  Jofephus 
Archaeol.  lib.  V.  cap.  ultimo.  Nicephorus  pa- 
triarcha,  &  Rabbini  ad  I  Samuelis  cap.  II.  con- 
fentiunt ;  ubi  etiam  tam  tranflationem  ejufmodi 
verbis  facris  commatis  30.  doceri  volunt  Rab- 
bini,  quam  pontificatus  in  Eleazaridarum  famili- 
am,  qui  in  Zadoco  fecutus  eft,  reditum.  Quo- 
modo  autem  fempiternum  facerdotium  Phineefo 
Scpofteris  ejuspromiffum  a  Numine,  Num.  XXV. 
13.  fuerit  cum  hac  in  Ithamaridas  tranflatione 
capiendum,  optime  difputat  AEgidius  Camartus 
ordinis  Minimorum  nuper  Generalis  in  Elia  This- 
bite  fuo,  cap.  III.  §.  5.  Sed  in  Eufebio  Hie- 
ronymi  legitur,  Hebraeorum  Heli  facerdos  ann* 
XL.  In  Hebraeorum  libro  inveniuntur  XL  annL 
LXX  autem  interpretationeXX.  Hebraei  hunc 
tradunt  ejfe  Thineen.  Certe  in  Eufebii  Graecis 
totidem  fere  de  annis  verba  habentur.  Sed  non 
poftrema  illa  ;  quae  nec  Hicronymi  effe  autu- 
mari  poffum,  fcd  fcioli  alicujus  adjeclum  gloffe- 
ma,  idque  ex  traditione  alia  de  Phinees  Ebraeo- 
rum  quamplurimis  credita  perperam  ac  temerc 
nimis  etiam  &  ridicule  acceptum.  Nullibi  apud 
cos  comperitur  Hcli  faccrdotem,  id  eft,  hic  pon- 
tificem,  Phinces  fuiffe  aut  dici.  Et  tam  certum  eft 
hoc  non  compcriri,  quam  illud  apud  eorum  plerof- 
que  obtinuiffc,Phinces  five  pcr  mctempfychofin  Py- 

tha- 


9i  In  Pontificatum    E  B  R  AE  0  R  V  M.         92 

tha^oricam,  five  aliter  ipfum  fuiffc  Eliam  prophc-  T>ei,   inquit,    Jttdai  Thinees,dicunt,  quem  & 

tarn      De  ea   re  obiter  David   Kimchius    ad   I.  Eliam  autumant.     Unde  ftne    aequum  cft,  ut 

Paralip   IX.  20.     Et  dc  Elia,  Samuel  Schullam  vcrba  illa  fupeiius  ex  Hicronymo  de  Heli  pontificc 

ad  Sepher  Juchafin,   pag.    n.  b.  un_  hvnar  Va  ac  Phinees  allata  neutiquam  fuiffe  ipfius  Hiero- 

— npito  CT  sim  OTa  "WWa  *nnni  onJS  »intO  ■Ot'?  nyrm  conjiciamtts ;    fed  potius   ex   craflo   errore, 

^l,  rjn    Sol-nm  eft  univerfis  IJraelitis  affirmare,  qucm  five  librario  fwe  fcholiafti  aliciu  pepererat 

ipfum  'fuife  Thtnees.     Sed  ipfe   optime  novit  :  nominum  Heli  &  Eliae  affinitas,  illuc  irrepfiffe. 

cito  itntur  veniat,   ut    rem  explicet  nobis.  Scili-  Non  alitcr  fere  ac  ineptiffimus  ille  Eufcbii,  Afri- 

cct  dubiorum  inexplicabilium  folutionem  ab  Elia  cani  atquc  aliorum  interpres  vetus  in  Excerptis 

le  expcftare  diccre  folent.      Rationcs  quibus  in  fuis,  pro  eo  quod  crat,  'lA/«  lx.ir6fi*<nc,  Ilii  exci- 
hanc  addufti  funt  fcntentiam  aperit  Levi  Gcrfo-      ' 
mides  ad  I  Reg.  XVII.    1.  Etiam  Saidus  Batri- 

cides,  patriarcha  Alexandrinus,  ,jj  (j^^j  £j4-J| 


C_-_C 


jjf  ,ojJ|  LU  ^4  |cUc^-b--__J!         J__.. 


u^ 


vertit  folis  exterminatio,  cum  pro  'Ihia 
'Ha/s  legerat.  Sed  &  ahi  fcriptorcs  Chriftiani 
tantundem  de  Elia  &  Phinees,  ex  Judaeo- 
rum  placitis  memorant  ;  uti  videre  eft  apud 
Origenem  in  D.  Joannem,  tradt.  VII.  Petrum 
Damianum,  lib.  1.  Epift.  VI.  alios.  Qua  de  re 
fufius  etiam  difputat  AEgidius  Camartus  in  libro 


■k   ______.!   o_J  A-Lw  Et  Judaeis   recep-  ^  Rebus  geftis  Elis,  cap    III.     Quin  ejufmodi 

#  ^J,   t_y*Jl  ^*w          J                   r  de  phinees  ac  Elh  receptae  fententiae,  etiam  apud 

tum  eft,   Thinees  Jacerdotem  ipfum  fuijje  Eliam  Mahumedanos,  veftigia  reperire  videntur.     Nam 

prophetam,  quem  Aiabes  ntmcupant  Cketer,  Che-  inExegefi  Mahumcdis   Achmetidis    in  Alcorani 

dr,    feu  (pro  difcrimine  pronunciationis)  Chet-  ', 

zer,   id  eft,  virentem,     fplendidum,    florentem.  caput  VI.  Ehas  dicitur  fuiffe,    g^,A    to.ai|  (j-J 

Quae  eadem  de  cognomme  ctiam  idem  patriar- 

cha  alibi.     Inter  prophctas  aliofque  qui  tempore  ^^y,  ^v,__|  filius  fratris  Aharonis  fratris  Mo- 

Achabi  resis  florucrc  Eliam  enumerans,  adhunc  "       _    "               ..   •      .              £1.    ,. 

s                                     ,  fis.      Si  fratrem  Aharoms,    pro  filio  hic  errore 

modum  eum  commcmorat ;    w____J!  ^Ai  La.Aji 


;  ^____Jl3^  U.AJJj 


fubftitutum  (ideft,  pro  Elcazaro)  admittas,  ipfam 
dc  Phinecs    Tudaeorum   opinionem  fimul  habes. 

&  Elias,  qui  ipfe  efiCheter,  feu  voataturChe-  At  vcro  Hdlcniftac  ad  extremum  libri  Jofuae  ex- 

ter.    Idcone  vero   ita  Arabibus  (fcihcct  florens,  mm  nabent  in  ec|itione  Romana  ac  Franco- 

vigens,  aut  quid  fimile)  dicitur,  quia  m  coclum  furtenfij  <Phineefum  pontificem  mortttum  ejfe,  & 

raptus,  nec  more  mortalium  vitam  commutavit  ?  repjlittm  in  Gabaath,   quae  ipfius  erat.     Idem 

At  vero  docemur  a  Joanne  Cantacuzeno,   cele-  j  -.._,,    mfi    mctcmpfychofis    admittatur,     juxta 

brem    effe     Mufulmanis    Chriftianomm    divum  £ofcCj    Elias  cffe   ncquibat.      Ebraeis   codicibus, 

Georgium,  nomine  Xlng  'HAia^,  Cheter  Ehaz.  uti  &  nonnuiiis  Graccis,  &  verfioni  Vulgatac,  de- 

Sic  ille    in   Apologia  III.   contra   Mahumedem.  ftmt  omnino  Verba  illa,  aliaquc  aliquot  fequentia; 

Quod  nomen  idem,  ut  videtur,  denotat  cum  eo  Sed  vero  ad  Hdi  revertamur.     Ipfius  in  fene__u- 

quod  ebChederle  &  Chederles,  apud  Busbequmm  t£m  provefti  vices  in  pontificatu    geffit  Phinees 

in  Epiftolis,  Poftcllum,  Megiferum,  ahos,  pro  D.  _jus  filiu„_     jofephus  Archaeolog.  V.  cap.  penul- 

Georgio  etiam  fumptum.     Et  Ehae  nomen  tam  timQj  dc  arca  in  exercitunij  paui0  ante  mortc_n 

.JjJI  Elias  (quod  fcimus  ex  Alcorani  cap.  VI.  Hdij    adduda  verba  faciens,   $«/._<.i??  _._  ji_>>.  wi 

1    1   1     '—,,  '         _,,.          .    _      .  .,            ,  he£1o,  inquit,   rS  irccl^i  d-jltS  mzx.^^Xa'&yJi''^' 

quam  LU   £/z^feu  Ehe,  ut  m  Bamcide,  unde  ^  ^  y~^  <phinees  tunc  facerdotio  fungebd- 

Chederle  facilius  fiat,  confcribitur.     Anne  igitur  tur,  $atre  id  propter  feneclutem  concedente. 
Mufulmanis  inolevit,   Eliam  feu  Cheter  EliaS, 

id  eft,    ^LJI   -Jia.  ChriftianorumD.  Georgi-  C   A   P.      III. 

um  vocitare  \   Certe  eum  ipfis,  ut  tutelare  mili-  J)e  Ithamaridarum  in  pontificatumfuccep- 

tiae,  puto,Numen,  cultum,  fcribunt  Busbequius,  ^    1/lfque    ad  Abiatharem.       Et    de 


Cotovicus,  alii.  Hunc  ea  de  re  confiile  in  Iti- 
nerario  Hierofolymitano,  lib.  II.  pag.  137,  &  343, 
illum  in  Epiftola  prima.  Credere  tamen  nondum 
queo  tam  ipfum  noftrum  Cappadocem  ab  iis  fic 
cultum  effe  (nam  quid  cum  Mufulmanis  &  Chri- 
ftianorum  martyribus  commune  >)   quam  Eliam, 


Jehotada  feu   Joada  &  Samuele,  qui 
nonntdlts  hic  in  pontificihus  cenfmtur. 

1  Ublatis,  ante  mortem  Heli  Ithamaridae,  filiis 
ejus  Hophni  &  Phinces,  huic  relicfi  funt  filii 


quem   indicato    cognomine   infignitum,    &    pro  bini,  Achitobus  &  Ichabodus  pofthumus.     Achi- 

Numine     Chriftianorum     D.  Georgio   non   ita  tobi  filii  memorantur    etiam  bini,   Achlas,    & 

diffimili  abeis  cultum,  T).  Georgii  nomen  inter-  Achimelechus,  cui  Abiathar  filius.     Dehocftem- 

dum  induiffe,  fuumque  itidemD.  Georgio  (qucm-  mate  videfis  I  Sam.  IV.  19  ;  XIV.  3  ;  XXII.  9  ; 

admodum  in  ejufmodi  rcrum  confufione  fieri  amat)  &  XXIII.  6.  Apud  Eufebium  in  Chronico  horunl 

communicaffe.  Et  vide  nunc  Colloquium  Sinani  &  nullus  ante  Abiatharem  in  pontificatum  fuccedit : 

Achmedis,  pag.  32.  ubi  deElia.     Scd  hoc  obiter.  At  vero  Jofcpho  lib.  VI.  cap.  VII.    ^Achitobus 

Redimus  ad  Ebraeorum  de  Phinees  fententiam.  dicitur  pontifcx  ille,  qui  facerdotis  nomine,  ubt 

Ipfe  ctiam  D.  Hicronymus  in  Traditionibus  Ebra-  Saul  rex  Deum  confulit,  habetur  in  I  Sam.  XIVa 

icis  fuper  libris  Regum,    ad  illud,  Venit  autem  %6.    Ka.Ai<ra.c,   inquit,   0  Gatjiteik  'AxilaSov  rcv 

vir  T)ei  ad  Eli,   I  Sam.  II.   27;    Hunc  virum  d^iepix,  tx{tevo&  dulor  yvuvai,  tl  crftwo-tv  6  ®ek 

iH,'jhi;? 


n 


De  S  tr  c "c  E  s  s  i  o  n 


■9T 


dvloic,  &c.  Vocavit  rex  tAfchitobum  pontificem,  »'««,  *)  o  d*%tepv<;  'A%yt  "&dyvoq  wv  H'Ac-<  r& 

jujfitque  ut  confuleret,  an  T)eus  annucret,  &c.  d^i^iwc,  i<m  GwS  v^A.S,  <t  -m  yiiv  Ai-ir\^rv/uuiv»v 

Alii  etiam  Achitobum  proxime  poft  Heli  avum  cppvh;,  cv   dyavla, 'Stivy   xa.Sesn*<z(?u.v,  Ipfe  Saulus 

collocant,  ut  Nicephorus  patriarcha,  &  Gcorgius  &  filius  ejiis   &  Achias    pontijex  ex  pofteris 

Monachus.     Sed  annon  adverfatur  Scriptura  ejuf-  Eli  pontificis,  fedentes  fuper  excelfo  colle,    & 

dem  Samuelis  capitis  ?    Commate  18.   loquitur  terram  devaftatam  confpicientes,  graviter  ange- 

Saul  ad  Achiam  Achitobi  filium,  uti  ad  pontifi-  bantur.     Certe  Gelenius,   ut  videtur,   ne  alium 

ccm,   Et  ait  Saul  ad  Achiam,  Applica  arcam  pontificem  ibi  admitteret,     Achitobi  nomen  in 

T)ei.     Et  paulo  ante,  TQ:m  TIK  aiUTIS  p  nTIKl  verfione  poftea  praetermifit.     Veteri  autcm  Ruf- 

"ilSx  jxtau  rfr\V2  iTiT  jro  "hy  ?2   Dnj3  p,   Et  fini  verfione,  Achias  hic  tantum  Sacerdos  dici- 

Achias    filius    Achitob  fratris    Ichabod,  filii  tur,  adeo  ut  qui  ea  ufi  fucrint,  nec  Jofephi  Grae- 

Thinees,  filii  Heli,  facerd.  "Domini  in  Silo,  por-  ca  confuluerint,  alium  praetcr  Achitobum  (quem 

tavit  Ephod.     Et  aflidua  ejus  fun&io  eodem  in  Ruffhms   etiam  facerdotem  tantum  vocat,     fed 

capite  fatis  indicatur.    Quin  Septuaginta  ibi  <m  |,tj  res    ipfa    pontificem  ibi  innui  oftendit)  cx  Jo- 

(quod,    ob  declinationum  in  lingua  Ebraica  de-  fepho  pontificem    elicere  nequirent.     Proximus 

feclum,  tam  facerdos  quam  facerdotis  hic  fonare  dein  pontifex  habetur  Achimekchus,  alter  filio- 

poteft,  adeo  ut  indifcriminatim  liceat  capere,  ex  rum  Achitobi.     De  eo  legitur  I.   Sam.  XXI.  & 


locutionis  formula,  five  Achiam  Jacerdotis  no- 
mine  five  Heli  ibi  innui)  Ugeu;  vertunt,  id  eft, 
facerdos,  adeoque  Achiam  faciunt  facerdotem  ex 
difertis  Scripturae  verbis,  id  eft,  pontificatum  tunc 
in  Silo  gerentem.  Atque  horum  fane  hic  fcqua-"' 
ccs  funt  recentiorum  interpretum  non  pauci. 
Vulgata  vero,  Et  t^Achias  filius  <^Achitob,  fra- 
tris  Ichabod,  filii  Thinees,  qui  ortus  fuerat  ex 


XXII.  &  apud  Jofephum  lib.  VI.  cap.  XIV.  Ille 
autem  &  univerfi  ex  ejufce  famifia,  NobamSa- 
cerdotum  urbem  incolentes,  a  Doego  Idumaeo 
Saulis  juffu  interempti  funt,  excepto  duntaxat  A- 
biathare  ejus  filio.  Quo  fpeftare  volunt  id  quod 
praedicmm  erat  Hcli  pontifici  de  fuae,  id  eft, 
Ithamaridarum  domus,  futura  clade,  I  Sam.  II. 
31.  Nec  tamen  putandum  Abiatharem  huncy^- 


Heli  facerdote  T)omini  in  Silo,  portabat  Ephod.  lum  fuiffe  generis  fii  fupcrfiitem,  utmale  legitur 

Ita  ut  Achiam   quidem  ex  Ephod  induto  oijm  in  Gelcnii  verfione  Jofephi.     Is  plane  ^'r©l  <h- 

Ebraica  veritate  denotet,  facerdotio  functum  fuifie,  acmSHvaf   (JWSsls  ca  t\)  yivyc  mZv  xzm  ^EaovAv  <po- 

facerdotis  vero   nomine  Heli  proavum  ejus  ibi  vev^vlmyteotcev  erat,  folus  de  facerdotibus  a  Saul 

mcmorari.      Quod    certe    Ebraeorum    magiftris  interfecJis  ercptus,    ut   recle  fatis  intcrpres    vc- 

confonum  fatis  eft.      Nam  illi  recte  obfervant,  tus,    feu   qui   eripi  potuerit.     Abiathar  hic   in 

arcam  tunc  non  fuiffe  in  Silo,  fcd  in  Kiriathjea-  pontificatum,   demortuo  patre,   fucceffit:    Achi- 

rim  (ut  ex  Scriptura  liquet)  adeoque  verba  illa  melechus  item,   &  Abimelechus  interdum   dic- 

rn^ttn  ^nln,  JTJ,  Sacerd.T)omini  in  i5V/<?,  ad  Heli  tus,  quemadmodum  etiam  pater  ejus  tam  Abia- 

fpedare,  qui,  dum  arca  in  Siio  manebat,  pontifi-  thar  quam  Achimelechus  dicebatur,  ut  obfcrvant 


catum  geflerat,  &  Sacerdotis  Tomini  in  Silo 
cfle  vertenda;  Achiam  vero  ejus  pronepotem  ex 
Ephodinduto,  &  ex  eis  quae  fequuntur,  propon- 
tifice   ibi  accipiendum.     Gerfomides,    f— il.T  JiTJ 

m  tjo  'D  rvnx  Sk  ni1?  ty  t-?K  yu  nVtiQ 


viri  dofti  tam  in  Pontificum  fuccellione  quam 
ad  D.  Marci  caput  II.  ubi  pontifex  ille  Abia- 
thar  nuncupatur,  qui  manifefto  Achimelcchus 
erat  Abiatharis  hujus  patcr.  Unde  &  Abiathar 
hic  pro  eodem  qui  Achimelcchus  filius  Abiathar 


"?<S  3W  "D  T28  xm  T108  nViKl  rnVw  pwa  mn  II,  Sam.  VIII.  17.  &  Abimelcchus  filius  Abiathar 

"rru  |njrm  Kin  p  loipo  ">sh  nn  pnm  rrnx,  I.  Paralip.  XVIII.  i<s.   nuncupatur,  fumi  foktj 

Verba   illa  de  facerdote  Tomini  in  Silo  fpec-  tametfi   Ebraeorum   aliquot   Achimelechum  ibi 

tant  ad  Heti,    non  ad  Achiam.     Nam   antea  pro  Achimelechi   a  Doego  occifi  ex  Abiathare 

defiruffum  eft  tabernacuhim  in  Silo.     Verunta-  filio  nepote  capiant,  ut  infra  dicctur.     In  Jofe- 

men  aiunt  id  quod  de  Ephod  geftato  adjicitur  pho  autem,  &  tam  in  Ebraeorum  chronicis,  quam 

folum    attinere   ad   Achiam.     Atque  ex    ipfa  in  vetuftis   Chriftianorum,   praeter  Abiatharem, 

re  hoc  colligitur,     quoniam  ipfe  pontifex  erat.  non  reperitur,  poft  Achimekchi  proncpotis  Heli 

Nam  Ephod  hic  pro  amitlu  pontificio   illo  fu-  nccem,  alius  ante  Zadocum  pontifex.     Attamen 


perhumerali,  fimul  cum  rationali  judicii,  &  U- 
rim  &  Thummim,  quae  pontifici  propria  fuere, 
fumitur  magiftris.  David  Kimchius  ibi,  Jsjin 
ODinm  DHlKTVi  fWinn  SVd,  Indicatur  eo  Jimul 
rationale  &  Urim  &  Thummim.  Tametfi  in- 
terea  agnofcant  nomine  Ephod  interdum  intelli- 
gi  lineas  etiam  facerdotum  minorum,  imo  & 
Levitarum  tunicas,  ut  I  Samuel.  II.  1  s .  &  XXII. 
18.     ubi    vide    Rabbi  Jefaiam.     Anne     igitur 


non  defunt  in  magiftris  qui  Jehoiadam  interpo- 
nunt,  &  fub  initiis  Davidis  regis  pontificatum 
gefllfle  volunt.  In  iis  qui  Davidi  Saukm  fugi- 
enti  adhaeferunt,  cenfetur  Jehoiada  feu  Joiada 
\T\\h  TJJn,  princeps  defiirpe  Aaron,  ur  in  Vul- 
gata,  feu  0  riytif*.ev(&'  •roJ"A«f &)>■',  dux  ipfi  Aaron, 
ut  Helkniftae,  I.  Paralip.  XII.  27.  Atque  capite 
ejufdem  libri  XXVII.  5.  Benaias  filius  Joiadae 
UJJO  fiTJ  memoratur,  quod  Vulgata  facerdos  tan- 


mortuus  tunc   aut   exautoratus  Achitobus  i  Sed  tum,  &  0  hgevs  0  dg%o>v  facerdos  princeps  Helk- 

opinor  fane  Jofephi  exemplaria  (unde  recentio-  niftis  vertitur  :  fed  magiftris  intelligitur  cafu  ge- 

rcs  Achitobum  habuere)  hic  impofuifle,  &  non  nitivo,    ut  fit  Benaias  filius  Joiadae  facerdotis 

'ArfwSov,  loco  ex  eo  fupra  addudto,    fed  'A%la.v  principis  feu  primarii.     Ad   pofteriorem    igitur 

kgendum.     Suadent  quae  paulo  ante,  etiam  eo-  locum,  David  Kimchius,  1CD  ^HJ  ]T0  rrn  y~NrV 

dem  in  capite,  occurrunt,  &  cum  eis  quae  jam  yTl.Tl  in  nn   nuVo    r~ i^nm  rn^ynV  ~nxu) 

obfervata  funt,  commiffa  rem  evincere  videntur.  pn«V  TJjn,  Jehoiada  erat pontifex,  quemadmo- 

Achias  eodcm  ipfo   tempore  Pontifex  ibi  dicitur.  dum  etiam  notaiur  fiipra,  fubinitik  regni  T)a- 

Verba  funt,   K.a.dv(>6iMv&  b^  dv-ii;  -n  $  6  ircu;  vid,  eum  fuijfe  principcm  Aaroni.     At  Jarchius 

ibi, 


95 


In  Tontijicatum     E  B  R  AE  0  R  U  M.         96 


ibi,  Iro  rrrw  edhqik  m  w»"\  rrrw  war\  jnan 
Bofenj  cnns  vri  -tnnsi  pra  nnty  p  iw  Vhj, 
T)icitur  faccrdos  primarius,  qttia  primarius  qui- 
dem  (veluti  ex  claflium  praefedtis,  feu  inter  eos 
primarius)  fuit.  Quod  vero  volunt  aliqtii  eum 
pontificem  fuijfe,  id  fieri  nequit.  Nam  Zadoc 
&  Abiathar  fuere  tunc  pontifices.  Nec  locus 
omnino  hic  Samueli ;  quem  tamen  nonnulli  in- 
ter  pontifices  pofuere,  ut  Chronici  Alexandrini 
autor,  &  Georgius  Monachus,  qui  Achitobo  eum 
fucceflifie  vult.  Vide  etiam  D.  Auguftinum  con- 
tra  Fauftum,  lib.  XII.  cap.  XXXIII.  Et  Sulpi- 
tius  Severus,  Samuel  cum  Heli  facerdote  natus, 
admodum  fenex  facerdotio  funfius  refertur  ; 
quod  de  pontificatu  dicmm  merito  fane  fufpi- 
catur  Drufius.  Sed  error  eft  manifeftus.  Nam 
is  non  folum  non  fuit  pontifex,  fed  nec  ponti- 
ficatus  jure  ordinario  capax,  aut  ex  genere  facer- 
dotali,  fed  tantum  Levitico ;  fcilicet  non  ex  A- 
haronis  pofteris,  fed  ex  Izharis,  Aminadab  item 
di&i,  Aharonis  patrui,  nepotibus.  Id  liquet  ex 
I.  Paralip.  VI.  28.  atque  initio  Samuelis,  ubi 
atavus  ejus  Zuph  Ephraites  domicilii  non  fangui- 
nis  ratione  nuncupatur,  ut  magiftri  ibi  &  Jona- 
than  paraphraftes.  Et  vir  magnus ,  dum  craf- 
fum  Georgii  Monachi  hac  in  re  errorem  perftrin- 
git,  fuum  item,  fed  ex  incogitantia,  prodit ."  Craf- 
fus  efi,  inquit  ille,  error  immifcere  pontificibus 
Samuelem,  qui  erat  de  plebe  facerdotum,  non  de 
domo  fiirpis  pontificiae.  Sed  vero  neque  ex  pon- 
tificia,  neque  ex  facerdotali  ftirpe  ille,  aliter  ac  le- 
vita  qualifcunque,  dicendus  erat.  Quod  &  D.' 
Hieronymus  obfervavit.  Nofcendum,  ait  ille,  quod 
Samuel  levita,  non  facerdos,  non  pontifex  fue- 
rit.  Videfis  eum  contra  Helvidium  lib.  I.  cap. 
XIII.  Sed  Dionyfius  Petavius  lib.  de  Doftrina 
temporum  X  cap.  XLVIII.  extra  ordinem  a  Deo 
conftitutum  Samuelem  pontificem  exiftimat.  At- 
que  eis  qui  dignitatem  pontificalem  regiae  antefe- 
rendam  difputant,  Samuelem  pontificem  fuiffe, 
afferere  novum  non  eft.  Scilicet  ex  ejufdem  in 
Saule  ungendo  funciione  praerogativam  pontifi- 
calem  elicere  conantur.  Sed  hifce  olim  optime 
refpondit  Guilielmus  Ockamus  noftras,  &,  Samuel, 
inquit,  non  erat  fummus  pontifex,  nec  facerdos 
zn  Ifrael,  fed  judex  tantummodo.  Imo  etiam 
non  fuit  de  genere  Aaron,  &  per  confequens  nec 
facerdos,  nec  fummus  pontifex,  nec  minor,  ut 
colligitur  ex  primi  Taralipomenon  cap.  VI.  Vi- 
defis  ea  de  re  plura  apud  eum  in  Decifionibus  de 
poteftate  fummi  pontificis,  quaeft.  I.  cap.  II. 
&  XII. 


C  A  P.    IV. 

De  Abiatharis  6jf  Zadoci  in  pontificatu 
conjunBione  ,  abdtcattone  Abtatharis , 
atque  domus  Eleazariddrum  in  Zadoco 
refiitutione. 

ABiathari,  Achimelecho  item  dido,  conjun- 
ftus   eft  a  Davide  rege  Zadocus,  five  ut 
pontifex  alter,    five  ut  fecundarius   aut  vicarius. 
Secundarium  ejufmodi  T\$QQ  \T\"2  nuncupabant,  fa- 
Vol.  II. 


cerdotem  fecundum,  ut  II.  Regum  XXV.  18. 
Eleazarides  fcilicet  Ithamaridae  conjuncms  eft. 
Nam  Zadocum  cxEleazari  nepotibus  fuiffe  liquet, 
I.  Paralip.  VI.  50.  De  hifce  II.  Samuel.  VIII,  17. 
Zadocus  filius  dchitob  &  Achimelechus  filius 
Abiatharis  fuere  facerdotes.  Tantundem  I.  Pa- 
ralip.  XVIIf,  16,  &  II  Sam.  XV,  ubi  aliquoties 
Zadocus  &  Abiathar,  veluti  pontifices  partiarii, 
memorantur.  De  horum  conjun&ione  videfis, 
praeter  ea  quae  habet  Abulenfis,  Dionyfium  Pe- 
tavium  de  Do&rina  temporum,  lib.  X.  cap.  LVI. 
Certe  Jofephus  binos  expreflim  eos  facit  pontifices. 
A.7r^6if£   §i  ( inquit  de  Davide,   lib.  VII.   cap. 

VI.   )       iX    TJ7?     QlVliC,    OlKtZC,     tov    'S.CC^UKQV    da%visi'jc 

fjhi-r'  'AgiaftcliPv.  <f>/Ao;  yia  vv  dviS,  Tiefigna- 
vit  etiam  ex  Thineefi  familia  (id  eft,  Eleazari) 
Sadocum  pontificem  cum  Abiatharo.  Amicus 
enim  ei  erat.  Ubi  mutilus  nimis  eft  locus  in 
Ruinni  verfione,  Inflituit  de  domo  Thinees  prin- 
cipem  facerdotum  Abiathar,  qui  ejus  amicus 
erat.  Sadoco  praetermiffo,  &  eo,  quod  falfum 
eft,  fubftituto  i  tametfi  alibi  eodem  in  libro  rectc 
habeat  verfio  illa  utriufque  pontificis  fub  Davide 
inftitutionem  feu  defignationem  ;  &  tam  Zado- 
cus  quam  Abiathar  pontifex  faepe  vocitatur  Jofe- 
pho.  Quin  vero  fub  mortem  Davidis  eum  dp%i- 
epla,  tSis  7rAr)Su'©-  aVatnis,  pontificem  univerfae 
plebis  defignatvm,  fcribit  ille.  Quod  planiflime 
refpondet  verbis  facris  I.  Paralip.  XXIX.  22.  ubi 
Zadocus  ungitur  jnn1?  infacerdotem,  feu  in  pon- 
tificem,  ut  Vulgata  diferte  ;  cui  aftipulantur  ma- 
giftri,  qui  ideo  eum  ibi  unclum  aiunt  nntyQiy  ^lh 
nuns  nx  "inQX,  quoniam  unxerat  Abiathar 
Adoniah,  fcilicet  in  regem.  Sic  Salomon  Iar- 
chius  ibidem  ;  perinde  ac  fi  tunc  Abiatharis,  ut- 
pote  cum  Adonia  perduellionis  rei,  exautoratio, 
quae  fecuta  eft,coepiffet.  Etiam  &  volunt  magi- 
ftrorum  nonnulli  (  qui  interea  Achimelechum 
hic  pro  Abiatharis,  de  quo  ioquimur,  filio  fumunt) 
pontificatum  a  Davide  rege  Zadoco,  &  pontificis 
fecundarii  rS  fJD  feu  vicarii  dignitatem  Achime- 
lecho  ita  tributam  efte,  ut  Abiatharis  ipfius  abdica- 
tio  inde  defignaretur.  Kimchius  ad  II  Sam.VIII.  17. 

\ro  nvn"?  pm  njQ  wn  h  nj-ra  nty  ojro 
mo  -\no.H  ia  iVqtik  injtyai  my^x  yno  bni 
noVw  5  ijisi  ovrfiHy  inns  rvrw  "sy«  nam*. 
"Wta  •&  nwy  nn  n«oa  13  nsij  ;ns  nvna  w\i 
aiTOty  1Q3  pa^nsi  pns  inD  nasri  wxr\  ih  mD 
niatwn  uty  "o  t.Vquki  "fnsv»  xipj  rvrn  CTQQn  mi 
^ynpjSacerdotes  ibipro  facerdotalis  generis prin- 
cipibus  fumendifunt.  Etenim  confiituit  T>avid 
Zadocum  pontificem  ex  pofleris  Eleazari,  atque 
eifecundarium  Achimelechum,  filium  Abiatharis, 
ex  pofteris  Ithamari  ;  idque  tametfl  tunc  tem- 
poris  fuperfles  cffet  Abiathar.  Et  qttod  ad  id 
attinet,  eum  a  Salomone  ejfe  abdicatum,  id  vi- 
detur  ex  Tiavidis  pracepto  manaffe.  6>uin  cum 
familiarum  diftribueret  principes  T)avid,  fecit 
eos  Zadoc  &  Achimelech,  ficut  fcriptum  eft  in 
"Paralipomenis.  Hic  autem  tam  Abimelech  vo  - 
citatur  quam  Achimelech,  ob  foni  affinitatem. 
Locus  indicatus  eft  I.  Paralip.  XXIV.  6.  ubi  Za- 
doc  Eleazaridis,  uti  Achimeleeh  Ithamaridis, 
praeeft.  Quin  fub  ipfo  Davide,  in  Seder  Olam 
Rabba,  legitur,  nVnjn  njron  \a  "ina«  p^nDJ 
vnnn  pHS  DJDJi,  fummotus  eft  Abiathar  pontifi- 
catu,  &  in  locum  ejtts  fuccejfit  Zadoc.  Sed  ut 
Q  uc 


97 


T}e  SucckssibNF, 


9i 


ut  fe  res  fub  Davide  habuerit,  eo  mortuo,  Salo-  tharis  abdicatione,  &  demnm  Zadoci  Eleazaridac 

mon  rex,  Abiathare  omnino  exautorato,  Zado-  fubftitutione,  magnam  hujufce  fentenriae  partem 

cum  pontificem  folum  plane  conftituit.  I  Regum  expletam  efie  nemo  non  videt.    ~i.tfacerd.os  hic 

II.  35.  inax  nnn  ibon  \TU  \r\jr\  pnx  nNl,  Et  fidelis,  cui  domus  aedificanda  erat,  Zadocus  eft, 

Zadocum  facerdotem  conftituit  rex  loco  Abia-  primus  in  templo  primo  feu  Salomonico  ponti- 


tharis.  Vulgata,  Sadoc  facerdotem  pofuit  pro 
Abiathar.  Helleniftae,  Et  Sadoc  facerdotem 
dedit  rex,  tU  Ifgfo,  ^gfilov  dv%  'AfiiaGap,  in  fa- 
cerdotem  primtim  fro  Abiathar.  Et  paulo  ante, 
-  Et  ejecit  ergo  Salomon  Abiathar,  ut  non  ejfet 
'facerdos  T)omini  ;  ut  impkretur  fermo  Tfomini, 
quem  locutus  eft  fitper  domumlleli  in  Silo.  Scili 


fex.  Sic  magiftri  ad  I  Sam.  II,  &  I  Regum  II, 
Et  Jofephus  de  Abiatharis  abdicatione,  lib.  VlII, 
cap.  I.  Kstfa/U^ai  p.h  Sv  diro  t??  iegsx.1ix%c,  Ti/ucns 
9  Vtya.fji.dpti  di^®*  S~ta  Tftv  t&Qpitpn/b(.ev>iv  dtltav,  jyt- 
6ai5  rcp  'ASta^d^n  ira,T7t  ct>  irpcitiitv  0  ©So?  'HA/. 
MeriSn  ct'  iU  tg  ^ikIkts  yivos,  ir^oc,  2a«JWoj>, 
Ablatus  eft  igitur  ob  hanc  caufam  (perduellionem) 


cet  I.  Saro.  U.  30.  ubi  fententia  illa  horrenda  in  facerdotalis  honor  (quod  de  pontificali  necefle 
Ithamaridarum  domum,  ob  filiorum  Heli  fcelera,  eft  ut  accipias )  a  domo  Ithamari,  ficut  T)eus 
pronunciatur  s  rcftitutione  Eleazaridarum  pro-  praedixerat  t£  Eli,  Abiatharis  abavo.  Et  tran- 
mifia,  quae  &  jam  implcta  eft  ;  T)icit  "Dominus  fiatus  eft  in  ftirpem  Thineefi,  ad  Sadocum.  Et 
T)(us  Ifrael,  Titcendo  dixi,  quod  domus  tua  &  alibi,  Jib.  Archaeolog.  V.  cap.  ultimo,  :HA)?  ?a%i 
domus  patris  tui  (  ad  Heli  Ithamaridem  verba  tw  d^ttpcaotmv,  ns.1  to  ylv(&.  td  dw*  ixeiW, 
fiunt )  ambularet  coram  me  ( feu  miniftraret  in  fJ&tjrjtt  tbs»  wrd  t«»  SoAo-xa v@.  (3-totfaiav  v.atp<£v' 
canfpeclu  meo,  utVul°;ata)  ufque  in  fempiternum.  to\t  ^s  d  ''EMx^den  nsd Aiv  auTw  d-niXaQov,  Elis 
Nunc  autem  dicit  T)cminus,  Abfit  hoc  a  me.- -  facerdotio  ( pontificatu )  atque  pofien '•  ejus  potiti 
Sed  quicunque  honorificaverit  me,  glorificabo  funt  ufque  ad  Salomonis  regni  tempora,  quando 
eum  i  qui  autem  contemnunt  me,  erunt  ignobi-    ad  Eleazaridas  rediit.     Neque  de  alio,  praeter 


les.  Ecce  dies  vemunt,  &  praecidam  bra- 
chium  tuum  &  brachium  domus  patris  tui, 
ut  non  fit  fenex  in  domo  tua.  Et  videbis 
aemulum  in  templo,  in  univerfis  profperis  Ifrael. 
Et  non  erit  fenex  in  domo  tua  onmibus  diebus. 
Veruntamen  non  auferam  penitus  virum  ex  te 
ab  altari  meo,  fed  ut  deficiant  oculi  tui  &  tabef- 
cat  anima  tua.  Etpars  magnadomus  tuae  (fic 
Vulgata,  Ebraicafuntjino  nmo  "?3,  tota  multitu- 
do,  feu  abundantia,  domus  tua  •,  quod  LXX  ver- 
tunt,  -tzzlc,  rS&aaivwv  «ix.»  aS,  omnis  qui  abundave- 
rit  domus  tuae,  feu  omnis  qui  fuperfuerit  domus 


Zadocum,  capicndus  ille  locus  in  Chronico  Alex- 
andrino  depravatus,  Salomon,  Abiathare  pontifi- 
catU  dejeEio,  tc^iq-nat  toV  Bagx%  ovla.  on  tb  yivx$ 
'ExtaX^dn,  Baruch  ex  Eleazari ftirpe  oriundum 
eonftituit.  Pro  Bx^x  Sa.SV'*,  planifllme  fubfti- 
tuendum.  Vide  Chronicon  illud  pag.  214.  edi- 
tione  Raderiana ;  ubi  etiam,  panculis  inde  annis 
interjectis,   occurrit,    'EZpaiw  dp%iepev\  'Aapuv 

V^ficpfiTivt  'S.a.&wx,   Ndfrav,    Xcu  'Av/cm   0   SiAcoi'/'- 

tw,  &c.  Ebraeorum  pontifex  Aaron.  "Prophe- 
tabant  Sadoc,  Nathan,  Achias  Silonites,  &c. 
Quid  loei  illic  Aaroni  pontifici  ?  Trajedio,  puto, 


tuae~)  morietur  cum  ad  virilem  aetatem  venerit.     eft  fimul  cum  defectu  verborum.     Lego,  'EQ&ii- 

Hoc  autem  erit  tibi  fignum,  quod  venturum  efi 

duobusfiliis  tuis,  Hopni  &  'Phinees :  in  die  uno 

morientur  ambo.    Et  fufcitabo  mihi  facerdotem 

fidelem,    qui  juxta  cor  meum  &  animam  meam 

faciet.    Et  acdificabo  ei  domum  fidelem,  &  am- 

bulabit  coram  Chrifio  meo  cunfiis  diebus.     Fu- 

turum  eft  autem,  ut  quicunque  remanferit  in  do- 

mo  tua,  veniat  ut  adoret  emn  pro  moneta  argenti 

&  torta  panis  (male  in  Vulgata,  ut  oriretur  pro 

eo,   &   ojferat   nummum  argenteum  &  tortam 

panis)  dicatque,  Tiimitte  me,  obfecro,   ad  unam 

partem  facerdotii,  ut  comedam  buccellam  panis. 

In  morte  filiorum  Heli,    clade  Nobenfi,    Abia- 

A  H  A  R  O  N 


«i»  a^ttpiv;  dii  'Aa;^  n  Sa^cwV  'frgpfpnTtvi  Na- 
2Vi>,  &c.  Ebraeorum  pontifex  ab  Aharone  VIII. 
Zadoc.  Trophetis  Nathan,  &c.  Nam  autori  illi 
in  rccenfione  fua  numerali  Heli  quartus  eft ;  & 
qui  Zadoci  tempora  proxime  fequitur,  nonus  : 
Zadocus  igitur  octavus  eft  illiufmodi  in  recenfio- 
ne  ;  tametfi  in  faftis  illis  etiam  pontifices  decero, 
fed  in  numerandi  rationem  ibi  non  recepti,  Za- 
docum  praecedant.  In  Eleazaridarum  autem  ftir- 
pe,  Zadocus  erat  Uzzi  pontificis  atnepos,  ut 
oftenditur  hoc  ftemmate,  quo  utriufquc  familiae 
ufque  in  eum  fuccefllo  ponitur  ob  ocuios. 


E  L  E  A  Z  A  R 

I 
P  H  I  N  E  E  S 

I 
A  B  I  S  H  V  A 

I 
BUKKI 

I 
U  Z  Z  I 

I 

Zeraiah 

t 
Meraioth 

Amariah 

Achitob 


Ithamar 


H  E  L  I 

I 
'Phinees 

A  C  H  I  T  O  B 


ACHIAS,  ACHIMELECH 
I 
A  B  I  A  T  H  A  R 


Z  A  D  O  K 


Loci, 


In    Pontificatum    E  B  R  AE  0  R  U  M.        106 


99 

Loci,   ex  Paralipomcnis  &  Samuele,  fupra  indi- 
cati  cum  feptimo  Ezrae  capitc  hujufmodi  utriuf- 
que  familix  exhibent  pofteros.     Horum  eos  qui 
literis  majufculis  exarantur,  Sacrarum  Literarum, 
Flavii  Jofephi,   atque  Ebraeorum   qui  funt  alii, 
praeter  chriftianos  fcriptores,  autoritate  fubnixi, 
pontificatum     gcfllfle  dubitare    nequimus  ;    nifi 
Achiam  potius  pro  Achitobo  ita  m  pontificum 
lcric  collocemus,  ut  non  patrem  &  filium  ponti- 
fices,  fcd  dumaxat  filium  habeamus ;  quemadmo- 
dum  cx  Sacris  Literis  &  magiftrorum  commenta- 
riis  fupra  adnotatis  cum  Jofcphi  exemplaribus  rite 
intellectis  clicicndum  videtur.     Atque  hoc  modo 
crit  Zadocus  ab   Aharone  undecimus  pontifcx, 
quod  &,    quantum  ad  numcrum  attinet,  voluit 
Georgius  Monachus ;   tametfi,    ut  numerum  ab- 
lblvat,  Samuelem  proxime  ante  Abiatharem,  ni- 
mium  hallucinatus,   immifceat,   qua  de  re  jam 
diftum  eft.     Eundem  vero  numerum  retineri  cum 
eo  vult  magnus  Scaliger.    Rtffe,  inquit,  Georgius 
undecimum  facit  ab  Aaron.     Sed  vitiofe  firiem 
interrupit  poft  Uzzi.     Numerum  igitur  ita  ille 
inftaurat,  ut  in  iinea  Eleazaridarum,  finguiis  re- 
cenfitis,    Zadocus  fiat  ab   Aharone   undecimus. 
Sed  hoc  abs  re,  opinor,  cft.    Nam  Georgius  pla- 
nifllme  de  pontificum  dignitate  fun&orum  ferie 
ac  numero  loquebatur  ;  non  de  fanguinis  gradibus. 
Et  quatuor  illi  ea  in  linea,    Zeraiah,  Meraioth, 
Amariah,  &  Achitob    (qui  numerum  fic  unde- 
narium  complent)  rariflime  apud  veteres  pontifi- 
catum  gefllfle  leguntur.     Animadverterat  autem 
Georgius  illud  de  numero  ad  verba  illa  Eufebii 
fub  Salomonis  tempora,  'ESpcuuv  ap^ispe)?  n  aW 
'AapwV  2a£cw£  lyvug/.^th,  Hebraeorum  pontifex 
oBavus  ab  Aarone  Sadoc  clarus  habetur.     Qui- 
bus  refpondent  in  Eufebio  Hieronymi,  Hebrae- 
orum  facerdos  Sadoc  ocJavus  ab  Aaron.     Quod 
de  pontificibus  dignitate  functis  manifefto  diftum. 
Sed  Eufebii  mentem  fuifle  non  dubitamus,  pon- 
tificum,  quorum  in  Sacris  Literis  funftio  memora- 
tur,  numerum  fic  defignare.     Certe  ita  erit  Zadoc 
oftavus  ;    I  Aharon,   II  Eleazar,   III  Phinees,  IV 
Heli,  V  Achias,   VI  Achimelech,  VII  Abiathar, 
VIII  Zadoc.     Attamen   neque  Achiam,    neque 
Achimelechum  pontifices  in  Chronicorum  ejus, 
quae  reliqua  funt,   fragmenris  comperimus;  nifi 
pro  Achimelecho  Abimclechi  (ut  interdum  in  fa- 
cris  literis,  qua  de  re  vide,  praeter  magis  obvia, 
J.  Drufium  in  Mifcellaneis,  ccntur.  L  cap.  XLVI.) 
nomen  ufurpatum  ex  alia  in  aliam  annorum  cen- 
turiam  defiliifle  putemus.     Nam  cum  fub  Davide, 
feu  numero  Eufebiano  DCCCCXLIII  aut  circiter, 
collocandus  eflet  Achimelech  pontifex,  fub  Afa 
rege,  feu  numero  MXLIII,  legitur,  Hebraeorum 
pontifex  maximus  Atimelech   illuftns  habetur. 
Latinis  Hieronymi  retpondent  hic  Graeca  Eufebii. 
In  iis  fub  Afam  regem,  ''ESealuv  \eguc,  'A£if/.s*.i% 
iyvoDQjL^fro,   Ebraeontm  facerdos  Abimelech  cla- 
ruit.     Idem  voluit  autor  Chmnici  Alexadidrini, 
Eufebii  codicis  hic  fequax,  cum  fub  eodcm  rege 
ait,    'Aeyiepedc,  «Wt©*   'A^i/asAj^    iyvaiQ/^eto, 
Achimelechus  nonus pontifex  claruit.    Sed  ncque 
in  facra  neque  in  profana  veterum  hiftoria  hujus 
fub  hoc  rege  mentio  alibi  competta  ;  tanaetfi  euna 
in  recentiorum  aliquot  chronologiis  retentum  inter 
pontifices  atque  Afae  rcgno  conjunctum  videam. 
Certe  Afae  tempori   proximat,  &  Achimeiecho 


nomine  affinis  eft,   Achimaz,   qui  Zadocum  pa- 
trem  in  pontificatu  excepit  ■,  de  quo  infra.     Quin 
vero  in   Ms.  codice,   quem  diximus,   Nicephori 
patriarchae,  Zadocus  octavum  tenet  locum,  to  /j 
ei  adjicitur,  non  £,  ut  in  impreflls.     Sed  &  Heli 
ita  eft  quintus  ibi ;  fed  unde  numeratus,  praecifis 
a  compactorc  numeris  eorum  qui  praecedunt,  non 
fatis  liquet.    Videtur  fane  trinos  illos  Eleazaridas, 
qui  ferie  rcdta  Phinces  apud  Jofcphum  fequuntur, 
unico  numero,  id  eft,  quarto,    fuifie  aflignatos. 
ln  impreffis  Nicephori,  tam  Graecis  quam  Latinis, 
fimul  cum  Phinees  in  tertio  conjunguntur.     At 
quid  interea  eft,  quod  habet  Jofephus  de  Eleazari- 
dis,  qui,  dum  in  Ithamaridarum  domo  viguit  pon- 
tificatus,  dignitatis  alias  haeredes,  vitam  agebant 
inter  plebem  facerdotum  privatam  ?   Sic  ille  lib. 
VIII.    cap.   I.    Oi   Si  iSiooliuoa-VTa;  ok  t?  ^ivteosv 
yh/vc,    J(jt6'  Ov  )($£»£j>i/  61?  tov   'lSa.yJ.0u   otiyv  ri  dp- 
'Xiigflawri  j*enf  A.<cW,    Ha!  irgph  Ta.uhv  ■Ka.^p.Xx&ov- 
7©,  r\m.v  htoi.      O  t8  dp^ttzLuc.  'luarnrv  vtas  Rox,- 
Kioa,  T8Ta  Si  'IftjaSwjngl,  'lcea.Sci/uLu  Si  Mapct/ceG©, 
MaestKuS»  c% 'Aps^ai©,,  'A&cpdiv  Si  'A^troSQ., 
A^itoiZv  o\ 2s'dV,^;3  os  ttpovt©*  'vm  Aa,€i$~v  tS  /£a ji- 
Mu;  dp^npevi  lyiniro,  §)ui  vitam  ex  Thineefige- 
nere  agebant privatam  (feu  pontificatu  non  funge- 
bantur)  durante  tempore  quo  pontificalis  dignitas 
in  Ithamaris  domum  tranjlata  ibi  manfit,    Eli 
primum  eam  recipiente,    hi  fuere  ;  Boccias  pon- 
tificis  Jofephi  filius,  hujus  Joathamus,  Joatha- 
mi  Maraeothtis,   Maraeothi  Arophaeus,   ^Aro- 
phaei  ^Achitobus,  i_Achitobi  Sadocus,   qui  pri- 
mus,  T)avide  rege  regnante,  pontifex  eft  creatus. 
•Quem  Iocum  ita  verterat  RiifEnus,  T)e  genere 
vero  'Phinees,   tempore  quo  ad  domum  Ithamar 
facerdotium  tranfmigravit,  Eli  primo pontificatum 
accipiente,  ifti  defcendiffe  nofcuntur,  quifacerdo- 
tio  funt  privati  ;    Vochar  filius  Jofephi  fummi 
facerdotis,   hujus  autem  filius  Jonathan,  Jona- 
than  autem  Mareoth,   Mareoth  autem  Afophi, 
Afophi  autem  Achitohi,  Achitobi  autem  Sadoch, 
qui  primus  fub  T)avide  rege  facerdos  eft  fatlus. 
Male  autem  pro  eo  quod  eft  Ifrtultvo-xvltc.,  id  eft, 
privatam  vitam  degentes,  aut  dignitate  pontificia 
neutiquamfungentes,  fubftituit  facerdotioprivati, 
quafi  facerdotio  aut  pontificatu  (nam  non  pro  alio 
atque  fummo  fumitur  hic  facerdotium)  fmffcnt  hi 
exuti  aut  abdicati.     Illud  plane  innuitur,  tantum 
vitam  tranfegifle  hos   inter  DWim   D^ro,  tjs; 
iepets  Ta;  tfriuTcu,  faardotes  idiotas,  feu  priva- 
tos,  &  ad  pontificatum  non  admiflbs ;  quo  no- 
mine  vulgus   feu  plebem  facerdotum  a  pontifici- 
bus  diftinguere  pafllm  folent  Ebraei.     Caeterum 
ubinam,    five  in  Sacris  Literis,  five  apud  Jofe- 
phum  aliofve  veterumv  reperitur  Jofcphus  ponti- 
fex  hic  memoratus  ?  aut  Boccias  feu  Vochar  Jo- 
fcphi  filius,   aut   illius  five  Joathamus  fivc  Jona- 
than  in  Eleazaridarum  ftemmate  ?  Et  Arophaeus 
quis  ?    In  patre  Zadoci,  &  proavo,  etiam  &  in 
avo,  fi  pro  Aropharo  Arararias  fubftituatur,  con- 
cors  eft  hic  Jofephus  ftirpi  Phineefi  generis  feu 
Eleazaridarum  non  femcl  in  Paralipomenon  pri- 
mo  explicatae,  &  fuperius  oftenlae.     At  abavus 
ejus  eft  ibi  Zeraiah,   non  Joathamus.     Zeraiah 
autem  filius  fuit  Uzzi,  qui  Bocciae,'  nepotis  Phi- 
neefi,  filius  proxime  ex  Eleazaridis  ante  Zadocum 
pontificatum  geflerat,  ipfojofepho  fub  extremum 
libri  quinti  id  ipfum  difcrtis  verbis  docente.  Aut 

isitur 


TOI 


De  S  u  c  c  e  s  s  i  o  n~ 


102 


igitur  corrigendus  eft  ibi  Jofephus,  aut  a  do£ti- 
oribus,.  qui  poflint,  ulterius  explicandus.  Nec 
fatis  congruit  numerus  pontificum  ab  Aharone 
ad  Salomonis  excefiiim  Jofepho  affignatus,  niil 
Aehimazum  Zadoci  filium  (de  quo  in  fequenti 
ferie)  cum  eis  conjungamus.  Vide  eum  lib.  XX. 
cap.  VIII.  ubi  eos  tredecim  ait  fuifie.  Sed  pri- 
oribus  ita  adjectis  Achimazus  uno  minuit  nume- 
rum  oftodecim,  quem  fequentibus  ufque  ad  capti- 
vitatem  Babylonicam  ipfe  ibi  tribuit.  De  nu- 
mero  autem  intervalli  ab  Aharone  ad  templi 
conditum,  confulas  quae  difputat  Dionyfius 
Petavius,  de  Do&rina  temporum,  lib.  X.  cap. 
XLVIII. 

C  A  P.     V. 

Perpetua  Eleazaridarum  pofi  Zadocum 
ufque  in  captivitatem  Babylonicam,  feu 
templi  primi  excidium,  fuccej/io.  Ni- 
cephori  patriarchae,  C.  P.  hujus  fuc- 
ceJJionis  feries  explicata  &  ex  codice 
MS.   Graeco   ejus  reflituta. 

NO  N  folum  exautoratus  eft  caufis  jam  dic- 
tis   Abiathar,    Salomone  regnante,    nec 
fine  exautorationis,  fub  Davidis  imperio,  praevia 


defignatione  ;  fed  ita  in  Zadocum  feu  Elcazari- 
darum  familiam  remigravit  dignitas  pontificia,  ut 
perpetua  in  ea  fuccefilone  jam  ftabiliretur,  Abi- 
atharis  &  Ithamaridarum  caeterorum  pofteris  in 
facerdotum  vulgus  fepofitis.  Unde  nec  Jonatha- 
nis  Abiatharis  filii,  de  quo  II.  Sam.  XV.  27.  ha- 
bita  eft  omnino  in  fucceflione  pontificia  ratio; 
fed  a  Salomonis  regis  feu  Zadoci  tempore,  id 
eft,  a  templi  primi  conditu,  ad  excidium  ejufdem, 
feu  Sedeciam  regem  &  captivitatem  fub  eo  Ba- 
bylonicam  (quadringenti  amplius  anni  interce- 
dunt)  Eleazaridae,  maAfoc,  <s%>£  ir^t^oc  S^eS^^a.vn 
rnv  dpx^^^vnv  (ut  verba  funt  Jofephi  lib.  X. 
cap.  XI.)  linea  reBafilii  patres  fequentes  inpon- 
tificatum  fuccejfere  ;  uti  etiam  aetatibus  aliquot 
poftea,  de  quibus  feorfim  infra.  Cum  vero  de 
hujus  fucceffionis  feric  bini  fint  autores  prima- 
rii,  Jofephus,  &  fcriptor  vetus,  cui  Seder  Olam 
Zuta  feu  brevius  Ebraeorum  Chronicon  debemus 
(nam  Eufebius  hic  parum  adjuvat,  &  Nicephorus 
patriarcha  confufione  &  defe&u  nimium  laborat ; 
de  quo  ftatim  plura)  nec  tamen  ipfi  fatis  con- 
cordes  fuerint  ;  utriufque  feriem  invicem  juxta 
pofitam  contueamur,  quo  facilius  tum  ubi  diflen- 
tiant,  quantum  fieri  poteft,  concilientur ;  tum 
errores,  qui  in  alterutrum  irrepferint,  corrigan- 
tur. 


Fl.  Jofephi  pontificum  la- 
terculus  a  Zadoco  feu 
templi  primi  conditu,  ad 
ejufdem  excidium. 


Laterclus  pontificum  ex  Seder  Olam 
Zuta,  a  Zadoco  ad  templi  primi  ex- 


Zadocus 

I 

Achimas 

I 

Azarias 

I 

Joramus 

I 

Ifus 
Axioratnus 
"Phideas 

I 

Sudeas 


Jothamus 

I 

Urias 

I 

Nerias 


Zadocus,  regnante  Sakmone. 

Achimaaz,  regnante  Rehoboamo. 
Azariahu,  regnante  Abia. 
Joahaz,  regnante  Jofaphato. 
Jehojarib,  regnante  Joramo. 
Jehofaphat,  regnante  Ahazia. 

\ 

JehojadaT\ 

I    \regnante  Joafo. 
Thadea   j 

Zedekiah,  regnante  Amazia. 

Joel,  regnante  Uzzia. 

Jotham,  regnante  Jothamo. 

\ 

Uriah,  regnante  Ahazo. 


Odeas 


io3  /«  Pontificatum    E  B  R  AB  0  R  U  M.         104; 


Odeas 
Saldumtts 

I 

Elcias 

I 

Sareas 
Jofadocus 


Neria,  regnante  Ezekia. 
Hojhaiah,  regnante  Manajfe, 
Sallum,  regnante  Amone'. 

I 

Hilkiahu,  regnante  Jofia. 
Azariah,  regnante  Jehoiakim. 

I 

Saraia,  regnante  Jehoiachin. 

I 

Jehofedec,   regnante  Sedekia  in  captivitatem  ab* 
dttclo. 


Ira  uterque    initium  a   Zadoco  fumentes,   defi- 

nunt  in  Tofadoco  feu  Jehofedec.     Nec  dubitari 

poteft,   quin  verba  illa  in  Seder  Olam  Zuta  Se- 

dekiae  regno  adjecta,  rvtrv  ISlon  8"nj/  TIS  pTOTV 

CTxnJ  *78pn,i,    quae  vertuntur  tum  Munftero 

tum  Genebrardo   in  Ebraico-latina  ejufdem  edi- 

tione,  Fuitque  Jehofedck  frater  Ezrae  fcribae, 

Jeremiah  vero    &  Jehaezkel  propkctae,    ita  e- 

mendari  oportuerit,    |ro   "ffllDrt  VT\Vj  T\H  pTHW 

Ercraj  ^TRpffTl    rrtSV  SrU,    Jehofedec  frater 

Ezrae  fcribae  (nam  pater  utrique   Saraia)  7%/'? 

pontifex,  prophetis   Jeremia  &  Ezckiel.     Ejuf- 

modi  locutionis  formula  de  fingulis  qui  praece- 

dunt  &  pontificibus  &  prophetis  ibi  toties  repe- 

tita,  id  reddit  manifeftum.      Genebrardus  autem, 

cum  in  editione  hujus  libelli,   quae  Chronogra- 

phiae  ejus  fubjungitur,    animadverterat  pontiricis 

adnotationem,    pro   more  autoris,   prophetarum 

xecenfioni  ibi,  fi  verba  tantum  fpectentur,  deeife, 

auda&er  fubftituit,  —  Eodem  (fcilicet  Saraia,  qui 

proxime  praecedit)  pontifice,  prophetis  autem  Jo- 

fadac,  fratre  Ezrae  fcribae,  Hieremia,  &  Eze- 

chiele.     Omnino  contra  mentem  autoris,  qui  Jo- 

fedecum  in  prophetas  cooptari  proculdubio  nun- 

quam  voluit.     Certum  quidem  eft,  Saraiam  pon- 

tificatum  gefiifle  ipfo  in  urbis  ac  templi  excidio. 

Nam  &  poftea  cum  viris  principibus  aliis  capite 

plexum  eum  efle  fcimus  ex  II.   Reg.  XXV.  18. 

adeo  ut  dum  Sedekias  regnabat,  feu  ante  ipfum 

excidium,   Jofedecum    fuiife  pontificem  non  fit 

dicendum.     At  vero  occifo  patri,  in  ipfo  Sede- 

kiae  regni  finc,  ftatim  ex  jure  fucceffit  in  ponti- 

flcatum,  eo  etiam  dignitatis  nomine  Babylonem 

a  Nabuzardane  cum  Sedekia  in  captivitatem  ab- 

ductus,  ut  diferte  Jofephus  ;   tametfi  interea  s1? 

nVrU  r-Uirm  aVijn  WOWO,  minifterio  pontifi- 

catus  nunqtiam  funclus  eft,   quia  templum  de- 

fuit,  non  vero  quia  cum  Jechonia  ante  deporta- 

batur,    ut  rationem   adfert  Salomon  Jarchius  ad 

I.  Paralip.  VI.     Atque  tantundem  voluit  fane  au- 

tor  Seder  Olam  ;  Regnavit,  inquit,  Sedekias  un- 

dechn  annts,  fuitqtie   Jehofedfk,  firater  Ezrae 

fcribae,  pontifex.     Finito  fcilicet  ejus  regno,  & 

Saraia  occifo,  in  dignitatem  fuccelfit  Jehofedek. 

Jofephus  autem  &  Seder  difcrepant  in  pontificum 

numero,  ordine,   &  nominibus.      Habct   Seder 

Vol.  II. 


XVIII.  pontifices  in  templo  primd  :  eundem 
numerum  etiam  Gemara  Hierofolymitana,  tit. 
Joma,  fol.  38.  col.  3.  &  Babylonia,  pag.  9. 
Jofephus  autem  fedecim.  Sed  &  ipfe  alibi  di- 
ferte  ait,  a  Salomonis  exceffu,  id  eft,  a  Zadoco, 
numerum  ufque  ad  captivitatem  octodecim  fuifle, 
eoque  Jofedecum  poftremum  locum  occupaife. 
Vide  eum  lib.  XX.  cap,  VIII.  Tam  ei  autem 
quam  autori  Seder  Olam  Saraiasultimuseftpon- 
tificatu  in  templo  fundtorum,  ut  Zadocus  pri- 
mus.     Et  Gemarae  Hierofolymitanae  verba  funr, 

ruiotu  n  v^o1©  ua  p  uai  Kin  piaaaja  vn  \wvra 

DTiro  T,£/y,  Templo  primo  pater,  filhis  &  nepos 
digritate  fimtti  funt  ;  atque  ita  pontificatum 
gcjferunt  ob~iode:im  Jacerdotes.  Ita  Scpher  Si- 
phri  in  Faraiha  Thinees.  Et  de  ea  re  vide  Tho- 
fiphtha,  ad  tit.  Joma,  in  Talmude  Babylonico, 
cap.  I.  fol.  9.  a.  ubi  fufius  difputatur,  aliis  eti- 
am  de  pontincum  utriufque  templi  numero  opi- 
nionibus  adduftis :  quas  &  vide  fub  finem  ca- 
pitis  hujus  libri  penultimi.  In  tribus  fuperioris 
laterculi  primis  confcntiunt  Seder  Olam  &  Jofe- 
phus.  Qui  fequuntur  bini  in  Jofepho,  Joramus 
&  Ifus,  forte  ita  invicem  funt  commutandi,  ut 
hic  illi  anteponendus.  Ita  Ifus  (ratione  femper 
habita  tralatitiae  verboram  ac  nominum  ex  ori- 
entalium  linguis  in  Graecam  traductorum  difcre- 
pantiae)  fatis  refpondebit  Joahaz,  qui  contracti- 
ore  pronunciatione  in  JJicm  forte  demigravit,  uti 
&  Jehojarib  in  Jorar,;.  Ex  cognatis  fonis  ita 
fcilicet  fieri  faepius  amat.  Sed  in  codice  Jofe- 
phi  MS.  regiae  apud  Gallos  bibliothecae,  pro 
tIot?  legitur  'W,  ut  manu  fua  vir  fummus  Ifaacus 
Cafaubonus  in  Jofepho  fuo  adnotavit.  Sed  vero 
in  animadverfionibus  fuis  ad  Sepher  Juchafin, 
Samuel  Shallum  habet  Joramum  &  Jehofuam 
hic  in  pontificibus.  Videeumpag.  158.  b.  Mira 
quidem  eft  proximi  nominis  in  laterculo  difcre- 
pantia.  Sed  &  ipfum  Axiorami  nomen  fatismi- 
rum  eft.  Et  in  codice  regio  itcratur,  ita  uc  pro 
eo  quod  eft  in  editis  t^b  81  §3\ia,  hujus  autem 
'Phideas  ;  Axioramo  ante  nominato,  legatur,  tS 
$k  'A%,upd/j.v  QiMit,  Axiorami  autem  Thideas. 
Tanta  autem  in  caetcris  eft  inter  utrofque  con- 
cordiae  velut  analogia,  ut  omnino  hic  a  librariis 
depravatum  efle  Jofephum,  par  eft  ut  concluda- 
R  mus» 


10$ 


De    S  u  c  c  e  s  s  i  o  n  e 


106 


mus.  Sequuntur  in  hoc  Phideas  &  Sudcas,  in 
illo  Jehoiada&  Phadea  fimul  conjundri,  eodernfei- 
licet  fub  rege,  non  eadem  fundtione.  Nonne  & 
hic  •Zv&ctA  pro  lcoSias,  'IvSicus,  aut  fimili  vocabu- 
lo  Jehoiadam  more  Helkniftarum  denotante  ir- 
repfit  ?  Jehoiadae  autem  hujus  raeminit  Sacra 
Scriptura  in  II.  Reg.  XII.  2.  &  II.  Paralip,  XXIV. 
2.  praeter  Eufebium,  cui  'IcaSttt,  &  in  Vulgata 
Joiada  nuncupatur.  Sed  non  appellatur  in  Scrip- 
tura  pontifex,  facerdotis  nomine  tantum  &  feor- 
fim  t§  \DVT\  feu  principis  infignitus.  Vixit  au- 
tem  CXXX.  annos,  fub  Salomonis  tcmpora  na- 
tus.  Videfis  Seder  Olam  Rabba,  cap.  XVIII. 
Zedekiae  vero  ne  veftigium  quidem  habetur  in 
Jofepho  :  adeo  ut  hinc  ob  eum  praetermiflum 
hujus  feries  eam  quae  eft  in  Seder  Olam  per 
feptem  fequentes  uno  femper  anticipet.  Nam 
Jidum  Joelo  fatis  reipondere  non  dubitandum  ; 
qui  nequc  in    codice  MS.    rcgio  IsA©.  (ut  in 


I  aliqui    fuifle    pontificatu  ia 

Achitob  templo  primo  fundtos  odto- 

decim,  juxta  fcricm  in  Seder 

Zadok  Olam  Zttta  ;   &  duodecim, 

|  "fuifle  voiunt.     Sic  R.  Salo- 

Shallum  mon,    ex  Siphri  &  Vaicra. 

I  Rabba,     ad  I.    Paraiip.  VL 

Hilkiah  Etiam  alii   minorem  nume- 

rum   conftituunt,    ncc  ultra 

Azariah  odto  eo  nomine  admittunt, 

|  reccnfionem  ab  Azaria  Jo- 

Seraiah.  hananis  filio  auipicantes,  quo- 

niam   dicti  capitis  commate 

10.  de  eo  adjicitur,  Ipfe  eft,  qui  facerdotio  func- 

tus  ejl  in  domo,   quam  aedifaavit    ialomon  in 

Jerufakm.     Scd  refutatur  tum  haec  numerandi 

ratio,  tum  loci  explicatio,  ex  eo  quod  manifef- 

tum  fit  Zadocum  primum    in  templo   pontifi- 

catu  efle  fundtum.     Et  David  Kimchius  ibi,  Si 


editis)    fed  'la»*©-,     quod  Joelo  proximius  eft._,  ita  locum  explices,  quod  is  fuerit  primus  ftacer- 


Caeteri  ad    Odeam   in  utroquc  iifdem  fere  ele 
mentis  fcribuntur.     Odeas  autem  feu  'QSiv;,  li- 
terula  mutata,  eft  Qcicu ;  quo  nomine,  utpote  mol- 
liori,  r-ppiyin  Hofchaiah  fatis  exprimitur  :  quem- 
admodum    fcimus    ex  Jeremiae    XLII.    r.    ubi 
Ofaias  pro  eodem  in  Vulgata  fubftituitur.  Quo- 
modo  autem  Saldumus  ex  Salhmo  pro  Sallum 
fieret,  nemo  non  videt.     SaMara;  ex  fimilitudine 
A  &    A    facile,    fi    accedat  librarii    incuria,    in 
SaA^yjw.©.  tranfit.     Quin  in  regio  qucm  diximus 
codice  MS.  2aM«/x©.,  ut  oportet,  hic  exaratur. 
Etiam  in  Sadaniam  migrafle  videtur  hoc  nomen 
fub  initium   capitis  primi  libri  IV.  Efdrae ;  ubi 
quod  in  Efdrae   ftemmatis  dedudtione    fequitur, 
manifefta  cft  hallucinatio,  atqueEleazaridarum& 
Ithamaridaram  redta  in  linea  confufio  ;   ut  intu- 
enti  facile  conftat.     Elciam  &  Hilkiahu  in  la- 
terculis  eofdem  efle  manifeftum  eft.    Jam  vero 
poft  Elciam  deficit   Jofepho    Azarias,    fequente 
proxime  Sarea,  ut  Elciae  filio.     Certe  in  codice 
regio  Sareas  abeft,  &  locum  ejus  obtinet  'A£a'/3©. 
Azaros  :     in  Ruffini  verfione  Zaroch.     Secun- 
dum  igitur  codicem  utrumque,  mendum  eft  in  nu- 
mcro  pontificum.      Utroque  correcto,  Jofcphus 
&  autor  Seder   Olam  fatis  erunt,   juxta  ea  quae 
didta  funt,    concordes.     Caeterum  ingentes  hic 
ex  S.  Scriptura  difficultates  oriuntur,five  numerum, 
five  nomina,    five  fucceffionem  filiorum  in  pa- 
trum  locos  (quam  aflerit  Jofephus)  fpedtes.    E- 
tenim  alia  omnino  in  Paralipomenis  &  apud  Ez- 
ram  feries  eft  eorum,  qui  a  Zadoco  redta  ufque  ad 
Saraiam  dcfcendunt. 
In  I.  Paralipom.  VI.  8.  ad  hunc  modum  ge- 

nus  deducitur.    Atque  fimile 
Zadok  eft  ftemma  in  Ezrae,  VII.  1 . 

excepto  quod  ibi,    ab  Aha- 
Achimaaz        rone  initio  fumpto,   praeter- 

mittuntur  quatuor  hic  primi, 
Azariah  fimul  cum  Achitobo  Zado- 

ci  primi  patre,  idque  ISpV, 
Johanan  feu  brevitatis  caufa,    ut  ait 

ibi  David  Kimchius ;  hic  ve- 

Azariah  ro,  ut  nomina  funt  alia  ab 

|  Azaria  Achimaazi   filio  ad 

■  Amariah  Shallum,  ita  &  alius  nume- 

rus.    Cundti  fimul  duodecim 

conficiunt.     Undc  &  neaant 


dos  in  templo,  idfalfum  eft.     Nam  Zadcc  pri- 
mus  fuit,  uti  liquet  ex  libris  Regum  &  Tarali- 
pomenon.     ^At  fi  intelligatur,  non  primum  eum 
fuijfe  in  templo,  fed  tantumficerdotem,    quorfum 
illudfuerit,  cum  etiam  caeteri  fuerint  facerdotes  ? 
m  connx  coj  rvn  L->ru  jro  o  ~\®h  njd  coki 
uyo  r-vrw  innij;  smu/  ncs  hn  onrrj  o^jna 
nun  siVw  nun  nisnp  by  nasj  idou/  fcto  \my 
xinw  "lono  jnD  ~\wx  Niin  -ow  -ab  •rcpn'?  inmj/ 
oj  '3  unaV  m  0'js  vw:  kVi  njinsn  -nnn  Vy  Dn 
coniitjn  rniox  "insi  pnx  t»  fro  nobu;  vra 
h\t j  iro  rtn  Nzbi  pnj/  fop  mn  noVunoo.  k1?» 
Snj  \ra  rm\  ti  rm  pnj/  vrpin  ,oui  imij;  10^ 
co,o,  insnu/  "tr\  wxr\r\  f,~o  inny  rhx  non1!  -ic^Jtz/ 
\ra  itt/x  ^&h-  noo  \ra  -\wx  inj/  ioh  "-->  h~< 
CO'01  nOD,  Quin  fi  dicatur  ideo  hoc  adjeclum, 
quia  pontifex  erat,   etiam   &  alii  faere  itidem 
pontifices.     Rabbini   autem  piae  memoriae  pk- 
rumque  aiunt  hunc  fuijfe  i_y£zariam,  qui  floruit 
tempore   Uzziae  regis.      Et  quia  vitae  pericu- 
lum  fubiit  ob  templi  fanclitatem  conftrvandam, 
cnm  non  permitteret  eum  adokre  incerftrm,  ideo 
dicitur,    qvi  ipse  sacerdos,  &c.   quafi  diclum 
fuijfet,  ftirps  ejus  notetur  ob  ftacerdotii  dignita- 
tem,  quae  nec  Uzziae  cedere  voluit.     Sunt  ta- 
men,  qui  opinantur  eum  etiam  tempore  Sa/omo- 
nis  ftacerdotem  fuijfe,  Zadoctim  &  majores  ftuos 
hic  memoratosftquentem  -,  at  vero  ftua  Salomone 
fuijfe  annis  minorem,   ideoque  nec  tunc  pontifi- 
cem  i  fted  tempore  Uzziae  &  Hezekiae  (vide 
II.  Paralip.  XXXI.   10.)  fuperftitcm  pontificatum 
gejftjfe,  fcundum  id  quod  diclum  efi,  et  dixit 
Uzziae,  &c.  facerdos  princeps.     Et  quoniam 
adeo  longaevus  erat,  id^o  de  eo  dicfum  ejfte,  qui 
erat  sacerdos  in  templo,  &c.  ut  longaevitas 
ejus  inde  denotaretur.     Locus  dc  Azaria  &  Uz- 
zia  rege  habetur  II.    Paralip.  XXVI.   iS.     Tan- 
tundem  habct  de  eodcm  etiam  ex  veteribus  Sa- 
lomon  Jarchius  ad  didlum  primi  Paralipomcnon 
caput,  ubi  etiam  Azariam  filium  Achimaazi,  feu 
ejus  nominisprimum,  haud  aliuminde  tradit  fuifle 
ab  Amaria,    de  quo  II.    Paralip.  XIX.    1 1 .    fab 

Jehofaphato  ;  VdV  D31?  u/ion  \ra  "innas  njm 
r~\)7V  ~m,  Et  ecce  Amariahu  faccrdos  prima- 
rius  erit  vobis  ftuper  omnem  rem  T)omini,  leu 
ut  LXX.  0  (gpei/s  ^yifMv®.  ep'  vfi&?,  ftaardos  dux 
ftnpcr  vos,    &c.     Ubi   Vulgata    habct,    Amarias 

ftccerdcs 


io7  In    9ontificatum    E  B  R  A£  0  R  U  M.  108 


facerdos  &  pontifex  lefter  in  his,  quae  adT>eum 
pertinent  ,prae(idebtt .  Ncquc  fane  aut  tempus  aut 
ratio  adverfatur,  quo  minus  pro  Amaria  Azarias 
hic  fumatur.  Nam  binomines  fubinde  fuiffc, 
ctiam  &  tria  interdum  fortitos  effe  nomina,  E- 
braeos  qui  in  Sacris  Literis  memorantur,  doctis 
viris  eft  receptifiimum.  Videfis  Salomonem  Jar- 
chium  ad  I.  Paralip.  VI.  &  II.  Paralip.  XXVI. 
de  Zacharia  ibi  mcmorato,  praeter  ea  quae  fu- 
pra  adnotantur  de  Achimelech,  Abiathar,  &  A- 
bimelech.  At  vero  tametfi  in  obfervatis  fimul  cx 
Jofepho,  autore  Seder  Olam  Zuta,  &  Sacris  Li- 
teris  pontificum  fucceilionibus,  nullum  fit  ante 
cum  qui  fequitur  Azariam  primum,  uti  nec  fub 
finemin  quatuor  poftremis,  difcrimen;  nihilomi- 
nus  in  intermediis  mire  difcrepant  Jofephus  & 
Seder  ille  a  Sacris  Literis,  idque  non  folum  in 
nominibus,  fed  etiam  in  nominum  &  fucceffionum 
numero.  Etiam  Chronici  Alexandrini  autori 
Achimelechus  fub  Afa  rege,  id  eft,  poft  Zado- 
cum  pro  Achimafo,  ut  videtur,  collocatus,  pon- 
tifex  nonus  nuncupatur;  uti  &  Joannanus,  pro 
Johanan  in  laterculo  S.  Scripturae,  decimus.  Eti- 
am  &  Achitobus  &  Zadocus  ejufdem  latcrculi 
eidem  pontifices  funt  ;  hic  fub  Athalia  Jorami 
regis  uxore,  ille  fub  ipfo  Joramo.  Vide  etiam 
cxcerpta  ex  vetufto  fcriptore  Alexandri  Severi  tem- 
poribus  tributo,  apud  Henricum  Canifium  in  An- 
tiquaium  Lectionum,  tomo  II.  cap.  26.  ubi  pro- 
digiofa  pontificum  intervalli,  quod  tra&amus,  re- 
cenfio  occurrit.  Et  conmlas  etiam  R.  Samuel 
Shallum  in  Animadverfionibus  ad  Sepher  Ju- 
chajin,  fol.  158.  b.  ex  Abarbinele,  praeter  Glof- 
fam  Talmudicam  ad  tit.  Joma,  cap.  1.  fol.  9.  a. 
Azariam  autem,  qui  reftitit  Uzziae  regi  incenfum 
adolere  volenti,  eundem  faciunt  recentiorum  a- 
liqui  fcriptores  cum  Jothamo  Joelis  filio  in  ferie 


Jofephi  &  Chronici  Ebraeorum.  Sed  curnam, 
dum  Jehoiada  in  pontificum  ferie  collocatur,  prae- 
termittitur  Zacharias  cjus  filius,  qui  in  atrio  tem- 
pli,  ex  Joafi  regis  juffu,  quoniam  patris  demor- 
tui  .pietatem  fecutus  in  idolorum  cultum  invehe- 
batur,  faxis  eft  obrutus  >  Vide  II.  Paralip.  XXIV» 
2  r .  Certe  fi  folus  fuperftes,  aut  natu  maximus 
eflet  is  Jehoiadae  filius,  ex  jure  communi  atti- 
nuiffet  ad  eum  dignitas  pontificia.  At  vero  non 
modo  Zachariarn  ipfum,  fed  &  caeteros,  qui  fuere 
Jehoiadac,  filios  aut  a  Joafo  interfectos  aut  antca 
mortuos,  coliigunt  aliqui  ex  eo,  quod  commate 
2  5  ejufdem  capitis  dicatur,  quod  furrexerunt  con- 
tra  eum  fervi  fui  [ron  jmn^  U3  'Q13,  propter 
fanguines  fliorum  Jehoiadae  facerdotis  :  nec 
filium  fuperftitem  eorum  quos  habuit  plurium,  ut 
liquet  in  commate  3.  putant.  Sic  David  Kim- 
chius  ibidem.  Sed  locus  ille  fingulariter  legitur 
in  Vulgata  atque  Helleniftis,  filii,  non  filiorum. 
Diferte  etiam  Zacharias  ille  pontificis  nomine 
memoratur  Abrahae  Salmanticenfi  in  Sepherju- 
chafin,  fol.  12.  a.  nnjw  koji  hru  fron  rvot 
vnx  y-nrvn  bap  iVon  ujkv  *r  by  unpon  nvm 

y  mw  ^nyn  i|^i  cnns  ny~h  lyonn  *\hvh  ra  njty» 

Zacharias  pontifex  &  propheta,  qui  occifus  eft 
in  templo  a  Joafo  rege,  accepit  legem  oralem  a 
Jehoiada  patre  fuo  anno  XLVII.  quarti  millena- 
rii  fecundum  aliorum  opinionem,  fed  mea  fenten- 
tia  anno  LXX.  De  hifce  etiam  confulas  Dio- 
nyfium  Petavium,  lib.  X.  de  Doctrina  temporum, 
cap.  XLIX.  Quin  &  idem  nomine  Azariae  in 
pontificibus  recenfetur  Nicephoro  patriarchae,  a- 
pud  quem  in  editis,  modo  ab  oftenfis  diverfiffi- 
mo,  fic  exhibentur  qui  Zadocum  fequuntur  uf- 
que  in  Saraiam,  feu  ultimum  templi  primi  pon- 
tificem. 


£.    Za^ioK    ok.  "T6  OHCH    EAta^. 
V.  'Axi/u.ci£)  'A^ag/oc.    Sa/^agww. 

G.  'A£«£/a«  i  oia.  t^nhov  QeS  dvcci^ei  c. 

1.  A^ag/as  0  TQll    O^iav   rrnc  «?  to.  ctyix  hcm- 

cTs  vjx\\jc*t.c. 
iz.    Q\)Qf.a.c,  0  TrctQcf.  Ttu    Hca.'ia,  -otj-o^. 

l£.     ~S.Z(JMaC,   6    "ZTOJ!£p;    Xj     aSTOTD^    tln      E£j5Mtf   /3a- 
GlteooC. 

iy.  'YLXictvMf*.  Mf<7sAi5K. 
i?\  XeAiwas  6  z<m   Iucnv  (ictmXzuc. 
te.  2a«eas   0    i-m     tts     a^f-taAwijja;    HaSvAw- 
j'©^}  ov  aVtiAs  ~Na,&w)QSavom^. 


VII.  Zadoc,  ex  domo  Eleazdf. 

VIII.  Achimaz  Azaria  Samariae,  feu  ut  vul- 
go  vertitur,  Achimas  Azariae  F.  Samaria. 

IX.  Azarias  ob  zelum  T)ei  peremptus. 

X.  Azarias  qui  Ozian    (Uzziam  regem)  irt 
fanfiuarium  mgredi  permittere  noluit. 

XI.  Urias   qui   Efaiae    dicitur   fidelis.      Vi- 
defis  Efaiae  II.  8. 

XII.  Somnas    ille   impius  &  perditus,  reg- 
nante  Ezechia. 

XIII.  Eliacim  Mufelum. 

XIV.  Chelcias,  regnante  Jofiat 

XV.  Sareas  fub  captivitate  Babylonica,  quem 
fuftulit  Nabuchodonofor. 


Sed  ex  Ms.  codice,  quem  fupra  memoravimus, 
numeri  ita  funt  novandi,  ut »  feu  VIII.  praefigatur 
Zadoco,  &  uno  major  fingulis  fequentium.  O&a- 
vo  autem  hic  numcro,  legendum  'A^(^£,  'A£a- 
etas,  'Afta£i2£,  Achimaz,  Azarias,  Amarias. 
Qui  nonum  occupat,  cft  Zacharias  proculdubio 
Jehoiadae  filius.  Non  folum  res  ipfa,  caufa  oc- 
cifionis  ejus  indicata,  id  monftrat,  fed  &  Hel- 
leniftarum  verfio,  qua,  pro  Zacharia  illo,  Aza- 
rtae  nomen  ufurpatur  II.  Paralip.  XXIV.  20.  De 
Azaria  proxime  fequente  fatis  jam  dictum  eft. 
Quifnam  vero  fuerit  Somnas  ille,  ad  Nicephori 


mentem,  manifeftum  eft.  Neque  erat  omninos 
cur  conjicerent  viti  aliqui  dodti,  eo  Nerianj,  qui 
Uriam  apud  Jofephum  fequitur,  innui.  Xc/S-as 
&  XofMac  idem  eft.  Neque  alium  voluit  Nice- 
phorus  quam  Sobnam  illum  feu  Sebnam  quaefto- 
rem  feu  praetorio  praefedtum  fub  Ezechia  rege, 
de  quo  II.  Reg.  XVIII.  18.  &  Efaiae  XXII.  15. 
&  XXXVI.  22.  Quod  inde  etiam  liquet,  quia 
Eliakim  fucceflbrem  ei  facit,  fecundum  citatos 
etiam  Efaiae  locos :  fcilicet  uterque  dicitur, 
JTan  by  IWX,  md  fuper  domttm  eft,  feU  domus 
praefecJus.    Et  domus  nomine  templum  fignifi- 

cari 


idp 


j)e   Successione 


IIO 


cari  facpius,  notiflimum  eft.  Unde  ctiam  in 
Vulgata  Sobna  appclla.tm praepq/itus  templi ;  Va- 
de\  ingredere  ad  eum  qui  habiiat  in  taOernaculo, 
~ad  Sobnam  praepofttum  templi,  pro  eo  quod  in 
Ebraeo  eft,  Vade,  ingredere  xnv  hx  ntn  pion  h» 
n"2n  by  ~Wif,  ad  praeftclum  praetorio,  ad  Seb- 
nam,  qui  domui  (Ccupahtio)praeeft.  Et  pro  piD 
habet  hic  paraphraftes  Efaiae  Chaldacus  fnn  XDJ"fi, 
praefeciurn  judicii,  fori  feu  praetorii  praefidem. 
Heileniftisvero  Sobna  eft  interdum  Tapxs,  prae- 
fe&us  aerarii,  interdum  ^^^3.^  fcriba,  at- 
que  Eliacim  fucceflbr  ejus  oooid/^-;,  domtii  prae- 
pofitus,  uti  ctiam  Davidi  Kimchio.  Arabica  item 
Efaiae  vcrfio  vetus  in  Bibliotheca  Arundelliana 

habet  hic  q^UJI*  pro  aerarii  Ccu  apothecae  prae- 

fec7um.     Quin  &  Phinees  Aharonis  cx  filio  nc- 
pos,  duni  pontifex  erat,  pratpofiti  domus  voca- 
bulo  inVulgata  denotatur,  Judicum  XX.  2  8 .   Sed 
neque  in  Ebraeo  neque  in  Helleniftis,  verbis  illis 
quidquam  ibi  refpondet.     T)omvs  autem  nominc, 
atqtic  co  quod  commatc  2 1 .   capitis  XXII.  Ifaiae 
de  Sobnae  dignitatis  tunica  &  cingulo,  feu,  ut 
Helleniftac  habent,  de  ftola  ejus  &  corona,  prae- 
ter  potcftaas   amplitudinem,   occurrit,   deceptus 
Nicephorus  tam  Sebnam  quam  Eliacim  pontifices 
fecit.     Sed  vero  nec  ille  inter  fuperiorum  fcculo- 
rum  fcriptores  in  hoc  errore  folus  cft.     Nam  id 
ipfum  habetur  apud  autorem  Chronicr  Alexandri- 
ni,  qui  fub  Ezechia  rege,  'Apj^a)?,  inquit,  2u/3- 
l>dz>   eyvvgji^tTa,  av  ^hM^clto  TLXtaxllu.,  pontifex 
Sobnar  (pro  Sobnas)  claruit,  cuifucceffit  Eliacim. 
Male  ibi  pro  ov  SnHta.Ta  Cui  fuccejfit,    legitur  0» 
SWafa-ro,   quem  conftituit,   uti    etiam   a  viris 
dodis  obfervatum  eft.     Etiam  &  Salomon  Jar- 
chiiis,  ad  verba  illa  de  Sebna,  quifuper  domum  eft, 
71-u  \tq  cjhoik  w  unpon  nu  7j;  nvt  njioo 
73iox  a,~"i«  tzn,  praefecJus  erat  templo.    Alii 
autem  eum  vohmt  Juiffe  pontificem,  alii  Amarca- 
lem.     Poft  Eliacim  in  codice  Nicephori  Ms.  fe- 
quitur  SsAs/a,  Selum.     Manifeftum  eft  interpre- 
tem  ejus   Latinum  male  legifle  ibi  'EAiolkIjU.  yos 
ih  Ss/tta/*,   Eliacim  filius  Sellum.     Dein  apud 
eum  habctur  continua  ac  vera  ftirpis  pontificum 
feries,   ufque  in   Saraiam.     Etenim   interponitur 
ibi  A^a^ta;  Azarias,  proxime  poft  Chelciam, 
fed  fub  eodem,  quo  Chelcias  habetur,  numero. 
Ita  diverfae  invicem  funt  pontificum  a   Zadoco 
fuccefliones,  apud  Jofephum,  Ebraeorum  Chro- 
nici  minoris  autorem,  magiftros,  qui  pontificum 
in  Sacris  Literis  progeniem  duntaxat  hic  ample&un- 
tur,   &  Nicephorum  patriarcham.     Unde  etiam 
apud  reccntiores  diverfitas  multiplex.     Et  de  nu- 
mcro  corum  vide  etiam  Eufebii  fententiam  capite 
proximo  oftenfam.     Utut  vero  fe  res  hic  habeat, 
receptior  eft  eorum  fcntentia,  qui  Jofephum  ita 
fequuntur,  ut  haereditaria,  idque  perpetuo  a  pa- 
tribus  ad  filios,   fucceflione  pontificatum,   etiam 
in  hoc  intervallo,  quod  Zadocum  &  Saraiam  feu 
Jofedecum,    id    cft,   captivitatem  Babylonicam, 
intervenit,   delatum  efle   volunt  :     adeoque  in 


Eleazaridarum  familia  illum  manfifle,  eique  ex 
Numinis  oraculo  ita  annexiun  efle,  ut  eam  ob  cau- 
fam  nec  Ithamaridarum  in  facra  ftemmatis  ponti- 
ficii  dedudione  omnino  ratio  haberetur,  adno- 
tant  magiftrorum  aliqui.  Videfis  Siracidem,  cap. 
XLV.  24.  Et  David  Kimchius  ad  I.  Paralip.  VI. 
ubi  ftemma  illud  reperitur  ab  Aharone  ad  Saraiam 
&  Tofedecum  pcr  Eleazaridas  tantum  dedu&um, 
iij?7K  'Jdow  127  non^  urv  K7i  "Vjk  on'  -ratn 
mpn  onjaV  -tox  p  o  aViy  ij;  hhni  rrars  m 
njna  nna  rnna  ijnt7i  17  nn\m  dwo  jop  110*0 
djto  m  -tom*  U3  dj  v  rhm  njins  wn  11  aVij; 
nrrn  pnm  D7iy  75;  chny  ffjnn  m  Dnjs  mow  rhtn 
ahm  n\ro  vm  p-mni  -tj?  ratn  nmn  nVnn 
\no  rvrw  7Hj  {nD  nvt  hy  "O  ton,x  uaa  nj 

Uairrakn^QtW  pnon'X,  Recenfetur  progenies 
Eleazaris,  &  non  Ithamaris.  Quoniam  ex  Elea- 
zaridis  fuere  pcntijices  in  perpetuum.  Etenim 
fic  locutus  eft  T>eus  O.  M.  Thineefo,  tempore 
quo  zelo  dutfus  eft  in  Shittim,  Num.  XV.  Ha- 

BEBIT    IPSE    ET     SEMEN     EJUS   POST    IPSUM   FOE- 

dus  sacerdotii  perpetuum,  fcilicet  principa- 
tus  facerdotii,  feu  pontificatus .  Nam  etiam  & 
Ithamaridae  facerdotes  fuere.  ;  fed  eis  qui  ex 
Thineefo  criendi  erant,  pontificatus  perpetuus 
fuit.  Quod  tamen  ita  intelligendum,  ut  initium 
benedi£iionis  illius  collocetur  inZadoko,  quae  ad 
Jehofedecum  minime  interrupta  eft.  Namfuere 
etiam  pontifices  ex  Ithamaridis.  Eli  fcilicet  pon- 
tifex  erat  ex  Ithamare  oriundus,  Jic  etiam  Achi- 
melech  &  Abiathar  ejus  filius.  Et  de  fuccef- 
fionis  pontificum  ferie,  ftante  templo  primo> 
ha&enus. 


c  a  p.  vr. 

Pontificum  a  tempTt  primi  exctdio,  feu 
fecundi  conditu,  ufque  ctd  Simonis  IIt 
pofteros,  feu  Antiochi  Epiphanis  tem- 
pora,  perpetua  atque  haereditaria 
fucceffio. 


UT  in  ferie,  quae  proxime  praeceffit,  dif- 
fenfus  habetur,  fi  nomina  praefertim  & 
numerum  fpedes,  maximus :  ita  in  ea  quae  fe- 
quitur  Saraiam  feu  Jofedecum  ejus  filium,  id  eft, 
captivitatem  Babylonicam  &  templi  dein  reftitu- 
tionem,  ufque  in  Simonis  hujus  nominis  fecundi 
pontificis  pofteros,  de  fuccefiione  integrior  multo 
reperitur,  fed  nec  omnimodus,  confenfus.  In- 
tervallum  eft  annorum  CCCC,  aut  circiter,  quod 
definit  fub  annum  ante  Chrifti  natales  centefimum 
quinquagefimum.  Pontificum  in  illo  feries  & 
fuccefiio,  a  Jofedeco  ex  optimis  autoribus  dedufta, 
cft  hujulmodi. 


Jofedec 


iTi  In  Ponttficatum    E  B  RAEO  RU  M.  112 


Jofedec 
I 

1  Jofaa 

I 

2  Joachim 

i 

3  Eliafib 

J 

4  Joiada 

5  Jonathan 

6  Jaddua 
\ [___ 

7  Onias  I.      10  Manajfes 

r 1 

8  J/»ww  I.      9    Eleazar 

I 

11  o»/^  n. 

I 

12  Simon  II. 


13  0»/<w  III.     14  Jefufeu  Jafon.     15  Oniasfeu  Menelaus.     16  Lyfimachus. 


Onias 
De  primis  horum  fex,  facrae  Ebraeorum  literae  fatis 
teftantur,  Ezra,  Nehemias,  Aggaeus.  Jofua  autem, 
qui  Jefus  films  Jofedec  nuncupari  folet,  mendofe 
apud  Ruffinum,  in  Jofephi  verfione,  Syfon  appella- 
tur,  libro  fcilicetXX.  cap.VIII.  In  Nehemiae  XII. 
1.  &  10.  ftemma  cun&orum  fimul  habetur ;  ubi  ad 
verba  flla,  Etgenuit  Jofua  Joachim,  Salomon  Jar- 
chius,  aVu  nuro  vn  m  jnpen  v?k  '73,  Umverfi 
hac  perioche  comprehenfi  fuere  pontifices.  Sic 
Abraham  Salmanticenfis  in  Sepher  Juchafin,  fol. 
13.  b.  &  66.  b.  Nec  tamen  defuere  qui  Ezram 
pontificatum  geflllfe  putarint ;  uti  ille  ibi  adno- 
tat.  Et  in  praefatione  ad  JadChazeka  Maimo- 
nidis  tantundem  innui  videtur,  ubi  dicitur  de  Si- 
meone  Jufto,  jnty  ir,a  Vu  \ro  mn  Nim,  hic 
fuit  pontifex  pofi  Ezram.  Sed  is  fecundo  geni- 
tus  filius  erat  Saraiae,  nec  jure  pontifex  effe  potuit 
poft  Jofedecum  fratrem  majorem,  nifi  ob  aeta- 
tem  minorem  aliumve  in  Jofua  filio  Jofedeci  de- 
fechim,  quem  non  comperimus.  Et  Jofuam 
hunc  in  pontificatum  fuccefliffe  manifeftifllmum 
cft.  Mirum  autem  quod  habet  Salomon  Jarchi- 
us  ad  I.  Paralip.  VI.  ubi  dum  agnofcit  Jofuam  in 
pontificatum  fuccefliffe,  rationem,  fi  diis  placct, 
ficadjicit,  quare  Ezra  patruus  ejus  pontificatu  non 
gavifus  effet  -,  a^  rhy  ytyim  "0  &i  nyan  im 
irny  anp  ca^iui  cto1  hqd  Vaant,  Ratio,  m- 

quit,  efi,  quoniam  Jofua  afcendebat  cum  Zeru- 
babele  compluribits  diebus  &  annis  ante  Ezram. 
Id  quidem  verum  eft  :  at  ideone  filius  natu  minor 
in  haereditaria  fucceflione  filii  majoris  filio  ante- 
ferendus  ?  Vereor  ut  Iocus  corruptus  fit.  Nam 
ipfe  Jarchius  ad  caput  XXIV.  ejufdem  libri  ex- 
prcflim  adnotat  Jofuam,  ratione  primogeniturae 
patris  in  dignitatem  fuccefllffe,  atque  ideo  Ezram 
non  admittendum.  Sed  vero  &  in  Chronico 
Alexandrino  Efdras  (qui  ipfe  eft  Ezra)  pontifex 
appellatur.  Joachim  is  eft,  qui  in  Judith  cap.  IV. 
Eliacim  nominatur ;  fcilicet  in  Vulgata  :  nam 
in  Graecis  Judithae  exemplaribus  plane  'lcearJtf*. 
legitur.  Jonathan  Jofepho,  &  Eufebio  Joannes 
vocatur,   &  Nicephoro  Jonan.    De  hifce  Jofe- 


phus  lib.  XI.  Eufebius  tum  in  Chronicis  tum  in 
lib.  VIII.  Demonftrationis  evangelicae.  Item 
Excerpta  illa  Barbarolatina  exEufebio,  Africano, 
aliis.  Annos  item  pontificatus  cujufque  fere  ha- 
bet  Eufebius,  uti  &  aliorum  qui  fequuntur,  in 
fragmentis  Graece  editis.  Ubi  manifefto  often- 
ditur,  eum  non  ultra  feptem  pontifices  (memine- 
ris  quae  de  eorum  numero  capite  fuperiori  haben- 
tur)  in  templo  primo  orficio  functos  elTe  opina- 
tum.     Nam  ita  ibi,   'E/\.ia.si/2c;  y   It^Uvai»  tirt 

Eliafibus  tertio  (fub  templo  fccundo)  pontifica- 
tum  gejfit  annos  XXXIV,  feptimufdecimus  ab 
^Aharone  facerdote  primo.  Zadocum  autem, 
qui  primus  erat  omnium  confenfu,  in  templo 
primo  oftavo  in  loco  eum  pofuiffe  ex  fupra  diclis 
liquet,  ut  hic  Eliafibum  in  tertio.  Demptis  igitur 
tribus  templi  fecundi,  &  feptem  qui  Zadocum 
antecedebant,  fuperfunt  VII.  templo  primo  ita 
aflignandi,  quos  tamen  ex  ejufce  fcriptis  fatis  dig- 
nofcere  ncquimus.  Eliafib  vero  etiam  eadem  in- 
terdum  periocha  Joafiius  nuncupatur,  ut  videre 
eft  in  Graecis  Eufebii  Fragmentis,  pag.  51. 
lin.  35.  &  videfis  Latina  ejufdem,  numero 
MDLXXXV.  'Eaizo£v  autem  Nicephori  eft  'Ea<- 
a.ij$  in  Ms.  Jaddua  feujaddus  is  erat,  qui  Alex- 
andrum  Magnum  excepit  ;  ut  Jofephus,  cujus 
fequaces  funt  Paulus  Diaconus,  Freculphus,  ple- 
rique  alii.  Idvero  alii  Simeoni  I.  feujufto  tribu- 
unt.  Vide  x^braham  Ben  David  in  Cabala,  & 
Sepher  Juchafin,  pag.  159  a.  Alii  Chananiah 
(pro  Onia,  qui  fequitur,  ut  videtur)  eum  nuncu- 
pant,  ut  Jofeph  Gorionides  lib.  I.  cap.  V.  Reli- 
qui  in  Ebraica  Sacrarum  Literarum  parte  non  ha- 
bentur.  Sed  omnes  (praeter  Lyfimachum )  in 
Eufebio  &  Jofephi  libro  XI.  &  XII.  occurrunt, 
uti  etiam  in  Zonara  &  Nicephoro  patriarcha  : 
etiam  &  Lyfimachus,  cum  caeterorum  plerifque, 
in  Maccabaicis,  alibi.  Onias  Jadduae  filius  erar. 
Et  progeniem  caeterorum  (praerer  quartum  Simo- 
nis  fecundi  filium,  de  quo  infra)  ex  Jofepho  fatis 
Voi/.   II.  S  fcimus. 


ii3 


De     S  u  c  c  e  s  s  i  Q  K  E, 


114 


fcimus.  Sed  Clironici  Alexandrini  auton  mter- 
polatum  ftemma  eft.  Atque  Onias  primus  &  Ele- 
azar  funt  filii  Simonis  primi,  qui  revera  huic  frater 
crat  illifilius.  Quin  poft  Jadduam  continua  fene 
fequuntur  apud  Eufebium,  lib.  VIII.  Demonftra- 
tionis,  Onias,  Eleazar,  Onias,  Simon,  &  dein 
Onias  tertius.  Sed  mendofe  nimis,  &  contra 
non  folum  Tofephi,  fed  &  fuam  alibi  fidem  Eufe- 
bius  ibi  agit,  nifi  exemplaria  fuerint  depravata. 
Ratioautem,  quare  Eleazar  frater  &  non  Onias 
filius  Simoni  fucceffit,  erat  ob  minorem  Omae  & 
pontificatui  imparem  aetatem.  ( Eufebms  m  Frag- 
mentis  diferte,  ''IvSdwv  d.^xiieJ-Tl'jaiv  e>  EAe*^*? 
Stusoos  dSir\<pk  *il  W«  ttcw^o;  2i'k$*o«  "«< 
wae**.«<P&rr®>  Judaeorum  pontifex  erat  IX. 
(fub  templo  fecundo)  Eleazarus  frater  Smonis, 
filio  Simonis  Oniaparvulo  relicJo,  quod  a  Jofepho 
idem  affirmante  acceperat.  Sed  vero  an  veluti 
pupilli,  Oniae  tutela  hic  habuit  locum,  iive  m 
Manaffis  ejus  propatrui,  feu  Eleazari  patrui,  fuc- 
ceffione,  fiveinipfmsEleazariperpetuitate*  Nam 
anni  amplius  triginta  Eleazari  pontificatui  tnbuun- 
turi  cui  demortuo,  Onia  jam  pcr  aetatis  annos 
dignitafi,  ut  videtur,  fatis  idoneo,  Manaffes  fuc- 
ceffit  Ita  fcilicet  Eufebius,  qui  annos  habet.  Et 
de  fticceffione  Manaffis,  poft  exceffum  Eleazari, 
Tofephus.  Eufebii  autem  Graeca,  1.  Mwwjs  0 
iftoiS  -Q^-  i»T  IM#  fa  *<r-  Mamffes 
patruus  Oniae  (propatruum  intelligit)  cum  Etea^ 
zaro  amosTLNl.  legendum  proculdubio,  V*\ 
''EtedCav"  foft  Eleazarum.  Unde  in  Eufebio 
Hieronymi,  Paulo  Diacono  Hiftoriarum  II.  alns. 
Judaeorum  pontificatum  foft  Eleazarum  avun- 
cuhs  ejus  {patruus  dicere  debuerant  )  ManaJJes 
accepit.  An  igitur  Onias  non  folum  per  omnes 
Eleazari  annos,  fed  &  in  Manaffis  initia,  in  mino- 
ribus  cenfcbatur,  qui  facerdotio,  adeoque  pontifi- 
catui  minime  idonei  l  Certe  pubertas  erat  civilis, 
quam  nonnulli  ante  trigefimum  quintum  aetatis 
annum,  apud  Ebraeos,  non  affequebantur,  eouf- 
que  in  minoribus  cenferi  foliti ;  qua  de  re  plura 
]ib.  II.  cap.  IV.  Ubi  etiam,  an  qui,  praetermiffo  ob 
minorem  aetatem  pontificis  demortui  filio,  con- 
fanguineus  fuccederet,  fui  an  pupilli  jure  pontifi- 
catum  gereret,  itidem  quaeritur.  Sed  mirum  adeo 
non  eft°  dignitatem  fic  interverfam  effe,  nec  Oniae 
citius  reftitutam,  quum  &  ipfe,  quemadmodum 
aliquamdiu  tantum  aetate  parvulus  erat,  ita  nim- 
quam  non  $&%,k  %v  rhv  Sxdvptctv  farvulus  ejfet 
mente  (ut  Ruffinus  Jofephum  vertit)  atque  eouf- 
que  defidiae  &  avaritiae  jam  fenex  deditus,  ut  ™ 
doXn&<wm',  £1  '&^tlo\  iroifws  ?X"V  d-mSda^,  fe 
libenter  pontificatu,  fi  fieri  poffet,  abdicaturum 
profiterctur.  Sic  Jofephus  lib.  XII.  cap.  IV.  At- 
que  obfervandum  eft,  quod  Ebraei  etiam  tradunt 
de  pontificibus  Simeonem  primum  fequentibus, 
pretio  fciiicet  atque  ambitione,  non  folum  jure 
haereditario,  dignitatem  affecutos ;  quod  vide  in 
R.  Obadiae  Bartenorii  commentariis  ad  Mifnam, 
tit.  Joma,  cap.  I.  Demortuus  autem  Oniae  hu- 
jus",  ex  Simeone  filio,  nepos,  id  eft,  Onias  ter- 
tius,  filium  reliquit  minorem  etiam  Oniam  didtum. 
Hu/us  igitur  aetatis  defeclu,  Jefus  feu  Jafon  patru- 
us  pontifex  fit  (ut  fcribit  Jotephus  difti  libri  ca- 
pite  VI.)  fed  non  fine  ingenti  auri  pretio  pri- 
mum  Antiocho  Epiphani  Syrorum  regi  numerato. 
Demortuum  fcilicet  tunc  effc  fcribit  hic  Jofephus 


Oniam  tertium.     Alii  autem  eum  pontificatu  ab 

Antiocho  depulfum   aiunt,    ut  Sulpitius  Sevcrus 

lib.  II.  Et  vide  Jafonis  Cyrenaei  Breviarium  cap. 

IV.  Ouin  &  ipfe  Jofepbus,  libro  de  Rationls  im- 

perio  cap.  IV.  diferte  de  Antioeho,  Kara,Au<7z?, 

inquit,     ihv   'Ovictv   tHs  a,g%it£sa><n>vri<z  'Idtnuvct,    toj 

dSi/\pv  dvS    ■xg.Tvrvrtv  d<yyji?(x,    Oniam  pontifi- 

cem  exautoravit,  atque  Jafonem  fratrem  ejus  in 

pontificatum  evexit.    Quin  paulo  poft  iifdem  ar- 

tibus,  &  duplo  fere  quam  dederat  Jafon,  Mene- 

laus,  qui  &  Onias  nominatus  (nam  prae  Ebraicis 

jam  Graeca  nomina,   uti  etiam  &  mores,  malle 

coeperunt)  licetur,     &  cauponante  pontificatum 

Antiocho,  in  dignitatcm,  fratre  abdicato,  evedtus 

eft.     Et  tunc  primum,  pro  dominantium  libidine, 

&  petentium  ambitione,   pontirlcatus.  in  tempus 

dari  atque  auferri    coeptus,   qui  antea  perpetuus, 

neque  pro  libitu  cxuendus  erat.  Jofephus  lib,  XV. 

cap.  III.   'Ou  yd°  d7^.@^    yi  tic,    ctp-qctSv   <mv  ti/miv 

d-nyic,  <m,oa,Xa£dv'  ccMa.  ■urpdiT©*'  p.kv    'Av1i<>%@. 

6  ,~£,<m'pa.vr.t;  %Ku<n  tzv  VO0>,  a,p%7\.o\i&v©*  /Xiv  'ImSr, 

yg.<m<?Ytoa.c,  c%   tcv  dSiXpv  'Ovlctv,  Neque  folebat 

honor  hic  femel  ajfumfttis  abrogari.     Sed  primus 

^Antiockus  Epifhanes  eam  lcgem  violavit,  ab- 

dicatojefu,  &  fubftituto  Qnia  fratre  ejus.  Vi- 

defis  eundem    lib.  XII. '  cap.  VI.    &   lib.  XIII. 

cap.  XV.  Eufebium  numero  MDCCCXLV.  & 

II.    Maccab.    IV.    At  Sulpitius  Severus   lib.  II. 

G)uanquam,  inquit,  infolitum  neque  ante  permif- 

fum  cuiquam  erat,  perpetm  facerdotio  fungi,  fo- 

licitus  tamen  regis  animus  atqtts  asger  avariiia 

facile  fuperatus  eft.      Ita  depulfo  Onia  Jafoni 

facerdotium  eft  mandaHtm.     Violatam  vult  con- 

tra  Jofephum  legem,  primo  injafonis  initiis,  non 

in  ejus   abdicatione.      Corrigendus  autem  pro- 

culdubio    eft,     ut   Sigonius    &    Drufius  monu- 

ere  ;     nec   fine  negatione  lcgenda   verba  illa, 

perpetuo  facerdotio  fungi,    non  ferpetuo  facer- 

dotio,  aut  perpetuo  facerdotio  non  fungi,  ipfum 

quidem   fcripfiffe  dubitari  nequit.       Ita  res  ipfa 

nemini  non  manifefta  poftulat.     Et  Sulpitius  fa- 

ne  alia  habet  Jofepho  nimis  adverfa.     Menelaus 

autem  feu   Onias  ille  in  Jafonis   Cyrenaei  Mac- 

cabaicis  IV.  23.     Simonis  e  tribu  Benjamin  fra- 

ter  nuncupatur:     quod  de  eorum   amicitia  feu 

familiaritate  alii,    alii  de  contracta  per  conjugia 

affinitate  intelhgunt.     Videfis  Dionyfium  Petavi- 

um  de  Doclrina  temporum,  lib.  X.  cap.  L.  Eo- 

dem  in  capite  Jafon  Cyrenaeus  quarti  filii  Simo- 

nis,   fcilicet  Lyfimachi,    fucceffionem   memorat. 

cO  /juiv,  inquit,   MefiAa.©'  a.ire/\tiTi  tviC,   d^yj.ioo>- 

tniviii    ^ictShXov   AvcniJjz%pv    tcv  lauTS    dSiApoi',  Et 

Menelaus  reliquit  pontificatus  fuccejforem  Lyfi- 

machum  fratremfuum.     Reliquit  fcilicet,  ut  qui 

ab   Antiocho   Eupatore    necatus  non  relinquere 

nequiret.      Nam  apud  Jofephum   &  Eufebium, 

Menelaus  pontifex  ita  fublatus  eft.     At  illi,  uti 

Sc  Nicephorus,   non  Lyfimachum,  fed  Alcimum 

proximum  faciunt  fuccefforenii  de  quoinferius. 

Certe   &  Jofephus  verbis  expreffis  Oniam  feu 

Menelaum  vscot&tqv  dSiAzdv  natu  minimmn  fra- 

trem  Jafonis  fuiffe  ait.     Neque  alibi  tribus  plu- 

res  Simoni  fecundo  filii.     Vulgata  autem  de  Ly- 

fimacho,  Menelaus  amotus  eft  a  facerdotio,  fitc- 

cedente  Lyftmacho  fratre  fuo.     Si  abdicationem 

ante  obitum  intelligendam  vclis,   refragatur  Jo- 

fephus,  qui  fecundum  abdicationis  perpetuae  hu- 

jus 


n$  In  Vontificatum   E  B  R  AE  0  R  U  M.  t\6 

jus  cx  fui  nattira  dignitatis  cxcmplum,  in  Hyr-  fus  filitis  Sirach,  Sapientiae  librum  componens, 
cairo  Ariftobuli  fratre  ponit.  Sed  &  Sulpitius  qttem  -vacant  Panareton,  ctiam  Symeonis  in  eo 
hic  ;  Nec  mtiltopoft,  quum  Meneldus  promijfnm    fecit  mentionem.    Tantundcm  Chronicon  Akx- 


argenti  modum  non  reddidiffet,  loco  pellitttr,  Ly- 
(imackus  fubftituitur.  Cactcrum  Eufebiusin  Frag- 
■  mcntis  Graecis,  pag.   5  3 . 

\iSdtw a.2%apa.TW7Zv  t£.  ~2.il/ojv  uoiOvly  ?Tn  z. 

'luScltw  d^ieiettevaiv  tq'.  5I»ff»s  o  y  'S.tzi^ 
6  tw>  'S.zpav  ypz\cv,  -riiv  i[?.\?.uAnv  V\a- 
vaotlov,  dv  >>'  [/A\JLrrfw.  y  'O-.iaa  <L  tt^o 

cluTS,    STil    ij~. 

'IvSbuwv  apyngajijaiv  ty.    Oviac,  etti  ... 

Apud  Judaeos  pontificatum  geffit  XII  Simon 
filim  Oniae  annos  XX.  Aptid  Judaeos  pontifi- 
catum  geffit  XVI  Jefus  fiihts  Sirach,  qtti  Sapi- 
entiam  fcripfit,  ctti  nomen  inditur  Tananti,  in 
qtta  etiam  meminit  Oniae,  qtti  eitm  praccejfit, 
annos  VI.  Apud  Judaeos  pontificatum  gejfit 
XIII  Onias  annos ....  Sive  librarii  five  typo- 
graphi  ofcitantia  perperam  adjectos  effe  numeros 
binos  pofteriores  dubitari  nequit.  Res  ipfa  evin- 
cit,  ut  pro  ;e-  XVI.  reftituatur  ty.  XIII.  &  pro 
ly.  XIII.  i§\  XIV.  qui  etiam  numerus  Oniae  in 
quarta,  quae  fequitur,  linea  praefigitur.  Res,  in- 
quarri,  ipfa  evincit,  fi  interponendus  Jefus  Sira- 
cides,  ut  ipfe  decimus  tertius  effet  pontifex  tem- 
pli  fecundi.  Sed  error  eft  plane  craffiflimus  : 
atque  Siracides  ex  pontificum  ferie  omnino  de- 
lendus,  retento  Oniae  numero  decimotertio,  eo- 
que,  in  quartalinea,  ibi  reftituto.  Neque  aliter 
voluit  Eufebius  ipfc,  cui  nunquam  in  mentem 
venit  Siracidem  pontificem  facere,  fed  tantum  ad- 
jicereSiracidemtum  floruiffe,  atque  in  eo  libro  Si- 
monis  &  Oniae  mentionem  feciffe.  Ecclefiaftici 
(nam  is  liber  innuitur)  cap.  L.  1 .  Simon  Oniae  filius 
facerdos  magMis,  qtii  in  vita  ftta  fiuffulfii  dorr.um, 
&in  ditbus  fuu  corroboravit  templttm.  In  Grae- 
cis  igitur  legendum  puto,  'IxSdiav  dp^fkfdtivaiv. 
i£.  ^.if^cfiv  tjas^Qviafim  x.  'InaZc,  0  y  2»i>av  0  tw 
\2x)£ia.v  ypa.\ac,  tcv  YJaOwfi&vw  C  iia.o%  a: ,  av  >i  j/Jtfx- 
vnlou.  y  2if/^>v@.  (L  aOvmQ  x\  npzdv^.  ^laSa.tctiv 
dp^tipdhvo-iv  ty.  'Oviac,  &c.  Apud  Judaeos 
pontificatum  geffit  XII  Simon  fiints  Oniae  annos 
XX.  Jefus  filius  Sirach,  qui  fapientiam  Tanare- 
ton  dicjam  confcripfit  (tunc  floruit)  in  qua  me- 
minit  tum  Simonis  tum  Onia?,  qtti  eum  praecef 
jit.  Non  folum  res  ipfa  hic  argumento  eft,  fed 
&  Hieronymi  Latina  aftipulantur.  Ibi  numero 
MDCCLXXXV.  Judaeornm  pontifex  maximus 
Simon  Oniae  filius  clarus  habetttr  -,  ftib  quo  Je- 


andrinum.  Sed  de  Simone  I.  feujadduaeex  Onia 
filio  nepote,  Siracidem  capiendum  vult  Jofephus 
Scaliger,  cui  &  temporis  Siracidis  ratio  magis  con- 
fona  videtur ;  de  qua  vide  cum  tum  in  Animad- 
verfionibus  Eufcbianis,  tum  in  lib.  V.  de  Emenda- 
tione,  pag.  403.  Et  tertio  Canonum  Ifagogi- 
corum,  pag.  290.  In  Fragmentis  etiam  illis 
Eufebianis,  pag.  52.  legitur,  Ptolemaeum  Phila- 
delphum  AEgypti  regem,  qui  verfionem  Sacra- 
rum  Literarum  ex  Ebraeo  in  Hellenifticum  fer- 
monem  curaffe  dicitur,  munera  egregia  mififfe, 
'Ovta,  S.iy.mn  t£  dpyti?£,  d&Acpu  ''TLXia^cL^, 
Oniae  Simoni  pontifici,  fratri  Eleazari.  Eadem 
verba  habentur  in  Chronico  Alexandrino.  Sed 
nomen  pontificis  hujufhiodi,  aut  hujufmodi  fra- 
tris  Eleazari  nufquam  reperio  apud  veteres,  prae- 
terquam  in  Fragmentis  illis,  &  in  Chronico  illo, 
cujus  autor  etiam  Oniam  &  Eleazarum  filios  Si- 
monis  primi  hallucinatus  fecit,  ut  ante  monitum 
eft.  Librariorum  errorem  effe  putat  magnus  Sca- 
liger  ad  Eufebium.  Et  in  Latinis  Hieronymi 
dicitur  tantum  vafa  Eleazaro  pontifici  eum  tranf- 
mififle.  Mancus  autem  manifefto  eft  locus  ille  in 
Graecis  Eufebii  Fragmentis,  ubi  poft  jadduam 
pontificem  atque  Oniam  ejus  filium  fequuntur, 
ferie  ftatim  continua,  Eleazarus,  Onias,  Simon, 
nec  hifce,  ante  Maccabaeos,  plures  pontifices. 
Plures  fcilicet  praetermiffi  funt,  quam  memoran- 
tur.  Videfis  Fragmenta  illa,  pag.  51.  Nec  fane 
melius  aut  aliter  fere  ipfe  Eufebius  in  lib,  VIII. 
Demonftrationis. 

C  A  P.    VII. 

De  pontificatm  tn  fuperiore  mtervallo 
anms.  Saidi  Batrkidis  patriarckae 
Alexandrtniy  de  Simone  I.  Jttfto  cog- 
nominato,  teftimonium  ,•  &  de  LXX. 
interpretibus,  quorum  unum  ille  facit 
hunc  Simonem. 

QU  O  D  ad  annos  fpectat  eorum,  qui  in  hac 
quam  tradamus  ferie  locum  habent,  qua 
Graeca  Eufebii  qua  Latina  eos  exhibent,  non  fine 
ea  quae  reperitur  in  Chronico  Alexandrino  mira 
difcrepantia,  atque  Jofephi  ope  fubjiciendos  eos 
duximus. 


1  Jofua  Ben  Jofedec 

2  Joachim 

3  Eliafib 

4  Joiada 

5  Jonathan,  qtti  &  Joannes  & 

Jannaeus, 

6  Jaddua,  tempore  t_Alexandri 


Eufeb. 

XXXVI. 
XXXIV. 

XXXII. 

XX. 


Chronic.  Alexandr. 

XXXII. 

XXX. 

XL 

XXXVI. 

XXXII. 

XX. 


Sed  in  Latinis,   inter   locum  hujus  &  Oniae  qui  fequitur,  anni  tantum  feptemdecim  inter-. 
veniunt. 


7  Onias 


ii"7 


De   S  V  C  C  E  S  S II  O  N  E 


ii8 


Eufeb.        Chrom  Alexandr.' 


7  Onias  I. 
I. 


XXI. 
IX. 


XXI. 

XIV. 


XXXII. 
XXVI. 


XV. 

XXVI. 


Duodecim  in  Latinis  a  Simonis  I.  ad  Eleazari  locum. 

9  Eleazar 

10  Manaffes 

$ed  in  Latinis,   annis  duntaxat  novem  disjunguntur  Manaffes  &  Onias  II. 

ii  Onias  II.  XIV.  XXXII. 

12  Simon  II.  XX.  XXII. 

Viginti  quatuor  interveniunt    in  Latinis. 

uOwftMffl.  XXXVI.  XXIV. 

i^  Jafon  XVL 

15  Menelaus,  ex  Jofepho  lib.  X  VII: 

XIII.  cap.  XV. 

16.  Ly(imachus  -  1 . . . ". .  7 


Chronico  autem  Alexandrino  priores  aliquot 
pofterioribus  male  poftponuntur,  ut  Eleazaro  Si- 
mon  primus,  &  Oniae  fecundo  Manaffes.  At 
vero  Simoni  I.  qui  Juftus  cognominabatur  ( ut 
tam  Chriftiani  fcriptores  quam  Ebrad  confenti- 
unt)  anni  plures  multo  apud  Ebraeos  tribuuntur. 
Novem  habet  Eufebius  in  Graecis,  in  Latinis  duo- 
decim :  Ebraei  autem  quadraginta.  Abraham 
Zacuthius     in    Sepher    Juchafin,     fol.    66   b. 

rraa  *roa  Kim  rvna  i  ntyy  hr\  pnsn  pjraw 
jnan  pnsirf1  fa  ytyiir»  jma  ttj;  law  *npji  nVi-un 

tok  p-rcim  ib  ymT  nrt  uu>  rra  nVnra  'a  Vnjn 
yai  roa  m  pwr  nau/  tisi  jityxin  nn  =)iDn 
*rj>  *nij>  isDn  n»w  laa  crtru  ouna  roa 
nua/    o  waw  pnxn  t^awV  ruiron  njrarnwj 

Simeon  Juftus  (eadem  funt  Simeonis  &  Simonis 
nomina)  pontifcx  binas  fecit  vaccas  (rubeas,  ex 
Iege  Numeror.  cap.  XIX.)  *z/^#<?  erat  ex  princifi- 
bus  fynagogae  magnae.  Nominabatur  etiam 
Iddo.  Ex  pofteris  fuit  Jofuaefilii  Jofedeci  fon- 
tificis.  Nam  fub  initio  templi  fecundifuit  Jo- 
fuae  pontifex,  ut  Jofedecus  pater  ejus  fub  finem 
templi  primi.  Toft  mortem  vero  Jofuae,  filius 
ejus  &  nepotes  recla  linea  pontificatum  gefferunt, 
ut  videre  eft  in  libro  Ezrae  (Nehemiae,  <\mfec un- 
dus  Ezrae  eft  Latinis  &  Graecis,  &  ita  interdum 
di&us  Ebraeis)  ufque  dum  perveniret  pontificatus 
ad  Sifneonem  Jiiftum,  qui  facro  illo  minifterio fun- 
Bus  eft  annos  XL.  Sic  ille.  De  annis  pontifica- 
tus  ejus  confona  eft  Gemara  Hierofolymitana,  ad 
tit.  Joma,  cap.  I.  fol.  38.  col.  3.  &  Babylonia, 
fol.  9  a.  Sed  ingens  nonnullos  veterum  invaiit 
error,  tot  annos  vixiffe  Simonem  Juftura,  feu  pri- 
mum  nominis  illius  pontificera,  tantaque  longae- 
vitatc,  eaque  raro  audita,  prove&um,  ut  aut  cx- 
autoratum  eum  fit  neceflario  eis  dicendum,  aut 
nullurn  alium  pontificem  Hierofolymis  ante  Chrifti 
natales  &  poftquam  ipfe  in  dignitatem  fuccefferat, 
rcpeftum.  Vixifle  nempe  volunt  ufquein  Chrifti 
tempora,  Simconis  hujus  atque  ejus  qui  apud 
D.  Lucam  II.  25.  occurrit  nominum  confufione 
deccpti.  Nam  cum  ille  ab  Evangclifta  dicatur 
fuifle  lWcu.%  Juftus,  hic  vero,  qui  pontifex  fuit, 
Ji(Jti  cognomine  celebretur  Si  iuoiS&uv  ■a^pc,  ©«V 


$  rlt  i&fys  o/jycp<J/\Bs  iuvoiav,  propter  pietatem  in 
jDeum,   &  erga  cives  fuos  benevolentiam   (uti 
apud  Eufebium  memoratur)  inde  putarunt  eun- 
dem  utroque  nomine  defignari,  &  Jufti  cogno- 
mentum  item  apud  Evangeliftam  innui.     Quin 
&  eum  annos  CCCL.  vixiffe  ;  ut  Saidus  Batrici- 
des  patriarcha  Alexandrinus,    cui  unus  eft  etiara 
ex  Septuaginta  interpretibus.     Quod  fane  adver- 
fatur  rcceptiori  ea  de  re  hiftoriae,  qua  toties  le- 
gitur  Eleazaro    pontifici   fcripfifle    Ptolemaeura 
Philadeiphum,  ut  bibliothecae  fuae  inftructiilimae 
legem  Ebraeorum  &  idoneos  interpretes  in  AE- 
gyptum  mitteret,  atque  inde  interpretes  felectos 
effe  qui  rem  peragerent.     Nam  Simon  hic  Juftus 
jofepho  mortuus  eft,  cum  in  pontificatum  fucce- 
debat  Eleazar  frater  ejus.     Quoniam  vero  vari- 
ant  nimium  fcriptores  de  interpretibus  illis  (aliis 
rem  Ptolemaeo   Philadelpho,  ut  Ariftea,  Arifto- 
bulo,  Jofepho  &  Eufebio  ;    aliis  Ptolemaeo  Lagi 
F.  Philadelphi  patri  tribuentibus,   ut  Irenaeo)  at- 
que  alia  ad  interpretes  attinentia  aliter  atque  ali- 
ter  fe  habent  apud  D.  Auguftinum,  Epiphanium, 
alios,  &  in  re,  maxime  tam  celebri,  traditionum 
diverfitas  inprimis  animadverti  folet  s  ideo  perio- 
chen  Batricidis  patriarchae  integram  de  interpre- 
tibus,  &  Simeonis  inter  eos  loco  fubjungere  non 
pigebit  :     praefertim  cum  ipfe    etiam   Alexan- 
drinus,  ante  DCC  abhinc  annos,  a  caeteris,  quot- 
quot  extant,  fcriptoribus  hic  ita  diilldeat,  ut  ne- 
que  Philadelpho  neque  Lagidae    interpretationis 
curam  affignet  -,     fed    alium   AEgypti,     ut   vult 
ille,     regem    Ptolemaeum    item   diftum,    hifce 
interea  vetuftiorem   nec   alibi  compertum,  eam 
curafle  narret ;    contra  Graecorum  &  Latinorum 
fidem,  Macedonum  &  AEgypti  reges,  qui  Alexan- 
drum  Magnum  fecuti  funt,mifcens  &  eadem  in  fuc- 
ceflionis  ferie  connedtens.  Ad  hunc  autem  modum 


ille ;  ^OuJY^I  Jf_. 


)djXj)))  c\j 


lAXj** 


,  jjjfyX&AJs.  J  i^-^MhJ  6  ,ujXAx3kj  iJLjij  AJ  ^-1  v/3a 


i  ip  In  Tontificatum     E  B  R  AE  0  R  U  M.  120 


£T._.„_J  9  ,  yj  c^Xj^XlzJ  fcCAJtJ  lA.X^  -\wi_w  ('"f**-*  w 
Aj_c.„    _j  9!     oJLxj      _^&Ajj^  ^_jc\-_u_J| 

_X=M    Jg-2.J   _5j-— *l  ^— Jwau-'  r  9  Aj_w  Oj ^wXo 

A_=__A.^«  •  •»«  Ajww  __lg  _.w__  _2, j  _J.  AjUw  (JU  _wCi 
#.V_«__W    L/_-'«      fi__-__~_S    pJ-A^j  -9]      (_£!     ___tJ 

_j)  p_y_j  A_-  _Xa___=_a«VI  eP  __j__.ll  q-"  ^__> 
Aj-jLa-jJI  q-«  L_.j_J|  (_^.a__=9  __j_yJ|  aJ  Jg -___j 

,2 r*-JU*    t\_J_>  L/-^3    ,/"'"**_.    ^-A~'_y-I!  C_>i 

(_Jo.____J  __o.A'_— ,  ___„_J  fcc\_^g  fcc\__  (__J\£;  _-__• 
C-_._=J|     !g  ^__4>     LJg    ~4_-«    -^_>     _>»    ^J-a__J 

_J.  cX-_g  -_v„__jJ!  0<-^=_9  p*>J____-  _!,!  JaJ 
C-_£__J  L_L„-_.=_g  0_J_J|  «_:__-3  __uIa__!  Aj._  ^aJ 
?J    JLaJ  (<_-«--    (J_==a./-i-    P  L_j^.^£9  A__jL___ 

A__aJ  _)_=>■>•  £y-XJ___J)   <2 0__J    __-  Og.-*-J_^**i 

___n_w_J!  LcXu.  c\=J  c____c\Jl  c_rjcX___J|  0^*«-« 


LU.K    t_jg_J|    OU_3™w  _j_*__3     L-Jg.    ^J-Xa  _J|     q_- 

UA___=_.  oL__>   *-»-_2aJI  ci>!  A____jj_J!  ^w«  L_j__Jl 

CPj    _^N.w_J!     c\__wJ!    _____  b^JJ   A___     L_j___j-v__ 

^__=j  _j  L.  !_U  Jjsjj  Aj_U  _j,  t_AJ_.  J"cX~» 

/^av-5-^9  'LUjAj  _^Lxs  aj__J  __ _uj|  t>!_wjU 

____  >  JLa  _y  ^_5  ^^<JI  LcXj-w  _5_j  c^^  ^J-w 

c\a_    ,-J-w_J  ____j5_=_.  ____c\j.„_  L  _Jc\„_-  __J_b| 

J.r^,|cX_    ___-_*>  ______XJ!  _ti___ >__.  __Jj-__  Lj___j! 

(_^M-_9  __m!  _^Lx_(|_gJ-«.Ai_J  __>L«g  _J.  C__)__wJ! 
Aj_w_»  _-_Jj_Jl»  ___„Aj^  ^fjj^^JJ-J  fccX-U 
#  A. ._ 


-■"• *"  <£j ** __> 

Regnavit  aute?n  in  Akxandria  &  AEgypto 
poft  Alexandrum  frater  ejm,  qui  nuncupatus  eft 
Phiiippus  ;  fed  nominabatur  etiam  Ttoiemaeus 
t^Aridaeus,  VII.  annos,  feu  ut  alia  habent  exem- 
J>laria  (nam  ita  in  pervenufto,  quo  utor,  codice, 
faepius  variae  ipfius  autoris  ledtiones  inferuntur) 
XL.  annos.  Toft  hunc  vero  regnavit  'Ptolemae- 
us,  aui  &  nominatus  eft  Akxander,  &  cogno- 
Vol.  II. 


men  habuit  Oalab  aoz,  annos  XXVII.  Exem- 
plaria  habent  alia  XXI.  annos.  Anno  autem  XXI. 
regnifui,  mifjls  Hierofolyma  nunciis,  accerjivit 
Alexandriam  LXX.  inde  viros,  Judaeos,  quibt:s 
jujftt  interpretari  ei  legem  &  ftripta  prophe- 
tarum  ex  Ebraico  in  Graecum  fermonem.  Et 
pofuit  eorum  fingulos  in  aedibus  fingulis  &  feor- 
firn,  ut  ita  difcerneret  qualis  foret  uniufcujufqtte 
interpretatio.  Perafiis  autem  ftngulorum  znter- 
pretationibus  &  animadverfts,  diverfitas  in  eis 
nulla  omnino  eft  reperta.  Coi/ecJos  igitur  fingulos 
codices  fub  figillo  claufit,  &  pofuit  in  fano  idoli, 
cui  nomen  Serapion.  In  feptuaginta  autem  fuit 
vir  qui  nuncupatus  eft  Simeon  Juftus  ■,  is  qui 
excepit  ulnis  Dominum  noftrum  Chriftum  e  tem- 
plo.  Cum  vero  interpretatus  eft  Simeon  legem 
&  fcripta  prophetarum  ex  Ebraeo  in  Graecum 
fermonem,  &-  quilibet  ex  interpretibus  latere  in 
eis  fentiebat  prophetiam  deT)omino  Chrifto,  hoc 
in  corde  fuo  repofuit  ille,  tametfi  etiam  dicere- 
tur  rem  non  eventuram.  Produxit  autem  T>eus 
ei  vitae  terminum,  adeo  ut  viveret  CCCL.  an- 
nos,  &  videret  T>ominum  noftrum  Chriftum. 
Qtiem  cum  vidiffet,  dixit,  Nunc  dimitte  fervum 
tttum,  0  "Domme,  fecundum  verbum  tuum,  in 
pace.  Jam  enim  viderunt  oculi  mei  falutem  tu- 
am,  quam  praeparafti  coram  omni  populo.  Mor- 
tuus  eft  dein  cttolemaem  Oalab  aoz,  poft  quem 
regnavit  Ttolemaetts  a  Lepore  cognominatus 
XXIX.  annos.  Hacrenus  Batricides.  Sed  e  Mace- 
donia,  vides,  in  AEgyptum  tranftulit  Philippum 
Aridaeum,  qui  Alexandri  frater  &  proximus,  non 
in  AEgypto,  fed  Macedonia,  fucceffor  fuit.  Pto- 
lemaei  item  &  Akxandri  nomina  ei,  nefcio  unde 
edodtus,  tribuit.  Veros  autem  Aridaei  Mace- 
donum  regis  annos  ei  affignavit.  Et  in  vetuftiori, 
quem  penes  me  habeo,  Batricidis  exemolari,  fep- 
tem  tantum  annorum  regnum  habet  hic  Batrici- 
dis  Ptolemaeus.  Subftitutos  vero  puto  in  aliis  XL. 
quoniam  compertum  habebant  librarii  Alexandri 
proximum  in  AEgypto  fucceflbrem  XL.  annos 
revera  regnaffe.  Tot  enim  regnavit  Ptolemaeus, 
Lagi  filius ;  quem  ab  Alexandro  tertium  facit  hic 
Batricides,  cum  proximum  debuifiet.  Nam  a 
Lepore  cognominatum  Lagidam  feu  Lagi  filium 
effe  nemo  nefcit.  Sed  quifnam  fecundus,  &  qui 
Aridaeum  fequitur  in  hac  principum,  temporum, 
regnorum  confufione,  Ptolemaeus,  LXX.  inter- 
pretum  hadtenus  inauditus   hofpes  ?     Verba  illa 

rJ  t_Jt__   Oaiab    aoz,   ut  in    exemplari  meo 

pulcherrimo,  fed  recentiori,  leguntur,  Viclor  an- 
feris  fonant.  In  vetuftiori  autem,  fed  cui  non 
raro  defunt  pundta  diacritica,  priori  in  loco  habetur 

_j  _  J   __*_.Aj  u  cognominattts  autem  efi  t^Aurar, 

iri  pofteriori   vocatur  Ptolemaeus    j_«,i    cJl__ 

Oalab  Auraz  ;  adeo  ut  videatur  etiam  inpriori 

hujus  exemplaris  loco  «J^  $!   quod  pundtulo  tan- 

tum  difcrepat,  potius  legendum.  Certe  ut  Ari- 
daeus  ex  Macedonia,  ita  alius  quifpiam  aliunde, 
fed  ex  proximis  Alexandri  fuccefforibus,  ofcitan- 
ter  defumptus,  cognomine,  puto,  hoc  temere  in- 
dutus  eft,  ut  nomine  Ptolemaei.  Et  quoniam 
T  a 


7)e  S  u  c  c  e  s  s  i  6  n  e, 


I2t 

a  ViSioria  cognomen  inditum  efie  liquet,  forte 
Nicanor  feu  Nicator  (quibus  appellatus  eft  no- 
minibus  Seleucus,  proximus  poft  Alexandrum  Sy- 
riae  rex)  id  erat  unde  hoc  fidum.  Quomodo 
vocabula  illa  in  exemplari  Batricidis  vetuftiori, 
nobis  plane  fnec  diffiteri  pudet)  haaenus  incog- 
nita,  hic  quadrent,  fcrutetur,  qui  operae  pretium 
efle  putet.  Quae  ita  non  difplicent,  occurrunt 
quidem,  fcd  libentius  abftineo.  Proximus  huic, 
Batricidi  eft  Ptolemaeus  Philadelphus,  quem,  cog- 
nomen  cjus  ut  appellativum  vertens,  vocat  Tto- 

lemaettm  Ajl=J  c-^S..*  fratris  amantem,  uti  e- 

tiam    Evergeten,     Ttolemaeum    cognominatum 

-sairLJ!  *     quod  Artificem  fonat  &  Evergeten 

fatis  reddit.  Caeteri  eodem  fere  modo  fequun- 
tur.  Anni  autem  regni  Philadelphi  funt  tantum 
ibi  XXVI.  Neque  exiguam  habet  a  Chronologia 
Ptolemaeorum  recepta  difcrepantiam.  Sed  de 
hifce  obiter. 


C  A  P.     VIII. 

Ebraeontm  de  Simeone  Jtfic,  &  de 
templo  Oniae  in  AEgypto,  hiftar  Hie- 
rofolymhani,  condito,    traditiones. 

'Braeis  item,  in  traditionibus  Talmudicis,  hif- 
toria  eft  de  Simonis  Jufti  tum  pontifica- 
tu,  tumprole  diverfiffima  ab  ea  quae  Jofepho  & 
fcriptoribus  Chriftianis  eft  receptior.  Neque 
Oniam  (quem  VJn  &  VJin  Honio  vocant)  ei  fuc- 
ceffifle  aiunt,  nec  fllium  ejus  fuifle  hunc  majo- 
rem,  fed  quendam  Sefnaium.  In  votis  tamen 
habuifie  Simeonem  fub  mortis  tempore,  idque 
palam  pronuntiafle,  ut  Onias  filius  minor,  quo- 
niam  erat  facrae  functioni  fratre  multo  magis  ido- 
neus,  fuccederet.  Quod  cum  per  primogeniti 
jus  neutiquam  fatis  liceret,  Oniam,  patria  reli&a, 
Alexandriam  difceffifle,  ibique  templum  alterum, 
quod  Hierofolymitanum  imitaretur,  condidifle, 
pontificem  ibi  egifle,  &  facrorum  fuorum  pluri- 
mos  habuifle  fequaces,  Unde  etiam  de  facris 
diftin£Uonem  habent ;  alia  quae  in  tfnpQH  ra 
Templo  Santlo,  id  eft,  Hicrofolymitano,  alia 
quae  in  vjin  mi  Templo  Oniae,  feu  Alexan- 
drino,  peragi  folita.  De  eis  yidefis.  Mifnam,  tit. 
Menachoth,  feu  de  Gblationibm  vefpertinis, 
cap.  XIII.  &  Gemaram  Babyloniam,  fub  extre- 
rnum  capitis,  fol.  109.  a.  Ad  Mifnam  vero 
Rabbi  Obadias  Bartcnorius  toram  ipfis  Gemarae 
ferme  verbis  adnotavit  Simeonis  filiorum  fuccef- 
fionis  hiftoridlam,  quae,  five  vera  fuerit  five  mi- 
nime,  obfervatu  nihilominus,  ad  pontificiae  fuc- 
ceffionis  rationcm  juxta  Ebracorum  mores  atque 
placita  ritc  dignofccndam,  eft  digniffima.  Ad 
htinc   modum  Bartenorius,    tyipan  mn  VJin  ttQ 

hv  nmjDD^sa  pnxn  pyoty  Vty  ua  vjin  m Joty 
tyoty  ua  vjn  nrh  iqk  pnxn  Jiyoty  notynty  'Diso 
vns  ■yotya  inv  m-iuyo.  Voni  vJ  r~1,n^  VS9  Tinn 
vm  ^oty  mv.ty  isb  jj  nvnV  vjn  vVy  7ap'N6i 
nnn  h  ynw  mjonji  ^nai  ajty  tw  uqq  V-u 


12  2 


•poVxi  va  iV*ias  vns  ya»J  lun  xjpnj  aon-  vdx 
CTtyjn  niiymVy  mp-i  -a  njin:>  wrdz*,  m-nny  iid 
xv  naian  Vjx  vraym  i-iop  ns  n«  nnyi  htya  -y 
irainK1?  cr^pi  mi  nu  ma  foo  auran  vns1?  naxi 

Tunw  n^ty  rnira  ty^K  j:^  mjamty  avn  mix 
Sd  anV  no  uin1?  ouran  W  wjss  rj^ty  n*o 
■y?on  ma1?  onusa  wvnx  ,n«  jnnS  itypo  jnisart 
17  -]Vn  Njin  nt  naix  ims  msnn  Hri  jnjn 
Vk-h^o  nmn  ma  vnty  owxo  bty  mwnjD^? 
n  □■y1?  vW  mbym  nato  mjm  tynpa  ct»  ntyyi 
mi,m  ^4inn  avn  m^yty  ><2Jnj  rato  imx  ?j>i 
mjty  CTnxo?  onp  winn  rran  noyi  r-h  mia 
iQty  Sy  vjin  ra  I^ilpJi,  cDomus  (ieu  templum) 
Oniae  eft  templum  xjilexandriae,  quae  in  AE- 
gypto  eji,  conftruBum  ab  Onia  filio  Simeonis 
Jufti.  Etenim  mortis  tempore  Simeon  Juftus  vo- 
luit  quidem,  ut  Onias  ei  fnceederct  in  fontifica- 
tum,  cjuoniam  exercitatior  ejfet  &  magis  affue- 
tus  facrae  functioni,  quam  Semai  frater  ejus. 
'  Sed  minime  fufcepit  m  fe  poniifieatum  Onias, 
quoniam  Semai  frater  ejus  eo  natu  major  trat 
anni  dimidio  fupra  biennium.  Et  conftitutus  efi 
Stmai pontifex  loco  patris  fui.  Taulo pofi  (curu 
morc  folenni  primo  efiet  veftibus  facris  induen- 
dus)  invidia  erga  fratrem  commotus  Qnias  ver- 
bis  ad  cum  hufufmodi  nfus  eft,  Veni,  &  ego  te 
decebo,quomodo  teipfum  infunciione  geras.  Et 
vefiivit  eum  tunica  linea,  eaque  vitiori,  quali 
fie  veftire  folent  in  cute  mulierculae,  &  fuper 
eam  pro  cingulo  funiculum  parvulum  induit.  At- 
que  ita  confiituit  eum  ad  altare.  ^tio  fiaBo, 
exiit,  &  rem  narravit  fiacerdotibus  fratribus 
fuis,  id  eft,  caeteris,  qui,  quali  voto  is  fe  ob- 
firinxijfet,  inquirentes,  comperiebant  illum  uxori 
(feu  amicae  fuae)  dejerajfe,  fie  eodem  die,  quo 
more  fiolenni  vefttenaus,  effet  in  pontificem,  in- 
dutum  fiore  tunica  ejufmodi  atque  ejufmodi  cin- 
gulo.  Ilii  vero  anfam  inde  occidendi  ettm  quae- 
rebant.  (Certe  &  cui  veftes  facrae,  quales  in 
Exodo  praefcriptae,  inter  facrificandum  deeflent, 
is  excifionis  reus  habebatur  ex  lege  Exodi  XXVIII. . 
43.  fed  coelitus  tamen  infligendae,  ut  magiftri 
ad  diftum  locum,  &  Maimonides  in  halachotli 
Ceii  hammikdafich,  cap.  X.)  Rem  igitur  totam 
eis  aperuit.  Unds  verfio  in  Oniam  furore,  eum 
interficere  (ut  zelotae)  conabantur.  Fugit  ilie  ■ 
in  palatium  regis.  Ubi  quifquis  eitm  videret, 
dixit  ilhm  ipfam  effe,  qui  fAlexandriam  in  t^AE- 
gypto  difcefferat  {quo  in  loco  Ifraeiitae  erant  in- 
numeri)  atque  ibi  templum  confiruxerat  cum  al- 
tari,  quo  oblationes  fierent  T)eo  O.  Maximo.  At- 
que  de  altari  hoc  ante  prophetaverat  Efiaias 
(cap.  XIX.  19.)   dicens,  In  die  illa  erit  al- 

TARE     DOMINI     IN    MEDIO    TER.RAE    AEgYPTI.    . 

Stetit  autem  templum  ittudcirca  ducentos  annos, 
&  nomen  acccpit  domus  (feu  templi)  Oniae,  a 
nomine  conditoris.  Haclenus  Obadias  Bartenori- 
us.  In  nonnullis  Talmudis  editionibus,  VJinj  nu 
tempium  Nechonio  pro  Honio,  quod  Oniam  dc- 
notat,  depravate  ufurpatur.  De  eodcm  templo  • 
vide  praeter  Gemaram  jam  memoratam,  eam  quae 
eft  ad  tit.  Megitta,  cap.  I.  atque  Sepher  Jucha- 
fin,  fol.  15.  b.  ubi  etiam  utriufque  Simonis  filii 
mentio.  Templi  item  hujus  mentio  eft  in  Glof- 
fa  Jatchii  ad  citatum  Bartenorio  Elaiae  locum, 
alibi.     Quin   tcmplum  Oniae  ab    Onia  in  AE- 

gypro 


123  ty  P°ntificatum    E  B  R  AE  0  R  U  M.         124 


tvpto  tak  conditum,  repurgato  fcilicet  atque  no- 
vato  Agreftis  Bubaftis  fano  apud  Leontopolim  in 
asrro  Heliopolirano,  &  Deo  O.  M.  facrato,  non 
finc  venia  ad  earn  rcm  a  Ptolcmaeo  Philometore 
impctrata,  memorat  aliquoties  ]ofephus  ;  quem 
videfis  lib.  XII.  cap.  XV.  &  lib.  XIII.  cap.  VI. 
&  lib.  XX.  cap.  VIII.  Etiam  prophetiam  Efaiae 
templum  illud  fpedtafle  ait  ipfe,  uti  &  Onias  il- 
le  in  litcris,  feu  libello  fupplicc,  quo  locum  fibi 
affignari  petiit,  principi  dato.  Caeterum  Onias 
templi  hujus  conditor  apud  Jofephum  eft  Onias, 
Oniae  tertii  pontiflcis,  non  Simonis  Jufti,  filius, 
uti  etiam  apud  Eufebium.  Locus  item  &  tem- 
pus  mire  difcrepant  :  Alexandriae  collocatur  il- 
lud,  dequo  Talmudici  ■,  Leontopoli  hoc,  quod 
Jofephus  &  fcriptores  habent  Chriftiani.  Hoc 
etiam  Antiochi  Epiphanis  &  Ptolemaei  Philome- 
toris  tempori  tribuitur  ;  illud  ut  fuperiora  mul- 
tum  repetat  initia  necefle  eft,  fi  tam  prope  ex- 
ceflum  Simonis  Jufti,  feu  ad  filium  ejus,  furfum 
trahatur.  At  vero  alibi  Jofephus  autor  eft,  tem- 
plum  item  conditum  (Ptolemaeo  quidem  &  An- 
tiocho  regibus,  fed  non  adjeftis  agnominibus) 
ab  Onia  pontifice  Simonis  filio,  quod  -ziv  av  if 
5Ow  v.g.Xifi.ivov  vsuv,  templum  in  itrbe  ab  Onia 
nominata  Jitum  appellat.  Interpretes  ibi  apud 
Onion  civitatem  vertunt.  Locus  eft  lib.  VII. 
Halofeos  cap.  XXX.  Et  extrudtum  efle  ait  cen- 
tum  &  o&oginta  a  Memphi  ftadiis  ;  itidem  in 
tradtu  Heliopolitano.  Utrumque  autem  Oniam, 
tam  Oniae  filium  quam  Simonis,  Hierofolymis 
ctiam  fugatum  fcribit  :  quin  &  tam  ad  hujus 
quam  prioris  altare  Efaiae  prophetiam  attinuifle  : 
fub  Vefpaftano  autem,  Lupo  primum,  dein  Pau  • 
lino  Alexandriae  praefe&is,  hoc  Oniae  Simonis 
filii  templum  juflu  principali  claufum  fuifle,  at- 
que  Judaeis  fieri  inacceflum.  Et  demum  fub- 
jungit,  X«oV©«  t\v  £15  thv  d^TntY.Xaa iv  th  vctS  yzyo- 

VC&C,  O.-7T0       TTJS     Yg.TZtaY.SVVi    STW     Tpl  00    X)    TZ0SC/.pa.;yy7ZZ. 

<£  rpwjyVia,  Tempus  autem  fiuxerat  a  tem- 
fli  conditu  ufque  ad  tempus  quo  claujum  an- 
norum  CCCXLIII.  Ruffinus  ibi,  anni  trecenti 
triginta  tres.  Certe  uterque  numerus  a  Vefpafiano, 
feu  feptuagefimo  Chrifti  anno,  retro  putatus,  ipfts 
Simonis  Jufti  filiorum  temporibus  fatiserit  concors. 
Sed  &  confulas  Jacobum  Capellum  in  Hiftoria 
Sacra,  anno  M.  3837.  Oniae  autem  Oniae  ter- 
tii  filii  aetatem,  adeoque  Antiochi  Epiphanis  & 
Ptolemaei  Philometoris  aevum,  annis  amplius 
centum  fuperant  anni,  quos  jam  memoravimus. 
Quod  ideo  libentius  animadverti,  quoniam  video 
viros  iummos,templum  ab  Oniae,  Oniae  tertii  filio, 
conditum  idem  efle  cum  illo,  quod  apud  Jofephum 
Oniae  Simonis  F.  tribuitur,  oicitanter  nimis 
exiftimare.  Videfis  Jofephum  Scaligerum  ad  nu- 
merum  Eufebianum  MDCCCLVI.  tempus,  lo- 
cus,  perfona  utriufque  invicem  difcrepat.  Et 
Judaeis  extra  patriam  degentibus,  non  folum  in 
AEgypto,  fed  alibi  etiam  fuifle  templa  compluria 
(quae  tamen  ex  jure  Ebraico  femper  damnanda) 
manifefto  liquet  ex  Oniae,  Oniae  tertii  filii,  libello 
fupplice  Philometori,  apud  Jofephum,  de  templo 
Leontopolitano  porreclo.  Et  vix  dubitare  queo 
Strabonem,  de  Ebraeomm  aliquo,  in  AEgypto, 
templo  locutum  efle,  ubi  verba  faciens  de  AEgyp- 
tiaca  templorum  extruendorum  ratione,  "Efi 
&i   tj?,    inquit,    ^  -otAiVuA©'   Zi-iyc,  ycj.SoL-Tftp  ov 


Mtucpet,  $a.cfizgjLvjlv  e^<ov  tm  yg.Tooov.ivw.  Tl\w 
ycop  y  fteyx.>\ni  hvcu.  x)  Tro^Ais;  x)  nnKv^i^vc,  Tb'S  &$■ 
Aas,  iiStv  {'%&  %a.glip,  ic%  ye^cp'H$h  aMss  fjg.ru.i- 
0'm.via.v  iftfxivix  ^?\ov,  EJl  etiam  crebrum  co- 
lumnis  templum,  ut  in  Memphi,  cui  extruEiio 
barbarica  eft.  Nampraeter  columnarum  magni- 
tudinem,  multitudinem,  atque  ordinem  multipli- 
cem,  nihil  habet  elegans.  Nec  qitid  in  eopitlum 
eji  :  fed  potius  inanis  laboris  exemplar  videtur, 
Sic  ille  Geographiae  lib.  XVII.  templum,  ni  fal- 
lor,  Judaicum  aliquod  in  AEgypto  depingit.  Vi- 
detur  igitur  Talmudicorum  rjin  na  tempkm 
0»/^idemfuiflecum  Heliopolitano  illo  ab  Onia 
Simonis,  apudjofephum,  filio  extrudto.  Et  quia 
in  Alexandriae  praefedtura  pofitum  eft,  forte  illud 
Alexandriae  fttum  dicebant.  Vide,  fi  placet, 
etiam  D.  Hicronymum  ad  Danielis  caput  IX.  de 
templo  Oniae.  Qtiin  certe  Oniae,  qui  Oniae  ter- 
tii  filius,  templum,  velut  per  excellentiam  &  110- 
mine  notiffimo  0  'On'a  vdo\  Oniae  tempkim  ap- 
pellatur  in  lemmate  Graeco  capitis  VI.  libri  XIII. 
Jofephi.  Opinionem  autem  illam,  dodtis  fatis 
pridem  exploiam,  Simeonem  nempe  cognomento 
Juftum,  qui  pontifex  erat,  eundcm  fuifle  curri 
Simeone  illo  in  D.  Luca,  ob  Chriftum  ulnis  ex- 
ceptum,  memorato  :  habes  item  apud  Petrurri 
Galatinum  de  Arcanis  Chriftianae  Yeritatis,  lib.  I; 
cap.  II,  &  III.  &  lib.  IV.  cap.  VIII. 

C  A  P.    IX. 

De  Alamo  pontifice.  Qitid generis  pon- 
tificahs  feu  de^ie/TixZ,  etiam  6=f  facer- 
dotahs  feu  Uesvma,  nomine  intelligen- 
dum. 

EORUM  qui  Lyfimachum,  poftfemum  Iri 
fuperiore  ferie  pontificem,  praecermittunt, 
alit  fcribunt  Antiochum  Eupatorem,  Epiphanem 
alii,  alii  Demetrium  Soterem,  Alcimum,  Jaci- 
mum,  id  eft,  Joachim  (ut  Ruffino  interdum 
etiam  nominatitr  in  Jofephi  verfione)  item  di- 
cfum,  poft  Menelaum  fubftituifle  :  ncque  hujus 
filium  magis,  atque  Oniam  Oniae  III.  pontificis 
filium,  ac  verum  tunc  dignitatis  haeredem,  fuc- 
cedere  permififle.  Onias  igitur,  Oniae  filius,  pa- 
trui  caede  territus,  in  AEgyptum  ad  Ptolemaeuni 
Philometorem  regem  profugit  ;  ubi  humaniffime 
exceptus,  cum  omni  paterna  haereditate  potiundi 
fpe  exutus  eflet,  veniam  &  urbem  &  templum, 
quod  Hierofolymitanum  imitaretur,  in  agro  Helio- 
politanae  praefedturae  prope  Memphim  extruendi, 
ut  fupra  oftenfum  eft,  impetravit.  Videfis  Jofe- 
phum,  lib.  XII.  cap.  XV.  &  lib.  XX.  cap.  VIII. 
&  I.  Maccab.  VII.  9.  &  II.  Maccab.  XIV.  prae- 
ter  Eufebium  numero  MDCCCLVII.  Scilicet 
pontificatus  ab  eo  ftemmate  feu  domo,  qua  tam- 
diu  per  fucceffiones  continuas  manferat,  in  aliam 
migravit.  Jofephus,  de  Antiocho  ifto,  Tw  aV 
^i^vmivw,  inquit,  AA->«/«.&)  SkS^oovjtv^  tx.  ovti  tSis 
a.zyii{>ta)v  yivixc,   ctTA    u-ot  Avoin  Treitru&tc,  fxnmf^S- 

VCVj  T»    TtfJiW    O7T0    TDLVTIItC     TnS    QlvlctA    Gl?    STS£()C  OliyV, 

Tontiftcatum  dedit  Alcimo,  qiti  non  erat  exge- 
nere  pontiftcali    {feu  pontificum )  perfuafus  netn- 

pe 


12$ 


De  Successione 


12  5 


pe  a  Lyfia,  ut  dignitatem  transferret  in  aliam 
domum.  Male  ibi  Ruffinus,  non  exiftenti  de  ge- 
riereftcerdotum ;  pejusGelenius,  nihilpertinenti 
ad  cegnationem  fontificum.  Minime  enim  negat 
Joiephus  Alcimum  fuiffe  ex  genere  facerdotali, 
fed  ex  pontificali,  id  eft,  ex  nepotibus  illis  qui, 
jure  a  majoribus  recepto  &  fatis  conftanter  per 
plurimos  annos  obfervato,  aut  in  pontificis  digni- 
tatem,  fanguinis  proximitate,  fuccedere  deberent, 
aut  vicinius  fuccedendi  jus  obtendere  poffent. 
Quin  &  ipfe  alibi  hunc,  Jacimi  nomine  memora- 
tum,  ex  Aharonico  genere  fuiffe  expreffim  ait, 
h*  'ivra.  Se  •mi  oi-MM  <rdwmc,  fed  non  ex  eadem 
familia,  ex  eadem  nempe,  qua  priores  qui  pro- 
xime  praecefferant.  Ita  ille  lib.  XX.  cap.  VIII. 
Cum  de  familia  verba  fiunt,  familiam  intellige 
per  mafculos  continenter  dedudtam.  Neque  alios 
practer  mafculos  pofterorum  nomine  hic  comple- 
dtimur  ;  quod  ita  monuiffe  fufficiat  :  ratio  libro 
fequenti  tradetur.  Sed  vero  palam  quidem  eft,  fi 
originem  tantum  fanguinis  facerdotalis  in  Aha- 
ronc  fpedtes,  idem  effe  pontificale  genus  atque 
facerdotale.  Nam  ex  ea  origine,  nemo  in  pofte- 
ris  Aharonis,  pontificiae  dignitatis,  nifi  interpo- 
fiti  gradus  obftarent,  non  erat  aequc  capax  ac  mu- 
neris  facerdotalis.  Sed  vero  ftabilito  in  Eleaza- 
ridis  atque  in  eorum  domo  perpetuato  diu  ponti- 
ficatu  (fecundum  ea  quae  jam  oftenfafunt)  neque 
Ithamaridarum  domus  nec  ipfae  Ekazaridarum 
ftirpes,  a  pontificatu,  graduum  collateralium  ra- 
tione,  remotiores  pontificales  dicebantur.  Scd 
vero  quibus,  ob  majorum  dignitatem  &  fanguinis 
proximitatem,  fpes  erat  ex  jure  recepto  fucceden- 
di,  ii  etiam  da^t^c  feu  poniifices  interdum  didti 
funt ;  non  aliter  ferme  ac  in  nonnullis  olim  re- 
gionibus  regum  filii,  reges,  atque  in  Germania 
etiamnum  ducum  5c  comitum  filii,  duces  &  comi- 
tes.  Indeetiam  forfan  Scaevajudaeus,  d^yteaiuc, 
feu  pontifex  nuncupatur  in  Aciis  Apoft.  XIX.  1 4. 
Nam  eum  pontificatum  geffiffe  nemo,  puto,  dixe. 
rit.  Exemplum  itidem  eft  in  Gamala  Jefus 
F.  pontifice  Jofepho  didto,  fed  nec  in  iis  qui 
muncre  fungerentur  cenfito,  ut  in  lib.  IV.  Halo- 
feos,  cap.  XII.  Expontifices  etiam  eidem  ponti- 
fices  difti,  ut  lib.  XX.  &  Halofeos  II.  &  IV.  ubi 
Jonathan  dignitate  fummotum  pontificis,  feu 
dpx.ipluc,  veluti  ^cttJ  nSv  dp%te%i&y,  ieu  expontificis 
(ut  Romani  vocabula  exconfulis,  exquaeftoris, 
id  genus  alia,  ufurparunt)  nomine  defignat.  Eti- 
am  pluralis  tSv  d^epiw  feu  fummorum  facerdo- 
tum  in  Novo  etiam  Teftamento  ufus  frequens, 
qua  de  re  inferius  plura.  Et  de  genere  archiera- 
tico  feu  pontificali  vide  Graeca  Adt.  Apoft.  IV. 
6.  ubi  Vulgata  habet  genere  facerdotali.  Eufe- 
bius  autem  Alcimum  ait  neutiquam  fuiffe  <k  yxuc, 
he&mxS,  ex  genere  facerdotali,  feu,  ut  in  Lati- 
nis  Hieronymus  habet,  alienum  a  genere  facer- 
dotali.  E^unc  fequitur  Chronici  Alexandrini 
autor.  Et  Nicephoro  patriarchae  a'Moj«w,  ex 
alieno  genere,  appellatur.  Sed  nifi  3*^©«  ie&LTnyv 
genus  facerdotale  pro  eo  quod  eft  d^yte^Ti-^v 
pontificale  fumatur,  error  eft  manifeftus  -,  uti  & 
illud  de  genere  alieno,  nifi  de  alia  tantum  facerdo- 
tum  ftirpe  etiam  id  intelligatur.  Nam  &diferte 
Hafidaei  in  libro  Hafmonacorum  cap.  VII.  14.  de 
Alcimo,  Homo  facerdos  de  Jemine  Aharon  venit  •, 
non  decipiet  nos.    Et  quod  habct  Sigonius  aliique 


eum  ofcitanter  fequentes,  eum  ex  pofteris  Levi, 
minime  vero  five  ex  Eleazari  five  ex  Ithamari  fu- 
iffe  ;  id  ex  locutione  jam  didta  apud  Eufebium 
male  accepta,  &  fallente  Jofephi  loco  citato  verfio- 
ne  natum  effe  nullus  dubito.  Scd  monendum  eft 
interea,  ut  pontificis  nomen,  modo  quem  dixi- 
mus,  ei  interdum  tribuebatur  qui  nondum  ponti- 
ficatum  geffiflet,  ita  etiam  faepenumero  tum  in 
Sacris  Literis,  tum  apud  optimos  fcriptores,  vicif- 
fim  facerdotis  &  ficerdotii  vocabulum,  adeoque 
genus  facerdotale,  pro  eo  quod  pontificem,  pon- 
tificatum  &  pontificale  denotat,  ufurpari.  Unde 
etiam  pontificia  dignitas,  ie&LTrm  -nytA  honor  facer- 
dotalis,  &  ftola  pontificia  ii°smvjt>  facerdotalis, 
Jofepho  vocatur,  &  ie&iovvn  facerdotium  aliquoties 
ipfe  pontificatus.  Et  frequens  eft  hujufmodi  ufus 
facerdotis  Sx.facerdotii  apud  Sulpitium  Severum, 
Hieronymum,  Ruffinum,  alios.  Videfis  Jof. 
Scaligerum  in  Animadverfionibus  Eufebianis, 
pag.  132. 

C  A  P.    X. 

Hafmonaeorum  a  Juda  Maccabaeo  ad 
Ananelum,  feu  Herodis  Antipatri  F. 
tempora,  pontificatm. 

ALcimo,  poft  exadtum  in  pontificatu  quadri- 
ennium,  demortuo,  dignitas,  fuffragiis  po- 
puli,  Judae  Maccabaeo  cx  domo  Hafmonaeorum 
decernitur.  Ita  Jofephus  lib.  XII.  cap.  XVII.  Te- 
XeuTf\<iOLV'-aic,  $i  Tara  ( ,A/\.-Au.s)  tt\v  a^egflmlvnv  0 
Aao?  tS  Ia^o,  Sii\><nr,  Mortao  %_Alcimo  pontifica- 
tum  populus  Judae  tradidit.  Atque  Eufebius 
Hieronymi,  Cumomnium  Judaeorum  favere  Ju- 
dae  Maccabaeo  facerdotium  dscerniiur.  Et  Jo- 
fephus  in  extremo  lib.  XII.  de  Juda,  Tw  «V^is^- 
avvnv  st©*  tq/tov  i^g.Tu.cr^v ,  ame^hz.vev,  admini- 
ftrato  pontificatu  per  triennium,  demortuus  eft. 
Cum  tamen  ipfe  lib.  XX.  cap.  VIII.  Jacimum  feu 
Alcimum  triennio  in  pontificatu  exadto  obiiffe 
fcribat,  adjiciatque,  AnSitaTo  Se  iSi\c  aTcv,  *M* 
SteTthevtnv  y\  7TdMs  IviauTss  zind  W£tS  *0%ispla$ 
S<m,  fuccejforem  autem  habuit  nemmem  ;  fed  per 
fptennium  fine  pontifice  manfit  civitas.  Neque 
dein,  antejonathancmjudae  fratrem,  pontificem 
conftitutum  efle  ait.  Etiam  de  Alcimi  exceffu 
diflenfus  inter  eum  &  primum  Maccabaeorum  li- 
brum  mirus.  De  quo,  praeter  alios,  confulas 
Dionyfium  Petavium  de  Dodttina  temporurn, 
lib.  X.  cap.L.  &LII.  Judas  filius  erat  Mattathiae 
facerdotis,  filii  Joannis,  filii  Simeonis,  filii  Haf- 
monaei  ( unde  domus  nomen)  atque  ex  ftatione 
feu  clafie  facerdotali  Joaribi.  Vide  I.  Maccab.  II. 
1 .  Inde  autem  facultas  erat  populo  eum  in  dig- 
nitatem  evehendi,  quia  per  ejus  in  Nicanorem 
Demetrii  ducem  &  Alcimum  vidtoriam  jam  fui 
juris,  poft  Syriae  regum  tyrannidem,  denuo  fadtus 
eft.  De  Hafmonaeorum  cognominis  ratione  con- 
fulas,  fi  placet,  Drufium  ad  librum  de  eis,  pri- 
mum  Maccabaeorum  vulgo  didtum,  &  lofephum 
Scaligerum  lib.  III.  Canonum,  pag.  3  24.  Utrum 
vero  claflis  Joaribi  (e  qua  Hafmonaei,  adeoque 
Judas  ifte)  fuerit  ex  Eleazaridis,  an  ex  Ithamaridis, 
non  fatis  liquet.     Nam  etfi  in  XXIV.  claffium 

facerdotalium 


iz7  In  ^ontificatum    E  B  R  AE  0  R  U  M.  128 


faccrdotalium  diftributionc  Joaribi  claflis  prima- 
rium  obtinct  locum,  ut  videre  eft  I.  Paralip.  XXIV. 
7.  id  tamcn  forti  duntaxat,  non  fingulari  Elcaza- 
ridarum  dignitati  debcri  aiunt  Ebraei.  Atquc 
idco  volunt  tbrtcs  adhibitas  fuiffe,ut  eis  folummodo 
omnes  fimpliciter  pariterquc  diftribuercntur  claf- 
fes,  minime  vero  ut  fanguinis  praeftantLi,  aut  im- 
pari  dignitatc  Eleazaridae,  quibus  XVI.  erant,  & 
Ithamaridac,  quibus  VIII.  invicem  fecernercntur. 
David  Kimchius  ad  citatum  Paralipomenon  caput, 
comm.  5.  Et  diftribuerunt  eosfurte,  alttram  cum 

altera,  <3  rnn  Vy  ano  nn^V  rhyn  ].nj  vh  v  Sn 
\noi  -nybs  yuo  anhwi  nun  wnp  nty  vn  aVj 
nvnV  ni  "75;  ni  n7ya  anV  ?nj  «7  «fcfsr;  -lam* 
•U7  vn  p  anV  ?mjn  nVyty  «7«  m?  a-np  m 
wvsty  lan  myVs  ^ao  nnv«y  ,— ibrun  njimn 
n7yQ7,  Senfus  eft,  inquit,  non  conceffam  fuijfe 
eorum  alteri  ante  alterum  dtgnitatem ;  qitoniam 
univerfiftuereprincipesftancluarii  &prinafescDei, 
tam  Ithamaridae  quam  Eleazaridae.  Inde  fie- 
bat,  ut  alteri  non  tribueretur  dgnitas  ejufmodi, 
ut  alteri  praeponeretur  ;  ftdprcut  aftcendebat ftors 
tantum,  ita  quiftque  habendus  erat  ;  exctpto 
ftemfer,  quod  facerdotium  fummum  feu  fontiftcatus 
feculiaris  erat  Eleazaridis,  ut  ftupra  oftendimus. 
Argumento  tamen  eft  Hafmonaeos  ex  Eleazarida- 
rum  ftirpe  fuiflc,  tum  quod  adeo  pronus  eis  pon- 
tificatum  deferebat  populus,  tum  quod  in  oratione 
a  Mattathia  ad  filios  habita  legitur,  Thinees  pater 
nofter  zelando  zelum  accepit  foedus  ftacerdotii 
aeterni.  Nam  Eleazaridarum  domus,  etiam  Phi- 
neefi  dici  folebat.  Vide  librum  Hafmonaeorum 
cap.  II.  54.  Quin  &  primae  facerdotum  claffi, 
quaejoaribi  erat,  fingularem  dignitatem  agnitam 
efle  compcrimus  apud  Jofephum,  qui  fub  initium 
vitae  fuae  genus  fuum  jadtans,  'Eiyl  £\  inquit,  a 

f^vov  s*!  Ugichv  if\  ii  yiv©*,  asMa  $  IZ  tS?S  ■jrecaTn; 
fQnp-teiShs  nwv  xJ\  •77D?A7i  $i  xav  T&Tcp  S~ia.if.oed> 
Non  ftolum  ex  ftacerdotum  oriundus  ftum  genere, 
vemm  etiam  ex  clajfe  prima  inter  illas  XXIV. 
Et  magnum  fane  ex  ea  re  nafcitur  diftcrimen. 
Ita  verto,  non,  ut  Gelenius,  quas  inter  non  me- 
diocre  diftcrimen  eft.  Manifefto  de  primae  ex- 
cellentia  loquitur  Jofephus.  Ex  Hafmonaeis  au- 
tem  Judas  fcre  primus  pontifex  fieri  folet.  Sed 
Sulpitius  etiam  patrem  ejus  Mattathiam  pontifi- 
cem  fuifle  ait.  Ea  tempeftate  (Antiochi  Epipha- 
nis)  Matkathias  Jokannis  ftlius  (ficille)  ftacerdos 
erat.  Eo  nomine  pontificem  faepius  innuit.  Et 
in  Eufebii  Fragmentis,  ubi  notatur  fexennium  a 
nonnullis  tribui  Judae  pontificatui  (qui  plerumque 
triennio  terminatur,  ut  Jofepho)  adjicitur,  <nvig 
i<TopScn  Mo.t6('k  lm  y.  tvi;  «■fye&ioum;,  X)  'U$i% 
i'irs  <r,  quoftdam  tradtre  etiam  Mattathiam  trien- 
nio  fontificatumgejftjfte,  &  Judamfexennio.  De 
Mattathia  vide  item  Georgium  Syncellum  in  Sca- 
ligeri  Eufebianis,  numero  MDCCCLXXVIII. 
Etiam  &  Ebraeis  non  folum  Mattathias  pontifex 
dicitur,  verum  etiam  pater  ejus  Joannes,  ut  videre 
eft  in  Gemara  Babylonia  ad  tit.  Megilla,  cap.  I.  & 
in  Sepher  Juchafin,  fol.  i6b,  25  b,  60  b,  prae- 
tcr  Gorionidem,  alios.  Unde  fane  conjiciendum 
eft,  poftquam  avitum  fuccedendi  jus  violaricoep- 
tum  eft,  atque  ambitione  &  libidine  dignitas  pro 
dominantium  arbitratu  &  acquiri  &  auferri  fole- 
bat,  tam  populum  Hierofolymitanum,  utpote  pa- 
Vot.  II. 


trii  juris  &   facrorum  fibi  rituum  tenacifiimum, 
quam  principes,  quorum  in  poteftatcm  funt  rcdacti 
Judaei,  pontificcm  fibi  fingularem  quandoque  fe- 
iegifle.     Ita  fcilicet  Mattathias,   &  Joannis  pater 
ejus  forfan,  in  turbido  illo  rerum  ftatu,  pontifices 
fuere,  populo,    dum  Alcimus,   Lyfimachus,   alii, 
pretio  aut  favore  tantum,  jure  neutiquam  adftipu- 
lante,   dignitatem,     velut   antipapae,   invadentes 
fimili  ejufdem  titulo  fupcrbiebant.     Negant  autem 
&  Jofephus  Scariger  &  Dionyfius  Petavius  Matta- 
thiam  fuiffe  pontificcm.     Hic  lib.  X.  de  Dodrina, 
cap.  LII.  ille  lib.  V.  de  Emendatione  Temporum, 
capite  de  initio  Simonis  Judaeorum  ethnarchae, 
fol,  410.    Vide  I.  Maccab.  II.  27.   ubi  principa- 
tum  eum  obtinuiflc  in  populo  manifeftum  eft. 
De  pontificatu  ibi  non  fatis  liquet.     Mattathiae 
autem  filii  fuere  quinque,  Joannes,  Simon,  Ju- 
das  ille  Maccabaeus,    Eleazar,  &  Jonathan.     Ita 
in  Hafmonaeorum  libro  cap.  II.  recenfentur.     Sed 
in  Chronico  templi  fecundi    (ut  &  adnotavit  I. 
Drufius)  Judas  eft  primogenitus,  Jonathan  fecun- 
dus,   tertius    Joannes,    Simon    quartus,    quintus 
Eleazar.      Aliis  etiam  eft  primogenitus   Simon. 
Fortiter  patria  jura  propugnans  occubuit  Judas, 
pontifex  fimul  &  princeps.     Eo  demortuo,  qua- 
driennium,    aut    circiter   tranfiit    fine  pontifice. 
Quo  exacto,  Jonathan,  qui  in  principatum  antea 
fucceflerat,  ab  Alexandro  poftmodum  Syriae  rege 
pontifex  etiam  renunciatus  more   folenni  facris 
veftibus  in  fcenopegiae  fefto  eft  indutus,  annuentc 
etiamDemetrio  Sotere,  Syriae  tunc  rege,  &  populo. 
Verba  epiftolae  feu  diplomatis  Alexandriadjona- 
thanem,   quo  eum  in  partes  fuas  pellexit,  funt, 
XegpTWBjusV  tn  ariv.icpv  i^JffSpA  <rav  'Idcfcuuv,  Of- 
dinamus  te  hodie  pontificem  Judaeorum.      Ac- 
cepta  epiftola  Jonathan,  ivMerat  p£y tw Ipxts&ipn; 
xvv  foAyii'  irn;  mnvoimyi cu  er^acn;,  f/s.iu.  tm  ■n^ca.e^ 
«  7W   *ftA(f ov  iulov   'l&Joie  a.wro^rct.v&v'    ^   yi,o  b  (J^ 
/jitm  tvIov  tvv  ^Qpi/ov  etpyiepBv;  tiS  tyiyiVK,  Ironti- 
ficiam  ftolam   induit,    injiante  ipfto  ftcenopegiae 
ftefto,  poft  quadriennium  a  Judae  fratris  obitu, 
cum  vacajfet  interim  facerdotiumi     Videfis  Jofe- 
phum  lib.  XIII.  cap.  V.  librum  Hafmonaeorum 
cap.  X.  21.  &  Eufebium,  num.  MDCCCLXIL 
Non    extat  in  Hiftoria  Sacra  (  fic  obfervat  ad 
Jonathanis  initia  magnus  Scaliger  in  Canonibus, 
lib.  III.  pag.  325.)  aliud  exemplum  tanti  interval- 
liftne  pontifi.ee  maximo.     Nam  ftttmmo  ftacerdote 
mortuo,  ftaiim  filius  aut  nepos  aut  ftrater  jure 
ftuccefftonis,    ad  pontificatum,   nullo  impediente 
aut  controverfiam  movente,  veviebat.     Sed  me- 
mineris  hic  quae  ex  Fl.  Jofepho  fibi  adverfato  fu- 
pra  habemus  de  Alcimi  exceffu.     Quatuordecim 
circa  annos  pontificatum  geflit  Jonathan.     Nam, 
quod  XIX.  aut  XVIII.  anni  ei  intcrdum  tribuan- 
tur,  id  ad  principatum,  qui  quadriennio  pontifi- 
catum  antevertit,  pertinet.     Confulas  practer  La- 
tina     Eufebii,     Graeca    ejus    Fragmenta,    pag. 
55.    &  Scaligeri    animadverfiones   ad  numerum 
MDCCCLXXVIII.  ubi  etiam  corrigitur  Jofephi 
locus  de  quatuor  tantum  annis  ducatus  ejus.     At- 
quc  ea  de  re  vide  etiam  Hiftoriam  Sacram  Jacobi 
Capelli,    in   anno   mundi   3857.      Succellit   in 
utramque  dignitatem  Simon  frater,  ira  tamen  ut, 
cum  a  Tryphone  dolo  caperetur  Jonathan,  impe- 
rium  feu  ethnarchia  Simoni  a  populo  Hierofoly- 
mitano  deferretur.     Paulb  poft  autcm,  eo  inter- 
U  feSto, 


29 


2>      SUCCESSION 


150 


fedo,  etiam  adjicitur  pontificatus.      Jofepho^  di- 
ferte  dicitur  Simon    ^TaswO&i;  dpytepevi  6to  tb 
■tt  a*6k,   pontifex  conftitntus  a  populo.     Sic  ille 
lib.  XIII.  cap.  XI.  &  vide  I.  Maccab.  XIII.  42. 
cum  per  ofto  annos  pontificatum  cum  principatu 
gefTerat  Simon,   in   convivio  infidiis  generi  fui 
Ptolemaei  caefus  fucceflbrem  in  dignitatem  utram- 
que  reliquit   Joannem  filium,   Hyrcanum   item 
diftum.    Itajofephuslibrojam  dido,  cap.XIV.  & 
XV.  praeter  Eufebium,  Nicephorum,  alios.    Quod 
vero  in  Latina  Nicephori  verfione  legitur  numero 
XXXI.  Judas  Maccabaeus  &  Jonathas  &  Simon 
cumfratribus  (undejoachimus  Camerarius,  Fortaf- 
fe,  inquit,  inpontificatufociifratresfiurealiiduo: 
nam  univerfi  nominantur  &  numerantur  quinque) 
mcndum  eft  ex  depravata  Graeci  codicis  leclione. 
Is  non  hic  habet,  (£  2ujJ>i>  ovv  t&?;  dSiAfotc.  durS, 
Simon  cum  fratribus  fuis,  fed,  ^  2i/^J»  01  dSeX- 
(poi  duS,    &  Simon  fratres  ejus.     Ita  Camera- 
rii  conjedura  evanefcit.    Joannes  hic  feu  Hyr- 
canus  Simonis  filius  Eufcbio  non  femel  Jonatha- 
nis  nomine  memoratur.     Triginta  amplius  annos 
pontifex  &  cthnarcha  fuit.       Mortuus  quinque 
reliquit  filios,  quorum  natu  maximus  Ariftobulus, 
dignitatum  paternarum  haeres,   principatum  feu 
Ethnarchiam  in  regni  formam  vcrtens,   diadema 
fibi  primus  poft  captivitatem  Babylonicam  impo- 
fuir.     Ita  jofephus  libro  jam  dicto,  &  vigefimo, 
Eufebius  etiam  &  Nicephorus  patriarcha.     Nam 
tametfi  in  vulgato  Nicephori  codice  Graeco  (a- 
lium  praeter  eum,  qUi  in  Thcfauro  Temporum 
Scaligerianohabetur,  nonvidimus)  practermittitur 
Ariftobiflus,   in  codice  tamen  MS.  quem  fupra 
memoravi,  poftjoannem  Simonis  filium  fequitur 
Ag/fobBA©'  yos  dva,  Sc,  <£  Sidh\fj&.  SacnAtug  ire- 
gtixhTO  pjhTd  'A-tetclv&env  tIjj  dulv  jj/tm^ct,  Arifto- 
bulus  filius  ejus,  qui  coronam  regiam  fibi  impo- 
fuit  poft  Alexandram  matrem  fuam.    Quodvero 
adjeftum   eft  de  Alexandra  matre,    ex  fcriptoris 
ofcitantia  ibi  natum  eft.     Etiam  habebatur  in  La- 
tini  interpretis  exemplaribus.     Huic  vero  Arifto- 
bulo  matrem  Alexandrae   nomine   agnofci  non 
comperio,   fed  proximo   ejufdem    nominis,   qui 
Alexandro  Jannaeo  filius  minor  natu  pontifica- 
tum  poft  Alexandrae  matris  obitum,     ut  ftatim 
dicetur,  accepit.  Anno  elapfo  unico,  fucceflbrem 
reliquit  Ariftobulus  jam  di&us  Alexandrum  Jan- 
naeum  fratrem,   qui  caeteros  aetate  praecedebat. 
Bini  Alexandro  fuere  ex  Alexandra  (quae  &  Sa- 
lina  di&a)  uxore  filii,    Hyrcanus  &  Ariftobulus. 
Uxori  rcgni  adminiftrationem  teftamento  reliquir : 
atque  ei  ^ff.Too^tiacu  tw    cc px!e\a-'ril'mlJ-i''01'  er7nT?i- 
*4«5,  arbitrium  deligendi  pontificis  permittens,  fub 
vigefimum  oftavum  pontificatus  ac  regni  annum 
demortuus  cft.     Illa  Pharifaeis  mire  addi&a  dg%ie- 
ptct  /aav  (ita  Jofephus)  d7rzc%tx.vuctv  'Tpn^-vav  bhd  ttiv 
7i/\txlav,  "OTAt)  /div  TCi  ttAsoV  <5"ia  to  cLit ex-yviov  dvTts, 
pontificem  Hyrcanum  renunciavit,   aetatis  qui- 
dem  caufa,  fed  magis  ob  innatam  ei  fegnitiem. 
Novcnnio  aut  circiter  exacto,    etiam  &  regnum 
accepit,    mortua  Alexandra,  Hyrcanus,  quem  ab 
utraque  dignitate,  inito  ad  quod  coactus  eft  foe- 
dere,  poft  tres  menfes  depulit  Ariftobulus  frater. 
Sed  Eufebius  in  Fragmentis  Graecis,  de  Alexan- 
dra,  ' Amtm  tw  QacnAeiccv     Tpvg.vS  tm  it^eo-aVTteco 

fneTfiiTt    -C%/   TXlV    3c,!,O.T0C,      AplcoS&Acp   01    Ta>    ViCO- 

Tf^w  tw  dayjifjtoTjnv,  Ea  regnum  Hyrcano  natu 


majori,  pontificatum  vero  Arifiobulo  mhwri  fub 
mortis  tempore  commifit.     Videfis  Jofephum  iib. 
XIV.  cap.  I.  lib.  XX.  cap.  VIII.  &  lib.  XV.  cap." 
IX.  &  III.    ubi  fecundum  hoc    facit  exemplum 
pontificis   dignitate,    veluti  non  perpetua,  pulfi. 
Primum  id  quod  jara  di&um  eft  fupra  de  Jafone 
&  Menelao  fub  Antiocho  Epiphane  ;  ALnp©.  §i, 
inquit,   A^s^bA©.  'T^.vov  d^ttXtTo  riv  dSeAfor, 
fecundo    Ariftobidus  fratrem  fuum  hoc  honore 
privavit.     Diffidium  hoc  intcr  fratres  hofce  cau- 
fa  fuit  ingentis,  quae  fccuta  eft,  apud  Judaeos  ca- 
lamitatis.    Inde  inprimis  anfa  Romanis data,  ut  Ju- 
daeam  invadcrent.     Et  capta  urbe,  atquc  tcmplo 
ufque  ad  fanfta  fanctorum  referato,  vinclum  Ro- 
mam  fecum  abduxit  Ariftobulum  Pompeius,  at- 
que  pontificatum  Hyrcano  fratri  cum   cthnarchia 
feu  regno  reftituit.     Etiam  ex  fenatufconfulto  & 
decreto  principali  fub  Julio  Caefare  pontificatus 
Judaeorum    Hyrcano     Sid    ■sh*7o§    K*1d    •7raW 
Jdn,    omnimodo  fecundum    mores   patrios    fir- 
matur,  adjedlo  infuper,  ut  habctur  in  fenatufcon- 
fulto  illo  apud  Jofephum  edito,    oaa.  -n  vc>.Td  TStj 
i5ii<5   dwnjv   xofAKC,  IsiV  d^n^a-mjj,  5i  cptAavSrpca^y 
■ncwm,  jwAsuoi   ng.1t%etv  dulov  (t  rcd  -Axva  du%,  uni- 
verfa  item  jura  pontificalia  &  beneficia,  quaeex 
jure  pairio    debentur,     ei  &  filiis  ejus  manere 
jubeo.     Scilicet  pro  d^ytipctlt^  r>  (pthdvSrpwzn-®. 
ibi  fic  legendum  ;  uti  &  manu  fua  in  codicis  fui 
margine  animadvertit  praeftantiffimus  V.  Ifaacus 
Cafaubonus.  Vidc  Jofephum  lib.  XIV.  cap.  XVII. 
De  Jannaeo   autem  atque  Hyrcano  &  Ariftobulo 
ejufdem  filiis,  mendum  eft  in  Graecis  Nicephori 
editis  non  praetermittendum.     Proxime  poft  ver- 
ba  illa  de  Ariftobulo,  qui  primus  diadema  impo- 
fuit,  fuperius  ex  eiufdem  Graeco  codice  MS.  ci- 
tata,  feu  numero  (ut  in  impreffis  A-y.  feu)  XXXIII. 
legitur,  'I&)*'n<)is,   o  .(£  'lctvvd~i@*  xj   'Terutvoc;  tZ- 
tw  «<5^A?o;  eura  ifyoecTsv,    Joannes,  qui  &  Jan- 
naeus  &  Hyrcanus  :     hunc  expulit  frater  ejus. 
Tum  ex  re  ipfa,  tum  ex  Latina   ejufdcm  inter- 
pretatione  reftituendum,  'Iwiwnc,  6  x)  1clwoa(5^  xj 
'AAi%a.v§'p(&.     'T^v&vac,  tvIcv,    Joannes,  qui  & 
Jannaeus  &   Alexander.     Hyrcanus  hunc  ex- 
pulit  frater  ejus.  Adeo  ut  Hyrcanus  fiat  Jannaeo 
non  cognominis,  fed  fucceffbr.   Poftmodum  vero 
Hyrcanus  hic  ab  Antigono,   cx  Ariftobulo  fratre 
demortuo  nepote,  armis  laceflitus,  auxilia  in  eum 
praebcntibus  Parthis,   captus  eft,    &  a  rege  Par- 
thorum  vinclus  traditur  Antigono,  qui  auriculas 
ei    dentibus  truncabat :      quod    ideo  fecit  /sjtnotfi 
civSig  et$  d'jlov  dtfivJaSctf   tw   d^yieaumjvr.v  Std  tq 
AsAoeioiio-rScti,    y  vcpw  twv  0/\oX/\npwi'  'uvaj,  Ttu  Ttm,v 
dZivvr©",  ne  ille  propter  hoc  vitium  ad  recipien- 
dum  pontificatum  ejfet  idoneus,  quando  lex  hunc 
honorem  non  concedit,  nifi  ei  qui  corpore  fit  in- 
tegro.     Qua  de  re  Jofephus  libro  jam  dic~to,  cap. 
XXV.  lib.  XV.  cap.  II.    &  Halofeos  lib.  I.  cap. 
XI.    Zonaras,    Africanus  in  Eufebii    Fragmentis 
Graecis,  alii.    Antigonus  etiam  regno  Judaeorum 
potitus,  Antonii  juflu  paulo  poft  Antiochiae  fe- 
curi  percutitur,  Hyrcano  interea  Babylone  a  Phra- 
arte  Parthorum  rege  comiter  habito,  atque  a  Ju- 
daeis,   quorum  magna  ibi  crat  frequcntia,  etiam 
pro  rege   gentis  fuae   atque  pontifice  ibi  agnito. 
Is  autem  poftea  Hierofolymis,  ab  Herode  Antipa- 
tri  filio,  regno  a  Romanis  Judaico  donato,  hono- 
rifice  fcd  in  ncutram  avitarum  dighitatem  recsp- 

'  tus 


igi  In    Tontificatum     E  B  R  AL  0  R  U  M. 


tus  cft.  Nupferat  autcm  Alcxandro,  Ariftobuli 
regis  filio  minori,  atquc  Antigoni  fratri,  Alexan- 
dra  Hyrcani  filia,  e  qua  is,  jam  demortuus,  fuf- 
ceperatAriftobulum  filium,  &  Mariamnem  filiam, 
Hcrodis  uxorem.  Pontificatum  igitur  jam  non 
ex  fucceffionc  haercditaria,  fed  ex  arbitratu  regio 
pendcre  volens  Herodes,  praetcrmiflb  Ariftobulo 
(cui,  poftquam  dignitati  minirne  idoneus  reddc- 
retur  Hyrcanus,  jure  fanguinis  pontificatus  debe- 
batur)  nec  fine  minoris  ejus  aetatis,  quae  (extum- 
decimum  nondum  fuperaverat  annum,  obtentu, 
Ananelum  hMa,  twv  dirn/jfgli^eav,  obfcuri  generis 
facerdotem,  fed  ex  gcnere  pontificali  Babylone 
natum  (fic  Jofcphus)  pontificatu  donavit.  Quod 
iane  pro  contumelia,  fummaque  habuit  injuria 
Alexandra,  cujus  filio  Ariftobulo  dignitas  debita. 
Hortatu  igitur  ac  precibus  tum  Alexandrae,  tum 
Mariamnae  redditur  demum  Ariftobulo  annum 
decimum  feptimum  agenti  pontificatus,  depulfo 
Ananelo,  quod  cxemplum  facit  tertium  pontificis 
pro  libitu  exautorati.  Herodes  autem  metuens  ne 
pontificatus  hujufmodi  ambitione  etiam  regnum 
adfectaretur,  fecuritati  fuae  confulendum  exiftima- 
vit  i  adeoque  Ariftobulum  lufu  natantem  aqua  prae- 
focari  diffimulans  curavit,  atque  Ananelo  ponti- 
ficatum  reftituit,  cum  necannum  integrum  eumte- 
nuiflct  Ariftobulus.  Et  tandem,  u.t  regii  atque  ponti- 
ficaiis  Hafmonaeorum  ftemmatis  nemo  fuperftes 
ei,  five  in  regno  retinendo,  five  in  pontificatu  con- 
ferendo,  eflet  impedimento,  Hyrcanum  etiam  e 
medio  fuftulit.  Nicephorus  autem  de  Ariftobu- 
lo  hoc  Mariamnae  fratre,  'Ap^^aA©-,  inquit, 
Vj  s;  Tgv.avS,  cv  avkiXtv  'HeaJSyi:,  -)a./x.S,^o\  *A.va\y\\v, 
Ariftobulus  filius  Hyrcani,  quem  fnftulit  Hero- 
des,-  gener  Ananeli.  Hyrcani  quidem  is  ex  filia 
erat  nepos,  non  filius,  tametft  in  Eufebii  Frag- 
mentis  tam  filius  Hyrcani  quam  nepos  dicatur. 
Sed  Ananeli  generum  fuifie,  nemo  alius,  puto, 
praeter  Nicephorum  dixit.  Ita  demum  defiit  tam 
regnum  quam  pontifkatus  in  Hafmonaeorum  fa- 
milia.  Antigonum  non  regem  folum,  fed  &  pon- 
tificem  faciunt  recentiores  plerique,  etiam  &  Ni- 
cephorus  patriarcha.  Sed  apud  veteres  nondum 
mihi  pontificatus  ejus  teftimonii  fatis  occurrit. 
Circa  annos  CXXX.  in  Hafmonaeis,  primo  ex 
fuffragiis  populi,  feu  electione,  poftmodum  ex 
jure  avito  feu  fucceffione  haereditaria,  quae  in 
Joanne  Simonis  filio  coepit,  pontificatus  per- 
manfit. 

C  A  P.     XI. 

De  pontifictm  ab  /Inanelo,  feti  Herodis 
Antipatri  F.  tempore,  tfque  ad  templi 

.  fecundi  exadium,  ferie  ac  quahtate, 
juxta  Flavium  Jofephum. 

EX  T I N  C  T I  S  ab  Herode,  fub  Odavio 
Caefare,  ita  Hafmonaeis,  defiit  omnino  in 
fucceffione  pontificali,  aut  juris  perpetui  aut  hae- 
reditarii,  ieu  fanguinis  legitima  haberi  ratio  ;  pro 
arbitrio  five  principum  Romanorum,  five  regum 
feu  ethnarcharum,  pracfidumve  quos  ipfi  Judaeis 
praefecerant,  five  multitudinis  tumultuantis  (ve- 
luti  zelotarum)  pontificibus,  qui  fecuti  funt,  con- 
ftitutis  fummotifque.  Neque  obftat,  quod  in  eis 
filiis,  interdum  fratribufque,   paterna  ac  fraterna 


I32 


obtigit  dignitas  :  non  enim  ex  fanguinis  jure  fer- 
vato,  fcd  ex  conftitucntium  libitu,  non  tamen  fine 
aliquo  juris  interdum  forfan  obtentu,  id  accidifle 
palam  eft.  Series  corum  ab  Ananelo  ufque  ad 
templi  fecundi,  fub  Vefpafiano  Caefare,  excidi- 
um,  id  eft,  annum  Chrifti  LXX.  fecundum  Fla- 
vium  Jofephum,  Zonaram,  aliofque  ejus  fequaces 
eft  hujufmodi  : 

I.  Jefus  Thabetis  F.  quo  fummoto,  fubfti- 
tuitur 

II.  Simon  Boethi  Alexandrini  F.  Herodis 
focer.  In  RufHni  verfione  nuncupatur  liic 
filius  Buzi  5  Jefus  autem,  Boethi  filius.  In 
ftirpe  Aharonica  vir  erat  praeclarus.  Videfis 
Jofeph.  lib.  XV.  cap.  XII. 

III.  Matthias  Theophili  F.  Hierofolymitanus, 
Simone  ob  conjurationis  in  Herodem  fufpici- 
onem  exautcrato,  Jofeph.  lib  XVIL  cap. 
VI. 

IV.  Joazarus  Simonis  Boethi  F.  &  Herodis 
glos.  Error  craflus  eft  Sigonii  atque  recenti- 
orum  aliquot,  Jofephum  Ellemi  F.  Matthiae 
fucceflbrem  facere.  Is  enim  duntaxat  vicari- 
us  ei  fuit,  feu  pontifex  fecundarius,  idque  vice 
tantum,  in  fefto  expiationum,  uhica ;  quod  ex 
Jofepho  manifefto  liquet.  Vide  eum  lib.  XVII. 
cap.  VIII.  Idem  hic  eft  qui  in  Gemara  Hierofo- 
lymitana,  ad  tit.  Joma,  cap.  I.  fol.  38.  col. 
4.  &  ad  tit.  MegiUa,  cap.  I.  fol.  72.  col.  1. 
appellatur  qVn  fa  '.filius  EiUem,  ubi  memora- 
tur  hiftoria,  froV  np  jrPKJ»  |nw  O1?^  fa2 

rnnn  wa"w  c=h»  p  mdji  nnisonora1?™ 
nbnj  ruinD3j  de  filio  EiUem  ex  urbe  Sepphori, 
qui,  cum  fefio  expiationum  fiuxus  feminispon^ 
tifici  accidijfet,  ingrejfus  eft,  &  vicariam  ei 
in  pontificatu  praeftittt  operam.  Somniaflb 
eum  ait  Jofephus,  cum  uxore  congrefium  ha- 
buifle  (quod  idem  eft)  ideoque  ob  pOilutioriem 
vicarium  pro  jure  patrio  fuftectum.  Tantun- 
dem  legitur  in  eadem  Gemara,  ad  tit.  Horaji- 
oth,  cap.  III.  fol.  47.  col.  4.  ubi  D1?^  ?3  J^l- 
lem  exaratur.  Sed  loco  illo  corrigeridum  eft 
DniEPXa  in  Sepphori,  &  legendum  anOT  ex 
Sepphori,  id  eft,  Sepphorita.  Idem  habetur  in 
Gemara  Babylonia,  ad  tit.  Megilla,  cap.  I. 
fol.  9.  b.  Summoto  autem  Matthiae  fucceffit, 
juflii  Herodis,  Joazarus,  Ruffino  Azarus  dic- 
tus  :  cujus  in  pontificatu  natus  eft  J  e  s  u  s 
Christus,  ut  adnotat  Nicephorus  patriar- 
cha,  qua  de  re  confulas  Dionyfium  Petavium, 
lib.  X.  de  Do&rina  temporum,  cap.  LV. 

V.  Eleazarus  Joazari  frater  ab  Archelao  te- 
trarcha  Judaeae,  fummoto  Joazaro,  fufteclus 
eft,  Jofeph.  lib.  XVII.  cap.  XV. 

VI.  Jefus  filius  Sie.  Pontificatum  diu  non  geffit 
Eleazarus,  i7n-4a.Tagx.&ivt@>.  awrS  "QZvn  'LiffS 
IT  ~S.il  7731^05,  fubrogato  in  viventis  locum  Je- 

fufilio  Sie,  ut  Jofephus.  Ruffinus  ibi,  fuper 
ipfum  conftituit  Jefum  Soae  filium. 

VII.  Joazarus  iterum  pontifex,  a  Quirinio  prae- 
fide  pulfus,  Jofeph.  lib.  XVIII.  cap.  I.  & 
III. 

VIII.  Ananus  F.  Seth,  a  Quirinio  praefide  fuf- 
fe&us  j   Annas  item  dictus  in  Evangeliis. 

IX.  lfmaelus  Thabi  filius,  a  Valerio  Grato,  fub 
Tiberio  Caefare,   Judaeae  praefide  conftitutus, 

adempta 


i33 


De   Successione 


m 


adempta  Anano  dignitate.  Ruffino,  filius  Jabi. 
Mendofe  citatur  Jofephi  de  eo  locus  in  non- 
nullis  codicibus  Eufebii  Demonftrationis,  lib. 
VIII.  ubi  Ifmaelum  tbcJwSo-  Tupheba  iegimus, 
pro  Ifmaelum  tiv  £  *a£i  filium  Thabi.  Eti- 
am  interpres  ofcitanter  mendum  retinet.  Idem 
in  Chronico  Alexandrino,  pag.  528.  editi- 
onis  Raderianae,  dicitur  }f  Bacpa  filius  Baphi, 
ex  Jofepho  etiam  citatus,  quemadmodum  iti- 
dem  apud  Eufebium  Hift.  Ecclef.  lib.  I.  cap. 
X.  Sedverum  patris  nomen  erat  n«3  Thabi, 
non  ^B*a  Baphi,  fi  Ebraeis  fides  ;  ut  videre 
eft  in  Mifna,  tit.  Terah,  feu  de  Vacca  rubea, 
cap.  III.  alibi. 

X.  Eleazarus  Anani  pontificis  F.  a  Grato  fub- 
ftitutus,  remoto  Ifmaelo. 

XI.  Simon  Camithi  (Cathimi  Eufebio  in  De- 
monftrat.  VIII.)  filius,  pulfo  poft  annum  in 
dignitate  exa&um,  Eleazaro  ab  eodem  fuf- 
fectus  praefide.  Chronico  Alexandrino  sf  Ka- 
Ij&Sih  nuncupatur.  Ebraeorum  commentariis 
fcribitur  patris  nomen  rvnDp  Camhith.  Vide- 
fis  Gemaram  Hierofolymitanam,  ad  tit.  Joma, 
cap.  I.  fol.  38.  col.  4.  &  ad  tit.  Megii/a, 
cap.  I.  fol.  72.  col.  1.  ubi  Simeon  Ben 
Camhith  pontifex  memoratur.  Sic  etiam  eadem 
Gemara,  ad  tit.  Horajioth,  cap.  III.  fol.  47.  col. 
4.  &  in  Babylonia  ad  tit.  Joma,  cap.  V.  fol.  47. 
a.  ubi  tamen  pro  Symeon  Ben  Camith  depra- 
vate  in  nonnullis  exemplaribus  Ifmael  Ben 
Camith  legitur  ;  quod  plane  emendandum. 

XII.  Jofphus,  Caiphas  item  di&us,  Anani  feu 
Annae  gener,  poft  annuum  Simonis  pontifica- 
tum,  fuccelTor  ei  a  Grato  datus  eft.  Ruffinus, 
Simon  Jofephum,  cui  Caiphas  nomen  fuit,  ha- 
buit  ordine  fuccejforem  3  quibus  verbis  pofte- 
rioribus  in  Graeco  refpondent  tantum  &iclSt,y@^ 
tIv  iuloj,  fuccejfor  ei  erat.  Sub  hoc  pafliis  eft 
Chriftus  ;  ut  in  Evangeliis. 

XIII.  Jonathas  Anani  pontificis  F.  a  Vitellio 
Syriae  proconfule  fubftitutus,  Caipha  remoto, 
Jofeph.  lib.  XVHI.  cap.  VI.  &  VII. 

XIV.  Theophilus  item  Anani  ejufdem  filius,  fra- 
tre  pulfo,  ab  eodem  fuffeclus,  imperante 
Caio. 

XV.  Simon  Boethi  F.  cognomento  Cantharas,  ab 
Herode  Agrippa  rege,  fummoto  Theophilo, 
furrogatur,  imperante  Claudio;Jofeph.  lib.  XIX. 
cap.  V.  ubi  haec  adjicit :  Ajjo  §i  vaztv  a&Apci 
t»  2i  tfpvi,  Kf  7m%^lSoyiSx)c,ii  ry  3vyz,1f>t  &a.cnAlvc, 
ovvdwntrtv  'HggaStyS,  cec,  dvcali^ca  &S>JAGt>Ta£/.  ~2,vv  toj? 
a.SiXtpoic,  quju  nmv  iepGQOvnv  tcr%iv  0  2<  tfcpv  xj  avv  ?t2 
im,1p\,  ■ng&a,  <c  -z^gPT^O!/  'tayov  1 01  2'/^>'©^  tS 
Ovla.  imA§ic.  Igitc,  ovztc,  Ivn  ths  TwvMctKiSilvcav  d^m' 
owtpiVTcuc,  <Gr£pa.y&ca,ic,  ysatpxic.  77U^iSbjx/lv.    E- 

rant  autem  Simoni  fratres  duo,  &  Boethus 
pater,  cujus  filiamHerodes  rex  uxorem  duxerat, 
quemadmodum  in  fuperioribus  (lib.  XV.  cap. 
XII.)  declaratur.  Tam  igitur  ipfe  quam  pater 
&  fratres  pontificatum  adeptus  ejt,  uti  etiam 
antea  Simonis  Oniae  filii  tres,  fub  imperio 
Macedonum  :  quod  fupra  item  memoratur. 
Simonis  itaque  Boethi  Alexandrini  (qui  &  Bo- 
ethus  di&us)  filius  erat  Cantharas  natu  mini- 
mus,  &  Joazaro  atque  Eleazaro,  qui  quar- 
tum  hic  numcram  &  quintum  occupant, 
frater. 


XVI.  Matthias  r_Anmi  pontificis  F.  pulfo  Si- 
mone  Canthara,  fubftituitur  ab  Herode  A- 
grippa  ;  Jonatha  fratre,  cui  dignitatem  refti- 
tuere  volebat  Hcrodes,  eam  recipere  nolen- 
te,    fed  Matthiam  ut  maxime  idoneum  indi- 

■   cante. 

XVII.  t^Alionacus,  ab  eodem  Agrippa,  fummo- 
to  Matthia,  furrogatus.  Hunc  Jofephus,  ut  in 
excufis  legitur,  appellat  tov  S  KiSJxia  vrcuJk, 
filium  Cithaei.  Sic  lib.  XIX.  cap.  VII.  Sed 
legendum  potius  -mv  3"  KavSzlav,  KavSmpvy  feu 
KavSvizt:  (nam  ita  variat  hujus  nominis  fcrip- 
tio)  •m?t!k,  filium  Cantharae,  Cantherae,  feu 
Canthyrae.  Suadet  fane  Ruffini  verfio,  Mat- 
thia  pontijicatu  fpoliato,  pro  eo  conftituit  fa- 
cerdotem  Elioneum  Cantharae  natum.  Et  idcm 
firmat  ipfe  alibi  Jofephus.  Nam  Herodem  ait, 
Agrippae  jam  demortui  fratrem,  Chalcidis  prin- 
cipem,  cum  fibi  a  Claudio  Caefare  jus  pon- 
tificum  Hierofolymis  eligendorum  impetraflet, 
dignitate  fummovifie  t\v  i<m;<a.A4ytivov  KcuM- 
pav,  eum  cui  Cantheras  (Ruffino  Cantharas) 
cognomento  erat,  quo  nomine  Alionaeum  de- 
notari  palam  eft.  Unde  &  Sigonio  Simonis 
Cantharae  psntijicis  filius  diferte  nuncupatur. 
Paterno  fcilicet  cognomine  donatus  eft.  Vi- 
defis  jofeph.  lib.  XX.  cap.  I.  Qiiod  vero  ibi 
legitur,  Herodem  hunc  a  Claudio  Caefare 
petiifle  •nv  i^ucnxv  tu  vv£,  ^  t<mv  \iou>v  ypvuf,- 
icoVy  y  thv  tcov  a^tepictiv  ^ii^o1on'a.v,  ymvrcov  te 
i^TtiTv^iv,  i^  iziivn  Tt  <Tm.cn  toic,  OTlayovoti;  alulQ 
Trasifxiiviv  ri  i^Hoia,  fMc^oi  tviC  y  •nv?\lfjLv  tsAsotw, 
quod  Gelenio  vertitur, poteftatem  in  templum  & 
facrum  aerarium,  jufque  eiigendorumfimmorum 
pontificum.  Impetra-vitqtie  haec  omnia,  ita  nt 
etiam  pofteris  ejus  idem  jus  manferit  ufque 
ad  belli  exitum  ;  id  fi  recle  fic  vertatur,  in- 
telligere  omnino  nequeo.  Nam  pontificum 
creatio  poft  ejus  excefliim  ad  Agrippam  juni- 
orem  regem  ejus  ex  fratre  nepotem  attinuit, 
ut  in  fequentibus  videre  eft.  Et  poftcri  He- 
rodis  illius  fuere  filii  tres,  Ariftobulus,  Berni- 
cianus,  Hyrcanus,  quorum  nemo  pontificem 
omnino  praefecit.  Anne  igitur  locus  ita  potius 
vertendus  ?  omnia  impetravit,   adeo  etiam  ut 

potejias  pofteris  ejus  manferit  ufque  ad  belli 
exitum,  in  templum  fciiicet  &  aerarium  fa-; 
crum  ;  ita  ut  de  jure  pontificis  eligendi  Io- 
cus,  qua  pofteros  faltem  fpeftat,  neutiquam 
fuerit  capiendus.  Idem  habet  &  Zonaras,  ut 
pleraque  alia  quae  de  pontificibus  Jofephus. 
Redte  ccrte  ex  hifce  rem  tradit  Cornelius  Ber- 
tramus,  In  Herodem,  inquit,  quartum  Agrip- 
pae  majoris  fratrem,  regem  Chaicidis,  templi 
facrorumque  thefaurorum  potefiatem  &  erdi- 
nandorum  facerdotum  fummorum  jus  contultt 
Claudius,  atque  hoc  privilegium  prerogavzt 
Agrippae  minori  Agrippae  majoris  filio,  pofl- 
quam  eum  Chalcidis  regem  creajfet.  Sic  ilie 
3e  Politia  Judaica,  cap.  XIII. 

XVIII.  Jofiphus  F.  Canei ;  (Ruffino,  fiiius  Cami) 
fucceflbr  Alionaeo  ab  Herode  Chalcidis  prin- 
cipe  datur.  Idem  Flavio  Jofepho  etiam  filius 
Camydi  vocatur,  di&o  libro,  cap.  III.  Putq 
Jmop  fcu  Camithi  patris  nomen  fuifle. 

XIX.  Ananias  Nibadaei  F.  ab  eodem  Herode/ 
qui  &  Jofephum  exautoravit,  fuffedus. 

XX. 


!3§  In   Tontifcatum     E  B  R  AE  0  R  U 


i$6 


XX.  Ifmaelus  Thabei  F.  ab  Agrippa  juniorcregc, 
impcrantc  Ncronc,  fuffedtus.  Jofcph;  lib.  XX. 
cap.  VI.  Ruffino,  filtus  Siab  dicitur,  &  Sigonio 
Siae. 

XXI.  Jofephus  cognomcnto  Cabei  (Ruffino  Gad- 
dis)  Simonis  Cantharae  filius,  ab  Agrippa  item, 
Ifmaele  Romae  cum  Chelcia  gazophylace  ob- 
fidis  nomine  retento,  pontificatu  fub  Nerone 
donatus. 

XXII.  Ananas  Anani  (Annae  item  didtt)  filiud 
quintus,  ab  Agrippa  rcge,  Jofepho  pontifice- 
privatam  vitam  agcre  juflo,  fubftituitur. 

XXIII.  Jefus  T>amnaei  ( Ruffino  Dannaei)  F. 
Anano  exautorato,  ab  eodcm  rege  in  dignita- 
tem  evedtus. 

XXIV.  Jefus  Gamalielis  F.  Damnaei  filio  fum- 
moto,  ab  eodem  fuffedtus. 

XXV.  Matthias  Theophili  F.  ab  eodem  etiam, 
dignitate  pulfo  Jefu  Gamalielis  F.  donatus. 

XXVI.  'Phannias,  Thanafus  item  didtus,  Samu- 
elis  F.  a  populo  tumultuante,  feu  zelotis,  forte 
electus,  cujus  in  *  pontificatu  urbis  &  templi 
fub  Vefpafiano  excidium.  Obtenfus  etiam  eft 
tunc  mos  antiquus,  fed  falfo,  forte  creandi 
pontifices.  Videfis  Jofephum  lib.  XX.  cap,  VIII. 
&  Halofeos  lib.  IV.  cap.  XII.  ubi,  ^Avm-mfj^- 
(A&voi,  inquit,  jAav  iSv  d^iz&t.TwJZv  puAm;  'Ew- 
avMfJc  j^Amtw,  cWzxXi^v  d^iegia.'  Aa.y^a.i&i 
^h  Xro  Tvyyis  a  ugi/\i9x-  Siaoei^aA  avmiv  T(\v  <sfyt,- 
rOfjiiav,  Qavvlcu  tjs  avoftg.,  ijo\  ~S.afj.vnM,  itMfJ/A 
"Atp^cu,  dvrp  a  i4)Viv  dvd^i©'  d?%izgzv$,  d/$C  scT1' 

emfd /JAV@*  art.fcec,  77  •7tdte  w  a.^%iz&)ovv)i,  <h' 
dye?f>ua.v,  Accita  una  generis  pontificii  tribu, 
cui  nomen  Eniacim,  pontificem  forte  eligebant. 
Cafuque  fors  exit  Thanniae  Samuelis  filio,  ex 
vico  Aphtha,  unde  maxima  earum  legum  vio- 
latio  indicabatur.  Homo  fcilicet  is  erat  non 
folunt  pontificatu  indignus,  fed  etiam  qui  ob 
rufticitatem  nec  quid  pontificatus  effet  omnino 
dignofceret.  Ita  locus  ille  vertendus,  non  ut 
Ruffino,  cui  pro  eo  quod  eft  pontificatu  indig- 
nus,  fubftituitur  non  ex  ponttficibus  ortus,  per- 
peram  &  contra  Jofephi  mentem.  Sed  quae- 
nam  haec  tribus  ex  genere  pontificio  ?  an  fa- 
milia  aliqua  Eleazaridarum,  qui  proprie  magis 
fontificalis  generis  dici  foliti  ?  an  ex  facerdo- 
tum  vicibus  aliqua,  quae  omnes,  utpote  ab 
Aharone  oriundae,  etiam  pontificales  dici  po- 
tuere  i  Certe  in  XXIV.  illis  a  Davide  infiitu- 
tis  vicibus  habetur  vigefima  prima  Jachin  didta, 
I.  Paralip.  XXIV.  17.  An  ex  Jachin  Enjacim 
(ut  legit  Ruffinus)  feu  Eniacim  faclus  ?  Forte 
ctiam  tribus  illa  familiam  aliquam  eo  nominc 
cognitam,  &  tunc  primo  in  eorum,  qui  contra 
leges  patrias  fub  Romanorum  imperio  pontifi- 
catum  invaferant,  aliquo  ftemmate  fignatam 
denotavit. 

Et  de  pontificum,  juxta  Jofephum,  laterculo,  uf- 
que  ad  templi  fecundi  excidium  hadtenus.  Ho- 
rum  autem  univerfi,  tametfi  ex  jure  pontificali  feu 
cognationis  non  fuccederent,  facerdotes  tamen 
fuere,  atqueex  genere  Aharonico,  ut  difertejofe- 
phus.  Nam  Herodes,  inquit  ille  lib.  XX.  cap. 
VIII.  accepto  a  Romanis  regno,  non  amplius  ex 
AiTamonacorum  genere  creavit  pontificcs,  fed  ho- 
norcm  illum,  tvAv  dcmjjcon,  xj  fjJyov  e%  Iz^tmv  um, 
VOL.   II. 


7tAj!H  hoc  'As/-<roSi\»,  dmivetui)  quibufuis  ex  fd- 
cerdjtibus  etiam  obfcttris,  abfque  itno  Ariftobuh, 
ccncejfit.  Idem  fecit  in  drdinnndis  (fic  illc  paulo 
poft)  pontificibits  Archelaus  ejusfilius,  &  Roma- 
ni  qui  poft  illum  cum  poteftate  praefuerunt pro- 
vinciae.  Quem  locum  ita  male  acccpit  &  fuis 
intcrferuit  Eufebius  in  odtavo  Demonftrationis, 
ut  contra  Jofephi  mentem,  HcroJem  cacterofque 
qui  cum  poteftate  praefuerc,  pontifices  conftituiffc 
doi/Mc,  <£  /jyvcv  l|  E?est/&>!>  ovmc,  obfcuros,  &  ab 
Ebraeis  tantitmmodo  oriundos  ;  ac  fi  gcncris  fa- 
cerdotalis  ratio  poftmodum  nulla  fuiifer  habita. 
De  ea  re  item  vidc  If.  Cafaubonum  Excrcitat.  in 
Baronium,  I.  §.  8.  Certe  &  Zonaras,  alioquin 
Jofephi  fequacifllmus,  ait  quidem  pontifices  cx 
Aharonico  fanguine  plerumque  conftitutos,  e?  $  b 
fijiy.tf-  7rxrzh;  to  Evt)©'  thtd  z-rmt^nTO,  etfi  ea  confue- 
tudo  femper  non  eft  obftrvata.  Quam  tamcn 
violatam  nullibi,  puto,  conftabit.  Numerus,  quent 
affignat  Jofephus,  loco  jam  citato,  pontificibus 
ab  Herodis  initiis  ad  templi  excidium  conftitutis, 
id  eft,  viginti  odto,  ex  hifce  viginti  fex  &  Arifto- 
bulo  atque  Ananelo  (de  quibus  capite  fuperiore) 
conflatur. 


C  A  P.     XII. 

Ntcephori  patriarchae  pontificum  inter-> 
valli  jam  dttli  laterculus  in  vulgatis 
codtctbus  emendatur.  De  ponitjicum 
nomine  Annae  ftmul  &  Caiphae  in 
Evangelio  tributo,  atque  de  Chana- 
meele  AEgyptio  cif  Ifmaele  Ben  E/i/Jja, 
ponttfictbus  nec  Jofepho,  nec  Chrifti~ 
anis  fcriptortbus  memoratis. 

IN  Nicephori  patriarchae  pontificum  ferie,  ho- 
rum  quos  diximus  aliquot  praetermittuntur, 
alii  etiam  praeter  hofce  interdum  inferuntur,  id- 
que  in  codice  quem  memoravimus  Ms.  Sed  & 
in  eo  reperitur  unde  impreffus  corrigatur  augea- 
turque.  Pro  'EAz^af,  'Ijjo-b?,  ltlarii,  loja^, 
apud  eum,  legendum  proculdubio  '£Ae«£«f,  'havg. 
tJtocSi?,  'lctict.ff*z;,  Eleazar,  Jefus  filius  Sie,  Joa- 
zar,  uti  etiam  habet  editio  Latina  ;  adeo  ut  uni- 
cum  conftituatur  nomen,  juxta  ipfam  veritatem, 
inter  Eleazarum  &  Joazarum.  Quod  vero  habct 
Nicephorus  fub  Caiphae  pontificatu,  £<7n  maulov 
cfz  ha.  fLovov  oitc  «p^s^&t?  \yivovTB,  in  annum  uni- 
cum  duntaxat  conftitnebantur  pontifices,  ex  co- 
dice  Ms.  legendum  eft,  01  7dts  Is^n^ic  lyivovlc, 
pontifices  qui  tunc  fuere  conftituebant.  Adjicit 
dein,  Caipham  ideo  fuiffe  pontificem  anni  illius, 
quo  Chriftus  paflus  eft  j  tvIov  cft ,  inquit,  fjuiSisa.- 
tcu.  BiTtAios  q-e&.TnAa.Wc,  V u fjj.ijtjv ,  Hunc  vero  de- 
ftituit  Vitellius  dux  Romanorum.  Ita  enim  ex 
Ms.  etiam  corrigendus  eft  codex  impreffus,  qui 
Mst&jA/©,  habet,  ut  redte  pridem  conjecit  iti- 
dem  Ifaacus  Cafaubonus  in  Annales  Ecclefiafticos 
Exercit.  XIII.  %.  4.  Atqui  error  eft,  pontificatum 
tunc  ex  more  femper  fuiffe  annuum  exiftimare, 
tametfi  binorum  qui  praecefferc,  Simonis  fcilicet 
X  & 


i37 


D(?Successione 


138 


&  Eleazari,  pontificum  dignitatcm  annuam  fuiue 
ex  Jofephd  fatis  liqueat.  Et  male  acceperunt  Jo- 
lephum  Nicephorus  &  Cedrenus,  quorum  alter 
a  Caiphae,  alter  ab  Anani  feu  Annae  pontificatu 
annuam  fuifle  femper  dignitatem  tradidere.  Vide- 
fis  Cedrenum,  pag.  155.  etiam  &  Eufebium  in 
Chronico,  num.  MDCCCCLXXXIII.  Complu- 
ribus  autem  annis  pontificatum  geflit  Caiphas,  id^ 
que  tam  ante,  quam  poft  Chrifti  pafllonem.  In 
facram  cnim  eveftus  eft  dignitatem  a  Valerio 
Grato,  circa  quinquennium  ante  Chriftumpaflum. 
Nam  fub  id  tempus  Pontius  Pilatus  ei  fucceflbr 
datus  eft.  Neque  eft  deftitutus,  antcquam  Pilatus 
decennio  in  provincia  exacto  Romam  accufatus 
proficifcebatur,  &  rebus  Judaicis  profpiciens  Vi- 
tellius  Syriae  praefes  in  Caiphae  locum  Jonathan 
Annac  filium  fuffecit.  Videfis  Jofeph.  lib.  XVIII. 
cap.  III.  V.  &  VI.  Eufebium  numero  MMXLII. 
&  D.  Luc.  III.  2.  De  initiis  autem  Caiphae  plura 
atque  alia,  Caefar  Baronius  in  Annalibus,  Jofe- 
phus  Scaliger  in  prolegomenis  ad  Thefaurum,  ac 
Dionyfius  Petavius  in  X.  de  Doctrina  temporum, 
cap.  LV.  At  in  citato  D.  Lucae  loco,  ubi  anno 
XV  Tiberii,  quo  Pilatus  Judaeae  procurator  bien- 
nium  aut  circiter  dignitatem  geflerat,  conjungun- 
tur  pontifices  fimul  bini  Annas  &  Caiphas.  Ver- 
ba  funt,  'E7r'  ctp^4?piMv"Awa  *j  Koiapa,  fttb  pon- 
tificibus  ^Anna  &  Kaiapha.  Quo  tamen  tem- 
pore  Caipham  pontificatum  folum  tenuiffe  difci- 
mus  ex  Jofepho.  Et  de  Anna  &  Caipha,  fimul 
pontificum  nomine  memoratis,  alia  funt  in  Novo 
Foedere  obvia.  Quintuplex  fere  hac  de  re  habe- 
tur  fententia.  Prima  eorum  qui  dignitatem  feu 
functionem  pontificiam  uni,co  ex  jure  communi 
tantum  debitam,  violatis  jam  fub  Romanis  facris 
Ebraeorum  legibus,  five  binis  fimul  five  alternatim 
etiam  eodem  in  anno  volunt  donatam  fuifle.  At- 
que  haec  vetufta  eft,  cujus  veftigia  habes  manifefta 
apud  D.  Auguftinum  in  Joannem,  tradt.  XLIX. 
Secunda,  hofce  uti  tunc  caeteros  annuis  muneribus 
fuifle  funftos.  Vide  Nicephorum  iia  Caipha,  Eu- 
fcbium  Hift.  Ecclef.  lib.  I.  cap.  X.  &  Demonftra- 
tionis  lib.  VIII.  Dionyfium  Petavium,  lib.  X.  de 
Doftrina  temporum,  cap.  LVI.  &  Commentario- 
rum  in  D.  Lucam  &  Joannem  confarcinatores. 
Tertia  fententia  eft,  Annam  ibi  pontificem  dici, 
aut  eo  quod  illo  nomine  etiam  qui  eam  dignitatem 
antea  geflerant  exautorati  uti  folebant  (quemad- 
modum  &  fupra,  ubi  de  Alcimo  agitur,  monui- 
mus)  aut  quia,  ftationis  alicujus  facerdotalis  prin- 
ccps  cum  cflet,  dzyt^zvg  feu  fumnms  facerdos 
vocitabatur.  Certe  &  Annam  antea  dignitatem 
tcnuifle  ex  jofepho  manifeftum  eft.  De  hac  fen- 
tentia  videfis  Carolum  Sigonium  lib.  V.  de  Re- 
pub.  Hebraeorum,  cap.  II.  ejufque  fequaces. 
Quarta  fententia  eft,  Annam  fuifle  pontificem 
fecundarium,  vicarium  feu  ?JD  Caiphae,  ideoque 
pontificis  fimul  cum  pontifice  primario  nomine 
defignatum.  Certe  Jofephus  Ellemi  filius,  qui 
Matthiae  Theophili  filio  (juv^^.tm.-m  infacris  adju- 
tor  erat  &  vicarius  unicum  in  diem,  id  eft,  expia- 
tionis  feftum ;  nuncupatur  etiam  Jofepho  In^c, 
Jp^i^-vi  pontifex  alter.  Videeum  lib.  XVII.  cap. 
VIII.  Et  in  magiftrorum  commentariis,  vicarius 
pontificis,  etiam  pontificis  nomine  diferte  indigi- 
tatur,  quod  vide  in  iis  quae  fub  finem  hujus  capi- 
ris  &  capite  prirao  libri  fequentis  ea  de  re  occur- 


runt.     Dchac  fententia  confulasjofcphum  Scali-' 
gerum     m    prolegomenis    Thefauro   temporum 
pracfixis,    Caiaubonum   Exercitat.  XIII.  g1.  4,  & 
5.  &  Conftantinum    L'  Emperettr   ad  tit.  Tal- 
mudic.    Middoth.    pag.    1S0.     Quinta    dcmum 
eft  illuftriflimi    cardinalis  Baronii,    qui  cum  po- 
fteriore  fententiae  tertiae  parte,  quae  ftationum 
principatu    nititur,    aliam    conjungit    de    Syne- 
drii  magni  principatu  velut  huc  attinente.     Non 
dicimus  (fic  ille  in  Annalibus  Ecclefiafticis  ad 
annum  Chrifti  XXXI.)  Annam  hac  tantum  ra~ 
twne  (quoniam  nimirum  erat  ordinis  feu  ftationis 
alicujus  facerdotalis  princeps)  ejfe  difium  princi- 
pcm  facerdotum,  fid&  flliaprorfiifque  diverfa  ; 
quam fubinferimus.     Erat  quidem  apudjudaeos 
ex  fenioribus  atque  magifiris  conflatum  collegium, 
quodabillis  Synedria\alias  Sanedrin)  dicebatur 
conftabatque  ex  feptuaginta  duobits  viris.    Hujus 
Jriginem  a  T)eo  per  Mofen  infiitutam  habes  in 
libro  Numeri,  quando  T)eus  Moyfipraecepit,  ut 
feptuaginta  viros  deligeret,  quos  fenes  &  mao-i- 
ftros  populi  effe  nojfet.     Hoc  feniorum  collegium, 
juncJis  duobus  aliis  qui  Heldad  &  Medad perfo- 
nas  agerent  {qui,   licet  remdnfijfent  in  cafiris, 
eodem  tamen  ajflati  fpiritu  prophetarunf)  numero 
feptuaginta  duorum  femper  perfeveravit  inpofie- 
ris.     Erat  horumfumma  autoritas,  ut  qui  de  lege 
cognofcerent,  ac  de  propheta  ac  Jtrnul  de  regibus 
judicarent.      Dein    pauculis   interjedis  %    Modo 
autem  (quod  ad  rem  propofitam  pertinet)  qui  prae- 
diblorum  fniorum  primus  haberetur,  idemprinceps 
facerdotum  dicebatur  ;  cum  alioquifummus  facer- 
dos  primum  omnium   locum  teneret,   cuniiifqut 
praeejfet  principibus  facerdotum.     Eratque  horum 
perfunffio  infiar  praefetlurae  Mofis  &  Kyiaron, 
quorum  quandamfimilitudinem  exprimebant.  Sic- 
que  Anna,   cum  effet  ejufmodi  collegii  princeps, 
mcrito,  ficut  &  Caiphas,   princeps  facerdotum 
dicebatnr,   licet  utriufqtie  funffio   ejfet  omnino 
difiincla.     Et  paulo  poft,  Vtdeas  infttper  in  Evan- 
gelio  (D.  Joannis  capite  XVIII.)  cum  Chrifti  cau- 
fa  ageretur,  ac  fubinde  de  vero  propheta  quaeftio 
effet,   eundem  primo  ad  Annam,    tanquam  ad 
principem  facerdotum  illius  collegii  effe perdublum, 
ac  demum  ad  Caipham,  fine  cujus  affenfu  fentefi- 
tia  ferenda  non  erat.     Videas  etiam  apud  AEla 
Apoftolorum,  cttm  de  lege  effet  judtcium,  nimirum 
de  fide  Chrifii,   quam  praedicabant  apofioli,   in 
eo  confeffu  primo  loco  nominatum  Annam,  inde 
Caipham,  pofieajuxta  confffus  ordinem  Joannem, 
t_Alexandrum,   ac  caeteros.     Haec  funt  qttae  de 
^Annae  &  Caiphae  principatu  facerdotum  inter 
fe  dtfiincJo  habutmus  dicenda.     Quod  ad  harum 
fententiarum  primam  attiner,  certe  nullibi  bino- 
rum  fimul  pontificum  pari  jure  fimul  utentium 
mentio  extat.     Et  crebro  apud  Talmudicos  oc- 
currit,  nrea  a^ru  aun^  ctjw  pntyia  \<x,  Non 
ungebant  binos  in  pontificatum  fimul.      Videfis 
Gemaram  Hierofolymitanam,   ad  tit.  Horajioth^ 
cap.  III.  fol.  47.  col.  4.  tantundem  habetur  eadem 
in  Gemara,  at  tit.  Joma,  cap.  I.  fol.  3  S.  col.  4. 
&  ad  tit.  Megilla,  cap.  I.  fol.  72.  col.  1.  Item 
Maimonides  halach.  Celi  Hammtkdafch ,  cap.  IV. 
nnia  n^ru  crMro  ijw  pjna  m,  Non  conftitue- 
bant  binos  fimul pontifices.     Tantundem  non  raro 
in  Talmude  item  Babylonio.     Neque  aevo  illo, 
quo  venalis  fuit  &  tam  defultoria  dignitas,  bini 

ullibi 


139  In  'Pontificatum    E  B  R  AE  0  R  U  M.  140 


ullibi  pariter  admifii  fimul  kguntur.     Et  quod  de 
Abiathare  Zadoco  conjundto  fupra  habetur,    aut 
apudjofcphum  de  Manafle,  qui  y.hn^i  Tn$  <&%%£&- 
ovw,  por.tificatus  particeps  crat  cum  Jaddua,  id 
de  vicario  aut  figene  potius  capiendum.     Quod 
de  fimilibus  dicendum.     Sccunda  vero,  quae  pon- 
tificcs  vult  annuos,  adcoque  unico  in  anno  com- 
miftos,  Annam  &  Caipham,  tametfi  Jofephi  pon- 
fificum  laterculo  nimium  adverfetur,  habet  tamen 
ctiam  in  commentariis  Ebraeorum,  quibus  aliquan- 
tulum  afleratur.     Etcnim  de  annui  pontificatus  ufu 
in  poftcriori  templi  fecundi  aevo  expreffa  eft  men- 
tio  in  Gemara  Babylonia,    ad  tit,  Joma,  cap.  I. 
fol.  8.  b.  ubi  de  pontificatu  pretio  redimi  folito 
agitur.    Verba  funt,   "Wf  D^W  Vd  nmx  f*r7riai 
Uhin,  Et  permutabant  illum  fingulis  annis.  Vide 
ad  Mifnam  eandem  Obadiam  Bartenorium.     At- 
qui  interca  temporalis  hujufmodi  permutatio,  veluti 
lege  aut  more  certo  fubnixa  fibive  conftans,  nullibi 
apud  veteres  eft  fatis  comperta.     Etiam  de  com- 
pluribus  in  ipfo  de  quo  loquitur  Gemara  intervallo 
(nam  ad  Hafmonaeorum  tempora,  &  ea  quae  Si- 
meonem  Juftum  fequuntur,  fpedtat)   conftat  fatis 
eos  non  fuifle  annuos,   fed  perpetuos.     Quod  ad 
fententiam  tertiam   &  quaitam   attinet,   certiffi- 
mum  quidem  eft,tum  pontificum  vicarios,  tum  eos 
qui  five  pontificatu  deftituti  funt,  feu  expontifices, 
five  oblationibus  praeerant  facerdotalibus,  eo  no- 
mine  infigniri  folitos,    etiam  &  eos  quibus  erat 
pontificibus  fanguis  conjundtior.     Unde  Jofepho 
(ex  quo  fimilia   Zonaras,  alii)   lib.  XX.  cap.  VI. 
dicitur,    I^oLtctiTiu.  toic,  ccp^jt^ivcu    <&Lcnc,  'a^pc,    txc. 
Ue>elc,  &C.   tzcu^ic,  ts  cIvtcZv   gfp©*  dvb^nmv  Bf^ov- 
totov  %  viteTigJLwv   OTi&ras,   Tontifices   dijfidere 
coeperunt  (de  tempore  Agrippae  junioris  &  Ifma- 
elis  Phabaei  filii  pontificatu  loquitur)  a  fiacerdoti- 
bus,  &c.  &  fiivguli  incedebant  ftipati  manu  au- 
dacijfimorum  &  fitditiofiorum  hominum.     Et  Ha- 
lofeos  lib.  II.  cap.  XXI.  de  Numidio  Quadrato 
Syriae  praefide,  Ad  Caefiarem,    inquit,  mifit  tvc, 
xlc^pSs  'imcLSmv   %    'Kvavlav,  pontifices  Jona- 
thancm  &  Ananiam  -,  ubi  etiam  Jonathan  feor- 
fim  paulo  ante  pontifex  nominatur,    cum  tamen 
is  diu  antea  eflet  exautoratus,  uti  ex  laterculo  li- 
quet.     Ananias  autem  ipfam  pontificatus  dignita- 
tem  tunc  gerebat,  quod  ex  libro  XX,  cap.  III.  & 
V.  manifcftum  fit.     Atque  ut  Annas  &  Caiphas 
fimul  apud  D.  Lucam  junguntur  pontificum  nomi- 
ne  (  fcilicet  fi   nominis  tantum  commumonem 
fpedtes)  ita  apud  Jofephum  Jonathas  &  Ananias. 
Neque  mirum  forte  videatur,  Annam  praecaete- 
ris  ita  cum  Caipha  apud  D.  Lucam  conjungi,  qui 
ipfe  expontifex  tanti  effet  apud  populares  honoris, 
ut  non  folum  quinque  haberet,   ut  in  laterculo, 
filios  omnes  pontifices  (quod  nemini  antea  acci- 
difle  notat  Jofephus)  atquenunc  pontificem  gene- 
rum,   fed  etiam  primarias  in  actione  in  humani 
generis  Redemptorem  partes,  velut  jurifdidtionis 
feu  poteftatis  civilis,   quae  pontificibus  tunc  per- 
mifla  eft,  focius  ageret,  quemadmodum  a  D.  Jo- 
annedocemur.    Et  in  Adt.  Apoft,  IV.  6.  Congre- 
gantur  x^Annas  pontifex,  &  Caiphas,  &  Joan- 
7ies,  &  t_/t!exander,  <£  o<roi  vaav  6*.  yivuc.  ip^ttes^- 
77*3,  &  quotquot  erant  ex  genere   archieratico, 
feu  pontificali ;    ubi  Annas    ita  vocatur,    officio 
facro  Caipha  etiam  tunc  fungentc.     Quin  utrique 
pontificum  nomine  nuncupantur  etiam  exautorati, 
apud  Joannem  Antiochenum  MS.  lib.  X,   Hifto- 


riarum,  ubi,   ncfcio  qua  fide,    tradit,  An.nam  & 
Caipham  pontifices  cum  Pilato  vintlos,  Neronis 
Augufti  juffii,   Romam  ductos  cflc,  atque  ibi  de 
judicio  atquc  actione  in  Jefum  Chriftum  refpon- 
difle.     Locus  habeturin  Excerptis  Antiocheni  nu- 
per  ab  HenricoValefio  cx  Conitantino  Porphyro- 
genito  editis.     Sed  codex  ferme    integcr  libro- 
rum  ejus  octodccim  extat  in  bibliotheca  Oxoni- 
enfi  publica  ;  cujus  &  editionem  brevi  futuram 
fperamus.     Summa  eft,  &  vicarios,  &  exautora- 
tos,  &  fanguine  proxime  conjunflos,  ftarionum- 
que  facerdotalium  principes,  pontifices  feu  fium- 
mos  fiacerdotes  nuncupari  frequenter  ;    id  quod 
etiam  in  Evangeliis  paffim  fatis  liquet.     An  vero 
ex  hifce  fuerit  rite  elicienda  ratio,  curnam  Annas 
ita  cum  Caipha  r.oniinc pontificis  conjundtus,  ei 
praeponatur,  viderint  cruditi.     Ni  pro  expOntifice 
aut  vicario  fumatur,  vix  fane  eft,  ut  ex  fententiis 
de  pontificis  nomine  notionibus  jam  ante  didtis 
communicato  aliatis,  locum  hic   habere  Annam 
quis  admittat.      At  neutro    modo   ita  Caiphae 
praeponendus  fuiflet,    utcunque   alias  dignitatis 
prac  caeteris  egregiae,  quod  fupra  monitum  eft. 
Et  fiegenis  dignitas  ejufmodi  erat,  ut  folenni  ritu 
proxime  fecundus   pontifici   dextrum   ejus  latus, 
quemadmodum  3H  TO  ^K"!,  feu  princepsfiami- 
liae  fiactrdotalis  (quae  puto  vice  fua  facris  ope- 
ram  daret)  finiftrum  in  functione  facra  dauderet ; 
quod  docemur  in  Mifna,  tit.  Joma,  cap.  III.  & 
IV.  alibique.     Nec  fane  temere  credendum  vide- 
tur  D.  Lucam,  qui  Tiberii  Augufti,  Pilati  procu- 
ratoris,  ac  tetrarcharum  nomine,  annum,  quo  de 
loquitur,  fignaflet,  ftatim  bina,  etiam  a.d  tempo- 
ra  Ebraica  denotanda,  pontificum  nomina  fubjun- 
gere  voluifle,  quorum  altcrum  aut  expontifex  aut 
vicarius  tantum  ;  cum  morero  certiflimum  majo- 
rum  fuifle  fciamus,  eorum  qui  rebus  ipfi  praeerant, 
non  vicariorum  aut  legatorum,  nedum  exautora- 
torum,  nominibus  annos  &  tempora  fignari.     In 
re  tam  haftenus  inaccefla  atque  obfcura  nimium 
haerere  me  fateor.      Sed  vero  dum  fententiam 
quintam,  quae  Baronii  &  de  Synedrio  magno  eft, 
intueor,  tametfi  a  viris  dodtis  fere  rejectam  video, 
hanc  nihilominus  penitius  introfpectam  utcunque 
non  ipfum,  quod  hic  verum  eft,  certe  verifimilioris 
fententiae  anfam  praebere,  non  jllibenter  exiftima- 
rim.     Scio  quidem  egregium  illum  virum  halluci- 
nationem  ibi  habere  exploratiffimam  de  numero 
illius  Synedrii,  quod  non  e  LXXII.  viris,  fed  LXXI. 
pcrpetuo  conftabat.      Nec  ex  Ebracorum  more 
confeflus  habebatur  juridicus,  inquo  numerus  non 
femper  impar.     Haud   minus   a   vero    difcedit, 
dum  Synedrii  illius  principem  femper  fiacerdotwn 
principem  dici  admittit.     Nec  eo  modo  Annam 
a  Caipha  diftinctum,   ut  verbis  citatis  vult  ille, 
concedere  poflum.     Sed  tamen  utrumque  ex  Sy- 
nediii  magni  dignitatum  ratione  ira  fimul  nomi- 
natum,  non  male  forfan  conjecerit,  quifquis  rem 
totam  cum  Ebraeorum  moribus  rite  perpendcrit. 
Exhibere  inter  tot  fententias  etiam  mihi  liceat> 
conjecturaru.    Earn  ut  explicem  firmemque,  prae- 
mittenda  funt  nonnulla,  quibus  fubnitatur.     Pri- 
mo,  ex  primaria  reipublicae  Ebraeorum  inftituti- 
one,     omnimodam     jurifdidtionem     ordinariani 
cum     imperio     conjundam     fuifle    in    regibus, 
principibus,  feu  judicibus,    atque  in    Synedriis, 
five  magno  illo  Hierofolymitano,  qui  confeflus 

erat 


H] 


7)^SUCGESSI0NE5 


14.2 


erat  LXXI.   virorum,    five    in  cactcns    XXIII. 
vlrorum,    quae  per   urbes    difpofita.  __  Id   fcih- 
cet  in  Ebraeorum  commentariis    pafiim   hquet. 
Secundo,    pontificem  feu  facerdotem  fiimmum, 
quatenus  tantum   facra   funftione   infigniebatur, 
cum  imperio   ex   primaria   illa  inftitutione  non 
praefuiffe  ;    adeo  ut  non  male  quis   dixerit  (ad 
exemplum  locutionis  ufurpari  folitae  de  epiicopis, 
quibus  territoria,    dioecefes  &   juri.fdiftio  eft,  & 
de  fuffraganeis,  quibus  etiam  eft  epifcopalis  dig- 
nitas  feu  ordinis   poteftas,  fed  caetera  defunt)  ad 
pontificem  ea  quae  funt  ordinis  plene   attinuiffe, 
quae  vero  jurifdiftionis  ad  principes  &  Synedria. 
Tertio,  five  exfra  ordinem  interdum  five  inno- 
vata,   ut  fub  templo  fecundo,  maxime  fub  Haf- 
monaeis,     reipublicae  adminiftratione,   ita  con- 
junftam  fuiffe    pontificis  ac  principis  dignitatem, 
ut  qui  pontificatum  gercret,    is  etiam  rebus  cum 
imperio  praeeflet.     Quarto,  Ebraeis  in  Romano- 
rum  poteftatem  tandcm  redadtis,  ac  dignitate  pon-~ 
tificia,  qua  facra  funftio  erat,  ita  pro  arbitrio  prae- 
fidum  atque  procuratorum  confcrri,  vt  oftenfum 
eft,  folita,  jurifdiftionem  Hierofolymis  omnimo- 
dam,  praeter  eam  quae  Ebraeis  permifla  eft,  prae- 
fidibus   ac  procuratoribus  illis  cefliffc.      Quinto, 
Ebraeis  runc  permiflam   effe  a  Romanis  jurifdic- 
tionem  quandam  utcunque  minutam,  qua  judicia 
aliquot  juxta  leges  patrias  exercercnr.     Sexto,  ex 
hac    permifllone    Synedrium  illud  magnum   ita 
etiam  in  temporibus    de  quibus  loquimur,  fcili- 
cet  Chrifto  Hierofolymis  agente,  locum  habuifle, 
nt  in  eo  de  rebus  gravioribus,  veluti  de  propheta 
(qua  de  re  reftiflime  Baronius,  ut  expreflim  do- 
cemur  ex  Mifna,  tit.  Sanhedrin,  cap.  I.)  agi  fo- 
leret.     Hinc  eft  quod  habetur  in  D.  Marc.  XIV. 

5  3 .  Et  adduxentnt  Jefum  ad  (prpos  iiv  d*%t- 
spIcl)  pontificem  ({cujummum  facerdotem)  &  con- 
venerunt  apud  eum  omnes  (il  d^npsii)  pontifi- 
ces  (feu  fummi  faardotes)  &  feniores,  &  fcribae, 
&c,  Omnes  autem  fitmmi  Jacerdotes  (feuponti- 
'fices,  feu  principes  facerdoturn  :  nam  ita  d^x}'-- 
ffiti  indifcriminatim  redditur)  y  ofav  too-wj&^iov 
(&  totum  Synedrium,  feu  omne  concilium)  quae- 
rebant  adverfus  Jefum  teftimonium,  ut  eum  morti 
traderent,  nec  inveniebant.  Idem  etiam  capite 
proximo  evangelifta,  Confilium,  inquit,  inibant 
fummi  facerdotes  cmn  fenioribus    &  fcribis,  & 

totum  Synedrium,  &  jefum  vinBum  duxenmt, 

6  tradiderunt  Tilato.  Qui  fingulariter  hic  & 
fignantius  pontifex  dicitur,  Caiphas  erat,  uti  di- 
ferte  habet  non  folum  D.  Matthaeus,  qui  totidem 
ferme  verbis  cap.  XXVI.  rcm  de  Synedrio  nar- 
rat,  fed  etiam  excmplaria  aliquot  D.  Marci  Grae- 
ca,  praeter  verfiones  tum  Syriacam  tum  Arabi- 
cam.  Divus  etiam  Joannes,  cap.  XI.  com.  47. 
Collegerunt  ergo  pontifices  &  pharifaei  o-wo&ptcv 
(Synedrium,  feu  conciiium)  &  dicebant,  G)uid  fa- 
cimus-  ?  quia  hic  homo  multa  figna  facit.  Res 
ipfa  infuper  $c  tota  adfionis  ratio  circa  fententi- 
am  in  Chriftum  latam  apud  evangeliftas  narrata  pro- 
bat  in  Synedrium  hoc  magnum  convcniffe  fum- 
mos  facerdotcs,  fcribas,  &  qui  aliis  nominibus 
ejufdem  pars  fuerint.  Quin  &  Ebraei  ipfi  hoc 
agnofcunt.  Nam  ubi  de  Synedrii  illius  tran- 
flationc  c  nnjn  row1?  liskat  hagazith,  id  eft, 
concla-vi  lapidco  (quod  ipfum  Ai3oirp<»7o»  fcu  la- 
pidibus  firatum,  ni  fallor,  D,  Joannes  nuncupat) 


in  jrun  chanoth,  fcu  tabernas,  loquuntur  illi,  ad- 
jiciunr,  pro  rc  nata  interdum  in  liskat  hagazitb 
feu  conclave  illud,  quod  templo  Hierofolymitano 
conjunftum  cft,  Synedrium  rediiffe,  t<1^V  O 
13  «'4VD1  W~i,  ut  in  caufa  Jefu,  &  fimilibus, 
quemadmodum  lcgitur  in  Glofla  Talmudica,  ad 
tit.  Sanhedrin,  cap.  IV.  fol.  38.  b.  Scptimo,  poft- 
quam  Romani  praefidcs  ac  procuratores  ita  pon- 
tiricatus  conferendi  potcftatcm  fuo  pro  libitu  to- 
ties  exercuhTent,  totum  genus  archieraticum  lo- 
cum  in  illis  Ebraicae  adminiftrationis  velut  re- 
liquiis,  quae  hadfcnus  genti  permittebantur,  adeo- 
que  in  Synedrii  illius  collcgis  locum  principcm, 
obtineie  folitum  efle,  ut  videre  eft  tum  in  jam 
adduftis  de  Synedrio  ipfo,  tum  aliis  quae  funt  e- 
jufmodi,  nec  infrequentia  in  Evangeliis  &  Aftis 
Apoftolorum.  Unde  faftum  eft  quod  in  Arabi- 
ca  capitis  quinti  D.  Matthaei  verfione,  ubi  men- 
tio  fit  Synedrii,  quod  ibi  pro  Synedrio  hoc  mag- 
no  tum  ab  intcrprete,  tum  a  viris  doftis  non  pau- 
cis  (quam  bene  non  hic  difputo)  fumitur  ;    pro 

eo  quod  eft  Synedrium,  fubftituitur  Aj^L^.]   A_*jJ 

fucerdotes  congregationis,  feu  concilii.  Atque  ita 
(fic  adnotat  Petrus  Kirftenius)  fimul  exprimitur  e 
quibus  concihum  tunc  temporis  inter  Judaeos 
confiiterit.  Scimus  quidem  fcribarum,  pharifae- 
orum,  feniontm,  fummis  facerdotibus  accedere  e- 
tiam  nomina,  quoties  fere  Synedrium  in  Novo 
Foedere  indicatur.  Sed  advertendum  eft  &  fum- 
mos  facerdotcs  principem  locum  femper  fere  ha- 
bere,  &  caerera  illa  nomina  non  alia  effc,  quam 
quae  &  ipfis  fummis  facerdotibus  competere  pof- 
fent,  &  eos,  qua  praeeflent,  interdum  etiam  com- 
plefterentur ;  ut  apud  D.  Matthaeum,  cap.  XXIII. 
2.  Oftavo,  Synedrio  illi  magno  binos  perpe- 
tuo  praefuiffe,  quorum  alter  (qui  praefes  prima- 
rius)  iottfJ  nafi  feu  princeps  Synedrii,  alter  2x 
fmpater  Synedrii,  qui  principi  fecundarius  •,  qua 
de  re  Talmudici  pafllm,  maxime  in  tit.  Sanhe- 
drin,  cap.  IV.  quibus  adde  Maimonidem,  halach. 
Sanhedrin,  cap.  I.  Et  de  hifce  univcrfis  nos 
fufius,  Deo  volente,  in  libris  de  Synedrio  feu 
confeflh  illo  magno.  Hifce  ita  praelibatis,  ani- 
madvertendum  eft,  nomina  illa  tb?  d^teesTs^ 
fummos  facerdotes  feu  pontifices,  qua  munus  a- 
liquod  in  decurtata  illius  aevi  reipublicae  Ebrai- 
cae  formula  denotant,  aut  funftionem  facram  in- 
dicafle,  aut  praefefturam  feu  dignitatem  civilem, 
qua  ipfi  pontifices  prae  caeteris  eminebant.  Ubi  de 
funftione  facra  dignitati  propria  fimul  cum  pon- 
tifice  verba  fiunt,  ibi  ipfum  qui  fingularem  dig- 
nitatem,  id  eft,  pontificatum  ab  Aharone  cum 
funftione  facra  derivatum,  obtineret,  etiam  in 
aevo  quo  de  loquimur  denotari  palam  eft ;  ut  in 
epiftola  ad  Ebraeos,  atque  in  commentariis  ma- 
giftrorum  qui  illud  ad  aevum  fpeftant,  fatis  cre- 
bro.  At  vero  ubi  non  omnino  de  funftione  fa- 
cra,  fed  de  civili  prorfus  rerum  adminiftratione 
pontificum,  id  eft,  quatenus  cum  imperio  a  Ro- 
manis  temperato  praefucre,  agitur,  quemadmo- 
dum  paflim  tum  in  Evangeliis  tum  in  Apoftolo- 
rum  Aftis,  certe  veri  fatis  eft  fimile  ibi  illo  no- 
mine  defignari  pontifices,  non  qua  in  facram  dig- 
nitatem  evcfti  fint,  fed  qua  adminiftratione  ci- 
vili  praeeflcnr.  Qualc  profefto  notionis  nomi- 
nis  difcrimen  habctur  in   fynodis  aliquot  vctuf- 

tis 


143  I'1  ?onttficatum   E  B  R  AE  0  R  U  M.  144 


tis,  ubi  comitum  mcntio.  Dignitas  comitiva  pla- 
nc  palatina  crat.  Et  quemadmodum  qua  palati- 
na  erat,  ad  fynodos  non  fpcctabat,  ita  qua  in 
fynodis  vicariam  Augufli  potcltatcm  gcrerent 
comites,  nomen  illud  cum  palatio  fcu  primaria 
ejufdem  notione  commune  nihil  habuit.  At  ve- 
ro  in  fynodi  Chalccdonenfis  aclione  prima,  oc- 
currit,  Aoc  -ra;  yJvMlv,  date  comites,  <Sc,  etcniASw 
0]  zou/os  ingrefii  funt  comites.  Ubi  comitum 
(utcunque  vocabuli  gcneratim  ufurpati)  notio  eam 
dignitatcm  fingularem,  cujus  ratione  vice  impe- 
ratoris  in  fynodo  pracerant,  qui  comites  erant, 
non  omnino  eam  qua  erant  palatini  aut  vulgi 
fenfu  acciperentur,  indicat.  Adeo  ut  hoc  velim, 
non  magis  pontifices  qua  pontifices  &  in  facrae 
functionis  dignitatcm  evehercntur  intelligi,  ubi 
memorantur  in  locis  jam  dc  civili  adminiftrati- 
one  aliifquc  hujufinodi  addu&is,  quam  comites  in 
fynodo  illa,  qua  fingularis  erat  ea  iive  in  confifto- 
rio  five  alibi  in  palatio  dignitas.  Hinc,  fi  con- 
jecturae  vcnia  dctur,  exiftimarim  Annam  &  Cai- 
pham  fontifices  fimul  a  D.  Luca  dklos,  non  qua 
facrae  functionis  dignitas  illo  nomine  denotatur, 
fed  qua  civilis  eorum  adminiftratio,  uti  &  caete- 
rorum  quibufcum  conjunguntur,  ad  ipfum  annum 
de  quo  vcrba  ibi  fiunt  indicandum,  dcnotaretur  ; 
fcilicet  Annam  tunc  fuifle  Synedrii  (ut  etiam  & 
ipfevult  illuftriffimus  cardinalis)  principem,  Cai- 
pham  vcro  ejufdem  patrcm.  Fingatur  binas  ejuf- 
modi  fuifie  comitum  in  lynodo  quam  diximus, 
aliave  qualicunque  (nam  &  in  Ephefina  comi- 
tum  mentio  obvia)  praefefturas.  Si  quis  annum 
in  fynodi  aclis  Caefariani  impcrii  notafiet,  at- 
que  adjeciflet,  verbi  gratia,  Im  c&  r£v  kojjmtuv 
z~Eioi)va.iu  X)  Atovuaiv,  fub .  comitibus  Irenaeo  & 
'Dionyfio,  certe  nemo  hic  comites  nominatos  qua 
comites,  ex  vulgari  &  originaria  vocis  notione 
exiftimaflet,  fed  ex  praefecturis  ipfis  quas  miflent 
fortiti  ipfi  j  ut,  pro  more  aevi,  alii  comitum  no- 
mine  eminentes.  Atque  hoc  fane  admiflb,  dif- 
ficile  non  eft  dijudicare,  curnam  in  Evangeliis  ita 
mutuas  invicem  tradant  in  actione  adverfus  Chrif- 
tum  operas  Annas  &  Caiphas,  uterque  etiamjxm- 
tificum  nomine  ;  nimirum  eo  nomine  quo  ra- 
tione  dignitatis  ac  generis  archieratici  (ut  tunc 
tempora  fuere)  Synedrio,  in  quo  actio  illa  infti- 
tuta  eft,  modo  indicato,  praefuere.  Idem  dici 
non  incommode  poteft  de  Anna  pontifice  &  Cai- 
pha  cum  caeteris  Synedrii  adfeflbribus  in  quarto 
Actorum  memoratis.  Ita  demum  cur  Caiphas, 
quem  facram  digniratem  ipfam  velut  Aharonis 
lucceflbrem  geffifie  intervallo  illo  ex  Jofepho  do- 
cemur,  Annae  poftponatur,  ratio  non  inepta  red- 
di  poteft.  Etenim  principi  Synedrii  pater  Sy- 
nedrii  erat  femper  fecundarius.  Sed  vero  nec 
principis  nec  patris  Synedrii  munus  femper  per- 
petuum  erat,  fed  ab  alio  ad  alium  pro  re  nata 
tranilatum.  Quod  ex  titulo  Talmudico  Hora- 
jioth,  cap.  III.  aliifque  magiftrorum  commentariis 
elicitur.  Et  forfan  runc  temporis  annuum  erat, 
ne  imperii  ejufmodi  prorogatio  caetetis  generis 
archieratici  fraudi  foret.  Atque  illinc  forfan  al- 
tera  illa  quaeftio  de  Caiphae  pontificatu  fuo  an- 
no  apud  D.Joannem  defignato  folvenda.  Nam 
ut  pontificum  nomen  plurale  in  facra  rerum  ci- 
vilium  adminiftrationis  enarratione  judices  ac  ju- 
dicum  praefides  (iuxta  ea  quae  jam  di&a  funf) 
Vol.  II. 


fignificabat,  ita  fingulare  pontificis  nomen  cum 
anni  cjufmodi  denotatione  ufurpatum,  ipfum  Sy- 
nedrii  principem  fignificafle  quis  exiftimarit.  A- 
deo  ut  anno  Tibcrii  XV.  fcu  in  loco  illo  D.  Lu- 
cae,  Annas  cflet  princeps  Synedrii,  Caiphas  pa- 
ter  ;  anno  vcro  paffionis  Annas  patcr,  Caiphas 
princeps  ;  poftmcdum  vero  Annas,  inter  fuosut- 
pote  eminentiffimus,  itidem  princeps,  &  Caiphas 
pater,  ut  in  Actorum  quarto.  Certe  etiam  Ana- 
nias  pontifex  in  Actis  Apoftolorum,  cap.  XXIII.  5. 
ubi  Synedrio  praeeft,  a^oiv  "5  XaS  princeps  po- 
puli  (qui  forte  ipfe  Synedrii  tv\!J2  feu  princeps  eft) 
agnofcitur.  Alia  funt  ejufmodi  in  N.  Foedere, 
ex  ejufmodi  ratione  forte  intelligenda.  Nequc 
objiciat  quis,  ita  fieri,  ut  ipfe  facerdos  fummusqui 
in  facrae  functionis  dignitatem  evectus  eflet,  prin. 
cipi  Synedrii,  dum  pater  eflet  ipfe,  poftponere- 
tur,  adeoque  co  minor  in  illa  reipublicae  for- 
mula  exifteret.  Id  quidem  adco  verum  erat  in 
civili  rerum  de  qua  loquimur  adminiftratione,  ut 
Synedriorum  ipforum,  non  folum  magni,  fed  e- 
tiam  minorum,  jurifdictioni  fubeflet  pontifex  ipfe, 
qui  facrae  mnctionis  dignitatem  gerebat,  quod 
cx  tit.  Sanhedrin,  cap.  II.  &  paffim  in  Ebraeo- 
rum  liquct  commentariis.  Unde  quomodo  ipfi 
principi  Synedrii,  qua  locum  in  Synedrio  tene- 
ret,  fecundarius  efTet,  minus  eft  mirandum.  E- 
'  tiam  advertendum  eft,  moneri  infuper  a  doctiffi- 
mis  Rabbinis,  paria  nominum,  per  quorum  ma- 
nus  in  feculis  anterioribus  lex  eorum  oralis  tradita 
eft,  ita  efle  in  folenni  eorundem  tecenfione  intel- 
ligenda,  ut  alterum  Synedrii  principem,  alteruni 
patrem  Synedrii  denotet.  Vide  Sepher  Juchajin, 
fol.  159.  a.  Adeo  ut  hofce  fignantius  conjunc- 
tos  prae  caeteris  efle,  fimulque  in  rebus  graviori- 
bus  nominatos,  novum  non  fit  autumare.  Et 
frequentiffima  eft  apud  Tahnudicos  mentio  Ezrae, 
atque  aliorum  ejufmodi,  Un  ]T3i  &  Synedrii  fui, 
ubi  de  rebus  decernendis  agitur  ;  perinde  ac  ft 
tunc  pro  Synedrii  principibus  ex  more  efient 
fempcr  accipiendi.  Sed  horum  pleraque  in  li- 
bris,  quos  diximus,  de  Synedrio  illo  feu  confeflil 
magno  luculentius  exequimur.  Conjefturae  au- 
rem  veniam  fperamus,  ejufce,  fi  viris  docTis  dif- 
plicuerit,  non  adeo  pertinaces.  Ad  Nicephorum 
patriarcham  redimus.  Theophilo,  apud  eum,  Jo- 
nathae  fratri,  adjiciendum  eft  ex  codice  MS.  ov 
i'7rz<umv  'Ayzi-jrm/.c,  quem  deftituit  Agrippas.  Prae  • 
termiflb  in  Graeco  codice  Matthia,  qui  numerum 
in  Jofephi  laterculo  decimum  fextum  obtinet, 
poniturjonathan  ejus  frater  Simoniproximus,  at-> 
que  iterum  pontifex,  quem  dignitatem  recufafle 
diferte  memorat  Jofephus.  Ratio,  puto,  Nice- 
phoro  erat,  quia  eum  pontificem  poftmodum 
diclum  ajofepho  (ut  jam  animadvertimus)  com- 
pererat,  cum  plane  expontifex  tunc  tantum  ef- 
fet.  Quod  fequitur  Graecis  depravatum  nimis  & 
mancum  eft,  atque  ex  MS.  ita  reftituendum, 
'I&j*a'Sji5,  'Ai^tov<£t@,,  0  £  (lege  'AiAiscai©-  £,  &c.) 
IoeoTj-zz-tD-©',  'AvaviaA  ov  SiaiMOv  YLcSpdl©-'  tis  'Ycojj.nv 
\mvTTcfJj\lv.      'ICfta/iA©',    'iwomr-ur©^  vttv  Nww©* 

^Jila.<ra.^t  c,  Jonathas,  Ailionaeus,  &  Jofipkus. 
Ananias,  quem  vinclum  Romam  mifit  6)uadra- 
tus.  Ifmaelus,  Jofephus  a  Nerone  confiitutus. 
Codex  editus  tantum  pro  hifcc  habet,  'iwdSm 
AfAiorssjf,  0   /j  °\cao-rnvj@,,  vtto  Ns^ajj^  ^■rofdl- 

fteic,  Jonathas  Atlioneon,  qiti  &   Jofephus  a 
Y  Nerone 


*4$ 


DtfSuCCESSlGNE 


145 


Nror.e  confiitutus,  At  Latini  codices  hic  ma- 
nufcripto  Graeco  fcrc  concordcs.  Ananum  vcro 
Anani  fcu  Annae  filium  Ananiam  appellat,  & 
eum  facit  de  quo  Adt.  Apoft.  XXIII.  2.  Pofte- 
rioris  autem  hujus  intcrvalli  pontifices  aliquot  ali- 
ter  Rabbinis  memorantur.  Abraham  Zacuthius, 
in  Sepher  Juchafin,   fol.   25.8.    sjptf  \2  'jyvVs 

Sd  f~wp  oVhj  E3P&&  OrM®  nxan  Hxojni 
.— ps,  j  an  rao  p  HNyoiin  Dmp  i-fs  ono  nnx, 

AEHoini  filius  Hachaph,  &  Chanameel  AE- 
gypthis,  utftOjtie  pontifices  fiuere,  &  vacca  rufa 
fec.  riiiit,  ante  Ifimaelem  filium  Thabi ;  ut  ha- 
betm  capite  III.  de  Vacca  rufa.  Ita  fane  in 
Mifi/a  ejujfdem  tituli.  De  Ifmaele  filio  Phabej, 
qiii  numcrum  in  Jofephi  laterculo  fuperiore  oc- 
cupaf  yigpjlmum,  vcrba  ficri  non  dubjto,  &  AE- 
lioini  ipfum  cfle  AEIionaeum,  de  cujuspatris  no- 
fruhe  lcclriones  (ut  oftenfum  eft  numero  ejufdem 
laterculi  XVII.)  variant.  Scd  de  Chanameele  a- 
pud  jofcphuni  ac  fcriptorcs  Chriftianos  nihil 
compcitum.  AUbi  etiam  Zacuthius  eum  mcmp- 
rat,  &  Ifmaelem  filium  Phabei  praeceffifle.  Vide 
cum  fol.  56.  b.  «5c  63.  b.  Quod  vero  aiunt  If- 
maclcrn  hunc  deccnnio  dignitatcm  tenuifle,  id 
nimium  Fl.  Jofepho  adveriatur.  Sed  Gorionidi 
unicus  ci  pootificatus  annus  tantum  tribuitur.  U- 
trum  Ifmaclus  hic  idem  fuerir,  qui  a  Valerio  Gra- 
to,  imperante  Tiberio,  dignitate  eft  donatus,  non 
fatjs  liquct.  Certe  tcmporis  intcrvallum  vix  com- 
mode  patitur,  ut  non  fint  diverfi.  Sed  animad- 
vertepdum  eft,  neutiquam  Ifmaelis  F.  Phabi  no- 
men  in  defignandis  qui  praeceflerint  futilitcr  ufur- 
pari.  Idcm  eft  ac  fi  dixiflpt,  ponfifices  fuifle  Cha- 
namcplem  &  AElionaeurn  tempore  quo  pontifi- 
catus  &  facerdotii  dignitas  fplendorem  fuum  hac- 
tenus  retineret.  Nam  de  Ifmaele  hoc  diferte 
Mifiaa,  tit.  Sota,  cap.  IX.  |3  Snow1  U1  noii>Q 

mjran  vi  Htai  n^s,  Ex  quo  mortuus  eft  If- 

■maelys  filius  'Phabi,  ccffavit  fiplendor  facerdotii. 
Ac  f\  qui  fequcrentur,  fine  fplehdore  dignitati  tan- 
tac  debito,  pontificatum  geiiifient.  Vaccae  rufae 
autem  facrificium  (de  quo  lex  'habetur  Numer. 
XIX.  2.)  nonics  tantum  praeftitum,  aiunt  in 
Mifna  jam  didta ;  fub  Mofe  femel,  atque  itidem 
fiib  Ezra,  fub  Sjmegne  Jufto  bis,  fub  Joanne 
[Hyrcano]  toties^  ac  demum  fingulis  vaccis  fe- 
cifle  fingulos  illqs  trcs  ex  Abraha  Zacuthio  jam 
mcmoratos.  Sub  ipfq  autem  cxcidip  Ifmaelem 
F.  Elilha,  qucm6c  qhum  aiuqt  fuiflp  ynnniwyq 
noVo,  ex  decem  iis  qui  tunc  ob  perduellionem 
morte  pkxi  funt,  Vrtf  \TO  feu  pontificem  etiam 
faciunt.  Videfis  Sephsr  Juchafin,  fol.  25.  a.  Sc 
31.  a.  &  6  3 .  b.  Fprte  inolcvcrat^  ut  ipfi  Ebraei 
clam  poutificem  conftituerent  alium  praeter  ipfurp 
qui  five  a  praefidibus  Rpmanis  five  a  regibus  pa- 
lam  fadtus.  Qua  de  re  etiam  antea  mpnitum  eft. 
Atque  inde  forfan,  aqt  ex  vicaria  ppntificis  ope- 
ra  pracftita,  interpretandum  eft  illud  quod  toties 
occurrit  in  Gemara  Hierpfolymitana  ;  Simeoni  F. 
Camithi  fuifle  fratres  fex,  qui  univerfi  lummi  pon- 
tifices.  Verba  funt  ad !  tit.  Horajioth,  cap.  III.  fol. 

47-  coi.  4.  h^xh  xyy  n^nop,  p  \\ymi  pi» 
rvy\n  ninji  nrran  Dy'am3on  av  -ry  ^Von  m 
!?toi  vns  m\rv  dj3ji  wqi  nja^raopn  hm 
pVnj  aunD  vn  m  fais  ntn  avn  mi»  vnan 
n1?™  njmDa  iwq^  iVu  rvnaph  nV  vn  &n  nya^ 


Narratur  de  Simeone  filio  Camithi,   qui  pridie 
diei  expiationum,  fub  crepufiulo,   exibat  ambu- 
lattim  cum  rege  (Archelao  tetrarcha)  quod  defiue- 
bant  ei  ftillae  fputi  inveftimenta  ejus,  atque  eum 
inquinabant ;  unde  ingrejfus  eft  firater  ejus  Je- 
huda,  qui  vicariam  ci  praeftaret  operam.    Eodem 
fic  die  vifi  fimt  bim  ejus  filii  fimul  pontifices. 
Etenim  feptem  fiuere  Camitho  filii,  quorum  umf- 
quifque  pontificatu  funcJus  eft.     Id  ipfum  habe- 
tur  in  Gemara  eadem,  ad  tit.  Joma,  cap.  I.  fol. 
38.   col.  4.  &  ad  tit.  Alegilfa,  cap.  I.  fo].   7Z, 
col.  r.    Atque  etiam  in  Talmudc  Babylonio,  ad 
tit.  Joma,  cap.  I.  fol.  47.  nifi  qupd,  prp  Sitne- 
one,  lfmaelB,en  Camithi  ibi  in  cditis  aliqupt  ex- 
emplaribus  perpcram  lcgatur.     Vidcs  hic  pontifi- 
ccm  yicarium,   feu  unicam  in  vicem  iufteaum, 
po.ntificem  praecifc  dici.     Utrum  caeteri  Camithi 
filii  eam  ob  caufam,  an  quia  a  populo  clam  fur- 
rogati  fint,  dignitate  funfti  dicantur,  aut  in  ferie, 
quam  fupra  ob  oculos  ex  Jofepho  pofuimus,  fub 
aliis  nominibus  dcpravatis,  quaerendi  fuerint,  de- 
cernere  nequeo.     Certe  obfervandum  eft  etiam 
numerum  pontificum  fecundi  templi  multum  in 
Talmudc  utroque,  ab  eo,  qui  injofephohabctur, 
difcrepare.     Nam  apud  hunc  Jib.  XX.  cap.  VIIl! 
eompertus  eft,  ad  ipfum  teinpli  fecundi  excidiurri 
ab  inftauratione,  numerus  quinquaginta  duorum. 
At  vero  in  utraque  Gcmara,   ad  titulum  Joma, 
cap.  I.  alii  odoginta  ftante  templo  fccundo  digni- 
tate  fuiflc  fundtos  aiunt,  alii  plures,  ctiam  ufque 
ad  odtpginta  quinque.     Et  ad  hanc  rem  inprimis 
advertendum  eft  quod  irj  primo  contra  Apionem 
habet  Jofephus,  cO,  igm^  ™.\  «/*«  &d  «*Va**/» 
m  iraiv  mof&sit  7mihs  m  wa7ep?  i'^y  av  <r£ic  dva.- 
ye&?ai~,  Toytifices  apud  n,os  a  duobus  millibus 
annorum  no.mme  defignati,  filti  ex  patribus,  ha- 
benturinlatercifiis.'   Quod  de  annorum  numero 
fcribit,  intelligerp  nequeo,     Nam  etiam,  ex  fuL 
ipfius  alibi  cakulo,   trecentis  annis  aut  circiter 
minus  eft  intervallum  ab  Aharone  ad  ejufce  fecur 
lum.    At  vero,  ut  annorum  numerum  praetermit- 
tamus,  fucceffio  hic.  memorata  ad  pontifices  five 
a  Syrorum  regibus  fivc  a  Romanis  aut  ex  eorum 
autoritate,  abfque  fanguinis  proximitate,  crcatos 
attinere,  puto,   nequit.    Nonne  igitur  laterculos 
mnuit  eorum,  quiveri  haeredes  habiti,  turbidisin 
rebus  cpntra  dpminantium  libidinem   non  erant 
palam  agnofeepdi  ?   Commentum  adjicimus  hic 
ex  Thofiptha,  ad  tit.  Joma,  cap.  I.  fol.  9.  a.  de 
numero  pontificum  tam  primi  quam  fecundi  tenv 
pli,  quod  faneobfervatuinreadeoinaccefla  indig- 
num  omnino  non  eft.  Ad  locum  fuperius  allatum 
ex  Gemara  utraque  de  numero  oftodecim  ponti- 
ficum  templi  primi,  uotatqr  in  Thofiphtha   non 
odtodecim  fed  odto  tantum  a  nonnullis  ibi  potius 
intelligi,   idque  cx  I.  Paral.  VI.  10.  elicieridum, 
ubi  legitur,  Azatiah,  quifiacerdas  ii%  templo  quad, 
exttuxit  Salowon,  &  dein  recenfentur  Amariah, 
Achitob,  Zadoc,Sballum,  Chelhia,  Az,ariab,Sar-a-. 
iah,  &nJehj>fiedecincaptivitateBab.ylonica  afparta- 
tus.     Adeo  ut  cxtrcmo,  cui  defuit  templum,  prae, 
termiffb,  odo  rclinquantur,  qui  tempio  primodig, 
nitate  fungerentur.     Sed  interca  tam  ex  fide  cx- 
emplarium  utriufquc  Talmudis,   qiiam  cx   auto-= 
ritate  vetufti   libri  Siphri  didti,    legi  quidem   ibi 
od\odecim ;   quod  tamen  juxta  fcntentiam  illam 
ita  interprctandum,  ut  ex  illis  oaodecim  novcm 

cflent 


147  In  Pontificatum    E  B  R  JE  0  R  U  M.  148 


cflent  fegencs  icu  pontificcs  vicarii,  rcliqui  pon- 
tifiees  ipfi  feu  primarii.  Quin  &  in  fecundo  tcm- 
plo  eadcm  rationc  fuiflc  circa  DC  pontifices,  fci- 
licet  CCC  qui  primaiii,  totidemquc  vicarios. 
Ccrte  pontificcs  in  ipfa  Gcmara  ibidem  tcmpli 
fecundi  funt  numcro  rotundo  treccnti  ;  quorum 
(ut  nonnullis  ibi  placet)  i.njiy  W\r\  X1?  inxi  -inxVD, 
mdlus  annum  fuum  fuperavit,  id  eft,  ultra  annum 
eorum  ncmini  prorogata  eft  dignitas.  Quod  fane 
tum  hiftcriis  Chriftianorum,  tum  jofepho,  aliifquc 
etiam  cx  ipfis  Talmudicis  nimium  adverfatur. 
Alia  etiam  affertur  in  Thofiphtha  fupputatio  pon- 
tificum  odTodccim,  quae  non  a  templi  primi  ini- 
tiis,  fed  ab  ipfo  pontificatu  Eleazaridis  iterum  do- 
nato,  feu  a  iacra  illa  in  Numeris,  cap.  XXV.  1 3 . 
ejulaem  confirmatione,  incipit.  Adeo  ut  inter 
Phineefum,  cui  facra  illa  facta  cft  confirmatio, 
atquc  Saraiam,  qui  abdudTus  caefufque  eft,  per- 
petua  Elcazaridarum  octodecim  feries,  juxta  cita- 
tum  Paralipomcnon  locum,  practcrmiffis  omni- 
no  Ithamaridis  (veluti  quorum  ratio  iri  Talmu- 
dica  illa  numeratione  nulla  eft)  ex  illa  fententia 
habeatur.  Sed  vero  proximos  illos  Phincefi  ne- 
potes  in  vetuftis  Ebracorum  commcntariis  (J[  Jo- 
fcphum  excipias)  alibi  pontincibus  accehferi  non 
memini  compcrtum. 


C  A  P.    XIII. 

De  eo  qtiod  apud  veteres,  de  perpetua 
regni  cS9  pontificatus  apud  Rbraeos 
conjuncdione}    occumt. 

PRaetermittendus  hic  non  eft  veterum  aliquot 
error  ille  manifeftus,  Ebracos  fibi  femper 
eofdem  reges  habuifle  &  pontifices.  Ita  Trogus 
in  Juftini  Epitoma,  lib.  XXXVI.  Toft  Mofen, 
inquit,  filius  ejus  Aruas  (feu,  ut  codices  aliquot 
MSS.  Arruans,  pro  Aarone  proculdubio,  ut  fieri 
in  hujufmodi  nominibus  amat,  fubftitutus  &  cog- 
natione  falfa  Mofi  conjuncms)  facerdos  facris 
AEgyptiis,  mox  rex  creatur  :  femperque  exinde 
hic  mos  apud  Judaeos  fuit,  ut  eofdem  reges  & 
facerdotes  haberent  •,  qtiorum  juftitia  retigione 
permixta,  incredibile  quantum  coaluere.  Diodo- 
rus  item  lib.  XL.  apud  Photium  de  Mofe  vcrba 
faciens,  Kaj  tw  nQv  vitrft&r,  inquit,  (c  tc«V  IjSajy 
tyj?vzr.Y.v  tb7oi?  {ieziutn)  \rnlpir$im  o\o  kj  ftzaiXla, 
peV  ^rM-PZZTi  t£v  IvScLljiv,  tmi'  Si  tS  TrA^BaS  tirga- 
<&.<jici.v  (JijbffSot  Stct  7TZ.VTCC,  tco  Soy.Svn  Ta?  Itvtnv 
<P^pn.!T€i  Xj  ctPifn  itQpt^m.  TttT&r  7T QficctyiSiWiCXiV 
A:;^=ps2,  xj  vOjjjX^ctv  d.'JToti  ccyys?\.ov  yivtcrQcu.  tccv 
5  &ev  irepsn.yfja.1cov,  Legtim  atque  morum  ctifio- 
dia?n  fiacerdotibus  permifit.  Utide  eveniebat,  re- 
gem  quidem  apud  Judaeos  non  fuijfe,  fdpopulo 
femper  praefuiffe  aliquem  ex  facerdotibus  qui  in- 
teliigentia  ac  virtute  praecellcret.  Hunc  appel- 
lant  fummum  facerdotem  (feu  pontificem)  eum- 
que  exiftimant  ipfis  ejfe  mandatonm  Dei  nun- 
cium.  Error  quidem  ipfe  ciaflus  ;  fed  qualem 
non  mirum  eft  imbibiflc  hos  fub  Augufti  aevum 
fcriptores.  Etenim  Hiftoriam  Sacram  plane  ig- 
norantes,  vcterem  Ebraeorum  poiitiam,  ex  ea 
quae  tunc  noviffima  fuerat,  nempc  tum  Hafmo- 


naeorum  rcgno,tumarchicratici  generis  fubRo- 
manis  praefeftura,  acftimabant.     Nequc  fane  antc 
Hafmonaeorum  res,   Ebraeorum  nomcn  ac  poli- 
tiam  apud  Graccos  aut  Latinos  adeo  claruifle  com- 
perimus.     Tunc  vero  ex  legationibus,  foederibus, 
rebufque  bcllicis,  utrifquc  haud  parum  Ebraeiin- 
notuerc  :     quod  ex  Maccabaicis  &  Jofcpho  fatis 
liquet.     Etiam  &  confcriptum  eft  volumcn  tunc 
utrifque  lcgendum,  cui  titulus,  B:= Xlov  r,yjig£v  «.-- 
%tt&:avv/is  lcadwi  t«  'TpvJ.vj,  Liber  Chronicorum 
pontificatus  Joannis  Hyrcani,   ut   vidcre  eft  I. 
Maccab.  XVI.   24.  qui  Vulgata  verfione  dicitur 
Liber  dierum  facerdotii  ejus.     Eriam  &  Gracce 
cxtitifle  opus  illud  Lugduni,  in  bibliotheca,  quac 
fuerat  SancTis  Pagnini,  fub  annum  Chrifti  MDLX. 
teftatur  Antonius  Poflevinus  in  Apparatu  Sacro  ; 
fed  incendio,  anno  proximo,   ipfam  conflagrafle 
bibliothecam.     Cum  igitur  cerncbant  illius  aevi 
fcriptores,    eofdem  fuifle  Ebraeis  per  ccntum  am- 
plius  annos  (nam  totidem  praefuere  Hafmonaci) 
pontifices  &  regcs  fcu  prineipes ;  quin  &  pontifi- 
cibus,    pro    dominantium    libidine    poftmodum 
fuffecTis,  tantam  prae  aliis  in  adminiftratione  civili 
poteftatem  permiflam  fuifle,  aliquam  itidem  gen- 
tis  fuae  praefecTuram,  TT^pq-ctcriciv  praefdatum  feu 
principatum  qucndam,  eos  (quemadmodum  ferme 
in  Anglia  olim  hodieque  in  Germania  Ebraeorum 
epifcopus  feu  prcsbyter  fummus)  fempcr  obtinuifle, 
quodetiamtum  exjofepho,  tum  ex  hiftoria  evan- 
gelica,  atque  e  fupra  dictis,  cuivis  facile  eiicitur ; 
inde  hallucinati  exiftimarunt  pariter  anterioribus  in 
feculis,  atque  ab  ipfis  reipublicae  facrae  primordiis, 
regnum  femper  atque  pontificatum  apud  illos  con- 
juncTum  fuifle.     Hifce  igitur  in  rebus  doctior  Ta- 
citus,  quippe  qui  &  Fl.  Jofepho  coaevus  &  fcrip- 
torum  ejus  forfan  leclor  erat,  honorem  pontifica- 
tus  regno  aflumptum  efle,  non  pcrpetuo  conjun- 
clum,   ipfum  Hafmonaeorum  principatum  palam 
indicans,   memorat.     Rex,    inquit,    t^Antwchus 
demere  fuperftitionem  ( Judaeorum  )    &  mores 
Graeconm  dare  adnixus,  quo  mintts  teterrimam 
gentem  in  melius  mutaret,  'Tarthomm  bello  pro- 
hibitus  eft.  Nam  ea  tempeftate  Arfices  defciverat. 
Tum  Judaei^    Macedonibus  invalidis,    Tarthis 
nondum  adultis  (&  Romani  proctd  aberant)  fibi 
ipfi  reges  impofuere,  qui  mobilitate  vulgi  expuljT, 
refumpta  per  arma  aominatione,  fngas  civium, 
urbium  everftones,  fratrum,  conjugum,  pa.rentv.rn 
neces,  aliaque  foliia  regibus  aufi,  fiuperfiitionem 
fovebant  :    qtiia   honor  facerdotii  firmamentum 
potentiae  ajfumebatur.      Sic  ille  in  Hiftoriarum 
quinto.     Sed  &  fcriptores  Chriftiani  veteres  au- 
dacler  a  reditu  ex  captivitate  Babylonica  ad  fecu- 
lum  quo  natus  eft  Chriftus,  genti  tradidere  Ebrae- 
orum  praefuifle,   qui  tam  regum  feu  piincipum 
quam  pontificum  fimul  nomine  uagerentur ;  adeo 
ut  in  eo  intervallo  rcgnum  &  pontincatum  con- 
jungi  velint.     Seculum  autem  illud  ab  Alexandn 
Jannaei  alii,  atii  a  filii  ejus  Hyrcani  exceflu  &  He- 
rodis  magni  tempcre  aufpicantur,  ita  in  eo  finiri 
volentes  Danielis  prophetae  hebdomadas,    atque 
tunc  excifum  efle  Un£tum,  feu  veterem  unctorum 
tum  rcgum  tum  pontificum  progenicm,  ipiamquc 
legitimam  ad  vcterem  ritum  unctioncm  terminum 
accepifte.     Qui  Hcrodis  tempori    atque  Hyrcani 
exceflui  haec  tribuunt,    ut  pleriquc,   ob  ejus,  ut- 
pote  alienLenae  feu  profelyti,  regnurn  atque  Ana- 

neli 


4P 


Ite    S  u  c  c 


E    S   S    I    O    N    E,    &C. 


neli  eorumque  qui  fequuntur  venalem  pontifka- 
tum  id  faciunt.  Qui  Akxandrum  Jannaeumpo- 
ftremum  hic  fecerc,  id  voluere,  eo  quod  illi-.de- 
mortuo  fucceflit  Salina  feu  Alexandra  uxor,  pro 
cujus  arbitrio  pontifkatus,  ut  ante  docctur,  Hyr- 
cano  filio  donabatur.  Ita  enim  kgitimam  fuccef- 
fionem  finem  aiunt  fortitam  efle.  De  hac  rc  videfis 
Eufcbii  Chronicon,  numero  MDCCCCLXXXIII. 
eundem  lib.  VIII.  Demonftrationis  Evangelicae, 
&  Ecckfiaftkae  Hiftoriae,  lib.  I.  cap.  X.  Cedre- 
num,  Chronicon  Alexandrinum,  Exccrpta  Eufe- 
bii,  Africani,  aiiorum  Graecobarbara,  pag.  65. 
praetcr  recentiorcs  qui  annales  confarcinant,  & 
Epiphanium  in  Haerefi  XXIX.  quac  eft  Nazarae- 
oruin ;  ubi  omnimoda  annorum  accuratione  neg- 


&  Judatis  ut  rex  praefuit.  De  Ariftobuio  Hyr- 
cani  fratre,  cujusctiam  poftea  mcminit,  loquitur. 
Sed  ncque  Ariftobulum  fcu  Hafmonacos  ftirpi  Da- 
vidicae  pcr  conjugia  conjunclos  fuiflc,  probari  potcft. 
Ex  Levitica  quidem  tribu,  genere  facerdotali,  at- 
que  ex  vice  Joaribi  oriundos  fatis  fcimus  ex  pri- 
mo  Maccabaeorum.  Neque  fatis  probari  poteft 
illud  de  conjuncTo  regno  ac  pontificatu  poft  rc- 
ditum  e  captivitate,  ad  Hafmonaeorum  exitum. 
Vcrum  quidem  cft,  non  abfurde  eum  facere  qui 
ex  Jaddi  pontifkis  hiftoria  apud  jofephum,  &  A- 
brahamBen  David  in  Cabala  conjiccret,  fummam 
rerum  penes  eum  fuifle,  cum  Alexander  Macedo 
Hkrofolyma  advenkbat.  Et  partcs  regias  ei  ma- 
nifefto  fatis   attribuit  Jofcphus.     Ad  cum  fcribit 


le&a,  &  legitimae  fucceflionis  in  Alexandro  Jan-     Akxandcr,  ut  forum  rerum  vcnafium    exercitu 

naeo  finis  atque  inftaurati  in  Jefu  Chrifto  pontifi-     fuo  permitteret,    atque  ut  ea  quae  antea  Dario 

catus  ratione  tantum  habita,  ita  ofcitantcr  con-     conferre  folcfet,  nunc  daret  Macedonibus.     Re- 

junguntur  Herodes,  Jannaeus,  Auguftus  &  Chri-     fpondet  pontifex  fe  juramcnto  obligatum  Dario, 

ftus,  ut  diferte,  im  '  KXt^cLvS-^i  t£  ^std  ylvuc,  h^t-    hoftibus  cjus  fe  ncutiquam  opcm  laturum.     Quo 

«njw  y  SamAixS,  tempore  Alexandri  genere  facer-    refponfo  iratum  regem,    poftmodum  ut  impera- 

dotali  &  regio  oriundi,    Chriftum  natum  etianv  tor  feu  rex  gentis  fuae,   non  minus  ac  pontifex 

afferatur.     Medelam  adhiberi  vult  vir  fummus  ad     excipit.      Quac  fufius  narrat  Jofephus,    atque  ex 

Eufebii  numenim  citatum  huic  Epiphanii  loco,     eo  alii.     Focdus  itcm  ab  eo  cum  Alcxandro  ini- 

quam  vide.     Certe  id   interca  animadvertcndum    tum.     Quac  omnia  jura  ejus  majcftatis  tunc  tem- 

cx  hujufmodi  annorum  &  rerum  confufione,  Ebrae-    poris  defignant.    An  ca  fucrint  tcmporaria  an  per- 

orum  aliquot  etiam  falfam  invafifle  olim  opinio-    pctua,  non  dilputo.     Sed  vefo  vix  dubitare  queo 

nem,  tempora  Jannaei  &  natalium  Chrifti  (quae    quin  hifce  coacvus  &  Alexandri  praeceptor  Ari- 

rcvera  centum  amplius  annis  disjunguntur)  con-    ftoteks,  etiam  ipfumEbraeorum  fub  Tadduae  pon- 

currifle.     Abraham  Ben  David  in  Cabala  ;  UDO     tificis    &  Akxandri  adventus  tempora,    reipub- 

hw  U*l  rvrha  p  jKBifTty  anois  hxrwz  mrot    licae  ftatum  in  animo  haberct,  cum  de  civitati- 

pninn  TTOn  W  V2U  «in  p  C3X1  njOH  W,  Hi-    bus  aliquot  loeutus  eft,  apud  quas  Svcnat  v&Utel- 

ftoriographi  Ifraelitarum  dicunt  Jofiiam  Ben  Te-    $»ov,v  ™?  GamZ&Sai  jjgvov'  oiru  Si  afyo»  imziii  etvcu 

rachia  magiftrum  fuijfe  Jefu  Nazareni  ;  quod    SadiAiiav,    iv  vok  vit^loic  rav  -TnXiiuyJSv  tw 

fi  ita  eft,  necejfe  eft  ijfum  fuijfe  in  diebus  Janai    vyipsvlav  ^vov  uyov,  facra  fokm  regibus  [domi] 

regis  Judaeorum.  Fuere  etiam  qui  non  folum  con-    reiitlafunt :  ita  tamen  ut  regni  nomen  in  eo  re- 

jun&um  vokbant  regnUm  &  pontificatum  ab  ipfo    tineretur,  quod  foris  rebus  bellicis praeejfent.  Lo- 

captivitatis  tempore,  fed  etiam  ipfos  Hafmonaeos    cus  cft  Politicorum  III.  cap.  X.  Etiamde  Tafone 

tam  pontifices  quam  principes  ex  familia  Davidica    pontifice  ab  Antiocho  Epiphane  creato  Jofephus 

feuregia,  id  eft,  extribujuda,  fuifle,  tradere  non    in  libro  de  Rationis  Imperio,  cap.  IV.  0  §i  i^ 

funt  veriti.     Dc  utriufque   tribus   commixtione,    t^"  *«t£  %  a^i^aadajj  %  g°  ltii/««  apnyiT^cu, 

vide    Cedrenum,     &  Epiphanium    loco   citato.    ille  vero  eum  conffiituit  tum  pontificem  tu-mgen- 

De    Hafmonaeis    autem,     Saidus    Batrkides   pa-    tis  fuae  principem.    Singularia  ejufmodi  funt  for- 

triarcha  Alexandrinus,  Augufti  tempora  exequens,    te  alia.     Sed  de  univerfis  caeteris  illius  interval- 

li  temporibus  ex  hifce  decernendum  tuto  non 
eft.  Quin  genti,  pontificatum  gerentc  in  ipfo  e 
captivitate  reditu  Jofua  filio  Jofedeci,  pracfuit 
Zerubabel  ex  tribu  Juda ;  cui  in  principatus  dig- 
nitatem  fuccefllfle  pofteros  ejus  fcribunt  Ebraei 
in  Seder  Olam  Zuta  •  Mefchullamum  fcilicet  fi- 
lium,  hujus  dein  filium  Hananiam,  Hananiac  item 
filium  Baraciam,  atque  hujus  itidcm  filium  Ha- 
fadiam  ,•  &  poft  horum  principatum,  in  Hafmo- 
naeis  coepifle  regni  &  pontificatus  conjunctionem. 


4A.M  $$yb  Jl  ry  fsJsAj)  cXs  ^.gx)|  iZaXj*  (jj^ 


ck=? 


.1 — J_=  ^^a.J|  ^&j   Jj^L^,!     Qu0d  verohabent  hicde  r$  ^ld  tkv^i  x^a. 


Reges,  inquit,  Judaeorum  olim  a  ftirpe  T)avi- 
dica  defumebantur,  etiam  a  tempore  quo  in  cap- 
tivitatem  abduEti  funt  a  Nabuchadnefare  ;  fi- 
quidem  Judaei  regem  fuper  ipfos  minime  confti- 
tuerunt,  ufque  ad  diem  hodiernum,  qui  non  ejfet 
ex  ftirpe  'Davidica.  Erat  autem  facerdos  ex 
T)avidica  ftirpe   cui  nomen  erat  Ariftobuks  ■, 


psf.1i,  fcu  legitima  unEiione,  qua  regia,  qua  pon 
tificia,  in  Hafmonaeorum  exceflu  finita  fcriptores 
Chriftiani,  id  quam  vero  fit  confonum,  ex  iis 
quae  libro  proximo  dc  unctione  pontifkali  ex 
Ebraeorum  commentariis  traduntur,  eftexpenden- 
dum. 


Libri  Trimi  Finis. 


D  E 


w 


it& 


D  E 


SUCCESSIONE 


I    N 


Pontificatum    Ebraeorum. 


LlBER    SECUNDUS. 


C  A  P.      I. 

Sequentium  diflributio.  De  Sanguinis 
proximitate,  cujus  in  pontificatus,  uti 
etiam  in  aliarum  apud  Ebraeos  dig- 
nitatum,  fuccejjione  ratio  habebatur. 
Et  de  fegene,  feu  pontifice  fecundario 
feu  vicario. 

QUAE  juris  funt,  feu  legitima  quae 
ad  fucceilionem  pontificalem  apud 
Ebraeos  fpe&abant,  in  genere  cer- 
nuntur  triplici.  Primum  eft,  per- 
^.  fonae  qualitas.  Secundum,  ritiis 
folennes  irt  novo  pontifice  confe- 
crando  adhibiti.  Terfium,  poteftas  foreniis  feu 
jurifdiftio,  cujus  autoritate  de  binis  illis  erat  de- 
cernendum.  Perfonae  qualitas  in  fpecie  repe- 
ritur  quintuplici.  Perpendebatur  I.  Sanguinis 
proximitas,  II.  Natalium  puritas,  III.  AEtas  mi- 
nifterio  facro  idonea  &  legitima,  IV.  Corporis 
habitudo,  V.  Animi  integritas  ac  vitae,  &  exi- 
ftimatio.  ProximitaS,  quae  fuihciebat  hic,  duplici 
nitebatur  praerogativa  ;  altera  quae  fexus  erat,  quae 
actatis  altera.  Sexus  ratiOnis  par  jus  habebatur  in 
univerfis,  quibus  deferendurri  erat  to  thc,  U&iautns 
\jjtyc?\&iov,  facerdotii  cujufcunque  dignitas  ;  id- 
que  ex  primaria  ejus  inftitutione.  Neqiie  enim 
folum,  qui  mafculus  eflct,  admittendus  erat,  fed  is 
etiam  duntaxat  qui  ex  mafculis  tantum  in  ftirpc 
Aharonica  efiet  oriundus  j  adeo  ut  nepos  ex  filia, 
Vol.  II. 


caetetique  fequiori  ita  conjuncii  fexu,  femper^ 
non  aliter  ac  filiae,  dignitate  arcerentur.  Unde 
Mofes  Maimonides  ad  illud  Numerorum  capite 
XVIII.  4.  11  feu  alienigena,  five  extraneus,  non 
mifcebitur  vobis,  7c  *ii  feu  alienigenam  pro  uni- 
veriis  illis  fumit,  qui  ex  Aharonis  prole  mafcula 
non  fuerint  mafculi.  Verba  ejus  funt  in  halach. 
Biath  Hammikdafch,  cap.  IX  uw  hl  11  im  'K 
vsi  vropni  pnx  ya  imyi  "iqkju;  anDin  \-\nx  ymo 
pnx  niJ3  sbl  priK  ip,  \~\r\K,  Extraneus  (feu  ali- 
enigena)  hic  eft,  quifqnis  non  fuerit  ex  femins 
Aharonis,  idque  ex  mafiulis,  fecilndum  id  quod 
fcriptttm  eft  (Levit.  1. 18.)  et  disponent  fili* 
Aharon,  &  (Levit.  III.  8.)  adolebunt  filii 
Aharon.  Filii  Aharon,  &  non  filiae  Aharon. 
Et  cujus  ipfae  capaces  neutiquam  fuere,  iit  digni- 
tas  ea  ad  earum  pofteros  juretranfmitteretur  hae- 
reditario,  fieri  nequibat.  Quemadmodum  autem 
omnes  mafculi  e  mafculis  oriundi  in  ftirpe  Aha- 
ronica,  facerdotali  dignitate,  ubi,  ob  caufam  ali- 
quam  earum  quae  infra  irtdicantur,  arcendi  non 
erant,  gaudebant ;  ita  mortuo  pontifici  is  tantum 
ex  ejufmodi  mafculis  jure  iuccedebat,  qiii  aut  filius 
erat  primogenitus,  aut  nepos  primogenito  yicarius* 
aut  aliter,  in  haereditariae  fucceiTionis  in  bona 
ftemmate,  primogeniti  atque  proximi  locum,  ubi 
nil  aliud  obftabat,  obtinebat ;  foeminis  &  qui  ex 
eis  nati,  omnino  praetermifiis.  Quod  aetatis  hic 
praerogativam  appellamus  ;  primogeniti  &  natu 
maximi  vocabula  idem  hic  fonant.  Hinc  ob  aeta- 
tis  praerogativam  anteponebatur  in  fucceflione 
Eleazarus  Ithamaro  natU  major.  Jofephus  lib.  IV. 
Originum  Judaicarum,  cap.  IV.  irgps  'E\td'(ta.£pv 
Sl«  tnv  riAnuxv  7)  dptysepavvn  t&fet.yivil  «t,  Ad  Elea- 
zatum  propter  aetatem  pontificatus  advenit.  In- 
de  etiam  m  Hafmonacorum  pontincatit  praefere- 
2t  batiii 


De   SuccessionE 


158 


Maimonidem,  haiach.  Ifuri  Bia,  cap.  XVII.  prac- 
ter  Magid  Mifna  ibidem.     Et  Nicholaus  Mon- 
gcorgius   in    codice   de  Mofaico    &  vetere  jure 
enuclcando,    pag.    161.    Seniores,    inquit,  populi 
Ifrael,prachabito  maturo  confilio  ac  deliberatione, 
decrevere  magmm  facerdotem  unica  itxore  fore 
contentum.     Quin  quod  habetur  in  II.  Paralip. 
XXIV.  2.  de  binis  Jehoiadae  pontificis  uxoribus, 
id  intelligunt  ii,  qui  fententiam  hanc  amplexantur, 
de  altera  poft  alterius  five  mortem  five  repudium 
du&a,  aut  pluribus  fimul  duclis  antequam  in  pon- 
tificatum  fuccederet,  faltcm  de  altera  in  parafceve 
fefti  expiationum  libello  ejefta.     Nam  temporc 
illo  fandtiflimo  binas  pontifici  retinere  utcunque 
illicitum  habebant,  ut  fcilicet  inquinamenti  anfa 
minueretur.    Videfis  Maimonidem,  halach.  Celi 
Hammikdafch,  cap.  V.    Sed  vero  apud  Ezekie- 
lem,    cap.  XLIV.    22.    de    facerdotibus    legitur, 
Viduam  &  repudiatam  non  ducent  in  uxores, 
fed  virgines  quae  funt  de  femine  domus  Ifrael, 
inp1  ;roa  njobx  nnmu/s  njaVscn,  quodVulgata 
vertitur,  fd  &  viduam,  quae  fuerit  vidua,  a  fa- 
cerdote  accipient.     Haec  quidem  fonare  videntur, 
ac  fi  vidua  nulla,  praeter  eam  quae  facerdoti  ma- 
rifo  fupcrftcs  cffer,  faccrdoti  fuiflet  duccnda,  fed 
tantum  virgo.     Caetcrum  Ebraei  ita  in  loco  illo 
fingula  fingulis  diftribui  volunt,  ut  vidua  tantum 
foli  pontifici,    ei  vero    cum  caeteris  facerdotibus 
repudiata  interdici  intelligatur,  uti  &  virgo  dun- 
taxat  pontificis  connubio  afllgnari  :    ut  ita  nimi- 
rum  cohaereant  cum  lege  in  Levitico  lata.     Et 
demum  verba  illa  pofteriora,  quae  Ebraice  attu- 
limus,    capiunt  ac  fi  didtum  fuiffet,  At  viduam, 
quae  revera  fuerit  vidua,  fcilicet  nec  repudiata, 
nec  a  leviro  renunciata  (ex  lege  Deuter.  XXV.  7. 
nam  par  efle  hujus  cum  repudiata  jus  inftituere 
fcribae)  ii  qui  funt  ex  facerdotali  genere  caeteri 
licite  ducant.     Nam  trjO,  quod  exfacerdote  fig- 
nificat  feu  a  facerdote,  pro  iis  ibi  fumi  volunt, 
qui  funt  ex  genere  facerdotali,  feu  facerdotes  grc- 
garii,   quemadmodum  fere  Graeci  dicunt   o<  2cri 
tm  snci$  pro  Stoicis,  &  01  ~&ri  £  Tzk-i7nth  pro  'Pe- 
ripateticis.   Videfis  ad  locum  citatum  Salomonem 
Jarchium  &  Davidem  Kimchium.   Et  Uzielidcs  in 
paraphrafi  Chaldaica  ibi  expreflim,  ifin  H  Wr?0"INl 
fUD1  XUnil  "MW  xnVonx,  Viduam  autem,  quae  re- 
vera  fuerit  vidua  ( marito  fuperftes )  facerdotes 
caeteri  (feu  gregarii)  ducant.     Interdicebatur  igi- 
tur  facerdotibus  gregariis  fcortum,  profana,  acre- 
pudiata  ex  Lege  Sacra ;  atqui  &  lcviro  renunciata 
(quam  nsibn  nuncupant)  ex  fcribarum  autoritate : 
pontifici  vero,  etiam  &  vidua  &  vitiata ;  ita  tamen 
ut,  ex  peculiari  pontifici  lege,  connubium  vitiatae 
interdici  velint,  quod  eliciunt  ex  uxoris  vocabulo 
in  praecepto  de  virgine  ducenda  expreffe  habito  : 
caeterarum  tam  coitum  quam  connubium  ex  ipfis 
facerdotio  in  univcrfum  peculiaribus  legibus  ve- 
tari,   quoniam  mp1  xh  non  accipiant,    generatim 
adjicitur  :    quod  ad  fcquentia  rite  capienda,    in- 
primis  eft  animadvertendum.     Qualefnam  autem 
fuerint  hic  vidua,  repudiata,  leviro  renunciata,  & 
vitiata,  ita  fatis  ad  hanc  rem  vulgo  dignoicitur,  ut 
plura  de  eis  hic  fubtexere  neceffe  non  fit.     De  cae- 
teris  binis  idem   non  dicendum.     Nam  quaenam 
fuerint  bina  illa  foeminarum  genera,  fcorti  ac  pro- 
fanae  nominibus  in  verfionibus  vulgo  vctita,  fufius 
cft  hic  exequendum  ;  tum  quoniam  mire  dilcrcpac 


earimi  notio  apud  Ebraeorum  jurifconfultos,  ab 
ea  quae  Chriftianis  recipitur,  tum  quia  in  natali- 
bus  facerdotum  aC  pontificum  difcerncndis,  ea 
momenti  fit  perquam  infignis.  Zona  igitur  feu 
fcortum  ad  hunc  modum  eis  definitur,  miasn  njlt 

rfoyixv  hvrw  ra  ix  hvrw  na  nmw  ^i  wn  mim 
ix  hih  nvun  niD^s  r?  xwyrh  mm  wrw  zzitih 
iV  HWjn1?  mma  ^niy  vyx  \brh  rhyim,  Zona 

(feu  fcortum)  in  lege  memoratumfoemina  efl  quae- 
cunque  non  ejt  Ifaelitis  (id  eft,  non  ex  Ifraelita, 
faltem  non  cx  Ifraelitide,  genita)  aut  Ifraelttis- 
quacum  concubuit  vir,  cujus  nuptiae  ei  interdiBo 
omnium  communi  interdicuntitr,  aut  quacum  con- 
cubuit  profanus,  etiam  cujus  nuptiae  ei  effent per- 
mijfae.  Priori  definitionis  parte  comprehendi 
vidcmus  exteram  qualemcunquc,  etiam  &  profe- 
lytam  &  libertinam.  Quac  fequitur  pars  definitio- 
nisnon  folum  compleftiturlfraelitidasillasomnes, 
quae  coitu  aliquo  nomine  nnj?  turpitudinis  feu  in- 
^ceftus  (excepto  illo  qui  cum  menftruofa  habitus) 
in  Levitici  XVIII.  capite  fignato,  inquinarentur, 
verum  etiam  univerfas  quae  cum  eorum  ali- 
quo  rem  haberent,  quorum  nuptiae  Ifraelitidi- 
bus  vetantur,  veluti  Mamzere,  Ammonite,  Mo- 
abite  etiam  profelyto  fado,  id  genus  aliis,  in 
Deuteronomii  XXIII.  Nam  quod  ibi  figillatim 
de  iftis  legitur,  n\7V  hr\p1  &Q1  vh,  Non  intrabtt  in 
coetum  (icucongregationem)  Tiomini,  idadunum 
omnes  accipiunt  Ebraei  pro  co  quod  eft,  x,w  nb 
r\hxrw\  Nen  dttcat  in  uxorem  Ifraelitidem  ;  feu, 
inter  eos  &  Ifraelitas  minime  ineantur  conjugia. 
Eadem  cratratio  Ifraelitidis,  quacum  Gentilis  coi- 
verat  nondum  profelytus  faclus.  Etenim  Lex  ait 
Sacra,  Deuter.  VII.  3 .  Non  affinitatemfacus  cum 
eis  5  filiam  tuam  non  dabis  fiiio  ejus,  neque  filiam 
ejus  accipies  filio  tuo.  Vide  item  Exod.  XXIII.  3 2. 
&  XXXIV.  16.  Quas  leges,  non  de  alienigenis 
fimpliciter,  fed  de  nondum  profeJytis  factis  acci- 
piunt.  Vide  item  Ezram  X.  10.  &  Nehem.  XIII. 
2  5 .  Quod  pariter  dicendum  de  ea,  quae  rcm  ha- 
buerat  cum  fervo  ex  Gentibus  capto,  necdum  li- 
bertate  donato,  tametfi  Judaifmo  nomen  dediffet, 
atque  eouique,  fervilem  retinens  conditionem, 
profelytus  fuiffet  fadtus.  Nam  intcrdictum  Ifrae- 
litidi  habebatur  hujufmodj.  fcrvi,  veluti  Gentilis, 
conjugium  ;  uti  &  Ifraelitae  hujufmodi  ancillae : 
qua  de  re  confulas  etiam  Levitic.  XIX.  20.  &  Pa- 
raphrafin  Onkeli  Deuter.  XXIII.  17.  Ex  Gentilis 
igitur,  fervi  hujufmodi,  adulteri,  fanguir.e  nimi- 
um  conjunfti,  Mamzeris  (qualifnam  is  cflet,  often- 
dimus  in  libro  de  Succeflionibus  in  Bona,  cap.  III.) 
Ammonitae,  Moabitae,  id  genus  aliorum  coitu, 
quorum  nuptiae  prohibitae  funt  interdicto  omnibus 
ex  ipfo  fermone  facro,  communi,  zona  feu  fcor- 
tum  hic  fiebat  :  non  item  ubi  nuptiae,  non  ex 
fermonis  facri  verbis,  fed  ex  majorum  tantum  in- 
ftitutis,  veluti  fecundariarum,  prohibcrentur,  ta- 
metfi  eflct  etiam  omnibus  commune  illud  inter- 
diftum.  Nam  ita  volunt  hic  diftingui.  Poftrema 
denique  definitionis  verba  de  profani  concubitu 
explicata  habebimus,  fi  quid  profana  magiftris  in 
lcge  denotet  prius  oftendatur.  Profana,  ad  eorum 
mcntem,  dupliciter  fiebat  foemina,  interdum  ex 
natalibus  tantum,  interdum  ex  iolo  facerdotis  feu 
pontificis  coitu.  Quod  ad  profanae  natales  attinet ; 
proles  utriufque  fexus  ex  ea  quae  zona  feu  fcortum, 

modo 


i$p  In  Tontifcatum    E  B  R  AE  0  R  U  M:        160 


modo  fopra  explicato,  habebatur,  aut  e  repudia- 
ta,  aut  e  fratria  leviro  renunciata  (nam  in  iis  quae 
facerdotibus  propria  fuere  de  nuptiis  aut  coitu  in- 
terdiftis,  nullum  voluere  effe  hic  difciimen  inter 
facram  Numinis  legem,  &  majorum  fcu  fcribarum 
inftituta)  a  facerdote  fufcepta,  ftve  a  pontificc,  uti 
etiam  ab  hoc  ex  vidua,  profana  cenfebatur.  Idem 
ftatuebant  de  pontificis  prole  ex  vitiata,  quam  ma- 
trimonio  fibi  conjunxcrat,  nata.  Nam  peculiare 
eflc  pontifici  de  ea  mandatum  aiunt,  qua  tantum 
prohibctur  ei  ejus  conjugium  ;  idque  ex  ufuvoca- 
buli  uxoris  expreflb  in  lege  de  virgine,  ut  fupe- 
rius  etiam  monuimus.  Et  profanari  nolunt  pro- 
lem,  nifi  ubi  generatio  ejus  ex  caufa  peculiari  five 
facerdotis  five  pontificis  nuptiis  praecepto  vetita 
manarit.  Breviter  rem  explicant,  "?r\w  Nin  V?n 
P"UVD  "WKQ,  Trofanus  eft  qui  nafcitur  ex  coitu 
facerdoti  interdifio  :  lege  fcilicet  feu  inftituto  ge- 
neri  facerdotali  aut  pontifici  peculiari.  Unde  in 
paraphrafi  Uzielidi  tributa,  profana  vertitur  per 
t««ilV7iDEi  10  KrtyjTin,  quae  nata  efi  ex  eis  quae 
facerdotibus  jungi  rite  nequeant.  Sacerdotis  au- 
tem  coitu  folo  profanabatur  quaelibet  gencri  facer- 
dotali  vetita,  nondum  profana  ;  uti  &  pontificis 
coituvidua,  &  vitiata  quae  ei  conjux.  Atque  ad 
illud,  quod  interdifto  de  pontificis  nuptiis  fubjun- 
gitur,  Nec  profanabit  femen  in  populis  fuis,  ha- 
bet  Jarchii  gloffa,  ijm  niblDSn  ?0  nnx  KWJ  DX  «n 

rura  rwwnp  fno  hbn  njan,  fcilicet,  fi  duxerit 

quampiam  ex  eis  quae  five  ipfi [ive  generi  facer- 
dotali  vetantur,  femen  ejus  ex  ea  fufceptum  pro- 
fanabitur  exjure  fanBitati  facerdotii  praefcripto. 
Nam  &  ipfa  prius  ex  coitu  ejus  profanata.     Ne- 
que  difcrimen  hic  faciunt  inter  concubitum  ex 
crrore  &  fcienter  habitum.     Statuunt  etiam  filium 
ex  facerdotis  coitu,  communiinterdictoprohibito, 
veluti  adulterio  aut  inceftu  (quod  mirum  videtur) 
quo  zona  feu  fcortum  quaepiam  primum  fiebat, 
genitum,  altaris  functione  neutiquam  eo  nomine 
arcendum  fuifle  ;  fed  "TO  feu  retium,  uti  vocant, 
haberi.    Filiam  vero  facerdoti  minime  ducendam ; 
quippequae  Mamzera  erat  (utomnes  ita  procreati) 
adeoquc,  ex  communi  omnibus  mandato,  nonfo- 
lum  non  facerdoti,  fed  nec  Ifraelitae  cuicunque  pcr- 
mifla.      Atqui  ex  fecundo  cum  eadem,  fcorti  no- 
mine  jam  induta,   coitu   five  ejufdem  five  alius 
facerdotis  natum,   ad  altare,  quia  profanus  erat, 
non   admittendum.     Secundus    nimirum    coitus 
fcorti  erat,  ideoque  (uti  &  omnes  qui  fequeren- 
tur)  ex  praecepto  facerdotibus  peculiari  illicitus 
fuit.     Non  ita  primus  ;  fed  ex  praecepto  omni- 
bus  aeque  communi.     Neque  igitur  proles  ex  pri- 
mo  hic  fufcepta  profana  cenfebatur,  fed  ex  fecun- 
do,  juxta  ea  quae  di&a  funt,  quo  etiam  ipfa  mater 
profana  fiebat.     Et  folum  ita  mater  atque  poftcri, 
non  ipfe  facerdos  (fic  illi)  profanabatur.     Regu- 
lam  tradunt,  r-uraV  rvniDsn  a^Jn  ?o  nn« 
froy  -ayu;  loxy  fnnn  hax  nVmnj  pch  rhyiw 


ubi  e  puellis  profanis  Ifraelitac,  qui  non  cffeht 
aut  facerdotes  aut  profani,  filias  fufcepiflcnt.     Ete- 
nim  hac,  ob  patrum  dignitatem,  quam  fequeban- 
tur,  facerdotum  nuptiis,  non  aliter  ac  Ifraelitides 
caeterae,  idoneae  funt  habitae.     Neque  profana- 
rum  conjugia  aliis  praeter  facerdotes  &  pontifices 
prohibebantur.     Et  tametfi  illicitae  erant  horum 
cum  illis  nuptiae,  filiarum  nihilominus  tam  facer- 
dotum  quam  pontificum  atque  profanorum,  uti 
etiam  profanarum  atque  levitarum  Ifraelitarumque 
caeterorum  (qui  non  ex  genere  facerdotali)  atque 
horum  filiarum  cum  profanis  conjugia  non  alitet 
ac  profelytorum  atque  libcrtinorum  femper  per- 
miffa.     Atque  ex  ejufmodi  conjugiis   proles  in 
aliam  atque  aliam  conditionem  ab  ea,  quae  alterius 
parentum  erat,  migravit.     Ifraelitidis  cujufcunque 
proles,  cui  pater  profelytus  aut  libertinus  erat,  in 
genere  cenfebatur  Ifraelitico.     Profanae,  profely- 
tae  ac  libertinae  prolis  ab  Ifraelita,  non  facerdote 
aut   profano,  genitae  par  erat  ratio.     Ubi  vero 
profelytorum,  libertinorum,   ac  profanorum  per 
nuptias  invicem  commixtio  fiebat,  proles  conditi- 
onem  fequebatur  patris.     Etiam  &  patris  retine- 
bat  non  folum  libertinae  &  profelytae  fed  &  Ifrae- 
litidis  proles  a  profano  fufcepta.     Et  inter  profa- 
nos  cenfebatur  femper  profani  pofteritas,  ufque  dum 
ex  conjugiis  jam  diftis  in  aliud  nomen  filiarum  feu 
nepotum  proles  migraret.  Regula  eft,  "01  hhn  TU. 
a^iyV  n^ran  \Q  nSlDB,  Filia  profani  fexus  maf- 
culifacerdoti  haud  rite  jungenda  eft  ulla  infpecie. 
Semper  nempe  profana  eft,  ut  pater,  ipfa.     Quod 
utique  de  filiis  ejus  pariter  dicendum.     Ex  hifce 
manifeftum  eft,  tum  qualifnam  fuerit  foemina  pro- 
fanae  nomine  in  lege  memorata,   tum  quifnam 
profanus  ille  fuerit,  cujus  concubitu,  utcunque  li- 
cito,   puella  quacum   rem  haberet,   <ng  njil  feu 
fcorti,  ad  magiftrorum  mentem,  nomen  induebat. 
De  hifce  omnibus,  confulas  Talmudicos,  maxime 
tit.  Kidofchim,  cap.IV.  &  tit.  Jabimoth,  cap.  VI.  & 
IX.  praeter  Mofem  Maimonidem,  halach.i/ari  Bia, 
cap.  XVIII.  &  XIX.    Mofem  Mikotzi,  Praecept. 
Negativo  CXXI.  &  CXXII.  &  fequentibus.  Et  de 
natalibus  demum,  quorum  ob  impuritatem,  tam 
funftione  facerdotali  quam  fucceffione  pontificali 
facerdotum  filii  arcebantur,  facile  hinc  liquet  di- 
judicare.     Summa  eft,  nemo  non  arcendus  erat,  ut 
profanus,   qui  ex  concubitu  jure  facerdotibus  ae 
pontifici  peculiari  interdiclo   nafceretur.      Hinc 
etiam,  ne  hujufmodi  inquinamenti  fufpicio  fraudi 
foret,  aut  fama  de  familia  profanis  inquinata  five 
funclioni  five  fucceffioni  adverfaretur,  in  tabulas 
genealogicas,  twn  aurO,  fcripta  feu  libros  fa~ 
miliae  diclos,  parentum  nomina,  genus,  qualita- 
tem  referrc  folebant,  maxime  facerdotes ;  unde 
natalium   puritas,  qualis  facrae   fun&ioni  atque 
fucceffioni  cxigebatur,  praefto  aflereretur.  Qua  de 
re  apud  Ezram,  cap.  II.  62.  &  Nehemiam  cap. 
Vll.  64.   Hi  quaefierunt,   inquiunt,  fcripturam 


*—hr\Wth,  Foemina  quaelibet,  facerdotali  generi    genealogiae  fuae,    &  non  invenerunt,  $■  ejetli 


interdi£ta,  quacum  facerdos  concubuerit,  profa 
natur  :  at  vero  facerdos  ipfe,  quific  deliquerit, 
neutiquam  profanatur.  Nimirum  neque  functi- 
one,  neque  juribus  aliis  facerdotalibus  arcebatur. 
Profanarum  autem,  quales  diximus,  pofteri  uni- 
verfi,  a  facerdotibus  geniti,  profani  erant.  Ne- 
que  reftituebatur  in  eo  genere  natalium  puritas,  ut 
inde  uxores  rite  feligerc  potuerint  faccrdotcs,  nifi 
Vol.  II. 


funt  de  facerdotio.  Et  dixit  Atherfatha  eis,  ut 
non  comederent  de  fan£lofanc~iorum,  donec  furge- 
ret  facerdos  dottus  atque  perfeclus.  Adeo  ut  a 
facerdotio  arcerentur  in  perpetuum  ;  quoniam 
utrum  natales  eorum  fatis  eflent  puri,  non  fatis 
conftabat.  Et  de  ea  re,  plura  capite  proximo.  Id 
vero  quod  adjicitur  de  adventu  facerdotis  dotli  at- 
queperfecJi,  ex  locutioneapudEbraeosproverbiali 
A  a  interpretatur 


i6i 


7)e     Successio 


E 


16 "i 


interpretatur  {archius,  rvUO"  lywyrh  ~\mxn  E=nKD 
rfttfon,  gua'  fcikcet  uti  falent  invieemhommes, 
ctmdktmt,  ufqne  addies  (fiuadventum)  MeJJiae. 
Vide  item  Nehemiam  XIII.  28.  Ejefti  autem  funt, 
feualtari  afcebantur,  ut  polluti  feu  profani  exna- 
ta-Iibus,  IDmnh^  XXOJ  8W  "WX  eoquodrepertae 
non  fjmt  tdbufae  eorum  genealogkae.  Ne  fcilicet 
profani  fbrte,  comra  fas,  ad  facram  functionem 
aimitterentur.  Sic  idemjarchius  ibi.  De  matri- 
fcus  item,  aviifque  uxoris  ducendae,  folicitius  erat 
facerdori  inquirendum,  ne  aut  interdictam  duCens 
poenas  fubiret,  aut  prolem  inquinaret ;  quod  fu- 
fiSs  in  Iibrrs  de  Nuptiis  Ebraeorum  explieamus, 
etiam  &  ex  Jofepho,  capite  fequenti  tangimus. 


C  A  P.    III. 

Fiavius  Jofepbus,    de  facerdotum  ntrtali- 
libm ,     explicatus.     Et    de    natalibus 

dubns. 

J AM  dicHs  de  profelytarum,  libertinaram,  & 
tzbi/  rT-M  zonoth  feu  fcortorum  ( fenfu  iiipra 
oftenfo )  filiis  fun&ione  facerdotali  arcendis,  ad- 
ftipulatur  etiam  Fl.Jofephus.  Is  in  primo  adver- 
fus  Apionem,  £«,  inquit,  tw fjViTv^vTtt, iris  legjaouV»? 
?|  opg^vvi  yjvctt-.tjc  nrcttSbmt&trSM,  Oportet  eum 
qni  facerdotii  particeps  fuerit,  ex  ejufdem gentis 
muliere  liberos  procreare.  Scilicet  neque  ex  pro- 
'  felyta  aut  libertina,  nedum  Gentili  aut  ancilla  ex 
gentibus  capta  ;  quae  omnes,  ut  ex  magiftris  ma- 
nifeftum  fit,  Tnc  zona  ioxfcorti  nomine  interdi- 
cebantur  facerdotibus.  Qiiin  binarum  pofterio- 
rum  proles  matrcm  in  rcpublica  Ebracorum  fem- 
per  fequebatur,  ut  paffim  habetur  in  eorum  com- 
mentariis.  Scilicet  docet  ibi  Jofcphus  genus  apud 
popularcs  fuos  facerdotale  femper  dfjj.-x.Tcv  (c  xa- 
Sv„g)v  fine  permixtione  &purum  manere  debuifle  5 

&  UXOrem  dudlurum  fjj,)  'C^)c  ypvfjg.<m,  fjjfifrs  Ttzc 
aTkcu,  'ixm&Xitcc.v  n/u.d<,  d?V\d  to  ybv©*  i^iTti^m 
cx  tcov  a.e'Xoj.u>v  /\afj~£ctvcvTa,  tw  SiaSb^v,  (L  wo/\- 
A?<  istfig.vKiJUiviv  [40,?™^?.?,  neque  pecnnias  nec 
honores  fpeclare,  fed  genus  perfcrutari  atque  ex 
majorum  monimentis  Jtirpis  fuccefjionem  deducere, 
&  multis  eam  Jirmare  teflibus.  Quibus  ftatim 
fubjungit,  Kot  tu,utoj  iTQ$t.Tlo/Mv  a  fitjvov  iir'  dv- 

TYsC    'IvStUCU'     dVh      07T8    7T07S    OU^riU^    hf    ybVVC      IflV 

«jkojY,  y.cixet  to  dxy£>zc  "^CTZo-a^tTcu.  tuc  lipivtn 
TKg}.  tvc  yxixvc'  j\tyu  ui  T85  iv  Ai<\{j7r1c<j  xj  Ba,Gv- 
T^mvi,  xj  sittb  tms  d7v\i]cci>tvijjivn<>  a  ybvvc  t<Zv  UzlOlV 
Hcn  Tivic  tiitma^fjjhvci'  mty*iTii<ji  yx^  ia  ligpacAufjcf, 
twyy^cf.^aVTH  7rz£(>ji,&iv  TsvofJtg.  Tcav  yavctfjAvjiv   iq 

TUV  f.-!ia.VfJV  IB^yiVUV,  Kf  TiVii  01  fLUJ)TV(fivTiC.      tyitqtie 

haec  facimus  non  folum  in  Judaea  ipfa  ;  -uerum 
etiam  ubicunque  nojiri  generis  coetus  reperitur, 
(imul  &  cura  habetur  facerdotibus  legitima  con- 
jrtgiorum.  T>e  iis  loqrtor  qui  degunt  in  AEgypto 
&  Babyione,  &  qui  funt  alibi  in  terrarum  orbe 
difperfi  ex  facerdotum  genere.  Nam  mittunt 
Hierofolymas,  nt  defcriptum  habeant  ex  domo  pa- 
terna  nomen  tum  liberorum,  tum  qui  fuperiores 
crant  majorum,  praeter  rei  teftes.  Ut  ita  foli- 
citius  profpiccrcnt,  ne  de  prolis  fufcipiendae  con- 
ditione,  quae  cx  majorum  labe  pollui  pofler,  non 


fatis  impofteram  conftaret.     Uhde   &   ipfe  fufj 
initium  Vitae  fuae,  Dap  rjp.?v,  inq&it,  ^  tttc -hgp- 
avvni;    i*,iTva[ct    TiX.[/j/ig/.6v  i$i    >jivnc  /\a/u,&r£pTrrr@j, 
<_Apud  nos,  partieipem  effe  facerdotalis  funcjio- 
nis,   argumentum  eji  eximii  Jp/endoris  generis. 
AHorum  nempe,  praeter  optimo  jure  Ifraelitas, 
nequaquam  commixti  fanguine.   '  Neque  duntaxat 
ubi   de   natalium  impuritate  manifefto  liqneret, 
facerdotum  filii  a  facra  arcebantur  fundione,  ve- 
rum  etiam  ex   ilJit  pSD  zona   dubia,   feu  dubis 
fcorto  ex  nWn  p2D  profana    in   dubio,    caete- 
rifve  generi  facerdotali  interdictis,  de  quibus  dti- 
bium,  five  ex  fama  ftve  ex  praefumptione,  eratan 
nomina,quibus  interdicerentur  facerdotibus  foemi- 
nae,  eis  debita  effent  j  filius  genitus  VVn  ^Oprofa- 
nus  indubio  ccnfebatur:,  eamqueob  eaufam,  aeque 
ac  isqui  manifefto  profanus  erat,  ab  altari  arccndus, 
nifi  id  quod  in  dubio  erat  probationibus  aperte 
folveretur.     Ad  hanc  rem  fpeftat  quod  ex  Ezra 
,  &  Nehemia  capite  fuperiore  memoratur.     Hinc 
etiam  fiebat,   ut  puella  Ifraelitica  trima   praeter 
diem  unicum,   aut  majoris  aetatis,  cx  captivitate 
gentium  redempta  pro  fcorto  hic  dubio  haberetur, 
filiufque  ex  ea  a  facerdote  fufceptus  pro  profano 
qui  in  dubio.     Nam  poft  triehnii  aetatem  (qua  vi- 
ripotentcm  puellam  femper  exiftimabant)  de  Gen- 
tilis  alicujus,  apud  quem  captiva  fcrvabatur,  coitu, 
praefumebatur,  unde  zona  feu  fcortnm  fieri  capite 
fuperiore  oftenditur.     Atqui  fi  tefte  unico  firmari 
potuiflct  negatio,    Gentilem  cum  ea  neutiquara 
concubuifle,   diluebatur  ejufmodi  praefumptionis 
vis.     Mofes  Maimonides,   halachoth  Ifuri  Bia3 
cap.  XVIII.  qijw  ufao  m  mti  nnsjty  mm 
nju  p2D  ^nty  ^sa  froV  mtDx  *in'  tk  nnx  ari 
TQn  nn^nj  xhv  nj;  rh  tzr  caxi  vh  nbyaj  «oty 
P-urD1?  t-VMJ  11  -nn  r-iay,  Captiva  redempta3 
quae  fuerit  trium  annorum  fraeter  diem  unicum, 
aut  majoris  aetatis,  facerdoti    interdicebatur  ; 
quoniam  dubium  erat  fcortum.     Scilicet  in  dubio 
erat  utrum  cum  ea  Gentilis  rem  habuijjet.     Cae- 
terum  fi  tejiem  haberet,  Gentilem  minime  fecum 
concubwjfe,  tunc  generi  facerdotali  uxor  erat  fa- 
tis  idonea.     Qua  de  re  vide  item  Gemaram  Ba- 
byloniam  ad  tit.  Cetkuboth,  cap.  II.  fol.  26,  & 
27.     Confonum  eft  quod  habet  de  captiva  Jofe- 
phus ;  cujus  tamen  ratio,  fine  magiftrorum  com- 
mentariis,  nimium  delitefcit.     Is  dicto  contra  Api- 
onem  libro,  IlaAe/^s  J~v'  «',  inquit,  x.xto-ct^oi,  ko.- 
Snx,7ri^  yb\i    yiyjviv  7ro/SJ\ctvjc,     Avno%v  n  §  'Et7i- 
tpoivSs  &c  tw  yJi^ccv  i[J.£a>\ov?@~,   xj  rio^t-Tzyijf»  Mcty- 
vv,   xj    KvvliAin    'Ouctav,    jj\J,Ki<^t  c%  Xj    \v  toTc  Kaff 
7)ucf,c  %£?voii,    01   «feiAam fjv-voi   tcZv   hziaiv    xatvd 
'7nx.Mv    ck  Tcav  aoyaxcev  y^tju/uctlovv  ovvi cfctvTiu,  iu 
$biufj\cj.Z>wi  tziC  \zvr>/\e«pv(iioctc  •yjvctiyg.C'  v.  yxp  !'tj  tw; 
di%fJ&Xo!)W,  yivo/uivcu  TrQpcrlivlctJ.,  TroT^dxi?  yiyniyctv 
ctvl-djii  tw  tt£p;  cL/WotyjXbiv  ( ita  plane  legendum 
pro  eo   quod  nihili  eft  aMopuMor  in  impreflis) 
itjjivwvixv  vpcsipjjvivoi,  Si  autem  belium  ihter-veniat, 
jFcutjam  crebro  faEium  efi,  cum  Antiochus  Epi- 
phanes  nofiras  invafit  terras,  uli  &  Tompeius 
Magnus,  &  Ghtintilius  Varus,  &  maxims  nojiro 
in  aevo,  H  qui  ex  facerdotibus  fuperfunt,  novas 
ex  vetuftis  monimentis  conjiciunt  tabulas,  &foe- 
minarum  quae  relinquuntur  conditionem  indagant. 
Etenim  mtnime  captivas  approbant  ;  quippe  qua- 
rum,  cum  Gentilibus  (  feu  aiienigenis)  Jrequens 
confortium  fufpicantur.     Ipfa  eadem,  fed  fubob- 

fcure, 


i<$$        /«    Tontificatum    E  B,  R  A&  Q  R  U  M. 


fcurc,  redditor  ratio,  quae  apud  magiftros  in  com- 
menra-riis  luis  occurrit,  ut  jam  apcruimus.  Atquc 
iude  erat  ilfcid  quod  protervc  nimis  impropcravit 
Eleazarus  Pharifactis,  cum  Joanncs  Hyrcanus  pon- 
tifex  &  princeps  Judaeorum,  Simonis  pontificis 
ac  principis  fifius,  Pharifaeorum  coetum  in  convi- 
vio  ad  libcrtatem  de  fe  loquendi  invitabat,  atque 
.-vd  orjkii  fui,  fi  quid  delinqueret,  correctionem. 
€hiandoqmdcm  igitur,  ait  Eicazarus,  ais  te  cu- 
pzve  audire  veritatem,  fi  vis  ejfe  jufius,  abdica- 
te  pantificatu,  &  contentus  efto pnncipatu  populi. 
Ilh  awtem  caufam  rogante,  cur  ita  pofiularet,  ut  fie 
pontificatu  abdicaret,  ort,  qncr),  dxio/A.tv  (ita  Jo- 
fephus  lib.  XIII.  cap.  XVIII.)  t^d"  tQv  ix^^v-n- 
&>v  di^f^As^tav  ffa  yey>vit'ouc  rnv  /m%g$L,  ^acnXiu- 
WT®.  'AvVoyu  tS  'E'7ncps,t'Si,  Quia,  inquit,  au- 
divimus  a  finioribus  matrem  tuam  captivam  fiu- 
ijfie,  regnante  Antiocho  Epiphane.  Falfus  qui- 
dam  erat  rumor  ille.  Sed  ex  eo  quod  objecit 
Pharifacus  hic  nemini  non  facillimum  eft  elicere 
fententiam  etiam  de  eaptivae  filio  ad  fuccefiionem 
pontificalem  jure  non  admittendo,  nec  in  dignita- 
teretinendo,  veluti  profano,  nifi  de  caftitate  ma- 
tris  aliunde  conftaret.  Etiam  &  autor  idem  lib. 
III.  Originum,  cap.  X.  in  mandatis  fcribit  pecu- 
liaribus  accepiffe  facerdotale  genus  y.rrn  yx\i.Siv  7u$ 
tTOig/Jtyxf,  y.rm  ov/\w,  /jA-n  aiyjj.a/XcnTov,  fjJtTt 
to-V  ^k  ■>tg.'jm?diaA  (£  S  rna,v£oyJu&v  rrt7irogjca/j.>tvar, 
•ztv  Giov,  eas  in  uxores  neutiquam  ducere,  quae 
corpore  quaeftumfiacerent,  nec  ancillam,  nec  cap- 
tivam,  nec  cauponariam,  nec  fiabulariam  ;  prae- 
ter  alias  de  quibus  ex  facri  fermonis  verbis  fatis 
liquet.  Ob  praefumptionem,  proftibulum,  cap- 
tivam,  cauponariam  ac  ftabulariam,  Gentilium, 
quorum  frequentiae  adfuefcerenr,  concubitu  pol- 
lui,  juxta  ea,  quae  jam  dicta  fnnt,  inter  nipSD  ttUll 
ficorta  dubia  eas  cenferi  voluit,  adeoque  facerdoti- 
bus  interdici.  At,  contra  Jofephi  mentem,  Ruf- 
finus  ibi  vertit,  neque  meretrices  neque  concubinas 
eis  habere  permifit.  Cum  manifeftum  fit,  ex 
Talmudicorum  fcitis,  &  meretricem  &  concubi- 
nam,  etiam  &  proftibulum  (de  quo  vide  ad  hanc 
rem  Maimonidem,  hal.  Ifiuri  Bia,  cap.  XVIII.) 
fi  de  concubitu,  qualis  in  ths  zona  feu  fcorti  de- 
finitione  memoratur,  prcfumptio  aut  fufpicio  ve- 
hemens  abefiet  aut  dilueretur,  facerdotibus  per- 
mifium  efie,  neque  prolis  ex  earum  conditione, 
pollui  natales.  Caeterum  Philo,  Judaeus  Alex- 
andrintis,  ita  de  fcorto  interdi&um  facrum  intel- 
ligere  videtur,  ut  univerfae  foeminae,  praetervir- 
ginem  &  viduam  marito  fuperftitem,  facerdotibus 
tuc,  ■ng.Ta.  fA&zpi  partiariis,  feu  toj?  inc,  hulk^-^  ttL- 
^toec  fiecundi  ordinis  (nam  hifce  nominibus  in  cae- 
teris,  praeter  pontificem,  defignandis,  utitur)  pro 
vetitis  effent  ex  jure  generi  facro  peculiari  haben- 
dae.  Vide  eum  lib.  II.  de  Monarchia.  De  foli- 
citudine  demum  circa  facerdotum  nuptias,  unde 
natalium  puritas  &  fucceflio  pendebat,  Jofephus 
in  primo  contra  Apionem,  TsxyAes-ov  o\  jutAygvv, 
lnquit,  thc,  aKg/c£siat.  'Oi  ydp  a.p^ep&ts  o\  7zztp 
Vfuv  ixzo  h\ayt/\ioiv  itwv  Ovo/J&gvi,  ircuSic,  kx.  mdj.pjic, 
iiaiv  dv  toi?  dvccypjctpdtc;.  To?<;  zty,  Tcav  hpn/Juivoov 
OTi  vv  yivono  &i?  's^lSaatv,  dimyeAiTOj  (jwtz  €00- 
[JQtc,  Tta.pL&x.a^cu.,  ywrri  fjjeTtyeiV  tHc.  dMw?  dysiicu, 
Indicium  fiummae  hac  in  re  accurationis  maximum 
eft.  Etenim  qui  pontifices  apttd  nosfuere  a  duo- 
hus  millibus  annorum  (de  hoc  numero  locus  hic 


non  eft  difceptandi)  nomine  defignati,  filii  ex  pa- 
tribus,  reperiuntur  in  laterculis :  nonnullis  vero, 
ubi  eorum  quae  diximus  quid  non  fiuerit  obfierva- 
tum,  interdicfum  efi,  ne  ad  altaria  accedant,  aut 
rem  aliam  fiacram  participent.  Nimirum  jq 
CDWlp,  fcu  de  rebus  fiacris  facerdotali  generi,  non 
profanato,  propriis,  nihil  illis  jure  cedebat  5  ubi 
de  natalium  purkate  non  fatis  conftaret,  ob  ad- 
miflam  patribus  circa  fponfarum  earumque  majo- 
rum  conditionem,  ncgligcntiam.  Is  fenfus  eft: 
illius  loci,  feu  pofterioris  ejufdem  periochae,  quae 
apud  interpretem  (ut  non  pauca  alia )  mifere  fe 
habet,  His  autem  qui  praedi£ii  fiunt,  ( ita  ille  ) 
fi  quid  praevaricentur,  interdicitur,  ne  vel  ad 
altare  accedant  vel  alia  fianUificatione  fungan- 
tur.  Perinde  ac  fi  ipfi,  qui  praefcriptam  ibi  circa 
nuptiascuram  non  fervarent,  altari  interdicerentur. 
Cum  certifllmum  fit  nuptias  nullas  ipfum  facerdo- 
tem,  cui  interdidta  aliqua  nuberet,  fed  ejufcedun- 
taxat  prolem  profanafle  :  quod  ex  fuperius  often- 
fis  etiam  manifeftum  eft.  Ex  hifce  mirum  non 
eft,  Herodem  Antipatri  F.  Judaei  regem,  cum 
pontifices  pro  fuo  libitu  creare  abdicareque,  nec 
tamen  aperte  nimis  autplufquam  res  fua  exigeret,  in 
pcrfonis,  qui  crearentur  feligendis,  in  patrios  Ebrae- 
orum  ritus  committere  vellet,  tabulas  illas  tam  fa- 
cerdotum  quam  aliorum  genealogicas  flammis,  qua 
potuit,  confumpfifle  ;  quod  memorat  Eufebius, 
alii.  Et  Saidus  Batricides,  patriarchaAlexandrinus, 

jLuL  l^Sj^b  pgW^  p-vvJ.JU.5  OwauJ  ^ 

fc^ ji  _^A  j^fl  Vj^*  J3Xw  t£L f 

Cepit  tabulas  Judaeorum,  quibus  recenfebantur 
iUorum  cognationes,  per  familiarum  &  generum 
conjunfiiones,  contractae,  atque  eas  omnes  igne 
cambujfit ;  adeo  ut  nemo  cognofceret  quanam  ejfet 
ex  tribu,  nec  quifinam  pater  ejus  fiuifiet.  Non  tali 
cognovit,   qui  hifce  careret   tabulis,    certitudine 
qualis  in  natalibus,  maxime  eorum  qui  ad  facerdo- 
tium  feu  pontificatum  admittendi  fuere,    difcer- 
nendis  exigebatur.     At  vero  R  profanus  facrifica- 
ret  (quod  obiter  monendum)  facrificiumejusneu- 
tiquam  profanum  habebatur,  fed  r\"W~2  muj;,  cul- 
tus  feu  funfiio,  illa  vice,  fatis,  qua  actus  erat  fa- 
crificantis,  legitima  ;  ita  tamen  ut  in  clafles  facer- 
dotales  aut  pontificalem  dignitatem  non  efiet  ipie 
admittendus,   fed  ab  altari  arcendus.     Videfis  de 
ea  re  Maimonidem,  halach.  Biath  Hammikdafich, 
cap.  VI.  &  Mikotzi,  Praecept.  Negat.  CCCVIII. 
Sacrificium    fcilicet    ab   eo  peragi   non   debuit, 
fed  peractum  valuit ;  nec  profanabatur,   fed  vim 
habuit  facrificii.     Qiio  trahunt  illud  in  benedicri- 
one,  qna  MofesLevi  benedixit  Deut.  XXXIII.  1 1. 
Benedic,  T)omine,  fortitudini  ejtis,  &  opera  ma- 
nuum  iUms  accipies  benevole.     Etiam,  amnt  inde, 
mnn  UW  pVin,  Trofanos,  qui  ex  ea  tribu,  non 
afpernaberis. 

C  A  P. 


t6i 


2)<?    S    U    C    C    E    S   S   I    O    N    E, 


l66 


C  A  P.     IV. 

De  aetate  minifterio  facerdotali,  etiam 
6f  'pontificali  fuccejfioni,  idonea  & 
legitima.  Et  de  fuccefjione,  tibt  hae- 
res  adhuc  impubes  feu  mtnor. 

IDonea  undiquaque  facerdotali  minifterio  aetas 
dici  folet  Ebraeis  annus  exa&us  vigefimus. 
Ante  irnmaturitas  quidem  fuit,  fed  in  genus  du- 
plex  diftinguenda.  Alia  fic  praepediebat,  ut  qui 
intra  cam  ad  altare,  ut  facerdos,  accederet,  ejus 
i"T71D3  muy  funtlio  (  feu  minifterium )  illegiti- 
mum  (feu  profanum)  cenferetur.  Alia  minime 
altari  arcebat  eum,  aut  funftioni,  fi  placeret,  erat 
impedimento  .5  fed  intra  eam  rTTltfD  ffiupfmtJio- 
( feu  minifterium)  retlum  &  legitimum  ifatifque 
facrum  habebatur;  ita  tamen  ut  veluti  privilegii 
jus  eflet,  quo  aetate  fic  immaturus  abefle  pofiet 
pro  libitu,  nec  obligatione  ad  vices  cum  caete- 
ris  pracftandas  teneretur.  Prior  hic  aetas  anno 
decimo  tertio  praeter  diem  unicum,  modo  bini 
minimum  pubis  pili  etiam  ei  excrefcerent,  feu 
plena  ac  civili  pubertate  finiebatur ;  quemadmo- 
dum  aefas  eorum  qui  CZT7TU  feu  majores  fuere, 
qua  de  re  fatis  egimus  libello  de  Succefllonibus 
in  Bona,  capite  IX.  Vetuftus  autor  Rabbi  Jehu- 
da  Ben  Elai  in  Sepher  Siphra,  quem  &  min 
QUrO  legem  facerdotum  appellitant  (ad  illud  Le- 
vitici  XXI,  1 7.  Loquere  ad  Aharon,  dicens,  ty^x 
lyTGj  Quicunque  vir  de  femine  tuo  in  genera- 
tionibus  fuis  habuerit  maculam  (feu  corporis  vi- 
tium)  non  accedat  ut  offerat  panem  Teo  fuo)  de 
aetate  utraque  ad  hunc  modum,  Ty7X  UT  *10X 

ttoko  aon  Kiruy  syx  h-m  pwn  an  w  u-o 
vm  \<s  728  nnyi»  nty  au^o  rrwn  imay 
p    nrvty  ny   imnyV  ini«  aunpo   ewton 

HJty  cmwy,  Tocuit  Rabbi  Eleazar  ex  ftnten- 
tia  Rabbi  Jofe,  infantem  (feu  minorem)  Jacri- 
ficiis  haud  idoneim  fuiffe,  tametfi  vitio  corporis 
omnimodo  vacarit.  Tempus  autem,  quofacra  ri- 
te  peragere  poteft,  incipit  poftquam  bini  ei  excre- 
verint  pili.  At  vero  fratres  fui  facerdotes  (tew 
facerdotum  grex~)  neutiquam  eum  ad  facra  alta- 
ris  minifteria  accerfunt,  antequam  fuerit  anno- 
rum  viginti.  Locus  eft  in  Siphra  col.  188. 
quem  &  citat  Mofes  Mikotzi  Praecept.  Negat. 
CCCVIII,  fed  non  fine  verborum  aliquot  dif- 
crepantia.     Sic  ille  ibi,  um  £3yn3  mira  iOJn 

-hm  7iD3  ptiri  my?  pnx  -a  ivjhx  un  -\m 
nnyty  tw  txow  -iy  rfnai  lmoy  no  ny  aan, 
Explicatur  in  lege  facerdotum  vocabulum  Vir 
[in  lege  quam  memoravimus  facra]  Tocuit 
Rabbi  Eleazar  ex  fententia  Rabbi  Zadok,  inde 
elickndum  minorem  ( feu  infantem )  non  admit- 
tendum,  tametfi  fuerit  corpore  integer.  6)uin  & 
illegitimum  eft  ejus  minifierium  ufque  dum  ex- 
crevermt  bini  pili.  Tantundem  ctiam  habetur 
in  Gcmara  Babylonia,  ad  tit.  Cholin,  cap.  I.  fol. 

24.  b.  -1  -m  ?*oo  nnniT?  ^y-no  uw  \xr\  un 
Tio  vmva  an  ;s«i  muy?  7iD9  \op  yyhx 


T«  trwan  vnx  hus  nnyw  tw  kuwo  muy1? 
:  nntyy  \j.  xrw  ny  "iuy7  inix  jtvjo  Tradunt 
Rabbini  ex  eo  quod  legitur,  vir  ex  semine  tuo 
in  generationibus  suis,  docuijfe  Rabbi  E- 
leazar,  minorem  functione  facra  arcendum,  ta- 
metfi  corpore  ejfet  integer.  FuntJioni  vero  fa- 
tis  idoneum  ejfe,  poftquam  excreverint  ei  pili  bi- 
ni,  cum  tamen  facerdotum  grex  (feu  collegium) 
eum  in  vices  non  accerfant  ante  aetatem  viginti 
annorum.  Sic  item  Maimonides,  halach.  Celi 
Hammikdafch,  cap.  V.  Et  de  aetate  tredecim 
annorum  praeter  diem  unicum,  feu  binorum  pi- 
lorum  aetate,  quae  hic  difcrepat  tantum  juxta  ea 
quae  in  libeilo  de  Succeffionibus  in  Bona  ape- 
ruimus,  vide  infuper  adnotatum  ad  Maimoni- 
dem,  halach.  Thephila  Webarceth  Cohenim, 
cap.  XV,  &  Mofem  Mikotzi,  Praecept.  Affirmat. 
XX.  Vigefimus  autem,  quo  in  fun&ionem  evo- 
candus  facerdos  erat,  indicari  videtur  in  II.  Para- 
lip.  XXXI,  17.  Commate  praecedente  verba  flunt 
de  facrorum  fub  Ezekia  rege  inftauratione,  & 
proventuum  diftributione  univerfis  facerdotibus, 
qui  trimatum  attigerant,  aut  aetate  fuerant  fupe- 
riores.  Nam  ejufmodi  minoribus  templum  cum 
parentibus  facrificaturis  ingredi  (quod  ibi  memo- 
ratur)  rite  permittebatur  ;  ideoque  in  diftributio- 
ne  eorum,  infantibus  caeteris  praetermiffis,  ratio 
eft  fimul  habita,  qua  de  re  vide  D.  Kimchium 
ibidem.  Ita  ut  prioribus  ibi  verbis  totum  genus 
facerdotale,  praeter  infantes  nondum  trimos,  in- 
cluderetur.  Nam  quod  in  Vulgata  eft,  exceptis 
maribus  ab  annis  tribus  &  fupra,  fubftituitut 
pro  ajty  uhb  faa  on3t7  anm  naVa 
:  nVyQ7i  praeter  generis  ipforum  mares  afilio  tri- 
mo  &  fupra,  feu,  ut  in  Graecis  interpretibus, 
cxtc;  $  'Qnyms  ?  cLavivixjSv  ^oto  HQj.trrSc,  xj  iiad.- 
vca,  praeter  foeturam  mafculinorum  a  triennio  & 
fupra.  Sequitur  dein,  omni  ingredienti  templunt 
domini,  res  diei  in  die  fuo  (detur)  pro  minifte- 
rio  eorum  in  vicibus  (feu  clajfibus)  fuis  atque  di- 
fiributionibus  fuis,    quibus  commate  jam  citato 

fubjungitur,  anrraK  nuV  nunnn  isnm  nsi 
DiT-nnQtuoa  n7yo7i  njty  canwy  po  a^iVm 

:  an^nipbnoi  etiam  &  profapiae  Jacerdotum  fe- 
cundum  domum  patrum  fuorum,  &  Levitarum 
a  filio  XX  annorum  &  fupra,  in  vicibus  (feu 
clajfibus)  fuis  atque  diftributionibus  Juis.  Adeo 
ut  hic  facerdotes  qui  facro  fungerentur  officio  de- 
fignari  videantur,  aetate  item  adjedta;  illic  to- 
tum,  ut  diftum  eft,  claffis  uniufcujufque  corpus. 
Vulgata  ibi,  facerdotibus  per  familias  &  Levi- 
tis  a  vigefimo  anno  &  Jupra  per  ordines  &  tur- 
mas  fuas.    Helleniftae  vero,  ^Out©.  0  jc^to,Ao- 

%i(r/j{gs  t  Upicav  ng.7  QUmg  TrcLTQjiaiv'  <C  Oi  hevP) 
cai  t  \cty\y&Qjuu$  cunzfv  ^570  iiKOoiietvs  ^  hniva),  <£* 
5^to|«,  Haec  difiributio  facerdotum  fecun- 
dum  domus  paternas  :  &  Levitae  in  vicibus 
ftis  a  vigefimo  anno  &  fupra,  in  ordinatione. 
Ubi  anni  non  omnino  ad  facerdotes  fed  ad  Levi- 
tas  tantum  referuntur.  Et  Levitarum  quidem 
lex  annalis,  paulo  ante  conditum  templi,  viginti 
annorum  aetatem  eorum  minifteriis  praeftituebat, 
ut  eliciendum  videtur  ex  I.  Paralip.  XXIII,  27. 
Juxta praecepta  quoque  "David  novijfima  fuppu- 
tabitur  numerus  filiomm  Levi  a  viginti  annis 
&  fupra.  Cum  tamen  ex  inftituto  Mofaico,  feu 
iege  annali  primum  a  Numine  lata,  ante  annum 

trigefimum 


i6j  ln  Vontificatum    E  B  R  AE  0  R  U  M.  16% 


trigcfimum  Levita  ad  funftionem  non  obligarc- 
tur,  ut  videre  eft  Numer.  IV,  3 .  &  VIII,  24.  Nam 
quod  pofteriori  Numerorum  loco  vigefimus  quin- 
tus  annus,  &  priori  trigcfimus  defignatur,  id  ita 
intcrprctantur  magiflri,  ut  initium  functionis  alte- 
ro  in  loco,  difcendi  initium  atque  tempus  nO^n 
muj/  inftituta  funtlionis,  veluti  lectionem,  can- 
tum,  &  quae  funt  cactera,  aflequendi,  ut  difci- 
plina  plenus  atquc  fic  idoneus  redderetur,  in  al- 
tero  denotetur.  Adeo  ut  quinquennium,  quo 
diicrepant  bini  illi  loci,  fuerit  ipfum  difcendi 
tempus,  intra  quod,  qui  facro  eorum  minifterio 
non  idoneus  deprehenderetur,  rejiciebatur.  Ita 
in  Gemara  Babylonia,  ad  tit.  Cholin,  cap.  I.  fol. 
24.  a.  Maimonides,  halach.  Celi  Hammikdafch, 
cap.  III.  &  Salomon  Jarchius  ad  Numer.  VIII. 
De  vigefimo  autem  poft  Davidis  tempora  hic  an- 
no  teftimonium  habetur  in  Ezra  III,  8.  &  trige- 
fimi  antea,  I.  Paralip.  XXIII,  3.  Neque  legem  il- 
lam  annalem  in  Numeris  latam  aliter  volunt  ob- 
ligafie,  quam  dum  arca  Levitarum  humeris  por- 
tanda  erat,  feu  sjrm  rnuyniy  fou  tempore  quo 
miniftermm  hnmeri  in  ufu.  Hoc  a  Davide  rege 
fublato,  i.Paralip.  XXIII,  26.  etiam  & vim  fuam 
ita  legem  annalem  exuiffe,  ut  &  eam  novare  li- 
ceret.  Vide  nunc  Salomoncm  Glafiium,  Philo- 
logiae  Sacrae  lib.  I.  tracb.  I.  fcci  II.  art.  31.  Mo- 
nendum  autem  eft,  in  Graecorum  interpretum 
verfione  Numerorum  loci  prioris,  adeoque  utriuf- 
que,  vigefimum  quintum  annum  Levitis  praefti- 
tui,  qua  de  re  vide,  fi  placet,  Theodoretum, 
Quaeft.  XIII.  ad  eundem  iibrum.  Sed  vero  nul- 
libi  comperio  apud  msgiftros,  annos  Levitarurn, 
qua  Levkamm,  iegitimam  facerdotum  aetatem 
indicafle.  Quod  miror  riimium  viros  magnos, 
ctiam  dum  alios  acriter  caftigant,  admififle.  Ne- 
que  auditum,  puto,  eft,  pubertatem  fuifle  legiti- 
mam  Levitae  aetatem,  ad  magiftrorum  mentem, 
aut  non  fuifie  facerdoti ;  diftinclione  quae  fupra 
adfertur  adhibita.  Quae  tamen  ita  intelligenda 
etiam  videtur,  ut  non  quilibet  facerdos  vigefi- 
mum  fuperans  annum  in  fundionem  eflet  five 
evocandus  five  admittendus>  fed  is  tantum,  qui 
in  majoribus  aetate  feu  puber  cenfcndus  crat, 
qualis  non  fuit  aliquis  poft  decimum  tertium  an- 
num  praeter  diem  unicum,  nifi  pubertatis  illa  fi- 
gna  feu  pili  bini  ei  excreviflent,  tametfi  annum 
fuperaflet  vigefimum ;  extra  quam  ubi  aut  fpado- 
nis  figna,  fub  vigefimo  anno  exaclo  aut  poftea, 
fpadonis  (quem  D1_lD.  vocitant)  nomen,  atque  ex 
eo  nomine,  majoris  ei  praebuerant,  aut,  hifce 
etiam  deficientibus,  trigefimus  quintus  annus  ex- 
adtus  in  majorum  demum  numerum  eum  retu- 
lerat.  Ejufmodi  enim  fuere  gradus  legitimae, 
quae  major  erat,  aetatis  adipifcendae.  Nec  an- 
tequam  eam  quis  civiliter  adeptus  fuerat,  func- 
tioni  facrae  idoneum  fuifle  videntur  exiftimafle; 
fed  pubertatis  figna  &  annum  vigefimum,  cui  ut 
plurimum  praevia  funt  illa  figna,  velut  quae  ple- 
rumque  feu  generatim  hic  menfurae  vicem  obti- 
nebant,  in  more  hoc  annali  facerdotum  (qui  & 
pontificum  eft)  definiendo  ufurpafle  ;  ita  ut  ante 
illam  aetatem  neminem  ii^  vices  accerierent;  ta- 
metfi  puberi  facra  pro  libitu  praeftare  liceret,  & 
pontificis  demortui  haeredi,  etiam  puberi,  in  dig- 
nitatem  fuccedere.  Neque  ante  eam  aetatem 
admittendus  erat.     Hinc  de  Onia  II  pontifice,  Si- 

VOL.  II. 


monis  I  filio,  in  fucceftionem  pcr  annos  pluri- 
mos  poft  mortcm  patris,  qui  tcncra  aetate  eum 
reliquerat,  non  admiflb,  dijudicandum  cft.     Vide- 
fis  librum  primum,    cap.  VI.     Quin  apud  Jofe- 
phum  ratio  rcdditur  cujus  obtentu,  utpote  legiti- 
mae,  Antiochus  Epiphanes  pontificatum  contulit 
Jafoni  patruo  Oniae,  qui  filius  erat  &  haeres  O- 
niae  III.  pontificis.     'O  y%   (inquit  ille  lib.  XII. 
cap.  VI.)    «15  ov  'Oncu   J.^TK.AsAciTra,   (01777©.  ?Ti> 
t-n,  Nam  filius  Oniae  fiuperftes  parvulus  hacle- 
nus  erat.   An  vero,  qui  ita  ob  minorem  dcmor- 
tui  haeredis  aetatem  fuccederent,  ii  jure  fuo  an 
pupilli  pontificatu  fruerentur,    quaeftio  facla  eft. 
Audacler  Jofephus  Scaliger  in  Elencho  Orationis 
Chronologicae  Davidis  Paraei,  'Pontifix,  inquit, 
maximus,   quamvis  ante  pibertatis  argumenta 
non  admittebatur  in  funffionem  fuam,  nihHomi- 
nus  tamen   erat  cr  •vocabatur  fontrfex  maxi- 
mus.     Sed  dabatur  illi  vicarius,  qui  intra  ter* 
minum  pibertatis  ejns  vice  fungeretur.     Is  in 
friore  templo  dicebatur  bnjn  ]ro  ruwa,  fiecun- 
dus  a  pontifice  maximo.     Sub  pofteriore  templo 
vocatus  eft  Sm  Jro  pD,  vicarius  pontificis  ma- 
ximi,   qiiem  locum  in  ecclefia  Graeca  expkt  is 
qui  vocatur  ^^^my-/ji>7\\3)^  tS  ira.TQj.ipyjd.  Hu* 
jus  rei  illuftre  exemplum   extat  in  Onia,   cui, 
quum,  patre  Simone  Jufto   moriuo,   reliclus  in 
cunis  ejfet,  vicarius  datus  eft  Eleazarus  pa~ 
truus.     Sic  illc.     At  vero  annos  XXX.  pontifex 
fuit  Eleazarus,  &  Manafles  propatruus  XXVI.  an- 
tequam  dignitate  gauderet  Onias  nepos,  ut  libro 
oftenditur  fuperiori  ex  Eufebio ;  aliis  quindecim 
duntaxat  annos   Eleazaro  affignantibus.      Etiam 
uterque  demortuus  eft,  antequam  fuccederet  O- 
nias ;  de  cujus  tamen  pubertatis  civilis  retardatio- 
ne  nullibi  legimus.     Detur  fane  extremam  pu- 
bertatis  metam  eum  praeftolatum  efle,  id  eft,  an- 
num  trigefimum  quintumj  nec  Eleazarum  XXVI. 
fed  XV.  annos  tantum  dignitatem  tenuifle.  Cer- 
te  diutius  etiam  ita  praeclufus  eft  Oniae  pontiri- 
catus,  quam  tutelae  jus  aut  vicarii  ratio  patcre- 
tur.     Nec  fiebat  pontifex  folo  jure  proximitatis. 
Accedebat  praeter  veftitum  facra  undio  fub  tem- 
plo  primo,  folennis  item  &  facer  veftitus  fub  fe- 
cundo  i  fine  quibus  pro  pontifice  nemo  agnofce- 
batur,    ut  mox  liquebit.     Impuberes  autem  aut 
unctos  aut  veftitu  illo  infignitos,  haud  puto  com- 
pertum.     Quomodo  igitur  vicarius  ei  datus,  qui 
nondum  ipfe  pontifex  ?  qua  ratione  etiam  &  ubi 
tributum  ipfi  pontificis  nomen,  quatenus  illud  fu- 
premam  in  ordine  facerdotali  dignitatem  figni- 
ficat  \  Quin  Jofephus  diferte  ante  Antiochi  Epi- 
phanis  tempora  neminem  <£%&%  iz^AaSoi^;  fie- 
mel  nafium  dignitatem  pontificiam  eam  exuiflc 
fcribit.  Neque  obftat  Abiatharis  exautoratio,  per- 
duellionis  rei,     Loquitur  de  ordinaria  fuccellio- 
ne  &  perpetuo  pontificis  creati  jure.      Nec  mi- 
nus  ipfe,  five  Eleazari  five  Manafiis  pontificatum 
ac  aliorum  qui  pracceflerant,  perpetuum  facit,  tu- 
telae  feu  pupilli  jure  liberum.     Quae  cum  ita 
fint,    ftatuendum  potius  videtur,  impuberum  jus 
ejufmodi  fuifle,    ut,   praeclufo    ipfis  pontificatu, 
proximus,    pcrinde   ac  fi  illi   abeflent,    fanguirte 
fuccederet,  non  tutelae  aut  vicarii  jure,  fcd  ple- 
no  fuoque  &  perpetuo.     Quo  item  mortuo,  pro- 
ximus  itidem  fuccedebat,  nifi  impuberi  pubertas 
civilis  antea  acgeffiflet :  adeo  ut  impubes  a  pa- 
B  b  terr.a 


DeSuCCESSlONE 


I70 


terna  dignitate  arceretur,  ufque  dum  &  pubertas 
fua  &  pontiflcatus  vacatio  concurrerent.  Quod 
fane,  ex  Oniae  patruique  fui  &  propatrui,  exem- 
plo  videtur  eliciendum.  Jam  dicta  autem  de  fa- 
cerdotali  feu  pontifkali  fundtione  ante  annum 
vigefimum,  ubi  pubertas  civilis  adeffet,  rite  pera- 
genda,  apprime  firmantur  ex  eo  quod  apud  jofe- 
phum  legitur  de  Ariftobulo  Hyrcani  pontificis  ex 
Alcxandra  filia  nepote,  adeoquc  pontificatus,  fub 
Hcrode  magno,  haerede.  Is  annum  agebat  de- 
cimum  fextum,  cum  Herodes  Ananelum  Babylo- 
nium  contra  jus  in  dignitatem  illam  evexerat. 
Alexandra  igitur  mater  ejus  l-mzi^.-x.Z,  $  ^a-As- 
crmg  tpeps  tI/jj  tzTtfuav  y  7rcciSbc,  ei  irze/.0VT0c,  05191- 
yv,  -tfS  einzTvn^n/iV  tjs  a^ia^)  ^  d^yti&xwvyc,  tlirba- 
ta  eft,  &  inique  ferebat  ignominiam,  qua  affe- 
£fus  eft  filius  fuus,  quod,  eo  fiperftite,  aliunde 
quls  vocatus  pontificatum  ufurparet.  Sic  ille  lib. 
XV.  cap.  II.  Etiam  &  Mariamne,  Ariftobuli  fo- 
ror  atque  uxor  Herodis,  afllduis  prccibus  eum 
flagitabat,  am&Zvaj  -t  alSi\<p£  r  d^t^javvlnj,  red-~ 
dere  fratri  pontificatum,  quod  demum  faftum 
cft.     Et  paulo  poft  fubjungit  Jofephus,  To  jK«es'- 

'mqv  ,Aq/.<piSh/\0c,  eSSb/^v  'bJn  Toii  §i;\g.  yiyjvcec.  stos, 
Itt&Iy)    y^)    vijjjjv  dviiA&v  '(y)n   tov  ^'jo/j^v  avvnKttmv 

rn%  SvfJcf.TCK/,  TOV  Ti  yJ)(!fJQV  iyoiV  TOV  T^j"  do^.gmV,  (C 
TO      tSpOC,    TU/J    ^jpnOXQlcW    CKTl/\U>V,    5(50?V\«    TZ    3(<£/Al- 

<T©-  <t  iMyid-c-i  7r/\iov  7}  /Gfoc,  tIuj  r\hliuw  vc^a'- 
yw,  &  yt  [J-k/j  ^h,i  y  yivxc,  d^iai /t/u&T©*  ttAhsw  cv 
T>i  H9P£?    P^jlg^prMVaiv,  czvjv  ts    tu  TrAn^a   TrgpS  ctv- 

TDV     OUVOlCtA    ZyiVifS,    Xj     TU      Ag/SBSaA&J     TW    'Tm.irTTCfJ 

irfsj^.y /juivtxiv  lyafylp  fj.vrif/s/i  iroi^izt,  Adolefcens 
Ariftobulus  annum  egreffus  decimum  feptimum, 
cum  fecundum  legem  afcenderet  ad  altare  facra 
operaturus,  ac  habitu  pontificali  indutus,  atque 
ea  quae  functionis  erant  rite  perageret,  eximia 
forma,  &  ftatura,  qitam  pro  aetate  procerior,  ma- 
xime  etiam  infacie  generis  dignitatem  prae  fe 
ferens,  convertit  in  fe  multitudinis  oculos  (imul 
&  ftudia,  reputantis  ftcum  etiam  avi  Ariftobuli 
memoria  digna  facinora.  Exploratifllmi  vides 
hic  juris  fuifle,  omnium  confenfu,  pontificatus 
fundionem  ante  vigefimum  annum  rite  peragi 
potuifle  &  fuccefllone  accipi.  Nec  habet  locum 
in  hoc  exemplo  pubertas  fingularis  XVII.  anno- 
rum,  quae,  Ebraeis  fuis  in  rebus  hujufmodi  in- 
audita,  virp  magno  impofuit.  Ad  jus  autem 
perpetuum  eorum,  qui  ob  minorem  haeredum 
aetatem  fufficiebantur,  afierendum,  nec  haeredis 
pubertate  feu  (quod  idem  cft)  legitima  aetate  fi- 
niri  probandum,  etiam  quod  in  hiftoriola  hac  de 
Ananelo  occurrit,  inprimis  facere  videtur.  He- 
rodes  fatetur  fe  Ananelum  pontificatu  donafle 
7rwSte  TsaL.vTu.Tra.mv  ovt©*  'Ag/^o^fcsAy,  Ariftobulo 
omnino  puerulo.  Impubes  definit  efle  Ariftobu- 
Jus.  Tunc  Herodes  Ananelo  pontificatum  abro- 
gat  n^votjLa.  ttdimV,  ut  diferte  Jofephus,  id  eft, 
jura  violans.  Confequens  eft,  Ananelum  ex  ju- 
re,  quippe  qui  femel  ob  minorem  Ariftobuli  ae- 
tatem  in  dignitatem  cve&us  eft,  juxta  morem  re- 
ceptum  abdicari  non  debuifle.  Male  interpola- 
tur  locus  ifte  Jofephi  in  verfione  recentiori.  Sed 
redte  ibi  Ruffinus,  Ananelum  (fic  ille)  principa- 
tu  faurdotii  praeter  legem  exuit. 


C  A  P.     V. 


De  vttiis  corporahbus,  quorum  tn  admit- 
tenda  five  funBione  facerdotati,  fve 
pontificali  fucceffione,  ratio  erat  ha- 
benda, 

UT,  fine  aetate  legitima,  neque  funclio  ne- 
que  fucceifio  admittebatur,  ita  nec  fine 
legitima  corporis  habitudine  membrorumque  in- 
tegritate ;  adeo  ut,  qui  oAoKAue^  corpore  integer, 
feu  a.fj^ifj.©'  vitio  carens  non  eflet,  aut  70  ovjuSo- 
Aoc  druyi-JA  nt/tam  infelicitatis  (quo  nomine  vi- 
tium  hic  corporale  memorat  Philo  in  fecundo  der 
Monarchia)  in  corpore  gereret,  is  plane  arcendus 
eflet.  Lex  facra  eft  ftirpi  Aharonicae,  Levit.  XXI. 
17.  §luicunque  de  femine  tuo  in  generationibus 
fuis  habuerit  maculam,  non  accedat  ut  offerat 
panem  T)eo  fuo.  Macula  feu  vitium  corporis  aia 
lingua  Mofaica  vocitatur.  Et  Helleniftae  ipfunt 
veluti  rctinent,  dum  pro  eo  yjif^v,  quod  dedecus 
feu  vitium  fonat,  fubftituunt.  Recenfentur  ali- 
quot  in  Sacro  Sermone  maculae  feu  vitia  corporis, 
quae  hominem  a  fundione  facerdotii  arcent ;  uti 
etiam,  Levitic.  XXII.  20.  quae  animalia  ita  vitia- 
bant,  ut  rite  ofFerri  nequirent.  Sed  recenfionem 
illam  exemplum  tantum  efle  aiunt  Ebraei  feu  ipe- 
cimen,  quod  in  vitiis  hic  dijudicandis  eft  fequen- 
dum,  non  quod  totam  legis,  quae  praecedit,  vim 
explicat.  Corporalia  igitur,  quorum  in  hifce  ha- 
benda  eft  ratio,  vitia  tripliciter  diftribuunt.     Alia 

fuere  aip^o  r-torani  nuyba  cpxxn  vhu-\m, 

quae  ita  vitiabant  tam  facerdotes  quam  animalia 
bruta,  ut  neque  haec  rite  offerri,  neque  illt  rite 
minifterium  praeftare,  poffent.  Quae  ad  animalia 
tantum  fpedabant,  qualia  plurima  enumerant,  io- 
cum  hic  habent  nullum.  Alia  Dtxn  HK  f,l7D12ty 
TQyVo  "12V3,  quae  vitiabant  hominem  tantum, 
ita  ut  a  facro  minifterio  effet  abftinendum.  Alia 
demum  j^yn  JTiOO  niti/O  kVx  ^VdiS  ym,  quae 
non  vitiabant  aliam  ob  canfam,  quam  quodintu- 
enti  deformitate  difiplicerent.  Primi  generis  faci- 
unt  quinquaginta,  quorum  V.  in  Aure; 

I.  Cartilago  auris  lacera. 

II.  Carti/ago  auris  difciffa. 

III.  Terforata  auris  cartilago,  adeo  ut  foramen 
viciam  poffit  recipere. 

IV.  Auris  arida  &  exanguis. 

V.  In  aure  alterutra  cartilago  duplex. 

In  Palpebris,  tria ; 

VI.  jPerforata  palpebra. 

VII.  Talpebra  difciffa. 

VIII.  Talpebra  iacera. 

In  Oeulo,  ofto; 

IX.  Caeckas,  five  in  utroque  five  in  alte^to. 

X.  In  alterutro  lippitudo. 

XI.  Vifus  obfcurior,  ob  tenebras  utriquefeu.  alteri 
offufas. 

XII.  Tu- 


j7i  In  Tontificatum    E  B  R  AE  0  R  U  M.  ij£ 


XII.  Tuberculum,  uvae  injiar,  tametfi  vifus  non 
mhiueretur. 

XIII.  Caruncttla  nigrcdinis  aliqttantulum  operiens. 

XIV.  Albugo  in  nigredinem  extenfa. 

XV.  Macula  alba,  intra  nigredinis  circuitum. 
Vitium  hoc,  uti  &  fequens,  nomine  |?T  in 
origine  eis  denotatur.  Id  Vulgatae,  lipptts  eft. 
Neque  locum  habuit,  nifi  aliquantulum  promi- 
neret  haec  macula. 

XVI.  Macula  nigrior  in  nigredinem  deprejfa. 

In  Nafo,  tria ; 

XVII.  Naris  perforata. 
XVHI.  Tifcijfa  naris. 

XIX.  Naris  lacera.  Quod  de  perforatis,  difcif- 
fis,  laceris,  naribus,  auribus,  palpebris  &  labiis 
(de  quibus  ftatim)  habent,  inprimis  vocabulo 
ynrt,  in  Levitic.  XXII.  22.  defignari  aiunt.  Id 
fciffttm  fignificat  &  diffraSium. 

In  Ore,  fex  5 

XX.  Labium  perforatum. 

XXI.  Labittm  lacerum. 

XXII.  Tifcijfum  labium. 

XXIII.  Maxilla  inferior  fuperiori prominentior. 

XXIV.  Os,  ex  fui  confiruffione,  occlufum. 

XXV.  Traeciptte  foni  linguae  naturalis  defe- 
cltts. 

In  Vafis  feminariis,  duodccim; 

XXVI.  Membrum  genitaie  compreffum. 

XXVII.  Contufum  idem. 

XXVIII.  Idem  avulfum. 

XXIX.  Idem  abfciffum. 

XXX.  Tefiicuius  compreffus. 

XXXI.  Contufus. 

XXXII.  Pars  tefiiculi  exfecla. 

XXXIII.  Tefticttlus  evtdfus. 

XXXIV.  Tefticulus  unicus. 

XXXV.  Uterque  unico  in  loculo. 

XXXVI.  Utrmfqtte  fexus,  velut  hermaphroditi, 
membra. 

XXXVII.  Genitalium  loci  obftrufii. 

In  Manibus  Pedibufque,  fex  s 

XXXVIII.  Claudus. 

XXXIX.  Femur  alterum  altero  longius. 

XL.  Femur  alteram  altero  altius.  Ex  utroquc 
fcilicet  fiebat  pedum  inceffus  inaequalis. 

XLI.  OJfis  manus  fraiiura  manifefia. 

XLII.  Offis  pedis  frac~iura  manifefta. 

XLIII.  Tedes,  ex  fui  conftrucJione  ciauji,  feu  in 
fe  ftriclins  contraEii. 

In  fuperficie  Corporis,  quatuor  j 

XLlV.  Scabies  ficca,   'pfora. 
XLV.  Verruca,  opuae  non  (ine  offe. 
XLVI.  Scabies  <Cs£gyptiaca,  joris  humida. 
XLVII.  Qffium  quae  apertius  cerni  pojfent,  a/i- 
quod  incifum. 


Hifcc  adjiciuntur ; 

I 

XLVIII.  Ab  aetate  provetta,  tremor. 

XLIX.  Tremor,  ab  aegritudine. 

L.  Sordes  &  inquinamenta,  veiuti  fudor,  foetor 
oris.  Addunt,  facerdotem  fudore  inquinatum, 
antequam  ad  facram  admittendus  eflet  functio- 
nem,  abluendum  atque  aromate  confpergen- 
dum.  Oris  item  foetorem,  fi  quis  fuerit,  aro- 
mate  aliquo  devorato  corrigendum.  Aliter 
"imuy  V?n  profanabat  funttionem  feu  facri- 
ficium  fuum. 

Secundi  vitiorum  hic  generis  funt  Ebraeis  nona- 
ginta ;  eorum  nempe  quae  hominem  tantum  feu 
facerdotem  non  victimas  vitiabant  aliave  anima- 
lia  faeranda. 

In  Capite,  ofto  ; 

I.  Verticis  capitis  concavitas. 

II.  Convexitas  verticis,  nimium  exurgens,  in* 
ftar  ovi. 

III.  Frons  feufinciput  faciei  fuperpendens. 

IV.  Occiput  cervici  fuperpendens. 

V.  Caput  adeo  deprfum  ampkm  &  diffufum,  Ut 
etiam  colli  locum  pars  ejus  occuparet. 

VI.  Caivitium  in  toto  capite. 

VII.  Calvitium  ;  nec  tamsn  fne  refio  crinium 
duEiu  inter  aurem  utramfde,  infincipite.  Nam 
in  occipite,  duchis  ejufmodi  vitium  perimebat. 

VIII.  Calvitium  in  vertice  j  tametfi  aliter  aiz 
nibus  circumdaretur  caput. 

In  Collo,  bina  j 

IX.  Collum  adeo  deprejfum  feu  breve]  ut  caput 
humeris  continuttm  videretur. 

X.  Collum  adeo  obiongum,  ut  humeris  videretuf 
eluxatum. 

In  Aure,  quatuorj 

XI.  Aures  nimis  exiguae. 

XII.  Aures  turgidae  nimis,  infiar  Jpongiael 

XIII.  Languidae  nimis  ac  pendulae  aures. 

XIV.  Auris  altera,  ab  altera,  obiter  intuenti 
diverfa. 

In  Superciliis,  quinque  ; 

XV.  Tiiorum  defe£ius,   in  utroque  ; 

XVI.  Jacentia  fupercilia.  Puto  aliquantulum 
pendula. 

XVII.  Superciiium  tantum  unicum. 

XVIII.  Supercilia  binis  plura. 

XIX  Dijfidentia,  veluti  five  colore  pilorum  five 
longitudine,  fupercilia. 

In  Palpebris,  quatuor; 

XX.  Tiiorum  in  titrifque  defeilus. 

XXI.  TJenfitas  in  piits  nimia,  feu  hirfutia,  ut  in 
filonibus. 

XXII.  Tilortim  alterius  ab  altero  diverfitas,  w- 
luti  colore,  tenuitate, 

XXIII.  Non 


iy3  ®e      Su    CC    ESS    I    O    N    E^  I74. 

XXIII.  Non  ita,  ut  par  eft,  apertae,  fed  nimi-    LI.  T>igiti  alicujus  defeBus. 

um  conniventes palpebrae,  LII.  Bini  digiti  continenter  conjunEti.     Sed  de- 

fiit  vitium,  fi  a  vola  ad  extremitates  difcinde- 
In  Oculis,  undecim  ;  rentur. 

LIII.  T>igitus  alter  alteri  inequitans. 

XXIV.  Oculi  fiiperius,  quam  par  efi,fiti.  LIV.  Caro  e  pollke  extuberantior. 

XXV.  Oculifiti  inferius,  quam  eftpar.  LV.  Ufus  dextrae  incommodus.      Nam  finifira 

XXVI.  Oculi  omnino  rotundi,  nec  in  longitudi-        minifterio  fun&um,  id  quod  peragebat  profa- 
nem  aliquantulum  extenfi.  naffe  fcribunt. 

XXVII.  Oculi  fluribundorum  inftar.  j 

XXVIII.  Ocidi  majores,  quampar  eft,  inftar  vi-  In  Vafis  feminariis,  quatuori 
tuli. 

XXIX.  Minores,  quam  par  eft,  oculi,inftar  an-    LVI.  Scrotum,  ad  genua  ferme  pendulum. 
feris.  LVII.  Veretrum  adeo  longum,  ut  genua  ferme 

XXX.  Lacrymae  perpetuo  ftillantes.  attingeret. 

XXXI.  Humor   ab  alterutro  oculi  angulo  flui-  LVIII.  Scrotum  percujflum,  adeo  ut  inde  laederen- 
tans.  tur  tefticuli. 

XXXII.  ContraBio  palpebrarum  &  ocidorum  vi-  LIX.  Hernia. 
flui  flolita,  feu  niBatio,   inter  videndum,  fre- 

quens.  In  Cruribus  &  Pedibus,  quindecim  j 

XXXIII.  Vtflus  adeo  confufus,  ut  fine   monitore 

inter  objeBa  ampla  diftinguere  nequiret.  LX.  Crura  adeo  extrorfum  incurva,  ut,  genibus 

XXXIV.  Ocidi  dijfidentes,   vehti  colore,  mag-        nunquam  conjunElis,  pedes  facile  commifceren- 
nitudine,  loco.  tur  ;  ut  in  valgis. 

LXI.  Talus  extuberantior. 
In  Nafo,  fcx ;  LXII.  Calcaneus  ita  retrorfum  extenfus,  ut  crus 

medio  pede  inniti  videretur. 

XXXV.  Superior  pars  nafi,  inter  oculos,  depref-    LXIII.  Tlanta  pedis  in  latum  difiufa,  &,  inftar 
fior.  anferis,  plana.    Ut  in  plancis  feu  plautis. 

XXXVI.  Nafi  medhtm  nimium  eminens.  LXI V.  Caro  e  pollice pedis  extuberantior. 

XXXVII.  Extremitas  nafi  repanda.  LXV.  T>igitorum  pedum  alicujus  defefius. 

XXXVIII.  Nafus  altemtrinque  divergens.  LXVI.  T)igitorum  numerus  excrefcens. 

XXXIX.  Nafus  grandior  quamferret  caeterorum    LXVII.  T>igitus  alter  alteri  inequitans. 
membrorum  ratio.  LXVIII.  Bini  digiti  continenter  conjunfii.    Idem 

XL.  Nafus  exilior  quam  ratio  eaferret.     Men-        hic  jus  erat  quod  in  digitis  manus  ita  con- 
fuia  autem  hic  erat  digitus  ejus,    de  quo  fiebat        jundis. 

quaeftio  auricularis  ;   ruco  hv\\  lOtSin  TVX\  OX     LXIX.  Tes  adeo  undiquaque  fibi  aequalis,  ut  a 
C31Q  1t  "Hrt  nJQQ  jap  1H,   Si  nafus  ei  ejfet,  aut        calce  ad  digitorum  extremitates,  utrinque  ac 
major  digito  eo  aut  minor,  vitium  erat.    Sic        ubique  eandem  haberet  figuram. 
magiftri.  LXX.  'Pes  a  calcdneo  ad  digitos  ita  incurvus,  ut, 

arcus  inftar,  alterutrinque  diftorqueretur.    Ut 
In  Labiis,  tria  s  in  loripede. 

LXXI.  Tes  excavatus,  feu  planta  fic  concava, 
XLI.  Labium  inferius  fuperiori  prominentius.  ut  ftans  calcaneo   &  digitorum  extremitate 

XLII.  Labium  fuperius  inferiori  prominentius.  tantum  inniteretur. 

XLIII.  Os  adeo  laxatum,  ut  falivam  non  reti-    LXXII.  Tali  intertrigine  fe  mutuo  inter  eundum 
neret.  pulfantes. 

LXXIII.  Genua  fe  mutuo  inter  eundum,  inter- 
In  Ventre,  triaj  trigine  pulfantes. 

LXXIV.  Tedis  finifiri  potior  ufus. 
XLIV.  Venter  tumidus. 
XLV.  Umbilicus  prominens  ;   &  non  depreffior,  In  Corpore  toto,  quatuor  s 

ut  ejfe  folet. 
XLVI.  MammiUae  fuper  ventrem,  inftar  mulie-    LXXV.  Corpus  grandius  quam  membrorum  ferret 
ris,  jacentes,  feu  pendulae.  ratio. 

LXXVI.   Corpus  minutius  quam    eadem    ratio 
In  Dorfo,  tria;  ferret. 

LXXVII.  Corpus  longius  quam  ratio  ferret  ea- 
XLVII.  T>orfum  incurvum.  dem. 

XLVIII.  Gibbofitas  ex  vertebra  flpinae  luxata.       LXXVIII.  Tumilionis  ftatura. 
XLIX.  Gibbofltas  carnofla. 

In  Cute  &  Carne,  o&o  j 
In  Manibus,  fex  ;  * 

LXXIX.  Nigrities,  qualis  z_/Ethiopis. 
L.    T>igitorum    numerus  excreflcens.      Abfciffb    LXXX.  Albor,  qualis  caflei. 
vero  qui  excreverit,  defiit  vitium  ;  fed  ita  de-    LXXXI.  Rubor,  qualis  coccini. 
mum  fi  exos  efiet. 

LXXXII. 


175  ln  Pontificatum    E  B  R  AE  0  R  U  M.  176 


LXXXII.  Cutis  ex  catifa   interiori  decolorata, 

velttti  ex  pttjiulis,  lentigine. 
LXXXIIL  Ctttis  ex  cattfa  foris  admiffa  dccolo- 

rata,  tit  cicatricofa. 
LXXXIV.  Verruca   fu  naevtts  in  facie  etiam 

ajfario  minor,  modo  ex  eo  crefcat  pilus. 
LXXXV.   Verrttca  feu  naevus  in  facie  affario 

aeqmlis  feti  major. 
LXXXVI.  Caro  feu'  cutis  hnguida  & pendttla. 

Adduntur  infupcr  hifce 

LXXXVIL  Surditas. 

LXXXVIII.  Fatuitas,  qtta  infania  etiam  deno- 

tattir. 
LXXXIX.  Epilepfa. 
XG.  Spiritus  immundus. 

Tertii  generis,  quae  vitiabant,  quia  intuenti  defor- 
mitate  difplicerent,  bina  duntaxat  faciunt ; 

L  Tilorum  qui  in  palpebris  defecJus,  tametfi  eo- 

rttm  radices  remanercnt. 
II.  'Dcntes  excujfi. 

Dc  hifce  univerfis  confulas  Mifnam  &  Gemararn 
Babjioniam,  tit.  Becoroth,  cap.  VI,  &  VII.  R.  Je- 
huda  Bcn  Elai,  in  Torath  Cotenim,  col.  i  S  S.  & 
189,  Maimonidem,  hal.  Biath  Hammikdafch, 
cap.  VI,  &  VII,  &  Mofem  Mikotzi,  Praecept. 
Negat.  CCCVIII  Videfis  item  Philonem  lib.  II. 
de  Monarchia.  &  hbro  de  Vidtimis.  Numerus 
omnium  eft  CXLII.  Nullum  eorum  non  eft 
^Jl  in  aperto,  adeo  ut  intuenti  difcerni  poflet. 
Neque  enim  admittunt,  ut  quod  in  aperto  non 
efiet,  veluti  in  renibus,  vefica,  liene,  intcftinis, 
hic  locum  haberet,  edocti  fcilicet  exemplis  in 
facro  fcrmone  expreffis.  Quod  vero  in  Helleni- 
ftarum  verfione  Levitic.  XXII,  22.  pro  \T\V\  fub- 
ftituitur  yAwojolfss/ir®*  lingua  feEius,  id  plane 
Talmudicis  adverfatur.  Neque  enim  linguae  fe- 
ctionem  inter  vitia  enumcrant  5  nec  locum  illum 
(qua  vitia  defignat)  non  acque  ad  facerdotem 
offerentem  ac  ad  victimas  attinere  volunt.  Td 
Vnn  igitur,  quod  fciffum  feu  incifum  denotat 
(Vulgata  cicatriccm  habens)  aures,  palpebras,  na- 
res  difciflas  fignificare  aiuntj  nec  linguae  vitium 
I  aliquod  interponunt.  Animadvertendum  autem 
:  eft  in  Vulgata  repcriri,  eum,  qui  vel  parvo^  vel 
Igrandi,  vel  torto  nafo  fuerhy  altari  non  admit- 
tendum.  Vocabula  quae  refpondcnt  in  origine 
l  Levit.  XXI,  is.  faltem  illum  locum  occupant, 
funt  yny  ix  QTin.  Horum  primum  pro  eo  cui 
fttperior  pars  nafi  depreffwr  efi,  feujtmo  nimis, 
capiunt  magiftri,  &  fecundum  pro  eo  cui  mcm- 
brorum  paria  funt  imparia,  veluti  oculi,  aures, 
i  crura.  Pro  uttifque  habet  Graeca  verfio,  -^Xo- 
€ip'fiv,  %  to-n? f/m@>,  nafo  mutilattts,  aut  auribtts 
fe&us.  Sed  Vulgatae  autor  non  tam  originis 
Verba,  quam  receptam  de  nafi  vitiis  fententiam 
,  ibi  fecutus  videtur.  Ex  enumeratis  autem  vitiis 
alia  vides  efle  CTjrap  permanentia  feu  pcrpetua, 
alia  D^-Qiy  tranfeuntia  feu  quae  tempore  definunt. 
De  univerfis  fimul   pronunciant,  13  wv  jro  Vj 

fo  wpth  djj  vh  laij;  aia  lu  yap  diq  pa  oia 

roion  ^m  n^  nb  rorsn  hx  'jty  d^:^  roian 
:  ttW  xh,  Sacerdos  cui  inefi  vitium,  five  perma- 

VoL.    II. 


nens  illttd  ftterit,  five  tranfiens  (antcqtiam  tfari-' 
fierit)  non  introeat  fanclttarium  ufqtie  ad  altare, 
nedum  locum  aliquem  inttriotem  •,  fecttndttm  id 
quod Jcriptum  eji,  ad  velum  non   ingredia- 

TUR,    NEC   ACCEDAT    AD    ALTAUE.     LOGUS  eft  Le- 

vit.  XXI,  23.  legi  de  vitiis  corporalibus  fubjunc- 
tus.  Atque  interdicto  teneri  volebant  fingulos 
ex  genere  facerdorali  vitio  ex  jarh  rccenfitis  ali- 
quo  laborantcs ;  ita  tamen,  ut  fi  qtiis  contra  face- 
ret,  diverfimodus  eflet  contumaeiae  effectus.  Narri 
curii  tria  fint  vitiorum  jam  dicia  genera,  &  fla- 
gelli  poena  plerumque  delidtis  graviori  non  puni- 
tis  fupplicio  irrogari  ex  fententia  forenfi  foleret ; 
fi  quis  ex  facerdotali  genere,  cui  vitium  aliqudd 
five  primi  five  fecundi  generis  iriefiet,  hic  eonfra 
feciflet,  vapulabat.  Maimonides  5  DOJl  "Qy  DX 
:"Dy  vhw  "2y  npiV,  Si  contumax  fuerit  facerdos, 
&  cum  vitium  kabuerit  introiverit,  vapulat ', 
idque  etiamfi  non  facrificaverit.  Si  nempe  hoc 
fecerit  nJJtin  nVi  TiOD,  faenter  &  non  ex  igno- 
rantia :  aliter  enim  poena  haec  non  feqneba- 
tur.  At  vero  facrificii,  ab  iis  qui  binis  hifce  ge- 
neribus  vitiorum  laborarent,  pera&i  natura  alia 
atque  alia  erat.  Primum  genus  non  modo  poe- 
nam  facrificantibus  fcicnter  induxit,  fed  etiarri 
ipfum  facrificii  aclum  vitiabat,  adeo  ut  eflet  muj; 
n"71D3  ipfum  facrificitim  illegitimum  profanum- 
que,  five  illud  fcienter  five  ex  ignorantia  pera- 
geretur.  Secundum  vero  genus,  irnuy  Wn  vh, 
rninime  profanabat  facrificium,  tametfi  facrifi- 
cans  verbcrum  poena  cflct  afficiendus.  Ob  ter- 
tium  demum  facerdos,  qui  adverfus  patria  hic  in- 
ftituta  contumax  eflet,  rf"H09  imuyi  npi1?  UK, 
nec  ipfe  vapulabat,  nec  facrificium  ejm  illegiti- 
mum.  Adeo  ut  genus  tertium  in  monitis,  quae 
interdicti  fpeciem  induebant  tam  fine  poena  ad- 
jedta,  quam  fine  facrificii  profanatione,  tantum 
haberetur,  primum  &  fecundum  in  interdictis, 
huic  etiam  poena  verberum,  illi  tam  profanatio- 
ne  facrificii  quam  poena  adjecta.  Qiiomodo  au- 
tem  tum  primum  tum  fecundum  vitiorum  cor- 
poralium,  quae  diximus,  genus  fucceffioni  ponti- 
ficali  aeque  ac  funcrioni  facerdotali,  obftare  pof- 
fet,  haud  difficile  eft  ex  hifce  decernere.  Et  ds 
mutilatis  auribus  etiam  exemplum  habetur  fupe- 
riore  in  libro,  cap.  VIII,  ubi  de  Hyrcano  ponti- 
fice  agitur.  Aures  ei  praerofit  Antigonus,  ut  oi> 
hoc  vitium,  a  dignitate,  fi  forte  redux  eflct,  ar- 
ceretur.  De  hifce  vitiis  Jofephus  lib.  III.  Ar- 
chaeolog.  cap.  X.  &  hb.  VI.  Halofeos,  eap.  XV. 
Utroque  etiam  in  loco,  juxta  legem  in  Levit. 
XXI,  22.  latam,  facrarum  epularum  &  rerum 
facerdotali  generi  fuftinendo  affignatarum  fuifle 
eos  participes  recte  docet :  fed  peffime  pofterio- 
ri  iri  loco,  ut  non  raro,  vertitur.  Verba  ejus 
funr,  Toov  Q  ^td  yn>u<;  iwsw  ooni  Zklg,  irl^jiv  <stta 
eAeiTvsyvv,  Tn/.t^naviV  ~n  ap.a.  tois  oAozAw^pi;  ipfoi- 
Ti^fi  &  ynaia,  ^  7zz;  ~^ni  tS  ylvvg  \\ifA&a.vzv  pjc- 
eJ^aA,  quod  vertitur,  Qui  vero  ex  origine  fa- 
cerdotum  genus  dttcentes,  caecitatis  caufa  mu- 
fiere  non  fungebantur,  cum  incolumtbtis  intra  li- 
mitem  aderant,  partefqtte  generis  confeqtteban- 
tttr.  Nugae  merae;  nec  autoris  mentis  ferme 
veftigium.  Redde,  Ex  genere  facerdotali,  quot- 
quot,  propter  defeclum  aliqttem  corporis,  facrum 
non  obibant  munus,  aderant  cum  integris  corpo- 
re  intra  atrii  limites,  &  partes  fttas  etiam  ex 
C  c  ipforum 


I 


177 


D^SUCCESSIONE 


I78 


ipforum  originis  jure  accipiebant.  Fuerunt  alia 
corporis  in  facerdotibus  vitia,  quae  munere  qui- 
dem  arcebant  eos  ufque  dum  corrigerentur ;  fed 
pro  libitu  ac  momento  corrigi  potuere  :  ideoque 
fuccefiioni  in  functionem  non  aliter  obftare  po- 
tuere,  quam  fi  non  corrigerentur :  in  hifce,  prae- 
putium,  immundities  lavacro  aliifque  ritibus  ab- 
olenda,  crines  intonfi.  Neque  enim  ludus  cau- 
fa  aliave,  facerdoti  cuiquam  facram  vicem  obfer- 
vanti  feu  pontifici  ex  lege  permittebatur  aut  ra- 
fum  caput,  aut  non  tonfum  habere  crincs  pro- 
miflbs  i  qua  de  re  videfis  Levitic.  X,  6,  &  XXI, 
10,  praeter  Ezech.  XLIV,  20.  Nam  quod  legi- 
mus  in  citatis  Levitici  locis  ljnsn  K7  D3W 
de  facerdotibus  univerfis,  &  jns^  xh  WVT)  nx  de 
pontifice,  pro  quibus  in  Vulgata  habetur,  Capita 
veftra  nolite  ntidare,  &,  captit  fuum  non  difco- 
operit,  &  apud  Helleniftas,  r  ^a.\\w  uyjiv  sw 
im-MSn.^r<m,  caput  veftrtim  cidari  non  nudabi- 
tis,  &,  s«c.  emvjiSbi&aa,  cidari  non  nudabit,  feu, 
ut  in  nonnullis,  sm  amfjure^ffei,  non  nudabit  mi- 
tra ;  haec  ita  capiunt  Talmudici,  ut  crines  pro- 
miflbs  tantum  verbis  hifce  interdici  velint ;  adeo 
ut  vertendus  fit  locus  primus,  Comam  capitum 
veftrortim  non  mfriatis,  &  fecundus,  comam  ca- 
pitis  fui  non  nutriat.  Nam  cum  -m  jnB  comam 
feu  caefariem  fignificet,  ut  in  di&o  Ezechielis  lo- 
co,  &  in  Numeror.  VI,  5.  verbum  etiam  jns 
(quod  faepius  quidem  retegere  aut  denudare  fi- 
gnificat)  velut  ab  ea  notione  fadtum,  pro  eo  quod 
eft  comam  nutrire  feu  promittere  fumi  hic  vo- 
lunt,  &  pro  eodem  quod  in  Ezechiele  eft  vh  jna 
irhw  caefariem  non  promitiant  feu  nutriant  j 
quod  tamen  in  Graeca  verfione  eft  ra?  j^as  av- 
<tfS  i  4cAa'iTBoj,  comas  fuas  non  ad  prejfum  ton- 
debunt,  contra  Ebraicam  veritatem,  &  Vulgatam, 
quae  Ebraicam  hic  fcquitur.  Sed  magiftris  con- 
fonus  eft  etiam  diferte  Onkelus  in  paraphrafi 
Chaldaica  loci  utriufque,  J»n?3  JUin  S1?  fUtiVn 
capitis  veftri  non  nutriatis  comam,  &  n^n-n'1 
jnTB  ^  xh  capitis  fui  non  nutriat  comam. 
Aftipulatur  Arabs  Erpenianus,  altero  in  loco  ille, 

l    ><£-.">  V    r5S=4>_^    caefariem     capitis 

-veftri  non  crefcere  faciatis,  aut  prcmittatis  ■, 
altero,  idem,  numero  &  perfona  mutata.  In 
Arabico  etiam  Saadiae,   pofterior  locus  vertitur 

C^XwJ  ))  A^J,   caput  fuum  (caefariem   capitis) 

non  dijfundat,  priore  itidem  eifdem  vocabulis 
ufurpatis.     Verfio  autem  Arabica  MS.  bibliothe- 

cae  Arundellianae  habet  p^n  1J    LlaxJ   'S) 

non  obtegatis  capita  "veftra,  priore  in  loco,  eo- 
dem  item  vocabulo  in  pofteriori  adhibito.  De 
tefto  fotte  capillis  capite  locus  capiendus,  ut  res 
ipfa  exigit.  Er  immane  quantum  adverfantur  E- 
braeorum  placita  vcrfioni  tum  Vulgatae  tum  Hel- 
leniftamm,  de  capitibus  non  nudandis.  Nam  ex 
more  reccptifllmo  pileus  feu  cidaris  facerdotum 
&  pontificis  exuenda  erat,  quandocunque  a  fa- 
cro  minifterio  recederent,  ut  capite  VII  docctur. 
Qualis  vero  comae  nutritio  in  interdifto  com- 
prehendatur  (quantum  ad  facerdotes  gregarios  at- 
tinet)  eliciunt  ex  lege  de  Naziraeis  lata  Numer. 
VI,  5.  ubi  verba  fiunt  de  coma  eorum  nutrien- 


da  per  tempus  confecrationis,  quod  triginta  die- 
bus  brevius  nunquam  ex  recepto  more  legiti- 
mum  habebatur.  Quamobrem  &  ultra  triginta 
dies  comam  nutritam  facerdotem  fundtioni,  do- 
nec  tondererur,  imparem  reddidifle  volunt.  Nam 
poft  tot  dies  exados  rite  nutriverat  comam  Na- 
ziraeus.  Nec  interdiftum  hoc  ad  omnia  tempo- 
ra,  fed  ad  funftionis  feu  vicis  folennis  praeftan- 
dae  tantum  tempus,  qua  facerdotes  gregarios  ob- 
ligabat,  attinuifle  aiunt :  perpetuo  vero  &  nun- 
quam  non  pontificem  obligafle,  utpote  cujus 
praefentia  in  fancluario  adeoque  veluti  affidua 
fun£tio,  non  per  vices  difterminata,  ex  lege  prae- 
ftituebatur.  Qua  de  re  videfis  Mofem  Maimo- 
nidem,  halach.  Celi  Hanmikdafch,  cap.  V.  &  ha- 
lach.  Biath  Hammikdafch,  cap.  I,  Mofem  Mi- 
kotzi,  Praecept.  Negat.  CCCII.  praeter  commen- 
tarios  ad  citatos  e  Levitico  locos.  Qiialibet  au- 
tem  Sabbati  vefpera  ita  tondendus  erat  pontifex, 
ut  forcipe  circumquaque  crines  aequarentur,  ca- 
pite  tantum  non  rafo.  Quatenus  hoc  imitata 
fuerit  ecclefia  Chriftiana,  ejufve  pars  aliqua,  vi- 
de,  fi  placet,  Gratian.  dift.  XXIII.  c.  21,  &  22. 
&  extr.  tit.  de  Vita  &  Honeft.  Clericorum,  cap. 
5 ,  &  6.  obviofque  de  facexdotum  tonfura  locos 
alios.  Minime  vero  profanabat  facrificii  fui  ac- 
tum  comam  nutricns,  tametfi  ex  praeputio  & 
immunditie  ipfum  aftum,  alioquin  facrum,  pro- 
fanatum  efle  ftatuant.  Quod  vide  apud  Maimo- 
nidem  laudato  libro,  cap.  IX.  Tam  comam  au- 
tem  nutriens,  quam  ex  praeputio  aut  immundi- 
tie  altari  arcendus,  verberibus,  ex  fententia  fo- 
renfi,  plectebatur,  fi  contra  morem  funftioni  fe 
forte  immifcuerat.  Et  de  corporis  hic  habitu 
hactenus. 


C  A  P.    VI. 

De  vitiis  animi,  quae  tam  fimBioni  fa- 
cerdotah,  quam  fuccejjiom  in  ponttfi- 
catum  obflarent.  Etiam  ^f  de  arti- 
bus  quae  exiflimatsonetn  tantum  mi- 
nuerent. 

ANimi  habitudo  &  intcgritas  vitae,  cujus  in 
facerdotibus  pontificibufque,  ad  functiones 
luas,  adeoque  ad  fuccefllonem  pontificalem,  ad- 
mittendis,  ratio  erat  habenda,  cx  illis  animi  vitiis 
feu  peccatis  intelligitur,  quibus  praecludebatur  ad 
facra  peragenda,  feu  in  fan&uarium,  ufque  ad  al- 
tare,  facerdotibus  aditus.  Horum,  alia  vim  fu- 
am  exuebanr,  fi  poenitentia  ducti,  qui  iis  labo- 
rabant,  ad  bonam  mentem  redirent ;  alia  vim 
retinebant  fuam  in  hac  re  aeternum.  Priorisge- 
neris  exemplum  eft  multiplcx  in  nuptiis  facerdo- 
tum  illicitis  ;  non  folum  quae  lege  eis  fingulari, 
fed  etiam  quae  communi  omnium  interdifto  ve- 
tabantur.  Etenim  fi  quis  faccrdos  matrimonio 
fibi,  contra  fas,  quomodocunque  foeminam  junx- 
iflet,  functione,  ex  majorum  inftituto,  arcebatur  ; 
ita  tamen,  ut  fi  in  foruin  (puto  LXXI.  virorum, 
fcu  quod  confeflhm  magnam  appellitant)  cvoca- 
tus,  in  populi  frcquentia,  illicita,  quam  contrax- 

erat 


i79  In  ^onuficatum     E  B  R  AE  0  R  U  M. 


180 


crat,  confuetudine  abftinentem  fe  fore  palam  vo- 
to  proiitcrctur,  &  dcmum  repudio  conjugem  ille- 
gitimam  ejiceret,  altari,  non  minus  ac  facri  coc- 
tus  cacteri  idoneus  haberetur.     Ita  Maimonides, 
halach.    Biath  Hammikdafch,  cap.  VI.    Et  hu- 
jufce  rei  exemplum  eft  luculcntum  Manaflis  Jad- 
duae  pontiiicis  fratris,  cui,  duda  in  uxorcm,  con- 
tra  fas,  Sanballatis  Cuthaei  filia,  eo  nomine  impc- 
ratur,  ut  aut  eam  repudiaret,  aut  altari  abftineret. 
Quod  itidem  de  aliis  eodem  tempore  facerdotibus 
dicendum,  ut  eft  videre  apud  Jofephum,  lib.  XI. 
cap.  VIII.  Adde  etiam  Nehemiam,  XIII.  28.  & 
vide  Jacobum  Capellum  in  Hiftoria  Sacra,  Anno 
M.  3666.  Pofterioris  generis,  fpecies  funt  binae 
illuftres  ;    cultus   cxtraneus,   feu   idololatria ;    & 
cultus  etiam  qui  in  Pentateucho  praeftituitur,  loco 
tantum  difcriminatus,  id  eft,  alio  in  templo,  ali- 
bi  extrufto,    ad  Hicrofolymitani    ftmilitudinem, 
Numini  vero  exhibitus.      Cultus  extraneus  five 
fponte  five  errore  a  facerdote  praeftitus,  eum  ita 
vitiabat,  ut  altari  perpetuo,  tametfi  folenniori  ritu 
poenitentiam  ageret,   eflct  arcendus.     Maimoni- 
des,  libro  jam  laudato,  capite  IX.  fy  -Qyt^  \rO  bj 
m  nn  mioji  nawna  -unty  sys  awj.  pa  Ttoa  tra 
*h  \r\jh  ^x  ltw  ah  J»  crftiy1?  anpoa  wnw  k1? 
mray1?  iod  rwyw  \m  niTisa  nnts  -ratyn  -inK 
v^y  n^api  na  rnnan  is  n1?  minnwan  1»  mt 
mip  vK  anpm  -ray  aViyb  Vids  m  nn  mVsa 
mnntyntu  i«  mwio  nya  juvtf  mntz;  ays  nim:  nn 
anpm  -iay  n«  jjityrTiy1?  omffin  'ras  rmnty  ix 
ivvyi  xbi  mto  x1?  vifl©  Vapnji  mm:  nn  ua-ip 
|d  13  Vy  E|si  'ixm  Nim  -aVa  onc  k*7s  nora 
tray  X1?  nbnnD1? :   Qiiicunque  facerdos  cultum 
praeftiterit  extraneum,  ftve  idfponte  fecerit  five 
ex  errore,  tametfi  folenniori  poenitentia  ducJus 
adbonam  mentem  redierit,  in  fanEiuario  nihilo- 
minus  officio  nunquam  omnino  fungetur.     Nam 
&  fcriptum  eft  (Ezech.  XLIV.  13.  ubi  de  facer- 
dotibus,  qui  idola   coluerant,    agitur)   non    ap- 

PROPINQUABUNT   AD    ME,    UT   SACERDOTIO  FUN- 

gantur  mihi.  Neqtte  difcrimen  eft  hic  inter 
eum,  qui  ut  facerdos  in  cultu  extraneo  minifter 
fuerit,  &  eum  qiti  adoraverit  idolum,  &  eum 
qtii  agnoverit  in  eo  dtvinitatem  atque  ei  fe  ad- 
dixerit.  Hi  omnes  aeque  ac  aeternum  altari 
funt  arcendi.  §>uin  nec,  fi  eorum  quifquam  fa- 
cerdotio  funcftis  facrificium  obtulerit,  erit  idodo- 
ris  grati,  tametfi  ex  errore  five  facerdotem  in 
cultu  extraneo  is  egerat,  five  adoraverat,  five 
divinitatem  agnoverat.  t_At  vero  qui  ex  errore 
tantum  maclaverit  idolo,  fi  is  facerdotio  funcJus 
facrificium  obtulerit,  erit  id  grati  odoris  &  reci- 
pietur,  quoniam  fcilicet  nec  minifteriumpraeftitit, 
nec  facerdos  cultus  extranei  facJus  eft,  fed  tan- 
tum  maEiavit,  idque  ex  errore.  At  interea  error 
hic  non  facit  quo  minus  is^  ut  caeteri,  altari  fit 
itidem  arcendus.  Atque  ita  Talmudici  ad  tit. 
Menachoth,  cap.  XIII.  fol.  109  a.  Cultus  autem 
loco  tantum,  ut  diximus,  difcriminati,  veluti  in 
templo  Heliopolitano  aut  Samaritanorum,  ean- 
dem  vim  fuifie  ibi  afleritur,  tametfi  pro  "iy  cultu 
extraneo  feu  idololatria,is  neutiquam  acciperetur. 
Maimonides,  loco  jam  memorato,  nttfyi  "DytU  "'O 

nran  lys  oo'?  iraip  ra  anpn"?  ty-ipo^  v"in  nra 
itfcty  th  nra  nraa  iaawffl  ins  "jd  p  syxi  iy 
*07  aty  i.-ra  worvBiv  avjg  pi  oViy1?  tynpaa 


i^  n»jTi  'iui'  «Vs  aViyS  ty-ipoa  jna  i©onty' 
^Sds  nb  unpoa  00  toawty  frp  -ray  axty 
Qui,  lege  facra  violata,  extruxerit  templum, 
extra  fanctttarium,  ut  ojferat  ibi  facrificia  Nu- 
mini  vero,  non  qttidem  templum  illud  quale  tem~ 
plum  idolis  facratum  habetur.  Veruntamen, 
facerdos  qtiicunque  in  ejufmodi  templo  offciofun- 
clus  fuerit,  fanclttario  aeternum  eft  arcendus ; 
quemadmodum  etiam  inftrumenta  univerfa  ibi  in 
cultu  adhibita,  adhibsri  nunquam  debent  in  fan- 
£iuario,  fed  in  gazophylacio  reponenda  funt. 
Caeterum  mihi  videtur,  [i  modo  forte  facrifica- 
verit  in  fancluario  facerdos,  qui  in  ejufmodi  tem- 
plo  a?itea  minifierio  funcJus  eft,  aclum  ejus  mi- 
nime  profanttm  effe.  Huc  fpeftat  cultus  faccrdo- 
tum  in  templo  ab  Onia  Oniae  tertii  pontificis  filio 
in  AEgypto,  fub  Ptolemaeo  Philometore,  ex- 
trufto  ;  de  quo  fufius  libro  fuperiore,  cap.  VII. 
Inftar  Hierofolymitani  factum  eft,  atque  ut  ritus 
in  eo  Judaici  peragerentur :  caeterum,  ex  recep- 
to,  quem  diximus,  more,  facerdoti,  qui  in  eo 
templo  facrum  minifterium  praeftitiflet,  aditus  in 
fanduarium  Hierofolymitanum,  ut  ibi  redux  offi- 
cio  fungeretur,  aeternum  praecludebatur.  Mifna 
tit.  Menachoth,  cap.  XIII.  mraa  WdWJ  o^mr. 
iqv?  -px  r»i  n^ty-nra  twnpoa  ituaty  xh  vjin 
n  naia  by  niaan  ^jro  •hy  xb  «1«  ity  nns  -\2rh 
jn  nri  cdt\v\x  -pna  niso  ^ds  ns  ra  a^tynra 
=  ^ranpo  x1?  ^as  ;,1?:iiki  rp171"  I^ia  ^ya^,  Sacer- 
dotes,  qui  ofticio  funcTi  fuerint  in  tempio  Oniae, 
fttnEiione  in  fancluario  Hierofolymitano  arcendi 
funt  ;  multo  magis  ii  qui  idola  coluere.  Nam 
&  fcriptum  eft,  II.  Regum  XXIII.  9.    Verun- 

TAMEN  NON  ASCENDEBANT  SACERDOTES  EXCEL- 
SORUM  AD  ALTARE  DoMINI  IN  JERUSALEM, 
SED    TANTUM    COMEDEBANT    AZYMA    IN    MEDIO 

fratrum  suorum.  Sciiicet  veluti  inter  eos 
qui  corporalibus  vitiis  laborabant,  cenfebantur 
hujufmodi  facerdotes.  'Partes  fuas  in  diftribu- 
tionibus  cepere,  &  comedebant  (epulis  facerdo- 
talibus  rite  fatis  affuere  ;  qua  de  re  vide  Levit. 
XXI.  zz.~)fedminimefacrificiaofferebant.  Prae- 
ter  commentarios  ad  eum  locum,  confulas  hac  de 
re  Mofem  Mikotzi,  Praecept.  Neg.  CCCIX. 
Hinc  facile  fit  dijudicare,  quamobrem  neque  Onias 
Oniae  tertii  filius,  cui  haereditario  jure  pontifica- 
tus,  poft  aetatem  legitimam,  alioquin  debebatur, 
nec  pofteri  ejus  unquam  avitam  in  templo  Hiero- 
folymitano  haereditatem  fibi  poftularent.  Eo 
fcilicet  jure  excidere  quotquot  in  Oniae  templo 
Heliopolitano  facra  feciflent.  Nec  ambigendum 
eft,  tam  filios  Oniae  nepotelque  proximiores,  re- 
bus  fuis  in  AEgypto  haud  parum  florentibus,  ibi 
facra  peregiffe,  quam  Oniam  ipfum.  Filios  au- 
tem  habuiffe  illum  binos  liquet,  Chelciam  &  Ana- 
niam,  qui  ipfi  a  Strabone  quidem  memorati,  dicti 
funt  Cleopatrae  IvShyu^v  f^Aua  magno  in  pretio 
fuijfe.  Sed  filios  fuiffe  eos  Oniae,  autor  eft  Jofe- 
phus,  lib.  XIII.  cap.  XVIII.  ubi  &  Strabonis  lo- 
cus.  Praetermiflis  igitur  hifce,  qui  ita  jure  fuo, 
ac  fi  plane  efie  defierant,  excidiffent,  omnino  le- 
gitima  potuit  effe  atque  civili  proximitate  fan- 
guinis  undiquaque  fubniti  Hafmonaeorum  fuccef- 
fio,  de  qua  libro  fuperiore  egimus.  Et  certe 
Ebraeorum  nonnullis  adeo  legitima  fuit  Hafmo- 
naeorum  in  pontificatum  fucceffio  habita,  ut  in 
Mofis  benedi&ionibus  veluti  praevifa  illa  defigna- 


i8i 


De   Successione 


182 


retur.  Unde  pofteriora  benediftionis  Levi  verba 
in  Deuter.  XXXIII.  11.  ad  eam  fpeftare  volunt, 
quod  adnotatur,  ad  diftum  locum,  in  glolla  Jar- 
chii.  Adeo  ut  ratio  fane  defit  viris  aliquot  eru- 
ditiffimis,  dum  veram  pontificum  fuccefilonem 
in  Hafmonaeis  interpellatam  efie,  &  contra  jus 
eos  fuccefliffe,  fidenter  affirmant.  Nec  melius 
fere  illi,  qui  fuccefilonem  legitimam  ideo  in  Hyr- 
cano,  Hafmonaeorum  ultimo,  fincm  habuiffe  fcri- 
bunt,  co  quod  ?£  inwv  hSi  -iwmyv™,  ex  eo  originem 
non  ducerent,  ii  qui  fequerentur,  quemadmodum 
Theodorus  ait  Metochites,  alii.  Ratio  nihili  eft, 
quia  tam  ipfius  natis  jure,  caufis  multiplicibus 
jam  dittis,  potuit  pontificatus  praecludi,  quam 
ad  alios  fine  injuria  devenire.  Vitiis  hifce  animi 
feu  moribus  inquinatis,  qui  hic  locum  habucre, 
expeftarit  forfan  quis,  ut  adjiciatur  etiain  homi- 
cidium,  idque  five  fponte  five  errorc  commiifum  5 
maxime  cum  ex  vetufto,  in  Chriftiana  republica, 
Ebraicam  non  raro  imitante,  more,  homicidae 
five  voluntarii  five  involuntarii  (modo  canonifta- 
rum  aliquot  exceptiones  admittas)  irregularita- 
tcm  contrahant,  id  eft,  functioni  facerdotali 
minus  idonci  reddantur.  Certe  ex  commentariis 
Talmudicis  homicidium  funftioni  facerdotum  in 
facrificiis  peragendae  obftitiffe  nondum  fatis  didici. 
At  vero  homicidam  funcYioncm  aliam  facerdota- 
lem,  facrificatione  minus  illuftrem,  rite  non  prae- 
ftare  potuiffe,  uno  ore  fatis  afferunt  magiftri.  Nem- 
pe  benediftionem,  quam  D^D  rwttfJ,  extenfiones 
manuum  nuncupant,  in  facra  lege  Numcror.  VI. 
23.  praefcriptam,  atque  in  templo  &  fynagogis 
a  coetu  facerdotum  praeftandam.  Maimonides, 
halach.  Thepila  JVebarceth  cohenim,  cap.  XV. 
ntyyty  12  hy  «ix  njutzn  h^a,  wsj  nx  xrm  \r\i 
VS3  nx  &&1  N1?  i"Dittfn,  Sacerdos  qui  quempiam 
occiderit,  etiamfi  id  ex  errore  fecerit,  etiam  & 
poeniientiam  egerit,  non  debet  unquam  in  bene- 
diclione  folennimanus  extendere.  Quin  eundem 
facere  videtur,  ex  fententia  veterum,  homicidam 
cum  idololatra  hac  in  fpecie.     Etiam  &  adjicit, 

lesun  ydrr\  imtu1?  'm  «"n  muya  nrai,  Bene- 
difiio  infitper  veluti  facrum  in  fanffiuario  mini- 
fterium  eft,  fcundum  id  quod  dicitur,  ut  mini- 

STRARET  EI  ET   BENEDICERET  IN   NOMINE  EJUS. 

Locus  citatur  ex  I.  Paralip.  XXIII.  13.  Tantun- 
dem  habetur  in  Talmude  Babylonio,  tit.  Bera- 
coth,  cap.  V.  fol.  3  3 .  &  Mofe  Mikotzi,  Praecept. 
AfHrmat.  XX.  Atque  huc  trahunt  ctiam  illud  Efaiae 
1. 15.  Et  cumextenderitis  manus  veftras,avertam 
oculos  meos  a  vobis  ■,  &  cum  midtiplicaveritis  ora~ 
tionem,  nonexaudiam.  Manus  enim  vefiraefiangui- 
ne  plenae fiunt .  Praeter  locos  citatos,  vidc  Davidem 
Kimchium  ibidem.  Certe  &  alia  fuere,  quibus  red- 
dcbatur  facerdbs  benedi&ioni  huic  folenni  parum 
idoneus,  nec  tamen  altaris  funftioni ;  veluti  lingua 
blacfa,  &  diftorti  digiti.  Alia  etiam  fuere  vitia, 
quibus  funclio  deneganda  erat,  nec  tamen  bene- 
didtionis  praeftatio;  ut  quae  memoravimus  ante 
five  corporis  fxvc  animi  pleraquc.  Neque  ad  hanc 
rem  fpeclat  illud  Exodi  cap.  XXI,  14.  Si  quis 
fer  indufiriam  occiderit  proximum  fuum  &  per 
mfidias,  ab  altari  meo  evelles  eum,  ut  moria- 
tur.  Id  intelligitur  non  de  vitio  ejufmodi  ex  ho- 
micidio  quolibetcunque  contrafto,  ut  indc  mini- 
fterio  altaris  facerdos  cffet  deponendus,  fed  de 
poena   tantum  mortis  ita  homicidae  infligenda, 


ut  nec  altare,  velut  afylum,  eum  omnino  tuere- 
tur.  Sic  fane  magiftri,  ad  quorum  mentem, 
Jarchius  ibidem,  mns/  TQy1?  TOn  \tti  ftn  D8 
nioV  unpn,  Etiam  fi  fiuerit  facerdos  homicida^ 
atque  is  facrificium  peragere  velit,  ipfum  quo- 
qne  evelles,  (feu  tolles)  ut  morte  pkclatur.  Vi- 
de  nunc  DD.ad  tit.de  Homicidio,  c.  1.  Sed  tam 
de  homicidio  errore  commiffo,  quam  fpontaneo, 
in  fpecie  de  bencdittionibus  loquuntur  magiftri  j 
quibus  etiam,  ob  apices  aliquot  forenfes  in  ac- 
tionibus  obfcrvandos,  quamplurima  adulteria,  in- 
ceftus,  idolorum  cultus,  homicidia  fpontanea  ul- 
timum  fupplicium  evafcre,  quae  tamen  unico  te- 
fte  probata,  fama  credita,  feu  praefumpta  effeftus 
fuos  alios  habucre.  Quod  tum  in  eo  quod  de  fa- 
cerdote  homicida  hic  diximus,  tum  in  eis  quae 
fupra  de  faccrdotis  idololatria  ac  inceftis  nuptiis 
afferuntur,  eft  inprimis  advertcndum.  Etiam  & 
quae  exiftimationem  minuerent  aliqua,  utcunque 
non  mala,  in  caufa  fuere,  ut  idoneus  non  habe- 
retur  quis  fucceffioni  huic  facrae.  Maimonidcs, 
halach.  Melachim,  cap.  I.  nhl  ~\ha  f1-VOj;o  J^ 
nh^  htj  xh-\  \hi  vfo  nsD  xVi  oxp  xV  Vnj  jna 
rf?pj  rmxjiKi  Vwn  xhn  fniDS  fntw  ^jso  ah  idth 
vSko  ros^on  nwywoi  aViyV  \m  rVtVo  ayrt 

:  HdsJ  *in«  DV,  Non  confiituunt  five  regem 
five  pontificem  eum  qui  efi  aut  lanio,  aut  ton- 
fior,  aut  balneator,  aut  textor,  aut  coriarius. 
Non  quod  artes  ejufimodi  illegitimae  habitae,fied 
quoniam,  ob  earum  fiordes,  populus  in  ejufimodi 
fuccejfione  nunquam  acquiefceret .  Etiam  &  qui 
die  unico  aliquam  ex  artibus  epftmodi  exercue- 
rit,  minime  idcneus  redditur.  Et  quemadmo- 
dum  non  admittebantur  qui  vitiis  jam  diftis  la- 
borabant,  ita  etiam  ex  eis,  quae  dignitati  accede- 
rent  deftituendi,  ut  videtur,  erant  &  pontifices 
&  facerdotes.  Et  de  ea  re,  praeter  exemplum 
Hyrcani  pontificis  auribus  truncati,  vide  Mai- 
monidem,  halach.  Celi  Hammikdafch,  cap.  IV.  & 
Mifn.  tit.  Horajioth,  cap.  III. 


C  A  P.     VII. 

De  veflihus  ac  indumentis  facris,  tum 
facerdotahbus  tum  pontificiis.  Et  qui- 
fiam  vefiitus  facer  pontijici  fuccedenti, 
ritu  folenni   tnduendus. 

Rltus  folemnes  in  novo,  apud  Ebraeos,  pon- 
tifice  confecrando  triplices  fuere,  veftitus 
facer,  unctio,  &  facrificium.  Quod  ad  veftitum 
facrum  pontificis  attinet,  ex  legibus,  in  Exodi 
capite  XXVIII  &  Levitici  XVI,  de  ea  re  latis, 
atque  ex  eis  quae  occurrunt  in  hujus  libri  cap. 
VIII,  illius  XXXIX,  veftium  facerdotalium  genus 

faciunt  trinum,  fa1?  njm  arti  njn  tomn  fnn  nJ3, 

vefles  fiacerdotis  cujufiibet  gregarii,  vefies  au- 
reas,  &  veftes  albas.  Primi  generis  quatuor 
fuere,  ^Jnxi  njOJQi  &DJ3&I  nJTO,  tunica,  femo- 
ralia,  pileus,  cinguhm  :  fecundi  item  quatuor, 
V^i  ftinm  TiSKl  Vya  pallium,  cui  appenfa  tintin- 
nabula  &  mala  punica,  ephod  feu  epomis  (quo 
nominc  tamen  tunicae  facerdotum  etiam  &  Le- 
vitarum  interdum  denotatae,    ut  alibi   monitum 

eft) 


i8<3         &    Vontificatum    E  B  R  AL  0  R  U  M.  i 


eft)  pefforale  feu  rationale  judicii,  in  quo  fanc- 
tiflinuim  lllud  oraculum,  &  demum  lamina,  qua 
nomcn  tetragrammaton  infcriptum  fronte  emi- 
nebat.  Tcrtii  generis  totidcm  ctiam  fuere,  pjpD 
iHBJSDl  UJjX  D^DJDQ,  tunica,  fetnoralta,  cingu- 
lum,  &  piletts  fcu  tiara.  Generis  primi  uni- 
verfae  albae  fucre,  &  ex  lino  puriflimo  contex- 
tac ;  exccpto  duntaxat  cingulo,  cui  lana  inter- 
fexcbatur  opere  phrygionico  feu  polymito.  Tu- 
nica  talaris  erat.  Fcmoralia,  quales  fere  braccae 
paflim  in  ufu,  fed  nullibi  fcuTura  disjuncta.  Cin- 
gulum  latum  crat  circa  digitos  tres,  longum  cu- 
bitos  circa  triginta  duos,  adeo  ut  multoties  in 
fe  circumplicatum,  corporis  mcdium  incingeret. 
Pilcus  autem  non  ita  erat  contextus,  ut  caput 
indutum  ftatim  reciperet,  fed  tela  fedecim  (ut 
pkrique)  cubitos  longa  caput  etiam  multoties 
circumplicans  operiebar.  Quatuor  haec  faccrdo- 
tibus  gregariis  praeftituta  elfe  docent  in  Exodi 
XXVM,  40,  &  42.  Et  quod  W)  ibi  toties  le- 
gitur,  pro  quo  in  verfione  tum  Graeca  tum  Vul- 
gata,  atque  apud  Jofephum,  Philonem,  alios  fae- 
piflime,  byffus  fubftituitur,  id  pro  lino  puriflimo, 
qui  veluti  byffus  eft,  feu  AEgyptiaco  fumunt. 
Opus  autem  phrygionicum,  quo  ornabatur  cin- 
gulum  ieu  balteus,  non  aliud  fuiffe  volunt  ac 
pifturam  textilem,  qua  fila  ex  lana  purpurea,  hya- 
cinthina,  coccinea  lino  artificiofe  intermifcere- 
tur;  nec  colorum,  quos  diximus,  in  facro  fer- 
mone  mentionem,  ubi  facerdotum  veftes  defig- 
nantur,  aliud  innuere,  quam  lanam  eis  tinctam ; 
&  lanam  tantum.  Nam  ex  lege  &  more  patrio, 
facerdos  gregarius  non  rite  vefliebatui  (fic  illi) 
"Q^D  DTW31  iqx  X1?^  rnuyV,  in  facrum  minifie- 
rittm,  nifi  tantum  lino  &  lana  indueretur,  mo- 
do  jam  diclo.  Neque  veftes  hae  facrae  (quae 
omnes  rrroy1?  ruVO  ~nX2,  'vefies  facerdotales  ad 
facrum  minifierium  nuncupantur)  alibi  aut  alio 
tempore  facerdoti  gerendae,  praeterquam  dum, 
vicem  facram  obfervans,  altaris  minifterio  afli- 
duus  adefkt.  Pera&a  vice,  in  apothecis  repone- 
bantur  j  adeo  ut  extra  templum,  veftitus  cultu, 
nec  a  plebe  caetera  differret  facerdos.  Ejus  au- 
tem  balteus  ex  lino  &  lana  contextus,  reliquo 
hominum  generi  (ficut  &  omnes  aliae  ita  con- 
textae  veftes)  interdicebatur  ex  lege  lata  Leviric. 
XIX,  19.  qua  vefiis  ex  duobus  contexta  non  erat 
mduenda,  adeoque  nec  generis  facerdotalis  alicui 
extra  vim  legum  de  facris  veftibas  fpeciatim  lata- 
rum.  Jurifconfulti  Ebraei;HU"O.V7  WETtro1?  "IIDX 
muyViywn  sbx,  Fas  non  erat  facerdoti  grega- 
rio  facris  indui  vefitbus  alio  tempore,  quam  dum 
facris  operabatur.  Et  Jofephus  lib.  VI.  Halofeos, 
cap.  XV.  r  itzpLv  'li-iTn(a.  6  /\HTu?yuJv  ■n/j.pLvv\j&  pg- 
*©.,  vefies  facras  facerdos  qui  facris  operaiur 
folus  induit,  caeteris,  ut  ipfe  etiam  ibi,  t  iSwTi- 
ifglu;  pkbeiis  indui  folitis.  Vide  etiam  Ezech. 
XLIV,  19.  Sed  tunicae  facerdotalis  lineae  ufus 
Levitis,  fub  Agrippa  rege,  aeque  ac  facerdotibus 
(fed  contra  fas)  impetrabatur,  quod  tradit  idem 
Jofephus  lib.  XX.  cap.  VIII.  Et  exceptio  hic  vi- 
detur  adhibenda,  de  conventu  publico  in  com- 
muncm  falutem  habito,  dum  de  non  geftandis, 
extra  muneris  facri  praeftationem,  facris  veftibus, 
morem  difpicimus.  Nam  cum  Jaddum  pontifi- 
cem  comitati  facerdotes  gregarii  ac  populus  A- 
Iexandrum  Magnum  Hierofolymis  exciperent,  fa- 

VOL.    II. 


ccrdotcs  univerfi  ?  fOfu/j^i  s^Aai';  habitu  facro 
prodibant,  ut  lcgitur  apud  Jofephum  lib.  XI.  cap. 
VIII.  Nifi  id  tribui  velis  tantum  Numinis  monito, 
quod  in  fomnis  acccpiffe  noctu  praecedente  pon- 
tiricem,  ex  eodem  loco  doccmur.  De  vcftium 
autcm  faccrdotalium  gcnere,  ipfc  etiam  jofcphus 
lib.  III.  Archacolog.  cap.  VIII,  ad  magiftroruni 
ferme  mcntem.  Sed  cingulum  ait  fuiffe  quatuor 
digitos  latum.  Confulas  de  hifce,  fi  placet,  prae- 
ter  Gemaram  Eabyloniam,  ad  tit.  Joma,  cap.  I. 
fol.  12,  Sepher  Siphra,  fol.  16.  col.  64.  Maimo- 
nidem,  halach.  Celi  Hammikdafch,  cap.  VIII.  & 
Mofcm  Mikotzi,  Praecept.  Affirmat.  CLXXIII,  ut 
omittam  magiftrorum  commentarios  aliorumque 
ad  memoratos  Exodi  locos.  Vide  etiam  Jofe- 
phum  Scaligerum  in  Eufebianis,  pag.  17%.  Quem- 
admodum  autem  quatuor,  quas  genus  primum 
compleditur,  faccrdotibus  facra  obeuntibus  nun- 
quam  non  geftandae  erant,  ita  etiam  pontifici 
quatuor  illae,  quae  fecundi  funt  generis  (aureae 
ob  aurum  lino  &  lanae  intinctae  intertextum, 
aliterque  varie  in  vittis,  catenuhs,  lamina  adhibi- 
tum,  nominataej  fimul  cum  ipfis,  quae  funt  pri- 
mi  fplendidius  confectae,  habitus  erat  facer,  ifque 
in  facra  ejus  funclione  perpetuus,  excepto  fefto 
expiationum;  dc  quo  ftatim.  Eae  a  fcriptoribus 
obviis  paflim  explicamur,  uti  &  in  ipfo  Sermone 
Sacro,  fatis.  Ncc  difcrimen  faciunt  inter  fcmo- 
ralia  &  tunicam,  quae  facerdotibus  gregariis  & 
pontifici  in  ufu.  Balteum  autem  pontificis  & 
piieum  aliquanto  difcrepafle  a  caeterorum  ;  bal- 
teum  opera  accuratiori  tam  auro  quam  lana  tin- 
cta  intertextum  -,  pileum  vero  (quem  J~i2JUQ  tia- 
ram  feu  cidarira,  etiam  ex  ipfo  fermone  facro, 
vulgo  nuncupant)  ex  tela  quidem  capiti  circum- 
plicata  etiam  pontifici  formatum,  fed  ita  ut  capi^ 
tis  ejus  involvetit  partem  fuperiorem  in  figUram 
pilei  Turcici,  qucm  turibantum  vocamus ;  nec 
inferius  defcenderet,  ne  laminae  fronti  annecten- 
dae  loco  incommodaret.  Caeterorum  vero  pi- 
leos  undiquaque  capita,  galearum  inftar  (unde  & 
Onkclo  d^dvj  galeae  didae)  plicaturis  inclufiffe. 
Ita  fere  magiftri.  Sed  in  hac  re  non  eadem  eft 
omnium  fententia,  cum  circumplicatae  felae  fi- 
guram  explicant.  Videfis  jam  irtdicatos  Ebraeo- 
rum  commentarios,  &  maxime  Abarbinelem  ad 
Exodi  vigefimum  octavum.  Sed  haud  parum 
hic  differt  Jofephus,  qui  fane  fub  excidio  templi 
fecundi  oculatus  erat,  ipfe  etiam  facerdos,  teftis 
veftium  facrarum.  Pileum  facerdotum  gregario- 
rum  (quem  ix.aotivepL$Snc,  vocabulum  a  nsJKQ 
mitzanepath  deformatum,  nuncupat;  &  caetera 
etiam  apud  eum,  ut  fieri  amat,  veftitus  facri  no- 
mina,  uti  &  aha  non  pauca,  in  verborum  por- 
tenta  diftorquentur)  minime  faftigiatum  fuiffe  ait, 
nec  totum  caput  incingens,  d.?y\  vn  i/\iyv  vs£>- 
Ziinvjfe  ixkcnc,  fed  paulo  plus  quam  mcdio  fu- 
perimpofitum.  Et  de  crebris  telae  plicaturis  fatis 
quidem  aftipulatur.  Hifce  autem  confutis,  2ji- 
oibi,  inquit,  avu*hv  a(iTxytr/.'zBzj.tsyf^^\rx-ia^.  fJ-tyft 
[jjctuizm,  tLjj  75  ha<fr.v  t  Tcavta^  ^  7Z>  a-r  a.i-ni  d- 
TrpeTrzs  vg.tjjzrrlwxL,  £  a/\(a  Q  tzS  "'"■^.vi  u  y.yvo/jiA- 
vn  '&r,in$'tV   yi^/JSTa^j   3  aKQ/iSzec,   a-s    ct»   fjJh  'Z^ij- 

pun  ttivZvt©"  iz§z).  t  UevoytM/,  Sindon  defuper  pi- 
lettm  integit,  ufqtte  ad  frontem  defcendtns,  & 
fafciae  confutttras  atque  id  quod  m  eis  defor- 
me  erat  occultans,  &  toti  cranio  adhaenns. 
D  d  Jptatvr 


7)e    S    U    C   C    E   S   S   I   O   N    E, 


i8<5 


Aptatur  ailtem  accurate  ne  facrificanti  forte 
ddabatur.  Tam  vetus  interpres,  cui  defcendit 
findon  haec  ufque'  ad  infcriora  barbae,  quam 
recentior  in  loco  illo  reddendo  nimium  fallunt. 
Nifi  findon  haec  aut  continua  aut  confuta  pars 
telae,  e  qua  formatus  effet  piieus,  fuerit,  adeo- 
que  redimiculi  Velut  vicem,  plicaturas  etiam  ob- 
tegentis,  praeftiterit,  certe  bina  erant  capiris  fa- 
ccrdoti  gregario  indumenta ;  reclamante  alias  u- 
nivcrfa  Ebraeorunl  turba.  Caeterum  non  folum 
ab  Ebraeis  caeteris  recedit  hic  Jofephus,  fed  e- 
tiam  in  pontificis  capitis  iridumentis  mire  difcre- 
pat.  Alium  fcilicet,  eumque  partim  hyacinthi- 
num,  priori  impofitum  vult.  Huic  itcm  ^ctvov 
■ypyatov  b^n  Tg/tTOi^xv  vjC^clXvjcV /uuivov'  ^raS)9\\  Q  iir 
cvjtzS  (fic  ille  lib.  III.  Archaeolog.  cap.  VIII.)  vj- 
Au§  %p'Jo-e@*  tw  &tz^a^oj  /2o7izn)  ita.p  i\>jj.v  Al<y>- 
u.iv't)  a.imyAiJjJ.vy-ii©'''  vqs  ^)  Kvdfj-ov  EMhcwi/  oi  vt- 
Qf.    TOfj.cu;    (i&v     ifJ-T&h.&rX    iyJVTic,    'Ofocrciyoz&friTi, 

Coronam  auream,  triplice  ordine  fabr.fi.Bam, 
fuijfe  circumligatam ;  e  qua  exfurgunt  calyculi" 
aurei,  quales  videntur  in  herba  nobis  daccharo 
difia,  Graecorum  autem  herbariis  hyoficyamo. 
Calyculos  autem  ab  occipitio  ad  tempora  utrin- 
que  exfurrexiffe,  non  autem  in  fronte,  quoriiam 
locus  is  laminae  facrae  integer  fervatus.  Certe 
&  Philo  praeter  pileum,  quem  mitram  nomi- 
nat  5  cidarim  etiam  videtur  afferere  pontifici  ge- 
ftamen  capitis.  De  lamina  locutus,  Mnejz,  J\.' 
w  (inquit  lib.  III.  de  Vita  Mofis)  w'  ojjQ,  t« 
yj!\  •ifi.^v  UipciAw  rh  iti^Xov'  7T^oS  'j  <C  vi$i%(3j.c, 
:ig.Tio-K6\jctQw'  vuSctoi^  y>  ol  emov  ^aciA&i;  otvn  Z&lcf.- 
cf^y.cLT1^  iiuSv.o-i  %fn£^,  Subfuit  huic  mitra,  quo 
fiebat,  ut  caputipfia  non  attingeret.  Quin  cida- 
ris  ei  in  ornamentis  erat.  Nam  &  orientis  re- 
ges  cidari,  diadematis  vice,  uti  folent.  Et  pau- 
lo  poft,  KYJkg/t*  clm  Oiffi^ 'i <J-ctT@*  'QrniSmcn  -rn 
yji^ctX^,  Cidarim  pro  diade?nate  impofitam  habet 
capiti.  Sed  vero  an  is  hic  mitram  a  cidari  aliam 
effe  voluit,  an  pro  eadem  utrumque  fumpfit  voca- 
bulum :  Adco  ut  non  adjectam  mitrae  effe  in- 
nuerit  cidarim,  fed  mitra  memorata,  cidaris  no- 
men,  veluti  fynonymum,  ob  explicationem  tan- 
tum  atque  dignitatem  pontificiam  (quam  aut  re- 
giam  aut  rcgiae  proximam  effe  voluit)  adjecerit. 
Sane  eliciendum  illud  videtur  ex  eo  quod  apud 
eundem  in  libro  nS^l  <§vyLc%>v  legitur.  De  digni- 
tate  pontificis  ibi  verba  faciens,  ipfam  mitram, 
ni  fallor,  pro  diadcmate  fumit.    Verba  funt,  Kaj 

CTi    ¥  VilctKbjJ   \iSL-7TCTi  a7n>LUTQpQ-<{,  TO   /BctCT  i\c-tOV    6TM, 

rvm>untji2)  ^jlg.Sii/uct,  to  cny/./.SoAO!'  T  sw  aJ^c,>t^J%- 
f©*   P-,   'Vara^i)    j)    ^    ^ttv  fj.cvpi';   rtyijuovictc.,    Ex 

eo  etiam  quod  caput  ejus  mitra  nudandum  non 
efi  (Hclleniftarum  verfionem,  de  qua  capite  V. 
Imjus  libri,  fecutus  eft)  rcgium  diadema  non  eft 
ei  exuendum,  quod  quidem  infigne  eft  poteftatis : 
non  quidem  imperatoriae,  fed  tamen gubernatoris 
'&  praefieEiurae  admirabilis.  Nifi  hoc  in  loco 
initram  &  diadema  pro  eodem  fumpferit,  ipftim 
mc  non  intelligcre  fatcor.  Quod  fi  ita  fuerit, 
ctiam  &  cidarim,  quam  diadematis  regii  veluti 
vicem,  priori  in  loco,  occupaffe  vulr,  eandem  ei 
cum  mitra  fuiffe,  aequum  eft  ut  exiftimemus. 
Nam  &  undenam  diadema  aliud,  quod  regium 
fit,  e  Sacris  Literis,  quas  fequi  velle  videtur,  ha- 
berc  potuiffer,  non  fatis  conftat:  multo  vero  mi- 
-nus,  undcnam  coronam  illam  triplici  ordine  fa- 


brefadlam  cum  calyculis  exfurgcntibus  habuerit 
Jofcphus,  qui  tamen  magis  morem  fui  aevi 
(quod  forte  etiam  in  pontificis  capitis  indumen- 
tis,  ut  in  aliquot  aliis,  ab  origine  deviaffct)  quam 
ipfum  Mofaicum,  id  eft,  primarium  horum  in- 
dumentorum  inftitutum  ibi  cnarrat.  Nam  de 
praefenti  fibi  tempore,  quantum  ad  figuras  atti- 
net,  plane  loquitur.  At  mire  fibi  placent  non- 
nulli,  dum  ex  illa  Jofephi  traditione,  tefte  alio 
non  fubnixa,  triplicem  nefcio  quam  ex  oriente 
in  occidentem  deducunt  coronam.  Ebracis  cae- 
teris  miliies  occurrit,  Exodi  &  Levitici  hac  de 
re  vcftigia  diligentiffime  prementibus  &  fuos  pro- 
culdubio  mores  callentifllmis,  quatuor  tantum 
numero  fuiffe  facerdotibus  gregariis  veftes  facras, 
atque  ofto  pontifici ;  neque  alterutris  plura. 
Quod  non  fine  magno  errore  fcripferant  unoque 
ore  tradiderant,  fi  aut  bini  pilei,  aut  corona  feu 
diadema  aliud  praeter  cidarim,  tiaram,  mitram 
feu  pileum  (nam  haec  hic  nomina  idem  fonant) 
&  laminam  illam  auream,  in  qua  tetragramma- 
ton  infcriptum  eft,  pontificis  facrum  geftamen 
fuiffet.  Scimus  Exodi  XXIX,  6.  legi,  Tones  tia- 
ram  in  capite  ejus,  nSKQn  hy  LEHprt  1U  HH  DDJI, 
&  coliocabis  coronam  facram  fiuper  tiaram ;  un- 
de  etiam  coronam  in  ejus  indumentis  fuiffe  con- 
jtci  quis  re£te  poffe  forfan  exiftimet  ?  Quod  ma- 
nifefto  quidem  certum  eft.  Sed  ita  planifllme 
capiendum,  ut  corona  fit  ipfa  lamina  aurea, 
quae  vitta  hyacinthina  tiarae  impofita,  verum 
erat  diadcma,  &  coronae  facrae  nomen,  iri  fa- 
cris  literis,  alibi  fortitur  :  Exodi  XXXIX,  30.  Et 
fecerunt  nina  am  UHpn  ~iu  V^  n«  iaminam,  co- 
ronam  fanffam,  ex  auro  puro.  Sic  etiam  habe- 
tur  in  Levitici  VIII,  9.  Nec  dubitant  magiftri  in 
locis  hifce  femper  coronam,  pro  ipfa  lamina,  fu- 
mere.  Quibus  aftipulatur  Vulgatae  autor,  qui 
priori  Exodi  loco,  ipfum  vocabulum  quod  co- 
ronam  fignificat,  per  iaminam  reddit,  atque  in 
binis  caeteris  laminae  nomcn  tantummodo  reti- 
net.  Neque  aliam  praetcr  ipfam  laminam,  co- 
ronam  fcu  indumentum,  agnofcunt  in  locis  illis 
Helleniftac.  Qiiod  vcro  in  Vulgata,  Exod.  XXXIX, 
27.  occurrit,  Fecerunt  &  tunicas  byffinas  opere 
textiii  Aaron  &  fiiiis  ejus,  &  mitras  cum  co- 
romdis  fiuis  ex  byffo  ;  id  in  origine  nihil  habet 
quod  tJ  coronulis  refpondcat  aliter  ac  in  hifce 

verbis  :\vw  n^njon  nxa  n«i  wvj  nEjj^on  nsi, 

&  tiararn  (fcu  cidarim)  byjfinam,  &  tiaras  (feu 
omamenta)  piieorum  byfifinorum,  feu,  ut  Helle- 
niftae  ibi,  x)  tchc  v-<$a,pc-tc,  im.  foj^v,  ^  t  \m.t^v 
vk  iZiojn,  cidares  byffinas,  e^  mitram  ex  byffo. 
Adeo  ut  tantum  pontificis  cidarim,  atque  grega- 
riorum  facerdotum  pilcos  feu  mitras,  quae  non 
multum  ex  inftituto  (ii  vittas  hyacinthinas  de- 
mas)  difcreparunt,  ibi  fimul  indicari  vidcatur. 
Tametfi  fint  etiam  in  Ebraeis,  qui  pontificio  pi- 
leo  feu  cidari,  tiaram  fcu  cidarim,  decoris  caufa, 
aliam  aprandam  ibi  denotari  velint,  quae,  ob  vit- 
tas  hyacinthinas  quibus  conftringcbatur,  primam 
circumdabat  inn  j^CO  in  figuram  coronae,  qua  de 
re  vide  gloffam  ibi  Jarchii.  Non  male  fic  qua- 
drat  findoni  plicaturas  cidaris  obtegenti,  quam 
memoravimus  ex  Jofepho.  Atque  ex  unica  lon- 
ga  illa  tela,  e  qua  formatus  eft  pileus  pontificius 
feu  cidaris,  tam  adjecla  hujufmodi  tiara,  quam 
ipfa  cidaris,  quae  capiti  proximc  adhaefit,  fimul, 

ut 


i8;  In  Tontificatum    E  B  R  AE  0  R  U  M!         i! 


nr  nnicum  tamcn  indumentum,  commodc  fatis 
plic.iiuio  potuic  confici.  Certe  &  alibi  Jofc- 
plvns  iwii  ali.im  practcr  laminam  aurcam,  &  ria- 
"raiii  bv.ilinam  hyacintho  circumftriftam,  pontifi- 
ci  coiona.m  Fuiflc  agnofcit.  Is  caetcra  diligentcr 
(.klcuibcns  lib.  V.  Halofeos,  cap.  XV.  Tlw  j)  vJ- 
c-aA-'.'),  inquit,  Suor/wi  fi.  fcwm  rfidW"  i\g-Tt<znt- 
%  $  bdyjv^u,  -cfet  vii'  %puo-a?  o^i©<'  3V  c-spar©*, 
c;.-ny'v.v,'.yi  ~  (p!*&v  tk  ifgp'  ^aw.ana-  tscS'^  ^e  eci 
SwTiQj^  tT<kto^°  ^^  ^M  byjfma  tegebat, 
coronaiur  autem  hyaciritho.  Et  circa  eam  alia 
corona  erat  aurea,  friptas  ferens  facras  litc- 
'ras,  id  eft,  nomcn  tetragrammaton.  Binas  hic 
habet  illc  coronas  quideni  ;  fed  alteram,  ipfani 
cum  vittis  cidarim  aut  tiaram,  feu  pptius  ipfas 
vittas ;  alteram,  laniinam  aureani,  quae  &  in 
Scrmone  Sacro  aliquoties,  ut  jam  dicTum  eft,  co- 
rona  fantJa  nuncupatur.  Atque  id  etiam  eft 
inprimis  hic  advertcndum,  ubi  jofephus  habitum 
]addi  pontificis  Alcxandrum  Magnum  excipientis 
defcribit  (quern  legitimum  fuiflc,  id  eft,  intcgrum, 
Ipfe  difcrte  narrat)  nihil  aliud  capiti  cius  induitur 
praeter  cidarim  &  laminam  auream  :  quod  habc- 
rur  in  libro  ejus  XI,  cap.  VIII.  Quin  &  cum  A- 
lcxandcr  pofimodum  £yiiae  rex,  ad  Jonathanem 
mitterct  ftolam  purpuream  &  cpronam  auream, 
quibus  veluti  pontifkem  eum  defignare  voluir,  Jo- 
nathan  ipfe  dicitur  induiiTe  t  aya.v  '<fo\w  feu  afi«j- 
^Mlw',  id  eft,  facra  pontificatus  indumenta, 
tam  in  Jofepho  ipfo,  lib.  XIII,  cap.  V.  quam  m 
primo  Hafmonaeorum  libro,  cap.X,2i.  nuha  men- 
tiorie  corohae  aureae  iii  indumentis  ejus  habita, 
tamcrfi  novam  ab  Alcxandro  dono  accepiflet.  Cum 
nihiiomihus,  petentibus  per  legatos  Judaeis  a 
Ciaudio  Caefare  ftolae  facrae,  feu  pontificii  ve- 
ftitus  cuftodiam,  diplomate  conceditur  &  facrae 
Veftis  &  coronae,  qualifcunque  illa  fuerit  (fed 
prolamina  aurca  accipienda  mihi  videtur)  cuftodia. 
Diplomatis  yerba  funt,  T™  ligjti  kcrSn<m  ^  tw 
c?-l$a.vcv  vsra  tmV  ifyffia.v  VfjJHv  avca.  ovy^j^i,  JJt 
veftitus  facer  &  corona  a  vobis  cuftodiatur,  con- 
Cedo.  Diploma  habetur  integrum  apud  Jofephum, 
lib.  XX.  cap.  I.  Utut  vero  fe  res  haec  habuerit 
de  indumentis  capitis  pontificiis,  tam  certum  cft 
ab  origine  illud  unicum  fuifle  quod,  praeter  lami- 
nam  auream,  capiti  ejus  imponeretur,  utcunque 
hyacinthino  coloris  opere  auroque  variegatum, 
unamque  fuifle  illud  tiaram,  cidarim,  mitram, 
feu  pileum,  quam  verifimile  idcm  pro  diverfo 
complicaridi,  contexendi,  brnandique  artificio,  ad 
auguftam  geftantis  praefcntiarh  efferendam,  ad- 
hiberi  folito,  non  femper  eandem  tuliffe  figuram, 
fed  aliam  atque  aliam  ita  induifle,  ut  etiam  tum 
merito  corona  (  quoniam  &  plane  diadema  erat) 
nuncupari  poflet,  tum,  ex  diverfis  lri  exteriori 
parre  plicaturis,  e  duabus  veluti  tiaris  confiftere 
videri.  Et  de  pontificis  cidari  haemifphaerii  fi- 
guram  habente,  diferre  D.  Hieronymus  Epift. 
CXXVIII.  ubi  pontificis  a  facerdotum  caeterorum 
non  difcrepaffe  ait.  Quod  vero  habent  Talmudi- 
ci  de  triplicilfraelkarum  corona  (ifO  appellitant) 
corona  nimirum  legis,  corona  regis,  &  corona 
facerdotii,  id  ad  illuftrem  horum  dignitatem  eo 
nominc  dcfignandam  tantum  attinet.  Neque  co- 
ronae  figuram  fingulis  hifce  impofitam  effe  magis 
probat,  quani  Ifraelitis  triplicem.  De  ea  vide  tit. 
Aboth  inTalmude  Babylonio,  fol.  9.  &  Maimo- 


nidem,  halach.  Talmud  Thorah,  cap.  III.  Terti- 
um  demum  vcftirim  facrarum  genus,  qnod  album 
dicTum  cft,  eadem  figura  er'at  ipfa,  qua  gerius  pri- 
mum.  Scd  iri  iis,  nec  baltcus  lana  tincla  inter- 
tcxtus  cft,  hec,  practer  linum  purifhmuni  feu 
byflum,  quid  omnino  adjeftum.  Haec  autem  in- 
dumenta  pontifici  fuerc  propria,  ac  femcl  tahtuni 
iri  anno,  intra  facrarium  intimum  feu  fanftum 
fancTorum,  id  cft,  in  fefto  expiationis,  ipfi  geftan  - 
da.  De  quatuor  hifce  locus  cft  nianifeftus  in  Le- 
vitico  XVI.  4.  ubi  fcite  GlOfla,  ivnwo  ijsty  "PJIO 

nyms<3  xhx  -\w:o  rwp  H$$p  p«ty  '31?  ant  am 

VQ  %  jVdi.  Ol*Tp  JrDJ,  Intelligendum,  quod  non 
intra  (in  fando  'fanftoruni  )  minifierium  prae- 
ftabat  pontifex  otlo  indutns  veftibus,  quibus  fa- 
cerdotio  fungi  folebat  extra,  utpote  quibus  aurum 
intertexebatur  (nam  accufator1  non  debet  perfo- 
nam  patroni  induere)  fed  quatuor  tantim,  quem- 
admodum  &  facerdos  gregar.ius  :  atque  hae  ex 
byjfo  (feu  lirio  puriffimd)  folum  conftabant.  Tan- 
tundem  habetur  in  Gemara  Hierofolymitana,  ad 
tit.  Joma,  cap.  VII.  fol.  44.  col.  2.  halach.  5. 
Atquc  de  hifce  aperte  Jofephus,  lib.  5.  Halofeos, 
cap.  XV.  Primo  ait  pontificem  habitu  auguftiori 
(quem  defcribit)  calendis,  fabbatis,  aliifque  illu- 
firioribus  feftis  maxime,  cum  facerdotibus  grega- 
riis  in  templuni  afcendere,  &  facra  peragere.  Sta- 
tim  autem  fubjicit,  Tau-nu'  \jav  %v  t?iv  \aSmm,,  bjc 
icpozei  7w  aM.oi'  %QyvOv,  /\inrmejt-v  &'  dviAoL/xQa.viv" 
oTri-Ti  3  eicrioi '  GlS  70  a2~v%v,  iicrricH  <f  a,7m^  rtg!f 
tviavlov  /j.ov©-i  av  y\  vy&v&v  s'9@,  vifjLisct,  7mvTctA  rco 
@ic7,  Habitum  quidem  illum  alio  tempore  non 
gerit,  fed  ftmpliciorem  adfumit.  Ita  vero  fit, 
cum  adytum  introit.  Semel  autem  in  anno  in- 
troit  folus,  quo  die  cmfios  T)eo  jejunare  mos 
eft.  Atque  is  ipfe  in  lib.  II.  contra  Apionem  5 
In  adytum  foli  principes  facerdotum  ingredieban- 
iur  propria  ftola  circumami£fi.  Ut  ftola  hic  pro 
pontificio,  die  quo  adytum  ingreffus  eft,  habitu 
toto  plane  fumenda  eft,  ita  in  priore  loco  tw 
ia-Smta.,  quam  veftem  vertit  interpres,  pro  habitu 
auguftiori  toto  antea  ibi  defcripto  fumere  debe- 
rnus.  Philo  item,  libro  de  Somniis,  expreflifll- 
mam  habet  veftium  pontificalium  hanc  diftinctio- 
nem.  Alias  enim  diferte  fuiffe  ait  ■ircnu/\a.s,  va- 
riegatas,  id  eft,  aureas,  feu  auro  &  coloribus  con- 
fperfas,  quales  ani  HJQ  veftimenta  aurea,  magi- 
ftris  ita  nominata,  fuere  :  alias  chcc^lvKa.?,  albas, 
quo  nomine  hafce  quas  geftabat  pontifex,  adyta 
ingreffus,  vocitant  magiftri,  id  eft,  fnV  vijq  veftas 
albas.  De  illis  item  Philo,  ut  a  caeteris  oninino 
difcrepantibus,  in  lib.  II.  de  Monarchia,  plura. 
Sed  mirum  eft  viros  aliquot  docTiilimos  locum  ex 
libris  Halofeos  Jofephi  indicatum  ita  citare,  ut 
Jofephum  affirmare  faciant  id,  quod  Hierofolymis 
maxime  inauditum  eft,  epomidem  &  rationale 
pontifici  in  ufu  folum  fuiffe  cum  adyta  ingrede- 
retur :  quo  nihil  in  rebus  Ebraicis  abfurdius  dici 
poteft,  nec  fane  ea  omnino Jofephi  mens.  Vi- 
defis  Carolum  Sigonium  de  Repub.  Hebraeorum, 
lib.  V.  cap.  II.  &  Petrum  Cuhaeum,  lib.  II. 
cap.  I.  Manifeftius  nihil  eft,  quam  Jofephi  fenfum 
efle,  qualem  diximus  ;  quod  &  fatis  fane  agnofcit 
vetus  ejus  ibi  interpres.  Ita  demum  genus  pri- 
mum  univerfis  facerdotibus  erat  commune  ;  fe- 
cundum  &  tertium  pontifici  proprium  ;  hoc  fci- 

licee 


i8p 


T)e    Successione 


190 


licet  in  fefto  expiationis  tantum  atque  in  fanclo 
ianftorum,  illud  eum  primo  quandocunque  in 
fanctuario  rem  facram  peragebat.  Unde  fcx- 
centies  occumt  in  magiftrorum  commentariis 
ruaan  Vm  ifo  om  njn-iia  «jf^ri  jro,  JW«- 
menta  fucerdotis  gregarii  funt  quatuor,  pontifi- 
cis  -vero  otio,  praetermiffis  ita  generis  tertii  indu- 
mentis,  quae  non  omnino  a  primis  difcrepabant, 
excepto  quod  pontifici  tantum  propria  fuere,  at- 
que  ex  lino  puriffimo  feu  byilb  duntaxat  conficicn- 
da  erant.  Cautum  vero  eft  tam  de  ZDnn  IDina, 
five  facerdote  five  pontifice,  cui  deficerent  veftes 
praefcriptae,  quam  de  c=HJO  VrTl,  eo,  cui plures 
induerentur  quam  lex  praeciperet.  Primi  gene- 
ris  fuir  quicunque  facerdos  gregarius  ex  quatuor 
fuis,  aut  pontifex  qui  ex  fuis  octo  aliquam  non 
haberct  iudutam,  dum  officio  fungeretur.  Atque 
etiam  adnumeres,  cui  breviores  effent  quam  par 
erat.  Secundi  fuit  facerdos  pontificiis  indutus 
veftibus  aureis,  aut  binas  pro  unica  habens.  Cui 
etiam  jungatur,  qui  longiores,  quam  ftatura  fua 
pateretur,  demitteret.  Quiiquis,  five  inopia  five 
abundantia  ita  peccaret,  ejus  minifterium  illegiti- 
mum  fuiile  ac  profanari  cenfebant ;  nec  fane  fa- 
cerdotem  fine  vcftitu  fuo  facro  magis  facrificium 
rite  aut  fine  profanatione  peregiife,  quam  -11  ex- 
traneum,  feu  quemvis  e  plebe  altare  temere  inva- 
dentem.  Vide,  fi  placet,  fupra  indicatos  Mai- 
monidis  &  Mofis  Mikotzi  locos,  cum  capite  X. 
halacoth  Maimonidis,  quas  ibi  citavimus.  Is 
etiam  capite  VIII.  &  IX.  ibidem,  quomodo  fin- 
gulaejam  di&aeveftes  atque  indumenta  facracon- 
texi  &  fieri  dcberent,  ex  vcteribus  operofe  often- 
dit,  quod  libenter  hic  praetermittimus.  0£to 
autem  illa,  quae  pontifici  in  fandtuario  facro  mu- 
nere  fungenti  neceffario  induebantur,  cadem  fue- 
te  quibus,  ritu  folenni,  pontifex  ih  dignitatem 
fuccedens  erat  induendus.  Ea  Jofepho  atque  aliis 
uno  nomine  ra?  t°?w?  aL^^zsf-twJic,  ftolae  ar- 
ckieraticae  kupontificiae  non  raro  indigitantur. 


C  A  P.    VIII. 

De  folenni  pontificis  novi  facris  vejlibus 
mduendt   ritu. 

VEftitu  facro  ita  explicato,  fequitur  ut  de 
ritu  veftiendi  folenni  difpiciamus.  Quae 
occurrunt  in  Exodo  &  Levitico  ea  de  re  (nam 
ritus  Aharonis  veftiendi,  archetypi  hic  locum 
obtinere  nemo  nefcit)  ut  fatis  obvia  mittimus, 
ea  duntaxat  obfervaturi,  quae  in  Talmudicorum 
commentariis  &  fequentium  pontificum  iuccef- 
fionis  ratione,  de  veftitus  folennibus  occurrunt. 
Ritus  folennis  ejufmodi  a  Talmudicis,  ex  Sacris 
Literis  &  moribus  receptis,  docetur,  ut  indutis 
primo  femoralibus  &  fupra  lumbos  conftriclis, 
accedcret  tunica  talaris :  hac  cinguli  crebris  pli- 
caturis  fub  axillis  (inferior  enim,  ex  more  recep- 
to,  locus  cingulo  non  permittebatur)  circumligata, 
induebatur  quidem  cidaris  feu  pileus  facerdoti 
gregario ;  fcd  pontifici,  proxime  poft  cingulum, 
pallium,  cui  ephod  feu  epomis  imponebatur. 
Et  tunc  induebatur  cidaris  ejus  feu  tiara,  cui  af- 
fixa  demum  vittis  lamina  aurea,  feu  corona,  ut  in 


Sacris  Literis  vocitatur,   fancla.     Vide,  fi  placet, 
Gemaram  Babyloniam,   tit.    Zebachim,  cap.  II. 
fol.    19.    Maimonidem,    halach.    Celi  Hammik- 
dafch,    cap.  X.  &   Mofem  Mikotzi,     Praecept. 
Affirm.  CLXXIII.  Sic  veftitum  fuiffe  aiunt  Elea- 
zarum,  cumpatri  jam  morituro  fuccederet,    Nu- 
mer.  XX.  25.  Tolle  t^Aharon  &  Eleazar filium 
ejus,  &   duc  eos  in  montem  Hor.     Et  fpoliabis 
t^Aharon  veftibus  fuis,   induefque  eas  Eleazar 
filium  ejus.     Aharon  vero  colligetur,   &  morie- 
tur  ibi.     Fecit  itaque  Mofes,  Jicut  Dominusprae- 
ceperat,  &  afcenderunt  in  montem  Hor,  vidente 
cunfla     congregatione.      Et    denudavit   Mofes 
Aharon  veftimentis  fiiis,  &  induit  ea  Eleazar 
filium  ejus.     Mortmifque  eft  Aharon  ibi  in  ver- 
tice  rnontis.      Et   de    ea   re  Jofephus,    Aharon 
cLTrti^ui^)  rhv  a^yegstTifcw   <?o\hv,  (c  vraga^ss  au- 
Ihv  'EAea^tzp&j   Tffl  •ncu.csi,  •at^pc,  cv  3dg,  irv    hAix.ia.v 
r,  da^n^cruim  w&ylvkf),  dvfozizt,  exuit  veftes  pon- 
tificias,  quibus  Eleazaro  filio,  cui  ob  aetatem  in 
"pontificatum  debebatur  fucceffio,  traditis,  mortu- 
us  eft.     Hinc  eft  quod  Jonathan  Hafmonaeus  pon- 
tifex  defignatus,  facram  feu  archieraticam  ftolam, 
id  eft,  habitum  pontificium,  indueret  fefto  taber- 
naculorum,  confecrationis  fuae  ritu  ufus;    ut  vi- 
dere  eft  apud  Jofephum,  lib.  XIII.  cap.  V.  &  I. 
Maccab.  X.  21.     Et  cum  Agrippa  rex  pontifica- 
tum  denuo  Jonathae  Anani  F.  reddere  volebat, 
°A««t,^  inquit  ille  renuens,  cvSfivou.  <ro?iiajuov  isgpV 
d^Zn.cuj,  Mihi  facrum  illum  amitJum  femelfump- 
ftjfe  fatis  eft.     Scilicet  facrum  amitlum  induere^ 
pro  pontificem  creari  ufurpabatur  fub  templo  fe- 
cundo,  cum  facrificium  effe  nequiret,  nec  habe- 
retur,   ut  mox    oftendimus,    oleum  facrum   feu 
unftio.     Locus  eft  Jofcphi,  lib.  XIX.  cap.  VI.  Et 
Herodes  regnum  Ebraeorum  adeptus,  indumenta 
pontificia,   in  Antonia  turri  reperta,  fibi  ibi  fua- 
que  in  poteftate  detinuit,  <m<c-iwv  §i  IsSiv  yzotsngf.- 
3v  vtc  dimf  t&v  AacVj  ratus  inde  populum  a  rebus 
novis  moliendis  contineri,  ut  idem  Jofephus  lib. 
XVIIh  cap.  VI.     Nimirum  facri  amictus  cuftodia 
&  poteftas  tanta  erat  habita,  ut  novi  pontificis 
creationis  juri  ea  proxima,   etiam    velut  eadem, 
exiftimaretur.     Undeitidem,  poftHerodem,  Ro- 
manis,  &  eis  qui  fub  hifce  pracerant,   ufque  ad 
Vitellii  pracfidis  iub  Tiberio  tempora,   ejus  potc- 
ftas  erat  &  cuftodia.      Tunc  vero  ab  imperatore 
redditum  eft  jus  illud,  idemque  poftea  a  Claudio 
Caefare  firmatum,  Judaeis,  ita  ut  a  facerdotibus, 
qui  tum   fucceflbrem  induerent  utcunque  fuffe- 
ftum,  tum  in  facra  peragenda  amittum  facrfhn, 
ad  morem  priftinum  depromerent,   cuftodiretur. 
Sedquomodo  haec  res  aliter  atque  aliter  fe  habu- 
erit,  enarrat  fufius  Jofephus,  lib.  XV.  cap.  XIV. 
lib.  XVIII.  cap.  VI.  &  lib.  XX.  cap.  I.     Et  de 
folenni  veftiendi  ritu  cxemplum  habetur  etiam  in 
hiftoriola   illa  filiorum    Simonis  Jufti   pontificis 
maximi  e  Talmudicis  in  libri  fuperioris    capite 
VIII.  narrata  ;   quam  confulas.      Quin  tam  fub 
templo  fecundo  quam  fub  primo  oc~to  veftes,  eo- 
dem  modo  confettas,  quo  fub  primo,   pontifici 
tum  creato  tum  facra  operanti  induendas  fuiffe 
aiunt,  adeo  etiam  ut  oraculum  illud  in  rationali 
fanttiffimum,  quod,  cum  templo  primo,  inpon- 
tificibus  revera  volunt  defiiile  (ut  ex  capite  prox- 
imo  ctiam  liquet )  imitatione  artificiofiffima  fub 
fecundo  exhiberctur  ;  tametfi  ejufdem  nullus  ali- 

us 


191  In  Tontificatum     E  B  R  AE  0  R  U  M.  \§i 


ns  timc  ufus  fucrit,  nifi  ut  in  numcro  indumen- 
torum  octonario  nullum  repcriretur,  contra  fas, 
ftgura  falteril  impcrfe&a,  ncc  pontifex  ullus  "lDino 
CanjQ,  cui  vcftes  deficerent.  Maimonidcs,  ha- 
lach.  Celi  Hammikdafch,  cap.  X.  ijty  nQ3  ltyy 
'syisi  cnn  njaty  antyn1?  ns  ooim  onix 
jro  rV«tyj  vn  ^Vty,  J»£  fecundo  templo  faciebant 
fhncdiffemi  iilius  oraculi  figuram,  ut  ita  perfecla 
reddercntur  ofio  indumenta  pontificia  ;  tametfi 
Mm  or.icuii  figuram  nunquam  tunc  confulerent. 
Tantundcm  legitur,  cx  vctcribus,  apud  Mofem 
Mikotzi,  Pracccpt.  Affirm.  CLXXIII.  Etiam  & 
ratio  redditur,  quare  oraculi  illa  figura  in  fccundo 
templo  non  confulcretur,  gemmis  oraculi  vetufti- 
oris  feu  Aharonici  omnino  deperditis ;  no  UBOl 

ty-tpn  nn  ou  mrn  xhv  ubq  jnn  jnxity  m  xh 
mity  nratfl  jw  tytpn  nra  "ono  uw  ;nn  bzn 
U  jnxtyj  J^  fay,  Et  quaenam  efi  ratio,  cur  non 
confulere  folerent  illud  fub  templo  fecundo  ora- 
cu'um  ?  Ghwniam  non  adfuit  ibi  Spiritus  San- 
iius.  Neque  enim  facerdotis  alicujus  in  con- 
fulendo  opera  adhibenda  eff,  qui  non  ex  Spiritu 
ioquitur  Sanfio  &  majeftatis  divinae  praefidio. 
Et  confulas  itcm  Epiphanium  iii  Vita  Zachariae 
prophctac.  Modus  oraculi  vetuftioris  confulendi 
defcribitur,  uti  &  reiponla  dandi,  apud  magi- 
ftros  jam  didtos,  unde  etiam  defumpfere  pridem 
Chriftiani  aliquot  res  Judaicas  tradtantes.  Vide 
ca  de  re,  V.  Cl.  Guilielmum  Schickardum  li- 
bello  de  Jure  Ebraeorum  Regio.  Neque  vero 
pontifici  novo  rite  fatis  inducbantur,  in  initia- 
tione,  veftcs  facrae,  nifi  indutus,  qualem  dixi- 
mus,  per  feptem  dies  continuos  iteraretur ;  ta- 
metfi  cx  indutu  unico  pontifex  ita  legitimus, 
ut  facro  miniftcrio  fungi  poflet,  conftceretur. 
Maimonides,  halachoth  jam  citatis,  cap.  IV.  W2"h 

crra1  nyoty  -ino1?  jtyaiVi  "mni  jtoibi  oniJa  njaty 
□V  inx  av,  Induit  otlo  vefies,  eafque  exuit. 
Quod fimiiiter  facit  per  feptem  dies  continuos. 
Rei  hujus  origo  cft  in.Exodi  XXIX.  29.  &  vide 
Levitic.  VIII.  33.  Subdit  vcro  Maimonides,  Si 
facra  peregerit,  antequam  toties  iteratus  fuerit 
indutus,  rem  fieri  non  UJegitimam,  fed  mTQJ/ 
jnn  ntyyj  nnn  aya  ntyaj  us  nxirui  Vsin  rrwi 
"Qt  hfa  hr\l,  facrificium  ejus  re£ium  effe  (feu 
legitimum )  quandoquidem  ex  eo,  quod  veftibus 
facris  induebatur  vice  unica,  fiebat  pontifex, 
adeoque,  ut  di-gnitatis  ipfius  nihil  omnino  ei 
deejfet.  Fiebat  nempe  pontifex,  quantum  vefti- 
tus  faccr  folus  facere  potuit.  Nam  de  unctione 
&  facrificio  etiam  mox  dicetur.  Ritus  igitur 
veftiendi  pontificis  &  facra  ceremonia  per  tot 
dies  fervanda  erat ;  fed  non  per  tot  dies  ur  ex 
fubftantia  initiationis,  quae  etiam  unica  ex  vice 
haberetur  non  illegitima.  Neque  folennis  hic 
veftiendi  ritus  noctu,  fed  die  tantum  praeftan- 
dus  ;  ut  Maimonides  ibidem, 


Vol.  II. 


C  A  P.      IX. 

De  ungendi  pontificis  rttn,  figura  feu 
modo,  &  tempore,  UnBionis  ceffatio. 
Difcrimen  hac  in  re  inter  templum 
primum  &  fecundum.  Et  de  initia- 
tionis  pontificiae  facrificio. 

VEftiendi  ritum  fequebatur  undlio.  De  qita 
agitur  in  Exodi  XXX.  &  Levitici  VIII. 
Quibus  cx  aromatibus  conficeretur  oleum  fan- 
(Sum,  explicatur  in  citato  Exodi  capite  ;  qui- 
nam  ctiam  eodem  efient  ungendi.  In  ipfa  fa- 
cerdotii  inftitutione,  qua  facrati  Aharon  pofteri- 
que  ejus,  non  folum  ipfe  fed  &  filii  ejus  unge- 
bantur  j  idque  per  feptem  dies  continuos,  quem- 
admodum  &  folenni  ritu  veftiebantur,  ut  liquet 
in  Exodi  XXIX.  29.  Obiter  vero  notandum^ 
Phinees  in  filiis  Aharonis,  cui  ex  Eleazaro  ne- 
pos  fuit,  non  ita  magiftris  cenferi,  ut  qui  tunc 
five  revera  five  juris  fiftione  unclus  eflet  :  fed 
praetermifllim  primo,  fingulari  poftmodum  jure^ 
feu  indulto  Numinis  ei  peculiari,  facerdotii  par- 
ticipem  faclum  eflc.  Aharonem  nempe  &  om- 
nes  filios  ejus  ex  un&ione,  quam  acceperant  ipfi, 
facerdotes  factos,  uti  &  pofteros  eorum  fine 
unclione  iterata,  quotquot  poftea  nati  :  ahte  ve- 
ro  natum  Eleazaro  Phinees  (quia  ante  eft  natus) 
non  prius  facerdotem  factum  quam,  peremptis 
Zimri  &  Cozbi,  a  Numine  in  facerdotiunij, 
promiflb  adjefto  fingulari,  cooptatum,  Numen 
XXV.  12.  Erit  tam  ipfi  quam  femini  fuo  pa- 
Eiumfacerdotii  fempiternum ;  ubi  Glofla,  by  ^jxty 

X1?*?  njnj  vh  jnnx  bty  ijni1?  rwrq  njnj  iDDty  « 
tik  nhvw  C3^nrh-\rh)  iqj?  intyQJty  luabi  finsV 
«"7  ntyaj  ah\  pV  anip  -hm  onJB  hix  fnntyan 
JHD  nj;  njinD  hhfa  83,  Tametfi  antea  facerdoti^ 
um  conceffum  fuerat  femini  Aharonis^  non  ta- 
men  concejfum  eft  aliis  praeter  Aharonem  & 
fiiios  ejus,  qui  ungebantur  cum  eo,  &  pofterii 
eorum  natis  pofi  untJionem.  Caeterum  cPhineesi 
qui  antea  natus  erat,  nec  ungebatur,  nec  omni- 
no  facerdotii  particeps  erat  ante  hoc  tempus} 
Qiiod  etiam  Gemara  Babylonia,  tit.  Zebachim 
ibi  firmat.  Sacerdotes  gregarios,  qui  fequeren- 
tur,  minime  fuifle  unclos  aiunt  ;  fed  tantum 
pontifices  &  facerdotem,  quem  monVa  niltfO, 
unttum  belli  caufa,  ex  lege  Deuter.  XX.  2.  prae- 
ter  reges  ;  de  quorum  un&ione  fufe  &  docle 
Guilielmus  Schickardus  de  Jure  Regio.  Gemara 
Hierofolymitana,  ad  tit.  Horajioth,  fol.  47.  col. 
3.  a^Vni  a,l?ru  atro  mtyaj  uaa,  Ex  oieo 
fanclo  ungere  folebant  pontifices  &  reges.  Ita 
tamen,  ut  tametfi  regni  haeres,  nunquam,  niit 
ob  adverfam  fadtionem,  atque  ut  diffidium  inter 
competitores  facilius  fopiretur,  ungi  foleret,  hae- 
res  nihilominus  pontificatus  nunquam  non  efler* 
cum  initiaretur,  ungendus.     Eadem  Gemara  ibi- 

dem,  jw  "jVaja  "iVa  nmyo  fiyo  nb^nnn  ~ha 
|iya  ni  sin  m  v  irrntya  aip  'Jty  nn^a  jij?a 
\ro  jo.  hr\)  \ra  hm  nn^a  pj?o  vn  jv^i  r\rwa 
nn^tyo  jij/o  nnn  mtyy  ny  itsk  hm,  Rex,  qm 
E  e  prinw 


m 


De    Successione, 


'94- 


primo  conftituitur,  ungendus  erat  ;  regis  autem 
filius  qui  in  regnum  fuccederet,  ut  is  itidem 
ungeretur,  necejje  non  erat.  Nam  &  fcriptum 
eji,    I.   Sam.  XVI.    12.    de    Davidis   unctione, 

SURGE    ET   UNGE    EUM  ;     IPSE    ENIM   EST.        Ipfi 

ungendus  erat.  Filii  ejus  ut  ungerentur,  necejfe 
non  erat.  At  vero  pontifex pontificis  filius  erat 
ungendus,  ufique  in  decem  generationes  ■,  id  eft, 
ex  lege,  in  perpetuum.  Et  de  fadtione  adver- 
fa,  quac  in  caufa  erat  regni  haercdes  ungendi, 
fcqiiitur  ibi  paulo  poft,    a^Vo    TO  fTTOlQ  f'N 

■ijaa  nobty  ra;oj  na  uso  npiVion  'jsa  ^x 
usa  wni  n,l?ny  'Jso  wxvi  inuns  Vu;  npvVia 

DTP,  Reges  ungi  non  folebant,  nifi  ob  adverfam 
facJionem.  Ita  unEius  efi  Salomon,  ob  facJio- 
nem  Adoniae,  Joas  ob  Athaliae,  &  Jehu  ob 
Jorami.  Et  de  hac  re  tantundem  videre  licet 
in  Gemara  ctiam  jaro  difta,  ad  tit.  Sota,  cap. 
VIII.  fol.  22.  col.  3.  &  ad  tit.  Siklim,  cap.  VI. 
fol.  49.  col.  3.  atque  in  Babylonia,  ad  tit.  Ce- 
rithoth,  cap.  I.  fol.  5-  &  Vaicra  Rabba,  pa- 
rafh.  X.  &  apud  Maimonidem,  halach.  Celi 
Hammikdafih,  cap.  I.  Mikotzi,  Praecept.  Af- 
firm.  CLXVI.  Jarchium,  D.  Kimchiurh,  &  Ger- 
fomidem  ad  II.  Reg.  XXIII.  30.  praeter  com- 
mentarios  ad  Exodi  caput  trigcfimum.  Ad  un- 
dionem  autem  fuccefforis  in  pontificatum  cujuf- 
libet  ex  lege  primaria  firmandam,  adducunt  eti- 
am  illud  Levitici  VI.  22.  vnnn  n>i»an  pan 
nnN  ntPJT  V330,  Sacerdos  untJus  in  ejus  locum 
faciet  eam.  UbiVulgata,  Sacerdos  qui  jure  pa- 
tri  Juccejferit ;  id  eft,  pontifex  haeres  dignitatis, 
quem,  quoniam  uncJi  nomine  in  origine  defig- 
natur,  ungendum  effe,  aeque  ac  patrem  ftatue- 
bant.  Et  obfervandum  eft  quod  habet  Levi  Ben 
Gerfom  ad  I.  Regum  cap.  I.  W»S  I3*wn  fh 
"Xn  nn»ti»»3  »3  nons  npbna  >jsa  n'-?n  nc^ty 
rtnwoya  "i»a  iyiia  vnnn  capn  Sa  rraj 
rnvnS  onnnN  rzvNun  So  -int£>aj  v.jai  pnx 
ina  dn  »a  !W  ni^aS  oivin  nS  nfti  C2'jna 
VrU,  Necejfe  non  erat,  ut  ungeretur  Salomon, 
nifi  ob  adverfam  Adoniae  facJionem,  quoniam 
in  uncJione  cDavidis  univerfi  fuccijfores  fui,  qui 
ex  ejus  erant  femine,  itidem  ungebantur,  quem- 
admodum  in  uncJione  Aharonis  &  filiorum  ejus 
ungebantur  eorum  pofteri  univerfi  in  facerdotes ; 
unde  evenit,  ut  poftmodum  nemo  eorum  necejfa- 
rio  ejfet  ungendus  praeter  facerdotem  fnmmum. 
Nam  ex  Levitico  &  Exodo  fatis  liquet,  fub  in- 
itio  facerdotii  Ebraici,  non  folum  Aharonem, 
fed  etiam  cunctos  filios  fuifle  unctos.  In  undti- 
onis  autem  pontificis  ritu,  tria  inprimis  confi- 
deranda  funt,  tempus,  figura  feu  modus,  &  cef- 
fatio  ejus.  Tempus  erat  idem  cum  eo,  quod 
veftiendi  ritui  praefcriptum  eft.  Toties  item  ite- 
randa  erat,  ut  dictum  eft,  per  feptem  fcilicet 
dies  continuos,  undtio  ;  ita  tamen  ut  non  mi- 
nus  revera  poft  unicam  undtionis  vicem  ponti- 
fex  fieret,  &  legitima  peragere  facra  poffet,  quam 
ubi  unica  duntaxat  vice  facris  veftibus  induere- 
tur.  Ncc  nodtu  fed  die  tantum  ungendus  erat. 
Quae  omnia  habes  in  locis,  de  veftitus  tempo- 
re,  fupra  memoratis.  Figura  autem  feu  modus 
undtionis,  ita  plerumque  defcribitur,  ut  Andre- 
anae  ( ut  vocant )  crucis  figuram  olei  ductu  in 
fronte  ejus  feu  inter  oculos  exprimi  folitam  efle 


merito  fatis  autumemus.  Fufo  fcilicet  fuper  ca- 
put  oleo,  juxta  illud  quod  a  Mofe  Aharonem 
ungente  fit  in  Lcvitici  VIII.  12.  digito  ungcntis, 
aiunt,  in  medio,  qui  oculos  feu  palpebras  inter- 
jacet,  loco,  folenne  fuifle  figuram  tS  Chi  Grae- 
corum  feu  %,>  ex  oleo  ibi  didudto,  confici.  Sed 
&  antequam  tiara  imponeretur,  fufum  in  caput 
oleum  volunt  nonnulii,  ut  Aben  Ezra  ad  Exodi 
XXIX  ;  aliis  in  verticem,  poftquam  imponere- 
tur  ea,  plicaturae  figura  locum  praebentc,  oleum 
tradentibus  cflc  fufum,  ut  Ben  Nachman,  qua 
de  re  videfis  Abarbinel  in  Tirufh  Torah,  foJ. 
202.  Certe  in  caput  ita  fufum  efle,  ut  in  barbam 
defcenderct,  liquet  ex  Pfalm.  CXXXIII.  2.  Mi- 
kotzi  autem,  Praecepto  paulo  ante  indicato,  Un 
cvjnnm  ~i?j  p»a  oo^an  nN  pnuno  -1x0  \in 
fau;  fn-3  -p  inNi  wn-i  *?y  p»  -h  p-.xa  nS»nm  ; 
nimB»  ny  n»1?  nia  lyayNa  nmai  vj'y  >d>")  pa 

'J1V  '0  P°3,  Traditur  a  Rabbinis,  ungi  reges 
in  figuram  coronae  ;  pontificibus  vero  primum 
fuper  caput  oleum  fundi,  dein  oleum  inter  fuper- 
cilia  pofitum  digito  ungentis  ita  in  utramque 
partem  diduci,  ut  figura  %  Graecorum  fiat.  Et 
Obadias  Bartenorius,  ad  tit.  Cerithoth,  cap.  I. 
iy  [ot?n  ja  o»pjci>b>  N».n  CD']n-in  mn»tya 
rrnv  'a  paa  vj»y  rmaj  pa  a»ne'ioi  r^N") 

:  1W  r'aa  C3'aSon  nn'^ai5  Unclio  pontificum  i 
ita  fiebat,  ut  fufio  fuper  caput  oleo,  inter  fuper- 
cilia  ungerentur  figura  yi  Graecorum  ;  rcges 
vero  coronae  figura  ungi  folebant.  Ita  etiam  di- 
ferte  Maimonides,  halach.  Celi  Hammikdafch, 
cap.  I.  &  Gemara  Babylonia,  tit.  Cerithoth,  cap. 
I.  fol.  5.  Quin  &  Salomon  Jarchius  ad  Exodi  j 
XXIX.  7.  ubi  undtio  capitis  praecipitur,  S^ 
'0  [»»3  H  nn'B»»,  Etiam,  inquit,  &  haec  un- 
clio  erat  in  figuram  Chi  ;  qui  locus  plane  re- 
trofpicit  ad  id  quod  adnotat  in  comma  fecun- 
dum  ejufdem  capitis,  ubi  dc  laganis  oleo  un&is 
verba  fiunt  ,•  de  quibus  ille,    pncia  fn»'2N  nnN    !' 

ijVi»  fuo  nnt-y  N'ne»  n»3v  ^o  »a  .paa,  <pofi- 
quam  cocla  fuerint,  urgebant  ea  in  figuram 
Chi  Caph  Graecorum,  quae  formatur  ut  noftrum 
Nun.  Editionibus  nonnullis,  non  *P  »0  Chi 
Caph,  fed  '0  '0  Chi  C,  (quod  parum  difcrepat) 
tanturn  exaratur  ;  adeo  ut  ita  non  <%  Graccorum 
fed  vg.im-a.,  quae  rii  Caph  refpondet,  figura  fue- 
rit  unclione  ex  ejus  fententia  formanda ;  nifi  & 
ipfe  fibi  adverfaretur,  dum  ™  Nun  Ebraeorum 
fimilem  efle  literam,  quam  intelligit,  expreffim 
adjecit.  Certe  in  fcriptione  biblica  feu  quadra- 
ta,  uti  appellitant,  nullum  eft  Nun  quod  five  <rS 
X  five  t»  x.  Graecorum,  five  elementi  alicujus 
aliis  in  linguis,  quantum  fcimus,  reperti,  &  eo- 
rum  alterutri  refpondentis,  fimilitudinem  gerit. 
Sed  in  Rabbinica  fcriptionis  formula,  ipfum  Nun 
angulis,  quos  in  biblica  &  vetuftiori  fcmper 
habet,  carens,  atque  inftar  five  femicirculi  five 
circuli  arcus  fe  exhibens,  Latinorum  C,  quod 
pro  Graecorum  Cappa  fubftitui  folet,  imitatur, 
atque  a  figura  illa,  quam  r~l'JV  '3,  feu  Chi 
Graecanicum  appellant,  maxime  reccdit.  Scd 
interea  mirum  eft,  tam  Chi  quam  Caph  ita  fimul 
a  Jarchio  memorari  altero  in  loco,  altcro  vero 
tantum  Chi.  Et  merito  fufpicandum  eflct  illud; 
quod  de  Caph  &  Nun  inferitur  interpolantis 
alicujus  gloffema  fiufle,    nifi   &  aliorum  etiam, 

qui 


i95  In   ^ntificatwn   E  B  R  AE  0  R  U  M.  i96 


qui  intcr  Ebraeos  cdeberrimi  fuere,  eandcm  fu- 
illc  fcntentiam  compcriremus.  Ifaac  Abarbinel, 
in  Tirufi  Tcrah,  fol.  202.  "^n  roi  ">33 
Bjra  ots*n  ty  pntsna  vn  czj>SnJn  csonsn» 
'■S;n  iSapty  103  n'jv  ,,ei3  |»aa  czwjn  ptnno 
enwya  nonn  nr.*e;an  "Ni^  czrxojn  p 
-ira  t»»  fonw  nnS  m:v  "*p  n'ne>  >jn  nawi 
jna  nvniN5?  nJ'.e*Nn  N>n  "*pn  »"a  fn^j  cznyn 
Sy  jifl  n'n  nun»  icd  njina  Sy  nt  nm.n  n>m 

rniDSna^  Memoriae  otitn  proditum  eft  a  fapi- 
cntibus  piae  memcriae,  pontifices  ita  ungi  fo- 
jtre,  ut,  exigua  capitis  parte  inuncfa,  figv.ra 
eis  fierct  tS  Caph  Grdecanici,  quemadmodum 
jpfi  piae  mcmoriae  fiapientes  acceperunt  a  pro- 
phetis,  qui  hujufmodi  unflionis  oculati  fiuere  te- 
ftes.  Atque,  ex  mea  quidem  fiententia,  Caph 
Graecankum  adhibebatur,  ut  indicaretur  eo,  nn- 
iJnm  fuijfe  a  Numine  in  pontificem  elecinm. 
Etenim  Caph  eft  primum  elementum  tS  fro 
coiien,  qnod  pontijicem  fonat.  Atque  ita  fue- 
rit  infigne  dignitatis  pontificiae,  ut  corona  eft 
regiae.  Sed  nugae  funt  in  ratione  ejus  pcrquam 
ridiculae.  Nam  Caph  feu  Cappa  Graecanicum 
primo  tS  JnD  elemento  eft  difllmillimum.  Et, 
fi  figura  ejufmodi  eflet,  ut  primum  t3  ?ro  ele- 
mentum  prae  fe  ferret,  quamobrem,  imo  qui,  fi- 
eri  cum  ratione  potuit,  ut  e  Graecia  peterctur  ad 
Ebraicum  vocabulum  denotandum  ?  Vide  item 
Davidem  Kimchium  ad  Pfalm.  CXXXIII.  Apud 
Maimonidem,  loco  jam  ante  citato,  ipfa  figura 
locum  habuit  :  fed  in  impreffis  omittitur,  fpa- 
tiolo,  quod  occupare  ea  debuit,  relicto.  Sed 
quod  de  unctione  diximus,  ad  templi  primi  aevum 
tantum  attinere  aiunt ;  neque  fub  fecundo,  uncti- 
onis  ufum  aliquem  omnino  fuifle.  Etenim  cum 
ex  interdiclo  divino  in  Exodi  XXX.  3  3 .  nefas 
eflet  oleum  aliud,  praeter  illud  ipfum  quod  tum 
ex  praefcripto  conriciebatur,  componere,  nec  fub 
templum  fecundum  primarii  illius  quidquam  om- 
nino  remaneret,  faltem  non  rcperiretur,  fine  quo 
unctionem  facram  peragi  aliquam  plane  nolcbant ; 
fequebatur,  ut  pontifex,  qui  antea  tam  nnu/a  nuna 
infignis  unclione,  quam  anJQ  iTOHa  veftibus  feu 
indumentis  fiacris  infignis  erat,  jam  veftibus  tan- 
tummodo,  praeter  facrificium,  initiaretur,  nec 
aliquis  omnino  haberetur  unclionis  facrae  ufus. 
Atque,  ob  rei  neceffitatem,  non  minorem  ita 
folenni  ritu  veftito  fine  unetione  dignitatem 
aiunt  acceffifle,  quam  feculis  anterioribus  tam 
uncto  quam  veftito.  Maimonides,  halach.  Celi 
Hammikdafch,  cap.  I.  Dty   HVt   vh\D  1Jiy  nua 

cznja  htynSa  nmna  Shj  jna  mn  nntyan  jaw 
-.nSnj  njinn  HJ3  ro1?  rvrw  -aSa,  Sub  templo 
fecundo,  quoniam  nuilum  erat  unclionis  oleum, 
pontifex  veftium  indutu  initiabatur,  adeo  ut  tan- 
tum  pontificiis  indumentis  veftiretur,  minime 
vero  ungeretur.  Idem  paffim  apud  magiftros 
occurrit,  maxime  locis  de  unctione  laudatis.  Et 
de  olei  fancti,  fub  templo  fecundo,  defectu  ex- 
preffim  Gemara  Hierofolymitana,  ad  tit.  Mac- 
coth,  cap.  II.  fol.  32.  col.  1.  onm  'n  v7|X 
anis  fnx  wn  fityta  tyipaa  innx  tynpa  "iDniy 
:iy-npn  nni  nntyan  faiy  craini,  Quinque  hae 
res  defuere  in  templo  fecundo,  quas  primum 
habuit  -,  ignis  coe/eftis,  arca,  Urirn  &  Thum- 
mim,  oleum  unclionis,  &  Spiritus  Sancfus.  Un- 


de  &  cmendandus  cft  locus  alter  ejufdem  Ge- 
marae  ad  tit.  Horajioth,  cap.  III.  fol.  47.  col.  3. 
ubi   enumeratio  ad  hunc  modum  fit,    JHNl   Wti 

ty-npn  fatyi  czraini  amsi,  Ignis,  &  arca,  & 

Urtm    cr   Thummim,    &  o'eum  fianEium.     Le- 

gendum  proculdubio,  ty-iipn  nm  nntyan  jatyi, 
&  oleum  unclionis,  &  Spiritus  SancJus.  Ne- 
que  ad  hanc,  de  unctionis  defedu,  rem,  aliud 
volunt  illi,  quibus  aliter  recenfentur  res  quac 
fub  templo  fecundo  defuere.  In  Gemara  Baby- 
lonia,  ad  tit.  Joma,  cap.  I.  numerus  retinetur 
quinarius,    fed   olei   nomen    in   eo  locum  non 

habet;  nraoi  njinjn  tyxi  ca»oini  amsi  fnx 
tynpn  nm,  Arca,  &  Urim  &  Thummim,  & 
ignis  coeleftis,  &  majeftas  divina,  &  Spiri- 
tus  Sanclus.  De  quibus  item  videfis  Jarchium 
&  Davidem  Kimchium  ad  caput  primum  Hag- 
gaei.  Quod  autem  de  fandtiffimo  illo  oraculo, 
Urim  &  Thummim  vulgo  diclo,  hic  habent, 
fatis  dignofcitur  ex  eis  quae  de  rationali,  in  quo 
oraculum  illud  fitum  eft,  capite  fuperiori  mo- 
nuimus.  Etiam  &  de  igne  vide,  fi  placet,  II. 
Maccabaeorum  cap.  I.  19.  &  II.  4.  Ex  eo  au- 
tem  quod  arca  foederis  in  altera  hac  recenfio- 
ne  memoratur,  includitur  item  oleum  fandum, 
quod  in  ea  fervari  folitum  cum  eadem  eflc  de- 
perditum  fcribunt.  Atque  hinc  fane  dijudican- 
dum  eft,  quam  vera  fit  veterum  aliquot  fenten- 
tia,  qui  legitimae  unclionis,  tam  qua  pontificiae 
quam  qua  regiae,  in  Hafmonaeorum  exceflu  fi- 
nem  collocant ;  neque  eos  unctos  fuifle  dubi- 
tant.  Nam  non  folum,  ut  uno  tradunt  Ebraei 
ore,  oleum  fancrum  atque  ufus  undionis  in  tem- 
plo  fecundo  omnimodo  defuere,  verum  etiam 
tritum  eft  illud  &  aliquoties  in  locis  e  Gemara 
Hierofolymitana  fupra  citatis  repetitum,  fx 
nun3  ZS&IU  antyio,  Non  ungebant  in  reges 
eos  qui  fuere  facerdotes.  Quo  didlo  etiam  Haf- 
monaeos  fignantius  negatur  unclos  fuifle.  Quod 
vero  attinet  ad  unctionem  regiam,  eam  non  ne- 
ceffario  oleo  illo  fandto  a  Mofe  primum  con- 
feclo  fieri  debere  confentiunt.  Nam  &  a  Jofia 
rege  abfconditum  illud  aiunt,  nec  poftea  reper- 
tum ;  unde  Jehoiakim  regem  undum  fuifie  balfa- 
mo.  Sic  Gemara  Hierofolymitana  in  locis  fu- 
pra  de  unftione  citatis.  At  vero  pontifices,  alio 
ungi  oleo,  praeter  ipfum  quod  Mofes  confecit, 
ex  ipfo  praclcripto  facro,  non  omnino  debuifle 
volunt.  Nec  fane  aut  regiae  aut  pontificiae  fub 
templo  fecundo  unclionis  vcftigium  aliquod  ex- 
hibent.  Quemadmodum  autem  fub  templo  fe- 
cundo  unctio  pontificalis  nulla  erat,  ita  etiam 
nec  fub  primo  fuit  perpetua.  Nam  L.  aut  cir- 
citer  ante  primi  excidium  annis  abfconditum 
fuifle  oleum  fan&um  (fub  Jofia  fcilicet)  nec 
poftea  repertum  volunt.     Glofla  Talmudica,    ad 

tit.  MegiUa,  cap.  I.  fol.  9.  b.  onn  nana 
nica  fityxi  maa  «]ni  ^m  nm  nya^ty  D'jnD 
-■  nntyan  faty  Vu;  rwiht  ujjty  ihw  m^N1,  Ve- 
fiitu  infignes  fiant  pontifices  fecundi  templi,  e- 
tiam  &  primi  a  tempore  Jofiae  &  deinceps .- 
quoniam  vafculum  olei  fancJi  abficonditum  eft. 
Pontifici  ritc  fub  templo  primo  veftito  &  un&o, 
&,  fub  fecundo  veftito  juxta  ca  quae  dicta  funt, 
facrificium  fingulare,  fi  patrios  mores  ad  amuf- 
fim    obfervarer,  peragendum  erat,  quo  initiatio 

eju* 


I 


De    S   0   C   C   E   S   S   I   O  N   E 


198 


ejus  omnino  compleretur.  Quali  item  facrifi- 
cio  facerdos  gregarius  quilibet  etiam  initiandus 
erat ;  idque  ex  Lege  Sacra  Levitic.  VI.  20.  Haec 
eft  oblatio  Aaron  &  Jiiiorum  ejus,  quam  offer- 
re  T)ebent  domino  in  die  unffionis  ejus.  cDecir 
tnam  partem  ephi  offerent  Jimilae  pro  facrificio 
jngi,  dimidiam  partem  mane,  dimfdiam  vefipere, 
quae  in  fartagine  oleo  confperfa  frigetur.  Offe- 
ret  autem  frilJam  in  odoremfiuaviffimum  T>omi- 
no.  Et  facerdos  qui  loco  ejus  uncJus  fuerit 
■  ( Vulgata,  qui  jure  patri  Juccefftrit)  faciet  idem. 
Terpetuumftatutum  eft  T)omini.  Tota  incende- 
.  tur.  Ex  hac  lege,  fi  quis  facerdos  gregarius 
nondum  eo  nomine  initiatus,  in  pontificatum 
evehendus  effet,  primo  facrificium  hic  praefcri- 
ptum  gregarii  facerdotis  nomine  peragebat,  dein 
fecundum  nomine  pontificis.  At  vero  fi  aut  fa- 
cerdos  aut  pontifex  initiationis  facrificium  hoc 
praetcrmitteret,  atque  alia  muneri  fuo  propria 
facra  adgrederetur,  non  hinc  fiebat  quo  minus 
minifterium,  quod  praeftaret,  ex  fe  iegitimum, 
id  eft,  non  profanum,  haberetur.  Sed  lnTQy 
VTW2  facrum  ejus,  hac  in  fpecie,  minifterium, 
reciam  feu  legitimum  cenfebamr,  ut  docet  Mai- 
monides,  halach.  Celi  Hammikdafch,  cap.  V. 


C  A  P.    X. 

De  potefiate  forenf,  feu  jurifditfione,  cu- 
jus  autoritate,  de  rebus  jam  exphca- 
tis,  ubt  controverfta  ortretur,  erat  de- 
cernendum. 

EX  iis,  quae  ha&enus  de  qualitate  perfonac 
quae  jure  fuccefiionis  ad  pontificatum  erat 
admittendus,  &  de  confecrandi  ritibus  enarrata 
funt,  nemo  non  videt  crebras  difficultates  oriri 
potuiffe ;  nec  fine  poteftate  forenfi,  feu  jurifdi- 
dione,  quae  cum  imperio  praeeflet,  commode 
dccernendas.  Quot  enim  de  natalibus,  paren- 
tum  nuptiis,  aetate,  corporis  vitiis,  animi  vitae- 
que  erroribus,  exiftimationis  labe,  rituum  ini- 
tiandi  praeftatione  (quorum  omnium  in  fuccef- 
iione  Jegitima  ratio  habenda )  controverfiae  nafci 
potuere  \  Habuere  igitur  haec  forum  fuum,  id- 
que  auguftum  &  ampliflimum,  quo,  pro  more 
patrio,  quaeftiones  ejufmodi  omnimodae  decide- 
rentur.  Fofum  erat  celeberrimum  illud  tribu- 
nal  LXXl  virorum,  feu  confeffus  magnus  Hie- 
rofolymicanus,  quem  rftrun  imnJD  Synedriuni 
magnum  &  *"?i"Un  {H  HQ  domum  judicii  mag- 
nam  vocitant,  cujus  autoritas  &  jurifdictio  in  re- 
bus  graviflimi  apud  Ebraeos  momenti  femper 
eminebat,  etiam  a  Mofis  tempore,  quo  inftitu- 
tum  eft.  Quod  &  fuo  loco  fufius  &  data  figil- 
latim  opera  difpicimus.  Quod  ad  qualitatem 
perfonae  hic  difcernendam  attinet,  locus  eft  e- 
gregius  in  Mifna,  tit.  Middoth,  cap.  V.  ubi  do- 
cetur,  praefides,  judices  ac  affeffbres  hujus  fori 
de  vitiis  feu  inquinamentis,  quae  fundtione  facra 
qilcmpiam  cx  genere  facerdotali  arccrent,  jure 
folenni  cognoviffe ;    atque  arcendos  veftibus  ni- 


gris,  admittendos,  feu  legitimos,  albis,  in  diftin- 
Ctionem,  ftatim  inducndos  fuiffe.      Verba    funt, 

hxrvy  -;ty  nbru  mnjD  nn\n  aw  nw  raty1? 
wyh  Vim  11  nmiw  irai  njiran  nx  nj-n  nntyv 
H2QJ  xhw  r?  -j-Jim  sxvi  amnty  -]tsynoi  oiro 
©atyai  djdj  itjd1?  «pynai  aun'?  tym1?  Vid^  12 

:  auran  rn«  oy  In  conclavi  caefi  lapidis  (feu 
quadratarii  opere  infigni)  fedes  habuit  confief 
fus  magnus  Ifraeliticus,  &  judicabat  Jacerdo- 
tes.  Sacerdos  autem  in  quo  reperiebatur  vi- 
tium,  veftes  induebat  nigras,  quibus  amicJus  & 
egreffus  abibat.  Cui  vero  vitium  non  erat,  ve- 
Jtes  induebat  aibas,  quibus  amicius  ingredieba- 
tur  ,in  templum  &  Jacro  minifterio  fungeba- 
tur  cum  Jratribus  fuis  facerdotibus.  Et  Mai- 
monides,  halach.  Biath  Hammikdafih,  cap.  VI. 
urwyo  -ip^yi  n^un  raty"?i  p-nyii  vri  71-un  \n  nQ 
njinrn  rpini  njiran  nx  pj-11  rtitov  vrw  nnnn 
wyh  idtpq  ^ids  KSOJty  jnn  Vn  poion  pDnva 
^a  -01  miyn  ta  8svi  Qmnty  *p)jr\a\  izjninty 
-jyatyQi  dj^ji  dud.1?  mh  ~wj\  aVty  ssajty 
n  xsQJi  lDinin  itt?D  «sajty  'a  aun^n  vnx  aj? 
raych  o^y  yVnai  a-nyn  ratyVn  ituii  aia 
*ia«jty  Vdini  iVty  d«  nn  w:x  ay  otanpa  pVim 
:  "noxi  atunpn  fai  ampn.  nznpo  vrhx  an1? 
Confeffus  magnus  fedes  habet  in  conctavi  lapi- 
deo.  Nobilwr  vero  jurifdittionis  eorum  pars  eft, 
quod  fedent  &  judicant  de  genere  facerdotali, 
&  difquirunt  de  natalibus  faccrdotum,  &■  de 
vitiis  eoritm.  Sacerdos  quicunque  reperitur  na- 
talibus  inquinatus,  induit  veftes  nigras,  quibus 
amiffus  egreditur  ex  atrio.  Quicunque  vero 
reperitur  perfeclus  &  legitimus,  induit  veftes 
albas,  quibus  itidem  amiftus  ingreditur  &  fa- 
cro  fungitur  minifterio  cum  fratribus  fuis  fa- 
cerdotibus.  At  vero  fi  quis  reptrtus  fuerit  na- 
talibus  perfeclus  &  legitimus,  aliquo  tamen  a- 
lio  vitio  inquinatus,  is  lccum  feu  munushabe- 
bat  in  conclavi  lignorum,  ubi  in  ftrues  ligna 
difcinderet,  &  partem  haberet  rerum  facrarum 
cum  fuae  famiiiae  caeteris,  ut  conviva;  fiain- 
dum  illud  quod  ficnptum  eft,  Levit.  XXI.  22. 
de  corpore  vitiato :  panem  Dei  sui,  de  sanc- 

TIS     SANCTORUM     ET      DE     SANCTIS,      COMEDAT. 

Nam  qui  a  natalibus  profani  fuere,  etiam  hifce, 
non  folum  funclione,  arcebantur.  Cum  autem 
folcnnis  ejufmodi  de  natalibus  aliifque  facerdo- 
talis  generis  vitiis  difquifitio  fiebat,  fi  nullum  re- 
periretur  impedimentum,  quo  minus  univerfi, 
qui  ea  vice  in  examen  venerant  ( &  univerfos 
per  aetatem  funftioni  idoneos  fimul  venifie  in 
examen,  vix  eft  ut  dubitemus)  ad  facra  mini- 
fteria,  ut  integri  ac  legitimi  admitti  deberent, 
indicla,  eo  nominc,  panegyri  ac  fefto  cdebrato 
ad  hanc  verborum  formulam  Deum  O.  M.  lau- 
dibus  efferebant,  xbw  Min  "|rn  c=npon  T,l~a 
J-inKn  "innty  xin  inDi  f-inx  Vs  ijnn  Vids  ^oj 
:  atznpn  wp  no^  'n  uaV  rrw1?  may1?  iuaai 
Benedicatur  T)eus  ille  benedicendus,  quod  non  re- 
peritur  vitium  in  Aharonis  femine.  Benedica- 
tur  ille  qui  elegit  Aharonem  ejufique  fi/ios,  ut 
aftarent  ad  minifterium  coram  T)omino  in  domo 
fianfiijfima.  Sic  habetur  in  Mifnae  loco  jam 
fupra  mcmorato.  Quicquid  demum  ad  ponti- 
ficis  fuccefiionem  fpeclare  potuerit,  ex  autori- 
tate   confcffus  hujus    (accedente  itidem  femper 


199  In    Tontificatum    E  B  R  AR  0  R  U  M.  200 


reoia,  quoties  regibus  etiam  gubernabantur  E- 
braei,  &  res  ipfa  pofcebat )  ita  pependifie  vide- 
tur,  ut  fine  ea  fucceflio  legitima  neutiquam  fa- 
tis  ex  jure  ordinario  haberetur.  Maimonides, 
halach.  Celi  Hammikdafch,  cap.IV.  pTOJHD  px 
"sy  Ho  H  nn  «Vk  bnj  Ji"0,  ito»  conftituere 
folebant  pontificem  alii  praeter  ipfum  confeffum 
LXXI  virorum.  Quin  &  apud  Jofephum  lib. 
XX.  cap.  VIII.  exemplum  eft  fingulare,  quod 
regiam  fimul  &  confeffus  magni  in  rebus  fa- 
cris,  etiam  cum  alieno  Judaei  fubeflent  impe- 
rio,  autoritatem  exhibet.  Levitae  aliquot,  quo- 
rum  minifterium  praecipuum  erat  hymnos  in 
terhplo  canere,  adito  rege  Agrippa,  Tra&so»  t 
j&xctiAm!.    ^rSioa^  aujjtfrg/.ov    (po^&v  OtJ(g7c   'Qnarfr 

Tmg  \ipivtnv  'Qnfei\ajj  >\ivujj  so\hjj,  induxerunt 
eum  precibus  ut,  habito  fynedrio  ( feu  confejju ) 
decerneret  eis  ufum  ftolae  lineae ,  quemadmo- 
dum  ea  facerdotibus  in  ufu  fuit.  Et  paulo  poft, 
'O  /3affiA<^D;  /uCJ?  yvoif/Jtii  ^S  eU  to  mvi^e/.ov  hm- 
")pu.%v®V  avviytsmot   <viig    vfJLVcuobis  amnhfj.iv%$,   tu/j 


•ayffA^cv    z&ri(jf.  (pop&v    hiVTiV  oictv  n^iXnoitV,   Rexy 

adhibita  etiam  fententia  eorum  qui  tn  fyne- 
drio  locum  habebant,  permifit  hymnodis,  ut  de- 
pofito  priore  habitu,  lineum,  pro  arbitratu,  fu- 
merent.  Id  genus  alia  ibi  fic  indulta  occur- 
runt,  tametfi  TmvXg.  cvcuriz  toIc  mu.TgJ.oic,  omnia 
adverfets  patrios  mores,  ut  monet  ibi  idem  Jo- 
fephus.  Etiam  &  adverfus  jus  patrum,  five  Ro- 
manis  five  Syris  ibi  rerum  potitis,  in  pontifi- 
cum  fucceffione,  plurima  commifla  fuifle,  fatis 
ex  eis  quae  diximus,  fit  manifeftum.  Neque 
cum  dominantium  libidine  &  peffimis  ambien- 
tium  artibus,  jura  feu  legitima  locum  fuum  re- 
tinere  fatis  quibant.  At  vero,  dum  fui  juris 
erant  Ebraei,  legitima  omnino  potuit  efle,  & 
faepius  proculdubio  etiam  erat,  five  fucceffio 
pontificis  five  rejeftio  aut  depulfio;  quae  tamen, 
abfque  natalium,  corporis,  animi,  morumque 
habitudine,  rite,  juxta  ea  quae  ex  eorum  com- 
mentariis  deprompfimus,  perpenfa,  non  fine  in- 
juria,  fieri  merito  videatur. 


F  I  N  I  S. 


Gratiae  &  Gloria    Deo    Servatorl 


y :  ^ " '  -  ■   " 


Vol;  11. 


Ff 


D  E 


202 


D  E 


D  I  S    S  YRIS 


SYNTAGMATA    IL 


Adverfaria    nempe   de  Numinibus   commentitiis  in  Veteri 
Instrumento  memoratis. 


Accedunt  fere  cpae  funt  relicjua  Syrorum. 


Trifca porro  Arabum,  AEgyptiorum,  Persarum,  Afrorum,  EuropaeorUK 
item  theologia,  fubinde  illujtratur. 


La&antius : 
Trimus  fapientiae  gradus  ef,  falfa  intelligere. 


204. 
Ampliflimo  ac  Praeftantiflimo  Viro, 

D.Danieli  Heinsio, 


D.    M   A    R    C  I       E  Q_U  I  T  I, 

ILLUSTRISS.  ac  POTENTISS.  D.  D. 

Ordinum  Hollandiae  ac  Weftfrifiae  Hiftorico. 

E  T     I   N 

CELEBERRIMA  ^ACADEMIA  LEIDENSI 

POLITICES     PROFESSORI, 

BIBLIOTHECARIO,   ac  SECRETARIO, 

JOANNES    SELDENUS 

Vir  ^AmpJiffime, 

O  S  T  E  M  hic  rite  teneo,  &  libellnm,  utcunqne 
Diis  plenum,  a  religione  tamen  hadlenus  libe- 
rum,  nemini  utpote  facratum,  jam  renafcentem 
tibi  confecro  ;  pofita  in  eo  tum  Amoris  imagine  tum 
Honoris  expreiTiffima  h  idque  libentiffime.  Utriufque  er- 
go  fiunt  plerumque  dedicationes.  Et  in  primaria  caufa 
noftrae,  fummus  erga  te  uterque  eft  :  altero,  ex  fingu- 
lari  illo  erga  me  ftudiaque  mea,  &  non  poftremo  in  lo- 
co,  fyntagmata  haec,  affeclu  tuo,  qui,  pro  eximia  hu- 
manitate  tua,  variatim  indicatus  eft,  nato  5  altero,  ex  in- 
genti  illa  ftupendae  tuae  eruditionis  &  perfpicaciffimi  ju- 
dicii  admiratione.  Quali  fane  nequit  fieri  quin  capiantur 
Vol.    II.  G  g  omnes, 


205         E  P    I   $   T  0    L  4    &c. 

omnes,   qui  ingenii  fcilicet   candidi  fapientiae  ftudio  & 
literis  politioribus  nomina  dederunt.     Accedit  porro,  tu- 
is  certe  non  fine  aufpiciis  iterato  fieri  editionem  hanc  : 
quam  ^ei  nt  ad  me  fcribis,  delideras :  adeoque  tibi  jure 
optimo  debetur.      Pulcherrime    vero  mihimet  ipfi    (ne 
quid  diffimulem)  interea  confulitur,   dum  Heinsianae 
amicitiae,    atque  hujufmodi  affectus  &    auipiciorum  ita 
evulgo  velut  indigitamentum.      Huic  enim  prout  habita 
fuerit  fides   (maxime  apud  infpeclores,  qui  fuo,  ut  fit, 
minime  ppUentes  judicio,  alieno  uti,  ut  precario,  folent^) 
ita  opufculo  &  autoritas  &  exiftimatio  ut  concilietur  ne- 
ceffum  eft.     Nam  aut  acriorem  quaeret  nemo  plane  aut 
docliorem  te  judicem,   five  in  amoenioribus  literis,  iive 
in  quantumlibet  feverioribus.     In  utrifque  nimirum  mo- 
derator  agnofceris,  atque  revera  princeps.     Cui  ego,  eti- 
am  ex  alienis  terris,  profiteor  me  deditiffimum.     Salve, 
vir  ampliffime,    &  me  amare  perge.    Londini3  Calend. 
Septembr.  M.  D.  C.  XXVIII 


ITERATAE 


206 


ITERATAE     EDITIONIS 


PRAEFATI 


UO  D  in  prima  fyntagmatum  de  Diis  Syris  editione  praefiitum  efi,  id 
fatts  cognofcitur  ex  praefatione  ejujdem,  quam  huic  ettam  proxime  prae- 
fixam  habes,  leBor.  De  tterata,  pauca  item  Junt  praeltbanda  :  ut, 
fciltcet,  unde  nata  fuerit,  &  qualis  m  ea  fit  opera  nofira,  breviter  ex- 
plicetur.  Ampltus  eft  decennium,  cum  hbellus  hic  Londini  prodtit.  Et  diu  eji 
quod  in  btbhopolarum  tabernis  exemplarta  ejus  aegre  comperta  funt.  Ettam  per 
amicorum  literas,  e  Galltis,  e  Batavta,  altunde  rogata  Junt,  utpote  quae  minime 
proftarent.  Inde  evenit,  ut  fuperioris  anni  aefiate,  viri  opttmi,  Bonaventura  & 
Abrahamus  E/zevirii}  Academiae  Leidenfis  typographi,  de  nova  editione  me  confu- 
lerent ;  fe  typis,  fi  annuerem,  mandaturos  polliati.  Exemplar  igitur  recogmtum, 
emendatum  &  autlum  eis  promttto,  quod  ut  properanttus  abfolverem,  hortatibus 
futs  praeter  amtcifjimam,  ubi  opus  effet,  in  dtrtgendn  operts  promtffionem,  me  di- 
gnatt  funt  viri  dobltffimi  praeftantijfimique  Dantel  Hetnfius  &  Ludovicus  de  Dieu. 
Promtfi  ego  qutdem  tn  menfem  unum  fef  alterum.  Sed  occupationtbus  altorfum  di- 
firaclus,  fidem,  quam  neqmbam  hberare,  comperendtnabam.  Annus  jerme  tnde 
elabitur,  antequam  de  edtttonts  novatione  quidptam  porro  medttari  mihi  erat  inte~ 
grum.  Otium  demum  hac  aeftate  ante  fefqutmenfem  naBus  ( quod  tamen  fubtnde 
nimis  interturbatum  eft)  promtffi  anniculi  reus,  me  folvo.  Sed  vero  nec  expeBet 
quis  ita  auBiorem  libellum,  ac  fi  corrafas  recentiorum,  qui  nempe  citra  primam 
editionem  in  lucem  emiffi  funt,  aut  ad  manus  noftras  antea  non  pervenere,  five  fen- 
tentias  five  conjeBuras,  de  Numine  quolibet  Syro,  noftris  interferuiffiemus.  Pluri- 
ma,  fatemur,  ad  rem,  quam  traBamus,  occurrunt  apud  ejufmodi  altquot  viros  do- 
Bos  &  extmtos,  tum  qui  perpetuos  commentarios  in  Vetus  Inftrumentum,  aut  partes 
ejufce  altquot,  nuper  congefferunt,  puta  Joannem  Drufium,  Ntcolaum  Serrarium, 
Claudtum  Rangolium,  Gafparem  SanBium,  Francifcum  Riberam,  id  genus  alios : 
tum  qm  pecultaribus  tttults  opera  fua  tnfigniverunt ;  Pinedam,  fctlicet,  tn  Itbris  de 
Rebus  Salomonis,  Nicclaum  Fullerum  in  Mifcellaneis,  Petrum  Cunaeum  de  Repu- 
blica  Ebraeorum,  Jacobum  Salianum  in  Annalibus  Ecclefiafiicis :  praeter  virum  am- 
pltffimum,  Sf  tam  feveriorum  quam  amoeniorum  literarum  folem,  Dantelem  Hein- 
fium,  in  Artftarcho  fuo  Sacro.  Ut  minorum  gentium  fcriptores  mittam,  qui  obiter, 
fed  &  leviter  fatis,  falcem  fubinde  tn  hanc  meffem  pridem  immiferunt.  Sed  hofce 
comptlare,  ut  religio  erat,  ita  aut  tranfcribere,  aut  in  partes  trahere,  aut  contra 
difputare,  tntempefttvum,  fupervacaneum,  Sf  ambtttofum  fuiffet  ntmis.  G)utn  fci- 
mus  ettam,  non  deeffe  in  eis  quos  fupra  memoravimus,  qui  nobis  ex  profejfo  fubtn- 
de  adverfantes,  fententiam  nofiram  rejiciunt,  &  fuam  contra  firmare  nttuntur.  Sed 
juxta  aequantmus  ego,  five  mecum  htc  fentiant  five  dtffentiant  altt.  Perttnaci  con- 
tenttoms  reciprocatione  horas  tn  hts  perdttas  fore  nolumus.  St  quod  attultmus  mtni- 
me  fuffictat  (certe  fufficere  fatis  nos  putamus)  res  dtgladtando,  Sf  quae  Jcripfimus, 
ut  fit,  eadem  ipfa  tterando,  mtntme  evadet  firmior.  Et  difputationes  contenttofae, 
ut  rebus  feveriortbus,  ita  minus  tnacceffis,  impendendae  funt.  Quod  autem  de  nu- 
peris  tllts,  fupra  nomtnatts,  fcrtptortbus  dtximus,  td  ipfum  fane  dtcendum  etiam  de 
doBtffimo  Petro  Fabro,  qui  fub  initia  libri  tertii  Semeftrium  de  Aftarte  Jufius  dtf- 
fertt,  atque  aha  nonnulla  de  materte  nofira  intertextt ;  tametfi  verum  fit,  terttum 
tllum  Fabrt  Itbrum  plurtbus  annis  ante  prtmam  nofiram  edttionem  in  vulgus  emif- 
Jum  :  Jed  tn  manus  meas,  etiam  Artfiarchum  illum  Sacrum,  autoris  tS  7rhu,  Juperto- 
re  anno  pnmo  tmpreffum,  prius  veniffe,  quam  hunc  Fabrt  terttum,  Nurnen  tefior 

fanBis 


2o7         ITERATAE    EDITIONIS    PRAEFATIO. 

fanBiffimum.  Tantum  abefi,  ut  eo  ufi  fuerimus,  cum  primo  fcriberemus,  aut  ut  ex 
eo  noftros  hofce  commentarios,  feu  eorum  non  contemnendam  partem,  furtim  mutua- 
ti  fuerimus  :  cujus  tamen  non  defuit,  qui,  in  diatrtba  de  Dectmts  contra  nos  ante 
feptennium  Angitce  edita,  non  femel  nos  inftmulavtt.  Certe  quamprimum  plagii  il- 
lic  me  inftmulatumj  non  ftne  fiupore,  legeram,  non  folum  apud  bibliopolas,  fed  & 
amicorum  in  Anglta  doBiores,  hbrifque  magis  adfuetos,  fumma  cum  dfligenfta  Fabri 
illtus  terftnm  quaeftvi  ;  ut  nimirum,  an  criminis  reus  effe  potuiffem,  fatis  ipfe  dtg- 
nofcerem.  Neque  entm  omnino  verebar  ingenii  quempiam  candidi,  &  qui  moris 
mei  plane  ignarus  non  effet,  me  reum  exifiimaturum.  Adeo  confians  nos  & perpetua 
etiam  ambitio  tenuit,  per  quos  profecerimus,  eos  tempefiive  profiteri.  Sed  frufira 
ubique  libellum  hic  diu  pofcebam.  Tandem  cum  de  nova  hac,  fuperiori  aefiate,  edi- 
tione  cogito,  de  hbello  denuo  folicitus,  ab  Elzevirits  tranfmtffum  accipio  •,  cum  in- 
terea  etiam  in  V.  Cl.  Ifaaci  Cafauboni  sT  y.a.^^m  libris,  quos  habet  bibliotheca  ad 
D.  Jacobi  regia,  exemplar  item  repertum,  amicijfime  ofienderet  mihi  V.  Cl.  Pa- 
tritius  Junius.  Atque  ita  demnm  naBus,  de  plagto  mirabundus  cognofco.  Ante- 
quam  Fabrum  hic  legeram,  veritus  fum,  fateor,  ne  qui  meam  non  fatis  noverint  in- 
dolem,  etiam  plagiarium  fuiffe  me  faltem  fufpicarentur  :  quoniam  nondum  fciebam 
ego,  utrum  rem  nofiram  ita  traBaffet  doBiJfimus  Faber,  ut  nos,  qui  tot  annis  pofi 
eum  fcripferamus,  thefauros  ejus  non  compilaffe  videremur  :  maxime,  cum  adverfa- 
rius  adfeverantius  id  publtcaffet.  Sed  infpeBo  Fabro,  licet  plura  fane  de  numine 
uno  £f  altero  Syrorum,  fed  tumultuofe  fatts,  cum  Graecorum  facris  in  primis  qua- 
tuor  capitibus  confufa,  reperiamus,  ea  tamen  ita  tradi  atque  a  nofiris  ita  dtfcrepare 
five  autoris  conjeBuras,  Jive  animadverftones,  ftve  ipfos  ab  eo  laudatos  fcriptores 
fpeBes,  obfervamus,  ut  tam  innocentiam  nofiram  quam  convifft  infolentiamy  mani- 
fefitffimam  fore  apud  omnes,  qui  nofira  cum  Fabrianis  comparare  dignarentur,  non 
poffim  non  habere  perfuaftfjimum.  Neque  porro  injuriarum,  illa  fretus  Jiducia 
agere  in  ariimo  efi.  Sacrum  hominis  caput  habetur.  Et  ftrudenter  abfiineo  ego  • 
cui  item  mens  tum  aequior  efi,  tum  temperaftor,  &  virilior,  quam  quae%  pro  alio- 
rum  procacitate,  conviciatoris  aut  fcurrae  perfonam  me  vicijfim  induere  finat.  In 
dubitationem  item  nofiram,  fane  modefiam,  de  Pataeco  &  Oro,  apud  Etymologici 
autorem,  involavit  idem  fcriptor  ,•  adeo  utnec  nobis,  autfcire  quidtuto,  aut  dubitare 
per  eum  ferme  liceat.  Sed  de  ea  re,  plura  in  fecundo  fyntagmate.  Ea  autem 
quibus  edtftonem  auximus,  ferme  vetufia  tantum  funt,  aut  ad  veterum  fcripta  arii- 
madverftones  :  quas  fcilicet  inter  legendum  fuis  in  locis  adnotaramus.  Mutavimus 
item  nonnulla,  &  nonnulla  expunximus.  Mea  intererat  haec  ita  breviter  perfirin- 
xiffe  ;  etiam  tua,  leBory  non  omritno  praeteriijfe.     Va  l  e. 


E  D  1« 


'208 


EDITIONIS       PRIMAE 


S     E     U 


LONDINENSIS 


Anni  fcilicet  M.  D.  C.  XVII. 


P    R    A    E    F    A    T    I    a 


INTROITE,  fultis  j  nam  &  hic  Dii  fiint.  Neque  duntaxat  Syri.  Succi- 
fivis  ftatifque  (uti  hominem  decet  Chriftianum)  horis,  in  Sacras  Literas  a 
juris,  cui  mancipatus  fum,  apicibus  divertere  folitus,  praeter  folidiora  illa 
quae  animae  folatium  funt  3c  cibus,  inter  alia  paullo  accuratiorem  vetufta- 
rum  rerum  cognitionem  attinentia,  etiam  obvios  ifthofce  Deos  feorfim  ac  dili- 
genter  in  adverfaria,  cum  iis  quae  ex  profanis  literis  deprompta  huc  fpe&arent, 
rejeceram  ,•  &  ad  facrorum  tantummodo  Veteris  Instrumenti  commenta- 
riorum  ordinem  difpofueram.  Inde  novum  hoc,  neque  hadtenus  tentatum,  opuf- 
culum  exiit.  Id  De  DIs  S y r i s  infcribere  non  dubitavi,  cum  eo  nomine  cun&i, 
quod  in  Syria  aut  Syris  culti  fint,  maxime  innotefcant.  Et  ut  vetuftiffimi  ita  & 
luculentifiimi  ^ -otAu^k  Syrorum  mXivnz,  five  Deorum  multitudinis,  teftes  funt  pro- 
phetae  facri  ,•  etiam  paene  foli.  Ita  res  ipfa  titulum  invitabat.  Qui  fi  primo  in- 
tuitu  forfan  difpliceat,  confulas  velim  primum  Prolegomenan  caput  :  ubi  de  totius 
operae  ratione  etiam  plura.  Dum  autem  de  Syris  praecipue  anquifivimus,  ut  in 
numerofam  infuper,  quae  in  aliis  gentibus  pullulavit,  Numinum  fegetem  non  fii- 
binde  iricideremus,  fieri  nequivit.  Inde  &  Perfarum,  &  Aegyptiorum,  &  Ara- 
bum,  item  Afrorum,  quin  &  Europaeorum  veteri  theologiae  lux  non  raro  neque 
dubia  accenditur.  Ita  enim  Europaeorum  maxime  Dii  a  Syris  pendent,  ut  pro- 
pago  ab  origine.  Syri  autem  ab  illis  mutuo  fplendorem  accipiunt,  uti  ignis  ferme 
extinctus  ab  ea,  quam  prius  flamma  donaverat,  face.  Nam  quemadmodum  pri- 
mos  parentes  in  Syria  noftra  formatos  efle,  ita  primum  a  veri  Dei  Opt.  Max. 
cultu  homines  ibi  defecifle,  novofque  fibi  adfciviffe  Deos,  manifeftum  eft.  Quod 
quomodo  evenerit,  cum  initiis  &  proceffu  &  •mTw^tonl©'  &  idolorum  cultus,  in 
tertio  ProlegomenMn  explicatur.  In  conjeduris,  quibus  hujufmodi  fcriptio  haud 
parum  nititur,  fidei  nec  prodigus  fui,  nec  tamen  ita  tenax,  quin,  cum  res  ipfa  ul- 
tro  trahat,  libenter,  neque  forfan  adeo  infeliciter,  intenderim.  Quae  d^Q1^.  funt, 
nec  minus  incerta  quam  iyxiuiu,  ut  aiunt,  ^ejt,  pro  exploratis  obtrudere  abhor- 
rui.  Yocabulorum,  quibus  Numina  Syra  indigitantur,  originationibus  Ebraea 
plerumque  lingua  fubfidium  adfert  j  utpote  t^uae  antiquiffima,  &  latiflime  diffufam 
Vol.  II.  H  h  Syriam 


209  Editionis    Primae 

Syriam  fola  olim  occuparet :  quod  fecundo  Prolegomenan  capite  haud  ica  e  trivio 
pecitis  ar<nimentis  adftruitur.  Quiccjuid  in  priicorum  monimentis  ad  rem  noftram 
fecerir,  a  vulgo  tamen  etiam  do&iorum  fatis  videretur  reconditum,  id  plerumque 
tranfcribitur.  Dum  vero  brevitati  confulitur,  ad  notiflima  veterum  fcripta,  locis 
duntaxat  indicatis,  lector  non  raro  relegatur.  Quemnam  enim  leclorem  non  tae- 
deret  nimium,  five  Luciani  libellum  ^  -?  Xu&m  <&vS,  five  quae  in  Ovidio  alibique 
paflim  legas  de  Adonide,  feu  id  genus  alia  parum  incognita  hic  relegere  ?  Ritus 
in  facris  folennes  eos  tantummodo  data  opera  mifcemus,  qui  peculiares  inprimis 
Deo  alicui  Syro.  Nam  conftructas  aras,  boves,  bidentes  immolatas,  caeteraque 
facra  aliis  aeque   communia  cum  degenere   (ut  Prudentius  ait)  propagine, 

Ghiecunqtie  dirum  fervidis 
Baal  camims  coxeratt 

hic  addidiffe,  quid  aliud  fuiiTet,  quam  decantatiflimas  theatri  nugas  repetiiffe  > 
Verbi  gratia.  Comarum  primitias  Deae  Syriae  facrandi,  nominaque  infcribendi, 
morem,  atque  hujufmodi  caetera  ad  ejus  cultum  fpeclantia  praeterimus  ,•  cum 
quod  Lucianus  cujufque  manibus  tritus  ea  pleno  demenfa  horreo  fimul  tradiderir, 
tum  quod  plerumque  eadem  ferme  fint,  quae  in  Graecorum  theologia  velut  com- 
munia  etiam  habeas,  faltem  haud  adeo  variata.  Et  comarum  primitias,  quas 
■wfdw  vgd-rbu  vocabant,  Aefculapio,  Phoebo,  Baccho,  aliis  infuper  Diis  aeque  fa- 
crari  folitas,  eruditis  conftat.  Deos  autem  invocandi,  atteftandi,  vi&imafque  mac- 
tandi  ritus  non  alios  (fi  obfcuriora  forfan,  aut  quae  nullibi  fatis  indicantur,  difcri- 
mina  excipias)  in  vetuftiflimis  Syrorum  facris,  quam  quales  in  Europaeorum  ob- 
viam  reperiuntur,  fuiffe  forfan  jure  putes,  extra  quam  ubi  peculiares  animadvertan- 
tur.  Complures,  fateor,  alii  occurrunt,  ad  quos  omnes  Veteris  Foederis  ceremo- 
nias  referunt  R.  Mofes  Ben-Maimon,  Alexander  de  Hales,  ex  his  alii.  Sed  ejuf- 
modi  lunt  illi,  ut  cuinam  noftrorum  Numinum  tribuendi  fint  finguli  omnino-  la- 
teat.  Scimus  pleraque  facrariorum  inftituta  Syriae  cum  Graecia  &  Latio  fuiffe 
communia.  Id  paflim  docet  Vetus  Inftrumentum.  Recentioris  aevi  egregium  i- 
tem  habetur  exemplum  ;  foederis  Babylone  ritu  patrio  i&i ;  quod  ita  meminit  Clau- 
dianus  in  libro  I.  de  laudibus  Stiliconis, 

Thuris  odoratae  cumulis  &  meffe  Sabaea 
Pacem  conciliant  arae.    Penetrahbus  ignem 
Sacratum  rapuere  adytis,  rituque  juvencos 
Chaldaeo  firavere  magi.     Rex  ipfe  micantem 
Inclinat  dextra  pateram,  fecretaque  Beli 
Et  vaga  tefiatur  volventem  fidera  Mithram. 

Ubi  pro  Beli  belli  habent  depravate  codices  evulgati,  quod  nobiliflimus  heros 
Jof.  Scaliger  in  VI.  de  Emend.  Temp.  primus  monuit.  Aromata,  aras,  ignem 
facrum,  vi&imas,  magos  five  facerdotes,  regem  ipfum,  qui  foedus  icit,  sAo^aiov  five 
vafculum  (in  quo  ssao^t^,  feu  molae  falfae,  queis  litaret)  inclinantem,  ac  Belum 
&  Mithram  Chaldaeo,  ritu  teftantem  hic  habes  :  ubi  nihil  a  Graeco  more,  feu 
Romano,  ita  eft  alienum.  Quae  Graeca  funt,  aut  orientalium  dialectis  involuta, 
eis  aut  Latina  ubique  fubnedtitur,  minore  cb.aract.ere,  verfio  j  aut  aliis  faltem 
five  anteverrentibus  five  infequentibus  verbis,  ne  le&ori  fcilicet  impari  moleftias 
exhiberem, ,  tantunderh  praeftari  volui.  Sublefta  fide  ex  aliorum  fcriptis  nihil 
oifero,  m  ac  aliena  :  nam  &  religioni  femper  fuit  e  rivulis  haurire,  extra  quam 
ubi  e  fonnbus  non  licuerit.  Au&orum  delectum  eum  adhibui,  ut  non  fabditi- 
tios  modo,,  uti  Annianos  illos  nefcio  quos  Berofos,  Metafthenes,  &  qui  funt  for- 
didiffimae  illius  farraginis,  viris  fane  &  doctis  &  magnis  farcinam    nonnunquam 

/  im- 


P    R    A   E    F    A   T    I     O,  2IO 

imponentes,  nugatores  alios  (quibus  fyntagmata  haecce  quid  jure  debere  potuiffe, 
judicii  cuipiam  fatis  infirmi  videri  poffit)  omnino  fim  meriro  afpernatus  ,•  ve- 
rum  etiam  aut  velut  archetypis  vetuftatis  teftimoniis,  aut  iis  quae  inprimis  fidem 
ab  annis  mereantur,  duntaxat  ufus  fim  :  &,  ut  judex  ille  V  a  r  i  u  s,  Aut  hoc 
tejlium  fatis  efl,  aat  nefcio  qusd  fatis  fit  vobis.  Sed  neque  beneficium  a  recentio- 
rum  quocunque  acceptum  non  agnovi.  Quicquid  operae  deliquerint,  id  ne  mihi 
vitio  vertatur.  .  Ita  fane  illae  curae  fuere,  ut  nullum  omnino  earum  fpecimen  e- 
tiam  faepius  repetitum  abfque  fedula  emendatione  evaferit.  Quod  eo  diligentius 
profpiciendum  duximus,  ne  quo,  uno  &alteroabhinc  anno,  nundinis  Francofurtenfi- 
bus  eo  fere  domi  etiam  infortunio  nunc  etiam  mactarer.  Quod  enim  primo  meum,  & 
aetatula  nonita  indignum,opus  anteduodecim  &ampliusannos  confcriptum  &fubid 
tempus  inftitori,  qui  typis  mandaret,  datum  eft,  id  jam  tandem,  exofficinaPalthenia- 
na,  operarum  incuria  ita  depravatum,  mutilatione  fubinde  decurtatum,  &  abfonaver- 
borum  non  terminatione  modo  fed  &  exterminatione  faepius  interpolatum  prodiit, 
ut  nec  Deverra  ipfa  fordibus,  quibus  abunde  fcatet,  expurgandis  par  effet,  &  me- 
um  eife  plane  defineret.  Intervertebant  pupilli  peregrini  bona,  &  tabulas  in  ejus 
fraudem  adulterinas  fubjiciebant,  in  leges  &  Latoriam  &  Corneliam  graviter  com- 
mittentes.  Errata  autem,  quae  hic  per  illiberalem  illam  elementa  corrigendi  ope- 
ram  alias  occupato  non  animadverti  fas  erat,  fimul  collecta  ad  libelli  extremum 
exhibeo.  Si  leclorem  te  deftines,  ut  primum  ad  illas  emendationes  ubique  refcri- 
bas,  neque  inferendas  additiones  omittas,  impetrare  liceat.  Quicquid  in  hac  in- 
dagine  praeftitum  fuerit,  id  certe  eo  pulchrius  fore  fperandum  eft,  &  ab  ingenu- 
is  grato  magis  animo  exceptum  iri,  quo  &  operofiora  funt,  &  rariora  quae  huc 
pertinent,  quam  quae  ad  portentofam  illam  &  Graecorum  &  Latinorum  theolo- 
giam.  Caeterum  Ci  quis  eo  five  vecordiae  five  in  has  literas  malitiae  devenerit 
lucumo,  ut  Deos  hofce  omnino  negligendos,  &  fupervacanea  prorfus  futilemque 
quam  adgreffus  fum  difquifitionem  aeftimet,  quippe  quae  facrarum  cum  profanis 
literis  mixtioni,  elementorum  faepe  apicibus,  originationibus  criticis,  &,  quae 
reftant,  aliis  aV-sW  turbae  nimium  invifis  toties  innitatur,  nae  illum  etiam 
eo  impietatis  deveniffe  eft  neceffum,  ut  S.  Scriptura  faepius  quid  inculcari  quod 
futile  &  negligendum  impudens  deblateret ;  monftrum,  ut  luftretur,  deportandum. 
Pie  credant  pii  ttxW  ■yes^-u  Sziwvdjcw  <£  catpiAif^v  Svcu.  •z&^s  h&cax.a.Ala.v,  id  eft,  omnem 
Scripturam  a  Deo  Opt.  Max.  mfpiratam  effe  e£f  difciphnae  utilem.  Depravatam 
hominis  naturam  in  multiplici  <7mhv<7fiwjZc,  <t  TnAvm.SSs  fuperftitionis  morbo  agnof- 
cant,  atque  animi  humilitatem  inde  difcant.  Quod  literas  ita  mifceo  profanas,  ut 
facras  illuftrent,  id  nec  quis  incufet,  nifi  qui  citra  illarum  opem  omnia  in  his  un- 
diquaque  intelligi  poffe  imperitus  atque  idem  perquam  morofus  (ne  quid  gravius 
dicam)  opinetur  j  id  quod  aevi  noftri  pervicacium  Catharorum  nonnullis  vifum 
eft.  Sciunt  docti  &  qui  faniores  rei  literariae  nomina  dederunt,  aliter  fe  rem  ha- 
bere  etiam  in  utroque  Inftrumento.  De  Veteri,  peritiores  chronologi  fatis  faten- 
tur.  De  Novo  nec  defunt  exempla.  Abfque  enim  folenni  in  certaminibus  coronif- 
que  dandis,  e  profanis  fcriptis,  ufu  intelledo  fuiffet,  quis  D.  Pauli  illud  Epiftola  II. 
ad  Timotheum  capite  II.  commate  j.  atque  alia  alibi  caperet,  quae  a  certandi 
ritu  ad  militiam  Chriftianam  eleganter  transfert  ?  Quis  mentem  deprehenderet 
verborum  illorumin  I.  ad  Corinthios  cap.  IV.  com.  9. 6  ©so?  j^s  t^  ^td^Ab?  1%ztv$ 
d-ni^tv  u$  'fkda.va.Vi2i;,  S-n  Sicnaov  l^^/^,  nifi  ufitatum  refcifceret  in  fpe&aculis  mo- 
rcm,  occifis  nempe  feu  vi£tis,  Cive  gladiatoribus  five  beftiariis,  alios  fufficere  quos 
fubdititios  feu  fupponfititios  dixere  Latini,  Graeci  vero  Ipi^a?  five  fuccidaneos  fub- 
feffores,  apoftolus  autem  hic  l^aVe?  nominat,  ad  id,  quod  nullibi  praeterquam  iti 
gentium  monimentis  palam  docetur,  refpiciens.  noAuAo^x  apud  D.  Matthaeum 
cap.  VI.  com.  7.  quid  fuerit  unde  difcas,  nifi  ex  invocandi  ritu  &  <k  $  ■mKumufjJi.aui 
facrae,  quam  &  nos  etiam  in  Prolegomenis  indicamus  ?  Quis  Dn.  noftrum  de  un- 

gendo 


211  EDITIONIS     PrIMAE,    8V. 

gendo  capite  ibidem  Ioquutum  fatis  caperet,  nifi  unguenti  in  conviviis  ufas  ali- 
unde  quam  ex  facris  pateret  ?  Quid  quod  nullus  forfan  reperiatur  commentarius 
qui  commi  27.  capitis  primi  Epiftolae  ad  Romanos  aeque  explicet  atque  Petronii 
Satyricon  ?  quod  ipfiflimos  mores  ipfiffimi  aevi,  ipfiffimie  gentis,  cui  apoftolus 
exprobrat,  aperit.  Fruftra  miretur  Dorcada  in  Adtorum  cap.  IX.  com.  37.  Iotam 
fuiffe  is  qui  abluendi  mortui  ritum  in  gentium  monimentis  traditum  nefciat.  Me- 
nandri,  Epimenidis,  Arati  numeros,  &  quae  funt  id  genus  alia  in  Sacris  Literis 
locum  fortita,  quae  profanas  literas  ad  facram  difciplinam  promovendam  divinum 
etiam  ^oieAafjut  effe  oftendunt,  mitto,  &  facem  foli  accendere  fuperfedeo.  Com- 
pendio  quicquid  fingulis  capitibus  obfervatu  ante  alia  dignum  eft,  congeftum,  nec 
iis  modo  figillatim,  fed  hic  etiam  fimul  praefixum  habes,  quo  &  indicis  vice  fas 
eft  utaris,  quifquis  pellegendis  nugis  noftris  horas  nolis  perdere. 


Reve- 


212 


Reverendo,    clariffisno,    do&iffimo,    prudentif- 

fimoque    viro  Dom.  Johanni  Seldeno,   Londinum. 


X  quo,  vir  ampiijjime,  tttum  de  T)iis  Syris  Jirgidarem  libeilum,  atqne  omni  entditione 
refertijfimtim  /egrre  contigit,  non  potui  te  non  in  pretio  habere  atque  amare,  magnoque 
tuae  neceffitudinis  ac  amicitiae  dejiderio  capi.  Guumque  jam  quamvis  ejus  aucupandae 
*     occajtonem  arripiendam  ejfe  in  animum  induxijfem,  commoda  Je  mihi  ojfert  per  Elze- 


virios,  quorttm  Bonaventtira  mihi  affinitate  funfius  eji.  Kyliunt  novam  moliri  Je  libelli  tui, 
qtum  dixi,  editionem.  Addunt  impetrari  a  te poffe  novum  ejus,  ac  magis  correcium,  multumque 
aucltim  exemplar.  Volunt  eo  nomine  apud  te  intercedam,  &  Ji  hic  in  edendo  libello  correfiorem 
defideras,  meam  tibi  operam  offeram.  Tam  commodam  ineundae  cum  tanto  viro  amicitiae 
neglio-endam  hatid  dttxi  opportunitatem,  praejertim  quum  egomet  meum  quid  haberem, 
qv.od  muneris  loco  mittere  poffem  :  Syriacam  dico,  qttae  jam  primum  per  me  prodit, 
Apocalypfin,  cufus  exemplar  ad  te  jam  tranjmitto,  non  tantum  ut  animum  eo  tuum  mihi  con- 
ciiitm,  Jed  vel  maxime  ut  totum  hunc  meum  laborem  examini  tuo,  ac  dotlo  acrique  judicio 
(ubiiciam,  a  qtto  de  erroribus  reprehendi  ac  melius  edoceri  gratijfimum  erit.  Si  gratum  tibi 
effe  hoc  muntts  fienftro,  nec  difplicere  tibi  primos  hojce  meos  labores,  midtum  mihi  gratulabor ; 
neoue  ad  alia,  quae  has  literas  JpeEiant,  pergere  pigebit.  Quam  autem  libelli  tui  de  Diis 
Syris  novam  editionem  dejiderem,  effari  nequeo.  Dejunt  hic  nobis  exemplaria,  &  ut  verum 
fatear,  deeji  &  mihi.  Neque  enim  nifi  mutuo  acceptum  ante  annos  aliquot  a  Jludiojo,  & 
nuper  a  clar.  viro  T).  Heinfio  legere  datum  eft.  Si  qttid  precibus  noftris  dandum  ejfe  arbitrarisy 
mitte,  quam  fieri  poteji,  citijfime.  Dignus  efi  libellus  turn  typographo  accurato,  correclore  Jedulo; 
utrumque  hic,  nifi  fallor,  abunde  inveniet.  Elzevirium  habes  tuum,  quo  nttiius  typographus 
acatratior.  Danieiem  Heinfium  habes  tuum  (magnus  enim  vir  maximi  te  facit~)  quo  nuilus 
correclor  aptior  aut  Jedulior.  Cui  fi  me  adjungi  velis,  habebis.  6)itam  enim  ego,  etji  tanta 
amicitia  indignus,  magno  ifii  viro  juntlus  fim,  ex  meis  quos  tibi  mitto  laboribus,  intelliges. 
Liceat  jsm,  vir  doftijfime,  paucis  tecum  agere  de  Hebraeorum  Tephilim.  Dubito  an  iegendum 
fit  p^Sn,  &  cum  Elia  fiatuendtm  n  ejfe  nSDU  a  y?3  an  vero,  ut  alii  quidam,  legendum  l1?1?^ 
&  curn  Baal  Aruch,  qttem  Elias  in  Thisbi  perfiringit,  fentiendum  n  ejfe  radicale  a  ^sn,  qnem- 
admodum  &  Schittdlerus  l1'?1^  vertit  appendices,  a  ^Sn^  quod  Rabbinis  &  Chaldaeis,  ipjo  tefie, 
interdum  fignificat  Conjunxit,  idem  quod  '-®,  ajfuit,  conjttit.  Erant  certe  Tephilim  mirifice 
conjuta  ex  corio  vituiino  oblupliciter  compiicato,  item  ex  piiis  e  caudis  vitulorum,  &  fibris  e 
nervis  vaccarum  fafiis.  Nec  videntur  adeo  de  precatione,  quam  de  praeceptorum  T)ei  objerva- 
tione  commonejecijje.  Dtibium  enim  non  efi,  quin  ex  verbis  Mofis,  Deut.  VI.  7.  orta  finty 
JTJ^  V?  ni£p!3'7  vni  rQ)  by  T\\#h  orniyp,  mde  duplicia  erant  Tephilim,  1;  lW?)  &**  ty,  nec 
aha  Junt  quam  <m,  cf^Aav.^e/o.  de  qttibus  Matt.  23.  ibi  enim  Syrus,  pro  irXaswwGi  izi  ipv^a.x.lri^ix. 

habet   voou.«^2>L  fjJS^ia,    ?in VrP  ^?2?*   ttbi  h  non  geminatum    videtur    indicare   thema 

fotitts  ejfe  *73n  quam  V?3,  quamvis  fatear  non  plane  certtim  hoc  ejje  documentum.     Ghtod  autem 

Jequitur,  fc.  yAytXwiri  tzL  v.£p.z?eSbt.  ^"  \pg.rmv  avTwv,  Syrus  habet,  a^io)  JiOioL  ^j-ijaioo 

vooi_*.£  IVVBTCna"!  ^1?.1}  P?!1?]  Tremellius,  Et producunt fimbrias  vefiimentorum  Juorum.  ^PJ) 
proprie  hyacinthina.  'Dejumpta  vox  ex  Num.  15.  38.  ubi  Juper  n,X,Xj  j4  efiy  fimbrias,  jubentur 
apponere  nSsri  'rns  fihim  hyacinthinum,  &  additur  cm  Dn1^.1  H?n»  r"1'1^-1"  ™*  an!?!1,  unde 
ftijpicari  incidit,  an  non  etiam  nTS  pojfint  ejfe  ra.  <$v\a.*.%e/.ci,  &  an  non  dicantur  I"1^?^  in- 
verfis  iiteris,  quafi  l^1!??,  ab  iftis  fiiis.  Haec  tu  longe  melius  intelligis,  vir  eruditijfime,  & 
Ji  placet,  me  erudies.  Jam  nimis  multis  te  interpellavi,  ignojce  prolixitati.  Et  fi  in  partem 
aliquam  amicitiae  tuae  admitti  pojfim,  credam  magno  me  ajfefium  beneficio.  TJeus  Opt.  Max, 
laboribus  tuis  faveat,  teque  diu  ecciefiae,   reipubl.  &  nobis  Juperfiitem  effe  veiit. 

T)at.     Lugd.    Batav. 
ii  Id.  April.  1627. 

Reverentiae  tuae  obfervantiflimus, 

LUDOVICUS    DE     DlEUj 

Belgicae    eccleiiae  paftor. 
Vol.  II.  I  i  Orna- 


213 


ampimiiiio,    aoctimmoque,    viro 

Dom.  Johanni  Seldeno,  jurifconfulto  peritiflimo,  ac 
feverioris  eruditionis  lumini  egregio,  domino  &  amico  plu- 
rimum  colendo,    Londinum. 

MT  L  ISS IME,  clarijfime,  mihique  plurimim  fiufipiciende  vir.  Luxit  diu  calamus 
nofier  calamitofum  tuum  cafum,  nec  etiamnum  exarare  quicquam  fuijfet  aufiis,  nijlid 
tuto  fieri  pojfe  bibliopola  vefter,  harum  tabellarius,  ajftverajfet,  quippe  qui  frequtn- 
ter  fuam  a  te  officinam  invifi  ajfirmaret.  Faxit  Teus  opt.  max.  ut  tuis  noftrifque 
votis,  id  eft  reipublkae  literariae,  te  penitus  reftitutum  brevi  intelligamus.  Trodiit  jam  dia 
accuratus  tuus,  quemque  omnes  dofti  mirantur,  de  Tiis  Syris  liber.  Curam  quam  potuimus 
maximam  adhibuimus.  EJfugere  tamen  non  potuimus,  quin  hic  illic  menda  quaedam  irreperent. 
guod  ut  aequi  confulas  obnixe  rogo.  Neqtte  enim  unius  eft  hominis,  ejtifique  occupatiffimi,  ita 
adminima  quaeque  animum  advertere,  ut  nihil  inopinantem  fubterfugiat.  Tum  autem  curae  typo- 
graphicae  incumberem,  locus  unus  atque  alter  occurrit,  ubi  in  mentem  venere  quaedam,  de  quibus, 
nifi  moleftum  fit,  fententiam  meam  aperiam,  pag.  214.  agis  de  fceAattfj.iv.  hormae,  id  ejt,  pure 
Syriacae.  Etfi  enim  fateor  me  ~*Zq.sl  nunquam  reperijfe,  fed  femper  forma  emphatica  J-l^cul, 
eft  tamen  &  iflud  in  forma  fmplici  analogum.  Sic  enim  terminari  folent  iftius  formae  nomina 
quae  ex  quiefcentibus  idtima  derivantur.      Ut   £-^£,  pueri  ^oj  ebrii    £.»ra.io   habitationes. 

j.^,.      revelati,  &c    Sic  ergo  &  ^^a.  coeli.      Ejfe  enim  &  hoc  ex  quiefcentibus   ultima, 

docet  lingua  Arabica,ubi  l^  vel^**»  fignificat  altum  ejfe.  Inde  Jl+m  coelum  of^**«  coeli,   db  alti- 

tudine.     Vel  r*baa.  fit  ab  Hebraeo  ^™,  ficut  ^Lpo  ducenti,  a  ^Tixa.   -S,£o.  AEgjptus, 

a  nns».   ^,'j-L  duo,   a  C3.1^.  c-»LjL  duae,    a  Z3V&.     En  ergo  ^iaa.  \£so  Tominus  coelo- 

rum,  pure  Syriacum,   &  retle  ejfertur  pnXtm./juir,  prolato  Schin  per  a  raptim  loco  Scheva,  ficut 

J^j^l    tk/Ai.Sw.    J.bQ^^n*.    AyJASkficf     pag-    261.    agitur    de    Efmuno,    quod  ab    ordinali 

\TQtyit,  derivari  pojfe  autumas.  Facilius  videtur  a  cardinali  nxiwn  quod  pro  ordinali 
non  raro  ufurpatur.  pag.  286.  agitur  de  a'M«  «s  Ku^a^.  Et  ex  Conjtantino  citas,  «« 
xyirabice  valere  conjunEiionem  &.  Non  nsgo  quin  Vau  cum  phatah  id  Jignificet,  fate- 
orque  id  Graecis  non  aliter  quam  per  ia,  ejferri  pojfe.      Sed  an  non  fenfus  aptior,  fi  pronomen 

demonftrativum  effe  dicamus!  Ut  Arabice  ficribatur ficut  &  Graece  tribus  ditlionibus,      i^=yb  <si)| 

T)eus  efi  magnitudo,   vel  ju.__^b    Aill   T>sus  ille  magntis.   pag.    331.  pro  _,^^L)  tegi  vis 

_3  v°wl  ■&•     ^ed  permittitne  genius  hujus  linguae,    ut  nomini  proprio  per  fe  refiritJo  praefigatur 

articulus  refiritJivus  ?   Vide  an  non  legendum  fit^*X>S    ®t  praeftxum  J  fit   dativi  cafus  quo 

regatur  a  praecedenti  verbo,  nec  alitid  fiit  mendum,  quam  quod  duo  pttncJa  fiuper  ficribenda,  infira 
collocata  fint.  Ignofce,  vir  httmanijjime,  quod  Jrivohs  hifce  obfiervationibus  te  occupaverim  s  tu 
res  tratlas,  quarum  ingens  habes  penu  :  ego,  qui  majora  non  pojfum,  grammaticalia.  Facis 
in  hoc  libro,  ut  &  in  praefatione  ad  Marmora  ArundeUiana,  mentionem  "Fentateuchi  Samari- 
tani,  cujus  a  clar.  viro  Jacobo  UJferio  Archiepifcopo  Armachano  copiam  tibi  fafiam  ais.  Merito 
eum  virttm  ad  feveriora  ftudia  promovenda  natttm  praedicas.  Cujus  ego  locupletijfimus  fium  tefiis. 
Ifiius  enim,  quod  laudas,  Tentateuchi  exemplar  ad  me  miftt,  utque  mea  opera  in  lucem  edatur, 
pofittlat.  Ego  id  fedulo  curabo,  &  volente  T)eo  ejficiam,  nifi  Tarifienfes,  qui  edendo  eo  jam  funt 
occupati,  typographi  noftri  animttm  labejatlent.  Collationem  certe  ejus  cum  Hebraeo  inftituam, 
&,  Jifaverit  T)eus,  edam.  Unde  liquebit,  LXX.  interpretes  Samaritanum  magis  qttam  Hebraeum 
fecutos  exemplar.  Septem  prima  Genefeos  capita  contuli,  ubi  pajfim  Samaritani  vefiigia  etiam 
in  mimttiis  premunt.  Etfi  capite  quinto  in  recenfione  annorum  patriarcharum  ab  utroque  dijfen- 
tiant.  Sed  jam  diu  prolixitate  molefius  fum.  Vale  vir  dotJiffime,  meque  ut  coepifii  amare 
perge. 

^     r  ,    „  Amplitudini  tuae  devotiflimus, 

Dat.  Ludg.  Batav.  21.  r  7 

die  Aprilis,  1630. 

LUDOVICUS    DE    DlEU. 

P  R  O- 


214- 


2I5 


PROLEGOMENA. 


C  A  P.     I. 

De  Libelli  Infcriptione .  Syriae  nomen. 
Aram.  Mefopotamia.  ECtp&lv-is.  Sy~ 
ri  etiam  Affyrii  ditli,  &  inde  Syro- 
rum  vocabulum.  Syrta  8f  Affyria 
indifcriminattm  ufurpata.  Syriae  ter- 
mmi.  Ghiam  diverfa  fit  m  Sacris  Li- 
teris  chorographta  ab  ea  quae  in  pro- 
jants.  Papintt  locus  ftbi  reftttutus.  Cu~ 
jufnam  generts  ftnt  Dti  in  Syris  noflris 
cenftti. 

NE  quis,   in   limine  forfan   impingens, 
temere  nos   incufet  de  Jibelli  infcri- 
ptione,  tam  de  Syrorum,  in  eo,  no- 
mine,   quam    de   congefta   Deorum 
farragine  feorfim  praemonere  vifum  eft.     Mate- 
ries   licet  utriufque  fyntagmatis  primaria  fit  Ba- 
byloniorum,    Atiynorum,     Palaeftinorum,    Sido- 
niorum  numina,    quorum  in  Sacris  Literis  haud 
infrequens  mentio ;  &  ad  eam  duntaxat  metho- 
dum   fcripferimus,    ut  quae    in  Pentateucho 
occurrunt  ferme  primum,  quae  in   Propheta- 
rum   commentariis,   fecundum    occupent,    fatis 
idoneum  tamen  titulum  gentilem,  qui  una  voce 
ea  denominaret,   a   profanis   Jiteris  quam  facris 
accipere  maluimus,    &  Deos  Syros    (ad    Jatum 
Syrorum   &  diffulum  apud  Europaeos  fcriptores 
nomen)  cuncta  indigitare  aufi  fumus.     Tam  an- 
guftum  fateor  in  Veteri  Inftrumento  Syriae  no- 
men  deprehenditur,  ut  vix  earum,  quas  memini- 
mus,   gentium   aliquam   obtineat.     Nam  Mefo- 
potamiae  &  Coelefyriae  partem  in  eo  tantum  re- 
perimus.  Mefopotamia  Aram  Naharajim  &  Pa- 
dan  Aram    nuncupatur.     Aram  Naharajim  eft 
tyiram  binoram  fluviorum,    fic  dida  quod  Eu- 
phraten  &  Tigrin  interjaceat.     Unde  &  Mefopo- 
tamia  Graecis,    &  Mediamna,    eadem  notione, 
veteri  Dionyfii  Periegetis  interpreti,  five  Prifcia- 
nus  is  fit,    five  alius  quis,  appellatur.     Hinc  eft 
quod  OnkeJus  paraphraftes  in  Genef.  cap.  XXIV. 
comm.  10.   Aram  Naharajim  vocet  Aram  quae 
eft  ad  "Perath,   id  eft,   Euphratcm.     Perinde  ut 
prifcis   etiam  ipfa  Syria  Evfpjtvrii  vocitata   eft. 
Sed  feniores  LXX.  in  eo  loco  Mefopotamiam,  & 
cap.  XXVIII.  comm.  7.  atque  alibi  in  eodem  Ji- 
bro  faepiufcule  pro  'Padan  Aram  MiTtira-m.ijla.v 
•f  2»e/^5  fubftituunt.     Cum  adjectione  etiam  vo- 
cabuli  Kyiram  alia  in  prophetarum  monimentis 
leguntur.     <^Aram  Tammeftk    feu  Syriam  Da- 
mafcenam,  Aram  Zoba  (quae  Sophene  Jofepho) 


Aram  Rechob,  &  quae  funt  ejufmodi,  habes  in 
2  Sam.  cap.  VIII.  &  X.  I  Paralipom.  cap.  XIX. 
comm.  6.  In  hifce  omnibus  Aram  per  2ug/at< 
vertunt  Septuaginta,  &  cognomen  ex  Ebraeo  ap- 
ponunt.  Ubi  vero  fine  adje&ione  fuerit  obvia, 
Syriam  tantummodo  reddunt.  Vide,  fi  placet, 
Jofephum  Archaeolog.  Judaic.  lib.  VII.  cap.  VI. 
Ab  Aramo  Aramaei  Syri  ditti  :  quos  &  Ari- 
mos,  ut  Poflidonio  apud  Strabonem  placet,  Ho- 
merus  vocavit.  Sidonii,  Palaeftini,  Babylonii, 
Affyrii  hic  excluduntur.  Unde  &  Dii  ipfi  Sy- 
rorum  feu  Aramaeorum  ab  aliis  diferte  feparan- 
tur.  Ita  in  Judic.  cap.  X.  comm.  6.  Coluerunt 
Baalim,  &  Ajhtaroth,  &  T)eos  Syriae,  T)eos 
Zidon,  &  Teos  Moab,  Teos  filiorum  Ammon, 
&  Teos  Talaeftinorum.  Vide  &  II  Reg.  cap. 
XXIV.  comm.  2.  Verum  ad  hos  fines  in  Sacris 
Literis  Syriae  ttibutos  nemo  infcriptionem  no- 
ftram  exigat,  aut  quod  nos  aliis  terminis  nita- 
mur  infimulet.  Non  diffitemur  quin,  ubi  com- 
mode  fieri  poffit,  eum  qui  de  rebus  Scripturae 
agat,  etiam  chorographiam  ejus  ubique  retinere 
magis  confonum  fuerit.  Sed  haud  comperitur 
nomen  aliud,  quod  tot  gentium  capax  materiei 
fatisfaceret,  quam  Syrorum,  qui  ita  dicfi  profa- 
nis  fcriptoribus.  Apud  eos  per  Phoeniciam,  Pa- 
laeftinam,  Mefopotamiam,  Babyloniam  etiam  & 
Aflyriam  plerumque  latillimum  diffunditur.  Quin 
olim  etiam  ad  Sinopem  five  Corambin  Ponti 
Euxini  promontorium  diftcndebatur.  Sed  vero 
finu  Iffico  ad  aquilonem,  AEgypto  &  Arabia  Pe- 
traea  ad  auftrum  terminari  potius  volunt  auto- 
res  magni  veterum.  Neque  Aflyrioium  imperio 
recentiorem  efle  ifthanc  ingentis  illius  traclus  ap- 
pellationem  autumo.  Cum  enim  illi  res  obti- 
nerent  orientis,  Europaei  regionum  Afiaticarum 
nimium  ignari,  tanti  nihilominus  imperii  tam 
celebratum  nomen  fufpicientes,  quicquid  a  mari 
Sidonio  ad  imperii  ufque  fedem  patebat,  Affy- 
riam  dixere,  &  incolas  Afyrios  &  Ajfyres  (ut 
habet  apud  Stephanum  Eratofthenes)  deinde  Sy- 
riam,  Syrios,  &  Syros  efferebant,  haud  aliter  pri- 
mam  vocabuli  fyllabam  decuitantes,  quam  qui  ex 
Hifpania  Spav.iam,  aut  \ytoelione  Belinum  fece- 
re  i  unde  etiam  poftea  devenit,  ut  AJJyrios  voca- 
bulum  efle  barbarum,  Syrios  autem  Graecum  do- 
cerent.  Firmat  autor  vetuftiffimus  Herodotus  in 
Polyhymnia.  tifi-ai  3  (de  Aflyriis  loquitur)  \&x> 
ja  EM/t/Jwi'  cK.a.Xiivm  ~2.u££0i,  \sm  'f)  TaJV  ^zfba^fiy 
'Aojvp/a  wtAw^uo-a»;  id  eft,  A  Graecis  ifti  Syrii 
vocabantnr,  a  barbaris  Affyrii :  &Juftinus  lib.  I. 
Imperium  Afyrii,  qui  poflea  Syri  diciifv.nt,  mil- 
le  trecentis  amiis  tenuere.  Imo  Ciccroni  inde 
confufa  quafi  data  opera  funt  Syriae  &  t-AjJ}'- 
riae  nomina,  velut  idem  denotantia.  Tufcul.  qu. 
V.  Ex  quo  Sardanapali  opulentijfimi  Syriae  re- 
gis  error  agnofcitur.     Atqui   Sardanapalus  Affy- 

riae 


%i6 


ROLEGOMENA 


217 


riae  rex  erat.  Ita  diftus  etiam  lib.  II.  de  Fini- 
bus.  Porro  in  I.  de  Divinatione  in  Affyriorum 
natione  Chaldaeos  locat,  quos  -paulo  in  eodem 
libro  inferius  Syriae  tribuit.  In  Syria  Chaldaei 
cognitione  aftrorum,  folertiaque  ingeniorum  an- 
tecdlunt.  Neque  aliud  fonat  Affyria,  quam  Sy- 
riam  apud  tragoedum  in  Hippolyto, 

O  magna  vaftz  Creta  dominatrix  freti, 
Cujus  per  omne  litus  innumerae  rates 
Tenuere  pontum,  quicquzd  Affyria  tenus 
Tellure  Nereus  pervmm  roftris  fecat. 

Mare  mediterraneum  intelligit,  quod  Syria  tenus 
interfecat.     Nonne  &  purpuram  Affyrium  vene- 
num    nuncupat  Maro  Georgic.  II?   cum  tamen 
notiffimum  fir,  purpurae  inventionem  Tyrii  Her- 
culis   cani   attribui.     Tyrium,    Phoenicium,   feu 
Syrum   venenum  innuit,  dum   Affyrium  vocat. 
Et  Themiftius  AJfyrios  vocat  ipfos  Judaeos:'AM.' 
eya,  inquit,     vzeTiiaSo^ttZw/    X)    rrfj   'AosvqjLccv    w//,- 
ug.<Twv    t'  tlJjQ    T«6    !(p//4w0/o«i'&)i'    w;   a.°sf-   6   vSq 
y    /3a<nAsw?   04/    t?  y    ©ea    -TO.Aa/xji    dbzu^oo&J). 
Locus  eft  in  oratione  IX.  Alius  item  fimilis  oc- 
currit  in  ejufdem  quinta.     Quorum   uterque  re- 
fpicit  illud  Salomonis  in  Proverbiorum  cap.  XXI. 
commate  primo.     Pluria  ad  hanc  rem   adftruen- 
dam  congeri  poffent.     Ad  hunc   certe  modum, 
qui   occidentem  inhabitabant  plerumque  omnes 
generatim   Celtae,  qui    auftrum  AEthiopes,  qui 
ultra  Syriam  Indi,    qui  boream  Scythae  veteri- 
bus  dicebantur.     Quae  in  fabulis  de  Syro  rege, 
atque  alia  hujus  nominis  etyma  confulta  praeteri- 
mus.     Hoc   fane  nos    acquiefcendum   duximus. 
Ita    variis   tamen   diftincta    nominibus  remanet 
diffufiffima  hacc  regio,  ut  quemadmodum  Aram 
T)ammefek,   ^Aram  Naharajim,   &  quae   funt 
reliqua,  olim  partes  ejus  defignabant,   ita   Syria 
T)amafcena,  Syria  Thoenicia,  Syria  Talaeftina, 
Syria  Coele  fivc  Cava,  &  ejufmodi  alia  eam  fa- 
tis  Europaeis  diftinguunt.     Sed  vero  &  omiffa 
omni  adjedlione   Syria   apud   jurifconfultos  pro 
Coele  (ni  fallor)  tantummodo  fumitur.     Vide, 
fi  piacet,  Ulpianum  &  Paulum  D.  tit.  de  Cenfi- 
bus  lib.  I.  &  VIII.  atque  edictum  Leonis  &  Ze- 
nonis  Augg.  in  Cod.  tit.  de  Diverfis  Officiis  & 
Apparitoribus  lib.  X.  ubi  Thoenice  &  Mefopota- 
mia  fcorfim,  perinde  ac  fi  partes  minime  effent, 
cenfentur.     Tanta  eft  inter  profanas  &  Sacras  Li- 
teras  in  regionum  finibus  difcrepantia.    Neque  in 
Syriae  duntaxat  nomine,  fed  in  Judaeae  &  Ta- 
laeftinae ;  quod  ad  hanc  rem  etiam  attinet.  Ju- 
daeos,   ut  par  eft,    feu  Ebraeos  a  Theliftim,  id 
cft,  Palaeftinis  (quos  LXX  aMofuAa;  nuncupant) 
ubique  feparamus,    ita  &  Scriptura.     Sed  Ptole- 
maeo,    Straboni,   Tacito,    Syrza  'Palaeftina    ea- 
dcm  ipfa  eft  quae  Judaea ;    aliis  diverfae  funt : 
fic  Ebraei  a  'Palaeftinzs  difterminantur.     Papi- 
nius  Sylvarum  V.    ubi  de    liquoribus  ad   funus 
collatis  vctba  facit, 


Quod  Ciliciim  flores,  quod  munera  graminis 

Indi, 
Quodque  x^Arabes  Phariique  (palam  eft,  vi- 

dique  )  liquores 
Arfuram  lavere  comam 

Quid  (malum  ! )  palam  eft  vidzque  ?  tantus  ut 
poeta  tantae  monimentum  ofcitantiae  etiam  ri- 
diculum  infarciret !  Quae  habent  hic  Domitius, 
Coelius  Rhodiginus,  etiam  &  ipfe  Geuartius,  pla- 
ne  frigent;  reftituimus, 

Quodque  Arabes  Thariique  Palaeftinique   //"- 


Talaeftini  fimul,  inquit,  Ebraeique  li- 

quores. 

quod  libentius,  fateor,  adduxi,  ut  magni  ejufdem 
poetae  nimis  dcpravatam  in  Glauciae  Epicedio 
ledtionem  inde  cmendarem.     In  eo  ita  legitur, 


ita  fcripfifle  etiam  dejerare  aufim.     Suiipfius  co- 
pia  fe  vindicat,  fed  hoc  obiter.     Et  fufficiat  ha- 
ftenus  oftendiffe  quid  Sacris  Literis  Syria,  quid 
profanis ;   &  nos  in  infcriptione  non  tam  illas 
quam  has  fequutos.     Nomina  enim  ex  ufu  io- 
quendi  fumenda  funt,  &  faepius  mutant.     Quin 
ipfe  D.  Paulus  Phoenicen,  contra  quam  Veteris 
Inftrumenti  facri  fcriptores,    Syriae  partem  efle 
agnofcit.    Quod  conftat  in  Aft.  Apoft.  cap.  XXI. 
comm.  2,  &  3.    Nil  obftat  igitur  quo  minus  & 
eos  in  diis  Syris  nos  merito  recenferemus,  qui 
in  Veteri  Foedere  etiam  diferte  (ut  fupra  mon- 
ftramus)  a  diis  Syriae  diftinguuntur.     Ut  alteram 
etiam  infcriptionis  vocem  terminemus,  de  con- 
gefta  deorum  farragine  praefamur.     Omnes  hic 
nemo  fanus  expedtet,  qui  apud  Syros  culti ;  non 
Jovem  Cafium,  Philium,  aut  Daphnenfem,  non 
Dianam  aut  Apollinem  huic  cognomines,  non 
Apollinem  Carmelum  (cujus  meminit  inVefpa- 
fiano  Suetonius)   non   Heliopolitanum,   five  Jo- 
vem  five  Apollinem  nuncupes,  ex  Heliopoli  AE- 
gypti  in  Coelefyriam  tranflatum  (de  quo  Macro- 
bius  Saturnaliorum  I.  cap.  XXIII.)  nec  Erota  aut 
Anterota,   quos   excivit    Gadaris  magus  Jambli- 
chus,  uti  autor  eft  Eunapius,  non  Minervam  Cy- 
riftidem,  aut  Apollinem  &  Dianam  Borfippenos, 
neque  Joppes  Cetum,  aut  id  genus  alios.     Eo- 
dem  certe  jure  totam  pene  gentium  theologiam 
fub  epigraphe  noftra  quaerenda  effet,  cum  nem- 
pe,  citra  Graecorum  imperii  initia,  praeter  aras, 
hjcos,  delubra  paffim   daemoniis  Graecorum  per 
Syriam  dicata,  etiam  ipfum  templum  Hierofoly- 
mitanum,  ingravefcente  nimium  Antiochi  Epi- 
phanis  tyrannide,  Europaeorum  idolis  effet  refer- 
tum.      Illos   tantummodo   Syros  ;am  vocamus 
Deos,  quorum  aut  facrorum  primordia  Syris  no- 
ftris,  in  quantum  funt  cognita,    certo  debentur, 
cujufmodi  agnofcas  licet  Belum  feu  Baalim,  Af- 
tarten  five  Afhtaroth,   Dagon,   Thammuz,  Mo- 
lochj    aut  qui  tametfi  aliunde   accepti,  ut  Ner- 
gal,  &  fi  qui  funt  alii  in  Salmanaffaris  coloniis  dii 
habiti,  &  Vitulus  aureus,  tamen  eo  faltem  Syri 
funt  dicendi,  quod  nec  eorum  facra  neque  no- 
mina  prius  in  honore  alicubi  legimus  fuiffe,  quani 
in  Syriam,   faltem  ad  Syros   (quod  ob  primum 
in   Arabia   Vituli  cultum    adjicimus)  tradudtos 
ipfos  lcgimus ;    nec   alibi  de  iis  quid  comperifle 
nobis  videmur,  extra  quam  ubi  conjecturis  indul- 
geamus.     Exemplum  damus.     A  Cuthaeis,  id  eft, 
Perfidis  incolis,  in  Samariam  a  Salmanaffaro  de- 
ductis  To  Nergal  petimus,  &  7ru^3w.?i2.  Perfarum 
plufquam  probabili  forfan  conjectura  in  eo  poni- 

mus  5 


:i8 


D   E 


I    B    E    L. 


I   N 


SCRlPTlONEr 


musj  Vituli  item  aurci  aliam  quam  vulgus  & 
uovam  prorfus  ex  AEgypto  adferimus  originem. 
Urcunque  tamen  &  Vitulum  &  Nergal  Syra  tu- 
tius  cft  Numina  indigitare,  quam  aut  hoc  Perfi- 
cum  aut  illud  AEgyptium,  cum  utrumque  Syris 
cultum  fciamus,  hoc  an  in  OTgeSafois,  illud  an  in 
Ofiridis  &iska{  <t  <£<pcmojucZ  reperiatur,  nifi  con- 
jeftura  duntaxat,  nequeamus  adferere.  Etfi  au- 
tem  ad  S.  Biblia  inftitutum  noftrum  inprimis  fue- 
rit  ordinatum,  quod  ex  adverfariis,  inter  legen- 
dum,  natum  eft,-  obiter  tamen  (nec  res  ipfa 
plerumque  non  poftulat)  etiam  quae  nullibi  in 
facris  occurrunt,  &  Syrorum,  &  Arabum,  & 
Perfarum,  &  Afrorum,  &  AEgyptiorum  numi- 
na,  quae  vel  lucem  noftris  dent,  vel  mutuam  hinc 
accipiant,  diiigenter  indicamus. 


C  A  P.    H. 

De  Lingua  Ebraea.  Qtiam  late  olim 
patuerit.  Ghio  pafto  in  varias  dtaleBos 
migraverit.  Unde  diBa.  De  Abra- 
ham.  Ile&iri;,  Rbraei.  Phoenicia, 
&  Punica  lingua.  ln  Punicis  apud 
Plautum  Ebraifmus.  Vtri  doBiJ/imi, 
quibus  Poenuli  ibi  omnia  origini  fuae 
fe  reftituijfe  videtur.  5Ea«bv  Deus.  Co- 
hmnarum  infcriptio,  qua  Cananaeos 
Jofuam  fugientes  Africam  occupaffe  in- 
dicatur.  Plures  &  perquam  diverfae 
ettamfub  captivitate  in  Cananaea  dia- 
leBi.  In  Choerilum  poetam  conjeBu- 
ra.  Analogia  grammatica  in  Deo- 
rum  nominibus  deducendis  minimefer- 
vata. 

LInguae  inprimis,  quae  Syrorum  noftro- 
rum  vetuftiilima,  hoc  eft,  ejus  quae  Ebraea 
dicitur,  ope,  in  Deorum  nominum  &  etymo  & 
lnterpretatione  facrorum  (nec  tamen  ita  profu- 
iam  in  ejufmodi  originationibus  operam  impen- 
dimus)  aut  earum  nonnunquam  quae  hujus  funt 
dialedh,  folummodo  ufi  fumus ,-  neque  immeri- 
to.  Non  folum  enim  Ebraei,  vulgo  didti  Ebrai- 
cum  fermonem  olim  loquebantur,  verum  etiam 
totius  mcolae  tradtus  quo  Syria  noftra  latiffime 
patet ;  Babylonii  nempe,  Affyrii,  Chaldaei,  Ara- 
maei  Jive  qui  in  Mefopotamia  fedes  habuerunt 
Phoemces,  Palaeftini,  Cananaei  3  alii  etiam  qui 
contermini,  ut  Arabes,  Pcrfae.  Ut  igitur  unica 
primum  fuent,  &  quo  padto  in  varias  tandem 
dialectos  abiret,  hic  non  omnino  vidiffe,  haud 
,ita  erat  confentaneum  :  utrumque  vulgo  fatis  eft 
reconditum,  aut  perperam  acceptum.     Sed   non 

-h^Par^,ad.e0rum  1uac  congeffimus  judi- 
-ium.  Labylomorum,  Affyriorum  &  Aramaeo- 
™  Pnmo  Ebraeum  fermonem  fuiffe,  palam  eft 
ex^o,  quod  ante  linguarum  divifionem,  eorum 


**9 


regiones  incolerent  qui  unius  (ut  Scriptura  ait) 
labii  erant,  hoc  eft,   primorum  parentum  lin- 
guam  tantum  nofcebant ;  quae  fanioribus  omni- 
bus  Ebraea  inteiligitur.  Haec  apud  eos  frequenti 
exterarum  gentium  &   diverfilinguium  commer- 
cio  non   ab  Ebraifmo  duntaxat  defcivit,  verum 
novis  infuper  eft  audta  vocabuhs,  quae  Ebraeam 
origincm  non  agnofcunt  :     idque  patriarcharum 
aevo.     Conftat  ex  hiftoria  Labanis  &  Jacobi  Ge- 
nefeos  cap.  XXXI.  comm.  47.  ubi  quod  Tacob 
homo  Ebraeus  idiotifmo  fuo  ly  hi  gal  edh,  id 
eft,  acervum  teftimonii,  nuncupat,  id  Laban  A- 
ramaeus   Njnnntt/  ~W  jegar  fahadutha,    eadem 
fignificatione   nominat.      Nec  tamen    diverfam 
prorfus  Aramaeorum  iinguam  ab  Ebraea  hinc  (uc 
nonnulli  male)  colligas.     Unum  &  alterum  vo- 
cabulum  id  hic   non  magis  comprobar,   quam 
Laconum  voces  nonnullae  ab  Atticifmo  lon^e 
aliae  atque  aliunde  acceptae  Graecum  fermonem 
Spartae  deruiffe  confirment.  Scimus  quod  Athe- 
nis  0£ti;  dy*.Svc,  id  Lacedaemone  Xiog  Aora'w©« 
fonaffe,      Et  complurai  ejufmodi  funt  difcrimi- 
na,   fed  inde  non   dubitandum,   quin    utrafque 
Hellenifmus  occuparet.     A  frequenti   iilo  com- 
mercio   Babylonia,   Aramaea,    Chaldaea    primo 
dialecti .-     quas,  fub  regibus,  minime  Ebraeis  in- 
telledtas  effe  manifeftum  eft,  adeo  novas  indue- 
rant  proprietates.     Nam  Ebraeorum  pueri  Chal- 
daeam  docentur  linguam  Babylone,  apud  Danie- 
lem  cap.  I.  &  Aramaeam  vulgus  Judaeorum  haud 
cepifle  liquet  ex  hiftoria  5°  Rabfake  fub  Hezekia, 
quae  II.Reg.  cap.  XVIII.  &Jefaiae  cap.  XXXVL 
habetur.     Diu  autem  ante  quam  protoplafti  fer- 
mo  ita   effet  interpolatus,  Abraham   patriarcha, 
purum  putum  a  vocabulis  novis   atque   adfciti- 
tiis  retinens,  e  Chaldaea  primum  in  Mefopota- 
miam,  inde  autem  Dei  Opt.  Max.  juffu  in  Cana- 
naeam  fedes  mutavit.     Ubi  intemeratum  a  fami- 
lia  fua  ita  fervari  illum  curavit,  &  ad  pofteros 
velut  gentile  quiddam  non  fine  religione  aefti- 
mandum  tranfmitti,  ut  nec  in  Cananaea  nec  in 
AEgypto  profelytorum,  diverfilinguium,  aut  tem- 
poris  injuriae  cefferit,  quin  fibi  femper  conftans 
idem  ipfiflimus  poft  CCCC.  &  amplius  annos  in 
Cananaeam  iterum  remearet.     Ducentis  plus  mi- 
nus  annis  ante  exemplum,   quod  de  Labane  & 
Jacob   adduximus,     Euphratem    in    Cananaeam 
tranfiit  Abraham.     Quo  temporis  fpatio  miram 
linguae  Aramaeorum  demutationem  fieri  potuiffe 
nemo  non  concedet.     Utcunque  autem,  non  fi- 
ne  fingulari  &  ob  hanc  rem  inprimis  admiranda 
Dei  Opt.  Max.  providentia,  tam  intaminata  uf- 
que   ad   Babylonicam  captivitatem  remanfit  E- 
braea.     Quam  &  nomen  fuum,   uti  &  Ebraeos, 
ab  ^brahae  tranfitu  accepiffe  fcribunt  dodtifli- 
mi  nonnuili  veterum.     Sic  enim    volunr,  «nj/, 
hoc  eft  Eber,   tranfitum  denotat  ;   unde'  nnjj 
Ebri,  Ebraeus,   Treejl™?  feu   qui  fluvium  tran- 
fiit.    In  Eufcbianis,   ubi  de  tempore   tranfitus, 
'EvSev  ap^3)  ¥  'EZ&luj,   ^awvu/jda.    'ES^Ta 
y>  °'  ^eed?)  epplwMoifi.  ^.meJ-a^in®-.  'Evtp&l- 

*A.  a^*1*'  $  *%>  "?  °'lov  ™'  ™*>  &»  'E&e, 
id  eft,  Hincnominis  Ebraeorum  origo  (Ebraei 
entm  ^eJ^  interpretantur)  ab  eo  quod  Euphra- 
ten  tranfiit  Abraham.  Minime  vero,  ab  Ebe- 
ro,  ut  nonmdli  exifiimant.  Certe  perquam  nu- 
merofis  familiis  pofteri  duntaxat  ejus  hoc  nomen 
*  tenuere. 


220 


Prolegomen 


tenuere.  Inde  Hefychius ;  'ASejtft,  meJ-TK,  * 
immp  fiutoicap©,.  Non  male  in  ■swnes*  v&zk*&m 
vertit.  Sed  lapfus  omnino  eft,  dum  7=  'AS^ju. 
(quo  patriarcham  intellexiffe  eum  palam  eft)  7re- 
e^D,§  reddit.  Quoniam  vero  vocabulum  Abra- 
hae  tributum  apud  veteres,  qui  hanc  de  Ebraeo- 
ram  nomine  fententiam  amplexerentur,  reperif- 
fet,  ideo  idem  'Me^F-  fignificare  opinatus  eft. 
Melius  alibi  &  diferte  ille.  'ES<?&<,  'TLSejti'©*'  $ 
6  'E££s«<©",  Tre&iTK.  Id  eft,  Ebri,  Ebraeus  • 
Ebraeus  atitem  is  eji  qui  tranfmigrat.  Dofte 
mehercule.  Ebri  enim  ipfo  in  fonte  dicitur,  hoc 
eft  i-Qj;,  quae  vox  primum  occurrit  in  Genefeos 
cap.  XIV.  com.  13.  ubi  Abraham  Ebri  appella- 
tur;  quod  tamen  Helleniftarum  lingua  'wieJ.-mc, 
ibi  exprefle  vertitur.  Et  Jofephus  pronepos  ejus 
ita  vocitatur  cap.  XXXIX.  comm.  14,  &  17.  & 
regio,  quam  occupabat,  D^OJJH  Y"^  eretz  hae- 
brim,  cap.  XL.  comm.  1 5 .  hoc  eft,  terra  Ebrato- 
mm,  feu  tranfmigrantium.  IlteJ-T^J  autem 
tranfitorem  vertit  D.  Hieronymus  Jef  cap.  XIX.. 
&  ad  Jonae  prophetae  cap.  I.  ubi  &  Ebraeum 
idem,  ut  nomen  eft  gcntile,  fignificare  docet. 
Et  Eucherius  Lugdunenfis  ad  Genefin,  lib.  II. 
cap.  IX.  Una  Thare  domus  erat,  de  quo  natus 
ejt  Abraham,  in  qua  unius  veri  *T)ei  cultus ;  &, 
quantum  credibile  eft,  in  qua  jam  fola  Hebraea 
lingua  remanfrat.  Hanc  fequuntur  originatio- 
nem  viri  do&iffimi  etiam  recentiorum ;  aliis  ab 
Ebero,  cum  VI.  Jofepho,  deducentibus,  ratione 
petita  ex  comm.  21.  cap.  X.  Genefeos.  Sed  in 
primam  nos  magis  propendemus  fententiam :  af- 
fenfum  tamen  retinemus :  nam  non  liquet.  U- 
trum  Eberum  an  Abraham  intcllexerit  Charax, 
qui  Ebraeos  ^wd  A^es^i*©.  didtos  vult,  nefcio  : 
citatur  Stephano  in  <s%«  tBwKaSV.  Quod  autem 
ad  Syriam  occidentalem  attinet  (in  queis  Phoe- 
nices  inprimis,  Palaeftini,  Cananaei)  non  futili 
conjeitura,  ex  coloniis  quae  fub  Jofuae  tempo- 
ribus  (ni  fallant  monimenta)  in  Africam  tranf- 
migrarunt,  indages  licet  qualifnam  fucrit  inco- 
larum  vetuftiffimus  fermo.  Cum  coloniis  enim 
&  fermo  traduftus ;  quem  ideo  Ebraeum  primi- 
tus  fuifle  adferi  poffir,  quod  ita  parum  in  colo- 
niis  illis,  ab  Ebraeo,  feculis  etiam  recentioribus, 
advenarum  licet  colloquia  diu  pafius,  difcreparet. 
Ex  maritimis  Syriae  oris  Poenos  Africae  oriun- 
dos  non  eft  necefle  ut  adjiciam ;  id  pueri  fciunt. 
De  eorum  autem  lingua  D.  Auguftinus  Afer,  & 
de  fuo  aevo,  ita  in  fermone  XXXV.  de  verbis 
Domini  ad  D.  Lucam,  ^uid  eft  Mammona  ? 
verbum  eft  enim  quod  Latinum  non  eft.  He- 
braeum  verbum  eft,  cognatum  linguae  Tunicae. 
Iftae  enim  linguae  fibi  fignificationis  quadam  vi- 
cinitate  fociantur.  §)uod  Tunici  dicunt  Mam- 
mon,  Latine  lucrum  vocatur.  Ipfe  etiam  lib. 
II.  contra  literas  Petiliani  Donatiftae,  Nam  & 
ipfe  Christus  a  chrifmate  appellatur,  id  eft, 
ab  unttione.  Hunc  Ebraei  dicunt  Meffiam, 
quod  verbum  Tunicae  linguae  confonum  eft,  ficut 
aha  Ebraea  permidta  &  pene  omnia.  Suo  aevo 
redte  dixit  psne  omnia ;  utpote  quo  E  braea  exte- 
ris,  ut  fit,  vocabnlis  mixta.  Atque  ipfe  epiftola 
XLIV.  ad  Maximum  Maudarenfem,  de  Nam- 
phanione  archimartyre  Poeno,  cujus  nomen  vel- 
ut  barbarum  exprobrarat  Chriftianis  Maximus, 
Namphanio,  iuquit,  quid  aliud fignificat  quam 


221 

boni  pedis  homincm,  id  efi,  cujus  adventus  af- 
firat  aliquid  felkitatis,  Punica  fcilicet  lin<ma. 
Certe  Ebraice  D^yJ  Naim  jucundum,  pulchrum, 
adeoque  bonum  denotat,  fed  quid  altera  pars  vo- 
cabuli  fuerit,  non  fatis  capio.  Scio  tamen  in 
Baal  Aruch  fijig  Phinon  calceamentum  interpre- 
tari.  At  forte  pulchri  oris  hominem  fignificat  po- 
tius,  idque  ab  Ebraica  origine  ;  ncque  aliter  Poe- 
nis  nomen  quam  Latinis  Tulcherius,  aut  Grae- 
cis  Callias  aut  Calliftm.  Sed  quod  pater  ille 
in  iis  quae  fequuntur,  Si  me  bene,  fcribit,  inter- 
pretatum  illud  vocabtdum  recognofcis,  habes  quod 
fuccenfeas  Virgilio  tuo,  qui  Herculem  veftrum 
ad  facra  quae  illi  ab  Evandro  celebrantur,  in- 
vitat  hoc  modo : 

Et  nos  &  tua  dexter  adi  pede  facra  fecundo. 

Secundo  pcde,  optat,  ut  veniat.  Ergo  venire 
Herculem  optat,  non  Thanionem,  de  quo  tu 
mtdtum  nobis  infultare  dignaris  ;  pro  nort 
Thanionem,  planiffime  legendum  Namphanio- 
nem.  Evander  invocat,  ait,  Herculem  Nam- 
phanionem,  fivc  Herculem  ficundo  pede.  Idem 
de  hac  re  plura  habct  libro  Expofitionis  in  epi- 
ftolam  ad  Romanos  inchoatae,  ubi  de  Salus 
agit  ;  in  libro  etiam  primo  Locutionis  de  Gene- 
fi ;  alibi.  Sic  tamen  Ebraeae  cum  ea  conve- 
niebar,  ut  non  minus  forte  tunc  temporis  cura 
Chaldaea  vel  Syra  ita  difta.  Prifcianus  lib.  V. 
Maxime  cum  lingua  Toenorum,  quae  Chaldaeae 
vel  Ebraeae  ftmilis  eft  &  Syrae,  non  habeat 
neutrum  genus.  Sujfetes,  quod  vocabulum,  Li- 
vii  aevo,  magiftratus  erat  Punici,  mere  Ebraicura 
eft,  fi  terminationem  Latinam  mutaveris.  Nara 
QnoaitZ/  Souffetim  judices  fonat.  Et  D.  Hie- 
ronymus  Comment.  V.  ad  Jeremiam,  Tyri  ejr 
Sidonis  in  Thosnices  litore  civitatum  Carthago 
colonia,  unde  &  Poeni,  frmone  corrupto,  quafi 
Phoeni,  appellantur  :  quorum  lingua  Hebraeae 
linguae  magna  ex  parte  confinis  eft.  Aliquot 
autem  ante  Auguftinum  feculis,  &  priufquam 
Romanorum  imperium  Carthaginenfium  devo- 
raflet,  propius  multo,  ni  falior,  ab  Ebraea  ab- 
erar,  quod  ab  Hannone  Poeno  (quo  nullus  Poe- 
nior)  apud  Plautum  difcimus.  Hujus  idiomate 
verfus  primus  in  Codd.  editis  &  maxime  emen- 
datis  ad  hunc  modum  concipitur, 

Ny  ethalonim  valon  uth  fi  corathifima  confith. 

Tam  clara  hic  Ebraifmi  veftigia  funt,  ut  caetera, 
quae  depravatiffima  ibi  fequuntur,  eidem  etiam 
idiotifmo  reftitui  debere  merito  cenfeas.  Et 
quae  attulimus,  Hannonis,  exaranda  forfan  eranr, 
ei  qui  fermonem  illum  a  lepidiffimo  poeta  illuc 
traductum  librarius  primum  tranfcripferit,  his 
pene  fyllabis, 

Na  ethelionim  velionoth  fie  quara  otham  ma- 
kom  hazoth. 

Quae  parum  a  corruptis  Plautinis  exemplaribus 
diffidenr,  fi  ineptas  fcilicet  juncturas,  atque  irrffl 
peritas  verborum  diftindtioncs  tollas.  Et  confith 
in  vcteribus  nonnullis  editionibus  comzct  lcgitur, 
quod  propius  accedit.     Sic  autem  mere  Ebraica 

funt 


22  2 


D  E    LlNGUA     E  B  R.    E  T     P  H  O 


E  N  I  C 


22 


3 


ilint.     Et  rhythmus  ad  cum  quem  protulimuS  fo- 
num  ita  icribendus, 

nwVyi  Dwty  n«  *o 
:  n»in  aipa  anx  vnp\o 

id  eft,   fi  verbum  verbo  reddidcris, 

Qbfecro  fuperos  fuperafque 
Quibits  contigit  locus  ifie, 

Id  ipfum  fonat,  quod  verfio  illa  apud  comicum, 

iJeos  deafque  veneror,  qui  hanc  urbem  colunt. 

Phoenicibus    enim,     unde    Poeni,    Deus    fify/ 
Elion,  id  eft,  excelfus  feu  fummus,  quod  EAiSV 
fcribit  Philo  Byblienfis,    dicebatur.      Neque   ita 
forfan   conclamatum  eft  de  caeteris    quae  funt 
Hannonis,  quin,  fi  operae  effet,  ex  Ebraifmi  ve- 
ftigiis    ad   fuam    poffent    redigi   orthographiam. 
Specimen  ad  hunc  modum  dediffe,  nobis  fufii- 
ciat.     Poft  primum  verficulum  illic  a  nobis  fic 
primo  tentatum,  viri  do&iffimi  etiam  Punica  illa 
omnia  fibi  reftituere  vifi  funt,  fed  fatis  variatim. 
Adi,  fi  placet,  Hugonem  Grotium  Epift.  ad  Gal- 
los,  CVI.    Samuelem  Petitum  Mifcellancorum, 
lib.  II.  cap.  I.  Philippum  Paraeum  ( qui  etiam, 
in  Plauti  editione,  Punica  fua  in  ipfam  comoe- 
diam  injecit  ;    in   Animadverfionibus  fuis  etiam 
ea  de  re  plura  fubdens)  Samuelem  Bochartum  in 
Geographiae  Sacrae  parte  I.  lib.  II.  cap.  VI.  Pla- 
cuit  viro  praeftantiffimo  Guilielmo  Schikardo  di- 
cere  in  tentamine  illo  noftro  Corathisima  fcite 
magis  quam  feliciter  exponi  per  D!"IN  Hlp.     Ita 
in  Tarich   regum  Perfiae,    pag.   124.  Tubingae 
1628.  Ea  de  re  fupervacaneum  effet  hic  difpu- 
tare.     Sed  oftennio  poft  Schikardum,   feu  Ro- 
mae  1636.     Athanafius  Kircherus  adeo  noftrum 
tentamen  ampleftitur,  ut  totidem  verbis  tum  Pu- 
nice  tum  Latine  e  noftris  planiffime,  nec  inte- 
rim  agnofcens,   exhibeat,   fcilicet  in  Prodromo 
Copto,   cap.   VII.    pag.  179.      Magnam  autem 
Phoenicum  vim,  fub  Jofuae  tempora,  bello  facro 
profligatam,  maritimas  (ubi  hic  inprimis  fermo) 
Africae  regiones  occupafie  (hoc  eft,  ante  quam 
inquinata  dialedtus  primigenia  degeneraffet)  teftes 
funt  columnae  binae  olim  inTingitana  vifendae, 
&  Phoenicio  ejufdem  feculi  fermone  infcriptae, 
verbis  fic  Graece  fonantibus, 

HMEIC.  ECMEN.    OI.    $rrONTEC. 

Ano.  npocanor.  ihcot. 
Tor.  AHCTOr.  nor.  nath. 

Memorat  Procopius  in  Vandalicis  lib.  II.  Phoe- 
nices  fcripferant,  ut  fas  eft,  conje&are, 

wx  ymv  uso  dto  uk 
:  ju  ja  Rjnn 

id  eft,  Nos  fugimus  a  facie  Jehofuah  praedonis 
filii  Nun,  quod  idem  eft  ac  fi  dixiffent,  Nos  Ca- 
nanaei,  feu  Thoenices,  fumus.  Hac  e  Phoeni- 
cia  tranflata  lingua  magnam  Afrorum  partem  ufam 
effe  teftantur  viri  magni,  utrique  Afri,  D.  Au- 
guftinus  Hipponenfis  de  Civitate  Dei,  lib.  XVI. 


cap.  VI.   &  Amobius  Siccenfis  in  Pfalm.  CIV. 
Atqui  &  aliam,  quae  Libyae  genuina,   linguam 
in  ufu  fuifle  docent.     Unde  patet  cur  Poenorum 
&  Afrorum  linguas  ita  diftinxerit  Stephanus  i§eX 
Trvheooy  in  vocabulo   I<r©*.     Neque  obftat  quod 
pluria  fint  apud  veteres  Poenorum  vocabula,  quae 
Ebraeum  fontem  non   fatis  refipiunt.     Italorum 
item,  Hifpanorum,  Francorum  hodie  linguis  id 
ipfum  etiam  evenit,  ut,  cum  provinciales  omnes 
fuerint,    &  Romana  primum  natae,   non  paucis 
tamen  Arabum,  Tartarorum,  Germanorum,  alio- 
rumque  vocibus  Romam  non  omnino  agnofcen- 
tibus  fint  refertae.     Quod  tamen  nihil  facit  quo 
minus  Latio,  qua  provinciales,  acceptae  ferantur. 
Diligenter  autem   congefta,  quae  occurrunt,  vo- 
cabula  Punica  apud  prifcos  fcriptores,  habes  apud 
Bernardum  Aldretum  Canonicum  Cordubenfem 
in  lib.  II.    cap.  II.    voluminis,    Varias  Antigue- 
dadas  de  Efpanna,  Africa,  y  otras  provincias, 
infcripti.     In  Boeotiam  item  Cadmum  e  Phoe- 
nicia  petunt  veteres  :     atqui  &  Cadmus  urbem 
fuam  Ebraeo  nomine  appellavit.     Thebas  nempe 
a  mn,  quod  navem  fonat ;  a  navicula,  qua  tra- 
jecerat;  quemadmodum  &  prifci  Latini  nummum 
rate  fignarunt,   quod  ea   ve&us  Saturnus  in  La- 
tium  pervenit.  Sic  animadvertit  heros  nobiliffimus 
Scaliger  in  Conje&aneis.     Cadmum  etiam  ipfum 
orientalem  denotare,  a  anp  Cadim,  quod  oriens 
eft.      Et  alias  ejufmodi  nominum  Boeoticorum 
originationes   habet  ille  ad    III.  Varronis  de  Re 
ruftica.       Quod    de  Thebe  nympha  cognomini 
habent  Graeci,  nugamentum  eft,  uti  &  quod  Ifa- 
cius  Tzetzes,   ad  Lycophronem,  affert  de  Thebe 
Syrorum  lingua,  uti  ait  ille,  bovem  interpretante. 
Sed  in  his  nimis  fumus,  &  quod  meridiana  forfan, 
luce  magis  clareicit,  id  accenfa  face  haud  ulterius 
quaerimus.      Si  enim   coloniae  fecum  Ebraeam 
traduxerint,  ut  patria  eorum  lingua,  id  eft,  Phoe- 
nicia,   eadem  fuerit  neceffum  eft  :     quae  tamen 
a  fontis  puritate  demum  etiam  haud  parum  mi- 
gravit.     Neque  enim  Sidonii,  Tyrii,  atque  acco- 
lae  immunes  diu  effe  poterant,  maxime  poftquam 
maris  obtinuerant  imperium,  quin  ab  advenis  & 
mercatoribus,  ad  diale&um  vernaculam  ex  idio- 
matis    exteris   aliqua  fieret  acceffio.      Quo  vero 
primum,  circa  initia  nimirum  Affyriorum  impe- 
rii,  obfcurior  fuerit  &  minus  vexata  commerciis 
Phoenicia  feu  Cananaea,    &  longius  ab  imperii 
fede  diffita  quam  Babylonia  &  contermina  Aram 
Naharajim  feu  Mefopotamia,   eo  minus  deprava- 
tam,  &  diutius  incorruptam  manfiffe  Phoenicio- 
rum  &  accolarum,   quam  Babyloniorum   atque 
Aramaeorum  diale&um,  aequum  eft  ut  exiftime- 
mus.     Caeterum  etiam  &  illorum  tandem,  ut  fit, 
non  minus  mutavit.     Nam  circa  Perfarum  mo-, 
narchiae  primordia  Ebraeus  fermo   non  parum 
diftabat  a  Palaeftinorum.      Teftis  eft  Nehemias, 
cap.  XIII.  com.  23,  &  24,    Vidi,  inquit,  praete- 
rea,  in  diebus  illis  Judaeos,  qui  acceperant  uxo- 
res  Afdodias  (Afdod  Azotus  eft,  Palaeftinae  urbs) 
K_Ammonitidas ,  &  Moabitidas.     Et  filii  eorum 
pro  media  parte  loquebantur  Afdodice,   nec  ipfi 
noverant  loqui  Judaice,  fd  juxta  linguam  popidi 
&  populi,  uti  Ebraica  veritas  habet.     Sed  LXX. 
01   uo\   duiwv    ri/JWJV  \a,7(ynv  'AQ(au<^.,   C   otx-  aW 
imytvuwgvles  MAh»  'IvJbiisi.     Et  ultima  illa  ver- 
ba,   de  lingua  popuH  &  populi,    praetermittunt. 

E  quibus 


224 


Prolegomena 


22.5 


E  quibus  tamen,  plures  fuiffe  occidentalium  Sy- 
rorum  &  perquam  varias  dialeftos  fub  id  tempus 
liquido  conftat.  Anne  recentior  haec  linguarum 
Judaicae  feu  Ebraeae  &  Phoeniciae  difcrepantia 
in  mentem  vcnit  Choerilo  Poetae,  quum  Soly- 
mos,  feu  Hierofolymitani  agri  incolas,  fub  Xerxe 
ftipendia  meruiffe  &  Phoeniciam  loquutos  fcrip- 
ferit  ? 

Tdov  Jl'  OTnfkv,  inquit,   ^iiSatve  ytv(§k  Stxt/ftsi- 

gnv  }£$£iu' 
r\£ojav  fMv  ioiviaaav  ^td  whptwv  dfitrni, 
"Qkvv  J\'  ov  2oAt^oi;  ogtai - 

An  Phoeniciam,  ut  diu  antea,  eandem  cum 
Ebraea  feu  Hierofolymitana  putavit  ?  Id  potius 
opinor.  Citatur  Eufebio  ■za^/s^i.a-yjev^  &ja5y,\, 
lib.  IX.  Haec  de  prifcis  Syrorum  linguis  five  dia- 
le&is  breviter  dicta  funto.  Quas  omnes  primum 
unam  Ebraeam  fuiffe  indicavimus.  Hanc  vero 
puram  putam  in  Abrahae  pofteris  demum  tan- 
tummodo  remanfiffe  ;  apud  caeteros  in  alios  at- 
que  alios  idiotifmos  degeneraffe.  De  recentiori, 
&  quae  jam  Syra  eft,  ex  Chaldaea,  Judaica,  & 
Palaeftina  conflata,  ad  rem  noftram  non  attinet 
diccre.  Cum  igitur  linguarum  feu  dialectorum, 
quae  per  Syriam  noftram  antiquitus  in  ufu,  ea- 
dem  fuerit  origo,  idem  fons,  id  eft,  fermo  Ebrae- 
us  ■ng.Tti  -ufiM^v  ita  dictus,  non  immerito,  ut 
opinor,  in  originationibus  eodem  nitimur.  Nam 
&  praecipui  etiam  Deorum,  quos  collegimus, 
Ebraeis,  non  Aramaeis  aut  Babyloniis,  vocabulis, 
aut  adfcititia  aliqua  dialecto  memorantur  ;  ut  Gad, 
Baal,  Baal-Teor,  Baal-Berith,  Baalim,  Baal- 
zebub,  AJhtaroth,  quae  mere  funt  Ebraea.  Imo 
idem  dicendum  de  Teraphim  &  Succoth-Benoth  ; 
quorum  tamen  Babylonicum  eft  hoc  Numen, 
illud  Aramaeum.  Quod  nec  leve  fane  eft  argu- 
mentum,  omnia  illa  haud  recentioris  fuiffe  aevi, 
quam  illud  eft,  quo  Ebraca  apud  Aramaeos  viguit 
&  Babylonios  pura  dialectus  :  religione,  ni  fal- 
lor,  dufti,  Deorum,  ante  alia,  inviolata  nomina 
retinere  volebant.  Hoc  tamen  in  Baal  non  ita 
accurate  obfervabant  Babylonii,  *73  BelytoBaal, 
excidente  ad  morem  Chaldaicum  litera  y,  effe- 
rentes.  Quod  autem  'Dagon  Palaeftinorum,  non 
fine  do&ifllmorum  autoritate,  ab  Ebraico  1)aga 
feu  T>ag,  quod  pifcem  interpretatur,  deduxeri- 
mus  ;  Molech  item  &  Milcom  a  Melech,  quod 
rex  fonat,  &  alia  ejufmodi,  fpreta  ferme  analo- 
gia  grammatica  ;  id  nolim  temere  incufes,  quif- 
quis  es,  leftor.  Non  inficias  certe  imus,  neque 
'Dagon  a  T>ag,  nec  Milcom  a  Melech  derivata 
aliter  fere,  ftrictis  grammaticorum  kgibus,  quid 
pofle  denotare,  quam  Tifcon  in  Latio  a  Tifce, 
aut  Rigom  a  Rege  petita.  Caeterum  tempeftive 
memineris  Deorum  nominum  dedu&iones  ubique 
grammaticis  analogiae  apicibus  omnino  olim  fo- 
lutaseffe.  Nonne  2,h?a.  nunc  «s^  70  £Zw,  nunc 
~&ni>  y  £«i>,  nec  ludentes,  autores  magni  nomi- 
nis  petunt  ?  'AppoSirLjj  item  ab  d<p%£,  Kqpvov  a 
XCPVV>  E^jw.^/7  ab  i^fx.luj&ieiv,  ©eoV  a  Sav,  "Afrlui 
ab  a&*5»-',  ut  infinita  praeteream  alia  non  a  futi- 
libus  grammaticaftris,  verum  a  magno  Platone  in 
Cratylo  recenfita.  Sol  item  Latinis  nonne  quia 
apparet  Solus,  ita  didus  putatur,  Lucina  a  luco 
fcu  a  lucendo,  Tartunda  a  parturtendo,   Limen- 


tinus  a  limine,  Tomona  a  pomis,  Unxia  ab  un- 
gendo,  Cinxia  a  cingulo,  ViSlua  &  Totua  Deae 
a  viffu  &  potu  ?  Quamnam  vero  hifce  analogi- 
am  comperis  ?  Fato  comparatum  eft,  ut  a  gram- 
maticorum  imperio  Dii  fint  liberi.  De  iis  quae 
■n£panAv'&  funt  Numina,  &  quorum  ad  eruendas 
vocabulorum  origines  omni  deftituimur  vetuftatis 
fubfidio,  ut  AJima,  Thartach,  Nibchaz,  aliis 
etiam  quae  patria  funt,  ut  Thammuz,  Sefach, 
Merodach,  Nifroch,  Rimmon,  &  quae  funt  ejuf- 
dem  farinae,  ea  tantummodo  diximus,  quae  a  fide 
dignis  autoribus  edocti  potuimus,  folo  Numinis 
nomine,  ubi  non  datur  ultra,  contenti,  &  ab 
originationum  affaniis,  praeterquam  ubi  res  ipfa 
ultro  trahat,  etiam  cum  religione  abftinentes. 

C  A  P.    III. 

De  *£<;  •otAu&oW©',  feu  Deorum  multitu- 
dinis,  Origine  c2"  Processu.  Vetujiif 

ftma  hujufce  theologiae  duo  generat 
quae  in  coelefiium  corporum  &  Dae- 
moniorum  cultn  confifiunt.  Adorationis 
ritus.  Ghtando  prirrium  cjf  unde  novi 
Dii  adfciti.  Cabala  facra :  ea  male 
tntelleBa  res  creatas  adorabant.  Per- 
quam  frequens  ejufcemodi  erroris  apud 
veteres  origo.  Aegyptii  Pafchatis  ri- 
tum  imitati.  Thoth.  Bau.  ®io\  'AySesta/*, 
&c.  in  carminibus  magicis.  Mtthra 
T^^a^i©..  Recejfus  umbrae  tn  Ahazi 
regis  horologio.  Jupiter  Sabazius. 
D.  Paulum  Anaftaftam  Deam  effe  do~ 
cuiffe  putabant  Athenis.     In  locum  in- 

ftgnem  libri  Hafmonaeorum  conjeBura. 
Philofophi  ftderibus  divinitatem  tribu- 
entes.  Jusjurandum  Vettii  Valentis 
aftrologi  dvtx^m,  quo  leBores  obftringit. 
2?)3-,  antiquifflmum  apud  Peftridem 
regem  nomen,  in  2»9<;  verfum,  quo 
camculae  ftdus  etiam  illis  denotabatur  • 
utpote  pro  Deo  habitus.      Ghto  nomine 

primus  (nt  aliqui)  Sethus  filius  Adae 

gavifus  efi.  De  nomine  illo,  &  cli- 
maileribus  feptenis  &f  novenis;  caput 
Vettii  Valentis  integrum.  2$a>s  &  'AwS 
nomina  regumAEgypti  vetuftijjimorum. 
Quomodo  ahae  res  creatae  ad  coelefti- 
um  exemplum  in  Deos  relatae.  Dae- 
montorum  cultus.  Ea  Hircorum  no- 
mine  denotata.  De  idolorum  origine. 
Dei  filii,  apud  Mofem.  Seth  Deus 
diBus.  Juramentum  per  fangumem 
Abelis.  Idola  tempori  Noae  tributa 
in  Alcorano.     Idola  atque  eorum  tem. 

pla  procellis   dtruta    Sheruchi  feculo. 

Co- 


226 


CULT.      E  X  T  R  A  N.     PRIMORD,' 


227 


Columnae,  Ste/ae,  Cippi  /epukrales, 
velut  fimulacra,  cultt.  Etiam  Symbo- 
/a  virium  r.aturahum.  Coe/um,  Ter- 
ram,  Daemoma  demum  mtfcebaht  : 
Uhde  portentofae  in  theo/ogta  fabuiae. 
Invocationum  rttus.  u^vojvvjmo.  ;  tnde 
p/ut  es  nati  Da.  UoXv?^yia.apud  D.  Mat- 
thaeum.  0\  Tuim  1%$  SioXojla.i  varn.  Nil 
pene  erat,  quod  non  Deorum  numero 
tandem  haberetur.  Id  quonam  paclo 
fieret.  Tempejiates  Deae.  Cicero  i/- 
/ujiratus.  Ovidius  exp/icatus.  Egre- 
gium  mommenium  de  tempeftatum  apo- 
theoft  Romae  efojfum.  Saniores  gen- 
tium  Gf  theologt  &  phi/ofophi  unicum 
myftice  denotabant  ommum  rerum  mo- 
deratorem  &  Deum.  De  facrorum 
ad  eam  fententiam  infitntione,  recon- 
dita  quaedam.  KMjua<r^a.  Aegyptiorum, 
v.o!fjt.x9x.\,  &  y.oifjg.oioui.  Locus  Synefii  jor- 
tefibi  refitutus. 

IN  duplici  tantummodo  differentia,  -nc,  ircXv- 
Siv  tt>Aw:,  feu  de  Nunrinum  mUltitudine 
erroris,  vetuftiilima  &  quae  originem  maxime 
indicant  myfteria  ftatuimus  5  &  ad  bina  duntaxat 
velut  theologiae  genera  tot  Deos  cultos  efle  : 
quorum  primo,  res  corporeae,  ut  Sol,  Luna, 
&  quae  reliqua  eft  coelestis  machina  ;  fe- 
cundo,  incorporeae,  ut  Daemones  Dii  habiti. 
E  duobus  hifce  fere  ortum  eft  quicquid  nugax  & 
impia  pofteritas,  <otAu2-soV.i'(#  ampiexa,  fanctuari- 
is  fuis  adjecerit.  De  coeieftium  corporum  cul- 
tu  antiquiflimus  fcriptorum  Job  cap  XXXI. 
comm.  26,  27,  &  28.  Si,  inquit,  afpexi  fo/em 
cum  fplendefceret,  aut  lunam  nobi/iter  incedin- 
tem,  &  feduEium  eft  in  abfcondito  cor  meum,  & 
applicata  eft  maniis  mea  ori  meo,  etiara-  haec 
eft  iniquitas  a  judice  vindicanda,  quia  fic  ne- 
gaffem  T)eum  fupremum.  Quod  folem  vertimus, 
id  in  Ebraeo  eft  7IX  Ur,  quod  lucem  &  ignem 
etiam  &  folem  denotat  ;  &  a  veteribus  hoc  ioco, 
atqueapud  eundem  aiibicap.  XXXVI.  comm.  32. 
pro  fole,  ni  fallor,  fumitur.  Vetuftiffimus  etiam 
hic  adorationis  ritus  apentur  :  manum  ori,  capi- 
te  inclinato,  admovebant ;  unde  adoratio  dicta, 
de  qua  D.  Hieronymus  contra  RufEn.  lib.  I.  Qui 
adorant,  inquit,  folent  deofculan  manum,  &  ca- 
pita  fubmittere.  Et  paulo  poft,  Hebraei  juxta. 
linguae  fuae  proprietatem  deofculationem  pro  ve- 
neratione  ponunt ;  unde  "Q~pWJ  Nafchu  bar  in 
PfaJ.  II.  redditur  &  Adorate  filium  &  Ofcu/amini 
filium.  Et  in  Ofeae  cap.  XIII.  comm.  2.  quod 
veterum  alii  adorantes  verterant,  Aquila  v&XkQi- 
Xbitzc,  id  eft,  ofculantes,  interpretatus  eft.  Hic 
ipfe  cultus,  idem  ritus  in  Deut.  cap.  IV.  comm. 
1 9.  vetatur ;  Ne  forte  ekvcs  oculos  tuos  in  coelos, 
&  videas  folem  &  lunam  atque  ftellas  cum 
miverfo  exercitu  coelorum,  &  impu/fus  (five  im- 
pellaris  &)  adores  ( feu  incurvaveris  te  )  atque 
colas  ea.  In  horum  venerationem  proclive  fuit 
humanum  genus ;  &  qui  a  vero  Deo  Opt.  Max. 
;    Vol.  II. 


deficiebant,  haec  primum  fibi  Numina  animo  pro- 
penfiflimo  adfcifcebant.  Cum  cnim  fupremum 
totius  univerfi  Dominum  <$«;  oiVJi^js  a.^L-mt 
non  omnino  caperent,  coeleftium  vero  corporum 
imperium  in  omnia  vitae  commoda  delegatum 
non  fme  religione  fufpicerent,  neque  ab  co,  quod 
merum  eft  &  fupremo  proprium,  impii  diftingue- 
rent  ;  divinitatem  temere  fenfu  metientes,  haud 
alium  Deum  praeter  fummi  lucis  folatii,  tene- 
brarum  filentii,  ftataeque  noctium,  dierum  &  an- 
norum  viciftitudinis  &  tempeftatum  difpenfatorem 
agnofccbant,  etiam  naturalis  rationis  ducm  impuift 
ScfeducJi,  ut  voces  funt,  quas  attulimus,  facrae. 
Ab  hac  caufa  Chaldaei,  etiam  primis  poft  diluvi- 
um  feculis,  veri  Dei  cultu  exuto,  hanc  ipfam 
theologiam  amplexabantur.  Quod  ex  vetuftifli- 
mis  Afiaticorum  monimentis  docet  R.  Mofes 
Een-Maimon  in  Mote  Nebochim  :  cujus  verba 
Latine  exfcripfimus,  ubi  de  Nergal  egimus.  Om- 
nium  autem  maximum  Numen  Solem  (quem  & 
P$kv  Ov^vh  biiv  nuncuparunt  Phoenicum  theo- 
logi)  aeftimabant ;  planetis,  <5e  quae  funt  caetera 
fydera,  velut  nutum  ejus  obfervantibus.  Uti  & 
AEgyptiis  prifcis  dodecatemoria  figniferi  Qic\  /&- 
Acuai  feu  T)ii  confitiarii,  planetae  vero  pctSio^c- 
&t,  hoc  eft,  liciores,  qui  accenfi  folis  confiftorio 
adftent,  cenfebantur ;  tefte  vetere,  ad  Apolionii 
Rhodii  Argonauticon  IV.  fchoiiafte.     Verba  funt 

de  AEgyptiis  ;  Ka]  la.  fJtiv  SiaSSxg.  ?cairx  -~Ac, 
(ZxAoaus  ■oy^cny^sjov.v'    Ta;f)  ■/TAaire^r.r,  pxZ^oVis-rsq. 

Ubi  item  eos  populorum  aiiorum  vetuftatem  fu- 
peraffe  e  complurimis  fcriptoribus  afferitur,  pri- 
mofque  fuifle  qui  nomina  aftris  dederint  :  qua 
de  re,  ut  ad  aiios  fpectante,  piura  inferius.  De 
px-S^oZozpv  item  nomine  &  o%py<pi&»  quir.que 
planetis  cacteris,  ut  foli  &  lunae  infervientibus, 
tributo,  Chaldaei  veteres,  apud  Sextum  Empiri- 
cum  iib.  V.  adverfus  Mathematicos.  Nec  iane 
citra  diluvium  hunc  impietatis  errorem  primo  ho- 
mines  invafifle  puto  :  etiam  uno  fere  &  altero, 
poft  rerum  primordia,  feculo  eum  imbiberant. 
Nam  ita  illud  Mofis  intellectum  eft,  Genef.  IV. 
comm.  ultimo;  rrtiT  CT^n  ac^h  L~mn  iS,  az 
hochal  likro  besem  Adonai,  id  eft,  Tunc 
profanatum  eft  in  invocando  nomine  Jekovae. 
Nam  V?n  Chalal  (unde  in  Hophal  Trnn  Ho- 
chal)  faepiflime  profanare  interpretatur,  uti  in 
Levit.  XIX.  comm.  12.  Non  profar.abis  (hoc  eft 
rhhn  Chillalta)  nornen  T)ei  tui.  Scilicet  ea- 
dem  compluribus  in  locis  ufurpatur  notione,  tam 
apud  Mofem  quam  prophetas ;  licet  hoc  in  loco 
Helleniftae  aiiter  inta-pretentur,  Aquila  item,  & 
autor  verfionis  quam  D.  Hieronymo  vulgo  tribu- 
unt.  Sed  locupletes  hic  autores  funt  Onkelos 
&  alter  ilie,  quifquis  fuerit,  paraphraftes  Chal- 
daeus  fub  Jonathanis  nomine  tritus,  Salomon 
Jarchi,  Rabbinorum  alii,  qui  Mofem  eo  loci  de 
novorum  numinum  initiis  intelligunt.  Jonathan 
ille  ibi,  Is  fitit  cujus  in  diebus  coeperunt  homines 
errare,  &  facereftbi  idola  ;  &  nominanmt  ido!a 
fua  nomine  T)omini  T)ei.  Et  praeponderant  hic 
forte  editiones  Bombergiana,  Gariana  &  Buxtor- 
fiana,  Complutenfi  &  Antverpienfi,  quibus  apud 
Onkelum  legitur  tunc  incepijfe  homines  n^ViS 
"tt\  KCvy^,  five  orare  in  nomine  T)omini.  Et- 
enim  in  iilis  habetur  nx^xVc,  quod  reddi  poteft, 
ttt  non  orarent.  Cui  confonum  eft  quod  ibi  fub- 
L 1  ftituunt 


28 


ROLEG.OMENA 


2  29 


ftituunt  Judaei  Maiuitanienfs  in  Pentateucho 
Arabico   editionis  Erpenianae  ;     UcXj   cU-Axa. 

au!  IdL  y*  J^luJ  J&&  7kHK'  incoe?e- 

ntnt  homines  deficere  a  cultu  Tei.  Quod 
vero  eundem  occupat  locum  in  pervctu- 
fto  Pentateucho  Arabice  manufcripto,  quod  in- 
ftructifiimac  Arundellianae  bibliothecae  debemus  ; 

t_5, J!   s+J>  LccXj  o'  e__X^J  dwa 

,f  /•■"  -■- ,r-f     " »  ••         •  -      ••  •* 

7k>z<r  coeptum  eft  ut  in  vocarent  in  nomine  To- 
mini.  Juxta  quod  etiam  codcx  MS.  viri  ex- 
imii    Edvardi   Pocockii  linguarum   Ebraeae   & 

Arabicae  profeflbris   digniflimi  ;      (jl_==>     £ij 

$))}     (_^ — J|      -hw|    Jj_*\j    o^  J}£&1 

Tunc  fperabant  (intenti  erant)  ut  invocarent  in 
nomine  Tomini  Tei.  Syrus  &  Arabs  Jaianus  in 
cundem  fenfum.  Et  Judaei  Hifpanienfes,  En- 
tonces  fur  comengado  por  Uamar  en  nombre  ds 
Adonai.  Uti  &  Germanienfes  Judaei,  jDaic  &** 
gan  yi  ttlffi  n  cin  nflwen  &att,  idem  denotans. 
Sic  Chriftiani  Germani,  Belgae,  Angli,  alii.  Cum 
vero  feptuaginta  habeant,  TOar©-  yXanotv  \amst.- 
Ae&SiM  tv  ovou.a,  Kug/B  5"  ©sh,  ijT/f  (quafi  de 
Enofo,  cujus  nomen  proxime  praecedit,  aut  de 
Setho  patre  ejus,  agatur)  Jperavit  invocare  no- 
men  Tomini  Tei,  &  Aquila  interpretatur,  T0-2 
%?%$»  y  ng.A&ijjc/j,  izS  0101+0.21  Kug/y,  Theodo- 
retus  in  Genef.  Quaeft.  XLVII.  inteliigit  quafi 
fcriptum  fuiffet,  &>$  2^  tZc/j  'Aiait^av  *S;  -sycw- 
T©.  t  S&iu  rK£SHmy>£f.M  Tswytvjc,  _"  vsro  ■t^J'  oli^- 
«jtrciV  wvoxcloJv  ©ioc,  quod  propter  pietatem  kic 
primus  divinam  appetlationem  fortitus  eft,  &  a 
cognatis  vocattis  efi  Teus.  Ratio  amplius  red- 
ditur  apud  Suidam  in  2«9.  Sed  plura  de  hoc  lo- 
co,  ubi  de  fimulacris  infra  agimus.  De  eo  vide- 
fis  Joannem  Michaelem  Dillerum  in  Difputati- 
onibus  Academicis,  Difp.  VI.  cui  noftra  hic  ni- 
mium  difplicent.  Sed  cum  primis  adi  Diony- 
fium  VoiTium  in  Maimonidis  de  Idololatria  caput 
primum  ;  ut  obvios  hac  de  re  alios  omittam. 
Trofanari  autem  in  invocando  nomine  Jehovae 
idem  eft,  ac  fi  dixifTet  Mofes,  facrofandtum  illud 
nomen,  quod  totius  univerfi  Creatorem  &  Domi- 
num  defignat,  rebus  creatis  impie  tributum.  Scio 
theologorum  quamplurimis  videri,  prima  &  quae 
diluvium  praeceffit  aetate  rebus  creatis  divinum 
cultum  hactenus  minime  exhibitum  propter  re- 
centem  memoriam  epis,  qui  fecit  coeium  &  ter- 
ram,  qitam  ex  difciplina  patrum  habuerunt,  uti 
verba  funt  doftiflimi  Alexandri  de  Hales,  part.  II. 
quaeft.  CLXXVIII.  memb.  6.  ubi  hanc  rem  ar- 
gute  difquirit.  Idem  D.  Thomas,  alii  habent. 
Sed  in  recenti  ilJa  memoria  male  intellecla  Sacrae 
Hiftoriae  cabala  eundem  rebus  coeleftibus  primo 
&  maxime  honorem  deberi,  ni  fallor,  fuadebat. 
In  ea  autem  (nam  quicquid  arcano  volumine  con- 
didit  poftea  Mofes,  id  cabala  antea  erat,  five 
•n-aflspstfepSbiw,  quod  velut  jus  facrum  &  haere- 
ditarium  ad  pofteros  continuagenerationum  ferie 
tranfmittcbatur  )  a  patribus  acceperant  folem, 
lunam  &  fidias  dominos  ejfe  diei,  noEkis,  lu- 
cis,  &  tenebrarum,   quod  perpcram  interpretati 


etiam  Deos  effe  ipfos  non  dubitabant ;  maxime, 
cum  fupremum  dominum  effe  potiflimum  divi- 
nitatis  fymbolum  merito  habeatur.  Neque  enim 
his  fuperiorem  obcoecati  agnofcebant.  Neque 
novum,  eft  ut  impietatis  initia  ex  Sacris  Literis  feu 
cabala  facra  (quae  idem  funt)  depromantur  j  quod 
innumeris  illuftrari  poffet  &  firmari  exemplis. 
AEgyptiis  quotannis  in  Judaico  Pafchate  greges 
&  arbores,  minio,  velut  alexeterio,  illinere  folen- 
ne  erat.  Id  ex  depravato  traditionis  facrae  de 
Ebraeorum  fuperliminaribus  fanguine  illitis  intel- 
lectu  manavit ;  quod  fufius  narrat  Epiphanius  ia 
Haerefi  Nazaraeorum.  Perperam  accepta  Mofis 
de  aeneo  ferpente  hiftoria,  ut  thymiamata  ei  incen- 
derentur,  effecit.  Thoth  &  Bau  in  Phoenicmn 
fancmariis  ex  Tohu  &  Bohu,  id  eft,  inai  inn  in 
Genefeos  initio  petunt  docli.  Id  quod  toties  oc- 
currit  0  Ses$  'ASgjid/A,  0  St$s  'lau.ax,  6  Seos  'lx- 
jea>/3,  jamdiu  eft  cum  in  carmina  tranfmigravit 
magica  ;  atque  ita  eft  fumptum,  ut  nec  Abraham, 
nec  Ifaac,  nec  Jacob  alius  quam  Deus  ob  amphi- 
boliam  cenferetur.  De  qua  re,  fi  placet,  confu- 
lendus  Origenes  adverfus  Celfum  lib.  IV.  &  ejuf- 
modi  alia  habet  lib.  I,  &  V.  uti  etiam  Trallianus 
medicus  lib.  XI.  Quin  &  umbrae  in  horologio 
Achazi  regis  myftica  erat  Perfarum  facerdotibus 
memoria  in  Mithrae  T^^a.ain  facris,  quae  Mi/»- 
-I^twjo.  nuncupabant,  fi  autori  fides.  Is  eft  Dio- 
nyfius  Areopagita  diclus,  qui  epift.  VII.  ad  Poly- 
carpum  verba  faciens  de  receffu  illo,  'Tsto,  inquit, 
Tcu;  Tltzowv  'iisg.T.iKaxc.  ifj^ieff)  (p*/iieuc,  _"  aatri 
Ma.y>i  tz  Mpil/jj}£ujua.  tH  Tg/TrActtna  M/-8^«  TsAa- 
aiv.  Ad  quem  locum  Georgius  Pachymerius, 
Terfae,  inquit,  tq  Tz-apsK^c/xa  tm?  yfjizejtc,  cudv$c. 
3j$,  t  -nKiTVii  t  MvnwjouJjuv  y  TQf.ixKa.alv  an- 
fjLounaiv,  hoc  eft,  extenfionem  iilim  diei  in  facris 
quae  mnemofyna,  feu  memoria,  Tripiafii,  id  eft, 
triplicis  Mithrae,  appeilantur,  denotant  ;  ita  & 
Maximus  fcholiaftes.  Cum  enim  prifcis  XII.  ef- 
fent  artiricialis,  quem  vocant,  diei  horae,  quas  in- 
acquales  feu  planetarias  nuncupant,  &  per  decem 
gradus  rediret  in  ortum  umbra,  fupputant  Dio- 
nyfii  fequaces  (qui  nec  pauci  funt)  quafi  fol,  fu- 
peratis  jam  decem  diei  horis  feu  horologii  gradi- 
bus,  par  remenfiis  fpatium  horizontem  revififfet, 
dein  vero  abfolutum  XII.  horis  diem  ita  termi- 
naffet,  ut  continua  illa  lux  XXXII.  horis  inaequa- 
libus  conftaret,  quae  fynecdochiccTs  triduum,  ho- 
ras  nempe  bis  XII.  &  VIII.  conficiunt ;  unde  Tg/- 
TrAacr/a  nomen  aiunt  fidtum.  Caeterum  fuam 
hic  liberent  fidem,  nec  in  Graeculorum  verba  ju- 
ravi.  Alia  longe  erant  triplicis  Mithrae  myfte- 
ria,  &,  fi  fas  fit  dicerc,  fancliora  quam  quae  hu- 
jufmodi  peterent  exordia  :  &  facram  multo  aliter 
merito  intelligunt  veteres  hiftoriam.  At  tamen 
non  piguit  &  hacc  adjcciffe,  ut  id  genus  erromm 
originesolim  agnitasamplius  patefaceremus ;  quas 
eo  libentius?  etiam  luculentius,  memorare  vifum 
eft,  quod  non  alia  eft  anfa  tam  frequenter  arrepta, 
unde  impia  in  amKv.o^icfi  ■jrhdyri  facra  conflarentur ; 
tefte  Juftino  in  Apologia  vc£>  %eisiau/£v  II.  ubi 
Bacchi  fabulas,  Bellerophontis  item,  Herculis, 
AEfculapii,  totius  ferme  gentium  theologiae,  ex 
depravato  SacrarumLiterarum  fenfu  elicitas  &  vul- 
go  obtrufas  efle  docere  conatur ;  uti  &  alii  pa- 
trum  alibi.  Undenam  Jupiter  Sabazius  ?  Nonne 
a  Jehovah  Sabaoth,  quod  inculcante  faepius  Je- 


2QO 


C  U  L  T.      E  X  T  R  A  N.      PrIMORdI 


23 


remia,  proprium  Dei  Opt.  Max.  nomen )  Afiac 
cnim  regcna  fuiffe  aiunt  vcteres  ;  et  uti  pcregri- 
num  &  civitate  ejiciendum  vexavit  olim  Arifto- 
phancs  comicus,  quod  animadvertit  ctiani  Cice- 
ro  lib.  II.  dc  Legibus  :  quem  videfis  lib.  III.  de 
Natura  Deoruxn,  &  Plutarchum  Sympof.  lib  IV. 
cap.  V.  Quam  autem  proclive  in  hujufmodi  im- 
pietatcm  &  ftngendorum  Numinum  infaniam  fem- 
pcr  fucrit  humanum  gcnus,  non  obfcure  liquet  ex 
Athcnicnfium  in  D.  Paulum  conviciis.  Is  Jefum 
&  rcfurrectionem,  id  eft,  'Kjki&uhv,  nunciabat,  ut 
facram  vcluti  Novi  Foederis  cabalam  edocti 
verum  Deum  agnofcerent.  Iis  vero  fejfw  o^aujusvl- 
uiv  ng.<m,yh?Jjc,  Avcu  videbatur;  novorum  Numinum 
autorem,  fcu  nuncimn,  vocabant.  Perperam  enim 
verba  ejus  facra  interpretantes,  tzmAnaftafin,  quam 
Jefium,  Daemonium  fcu  Numcn  adorandum,  & 
Deam  efie  cum  mdicare  voluiffe  funt  opinati ;  quod 
&  D.  Chryfoftomus  ibi  adnotat.  Vide  Act.  apoft. 
XVII.  comm.  iS.  Ita  certe  quotquot  nova  Nu- 
mina  venerati  funt,  non  honori  tantummodo 
Dei  Opt.  Max.  divinitatem  rebus  adicribendo 
creatis,  pkrurnque  detraxere,  verum  &  facro  il- 
lius  vcrbo  i\\t  fcriptis  five  ore  tradito,  ad  profa- 
nas  iuas,  quae  facra  vera  etiam  faepiffime  aemu- 
labantur,  affanias  funt  abufi ;  non  aliter  quam 
haeretici  a  diabolo  edocti,  cujus  funt  partes,  ut 
fcribit  Tertullianus  de  Praefcriptionibus  haereti- 
corum,  intervertendi  veritatem  -,  qui  ipfis  quo- 
que  res  facra:nentorum  divinorum  in  idolorum 
■myfteriis  o.emulatur  :  ubi  de  baptifmi  etiam  riti- 
bus  in  Mithrae  facris  ad  hanc  rem  aliquid  adfert. 
Sexcenta  alia  poflent  congeri  exempla ;  fed  cum 
ifthaec  fufSciant,  de  loco  tantum  uno  qui  huc 
potiflimum  fpectare  poteft,  obiter  monemus.  In 
Hafmonaeorum  libro  II.  feu  Maccabaeorum  I. 
cap.  Ilf.  comm.  48.  editionis  Romanae,  Drufia- 
nae,  aliarumque  ita  legitur,    Kaj   ^■niio.aa.v  70 

@l[2>/\lOV    T»     M/U.K,      "S%<     tilV     ^i^JV^V     TU    ?&m    7tl 

o^ioaijia.'^.  tfS  &$£&&»  o/jtIv.  De  Judaeis  verba 
funt,  qui  cum  Juda  Machabaeo,  poft  nefandam 
Antiochi  Epiphanis  in  facra  Hierofolymitana  ra- 
biem,  ad  cultum  veri  Dei  inftaurandum  in  Mk 
fpah  convenerant.  Forte  aut  <m,  (2i£/\ia,  aut 
«%e  5  potius  legendum.  fed  de  ea  re  non  difpu- 
tamus.  Gentes,  inquit  fcriptor  ille,  de  libro  le- 
gis ficrutabantur  effigies  idolorum  fuorum.  Haud 
fatis  capio;  nifi  tunc  temporis  idola  fua  non  fi- 
ne  norma  aliqua  e  Sacris  Literis  deprompta  for- 
mari  voluerint.  Vcrum  in  Hifpanicis  editioni- 
bus  aliter  fe  verba  illa  habent,    fcilicet,    <^spi/'- 

VjIV    Ttt    iSvm     y    hJnygJ.^tHV    <W  ClVT^?  TZZ    0/J^lcofJ.a- 

Ta.,  &c.  &  in  plerifque  Codd.  Vett.  ita  legi  ad- 
notatur  in  ora  editionis  Romanae.  Evolvebant 
forfan  gentes  facra  exemplaria,  ut  Numinum 
fuorum  imaginibus  fparfim  adornarent ;  ut  Ju- 
daei,  etiam  inter  legendum,  ea  quae  alibi  colere 
jrecufarant,  faltem  non  fine  religione  confpicere 
cogerentur.  Loci  quidem  viris  doctiflimis  obfcu- 
ritas  agnofcitur.  Vulgata  habet,  Et  expanderunt 
libros  legis,  de  quibus  fcrutabantur  gentes  fimi- 
litudinem  fimulacrorum  fuorum.  Ubi  Thomas 
Aquinas  ffi  commentarii  fit  is  autor)  id  eft,  fie- 
cundum  quorum  tenorem  Gentes  arguebant  Ju- 
daeos  idalolatras,  quia  Cherubin  fuper  altare  fta- 
bant.  Obfcurius  duriufque  Duacenfes  ibi,  And 
they  laid  open  the   bopks  pf  the  law,  out  of 


which  the  Gentilcs  fcarched  the  fimilitude  of 
their  idoles.  Anglicana  vetus,  And  laid  forth 
the  books  of  the  iaw  (whercout  the  heathen 
ibught  the  likencfie  of  their  images)  and  brought, 
&c.  Epifcopalis,  And  laid  open  the  book  of  the 
law  i  wherein  the  heathen  had  fought  to  paint 
the  likeneffe  of  their  images.  Lutherus,  J^cicfjc 
&ie  ^ciDcn  futfjcn  iieffcn  ifce  ■&ot$tn  Darcm  3U 
fcfpci&cn  unts  311  rnaijlcn.  Galli,  \T>ont  les  na- 
tions  cherchoyent  des  copies  pour  y  peindre  la 
fiemblance  des  leurs  idoles.  Syri  autem  verfio 
perperam,  Expanderunt  volumen  legis,  &  expo- 
fuerunt  coram  fancio,  caufa  Gentium,  quae  co- 
gebant  eos  ad gerrndam  fe  inftar  ipfiirum.  Uhi 
Syrus  ipfe,    \s^  La-j^-o  jQrD  oo^  <-«-.»is.aoo 

vo}^. ,0   vooi_^    006}    C-^A.)?   ^ioica. 

voLaiOy.o  quod  fonat,  &  clamarunt  coram  fian- 
clo,  ob  Gentes,  qu/ie  eos  coegerant  ut  fiumerent 
eorum  fimulacra.  Sed  demum  ut  fimpliciora  il- 
la  •ot/Ui.S^otjit©*  initia  tam  male  acceptae  facrae 
cabalae,  quam  admiranti,  &  dum  coeleftia  cor- 
pora  fufpiciebat,  coecutienti  rationi  naturali  de- 
beri  quis  jure  autumet,  fatis  reddidimus  mani- 
feftum.  Pnma  autem  haec  &  fimplicior  fpecies 
fuos  prifco  aevo  femper  habuit  adfertores.  Lege 
vetatur,  &  faepius  a  prophetis  exprobratur.  Vi- 
de,  fi  placet,  II.  Reg.  XXI.  comm.  3.  XXIII. 
comm.  5.  &  Ezechielem,  cap.  VIII.  comm.  16. 
Alia  Scripturae  teftimonia  praetereo.  Hanc  e- 
tiam  frequentes  fane  quam  amplexati  funt  phi- 
lofophi  inter  maximos  &  vetuftiflimos.  Soli, 
lunae,  reliquifque  fyderibus  divinitatem  dedit 
Anaximander,  Alcmaeo,  Xenocrates,  Theophra- 
ftus,  Zeno,  Cleanthes,  alii;  imo  &Socrates  ipfe 
apud  Xcnophontem.  Superiorem  enim  rerum 
caufam  attingere  omnino  nequiere.  Recentio- 
ris,  ad  hanc  rem,  aftrologi  Syri,  qui  imperio 
Romano  nondum  inclinante  floruit,  &  coelefti 
machinae  omnem  quam  agnofcere  videtur  divi- 
nitatem  tribuit,  jusjurandum  adjicio ;  quo  lccto- 
res,  ne  artis  myfteria  vulgo  &  cz/jmvtuic;  proderent, 
aftringit.  Et  libentius  facio,  quod  &  exemplum 
fit  fatis  rarum,  &  fcriptor  ipfe  nondum  lucem 
viderit.  T^  ¥  «£&ySt/\(aLs  iijjjff  Trei^/mevtsc,  in- 
quit,  0^00  HAIOT  j£  \it)v  wkMv  fc  ZEAH- 
NH2  a.vaijj\g./\vi  h"op/Mii,  ^S  -n  AoraraV  A2TE- 
PaN  ^ujjdjjjiic,  <£  wJK>\ov  ATOKArAEKA  ZSl- 
AIHN,   cv    ys&rCKfiDfCic.    TtL\j\cf.  s^ai1,   ^   imc  ciimi- 

OffJTUi     51    CC/JJjnTiLi     (M\    \J.i(gL<>\oOVD,    T.uJ.V  TZ    <t.    IJLvf,- 

fjibjj  tzJ1  eicmyYiO-a-jjJvii  aL77zv(jueir .  &  zofjicn.  j£  1$  3/i, 
<t  v&t&S-JiMCi  ol  nPOKEIMENOl^GEOI*  'Qno=- 
vjiai  5  "™  c-vMTia.,  hoc  eft,  qui  dificipHnae  fie 
noftrae  dederint,  adjuro  per  fiacrum  fiolis  circu- 
lum,  inaequales  lunae  curfiis,  reliquorumque  fy- 
derum  vires,  &  fignifirum  circulum,  ut  in  re- 
conditis  haec  habeant ,  nec  indoclis  aut  profianis 
communicent,  fied  praeceptoris  memores  pnt,  ei- 
que  honorem  retribuant.  T)ii  jam  dicli  fia?i£ie 
jurantibus  dent  quae  velint  •,  pejerantibus  con- 
traria.  Aftrologus  autem  hic  Vettius  Valens  eft 
Antiochenus,  de  quo  plura  capite  primo  iynrag- 
matis  primi;  &  in  prooemio  lib.  VII.  dvSoXo- 
yiuv  inferuit.  Ejufmodi  jurisjurandi  neceffiratem 
exegiffe  folitum  ab  initiandis  aiunt  Orpheum,  aliof- 
que  veterum  quem  morem  fequitur  &Julius  Firmi- 
cus  in  praefatione  ad  lib.  VII.  Mathefeos.  Videfis 
porro    Smyrnaeorum   &   Magnetum  juramenta, 

in 


232 


Prolegomena 


33 


in  Marmoribus  Arundellianis,  praeter  notas  no- 
ftrasad  eadem,  pag.  151.  (Edit.  1 629.)  Ubi  ex  eo- 
ciemVettiohabetur  jusjurandum  fenfum  in  eundem 
velut  indubitanter  ita  ex  veterum  exemplo  adhi- 
bendum.     Nec  pleirumque  de  ftellarum  divinita- 
te  a  philOfophis  ambigebatur ;  qua  de  re  teftis  eft 
etiam  ampliflimus  obviufque  Julius  ille  Firmicus, 
qui  eas  ex  veterum  difciplina    non  raro    expref- 
iim  Deos,   velut   ex  antiquitate  nomine  notifll- 
mo,    appellat  :    ut   tam  Graecos   quam    Latinos 
multo  vetuftiores  praetermittam.     Aliaque  ejuf- 
modi  paflim  occurrunt.     Etiam  partes,  decanos, 
fignorumque  /xeo?;M.SoA;iKS<£#>  feu.  interfighia,  Deos 
vocabant,  ut  optime  notat  Claudius  Salmafius  in 
Plinianis,  pag.   653.    Quae  dum   cogitamus,  in- 
tempeftivum  forte  non   vifum  fuerit,  advertere 
opinionem  illam  de  Setho  Adami  filio,  ut  Dei 
nomine   per  participationem  primo  (juxta  fupe- 
rius    notata)   difto,    fic   etiam   &  primo   aftro- 
rum  nominum  autore,   eamque  comparare   cum 
co  qitod  apud  AEgyptios  afttologiae   &  theolo- 
giae  Gentilis  autores  vetuftiflimos  reccptiflimum 
erat  de  Setho  etiam  ipfius  veluti  Dei,  primo  fic 
inter  homines  dicti,  nomine  in  aftra,  velut  Deo- 
rum    principe,     relato.     Occurrit   quidem   apud 
fcriptores  non   ita  raro,    Horum  Apollinem   in 
Hieroglyphicis,  cap.  III.   Plutarchum  de  Ifide  & 
Ofiride,  alios,  caniculam,    feu  dq-^wja,   (quae 
ftella  clariffima  fulget  in  ore  canis  majoris,  Nu- 
men  AEgyptiis  maximum,   ortu  fuo  folaii  tum 
initium  anni  illis  femper,  tum  futurorum  arini 
eventuum  decreta  dedit)    2w,5w  dici,  idque  ple- 
rumque  mafculine,  licet  Porphyrio  in  Antro;  uti 
etiain  ^-anethoni  (ut  videre   eft  apud  Eufebium 
in  X&viz.  Aoy.  d.  p.  6.  1.  47-)   &  Hephaeftioni 
Thebano,  foeminine  (ham  &  pro  Ifidc  fuhieba- 
tur)   &  Chalcidio   SoAa;^  (ut  legitur  in    Com- 
mentario  ejus  in  Timaeum,  pag.  21 8.  &  Deum 
agnofci.     Etiam  inde  annus  canicularis,   &   pe- 
riodus  Sothiaca  (quam  Clemens  Stromatum  I. 
memorat)  in  ufu.     De  nomine  illo  confulas,  fi 
vis,  Athanafium  Kircherum  in  Prodromo  Copto 
eap.  V.  pag.  145,  &  147.  &  in  Obelifco  Pam- 
phylio,  lib,  I.  cap.  VIII.  §■  2.   Neque  AEgyptii 
fblum,  fed  &  Cei  (ut  refert  ex  Heraclide  Pon- 
tico  Cicero  libro  de  Divinatione  I.)  item  alii  (ut 
Manilius  lib.  I.)  aliique  proculdubio,  qui  difci- 
plinam  AEgyptiacam  imbiberant,  tantundem  ex 
caniculae  ortu  fumma  cum  reverentia  &  timo- 
re  obfervabant.  Orionem,  inquit  Manilius  lib.  I. 

Subfequitur  rapido  contenta  canicula  curfu, 
Qita  nullum  terris  violentius  advenit  aftrum, 
Nec  gravius  cedit,  nec  horrens  frigore  furgit, 
Sic  in  utrumque  movet  mundum,  &  contra- 
ria  reddit. 

&  dein, 

Bella  facit,  pacemque  refert,  varieque  rever- 

tens 
Sic  movet,  ut  vidit,  mundum,  vultuque  gu- 

bernat  : 
Magna  fides  hoc  pojfe  color,  curfusque  mi- 

cantis 
In  radios  vix  fole  minor,  &c. 


Jam  vero  fydus  hoc  feu  Deus  (quod  velut  idem 
apud  vcteres  illos)  Sothis,  &  Sothes,  &  Sole- 
ches  fic  diclus,  a  fcriptore  aftrologorum  AEgy- 
ptiorum  vetuftiflimo  ccleberrimoque  plane  2?i6 
nuncupatur  (quod  ipfum  Sethi  filii  Adami  no- 
men  Graecis  femper  eft  fic  exaratum)  ut  voca- 
mine  fuis  receptiflimo,  unde  Zi».Sis  faclus  effe 
videatur.  Adeoque  qui  primo  juxta  fententiam 
aliquorum  aftris  nomina  dediffe  creditus  eft  (qua 
de  re  plura  mox)  primo  etiam  ex  mortalibus 
Deus  diftus  eft  (idque,  ut  voluere  veteres,  quod 
videre  eft  apud  Cedrenum,  3^)  r  xifjL^v  rS 
is^pmoTtv    ojjTo,    l/jj    S-^v  av  oAri  bjJfi    Ty    £&%>  ob 

fplendorem  faciei  quem  per  totam  vitam  habuit. 
Quod  confonum  eft  fummo  caniculae  fplendo- 
ri  adeo  celebrato,  de  quo  item  Manilius  : 

Caetera  vincuntur  fpecie :  nec  clarius  aftrum 
Tingitur  oceam,  coelumve  revifit  ab  tmdis. 

&  Feftus  Avienus  in  Arateis : 

Sic  flammigero  diftinguitur  aftro 

AEtkeriae  canis  ille  plvgae,  cui  plurimus  ardor 
AEftuat  in  mento,  muHus  rubor  imbuit  ora,  &c. 

Alii  veterum  eundem  in  fenfum.  Etiam  per  ex- 
cellentiam  fingularem  Sirius,  quafi  <s^c  r  "Cjnnv 
2&ie/@,  adeoque  2«£/©",  ita  dictus  eft,  ut  etiam 
nomen  illud,  velut  per  participationem,  aftris 
caeteris  communicaretur.  'Opotms  3  %>  inquit 
fcholiaftes  ad  Apollonii  Argonauticwn  II.  vrdv- 
'&  to.  cL<?es?.  <7ii?ea,  tAs^oiS,  o'i s i  ei  rcHzzctfhva  'svfe. 
Qua  voce  pro  aftris  utitur  Homerus  Iliadis  <j. 
Apollonius  RhOdius  lib.  IV.  alii,  ut  Alcaeus  -rt~ 
^ca,  quod  obfervat  ad  Homerum  illic  Euftathius; 
alibique,  fcilicet  ad  Odyffeae  /x'.  e  lexico  nefcio 
quo  rhetorico  eitat,  2«^^w'ss,  <rw  a.<rey-  ~2.dsjia, 
yj  t^Aw^)  <zofy.  tc  ait^cav,  0  '6£ti>  a.q-Q^.ivTetv.  oSiv 
ipneiv  'lazoi  xj  Tfrijea.  Atque  adjicit  ipfe,  "O-n  3 
aftQAav  "zi  Aa.pirztv,  S>iAo?  xj  0  Sc-igz©',  6k  &  <u>ti- 
Ts  'p>if/.a.T©*  yiyvio-,.  Et  Hefychius,  S&fg/©,  0 
»>%©<,  c  0  «  Kujioi  dw?.  Etiam  apud  eum  fol 
fic  dicitur  Archilocho,  &  eodem  nomine  lbyco 
7m'f(a.  rd  a^ejt.  Et  folem  fic  dici  Hefiodo  vo- 
lunt,  fed  perperam,  Proclus  &  Tzetzes  ad  He- 
fiodum,  qui  caniculam  plane  intelligit.  Alii 
etiam  to  a<rej">  °b  excellentiam  eam  dixere  ;  ut 
Alcaeus  apud  Athenaeum  lib.  X.  Theophraftus 
in  Plantarum  hiftorie  lib.  II.  &  VII.  Imo  etiam 
fimpliciter  T)eus,  non  minus  quam  fol,  dictum 
eft  aftrum  hoc  :  unde  annus  AEgyptiorum  ma- 
gnus ;  quem  ab  exortu  caniculae  aufpicabantur, 
tam  canicularem  quam  folarem  dictum,  annum 
T>ei  utriufque  pariter  refpedlu  nominabant,  ut 
videre  eft  apud  Cenforinum,  de  Die  natali.  Et 
de  fingulari  hac  ftella,  ejufque  apud  veteres  di- 
gnitate  &  nominibus,  videfis  viri  doctiflimi  Toan- 
nis  Banbrigii,  Aftronomiae  olim  Oxoniis  profef- 
fbris  Saviliani,  Canicularia.  Is,  inquam,  qui 
primo  aftris  nomina  indidifle  cft  creditus,  id  eft, 
Sethus  Adae  filius,  primo  etiam  in  deos  &  aftra 
fic  vidctur  rclatus.  Scriptor  ille  eft  Nechepfo 
AEgypti  rex,  a  Plinio,  Julio  Firmico,  Eufebio, 
aliis  veterum  aliquoties  memoratus.  Habetur  au- 
tem  hoc  Nechepfonis  apud  Vettium  Valentem 
illum,  in  Anthologian  lib.  III.  cujus  verba  etiam 

hac 


134- 


C  U  L  T.      ExTRAN.      PrIMORD, 


^ 


hac  de  re  nonnulla  exhibet  vir  fummus  Claudi- 
us  Salmafius  in  diatriba  de  annis  Climafte- 
ricis,  pag.  113.  Quoniam  autem  libri  ejus  inte- 
gri  nullibi,  puto,  cxtant,  nec  Vettius  ille  hacte- 
nus  typis  editus,  nec  quae  de  Setho  hic  habct  il- 
le  alicubi  in  libris  proftantibus  mihi  occurrunt, 
ideo  in  curiofiorum,  tum  aftrologorum  tum  chro- 
nologorum,  gratiam,  caput  ejus  ea  de  re  integrum 
huc  tranfcribere  vifum  eft.  Capitis  Vettii  lemma 
eft,   Ffefiit   v.KifJ.avrni^^    eSSbftctSV/Jic,  (c  owea.hvJis 

dyvyric,  T)e  difciplina  hebdomadica  &  enneadica, 
feu  feptenaria  &  novenaria  ClimaiJeris.  Dein 
Vettius,  qui  alia  etiam  de  climacreribus  antea,  fed 
alio  eorum  genere,  ex  Petofiride,  ad  hunc  modum  ; 
T7rcoei%0[Bp  'A,  xa9-ug  x.  0  (iacriKdjg  \<rr,ftavt,  <srtti 
xKifctKl>jp@^  tScri  t5  5"  _SH  0  dvaToKijg  tug  ■£  <j%ieQ-Kio,- 
xr,g  r\ftgy.g  KafQdveiv'  "bcro  j  &  trwjo.xdiii]®^  ~i^Af.S 
T  tjfttguv  tyy.Koi\v  ocrdv.tg  dwjomv,  dvd  . /3'  ^'3  ra)g  'A 
xa,TaK{(pB-eio-ag  ■sroKKa7rKao-iaieiv  otrdkig  dv  r\g  ozKtKgx- 
xaf,  x.  tTZCTreiv  tdv  o  erwiorxloeig  ~i^i8f.og  <yy.  §  ■srcKv- 
•jrKttcriatTfS  txet  v.ar  tKKenpiv  tov  iotov  &  K/\iftaxl>jg@» 
^iS-fcV  cicv,  \smt$-'i(7ict)g  £__£/.,  \<ru  rd  crwjaxJiivQ. 
ifigcu  <tk'  iv.Kgig  Tt\gy.Ktg  dvd  v/3'  £',  yivcv^j  o-/f,  x. 
Ti.ara.Pig  tZocfaotg  vgcf  xo,To.Kei7rcvTcu  10, ,  vcjjf  \Qoc- 
ftdhg  y'  tStov  <pa.fj.iv  \Qoauo,dty.av  y.Kifo,v.Tr,gy., 
Aiyet  'A  Cfciug  tTK07reiv  ftr\  o  xar  t^K.erdiiv  £  ~i^ttj- 
fti  T  ITUV  KKlfaK^r,p  0-JJJifJ,Tr'iO"/f  ciav  \^j7d^eiyfd]@^ 
jj  \sssi<ro.crtg  tdv  q  truv  f<^',   KKtf0.v.Tr,p  jS  crwjif7r'to">)  t- 

TUV  ft,     O-WJOAP&WiJ   0    ytVC  tj3/J@»,  €7T«  KO.T   "tKKefijlV 

T  t  xsan^airiug  xKiftaKTr,g  lUTrtirjuKtv.  '  Y,igr,v.t  A  oti 
av  o  ihocftaliKcg  ef.7Tto~/i  etg  r  aiveaoixcy ,  atrvftpuya 
T<%  ■Grfiycyfidja  \<rcu'  oicv  o  tQdcfaotKcg  r,vtyKt  foigy.g  t' 
ravra  dvaKvf)  eig  tov  &'.  <Sj3^.x<htou  j§  bivedv.tg  t,  yi- 
vavj^  ft.  ~S,wjtf7Ti7f]uxty  iv  o  'tQoof.aoiv.cg  cig  tcv  cii- 
•jtaotKcv.  'Edv  fjS^j  iv  o  Kar  tXKof^iv  §  tyy.T  \tuv  ki\i- 
fiuvfyp  'lUTTitr^,  K.  ytvtjcrej  ts  •s,PCtHgv\[jj)/jcv,  Sk  icyyei 
■y£tcv.c7ry\crou  rlw  \5Gj~o<ra(riv ,  dwd  t?\ce)  ^d  utQftcr 
fji%ia.  \av  'j  trvfiiptiivijtr^  tcv  ,arPC(Hprl[j,ivcv,  •srpc>d]-]ji)  a 
x}dfieuci>i(jM>i  hcy©*.  'HfjuMg  'j  crwjTgofidiTtPov  t<pafjSl/j 
c/ot  t  t  o  ■arcXv7rXao-idCetv,  v,  y.ty^r.cQr  ra  drjrd  tecTraj 

'   -m  -   o.'.     -  s  '  r       -     ■      s'  -  r  ~     * 

ag  cJtti  T  vp       vgj  Ajgcvfgc  nrpco-nv  ojvtaoiv.cv  (rrrnv  f,r\ 

Qwifj,7ri7r\rj  ojjtu  i^Ocfcaoiy.cg.      Ovk  dgnry.tH  Si  Ttcrt  tc 

ojjto    ~bvro    t   a   2H.  0  dvdlcKijg   ■sriTrctricd?  t  ~^xJ>uj. 

owjdjci  isv  iotcog  Tirs  xsanjoctyfi.aiig  "X,agj.v  ■srt7rciriKivou. 

iirei  Xj  *J"  v.kiua  djprto-cfij\j  dXKug  x,  d.KKug  t  ^%Iuj 

&  iTXg  TffciHfjijjluj.      (t>vo-iKCvTig@*>  %v  i<ru  Kcy(G^>  tc  d- 

orcKvetv  ~bon>  •$  •srgo    ri  Kwjog  Qjjjcdd  tug  t-  fyeSfao,- 

K>jg  nfte<7cf.g.   tojjtIuj  £s  J>'g -xJjjj  £  iryg  ci  ■Zukjxxg  d-Tritpr,- 

mv\a.   Qjuj]o[tu-ig(®-  'A  Sv  •nrty.   \5acfM0tKr,g  <c  'aivealiv.r]g 

*jfLttl<xg   St@*  o  Tffa7r(S^  t<ru.     Tcig  /jj\j  vvKJtgjvcig  Tag 

iQdcftaoiv.cig  fyreiy,  mg  'A  r\jttcjvoig  rdg  cvveaStKag  cJc- 

Ket  Tio-t'   v.ar  dftQcTifjgc  '-j  cftoiai.   (^  ci  /jjifj  'iC&OftaStxsi 

to-cv'j  Tjrgcg    $  ,  oi-s  cvvio.oiKci  srpcg  T?  .  v.arr  dftcpoTec^L 

'\  £  irsi  r  aiaKKaylw  'ttp&xo-i  r  v.Kifi.aK\rlguv .  k^  /jSjj 

fi  TiKicv    x.    oeKLwlui  T?  tQtjofiaotv.og    i<ruv.,    $  'cvveo,oi- 

Kcg,  2ia.  ts  t  KO,gKivuv  x.  tZ  Sl  %?ii  §  t^cua  tdttx  cu- 

n  ~  a.       ~  v    n  ■/'  >    n  t  \\\ 

etvlaso^  tco  T,  Xj   T  ",     aTTiP    T7    ciKr^gja'     T  j  O 

vjvdjcv  "iiorc  €1,  Xj  r  v.apy.hcv  "horo    t\\.    (pvTtv.uTtpcv  iv 

KauQo,vej  ~borc  5*  v^uy.ar^  ■£  QtKtwtig  ri  tf.     t£$o- 

uaotKcg  fBjj  $  2^  t  Jtl,    cvvto2iKt)g  'j   Tj  2^   T  V- 

E<ru  r\  dvn   -sznidtHyftaT®*  "tr@-  y   'At)(javi  'A$->ig 

z?   K?  ' AKe^avdpsig '    (jtihv   'A   [j7)  TaZra    ' 'Avjuviva 

•C  j  ^afjjjjuS-  id '•    (KaQcv  rd  TjrKr^gn  "tTr,  Ke ,   v,  ■ffii&- 

>.tcv  Aoioriv  y  .   Xj  "borc  jK.ataK  tag  Ale^ip  iKo,qa  f.twcg 

ava  dvc  clvri  'tZoof.douv  tf  vtpagafBjjuv  KO^KtHircv^)  $■', 

Xj  To.g  %  (t>o./d)jju$r  ta',  yivovf)  cu  ■zrdctrcu  K'   x.  \f,ScKi- 

f.ct  r,  ,  ytvav^)  cu  ■srctTcu  Kr\  '    ''Y,<ru  iv   r\  to!  %  'X>o,iuj\juQ 

y.KiuaKlrifjKr}  tQhftatjiKrj  fuepa,   6y.7r't7p,et  iv  ko.t   cai- 

VOL.   II. 


twj  t  r\ftpuv  d,ycoyujj  eig  Xi\.  'S.kctth  Sv  Ti\eg  cJrndij, 
gScrt  to  t^cdhav  Xj  t  oiKtJjjIui,  >;  oi  ci/veactK*  nro:.;  .'_  ■ 
eJ.c-Kij^.  Td  ■ziTPUTO,  err,  ■wcK<J7rKo.o-ia(u  cItti  tUjj  e  d , 
tTrei  'iKa<r@^  'ojiauTog  "tx\  cvviddag  ft,  x,  •z&tKe.Trcvj'  e 
o  .  T  'j  ■srKr,gr\g  ftlwcZv  \v.d^a  >\f,ipcu  y,  I7ret  cuvedoo.g 
tX<H  tv.aq@^  fltu  y ,  x.  Konruj:  y.  x,  ro.g  y.onrdg  r,f.t- 
gjtf  tug  ■\~  tjjTX/jS/iqg  Qjjtjo,9gcicro.g  dcpoj.pu,  o.xj>j.  S  ov 
vo,dv  o,vd  5"',  rdg  Konrd,g  &eupu,  ei  Qvf.7rKr,giTi  ro,g  5-'" 
56  arug  t<Tcu  j|  KKtuaKlr,(jKrj  ;]f.igci,,  Kafiug  x.  clm  t 
i&douaoiKui/.  tSj  'i  ojjto)  Kcyui  x,  Srn  ulwcg  x,  c)7ri 
■     .-•_.'      '    k-,     '  i        »  ^  r'$  ■  «<.'_>      J    « 

a/tajJTX  oer,o-<H.  is.Ktf0.y.\r,gjv.a  j  (uota  ivOofM,diy.a, 
(-;,  __;,  s,  'f.  ovvtaJhwtd  q,  tf,  fi,  TTL»  ¥_■<  'tQnvctvct  f\, 
n,  s?,  nX,  K.  Fideliter  fumptum  eft  ex  codicc 
meo  MS.  (de  quo  cap.  I.  Syntagmatis  I.)  excepto 
quod  planetarum  &  fignoram  figuras  typorum 
vulgares  exhibui,  licet  in  MS.  quidern  (ut  illae 
in  Hephaeftione  Thebano,  &  Hermete,  &  apud 
Claudium  Salmafium  in  Exercitationibus  Piinia- 
nis,  p.  1236,  &c.  e  Graecis  exempiaribus  editae) 
haud  parum  diicrepent,  fed  interim  cognationem 
fuam  ductus  vulgaribus  fatis  agnofcentes.  Cui 
otium  eft  fatis  fcienti,  &  Nechepfonis  &  Vettii 
mentem  hic  is  extricet  :  atque  adeat  Salmafium 
de  Annis  climactericis,  pag.  104,  &c.  Nomen 
quidem  Nechepfonis  capite  hoc  non  adhibetur, 
fed  tantum,  0  (iaoiK.e^z,  quo  nomine  dubitate  ne- 
queo  quin  Nechepfo  defignetur,  licet  viris  fum- 
mis  locum  illum  Petofiridi  apud  Valentem  tri- 
bui  videam.  Verum  quidem  eft  Petofirin,  ne- 
fcio  quare,  nifi  librarii  incuria,  regem  expreffim 
dici  in  capite  Vettii  proxime  praecedente.  Ibi 
fic  legitur,  "Ec-i  3   <£    _7.p@-  tqpti©,,  de/^fu©- 

dqfjj^cev  dc  T  i_%.  ^ww?  %,e?,l°v3  ^  ^  *9$  ''-%* 
iuTlQg.XTtjjv  <C  dirgjdv.TOor  XZPv'd^i  ot  &  °'  \9>ctoi- 
Asy?  YitriTiQjLC,  \o%j\coa-z  f.vc\vjjjc,  &c.  Habentur 
quidem  in  regibus  AEgyptiorum  vetuftiffimis  ali- 
quoties  &  §&.&«  &  X.-Siu-,  uti  &  'Ao>}6.  An 
horum  aliquis  huc  fpectare  debeat  ob  foni  fimi- 
litudinem,  nefcio.  Certe  5A«$  illc  dicitur  pri- 
mum  anno  AEgyptiaco,  qui  ante  dierum  erat 
tantum  CCCLX,  quinque  epagomenas  illas  ad- 
jeciffe,  quafi  temporum  &  ftellarum  caeteris  pe- 
ritior.  Videfis  Eufebium  Chronic.  Asy  *'•  P* 
23.  &  Georgium  Syncellum  pag.  63,  72,  73,  & 
123.  &  de  Sethi  icem  rege  Piinium  lib.  XXXVL 
cap.  VIII.  Proceffit  autem  eo  demum  hic  quem 
imbiberant  de  coeleftium  corporum  &  imperio 
&  beneficiis,  &,  quae  inde  pendebat,  apotheofi, 
error,  ut  ab  eadem  fane  origine  etiam  in  terris 
deos  fibi  fingerent.  Mare,  ventos,  tellurem,  ae- 
rem,  ignem,  fruges,  quicquid  denique  humanae 
vitae  commoda  alia,  ut  coeleftia  corpora  lucem 
&  calorem,  praeftaret,  foli,  lunae,  &  fyderibus 
in  indigitamentis  fuis  adjecerunt.  Firmat  haec 
Plato,  qui  in  Cratylo  Graecorum  primos  numi- 
na  fibi  fcribit  adfciviffe  duntaxat  folem,  lunam. 
tellurem,  aftra  &  coelum.  Optime  &  quifquis 
ille  fuerit  autor  Sapientiae  libri,  quem  Salomoni 
tribuimus ;  Mo,tcuoi  ju.  <jb,  inquic,  7zv.\Ttc,  otv- 
^rgcfliTOi  (jZVO^,  Qi$  ira^bjj  SitZ  ccyvcccrioc,  x)  ok  ■£$? 
tjgcjjftjlvuv  dyxddiv  <ssv,  'icyvcctv  <Hc%vouc  t  oiXgc,  sts 
Toig  eciyiic;  ir^icre^vTic,  \-rtyvwaav  t  Tt<yyiTbjj'  __AA__ 
71  •7TVO,  51  itvtv /J.Ct,  71  <Tcx,<ytvzv  ctt^a.,  i  vjjx/Y.v  a,- 
fpjpv,  ri  <3icuov  vStyj^,  ri  <p'jjgri^jti  v^civj  7r?jTztv<~; 
orjofjtt:  ^ea?  ovofj.oojv,  hoc  eft,  Natura  futiles 
erant  omnes  homines,  qui  'Deum  ignorabant,  ne~ 
que  eum  qui  est  ex  bonis  iUts  quae  tidentur 
M  m  agnofters 


P     R     O     L      E     G     O     M     E     N     A 


236 

agnofcere  potuerunt,  neque  opera  animadverten- 
tes  opificem  deprehenderunt  -,  fed  aut  ignem,  aut 
ventos,  aut  celerem  aerem,  aut  aftrorum  circu- 
lum,  aut  violentas  aquas,  aut  coeleftia  lumina- 
ria  mundi  reclores  &  deos  ejfe  exiftimarunt . 
Quod  autem  fruges,  vinum  feu  vitem,  flores,  po- 
mos,  &  quae  funt  alia  exoptatiffima  generi  hu- 
mano  commoda  e  gremio  telluris  edufta,  ad  hunc 
modum  tandem  in  deos  retulifient,  ideo  &  tel- 
lurem  ipfam  non  tam  deam  quam  deorum  ma- 
trem  pofteritas  nuncupavit.  De  qua  re  fatis  ele- 
ganter  Lucretius  philofophus  &  poeta  lib.  II. 

Hic fi  quis  mare Neptunum,Cereremque vocare 
Confiituet  fruges,  &  Bacchi  nomine  abuti 
Mavolt  quamLaticis  propriumproferre  vocamen; 
Concedamus  ut  hic  terrarum  difiitet  orbem 
Ejfe  T)eum  matrem,  dum  re  non  Jit  tamen  apfe. 

Tellurem  enim  efle  Deum  matrem  ab  hoc  pen- 
det,  ut,  quae  ex  ea  nafcuntur,  itidem  Dii  ha; 
beantur.  Innumera,  quae  illuftrent,  exempla  ad- 
jungere  facile  eft.  Sed  de  fi&a  hac  naturalium 
facultatum  divinitate,  quae  in  coeleftibus  corpo- 
ribus  primo  pullulavit,  quae  diximus,  fufficiant. 
Et  rerum  huc  fpe&antium  feges  cft  ampliffima 
in  Ciceronis  lib.  III.  de  Divinatione,  alibique. 
Alterum  Deorum,  quorum  vetuftiffima  mcntio 
eft,  genus,  Daemonia  funt.  Levit.  cap.  XVII. 
comm.  7.  Nec  amplius  facrificent  facrificia  fua 
daemonibus,  poft  quos  fornicati  funt.  &  canit 
Mofes  in  Deut.  XXXII.  comm.  17.  Sacrificave- 
runt  daemoniis,  non  T)eo,  T>iis  quos  non  co- 
gnoverunt,  novis  qui  e  vicino  venerunt  (feu  nit- 
per  exorti  funt)  quos  non  timuerunt  patres  ve- 
firi.  Primus  locuspro  daemoniis  XZHynh  La- 
fhaghirim,  id  eft,  tois  T&iy>is  feu  hircis,  habet 
in  Ebraeo ;  &  pilofos  daemones  inde  intelligit 
D.  Kimchi,  unde  &  Aquilae  Tg/t^a^-ns  difti,  feu 
pilofi,  velut  fatyri.  Secundus  habet  OTiy.  In 
primo  feniores  LXX  fubftituunt  to?s  /ua.Taiois; 
qui  tamen  idem  vocabulum  in  Jefaiae  cap.  XIII. 
comm.  21.  ^myigvia.  interpretantur.  Quae  de 
daemonibus  mediam  quandam  inter  humanam  & 
fpirituum  naturam  fortientibus,  perinde  atque 
nymphae  illae,  fauni,  aegipanes,  fatyrique,  quos 
fide  fua  tradit  Paracelfus,  fcribunt  Ebraei,  lubens 
omitto.  Certe  qui  folennia  fagarum  concilia- 
bula  aperiunt,  ii  daemonem  principem,  qui  prae- 
fidet,  hirci  figuram  prae  fe  ferre  tradunt.  Sed 
vero  eo  iftis  concepta  fuifle  facra,  quae  jam  dixi- 
mus,  teftimonia  verbis  vult  Rabbinorum  doftif- 
fimus  Mofes  Ben-Maimon,  quod  in  more  erat 
Zabiis  feu  Perfis  &  Chaldaeis  (de  illis  plura  Syn- 
tagmatis  I.  cap.  2.)  daemoniis  fub  hirci  formam 
fe  oftentantibus  immolare.  Ita  ehim  fcribit  part. 
III.  More  Nebochim  cap.  XLVI.  Quidam  de 
gente  ILabiorum  ferviebant  daemonibus,  <&  cre- 
debant  quod  apparebant  hominibus  in  forma  hir- 
corum.  Et  idcirco  vocabant  daemones  Hoedos. 
Et  ifta  opinio  fuit  dijfufa  tempore  Moyfis,  ficut 
Scriptura  dixit,  Non  immolabunt  de  caetero  vic- 
timas  fuas  hoedis,  aut  hircis.  Et  popularis  no- 
fter  ille  Alexandcr  de  Hales,  cum  de  hirco  agit 
oOT-OT/w.Traioo  illo  in  Levit.  cap.  XVI.  ab  hujufmo- 
di  daemonum  frequentiori  Ipecie  rationem  cere- 
moniae  adfert,  ut  videre  eft  in  fummac  ejus  part. 
III.  quaeft.  55.  Alii  tantundem.     Verum  IW^w 


2  37 


hic,  nec  fatis  quid  ftatuendum  video.  Hattenus 
de  duplici  Deorum  genere  quod;potiffimum,  & 
ante  alios  ejufcemodi  crrores,  prifcorum  animos 
occupavit.  Quicquid  poftea  id  genus  theologiae 
acceflerit,  id  fere  omne  a  facris,  quae  vel  rebus 
corporeis,  quae  primum  genus  conftituunt,  vel 
incorporeis,  quae  fecundum,  exhibebantur,  cma- 
navit.  Sacra  illa,  quae  hic  maxime  fpe&ari  de- 
bent,  invocationum  &  hymnorum  ritus  funt, 
columnae,  ftelae,  cippi,  fymbola,  &  ftmulacra. 
Primum  de  fimulacris,  cippis,  ftelis,  &  colum- 
nis ;  quod  &  inde  etiam  daemoniorum  cultus  o- 
rigo,  ni  fallor,  deducenda.  Simulacrorum  feu 
idolorum  mentio,  ante  Genefeos  caputXXXI. 
ubi  de  Tolc,  Teraphim  Labanis  agitur,  non  repe- 
ritur.  Ea  quid  fuerint,  priori  Syntagmate  vide- 
mus.  Simulacra  primo  non  in  hos  ufus  pofi- 
ta,  neque  columnae,  ftelac  aut  cippi  in  Deorum 
honorem  fixi  funt ;  fed  ad  memoriam  &  gloriae 
demortuorum  cumulum  ftatuebantur ;  eorum 
nempe  qui  aut  patres  five  patriae,  five  illuftriffi- 
mae  familiae  admodum  infignes  abierant,  aut  alio 
nomine  cariffimi  extiterant,  quorum  praematu- 
ra  mors  &  acerba  fuperftite  aliquo  monimento 
velut  erat  vindicanda.  Anniverfaria  his  accef- 
fere  fefta,  nomina  in  facros  commentarios  rela- 
ta,  flores  circa  tumulum  fparfi,  coronae  dicatae, 
inferiae,  quicquid  confuetae  deniquc  celebrationi 
ornamento  efle  videretur  eoufque  adjedum  eft, 
ut  tantum  non  pro  Diis  mortui  illi,  fub  moris 
initium,  haberentur.  Accumulatis  demum,  ut 
fir,  facrorum  ritibus,  a  pofteritate  (quae  fingulari 
hujufmodi  honore  &  folenni  memoria  ilios  ho- 
norandos  fuifle,  aegre  fatis  exiftimabat,  nifi  ge- 
nere  etiam  humano  majores  extitiflent)  uti  Dae- 
monia  feu  Heroes,  id  eft,  Dii,  tandem  cenfeban- 
tur.  Neque  cnim,  quo  modo  feculomm  citc- 
riorum  gentium  theologis,  ita  vetuftiffimo  illo 
aevo  Heroes  &  Daemonia  five  Dii  invifibiles  ad- 
invicem  diftinguebantur,  neque  hos  aut  illos  ali- 
tcr  atque  ab  his  facris  agnofcebant.  Subdole  e- 
nim  ingerebant  fe  Daemonia  (aut  faltem  adefle 
ea,  populum,  ut  fieri  folet,  ludentes  docebant 
hierophantae)  &  praeftigiis  animos  in  fuperftitio- 
nem  proclives,  &  folennia  mortuorum  fefta  ce- 
lebrajites,  ad  divinum  etiam  cultum  fibi  cir- 
ca  haec  monimenta  exhibendum  illiciebant ;  nec 
mortalis,  qui  abierat,  adfumere  nomen  dedigna- 
bantur,  modo  ut  Deos  immortales  inde  ipfi  fe 
haberi  lucrifacerent.  Cum  vero  ejufmodi  demor- 
tuorum  plerofque  omnes,  ,-five  ob  res  inclyte  in 
bello  geftas,  aut  artes  repertas,  aut  quod  rerum 
publicarum  conditores  floruerant,  fimileve  quid 
eximium  praeftiterant,  tanto  primum  honore  pof- 
teri  profequerentur,  atque  ad  eorum  monimenta, 
crebra  alius  &  multo  fuperioris  quam  humanae  efle 
videbantur  naturae  infignia  edita  animadverterent, 
iis  ipfis,  quos  demortuos  primo  credebant,  &  quo- 
rum  velut  vicctn  Daemonia  jam  agebant,  huma- 
nam  naturam  omnino  imparem,  fed  &  praecel- 
lentiorem  efle  adfcribendam  propenfo  animo 
facile  aeftimabant.  Quod  jhomini  autem  prae- 
cellat,  Heros  aut  Daemonium  aut  Deus  id 
fuerit  neceflum  eft.  Deum  verum  &  uni- 
cum,  &  cultum  ejus  exuerant  :  reliquum  erat 
igitur  ut  Daemonia  jam  ad  has  ftatuas  cole- 
rent;  quae  quo  pa&o  ab  heroibus  difcreparent 


238 


U  L  T. 


Ex 


TRAN. 


Pr 


I  M  O  R  D. 


39 


nec  vidcbant  ii,  nec  fanc  qui  fpinofis  ejufmodi 
theologiae  apicibus  poftea  dcfudarunt  fatis  do- 
cuerc  :  atque  Heroes,  Taemonia,  T)ii,  fi  heroem 
cum  iis  ab  homine  diitinguas,  idem  funt.  Sa- 
cra  enim  Beli  Phegorii  Numinis  Midianitarum 
(quae  hanc  rem  optime  apcriunt )  velut  parenta- 
lia  fuilfe  oftendimus ;  fed  tamen  Jovi  Stygio  feu 
Daemoniis,  id  cft,  ad  corum  qui  veterem  de 
heroibus  imbiberant  theologiam,  Diis  manibus, 
peragebantur.  Inde  eft  quod  Euemcrus  olim  (uti 
iane  &  Apollodorus)  ortus,  mortes  &  fepulturas 
omnium  pene  deorum  demonftrarit.  A  de- 
mortuorum  autem  memoria  idolorum  cultum 
fluxifle  paffim  indicatur.  Maximum  autem  & 
vetuftiffimum  ejufce  rei  tcftimonium  habetur  a- 
pud  Sapicntiae  autorem  cap.  XIV.  Et  inprimis 
obfervetur  illud  Diophanti  in  Fulgentii  Mytho- 
logicis,  cui  ab  hac  caufa  kiRbAb  trvfjgv  eft  -ra^ 
70  t  oSuots  £$&,  quafi  H$bStwn  aut  doloris/pe- 
cies  diccretur.  Quod  Ebraicae  vcritati  mire  con- 
fonat :  nam  &  noty  eghtzabim,  quod  dolores 
fignificat,  idola  etiam  in  Sacris  Literis  interpreta- 
tur.  Atque  haec  ideo  forfan  ita  vocata,  quod 
dolores  quotannis,  ftatuis,  &  monimentis  mortu- 
orum,  qui  poftea  in  diis  recenfiti  funt,  confpi- 
ciendis,  inftaurarentur.  Videfis  ea  de  re  Euty- 
chium  Patriarcham  Alexandrinum  in  Annalibus, 
pag.  56.  Initia  autem  ftatuarum,  mortuorum 
memoriae  dicatarum,  Shemchi  aevo,  hoc  eft 
Hellenifmi,  ut  appellant,  exordio,  coliocant  ple- 
rique :  Tharam  autem  Abrahae  patrem  eas  pri- 
mum  fcribunt  aliqui  coluifle.  Et  Cedrenus  ex 
prifcoram  fcriptis  tradit  Abrahamum  jam  fexage- 
narium,  cum  Tharam  patrem  a  fimulacrorum 
cultu  dehortatus  fruftra  fuiffet,  fanum  ejus 
feulararium  incendio  devoviffe,  quod  cum  con- 
flagraret,  Aramum  (hoc  eft,  Haran  fratrem)  fimu- 
lacra  ex  ignis  furore  rapere  conantem  fiammis 
periiffe.  Quo  in  Chaldaea  humato,  Tharam  in 
Mefopotamiam  commigrafle  :  ad  Tharae  igitur 
aevum,  idololatriae  &  daemoniorum  cultus,  ad 
Sheruchi  idolorum  primordia  fic  referenda.     Nam 

Qui  fingit  facros  auro  vel  marmore  vultus, 
Nonfacit  ille  T)eos  ;  qui  rogat,  illefacit ; 

ut  redte  Martialis.  Alii  item  Sheruchi  tempori- 
bus  ipfum  cultum  coepiffe  volunt.  Frequcns  5c 
obvia  eft  de  ea  re  apud  vetetes  hiftoria ;  fed 
vereor  ut  fuam  fatis  liberent  fidem,  qui  tam  con- 
ftanter  de  rebus  tam  prifcis  fententiam  proferunt. 
Tradunt  fane  Ebraei  ftatuarium  fuiffe  Tharam,  at- 
que  eandem  cum  eo  aliquandiu  exercuifle  artem 
Abrahamum.  Et  legitur  Sacris  Litcris  Tharam, 
&  patres  ei  contemporaneos,  alienos  Deos  colu- 
iffe,  quod  in  Jofuae  cap.  XXIV.  com.  2.  reperi- 
tur.  Quod  anfam  forte  praebuit,  ut  idololatriae 
initia  ei  deberi  pofteri  cenferent.  Abrahamum 
item  in  ardentem  fornacem  a  Nimrodo  conjec- 
tum,  cum  idolorum  cultum  detre&aret,  fcribunt. 
Id  practer  vulgo  tritos  fcriptores  habet  Chaldae- 
us  paraphraftes  in  Ecclefiaftem  cap.  IV.  com.  13. 
fed  vix  eft  ut  parentalia  feu  feriarum  denicalium 
facra  tam  celeri  in  divinos  honores  tranfitu,  quam 
brevia  aevi  inter  Sheruchum  &  Tharam  intervalla 
popofcerint,  demutarentur.  At  vero  Chaldaica 
illa  paraphrafi,  Uzielidi  tributa,  etiam  locus  ille 
Mofis  qui  quartum  Genefis  caput  claudit  de  idolis 


capitur,  perinde  ac  fi  diu  etiam  antc  diluvium  co- 
li  coepiflent,  circa  annum  nempe  a  mundi  con- 
ditu  duccntefimum  quadragcfimum.  Et  ibidem 
Salomon  Jarchius  DISH  niOW   n«  SOp1?  Vrv.n  XX 

ah-ha  fnwy1?  ropn  hv  laua  rasyn  nvaw  nxi 

rnrnbx  innpbl  :  Ttmc  profanatum  eft,  in-jocan- 
do  fcilicet  nomina  nominum  &  nomina  imagimtw, 
cum  nonune  fancli  illius,  qui  benediEius  fit,  "Dei, 
adto  ut  facerent  idola  &  vocarent  ea  T)eos.  Ita 
legitur  in  Jarchii  commcntariis  editionis  Vcnetae 
Joannis  de  Gara  1590.  Sed  tam  in  Buxtorfiana 
quam  in  Bombergiana  pro  a^Vw  habetur  rj, 
quod  brevitcr  innuit  rnil  ,TQy  cultnm  extraneum 
feu  idololatriam.  Et  D.  Hieronymus  in  Quaefti- 
onibus  Ebraicis,  Tlerique,  inquit,  Ebraeorum  ar- 
bitrantur,  quod  tunc  primum  in  nomrne  T)omini 
&  in  fimilitudine  ejus  fabricata  funt  idola.  Scio 
&  patrem  illum  &  plerofque  theologos  Ebraeis 
hifce  adverfari,  dum  five  de  fpe  invocandi  no- 
men  Domini,  five  de  initiis,  verfiones  fenio- 
rum,  &  eam  quae  D.  Hieronymo  tribuitur,  fe- 
cuti,  locum  intclligunt.  Seniores  ibi,  oui®. 
yXvnatv  ifzh:&?i&££  70  zvoit-a.  Kt/£,t«  9  QcS,  ubi  7G 
cQr^AeicSf  active  accipiunt,  quod  tamen  alii  paf- 
five,  idque  antiquitus,  accepere,  ac  fi  dixiffent 
Seniores,  Hic  fperavit  homo  Tomiiii  T)ei  no- 
fnine  compellari,  feu  indigitari  T)eus,  ro  hr\\T\ 
non  a  ~~~hr\,  quod  eft  tam  profanare  quam  inci- 
pere  (praeter  ahas  fignificationes)  fed  a  VlT,  id 
eft,  fperare,  deducendo.  Ita  Georgius  Cedrenus 
ab  autore  Ag^oqjJ/ioEa^  edoctus,  'Oti  70  ~'YLvvc,  in- 
quit,  tiXmatv  trh-4g-/\£  ££  70  orawa  Kug^a  ~\?  QeS 
'Ofjoi©-',  'zscoasi.yi^AiiSK  oviy.a.2t  QeS  i$iv.  'Evca^ 
yb    ia/J.lwSJ  eTOJf    avSftoTi©*   -<p    t    ~~E££ft,ivJv    vSv, 

Ubi  dicitur  Enofum  fperajfe  SBjj^Aq^C  nomen 
T)omini  T)ei,  non  aliud  innuitur  quam  nomine 
T)ei  compellari.  Nam  &  Enos  Ebraice  homi- 
nem  fignificat .  Sic  itidem  Georgius  Syncellus, 
quafi  is  cujus  Homo  nomen  effet,  per  participa- 
tionem  etiam  Dcus  fuiffet  appellandus.  Quin  fi 
Enochi  Apocrypha  in  teftium  claffcm  admittere- 
mus,  daemoniorum  cultum  etiam  longe  ante 
diluvium  non  immerito  affereremus.  In  apo- 
cryphis  illis  narratur,  \y^yi^-,  id  eft,  ange- 
los  feu  daemonia,  lectiifimas  foeminas  fibi  in 
uxores  junxiffe,  atque  ab  eis  quamplurima  hu- 
manum  genus,  conciliante  muliercularum  libi- 
dine,  beneficia  accepiffe,  artes  item  didiciffe.  Prae- 
ter  obvios  apud  veteres  ex  Enochi  apocryphis  lo- 
cos  de  angelis  hifce,  confulas  Jofephi  Scaligeri 
notas  ad  Eufebium,  pag.  243.  Commcntum  il- 
lud  de  angelis  ex  hiftoria  de  filiis  T)ei  in  fexto 
Genefis  capite  male  intellecta  ortum  eft,  &  ve- 
teres  aliquot  magni  nominis  fefellit.  Scd  melius 
&  verifimilius  eft  quod  alii  de  Sethifiliis  afferunr, 
dum  Caini  pofterorumque  ejus  filias  hominumfi- 
lias  ibi  vocari  tradunt.  Quod  de  ea  re  habent 
Cedrenus  &  Chronici  Alexandrini  autor,  confu- 
las,  fi  placet,  lector,  IUis  affentit  pervetuftus  pe- 
nes  nobiliffimum  virum  Robcrtum  Cottonum 
codex  Arabicus  Ms.  in  quo  narratur  Sethi  fami- 
lias  pofterofque  montis  occupaffe  cacumen  in  quo 
Adam  fepultus  eft;  Caini,  vallem  in  qua  Abel  ab 
eo  occifus :  pofteros  item  Sethi  ob  eaidem  quae 
Cedreno  ex  AstnvftAa^  memorantur  rationes  fi- 
lios  T)ei  dittos,  &  ob  Abelem  adeo  Caino  infen- 

fos 


240 


ProlegomenA 


241 


fosejufque  nepotibus,   ut  folenni  fe  juramento 

obftringaicntper  fanguinem  Abelis,  J.ajU  ..cXj 

(ita  enim  fe  verba  habent)  in  vallem  fe  nequa- 

quam,  feu  ^cXjJL!  J^l  q*  a  monte  facro, 

defcenfuros.  Autor  libri  eft  Said  Aben-Batrich, 
qui  hiftorica  in  eo  quamplurima  de  feftis,  aeris, 
patriarchis,  aliis  rebus,  congeffit.     Nomen  ab  au- 

tore  inditum  eft  >^l  JaJ  involvens  gemmam, 

feu  tkeca  gemmaria.  Obfervavit  mihi  primo,  li- 
bentiffime  fateor,  juramentum  illud,  uti  folct  & 
alia  compluria,  docliffimus  juvenis  &  de  me  op- 
time  meritus,  Henricus  Jacobus.  Saidus  autem 
ille,  qui  ipfe  eft  Eutychius  patriarcha  Alcxandri- 
nus,  diu  fub  prelo  Oxoniis  caluit,  intra  annum, 
ut  fpero,  proditurus  integer.  Caeterum  &  idolo- 
rum  cultores  ex  Enochi  fcriptis  ita  diftis  tradit  Tcr— 
tullianus  libro  de  Idololatria  capite  quarto,  ne- 
que  recentiora  idololatriae  initia  facit.  Enochus 
autcm  in  terris  dcfiit  efie  circa  DCC.  annos  an- 
te  diluvium.  Etiam  ipfa  idolorum  nomina  quae 
ante  diluvium  culta,  eaque  fatis  portentofa,  ha- 
bcs  apud  Alcorani  autorem  Azoara  LXXXI. 
Adhuc  item  fermonem  fuum  profquendo,  Noe 
dixit,  O  T)eus,  me  nuflatenus  imitando,  fed  do- 
los  quamplurimos  perpetrando,  id  quodfibi  pecu- 
niam  atque  prolem,  non  nift  damno  fuo,  tribuit 
fecuti  fttnt  umde  illiperfuadentes  viciffim  caeteris, 
ne  fuas  defererent  imagines,  quae  maxima  multis 
erroris  occafio  fuerunt,  videlicet,  Huden,  Schu- 
an,  Iagutha,  Ianuca,  Naceten,  cumpropter  caf- 
tigamina  plus  aberraverint,  reique  multum  exti- 
terint,  nofira  manu  fubmerfi  funt.  Ita  verfio 
Roberti  Retenenfis.     Nomina  autem  illa  in  Ara- 

bico  ita  fe  habent ,  K-auJj  c-p^xj  c_j^xj  Lu^-w  b& 

vvadda,  fuvvaha,  yagovvth,  yahovvk  ejr 
nafera.  Et  paraphrafis  Mahumedis  Ben  Achme- 
diri  tantum  hi  fuere  idola  eorum,  Azora  fci- 
licet  7 1 .  Arabice.  Sed  de  illis  videfis  quae 
do&iffime  adnotavit  vir  praeftantiffimus  Edvardus 
Pocockius  in  notis  ad  Gregorium  Abulfarajum. 
Adde  Flavii  Jofephi  libri  primi  caput  IV.  ubi 
alienum  cultum  homines  invafiffe  diu  ante  Noa- 
chum  innuit,  dum  ufque  ad  feptem  generationes 
eos  Deum  Opt.  Max.  a%ajjoiluj  S,vat  r  o^uv  fen- 
fifle,  deinceps  vero  bn  r  «it^w  t&io}j.£v  dege- 
neraffe  fcribit.  Poft  diluvium  autem  (ut  obvia 
funt  apud  Eufebium  in  PraeparationeEvangelica, 
Clementem,  Theodoretum,  Epiphanium,  fexcen- 
tos  alios,  tcftimonia)  rcdintegrata  eft  idololatria 
Sheruchi  &  Tharae  feculo.  Addimus  autem  quod 
de  ca  re  habct  Said.  Quem  diximus,  Aben-Batrich. 
In  immenfum,  ait  ille,  Seruchi  aevo  errarunt 
homines,    &  tunc   &  dein    invaluit   idololatria, 

aD|  C-vju   /■y^-Lu-w.A)  rv-jLj^  r^*,  J  J^-CwSj 
Laj^sLi   l__w 


^jj   oU^b   G^=^2     L__oL_   1___j  _  zy~*\i 


C_v*CAjt>i     Lj^Ai 


fV 


-4'  ^  4'  J^4 


Et  immolabant  filios  fuos  &  filias  fuas  daemo- 
niis.  Immifit  T>eus  in  illos  ventum  procellofum  3 

&  fuit  Typhon  [ijL^Ja]   ventus.  Et  confregit 

ventusidolaomnia,  &  diruit  templa  idolorum,uf- 
que  dum  in  tumidos  pidveris  reda£iafuerint.  Et 
tumuli  illi  etiamnum  remanent.  Certe  fubverfam 
efle  immanem  illam  fubftruftionem,  quam  turrim 
vocant  Babylonicam  procellarum  vi,  legitur  apud 
]ofephumlib.  I.  cap.V.  Eufebium  de  Praeparatione 
Evangelica,  lib.  IX.  cap.  IV.  Cedrenum,  &  in  Si- 
byllinorum  oraculorum  tertio,  ubi 


'Vl\c 


-a.viij.Qi  fjutytv  ii  4o3"(  m>py>v 


C^    ^ 


\j~Koy\ 


-b 


KJ     ^NJ J1 


habetur.  Alii  aliquot  tantundem  :  fed  de  idolis 
aut  corum  templis  illo  aevo  five  ventorum  vi. 
five  aliter  dirutis,  alibi  me  legiffe  non  memini. 
Atqui  ab  eodem  fane  feculo,  quo  diruta  turris  il- 
la,  &  linguae  confufae  funt,  Phalegi  fcilicet  aevo, 
Graecorum  numina  petunt  nonnulli.  Ita  a  vete- 
ribus  edottus,  Georgius  Cedrenus,  "EvQu;  inquit, 
a.pyj/jj  t  Et^Uuiymv  Qtcav  /\otfj.Savnai  7it  OV<t\J.a'Qf.. 
Videfis  infuper  Jacobum  Salianum  in  Annalibus 
ecclefiafticis  ad  annum  mundi  CCL.  Et  de  ido- 
lis  feu  fimulacris  ha&enus.  Quicquid  autem  de 
eis  diximus,  id  etiam,  ad  eam  quam  difputamus 
rem,  de  columnis,  ftelis,  &  cippis  fepulcralibus 
feu  columellis  intelligendum.  Haec,  eodem 
modo,  velut  daemoniorum  fcu  Deorum  idola 
haberi  coepta  funt  :  nam  uti  fimulacra,  item 
poni  folebant.  In  Sacris  Literis  n__0  faepius 
occurrit,  quod  siJAu,  ftela,  plerumque  vertitur  a 
fcnioribus ;  &  pro  pila,  cippo,  columna,  etiam 
pro  ara  &  ftatua,  interdum  fumitur.  Etiam  ve- 
tuftiffimus  erat  Graecorum  mos,  faxa  five  quadra- 
ta,  five  rudia,  faltem  aliam  quam  faxi  fpeciem 
prae  fe  non  ferentia,  pro  fimulacris  ponere,  ne- 
que  aliter  quam  fimulacris  divinum  honorem  ex- 
hibere.  Quod  teftatur  inprimis  Paufanias  in 
Achaicis,  ubi  de  Mercurio  in  Pharis  loquitur. 
Td  £),  inquit,  7r<xA(uoVspa  (c  to?$  vmoiv  "E^iicri, 
It/Licti  3ecZv  dvn  arytXfjLzLTwv  &t%>V  a.?y>\  J\i<3vi, 
Olim  apud  univerfos  Graecos  rudes  tapides  pro 
fimulacris  divinos  honores  obtinuere.  Primam 
autem  ftelam  Affyrios  Thuro  regi,  Nini  fuccef- 
fori,  pofuiffe  legitur  apud  Cedrenum  &  in  faftis 
Siculis.  Verba  eorum  habentur  ubi  de  Belo  fub 
initiis  Syntagmatis  fecundi  agimus.  De  ruXO  au- 
tem  &  ftcla  videfis  Levitici  cap.  XXVI.  comm.  1. 
Et  in  libris  Regum  minime  infrequens  eft  ejuf- 
dem  mentio  quae  huc  fpeftat.  His  adjungimus 
fymbola,  feu  divinitatis  velut  tefferas  five  indi- 
cia.  Symbolum  autem  erat  Chaldaeorum  ignis 
(de  quo  nos  in  capite  de  Nergal)  qui  primunv 
theologiae,  quam  tradtamus,  genus  maxime  am- 
plexantibus  uti  folis  coelorum  regis  d-mppca^,  vi- 
carius,  five  fignum  habebatur.  Cum  enim  ob 
coeleftium  corporum  diftantiam,  facra  eis  ad  vo- 
tum  fieri  haud  ita  commode  potuerint,  fymboia 
hujufmodi,  quae  viderentur  inprimis  congrua,  in 
corum  honorem  confecrare  pium  effe  judicabant. ' 
Idem  cxiftimandum  de  DUQH  chamanim,  quae 
jam  dido  capite  explicare  conamur.     Neque  Pa- 

lacftinorum 


242 


U  L  T. 


E 


X  T  R  A  N. 


R  I  M  O  R  D. 


Iacftinofum  Dagonem,  figura  cx  humana  Sc  ma- 
rina  fimul  mifta,  aliud  quam  Ncptunum  Am- 
phitriten,  Salaciam,  Oceanum  aut  Tethyn,  aut 
hofce  omncs,  id  cft,  marc  ipfum  (communis  e- 
nim  unicuique  Dco,  utcrque  fexus  erat ;  quod 
fccundo  fyntagmate  pluribus  dcmonftramus)  ve- 
lut  magni,  in  augufto  naturae  procerum  confeflu, 
numinis  fymbolum  acvo  fimpliciore  denotafle 
acquum  eft  ut  opincris.  Nam  ut  defundH  fimu- 
lacrum  fucrit,  figurae  myfterium  non  patitur. 
Id  ipfum  de  pifcibus  ei  facris  dicendum,  qui, 
quod  fymbola  etiam  maris  eflent,  colebantur; 
haud  aliter  quam  juvencaeapud  AEgyptios,  quae, 
a  la&is  benericio,  primum  velut  telluris  matris 
&  nutricis,  poftea  &  Ifidis  five  lunae  (benignis 
enim  teHuris  &  lunae  viribus  alimenta  praecipue 
deberi  agnofcebant)  uti  &  tauri  fignati  foiis,  fym- 
bola,  fummo  honore  eoque  divino  excipieban- 
tur.  E  quorum  theologia,  alia  infuper  infinita  de 
fymbolis  depromi  poflent.  Quotquot  autem  coe- 
lcftia  corpora,  &  quae  vifui  obnoxia  funt  mundi 
mcmbra,  pro  diis  habuere,  etiam  diu  citra  dilu- 
vium  abfque  idolis  eos  facra  fecifle  putamus,  at- 
que  beneficas  naturae  vires  tantummodo  venera- 
tos  efle.  Accedente  vero  daemoniorum,  uti  in- 
dicavimus,  cultu,  ad  varia,  ut  fit,  fuperftitiofo- 
rum  placita,  &  daemonia  fub  mortuorum  no- 
minibus,  &  Sol,  &  Luna,  &  quae  reliqua  funt 
ob  lucent  ante  alia  confpicienda  Sydera,  Mare, 
item  &  Tellus,  &  qui  reftant  naturae  velut  dif- 
penfatores,  eifdcm  facris,  ad  eafdem  etiam  fta- 
tuas  &  ftelas  ita  fimul  celebrabantur,  ut,  proce- 
dente  tandem  in  infinitum  errore,  nec  mortuos 
ipfos  a  daemoniis,  nec  horum  alterutra  a  natu- 
ralibus  univerfi  machinae  facultatibus,  neque  has 
fatis  adinvicem  difterminare  impii  potuerint.  In- 
de  &  Luna,  &  Venus,  &  Tellus  in  Aftartae  fi- 
gura;  Luna,  Venus,  &  Mare  in  Dagonis;  Sol, 
Jupiter,  Saturnus  in  Baale  &  Moloch  (unicuique 
porro  idolo  cognomine  daemonio  five  heroe  fae- 
pius  invocato)  inextricabili  hallucinatione  con- 
fundebantur.  Utrumque  genus  theologiac  mifce- 
bant,  &  quicquid  divinitati  facratum  eflet,  id  ut 
numini  cuicunque  communicaretur,  ab  eorum 
inftitutis  minime  erat  diflentaneum.  Daemonia 
etiam  naturalium  facultatum,  omnium  item  re- 
rum,  praefides  efle  jam  demum  proculdubio  non 
[  pauci  exiftimabant ;  quod,  ut  utrumque  cultum, 
i  utrumque  genus  numinum  jungerent,  haud  levis 
i  erat  caufa.  Hinc  Dii  Patrii  &  Genii  innumeri  ■, 
I  hinc  etiam  vix  pauciores  Lunae,  Veneres,  Soles, 
|  Joves,  Saturni,  &  qui  funt  id  genus  caeteri,  quam 
i  ipfe  in  horas  excrefcens  idolorum  columellarum- 
i  que  numerus.  Atque  eo  demum  res  evafit,  ut 
'  non  vita  defunctorum  modo  memoriam,  verum 
&  fydera  ipfa  aliafque  res  in  deos  fibi  adfcitas, 
folenni  ritu,  ad  eorum  quae  diximus  facrorum 
confufionis  exemplum,  feorfim  honorarent.  In- 
de  Alagabalus  (quem  Heliogabahm  etiam  depra- 
vate  veteres  efferebant,  nos  Agalabalum  magis 
dicendum  fuiffe  in  capite  de  Belo  adftruimus)  ni- 
'  mirum  Sol  ipfe,  pyramidis  fpecie  colebatur  Sy- 
ris ;  Venus,  pilae  feu  quadrati  faxi,  Arabibus,  uti 
etiam  Paphiis  alibique :  &  feptem  columnae  ere- 
ftae  funt  ritu  prifco  apud  Laconas,  tefte  Paufa- 
nia,  errantium  ftellarum  figna.  Inde  irmumerae 
illae  ubique  geutium  ftatuae  fiftis  a  vetuftate  diis 

VOL.  II. 


pofitae  ;  quae  gentilia  nomina  fingulae  capientes, 
haud  alitcr  ferme  difcrepabant.  Sic  enim  Belus 
Sidontus,  Belus  Thegonus,  Belus  Babylonius 
dicH.  Scd  iidem  pene  re  erant,  ut  Jupiter  O- 
lympius,  Latiaris,  Jupiter  Cretenjis ;  aut  Apol- 
lo  Clarius,  T)elphicus,  Selinuntius,  fic  alii.  Ne- 
que  enim  facrorum  ritus  diverfi  efficiunt,  ut  ipfa 
numina  re  differant.  Ad  fymbolorum  etiam  fi- 
guram  multiplicem  non  pauca  fimulacra  formata. 
Neque  ita  intererat,  an  fymbolum,  an  numinis 
ipfius,  an  fymboli  figuram  adorarent.  Ab  hoc 
more  aureus  vitulus  feu  juvencus  Ofiridem  feu 
Solem  prae  fe  ferebat ;  quod  foli  boves  mares 
in  AEgypto,  uti  fymbola,  facri.  Nam  ut  Ifis,  id 
eft,  Luna  five  Tellus,  mater  &  nutrix,  ita  Sol 
aut  Ofiris  (quod  nomcn  etiam  non  magis  Solem 
quam  Daemonium  in  utriufque  theologiae  dog- 
mate,  uti  &  id  genus  caetera,  defignat)  pater 
nuncupandus.  Vaccas  igitur  deabus  illis,  tauros 
Soli,  beneficia  naturae  cspfWO^Ae©"  utrinque  ag- 
nofcentes,  facrabant.  Eadem  ratio  de  ove,  ca- 
pra,  accipitre,  ibide,  crocodilo,  fele,  ichneumo- 
ne,  cane,  &  quae  funt  alia  in  portentofiffimis 
veterum,  maxime  AEgyptiorum,  indigitamentis. 
Tametfi  enim  perquam  difficile  fuerit,  eorum  u- 
niufcujufque  five  apotheofeos  five  facrationis  initia 
Sc  caufas  patefacere,  ab  id  genus  tamen  primor- 
diis,  neque  aliis  quam  quae  jam  oftendimus,  ple- 
raque  omnia  exorta  effe  nobis  eft  perfuafiffimum  : 
imo  omnino  omnia,  quae  fimul  funt  vetuftiffima. 
Verum  &  ( quod  non  eft  omittendum )  facerdo- 
tum  &  antiftitum  arbitratu  dein  innovata,  intet- 
polata,  aufta  erant  nimis  &  facra  &  numina  paf- 
fim  ;  quorum  ratio  eo  magis  inaccefla  eft,  quo 
ea  a  vulgi  captu  magis  aliena  funt,  magis  miran- 
da,  magifque  &  terrore  &  praeftigiis  plena,  quae 
hierophantae  illi  ad  petftringendam  colentium 
aciem,  ut  &  ignotius  atque  ita  firmius  fuperftitio- 
nis  augmentum  fieret,  inftituebant.  Neque  enim 
quae  e  naturae  arcanis  fumuntur  argumenta,  infti- 
tutioni  vulgi  fuificiebant  :  fed  fabulis,  fed  prodi- 
giofis  narrationibus,  fed  fingulari  effigierum  copia 
ad  eafdem  oftentandas,  &  adftruendas,  uti  illece- 
bris,  opus  erat.  Quod  optime  animadvertit  opti- 
mus  Geographus  lib.  «'.  Oo  ja^,  inquit,  o%fav 
Ti  yuxKti.YjSv  <£  irav7ii  •^jSit.iH  Tfknl^M!;  iisa.yosyip 
\iyca  8'ujua.Tlv  <piAo<ropc?>,  <t  'afoqg.xlaa.&ctji  -n>fo\ 
A/oiZeta»  <C   oViCthto.    ij    migiv'  cl?v\a)   <Tex    <t  Qdg. 

O^dl^aJIIAOvlaA'    TiSTU    Q   1»    d.vA)  IMJOOltOlfiOA   XJ    7E££" 

7<hcu.  De  eadem  re  tantundem  Synefius  in  Cal- 
vitii  encomio,  To  3  ffspv  i<g%g.yi\cLo'P)  0  ^5?(U.©.* 
cf&rcu.  ^  ■n^.tQ.cxA,  id  eft,  Quod  intellebtu  faci- 
limum  eft,  defpicitur  aplebe  ;  prodigiofae  narra- 
tiones  adhibeantur  oportet.  Quas  fane  libentius 
admirantur  &  excipiunt  fatui,  uti  canit  Prudentius, 
vulgares, 

Quos  lana  terret  difcolor  in  ftipite, 
G)uos  faepe  falfus  circulator  decipit, 
Quibus  omne  fanftum  eft,  qiiod  cavendum  va- 

nulae 
Edtntularum  cantilenae  fuaferint. 

Pluria  autem  quae  ad  ifthaec  quae  aperuimiis  ini- 
tia  referre  non  licuerit,  ab  hujufmodi  fabulis  & 
portentis,  in  rem  excogitatis,  &  data  opera  ob- 
trufis,  pullulafle  par  eft  ut  fentias.  Uf  ex  idolo- 
N  n  rum 


244. 


Prolegomena 


»4$ 


rum,  ftelamm,  &  fymbolorum  numero,  Dcorum 
multitudo  crevcrit,  ha&enus  fatis  indicavimus. 
Invocationum  &  hymnorum  ritum  adjicimus,  qui 
huc  fpectat,  fingularem.  Is  ita  plerumque  pera- 
"ebatur,  ut  quamplurimis  congeftis,  quae  elogia 
complccterentur,  nominibus,  numen  invocaretur. 
Titulorum  enim  varietate  capi  Deos,  placari,  & 
ad  vota  fufcitari,  maximoque  inde  affici  honore 
putabant,  quod  multiplex  poteftas  &  imperium 
inprimis  ita  agnofceretur.  Et  TaAouwpo.  five  no- 
minum  multitudo  cxoptatifllma  habita  eft  numi- 
nibus  "loria.  Unde  Diana,  apud  Callimachum, 
Tovem  patrem,  ut  perpetuum  fibi  virginitatis 
florem  &  ^rv/\i>»>vv  fju.au/  tueretur,  enixe  impetrat : 

Aoc  fJQi,    inquit,  ■jra.^vitw  a]o!-vior,  '  Aifna,  <pu- 

Ka^  vmKixuvvfjuujj- - 

Onomacriti  hymnos  (quorum  autorem  Orpheum 
crcdit  impentum  vulgus)  qui  luculentiffimum  hu- 
jufce  rci  fpecimen  praebent,  mitto,  &  de  Aftro- 
chitonis  nominibus  quadraginta  plus  minus  car- 
mina,  ubi  Bacchus  yu!>9.U,  uti  ait  Nonnus,  <$o»vy 
precatur,  occupantibus  moneo  :  habentur  in  Di- 
onyilacorum  XL.  Ab  hoc  ritu  Ifis  /.ui&aw [*.<§* 
didta  eft.  Quemadmodum  autem  ab  innumero 
idolorum,  ftelarum,  &  fymbolorum  numero,  fic 
a  nominum  in  facris  adhibitorum  multitudine, 
ingens  indigitamentis  fiebat  acceffio  :  &  quae  pri- 
mum  nomina  tantummodo,  numina  deinde  di- 
verfa  acftimabantur.  Sic  Luna,  quae  &  Ifis,  & 
Lucina,  <S;  T)iana,  &  Trivia,  &  Hecate  dice- 
batur,  tot  demum,  atque  innumeras  alias  peperit 
Deas.  Nomen  enim  unumquodque  numen  fin- 
gulare  devenit.  Idem  Soli,  qui  cPhoebus,  Apol- 
lo,  Hyperion,  varias  ob  caufas  atque  aliter  didtus 
eft,  accidit :  idem  caeteris.  Et  ad  difcrepantia 
ftatuentium  placita  fimulacra  denominabantur, 
perinde  ac  fi  verum  Deum  Opt.  Max.  colentes, 
in  eum  inciderent  errorem,  ut  vocabula  ei  attri- 
buta  velut  plura  numina  acciperent.  Ifte  autem 
invocationis  ritus  (quod  obiter  monendum)  a  Do- 
mino  noftro  Jefu  Chrifto  arguitur  in  D.  Matthaei 
cap.  VI.  comm.  7.  &  •zu/\u/\zyix  appellatur  ; 
Gentes,  inquit,  Sbxvmv  ori  \v  ty  <Ko7\v/\'jy\a,  au- 
rraiv  d<7a.Kyaj>mv2).  Ejufcemodi  ad  verum  Deum 
Opt.  Max.  hymnos  nominibus  divinitati  compe- 
tentibus  duntaxat  refertos  habes  inArabicis  Can- 
ticis,  ubi  centum  amplius  nomina  nonnunquam 
ita  congeruntur,  ut  nil  praeter  adjedtam  fingulis 
invocandi  interjedtionem  admittant.  Vide  &  fi 
placet,  Mofem  AEgyptium  More  Neboch.  lib.  I. 
cap.  LVIII.  Certe  &  mirum  eft  nifi  importunae 
illae  preces  ad  Baalem  Sidonium  fulae,  quas  me- 
morat  Scriptura,  eundcm  ad  morcm  conciperen- 
tur.  Prophetae  ejus  a  mane  nfque  ad  7neridiem 
invocaverunt  nomen  Baal,  dicentes,  O  Baal, 
exaudi  nos.  Continuo  fex  horarum  fpatio  vix 
eft  ut  iifdem  tantummodo,  quae  lingua  populari 
binae  folum  erant,  vocibus,  nempe  ujy  Vjnn 
ha-baal  aghonenu,  contenti  adclamarent :  neque 
ea  vcrba  aliter  quam  uti  aliorum,  quae  plurima 
erant,  cxemplum  adduci,  exiftimare  eft  iniquum. 
Hifcc  demum  accefterunt  multipliccs  illi  $  flsoAa- 
ylv,  tutdi,  feu  rationcs  res  divinas  explicandi. 
Alii  enim  awM/SsAotwj  tantum  doccbant,   ut  Or- 


phici ;  d^viySig  alii,  ut  Pythagorei ;  alii  ^Sia- 
smmS?  5  quorum  omnium  fententiae  &  praccepta,  ; 
vulgo  obtrufa,  fatis  portcntofa  erant  &  fymbok  ■ 
&  fimulacra,  &  affanias  enthufiafmo  dignas  mirura  \ 
in  modum  auxere.  Nec  fere  ante  Platonera  | 
apud  Gcntcs  alius  erat  -t  BioAcyiaA  ivir©*.  Ille  i 
autem  'Qngn^viY.ai  de  diis  fcripfit.  Dc  qua  re 
fatis  in  primo  Platonicae  theologiae  Proclus.  Ex 
hifcc,  quae  narravimus,  potiffimum  initiis  luxu- 
rians  illa  deorum  feges,  per  totum  terrarum  or- 
bem  orta  eft.  Primi  autcm  theologiae,  quod 
fupra  diximus,  generis  numina  ea  infania  demuni 
poftcri  fingebant,  ut  nil  omnino  exftaret,  quod 
humanae  vitae  commodi  aliquid  etiamfi  minimi 
adferret,  quin  divinitate  donarent.  Videfis  Max- 
imum  Tyrium  Difiertationc  XXXVIII.  Hinc 
non  elementa  modo,  fed  allium,  caepe,  &  res 
ejufmodi  infimae,  fordidae  &  deformes,  numina 
fadta.  Et  quicquid  erat  hominum  invafit  illa,  . 
quam  Perfeus  Zenonis  auditor  amplexus  eft,  phi- 
lofophia,  Deos  ejfe  habendos,  a  quibus  magna 
uttlitas  ad  vitae  cultiim  ejfet  inventa,  ipjafque 
res  utileis  &  Jalutareis  T)eorum  ejfe  vocabulis 
rnmcupandas  ;  ut  ne  hoc  quidem  d/cerent,  illa 
inxenta  ejje  Decrum,  Jed  ipja  divina,  uti  verba 
funt  Ciceronis  in  I.  de  Nat.  Deorum,  ubi  ctiara 
poftea,  Ipji,  qui  irridmtur,  AEgyptri  nullam 
belluam,  ni(i  ob  aliquam  utilitatem  quam  ex  ea 
caperrnt,  confecraverunt.  Quae  fi  rite  cum  iis 
quae  fupra  animadvertimus  de  fymbolis  perpendan- 
tur,  haud  acgre  conftabit, 

Vilia  cur  magnos  aequent  animalia  ¥)ivos 

in  AEgypto,  uti  eft  apud  Statium.  Tandem  eti- 
ani  omnimoda  fere  qualitas,  in  qua  vis  ineft  ma- 
jor  aliqua,  Deus  cenfebatur  ;  ut  fides,  ut  mens, 
virtus,  honor,  falus,  concordia,  libertas,  vicloria.  . 
Adfeftus  demum  animi,  quod  iis  imperantibus 
five  voluptate  five  moerore  viciffim  afficimur,  in- 
de  pro  Diis  habiti.  Sic  Amor,  quem  Coecilius 
apud  Tullium  in  Tufculanis, 

T)eum  qui  non  fummum  putat, 

x^Aut  ftultum,  aut  rerum  ejfe  imperitum  exi- 

Jfimat  ; 
Cui  in  manu  (it,  quem  ejfe  dementem  velit, 
Qiiem  fapere,  quem  fanari,   quem  in  morbum 

injici, 
Gucm  contra  amari,  quem  arceffiri,  quem  ex- 

peti. 

De  adfectibus  corporis  idem  dicendum :  inde  Fe- 
bris  fanum  in  palatio.  Hac  enim  placata,  falu- 
tem  duxerunt  fperandam.  Et  a  mala  Fortuna, 
cui  ara  in  Efquiliis,  boni  eventus  impetrabantur. 
Sic  Contumeliae  fanum,  &  Impudentiae ;  quod 
expiato  fcelere  Cylonio,  Epimenide  Crete  fua- 
dente,  fecerunt  Athenis.  Hofce  enim  atque  alios, 
ne  laederent,  divinis  honoribus  cumularunt  :  ct 
non  nocere,  cum  poffent,  pro  beneficio  jure  ha- 
bebant.  Inde  etiam  Romae  tempeftatibus  acdes 
facrae  erant.  Cicero  in  III.  de  Natura  Deorum, 
Quod  Ji  ntibes  retuleris  in  T)eos,  referendae  cer- 
te  erunt  tempeftates,  quae  popidi  Romani  ritibus 
confcratae  funt.  Eae  confecratae  funt  Q  quod 
hic  monere  vifum  eft,  cum  non  aliud  fit  in  Ro- 

manis 


246 


ULT.      EXTRAN,       P  R  I  M  O  R  D.  24.7 

Victuam  &  Potuam.  Infinita  cjufmoJi  habentur 
cx  Varrone  apud  D.  Auguftinum,  Arnobium,  ali- 
os.  Nullum  tum  demum  Numcn,  quod  ex  de- 
pravato  ordinatae  naturalium  corporum  feriei  in- 
tellcdtu  manavcrat,  fine  daemonio  adorabatur : 
quod  D.  Paulus  monet  in  I.  ad  Corinthios  cap. 
X.  comm.  20.  d  60 4  iitHSvn,  SVkjxoviois 36{. 

Sic  okftrvatio  crevit, 

Ex  atavis  quondam  mate  co.pta,  deinde  fe- 

cutis 
Tradita  temporibus,  frifque  nepotilus  auchi ; 

ut  canit  Prudentius  contra  Symmachum.  De  nu- 
minum,    apud   veteres  a  vero  cultu  dcficientes, 
multitudinis  five  i  "mTwSei  irAa.vn;  ortu  hacte- 
nus.     Sed  &  pofcit  forte  loci  opportunitas,  ut 
brevi  etiam   filo  adnectam   faniorem  in  ea  fen- 
tentiam,  quam  doctiores  gentium  &  philofophi 
&  hierophantae  fobrie  &  penitius'  arcanae  natu- 
rae  rerumque  feriem  fcrutantes  amplexabantur,  & 
myftice  docebant.    Ea  erat,  Unicam  efle  fupre- 
mam  omnium  caufam,    unicum  orbis    modera- 
torcm  in  innumeris  illis  cultum;  quem  tametft 
in   vulgus    ejufcemodi   difciplinae    fatis   incapax 
edere  noluerint,  ita  tamen  inde  facra  inftituere, 
ut  quid   ipfi  fenferint   haud    aegre  poflet   elici. 
Nam  cuicunque  Deo  quifpiam  faceret,  non  eum 
modo  feorfim  fed  omnes  pariter  T)eos  T)eafqiie 
ciebat;  quod  omnem  nimirum   &  multiplicem 
illam  divinitatem  ii  qui  i<7mr1rnov  ■?  five  (piAoot;- 
piaA  five  <S?oAoyx«  /jAj&   imbiberant,   in    uno 
aliquo  confiftere,  in  unum  contrahi  deberi,  ex- 
iftimarent.     Ita  Graeci,  ita  Latini,  ita,  ni  fallor, 
etiam  ipfi,   qui   longe  ante  alios   ob  ridiculam 
Deorum  turbam    funt    infames,    AEgyptii.     De 
Graecis,  folennes  precum  &  adjurationis  ritus  a- 
pud  Homerum  teftantur,  ubi  nuncupati  funt  ali- 
qui  Dii,  fed  omnes  etiam  infuper  invocati  :    vi- 
defis  Agamemnonis  preces   ad  Deos  perjurii  ul- 
tores  fufas  Iliad.  y  .  &  de  inviolata  Brifeidis  pu- 
dicitia  juramentum   ejus  Iliad.  t'.    Ad  primum 
locum  redte  animadvertit  inde  Euftathius,  U.d.v^.i 
%dnr&7\&lf)  >cVe£,   ^    a   /jc/vcv  Aia,  Xj  Tlw,   xj  'HAiOj/, 
ol;   01    oteyi;    cvToiCzra,  Svov^).     Adde,    fi  placet, 
Smyrnaeorum  &  Magnetum  juramenta  in  eorum 
foedere,    quod  nuper  edidimus,    &  ad  idem  no- 
tas,  pag.  147.    Deos    etiam    coeleftes,    a  Stygiis 
feu  vroo^^#a/oi£,  in  facris  vulgaribus  ita  diftin- 
guebant,  ut  his  victimam  gutture  ad  terram  dc- 
preflb,    illis  furfuni  verfo  (quod  aZ  lov&v  verbo 
item  facro  vocabant)  his  ad  occafum  folis,  illis 
mane,  jugularent ;  aliique  erant  adinvicem  con- 
trarii  ritus :  quos  tamen  ad  faciliorem  vulgi  dif- 
ciplinam,  non  ad  fanioris  atque  interioris  facra- 
rii  theologiae  dogmata,    inde   fatis  patet  inftitu- 
tos,  quod  hos  ctiam  omnes,  uti  Dcos  ipfos,  po- 
fitis  aris  &  cxftructis  delubris,  perinde  ac  fi,  qua 
per  vulgus  liceret,  ut  unicum  Deum,  ita  unum 
duntaxat   genus  facrorum  agnofcerent,  non  raro 
confundebant.     Nam  omnibus  Diis  communes 
aras,  communia  fana  faepe  facrabant  :  &  omnes 
fimul,  velut  unum,  unis  facris  colebant.    Sic  E- 
leis,   Arcadibus,   Athenicnfibus,    Corinthiis,  La- 
cedaemoniis,  /3^;    erant   3so!s  ttS.ow   \v  yjiroi : 
five  omnes  T)ii  T)caeque    ov/*S»^i  celebraban- 
tur,  tefte  Paufania.     Qiiod  fieri  nequiit,  fi  opi- 

riloncs 


manis  numen,  cujus  in  vulgatis  vctcrum  moni- 
mcntis  origo  ignotior)  A.  ab  U.  C.  CDXCIV.  a 
L.  Cornclio  Scipionc  L.  F.  C.  N.  cos.  poftquam 
Corfiei  maris  rabicm  cvaferat.  Id  conftat  ex  in- 
fcnptionc  antiquiilima  fane  quam  omnium  (prae- 
ter  eam  quae  Duilii  eft)  aliquot  abhinc  annis  ad 
portam  Capcnam  effofla,  &  ad  hunc  modum 
conccpta  : 

HONC.  OINO.  P"VOIRVME.  CONSENTI- 
ONT.  R.  DVONORO.  OPTVMO.  FVIS- 
SE.  VIRO.  WrCIOM.  SClPlONE.  FI\I- 
OS.  BARBATI.  CONSOV.  CENSOR.  AI- 
DIVIS.  HIC.  FVET.  A.  HIC  CEPIT 
CORSICA  AVERIAQVE.  VRBE.  DEDET. 
TEMPESTATIBVS.  AIDE.  MERETO. 

OHm  e  Galliis,  a  N.  Fabricio  Peirifcio  viro  & 
genere  &  eruditione  clariffimo  atque  Aquenfis 
curiae  fenatore  ampliffimo,  vir  &  natalium 
fplendore  &  optimis  ftudiis  nobiliffimus,  Rober- 
tus  Cottonus,  dignitate  equeftri,  accepit  ita  tran- 
fcriptam  ;  adjeciis  ab  aliquo,  qui  nomen  fuum 
immerito  (nam  dodiffimum  fuiffe  virum  liquet) 
lectori  invidit,  animadverfionibus  mehercule  eru- 
ditis,  quae  verborum  illa  &  fyntaxeos  prodigia 
explicant.  Bono  literarum  publico  ante  decen- 
nium  in  lucem  cum  animadverfionibus  emifla  eft. 
Et,  ni  me  fallat  fama,  earum  autor  eft  vir  clar. 
Jacobus  Sirmondus.  Sed  abfque  hcc  fuiflet  mo- 
nimento,  non  modo  tempeftatum  apotheofeos 
primordia  latuiflent,  verum  &  Ovidii  locum,  in 
Faftis  hactenus  non  intelleclum,  nunquam  omni- 
no  recte  cepiflemus.     Is  lib.  VI. 

Te  quoqtte,  Tempeflas,  tneritam  delubra  fate- 
mur, 
Cum  pene  eji  Corfs  obruta  cLiJJJs  aquis. 

Pentametrum  illud  nemo  eft  hominum  qui  fatis 
intcllexerit,  nifi  qui  hinc  edoctus.  Idem  eft  ac 
fi  dixerat,  Cum  T.  Cornelius  Scipio  cos.  Corji- 
co  mari  periclitaretttr.  Sed  &  emerfus  etiam  tri- 
umphavit ;  de  quo  mentio  eft  in  faftis  confula- 
ribus.  Sic  nempe,  ut  infortunia  averruncarent, 
velut  malae  fortunae  miniftros  placabant.  Et  ad 
Numinum  ortus  magis  ridicula  in  dies,  fpur- 
ca,  &,  pro  foecundis  fuperftitioforum  nugis,  nu- 
merofa  alia  accefferunt  :  etiam  &  (fed  honorem 
praefabor)  crepitus  ventris ;  quod  emiffus  fanitati 
corporis  haud  parum  fit  conducibilis  -,  fuppreffus 
item,  noxius.  Inde  regi  minus  imparem  effe  jo- 
Culari  epigrammate  fcripfit  Nicarchus,  quod  vi- 
tae  &  necis  (hominis  ingenium  ! )  habuerit  pote- 
ftatem  : 

OivHv,  ait,  61  oiLZj^  <c  cwre)t7«i"J  7ri\L  ■3n^5">i> 
To7;  /SzffiAiuaiv  'icrlw  ttb^ji  i'y\  %'wux[mv. 

Daemoniorum  autem  eoufque  tandem  numcrum 
fibi  augcbant,  ut  non  modo  fummis  &  exopta- 
tiffimis  naturae  beneficiis  meritiffimoque  fufpici- 
endis  fingulis  daemonia,  uti  praefides,  &  tribue- 
rent  &  venerarentur,  fed  etiam  minimis  quibuf- 
que  &  leviculis  rebus.  Geniculis  caulium  Nodi- 
nam  affignabant,  limini  Limentinam,  cunis  Cu- 
nam,  aedium  munditiei  Deverram,  victui  potuique 


24-8 


Prolegomena 


249 


niones  illae  de  ritibus  omnino  contrariis,  viribus 
item  Deorum  adverfantibus,  Numinumque  illo, 
quod  futile  vulgus  invaferat,  difcrimine,  fanio- 
rem  &  a  ferio  univerfi  contemplatu  inftauratam 
theologiam  etiamnum  occupaflent.  Et  Athenis 
omnibus  Europae,  Afiae  &  Africae  Diis  pofita 
eft  ara  fic  infcripta ; 

QEOIC    AClAC    KAI    ETPnnHC 
KAI    aibthc 

BEfii     ATNnCTfii 

KAI 

HENHi. 

Eandem  volunt  hanc  ipfam  nonnulli,  quac  D. 
Paulo  anfam  praebebat,  ut  verum  Deum  ayvai- 
s*v  feu  ignotum  eo  nomine  adnunciaret  :  vide 
A&.  Apoft.  cap.  XVII.  comm.  23.  atque  ibi  Oe- 
cumenium  &  Theophyladmm  :  et  praerer  ea- 
quae  do&iffimus  Beza  de  hac  ara  adnotavit,  con- 
fulas,  fi  placet,  quae  fcribit  Ifidorus  Pelufiota  lib. 
IV.  epift.  LXIX.  Apud  Latinos  fimiles  paffim 
repertae  funt  facrae  dIs  deabusque   omnibus, 

&     DIBUS     DEABUSQUE     OMNIBUS,      &     HERCULI 

invicto  et  caeteris  Dis.  Sacrorum  tamen 
in  vulgus  emiffi  ritus  ita  mutuo  nonnunquam 
adverfabantur,  &  tantum  aberar,  ut  quis  myfte- 
riorum  expers  ovjA.&<ifjwc;  fieri  omnes  pofle  opi- 
naretur,  ut  ne  nominari  fimul  nonnullos  abfque 
piaculo  liceret.  De  alio  non  nominando  exem- 
plum  eft  in  facris  Herculeis.  A  Martis  Sylvani 
facris  mulicres  abigebant  :  aliis  quibufdam  ho- 
ftis,  vinftus,  mulier  &  virgo  interefie,  clamante 
Ii£tore,  prohibebantur  :  videfis  Catonem  de  re 
Ruftica  cap.  LXXXIII.  &  Sextum  Pompeium  in 
Exefto.  Atqui  contra,  dum  Bonae  Deae  facie- 
bant  mulieres,  haud  viri  folummodo,  fed  quic- 
quid  omnino  mafculi  erat,  muribus  etiam  folici- 
te  quaefitis,  aedibus  exterminabatur.  Atque  inde 
Qiot;  ywjouM&i*  dicta  eft  Graecis,  five  T)ea  mulie- 
bris,  quam  &  Venercm  Cnidiam  cfle  cenfebat 
Annitianus  Hymenaeus,  a  facrorum  antiftitibus 
proculdubio  edoctus,  cum  fanum  ei  hac  dicaret 
infcriptione  : 

Bonae   Deae    Veneri    Cnidiae. 

quae  in  marmoreo  hyperthyro,  cum  aliis  vene- 
randae  antiquitatis  monimentis,  ex  Italia  ab  ho- 
noratiffimo  comite  Arundelliano  in  aedes  ad 
Thamefis  ripam  cognomines  trartflato  reperitur. 
Verum  tam  difcrepantia  Numina,  &  omnimodo 
contrarios  ritus,  myftice  in  unum  Deum,  atque 
una  facra  hierophantae  eorum  contrahebant.  Et, 
ut  Graeci,  fic  illi  omnes  porro  T)eos  T)eafique, 
quicunque  fupplicarent,  invocabant  :  qui  mos 
a  pontificibus  ad  unicam  in  aenigmate  divinita- 
tem  agnofcendam  neceflario  fancitus.  Ita  Ser- 
vius  Honoratus  ad  Georgic.  1.  in  illud, 

T)iique  deaeque  omnes,  ftudium   quibus  arva 
tueri  ; 

Toft  fipecialem,  inquit,  invocationem  tranfit  ad 
generalitatem,  ne  quod  numen  praetereat ;  mo- 


re  pontificum,  per  qnos,  ritu  veteri,  in  omni- 
bus  fiacris,  poft  fpeciales  T)eos  quos  ad  ipfium  fa-. 
crum  quod  fiebat,  necejfe  erat  invocari,  genera- 
liter  omnia  Numina  mvocabantur.  Et  quid  a- 
liud  innuit  Cicero,  cum  Terentiam  fuam  alicui 
T)eo,  qui  ei  medrcinam  fcijfet,  fatisfacere  hor- 
tetur,  quam  fub  alicujus  nomine  omnes  com- 
prehendi  ?  verba  ejus  funt  iib.  XIV.  epift.  VII. 
ytr\Luj  u.Y.pj&v  noclu  ejeci  :  ftatim  ita  fum  le- 
vatus,  ut  mihi  T)eus  aliquis  medicinam  ficijfe 
videatur :  cui  quidem  tu  T)eo,  quemadmodum 
fioles,  pie  &  cafte  fiatisfacias  velirn.  Cum  au- 
tem  omnes  fimul  Deos  Deafque  cuilibet  rei  in 
votis  nuncupandis  ad  hunc  modum  praefecerint 
illi  facrorum  pjraefides,  fieri  nequiit  quin  univer- 
fos  hofce,  velut  multa  tantummodo  nomina  fu- 
premi  omniumque  rerum  moderatoris  unici,  u- 
nicum  illud  Numen  defignare  voluerint.  Quod 
vulgo,  uti  novatores,  pandere,  nec  reipublicae, 
nec  fibi  ipfis  tutum  erat.  Idem  in  Deorum  fexu 
evenit.  Credidit  vulgus  Deum  hoc,  illud  Deam 
Numcn.  Edodti  tamen  a  facrorum  antiftitibus, 
folenni  invocatione,  sive  tu  Deus  es,  sive 
Dea,  unumquodque  compellabant,  tefte  Agellio, 
Arnobio,  aliis.  Utriufque  fcilicet  naturae  & 
mafculinae  &  foemininae  vis  inefFabilis,  quam  ve- 
teres  in  Deo  Unico  Opr.  Max.  agnofcebant,  a"? 
\ivaSn\wj  eum  vocantes,  myftice  innuebatur.  Et 
in  Hymnis,  Orphei  didis,  ad  Minervam : 


*Afa!w  p.  ^  3H\v;  ifug,- 


ad  alias  tantundem.  Rec~tiffime  item  ad  eam 
mentem  Nicomachus  Gerafenusin  d^/M.Tinav  sM 
o/\oyv/j,iva>v  libris,  caeteroqui  fatis  ineptis,  unita- 
tem  dpoiioSnXwj  (uti  exprefle  Deum  ipfum  Opt. 
Max.  vocat  Poemandrae  autor)  aflerit.  Habes  a- 
pud  Photium  Cod.  CLXXX.  VII.  Et  77  -m 
appsv  £  ^jiAu  «a^jt  Tot<;  OeoTg,  fcriptis  fuis  olim 
explicavit  Hipparchus  philofophus  Ariftotelis  au- 
ditor  ;  quod  memorat  Suidas.  Sed  &  de  pro- 
mifcuo  in  Deorum  nominibus  generum  ufu,  qui 
a  recondita  hierophantarum  theologia  emanavir, 
nos  plura  diximus,  ubi  quid  Aftarte  fuerit  indaga- 
mus.  Pervicax  autem  vulgus  eft,  &  morum  a 
majoribus  traditorum  ita  tenax,  ut  dogmata  longe 
abfurdiffima,  modo  a  patribus  fint  acccpta,  ve- 
ritati  ipfi  plerumque  antevertat :  quod  elegan- 
ter  Synefius,  'A^atrS&js  cm;  i%ygoyr<a/Mvl{  aai  (£ 

ycL/\l7ro\   •&£?<? cbTU,t   T  arryniiiv  ■ar^p/\n-\t(av.      Neque 

igitur  fexuum  difcrepantiam,  neque  infinitam  utri- 
ufque  turbam  ad  unum  referendam  palam  aufi 
funt  antiftites  edocere.  Neque  enim  abfque  fa- 
crorurn  etiam  ingenti  detrimento,  ac  facerdotum 
incommodo  &  periculo,  quin  nec  fine  labe  pub- 
licae  fidei,  quae  fancira  &  femper  ufitata  religione 
nitebatur,  id  fieri  potuit.  Medio  ibant  tutiffimi 
Graecorum  &  Larinorum  facri  antiftites.  Recon- 
ditam  &  vero  proximantem  theologiam  neque 
evulgabant,  ncque  omnino  fibi  retinebant ;  fed 
in  iis  quae  vulgo  in  ufu  erant  facris,  myfteria 
inftituebant  folennia,  unde  anfam  occultae  ve- 
riratis  eruendae  non  ita  difficile  crat  fanioribus 
arripere.  Non  ita,  ut  opinor,  AEgyptiorum  pro- 
phetae.  Sed  tamen  &  iis  unitatis  erat  recondi- 
tifiimum  fymbolum.  Nam  ridiculas  figuras,  in- 
numcras  ac  portentofas  profano  hominum  coe- 

tui 


2^0 


C  U  L  T.     E  X  T  R  A  N.     PriMORD. 


2^f 


iui  oftentantes,  atque  indc  inprimis  impcritorum 
&  foventes  &  hidentes  fuperftitioncm,  alia  fibi 
inclufa  facris  fcriniolis  fcrvabant  myftcria,  hoc 
cft,  quafdam  fphacras  (fl  reccpta  Syncfii  lccTio 
vcra  fit,  dc  qua  ftatim)  quarum  fingulae  in  fin- 
oulis  fanis  a  profanorum  confpcctu  abditifTimac, 
fymbola,  ut  vidctur,  univerfi  orbis  moderatoris 
unici  erant.  Etenim  ut  mundi  figuram  fphacra 
oftendit,  ita  &  non  malc  fuprcmac  caufac  unita- 
tcm.  Immenfum  igi.tur  inter  abdita  prophctarum 
&  ea,  quae  vulgo  fingebantur,  facra  apud  cos 
etiam  difcrimen.  Nequc  iimplicitatem  cultus  pa- 
tienter  turba  tuliflet,  nec  gravem  Diis  fuis  & 
inexpiabilem  injuriam  non  fieri  cenfuiflet,  fi 
fphaeras  illas,  &  reliqua  prophetarum  &  antifti- 
tum  facra,  affaniarum  acceffione  &  ridiculis  ad- 
mirationis  illecebris  minus  inquinata  forte  in- 
fpcxcrat.  Synefii  de  AEgyptiorum  hierophantis 
icu  prophetis  verba  funt :  is  in  Calvitii  encomio  ; 
IT2.J  Aiyj-TTTJoi;  ttx  ,opp$y)h;'ig.  ytvn,  inquit,  [ixvxti- 
uzr,  /jL\j'  (t  x\ic^va-iiv  (^ev'  bmTpi7rui7i  SniMvzy&v 
et$n  QioeV,  \vx  fjjti  t\  TiidT?>  'zPgg.vOfjsnmQiv,  a?>/\x  td?? 
juC  Ldfnpidi  t  i£gjfx/x>v,  <L  T  'iGiaiv,  a  thc  <a>fo"i- 
fjj\jtafxaaiv  iy^c>\cL^Q,  Y-x\g.<j^Yjavfj  y  $n/j.u. 
Avto\  3  x<*^# $  vlrli  zU  tb;  \ifii  yyity-^t  °-T^  av 
eLTrizyxTzeVTctj  <z^.<<ci>Au<Ti.  Koj  i<c\v  auTotc,  Y-tx/Lta- 
<cri£/ix,  tcu  yj.Soitix,  HCJmovQ/L,  (pcf.cn,  txutoj;  tblc, 
apaiesLc;  dc,  0  Sijij.©*  lav  i'c5'/i  ^aAsmi&i'  td  f) 
'dcZ<czv  KctQLyc/\aai^).  ohJ  yj  Ti&tTetcii'  ^zos  q  a 
fjd».<\,  ^juoi  f,  &'i<;  Apud  AEgyptios,  propke- 
tae  vilium  &  profanarum  rerum  artificibus  mi- 
nime  permittunt  formare  fimulacra  T)eorum,  ne 
fcilket  in  opere  tranfgrederentur.  Sed  accipi- 
ttum  &  ibidum  roftris,  qttae  in  veftiLulis  fano- 
rum  infcnlpunt,  plebem  deludunt.  Ipfi  vero  in 
facra  dtfcendunt  antra,  tibi  fecreto  rem  pera- 
gunt.  Habent  etiam  YMfj-acr\g/.a,  quae  arcae  funt 
quafdam,  ut  aiunt,  occulentes  fphaeras,  quas  fi 
confpiceret  vulgus,  molefie  ferret :  nam  quod  in- 
telleciu  facillimum  efi,  defpicit,  &  prodigiofis 
opm  efi  ei  mendaciis.  Neque  aliter  fieri  po- 
tefi,  cum  fcilicet  vulgus  fit.  Ita  quidcm  olim 
vertimns,  nec  Dionyfii  interim  in  omnibus  fe- 
quaces.  Monuit  me  autem  aliquot  abhinc  an- 
nis  vir  praeftantiflimus,  Mericus  Cafaubonus,  I- 
faaco  magno  patre  dignus,  fe  ferre  non  pofle 
illud,  Ttt.<jXg.s  Toii  -ifajiQCLc,  ut  lecTionem  legiti- 
mam,  fed  pro  to?  <pa?\dx.°ai  ofcitantia  librarii  in- 
repfifle :  calvas  fcilicet  imagines  efle  intelligen- 
das ;  de  quibus  palam  eft  ibi  agere  Synefium,  ex 
eo  quod  de  AEfculapio  ftatim  adjicitur;  remque 
ipfam  ad  ea  quae  de  Homero  proxime  praece- 
dunt  referendam.  Locutus  fcilicet  de  repraefen- 
tationis  Deorum  juxta  veritatem  periculo,  quod 
nec  evaferar,  ut  ait  ipfe,  Hdmerus,  nifi  juxta 
fententias  vulgo  receptas  eos  commemoravifler, 
iilud,  pjA  tx  ZriZ  Gp&cvofjjivmxjiv,  fignificare,  ne  fi~ 
mili  modo  tranfgrederentur  (&  re&e  quidem 
Petavius  illud,  ne  quid  tale  contra  leges  jura- 
que  moliantur ;)  &  dein  verti  debere  ad  hunc 
fenfum,  fed  accipitrum  &■  ibidum  roftris,  quae 
in  vefiibutis  fanorum  irfctilpunt,  plebem  delti- 
dunt.  Ipft  vero  in  facra  defcendentes  antra, 
quae  fic  fecerint,  integunt,  feu  involucris  ce- 
lant.  (Quod  fatis  fert  vox  <G%<d>Aacn.)  Habent 
etiam  Comafteria,  quae  arcae,  feu  capftlae  funt, 
quafdam,  ut  aiunt,  calvas  imagines  occulentes, 
Vol.  II. 


qttas  fi  confpiceret  vttlgus,  molefiius  ferret,  &c. 
Atque  ita  videtur  intclligendus  ille  locus.  Nec 
W  YMfj.ctcTtJjix.  pro  comeffationibus  cum  intcrprc- 
te  accipicnda.  Torfere  fe  de  hoc  vocabulo  foli- 
citius  viri  doctifTimi.  Sane  mihi  fatis  comper- 
tum  videtur,  fuiffe  apud  AEgyptios  non  folum 
v.coij.ctcji.i,  qui  fecundum  erant  genus  antiftitum, 
quemadmodum  prophctamm  primum,  &  t^T  £a_ 
ty&iv  fcu  acdituorum  tertium  (quod  liquet  ex 
ejufdem  Synefii  tmemate  primo  <s%<  ^ovolai,  ubi 
de  folenni  regis  AEgyptiorum  elecTione  agit)  vc- 
rum  etiam  ■x.ufj.acAxc,  &  xufjiac^ng/ia,  quorum 
fingulis  notio  quidem  diverfa,  fed  adinvicem 
cognata.  De  M(iia.aia.ic,  Clemens  Alexandrinus 
Stromateon  lib.  V.  'Ek  ?  xah'jfjAvou.c,  mp  dt^ic, 
(de  AEgyptiis  loquitur)  -wpaoiaic,  t  Qiuiv  yj\>- 
ozC    ayxA/ua^t,   <%o  fi  Zvmxc;,   tva  q    It^tjtx    <t    \'SlV 

fjlav,  T&A<pi?v<Ti,  In  iis  quae  ab  ipfis  vocantur 
T>eorum  •Aufj.aat cy,  aureas  imagines,  duos  qiti- 
dem  canes,  untim  autem  accipitrem  &  ibin  11- 
nam,  circumferunt.  Ita  vertit  Hervetus,  &  id.<; 
YJtifj.aalac,  fufpicatur  efle  publicas  comeflationes, 
cognatione  Graeci  foni  cum  aliis  deceptus.  Cer- 
te  non  omnino  eft  cur  inde  comejfationes  aut 
apud  Clementem,  aut  apud  Synefium  interprete- 
mur ;  cum  nempe  vocabula  apud  utrumque  ipfa 
ab  AEgyptiaca  potius  origine  fint  deducenda  -, 
adeoque,  quantum  fcimus,  cum  comejfationibus 
nihil  habeant  commune.  Sed  vero  folennia  ali- 
qua  facra,  eo  nomine  indigitata,  innui  palam 
videtur.  Nec  xvij^aiac,  <tfS  Baov,  fed  dyd/\<j.x- 
fg.  t^T  ,S-swi<  dici  opinor,  &  verba  Clementis  ver- 
ti  debere,  In  iis,  quae  ab  ipfis  vocantur  KoofLa- 
atajf,  attreas  T)eorum  imagines,  duos  nempe  ca- 
nes,  &c.  nam  animalia  illa  AEgyptiis  Deos  fuifle 
pueri  fciunt.  Hifce  qui  praeerant,  «oe>//,a<r«/>  ni 
fallor,  nuncupabantur,  qui  velut  Magi,  puto,  e- 
rant,  &  facris,  ut  fit,  dolis  populum  ludebant. 
Inde  z-jifxdS^.  idem  quod  fj.ayAJM  etiam  fignifi- 
cabat,  quod  ex  Hefychio  difcimus.  Ipfas  au- 
tem  arcas  feu  v^coTia,  quibus  imagines,  quas 
memorat  Clemens,  inclufae  erant,  xufj.xc->ie*<x- 
vocabant,  vafa  fcilicet  ad  tuc,  x.u/jtaatxc,  inprimis 
fpeftantia.  Ita  analogiam  Graeci  fcriptores,  ad 
fuam  linguam,  in  terminationibus  fervare  vole- 
bat,  dum  ab  AEgyptiaca  origine  haec  trina  vo- 
cabula  formabant.  Adi,  fi  placet,  Dionyfium 
Petavium  ad  Synefii  encomium  Calvitii,  &  A- 
thanafium  Kircherum  in  Obelifco  Pamphilio,  lib. 
II.  cap.  5.  Caeterum  ex  ante  diftis  tandem  fatis 
conftat  Graecorum,  Latinorum,  &  AEgyptio- 
rum,  qui  nempe  omnes  longe  ante  alias  gentes 
arcanorum  naturae  ftudiis  incumbebant,  abdi- 
tiorem  &,  quam  in  vulgus  edere  non  immerito 
abhorrebant,  theologiam  non  tam  plures  quam 
unum  fupremum  Deum  agnovifle;  uti  &  fanc- 
tiorem  philofophiam.  Nec  infrequens  erat,  apud 
faniores,  illud  quod  in  Ariftotelis  fic  diclo  libro 
-s%i  ^jo-ywa  legitur,  £f$  q  mv,  moXvoevvp^c,  ^Jj,  kx- 
Zyo/tta^o 'fjfy-@>.  Totg  7TZ/.£tat  7iuaiv  ctwep  auTvi  veoy- 
/j.&,  id  eft,  Cum  porro  T)eus  unm  fit,  pluribus 
nominibus  appellattis  eft ;  ab  iis  utique  omnibus 
affeclibus  denominatus,  quortim  fpecimen  ede- 
re  ipfe  folet.  Certe  Syrorum  noftrorum  hiero- 
myftas  idem  fere  cum  Graecis,  Latinis  &  AEgy- 
ptiis  in  hac  re  cenfuifle  exiftimes  licet.  Satis 
enim  manifeftum  eft,  fuiffe  in  iis  qui  idola  co- 
O  o  lentes, 


2$2, 


Prolegomena,  &c. 


53 


^ehtes,  etiam  ipfum  Deum  Opt.  Max.  timebant. 
Sic  enim  de  cblOniis  a  Salmanaffare  in  Samariam 
deduStis  II.  Reg.  cap.  XVII.  cbmm.  32,  &  33. 
Timebant  itaque  T)omintim,  &  fecetunt fibi  quofi 
dam  facerdotes  excelforum,  qui  illii  in  fanis  ex- 
celfomm  fdcra  faciebant.  Sic  itdque  timebant 
T)oMinum  ■,  fed  &  coiuerunt  T)eos  fuos,  juxta 
moem  gentium  quas  inde  tranftulerant.  Ad 
hatic  reni  plura  habes  in  eodeiti  capite.  Mos 
auteih  Sahiaritanofum  antea  etat,  locis  editis  fi- 
ve  excelfis,  cbntra  quam  divino  obftringeban- 
tur  pfaecepto,  facra  facere.  Non  difHcile  eft, 
ex  jam  difputatis  ofnnium  gentium  numi- 
num,  theogoniaruni,  facrorum,  fimulacrorum, 
horamque  cuh£tOrum,  nimii  faepius,  pro  pa- 
triis  inftitutis,  difcriminis,  &  caufam  verb  fal- 
tem  proxiniantcm  eruere,  &  genuinam  errbris  & 
ofiginem  &  propagationem  deprehendere  corum, 
qui,  ut  D.  Pauli  verba  fiirit,  i^>^lv3nau.v,  $  Jto- 
%xv  tLu  <%%a.v  5"  apHal^Tn  ®zZ  cv  ijjrjiwy.aflt  <h^v@, 
(P^W^tS    oIvQwttv,   <£    <ttc1\v£v,    £  TiT^ctrm^v,    £ 

ii?iti)ra,v,  id\ft,  ftulti  fahli  funt,  &  mutave- 
runt  gtoriam  Dei  Immortalis  per  imaginem, 
?ion  fulum  ad  mortalis  Hominis  fimititudinem 
effiSiam,  verum  etiam  Volatilium,  &  Qua- 
drupeduM,  &  R.E'pf  iLIUM.  De  hominibus  au- 
tem  apothebfi  inftar  immortaliuiii  donatis,  re&if- 
fime  &  in  reip.  Romanae  commodum  ingens 
publiCahi  illi,  de  quibus  Cicero  lib.  III.  de  Natu- 
ra  Debrum,  Ndftri  quidem  pttbiicani,  cum  effent 
agri  i'n  Boeotid  T>eorum  immortalium  excepti 
lege  Cenforid,  negabdnt  immortales  effe  ullos  (vx. 
Deos)  qui  aliquando  homines  fuijfent.  De 
hifce  univcrfis  plura  multb  fciviffemus,  fi  non  in- 
terierant  Petbfiridis  AEgyptii  illius  Vetuftifllmi 
libfi,  quibus  dbcebat  quoniodo  tam  Graeci 
quam  AEgyptii  r«s  <£%*  &£<»v  Sii7ziya.i%>  \7nX0- 
yxc,  deieUius  T)eorum  inftituiffent ;  quod  niemo- 
rat  Suidas.  Et  meritO  obfervanda  eft  ratio,  juxta 
quam  efiain  homihes  fuperftites  in  Deorum  nu- 
inerum,  ut  Caefares  veteres,  referebant.  Julius 
Firmicus  lib.  II.  Mathefeos  cap.  XXXIII.  non 
mnius  aulicus  blandifiimus  quam  aftrologus,  ubi 
impcratorem  ait  ltelfarum  non  fubjacere  curfibus ; 
Cttm  enim,  lfiquir,  fit  totius  orbis  dominus,  fa- 
t/,f/i  ejusT)ei  fummi  jttdicio  gubematur.   Et  qui 


totius  orbis  terrenum  fpatium  imperatoris  fubje- 
cit  poteftatibus,  etiam  ipfie  in  eorum  T)eorumntt- 
mero  conftitutus  eft,  quc-m  adfacienda  &  con- 
fervanda  omnia  T)ivinitas  ftatuit  principaiis. 
Unde  paflim  Caefares,  ha&enus  fuperftites,  apo- 
theofi,  templifque,  aris,  facerdotibus,  neocoris  do- 
nati.  Adeo  varia  fuit  &  multiplex  ut  corporura 
coeleftium,  ita  &  terreftrium  apotheofis.  Unde 
optime  Plinius  lib.  II.  cap.  VII.  Major  coelitum 
populus  etiam  quam  hominum  intelligi  poteftt 
cum  finguli  quoque  ex  femetipfis  totidem  T)eos 
faciant,  Junones  Geniofque  adoptando  fibi.  Sed 
demum  interior  tum  philofophorum  tum  theo- 
logorum  ratio,  circa  numina,  non  ex  adulatione 
hominum,  fed  rerum  five  coeleftium  five  terre- 
ftrium  contemplatione  fobria,  nata,  in  eo  hic 
erat  quod  habet  maximus  ille  Plotinus,  Platoni- 
corum  coryphaeus,  in  Enneade  V.  lib.  VIII.  ubi 
de  Diis  vulgo  receptioribus  fimul  &  Deo  unico 
O.  M.  locutus,  "^Ei?  uv,  inquit,  (£  Tmvra;,  $  hc&- 
<?}$  7ra.vmt  oiwoimt;  Ui  sV  (t  toXs  fj&p  t^wid,\i/i<jiv 
-'a.y}\oi,  tJT  3  jm£  l«9iv)l  tjJ1  TrvThri  7ri.VTi;  «£,  fj^?^oi> 
3  kt;  7zv.vni;.  b  yj  i-inXinT \  osutcV,  hjj  Tnivrez 
ix,Hvoi  yiv<avf<tj,  Unus  exiftens,  &  omnes  •,  &  qui- 
libet  omnes,  in  unum  recidentes,  facultatibus  qui- 
dcm  alii,  fed  unica  hac  multiplici  omnes  funt 
unus,  potius  vero  unus  funt  omnes.  Non  enim 
ille  deficit,  quamvts  illi  omnes  fiant.  Quae 
veteris  theologiae  &  philofophiae,  non  poeticae, 
fumma  eft  perelegans,  &  Platoni  ipfi  in  Timaeo, 
Epiftolis,  alibi,  reliquifque  etiam  Platonicis  undi- 
quaque  confona.  Hoc  vero  prae  aliis  in  hiice 
obfervatu  dignum,  licet  tam  mortuorum  nomina 
quam  ftellae  in  Deorum  cenfum  modo  jam  of- 
tenfo  tranfirent,  nihilominus  primariam  &  quafi 
folam  idololatriae  caufam  a  ftellarum  cultu  ma- 
nalTe,  quarum  etiam  nomina  mortuis  fic  apotheo- 
fi  donatis  indi  folita.  Et  perquam  egregium  eft 
ad  hanc  rem,  etiam  a  rerum  initiis  rite  perfpici- 
endam,  id  quod  de  Arabum  tam  veterum  quam 
recentiorum  cultu  e  fcriptoribus  vulgo  ftudioio- 
rum  reconditiffimis  do£tiflime  ac  folidiflime  (quod 
illi  folenne  eft)  tradidit  vir  fummus  Edvardus 
Pocockius,  in  notis  ad  Gregorium  Abul  Faraji- 
um.     Sed  propius  ad  inftitutum  noftrum. 


D    E 


254. 


255 


D  E 


DlS    S  Y  RI S 


SYNTAGMA      L 


C  A  P.     I. 

De  G  a  D  /£#  Fortuna.  Mazal  Tob.  Ju- 
pitert  feu  Stella  Jufiitiae.  Mazal  & 
Mazaloth.  Mazaroth  M«.£«* w'9.  0r- 
«fc  angelorum  apud  cabaltfias  diclus 
Mazaloth.  B.  Augufiini  de  Fortuna 
in  Sacris  Literts  animadverfio.  Ufus 
vocabulorum  Forte  ®  Fortuito.  Gad} 
Actinsnov.  Meni  Tvy»  fenioribus  videtur 
dici,  quod pro  VII.  planstis  ab  Rbrae- 
is  fumitur.  Afirologtca  ratio,juxta  quam 
Gad  in  hifioria  Leae pojjit  intelltgi,dif- 
quiritur.  Sors  Fortunae.  Thema  fe~ 
cundum}  cujus  horofcopus  Sors  Fortu- 
nae.  Athla  Manilii.  De  difciplina 
afirologica,  adeoque  fiellarum  nominum 
antiquitate,  harumque  numero  :  quae 
Setho  &  Semo  tribuuntur,  ut  aftrolo- 
giae  inventoribus.  Duodecim  locorum 
feu  fignorum  antiquitas,  apud  Chal- 
daeos,  AEgyptios,  Graecos.  Sortes  pla- 
netarum  vetufiae.  Locus  Hermetis 
AEgyptii  ex  Arabum  monimentis  pro- 
digiojijjimus,  de  duodecim  fignorum  cre- 
atione,  eorumque  ftngularium  regimi- 
nis  poteftate  a  Numinedata,  idque  an- 
norum  chiliadtbus  tnnumerts  prtufquam 
animal  ullum  in  terris  exftaret.  Ara- 
bum  £=?  Hermetis  mtrum  de  villa- 
rum,  urbium,  hommum  fuperfiitum, 
velut  confianti  nurnero.  Macrobio  lux. 
Harpocratis  facra.  Sors  Fortunae  & 
cjaBn  to^»,  idem.  De  ea,  rehquifque 
fortibus  planetarum,  Vettii  Valentis, 
fcriptoris   vetufit  necdum    editi,   tefti- 


tnonium.  Quo  tempore  vixerit  ille.  De 
nomine  ejus,  &deparentibus  conjetlura. 
De  ominationeLeae  ,&  Fortuna  fingula- 
rtter  variattmque  culta  ;  ac  de  ea,  qua 
generationis  Dea,  theologorum  8?  phi- 
lofophorum  fcita.  De  Fortuna  prtmi- 
genia  Romanis  culta  :  an  eadem  cum 
'Kyt^  tuxi  m  partu  invocata.  For- 
tunae  urbium  (ut  earum  dti  tutelares) 
nomintbas  fingularibus  8?  fecretton- 
bus,  veluti  myfiicis,  deftgnatae.  An- 
thufa,  Fortunae  Confiantinopolitanae 
nomen  a  conditore  inditum.  Simula- 
crum  ejus  illic  adoratum. 

NUMINUM,  quae  fcilicet  in  Veteri 
Inftrumento  occurrunt,  commentitio- 
rum  clafles  binas  facimus,  ad  vulga- 
rem  ejufdem  diftributionem  :  alteram 
eorum  quae  in  Pentateucho  primum  reperiuntur  ; 
eorum  quae  in  Prophetis,  alteram.  Primae  claf- 
fis  habentur  Gad  (quam  Fortunam  dicunt)  Te- 
raphim,  Baal-tzephon,  Vitulus  Auretis,  Baal- 
peor,  Moloch.  Secundae,  BaalfeuBel,  Aftarte 
feu  Aftoreth,  T>agon,  Miphletzeth,  Baal-zebub, 
Succoth-Benoth,  Nergal,  Thammuz.  Alia  mi- 
norum  gentium.  In  utrifqueyj/ra,  reginam  coe- 
li,  militiam  coeli,  planetas  cenfemus,  quae  fcili- 
cet  obiter  cum  caeteris  aut  memoiantur,  aut  fe- 
cundum  cultus  extranei  (quem  mi  rnaj?  vocant) 
theologiam  plerumque  intelligebantur.  Neque 
pofcit  res  ipfa,  nec  bene  fert,  ut  alia  omnino 
methodo  ea  exhiberemus.  Sunt  etiam,  quod 
nemini  ignotum  eft,  compluria  :in  Sacris  Literis 
innominata  omnino  Numina,  quorum  unum- 
quodque  aut  ad  horum  aliquod  referendum  eft, 
aut  plane  ignoratur ;  adco  ut  de  eorum  natura 
nil  omnino  queat  ultra  dici,  riifi  nudis  atque  ina- 
nibus  conjecluris,  contra  morem  noftrum,  indul- 
geremus.  Gad  primum,  ante  afta  Numina  apud 
Syros  culta,  memoratur  Genef  XXX.  comm.  2. 
Teperit  itaque  Zzlpah,  ancilla  Leae,  ipft  Jacoj 
Jilium :  &  ait  Leah  "!J3  Bagad,  &  vocavit  no- 

men 


2  $6 


De    Gad    seu    Fortuna. 


257 


men  ejus  Gad.  Ebraeorum  aliqui  fortunam  bo- 
nam  hic  intelligunt,  Leamque  locutam,  quafi  par- 
tuibenccflet  ominata:  undeVulgata  cditio,  quae 
D.  Hieronymi  difta,  feliciter  pro  Bagad  habet. 
Nam  Ebraei  refolvunt  tja  Bagad  in  1J  sa  Ba 
Gad,  id  eft,  venit  Gad,  quod  interpretantur  per 
2VJ  VlO  «a  BaMazaltob,  id  eft,  Venit  fortu- 
na  bona,  five  fydus  bonum,  bonus  Daemon.  Et 
Maforethis  eft  haec  una  ex  quindecim  didioni- 
bus,  quae  fcribuntur  ut  una,  &  leguntur  ut  duae. 
Volunt  autem  plerique  Mazal  tob,  Jovis  ftellam 
(quam  pns  33VJ  Coceb  Tzedek  nuncupant,  id 
eft,  ftellam  juftitiae )  dcnotare  ;  q uod,  uti  notat 
Munfterus,  libtrorum generattoni,  ftcundumaftro- 
logorum  dogma,  radiisfuis  conducat,  Unde  eti- 
am  puclhe  dcfponfatae  traditur  annulus,  in  quo 
fcriptum  eft  Mazal  tob.  Nam  Mazal  eft  fydus 
feu  ftella  :  unde  dicant  Rabbini,  non  ejfe  ali- 
quam  herbam  in  terra,  quae  non  habeat  proprium 
710  Mazal  feu  ftellam  influenttm  &  dirigentem 
in  coelo,  quod  ait  ille.  Mazal  vero,  numero  fe- 
cundo,  nempe  Mazaloth  (quod  &,  immutato 
nonnunquam  7  in  "l,  Mazaroth  exaratur)  nuric 
planetas,  nunc  XII.  figna  fignifkat.  In  II,  Reg. 
cap.  XXIII.  5.  Adalebant  incenfum  Baal,  foli, 
lunae,  planetis  ( ubi  Ebraica  veritas  nv?t07  La- 
mazahth,  LXX.  autem  <ro~?  M^^B  habent)  & 
■univerfae  mditiae  coeli.  Ubi  Procopius  Gazae- 
.us,  Ma£»£ga6,  inquit,  ctWf©"  ovoug.,  ooc,  «jys  t5 
'Eajo-ipo',?»,  ac  fi  unicum  aliquod  fydus  denotaret. 
Sed  Suidas,  Ma^Bgft>6  to  <ju?hwf(g.  r  d^^v,  a  iv 
rrl  avvnS-M  £,d$\a.  Jt^Aa^.  De  Mazaroth  &  Me- 
zarim  videfis  Job  cap.  XXXVII.  comm.  9.  & 
cap.  XXXVIII.  comm.  32.  Sed  aftronomi  Ju- 
daei  zodiacum  nv?ion  JB18  Ophan  Hamazaloth, 
id  eft,  circulum  Mazaloth,  fcu  ftgnorum,  &  ipfa 
figna  nv?iO  "31,  id  cft,  duodecim  Mazaloth,  vo- 
cant.  Cabaliftis  autem  ordo  quidam  angelomm 
Mazaloth  appellatur.  Adi,  fi  placet,  Dogmata 
cabaliftica  II,  VII,  &■  XLVII.  &,  in  ea,  Arch- 
angeli  commentarios.  Sed  vero,  maxima  apud 
Ebraeos  ratio,  qua  aiD  710  feu  fydus  beneficum 
five  Jupiter  aut  Fortuna,  quae  aftrologis  a  fyde- 
rum  pofitura  pendet,  hic  intelligitur,  ex  lingua 
petitur  Arabica,  in  qua,  aiunt,  fydus  illud  bene- 
ficum  7J  appellatur.  Ita  Rabbi  Mofes  facerdos 
apud  Kimchium  in  Jefaiae  caput  LXV.  &  in  Ra- 
dicibus.  Idem  memorat  ctiam  Aben-Ezra  ad 
didum  Genefis   locum.     Certe  ^L*.  Gad.  Ara- 

bibus,  bonus  feu  beneficus  cft,  adeoque  Jovis  ftel- 
lam  denotat,  ex  hoc  Mofis  loco,  aut  hac  apud 
Ebraeos  notione,  forfan  primo  fumptum.  Ut 
Ebraei  autem,  ita  Chaldaci  locum  illum  Gene- 
feos  de  vcrbis  Leae  interpretantur.  Onkelos 
enim  habet  ij  xnx  Atha  Gad,  id  eft,  venitfor- 

tuna,  ieu  Gad.     Syrus,  o, ^  )l]  venit 

fortuna  mea.     Et  Arabs  editionis  Erpenianae  iti- 

dem  (Xa.  J.=i.  venit  fortuna  bona.     Verfio  Sa- 

maritana,  ^?^a  quod,  puto,  in  turma^  fonat. 
Arabs  Jaianus,  feu  Saadias  Gaon,  &  dixit  Leah, 

J&S  ^wus  cXa  verificata  eft,  clara  eft,  fa- 
ma ;    &  vocavit   nomen   ejus  Gad.       Codex 


Pocockianus,  dixit   Leah,     e£_cX -a.    ^ij 

^Lsl  /v>^!  c^vju^X  Bonum  meum  fortior  ego  ; 

&  vocavit  nomen  ejus  Gad,  feu  bonum.  Arun- 
dellianus  autem  expreflam"  liabet  beneficii  divird 
agnitionem.      Sed    ad    hunc  modum   Arabica, 

Aj-v^au.3   c£ CAa.     AUi   (j^L^   c_£yutju   OjlflJ 

cX--.  ubi  illud  item  huic  cognatum,  quod  proxi- 

me  fequitur  de  Afhcr  nato,  &  dixit  Leah, 
'Ul  nun  yniyx  O  nwsa,  pro  beatitudine  mea, 
oxuoniam  filiae  (mulicrcs  aliac)  me  beatam  dicent. 

Sic   cum   Dei   itidem  nomine  vertitur,    c^Jl&_t 

J?—«S     A~j~J  L^ccXs   !cX_-,  Al)!  <J,L|  cXJ  L) 

iicet  ad  locum  priorem  adnotet  Theodoretus, 
verba  ibi  de  fortuna  fuifie,  velut  mulieris  hafte- 
nus  iv  JWe|3a'«,  tfa^mtc  fuperftitioni  ajfuetae. 
Judaei  Hifpanienfes  Ferrariae  editi,  Vino  aven- 
tura.  Sed  qui  literis  habcntur  Ebraicis,  Con- 
ftantinopoli  cum  Graecobarbara  verfione  junttis, 
Vino  710  Mazal.  Verfio  autem  corruptiffi- 
me  imprefla,  fipTl  17Np'  1K  IWOTN,  ut  puto,  pro 
"Ep-^v  0  jtaAds  liCpns^,  venit  pulchra  fortuna. 
'PfQi-.yv  Graecobarbare  ita  fignificat,  ab  Italico 
Ri(iCO,  Rifchio,  &  Rifco,  &  neutre  plerumque 
ufurpatur.  Gcrmanienfes  Judaei,  jft  ftonnrn<3Iuirfe, 
parile  fonans.  Sed  paraphraftes  iile  Pentateuchi, 
qui  fub  Jonathanis  Ben-Uzielis  nomine  cir- 
cumfertur,  ?<r_>  X710  xnx  atha  Mazala  ta- 
ba,  id  eft,  vsnit  Mazala,  five  fortuna  bona. 
Arque  Targum  Hierofolymitanum,  jX.bxIJ  N.nn, 
id  eft,  venit  Geda,  feu  Gad,  felix,  five  bonus. 
Verum  hic  Septuaginta,  \\aij  H7rs  Aeia,  'Ev  ivxv* 
vertunt,  quafi  Beth  fervilis  eflet  loco  praepofitio- 
nis.  Atque  ita  habet  exemplar  vetuftiffimum 
Genefeos  olim  inBibliothcca  Cottonianas  Sed  in 
Graecorum  verfionibus  nonnullis  legebatur  trm- 
«^ijj^,  uti  videre  eft  apud  B.  Chryfoftomum  in 
Genefiri  fermone  LVI.  Id  interprctatur  ille  per 
tTri-ivYJV  6  tJKCTrv.  Sed  in  aliis  etiani  ^Ito^mx* 
repertum  eft,  quod  in  notis  ad  Seniorum  verfio- 
nem  obfervatur.  Inde  item  Latinis  olim  beata 
facJa,  vel  felix  fum,  ibi  fubftitutum.  Atque 
advertit  B.  Auguftinus  :  §}uod  Latini  habent, 
nato  filio  Liae  de  Zelfa,  quod  dixerit,  beata 
fafta,  vel  felix,  fum,  Graeci  habent  h  Tvyjs  (ita 
enim  legendum)  quod  magis  bonam  fortunam 
fignificat :  ur.de  vidttur  occafio  non  bene  intelli- 
gentilus  dari,  tanquam  illi  homines  fortunam 
coluerint,  aut  hoc  verbum  T)ivinarum  Scripu- 
rarum  autontas  in  ufu  receperit.  Sed  fortuna 
intelligenda  eft  pro  his  rebus  quae  fortuito 
videntur  accidere,  non  qitia  Numen  aliquodjit : 
cum  haec  ipfa  tamen,  quaeque  fortuita  viden- 
tur,  caufts  occultis  divinitus.dentur.  Unde  eti- 
am  verba,  quae  nemo  poteft  auferre  a  confuetu- 
dine  loqucndi,  paratafunt,  id  eft,  forte,  cr  for- 
tafle,  S"  forfitan,  &  fortuito.'  Unde  videlur  in 
Graeca  Hngua  refonare  qriod  dicunt  7ii%t,  vehtt 
ab  eo  quod  eft  tv^v.  Aut  certe  Lia  propterea 
fic  locuta  eft,    quod  adhttc  gtntilitatis  confnttu- 

dmem 


258 


Y    N    T    A    G    M    A 


I. 


259 


dtfiem  retinebat.  Si  vis  autem  obitcr  plura  de 
ulii  vocabulorum  a  fortuna  deductorum,  confu- 
las  ejufdem  I.  Rerracrationum.  Scribit,  quae 
citavimus,  quaeft.  XCI.  iuper  Genc/in  :  vidcfis  & 
quaeftionem  XCIV.  Alibi  vcro  fcniores  Graeci 
tx>  Gad  in  &ou.ug\r.v  vertunt,  &  tc  Meni  in  T-jybjj. 
Jcfaiae  cap.  LXV.  comm.  n.  \vhv  "\h  a^yn 
IDOO  "<jd~?  CxVOQHi,  kaghorciim  laghad  fchul- 
can  uhemmemlaiim  lameni  mimfach  ;  quod  Mun- 
fterus  tiansfeit,  pracparantes  Gad  (jovi)  men- 
fam,  &  implentes  planetis  hbamen.  Graeci  au- 
tem,  tTviH&fovlet;  tJ  Acutjyviu  T^Jnvi^m,  £  ttAx- 
^it-re;  ta  Tv^V  "^d?^^,  id  eft,  praeparantes 
"Daimonio  menfam,  &  implentes  Fortmae  vinum 
mixtum.  Utrique  &  hi  &  ille  verbum  verbo 
reddunt.  A  Munftero  etiam  funt  Rabbini,  qui 
I  ftellatum  numcrum  &  feptenarium  per  Meni 
ibi  intelligunt,  ut  docct  D.  Kimchi  in  Radicibus 
&ad  caput  illud  Jelaiae  5  ubi  Chaldaeus  idola  pro 
Gad  fubftituit,  &  T)eos  ficlos  pro  Meni.    Syrus 

V 
retinct   folum    Gad,    ^^.     Sed   vetufta  verfio 
Arabica  in  bibliotheca'  Arundelliana   ita  locum 

illum     cxhibct,      _J.x^))\     c\j     Llf    ^LJ.^ 

j£\    /.y^U^!     I4J    r-f-^w^   hiftruitis  menfas 

idolis,  &  mifcetis  eis  pocula  vini  mixti.  In  eun- 
dem  fenfum  Arabs  Jaianus.  Judaei  Hifpanienfes, 
Los  ordsnantes  a  Jupiter  mefa,  y  los  hinchientes 
aW  evento  [de  los  p/anetas)  de  templacion.  Atque 
ita  expreflim  publica  fub  reformationis  Henricia- 
nae  initia,  Yee  have  set  up  an  altar  unto 

JUPITER,  ANDHAVEGIVEN  RICH  DRINK-OFFER- 
INGS  TO  THE  PLANETS.  EpifcopallS  dicta,  FOR 
THE  MULTITUDE,  &,  TO  THE  NUMBER.  Poftre- 
ma, FOR  THAT  TROUP,  &,  UNTO  THAT   NUM- 

ber.  Sic  etiam  Belgae  nupeti,  aliiquc.  Ptiores 
vero  Belgae,  uti  &  Lutherus,  retinebant  Gad  & 
Meni,  ut  nomina  idolorum  propria.  Verfio  au- 
tem  quam  D.  Hieronymi  vocant,  habet,  Ghd 
ponitis  Fortunae  menfam,  &  libatis  fuper  eam, 
uti  &  ejus  fequaces.  In  utroque  igitur  loco,  tam 
Mofis  quam  Jefaiae,  70  Gad  inter  Numina  com- 
mentitia  cenfendum  efle  aequum  eft  ut  exiftime- 
mus,  ipfamque  Fortunam,  ejufque,  uti  vocant 
fortem,  fidus  fortunatum,  aut  militiam  feu  cxer- 
citum  coeli  (id  eft,  WQW^  TTU,  unde  nomen  or- 
tum  putant  nonnulli)  qui  Fortunae  autor  &  dif- 
penfator  Fati  habitus  eft,  eo  denotatum.  Etiam 
ad  Jefaiae  locum  D.  Hietonymus  ii  Gad,  non  70 
Meni,  SzmozcsFortunamteMiiSKc  adnotat  -,  &La- 
tina  etiam  eorum  apud  eum  verfio  habet,  Tara- 
tis  Fortunae  menfam,  &  impletis  T>aemoni  po- 
tionem  ;  ordine  alio  quam  in  codicibus  excufis 
Graeca  verba  proferuntur.  Mimfach  autcm,  "[D00, 
omnes  Jimiliter,  ait  ille,  tranfiulermt  va^-o-- 
fj.ct,  mixtam  potionem  intelligentes.  De  quo 
facrorum  ritu  magnus  ille  pater  item  haec  fubjun- 
git  ;  Eft  autem,  inquit,  in  cttniJis  urbibus,  & 
maxime  in  Aegypto  &  in  Alexandria,  idolola- 
triae  vetus  confuetttdo,  ut  ultimo  die  anni  & 
menfis  eorum  qui  extremus  eft,  ponant  menfam 
rejertam  varii  generis  epulis,  &  foculum  mufto 
(mulfo)  mixtum,  vel praeteriti  anrit  vel  futuri 
fertilitatem  aufpicantes.  Hoc  autem  faciebant 
&  Ifraeiitae  omniitm  fimulacrorum  portenta  ve- 
nerantes  ;  &  nequaquctm  altari  vitlimas,  fed 
Vol.  II. 


hujufcemodi  menfae  liba  fundebant.  II.  Lcam 
autem,  mulicrculam  fcilicct,  ad  aftrologorum  pla- 
cita  nafcenti  puero  bcne  ominatam  elfe,  haud 
ira  eft  mirum  ;  cum  etiam  de  horis,  quas  vocant 
planctarias,  fydcre  gcnethliaco,  &  quac  funt  hu- 
jufmodi,  apud  nos  etiamnum  vctulis  vcrba  fa- 
cere  ridicula  fit  folenne.  Omitto,  mathefin,  at- 
tefque  fcrmc  omncs  fcquiori  fcxui,  in  Apocry- 
phis  Enochi,  acceptas  ferri.  Aftrologorum  autem 
antiquiilimi  fata  eomm  qui  nafcuntur  a  For- 
tuua,  five  Sortc,  aut  parte,  quam  vocant,  Foitu- 
nae  maxime  fufpcndi  putabant.  Atque  inde  iSzl 
riJv  oy.-rh-,  de  re,  inquam,  familiari,  militia,  pe- 
regrinatione,  magiftratu,  conjugio,  opibus,  nobi- 
litate,  &  qiiae  funt  id  gcnus  alia,  etiam  omnia 
fere  quae  ad  natum  pertinebant,  judicabant.  Con- 
ftituto  enim  themate  genethliaco,  a  folis  loco  ad 
lunae  per  figna  confcquentia  putabant.  Quot 
in  eo  numcro  partcs,  tot  horolcopo  adjicicbant, 
&,  ubi  earum  finis,  ibi  fortcm  Fortunae  colloca- 
bant.  Sortem  hanc  velut  altcrum  habebant  ho- 
rofcopum,  &  alterum  ab  ea  thema  formabant. 
Et  quemadmodum  a  thematc  prirno  ea  potiill- 
mum  quae  -ril  cza^lc^  erant,  feu  ad  ipfum  na- 
tum,  uti  interna,  fpec~tare  poilint,  petebant  s  ita 
in  fecundo  illo,  cujus  prima  fedes  erat  fors  For- 
tunae,  ftudia,  labores,  &  quae  funt  alia  extcrna, 
quaerebant.  Haec  eft  illa  Fati  ratio,  quam  aa 
unam  fummam  natura,  ut  ait  Manilius,  traxit  : 
lib.  III.  Aftronomic. 

Nam  quodcunque  genus  rerum,    quodcttnqtie 

laborum, 
G)uaeque  opera    atque   artes,    quicunque  per 

omnia  cafus 
Humana  in  vita  poterant  contingere,  Sorte 
Comphxa  eft. 

Labores  autem  illos,  opera,  artes,  eafus,  fingu- 
Iari  vocabulo  Athla  vocat  Manilius  ;  ita  ut 
prima  fedes,  id  eft,  fors  Fortunae,  quae  caetera- 
rum  magiftra  &  dux  cenfebatur,  &  vduti  mater 
crat,  effet  primum  Athlon  ;  fecunda,  hoc  eft- 
fors  militiae,  fecundum  Athlon  ;  tertia,  nempc 
fors  rcrum  urbanarum,  tertium  Athlon  ;  eo  mo- 
do  deinceps  de  reliquis.  De  horofcopo  thematis, 
quod  dlximus  fecundum,  ille  j 

Hunc    Fortuna    locum    teneat,    fubeuntivns 

Athlis, 
Ordine  naturae  ftcitt  funtruncla  kcata. 

Si  quidem  haec  thematum  aut  Sortium  ratio  in 
veteri  Syrorum  mathefi  locum  habuerit,  quomo- 
do  melius  potuerit  Lea  filio  Zilpae  ominari,  fi 
oentilitatis  confuetudinem,  ut  veiba  funt  B.  Au- 
guftini,  adhuc  tetineret,  quam  laborum,  opeium, 
ftudiorum,  id  eft,  Athlorum,  feiicitatem,  omnia 
demum  quae  felicem  vitam  conftituunt,  nafcenti 
exoptando  ?  Et  quidni  illo  aevo  Syros  edam 
hofce  aftrologotum  doctos  etiores  invafifle  putes  ? 
Prae  tam  prifco,  fateor,  aevo  novitium  cft  quic- 
quid  de  coeleftibus  dodecatemoriis,  &  quae  inde 
pendent,  fctiptum  a  ftudiofis  jam  teiitur.  III. 
Vetum  a  longc  vetuftiffimis,  imo  nec  a  re- 
rum  primordio  ita  diflitis,  autoribus  aftiolo- 
giam  emanafle  merito  volunt  plerique,  &  Se- 
P  p  thi 


260 


D   E     G   A   D      SE.U      F    O    R   T    U    N  A. 


2.6 


thi  pofterorumque  ejus  proximorum  benefici- 
um  agnofcunt.  Recole  de  eo  paulo  ante  di£ta. 
Et  Joiephus  de  eis,  Soip/ityj  te  r  -nfet  va.  Bgjtwa 
xi  r  tstoiv  odg''<s7fJ''yiaiv  t'7rwovoa.v,  Sideraiem  Jcten- 
tiam  ac  coekftium  rerum  cognitionem  excogi- 
taverunt,  ut  ex  vetuftioribus  legitur,  &  a  Gele- 
nio  vertitur,  apud  eum  lib.  I.  cap.  3.  Ruffinus; 
T)ifciplinam  remm  coelejiium  &  ornatum  earum 
primitus  invemrunt.  Ornatus  fcu  Q^xoajjJaioic 
nomine  ipfae  Siderum  diftributiones  venire  vi- 
dentur.  Genebrardus  ibi  reddit,  Ont  ejtes  inven- 
teurs  de  t aftrologie ,  &  ont  appiiques  kur  ef- 
frit  a  cognotftre  la  difpofition  &  e/iat  des  cho- 
fes  celeftes.  Idem  ex  eo  obiter  fuflufque  memo- 
rant  fcriptores,  maxime  Graeci,  ut  ab  illis  velut 
Sethi  parentis  imitatoribus  praeftitum.  Sic  Zo- 
naras,  alii.  Et  praeter  commentum  illud  ex  li- 
bris  Henoch  ad  tempora  illa  attingens,  de  Egre- 
goris,  feu  Angelis  fub  filiorum  T>ei  nomine  fi- 
lias  hominum  fibi  amore  conjungentibus,  eafque 
artes  omnimodas  docentibus,  veluti  Chobabiele 
a.^-^oY.^Tnic,  autore,  Balciele  aVep"up'*;  SamplV 
che  -F$S  (tm^twi/  tS  riAiu,  Sariele  i^S  onfxe/aiv  ■£ 
athwi-/ict  (de  quibus  ampliter  ex  veteribus  Geor- 
gius  Syncellus  pag.  12,  &  13.  &  ante  ejus  edi- 
tionem  Jofephus  Scaliger  in  notis  Eufebianis,  pag. 
246.)  habetur  expreffiffima,  e  vetuftioribus  & 
receptis  hifce  de  rebus  fententiis,  Sethi  &  aevi 
iJlius  Sethianomm  difciplina,  velut  originaria, 
circa  res  aftrologicas  quae  in  divinas  migrarunt. 
Michael  Glycas  in  Annalium  parte  II.  e  fcripto- 
ribus  prifcis,  feu  aliis  qui  vetuftiorum  fenftim 
pofteris  tradiderant :  Terhibetur,  inquit,  divinum 
angelum  Urielum,  cujus  eft  inter  aftra  Jiatio,  de- 
fcendijfe  ad  Sethum  &  Enochum,  eofque  de 
temporum  anni,  menjium,  converfionum,  ipforum- 
que  annorum  adeo  difcriminibus  erudiijfe.  Geor- 
gius  tradit  Sethum  primum  invenijfe  literas  He- 
braicas,  Jigna  coelejlia,  converfiones  annorum, 
menfes,  fiptimanas ;  eundem  jideribus  &  fiellis 
feptem  erraticis  indidijfe  nomina,  de  quibus  ag- 
nofcerentur.  Innuitur,  puto,  quod  habet  Geor- 
gius  ille  Cedrenus  de  Setho,  To?s  n  sttt»  7r%,- 
vrifeic,  ote/uctQ!.  Te<5?LXMC,  t.  a^ccnW  v^vrtatoiv  avpiav 
imtvivrtv.  Alii  etiam  eum  T)eum  di&um  volue- 
re,  2^g.  73  ^Lotwlva^  tu.  Tg  'E^gcti!^  yts^p-^^^s- 
rm,s  ts  t  aszgi>v  6vo[x.aoia,s,  ob  inventa  illa.  Sic 
Suidas  in  2H'0.  Sed  vero  etiam  ab  ipfis  Adae 
initiis  ftellis  nomina  indita,  aliis  admiffum  eft.  Un- 
de  Severianus  epifcopus  Gabalenfis  T)eum  ipfum 
ait  Adae  nominajfe  luminaria,  Arctum,  Orionem, 
Tleiada,  Hefperum,  Thofphorum,  alia:  Tom^, 
inquit,  rnvyt7g.  0  ©eos  avofJ-aat.  /j.afTu^H  AafilcT  xl- 
yjiv,  6  dgjt^jjjov  irhitSn  d^-^iv,  kj  7zRnv  wuTgis  ovo- 
fjiam.yg.Auv,  Haec  omnia  nominavit  T)eus.  Te- 
ftatur  T)avid,  in  Pfalmo  147.  4.  dum  ait,  G^ti 
numerat  fleUarum  multitudinem,  etiam  cunclis 
iilis  nomma  indens,  feu  nominibus  fuis  vocans. 
Ita  legitur  in  fcrmone  V.  ejufdem  Koayoo-TrDuac, 
tomo  Vlf.  editionis  Chryfoftomi  Savilianae,  pag. 
626.  Ad  illud  autem  Davidis,  &  locum  Ifaiae 
confonum,  cap.XL.  comm.  26.  David  Kimchius 
:  -h  mwn  i3  «v  nna  -inx  hih  6  W'  Sen- 
fus  eft,  Unicuique  JieUarum  nomen  indidit  jux- 
ta  facultatem  ejus.  Numerum  autem  earum 
fingunt,  fcilicet  tam  invifibilium  nobis  quam  vi- 
fibilium  (quas,  dum  Ptolemaicum  harum  nume- 


rum  1022  agnofcunt,  fibi  interim  faciunt  1098, 
ut  Kimchius  utrumque  ad  locum  citatum)  per- 
quam  prodigiofum,  id  eft,  29000140.  qua  de  re 
videfis  Abraham  Ben  Chaija  in  Sphaera  mundi, 
cap.  10.  Certe  Plinius  lib.  II.  cap.  41.  annotatas 
nefcio  unde  ait  miile  fexcentas  fieUas,  infignes 
viddicet  effeclu  vifuve.  Alii  Semo  Noachi  fi- 
Jio  aftrologiae  inftaurationem  priftinae  tribuunt. 
Albumafar  Arabs  vetuftus,  Introdu&orii  lib.  V. 
cap.  9.  de  Noachi  poft  diluvium  pofteris  locutus, 
Inter  quos,  inquit,  primum,  ut  aiunt,  unus  ex 
fikis  fuis  Sem,  avita  memoria  inftruclus,  fiu 
divino  proprii  ingenii  dmo  iliuftratus,  ftdereos 
curfusfiquens,  effetlus  mirari  coepit.  Et  ab  il- 
Jis  pofteritatem  artem  accepiffe  &  auxifie,  Abra- 
hamum  demum,  Chaldaeorum  fiderali  fcientia 
imbutum,  AEgyptiis  antea.  cjufce  plane  rudibus 
7H  -nfee  d^QpvojMip  tradidiffe,  fcribit  Jofephus  lib. 
I.  cap.  9.  atque  ab  AEgyptiis  poftmodum  Grae- 
cos  etiam  artem  accepifle.  Unde  etiam  apud 
fcholiaften  in  Apollonii  Argonautican  4.  AE- 
gyptios  primum  nomina  ftellis  indidiffe  lcgitur. 
De  vetuftate  autem  aftrologiac,  qua  ftellarum  & 
nomina  &  numerum  &  motus  ea  fpeftat,  apud 
Graecos  videfis  Robertum  Huefium  de  Globis 
part.  II.  cap.  II.  &  Ifmaelem  Bulialdum  in  pro- 
legomenis  ad  Aftronomiam  philolaicam.  Atque 
ita  quidem  apud  Syros  tcmpore  Jacobi  patriar- 
chae  ac  Leae  nomina  obfervationum  aftrologica- 
rum  folennia  inoleviffe,  fi  fcriptoribus  jam  me- 
moratis  fides,  admittendum  cft.  IV.  Certe  do- 
mos  duodecim  innuiffe  ex  veteri  iila  AEgyptio- 
rum  do&rina  (quae  Syriae  ita  accepta  fertur) 
Homerus  putatur  in  Uiados  primo,  ubi  Deorum 
folenne  per  Africam  duodecim,  ad  confentum 
numerum,  dierum  iter  narrat,  atque  fingulis  do- 
mum  a  Vulcano  faftam  tribuit.  Sed  &  Homero 
recentiores  hinc  dodecatemoria  fua  didiciffe  fcri- 
pfere  veteres.     Ibi  Euftathius.    "0%  c%^0v^)  tcttoi 

TiVii  Tois  ir?ig.vrtTa,tc,   %C  dittMi  CWJtSv  :[c/./\^Cf.V  0!   vioit- 

■tttyi,  av    oU  o/jTbs  QVTU.C,   <£  olrtoSicaroT&lv  Tyiyuatv. 

'OlMIPU     TOIVUJJ     eH-cUjSw     «Wl'T©.    0%    0    "HfWf^ 

i~A3.q-a>  r  QzoHv  Sioj^g.  fmmai,  y^^vaiv  01  r7tct?lff.to\ 

OTi  TT&IT®*  'OuWf>@*  CSblKi  TO??  ^753  fJg.3w fjJ,T OIV 
dpoo/xhj)    T    TVlOJJTlK     obZflf,    et7TZdV    iVTCUJ^tX,    iZXC^OV 

t  Qeaiv  'ib\ov  01-x.ov  ?%ttv.  Caeterum  a  Chaldaeis, 
id  eft,  Syris^  fignorup  primus  numerus,  quem 
longe  antiquiffimum  etiam  apud  eos  jure  autu- 
meris.  Suadent,  quae  Ptolemaeus  habet  <c%j  t 
ooJloiv  fivc  de  finibus  planetarum  terminatis  ad 
difciplinam  Chaldaeorum  flmpliciorem  &  fecun- 
dum  trigona  ordinatam,  ab  AEgyptiaca  vero,  id 
eft,  recentiori,  haud  parum  difcrepantem.  Mo- 
nimenta  tamen  dc  liac  re  apud  AEgyptios  per- 
vetufta  fe  comperiffe  memorat.  Verum  &  quod 
Homeri  aevo  apud  AEgyptios  tam  ab  antiquo 
erat  ufitatum,  ut  fabulae  (quod  in  naturae  my- 
fteriis  olim  plerumque  fiebat)  is  obduceret  facie, 
vix  eft  ut  dubites,  quin  etiam  tunc  temporis  per- 
antiquam  repeteret  id  originem.  AftroJogiam 
autem  a  Chaldaeis  ab  AEgyptiis  acceptam,  va- 
riatimque  audam  efle  &  novatam,  ut  alii  plu- 
res,  teftis  eft  Servius  Honoratus  in  Georgic.  I. 
qui  fignorum  numeri  duodenarii  holce  autores 
facit  primos ;  idque  quafi  Chaldaeis  antea  un- 
denarius  tantum  fuiffet :  ad  illud  Virgilii  de  Au- 
gufto: 

Anne 


2^2 


Syntagma     I. 


263 


Anne  novum  tardis  fidus  te  menfibus  addas, 
Qin  hcus  Erigoncn  inter  Chclafque  fequentes 
•tanditur,  &c. 

AEgyptii  dttodecim  ejfe  ajferunt  figva ;  Chal- 
dati  vero,  undecim.  Nam  Scorpium  &  Libram 
unumjigntm  accipiunt:  Chelae  enim  Scorpii  Li- 
bram  Jacittnt.  Item  Chaldaei  volunt  aequales 
ejfe  partes  in  omnibus  fignis  ■,  fed  pro  qualitate 
fui  aliud  fignum  XX,  aliud  XXX  habere ;  cum 
*-AEg)ptti  tricenas  ejfe  partes  in  omnibus  ve- 
lint.  Modo  ergo  fecundum  Chaldaeos  locutus 
eji,  dicevs  pojfe  eum  habere  locum  inter  Scor- 
pium  &  Virginem  ;  nam  Erigone  ipfa  eft  Virgo. 
Sciendum  deinde  eft  voluijfe  majores  in  his  (i- 
gnis  efe  Titorum  domicilia-,  juxta  quod  ex  Ho- 
mero  ante  obfervatum.  Verum  tam  Chaldaeis 
quam  Syris,  adeoque  AEgyptiis  illis  vetuftiffimis, 
aftrologica  illa  unde  Fortunam  &  Fatum  pende- 
re  volebant  in  ufu  fuiflc,  teftimonia  jam  didta 
funt  luculenta.  Sed  fingulare  quod  habet  Ser- 
vius  de  Chaldaeorum  fignis  undecim  (cum  apud 
Sextum  Empiricum,  aliofque,  qui  etiam  in  il- 
Iorum  difciplinam  acrius  calamum  ftrinxere,  duo- 
decim  illa  admittantur  ut  indubia)  non  magis  in- 
telligo  quam  undenam  fuerit  quod  Plinius  lib.  II. 
cap.  XLI.  habet  de  vaftitate  coeli  immenfa,  dif- 
creta  altitudlne  in  duo  atque  feptuaginta  figna. 
Ut  figna  autem  ac  domicilia  quotcunque  (unde 
duodecim  loci,  feu  thema  genethliacum)  ita  e- 
tiam  prifcis  illis  feculis  fortes,  uti  videtur,  in 
ufu.  Harum  autem  prae  aliis  illa,  quam  Fortu- 
nae  dicunt.  Vetuftiffimi  AEgypdomm  mathe- 
matici,  a  Syris  edocti,  proprias  fere  omnium  re- 
rum  &  quaeftionum  fortes  in  aftrorum  pofitu 
capiebmt.  Teftatur  fcholiaftes  prifcus  ad  Tetra- 
bibli  part.  III.  'Ei&JSw.o-i  y%,  inquit,  ^fjt.Sdmv  01 
AlyJnliOi  KAneuz  mcLvToiv  Vjep<Z/\auiiSv.   ubi  VApa.X.ou.0, 

pro  titulis  duodecim  locorum,  five  rebus  fpecia- 
tim  a  mathematico  quaerendis,  fumuntur.  Ver- 
bum  fane  a  rhetorum  ufu  acceptum.  KA^a?  au- 
tem  omncs  illos,  five  fortes,  aut  partes,  uti  non- 
nulli  nominant,  rejicit  Ptolemaeus  ut  inutiles, 
praeter  ^A^eP"  folummodo  t«?  to^?,  id  eft,  Sor- 
tem  Fortunae,  quam,  vetuftiffimo  aftrologorum 
dogmate  nixam,  eodem  cujus  meminimus  modo 
&  nochirnis  &  diurnis  genituris  deduci  praecipit. 
Lunae  item  apud  AEgyptios  antiquitus  erat  pro- 
pria  haec  fors,  &  cLyaJSn  tL^,  quod  Ebraeorum 
■n  Mazal  tob,  &  Targum  Hierofolymitani  K"U 
X2V  Geda  Taba  vertunt,  appellabatur.  Plane- 
tarum  enim  fingulis  propriae  erant  fortes,  ut  Sa- 
turno  vi/xea-ic,  Jovi  vlwi,  Marti  toAk^,  Soli  dyt- 
SvSeunpv,  Veneri  ej^i'?,  Merciirio  dvdym,  &Lu- 
nae  iyxSm  Tv-yri,  de  queis  Hermes  AEgyptius  (nec 
tamen,  ut  puto,  Trifmegiftus  ille  5  licet  eum  ita 
nominet  Paulus  Alexandrinus,  dum  Panareton 
ejus  citat,  uti  &  in  Manilianis  pag.  209.  Nobi- 
liffimus  Scaliger.  I.  Picus  Mirandula  adverfus  af- 
trologos  VI.  capit.  XVIII.  Eum  Hermetem  quen- 
dam  AEgyptium,  cujus  opufcula  aliquot,  partim 
e  Graecis,  partim  ex  Arabicis,  aftrologica,  atque 
alia,  fuperfunt,  reftius  nominat.)  Neque  alius, 
puto,  eft  quam  is  qui  ab  Abu  Alchafen  Hali  Ben 
Alchafin  Ben  Hali  Abdalla,  hiftorico  veteri  & 
diligentiffimo  Mahivmedano,  de  poteftate  feu  re- 
gno    ampliffimo,     &    fimul    diutino    prodigio- 


fiffimoque ,  dodecatcmoriis  ,  etiam  in  ipfis 
rerum  initiis,  a  Numine  donato.  Is  pcnes 
me    MS.    ita  pag.    272.    de  Hermete    fcribit. 

-.jjy)  \J^j  _r^  <>JJl  cjihz.  IX  ^jtjjb  Ji£3 

yjK-CrJz     Jjt£     A^LD-w      -3  \M\l£^S>~M£ 

<_jJ!       -,wJ_(A=».|    _ j^aAJj      \j-w     <_jJ|      ^wjAjJ] 

i_ji))  \ajLc  (jLb^Au.AL  <_jj|  ^i»c  -Ils^Ls  ,Sa*w 

/U»A    UJjAXMx  KXmj   (_jj|  KjsJmi  KXxjuimXj  Kami 

t£j\^j  Kx+»  CJ_J|  AjuJ  (j^a^j  Kxmj  (_jj| 
13-^    KXm  (^vaJI  ^JcXl^    A^-w   <-&)\   ^J 

(_jj|   \JlXXjm     Kxj  LC       jgcXJI^jL^a    KXmj   (.jjl 

Kxmj  cjJ!    o^w-o-a.    L_j-*  \j^r    0*&  A^-w 

1 <jX  A   <_^f^__=J|  ^LJ  (^LJfj 

eU^  ojy-^-  ±>j^j  J'jfy    J**-^-'    t>A'*c 
_j|    2  ^.    Kxm    <_jJ!  {j^xLj  KxXxj 

AJ  [J^s^Ji  JLc  o--==  *_y  ^Nb?-*  A^ 

<Xw_J|   AaXmA    Uj    oS>^I  sv  r^j  ^LI)  <-j|jA 

cjI^cXJI  ^-y    fsJj))\  0I5A  C^XJ'  AvULLw  tj, 

(JjAJ    \LuaJI     (J^-Ly  J^a-A    LI3   -J   14jJ|j 

i&jJaJ!  C^aXa^  ^^JiyK^  ^jw^jL»^!  jLwJj)] 


U5) 


&■ 


il   d- 


d 

T>icit  Hermes,  cum  T)eus  O.  M.  creabat  zo* 
diacum,  diftribuit  ei  periodos  per  dominia  fingu- 
laria;  adeoque  Arietis  fecit  12000  annos,  Tauri 
11000,  Geminorum  10000,  Cancro  8000,  Vir- 
gini  (nam  hoc  loco  non  adjicitur  Leo,  uti  e- 
tiam  in  contextu  omiflus  erat  Cancer,fed  in  mar- 
gine  hic,  nec  tamen  bene,  fuppletus  eft)  7000, 
Librae  6000,  Scorpioni  5000,  Sagittario  4000, 
Capiicorno  3000,  Aquario  2000,  &  Tifcibus 
1000.  Et  pcrwdus  integra  fic  fit  78000  an- 
norum.  (Unde  plane  dignofcendum,  juxta  nu- 
meriannorum  diminutionem  continuam,  Can- 
cro  tribuendos  fuifle  9000,  adeoque  Leoni  8000  ; 
unde  periodus  illa  conflatur)  Et  Satumo  ex  hif- 
ce  erant  56000  anni;  &  reliqui,  Jtellarum  reli- 
quis.  Ter  regiminis  atttem  vices  Ariitis,  Tau- 
ri,  &  Geminorum  nullum  erat  animal,  id  efty 
per  annos  33000.  neque  in  terris  erat  fpiran- 
tium  feculum.  Cancri  autem  feculo  bruta  a- 
quae,  quae  eft  Telluris  mater,  exftitere.  Gu- 
birnante  vero  Leone,  beftiae  ortae  Junt  qua- 
drupedes,  &  pecora.  Et  cum  regebat  Virga, 
homines  orti  Junt,  Adamus  &  Chiavanus.    A- 

dam 


2(54 


D  e    Gad 


S   E   U     F    O  R    T   U   N  A," 


\6^ 


dam  &  Eva  proculdubio  defignantur.  Et  in  re- 
gimine  Librae  creata  funt  volucria.  En  vcte- 
mm  circa  res  coeLeftes  portentofifllma  commen- 
ta>  maxiine  de  annorum  feculorumque  numero, 
qui  illum  Babyloniorum,  aliorumque,  qni  aut 
ftultitiae,  aut  vanitatis,  aut  impudentiae  apud  Ci- 
teronem  lib.  I.  &  II.  de  Divinatione  condem- 
nantuf,  adeo  fuperat.  Praeteritos  fcilicet  voluere 
Babykmii  fibi,  circa  annos  abhinc  feptemdecies 
centum,  aut  plures,  annos  47000,  fuafque  per 
illos  obfervationes  aftrologicas  obtendebant.  At- 
quehic  fane  anni  funt,  qui  prodigiofis  AEgyp- 
tiorum  dynaftiis  abundantius  fufficiant.  Alii  au- 
tem  de  minori  multo  numero,  fed  fatis  amplo, 
ab  AEgyp  tiis  obtenfo  loquuntur ;  eos  fcilicet, 
circa  annos  abhinc  n  50,  obfervationes  habuiffe 
dcfcriptas  non  paucioribus  quam  quinque  milli- 
bus  annorum,  Babylonios  autem  a  pluribus.  Sic 
Simplicius  ad  Ariftotelis  I.  de  Coelo,  comm.  28. 
Commento  illi  de  coeleftibus  Hermetico  perquam 
confonum  cft  illud  de  villarum  &  urbium  nume: 
ro,  ex  orientalium  aliquorum,  etiam  ex  Hermete 
illo,  fomniis,  uti  &  de  numero  hominum  fem- 
per  fuperftitum.  Haly  Aben  RageJ  de  Judiciis 
Aftrorum  parte  VIII.  cap.  XXXIV,.  1%  omnibus 
climalibus  funt  inter  civitates  &  cafira  2 1 600, 
ficundum  mimerum  minutorum  coeli.  Hermes  di- 
cit  quod  numerus  iflorum  minutorum  reducatur 
ad  quarta  j  &  erit  numerus  omnium  hominum 
qui  ambulani  fuper  terram  46560000,  &  cum 
moritur  unus  nafcatur  alius,  fimper  numero  cu- 
ftodito.  In  primo  climate,  quod  incipit  oriente, 
funt  3100  inter  €ivitates  &  villas  magnas.  In 
fecmdo  tlimate  funt  271 3  inter  civitates  <&vil- 
las  magnas.  Tot  funt  civitates  &  villae  magnae. 
In  tertio  climate  3970  inter  civitates  &  viUas 
magnas.  In  quarto  2974.  intet  civitates  & 
villas  magnas.  .  In  quinto  3006  inter  civitates 
&■  villas  magnas.  ln  fexto  3100  inter  civita- 
tes  &  villas  magnas.  In  feptimi )  2810  inter 
civitates  &  villas  magnas.  Et  in  toto  hoc 
numero  funt  in  infulis  400  civitates.  Mira 
nec   mihi   intelle&a  numerorum  notio!  Forfan 

illud  ad  quarta  denotat  fzJ^y    quadratiim    nu- 

meri  praecedentis,  qui,  unico,  fed  magno  fatis, 
adje&o,  eft  466560000,  &  fcriptori  negligentius 
intuenti  fimilis.  Et  civitatum  fingulares  numeri 
priorem  illum  21600  feptuaginta  tribus  exce- 
dunt.  Utcunque  vero  fortium  quidem,  ut  in 
difciplina  apotetefmatica  momenti  eximii,  me- 
minit  Manilius,  fed  cum  duodecim  locis  confun- 
dit.  Vide  eum  lib.  III.  ubi  tamen  expreflim  de 
Fortunae  forte,  ut  principe : 

Fortunae  fors  prhna  data  efl.     Hoc  iUd  per 

artem 
Cenfetur  tituk,  quia  proxima  continet  infe 
Fundamenta  domus,  domuique  haerentia  cun- 

cJa. 

Item  Julius  Firmicus  e  veteribus,  ut  Pctofiride, 
Neccpfo,  Abraamo,  ahis,  partem  Fortunae  me- 
morat,  uti  &  Daemonis  feu  Agathodaembnis,  at- 
que  hanc  aniinae,  ut  partem  Solis,  illam  corpo- 
ri,  ut  Lunae  partem,  apotelefmata  ait  dare,  fic 
lib.  IV.  cap.  io,  &  n.Nec  fane  alibiin  teftimo- 


niis  veterum  typis  editorum,  quarii  apud  Hermc- 
tem  in  Pauio  Alexandrino,  de  Saturni,  Jovis,  cac- 
terorumque  jam  diftis  fortibus  quid,  eo  nomiue, 
legiffe  me  mqminij  nifi  Albumafarem,  Abdilazi 
autorem  Alc^bitii,    id  genus  Arabum  alios,  aut 
Guidonem  Bonatum,    cjufque  farinae  homincs 
inter  veteres  hic  cenkndos  exiftimes.     Neque  vero 
illi  planetarum  tantum  partes,  qua  tales,  adeoquc 
Fortunae,    fed  &  innumeras  alias  ejufmodi  re- 
praefentant,   fed  non,   puto,   fine  veterum,   qui 
interiere,   autorifate.     Videfis  Albumafarem,  In- 
troduftorii  lib.  VlII.  ubi  rationem  earum  difcutit, 
Alcabitium,  Differentia  V.  Bonatum,   partis  IV. 
§".  II.  cap.  II,  &c  AEgyptiis  Saturnum  Ns^^ws 
dsze&  dittum  effe  notat  Achilles  ad  Arati  Phaeno- 
mena.     Aauygva.  autem,  "Egcnfe,  ^ KvdWbjj  &  Tu- 
%Luj  geniturae   pracfides   apud   AEgyptios   olim 
habitos  effe  fcribit  Macrobius  Sat.  I.  cap.  XIX. 
Qui  certe  lucem  aliquam  dat  Hermeti,  &  mutuo 
hinc  accipit.     Verba  Macrobii  funt ;  Argumen- 
tum  caducei  adgenituram  quoque  hominum,  quae 
Genefis  appellatur,   AEgyplii  protendunt,  cL)eos 
praeftites  homini  nafcenti  quatuor  adejfe  memo- 
rantes,   Aai/u.ovx,  T6%bjj,  "Eyim,,  'Ava.fx.Uv,  <£r 
duo  priores  Solem  ac  Lunam  intelligi    volunt, 
quod  Sol  autor  fpiritus,  caloris,  ac  luminis,  ku- 
manae  vitae  genitor  &  cuflos  eft  :  &  ideo  naf- 
centis  ^Daemon,  id  eft,   T)eiis  creditur.    Luna 
iv%n  j  quia  corporum  praeful  eft,  quae  fortuito- 
rum  varietate  jaffantur.     %_Amor  ofculo  fignifi- 
catur :  neceffitas,  nod).     Nec  dubitb  fane,  quin 
cum  Harpocrati  leguminibus  faciebant,   rite  ex- 
clamantes,  Y\u>oja.  -w^ri,  TAtSoj-a.  fraiijyv,  ad  prae- 
fides  illos  refpexerint.    Vide  Plutarchum  de  Ifide 
&  Ofiride.     V.  Sortem  autem  Fortunae,  &  ayx,- 
Srbj)  -ro^Zw  Lunae  ab  Hermete  dicatam,  idem  ip- 
fum  effe,  contra  quam  dodifilmus  Jof.  Scaliger 
fentire  videtur  ad  fecundum  Ifagogicum  Manilii, 
quovis  pignore  certare  aufim.     Suadet  non  fohun 
modus  illc  quo  adinvicem  fe  habent  fors  &  Luna, 
verum  etiam  vetuftifllmi  fed  nondum  editi  aftro- 
logi,  id  eft,   Vettii  Valentis  Antiocheni,  autori- 
tasj  qui  fub  Ptolemaei  tempOra  aUt  circiter,   ni 
fallor,  fcripfit.     Ut   enim  Neronis,   Trajani,    & 
Adriani,  annorumque  ejus,  non  femcl  meminit, 
ita  &  Antonnii,  Pii  fcilicet,  ut  liquct  tum  ex  capite 
de   Setho  ex  eo  fuperius  addufto,   tum  ex  alio 
loco  libri  quinti,   i^e'  nf/A^cu  %pn/jg2isivJris  ts  k 
a.it&Lx.h,  ubi  anni  Antonini  vigefimi,  poft  Adri- 
ani  quartum,    mentio :    adeoque  Ptolemaeo  eft 
coaevus.    Quod  &  redte,  puto,  inde  afferit  etiam 
vir  doftifllmus  Joannes  Banbrigius,   aftronomiac 
nuper  Oxoniis  profeffor,    in    Canicularibus  fuis 
cap.  IV.   Codicem  fcilicet  meum  olim  illi  liben- 
ter  communicavi.     Sed  exiftimare  videtur  Gerar- 
dus  Vofllus  Valentem  hunc  multo  recentiorcm,  & 
eundem  fuiffe  cum  eo  qui  apud  Zonaram,  Ce- 
drenum,   Glycam,    Conftantino  M.   urbcm  fibi 
cognomincm  aedificanti  thema  hujus  natalitiuin, 
ejus  juffu,  confecit,   ut  inde  fciretur  quot  annos 
eflet  duratura.     Vocant  eum  quidem  mathemati- 
cum  excellentifllmum  Zonaras  &  Glycas.     Sed 
&  menfibus  utitur  AEgyptiacis ;  rariflime  Roma- 
ni  meminit  nec  Ptolemaei,  fed  facpiufcule  Peto- 
firidis,  &  Necepfonis,  quem  r  @a.aiMa,  aliquoties 
jy/r  i.$-o%bjj  vocat,   &  utriufque  loca  integra  ali- 
quot  citat,  Abrami  item,  Orphei,  Critodemi  (quj 

&  Julio 


266 


Y    N    T    A    G    M    A 


I. 


:67 


&  Julio  Firmico  lib.  IV.  memorantur)  Scithi, 
Hcrmiae,  AEfculapii,  Timaci,  Hcrmippi,  Orio- 
nis,  Apollinarii,  &  Eridae  (qui  dicitur  o  ■na.Aa.ioc, 
(£  M;-<o"xtc  /Lttu.ehniJv©',  avcpo;  dv\\o,  'Eyii'cu)  au- 
torum  mcntioncm  facit,  &  a  Ptolemaica  aftrologia 
fatis  difcordat.  Vcftium  pcrpcram  nuncupat  Ca- 
mcrarius,  qui  paucula  de  planctis,  ex  primo  ejus 
libro,  Latine  adjecit  ad  extremum  fragmentorum 
artrologicorum.  Et  vidcfis  Gerardum  Voffium 
de  Scientiis  Mathcmaticis  cap.  37.  %.  n.  &  in 
Addendis  pag.  453.  Sub  Conftantini  autem  tem- 
pora  vixilfc  credibile  non  eft,  adeoque  nec  Valen- 
tem  illum  thematis  Conftantinopolis  natalitii  au- 
torem  fuific,  ncc  fane  fcripfifle  poft  Ptolemaei 
edita  ;  'faltcm  fi  modo  quadripartitum  illud  opus 
fit  Ptolemaei,  quod  non  admifit  Albumafar  ;  qui 
nec  fine  fcquacibus.  Scd  ex  virorum  fummorum 
judicio,  Procli  &  Porphyrii,  qui  in  illud  com- 
mentaria  edidere,  aliorumque  paffim,  Ptolemae- 
us  libri  illius  autor  cft.  At  nemo,  puto,  dubi- 
tat  quin  Conftantini  feculo  fic  tcreretur  aftrolo- 
gorum  manibus  Quadripartitum.  Et  fi  ediderat  il- 
lud,  dum  vixit,  Ptolemaeus,  itaVettium  antever- 
terat  annos  circiter  160  editio,  qua  fic  non  ufum 
fuifie,  etiam  &  excuffifle,  virum  aftrologicis  in 
nugis  undiquaquc  diligentiffimum,  atque  optimo- 
rum  artis  autorum  tum  indagatorem  fummum 
tum  cenforem,  ne  cogitari  quidem  poteft  ;  max- 
ime  cum  fciamus,  etiam  ex  cjufdem  verbis,  re- 
giones  ac  gentes  multas  ftudiorum  fuorum  gratia 
cum  luftrafle,  nec  fumptibus  omnino  pepercifle. 
In  prooemio  ad  Marcum,  feu  initio  libri,  quem 
diximus,  IX.  Yia^.8fO\jJ\o-a!;  oiui,  (C  •zra/sA.Zu)  ylw 
choo^o-xs,  Ke/f^iwv  n  (legendum  videtur  xAi- 
fxolruv  n)  %  i^viiv  iig.-ixmhs  fyjo/y$/j@<,  -otAu- 
yejjvia,  ireioa,  Kt  croWi;  awjt\t-(^i^c\c,  -nfycoM/jj  mzdo 
©ea  £  rri;  ts^pvotai  (Z-fiouv  Xj  ao^xAS;  Ai/A/ci©-. 
to^«v-  &  in  eundem  fenfum  alibi  plura.  Certe, 
fi  poft  Ptolemaeum  vixerat,  proculdubio  etiam 
eum,  ut  autorem,  inter  quamplurimos,  quos  ci- 
tare  amat,  adhibuifict.  Is  autem  libro  quarto  An- 
thologian  caput  habet  cui  titulus,  TeSV  ri-moroov 
[_f.TiTlcLzy>v~\  x\r>y>v  iJ.SQjar/Lt6f,  id  eft,  ^uafuor 
fortium  diftributio.  Quatuor  autem  illae  fortes 
funt,  uti  recenfet  ille,  0  *A%  ©•  t?Js  Tu'^;,  0 
Aod\jyn>,  0  "Ee&s,  &  'Avdynw.  Et  quod  hic  n/u- 
e?v  tjis  rvync,  vocat,  alibi  libro  primo,  juxta  tra- 
latitium  aftrologorum  morem,  inveftigare  docet. 
Sors  igitur  Fortunae,  &  dyxdr]  tux'*>  1uae  Lunae 
fors,  prifcis  idem  erat.  Quis  enim  dubitet,  eos, 
qui  6\ijjtgvct,  S&tw,  &  dvdyxJjjj  cum  Fortuna  five 
K\i^ui  Tfl?  to^d^  numerarent,  dyt^bj)  tux^, 
quae  cum  tribus  illis  recenferi  folita,  intellexifle  > 
Codex  ille  Valentis,  quo  utor,  eft  MS.  Chrifto- 
phori  Longolii  fumptibus  olim  exaratus,  quem 
ex  inftrucliffima,  quae  V.  Cl.  Joannis  Dee  Lon- 
dinenfis  fcilicet  fucrat,  bibliotheca  mihi  commu- 
nicavit  olim  haeres  ejus  vir  amiciffimus  Joannes 
Pontcfius  civis  Londinenfis,  bonarum  artium 
amantiffimus,  &  de  mc  optime  meritus.  In  eo 
habentur  feptem  ejus  libri,  quos,  quantum  video, 
ad  Marcum  quendam  infcripfit,  quem  &  alloqui- 
tur  pauculis  ante  feptimi  fincm  lineis.  Sed 
fubfcribitur,  'Ouerltu  ~'Oud\i.vT@*,  '  Av2toyioj;  ■? 
'frgpc.  Adq>v!w  fyj(§\ioL?\0yu fjjivjiv  @i@\iov  £  -rm- 
M^ajj.  Cur  '\Daphne  ibi,  nefcio.  Sequitur  libcr 
oftavus  :   &  dcin  adjicitur  alter,   quem  nonum 

VOL.  II. 


diximus,  cujus  proOemii  iuitium,  'CWAw;  Ma'«z« 
y?-i>\v,  Habcntur  ibiquac  antc  Icripta  refpiciunt. 
Sed  nefcio  quarc  fubfcribitur,  -nA©-  tS  /3'  /3t/3A/w 
'Oud/\.fvr@,.  Accedit  dein  de  zodiaci  locorum 
ratione  in  tcmporibus  vitac  diftinguendis  tracta- 
tulus,  fine  autoris  nomiue,  fed  miniato  pcr  fe 
titulo  infignis ;  &  dein,  'fnfofOQji.a  _rw  'HAiaJws 
i/Tvyyc.  Ubi  quidem  non  folum  Romanorum. 
menftum  in  calculo  uius  cft,  fed  &  temporum 
ctiam  Conftantini  muito  rcccntiorum.  Nec 
Pfephophoria  illa  magis  adVettium  fpcctat  quani 
Ariftoxeni  &  Alypii  Mufica,  Cleomedis  *  x-jk\i- 
v.r,  Sia>g).a,  Hipparchi  in  Aratea  &  Eudoxea  t|;j- 
yno-fa  quae  in  codice  illo  fimul  jungebantur. 
Praenomen  quidcm  Vcttii  apud  Romanos  haud 
ita  fatis  frequens  fuifle  fcimus.  Non  ita  cogno- 
minis  Valentis,  quod  tamcn  in  ufu  fuiffe  ncmo 
nefcit  tum  ex  eodem  imperatoris  cognominc,  tum 
ex  Donati  Valcntis  &  Fabii  Valcntis  in  Taciti  hi- 
ftoriis  proximc  tcmpora  Vettii  noftri  praeecden- 
tibus  memoria.  Fabium  ait,  lib.  III.  Anagniae 
natum,  equeftri  familia,  qui  inter  Vitcllianos  fub 
Vefpafiano  in  carcere  interfe£i:us.  Certe  fub  ea 
tempora  itidem  reperitur  M.  Vettius  M.  F.  An. 
Valcns,  eques  Romanus,  qui  Macedoniae  quae- 
ftor,  in  Galliis  itcm,  Hilpaniis,  &  Britanniis.no- 
ftriis,  fub  Neronc,  ctiam  &  Trajano,  cohortibus 
Romanis  praeerat.  Exftat  fcilicet  Arimini,  pro- 
pe  portam  S.  Andreae,  totius  provinciae  in  ejus 
honorem  infcriptio  ejufmodi ; 

M.  V  E  T  T  I  O    M.  F. 

AN.  VALENTI 

QUAESTORI  PROVINC. 

M  A  C  E  D  O  N.  QU  AESTORIPLEB.' 

SEVIRO.    EQ.    ROM.    PRAET. 

LEG.   PROV.   NARBONES. 

PLO.  PROVINC.  BRITANN. 

LEG.  XV.  APOLLINAR. 

PROVINCIA   BRITANNIA 

P  A  T  R  O  N  O. 

Sic  Gruterus  in  Thefauro,  fol.  1002,  3,  4,  &  5. 
e  Pighio  &  Sirmondo,  ubi  notatur  exfcriptum 
habuiffe  Sirmondum  P  L  O,  at  Pighium  P  O- 
P  U  L  O.  Atquc  ibi  alia  eidem  confulibus  figna- 
tur  Lucio  Telefino  &  Suetonio  Paulino,  id  cft, 
Neronis  anno  13.  uti  &  tertia,  quaTrajanus  me- 
moratur,  qui  annos  circa  30  recentior.  Hunc 
fuifle  Vettium  Valentem  noftrum  Antiochenunl, 
non  omnino  quidem  eft  quod  exiftimct  quifqtiam. 
Sed  vero  cum  ex  Valcntiana  familia  tuilc  tem- 
poris  illuftri  ita  fuifle  aliquot  rebus  publice  agen- 
dis  variatim  praefeftos  apud  Tacitum  liqueat,  eti- 
am  &  Mucianum,  in  graviffimis  illis  Vitelliano- 
rum  &  Flavianorum  diffidiis,  magni  nominis 
Flavianum  cum  copiis  fuis  Antiochiam,  ut  cum 
exercitu  fuo  Vcfpafianum  Alexandriam,  adiifle  ; 
uti  ille  libro  Hiftoriarum  fecundo*  Et  utrofque 
fuifle  mathematicis,  id  cft,  aftrologis,  amantiores, 
haud  ita  aegre  fane  admittendum  eft,  aut  e  pro- 
pagine  jam  diftiM:  Vettii  Valentis,  veluti  five  ayi, 
fivc  patris,  aliufvc  cjufdcm  familiae,  five  in  Mo- 
Q^  q  ciani 


268 


D  E      GAD     SIU      FORTUNA. 


269 


ciani  comitatu,  five  alias,  Antiochiam  fe  in  tem- 
poribus  illis  turbidiffimis  fe  confcrentis,  Vcttium 
rioftrum  Valcntem  fuiffe,  aut  utcunque  ipfum  il- 
lue  fe  ftudiorum  gratia  contulifle,  adeoque  ^An- 
tiocheni  nomeri,  licet  nominis  &  familiae  eflet 
plane  Romariae,  fuifle  fortitum.  Is  autem,  jux- 
ta  ante  etiam  di&a,  fe  magno  labore  &  difpen- 
diOj  magnifque  itineribus  mathefin  comparaffe 
affirmat  Vettius.  'B/x&i;  %  inquit,  onAAl/jj  ,j3/j 
yfipjtv  S-io^&jffoMTtc,  <C  r  Alyuirlov  <jie>\Mec,  S~t- 
chjaxaAoti  (ptAapyvptjt;  tSeMreaivlec,  tzi;  fjj\j  r 
•XPn/jtdrtov  ^ou^i  i7rtnncr>l/J,eSizx,  0>lsj,  r  tSvj.  to 
2?yv  ffitBu/Mst».  Plura  habet  ille  de  partibus  feu 
fortibus  illis  IV.  quae  ad  praedi&iones  pertinent. 
Sed  Vettius  etiam  eodeni  libro,  "Ex  xAvpv,  inquit, 

rn;  Tdyvc,  8  ^■ujJSV@-;"^e^rT@y  <C  ^Avdyvjfi;  to««- 
pjtxd  TTzidn  <£  oi  t$ie?<ytoiauf  (C  o'i  turcfujjOi  >z>^cAa/x- 
(idvov^).  Caeterum  &  ipfum  Valentis  caput,  in 
quo  itle  ?  jcAn^i'  fJAp^aijj);,  horuni  fcilicet  qua- 
tUbr,  habetur,  &  uniufcujufque  vis  &  locus 
in  themate  proprius  explicatur,  adjicere  noa 
pigebit,  utpotc  quo  non  modo  peculiares  a- 
ftrologiae  loquendi  formulae,  minime  ita  ob- 
viae,  reperiuntur,  fed  etiam  ea  traduntur,  quae  iis 
quibus  nugae  hujufmodi  in  pretio  efle  nondum 
defiere,  acceptiflima  fore  non  dubitandum  eft. 
O'  xAn?@*  -f  TT'XH2,  inquit,  «oQg.St^;  %  <z%c- 
AatxSdvoov  iv  ■yonfxcthcx^i;  rimic,  dytSvTrCtcov  aarov- 
tvv  (ita  MS.  fed  \7rivn0v  plane  legendum  eft) 
n  fxaprvpivTtov,  tXiTvytxv  SrjAc?  <C  'OfO^jirbjJ,  irpjt- 
%et;  Ti  <C  S>i%cu,  x)  opctyi^gTzov  xg.Z?$w<reis,  <C 
TSfcaSbxtofjJvcov  GWiTih&ia,v,  x)  coio  vixpj.vJov  wpe- 
Aeicw.  "  AiroXji-x.AiXoo;  3,  fl  vsro  xai^TTOicaV  fxaprv- 
pifjj\.@~,  nr&vcu  fjj\v  rd;  •mezfyic,  n  rzzi  tSo^cts  ortx- 
ei%\.  O'  A  A  I'M  fl  N  >zo%cStc>v;  n  >ar%tAla./j,Sd- 
voov  e»  ^pnfltxhgi^Ti  tottOic,  ayx^oirotdov  iirzivTcov, 
xdt^gLSrjtMv;  TTpjcupiaet;  krmTt^&i,  xp/hxv;  n  x)  nV- 
xdtsp^ra;  Aoy.tjy.vi,  x)  cpiAtov  ovjuSvAia;  lomfl- 
Aeis  ovgdaets  te  pwiC&vtvv,  tWsotdi  n  x)  So\x;  xj  <nc. 
ttlc.  'GmQoAai  SeTmdjKTnc,  •mxpi-mpfjAvtii  ts  rn 
Odjpiotcf,,  otnotv  <7ry\<HCr-uxi  ^yyv\g.;.  TlapjtnTcTncoxdi 
3,  n  -izso  xa-^oTrotcev  fxajpTvpiifjj\j©*,  fx&Tito  pjtajxs;  <C 


•^uyj^gi  ftaavivv;  i7rdy\,  avtuoj-natac,  te  xj  ivavn- 
€v7\tac,  tu.  i^lg,  dfJiafTytpi^g!^.  xa&f>3wctav  »0fM<L,ov- 
Xgs,  fc  a?Aoi?  o»?  ttirias  'tyfatpityvfyc,  -r  3  ^si- 
fwv  dtco>yHvXg.c;  OrSsi»  01  totiht  onxa.xvvTti  nQ  ote, 
X)  xaS'  iomt^S  -iuvSujjaiSii  Ti  fJMya.voov^j,  x)  tuc,  fx.a- 
yice^a?  Odg-ty-IJ&dvovi cu<,  (C  e»  oXTua&t  \_bxgia<H\ 
cpoevttv  yivov^).  O  E'P  ^  2  iz^tcTiJ'^  n  tn^t,- 
?\g./u£dvtjiv  iv  %ori fji<zbcx>l$ii  TUTtCU,  xj  a.yx.Soirotvv 
vTrAvTot»  ri  y.ufTuouvmv,  c^jti 'g^ia^Ta?  bm^vpaxc,  yg,- 
X&o-x.6{>d£><{,  X)  xxXoev  e£tz.sds.  Oi  fi.  y>  tsk*  iftu- 
£<ztc\j  Kj  ct.t7v.na1v  aztifnctlixbjj  '■»  Ltvtnxl/jj  n^hrtv^)'  xj 
pe3-'  ySbvvc,  x<)>-\g.xAi<jfJ^ot,  T»f  /lwTAbjji  tATndi  dxo- 
mxcrov  yryZv^)  r  c\jIo\j.  Oi  3  dtpQpatatOti  y  au- 
vrt^<HMi  StA-x&zvTzc,  SmXvxcZv  te  xj  ccppevtxtov,  d- 
yzSov  7\y'iv^j.  '  Aonc.  fi,  Xj  'EtOfjunc,  /jr,afrvoriaztVTicy 
07  V7r£vTic,  nS  TOTrtf),  5y  fj^Atga.  iv  iSion;  t^ieSiou,  mtxt- 
StPjLsdc,  -Troivaiv  J)  bot'  ajM.poTf£pis  (pXoyifov^)'  rj  <pi- 
Ao^KS  TE  X)  qtAQXiwrtyvi  <t  fiAoTTzAaicpuc..  'A- 
$t2?Sim  q  SnAuKav  aujjn^retcu.  kaj  ots  pt  ouZ  xi 
•Tio^r^ivret;  ipnc^c^yvaiv.  Ofjgttai  q  x)  gjy-f©»  dffi 
dri&f1''  °  tozxAn&ifjJv©*  T  TOirov,  ri  'ty)rtfxapTV<^v,  n 
<t7jcf^>g.y£dvuiv  r  -xgpvOv  x^)  r  iSiav  fvan;  to  «- 
1^©»  t  'tj^ThSvfjucu  x.ct'Qf.cm.<Ajaa6t.  KaSvAv  pt  %», 
x.a.x.o7rotti)V  eyrivrttiv  'n  /jt,oipTuoevTovv,  om  ftaadvoj  x) 
fyfJ.ict'   X)    ■w.vSvjju  tv,  -f  'trrri^ufxicu    'j\>Y\at^}.      'Edv 


Si  ctzoc,  01  y  Kg^Va  auv  TtJ"  ■??  'A^^Sirw  (C    Tj)  2b- 
A'/M»l   ov/J.iraorl  %   'fhnu.apTVpr\an,  a}.*(($v  x)  dcnAycov 
ioyjiv   ifzfiatr,    'ty)n   rt  ccppivtxoov    zj    SyiAuXco»  (fiA.oyi- 
Zpv'f),  Xf  <d?ti£cna.' cu  \ctzvjutvvaiv,  \  fjjc\gyoZvrec,  <}pe- 
•mcve^v.aiv    vzbd    y  mot.Sv.c,  vtxov fjj\uot.       E^/j  Si  crzos 
0  5  A10;  awj&vrifJ.afTupnai},  aSfyo^m&rc,  n   Sujja.no;  73 
j§/Joifj$JJCV     icr-aJ    «    /JUi<rtXO»c.     "Aoi(3f\     3    xj    'Epuv 
k7rzivroov    n   'trlnfxaLTVp-ivrcov    fl    <z>-l<z?\g.fs-(iaiovTcov   r 
'XjPfvav,  xaxnpycov   <zsp^,yfjg.rcov  n  An^p/.xw  aipSQ. 
TtVQV*)    yj   7r>g.^oypj/.^.ot,    a.pim.yic,    ^upiTrziVotx.rcij,, 
mjSAjtoj,  riSmg/.tofj.ivk/j   r  O^J,vota.v  iyovre;.     :Ec\j 
Q   xj ■  0  £  'Af£p§iTi;s   'ffo-fAOfmpf.an,    <paprJcf.xot,  fjgt- 
^oj,   <jJjTey&tpei'    oSfiV   y7)  «5    'QnQaAAo»Ttx;   •%&*&<; 
iJyiitui   kj   StlitQi   T^AvjJAto fi%j,oi  <t.   xxxnpycu.;,  av- 
vo^i  n  xpjtaeox;    7i££pjiv  ?g.fxQa,vovrec^    fmiuvrfujjax; 
2s£cf',yzQv.      'IcyyfpJ;    0   rorr©'    iTrpy;  ttOMci  \rmdo- 
va'  oStv  ajjTcS  TrpjxnXTiJv.      AafxGdvt^l  t)  °  xAnp@* 
^''E^>t@^  nfjApjtc.  fi.  ^?3  d  ^Aripa  t   rvyyt;  'Qrt  tS 
Aai/jtciv®.,   Xj   tk  tau,  2tt6  y    D.<^>ax.rj7ra'   vuxto;  'fj  70 
dtdira.Atv.     A^NATKH  'SpxS'tSSriu,  «  <7i^pctAg,fx- 
Qdvuact,  \»   xpnf^glrc^txoit;  tvtfoic^    ayx.Soirotoov   imv- 
roov   fl  fuapTVpavrcov,  oixrncoi  $0  i7rdyet  x)  p/.if^ovai; 
wgdaetc,   xj   i^r?^  xa^rcupiam;  n  Suvarv;'   xxxo- 
QTQidJv   g  'vttovtoov,  avTtoiiwx;  X)    xpjtasti   eTnzyet,  x) 
^o-T^cf.ajxk'   oSrtv  x)   <zfet  nrgpaipeQv  S^f.wpjli^av- 
re;    dvtapco;    O^y^Qtv-      'Eav    S~s   qtz>j<;    tg   ajnjucc 
ttgx.toSn,  TiViC,   xat^h-tgJ^ov^)  n  xaStxtoZy^).    Adfx- 
Cave  2    ~^OT0  Acujuov®*   'tvrn    1'j^I'jj'      »Uitir>;  3    ts 
dvdirxAiv.       iojjtoj  fjj\j    ouu   'fm   r^pf  apptvtxtoV  yi- 
viaicov  x)    •^■pjvurv  ^isswAj).     'Ofxoicos   q    iQ    tu,  oi- 
xjhx,     a/fitxat^c/i    d^S  7Tapji<Si>aiW     x)    <rd    <\)uxid\j%poi, 
yc^petv    douj}cr<H     x)     'frrl    SnAvKcov     •f/jialricv .       Sed 
haec  maxime  ex  aliorum   fententiis,    unde  fua 
congeffit  Vettius  Florida  illa  feu  rdi ' AvrjoAoyicu. 
Nam  alibi  non    femel,    neglcdis  fere  omnino 
amoris  &  neceffitatis  feu  fati,  id  eft,  Vcneris  & 
Mercurii,  fortibus,   binas  illas  Daemonis  feu  Ge- 
nii  &  Fortunae,   ut  omnium  potentiffimas  vitae 
praefldes  ac  gubernatriccs,   feorfim   ample£titur, 
&  huic  corpus,   illi  animam,  hanc  Lunae,  illam 
Soli  tribuit,  uti  &  Firmicus,  Albumafar,  aliique. 
KAnpjt,    inquit,    t?    T^»;  c    ^   A&jyuo»©»  an/uwt- 
yuotv  0HAio'c  te  (c  ZtZeAnvuxi.     KoafMxa;   yh  n  'S.eAnvn 
TtJvj)    xcardp%vou,    Xj    'Scofxg  (C  Tlvtffjucx,     tSpjty ■<=-■(&, 
Zozt,  x)  rnv  £oTop'poixv   <n;  n>xct;  irifxrrvrja,,    to  o<xotov 
iotbteAs?  WJpLct,    \iact,  a   xaS    ny.dc  oto,uar©*.      O  S^ 
"HAi@l,  Nac,  (C    &xifjgjv  lyaiMxaic,    dszB-dpyoiv,    O^i 
rn;  iSiotis  ovepyaxf,  xj  tftjoecoi  ipjtafMa  tx;  tcov  dv* 
§ozfl7rzo»  ■\vyx;  theyeifgiv  tS^i   rd;  iyyetpf.a\c,    dt- 
ti©.  tBfd^eco;  xj    y.tvY\aeco;  xg.<Si?a^)'    quod   fcribit 
in   capite  <=%*    ^pivcev  O4g,tpicnco;  2xrr6  xAnpu   rn; 
Tvxm  x)   Amuov!^,  unde  &  nos  aliqua  in  notis 
ad  Marmora  Arundelliana,  pag.   IZ9.     Et  quae 
ibi  tranfcripfimns,  ea  hic  in  codice    manufcripto 
proxime  fequuntur.     Et  nos  ibi  plura  de  Fortu- 
nae  hac  Sorte  &  Daemonis  huc  fpeftantia.     At- 
que  ex  veterum  ufu  d^S  xAv\£tj>v  fic  aftris   ( unde 
Dii  fafti  funt)  affignatorum,   opinor,  apud   Pla- 
tonem,  Jib.  V.  de  Legibus,  velut  ex   appofita  re- 
ceptaque  locutionis  formula,  inter  alia,  monitum 
efle,  in  conftituenda  republica  illa  Magnctum  t6?i 
SioSexa.   <&eo7c    SrjSixa    xAnpv;   Itdiiot!.,     dttodecim 
T)iis  duodecim  fortes  diftribuere.      VI.  Scilicet 
ex  fortibus  hifce  &  ftellarum   configurationibus 
cognatis  fieri   vetuftiffimis   aftrologis   credebatur 
n  armxAfiQoaic  t3  /3/y,  quam  ex  eis  memorat  S.  Ba- 
filius  Hom.  VI.  in  Hexaemcron,   unde  etiam  & 

natalibas 


2J0 


Y    N    T    A    G    M    A       I. 


naralibus  &  ia  vita  humana  difcernendis  ewj&yui 
Vocuunt  1'fyaicLnvJ.  conrigurationes  frcllarum  for- 
ULisnqpe  &  inviccm  afpeaus,  qua  tum  policbant 
iplnc,  qua  tLuj  vfyuicw  natis  promitterent  darent- 
vc.  Yettius  Valens  lib.  V.  in  capite  <nfe<  r 
*e°fviC:-ivv  rn;  Se/\hnc  iv  ?  vioftlvjicuc  t  dnm  & 
4  tsk  {%$  ^Atct;,  fubjicit,  'O^F^oo&l 
l  tot©-  9-eoV  ^  fcotXla  SViAo?,  ro^t^^  rors 
fftXTJ    =f}    2      ^    £    x)     fj     £lcl     <J^££5    ^^^6V    <^a_ 

o7a.n;Co;'  gujj&?j.w.     Et  demum  fatis  eft  ad  rcm 

noftram  fuperque,    ad    hunc   modum  oftendifle, 

vcteri  in  aftrologia,  quae  e  Syrorum  moribus  re- 

vera  ortum  habuir,  fortem  Fortunae,  feu  Fortu- 

nam  bonam,   &  vitae,  &  bonorum  externorum 

velut  pracfidem  feu  fyt&v  fuifle  in  lucem  prode- 

untibus  ;  atque  hanc  forfan  potius  voluifle  Leam, 

quam  Jovem  aut  aliquod  aliud  fidus,  cum  faufta 

acclamationc  Ziipae  gratularetur  parturienti.    Ma- 

zal  tob  ertim,  quo  Ebraei  recentiores  -n,  Gad  ex- 

plicant,    non  Jovem  magis  quam  Fortunam  bo- 

nam  ipfamve  fortem  interpretari  poteft.     Nam 

Mazal  non  hanc  vel  iliam  ftellam,   fed  locum 

aliquem,    ad   mathematicorum    placitum,    coelo 

delignaturn  figiiificat,    uti  fupra  notavimus.      Et 

cogiteivt  eruditiores  utrum  713  5l£*«  Macedonibus 

dv-n    tsi;   dyxSSi  w#i?   ufurpatum  (fi  Hefychio 

fides)  a  Mazal  aut  Mazala  depravate  manarit. 

Corrupti,  faltem  in  prima  fyllaba,  Hefychii  co- 

dices  efle  nequeunt  :     an  ii,    unde  ilk  hauferit, 

fatis  integri,  dubitare  licet.     Qiiicquid  autem  fe- 

re  de  aftrologorum  myfteriis  diximus,   id,  ut  ad 

Syros  trahatur,  nemini  mirum  fit  ;  nifi  quis  ortas 

in  Syris,   &  in  caeteros  propagatas,  primum  nu- 

gas,  dicam,  an  artes,  ejufmodi,  vetuftatis  expers, 

negaverit.      Quod  fi  hoc   fenfu  verba  Leae  fint 

intelligenda,  eo  fane  recidunt,  quafi  qitod  bonum, 

fehx  fauftumque  fit  genito  in  votis   habuerft, 

quod    formulae  veteri    augurali   confonum    eft! 

Hinc  Fortunam  bonam,  ejufque  fortem   (a  qua 

caeterae    omnes,    uti   a   radicc,    deducebantur ) 

in    thematis    conftructione    pro   Dea    habitam 

&   a   Graecis   &    a  Romanis    cxiftimarim,    de- 

lubro    item    &     facris   honoratam.       Solenne 

cnim  illis  ArAQH,  TTXH/  monimenta  facrare. 

Et  in  proyerbium  abiit  de  inacceffis  aut  arduis, 

Tu^i/j  Sh   tsf-A&tf,   Fortunam  oprtet  invocare, 

'Ut  teftatur  Plato  in  Epinomide.     Etiam  Piato  ex- 

■preffim   ait,   omnia  humana  gubernare,  $  ®eS, 

JWZ^  £  KSf^ov,  m  IV.  de  Legibus.  'An*6i  xjyj 

IHefychio  dicitur  Remefis  &  Themis.  Summa  ve- 

ro  Nemelis  in  homines  praefedura  agnofcitur  a 

Platone,  lib.  IV.  de  Legibus,  ubi,  ndmv  i^M. 

tt©,  mquit,  i-ni^ri,  Omnibus  epifcopis  infpec- 

torque  conftituitur,  &  a/m»«  dykx©.,  Jujiitiae 

nuncius.      Et  de   ea  fimul   &  Adraftia  affatim 

Platomci  aliique  obvii.      Sed  ita  confunduntur 

bina  fortium  celebriorum  nomina,  quemadmodum 

Sc  intcrdum  dyxQS  Aal/j,ov<&>  cum  «^8«  T-W 

iabetur  kem  Albae  Juliae  infcriptio  facra,  apud 

jrnterum  fol.  So.  t. 


27I 


DEAE     NEMESI 
SIVE     FORTU- 

NAE 

P  I  S  T  O  RI  U  S 

-  RUGIAN  U  S 

V.  C.  L  E  G  A  T 

L  E  G.  XIII.  G  O  R  D.    G. 


/7 


Sed  apud  Graecos  tum  'A-yxttc.  T»*»6  tum  'Ayx- 
G^  CscLt/uov©*,    fana  fuifle,    &,    fine  adjedtione 
Tu'xiK,  liquet  apud  Paufaniam  in  Boeoticis,  Mef- 
feniacis,  &  Laconicis.     Juftitiae  &  Suadae  foro- 
rem  facit,   apud    Plutarchum  libro   de  Fortuna 
Romanorum,   Alcman.    Marmorum  irem  quam- 
plurimorum   &  foederum   apud  Graecos  frontes 
'AyzW,jj  Tu%w  copiofius  exhibent,    qua  de  re  e- 
tiam  ad  Arundelliana  diximus.     Infcriptiones  fa- 
crae  Graecorum  aliquot,  'Ayx^  Tux*,  habentur 
apud   Gruterum,    fol.    79.    eti'am   Romanorum 
Graecae,  tf  Tv%y  T>eae,    fol.  73.  1.  &  75.  ^ 
&  7.  fed  Latinae  apud  eum  complures  Fortmae, 
quae  plerumque  cum  epithetis,  pro  confecrantis 
ingenio,  ut  Omnifotenti,  Salutari,  Reginae  Ad- 
jutrici,  Opferae,  &  fimilibus  •    ut  fieri  folitum 
m  Jovis,  Junonis,  Veneris,  aliorum  aris.     Sacri- 
ficabant  item  Fortimae  Ttubiae,  &  Fortunae  hu- 
jus  diei,  &  Rumini  Fortis  Fortunae  ;    etiam  & 
pluraliter  Fortunis  ■,    apud  eundem,    72.  2,  & 
3-  &79-  2.  de  quibus  item  Strabo  lib.  V.  Nam 
ut  Bonae  erat  Numen  aedefque  Fortunae  Romae 
alibique  (cujus  arae  funt  binae  apud  Gruterum, 
fol.  72.  5.  &  10S2.  1.)  ita  &  Fortunae  Malae 
(de  qua  Cicero,  lib.  III.  de  Natura  Deorum,  & 
Plinius  lib.  II.  c.  7.)  in  Exquiliis.     Et  Plutarchus 
de  Romanis^  Ti  ^  TvXr,<;  U^i,   Xa.fA.^d  £  vcl- 
\ctta,  <£  a>S   2i  w  -ufcoToic  ^.Touju.epa  y^ivo,  th? 
•txi/Moic,  &zij.i/\loic.  r^y,vly   Fortunae  delubra  fplen- 
dida  apud  eos  funt,   &  antiqua,  &  tantum  non 
cumprhms  Urbis  fundamentis  pofita,  &  diu  ante 
Virtutis,  Honoris,  aliorumque  ejufmodi  Numinum 
celebriorum.      Et   compluria    ejufdem   epitheta 
facra  apud  eum  leguntur.     Videfis  Gruteri  The- 
faurum,   fol.  250,  &    1013.  8.   Etiam  ab  Anci 
Martii  aevo  variae  aedium  Fortunae  dedicationes 
fupplicationefque,   ut   ex  Livio,    Halicarnaflenfi, 
Plutarcho,  de  Romanorum  Fortuna,  &  in  Quaeftio- 
nibus  Romanis,  fcimus.     Habebatur  quidem  fax- 
um  in  viculo  Richmondiae  (quae  agri  Eboracen- 
fis  pars  eft)  SSctoi-sS  dicto  ibi  effofliim,  in  quo 
Virii  Luppi   (ita  fcribitur  in  Pandedtis  Florentinis, 
hb.  II.  D.  tit.  de  Vulgari  &  Pupillari  fubftituti- 
one,  %.  4.)  Britanniae  propraetoris  &  legati  feu 
praefidis,  ut  ibi  ab  Ulpiano  vocatur,  fub  Septimio 
Severo  Augufto,  beneficium  cohorti  primae  Thra- 
cum  in   reftituendo  illic   ei  balneo  memoratur, 
cum  infcriptionc  hujufmodi  T>eae  Fortunae,  quae 
fimpliciter  pro  Bona  prifcis  fumpta,    unde  For- 
tunati  pro  Felicibus,  ut  monet  Servius  ad  AE- 
neidos  3. 


DAE, 


272 


De     Gad     seuFortuna. 


75 


DAE.    FORTUNAE 
VIRIUS    LUPUS 


LEG. 

AUG. 

P  R.  P  R. 

B  A  L  I  N  E  U  M      VI 

I   G    N 

I   S      E 

X  U  S  T- 

U  M 

C  O  H. 

I.    THR- 

A   C 

U    M 

R   E   S  T- 

1  T  U  I  T     C  URANTE 

V    A 

L.       F 

R     O     N- 

T  O  N 

E      P  R  A  E  F-- 

E  Q. 

ALAE 

V  E  T  T  O. 

Ita  apud  Guiliclmum  Camdenum  in  Brigantibus, 

pag.    595.   ubi  quadratarii  neglc&u   D  A  E  pro 

D  E  A  E.      Ante  annos  complures  tranflata  eft 

Cunningtoniam   ad    aedes    jam  viri  nobiliffimi 

Thomae  Cottoni  Earonetti,  rilii  Roberti  Equitis 

&  Baronetti,  qui  eam  ilJuc  transferri  curavit.  Le- 

gitur  item  apud  Gruterum,  fol.  73.  5.  fed  male 

ibi  Balinghim  pro  Balincum  irrepfit.     Aliae  funt 

ejufmodi.      Non    raro  item    Fortunae  Aug.  ut 

Numini  Augufti,    aut  Auguftorum,  infcriptum  ; 

uti  &  Genio  Caefirum,  aliorumque,  qui  TJfTJ^vi 

&  t>.%ifxm,  fic  ut  praefertur,  pro  Diis,  fimili  in- 

vicem  notione,   habitis,   refpondent.     Ariftoteles 

quidem,   ut  dcorum   reliquorum  negligentior,  de 

Fortuna,  ut  rerum  caufa,  difputans,  'Etoi  c%  %vec, 

inquit  Phyficorum  lib.  II.   cap.  IV.  ofs  Sbxu  Sixai 

fjfyj    ctma,   r\  tv%i\,  ctch)A&  3   dvSrewmvy  hctvoict, 

c»i  S&iov  1i  bffo.  (c  ScuyrjviuTzzov,  Sunt  autem  qui- 

,  dam  qui  exifiimant  Fortunam  ejfe  caufam,  nec 

humano  intettecJui   manifeftam,   utpote  divinum 

quiddam  exiftentem,   &  cDaemonis  naturam  fig- 

nantius  participantem.    Et  de  ea  loquitur,  quafi 

inter    caufas  apud  philofophos  fuperiorum  ante 

illum    feculorum  haudquaquam  cognita   fuifTet  : 

qua  de  re  ibi  obiter,  interpretes.     Nec  nomen 

ejus   apud  Homerum  haberi,   obfervatum  eft  a 

Maerobio  Saturnalium  V.  cap.  XVI.  Sed  palam 

eft,  eam  veluti  rerum  caufam  apud  philofophos, 

ut  Platonem,  Empedoclem,  alioique,  memorari. 

Notat  ibi  Themiftius,  &  Simplicius,  etiam  &  Ari- 

ftotelem  nc  dyj,§nc  Tti%nc  &   cnzvXnc,   ut  vocum 

receptiffimarum,    ibi  meminifle.  Ubi  &  Simpli- 

cius  adjicit,  divinitatem  Fortunae  etiam   apertius 

probandam  cx  nm   <&fo(TXwj£iv  tbjj  Tv%lw  <*s  Sreov, 

x)  lepd  6ixoc%jji£v  cIuttJ,   xj   vfjLVuc   &c.  dvibjj    ctcfty, 

ex  eo    quod  frequentius  adorant  Fortunam  ut 

T)eam,    &  templa  ei  aedificant,   &  hymnos  ei 

canunt.     Sic  ille  ad  text.  47.  fed  poftea  ad  text. 

67.    fingularem    Fortunae  divinamque.circa   ge- 

nerationem  fub  luna  univerfam  dignitatem  cul- 

tumque  ex   difciplina  veteri    uberius  &  egregie 

adjungit,  cum  fimulacro  ejus  fymbolifque  myfti- 

cis ;    fcilicet  clavum  ei  tribui,  dc  iu/€tpvzjcry  u» 

av  ttovtm   tms  "fpiatm  '7rkkov\jt'   <t   70   imSciXiov  b^i 

o-$cu=c/.c,     IS^v-icnv,   Jii  %    ctgzisv  tws  •fjJioe®^.  xctSrv- 

VvW    [f.  ttctTthSrwjioDi,    Vel   ■Xa.Tdiiviori:']    vA=$,c_    '[% 

ccf/.ctXS/Hcti    Of  tt\   ZTi^ct,   tcuv  •%1^/iv  XctP7r£v,   ccc  y 

Tv%e-tv  7TU.VTWV  Srelcov  xapTrnv  cdiixv.  SJg  t7S>  'A  £ 

voteiav    Xj    o\vmv  x)    lio;   liyccf-8   TiyJp\J$ji  txi%cv,,    0% 

TTCpfa   $fel.CV,V~S   Tt\C  3-6105  SVOtMj-iXC     WvSwJiVO/J^J  ^L- 


uapT&iv   Tiig   'trhHaO^mc,   fj.e3v^eoic.      Kaj  SiofteSnx, 

t&pOi      TO     TVVbiv    TV\C,    Ti      SjlS     Tv<%Y)C,    Xj     T      CV    TDIS 

%^ht&!Ti  yiveo-t  t  ojjttdv  t-yurmiv  l^iOTmzt, :  quibus 
fubdit,  Ka|  "tc\  fii  7izj.cm,  tv<%y)  dya.Sn\.    Suidas,  Tu- 

<Vt\  TO.P    "E/^JJOTl1,  CSTOgplTOT©*    >(JojJ,ii  StOWJt\Qli,  For- 

tuna  Graecis  eft  mundi  gubernatio  fine  provi- 
dentia.  Nec  folum  ut  Dca  habita  cft,  juxta  il- 
lud  Juvenalis  : 

Te  facimus,  Fortuna,  'JDeam, 

Sed  ab  intima  vetuftate  in  mores  paffim  reccpta 
velut  Dea  fola  habita  eft.  Unde  Plinius  loco  ci- 
tato,  Toto  mundo,  &  locis  omnibus,  omnibufque 
horis,  omnium  vocibus  Fortuna  fola  invoca- 
tur,  &  una  nominatur,  una  accufatur,  una  a- 
gitur  rea,  una  cogitatur,  fola  laudatur,  fola  ar- 
guitur,  &  cum  conviciis  cotttur,  &c.  &  in  tota 
ratione  mortalium  fola  tttramque  paginamfacit : 
adeoque  obnoxii  fumus  fortis,  ut  fors  ipfa  pro 
T>eo  fit.  Certe  cum  Julianus  haud  parum  infen- 
us  Caefarienfibus  Cappadociae  Chriftianis  ob  ido- 
lorum  fana  deftruda  alia  aliquot,  fummo  odio 
eos  profecutus  eft  :  Ubi  vero  poftea  Fortunae 
tempttim  funt  demoliti,  plurimum  toti  urbi  fuc- 
cenfult,  &  Graecos  non  adeo  midtos  eam  inco- 
hntes  incufavit  ,  ac  fi  quid  durius  perferendum 
fit,  tum  ferendum  pro  Fortuna  fuijje  eis  objecit, 
ut  Nicephorus  Ecclefiafticae  hift.  lib.  X.  cap.  IV. 
VII.  Singulare  autem  erat  Romanis  Fortunae,  ut 
Deae,  nomen  Trimigenia,  de  qua  Livius  Deca- 
dis  III.  lib.  9.  &  Decadis  IV.  lib.  4.  cui  aedes 
folennius  voto  a  Sempronio  Sopho  in  bello  Pu- 
nico  promifla,  &  in  colle  Quirinali  dedicata.  De 
ea  Plutarchus  in  'Peo/uaixo^c,  num.  107.    2^  -n 

'Vu/J-CUQl    Tuj/HV   O-t&Oy^)   YlQjt.pj.r^,VCHCU',    y\v    av    tic  u- 

—01  ■ttZjoZyiv&icLv  j  id  eft,  Quamobrem  Romani  ve- 
nerantur  Fortunam  primigeniam  ?  Nec  omnino 
memorat  ut  a  Sempronio  invcntam,  fed  ut  ve- 
tuftiffimam;  eamque  a  regum  tempore  &  difci- 
plina  augurali  prifca  petit.  Inde  Praenefte  in- 
fcriptio  apud  Gruterum  fol.  75.  10. 


Ibique, 


L.    ANTISTIUS 

C.     F.    AEM.    VETUS 

AUGUR 

FORTUNAE     PRIMIG. 

EX    VOTO     SUSCEPTO. 

FORTUNAE 

PRIMIGENIAE 

L.     RUFINUS 


AEDIL. 


V. 


CURUL. 
S. 


Aliae  ejufmodi  complures  ibi  fequentes,  conjun- 
£tis  interdum  Numinibus  aliis,  ut  fol.  58.  9. 

VENERI    ET 

FORTUN.     PRIM. 

SACR. 

L.     CALVIUS    L.    F. 

Sic 


Y     N     T     A     G 


274 

Sic  Ops,  Jupitcr,  &c.  Fortunae  Primigcniae  quan- 
doquc  in  infcriptionibus  focii :  ut  ibi  apud  Gru- 
tcrum,  fol.  1006.  4. 

JOVI     O.     M.     ET 

FORTUNAE     PRIMIGEN. 

V.     S.     AL. 

L.     PRIMIGENIUS 

CUM 

FILIO     TORQJLJATO 

D.      D. 

Atquc.  ego  fane  'Ayx&lw  Tv%ku  five  operum, 
laborum,  id  eft,  Athlorum,  nati,  atque  vitae 
velut  univerfae  dominam,  quae  recenter  geniti 
modum  felicitatis  (uti  docebant  fideralis  fcientiae 
periti)  arcanis  quafi  coeli  tabulis  defcriberet,  fub 
Fortunae  Primigeniae  nomine  intelligo.  Et  Ju- 
piter  puer,  qui  laclens  cum  Junone  in  gremio 
Fortunae  Praeneftinae  olim  fedit,  caftiflimeque  a 
matribus  cultus  eft,  id  ipfum  fatis  aperire  vide- 
tur.  De  ea  re  confulas  Tullium  de  Divinatio- 
ne  lib.  II.  Praenefte  etiam  habentur  marmora 
Jovi  puero  &  Fortunae  Primigeniae  facra,  ut  a- 
pud  eundem  fol.  76.  6,  &  7. 

FORTUNAE 

PRIMIGENIAE. 

JOVI    PUERO. 

EX     TESTAMENTO 

TREBONIAE 

SYMPHERUSAE 

P.    ANNIUS    HERMA 

HERE  S 

L.  D.  D.  D. 

FORTUNAE 

JOVIS    PUERI 

PRIMIGENIAE 

D.     D. 

EX     SORTE    COMPOS 

FACTUS 

NOTHUS    RUFICANAE 

L.     F.     PLOTILLAE. 

Verum  conjefturae  jam  di&ae  venia  danda  cft, 
neque  velut  ex  tripode  haec  di&a  volumus.  Ali- 
ter  vettunt  •A  Gad  recentiorum  plerique,  ratio- 
ne  a  Genefeos  cap.  XLIX.  comm.  19.  du&a.  Ve- 
rum  peculiarem  fcripturae  ibi  elegantiam  magis 
miror,  quam  nominis  etymon  invenio  :  &  fatis 
frequentes  funt  in  facris  literis  ejufmodi  elegan- 
tiae,  feu  allufiones.  Quod  fi  pro  turma  feu  ex- 
ercitu,  ut  illi  voliant,  fumatur ;  certe,  fi  turmam 
illam  five  exercitum  pro  D^OWn  TTU  gedud  ha- 
fchamaim,  id  eft,  militia  aitt  exercitu  coeleftt, 
quo  modo  locum  Jefaiae  quem  jam  adduximus 
explicat  R.  Aben  Ezra  in  Genefim,  accipias,  For- 
Vol.  II. 


M     A       I. 


*7$ 


tunac  thcmati  non  malc  convcnict.  Reginam 
cocli,  fivc  Afrorum  cocleftcm  (dc  qua  nos  infra) 
candcm  cum  Fortuna  cocli  facit  Philaurius.  Eft, 
inquit,  haerejis  in  Judaeis,  quae  Reginam,  quin 
&  Fortunam  coeli  invocat ;  quim  &  coekftem 
■vocant  in  Africa,  eique  ficrificia  offcrre  non 
dubitabant.  Nec  male  forfan.  Luna  enim,  id 
eft,  regina  coeli,  &  Sors  fua  pro  eodem  poflent 
ufurpari.  Vcrum  iri  plerifquc  Philaftrius  illc,  ut 
femel  admoncam,  fatis  temere  dc  hacrefibus,  quas 
vocat,  illis  prifcorum  Syrorum.  Nec  omnino 
potis  eft  fidem  fuam  liberare  in  iis,  quae  fae- 
pius,  velut  fomnia  fibi  fingcns,  dc  eorum  riti- 
bus  &  numinibus  auda&er  nimis  obtrudit.  VIII. 
Ut  vero  Fortuna,  ficut  diftum  cft,  invocata, 
velut  geniturae,  partui,  rebufque  agendis  apud 
veteres  praeiiciebatur,  ita  ex  eadem  tandem  dif- 
ciplina  inolcvit,  ut  in  urbium  ctiam  natalitiis  ipfa 
ut  Numcn  primigenium  cis  adfcifceretur,  nomi- 
neque  fingulari  donaretur  alio,  fed  ut  divino  co- 
gnomine,  urbis  Fortunae  difto.  Simplicius  ad 
Ariftotelis  locum  Phyficorum  fupra  citatum  (flo- 
ruit  ille  circa  annum  Chrifti  DXXX)  Fortunam 
fumma  in  vcneratione  habitam  aflerens,  etiam 
ante  Ariftotelem,  nec  initium  venerationis  ejuf- 
modi  Stoicis,  ut  aliqui,  tribucndum,  To  3  £, 
inquit,  li.vzc,  r  <rra\ioov  tv^oa  1/.<j.<£v,  (C  va/<<<;  a'ix.0- 
Sbf*.eir,  Lsi&v  2vm  vojM-SjbjJ ouj'  a  y5  lW-.fyj  <u$>£ 
toic,  <na.Xax.oii  TtjySiv  •otAsmi'  it^.  iqozifj-J/ja,  '-n  tts- 
•zzLq  avx<yiy£^y.fj.iva.c,  Illud  vero,  quafdam  ex 
urbibus  Fortunas  venerari,  &  fana  exftruere, 
poftrrius  receptum  eft.  Neque  enim  apud  vete- 
res  Fortunarum  urbium  templa  hiftoriis  tradita 
habcmus,  aut  ffta  eis  dicata.  Certe  urbs  Li- 
gurum  aut  Celtarum  t^Agatha  vocata  Timofthc- 
ni  dicebatur  Ap^.Sjj  Tuyri,  ut  Stephanus  ^i  W- 
Asa)i/  in  'Aycdv..  Certe  etiam  apud  Gruterum 
fol.  72.  3.  legitur  dedicatio : 

FORTUNIS     ANTIATIBUS 

M.    ANTONIUS    RUFUS    AXIUS 

DAMASCO     S.     D.     D. 

Antii  urbis  Latii  maritimac  Fortunis,  quas  me- 
morat  Macrobius  Saturnalium  lib.  I.  cap.  XXIII. 
Licet  vero  ait  Simplicius  recentius  efle  Fortuna- 
rum  geniturae  urbium  cultum,  nihiloininus  ex 
Varrone  apud  Plutarchum  in  Romulo  habemus, 
Tarrutium  philofophum  &  mathcmaticum  fum- 
mum,  feu  potius  Tarruntium  (ut  Solino  in  Po- 
lyhiftore  cap.  I.  nuncupatur)  tam  de  Romae  quam 
Romuli  Fortuna  ex  utriufque  themate  genethlia- 
co,  unde  Fortunac  ejufmodi  divinitas  contrahi 
folita,  praedixifle.  Ttts*  k,  •xvAeui;  (ut  apud  Plu- 
tarchum  legitur)  Tvynv,  &V<za£>  cIv^q^its,  yjjq/.ov 
i<X&v  oioVTajj  XCpiCv,  6k  -m,  ■jtqJtm  <fjji<nwc,  <srf<>$ 
itlc,  t  ctsi<$)v  \-n 'tiyj-c,  Srea^/jmvov,  SitjW.dem  urbis 
Fortunam,  ut  hominis,  efficit  tempus,  qucd.  ad 
aftrorum  pofttiones  obfervatur  in  primis  eorum 
incunabuHs  feu  vatalibus.  Singulares  coelitum 
pofiturae  apud  Solinum  leguntur  qtiidem,  fed  ra- 
tioni  aftronomicae  nimium  advcrfae.  Et  cum 
apud  aftrologos  veteres  nihil  magis  obviurn  fit 
quam  fortem  Fortunae,  Fortunam,  &  Fortunas 
(quae  pro  Fortunac  fimul  &  'AyxSv  <fai/wjv(S- 
fortibus,  veluti  foitium  aftricarum  prae  aliis  po- 
R  r  tentifllmis. 


276 


D 


Gad     seu     Fortuna^ 


277 


tentiffimis,  fumi  folent)  in  hominum  genituris 
ut  apotekfmatum  autorcs  primarios  confiderare, 
etiam  in  urbium  parile  faciebant ;  qua  de  re  ex 
vcterum  difciplina  fufius  Albohazen  Halii  filii 
Abenragel,  Arabs,  parte  7.  de  Judiciis  aftrorum 
cap.  XX.  Frocura,  inquit,  ut  pars  Fortunae  & 
ejus  dominus  Jint  in  domibus  Fortunae  (in  ur- 
bis  fcilicct  thematc)  &  pars  ajpiciat  lunam ;  quia 
a  jtatu  partis  &  ejus  domini  &  a  ftatu  lunae  & 
ajpiffu  ejus  cum  parte  colligetur  civitatis  Jerti- 
litas  &  bonitas  domini  ejus  &  Juae^  gentis, 
&c.  Remove  etiam  Martem  a  parte  Fortunae, 
&c.  Et  ibidem  cap.  II.  de  tempore  rebus  gene- 
ratim  agendis,  Injpkies  ad  partem  Fortunae  & 
ejtis  do.ninum  &  dominum  domus  Juae,  quia  Ji 
eos  omnes  meliores  facere  poteris  &  Jortunare, 
efi  complementum.  Et  Fortunae,  &  lnjortunia, 
velut  nominibus  illis  prae  aliis  in  coelo  ex  difci- 
plina  prifca  infcripta  apud  eum,  uti  &  Firmicum, 
millies  occurrunt.  Fortunae  autem  urbis  ex  af- 
trorum  judicio  obfervatae  denominataeque  exem- 
plum  eft  flngulare  in  Conftantinopolis  conditu, 
Valentem  quendam  mathematicum  Conftantini 
jufiu  thema  urbis  c  Byzantio  vcteri  ortae  natali- 
tium  obfervafle,  indeque  fortunam  ejus  indkafle, 
ex  ante  diclis  liquet.  Cognominem  quidem  fi- 
bi  fecit  Conftantinus,  adeo  ut  vulgo,  exuto  By- 
zantii  nomine,  &  Antoniae,  dicerctur  Conjtan- 
tinopolis,  ctiam  &  Nova  Roma.  Sed  vero  re- 
cipi  folet,  quod  tradit  Euftathius  in  Dionyfii  Pe- 
riegefin,  a  Conftantino  Magno  vocatam  eam  efle 
'AvStZaav,  quae  revera  non  urbis  ipfius  nomen, 
fcd  velut  myftkum  ejufdcm  Fortunae  tutelaris. 
Inde  Chronicon  Akxandrinum,  Tw  3  Tuyjuj  nrn<; 
■zraAsw?  tti?  \ccs~'  OJJti  avaveo)Sracm<;,  vrovAaaA  Srvcnav 
tlvoung.x&v,  an.d>\i7iv  'AvSuaw,  Fortunam  vero  ur- 
bis  a  Je  infianratae,  vicHima  incruenta  litata, 
jinthujam  vocavit :  quafi  Florentiam.  Ubi  e- 
tiam  narratur,  eum  fecifte  fibi  ftatuam  e  marmo- 
re  inauratam  /Sx^^axv  Iv  ty  oi^£  ^igi  *  tu- 
yjjjj  $  omtHc,  iraXiuc,  quae  dcxtra  geftabat  For- 
tunam  ipjius  urbis.  Qua  poftea  in  Hippodromo 
collocata,  &  Fortuna  &  Imperator  ipfe  in  ea  ado- 
randi  erant.  Hac  de  re  item  Joannes  Antio- 
chenus  M  S.  in  bibliotheca  Oxonienfi  publica, 
'hoyco  iy  .  Tw  Q  Tvyluj  t  nroXiwc,  t!\<\  \fU7  aurd 
dvx.viwS:(k<iy\5,  X)  ut,  ovof/.a  wjr\s  KLhfdnionc,  wrcmaas 
tzS  QaS  Srvcriccv  dvcuina.Ki>v,  ona./\iQiv  'AvSraCccv, 
Fortunam  aittem  urbis  ab  eo  infiauratae,  &  no- 
rnine  Juo  conditae,  peraclo  'iJeo  Jacrificio  incru- 
ento,  vocavit  Anthitjam.  Quod  circa  tempus 
Concilii  primi  Nicaeni  apud  chronologos  dici- 
tur  faftum  efle.  Eum  etiam  Fortunae  hoc  fenfu 
Romanae  Conftantinopoli  pofuifle  fimulacrum 
ait  Zofimus  lib.  II.  Et  bene  quidem  Petrus  Gyl- 
lius  in  Topographiae  Conftantinopolis  lib.  II.  cap. 
XXII.  VerifimHe  videtur  Conftantinopolitanos 
eam  celebrajje  Jefto  die,  ut  in  antiqua  Roma  ce- 
lebrabatur,  tam  ab  indigenu  quam  externis,  in 
eodem  die  &  templo  in  quibus  olim  Tarilia  (nz- 
talitia  vctcris  Romae  notifiima  illa  temporis  ver- 
ni)  nuncupata  celdrari  Jolebant.  Delubra  For- 
tunae  &  ftaiuas  Tw^Jla.  vocitabant,  ut  apud  So- 
zomenum  lib.  V.  cap.  III.  &  Nicephorum  lib. 
XIV.  &  XLIV.  Qui  etiam  de  Juliani  Fortunae 
Conftanrinopolitanae  cultu.  Certe  etiam  diu  poft 
Chriftianifmum  receptum  non  exigua  iliic  hujus 


fuperftitio.  Scilicct  fub  Anaftafio,  circa  annos 
a  Conftantino  160,  narrat  cx  antenoribus  Zo- 
naras,  dyaTyjxa,  tms  tv^c.  lyc,  Tro/Xiui:,  ftatuam 
Fortunae  urbanae,  muliebri  figura  aeneam  fuif- 
fe,  quae  pedem  alterum  in  navi  coram  fe  pofita, 
itidem  aenea,  pofuit,  nonnullibi  illic  fervatam 
(utpote  in  urbe  maritima,  &  a  commerciis  ac  na- 
vigatione  felici)  cujus  navis  vel  vetuftate  corru- 
ptae,  vel  per  infidias  contufae,  fragmenta  quac- 
dam  ablata  efle :  ex  eo  autem  naves  oncrarias 
amplius  non  appulifle,  fed,  cum  prope  acceffif- 
fent,  ventorum  vi  repulfas  efie;  ac,  nifi  naves 
longae  multis  concitatae  remigibus  farcinas  earum 
in  urbem  pervexiflent,  populum  fortaffis  fame 
pcriturum  fuifle.  Duravit  aliquamdiu  infortu- 
nium  hoc,  nempe  ufque  dum  qui  rebus  illic 
praeeiknt,  diligentiffime  conquifitis  fragmentis 
illis,  &  nave  Fortunae  in  integrum  reftaurata, 
expeditam  fic  redderent  navigationem,  &  mare 
adverfis  vcntis  libcrum.  Sic  Zonaras.  Addit  au- 
tem  fuperius   allatis  Joannes  Antiochenus,  "Wltc 

yrv/Xtc.  c-at7ojM   Vc,    G-^/WS  1^&°  $i$a./\ij.$'     Xj  CKa/\i<re 

TOTi    T     TV^nV     CUJTHC.     Kv&MV.        Tw     'f\    CLUTTV    <$>tSa.- 

Aiav  yyxylis  Bu(^a.{,  6  twc.  <S>gJ.w,t;  /3xo-i/\<-uc,  /^j?  r 
Ti\diThv  Ba^voin  y  irar^  aum.',  S  TtroWs 
xj  (piis]cLY-(5^  y  ojik  ejuirog/is'  oc.  tic,  Btnf^uai(^.  /ulc/X- 
/\ct;v  tiXSjtcZv,  imi.xAjai  $i<fa,\iap  <7nsir!aaj  r&ty^. 
ttJ'  Ttnrv  lccc,  S;a,?vdosri<;,  Initia  urbis  hujus  dtvtn- 
tur  Thidaliae,  quae  vocavit  tunc  Fortunam  e- 
jm  (urbis  fcilicet  a  fe  conditae)  Ceroen.  ePhi- 
daliam  autem  hanc  Byzas  Tkraciae  rex  in  uxo- 
rem  duxit  J>oft  mortem  Barbyfii  patris  ejus,  to- 
parchae  &  cuftodis  emporii  ejujdem.  Barbyftus 
morituriis  Thidaliae  in  mandatis  reliquit,  ut 
Jacerct  loco  murum  ujque  ad  mare.  Hic  vetuf- 
tiffimum  Fortunae  urbanae  nomen,  etiam  ex 
feculis  mythicis.  Nam  Byzas  ille  filius  ab  Eu- 
ftathio  dicitur  Ks^ew-jjs,  filiae  Ius,  uti  &  Stepha- 
no  filius  Keptoj-nc  (pro  eadem  :  unde  Ki&n  apud 
Joannem  Antiochenum  nata)  filiae  Ius  &  Nep-\ 
tuni.  Quafi  ab  omni  aevo  Fortunae  urbanae 
fuerint  fic  adfcitae.  Forfan  idem  refpexit  illud 
ex  Virgilii  ore  AEneidos  I.  de  AEnea : 

T/um  quae  Jortuna  Jit  urbi 

Miratur. 

Certe  ut  ex  aftrologica  thematis  urbis  qualifcun- 
que  conditae  genethliaci  ratione  Fortunam,  Ge- 
nium,  feu  Fatum  ejus  eiiciebant  veteres,  ita  vi- 
detur  conftellationum  fimul  congeries  urbis  fun- 
damentis  ac  Fortunae  ejus  in  eo  propria  tranfiifle 
apud  eos  in  numen  ei  tutelare,  generalius  quidem 
Fortunam  ejus  appellatum,  fed  nomine  aliquo  fin- 
gulari  infupcr,  velut  myftico,  defignatum,  quo 
Fortuna  ejufmodi  aftrica  innueretur ;  ut  Conftan- 
tinopolis  Fortuna  t^AnthuJa  dicla.  Nec  ita  vero 
diflbnum  eft  pkrumque  nomina  ejufmodi  fum- 
ma  religione  fic  celata  efle,  &  poftmodum,  ial- 
tem  in  vulgus,  pronunciari,  ut  plane  fecreta,  ve- 
tita ;  quemadmodum  de  Romae  nomine  fecreto 
teftantur  Plinius  lib.  III.  cap.  V.  &  lib.  XXVIII. 
cap.  II.  Solinus  cap.  I.  Macrobius  lib.  III.  cap. 
IX.  praeter  Plutarchum  in  Probkmatibus  Roma- 
nis  ;  ne  ficilicet  evocatio  numinis  tutelaris  in  ur- 
bis  (ita  credebant)  pernkiem  facilior  ab  hoftibus 
fieret,  fi  nomen  illud  fccretum,  id  eft,  proprium, 

evocan- 


278 


Syntagma     I. 


279 


evocantibus  cognitum  effet.  Unde  ctiam  tradunt 
Angcronam,  ut  Silcntii  cjufdcm  nominis  Deam, 
Romae  cultam,  &  Verrium  Romanum  neci  datum, 
quod  contra  interdictum  id  eloqui  aufus  efler. 
Ex  antiquis  refert  Macrobius  nomina  aliquot, 
quorum  hunc  Dcum  alii,  alii  illum  fccretum  hoc 
fuifle  autumarint.  Inter  alia  etiam  Angerona  ipfa 
reccnfctur ;  aliis  potius,  quibus  libentius  accedit 
iile,  Opem  Conjiviam  verum  nomen  fuifle  afleren- 
tibus.  Somniat  Aniiius  Viterbienfis  ad  Berofum 
fuum,  nomen  illud  arcanum  fuifle  Romaneffum. 
Fidcm  fuam  liberct  ipfe.  Scd  mirum  cft  interea 
viros  aliquot  doftos  veteris  Romae  nomen  Secre- 
tum  fuifle  etiam  ^Antkufam,  quo  Conftantino- 
polin  donavit  fuam  conditor.  Sic  quidcm  Phi- 
ladelphus  apud  Politianum  lib.  I.  epift.  II.  Nico- 
laus  Erythraeus  in  praefatione  ad  Indicem  in  Vir- 
gilium  ;  quod  &  alii  recipiunt  ut  non  contemnen- 
dum,  ut  Ortelius  iti  Thefauro  Geographico,  in 
verbo  Roma.  Sed  apud  veteres  puto  nihil  ejuf- 
modi  repertum.  A  Nova  Roma  ad  veterem  in- 
cogitanter  tranflatum  eft  nomen.  Sed  fatis  fu- 
perque  de  veterum  affaniis  circa  Fortunae  aftro- 
Jogicac  numen ;  de  quibus  id  verc  dici  poteft,  quod 
de  iftiufmodi  rebus  fcripfit  Plutarchus  in  Romu- 

lo,      TaCh^f.     fji    'lOtoC,    <£     ad    TsHCLU^.    T&i>  0E1XSJ    £     TTi- 

&.t1£s  nr£pca,Ze^)  ft£Moi',  r\  Ct£g  70  ijjuSwSh  ivO- 
^-AiitTtJ  t«V  TvyyivovlaA  du&t^,  Haec  &  illiufmodi 
aliaforte  ob  nimiam  curiofitatem  magis  leclori- 
bus  placebuv.t,  quam  ob  fabulofam  eorum  naturam 
turbabunt.  Quod  quidem  de  reliquis  in  Syntag- 
matis  hifce  fequentibus  merito  fatis  dicendum. 


C  A  P.     II. 

De  Teraphim  Labams.  Ritus  in  eis  con- 
ficiendis.  Tzilmenaia.  Ephod  &  Te- 
raphim  Michae.  Manum  facerdotis 
facrare,  quid.  Ghtamdiu  fculptile  Mi- 
chae  colerent  Damtae.  Rphod  &  Te- 
raphim  apud  Hofeam.  'Pa^Sb^etvleia. 
&  ~Bi\of/.av1^a.  orientahum.  Gfuam 
•varie  vertant  Graeci  td  Teraphim. 
'ino  Mechavi  Chaldaeorum.  Zabio- 
riim  imagmes  Soh  &  Lunae  dicatae, 
ad  oracula  reddenda  :  sw^aa.  Graeco- 
rum,  cff  e°2*'«/**ft>cs'.  Ptolemaei  Car- 
pus,  8f  Haiy  commentarius,  exphca- 
ti.  Vultus  Coeleftes.  Virgo,  in  pri- 
mo  decano  Vtrginis,  fphaerae  Perfi- 
cae,  fymbolum  nativitatis  Jesu,  exi- 
mns  mathematicis  Albumafari  &  Rc- 
gero  Bachoni.  Alexeteria  afirologorum. 
Palladium  Trojanum  quis  fecent.  Id 
genus  alia.  Daemontorum  -ar^paifyia^. 
Statuae  fpiritu  plenae,  apud  Herme- 
tem.  Angelortim  nomina  obfervare, 
mos  vetuftififimus.  Apuleii  Bao-iA^  Ge- 
rebertum,    id  efi,    Syheftrum  II.     Pa- 


pam,  caput  fudiffe  fcribunt  aliqui,  quod 
refpovfa  daret.  Abacum  a  Sarace- 
nis  acceptum  Chriftianis  primus  dedit. 
ConfiBura  in  G.  Malmesburienfem, 
hiftoriam  mathematicam  recitantem. 
Exordia  curfus  planetarum.  Thema 
geniturae  mundi,  ex  AEfculapii  fcrip- 
tis  a  veteribus  traditum.  Balaei  de 
Rogero  Bachone  retratlatio.  Capita 
magica  conflata  ab  illo,  6f  a  Rober- 
to  Lincolnienfe.  Chaldaeorum  Jynges. 
TfopaA©.  kaTix.o?  quid.  Lux  Synefio. 
Rhombus  magicus,  apud  poetas,  idem 
quod  Hecaticus  Strophalus,  aut  ab  eo. 
Theocritus  explicatus.  Hecate,  male- 
ficarum  Venus,  ^  'A^oSir^  in  Phar- 
maceutria,  quid.      Lux   Ptndaro.     yjl 

IJ.a.yva.v    tvttvi.       2o /^oAisco)  ^otjngvaiv  wfdj. 

Talifman  Arabum.  Abraxas  Baflh- 
dianorum  Deus.  Abraxas  8f  Nba©^ 
hterts  numerahbus,  numerum  dierum 
anni  commums  monftrant.  Id  prifcis 
myfticum.  Amuletum  adverfus  fe- 
brem,  Abracadabra,  unde.  jg.  Sere- 
nus  Samonicus.  Ob,  Pythonijfae  fpi- 
ritus,  cjf  Oboth.  iyTa.^!/M/9vi.  Baal 
6f  Baalath  Ob.  Ritus  initiatorum  ^S 
Ob.  Jideoni.  Nugae  Ebraeorum  de 
Jadoa  animah.     Unde  Jideoni  diBum. 

enBLOiSb),    Tig2t.rmr4J)'nn\,    yvoi^cu.,        Ob  rSsAilTO; 

etiam  redditur.  Mortuos  confulendi 
ratio. 

IMagines  illas  quas  furata  eft  Rahel,  Ebraei 
vocant  a«nn  Teraphim  Gen.  cap.  XXXI. 
comm.  19.  Pro  Diis  efle  habitas,  teftis  eft  ipfe 
Laban,  Quare,  inquit  ille,  furatus  es  T>eos  me- 
os  ?  Jacobum  adlocutus.  Fi£bas  eas  ab  aftrolo- 
gis,  ut  futura  praedicerent,  fentit  R.  D.  Kimchi, 
&  humana  forma  factas,  ita  ut  coekftis  influen- 
tiae  eflent  capaces,  adnotat  Abraham  Aben  Ezra 
theologus  &  aftrologus  Judaeorum  maximus  ;  at- 
que  ad  eam  mentem  interpretatur  Teraphim,  quae 
pro  liberando  Davide,  in  lefto  pofuit  Michal  uxor 
ejus,  de  qua  hiftoria  eft  I.  Sam.  cap.  XIX.  Inter 
caufas  etiam,  cur  Rahel  eas  fuftulerit,  hanc  unam 
recenfent,  ne  fcilicet  Labani  illarum  infpedione 
innotefceret,  per  quod  iter  illa  abierat.  Ideo 
D.  Auguftinus  Quaeft.  XCIV.  in  Genefim.  Qiwd 
Laban,  inquit,  dicit,  Quare  furatus  es  T)eos 
meos  ?  hinc  eft  illud  fortaffe  quod  &  augurari 
fe  dixerat.  Capite  enim  praecedenti,  ad  Jaco- 
bum  Laban,  Auguratus  fum  quod  benedixerit 
mihi  T)eus  propter  te.  Ita  vertunt  inuru  nicha- 
fii  vetuftiores  ■,  &  de  praenofcendo,  probando,  feu 
conjiciendo,  locum  illum  (qui  eft  comm.  27.)  in- 
telligunt  Ebraei.  Imo  &  Aben  Ezra  augurium 
illud  ad  Teraphim  Labanis  refert.     Utrum  autem 

ut 


280 


D    E      T    £    R.    A    P    H    I    M. 


28l 


ut  Dii  colerehturTeraphim,  utcunque  Dii  dicli, 
an  vero  divinationis  tantum  inftrumenta  haberen- 
tur  ;  vetus  eft  inter  magiftros  controverfia,  quod 
liquet  ex  Rabbi  Simeone  Ben  Jochai  in  libro  Zo- 
har  fol.  94.  b.  ad  Gencfin.  Modum  autem  fera- 
lem  quo  fiebant,  ex  Capitulis  Rabbi  Eleazaris, 
adfert  Elias  in  Thisbi :  MacJabant,  ait  ille,  ho- 
minemprimogenitum,  cujus  caput  torquendoprae- 
'  fcindebant  (ira  tranftulit  P.Fagius  ;  Eliae  autem 
Veu  Eleazaris,  verba  funt,  TO«1  nx  ]"yhl2,  Molkin 
eth  rofcho,  id  eft,  ungue  fiecabant,  aut  manibus 
difcerpebant,  cajmt  ejus.  Nam  p^a  Malak  hoc 
fienfu  ufurpatur  Levit.  I.  comm.  15.  &V.  comm. 
8.  ubi  de  avibus  offerendis  agit  Mofes,  quorum 
capita  hoc  ritu  divellenda)  caput  vero  abficififum 
fale  &  aromatibits  condiebant,  ficribebantque  fiu- 
pcr  laminam  auream  nomen  fipiritus  immundi, 
qua  fuppofiita  capiti  ejus,  ponebant  illud  in  parie- 
te,  incendentes  coram  eo  candelas,  &  adorantes 
coram  eo.  Atque  cum  iftiufmodt  locutusfiuit  La- 
ban.  Eadem  fere  paraphraftes  ille  qui  Ecn  Uzielis 
nomen  in  Pentateuchum  falfo  gerit.  Sed  fuam  illi 
praeftcnt  fidcm.  Is  autem  &  Onkelos  pcr  X^Q1?* 
Tzilmenaia  in  Genefi  atque  alibi  vertunt  Ttra- 
fhim.  Tzdmenaia  vero  fguras,  effigies  feuima- 
giuis   fignineant.      Arabs  item  in  diclo  Genefis 

loco  Axj^y]  habet  pro  Teraphim,  idola,  fimu- 

lacra,  feu  /u.oo^^.a.'^.,  Vocabulum  Arabibus  non 
infrequcns,  etiam  ubi  de  Diis  peculiari  noniinc 
cognitis  locos  Sacrae  Scripturae  vertunt.  Ho- 
rum  in  Sacris  Literis  occurrit  faepius  mcntio. 
Judicum  cap,  XVII.  com.  5 .  de  Micha,  Fuit  au- 
tem  apud  virum  illitm  Micha  templum  Teorum : 
fecit  quoque  Ephod&  Teraphim,  &  confcravit 
manu;n  unius  filiorumfuorum  (id  eft,  facrificiis  ma- 
num  ejus  implcvit,  quem  ritum  in  Sacerdotibus 
initiandis  habemus  Exodi  cap.  XXIX.  com.  24. 
&  Levit.  VIII.  com.  27.  &  Judicum  diclo  capite, 
com.  12.)  qui  fiaclus  eft  ei  facerdjs.  Male  cul- 
tum  Dci  veri  &  idolorum  feu  Daemoniorum  mi- 
fcuit  hic  Micha.  Ephod  enim  &  Levitam,  de 
quo  eodem  capite,  Deo  vero  proculdubio,  Tera- 
phim  &  conflatile  &  fculptile  Daemoniis  facra- 
vit.  A  quibus  tanquam  a  Deo  Opt.  Max  etiam 
oraculum  impetrarunt  Danitae,  ut  fequenti  capite 
patet  :  nec  fidem  ra  Ephod,  quod  ad  Deum 
retulere,  nec  «ipis  Teraphim  Daemoniorum  feor- 
fim  habuere  idololatrae  ;  ideo  utraquc  confu- 
lenda,  divino  cultu  utraque  fufpicienda  pcrperam 
duxere.  Dc  Ephod  etiam  a  Gedeone  faclo  vide- 
fis  Judic.  cap.  VIII.  &  D.  Auguftinum  in  eundem 
librum  quaeft.  XLI.  &  XLII.  Sculptile  &  con- 
flatilc  Michae  Dii,  ut  vidctur,  fuere,  queis  Tera- 
phim  quidem  facrabantur.  Sed  &  ob  egregium 
in  divinatione  eorum  ufum  etiam  ipfi  Tcraphim 
ut  Dii  habiti.  Tam  ficulptile  autem  quam  Te- 
raphim  &  Ephod  abftulcrunt  Danitac,  cum  e 
fedibus  propriis  in  Lais  urbem  tranfmigrarint. 
Sculptile  etiam,  id  eft,  SdS  Tefiel,  facerdotio 
illi  &  cultu  honorarunt  \*^xn  nv?JI  CDii  -|y  aahd 
jom  geloth  haaretz,  id  cft,  ufique  ad  diem  tranfi- 
migrationis  terrae,  quod  legitur  in  Judicum  cap. 
XVIII.  com.  30.  Ex  fcquenti  commate  ftuni- 
tur  tranfimigratio  terrae,  pro  Arcae  tranfimigra- 
tione  a  Palacftinis  cvptae   &  in  tcmplum  Dago- 


nis  afportatae  ;  tametfi  non  ante  Manailis  cap- 
tivitatem  ablatum  illud  idolum  Michae  tradat 
R.  Jofc  Ben  Chilpetha  (fi  is  fit  autor  t«  Seder 
Olam  Rabba)  cap.  XXIV.  &  ita  interpretatur 
verba  illa  dictijudicum  capitis.  Atqui  verba  fa- 
ciens  de  antro,  ubi  fons  Jordanis,  Bcnjamin  Ben 
Jona  Tudelenfis,  Ante  antrum,  inquit,  ipfium 
ofienduntur  veftigia  araefive  ftatuae,  quam  Mi- 
cheas  quidam  dicavit,  a  fiHis  T)an  illis  diebus 
cultae  :  ita  vertit  Ar.  Montanus.  Huc  fpeftat 
illud  in  calendario  Judaico,  quod  diei  XXIII.  men- 
fis  Sebar  apponitur,  Jejunium.  Congregati 
fiunt  omnes  lfiraelitae  contra  Benjamin,  propter 
pellicem  &  idolum  Micha.  Ingens  ille  Ifraeli- 
tarum  conventus  capite  vicefimo  Judicum  innui- 
tur,  &  tam  ad  idolum  Michae  a  Danitis  cultum 
refertur,  quam  adhorrendum  Benjaminitarum  fa- 
cinus.  Uti  hiftoriam  de  Michae  Ephod  &  Te- 
raphim,  ita  quae  habet  Hofeas  cap.  III.  com.  4.  • 
intelligas  :  Siquidem  diebus  mnltis,  inquit  pro- 
pheta,  fedebunt  filii  Ifrael  abfiqtte  rege,  ejf  abfi- 
que  principe,  abfique  facrificio,  &  abfique  mso 
matzebah,  id  eft,  ftatua,  abfique  Ephod  &  Te- 
raphim.  Sacrificium  &  Ephod  ad  verum  cul- 
txxm,  ftatua  &  Teraphim  ad  idololatriam  referun- 
tur.     D.  Kimchi,    in    radice  spn,   de  eo  loco  ; 

r-\vfo  tisk  psi  "\<h  roxn  fw  rwfo  mi  px 
"tyV  oaTVi,  id  eft,  absque  sacrificio,  refipi- 
cit  T)eum  verum  ■,  absque  statua,  cultum 
alienum,  five  numina  Gentium  ;  &  absque 
Ephod,  item  T)eum  vemm  ;  &  Teraphim, 
cultum  alienum.  Idem  fcribit  in  commentariis 
ad  diftum  locum  Hofcae,  tum  ipfe  Kimchi,  tum 
Salomon  Jarchi.  De  quo  loco  vidc  porro  D.  Hie- 
ron);mum  in  Epiftola  ad  Marcellam.  Zacharias 
cap.  X.  comm.  2.  Teraphim  locuta  fiunt  vanita- 
tem,  &  divini  viderunt  mendacium.  Ezechiel 
cap.  XXI.  comm.  21.  Stetit  rex  Babylonis  in 
bivio,  capite  ficilicet  duarum  viarum,  divinatio- 
nem  quaerens :  expolivit  tela,  &  interrogavit  \ 
Teraphim,  atqite  infipexit  jecur.  Quae  verba 
D.  Hieronymus,  tempore  futuro,  ad  hunc  modum 
explicat,  Stabit  in  ipfio  compito,  &,  ritu  gentis 
fiuae,  oraculum  confiulet,  utmittat  fiagittas  in 
pharetram,  &  commificeat  eas  inficriptas,  fiive 
fiignatas  nominibm  fiingiilorum,  ut  videat  cujns 
fiagitta  exeat,  &  quam  prius  civitatem  debeat 
expugnare.  Quod  fane  divinationis  genus  non  i 
fuccurrit  alibi  me  reperiflc.  Non  ita  alienum 
vero  eft,  quod  Ifraelitis  exprobrat  Deus  Opt.  Max. 
apud  Hofeam  cap.  IV.  comm.  12.  Topulus  meus 
lignum  fiuu?n  confiultat,  &  baculus  ejus  nunciat 
ei.  'Pa/3:$V.ai'?eiZ!/Ccrte  infeclatur  propheta,  quae 
apud  ori  ntales  in  ufu,  uti  diferte  de  Medis  ficri- 
bit  Dio,  tefte  fcholiafte  veteri  in  Nicandri  The- 
riaca.  Et  de  bacillorum  feu  virgarum  fortibus 
volunt  praeccptum  negativum  LII.  quo  divinatio- 
nes  prohibentur,  intelligi  :  vide,  fi  placet,  ad 
illud  R.  Mofem  Mikotzi  &  Paulum  Riccium. 
Verum  de  divinationum  generibus  aliis,  quae  in 
Sacris  Literis,  ad  extremum  hujus  capitis.  Eze- 
chielis  autem,  quae  attulimus,  ita  proferunt  LXX. 
~S.tmif) (Zxai\iv<;  Rafijh£v©*  'b^n  Tr.v  do^aj.oiv  ocfa; 
£tt'  ci^^i  t  SliO  oSi2v,  y  f/.a.vlfvocicb<Zf  fjtccvreizv, 
y  ctvoi^o^cjcq  pa/3Jb>',  ^  eTre^JTjTffo^  cv  liic,  yXunt- 
7o?c,  id  eft,  ftabit  rex  Babyloms  fiuper  antiquam 
viam,  in  frincipio  durrum  viarum,  ut  oraculnm 

petat 


:82 


Syntagma     I. 


183 


petat,  ut  bacillum  fiervefiaciat,  &  interroget 
fadptdia:  ubi  f.dScfcv  ad  pc^SShfj.ctv1uxv  rcfcrrcm, 
'<  nili  ad  virgas  fortium  quo  fpettaret  modo  to 
'  &vx£ga.orjj,  quod  eft,  ftrvefacio,  haud  fatis  vi- 
dcrcm.  Pro  Teraphim  habent  hic  yTwHa,  id 
cft,  fculptilia  -,  in  Genefi  autem  «<ft»Aa,  in  li- 
bro  |udicum  <5ig^.(p&(V,  in  hiftoria  Michal  & 
Davidis,  v.no-m.ajia.,  Hofea  ^nAa;  (quo  vocabulo 
Urim  ctiam  iis  vocatur  I.  Sam.  cap.  XXVIII 
quod  per  ffi/Xcoatv  cadem  mcnte  Exod.  cap.  XXVIII. 
vertunt)  Zacharia  vero  tbs  krv.tpSiiyfMhwc.  A- 
quila,  tefte  Hieronymo,  vertcbat  per  fj&?:P™R9-'&> 
nonnunquam  per  Qvhafcii.  Taigum  Hofeae 
MHQ  Mechavi,  id  cft,  annuntiantes,  vocat.  Quif- 
quis  autem  SjfAa^,  cKnxj^^FojMivss  cf»2«r/M.o?,  five 
1ina  ca  cenfet  jure  appellanda,  &  praedicendi  five 
fntura  monftrandi  in  iis  fatetur  fimul  facultatem, 
!id  eft,  SijAtc  efle  r  d>\iiBcicu,  quo  nomine  vo- 
cantur  etiam  Urim  &  Thummim,  quorum  fanfti- 
tatem  Teraphim  fimulabant,  apud  Syracidcm 
cap.  XLV.  com.  10.  Hujus  generis  fuere  ftatuae 
illae,  queis  arcendi  mala  ac  oracuia  reddendi  vis 
incrat,  &  de  quibus  frequens  apud  fcriptores  tra- 
ditio.  Aureas  faciebant  vctuftiffimi  Orientalium 
Zabii,  fivc  Chaldaei,  ex  quorum  libris  plurima 
retulit  R.  Mofes  AEgyptius,  &  argenteas  effigies. 
Has  Lunae,  illas  Soli  dicabant  :  &  avdifica- 
verur.t palatia,  ut  fcribit  ille  in  More  Nebochim 
lib.  II I.  cap.  XXIX.  &  pofuerunt  ;n  eis  imagi- 
nes,  &  dixermt  quod  fiplendor  potentiarum  ftel- 
larum  dijfundebatur  fiuper  illas  imagines,  &  lo- 
quebantur  cum  homintbus,  &  annunciabant  eis 
utilia.  Quod  optime  cum  eis  quadrat,  qui  fe- 
cundum  praecepta  aftrologica  tu.  Teraphim  fieri 
folita,  &  ad  certos  fyderum  pofitus,  volunt  (que- 
madmodum  ea  quae  sr»^«a.  Graecis  dicuntur) 
&  fecundum  figuras  in  coelo  creditas,  uti  velut 
a/\ib)Tuejiot  feu  averrunci  Dii  eflent,  formata. 
Nec  fane  quantum  ad  aftrologicam  rationem 
fpe&at,  ro^aa  a  Teraphim  differunt,  nifi  quod 
haec  futuris  praedicendis,  illa  arcendis  malis  fue- 
rint  deftinata.  Qui  vero  c^aiyJicL  formabant, 
^oiy^ccfjictli^i  dicebantur.  Eos  ita  meminit  au- 
tor  Carpi,  quod  vulgus  aftrologorum  Ptolemaei 
Centiloquium  nominat  :  Ta ,  inquit,  di>  rjf  y%/ia\ 
xj  ($30(0,    &iS))   7rua£<\  -wot    ¥    vp&viaiii   tiScov.  Od^, 

TSTO   %,p(UVTCU.     rsTOi;    01    TCI^eicejUl.xlc^l,     TZLi  iTTifJC- 

Ccca-r^  r  dsipcev  aicoirZwA  \w'  cujto,.  Habetur  tme- 
mate  IX.  &  in  eo  codice  qui  cum  commenta- 
riisHaly  Aben  Rodoan,  five  is  fit  Abugepher  qui 
ea  fcripfit,  olim  prodiit,  ita  Latine  redditur  :  Vul- 
tus  hujus  feculifunt  fiubjecli  vultibus  coeleftibus, 
&  ideo  fiapientes,  qui  imagines  faciebant  fiella- 
rum,  introittts  in  coeleftes  vultus  infpiciebant, 
&  tunc  operabantur  quod  debebant.  Mentem  tex- 
tus  Graeci,  fere  verba  vides.  Vultus  autem  illi 
coelefies  non  modo  XLVIII.  conftellationes  glo- 
bisdcpidas,verum  innumeras  &  portentofas  etiam 
illas  figuras  denotant,  quae  Perfae,  Indi  atque  AE- 
gyptii  cum  unoquoque  figni  dccano,  feu  quoli- 
bet  decani  gradu,  afcendere  tradebant:  quarum 
in  numero  eft  illa,  quam  in  primo  Virginis  de- 
cano  fphaerae  Perficae  collocant  ;  virgo  nempe 
pulcra,  capillitio  prolixo,  duas  fpicas  manu  geftans, 
refidens  in  filiquaftro,  educans  pueruium,  laclans 
&  cibans  eum.  Pro  excmplo  hanc  magis  attuli, 
quod  non  folum  Alboafar  (qucm  falfo,  ut  docet 
Vol.  II. 


J-  Picus,  Albumafarem  vocant)  decanum  illum, 
uti  coeleftc  unici  Salvatoris  Jesu  nativitatis  fym- 
bolum  notavcrit  Mahumcdanus,  verum  etiam  in- 
fignis  illc  mathcmaticus,  &  vir  uitra  fane  quam 
feculum  fuum  tulerit  doctus,  Rogcrus  Bachonus 
Oxonicnfis  &  Minorita,  Alboafaris  fententiam  fu- 
erit  amplexus.  Opcrc  enim  tcrtio,  quod  ad  Cle- 
mcntcm  quartum  dcdit,  Alboafaris  verba  ab  Her- 
manno  Dalmata  Latine  ex  Arabico  facta  citat, 
iubjungitque :  Intentio  eft,quod  Beata  Virgo  ha- 
bet  figuram  &  imaginem  infra  decem  primos 
gradus  Virginis,  &  quod  nata  fuit,  quando  Sol 
eft  in  Virgine,  &  ita  habetur  jignatum  in  calen- 
dario,  &  quod  nutriet  filium  fiuum  Chriftum  Je- 
fum  in  terra  Hebraeorum.  Et  ad  hanc  rem  ille  liber 
cui  timhis,0  vidius  deVetula,  ad  Virginem  Mariam, 

O  Virgo  felix,   O  Virgo  fignificata 
IPer  ftellas  ubi  fpica  nitet 

De  quo  libro,  &  hac  re,  vide,  fi  placet,  Rober- 
turn  Holkot  in  Sapientiam  left.  XXI.  De  deca- 
nis  vero  eorumque  figuris  Alboafar  feu  Albuma- 
far  ille  fatis  in  Introduiftorii  parte  VI.  Eadem 
etiam,  ex  Aben  Ezrae  Initio  Sapientiae,  tran- 
fctipfit  Latine,  cum  AEgyptiorum  monomoeriis, 
id  eft,  figuris  fingulorum  graduum  uniufcujufque 
decani,  ad  fphaeram  Barbaricam  Manilii  nobi- 
liffimus  Scaliger.  Atqui,  ad  locum  illum  Carpi, 
Arabs  Haly,  In  hoc,  inquit,  capitulo  vult  Tto- 
lemaeus  midta  imaginum  fecreta  patefacere,  & 
vidtus,  quos  in  hoc  feculo  ejfe  d,x;t,funt  fipe- 
cies  animalium  &  fpecies  pfiantarum ;  &  ideo 
dicit  quod  omnibus  tflis  fpeciebtts  domh;antur  Ji- 
bi  vuitus  conftmiles  in  coelo  manentes :  verbi 
gratia,  Scorpio  coelefiis  terrenis  ficorpionibus  domi~ 
natur,  &  coeleftis  Serpens  terrenis fierpentibus:  Et 
fiapientes  imaghnum  infpiciebant  quando  planeta 
de  fitb  radiis  fiolts  egrediebatitr,  &  ingredkbatur 
hos  vultus,  eumque  in  aficendente  ponebant  -,  & 
vultum  quem  intrabat,  ficulpebant  in  lapide,  & 
mificebant  cum  eo  alia  ad  haec  necejfaria,  fiacie- 
bantque  cum  eo  ex  aptatione  vel  dftruflione 
quod  volebant :  &  vis  illa  in  lapide  multis  tem- 
poribus  durabat.  Ita  redditur  ille  Arabs.  Scor- 
pio  ad  hunc  modum  fiftus  fcorpiones  abigendi, 
morfufque  eorum  curandi  vim  habuifle  credeba- 
tur.  Hiftoriam  de  re  fimili  citat  Jofephus  Scali- 
ger  in  Epiftola  Gallice  confcripta  ad  Vazetum, 
ex  Geographo  Arabe.  Et  Crocodili  imaginem 
plumbeam,  ad  crocodilos  repellendos  conflatam, 
igne  folvifle  Achmed  Ben  Tolon  AEgyptius  Ca- 
lipha  dicitur,  ut  ex  Arabum  monimentis  fcribit 
Julius  Scaliger  Exercitat.  CXCVI.  tmem.  6.  Spe- 
£tare  videntur  &  ad  hanc  artem  feu  ^TOiOTs^- 
viotv  ftatuae  iilae  argentae  eo  TiTi/\sa/xivcq  loco, 
ubi  collimitantur  Thraces  &  Illyrii,  adverfus  bar- 
barorum  incurfiones,  &  fub  Conftantio  impe- 
ratore  repertae,  quas  refert  Olympiodorus  apud 
Photium  cod.  LXXX.  Palladium  &  huc  refer, 
decantatum  illud,  &  chonviTic,  quod  Joannes  An- 
tiochenus  apud  Ifacium  Tzetzem,  gvk  k.t  lejcvv 
ireafiv,  dicit,  verum  "Aaidv  tiva.  (piXocmpov  paSn- 
ftaTDyV  tSS  animact).,  ceQfawma,  5(a?Ai  T>i,  «;  to 
^otd^Sjito!/  17)  t  TroAie  ok^ivw  i'v 3w  ctv  tbS  f*Av\ 
nzipuKctyyjiVjV,  Xj  ccwj/XOv'   ^f-ei0"2"^  5  '7'a®  T*?  Tgsii". 

In  commentariis  nempe   ad  Lycophrcnem:  non 
S  f  e  coelo 


D 


E 


T 


E     R     A     P     H     I     M. 


285 


e  coelo  decidijje,  ait,  fed  a  mathematico  fiablum. 

Ee  pclle  humana  obducebatur,  fi  veteribus  fides, 

e  quorum  fcriptis  Euftathius  ita  ad  Iliados  £'.  te- 

ftatur :  quod  certe  magorum   ritus  fapit  ;  uti  & 

illud,  quod  ex  oflibus  Pelopis  fit  faftum,    refe- 

rentibus  Julio  Firmico  de  errore  profanarum  re- 

ligionum  cap.  XVI.  &  Clemente  in  Protreptico. 

Id  voluit  Arnobius  adverfus  Gentes  lib.  IV.  M, 

inquit,  ex  reliquiis  Telopis  compatlum  effe  Tal- 

ladium  prodidit?  non  vos?  Videfis  item  Ifido- 

rum  Pelufiotam  lib.  IV.  Epift.  CCVII.  Mitto  quae 

de  urbis  Neapoleos  effigie  olla  vitrea  inclufa,  & 

Virgilii  magi  opera  fabricata,  memorat  Arnoldus 

Abbas  Lubecenfis  hiftoriae  Slavorum  lib.  IV.  cap. 

XIX.  &  id  genus  quae  huc  conferri  poflent  in- 

numera.     Sed  nugas  Ebraeorum,   de   Baal  Tze- 

phon,  ab  his  non  ita   alienas,    dabit  tibi  caput 

proximum.     Propius  autem  ad  r  Teraphim  na- 

turam  accedunt  imagines,  quae   non  folum  a  fy- 

derum  pofitura  verum  etiam  ^ra  t  -n&iifymoev 

Daemoniorum,  &  oracula  reddere  &  mala  depel- 

lere   fimul  putabantur.     Yi^atlyiaki   vero  %»w- 

o-aS^    dicuntur  Daemones  Michaeli  Pfcllo,  cum 

invocati  fimulacra  fibi  dicata  ingrediantur.    Hu- 

jufmodi  ftatuarum  vctuftiflima   memoria.     Her- 

mes  ille  Ter  Maximus  in  Afclepio,  Ita  humani- 

tas,  femper  memor  humanae  naturae  &  origi- 

nis  fiuae,  in  illa  divinitatis  imitatione  perfive- 

rat,  ut  ficut  Vater  ac  Tominus,  ut  fiui  fimiles 

effent,  T>eos  fiecit  aeternos;  ita  humanitas  T)eos 

fiios  ex  fui  vultus  ftmilitudine  ftguraret.    Ascl. 

Statuas  dicis,  0  Trijnngifte  ?   Trism.  Statuas, 

0  Afclepi.      Videfiie  quatenus  tuipfie  dijf.das  ? 

Staiuas  animatas  fenfu  &  fipiritu  plenas,  tan- 

taque  facientes   &    talia  ;  fiatuas   futurorum 

praeficias,  ea  qttae  fiorte  omnis  vates  ignoret,  in 

multis  &  variis  rebus  praedicentes,  imbeciUita- 

tes  hominibm  facientes,  eafque  curantes,  trifti- 

tiam  laetitiamque  pro  meritis.     Propius  a  ge- 

nuina  lectione  abcft  hic  locus,  uti  traduximus : 

apud  D.  Auguftinum  de  Civitate  Dei  VIII.  cap. 

XXIII.  aliter  fe  habet  5  &  corruptior  eft  in  ea, 

quae  Apuleio  tribuitur,  verfione.     Quod  anima- 

tas  ait  fpiritu  pknas,  idem  eft  ac  fi  diceret  Dae- 

mone  five  angelo  plenas,  id  eft,  otjaAM^  ^eicm 

fjATviAa.;   dvdTfhiu.,   five  divino  confortio  Jimula- 

cra  plena^    uti  Jamblichus  eas   vocat,    adverfus 

quem  de  eifdem  librum  confcripfit  Jo.  Philopo- 

nus.     Vide  Photium  Cod.  CCXV.  Confortium 

vero  illud  fcu  fj.iTwla,  eft  angelorum   feu  dae- 

monum,   quos  nomine   ciebant,   facris  ad   eam 

rem  rite  perattis.     Innumera   fane  apud   magos 

angelorum  nomina ;  neque  ea  a  recenti  aliquo, 

aut  Honorio  illo  Thebano,  repetunt  originem. 

Plurima  occurrunt  in  apocryphis  Enochi,   quae 

ab   illuftriflimo   Scaiigero    in    Notis    Eufebianis 

tranfcripta.    l^wjy.jj.lvm'  etiam  dSieXoActtf^kxv  vo- 

cat  Synodus  Laodicenfis  dfyAvc,  oro^^ai/  .<£  mj- 

vdtui;  TTDiav,  quemadmodum  legimus  Codice  Ca- 

nonum  C.  CXXXIX.     Et  fub  perfona    impio- 

rum,  qui  Salvatoris  Jesu  miracula  calumniaban- 

tur,  Arnobius  advcrfus  Gentes  lib.  I.  Magus  fuit, 

clandeftinis  arti.bus  omnia  ilk  perficit.  AEgyp- 

tiorum  ex  adytis  angelorum  potentium  nomiua  & 

remotas  furattts  eft  dificiplinas,      Quin  nomina 

angelorum    obfervare   jurejurando   obftringcban- 

tur  Effenorum  fc£tae  olim  initiati,  uti  fcriptum 


reliquit   Fl.  Jofephus;  quos  perftrinxit  forfan  D. 
Paulus  ad   Coloff.  cap.  II.  comm.  18.    ubi  -5%; 
rS-pwraaxc  ^S  a.5y,\aiv  agit.     Ncc  potes  hic  non 
meminiflc  ritum  cvocandi  tutelares  urbium  Dcos, 
quem    apud  Macrobium  comperimus.     Daemo- 
nio  autem  plenum  fentiendum  eft  figiflum  illud 
ligncum   ab  Apuleio  Mago  (ia.<jixS)^  di&um,  & 
tacito  nomine  cultum,  dc  quo  ipfe  Apologia  pri- 
ma.    Idem  putandum  dc  ftatuae  capite,  quod  Ge- 
rcbertus  ille  Rhemenfis  primum,  deinde  Raven. 
archiepifcopus,  &  poftea  pontifcx  max.  Sylveftcr 
fccundus  diftus,  a  Saraccnis  Hifpanienfibus,  idque 
ad  humanae  curiofitatis   fatietatem,    edoclus,  m 
oraculum  fibi  ccnflavit.     G.  Malmesburienfis  de 
geftis  Rcgum  Angliae  II.  cap.  X.    T)e  Gereberto 
fiama  dfiperftt,  fudijfe   (ibi  ftatuae  caput,  certa 
infipeElione  fiderum,  cum  videlicet  omnes  plane- 
tae  exordia  curfius  fiui  meditarentur ;  quod  non 
nift  interrogatum  loqucretur,  fied  verum  vel  afi- 
firmative  vel  negative  pronunciaret.    Verbi  gra- 
tia,  cum   diceret  Gerebertus,  Ero  apoftolicus  ? 
Refipondcret  Jtatua,  Etiam.     Morior  antequam 
canttm   mijfam  in  Jtrufdem?  Non.     Sed  rc- 
fponfo,  de  mortis  tcmpore,    deceptus  eft :  cogi- 
tavit  enim  ille  urbem  Jerufalem,  oraculum  au- 
tem  facras  aedes  fic  dictas  Romae  voluit.     Ulic, 
poftquam  dominico,  cui  titulus  Statio  ad  Jtru- 
falem,  pontifex  illc  oraculi  mentcm  non  affccu- 
tus  facra  celebraffet,  mifcre  vitam  finivit.     Pon- 
tifex  erat  fub  Ottone  III.  anno  Chr.  DCCCC. 
XCVIII.     Ei,  ut  videtur,  Abacum  inprimis  de- 
bemus.   A  Saracenis  enim  accepit,  &  tantus  ma- 
gifter  per  Europam  divulgavir.     Ita  G.  Malmef- 
burienfis,  ubi  arithmcticam,  muficam  &  geome- 
triam    illum    in  Galliam,    uti  exules,   revocaffe 
fcribit,  fubjicitque,  Abacum  certe  primus  a  Sa- 
racenis  rapiens,   regulas  dedit,  qttae  a  fudanti-   ■ 
bus  Abaciftis  vix  intelliguntur.     Cur  autcm  Jo- 
annem  Papam  XV.  cum  omnium  fucrit  confen- 
fu  fecundus  Sylvefter,  eum  faciat  is  qui  Malmef- 
burienfi  impofuit,  omnino  nefcio.    Error  cft  ma- 
nifeflus.     Quod  vero  fcribit,    fudiffe  eum  caput 
illud,  cum  omnes  planetae  curfus  fiiti  exordia  me- 
ditarentur,  mirum  fi  Phoebus  intellexerit.     Ubi 
enim  &  quae  funt  exordia   ctirfus  planetarum  ? 
An  voluit,   cum  omncs  fimul  ab  ipfo  fedionis 
vernae,    quae    exordium    eft   zodiaci,   momento 
progrederentur  \  Certe  verna  acquinodtii  fefiio  $ 
tt£gcris  y  t    ir^.ctVfiTuv  a^QpfJ.a   Xj   r;A©-  lyiz  t   tt^z- 
wtQv  tS^o^m  prifcis  appellabatur,    uti  vidcrc  cft 
apud  Eufcbium  in  Hiftoria  Ecclefiaftica  lib.  VII. 
cap.  XXVL  An  de  locis  fingulis  planctis  in  mun- 
di  genitura  apud  vctuftiflimos  aflrologos  tributis, 
locus  ille    potius    intelligendus }    Nam   paitcm 
Cancri  quintamdecimam  in  horofcopo  collocan- 
tes,    cufpide  fcilicct  orientali,    adeo  ut   caetcras 
domus   omnes    a   partibus     item    decimisquintis 
aufpicarentur,  ad  veterem  thcmatis  figuram,  pla- 
netas  ita  difponebant,  ut  quilibet  decimamquin- 
tam  partem  domus  fuae,  in  co  themate,  obtine- 
ret,    Luna  fcilicet  Cancri,    Sol   Leonis,  Mercu- 
rius  Virginis,    Venus  Librae,    Mars    Scorpicnis, 
Jupiter  Sagittarii,    Saturnus  Capricorni.     Neque 
fane  hae  nugae  recrrrtiores  funt  Pctofiride  &  Ne- 
cepfone,    qnorum  prudentia  (uti    Julii   Firnfici 
verba   funt )  ad  ipfia  fiecn  ta  divinitatis  accfi- 
ftt.     Etiam  hac  in  re  hofcc  fccutos  efle  ait  Aef- 

cujapium 


:86 


Syntagma    I. 


287 


atlapittm  &  ^ua-hium,    quibus  potentijjimum 
Mercurii  Nnnten  iftius  fcienttae  fecreta  commi- 
fit.  fta  illc  in  Mathcfeos  tertkydque  cx  Mve/.oyl/jlo-\ 
"Acfculapii.  Ar»  tunc  exordiafua  meditari  dicun- 
tur  planetae,  cum  omnes  poft  retropedationem  in 
fccunda  (ut  aftronomorum  verbis  utar)  ftatione, 
five  juxta  epicyclorum,  five  parallaxeon  rationem 
calculum    fcceris,    fierent  dire&i  ?    ( quod  tamen 
in  luminaria  caderc  non  poteft,  quae   nunquam 
retrograda)  an,  cum  linea  a  centro   terrae  du&a 
per  omnium  planetarum  orbium  centra  tranfiret  ? 
Adi  fis  Cenforinum  de   die  Natali,  cap.  XVIII. 
Senecam  Naturalium  Quaeftionum  libro  III.  cap. 
XXVIII.  &  Nicetam  Choniaten  in  Thefauro  Or- 
thodoxae  fidei,  lib.  I.  cap.  IX.     An  futilia  omnia 
haec/  in  quae  collimavimus  ?   Nec  enim  eorum 
aliquod  obfervatum  efle,  facile  credendum.     Fa- 
cile  autem  credo,  quid  verba  illa  voluerint,    nec 
monachum,  qui  primus  fcripfit,  intellexifle,  nec 
qui   exfcripferunt  ;    in  queis   funt  Florilegus   & 
Ranulphus  Ceftrenfis.    Iftiufmodi  caput  ex  aere 
conflatum  ab  eruditiilimo  Rogero  Bachone  eft   in 
ore  noftratis  vulgi,  fed  non  fine  injuria  in  illius 
mathefin,  quam  fummam  &  a  Daemonum  prac- 
ftigiis  puram  monftrant  fatis  illius  opcra,  quotquot 
nos  legifle  contigit.      Et  quicquid  adverfus  eum 
uti  magum   feu  n-/w  fjiavliv  J.     Balaeus,  infcitia 
dicam,   an    in    optimas  artes  malitia  ?    editione 
Centuriarum  prima  fatis  incogitanter  erTutierat,  id 
bene  monitus  omne  non  modo  retraftavit,  ve- 
rum   in  ea,   quae  tali  &  tanto  viro  digna  funt, 
poftrema  recognitione  etiam  prudenter  commu- 
tavit.      Nec,  quod  hanc  vulgi  famam  adftruat, 
habent  annales  noftri.      Ex  luto  ejufmodi  quid 
Oxoniae  fi&um,    &  quaedam,    quae  etiamnum 
memorantur,  fuifle  locutum  fub  Richardo  fecun- 
do  tradunt.     Et  joanncs  Gowerus  poeta  noftras 
cl.  in   Confeffione  Amantis  Robertum  Lincol- 
nienfem  antiftitem    fub   Henrico   III.   magicum 
opus  fimile  adgreflum,   haud  accurate  fatis  mo- 
mento  temporis  obfervato,   fruftra  fuifie,   fcrip- 
tum  reliquir.     Non  pigebit  menainifle,  hoc  loco, 
Jyngas  illas  Chaldaeorum  magorum,  feu  cjocpd,- 
Ab«  ei(^TO8<,    id  eft,    fphaerulas    plerumque  aut 
cylindros  aureos,  Hecates  diclos,  characteribus  va- 
riegatos,  inclufum  continentes  fapphirum,  &  loro 
bubulo  tortos  ;  quos  rotantes,  Daemonas  invoca- 
bant.     Proprie  enim  pertinent  &  ante  alia,  quae 
in  veterum  monimentis  occurrunt,  ad  tzfoo^iyi- 
ciic,    quas  diximus,   feu  appropinquationes  Dae- 
1    jnonum,   quae  in   conficiendis  Teraphim  etiam 
maxime  in  ufu,  fi  paraphrafti,  quem  diximus,  & 
R.  Eleazari  fides.     De  iis  autem  oracula  Chaldai- 
ca  ka  praecipiunt,  'Eve^y(\  <5%i  exaZxov  (fic  lego 
potius   quam    w.a.niv6v,   ut  edidit  J.  Obfopaeus) 
c?o$a\av,  id  eft,  Operare  circa  Hecaticam  fphae- 
rulam,     Quid  vero  fuerit,  ad  hunc  modum,  fe- 
i     cundum  quem  nos  jam  nunc,   Michael  Pfellus 
explicat,   'Ev&nxjc,   inquit,  qjo$a\<&-  ayaxej.  '£& 
"Xgixn,    /uUvov  ca-rr^ei^pv  n§°/.x\uvaa.,  ZtJ^  Taupeia 
Cftpf/Jvn  ijngocT©",  $}  6  A»?  coutms  iyyaa.  ^a^txlyig^i' 
lu>  3  cpe$ovnc  emtSvZ  "tuc  'QnxK^aeiC'  x)  ra  %\.avfe 
xg-\3,v  &nvBa.czv  iTrrAS'  &1T5  aqtupixov,  e"iTE  tftyu- 
vov,  &n  x)  6,n  %%y-a.  Atque  hinc  capias  viri  AEgyp- 
tiijyngas,  quas  narrat  Synefius  in  EncomioCal- 
vitii,    &   Magorum,   quas  in    <e%*  ovinrvlm;    ad 
quem  Hbrum  de  hac  re  confulas  licet  Nicepho- 


rum  Gregoram   fcholiaften.     Sphacrulam    enim 
Hecaticam  &  id  genus  alia  adnotavit  :  verfus  au- 
tem,  quos  adducit  dc  Hecates  oraculo  ad  effigiem 
hujufmodiconficiendam,  accepit  aPorphyrio,  qui 
illos  habet  apud  Eufcbium  Proparafc.  Evangclic. 
lib.  V.  cap.  VII.  Ideo  magis  vero  Jyngas  &  q>6- 
P<zAok  Chaldaeorum  non  omifimus,   ut,  in  grati- 
am  ftudioforum,    decantatum   illum  Rhombum 
Magicum,  ut  Propertio  dicitur,  &  j>6/u,[2ov  yx.\->uov, 
ut  Theocrko,  ab  his  primi,  nec  futili  conjectura, 
deduceremus.      Utrique    fane,    &    Rhombus   5c 
Strophalus,    inftrumenta    veneficorum    folcnnia, 
utrique  torti,    utrorumque    apud    Chaldaeos   feu 
Aflyrios  origo  ;  eidem  numini,  diverfo  licet  no- 
mine,  utrique  dicati.     A  veneficis  tortos  utrofque 
non  eft  omnino  cur  quis  dubitct,  nifi  qui  utrof- 
que   ignorarit.      Hecaticus   Chaldaeis   initia   fua 
debere  fe  fatetur,  in  iis  quae  nos  fupra  ;  nec  mi- 
nus  certe  Rhombus  magicus,  fi  verba  Simaethae 
ftrigis  apud  Theocritum  perpendantur,  quae  edo- 
ftam  fe   ab  Aflyrio  hofpite  profitetur,   'Awugjw 
«ra^  ^eivoio  juaSviaa,  ut  poeta  loquitur  in  Pharma- 
ceutria.     Rhombum   item  !£  'ApopSi-mc  S\vCi£ca. 
canit,  id  eft,  fi  verbum  verbo  reddideris,  a  Ve- 
nere  gyrari  aut  circumvolvi.     Verum,  tam  con- 
fufis  Dearum  apud  antiquos  nominibus,  quis  non 
videt,   maleficarum  hujufmodi  Venerem,   ipfam 
fuifle  Hecaten  ?   Quod  oftendimus  infra,  ubi  de 
Lilith  agitur.     Neque  enim  quis  Hecaten  a  Luna 
aliam,  ne  puer  quidem,  opinetur.     Lunam  vero 
five  Ifidem  (Z^iSivfy  ml  e&Tixg,   rebus  praeejfe 
amatoriis,  antiquitus  fcripfit  Eudoxus,  apud  Plu- 
tarchum  libello  de  Ifide  &  Ofiride.     Quod  vulgus 
Veneri,   id  Lunae  feu  Hecatae  prifci  munus  tri- 
buebant.     Et  Hecaten  veneficis  Deam  fcre  pro- 
priam  ftatuebant,  &  amoris  conciliandi  praefidem. 
Hinc  Phaedrae  nutrix  apud  Tragoedum, 

Hecate  triformis,  en  ades  cosptis  favens, 
Kyinimum  rigentem  triftis  Hippolyti  doma : 
<_y£mare  difcat,  mittuos  ignes  ferat. 

Neque  vero  quod  ait  Theocritus,  !§  'ApsoSirac 
gyrari  Rhombum,  interpreteris,  quafi  illum  Ve- 
nus  movere  diceretur  :  non  ea  mens  loci.  Per- 
inde  autem  eft,  ac  fi  ceciniflet,  Rhombum  ad  ritus 
myfticos  a  Dea  traditos  circumvcrti  (id  quod  vo- 
luifle  videtur  Pindarus  Pythionic.  Ode  IV.  ubi 
Venerem  Rhombi  memorat  inventricem)  five  fa- 
bricatum  efle  ad  vim  Veneream  feu  Vcnereum 
aut  Hecaticum  Daemonem  recipiendum.  Uti 
enim  tk  QtS  pro  divinitus,  &  ck  r  vo^v  pro 
juxta  leges,  ita.e^'Ap^oSiint  pro  modoquemob- 
fervari  juffit  Dea,  aut  qui  illius  facris  ritc  eft  ob- 
fervandus,  fumitur.  Refte  igitur  &  ad  rem  no- 
ftram  verba  illa  interpretatur  vetus  fcholiaftcs  MS. 
per  0«  ^  Suua/jiAOiii  -f  ApopSiinc  xomaxAjctrt fxkv©*, 
quafi,  dominantibus  Venereae  poteftatis  fyderibus, 
&  ad  d&Qpzosav  doi^hij,  ut  incantationem  magicam 
vocat  Nonnus  Panopolita,  fadum  Rhombum  in- 
fcriprumque  voluerit  elegantiffimus  poeta.  Scho- 
lium  illud  accepimus  ex  V.  CI.  Danielis  Hcinfii 
Theocrit.  leftionum  cap.  VI.  Non  lac  ladi  igi- 
tur  fimilius,  quam  Rhombo  magico  Srrophalus 
Hecaticus.  Verum  hadtenus  de  imaginibus  ma- 
gicis,  quae  ^)  fjtgyixav  iv->wl.  Eufcbio  libro  jam 
-dtato,   &  oi//x/3oAi>,-aj  Cxau^vm  H9°pai  Origeni  ad- 

verfus 


238 


De      Teraphim. 


2S9 


verfus  Celfum  IV.  appellahtur,  nimius  verba  fe- 
ci,  quod  non  modo  ra  Teraphim  Syrorum  for- 
fan  enarrant,  fed  etiam  ab  iis  fuam  vidcntur  ori- 
ginem,  faltem  vetuftatem,  repetere.  Videfis  Alex. 
Trallian.  lib.  XI.  Luciani  Pancratem  AEgyptium 
in  Philopfeude,  Porphyrium  apud  D.  Auguftinum 
de  Civit.  Dei  X.  cap.  XI.  Mitto  autem  hic  in- 
numeras  illas  affanias,  quae  Hermeti,  Marbodio, 
Thebit,  Techel  feu  autori  libelli  de  lapidibus  fi- 
liorum  Ifrael  attribuuntur  ;  figilla  necnon  fyde- 
rum  apud  C.  Agrippam,  Paracelfum,  &  id  genus 
nugas  alias,  quae  Talifman  Arabibus  vocantur,  Ju- 
daeis  vero  Scuta  Davidis.  De  Talifman  Arabum 
(quae  eadem  funt  quae  goi%£a,  de  queis  dixi- 
mus  fupra  ex  Ptolemaeo)  Leunclavius  in  Pandect. 
Turcic.  cap.  CXXX.  Ubi  Apollonio  Tyaneo, 
velut  autori,  ex  Mahumedanorum  libris  tribuun- 
tur.  Certe  eadem  ipfa  -m.  ?  'AotMuh/s  TcXta- 
^g-Xg-  vocantur  in  Refponfis  ad  Orthodoxos,  quae 
Juftini  nuncupantur.  Refponfio  XXIV.  Ei  0eo? 
'£51  S)i[ua^ya  xj  Sia&GT/is  thc,  Knozaic,  vnioc,  to  'AttoA; 
Awiiik  Tt\ia /uciQi.  ov  thc,  juA^iai  tviC,  xriotxs  ouuav- 
tcu  ;  (£  y>  ^o,Acct1»s  o^fj^c,  (£  dvluijfiv  cpog^ic, 
xj  (jLogov  (C  Sngjiwv  '(y?n&foijg,<,  as  Gejpji/SjJ,  xca- 
7\'jaaiv.      Et    videfis    quae     ibi   leguntur   caete- 

ra.      Arabice    plerumque    fcribitur    oL*uJid| 

Talifmath,  &  vetuftum  habeo  autorem  Anony- 
mum  Arabice  MS.  in  quo  plurima  occurrunt  de 
Talifmath  in  urbibus  cekbrioribus  orientis  olim 
collocatis :  Atque  omrimm,  inquit  ille,  horum  Ta- 

lifmath  ^yjtld  *£=JL\  ^Jujs  ijl^a  autor 

feit  artifex  fiiit  Tolonus  fapiens,  quo  Apollo- 
nium  intelligi  puto.  Sed  autoris  in  manufcripto 
nomcn    ita   interpolavit    nefcio  qUis,   ut  etiam 

ij^sixXa  videlicet  Thilippus,    ut  videtur,  legi 

poffet.  Sed  haec  ledio  plane  interpola  eft, 
ut  intuenti  liquet.  Sed  &  de  Talifmath  con- 
fulas  illuftriffimum  Scaligerum  in  Literis  ad  Ca- 
faubonum.  Sed  &  quod  multa  Scaligero  vidiffe 
accidit,  &  ftudiofam,  pro  miro  quo  fuit  ingenio, 
in  ea  feciffe  conjecturam,  operae  erit  pretium 
fummi  viri  verba  fubjungere:  Nihit,  inquit,  tam 
frequens  eft,  quam  haec  ixrvTra  in  gemmis  inclu- 
fa  videre,  etiam  vetuftiffima.  Ea  nemo  intel- 
ligit,  nifi  qui  facienda  curavit  :  &  fruftra  illis 
interpretandis  opera  datur.  Quot  enim  verifi- 
milia  dici  pojfunt,  quorum  nullum  mentem  eo- 
rum  aperuerit  ?  Veteres  haeretici,  praefertim 
Valentiniani  &  Marcofiani,  multa  ejufmodi  re- 
liquerunt,  quae  hodie  in  antiquariorum  loculis 
affervantur  cum  eorum  ¥)eo  ABPAHA2.  Me- 
morant  hunc  eorum  Deum  Tertullianus,  &  Ire- 
naeus  Adverf.  haeref.  I.  cap.  XXIII.  Epiphanius, 
alii.  Myftice  etiam  obfervabant,  litens  vocabuli 
'AGe^cic,  numeralibus,  numerum  dierum  com- 
munis  anni,  id  eft,  C  C  C.  L  X  V.  contineri. 
Unde  eft  fortaffe  quod  D.  Hieronymus  in  Amo- 
fium,  Abraxan  eundem  effe  cum  Mithra  feu  fole 
tradiderit  :  temporis  enim  menfura  a  motu  fo- 
lis.  Ita  Nilum  etiam  Solem  dixere,  &  a  ratio- 
ne  facra,  ?quod  NaAgX  eundem  expleret  nume- 
rum ;  vetcres,  inquam,  Aegyptii :  videfis  Helio- 
dori  Aethiopicwn  iib.  X,  &  Euftathium  ad  <k%,«j- 


yt-nv.  Certe  vix  dubito,  quin  amuletum  illud 
ad  hemitritaeum  fanandum,  in  quo  confcribi  de- 
bet,  ad  magorum  praecepta,  Abracadabra,  ab 
Abraxa  primum  fluxerit.  Nominis  enim  vefti- 
gia,  in  portento  illo  vocabulorum,  fatis  patent. 
Et  hac  me  plufquam  fuadent  tot  1^0.^0!^.  & 
gemmae  elcmentis  ejufdem  infcripta  nonnun- 
quam  repetitis :  quorum  copiam  habes  in  Gallicis 
Scaligeri  epiftolis  ad  Vazetum.  Nec  nuperum 
eft  inter  magos  remedium  :  memorat  enim  Q. 
Serenus  Samonicus  hoc  carmine : 

Infcribes  chartae  quod  dicitur  t^Abracadabra, 
Saepius  &  fubter  repetes,  fed  detrahe  fum- 

mae, 
XJt  magis  atque  magis  defint  elementa  figuris 
Singula,  quae  femper  rapies,  &  caetera  figes, 
"Donec  in  anguftum  redigatur  littera  conum. 
His  lino  nexis  collum  redimire  tnemento. 


Praeceptor  Gordiani  junioris  erat  Samonicus. 
Haeretici  vero  Bafilides  &:  Valentinus  centum  plus 
minus  annos  eum  anteverterunt,  &  fub  Adria- 
no  &  Antonino  Philofopho,  puram  religionem 
inquinarunt.  Quid  recentiorcs  magi  de  periapto 
illo  fentiant,  dicat  Cornelius  Agrippa  de  Occulta 
Philofophia  lib.  III.  cap.  XI..  Et  videfis  apud 
Baronium  in  Annalium  tomo  fecundo  plura  de 
Abraxa  atque  ectypis  Bafilidianorum,  aut  in  ad- 
dendis  ad  extremum  tomi  undccimi.  Nos  forfan 
plura  hic  quam  par  erat  diximus,  quae  tamen, 
cuni  ab  imperito  non  folum  vulgo,  verum  & 
multis  qui  literis  nomina  dederunt,  fatis  recon- 
dita  fuerint,  &  prolixius  narravimus,  &  ab  in- 
genuis  gratiam  ingenue  iperavimus,  &  tZ  tk«j- 
ycp  ita  l^y>v  adauximus.  Reftat  ut  de  divinatio- 
num  fuperftitiofarum  generibuspauculanecvulgo 
tritafidem  liberantes  fubjungamus.  Aftrologiam, 
fortilegia,  auguria,  veneficia,  &  infomnia  con- 
fulto  praeterimus.  Tria  alia,  quae  magis  adufi- 
tatum  illum  t£v  Teraphim  facrandorum  morem 
aut  attinere  poflunt,  aut  eurn  forte  quadantenus 
explicare,  breviter  oftendimus.  Ea  funt,  t)  mx 
Ob,  &  yjTP  Jideoni,  &  Mortuos  confulere.  De 
Ob  &  Jideoni  MofesLevit.XX.  comm.  6.  ubi  plu- 
raliter  Oboth  &  Jideonim  habes  ;  de  utrifque 
&  Mortuis  Deut.  .XVIII.  com.  n.  Ob  vertunt 
plerumque  Tythonem,  feu  Magum.  Verum  Ob 
fpiritus  erat  feu  daemon,  qui  ab  immundis,  & 
quae  honefte  non  pofliint  nominari,  partibus,  non- 
nunquam  a  capite  feu  axillis,  five  arioli  five 
mortui,  fummiffa  voce,  &  quae  ex  telluris  cavi- 
tatibus  vidcretur  egredi,  nec  audiri  fed  a  "confu- 
lente  duntaxat  mente  concipi  poffet,  refponfa  da- 
bat.  Ita  Mofes  Mikotzi  in  Praeceptis  Neg. 
XXXVIII.  Rambam  in  Jad  Chazeka  part.  Ol"3J7 
cap.  VI.  Paulus  Riccius  ad  Mandat.  Neg.  XXXVI. 
ex  libro  Sanhedrin,  qui  eft  quartus  quarti  ordinis 
operis  Talmudici.  Et  videfis  hiftoriam  de  Samue- 
lis  defun&i  fpecie  Sauli  repraefentata  a  foemina, 
cujus  ex  obfcoenis  Ob  loquebatur,  aut  loqui  cre- 
ditus  eft,  in  I.  Sam.  cap.  XXVIII.  Foeminam, 
five  Pythoniflam,  feu,  ut  LXX.  vertunt,  yvjja*K? 
if-yxcpiuuidw  illam  Scriptura  nuncupat  nVjn  ntWK 
31X  E(helh  Baalath  Ob,  id  eft,  mulierem  haben- 
tem  Ob,     Et  Saul,  Divina,  inquit,  qnaefo,  mi- 

hi 


290 


S    Y    N    T    A    G    M    A       L 


2pi 


ad   Synodi  in  Trullo  Canoncm   LXV.    ubi  dc 
divinandi  hifcc  gcncribus  habcntur  nonnulla. 


/;'  in  Ob,  quod  Scniores  ita  effrrunt,  MdvrAia-cti 
&j  ngi  iv  ra  eJyxsp/fAoS-a.     Ob  igitur  hic  ipfe  (pi- 
ritus  ventriloquus.      Pythonifla  autcm  ipfa  five 
ariolus,    id  cft,   Baal  fcu  Baakth  Ob,  hoc  no- 
mine  nuncupatur.  Saepiflime  autem  eTyxgp!p.v3oi 
vertitur  ts  puiS  in  Seniorum  verfione  :  femel 
vcro  ol  ax.  r  ySi  <pa>vSvrtc,  feu  qui  ex  ipfa  tellure 
fonwn  reddunt,    ut  Jefaiae  cap.  XIX.  comm.  3. 
Hujufmodi  facris  qui   initiabantur,    tenebant  ma- 
nibus  Din  hv  WXW,    id  eft,    virgam  myrteam, 
&  fuffumigabantur  :    ita  R.  Mofes  Ben  Maimon 
in  Jad  Chazeka  part.  D,%1DJ>  cap.  VII.  Rituum  au- 
tem  locum  fuifle  mortui  fepulcrum  vult  R.  A- 
braham  Ben   David.      Jid.oni  autem  aiunt,  eft 
ariolus-qui  oflc  animantis,   yiT  dicti,   in  os  fuum 
pofito,    futura  doceret,    Sc   quaerenda    foiverct. 
Animal  autem  fcribunt  illud  nelcio  quod  Jadoa 
fuiflc,  cui  humana  undiquaque  figura,   fed  quod 
ad  funem  cujufdam  radicis  ligatum  a  primo  ortu 
perpetuo  haercret  vivum,    doncc,  qui  ob  inna- 
tam  ejus  faevitiam   propius    accedere  minus  funt 
aufi,  fagittis  conficerent.     Has,  apud  Ebraeos,  nu- 
gas  habcnt  nugaces,  &  Codex  Talmudicus  &  Rab- 
bi  Simfon  apud  R.  Mofen  Mikotzi  Praecept.  Neg. 
XXXIX.     Verum  faniori  quis   judicio  a  yT,  id 
eft,  ficivit  feu  novit,   Jideoni  deduxerit  :    &  ut 
Sof/ore;  dicuntur,  quod  fint  SbunfJigve<;J  id  eft,  ficien- 
tes,  uti  vult  Plato,  ita  Jideoni  appellati,  quod  fue- 
rint  ayiV  Jodaim,    id  eft,    futurorum   confcii. 
Subftituunt  enim  Graeci  interpretes  pro  Jideoni 
itmoifvs  &  TEgjt?a«!CTr««  in  Pentateucho.     Verum 
IV.  Reg.  cap.  XXI.  comm.  7.  ubi  Manafles  rex 
Ob  <5c  Jideoni  reftituit,    ita  vertunt,    <c   eWnoe 
^HXniiuu'  <£  yvto<r=u,  id  eft,  &  fccit  AAdtW  & 
ariolos,  quis  non  videt  illos  hic  a  fcientia  futuro- 
rum  Jideoni  dictos  &  pluraliter  voluiffe  ?     Tam 
etiam   Jidionim   quam  Jidioni  habet  Scriptura, 
unde  palam  eft  plurale  vocabulum  efle :    yvcS<rou. 
autem  a  yaelbx.fa  quod  yT  interpretatur.    Unde 
etiam  Arabs  Erpenianus  Levit.  cap.  XX.  comm.  6. 

&  Deut.  XVIII.  comm.  11.  pro  UJJT       ..  -^jj  *  1|     delliano  MS.  unicum  cft  vocabulum,  (j^a^Jju 


C  A  P.    III. 

BaalTzephon,  quicl fecundum  Rab- 
binos.  Oppidum  erat  aut  urbs.  No- 
mtnts  in  rationem  conjeciura.  Eze- 
chiel  travoedus. 

o 

SU  B    exitum  Ifraelitarum    ita  hiftoria  facra 
Exod.  XIV.  comm.  1.     Locutus  efi  T)o- 
minus  ad  Mofen,  dicens,  Loquere  ad  filios  Ifrael, 
nt  redeant  ejf  remaneant  ante  *Pi  Hiroth,  in- 
ter  Migdol  &  inter  mare,   e  regione  Baal  Ze- 
phon,  atqtie  contra  ipfum  caftra  ponant  juxta 
rnarc.     Nam  dicet  ^Bharao  de  filiis  Iprael,  Irre- 
titi  funt  in  terra,   conclufit  eos  defirtum  ;    fic 
Munfterus :  ubi  pro  irretiti  fiunt  Ebraica  veritas 
habet  rrDaJ  Nebuchim,  hoc  eft,  perplexi  five  am- 
bigui,  ut  nefciant  prorfus  quo  fe  vertant.  LXX. 
reddunt,    crhzvuv^)    Sroi    \v    rn    yy'      au^vAzh^yji 
y>  durxc  ri  ^n//@^,    id  eft,  vagantur  in  terra  ; 
conclufit  enim  eos  defiertum.     Hic  fcribunt,    di- 
cam?  an  fomniant,   Ebraeorum  magiftri  Baaltze- 
phon  idolum,  five  j£J!  ugS<Aa.v  rt/mv,  fuifle  a  Pha- 
raonis   magis  ad   coeleftium  corporum  pofituras 
fabricatum,  &  juxta  finum  Arabicum  collocatum, 
obfervandi  &  retinendi  utique  Ifraelitas,  irreticndi, 
&  a  deftinata  divinitufque  data  profedtione  aver- 
tendi  vim  habens  magicam.     Ideo  paraphrafis  illa, 
jonathani   tributa,    psx  jryu    taighoth  tzephon, 
id  eft,  idolum  tzephon,  vocat,  atque  ita  Targum 

Hierofolymitanum.      Et  Arabi   ^jym^,    pju^o 

dicitur,  feu  imago  feu  fimulacrum  tzephon ,    Er- 
penianae  fcilicet  editionis.     Sed  in  codice  Arun- 


quod  yvoi^M  plane  fonat,  fubftituit  :  fed  vero 
quamobrem  Ob  per  .btXnrlw  reddunt  ?  Hefychi- 
us  ;  ®£\wmc,  -irejKXtpinxios  :  hoc  autem  eum  qui 
certo  animi  propofito  rem  aliquam  adgreditur  de- 
notat :  verum  quomodo  rS  Ob  fic  foret  fatis  con- 
gruum  nullus  video.  An  quod  Ob  Ebraice 
niK  exaretur,  ideo  ac  fi  ab  mx  t_Abah,  quod 
3i\{v  fignificat,  deduccretur,  in  ^M-tIm  verte- 
bant  ?   haereo.     Arabi  Erpeniano  in  Pentatcucho 

pro  Oboth  ^juyuui!   ufurpatur.     A    mortuis 

autem  &  expectabant,  ut  per  infomnia,  de  rebus 
quas  fcifcitabantur,  juxta  fepulcra  pernodtantes 
fierent  certiores,  &  Pythoniflarum  ope  etiam  evo- 
catas  eorum  fpecies,  uti  de  Samuele  traditur,  con- 
fulebant.  Tria  haec  quae  diximus  voluit  Rabbi 
Mofes  Maimonides  in  More  Nebochim  part.  III. 
cap.  XXX.  ubi  de  idolorum  cultus  &  artium  fu- 
'  perftitiofarum  origine :  Tunc  etiam,  inquit,  ortae 
funt  opiniones  &  fiententiae,  &  inventi  funt  ex 
eis  (hoc  eft,  ex  Zabiis,  feu  Chaldaels)  augures, 
&  magi,  &  divinatores,  &  fortdegi,  &  inqui- 
rentes  Ob  &  Jideoni,  &  requirentes  Morttios. 
Adi  porro  Thcodorum  Balfamonem  Sc  Zonaram 
Vol.  II. 


Baaltzephon,  uti  etiam  apud  Seniores,  quos  ple- 
rumque  fequitur  interpretationis  illius  Arundelli- 
anae  autor.  Aben  Ezrae,  qui  in  commentariis 
fuis  aftrologiam,  &  quae  inde  pendent,  divinis 
haud  fatis  pie  mifcere  foler,  fabulam  iftam  in- 
primis  debemus  :  habet  &  Paulus  Fagius  in  Chal- 
daeam  Exodi  paraphrafin.  Verum  ex  male  intel- 
ledta,  Scriprura,  &  fanatica  Judaeorum  in  ambi- 
guis  interpretatione,  nugamentum  illud  primum 
emanafle  videtur.  Nec  piguit  tamen  in  Syntagma 
noftrum  de  erroribus  impiorum  etiam  &  hunc 
magiftrorum  errorem  retulifle.  Baaltzephon  au- 
tem  urbs  feu  oppidum  erat  :  vide  Num.  cap. 
XXXIII.  comm.  7.  ita  &  Baal  I.  Paralip.  cap.  IV. 
comm.  33.  De  Baal  nos  plurima  inferius.  Rec- 
te  igitur  urbs  dicitur  Ezechieli  tragoedo,  in 
JE|aTa>7p   Ifraelitarum,   fub  perfona  nuncii  AE- 

gyptfi, 

'''ETnjS-'   \3s?  a.orl<;  S-(Mg-ftyJ  in-ptfx&oTJiw, 
BcsA^epo)!'  T(?  x/\y\Xj^)  ,?rv>\is  /S^oiwj. 

Multa  ejufdem  poetae  legas  apud  Eufebium  ir^- 

Trcr.e51.0-K.  lib.   IX.  Sc  Clementem  Alexandrinum 

T  t  Stromat. 


292 


De    Vitulo    Aureo. 


293 


Stromat.  a.  Scribitur  \S&  Hjn  quod  forte  Baal 
Septentrionalis  interpretabatur.  ;is>X  enim  illam 
mundi  plagam  denotat.  Tzephon  autem  a  riSX 
petunt  qui  Ebraeos  hic  fequuntur,  quod  eft  ob- 
fervare  feu  fpeculari. 


C  A  P.     IV. 

VlTULUS   AUREUS,    bos  fiiit,  feu    JU- 

vencus.  Interpolata  Vituli  hifioria  af- 
faniis  Mahumedicis.  Latina  Alcorani 
verfio  emendata.  Afcemeli,  Afceme- 
ri,  Sameri,  quid  in  nugis  de  Vitulo 
Mahumedicis.  Locus  in  Geographo 
Nubienfi  inftgnis  explicatus.  Eum  i- 
tem  Mahumedanum  fuiffe,  afferitur  : 
ijXwV  opud  eum,  ubi  de  Samarit-a- 
ms  loquitur,  infulae  rubrimaris  incolis, 
quid,  Sf  unde  natum.  Carnem  &f 
fanguinem  habuit  Vttulus,  fecundum 
Mahumedanos.  DifiinBionis  litera  P. 
in  Latina  Alcorani  verfone,  unde  or- 
tum.  Apin  feu  Mnevim  AEgyptic- 
rum  in  eo  cuhum  credidere  veterum 
nonnulli.  Caput  Vituli.  Netos.  Macro- 
bius  emendatus.  Apis  conceptus,  ge- 
nitus  :  ejufdem  yv®e}.a\i.a.™.  an  in  Au- 
reo  Vitulo.  Macario  lux.  Convtvium, 
chori,  cif  idgenus  alia  inApidis  inven- 
tione  :  eadem  fere  celebrabant  Ifrae- 
litae.  Apis  merfus,  ita  rjr"  hic  Vitu- 
lus.  Statius  explicatus.  Vttulus  non 
fuit  Apis  aut  Mnevis  ;  potius  Bos  deau- 
ratus  in  Ofiridis  itpaj/iay.^  &'  £sia\  of- 
tendi  folitus.  Jeroboami  Vttuli  duo. 
Ebraeorum  de  iis  hifioria.  Fefium  quod 
ille  infiituit,  an  «2  XVII.  menfisAthyr, 
id  efi,  d<pa»i<TiJ.ov  Ofridist  cadere  po- 
ttterit.  Ad  eam  rem,  temporum  cal- 
culus.  AEgyptiorum  dies  fefii  per  to- 
tum  annum  poft  multa  fecula  vaga- 
bantur.  Anni  eorum  aequabilis  ve~ 
tuftas.  Ordo  Menfium  Ebraeorum. 
Chori  Sf  Convivium  in  deferto  quo 
menfe.  Oftris  unde  ditlus.  Siris, 
Melo  Sf  AEgyptus,  nomina  Nili,  idem 
ftgnificant.  Aeria  unde  AEgyptus 
ditla.  Lux  Symmacho.  Sirius  fol 
di&us.  AEgyptius  Jupiter.  Oftris, 
fub  exitu,  Numen  AEgyptiorum  ;  S=f 
Omphis  diBus.  Boves  Sf  Oves  fub  id 
tempus  Dii ;  aut  Diis  dicabantur.  Bo- 
ves  utriufque  fexus.      Quarum  AE- 


gyptii  efu  camium  abfiinebant.  Qtiid 
befium  Domim  in  hiftorta  facra  Vttu- 
li.  Adonai.  Ofiris.  Non  adhuc  ex- 
piata  illa  tdololatria,  fecundum  Ju- 
daeos.  Ex  qttot  talentts  auri  Vitulm 
confiiterit,  juxta  fententiam  aliqust 
Ebraeorum.  Talentum  Ebraicum. 
Commentum  de  Barbarum  aurearum 
ortotnatione. 

o 

\  11  GYPT  IA  fuperftitione  inquinatos 
J\  JQj  Ifraelitas  Vitulum  aureum  coluifle 
certum  elt.  Bovem,  fi  vis,  a'ireum  appelles  li- 
cet :  tametfi  enim ' — ?jy  Eghel  habeat  Ebraica  ple- 
rumque  veritas,  quod  /jJ^ov  reddunt  LXX.  & 
vitulum  Latini  ;  nihilominus  tam  ~w  fichor,  id 
cft,  bos,  quam  Hjy  feu  vitulus  vocatur  Pfalm. 
CV.  comm.  21.  ubi  paraphraftes  metricus  A- 
pollinarius, 

'Ev  cfC    3-S&   Xft^oft)  YA^C/LiT^M.X  MoT^fiV  ird/^OV. 

YAz^iX-m^  H93-X©"  bos  fucrit  necefte  eft.  Etiara 
difto  Pfalmo  awtJ  Vas  ~\W  bos  qui  herbam  de- 
paficitur,  expreffe  dicitur.     Ubi  tamen  etiam  pro 

"W  Arabs  habet  «J^Lc  quod  ipfum  Ebraicum 

eft  pro  vitulo  vocabulum,  &  Seniores  «aV^c». 
Etiam  vitula,  apud  Virgilium  juvenca  eft,  ubj 
Dametas, 

Ego  hanc  vitulam   (ne  forte  recufes, 

Bis  venit  ad  midclram,  binos  alit  ubere  foetus) 

'Depono. 

Mitto  Jonathanem,  qui  Hofeae  cap.  XIII.  pto 
D,l7Jj;  ahgalim,  quod  plerumque  vitulos  inter- 
pretatur,  fubftituit  Chaldaice  Ntnin  thoraia,  id 
eft,  boves.  Accedit  vero,  quod  Herodotus  cele- 
bratiffimum  illum  AEgyptiorum  bovem,  Apin 
(ut  D.  Athanafius  adverfus  Graecos,  alii)  ^V» 
nominat.  Sacram  de  hoc  vitulo  hiftoriam,  quae 
in  Exodi  capite  XXXII.  legitur,  niigis  fuis  atque 
deliramentis  auxit  Mahumedes  in  Azoara  XXX. 
ut  Latini  codicis  numeri  fe  habent,  at  XX.  in 
Arabici.  Mofis  cur  citius  fua  gente,  venijfet 
(ita  illic  legitur)  a  T)eo  rogatus,  inquit,  Illa 
quidem  me  fubfiquitur.  Ego  vero  te  annuente 
■praecedens,  tuam  adoptavi  faciem.  Ipfe  tamen, 
T)eo  dicente,  quod propheta  ille  vcl  artifex  Afce- 
melipoft  difcejfum  futtm  gentem  fitam  errare  fe- 
cit,  reverfus  eft,  non  minimum  iratus  fiuae  gen- 
ti,  &  eam  increpans,  dicendo,  O  gens,  quare 
placitum  bonum  vobis  a  IDeo  propofitum  mentiti 
eftis  ?  An  ftudetis  iram  incurrere  divinam  ? 
llli  vero  refponderunt ;  Nonfponte  tranfivimus. 
Sed  nobis  quoddam  ex  ornatibus  popularibus  fa- 
bricare  praeceperunt ;  cui  praecepto  nobis  faven- 
tibus,  Afcemeli  taurum  fudit,  corporeum,  emit- 
tentem  mugitum,  &  dixit  eum  veftri  Moyftque 
<Deum  efte  ;  quod  ipfe  tamen  oblitus  eft.  JSlon- 
ne  videre  poterant  ipfttm  impotentem  verbum 
quodquam  reddere,  vel  eis  prodejfe  vel  nocere 
pojje  ?  Saltem  audijfet  Aaron  pramionentemdi- 

centcmque 


294 

centemqtte 


S    Y    N    T    A    G    M    A       I. 


295 


Vcs  pcr  eim  decepti,  me  fequami- 
ni   mea  praecepta  faciendo,  quod  ¥)<.  um  cDo;?;i- 
num  noftrum  adorando  facietis.     W.i  vero  refpon- 
dertint,  f  nuffattntis  hoc  dimittere,  pritfqttam 
Moyfes   revertctur.    P.   Mofs   itaqv.e    revtrfus 
pcrcontatus  eft  Aaron,  ctijus  prohibitione  tum  ml- 
nime  fcutus  ftt,  fuumve  mandatum  non  comple- 
vcrit  ?  Cui  ipfe  tahter  rcfpondit,  Tu  matris  meae 
troles,  nec  barbam  neqite  capitlos  avellas  mihi 
timenti  te  diclurum,  quoniam  eos  fecemerem  tuum- 
que  verbum  minime  compkrem.     llle  deinceps  ad 
Afcemeli  converfus,   quid  praecepijft  qnaefivit. 
(gtii  refpondit,fe  neqmquam  aceris  vifttm  vidjfe. 
Unde  ego  de  prophetae  veftigiis  manu  mea  ctati- 
fum,  quoniam  koc  bonum  vidtbatur,  injeci.     In- 
junxit  itaque  Moyfts,  ut  quamdiu  viveret  Afce- 
meli  peregrinarelur,  nec  cujufquam  commttnione 
fotiref.tr  :    Jicque  terminum  nullatenus  inenda- 
cem  expeBans,    illum  folum   cDeum   confidtret, 
cujtts  nullus  eft  termtnus,  praeter  quem  non  eft 
alius  T>eus,   ctijus  fcientia  compleBitur  omnia. 
rDeum  etenim  illum  conflatum  comburemtts,  vel 
diminutum    in  mare  pojiciemus.      Codex   item 
Latinus  penes  me  manuicriptus,  nec  Roberti  il- 
lius   Angli  interpretis    aevo    multum    recentior, 
haud  aliam  fere    exhibet  hic  leciionem,  praeter- 
quam  quod  pro  aceris,    a  ceteris  ibi  habetur,  ad- 
je&a  in  margine  hac  notula,  fcilicet  rem  quam 
non  vident  ceteri   (quod  loci  Arabifmo  fatis  con- 
fonum  eft,    modo  particula  negativa  in  verfione 
expungatur,  fe  fcilicet  vidijfe  quod  non  vident 
afii)  &  ubi  primum  Afcemeli  memoratur,  nudo 
memoratur  nomine,  nec  propheta  vel  artifex  vo- 
catur,  uti  nec  vocatur  in  Arabico.     Sed  in  mar- 
gine  codicis  MS.  adnotatur,    t_Afcemeli  profeta 
ille  vel  artifex,  unde  in  ipfum  orationis  textum 
proculdubio  irrepfit.     Afcemeli   igitur  hic  fit  ipfe 
Vituli  autor  feu  artifex,    &  Moiis  fententia  ho- 
minum    communione  privatur.     Sed   ^Afcemeh 
verbum  ibi  plane  nihili  eft.     In  variis  lectionibus 
emendatur,    &  t_Afkemeri  legendum  monetur  •, 
quod    propius  abeft    a  vero.      Vocabulum  enim 

quod  in  Arabico  habetur  pro  eo,  eft  ^r   «LJ! 

Alfameri  aut  Sameri  -,  quod  id  ipfum  non  alia 
notione  occurrit  apud  Geographiae  Nubienfis  au- 
torem  in  parte  quinta  Climatis  fecundi.  De  infu- 
lis  Rubri  maris  locutus,  Inter  has  etiam,  inquit, 

eft  infula  Samerei  (^g ^jLJ!)  quam  colunt po- 

puli  Judaei  Samaritani,  quorum  tejfera  eft,   ut 

dicat  quis  ex  ipfis,  ctim  aliquem  ojfenderit,  ^JLmS^ 

Lamefas  -,    &   hac  diclione  deprehenduntur  ejfe 

ix  Judaeis  o^L^,  ^AlJi  S  (£J_y**Jill 


lo  Mofs,  fiper  quemftpax.  Adeo  ut  ^cyoLJI 
pro  gcnte  Samaritarum  hic  accipiat,  &  to  <_^J_^3 

eos  vclut  Vituli  cultus  focios,  Mofis  fcculo,  fu- 
ifle  innuere  putet.  Sed  quid  hoc  eft,  Samaritas 
Mofis  feculo  Vitulum  adoraffe  ?  Ov_*.L.<=>  autcm 

non  fociam  modo  aut  comitcm,  fed  & 
praefecium,  autorem,  &  magijlrum  fignificat, 
unde  Gabriel  &Joannes  recte  autorem  Vttuiipro 

J^xJ!    Uv^L^3   fubftituere,    &  pro   ^j^LJl 

Samari,  autoris  fcilicet,  qucm  intelligit  Geogra- 
phus,  nomen  atque,  ut  ipfe  intelligere  vidctur, 
proprium  ;  quod  non  aliundc,  puto,  haufit,  quam 
ex  hac  Alcorani  Azoara  &  Mahumedica  Vituli 
aurei,  id  eft,  fanatica  hiftoria.  Unde  nec  levis 
eft  conjectura,  eum  potius  Mahumedanum  fuiffe, 
uti  autumat  V.  Cl.  Ifacius  Cafaubonus  in  Notis 
ad  D.  Gregorii  Nyfleni  epiftolam  ad  Euftathium, 
Ambrofiam  ScBafilifiam ;  quam  Chriftianum,  quod 
aflerere  nituntur  ejus,  in  praefatione,  interpretes. 
Nam  locus  nimirum  hic  unicus,  quo  eum  Alco- 
rani  hiftoriolam  hanc,  hoc  fenfu,  amplexum  fu- 
ifie  deprehenditur,  multum  praepondcrat  paucis 
illis,  quibus  non  fine  honorifica  aiiqua  mentione 
Christum  &  Beatam.  Mariam  Virginem,    sdje- 


yojiwJ!       kXASZ 


L^_3r"      O^ 


J^J! 


qui,  fcilicet,  defcendunt  ex  Sameri  atttore  Vituli 
tempore  Moyfis,  cui  falus.  Ita  nempe  vertunt 
illum  locum  integrum  Gabriel  Sionita  &  Joan- 
nes  Hefronita,  aliter  atque  Jofephus  Scaliger,  in 
feptimo  de  Emendatione  Tcmporum,  pag.  622. 
qui  reddit,  quod  ipfi  fint  ex  iis  Judaeis,  qtti  cog- 
nominantur  Samaritae,  compfices  Vttuli  in  fcu- 


dfis  videlicet  cXuJ!  &  J>c\juJ|  *  id  eft,  'Domino 

&  'Domina,  rnemorafie  obfervatur.  Certe  ho- 
nor  ille  fatis  frigidus  eft.  Et  tralatitium  eft,  Ma- 
humedanos  Chriftum  Jefum  honorifice  fane  me- 
morare.  Sed  Chriftianus  aegre  tuliflet,  vel  non 
tuliffet  omnino,  ut  fibi  quid  ita  exciderer,  qucd 
adeo  Mahumedilmum  faperet,  imo  plane  profite- 
retur.  Nam  &  fententiam  illam  Mofis  fiftam, 
qua  Sameri  hominum  communione  privatum  in 
Alcorano  narratur,  manifeftiflime  porro  agnofcit 
Geographus ;  atque  ea  omnino  nititur  infularium 
nominis,  quam  affcrt,  originis  ratio.  Eam  nem- 
pe  petit  a  loquendi  illa  formula      A. m^A} 

la  mefas,  Non  attingas,  contacfus  fit  nullus,  com- 
munio  nulla  ;  quae  ipfiffima  funt  vocabula  in 
Alcorano,  quibus  lata  cft  illa  fententia.  Ergo 
etiam  Alcorano,  ni  fallor,  ut  Mahumedanus  ibi 
fidem  habuit,  &  fententiam  illam,  unde  tota  ori- 
ginationis  vis  pendet,  veram  fuifie  cenfuit.  Sed 
ego  fane  etiam  in  ipfo  Alcorano  nullum  omnino 
five  'prophetam  ^wz  artificem  Sameri  aut  Alfameri 
dicmm,  ut  nomine  proprio,  autumor,  neque  hic  ra 

[CvaLJ!   aliud   efle  quam  appellativum,    idquc 

ipfius  Aaronis,  atque  in  ipfiim  Aaronem  fenten- 
tiam  illam  latam  efie  voluiffe  impoftorcrn  iilum, 
qui  nequiffime  facram  illam  interpolavit,  &  fuo 
more,  confpurcavit  hiftoriam.  Cuftos  enim  fcu 
praefeclus  erat  populi  Aaron,  durn  Mofes  in 
monte  Sinai  agebat,    &  appofitiffime  ftc  nuncu- 

pandus.  ,cy«LJ!  autem  cuftos  eft  icapraefcfus, 

ab  Ebraico  "\C\D,  unde  &  Samaritae,  patribus 
aliquot  cuftodes  &  <$,6>\c>,-mc  interp.retantur,  de  qua 
re  compluria  affert  illuftriffimus  Scaliger  in  Ani- 
madverfionibus  Eufebianis.     Et  fcimus  Aaronem 

autorem 


20(5 


De     Vitulo     Aureo. 


297 


autorcm  fcu  Vituli  artificem  fuifle.  Adeo  ut  ubi 
intcrpres  Afcemeli,  pro  Alfameri,  velut  nomen 
proprium,  iiibftituit,  ibi  cuftos  ilie  feu  praefec- 
tus,  quo  nomine  Aaron  ipfe  intelligendiis  eft, 
legendum.  Verba  illa,  fateor,  Saltem  audijfet 
Aaron  praemonentem  dicentemque,  Ves  per  eum 
decepti  me  fequamini,  apud  interprctem  illum 
Robcrtum,  uti  etiam  illa,  Ille  demceps  ad  Afce- 
meli  converfus  qtiid  praecepijfet  qilaeftvit,  aliam, 
praeter  Aaronem  hic  intelligi  perfonam  innucre 
vidcntur.  Sed  in  prioribus  illis  verbis,  audijfent 
dici  debuerat,  &  ad  illa  nonne  videre  poterant 
pluraliter  di&a  in  praecedenti  periocha,  juxta 
mentem  interpretis,  referri;  &  fcilicet  utrumque 
dcgente  etiam,  pro  Ifraelitis,  pluralitcr  accepta 
caperctur.  Nam  in  Arabico  yxo  faltem  audijfet 
Aaron  praemonentem  dicentemque,  habetur  dun- 

iaxat  J, x5  q-*  O5**    fyJ    J-3    &^ 

Et  fane  dixerat  illis  Aaron  antea  !  TLtper  eum 
in  verfione  plane  per  Vitulum  eft,  Quod  ad 
alterum  vcrfionis  locum  attinet,  quo  ad  aliam  fe 
Mofem  convertifle  perfonam  indicari  videtur,  A- 
rabica  contrarium  prorfus  docent,    quae  tantum 


nima  mea ;  fcilicet  J^J|    A  cjp  ^  K+a.xs> 

pugillum  e  pulvere  veftigii  prophetae,  uti  ibi 
fcholiaftes ;  quem  bibliothecae  Cottonianae  de- 
bemus.  Prophetam  autem  feu  nuncium  illum 
fcholiaftes  ille  Gabrielem  fuifle  ait,  decantatiffi- 
mum  illum  Muhamedis  angelum.  Ita  fenfus  tan- 
dcm  crit  grammaticus,  fed  ridiculus  interea  & 
fanaticus.  Ex  pulvere  nimirum  vel  luto,  quod 
prelTerat  Gabrielis  planta,  velut  e  matrice  ad  au- 
rum  liquefaclum  excipiendum  primo  formata,  na- 
tum  efle  Vitulum.  Azoara  item  XVII.  Vituli 
hujus  mentio.  Sed  ut  in  loco,  quem  fupra  ad- 
duximus,  corporeus,  emittens  mugitum  dicitur, 
ita  hic  fonitus  ftertentis  emittens.     Sed  in  Ara- 

bico  habetur^J^  jj    \d^A  M^c  in  utro- 

que  loco,  quod  fonat  Vitulus  corporeus  cui  mu- 
gitus.  Vitulum  fcilicet  vivum  fuifle  fomniant 
Muhammedani,  quod  ex  horum  vocabulorum  in- 
terpretatione,     apud   fcholiaftem  elicitur.     Nam 


lcXwa,  cxprefle  interpretatur  pro  eo  quod  habet 
carnem  &  fanguinem,  five,  uti   ejus  funt  verba, 

haec  funt,  ^yX^  l  oIaLa  L-3   JU  T>ixit,    U^  U^J  JcXj  quae  idem  fignificant  ;  idquc 

Gjuaenam  ratio  tua,  0  Sameri,  nempe,  0  Ctiftos. 
Aaronem  fcilicet  interrogat,  quacnam  eflet  ratio 
ejufce  quod   proxime   refponderat.      Aaron  igi- 

«L .wJl 


tur  &    c£_j._ 

iidem  ipfi  impoftori  fuere,  nec  duae  pcrfonae. 
Sed  &  fortafle  ipfe  Geographus  Arabs,  aut  ii  quos 
de  infularibus  illis  confuluit  &  de  corum  origi- 
ne,  Aaronem  per  Sameri  ibi  intellexerunt.  Nam 
alibi  ctiam  edoCemur  Cuthaeos  five  Samarita- 
nos,  quotquot  fcilicet  facris  praefunt,  ipfius  Aa- 
ronis  pofteros  fe  venditare,  &  alterius  cujufpiam 
familiae  conjugia  refpuere,  quae  male,  puto,  in- 

telletta   &  Alcorani  de  ^lw^j  hoc  in  loco 

nugis  mixta,  &  notiffimum  Samaritanorum  in 
Judaeos  odium  peculiare,  quo  eorum  &  tadtum 
&  confortium  fugiunt,  ad  omnes  advenas  perpe- 
ram  tractum,  in  caufa  (ita  fane  veri  eft  fimile) 
fucre  cur  Vituli  autorem,  Aaronem  nempe,  etiam 
gentis  autorem  fuhTe  fcriptum  fucrit.  De  Sama- 
ritanis  Benjamin  Tudelenfis  in  Itinerario,  Cu- 
thaei  kabent  facerdotes  ex  pofteritate  Aaron  in 
pace  quiefcentis  j  qui  cum  mtllis  aliis  connubia 
conjungunt,  nifi  cum  Jamiliae  fuae  feminis  aut 
viris,  ui  genus  impermixtum  conjervent ;  appel- 
lanttmjte  vulgo  ibidem  {in  Samaria)  Aaronitae. 
Veruntamen  funt  miniftri  &  facerdotes  legis  il- 
lorum  Samaritanorum.  Caeterum  quid  illud  a- 
pud  Alcorani  interpretem,  quod  fupra  occurrit, 
Unde  ego  de  prophetae  veftigiis  manu  mea  clau- 
fum,  quoniam  hoc  bonum  videbatur,  injeci  ? 
Periocha  eft  nullius  fenfus,  uti  &  quamplurimae 
apud   eundem  aliae.     Pro  ea  vero  habet  Arabs 

Lt/UcVA3     J^^JI  _J- 


s 


eJ^ 


cjUci^=»A   ideft>  &fitmfi 


*/C\«wn3j    (31     ^-j^.vj   ouc\; iA 

[manu]  pugillum  veftigii  mmcii  feu  prophetae, 
&  projeci  eum,   quemadmodum  fitggejfit  mihi  a- 


ad  utramque  Azoaram.  In  hac  vero,  quae  ex- 
emplaribus  Arabicis  feptima  eft,  ubi  de  Vitulo 
verba  fiunt  ab  Ifraelitis  fida,  autorem  ejus  feu 
fuforem  Samcri  facit,  ut  Geographus  ille.  An- 
tequam  autem  a  Mahumedicis  hifce  ineptiis  jam 
difcedamus,  etiam  de  litera  T.  fexcentics,  ut  fu- 
pra,  in  Alcorano  Latine  edito,  occurrente  ali- 
quid  dicere  non  erit  ita  intempeftivum.  Do&ifC 
Erpenius  ad  Jofephi  patriarchac  Kiftoriamex  Al- 
corano  typis  mandatam,  Interpres,  inquit,  La- 
tinus  non  nifi  pofi  decimum  quemque  verfum  di- 
ftin£fionem  adkibet,  adfcripta  litera  P.  Id  ex 
eo  natum  efi,  quod  Arabes  in  majores  Alcora- 
num  particulas fecantes  dtnis  quibufque  verfibus 

pofiponunt  c.  primam  literam  vocis     ^^  quae 

decem  fignificat,  &  e  regione  ejus  in  margine 
quoque  ut  plurimum  collocari  folet.  Cur  autem 
mterpres  maluerit  P.  quam  aliam  ufurpare  lite- 
ram,  equidem  ignoro,  nifi  forte  Hebraeos  imita- 
ri  voluerit,  qui  literam  Pc  fetlionibus  Tenta- 
teuchi  diftinguendis  adhibent,  quod  ea  prima  il- 
lius  vocis  litera  fit  quae,  fe£iionem  illis  denotet. 
Atqui  ubi  imprefii  codices  Latini  habent,  ad  hu- 
jufmodi  fediones  defignandas,  literam  T,  in  co- 
dice,  quo  utor,  manufcripto  eoque  pervctufto,  fi- 
gura  femper  reperitur  alia,  ex  ipfo  p.    per  libra- 

riorum,  puto,  five  incuriam  Jtve  ignorantiam, 
nata,  quae  hujufmodi  eft  T.  Atque  ea  demum 
ut  in  'P,  apud  typographos,  quibus  ejufmodi  fi- 
gura  in  forulis  non  erat,  tranfmigrarer,  nemo 
non  videt.  Sed  hoc  obiter.  Ad  Vitulum  au- 
reum  redimus.  Ejus  cultum  ab  Api  Aegyptio- 
rum  initia  traxifle  fentiunt  veteres  aliqui.°  Lac- 
tantius  de  Vera  Sapientia  cap.  X.  In  luxuriam 
prolapfi,  ad profanos  <_Aegyptiorum  ritus  animos 
tranftulenmt.  Cum  enim  Mojes  dux  eorum  a- 
fcendijfet  in  montem,  atque  ibidem  XL.  dies  mo~ 
raretur,  aureum  caput  Bovis,  quem  vocant  A- 
pin,  quod  eisfigno  praecederet,  figurarunt.  Tan- 

tundem 


2p3 


S     Y     N     T     A     G     M     A       I. 


*99 


tundcm  ck  Jcroboami  Vitulis  D.  Ambrofius  in 
epiftolae  ad  Romanos  caput  primum.  Alii  fimi- 
Hter.  Quamobrem  vcro  caput  Vituli  Laftan- 
tius  dixerit,  pcrindc  ncfcio  ac  cur  nunc  aiinum, 
nunc  afini  caput,  uti  pro  Numinc  habitum,  prif- 
cis  Chriftianis  &  Judaeis  impii  cxprobrarcnt. 
Certe  Optatus  itcm  Milevitanus  lib.  III.  Tempo- 
ribus  Mojis  popnlus  Jfrael  caput  Vituli  coluit. 
Tertultianus  lib.  advcrfusjudaeos,  Cum  ex  moni- 
libus  fjeminarum  & '  annu'is  virorum  aurum 
fuiffet  igtie  confiatum,  &  procejfijfet  eis  bubu- 
liirn  caput.  Mcminir  ctiam  Vituli  caputD.  Am- 
brofius  lib.  I.  de  Poenitcntia  cap.  VI.  itcm  Ruf- 
finus  ad  Amofium  libro  primo :  alii.  Ita  <5c  D. 
Hieronymus,  qui  ad  rcm  quam  traclamus,  maxi- 
me,  Vrdentur,  inquit  ad  cap.  IV.  Hofeae,  idcir- 
co  mihi  populus  Ifirael  in  fiolitudine  fecijfe  fibi 
Vitnii  caput,  qucd  co'eret,  &  Jeroboam  fi/ius 
Nabat  Vitulos  aurtos  fabricatus,ut  quod  in  AE- 
gypto  didicerant,  "Atuv  <£  Mvkfitv,  qui  fub  figura 
Boum  ccluntur,  ejfe  T)eos,  hoc  in  fua  fiuperfii- 
tiom  fiervarent.  Si  omnes  de  Apide  nugas  vc- 
lis,  &  de  Mncvi,  adeas  Strabonis  lib.  XVII.  Pli- 
nii  hift.  VIII.  cap.  XLVI.  Solini  cap.  XXXV. 
Mclae  I.  cap.  IX.  Ammiani  Julianum,  Suidam, 
Spartiani  Adrianum,  Diodori  Bibliothecae  I.  He- 
rodoti  Euterpen  5c  Thalian,  Luciani  *§&  Svcioov 
libcltum,  &  Macrobii  Saturnaliorum  I.  cap.  XXI. 
ubi  Taurus  Heliopoli  confecratus  Netos,  obli- 
quo  cafu  Neton,  vocatur :  fed  librariorum  ab  in- 
curia  erratum  eft.  Codex  Macrobii  MS.  &  ve- 
tuftiffimus  in  inftructiffimo  antiquitatis  thefauro 
viri  tam  ftudiis  quam  natatibus  clariffimi  Ro- 
berti  Cottoni,  habet  Neuton :  fed  lcgendum 
Mveviv,  quod  in  Neuton,  fcriptorum  lapfu,  fa- 
cile  ■  mutabatur.  Soli  Mnevim,  lunae  Apin  fa- 
crum  fcribunt.  Nonnulli  &  Apin  folis  fuifle 
imaginem.  Erat  autem  Apis  non  coitu  pecoris, 
ita  nugabantur,  fed  coelefti  igne  feu  radiis  lunari- 
bus  conceptus  (hoc  cft,  quod  ait  Plutarchus,  S- 
nav  <$t£c,  \^ita  rjivifjcjv  2wri  tX;  ai\hjJtic,  xj  ng-.Sw- 
*J«3)  /3oo?  ojyoanc)  colore  nigro,  quadrato  in  fron- 
te  candore,  macula  dextro  lateri  ingenita,  &  cor- 
niculantis  lunae  imaginem  referente  confpicien- 
dus.  Perpendant  qui  Apin  in  Vitulo  intelligunt, 
utrum  Aharon  aliquod  horum  yvwy.angsrwv  fty- 
lo  fuo  formaverit.  Et  formavit  aurum  cum 
ftylo,  ait  Mofes,  nimirum  tO"ira  "\V  jatzar  ba- 
cheret,  id  eft,  graphio  figuravit,  five,  ut  habent 
LXX.  'f.TfKa.iiv  <Lti  ry  ^atpiSt.  Idolum  fuifle  con- 
flatile  conftat ;  nec  facile  intelligas  quid  ftylo  fe- 
cerit,  nifi  notas  Apidis,  aut  ejufmodi  quid  in- 
fculpferir.  Rudem  maflam  inprimis  conflatam 
volunt  Ebraeorum  nonnulli,  inde  vituli  figura, 
fcalpelli  feu  ftyli  opera,  donatam.  Magorum  ars, 
eorum  fcilicet  qui  ex  AEgyptiis  profelyti  erant, 
aliis  hic  latere  videtur.  Etiam  ipfum  ignem  ex 
auro  liquefafto  vitulum  formafle,  putarunt  non- 
nuili  Ebraeorum,  verbis  commatis  24.  capitis 
XXXII.  Exodi  perfuaft,  uti  &  Macarius  AEgyp- 
tius,  ni  fallor,  in  Homilia  XI.  "Qcunp  inquit,  i- 

<M[M)<72-<9    7D    -TTUS    T    tS^J)aji^i(nV    ajJr^S.        T«S    Q    rSvxi- 

'M-SW  ■npfr.yiJ.cc.  C.7reibSi  yb  v^)  isffi&emv  dv  -raF 
ipwmd  x)  to??  XoytojAoiq.  av^  iSwXdJacv.^  ei^a- 
\o?g.Tfsiip,  (£  70  Ttv^  0fj.oico5  -m  eaSAn-Sr!^  cotSj-n 
h^oiAov  deyxcrxZ.  Quin  &  daemonum  praefti- 
;iis,   ipftus  Apidis  partum,    fuere    qui    attribue- 

VOL.   II. 


bant.  vide  D.  Auguft.  dc  Civit.  Dei,  XVIII.  cap. 
V.  Cum  ctiam  "inventus  Apis  folenni  pompa 
Memphim,  AEgyptiorum  regiam,  deduci  a  faccr- 
dotibus  folcrer,  pucris  in  facro  illo  comitatu  car- 
men  honori  Numinis  gregatim  praccinentibus ; 
multumque  cflet  ob  natum  &  rcpertum  Dcum 
&  publicum  gaudium,  &  im.vSou.Gia.,  five  lautit- 
fimum  convivium,  ut  fcribir  Suidas ;  perpendant 
infuper  fequaccs  Laftantii  hic  &  D.  Hieronymi, 
vcrba  Mofis  Exodi  cap.  XXXII.  comm.  6.  Sedit- 
que  populus  ut  manducaret  &  biberet,  &  fur- 
rexerunt  ut  luderent,  id  eft,  ut  conflatite  Nu- 
men  cantu  &  choris  cctebrarent.  Idem  enim 
comm.  1 8.  Non  eft  vox  quae  refhnet  fortitudi- 
nem,  nec  eft  vox  quae  refonet  debilitatem,  fied 
vocem  cantantium  ejro  audio,  five  choros  ducen- 
tium,  aut  i^apyovTzM  oivu,  ut  reddunt  Graeci ; 
nempe  comeflantium,  feu  vitulantium ;  quo  vo- 
cabulo,  hoc  fenfu,  utitur  in  facris  Varro  apud 
Macrobium.  Inventio  Apidis,  &  Vituli  feftum, 
en  quam  analoga !  Poft  aevi  fpatium  in  Sacris 
Libris  praefcriptum,  profundo  facri  fontis,  id  cft, 
Nili,  immerfus  Apis  necabatur,  nec  diem  lon- 
gius  traherc  liccbat.  De  qua  re  Papinius  Sylva- 
rum  III.  in  Propemptico  Metii  Celeris : 

aut  quofe  gurgite  Nili 

Mergat  adoratus  trepidis  paftoribus  ^Apis. 

Mox  alius  requirebatur  ea,  quam  diximus,  folen- 
nitate  facrandus.  Paffim  funt  qui  inconfidera- 
tius  conjiciunr,  quam  is,  qui,  in  opprobrium  im- 
mergendi  Apiclis,  Mofem  Vitulum  combufftjfe  in 
igne,  contrivijfe  in  puhierem  &  fparfjfe  in  fiu- 
perficiem  aquae  autumarit.  Comma  20.  dicli  ca- 
pitis,  &  Deut.  IX.  21.  confulenda.  Et  Mofem 
imitatus  Jofias  rex  idolorum  cineres,  in  templo 
Hierofolymitano  a  Manafle  rege  facratorum,  dif- 
pergi  voluir.  Caeterum  haec  ad  patrum  men- 
tem  adjecifle  non  piguit.  Scimus  autem  nos  A- 
pin  &  Mnevim  fummo  honore  cultos  AEgyptiis, 
Boves  utrofque  vivos.  Hunc  aut  illum  aurea  fta- 
tua  denotatos,  id  vero  omnino  nefcimus  j  nec 
quis  potis  eft  docere.  Non  fatis  congrua  funr  ar- 
gumenta.  Deus  Apis  Bos  AEgyptiis  j  ergo  Bos 
ex  auro  conflatus  ab  iis,  qui  mores  imbiberant 
AEgyptios,  Apidis  vicem  obtinuit.  Nec  de  hac 
re  deliberant  diu  Ifraelitae  :  nec  novus  proculdu- 
bio  cultus  ille  conflatilis  idoli :  folitos  cnim  ri- 
tus,  folita  Numina  ufque  ad  infaniam  retinent 
plcrumque  fuperftitiofi.  Haud  eft  igitur  credibi- 
Ie,  quin  &  in  AEgypto,  bovem  aureum,  qui  Deus 
aut  Dei  fymbolum  erar,  aureus  hic  Aharonis 
imitaretur.  Aureum  hic  dico,  quod  vcl  ex  auro 
conftaret,  vel  deauratum  eflet.  Magnus  autern 
ille,  quem  nos  hic  cogitamus,  AEgyptiorum 
Deus,  auratus  erat  /3«  ille  ii/^^yo-©-.  in  Ofiri- 
dis  ludu  feu  al?ipioy<.Z  &  Selo-c-t  etiam  (de  quo 
ptura  ubi  dc  Thamuz  agimus)  pulla  vefte  byffina 
amicrus,  &  ab  hicrophantis,  uti  Numinis  imago, 
quatuor  diebus  continuis^a  XVII.  menfis  Athyr 
(qui,  poftquam  fixus  fuerit  annus  aequabilis  Na- 
bonaflari,  in  XIII.  Novembris  Juliani  incidit)  fo- 
lenniter  &  palam  oftendi  folitus :  quo  de  Plu- 
tarchus,  autor  exceptione  major,  AEgyptiorum- 
que  monimentorum  callentiflimus,  libello  de  Ifi- 
de.  Nec  magis  ab  AEgyptio  ritu  erat,  quod  Bo- 
U  u  vis 


^od 


De     Vitulo     Aure 


301 


vis  ferret  fimilitudinem,  quam  quod  auro  feu 
colore  aureo  effet,  infigne  Aharonis  idolura.  In 
mandatis  igitur  erat  Dei  Opt.  Max.  Exod.  XX. 
comm.  23.  T)eos  anreos  non  facietis  vobis.  Et 
cum  Jeroboam  Bcn  Nabat,  qui  diu  in  Aegypto 
egiffet,  juvencos  illos  in  Dan  &  Bethel  collo- 
candos  formaret,  ex  auro  eos  conflavit ;  Nu- 
minifque  patrii  memor,  Ecce,  inquit,  T)ii  tui, 
Ifrael,  qui  eduxerunt  te  de  terra  ^AEgypti. 
Vide  I.  Reg.  cap.  XII.  &  Flav.  Jofeph.  'A^cuo- 
7\oy.  VIII.  cap.  III.  de  Achabo  rege.  Et  de 
pracrogativa  locorum  in  confeflu  fuperum  le- 
pide  agens  Mercurius,  Barbarorum,  id  eft,  orien- 
ralium  &  AEgyptiorum,  Numina  plerumque  ex 
auro  conftare  ait,  Graecorum  autem  ex  ebore, 
ligno,  &  materie  auro  viliori  :  jocus  eft  apud 
Lucianum  in  Jove  Tragoedo.  Locum  arae  Vi- 
tulo  in  Dan  facratae  dcfignat  BenjaminBen  Jona, 
in  Itinerario  ;  Non  longe,  inquit,  a  Jordanis  fon- 
te  nimirum,  lccus  vifitar  arae  a  Jeroboam  filio 
Nabat  ereclae,  in  qua  Vitulus  illi  aureus  dica- 
tus  fiuit.  Quamdiu  hi  Vituli  colerentur,  &  e-o- 
rum,  five  inter  manubias  five  tributa,  deportati- 
onem  fcribere  non  dubitant  Ebraei.  Ita  in  Se- 
dcr  Olam  majori  part.  1 1 .  Anno  vicefimo  Thace 
regis  Ifiael  venit  Teglath-phallaffar  rex  AJftir, 
abftvlit  Vitulum  aureum  in  T)an,  &  ita  dfcejfit : 
atque  hoc  eliciunt  ex  II.  Paralip.  cap.  XXVIIL 
comm.  21.  Et  fimile  fub  id  tempus  fa&uni  al- 
teri  accidiife  tradunt  :  Anno,  inquit  idem  autor, 
duodccimo  rcgis  Achaz  excitavit  T)ominusT)eus 
Ifrael  fpiritum  regis  AJfur,  &  abftultt  Vitulum 
aurmm,  qui  erat  reliquus  in  Bethel,  difcejjitqtte. 
Id  ex  Ofeae  cap.  X.  probant  fieri  dcbuiife  :  quem 
locum  ira  ad  Ebraicamveritatem  D.  Hieronymus 
vertit,  Vaccas  Bethaven  coltierunt  habitatores 
Samariae  ■,  quia  luxit  fuper  eum  populus  ejus,  & 
aedttui  ejusftper  eum  exultaverunt  ingloria  ejus, 
qaia  mgravit  ab  eo  ;  fiquidem  &  ipfe  in  AJfur 
delatus  tft,  munus  regi  ultori.  Cur  nam  autem 
aeditui,  id  eft,  Cemarim  exultaverint,  populus 
vero  luxerit,  ita  patcr  ille  ex  Ebraeorum  moni- 
mentis  docct,  Tradunt,  inquit,  Ebraei  Vitulos 
aureos  a  facerdotibus  furto  ejfe  fublatos,  &  pro 
his  aeneos  &  deauratos  repofttos.  Cum  igitur 
lugeret  popnhts  tempore  necefjitatis  i£r  anguftiae, 
etiam  Vitulos  aureos  (hoc  eft,  illos  ab  aedituis 
feu  facerdotibus  fubftitutos)  inter  munera  caetera 
t^Afyrtis  regibus,  &  maxime  regi  Senacherib, 
ab  Ifrael  rege  ejfe  direclos,  exultabant  aeditui, 
quod  fraus  eorum  neqttaquam  poffet  argui  vel 
deprehendi  :  deprehenfa  vero  poftea  fraus  literis 
regi  Ifrael  indicatur.  Erant  qui  putabant  etiam 
inter  talenta  illa  argenti  a  Menahem  rege  ad  im- 
peratorem  Aifyriorum  Phul  data,  etiam  &  Vitu- 
los  hofce  miflbs.  Caeterum  vide  II.  Reg.  cap. 
XXIII.  comin,  15.  ubi  lucus  in  Bethel  fuccendi- 
tur,  hoc  eft,  r-ntyx,  quod  pro  ipfo  Vitulo  non 
immerito  forfan  fumas  :  nam  mWS  ligneum 
plerumque  denotat  fimulacrum,  uti  in  capite  de 
Aftarte  oftendimus  :  &  fieri  poteft  ut  aurei  illi 
didli  Vituli  lignei  cffcnt,  atque  inaurati,  unde  no- 
men  aureorum  fortirentur :  nam  &  ita  2^J,^ua@^ 
ille  AEgyptiorum  62s  fuiffe  jam  dicitur.  De 
Jcroboamo  addit  facra  hiftoria,  Fecit  quoque  Je- 
roboam  folennitatem  in  menfe  octavo,  in  decima- 
qtunta  die  menfts,   in  JimUitudinm  fifiivitatis 


quae  eft  in  Jehuda.  Sed.Judaei  menfe  oclavo, 
quem  Marchefchvvan  dicunt  (is  Novembri  Ju- 
liano  ferme  refpondet)  nullum  omnino  fcftum 
celebrabant.  Erat  igitur,  aiunt  nonnulli,  profa- 
na  illa  folennitas  imitatio  fcenopcgiarum,  quae' 
XV.  die  menfis  feptimi,  id  eft,  Tifri  (ad  ratio- 
nem  anni  Ebraeorum  civilis,  non  naturalis,  lo-. 
quimur)  agebantur  ex  veteri  inftituto  Levitici 
XXIII.  comm.  34.  Fateor  mc  hic  tam  frufira 
curiofum  fuifle,  ut  diligentius  inquirerem,  utrum 
XVII.  dies  menfis  Athyr  in  anno  vago  AEgyp- 
tiorum  &  aequabili,  id  eft,  CCCLXV.  dierum, 
omiflb  quadrante,  feftum  nempe  illud,  quo,  juxta 
vetuftiffimos  ritus,  deaurato  Bove  oftenlo,  Ofiri- 
dem  plangebant  &  cum  gaudio  itcm  inveniebant, 
&  XV.  dies  Marchefchvvan,  feftum  fcilicct  aje- 
roboamo  rege  inftitutum,  potuerint  concurrere. 
Calculis  autem  fubdu£tis,  non  erat  annus  Jerobo- 
ami,  in  quo  menfis  AEgyptiusAthyr  non  excux- 
rit  menfibus  aliquot  ante  initium  Marchefchvvan. ' 
Nam  durante  toto  Jeroboami  regno  neomenia 
Thoth  vagabatur  per  decadem  pofteriorem  Apri- 
lis,  ut  putanti  fatis  erit  manifeftum.  Neomenia 
igitur  Athyr,  feu  primus  Athyr  dies,  ut  toto  eo- 
dem  tempore  per  decadem  Julii  poftremam  fimi- 
li  modo  vagaretur  necefie  eft,  adeoque  XVII.  di- 
es  Athyr  in  Auguftum  incideret,  nec  Marchefch- 
vvan  appropinquaret  ;  qui  fcilicet  locum  fere  tS 
Phamenoth  feu  feptimi  AEgyptiorum  menfis  tunc 
occupabat,  non  Athyr,  qui  tertius  eft.  Ea  enim 
erat  aequabilis  anni  AEgyptiorum  (qui  longe  anti- 
quiffimus  aeftimatur  ;  &,  ne  le&or  quis  hifce  re- 
bus  minus  verfatus  impingat,  monemus)  ratio, 
ut  nulla  neomenia,  nullum  feftum  non  per  to- 
tum  annum,  poft  CP}  CD.  LX.  foles,  vagare- 
tur.  Die  enim  ex  quadrantibus  conflato,  qui  in 
anno  Juliano  intercalatus,  quartum  annum  haud  . 
augebant,  fed  ab  eo  quintum  aufpicabantur,  ita 
ut  neomenia  feu  feftum,  quod  in  Kalendas  men- 
fis  Juliani  hoc  quadriennio  inciderit,  proximp, 
Pridie  Kal.  ejufdem,  celebraretur,  atque  ita  retro- 
cederet,  donec  CP)  CD.  LX.  annis  exadis  ad 
primum  locum  rediret :  hoc  vero  ob  rationera 
facrorum  fervari  voluere,  fi  re&e  conje&at  Gemi- 
nus  aftronomus  prifcus,  qui  ut  fefta  anticiparent, 
&  per  omnes  anni  tempeftates  vagarentur,  ideo 
AEgyptios  ita  fuos  egiffe  annos,  contra  quam 
Graeci,  fcribit.  Verba  ejus  funt,  BbAov^)  $  -mc, 
Skjolac,  toi;  Sttou  jjja  k^)  t  olutw  xotfpov  &  ivitu.TSy\- 
vioda.],  aMa  S\a,  nsacmv  t  y  zvtajj-rti  upcav  cfit/XSbiv,  (C 
ytvit&af  StQ/.vbjj  io^rbju,  (c  •^iyjcQ/.vbjj,  xj  ^rSwoT»- 
&.vbjj,  X)  \aLy.vhv.  Et  de  quadrante  feu  VI.  ho- 
ris  quae  excrefcunt,  To  q  lii^^lov  gvx.  hrayvoi 
cha  t  'nrgpeipnf/Avhju  afiiav,  "iva  avroTs  ctvaivoSiZjM)- 
tojj  cut  h^Tctj.  Exemplum  adducit  de  Ifiacis,  & 
Graecorum  nonnullos  hanc  feftorum  rationera 
.AEgyptiacam  non  animadvertentes  merito  re- 
prehendit.  AEquabilem  autem  annum  AEgyp- 
tiis  in  ufu  fuifie  diu  ante  exitum,  confirmat  id 
quod  ex  Manethone  faccrdote  AEgyptio  habet 
Eufebius  in  Chronicis  ;  Regem  nimirum  A- 
feth,  qui  trigefimus  fecundus  a  Mizraim  Ifaaci 
patriarchae  aevo  regnavit,  adjecifle  anno  dies  il- 
losqulnquceTayiLuivys  diclos,qui  nempe  CCCLX. 
(is  numerus  annum  eorum  antea  conftituebat) 
additis,  aequabilem  complebant :  quod  ideo  ad- 
ponimus,    ne  omnino  futilis,    quae  ad  ejus  anni 

rationem 


302 


Y     N     T     A      G     M     A 


I. 


303 


rationem  tir,  difquifitio  noftra  videatur.  Cacte- 
rum  fi  menicm  oftavum  in  hiftoria  illa  facra  non 
pro  civili  fcd  naturali  accipias,  hoc  eft,  ut  a  Tifri 
numcrctur  (nam  initium  anni  illinc  etiam  putatur 
Exod.  cap.  XXIII.  comm.  16.  &  alibi)  odavus 
ihenfis  erit  Jiar,  fecundus  nempe  a  Nifan,  &  in 
AEgyptiorum  Athyr  ejufdem  feculi  incidet.  At- 
que  ita  potucrunt  certe  Jeroboami  feftum,  & 
AEgyptiorum,  quibufcum  ille  nuper  vixerat,  ad- 
invicem  quadrare :  fcftum  autem  Ebraeorum,  de 
quo  in  facro  textu,  dc  Pafchate  poteft  intelligi, 
maxime  cum  illud,  Fefium  dici  ■ng.r  \fyybj),  ju- 
rc  ante  alia  debeat;  &  in  quintadecima  Nifan, 
titi  fcenopegiae  in  XV.  Tifri,  cffet  celebrandum. 
Sed,  cum  certum  fit,  choros  illos  &  convivium 
Ifraelitarum  in  deferto,  non  in  Athyr,  qui  eo  fe- 
culo  circa  finem  Octobris  Juliani  incipiebat,  fed 
in  Mcfori,  aut  Epiphi  potius,  id  eft,  Julio,  acta 
fuilTc,  non  eft,  fateor,  cur  accuratius  operam  in 
his  difquirendis  luderemus.  Tempus  conflati  Vi- 
tuli  &  convivii,  docent  Exod.  cap.  XIX.  comm. 
1,  &  15.  &  cap.  XXIV.  comm.  18.  Etiam  cal- 
culum  de  ipfo,  quo  fa&us  eft  Vitulus,  die  ha- 
bes  apud  Genebrardum,  &  Jacobum  Salianum 
in  Annalibus  Ecclcfiafticis  ad  annum  mundi 
MMDXLIV.  numero  5S0.  Suflkiat  autem  nos 
indicaffe  ex  AEgyptiorum  theologia,  aureum  il- 
lud  Numen  Ofiridis  imaginem  fuifle.  Nec  pi- 
geat,  quae  paucis  nota  funt,  &  huc  fpecTare  pof- 
funt,  pauca  de  Ofiride  fubjungere.  Faceflant  qui 
'7n>Xuop^rajXpgv,  d-yxSonvtcv,  aut  fimile  quid  Ofirin 
fignificare  obtrudunt.  Magnos  fane  viros  Plutar- 
chum  &  Eufebium  diu  eft  quod  fefellerint.  Ofiris 
certe  non  folum  idem  Deus  crat  cum  Nilo,  ve- 
rum  ipfa  nomina  Nili  &  Ofiridis,  fublato  primo 
ekmento,  funt  fynonyma.  Nam  lingua  prophe- 
tarum  nnttf  Schichor  eft  Nilus,  ut  doclifllmi  in- 
terpretum  volunt,  quod"intU  Schichri  lingua  AE- 
thiopica  (ita  monet  illuftriff".  Scaliger  filius)  pro- 
latum  in  X£e.is  aut  2'<&t?,  Graeca  fcriptione,  tranf- 
migravit.     Dionyfius  Afer,  de  Nilo, 

'EvvaQ  cpt<p&sv2i  fjsrt'  uvofjia,  Nei'Aoi>  t&evio. 

Et  Plinius  lib.  V.  cap.  IX.  de  Nilo,  Etiammim 
Siris  nominatus  p>er  aliquot  millia.  Sirin  voca- 
bant  AEthiopes.      Syenes  autem  incolis  Nilus 

1   dictus.     Atque  optime  illi  qui  apud  Euftathium 

i   barbarum  nomen,  id  eft,  AEthiopicum,  nec  quod 

1  Graecum  etymon  agnofceret,   efle  volunt  Sirin. 

!  Pro  Nilo  -intU  occurrit  Efaiae  cap.  XXIII.  comm. 
3.    &  Jeremiae    cap.  II.   comm.   18.   Schichor 

I  Ebraice  nigrum  interpretatur,  quod  nec  futile 
argumentum  eft,  Nilum  eo  denotari.  Et  Graecis 
enim  &  Latinis,  ab  origine  Graeca,  eodem  co- 
lore  dignofcitur.     Inde  eft,  quod  olim  diceretur 

!  AiyjVl©-,  &  poftea  Melo,  <J^c  to  yJtXaA,  id  eft, 
niger.  Ita  accipiendum  illud,  AtyJ^oto  hivrii©* 
inXg-y-oio,  apud  Homerum  veteres  fatentur.  Sic 
fcholiaftes  Didymus  ad  Odyfl".  8:  Thrafyllus  apud 

t  Stobaeum  ferm.  -m.  Hefychius,  Oppianus  in  Cy- 
negetic.  Plin.  V.  cap.  IX.  Et  AEgyptus  ibi  pro 
nigro  fumitur.  Vide  Scaligerum  ad  Fefti  AEgyp- 
tinos,  &  Hefychium  in  Alyj^ttZaax..  Ifychius 
ctiam  ad  Levit.  lib.  III.  &  VI.  AEgyptus,  in- 
quit,  contenebratio  interpretatur.     Atque  ab  eo- 


dem  fontc  Eeria. fcu  Aeria,  etiam  ipfa  AEgyptus 
terra  dida  ;  quae  fluvii  beneficium  agnofcitur. 
Ad  illud  Apollonii  Rhodii  Argonautic.  a. 

'Higjln  iro\v?wi©*  aja,  Yli\a.a^oof, 

Vetus  fcholiaftes   Theflaliam  ita  nuncupari    ait> 

•ro^!   70    uJ-Acuvav    «J'M   tlu)  ybSj'   htui   y)    (C   Tluj 
Aiyi^ov  'He&ctvipaalv,  id  eft,  co  quod  nigratel- 
lus  fuerit :   &  fic  AEgyptum  Aerian  vocant. 
Atque  vctuftiifimum  fuifle  hoc  ei  nomen  volunt 
prifci,  &  antequam  AEgyptus  diceretur.     Eufe- 
bius  in  Chronico,  fub  Mofis  tempora,  '?a^osn<; 
6  dSihf  os  auru   (Armais  regis)  0  Aiyj^©-  i^Ab- 
/jftjj©'    ijia.ai/\d\jcrev  AtyjnHv    tt»  £ri.     MimvvofA.aaz 
tUu  'ya^.v  Aiyj^ov  Tti?  tcfict)  ovoif.alt,  titi$  tz^JiTiQpv 
Micpouta,,  mttf   "ETVwQi  jj  Aeg/'a,  \\kyi\o,  hoc  eft, 
Ramejfes  frater  Armais,  AEgyptus  diclus,  reg- 
num  obtinuit  in  AEgypto  annos  LXVIII.  Regio- 
nem  a  fuo  nomine  AEgyptum,   quae  prius  Me- 
ftraea,  Graecis  vero  Aeria  nuncupata  eft,  deno- 
minavit.    Latinus  codex  tantum  habet,  AEgyp- 
tus,    quae  prius  Aeria,    ab  AEgypto   tunc  ibi 
regnante  nomen  accipit.     Melonem  autem  Nilum 
fimul  vocatum  efle,    autor  inprimis   eft   Sextus 
Pompeius ;  Melo,  inquit,  nomine  alio  Nilus  vo- 
catur.     Tantundem  fcribit  etiam  in  verbo  Alce- 
do.     Symmachus  lib.  I.  epift.  XIV.  ad  Aufoni- 
um  de  Mofella  fl,  quem  eximio  poemate  cele- 
bravit,   Nunc  tu  mihi  improvifo  clarorum  ver- 
Juum  dignitate  AEgyptio  Melone  majorem  red- 
didifii.     Nilum  intelligit.     Tot  fluvii  &  telluris 
vocabula  to  Shichor    five  Sirin    interpretantur. 
Unde  autem  primum  Ofiridis  elementum  deve- 
nerit,  conjicere  non  audeo  ;  nifi  Graecorum  fit 
articulus,  qui  omittitur  in  Sirio  Cane,  cujus  ex- 
ortu  Nili  afcenfus  quotannis  fiebat,  a  Siri,  id  eft, 
Nilo,    etiam   proculdubio    denominato.      Idem 
enim    vocabulum  perinde   ut   Ofiris   foli    apud 
prifcos   tribuebatur.     Ita  Hefychius,   Seie*©-,    £ 
«Ai©,    5  0  5"  ■x.wjos  dw^.     Ita  vetus  fcholiaftes 
ad  Oppiani  Halieutic.  III.  &  Suidas,  Ssi^,  2<jepV> 
0  "HAi©,  (£  2&ig/©.     Quod  Ofiris  autem  fit  vox 
compofita,  Siris  fimplex,  demonftrant  illa,  Bufi- 
ris,   Tetofiris,    Calafiris,    nomina    AEgyptiaca. 
Neque  minus  vera  funt  haec,  quam  ea,  quae  ad. 
Sirin  &  Sirium  explicandos  aliis  originationibus 
nituntur,    funt  plerumque  ridicula.      Et  Nilum 
maximum  AEgyptiis  Deum  fuifle  pafllm  conftat. 
Alyj^ti  Tsiv  N«Ae,   ait  Parmeno  Byzantius  po- 
eta  apud  Athenaeum  Dipnofoph.  V.    Verum  fi 
fcrupulum  quis  hic  injiciat,   non   conftare  fatis, 
utrum  vetuftiflimo  illo  aevo,   &  Graecorum  & 
AEgyptiorum,  quotquot  ad  nos  durarunt,  monu- 
mentis  multo  priori,  AEgyptus  facra  ejufmodi  co- 
lerct,  etiam  &  huic  dubitationi  occurrimus.     So- 
lem  in  Ofiride  cultum  nemo  nefcit,    nifi  qui  5c 
mythologos  vetuftifllmos  nequaquam  legerit.    At- 
qui  nec  recentior  Solis  cultus,  quam  ipfa  -otAu- 
figoW©.,    ut   in   Prolegomenis  docemus,   origo. 
Cur  igitur  quis  haefitet,  quin  conftanter  fentiar, 
ab  AEgyptiis   illis  prifcis  idolorum   cultus,    ut 
Graeci   decantabant  fed  falfo,  parentibus,  Ofiri- 
dem,    quo  vocabulo   folem  indigitabant,     inter 
numina  habitum.    De  nomine  non  difputo.    Ofi- 
ridem   fcio  di&um,    &  Omphim,   quod    nefcio 
quam  vete  interpretetur  Hermaeus  apud  Plutar- 

chum 


3°4- 


D 


V 


I   T    U    L  .0 


A 


U     R    E    O. 


3°.5. 


chum  &i**jlw.  Sit  Ofiris,  fit  OmpMs,  Ni-  Non  jjojfunt  AEgyptu  comedere  cum  Ebraeii 
Ins  Sirts five  quodcunque  aliud  ab  hierophan-  panem.  Ibi  fubneclit  paraphraftcs  Onkelos.  Eo 
tis  'ufurpatum  nomen  ;  ad  unum  tandem  Solcm  quod  pecus,  quod  AEgyptii  ccltmt,  Ebraci  come- 
antiquiihmum  Gentium  numen  redeunt  omnia.  dunt.  Vide  itcm  Exodi  cap.  VIII.  comm.  26. 
Eum  defi^nant,  ejus  facra  in  d$*.viou&  &  o%W  Ex  eodem  eft  fonte,  quod  Herodotus  fcribit,  ncc 
feftis  celebrata  Yunt.  Nec  praetcrmittendum  eft  virum  ncc  foeminam  AEgyptios  Graecum  ali- 
quod  de  Ofiride  habet  Mercurius  ille  Trifmegiftus  qucm  ofculari,  non  cultro,  non  vcru,  non  olla 
in  t»  Koe*i  Koff/a».     Ofiris  ibi  oajn^ra»  ksV»  ^-    eorum  uti.  Genef.  XLVI.  comm.  ult.  Abemina- 

tio  eft  AEgyptiis  omnis  paftor  gregum :  &  cau- 
fam  adnotat  R.  Salomon  Jarchi,  quod pecora  iis 
T)ii  erant.  Re&e  fane,  &  mclius  multo  quam 
Aben  Ezra,  qui  eos  ab  cfu  carnium  abftinuifle 
fcribit,  &  indc  rationem  ejus  loci  nec  fatis  apte 
petit.  Verum  eft  ccrte,  omnes  AEgyptios,  Ly- 
copolitanis  atque  aliis  nonnullis  apud  Plutar- 
chum  &  Herodotum  exceptis,  ovilla  abftinuifie, 
fed  non  omni  carne.     Juvenalis  Satyr.  XV. 


Ofiris   ibi  <sK\i&<™>v  zvg-T*  e3- 

*e?  frpu&v*  e  'aX^  £  PaW  '■&3»yv™s  appella- 
tur  j  nominibus  puta  quae  ad  eum  proprie  apud 
AEgyptios  fpeftabant.  Eum  nempe  corporum, 
adeoque  itinerum,  uniufcujafque  gentis,  virium 
ttcm  ac  roboris  dufiorem  efie  five  ducem  obten- 
dcbant  hierophantae.  Idem  ipfum  etiam  Vitulis 
aureis  (qui  aut  Ofiridis  fymbola,  aut  fimulachra 
crant)  agnitum  habemus  in  folenni  illa  formula 
quam  bis  mcmorat,  locis  fcilicet  fupra  citatis, 
Sacra  Scriptura :  Ifti  funt  T>ii  tui,  0  Ifrael 
("l^yn  ~WiCj  qui  duxerunt  te  de  terra  AEgypti. 
Duftoris  fcu  ducis  vis  peculiaris  &  ab  Aharone  & 
a  Jeroboamo  rege,  quamprimum  Vituli  fafti  fur- 
erint,  cantato  velut  hymno,  numini  proprio, 
praedicatur.  Ad  aftruendum  porro  cultum  illiuf- 
modi,  atque  illiufmodi  facra  illis  feculis  in  AEgyp- 
to  fuifle,  acccdunt  e  Sacris  Literis  argumenta  alia 
iion  levia.  Exod.  cap.  VIII.  comm.  26.  Et  vo- 
cavit  Tharao  Mofin  atque  Akaron,  &  ait,  Ite, 
facrificate  Teo  veftro  in  terra.  Et  refpondit 
Mofes,  Non  convenit  nt  fw  agamus  :  quoniam 
abominationem  AEgfptiorum  Jacrificaremus  T>o- 
mino  T)co  noftro.  Sed  etft facrificaremus  abomi- 
?ninntionem  AEgyptiorum  in  oculis  eorum,  nonne 
laptdarent  nos  ?  Abominationem  hic  ihterpretatur 
Ebraicum  royn  thoaghbath,  quod  LXX.  ver- 
tunt  fZSiXvyf&fa.,  quo  vocabulo  idola  etiam  fig- 
nificantur.  Quid  clarius  dici  poterit,  quo  apothe- 
ofis  boum,  ovium,  aliorumque  animalium  adftru- 
eretur  fuifle  1II0  aevo  &  fub  exitu  J  Et  ridicula 
penc  enumerat  AEgyptiorum  numina  Mofes  in 
monitis  ad  Ifraelitas,  quid  enim  aliud  innuit  in 
Deut.  cap.  IV.  Neforte  perdite  agatis,  facien- 
tes  vobts  fculptile  &  ftmulachrum  cujufiunque 
figivae,  fmllitudinem  mafculi,  aut  foeminae,  fi- 
militudinem  cujufcunque  animalis,  quod  eft  in 
terra,  aut  fimUiludinem  cujitfctmque  avis  penna- 
tae,  quae  volat  in  coclo,  aut  fimtlitudinem  cujuf 
ctmque  r.ptantis  fuj>er  terram,  aut  fimilitudinem 
alicujus  pifcis  qui  efi  in  aquis  fub  tcrra  -,  &  ne 
forte  eleves  oculos  tuos  in  coelos,  &  videas  So- 
lem  &  Lunam  cum  univerfo  exercitu  coelorum, 
cr  impulfis  adores  atque  colas  ea,  quae  diftri- 
buit-  Tominus  T)eus  tuus  omnibus  populis  fttb 
univerfo  coelo.  Vos  autem  aftfumpftt  Tominus, 
atqtte  eduxit  vos  de  fornace  ferrea,  de  AEgy- 
pto,  ut  ejfetis  ei  in  populum  &  haereditatem, 
ficut  hodie  eftis.  Monuit  (ut  videtur)  de  Ibide, 
accipitre,  crocodilo,  anguilla,  cane,  bove,  ove, 
aliis  fere  omnigenis  animalibus  in  AEgypto  cul- 
tis.  Et  quod  habet  de  fimilitudine  mafculi  aut 
foeminae  (  z/jolapig.  dotrcm-*M  %  SmTwiiiu  vertunt 
LXX.  fcniores)  ad  Boum  inprimis  fexus  jure  mi- 
hi  trahere  videor.  Boves  enim  colebant  mares 
Ofiridi,  focminas  Ifidi  dicatas  5  foeminas  vero  bo- 
ves  ante  alia  animalia,  uti  autor  eft  Herodotus. 
Quod  in  caufa  forlan  fuerit,  cur  Graeci  Vitulos 
illos  Jeroboami  per  Jk/^Ae^,  id  eft,  juvencas, 
fedderent.     Itcm  Gcnefeos  cap.  XLIII.  comm.  32. 


Lanatis  animalibns  abftinet  omnis 

Menfa,  ncfas  illic  foetum  jugulare  capellae ; 
Carnibus  humanis  vefci  licet-— 

Confulas  Lucianum  <n%J  d^zsXnyim,  ubi  cultum 
animalium  e  coelis  ducit  ad  Aegyptios.  Vide, 
fi  vis,  D.  Ambrofium  epift.  IV.  lib.  I.  Porphyrium 
*£°X  wimyri^  kk-  IV.  &  Artemidorum  Onirocriti- 
con  lib.  I.  cap.  IX.  De  vetuftiffima  bovis  item 
apotheofi  ex  veteribus,  ita  Eufebius,  'Eth  o/jtj  (rc- 
gis  Afeth)  0  p&o-yJB^  <Svom>tnS-ei$  * '  Amc,  c%\nS>\ 
Afeth  fub  Ifaaci  tempora  regnum  obtinuit.  Imo 
in  fecunda  poft  cataclyfmum  dynaftia,  fub  Choo 
rcge,  Apin  &  Mnevin  &  Mendefium  caprum  in 
Dcos  relatos  ex  Manethone  facerdote  tradit.  Sa- 
tis  confpirant  haec,  lit  animalium  cultum  exitn 
longe  vetuftiorem  fuifle  liquido  oftendant.  Aha- 
ron  autem  folennitatem  craftinam  Ifraelitis  prac- 
monens  fore,  jn  inquit,  TIO  TWrih  chag  Lado- 
nai  machar,  hoc  eft,  Feftum  Jehovae  cras.  Ut 
idololatris  placcret,  Dei  Opt.  Max.  nomen  inef- 
fabile  &  proprium  idolo  attribuit.  LXX.  ibi  fcri- 
bunt,  "Eo^n  ;T  Kug/v.  Notum  cft  autem  tetra- 
grammaton  illud  a  Graecis,  juxta  vetuftiffimum 
ritum,  nunc  in  Kug/toi»  nunc  in v A.Sbivoy,  quod  idem 
Ebraice  fonat,  verti :  &  pro  tctragrammato  i_A- 
donai  legunt  Judaei  ex  veteri  inftituto:  utrum  ve- 
ro  tam  prifcum  fuerit  Adonis  Adonidis,  feu  k^A- 
donei  nomen  Ofiridi  attributum,  affirmarc  hon 
aufim.  Sane  Byblius  Adon  vocatur  Ofiris,  Mar- 
tiano  Capellae ;  &  Aufonius  epig.  XXIX.  in  Myo- 
barbum  Liberi  patris  : 

Ogygia  me  Bacchum  vocat  ■, 
Ojirtn  AEgyptus  putat  ; 
Arabica  gens  Adoneum. 

Ipfique  &  Adonidi  eadcm  fuifle  facra  nos  fufius 
demonftramus,  ubi  de  planctu  5"  Thamuz  difputa- 
mus.  Jam  nunc  tantummodo  adjicimus,  tam 
immenfum  putari  ab  Ebraeis  Ifraelitici  populi  ih 
conflahdo  Vitulo  peccatum,  ut  nec  in  hodiernum 
diem  fuerit  fatis  expiatum.  Ita  enim  Mofes  Ge- 
rundenfis,  «'pj«  m  \W!V  rnjp^a  hiow  -\h  r^> 
:  SjJH  pj>0  id  eft,  Non  eft  tibi,  Ifrael,  ultio 
in  qua  nonfit  uncia  de  iniquitate  Vituli:  quod 
notat  Paulus  Fagius  ad  Chaldaicam  Exodi  para- 
phrafin.  Ex  eorum  nugis  etiam  accipias  licet,  & 
rideas;  CXXV.  talenta  (fi  modo  jnOJp  Kinta- 


306 

rin,  talenta  fignifieahtj  quod  ita  cfle  ex  Targum 
Hierofolymitano  notat  Elias  Levita  in  Thisbi) 
pondcrafle  Vitulum  aurcum.  Id  vero  a  voce  rODQ 
AJaficha,  in  commatc  quarto  capitis  X  X  X 1 1. 
Exodi,  ineptc  colligunt  eorum  aliqui.  Elemen- 
ta  enim  ejufdem  vocis,  quae  conflatile  fonat,  nu- 
merum  quem  diximus  conficiunt  ih  Gematria, 
quam  vocanr,  id  eft,  arithmetica  ratione  litera- 
rnm.  Sacpius  eam  in  affaniis  exquirendis,  ridi- 
culifque  nugis  cxcogitandis  folent  adhibere.  Re- 
peritur  apud  Salomonem  Jarchium  in  Exodi  cap. 
XXXII.  comm.  4.  ubi  habemus  fntDJp  n"3p:  fed 
alii  fcribunt  [ntDJp  OHiyyi  riSQ  five  duntaxat 
CXX.  talenta,  uti  videre  eft  in  libro  Zohar,  feu 
Rabbi  Ben  Jochai  ad  Exodum,  columna  377.  Ta- 
lentum  autem  Ebraicum  auri  minus  IV.  CP>  D. 
lib.  monetae  noftrae  valet ;  majus  ejufdem  nu- 
meri  duplum  eft:  fic  doeti  volunt.  Nec  prae- 
terire  vifum  eft  ridiculum  illud,  fed  vetuftum, 
Ebraeorura  commentum  de  aurea  illa  potatione 
quam  fffaelitis  exhibuit  Mofes,  cum  redaftus  in 
pulverem  Vitulus  potatum  ab  eo  dabatur.  Inde 
icilicet  natas  fuifle  aureo  colore  barbas,  apud  eos 
nimirum  pofterofque  eorum,  qui,  cum  Vituli 
cukui  maxime  fuiilent  dediti,  etiam  pulverem  il- 
lum  avidius  potando  haurientes,  &  barbas  &  men- 
ta  &  maxillas  fupcrfluo,  ut  fit,  liquore  tingebant. 
Tradidit  haec  carmine,  non  prorfus  contemnen- 
do,  Petrus  Rhemenfis,  fcriptor  antiquus,  de  Ri- 
ga  dictus,  in  Aurora  fua,  quam  bibliothecae  Cot- 
tonianae  debemus  : 

T>eficendit  Moyfes  tabulis  infixa  duabus 

Scripta  T>ei  digito  juffa  beata  ferens. 
Aure  choros  populi  ludentis  perc-ipii ;  iram 

Concipit.    Os  Vituli  confpicit :  inde  fremit. 
Excujfit  tabulas ;  excujfas  fregit  -,    abegit 

FracJas  -,  in  Vitulum  faevit,  eumque  rapit, 
Comminuit,  commifcet  aquis,  potum  dat  He- 
braeis, 

Exeat  ut  fioedus  per  loca  fioeda  T>eus. 
T>enotat  hic  Auri  cor  Htbraei  potus  avari, 

G)ui  ftiens  aurum  primitus  ecce  bibit. 
Confonat  hoc  ,-  Craffi  titulo  quod  corde  fitifli 

Vivens,  hoc  aurum  mortuus  ore  bibis. 
Hebraei  tradunt  Moyfin  feciffe  quod  audis, 

Ut  ficiret  folos  hac  ratione  reos. 
Nam  rutilans  auro  monflrabat  barba  nocen- 
tes, 

T>um  patulo  latices  fluminis  ore  bibunt. 
Aurum  quod  fudit  Aaron  dtfcendit  eorum 

In  barbas  tantum,  qui  colmre  Bovem. 
Nequitiae   plumbum    barbae    monftratur    in 
auro, 

Et  culpae  pondus  aurea  barba  notat. 

Barbarum  aurearum  originatio  lepida  !  De  autoris 
fide  &  judicio  difputent  alii,  fi  qui  fint  quorum 
intereft.  Verfus  non  indignos,  nec  commen- 
tum  indignum  quod  hic  repraeientaretur,  nos 
merito  ccnluimus. 


Syntagma     I. 


307 


C  A  P.     V. 


VoL.   II. 


Baal-Peor.  Phegcr  :  incerlum,  quale 
fiuerit  Numen.  Rabbinorum  de  eo 
fiententia.  Nominis  etymon.  Philo 
Judaens  exphcatur  :  ab  eo  lux  D.  Hi- 
eronymo,  cui  Priapus  idem  qui  Baal- 
phegor  :  fied  id  difqmritur,  &  contra- 
rium  probatur.  Utrique  ab  aperiendo 
altquid  fiumunt  aptid  veteres.  Cur  li- 
bidims  mentio,  ubi  Phegoru  Dei.  Un- 
de  nomen  Peor.  Peor  mons.  Beth- 
peor.  Beth  Fanum  fiaepius  interpre- 
tatur,  ut  Graecis  oTn^.  'Eodaa.u.^a.  Ba- 
al  Berith.  Sacrorum  genus  queis  cul- 
tus  Phegorius.  Moth.  Chemos.  x«.- 
fjj>.;  BcutoAgi  Gentihum  unde  :  quid 
Chamos  fignificet. 

INITIATOS  t£  Baal-Teor five Belphegor 
Ifraelitas  fcribit  Mofes  Num.  XXV.  Con- 
ftat  Moabitarum  &  Midianitarum  fuifle  hoc  Nu- 
men,  atque  idem  quod  eodem  &  XXXI.  capite 
Veor  vocatur  tantum,  uti  &  in  Jehofuae  XXII. 
comm.  17.  Ebraice  "nys  Teor,  &  pro  fonorum 
varietate  'Thegor  diclum.  Nam  &  LXX.  BssA- 
<peyJip  pronunciabant.  Quid  fuerit  autem  prae- 
terquam  idolum  turpitudinis,  haud  invenit  nar- 
ratum  apud  Ebraeos  Origenes.  Ita  enim  is  in 
NumerosHomil.XX.  Beelphegor  idolinomen  efl, 
qnod  apud  Madianitas  praecipue  a  mulieribus 
colebatur.  ln  hujus  ergo  idoli  myfteriis  confe- 
cratus  eft  Ifiael.  Interpretationem  nominis  ip- 
fius  cum  requireremus  attentius  inter  Hebraea  no- 
mina,  hoc  tantum  invenimus  ficriptum,  quod 
Beelphegor  fit  fipecies  turpitudinis.  Noluit 
tamen  declarare  quae  vel qualis  fpecies,  velcujus 
ejfet  turpitudinis,  honeftati,  credo,  confiultns,  qui 
interpretatus  eft,  uti  ne  auditum  pollueret  audi- 
entium.  Igitur  cum  multae  fint  turpitudinum 
fipecies,  una  quaedam  expluribus  turpitudinis  fipe- 
cies  Beelphegor  appellatur.  Verum  nominis 
cauffam  &  Numinis  cultum  videtur  fibi  bene  ex- 
plicafle  Salomonjarchi  ad  Numer.XXV.  comm.3. 
oz/  hy  inquirjn  y«r\a\  njnort  «i  vja1?  fyiistp, 
id  eft,  Eo  quod  diftendebant  coram  illo  foramen 
podicis,  &  ftercus  offerebant  -,  &  hic,  ait  ille, 
erat  cultus  ejus.  Aperire  enim  five  diftendere 
"ij/2  interpretatur,  unde  Teor.  Ad  hanc  mentem 
Mofes  Ben  Maimon  in  More  Nebochim  part. 
III.  cap.  XLVI.  Tu  vero  fcis  quod  fervitium 
idoli  quod  vocabatur  Tahor  (Peor)  in  temporibus 
illis  erat,  ut  difcooperiret  fe  homo  verfius  eum. 
Et  idcirco  praeceptum  eft  fiacerdotibus,  ut  fiace- 
rent  braccas,  quibus  cooperirent  operienda  in  ho- 
ra  facrifocii  :  &  praeterea  non  afcendibant  per 
gradus  ad  altare,  ne  dificooperirentur  :  ita  is  ali- 
bi  in  Mifnah  Thorah  traft.  DO"y  cap.  III.  Ab  hi- 
ante  idoli  ore  alii  dcducunt  nomen.  Philo  au- 
tem  Judaeus,  dum  anagogice  facram  interpretatur 
hiftoriam,  in  libro  <t&l  r  //.«aoM^^o^a'!',  ad 
X  x  iumc 


3°^ 


De    B  a  a  l      P  e  o  r. 


3P9 


liunc  modum  5   OjW  ts  TjAeTcu?,  air,  ¥  awepoi? 
Tou^  BteAtpzya*    nXtQimc,  xj  th)   &   awfia.1©*  <cv- 
fxaifg.  '/m\\g.  Aigwicu/lti  izpccr  r  i^to^rtv  Invt^ofhivaiv 
fAjf^drcDv    -ismSb^lvj'      ts/jiL/jtvtTcu,    y>    BSsAcpcQ/w^ 
4a®-tW)    ?wa.  ^ujz.?©.-     ■ng.-Ax.XvOMi  rw  iyii^t<x. 
vZv,  i|  fitieaiu  «s  jSu^o»  l^aTM/j  hoc  eft,  ///2  w- 
n?  y«mJ  /Vw/wj  Beelphegor  initiati,  atqtte  omnia 
corporis  ofiia,  ad  reciptenda  qitae  ab  externo  in- 
funduntnr  fumina,  dilatantes  {interpretatur  enim 
Bedphea;or  fuperius  os  pellis)  mentem  guberna- 
tricem  diluvio  obruerunt,  &  in  imum  gurgitem 
imputeruni.      Beiphegor  vides  per  dvta-iigto  <&f*.a. 
§\2ij.a.r©*  explicatum,   id  eft,  fuperius  os  pellis, 
five  fuperius,    non  'Qn'ffn^.cth-^Sc,  fi  dvtan^ov,  ad 
Philonis  mentem,   legas.     Voluit  enim  ille  pro- 
culdubio  tc  liya  Vjn,  quod  Graecis  clementis  Be- 
t^tyao  exarat,  deduftum  a  "115;  '2  byi  Baal  Ti 
agkor,   quae  tria  vocabula  fuperius  os  pellis  feu 
aitai-npo»   50,«*  fonare  pofiiint.       Satis   confentit 
Philoni  D.  Hicronymus  ad  Ofeae  cap.  IX.    Ipfi 
autem   eduili  (ait    patrum   ille  do£tiffimus)    de 
i_AEgypto  formcati  funt   cum  Madianitis,  cr 
ingrejfi  funt  ad  Bcelphegor  idolum  Moabitarum, 
qwm  nos  Triapv.m  poffumus  appcllare.     Teniqite 
interpretatur  BeeJphegor idolum  tentigincs  habens 
in  ore,  id  cfi,  iu  fummitate  pellem,    ut  turpitu- 
dinem  membri  virilis  oftenderct.    Imclligir  Hie- 
ronymus  to  B.elpkegor  ^x   tribus  illis  "njps  hVl 
fiSum,  quafi  diccrcs,   Baal  in  ore  habens  pellem 
difientam,  feu  in  fummitate  :   quae  quam  Phi- 
lonis  loco  fint  confona,  nemo  antchac  oblcrva- 
vit.     Idem  patcr  magnus  ad  Ofeae  cap.  IV.  poft- 
quam  de  facris  Deum  Matris  eft  locutus,    IfiiuJ- 
modi,  inquit,   idololatria  erat  in  Ifrael,  colenti- 
bus  maxime  foemmis  Beelphegor  ob  obfcoeni  mag- 
nitudinem :    unde  &  Afa  rex  tulit  excelfa  de 
populo,  &  httjufmodi  facerdotes  :  &  Matrem  de 
attgujto  dcpojmt  imperio,  ficut  Scriptura  teftatur, 
diccns,     Et  ftc.it    t^Afa  reiitm    (vide  I.  Reg. 
cap.  XV.  comm.  11.    &  II.  Paralipom.  cap.  XV. 
comm.  1 6.  de  quibus  porro  locis  confulas  cap.  V. 
Syntagmatis  fecundi)   ante  confpeiium  T>omini, 
ficut  Tavid  pater  ejus  :     &  abftulit  ejfoemi- 
?iatos  de  terra,  purgavitque  cmnes  fordes  idolo- 
rum,  quae  fecerant  patres  ejus.    Infuper  &  Ma- 
ackam  matrem  fuam  amovit,    ne  ejfet  princeps 
in  facris  Triapi,  &  in  luco  ejus  quem  conficra- 
verat :    fubvertitque  fpecum  ejm,  &  confregit 
fimulacrum  turpijjimum,  &  combujfit  in  torrente 
Ccdron.     Exceffa  autem  non  abjtulit :  verunta- 
.  men  cor  Afa  perfeElum  erat  coram  T)eo  cuncJis 
dieius  fuis.     Is  item    lib.  I.  contra  haerefes  Jo- 
viniani  cap.  XII.  Phegor     in  lingua  Ebraea 
Priapus    appcllatur.      Foeminas  vero  quae  facris 
ejus  praeerant    kedefchoth   prophetarum    lingua 
di£tas  vult,  ad  Ofeae  cap.  IV.  comm.  1 3 .  Scien- 
dum,  inquit,  quoa l  in  praefinti  nittnp  meretrices 
licitc,  id  cft,  facerdotes  "Triapo  mancipatas  vocet. 
Sic  fane  u^UHp   kedefhim  difti  Aftartae  facer- 
dotes  ;    de  queis  infta.     Ifidorus   Originum   lib. 
VIII.     Becifgor  interpretatur  fimulacrum  igno- 
miniae.       idoium  emm  fuit  Moab  cognomento 
Baai  fpper  montem  Thegor,  quem  Latini  Tria- 
pum  vocant,    Teum  hortorum.       Alii  funt  qui 
Phegorium  hunc  Deum  &  Pnapum  eofdem  cife 
poft  Hieronymum  &  Ifidorum  putant;  quos  prae- 
tereo ;  verum  cis  ut  aftipuler,  cogi  nequco.  Ruf- 


finus  lib.  III.  in  Hofeam,  caute  &  juxta  aliorum 
duntaxat  fententiam,  Beelfegor,  inquit,  figuram 
Triapi  dixerunt  tenere.  Sed  qui  utrumque  idem 
faciunt,  obfcoenos  utrique  Numini  ritus  placuifle 
probare  conantur  ex  hiftoria  facra,  ubi  de  ftupris 
Moabitidum  &  Ebraeorum.  Adferunt  etiam  cap. 
IX.  Ofeae  :  nec  enim  hoc  nec  illo  loco  Baal- 
Peor  fine  foeda  colentium  libidine  memoratur. 
Accedat,  fi  placct,  quod  uti  ab  aperiendo  didtum 
idolum  fcribunt  ]udaei,  ita  Latinis  fatis  frequens 
eft  Priapi  naturam  eodem  vocabulo  defignare. 
Priapeia  ; 

Nec  mihi  fit  crimen  quod  mentula  Jemper  a- 
perta  eft. 

&, 

Nos  pudore  pulfo 

Stamtts  fub  Jove  coleis  apcrtis. 
Quinetiam, 

Natttra  eft  quoniam  femper  aperta  mihi. 

Et  id  genus  alia  occurrnnt.  Veruntamcn,  tan- 
torum  virorum  pace,  qui  hanc  amplexantur  fen- 
tentiam,  ego  Priapum  (de  quo,  in  proximo  Syn- 
tagmate,  plura)  haud  magis  eundem  cum  Phego- 
rio  fuifie,  quam  cum  alio  quovis  Divum  Afiati- 
corum,  autumo.  Foedae  enim  illaelibidines,  quae 
in  hiftoria  Moabitidum  recenfentur,  &  vindifta 
veri  Dei  puniuntur,  non  minus  funt  a  Phegorii 
cultu  alienae,  quam  Salomonis  ftupra  a  ritu  Sido- 
niorum.  Ob  amorem  enim  Sidoniarum,  quas 
deperibat  ilk  Sidoniorum  Deos  venerabatur.  Et 
coepit  populus,  uti  verba  funt  Molis,  fornicari 
cumfi:iabus  Moab,  quae  &  vocaverunt  populum 
ad  facrificia  T)eorum  fuorum.  Comeditque  po-  ' 
pulus,  &  adoravit  T>eos  illarum.  Et  juncJtis 
efi  Ifrael  Baat-Teor,  concitatufqtte  eft  furorT)o- 
mini  contra  Ifrael.  Moabitides  amafios  fuos,  ut 
Deos  patrios  colerent,  libidine  pellexerunt ;  ita  : 
Sidoniae  Salomonem  ;  ita  aliae,  uti  fit,  alios.  I 
Libidinem  in  facris  Phegorii  fuifle  non  omnino 
conftat,  nec  ex  Ofeae  verbis,  qui  obfcoenos  mo- 
res  ad  populum,  non  ad  Phegorium,  refert,  elici  ' 
poteft.  Neque  vero  idolorum  cultum  in  Veteri 
Inftrumento  fub  fittpri  &  libidinis  vocibus  faepif- 
fime  intelligi  quis  nefcit.  Stercore  aurem  cultum 
eum  &  patente  podice,  quod  aiunt  Rabbini,  fu- 
ifie  conftanter  nego.  Liroe  Jiroe  funt  illud  Rab- 
binicae,  &  gerrae  germanae.  Quod  ad  nomen 
attinet,  a  viro  principe  inter  Divos  relato  eum 
nominatum,  fivc  a  cognomine  monte,  fatis  pro- 
babiliter  poteft  afieri.  Mons  enim  in  Moabita- 
rum  regione  Teor  didlus  erat,  ubi,  ni  fallor, 
Baal  hic  &  delubro  &  facris  honorabatur.  Mofes 
Numer.  cap.  XXIII.  Et  ajfumpfit  Balac  BUeam 
in  fummitatem  "Teor  (five  Thtgor)  qui  refpicit 
faciem  deferti  Jefimmon.  Montium  fummitatcs 
ante  alia  loca  divinis  rebus  olim  dcftinatas,  non 
cft  cur  adjungcrem  :  id  pueri  fciunt.  Hinc  eti- 
am  diftum  Beciphcgor  vult  Theodoretus  ad  Plalm. 
CV.  alii  5  &  Suidas,  BeeApe^f .  BefA,  6  KeJv©-' 
Qiyjo^  g,  0  T07r(5k  cai  £>  l-nutfn'  t|  txv  Bii/\<piyjt>p. 
Eadem  ferme  habet  &  in  vocabulo  BesA,  &  M 
Qtyo^.  Uti  cnim  Jupiter  Ofympius,  Mcreurius 
Cyllenius,  &  Dcus  ille  fortium  Carmelus  apud 
Suetonium  in  Veipafiano,  a  montibus  appcllati ; 

ita 


ro 


Syntagma     I. 


311 


ira  Baal  fcu  Bclus  noftcr,  quem  Jov:m  aut  Belum 
S&gar/JWW.licct-voeare.  Ia  Deut.  XXXIV.  men- 
tio  cft  T>omus  Thtgor,  five  Beth-Teor,  in  terra 
Moab,  juxta  quam  vallis  illa  in  qua  fepultus  Mo- 
fcs.  Ccrtc  Beth-Teor  pro  monte  ubi  templum 
Numinis,  quod  Beth  Ebraicedicitur,  ibi  fumitur; 
ut  BnOtfttyw»  pro  templo  Tagonis  libro  Hafmo- 
naeorum  cap.  X.  comm.  83.  &  Beth-Aftaroth 
pro  AJiartes  I.  Sam.  cap.  XXXI.  comm.  10. 
item  Beth-Baal  pro  templo  Beli  Sidonii  in  Sa- 
maria  I.  R.eg.  cap.  XVI.  &  Beth-Baal-berith  pro 
temph  Baal-berith  Judic.  cap.  IX.  comm.  4.  ita 
Beth-Jh.me/h  Palacliina  urbs  non  femel  in  facris 
mcmorata  a  Solis  in  eo  fano,  ni  fallor,  dicta  eft  : 
uti  &  RocVa/wJa  Arabum  ad  mare  rubrum  fita, 
quod  a"  Beth-Jhemejh  corruptum  i  S  esiv  *Oix®. 
"HAis,  ut  rcclc  Stephanus  in  de  Urbibus.  Id  genus 
funt  alia.  Sic  'Oix©.  s?  BnA  in  Apocryphis  :  & 
Sfctniramin  Belo  fanum  in  arce  Babylonia  condi- 
diiVe  his  verbis  fcribit  Periegetes  : 


-pA-iyzv  ScifJQV  eicrzlo  BnA&J, 


id  eft,  magnam  domum  extruxit  Belo.  Baal-Be- 
rith  autem  idolum  putamus  fuifle,  vel  potius  fci- 
mus,  &  hoc  tantum,  de  eo  fcimus.  Vide  Judic. 
cap.  VIII.  comm.  33.  &  cap.  IX.  46.  &  LXX. 
qui  Bxa.7\gz?&B  fcribunt.  Significat  Baal-Be- 
rith  T)o;ninum  foederis.  Auguftinus  in  Judic. 
Quaeft.  XLIII.  Baaltm  &  Baal-berith  idola  in- 
teiligenda  Junt.  Sacrificia  autem  quae,  Mofe  te- 
fte,  in  Phegorii  facris  comedebantur,  inferiae 
erant  in  memoriam  defun&orum  peraftae.  Quod 
docct  Pfalmographus  Pfal.  CV.  Et  adjuncfi,  in- 
quit,  fant  Baal-Tcor,  &  comederunt  facrificia 
mortiiorum.     Locum  ita  pangit  Apollinarius  : 

Oi  3  ~Bit/\cpi<y)£?io  fjj.cu,vofj%/JOi   TikiTyai 
Ns?7S^?i5  \.7riaa.v!o  ■^.'^.^dijj.ivMv  s^o/^Sh?. 

Sacrificia  nwrtuorum,  id  eft,  OTIQ  VQ1  zibchi 
methim,  in  vzpngjiUu  i&.&fpZhuJ.vcav  iKa.iift.ftUu  ver- 
tit.  Viftimas  d  I  s  manibus  feu  Jovi  Stygio  (qui 
Moth  Phoenicibus  dictus,  id  eft,  Pluto,  five  mor- 
tuorum  Deus)  maclabant,  &  rite  epulantes  jufta 
faciebant,  ac  fi  novendiales  ferias  agerent.  Hic 
cultus,  hacc  idoli  facra.  Apage  igitur  Rabbino- 
rum  nugas  de  ftercore,  illas  foetidas,  quas  ipfifll- 
ma  Mofis  &  Davidis  verba  explodunt,  cum  & 
:tempii  cjus  &  facrorum  tam  fignanter  memine- 
1  rint.  Moabitis  erat  Numen  alio  nomine  di&um 
Chemos  ©iqd.  Jerem.  XLVIII.  comm.  7.  Exi- 
bitque  Chemos  in  captivitatem  ttna  cum  facerdo- 
tibus  ejtts  &  principibus  ejus,  &  comm.  1 3 .  Con- 
fmdetttr  Moab  a  Chemos,  Jicut  confufa  eft  do- 
mus  Ifrael  a  Bethel,  id  eft,  a  vitulo  aureo  in 
Bethel  facrato.  Vide  Num.  XXI.  29.  Bethel 
autem,  quod  domus  T>ei  fonat,  B^SmA  Graecis 
interpretibus  dicitur,  &  locus  erat,  ubi  lapidem 
unxit  Jacob,  uti  legitur  Genef.  XXVIII.  comm. 
1 8 .  A  quo  nomine  &  ritu  Bo*-n/Aoi  &  Boi-roAio. 
j  apud  profanos  fcriptores  manarunt.  De  iis,  ante 
alios  confulendus  Damafcius  in  Ifidori  vita  apud 
Photium  Cod.  CCXLII.  nec  omittas  quae  ma- 
gnus  Scaliger  ad  numerum  MMCL.  Eufebianum 
animadvertit :  &  nos  in  cap.  VII.  hujus  Syn- 
tagmatis  dc  iis  nonnihil.     Chemos  vocant  X«- 


H&i  LXX.  interprejtes ;  &  vocamine  tantummo- 
do  a  Phcgorio  Deo  hunc  diftare  fentit  D.  Hiero- 
nymus.  Ad  Efaiam  lib.  V.  In  Nabo  (hujus  men- 
tio  Efai.  XV.  &  Jerem.  XLVIII.)  erat  Chamos 
idolum  confecratum,  quod  alio  nomine  appellatur 
Beelphegor.     Philo  Judaeus  Allegoriar.  II.   Xa- 

yjfiq  i*ft.U/j&jt^)  ai?  ^uAapn^,  id  eft,   CHAMOSyJ- 

nat  ut  contreElatio,  five  ut  palpatio,  quae  coe- 
cis  fere  propria.  Certe  ttfiQ  mofch,  eft  contrecJavit 
feu  palpavit  -,  &  clementum  Caph  fervile  «'s  in- 
terpretatur. 

C  A  P.     VI. 

M  o  l  o  c  h  Ammonitarum,    ejus  facra. 
.  Error  putantium  tradutlos  per  ignem 
folummodo,    non    crematos    ei   pueros. 
Uu^  o\i^it{v,  VII.  conclavia  in  illius  fi- 
mulacro,  ficle  Ebraeorum.  VII.     Mi- 
thrae  portae.     Mithrae  initiatis  quae 
pericula  oheunda.     Tuv  Dugbiin  mos. 
Tefttmontum  de  Ammonitarum  idolo  ex 
Benjamino.    Adramelech.  Anamelech. 
Cemarim  facerdotes.      Vallis  filiorum 
Hinnom.     Tophet.      Tympanorum   in- 
facris  fonitus.     T£v  Dugbiin  idem  mos. 
Gehenna.  VII.  Res,  ante  rerum  initia, 
creatae  juxta  Ebraeos.     Moloch,  Baal 
dicius,    &  Melchom.     De  ejus  nomi- 
ne  varii  Scripturae  loci.     EootAii©'  8f 
regis   vocabulo    interpretibus    innotuit. 
Malken  facrificiorum  ejus  locus  etiam 
ditlus.  '  B«ffiAi--Js  @i<£v.     Adodus.     Adad 
in  Surorum  regum  nominibus.  Macrobii 
Adad  examinatur.  Hada.  Chada.   "ASb 
Hefychio,  Juno  Babylonia.     Adadi  & 
Molochi    effigies.      tfterque   Sol  erai. 
Mithra  quid.     Achad.     Unus,  Deus. 
Ifaiae  de  eo  locus.    Mures.    Muforitae. 
Porcus  &  mus  in  luftrationibus.     In- 
fantes  Saturno  Afticano,    id  eft,  Mo- 
locho,  immolati.  ApA^o*,   Numen  Pu- 
nicum.     Bafilea  Atlantiorum.     Mili- 
cus.     Imilce.       Melicartus    Tyriorum. 
HaJiartus  Boeotorum,    &    MsjaAapr©* 
&  yiiyx.~A.i/uut'C<&   ex  Phoenicia.      M«- 
£foV..    Miya.jjJ5£t.     ArtoSy  origine  orien- 
taliy    quid.      Artes,    Mars  AEgyptiis 
dicTtts,  fufpeBa  fide.     Hercules  Defa- 
naus,  Diodas   item  diclus.     Dorfanes 
Indorum.      Sandes    Perfarum.     Unde 
puerorum    immolatiomtm  origo    Phoe- 
mciis.      Mwarjjpfc     'h*£.       T>e   tcw/oSi/otos 
origine.      Siccuth.      mUuri.      Lefftcae, 
thenfae,  tentoria,  in  qiteis  portari  fo- 
lita  Deovum  figdla,     Jovis  «kiSvjpa.  <ft»- 


g[2  M      O       L 

Sixa.fae2©-  apud  hlomerum.  D.  H:e- 
ronymt  momta  de  verbts  prophetae 
Amos^  qttae  a  protomartyre  m  Atlis 
Apojlokrum  altter  Graece  profietuntur. 

Mmonitarum  Deus  cokbatur  Moloch.  Fi- 
lios  fihafque  ei  rite  cremabant :  &  hoc 
nerandum  erat  Numinis  facrificium  :  videfis 
Levitic.  XVIII.  comm.  21.  &  XX.  comm.  2,  3, 
&  4.  II.  Reg.  cap.  XXIII.  comm.  10.  Caete- 
rum  non  combuftos  aut  mactatos  pueros,  fed, 
duabus  pyris  extru&is,  per  illarum  medium  tra- 
duclos  folummodo,  &  ad  eum  modum  velut  fe- 
bruatos  efie,  facerdotibus  Molochi  rem  procu- 
rantibus,  fcribunt  plerique  Ebraeorum.  Ita  R  R 
R  R.  Salomon  Jarchi,  D.  Kimchi,  Mofes  Mi- 
kotzipraecept.  Ncg.  XL.  MofesMaimonides  More 
Nebochim  lib.  III.  cap.  XXXVIII.  Idcirco,  in- 
quit  il!e,  frvttores  ignis  in  tcmpore  fuo  fecerunt 
homines  fcire,  qitod  qui  non  traducerent  fiiium 
fmm  vel  filiam  pt  r  ignem,  morerentur  fiiii  vel 
filiae  :  er  fine  ditbio  propter  illud  qttcd  audie- 
bant,  quilibet  feftinabat  illud  fiicere,  qttia  mul- 
tum  ttmebant  fuper  filios  fuos,  &  propter  fa- 
cilitatem  operis,  quia  non  erat  nfi  traducere  il- 
los  pcr  ignem,  non  quod  comlurcrcnt  ipfos.  Et 
de  fimine  traducendo  feu  trarfire  cogendo  ple- 
rumque  loquitur  Scriptura  locis  jam  citatis.  Pa- 
ter,  aiunt  nonnulli,  facerdotibus  puerum  ritu  fo- 
lenni  tradebat,  quem  ab  iis  redditum  ipfe  rradu- 
cebat  humeris  geftans.  Alii  facerdotes  traduxifle 
volunt.  Multis  hafce  refert  fentcntias  R.  Jofeph 
Karo  in  cap.  VI.  t5  Mifnah  Thorah  traftat. 
Dl"3y  }  ubi  adnotat  Scripturam  non  loqui  de 
combufticne  filiorum  r£  Moloch,  fed  tantum  Diis 
Sepharvaiim,  de  queis  in  II.  Reg.  cap.  XVII. 
mentio.  Verum  non  modo  traduftos  fed  etiam 
crematos  iri  idoli  facrificium  pueros  illos  con- 
ftanter  adfirmo.  Pfalmo  CVI.  ubi  cultus  hic  ex- 
probratur,  1^2",  izbechu,  id  eft,  maclarunt,  fi- 
lios  fiuos  &  filias  daemoniis. 

Acu/jbiQ  pz%o/le$  cr<pt7t?aA   x.a£#.c,  rs  K)  ijza, 

uti  ibi  paraphraftes  Apollinarius.  Mitto  de  A- 
chazo  rege  hiftoriam,  quae  II.  Reg.  cap.  XVI. 
reperitur,  a  Jofepho  lib.  IX.  cap.  XII.  relatam  -, 
&  quod  Philo  Judaeus  innuit  libro  de  Abraha- 
mo.  Et  bene  de  hac  re  Philaftrius,  ^Aram,  in- 
quir,  collocant,  ita  diEiam  Tophet  nomine  alicu- 
jus,  in  valle  filii  Ennom.  Ibidem  fiuos  filios 
&  filias  Judaei  daemoniis  immolabant.  Et 
Porphyrius  iBsjl  amyyis  lib.  II.  diferte,  QoIuyjic,  in- 
quit,  iv  ¥  jaej/xAws  ovf/,po^aiji,  -n  iniXiycfiv  n  cuiy-yjiJv 
;/i  /KotyJSv,  \3vovlo  t  (piATOTKC  2ivx  'b^n-^npi^ovlei 
K?lvcf).  Atquc  Eufebius  in  Oratione  de  laudi- 
bus  Conftantini,     K^oVw  y5   $ui'wk«?  x*3-'  'lx.ct.sw 

£T(3*.    (SvGV      TZt  aLjO.TttVm     ^      fJLoVO^jJri     TWV     TiitVMV, 

Alia  ejufmodi  funt  loca,  quae  liberorum  immola- 
tionem  in  Syriae  regionibus,  quae  MoJochum  a- 
dorabant,  fatis  indicant.  Atque  haec  funt  facra 
quae  Sapientiae  voluminis  autor  vocat  towopsfbs 
T5A57KS-  adi  eum  cap.  XIV.  comm.  23.  &cap.  XII. 
comm.  5,  &  6.  &  Jerem.  cap.  VII.  comm.  31. 
&  cap.  XIX.  comm.  5.  &  Ezekielis  cap.  XVI. 
comm.  20,  &  21.  &  cap.  XXIII.  comm.  37    & 


O 


H. 


39.     Theodoretum,    Michaelem   GJycsm,    alios, 
qui  Ebraeorum  fententiam  aut  amplexantur  auti 
non    meliorem  adferunt,    libens  praetereo.     Sed 
&  vide,    fi  placer,  Zonaram  ad   Canonem  LXV. 
Synodi  in  Trullo.     Et  Graccorum  certe  &  Ebrac- 
orum  in  hac  re  hallucinatio  inde  forfan  eft  orta, 
quod,    alio  ritu  vetufto,  ignem  pertranfire  foliti 
funt  qui  jurabant,   &  iilaefi  fidem  diftis  adftrue- 
bant.     Hoc  -mj^  b\l?<miv  vocat  Sophocles  in  An- 
tigone  :    &  de  eo  confulas  vellem  D.  Cyrillum 
adverfus  Julianum   lib,  X.  ubi  &  de  Chaldacis 
afleritur.     Etiam  de  tranlltionc  luculenta  funt  in 
Sacris  Literis  teftimonia,  ut  Levit.  cap.  XVJII. 
II.  Reg.    cap.  XVI.   comm.    3.    &   cap.  XVII. 
17.    fed   nil  obftat   quo    minus  etiam  immola- 
rentur  feu  tranfeundo  plane  facrificarentur.  Doc- 
tilTimi  Pauli  Fagii  verba  de  Moloch,    in   Chal- 
daeam  paraphrafin  Levitici  fcripta,  &  ex  Ebraeo-   ' 
rum  etiam  monimentis  fumpta,  adjungam ;  Fuit  . 
autem  Moloch  imago  concava  habens  feptem  con- 
clavia  :    unttm  aperiebant  fimilae  ojferendae  -,  a- 
liud  turturibus  •,  tertium  ovi ;    quartum  arieti  -, 
quintum  vitulo  ;  fiextum  bovi  :  qui  vero  vo/ebat 
ojferre  filittm,  huic  aperiebatur  fieptimum  cubicu- 
lum.     Et  fiacies  Lujus  idoli  crat  ut  fiacies  vi- 
tuli.     Mantis  plane  difpofitae  ad  recipiendum  ab 
afiantibus.     Et  fialtabant  intcrim  quo  puer  in 
idolo  fiuccenfo  igne  cremabatur,  perctttientes  tym- 
pana,  ne  pueri  ejulatus  audiretttr.     Habuit  haec 
ille  ex  libro  Jalkur,  cujus  autor  R.  Simeon.  Sed 
ex  aere  conflatam  imaginem  cfle  ait  R.  Salomon 
ad  Jeremiae  VII.  Vereor  ut  fidem  fuam  liberent, 
qui  feptem  Molochi  conclavium  autores  primi 
extiterint :    anne  a  Mithrae   facris  illa  didicere  J 
Mithrae  enim  feptem  facrae  erant  portae,  plane- 
tarum  numerum  referentes,  de  queisCeifus  apud. 
Origenem  lib.  V.  Viri  item,  foeminae,  &  pucri 
ei  maftabantur,    uti   eft  in   Athanafii  vita  apud 
Photium  Cod.  CCLVIII.     Initiatis   etiam  huic 
Deo  necefle  erat,  per  o&oginta  poenarum  genera 
tranfire,  Cbjg,  im$oc  Txct^eX^&v  (c   Q^g,  xp6@,,  id 
eft,  pe r  ignem  &  per  firigus,  &  hujufmodi  gra- 
viffima  pericula  prius  fubire,  quam  ut  IwbV^)  ad- 
mitterentur.     Qua  de  re  ante  alios  vifendi  Sui- 
das  in  MiSr&t,  Nonnus  in  Synagoge  hiftoriarum 
ad  I.  Steliteut.  Nazianzeni  §.  VI.  &  XLVII.  & 
Nicetas  ad  orationem  XXXIX.  Nazianzeni.  Qyiae 
illi  habent  committas  licet  cum  iis,  quae  Juftinus 
adverfus  Tryphonem  &  in  II.  Apologia,  "&  Ter- 
tullianus  libris  de  Baptifmo,  de  Praefcriptione  ad- 
verfus  haereticos,  &  de  Corona  militis,    &  So- 
crates  lib.  II.  cap.  II.  lib.  V.  cap.  XVI.   tradidc- 
re.     Morem  incolarum  Cheneragae  infulae  ma- 
ris  Indici,  qui  T>ttgbiin  diSd,   hic  non  cogitare 
nequeo.     Ignem  colebanr,  &  per  eum  filios  fuos, 
expiandi  caufa,  rranfmittebant,  uti  fcripfit  Benja- 
min  in  Itincrario  :  qui  nefcio  an  omnium  opti- 
me,  an  hallucinatus,  Melochi  templum  &  fimu- 
lacrum  defignarit  i   Htnc,    inquit  (id  eft,  a  Tri- 
poli)  uno  itinere  Gebal  diftat,  altera  illa  qttae 
filiorum  Ammcn  terminus  fittit,  ubi  Judaei  cen- 
tum  ac  viginti  funt.     Eftque  ditionis  Ginotino- 
rttm,  qttorum  princeps  Giltanus  Enbirenu  voca- 
tur.     Repertufque  eft  illic  lo:us   templi  antiqui 
filiorum  Ammon,  in  eoque  idolttm  filiomm  A?n-- 
mon,  fellae,   quae  folium  dicitur,  infidens.     Si- 
mulacrum  auttm  ex  lapide  eft  attro  obdutlttm: 

utrinqu; 


3[4 

nlrinquc  autcm  dno  foeminea  fimulacra  etiam 
fedentia.  Ante  ipfum  vcro  ara,  m  qua  Ammo- 
nitarnm  tempore  facrificia  &  fuf/itns  fiebant. 
Fallor,  an  haec  dc  Molochi  templo  &  fratua  in- 
tclligcnda?  Illud  cnim  Numcn  Ammonitis  vctuf- 
tiilimum.  Ccrtc,  nifi  fcfellcrit  Denjamin,  aut 
viciua,  ut  fit,  fama  ci  farcinam  impofucrit,  vix 
parem  de  Molochi  cffigie  &  fano  -tcftem  ofFcn- 
deris.  Qiiod  Thcophylaclus  habct  modo  fubjun- 
gimus.  Neque  alibi  quam  in  Molocfio  rcpcrias 
Sepharvaitarum  Dcos  Adranulech  ScAnamelech. 
II.  Reg.  cap.  XVII.  comm.  31.  Comburebant  fi- 
lios  fuos  in  igve  TAi  Adramdech  &  Anamelech 
T)sis  Sepharvaim.  Vide,  fi  vis,  cap.  XIV.  infe- 
rius.  Saccrdotes  ejus,  uti,  Literis  Sacris,  aliorum 
faepius  Numinum,  Cemarim  DQ^OD  funt  nuncu- 
pati :  quod  vocabulum,  ut  hoc  fcmel  admoncam, 
dialefto  Chaldaea  Njrovj  Comeraia,  pro  idolola- 
trarum  hicrophantis  in  Targum  ubique  fubftitui- 
tur.  Ita  docuit  Elias  in  Thisbi:  &  vide  II.  Rcg. 
cap.  XXIII.  comm.  5;  Zephan.  cap.  I.  comm.  4. 
&  Hofeae  cap.  X.  comm.  5.  Quod  nigris  indui 
folebant  veftibus,  ita  diclos  efle  vult  D.  Kim- 
chi ;  alii  ab  alia  origine.  Septuaginta  yg>jua.gjlv 
vocant,  &  teoSt  vertunt.  Citato  autem  capite 
Regum  de  Jofia  legitur,  Contaminavit  qv.oque 
Tophet,  quod  eft  in  •vdtie  filiorum  Hinnom,  ne 
quis  traduceret  filium  fuum  aut  filiam  fuam  per 
ignem  Mohch.  Vallis  filiorum  Hinnom  (quod 
Ebraice  eft  tvw  Vel  DJii  p  y  gi  ben  Hinnom)  in 
agro  fuburbano  erat,  a  rugitu  feu  lamentis  puero- 
rum,  dum  exurebantur,  ita  nominata.  Nam  DX1 
Hinncm  a  aru  nahem,  id  eft,  gemuit  aut  ri.giit, 
volunt  dedudtum.  Locus  ille  Siloc  fontibus  irri- 
gabatur,  &  D.  Hieronymi  aevo  amoenus  erat, 
nemorofus,  &  hortorum  beatus  deliciis :  atque  in- 
de  animadvertit  ille,  aliasgentes  occupafle  morem, 
ut  capita  fontium  &  lucos  rebus  facris  tam  fre- 
quenter  olim  deftinarent.  Verba  ejus  funt  ad 
cap.  VIJ.  &  XXXII.  Jeremiae  ;  Hic  gentilita- 
tis  error  omnesprovincias  occupavit,  ut  adcrpita 
fontium  lucofque  amoenijfimos  vicJimas  immo- 
larcnt,  &  omnis  pravae  fuperftitionis  religiofr- 
varetur.  Tophet  vero  a  cjip,  id  cft,  tympano,  pe- 
tunt ;  quod,  ne  lamenta  illa  &  graviffimi  ejulatus 
a  parentibus  exaudirentur,  tympanis,  dum  facra 
iiebant,  vicinia  perfonaret.  Ad  hunc  modum 
D.  Kimchi,  alii.  Idem  fere  ritus  apud  Dugbiin 
Chcneragae  incolas,  tefte  Benjamino  Benjona. 
Igni  enim  devovebant  fe  magnatum  nonnulli,  non 
ftne  pompa  fatis  fumptuofa,  familiares  vero,  uti 
verba  funt  Benjamini,  Aria  interprete,  cognati- 
que  omnes  &  confanguinei  tympanis  &  choreis 
fumma  cum  laetitia  exultant  &  ludunt,  quoad 
ille  omnino  combuftus  fuerit.  A  valle  autemilla 
iluj  yiivvav  habuerunt,  qua  inferorum  poeuas  de- 
notant  Evangelii  fcriptores  facri,  yeevva,  "§  <mpo<;, 
Matt.  V.  comm.  22,  &  29.  Pro  eodem  ufur- 
pant  Rabbini  mmgehinnam,  &  ab  eodem  fonte  : 
&  dicunt,  quod  feptem  res  funt  creatae  ante  crea- 
tionem  mundi,  Lex,  Toenitentia,  faradifus, 
Gehinna,  Solium  gloriae,  T>omus  fancltiarii,  & 
Mejfiae  nomen.  Sed  Moloch  etiam  Baal  dici- 
rur  Jerem.  cap.  XIX.  comm.  5.  atquealibi;  qua 
ie  re  capite  proximo  plura.  Appellatur  item 
Milcom  I.Reg.  cap.XI.  &  ubi  D.  Lucas  MoAo^  ha- 
5etAa.VII.com.43.  Syrus  &  Arabs  fcribunt  ddVq 

VOL.    II. 


Y     N     T     A     G     M     A 


Melcom  ;  quod  ad  Vctus  Inftrumcntum  rcfcras  o- 
portct.  Nam  in  Amos  cap.  V.  comm.  26.  unde  illc 
iocus  in  Actis  Apoftolorum,  ita  Icgitur,  Hono- 
raft-s  (fwc  portaftis)Siccut/:(f\vc  tabermcu:a)regis 
veftri  (id  eft,  DDHVo  Malcecem  ■,  &  Thcodotion 
fubftituit  MiA^V)  quod  &  Moloch  veftri  trans- 
fcrri  potuerit,  feu  tUu  av.bjjljj  y  MuAo^,  uti  ver- 
tunt  Graeci  &  D.  Lucas  in  citato  commate  Aclo- 
rum  fub  pcrfona  D.  Stephani  protomartyris.  -j^Q 
Melech  enim  r.x  fonat  plcrifque  Orientalium 
linguis.  Et  fane  Milcom  alibi,  hoc  cft,  DDVq 
(idem  enim  eft,  punctis  paulo  immutatis)  haud 
aliud  vult  quam  rex  illorum,  uti  hic  OZO^O  Mal- 
cecem  eft  rex  vefit  r ;  quod  Theodotion  &  Sym- 
machus  veteres  interpretcs  oftendunt,  cum  Nu- 
men  illud  etiam  per  /3t-5iA^  &  a^vc^.  reddunt : 
utraque  vocabula  in  Sacris  Litcris  Molochum  de- 
fignant.  Jerem.  XLIX.  1.  Quare  pofiedit  ddVq 
Gad  ?  Vertunt  malcam  in  rex  eorum  nonnulli, 
fed  LXX.  habent  Q^f-  n  itapkXaGe  MsA^A-  li- 
brarii  error  eft  pro  ju.tA^c/i/.,  uti  Ebraice  etiam 
profertur  Moloch,  I.  Reg.  IX.  fi  Chiric  per 
Epfilon  efteras.  Ammonitarum  enim  idolum  vo- 
catur  ibi  cqsVq  Mdcom,  iifdem  elementis,  di- 
verfis  punclis  a  Malcdm  Jercmiae :  verum  &  LXX. 
in  dicto  loco  Regum  fZamAva  cwirfv  reddunt,  uti 
alii  in  Jeremia.  Apud  quem  Prophetam  ne  quis 
dubitet,  an  ad  Moloch  ca  verba  fint  referenda,  le- 
gat  &  capita  praecedentia,  quibus  Chcmos,  Ma- 
china  coeli,  Baal,  ejufdcmque  farinae  alia  colen- 
tibus  merito  exptobrantur,  &  quae  in  laudato 
capite  de  Ammonitarum  facris  fubjunguntur.  Se- 
niores  LXX.  Hicrem.  XXXII.  comm.  35.  ra 
MoAc^  ;Szo-iA«  habent.  Huc  fpedtat  illud  Ze- 
phaniae  cap.  I.  comm.  5.  Et  eos  qui  adorant 
&  jurant  per  Tominum,  &  jurant  per  Regem 
fuum,  id  eft,  Ebraice  ZDrftai  per  Malcham.  Cum 
Judaeis  intelligo  hic  ipfum  Molech  :  qui,  uti 
videre  eft,  fub  regis  nomine  maxime  colebatur. 
Etiam  in  Paralip.  I.  cap.  XX.  comm.  2.  ubi  de 
expeditione  Joabi  in  Ammonitas  verba  fiunt ; 
Et  cepit  T)avid  coronam  03*70  (quod  regis  eo- 
rum  vertunt  plerique)  a  capite  ejus,  &  invsnit 
eam  habere  pondus  talenti  auri,  ordinataque  eft 
pro  capite  T)avid  :  fed  Seniores  ibi,  3  lAa?s 
AaSiS'  t  si(pzviv  MsApo«.  tv  /3s:<7iAei>?  au/mv.  Et 
Latina,  quae  D.  Hieronymi  dicitur,  verfio,  Tulit 
aute;n  "David  coronam  Melckom  de  capite  ejus. 
Mentio  autem  ejus  eft  apud  Amofium,  perinde 
ac  fi  in  Deferto  Ifraelitae  eum  coluiflent  ;  cum 
nihilominus  ln  Pentateucho  haud  aliud  psctcr, 
Vitulum  Numen  ab  eis  ibi  cultum  fuifle  mcmo- 
rctur.  Sed  D  Cyrillus,  ad  Amofium,  Vitulum 
putat  ante  alia  cultum,  ideoque  in  facra  hiftoria 
expreifius  nominatum  ;  fed  alia  item  fuifle,  eti- 
am  eodem  quo  in  Deos  relatus  eft  Vitulus  tem- 
pore,  facta  &  culta  Numina,  quorum  nomina 
ante  Amofii  prophetiam  in  Scriptis  Sacris  ad  fe- 
culum  exitus  non  rcferuntur :  vidc  porro  de  ea 
re  Ruffinum  ad  eundcm  Prophetam,  lib.  I.  Lo- 
cus  autem  iti  quo  peragi  folebant  Molochi  fa- 
crificia,  Malken  ctiam  dicitur  II.  Sam.  cap.  XII. 
comm.  31.  id  eft,  pVo :  ita  enim  D.  Kimchi  ibi 
exponit  :  tametfi  Maforcthac  pbo  Matben  in 
margine  fubftituunt,  hoc  cft,  furnus  ad  con- 
ficiendos  laferes  :  &  LXX.  ad  eam  mentem 
'7&Jv.$iqv  vettunt,  Quam  convcnicns  autem  &  pro- 
Y  y  prium 


316 


M     o     l    .o 


H. 


317 


prium  fummo  rerum  Guberrsatori  five  Deo  fue- 
rit,  etiam  apud  idololatras,  regis  vocabulum  & 
(ia,Ti.Xrjog,  difcas  licet  ex  prima  Apologia  Apu- 
leii.  Uti  igitur  Baal,  id  eft,  Torninus,  ita  & 
Melcch,  feu  Molech,  aut  Moloch,  id  cft,  rex, 
Ammonitarum  hoc  Numen  denotabat :  unde  & 
is  ipfe  orfan  fuerit,  qui  rex  TJeorum,  @a.oi\&<; 
®»OT,  titulo  fingulari,  vocitatur  in  Phoenicum 
vctuftiffima  theologia  ;  Adodus  etiam  diftus  : 
quod  cx  Sanchoniathone  teftatur  Philo  Byblienfis 
apud  Eufebium.  Quem  nempe  a  Syris  cultum, 
oftendit  non  folum  Hadad  feu  Adad  (quam  faci- 
lis  ab  Adad  fit  in  Adodum  tranfitus,  nemo  non 
videt)  &  Benhadad  in  eorum  regum  &  princi- 
pum  nominibus,  a  Diis,  ut  veterum  erat  mos, 
tradudtis  (de  queis  fatis  eft  in  Genef.  XXXVI.  & 
I  R.eg.  cap.  XX.  teftimonii)  verum  etiam  ipfum 
Adadi  vocabulum  per  decem  generationes  in  re- 
gia  Syrorum  ftirpe  continentcr  propagatum  ; 
quod  fcribit  Nicolaus  Damafcenus  apud  Fl.  Jo- 
fcphum  'Af,./«.oAoo'.  VIII.  cap.  VI.  De  Adodo 
ifthoc  &  rege  Deorum  jntelligendus  videtur  Ma- 
crobius,  de  Aifyriis  locutus,  &  eorum  Jove  feu 
Sole,  Satumal.  I.  cap.  XXIII.  T>eo,  inquit,  quem 
fummum  maximumque  venerantur,  Adad  nomen 
dederunt.  Ejus  nominis  interpretatio  fgnifi- 
cat  Unus.  Caeterum  in  unius  fignifkati- 
one  aut  fallitur  Macrobius,  aut  depravatus  eft 
ab  exfcriptoribus  locus.  Nam  Syris  &  Chal- 
daeis  five  Aflyriis  in  Chad,  ab  Ebraeo  ins 
Achad,  unus  interpretatur.  Atqui  Adad  tjle,  feu 
Adodus,  facra  hiftoria  "nn  Hadad  alia  longe  or- 
thographia  legitur.  Joannes  Drufius  legendum 
cenfet  apud  Macrobium  Hada  a  fcin  Chada,  quod 
Syriace  etiam  umtm  fonat.  Id  fane  olim  mihi 
perfuafit  &  viri  autoritas,  &  res  ipfa :  fed  halluci- 
natum  potius  Macrobium  vocabulorum  affinitate, 
a  curis  jam  inftruclus  fecundis,  opinor.  Hadad 
enim  <5c  Hada  &  Adad  &  Chada  pronuntianti, 
nec  tamen  ad  rem  fignificatam  diitinguendam  fa- 
tis  idoneo,  non  ita  adinvicem  funt  diffimilia. 
Hada  autem  five  Chada  fequioris,  ni  fallor,  fexus 
Numen  erat,  &  Adardagae  feu  Atergatidi,  qua 
de  nos  plura  mox,  magis  concordat.  Imo  certe 
in  Syriae  vicinia  to  nomine  culta  eft.  Hefychius, 
'AJtxI.  yShvfi.  TTityli.  z)  -uzro  TizSuActiviwv  w  "HtZS'--  Ha- 
da  (unde  &  'K&d  fpiritu  afpero  apud  Hefychium 
legerem)  Dea,  &  Juno ;  fed  Adad  Deus  &  Sol 
erat.  Hadad  autem  clamorem,  feu  celeufma  hor- 
tantium  non  male  denotat,  nec  a  lamentis  pue- 
rorum  in  Molochi  facris  ita  prorfus  abludit.  Quin 
&  effigies  utriufque  &  Adadi  &  Molochi  eafdem 
fere  memorant  fuiffe  fcriptores  vetufti,  &  ad 
unum  Solcm  exprimendum  fictas.  Macrobius : 
Simulaerum  Adad  infigne  cemitur  radtis  inclina- 
tis,  quibus  monftratur  vim  codi  tn  radiis  ejfe 
Solis,  qui  demittuntur  in  terram.  At  Theophy- 
laftus  (ex  D.  Cyrillo  in  Amofium)  ad  Aftorum 
Apoft.  VII.  Molocho  fuiife,  ait,  A/rSw  O^fpav^ 
'Qn  /Lti^mTTSli  ctKPptc,  ei;  zctiacpoey  -vj-mv,  id  eft,  lapi- 
dem  perlucidttm  in  fummitate  frontis  adimaginem 
Tkofphori,  quem  Solem  intclligas.  Mitto  hic 
quam  proprie  haec  omnia  Soli,  regi  Numinum 
feu  ftellarurn,  conveniant  ;  quod  is  proculdubio 
cogitabat,  qui  feptem  conclavium  primam  fecit, 
quilquis  ille  fuerit,  mentionem.  Nam  totidem, 
uti  diximus,  Mithrae  tribuuntur  ;  qui  totius  anti- 


quitatis,  veterum  maxime  infcriptionum,  confen- 
fu,  idem  qui  Sol  acftimandus.  Unde  Mithridax 
lapis  diftus,  qui  fole  percuflus  coloribus  micat  va- 
riis,  ut  fcribit  Solinus  cap.  XL.  Mithri  autem, 
Mithir  aut  Methir  Perfice  dynaftam  &  domi- 
num  (quod  etiam  eft  in  Molochi  titulis)  fignificat ; 
ut  docemur  a  magno  Scaligero  lib.  VI.  de  Emen- 
dat.  Temporum.  Accedit,  quod  in  Exercitationi- 
bus  Julius  patcr  Adad  Solem  Perfice  denotare  fe 
legifle  meminir.  Quod  autem  de  Unius  nomi- 
ne  Aflyriorum  Dco  alicui  dato  fcribit  Macrobius, 
haud  futilc  prorfus  habendum.  Erat  fane  Deus 
illis  ita  nuncupatus,  id  eft,  nn  Chad  feu  nnx 
Achad,  fed  &  forte  non  ita  ab  Adado  feu  Molo- 
cho  alienus.  Cum  <_Adad  per  Unum  interpreta- 
tur,  failit  Macrobius  :  minus  ut  a  vero  aberrarit, 
fieri  poteft,  cum  Adad  &  Unum  five  Achad,  idem 
fuifle  dicit  Soli  quidem  vendicatur  merito  illud 
nomen,  &  ex  veri  Dei  attributis  in  idola  vide- 
tur  tranilatum.  Ifaias  capite  LXVI.  comm.  17. 
Sanctificantes  &  luftrantes  fe  in  kortis  poftXJ num 
in  medio  :  ita  enim,  non  Unam  lego,  quod  faci- 
unt  ii,  cjui  Maforethas  fecuti  nns  Echath  non  nnx 
^Achad  ibi  legunt,  fed  tantum  fcribi  volunt : 
hanc  enim  ex  iis  didionibus  eife  aiunt,  quae  aliter 
fcribuntur,  aliter  leguntur :  &  pifcinam  nonnulli 
fomniant  intelligi ;  alii  colentium  ordines  denota- 
ri,  quafi  alterum  alteri  fuccidancum  fuifle  tantum 
innueretur.  Libenter  fane  Jofephi  Scaligeri  in- 
terpretationem  audimus,  &  adjicimus,  Senfus,  in- 
quit,  ille  eft  apertijfimus  ;  februationes  &  luftra- 
tiones  T)eo  illifive  idolo  fieri,  quem  T>eum  zpfi 
vocarent  Ahad,  id  eft,  Unum,  zdqtie  in  medto 
hortorum,  qui  illi  idolo  dicati,  in  opifthodomo 
templi  :  fubintelligendum  enim  templum  ;  pone 
templum  Ahad.  Nam  praepqfitio  "inx,  qua  uti- 
tur  propheta,  eft  localis,  ut  etiam  fic  accipitur 
ab  omnibus  Judaeis,  &  Jonatham  vertit  TQ 
omcds  ;  vel  fimplicius  idolttm  pro  ipfo  idoli  temph 
accipiendttm,  ut  Graecis  &  Latinis  mos  e/f.  Ita 
ille  ad  veterum  Graecorum  fragmenta.  Luftratio- 
nis  ritus  in  iis,  quae  apud  Ifaiam  fequuntur-,  pa- 
rent  ■,  Comedentes  carnem  fuillam,  &  abomina- 
tionem,  atque  murem  :  ad  quem  locum  enarran- 
dum  juvet,  ni  fallor,  R.  Maimonides  Perplex.  III. 
cap.  XXX.  Sed  depravatus  nimium  videtur  La- 
tinus  codex  :  vide  &  Efaiae  cap.  LXV.  comm.  4. 
Certe  Palaeftinorum  facerdotes  &  harioli,  ut  fa- 
cinus  dc  arca  ablata  &  detenta  expiaretur,  gravif- 
fimoque  liberarentur  civitates  quinque  &  foedif- 
fimo  morbo,  hoc  inprimis  genus  februationis  con- 
fulti  docuerunt,  ut  mures  aureos  Deo  Opt.  Max. 
offerrent  :  uti  hiftoria  eft  I.  Sam.  cap.  VL  Verum 
non  a  facrorum  r*tione,  ut  videtur,  tam  mures 
dari,  quam  animalcuii  effigiem  a  quo  laederentur 
in  munere  repraefentari  voluere  illi.  Et  fatis  in- 
cogitanter  Philaftrius,  qui  ifthinc  Muforitas  nefcio 
quos  haereticos  petit.  Muforitae,  inquit,  funp 
quidam  nomine,  qui  forices  colunt.  De  mureni- 
hil  habeo  quod  dicere  hic  juvet.  Scio  Plutar- 
chum  non  fcmel,  Magis  hanc  beftiolam,  utpote 
Deo  etiam  ipfi,  ante  alias  invifam  efle,  reliquiflc 
fcriptum,  quod  commentariolo  -^"  <p,5oVt<  <£  fu- 
oic,  refert,  &  in  Sympofiac.  IV.  cap.  V.  Verun- 
tamen  non  modo  non  a  facris  mures  abigit  Jan> 
blichus,  non  is  qui  fub  Juliano  floruit,  fed  alter 
etiam  Syrus,   fed  myfteria  '<&ri  t  /amxv   derivad 

vult  ; 


iS 


Y    N    T    A    G    M    A 


I. 


V9 


vult :  rationcm  cjusvidc  apud  Photium  in  Myrio- 
biblo,  Codice  XCIV.  Certe  forlan  uti  porcus 
apud  Europacos  primas  inter  fcbrua  &  luftrationes 
lercbat,  fic  m  Afia  porcus  &  mus.  Atqui  an  ab 
AEgyptiis  lacra  traducta  hic  potius  innuuntur  ? 
Sane  pleniluniis  porco  faccrc  Lunae,  quae  &  Afi- 
anis  miro  fcmpcr  in  honore  habita,  illis  folenne 
erat :  &  AEgyptios  ritus  jn  Judaeam  deducimi- 
r.imc  novum  eft.  Dc  factis  hifce  confulas  Herodo- 
tum  in  Euterpe.  Saturnus  autem  Latinis,  Grae- 
risK^ior,  plerumque  cenfetur  Moloch.  Infantes 
five  pucri  uttifque  erant  hoftiae  communes  :  & 
nefanda  illa  facra  e  Syria  in  Europam  videntur 
migrafle,  &  in  Africam.  Ad  Ovidii  Faftos,  Ma- 
crobium,  alios  perquam  obvios  relegandus,  qui 
de  Eurbpaei  Saturni  hoftiis  humanis  difquirit.  De 
Poenis,  qui  Syrorum  colonia,  Ennius  ; 

Ille  fuos  T)ivis  mos  facrificare  puellos. 

Verfus  eft  apud  Nonium  Marcellum,  verbo  Tuel- 
lis.     Pefcennius  Eeftus  apud  Lactantium  Divin. 
Inftit.  I.  cap.  XXI.  refert  Carthagmienfs  Satnr- 
no  humanas   hoftias  fulitos  immolare,    &  cum 
vicli  effent  ab  Agathocle  rege  SicuLmm,  iratttm 
Jibi  Deu;n  putazi/fe,  itaque,  ut  diligentius  pia- 
cu'um  foh-erent,  ducentos  nobilium  filies  tmmo- 
laffe.     Qui  liberis  carebant,  ii  a  pauperibus  eme- 
banr,  ut  mactarent ;  quod  a  Piutarcho  docemur. 
D.  Athanafius  Orat.  adverf.  Graecos,  $:/w/.sr,  in- 
quit,  £   Kp>iTS5    t    Kgfivov  cai  t  Tiv.VjSrJcr.ou.c,  Ljpxf- 
oy.Lzv.     Plura  ad    hanc   rem  de    Poenis   habent 
Diodor.  Sicul.  Biblioth.  XX.  Juftinus  Hift.  XVIII. 
Cyrillus  adverf.  Julianum    lib.  IV.  Eufebius   de 
Praeparat.  Evangelica  IV.  Minutius  Eoelix,  alii. 
Ad  Tiberii  ufque  tempora  durafle  impium  illum 
morem  in  Africa  fcribit  Tertuilianus  Apolog.  cap. 
IX.  de  cujus  verbis  a  lectore  curiofo  confulendus 
Scaliger  in   epiftolis  ad   Cafaubonum  :  cum  ta- 
men  etiam  in  foedere  quod  icerunt  Carthaginien- 
fes  &  Gelo  tyrannus   Syracufanus,  cautum  eflet, 
o-u    (L    7ZZ   TJiVct,    ■wa.vmv^)    W    KgpViw    vg.feSJoiTa' 
quod   fcribit  Plutarchus   <n%*   -^o   Z  ©s£  paStu? 
Tiu&i-jyAvxv :  facra  autem  haec   Poenorum  a  Sy- 
rorum  iftis  manafle,  confirmat  item  tibiarum  & 
tympanorum  etiam  apud  hos  folennis  ufus,  quem 
refert  idem  fcriptor  magnus   <z>%\  ^ac-i^at^i'/»?. 
Lamenta   enim   puerorum   aut   Parentum   inter 
mactandum  exaudiri,  piaculum  habebatur.  Ferme 
dixeram,  fub  Molochi  nomine  cultum   a  Poenis 
hunc    Deum.      Nam   ~'A<jJl>\x.a.v  Carthaginienfes 
veneratos  efle  meminit  Athenagoras  in  Legatio- 
ne :  nec  dubitare  fas  eft,  an  Amtlcas  ab  eodem, 
quo  Molech,    fonte    deducendus :    utraque  pura 
puta  Ebraica  fcu  Punica  funt,  fi  quis  initia  fpec- 
tct,   &  regem  denotantj    nifi  mavelis  Amtlcan 
reginam,  id  eft,    BzsiAeczr   Atlantiorum  Deam 
interpretari  :  quae    fane   ad  coeleftem  Carthagi- 
nienfium  Deam  referre   licet.     Nam    ut  iis  Be- 
lus  feu  Uranus  Deus  &  coeleftis  Dea,  ita  Atlan- 
tiis  Uranus  &  Bafilia  :  de  quibus  confutas  Dio- 
dorum  in  Biblioth.  III'.    Milici  etiam,  quod  An- 
nibalis  foceri  nomen,  &  hujus  filiae  Imilces,  quod 
eft  regina,  &  Imilconis  Carthaginienfis  ducis,  non 
aliunde   funt    perenda.     Melech    enim   rex  eft, 
Malcha  regina;  quae  Melictm  &  Imikzn  pro- 
nuntiabant.  Silius.  Italicus  lib.  IIL 


Mi/icus  indigenis  late  regnarat  in  oris, 
Cornigeram  attollens  genttoris  imagme  fron- 

tem  : 
Hinc  patriam  clarumque  genus  referebat  1- 

mtlce, 
Barbarica  paulttm  xitiato  nomine  lingua. 

Ita,    qui  y.yJi    \z3-;pSo^r.i;  uti   ait   Strabo,  Tyriis 
cultus  Hercules,  dicebatur  MsA^t©-,  five  M*A- 
*«p5-©',  qui  depravate  MsA-<#x3»f(5*.  dicitur  Eu- 
febio  in  Oratione   de    laudibus  Conftantini.     Is 
autem  Jovis  Demaruntis  filius  erat :  quod  a  Phi- 
lone  Byblienfi  difcimus  :  nec  alius  eft  a  Poeno- 
rum  Hercule,  qui  humanis  hoftiis  placari,  uti  Mo- 
lech,    folitus  j  ut  Plinius  lib.   XXXVI.   cap.  V. 
fcribit.      Prima   nominis  pars  non    dubium  eft 
quin   ab   Ebraeorum    Melc-c    traxerit   originem. 
Nam  &    eodem  ferme   vocabulo  dignofcebatur 
Hercules  etiam  Amathufiis.     Hefychius;  MaAi- 
yjz,  t  cH=z.y.Mz.,  :A?4g.Srsc-r.i.    Haud  ita  intereft, 
utrum   Cyprios  hic  an  Amathuntis  urbis  Phoe- 
niciae  incolas  intellexeris'.  Etenim  Amathus  urbs 
eft  Phoeniciae,  &  Phoenicii  rnaris  infula  adjacet 
Cyprus ;  &  in  ea  urbs  item  Amathus  dicta  :  quae 
communia  etiam  alias  cum  Phoenice  facra  ha- 
buit,  uti  conftat  ex  Stephano   in  <c$>!  iSrvnuw  in 
'A'j^S-^1 :    quid  2.Pt@.  aut  a;S©«  in  ea    dictio- 
ne,   non  fatis  intelligo :  veftigia  totius    nominis 
extant,  ait  Scaliger,    in  Punicis  illis    Bomilcar, 
Hamilcar.    Certe  in  Boeotia,  quae  plura  e  Phoe- 
nicia  cum  Cadmo  traducta  vocabula  retinuit,  Ha- 
liartus  urbs  erat    conditori   cognominis,    &  flu- 
vius.      In    Scolo   item   Boeotorum,    fimulacrurn 
M.iyx.Wa.eTv  in  honore  habitum.    Id  Cereris  M«- 
ytAa^Ta  volunt  nonnulli  fuifle,  &  ab  Sprt»,  quod 
eft  panis    (quia  frumentaria  Dea  illa)  deducunt. 
Ita  Euftathius  ad  Iliad.  Z.  qui  /j.zy%\dflAz  etiam 
feftum  memorat  huic  Deae  facrum,  quam  &  ^e- 
yt>cu.a\\\ov  ab  eadem  caufa  aictam  fcribit.   Fateor 
Cymulcum  apud  Athenaeum  Dipnofoph.  III.  ex 
Polemone  MiytKasx-i  -£  M-.y/.\.u.i^  xjaA/oi- 
Xg.  'i&fuSJ^  in  Scolo  Boeotiac  retulifle,  &  Msyx- 
fazfiw   fefti  paulo  poft    ex  Semo  fieri  mentio- 
nem :  atque  inde  quae   habet  Euftathius  ad  Ho- 
merum  petita  conftat.     Caeterum  an  M.iyL?&^- 
t©.  fuerit  Ceres  non  liquet  fatis  apud  Athenae- 
um.     At  quicquid  Numinis  fuerit,  Phoenicia  in 
eo  videtur  latere  origo:  nam  &  Cadmus,  Ifme- 
nus,  Thebae,  Phoenicia  etiam   funt.     Quod  de 
pane    afFerunt  nimis  eft  ridiculum.     Nos  forfan 
non  meliora  videbimur,  fi  Megalarton  ex  Meli- 
carto  factum  conjiciamus.  Non  inufitata  elemen- 
torum   (q.uae  in  hujufmodi  nominibus  frequens) 
metathefis,    &    facillima-  tS  y  pro  x.  fnbftitutio 
ita  fane  fuadent.     Neque   ab   alio  forfan   fonte 
lA.iyx.XoiJ.aQoc,'  quod  a  Phoenicio  aliqua  vocabu- 
lo  Graecis  non  omnino  intellecto,  in  ifthoc,  ut 
fit,  quod  Graecam  patiatur  analogiam,  procuran- 
tibus  grammaticorum  audaculis,  demigravit :  un- 
de  mutatum  fuerit,  hariolari  fuerit  difHcile.  Me- 
mini  Phrygibus  Jovem  dictum  MctQ&c,  fi  Hefy- 
chio  fides.     Is  ita  ;  MctcliCc,  ?  Z-=-J?  *$£  $pv£f. 
Syris  item  fupplicationem    ad  regem    'Miyiu.a.^a. 
nuncupatam  lego.     Suidas ;  Mi^^z.  ol  "S.\>z.ci 
t  'f)n  ficc.atX.ia.  S&n&w  a-ra»  k_o.a2g-<.  fed  conjcdtori 
haec  non  fatis  praebent  auxilh  ;  licet  inde  Mega- 

lomazon 


32,0 


M 


o 


o 


H. 


lomazon  'Imtiio-iov  denotafle,  quod  Jovis  cogno- 
men,  quis  non  immcrito  fufpicetuiV   Atqui  non- 
frc  ab  vny  Aritz  artos  in  tzS  Me/icartos,  quod 
&  Melicratus  nonnullis  exaratur  ?  Arits  prae- 
validus  eft:  fic  Melicarits,  regem   praevalidum 
feu  tyrannum  fignificet,     &  in  -m  Melicartos  fa- 
cile   tranfeat.     Inde  forfan  'Ao-ruoi  Perfice  he- 
roes,    five  qui  prifcis  feculis  inprimis  claruerunt. 
Teflis  eft  Hefychius :  &  Stephanus  <s%<  \Bvi\tSv, 
'Avtoavc.  'f\  T\l?aaJ,  inquit,  ajaine  oVEfXbjjtc,  ts? 
nr<z>ig.ivi    dvS&nryc   ri^cu  x&Xvai,    id  eft,  Artaei 
Perfis  fint,    qui  Graecis  prifci  feculi  heroes : 
ncque   hoc  vocabulum  hac   notione  nominibus 
Artaxerxis  &  Artabazi  deefie  vult.     Hinc  'Ap- 
tuc,  Perfis,  fMyzc.  eft  $  ^^•0^)?,  id  eft,  magnus 
&    clarus,    &  'A^mrajj   regna :  unde  etiam  Ar- 
toxerxem    idcm    interpretari   fcribit  Herodotus, 
qnod   [JLiyzc.  a.e{ii©*,    id    eft,    magntts    bellator. 
Qivam  confonum  fit,  ut  Divorum  nominibus  vox 
haec  accederct,  nemo  non  videt.     Atque  Perfa- 
rum  veterum  &  Syrorum,  ut  in  moribus,  ita  in 
linguis  plurima  fuifie  communia  neminem  pau- 
lo  doctiorem   diffiteri   fentio.      Perfae  etiam  in 
Syris  noftris  nonnunquam  apud  Europaeos  fcrip- 
tores  recenfentur:  hoc  eft,  Babylonii  Perfae  di- 
cuntur,  &  Babylon  urbs  Terfica,  uti  apud  Ste- 
phanum.     Tam   Phoenicii  igitur   quam   Perfae 
fieri   potuit,  ut  prifcos  heroas  (prifci  autem  he- 
roes  plerumque  inDeos  tandem  migrabant)  vo- 
cis  hujufce  adjc&ione  fignanter  indigitarent.   Sed 
ne  fruftra  nimis  difquiramus  veremur,   &  aflen- 
fum   retinemus.      Arten  autem  dici  AEgyptiis 
Martem,  qui  mythologis  idem  cum  Hercule,  au- 
tor  eft  mihi,  fed  fufpeftae  in  hac  re  fidei,  Vet- 
tins  Valens  Antiochenus  Antholog.  VI.   De  co- 
loribus  planetarum  agens  is  aftrologus,    7-31« 
"Api-ksc,  ■n.ijfov,  inquit  :  awQtiTiii  y>  fj  Tvpyc.  xj  x&- 
TEpyzgiytac.    6   Jhct.      A'<yjj?.iOi    yb  <t  ' ' Aatbjj   cujmv 

•Sr£9<Tt\<y)38\jecLV,    OTl    T    dyzSv7!Vi<£v    Xf    "£    C,*"1?    t^qt.1- 

gi-iric  '£#,  id  eft,  Martis  vero  rubrum.  lgneum 
enim  efl  &  acutum  &  interficiendi  vim  habens 
%umen.  Nam  AEgyptii  Arten  eum  nuncupa- 
runt,  eo  qttod  beneficarum  virtutum  &  ipfius  vi- 
tae  fit  <o$>$liUtw.  Nomen,  quod  facit  AEgyp- 
tium,  a  Graeco  vocabulo,  non  quaero  quam  fci- 
te,  petit :  verba  autoris  adjunxi,  cum  quod  rarus 
fit  &  asvMc^W©*  fcriptor,  tum  quod  S.ejhc,  hac 
notione,  R  bene  memini,  haud  alibi  occurrat : 
fed  XIvzp&c,  AEgyptiis  Graece  Mars  di&us  eft ; 
tefte  Julio  Firmico.  Caeterum  ad  Tyrium  Her- 
culem  feu  Melicartum  anne  fpeftat  illud  de  De- 
fanao  in  Eufebii  Chronicis  a  B.  Hieronymo  ver- 
fis?  verba  funt,  Hercules  cognomento  Defanaus 
in  cPhoenice  clarus  habetur  :  unde  &  ad  nof- 
tram  ufque  memoriam  a  Cappadocibus  &  Elien- 
Jibtts  IDefanaus  adhuc  dicitur.  Totidem  fylla- 
bis  &  in  priore  &  poftcriore  Chronicorum  le- 
guntur :  atque  ipfifllma  exfcripfit  Florentius  Mo- 
nachus  Wigornienfis.  Mofis  in  tempora  mcur- 
rit  Defanaus  hic,  qui  Dofenaus  alias,  ut  habet 
Marianus,  appellatur.  iDelphinam,  ut  videtur, 
ibi  legit  Lud.  Vives  ad  de  Civitat.  Dei  lib.  XVIII. 
cap.  XII.  Certe  quid  velint  fibi  illa  B.  Hierony- 
mi  verba  difficillimum  eft  conjeftari.  Ideone  Cap- 
padocibus,  &  Elienfibus  ita  diclus  Hercules,  quod 
inPhoenice  clarus?  Quid  Phoenicibuscum  Cappa- 
docibus?  Quinam  Elienfes  ifti  ?  neque  apud  ve- 
teres,  alia  eft  Hcrculis  Defanai  mentio.  TDorfanes 


321 

Indis  Herculcs  nominabatur,  tcftis  cft  Hefychius. 
Id  a  "Dofenao  proxime  abeft,  ut  notat  magnus  Sca- 
liger.  Nec  vero  Indi  huc  trahi  poflunt.  Atqui  &  1 
Perfis  (quos,  ut  plerofque  Orientalium,  Indos  fae- ! 
pius  dici  nemo  mediocriter  dodTus  nefcit)  Hercu- 
les  2«>'»5vis    vocabatur,    autore  cum   aliis  Berofo 
apud  Agathiam  -,    quod  quin  ad  T)orfamn  fpec- 
tare  queat,  nihil   ita   videtur  obluftari.     Sed   ut 
omnia  de  hoc  nomine  in  incerto  ponantur,  Eufe- 
bii    Graecus    codex    ^Diodan   eum    nuncupat   ! 
He£.x.Afca,inquit  ille^ws?  paaiv  \v  QoivtxriyvcoQl^ia' 
^OJ   Atci'a)£v  QnXirpjjjljjav,     o>S    xj   fJti%Pi    vuo    vara 
Ka.*inrct.§>jxxnv   <c  'Iaiccv  ^JiXri&ajj.   ultra  difpicere 
nequimus.     Sed  ad  Molochi  facra  redimus.  Hor- 
rendi  autem  illius  facrificii,  puerorum  nempe  mac- 
tationis,  fi  fides  Phoenicum  annalibus,  non  latet 
origo.     Tradidit  ex  iis  Porphyrius  (apud  Eufebi- 
um  Praeparat.     Evang.  I.  &  IX.)  Saturnum,  quem 
Phoenices  Ifrael  nuncupabant,  regem  Phoeniciae  i 
vetuftiffimum,  ut  regnum  fuum  a  fummo  immi- 
nentis  belli  periculo  liberaret,   fuperofque  propi- 
tios  haberet,  unicum  (Maco^ua)  quem  ex  Anobreta 
fufceperat  filium,   regio  ornatum  faftu,  conftruc- 
tam  fuper  aram  immolafle :  quod  exemplum  ne- 
faria  pofteritas  non  intelleftum  fecuta  eft.     Mi- 
rum  enim  nifi  ad  Abrahamum  &  Ifaacum  filium 
refpiciat  commentum  illud.     Nam  fj.wofyjr.c,,  id 
eft,  unicus  filitts,  ille  appellatur  a  Porphyrio  Je- 
oud,  &  a  Philone.  Verum  in  Genef.  XXII.  comm. 
2.  Ifaac  dicitur  "iTTT-riX  "\yybincha  eth-jehidcha, 
id  cft,  filius  tuus    unicus  tmts  :    ubi  in  Jehid 
ipfum  Jeoud  fere  integrum  legimus  :  ita  in  Orphai- 
cis  in^i  QeS,  quac  Onomacriti  cenfentur,  Abraha- 
mus  ju.yvofyjric,  pater,  inquam,  pro  filio,  imperite 
&  ridicule  appellatur,   quod  illuftrifP.  Scaliger  ad 
Graecorumfragmentanotavit,  uti&  Sarae  nomea 
in  K_Anobretam  apud  Phoenicas  mutatum  :  fic  fu- 
tili  eorum  theologia  Ifrael  diclus,  qui  Ifraelis  a- 
vus.       Qui     Strabonem,    Juftinum,    Diodorum 
Siculum  de   rebus  Judaicis  confuluerit,    minus 
mirabitur  facram   hiftoriam    a    profanis   fcripto- 
ribus    tam  interpolatam,    &  falfo  narrari.   Mo- 
fem,  Deum,  patriarchas  errore  inextricabili  con- 
fundebant,   verba  &  res  facras  ad  impias  mago- 
rum  operas  arripiebant,  &  ex  rebus  divinitus  geftis 
&  in  tabulas  fanftas  relatis  profana  numina  for- 
mabant,  novos,  ridiculos  &  nefandos  cultus  in- 
ftituebant.   De  ea  re  nos  plura  in  Prolegomenis. 
Sed  vero  multo   antiquior  eft   feralis  illius,    qui 
puerorum  ma&atione  praeftabatur,  cultus  origo  a- 
pud  Saidum  Aben  Batrich,  quem  fupra  etiam  ci- 
tavimus.     Sub  initiis,  uti  vocant,  Hellenifmi,  aut 
Sheruchi  aevo,  nefandum  hunc  morem  initia  ha- 
buifle,    ab  eo  ex  veterum  monimentis  traditur  ; 
Daemonii  fcilicet  ventriloqui,    feu   ex  demortui 
parentis,    qui  ut  Numen  colebatur,  imaginis  fa- 

crae  ventre    (id   eft, 


-XjjO.} 


-^r 


O* 


ex  idoii  ventre,  uti  ejus  verba  funt)  loquentis 
juflii.     Atque  exinde,   addit,  coeperttnt  homir.es 

/^iluJ)  xyJUJ    <J^£    immolare  filios fttos 

'Daemonibus.  De  ea  re  vide  plura  in  tertio  Pro- 
legomen«n  capite,  ex  eodem  autore.  De  Sic- 
cuth  autem,  quod  meminit  Amos,  pauca  adjici- 
mus.  Aquilae  vertitur  auax.ia.afjg!,  id  eft,  umbra- 
cula.  Symmacho,  LXX.  &  D.  Lucae  o-xZkw,  quod, 

ut 


322 

ut  gkLou/uz,  pro  delubro  fumi  poteft.  Lcctieam 
potius,  in  qua  portabant  numinis,  id  eft,  Molo- 
chi,  imaginem,  intelligo  :  nam  anstWJ  nejha- 
them  interpretantur  LXX.  ave\»Sere,  id  cft,  tn 
tnanus  fumebatis,  ut  portaretis,  atque  ita  D.  Lu- 
cas  :  quod  certc  ad  imagines  in  leclicis  aut  thcnfis 
circumlatas  optimc  referas.  Servius  ad  illud  Vir- 
gUii  AEneid.  VI. 

Errantefque  T>eos,  agitataque  Numina  Trojae. 

Aut  mccum  (explicat  ille  agitata)  vexata  :  aut 
figna  Zpava.  dicit,  id  eft,  (imulacra  brevia,  quae 
portabantur  in  letticis,  &  ab  ipfis  mota  infun- 
debant  vaticinationem  :  quod  fuit  apud  AE- 
gyptios  &  Carthaginienfes.  Ad  eum  ritum  in- 
telligunt  nonnulli  apud  Homerum  Jovis  caete- 
rorumque  deorum  hih.-^r^i^v  amh-,y.iav,  & 
AEthiopibus  in  more  fuifle,  ut  duodecim  Numi- 
num,  quae  in  Diofpoli  facrabantur,  effigies  fta- 
tis  temporibus  per  Africam  duodecim  dicrum  fpa- 
tio  vitulantes  circumfcrrent  :  fic  Euftathius  ad 
Iliad.  a.  ex  vetetum  fcriptis,-  'Ev  Aic<7tJa<j  u£yt- 
$r>v  £fi  Ai:?  iipii',  a.<p  t>  AaScvlis  A/iSioTa;  Aio^ 
£.6avov  ~y   aAAwi1   ^atfijjvaiv  <tjv  a/Jizf,  v^,   tivx  Jcou.fOf 

li^Ly /JLivOV    l£&llOf'iiffl     TO.     Kp     TUu     AlZliL/J,    £  7TO.- 

vnyjpfCvffi  •otAutsAw?  b?n  S^Sixa.  r./Jiipaf,'  ritei  X) 
TtffSTU  -uap  aviaic,  ,cW.  Ita  omnium  coelitum 
fimulacra  Romae  quotannis  fub  aeftivo  folftitio 
Alagabalum  Deum  pretiofiffimo  curru  vectum, 
deduccnte  eum  ingenti  pompa  imperatore  cog- 
nomine,  in  delubrum  fuburbanum  comitabantur, 
ut  refert  Herodianus  lib.  V.  Meminit  &  Macro- 
bius  Saturnal.  I.  cap.  XXIII.  Jovis  Heliopolitani 
ex  Heliopoli  AEgypti  in  Aflyriam  traducti,  culti, 
&  ferculo  vehi  foliti,  uti  in  pompa  ludorum 
Circenfium  Numinum  figna,   five  apud  Antium 


Y     N     T     A     G     M     A 


I. 


323 


Fortunae  effigies.  Ad  hunc  morem  refcrendum 
illud  Strabonis  dc  Omano  Numinc  Pcrfico  apud 
Cappadocas  :  Saxvov,  inquit,  £  'O/^kk  ■7n3/j.-n?j<\, 
id  eft,  [imulacrum  Omani  in  pompa  vehitur  fcri- 
bit  Iib.  IV.  Hinc  lux  ad  Siccuth  intelligendum  : 
nam  ut  aftrum  illud  fuifle  cum  Ebraeis  fentiam 
(cujus  imaginem  etiam  ipfum  Moloch  fuifle  fcri- 
bunt  nonnulli)  animum  non  potis  fum  omnino 
inducere.  Tentorium  certe,  eratquod  circumfer- 
ri  potuit,  &  in  quo  Molochi  effigies :  nam  & 
diferte  meminit  Philo  apud  Eufcbium  vaZ  ^diyr,- 
(pirDK/uLtvv,  id  eft,  fani  portatilis,  magni  Phoeni- 
cum  Dei  quem  Agroten  vocabant :  ut  Arca  tefta- 
menti  Judaeis,  ita  fere  hujufmodi  fana  feu  g~x.Luol) 
idololatris.  QuoJ  habet  de  Siccuth  Elias  Levita 
ad  Radices  Kimchi,  &  de  figura  nefcio  cujus 
(nifi  Piittacum  innuat)  avis,  ridiculum  eft.  De 
co  autem  prophetae  Amos  loco,  qui  a  D.  Luca^ 
feu  primo  martyre  Stephano,  in  Aclis  non  fide- 
liter  fatis  verfus  poitet  nimis  curiofo  videri  5  ver- 
ba  D.  Hieronymi,  quae  huc  maxime  fpeftanr, 
fubnectere  non  piget.  Nec  putandus,  fcribit  ille, 
eft  primus  martyr  errajfe,  quod  pro  eo  quod  in 
propheta  friptum  eft  trans  Damafcum  dixerit 
trans  Babylonem  :  magis  enim  intelligentiam 
quam  verbumpoftit,  quia  trans  Tamafcum  duc- 
ti  funt  in  Babylonem,  five  trans  Babylonem.  In 
eo  autem  loco  ubi  Lucas  pofuit  MoAo^,  &  in 
Ebraico  fcriptum  eft  □DDl?a,  Aquila  vertit  MeA- 
yofj.,  Symmachus  ey  Theodotio  Regis  Vestri  : 
&  paulo  poft,  Et  hoc  in  omnibus  Scnpturis 
fanclis  obfrvandum  eft,  apoftolos  &  apoftolicos 
viros  inponendis  teftimoniis  deVeteri  Teftamento, 
non  verba  conftderare  fed  fenfum,  nec  eadem  ftr- 
monv.m  calcare  veftigia,  dummodo  a  fententijs 
non  recedant.  Haec  ille  doctiffimus  patrum  lib. 
II.  in  Amos. 


VOL.    II. 


D 


1; 


3H 


32$ 


D  E 


D  I  S    S 


S   Y   N   T   A   G   M    A      II- 


C  A  P.     I. 

B  a  a  L,  B  E  l.  Mars  &  bellorum  praefes 
feu  Deus  nuncupatus.  Nomen  olim 
Deo  vero  tributum.  Belus  Phoenicius. 
Bal  Punice.  Balis  feu  Beli  Punici  fa- 
num.  Numina  in  Dynaftarum  no- 
minibus  antiquitus.  Belus  Babyhmus. 
Uti  Graeci  B5?Aov  'mterpretati.  Omnis 
Exercitus  Coeli.  Chronici  Alexandri- 
ni  locus  emendatus.  B^a^  apud  Ho- 
merum.  De  eo  veterum  fententiae. 
Prima  Beli  nominis  mentio  apud  Grae- 
cos.  Uti  Europaeis  Jupiter  &  Za)s, 
ita  Afiaticis  Belus,  feu  Baal  Jovis, 
'W,  'LU  a  Tetragrammato.  Ta£,  'laoJO. 
Juba.  Za)?  ditlus  Deus  verus.  Arati 
locus  a  D.  Paulo  citatus.  Pater 
nomen  Divum  commune.  Jupiter  ; 
Marfpiter.  Jupiter  non  ditlus,  quod 
juvans  pater.  Tetragr  ammaton  nomen 
Gentibus  notum  :  quid  de  eo  Judaei. 
Pythagoreorum  Tsifax-ro?  ;  conjeElura 
de  eorum  jurejurando.  Nazaratus, 
feu  Zaratus,  AJfyrtus,  Ezechiel.  Z*a- 
rades.  Zoroafler.  Pythagoras.  Mal- 
chus  emendatus.  Idem  Porphyrius  efi. 
Unde  augendus.  Pythagoras  ex  Orien- 
talium  myfleriis  eruditionemfuam  hau- 


flt.  k     BeluS,     Zst/c.      Zeus   'Ej/oaAf©*.       D. 

Hieronymus  correBus  ;  &  Fl.  Jofe- 
phus.  Ze!«  Olympius.  Beelfamen. 
Baal-famaim.  Marnas  Gazaeorum. 
Virgo  quid  fonet  Cretice.  M^g/i/.  Plu- 
rima  Europaeorum  monimenta  ab  Afi- 
atico  Belo.  Abellio  j  Belenus ;  Bela- 
tucadrus  Dii.  Belis,  Belenus,  Apollo. 
De  Alagabalo,  id  efi,  Heliogabaloy 
difquifitio.  Julius  Balbillus  Alaga- 
bali  antifies.  Gabalus.  Ahgli-Baal, 
Deus  circularis.  Alagabali  fimula- 
crum.  Ajc?  puAcMw,  igms.  Urania  He- 
liogabali  uxor.  Aglibelus,  Malach- 
belus  Dii.  Molech.  Puerorum  mac- 
tatio.  Sacra  Alagabali.  Virilia  pu- 
denda  in  facris  Orientalium.  Conjec- 
tura  in  Xiphihni  locum.  Magnorum 
VV.  de  Heliogabalo  fententia.  Helf 
Bel,  Bolathen.  Azizus  &  Monimus, 
Edeffae  Sohs  Tra^s^ot. 

SA  E  P  E  occurrunt  in  Sacris  Literis  Baal 
&  Belus,  variis  Diis  nomina  communia, 
&  numero  fecundo  Baalim.  Caeterum 
Chaldaeis  fcu  Babyloniis  propria  erat  vox 
Bel,  Phoeniciis  &  adjacentibus  Baal :  utrumque 
ab  Ebraeo  Hjn  Baal,  id  eft,  T)om'mm  :  a  quo, 
excidente  litera  y  juxta  morem  Chaldaicum  fit 
^2  Bel,  cujus  mencio  eifdem  elementis  apud 
Efaiam  cap.  XLVJ.  comm,  i.  Hieremiam  cap.  L. 
comm.  z.  &  LI.  comm.  44.   Phoeniciis  autem 

Ebraicc 


32^ 


SyNTAGMA        II. 


327 


Ebraicc  Iocutisi?^/cum  Ajin  retincbatur.  Dif- 
evimcu  iftud  a  Graccis  &  Latinis  minus  obfcrva- 
svim  :  utrique  cnim  indiftincle  tam  Phoenicium 
fcu  Tyrium  Numen,  quam  Babylonium,  plcrum- 
quc  belurn  vocant,  oricntalium  dialc&orum  haud 
curiofi.  Et  qui  Fl.  Jofepho  nunc  tsA,  mox 
j$a~  A  dicitur  :  confulas  cum  Orig.  Judaic.  VIII. 
cap.  VII.  &  IX.  cap.  VI.  De  Phocniciorum  Deo 
vcrba  facit.  Scd  mirum  cft  quod  de  Baalis  fig- 
mikatione  five  Afiyriaca  five  Pcrfica,  Iegitur  tum 
apud  Chronici  Alexandrini  autorem,  tum  apud 
Ccdrcnum.  Hic  de  Thuro  Nini  regis  fucccflbre 
iocutus,  Tktijj  tt$  "A^cJ  (nam  Martem  eum  etiam 
nuncupntum  fcribit)  <&ridtlw  jjiAw  an&dttv  ol  A<r- 
m3'-0i,  (C  a)?  ®i£v  'Krgj/GWvZcn,  BxaA  ovo/ulm^oytk, 
a  y^-mv^)" h^)i  tit\&p3>p  &ti;,  Huic  Marti  pri- 
mam  frataam  crcxerunt  Affyrii,  &  eum  uti  De- 
tm  c.dorarunt,  nuncupanies  cuni  Baal,  quod  in- 
terpretatur  Mars  bellorum  Numefi.  Tantundem 
eifdcm  pene  fyllabis  tradit  alter  ille  pag.  8  8.  fed 
voccm  Perficam  efle  dicit  ;  Numen  autem  idem 
efle  ipfum,  quod  in  Daniele  memoratur  &  in  tri- 
am  pucrorum  hiftoria  :  fed  nominis  interpretatio 
Gracculorum  commentum  eft.  Eo  primum  fu- 
iffe  fummum  &  incffabilem  omnium  rerum  cre- 
atorem  defignatum  merito  fentias;  cum  fcilicet 
&  aliis  vocibus  ejufdem  fere  fignificationis,  &  ab 
Ebraeis,  Arabibus,  &  Graecis  id  quod  proprium 
Dei  Opt.  Max.  nomen  habetur  antiquitus  data 
epera  explicatum  faepiffime  lcgamus.  Tctra- 
grammatum  enim  nomen  f^xfrf  redditur  a  LXX. 
'ASknaSj  aut  Ku£*os,  hoc  eft,  Dominus ;  &  fubfti- 

ttiunt  Arabes  <_>J|  alrab,  quod  idem  fonat.  Et 

quam  convenire  potuerit  y  Baal  nomen  Deo  ve- 
ro,  caput  fecundum  Hofeae  fatis  monftrat,  comm. 
1 6.  Et  erit  in  die  illa,  dicit  Dominus,  voca- 
bis  \me~\  IJhi  (id  eft,  maritus  meus)  &  non  vo- 
cabis  me  ultra  Baali  (id  eft,  ^hyjt  nimirum  Ba- 
al  meus.)  Ego  enim  aufcram  nomina  Baalim  ex 
ore  ejus,  &  non  erunt  lili  amplius  in  memoria 
cum  nomine  illorum.  Seniores  vero  pro  Baali, 
feu  nomine  cum  affixo  pronomine,  Baalim  plu- 
laliter,  ut  videtur,  ibi  legebant :  nam  ita  ver- 
funt,  b  >tg.\(o-\  fjii  tri  BaaA«/x.  Populus  Dei  Ba- 
aiem  fuum  pie  fatis  eum  vocabant,  priufquam  ob 
vocem  illam  ad  profana  Numina  frequenter  nimis 
traductam,  idipfum  ipfe  Deus  vctaret.  Quin  & 
idiu  eft,  quod  Chaldaei  quindecim  myriadum  an- 
norum  commentarios  apud  fe  latere  jattarent,  in 
quibus  Belum  fuum  uti  rerum  conditorem,  in 
Ifabulofiffima  illa  ineptiffimaque  Omorcae  difiedti- 
one,  celebrabant.  Autor  eft  Alexander  Polyhi- 
ftor  ex  Berofo  Beli  facerdote.  Deinde,  ut  fit  cor- 
ruptis  moribus  &  in  fuperftitionem  pronis :  Solem 
forte primo,  quem  fjyvov  oe^vv  0aoV,  id  eft,  folum 
■  in  coelis  Deum,  putabant  Phoenicii  (ita  fcribit 
Philo  Byblienfis  Sanchoniathonis  interpres)  fub  hoc 
nomine  venerabantur :  poftremo  autem  &  in  fimu- 
lacra  alia  five  aftrorum  five  regum,  quorum  me- 
moria  pofteris  longe  chariffima,  to  Bm^a  five  BJA 
ad  augendum,  qua  fieri  potuit,  feu  corporis  coele- 
ftis  feu  demortui  honorem,  eft  impie  derivatum. 
Varii  etiam  ritus,  ceremoniae,  ftata  ad  facrificia 
tempora  funt  addita.  Ita  Aflyrii,  ita  Phoenicii, 
ilii  fuos  fecere,  coluere  Belos  five  Baalim.     De 


Phocnicio  Bclo  capicnda  funt  quac  habcs  I.  Rcg. 
cap.  XVI.  II.  Reg.  cap.  X.  ubi  rcx  Achabus  in 
foceri  gratiam,  Ithobalis,  inquam,  Sidoniorum 
rcgis,  fanum  in  Samaria  Baali  facraffe  memora- 
tur.  Sidon  autem  Phocniciae  urbs  maritima,  lin- 
dc  is  ipfe  fucrit  hic  Belus,  qui  Jupiter  Thalaf 
fius  fcu  marinus  Sidoniorum  nuncupatur.  Hefy- 
chius  ;  GzAawi©.  7Li.bc,  ov  Siiftaw  Ti/Jt.%^},  id  eft, 
Thalajfius  Jupiter  in  Sidone  colitur.  Belus  enim 
ZsO;  &  Jilpittr  Europacis,  quod  ftatim  patcbit, 
nominabatur.  Nugaces  Gracculi  ex  AEgypto  Be- 
lum  hunc  petunt,  &  Neptuni  &  Libyes  filium 
faciunt :  fabulofam  hiftoriam  vide,  fi  vis,  apud 
Apollodorum  t^.i  bi<Zv,  lib.  /S.  &  paffim  ferme 
admittitur.  Scd  futilis  nimium  eft.  De  eo  au- 
tem  intclligendum  illud  in  AEneidos  I. 


Implevitque  mero  pateram, 

omnes 
ABelo  foliti 


quam   Belus  & 


nam  Carthaginicnfcs  e  Phoenicia  oriundi :  &  de 
Didus  libatione  loquitur.  Ibi  notat  Servius;  Lin- 
gua  Tunica  Bal  Deus  dicitur,  apud  AJfyrios  au- 
tetn  Bel  dicitur  quadam  facrorum  ratione  &  Sa- 
turnus  &  Sol :  ubi  Giraldus  &  alii  depravatis 
cxcmplaribus  Hal  &  Hel  legerunt.  Totidem 
verbis  Ifidorus  Origin.  VIII.  rem  voluit  explicare  : 
uterque  hallucinatus.  Neque  enim  Bal,  Deum 
magis  Punice  olim  fonabat,  quam  Bel  Chaldai- 
ce :  utraque  Dominum  interpretantur.  Punicas 
autem  res  &  Phoenicias  velut  eafdem,  ad  hanc 
quam  nunc  reni  agimus,  obiter  memineris :  qua 
de  re  fufius  in  Prolegomenis.  Belo  huic  feu  Bali 
Punico  fanum  erat  in  Bali  urbe  Libyes :  ita  enim 
Stephanus  -zs^l  iSvivJiv,  BctAtc,  7ro?\.tc.  Ato6m  t&ryc, 
tji"  Kuc^fJi  Zhrd  Iavoc  BdAitac,'  j^  ItQfiv  zy\'  &  Ba- 
lis  hic  dicitur.  Certe  nomina  illa  Punica  An- 
nibal  (quod  inverfum  fere  legitur  Genef.  XXXVI. 
comni.  38.)  Afd-rubal,  Adherbal,  de  queis  &  con- 
fulas  lib.VI.  de  Emendationc  temporum,hoc  quod 
tradtamus  Numen  habent  adje&um,  non  fine  fre- 
quentiffimo  Orientalium  maxime  nationum  ex- 
emplo,  a  quibus  nomina  ad  eam  rationem  for- 
mata  funt  paffim  obvia ;  uti  videre  eft  in  Bel- 
adane,  Nebuchadnazare,  Neriglofforo,  Ethoba- 
lo,  atque  id  genus  quam  plurimis  :  &  propheta 
Daniel  appellatur  Beltfazar  juxta  nomen  Dei 
mei,  inquit  tyrannus  ille  apud  Danielem  cap.  IV. 
Qui  vetuftiffimas  res  Afiae  contexunt,  Berofus, 
Menander,  Sanchoniatho,  feu  Philo  apud  Jofe- 
phum  &  Eufebium,  Arrianus  in  t^cttJiw  rubri 
maris,  &  fi  qui  funt  alii,  luculenter  hoc  itidem 
oftendunt.  Btlum  Babyioniilm  quaeras  apud  lau- 
datos  jam  prophetas  Ifaiam  &  Jeremiam.  De 
hiftoriola  illa  in  Apocryphis  de  Belo  &  Dracone 
videmus  feorfim  capite  extremo.  Templum  ejus, 
regiam,  ftatiiam,  &  fepulcrum  qui  vult,  Danielis 
cap.  III.  Herodoti  lib.  I.  Strabonis  lib.  XVI.  Pli- 
nii  lib.  VI.  cap.  XXVI.  Q.  Curtium  lib.  V.  Ar- 
rianum  lib.  VII.  Diodorum,  alios  adeat :  &  fef- 
tum  ejus  habetur  II.  Reg.  cap.  X.  comm.  20.  De 
Chaldaeis  Stephanus  ille,  Mzvt<hov  3  f*fctv  xLyv- 
cfiv  oojtus  <ct^ct.  (Zy-&?agj>tc,  &>s  AsA^oi  im.p  "Ea\>j- 
at,  id  eft,  oraculuni  apud  Chaldaeos  effe  aiunt, 
quod  Barbaris,  ut  Deiphi  Graecis,  aeftimatur. 
Beli  oraculum,  de  quo  Arrianus  intelligit.    Cae- 

terum 


328 


D    E       B    A    A    L       &       B    E    L 


o. 


3*9 


temm  de  eo  autor  Chronici  Alexandrini  ita; 
fupiter  fufcepit  ex  Junone  rllLumdV  cJtd^o?  B«- 
Aov,  2J4,  o^v-w.Ztv  !£)  t  7ra?Jk,  id  cft,  quem  nun- 
cupavit  Belim,  eo  quod  puer  acutiffimus  ejfet. 
ridicule.  nec  omnino  capio  Graeculi  originatio- 
nem,  nifi  *x%l  tb  /3gAo?  deducere  voluerit,  quod 
jacuium  feu  tdum,  quod  acutum  cft  plerumque, 
denotat :  verum  pro  o^vmZv  fubftituendum  vide- 
tur  ibi  c%\iw»%y,  quod  velocem  notat.  Et  jaculo 
fic  congruet  magis,  &  menti  ejus  qui  ita  inepti- 
re  aufus  cft,  ut  nomen  Chaldaeum  a  Graio  fon- 
te  peteret.  Velocem  efle,  hominis  eft  j  non  vi- 
deo  fatis  ut  acutum  efle  fit  item,  nifi  quo  Ther- 
fites  eft  modo  <§o%o\  apud  Homerum.  Et  Geor- 
gius  Cedrenus  firmat  emendationem  noftram. 
B^Aos  q  d  tjoi,  inquit,  2^*  7°  o^vyj.vn&v  1?)  Sto? 
cxAhS».  Paulo  melius  ii  qui  apud  Didymum 
fcholiaften  ad  illud  Iliad.  a. 


^570  B/jAa  SiG-irioioio, 


unde  Vukanus  fe  dejedum  ait,  interpretantur 
BnAor  t  avusiu.rna  nru.yiv  ^  i§^jA"/yi\c(.  t  TiwQi-  ax- 
&t,  five,  Ut  alii,  t  ■z&foSbv  t  cd&ipoc  xj  t  agptuV 
melius,  inquam,  ii,  &  propius  abfunt  ab  eo,  quod 
diximus  de  Beli  vocabulo  aftris  tributo.  Dryo- 
pum  lingua  alii  B/iAoV  Olympum  fignificare  vo- 
lunt,  &  fecundum  Chaldaeos  coelum,  uti  ad  eum 
locum  rcfert  Euftathius :  fed  retle  ille  BiiAoY  ibi  a 
Belo,  quod  eft  nomen  proprium,  diftinguit.  Bw- 
A05  cnim  limen  eft :  caeterum  diverfo  fcribitur 
accentu  rd  BjiAos  quod  regibus  &  Diis  rribuitur. 
BwAo;  enim  exaratur,  idque  apud  vetuftiffimos. 
Hefiodus  in  catalogo  heroinarum  : 

—  Qzzvin  xi^n  BnAoio  ct.vz.yLl®*. 

quae  prima  eft  apud  fcriptores  Graecos  Beli  men- 
tio  :  citat  Strabo  lib.  a.  Tamen  &  Suidas  ; 
BijAo?,  ^x^fjigc  Sv^u,  v  vonvii.  Ab  homonymia, 
accentu  neglefto,  hallucinatus  cum  aliis  eft.  Ne- 
que  enim  B5fA©.  male  pro  coelo  accipitur  :  ve- 
lut  enim  colledivum  in  Syris  Numen  erat  Hs 
□'Oiyrt  NOX  Col  tziba  hafchamaim,  id  eft,  om- 
nis  exercitus  coeli,  cui  aram  in  atrio  templi  ex- 
truxit  Manafles  :  neque  non  eft  verifimile  eti- 
am  Belum  exercitum  illum,  five  coelum,  dic- 
tum  efle  :  generale  enim  Deorum  nomen  Baal 
fuifle  fcimus :  &  Chaldaeis  coelum  ita  vocatum 
jam  ex  Euftathio,  qui  a  veteribus  haufit,  monui- 
mus.  Omnes  exercitus  coeli  Senioribus  LXX. 
raVa  ^vva/Mi  &  vpzvv  redditur.  Belus  autem 
&  a/xzros  &  Z$$  rioo-<\  $£ i'©-  iio\  interprctatur  a- 
pud  Hefychium.  Diftabat  autem  Babylonius  ab 
altero  illo  Phoeniciorum,  ut  Jupiter  Ammon  a 
Jove  Capitolino,  Cretenfis  ab  utroque  :  quo- 
modo  enim  indigitabantur  Pluto  Jnpiter  Stygius, 
Confentum  primus  Jupiter  Olympius,  Zdjc 
'Ao-nAjnndr,  ut  eft  apud  Ariftidem,  Jupiter  Sa- 
rapis  in  vett.  infcriptionibus,  &  fimili  varietate 
trecenti  illi  quos  Varro  habet  apud  Tertullianum 
Joves  ;  ita  Syri  Baal-peor,  Baal-zebub,  Baal- 
moloch,  &  quae  alia  memorantur  ejufmodi,  pro- 
fcrebant ;  uti  Europaeis  Joves,  ita  Afiaticis  Be- 
los  fcu  Baalim,  generale  Divum  vocamen  efie 
denotantcs  :  &  Jovis  ftella  Pharifaeis  Coceb-baal 
dicebatur,  uti  eft  apud  Epiphanium.     Signantius 


autcm  de  S?s  Baalim  Scriptura  aliubi  non  lo- 
quitur  quamin  Jerem.  II.  com.  28.  Nam  juxta 
numerum  civitatum  tuarum  fuerunt  T)ii  tui,  Je- 
huda.  Baalim  tw  fi  dixerat :  idem  dixerat ;  &  D. 
Paulusl.  ad  Corinth.  cap.  VIII.  com.  5.  SunfDii 
multi  &  T>omini  multi,  quod  interpreteris  multi 
Beli,  vel,  fiquidem  ad  Europaeorum  morem  fit  lo- 
quendum,  multi  Joves.  Quemadmodum  enirn 
Belus  primo  fummum  rerum  Gubernatorem  Opt. 
Max.  denotabat,  ita  &  Jovis  (quod  apud  Enniorn 
in  Confentum  Deorum  numero,  Varronem,  Hygi- 
num,  D.  Auguftinum,  alios,  re£to  cafu  ufurpatur) 
idera  fignificabat  ;  graffante  verum  hominum  er- 
rore  ad  idola  transferebatur,  &  quod  fimpliciffi- 
mum  &  unicum  inprimis  erat,  tam  multiplex 
poftea  redditum  eft.  Jovis  enim  ex  tetragram- 
mati  Europaeorum  pronuntiatione  corrupta  fie- 
bat  :  nec  Jupiter  aliud  fane  eft  quam  Jovifpi- 
ter,  id  eft,  'laac  mums,  feu  'lav  narnp,  Jehovah 
pater.  Notum  illud  Apollinis  Clarii  Oracu- 
lum, 

QgJZtO    T    7T3.VTW    VTTOL&V  QiCV    ?fjt>Jj\i    'Ix3t>. 

Cornelius  Labeo  habet  apud  Macrobium  Sat.  I. 
cap.  XVIII.  Tetragrammaton  autem  a  Graecis 
'Ixs  &  'laa  exaratum  fuiffe,  patet  ex  Clemen- 
tis  Alexandrini  Stromat.  V.  Diodor.  Sicul.  Bi- 
blioth.  II.  Eufeb.  Apodix.  IV.  Epiphanio,  Ire- 
naeo,  &  Theodoreti  quaeft.  XV.  in  Exodiim  5 
ubi  non  '!«,  uti  in  vulgatis,  fed  'Ixw  legendum, 
ut  citatur  ille  locus  eruditiffimo  Hoefchelio  ad 
Philonis  Judaei  opufcula.  Joannes  Drufius  libel- 
lo  de  Tetragrammato  ex  Porphyrio  notat  'lcloS 
pro  'Iclco  feu  Jehovah  ;  quae  tamen  Porphyrii 
verba  a  Theodoreto  in  Therapeutic.  II.  laudata 
'lacti  habent :  fed  vero  &  'IsW  legitur  ubi  a  Phi- 
lone  Biblienfi  refertur  Sanchoniathonem  Troicis 
temporibus  vetuftiorem  res  Judaicas  fcripfifle, 
&iAiicpd7a,  "m  ■izm[t.vt\ij\g\g-  «o^Sjd  '\ieoy.(5d?\M  ia 
'hpiax;  <3>iZ  "S  'I E  T  D.',  id  eft,  eafque  accepijfe  a 
Jerombalo  facerdote  T>ei  J  e  v  o,  quod  extat  a- 
pud  Eufebium  primo  <apo7rviesL0x.Ant;.  'Ix£  eti- 
am  &■  'I«ce6  in  carminibus  magicis  quae  ad  po- 
dagram  fanandam  recenfetTrallianus  medicus,  haud 
aliam  quam  a  tetragrammato  trahunt  originem. 
Inde  &  Maurorum  Juba.  Minutius  Foelix,  Ju- 
ba  Mauris  volentibus  T>eus  eji  :  ita  Ladantius 
lib.  I.  cap.  XV.  Quantilla  autem  mutatione  ele- 
mentorum  ex  'laca  feu  'Ioia»  etiam  ex  ipfo  n1^, 
fiat  Jovis  in  cafu  redo,  addita  nimirum  Latina 
terminatione,  quis  non  videt  ?  unde  cencjovis 
five  Atcc  vocabulo  ipfum  Deum  Opt.  Max.  de- 
fignari  pie  pofle  videtur  ;  &  D.  Pauli  etiam  ex- 
emplo.  Is  Acl.  XVII.  com.  28.  <Js  ^,  inquit 
Athenienfibus,  mvl;  r  !tx6'  vuai  'min^twv  Apvxoc.at, 
T5  yb  fc  <yivx  efffjSp',-  id  eft,  uti  &  quidam  a- 
pttd  vos poetae  dixerunt,  Ejus  enim  et  genus 
sumus.  Deum  verum  innuit  :  caeterum  idem 
eft  ac  i\  dixiflet,  Aiis  yinc  \ff\>%J,  id  eft,  Jovis 
genm  fumus.  Poeta  enim  de  quo  ille,  Aratus 
eft :  qui  Phoenomena  fua,  pro  more  poctarum, 
a  Jove  ita  eft  aufpicatus,  'Ex  aios  da^u.iSa, 
id  eft,  Ab  Jove  principium,  paucifque  interjec- 
tis,  T»  ^,  inquit,  x)  ^ros  ifffjfyj,  id  cft.  Ejui 
enim  &  genus  fumus.  Quod  Aratus  igitur  fcrip- 
fir,  &  Apoftolus  citavit,  eft,  Jovis  genus  (id  eft, 

^Jchovae 


qoo 


Y    N    T    A    G    M    A 


II. 


33 


sf Jchovae)  fumus :  nil  apettius  dici  potuit.  Z^-r, 
Jnpiter,  Sc  in  obliquo  Aws  nomina  non  tam 
hoc  vcl  illud  idoluni  fignirieabant,  quam  rerum 
condirorcm  Opt.  Max.  <Sc  actcrnum  propric  dc- 
jfignabant ;  ctiani  apud  eos  qui  nominum  non 
impcriti,  icd  cultus  veraeque  pietatis  crant  pror- 
Gh  ignari.  Rcctc  Lcontius  de  eo  Arati  initio, 
'Ar->:T:--,  inquit,  vj}  r  v^.nr.v  S~ctav  aenv*  y  Aic\ 
::■':',  a$  av  rfS  cvmv  \2>ao\v,  hoc  eft,  t_yfra- 
tns,  f.cv.ndum  vulgi  opiuwnem,  Jovis  nomen  ex- 
jre/Jit,  uti  entium  fundamtntum.  Minutius  Foe- 
lix,  £$ui  Jovem  prmcipem  volmit,  falluntur  in 
mmim,fed  de  una  potefiate  confntiunt.  Vcrum 
cft,  faliuntur,  nifi  ad  originem  fuam  Jovem  re- 
fcrant :  ita  cnim  crit  Jovis  unicus  ille  Dcus  in- 
cffabilis,  qui  ab  impiis  ccniebatur  multiplex,  per- 
indc  ut  idolorum  facra  &  nomina.  Pie,  fateor, 
Oiigcncs,  qui  non  vuk  Dcum  verum  Jovem  vo- 
cari,  id  eft,  ~L'jjJa,  ob  fabularum  dc  eo  fpurci- 
ticm :  videas  ejus  lib.  IV.  advcrfus  Celfum.  Op- 
time  Plato,  cui,  in  Philebo,  cum  rcligione  me- 
tus,  ne  in  Divum  nominibus  impingeret.  Sed 
ritus  impios,  naenias  putidas,  &  fabulas  fi  Chri- 
ftianus  refeccs,  certe  Jovem,  'Zwa,  five  i\(a.  (quae 
vocabula,  licet  perquam  varie  derivent  Graeci, 
poteftatem  tamen  divinam,  humani  nimirum  ge- 
neris  confervationem,  mundi  gubernationem,  & 
quae  alia  fummo  Numini  propria,  in  iis  latere 
uno  ore  fatentur)  unum  tantummodo  &  colen- 
dum  reliquum  habes.  T)eus  &  Qioc  idolis  tri- 
buebatur :  ideone  fummus  &  verus  omnium  re- 
rum  creator  non  ita  compellandus  ?  Infoelicium, 
qui  abiere,  locus  idololatris  Tartarus  diclus  eft : 
anne  hoc  facit,quo  minus  idem  eodem  nuncupe- 
tur  vocabulo  Chriftianis  ?  certe  D.  Petro  II.  Epift. 
cap.  II.  T'jJ(g.?6v  in  locum  illum  dejicere  denotat, 
quod  Homero  eft,  eis  tu^to.qpv  jniHav,  atque  in- 
de  Dii  \zma?Tue,izi  eidem  nuncupati.  Purae 
religionis  lux  piuria,  quae  ab  idolis  ufurpaban- 
tur,  unice  venerando  Deo  vindicabat.  De  igno- 
to  Deo  Athenis  impie  fatis  culto  (quod  etiam 
nomen,  non  ilne  Daemonum  praeftigiis,  aris  fuis 
fcripferant  cives,  uti  elicere  fas  eft  ex  Laertii  E. 
pimenide)  D.  Paulus  Act.  Apoft.  cap.  XVII. 
comm.  23.  'Ov  ovm  dyvzZvn;  djuiS&Ti,  tvIsv  tyo 
^(^f^Mso  ■jfjuv  vocabulum  quod  illi  cum  my- 
fterio  Dacmoni  male  tribuebanr,  voluit  Paulus 
ut  ad  reram  creatorem,  cui  competebat,  tranfi- 
rer.  Idolum,  ©ioc,  Jovis,  Z&,  Jupiter  appel- 
labatur  improprie  &  impie  :  iifdem  nominibus 
proprie  &  pie,  qui  verus  ac  unicus  Deus  Opt. 
Max.  0S5?,  Jovis,  Z£s,  Jupiter  dici  poteft.  D. 
Chryfoftomus  Homil.  III.  in  epift.  ad  Titum,  de 
Arati  verbis  a  D.  Paulo  alJatis,  'Oj  <m,  fcribit,  if 

AiS^   613/lfJLiVCL  e-.AVJJTiV  £i;    T    ©:C»,    a?Ka    TU.  /ZfZcrt\- 

''SiXgl  tsJ'  Q-ai,  £>  a  yvncnuii  <;£&''  v/jgjicoc,  orn-n&iv- 
Xg.  tiS  Aii  (fiquidem  intelligatur  Zac,  ut  idolum, 
&  Numen   fabulis   inquinatum)  TauTg.  am8iSbt>m 

TtS    0=6?,    Wti    X/      70    ®iOC,     CVOf^ff.    OJJT^    fJ^VM    'Qi,    (£. 

la^tvi/jyjoz  'fziKei^j  tw?  zi$&aoic,  Haud,  inquit,  ea 
quae  de  Jove  dicuntur  trahit  ad  T)eum,  verum 
quae  T)eo  conveniunt,  atque  improprie  Jovi 
funt  tributa,  ea  T)eo  reddit,  cum  nimirmn  illim 
fit  tantummodo  nomen  Deus,  &  non  fine  inju- 
na  idolis  imponatur.  Huc  fpectat  animadverfio 
Clementis  Alexandrini  in  illa  quae  D.  Petro,  fub 
Concionis  nomine,  tribuuntur.  Petrus  aiebat, 
Vol.  II. 


T-thi  r  Seav  ciZi£:i,  f/m  vj)  txc,  "E'Alvjcu,  id  eft, 
Hunc  T)eu?n  venerammi,  fed  non  ficut  Graeci  : 
ad  haec  Clemens,   Mi   tz(vwj,    <pnn,  atSiSi,  em 

«Tg,  QiZv  CV  ol  "E?xbjjii,  d/~Aa,  fj.v)  vjj  r?s  °E?A«- 
vccc,  t  T£p-7!zv  r  r  Gs£>ii3?as  dva?^dTlaiv  a  ®i2,  vy\ 
\f)  ct/?.ov  v$%gJyi>AM>,  hoc  cft,  Non  igitur  dixit, 
Ne  veneramini  T)eum,  quem  Graeci,  fed  nonfic- 
ut  Graeci :  modum  cultus  immutavit,  haud  a- 
lium  T)eum  praedicavit :  fcribit  in  Stromateon 
VI.  Recte  Seneca  Natural.  Quaeft.  II.  cap.  XLV. 
de  Etrufcorum  theologia,  Eundem  quem  nos  Jo- 
vem  intelligunt,  cujtodem  recJcrcmque  univerji, 
animum  ac  fpiritum  tnundani  hujus  operis,  do- 
minum,  &  artificem,  cui  nomen  omne  convenit, 
Quod  autem  tam  commune  omnium  Divum  erat, 
patres  nuncupari,  idque  folennibus  &  facrificiis 
&  precationibus,  inde  ex  'Lt«  &  'Lj>  faclus  Jo- 
vis,  in  Jovijpater,  Jovifpiter,  &  Jupiter  tan- 
dem  tranfiit.  De  fcipris  Dii  apud  Lucilium,  ci- 
tante  La&antio,  de  Vera  Sapientia  cap.  III. 

Ut  nemo  fit  ?ioftru?n,  qttin  pater  eptimu''  T)i- 

vum  : 
Ut   Neptunu'  pater,    Liber,   Saturmt  f/ater, 

Mars, 
Janri,    CJuirinu',    pater   nomen    dicatur   ad 

unum. 

ubi  legit,  &  rectiillme,  mea  fententia,  Fr.  Dou- 
za,  omnes  dkamur  ad  unum.  Diferte  autem  A- 
gellius  lib.  V.  cap.  XII.  Jovem  Latini  veteres  a 
juvando  appellavere,  eundemque  alio  vocabulo 
juntlo  'Tatrem  dixerunt.  Nam  quod  eft  in  eli- 
fis  aut  immutatis  quibufdam  literis  Jupiter,  id 
plenum  atque  inlegrum  eft  Jovis-pater :  fic  & 
Neptunus-pater  conjuncle  ditJus  efi,  &  Satur- 
nus-pater,  &  {anus-pater,  &  Mars-pater,  hoc  e- 
nim  eft  Marjpiter.  Et  Marfpater,  ritu  folenni, 
eft  apud  Catonem  de  Re  Ruftica  cap.  CXLI.  in 
formula  folitaurilium,  pro  Marfpiter  :  de  quo  vi- 
de  nobiliiT.  Scaligerum  ad  Fefti  Marfpedis.  Lar- 
giter  autem  pcccant  qui  cum  Cicerone,  Agellio, 
Lactantio,  &  qui  funt  eorum  fequaces,  Jovem 
a  juvando  petunt,  diclumque  volunt  Jupiter 
quod  ilt  juva?is  pater.  Haud  meridiana  lux  cla- 
rior,  quam  hoc  quod  adduximus  etymon  :  ifta  e- 
nim  hallucinatio  in  caufla  fuit,  quod  politiffimus 
ille  Patrum  Divin.  Inftit.  I.  cap.  XI.  dixerit,  Va- 
na  igitur  perfuafio  efi  eorum,  qui  nomen  Jovis 
fummo  T)eo  tribuunt.  Jupiter  enim  fine  contu- 
bernio  conjugis,  filiaeque  coli  non  folet.  Unde 
quidfit  apparet :  nec  fas  eft  id  nomen  eo  trans- 
ferri,  ubi  r.ec  Minerva  eft  ulla  nec  Juno.  Sed 
ii  origini  fuae  Jovem  vere  vindicaifet,  aliter  pro- 
culdubio  pronuntiaflet.  Nec  objiciat  quis  tam 
aapMToK  aut  ^pziypiZv  nomen  tctragrammaton  fuif- 
fe,  ut  gentibus  non  innoteiieret  :  id  quod  viri 
etiam  docti  nimis  patienter  pro  conceflb  acci- 
piunt,  dum  morem  religiofiffimum  Judaeorum 
in  eo  proferendo  male  interpretantur.  Nonne 
enim  Aramaeis  idololatris  non  folum  cognitum, 
verum  etiam  &  prolatum  legimus  ?  Rabfake  apud 
Jefaiam  cap.  XXXVI.  comm.  15-  Neque  confi- 
dere  vos  faciat  Hizkijahu  in  mrv  dicens,  Eru- 
endo  eruet  nos  m,T  ;  faepiufque  repetit.  Quoties 
palam  nomen  illud,  ut  proprium  nomen  Dei, 
praedicatur,  potiihmum  a  Jeremia  ?  Jehovah 
A  a  a  Zabaoth, 


33* 


D   E      B   A    A    L    .  &      B    E    L   O. 


333 


Zabaoth,  feu  Jehovah,  nomen  ejus.  Et  nomen 
fuum,  &  nomen  fuitm  magnum  idem  appellat 
ipfe  Deus  Opt.  Max.  Exod.  VI.  comm.  3.  Jer. 
cap.  X.  comm.  1 6.  Celatam  prorfus,  feculis  au- 
tiquioribus,  &  femper  data  opera  abfconditam 
ejus  pronuntiationem  dicere,  eft  Rabbinorum  nu- 
gis  nimium  indulgere ;  qui  etiam  ad  illud  Exod. 
cap.  III.  comm.  15.  Hoc  eft  nomen  meum  aVy1? 
L,egholam,  quod  in  perpetuum,  juxta  feptuagin- 
ta  etiam  Seniores,  vertitur,  intelligunt  quafi  red- 
deres,  Hoc  eft  nomen  meum  abfcondendum :  ita 
nimirum  parva  punctorum  variatione  D^JJ1?  fona- 
re  poteft.  CUiomodo  autem  feculorum  citerio- 
rum  Judaei  ab  ejus  pronuntiatione  abftinerent, 
quam  religiofiflime  femel  quotannis,  qui  mos  ho- 
dieque  dicitur  alicubi  in  ufu,  a  facerdote,  expia- 
tionis  fefto,  proferretur,  &  id  genus  alia,  paflim 
apud  fcriptores  rcperias  :  necefTarioque  obfcrves 
LXX.  Seniorum  verfionem,  qui  aut  'AcJWa)  aut 
Kv£/©^  femper  pro  ritV  fubftituunt:  vide  quod 
de  vetufta  quadam  Synagoga  Pragae  refcrt  BuxT, 
torfius  in  Radice  nifT.  Ego  certe  in  hanc  ita 
propendeo  fententiam,  tetragrammatum  nimi- 
rum  nomen  non  abfconditum  a  Gentibus  efle,  ut 
&  ipfe  Pythagoreorum  tet^jctw,  contra  quam 
interpretum  tutba,  id  nominis  fuiffe  autumem  : 
ita  enim  illi  jusjurandum  concipiebant : 

'Ou  /j^  liv  d\tjnkoo,  ~y>%cZ  o^t^bV^t  TjT^axTttJ 
Tlccyxv  ciivcLt  (puatoec,  pt^&i^aT'  ('^vmv. 

vereor  ut  bene  interpretes,  qui  vertunt,  Nonper 
eum  qui  dat  animae  noftrae  quaternarium  na- 
merum,  primum  tantummodo  verficulum  legen- 
tes.  Latine  foret  potius  dicendum,  Non  per  ts- 
^t^-xiuu,  feu  ^uaternarium  numerum,  qui  ani- 
mae  noftrae  fontem  dedit,  in  quo  perennis  natu- 
rae,  five  aeternitatis,  fundamenta  funt :  aut, 
Non  per  reTfaxTtw,  qui  vitae  noftrae  fontem 
dedit,  in  quo  aetemae  naturae  funt  radices,  hoc 
eft,  Non  per  univerfi  creatorem.  Forte  enim  pV 
^/xa^cf.  illa  funt  Jupiter,  Juno,  Pluto,  &  Neflis 
illi,  feu  aether,  aer,  terra,  &  aqua ;  quae 

< Ttosapct,  ^S  tt&vtw  pf^oifta^i 


vocabat  Empedocles,  feu  quatuor  elementa.  Vide 
Plutarchum  lib.  a.  de  Placit.  Philofophorum 
cap.  y.  Et  \i~Cu>\KaXff-  <pu<nt>><;  funt  ipfa  elementa. 
Et  Empedoclem  Pythagoreum  fuifle  nemo  erudi- 
tulorum  nefcit :  cujus  nempe  etiam  dogmata  & 
Pythagorae,  leges-  erant  olim  Graecis,  quod  ait 
Plutarchus,  «^J  <m.^fayicui  /\oy.  /3.  Caeterum 
vide,  fi  placet,  Heiychium  in  T&tfaxrut;.  Nec 
fine  myfterio  confundebant  prifci  fexus  Deorum, 
quos  appeyoSwAijs  dicebant  :  aures  igitur  non  of- 
fendit,  cum  \  -mfa.xluo,  quifquis  ille  poeta  fu- 
erit,  fcribebat.  Interpretatio  noftra  &  Pythago- 
ricae  &  Chriftianae  doclxinae  fatis  confona  eft  : 
alias,  fi  placet,  confulas  apud  Plutarchum  libello 
de  Ifide,  Jamblichum  in  Pythagorae  vita,  Nico- 
machum  in  Enchiridio  d^viwHc,  Macrobium 
lib.  I.  in  Som.  Scipionis,  Nicetam  ad  Homil. 
Nazianzeni  in  S.  Pentecoftem  :  quarum  nonnul- 
lae  a  noftra  ftare  poffunt  etiam  videri,  modo 
Tirreaiilbc  pro  doftrina  coelefti  five  Deo  fummo, 
quatcrnario  numero  inprimis  notato,    fumatur. 


Nec  mirum  eft  Pythagorae  ante  alios  nomen  in 
notuifle,  quippe  qui  Chaldaeos,  Magos,  Nazara- 
tum  Aflyrium,  quem  Ezechielem  putabant  non- 
nulli  veterum,    docentes  audivit.     De  Nazaratd 
fcribit  Alexander  apud  Clemcntem  primo  Stro- 
mateon  :  fed  non  vult  Ciemens  eum  fuifle  Eze- 
chielem.     Certe  accuratiflima  chronologia  Ezc- 
chielem  &  Pythagoram  inter  L.  &  LII.   Olym- 
piadas  fimul  floruiffe  docet.      Ideo  &  Nazaratus 
iJle  quin  Ezechiel  fuerit  non  adverfatur  tempo- 
ris  ratio.     Utcunque  certe  resjudaicas  calluiffe 
videtur  :     &  is    ipfe  cft  ZdS&tl©.  qui  Malcho 
in  Pythagorae  vita,  appellatur  ejus  praeceptor.  Ne^ 
que    V.   C.    Conradus  Ritterhufius    alibi   quam 
in  Nazarato  Zabratum  ibi  quaerere  debuit.   Cor- 
ruptus  igitur   eft  aut  Malchi  (id  eft,  Porphyrii ; 
nec  enim  alius  is  autor  eft,  quod  ex  Eunapii  vita 
Porphyrii,    &  lib.  III.  D.  Cyrilli  adverfus  Julia- 
num,  unde  &  Malchum  Ritterhufianum  &  emen- 
des  &  augeas,  facile  dcprehendimus)  aut  Clemen- 
tis  codex :  refcribe  igitur,  aut  in  Malcho  Nz^- 
tov  aut  in  Clemente  ZdSeaTov.     Malim  Clemen- 
tem  emendes.     Nam  'Zazdlat   Pythagorae  prae- 
ceptor  memoratur  apud  Plutarchum  in  «&}  t  s# 
TtHgfoo  ■^uyoyvloA.   Anne  Zaradam  volucre  fcrip- 
tores  illi  ?  id  eft,  Zoroaftrem  magum,  qui  Zara- 
des  etiam  di&us  eft  :  teftes  funt  luculenti  Thco- 
doretus  Sermone  IX.  &  Agathias  hift.  II.  Ccrtc 
Pythagoram  Zoroaftris  feftatorem  plerique  (ut  do- 
cet  Apuleius)  funt  arbitrati :  atque  illum  cujusdo- 
ftrinam    ampleftebatur  philofophus,    praccepto- 
rem   ejus  poftcntas  forfan   aeftimabat.      Audirc 
Zoroaftrem  non  potuit,  quippe  Zoroaftre  aliquot 
feculis  recentior;  uti  ex  Xantho  apud  Diogenem 
Laertium  fupputanti  conftat.   Pherccydem  Syrum 
non  omitto,  five  ex  Syro  infula,  five  ex  Syria  o- 
riundum  eum  putes  :  ex  apocryphis  enim  Phoeni- 
cum  libris  eruditionem  fuam,   quam  Pythagorae 
tranfmifit ,    haufiiTe    icribit   Hefychius  illuftrius. 
D.  Ambrofius  lib.  I.  epift.  VI.  Nam  cum  ex  populo 
Judaeorum,  ut  plerique  arbitrantur,  genus  duxe- 
rit  Pythagoras,  ex  ejus  difciplina  derivavit  eti- 
am  magifterii  praecepta  :   fic  Numcnius   apud 
Origenem  lib.  I.  adverfus  Cellum,    &  Clemens 
Alexandrinus  Stromat.  a.  Vide  quod  aliorfum  de- 
torquet  Ariftoteles  fub  libri  primi  de  Coelo  ini- 
tium  <G%i  Tg/a^o;  Pythagorae.    Mirum  fi  Trinita- 
tem  per  tranfennam  non   viderat.     Quam  facile 
fieri  potuerit,  ut  is  Judaicum  nomen  fummi  Dei, 
nec  prorfus  abfconditum  ncc  tcmere  propalan- 
dum,  difceret,  &  TST£a*Tt«)  vocaret,    ita  liquido 
conftat  :  ad  Reuchlini  lib.  II.  de  Arte  cabaliftica 
te  relego,   fi  placet,  &  ad  Belum,  id  eft,  in  cal- 
lem,  redeo.  Qui  Graecis  literis  res  Orientis  olim 
mandabant,  Belum  tam  Babylonium  quam  Phoe- 
nicium  Zlwa  plerumque  nominabant.    Berofus, 
Beli  etiam  facerdos,  apud  Eufebium  in  Omnifaria 
hiftoria ;  BiiAo^,  av  <C  A/a.  p.f^sp/j.lwiunair,  id  eft, 
Belus,  quem  Jovem  interpretantur :  eo  nomine 
apud  Perfas  colebatur ;  quod  ex  eodem  autore  at- 
que  aliis  rerum  Afiaticarum  fcriptoribus  vetuftifli- 
mis  mcminit  Agathias  hiftoriarum  II.  Z&  etiam     | 
B'iiAo?  Babylonius  appellatur  Herodoto  :  &  Hefy- 
chius  ;  BiiAoc,  Oueaccc,  x>  Zdjc  Iloo&i&vos  -C,6-.    He- 
ftiaeo  fcriptori  vetuftiflimo,  infanae  illius  BabyJo- 
nicae  fubftruftionis  hiftoriam  referenti  (ut  videre 
eft  etiam   m  nono  Praeparationis   Evangelicac) 


Y    N    T    A    G    M    A 


0  1 A 

2  ■-■  ovvd&i©'  dieitur  Bclus:  £  3,  ait,  keioiv  rs? 
q-ira-SriTO.?  7zz  &  ivua.7dn  A135  te^t^iu,  hafSov-TU.; 
ii;  2eiT23-^  -f  B2/3jA«i'/^  eA^&iV  quae  proculdu- 
bio  tranflulit  D.  Hieronymus  in  locis  Ebraicis, 
cumhacc,  at  vulgati  codices  lunr,  fcripferit,  JHhfi- 
dam  facerdotum profugi  de  templo  Gemalii  Jovis 
facra  rapient.s  in  Stnnaar  campum  Babyloniae 
pervenere  :  ied  quifnam  illc  Jupiter  Gemalius  ? 
me  autorc,  lege  Enyalii  Jovis,  &  hinc  cmendan- 
dus  Jofephus  Archaeolog.  I.  cap.  VI.  ubi  haec  He- 
ftiaei  adferuntur,  &  'EyjeAiiJX  corrupte  fcribitur. 
'EyyaAiK  autcm  Homcro  cft  Mars,  &  Z=i>;  Enya- 
lius  cft  Jupiter  Martialis,  Martius,  ftve"A^«oc, 
quo  nomine  celebris  erat  ab  ara,  fuper  qua  Oe- 
nomaus  hoftias,  quoties  in  equcftre  certamen  pro- 
cos  vocaret,  eft  immolare  folitus  :  ita  Paufanias 
priore  Eliacorum.  Veteres  item  nummi  tam  Jo- 
vem  quam  Martem  habent,  ultorevi,  vifiorem, 
propugnatorem.  Imo  funt  qui  &  Afiyrium  &  Per- 
ficum  Belum  diferte  Martem  &  vocant  &  bello 
praeficiunt,  etiam  &  bellorum  T)eum,  Belum  feu 
Baalem  fignifkare  volunr,  uti  oftendimus  ad  ini- 
tium  hujus  capitis.  Quam  interim  ab  iis  haec 
ftare  videantur,  qui  Belhm  a  Belo  deducant,  hic 
non  difputo.  Tyriis  feu  Phoeniciis  qui  Belus  feu 
Baal  erat,  is  Menandro,  qui  cx  Phoenicum  fer- 
mone  annales  eorum  Graece  reddidit,  Zgyc  item 
appcllatur,  &  Dio,  earundem  rerum  fcriptori  prif- 
co,  ZsuyOAiijaTnos*  teftatur  Jofephus  Origin.  Jud. 
VIII.  cap.  II.  Verum  &  Bacchus,  cum  fundit  ad 
Aftrochitona  preces,  apud  Nonnum  in  Dionyfia- 
corum  XL.  ita, 

BiJAo;  \id  Eu^jitod,  A//3us  vjtVj\i)fjjivoi  "AfJ.fJ.01v, 
vA<m$    i$\><,  NaAwo?,  'Agaij-    K^pW,    'Aojvgj.% 

ZgUf. 

quin  &  Belum  hunc  Ztwva,  Aiffyw  di&um  ex  alio 
ejufdem  poetae  loco  dodtiffime,  ut  omnia,  adno- 
tavit  V.  Cl.  Daniel  Heinfius  ad  Silium  Italicum. 
Xiphilinus  in  Caracallo,  0  Zst);  0  BaA©*  ovofjut- 
%,0/dfyj©*,  <£  ov  t?  'A-m.u.oia.  f  'S.vgj.cu  ■tipjfjj\j@^, 

id  eft,  Jupiter  Belus  dicJus,  &  in  %_Apamea  Sy- 
riae  cultm.  Idipfum  vero  eft  Olympius  Jupiter 
quod  Beelfamen,  0  Iji  <sf§p  $o/w£;<  (quae  funt  Phi- 
lonis,  ex  Taauto  &  Sanchoniathone,  verba)  K-J- 
&.©*  \iz9-vZ,  id  eft,  Sol,  ZeJ;  q  ttuu  "Eydwcn,  id  eft, 
qui  jFhoeniciis  eft  coeli  T)ominus,  Graecis  vero 
Jupiter.  Caeterum  td  Bie/\ovt,fj$jjs  Sanchoniatho- 
mi  forfan  fcriptum  fuit  cyo^Vja  Baal,  aut  levi 
punctorum  mutatione,  Beelfamaim,  quod  KJ^©. 
lesivS,  feu  T)ominus  coeli,  interpretatur,  &  per- 
quam  apte  &  fignanter  Jovem  Olympium  antiquif- 
fimum  illud  Poenorum  Numen  Uranum  didrum 
cxprimit.  D.  Auguftinus  in  Judices  quaeft.  XVI. 
Baal  jFuniei  videntur  dicere  T)ominum,  unde  Ba- 
alfamen,  quafi  T)ominum  coeli,  intelliguntur  di- 
cere.  Samen  quippe  apud  eos  coeli  appellantur  : 
ubi  pro  famaim  famen  ille  ad  Poenorum  forteeo 
aevo  dialecrum  habet :  vide  quae  de  Belifama  ha- 
bemus  infra.  Eodem  fenfu  Marnas  Gazaeorum 
Deus  (Gaza  autem  Palaeftinae  urbs)  Jupiter  Cre- 
tenfis  cenfebatur.  Nam  Mar  feu  Maran,  "10 
nempe  &  po,  Chaldaice,  id  eft,  Syriace,  fi  fe- 
cula  citra  captivitatem  refpicias,  idem  quod  Baal 
&  TJominus  interpretatur  :  inde  Marnas,  hoc  eft, 
Syriace  *-j yia.  Marnajh,  five  J.*J^o  Mamafha, 


IL 


3?5 


qnodT)ominus  hominv.m,Q$xz£\  ttztvip  dv$>pa!v,xit  Jupi- 
ter  poetis  dicitur,  fonat :  idem  obfcrvavit  illuft.Scal. 
adFragmcnta.  Sicjovem  fuum  Cretenfcsa Gazacis, 
non  hi  ab  illis  Marnam  derivent,  aliter  quam  an- 
tiquorum  aliqui  :  vide  Stephanum  Byzantium  in 
Tdt^a.,  ubi  Ma^caV  ¥*o?%a.y\m  fignifkare  fcribit : 
ras  •7ia.a,34t'yg  y%,  inquit  illc,  %t&  K/Jvm^  ■zrgpoy.<y>peu- 
a<77,  ju,afrd.v.  Quid  audio  ?  an  quod  Cretenfibus  vir- 
gines  W//-«^iaidenotcntur,  ideo  Kdw^/^tis  voca- 
tur  fjt.afv£i  ?  argumcntum  non  capio.  Quidquod 
lingua  Cretica  non  /j.afval  virgines  fed  6/j.afrdi  feu 
juctpTo/dicrae?  Solinus  cap.  XVII.  CretesT)ianam 
religiopjfme  vcnerantur,  Be/.^ofjJ.^rujj  gentiliter 
nominantes,  quod  fermone  nojirofonat  f^irginem 
dulcem.  Verum  &  Koildva,  item  MaA^ri?  vir- 
ginem  Crerenfibus  fonabat,  tefte  Hefychio.  Is  ve- 
ro  Mde/.v  iisfuem  interpretare  teftatur.  Qui  Ga- 
zaeorum  Marnam  aliunde  deducunt,  veteor  ne 
quod  verifimillimum  eft  prorfus  omittant:  vide 
f\  ru  vis,  Erafmum  ad  epiftolam  D.  Hieronymi  ad 
Laetam.  Et  de  Marna  Gazaeorum,  plurahaben- 
tur  apud  patrem  illum  in  vita  Hilarionis  cap.  XV. 
&  apud  Marinum  in  vita  Procli.  Sed  fruftra  funt 
qui  ex  Europa  in  Afiam  Numinum  vetuftiflimo- 
rum  origines  trahunt,  nec  melius  conjiciunt,  quam 
qui  aBelo  homine  AEgyptio  Babylonii  Belitem- 
pli  conditore,  idolum  illud  volunt :  quod  tamen 
refertur  apud  Paufaniam  in  Meflenicis.  Optimus 
autem  conjedtor,  quamplurima  alia  antiquiffimis 
Europaeorum  occurrentia  monimentis,  Beli  feu 
Baalis  Afiatici  nomini  fuos  debere  natales,  opi- 
neris  :  unde  enim  eft  quod  BsAa  fit  "HA10?  ^  eujyi, 
apud  Hefychium,  &  BxAAZt/),  ex  Phrygiorum  lin- 
gua,  rex\  fane  &  AEfchylo  inPerfis  (iaXw  idem 
eft,  ubi  fcholiaftes  vetus  Euphorionem  laudat  au- 
torem,  Thuriorum  id  efle  vocabulum.  Plutar- 
chus  tS&imfeitjpi  de  Sagari  fl.  apudPhrygas,  ria- 
oJy.eifj  Q  djjizf  o^pi  Bx?\!jjjdjOV  ng.A%fjj]/JOV,  oitzo  Igi 
lut&E^fjLbjjiiioijyjjov  Bao-iAi3(/c,  id  eft,  Ad.jacet  illi 
mons  Ballenaeus  dictus,  qtwd  Regius  fgnificat. 
BaAcaios'  legerat  ibi  Euftathius,  qui  locum  illum 
ad  Iliad.  y.  citat :  vide  Gruteri  Infcriptiones  fol. 
CXXVI.  ubi  Bely  T)iva  interpretanti  dicitur. 
Sol  en,  Rex  &  T)ominus  ipfiffima  funt  etiam  in 
Europa  Beli  nomina.  Et  Britannis  &  Gallis  Dii 
erant  Abellio,  Belenus,  five  Belinus,  quod  non 
ex  prifca  folummodo  hiftoria  paffim,  fed  ex.  vett. 
etiam  infcriptionibus  conftat.  Addideris  &  quae 
Wardaliae  in  Cumbrorum  provincia  vifitur,  aram 
ad  hunc  modum  incifam  Belatucadro, 

D  E  O 

SANCTO    BELA 

TUCADRO 

AURELIUS 

DI  ATO V A    *  ARAE 

X     VOTO    POSUIT 

LL.   MM. 

&  in  eodem  agro  alteram  non  ita  pridem  ef- 
foflam, 


*  Fro  amm  ex,  &c- 


DEO 


336 


D    E      B    A    A    L       &       B   E    L   O. 


337 


DEO   BELATUCAD 

RO   LIB.  VOTU 

M   FECIT. 

IOLUS. 

hanc  item, 

BELATUCADRO 

JUL.   CIVILIS   OPT. 

V.  S.  L.  M. 

ultima  autem,  fub  Commodo  imperatote,  ducen- 
tis  plus  minus  a  Chrifto  annis,  dedicata  videtur 
effe  :  tranfcripfit  in  Brigantibus  V.  Cl.  &  erudi- 
tiffimus  fenex  G.  Camdenus  o  fji.a.nff.g/.™/;.  Ter- 
tullianus  etiam  Noricorum  Belenum  enumerat 
Deum,  ut  ex  veteri  MS.  Apologetici  illius  caput 
XXIII.  emendavit  dodtiff.  P.  Pithoeus.  Aqufle- 
gienfibus  idem  Numen  cultum  legitur  in  Maxi- 
minis  Julii  Capitolini,  &  ab  arufpicibus  conful- 
tum  oracula  reddidiffe.  Arae  illi  infcriptae  fre- 
quentcs  funt  apud  Pighium  in  Hercule  Prodicio, 
Janum  Gruterum,  alios  :  fed  Deus  Aquilegien- 
fium  'QnyJtQj.©*  nuncupatur  BsAi?  Herodiano  ean- 
dem  confcribenti  hiftoriam  lib.  VIII.  BsAii*  3, 
ait  ille,  i^Aacj,  tUtov  ai@yo[  ts  \!&7tf>p'JCu<;,  A- 
OTM.tcw  &vauj  \3i\ams.  Apollinem,  qui  idem, 
ut  pueris  notum,  cum  Sole  feu  Phoebo,  cenfe- 
bant  Belin  five  Belenum  fuum  effe.  Noricorum 
&  Gallorum  Belenus  idem  Deus  aeftimabatur  :  at- 
que  inde  eft,  quod  Apollinem  coluiffe  Gallos  fcri- 
bat  Caefar.  Inde  a  Phoebo  Beleni  aedituo  no- 
men  apud  Gallum  doctiffimum,  Auforiium  dico, 
in  Profefforibus  Burdigalenfibus, 

Nec  reticebo,  inquit,  ftncm 
Nomine  Thoebitium, 
Qui  Beltni  aedituus 
Nil  ops  inde  tulit. 

Herba  etiam  Apollinaris  (hyofcyamum  putant)  in 
appendice  Canteriani  Diofcoridis  cap.  %va,.  BiAifsijW.- 
ticc  Gallis  appellatur  :  reliquias  Beleni  habet  voca- 
bulum.  Numitmati  infuper  Cunobelini  regis 
Britanni,  cujus  ab  hoc  Numine  auguftius  nomen, 
Apollo  feu  Belenus  infculpitur  lyram  pulfans.  Eti- 
am  Cretenfes  Apollinem  feu  Solem  'A.fisAioi'  voca- 
bant,  tefte  Hefychio.  Apollo  autem,  Sol,  &  Pan 
prifcis  iidem  funt.  Pan  vero  a  -f  uA»?  xxjes©-  dice- 
batur,  id  eft,  ut  interpretatur  Macrobius,  itniver- 
fae  fubjlanliae  materialis  dominator,  five  0  BxaA. 
Quam  lata  igitur  fuerit  ejus  nominis  per  Europam 
propago,  ex  his  licet  fatis  conjectare.  Nec  omni- 
no  obftat  tam  varia  five  fcriptio,  five  pronuntia- 
tio,  fiveterminatiovocabulorum  :  depravata  enim 
plerumque  ex  Afia  in  Europam,  perinde  ac  ex  Eu- 
ropa  in  Afiam,  tranfmigrant  quae  funt  ejufmodi. 
quod  ego  hic  certe  nec  importune  etiam  obfer- 
vandum  puto  in  decantati  Heliogabali,  Numinis 
Syri,  ctymo,  eumque  aliter  fibi  reftituendum,  quam 
a  doctiffimis  &  magnis  viris  hadtenus  faclum  lege- 
rim.  Vctcribus  &  infcriptionibus  &  hiftoricis  pro- 
fertur  non  unum  ad  modum.     Nunc  Alagabalus, 


nunc  Elagabalus,  &  Helaeogabalus,  &  Hefioga- 
balus  indigitatur  :  ubique  fere  idem  cum  Sole  ag- 
nofcitur,  Atqui  ea  quae  minus  a  recta  diftat 
fcriptio  nominis  eft  ^Alagabalus  ;  quod  inprimis 
monemus.  Ex  hac  enim  ad  veram  devenire  nobis 
videmur.  Prima  ejus  in  prifcis  monimentis  me- 
moria  hifce  fervatur  elementis.  Ara,  in  aedibus 
Mattheiorum  trans  Tiberim  vifenda,  fic, 

S  O  L  I 

ALAGABALO 

JULIUS     B  ALBILLUS 

A  Q_U  I  L  A. 

Julius  Balbillus  Aquila  facerdos  Numinis  erat  fub 
Vario  illo  Antonino  cognomine,  ni  fallor :  fuifle 
vero   ante    hiftoricorum  quenquam  Heliogabali 
memorem  manifeftum   eft.       Sacerdotem  often- ' 
dit  cippus  ei  ab  Eudaemone  liberto  dicatus, 

TI.  IULIO  BAL 
B  I  L  L  O   S.  S  O  L. 

ALAGABALl 

EUDAEMON  LIB. 

P ATRONO 

O  P  T  I  M  O. 

Sub  Severo  autem  folis  antiftitem  claruiffe  Bal- 
billum  conftat,  ex  alio,  in  domo  Colotiana  Ro- 
mae,  faxo  veteri,  quod  fic  fe  habet, 

TI.  JUL.  BALBILLO  SAC.SOLIS 
EUTYCHES  AUGG.  LIB.  OFICI 
NATOR    A    STATUIS    AMICO 

OPTIMO DEDIC.  KAL.  IAN. 

P.  CORNELIO  ANNULINO  II. 
ETM.  AUFIDIO  FRONTONE.  COS. 

Et  ipfum  fe,  in  cippo  hortulo  Mattheiorum  fer- 
vato,  &  Cl.Juliano  Praef.  annonae  infcripto,  fa- 
cerdotem  Solis  nuncupat,  Annio  Fabiano  &  No- 
nio  Muciano  Coss*  Fabianus  autem  &  Mucianus 
confules  erant  poft  Annulinum  &  Frontonem,  an- 
no  unico  intercedente  :  omnes  Severo  imperante. 
Spurciffimum  Varium,  poftquam  ex  Syria  novum 
hoc  Romanis  Numen  traduxerat,  non  alios  per- 
inde  idoneos,  qui  facerdotes  deligerentur,  cenfn- 
iffe  eft  verifimillimum,  atque  eos  qui  prius  Solis 
etiam  Romani  facrorum  (neque  Sol  alius  ab  Ala- 
gabalo)  periti  cxtitiffent.  A  facerdotio  igitur  So- 
lis  ad  Alagabali  tranfiffe  Balbillum  conftat,  idque 
cum  novum  omnino  adhuc  Romae  effet  Numen. 
Sacra  autem  ejus  &  myfteria  proculdubio  edoctus, 
homo  tamen  Romanus  &  Afianae  dialefti  omni- 
no  rudis,  haud,  uti  vulgus,  Htliogabalum  Deum 
fuum  vocavit }  fed  vero  aut  undiquaque  veram 
vocabuli  barbari  &  a  populari  elegantia  nimiuru 
forfan  alieni  pronuntiationem  non  eft  alfecutus, 
aut  ab  inufitata  fuis  &  molefta  elementorum  pro- 
latione  (quae  in  vocabulisorientalibus  plerumque 
evenit)  data  opera,  ne  portcntofum  nimis  novi 

Dci 


oq3 


S    Y    N    T    A    G    M    A       II. 


339 


Dei  vocamcn  non  tam  vencrarcntur  cives,  quam 
ridcrent,  abhorruit.  Pro  vocabuli  autem  varia 
icriptura  videfis  Dionem  lib.  LXXIII.  Xiphilinum 
in  Avito,  Lampridium  &  Capitolinum  in  impe- 
ratorc  cognomine,  Hcrodianum  in  Macrino,  Spar- 
tianum  ad  iinem  Caracalli,  ubi  an  Sol  fuerit  an 
Jupiter  Syrius  dubitatur  :  icd  Alagabali  magis 
vocabulo,  quam  eorum  alio  quovis  quae  hiftorici 
habcnt,  nuncupandum  hinc  conftat,  utpote  ab 
antillitc  ilio  primum  tributo.  Decurtatum  Dei 
nomen  impcratori  dabant  nonnulli,  Gabalum  vo- 
cantes.  Scrvius  ad  VII.  AEneid.  Gabalus  Roma- 
nus  imperator  Solem  fe  dici  voluit :  nam  Helw- 
gabalus  diclus  eji,  &  Nicephorus  patriarcha  in 
Chronico,  'Aitowi^  o  raoaA©-  im  ^.  inde 
Fafti  Sicuii  pag.  440.  fccundum  editionem  Rade- 
rianam  funt  emendandi.  Sed  vereor  ne  inter 
reccntioris  aevi  de  rebus  priicis  affanias  fit  recen- 
ienda  hacc  nominis  mutilatio :  neque  autem  ver- 
fus  hofce  Opilii  Macrini,  quos  refert  Capitoli- 
nus,  eum  dcfignafle  cenfeo : 

Si  ta!em  Grahira  retuliffent  fata  po:tam, 
Qualis  Latinv.s  Gabalus  ifte  Jfiiit. 

In  qua  re  miror  admodum,  nobiliffimum  Scali- 
gerum  ita  impcgiffe,  ut  pentametrum  ad  impera- 
toris  feu  Dei  nomen  traheret.  Gabahs  ibi  crux 
eft,  feu  patibulum,  &  vox,  uti  furcifer,  contu- 
meliofa.  Varro  apud  Nonnium  Marcellum  ;  Nos 
barbari,  quod  innocentes  in  gabalum  fuffigimus ; 
vos  non  barbari,  quod  noxios  abfolvitis  ?  Lati- 
nus  gabalus  eft  nebulo,  qui  Graecum,  in  Opi- 
lium,  epigramma  ridicule  Latino  idiomate  dona- 
tum,  in  foro  pofuerat.  Verum  cum  tanta  fit  li- 
terarum  metathefis,  fcriptionis  &  pronuntiatio- 
nis  varietas  in  iis  quae  ab  Afia  Europaei  traduxe- 
rint  (quod  nec  cuivis  mediocriter  literis  verfato 
parum  cognitum ;  uti  nec  femel  monuimus)  ego 
fane  Agalibalum,  feu  Ahgol-Baal,  id  eft,Sy:rl7J$/, 
aut  quod  levi  dialectorum  Orientalium  mutatio- 
ne  inde  potuit  formari,  Numen  illud  vocitatum 
Afiaticis  fuifle  &  merito  fufpicor  :  fonare  autem 
poteft  Agalibalus,  T>eus,  feu  T>ominus,  rotun- 
dus,  Z<sD;  'QnvjjK\lh(Ss,  five  circularis  aut  volubi- 
hs,  ut  dicebant  ii  qui  fphaeram  mundi  Deum 
fentiebant  apud  Ciceronem  II.  de  Nat.  Deorum. 
Idem  Ebraice  poteft,  &  dialefti  commutatione 
etiam  Syriace  :  quo  nomine,  Heliogabalo  nil 
propius,  nil  magis  confonum  ferme  excogites. 
|  Quid  enim  Herodianus  ?  Simulacrum  ejus  ait 
fuifie  lapidem,  magnitudine  itnmani,  bafi  circu- 
lari,  in  conum  dejineniem :  verba  funt,   A1V&® 

71?  'Qt  /JuiyiT©*)   Tig.Twfkv  n§=Jt*lrrt\c,   \iyuv    el?  o^V- 

in^"  quem,  ut  Trojani  &  Romani  Palladium,  ita 
Syri,  uti  Siioirerii  <c  ctvi*yzgw  'Ha/s  «^jva  ma- 
gna  veneratione  fervabant.  Ejuunodi  effigies  e- 
rant  Apollinis  'Aytjioo:,  &  Paphiae  Veneris.  De 
Apolline  Suidas,  Hefychius.  De  Venere  Taci- 
tus  Hiftor.  II.  Maximus  Tyrius  Serm.  ?ui.  Lapi- 
dem  iftum  inter  Baetulia  vetcrum  numero ;  qui 
'  &  Bactuli  difti.  Eorum  enim  nonnulla  Satur- 
no,  alia  Jovi,  Soli  alia  facrata  fcribit  Damafcius 
Vita  lfidori  apud  Photium.  De  iis  ex  Phoenicum 
theologia  Philo  Byblius,  'E-rvivoniK  Qtk  Ouesw°i 
Bja-reAia,  Ai'3-b?  \jj.-\iy-6C,  /jjtvycLVhoa,yj}joc.  Urano 
huic  filium  etiam  Baetulum  dictum  fuiffe  fcribit : 
Vol.  II. 


vide  quac  nos  cap.'  V.  fupra  de  iis.  Figura  autcm 
illa  acuminata,    igni   propria ;  qui  non  modo  a 
veterrimis  cultus  eft,  verum  etiam  &  Solem  ip- 
fum  &  Jovem  fignanter  dcnotet.  Sol  caloris  fons 
non  potuit  alio  fymbolo  melius  intclligi.  Jovem 
in  igne  latere,  fcu  ab  eo  cuftodiri,  arbitrabantur 
prifci,  qui  a  Syris  myfteria  traducebant,  Pythago- 
rei.     Jovis  enim  praefidium  univerfi  mcditullium 
vocabant,  atque  ideo  ibi  ignem  collocandum  pu- 
tabant.     Ita  capio  Ariftotelem  Iib.  II.  de  Coelo 
tmcmate  37.  ubi  Pythagoreis  rtw  Ai%  <p'j?g.xbjj 
univerfi  medium  dici  mcminit.     Si  placet,  vide 
|.  Reuchlinum  de  Verbo  mirifico  lib.  II.  cap.XVI. 
&  quod  nos  in  capite  de  Nergal  adferimus.  Cer- 
te  Jovem,  id   eft,   Dominum  coeli,  &  Uranum 
cfle  fentiebat  Alagabalum  Pfeud-Antoninus  ille, 
facrorum  ejus  peritus,  qui  ei  in  uxorem,  repu- 
diata  Pallade,  Carthaginienfcm  Junonem,  Regi- 
nam  coeli,  &  Uraniam  five  Coelejiem  diftam,  non 
fine  myfterio   dari  accuravit :  quod  refert  Xiphi- 
linus  ex  Dione  in  Avito,  &  Herodianus :  neque 
alius  erat  a  Baal-famaim  Phoenicum.     Et  Agli- 
balus,   Belus  feu  Jupiter  rotundus  five  circularis 
eft :  quod  fane  difcriminis  nomen,  in  illa  Belo- 
rum  fegete,  forte  nimis  neceflarium.     Nec  difft- 
cilior  % \y4golbaal  in  Alagabalum  feu  Helioga- 
balitm  tranfitus,  quam  ^Jehezkiel  in  Ezekielem, 
aut  Schomron  in  Samar.iam,  quae  nemo  non  ag- 
nofcit.     Tharzirin    item  in  Taryfatin,  Tarie- 
cen  in  Tarium,  Atargaten  in  Atharam  &  T>er- 
ceto  mutaffe  adnotat   Strabo  ad  extremum  lib. 
XVI.  &  Shemefi  ex  Ebraeo  per  Arabicum  fer- 
monem  in  Graecos  migrans  Xdix-^a.  devenit,  & 
Beth/bemefch,    id  eft,   aedes    Solis,    BsuW^-vfa. 
Stephanus  <s%*  egwu&v  teftis  eft.     Sic  voluere  ve- 
terum  aliqui,  Arabum  nomen  in  Ti.0eju.Gvc,  dege- 
neraffe:  &  Zeno  pro   SnJWas  (£  'Epe|«.£«  apud 
Homerum,    2i<$W«s  "Apa,£a,c.  -n  audaculus  fubfti- 
tui  voluit :  quem  merito  reprehendit  Geographus, 
in  primo,  &  prifcam  leftionem  interpolari  non 
vult ;  'Ararj^  q  (Zi?&.ov,  inquit,  ir,v  y  ovc/Hkrdi 
jjjtT&TrTcvo-iv,  'ptdTXL/j    (C    oTrvTmTig.i  av   vov,v    ov  ■%£$ 
toIc  l^vtoiv    ubique  ejufcemodi   nomina  depre- 
hendi,    quae    depravata  pronuntiatione,  etiam  a 
feipfis  funt  delapfa,  monet  optimus  ille.     Et  lib. 
XVI'.     Ai    2,  inquit,  t    cvctJcj,Tmv   fJLt^cf.irTus-eis  <C 
fjj,\i?x,  t  (3-jfSa.g/yJ]V  m»eu'  vide  quae  nos  infra 
ubi  de  Atergatide  difputamus.     De  circulari  au- 
tem  Deo  confulas  Ariftotelis  libellum  de  Zeno- 
ne   <5c  Gorgia.     Verum   maxime  ab  hoc  etymo 
ftat  vetus  infcriptio  ab  Adriano  Palmyreno  con- 
cepta,  aera  Alexandrea  D.  XLVII.  hoc  eft,  Verbi 
incarnati  CC.  XXXVI.  Romam  tranflata  &  in 
hortis  Farnefianis  etiamnum  vifenda ; 

ATAIISAa     K  A  I.     MAAAX 
E  H  A  fl.     n  A  T  p  a  O  I  C.     ©  E  O  I  C. 

Ubi  errore  quadratarii  &>  in  Aglibolo  pro  n  fubfti- 
tuitur,  ut  notat  magnus  Scaliger  lib.  V.  de  Emen- 
datione,  dum  ad  aliam  rem  monimentum  ifthoc 
affert.  In  marmore  juxta  fculpti  funt  duo  virili 
forma,  quorum  hunc  aeftivum,  illum  hyemalem 
folem  funt  qui  fufpicantur,  quod  ait  Janus  Gru- 
terus.  Palmyra  autem  Coelefyriae  urbs,  nec  ita 
procul  ad  Emefa  diftat,  cui  Heliogabali  cultus  e- 
rat  finitimus ;  uti  ex  Hcrodiani  loco  citato  & 
B  b  b  Marcellini 


34° 


D 


B    A    A    L  ■    &        BeLO. 


34-1 


Marcellini  lib.  XXVI.  elicitur.  Fallor  etiam,  an 
Aglibelus  &  Malachbelus  iidem  funt,  quorum  fi- 
mulacra  Romam  Palmyra  advexit  Aurelianus  im- 
perator,  de  quo  Zofimus  lib.  I.  Solem  ScBelum, 
ita  mihi  videtur,  eos  vocat  ille.  Quod  'Ay?u- 
C«A©-  igitur  idem  fuerit  qui  Ahgalbaal,  &  u- 
terque  qui  Alagabalus,  non  video  quin  probabili 
fatis  conje&ura  affirmarcm  :  propius  abefle  potuit 
a  vera  fcriptione  nominis  Syrus  unus,  quam  to- 
tus  populus  Romanus.  Imo,  nonne  &  in  Ma- 
?&%£&?<&,  Moloch,  qui  Baal  etiam  didus,  poffit 
intelligi  ?  Caeterum  &  Aglibelus  feu  Alagabalus 
puerorum,  uti  Moloch,  immolationibus  placaba- 
tur :  ita   enim   Xiphilinus  de    Pfeud-Antonino, 

Tca  curnS  (  EAlOjaSczAiw)  i'3v g  ttcuo  cu  cnpctyictQ: i/ji- 
'''©■>   %    yig.yyx.viu '  \i.ctQ    y_gpijfy©-'  a7v\d  y    &t;   tcv 

VCtCV    OJJti     /Xizv^f.     Xj     <mSililC,V    -tij    htfllV   TiVct    ^CoV^t  \t/- 

clttcl  ciVQOiupyiiv,  iffZAccTCTOii  Ti  Tiai  (jjj^pic  ctet  wvn 
X&> p\'~<&-  Lconem,  fimiam  &  ferpentem  in 
aedes  Numinis  inclufit,  &  pudenda  virilia  inj-e- 
cit.  Libens  omitto  quicquid  in  mcntem  fubire 
necefie  eft,  de  obfcoenis  membris,  in  Cybeles, 
Ofiridis,  Bacchi  myfteriis  adhibitis,  &  quod  de 
facerdotum  dna^djic  apud  AEgyptios  traditur, 
id  eft,  virilibus  abfciffis  &  Numini  facratis  :  vi- 
de,  fi  placct,  Diodorum  Siculum  lib.  a..  &  Eu- 
ftathium  ad  lliados  t.  Sed  praeterire  non  poflum 
infanam  pudendorum  venerationem  apud  Afly- 
rios,  a  queis  &  Syri,  &  in  iis  ifte  Pieud-Anto- 
ninus,  acceperunt,  Ptolcmaeo  memoratam.  Ille 
de  iis,  qui  trigono  fubjiciuntur  Notapeliotico, 
id  eft,  Aflyriis,  Perfis,  K.a.Sns>w2)  0»  inquit,  <m,o 
euuToTi  -m  <y\ivnTii>g.  /JJ9gJia  2>j{g.  tcv  t  ■zy^f/Kei/uutvctiv 
cZsegfji'  ox/y\\j.tiliijiJgv  ov\g.  ajripfj.aTii<gv  $u<r<{}  id  eft, 
Sacra  funt  apud  eos  membra  generationi  dejii- 
nata,  ob  Solis,  Saturni  &  Veneris  afpeclus,  qui 
feminales  funt.  Ad  ritum  igitur  patrium,  non 
temerc,  pudenda  facravit  fpurciffimus  ille.  Scri- 
bit,  quod  laudavimus,  Ptolemaeus  lib.  II.  Tetra- 
bibli.  Verba  autem  illa  Xiphilini,  $  a7W  «tto 
&c.  vertit  G.  Blancus  interpres,  aliaque  faciens 
contra  jus  fafque,  cum  interim  fexcentis  moni- 
libus  ttteretur :  legifie  igitur  videtur  <z^dir<ni;  rs 
tiQ  /miqJ.oic.  Si  conje&urae  venia,  ego  (juu&nc  th 
C86i  &c.  fcriberem,  &  ad  facrarum  praeftigiarum 
morem,  verterem,  amuletis  quikufdam  &  un- 
guentis  ufus.  Quae  a  fupremis  illis  VV.  Scali- 
gcro  ad  Eufcbium,  &  Cafaubono  ad  Auguftam 
hiftoriam  de  Alagabalo  difputantur,  uti  ab  huma- 
nioris  literaturae  nobiliff.  parentibus  tradita,  e- 
tiam  cum  religione  amplector.  Caeterum  quod 
adferunt  de  Gabalitarum  (Gabala  Syriae  Phoeni- 
ciae  urbs  eft)  Deo  hic  intelligendo,  nomineque 
inde  petendo,  quafi  blJ  nbx  Eloah  Gabal,  id 
eft,  "jDeus  Gabalitarum,  vocitaretur,  vereor  ut 
autoritate  vctuftatis  confirmetur.  Quis  enim  fcrip- 
tor  prifcus,  nummus  quifnam,  quaenam  infcrip- 
tio  Dei  Gabalitarum  meminit?  Citant  ad  hanc 
rem  Pfcud-Antonini  nummum  ita  infculotum, 
FABAAITHN  THC  IEPAC  KAl  A2TAOT, 


fubintellige  rmAsaic'  fed  nemo  eft  hominum,  qui 
in  illis  verbis  Numen  Gabalitarum,  aut  hono- 
rem  Numinis  latcre  putet  merito,  nifi  &  qui  ea- 
dem  ipfiffima  vocabula  t  Ue£s  ■%  aorJA»  Scleu- 
ciae  in  Odenati,  Nicomediae  &  Smyrnae  in 
Augufti,  Hcracleae  in  Vefpafiani,  Laodiceae  in 
Decii  nummis,  aliifque  urbibus  nimium  frequen- 
ter  in  aliorum,  tribui  fimul  ignoret.  Et  de  ea 
re  videfis  quae  notavimus  ad  Smyrnaeorum  De- 
cretum  primum,  in  Marmoribus  Arundellianis. 
Sed  &  de  Heliogabali  nomine  confulas  porro 
V.  cl.  &  eruditiiiimum  Claudium  Salmafium  ad 
Flavium  Vopifcum.  Non  fum  autem  nefcius  & 
Belum  nonnunquam  Saturnum  fignificare.  Eufe- 
bii  Chronica;  Tharae  annoXXVUL  Affyriorum 
rex  primus  Belus  mortuus  eft,  quem  ^Affyrii 
T>eum  nominaverunt,  &  alti  dicunt  Saturnum. 
Theophilus  Antiochenus  patriarcha  ad  Autoly- 
cum  lib.  III.  Guidam  divinos  honores  Crono  de- 
ferunt,  eumque  Belum  &  Bal  nominant:  maxi- 
me  tamen  id  faftitant  homines,  qui  Orientalia 
climata  inhabitant,  nefcii  qitis  Cronus  &•  quis 
fit  Bths.  Itcm  Damafcius  in  vita  Ifidori,  <J>o/w- 
vjic,  <t  2u'e?i,  inquit,  <dv  K&vov  "HA  xj  B?iA  <£ 
BoAddlw  l-ztvofjy^wn,  id  cft,  Thoenices  &  Syri 
Saturnum  Hel,  &  Bel,  &  Bolathen  nominant. 
Atqui  cum  Saturnus,  Jupiter,  Coelus,  Uranus 
ita  fabulis  fint  confufi,  ut  nec  ipfe  Phoebus  eos, 
aut  ab  iis  ipfum  fe  qucat  fatis  diftinguere,  nume- 
rofaque  illa  Divum  turba  ad  Apollinis  five  Solis 
Numen  a  mythologis  reducatur,  haud  amplius 
fane  adeo  haefitandum  eft,  quin  ex  uno  Belo, 
Baale,  feu  Jove  (fub  quibus  vocibus  a  veri  Dei 
cultu  deficientcs  folem  inprimis  adorabant)  ad 
morem  prifcorum  ridiculum  invocato,  innumeri 
illi  tituli  fuerint  propagati.  Coacervatis  enim  e- 
logiis,  titulhque  congeftis,  capi  Numen  putabant, 
maximoque  affici  inde  honorej  ita  ut  tandem, 
quae  diverfa  folummodo  nomina  fuperflitionis 
primordio  fuerant,  graflante  errore,  diverfa  Nu- 
mina  haberentur :  qua  de  re  nos  pluria  in  Pro- 
legomenis.  Quae  de  Bahalitis,  Belitis,  &  hae- 
refi  de  Bahale  velut  ita  difcrcpantibus  habet  Phi- 
laftrius,  ut  fomnia  praeterimus.  Scd  vero  tem- 
peftive  monemus  de  Beli,  maxime  Phoenicii,  fa- 
cris,  in  more  fuifle  prophetis  &  antiftibus,  mac- 
tatis  ei  vidimis,  inter  invocandum  membra  fua 
incidere  :  vide  I.  Reg.  cap.  XVIII.  Clamaverunt 
voce  magna,  &  incidebant  fe,  more  fuo,  gla- 
diolis  &  lanceolis,  donec  fanguinem  ex  fe  effun- 
derent.  Corollarium  autem  adjicimus  de  Belo 
five  Sole  apud  Edeflam  a  vetuftiffimis  fecnlis 
culto,  Mercurio  item,  quem  Monimum,  &  Mar- 
te,  quem  Azizum  nuncupabant,  eodem  fano  d- 
mul  adoratis.    Julianus  Apoftata  in   hymno  ad' 

Solem,  ©f  T  ESioj-cijj  oiv.SiT-i  U^)v  e|  ai'c£v©*  li- 
A/b  JgieJ-QV,  Mznijyv-  c/jjTzf  11)  "A^i^ov  miyxctSityvu- 
aiv.  Hunc  autcm  Martcm,  illum  Mcrcurium 
fuiifc  &  Solis  irctArhu;,  ab  Jamblicho  Syro,  prae- 
ceptore  fuo,  fe  didiciflc  agnofcit. 


CAP. 


342 


Y     N     T     A     G     M     A 


II. 


343 


C  A  P.     II. 


Afhtoreth.   Afthar.    Afh- 

m  aAoT)  'AsapsJO.       LuCUS    qtlid 


A  S  T  A  R  T  E. 

taroth 

m  Sacris  Ltteris.  Aftartes  Sacerdo- 
tes.  Aferah.  'AsUpfuf.  Urbs  AJhia- 
roth.  'Asapftsi/.  Deus  Sidoniorum.  Cur 
Deus  di&us}  cum  Dea  habeatur.  J/e- 
nus,  Deus.  'AqsgoSil®..  Sexus  in 
Numinibus  confuft.  Lunus.  Luna. 
Deus  appa/oSwAo?  ditlus.  Baal  &  maf- 
cultno  &  foeminino  genere  faepius  me- 
moratur  a  LXX.  tnterpretibus.  Con- 
jefiura  in  Ebraeum  codtcem  Tobiae. 
LXX.  etiam  in  eodem  loco  genus  Baa- 
lis  mutant.  Imagines  mafculinae. 
Taurinum  caput  Aftartes  infigne.  d&* 
di^oiriTHi  ab  illa  repertus.  Eam  voca- 
bant  &  Lunam  &  Venerem.  Nume- 
rus  innumerus  ftellarum  fecundum  E- 
braeorum  nugas.  B&dMs.  B^Afc.  Be- 
Itfama  Minerva.  Belijama,  aeftuari- 
um  Britannici  httoris.  Urania  feu 
Coelejiis  Afrorum.  Aftroarche.  Juno 
Carthaginienfis.  Juno  novella  luna 
diBa  Romanis.  Covella.  Mylitta  Af- 
fyriorum.  Halilath.  LiTith.  "Efa>, 
rK.xvui.  Ilethyia.  Lucinae.  jfapeg?. 
E/Ae^v*"'  Natio  Dea.  Alilat.  Dea 
NotTium.  Alitta.  De  eo  nomine  a- 
pud  Herodotum  dubiiatur.  Aletto, 
Alauzey  &  Meneth,  idola  Arabum  in 
Alcorano  memorata.  Mitra,  Dea 
Perfarum.  Mater  Deum.  'AmAc. 
Dea  Syria.  Deae  Matres.  Orien- 
talium  Numinum  cultus  in  oris  nojiris. 
Aftartae.  Dii  Syri.  lo.  Expltcatus 
Euripides.  Hecate.  Hecatus.  Emen- 
datum  Chaldaicum  oraculum  ita  dic- 
tum.  Aftronoe  Dea.  Efmunus  Deus 
Phoenicum. 
. 

Q.U  AE  vulgo  Aftarte  Dea  memoratur,  I.  Reg. 
cap.  XI.  comm.  5,  &  3  3.  fcribitur  mrw 

I  AJhtoreth,  Numen  Sidoniorum  :  vocant  Septua- 
ginta  'Acrz^-riw,  autor  Chronici  Alexandrini  Ev- 
<d?rhjj'  funt  qui  inde  nuncupatam  volunt,  quod 
fuerit  nnnyy  nrnn  cmwt;  n^a^,  uti  verba 

t  funt  R.  Davidis  Kimchi,  id  eft,  imagines  Jaffae 
ad  Jormam  ovium.  Ashteroth  enim  greges 
interpretatur.  At  Jujpiceris,  ait  magnus  Scali- 
ger  in  Conjeftaneis,  diEiam  eam  a  viclimarum 
multitudine.  Afthar  hominem  fibi  finxit  Phila- 
ftrius  .  ^AtiiJunt,  inquit,  qui  Afthar  hominem, 
&  Camos  abominationem  Cananaeorum  &  Sido- 


niorum,  id  eft,  idola  homimtm  &  muliemm,  ve- 
nerabantur.     Hunc  regem,  Afhtaroth  reginam  fi- 
ve  Syrorum  five  AEgyptiomm    fuiffe  olim,    te- 
mere  aflcrit.     Exaratur  item  ^Aftaroth  rmntyy, 
ut  vocabulum  numeri  fccundi  Judic.  II.  comm. 
1 3 .  I.  Sam.  VII.  comm.  4.  &  illic  habent  t  'AjkV 
rmic  Seniores  LXX.  hic  •ra)  aMn  Ass^jO,   id  eft, 
lucos  Aftaroth  :    fed  in  loco  jam  dido  Judicum 
habet  Ebraica  veritas,  T)ereliqtierunt  T>ominum, 
&  coluerunt  Baal  atque  AJhtaroth,   verum  fe- 
quenti  capite,  tmemate  7.  legitur,  Obliti  JuntT>o-> 
mini  Teijui,  colentes  Baalim  rrntysn  nxi  weth 
haajheroth,  id  eft,  <dr  Aftoeroth,  five  htcos :  quod 
fimul  ad  AJhtaroth  ipfo  nomine  alludere  videtur, 
&  lucos  fignificat.  LXX.  ibi,  <£  IxcLt^ Aiaa.v  tji'  BaaA 
<£  •mc  a.7\ai<?i,  id  di,Baal&  lucos  colebant.  Caete- 
rum  an  AJheroth,  feu  luci,  AJhtoreth  difta  eft,  quia 
variis  in  lucis,  qui  antiquitus  prae  aliis  locis,  uti  & 
montes,  facris  deftinabantur,  plures  fub  Aftartes 
feu  Aftoreth  nomine  Deae  in  veneratione  habe- 
rentur  ?  Certe  Jupiter  *vikv cfygk  Rhodiis,  &  Bac- 
chus  Boeotiis  nuncupabantur  a  lucis,  ut  videtur. 
Nemorenfts  item  Diana,    &  Diana    Arduenna, 
uti  olim  Albunea  Dea,  a  cognomine  luco  indigi- 
tabantur.     Sed  neceflario  hic  obfervandum  quod 
in  II.  Reg.  cap.  XXI  comm.  7.  de  Manafle  rege 
legitur,  Tojttit  denique  TVW^n,  Vd3  Tefel  haa- 
Jherah,   in  domo  T)omini,    id  eft,  fculptile  luci, 
five  Jimulacrum  ajherah.     Seniores  LXX.  habent, 
yXuT&sv  ~S  aAmc,  id  eft,  fcttlptile  luci.     Aliud  igi- 
tur  quam  locum  arboribus  confitum  hic  oportet 
intelligas.     Primus  regum  qui  lucum  fub  eo  no- 
mine  facrafle  perhibetur  eft  Achabus.     Hiftoria  re- 
peritur  in  I.  Reg.  cap.  XXI.  Is  cunftos  deceflbres 
idolorum  cultu  fuperavit  ;    publico  item  portis 
Samariae   afhxo   programmate,   Deo  Opt.   Max. 
Kraelis  renunciafle,   nec  ftbi  in  eo  partetn  ejje  pa- 
Iam  fuiffe   profeflum    fcribit  R.  Jochanan  apud 
D.  Kimchi  ad  dictum  caput.     In  honorem  Baalis 
lucum  ab  eo  fa£tum  volunt  Kimchi  ille  &  Levi 
Ben  Gerfom.      Quercum  cui  cultus  exhibebatur 
intelligit  in    Afherah,    five  luco,    R.   Salomon 
Jarchi  :  &  ab  illo  ftare  videtur  locus  Jefaiae  cap. 
LVII.  comm.  5 .  Calejacitis  vos,  inquit  propheta, 
aptd  quercus  Jub  omni  arborejrondoja  :  ubi  Ebra- 
ica  veritas  habet  CT1?**  Elim,  quod  &l$co?,g,  ver- 
tunt  LXX.  feniores.     Nec  aliud,  ut  videtur,  vo- 
luit  propheta,  quam  quod  in  II.  Reg.  cap.  XVII. 
occurrit :  Erigebant,  ibi  legitur,  ftattias  &  liuos 
in  omni   colle  exceljo  &  Jubter  omnem  arborem 
Jrondojam.     Vide  Ofeae  cap.  VI.  comm.  13.  & 
egregium  locum  in  Ezechielis  cap.  IV.  com.  1 3 . 
Caeterum  an  fub  omni  arbore  quercus,  id  eft,  arbo- 
res,   aut  nemora,  facrabant  ?   quid  hoc  fibi  velit 
quis  fatis  intelligat  ?  PrO  idolis  eo  nomine  facratis, 
non  reipfa  arboribus,  teftimonia  ifthacc  S.  Scrip- 
turae  capienda.     Et  fcimus  quercum  altam  ipfiili- 
mam  fuiife  Jovis  Celtici  ftatuam,  tefte  Maximo 
Tyrio  Diflertatione  XXXVIII.  Quid  quod  Sidoni- 
orum  aliquod  Numinum,  queis  Samariam,  in  gra- 
tiam  uxoris  filiae  Ethobaalis  (qui  lihobalus  dictus 
Jofepho)    inquinavit  Achab,    AJherah   denotare 
nemo  non  jure  putarit,  qui  hiftoriam  de  eo  fa- 
cram  paulo  diligentius  legerit.     Sidonia  enim  Nu- 
mina  longe  fuprema,  ne  dicam  fola,  Baal  &  Afto- 
reth  cenfebantur  ;  quorum  hoc  ut  cum  uxore  im- 
periofa  non  coleret,   multo  minus,  opinor,   effi- 

cere 


344 


D    E       A    S    T    O    R    E    T    H« 


3.45 


cere  quivit  Achab  rex,  quam  deceffor  ejus,  poft 
homines  natos  fapientiffimus,  Salomon,  qui  a  fi- 
mili  caufa  illud  eft  vcneratus.  Nec  in  Sidoniorum 
theologia  aliud  Numen  extraquam  Afhteroth  re- 
peritur,  quod  ^Afaroth,  ^Afarim,  feu  numero 
primo  <_Afarah  videatur  denotare.  Non  autem 
locum  arboribus  confitum  (uti  plerique,  &  ante 
alios  Fl.  Jofephus,  volunt)  fed  Numen  inde  fuiffe 
.  Afarah  patet,  quod  idolum  ita  diftum  in  templo 
Hierofolymitano  a  Manaffe  rege  collocatum  fue- 
rit,  idque  ligneum ;  unde  forfan  fub  luci  &  quer- 
cus  vocabulis,  in  ficlae  divinitatis  opprobrium, 
defignatur  :  nam  &  combuftum  eft  a  Jofia  rege,  & 
cineres  difperfi  funt  in  fepulcra  filiorum  populi  ; 
ut  habetur  II.  Reg.  XXIII  comm.  6.  Simulacia 
igitur  lignea  Aftarte,  feu  rSj,  Aftoreth  dicata  AJhe- 
rim,  &  Afheroth,  feu  lucos,  faepius  di&a  fentio, 
ut  &  ad  nomen  fimul  alluderetur,  &  tam  impari 
divinitati  materie  contumelia  ipfo  vocabulo  ex- 
probraretur.  Etiam  in  Samuelis  primo,  capite 
VII.  comm.  4.  pro  Afhtaroth  &  to/s  a.Aatm  'A52- 
006,  uti  habent  LXX.  expreffe  fubftituit  Aquila 
f  Asap™?  etyx,\f^.la,  feu  Aftartae  fmulacra,  ut 
ad  di&um  caput  notat  Procopius  Gazaeus ;  qui 
item  ad  locum  ex  II.  Reg.  cap.  XVII.  fupra  cita- 
tum  in  verba  illa  Seniorum  s«Acw  £  atoo,  quibus 
□nWHI  nuSQ  vertunt,  appofitiilime,  n.a.v<m%v, 
inquit,  td  aAff®.  01  Aoitto)  'Agx.&>§  l?p.ku&voi. 
AjjAo?  5  ^f0  t!w  'A<?z0tIw,  'iyvv  A.j>£p3}'tZk/. 
Vide  eum  etiam  ad  capitis  vigefimi  tertii  cjufdem 
libri  comma  7.  ubi  itidem,  To  3  aAcr^,  ait, 
01  Aii-ttvi  'AoTjgjoS  *  'Asa£4j6  l^Uul&vcnv,  6  rloj 
'A.<px,ornv  SsiAor  ■f  j[j  'ApgpSirnc;  to  ^oomov  tvSbv  i<pi- 
aax  cv  nS  Sdcp  vicp.  In  utroque  loco  planifiime 
vult  lucum,  juxta  aliorum  interpretum  fententi- 
am,  ipfum  five  Aftartae  five  Veneris  (quam  neque 
aliam  ab  Aftarte  fuiffe  putarunt)  fimulacrum  de- 
notare.  Neque  obftat  quod  legitur  II.  Paralip. 
cap.  XV.  comm.  1 6.  de  Maacha  Afae  regis  ma- 
tre,  quae  idolum  facrarat  (uti  vulgo  vertitur)  in  luco 
five  Afherah.  Pace  do£tiorum,  longe  aliter  in- 
telligendus  forte  is  locus,  &  de  ipfa  Aftarta  Dea, 
quam  fibi  Numen  Maacha  adfciverat.  Id  quod 
vertunt  in  luco  eft  nw1?  Laajherah,  quod  ry 
'Ar-cLor-i)  magis  fignificat,  uti  &  LXX.  Seniores 
diferte  ibi  reddunt,  &  conjecturam  noftram  haud 
parum  firmant.  Ab  eadem  ftat  R.  D.  Kimchi,  qui 
in  radice  ~WH  omne  lignum  quod  colitar  mtDX 
di&um  effe  fcribit.  D.  Hieronymus  Maachae  ido- 
lum  Priapum  fuiffe  five  Phegorium  Belum  (qui 
ei  idem  eft)  intelligit :  locum  ejus  de  ea  re  lauda- 
vimus,  ubi  de  Phegorio  fupra :  &  vide  inferius 
capite  quinto.  De  lucis  autem  exfcindendis,  id 
eft,  ligneis  fimulacris,  plura  occurrunt  etiam  in 
Pentateucho  :  vide  Deut.  VII,  5.  XII.  3.  Exod. 
XXXIV.  1 3 .  Neque  alios  quam  Aftartes  Sidoniae 
prophetas  illos  effe  quadringentos  intelligo,  qui 
Luci  prophetae  dicuntur  I.  Reg.  cap.  XVIII. 
comm.  19.  In  Scriptura  etiam  pro  fimulacroBeli 
ligneo,  fuper  aram  ejus  facrato,  Afherah  feu  Lu- 
cus  fumitur.  Judic.  VI.  25,  &  28.  deGedeone, 
Tefiruxit  altareBaal,  & fuccidit Lucum  (rn©K!t) 
qui  fiiper  ilhid :  ita  enim  verto  vby  alaiit,  non 
juxta  ipfum,  quod  nonnulli  faciunt,  Seniorum 
etiam  autoritate  du&us,  qui  W  uvnS  habent,  id 
eft,  fiiper  ipfum  altare.  Atque  plures  ad  hanc 
mentcm  loci  Veteris  Inftrumenti  funt  forfan  in- 


telligendi.     Et  de  arboribus  &  ligneis  fimulacris, 
non  mediocriter  exprobratis,    videfis  Jefaiae  cap.,| 
XL.   20,   &  feq.  XLIV.   14.  &  Jer.  cap.  X.  3. 1 
Aftaroth  autem  Numen  habes  etiam  apud  Indos,  j 
fi  Abdiae  Babylonico  fides :  videfis  eum  Apofto-  : 
licae  Hiftoriae  lib.  VIII.  in  Vita  S.  Bartholomaei. 
Uti  autem  Phegorio  Numini  facerdotes  five  mere-  { 
trices  ei  facratas  jruinp  iKedefchoth  dictas  vult ! 
B.  Hieronymus,  ut  fuperius  notavimus,    ita  huic 
deae  Aftartae,  Luco,  five  t»i"  Afhera  cyiDTp  Ke- 
defchim  antiftitum  ordinem  fuiflc  autumo :  &  ut 
illud  meretrices  ita  hoc  fcortatores  interpretatur.  j 
Hoc  ex  feptimo  commate  capitis  XXIII.  fecundi 
libri  Regum  conftare  videtur.     Ibi  de  Jofiah  legi- 
tmfDiruit  quoque  domusfcortatorum  (Kedefchim, 
v.a.^miju  retincnt  LXX.  Seniores)  quae  eratjuxta 
domum  T)omini,  ubi  &  mulieres  texebant  corti-  \ 
naspro  Aferah,  feu  Luco.     Kedeschim  feu  Ca-  i 
desim,  ejfoeminatos  reddit  D.  Hieronymus,  &  ex- ' 
feclos   ad   Ofeae  cap.  IV.    ubi  &  Aquila  vetus 
interpres   \vy\7hcty  uJevn,    id  eft,    mutatos,    nem- 
pe  eviratos,    fubftituit.    LXX.    autem    Seniores 
TmAeff/u^Bf,    id    eft,    initiatos,    &  Theodotion 
vjs^gjLCTfjLiw;,    hoc  eft,   a  vulgo  feparatos :   nmis  . 
'Aq-d^Tcu    autem    interpretatur   r3.   Auguftinus 
quaeft.  XVI.  in  Judices,  quafi  plures  fuerint  A- 
ftartae,  uti  Junones,  Veneres,   Minervae  plures, 
&  Baalim.     Certe  urbs  erat  cognominis,  iifdem-  j 
que  &  elementis  &  puncris  fcripta,  de  qua  yide- 
re  licet  Jofuae  cap.  XII.  comm.  4.  &  cap.  XIII. 
comm.  12.  &  I.  Paralip.  cap.  VI.  comm.  71.  Re- 
gia  erat  fedes  Og  regis  Bafan  ;  &  Jobi  aedes  ibi  col- 
locant  Judaei.     Addas  &  A.sae?i9  &  'Esag^B  quac 
legunt  Seniores  LXX.  Num.  XXXIII.   34.  Gen.  ' 
XIV.  comm.  5.  &  Deuter.  I.  comm.  4.    An  ab 
hac  urbe  Deae,  an  a  Dea  urbi  nomen  tranflatum, 
an  neutrum   horum    fuerit,  non  habeo  dicere. 
Sane  a  lucis,  urbibus,  montibus,  antris,  ubi  co-  i 
luntur    numina,    nomina  item  accipi  tam  cer- 
tum  eft,  quam  de  hujus  Deae  nomine  omnia  ef- 
fe    omnino  incerta.     Nugae  enim  funt  Rabbi- 
nicae,  quae  de  ovium  imagine  dicuntur.     Cole- 
batur  &  a  Sidoniis,  &  a  conterminis.   Templum 
ejus  Beth-Aflaroth,  quod  faciunt  LXX.  5A«r^- 
Iaov,  vocatur  I.  Sam.  cap,  XXXI.  ubi  reponebant, 
id  eft,  ctvl3nx.xv,  five  facrabant,   arma   Saulis  oc- 
cifi,  Palaeftini.     AWp^0"  etiam  habes  apud  Fl. 
Jofephum  I.  adverfus   Appionem.     Nec  obftat 
quod  aUIX  TlVs  Elohi  Zidonim,  id  eft,  T>eus 
Zidoniorum,   appelletur  in   Sacris  Literis,   quin 
Dea  fuerit.     Atque   ea  ipfa  eft,  ni  fallor,  quam 
pfae   fe    ferunt    nummi    veteres     ita    infcripti, 
0EAC  ClAflNOC.     Neque  enim   fexum 
idolorum   Scriptura  Sacra,    nec   prifca  myfteria 
gentium  diftinguunt.     Tetigimus  nos  fupra,  ubi 
de  Pythagorico  jurejurando.    Accedat  &,  fi  pla- 
cet,  quod  fcribit  Servius  Honoratus  ad  illud  VI. 
AEneid.  TJiique  T)eaeque  omnes  quibus  obftitit 
Ilium.     Vetuftus  infuper  poeta  Calvus  apud  Ma- 
crobium  Saturnal.  III.  cap.  VIII.    (ut  legendum 
ibi  cenfet  Aclerianus)  'Pollentemque  T>eum  Ve- 
nerem  dixit,  &  Ariftophanes  A.<pep<Wpf.     Diferte 
Macrobius  de  Cypriis,  Tutant   eandem  (Vene- 
rem)  marem  ac  foeminam  ejfe.     Mitto  Venerem 
armatam,  barbatam,  Romanis  &  Graccis  cultam. 
De  luna  idem   opinabantur  AEgyptii.     Matrem 
vocitabant,  eamque  a  fole  gravidam  fac- 

tan* 


34-tf 


Y  'N     T      A     G     M 


II. 


347. 


tam  foccunda  gcnerationis  principia  cnixam  de- 
mitterc,  utriufque  fexus  naturam  in  fe  continen- 
tem.  Piutarchus  lib.  de  Ifide  &  Ofiride,  Mnrkts^ 
<r  %i\riVY\V  y  iiJtjav  wAbffi,  $  j.uo~iv  Syciv  agtrevii* 
StiTwjj  olov^.  Inde  erat  quod  non  fine  de  fexu 
dubitatione  fupplicabant  veteres.  Arnobius  ad- 
verfus  Gcntes  lib.  III.  Confueftis  in  precibus, 
sive  tu  Deus  es,  sive  tu  Dea,  dtcere.  Et 
dc  Carrenis  item  in  Mcfopotamia  AEl.  Spartia- 
nus  in  Caracallo,  Sciendum,  inquit,  dottijfimis 
quibufque  id  memoriae  traditum,  atque  ita  nunc 
quoque  a  Carrenis  praecipue  haberi,  ut  qui  Lu- 
nam  foemineo  nomine  ac  fexu  putaverit  nuncu- 
pandam,  is  additlus  mulieribus  femper  infrviat ; 
at  vero,  qui  marem  T)eum  ejfe  crediderit,  is  do- 
minetur  uxori,  neque  ullas  patiatur  midiebres 
infidias.  Unde,  quamvis  Graeci  vel  AEgjptii 
eo  genere  qv.o  Joeminam  hominem  etiam  Lunam 
1)eam  dicant,  myftice  tamen  Deurn  dicunt:  ita 
ille :  hinc  Lunus  &  Luna.  Vide  Tertullian.  A  - 
pologetic.  cap.  XVI.  Admodum  autem  miror 
V.  cl.  &  longe  eruditiffimum  If.  Cafaubonum, 
dum  quam  ob  rem  fub  utroque  fexu  Lunam  O- 
rientales  venerarentur^  difquirit,  rationem  tan- 
tum  a  nominibus  &  mafculini  &  foeminini  ge- 
neris  adducere.  Contra  fe  res  habet.  Nam  ve- 
rum  quidem  eft  lingua  Judaica  &  nj:i7  Lebanah 
foemineum  &  ri"P  jerach  mafculinum  Lunam  de- 
notare,  adque  id  genus  efle  alia  :  verum  haec  a 
ritu  facro  cultuque  utriufque  fexus  in  eodem  Nu- 
mine  manarunt,  haud  cultus  &  ritus  a  gramma- 
ticorum  affaniis.  Huc  referas  licet  id  quod  fcri- 
bit  Strabo  homo  Cappadox  lib.  XII.  de  Fano  y" 
Mvvoc  Dei  in  Afia  minore  non  infrequente,  quem 
eundem  &  24A.W  Deam  efie  ait.  Mitto  quod 
Deum  Opt.  Max.  dfavoSnXvM  appellat  Trifmegif- 
tus  ille  Hermes.  At  vereor  certe  ut  LXX.  Se- 
niorum  foemineus  Baal,  quem  faepius  habent  in 
Sacris  Literis,  aliunde  quam  ab  hac  fexus  ratio- 
ne  communi  intelligatur  :  neque  enim  femper 
foemineum  faciunt,  fed  nunc  mafculinum,  nunc 
foemineum.  Numer.  XXII.  comm.  ult.  fcribunt 
y  Baa  A,  pro  Baalphegor  -,  idque  faepius,  ut  IV. 
Regum  cap.  X.  XI.  &  XVII.  &  Hofeae  cap.  XI. 
tmem.  2.  toic  Bxo-AgV-  <fSvov'  item  BaA©»  0  aV- 
7ott@.  Jerem.  L.  comm.  2.  &  Epiftolae  comm. 
41.  r  BiiAoi',  quafi  Dii  mafculi  hoc  nomine  di- 
fti.  Caeterum  iidem  Hofeae  II.  comm.  8.  dp- 
jyjejt  xj  youm  eOTiDog  TJi"  B-zaA'  &  Jerem.  II. 
$28.  poft  illa  verba  fecundum  numerum  civita- 
tum  funt  T)ii  tui,  0  Juda,  addunt,  queis  omni- 
no  caret  Ebraica  veritas,  x)  •ng.r  «g^fi^j»  choSiov 
*r  I;pi«raAri/i  eSuov  tji  BaaA"  fed  &  vide  cap.  XI. 
13.  item  Zephan.  I.  4.  -m  ovofjg.Tct  -r  BaaA/ 
Quin  &  ubi  de  Molocho  ejufque  facris  agit  Scri- 
ptura,  tbji  BaaA   eum    vocant.   Jerem.  XIX.  5. 

!  aiY^^ojjji\ua.v  u^\itij\f'  T?  BactA,  y   x-tTgLKaidiV  risc  tjfcsS 

ojj-^S  cv  ttuq)..  Rurfus  cap.  XXXII.  35.  x)  d-y- 
<5b',wff-V  Tfes  /Sufjibt;  c,v  rrt  BzaA  (redundat,  ni  fal- 
lor,  ca)  thc  iv  (fd.Q0.yU  qa  'Evvou.,  y  Jpctcpipeiv  ric 
*yjc  auwrffi  x)  toa  Svyx-rtzM  ajj-p^S  tzS  MoAo'%  Bx- 
•jiAS.  Primo  autem  Samuelis  cap.  VII.  comm.4. 
ra;  BxAfriju.*  vide  D.  Hieronymum  ad  Ofeae  cap. 
II.  Autor  hiftoriae  Tobit  cap.  I.  comm.  5.  tSvov 
ry  BaaA  r%  Jk^Aij,  id  eft,  faciebant  facra  rrt 
Baal  juvencae,  quae  leftio  fi  vera  fit,  alteram 
AafjJteoDv  merito  intelligas,  quas  aureas  conflari 

VOL.    II. 


juffit  Jeroboam  rex   I.  Reg.  cap.  XII.   ita  enim 
Vitulos   ibi  vertunt  Septuaginta  ,  ita  vocat  ple- 
rumque  Jofephus :  uti  contra  LXX.  in  Ofeae  cap» 
X.  comm.  5.  pro  rthty  Eghgloth,  id  eft,  juven- 
cas,  vaccas,  feu  Sb-fj^Xac,  numero  primo  fubfti- 
tuunt  ps%ov,   id  eft,  vitulum  :  nonnullis   autem 
Tobiac    exemplaribus    reperitur    etiam  ^wij. 
Codex    ejus  qui  Ebraice   extat,    habet  nK  vnj;' 
□^yjn  HXl  oVjJirt,  id  eft,  colebant  Baalim  at- 
que  idola  execranda,  uti  vertit  P.  Fagius.     Cae- 
terum  nonne  O^jyrt,  quod  eft  vituli,  feu  ju- 
venci,  ibi  legendum  >  fuadent  ita  verba  Graeca  : 
&  qui  rfi  BaaA  in  Baalim,  is  ut  tm  6\fjJ.A{  iii 
CT7JJ;  verteret,  non  eft  mirum.     Satis  fuperque 
ex  his,   ne  plura  addamus,   probatur,  utrumque 
genus  eidem  nomini  Divum  notiffimo  ab  inter- 
pretibus  illis  promifcue  tribui.     Imo  nonne  eo- 
dem  commate  qui  r\  BaaA  appellatur,  6  MoAov^ 
etiam  indigitatur?  nifi  ita  fuerit,  me  locum  ii- 
lum    ex  Jeremiae  XXXII.  allatum  prorfus  nori 
intelligere  fateor :  verum  ut  ad  hunc  modum  & 
Jeremias  ibidem  aliique  alibi  in  Sacris  Literis  de 
hac  re  explicentur,  fuadet  locus  infignis  III.  Reg. 
cap. XIX.  comm.  18.    Koj  n$^5r.Aei4<»  (fta  illi)  cv 
'Io-g^triA   iivru.    yt/\id.S"at   dv&^v.,    TT3.vTcf.    yjvajfg.  <z 
gw  sng.iw^a.v  <yjvu  rri  BaaA,   xj  vrdv   qojjg.  0  a  tsfg- 
cnxwjnaiv  ojjizu'  liquidius  nil  dici  potuit:  t  B?aA 
vocant,  unoque  &  altero  verbo  interpofito,  eun- 
dem  per  auToV  mafculinum  denotant.     D.  etiam 
Paulus  Seniorum  interpretationem  non  fecutus, 
fed  Ebraicae  veritati  aliam  magis  confonam,  in 
Epift.  ad  Rom.  cap.  XI.  4.    habet  omvtc  sm  ?- 
Ka.y.-Apv  <yjvu  T»f  BaasA.     Imo   quid  aliud  innuit 
ipfe  etiam  prophetarum  fermo  in  Ofeae  cap.  X. 
comm.  5  ?  Verba   jam  nunc  citavimus  :  nonne 
vaccae  feu  juvencae  primum  nominantur,  dein 
ftatim  fuper  eum  legitur,  &  Cemaraio,  THlD,  Ce* 
marim,  atditui,  feu  facerdotcs  rjus,  genere  mal- 
culino  ?  Indifcriminatim  utroque  fexu  utebantur 
Gentes,  &,  ad  eorum  forte  ritum,  Septuaginta  m 
fermone   facro    idolorum   eultum    exprobrantes. 
Non  ita  tamen   mihi  placeo,  ut  verum  me  hid 
aflecutum  omnino  opiner  :  humanum  eft  in  his 
falli:  fed  nimium  fallor,  fi  a  vero  non  propius 
abfimus,  quam  qui  pro  t/i  BazA,  t>i'  d.ijn  y  BxaA, 
aut  fimile  quid  in  Seniorum   &  Pauli  interpreta- 
tione  fubaudiendum  fentiunt :  &  vide  cap.  VIII. 
hujus  Syntagmatis.     Nec    vero   difcrimen    fexus 
inde  colligendum,   quod  apud  Ezechielem  cap. 
XVI.  comm.  17.  diclum  fit,  Fecifti  tibi  imagines 
mafculinas,  &  fornicata  es  cum  eis.    Jerufalem 
uti  foeminam  adloquitur  propheta  a  Deo  O.  M. 
edo&us,  &,  cum  ftupri   accufat,    mafculinorum 
idolorum  eleganter  meminit.     Non  male  igitur 
quod   de  vero  Deo   O.  M.  loquuntur   barbare 
fcholaftici,  id  etiam  ad    gentium  Deorum  fexus 
referas  ;    Mafculinitas,  aiunt,  configmficata  hoc 
nomine  Deus  non  ponitur  circa  T)eiim  :   fic  D. 
Thomas  in   1.  Sent.  dift.  VIII.  quaeft.  I.  art.  2. 
vide,  fi  placet,  Arnobium  lib.  III.  Verum  ad  A- 
ftarten  redeundum.     Capiti   impofuifle  fibi  dici- 
tur  haec  Dea,  uti  regni  infigne,  taurinum  caput, 
orbeque  tandem  peragrato,    invenifle  ftellam  eX 
aere  delapfam,  dz&mvm  d&e?>  ut  Philonis  Byblii 
verba  funt,  quam   poftea  in  Tyro,  infula  facra, 
dedicavit.     Quaenam  fuerit  haec  ftella  haud  con- 
ftat :  committas  licet  quae  de  Remphan  five  Ciun 
C  c  c  mox 


De      A  S    T   O   R    £    T*  H. 


348 

moxditlmus:  fed,  affumpto  taurino  capitc,  fron- 

te  curvatos  imitabatur  ignes,    lunaeque  fpeciem 

prae    fe    ferebat,     Hinc    Lucianus,    t^i  S.\>&m 

Stde,   libello,     'hgx^riuj    cA.'    ey>>   <$Ww    ot\bjjuav 

tuL($jJaJ,  id  eft,  Aftarten  Lunam  ejfe  opincr :  vi- 

de  Tatium  1.  a.  Venerem  alii  putabant.     Cice- 

ro  de  Natura  Deorum  lib.  III.   Quarta   Vcnus, 

Syria,  Tyroque  concepta,  quae  Aftarte  vccatur, 

quam  Adomdi  nupfifte  traditum  eft :  &  Suidas, 

'Asa«7M,  'Apep5im.     Hinc   fimul  &  Lunam  eam 

dicebant  Phocnices,  teftibus  Philone,  Herodiano, 

Michaele  Glyca,  aliis.     Sed  non  praetereundum 

quod  adjicit  Suidas ;  nomen  fcilicet  Deae  ab  aftro 

deduclum,  quia  Hefperus  ejufdem  fit  aftrum :  6* 

5"  appv,  inquit,  r  i.7novv[ufy  ■mmmta.oiv,  o/Jtm?  ^b 

1?)  I-  'E uimp 6&>v  /.wSoAoyvoi.     Quod  ad  nominis 

ctymon  adducit,  nemo  non  videt  efle  prorfus  ri- 

diculum.     Caeterum   nec   aftri   nec  Hcfperi,  ut 

videtur,  meminiflet,  nifi  iizyisrrryi  dslea.  in  ani- 

mo  habuiflet.     Sane  etiam  ioxnpi^,  uti  dteynvt- 

vns  asjjV,  velut  proverbialiter,  ufurpatur  apud  Je- 

faiam  cap.  XIV.  comm.  1 2.  qui  utrum  ad  Aftar- 

tes  ftellam  fpectet,  nequeo  dicere :  ad  eam  certe 

refert  magnus  Scaliger  in  notis  ad  veterum  Frag- 

menta.     Nec  mirum,  ftellam  ex  aere  delapfam, 

&  ab  Aftarte  forte  tranflatam,  apud  Judaeos  in 

proverbium   abiifle ;    cum  fere  innumeras  alias, 

praeter  eas,  quas  fuo  putant  calculo  faniores  af- 

tronomi,  in  coclo  latere,  a  veteribus  Cabalcis  e- 

docti,  recentiores  fcribant.     Myriades  XXXIX.  & 

CLX.  eft  numcrus  quem  tradunt :  didici  ex  Rab- 

bi  Abraham  Ben  Chaija.     Non  ita  difrkile  eft, 

ut,  ex  tam  immenfa  multitudine  unam  dccidifle 

crederent  nugatores :  nec  omnino  abfurdum,  nos 

credere,  Jefaiam  &  horum  ftultitiam  &  Phoeni- 

cum   idololatriairfadverfus  Babylonios  vaticinan- 

tcm  fimul  arguiffe  :  fed  in  his  haefito,  &  ad  in- 

terpretes  te  relego.     Fallor,   an  eadem  Aftarte, 

quae  &  Baaltis  Phoenicum  ?  quam  tamen  Dio- 

nem  interpretatur  Philo.     Certe  ut  Belusjovem, 

ita   Baaltis   Junonem  denotare  poteft.     BaoJAaa 

BjfA&s  pro  eadem  memoratur  a  Megafthene  apud 

Eufebium  Scaligerianum,  ubi  de  Nabuchodono- 

foro.     Hanc  voluit  Hefychius  in  illo,  BnhSng,  n 

"Her-,  ?j  'A^ep^Tn,   id   eft,  Belthes,  Juno,  five 

Vemis  eft :  tcrminatio  eft  foeminina  Baalis :  &, 

uti  Baal  fiamaim  eft  Jupiter  Olympius,  ita  JtVjn 

0'QtW   Baaleth  famaim    eft  Juno   Olympia,  id 

eft,  T>omina  coeli,    feu  Regina  coeli,  ut  diferte 

vocatur  Jcrcmiae  cap.  VII.  &  XLIV.  atque  alibi : 

tamctfi  enim  vertant  nonnulli  DiQWH  rO^O  Me- 

leceth  hasamaim,  Militiam   coeli,  Septuagin- 

ta  tamen  nunc  cpa.7>.d,v,  nunc  (iaoiMoj&p  s   hpa.v'4 

transferunt :  qnod  nomen  Junoni  &  Aftartaepro- 

prie  convenit :  ncc  fol   magis   rex  coeli,  quam 

luna  regina.     Sacra   folennia   hujus  Deae  crant 

thymiamata  &  libationes ;  quod  ex  citatis  Jere- 

miae  locis  patct.     Lunam  autem  fe  oftendit  A- 

ftarte,  cum  fronte  cornieulato  fuerit  confpicua : 

utrum  corrupta,  ut  fit,  orthographia  Baakth  feu 

Belth  famaim  in   Belifiimam,    apud  Europaeos 

aut  Afiaticos  in  Europa  agentes,  tranfierit,  cogi- 

tcnt  cruditi.     Veteri  fane  infcripto  faxo,  Sc  apud 

Conferanos  in  Novempopulonia  repcrto,  ita  lc- 

eitur : 


349 


M  I  N  E  R  V  A  E 

BELISAMAE 
Q.     VALERIVS 
M  O  N  V  M 

Haud  cuiquam  conftare  opinor,  quid  aliud  Be- 
lifama  hic  denotet.  Minervae  autem,  Junonis, 
Veneris,  Lunae  nomina  funt  ita,  cum  ad  Afia- 
ticos  Deos  refpcxeris,  confufa,  ut  qui  Mincrvam 
Belifamam,  Junonem  Belifamam,  Vencrcm,  aut  j 
Lunam  dixerit,  idem  femper  ipfum  dixcrit.  An 
littori  Britanniae  occidentalioris  (Lancaftrcnfem 
agrum  dico)  aefluarium  illud  BsA/o-z^  Ptole- 
maeo  dictum,  ab  hac  Dea  apud  vicinos  culta,  ftc 
fuerit  nuncupatum,  cogitent  quorum  intercft. 
Certe  ara  non  defuit  ei  etiam  circa  hancBritan-  • 
niae  oram;  quod  mox  conftabit.  Flumen  quod 
ibi  fe  jam  in  mare  exonerat  HiBrll  (unde  & 
Rifiifcfjcftcr ;  Saxonico  SJfuc  id  cft,  fluvius,  for- 
te  adjefto,  ut  fentit  V.  cl.  Camdenus)  vocatur; 
reliquiis  Belifamae  fatis  fervatis.  Certe  Britan- 
niae  loca  ab  exterorum  Numinum  vocabulis  de- 
nominata  efle  patct  ex  Herculis  promontorio, 
quod  nunc  HJcrrppoint  appellatur,  fiolis  aquis, 
id  eft,  thermis  Somerfetenfibus,  ut  Ifides  fluvios 
praeteream  :  memincris  quod  de  Belino,  Belo,  & 
hujufmodi  diximus  fupra.  Caeterum,  quin  fue- 
rit  Aftarte  ipfiffima  Poenorum  coelcftis  Dea,  vix 
aut  ne  vix  quidem  eft  ut  dubites.  Coeleftis  illa 
faepius  Tertulliano  in  Apologetico,  Salviano  dc 
Providentia  Dci  lib.  VIII.  (ubi  genere  foemini- 
no,  id  eft,  coeleftem  illam,  non  illum,  ut  in  vul- 
gatis,  legendum,  monet  doctiffimus  P.  Pithoeus 
veterrimi  exemplaris  autoritate  nixus)  aliis  item 
frequens  memoratur :  &  vetus  Romae  extat  mo- 
nimentum,  ita  facratum : 

I  N  V  I  C  T  A  E 
C  A  E  L  E  S  T  I 
A  V  R.    O  N  E  S  I- 
M  V  S     D.  D. 

Quid  autem  Coeleftis  praetcr  Uraniam  ?  Quid 
Urania,  nifi  coeli  regina,  id  cft.  Baaleth-Jha- 
maim,  Luna,  Aftarte  ?  Herodianus  diferte,  ubi  de 
fimulacro  Coeleftis  fcu  Uraniae  Africanae  a  Pfeud- 
Antonino  Romam  tranflato  agit,  lib.  V.  $xol  3, 
inquit,  drjZd  Ai&u  r  $o/woj<fyu  l&fuaaSjr,  'in  J>i 
r  dj>%euxv  Ka^jiSbr*  7ru/\iv  ivJasc,  {iuoaav  v.a- 
{^mfjjdaav.  AlQvic.  fil  wu  cvjrb/j  Qvgjx.viav  x.a,/\v- 
cf  $o!viyjic.  j)  'Arepapx^  avofjJZ^tai,  Xe/\lww> 
Tt)  &e>\cimc,  id  eft,  Tofuijfe  aiunt  illud  Tiido- 
nem  Thoeniffam,  cum  antiquam  Carthagincm, 
dijfeclo  corio,  extruxerit.  Hanc  Afri  Uraniam 
nominant,  Thoenices  vero  Aftroarchen,  &  Lu- 
■nam  ejfe  ajjirmant  :  rJ  Aftroarche  fido  ad  A- 
ftarten  defignandam  vocabulo  eft  ufus;  ac  fi  Si- 
derurn  reginam,  aut,  cum  Apuleio,  matrem  Si- 
derum,  lunam  vocaret.  Latini  eam  Junonem 
Carthaginienfem,  poetae  maxime,  nuncupabant. 
Maro  de  Carthaginc,  AEneid.  I. 


Quam 


3$° 


SlfNTAGMA       II; 


35* 


Gttam  Juno  fertur  terris  magis  bmnibtis  unam, 
^Poftkabita  coluiffe  Samo - 

&  Horatius  Carm.  II.  Od.  I. 

Juno,  &  T>eorum  quifquis  amicior 
Jjris—- 

Invocabant  cnim  &  Romac  Junoncm,  Lunam 
adloqucntcs  ritu  lblcnni.  Calantes  nimirum  pon- 
tificcs  nonas  mcnfiam,  quod  fieri  folitum  kalen- 
dis,  in  Capitolio  in  Curia  Calabra,  fic  pronun- 
ciabant  ;  T)ies  te  quinqtte  kalo,  Juno  novella  s 
aut  Stptem  dies  te  kalo,  Juno  novella  ;  uti  au- 
tor  eft  Varro  de  L.  L.  lib.  V.  nifi  pro  Junone 
Janam  fubftitucndam  putes.  Eidem  cnim  fcrip- 
tori,  togatorum  doctiflimo,  Jana  Luna  dicitur, 
lib.  I.  de  rc  Ruftica  cap.  XXXVII.  &  in  vetuftio- 
ribus  cxcufis  de  re  Ruftica,  non  Novella,  fed 
Covclla  lcgitur.  Covella  autem  coeleftis  feu  Ura- 
Tiia  interpretatur.  Nam  Covttm  veteres  coelum 
appcllabant,  ut  autor  cft  Scxtus  Pompeius.  Et 
Uraniam,  quam  a  Poenis  acceperat,  veneratus  efle 
videtur  Mafanifla  Numidarum  rex,  dum  Junonis 
fanum  tanto  profecutus  cft  honore  in  Melita  in- 
fula  ;  quod  refert  Cicero  aft.  IV.  in  Verrem. 
Coeleftcm  autem  hanc  five  Venerem  five  Lunam, 
vocabant  Aflyrii  Mylittam,  Arabes  Alilat,  Per- 
fac  Mitram,  ut  fcripfit  Hcrodotus :  quem  videfis 
in  primo  Sc  tertio.  Mylitta,  ut  notat  Scaliger, 
merum  Chaldaicum  eft,  nempe  jL^oio,  id 
cft,  Mylidtha,  quod  in  -^Jr^v,  id"eft,  genitri- 
cem,  notifllmum  Veneris  epitheton,  vertit.  Hanc 
voluit  Hefychius  his  verbis,  MuAkto.1',  tw  Ov&t,' 

v[olv  'AorJe/sf.  Alilat,  ab  jjM*  Haltlath  Arabum, 

doftifllme,  ut  omnia,  petit  Scaliger,  quod  lu- 
nam  nafcentem  fignificat,  &  noclilucam.  Lati- 
norum  hinc  Lucina,  id  eft,  Ilethyia  Graecorum, 
traducenda,  quae  non  alia  eft  a  Luna  five  Diana, 
Lilith  etiamdicta  Judaeis,  quod  ab  eodem  quo  Ha- 
lilath  Arabum  manat  fonte,  a  Lailah  rhh  nempe, 
quod  nox  eft,  unde  jtV?  Lilith.  Lilith  autem 
vel  per  notlilticam  vel  nocturnum  daemonem  red- 
ditur.  Multo  magis  enim  nugantur  Graeculi,  qui 
<sf&  r  ttJww  llethyiam  volunt,  fua  in  lingua 
origines  hujufmodi  ridicule  quaercntes.  De  Lilith 
vero,  vide  Jefaiae  cap.  XXXIV.  comm.  14.  Et, 
adritum  veterem,  Judaei  hodierni  Lilith  lamiam 
puerperis  &partui  inimicam  ducentes,  in  parieti- 
bus  cubiculi  puerperae,  fuperftitiofe  exarari  curant 
haec  verba,  n,L?ll7  \T\  mn  D"!H,  Adam,  Chava, 
Chutz,  Lilith,  five,  Troculhinc  efto  Lilith.  Genti- 
umDeam,  ut  Daemonem,  abigunt :  uti  veteribus 
etiam  Graecis,  cum  in  mari  procellis  ja&arentur. 
"££*',  TAxCv^,  id  eft,  Troculfis,  Glauce,  exclamatio 
erat  folennis.  Numina  enim  aliorum  Judaeis  piis, 
pietatcmve  praetexentibus,  ut  Daemonia  haberen- 
tur  neeeffe  eft.  De  ea  vide  plura  ex  Ben-Sira 
apud  Eliam  in  Thisbi,  Ben-Maimon  More  Neb. 
part.  I.  cap.  VI.  praeter  Rabbinos  ad  laudatum 
Efaiae  locum,  &  Archangelum  in  Dogma  Pici  Ca- 
balifticum  XXI.  Hinc  ipfa  Lucina  E/AxS-yz.  & 
'Ea^-ctu  nominata.  In  horum  enim  alterutrum 
vocabulorum  ut  Lilith  feu  i^Alileth  (quod  idem 
Arabice  denotet)  tranfmigraret  non  ita  eft  diffici- 


le.  Et  uti  Afianis  Lilith,  ita  Europacis  Ilethyia 
dea  erat,  parturicntibus  &  inimica  nimiumque 
timcnda  :  ideo  fupplicationibus  placabatur.  Et 
cum  QniQv  ■s^.S-Jeaia.  audirct  &  v.xffiyJS?.,  uti 
in  Hymnis  falfo  Orphco  tributis  nuncupatur,  fi 
conciliata  &  propitia  adeflet,  &  gcnitricem  &  na- 
tum  parvulum  fervabat  ;  fin  adverfa  mancrer, 
utrofque  gravi  infortunio  mactabat  :  unde  apud 
Theocritum  Idyll.  XXVII.  puclla, 

^A&ro»  /2sA©-  ElAeiSmc. 

Didta  eft  inde  Homcro  u^y^y.©^,  id  cft,  ut  vo- 
lunt  nonnulli,  t  Ti-^ioou.c  /jJyvc  '6lhf.lp^a..  Mi- 
chacl  Pfellus  de  Operat.  Daemonum,  Koj  $ 
r7rti>?K(av  ■iia.\aXiirr 3A  tyo>  S-AAvpg^sv  7>~icrou.s  ?  Ag- 
ymc  ce£££,  id  eft,  Et  a  multis  cudivi,  omnibus 
ptterperis  T>aemonium  foeminea  Jigura  comparere. 
Id  veteribus,  ni  fallor,  Gello,  &  Empufa  dictum  ; 
de  queis  confulas  licet  ante  alios  Hefychium,  Sc 
Ariftophanem  cum  fcholiafte  in  Ranis.  De  Lu- 
cina  vero  &  Lilith,  &  Ilethyia,  etiam  idem  intel- 
ligendum  cft,  uti  etiam  de  iis  quas  nos  fapeg 
vulgo  appellamus  :  cjufdem  enim  generis  funt,  & 
dXMtjcu,  atque  al  ttpo^i  t  tohjuv  &id>  dici  poflunt, 
quibus  verbis  nominantur  Ilethyiae  Didymo  Gram- 
matico  ad  Homerum,  &  fcholiafti  ad  Sophoclis 
Eledtram.  De  Ilethyiis  plura  apud  Plutarchum 
habes  in  libello  <n%<  -f  eh  tu.  txytva.  ^jAojtWzs* 
ubi  mulieres  refert  exiftimafle,  non  Homerum, 
fed  Homeridem  Lucinae  dolores  perpeflam,  fcrip- 
fifie, 

ClZ  o\  0TO.V  ou^ivaaav  tyj\  /2e'A©-  o'?v  yjrai-jg, 
H^rig  fjYijctTt^lc,  -Tnjcga?  oJMVcts  i^vacu. 

Quae  leguntur  in  Iliad.  A.  ubi  Euftathius  adnotat, 
apud  veteres  Ilethyiis  oTujxaluJiTs^v  o^yzxiv  -n 
T«Ag/3oAci/  dari,  undc  velut  ex  arcu  acres  dolores, 
five  /SIa©-  c%v,  id  eft,  jaculum  acutum,  emitte- 
rent  :  quod  ut  averruncarent  parturientes,  Juno- 
nis  Lucinae  feu  Ilethyiae  opem,  uti  in  Comoedia 
videre  eft,  implorare  eis  erat  folenne,  fed  non 
aliter  quam  fi  Deo  Palamnaeo,  Eumenidibus,  aut 
Numini  irato  fupplicarent.  Quae  ideo  accuratius 
adjecimus,  ut  liqueat,  non  modo  a  nominum  fi- 
militudine,  fed  etiam  ab  ipfis  quibus  fungi  puta- 
bantur  officiis,  Ilethyian  feu  Eleutho  &  J_ilith 
minime  diverfa  Numina  fuifle.  Apud  Romanos 
enim  aliud  a  matronis  invocabatur  Numen  fua 
natura  propitium,  quod  partus  tueretur:  id  Natio 
didtum,  quod  nafcentibus  Dea  mitis  praefuerit. 
Tullius  lib.  III.  de  Natura  Deorum,  ^uodft  ta- 
les  T>ii  fttnt,  ut  rebus  humanis  interjint,  Natio 
quoqtte  T)ea  ptttanda  eft  j  cui  cum  fana  circui- 
mus  in  agro  Ardeati,  rem  divinam  facere  fole- 
mus :  quae  quia  partus  matronarum  tueatur,  a 
nafcentibtts  natio  nominata  eft.  Haec  igitur  foe- 
tarum  Tutulina  proprie  erat.  Neque  tam  tute- 
larem  Ikthyian  genitricibus  foetis,  quaminfeftam 
Deam  Numenque  laevum  docemus  precibus  pla- 
candum,  contra  quam  plerumque  accipitur :  fed 
de  his  obiter  hactenus,  nec  intempeftive.  Sui- 
dam,  fi  placet,  confuie  in  Aa,o4a.  Ncmo  non 
videt,  quam  haec  omnia  competant  Lunae.  Eam 
enim  a  Lucina,  Ilethyia,  Diana,  nomine  tantum 

diftare 


35* 


D   E       A   S    T 


diftare  difcas,  quifquis  tam  puenle  nefcias,  ex 
Ciceronis  lib.  II.  de  Natura  Deorum,  &  Catulli 
epigrammate  XXVIII.   Verum  ut  ad  Arabum  no- 

men   redeamus  :    nox  item  eis  ^XM}    Alileth, 

dicitur :  quae  ipfum  forfan  AUlath  eft,  &  noBi- 
lucam  denotare  poteft.  Minime  enim  aliud  eft 
vocabulum  magis  aut  confonum  aut  ufitatum  quo 
luna  defignetur.  Id  conftat  &  ex  Graecorum 
more,  &  Latinorum  :  illis  enim  vuxMefi/*©*,  £»- 
vu-^ct,  wyjz,  his  T)ea  nofiium,  &  noffium  fidus 
dicitur.     Medea  apud  Senecam, 

Nunc  meis  vocata  facris,  noffiumfidus,  veni. 

Atqui  Urania  ifthaec  Arabum  (quae  eadem  ipfa 

cum  Mylitta  Afiyriorum)  in  primo  Herodoti,  non 

Alilat  nuncupatur,  fed  Alitta  ;  KaAeasi  Si,  ibi 

inquit,   'Awt^0'   ^  'Apefi^^  MoAit7<*,   'Aq^- 

/3(oi  2  'Aa/t7*,   n^w  3  Wt&v  anne  corrupti 

codices  hic  Herodoti,  &  'AAiAoV  fubftituendum  ; 

an   binominis   ipfa  Arabibus   Dea,   uti  alterum 

eorum  Numen,  quod  &  Urotalt  &  Tyfares  in- 

digitatum  }    Certe  Alitta   ab  eodem    quo  My- 

litta  themate  peti  poflet,  quod  gignere  ftgnificat, 

id  eft,  l1?1  jalad,   hoc  autem  in  Arabifmo  deve- 

nit  *iVi,  unde,  ni  fallor,  formari  quivit,   nec  fine 

analogia,  Validtha :  quod  Graecis  elementis  exa- 

ratum  'OuaA/^Sa  eft ;  nec  ut  Graecorum  pronun- 

tiatione  in   'Aa/t7«    tranfiret,    ita  difBcile  erat. 

AUtta  hoc  modo  id  ipfum  cum  Mylitta  etiam 

fignificet  :  fed  viderint  hic  dodiores :  nos  \.miyo- 

/mv.     Sed  vero  inter  Arabum  Numina,  quae,  ut 

fit,  currente  feculo,  numerofiora  fuere,  habemus 

etiam  in  Alcorano  quod   ad  Herodoti  Alittam 

propius  accedit.     Id  eft,  AUeth,  Lath,  feu  Alet- 

to.    Azoara  LXIII.  in  verfione  Retinenfis  ;  An 

tribus  imaginibus  vifis,  videticet  Aletto,  Alance, 

Meneth,  mafculos,  T>eoque  foeminas  afcribitis  ?    e  ,„  .„  ,  ,, 

^«c««a/,  mi*ji.M  j,         i     j  „  ..       .     fuifle  memorat  llle,  quae  lpfifiima  funt  omnia 

ta  Arabico  vero  legitur  rf-jjJL   <L^J|  Jl»|J    Deorum  matri  propria:  videApuleium  lib.  VIII. 

ubi  de  Metragyrtis  agit,  Qui  per  plateas  (ut  ille 


O    R    E    T    H.  353 

five  Mather  (unde  facile  Mitra  dcfle&itur)  Per- 
fice  genetricem  feu  matrem  intcrpretari  ex  R. 
Saadiae  Pentateucho  notavit  do£tiilimus  Raphe- 
lengius  :  fi  vis  autem  a  Mithri,  quod  Tominum 
denotet,  non  reclamo.  Confpirare  autem  haec 
omnia  videntur,  ut  decantatam  Deum  matrem,' 
in  hac  reperias,  Deum  matrem,  cujus  facerdotes, 
aedes,  pulvinaria  atque  arae  ea  fucre,  quae  ve~ 
tufias,  quae  Perfae  (  Ciceronem  audis  in  Orati- 
one  de  Arufpicum  rcfponfis)  quae  Syri,  quae 
reges  omnes  qui  Europam  Afiamque  tenuerunt, 
fimper  fumma  religione  coluerunt  :  eam  autem 
Syris,  &  qui  trigono  Aquilcnari,  Geminis,  Li- 
brae,  &  Aquario,  fubjacent,  inprimis  tribuitPto- 
lemaeus  lib.  II.  Tetrabibli,  Oi,  inquit,  <sfe<  -ra.c 
fvag^t?  tccuTck,  oz£vm  p.  oisc  'Qii  7rSLv  thv  'Arp^i- 
tIw  u>i  M-v-A&t.  ©i£v,  ttdmAoic  <£  s.y/(iugj.oic  dvi- 
Hga  Trepau.y>p&Jov7?c,  id  eft,  ^ui  has  incolunt  re- 
giones  plerumque  Venerem  ut  matrem  Teum  ve- 
nerantur,  &■  variis  patriifque  nominibus  indigi- 
tant :  varia  ejus  nomina  dilerte  agnofcit,  fed  Ve- 
nerem  vocat.    Et  Plutarchus  de  Dea  Syria  Hierapo- 

li  culta,  Oi  ft  'AtpCf&irlw,  Oi  '^"H^t.v,  o\'f)ir,va.^ya,C 
(C  cni^fJ^gL  ii£<tiv  If  Cy^uv  <s$xf.cy%aoiM  o\i\-j.v  <C 
fvffiv  vofM^nffi'  fcribit  in  Vita  Craffi.  Quae  cer- 
te  Dea  Syria,  fi  utriufque  facra  &  effigies  fpeftes, 
haec  noftra  Deum  mater  erit,  quae  in  nummis 
Deae  Syriae,  Hieropolitanae  fcilicet,  nomine  in- 
fcriptis,  nunc  Minervae  fpeciem  habet,  ut  in 
L.  Aurelii  Veri,  nunc  Cybeles,  ut  in  Aurelii  Se- 
veri  &  Philippi,  uti  apud  Adolphum  Occonem, 
Sebaftianum  Eritrium,  atque  id  genus  alios  fatis 
liquet.  Sacra  ejus  defcripfit  teftis  oculatus  Lucia- 
nus.  Ei  gallos,  id  eft,  exfe&os,  fceptrum,  tym- 
panum,  fulmen, 

Turrigerafque  urbes,  bijtigofque  ad  fraena  le- 
ones, 


\b-t 


,<X>\  pf^-J)    *  iStT^  AwU!  oluj 


iqJS)]  quod  fonat,  Vidiftis  AUat,  feu  Alletto, 

&  Aluze  &  Meneth  tertiam  aliam  ?  Vobifne 
[haec]  mares  &  T>eo  foeminae  ?  Numen  hic 
feu  imaginem  fecundam  (nam  imagines  feu  idola 
haec  fuifle  aut  Numina  commentitia  in  confeflb 
eft  tam  apud  fcholiaften  penes  me  Mahumeda- 
num,  quam  apud  interpretes  Chriftianos)  vocave- 
rat  proculdubio  Retinenfis  tyllauge,  quod  librari- 
orum  incuria  in  tyilance  migravir.  Et,  ad  hunc 
Alcorani  locum,  fpe&at  illud  in  Epitome  Alco- 
rani  ab  eodem  etiam  Retinenfi  verfa,  Idola  an- 
tiquorum  Arabum,  tertia,  Aletto,  Alance,  (pro 
Alauge)  Melech  •,  quod  plane  Meneth  Iegendum. 
In  vetufto  autem,  quo  utor,  Retinenfis  verfionis 
Alcorano  MS.  adnotatur  ad  eam  quam  adduxi- 
mus  periocham,  Nomina  idolorum  quae  tunc  co- 
lebant  Saraceni,  dicentes  foeminas  ab  ipfis  ejfe 
creatas,  viros  autem  a  magno  T)eo  Creatore  : 
quod  tamen  verfioni  plane  adverfatur.  In  Epi- 
tome  autem  pro  tertia,  tria,  potius  legendum 
puto.  Sed  hoc  obiter.  Mylittae  vero  nimium 
congruit  forfan  Perfarum  Mitra.     Mader  enim 


ait)  &  oppida,  cymbalis  &•  crotalis  perfonantes, 
Teamque  Syriam  circumferentes,  mendicare  com- 
pellunt  T>ev.m  matrem  :  faepius  ille  etiam  facro- 
rum  non  vulgo  peritus,  ibi  T)eam  Syriam  ap- 
pellat.  Ipfum  item  matris  Deum  nomen,  quod 
apud  Hefychium  'Kyjff.dc  eft,  e  Syria  petendum, 
ni  fallor  :  nonne  ab  NQix  Aimma,  quod  mater 
fonat  J  Et  in  horto  Mattheiorum  trans  Tiberino 
ad  pontem  Ceftium  vetus  eft  monimentum,  ubi 
fedet  Dea,  inter  leones  duos,  tiara,  feu  diadema- 
te  lunato,  ornata,  cui  fubjungitur  infcriptio : 

P.  ACILIUS    FELIX 

D.  D.  DIA  SURIAE 

CUM    SUIS. 

Sculptoris  negligentia,  T>ia,  pro  T)eae,  male  le- 
gitur  :  verum  Cybelen,  Berecynthiam,  five  De- 
um  matrem  intellexifle  Acilium,  quam  tamen 
T>eam  Syriam  nuncupat,  non  eft  cur  dubites  : 
addita  quae  funt  infignia  &  ornamenta  illam,  ip- 
famque  Aftarten,  loquuntur :  ejufmodi  vifitur,  in 
hortis  cardinalis  Carpenfis,  ara  :  citerioribus  enim 
aevis  in  Europa  fatis  frequens  Deae  Syriae  cultus. 

Eam 


354- 


Syntagma     II. 


355 


Eam  Ncro  unice  eft  veneratus,  quam  tam  poftea 
urina  confpurcavit.  Etiam  in  Britannia  noftra 
extat  infcriptio  Deae  Suriae,  verum  mutilata, 
a  Licinio  pracfcfto  iub  Antonino  philofopho  con- 
ccpta,  atque  in  hortis  V.  C.  Roberti  Cottoni  Co- 
ningtoniac,  in  agro  Huntindonienfi,  cum  aliis 
qdamplurimis,  vifcnda.  Non  ignoro  matrem 
'\Deum  terram  etiam  prifcis  diitam  :  ita  rem  ex- 
plicat  Lucretius  lib.  II.  Ncc  vero  quis  nefcius  cft, 
coclum  &  terram  ab  idolorum  cultoribus  mifceri 
folita.  Cum  igitur  Aftarte  live  Dca  Syria  eadem, 
quae  matcr  Deum,  primum  fuerit,  fed  complu- 
ribus  poftea  nominibus  indigitata,  illinc  forfan 
fumi  poflit  conjc&ura,  quaenam  fmt  T)eae  illae 
matres  ~&t  T)ii  Syri  veteribus  aris  memorati,  nec 
ante  hoc  fcculum  obfervati :  quot  enim  nomina, 
tct  habitae  Deae,  tot  rnatres.  Mentio  fane  De- 
arum  matrum  in  Plutarchi  Marccllo,  ubi  de  Enyo 
oppido  Siciliae ;  &  ®«zi  'fojiTv7V\iSb.z  habct  Pau- 
fanias  in  Atticoruni  initio,  quae  idem  fonare  pof- 
funt.  Caeterum  aevo  hoc  antiquitatis  veftigio- 
rum  perquam  curiofo,  plurimae  Deabus  Matri- 
bus  infculptae  arae  in  Europa  repertae  funt :  eas 
apud  Gruterum  &  Smetium  videre  licet  :  item 
aliae  Junonibus  dicatae.  Maximam  au- 
tem  &  pulcherrimam  Dearum  aram  meminira 
fe  vifam  in  Bragantibus  V.  cl.  G.  Camdenus, 
ctiam  ad  majorum  animalium  facrificia  peragenda 
aptam,  &  a  M.  Ingenuo  Afiatico  facratam.  Hanc 
in  Lancaftria,  alteramque  habet  in  agro  Dunel- 
menfi.  Tertiam  defcriptam  &  ad  fe  nuper  mif- 
fam,  mihi  optimus  fenex  dudum  oftendit,  quam, 
ut  exemplari  ejus  legitur,  communicabo : 

D  E  ABUS  MATRIBUS 

TRAMAl  VEX.  CERMA 

PU.  R.  D.  PRO  SALUTE 

R.  FUS.  L.  M. 

Apud  Houtljfr  in  Cumbria*  extare  dicitur.  Quid 
fibi  vellet  Tramai  ne  hariolari  quidem  aufus  fum. 
Atqui,  fi  Aftarte  Deum  fuerit  mater,  Aftartae 
ut  fint  Deae  matres  oportet.  'Acc-a.aTcy  enim 
pluraliter  dicebantur.  Ita  LXX.  Judicum  II. 
comm.  13.  Ut  plures  Junones,  plures  Veneres, 
Deae  Syriae  plures,  ob  fimulacrorum  multitudi- 
nem  erant,  ita  ut  Aftartae  plures  ;  quas  forfan 
ivoluere  ii,  qui,  ritus  Afiaticos  patriofque  fervan- 
tes,  Deabus  Matribus  aras  facrabant.  Has  fi- 
imul  &  Belos  cogitabant  qui  dIs  Syris  vota  fa- 
ciebant.  Saltem,  id  fatis  eft  verifimile.  Idip- 
fum  certe  pene  dixerat  D.  Auguftinus  ad  Judic.  II. 
quaeft.  XVI.  Juno,  inquit,  Jine  dubitatione  ab 
illis  (a  Poenis)  Astarte  vocatur.  Et  quoniam 
\iflae  iinguae  (Punica&  Phoenicia)  non  multum 
inter  fe  difftrunt,  merito  creditur  de  filiis  Ifrael 
hoc  dicere  Scriptura,  quod  Baali  fervierunt  & 
Aflartibus,  qui  Jovi  &  Jnnonibus.  Nec  mo- 
!  vere  debet  quod  non  dixit  Aftarti,  id  eft,  Junoni, 
red  tanquam  mttltae  Jint  Junones,  pluraliter  hoc 
nomen  pofttit.  Ad  fimulacrorum  enim  multitu- 
iinem  referri  voluit  inteileclum,  quoniam  unum- 
juodque  Jttnonis  Jimttlacrum  Juno   vocabatur  : 


acper  koc  tot  Junones  qtat  funt  fimu'acra  inteU 
ligi  voluit.  Aftarte  ipia  etiam  quae  Graecis  Jo. 
Id  docct  Euripides,  de  Phoeniciis  <5c  Thebanis 
verba  faciens,  in  Phoeniffis : 

Koiiw,  mquit,   out^g,  lyiva  Tixva, 
Tac,   vx^cf.a^osa   rritpuKiV  'TSs. 

Quomodo  lus  cornigerae  foboles  Phoenices  erant 
(ut  Graecorum  fabulas  omittamus)  nifi  corniculan- 
tem,  quam  traftamus,  eorum  Deam  intelligas  ? 
unde  orientis  Numen  etiam  agnofcitur  Io,  velut 
primarium.  Statius  Sylvarum  III.  in  Propempti- 
co  Metii  Celeris ; 

IJi  Thoroneis  quondam  ftabulatct  fttb  antris, 
Nunc  regina  Thari,  Numenque  orientis  anheli, 
Excipe  multifono  puppem  Marcotida  fiftro. 

Quae  de  nominum  multitudine  folenni  fcripfi- 
mus  capite  fuperiore,  ad  hanc  Deam  fimul  per- 
tinent  :  &  Ennaeae  Ntimina  T)ivae  eleganter 
dixit  Silius  Italicus,  ut  plura  in  eadem,  id  eft, 
Hecate,  Dea,  Numina,  quae  tamen  unam  con- 
ftituerent  Hecaten,  latere  oftenderet.  Hecaten 
autem  hanc  noftram,  id  eft,  Lunam,  e(Te  nemo 
nefcit.  Apollo  enim  feu  Sol  "Ej^t©.,  Luna 
'Eif^Tn  dicebatur  :  vide  de  Hecato,  fi  placet,  Ju- 
liani  epiftolam  ad  Sarapionem.  In  Hecate  totius 
univerfi  poteftatem  omnem  &  virtutem  centrum 
habere  docebant  veteres  Chaldaeorum  theologi, 
uti  ad  Chaldaicum  illud,  quod  putatur,  oraculum 
animadvertit  Pfellus: 

Aacn^  cw  ?ig.y><nv   E^tu;  a^mi  mzAe  iwyn. 

Sed  obiter  emendandus  eft  verfus  ille  :  lege  \v 
Py-yicri  v^i-nc,  d.ait.  &c.  &.  ?&iLm  vjitijv  Jiniftrum 
corporis  cubile  inteilige,  ubi  juxta  Ariftotelem  ani- 
mae  fedes.  Atqui  ita  diferte  legitur  in  Oraculis 
illis  Magicis,  ad  quae  commentatus  eft  Pletho. 
Mirum  eft  quin  Afiarten  vocabulo  depravato 
Aftronoen  vocarit  Damafcius  in  Vita  Ifidori,  ut 
Herodianus  AJiroarchen  ;  fi  lectiones  non  fint 
fpuriae.  Saduci  filium  odlavo  genitum  ab  Aftro- 
noe  Dea  Phoenifla  fcribit  Damafcius  adamatum. 
AEfmunus  is  diiftus  eft  ;  quem  AEfculaphtm,  ait 
ille,  interpretantur.  Venanti  infidiata  eft  Dea, 
fugit  juvenis  :  &  cum  Dea  jamjam  comprehen- 
fura  eflet,  genitale  membrum  fibi  amputavir,  'H 
%  inquit  Damafcius,  tS  7ri.^j\  o^aAy/o-zirtt,  5^ 
Hcujcivac.  xct.Aicra.oa.  t  Via.vicr.icv,  Tri  tz  ^woyivco  34e~ 
ju,y  dvai^oiTmpficTacra,  <&iov  i-^Tiinffiv  "Efff^avov  vsjd 
^aiviTtav  olvojj.acriji.ivov  'Qn  ty  ^i^fjsn  i3  £<y5is'  oi  ^ 
t  "Effjuwov  oySbov  d^iiaiv  \^mS!>\v'  hoc  eft,  Afiro- 
noe  vero  cafu  aJfticJa,  Taeana  juvenem  vocavit, 
eique  genitalem  calorem  reftituit,  &  T)eumfecit, 
qui  'Phoenicibus  Efmunus  ob  genitalem  calorem 
diElm.  Alii  vero  Efmunum  otfavum fignificare 
exifiimant.  Sane  Ebraice  ^Otyn  Hafmini,  quod 
facile  in  Efmunum  migret,  oclavus  eft :  &  fic 
nominatus  eft,  quod  odavus  Saduci  filiorum  in 
lucem  fuerit  editus.  Aftronoen  autem  matrem 
Deorum  diferte  appellat  Damafcius. 


Vol.  II. 


D  d  d 


C  A  P, 


3$6 


D 


D  a 


G     O     N     E. 


357 


C  A  P.    III. 


Dagon,  Deus.  Simuiacrum  ejus,  &1 
etymon.  7Lnwv.  Sto.  'Ky^otw  JJeus 
Philoni.  Oannes  Babyiontorum.  An- 
nedotus.  Odacon.  y^«?  apud  Heila- 
dium.  Eadem  cum  his  Dagoni  figu- 
ra.  Pedes  adnati  ex  cpuda  Dago- 
nis.  Jn  D.eam  pofiea  demigravit  Da- 
gon.  Eadem  quae  Derceto  feu  Ater- 
gatis.  Varia  ejus  nomina.  An  Der- 
ceto  reBo  Hierapoli  coiiocetur.  Ad- 
dirdag.  Adrameiech.  Attaga.  A- 
thara.  'Arlayx^  in  Hefychio.  Ratio 
nommis  Deae  &  figurqe  ,in  fabulis. 
Syri  ,cur  timidi  Ovidto  diSii.  Inflabat 
morbifque  affligebat  Dea  eos,  qui  ptf- 
ces  comederent.  Mqrtialts  expiicatur, 
,8f  Porphyrius.  Ut  phcabant  Nu- 
m.en  hinc  iratum.  Pifces  Syri  vene- 
rabantur.  De  pifcibus  apud  eos,  nu- 
gae  Ifrqeiitarum  reditu  recentiores. 
Pifctum  fignum  coelejle.  'J^SJs  3«  AiSbwos 
dicitur  boreqlior  Chaldaeis.  Mttx/u/so- 
*»{&.  X£Ai<W£<}>'  quid.  Athenaeus 
emendatus.  Hirundo  pifcis.  Pifces 
aiiis  facri.  Columbas  venerabantur  Sy- 
ri.  Homeri  ■mAaat.  Samaritanorum 
Coiumba.  In  Samaritanos  Judaeorum 
fpurcq  convitia.  Semtrqmis.  Colum- 
bas  vendentes  &  alentes  inter  infames 
habiti.  Beth-Dagon.  A^.  Confu? 
fa  nomina  &  facrq  hujus  &  Hie- 
ropoittanae  Deae.  Macro.bius  emen- 
datus.  Yenus  Aphacit\s.  ConjeBura 
in  Anonymum  ad  Arati  Phaenomena. 
Dagonis  fefium. 

IN  Azota  five  Afdodo  inclyta  Palaeftinae 
urbe  fanum  celebre  erat  Dagonis,  in  quo 
arcam  foederis  pofuerunt  incolae,  coram  fciii- 
cet  idolo.  Et  cum  rurfus  craftiria  luce  confur- 
gerent,  ( ita  Sacrae  Literae  I.  Sam.  cap.  V.  4. ) 
ecce  jacebat  T>agon  coram  ea,  in  terra,  coram 
arca  Tomini,  &  capiit  T)agon  atque  duae  pal- 
mae  manuum  ejus,  abfciffae  erant  fupir  limen, 
yh)  *1KU>3  ]U1  P"i,  rak  dagon  nifchar  aghlaiu, 
hoc  eft,  uti  a  R.  D.  Kimchi  explicatur,  tantum- 
modo  forma  fifcis  relicla  eft  m  eo.  Nam  Jn  & 
flJn  T)ag  &  Tagah,  pfcis  interpretatur  ;  unde 
di&us  T)agon.  Genus  ei  mafculinum  tribuo, 
quod  &  ita  Sacra  Scriptura  habct  Ebraice,  & 
LXX.  Seniores  itidem  vertunt,  Aayuv,  -Ki-nlaj- 
jcws  '&n  <&£p<m'7mv  hjjti.     Et  Philo  Byblius,  Aayxv 


05  igi  SjtwV.      Coeli  filium  enumerat,  atque  ira 
vult   appellatum,    quod    frumentum     invenerir. 
Nam  ]r\   T>agan  frumentum  fonat.     Aratri  eti- 
am  repertor  habcbatur,  ideoque  Zoly?  'Aepiy*©-, 
quafi  Jupiter  agricidturae  fraefes,  ait  ille,  no- 
minabatur.     Non  abfimili  nomine   Cererem  2i- 
tk,  ,<txQp  ibv  oitiv,  vocabant  Syracufis :  quod  me- 
minit  Pokmus  Dipnofoph.  lib.  III.  Sed  halluci- 
natus  eft,  ut  videtur,    Philo,  dum  a  T>agan,  id 
eft,  frumento,  deducit,   cum  a  jrt,  id  eft,  pifce, 
debuiflet  :    non  aliter  quam  cum   'A^otw,  id 
eft,  .Ruftimm,   Phoenicum  diceret  Deum,  quod 
ex  maJa  t«  i~i\>)  Schaddai  interpretatione  ei  eve- 
nit  :  HliV  enim,   variatis  paulo  punftis,   eft  no- 
men  yeri  .Dei,   id  eft,    Ommftotens,  quod  cum 
ille    in    S,anchoniathonis    annalibus   offenderet, 
fignificare    male    opinatus    eft    aut   Agrum  aut 
Agreftem,    &    in    'Ky&nw  vertit,    cum  potius 
•m!/7o«ei*TD£*  fubftitui  oportuerir.     Obfervavit  ij- 
luftriffimus  Scaliger.     Ita  hic    pro  Tfagon,   2i- 
twV    habet,   cum   melius    ad  rem  'l%3vcev   efiet 
vertendus.     Vetuftiffuna  de  hoc  Numine  ex  Afia 
teftimonia,  praeter  Sacra  Biblia,    funt  quac  fcri- 
bunt  Beroius,  Apollodorus,  &  Polyhiftor,  ubi  de 
Oanne   agunt,   &   quae    LXX.     ultra   Ebraicam 
veritatem    inferunt.     Tldwm   enim   memoratur, 
biceps  animal,    caetera  pifcis,  e  cujus  cauda  ad- 
nafcebantur  pedes  humanis  fimiles  :  vox  ei  hu- 
mana  item.    Ex  mari  autem  Eryrhraeo  emerfum 
Babyloniam  pervenifie  aiunt,  occidente  vero  fole 
in  marc  rediifie,   moremque  hunc  quotidie  vclut 
dju,pfiiov  repetiifle  :   ab   eo   homines  omnifarias 
artes,   literas,   agriculturam,    aedium  facrationes, 
architecluram,    &  leges   politicas   didicifie,    nec- 
non  quicquid  ad  vitam  civilem  pertinere  poflir, 
hiftoriamque  portcntofifiimam  de  Belo  &  Omor- 
ca,    quam  ex  Polyhiftorc  Berofi  exfcriptore  dif- 
cas  licet  apud  Eufebium  :  fimulacrum  autem  ejus 
ufque  ad  Berofi  tempora,  id  eft,  ad  initia  Graecae 
monarchiae,  fervatum.     Qriae  maxime  huc  fpcc- 
tant  Berofi    verba  tranfcribo,    To  ^  a?Ao  ow/xa. 
<H%e    ('^Su'©.,    \zm    3    w   vjnp%/\nv   'iD^Tre? •jy.Ouj 
o.Mjii'    &epa,/\r,v   vsstt^tw     t?)$    y    /^■Sj©j    Ji/.-cpzAm, 
(C    'svSbf.i    a/jgMt>s   dv^tZpTry,    ic^.-Tripv}iJraA    '"5    ix 
TVS    vsjt-s   y    i^Su©.-   Civott  3  a.VTt£  tpccvxv  dr^^o)- 
7ra*    ra   g    tnv^va,  ojjT6  sti   y    lutjj   O^jQii/XdwJ^. 
Non  pofium  non  hic  intelligere  marinum  Deum, 
id  eft,  Dagon,    de  quo  hiftoria   Samuelis :    non 
modo  enim  Palaeftinis  fcd  &  Babyloniis  coleba- 
tur.     Fufius  autem  ex  eodem  Berolb  narrat  Apol- 
lodorus,  Oanncs  quatuor,  Annedotos  didos,  fo 
culorum  viciflitudine  e  rubro  itcm  mari  compa- 
ruifle,  quorum  quifque  femihorno,  &  femipifcis. 
Tempore   vero   AEdorachi  regis    Chaldaeortuu, 
qui  feculis  aliquot  diluvium,    R  Chaldacis  fidcs, 
antevertit,   aliud  fimilis  figurae  cmerfifle  2  aw,ua, 
ut  verba  ejus  funt,  'QSbiicoa.     Ccrte  nimium  fal- 
k>r  nifi  ipie  Dagon  in  Oda;onis  hac  fabula  fuc- 
rit  intelligendus,     Anuedotorum  fecundi  memi- 
nit  Abydenus,    &  »^cu^!©-  figuram  ci  tribuit. 
Vix  alibi  de.his  mentio  fit.     Vcrum  ab  HcILidio- 
Befantinoo  in  Chreftomathia  Oannem  defignatur.i 
efle    merito    fufpiceris.      Tradidit    is  homincm 
quendam  nomine  "ilku  e  rubro  mari  afccndific, 
capite,    manibqs    pedibufquc    humanis ;    cactcra 
membra  pifcem  prae  fe  rulifle  ;    litcras  aurcm  & 

aftronun 


35» 


Y    N    T    A    G    M    A 


II. 


359 


aftrorum  fcicntiam  oftcndilfe :  quae  omnia  funt 
ipfillima  pene  Bcrofi  de  Oanne  hiftoria  :  unde 
depravatum  Oannis  in  "VlIuj  nomen  fentit  magnus 
Scaliger  a  compendioia  librariorum  fcriptione. 
Adjicit  Hclladius,  dv^r&iinv  q  ovfg.  to.  •jiwfa  i%- 
Suv  Sh'cu,   choTnri?  nfMpiigo   yjflTW^n  obgjtv,   hoc  eft, 

hominem  omnino  fuiffe,  pifcem  vero  retuliffe, 
quod  cetacea  peUe  indtteretur.  Quod  adferimus 
cx  Hclladio,  repcritur  in  excerptis  Photii  Cod. 
CCLXXIX.  Commifla  igitur  quae  de  eo  Sacrae 
Litcrac,  &  quae  jam  ex  vetcrum  fcriptis  diximus, 
convincunt  fatis  figuram  Dagonis  ex  humana  & 
marina  efle  mixtam.  Marinum  ei  corpus,  hu- 
mana  vero  facies,  manus,  item  &  pedes.  Ab- 
fciifas  enim  feu  abruptas  manus,  cum  caderet 
coram  arca  Teftamenti,  difertc  ait  Scriptura.  Ad- 
natos  caudae  pedes  fcribunt  illi  veteres,  quod 
nefcio  an  habuerint  in  mente  interpretes  Graeci, 
cum  I.  Regum  cap.  V.  comm.  4.  ablatos  eo  ca- 
fu  utrofque  imaginis  pedes,  praeter  caput  &  ma- 
nus,  fcripferint,  id  eft,  d/utpoTtpji.  tco  't'%vn  t  m- 
$£v  ojjtQ  dpnptifjiivct,  quorum  verborum  ne  't%y<§l? 
quidem  eft  in  Ebraeo.  Mafculinum  Numen  fa- 
ciunt  ii  :  verum,  quod  diximus  de  communi 
Divum  fexu  oportet  hoc  loco  etiam  perpenda- 
tur.  Nam  hic  ipfe  Dagon  in  Deam  Adirdagam, 
id  eft,  Atergatin,  Adargatin,  Terceto,  &  quae 
funt  alia  ab  Europaeis  depravata  ejus  nomina, 
demigravit.  Etiam  Argatu  pro  eadem  legitur 
in  Tertulliani  adverfus  Nationes  libro  II.  capite 
VIII.  &  mirum  eft  nifi  cfiaKtldZns  (cujus  memo- 
rat  Agathias  itfx.  /3.)  Aflyrius  huic  Numini  no- 
men  fuum  debuerit.  Phoenicia  illa  &  Babylo- 
nia  Dea  eadem  ipfa  fane  qua  Dagon  figura,  fi 
fexum  muraveris :  teftis  Lucianus,  qui  vidit  & 
obfcrvavit  curiofus ;  'Hfjxcdn  fi.  ywuh,  to  j)  orjmv  £k 
fjva£v  &s  a.K2vc,  -TTVarxc,  iy^Sv©.  Iph  ajm^ikvif).  Der- 
cetus  fimulacrum  in  Phoenicia  a  fe  perfpedtam 
breviter  depingit,  &  in  Dagonis  incidit.  Idem 
fcribit  Diodorus  Siculus  Bibliothecae  II.  de  ftatua 
ejus  in  Afcalone  facrata,  Ta  fL,  inquit,  'w^powTrnv 
%y\  ytuiccj-^;,  to  ^  d?\o  mo\j.a  7zii.v  i^-Su'©..  Caete- 
rum  etiam  fcriptoribus  magnis  Dea  Hieropolitana, 
T)erceto  five  Atergatis  nuncupatur.  Sic  Plinius 
lib.  V.  cap.  XXXII.  Ante  eum  Geographus  lib. 
XVI.  Bambyces  item  meminit,  %v  $  "E<5Woi/  (£ 
lipjcv  TntKiv  xaAaffii»"  tv  n  Tifjfflcri  t  ~S.vpj.av  StOv 
r  'Ara^jaw  alii  tantundem.  Quin  Macrobius, 
cum  figuram  Atergatidis  docere  voluit,  ipfiili- 
mam  matrem  Deum,  Aftarten,  five  Deam  illam 
Xuciani  Hierapolitanam,  nec  aliud  omnino  lo- 
■  cutus  eft:  vide  Saturn.  I.  cap.  XXIII.  Sed  haec 
forfan  non  fine  errore :  fcimus  enim  Hierapoli- 
tanum  Numen  forma  omnimodo  fuifle  foemi- 
nea.  Lucianus,  qui  ambarum  facra  eft  fcruta- 
tUS,  H  Q  \v  rn  '\an  ttvX^  Tzziaa  ytxun  'Gfr.  Nifi 
vero  femipifcis  fuerit,  T)erceto  nequaquam  ap- 
pellanda.  <_Atergatis  autem,  Adergatis,  Atar- 
gata,  Tierceto,  T)erce,  Adargidis,  t^Atargatis, 
quae  omnia  reperiuntur  pro  hac  Dea,  corrupta 
vocabula,  ab  Addirdaga  funt,  hoc  eft,  Ebraice, 
XI  "Vtx,  id  eft,  pifcts  magniftcus,  feu  potens, 
quod  nomen  certe  Oanni,  qui  tot  dicitur  ho- 
minibus  contulifle  bencficia,  convenientiflimum  : 
ita  Sepharvaitae  Deum  fuum  Adramelech,  id 
eft,  regem  magnificnm,  indigitabant,  II.  Reg.  cap. 


XVII.  comm.  31.  Nominatur  a  Phumuto  Ar- 
taga,  quod  fane  ex  Addirdaga  etiam  contrac- 
tum.  Cactera  corruptiora  funt,  fed  5"  t^Addir- 
dag  feu  fimilis  cujufdam,  pro  dialecTorum  va- 
rietate,  prae  fe  ferunt  veftigia  :  vide  Strabonem 
cxtremo  lib.  XVI.  ubi  ^Atargaten  item  Atha- 
ram  depravate,  ut  fit  in  nominum  barbarico- 
rum  tMTcLiTTdo-sx,  didtam  ait,  &  Ctefiae  T)erce- 
to  :  ubi  igitur  Hefychius  habet  ex  Xantho  'At- 
ra.yxSn  'ASrdan ,  utrum  ad  Atargatam  Deam 
quid  ibi  fpectet,  viderint  eruditiores  :  certe  Xan- 
thum  de  Atergatide  fcripfifle  teftis  eft  luculen- 
tus  Dipnofophiftes  lib.  VIII.  qui  Deae  etyma 
habet  fatis  ridicula  ex  Xantho,  Mnafea  &  An- 
tipatro,  verum  quae  omnia  Philoni  Byblio  re- 
clamant,  &  a  pifce  eam  deducendam  firmant. 
In  fabulis  non  eft  vulgo  {alia  figurae  ratio,  quam 
quod  olim  pifces  Dercen  Veneris  filiam  in  ma- 
re  decidentem,  ab  injuria  fervarent  aquarum, 
ut  fcribit  Theo  in  Aratum ;  five  ob  Veneris  Ty- 
phonem  fugientis  in  pifcem  metamorphofin.  Ma- 
nilius  Aftronomic.  IV. 

Scilicet  in  pifcem  fefe  Cytherea  novavit, 
Cum  Babyloniacas  fummerfa  profugit  in  un- 

das 
Anguipedem  alatis  humeris  Typhona  furentem, 
Inferuitque  fuos  fquamofis  pifcibus  ignes. 

Sive  quod  pifces  evoluerunt,  ex  Euphrate,  mi- 
rae  magnitudinis  ovum,  quod  fovit  columba, 
Deamque  edidit,  uti  Nigidius  fcribit  apud  Ger- 
manicum,  quem  ita  vocant,  ad  Arati  Phaeno- 
mena.  Hinc  erat  quod  pifcium  efu  abftinebant, 
atque,  ut  Ovidius  Faftor.  II.  nefas  ducebant 

gentts  hoc  imponere  menfis, 

Ne  violent  timidi  pifcibus  ora,  Syri. 

Haud  fruftra  timidos  Syros  vocat.  Timebant  ne 
fibi  membra,  fi  animalibus  hifce  vefcerentur,  a 
vindich  Deae  intumefcerent,  ulceribus  fcaterent, 
aut  tabe  confumerentur.  Plutarchus  in  <&&.  £•&- 
cr&tt&fjxjvicu  libello,  Thv  ~2.vPj.av  Srtov  01  cfua&MfJJ)- 
nc,  vopl^atv,  dv  /ucuvtSa.  r)s  n  dpvcts  cpdyn,  tz 
avTixvniua  che&i&v,  sAxciri  to  aSfna.  1niJ.7rka.vwj, 
awjTwteiv  tv  rnm.p.  De  apua  &  maenide  pifcibus 
tantummodo  loquitur  ille,  quas  qui  comederent, 
eorum  tibiarum  anteriora  T)eam  Syriam  corro- 
dere,  corpus  ulceribus  implere,  &  jecur  colli- 
quefacere  putabant ,  inquit,  fuperftitiofi.  Et 
Joannes  Tzetzes  Chiliad.  IX.  cap.  CCLXXV.  de 
Semiramide : 

"Su&v  -^afa]  3  Xtyvaiv  iy_Svv  cwrnv  y\iiS^, 
"OSizv  sbA1  \.£ivcn  tivoiv  i^Suw  'Sogpi. 

Ut  Plutarchus,  fic  ille,  de  quibufdam  duntaxat 
pifcibus :  fed  vero  de  tumoribus  pedum  &  ven- 
tris  diferte  Menander,  nec  de  pifcibus  diftin- 
guit  : 

YlapJ^uyuta  tb?  Sj^as   AaCg, 

Otzlv   irpayucnv  i^Svv  an&voi,  3dg  Tiva 
AxjTav  ditaaaiav,  TH{  TT&Sa-S  5^    y&stpa, 

Oi^SW. 

Adfert 


36 


o 


D 


D    A   '  G      O      N     E. 


3<$r 


Adfert  hofce  ex  Mcnandro  verficulos  Porphy- 
rius  in  quarto  tfel  gcts^?  i/jvtyi%z>v,  unde,  ut 
fcribit  ille,  Ti  t5^  t%Svo>v  dmi^Siaj  &%&■  ^ 
Msi-tfyjfya  %e?vu>v  M/Li<xvz,  i^ibftinentia  pifcium 
ufque  ad  Menandri  tempora  duravit  apud  Sy- 
ros,  perinde  ac  11  Menandri  aevum,  quod  initiis 
Graecae  Monarchiae  eft  aequale,  citimum  fuif- 
fet,  in  quo  Syrorum  hujufmodi  facra  abftinen- 
tia  viguiflet.  Sed  hac  alludere  volunt  nonnulli 
Petfium  Satyr.  V.  ubi  T)eos  inflantes  corpora 
meminit.  Sane  non  alios  cogitabat  tumores  Mar- 
tialis  lib.  IV.  epig.  XLIII. 

Juro  per  Syrios  tibi  tumores. 

Tumores  hi  ad  pifcium  &  Numinis  iram  fpec- 
tare  videntur.  Et  Artemidorus  etiam,  Martiale 
recentior,  in  Onirocriticorum  lib.I.  cap.  IX.  '{%• 
Sucu,  inquit,  7ny.vTcS  ec&iafff  orkrw  Sug^V  Tiva>n, 
t^J1  tw  'A^-dornv  aeSo/juiva>v.  Aftartae  autem  & 
Atergatis  nomina  confundere,  fcriptoribus  folen- 
ne  nimis  eft  vitium.  Commiflum  hic  gulae  fa- 
cinus,  tumoribus,  tabe,  ulceribus  laborantes  Sy- 
ri  expiabant  facco  induti  atque  in  coeno  five 
fterquilinio  fedentes ;  qui  placantium  Numen 
mos  frequens  eft  in  Sacris  Literis.  Nam  Me- 
nandri,  quae  fcquuntur  apud  Porphyrium,  ver- 
ba  funt: 

6^0j  GcVMAOV   1?&&0V,   &U   <&'   cSbV 

'E;tf.3-tactv  auTol  hTn  jyVfjtfj   ^   r  Seov 
°E|iAa'ffay<5  y  TOL-iretVGOTay  gTpoSyz. 

T)ein  facco  induti,  &  ih  via,  cocno  volutantes, 
1)eae  fapplicabant  ut  tumores  dimitteret.  Ita 
enim  vertendus  &  intelligendus  eft  ille  locus, 
non  ut  perperam  verfum  habemus  in  nupera 
Porphyrii  editione  Lugdunenfi,  cui  tamen  facem 
etiam  hic  praetulerat  magnus  Scaliger  ad  Apo- 
telefmaticum  Manilii :  videfis  item  Petrum  Vic- 
torium,  Variar.  Ledtionum  lib.  XII.  cap.  XV. 
Certe  melius  multo  hoc  in  loco,  ut  alibi  etiam 
.  faepius,  vertit  Porphyrium  ante  annos  LXXX. 
Joannes  Betnardus  Faelicianus,  Venetiis  tunc 
tempotis  editus ;  tametfi  nec  ille  quidem,  quid 
70  <m,ireiv£,aa>  hic  fignificaret,  fatis  deprehende- 
rit.  Ad  morem  autem  hunc  placandi  refpexit 
Plutarchus  libello  t^\  &&ai£cuiJigvicu.  "E|&>,  in- 
quit,  v^S»tolj  Qr&criooducfiv)  gclv.-m.ov  1%^'v,  ri  <a^,ts- 
t^caar/JLivt^.  'pdr.fcrt  puTragpiV  TToThdv^  ^  'yj/J.vOi  iv 
imXca  ^aAirJ^Bf/^o©-  cJfctyipoVi^  Ttvolc,  dfj.oipTicLi  ai>- 
TV  (£  <7rk<\pjj.l\(k-j.r,  olc,  iiSi  cJwvji/t©.,  *n  ttiovt©-,  w 
@x$laa.vr©»  iSiov  riv  gvh,  &a  to  SouLfjgvtou  Pifces  di- 
cuntur  etiam  Syri,  pro  Diis  habuifle :  Cicero 
III.  de  Nat.  Deor.  Tifcem  Syri  veneranfur : 
quod  tamen  ad  Atcrgatin  duntaxat  referre  ma- 
lim  :  fed  Clemens  in  Protreptico,  de  Syrophoe- 
nicibus,  T^  l%3vz  «to  treSvat  i^t™;  u>c,  sH- 
AsJoi  tsv  Aia,  id  cft,  Non  minori  cultu  pifces 
venerantur  quam  Elei  Jovem  :  &  Xenophon 
«^i  clva.!idaio»i,  de  Chalo  fluvio,  Erat  is,  in- 
quit,  magnis  manfuetifque  pifcibus  refertus,  quos 
Syri  pro  T)i:s  habeOant,  mque  laedi  eos  patie- 
bantuf,  Jicuti  ne  c  lumbas  quidem  :  atque  hoc 
ait  de  Cileuphratenfi'jus.  Tantundem  Diodo- 
rus,  &  Aeiianus  de  Animalibus  lib.  XII.  cap.  II. 


de  Hierapolitanis.  Videfis  Plutarchum  Sympo- 
fiac.  lib.  VIII.  cap.  VIII.  Caeterum  feculis  ve- 
tuftioribus  minime  de  pifcibus  hae  nugae  natae 
videntur :  fub  Ifraelitarum  enim  reditu  venales 
pifces  apportare  confueverunt  Tyrii  Hierofoly- 
mas.  Nehemias  cap.  XIII.  comm.  i<5.  Tyrii 
quoque  habitabant  in  ea,  inferentes  pifces,  & 
omnia  venalia,  &  vendebant  in  Sabbato  filiis 
Jehuda  in  ipfa  Jerufalem.  Certe  tunc  tem- 
poris  nec  Judaei  a  profanis  vicinomm  ritibus 
puri  erant,  utpote  qui  Palaeftinas  uxores  duxe- 
rant,  &  in  eis  Azotias,  queis  inprimis  Dago- 
nem  cultum  meminit  Scriptura.  Atqui  fi  pifccs 
comefle  religioni  tum  fuiflet,  in  foro  ut  profta- 
rent  venales,  Numinis  honori  confulentes,  faci- 
nus  fanc  indignum,  ne  dicam  piaculum,  aefti- 
maflent.  Duo  illi  qui  ftgniferum  circuium  ter- 
minant  ad  iftas  fabulas  referuntur  nonnullis ;  & 
\j-\ui\jlci.  Veneris  (quae  Atergatis  didta)  five  ex- 
altatio,  uti  aiunt,  eft  pifcium  dodecatemorion, 
quod  Chaldaei  Zodiacum  difpertientes  ei  ttibue- 
runt.  Euphratem  &  Tigrin,  pifcium  antcriori- 
bus,  Syriam  mediis  partibus  fubjecerunt :  ita  e- 
nim  vctuftiftlmi  aftrologi,  aliter  atquc  Ptole- 
macus ;  uti  apud  Hephaeftionem  Thebanum  in 
Apotelefmaticis  liquet.  Caeterum  illi,  ut  obi- 
ter  adnotem,  pifcem  borealem  cum  hirundini- 
no  capite  pingebant,  &  lyjrvv  ^AiSi-.nov  voca- 
bant,  ut  auctor  eft  Theon  ad  Aratum.  Neque 
aliud,  ni  fallor,  voluere  quam  veris  praeludium 
defignare.  Pifcium  enim  iMTt}j-'li\ii}j.a  (ita  no- 
minabant  veteres  pundtum  intcr  dodecatemoria 
bina,  quod  monet  Hephaeftio  ille)  cum  fol  at- 
tigerit,  amoenitates  fuas  vcr  aufpicatur.  Nara 
&  Rhodiis,  qui  fub  eadcm  cum  Chaldaeis  lati- 
tudine,  %iXtSbvl^v  erat  ftipes  corrogare  menfe 
Munichione,  jam  vcre  appropinquante.  Et  qui 
corrogabant,  <^XtcWvt<T-ct\  di&i,  folenniter  accla- 
mabant,  5Ha3-',  ?A,&£  ^AkJW,  v.xXcli  w^ag  dyv- 
act,  X)  fcaAas  envjjTvc,  &C.  &,  '  Aroty',  dvotyi  tvi» 
Sogzv  •^MSb^'  id  eft,  Veni,  <vfn;,  Hirundo,  & 
tecum  fer  felices  horas  &  felices  annos,  &c. 
i_Aperi,  aperi  oftittm,  Hirundo.  Inter  facrorum 
ritus  haec  fcripta  reliquit  Theognis  apud  Athe- 
naeum  Dipnofoph.  VIII.  Hinc  Oppiano  dicitur: 

£ag/:vn  (^epvev   TT£pTdyyi/\.©~  opif. 


Planiillme  autem  in  editis  Athenaei  exemplari- 
bus,  pro  Toj  Bo»JNI£p/juc?']i  fjjjjj),  rw  Muvi%.lvvi  fiilffl 
ftituendum,  uti  etiam  habent  codices  nonnulli 
manufcripti.  Nam  Boedromion  menfis  aefta- 
tem  claudebat,  nec  ad  eum  hic  peitinere  hirun- 
dines  potuerunt.  Non  fum  nefcius  pifcetn  e- 
tiam  ^A.^cW  feu  hirundinem  diftam  Arirtoteli, 
Plinio,  aliis  :  verum  pifcem  an  avem  voluerit 
Theon  haud  fatis  conftat.  Certe  latas  alas  tri- 
buit  hitundini  pifci  Ariftoteles  ^l  Igv?.  fjidfc 
IV.  cap.  IX.  &  Plinius  lib.  IX.  cap.  XXVI. '  Fo« 
lat  hirundo  fane  perquam  fimHis  hirundini  10- 
lucri.  An  homonymia  hirundinis  niteretur  prif- 
ca  illa  piclura,  nefcioi  Sacii  aliis  pifccs  erant 
aliquot,  ut  pompilus  Graecis,  anguilla  AEgyp- 
tiis,  alii  Pythagoreis,  fed  ab  alia  caufa.  Lhi  au- 
tem  pifccs  ita  &  columbas  magno  habcbant  in 
honore  in  hujus  Numinis  gratiam.     Caufam,  fi 


3<Si 


Y    N    T    A    G    M    A 


II. 


363 


in  fabulis  caufa,  ex  Nigidio  jam  diximus.  Et 
vidcfis  Luciani  Deam  Syriam,  Diodorum  Sicu- 
lum  in  Bibliothccae  II.  alios.     Tibullus  lib.  I. 

Alba,   Talaeftino  facra  columba  fuo. 

Sacras  autcm  Vencri  columbas  (Derceto  Venus 
ell)  pucri  fciunr.  Eiufdem  Dcae  quemadmodum 
miniftrae  habitae  fuerint,  docet  optime  hiftoria 
illa  de  columbis  circa  Erycem  montem  in  Sici- 
lia  volitantibus,  &  diebus  quas  dvxyuyxc  &  «2- 
Xkyjyii  nominabant  incolae,  apud  Athenaeum 
lib.  IX.  cujus  &  XI.  libcr  confulendus  de  colum- 
bis  adjovem  ambrollam  ferre  folitis;  ob  quam 
fabulam  reprehenditur  Homerus  a  Dionylio  in- 
g/  ^4»?,  uti  nugax  nimis  :  eam  fcribit  Homerus 
OdyfT.  w.  &  7r6A«'o.?  tfn&vcu  vocat  quas  memo- 
rat  columbas.  At  plerique  veterum  non  tam 
colurnbas  quam  Peleiadas  feu  Pleiadas  feptem 
intelligi  volunt,  uti  multis  &  vetuftis  exemplis 
Alexandro  regi  monftravit  olim  Chiron  Amphi- 
polites ;  quae  &  fufe  habes  apud  Euftathium. 
Verum  non  Europaeorum  folummodo,  fed  etiam 
Afiaticorum,  de  columbarum,  in  his  regionibus, 
quali  indigitamentis,  funt  teftimonia.  Samarita- 
ni  enim  in  fuo  Chronico  (ut  mihi  audtor  eft 
Scaliger  ad  Manilii  lib.  V.)  Jofuae  duci  colum- 
bam  adminiftram  attribuunt,  fed  divinitus,  ut 
ipli  aiunt,  non  autem  humanis  myfteriis  edoc- 
tam.  Ex  Gloffa  Talmudica  Joannes  Drufius 
Obfervat.  XIII.  cap.  XXIV.  Samaritams  circum- 
cidit  in  nomine  imaginis  cohmbam  reftrentis, 
id  eft,  r~UV  moi  DU/?  quam  inventam  in  ver- 
tice  montis  Garizim  certo  quodam  ritu  colunt. 
Aliam  quam  Semiramidis  figuram  hic  non  in- 
telligo :  cujus  etiam  nomen  Syris  feu  Babyloniis 
columbam  montanatn  denotare  volunt  nonnulli : 
ita  Hefychius,  Ssppaps  -sfetfse^  0^«©»  'Emw- 
vici'  &  ex  autore  Ebraeo  item  ejus  fignum  co- 
lumbam  fuifle  notat  magnus  Scaliger  in  Eufe- 
bianis ,-  qui  tamen  Hefychii  interpretationem  ve- 
ram  efle  haud  agnofcit  :  quid  autem  Semiramis 
fignificet  fibi  fatis  non  liquere  fatetur.  Sed  ve- 
reor  fane  ne  quod  habent  Judaei  de  Samarita- 
nomm  circumcifione,  columbae  nomine  peragi 
folita,  fpurcum  fit  eorum  (ut  fieri  ab  eis  amat) 
in  gentem  illam  convitium.  Tralatitium  eft 
quod  habent  de  afina,  tribus  illis  literis  n,  J/,  n, 
atque  aliis  ejufmodi,  ubi  de  facris  Samaritano- 
rum  Bibliis  loquuntur  5  quae  tamen  falfillima 
effe  non  folum  a  viris  do&ifllmis  eft  dudum  a- 
nimadverfum,  fed  fcimus  nos  ipfi  teftes  oculati, 
qui  Pentateucho  Samaritano,  charaftere  item  Sa- 
maritano  exarato,  &  raro  fatis  a  Judaeorum  li- 
bris  difcrepante,  reverendilfimi  antiftitis  Jacobi 
Uflerii  archiepifcopi  Armachani  beneficio  olim 
ufi  fumus,  uti  &  in  Prolegomenis  ad  Marmora 
Arundelliana  fufius  fcripfimus.  Praetereo  autem 
nonnullos  tb  njvn  kajonah  Jeremiae  cap.  XLVI. 
comm.  16.  vertifle  columbam,  quafi  de  Babylo- 
niis  fub  Numinis  eorum  vocabulo,  ut  mos  eft 
Scripturae,  ibi  agerctur.  Hinc  forfan  Judaeo- 
rum  de  iis,  qui  columbas  alebant,  vnn>\Zmc  tvlc 
^i^i^i  dicti  Matth.  XXI,  12.  praejudicium. 
Dare  enim  teftimonium  non  potuerunt,  fed  in- 
ter  infames,  fures  nempe,  lenones,  aleatores,  & 
Vol.  II. 


id  genus  alios  cenfebantur ;  quod  appcndix  Fer- 
dinandi  Poloni  ad  Abrahamum  Bcn-Kattun  me 
primum   docuit.     Scd   magnus  Scaliger   eos  in- 
telligit    in  Evangelio  qui  columbas  volare  eru- 
dicbant,  id  eft,  Jijri  rmsa,  atque  ita  inftitucbant, 
ut    ad   mifla    paraci  (ficut   Decimi  Bruti  illa  in 
obfidione  Mutinenfi,  aliacque  citerioris  aevi)    & 
mofcho  roflra  illitae,  comitatiores,  quod  ait  Pli- 
nius,  redcant.     Appctentiffima  enim  mofchi  co- 
lumba.     Quae  de   Scmiramide    ad   hanc  Deam 
fpectantia  effutiuntur  apud  Hyginum  Poetic.  Af- 
tronomiae  II.  Fabula  CXCVII.  Athenagoram  in 
Apologia,  Phurnutum  de  Natura  Deorum,  Ovi- 
dium    Metamorph.   IV.    Tzetzem    Chiiiad.  IX. 
cap.  CCLXXV.    praeter  hiftoriarum  farcinatores 
libenter  praeterimus :  cuique  funt  obvia.     Tem- 
plum  Dagonis  dicebatur  Bi)3  2te.yvv,  quod  mere 
Ebraicum  eft,  Hafmonaeorum  I.  cap.  X.  comm. 
83.I.  Sam.  cap.  V.   &  praefidium  iilud  70  ^Aa- 
jAjjov  AobV,   Hafmon.  XVI.    comm.    15.    putat 
Drufius  idem    efle    quod  T)agon   appellatur    Fl. 
Joiepho  Orig.  Judaic.  XIII.  cap.  XV.  Arx  nem- 
pe  juxta  Hierechunta  fita.     Meminit  &  Ifidorus 
Characenus,   in    Stathmis   Parthicis,    Befechanae 
urbis  Mefopotamiae,  iv  V,  inquit,  isgpi/  'h.tu.^0.- 
ti,  id  eft,  fanum  hujufce  Deae.     Sed  haud  tan- 
tum,  apud  fcriptores,  Arergatidis  &  Aftartes,  feu 
Deae  Hieropolitanae  difcrimen,  ut    eas  omnino 
diftinguere   non    fit    plufquam  difficile  :    tetigi- 
mus  fupra,  ex  Strabone,   Plinio,  Macrobio.     Et 
Afcalonitarum  Venus,  id  eft,  Derceto,  idem  ip- 
fiflimum    fert    nomen    apud  Herodotum,    quod 
Mylitta,  Alitta,  &  Deum  mater ;  Uraniam  five 
Coeltftem  dico.     Imo  non  minori,  circa  fanum 
Deae  Hierapolitanae,  pifces  &  columbae,   ut  res 
facrae,  honore   excipiebantur,   quam  ubi  Derce- 
to  culta :  teftatur  Lucianus.    Utraque  igitur  haec 
&  illa  Venus,  utraque  Juno,  Minerva  utraque, 
utraque  T)ea   Syria,   utraque   forte,    fi   primam 
fpeftes  apotheofin,  eft  quicquid  eft  alterutra.     Et 
ob  Aftartes  cultum  abftinuifle  pifcibus  Syros  pu- 
tavit  Artemidorus,  uti  ex    verbis  ejus   fupra  al- 
latis  liquet.     Sunt   qui  T)erceto   feu  T)ercitida 
fubftituunt  apud    Macrobium,    emendantes    Sa- 
turn.  I.  cap.  XXI.  ita  enim  ille,  uti  codices  ha- 
bent  excufi ;  Adonin   quoque,  inquit,  Solem  ejfe 
twn   dubitabitur,   infpecla   religione  Affjriorum, 
apud  quos  Veneris  Architidis  &  Adonu  maxi- 
ma  olim  veneratio  viguit,  quam  nunc  'Pkoeni- 
ces  tenent :    &  paulo  poft,    Simidacrum   kujus 
T)eae  in  monte  Libano  fingitur,  capte  ebnupto, 
fpecie  trijii,  faciem  manu  laeva  intra  amiclum 
fuftinens :    lacrymae  vifione  confpicientium  ma- 
nare  creduntur :  quod  non  ita  abludit  a  D.  Hie- 
ronymi   commento,  qui  Dagon  pifcem  moe- 
roris  interpretatur  :    pro   Arckitidis  legunt   hic 
T)ercitidis.     Quid  enim  Venus  Archit-idis  ?  ejus 
nullibi  mentio,  &  error  a   librario   eft  commif- 
fus.      Pro  ea  autem   emendatione  haud    parum 
ftat   vetus   MS.  Codex  V.  cl.  Roberti  Cottoni, 
qui  ipfe  antiquitatis   eft  quantivis  pretii  thefau- 
rus,  ubi  legitur  Adargidis.     Verum  tantum  ab- 
eft  ut  huic  fententiae  accedam,  ut  Macrobium 
potius  Aphacitidis  fcripfifle  aufus  fim  fere  deje- 
rare.      Non    enim  Derccto,    non  Adargidis  aut 
Atergatis  monte  Libano  colebatur,  non  hoc  fal- 
E  e  e  tem 


3*4 


D 


Venerk     Syriaca. 


365 


tem  nomine,  fed  Venus  Aphacitis,  a  regione 
cognomine  difta.  Zofimus  hift.  I.  "Apa^  %"&-ov 
'£§.  f/Atmv  'HAia^A'^?  ts  $  B'JSAk,  HSr"&'  °  "a« 
'AppoSfm?  'Apaxi-riS^  "i&fwtxj,  id  eft,  ^Aphaca 
locas  efi  inter  Heliopolim  &  Byblum,  ubi  fa- 
num  efi  Veneris  Aphacitidis.  Et  Venus,  cujus 
fanum  in  monte  Libano  vaftavit  Conftantinus 
Magnus,  diferte  'A?o.xjtis  appellatur  Eufebio  de 
Vita  Conftantini  lib.  III.  cap.  LIII.  Confulas  & 
Hift.  Tripart.  II.  cap.  XX.  Socrat.  Hiftor.  I.  cap. 
XIV.  Sozomen.  II.  cap.  IV.  Ad  hanc  Aphacitida 
etiam  intendiffe  digitum  opinor  Germanicum, 
five  quis  alius  fuerit  commentariorum  in  Arati 
Phaenomena  Latina  auctor,  ubi  Thacetis  filia 
Veneris  inter  Syros  occurrit :  fcio  do&iiTimum 
H.  Grotium  T)ercetis  ibi  conje&ura  refcripfifle. 
Quam  facilis  autem  fuerit  -£  'Aipaju-n^©,  dum 
incuriofius  librarii  ofcitantes  exfcripferunt ,  in 
'Ap^-n^  tranfitus,  nemo  non  videt.  Panegy- 
ris,  feu  feftum  Dagoni  facrum  habetur  in  Judi- 
cum  cap.  XVI.  comm.  23. 


C  A  P.     IV. 

Venus  Syriaca.  Phoenicia,  Veneris 
terra.  Utriufque  fexus  Venus  illa. 
Veftimenta  fexum  ementita.  De  ea 
re  praeceptum  Mofaicum  forfan  ex- 
phcatur.  Figura  pifcis  Veneri  ap- 
tiffima.  Salambo  Veneris  nomen. 
'A>Aa  Sr«  KuSdp.  'A>Aa  Cabar  Sarace- 
norttm  Venus  di&a.  Dii  Cabiri.  Bac- 
chus  &  Venus  five  Urania.  Dii 
Arabum.  Urania  illa  etiam  Uranus 
dtcla,  &  Zsu?.  Obodas  Arabum.  Lu~ 
nulae  corniculantes  fafiigus  aedium  a 
Mahumedanis  imponi  folitae.  Unde 
is  mos.  Giuma  feftum.  Dies  Ve- 
neris.  Planetarum  dtes  cognomines 
antiquam  repetunt  originem.  Saxum 
quadratum  colebant  Arabes.  Vene- 
ris  caput  adorant  Mahumedani.  A<»- 
yioeow  hber  de  Muhamedicis  apud 
Cantacuzenum  quinam  fit.  ©eu«  ¥Ap»?. 
Suidae  lapfus.  Dyfares  Arabum. 
Dufarus  Deus  idem.  Hefychius  & 
Stephanus  emendantur.  Dachareni 
gens.  Minerva,  Onca  Thebanorum. 
Schohaftes  Sophochs  emendatus.  Pau- 
faniae  liyt.  De  ea  conjetJura.  Si- 
da,  Beh  uxor.  Palladium  dtcium 
Phoenicia  Dea.  Babia,  Syrorum  Nu- 
men.     B%£a/. 


Q 


U  A  M  religiofe,  quam  late  per  Syriam  & 
viciniam    culta  fuerit   ftve    haec   five  illa 


Dearum,  quas  diximus  fub  Veneris  plcrumquei 
nomine  Europaeis  cekbrata,  &  a  quam  vctuftai| 
origine,  ex  his  patct.  lnde  eft  quod  Phoeni-i 
cia  Veneris  terra  nominctur.  Aefchylus  in  Sup- 
plicibus : 

tz£s    AfppoSv-nzs  7mXuiwoav  cu<fyj. 

Ubi  habet  fcholiaftes,  $o:vtx.luj,  r.v  \ipjiv  'A?po5/- 
th?  (p»oi  3££  Rv-.Aov  x)  AtSa.vov,  id  eft,  Thoeni- 
ciam,  quam  facram  Veneri  tr/buit,  ob  Byb'um 
&  Libanum.  Et  primi  poft  homines  natos 
( fcribit  Paufanias  in  Atticis)  Aflyrii  Vcnerem 
Uraniam  colebant,  poft  Aflyrios  Afcalonitae  & 
Cyprii,  memineris  Afcalonitarum  Deam  Dcrce- 
to  feu  Atergatida  fuifie.  Ab  Afcalonitis  autem 
ejus  facra  didicerunt  Cytherii.  Caeterum  Syra 
haec  Venus  &  mafculinum  &  foemininum 
(quod  ad  fexus  Dagonis  mutationem  etiam  refe- 
ras)  Numen  putabatur.  Sacra  ei  varie  folennia 
faciebant,  facrorumque  pro  ritu  aut  virilcs  aut 
muliebres  veftes  induebant.  Ulinc  fane  lux  Scri- 
pturae  quae  veftimentorum  commutationcm  ve- 
tat.  Deut.  cap.  XXII.  comm.  5.  ira  legitur,  Non 
fint  arma  viri  fuper  mulurem,  nec  induetur  vir 
■vefiimento  mulieris.  Arma  Ebraice  funt  h~ 
Celi,  quod  tamcn  a  nonnullis  vertitur  etiarn 
veftimenta.  LXX.  Seniores  ibi,  'Qux.  i't~a.j  <miii» 
dvc^Qpi  '&d  yvjjwtA.,  axdi  yjn  evSboriTaj  dv»?  sdAjiv 
yiwcuKeic\/u-  ubi  ox.iv»  pro  inftrumentis  five  ar- 
mis  bellicis,  ficut  &  "h~,  capio :  nifi  a-xiu*  lege- 
re  malueris,  quod  fnmifhi  c\p  interpretatur  fcho- 
liaftes  vetus  in  Ariftophanis  2<p»syw.  Certe  quod 
hic  «fcewj  hbris  excufis  LXX.  interpretum  dici- 
tur,  id  apud  Jofephum,  ubi  hoc  idem  praecep- 
tum  memorat,  eft  owj».  Sed  fexcenta  funt  lo- 
ca  quibus  "h~  axev»  a  Senioribus  vertitur,  uti  & 
tdfy&ia.  Verum  a  R.  Mofe  Ben  Maimon  (qui 
primus  Rabbinorum  delirare  defiit,  &  de  quo 
eft  apud  Judaeos  diverbium,  A  Mofe  ufque  ad 
Mofem,  nequaquam  fuijfe  haclenus  talem  Mq- 
fem)  explicatur  praeceptum  illud,  non  quafi  fi- 
mulatio  fexus  tam  prohiberetur,  quam  idolo- 
rum  cultus,  &  ipfa  Vencris  &  mafculae  &  foe- 
mineae  facra.  In  More  Nebochim  part.  III. 
cap.  XXXVIII.  Iftud  autem  eft,  inquit  ille,  pro- 
pter  quod  dicat  Scriptura,  Non  accipiat  muiier 
arma  viri,  neque  vir  induatur  vefte  muliebri. 
Invenies  autem  in  libro  artis  magicae  qusm 
compofuit  Centir;  quia  dicitur  ibi,  ut  vir  in- 
duatur  veftem  muliebrem  piEfam  cum  fteterit  co- 
ram  (lella,  quae  vocatur  Venus,  &  mulier  af- 
fumet  loricam  &  arma  bellica  cum  fteterit  an- 
te  ftellam  quae  dicitur  Mars.  Martem  haud 
aliud  a  mafculo  Venere  hic  intelligo.  Liber  au- 
tem  artis  magicae,  cujus  hic  mentio  in  codice 
Maimonidis  Ebraico,  'naaita  ~SD  appellatur,  pro 
quo  Centir  male  hic  in  Latino  habetur :  &  quae 
fequuntur,  in  Ebraeo  funt,  ntUN  nja  TO1  W~hw 

^Vm  pwi  nwsn  w~hr\-\  rwa  asm  naywD  yux 

anKQ1?  moya  nonVo.  Adcoque  Venus  & 
Mars  eifdem  nominantur  vocabulis,  quibus  af- 
tronomis  Judaeorum  ipfae  nuncupantur  ftellae. 
Sed  Arabice  librum  illum  confcripfit  Maimoni- 
des,  quem  Ebraice  vertit  R.  Samuel  Aben  Tyb- 
bon,   ut   docct   nos  V.  cl.  Joannes  Buxtorfius. 

Quaenam 


§66 


Syntagma     II. 


,6j 


Quacnam   igitur  fuerint  ipfifTima  autoris  ab  co 
citati  vocabula,    plane   ncfcimus.     Nequc   enim 
cadicem  Arabicum  vidifie  mihi  haclcnus  conti- 
git.     Cacrcram  praecepto  jjjlo  dc  utriufque  fc- 
1  mis   habitu,  rirus  aliquis  profanus  vetari  videtur, 
tum   quod    arma    viri  bellica    fumere   mulieri 
prohibctur,  non   vsftimenta,  quae   alio  vocabu- 
lo    rhdW    Sim/ath    fiugularitcr    ibi    denotantur, 
tum  quia   folennis  illa  cau(a  additur,  $&\uyv.a 
■  id  cife,  fcu  remTomino  execrandam  ■,  quod  ple- 
rumque    idplolatriam    in    Sacris  Literis  fpeftat : 
i\  autcm  ad  publicae  honeftatis  confervationem 
tantummodo,    ut  aliqui,    verba   illa   referas,    ne 
icilicet  .anfa  libidini,    a   fexus  fimulatione,  faci- 
(ius  praeberetur,   cur  viris,    cedo,  ftolam  mulie- 
brem,  lequiori   fcxui  vero  arma    virilia  induere 
yetitum   eft?  Arma  virilia ,  incommode  nimium 
tradtat  Cupido,    neque  in  iis  lcnoniae  fatis  ille- 
:ebrae.      Quid  quod  ad  difciplinam    militarem, 
praeccptum    maxime    trahat    Fl.  Jofephus  ?  vide 
:um  1'ib.  IV.   Originum  cap.  Vlll.     Sed  firmat 
:a  quae  attulimus  ex  AEgyptio  Mofe  Julius  Fir- 
aiicus.      Is    de  errore  profanarum  Religionum 
:ap.  IV.    Afiyrios  Venerem  coluifle  fcribit,  Cui 
iliter  fervire  facerdotum  fuorum  ckorus     non 
toteft,  nifi  ejjoeminent  vultum,    cutem  poliant, 
&  virilem  Jexum   ornatu  muliebri  dedecorent. 
lt  paulo  poft;  Quod  hoc  monftrum  eft,    quod- 
ve  prodigium  ?   Negant  fe  viros  efte,  &  non 
"unt.     Mulures  fie  volunt  credi,  fd  ahud  qua- 
'ifiiunque  qualitas  corporis  confitetur.  Nam  mu- 
iebria  pati  facerdotibus   hifce  etiam  inter  facra 
uit,  &  impuri   corporis  labem  ja&are,  ut  fcri- 
)it   etiam  ille  :    quod  cum   Aftartes    antiftitum 
de   quibus   fupra)   impudicis   moribus  non  pa- 
um  convenit.     Scortatores  enim  illi  erant,  & 
jic  in  Scriptura  difti.     Utrum  ritus  ifte  apud  au- 
orem  libri  Sapientiae  cap.  XIV.  comm.  26.  in- 
dligatur,    qbi    comeffarioncs,    abfcondita  facra, 
uerorum    maftationes,  &,  quae  funt   ejus  fari- 
ae,  alia  exagitantur,  fub  nomine  y}j(oea>c  \va\- 
9-y^c,   viderint   optimi   conjeclores.     Caeterum 
lum,  de   quo  Maimonidcs,   morem  ctiam   an- 
quiflimum  fuiffe   &  in  Europaeos    traduftum, 
:tuftus  inter  Graecos  fcriptor  teftis  eft  luculen- 
is.     Philochorus  is  eft,  qui  Venerem  &  Lunam 
indem  ejfe  affirmat,    &  ei  facrificium  facere 
■liros  cum  vejte  muliebri,   mulieres  cum  virili, 
uiod  eadem  &  mas  exiftimatur  &  foemina,  uti 
.iitine  loquitur  apud  Macrobium  Saturnal  III.  cap. 
IIII.  Pcrtinere  huc   poffunt  quae  diximus  fupra 
':  Luno  &  Luna.     Quam  apta  autem  foecundo 
I  promifcui  generis   Numini  huic  marina   illa 
i  ,ura  Dagonis  fuerit,  oftendunt  &  prifcae  fabu- 
U,  quae  fpuma  ortam  Venerem  canrant,  &  phi- 
I,rophorum  placita,   queis  nullum   terreftre  aut 
1  latile  animal   tam  foecundum.,   quam   unum- 
D  odque  marinorum  effe  memoratur  :    vide  Plu- 
<  ch.  Sympofiac.  V.  ubi  de  Sale,    &  Omorcae, 
innis,    &  Beli  hiftoriam  fabulofiflimam  ex  Be- 
ifo  tranfcriptam  apud  Eufebium  in  omnifaria 
Horia  ad   hanc   rem    confulas.      Quod   autem 
r  bet  Hefychius,    Chaldaeis  &  Affyriis  Venerem 
<■  Aicpdr  didam,   etiam  iis  quae  Graeci  &  La- 
t  i  de  Venere  tradunt  fatis  eft  congruum.    T)el- 
P  zh  enim,  id  eft,  rsVl  venereos  amplexus  de- 


notare  flve  concubitum  lingua  Babylonica  potcft  5 
nili  mavclis  a  W571  Tilpha,   id  cft,  gutta  fcu 
ft  lla,  ita  dictam,   uti  apud  Graecos  ^570  ?  dppZ 
Ap&i&lin  &  'Am^v  appellatur  ;  quod  monuit  vir 
fingulari   dodtrina,    linguarum   item  Orientalium 
callentifllmus,    V-  cl.  G.   Bcdwellus,    cum  mihi 
de  ifthoc   vocabulo  atque   aliis   confulenti,    pro 
humanitate  fua,  amiciflime  refponderct.     Verum 
&  Salambo  Babyloniis  Venus  didta,   fi  Hcfychio 
fidcs.     2a%.^./3^,    7]  Atpep^i-ra  <afyZ  Bz@jAwv1ois. 
nec  tam  ut  fidus  quam  qua  Dea  eft  ita  appella- 
tur.      Hanc   enim  proculdubio  cogitabat   autor 
Etymologici  magni   in    2a.Aaljuficu,    ubi  inquit» 
Kaj  XaAaw^cw   ri   r^oiij^iv,  ifyi  ro  «et   -J^/^es>=cc>«/ 
<Llv  mL\a>  3.V0U.,  <C  oti  'S^i.^yfJ)  SjpliuZm  t"Ao%- 
vw,  id  eft,   Et  Salambas  T)aemon,  feu  T)ea,  eft 
ita  diEia,  quod  femjer  in  falo  circumvehatur  & 
verfetur,    atque  eo  quod   circumeundo  Adonim 
plangat :  nam  &  o-aAcu^  eft  plangere,    uti  ex 
Anacreonte  adnotat  ille  :   fed   ad  Graeculorum 
morem  "£  2«Aa^/8z?  (quod  non  aliud  eft  quam 
Hefychii  2aagt.fi/3<«"  nam  Venerem  pingit,  dum 
daemonem  fuam  aperit)  originationem  linguapo- 
pulari  ridicule  quaerit  :    nec  melius  nos  hic,    fi 
vocabuli   fyllabas  blande  palpando  meras  ex  ori- 
entali  dialeclo   aliqua  nugas  obtruderemus.     Sa- 
racenorum  Cabar  five  Cubar  a  Syria  feu  Babylo- 
nia  Venere,  alia  non  erat :  fed  commune  iis,  qui 
tam  vicini  erant,  Numen.     Cabar  enim  ipfa  Ve- 
nus  (quae  &  Luna  Dea)    effe  cenfebatur.     Eu- 
thymius  Zygabenus  in  Panoplia,    Ql  ^a.^zlwoi 
M*X&  T    HgctJtAaa    &   $a<n>Am  %pJvov  <ho%)A<jAoL- 
Tf  vv,  <GrQp<7x.iwZvm  toT  'Evop&fy  a-gpui,  <C  t«  A®g?- 
SItji,  w  3  ^  X«/3tf  tJT  ia-UToiv  e-Tnsvoftcp^vtn  >A*t- 
%•  <ht\o7  q  f,  xltic  a-u-n]  tIw  Msy^^Luj,  hoc  eft, 
i^Ad  Heraclii  imperatoris  tempora  Saraceni  ido- 
lis  dediti  funt.     Luciferum  adorabant,    &  ■  Ve- 
nerem,  quam  Cabar  fua  nominant  lingua.     Ca- 
bar  autem  magnam  interpretatur.     Et  Catechefi 
Saracenorum,  Ava.&ftg.-nC.w  <mvc.  r<p  <tDgp>iv<p  ■zswp- 
oY.wjMvra.c   ctcjico,    ?\yuv  rfi  'Eeoapoptu,  (&  rri  'Aipgj?- 
Si™,  riv   scp   iw   'A&lfav  y\<£oj-cw  Xa./3zp  ivofjjx- 
fytn,   ruTtgi  yjiyxhlui,    id  eft,  Anathematizo  eos 
qui  matutinum  ftdus  Luciferum  &  Vensrem  ado- 
rant,  quam  <^Arabum  lingua  Chabar,  quod  mag- 
nam  Jignificat,   nominant :  fed  vero  minime  di- 
verfa    fentias   Luciferum   &  Venerem   Numina. 
Veneris   enim  five  t   Cabar  ftellam   Lucifram 
feu  'Evtnpoaov,   effe  aiunr  Graeci  :  ita  Zygabenus 
intelligendus,  ita  verba  Catechefeos.     Conftat  ex 
Cedreno,  aliis.      Sed   vero  quod  ii  Luaferam 
vocant,  magis  noblilucam  ftellam,  id  eft,  AlHat 
(de  qua  jam   fupra)    vocare   debuiffenr.      Et  D. 
Hieronymus  ad  Amos  lib.  II.   Sidus  Dei  veftri 
Ebraice  dicitur  -yyo    Cocab,   id  eft,  Lucifiri, 
quem    Saraceni   hucufque    venerantur  :   videfis 
eundem  patrem  in   S.  Hilarionis  Vita,   cap.  XX. 
Neceffario  vero  memineris  hic  ftellae  Aftarte,  de 
qua   fuperius.      Summa    adoratione    Deam    fibi 
propitiam  reddebant  (neque  poftquam  Muhame- 
dicam  fpurcitiem   pro   religione   amplexarentur, 
cultum  hunc  omnino  dereliquerunt,  ut  nonnul- 
li  fcribunt)    'AWa  hd  KuSaV,    'A?frd  exclaman- 
tesj  ut  fcribunt  Conftantinus  Porphyrogennetus 
de  Admimft.  Rom.  Imper.  cap.  XIV.  Cedrenus> 
alii.      i^AUa    vero  eft  T)cus  Arabice  :    J«s,    ait 

Conftantinus, 


368 


D 


Venere     Syriaca. 


3^ 


Conftantinus,  eft  conjunttio  Et,  quod  Arabibus 
&'Ebraeis  litera  Vau  exprimitur.      Male   Geor- 
gius  Cedrenus,   &  ridicule,  qui  b*  interpretatur 
fj.ziQuv,    cum  id  nempe  Cubar  fignificet,     Nam 
~QD  Cabar  eft  magnus  tkpotens,  atque  ex  Ebraeo 
in  Arabifmum  fluxit :  a  qua  voce  Samothracum 
Dii  KdS^oi  funt,   id  eft,  Totes,   Totentes,   Su- 
va%\,   ^yiXm,   titi  apiid  Macrobium,   Tertullia- 
iium  de  fpedtaciilis,  Varronem,  Virgilium,    Ser- 
Vium,    alibique  vocahtur  j    de  quibus  vide  fultis 
ante  alios  fcholiaften  ad  a.  Argonauticon  Apol- 
lonii.     Sed  Alla  oiia  Ciibar,  feu  Cabar  Alla,  in 
hoc  ritu,  eft  T)eus  feu  1)ea,  &  magna  T)ea, 
feu  T>ea  potens.    Et  cum  veterum  Dii  Arabum 
(in  iis  Saraceni)   Bacchus  tantummodo  fucrint 
&  Urania,    ut    docent    Herodotus     lib.  III.   & 
Celfus  apud  Origenem  lib.  V.  Deam  autem  efie 
Cabar  feu  Cubar  apud  fcriptorcs  fit  in  confeffo, 
eadem  ut  aeftimetur  Cabar  fcu  Cubar,  &  Urania 
Venus,   feu  eorum  Alilat,  necefle  eft.     Herodb- 
tus     diierte,      'E^nfjjiuadYiKaat    tri    Ovp^.vri}    Bu<\v, 
i&Qa  Tc.  'Aoj'jg/ot)i/  juaSivTis  kj  *A&t.£ia)r,    id  eft, 
Uraniae  cultutn  ab  Ajfyriis  &  Arabibus  didicere. 
De   Perfis   loqukur,    &   liquido    innuit  candem 
effe  ipfam  Affyriorum  (qui  Syri  etiam  funt)  & 
Arabum  Deam.     Sed  vero  de  fexu  Deorum  quae 
diximus  fupra  hic  etiam  mcminifle  juvat.     Ura- 
nia  enim  illa  prifcis  etiam  fimul  &  Uranus  & 
'Jupiter  eft  jppellatus  ■,  Uranus,  Arriano  lib.  VII. 
de  geflis  Alexandri,   Jupiter  autem  Straboni  lib. 
XVI.    Utrique  tamen  duo  duntaxat  Numina  ab 
iis  culta  fcribunt,  altcrumque  Tionyfium  feu  Bac- 
chum  nominant.     Ita  ctiam  Herodotus  in  Thalia, 
unde  hauferunt  fcriptores  illi.     Sed  Obodes  etiam 
apud  eos   in  Dcorum    numerum  eft  relatus,    fi 
fides  Uranio,  qui  Arabica  fcripfit,  apud  Stepha- 
nurri  in  "OZoSa-.     Si  Uraniam  feu  Alilat  corum, 
&  figuram   illam  Lunae   corniculantis  ( de  qua, 
ubi  de  Aftarte,   agimus)  ferio  cogites,  Mahume- 
danorum   moris  forte,    qui  fummis  turrium   & 
Mefchitarum  faftigiis  lunulas  imponunt,  ut  cru- 
ces  Chriftiani,  origo  patebit.     In  honorem  enim 
Deae  (Lunam  &  Venerem  Deas  diftinguere  hicnon 
oportet )   infignia  illa  antiquitus  collocata  &  fa- 
crata  fentio,    potius  quam  in  Hegirae  Mahume- 
danae  (id  eft,  fugae  Mahumedis  ex  Mecha)  me- 
moriam :  quae  biduo  poft  verum  Lunae  coitum, 
in  initio  nempe  menfis  Muharam,   &  anni  Ara- 
bici  lunaris,    corniculante    jam    luna,    accidit. 
Tamen  hoc  vult  nobiliflimus  Scaliger,  quem  vi- 
dere  licct  II.  de  Emendatione  Tcmporum  &  III. 
Canon.  Ifagogicorum.     Sed  Mahumede  vetuftio- 
rum   lunularum   apud   Hagarenos   feu  Saracenos 
honorem  &  cultum  fuiffe,    non  folum  ex  Ura- 
niae  figura  &  antiquitate,   verum  etiam   ex  eo 
quod  lunulae  pfifcis  Ifmaelitarum  regibus  eorum- 
que  camelis  uti  fingularia   erant  ornamenta,    & 
tanquam  gentis  fymbola  :  ita  cnim  interpretantur 
Judaei  D^WIU;  Shahoronim  Zebae  &  Zalmunae 
regum  :  vide  Judic.  cap.  VIII.  comm.  21,  &  26. 
Neque  video,  ob  quam  rem,  minus  prifcam  pe- 
teret    corniculantium  faftigiorum  originem  mag- 
nus  Scaliger,  quam  fefti  Mahumedanorum  Giu- 
ma  di&i,  feriac  ncmpe  fextae  :  eam  ita  illi,  uti 
fabbatum  Judaei  &  Chriftiani  primam,  celebrant. 
Nullum  dc  co  in  Alcorano  praeceptum   extat : 


fed  ab  antiquifllmo  Saracenorum  ritu  excepere 
Mahumedani :  fextam  enim  feriam  (quam  nunc 
Veneris  dicunt)  ut  fuprcmae  Deae  facram  Sara- 
ceni  celebrabant  :  idque  faciebant  primum,  opi- 
nor,  non  Uraniam  fuam,  Alilat  feu  Cabar  ad 
Veneris  ftellam  accommodantes,  nec  quatenus 
in  coelo  diftin&a  effet  a  Luna  Venus  ad  eum 
qui  feriaram  titulos  obtinet  ordinem  ;  verum  ut 
rcnafcenti  duntaxat  Lunae  (quae  ipfiflima  Ura- 
nia,  Cabar  &  Alilat)  divinus  eo  fefto  honor  ha- 
beretur :  &  Lunae,  cum  primum  inftitueretur, 
diem  proprie  iis  fuiffe  fentio  :  quod  hic  cum 
Vcneris  fcria  noftra  quadrer,  in  caufa  forfan  eft 
cur  Venercm  magis  quam  Lunam  illorum  Deam 
vooitent  fcriptores,  &  prifci  &  recentiores  Euro- 
paeorum.  Nam  &  accedente  demum  ad  Sara- 
cenorum  mores  dierum  a  planetis  denominati- 
one,  &  eo,  qui  nodilucae  dicatus  erat,  jam  Ve- ' 
neris  nomen  fortito,  etiam  ut  Numen  illud  a 
cognomine  diei  planeta  apud  eos,  qui  ( ut  fit) 
primigenii  inftituti  incuriofi  erant,  nomen  obti- 
neret,  facile  evenire  quivit.  Neque  autem  Ve- 
nus,  qua  planeta,  AMat  aut  notJiluca  dici  po- 
tuit  :  neque  enim  a  fole  tanto  unquam  fpatio 
(uti  doccnt  aftronomi)  vagatur,  ut  lux  fua  ter- 
tiam  no£hs  vigiliam  attingere  potis  fit  :  duorum 
enim  fignorum  intervallo  nunquam  a  fole  dif- 
cedit.  Sed  vero  fingularum  ad  ordinem  planeta- 
rum  (quo  nunc  utimur)  dierum  denominatio  ve- 
terrima  eft  :  ad  quam  memineris  oraculi  illius 
Apollinis  apud  Eufebium  Praeparat.  Evangelic. 
lib.  V. 

KA!t/£<J!/  "EpfxbJj,    -nJ^  'HtAi»,  Hp  tjw^j 
'H/uui^n  'HeA/a,    M.LmIuj  Jl  on  f  3  Tr«^&J)| 
'H/jUsn,  &C. 


Confulas,  fi  placet,  Philoftratum  lib.  III.  cap. 
XIII.  ubi  de  Jarchae  annulis,  &  quae  difputat 
Dio  lib.  XXXVII.  &  Xiphilinus  in  Pompeio. 
Nec  mittas  omnino  quae  habent  ex  prifcis  poe- 
tis  Eufebius  de  Praeparat.  Evangelic.  lib.  XIII. 
Sc  Clemens  Alexandrinus  Strom.  V.  de  hebdo- 
made  Graecis  facra.  Et  utinam  fane  temporis 
injuriae  non  cefllflet  caput  illud  feptimum  quar- 
ti  Sympoiiacon  Plutarchi;  quod  nifi  intercidif- 
fet,  origo  dierum  planetis  cognominum  multo 
magis  proculdubio  illuftrata  pofteris  remanfiffet. 
Cum  igitur  non  inftitutum  ied  reli£tum  a  Ma- 
humede  fuerit  feftum  Giuma,  quod  Uraniae  cor- 
niculatae  facrum  eft,  a  corniculata  ejus  &  ve- 
tuftiflima  erfigie,  lunularum  apud  eos  honos 
manafle  videatur.  Caeterum  &  Venerem  in 
magno  lapide  Brachthan  dido  colere  etiam- 
num  Mahumedanos,  quod  credunt  fuper  eum 
Abraham  cum  Hagar  coiiffe,  aut  camelum  ei 
alligaffe,  cum  Ifaac  filium  erat  facrificaturus, 
fcribit  Euthymius  Zygabenus  in  Panoplia :  de 
lapide  autem  verba  ejus  funt,  TJ  j)  jwSils  A/'- 
(i@-  K«c}>3tAri  "f  'Acpiolims  l&v,  lu)  mA<z/  tafoat- 
■X.VMW  01  'lo-u.aeAt'^)'  (pe^<j  yb  fJtAXS/-  %  vu^  ^1"^ 
tzjtg/bw;  xaXg.rsxairStiiv  ox.  y?\.vipiS'@^  amTV7maiv 
■x-iQaXrn,  hoc  eft,  Jam  diclus  lapis  eft  caput 
Veneris,  quam  Ifmaelitae  olim  adorabant :  fi 
quis  accuratius  jpettet,  etiam  capitis  in  eo  de- 
lineamenta  non,  obfcura  erunt :   &  in  Catechefi 

Saracenorum, 


37< 


SrtfTAGMA      II. 


37' 


Saracenorurh,  'Ara-Sr^Ti^a)  <£  etuw  tci/  d;  to 
Ma,z<\  onyv  $  Sjypi'  cv  a>  <pdQ  xStSioii  fjuoov  Ai- 
3w  fjuiyxv,  vKTV7no[j,a,  thj  ' 'Ap-pcHTtic.  *'£"'&  tih£~ 
crSkx.1  7)  tVtw,  oi>;  l-7w!.vct>Sriv  curra  tm  "Ayx.?  ojjj.- 
^tiouVT©^  t5  'ASestd/jt.'  7i  d;  cumS  tw  ^/jm/Xov 
<appabS\ouVT@",  o-n  r  'Idctax  eju£M.£  Suchv*  tv;  jj 
«5  dj%lt/j  ckh  dinovTcu  iriv  p.  fjucw  eouwtfS  "XJ*e& 
/a^);  r  AiSov  okthvhv'  Ty  jf)  £T£?a<  to  a?  i^T^al' 
70  i^oi/"  (C  «to  wJX/\cmi$i  ictjjTv;  /S~A~t3<xv,  zco; 
av  itiatvQt  cr/jToSivicltjcivTb;.  quod  fonat,  Anathe- 
matizo  etiam  ipfam  il/am  piecationis  domum  in 
Make :  in  cujus  medio  jacere  aiunt  lapidem 
magnum,  Veneris  effigiem  in  fe  habentem.  Ho- 
norari  autem  ifium  lapidem,  quafi  Abraham 
fuper  .  eo  cwm  Agare  coierit  -,  aiit  camelum  ei 
aliigaverit,  cum  Ifaacum  facrificaturm  erat  : 
eos  autem  qui  precatum  illuc  ettnt,  alteram  ma- 
num  ad  lapidem  extendere,  altera  -vero  aurem 
fuam  tenere,  atqtte  ita  in  orbem  fefe  circuma- 
gere  donec  e  vertigine  offufis  tenebris  conci- 
dant.  Veteres  certe  Arabes  qUadratum  faxum 
pro  Numine  venerabantur.  Maximus  Tyrius 
Sermone  XXXVIII.  'AedGtot  aiGvdi  $,  ovtivo.  3 
gvk,  olcfo,'  to  3  d-\a.7\ug.  0  &Sbv  Ai'r8'©-  lw  Tvtt^.- 
•yxv©*.  de  hoc  lapide  Clemens  in  Pirotreptico. 
Et  Veneris  Uraniae  effigiem  quadratam  meminit 
Paufanias  in  Atticis.  An  lapis  ille  quadratus, 
de  quo  Maximus,  lit  ille  quem  Mahumedani  jam 
colunt,  nefcio :  hoc  fatis  fcio,  foeminam  in  eo- 
rum  nugis  memorari  quae  Arot  &  Marot  an- 
gelos  hofpitio  perhumaniter  excepit,  atque  ob 
eam  caufam  coelo  eft  donata,  &  tanquarii  Dea 
habita:  atque  haec  forfan  eft  quam,  cis  Mahu- 
medem  cultam,  cum  prifca  eorum  Urania  con- 
fundunt  Europaei.  Refert  fabulam  de  angelis 
illis  &  in  Divos  relata  foemina  Cantacuzenus 
Orat.  II.  v~"  £  Mwa^S-,  ex  libris  Mahumeda- 
norum :  liber  autem,  quem  citat  ille  t  chnyy- 
oicov,  haud  alius  eft,  quam  TJodlrina  Mahumet 
ab  Hermanno  Dalmata  pridem  ex  Arabico  in 
Latinum  fermonem  tranflata,  in  qua  etiam  pu- 
teus  Bebil  eft  Cantacuzeno  (ppla-  «  Bx£aAa>V©'. 
Verum  fub  quadrangularis  faxi  fpecie  Martem 
iis  in  veneratione  habitum,  faxumque  quatuor 
pedes  altum,  duos  latum,  fcribit  Suidas  in  ©<&; 
"A^oj,  quod  interpretatur  ille  <S>io;  "A^-g'  fed 
male  omnino.  Nec  Mars,  nec  "Ao-;,  nec  quid 
fermonis  Graeci  verbis  illis  erat  quaerendum. 
Terminatio  dp:n;  in  Qci/od;-tic,  AvatLp;  vel  Aia- 
ccloiK  Graeculum  fefellit.  Hoc  vocabulo  alterum 
Arabum  Numen,  Bacchus  nimirum,  fignificaba- 
tur.  Dyfares  enim  erat  ille  qui  corrupte,  o4"- 
rabum  Tiiaphares,  apud  Tertullianum  legebatur, 
priufquam  a  Pammelio  emendaretur,  Apologe- 
tici  cap.  XXIV.  Iis  quae  adnotavit  ille  addas  ex 
Stephano  Byzantio,  AtWp»,  a^-nX®^  <£  ^vtph 
i('4>iAoTaTj)  'ApaQiif.  u^toli  3  Sstd  &  Anodpv. 
Qio;  '"f)  cwr  tdQp  'Apaift  x)  tta^ufnvDii  TijjJ>fJLi- 
»©,  id  eft,  Tufare,  locus  editus  in  Arabia,  ita 
a  T)ufaro  nuncupata,  qui  Arabibus  &  T>acha- 
renis  T)cus :  itcm  ex  Hefychio,  Anca^Zw,  t  A<c- 
waiv  apud  qucm  etiam  male  ibi  Ma£aTatoi  pro 
~Na.<Sa.Tcuot,  exaratur.  Dachareni  cnim  Naba- 
thaci  funt :  fic  ipfe  Stephanus  in  Az^pZuyoiV 
ubi  etiam,  2Mjt*cu'i>cj  3,  inquit,  to  Ciaya.phjJo\  da- 
cevix.Sc.  Refcribe  d?asvix.vs.  Dacharenos  dic- 
Vol.  II. 


tos  vult  quafi  mafculinos :  nain  "01  T)acar  eft 
mafculus  :  ita  lcgendum  etiam  conftat  ex  Eu- 
ftathio  ad  Pcriegeten.  Cactcrum  Herodoto, 
Dioriyfits  Arabum  dicitur  OuepTOAT,  Urotalt. 
Ob  quam  rem  ita  nominatus  fit,  haud  fatis  vi- 
deo  :  &  religioni  eft  mera  fomnia  obtrudere. 
Sed  haec  extra  callem  forfan  vidcantur  5  fed 
tam  cognatae  res  hujufmodi,  ante  alias,  Arabum 
&  Syrorum  funt,  ut  non  immerito  de  Arabum 
Diis  paulo  accuratius  etiam  obiter  vidercmus. 
Quidquid  auterii  de  Cubar  fuerit  dicendum,  cer- 
te  Minetva  Thebana,  Onka  illa  dicta  &  Cadmia, 
aut  ab  Aftarte  aut  a  Dagone  deducenda.  Thc- 
bani  etiam  ex  Phoeniciis  oriundi :  nemo  id  ne- 
fcit.  Sunt  etiam  veteres  Graeci  qui  "Oyv&v  Mi- 
nervam  lingua  Phoenicia  fonare  fcribunt :  ita  ex 
Euphorione  Stephanus  Byzantius,  "Oy^,  inquit, 
j)  A3lw£  k^  «Wwjyw*  idem  fcribit  fcholiaftes 
Aefchyli  in  Ittto)  'Qi  QvGcuc,  qui  fibi  parum  con- 
ftans,  nunc  AEgyptiam  nunc  Phoenieiam  voccm 
efle  "Oyxg.  vult.  Ab  hac,  0'yxiuctj  portae  The- 
barum,  uti  a  Thebano  Jove  'O^jAo'»,  'O/aoAoi- 
Si?  /ttv/Xolj  etiam  vocitatae.  Cacterum  a  portis, 
hanc  denominatam  opinatur  fcholiaftes  ad  Pin- 
dari  Olympionic.  II.  POrtis  enim  illis  Minervae 
fimulacrum  a  Cadmo  facraturn.  Regio  eft  item 
Arcadiae  "Oymov  dicta,  ubi  Erinnyri,  Cererem, 
&  Apollinem  templa  habuifle  conftat  ex  Paufa- 
nia ;  &  Cererem  inde  habet  in  animo  obfcurus 
ille  Lycophron,  ubi  'O>xota  /SoS^b  mentionem 
facit.  Scholiaftes  Sophoclis  in  Oedipum  Ty- 
rannum,  ad  illud  <afac,  te  Yla.y^d^@^  Si^oTc.  va.- 
o7s,  Au'o  li-gif  inquit,  dv  ¥  ©n£«e;  'IfyuTcy  t^ 
'ASrLujct,  70  fjt>\js  Olxcucu,  to  3  'IsptLuilat;.  Cor- 
ruptus  locus  ille,  &  pro  Oltouxc,  'Oyx.cda.i  re- 
fcribendum.  Oncam  enim  Minervam  &  'Oy- 
xcda.v  'A~rhjjluj  vocat  Nonnus  Panopolita  Diony- 
fiacorum  XLIV.  Verum  quid  ad  rem  Onca 
hic  denotare  poffit,  omnino  me  nefcire  fateor. 
^Anaca,  id  eft,  r~\p2H  (unde  fieri  potuit  Onca) 
clamorem,  gemitum  feu  planEium,  &  '1<tiJjjjio.v 
pinguem  interpreteris  licet,  idque  Phoenicia  lin- 
gua.  Certe  oyK^aSrct.\  non  folum  eft  afinorum 
rudere,  fed  &  clamare.  Hcfychius  (cui  "Oyyx. 
haec  Minerva  nuncupatur)  ita  oU&Taj  per  @o£ 
explicat.  Atqui  Paufanias,  ciim  in  Boeoticis 
Cadinum  Phoenicem  fuifle,  non  AEgyptium, 
quod  aliqui  volebant,  aflerit,  "Egif,  fcribit,  d*a.v- 
riov  tcS  Xoyco  "f  'ASbjjdc,  iuuths  to  Qvoj^g.,  cti 
~S.'fycc  ■*{?}  y/\<uoja,v  tVjj  Qotvlxav  xxXtHTctj  (c  3 
ZZdii  xjy  tVjj  AlyjitTim  cpcavbjj.  Thebanam  Mi- 
nervam  Sigam  dictam  fcribit  fermone  Phoeni- 
cio.  Critici  ob  frequentem  r  "Oym;  apud 
fcriptores  mentionem ,  Sigan  exterminant ,  & 
"Oyxav  ibi  fubftituuut.  Reclamare  hic  prorfus 
non  audeo.  Verum  cum  ex  antiquis  Sida  Beli 
uxor,  id  eft,  Beltis  five  Aftarte,  a  Georgio  Ce- 
dreno  memoretur,  atque  mitf  Siddah  nonnullis 
pro  pulchra  foemina  apud  Ecclefiaftcn  cap.  II. 
comm.  8.  fumatur,  vereor  ne  Paufaniam  temere 
nimis  interpolent  qui  "Oyxav  potius  quam  ~~L- 
yav  legunt :  &  propius  abeft  a  vulgata  ledtione 
2»'<ftt,  quam  "Oyyta.-  fed  veniam  conjedurae  pe- 
timus  hic  fceptici.  De  2«ftx.  vocabulo  Boeoti- 
co  &  Wbe  cognomine  plura  Agatharchidcs  apud 
Athenaeum  Dipnofoph.  XIV.  fed  non  quae  nos 
I  f  f  juvant. 


37' 


D 


P 


juvaht.  Nec  Thcbanoram  modo  Minerva,  fed 
ctiam  ipfa  Europaeorum  antiquiflima,  Palladinm 
nimirum,  Phoenicia  Dea  erat,  &  ab  altera  no- 
ftrarum  deducenda,  ni  fallat  Lycophron  dum 
Ulyffem  appellat: 

Afaivom/Aov  xAwV*  Qoivlw  <BiS.c,. 

Thoeniciam  Tieam  vocat  Palladium  quod  fub- 
traxit  Ulyifes.  Eo  nomine  culta  Minerva  Co- 
rinthiis,  ut  notat  Tzetzes.  De  Palladio  aliquid 
diximus  ubi  de  Teraphim  egimus.  Sufliciant 
haec  de  multinominibus  illis  Deabus,  ad  quas 
Europaeorum  plerafque  vetuftiflimas,  atque  id 
etiam,  quod  de  Ada  ex  Hefychio  fuperius  ad- 
notavimus,  referas  oportet.  Ad  Syriam  Vene- 
rem  referenda  fit  necne  Babia  pueritiae  atque 
adolefcentiae,  ut  videtur,  Dea,  apud  Syros  cul- 
ta,  nequeo  conjedare :  nec  de  eo  Numine  ali- 
bi  quid  memini  occurriife,  quam  in  Damafcii  vi- 
ta  Ifidori  apud  Photium  Cod.  CCXLII.  Verba^ 
ejus  adjungamj  BaSia.  3  ol  luej»,  <t  f^Aipx.  ot 
ov  Aa/LictGxZ,  tu  vioyva  •/.xhZtn  ircu.Sict'  rich   q  (C 

Ttt.    JUGtedlUCt,    "&TD     ■£    OTf'   CUJTOIS     VOjJjZ^OfXiV/IC,    Bx- 

€lcu  Gi'5,  id  eft,  Babia  Syri,  &  maxime  qni  in 
"Damafco,  pueros  recens  natos ,  jam  vero  & 
adokfcentes,  a  Babia,  quae  apud  illos  T)ea  pu- 
tatur,  vocant :  alias  Bx£at'cw  legitur.  Neutrum 
magis  intelligo,  quam  ut  locus  hic  de  ea  fingu- 
laris  docet.  Meminit  BccSo)  Hefychius  in  voca- 
bulo  'A^n,  &  vocem  ait  effe  Syriacam,  atque 
avy-^vcnv  feu  confufionem  fignificare.  Id  fane  Ba- 
bel  fonat  Ebraice.  Verba  ejus  funt,  'Ap&n  'E- 
£&>&}  B*£a/  Sug^ji,  'EMZoujjt  ovF%iictic.. 


C  A  P.     V. 


P  r  i  a  p  u  s.      Miphletzeth. 
/}fae  regis  matris,  idolum. 
pnd  Ebraeos,  deduclum. 
&  Latinorum  Phallus.    Francifci  Ra- 
blefii  Nephlefeth  Numen. 


Maachae, 

Unde,  a- 

Graecorum 


IN  Latina  quae  D.  Hieronymo  tribuitur  ver- 
fione,  Priapus  etiam,  uti  magnum  foemina- 
rum  Numen  memoratur.  In  III.  Reg.  cap.  XV. 
Afa  rex  Maacham  matrem  fuam  amovit,  ne 
ejfet  princeps  in  facris  jPriapi,  &  in  luco  ejus 
quem  confecraverat,  fubvertitque  fpecum  ejtu, 
&  confregit  fimulacrum  turpiffmmm,  &  combuf 
fit  in  torrente  Cedron.  Et  in  capite  XV.  fecun- 
di  Paralipomenon,  Sed  &  Maacham  matrem 
Afa  regu  ex  augufto  depofuit  imperio,  eo  quod 
feciffet  in  luco  fimulacntm  Triapi,  quod  omne 
contrivit,  &  in  frufla  comminuens  combujfit  in 
torrente  Kedron.  Quae  loca  refpexit  aut  -potius 
tranfcripilt  D.  Hieronymus  in  commentariis  ad 
Ofeam,  quos  fyntagmate  primo,  capite  de  Baal 
Peor,  quem  Priapum  fuiffe  perperam  autuma- 
runt  cum  illo  complures  veterum,  adduximus. 
Primo  autem  in  loco  Seniorcs  ;  Mwn&t.  Icj^tk 
yjiripKii  a  (M,    it)  riya^iibjj,    %a.3wc_  (na.,%ri  legi- 


r   .i    a    p    o.  37 g 

tur  in  Bibliis  Antuerpienfibus)  Immai  cwvoSbv  ci 
TtJ  aAcr«  cijjtkc.  K.aj  cltf-^-^v  'As»  Tac,  xcife- 
Siivetc,  djjriic,  &c.  II.  Paral.  cap.  XV.  comm.  itf. 

Ko)  r  Mccz^a.  T  pjirriQg.  ol-jtH  \jjiTi3\cK  y  pjsi)  1?) 
t«  'Agx^Tn  j\eiTv£yvou.v,  x)  JcaTS'(pi|«  <ro  (hSc/iXov, 
&c.  Ebraica  veritas  eft  in  Regibus,  royo  n&  Qjf 
r-r\wnh  nx^sa  nnwjj  nws  r-vrrua  mm  iax 
:jmp    hnn  *\-\m  nra^sa    m  kdk   mm 

Amovit  matrern  a  dominatione  fita,  eo  quod  ip-  ■ 
fa  fecerat  Miphletzeth  in  luco  :  &  exfcidit 
ejus  Miphletzeth,  &  comkiffit  juxta  torrentem 
Kedron.  Neque  aliter  ad  rem  noftram  verba  fe 
habent  in  Paralipomenis.  Miphletzeth  autem, 
quod  idohtm  horrendum  plerumque  rcdditur  a 
rcccntioribus,  aut  fimpliciter  idolum,  primo,  ut 
vides,  in  loco  Triapum,  dein  fpeciun,  Latino  in- 
terprcti  fignificat,  Senioribus  vero  ovioSby  pri- 
mo,  dein  eodem  commate  xctfeSbaeic,  &  in  Pa- 
ralipomenis  CiSbhev,  ubi  interea  ot  nitt/K1?,  quod 
in  luco  vulgo  vertitur,  tji  'A^^tji  redditur.  Q_ua 
autem  ratione  to  TTWH  Aftartem  Dcam  figniri- 
cet,  fufius  explicatur  capite  hujus  fyntagmatis  fe- 
cundo.  An  igitur  Miphlctzeth  idolum  erat  A- 
ftartae  facrum,  an  ei  av/uc&oiixov  ?  Ut  fcilicet  o-ufj.- 
Qo^oi  cffcnt  Venus  &  Priapus,  diflbnum  non  e- 
rat.  Sed  Belum  Phegorium  Priapum  fuilfe  in- 
tellexerunt  veteres ;  de  qua  re  vidimus  fyntag- 
mate  primo.  Maacham  autem  antiftitem  fuiffe 
facrorum  quae  Priapo  celebrabantur,  &  praefuiffe 
foeminarum  fodalitio  five  aujj&a,  quae  eum  ih- 
primis  colebant,  vult  Lyranus.  Alii  item  :  & 
ipecum  illum  feu  x,a.TdS\joiv  antrum  quo  libidi- 
ncs  &  obfcoena  facra  interdum  obtegebant,  in- 
dicare.  Certe  ovvocf(&  etiam  coitum  denotat,  & 
wmchaic.  forte  olentem  fornicem.  Herrendum 
autem  idolum  ideo  fubinde  vertitur  iTi^SQ  eo 
quod  V^S,  a  quo  formatur,  contremifcere  figni- 
ficat.  Sed  ad  diftum  locum  Regum  R.  Lcvi 
Ben  Gcrfom  nomcn  hujufmodi  ei  tributum  cfle 

ait  vaiy1?  nnsi  msba  Kaa  «inu;  ^sV,  ideo  quod 
trernorem  affert  &  calamitates  midtas  eis  qui 
eum  coluere.  Scd  ibi  Salomon  Jarchi  T\OH 
b^rwyh  KlL?aa  U'nan,  Tlicunt  Rabbini  nofiri 
diclum  ita  fuiflc,  eo  quod  mirandum  excitaret 
rifum.  Certe  ita  Rabbi  Jehuda  in  Talmude, 
tradatu  "iy,  capite  pabsn  hl  (quod  &  notat 
autor  Baal  Aruch)  pag.  44.  editionis  Venetaej 
ubi  item  adjicitur  quod  Priapi  nomen  in  Lati- 
na  verfione  merito  fatis  progenuerit,  idque  ex 
Rabbi  Jofeph  ad  hiftoriae  de  Maachae  idolo 
explicationem  j  fcilicet  rh  TTWy  T\TO\  pOJ 
CQi1  Vd^  1*7  nVjOJ  "n^m,  quae  memorat  etiam 
Salomon  Jarchi  loco  jam  citato.  Graecis  vero 
&  Latinis  Thallm  &  Ithyphaltus  dicitur  Pria- 
pus.  Et  de  Phallis  hoc  fenfu  hiftonam  habe- 
mus  infignem  apud  Herodotum  in  Euterpe,  ubi, 
cum  caeteris  Bacchi  facris,  e  Phoenicia,  id  eft, 
e  Syria  noftra,  cos  petit.  Certe  complurcs  funt 
originationcs,  quae  ab  eo,  quod  eft  verifimilc, 
plus  aberrant,  quam  fi  a  nsbsa  etiam  Thallus 
deduceretur  ;  vocabuli  veftigia  aliquot  in  eo  funt 
non  ita  obfcura.  Sed  conjefturis  hujufmodi  fi- 
dcm  prodigere,  moris  noftri  non  eft.  Numen 
hoc,  nifi  me  fallat  memoria,  Nephlefeth  pro 
Miphlezeth  nuncupatur  in  Satyricis  lepidiflimi 
docliflimique    Franciici    Rablefii    facetiis.     Scd 

Helle- 


374  ^3 

Hcllefpontiacum  origine  Deum  plerumque  fa- 
ciunt  Priapum,  &  prae  cactcris  novitiUm,  uti 
Strabo  libro  XIII.  Etiam  in  Priapi  officiis  dc- 
fcribendis,  ubi  hortorum  cuftos  eft,  occurrit  in- 
tcrdum  id  quod  vocabulum,  unde  fit  Miph/e- 
zeth,  Ebraicum,  velut  interpretatur : 


N    f    A    G    M    A 


II. 


37$ 


T)eus  inde  ego,  funtm  avhtmque 

Maxima  formido-— 

legitur  apud  Horatium  ;    & 

Terreat  ut  faeva  fake  Triapus  aves, 

apud  Tibullum.     Sed  hifce  immorandum  non 
eft. 


C  A  P.     VI. 

BaAL-ZEEUB.        ©eoj  My*.      MllfcCie  fd- 

cra  Dei  vert  non  infefiabant.  Baal- 
zebub  haud  tta  diblus  in  idoli  contu- 
meham.  M^a.y^.  Hercules,  Jupi- 
ter  'Awd/ai/®-.  Hercules  Kosvwmav,  Xmv.- 
■dv&>.  Apollo  fjjjoKit)@,.  Mufcae  Ac- 
caronitae.  Achor,  Deus  Plinio.  Beel- 
zebul.      Belus     Stercoreus.      Jupiter 


fetlantur,  di&um,  horr  dcfunt  qui  putant.  Vc- 
ri  Dei  enim  facra  mufcas  nequaquam  infcftal- 
fe  traditur,  Pirke  Aboth  cap.  V.  §.  6,  7.  Non,, 
confpefia  eft  mufca  in  domo  maciationis.  Et 
judicio  magni  Scaligeri,  Id  quod  diccbatur  Baal 
Zebahim  (lic  ille)  T)etis  vifiiniarum,  immola- 
tionitm,  facrificiorum,  joculari  vocabulo  Scrip- 
tura  vocavit  Dcum  Mufcae,  quod  in  ternplo 
Hierofolymitano  mufcae  carnes  viEiimarum  non 
ligunebant,  cum  tainen  gentium  fa?ia  a  mufcis 
infeflarentur  propter  wdorem  viEiirmrum.  De 
hac  re  ahi  aliter  :  fcd  rhihi  perfuafiffimum  eft, 
Accaronitis  ipfis  eum  Baal-zebub  diclum.  Non- 
ne  enim  veluti  Numinis  venerandi  iliius  men- 
tio  facla  cft  ab  Ahazia  ?  Ite,  inquit,  &  inqui- 
rite  Baalzebub  T)eum  ^Accaronitarum,  mtm 
fupcrvi&urus  flm  ab  hac  infirmitate.  Ecquis 
JSTumen,  quod  coleret,  ac  de  falutis  inftaurati- 
onc  confulendum  duccret,  inhonefto  &  jpcula- 
ri  voca^ulo  compellaret  ?  Accedit  quod  etiam 
Europaeis  Jupitcr  &  Hercules  fub  eodem  fere 
nomine  colere^tur.  Arcades  fclenni  facrificio 
t  M^jfo»'  quotat.>ois  reddere  folebant  propiti- 
um  ;  quomodo  &  Eiei,  Olympico  certamine, 
Jovem  'ATrvju-ifoi',  teftanre  fcilicet  Paufania  in 
Arcadicis  &  Eliacorum  prioi-e.  Hunc  Myodem 
vocat  Plinius  Hift.  XXIX.  cap.  VI,  &  Clemens 
Alc.xandrinus  in  Protrcptico,  'A^jj.Hw  Aii'  Svu- 
aiv  'HA&tai,  'P&ucuDi  J)  'AvnfAyii  'H^f.x.A&L  Cae- 
tcrum  de  Hercule  Romano  videlis  Solini  caput 
primum,   ubi,    cum    Potitiorum    &   Pinariorum 


—  "*-_.  ,  *  ^i.liiILJii,*j  LH-/J.J  VUlil  A    VULIUIUUI  V-\_  J.    I11M1.1U1U1H 

Stercoreus.      Mos   Scripturae  in  voca-    facra  inftitueret,  Myagrnm  T)enm,  id  eft,  Jovem 

bulis    paulo  mutandis    in   opprobrium 

eorum  quae  defignantur.     Mons  Oli- 

varum  diblus  Mons  corruptionis.  Bar- 

chozebas.      Dii   Stercorei.     Deus  m- 

volutus.    Daemoniorum  piinceps,  AJIj- 

modaeus.      Samael   Daemomum   dic- 

tum  quod  Evam  fefellit.     lclem  Ange- 

lus  Martis.     Satan. 


c 


U  M  difrupto  forte  opere  reticulato 
(ita  enim  volunt  Judaei  locum  illum 
de  cancellis  intelligi)  coenaculi  fui,  prae- 
ceps  deciderat  Ahazias  rex  Ifraclis,  &  collifo 
corpore  fe  male  haberet,  de  falute  confuluit  ora- 
eulum  tS  Baal  Zebub  aut  ^yo.  Dei  Acaroni- 
itarlim  ;  uti  eft  de  ea  re  hiftoria  II.  Regum  ca. 
ipite  primo.  Interpretatur  Baal  Zebub  T)omi- 
mus  five  T)eus  Mufca  feu  Mufcae  :  unde  Fl.  Jo- 
ifephus  de  Ahaziae  cafu  verba  faciens  r  'AW- 
opv  <~>eov  Mtfxv  ( quafl  diceret  K_Accaronitarnm 
T)eum  Mufcam)  eum  appellat  :  quo  nomine  & 
LXX.  Seniorcs,  &  Gregorius  Nazianzenus  Orat. 
.Steliteut.  II.  &  fi  qui  funt  alii  verfionem  Sep- 
tuaginta  fecuti,  utuntur.  Pro  Mufcae  imagine 
fumit  hoc  Numen  Procopius  Gazaeus.  Sed  du- 
bitat  etiam  an  Daemonis  nomen  fucrit,  an 
vetulae  in  Divos  relatae,  &  le&orem  ad  Phi- 
'  loncm  apud  Eufebium   in  primo  Praeparationis 


^ziuijov,  imprecatus  cfle  dicitur.  Myagrus  autem 
Myodes  (potius  Myiagnrs  &  Myiodes)  Apomyius, 
&  hujufmodi,  Mufcam  in  fe  fignanter  compre- 
hendunt,  &  quafi  T)ominum  Mufcae  explicant. 
Ita  Hcrcules  iLo?vwmw  a  Trachiniis  cultus  :  fic 
diclus  autem  quod  -i^voinzq  (id  cft,  ■vd^voiras 
eorum  lingua,  five  locuftas)  abegerat.  Erythrae- 
is  ident  /ttdx.Voii©'  appellatus,  id  eft,  qui  ver- 
miculos  vitibus  infeftos  occidit  :  &  Apollo 
Smintheus  uujox-m@,  diclus,  a  muribus :  quae 
mcmorat  Euftathius  ad  a..  Iliados.  Anne  verd 
hacc  Divum  cognomina,  minus,  quam  illud 
Accaronitarum,  ridicula  ?  An  Accaronitae  quam 
Graeci  &  Romani  pii  magis  cenfendi,  aut  in 
idolorum  titulis  religiofiores  ?  Sacra  etiam  Muf- 
cis  annua  fieri  folita  in  Apollinis  A£tii  fano 
fcripfit  AElianus  de  Animalibus  lib.  XI.  A  Ba-^ 
alzebub  haerefin  format  Philaftrius  Mufcae  Ac- 
caronitarum,  qui  (ut  verba  ejus  funt)  Mnfcam 
colunt  in  civitate  t^Accaron  difia.  Quid  re- 
vera  in  caufa  fucrit  nominis  ncqueo  diccre,  nec 
mihi  quis  alius,  opinor,  fatis  poteft.  Haud 
enim  acquiefcendum  eft  frivolis  illis  ineptiis, 
quas  de  rebus  antiquiffimis  credula  &  nugans 
pofteritas  folet  temere  nimis  evulgale  :  veluS 
aVgpcnSi'  igitur  illud  omittimus.  In  Africam 
autem,  uti  alia,  etiam  &  hoc  nomcn  &  Numen 
traductum  vidctur.  Plinius  Hift.  X.  cap.  XXVIIL 
Cyrenaici  Achorem  T)eum  invocant,  mufcarum 
multitudine  peftilentiam  afferente,    quae  proti- 


Evangelicae  remittit.  Utrum  ab  Accaronitis  nus  intereunt  poftquam  litatum  eft  illi  T)eo. 
nventum  fuerit  hoc  nomen,  an  a  Judaeis  in  In  <_Achore  hic  veftigia  reperis  Acaronis  -,  & 
idoli  opprobrium,  difputatur.  A  Mufcarum  mul-  quae  de  mufcis  dicit,  ea  Baalzebub  ferme  ft> 
:itudine,    quae    viftimarum    carnes    plerumque    nant.  Meminere  hujus  idoli,  verum  fub principis 

T)ae« 


376 


D  E 


BAAL       £    E    B    ti    B. 


377 


Tiaemoniorum  nbmine,  Latina,  Ebraea,  qiiae 
circumfertur,  &  Syriaca  D  D  D.  Matthaei,  Mar- 
ci,  &  Lucae  verfiones.  In  quibus  tamen  pro 
BeelzXimb  Graecorum  pleraque,  &,  dodtorum 
fenterttia,  optima  exemplaria  BnhjCt^X  Beelzekd 
habent  :    atque   vetuftiffima    Arabica  a    V.   cl. 

Thoma  Erpenio  edita  Xjjkx^  Beelzebul  ubi- 

que  retinet.  Beelzebul  autem  fonat,  Jupiter, 
Belus,  five  "Dominus  Stercoreus,  aut  Stercoris. 
Certe  &  D.  Chryfoftomus  BssA^egaA  legit  ;  ita 
etiam  Origcnes,  Athanafius,  Cyrilius,  plerique 
veterum.  Et  Prudentius  <5%t  ssrpaW  Hymn;  V. 
Vincentio  Martyri  : 

Sed  Belzebulis  callida 
Commenta  Chriftus  deftruit. 

Videfis  Leonem  a  Caftro  in  Apologetid  libro 
VI.  pag.  658.  Non  male  dixeris  in  contume- 
liam  idololatrarum  vocabulum  ir.ventum  :  uti 
&  fentit  J.  Drufius,  adnotans  etiam,  hujufmodi 
appellationes  in  fi&orum  Numinum  ignomini- 
am  fieri  folenniter  pra.ecepiffe  Judaeorum  fapi- 
entes.  Inde  eft  quod  mendaciflimum  illum 
impoftorem  Mefiiae  nomen  fub  Trajano  vendi- 
tantem,  Barchocebam,  id  eft,  filium  ftellae,  pri- 
us  didum,  Barchozibam,  id  eft,  filium  men- 
dacii,  appellarint.  Quod  nec  exemplis  in  Veteri 
Teftamento  caret.  Mons  enim  Olivarum,  poft- 
quam  eft  idolis  inquinatus  rvnttJOn  Tt  har  ha- 
mifchith,  id  eft,  Mons  Corruptionis  dicitur,  uno 
folum  tS  nntZ/QH  "tn  har  hamifchah,  id  eft, 
Mons  Olivarum,  feu  Unclionis,  mutato  elemen- 
to,  &Jod  addito,  ut  nimirum  ad  nomen  allu- 
datur,  nec  opprobrium  defit :  locus  eft  II.  Reg. 
cap.  XXIII.  comm.  13.  Retinent  ibi  LXX. 
Moe&«8  pro  mafchith,  at  Chaldaeus  paraphra- 
ftes  OT  TII3  Tour  zithaia,  id  eft,  Mons  Oli- 
varum,  ibi  habet.  Id  genus  funt  plura  in  Ve- 
teri  Inftrumento,  nec  doftis  ignota.  Caeterum 
non  fum  nefcius  Jovem  Graecis  vocatum  quafi 
Stercoreum  feu  fimo  delibutum,  ut  videre  eft  in 
illo  Orphei  carmine  : 

"Ztl  wj$\&,  /JLiytst  GtMf,  elAwpifS  ly-irew. 

Legitur  apud  Nazianzenum  in  Steliteutic.  a.  fed 
«AuyiAtr©-  lyiroca  non  magis  ad  Jovem  Sterco- 
reum  ibi  attinet  quam  illud  Virgilii ; 

totamque  infufa  per  artus 

Mens  agitat   molem,    &  magno  fe  corpore 
mifcet. 

Interpres  enim  feu  paraphraftes  eft  Virgilius,  ad 
illud  Orphei  intelligendum  :  ab  utroque  arcana  na- 


turae  duntaxat  docentur  ;  &  Deus  velutlNVOLUTUs1 
exiftima^tiir  :  quo  nomine  memoratur  apud  Se- 
riecam  Natural.  quaeft.  lib.  II.  cap.  XLII.  Ded- 
rum  quidam  ordo,  ex  Hetrufcorum  monimeri- 
tisi  Adjiciam  tamen  quod  de  Stercoreis  habet  ; 
Abraham  Ben-Kattun,  ubi  verfum  33.  capitis:1 
XXIII.  Exodi  ad  hunc  modum  explicat,  Non 
fines  apud  te  habitare  qiii  colunt  T)eos  pere- 
grinos,  vel  Stercoreos.  Stercoreos  in  oppro- 
brium  hic  didos  nullus  dubitO.  Atqui  ob  quam 
rem  ad  principem  Dacmoniorum  denotandum 
ufurpetur  Beelzebub  aut  Beelzebul  (dum  tamen 
innuebantZ?^/.^^)  fateor  cum  Origene,  mc 
omnino  lateix  :  ncfcire  fe  fcribit  ille,  unde  di- 
dicerint  illius  aevi  homines  <ra!  <c%i  Bs-A&fiisA. 
Sed  vide,  fi  placet,  Refponforum,  quae  Juftino 
Martyri  tribuuntur  LXXXII.  ubi  nomen  iftlioc 
ab  ipfis  Daemoniis  facriricantes  &  e^moi^B-;  didi- 
ciffe  fcriptor  ille,  quiiquis  fuerit,  autumatur. 
Vide,  fi  placet,  Alcoranum  Mahumedanorum, 
Azoara  XLVIII.  Neque  hunc  faciunt  Ebraeorum 
monimenta  Daemoniorum  principem,  fed  Afh- 
modaeum  potius.  Chaldaeus  Paraphraftes  in  Ec- 
clefiafte  cap.  I.  vwn  Xlha  "IQWS,  id  eft,  Asch- 
medai  rex  'Daemonum  :  diftus  autem  inotys 
a  noty  Shamad,  quod  eft  perdidit  five  extermi- 
navit  ;  &  nominibus  illis  angeli  abyili,  Abad- 
don  nempe  &  'AwdAVJmi',  perquam  eft  congru- 
um.  Hunc  memorat  Elias  in  Thisbi,  qui  ei- 
dem  Samael  etiam  fcribit  vocabulo  fuiffe  :  vo- 
lunt  autem  Samaelem  proprium  effe  Diaboli  no- 
men,  qui  primos  parentes  fefellit,  eumque  co- 
lubro  cameli  fpeciem  ferente  ve&um.  Rambam 
AEgyptius  More  Neboch.  II.  cap.  XXXI.  Co- 
luber  fuit  equitatus,  &  ejus  quantitas  ficut 
cameli,  &  equitatus  ejus  fuit  Jicut  ille  qui 
decepit  Evam,  &  ipfe  fuit  Zamael  ( de  Sa- 
maele  intelligo)  hoc  autem  nomen  dicunt  prae- 
cife  de  "Diabolo.  Veteri  commemoratione  fanc- 
torum  ecclefiae  Orientalis  legitur,  ^dccufatio- 
nis  Samaelis  ne  recorderis,  memento  autem  de- 
fenfionum  Michaelis.  De  Afmodaeo  videre  li- 
cet  hiftoriam  Tobit.  Diverbium  eft  &  Ebraeis, 
T>ate  munus  ipfi  Samael  in  die  expiationum  :  ita 
Elias.  Nominatur  aftrologis  Judaeorum,  ange- 
lus  ille  quem  diei  Martis  praeeffe  nugantur, 
Samael.  Notiflimum  Satanae  nomen  eft,  & 
velut  Diabolo,  feu  Cacodaemonum  principi,  pro- 
prium  :  &  ut  a^i^oA©.  calumniator,  Satan 
adverfarius,  five  inimicus,  hoc  eft  jtaty,  inter- 
pretatur.  Utroque  Inftrumento  obvium  eft  :  & 
in  Enochi  Apocryphis  vetuftiffimis,  fi  fides  au- 
tori  Teftamenti  Patriarcharum,  occurrit,  Trin- 
ceps  vefter  eft  Satanas  :  de  quo  nomine  vide, 
fi  placet,  quae  Juftinus  Martyr  Dialogo  ad  Try- 
phonem  Judaeum.  De  Lucijeri  nomine  con- 
fulendus  Eufebius  in  Demonftrat.  Evangelic.  lib. 
IV.  cap.  IX. 


C  A  P. 


,78 


Syntagma 


II 


379 


hunc  ritum  fuerit  ad  res  Venereas  elefta :   un- 

de  fiebat,    ut    per    biennium    nonnunquam    & 

C   A   P      VII  triennium  expeftarent,  quae   deformes,    mifcrae» 

Lege  vcro  patria  omnibus  foeminis   crat  com- 

.  mune,   ut  femel  in  vita  ita  defidentes  cum  ad- 

Colouiae    a    Salmanaffaro   in   Samariam     vcnjs  confuetudinem  haberent  :    caeterum  bea- 

deduBae.       Gentis    uniufcujufqtie   ido-     tiores  vehiculis  cameratis  tedae,  reli&a  a  tergo 

la.      Sttccoth    Benotb.       Gallina    cum     rnagna   famulitii  turba,    pro  fano   confiftebant. 

...        ^        ,         T/        ■    Tj       •        ■       Hic  plane   filiarum,    feu   mutiercutarum    taber- 

pulhs.     Templum  Veneris  Vramae  tn    Ma^  id  ^  SMh  Bemk    Hiftoriam  aU. 

Succoth  Benoth  denotatum.      Rttus  pu-     tem  ampliorem  de  hac  re  habes  apud  Herodo- 
ellarum  in  fano   confidentium.     Hie-    tum,  lib.  I.   &  Strabonem  lib.  XVI.   a  quibus 


remtae  epijiolae  locus  explicatus.    ntefi- 

Sifjfyjc/Jl  <%oivta.,  quid.  HiQ^^pm^v.  'Atk- 
cymnafJtAv©*.      Tot    <mTU£a,    Svfuceocti)     qUlCl. 

Placentae  queis  reginae  coeli  facie- 
bant.  Venus  a  Benoth  forte  di&a, 
id  efly  Venos.  Sicca  Veneria,  colo- 
tita  Africana.  Lux  Valerio  Maxi- 
mo.      Veneria  a  Venere   diBa  ,- 


nos,  quae  attulimus.  Abfque  iis  eflet,  quis  lo- 
cum  etiam  illum  Hieremiae  in  Epiftola  Barucho 
fubnexa  omnino  caperet  :  Comma  dico  XLIIL 
ubi  fcorta  diobolaria  Babyloniorum  infe&atur.  Ad 
hunc  autem  modum  loquitur  :  Ai  5  ^w/cmim?  <s%/.- 
£hfjj\jjaJ  a/owia,  cv  t  oSb?$  \yi\g,^bjj'^)^  SnjfuZaauf 
to.  <tx\tvp£.'  otclv  ai  tk;  cvjnSv  e(pi/\w<Q4iaa,  vara 
nv@*    t    t^pc7ropAiofjuivcov     j(pi//^i<3">)7     tI/jj    <7fki\cn.ov 

oveio\C,r\,   oTl     tSTSY,    1\c\lOO^J     OlOTTip    (C     CWTH,     aSi     <m 

%otvlov  cwTyc,  rhtppctyn.     Mulieres,  ait,  funiculis 


„.*    ;  „    T>~^~,/,r  f~a.„*..„'.,«*,.»~       T/„      circumdatae,  m  vus  fedent,  ut  furfures  adole- 
nomen  w  Komanis  toemmwum.     re-  *-,.  r  j  J   J 

J    j  j    .  ant.     tLt  Ji  qua  earum  cum  advena  quovis,  qut 


neris    etyma    quae    docent  plerique. 
Venus  Graecis   Jove  antiquior.     Ro 


vi  eam  fibi  attraxerit,  cubaret,  proxtmam  con- 
viciabatur,    quod  nequaquam  Jimih   afficeretur 


manis  incognita  fub  regibus.  A  honore,  nec  funiculus  ejus  difrumperetur .  I\t& 
veniendo  eam  non  dkebant.  Per-  ^&.f^^J^^^^J^ 
fithea. 


SiljdjjciJ  %oma.  quid  fuerit  non  fatis  liquet :  aeque 
forfan  ad  a^oivia.  illa  Aw7a,  five  tenues  funicu- 
los,  e  quibus  earum  corollae  textae,  perinde  ac 
ad  funiculos,  qui  fpatia  unicuique  dividebant, 
fpe&are  poffit  :  nam  corollarum  materiem  fu- 
niculos  tenues  fuifle  teftis  eft  Herodotus  :  & 
Strabo,  QdfuyU  (quo  ufus  eft  vocabulo  Hero- 
dotus)  i'&7r1dJ  hctsti,  id  eft,  Ex  funiculo  tenui 
coroUa  efi.    Sed  in  Hieremiae  epiftola 


POftquam  Salmanaflarus  rex  Aflyriae,  excifo 
Samaritanorum  regno,  incolas  captivos  ab- 
duxerat,  migrare  juffit  in  Samariam  colonias 
de  Babel,  de  Cuth,  de  Ava,  de  Hamath,  &  de 
Sepharvaiim,  II.  Reg.  cap.  XVII.    Fecerunt  au- 

tem  fingulae  gentes  fibi  T)eos  fuos,  &  repofue-  *a  %9»'m  fuiiTe  vult  Olympiodorus  *fee£a'Ks^, 
runt  in  templk  excelforum,  quae  fecerant  Sama- 
ritae,  Gens  quaeque  in  civitatibus  fuis,  in  qui- 
bus  illae  habitabant.  Viri  quidem  Babel  fece- 
runt  Succoth  Benoth,  &  viri  Cuth  fecerunt 
Nergal,  &  viri  Hamath  fecerunt  Afhimah. 
Avitae  autem  fecerunt    Nibhaz   &  Tharthac, 


feu  cingula,  quibus  pudenda  duntaxat  operie- 
bant,  caetera  nudae.  ^,-^oma,,  inquit,  (pnot  ra 
<£%/£&) \J&(g..  KaAuAffo!|  "yj  fjgva,  tu,  y  azo/^ci.i@^ 
a.o£t\[j.ova,,  nvt/  j\oi77U  Ttafeyufjivuv  ia^at[g.\\ifjj\jaji 
tv$  \Q#.<di.  Habetur  in  Catena  a  Michaele 
Ghiilerio   edita.      Ego  vero  malim  hic  o-^otvia. 


&  Sepharvaiim  comburebant  filios  fuos  in  igne     aditus,  five  Steffivc.,  ad  fingulas  diftinguentia  in 


tok  Adramelech  &  Anamelech  'Diis  Sephar 
vaiim.  Atque  haec  omnia  AJJyriorum  Numina 
appellant  Sacrae  Literae,  in  Ezechielis  cap.  XXIII. 
icomm.  7.  interpretatur  autem  mjn  niDD  Suc- 
icoth  Benoth  tabernacula  filiarum  :  fed  LXX. 
fcribunt  2»»c%ct'G  Bg^iG,  tanquam  proprium  Nu- 
iminis    vocabulum.      Volunt   Ebraei     nugatores 


telligere.  Aditus  illi  funiculis  circumfcpti  ad 
foeminam  fedentem  protenfi  erant  :  tiiltaSbi 
a^oivonvk;  Herodoto  appellantur,  quod  aditus 
aa  funiculorum  longitudinem  protenfi  interpre- 
tor  :  &  o%oiua,  vfyihSivaj  dicebatur,  ut  Athenis 
i^to-^otvt^eiv,  quo  vocabulo  ufi  funt,  cum,  pro- 
tenfis  funiculis,    profanos    a   facrorum    judiciis 


iSuccoth  Benoth    imaginem  fuifle  gallinae  cum     arcerent  :   fic  Pollux  lib.  VIII.  &  Demofthenes 


pullis  fuis,   id  eft,   uti  aiunt,    Dj;  P^JQin  mai 
nTTnsx,  quod  ad  citatum  locum  habent  R  R. 


(fi  is  fit  autor  orationis  adverfus  Ariftogitonem 
primae)  tzS  cHina^oaio- fjAvov  utitur  de  eo  qui  fo- 


D.  Kirnchi  &  Salomon  Jarchi.      Atqui  explofis  ro    tSpiaxowto-fjAv^    excluditur  :     quod    notavit 

omnino  Rabbinorum  Iiris,  Succoth  Benoth  non  Harpocration.      In  Veneris  autem   feu  Mylittae 

Itam  Deum   aliquem  Deamve,  quam  fanum  ip-  fano  puellas  confidentes  (hoc  eft,   Succoth  Be- 

fum  ritufque  circa  illud  facros  denotare  cenfe-  noth,  ut  nobis  videtur)  Hieremiam  cogitafle  non 

mus.     Ipfiffimum  enim  erat  Babyloniae  Mylit-  dub^andum :    &  vetuftiffimi,   ni  fallor,   hi  Mi- 

tae  five  Veneris  Uraniae   templum,    ubi  puellae  lyttae  ritus  etiam  in  Pentateucho  vetiti.     Levi- 

,:orollis  revinftae,  &  fedentes  fingulis  iii  fpatiis,  tici  cap.  XIX.  comm.  29.  Non  publicabis  filiam 

quae  funiculis  erant  diftinfta,    hofpites  opperie-  tuam,  ut  facias  fcortari  eam :  certe  pluria  prae- 

Dantur,   qui  rite  implorata  Venere  Mylitta,  pe-  cepta  ad  conterminarum  gentium   ritus  &  mo- 

:uniaque  quantulacunque   data    ( quae  Deae  fa-  res  impios    fpedafle   manifeftum  eft  :    hoc  vero 

:ra)    cum    eis  a  fano  fubdudis  rem   haberent.  hanc   ipurcitiem   innui  fatis  eft  verifimile.      At 

Sfec  cuiquam  fas  erat  prius  difcedere,  quam  ad  quid  fit  tk  nrmipp.  SviMtuaaji  fateor  me  ha&enus 

Vol.  II.  Ggg  non 


:8o 


S   U    C   C   O   T   H 


B   E    N   O   T    H.  381 

non  fatis  cepifle,   nifi  fint  hic  m-m^  velut  «Ao-   ftum  dotes   corporis  injuria  contrahebant :    ita 
wTct   feu  molae  falfae  aut   libamina,    Sotinsfe    legit  ex  MSS.  Pighius.      Non    Succoth   autem 


dida.  Frequentes  in  facris  molae  illae  :  &  Si 
maetha  venefica  apud  Theocritum,  Sdetv  t»  <m- 
TO£^  Hccatae,  ad  amorem  conciliandum  jubet  5 
quod  idem  ipfum  vocat  imitatus  eum  Virgilius 
fpargere  molas.  Ui-men  autem  funt  furfures  : 
verum  hic  videntur  accipienda  five  pro  SuA^oi 
prifcorum,  id  eft,  libaminibus  melle  feu  vino 
&  farina  confedis,  feu  pro  falfis  molis.  Lu- 
cem  huc  ferre  poteft  Jeremias  cap.  VII.  comm. 
18.  An  tu  non  vides  quid  ipfi  faciunt  in  civi- 
tatibus  Jehuda  &  in  plateis  Jerufalem  ?  Filii 
colligunt  ligna,  &  patres  accendunt  ignem,  mu- 
lieres  vero  fubaBae  farinae  majfam  apponunt, 
ut  faciant  placentas  reginae  coelorum.     Tlacen- 


folummodo,  fed  &  Siccuth,  quod  propius  a  Sic- 
ca  abeft,  tabernacula  fonat  Ebraice,  &  probabi- 
le  fatis  eft  idem  fonafle  Punice,  atque  eidem 
Deae,  eifdem  facris,  feu  fimillimis,  ex  Phoeni- 
cia  in  Africam  tranflatis,  coloniam  ipfam  poftea 
dedu&am  nomen  fuum  dcbuifle.  Nam  &  Phoe- 
nices    hunc   cultum,    hos   ritus,    & 


Bcnoth  a  Babyloniis  etiam  accepifle  facile  per- 
fuafum  habeas  :  &  confulas,  fi  placet,  B.  Atha- 
nafii  adverfus  Gentes  orationem,  &  Sozomen. 
Hift.  Ecclef.  lib.  I.  cap.  V.  &  lib.  V.  cap.  IX. 
Ut  autem  Latinae  &  Graecae  vocabulorum  ter- 
minationes  in  adfcitis  barbaris  fervarentur,  Sic- 
cuth   Bmoth    in    Siccam  Veneriam   mutaretur 


tae  funt  a  propheta  OJD  Cavanim  didae,  quas    oportuit.     2iwt*  Ooereaea  dicitur  Ptolemaeo,  & 

effigiem  reginae  coelorum  retuliffe  fcribit  Salo- 

mon  Jarchi.      Certe  mirum  eft,  nifi  ex  <miugpi$ 

&  melle  forfan  hujufmodi  liba  fafta  voluerit  is, 

quicunque  autor  fit  epiftolae  quam  laudavimus. 

Etenim  Venus  Babylonia  regina  etiam  indigitaba- 

tur  coelorum :  vidc  Harpocrationem  in  'A-mn&tluv. 

Olympiodorus  vero  ad  locum  illum  de  rmmgpts 

adnotat  :   'A(p£p^Ty    ivyev    v    TlVl    'Sf^pa.yayS),   ','azuc; 

'A  $Z  c4?    v&!ba,0iJigv    tSto  Imlvv  *j  tSl/fu^B?.    Ve- 

neri  forfin  hoc  faciebant  aut  lenae  alicm,  for- 

fan  etiam  ad  februationem,  miferae  mulierculae, 


Procopio  lib.  II.  Vandalicorum,  Sicca  Veneria 
Antonino  in  Itinerario,  Vidori  Uticenfi  lib.  II. 
de  Vandalica  perfecutione,  cui  &  Siccenfis  civi- 
tas  appellatur,  Veneria  tantum  Solino,  &  Sicca 
Plinio  lib.  V.  cap.  111.  &  Caftus  a  Sicca  epif- 
copus  D.  Cypriano  in  Sententiis  concilii  Cartha- 
ginienfis  memoratur.  Certe  depravate  KoV©* 
_5td  A/w«?  pro  ^hro  ~S.tx.mi  appellatur  in  ejufdem 
concilii  Sententiis  Graece  editis.  Civitas  Siccae 
nominatur  B.  Hieronymo  in  Chronico  3  illic 
Arnobium   claruifle  fcribit.      Hinc  Sycenfis  Ve- 


'E<pgAw*&eWs  autem  ideo,  ut  opinor,  dicit,  five    nus  apud  Giraldum    Syntagmate  XIII.   &  Syca 

rapta-s,  quod  amafiis,  arte  meretricia,  ut  chari-    urbs  Punica.      Veneriam  autem  vocabulum  el 

ores  eis  haberentur,   &  ftomachi  efle  delicatioris 

audirent,  rclu&arentur,    funiculum  forfan,  ufque 

dum  ab  amafio  fuerit  difruptus,  veluti  retinacu- 

lum  pudicitiae,  muliebri  fimulatione  retinentes : 

fic,    ni  falior,   quod  habet  de  funiculo  difrum- 

pendo  capiendum  eft.     Suaviter  forfan  infanire 

iis  viderer,    qui  has  literas,  &  quicquid   non  eft 

ultro  obvium  ofcitantibus,   nimium  temnunt,  fi 

Veneris  nomen   a  Benoth  in  Succoth  Benoth 

peterem.     Nemo   tamen  eft  qui   nefcit  facilli- 

mam  &  frequentiffimam  efle  elementi  B  in  V 

migrationem  ;   quod  fi  &  Tau  finale  per  Sigma, 

ut  Judaei  hodierni,   pronunties,    tum   Venos  in 

Benoth  expreffiffimum  habes  :   &  Binos  Graeca 

pronuntiatione  eft  Venus  noftra.     Suidas,  Bn-©., 

ovofta.  ©eas.      Etiam  Venos  Gen.    pro  Venere 

Genetrice    legitur   in  nummis  Juliae  Auguftae 

Septimii  Severi  uxoris,  fi  fides  Adolpho  Occoni, 

cujus  Numifmata  confulas,  pag.  366.   Ita  Benoth 

ipfum  etiam  Numen  denotabat,    &  Succoth  ta- 

bernacula  feu  aedes.     Eucherius  Lugdunenfis  ad 

IV.  Reg.    Viri  Babylonii  fecerunt  Succoth,    id 

eft,   tabernacula  Benoth.     Et  melius,  ni  fallor,    ad  res  omnes  veniret  ;  D.  Auguftino,   quodfine 


a  Venere  petendum  nemo  eft  qui  neget.  Inde 
enim  non  infrequens  eft  apud  prifcos  Romanos 
nomen  foemineum  :  veteribus  quae  excufae  pro- 
diere  infcriptionibus  non  femel  obvium  fit  :  & 
in  Arundellianis  ad  Thamefis  ripam  aedibus  vi- 
fitur  cippus  fepulcralis  ita  dicatus  : 

D.    M. 

CLAVDIAE.   VENERI 

AE.    CONIVGI.    SANCTISS 

IMAE.    Q.    JVSTEIVS. 

PROBATVS.    SIBI.    SVIS 

Q_VE.    P  OSTERISQ_VE 

E  O  R  V  M. 

Etymon  hoc  prorfus  aflercre  non  aufim  :  verum 
nec  novum  eft  ex  Syria  ejufque  vicinia  origi- 
nationes  vocum  Italarum  petere,  nec  ignotura 
literatis.     Scio   Ciceroni  diftam  Venerem,   quia 


faceret  interpres,  fi  Succoth  Latine  in  taber 
nacula  verteret,  &  nomen  idoli  Benoth  abfo- 
lute  poneret.  Quid  quod  colonia  Afticana,  tti- 
um  dierum  itinere,  five  M.  pafl".  plus  minus 
CXX.  a  Carthagine  diffita,   Sicca  Veneria  di&a, 


ejus  vi  foemina  virgo  effe  non  definat ;  aliis,  a 
veniendo,  quod  peregrinum  nempe  Numen,  qua- 
fi  TrzpmXvlov  £ko\,  five  quod  ad  cuncJos  veni- 
at :  vide  Ciceronem  II.  de  Nat.  Deorum,  D. 
Auguftinum  de  Civit.  Dei  VI.  cap.  VIII.  Arno- 


etiam  ipfiffima  tS  Succoth  Benoth  veftigia  £pud  bium  lib.  III.   &  Jofephum  Scaligerum   ad  Fe- 

Latinos  &  Graecos  fcriptorcs  etiamnum  retinet?  ftum  in  verbo  Aperta.     Cacterum  haec  omnia, 

Eadem  etiam  ibi  facra  perhibentur  ;  extra  quam  &    quae    funt    id    genus  alia,   prae  iis   quac  a 

quod    pecuniam  datam,    quae   Deae  facra    efle  Succeth  Benoth  ad  Deae  originem  adducuntur, 

debuit,  fibi  more  lucrifacerent   meretricio.     De  aut  nullius  omnino  funt  pretii,  aut  nihil  omni- 

Colonia  illa  Valerius  Maximus  lib.  II.  cap.  VI.  no  in  his  nos  videmus.      Et  vix  eft  uc  vetuftif- 

Stccae  efi  fanum  Veneris,   in  quod  fe  matronae  fimorum  Deorum  nomina  aliunde  quam  ex  Ali- 

conferebant,    atque  inde  procedentes   ad   quae-  aticorum  dialectis  emanent.     Venus  autem  eti- 

am 


3S; 


Y    N    T   A    G   M    A 


II. 


383 


am  ipfo  Jove  antiquior  fub  'AtppoftTtn;  nomine 
a  Graecis  ccnfebatur,  ut  docet  Scholiaftes  ad  III. 
Argonautic^n  Apollonii.  Atqui  vetuftiffimis 
Romanorum  tcmporibus,  fub  regibus,  inquam, 
bnota  erat,  nec  in  Pompilianis  indigitamentis, 
neque  in  Saliorum  carminibus,  ut  caetcri  Dii, 
memorata.  Quod  fi  fecula  citcriora  ex  lingua 
Romana  a  veniendo  eam  nominaflent,  certe  & 
accuratiorcm  analogiam  fervaflent,  neque  termi- 
natione  mafculina,  cum  Dearum  caeterae  om- 
nes  ea  careant,  10  Venus  formaflcnt.  De  no- 
minis  vetuftate  vide,  fi  placet,  Cincium  &  Var- 
ronem  apud  Macrobium  Saturn.  I.  cap.  XII. 
Anne  qui  We^t^iav  olim  Venerem  nomina- 
rent,  Perfis  ( quo  nomine  etiam  Orientalium 
plerofque,  maxime  Babylonios  &  Afiyrios,  ve- 
teres  appellafle  fciunt  dofti)  eam  oriundam,  id 
eft,  ab  hac,  quam  nos  afferimus,  origine  peten- 
dam,  voluerunt  i  Non  ignoro  uti  dvP^opovov,  ita 
&  n.e%at.3iw,  quafi  T>eam  expugnatricem  aut 
vaftatricem,  dici  etiam  potuifle. 


c  a  p.  vnr. 

N  e  r  g  a  l.  Cuthaei.  Pyrethi.  Sacer 
cif  *<r(2er@*  igftis.  Nora^al.  Uu^tB&ia, 
Perfarum.  Virgae  myricinae.  Ma- 
gorum  carmen  dum  igni  accinebant. 
IHuJlratur  Strabo.  Item  Phoemx  Co- 
lophomus.  Deus  a»  Nahor.  Uti  ig- 
nem  colebant  Perfae^  JJu^a,.  Cha- 
manim  hngua  fanBa.  Bamoth  five 
excelfa.  ZA  Kraxe^.  Omanus  feu 
Amanus,  &  Anaitis.  Cur  Datis 
Delum  infulam  rehquerit  intaBam. 
Equos  &  quadrigas  Soli  facrabant. 
Orientem  verfus  ad  oftium  templi  So- 
lem  adorabant.  Chriftiani  in  eam 
plagam  quare  fupplicent.  /Id  eum 
morem  Gentes  Numen  invocabant. 
Nergaf  Gallina  feu  Gallm  Rab- 
binis. 

ATErgal,  Ebraicc  VjlJ,  ignis  fqrte  erat 
J/^j  perennis  in  feptis  a  Cuthaeis  religiofiffime 

'  fervatus.  Mihi  ita  fane  videtur.  Cuthaei  enim 
a  Chutho  Perfidis  fluvio  &  regione  cognomine 
nuncupati  funt,  atque  inde  numerofe,  uti  ver  fa- 
crum,  in  Samariam  dedu&i.  Ignem  ita  facrum 
apud  Perfas  fuifle  confirmat  Strabo  lib.  XV.  ubi 

1  in  Anaitidos  &  Omani  feu  Amani  Perficorum 
Numinum  apud  Cappadocas  cultorum  fanis  Ma- 
gis,  qui  Tyrethi  dicli,  curam  perennis  illius  ig- 
nis  mandatam  efle  oculatus   teftis  refert :  'Ev  3, 

(  mquit,  Tji"  KaTr^miJWa.  anKu  '£^1  to  t  M.dyovv 
(fvXov,  01  xj  TlvgeSoi  yg.T&vTOJ'  nrotkd  Q  £  t  Tiio- 
Ctiwv  Qedov  te&L.  a  jfj  fj.a.^cuaa,  Svvot,  a7v\d  vyg- 
fJ-co  rtvt,  00$  dv  \smt^  Tv^ovnc;.  "Egi  Q  £  Ylvpct- 
^aS  ^ti'  live$  «^ioAo^r  av  3  TsTois  ftAaoti  0co- 
fWt  0*  $  •m??ji  rz  cca-o'^©."  ^  TTvp    d.oCe^v  cpvAdl- 


tvotv   01   Ma<y>i'    xa£r   fi/umpcu>  3  s-taiovn;  i.7rd,cfnoiv 
oo^av   aygchlv    Ia,    TTgp    y    irugyc,   t  Sioy.bjj  t  p*'/3- 
ocav   %yovnc,   lidgcu  'Szj.vAfjfyot  anKwroLc,,  x.xdnxtju 
1-x.a-ngc/i 9^v  fjJxei  y  KctAu^&tv  aa)  ^&iA»  *)  tzlc,  -ko.- 
pctyvctSt^aA.    Hoc  cft,  In  Cappadocia  magna  eft 
Magorum  multitudo,  qui  Tyrethi  dicuntur :  mul- 
ta  item  Terficorum  Divum~fana.     Haud  cul- 
tro  fed  ftipite  quodam  matJant,   velut  piftiilo 
verberantes.      Sunt     etiam    irvactj&z.  facraria 
quaedam  inemorattt  digna.   Horum  in  medio  ara 
eft,  in  quo  cinis  multus.     Ignem  autem  ibi  in- 
extinguibilem  fervant  Magi  :   cottidie    ingrejjl 
per  horae  ferme  fpatium  accinunt,  fafciculum 
virgarum  ante  ignem   tenentes.     Tiaris   laneis 
velantur,  quae  utrinque  aptatae  labra  etiam  & 
maxillas  contegunt.     Haec  autem   eorum  quae 
meminimus    delubris    flebant.      Tyratheia  funt 
quae  fempiterni  Magorum  foculi  Ammiano  Mar- 
cellino  in  Juliani  hiftoria  nominantur.     Id  quod 
accinebant  Theogonia,  ni  fallor,  erat.     Nullum 
enim  aeque  in  facris  efficax  carmen  aeftimabant 
Perfae,  uti  autor  eft  Herodotus  in  primo.     Vir- 
gae  myricinae  fuifle  videntur.     Nam  &  in  cae- 
teris  facris,  Magis  (nec  fine  Mago  ullum  facri- 
ficii   genus  peragebatur)   myricinas  tenere,  dum 
Theogoniam  accinebant,  folenne  erat,    ut  vete- 
ribus  poetis  canentibus  laureas  mos  erat  mani- 
bus  geftare ;    unde    putant   nonnulli   Rhapfodos 
nuncupatos.    Virgis   hifce  ignem  inter  accinen- 
dum  tangentes  (uti  veteres  etiam  ferula  five  vdp- 
Sywa  ;  quod  vide  apud  Hefychium  ex  Eratofthe- 
ne)   fufcitabant   &  fovebant :  ita    Strabonis  illud 
intelligo,  pdfi^btc.  AsSoT;  ipd^ovTOJ,  id  eft,  Virgis 
tenuibus    tangunt.      Sed  Phoenix    Colophonius 
rem  explicat : 

Ov  <$>fL  ng-ytQ,  inquit,   iivp  legpi/  avs^oiv, 
° £lcujl3   vo/u(Sk,  pdSSbtai  y  nJii  ■^ct.vcov. 

Ninum  Iambis  arguit,  quem,  apud  Magos,  ig- 
nem  virgis,  ut  eum  exufcitaret  &  foveret,  non 
attigifle  canit.  Id  quod  veteres  de  Perfarum  in- 
ftituto  fcribunt,  ut  nimirum  Magiae  initiaretur 
quifquis  rex  futurus,  ei  in  mentem  fubiit  :  & 
Ninum  non  magis  regem  raifle,  quam  Magum 
ab  eo  more  exiftimavit.  Quod  ex  Phoenice  ad- 
duximus  legitur  apud  Athenaeum  Dipnofoph. 
XII.  Certe  neque  ita  a  verifimili  efl:  alienum,  ut 
Babylonium  illud  'pdSh"«c  dva,£eJ.vaj„  quod  LXX. 
Seniores  habent,  &  nos  capite  II.  fuperioris  fyn- 
tagmatis  meminimus,  ex  Ezechiele,  ad  hunc 
Magiae  ritum  fpecfet.  Nergal  haec  facra  for- 
fan  vocabant  vetuftiffimi  Chaldaeorum  (a  qui- 
bus  accepifle  Perfas,  re&e  conje&at  Agathias 
Hiftoriarum  II. )  quafi  a  "M  Nir  &  hi  gal  aut 
hlhi  galgal  aut  S*7J  galal  fadum,  quod  utcun- 
que  ita  vel  fontem  ignis,  lucifue,  vel  ignem  aut 
lucem  verfatilem,  imo  vnj&sr&a,  poterit  intcr- 
pretari  :  &  optime  cum  igne  inextinguibili, 
quem  in  facrariis  illis,  uti  folis  fymbolum  ferva- 
bant,  convenit.  Et  tametfi  multi  Perfarum  Dii, 
tamen  ante  omnes  ignis  ab  eis  cultus :  &  in  om- 
ni  facrificio  eum  inprimis,  ut  Romani  Janum, 
invocabant.  Sic  Strabo,  'Otoj  aX  a.v  Svoz-m,  in- 
quit,  Qeai,  ■wzyncp  tcS  inigjt.  w^vtojj.  Nec  ignem 
in  quotidianos  ufus  deftinatum  immunditiis  pol- 

lucre, 


384- 


D    E        N     E     R     G     A     L. 


3§5 


luere,  religione  hinc  devln&i,  audebant.  Inde 
eft  quod  Euphrates  Perfa  apud  Diofcoridem  An- 
tholog.  III.  cap.  IV.  corpus  fuum  cremari  vetat, 
ne  ignem  inquinaret: 

^S^  q  fuwcy,  inquit, 

Confulas  licet  fupplicationis  genus  apud  Perfas, 
in  Plutarchi  libello  <e%*  3"  tt^tk  ^xf^  tradi" 
tum,  atque  Julium  Firmicum  de  Errore  profana- 
rum  rclig.  cap.  V.  Fateor  Herodotum,  hiftorico- 
rum  antiquifllmum,  ignem  illum  inextinguibi- 
lem  five  tzaSegw,  &  mv^^iua.,  de  quibus  Stra- 
bo,  fi  rec~te  ego  memini,  non  memoraffe  :  ve- 
rum  cum  eorum  fit  teftis  ifte  geographus  omni 
major  exceptione,  quippe  oculatus  &  fide  dig- 
niffimus,  Babylonica  licet  captivitate  multis  fe- 
culis  recentior,  vetuftiflimos  attamen  ritus  nar- 
rans,  jure  rriihi  fufpicari  videor  ex  illius  fcriptis, 
quid  fuerit  Cuthaeorum  Nergal,  efie  hariolan- 
dum.  YluQ^S&ioc.  autem  funt  quae  mjpSct  aliis 
di&a.  Suidas,  'O  3  'H^-cAft©.  tk!<;  T*  w'a«; 
Hg.£<rip<{,  X)  tu.  Trup&ct,  ^itcpape  r  Tlipawv.  riera- 
clius  autem  urbes  Terfarum  vaftavit,  &  Ty- 
rea  evertit.  Ex  aliquo  medii  aevi  fcriptore  ac- 
cepit,  qui  de  Perfico  Heraclii  bello  icripferat. 
Ea  ipfifllma  verba  leguntur  in  Nicephori  Pa- 
triarchae  Breviario.  Vide,  fi  placet,  Hift.  Tripar- 
tit.  X.  cap.  XXX.  &  Theodoret.  Hift.  V.  cap. 
XXXIX.  Procopium  lib.  II.  Perficorum,  &  Ni- 
cephorum  lib.  XIV.  cap.  XIX.  Et  de  Perfarum 
Pyrethis  item  Barnabam  Briflbnium  de  Regno 
Perfarum  lib.  II.  Adde  porro  Faftos  Siculos  pa- 
ginis  8  8,  &  94.  ubi  de  Perfici  ignis  primordio. 
Tam  vetuftum  autem  ignis  apud  Chaldaeos  cul- 
tum  faciunt  Ebraei,  ut  Ur  Chaldaeomm  quod 
habetur  Genefeos  cap.  XI.  pro  eorum  Deo  igne 
capiant ;  "iis,  id  efl,  Ur,  ignem  feu  lucem  deno- 
tat.  Neque  aliter  quam  velut  folis  fymbolum 
tanto  honore  habitum  ignem  aflerunt  veterum 
apud  Maimonidem  fcripta.  Is,  de  hujus  vetuf- 
tiffimo  in  Chaldaea  cultu,  ita  in  More  Nebo- 
chim  lib.  III.  cap.  XXX.  Notum  eji,  inquit, 
quod  Abraham  natus  efl  in  gente,  quae  ftrvie- 
oat  igni,  &  in  incrediditate  illorum  qui  crede- 
bant,  qaod  non  erat  T)cus  alius  nifi  ftellae. 
Cum  vero  fecero  te  fcire,  in  hoc  capitulo,  li- 
bros  eorum,  qui  non  inveniuntur  apud  nos  tranf- 
lati  ad  linguam  t^Arabicam,  in  narratione  ipfo- 
rum  in  antiquis  contentionibus,  &fecero  te  fci- 
re  opiniones  ipforum,  &  rationes  eorum,  often- 
detur  tibi  credulitas  in  ftellis,  quod  funt  T)ii, 
&  quod  Sol  eft  major  inter  T)eos :  &  dixerunt 
quod  reliqui  planetae  funt  T)ii,  fed  Sol  &  Lu- 
na  funt  maximi  T)eorum.  Invenies  id  quod 
manifefte  dicnnt,  quod  Sol  regit  mundum  fupe- 
riortm  &  inferiorem ;  d>"  invenies  iftud  in  li- 
bris  eorum.  Et  narrant  ftatum  ^Abrahae,  & 
dixerunt  haec  eadem  verba,  quod  Abraham  fuit 
natus  &  educatus  in  terra  fervientium  igni, 
quando  contradixit  opinioni  gentis  illius,  dicens 
qttod  alius  operator  erat  praeter  Solem.  Et 
indttxcrunt  contra  cum  rationes  fuas,  inter  quas 
fecerunt  mentionem  de  operationims  Solis,  quae 
mauifeftae  funt,  &  apparent  vifui  in  tmiverfo 


effe.    Abraham  autem  vinculis  mandatum,  quod 
folem   adorare    recufaret,    bonis  dein  fpoliatum, 
&  in  Canaan  exterminatum  a  rege,  fcribit  idem 
ex   libro  de  Agricultura   AEgyptiorum.     Solem 
regere  univerfum  volebant,  nec  eo  alium  Deum 
fupcriorem  efle ;  atqui  ignem,  aiunt,  adorabant : 
quid   aliud   igitur  ignis  erat,  quam  folis  fymbo- 
lum  feu   fignum   apprime  naturae    ejus   confo- 
num  ?  Atque  hic  T)eum  y  Nahor,  de  cujus  in 
Genef.  cap.  XXXI.  comm.  53.  mentio  eft,  intel- 
ligo :  hic  item  Deos  illos  alienos  habes,  quibus 
fervierunt  veteres  Abrahae  acvo,  ut  facrae  tef- 
tantur  literae  in  Jehofuae  cap.  XXIV.  comm.  2. 
Certe  ante  Babylonicam  captivitatem,  etiam  & 
in  regno  Judaico,  mvey-Sua.  illa  cultufque  ignis 
fuere,  fi  re&e  conje£turam  fecerit  Jofephus  Sca- 
liger  ad  Catullum,    ubi  prophetarum,   feu  facra 
lingua  DOOn  Chamanim,  Pyrathea  di£ta,  fcribit. 
De  Jofia  rege  legitur  II.  Paralip.   cap.  XXXIV. 
Tiruenmt  coram  eo  altaria  Baalim,  &  fimula- 
cra  comminuit,  quae  facra  illi  fuerunt.     Simu- 
lacra  hic  funt  Ebraicc  cwon  Chamanim,  &  ef- 
figies  folis  intelligunt  Rabbini.      Nam  &  folem 
&   calorem  non  Chammha  vocant  :   inde  Cha- 
manim  pro  facratis  foli  five  fimulacris  five  fep- 
tis  aut  Pyretheis.  Levit.  XXVI.  comm.  30.    Egq 
eliminabo  excelfa  veftra,  &  exterminabo  DiTJQn 
Chamanicem,  id  eft,  Chamanim  veftros.     Idola 
folis  honori  dicata  intelligunt  Ebraei.  LXX.   ibi 
habent  to.  ^uAiva.  ^aepW»^  vyJftf'    alibi  vero 
nunc  ei^toPiff,,  rurfus  @$ihvy juafe,  Ti/jJ.vn,  &  iAh- 
Aa  appellant.     Certe  in  laudato  Levitici  loco  Sc 
alibi  laepius  cum  to??  Chamanim  alia,   ex  Per- 
farum  facris  traducta,   exprobrantur,   id  eft,  ex- 
celfa,  Ebraeis  r~l1Q3  Bamoth  di&a,  &  pafllm  in 
Veteri  Inftrumento  memorata.     In  excelfis  au- 
tem   feu   locis  editiflimis  facra  peragere  ipfifll- 
mus  erat  Perfarum  mos ;  atque  Coelo  feu  To- 
vi  eo  ritu  faciebant.     De  iis  Herodotus  in  Clio : 
'Ot  jj  vojmZvcti,  inquit,  /±u   y.  'Qn  to.  ii-J/tiAOTa^s 
t  i^tuv  avctlicuVjvnc,  Svoicu   C^oeiv,  t   wjy.Aov  •mi.^Xg. 
&  uoctvS  Csia.  x.ctxkvrii,  id  efl,  Moris  eis  efi  edi- 
tiffimas  montium  Jummitates  afcendere,  &  Jo- 
vi  hoftias  ibi  immolare,  omnem  coeli  gyrum  Jo- 
vem  appellantes.     Bamoth  interpretatur  hic  v-^n- 
AoTa^,  quae  LXX.  Senioribus  6-^>\ccl  dicuntur. 
Sed  vero  commune  erat  etiam  Afiaticis  &  Euro- 
paeis,  montium  fummitatibus  Jovem  colere :  un-  j 
de  'E7nix.es(&-  ZrfO?  didus,  quod  docet  Hefychius. 
Jupiter  ille  apud  Hcrodotum   Belus  eft,  &  Afly- 
rius :  nam  eo  nomine  Jovem  in  Perfarum  vetu- 
ftiflima  theologia  diclum  fcribunt  Berofus,  Athe- 
nocles,  &  Simacus  apud  Agathiam  lib.  II.  An  in 
Deo  Omano  feu  Amano  (nam  varie  legitur)  cu- 
jus  meminit  Strabo,   quid  fit  t  Chamanim  feu 
Hammanim,  viderint  eruditi.     Opinatur  ita  Sca- 
liger,   Achacmentm  item    &  Achaemenios,  qui 
Perfas  denotant,  inde  ducit.     Amanus  fane  Sol 
erat,    ni  fallor;    ut  Anaitis  Luna,   quae  etiam 
T)iana  &  Venus  nuncupabatur.     De  ea  Plutar- 
chus  in  Artaxerxi,  Paufanias  in  Laconicis,  Aga- 
thias  lib.  II.  confulendi :  vide  de   Chamanim,  fi 
vis,  Ifaiae  cap.  XVII.    Ezechielis  cap.  VI.   alios 
Scripturae  locos.     Solem  autem  in  igne  coluifle 
Perlas  nemo  nefcit :  atque  inde  eft   quod  Datis 
praefeclus  claffis  fub  Xerxe  Delum   infulam  in- 

ta&am 


$6 


X"    N    T    A    G    M    A 


II: 


387 


taftam  reliqucrir,  urpote  Soli  fcu  Apollini  fa- 
cram  :  ex  Herodoti  fcptimo  id  rctulit  in  I.  Adt. 
in  Verrem  Cicero.  Cacterum  de  alio  t  Cha- 
manim  genere  a  Jofia  rcge  comminuto,  necef- 
fario  cft  obfcrvandum  comma  undccimum  capi- 
'  tis  XXIII.  fecundi  Regum :  vcrba  funt,  Abolevit 
d.niqus  Jofias  equos,  quos  dederant  reges  Jehu- 
da  Soli,  in  introitu  templi  "Domini,  juxta  ta- 
bcrnacidum  Nethanmaelech  eunuchi,  qui  prin- 
ceps  m  Juburbiis,  &  quadrigas  folis  combujjit 
'  igne  :  hacc  etiam  Chamanim  forfan  dicenda. 
R  R  R.  Kimchi,  Salomon  Jarchi,  &  Levi  Ben 
Gerfom  eum  locum  explicant  de  equis  &  curru, 
quibus,  dum  orientem  folem  adorabanr,  a  tem- 
pli  introitu  ufque  ad  tabernaculum  Nathanmae- 
lech  folennem  pompam  duccbanr.  Intelligo  ma- 
gis  equorum  quadrigarumque  fufas  imagines  & 
foli  facratas.  Nam  equus  foli  facer  apud  Perfas, 
&  madtari  folitus.  In  Graecos  idem  mos  tranf- 
latus,  ut  Paufanias  fcribit  in  Laconicis.  Qua- 
drigae  etiam  eidem  antiquitus  dicatae,  velut  -m 
■nkyiw  tu)  m^tmg.Ta  Secev,  ut  verba  funt  Helio- 
dori  Aethiopicorum  X.  Tantundem  habes  apud 
Sextum  Pompeium  in  Oclober,  &,  ft  placet,  con- 
fulas  Xenophontcm  Cyropaed.  VIII.  verum  de 
equis  illis  &  quadrigis  'fm^a.  Ad  oftium  au- 
tem  templi  veri  Dei  illorum  locus  erat.  Intra 
oftii  veftibulum,  orientcm  verfus,  folem  Judaei 
venerabantur.  Ezechiel  cap.  VIII.  Et  ecce  juxta 
ofiiurn  templi  T>omini,  inter  vefiibidum  '&  in- 
ter  altare  erant  quafi  viginti  quinque  viri,  quo- 
rum  terga  erant  ad  templum  ^Domini,  &  fa- 
cies  eorum  ad  orientem,  adorabantque  folem  ad 
orientem.  Nam  fandtum  fandtorum  parte  tem- 
pli  Judaici  occidentali  collocatum  erat,  uti  Chrif- 
tianorum  altaria  verfus  orienrem.  Templi  of- 
tium  ab  oriente,  contra  quam  Chriftianorum  mos 
eft,  qui  ab  occidente  facraria  introeunt,  &  in 
orientem  verfi,  more  ab  apoflolis  antiquitus  tra- 
dito,  Deum  verum  &  Christum  fuum  pu- 
blice  invocant,  non  folum  quod  Chriftus  cruci- 
fixus  occidentem,  id  eft,  ab  oriente,  fpedtarer,  at- 
que  ita  ab  adorantibus  in  orientem  quafi  fufpici 
pofllt ;  verum  etiam  quia,  uti  fulguris  ab  orien- 
te  in  occidentem  motus,  ita  magno  illo,  quem 
omnes  expedtamus,  die,  erit  adventus  Filii  homi- 
nis :  quod  docetur  a  D.  Matthaeo  cap.  XXIV. 
comm.  27.  Vifendi  funt,  de  plaga  in  quam  fe 
iconvertebant  prifci  &  Judaei  &  Chriftiani  Deum 
linvocantes,  Clemens  Alexandrinus  Stromat.VII. 
Refponf.  CXVIII.  eorum  quae  Juftino  Martyri 
itribuuntur,  Damafcenus  de  Orthodoxa  fide  IV. 
cap.  XIII.  &  Dionyfius  Areopagita  in  Coeleftis 
Hierarchiae  cap.  II.  ubi  qui  facro  lavacro  fufci- 
piendus  eft,  diabolum,  occidentem  verfus,  ter 
folenni  ritu,  &  quae  funt  ejus  regni,  ejurat,  ac 
ftatim  Chriftum  in  orientem  adorat  :  qui  mos 
etiam  in  Severo  Patriarcha  Alexandrino  de  riti- 
bus  Baptifmi  occurrit,  item  in  ordine  Baptifmi 
fecundum  ufum  Aethiopum.  Uti  Chriftianis  ita 
&  prifcis  idololatris  fana  ad  eum  modum  ex- 
trudta  erant,  ut  fupplicantes  orientem  fpedtarent  •. 
quod  docet  Vitruvius  Architedturae  lib.  IV.  cap. 
V.  Ulud  etiam  Pythagoram  in  mandatis  reli- 
quifle  legitur.  Sed  vide  Afclepium  Trifmegifti 
prope  finem.  At  in  mandatis  reliquit  Mahume- 
Vol.  II. 


des,  ut  fui  ad  auftrum  converfi  fupplicarentj 
quod  ait  Zygabenus  in  Panoplia.  Qtiid  ilbi  ve- 
lint  Rabbini  cum  Nergal  aut  Gallinam  fylvcf- 
trem,  aut  Gallum  gallinaceum  fuifle  aiant,  pror- 
fus  ignoro :  illud  dicit  R.  D.  Kimchi  ad  citatum 
ex  Regum  libro  locum,  hoc  S.  Jarchi.  Ex  Tal- 
mudicis  fcilicet  hauriunt,  quos  ad  hanc  rem  item 
citat  autor  Baal  Aruch.  Gallum  folis  avem  op- 
time  norunt  omnes,  maxime  ii  qui  Luciani  A- 
Icclryona  legerint :  fed  id  non  fufficit,  ut  delira- 
re  quis  fani  judicii  minus  autumet  Rabbinos,  qui 
commentum  hic  aliud  porro  habent  de  Jacobo 
&  Jofepho  patriarchis,  quafi  nempe  vocabula  il- 
la  in  Genefis  capite  XXX.  27.  ubi  dejacobofer- 
1110  eft,  &  in  capite  XXXIX.  5 .  ubi  de  Jofepho 
verba  fiunt,  vocabuli  &  idoli  conditores  maxime 
fpectaflent.  Allufio  mira  eft:  videfis  Gemaram 
capitis  CTOVXH  *7D  in  Talmudico  libro  "jy  dido. 


C  A  P.     IX. 

A  s  1  m  a,  hircus.  Samaritanos  de  eo 
traducunt  mendac'10  contumeliofijfimo 
Judaei.  Dofitheus.  Nibchaz, 
Tarthac  j  hic  afinus^  ille  canis  : 
Anamelech,  tnulus  •  Adrame- 
lech,  equus:  fed  haec  Rabbinorum 
fi.de.  Genus  foemininum  horum  ple- 
rifque  a  LXX.  tributum. 

HAmathitarum  Deus  Asima  quid  fuerit, 
non  capio.  Ebraei  plerique  hircum  fuif- 
ie  volunt ;  &  Aben  Ezra  in  praefatione  ad  Efter, 
Pentateuchum  fcribit  Samaritanos  ab  his  verbis 
aufpicari,  In  principio  creavit  Afima.  Caete- 
rum  ob  inveteratum  in  Samaritanos  odium  ca- 
lumnia  haec,  atque  ejufdem  farinae  aliae,  a  Ju- 
daeis  confarcinatae  funt.  Verum  eft,  Dofithcum 
Samaritanum  Sacras  Literas  impie  inrerpolafle, 
nec  tamen,  ut  quid  tam  ridiculum  attexeret,  eo 
five  ftultitiae  five  dementiae  devcnifle.  De  Do- 
fitheo  quaedam  Tertullianus  libro  de  Haerefibus, 
Origenes  adverfus  Celfum  lib.  I.  alii:  fed  fi  de 
eo  velis  non  ita  vulgata,  confulas  Eulogium  A- 
lexandrinum  apud  Photium  Codice  CCXXX. 
Vide,  fi  placet,  Drufium  de  tribus  Sectis  III.  cap. 
II.  Scaligerum  de  Emendatione  lib.  VII.  Pl.  Jo- 
fephum  Orig.  Judaic.  IX.  cap.  ultimo.  Et  de  Sa- 
maritanorum  Pentateucho,  vide  Prologemena  no- 
ftra  ad  Marmora  Arundelliana.  D.  Hierony- 
mus  in  locis  Ebraicis :  Afima,  oppidum  in  terra 
Judae  (hoc  nomine  Samariam  includit)  quod 
aedificaverunt  hi  qui  ad  eam  venerant  de  Emat, 
id  eft,  Hamath.  Sed  vero  &  Deum  fuifle  Afima 
&  Sacra  Scriptura  &  citatus  Jofephi  locus  of- 
tendunt.  Nibchaz  Avitarum  Numen  canis  ima- 
ginem  retulifle  aiunt  R  R.  D.Kimchi  &  Jarchi; 
Tarthac  figuram  afini,  Adramelech  muli, 
Anamelech  equi,  putant  ejufmodi  nugatorum 
aliqui.  Sed  ex  antiquis  refert  Kimchi  Adrame- 
lech  pavonis  effigie,  Anamelech  phafiani  aut  co- 
turnicis  efle  cultos.  Unum  Numen  utrofque  pu- 
H  h  h  tamus 


^8S 


D    E      T    H    A    M    M    U    Z. 


389 


tamus  nos,  &  ad  Molcchum  jam  retuhmus.  Et 
fitotidem  fuerint  Numina,  quot  gentes,  Nibchaz 
«5--  Tarthac  idem  cenferi  etiam  &  unum  debent. 
Totidem  autem  Fuiffe  Numina  vult  diferte  Jofe- 
phus  'A^woAoy.  IX.  cap.  XIV.  Ob  quam  rem 
vero  Graeci  interpretes  &  Succoth  Benotn,  & 
Nergal,  &  Afima,  &  Nikhaz,  &  Tarthac  ge- 
nere  pronuntient  foeminino,  &  r  cuilibet  eorum 
adjiciant,  nihil  habeo  omnino  dicere,  praeter- 
quam  quod  ^rct  forfan  merito  fubintelligas : 
vix  eft  enim,  ut  quae  de  fcxus  communione  di- 
ximus,  locum  hlc  poffint  habere. 

C  A  P.     X. 

Nisroch,    AJfyriorum  Numen.    Msm- 

ea%.      'Arae^V      RlMMON.      'Fd.fA.cui. 

'  I  s  r  o  c  h  Deus  memoratur  II.  Reg.  cap. 
^  XIX.  comm.  ult.  &  Efaiae  cap.  XXXVil. 
Numen  erat  Affyriorum  ;  templum  ejus,  ut  vide- 
tur,  in  Ninive.  In  libro  Regum  vocant  eum 
LXX.  Seniores  Msro^,  in  Ifaia  'Aozc^.  De 
eo  praeterquam  quae  in  his  locis  leguntur,  me 
nec  quidquam  fcire  nec  haftenus  legiffe  fateor ; 
uti  nec  de  Rimmon,  cujus  item  nomen  &  tem- 
plum  tantummodo  fcimus  apud  Syros  fuiffe,  ex 
II.  Reg.  cap.  V.  flQI  Rimmon  lingua  fanfta  ma- 
lum  Tunicum  fignificat ;  &  Venerem  denotari 
putat  N.  Serarius,  quod  poma  Veneri  dicata,  e- 
jufque  fimulacra  non  fine  illo  fruftu  faepiffime 
facrentur ;  quaft  Tomona  aut  Tomum  cognomi- 
naretur.  Ego  velim  Rimmon  magis  a  nn  dic- 
tum,  quod  excetftts  fonat,  atque  hoc  modo  idem 
foret  quod  Elioun  Phoenicum  Numen,  quod  in 
Prolegomenis  meminimus.  Unde  ex  Philone 
habet  Stephanus  <c%<  •mTxim  in  AaoSfoaa,  "Pd- 
fncw  7c  v-\<&  denotat :  &  Hefychio  'Pa.^.  eft  u- 
•vJ/tiAi,  &  'Vccjj&c,  0  £-^cft&,  Ozcc.. 

C  A  P.     X I. 

Thammuz.  Qa^j.is.  QctiM,^-  quid  de  eo 
Rabbmi.  Propheta  Thammuz.  Teku- 
pha  Thammuz.  Adonis  diBus.  Ado- 
nis,  KiV?  &  %w\  vocatus.  T^enus  & 
Aclonis  Sytis  ante  alios  culti.  Abobas 
JPtrfaeorum.  Judaeos  a  vicmis  fwe 
AJJyriis  five  Phoemciis  accepijfe :  ritus 
piangentium  &  reperientmm  Adonim 
apud  Alexandrinos  §=f  Bybhenfes.  A- 
donis  a  Venere  &  Proferpina  alternis 
vicibus  in  deliciis  habitus.  Ofris,  A- 
donis,  Thammuz,  idem.  HLvivlawc,  fefium 
AEgyptiis.  Vagus  AEgyptio;  um  an- 
nus.  /ZriTriq-is  fejfum.  Cur  Thammuz 
Adonis  nuncupattts,  conjetlura.  Solem 
cogitabant  ii,  queis  haec  facra primum 
in  ufu.  Manihus  exphcatus.  Tham- 
muz,  nomen  AEgyptium.  Thaumus, 
Mars.  Thamud.  Thamuz  rex.  An  Pha- 


raoh,  qui  fub  exitu  regnavit,   Tham 
muz  di&us.     In  occulto  Pantheo  cole- 
bant  ommgena  Numma  IJraehtae,  qui 
Trogloclytae  Philajlrio  chtli. 

D    portam  templi  aquilonarem,   mulieres 

confidentes,    folennibus   lamentis,    Tham- 

muz  plangebant :  Ezech.  VIII.  comm.  14.  Et 
introdttxit  me  ad  ofiium  portae  domus  1)omini, 
quae  ejt  ad  Aquilonem,  &  ccce  fedebant  ibi  mu- 
lieres  plangentes  Thammuz.  Scribitur  non,  & 
a  LXX.  interpretibus  Oay^.vc,  aliis  ©ct/M^. 
Codices  aliquot  Arabici  pro  Thammuz,  ha- 
bent,  nefcio  quo  pafto,  Judam,  ut  notat  Ri- 
bera.      Certe    in     Arabica  bibliothecae    Arun- 

dellianae     verfione      ^ajjaJ!    ,  ^LJ     Liamuz . 


/*u^l  ^l 


JJ!  Al 


idohtm   legimus,    proculdubio  pro     ^ 

thamuz,  quod  ibi  depravavit  librarii  negligen- 
tia.  Variae  de  Thammuz  funt  opiniones.  Pu- 
tarunt  nonnulli  imaginem  fuiffe,  in  cujus  ocu- 
los  plumbum  imponeretur,  &  quae  admoto  igne 
&  plumbo  liquefaclo,  flere  videretur :  refert  D. 
Kimchi.  Caeterum,  ex  vetuftiffimis  Orientalium 
monimentis,  narrat  Rabbi  Mofes  AEgyptjius,  in 
Mofe  Nebochim,  prophetam  idolorum  fuiffej^qui 
dicT:us  eft  Thammuz  :  fallit  Latinus  codex,  qui 
Tatmtt  habet.  Thammuz,  ait  ille  Mofes,  cum 
fratdicaret  cuidam  regi,  ut  ferviret  feptem  ftel- 
lis  <fy  fignis  duodecim,  praecefit  rex  eum  tnter- 
fici  gravi  morte.  No£ie  vero  mortis  ipfim  con- 
venerunt  omnes  imagines  ab  extremis  terrae  in 
^alatio  Babjlonis  (feu  templo)  ad  imaginem  au- 
ream  [magnam]  quae  Jcil.  erat  imago  folis  ■,  & 
pendebat  inter  coelum  &  terram,  &  froflravit 
fe  in  medio  paiatii,  &  omnes  imagines  circum- 
quaque,  &  narravit  eis  quicqttid  contigerat 
Thammuz.  Imagines  vero  flebant  &  lamenta- 
bantur  per  totam  nottem.  Mane  autem  faBo 
evoiaverunt  omnes  imagines  ad  palatia  fua  uf- 
que  ad  extremum  terrae.  Ab  hac,  five  hiftoriam 
five  fabulam  dicas,  origine,  plandum  jf  Tham- 
muz  petit  ille,  fubjungitque,  Et  confuetum  efi 
quotannis  in  principio  diei  menfis  Thammuz  la: , 
mentari  &  flere  fuper  Thammuz.  Nunc  ergo 
appone  cor  tuitm,  &  vide  cujus  intellectus  erant 
homines  in  tempore  illo.  Haec  autem  narratio 
de  Thammuz  eft  antiqtta  minus  in  gente  Zabio- 
rum.  Menfis  autem  Thammuz  eft  qui  Latinis 
Junius,  ratione  difcrepantis  Juliani  &  Judaici 
anni  habita.  Et  folis  in  Cancrum  introitus  af- 
tronomis  Judaeorum  Tekupha  Thammuz,  id  eft, 
revolutio,  feu  periodus  Thammuz  appellatur.  La- 
tinorum  plerique  D.  Hieronymum  fecuti,  Ado- 
■nini  in  eo  Ezechielis  loco  intelligunt,  quafi  Ado- 
nidis  luctus,  poetis  celebratiffimus,  iis  in  more 
fuiffet.  Certe  D.  Hieronymus  in  Commentario- 
rum  III.  ad  Ezechielem,  Adonim  interfe£tum  ab 
apro,  e  fabulis  notat,  idque  menfe  Junio ;  at- 
que  inde  Adonim  Thammuz  nominatum  :  revi' 
xiffe  autem,  &  annivcrfanam  ei  celebratam  fo 
lennitatem  efle,  in  qua,  ait  ille,  plangitur  a  mu- 
lieribus  quafi  mortuus,  &  pofiea  revivifiens  ca 

nitur 


Y     N     T     A     G     M     A 


89° 

»i tur  atque  Uudatur:  &  autor  Chronici  Alcxan- 
drini;  feu /.'.:/',  S-Se^  e^fduj^Je^)  "ASoivtc,  ubi  de 
jfisechielis  prophctia  loquitur.  Aflyriis  &  Phoc- 
nLciis  Numcn  habitum  Adonim  nemo  ignorat : 
vulc  quac  dc  co,  &  Vencre  Aphacitidc,  fiupra 
notavimus.  Iplum  nomcn  item  eft  a  Syrorum 
dialccto.  Adonis  enim  T)ominus,  uti  Adon,  dc- 
notat.  Hefychius,  "A^avts,  SiairoTnc,  vsn  4>oiw- 
*<>(>'•  undc  Laconibus  K<g/?  &  Ku£,«;  Adonis  dic- 
tui>,  id  cft,  Ku£t©-,  eodcm  tcfte.  Et  Ptolcmaeus 
de  Oricntalibus  qui  Trigono  fiubfunt  Aquilonari, 
Vensrem  adorcnt  &  Martem  Adonim  feu  aliter 
eum  appeliantes,  xj  uj.^^.x  twx  iJ*}  SpUow  ame- 
$t$£im$  ajj-wi"-,  id  eft,  Et  myfteria  eorum  cum 
pldncJu.  celebrant.  Martis  five  Adonidis  incer- 
t;i  fatis  nomina  ait,  recte :  nam  Perfaei  hunc 
i;pfum  Abobam  vocabant.  Hefychius,  'AfZafias, 
o  Afrwvtc,  \xzv  Yli-.o-aj.uiv.  Perfaei  autem,  a  Perfa 
urbe  ad  Euphratcm  fita.  Lamenta  item  Phoe- 
riiflarum,  dum  quaerebant,  &  gaudia,  poftquam 
reperibant  Adonim,  luculentis  fervantur  teftimo- 
liiis.  Non  mirum  igitur  Judaeos  a  vicinis  & 
traxifle,  &  nomcn  in  Thammuz  mutafle  ;  maxi- 
me  cum  folennis  etiam  idem  fuerit  ritus  in  AE- 
gypto,  plurimique  in  Judaea,  fub  id  tempus,  AE- 
gyptii,  &  fudaei  AEgyptienfes.  Alexandrini  e- 
nim  eo  ipfo  die,  quo  feftum  Planctus  five  'A3a- 
w«ffyt48  apud  Byblienfes  in  Phoenicia  eft  celebra- 
tum,  quotannis  epiftolam  olla  feu  vafe  i  junceo 
aut  papyraceo  inclufam,  pcractis  rite  ceremoniis, 
in  mare  mittebant,  quae  fponte  Byblum  fereba- 
tur,  &  repcrtum  Adonim  nunciabat.  Hoc  quam 
primum  acceperint  Byblienfes,  quae  expectabant, 
mulieres,  gemitus  &  lamcnta  ob  amiflum  Ado- 
nim  &  jam  dcnuo  repertum  in  facra  commuta- 
oant  gaudia,  miraque  laetitia  quod  reliquum  erat 
lefti,  Deum  excipientes,  peragebant.  Idem  Pro- 
:opius  in  Efaiam,  ad  cap.  XVIII.  Kz&wgv  ?&- 
lovnc.  Alexandrini  i,vi(Za,?\Gv  '^k^oAl/jj  -or^pc,  izic, 
v  Bv,5Ai)  yjrou:(ou,  oic,  AjynSevT©*  'AiJfcswS'©*'  ei- 
rst,  cnp^iyiaipTic,  l\'i{ia.?\ov  Tri  -SfeiAaTTfl  tjAstco;  1a- 
ck  ivr  a/jTU  7roiyrja.fj$jjoi,  X),  m$  o\  •m/jJTTZvn;  lAe- 
\pv,  ajwrofjg.Tuc  <n;  BuoAov  airzyfofju^iis,  Xj  'niga.i 
^pfw  ¥  bv.<Si  yujjta^iv  ani:yx''J&.  Eifdem  fere 
xrbis  rem  explicat  D.  Cyrillus  lib.  II.  tom.  II. 
n  Efaiam.  Vas  illud  feu  ollam  caput  fatyra- 
eum  vocat  Lucianus,  libro  de  Dea  Syria,  Bu/W- 
Vm  vjifa.Arir,  eamque  diebus  feptem  ex  AEgypto 
Jyblum,  ait,  mari  ac  vento  divinitus  praeparatis, 
ranfvehi  folitam.  Adonim  autem  ab  apro  oc- 
iifum  adamavit  Proferpina,  uti  fuperftitem  Ve- 
us,  quae  cum  inferos  enixe  deprecaretur,  ut  vi- 
us  reftitueretur  amafius,  ac  ejus  amplexibus  ipfa 
enuo  bearetur,  invidente  Proferpina,  tandem  eft 
:anfactum,  ut  alternis  vicibus  utraque  Dea  ju- 
enis  amore  frueretur :  an  tamen  ut  ii  volunt, 
iui  fex  menfes  Proferpinae,  rotidem  Veneri,  an 
t  alii,  qui  utrique  totum  tribuunt  annum,  non 
itis  conftat.  Has  habet  opiniones  fcholiaftes  ad 
'heocriti  Eidyll.  III.  &  ad  Adoniazufas,  ubi 
,  oeta : 

Afrovtv   anr    divaoo   ' A<ye??VT©* 

Mwi  SuuSiXa.Ta>   (J{ff?ig.XtU7rsSii  a/yxyjv" Q.saj. 

donim  fcribit  ab  inferis  reducem,  menfe  duo- 


II. 


591 


decimo  :    &  in  Orphci,    qui  dicitur,   hymnis  ad 
Adonim  : 

?>(i;ivjy?yj5     ?.dy.7nov    11     y.a?g.tc,    ov     WJXhctatV 

Quod  Scaliger  vcrtit,  Occafi  &  redhive  ftatis 
vertentibus  annis  :  vide  Bionem  Idyll.  a.  Ovid. 
Mctamorph.  X.  Atqui  &  mors  cjus,  quam  uqa.- 
vtfff&y  appcllabant,  &  reditus,  quem  Sjpsow,  uno 
codemque  menfe  AEgyptiis  celebrabantur,  Sc 
fcmcl  quotannis  ;  menfe  nempe  Athyr,  qui  poft 
annum  Nabonafiareum,  ab  Augufto  fixum,  in 
Novembrcm  Julianum  incidit.  Eundem  enim 
Ofiridcm  &  Adonim  intelligunt  omnes.  Mor- 
tem  autem  Ofiridis  &  reditum  item  eo  tempo- 
re  celebrata  fcriptum  reliquit  Plutarchus  :  & 
vetus  Romanorum  Calendarium  in  Novembri 
Heurefin  feftum  habet,  repertum  Adonim  five 
Ofiridem  denotans,  &  ab  AEgyptiorum  mori- 
bus  propagatum.  Athyr  AEgyptiorum  fixus, 
procul,  ut  vides,  abeft  ab  Ebraeorum  menfe 
Thammuz,  id  eft,  lunio,  in  quo,  luctus  ScdHpi- 
cti;  ( ita  certe  videtur)  tS  Thammuz.  Nec  ta- 
men  impingat  hic  annorum  quis  imperitus,  qua- 
fi  ob  feftorum  apud  has  gcntes  diftantiam,  tam- 
que  diverfa  ternpora,  planctus  AEgyptiorum, 
dum  Ofiridem  invcniebant,  lamentaque  Judae- 
orurn  nil  omnino  commune  haberent :  aiia  res 
eft.  In  anno  enim  vago  AEgyptiorum  nullum 
erat  feftum,  nullus  menfis,  ut  docti  fciunt,  qui 
non  unumquemque  non  menfem  folum  Julia- 
num,  verum  &  diem  totius  anni  pertranfibat  in 
magna  illa  CI^.  CD.  LX.  annorum  periodo  : 
de  qua  re  jam  diximus.  Poftquam  autem  fige- 
retur  ab  Augufto  annus,  fefta  fua  unufquifque 
menfium  retinuit,  ea  ferie,  ea  anni  tempeftate, 
qua  tunc  erant  peragenda  :  fixo  anno,  figeban- 
tur  menfes,  &  fefta.  Judaeorum  autem  annus 
non  ita  vagus  menfemThammuz  ab  aeftivo  folfti- 
tio  nunquam  difterminabat.  Eadem  igitur  facra,  &, 
ob  eundem,  planctus  ille  utriique  videntur  fuif- 
fe  ;  &  AEgyptiis,  menfc  Athyr  vago,  ad  niorem 
patrium,  Judaeis  menfe  fixo  Thammuz  :  vide 
Plutarchum  de  Ifide,  &  Lucianum  libello  quem 
jam  laudavimus.  Ab  AEgyptiorum  aurem  more 
de  literis  junco  inclufis  &  per  mare  Byblum 
tranfmiflis,  interpretatur  Procopius  illud  Jefaiae 
cap.  XVIII.  comm.  2 .  Mittens  fer  mare  lega- 
tos,  &  in  vafis  junceis  per  fuperficiem  aqua- 
rum.  'E-Tn^Aac  [ivSAivxs  habent  illic  Seniores 
feptuaginta.  Fcftum  erat  aliud  AEgyptiis,  quod 
(^r.Tno-tc  Ofiridis  dicebatur,  atque  in  menfem  Pa- 
ophi,  qui  nimirum  Athyr  antevertit,  incidebat, 
circa  aequinoctium  autumnale.  Ut  haec  omnia 
plangentibus  Thammuz  fatis  aptemus,  prifcorum 
monimenta  non  fuppetunt  :  quae  potuimus  de 
hac  re,  fcripfimus.  Cur  vero  Adonim  Tham- 
muz  vocarint  non  fatis  fcio.  Cum  tamen  Ado- 
nis  pro  Sole  fumatur,  qui  tunc  maxime  fuas  ex- 
ercere  videtur  aquilonaribus  vires  denuo  repara- 
tas,  dum  Cancrum  menfe  Thammuz  peragrat, 
a  menfe  ad  Numen,  an  a  Numine  ad  menfem 
tranflatum  nomen  videatur  ?  Neque  aliud  cogi- 
tarunt  ii,  qui  primum  has  naenias  inftituerunr, 
quam  Solis  acceflum  &  receflum,  quem  ut  amif- 

fum 


392. 


N 


fum  nunc  lugebant,  &  rcnatum  laetis  excipie- 
bant  aufpiciis.  lta  rudiorcs  olim  &  qui  fimpli- 
ciorem  vitam  degebant,  priufquam  ab  aftrono- 
mis  leges  fiderum  didicerant.  Manilius  lib.  I. 
hoc  idem  vult  : 

Nam  rudis  ante  illos  nullo  difcrimine  <vita 
In  fpeciem  converfa,  operum  ratione  carebat, 
Et  ftupefacta  novo  pendebat  lumine  mundi. 
Tum  velut  amijfis  moerens,  tum  laeta  renatis 
Sideribus,  variofque  dies,  incertaque  noclis 
Tempora^   nec  fimiles  umbras,  jam  fole  re- 

greffo, 
Jam  propiore,  fais  poterat  difcernere  caafis. 

Vide,  fi  placet,  Firmicum  de  Myfteriis  cap.  II. 
Utrum  Thamud  propheta  faepiufcule  in  Alco- 
rano  memoratus,  Tzaledi  frater  ("Tion  exaratur, 
&  Qxujfi^  Euthymio  Zygabeno)  an  item  Thamus 
AEgypti  rex,  tempore  Theut,  ad  hunc  no- 
ftrum  fpeclent  nefcio  :  hujus  meminit  Plato  ""In 
Phoedro.  Idque  etiam  nominis  haud  AEgyp- 
tiis  inufitatum  fuifle  oftendit  Thammus  ille  in 
hiftoria  Panis  demortui  apud  Plutarchum  in  <=%* 
<tfS  okAsAoitdtwc  xznweJ*»1-  Macedonibus  for- 
fan  ex  Orientalibus  hifcc  facris  Thaumus  pro 
Marte  innotefcebat  :  hoc  nomine  enim  Martem 
eos  vocafle  fcribit  Hefychius.  Temere  affirmat 
Philaftrius  Thamuz  (ita  enim  lego,  non  Tha- 
mur,  quod  depravatus  nimium  in  quamplurimis 
aliis  codex  ejus  in  lucem  editus  habet)  filium 
fuijfe  regis  Gentilium,  cujus  Judaeae  mulieres 
fimidacrum  cum  fletibm  adorabant,  impietatem- 
que  Gentilium  colentes,  ei  offerre  facrificia  non 
defincbant.  Adjicit  autem,  quafi  ex  AEgypto 
nomen  peterct,  Thamiiz  enim  Tharao  ille  di- 
cebatur  rex  ^AEgyptiorum,  qui  fub  beato  Mo- 
fe  ^AEgyptiis  praefidebat  illo  tempore.  At- 
qui  nonnullis  Chencheres  appellatur,  qui  fub  ex- 
itu,  in  AEgypto  Pharao  regnabat,  undecimus 
nempe  decimae  oftavae  dynaftiae  Diofpolitarum. 
t^Acherres  aliis,  ejufdem  dynaftiae  duodecimus. 
Aliis  Tetifonius  (qui  Peteflbntius  nominatur  in 
excerptis  illis  barbare  verfis  ex  Eufebii  Chroni- 
co  &  inter  Scaligerani  editis)  Tuthmofis  denique, 
five  Themofis  etiam,  nuncupatur.  Vide,  fi  pla- 
cet,  Manethonem  apud  Jofephum,  Eufebium, 
Theophilum  Antiochenum,  Ptolemaeum  Men- 
defium  apud  Tatianum,  &  Cedrenum.  Verum 
a  Themofi  (uti  vocatur  in  Jofepho  adverfus  Ap- 
pionem)  id,  quod  de  Pharao  Thammuz  adfert, 
Philaftrius  haufit  :  haud  ita  diftant  vocabula. 
Sed  Themofin  aliquot  feculis  Mofe  priorem  fu- 
ifle  volunt  chronologi  accuratius  putantes.  Eo- 
dem,  quo  memoratur  Thammuz,  Ezechielis  ca- 
pite,  fingularis  etiam  cultus  mentio  fit,  quae  ae- 
gre,  ni  fallor,  alibi  reperitur  :  id  eft,  Troglody- 
tarum,  uti  eos  appellat  Philaftrius,  ita  illi  di&os 
quod  five  in  fubterraneo  fpecu  fcu  occulto  an- 
tro  omnigenas  Numinum  effigies,  velut  in  Pan- 
theo,  adorabant.  Verba  facra  funt,  T)uxit  igi- 
tur  me  ad  oftium  Atrii,  &  vidi,  &  ecce  erat 
foramen  ur.um  in  paricte.  Et  dixit  ad  me,  Fili 
homivis,  fode,  quaefo,  parietem.  Et  perforavi 
parietem,  &  ecce  ofiium  unum.  Et  dixit  ad 
me,  Ingredere,   &  vide  abominationes  pefftmas, 


B       O.  303 

quas  ipfi  hic  faciunt.    Ingreffus  igitur  fum,  & 
vidi,  &  ecce,  omnis  fimilitudo  reptilium  &  ani- 
malium  abominabdium,  atque  univerfa  idola  do- 
mus  lfrael  fculpta  in  pariete  circumcirca.     Et 
feptuaginta  viri  de  fenioribus  domus  lfrael,  &  \ 
Jaazaniahu  films  Saphan  ftabat  in  medio  eo- 
rum,    qui  fiabant  coram  idolis,   &  unttfquifque  , 
habuit  thuribtdum  fuum  in  manu  fua,  &  vapor  ; 
nebulae  de  incenfo  afcendebat.     Pifta  autem  ani-  , 
malia  illa  in   templi  parietibus  efle  intelligit  B. 
Hieronymus ;    Non  folum,    inquit,   idolum  zeli 
(quod  paulo  ante  Ezechieli  memoratur,  &  mili- 
tiae,   ni  fallor,   coeli  erat  ftatua  a  Manafle  rege 
dicata  in   II.  Reg.  cap.  XXIII.  comm.  5.)  ftabat 
in  introitu  portae  aquilonis,  fed  &  omnes  templi 
parietes  diverfis  idolorum  imaginibus  pingeban 
tur,  ut  nidla  effet  beftia,  quam  non  parietispicl; 
ra  monftraret. 


C  A  P.     XII. 

Neeo  Mons  cognommis  :  tn  Afpyrio- 
rum  reperitur  nomimbus.  Pro  eo  ha- 
btnt  LXX.  Dagnn.  N*/3k  Na/SaJ. 
In  Dibon  cultus  Nebo.  Merodach. 
Mardocempad. 

'Umen  erat  etiam  Nebo  feu  Nabo.  Efaiac 
cap.  XLVI.  Cecidit  Bel,  fuccubuit  Nebo. 
Nebo  autem  in  Jeremiae  cap.  XLVIII.  comm.  1. 
eft  Moabitidis  regionis  urbs,  &  Deuter.  XXXII. 
comm.  49.  montis  Abarim  cacumen.  Ab  urbe 
an  a  monte  cognomine  diftus  Nebo  ?  Ad  de- 
fignatum  Efaiae  Iocum  D.  Hieronymus :  Nabo 
&  ipfum  idolum  eft,  quod  interpretatur  prophe- 
tia  &  divinatio,  quam  poft  Evangelii  verita- 
tem  in  toto  orbe  conticuijfe  fignificat.  Veftigia 
hujus  Numinis  item  habes  in  Nabuchadnezar, 
Nabuzardan,  Babyloniorum  Nabonito,  Nabo- 
najfaro  { quem  mcminit  Ptolemaeus  in  Mathe- 
matica  Conftruclione)  Nabona'00,  &  hujufmodi 
aliis.  Supra  enim  admonuimus  Deorum  nomi- 
na  principum  nominibus  uti  bona  omina  faepif- 
fime  adjecla.  Quam  ob  rem  profuccubuit  Ne- 
bo  in  Efaia  LXX.  habeant  ouuiTg).fin  Actyav,  mi- 
hi  non  conftat.  Sed  poft  ea,  quae  attulimus  D. 
Hieronymi  verba,  fequitur,  Sivejuxta  LXX.  Aa- 
•yav,  qui  tamen  in  Ebraico  non  habetur.  Et 
efl  idolum  Afcalonis,  Gazae,  &  reliquarum  ur- 
bium  Thilijtim.  Aflyrium  autem  fuifle  Numen, 
ea  quae  citavimus  nomina  oftendunt.  Symma- 
chus  N  e&:,  Aquila  &  Theodotio  Na/3«  eum  vo- 
cabant.  Verum  &  Nebo  alibi  in  veneratione 
habitus,  quam  in  cognomine  monte  feu  urbe  ef- 
fe  videtur.  In  Dibon,  inquam,  Moabitarum  item 
urbe,  de  qua  Numer.  XXI.  comm.  30.  Scjcfaiae 
XV.  comm.  2.  ubi  Fanum  in  Dibon  memoratur 
&  planftus  -aj-ty  ^Aghal-Nebo,  id  eft,  propter 
Nebo.  Atque  inde  eft  quod  Hefychius  habet, 
Ad(i-jov,   tvtt©'   'ivSzt  'ttyv^)  \f-e}v  Moa^iiTOi',  id  cft, 

Debon,   locus  ubi  fanum  Moabitarum  facratur. 
LXX.  autem  Seniores  in  Efaiae  loco  jam  difto, 

amXCCf)  ")h  <£  Ne^wi',  a  0  /3*)/^  vuJfiV  id  eft,  Va- 
ftatur  Nebon,  ubi  altare  veftrum  :  an  Aifiuv  le- 

gendum 


394 


S 


t     N     T     A     G     M     A 


II 


395 


<;enJum  ibi  ?  vidctur  fane  :  nam  Nebo,  in  co- 
dem  commatc,  iis  eft  Na/3a  -?  Maz^rn^©., 
Ccite  haud  alium  Ncbo  a  Chamos  &  Bclo  Phe- 
gorio  jure  forian  putcs.  Vide  quae  cx  D.  Hiero- 
nymo  citamus  ad  cxtremum  capitis  V.  fuperio- 
ris  Syntagmatis.  Inter  Babyloniorum  itcm  Deos 
ccnfetur  Merodach  Jercmiae  cap.  L.  ubi  LXX. 
habcnt  MwwJct^.  Qiiid  fuerit  Mero  aut  Merodach 
nondum  eft  compcmun.  Repcritur  in  Regum 
nominibus,  in  Evilmerodach,  Mardocempad, 
Ma^docente,  &  fimilibus.  Mardoccmpad,  apud 
Pcolcmacum  in  Mathematica  Conftrucrione,  is 
eft  qui  Merodach  Baledan  Jcfaiae  cap.  XXXIX. 
i,  appcllatur. 

C  A  P.     XIII. 

Sesach.  XccvJcq  yi/jA?oi.  Feftum  Sace- 
umy  titi  Saturnaha.  Lous  menfis. 
Zogana  unde.  Athbafch  Rabbmo- 
rurn.  Dtana  Perftca.  Sacaecf  & 
Saceia,  a  Sacis  deviclis,  ut  alii  vo- 
Ittnt.     Bcu.£yn;  feflum  AJpyrtorum. 

SEsach  Numen  eft  apud  Jeremiam  cap.  XXV. 
comm.  26.  &  LI.  comm.  41.  Ab  eo  (fic 
volunt  viri  dodiffimi)  Sacea,  feftum  Babyloni- 
orum,  di&a,  feu  viuAe&S  SavJcw,  uti  apud  Roma- 
nos  Saturnalia  a  Saturno.  Atque  ut  Satumali- 
bus,  fervis  epulantibus  famulabantur  domini,  ita 
&  in  diebus  Saceis  ;  qui  quinque  erant  continui, 
quorum  primus  erat  dies  XVI.  menfis  Loi.  De 
prifco  autem  hujus  in  anno  loco  fatis  incerta  tra- 
dunt  autores  :  videfis  Jofephum  Scaligerum  in 
I.  de  Emendatione  Temporum,  pag.  45.  &  Di- 
onyfium  Petavium  de  Do&rina  Tcmporum  lib.  I. 
cap.  XXVI.  De  fefto  autem  &  menfis  quo  cele- 
brabatur  die,  teftimonium  Berofi  Chaldaei  ab 
injuria  temporis  fervavit  Athenaeus  Dipnofoph. 
XIV.  T>n&io<&,  inquit  ille,  ov  nf  irscfirca  Ba.£u- 
AaivixyJov,  nS  Aaa>  fjMin  ix.xcuAbyg.Ty  (pnoi  kyiiSrajj 
to^ilnj  'S.a.vAjv   i&£pocty>{>&jOfjLLvLjj  dv  BxfuAcuw  '£$n 

XlJJct^-i  IKVTz,  iV  OUS  i'Sr@*  S.VCUJ  clp^iQctJj  touc,  o\- 
cgtqto<$  vsro  nr  Oiwrtav,  cLfny&ii&cLi  -n  ■£  OiKkm  ivcc 
OMTOtiv  ivSicfli-^TO)  snA/t/j  oyiCjtctv  tji  BizffiAiJot,  ov  (c 
JtjcAa^a)  7.eaya,vlvj'    fxvnjj$v^j\  •£   heryi  xj   Kthotcm 

\v  cfsli-npcfj  Ylz^o-mav  Hoc  eft,   Berofus  in  primo 

Babylonicorum  refert,  XVI.  die  menfis  Loi  fe- 

Jlum  Sacean  difitum  Babylone  dies  quinque  ce- 

lcbrari.    In  his  morem  effe,    dominos  farere  im- 

ferio  fervorum  :  praeejfe  autem  familiae  eorum 

unum  veftem  regiae  fimtlem  indutum ;  hunc  Zo- 

ganen  nuncupari.     Fefium  memorat  etiam  Ctefi- 

as  in  ficundo    'Terficortim.      Claffici  mehercule 

autores  Bcrofus    &  Ctefias    de    rebus   Afiaticis. 

Servi  autem  nomen,  qui  fefto  praefuit,    &  Zo- 

gana   hic  dicitur,    Chaldaicam    petit   originem. 

Nam  po  Segan,  praefeclus  eft  in  ea  dialefto. 

De  Sacaeis  item  locus  infignis  eft  apud  Dionem 

Chryfoftomum  in  Oratione  IV.    ^  /3zffiAGixs. 

Idolum,    ut  videtur,   Babyloniorum    erat  Sefach 

aut  Sach,   atque  inde  eft  qtiod  regcm  Scfach,  & 

ipfam  urbem,    codem  nomine,   memincrit  pro- 

pheta.     Quomodo,    inquit,    capta  efi  Sefach  ? 

Vol.  II. 


Nam  Bcl,   Merodadi,    Mclcom,    &  qui  funt  id 
gcnus  alii,  pro  ipfa  gente,  fcu  populo,  a  quo  in 
vencrationc  habiti  funt,   capitibus  tribus  praece- 
dcntibus  iacpc  accipiuntur  :  ita  de  Babyloniis  Se- 
fach  capio.     Et  magnus  illc  Scaliger  in  notis  ad 
Bcrofi  fragmcntum,   fcfta  illa  quae  commat.  39, 
&  57.  capitis  LI.  memorantur,  facros,  quos  dix- 
imus  dies  putat  denotare,   non  epulas  Baltazaris 
(de  queis  Danielis  hiftoria)  uti  fentit  vulgus   chro- 
nologorum.     Prophetiam  enim  illam  ad  Babylo- 
nem  rcfert  a  Cyro  captam,  cum  fcilicet,  ut  teftis 
eft  Herodotus,  tota  urbs  choreis  &  obleftationibus 
occupata  feftum  ageret.     Optime  fane  convenit 
ftragem  &  gentis  captivitatem  a  S.  Sanclo  fub  ejus 
Numinis  vocabulo  defignari,  cul,  dum  flagellum 
illud  Dei  Opt.  Max.  erat  merito    expe&andumi 
celebrarent  facra  :  vide  Herodotum  lib.  at     Sed. 
vereri  poffit  quis  merito,  ut  aliud  omnino  quid 
de  Sefach  fatis  innotefcat,  quam  Numen  duntaxat 
hoc  nomine  Babyloniis  fuifle  cultum.      Saceos 
dies  ei  facros  conftantcr  adfererc  non  ita  facile  eft. 
Judaei  tantqmmodo  ad  modum  quem  t_Athbafch 
vocant,   Sefach  denotarc  volunt  Babel,     Sefach 
enim  fcribitur  yvw,  Babel  hll.     A  Tau  regre- 
dicndo,  ordinata  elementorum  fcrie,  fi  pro  ~1  bis 
fumas  w,  &  pro  D,  h,  ex  Babel,  Sefach  fiet :  fed 
vix  rifum  hic  forfan  teneas.     Atqui  etiam  <_Ath- 
bafch  ifthoc  meminit  &  ad  hanc  rem  ampleftitut: 
D.  Hieronymus  in  comment.   5.  ad  Hieremiam. 
Dies  vero  Sacei   mirum  eft  quin  idem   fuerint 
cum  fefto  illo  Perfarum  Sacaea  dicto,  quod  ob 
vidtoriam  in   Scythas,   qui   univerfi  Sacae  Perfis 
appellabantur,    Cyrus    memoratur  inftituifle,    & 
Anaitidi   (hoc  nomine  vocabatur  Diana  Perfica  ; 
quae  &  Zaretis  nuncupata)  Numini  patfio  facraf- 
fe.     Ipfum  enim  vi&oriae  dicm  Anaitidi  dicafle 
eum  fcribunt,   &  ubicunque  Deae  fanum  eflet, 
ibi  &  fancivifle,  ut  Sacaea   celebrarentur,    velufi 
Bacchanalia  interdiu  noftuque  ad  morem  Scythi- 
cum  ordinata,  compotantibus  viris  foeminifque, 
&  lafcivientibus :  refert  Strabo  lib.  XI.  cui  feftunt 
ia.  ^.ctxaloc   &  t  l%ctx.cuaiv  h*Tvi   nominatur ;  at- 
que   idem   fere   habet  Euftathius  ad  Periegeten, 
qui  diem  ipfum  vi&oriae,  unde  fefti  initium,  2*- 
«.eixv  dictum  ait  a  Cyro.     Babylonios  fane,  poft-3 
quam  Orientis  imperium  obtinuerant  Perfae,  cum 
Dea  ipfa  feftum  etianl,  ad  facrara  autoris  imperii 
item  memoriam,  in  mores  fuos  recepifle,  &  nu- 
merum  dierum  quinario.  (quemadmodum  Caligu- 
la  Caefar  Saturnalia)  terminafle,  &  fcenicum  fer- 
vorum  imperium,  alia,  ut  fit,  rituum  cumulo  ad- 
jecifle,  non  abfonum  eft.     Atque  ex  his  Sacaeis 
forfan  Berofi  &  Ctefiae  Sovia?  rifjJ^-g  potius  in- 
tclligendas  quis  exiftimet ;  quae  ad  Sefach  ita  non 
pofiimt  referri,  quippe  quod  Cyro  antiquius  eft 
nomen  in  Sacris  Literis.     Vefum  ex  Aflyriorunl 
feu  Babyloniorum  antiquiffimis  ritibus  originem 
Sacaeorum  dierum  &  Cyro  longe  vetuftiorem  pe- 
tendam  efle,  ipfis  Berofo  &  Ctefia  autoribus,  mi- 
hi  eft  perfuafiffimum  :    inde  colligo,    quod  non 
modo  Berofus  libro  primo,  ubi  fcilicet  de  recon- 
ditiffimis  Babyloniorum  monimentis  egit,  eos  col- 
locaflet,  fed  etiam  Ctefias  diu  ante  quam  ad  Cyri 
imperium  aut  res  Perficas  devenerat,  inter  Baby- 
loniacas  &  Aflyriacas  enumeraflet :  ex  hujus  enim 
quinto  citatur  quod  habet  fupra  Athenaeus.     Cae- 
terum  nihil  de  Cyro  ille,  nihil  de  Sacis,  de  Perfis 
I  j  i  nibsl 


39<S 


D 


MercurI     Acervo. 


397 


nihil  In  prioribus  fex  libris  fcripfit,  fed  tantum- 
modo  ea  quae  Perficum  imperium  praeceflerunt. 
Idqui  integram  ejus  hiftoriam,  quae  temporis  in- 
juria  periir,  diligenter  perlegit,  teftatur  Photius 
in  Myriobibl.  Cod.  LXXII.  Sacarum  ctiam  cla- 
dem  fub  Cyro  libris  fuccidaneis  meminit,  neque 
tamen  de  hoc  fefto  occurrifle  quid  ibi  obfervavit 
Photius ;  nec  in  eadem  hiftoria  apud  Herodotum 
quid  ejufmodi  reperitur.  Liquido  mihi  hinc  con- 
ftare  videtur  ~2.awM  ri/juiejic  &  'S.a.-Kcu.a  Cyro  mul- 
tis  feculis,  il  fides  hifce  fcriptoribus,  vetuftiora 
efle  :  nec  fine  ambigua  de  ea  re  fententia,  Strabo 
quod  habet,  retulit.  Non  igitur  tanti  funt  quae 
habet  ille  aut  exfcriptor  Euftathius,  quin  ad  Se- 
fach,  id  eft,  originem  Aflyriacam  feu  Babyloni- 
am,  atque  multo  vetuftiorem,  2ax«<^  ^^aj  re- 
ferantur.  Ab  hac  forfan  Dea,  Sacas  nomen  eft 
Babylonicum  apud  Jamblichum  Syrum,  non  Juli- 
ani  <u^.^i-vH  praeceptorem  illum,  fed  qui  CC. 
circiter  annos  ante  eum  fioruit.  Ipfe  &  Babyjo- 
nios  "S.a,tcyy^.v  vocare  \yScccy'iuuu^ov  fcribit,  quem- 
admodum  Graeci  Euryclea  nominant.  An  quod 
ab  hoc  Numine  vaticinia  fuerint,  ideo  Sacchuran 
vatem  dixere  ?  viderint  doctiores.  Habet  quod 
adnotamus,  Jamblichus  in  rebus  Amatoriis  de 
Rhodane  &  Sinonide  apud  Photium  in  Myriobi- 
blo  Cod.  XCIV.  Tanquam  a  Scythis  tantum- 
modo  aut  Sacis  (qui  Scythae  etiam  merito  didi 
funt)  originem  habuerit  feftum  Sacaea,  id  etiam 
~S,-ajj^iy.Ivj  IoztOjj  appellat  Hefychius.  Neque 
aliud  fortafle  erat  feftum  illud  Bcaaya  Aflyriis 
di&um,  quod  a  JS  Tag  deduci  poteft,  id  eft, 
laetari.  Mira  enim  fummaque,  &  quae  feftum, 
ante  alias  animi  relaxationes,  denominaret,  laeti- 
tia  celebrabantur  dies  Sacaei.  Baixytv  memorat, 
quem  laudamus,  Hefychius.  Utrum  cum  diebus 
Saceis  quid  fuerit  W  ^g^c,  nempe  Babylonio- 
rum  Mercurio,  commune,  ftatuere  nequeo  :  cer- 
te  vocabulorum  foni  fatis  adfines  funt :  &  libe- 
rum  efto  cuique  fuum  hic  judicium.  Hefychius ; 
2-gj^r,  &    E^ua    &5*ig,  Bx/3'j^tuviot. 

C  A  P.     XIV. 

C  i  u  N,  Saturnus  Arabibus.  Raiphan. 
Rephan.  Remphan.  Adfini  etemen- 
torum  figura  hallucmati  faepe  Graeci 
Bibhorum  mterpretes.  'Apouepeic.  TJ- 
cpAaiJi?.  Chon.  Hercules  AEgyptius. 
Gigon. 

CIUN  imago  occurrit  apud  Amos  v.  comm. 
penult.  Tortaftis  tabernacula  Molech  ve- 
jtri  ( feu  Milcom )  &  Ciun  imaginem  veftram, 
fteUam  T>eorum  veftrorum  (feu  T)ei  veftri)  quas 
(aut  quam)  feciftis  vobis.  Notat  Aben  Ezra 
Perfis  &  Arabibus  (lingua  Ifmaelitica)  |KV3  Civ- 
van  didmm  eum  quem  Ebraei  Sabathi,  id  eft, 
Saturnum,  appellant.  Ebraice  exaratur  ]V3,  fed 
D.  Stephanus  Protomartyr  Ciun  imaginem  ve- 
ftram,  &c.^  apud  D.  Lucam  A&.  VII.  comm.  43. 
ita  vertit,  $  70  dcyov  *f  ©ss  v/jjiv  'PspaV,  twjc  iv- 
nrm,  ic  t.7n:iiiox,Tz  ■^s^pm.wusiv  dv1o?c'  quae  eadem 
habcnt  LXX.  Seniores,  praeterquam  quod  non- 
nullis  exemplaribus  'PwpaV  fubftituitur,   &  ©^- 


ov.wjSv  omittituf.  Novi  Inftrumenti  codices' 
funt  etiam,  queis  Ptutpav  legitur  :  &  Origenes  lib. 
V.  locum  illum  citans  habet  'Poutpa.  Et  Rem- 
phan  fcu  Romphan  volunt  aliqui,  quafi  a  CDjn 
□y3  Ragham  Tagham  id  vocabuli  deduceretur,^ 
&  tanquam  Jovem  altitonantem  fignincaret.  Pro 
'Pnpav  ftant  plerique  codicum  vulgatorum  :  atque; 
ita  legebant  &  Syrus  &  Arabs  interpretes.  Jo- 
annes  Drufius  audacter  ;  Effet,  ait  ille,  Chevan 
(fic  legit  \vo)  nifi  manm  abtrrans  maluijfet  fcri- 
bere  "Pepdv,  ^  pro  v;  aut  forte  ip[i  mterpretes  le- 
gerunt  ;m  pro  fvD.  Sane  interpretes  Graecos  fae- 
pius  hallucinatos  elementorum  Ebraicorum  five 
adfini  figura,  five  mala  fcriptione,  quaedam  ita 
venifle,  ut  ob  eam  folummodo  rem  ab  Ebraica 
veritate  aberrafie  videantur,  plurimis  poteft  de- 
monftrari.  De  elementis  1  pro  "<,  l  item  pro  m\ 
ab  iis  fubinde  perperam  fumptis,  &  id  genus  aliis,' 
monet  D.  Hieronymus  ad  Ofeam  faepius,  &  alibi. 
Sed  piaculum  efto  tale  quid  de  iis,  qui,  Spiritu 
Sanclo  diclante,  ex  Veteri  Inftrumento  ad  rem 
Chriftianam  promovendam  quid  adduxere.  Aqui- 
la  &  Symmachus  retinuere  vocem  Cim.  Theo- 
dotio  tranftulit  cH/uaju°pcnv,  &  Theophyladtus  ad 
Acla,  tvpAuio-iv,  hic  caecitatem,  ille  obfcuritatem. 
In  loco  autem  ifto  Amos  prophetae  obfcuro  me 
tam  caecutire  fentio,  ut  nihil  omnino  videam. 
Quod  aflferunt  nonnulli  de  Hercule  AEgyptiorum 
lingua  Chon  difto,  haud  ita  placet,  ut  in  eo  tw 
Ciun  repertum  efle  opinemur.  De  Hercule  illo 
ex  Antiocho  Syracufano  Xenophanis  filio  Lilius 
Giraldus  in  X.  &  ad  fignatum  A&orum  locum 
Theodorus.  Neque  vero  ita  conftat  Herculem 
AEgyptium  ea  voce  denotari.  Qui  primus  tra- 
didit,  Chon  forfan  male  a  mutilato  TiSTtyuv  (quod 
nonnullis  veterum  Hercules  AEgyptius  eft)  Syra- 
cufis  accepit.  Hefychius ;  TtyviSv,  01  3  Fiyyi-,  n*'- 
tojjx@^,  'E7n7ra.TCU.1t©",  Te^-7rg'^»©.-  01  %  Alyjir- 
mov  'H&otMa'  id  eft,  Gignon,  nonnullis  Gigon, 
Tataecus,  Epipataecm,  Trapezius :  aliqui  Her- 
culem  AEgyptium  intettigunt.  Nobis  quid  Gi- 
gon,  quid  Tataecus  hic  fucrit,  fatis  innotefcere 
diffitemur :  de  hoc  Hcfychii  loco  vide  Syntagma- 
tis  hujus  extremum. 


C  A  P.     XV. 

Acervus  Mercurii.  Margemah.  'E*~ 
/u.dj.01  Xzcpoi.  'E?fj.cux.  Mercurius  'Ecj^f. 
'E?fj.a.yjis.  Unde  primitus  apud  Graecos 
acervi  Mercurio  facri.  Merkolis. 
Margemah   quid}    &  unde  ditlum. 

IN  Proverbiis  Salomonis  cap.XXVI.  comm.S. 
nimirum  editione  veteri,  Sicut  qui  mittit  la- 
pidem  in  acervum  Mercitrii,  ita  qui  tribuit  infi- 
pienti  honorem.  Ebraica  veritas  habet,  noJ~i03 
id  eft,  m  Margemah,  ex  qua  voce  Mercurittm 
formarunt,  uti  vides,  prifci ;  tametfi  Graeci  in- 
tcrpretes,  Chaldaeus  paraphraftes,  recentiorumque 
plerique  fundam  ibi  intelligant.  De  verfione 
non  hic  difputandum.  Gentium  facra  ibi  intel- 
ligit  Beda,  &  ita  expiicar,  Qtti  inftpienti,  id  eft, 
haeretico,    honorem  docendi  confert,  non  mhius 

delinquit, 


3?8 


Y     N     T     A     G     M     A 


u. 


399 


d./inquit,  qv.am  qui  T)eos  ac  delubra  gentii.um 
uitu  venerantur  inani.  Vidcfis  itcm  |oanncm 
Sarisburicnfem  libro  V.  de  Nugis  Curialium,  cap. 
VII.  Quid  autcm  acervus  Mtrcurii  ibi  dcnotct, 
brcvirer  cnarrandum.  A  facro  enim  riru  crat  id, 
ad  quod  intcrpres  digitum  intendit,  &  ab  Oricn- 
tali  cultu.  Erant  apud  prifcos  'Epfj.uzt  Ao'po<,  fi- 
vc  lapidum  acervi  Mercuriales,  feu 'E^xT:*,  viis 
publicis  &  compitis  ad  itinera  demonftranda  con- 
gefli,  quos  tranfeuntcs  viatores  crebro  lapidum 
jacm  in  Mercurii  honorem  augebant.  Mercu- 
rius  cnim,  id  eft,  Hermes,  viarum  praefes  erat, 
&  ct6h@*  di&us,  qucm  maxime  fuperum  fore 
iratum,  fi  quis  viam  erranti  comiter  non  mon- 
ftraverit,  canit  Theocritus  Idyll.  x$-. 

^.  y     T": ^x*"^ 

Ei  yav  ob  6  XJtsxjxkiov  a.vi\vrtra!i  tij    ooHtVjj. 

Dicuntur  acervi  illi  "E^pux.v.(c,  Nicandro,  &  de 
eis  Epigramma  eft  Antholog.  IV.  cap.  XII.  in- 
telligendum  : 

'hgfiv  E^c&w  jjjc  <t&y.?iqfl)mz  fy&j&p 

AvS&HIDl   /\[i/hviV   GZdgpV 

Cultus  eorum  exprobratur  Oraculis  Sibyllinis,  ixi 
prooemio  : 

Kiv  >7ms  iibiai  Ai<cW  avl'W[jg.'fe,  Tajl^g:  cr&i&i. 

Fabulam  ad  hanc  rem  habent  Graecorum  corri- 

mentarii ;  cum  in  confefTu,  aiunr,  Superum  Mer- 

curius  elfet  Deorum  calculum  fubiturus,  accufatus 

nimirum  a  Junone  ob  patratam  Argi  caedem,  in 

gratiam  Jovis,  Deorum  turbam  Mercurium  qui- 

dem  ablolviffe,  calculos  fed  omnes,  pro  fingula- 

ri  coeleilis  fori  ritu,  ad  ejus  pedes  jacm  coacer- 

vaffe ;  quo  fcilicet  facto   execrandam  fibi  etiam 

:aedem  iliam  in  Junonis  gratiam  manifefto  narra- 

rcnt.     Hinc  in  Mercurii  honorem  mos  ejufmo- 

ii  hominibus   ufitatus.    "Olhv  (fcribit  Didymus 

id  Odyff.  7T.)   <£  tx$  dvSt&ncvc.  axf-  $  vuZ  «5  &• 

\vn  'E^u.3  k^  iui  o$vs,  ^g.  "^  t  sy»  1?)  tu&v  *«- 

^vycygvit,  <t  Tdjmv  t  cx^LKivTuv,  aaiolf  woi&V  Ai'- 

3w»  ^  O^cfyvTM,  <z2po?a'?Aai>  X&vc,  £)  TSTa?  za,- 

\&v  'Epf&alvs  Xo^vc.  Inde  etiamnum,   inquit,  in 

ifiu  efi,  homines  in  Mercurii  honorem,  eo  quod 

viarumfit  praefes,  &,  ad  morem  T)eorum  eum 

ibfio/ventium,  lapidum  acervos  viis  pub/icis  con- 

rerere;  hos  autem  praetereuntes  crebro  jaclu  au- 

^ere,  &  Epp.u\sc,  Aspas,   id  eft,   acervos  Mercu- 

iales,  nuncupare.     Plura  ad  eam  mentem  apud 

:uftathium,  Suidam,  Hefychium,  &  magni  Ety- 

■nologici  autorem.     Voluit  igitur  fapientiffimus 

lle  hominum,  eum  qui  ftultum  honeftaverit,  tan- 

undem  facere,  perinde  ac  fi  Aopcv  'E^auov,  feu 

icervum  Mercurii,  lapidis  jactu  augeret.     Colla- 

a  &  ftulto,  &  acervo  quafi  beneficia,  huic  lapi- 

lis  accelllone,illi  honoris:  neuter  autem  gratum 

'  xpendit  animum,  non  ftultus  magis  quam  lapi- 

lum  acervus,  neuter  beneficium  conferri  fatis  ag- 

lofcit.     Adagium  vero  eft  Ebraicum,    px  fnil 

FTIpTGr?,   id  eft,   Spargit  lapidem  in  Merko/is, 

:odem  fcnfu  ufurpatum,  quo  a  Salomone  Mar- 

'emah.     De  Merkolis    R.    Nathan  autor  Baal 

\ruch,  cx  Gcmara   Capitis  Rabbi  Ifmacl,  ift  li- 


bro  "ly  Talmudis,  Lapides  fani  Merkolis  fic  difi- 
pofiti  erant,  ut  unus  hinc,  alter  illinc,  tertius 
fiupcr  atrumque  collocaretur.  Alius  aJoanneDru- 
fio  citatus  Decuria  VIII.  Adag.  Ebraic.  VI.  Mer- 
kolis,  binis  /apidibtts  fibi  tnutuo  adjacentibusi  ter- 
tius  lapis  imponcbatur  :  quod  habetur  in  Sepher 
Aemana  cap.  XX.  fed  de  Merkoli  plura  occur- 
runt  in  Talmudis  capite  quod  diximus.  Habetur 
pag.  49.  in  editione  Veneta :  nam  in  Bafileenfi 
deeft  totus  ille  liber.  Meminere  etiam  hujus  & 
Ai-5d=oAi:w  Rabbi  Mofes  Bcn  Maimon  in  Mifnah 
Torah  lib.  I.  part.  Dl"3j/,  id  eft,  de  cuitoribus 
fiellarum,  cap.  III.  &  Elias  in  Thisbi.  Marge- 
mah  autem  a  DJ1  Ragam,  id  eft,  lapidibus  ob- 
ruit,  deduci  volunt,  qui  ibi  Merkolis  intelligunt, 
&  lapidum  jacJum  interpretantur.  Et  Rabbi  Na- 
than  loco  jam  citato  njnUJJ»  inquit,  JTD'Jh 
C3U38,  Cultus  ejus  efi  lapidum  JacJv.s,  feu  Ra- 
gemath,  cui  Margemah  cognatum  effe  volunt. 
Delirium  Goropianum  de  etymo  Mercurii  <3s 
Margemah  ex  Teutonifmo  petendo  quaeras  in 
Hermathenis  lib.  VII.  fi  nugis  plufquam  Beccefe- 
lenicis  delefteris. 


C  A  P.     XVI. 

Numina  Syra,  quornm  genftlia  duntaxat 
nomma  comperimtts.  Pattaeci  Phoe- 
nicum.  Navium  proris  piBi,  inftgnia 
tantum  erant  ;  puppibus,  Dii  Aver- 
nmci  fieu  Tutelae.  Navis  qttae  Eu*> 
ropam  vexity  an  Jovis  fuerit  Tutelai 
Inter  mfignia  navium  feu  m  t^anfiMi 
&  tutelas  accurate  difimguitur .  Phi- 
loxenus  Glojjarii  autor  notatttr :  tinde 
Pattaeci  diBi.  ,Eirmu.T<u.*(&.  Epitrape- 
zius  Pataecus.  ConjeBura  in  Hefy~ 
chium.  Hercules  Epitrapezius,  fetl 
Menfae  Genius. 

QUAE  veterurri  monimentis  &  facris  & 
profanis  peculiari  vocabulo  &  velut  proprib 
indigitantur  Numina  Syra,  hadtenus  animadver- 
timus.  Ne  diligentiae  noftrae  quis  temere  de- 
trahar,  etiam  quae  gentium,  quibus  colebantur, 
nomine  tantummodo  innotefcunt,  non  omnino 
praeterimus.  T)eus  Hamath,  ct>tus  i_Arphad, 
1)eus  Hena,  Iva,  alii,  memorantur,  II.  Reg.  cap. 
XVIII.  comm.  $#.  Ita  Rabfake,  Ubi  eft  "Deui 
Harnath,  &  Arphad?  &  ubi  efiTfeus  Sephar- 
vaiim  (de  eo  ■  iiipra  diximus)  Hena,  &  Ivj  ? 
fi  liberaverunt  Samariam  de  manu  mea.  Hamath 
autem  &  Arphad,  Syriae  urbes  :  conftat  apud  Je- 
remiam  cap.  XLIX.  23.  Eadem  autem  os  iliud 
impurum,  apud  Jefaiam  cap.  XXXVI.  1 9.  Sed 
vero  cap.  XXXVII.  12.  Nunqutd  liberaverunt 
eos  IDii  gentium,  quos  perd:derunt  patres  mei', 
nempe  Gozan,  &  Haran,  Rafeph,  atqut  fi/ios 
Eden,  qui  fuerunt  in  Bithiaff&r?  Ul>i  eft  rert 
Hamath,  &  rex  Arphad,  atq:>e  rex  civitatiS 
Sepharvaiim,  Hena,  &  Iva  ?  Hic  reges  dicun- 
tur,  qui  in  Regum  libro  T>ii,  quod  referas  hcct 


4.00 


D   E      P    A 


T    T    A    E    C    I    S. 


ad  ea,  quae  in  capite  de  Molocho  indicavimus. 
T)ii  autem  Seir,  id  eft,  Numina  Idumaea,  occur- 
runt  II.  Paralip.  cap.  XXV.  comm.  14.  Et  faclum 
eft,  poftquam  rediiffet  Amaziahu  a  caede  Aedo- 
maeorum,  adduxit  T)eos  Seir,  ftatuitque  fibi  in 
T)eos,  &  procubuit  ante  eos,  atque  fuffitum  ex- 
hibuit  eis.  Neque  importune  hic  damus  Phoe- 
nicum  Tattaecos-,  quod  nomen  etiam  eft,  fed 
ab  alia  caufa,  generalc,  &  Diis  omnibus  Phoeni- 
ciis,  forfan  &  Syris,  commune.  Pataecus  Deus 
nunc  erat  Faal,  nunc  Aftarte,  five  alius  Syrorum, 
quem  cubitali  figura,  aut  Pygmaei  ftatura  in  na- 
vium  &  proris,  &  puppibus  circumferebant.  ria- 
tc«V«5  appellat  Herodotus  in  Thalia,  ubi  de  Vul- 
cani  ftatua,  quam  derifit  Memphi  Cambyfes ;  & 
prorac  tantum  memink.  Tataecos,  inquit,  oi 
^otvc/Jic,  av  rycri  irgcpp-iioi  ■£§!>  "figpiqtwy  'SzxcLyvQtv. 
Alii  etiam  in  puppe  collocant.  Hefychiusj  11«'- 
Tooyi,  &£oi  <$oivwjic,  %c,  itptm  vjj  <mc,  Trgyjxvai  t 
rzcav  &  Suidas ;  TIcLt1ou.->is.i  s-tol.  oi  nd.Tlcu;<st  $s>t- 
Mwjcpl  (ita  legerem)  iv  t  Tr^v/uvotxi  ityvjjjvot.  Qui 
vero  in  prora  pi&us,  navis  infigne  s  qui  in  pup- 
pe,  tutor  erat  ieu  Deus  averruncus,  five  Deus  tu- 
telae,  uti  vetercs  loquuntur.  Ejus  Dei  tutela 
navis  dicebatur.  Hinc  aliqui  fabulam  raptionis 
Europae  ad  praedones  trahentes,  navem,  aiunt, 
Jovis  tutelam,  effigiem  tauri  habuiffe,  atque  in- 
de  a  Jove  raptam  veteres  efie  nugatos.  Sic  &  de 
Ganymedis  aquila  ftatuunt :  videfis  Sextum  Pom- 
peium  in  Europa,  Ladtantium  de  falfa  Religio- 
ne  cap.  XI.  ut  caeteros  praeteream.  Hic,  fi  illi 
non  male  interpretantur,  Bclus  fub  tauri  effigie 
tutor  erat  navis  &  Pattaecus  in  puppe  collocatus. 
Nam  Belus  Phoeniciorum  eft  Jupiter.  Sic  Vir- 
snlius : 


aurato  fulgebat  Apolline  puppis, 


quae  Apollinis  tutela  erat :  &  Perfius  Sat.  VI. 

jacet  ipfe  in  littore,  &  una 

Ingentes  de  pnppe  T)ei. 

Alia  ejufmodi  apud  veteres,  Caeterum  cum  haud 
taurina  figura  apud  Phoenicios  coleretur  Jupiter, 
Xed  magis  Aftarte,  quae  curvos,  ut  ait  ille,  imi- 
tata  eft  lunae  ignes,  male  conje&ant  qui  ea,  Tu- 
telae  Deum,  in  Europae  raptu,  ita  fignatum  vo- 
lunt.  Accedit,  propria  Numinum  fimulacra  pro 
tutoribus  olim  navium  (ut  faepe  jam  fanttorum 
effigies  apud  Chriftianos)  habita,  animalium  au- 
tem  figuras  in  proris,  &  pro  td^otjm9'S  feu  infig- 
nibus  naves  tantum  denominantibus,  effe  adhibi- 
tas,  ut  de  Acneia  nave,  quae  tenebat  roftro  leo- 
nes  dvh  £  <G%>.o7ifA.v,  teftis  eft  Maro  lib.  X.  No- 
men  etiam  femper  accipiebant  naves  a  fignis  illis 
ilve  animalium,  five  heroum,  feu  rei  cujufpiarn 
alius  in  proris  pi&ae,  aut  caelatae,  nnnquam,  ni 
fallor,  a  Numinibus,  quorum  in  tutelis  ipfae  fue- 
rint.  Et  reftius  multum  ii,  qui  infigne  navis  quae 
Europam  vexit  taurum  fuifle,  uti  &  arietem  e- 
jus  quae  Phryxum,  fcribunt :  fic  Eufebius  in 
Chronicis.  Sic  cquos  di&as  Gadarenfium  naves, 
quorum  prorae  infculptis  cquis  infignes,  refertur 
apud  Straboncm;  cui  h  t'  Tryopcuc.  'Qnan^,  hu- 
jufmodi  infignia  nuncupantur :  obvium  eft  libro 
0.  De  hujufmodi  intelligas  D.  Lucam  in  Aclis 


4'Ci 


Apoft.  cap.  XXVIII.  comm.  ir.  ubi  Syracufas  a*i 
Melita  vcctus  eft  D.  Paulus  in  navi  Alcxandrina,i 
cui  i^an/jsv  "Diofcuri,  hoc  cft,  Caftor  &  Pol-j 
lux,  five  Gemini,  ut  Syrus  &  Arabs  vertunt  (fedi; 
tamen  alii  etiam  funt  T)iofcurorum  fub  nominc 
in  vetcrum  indigitamcntis)  ad  qucm  locum  bene 
Theophyladbjs :  "ES©  y%,  inquit,  a«  mos  \v  t 
'A./\z£;cw£y:&twv  ^Atpx.  vajjoi  •s?g/s  <yt  t?  irg/jfia,  $i- 
£id  te  (C  &«  tvcj>vv/j.a,  yg£(.pcic,  it)  Toicw-mc.  Sem- 
pcr  enim  ^^.a-n^v  in  proris,  ut  ih  puppibus  Tu- 
tela.  Sunt  magni  viri  qui  &  locum  illum  ali- 
ter,  fed  male,  intelligunt.  Sed  doclorum  non- 
nulli,  veteris  Gloffarii  Latino  Graeci  autorem,  qui 
Philoxenus  putatur,  fecuti,  difcrimen  hocce  non 
capiunt.  Ita  Gloffario  legitur ;  Tutela,  -za^tW 
fwv  &  irXctv.  male  omnino  :  fed  peroptime  di- 
ftinxit  haec  primns,  quod  fciam,  V.  cl.  Danie! 
Hcinfius  in  notis  ad  XIV.  Silii  Italici,  &  poil 
eum  heros  ille  Jof.  Scaliger  in  Eufebianis,  qui 
ad  Feftum  tamen  fatis  incogitanter  <s%lotiij-v  & 
Tutelae  difcrimen  non  animadverterar.  Reclt 
vero  ibi  doctorum  Phoenix  abEbraea  linguaJV 
taeccon  petit  originem :  vocabulum  denotare  ai 
caelamras  five  vH.Tvm>a&c.-  certe  70  CDTTirffl  Tit 
tocim  idem  in  Sacris  Literis  fignificat,  quod  u 
per  Graecanicam  Orientalium  vocum  depravatio 
nem  in  YIclt7<Ax.u<;  migraret,  non  erat  difficile 
Quod  Dii  ifti  five  pi&i  five  aliter  ficfi  in  pror. 
puppive  erant,  ideo  Tattaeci  difti.  TIa.Tcu.v.<§ 
item  &  tQiTmraM©^  habentur  apud  Hefychiun 
in  Ttyv&v  verba  ejus  jam  addidimus  capite  d 
Ciun.  Alibi  item  ille ;  E Jp ?£>-t\c,  IlaTwy.©-  '(Ph 
res^^iC1®-'  *IU^  n'c  ^u'<Pe^^i?>  non  intelligo 
fed  ex  hoc  loco  hariolandum  effe  aeftimo,  apm 
eum  in  Ttyvuv,  75  ^-.•sraTatx©-  a  librariorum  in 
curia  irrepfiffe,  &  IlaTja^©-  ^nfaTre^©-  Hefy 
chium  ibi  etiam  fcripfifle.  Pataecus  autem  Epi 
trapezius,  Herculis,  ni  fallor,  ftatua  erat,  quai 
menfae  apud  veteres  Genius  &  Tutela,  ut  alii 
quos  diximus,  Pataeci  erant  navium.  Inde  enirr 
titulus  ille  in  Papinii  Sylvarum  IV.  Vindict. 
Hercules  Epitrapezios :  de  quo  idexn  ipfe : 

caftae  genius  tutelaque  menfae 

Amphitryoniades, 

Etymologici  autem  autor ;  l\.<x.T<m$c,,  j^t  df<u 
^iatv  6  a.,  «twijjs,  ^flep?.  Non  omnino  ca^ 
pimus  quid  fibi  velit  hic^ftg?;.  Grammaticurr 
cekbrem  eo  nomine  frequentius  citatum  in  Ety 
mologico  agnofcimus,  atque  ad  hunc  modum  e 
tiam  poft  expofitiones  vocabulorum,  velut  auto 
rem,  adjedum.  Sed  nemo  nefcit  etiam  Orun 
non  vulgarem  inter  veterum,  maxime  AEgyp- 
tiorum,  Numina  locum  obtinuifle.  Si  Gramrna 
ticum  hic  intelligas,  quid  fibi  voluerit  ipfe  Gram 
maticus,  planiffime  intelligere  nequis.  Quid,  ce 
do,  A-mT«c^55  ?  quorllim  «  efpalptcnc.  U  a.  i  Qua 
lifnam  omnino  &  Tla.Tiut<t)<;  explicatio?  proriii: 
nulla :  fed  fomnium  ridiculum.  .Neque  to  dm.\ 
Tiwjys  ipfo  Yla.ToxY.oi  (quod  tamen  vetufti  fcripto 
ris  apud  Plutarchum  in  Solone  nomen  eft)  mi 
nus  ignotum,  aut  a  Graecifmi  analogia  alienurr 
minus.  Propenfius  igitur  olim  exiftimabamus  nos: 
non  tam  Grammaticum  quam  ipfum  cognominc 
Numen  ad  enarrandum  tv  Ykfituxh  ibi  allatun 
effe  ;  ac  fi  dixiflet  Etymologici  autor,  nefcio  un 

dt 


Y    N    T    A    G    M    A 


ko2 

c  cdoctus,  Yla.rou.-ilv  &  'Kira.roit.y-rj  fuifle  nomi- 
a  (quorum  primuni  ex  fecundo  per  aphacrcfin 
t)  Ori  Numen  dcfignantia.  Ita  certe  fenfus  erit 
liquis,  &  orationis  ejufmodi  contcxtus,  ut  fal- 
em  aliquid  ibi,  rationi  non  undiquaque  diflb- 
mm,  innui  vidcatur  :  Orum  fcilicet  ait,  qua  Deus 
rat,  inter  Pataecos  numeratum  cfle,  immo  ita 
cceptum  ac  fi  ipfe  &  Pataecus  fynonyma  fuif- 
ent :  quod  fcriptum  fortafle  repercrat  ab  aiiquo, 
[ui  Orum  Tataeaim  dictum  (quo  nomine  Dii 
imnes  in  puppibus  caelati)  vocabuli  vim  mini- 
ne  aficcutus  alicubi  kgifict.  Ita  certe  Ka^ap? 
dcm  Etymologici  autor  efle  fcribit  nomen  ali- 
ruot  Deorum,  Cereris  nempe,  Proferpinae,  & 
'lutonis,  &,  fecundum  alios,  Jovis,  &  Bacchi, 
um  intcrim  certiilimum  fit,  nomcn  illud  ab  E- 
)raico  feu  Phoenicio  "QD  Cabar  (quemadmo- 
lum  fupra  monitum  eft)  formatum,  potentes  ge* 
leratim  1)tos  (uti  funt  univerfi)  feu  cftuja.rk  re- 
•era  denotare ;  utcunque  ab  antiquorum  nonnul- 
is,  qui  ne  id  quidem  fufpicati  funt,  aliis  prae- 
er  autorem  hunc,  fingulares  duntaxat  aliquot  Dii 
:o  nomine  indigitentur.  Atque  ita,  ni  fallor, 
:venit  in  hoc  £  narcux.cs  exemplo.  Utrumque 
:nim  ab  Orientali,  Ebraea  nimirum,  origine  e- 
nanavit;  utriufque  par  apud  Graeculos  plerum- 
iue  ignorantia ;  &  utrumque  demum,  ut  fit,  ma- 
e  ad  fingularia  reftrittum  eft.  Atque  ut  illud  fi- 
.x  ad  tres  illos,  five  illos  binos  Deos  defignan- 
ios  (quoniam  fcilicct  KccSet&ii  erant  &  potentes) 
atis  indocte  velut  proprium  ufurpabatur,  ita  hoc, 
.n  hoc  loco,  ad  denotandum  unum  Orum,  qui 
tem  Pataecus  erat,  feu  puppibus  caelari  folitus, 
ati  Dii,  pro  vario  gentium  ritu,  caeteri.  Ita  DDO 
:tiam,  quod  ftel/am  generatim  fignificat,  proLu- 
:ifero  antiquitus  acceptum.  Et  compluria  funt 
yufmodi.  Caeterum  dubitanter  haec  de  Etymo- 
logici  loco  fcribimus,  uti  etiam  in  prima  editio- 
ne  fcripfimus,  fed  fermone  multo  contractiori. 
Me  tamen,  quia  Orum  Deum  magis,  quam  Gram- 
maticum  eo  loci  haefitans  inteliigebam,  pluribus 
ante  feptennium  infectatus  eft,  Diatriba  adverfus 
unum  &  alterum  hiftoriae  noftrae  Decimarum  an- 
te  decennium  Anglicano  idiomate  editae  caput 
confcripta,  theologus  Cantabrigienfis,  Graece  fa- 
ne  &  Latine  doitus,  fed  non  nobis  folum  vcrum 
&  fibi  ipfi  multo  quam  par  erat  (quod  nec  me 
folo  judice  dictum  eft)  inter  fcribendum  paffim 
iniquior ;  ne  quid  gravius  dicam.  Non  omniuo 
capimus  (fic  fe  habent  verba  noftra  primae  edi- 
tionis)  quid  fbi  veJit  hic  autor.  Neque  enim 
Orus  magis  'Pataecus  dicendus  efi,  quam  quivis 
alius  T)eus.  Et  quod  de  aphaereji  "£  a.  habet, 
nobis  prorfus  inauditum  ejl,  nec  alibi  compertum. 
Neque  ex  iis  fumus,  quos  pudet  nefcire  quod  ne- 
fcimus.  Satis  modefte  fane  (abfit  invidia  verbo) 
fcriptum !  Sed  exclamat  ilkj  me  hifce  Gramma- 
ticum  in  Divos  retulifle;  craflae  infimulat  in- 
fcicntiae ;  &,  ac  fi  nefcio  quam  ex  muftaceo  hic 
laureolam  naclus  fuiflet,  de  nobis  apud  verna- 
culos  fibi  triumphare  vifus  eft :  quam  jufte,  cen- 
feant  judiccs  aequanimi !  Sed  adjiciendi  plura  de 
homine  locus  hic  non  eft ;  uti  nec  plura  aperien- 
di  de  lite  illa  Decimarum  acriter  nimis,  non 
dico  quam  felicitcr,  a  compluribus  contra  nos, 
manum  interea  de  tabula,  non  fine  juflu  princi- 
pali,  cui  libentiflime  parebamus,  fecure  retincn- 
Vol.  II. 


II. 


4O3 


tes,  difputata.  Numcrofus  fanc  cft  libellorum, 
quos  ea  occupat,  cumulus.  Sed  diu  cft  quod  an- 
nofa  (atis,  &  fatis  vexata,  prudcnter,  puto,  fopi- 
ta  eft. 

C  A  P.     XVII. 

ARneus  ferpens.  Serpentes  in  facrh. 
Beli  fe1  Draconis  hijloria  apocrypha 
unde.  Belus,  Deus  gulofus.  Suem  cid~ 
tum  'Judaeis  fcribunt  veteres  :  item  a- 
finum,  &  afini  caput :  unde  eae  five 
nugae,  five  calummae  :  ex  Gnoflicorum 
forte  dtfciplina.  Cur  coelum  Judaeis 
Numen  Juiffe  tradatur.  Coelicolae  in 
codice  difii.  Rejecla  quae  nonnullis 
funt  alia  Syrorum  Numina, 

SUNT  autem,  quae  confulto  hactenus  omi- 
fimus.  Neque  enim  locum  dedimus  aeneo 
ferpenti  a  Judaeis  adorato,  quippe-  qui  juflii  Dei 
Opt.  Max.  confiatus  eft  :  neque  rcftat  quod  ad 
rem  de  eo  dici  poflet,  praeter  ea  quae  in  Eze- 
chiae  hiftoria  fcripta  relinquuntur.  Somnia  quae 
de  eo  &  columnis,  nefcio  quas,  incifis  junxic 
Philaftrius,  uti  pluria  ejufdem  figmenta,  faftidit 
ftomachus  nofter.  Neque  fi  Hefychii  presbyteri 
Conftantinopolitani  libri  IV.  ficlis  ad  Deum  Opt. 
Max.  Mofis  de  eo  orationibus,  Dei  vicifllm  ad 
Mofem,  turgefcentes,  ad  manus  noftras  pervenif- 
fent,  inde  quid  operae  noftrae  fperandum  fuifle 
exiftimamus.  Memoratur  ille  Hefychius  in  Pho- 
tii  Myriobiblo  Cod.  LI.  Deum  Maozzim,  feu 
robuftum  &  potentcm,  quod  CZ3"tya  Danielis  cap. 
XI.  comm.  38.  &  Mcca^dv  Senioribus  dicitur, 
praetermifimus  ut  plane  ignotum,  aliter  ac  locus 
ilk  unicus  Sacrae  Hiftoriae  indicat.  Sed  vero 
&  hic  corollarium  de  Draconis  &  Beli  hiftoria 
apocrypha,  &  de  Sue,  Afino,  &  Coelo,  quae  velut 
Numina  Ebraeis  olim  habita  immcrito  expro- 
brantur,  feorfim  adjicimus,  neque  alium  ut  for- 
tirentur  locum  voluimus,  ne  indubitata  vctuftatis 
monimentis  aut  fictas  improborum,  in  gentem  a 
Deo  Opt.  Max.  electam,  calumnias  aut  imperito- 
rum  five  mak  feriatorum  nugas  mifceremus.  Quod 
ad  Draconem  Babyloniorum  in  Apocryphis  cele- 
bratum  attinet,  poema  facrum  hiftoriolam  illam 
quis  magis  nuncupet,  quam  inter  fignatae  verita- 
tis  teftimonia  numerct.  Serpentes,  feu  dracones 
inter  recondita  gentium  myfteria  inprimis  habita 
fcio :  &  dpcent  Ckmens  Akxandrinus,  Julius 
Firmicus,  Juftinus  Martyr,  alii :  &  quanto  ho- 
nore  AEgyptiis  &  Phoenicibus  olim  ferpens  fue- 
rit  habitus,  qui  'Ayt^o^cuu^i/  &  Kwj  &  Ophio- 
neus  dictus,  videre  eft  apud  veteres,  quos  laudat 
Eufebius  in  'cafj-na.oxaY.SJ^c,  a..  cap.  ult.  Ncque  in 
Mefopotamia  efle  ferpentes,  qui  indigenas  non 
laedant,  advenas  autem  vehementer  infeftcnt,  tra- 
didifle  Ariftotekm  libello  <w°}  §y*efj.a.accv  dy.noiJ.cl- 
Tuy  ignoro.  Unde  fatis  efle  potcft  verifimik,  & 
incolas  &  accolas  fhos,  ut  malum  averruncarent ; 
ut  gratias  rependerent,  illos)  ferpentem  adorafic, 
cjufmodi  enim  cultus  nec  veteribus  infrequens 
neque  novi  orbis  incolis.  Veruntamen  cum  duo 
K  k  k  tan- 


De     Belo     &     Dracone. 


401 


taniummodo  inter  vetera  monimenta,  fint  com-  nielis  prophetiam  fcripferat)  fied  partem  ejfie  pn 

mentaria,  neque  ita  probatae  fidei,  quae  Draco-  phetiae  Habacuc  filii  Jefiu  de  tribu  Levi  ;  ficn 

nem  illum  Babyloniorum  Numen  afierant,  ea  ve-  juxta  LXX.   interpretes  in  titulo  ejufidem  Bek 

ro  etiam  adinvicem,  haud  parum  difiideant,  non  fabulae ponitur;  Homo  quidam  erat  facerdos,  nc 

omnino  potis  fum  animum  inducere,  ut  ifthinc  mine  Daniel,  filius  Abda,  conviva  regis  Babylc 

numerum  Deorum   Syrorum  augeam.     Scriptor  nis  :  cum  Tanietem  &  tres  pueros  de  tritu  Jud 


enim  eorum,  quae  Apocrypha  dicuntur  Danie 
lis,  &  Jofephus  confarcinator  nuperus  Ben  Go- 
rion  dictus,  funt  hujufce  rei  autores  bini  qui  re- 
ftant.  Hic  fub  Dario,  ille  fub  Cyro  collocat. 
Hujus  de  Daniele  parante  Draconi  deleterium 
verba  Latine  funt  ex  Ebraeo  verfa :  Abiens  vero 
Taniel  a  confipecJu  regis  paravit  injirumenta 


fiuiffie  Sancla  Scriptura  tejtetur.  Unde  &  m 
ante  annos  plurimos,  cum  vtrteremus  Tanielem. 
has  vifiones  obelo  praenotavimus,  figr.ifiicante 
e#s  in  Ebraico  non  haberi.  Et  miror  quofidar, 
IMfjt-^ijgt  evq  indignari  mihi,  quafi  ego  duurtave 
rim  librum  ;  cum  &  Origenes  &  Eufitbius  £ 
i_Apollinarius,  aliique  ecclefiiaftici  viri,  &  doclo 


ferrea  infitar  peclinum,  quibus  lina  repurgantur,  res  Graeci  has,  ut  dixi,  vifiones  non  haberi  apm 
&  conjunxit  ea  interim,  tergum  conjungens  ter-  Ebraeos  fiateantur,  nec  fie  debere  nfipondere  •por 
go,   aculei  autem  eorum  extra  prominebant  per    phjrio  pro  his,    quae  nullam  Scripturae  Sancla, 


circuitum  limati  &  acuti,  quibus  undique  adhi- 
buit  varias  ciborum  fipecies,  praefiertim  adipem, 
pinguedinem,  &  alias  res  pingues :  litwam  quo- 
que  fiulfiuris  &  picis  appofuit  ei,  quibus  fiomen- 
tis  abficonditi  Jimt  acidei  fierrei  &  dentes  illi 
fierrati,habuitque  formam  demenfii.  (Ebraicenrua 
Mincha,  quod  eft  munus  Deo  oblatum.)    Cum- 
que  Taniei  itlud  projecififet  in  ri£ium  T)raconis, 
fiuficepit  ipfium  Traco,  &  devoravit  eum  defiide- 
rio  animae  fiuae.    n^At  ubi  dcficendit  ad  interiora 
ventris  ejus,  dijfiolvebatur  adeps  &  pinguedo  a 
fierreis  aculeis,  &  ingrediebantur  acumina  fierra- 
torum  dentium  in  vificera  Traconis,  atque  per- 
forabant  ea  -,  &  illico  coepit  Traco  fientire  in- 
gentem  dolorem,  corruenfique  mortuus  eft  fiequen- 
ti  die.      Ita  Ben  Gorion  lib.  I.  cap.  X.     Atqui 
in  Apocryphis,    pix  folummodo,  pinguedo,  pili, 
&   ex  iis  maflae  factae    memorantur  ;     quarum 
efu  Draco   difruptus.     In  iis  item  ob  interfec- 
tum  Numen,  Daniel  in  leonum  lacum  conjec- 
tus  cft,    de   qna  ne    y^C  quidem  apud  Gorioni- 
dem ;    qui  nihilominus    probabiliora   adfert    de 
tempore,    quam   Apocryphwn  autor.      Nam  in 
leonum  lacum  Daniel  detruditur  fub  Dario  (te- 
ftis   eft  omni   exceptione   major    ipfe  prOpheta 
capite  VI.)   &  fub  ecdcm,    draconem  interfec- 
tum  vult  ille   Tofephus.     De  Belo  infuper  uter- 
que  refert,  quae  non  alibi  apud  veteres  compe- 
rias.     Caeterurn,   quae  ingluviei  ejus   cottidiana 
crant  facra,    funt   Apocryph&n  autori,    C*\u-M.- 

Mcvc.    d,z7u.£ai    1/3.    <C    TbfO&a^f.    /j..     (C    Oiyv    fjJeify- 

7<x)  5-.  Jofepho  autcm  Gorionidi,  Juvencus,  X. 
arietes,  C.  pulli  columbarum,  &  LXX.  panes 
fubcinericii,  &  X.  amphorae  (id  eft,  n3  Caddai) 
vini.  Tam  male  huic  cum  illo  convenit ;  tam  fub- 
fidia  veterum  utrifque  defunt,  ut  fidem  neutri  ha- 
bere  fimus  aufi.  Caeterum  quifquis  ille  fuerit,  qui 
adeo  gulofum  hunc  Deum  effe  primo,  enumera- 
tis  obfoniis,  finxerit,  id  omnino  non  abfque  Sa- 
crarum  Literarum  autoritate  voluit  :  nam  apud 
Jeremiam  cap.  LI.  comm.  44.  cultum  Beli  nota- 
tum  legerat,  Vifitabo  quoque  Bel  in  Babylone, 
&  extraham  de  ore  ejus  id  quod  devoravit. 
Neque  autem  Ebraicis,  quae  Danieli  adfcribun- 
tur,  codicibus,  Beli,  Sufannae,  aut  Draconis  com- 
menta  funt  reperta,  fed  cx  Apocryphis  cujufdam 
Habacuc  Ben  Jefu  funt  dcfumpta.  De  ea  re  D. 
Hieronyrnus  ■-,  Eufebius  &  Apollinarius  pari  fien- 
tentia  refiponderunt  (nempe  Porphyrio)  Sufiannae 
Belifique  ac  Traconis  fiabulas  non  contineri  in 
Ebraico  (Porphyrius  illc  adverfus  ^ihvAi^v  Da- 


autoritatem  praebeant.     Hactenus  pater  ille. 
Sue  ab  Ebraeis  cuko,  Petronius  in  Cataleftis  : 

Judaeus  licet  &  porcinum  Numen  adoret. 

De  Afino  feu  aureo  Afini  capite  &  Zabido  fpur 
ciffimas  ad  hanc  rem  fabulas  habes,  quas  Appioi 
objicit  apud  Fl.  Jofephum.  Tacitus  Hiftor.  V 
Ejfigiem,  qua  monftrante  errorem  fiitimque  repu 
lerant,  penetrali  facravere.  Afinum  intelli<nt 
Eandem  ob  caufam  animalis  apotheofin  tradit  Plu 
tarchus  Sympof.  IV.  cap.  V.  Suem  velut  fementi 
atque  arationis  magiftram  coli  putat.    vlaw,  m 

quit,     e^cj   /\rj^pv   oei    T  ovov   ctpacprivavfe.  iniyriV   a.i 

1o?c  Ca\70c  7iyJ>Ttv,    bTO    (C   rltij   vv  mfiiSf  onjifr 

€:  aQprv  $~iSblo-Kct/\ov  •■ftyjofjjivhjj.     Verum,  an  quo< 

carne  fuilla  abftinerent,  ideo  porcinum  Numei 

eos  veneratos  efie,  creduli  nimis  aeftimarunt  ?  D< 

abflinentia  fane  tantum,  non  cultu,  loquitur  Ta 

citus,  alioquin  ut  hiftoricorum  optimus,  ita  de  Tu- 

daeorum  ritibus  nugator  fummus.     Unde  vero  fa- 

bulae  Afininae    origo  i    Plufquam   ridicula  funi 

quae  blaterat  Appion  apud  Jofephum.     Nec  mi- 

nus  impium  eft,  quod  de  ftatua  habent  lapidea  in 

templi  Hierofolymitani  adytis  ab  Antiocho  Epi- 

phane  reperta,   figura  humana,  barba  promiffa,  & 

quae  teneret  manibus  librum,  afinoque  infideret. 

Mofis  efle  putabat  nefarius  ille  tyrannus.     Hifto 

riam  legas  in   Excerptis  e   Diodori    Siculi   libro 

XXXIX.  Atqui  in  Gnofticorum  libris  de  hac  re 

nonnihil.     In  iis  unus  erat  «  yiwa.  Mcl&oa  didtus, 

in  quo  mira  de  Zacharia  perempto  ob  afininum 

Numen,  inter  facrificandum,    ab  eo  confpectum, 

&  vulgo  proditum,  fcelefti  oftentabant.    Et  quem 

Sabaoth,    inter  nominum   portenta,   vocitabant, 

eorum  nonnulli  afini,   alii  porci  figuram  habere1 

praedicabant.      ^aai   q    ( fcripfir  Epiphanius)  r 

~E,a.pcLufo  o\  p.  cvu  [jgptpw  £'%t\r,  ol  q  "x?>a'<<-     Hinc 

forfan  porcini  Numinis  falfo  Judaeis  tributi  ra-i 

tio.     Si  enim  quod  carnem  porcinam  non  come-. 

derent,  ideo  porcum  adorare  dicercntur,  quid  ob- 

ftabat  quo  minus  etiam  de  camelo,  cuniculo,  cor- 

vo,  ftruthione,  &  id  genus  aliis,  faltcm  non  tan- 

tum  de  Sue,  fimilia  olim  fifta  fuiflent  ?    De  Ju- 

daeis  autem  id  affirmaffc  nonnunquam  profanos,. 

quod  haeretici  fomniabant  Chriftiani,  non  eft  nfi- 

rum  :  neque  verfatus  quis  in  veterum  monimen- 

tis  nefcius  eft,  cum  de  Judaeis  urbe  pulfis  verba 

fiunt,  Chriftianos  interdum  intelligi.     Qui  enim, 

licet  vario  cultu,  Deum  Opt.  Max.  vcnerabantur, 

nec  idolis  faciebant,  eos,  five  Judaei,  five  Chri- 

ftiani 


40(5 


S 


Y     N     T     A     G     M     A 


ftiani  fuerint,  cum  fciliccc  Chriftianorum  nomen, 
primis  nafcentis  ecclefiae  feculis,  haud  ita  eflet 
profanis  fcorfim  cognitum,  Judaeos  omnino  nun- 
cupabant.  Hujufcc  rei  locus  cft  infignis  apud 
Arrianum  in  Epiclctum  !ib.  II.  cap.  IX.  Sed  com- 

i  mcnto  illo  afinino  Chriftianos,    etiam  orthodox- 

'.  os,  onuftos,  ac  afinarios  dictos,  fcimus.  Atque 
in  eorum  opprobrium  nguram  pinxit  olim  fpur- 
ciffimus  ncbulo,  quac  auribus  erat  afininis,  altero 
pede  ungulata,    librurri  geftans,  &  togata  ;    cjuf- 

1  modi  adje&a  infcriptione,  Deus  Christiano- 
kum  Ononychitis  :  vide,  fi  placet,  TertuIIiani 
Apologetic.  cap.  XVI.    &   adverfus  Nationes  li- 

1  bro  I.  cap.  XI.  practer  Minutium  Felicem.  Coe- 
lum  porro  a  Judaeis  cultum,  ut  Numen  prima- 
rium,  traditur.  Petronii,  quem  laudamus,  ver- 
fum,  fequitur  : 

Et  Coeli  fummas  advocet  auriculas. 

Et  Juvcnalis  Satyr.  XIV.  de  iis, 

Nil  flraeter  nubes  &■  Coeli  nnmen  adorant. 

Sic  Strabo  lib.  XVI.  ex  Mofis  doftrina,  fed  falfo, 
docet.  Conftat  autem  apud  Ebraeos  i£  D'012/, 
id  eft,  coelum,  iaepe  pro  Deo  Opt.  Max.  accipi : 
&  in  Novo  Teftamento  Ou^poV,  ad  eorum  mo- 
rem,  ita  ufurpatur.  D.  Matthaeus  cap.  XXI. 
comm.  25.  I|  &esti'«,  «  l§  dvSgpTrm'  &  D.  Lucas, 
cap.  XV.  comm.  18.  i/j.twlov  m  t  oi^vcv.  Sci- 
mus  militiae  coeli  aras  in  veterijudaeorum  fuper- 
ftitione  dicatas  :  fed  vero  ea  huc  non  trahenda. 
MaJe  intelk&um  Judaeorum  idioma  feu  phrafin 
in  caufa  fuifle  putavi,  cur  fummum  iis  Numen 
coelumefie  impii  calumniarentur  -,  tametfi  Chri- 
ftianorum  imperatorum  ediftis  fub  nomine  Coeli- 
colarum  coerceri  videantur.  Qui  enim  coelicolae 
in  Codicis  titulo  T)e  Judaeis  &  Coelicolis  vocan- 
tur,  Judaeos  fuifie  quis  autumet,  edoctus  eft  co- 
dicis  Theodofiani  lib.  XVI.  tit.  VIII.  I.  1 9.  unde 
iex  duodecimajuftinianifumpta  :  fed  veroHono- 
tius  &  Theodofius  ibi ;  Coelicolarum  nomen  inau- 
ditum  quodammodo  novum  crimen  fiperftitionis 
vindicavit.  Certe  fijudaeiintelliguntur,  nomen 
tunc  temporis  non  erat  Romae  inauditum  ;  nec 
crimen  novum.  Judaeienim  Coelicolae  difti,  fal- 
tem  re  ipfa  defignati,  etiam  fub  Augufto,  uti  ex 
Strabone  liquet.  An  Gnofticos  igitur  aut  Satur- 
nilianos,  qui,  innumeris  coelis  non  fine  aenigma- 


l.  40; 

te  ficlis,  fupremum  corum,  ipfum  efle  Dcum  Opt. 
Max.  nugabantur,  intcllcxcre  )  Atqui  harum  eti- 
am  ncutra  haerefis  fub  Thcodotio  inaudita  dicen- 
da  crat  j  utraque  diu  antevertit.     Caetcrum  liras 
cjufmodi,   liras,   quales  dc  fue,   afrw,  coclo  ca- 
lumniae  funt,  in  gcntem  a  Deo  primum  ele&am, 
ab  imperitis  &  profanis  conflatas,  non  magis  quis 
aeftimct,   quam  corum  Sabbatum  Saturno  dica- 
tum  cfle  ;    ipfos  primum  Idaeos  ab  Ida  monte, 
aucto  in  barbarum  cognomcnto,  Judaeos  vocita- 
tos  ;  facerdotes  eorum  tibia  tympanilque  conci- 
hcre,    haedera  vinciri  folitos  ;   vitem  auream  in 
templo  efle  facratam,  idque,   uti  caetera,  in  Li- 
beri  patris  fcu  Bacchi  honorem  ficri  confuefie ; 
&  hujuiinodi  innumera  alia,  quae  veteres  fomni- 
afic  videre  eft  apud  Tacitum,    Plutarchum,  Stra- 
boncm,  Diodorum,  Trogum.     Nec  fibi  conftans 
Tacitus  miram  de  corum  facris  prodit  incogitan- 
tiam  s  Afini  effigiem  penetrali  facraffe  eos,  caefo 
ariete,  in  centumeliam  velut  Hammonu,  futilem 
vulgi  opinioncm  amplexus  dicit.    Dein  vero  pau- 
cis  inrerccdentibus  periodis,  nulla  fimulacra  urbi- 
bus  fuis,  nedum  templis,  ejfe,  fcriptum  reliquit. 
Libenter  ea  Chaldaeorum  mifia  facimus  Numina, 
quae  ad  Danielem  quidam  commentantes  obtru- 
duntj   ledoribus    imponentes.      Rach,  inquam, 
quem  pro  Sole  adferunt ;  ut  Nego,  pro  igne  :  & 
nefcio   quae    Hierophantarum    nomina  inauditis 
Diis  peculiaria  adjiciunt.     Fatemur  nos  in  vete- 
rum  monimentis  ifta  non  adhuc  comperifle  ;  quae 
ibi  dcftituunt  indagantem,  fruftra  eft  qui  five  pro 
certo,  five  pro  verifimili  adducere  quid  in  hujuf- 
modi  indagine  properet.     Scimus  aftronomis  Ju- 
daeis  Veneris  ftellam  ruu  Nogah  dici  :    &  legi- 
mus  apud  Plinium  lib.  VI.  cap.  XXVI.  fed  ver- 
bis  depravatis,    ubi  de  Orchenis  agit  Chaldaeo- 
rum  ;  %_At>  iis  Notitae,  &  Ortophantae,  &  Grae- 
ciochantae  ■,  quae  etiam  varie  in  vetuftis  exempla- 
ribus  exarantur.      Hinc,  opinor,  anfa  datur  male 
conjeftantibus  nova  illa  Numina  &  Hierophantas 
fingendi.     Gcographi  nil  ibi  praeter  gentcs  defig- 
natas  agnofcunt,    tametfi  nec  Ptokmaeus,    nec 
Antoninus,  neque  Strabo,  nec,  quod  fciam,  ve- 
terum  quis  alius  ad  As§<js  illas,    ni  fallor,   vere 
fjLovfyw;,  neque  alibi  occurrentes,    fatis  explican- 
das,   fuppetias  ferant.     Nos  ibi  nihil  omnino  fa- 
crorum  videmus,  nec  recentiotum  autoritati  tan- 
tum  tribuimus,  ut  quorum  in  prifcis  fcriptoribus 
nulla  extiterint  veftigia,  ea,  vclut  prifca,  in  no- 
ftrorum  claflem  temere  recipiamus. 


Soli    Deo,    unico   et   trino,    honor 
et    gloria.  - 


F  1    N  I    S. 


4-io 


T  T      TT      V      C^      TT      T      T 
A    E     G     Y     P     T     I     I, 

PATRIARCHAE       ORTHODOXORUM 
ALEXANDRINI, 


Scriptoris,   ut  in   Oriente  admodum    vetufti  ac  illuftris,    ita  in  Occidente  tum 

pauciffimis  vilT,  tum  perraro  auditi, 

ECCLESIAE  fuae   ORIGINES. 

Ex  ejufdem  Arabico  nunc  primum  typis  edidit,  ac  verfione,  & 

commentario  auxit 


J  0  A  N  N  E  S     SELDENUS; 


Nm,Ji  quid  Turbida  Roma 

Elevet,  accedas  -,  examenve  improba  in  Illa 
Cajliges  trutina Pers, 


Vol.  II.  Lll  9RAR- 


$i|  TRAEFATIO. 

quempiam  repcriri  (modo  rem  aliquantulo  fufius  difcutere  adgrediaturj  a  quo  non 

etiam  in  primis  ufurpatur  locus  ille  Hieronymi  percelebris  de  prifco  ecclefiae  Alex- 

andrinae  more,    pro  vario  hominum  tum  ingenio  tum  partium  ftudio  perquam 

diverfimp^e  intejjigi  foljuis.     Ifte,  inquam,    qui.  h&betur  in  epiftola  ejus  8j.    feu 

ad  Evagriuai.     I|bj,  fimujlac  ex  Fosdere  Novo  eofdfm  apoftplorum  agvo  effe  pres- 

byteros  quOs  &  epifcopos  probafe  fkagens  verba  facra  illuc  fpe&antia  collegerat, 

ad  inftquentia  dein  tempora  &  fingulare  ecclefiae  jam  di&ae  exemplum  defcen- 

dens,  haec  fubjicit.      Ghiod  autem  poflea  unus  ele&us  eft,qui  caeteris  praeponeretur, 

infchifmatis  remedium  jaclum  efl,  ne  unufquifque  ad  fe  trahens  Chrifli  ecclefiam  rum- 

peret.     Nam  &  Alexandriae  a  Marco  evangelifta  ufque  ad  Heraclam  &  Diony- 

fttm  epifopos,  presbyteri  femper  unum  ex  fe  eleblum,  m  excelfiori  gradu  collocatum 

epijcopum  nominabant.      ®hto   modo  fi  exercitus    imperatorem  faciat  ;     aut  diaco- 

nt  eligant  de  fe,  quem  induflrium  noverint  &"  archidiacomtm  vocent.      Totidem 

fyllabis,  cum  reliquis  ferme  ejufdem  epiftolae,  locus  ille  transfertur  in  Decretum 

GrarianeurQj  feu  Corporis  Juris  Canonici  partem  primam,  Dift.  03.  cap.  XXIV.. 

legimus.     Atque  hic  praecipuum  quaefltonis  momentum  ac  difputationis  totius  facere 

Hieronymum  ait  Dionyfius  Petavius.    -Et  mire  torquet  theologos,  qupt<|uot  hjerar- 

chiam  receptiorem  velutab  apoftolis  inftitutam  necefTario  retinendam  contendunt, 

Jocus  ille,  adeoque  ut  etiam  audentius  afTerere  aufi  fint  nonnulli,    haereticorum 

&  fortafTe  AErianorum  dolp  &  manu   epiftolam  illam  fuifte  corruptam.     Vide 

Ludovicum  Cellotium  de  Hierarchia  lib.  IV.    cap.  XVI.  Neque  vero  apud  vete» 

res  five  patres   five  hiftoricps,    qui  proftanf,    ulla  alibi,    quantum  fcio   occurrit 

moris  hujus  Alexandrini  aut  vola  aut  veftigium  ,•    nifi  id  quod  de  presbyteris  a- 

pud  AEgyptum,    ex  Commentario  illo  qui  Ambrofio  tribuitur  in  Epiftolam  ad 

Ephefios,  uti  &  locum  alterum,  in  Quaeftionibus  ad  utrumque  Foedus  quae  Au- 

guftini   dicuntur,  huc  referendum  duxeris.     Quod   &  merito  fane  facias  ;  qua  de 

re  plura   in  Commentarii   numero  19.     Jam  vero  cum  de  ordinis  hieratici  ia 

ecclefia  Alexandrina,  id  eft,  de  presbyterorum  &  epifcoporum,  ipfiufque  patriar- 

chae,  etiam  &  de  ipfiffimo  hoc  quem  memorat  Hieronymus  more,  teftimonium, 

multo  luculentius  explicatiufque  habeatur  apud  fcriptorem  fane  vetuftum,  Arabi- 

cum,  AFgyptium,  eumque  ejufdem  ecclefiae  patriarcham  orthodoxorum  (nam  ali- 

us  erat  ibi  non  raro  Jacobitarum)  necdum   typis  editum,    &  perpauciflimis,   nifi 

fallor  nimium,  aut  leclum  aut  vifum  ;  operae  pretium  duximus  nec  ftudiofis  at- 

que  ingenuis  veritatis  indagatoribus  falfique  larvarum  ofbribus  ingratum,  illudin- 

de  fideliter  excerptum  interpretari  ac  commenta.rio  illuftratum   edere. 

Patriarchae   huic  a  natalibus   nomen  erat  dj&M  Said  cum  adje&ione  patrony- 

mica  (^ju^^qj  ^f  Ibn  Batrik,  id  eft,  Saidus  fihus  Batrici  feu  Patricii,  aut  Batri- 

cides.     Cum  autem  patriarcha  fa&us  eft,  maluit  fibi  nomen  ^ajlwju^!  quod  8c 

exaratur  fiibinde  ^j^yu^JJ  &  .j^juv^!  pro  eo  quod  e  Graeco  eft  Eutyches  aut 

Eutychius.  Vocabulum  illud  e  Graeco  fic  in  Arabica  elementa  deformatum  Iegi 
quidem  olim,  fed  non  fine  errore,  Aphthifius  ;  uti  &,  juxta  mecum,  vir  fum- 
mus  Thomas  Erpenius  orientalium  linguarum,  maxime  Arabicae,  in  occidente 
parens,  dum  vixit,  colendiffimus.  Id  quod  ex  ejufdem  annotatiuncula  de  autore 
hoc,  codicum  quibus  utor  alteri,  fiia  manu,  dum  aliquamdiu  confuetudine  ejus 
Londini  annis  abhinc  amplius  viginti  fruebar,  adje&a  liquet.  Et  le&ionem  ejuf- 
modi  fatis  ferunt  ipfa  vocabuli  elementa.  Sed  tandem  vidi  Eutychis  &  Eutychii 
nomina  ab  ipfo  Saido  eifdem  literis  defignari,  unde  &  eundem  Eutychium  aut- 
Eutychen  dicendum  minime  dubitavi.  Nec  tam  novum  ita  fumpfit  fibi  nomen 
Saidus,    quam  priftini  interpretationera    aut  alia  ex  iingua  fynonymum.      Nam 


d 


.KXmi 


TRAEFATIO.  414 

Juuu«  Saidideaa  Arabice  fignificat  quod  Graece  Eutychitts  aut  Eutyches,   aut  La- 

tine    Fortunatus. 

Patria  erat  AEgyptus.  Natalium  Iocus  (ut  teftatur  ipfe  ia  Chalifatu  Kahiri 
Billa)  Fuftatum  ,-  de  quo  vide,  fi  placet,  Geographiam  Nubienfem  in  parte  III. 
climatis  3.  praeter  Leunclavium  in  Pandectis  Turcicis,  cap.  LXI.  &  CCXII. 
Tempus  natalium  ejus  fuic  annus  octavus  Mutemadis  Billa  lbn  Metwachal 
Chaliphae  in  Syria,  Achmede  Ibn  Tolon  Chaliphatum  obtinente  AEgypti  ;  di- 
es  vero  dominicus  &  27  menfis  Dilhuggiae,  anni  Hegirae  263.  ut  expreffim  in 
codicum  quibus   utor   ejufdem   altero,  five  ab   ipfo  Eutychio,  five  a  nefcio   quo 

alio  traditur.     De  anno  verba  funt  Kt^  q^juL^  ^f^j   KxAj    aj^  «2 i^ta? 

/\JLw  Oyj^p  ^rS  CXJU^'  *-^  ti'  >^J!  ,j^  Atque  hoc  evenit  anno  263.  lu~ 
nari.  Et  ab  Hegua  ad  natales  ejus  anni  funt  folares  254.  Dum  vero  numera- 
tur  ibi  annus  a  Chrifti  incarnatione,  fit  ille  8<58.  qui  plane  idem  eft  qui  nobis 
in  chronologia  receptiflima  habetur  876-  Nimirum  Eutychius  paflim  in  chrono- 
logia  fua  Chrifti  natales  octennio  facit  recentiores  quatn  in  aera  vulgari,  uti 
&  monuimus  in  commentario,  numero  ij.  Adeoque  ex  ea  ratione  Hegiram  ab 
anno  Chrifti  614.  aufpicatur,  quam  unanimes  tribuunt  chronologi  noftri  anno 
vulgari  Chrifti  622.  Atque  ex  622,  &  254  annis  folaribus  conficitur  annus  ille 
876.  Dies  autem  17  Dilhuggiae  in  anno  Hegirae  263.  refpondet  diei  8  Septem- 
bris  in  anno  876  Juliano.  Accepi  vero,  &  beneficium  libentiftime  agnofco,  ab 
viro  literis  optimis  ac  virtute  ornatiflmio  Edwardo  Pocockio,  Oxoniis  linguae 
Arabicae  profeffore  digniffimo,  vitam  MS.  Eutychii  noftri  ab  lbn  Abi  Ofaibea 
Mahumedano,  inter  vitas  Arabum  qui  medicina  (nam  8c  medicus  erat  infignis 
Eutychius)  claruere  fcriptam.     In  ea  idem  dies,  menfis,  ac  feria  eadem,  natali- 

bus  ejus  tribuitur.     Annus  vero  interim  ibi  eft  £^4)1)  /^yjuL^  ^^c^  Cdj  223 

Hegirae.     Sed  librarii  error  eft  manifeftus.     Et  pro  ^y^^  vigefmus,  plane  ^x^ 

fexagefimus  legendum.     Autor  ille  alias  dicitur  Abu  Elaighbas  Achmed  Ben  Ca- 

fem,    quem  eundem   exiftimo  efTe  cum  Ben  Cafem  Virorum  illuftrium  vitarum 

autore  aliquoties  citato  a  Gabriele  &  Joanne  Maronitis  in  traftatu  de  Rebus  ori- 

entalibus  Geographiae  Nubienfi  fiibnexo.     Floruit  hic  /iib  annum  Hegirae  616. 

feu  annum  Chrifti   121 2.      Anno  nempe  aetatis  fuae  37  mortuus  eft,  anno  Hegi- 

rae  616.  qui  Chrifti  eft    1220.     Igitur  natus   eft  Eutychius  Carolo  Caivo  Occi- 

dentis,  Bafilio  Orientis  imperatoribus,  &  Alfredo  rege  Angliae,  patriarcha  Alex- 

andrino  tunc  Michaele.     Dum  autem  temporis  hunc  qualemcunque  calculum  eX 

Arabifmo  afferimus,    fubit  in  mentem  illud  Landulphi  Sagacis  de  fumma  atque 

inaudita  numerandi   infcitia,    quam   Arabibus,    autore  Graeculo  aliquo,    imputat. 

Ait  nempe,   libro  XX.  Ulid,  feu  Walid  Chalifam  Syriae  prohibuifje  fcribi  Graece 

publicos  logothefii  codices,  fed  tn  Arabicis  annotari  fme  computo  :    quoniam,  fic  ille, 

impoffibile    eji  illorum  lingua  monadem  vel  dualitatem  aut  trinitatem,  aut  ocio  & 

dimidium  aut  tria  fcribi,  propter  quod  &  ufque  hodie  funt  notarii  Chrifliani.     Ita 

in  rebus  Juftiniani  Rhinotmeti  feu  fub  annum   Chrifti  700.   Landulphus.      Sed 

mirari  fatis  nequeo,  undenam  hoc  commentum  primo  natum.     Manifeftius  nihil 

eft,  quam  non  folum  in  Arabum  lingua  Walide   hoc  vetuftiore,  utpote  etiam  in 

Alcoranica,  numerandi  rationem  pariter,    ut  linguis  in  aliis,  exprimi,  verum  eti- 

am  ipfas,    quibus  utimur  Europaei,    figuras  numeralcs,  operationibus  arithmeticis 

adeo  accommodas,  quas  Barbaricas  appellitamus,  ab  eis  olim  mutuo  Europaeos  ac- 

cepiffe,     nec  ita    multo    aliter  a  nobis    etiamnum  quam  ab  illis  formatas.     Et 

Guilielmus   Malmesburienfis   lib.  II.  de  Geftis  regum  Angliae,  cap.  X.  ubi  Gere- 

berti,  poftea   Silveftri  fecundi  papae    (quem  tamen  ille  Joannem  XV.  perperam 

Vol.  II.  M  m  m  facit) 


415  PRAEFATIO. 

facit)  hiftoriam  intertexit,  eum  ait  primum  a  Saracenis  Abacum  rapientemy 
regulas  dedtjfe,  quae  a  fudantibas  abaciflis  vix  intelligantur .  Sed  haec  obi- 
ter. 

Dignitas  Eutychii  noftri  cernitur  tum  in  artis  medicinae  fingulari  qua  claruit 
fama,  tum  in  rebus  &  hiftoricis  &  theologicis  cpibus  admodum  polluit, 
adeoque  in  faftigio  in  quod  eve&us  eft  patriarchali.  Medicum  quidem 
ipfe  fe  in  fcriptis  fuis  non  ita  raro  appellat,    adjeclo  nomini    fuo,  cjuod,  juxta 

orientalium  morem,  fubinde  inferit,  vocabulo  e^jdzjJll  Medicus.  Et  Achmed  Ben 
Cafem  in  vita   ejus  j     LcX&ju*  Lgi^c^  cJJ!   /^uuo  -Axj  L>Lg  J^^ja*^  LuaJs  ^jlSl 

\L°>  *  Et  medicus  fuit  infignis,    tum  theoricae  tum  prablicae  ejufdem  partis 

gnarus,  ac  tempore  fuo  praecellens  -}  quemadmodum  item  erat  frater  ejus  Ifi  Ibn 
Batrik  di&us.  Scientiam  ejus  hiftoricam  fcimus  ex  Annalibus  ejus,  de  quibus  mox., 
Theologum  autem  fubinde  in  Annalibus  illis  agit  acutum,  dum  in  Arianos,  Ne- 
ftorianos,  id  genus  alios,  tam  obiter,  ied  breviufcule,  difputare  vult,  quam  res  eo- 
rum  narrare.  In  dignitatem  patriarchalem  eve&us  eft,  poft  obitum  Chriftoduli 
patriarchae  Alexandrini,  annos  natus  folares  circa  quinquaginta  odto.  Nimirum 
anno  Hegirae  3  2 1 .  feu  primo  Chalifatus Kahiri  Billa,  fa&us  eft  patriarcha,  d  8  men- 
fis  Tzephari,  ut  expreffimtumBen  CafemtumEutychius  ipfe.  Sed  altero  in  exemplari 
Eutychii  (nam  binis  ufi  fumus,  ut  ftatim  dicemus)  manifefta  eft  in  numeris  hac  de  re 
depravatio.  In  calculo  Juliano  refpondetannus  Chriftio^^.ac  diesFebruarii  o&avus. 
Seditannis  lunaribus7praeter  6*  menfes,  quod  teftatur  tam  Georgius  Elmacinus,  aut 
adnotatio  ei  adjeda  lib.  III.  cap.  I.  quam  Vitae  ejusautorjam  ante  di&us.  Ma- 
carius  erat  tunc  temporis  Jacobitarum  feu  Eutychianorum  ibi  patriarcha,  uti  hic 

tfS  /u^aUl  Orthodoxorum.     Sic  enim  in    urbe  illa,  feditionibus  deditiflima,  diu 

etiam  antea  obtinuerat,  ut  tam  haereticis  fuus  quam  orthodoxis  fiius  elTet  ibi 
epifcopus.  Vide  Nicephorum  Hift.  ij.  cap.  XVI.  Et  breviculus  hiftoriae  Eu- 
tychianiftarum,  feu  Gefta  de  nomine  Acacii,  cum  pontificum  Romanorum  epifto- 
lis  aliquot  ab  Jacobo  Sirmondo  dudum  edita,  pag.  16.  Mortuo  principe  Marcjano, 
colletlis  turbis  haereticorum,  Timotheus  &  Petrus  veniunt  Alexandriam,  &  ordina- 
iur  ab  haereticis  Timotheus  epifcopus.  Duo  igitur  apud  Alexandriam  epifcopi  effe 
coeperunt.  Orthodoxorum  tunc  erat  Proterius.  Tam  vero  Georgius  Elmacinus 
quam  Ben  Cafem  ait  diffidia  viguiffe  non  levia  inter  Eutychium  &  plebem  fiiam. 
Diarrhoea  tandem  laborantem  Alexandriae  eum  obiilTe  anno  Hegirae  318.  die 
lunaequi  poftremus  erat  menfis  Ragebi.  Initium  anni  illius  erat  18  Octobris  anni 
Chrifti  939.  feria  fexta  feudieVeneris.  Ita  in  calculo  Juliano,  mortuus  eft  die  Maii 
duodecimo  anni  Chrifti  o^o.poftquam  annos  63.  aut  circiter  vixiffet.  Chaliphatum 
SyriaetenenteAradejBilla,  RomanoOrientis,  Ottone  Magno  Occidentis  imperatori- 
bus,  atque  Athelftanorege  Angliae.  Coaevos  ita  habuit  Abi  HaliBen  Mucla,  qui  pri- 
mus  elegantioris  apudArabasfcribendigeneris  autor  extitit,  atq,-  Albateniumfeu  Alba- 
tegnium,  id  eft,MahumedemAra<5tenfem,AratenfemCopernico  aliifqj  di&um  &  fubin- 
deAracenfem,celeberrimum  illumaftronomuni;  de  quo  legitur  in  TzemachDavid, 
wao  ywrh  rvtn  avn  nj;  na  um  "wx  nrann  mrh  mni1?!  pj  Juwn  ty-rni  x^an  Nn 
rvrvasn  ns^nn,  Is  invenit  fimul  &  infiauravit  calculum  exaBum  &  tabulas  afiro- 
nomis,  quibus  utuntur  ipfi  ufque  in  hunc  diem  in  motu  vero  fupputando.  Sic  Da- 
vid  ille  part.  II.  anno  chiliadis  quintae  635.  feu  Chrifti  %V).  Alphonfinas, 
ut  videtur,  vult  ex  Albatenii  libro  de  Scientiis  ftellarum  (quem  ex  Arabico  vertit 
olim  Plato  Tiburtinus)  conftru&as.  Etiam  Thebit  Ben  Cora  &  famn  iKtyaVx  13» 
HJpVsi  Abit  Elmafchaar  afirologm  &  Alkindi  notantur  ab  Abraha  Zacuthio  in 
Sepher  Juchafin  (fol.  146.  b.)  ut  Chaliphis,  fub  quibus  vixit  Eutychius,  coaevi. 
Sed  de  Thebit  non  confentiunt  allii.     Videfis  Jac.  Chriftmannum  in   caput  fex- 

tum 


VRAEFATIO.  416 

rum  Alfragani.  Ac  vero  Euclidem  a  mendis  purgaffe  Thebit  ac  commentariis 
illuflraffe  anno  Hegirae  282.  ex  orientalium  libris  docent  Gabriel  &  Joannes 
Maronicae  in  R.ebus  Orientis  Geograpbiae  Nuhienfi  fubnexis.  Annus  aucem  ille 
idem  eft  cum  Chrifti  895-.  cjuo  tempore  Eutychius  trigefimum  aut  circiter  agebac 
annum.  Sed  peflime  eluxatum  habetur  Thebiti  nomen  apud  jofephum  Blanca- 
num,  ubi  in  decimo  tertio  a  Chrifto  feculo  ponitur.  Ex  loco  illo  Zacuchii  Jo- 
jcphus  Scaliger  in  Dynaftia  Chalipharum,  Tunc  florebant,  inquit,  Mifchaar  ajtro- 
logus  &f  Elchandi.  Legendum  non  dubito  -nyyoVx  ns  Abu  Elmaafar,  atque  in- 
telligi  eum  quem  vulgo   Albumafar   &  Abumafar  vocitamus.     Sic  enim  Arabice 

fcribitur  (jj  feu^^j^^jf  Abu  Mafiar.     Floruit  ille  Eutychio  coaevus.     Nempe 

mortuus  eft  anno  Hegirae  272.  feu  Chrifti  38  j.  Eutychio  juvene,  feu  annorum 
cjuafi  viginti.  Quod  docetur  ab  ibn  Chalican  MS.  illuftrium  virorum  apud  A- 
rabas   vitarum  aucore  perquam  eximio.     Mihi  inde  defcripfit  haec  etiam  vir  egre- 

gius  Edwardus  Pocockius    -^ImJI  ~suj|  (^oaJJIj..^  ^  &*&**  JUajWWjjl 

edjLa.    \\uA  *Jj  .'SjMj    ^jJ^     J,a.cXj(S!"    SdsJ\    -Ic  2. t>(\xR J|    oLaJ^JI    ?J 

r-yojL^  /^yvxiu^  /-yvjul  /vju«  ^        »  '    Abu    Mafiar   Giafar,    Mahumed  Ben  Omar, 

Balachius,  ajironomus  celebrts  (cujus  funt  egregia  de  faentia  fiderah  opera,  ut  in- 
troduciorium,  tabulae,  &  confiruciio  ;  ac  juere  inventa  ejus  perutiha)  obut  anno 
272.  Hinc  liquet  cur  in  verfionibus  vocetur  Abalachi,  uti  &  interdum  Japhar. 
Japhar  plane  fa£tum  eft  a  Giafar,  &  Abalachi  a  Balachi  feu  Balachius,  quo  no- 
mine  didus  eft  a  natalium  loco.  Batlrianus  vertitur  a  Jacobo  Golio  in  Catalogo 
Lugduno-Batavo  num.  41.  Male  autem  a  Blancano  tribuitur  Abumafar  feculo 
Chrifti  decimo.  Nec  melius  Joannes  Picus  Mirandulae  comes,  cum  Arabibus 
ea  voce  diclum  aftrologum  negans  ait  philofophum  tantum  apud  eos  fic  nomi- 
nari.  Aftrologum  autem  cpem  ex  Arabico  habemus,  vocandum  Aboafar.  Sic 
illelib.  I.  in  Aftrologiam  ,•  fed  hallucinatus.  Verum  quidem  eft,  non  Albu- 
mafar  dicendem  aftrologum  (quemadmodum  Picus  ipfe  paflim)  fed  Abumafar  ; 
non  vero  Aboafar.  Citatur  aliquoties  in  Francifci  Buranae  verfione  Averrois  com- 
mentarii  in  Priora  Ariftotelis  Analytica  alibique,  Abumazar,  cjui  plane  Abuna- 
zar  exarandus.  Is  eft  Abunazar  Alpharabius  dialedticus  &  philofophus  eximius  j 
cujus  nomen  in  Averrois  commentariis  in  Pofteriora  &  Avicennae  Chymicis  fae- 
piffime  alibique  fic   re£te  fcribitur.     Qui   vero  dicitur  Scaligero  Elkandi,    Alkin- 

dum,  Arabibus  t£_0u£=J|  AlLindi  feu  Alchindum,  effe  non  dubito.    Philofophus 

srat  is  celebris,  uti  &  medicus  &  mathematicus.  Locum  habet  inter  novem 
ijudices,  qui  cum  Haly  de  Judiciis  aftrorum  plerumque  conjunguntur.  Quaedam 
iejufdem  de  Gradibus  medicaminum  excufa  funt,  quae  haud  parum  vilipen- 
idens  impugnat  Averroes  in  Colliget.  lib.  V.  cap.  LVIII.  Nuncupatur  fubin- 
de  Jacobus  Alkindi.  Sed  in  bibliothecae  Lugduno  Batavae  Catalogo  occurrit 
inter  codices  Arabicos  MS.  Ifaac  Kindaeus,  quem  vulgo  Alkindum  vocantt 
de  metiendis  diflantiis.  Idem  de  eleBione  dierum.  Ex  junioribus  (inquit  Joan- 
nes  Picus  tum  in  Apologia  tum  in  libello  de  Hominis  dignitate)  qui  magiam, 
illam  vere  naturalem,  olfecerint,  tres  reperio  •,  Alchindum  Arabem,  Rogerium  Ba- 
chonem,  Anglum  illum  percelebrem,  &  Guilielmum  Parifenfem.  Magiam  puto 
Alchindi  maxime  cerni  voluit  in  libello  de  Radiis,  in  quo  de  fpecierum  rerum 
omnimodarum,  uti  radiorum  a  fole,  emanatione,  &  de  relatione  partium  univerfi 
quafi  magnetica  agit.  Hic  puto  nondum  editus  eft.  Coaetaneus  item  Eutychio 
erat  Photius  archiepifcopus  Conftantinopolitanus,  atque,  uti  volunt  aliqui,  Theo- 
phila&us  Bulgariae,    &  Vitellio    Opticus.      Libri  ab  Eutychio  fcripti  funt  qua- 

tuor. 


4i7  PRAEFATIO. 

tuor.     cJJI  i Z.  cjLik=  Liber  de  medicina  ;    eJjLs^i}  ^j  J<\£)  *         »->&£= 

jcJl    ».j^iJulL    .£;£«'  difputationis    inter   haereticum  <Sf    chriflianum}     ,L,  cjZ^. 

'  a.«C|  Ordinatio  aut  Ordinata  difpofitio  gemmae,  feu  Ordinatio  aut  Ordinata  difpofitio aut 

Syntagma  fubftantiae(yx  pariter  fert  vox  -A^!|)  feu  i)i#tag»?tf  compendiofum $  quafi  A/<?- 

dullam  hiftoricam  nuncupaffet.  Neque  enimeodem  vocabulo  ^xogemma  ac  fubftantia 

(fcilicet  >^l  Giauhar)  folum  utuntur  Arabes,  verum  etiam  ideo  utuntur,  quia  u( 

gemmae  inter  reliqua  bona,  ita  fubftantiae  inter  caetera  praedicamenta  dignitas  e(l 
eminentiiTima.  Nam  inde  nominis  haeccommunio,utexpreflimAverroesin  Epitonu 
in  libros  Metaphyfices,  tra&atu  primo.  Quartus  liber  Eutychio  tributus,  eft  dt 
rebus  Siciliae  poftquam  a  Saracenis  capta  eft,  qui  in  Catalogo  bibliothecae  Oriea- 
talis  viri  praeftantiflimi  Thomae  Erpenii,  annexus  effe  dicitur  Hiftoriae  ejus  ec-, 
clefiafticae,  id  eft,  Medullaae  quam  diximus  Hiftoricae.  Librorum,  quos  memo- 
ravimus,  tres  priores  meminit  Achmed  Ben  Cafem  ille.  Etiam  in  illorum  tertio 
feu  Medulla  Hiftorica,  fecundum  memorat  ipfe  Eutychius.  Tertius  autem  Anna 
les  complectitur  a  rerum  conditu  ufque  in  fua  tempora  dedu&os  ,•  in  quibus  quam 
plurima  ad  hiftoriam  tum  facram  tum  profanam  attinentia  occurrunt  notatu  dig 
niflima,  quae  nullibi  omnino  apud  fcriptores  qui  proftant,  aliofve  quos  mihi  vi 
dere  contigit,  five  Graecos  five  Latinos  five  Ebraicos  five  Arabicos  ledta.  Con 
fcripti  funt  illi  ad  Ifi  Ibn  Batrik  fratrem  fuum.  Citantur  multoties  a  Georgl 
Eloiacino  in  Hiftoria  Saracenica.  Et  recenfentur  proculdubio  inter  codices  A 
rabicos  Orientis  res  complexos,  quibus  olim  Guilielmum  archiepifcopum  Tyriun 
iaftxuxlt  Almaricus  rex  Hierofolymitanus,  ut  inde  opus  de  Principibus  Orientali 
bus  conficeret.  Nec  ut  vulgares,  fed  primarii.  Seith  filius  Patricii  &  vir  vene 
rabilis  vocatur  huic  Tyrio  j  nec  alibi  apud  fcriptores  Europae  veteres,  quantun 
obfervavi,  memoratur.  Almarico  rege,  inquit  Tyrius,  in  prologo  ad  Hiftoriam 
Arabica  exemplaria  miniftrante,  aliam  hiftoriam  a  tempore  feduBoris  MahumeU 
•ufque  in  hunc  annum,  qui  eft  nobis  ab  Incarnatione  Domini  MCLXXXIV.  pe 
annos  qumgentos  feptuaginta  decurrentem  confcripfimus  ;  autorem  maxime  fecui 
virum  venerabilem  Seith  fihum  Patricii,  Alexandrinum  patriarcham.  Quod  ver< 
ait  fe  maxime  hunc  fecutum,  plane  intelligendum  eft  de  tempore  duntaxat  annun 
Chrifti  937.  feu  Hegirae  326.  antevertente.  Tunc  enim  fuos  claudit  Annale 
Eutychius,  circa  biennium  poft  mortuus.  Atque  ex  Annalibus  ejus  hifce,  quo 
ipfis  ecclefiae  Alexandrinae  archivis  plurima  debere  nullus  dubito,  teftimoniua 
quod  dixi  de  loco  illo  Hieronymi  traduximus :  id  eft,  integram  de  Marco  evan 
gelifta  8c  ecclefiae  illius  originibus  moribufque  vetuftis  interfertam  periocham 
Exemplaribus  ufus  fum  binis  MSS.  ex  Oriente  dudum  allatis.  Alterum  antiquiu 
eft  &  trecentis  quadraginta  amplius  abhinc  annis  exaratum,  quod  bibliothecai 
Cottonianae  cimelium  eft.  Alterum,  quod  tum  recentius  tum  multo  elegantiu 
eft,  cum  aliis  aliquot  Orientis  fcriptis  in  Anglia  a  Judaeo,  ut  opinor,  nefcio  qu< 
ante  decennium  amplius  emptum,  dono  mihi  dedit  Georgius  Gage,  popularis  meus,  vir 
dum  vixit,  tum  fingulari  morum  fuavitate  tum  optimis  artibus  ornatiflimus.  Prio 
ris  erat  olim  dominus,  Michael  patriarcha  Antiochenus,  qui  &  ecclefiae  Antio 
chenae,  ni  fallor,  illud  donavit.  Id  enim  fignificari  didici  eo,  quod  fcriptum  ii 
calce  reperio.  Nempe  nomen  jam  dicti  patriarchae  Antiocheni  primo  Arabic 
confcriptum,  dein  adje<5lum,  codicem  illum  illius  effe,  quod  folenni  illo  in  facri 

legos  carmine   clauditur  jd||  ^    1^js3u*   0?^=>i  ^Jj-k    J[    k&»->  q*  lM={ 
(5?  fi  quis  eum  clamfurripuerit,  Deo  anathemafit.     Hifce  fubjicitur  ipfa  MichaeJ 


TRJEFATIO.  418 

Jis  rninu  (ut  par  eft  credere)  literis  invicem  in  fe,  ad  Graecorum,  cum  nomirta 
fcribunr,  morem,  infilientibus,  +  Mi^a  iA^  ®ev  n.octftci^i  'Arao^&W  Hunc  au- 
tem  eundem  effe  exiftimo,  qui  ante  annos  amplius  fexaginta  patriarchatu  illo  val- 
de  fenex  deje&us,  non  femel  memoratur  a  Martino  Crufio  in  Gratulatione  ad  So- 
lomonem  Schweigerum  de  ejufdem  peregrinafcione  confcripta,  non  in  Turcograe- 
cia,  fed  feorfim  Argentorati  1  j 8  z.  excufa.  Hinc  eft  cjuod  in  commentarib  vo- 
cari  volumus  codicem  feu  exemplar  hoc,  Anttochenum.  Recentius  autem  exem- 
plar  exaratum  eft  anno  Hegirae  1018.  id  eft,  Chrifti  1618.  Alepi,  a  fcriba  ibi 
celebri  ^o^Xj  Talgi  di&o.     Unde  Alepenfem  codicem  eum  nuncupavi.     In  bi- 

tliotheca  Lugduno-Batava,  quae  codicibus  eft  Arabicis  MSS.  refertiffima,   nullum 

fcriptoris  hujus  reperitur  exemplar,   fi  fides  catalogis  ejufdem.     ldem  dicendum, 

de   bibliotheca  Ambrofiana  qiiae  Mediolani  eft,  &  D.  Laurentii,  quae  Madriti,  & 

Oxonienfi  publica,  uti  &  Arundelliana  ,•    quae  omnes  tamen  codices  habent  A- 

rabicos  MSS.  maxime  Oxonienfis,  perplurimos.     Sed  vero  in  bibliotheca  Canta- 

brigienfi  publica,    exemplar  annalium  ejus  reperitur  inter  libros  bibliothecae  Ori- 

sntalis  Thomae  Erpenii,  auibus  illa  pridem  donata  eft  a  Georgio  duce  Bucking- 

tiamiae,  ejufdem  academiae  Cancellario.     Quaenam  in  privatorum  mufaeolis  la- 

:eant  eorundem  exemplaria  alia,  nefcio.     Sed  vero  jam  nunc  dum  haec  proditu- 

a  funt,  perhumaniter  communicat  mecum  annales  hofceintegros  nitidiflime,  at- 

jue  eadem  opinor  manu  qua  codex  meus,  feu  Alepenfis,  etiam  &  hoc  aliquot  an- 

lis  recentius  exaratos  Guilielmus  Corderoy,    civis  Londinenfis,  uti  item  alios  ali- 

juot  libros  notae  fingularis  Arabicos,   quibus  in  Oriente  fibi  comparatis  patriam 

uam  nuperrime  ditavit.     Et   de  editionis  caufa,  autore,  &  codicibus  unde  quae 

equuntur  Origines  hauftae  funt,  hactenus. 

Sed  vero  fi  Eutychio  fidem  hic  parum  habendam  ideo  forfan  quis  morofius 
xiftimaverit,  quod  aevi  fuerit  ipfe  adeo  rebus  cjuas  tradit  recentioris  (nam  fecu- 
jo,  ut  vides,  floruit  decimo)  certe  neceffe  eft  ut  is,  fi  parili  in  paribus  utatur  ra- 
ione,  nec  Jofepho,  Livo,  Halicarnaffaeo,  Plutarcho,  Eufebio,  Zonarae,  origines 
K  res  geftas  Judaicas,  Romanas,  Graecas,  Punicas,  Chriftianas  tamdiu  feculum 
aum  antevertentes  narrantibus  nec  id  genus  aliis  credat,  imo  ut  pro  fide  dignis 
abeat  hiftoriis  (praeter  Sacras  Literas)  duntaxat  ipfa  archivofum  penetralia,  con- 
iliorum  adta  ipfa,  Thucydides,  Polybios,  Saluftios,  Caefares,  Tacitos,  Guicci- 
rdinos,  Comminaeos.  Mihi  fane  Eutychius  in  hifce  eft  veluti  Beda  plane  AE-» 
yptius. 


Vol.  II.  N  n  n  E  U  T  Y- 


Ill 


42° 


E  U  T .   Y 


PATRIARCHAE         ORTHODOXORUM 


ALEXANDRINI, 


E  C  C  L  E  S  I A E  fuae  O  R  I  Gl N  E S. 


3^.  ?f 

UJUA3      •£}■  ucX».. 


§?S£J 


j£>.w..*J[/  oL*j!VI  J.I  ,jJJ! 

(J,C^;       cXui     ^jhAaj      •$  AJx)    55^»«    «JzRj! 
>Q\Xx.J  ^JLc-J  LUUa.    jj    JL&J    3L===,aJ 


A,-   C\&A3   J,xJI    C\2JJJ    U-wVI   UJUcvtXxb 

•$JujJ===>  L«A  /WU<  JL.w*9  ^  ^awAJ  SaJU©| 
^J  JLa3  ^y03j.^.J  _^5jJ.a3  ■§|cXjcXw  lx-^C)Ajt£vJ» 
ADi    (^!  ^w.*J|  pjjuOJ  CvU/«J  C*vj|  (jl   lyCAyJ* 

ftx^o)  ^ysByfi  cX-^fj  ■&Ju->  ttkuj-of  ijU 
JuJ  ^>vw-J!  p.^MhJ  |*auJ  JUj  $,  LuU» 
jJaJuU  •g.Oo^A)  AjtJU^J  C*-»ua  $.  ttixju»! 

_^XJ| 


ANNUS  agebatur  Claudii  1  Caefaris 
nonus,  cum  Marcus  evangelifta  2  in 
urbe  vcrfatus  eft  i^Alexandriae,  utin- 
de  propagaretur  apud  homines  fides  in 
Chrifto  Domino  noftro.  Dum  autem 
per  urbem  inccdit,  diflfringitur  calcei  ejus  corri- 
gia  :  quem  ut  reficeret,  ad  futorem  3  fe  contu- 
lit  nomine  Hananiam,  qui  fubula  4  ad  perfo- 
randum  calceum  fumpta,  digitum  fuum  perfora- 


vit,  adeo  ut  multum  efflueret  fanguinis,  nec  fine 
dolore  ingenti.  Submurmuranti  igitur  in  Marcum, 
dixit  ei  dlie,  Si  credideris  in  Jefum  Chrijium  n\ 
lium  Dei,  digitus  tuus  fanabitur.  Prehenfo  igi 
tur  digito  5  ejus  dixit,  In  nomine  Jefu  Chrijii 
fanus  fit  digitus  tuus  j  qui  eodem  momento  in 
fanitatem  reftitutus  eft,  fanguine  amplius  non 
cffluente.     Et  credidit  ab  eo  tempore  Hanam 


rA2I  E   U   T   T    C   H   I   I      O   R   I   G    I  N   E   S,    6V.  ^.22 

t>$L&\  4s**S  AjtcL,  q^i  LuUa.Q^U  >«cXjf  tXL  <^Lo^  J?/^^^  Ol  ^/isJt<->L  IaI 

£,  ^cXjljWVJ  i£_    fcyjJLi  ^Xj^  jj^*  ^^c^jVI  c^J^Iq-^I  ^XusU  jLkj  o^T 

.&  A,    A»<=^-..i.,V|  j^  Jftj^o  viJu  Jsj  Jjl __3^  A^^^Xjjzixs  a!L.  LojJ  (y-<./«  p*^  Jjl   Lv^ 

k^.J  JLJ|  LuUa.  xjijUjo  jnwJf  ija^jjoc^  ~.JW>!  q^  pJcXd!  pwjJf  ^-aAjjj,  j§.  ^j  J2J 

$.  dj.jJ2A.JI  SZje  J^J^saJ   ^jJUv^  j*vC  t^ul  <=~— »  ^ftsL)!)   1/$J  Lg>^  "&^/"i  I  ^^' 

£ujj|  q^  cXrJ^  Jv^  ^/^1  i»^15 1^  cg**^,  f-l  pif^"  M?  ■&  ^/"%^l  r-^°> 
r^jtw^  ^c  cX=»jJl  fua-Jj)  $■  LvJUw^  ^awjc:  U— — jJI  (jj**3  ^  *t.jcX».£==^J!  eJj-J^L^ 
^  A^£=oLjj,  aJ^  JfL  p^jdjl  c^WI  ^«W:  £^— cXJI  LuLxa.  cXu«  oL  ®  cX* 
%\j>  J?,M^  f J  ®  l£W^2J  ^skjLajj  4^>cX— — a^=.^!VI  ^4^%  ^-wJ-JI  (J&&* 
■j>*cX3l  JcXj  -^sJW  L*ju**3  fc^ -^ctjia  M-^L    A^jdjt^a^iVl  ^yjjsj  ^ypj^y.^  U^  JJ 

^JcXjI    -avJS   (^j!  JjJ^^njJ  ^SjjJaJ  ^Xj^     \y.—£=a     l^sjJjiiJ    ^Ji    fcf^-^ls.!  ^Aj 

J^s^Luaj  <t -cXa^s=l*«VL  LvjJI  pt^  l]j.j  phU  "2——  0^=^   p^    "&  ^^Xa^ss-wVI    J!£„ 

oL)  tJJ  /■**£    ^cu^l   Lv*aJ|    q^    A£==>ILJ!  A^=jULaJ|  ^<==J  «J3    >&  cns.J  fjj2.fi  J*c 

fc^l    ^cXw==a^|     ^JaJ  jcX*==a*$l  ®  l^— «fiJ   J^Sk-Ls»!     \kxs  ^cXJI 

f^AwX;  \juLJI9  aJ^jJjJ!  ALa.  2.     1      o^  U^— ' - i-> — —  A *JrSl  ->La>     LAa 

&v^  JLJI  Lvjyl  Jjs^Lucj  oIq-"  ^jw»^L  J^f  jAj    ^  <usLv!  ajJu  ^J^!  fe^/JL* 

J^x«j^  o!  *4-jJ=jJI  oL  y  Laj|  j..*^  LL  ^.\a3Lj7!  J,«xs  ^cX/Xw^l  d^J=j> 

Laj|  ^njj  $.  ejj  JzJf   LskLuajj)  ^LjJ!  (j^ — -Ac  vJ^j  Jsj  J-3j.a  >cXxj  jy^  ^L 

A^cXj^=aw>!Vl 


/7J-  in  Chriftum,    unde    baptizavit   eurri   Mar~  epifcopi  qui  patriareham  ordinarent.      Decrevit 

l     c m  5c  conftituit  eum  patriarcham  6  Alexandriae.  item  ut,    vacante  patriarchatu,  eligerent   1 9  ftve 

i    Scilicet  is  primus    7  erat  Alexandriae  8  patri-  ex  quacunque  regione  five  ex  duodecim  illis  pres- 

!    archa  conftitutus.     Conftituit  item  Marcm  evan-  byteris  five  aliis,    ut  res  ferebat,    virum  aliquemi 

I     gelifta  duodecim  9  presbyteros  cum  Hanania  j  eximium,  eumque  patriarcham  crearent.     Atque 

1    qui  nempe   manerent  cum  patriarcha,    adeo  ut  ita    evanuit  20   inftitutum  illud   antiquius,  qua 

cum  vacaret  patriarchatus,  eligerent  unum  e  duo-  ereari  folitus  a  presbyteris  patriarcha  ;    &  fuccef- 

decim  presbyteris,   cujus   capiti  reliqui   undecim  fit   in  locum   ejus  decretum  de  patriarcha  ab  e- 

manus  1  o  imponerent  eumque  1 1  benedicerent  pifcopis  creando.     Is  etiam  petiit   ab  eis,  ne  pa- 

&  patriarcham  eum  crearent  12,  &dein  virum  triarcha  Alexandrinus,    21     Tapa  vocitaretur  5 

aliquem  infigncm  1 3  eligerent  eumque   presby-  quod    fignificat  avum.      Sed  vero  ab  Hanama, 

terum  fecum  conftituerent  loco  ejus  qui  fic  fadus  quem  conftituit  Marcus  evangelifta  patriarcharrl 

eft  patriarcha  ;  ut  ita  femper  extarent  duodecim.  Cdtexandriae,  ufque  iri  tempora  T>emetrii  pa- 

Neque  defiit  Alexandriae  inftitutum  14  hocde  triarchae  ibidem  (is  patriarcha  fuit  Alexandrinus 

presbyteris,  ut  fcilicet  patriarchas  crearent  ex  pres-  undecimus)  nullus  erat,    22  in  provinciis  AE- 

byteris  duodecim,  ufque  ad  tempora  1 5  Alexan-  gjpti,  epifcopus ;  nec  patriarchae  ante  eum  cre- 

dri  patriarchae  Alexandrini  qui  fiiit  ex  1 6  nu-  arunt  epifcopos.     Ille  autem  fadus  patriarcha  tres 

mero  illo  CCCXVIII.     Is  autem  vetuit  ne  de-  conftituit  epifcopos.     Et  primus  fuit  hic  patriar- 

inceps    patriarcham  17   presbyteri  crearent.     Et  cha  Alexandrinus,  qui  epifcopos  fecit.     Mortucj 

decrevit   1 8  ut  mortuo  patriarcha  eonvenirent  jDemetrio  furfe&us  eft  Heraclas  patriarcha  Alex* 


423 


EUTYCHII     ORIGINES,     &t 


m 


^g JU.  ^jh^xJL^)  \+*»\  \asl«/V!  ^*  ^<i  •&  jLJIj  j^JI  ^^L&JI  iJ&  „L!  ^  Jjl^Aj 

ejy  iaJI  J^gJ    ^J-^-   J-"^     $  ^V/^I  •$•  fc^wll     c£L^    ItXa.  Jj.J_>.w    SLj    o^^s 

#\*sLjj1  q-  ^La.  efj^W  J^  ^f  c?b%  <-^^=  ^*^  05  j»  ^=c  ^-r-^s 

J>)L.  (^c  u«A3  ■&  03^^'  AjLkXn  JI^Lo^  (j^-"  (y-fi  (j^cV  d^skl  C^J-jj^l  o^V 

Al^LJI  Ov****s  ■&U?:£!  JjI  t>Aj^  b^l  tj.  j-kj-3    t|f  Aowj  •§.  /u,^^  Kxjd^2. a^.j-JI  3 

j^     ULa  ■$■  lf  ejj~*  J2JI  Oj**"^  ^  \a3Lyf  <-^£=  LfiJ  ttlXjf  kXi^^aC  ,3^  $.  (veflvj» 

^    M  C#U*jJf    ^^wJ   Qy£     U£=  Uf  *4-w-ftJ  4-N  O""  c-sJJ"w  J-^  4    M^  „  .  aL^J  ^- 

LuAc  Ov^us  $lf  vJj^  JxJf  t^wj  u>aJ))^  Lsjf   ^aJI  U^=j    #  'jL^l  aJ  JLj  ^"Jl 

$|  •£  fcX».  ^f  $.  II  ij^ J  JsjJI  j^wW  (jf  (J^  •£cX^ojlJf   ^L»J    ^A    C^XJf'    ^*JW£=jjy| 

^cXa.^^I  e)j>> -Izj  j^v^^^  $.  IVjf  ol  o^"  "&  Jjt^Jf  (j^J  c-^Lo^^JI  Ls^J  ofs"  cXsj 

LuLa.  LU     #   cX^C!  ^f    tt   Jij.4   v«ll    q-o  J^J  J^JIjj-a^J  of  «£%?     &  ^U»  ***  fUjj 

'   yoSj-N  A^LJW>|  c^LtXJI  A^cXvJuvjX'!   e}j.J  J2J  JjAJ    C^.jwJJ|     LjJ    of    *JjL>   ^yOXJ  ^ 

^XJ)       _/<L|       tTjJ    J2J     l4A^«J.S=    t^t     _/U«wJ|  Oy""J    ~>""°A3  ^t/"       ^J^    ^^XwJlp^^-TlXAA 

wJUvjJI  jay  "Ff^  "&  °  f?  *LA"W  O? /"'"•129  ^  ^  ^    uy^  O^  &  ^-L^  LvXa^  AjJj^ 

^jj  ^vv-Jl  o^^VI  tll  o"^'  J^cXf  a^jj  J)!  jLj  Lw^sjva  (_5vjju^>L  ^gwjL^j  o'  '-J^if 

ucX*Jo\,A*s  uiXJ!  ^^^(J^j^^oLj-Q-AJJI  0  I^jL   OvL^»   Ajj  ^va*."   c^LiXa^j  A_UvJif 


andrinus,  qui  epifcopos  conftituit  viginti.  Ex 
his  unus  erat,  Ammonius  23  didus,  religionis 
defertor.  De  quo  fimulac  ad  Heraclam  delata 
eft  fama>  congregavit  is  fynodum  epifcoporum, 
&  in  urbem  Ammonii  perrexit,  ubi  re  fatis  cog- 
nita  &  perfpecta^  eum  ad  veritatem  reduxit.  Cum 
vero  homines  audierant  epifcopos  vocitare  pa- 
triarcham  abba  feu  patrem,  inter  fe  dixere,  24 
Nos  epifcopum  quemlibet  abba  feu  patrem  ap- 
pellamus  •,  &  appellant  epifcopi  patriarcham  ab- 
ba.  Unde  fane  oportet  ut  vocemus  nos  patri- 
archam  papam,  id  eft,  avum,  cum  fit  pater  pa- 
trum.  Ita  a  tempore  Heraclae,  patriaicha  <S/f- 
lexandrinus  didus  eft,  papa,  id  eft,  avus.  Poft- 
quam  autem  Hananias  patriarcha  t^Alexandri- 
■nus,  quem  Marcus  evangelifta  in  fede  fua  con- 
ftimit,  annos  federat  XXII.  mortuus  eft.  Et  pro- 
feftus  eft  Marms  evangelifta  in  Barcam,  2  5  ut 
propagaretur  apud  homines  fides  in  Chriftum  fi- 
lium  Dei.  Obiit  dein  Claudius  Caefar,  impera- 
tor,  &  imperavit  Romae  poft  eum,  filius  ejus 
Nero  Cacfar  annis  XIII.   qui  primus  fuit  gravii- 


ftmorum  in  Chriftianos  malotum  autor  s  homo» 
utpote,  in  confilii  &  vitae  inftituendae  ratione, 
improbiffimus.  Et  26  tempore  Neronis  Caefa- 
ris,  fcripfit  Tetrus,  2.7  apoftolorum  princeps,  e- 
vangelium  Marci,  cum  Marco,  Jingua  Romana 
28,  in  urbe  Romae.  Sed  attribuit  29  illudiW^r- 
co.  Etiam  tempore  hujus  imperatoris  fcripfit 
Lucas  30  evangelium  fuum  Graece,  ad  virum 
nobilem  cx  fapientibus  Romanis,  cui  nomen 
Theophilus,  ad  quem  item  fcripfit  Ada  feu  dif- 
cipulorum  hiftoriam.  Erat  autem  Lucas  evan- 
gelifta  comes  Vauli  apoftoli,  quocum  3 1  per  tem- 
pus  aliquod  manfit.  Unde  eft  quod  Taulm  apofto- 
Jus  in  quadam  epiftola  fua  dicit,  Lucas  3  2  medicus 
vosfalutat.  Prehenfum  vero  Tetrum  Nero  Caefar 
cruci  affigit,  corpore  fcilicet  inverfo,  atque  ita 
morte  eum  affecit.  Nam  &  dixerat  ei  Tetrus, 
Si  vis  ut  ego  cruci  affigar,  corpore  me  inverfo 
affige  cruci,  ne  mors  mihi  inflicta  fimilis  fit  ei 
quae  infligebatur  Domino  meo  Chrifto,  qui  cru- 
ci  affixus  eft,    corpore   ereclo.     Scd  gladio  tru- 

cidavit 


2£  EUTYCHII       ORIGINES,  8V.  fo6 

LjJ  O^^J   u^    i/3^  <-*A,£  «rj^i    J^4^  MHj    ^cXXw^L  J-^.V!  <-s&L*a 


e> 


*  U  —     •  **♦♦  •♦  .        •      M  | 

Tyj  Jsj  ^j^y^j  {jtrSJ  <^XJ  j^*£J  &  ***•*   cr^^-^^  o^Ja<X^  <_UJ»*  ^f>  ^Xau  J^J  j3» 

U^Aj  ■£  oL»j  <U*v  ^j-wJl  ^50!  -»L3I  ^-*^5/'  -^  .  ^X *vA.     <-£^3      \^j(X^SlJ^U     rjO&A 


:idavit  Tauhm.    Occifus  autem  eft  3  3  Tetnts  lexandria  &  iforaz  (ut  fcilicet  propagaretUr  a- 

ub  annum  XXII.  poft  Dominum  noftrum  Chri-  pud  homines  fides  in  Chriftum  filium  Dei)  an- 

tum.     Erat  vero  poft  Tetrum,   Linus  patriar-  nis  3  5  VII.     Et  anno  imperii  Neronis  Caefaris 

cha  Romae,   qua  fun&us   dignitate  XII.  annos  jam  di&i  primo,    occifus  eft   36   Marcus  *>£• 

Dbiit.     Et  hic  primus   34  erat  patriarcha  Roma-  lexandriae,     &    37   corpus  ejus    igne  eft  ere- 

mis.  Atque  erat  Marcus  Evangelii  autor  in  ks£-  matum. 


Vol.  17. 


O  o  o 


■M 


I    N 


Eutychii  AEgyptii, 


PATRIARCHAE 


A     L     E     X    AN     D     R    I    N     I, 
E  C  C  L  E  S  IA  E  fuae  ORIGINES 


COMMENTARIUS. 


ANNUS  agebatur   Claudii  Caefa- 
ris  nonus,    cum  Marcus  evange- 
lifta.-}  Non  habetur  ante  hunc  an- 
num  (id  cft,  Chrifti  vulgarcm49.) 
in  Annalibus  Eutychii,  unde  Ori- 
gines  hae  fumuntur  ;    Marci  evangeliftae  men- 
tio.     Sed  fexennio  aut   circiter  apud  Eufebium 
&  chronojogos,  quos  vulgus  fequimur,  antever- 
tit  ejus  per  AEgyptum  praedicatio  prima  ;  ter- 
tio  fcilicet  Claudii  tributa.    Quae  item  nonnullis 
fub  Tiberio  Caefare  collocatur,  ut  videre  eft  tum 
lnRitualium  Graecorumdie  25  Aprilis,  feu  Mar- 
ci  fefto,    ac  Synaxariis,    tum  apud  Nicephorum 
Calliftum,   lib.  II.  cap.  XLIII.    Etiam   in  Faftis 
Sicuhs,  fub  anno  Tiberii  iS,  I^/f0W8»TO>-  'em<r. 
H<>™,  creatt  funt  epifcopi,   Romae  Petrus,  Alex- 
andnae  Marcus,   &  Hierofolymis  Tacobus  frater 
Domim     Certe  &  in  Marci  vita  Arabica,   a  Pe- 
tro  Kirftenio  edita,   fit  a  Petro  apoftolo  ipfe  pa- 
tnarcha  Alexandriae  }     quo    de   nomine,   mox 
plura. 


Evangelifta.l  Pro  ^l^Vf  Evangelifta, 
legitur  in  codice  Antiocheno  J-^f  C^L^, 
autor  Evangeiii,  uti  &  pcflmodum  Marcus  in 
hac  auncupatur,quam  e  codice  Alepenfi  integram 


exfcripfimus,  periocha.  Item  codex  ifte  hic  habct 
^l  (^l  ^wwj)     cXuJL  o^jVI  ftdes  in  T)o- 

mino  Chriftofilio  Tfei,  &  *ixXlJ  J^J  J j 

per  plateas  urbis.    Nomen  autem  Marci  in  eo, 
nunc  ^jqSf*  ut  hic,  nunc  ^J^,  fcribitur. 


Ad  futorem  fe  contulit.-]  De  futore  hoc  A- 
lexandrino,  poftea  patriarcha,  fufior  eft  hiftoria 
in  veteri  Marci  vita  autoris  incerti  cum  Abdia 
Babylonio  plerumque  editi,  quem  fequitur  Or- 
dericus  Vitalis  in  Jib.  II.  Hiftoriae  Ecclefiafticae, 
uti  &  Alfricus  archiepifcopus  Cantuarienfis  in 
Sanaorum  vitis  Anglofaxonice,  annis  abhinc  am- 
plius  fexcentis,  congeftis  ;  quarum  exemplar 
MS.  autori  coaevum  extat  in  bibliotheca  Cot- 
toniana. 


Sttbula.]  CodiceAntiocheno  ;   LulLL   djjl 

l&J))]  cXJj  JjuJI  &  fumpftt  Hananias  cal- 

ceum  &  fumpftt  fubulam 


?\ 


429 


In     E 


u  t  y  c  H  i  i 


O    R 


I    G    I   N    E    S, 


dV. 


43* 


Et  prehcnfo  digito  ejus.~\    Sequitur  in  codice 
Antiochcno  ;   ^w.*J|  p^^j  »«j  lcXX*  JU  ~j 


ocX. 


6 


c 


7##z  <£#/?  ad  hunc  modum,  In  nomine  Jefu 
Chrifli  fanetur  hic  digitus,  &  fiftebatur  fan- 
guis,  &c. 


Et  conflituit  eum  patriarcham  Alexandriae.~\ 
Non  igitur  vult  nofter,  Marcum  ipfum  fuiffe  in  de- 
ceflbrum  fuorum  numero,  ieu  patriarcham  aut  e- 
pifcopum  Alexandriae ;  adeoque  nec  Hananiam  e- 
jus  fuiiTe  fucceflbrem,  fedab  eo  creatum.  Dicifo- 
ler  hic  Anianus,  &,  in  vetcri  Marci  vita,  Ani- 
zanus.  Certe  &  in  Nicephori  patriarchae  Con- 
ftantinopolitani  chronographia,  in  Thefauro  tem- 
porum  Scaligeriano  edita,  legitur  pro  ea  Anianus. 
Sed  codex  Nicephori  MS.  optimae  notae,  in 
bibliotheca  Londinenfi  publica,  habet  AvclvIm, 
uti  &  Sophronius ;  quod  plane  quadrat  cum  Eu- 
tychii  Hanania. 


Scilicet   is  primus  erat  patriarcha  Alexan- 
driae.\}  Ita  ait  nofter  alibi,  Petrum  Antiochiam 

fugiffe,  &  creaffc   ifL    L^Iij    ^j^JJ-l^ 

LLjI  Aj_fcX*  -^  j^ko   \^jJoj  M 

drcadium  (fic  in  codicc  legitur  utroque,  pro  eo 

jui  vulgo  Euodius  dicitur)  patriarcham  Antio- 

:hiae,  qui  fedit  annos  27.  (codex  Antiochenus 

labet  29.)   atque   primus   erat   hic  patriarcha 

reatus  Antiochiae.     De  Lino  item  patriarcha 

irimo  Romae,  fimile  hic  inferius  legitur ;  quod 

•erquam  confonum  eft  eis,  qui  evangeliftas  &  a- 

■oftolos  ecclefias  fingulares  volunt  quidem  con- 

dtuiffe ;  ipfos  vero  ecclefiae  alicujus  fingularis  fi- 

.ibus,   ob    praerogativae   facrae    amplitudinem, 

leutiquam  circumfcriptos.     Neque  fane   noftro 

ra  difcors  eft  hac  in  re  Eufebius,  dum  non  fe- 

lel  facit  Anianum,  feu  Hananiam  hunc,  prae- 

:£tum  feu  epifcopum  ecclefiae  Alexandrinae  pri- 

uim,  nec  Marco  in  epifcoporum  ferie  feu  nu- 

lero  locum  tribuit.     Dicit  quidem  $  Mdp-^v 

■'ofl  Marcum   (quod  intelligi  poteft,   poftquam 

1  larcus  evangelium  ibi  praedicaverat,  &  ecclefi- 

n  fundaratjqua  de  re  loquitur  lib.  II.  cap.  XV.) 

rimum  fuifle  epifcopum  ibi  Anianum.     Ita  in 

'hronico,  fub  Nerone.   Tantundem  in  Hiftoriae 

(  cclefiafticae  lib.  II.  cap.  XXIV.  Sed  alibi  fimpli- 

ter  ei  vocatur  hic  Anianus,    t"  j^t  'AAe^'- 

jaav  "nx.ej>t-MM  0  ugflT©*,   Alexandrinae  paroe- 

ae  feu  dioecefeos  primus  ;  ut  lib.  III.  cap.  XIII. 

texpreflim,  S&Zi^o  mtw  ^iire^ASiAt®., 

<i  fuccejfit  fecundus  Abilius;  uti  &   libri  ejuf- 

•m  cap.  XXI.  de  Cerdone,  qui  tertius  ab  Ania- 


no,  Tg/T©L  cm!r,  iliquit,  r  ojjtdSi.  /j^  7T£0jtg*>  'A- 
viavov  ijyppwi  Hic  tertius,  poft  ^Aniannm  pri- 
mum,  ibi  praeerat.  Eufebium  liic  fequitur  Zo- 
naras,  cui  abfolute  dicitur  Abilius,  £\&Tsp@-  'tQi- 
moir<§>*  'Ate^avefpaM,  Secundus  epifcopus  Alexan- 
drinus.  Videfis  eum  in  Domitiano  &  Nerva^ 
Sed  vero  obvium  eft  in  epifcoporum  feu  patriar- 
charum  catalogis  tam  MSS.  quam  editis,  eccle- 
fiafticis  annalibus,  Romanae  ecelefiae  ritualibus, 
alibique,  non  folum  Anianum  fueceffiffe  Marco, 
verum  &  Marcum  five  patriarcham  five  epifco- 
pum  Alexandriae  primum,  idque  a  Petro,  fa- 
&um ;  annis  ei  interdum  binis  (ut  apud  Nice- 
phorum  patriarcham,  alios)  interdum  feptem,  e- 
tiam  &  novem  &  novemdeckn  tributis.  Confu- 
las  Baronium  tom.  I.  anno  Cbrifti,  45.  num.  46, 


Tatriarcha  Alexandriae.W  Non  dubitavit  igw 
tur  Eutychius,  quin  fub  ipfos  ecclefiae  Chriftia- 
nae  natales,  patriarchae  nomen  &  dignitas  Chri- 
ftianis  effet  in  ufu.  Certe  &  tres  iilas  celeber- 
rimas  dignitates  patriarchales,  Romanam,  Alex- 
andrinam  &  Antiochenam,  fuos  tunc  habuifle 
patriarchas,  eo  fcilicet  nomine  tunc  creatos,  af- 
ferit.  Vide  fupra  num.  6.  Sc  7.  Quin  &  lo- 
cum  ejus  perinfignem  de  patriarchatibus  turri 
his,  tum  binis  illis  alteris  celeberrimis,  Con- 
ftantinopolitano  &  Hierofolymitano ,  adjicere 
non  pigebit :  quoniam  horum  utrumque  vetu- 
ftiorem  multo  facit,  quam  veterum  aliquis,  nifi 
catalogos  quofdam  excipias,  qui  patriarcham  Hie- 
rofolymitanum  etiam  initiis  Chriftianifmi  coae- 
vum,  forte  duntaxat  per  prolepfin,  admittant. 
Ubi  de  concilio  oecumenico  fecundb,  feu  quod 
celebratum  eft  ConftantinopoU  fub  Theddofid 
feniore,  anno  Chrifti  vulgari,  3  8 1 ,  agit  Eutychius, 

K^jjJ-ijj  ^gJjVl  ^-*-fv  ^SH-r^  inquitj^j-^ 
Kj  .(\tXJS)]  vJ^j.i2J^    •^tiLul  Aj^JajJLwjiJj 

u  10  A  1 S 

Lj\j*Oj     f^M      Aj.^aLLji    viJ^J  JiJj    C^JU) 

£)\>.  l*j\  A-V  ^-  vijj-JjiaJ    j*c\ftj|  L^XJ  cra*v| 

CvOJ    i£_     CjD^     Jj-3      (J-^=J    rJj       •$•   CSA^! 

2p3}.^a.j]^    ^jhjoIa    ^d^J     ^J^j-hj    (j^cXicJf 

Atque  ita  rem  ordinarunt,  ut  patriarcha  Ro- 
manus  primus  effet,  patriarcha  Conftantinopoli- 
tanui  fecundus,  patriarcha  Alexandrinus  terti- 
us,  patriarcha  Antiochenus  quartus.     gttm  & 

fecerurit  epifcopum  Hierofulymitanum  patriar- 
cham.  Nam  tempore  retroaclo  epifcopus  futrat 
Hieroflymitanus,  fed  non  patriarcha.  Hunc  au- 
tem     conftituere  quintum,     &   demum    difcef- 

ferunt.  Conftantinopolitani  patriarchatus  initia 
ne  quidem  Chriftianifmi  ac  imperii  conjun£tione 
recentiora  in  antecedentibus  fecerat.  Sed  dc 
Conftantinopolitano  aliifque,  videfis  SoGratemy 
lib.  V.  cap.  VIII.  Theodoretum,  lib.  V.  cap, 
IX.  Sozomenum,  lib.  VII.  cap.  IX.  Nicephorum 
Calliflum,  lib.  XII.  cap.  XIII.  &  concilii  Con- 
ftantinopolitani  primi  Canones  z,  &  j.  Recerr. 

tiore§ 


43i 


In    EuxrcHii     Origines 


432 


tiores  item,  ut  Joannem  Morinum  in  Exercita; 
tionibns  Ecclefiafticis,  Carolum  a  S.  Paulo  epif- 
copum  Abrincenfem  in  Geographia  Sacra,  pag. 
217.  praeter  Centuriatores  lib.  IV.  cap.  IX.  §. 
de  Conftantinopolitana  Synodo,  &  Baronium, 
tom.  4.  anno  381.  num.  76.  &  anno3  3  2.  num. 
19.  Quod  vero  ad  Hierofolymitanum  attinet  ; 
receptum  eft  a  viris  doftis  plerifque  contra  atque 
afierit  Eutychius,  adeo  vetufta  non  fuifle  illms 
initia.  Alii  enim  patriarchatum  illum  feptua- 
ginta  poftea  annis,  feu  ex  autoritate  concilii  ge- 
neralis  Chalcedonenfis,  quod  habitum  eft  fub 
Martiano  Caefare  anno  Chrifti  451.  coepifle  vo- 
lunt.  Confulas  ejufdem  actionem  7.  ubi  Juve- 
nali  epifcopo  Hierofolymitano  ejufque  ecclefiae 
tres  Palaeftinas  conceditur,  vsm  tlw  ISia»  \%\tai*3> 
s%av,  fub  propria  habere  potefiate.  Cum  ante 
Caefareae,  ut  metropoli,  Antiochiae,  ut  fedi  pa- 
triarchali,  fubeffet  Hierofolyma.  Adi  ii  placet, 
Morinum  lib.  I.  Exercitationem  7.  Carolum  a 
S.  Paulo  in  Geographia  Sacra  pag.  310.  Alii 
concilio  Conftantinopolitano,  quod  generale 
quintum  eft,  patriarchatus  hujus  rribuunt  initia, 
qua  de  re  vide  quae  habet  Baronius,  ex  libro 
Cenfuum  in  bibliotheca  Vaticana  tom.  7.  anno 
553.  num.  245-  Et  Bellarminus,  lib.  I.  de  Ro- 
mano  pontifice  cap.  XXIV.  Tempore,  inquit,  ju- 
Jiiniani,  id  efi,  pojt  anmim  T>om.  500.  tum  im- 
peratoris  opera,  tum  pontificum  Roma.wrum  p^r- 
mijjicne,  coepae  Conjiaritinopolitanus  &  Hiero- 
folymitanm  epifcopus  m  v.um.  0  patriarcharum 
haberi,  nuilo  amplius  reclamant. .  Sed  vero  ne- 
que  defunt  qui  antiquiorem  multo  faciunt  Hie- 
rofolymitanum  patriarchatum,  &  tunc  volunt 
coepifle  ea  in  urbe  dignitatem  hanc,  quando 
poft  Alexandrinum,  Romanum  &  Antiochenum 
antiftites,  in  Synodi  Nicaenae  primae  canone 
fexto  memoratos  (qui  ab  origine  patriarchae  ha- 
biti  funt)  canon  feptimus  voluit  ut  AEliae,  id 
eft,  Hicrofolymae,  epifcopus  honoraretur  ac  ha- 
beret  item  vluj  dt^MSnav  £  ■np.ris,  honorls  con- 
fequentiam.  Qua  de  re  vide  Theodori  Balfamo- 
nis  ibidem  Scholia.  Adde  quae  notavit  Seve- 
rinus  Binius  ad  epiftolam  tertiam  Anacleti.  Cer- 
te  in  Canonibus  Arabicis  Nicaenis  initia  habet 
patriarchatus  Hierofolymitanus  ipfa  Synodo  ve- 
tuftiora.  Latine  in  illis  legitur  Canone  1  o.  (jjhtia 
&  confuetudo  honorandi  epifcopum  Heliae  (AE- 
liae)  nomine  patriarchae,  &c.     Sed  Arabica  MS. 

in  bibliotheca  Oxonienfi  publica,  ibi  ;  U^=^ 
JiA^I  <_*a-J  Af£=*>  JjVi  j->tyj2  >aUJ|  <^a- 
sA  1  Li     ^jjj  Qiiemadmodum  &  obtinuit  con- 

fuetudo  &  vetus  injiitntum,  tit  honoretur  epif- 
copus  Hierofolymitanus  nomine  patriarchae,  &c. 
Sed  in  canonibus  illis  ctiam  epifcopus  Seleuci- 
enfis  patriarcha  eft,  atque  ut  legitur  in  Latinis 
canone  3  4.  fedes  cjus  in  concilio  debet  ejfe  fexta 
pofl  epifcopum  Hierofolymitavum,  uti  &  in  ca- 
none  36.  adjicitur  AEthiopum  Catholicum 
(quem  tantum  non  patriarcham  efie  volunt  ca- 
nones  illij  habere  fptimum  locum  poft  prae- 
latum  Sefeuciae.  At  vero  in  Arabico  cano- 
ne  19.  (qui  Latinorum  34-  refpondet)  expreffim 


mAXm 


habetur     Ajj  J|     -3  \*vJ.:£L.m    j-U^j  a 

/vxjLwJ!  fit  tocus  ejus  feptimus,  &  in  Arabico 
42.  qui  refpondet  caiioni  Latine  trigefimo  nono 
^sj     «jLJ!    O5A     _£*     c£_cXJ)    ^ls^ll 

..j^LJ)    fedes  feptima  inferior,    id  eji,  oclava. 

Quatuor  autem  illi  Conftantinopolitanus,  A- 
lexandrinus ,  Antiochenus ,  &  Hierofolymita- 
nus,  Quatuor  patriarchae  principales  dici  folent. 
Jurifconfiiltis,  ad  Dift.  XXII.  cap.  VII.  Alii  ve- 
ro,  inquiunt,  proprie  dicuntur  primates,  ut  %yi- 
quilegicnfis,  Gradenfis,  Toietanus,  Cantuarien- 
Jis,  Bittiricenfis,  &  fimiles.  IJti  tamen  quando- 
que  vocantur  improprie  patriarchae.  Sic  Du- 
randus  in  Speculo  lib.  I.  tit.  de  Difpenfationi- 
bus.  §.  Sunt  quoque,  Cardinalis  Jacobatius,  lib.I. 
de  Conciliis  Art.  I.  §.  256.  Confoni  funt  Inno- 
centius  tertius  in  c.  Antiqua23.  tit.  de  Privile- 
giis,  Nicolaus  Boerius  de  Autoritate  Magni  Con- 
cilii  numero  50.  Laelius  Zecchius  de  Rep.  Ec- 
clefiaftica,  capite  de  Statu  patriarcharum.  Mat- 
thias  Ugonius  de  Praeftantia  Patriarchali,  Lancel- 
lottus  Conradus  in  Templo  Judicum,  lib.  II.  cap. 
III  Michael  Ferrus  Manrique  de  Praecedentiis 
Eccleliafticis  Quaeft.  XXXIII.  Tobias  Paurmeifter 
de  Jurifdicrione  Impcrii  Romani  lib.  II.  cap.  VII. 
alii  Plura  de  his  occurrunt  apud  Chriftophorum 
Rofiniacum  lib.  II.  de  re  Sacerdotali  cap.  XXXIII. 
&  XXXIV.  Antonium  Auguftinum  lib.  II.  Epit. 
Juris  Pontificii  Veteris,  &  Blafium  Bagnum  de 
praecipuis  S.  R.  E.  Dignitatibus  tract.XII.  Dedig- 
nitatis  autem  &  nominis  hujus,  in  Chriftianif- 
mo,  vetuftate  fimul  ac  ufu,  habentur  plurima  no- 
tatu  digniffima  apud  Petrum  Berterium  in  Pirha- 
nis,  Joannem  Morinum  in  Exercitationibus,  & 
viros  doclos  qui  de  Regionibus  Suburbicariis  (re 
cum  primis  perpendenda,  quoties  quis  de  arro- 
gata  pontifici  Romano  potcftate  difquifitionem 
init)  pridem  difputarunt.  Occurrit  quidem  men- 
tio  patriarchae  Alexandrini,  fub  Hadriani  Augu- 
fti  tempore  (id  eft,  iub  annum  Chrifti  centefi- 
mum  vigefimum)  veluti  nominis  notiffimi.  Ipfe 
fcilicet  Hadrianus  in  Epiftola  ad  Servianum  Con- 
fulem,  quam  ex  Phlegontis  liberti  ejus  libris  in 
vitam  Saturnini  retulit  Flavius  Vopifcus,  morcs 
AEgyptiorum  fui  aevi  defcribens,  idque  tam 
Chriftianorum  quam  Judaeorum,  aliorumque  ibi 
degentium,  Ipfe  ille,  inquit,  patriarcha,  quum 
AEgyptum  venerit,  ab  aliis  Serapidem  adorare, 
ab  atiis  cogitur  Chrifium.  Quod  ait,  cum  AE- 
gyptum  venerit  ;  forte  patriarchae  five  ab  exiliOj 
aut  fuga,  fwc  a  peregrinatione,  ut  munus  fuumj 
per  ampliffimas  AEgypto  conterminas  regiones,! 
quarum  etiam  praefe&us  facer  erar,  obiret  fufce- 
pta,  reditum  innuit.  Certe  &  Judaeis  fui  fuere 
etiam  pcr  imperium  Romanum  primares  &  pa-J 
triarchae  ;  nunc  ilhifires  nunc  JpecJabiies  difti  ifi 
Jure  Caefarco,  ut  videre  eft  in  lib.  III.  &  XVII. 
C.  tit.  de  Judaeis,  &  in  Cod.  Theodof.  lib.  XVIJ 
tit.  7.  §■  11,  14,  15,  17.  quibus  adjice  Epipha- 
nii  haerefin  Ebionitarum,  feu  30.  num.  4.  atquc 
ibi  Dionyfium  Pctavium,  &  Petrum  Molinaeun" 
in  Vate  lib.  II.   cap.  III.  &  num.  infra  9.    Inde 

fatiu: 


4-33 


COMMENTARIUS. 


434 


fatius  cffe  vult  Berterius,  horum  parriarcham,  non 
Chriftianorum  ibi  intclligcre  ;  cum,  proptcr  mu- 
r.crii  nccefliratcm  in  AEgypto,imo  in  ipfa  etiam 
Alcxandrina  civitatc,  affiduum  fuiffe  oportuerit 
patriarcham  Chriftianoium ;  &  vulgo  forfan  igno- 
tum  effet  eo  tempore,  quid  Judaeus  a  Chriftiano 
difrerat.  Sic  ille  lib.  II.  Pithanon  cap.  I.  Etjo- 
fephus  Scaligcr  lib.  III.  Canonum  pag.  297.  Ha- 
driani   illud,  de  patriarcha  Judaeorum  capi  vult, 


dubitati  ncquit,  quin  patriarchae  vocabulum  ilbi 
fumpfcrint  Chriftiani  vetercs.  Etenim  fimplici 
cpifcopi  nomine,  ex  vario  Graecorum  item  & 
Latinorum  ufu  arreptum  (quod  fcimus  ex  Ari- 
ftophane  ejufque  in  Aves  Scholiafte,  aliifque  fcri- 
ptoribus  Graecis,  Cicerone  ad  Atticum,  lib.  VII. 
epift.  X.  &:  Arcadio  in  Pandedis,  lib.  VIII.  tit.  de 
Muneribus  &  Honoribus  §.  Hirenarchae;  ubi  e- 
pifcopi  dicuntur,  ex  veterum  ufu,   qui  praefunt 


>n  de  antiftite  Alcxandrino,  qui  koc  nomen  (ut    pani  &  caeteris  venalibm  rebus,  quae  civitatum 
illc)  xix  CC.  annis  peft  Hadnanum  kabuit.    Sed   populis  ad  quctidiamtm   ■vittum  ufui  funt,   feu 


u,  Ifaacus  Cafaubonus  &  Claudius  Sal- 
mafius  ad  Vopifcum,  Baronius  (tom.  II.  anno 
Chrifti  112.  num.  2.)  alii,  de  patriarcha  fumunt 
Chriftiano  locum  illum  Hadriani.  Haereo  fane. 
Scd  quid  hoc  eft,  patriarcham  Chrifaanum  cogi 
adorare  Chriftum  ?  De  Judaico,  etiam  ob  ea  vo- 
cabula,  forfan  reclius  intelligi  vidcatur.  Me- 
morantur  etiam  patriarcharum  fedes  in  Epiftolis 
Anacleto  pontifici  PvOtuano  (fub  annum  Chrifti 
110.)  tributis.  VideDift.  XCIX.  cap.  II.  Id  quod 
nonnulli  arripiunt  ut  telum,  quo  earum  autori- 
tatem  confodiant ;  quafi  patriarchae  vocabulum 
in  dignitatibus  Chriftianis  recentioris  fuiffet  Ana- 
cleto  ortus.     Ipfi  de  argumento  viderint.     Con 


aediles  cereales)  fimplici  inquam  eo  nomine, 
infpectionem  feu  procurationem,  quemadmodum 
&  Ebraei  i£  |in  infpecloris  feu  fpeculatoris,  aut 
epifcopi  fynagogac  nomine,  contractionem  feu 
anguftiorem  dcnorabant.  Patriarchae  autem  vo- 
ce,  epifcopi  feu  antiftitis  quamplurimas  &  dif- 
fufiores  ecclefias,  earumque  membra  cognatione 
feu  fraternitate  Chriftiana  conjuncla,  ut  fummi 
parentis,  pafcentis,  ac  curantis,  amplitudinem  de- 
fignabant  &  reverentiam  fummam.  Syri  &  Ara- 
bes  poft  Ebraeos  intelligunt,  quafi  patrem  fum- 
mum,  aut  fimplicitcr  patrem  interpreteris.  Un- 
de  in  Acfis  Apoftolorum  cap.  II.  29.  pro  patriar- 
cha,    fubftituitur   xnmx    fc"H  pater  patrum,   & 


fule  Turrianum  adverfus  Magdeburgenfes  lib.  II.     {,))]  ,J>  idem  fonans  &  cap.  VII.  VIII.  &  LX 
cap.  II.  Nomen  eft  Judaeis,  puto,  &  Chriftianis 
fin^ulare.      Neque  apud  Paganos  in  dignitatibus 


jnrdS  &  f.  IuI^jI  vel  lll  Tatres  noftri  pro  pa- 

triarchis.  Vocabulum  autem,  quo  ufus  eft  nofter, 
&  occurrit  non  raro  apud  Georgium  Elmacinum 
pro  patriarcha,id  eft,   e|jj  JLJI  e  Graeco  palarn 

eft  in  Arabicum  tantum  deformatum.     Pro  pri- 

mo  patrum,   feu  inter  patres  primo  feu  principe 

fumitur  ;    ac  fic  verti  folet,   velut  primati  item 

fynonymum.     Neque  hic  pofteriores  vocabuli  ex 

fe  fyllabae  imperandi,  velut  jure  aliquo  magiftra- 

tus,  poteftatem  ullam,  fed  dignitatem  tantum  & 

eminentiam    fignificant  facram ;  quemadmodum 

fimilis  terminatio  ferme  inter  veteres,  in  Bithy- 

narcha,  Syriarcha,  Lyciarcha,  Cappadocarcha,  id 

genus   aliis,   quorum  nomen  (ut  aiunt  Honorius 

&  Theodofius)  votiva  feftivitatis  folennia  dedi- 

cavit,  feu  ad  facra  fpectavit  edenda  munera.  Vi- 

dc  C.  Theodof.  lib.  XV.  tit.  9.  de  Expenfis  Lu- 

dorum  lib.  II.  Quo  pertinent  etiam  01  'Amd^ttf 

in  Actis  Apoftolorum  cap.  XIX.  31.   qui  princi- 

pes  Afiae  in  verfionibus,  feu,  ut  in  Gallica,  A- 

fiarques  nuncupantur.     Ii  enim  facerdotes  Afiae, 

aut  facris  praefecti.     Confulas   Dionyfium  Go- 

thofredum  ad  lib.  VIII.  D.  tit.  de  Vacatione  & 

Excufatione  munerum,  &  Guidum  Pancirollum 

in  Notitiam  Imperii  Orientalis  cap.  CV.  Uti  &, 

fi  placet,  ea  quae  congeflimus  olim  nos  ad  Smyr- 

nenfem  Donariorum,  in  Gymnafii  ornatum,   re- 

cenfionem,  pag,  163.  164. 


fuis  compertum.  Tametfi  nefcio  unde  deccptus 
Baronius  afferat  apud  Herodotum  patriarchas  dic- 
tos,  AEgyptiis  vcteribus,  eos  qui  in  facris  prin- 
cipem  locum  tenebant.  Nil  apud  Herodotum 
ejufmodi  Iegitur.  Quanquam,  velut  in  Baronii 
verba  juratus,  Severinus  Binius  idem  ipfum.  fecu- 
re  repetat  in  notis  ad  epiftolam  fecundam  Ste- 
phani  papae  primi.  Quin  &  If.  Cafaubonus  Ga- 
malielum  patriarcham,  Marcello  Empirico  fic 
diclum,  de  dignitate  Pagana  intelligit.  Sed  no- 
men  ipfum  fatis  refragari  videtur.  Nam  &  Ga- 
malielum  patriarcham  Judaeis  fcimus  fub  aevum 
Marcelli  fuiffe.  Quod  fatis  elicitur  ex  Epipha- 
nii  loco  jam  ante  citato,  &  lib.  XXII.  codicis 
Theodof.  lib.  XVI.  tit.  8.  Saepenumero  occur- 
runt  in  lingua  prophetarum  nus  WH~\  capita 
patrum,  feu  principes  familiarum,  quorum  vicem 
plerumque  apud  interpretes  Graecos  obtinent  3,o- 
■winii  t  irtvre/.aev,  priucipes  familiarum,  feu  cog- 
nationum.  Interdum  etiam  (ut  in  I.  Paralip.  VIII. 

28.)  vocabulum  hoc  unicum,  irxr^dp^  habe- 

tur ;  unde  &  Judaeis  in  ufu  erat,  atque  etiam  in 
.  Actis  Apoftolorum  &  Epiftola ad Ebraeos  ufurpatur, 

&  in  Vulgata  retinetur.     Stante  autem  republi- 

ca  Ebraica,  palam  eft  ex   eorum  Pandectis,  non 

magiftratus   aut  jurifdictionis   nomen  hoc  fuifle, 

fed  tantum  dignitatis  ac  cminentiae  quae,  reve- 

rentiam  conciliaret.     Nec  magis   quidem  jurif- 
1  dictionis,  quam  Xyftarchae  nomen  inter  Xyfticos. 

Utcunque  poftmodum  inter  Judaeos  fe  res  aliter 

habuerit ;  quod  ex  utriufque  codicis  titulo  de  Ju- 

daeis  cft  eliciendum.     Adi  autem,  fi  de  recentio- 

ribus  Judacorum  patriarchis  quales  diximus  plu- 

ra  velis,  Samuelem  Petitum  in  Variarum  Ledio- 

num  lib.  II.  cap.  X.  atque  Obfervationum  lib.III. 

cap.  II.   (hae   jam  nunc  cum  haec  fcribimus  in    ^)Li,  ^>  lcXoj^  L    U^  <j|  ^jJsjJl  c_>L  Ia! 

lucem  prodeunt)  ubi  tum  catalogum  eorum  ex-      " .  " 

hibet,    tum  Adriani  epiftolam  ante  memoratam       *        "  "\rt   <DUodecim  presbyteros,  &  praecepif 

de  patriarcha  intelligit  Judaeorum.     Scd  Ulinc  iT^"^^ 

VOL.    II.  P   p   p  (II 


'Duodecim  presbyteros   cum  Hanania.~}    Co- 
dex  Antiochenus,    -A^    ^j^mjs  ^c    (^vJl 


435 


I    N      E   $   t  Y 


C    H    I    t 


O   R 


I    G    I    N    E    S 


436 


«j,  «f  mortuo  patriarcha  eligerent  mum  ex  ipfis 
duodecim  presbyteris  &c.  Anonyinus  autor  vitae 
Marci  vetus,  ejufque  fequaces,  ut  Ordericus  Vi- 
talis,  Alfricns,  alii,  eum  aiunt  ordinaffe  Ania- 
nuna  feu  Hananiani  ibi  epifcopum  &  tres  pres- 
bfteros,  id  eft,  Melium,  Sabinum,  &  Cerdonem, 
&  feptem  diaconos  &  alios  imdecim  ad  eccle- 
fiafticum  minifterium  ptrtinentes.    Quod  Arabi- 

ce  ufurpatur  hic  pro  presbytero  eft  ^j^d  Ka- 

jhifh,  quod  femorem,  preshyterum,  feu  fenem 
denotat,  etiam  ex  origine  Chaldaica  feu  Syra 
WWp  Kajhijh,  unde  &  Cafats  olim  in  Latium 
vetus,  pro  fene,  derivatum.  Cafcum  Cafcam 
duxijfe  non  mirabile  eft,  dixit  Manlius  poeta  prif- 
cus  apud  Varronem,  lib.  VI.  de  Lingua  Latina ; 
ubi  plura  de  eo  is  habet  vocabulo,  Subftituitur 
quidem  eadem  vox  pro  eo  quod  Graece  &  La- 
tine  eft  epifeopus,  tum  in  Syri  tum  in  Arabis, 
qui  Syrum  imitatur,  Novi  Teftamenti  verfione. 
Id  vjdere  eft  in  Epiftola  ad  Philippenfes  cap.  I.  1. 
prima  ad  Timotheum  cap.  III.  2.  &  ad  Titum 
cap.  I.  7.  tametft  habeant  etiam  alibi  verfiones 
illae  verbum  ipfum  epifcopi  ex  Graeco  in  idio- 
mata  illa  detortum.  Sed  manifeftum  eft,  Euty- 
chium  hic  presbyteros  intelligere,  quatenus  ab 
epifcopis  fuerint  difcriminati ;  cum  &  tunc  & 
per  fecula  aliquot  infequentia  nullum  velit  fuifle 
per  AEgyptum,  praeter  patriarcham  Alexandri- 
num,  epifcopum.  Quemadmodum  autem  pa- 
triarchae  nomen  fupra  ex  Judaico  vocabuli  ufu 
in  Chriftianifmum  eft  derivatum,  fic  &  inde  pe- 
tendum  manifefto  presbyterorum  vox.  Eos  D\Jpl 
vocitarunt.  In  Foedere  Vetere  fexeenties  occur- 
rit  illud,  quod  feniores  ut  plurimum,  feu  tspeeGu- 
75^a?,  non  fenes  vertunt  interpretes  Graeci.  Un- 
de  tum  manavit  in  Chriftianifmum  nomen,  tum 
in  Judaifmo  recentiori,  feu  poft  urbis  excidium 
retentum  eft.  Nam  in  Arcadii  &  Honorii  Au- 
guftorum  ad  Caefarium  praefedtum  praetorio  re- 
fcripto  :  T)efinitum  eft,  ut  privilegia  his,  qui  in- 
luftrium  patriarcharum  ditioni  futjefii  fuut,  ar- 
chifynagogis,  patriarchifque  ac  presbyteris,  cae- 
terifque,  qui  in  ejus  religionis  facramento  ver- 
fantur,  nutu  noftri  nominis  perfeverent  ea,  quae 
<venerandae  Chriftianae  legis  primis  clericis  fan- 
climonia  deferuntur.  In  alio  eorundem  legitur  ; 
Superftitianis  indignae  eft,  ut  archifynagogi  five 
presbyteri  Judaeorum,  vel  quos  ipfi  apoftolos  (fci- 
licet  \Z?nhwyvocant,  qui  ad  exigendum  aurum 
atque  argentum  a  patriarcha  certo  tempore  di- 
riguntur  a  fingulis  fynagogis  exaSlam  fummam 
atque  fufceptam  ad  eundem  reportent.  Quae  ha- 
bentur  in  codice  Theodofiano,  lib.  XVI.  tit.  8. 
1.  13.  &  14. 


Cujus  capiti  reliqui  undecim  manus  impone- 
rent^  Patriarcham  ita  a  presbyteris  eleftum  & 
creatum  vult,  ufl  tum  ex  ipfis  tum  ab  ipfis  elec- 
tus,  a  reliquis  undeeim  %Gtefi$ioia.  feu  ^ae^iWa, 
id  eft,  impofitione  manuum,  cum  adjecta  benedic- 
tione,  crearetur,  feu,  ut  loqui  amant,  confecra- 
retur.  Impofitionis  manuum,  velut  ritus  in  crean- 
dis  presbyteris,  ac  miniftris  ecclefiafticis  ufitati, 
mentio  eft  fatis  obvia  in  Actis  &  Epiftolis  Sacris. 


Animadvertendum  autem  eft,  quemadmodum 
nomina  officiorum  facrorum,  ut  patriarcha,  pres- 
byter,  apoftolus,  diaconus,  primas  &  epifcopus, 
in  Chriftianifmum  ex  Judaifmi  veteris  ufu  t^J 
wqw,  w*n  &  im,  rhOy  fpi,  nu«  wvn,  jam  dic-l 
tis  fatis  refpondentium,  manarunt  (unde  &  fa-,j 
cerdotum,  'A^e^isov,  'li^tw,  Levitarum  etiam 
nomina  noftris  aptarunt  majores)  ita  &  ritum  fi. 
ve  presbyterorum,  five  aliorum,  ut  patriarchac 
hic,  creandorum  hunc,  qui  prae  aliis  erat  fingu- 
laris,  ab  Ebraico  fonte,  uti  alia  non  pauca,  tum 
ex  inftitutione  tum  ex  imitatione  manaffe.  At- 
qui  non  a  more  manuum  victimis  imponenda- 
rum,  quod  voluere  olim  viri  perdodti  aliqui ;  fed 
planiffime  a  perquam  folenni  ac  antiquiffimo  im- 
pofitionis  apud  Ebraeos  manuum,  in  ^S  Q'jpi 
feu  presbyterorum  fuorum  creatione,  more,  eo- 
que  ufitatiffimo.  Nimirum  quifquis  in  porefta-' 
tem  judiciariam  feu  caufarum  rite  cognofcenda- 
rum  facultatem  evehendus  erat,  is  per  manuum 
impofitionem,  verbis  infuper  de  creatione  con- 
ceptis,  dignitatem  eam  regulariter  adipifcebatur  ,• 
adeo  ut  dein  dignus  feu  idoneus  haberetur,  qui  in 
fynedria,  five  vigintitriumviralia  five  feptuagin- 
tauniusvirale  cooptari  legitime  poffet,  ibique  ju- 
diciis  praeeffe.  Neque  enim  impofitio  illa  judi- 
cem  creabat,  fed  ita  idoneum  reddebat,  ut  ad  ju 
dicis  munus  obeundum  rite  poffet,  ubi  locus  erat, 
cooptari.  Seculis  quidem  recentioribus  (fub  na- 
tales  inquam  Chrifti)  accefferunt  nomina  Rabbi, 
Rabbenu,  Morenu,  alia,  quibus  creati  variatim 
infigniti  funt.  Sed  ab  ipfis  reipublicae  Ebraicae 
initiis,  &  nunquam  non,  ETJpi  feu  presbyteroi 
aut  feniores  dictos  volunt.  Unde  &  Talmudi- 
cis,  id  eft,  jurifconfultis  Ebraeorum,  paffim  !"0V2D'. 
CTJpt  habetur  pro  impofitione  manimm  qua  pres- 
bjteri  fiunt;  feu  pro  ipfo  ordinationis  adtu.  Fa-1 
cultas  autem  judiciaria  ita  collata  duplex  erat. 
Altera  univerfalis,  quae  caufas  omnimodas  com- 
plexa  eftj  nec  tempore  aut  loco  intra  terram : 
fandtam  circumfcripta.  Altera  particularis,  at- 
que  intra  tum  caufarum  aliqua  genera  &  tempo- 
ris  etiam  interdum  anguftias  ardtata,-  pro  arbi- 
trio  fcilicet  eorum  qui  crearent  feu  ordinarent. 
Jus  integrum  ac  formula  ordinationis  ejufmodi 
in  quintuplici  cernitur  confideratione.  Originis 
unde  petitur;  perfonarum,  quibus  facultas  ordi- 
nandij  verborum  conceptorum  impofitioni  ma- 
nuum  adhiberi  folitorum  ;  numeri  perfonarum 
quae  ordinationi  neceffario  adefle  deberent ;  ac 
effe&us  quem  ordinationem  ejufmodi  confequi 
volunt  Ebraeorum  jurifconfulti.  Origo  colloca- 
tur  ab  eis  in  aevo  Mofaico ;  adeoque  tum  a  fep- 
tuaginta  fenioribus  Mofi,  Numinis  juffu,  nec  ft- 
ne  manuum,  quod  tradunt  illi,  impofitione,  in 
Numerorum  undecimo  adfcitis  (unde  Synedrii 
magni  natales)  derivari  volunt,  tum  a  celeberd- 
mo  illo  exemplojofuae,  cui  ex  praecepto  divino 
impofuit  Mofes  manus,  ut  videre  eft  Numer. 
XXXVII.  1 8 .  Atque  inde  ordinationis  illum  ri- 
tum  perpctuo  aiunt  durafle.  Perfonae,  quibus  fa- 
cultas  erat  ordinandi,  dupliciter  confiderandae. 
Aut  feculis  in  vetuftioribus  feu  quae  Hiilele  prin- 
cipe  Synedrii  magni  (qui  poft  excidium  templi 
fecundi  longaevus  diu  floruit)  funt  anteriora ;  aut 
in  eis  quae  inde  funt  fecuta.     Ante  Hillelem  il- 

lum  rToVn  m  raoa  irm.  nnx  ^d  .thj  qvilikt 

(ante 


437 


COMMENTARIUS. 


438 


(antc  creatus  fcu  ordinatus)  ordirtabat  difcipulos 
fuos.  Hillclis  autcm  lllius  temporc,  vctcris  hu- 
jus  moris  ctiam  a  Mofaico  acvo  pcrpctuo  dcdu- 
cti  novatio  ejufmodi  inolevit,  ut  non  fine  princi- 
pis  Synedrii,  ctiam  dcmum  ut  nec  fine  Syncdrii 
ipfius  autoritate,  quis  poflct  legitime  ordinari. 
Verba  folcnnia  impofitioni  manuum  adhibenda, 
aiia  fuere  ordinationis,  quam  diximus,  univerfa- 
lis,  alia  particularis.  Univerfalis  haec  vel  hujuf- 
modi :  "jil  •fr®»  \rh  T~\W1  1*7  tth  TOD  nx  nft 
ITDJp  Ecce  creatus  feu  ordinatus  jam  /is,  & 
facultas  tibi  fit  judicandi  etiam  caufias  poenales. 
■Quali  formula  creatus  judiciis  omnimodis  par  e- 
rat.  Nam  dc  eis,  quae  pocnalia  non  erant,  vel- 
uti  vindicationibus  rci,  condiftionibus,  &  quae 
funt  reliqua  petitoria,  cognofccre  licuit  etiam 
non  ordinatis,  ex  compromiflb,  quafi  arbitris,  in 
forum  triumvirale  cooptatis.  Poflquam  autem 
rabbinatus  &  ejufmodi  dignitatum  nomina  alia 
acceflere,  etiam  ea  fubinde  funt  ipfis  ordinatio- 
nis  verbis  adjecta.  In  particulari  ordinatione,  feu, 
lit  vocant,  anTT1  amt1?  rebus  fingularibus  ali- 
pwt  fadta,  caufae,  quibus  facultas  data  circum- 
fcribebatur,   ad  hunc  modum  defignari  folebant. 

\rh  nnm  ima  nmm?  kVi  \rh  nrnn  ~h  m 
nwoa  UH2  \rh  sVi  nnm  "wtn,  Et  fit  tibi 
facultas judicandi,  fied  ita,  v.t  minime  fit  tibi  fia- 
rultas  decernendi,  quinam  ritus  illiciti,  quinam 
)  liciti ;  aut  fit  tibi  hujufmodi  fiacultas  decernen- 
ii,  ita  tamen  ut  caufias  pecuniarias  non  fit  tibi 
facultas  judicandi.  In  Synedriis  fcilicet.  Nam 
ex  compromiflb  fiebant  judices  caufarum  pecu- 
niariarum,  feu  non  poenalium,  legitimi,  trium- 
|  i'iri  etiam  non  omnino  ordinati.  Aut  rtv7  TW\ 
TiDJp  UH1?  xh  hy»,  m1?!  facultas  de  jam  ditlis 
itrifque  judicandi,  fed  non  de  poenalibus.     Aut 

:ctoiq3  nnm  yrvh  ah  Vnx  n*Djp  yn  \rh, 

Judicandi  de  poenalibus,  fed  non  de  primogeni- 

uorum  vitiis  aecernendi.  Aut  idho.  amj  TV\rh 

iecernmdi   de  votis   tantum  fiolvendis.    Tem- 

jus  in  ordinatione  particulari  fic  adjiciebatur,  tyi 

x  \vdi  kotz/jn  i-otz/  tj  r\r\rh  i»  \rh  nitzn  ~h 

nnoi  uoy  nnx  rstz/  \m  hu,  Sit  tibi  fiacul- 

las  judicandi  &  decernendi  ufque  dum  venerit 

buc  princeps,  fi  u  quamdiu  non  fiueris  ipfe  nobifi- 

:um  in  urbe.   Diximus  autem  regulariter  per  ma- 

luum  impofitionem,  adeoque  formulis,quaks  at- 

ulimus,  adjunftis  ipfi  impofitionis  ac"tui,  dignita- 

:em  feu  facultatem  ejufmodi  collatam.     Sed  ex- 

eeptio  admittenda.  Nam  etiam  tradunt  jurifcon- 

ulti  Ebraeorum,  fine  impofitionis  actu,  per  epi- 

tolam,  ab  eo  cui  ordinandi  facultas  eflet,  mif- 

am  (quoties  locorum  diftantia  praefentiam  im- 

Dediret)  legitimam  fieri  ordinationem.     Sed  cafus 

lic  fingularis  eft.    Jus  ordinandi  commune  &  ab 

ntima  antiquitate  receptum,    cft  quale  narravi- 

nus;  ipfaque  ordinatio  eodem  vocabulo  nuncu- 

:>ata,  quo  manuum  impofitio  fimpliciter  defigna- 

:a.  Numerus  perfonarum  ordinationi  omnino  ne- 

:eflarius,  erant  minimum  tfes  viri  ,*    id  eft  bini 

braeter  ipfum  ordinantem.     Unde  in  Pandectis 

Ebraeorum  ntzntzn  CTJpl  rO'QD,  Ordinatio  pres- 

byterorum  per  impofitionem  manuum,  tribus  fieri 

iebet  praefentibus.     Ita  fcilicet,  ut  alii  bini  five 

ante  ordinati,  five  minime  ordinati,  praeter  ip- 

fum    ordinantem,   qui  femper   ex   ordinatis  effe 

iebuit,  aftui  adeflent.     Sic  oportet  rem  intelli- 


gcre-  non  ut  Petrus  Galatinus&Guilielmus  Pof- 
tcllus,  qui    triumvirorum  qucmlibet  cx  ordinatis 
cflc  debcre  pcrpcram  fcriplerunt.  Hic  in  lib.  IV. 
de  Concordia   orbis   pag.   377,   ille  dc  Arcanis 
Catholicae  Veritatis  lib.  IV.  cap.  VI.     Quod  ad 
cffcdum  attinct,  quem  ordinationem  hanc  confe- 
qui  voluere    jurifconfulti    fimul   &  theologi  E- 
braeorum   (nam  ipfis  iidem  fuere   ipfi   theologi 
fui  &  jtirifconfiilti)  is  aut  externus  eft,  aut  intef- 
nus.     Externus  fatis  cernitur  in  eis,  quae  de  fa- 
cultate  judiciaria  fic  collata  jam  diximus ;  qualis 
nimirum   judices  non  fecit,    aut   jurifdictionem 
omnino   aliquam  ordinatis  tribuiti  fed  idoncos 
eos  tantum  reddebat  judiciis  exercendis  (quemad- 
modum  qui  in  academiis  do&oratu  infigniuntur, 
aut  apud  anglos  fervientis  ad  hgem  titulo)  aded 
ut  in  Synedria  rite   cooptari   poflent.     Internus 
ordinationis  effeftus   habebatur  eis  ejufmodi,  ut 
Spiritus  Sanctus  (nam  tum  Judaei,  ut  videre   eft 
pafiim  in  eorum  commentariis,    tum  Mahume- 
dani,  quod  fcimus  non  folum  ex  Avicenna,  fed 
ex  ipfo  Alcorano,  Spiritum  Sandtum  eodem  no- 
mine  cum  Chriftianis,  fed  diverfa  notione,  agnof- 
cunt)  ut  Spiritus,  inquam,  Sanclus  fuper  ordina- 
tos  quiefceret.     De  LXX.  Senioribus  Mofi  ejuf- 
modi  ordinatione  adfcitis,  &  de  eis   qui  feculis 
fequentibus  rite  ordinabantur,  aiunt,  nJTOtD  nmtl/l 
jrrVj/,  Et   quievit  fiuper   eos   majeflas   divina, 
quam  &  tzmpn  mi  Spiritum  Sanclum  vocitant. 
E  facfo  fermone  habent,  quae  ad  effectum  hunc 
facere  volunt.     Vide  Numer.  XI.  26.   &  Deur. 
XXXIV.  9.  Quae  autem  fummatim  contcxuimus 
de  hoc  ritu  fufius,  habentur  in  titulo  Talmudico 
Sanhedrin  cap.  I.  &  Gemara  Hierofolymitana  ibi, 
fol.  19.  col.  1.  Babylonia  fol.  14  aj  item  apud 
Mofem   Maimonidem,   Halach.  Sanhcdrin  cap. 
IV.  Mofem  Mikotzi  Praecepto  AffirmativO  97, 
Abraham  Zacuthium  in  Sepher  Juchafin  fol.  60  a, 
Eliam  in  Thisbite  verbo  -|QD  &  "nn.   Adde  Pe- 
trum  Galatinum  loco  citato,  6c  Poftellum,  Jofe- 
phum  Scaligerum  in  Elencho  Trihaerefii  cap  X. 
Nicolaum  Serrarium  in  Rabbino  priori,  Petrum 
Cunaeum  de  Republica  Ebracorum  lib.  I.  cap. 
XII.  Joannem  Buxtorfium  in  Lexico  Chaldaico, 
verbo  -|QD,  Walonem   Meflalinum  de  Epifcopis 
&  Pfesbyteris  cap.  V.  pag.  393.    Hugonem  Gro- 
tium  in  notis  ad  Evangelia  pag.  329.    Certe  & 
de  feculorum   recentiorum,    a    veteris  Judaifmi 
fonte,  ufu,  in  creandis  eis  qui  in  Synedria  coop- 
tandi  fuere    apud  Judaeos  captivitatis,    teftimo- 
nium  habetur  in  Benjamini  Tudelenfis  Itinerario" 
(editionis  Ariae  Montani  pag.  68  &  69,  Con- 
ftantini  TEmpereur  pag.  73  &  74,)  cui  priufquam 
fidem  des,  confulas  praeftantiffimi  viri  jam  dicti 
Conftantini  Diflertationem  de  libro  illo  ad  ledto- 
rem.     ld  interea   certum  eft,    tametfi  non  raro 
occurrat  apud  Talmudicos,  Rabbi  Hillelem  prin- 
cipem    Synedrii    ante    memoratum,    fuifle   spo 
DDQDJil  ultimum  ordinatorum  (quod  dcnotat  fo- 
lum  eum  fuifle,  ex  eis  qui  undiquaque  rite  &  ex 
more  majorum  ordinati  funt,  poftrcmum)  nihil- 
ominus  etiam  feculis  fequentibus   ordinationis  ri- 
tum  qualemcunque,  inque  eo  manuum  impofitio- 
nem,  manfifle.     Jam  vero  fcimus  etiam  viclimis 
immolandis  apud  Judaeos,  aliifque  actibus  folen- 
nibus,  tum  apud  ipfos  tum  in  Chriftianifmo,  im- 
pofitionem  hanc  adhiberi  folitam  5  unde   nimi- 


^39        I  N     Eutychii     Origine 


rum  praeter  benediftionem  feu  invocationcm  di- 
vinam  (quae  impofitioni  ejufmodi  aut  expreflim 
aut  tacite,  ut  comes,  adefle  folet)  ipfa  res  leu  per- 
fona,  de  qua  agitur,  palam  certiufque  deftgnatur. 
Nam  &  traditio,  quae  tranflatio  eft  de  manu,  ut 
aiunt  jurifconfulti,  in  manum,  dominio  rerum 
corporalium  transferendo,  in  jure  Caefareo  adhi- 
betur.  Sed  quemadmodum  ex  caufa  conjun&a 
feu  titulo,  dominium  nafcitur,  non  ex  ipfa  fim- 
plici  traditione  (nam  fic  etiam  depofiti  feu  com- 
modati  traditi  dominium  tranfiret)  ita  ex  verbo- 
rum  conceptorum  formula,  in  ordinatione  jam 
oftenfa,  feu  facultate  conceffa,  ipfa  fiebat  ordina- 
tio ;  perfona  per  impofitionem  manuum  fignate 
indicata.  Unde  &  per  epiftolam,  ut  di£tum  eft, 
quae  defignationem  fuppleret  manualem,  ordina- 
re  licuit.  Sic  haereticis  refipifcentibus,  poft  exo- 
mologefin,  pax  dabatur,  non  fine  manuum  im- 
pofitione,  ut  certo  defignarentur.  Quod  fcimus 
ex  Dionyfio  Alexandrino  apud  Eufebium  lib.  VII. 
cap.  II.  Ecclefiae  Africanae  Canone  57.  &  Sy- 
nodi  Nicaenae  primae  Canone  8.  Cypriano  E- 
piftola  13.  aliis.  De  ejus  in  aftibus  aliis  facris 
ufu  parili,  vide  fi  placet  Hugonis  Menardi  Ob- 
iervationes  in  Gregorii  Magni  librum  Sacramenr 
torum.  Similiter  in  manumiflionibus  per  vin- 
diftam,  feu  libertate  per  vindiclam  imponenda, 
in  jure  Caefareo  veteri,  &  in  dignitatibus  ac 
praefecturis  per  inveftituram  conferendis  (cui  ap- 

prime  refpondct    in  Arabifmo  ^Ajz   -sJL^,  in- 

duere  aliquem   dignitatis  vejte    fcu  ipfa  digni- 
tate)  etiam  in  gradibus  academicis    aliquot  tri- 
buendis,  perfonae   habetur   manualis   defignatio. 
Etiam    &  ritus  olim  erat  alicubi  in  Chriftianif- 
mo,  ut  cum  manumifliones  ab  ecclefiafticis  fie- 
rent,  ipforum  aliquot  manus,  manumittendi  ca- 
piti,  in  ipfo  manumifllonis  actu,  quae  per  fyn- 
grapham  fiebat,  imponerentur ;  ut  videre  eft  in 
exemplo  ab  Hieronymo  Bignonio  allato  in  no- 
tis  ad  Marculphi   Formulas    png.    577.     Atque 
ut  perfonis,  fic  rebus,  ad  certam  defignationem, 
imponere   manus   folenne   erat.     Ita  fe  res  ha- 
buit  olim,  dum  manum  imponendo  five  Evan- 
geliis,  fivc  cruci,  five  reliquiis,  five  harum  cap- 
fulis,    jurabant  ;    ita    hodieque.      Iniquum    igi- 
tur   cx  ante  oftenfis    neutiquam  fuerit  exiftima- 
re,    manuum  impofitionem  in    presbytcris  ordi- 
nandis  apud  Chriftianos,  ex  ufu  illo,  quem  indi- 
cavimus,  Ebraico  defumptam   effe.     Atque  ficut 
baptifmus   Chriftianorum  Ebraicum  baptifmum, 
quo  tum  parentes  ipforum,  ut  volunt  ipfi,  tum 
profelyti    Judaifmo     initiabantur,    haud    parum 
imitabatur  (qua  dc  re  confulas  fi  placet  lib.  II. 
de  Jure  Naturali   &  Gentium  juxta   difciplinam 
Ebraeorum  cap.  II.  &  fequentia)  unde  nec  no- 
vus    vifus  eft    hic  ritus  cum  fide  Chriftiana  im- 
butis  adhibebatur  ;    ut  coenae  Domini  inftitutio 
admodum  particeps  erat  celebrationis   apud   eos 
pafchalis  (qua  de  re  vide  ]ofephum   Scaligerum 
lib.  VI.  de  Emendatione  Temporum,  pag.  536.) 
ipfique  pafchatis  noftri  termini  pafchales,  illorum 
temporis  ratiocinio  veteri,  utcunque  nobis  aliter 
atque  aliter  intellecto,  plane  debentur  ;  ita  &  ex 
eorum  ufu  vctufliffimo  manavir  ritus  ordinationis 
prcsbytcrorum.     Quae,  ficut  ante  erat  concefllo 


legftima  facultatis  de  jure  Ebraico,  five  univcrfali- 
ter  five  particulariter,  modo  quo  oftenfum  eft,  jfJ 
dicandi  ac  decernendi  (nec  tamen  nifi  ordinatus 
in  judicum    aliquem  confeffum   feu    Syncdrium 
more  patrio  infuper  cooptaretur)  ita  nunc  crea- 
tio  erat  presbyterorum,    epifcoporum,   paftorum, 
per  fuccefliones   ab   apoftolis  derivata  ;    eorum' 
nempe  qui  Evangclium  praedicarent,  propagarent, 
publice  exponerent  &  facra  praeftarent  aliis^Chri- 
ftianifmi  minifteria.      Certe  libentius  fentcntiae 
huic  forfan  accedet  quis  ingenuus,  fi  penitius  ad- 
verterit  tum  quod   tam   in  receptis  Ebraeorum 
quam  Chriftianorum  moribus,  hac  in  re,  de  Spi- 
ritu  San&o  habetur,  tum  quod  de  tcrnario  mini- 
mum  numero,  qui  ordinationi,  ut  fupra  docui- 
mus,  Ebraicae  femper  neceflarius  erat,  in  epifco- 
pis  Chriftianorum  ordinandis  legitur.     Cujus  ve- 
tuftiflimum  memoratur  veftigium  in  ipfo  Jacobo. 
fratre  Domini  epifcopo  Hierofolymitano   a  Pe- 
tro,  Jacobo  &  Joanne  ordinato^  idque  ex  Cle- 
mente  apud  Eufebium   &   Nicephorum.      Vide 
Gratian.  Dift.  LXIV.  cap.  I.  &  LXVI.  cap.  I[.  Fre- 
culphum  Lexovienfem  tom.  II.  lib.  I.  cap.  XVII. 
&  Damafum  in  epiftola  V.  ac  in  edit.  Milcfiana 
IX.  &  Canon.  XIII.  Cod.  Eccl.  Africanae.     Hinc 
Matthias  Ugonius  in   traclatu  de  Praeftantia  Pa 
triarchali:  Exhujm,  inquit,  (Jacobi)   confecra- 
tione,    ecckfia,   traditionem   accepit  ac  epifcopu 
omnibus  formam  ded:t,  ut  minus  quam  a  tri>m 
epifcopis  confecrationes  eorum  non  cekbrarentur, 
Unde  epifcupi  nonfunt,  qui  minus  quama  tribiu 
ordinati  funt  epifopis.     Quibus  tamen  pcrquani 
adverfa  funt,   quae  de  epifcopo  Alexandrino  a 
presbyteris,  ut  vides,  creando,  habet  tum  Euty- 
chius  nofter,   tum  Hieronymus.     Quin  etiam  t 
tribus  ordinatur  Paulus  apoftolus  Gentium  apud 
Hieronymum  in  ejus  vita.     Sed  hac  in  re  con- 
fundi  folet  non  raro  eledio  feu  admiflio  cum 
ordinatione.     Adeas  concilii  Nicaeni  primi  Ca- 
nonem  IV.  &  Balfamonem  &  Zonaram  ibidetn, 
praeter  Theodoritum  Hiftcr.   Ecclefiaft.   lib.  V. 
cap.  IX.   &   Synefiiim  epift.  LXVII.      Si  igitur 
Eutychio  noftro  fides,  hallucinantur  nimium,°qui, 
dum  ad  locum   Hieronymianum   in  praefatione 
fuperius  allatum  extricandum  fe  torquent,   aflc- 
rere  audent  eledtonem  presbyterorum  Alcxandri- 
norum  talem  fuiffe,  qualis  in  Germania  fieri  al> 
ecchfiarum  capitulus  foltt.     Ita  ad  Hieronymum 
Marianus  Viclorius  epifcopus  Amerinus.     Qua(i 
epifcopi  aliunde  accerfiti  creaffent,  ipfi  vero  pref- 
byteri  tantum   elegiffent.      Neque  infrequens  elt 
ejufmodi  interpretatio  Hieronymi  apud  theolo^os, 
nec  non  obvia.     Sic  etiam  Vincentius   Cabotius 
jurifconfultus    lib.    I.    Variarum    Difputationum 
cap.  II.  fic  alii.     Sed  ut  Eutychio  interca,  ita  & 
ipfi  etiam  Hieronymo  funt,  quotquot  rem  fic  ex- 
plicant,    adverfiflimi.      De    impofitionis   autem 
manuum  ufu  &  difcrimine  in  Orientali  &  Oc- 
cidentali  ecclefiis,  cx  vetuftate  recepto,  confulas 
Petrum  Arcudium  de  Utriufque  Ecclefiae  Concor- 
dia   lib.  VI.   cap.  IV.  &  fequentia,  &  Joanncm! 
Baptiftam  Catumfyritum  in  Prolegomeiiis,    cap. 
CXXII.  cum  ibi  fcqucntlbus.    Jam  vero  qui  fic 
ele&i  &  in  munus  presbyterale    j/«e>'™'?i   Ce.u 
■y_(H&>£hnl^,  fcilicet  manunm  impcfitione  cooptari 
funt,   in  ordinem,   poftea  in  Chriftianifmo,  coa-j 
lefcere  dicebantur  fingularcm,    id   cft,    ordincm, 

presbyterorum 


44-t 


COMMENTARIUS. 


44* 


prcsbyterorum  ;  quemadmodum  &  alii,  in  mune- 
ra,  apud  Paganos,  five  facra  five  profana  nominc 
communi  cadcmquc  lege,  pro  morum  varietare, 
five  in  urbe  fivc  in  municipiis  adfciti,  ordinem 
faciebant.  Hinc  ordinari  verbum  inolevit  in  Oc- 
cidcnte  pro  eo  quod  ^«epTW^&oj/,  feu  in  ordi- 
nem  illum  manuum  impofitione  cooptari  ;  unde  & 
ordinatio  pro  ipfo  actu.  Et  quia  facra  eis  obeun- 
da  minifteria,  ordo  ille  diclus  facer.  Et  SJ^sa- 
/2wn>ejLw  interdum  ipfe  ordo  eft,  ut  apud  Ignati- 
um  in  Epiftola  ad  Trallianos.  Notiilima  (unt  no- 
mina  illa  vetcris  Romac  (quod  eft  hic  adverten- 
dum)  ordo  fenatorius,  ordo  equeftris,  plebeius. 
Certe  &  fenatus  nomen,  &  fenatorum  ordo,  * 
rfiwila.-,  ac  ejufmodi  voccs  aliae,  Ebraeorum  t% 
DUpl  feu  Senttm  aut  Seniorum  munus,  velut  ex 
origine,  redolent.  Ordines  item  fuere  comitum. 
Et  ordo  decurionum  paflim  occurrit.  Ciceroni 
etiam  memoratur  ordo  publicanorum,  lib.  X. 
cpift.  IX.  ad  Craflipedem.  Atque  in  marmori- 
bus  prifcis  ordo  Aquileienfium,  Oretanorum, 
Britonum,  Tarraconenfium,  id  genus  quampluri- 
ma  alia  obiter  vifuntur.  Hinc  ordine  moveri, 
ordine  interdici,  in  ordinem  redire,  in  ordinem 
allegi,  ad  ordines  reduci  lingua  jurifconfultorum, 
velut  Ulpiani,  Papirii,  Papiniani  in  lib.  III.  (J.  i . 
&  lib.  XIII.  %.  i .  D.  tit.  de  Decurionibus,  lib. 
XV.  D.  tit.  Ad  Municipalem,  &  in  Novella  Ma- 
joriani  I.  alibique  faepius.  Ipfaque  fanc  allecto- 
rum  curia,  corpus,  collegium  feu  fodalitium,  or- 
do  eft.  Et  Ta|«c«3)>  quafi  ordinatos  diceres,  funt 
in  ordinem  curialem  alle&i  in  lib.  LIII.  C.  tit. 
de  Epifcopis  &  clericis.  Certe  &  qui  fic  ex  jure 
Romano  feu  municipiorum  in  ordines  allecti, 
Seniores  diftos  efle,  id  eft,  plane  s&pso&j-Asvc, 
recte  adnotavit  Chriftophorus  Juftellus  in  Obfer- 
vationibus  ad  Codicem  Canonum  Ecclefiae  Afri- 
canae,  Can.  258.  Sed  &  vide  ibi  Can.  91.  & 
274.  &  ad  hunc  etiam  Juftellum.  Confonus  eft 
hifce  ufus  vocabuli  antiquus  apud  Virgilium,  ubi 
AEneas  lib.  VII. 

delecJos  ordine  ab  omni 

Centum  oratores  augufia  ad  moenia  regis 
Ire  jubet. 

Ad  quem  locum  Servius,    Ordine  ab  omni,  ait 

effe,   ex  omni  qualitate  dignitatum,   quod  apud 

\  Romanos  in  legatione  mittenda  hodieque  ferva- 

i  iur.    Et  tralatitius  eft  nominis  etiam  nunc  ufus 

1  ejufmodi,  dum  Germaniae,  Galliae,  Angliae,  Bel- 

gii   ordines  dicimus  ;   uti  &  monachorum  alio- 

rumque  caenobitarum  atque  equitum.     Parili  ex 

caufa  qui  facris  apud  Paganos   praeerant  in  or- 

dines  digefti.     Ordo  harufpicum  fexaginta  legi- 

tur  in  veteri  marmore,  aut  nunc  aut  pridem  Be- 

neventi  ; 


L. 

CASSENI    SOSPITIANI 

EX  ORDINE.   HARUSPIC. 

LX. 

VIX.    ANN.   XXX. 

PARENTES 

FILIO.    OPTIMO 

Etiam  Lucius  Fontcius  Flavianus  magifter  publi- 
cus  Harufpicum  ordini  Harufpicum  LX  dat  de- 
dicat  in  faxo  Romae  nuper  eruto,  quod  vide 
apud  Jacobum  Guthcrium  lib.  I.  de  Veteri  jure 
Pontiricio  cap.  III.  Ordo  infuper  facerdotuni, 
Paganis  ufurpabatur,  ut  in  hoc  marmore 


JUNIO  POSTVMIANO   V.  C. 
P.  P.    DEI    SOLIS    INVICTI 
MITHRAE  XV.    VIRO   S.  R 
PONTIFICI    DEI    SOLIS 
ORDO   SACERDOTUM    MA 
GISTRO    SVO    CURANTE   ET 
DEDICANTE   FLAVIOHERCV 
LEO  VIRO  RELIGIOSISSIMO. 


Et    in  alio 


ORDO     SACERDOT.    DEI 
HERCVLIS     INVICTI. 


Hinc  item  Ordo  Jacer,  feu,  ll^.  tcLty  etiam  in 
Gentilium  lingua,  ut  videre  eft  in  marmore  illo 
veteri  Romae  reperto,  atque  fub  Antonino  Pio 
ad  hunc  modum  Graece  a  facro  ordine  Paeanifta- 
rum  infcripto,  in  honorem  Embae  prophetae  Sg 
didi  ordinis  facri  patris  feu  antiftitis* 


H     IERA     TA2IC     Ta/N     riAIANlCTw 

N 

TwN     EN     PaMH     AIOC    HAIOt 

METAAOT     CAPAnlAOC      KAI     0E* 

N 

CEBACTwN    ETEIMHCAN     EMBHN 

npo<6HTHN  nATEPA    thC  npo 

rETPAMMENHC     IA3E.C     IIPO 

TOMH     MAPMAPINH    H    ANATE0EICA 

EN     Ta      OIKw      TwN      nAIA 

NICTwN     TH     [f"jA      N«N«N    ' 

M  A  I  a  N      H      ECTIN      KATA 

AAESANAPEIC     nAX«N      IA 

Eni    KorPATordC    meteiaiot 

AMnAIATOT      nPECBTTEFOr 

CESTa     EPOTKIw     KAAPa 

B.     r*NE«     KAATAI» 

CEBHPo     KaC. 

V0L.   II. 


Id  eft,  Sacer  ordo  Taeaniftarum,  qui  fcilicet  Ro- 
mae  funt,  Jovis,  Solis,  magni  Strapidis  ac 
"Deorum  auguftorum,  honorarunt  Emben  pro- 
phetam,  patrem  fupra  fcripti  ordinis  imagine 
marmorea,  quae  pofita  eft  in  aedibus  '•paeanifta- 
rum  pridie  nonarum  Maii,  quae  eft  fecundum 
Kyllexandrinos  Pachon  XI.  (maie  iubftituirur  hic 
in  Corporis  tumLipfiani,  tum  Gruteriani  verfio- 
ne,  Tachoma  ;  literis  numeraljbus  I  A  voci 
Q^q  q  Tachsn 


443 


I   N       EUTYCHII      O   R    I    G    I 


N    E    S 


444 


Tachon,  quae  menfem  denotat  AEgyptiacum, 
perinde  ac  fi  vocabuli  pars  effent,  perperam  ad- 
jcdtis)  fiub  curatore  Metilio  Ampliato  fieniore, 
Sexto  Erucio  Claro  &  Cneio  Claudio  Severo 
confulibus.  Anno  fcilicet  Chrifti  vulgari  145. 
Verfio  illa  in  Corpore  jam  dido  utroque  presby- 
terum  appellat  hunc  Ampliatum.  Et  Ammianus 
Marcellinus  ;  Chriftiani  ritus  presbyter  (jit  lpfi 
appellanf)  mijfns  a  Fritigerno  cum  aliis  humili- 
bus  venit  ad principis  caftra.  Sic  ille  lib.  XXXI. 
Quafi  alia  fuiffet  eodem  nomine  dignitas  apud 
Paganos.  De  infcriptione  autem  illa,  vide  fi 
placet  Jofephum  Scaligerum  de  Emendatione 
Temporum  lib.  V.  cap.  de  primo  Thoth  Au- 
guftorum  pag.  425.  Jam  vero  perpende  &  voca- 
buli  &  notionis  ordinis,  ScordinisfacrificoQ.cn- 
fam  originem,  feu  vim  primariam,  &  demum 
confideres,  qualia  ac  quam  varia  de  characlere  in- 
delibili,  facramento,  irrcgularitate,  id  genus  aliis 
fuperftruxerit  pofteritas.  Interea  autem,  an  reci- 
piendum  nunc  videtur,  quod  habent  quidam  de 
presbyteroruin  ordinis  a  facerdotibus  Aaronicis 
originc  petenda  i  Tresbyterorttm,  inquiunt,  ordo 
exordium  fumpfit  a  filiis  ^Aaron.  Qui  enim 
facerdotes  vocabantur  in  Veteri  Teftamento,  hi 
funt  qui  nunc  appellantur  presbjteri.  Et  qui 
mncupabantur  principes  facerdotum,  nunc  epifi 
copi  nominantur.  Sic  Ifidorus  Hifpalenfis  epif- 
copus  lib.  II.  de  Ecclefiafticis  Officiiis  cap.  Yll. 
fic  Ivo  epifcopus  Carnotenfis  in  Decreti  parte 
VI.  cap.Xl.  alii.  Atqui  presbyteris  apud  Ebrae- 
os  vetcres  cum  facerdotibus  nihil  omnino  com- 
mune,  nifi  plane  ex  accidenti.  Non  cooptatione 
in  Ordinem,  ut  presbyteri,  fcd  fanguinis  feu  na- 
talium  purorum  vi,  fruebatur  dignitate  fua  apud 
illos  quilibet  facerdos.  Nec  principes  facerdo- 
tum,  aut  facerdotes  illic  ulli  a^in  feu  epifcopi 
in  fynagogis  fuere,  aut  archifynagogi  ;  nifi  tan- 
tum  etiam  ex  accidenti.  Non  omnino  jure  fibi, 
qua  facerdotes  fuere,  ullatenus  fingulari.  Quod 
ex  Pandecte  Talmudico  palam  eft.  Neque  ac- 
ceffit  ulla  manuum  impofitio  facerdotibus,  apud 
Ebraeos,  creandis  admittendifve.  Nati  quidem 
fuere,  non  fadi  facerdotes.  Sed  ita  tantum  in 
munus  facerdotale  nati,  ut  nifi  ad  idem  obeun- 
dum  (quaeftione  prius  tum  de  natalium  eorum 
puritate,  tum  corporis  vitiis  facro  fermone  enu- 
•  meratis  folicitius  habita)  eos  admitteret  Synedri- 
um  magnum  illud  feptuagintauniusvirale,  plane 
a  functione  facra  ac  altari  arcerentur.  Nempe 
ii  penes  quos  erat  civilis  rerum  adminiftratio, 
hifce  de  rcbus  caeterifque  in  judkium  deducen- 
dis  tam  facris  quam  civilibus,  omnino  definie- 
bant  decernebantque.  Quod  vero  jam  diximus 
de  facerdotibus  fivc  admmittendis  ftve  arcendis, 
videre  eft  in  titulo  Talmudico  Middoth  cap.  V. 
&  magiftris  Talmudicis  obiter.  Etiam  &  olim 
fufius  adnotavimus  idcm  nos  in  libro  fecundo  de 
Succeflionc  in  Pontificatum  Ebraeorum  cap.  X. 
Et  commentum  frivolum  peffime  obtrudunt  ii, 
qui  de  rebus  hujufmodi  cognoviffe  volunt  fo- 
rum,  velut  ecclefiafticum,  nefcio  quod  fingulare, 
feu  ex  facerdotibus  tantum,  feu  facro  hominum 
aliquo  gcnerc  conflatum  ;  quale  certo  certius  eft 
nullum  apud  Ebraeos  vetcres,  in  ordinariis  fal- 
tem,  ullo  omnino  tempore  fuilfe.  Quod  pluri- 
£>us     loco    fuo    demonftrare     effet    facillimum. 


Quemadmodum  autem  Judaeis  aevi  vctuftioris 
fui  fuere,  tam  extra  quam  intra  Judaeam,  pres 
byteri  e  cujus  vocabuli  apud  eos  ufu  pw;sby- 
teri  nomen  in  Chriftianilmum  fluxit,  ut  fupe- 
rius  monitum  eft)  ita  &  recentiores  praefidem 
fuum  fupremum  &  gcneralcm  eo  nomine  fubinde 
vocitavere.  Cujus  infigne  habetur  cxemplum  in 
Jacobo  prcsbytero  communis  olim  Judaeorum 
in  Anglia.  Scilicet  jurc  utebantur  Judaei  An- 
glienfes  hujufmodi,  ut  diplomate  regio  aliquis 
ex  presbyteris  fuis  praeeminentior  eveheretur  in : 
dignitatem  ac  munus  presbyteratus  omnium  Ju- ' 
daeorum  totius  \_Angliae,  quod  dum  fuperftes 
effet,  exerceret,  ut  habctur  in  Tabulis  publicis 
regis  noftri  Joannis,  fcilicet  parte  I.  Chartarum 
anni  ejufdem  1.  numero  171.  Sacerdotium  item 
communitatis  Judaeorum  Angliae  ab  Henrico ! 
tertio  Eliae,  epifcopo  dicto,  conceditur,  uti  &, 
ab  Edwardo  primo,  Hagino  filio  T)enlacrcs. 
Quae  leguntur  in  Tat.  XLI.  Henrici  III.  memk 
brana  4.  num.  6.  &  'Pat.  IX.  Edwardi  I. 
membrana  20.  atque  in  notis  noftris  ad  Marmo- 
ra  Ebraica  cum  Arundellianis  conjuncla.  An 
vero  presbyteratus  hic  eorum  &  facerdotium  idem 
ipfum  effet,  mihi  nondum  fatis  liquet.  Certe 
fi  ita  fuerit,  presbyteri  notionem  in  Chriftianif- 
mo  tunc  receptam,  id  cft,  aliam  multo  ab  ea 
qua  majores  eorum  ufi  fuerant,  in  eos  qui  facris 
fuis  praceffcnt,  tranflatam  voluere. 


Eumque  benedicerentr\  An  benediclionis,  pre- 
cum,  feu  Numinis  invocandi  formulam  aliquam 
folennem,  certam,  ac  conceptis,  ex  canone  fcu 
ufu  aliquo,  verbis  (quales  hodie  in  Ritualibus) 
aut  incertam,  &  pro  benedicentis  arbitrio,  fub 
manuum  impofitionem,  proferendam  intellexe- 
rit,  non  liquet.  Certe  in  Epitomc  rerum  a 
S.  Petro  geftarum,  Clementi  tributa,  formula 
habetur  Zacchaci  in  praefccluram  ecclefiae  Cae- 
farienfis  ordinandi,  velut  priinis  in  feculis  ordi- 
nationibus  cjufmodi  ex  praefcipto  adhibenda.  Sk 
fe  habet  :    K«;  ^uto.  «Wc,  imi^nvs  icts  ^fii^i 

TH  vuqJ.v  <C  ©sa  ^  HoiTwtys  'ii/jJoV  JWb  Xg^V"» 
2±f{)  t3  7rvAiftg.TQ~>  ctb  y  dyiM  -ij  <n£pcrx.vvnTy,  011 
CtL^gfu /{ol^ov  tStqv  <7n)ijU,cLiv&v  tov  ty,iv  cm,  hv  ifyi\l~ 
l-oj.  Haec  cum  dixiffet  Q?etrus  fcilicet)  Zac- 
chaeo  manus  impofuit  cum  his  verbis,  aut  hac 
ufius  formula  •,  '\Domine,  T)omine,  -Vater  T)omi- 
ni  ac  T)ci  ac  Servatoris  nofiri  Jefit  Chrifti, 
Spiritus  tui  SancJi  &  venerandi  opera,  cuftodi- 
as  hunc  quem  delegi,  ut  paftor  fiit  populo  tuo, 
Atque  occurrunt  in  Ritualibus  facris  receptae  ad 
hanc  rem  formulae,  uti  &  apud  Dionyfium  ; 
quas  &  vide  apud  Staniflaum  Socolovium  lib.  de 
Confccratione  Epifcopi,  atque  Arcudium  &  Ca- 
tumfuritum  locis  paulo  ante  citatis.  Sed  de  cer- 
tis  ejufmodi  ac  praeftitutis  formulis,  in  facrisqui- 
bufcunquc  obeundis,  controverfia  graflatur  non 
levis.  Utrum  fcilicet  ullatenus  admittendae,  aut 
neceffariao  adhibendae  omnino  aliquae.  De  his 
enim  vel  illis  five  ufurpandis  five  rejiciendis  (qua 
de  re  non  loquimur)  rationes  habet  pro  pcrfua 
fionis  difcrimine  quiique  fibi  fatis  cogentes.  Nec 
difficile  eft  ea  reperire,  quae  ad  jam  diflae  rei 
difceptationem  fpeftant  in  libris  Chriftianorum. 

Dum 


44$ 


COMMENTARIUS. 


44<* 


Dum  autcm  agitur  dc  certis  formulis  admittcn- 
dis  quaeftio,  confugiunt  fubinde,  faltcm  confu- 
gere  videntur,  fcriptores  ad  morem  ccclcfiae 
vetcris  Ebraeorum.  lllinc  alii  praeftitutarum  & 
certarum  formularum  cxempla  pcti  quidem  vo- 
lunt  i  fed  cnixius  quam,  aut  probant  aut  probarc 
contendunt.  Alii  interim,  iique  in  theologicis 
famam  prae  fe  fcrentcs  ingentem,  nullas  ejuf- 
modi  precandi  ant  bencdicendi  ftatas  formulas 
in  eadcm  ecclefia  rcperiri  aut  fuiflc,  fed  quae 
extant  cunftas  rccentiorum  verparum  efle  com- 
menta,  tradere  non  verentur.  Atque  fciolorum 
ignorantia,  ut  in  aliis,  fic  in  hifce,  co  tum  fe- 
curior  eft  tum  ferocior,  quo  craffior  &  ipfis  in- 
cxtricabilior.  Intempeftivum  igitur  nunc  non 
habeatur,  nec  mihi  vortatur  vitio,  quafi  proni- 
us  quam  par  eft,  ex  occurrente  fic  bcnedicendi 
vocabulo,  anfam  arripuerim,  fi  hac  de  re  etiam 
hic  paucis,  velut  forte  primus,  indicavero  quae 
utrique  altercantium  parti  ufui  fucrint  eximio  ; 
in  quantum  nempe  inter  ratiocinandum  &  ex- 
empla  e  vctuftate  afferendum,  ullam  tribuit  pars 
ilterutra  ecclefiae  veteris  Judaicae  moribus  auto- 
titatem.  Quod  ad  quotidianas  ecclefiae  illius 
preces  fcu  benedi&iones,  quas  nvVan  &  nvj"a 
nuncupant,  earumque  formulas  certas  atque  fo- 
lennes  attinet ;  fuere  illae  aut  facerdotibus  pro- 
priae,  aut  cuilibetjudaeo  ita  communes,  ut  uni- 
:uique  pariter  incubuerit  eafdem  ufurpandi  offi- 
:ium.  Prioris  generis  fuere  benedictiones  illae 
:res  praeftitutae  in  Numerorum  cap.  VI.  23.  no- 
uine  notiflimo  f  &\oyM  'Aag^i/,  benedittionis 
daron  Syracidi  cap.  XXXVI.  17.  deiignatae. 
Loquere  ad  Aharon  &  filios  ejus,  dicens,  Sic 
'ienedketis  filiis  Ifrael,  dicetifque  ad  eos: 

"JlrT  "pTX   X       1.  Benedicat  tibiTominus  & 

."poty1!        cuftodiat  te. 
Kini      "IX1  .1       2.  Illuminet  Tominus  faciem 
\h$        VJS       fttam  fuper    te,    &    mifreatur 

.-pm       tui. 
TiiT    XW  .}        3.  Levet     Tominus   faciem 
ihti,       VJ3      fuam  fuper  te,  &  ponat  te  in 
h       QOT      pace. 

.aba 

lac  formula  docent  theologi,  qui  iidem  &  ju- 
ifconfulti,  Ebraeorum,  benedicere  ufos  fuifie  po- 
ulo  abituricnti  facerdotes,  ex  canone  &  prae- 
:ripto  hoc  Mofaico,  idque  quotidie  poft  facra 
uibus  intererant,  faltem  matutina ;  atque  mani- 
us  elatis,  digitifque  expanfis.  Ita  nimirum,  ut 
uoties  in  fynagogis  aut  profeuchis  id  fleret,  ex- 
jllerent  manus  ufque  ad  humeros,  ac  publicus 
unifter  feu  apoftolus  (quem  "vax  r\h\D  appelli- 
int)  legendo  praeiret,  refpondente  fingulis  po- 
'ulo,  Amen.  Qiiando  autem  peraetis  facrificiis 
1  templo  hoc  fa&um  (quod  nunquam  non  fa- 
.endum  poft  facrificium  juge  matutinum)  inftar 
enediclionis  unicae,  praeeunte  itidem  lectore, 
-  roferebantur  tres  illae  a  facerdotibus,  refpon- 
snte  populo,  ohiyn  fo  hn-\w  cyrhx  'n  jm 
sbiyn  nyi,  Benedifius  fit  Tominus  Tttts  Ifrael 
t  fecida  feculorum.  Tunc  autem,  fcilicet  in 
mplo,  extulere  facerdotes  manus  fupra  capita, 
:cepto  quod  pontifex  maximus  non  fupra  phy- 
fteria  fua  feu  frontalia   eas  efferret.    Alia  ad 


hanc  rcm  obfervatti  fatis  digna,  fcd  quibus  locus 
hic  non  cft  idoncus,  occurrunt  in  Milna  &  Gc- 
mara,  tit.  Sota  cap.  VII.  Talmude  Babylonio 
fol.  37.  &:  3S.  in  Sepher  Colbo  tit.  Thephi/d, 
Hilcoth  Gedaloth  tit.  Beracoth,  Mofc  Maimo- 
nide  tra&atu  Tephila  JVebarccth  Cphepim  feu  de 
Vrecatione  &  Sacerdotum  BenediStionibuS,  cap. 
XIV.  Mofe  Mikotzi  Praeccpt.  Afficmativo  XX.  & 
Obadia  Bartenorio,  ad  diclam  Mifnain,  praeter 
loca  alia  Talmudica  in  Annotationibus  ad  di&um 
Maimonidis  caput  indicata.  Quod  ad  genus  at- 
tinet  pofterius,  feu  praeftitutas  precum  formulas 
cuilibet  pariter  (pro  viribus  femper  inteliige)  ad- 
hibendas;  eae  aut  neccflario  quotidianae  fuerc, 
aut  pro  re  nata  tantum  variatim  ufurpandae.  Spe^- 
cicm  utramque  paucis  oftendemus.  Quemadmo- 
dum  juxta  veterrimam  apud  eos  interprctationem, 
diligenter  cuique  praeftanda  erar  leftio  feu  invo- 
catio  folennis,  eaque  tam  vefperi  quam  mane, 
periocharum  aliquot  in  Dcuteronomii  cap.  VI.  & 
VII.  (quam  ycty  ni?  le£t:o  audi,  ex  vcrbis  illis 
repetitis  Audi  Ifrael  vocitant)  ad  totam  vitae  piae 
rationem  attinentium,  ut  liquet  in  Mifna  tit. 
Beracoth  cap.  I.  &  utriufque  Taimudis  Gemaris 
ibidem,  &  pafilm  tum  in  magiftrorum  commen- 
tariis,  tum  in  gentis  Ritualibus,  ita  etiam  tum 
Ezrae  temporibus  tum  feculis  captivitatis  Baby- 
lonicae  finem  infcquentibus,  praefcriptis  cer- 
tifque  prccandi  formulis  quotidianis  cx  inftitu- 
to  ufa  eft  ecclefia  illa.  Quod  ut  rite  intelliga- 
tur,  videndum  eft,  primo,  de  precandi  ritibus 
feu  jure  ante  Ezrae  tempora  feu  a  Mofe  ad  Ez- 
ram ;  fecundo ;  quinam  certas  aliquas  precan- 
di  formulas  in  ccclefia  illa,  ante  Chriftum,  feu 
dum  viguit  ex  inftituto  divino  Judaifmus,  in- 
ftituerent ;  tertio ;  quotnam  ac  quales  illae  fue- 
rint;  quarto;  quomodo,  ex  gentis  moribus,  ad- 
hibendae.  Quod  ad  primum  autinct ;  docent 
magiftri,  in  praeceptis  quidem  divinis  contineri, 
preces  ab  ipforum  quolibet  Numini  fundendas 
efle,  fed  nec  formulam,  nec  numerum,  nec  rcm- 
pora  in  praeceptis  illis  defignari,  Aiunt  Icgcs 
iilas  facras  Exodi  XXIII.  25.  &  Deuter.  XI.  T3. 
Servietis  Tomino  T>eo  veftro,  &  ut  fervietis 
illi  toto  corde  veftro  &  tota  amma  veftra,  pre- 
candi  officium  imperare.     Sic  enim  loquuntur; 

nVsnn  pjo  r«i  nl7Sn  n  ^®  ^1"112^  w,n  irx 
fwi  rrnnn  jo  nsin  nVsnrt  nrn  ;^i  n^nn  fo 
annyi  au  "j3<sh\  mmn  \o  yup_  jqi  r\hsrh 
ic»n  xhv  rwy  r\w  wrvti  ish  rhsva  pafri 
crjnx  t<rrw  xir\  72  n  nijso  nvn  wbx  no"u 
m"pn  hw  inaw  nuoi  ov  H^a  nbunoi  jjnno 
niypaa  nnV  -jns  torw  ranx  nsity  -p  -ihki 
mian  ny  'rh  nmm  nniy  jnu  v  ^w  njnrai 
:  mj  ^h  nns  Hd  h  ^Siyniy.  Oitinam  eft  ci:l- 
ttts  ille  qui  in  corde  ?  Is  precatio  eft.  Sed  ve- 
ro  neque  numerus  freciim  cx  lege  eft,  neque 
haec  vel  illa  precandt  formnla  eft  ex  lege,  nec 
a  lege  praeftittttitm  eft  precandi  tempus.  Uhde 
fit,  ut  etiam  foeminae  $■  fervi  lege  pncandi  te- 
neantur;  cum  fcilicet  praecepium .  fit  affirmatj- 
vum,  tempore  non  circumfcriptum.  Laeerum 
offcium  ex  hac  lege  praeftandum  hujufmodi  e- 
rat,  ut  quotidie  m.ufquifqut  fuppltcart  &  p-e- 
caretur,  &  enarraret  primo  gloriam  Thmini  Dd 
benediBi,  &  poftmodum  rogaret  0  fcratdo  & 
deprecando  ea,  quae  fibi  neceffana  ejfent,  &  d '.-■,» 

ghriaiti 


447 


I    N       EUTYCHII         ORIGINES  44* 


gloriam  ac  laudem  daret  ^Domino  ob  bonitatem 
fuam,  qua  erga  eum  ufus  efi.  Gjuilibet  nempe 
pro  viribtts  futs.  Atque  precationcs  aiunt  efle 
in  cultu  divino  njnysnn  n:iDn  *ix  Sy  primae 
feu  primariae  intentionis.  Oblationes  autem,  & 
quae  funt  id  genus  alia  imperata  rtJiDrt  "TK  "~*y 
n'Jtyrt  intentionis  fecundariae  -,  quod  pluribus 
explicat  egregie  Rambam  in  More  Nebochim 
part.  III.  cap.  XXXII.  Stabant  item,  non  genu 
fledtebant,  precantes.  Ubicunque  autem  locorum 
quis  eflet,  precabatur  verfus  templum,  feu  illam 
mundi  piagam,  qua  templum  ei  fitum.  Magiftri 

pi  nvrty  lzjvq  ^^  wipon  nDJ  pVVano  HDm 
ssniy  nyi  ua*i  ntynn  Tnn  ~o*tn  nvt,  £?  cuili- 
bet  precanti  facies  vertenda  erat  verfits  tem- 
plum,  ubkunque  ejfet  locorum.  Atque  fic  obti- 
nuit  a  Mofe  magiftro  noftro  ufque  ad  Ezram. 
Quae  poftrema  vocabula  etiam  pertinent  ad  reli- 
qua  jam  de  precibus  di&a.  Quatenus  fcilicet  fan- 
ftuarium,  ante  Salomonis  tempora,  &  templum 
poftea  velut  in  idcm  recidunt.  Hierofolymis'  au- 
tem  qui  precabatur,  faciem  vertebat  in  montem 
templij  qui  in  monte  templi,  verfus  Sandtum 
fandtorum.  Cum  igitur  nulla  eflet  ha&enus  prae- 
ftituta  fupplicandi  formula  quotidiana,  fua  pro 
arbitrio  ufus  eft  quilibet,  &  interdum  quotidie 
nova.  Nam  &  de  Achitophele,  ex  veterum 
traditione,  aiunt,  nitytn  niVnn  vhw  V73.no  *T"1 
CT*1  "7DD,  T)ie  unoqnoque  tribm  novis  precan- 
di  formulis,  feu  precationibus  ufis  efi.  Sic  le- 
gitur  in  Gemara  Hierofolymitana  ad  tit.  Bera- 
coth,  cap.  IV.  fol.  8.  col.  1.  Et  de  jam  didtis 
confulas,  praeter  commentarios  Rabbinicos  ad 
loca  Scripturae  citatos,  Mofem  Maimonidem  in 
tractatu  Tephila  Webarceth  Cohenim  cap.  I.  & 
Mofem  Mikotzi  Praecept.  Affirmativo  XIX.  & 
Gemaram  jam  di&am  fol.  7.  col.  1.  Certae  au- 
tem  precandi  formulae  ac  cuilibet,  quotidie  cx 
fuperindudta  lege  feu  more  recepto,  ufurpandae 
(quae  fecundo  hic  difpiciendae)  inftitutae  funt  ab 
Ezra  ac  UH  TV2,  id  eft,  Confiftorio  feu  Synedrio 
ejus,  feu  eis  qui  ad  inftaurandam  confervandam- 
que  avitam  rempublicam  operas  viri  praecellen- 
tiores  mutuas  fub  captivitatis  Babylonicae  finem 
tradiderant,  Tunc  enim  Judaei  non  pauci,  veri- 
fimile  fatis  erit,  fi  dixeris  ex  vulgo  plerique,  tum 
peculiares  avorum  mores,  tum  fandtam  linguam 
ex  gentium  aliarum  mixtura  ita  variatim  habuere 
depravatam,  ut  fine  praeceptore  preces  Numini 
fuo  fandtiflimo  offerre  aut  rite  fatis  nequirent,  aut 
dubitantcr  nimis  adgrederentur.  Ne  igitur  in 
pofterum  tam  in  re  ipfa,  quam  in  fermone  balbu- 
tientes  a  pietate  vera,  feu  divinitus  imperata,  te- 
mere  deviarent,  huic  adhibere  volebant  remedium 
malo  r-6run  nDJD  "10JK  Viri  magnae  Synago- 
gae  illi  celeberrimi,  feu  Ezra  5c  confiftorii  fui 
collcgae  numero  centum  viginti  defignari  foliti. 
Adeoquc  certam  precandi  formulam  inftituere  u- 
nicuique  recipiendam,  eamque  tum  quotidianam, 
tum  iterandam,  tertiandamque,  ut  dicetur.  Rab- 
bi  Jeremias  in  Gemara  Hierofolymitana  ad  tit. 
Beracoth  cap.  II.  fol.  4.  col.  4.  nntyyi  n>"Q 
ns  wprci  *3wa:  noDi  auioty  anoi  aupi 

nwrt  nVsnni  Centum  &  viginti  presbyteri,  e 
quibus  ocloginta  prophetae  fuere,  aut  infiar  pro- 
phetarum  (nam  legendum  puto,  ut  alibi,  0'JlQty 
'U1  rtOD1  OKUJ)  hanc  precandi  formulam  infii- 


tuerunt.  Scilicet  de  precandi  formula  proxim 
ante  ibi  memorata,  de  qua  ftatim  plura  dabimus 
verba  facit.  Tantundem  habetur  in  Gemara  Ba 
bylonia  ad  tit.  Megilla  cap.  II.  fol.  iS.  a.  &  vii 
de  Gemaram  Babyloniam  ad  tit.  Beracoth  cap 
V.  fol.  33.  a.  In  collcgis  autem  confiftorii  illiu< 
feu  fynagogae  magnae  numerantur  ab  Ebraei 
Haggaeus,  Zacharias,  &  Malachias  prophetae,  Zo 
robabel,  Mordecai,  alii  viri  illuftres,  de  quibu 
vide  fi  placet  Nehemiam  cap.  VII.  7.  &  qua 
collegit  Joannes  Buxtornus  in  Tiberiadis  fcu  Ccm 
mentarii  Maforethici  cap.  X.  Qtiod  ad  tertian 
hic  attinet  confiderationem ;  tradunt  preces  fe 
benedictiones  (nam  utroque  nomine  hic  promii 
cue  utuntur)  in  formula  fuperius  laudata  fuifl, 
odtodecim.  Unde  faepius  occurrit  mtyy  njlQt. 
TVCTQ.  Oclodecim  benedifliones ;  ipfo  etiam  nui 
mero  fimplici  fubinde,  velut  nemini  non  notiffi 
mo,  in  Commentariis  Talmudicis  pro  eifdem  c' 
furpato.  Simul  item  dicuntur,  TlDrt  Vy  niW 
(ut  in  jam  ante  citata  Gemara  utraque)  &  niDT 
TlDrt  Vy,  id  eft,  preces  feu  benedicliones  ordiu 
tae,  feu  ordine  compofitae.  Ex  odtodecim  jai 
didtis,  tres  aiunt  priorcs  continere  '(T7  nnty  gh 
riam  Tiomini,  uti  &  totidem  pofteriores.  Inte 
mcdias  vero    no.K  10D    frttD    nmtrt  V*  T)W 

**>id  "lusri  *d*ix*;i  tyw  wx  ^sn  VrV,  Tetiti 
nem  omnium  rerum,  quae  genera  primaria  fun 
tum  eorum  quae  hominibus  fingulis  habenda  , 
votis,  tum  eorum  quae  populo  univerfo  ut  nea 
faria  defideranda.  Sic  Maimonides.  Et  in  G 
mara  Hierofolymitana  ad  tit.  Beracoth  cap.  1 
fol.  4.  col.  4.  traditur  autores  formulae  jam  m 
moratae    fic  ordinem   inftituifle  ut  niDTD  \u\ 

mpn  *>ty  -raty  nunna  niD*a  tyVtyi  nuityj, 

nm  bty  p"lX  m^sn^m,  Tres  priores  beti' 
dicliones  totidemque  pofieriores  gloriam  T>ami, 
fpectarent,  intermediae  autem  generi  humano  n 
cejfaria.  Ratio  infuper  ex  veteribus  adjicitur ; 
pud  Maimonidem,  r\Q^)  ~/Drt  i3D  niDliy  Irt^ty  1*; 

rtn^ty  nVsn  auVyn  n^  nVsn  nvtro  jn, 
Vd  upn  ni  j^jj;  *aai  r-insn  jityVn  "/ya  nVsr 
^rw  nD  Vxity*  Vd  isd  nnnon  ni^snni  nyv 
jVyn  *sd  tny  nD*iD  Vd  juy,  Ut  fcilket  in  <u 
jufiibet  ore  bene  difponerentur,  omnefque  eas  di 
cerent,  &  preces  etiam  indifertorum  nm  m 
nus  perfeEiae  forent,  quam  preces  viri  utcunqt 
linguae  difertae.  Atque  hac  caufa  inftituerun 
ut  cuncfae  beneditliones  hae  &  preces  ordine 
formula  difponerentur  in  ore  cujuflibet  Ifraelita\ 
quoniam  inde  eveniret,  ut  etiam  in  balbutieni'; 
ore  etiam  indiferto  pariter  difponerentur.  Ipfij 
fimam  fane,  qua  de  loquuntur,  formulam  inM 
gram  fateor  me  hadtenus  non  fatis  didicifle,  f< 
inftitutam  fuifle,  fecundum  id  quod  diximus,  ur 
pronuntiant  ore.  Occurrit  quidem  harum  fo 
mula  in  Gemara  Hierofolymitana ;  fed  lihrai 
puto  incuria  ita  minuta,  ut  numerum  indicatui 
feu  octodenarium  in  ea  reperiri  nequeas.  U 
cunque  vero,  qualis  ibi  habetur  exfcribimus,  b 
neficia  divinitus  accepta  tara  agnofccntem,  qu» 
nova  defiderantem. 


ffl 


449 


C  0  M  M  E  N  T  A  R  I  U  S. 


453 


ns-i  .irrawn  mn  .njn  unjjn  .njn  uun 
«n  .ijnVi  ij^m  .u1?  nn^D  .uV  rf?D.  ijrawn 
utvou;  rotra  .uw  Tia  .u^n  nsn  .w 
pin  unusty  .pnxa  u^sw  .unxDp  Arcpp 
uswod  uv^  •1J,aP  nyj:n  -irop  ju^ 
Wa  utvi  uTwnj;  jjqwi  imn  njn    .unpijx 

Id  cft: 

Larghe  nobis  fcientiam.  Largitus  es  tu  fcie?i- 
'/<??»  »0^«".  Grata  tibi  fit  poenitentia  nojlra. 
jrata  fitit  poenitentia  noftra  tibi.  Tropitius 
is  nobis.  Fuifti  nobis  tu  propitius.  Redime 
ios.  Redemifti  tu  nos.  Sana  infirmitates  no- 
iras.  Infirmitates  nojtras  fanafii  tu.  Btnedic 
mnis  noftris,  Benedixifti  tu  annis  noftris.  Con- 
re<ra  nos.  Congregajii  tu  nos.  Judica  nos  cum 
ujtitia.  Judicafti  nos  tu  cum  jujiitia.  Humi- 
iato  hoftes  noftros.  Humiliafti  tu  hoftes  no- 
Iros.  Juftifica  nos  in  judicio.  Jufiificafii  nos. 
iedifica  iemplum  tuum,  &  audi  fiupplicationes 
■ofiras,  &  gratiofius  fis  nobis  in  eo. 

Quod  agnitione  fic  repetitur,  unicam  efle  fem- 
ier  exiftimo  benedidtionum  illarum  octodecim. 
ied  videfis  Maimonidem  tradt.  Thephila  IVe- 
arceth  Cohenim  cap.  II.  %.  3.  ubi  alia  funt  for- 
nulae  quam  tradtamus  capita.  Receptiffimum 
1  utem  eft  in  dodtrina  Talmudica,  folennia  bene- 
idtionum  &  precum  initia  feu  Numinis  com- 
ellationem  Ebraeis  fuifle,  ut  hodieque  eft,  im 

\dn\yr\  17Q  ijinbs  nim  nnx,  Benediffus  fisT)o- 
line  T)eus  nofter,  rex  mundi.  Quod  forte  hic 
m  largire  nobis,  &c.  ex  ipfa  etiam  inftitutione 
anc  praefigendum.  Unumquemque  vero  pre- 
!  andi  actum,  juxta  ea  quae  ftatim  dicentur,  prae- 
andum  aufpicari  folebant  a  verficulo  illo  Pfalmi 

J.  15.  inVnn  tjp  isi  nnsn  Tffliu  'n,  Ttomine 

peri  labia  mea,  &  os  meum  oftendet  feu  an- 
untiabit  laudem  tuam.  Claudebant  dein  ver- 
culo  illo  Pfalmi  XIX.  ult.  Sint  accepta  verba 
ris  mei,  &  meditatio  cordis  mei  in  confpeEiu 
110,  TJomine  fortitudo  mea  &  Redemptor  meus. 
ride  Gemaram  Hierofolymitanam  ad  tit.  Bera- 
oth  cap.  IV.  fol.  8.  col.  1.  &  Maimonidem 
adt.  Thephila  Webarceth  cap.  II.  §.  9.  Ex  mo- 
bus  autem  gentis,  ita  a  quolibet,  poft  fynago- 
iae  illius  magnae  hac  de  re  decretum,  adhiben- 
a  erat  formula  illa  (quod  quarto  hic  videndum) 
t  regulariter  faepius  quotidie,  fed  diverfimode, 
fet  effundenda,  horis  fcilicet  ftatis,  velut  cano- 
icis.  Nimirum  ftatuerunt,  ut  non  folum  tem- 
loribus  tum  facrificii  jugis  matutini,  tum  ejus 
aod  pomeridianum  erat,  uteretur  quilibet  hac 
uotidie  precandi  formula;  verum  etiam  ut  no- 
,e  tertiaret,  &  quoties  spiQ  jDlp  feu  oblatio 
\ijet~titia  feu  quae  morem  communem  ex  lege 
ccederet,  praeftanda  eflet,  eam  interdiu  infuper 

peteret.  Denominatis  etiam  a  facrificiorum 
amme  ipfis,  pro  temporum  varietate,  fed  fem- 
jer  eifdem  precibus.  Ut  matutinis,  pomeridia- 
as,  vefpertinis,  feu  nodturnis,  adjedtitiis.  Qui- 
js  accefllt  in  jejunio  fefti  expiationum  magno, 

ecum  jam  didtarum  repetitio  fub  occafum  fo- 

i,  nVyj  nVsn,  Trecatio  obferationis  vocitataj 
i  iafi  adhibendam  eam,  cum  portae  coeli  claude- 

Vox.  II. 


rentur,  id  eft,  fol  abiret,  indicaret  nomen.  Pre- 
cationes  igitur  cx  Ezrae  ac  confiftorii  fiii  inftitu- 
to  illo  quotidianae  fuerc  tres,  matutinae,  pomc- 
ridianac,  &  vefpertinae  feu  nodturnae.  Sabba- 
tis  autem,  feftis  imperatis,  ac  ncomeniis,  qua- 
tuor.  Nam  in  illis  ex  lege,  adjedtitia  erant  fa- 
crificia,  adeoque  adjedtitia  prccatio.  Mcmorato 
demum  jcjunio  quinque.  Acceffit  enim  illa  pre- 
catio  obferationis  didta.  Atquc  prcces  hae  etiani 
in  ecclefia  illa  Judaeorum  veteri  habitae  ni72n 
nnin,  Treces  officii  neceffario  praeftandi.  Et  de 
eo  qui  cundtas  juxta  majorum  inftitutum  adhi- 
buiflet  ^i  aiunt  imin  Hi  praeftitit  ojfichim 
fuum  feu  debitum ;  uti  de  eo  qui  aliquam  omi- 
fiflet,  Nixi  mV  non  praeftitit.  Addunt  vero  de 
precibus  a  publico  in  fynagogis  miniftro  recitatis 

njrcn  i^o  ;min  n^  omn  nx  ^jsiq  to  rvhut 
mm  na  nnx  \m  pjiyi  ]yaw  im  Wsna  i^inti; 
hhmrh  y-\v  uwya  M"nD.  j^snaD  \n  ni  raiii 
iqsj;  n?sm  i^Vk  imin  ;t  j^sv  u^  j;ivn  "?ds, 

"Tublicus  minifter  feu  univerfitatis  aut  populi  a- 
pofiolus  (ut  apud  nos  parochus)  liberat  plebem  ab 
ojficio  fuo  hic  praefiando,  fi  dum  precatur  ille, 
audiat  illa  &  refpondeat  fingulis  beneditlionibus 
Amen.  Inde  enim  fit,  ut  pro  precantibus  habea- 
tur  plebs.  G)uod  tdmen  ad  eum  folum  attinet^ 
qui  precandi  fatis  gnarus  non  eft.  Nam  fi  gna- 
rus  fuerit,  ojficium  quod  fibi  incumbit  non  prae- 
ftat,  niji  &  ipfe  precetur.  Sic  Maimonides  tra- 
dlatu  Tephila  IVebarceth  cap.  VIII.  %.  9.  quo- 
cum  conjungas  Gemaram  Babyloniam  ad  tit.  Rojh 
hajhena  cap.  IV.  fol.  34.  &  35.  Exceptiones  au- 
tem  aliquot  de  jam  regulariter  didtis  habent, 
quas  adferre  huc  operae  non  eft  pretium.  Quod 
itidem  dicendum  de  eo  quod  pronuntiant  mVsn 
jno  JTims  J'S  l1?^,  Trecum  harum,  feu  preca- 
tionum  nuUam  omittere  quis  debet.  Alias  auteni 
five  formulas  five  vices  adjicere  nefas  non  erat. 
Et  Rabbi  Eliaezer  1-m  nunn  rfrsn  773^0  TVri 
QH,  Nova  precandi  formula  (id  eft,  alia  arque' 
alia  praeter  formulam  odtodenariam)  quotidie  u- 
fus  eft,  quod  legitur  in  Gemara  Hierofolymitana 
jam  ante  citata;  quod  habetur  item  de  Rabbi 
Abihu.  Quoties  autem  novae  accederent,  inftat 
factificiorum  feu  oblationum  ultronearum  ha- 
bebantur,  quemadmodum  reliquae,  ut  didtum  eft, 
inftar  imperatarum.  His  item  nominibus  didtae. 
Quae  tamen  fic  volunt  intelligi,  ut  neque  tres 
numeri  odtodenarii  priores  nec  pofteriores  pre- 
ces,  ullo  modo  ne  adjiciendo  quidem  mutare  li- 
ceret,  intermedias  vero  pro  arbitrio  &  juxta  a- 
nimi  vota  fingularia  ampliare  aut  augere,  nec  iri- 
terim  omnino  ipfas,  utpote  integre  femper  reti- 
nendas,  aliter  (exceptione  interim  minutula  una 
&  altera  admifla)  immutare.  Privatis  nimirum 
feu  fingulis  ampliare  aut  augere  liceret.  Quo- 
niam  ipfis  ultronea  ofterre  licuit  facrificia,  qui- 
bus  reipondere  volebant  preces  feu  precationes 
illas  ultroneas  feu  adjedtitias.  Nec  tamen  hoc 
licuifle  aiunt  nonnulli  coetui  publico  feu  eccle- 
fiae,  quam  liDS  appellitant,  quia  facrificia  aiunt 
ab  ecclefia,  imperata  tantum,  non  ultronea  fuifle 
offerenda.    Maimonides ;  nVsn  J^BnQ  "TOCT  J^ 

nDU  jDip  jwdq  -vosn  j^w  ^h  nDnj,  Ab  ec- 

clefia  feu  coetu  publico  precatio  uttronea  ufur^ 

panda  non  erat ;  quoniam  nec  ecclefia  feu  coetus 

pibticus  offerebat  ex  lege  facrificium  ultronetm. 

R  r  1*  Addit 


4$: 


In       E    U    T    Y    C    H    1    I       O    R    I    G    I    N    E    S  4$$ 


Addit  item  cx  doftoiura  illuftrium  aliquot  fcn- 
tentia,  nec  fabbatis  nec  diebus  feftis  cuiquam  ras 
fuiffe,  precatione  ultronea,  fed  tantum  imperata 

uti.    Ratib  redditur,  tWi  \tu  \pnpa  \wo  «"? 
Tfo  Dvn  ran  «h»,   guoniam  m  ets  offeren- 
dum  non  erat  ultroneum  qutd,  fid  td  duntaxat 
auod  ex   lege  ad  eorum  jingu!a  atttnuit.     i>ed 
hac  de  re  vide  quae  ex  Abraha  Ben  David  haben- 
tur  in  Migiol  Oz,  &  in  CefiphMtfna  ad  Mai- 
monidis  «aaatum,    Thephtia  Webarceth   Cohe- 
nim  cap.  I.  §.  i*.    Ottodecirn  jam  diftis  accef- 
fit    fub   excidii  aevum,    nonadecima  a  Rabban 
Gamaliele,  &   Syncdrio  magno,   cui  praefmt  is, 
ut  princeps,    inftituta  precandi   formula.     Aliae 
item  quamplurimae  benediaionum  &   precatio- 
num  formulae  etiam  quotidianae,  ex  eorum  qui 
rebus  praeerant  inftituto,  tandem  inolevere ;  adeo 
ut   fi   feptem  quae  continentur  in  leftione  llla 
Audi  Ifrael  (qua  de,  ante)  &  tum  jam   diftas 
tum   alias,   exemplo  majorum,  tandem  fupenn- 
duftas   enumeres  \U  rraru  H«Q  T"U7  ="»  ^" 
nVVni  avn,  Centtm  beneditttones  ieu  preca- 
'tiones  praeftandae  fuertnt  ab  imoquoque  intra 
tempus  ctvilis   cujufltbet   diei.     Vide  Maimom- 
dem,  traftatu  toties  citato,  cap.  VII.  §.14.    Ni- 
mirum  aftibus  ex  lege  quotidiams  acceflcre  infer- 
vientes  benediftiones,  cujus  rei  ratio  oftenditur 
in  eis,  quae  de  fpecie  hic  fecunda  proxime  fub- 
jun<mntur.     Et   de  quotidianis  benedicendi   feu 
precandi  formulis  neceflario  apud  Ebraeos  vete- 
res,   juxta  corum  doarinam,   adhibendis,  hade- 
nus.     Species  altera  eft,  pro  re  nata  ac  variatim 
ufurpandarum,  nec  quotidianarum,  nifi  ex  acci- 
denti,  aut  pro  arbitrio  aliud  agentis.     Lex  habe- 
tur  facra,  Deuteron.  VIII.  10.    Cum  -uero  come- 
deris,  &  fatiatus  jueris,  knedtces  Tomtno  T>eo 
tuo  in  terra  illa  bona,  quam  dedit  tibi.     Hinc 
aiunt,  ex  lege  facra  efle  jiiart  ftm,  Benedttfto- 
nem  cibi  aut  menfae -,  quam  interea  fic  mtelli- 
<mnt,  ut  poft  cibum  fumptum  feu  a  faturis  tan- 
tum,'  ex  legis  verbis,  quibus  pertinacius  ut  pluri- 
mum  funt  addiaiffimi,  benedicendum  eflet.  Sed 
vero  CQ131D  nna  ex  verbis  feu  infittutis  firiba- 
rum,  feu  moribus  ab  eis  qui  rebus  praeerant   fu- 
perinduais,  non   folum  benediaionem  feu  prc- 
ces   eucharifticas  adhibebant  olim,   uti  hodieque 
cibo  faturi,  fed  etiam  tam  ante  quam  poft  five 
cibum  five  potum  aliquantulum  fumptum.  Quin 
&  eo  ufque  res  demum  proceffit,  ut  velut  ex  pe- 
culiaris  benediaionis  menfae  origine  exemplo  in- 
ducerentur  fimiliter  quamplurimae  aliae  aaibus, 
ex  le^e  facra,  praeftandis  infervientes,  feu  prae- 
euntes3     Aiunt  fcilicet,  rwn  Vy  p-QQ©  CWO 

nnvs  rwp  "P  ^w  nixoi  nixa  'n  ty  iuraiQ  *P 
Sicut  benedicere  debuit  quifque,  quoties  dapes  aut 
potum  fumeret,  ita  benedtcere  debuit  cuique  fi- 
gtllatim  praecepto  (affirmativo)  &  poftea  id,  quod 
praeceptum  eft,  facere.  Et  ab  intima  vetuftate 
pctunt  bencdiaionum,  ex  more  majorum  ufitan- 
darum,  fpecies  tres.  Prima  eft,  qualem  diximus 
menfae,  feu  rvT\  nra,  Benediclio  rerum  qui- 
bus  utimur,  fuimur.  Secunda  niXQ  TXTa,  Be- 
nediffio  praecepti,  de  qua  jam  locuti  fumus. 
Tertia  nnin  rU"Q>  Beneditlio  laudationis  feu 
glorificationis  cDei,  etiamfi  neutra  priorum  cau- 
fa  fingularis  adfit.  Quacum  conjungunt  eam  quae 
eft  nwp3  feu  pelitionis.    Certas  aiunt  fuifle  ha- 


rum  formulas,  eafque  ab  Ezra  in  corpus  redaftas 
aut  defcriptas,  ex  autoritate  confiftorii  ejus  feu 
fynagogae  magnae  (qua  de  ante)  ordine  difpo- 
fitas  eflc,  ac  fic  confirmatas,  ut  nec  cuiquam  ea-; 
rum  aliquam  mutare,  five  adjiciendo  five  mi- 
nuendo,  liceret.     Maimonidcs,  nUUn  hl  noiJ'. 

i^Vi  aray*?  vsn  r»  ou?n  wn  nrai  Nf 
rwar  ^rai  naa  yrxh  kVi  ono  nns  by  sjwfr 
myiu  ^bs  us  narm  oraan  iyQOT  yiuoa 

Teficnpfit  cunttas  benedicTtones  Ezra,-  quas  & 
confiftorium  ejus  ordinarunt  obfiervandas.  Ne- 
que  iicet  eas  immutare,  aut  cuipiam  earum  ad- 
jiciendo,  aut  quampiam  minuendo.  Et  quaelibet 
immutatio  ejus,  quodfic  confignarunt  fiapientes  in 
benediBionibus,  plane  error  efi.  Nec  carere  de- 
buit  benediaio  aliqua  na^DI  OWn  rrUtn,  Me- 
moria  nominis  T>omini  &  regni  •,  feu  praefa- 
tione  illa  folenni  n"QH  '"«3,  BenedtBus  fis  tu, 
T>omine  T>eus,  rex  mundi.  Quemadmodum  &, 
Mahumedanorum  precibus  folennibus  (quarum 
itidem  praeftitutas  habent  illi  formulas,  ut  mox 
dicetur)  Dei  j  unitatis  &  Mahumedis,  ut  ejufdem 
legati  feu  apoftoli,  mentio  plerumque  folet  in- 
feri.  De  jam  diais  &  innumeris  aliis  ad  formu- 
Ias  certas,  jura,  &  ritus  benediaionum  ac  pre- 
cum  in  ecclefia  veteri  Judaeorum  attinentibus: 
confule  titulum  Beracoth  in  utroque  Talmude 
eundemque  in  Maimonide,  Alphefio,  aliis,prae- 
ter  Mofem  Mikotzi  Praecepto  Affirmativo  XXVII 
Hifce  adjungi  poflent  formulae  aliquot  facrat 
in  Pentateucho  repertae  illuftriores  ;  ut  car- 
men  illud  hcrrendum  in  uxoris  adulterii  fufpe- 
aae  examine  (Numer.  V.  5.)  oratio  item  fo 
lennis  ad  exercitum  procinaum  perpetuo  ufur 
panda  (Deuteron.  XX.  3-  &c.)  item  confeffio  d< 
decimis  anni  tertii  verbis  praeftitutis  edicendj 
(Deuteron.  XXVI.  19.)  quarum  apices  obfervan- 
dos  volucre  femper  jurifconfulti  ac  theologi  ec- 
clefiae  illius.  Adde  etiam  ufitatum  ex  vetuftif- 
fimo  more  carmen  Syriacum  in  azymis  pafcha-1 

libus,  j^iynHi  urrax  tas  "n  >v%n  *<arh  sn: 
'ui  anyoi,  Hic  efi  panis  ille  aerumnofus,  quew 
comederunt  patres  noftri  in  terra  AEgypti,  &c. 
De  quo  videfis  Sepher  Colbo  fol.  55.  col.  2.&J0- 
fephum  Scaligerum  lib.  VI.  de  Emendat.  Tempo- 
rum,  pag.  536.  Et  locum  fane  hic  fingularem 
habet  hymnus  ille  celeberrimus  generali  nomine 
SVn  laudatio  feu  hymnus  Ebraeis  diaus,  cujus  fo- 
lennis  in  neomeniis,  &  in  feftis  dedicationis,  taber- 
naculorum,  pafchatis,  feptimanarum  ufus.  Confici- 
tur  ex  Pfalmis  CXIII,  CXIV,  CXV,  CXVECXVH, 
Sc  CXVIII.  De  quo  videfis  Gemaram  Babyloniam 
tit.  Tefachim  cap.  X.  fol.  1173.  praeter  J.  Bux- 
torflum  in  Lexico  Chaldaico  col.  613.  Necprae- 
termittas  II.  Paralip.XXXV.i  3.  &  I.Paralip.XVI.7 
Quae  vero  Judaei  recentiores  habent,  paffim  pro 
ftant  in  Ritualibus  illis  QijnJQ  Officiis,  Rittialibus, 
fcuUifibus  Solennibus  diftis  (Judaeorum  inHifpa- 
nia,  Lufitania,  Polonia,  Germania,  alibi  degen 
tium)  &:  in  libro  Maharil  &  liinQ  feu  precum 
&  hymnorum  Cyclo.  In  his  quidem  vetufta  fun( 
non  pauca.  Etiam  &:  titulus  in  illorum  plerif- 
que  nma  n«Q  centum  benediSlionum  habetur 
Sed  quoniam  non  fine  interfperfis  multimodii 
recentiorum  inventis ;  ideo  merito  non  lta  pei 
fe,  ab  eis  qui  vetuftatis  arcana  hic  cordate  venan- 
tur,  pendi  folent.     Et  videfis  quae  fubjunguntui 


4^3 


COMMENTARIUS. 


454 


cx  eorum  Rimalibus  Genebrardi  Chronico.    Quae 
vero  Ln  Pandedis  occurrunt  Talmiadieis,  aut  cx 
cis  a    magiftris    celcberrimis   doccntur,    majoris 
lvmlto,  in  difquifitione  hujufmodi,  funt  momen- 
ti.      Verum  eft,    fatcor,    etiam  &  Talmudicum 
corpus  utrumquc  diu  poft  Chriftum,    etiam  diu 
poft  excidium  urbis,  congcftum.     Sed  ita  conge- 
ftum,  ab  cis  qui  morum  majorum  &  tenaciiTimi 
fucre  &  fcicntiffimi,    etiam  &  intra  tam  pauca 
3  Chrifti  natalibus  fccula  congeftum,  ut  qui  du- 
bitct,  an  eis,  quae  de  moribus  ejufmodi  ibi  tra- 
dantur,  iides  fuerit  habenda  hiftorica,  nae  acgre, 
puto,    credet   is    obfervationibus,    verbi    gratia, 
aftronomLcis,    Ariftyllo,    Hipparcho,    Timochari, 
Mcnclao,  aliis  a  Ptolemaeo  in  Magna  Conftruc- 
tione  tributis,    aut  ejufdem,   ex  doclrina  Apote- 
lefmatica  Chaldaeorum  atque  AEgyptiorum  fe- 
ipfo  multo  vetuftiore,    defumptas  traditiones  in 
Tetrabiblo  non  fiftas  efle  ;  quoniam  nempe  tot 
annis,    ctiam  feculis,    recentior  Ptolemaeus,  at- 
que  autorum  ipforum  commentarii  periere.     Eo- 
dem  pariter  jure  quidem  aut  negabit,  aut  dubita- 
bit  is  de  teftimoniis  e  Varrone,  Ennio,  Valerio 
Antiate,  id  genus  aliis,    a  Livio,  Plutarcho,  cae- 
teris  inferiorLs  aevL,  allatLs.     Etiam  &  de  nafcen- 
tis  ccclefiae  rebus  ab  Eufebio,   tot  a  Chrifto  an- 
nis,  fed  veterum  Lnterea  autorum  libris,    qui  jam 
nullibi  extant,    LnftrucTo,    confcriptis.     Quod   & 
aeque  dicendum   de  PapLniani,    Ulpiani,   Calli- 
ftrati,  Modeftini,  Scaevolae,  jurifperitorum  alio- 
rum  reliquiis  in  Pande&is  Juftiniani,    qui  feculis 
aliquot  illis  recentior,    tantum  fervatis.     Et  ap- 
pofite,    de  re  huic    neutiquam   diffimili    (id  eft, 
de  ritibus  &  carmine  facro  in  azymis  comeden- 
dis)  vir  fummus  Jofephus  Scaliger,  libro  ante  ci- 
tato,   pag.   537.    Hic  fuit,   inquit,    vetus  ritus 
celebrationis  pafcha  temporibus  Mejfiae  ( ritum 
illum  fufius  ante  e  doQrLna  TalmudLca  tradide- 
tat)  quod  vetufiijfimi  canones  in  Tigeflis  Talmu- 
dicis  manifefto  probant.      Nifi  quis  eos  neget 
antiquos  effe  ;   quod  idem  ac  Ji  quis  capita  'jfa- 
piniani,    Pauli,   Ulpiani  &  aliorum  jurifconful- 
torum  in  Tigefiis  Juftiniani  producta,  neget  ef- 
fe  eorum  jurifconftdtorum,    quorum  nomme  ci- 
tantur.     Quod  nemo  fanus  dixerit.     Sed  vero, 
utrum  ex  memoratarum  benedicendi  ac  precan- 
di  formularum  certarum  generis  alicujus,    apud 
veteres   Ebraeos  in   ufu,   imitatione,   ullas    fibi 
Chriftiani  veteres,    adeoque  Alexandrini  presby- 
iteri  hic  qualemcunque  fuam,    adhibuerint,    defi- 
nire  meum  non  eft.     Certe  exemplo  forte  iftius 
ecclefiae,  fuas  ufurpabant  formulas,  in  facris  ob- 
eundis,  certas  PaganL ;  quarum  fpecimen  egregi- 
um  in   Catone  de  Re  Ruftica   cap.  CXLI.   ubi 
de  Solitaurilibus  agit.     Alia  apud  Macrobium  & 
in  prifcis  marmoribus.      Et  vide,  fi  placet,  Bar- 
nabae   Briflbnii   Formularum  lib.  I.   Guilielmum 
iStuckium  in   Sacrorum  Sacrificiorumque  Genti- 
Lium   Defcriptione,  Jacobum  Gutherium  de  Ve- 
terL  Jure  PontLficio  lib.  IV.  cap.  XIV.  alios,  qui 
abiter  de  ritibus    Paganorum.     Majorum  autem 
'five  providentia  five  injuria  periere  veteres  illi, 
Atteius  Capito  de  Jure    Sacrificiorum,  Trebatii 
libri  novem  Religionum,  Neratii  de  Supplicatio- 
nibus  libcr,  Varronis  rcrum  Divinarum  librL  qua- 
tuor,  alii  ejufmodi,  unde  haec  plenius  multo  e- 
difci  potuiflent.    Reliquiae  fane  occurrunt  hac  de 


re  nonnullae  apud   Arrianum  in  Epitteto.     De 
vatibus  confulendis  difputans  (lib.  II.    cap.  VII.) 
Ndv  Q,  inquit,  t§{;j^v7h  ii  6^i^cc^/.ov  n^.rVfjS\j  y 
r   Qicv    'QnA3.7\:ifjj\ju,    Siijjjc^bu  tbjrS,    Kup/s  zMw 
mv,    'Qnt^i\w  jj^t  <j£i\S<Hv.     Nunc   autein  tre- 
mentes  augurium  captamus,  Teumque  mvocan- 
tes  precamur,  Kyrie  eleefon  feu  Tomme  mifere- 
re  &  concedas  ut  evadam.     An  e  Chriftianifmi 
ufu   illud  Kvrie  el-efon  in  Gentilifmum   reccp- 
tum  dubitat  vir  cximius  Gerardus  Joannes  Vof- 
fius  in  lib.  I.  de  Theologia  Gentili  cap.  II.    Flo- 
ruit  autem  autor  ille  fub  Hadriani  Caefaris  tem- 
pora.      Habet  item   Arrianus   lib.   I.   cap.  XVL 
hymnulorum  aliquot  formulas  folennes  fodienti, 
aranti,  comedenti  ufurparL  folitas.     Ut  /jA-yxi  d 
©sc;  om  t}fMV  7ra.Ji%zv  opyxvct,  raZXg-,  Si  oHv  r  yldj 
\fyxuojxiSszc,  Magnus  eft  Teus,  qui  nobis  infiru- 
menta  praebuerit  haec,  quibus  terram  excolamus ; 
alias  ejufmodiaftibus  caeteris.  Et  fubjicit:  raTiXg,  i<p' 
y&q-x  l^><j.vav  i'cf<\,  (C  r  jjJyisvv  xj  Seio&Zv  ujuvov  I- 
<p<j\t.i&v,'oh  r  S\jva.fuv  io%o-m  r  'a^.-^AuSrtnx.luj  rirznv 
xj  ocfcZ  ^npxluj.     Haec  fingulis  inrebus  cantanda 
erant,  uti  etiam  hymnus  maximus  &  divirajfimus 
erat  cantandus,  quod  facultatem  dederit  harum 
rerum  intelligentem,&  utendi  ratione  infiruclam. 
Mahumedanis   item  funt  fuae  formulae  precandi 
certae,facris  eorum  fundatae  inftitutLonibus ;  qua- 
les  tradit  Aben  Sina    (is  qui  vulgo  eft  Avicen- 
na,  philofophus  &  medicus  celebrLs)  in  parte  III. 

oh-hJ^Jl  jj^.   Theologiae  feu  Metaphyfices.  De 
divino,    quL    precibus    fit,     cultu  verba   faciens 


'<3 


O^ 


q|     inquit    (-^^     t>cXi 

KjJykSI    {J^-SU     Ll   ^A      \a^      ^<i      t_>|,£    Luul 


\ju|      vjL^Oi     t>\) 


e 


t^^_5     t>M^J|    ^A     IcXa^     'LcXj      ^J    (JjLcs 

^LgiJ!  q^  ti,LoV!  ttlA-JI  ^U)  cXxc  \,  kms.j 

(_^xJaA_J|j    b;L^Ja Jl     ^yvj  (j)  (^xLLLdja 

L-3J.A.    L/J     Lg.^      \.XXSZ      ^jjm^J      qL     KxJU     Lu« 

yaA. £j  ^J^J2.Xi\  ^ySiSla  C.i^v.^.1     ,-j*4 

dld^JbL^  oLJNi!  4I3  _3!4,v! 

t>AU.J|    C_5L£jl   ^yj*  (_^3j    tj^~~ '  <2 *J    /■■r\j**J 

Lg,J    «ax^J   JI5O.VI    &CX43    i>^*^L^   Lyjj)^  ^[ 


^ 


p4- 


455 


InEuTYCHii     Origines 


45<J 


ftJijMjL  /••ywwJl  0_CwjJl  ~.gJ  ^fj\j^    ^maj) 
0!^ rlX-oJ)   m\&>  ^J-X^i  (_jA,J   -J  QI5  _MJ__  LaXawJ 

y.Aj^3j|  (^s  (joJj-.su!    «.*  (_u)__  «J_o__,  J^amUJ 

Quae  fanc  non  ita  male  vertuntur  in  Mctaphy- 

.  Jicae  Avicennae    tractatu  X.  cap.  III.     Nam  non 

pauca  Metaphyficcs  cjufdem  (neque    enim  om- 

nia)    in  codicibus  Latinis  repeita,  habentur  ipfa 

in  Arabicis  ejufdem  ad  calcem  Canonis  ejus  de 

mcdicina  Romae  excufi.     Sic  autem  verfio  illa ; 

Et  oportet  dici  (fcilicct,  palam  eft)  quod  ex  his 

omnibus  obfequiis,  id  eji,  acceptabilius  per  quod 

agens  paratur  (ita  inftituitur)  quafi  Jit  loquens  in 

Deo  (cum  Deo)   &  tendens  in  ipfum,    &  ad 

ipfum  factfits  quafi  praeftns  ei.     Et  haec  eft  ora- 

tio.     Unde  oportet,  ut   docJor   doceat  oratorem 

difpojitioncs  (modos  feu  formulas  iiturgicas)  qui- 

bus  praeparatur  ad  orandum.       G)uemadmodum 

confuevit  homo  praeparare  fe   ad  occurrenditm 

regi  humano  i?i  munditia  &  decore,    &  utfa- 

csat  affuefcere '  munditiae  &  decori  firma  con- 

fuetUdine  (verte  potius,    &    ut  nitorem  &  de- 

corem   lihguae   ajfquatur)    &  inftituat  eum  ad 

modum  hominis  praeparantis  fe  in  occurfum  re- 

gtlm,  cum  humilitate,  demijfo  vultu,    comprejjis 

membris,  cejfans  a  revolutione  &  omni  ptrtur- 

batione.     Simi/itcr  dibet  inftituere  dofirmas  & 

dfpofttiones     (modos   fcu  formulas)   laudabiles 

fervitndi  Deo  in  unoquoque  tempcre.  Hae  enim 

difpofitiones  profunt  vulgo  ad  imprimendum  me- 

moriam  T>ei  in  animalibus  eorum  (lcge  cDei  ex- 

celfi  in  animakus  eorum  feu  in  ipfis)    &  %it  de- 

votio  eorum  circa  leges  &  mores  ftt  firmior  eis 

propter  hoc.      Si  enim  non  ejfent  eis  hujufmodi 

commemoratio,  oblivifcerentur  eorum  omnium  poft 

difcejfum  unius  generationis  vel  duarum.     Ara- 

bica  funt  iri    cditionis  opufculorum    Avicennae 

Romanae  pag.  85.   Dclcriptas  autem  penes  me 

habco  fingularum  hebdomadis  dierum  preces  Ma- 

humedanis  formatas,   quibus    titulus   eft    Ajl___,} 

.ycliVl   Treces  dieritm.     Atque  hifce  fubjungun- 

tur  formulae  precationum  binae.  Altera  Abrahae 
patriarchae  tributa.  altera  Domino  noftro  Jefu 
Chrifto,  velut  Dominica  altera,  ad  hunc  modum : 


«i_L*   £j  (_5wA    y^=^  Luc)JI  (J.*__  V^   (_?-J_r 


=_>- 


-Jl  -*_,!_ 


r^ 


c^___!  ^j  ^J  ^su  0!r  _,XJ|    k  Jc 
u  xslj  d\Ui  L^  _tj.__=!  Lc  03/.  «jJalw!  _y 

OvSXj^    <^___j.J.,Ci     <_Uj   ^.--jjl      ^N__olj  J^__»l 
*  ...  ...         .  ^—  = 

eJjAC.    (J,!   _£w.   ^.___|     J1.S.3  _4_l    ^l^JU    \Kpyo 

__.      <~$^     <2__ O.W  _J  p^AJI   ~JJ=>  L 

____ —  ^p_.x___j«    J,seS  _\J-  ^sud^j^  c_5vw.aj 


Id  eft,     Trecatio  Jefu  filii  Mariae, 

Super  quibus  pax  fit.  T)ixit,  Deus,  non  potis 
fum  depellere  id  quod  averfor,  nec  adquijivi  bo- 
num  illud  quod  Jpero.  Et  mercedem  tn  manu 
habent  alii  praeter  me.  Sed  pignus  eft  feu  ma- 
net  in  opere  meo  (id  eft,  ut  puto,  opera  mea 
velut  pignus  manent  ;  necdum  acccpi  id,  cujus 
nomine  oppignerata  funt)  Neque  ejt  quifquam 
pauper  me  panperior.  Indulgentiam  tuam  ■,  0 
venerande.  Deus,  ne  cpprobrio  mihi  finas  ejfe 
inimicum  meum,  nec  vilipendat  me  amicus  msus. 
Neque  ponas  ajjiitlionem  meam  in  religione 
mea.  Neque  fac,  ut  mundus  fit  maximum  ftu- 
dhtm  meum,  aut  faftigtum  fcientiae  meae.  Ne- 
que  praeft.ee  mihi  eum,  qui  non  miferebitur  mei. 
"Pro  mifericordia  tua,  O  miferantifjime  miferef- 
centium. 

Neque  mirum  videatur,  quod  D.  N.  Tefu 
Chrim'  aut  beatae  virginis  nomen  adeo  reveren- 
ter  habcant  Mahumedani.  Ut  cum  dc  patriar- 
chis  VcterisTcftamenti,  aliisvc  quos  magni  aefti- 
mant  demortuis,  fic  etiam  cum  de  hisce  five  fi- 
mul  five  feorfim  loquuntur,  infrequens  non  eft 
adjeclio   illa  _^_vLJ|  p.gjj__  fuper  eos  fit  pax  s 

(aut  fuper  eum  aut  eam)  quemadmodum  nomi- 
nibus  mortuorum,  quotquot  fine  reverentia  me- 
morare  nolunt  Ebraei,  fubjicere  plerumque  lo- 
lent,  vhy  feu  DlStiTI  OrvSj/  fuper  tum  mtfit- 
per  eos  fit  pax.  Et  in  Alcorano,  fummo  cum 
honore  mentio  fit  non  rara  D.  N.  Jefu  Chrifti. 
Repetitum  legitur  in  Azoara  II.  velut  ex  perfo- 

na  Numinis.    (^(JujJI 

^cXfJ!  r^^j-J   felJuL  'Dedimus  toT  Jefufdia 

Mariae  virtutes  notijfimas  (miracula  faciendi  in- 
terpretatur  Mahumedes  Ben  Achmet  egregius  Al- 
corani  paraphraftcs  Mahumedanus)  &  fortem 
eum  reddidimus  per  Spiritum  San£ium.  Salu- 
tatio  item  angelica  ad  hunc  modum  fe  habet 
Azoara  III.  Arabice,fed  Latine  quinta  0|  rJ>jt  \> 

_$u*aj_  ^n„w«J!  /-vc-w!  a_ui  a..«J.____j  __!hAV,jcj  <sil| 
'^_i!  LJjJI  i 


pjj-w  (_vl  (S^f^ 


LlJI 


._£U_J| 


.11 


^jj.LJ!  -.aXj^ 


^Jjs 


O  Maria,   Deus  bonum  nun- 


/•y>.__.i_»__.j|  i'r-^_> 

cium  tibi  mittit  per  Verbum  fuum,  quod  ex  eo 
eft.  Nomen  ejtis  MeJJias  leu  Chriftus  Jefus  fi- 
lius  Mariae,  potens  in  praefnti  feculo  &  futu- 
ro,  fcientijfimus,  qui  toquetur  hominibus  in  cu- 
nabu'is  (ihfantulis)  &  Jenibus,  vir  optimns.  Ubi 
Mahumed  Bcn  Achmet  paraphraftes  expreilim  il-' 

Jud 


f57 


COMMENTA-RIUS. 


458 


iid  Verllim  fuum  quodex  co  eft  interpretatur  pcr  bus  in  finsulis  fufius  difleritur.     Autof  utcrque, 

\L  FHkm,  ncmpc  Mariae  tantum.    Ncc  cnim  maximd   Rabbi   Jacob,    Judacis   cft   pcrcclcbris. 

-^9  Mmorum  gentium  lcnptorcs  pcriuaiionis  uiius  H- 

liitcr  vuit  feota  illa.     In  pracfenti  autem  fcculo  [iens  praetereo<     Sed  ctiam  e  veteribus,  ipfifquc 

*ii  Pandeftis  Talmudicis,   piura  in  hanc  rem  exhi- 

.  berc,  non  cft  difficile. 


iiitejligi  eum  ait  ille  potcntcm  fore  _&, 


rr.ipbetia,  atquc  in  futuro    i_>lxjc\J|    /v_ln..wJl 

rvlxJI    Intcrccjfione   &  praeparatione  coelefti. 

Compluria  ibi  fcquuntur,  quibus  maximi  fit  apud 
:os  tum  D.  N.  Jcfus  Chriftus  tum  Evangclium 
,:jns,  uti  &Azoara  V.  Arabicc,  fcu  XII.  &  XIII. 
Larmc,  &  Azoara  LXXI.  Latine,  quac  Arabice  eft 
LXL  alibiquc  in  farragine  illa.  Et  videfis  Joan- 
nem  Cantacuzcnum  in  Apologia  IV.'  ■/])  "S  Mw«- 
uAd.  Adde,  fi  plura  hac  de  re  cupias,  Guiliel- 
aium.  Schikardum  in  Prooemio  ad  Tarich  Re- 
gum  Perfiae  pag.  79.  &  fequentibus.  Alia  de 
librmulis  prccum  Mahumcdicis  habes  in  Petri 
ivirftenii  Decade  Sacra.  Sed  qualifcunque  hic 
fcntentia  feu  mores  fuerint,  five  Paganorum  five 
Mahumedanorum  (quorum  in  rebus  Chriftianif- 
mi  pcrpcndendis,  nedum  deccrnendis,  ratio  ha- 
beri  parum  folet  ;  neque  hic  habctur,  aliter  atque 
'ludaifmo  concordcs  funt)  id  certum  interca  eft, 
reipublicae  Ebraicae  feu  ecclcfiae  illius  fingula- 
ris,  ac  ab  ipfo  Numine  inftitutae,  atque  in  partes 
diflerentium  variatim  trahi  folitae,  fcita  hac  de 
,re  &  formulas  prifcas  fe  habuiffe,  juxta  ea  quae 
Tuperius  oftenfa  funt.  Quibus  infuper  adjicimus 
vetuftum  illud  de  Rabbi  Eliaczerc,  Magno  diclo, 
&  Rabbi  Jochanan  Ben  Zacai  tcftimonium.  Di- 
fcendae  legis  gratia  accefllt  ad  Rabbi  Jochanan, 
jurifconfultum  &  theologum  Hierofolymis  cele- 
berrimum,  Eliaezer  ille,  omnimodae  difciplinae 
fatis  ignarus.   Cui  Rabbi  Jochanan,  An  nondum, 

inquk,  didicifti  ns"Q  m9i  nVan  &&\yw  nnp 

ipran,  Letlioncm  Audi  (qua  de  paulo  ante)  ntc 

trecandi  ritum,  feu  precationcm,  nec  bmcdiBio- 

nem  menfae  ?    Fatenre  iilo  fe  haec  plane  nefcire, 

reponit  Jochanan  \Ttehv  TlD^Nl  TOJ/,  Sifte,  & 

\docebo  te  tres  illas,  fcilicct  formulas.     Sic  legi- 

tur  in  capite  primo  ejufdem  Eliaezeris  Tirki  feu 

capitum.     Pro  temporum  docirinae  varietate  ali- 

ter  atque  aliter  quidem  a   nonnullis  collocantur 

hi  in  actatum  ferie :     fed  ita  interea,  ut  Chrifti 

ipfius  tempori  aut  coaevus  fit,  aut  vicinus  uter- 

que.  Videfis  Sephcr  Juchaftn  fol.  22.  a.  &  32.  a. 

Et  de  Rabbi  Jochanan,  res  manifefta   eft;  eum 

llcilicet,  Chrifto    in   terris  agente,    floruifle.     Et 

de  antiquitate  Iibri  ejufdem  Tirki  di&i,  videfis 

Joanncm  Morinum  in   Exercitatione    prima    in 

Samaritanorum  Pentateuchum ;  fed  nec  fine  eis, 

quae  in  illum  hac  de  re  confcripfit  Samuel  Peti- 

tus  in  Variarum   Ledtionum  lib.  II.  cap.  IV.     Si 

autem  libros  Rabbinicos,  aevi  utcunque  recen- 

jtioris,  prifca  nihilominus  difciphna,  refertos,  hac 

de  re  confulere  ipfos  haud  dedigneris,  qui  potis 

es  lector,  adde,  fi  plaeet,  fupra  citatis  Levi  Bar- 

cinonenfem  in   Sepher  Chinok  feu  IntroduElorio 

aut  Catechifino,  praecepto  CCCCXXXI.  &  Rabbi 

Jacob  Bcn  Rabbi  Afchcr  inArba  Turim\  traftatu 

"Orach  Chajim,  cap.  CXIIJ  CXIII.  &  fequentia 

ufque  in  CXXXlL  ubi  de  octodccim,  quas  me- 

moravimus,  precandi  formulis  ab   Ezra  &  con- 

fiftorio  fuo  centumvigintivitali  praeftitutis,  capiti- 

Vot'.  II. 


Et  patriarcham  eum  crearent.~\  Vcrbum  quod 
creare  hic  rcddimus,  eft  ^Ajuoj    eodcm  fenfu 

aliquotics  in  hac  periocha  rcpctitum.  Et  luce 
clarius  cft,  tantundem  illud  Eutychio  pariter  fig- 
mlicare,  tam  ubi  de  patriarcha,  ut  hoc  loco,  a 
presbytcris  fubftituendo,  quam  ubi  de  eodcm  ab 
epifcopis  conftituendo  feu  creando  paulo  infe- 
rius  loquitur.  Vox  ipfa,  feu  potius  vocis  notio 
hic  ufurpata  (nam  &  alias  habet)  Arabibus  inter- 
pretatur  perfecJum,  omnibus  numeris  de  ritn 
omnimodo  abfolutuni,  completum,  tmdiquaque  or* 
natum,  inveftitinn  reddere  :  adeoque  refpondit 
T&f  Graecorum  yg^.fmQa,  qua  hoc  perficere  feu 
abfolutum  aut  completum  reddere  fonat.  Ubi 
Graecus  habet,  Pfalmo  X.  3.  c-n  a,  av  ^gta^rtm, 
aJuvm  n^SeJAw/,  quod  vcteribus  vertitur,  quoniam 
quaeperfecifti  deftruxerunt,  redditur  in  Arabif- 
mo  (nam  ex  verfione  Graeca,  aut  alia,  cui  Graeca 
fons  erat,  Pfalmi,  qui  cduntur,  Arabici  verfi  funt) 

deftruxerunt  i^sxIj^I  U  1U0^  perfecifti.  Et 
Pfalmo  LXXIX.  16.  ex  illo  Graecorum  <£  %#- 
TaLpnoajl  a.vrlw  LJj  iqvrAtatv  Sifya.  av  &  veterum 
Latinorum,  &  perfice  eam  vineam,  quam  plan- 
tavit  dextra  tua,  Arabice  legitur  ^L_A  pro 

ey-perfice.  Scio  quidem  Maronitas  in  editione 
Romana  vocabulum  hoc  utrobique  aptare  verte- 
re.  Nam  etiam  idem  fignificat  parare  feu  ap- 
tare  aut  aptum  reddere,  uti  &  inftaurare,  quem- 
admodum  item  Ygtv^nZ&v  videfis  Epift.  ad  Ga- 
latas  cap.  VI.  1.  Sed  tum  ex  veteri  %  ng.raq-nZ,&» 

eis  in  locis  notione,  tum  ex  confono  &  ^Xko 

apud  noftrum  alia  in  re  hic  ufu,  de  fignihcatio- 
ne  quam  memoravimus  dubitare  nequimus.  At 
vero  etiam  cum  de  dignitatibus  ecclefiafticis  cre- 
andis  feu  ordinandis  loquuntur  Arabes,  pro  eo 
quod  eft  ordinare  feu  creare  non  raro  adhibent 

etiam  verbum  j\^o  (uti  &  Eutychius  hic)  quod 

ejficere,  Ygta.^aa,,  feu  conftituere  fonat,   ficut  & 

^j^o  id   eft  facere,  ut  videre   eft   in  Concilii 

Nicaeni  Canonibus  Arabicis. 

Virum  aliquem  mfignem  eligerent.~\   Sequitur 
in  codice  Antiochcno  ~QtJ*  bjyJ-u2,X£>  Lwj.*^ 

_j.A<3j|  |<AjI  j-wji  Lul  0^=^    Inpresby- 
S  f  f  tertm, 


459 


I    N       E    U    T    Y    C    H    I    I       O    R    I    G    I 


N    E   S 


46 


terum,  quem  Jibi  cooptarent  loco  ejus  presbyteri, 
qui  patriarcha  fuffeclus  fuerit,  ita  ut  in  ferpe- 
tuum  forent  duodecim. 


14. 


Neque  defiit  ^Alexandriae  inftitutum  hoc  de 
presbyteris.~\      Codex    hic    Antiochenus  ;     J^ 

ejj.jj.Ljjwa.JI  ^nAj^sj  (jl  ab«  \1$  y-A^c  AojL£j 
^l  q^  \jlxko\  ^/^  °^  ^  L^jI_j-^3 
0%  db^\  ^  J    )LJ*  %?  G&  cXIj 

bA^LAj-aJj    *)L>.  La£j.J  (j-4-w  j**)^  „J»  /*w"c 

.'.  Ul  .".   •  * 

^^JJ  ~M^?L  ,* jc\ Jl  -^J!  «Lajjj  ^H2^ 

il  A^-cXi^-wlVl  ejjjj-iaj  (^«-^  pJ  p&y  m? 
£/•  duravit  inftitutum  hocufque  in  tempora  fer- 


me  i^Alexandri  patriarchae  ^Alexandrini,  qt 
fuit  ex  numero  illo  318.  Sed  is  prohibuit,  » 
crearent  presbyteri  patriarcham ;  atque  inftitui,, 
ut  quando  moreretur patriarcha,  eligerent  ex  qut, 
cunque  regione  virum  infignem,  Jive  ex  ipfis  illi, 
duodecim  five  ex  aliis,  ut  res  tulerit,  &  patr,\ 
archam  eurn  crearent.  Sed  evanuit  inftitutm 
illud  vetuftum,  quo  creabant  patriarcham  prei 
byteri,  &  fecutum  eft  inftitutum,  quo  epifcop 
crearent  patriarcham.  Monuit  etiam  eos,  ne  vo 
citaretur  patriarcha  r^Alexandriae  papa,  &c.  Co 
dicis  utriufque  fenfus  videtur  rnanifeftus  ;  eligen 
dum  nunc  fuifle  a  presbyteris  patriarcham,  fiv 
ex  ipfis  five  ex  aliis ;  creandum  autem  feu  ordi 
nandum  ab  epifcopis.  Ita  nimirum  ex  Alexan 
dri  patriarchae  inftituto  inolevifle,  contra  quan 
ante  obtinuerat. 

15. 

Ufque  ad  tempora  ^Alexandri  patriarchae  A- 
lexandrini.l  Ut  tum  hujus  tum  aliorum,  quorun 
poftea  fit  mentio,  tempora  rite,  juxta  Eutychii  men 
tem,  intelligantur,  patriarcharum  Alexandrinorun 
laterculum  ab  Hanania  primo  ufque  in  Alexan 
drum  hunc,  ob  oculos  ex  eifdem,  unde  Origine 
hae  defumuntur,  codicibus,  exhibemus.  Anni 
cujuflibet  ipforum  tum  initiorum  tum  praefedu 
rae  durationis,  juxta  Caefarum  annos,  inde  iterr 
adje&is ;  fed  &  vulgaribus  aerae  Chriftianae,  u 
facilius  Ie&ori  agnofcantur,  fimul  interfertis. 


Patriarcharum   Alexandrinorum  laterculus,  ufque  in  Alexandrum 
qui  Nicaenae  interfuit  fynodo  primae. 


I.     Hananias     feu 

Claudii   Caefaris 

Chrifti 

Sedit 

Anianus    crea- 

anno   9 

5* 

22 

tus. 

II.  Abilius 

Vefpafiani  9 

77 

13 

III.  Cerdon 

Domitiani  5 

85 

10 

IV.  Primus 

15 

95 

12 

V.  Juftus 

Trajani   11 

108 

10 

VI.  Eumenes 

Hadriani  2 

118 

12 

VII.  Marcianus,y^8 
Marcus 

1+ 

132 

10 

VHI.  Celadius  feu 
Celadion 

Antonini    Pii 
4 

141 

11 

IX.    Agrippas    feu 

1-5 

152 

12 

Agrippinus 

X.  Julianus 

Antonini  philofo- 
phi  s 

165 

10 

XI.  Demetrius 

XII.  Heraclas 

15 

175 

43 

Alexandri  Severi  1 

222 

13 

XIII.  Dionyfius 

Maximini  2 

2J6 

17 

XIV.  Maximus  feu 
Maximianus 

Valeriani  t 

255 

18 

XV.    Theon     feu 
Theonas 

Aureliani  4 

272 

19 

XVI.   Petms 

Dioclctiani  10 

293 

IO           ' 

XVII.  Achillas 

20 

303 

menfes  6 

XVIII.  Alexander 

Conftantini   mag- 

310 

16 

ni  5 

[ 

Ternporura 


4-6 1 


COMMENTARIUS* 


^61 


Tcmpomm  npiccs  hic  non  exeutimus.  Et 
multiplcx  fane  intcr  Eutychium  noftrum  &  chro- 
nologos,  quos  tcrimus  alios,  in  annorum  ratione 
diicrimen.  Etiam  octennio  integro,  in  putandis 
a  natalibus  Chrifti  annis,  a  chronologia  vulgari 
jinidet.  Exprcirim  ubi  de  Hcgitac  Mahumcda- 
nac  initio  agit  (quod  fciiicet   anno  Chrifli  vul- 

Djari  62.2  tribui  paffim  folet)  inquit  ^>,.w..J!   .-j^o 

Kjlm   f.^c  A.xj^    AA&jlmi   fcj.sX4J|    tj,)   LcXlw 

Et  a  Chrifto  Domirio  noftro  ufque  ad  Hegiram 
virii  funt  6 1 4.  Secundum  quos,  etiam  fuos  in 
empore  digerendo  dedticit.  Sed  haec  aut  hujuf- 
nodi  alia  extricandi  aut  difcutiendi  hic  non  eft 
ocus.  Certc  de  oelerinii  ejufmodi  difcrimine, 
:onfonus  eft  in  anno  Nicaeni  Concilii  primi  de- 
tgnando,  Dorotheus  Monembafiae  metropolita,  ut 
ddere  cft  inferius  numero  proximo.  De  patriar- 
;harum  interea  hac  ferie,  monere  vifum  eft  ; 
ecundum,  qui  Abilius  vocatur,  ac  in  MS.  quo 
itimur  catalogo  non  contemnendo  fcribitur  Ai'- 
u;'At©'  AEmylim,  &  iri  codice  MS.  Nicephori 
"hronographiae,  in  bibliotheca  Londinenfi  pu- 
>lica,    A//3i'/Pu©*,   in  codice   Eutychii  Alepenfi 

yu  ^jJz^k^s  Thilidium  dici,  &  in  Antiocheno 

jju  awa.^  Meletium.     Praetermitti  item  libra- 

:ii  incuria  in  Antiocheno  Cerdonem.     In  Ale- 

enfi  autem  legi  ad  hunc  modum,   Kmm^.  £* 

Z^     JA    ^c\i___^J|    _£_     ej^k/ 

XmJ       ^MltC        A»UA^_k.       f-n  B         -g.    1_>L«4       (•'f*XjJJ 

__.   AyjJoj  ^jj^&fj  jy^>  \__=.L«  ^ 

Aj^    fXXjjj    **>*&     Ixj\    ^h,]     <Uj_U___..uA)l 

\t  anno  imperii  ejus  decimo  quinto  (Domitiani) 
•at  Cerdius  feu  Cerdo  patriarcha  Alexandrinus, 
w  fedit  annos  X.  Eoque  mortuo  anno  ejufdem 
.  V.  erat  primus  patriarcha  Alexandrinu  -,  qui 
•iftquam  annos  federat  XII.   mortuus  eft.     Sed 

rgendum  plane  in  initio  Kxjjj   A«w«.a»   2         » 

,'t  anno  imperii  ejus  quinto  erat  Cerdius,   &c. 

am  &  fic  exigit  annus  XV.  proximo  tributus, 

)ft  finitum  Cerdonis  decennium.     Qui  Primus 

c  refte  vocatur,  eft  Priamus    in  Nicephoro  e- 

J  tionis  Scaligerianae.    Sed  Codex  quem  diximus 

jituftus  ejufdem   MS.  in  bibliotheca  Londinenfi 

iblica,  habet   ibi  nelfx,<&;  &  Eumeni  tribuit 

mos  VIII.   Agrippino  XII.  Juliano  V.  Demetrio 

LIII.  Heraclae  XVI.  alias,  in  ferie  noftra,  editis 

mfonus.     Quod  vero  in  Vita  S.  Eugeniae,  au- 

\m  incerto,  legitur,  Philippum  praefeftum  Au- 

;iftalem  in  epifcopatus  Alexandrini  dignitatem 

teauhi  fub  horum  tempora,  id  eft,  fub  Scvero 

ugufto,  fedemque  tenuifle  unum  annum  &  men- 

s  tres,  id  chronologis  atque  hiftoricis  ecclefiae 


Chriftianac  ac  cpifcoporum  illius  loci  caralogis, 
adeo  cft  advcrfum,  ut  plane  fpurium  fit  habcn- 
dum.     Uti  &  monuit  Baronius  tom.  II.    anno 
Chrifti  204.  Forfan  ob  Philippum  illum  fic  per- 
peram  admilfum,  factus  cft  Alexander  vigefimus 
(numerato   fcilicet  Marco,  ac  pro  primo  habito) 
cpifcopus  Alexandriae,    in  Chronico  illo  Flavio 
Dextro  tributo,  fub  anno  Chrifti  311.  Nam  cum 
Marco  Alexandcr    eft  decimusnonus,  uti  fine  eo 
decimus  octavus,  ut  in  laterculo  illo  noftro.  Pro- 
diit  autcrn  ante  annos  fcrmc  abhinc  centum  Lon- 
dzni,  JibellusAnglicanus  lmago  Gubernationis  fcu 
€f»e  Jmnjc  of  ^Sobcrnuncc  diftus,  quem,   in  e- 
piftola  ad  proceres  Anglicanos  dedicatoria,  e  Grae- 
co  fermone   tranftulilfe   fe   ait  Thomas    Eliotus 
eques  auratus,    atque  celebris  tunc  inter  litcratos 
nominis    (de  quo   videfis  Balaeum  Ccnt.  VIIL 
fcript.  77.   &  Pitfacum  aetate    16.  fcript.  969.) 
atque  exemplar  Graecum    commodato  accepifie 
a  clariflimoquodamNcopolitano,  cui  nomcn  Pu- 
dericus.    Autorem  libelli  aflerit  fuifle  Encolpiuni 
Alexandro   Severo  a  commentariis.     Et  Encol- 
pium  quidem  fcriptis  mandafie  res  aliquas  Alex- 
andri  illius,  fcimus  ex  Lampridio,  qui  vitam  ejus 
contexens  Encolpium  femel  &  iterum   adhibet 
autorem,    quo  &  familiariflimo  ufum  fuifle  ait 
Alexandrum.      Graecum  exemplar   puto  nullibi 
jam  extare.     Sed  capite  libelli  hujus  XXV.  ve- 
luti  ex  Encolpii   Graecis,   narratur,  Alexandrum, 
hortatu  Mammeae  matris,  Origenem  (qui  coae- 
vus  quidem  erat)  ex  AEgypto  accerfivifle,  ac  li- 
teras  ad  epifcopum   Alexandriae  datas,  quibus  ci 
juflum  eft,  ne  Origenis  itcr  impediret  ;    praefixo 
qui  ad  hunc  modum   fonat  titulo,    ^/4lexander 
imperator   Auguftus,    &c.    *_Alexandro    archie- 
pifcopo  Chriftianorum  in  magna  civitate  i_Alex- 
a?idriae,  Iviv^Tletv.     Graecum  enim  hoc  vocabu- 
lum  in  margine  appofuit  Eliotus,  ut  fciret  leclor, 
quid  in  Graecis  refponderet  verbis  fuis  Anglica- 
nis  toell  to  i)oc.      Diflcrtationcs  dein  ctiam  ad- 
dit  aliquot  Alcxandri  &  Origenis  de  rebus  di- 
vinis.     Sed  nullus  tunc    temporis  plane  epifco- 
pus  Alexandriae,  Alexandsr  diftus  eft,  nec  ullus 
ante  Conftantinum.      Neque  aliud  quam  Grae- 
culi  alicujus  recentioris  commentum  libellum  il- 
lum  fuifle  dubito,  utcunque  fane  Lamptidio  fub- 
inde  fatis   concordem.     Quaefivit  autem  nuper 
vir  doctifiimus,  utrum  Alexander  quifquam  epif- 
copus  fuiffet  Alexandriae  inter  eos,  qui  habentur 
apud   Eufebium   &   Hieronymum   in   Chronico. 
Et  dum  nullum  ejufmodi  in  eis  legi  credit  (fed 
hallucinatus  ;    nam  exprefllm   fit  Alexander  ibi 
epifcopus  decimus  octavus  apud  Eufebium,    nu- 
mero  2337)  locum  Epiphanii  de  epifcopo  Alex- 
andrino  puncuone  emendandum  cenfet.     Locus 
habetur  in  Haerefi  LXX.   quae  Audianorum  eft, 
num.  IX.    Controverfias  narrat  Epiphanius  ortas 
efle  plurimas  de   pafchate,  tempore  Polycarpi  & 
VicT:oris,  nec  occidentalibus  cum  orientalibus  ea 
de  re  convenifle.     Quod  nemo  nefcit.      Adjicit 
ftatim,     Er    a??.oi;  3   6<tdi;  %gj>voic,    av  -n  %(yvoi.s 
'AAe^afytJy»   i.-mcm.QTrii  'AAi^xvS^peicu  (C  K.^iT/.ivraf . 
Idem  aliis  in  temporibus  accidijfe,  idque  etiam 
temporibus  Alexandri    epifcopi  Alexandriae  & 
Crefcentii.     Ubi  Dionyfius   Petavius,   Quaenam, 
inquit,  fub  Alexandro  Alexandriae  epifcopo  paf- 
chales  iftae  turbae  fuerint,   nnfquam  a  me  lec- 

tim- 


A" 


4^3 


EtTTYCHII       ORIGINE 


464 


tum  vel  auditum.  Scd  neque  quis  Crefcentiu\ 
ille  fuerit.  Quaerant  amplius  emditi.  Vir  igi- 
tur  cximius  illc,  qui  fic  uti  diximus  locum  Epi- 
phanii  emcndari  voluit  (in  Eclogis  ncmpe  Chro- 
nologicis  lib.  III.  cap.  I.)  ob  Alexandri  epifcopi 
nomen  fibi  non  repertum,  fic  interpungendum 
vult  loctim,  ut  eo  nomine  Alexander  ibi  Severus 
Caefar  fit  fcorfim  intelligendus ;  ad  hunc  modum ; 
'Ey  -n  yj&voic,  'hX^dvtyu,  'Qnay^irv  'AAit;cu>ty9iaA 
<£  Kjii-vjimv  ;  Idque  etiam  temporibus  Alexan- 
dri,  epifcopi  Alexandriae,  ac  Crefcentii,  fublato 
fic  epifcopi-  ibi  praenomine,  quod  leftio  ei  tri- 
buit  vulgata.  Quam  tamen  retinendam  nullus 
dubito.  Nec  alium  Alexandrum  ibi  intelligi 
praeter  ipfum  Alexandrum,  qui  Alexandriae  erat 
epifcopus  decimusoclavus.  Id  quidem  verum  eft, 
fi  Eutychio  noftro  fides  danda,  fub  tempora  Alex- 
andri  Severi  literas  non  paucas  a  Vi&ore  Roma- 
110,  Dcmetrio  ALexandrino,  Cajano  Hierofoly- 
mitano,  6c  Maximo  Antiocheno  antiftitibus, 
hinc  inde  miffas  de  pafchatis  &  jejunii,   quod  ei 

praevium  eft,   folveudi  tempore  __,  A33   Arabi- 

bus  difto,  feu  tempore,  quo,  ut  cft  in  lingua  ca- 
nonum  vetcrum,  0.72x^11  gi?e<v  feu  k-Tr.v/x^iijctjj  ^&t 
jejunio  oportet  abftinere,  feu  ilhid  non  ultra  pro- 
ducere,  fcu  jejumumfolvere.  Quod  tamen  (obi- 
ter  id  liceat  moncre)  non  raro  pcr  ipfum  con- 
trarium  vertitur,  feu  jejunare,  ut  vidcre  eft  in 
Dionyfii  patriarchae  A.lexandrini  Epiftola  Cano- 
nica  ea  de  rc  a  Gentiano  Herveto  verfa,  uti  e- 
tiam  in  verflone  Canonis  90.  Synodi  in  Trullo 
(ubi  editio  Balfamonis  Parifienfis  peffime  habet 
a."wvv?z£>e3af  pro  cbsiMfi^fc&a^)  ac  Balfamonis  utro- 
bique  verfione.  Nec  melius  aliterve  viri  illi 
magni  nominis  Severinus  Binius  in  editione  fua 
concilii  Trullenfis,  aut  Caranza,  aut  Longus  a 
Coriolano  in  ejufdem  Summis,  aut  Antonius 
Auguftinus,  ubi  memoratam  Dionyfii  epiftolam 
rccitat  in  Epitomcs  Juris  Pontificii  lib.  XX.  cap. 
III.  aut  Antonius  Salmatias  five  in  ejuidem  e- 
piftolac  editione  five  in  Zonarae  ad  eandem  ex- 
pofitionis  verfionc.  Diu  autem  eft,  quod  bene 
vertebatur  vocabulum  illud,  juxta  jam  dicta,  tum 
a  Carolo  Bovio  in  Conftit.  Apoftolic.  lib.  V. 
cap.  XIII.  tum  ab  interprete  Canonis  89.  (qui 
eft  ipfe  quem  nonagefimum  diximus)  Synodi  in 
Trullo  cum  Zonarae  in  eundum  commentario. 
Et  vide,  praeter  Hefychium  in  verbo  «mpVt^, 
Jofephum  Scaligcrum  lib.  VI.  de  Emendatione 
Temporum  pag.  681.  Atqui  (ut  ad  Epiphanii 
locum  redeamus)  manifeftum  ex  eo  eft,  tempo- 
ra  Viftoris  a  temporibus  Alexandri,  quem  memo- 
rat,  adeoque  epifcopi  Alexandriae,  ita  diftingui, 
ut  alia  omnino  fuerint  habenda.  Neque  igitur 
epifcopus  illc  Alexandriae  Demetrius,  Vi&ori 
coacvus,  innui  ab  eo  potuit.  Neque  proculdubio 
alius  praeter  ccleberrimum  ipfum  Alexandmm  fub 
Conftantino  ibi  epifcopum,  cujus  tempore  nemo 
nefcit  de  pafchatc  turbas  ortas  efte  infignes.  Inde 
enim  natum  eft  quicquid  poftea  patres  Nicaeni, 
quorum  pars  magna  Alexander  ille,  ea  de  re  cen- 
fuere.  Crefcentium  autem  hic  memoratum,  ae- 
quum  fatis  cft  ut  exiftimemus,  epifcopum  fuifle 
Africanum,  cujus  occurrit  nomen  inter  epifcopos 
alios  Africanos  ad  quos  Conftantinus  de  ecclefia 


extruenda  refcripfit.  Litcrae  e;us  cum  epifcopi 
illis  ex  bibliotheca  Petri  Pithoei  editac  habentui 
apud  Baronium  tom.  III.  anno  516.  num.  61] 
Neque  igitur  nova  interpundlione  Epiphanius  om- 
nino  corngendus.  At  vero  ex  jam  ante  narrati;: 
(ut  Origines  Eutychianas  tandem  refumamus)  li- 
quet,  ufque  in  quarti  a  natalibus  Chrifti  fcculi 
initium,  juxta  Eutychium,  duraffe  inftitutum  il- 
lud  ecclefiae  Alexandrinae,  ut  nimirum  e  pres- 
byteris  Alexandrinis,  tum  eligeretur  ab  ipfis  pa- 
triarcha,  tum  eleftus  ab  ipfis  ordinaretur,  creare- 
tur,  feu  confecraretur. 


16. 


£hii  fuit  ex  numero  illo  318.]  Ex  patribus  fci- 
licet  fynodi  Nicacnae  primae,  quod  Conciliun 
Patrum  318.  fignantius  dici  foler.  Sed  vero  nor 
tam  indicatum  vult  hic  Eutychius,  ex  ejufdcrr 
fynodi  numero  fuiife  Alexandrum  hunc  (quoc' 
fatis  fcimus  ex  hiftoriis  ccclefiafticis,  &  ipft 
Synodi  fubfcriptionibus)  quam  ex  numero  illc 
trecentorum  oclodecim,  quem  nec  partem  fant 
fextam  epifcoporum,  qui  in  ea  juffu  Conftan 
tini  convenerant,  fuifle  nefcio  unde  edo&us  tra 
dit  ille.  Etenim  in  rebus  Conftantini,  difputa 
tionem  de  Chrifti  divinitate  inter  Alexandrun 
hunc  &  Arium  haerefiarcham  coram  ipfo  Con 
ftantino  &  comitatu  ejus  habitam  enarrans,  ad 
modum  placuiffe  ait  Conftantino  Alexandr 
fententiam,  atque  ut  prorfus  damnandam  Ari 
difplicuifle.  Indiftam  igitur,  Alexandri  hortatu 
fuifle  a  Conftantino  Synodum  Nicaeae,  atqui 
illuc  jufiu  ejus  accerfitos  patriarchas  &  epifco 
pos  orbis  Romani,    fcilicet  qui  numerum  2048 

complerent.  Verba  funt,   Kkj<\j* 

q^xj  A  \-oLoJj  /•AaJ!  ^y  J^t^  Kxm  (Xxj  \jjlx. 

Et  congr  gati  funt  in  urbe  Nicaena  poft  an- 
num  &  btnos  menfs,  bis  mille  &  quadraginta 
otlo  epifcopi,  jtidicio  &  perfuafione  invicem  dif 
fldentes.  Unanimes  vero  trecentos  &  oftodecim 
de  Chrifti  divinitate  pronuntiafle,  a  reliquis  fen- 
tentiarum  difcrimine  multiplici  diftraclis  fraftra 
impugnatos.  Nequc  folum  nobishoctradiditEu- 
tychius  nofter,  verum  etiam  tum  Jofephus  facer 
dos  feuprcsbyter  AEgyptius,  in  Praefatione  Con- 
ciliorum  Arabicc  e  vcterum  Chriftianorum,  quae 
aut  periere  aut  in  occidentem  nondum  pervenere 
monimentis  five  Graecis  five  Syriacis  verforum,  in 
bibliotheca  publica  Oxonienfi,  eandem  ipfam  fe- 
re  narrat  hiftoriam,  tum  hiftoricus  Mahumedanus 
percelebris,  Ifmael  Ibn  Ali,  idem  ipfum  de  m 
mero  hic  aflerit.  Utriufque  verba,  praerer  alia 
non  pauca,  rogatus  peramice  defcripfit  mihi,  e 
codicibus  manufcriptis  ex  oriente  dudum  Oxoni 
um  allatis,  Edwardus  Pocockius  linguae  Arabicae 
illic  profcilbr,  vir  fingulari  tum  eruditione  tunj 
humanitate    ornatiilimus.      Scriptoris    Chriftiani 

feu  Jofephi  AEgyptii  jam  di&i,  verba  funt,  [3[ 


°y 


f*P^ 


.<>$ 


JLmnJ       ^ 


COMMENTARtUS. 


\66 


jtla,  ULl 


-  .    ~  •  ||       «       fide  fiia,     Quod  fufius  narrat  Eutvchius,  ut  in- 

/u^axj    AjjcX*  (^l  p-gJ-"     fra    oftendimus.      Scriptor    dcmum    ille    Mahu- 
medanus  Ifmael    Ibn   Ali,     ad   hunc    modum, 


AMxXJj     />\aj| 


^jum    ^t   QjX^mi^  \aAjj  \l4jAj  Aaw  S.        ^ 

j*  j.11  /yju>j   2- l^v^LL^I    ^jv&XtJ 

*c\Jl  ^L^Jl  t^su  uIaJi  -^  oJhl^  /^*° 
cL^.  ^   -^J-w)^!  (_^u«!  aJI  \~\fj^=>  cft> 

U*«l  ^.«x:  AjjUjj  Aa*aAj  p4^  Jj-u.£j  A&sLi^l! 
Alj|  AAjjL  Jju«  J^jIT 


tjaJI^  Ajj^ajJf  £ 


IUJI 


'?  convenerunt  ex  eis  Nicaeae  multitudo  nu- 
wrofa,  ufque  fcilicet  ad  bis  mille  &  quadra- 
inta  oclo  epifcopos.  Atque  evenit  hoc  anno 
3  6  tyilexandri,  qui  fuit  annus  aerae  xyintio- 
henae  373.  die  nono  menfis  Haziran  (qui  men- 
s  eft  Syrorum  aeftivus.)  Et  jujfit  imperator,  ttt 
des,  quam  defcripferat  ei  eptfcoptts  Hierofoly- 
litanus,  legeretur  fynodo  epifcoporttm.  Et  am- 
'exati  funt  eam  ex  eis  318.  epifcopi,  qui  fuere 
iftar  angelorinn  T)ei,  propter  excellentiam  & 
irtutem,  atque  velttt  fidera  coeli  propter  lu- 
m  &  fplendorem.  Et  pergens  ait,  horum  fer- 
le  univerfos  fuiffe  ex  eis,  qui  in  perfecutionibus 
nteattis,  membris,  velut  oculis,  manibus,  pedi- 
us,  auribus,  aliis  mutilati  effent.  Cui  confo- 
um  eft  quod  Germanus  patriarcha  Byzantinus 
bro  MS.  rieg/t  t  aljiwv  ewsStov,  de  fantlis  con- 
•liis,  hoc  de  numero  habet.  TloTv.o)  3  t  cx&iW, 
lquit,  ouvSiSvia.ysmiJjTwv  oma-^Tmv  OjjgAoyftTai  r 
issces  't.TvyyoLvOv,  cv  <ro7c,  o\a>y/jg7i  a,KZj>ivi£/.a.o5iv1e$ 
gjo  i^S  d<rt@£v  <t  civonpv  $xa\\ko>v,  <C  t$S  p.  to. 
:'J£5t  t^S  Tnfruv,  t^S  Q  01  GcpzAfyl,  (C  eTiyv 
M.a  fxi^n  tS?  0-10^7©*  amml jMif/Ava.  iTiiyyavov 
rip  ^  &$  XgifDV  ojjtwv  Tn&osc,  ^  OfjyXoyiM,  &C. 
iulti  epifcoporum,  qtti  illuc  convencrunt ,  confeffo- 
fcs  fidii  ftterant,  mutilati  fcilicct  in  perfecuttoni- 
w  aprincipibtts  impiis  ac  tyrannis.  Acaliorttmpe- 
ttm  nervi  excifi,  aliorum  oculi,  titi  &  aliorum  alia 
nporis  membra,  nempe  ob  eorttm  in  Chriftum 
dem  ac  confefftonem.  Quem  locum,  uti  &  alia 
im  di&i  Germani  mecum  communicavit  vir 
ngulari  eruditione  ac  humanitate  eximius  Pa- 
■icius  Junius.     Adjicit  autem  anonymus  ille  in 

raefatione  Conciliorum  Arabicorum  j^jl£=j 
—  ajLJIj  A^LaJjJ)  f.V^*  ^XxJ  (J^LJI 
jVaJU/i  j-lc  /^vaJLsi»^  /^yyyL^  -**£ 
\ Laj!     Reliqtli  vero 


«yoLjlj 

raeter  illos   trecentos    &  ocJodecim   variatim 
ijfenfere,  nec  quidem  inter  fe  concordes  nec  in 


qjxj^j   (jLjj   cW!    ^j-^!  _>_5£=cXj| 

^jMhC  A.xjLj3  ^-^">-^j    t+4^"    J-^  f*J    Isjuu) 

A^=J  iSj(\k£=,JS)I  lJ^-L)'  J^^J-S^S  LJU.J 
/MtAjJSI)  OvaaJj  L^ASX^  Q^  ^Xw.JI  (j!  J^aJ 
■52jl)-«/    Lxa^s  /Vsia^ixw^  r^cXJ   t^^S<\<>j\ 

^xjj   0^3   cih^=aJ'  r*   O'    c^JtJ  AjlJj.j^J! 

4-._jc\ s.-^—,^,"))]    oHjJaJ    A^LiaJ!      &c\# 

Exennte  anno  vicefimo  jam  memorati  Conftan- 
tini  Augufti,  congregaii  funt  epifcopi  2041.  Tunc 
felegit  ex  eis  318.  Et  anathemate  ferhbant 
Arittm  Alexandrintm,  eo  qucd  Chriftum  affere- 
ret  effe  creaturam.  Et  confnfere  epifcopi  jam 
memorati  Conftantino,  &  religicnem  Chriftianam 
publicaruvt  aliter  atque  fe  ante  habuerat  (memi- 
neris  fcriptorem  effe  Mahumedanum.)  Trmceps 
autem  patriarcharum  feu  epifcoporum  horum  crat 
patriarcha  Alexandrimts.  Sic  Ifmacl  ille.  Dum 
vero  pergit  Eutychius,  inita  ait,  de  haerefi  Ari- 
ana,  difceptatione,  alias  atque  alias  patres 
qui  convenerant  fententias  de  natura  Chri- 
fti  protuliffe,  veluti  Marianos,  Sabellianos,  Samo- 
fatenfes,  Marcionitas,  alios.  Et  dein  orthodoxam^ 
apoftolicam,  &  a  patribus  31 8.  ftabilitam  fenten- 
tiam  fuiffc  narrat,  ChriftumDeo  confubftantialeni 
fuiffe.  Locum  ea  de  re  integrum  intueri  non  pigeat. 

aJLr^  «2 — _j  ^sav,J1  aJLj  J^aJ  0^==  r^V*"^!? 

^jmS^  AjjLjj  'LL^AaJI  AJLe^  -g.  Ji^jj.J|  jwsJiJ 
rv— 'jvLav^  ctLU!  (j.13JJ2m>£  *^»-w  L«vv3    ■£$.  Ljla-w] 

^jjU  p4^  j^LiJj  ^-  (~$)LjsJSJ\  !cU  ^  t^sp^c 

Ja^  L_LLaJ  (j!  p-Aj^Jj  Jlj-jVl  L^  -4)  JJj 

fy-*-*  cs^jLs  -QkxxsJ-a  ^sX^aJ!  y-c\J!  ^o  &j* 
l^yb  t^&  \sjuJ\  ^vSi    /UjL«Jj    A_LaAJ|    JycfA 

\su>^JSj]  ^2,1  J3  Jsj^  ■&  cXaJj  c5"lc5  ^^!? 

r.  ...  ..  S  ...i 

AasLu^I    l5"    L«aj|    J&^    ^  pJ-awuwMjf  (jk^XJI 

dlAjl   /^£3^5    ■&  O^^l?  J»^l    (jYL^"ff 
ASX/q  3  Lfta-vJ  ,j-wXi  A.ajL^JIj  A^LaaJ' 


^r 


u^ 


u 


T  t  t 


a.6j        In     Eutychii    Origines 


\Ji—  cX^tj  •&  a-*2^ 


^Ar^  (j^u 


^cX)!  Jj3    /vx3  U*  J^*Ji— J  (j!  -£=!  c^^J 

^j!  c^m)  j-jJ»_j  L°  l&^  ^^L^JIjq^wJ! 

^»Luaj  U  L»w«2    ■§■  L4J  J^-xjj  •£$.  Is.^X^.x.j 

l j- a3   I4.J  <j^/UxJ   (j!     A.a3L«!MJ 

Fuere  ex  eis  alii,  quorum  Jlntentia  erat,  Chri- 
ftum  T>eo  conjubftantialem  ejfe.  Atque  haecfen- 
tentia  eft  tum  Tauli  apoftoli,  tum  epifcoporum 
(qui  aderant)  trecentorum  ottodecim.  Cum  vero 
fintentias  has  audierat  Conftantiniis,  mirabatur 
iot  earum  dificrimina,  unde,  aedibus,  &  cubicu- 
Hs  eis  praeparatis,  jujfit  ut  difiputationem  ini- 
rent,  qua  re  hinc  illinc  controverfa,  veritatem 
fidei  demum  repertam  amplexarentur.  Confin- 
fere  autem  univerfi  ex  illts  epificopi  318.  in  fi- 
dem  mam  ac  fententiam  unam,  &  reliquos  epifi 
copos  argumentis  impugnantes,  fiuam  in  eos  fien- 
tentiam  adftruebant,  &  fdem  firmiter  retinen- 
dam  manifeftabant .  Reliqui  vero  epifcopi  inter 
fie  variatim  fiententia  &  fide  dijfiederunt.  Toni 
fiecit  dein  Conftantinus  epificopis  trecentis  oclo- 
decim  fiedes  ipfis  [ingnlares  &■  confidens  ipfie  in 
eornm  medio,  Jitmpto  annitlo,  gladio,  &  ficcptro 
fiuo,  ea  tradidit  itlis,  haec  fiatus :  Traeficio  vos 
hodie  imperio  meo,  ut  id  ejficiatis  in  eo,  quod 
vobis  ex  officio  vejiro  eft  praefiandum.  Utfci- 
licet  ea  efficiatis,  quae  ad  fidei  frmitudinem  & 
credentium  falutem  fipeclent.  Benedixerunt  ei 
epijcopi,  &  cinxerunt  eum  gladio  fiuo,  dicentes  t?/, 
Manifefia  fiat  &  publicafides  Chriftiana,  atque 
defenfio' ejus.  Et  pojuere  ei  quadraginta  ficripta, 
quibus  continebantur  jura  &  canones.  In  qui- 
l'us  alia  Juere,  quibus  docebatur  imperator  quomo- 
do  in  rebus  ibi  memoratis  agundis  Je  gereret, 
alia  quibus  epijcopis  fariter  praeficriptum  eji, 
quid  &  quomodo  ipfis  faciendum.     Id  quod  eft 

u :_ 


(£*■?->' 


verti 


■inta 


fcripta,  quod  libros  feu  libellos  vertere  liceret. 
Scd  quid  fibi  vclit  hic  Eutychius,  dum  fic  tra- 
dit,  tam  infcius  fum,  ut  generis  potius  (quo  eti- 
am  canonum  forte  numerus,  utcunque  a  reccpto 
alius,  potuiffct  indicari)  quam  fpcciei  nomine  uti 
mallcm.  Neque  ad  libellos  ab  epifcopis  fub  ini- 
tium  fynodi  ad  Conflantinum  allatos,  atque  igni 
mandatos,  de  quibus  obiter  in  Hiftoria  Ecclefiafti- 
ca,  omnino  poteft  intclligi.  Nec  de  capitulis  XL. 
a  Latinis,  totidemque  a  Graecis  ibi  traftatis,  quo- 
ium  mentio  in    Epiftola   Athanafio  tributa,   ad 


Marcum  papam  pro  exemplaribus  concilii  Nicae 
ni.  Praeterire  autem  hic  ncquimus,  in  praefa 
tionc  quae  habetur  in  codice,  quemdiximus,  con 
ciliorum  Arabico,  tradi,  a&a  atque  diiputatione  i 
di&i  concilii  libros  occupaffe  quadraginta,  ac  dit"b 
feorfim  &  definitiones  orthodoxorum  libros  quin 
decim,  &  canones  ipfos  tres  Jibros.  Sed  verc. 
controverfia  antehac  habita  eft  aliqua,  utrum  epif 
coporum  in  concilio  hoc  Nicaeno  numerus  mi 
nor  eflet  eo  qui  vulgo  recipitur,  feu  trecenti 
o&odecim.  Et  videfis  de  minori  fimul,  &  fub-i 
inde  incerto,  Eufebium  de  Vita  Conftantini  lib, 
III.  cap.  IX.  Gelafium  Cyzicenum  iib.  II.  cap.  V 
Socratem  lib.  I.  cap.  VI.  Theodorctum  Hift.  I, 
cap.  VII,  &  VIII.  Hiftor.  Tripartit.  lib.  II.  cap.; 
I.  &  Nicephorum  Calliftum  lib.  VIII.  cap.  XVI, 
Adde  Alphonfum  Pifanum  de  Nicaeno  concilio 
lib.  I,  Baronium  tom.  III.  anno  325.  num,  18, 
&  Notas  Sevcrini  Binii  ad  diftum  concilium,  quas' 
ipfiillmas  exfcripfit  in  Summam  fuam  concilio- 
rum  Francifcus  Longus  a  Coriolano  pag.  206, 
Etiam  exprefiim  Conftantinus  ipfe  apud  Socra- 
tem  de  epifcopis  trecentis,  &  <c%i  tf ixiycncov  » 
'nb.aovuiv,  amplius  trecentis,  loquitur  in  epiftola  ad 
Alexandrinos.  Certe  &  cpifcopos  rcccpto  nu- 
mero  defuifle  oQoginta  fex  tradit  fcriptor  vetus: 
qui  Chalcedonenfis  concilii  tempore  floruifle  vi- 
detur,  feu  circa  120.  a  Nicaeno  annis.  Nume- 
rum  autem  integrum  faccrdotibus  &  monachi; 
fupplet.  Is  librum  confcripfit,  cui  titulus,  5,wz- 
yi)<yh  (C  on.^ijii  'tfS  d.y.wv  imujwv  <jvvo£t>>v,  Collebth 
atque  expofitio  omnium  fianEiarum  fynodorum., 
nondum  typis  editum,  fcd  nuper  a  Chriftiano 
Ravio,  Germano,  juvene  literis  maxime  orienta- 
libus  admodum  inftruclo,  in  Angliam,  cum  aliis 
raris  ac  pretii  maximi  codicibus  manufcriptis,  ex 
oriente  allatum.  De  Conftantino  autor  ille  ; 
E^sAi^o?,  inquit,  jjjimjJ'  y^djLij^Ti  7^  'Qnax.iis*; 
a.im.VT^c;  'f?n  tOju  ■£  H>iSh/v(a/,  Ni/tar.cu'  avii?\S£v 
2^gC  S)ijmgcn'ji)V  nnrcav  Xj  a.va.\cupsg.nwv.  Kauj  mirn?'.- 
SciV  Ojpydiseis  p.  o"  A  /3,  iio£i^  q  (£  SxcLiyvoi  >f)  jjy- 
vd^ovlic,  tr  f,  01  ov/u.TTa.vTss  t  /  n,  Ssotpogp»  iru.T&tc,, 
Tublico  juffit  ediclo  omnes  epificopos  Nicaeae, 
quae  Bithyniae  urbs  eft,  convenire,  nec  fime  vec- 
tura  pubtica  &  commeatu.  Et  convenere  pon- 
tifices  fieu  epificopi  232.  &  fiacerdotes,  &  qui 
monafticam  dtgebant  vitam  S  6.  Omnes  fimulju- 
ere  318.  patres  divini.  Atque  hinc  etiam  Do- 
rotheus  metropolita  Monembafiae  in  Synopfi 
MifcellaneaGraecobarbareconfcriptapag.  238.  de 
Conftantino;  'A/Mitr&tevog/io-fjLvc;  x^)  7mcctvmha 
xj  TD7nv  vd  f^.C,ctyuev  01  cl^ifSc,  ^  01  -n^^i  i^l 
■x.a./\oryii(WV  skc,  td  K.dgpov  ■?  Nikcucm.     Mljit  igitUI 

in  omnes  urbes  &  loca  ediEia  fiua,  ut  conveni- 
rent  epifcopi  &  monackorum  primarii  in  urtie 
Nicaea.  Etiam  &  diftinctionem  parilem  numeri 
&  qualitatis  convcnientium  habet :  K«|  ^  t  o&a- 
/uLQV,  inquit,  ts  /2xmAtw$  eovvcl%,3ncti.v  cAonm;  m 
tUjv  N/x.cuai'.  Kc^  01  p.  aay.i^ic.  rjov.v  Sixt^cnoi 
Tg/oj'TOobO"  01  2)  teg&s  X)  oidy^ovoi  *)  KaXoyti&i 
t\ov.v  oyhimifc.vTae^n'  0A01  T&aitjoiot  Si^Ov.TOj.  ht> 
fiecundum  imperatoris  cdiclum  con  enere  uni- 
verfi  Nicaeae.  Epificopi  autem  fiuere  232.  Sa- 
cerdotes  vero,  diaconi  &  monachi  86.  Cunc- 
ti  fimul  318.  Et  ratio  fubjicitur  mira  de 
numero  :  Kaj  O^f.  t\  ■wm  p$vov  tSfa.7-Ay^cv.v ;  oti 
~tXTQ    T    Kgi^pv   T  av  crlzyjj  oty^voplci  y  Xg/fs  sws 

T    XCUgfV 


[69 


COMMENTARIUS. 


470 


•  vg.t^}v  t  {Tjio^t  ov.nirnc  t  t  n  %gpvot  vaav.  Et 
arnam  tet  folummodo  fikffi  funt  ?  Qiioniam  a 
:?npore  i?icar;:ationis  Chrifli  ad  tempus  hujus  fy- 
iodi  anni  fnire  31S.  Atqui  a  ctuonologis  fum- 
nis,  idque  rectiffimc,  collocatur  hoc  concilium 
'eu  initium  ejus  in  anno  a  Chrifto  nato  325. 
\x\  octennio  etiam  tam  Dorotheus,  quam  Euty- 
:hius  noftcr  dit  fiupra  tetigimus)  difcrepat  in  pu- 
andis  a  natalibus  Chrifti  annis?  Sed  &:  mira  eft 
le  hujus  concilii  anno  difcrepantia  •,  quam  vide 
lotatam  a  Gilberto  Genebraido  iib.  III.  anno 
Chrifti  334.  &:  Joannem  Lydium  in  Epiftola  De- 
licatoria,  narrationi  hiftoricae  Conciliorum  prae- 
ixa.  Certe  Eutychius  annum  ci  tribuit  Con- 
lantini  decimumnonum,  qui  reccptae  chronoio- 
;iae  non  ita  difcors  eft.  De  apicibus  hic  tem- 
3oris  hujus  &  temporc  vero  vide  Jofephum 
jcaligerum  de  Emendatione  Temporum,  iib.  V. 
jag.  476.  Dionyfium  Petavium  de  Doclrina  Tem- 
jorum,  lib.  XI.  cap.  XLI.  &  Baronium  tom.  III. 
inno  325.  &  Alphonfum  Ciaconium  in  Silveftri 
Papae  I.  Vita,  atquc  ipfuni  Canonum  frontem. 
Certe  &  Beda  nofter,  atque  juxta  eum  Lambertus 
Schaftnaburgenfis,  anno  Chrifti  31S.  collocant 
aanc  Synodum,  ut  Dorotheus  ille.  Alii  anno 
etiam  310  Chrifti,  qui  ipfum  Conftantinum  re- 
tTera  antevertit ;  ut  depravatus  proculdubio,  quan- 
tum  ad  numerum,  ritulus  Dilputationis  Athana- 
fii  in  Arium,  quae  ibi  in  fynodo  Nicaena  dici- 
tur  habita  cv  It<\  t  Setxs  dnjcipv.aaojc  r  1,  in  an- 
no  divinae  incarnationis  310.  fub  Conftantino, 
Silveftro  papa,  &  Alexandro  antiftite  Alexan- 
drino.  Alii  anno  314.  ut  Chronici  incertus  au- 
tor  a  Petm  Stevartio  editus.  Ahi  trigefimo  ter- 
tio  fupra  trecentefimum  a  Chrifti  natalibus  an- 
num,  ut  Pfellus  in  carminum  de  Septem  Syno- 
dis  fronte.  Neque  ille  fane  folus.  Quod  fane 
facere  videntur  quotquot  Julium  papam  in  eo  lo- 
cum  per  procuratores  habuifle  volunt,  qua  dc 
replura  inferius.  Caeterum,  utut  fc  res  hacc  ha- 
buerir,  ratio  iftiufmodi  Dorothei  fimpliciter  fum- 
pta  futilis  magis  non  eft,  quam  illa  quorundam 
altera,  qua  numeri  militum  318.  Abrahae  hunc 
divinitus  imicatorem  fuifie  vaniffime  eft  exifti- 
matum.  Jamvero  non  folum  epifcopos,  fed  & 
minoris  dignitatis  miniftros,  vcluti  presbytcros, 
diaconos,  aiios,  fynodo  tum  iiiterfuifle,  tum  ejuf- 
dem  negotiis  fe  paiam  variatimque  immiicuifle 
manifeftum  eft,  tam  ex  Eufebio,  quam  ex  Gela- 
fio,  aliifque.  Vide  Eufebium  de  Vita  Conftanti- 
ni  lib.  III.  cap.  IX.  &  Gelafium  in  Aclis  Synodi 
lib.  II.  cap.  XXXVI.  Atqui  teftimonia  funt  ve- 
tufta.,  de  numero  illo  31S  epifcoporum,  eaquc 
&  expreffiffima  &  perquam  magni  habcnda.  Vel- 
uti  apud  Epiphanium  in  Haerefi  LXIX,  Juftinianum 
inNovella  CXXXI.  c.  I.  Ruffinum  lib.  X.  c.  I.  Qui 
quidem  omnes  fynodo  ipfa  licet  reccntiores,  vi- 
cini  tamen.  Addc  excerpta  chronologica  in  The- 
fauro  Scaligeriano  pag.  69.  &  reccntiorum  quam- 
plurimos  perquam  obvios,  idem  atteftantes.  Quae 
etiam  Eufebio  ipfi  tribuuntur,  habent  eundem  nu- 
merum  in  Chronico,  numero  2337.  Sed  nemo 
hic  mihi  S.  Athanafio  aequiparandus.  Is  fcilicet, 
archidiaconus  tunc  Alexandrinae  eeclefiae,  cum 
Alexandro  patriarcha  fuo,  cui  proxime  fucceffir, 
tcftis  interfuit  oculatus.  Atque  diferte  is  in  E- 
piftola  ad  Epifcopos  Africanos,  h  olxv/^jf/ji,  in- 


quit,  ^iyrnv  ri  cv  ISiixcux  au03@^  tqicivccA-iv  Si- 
ytg>  xj  qv.tu>  auviX^iv^v  \.irmi7ruv-,Unii:erfa!is Ni- 
caeae  fiyucdus  celebrata  fuit,  convenieritibus  e- 
pifopis  318.  Quod  itidcm  habetur  in  Epiftola  ci 
tributa  ad  Marcum  paparn  pro  excmplaribus  con- 
cilii  Nicacni.  Ea  nomina  ipfe  dcloipfcrat  fin- 
gula  in  libro,  Synodico  dicto,  ut  mcmorat  Socra- 
tes  Hift.  I.  cap.  IX.  Liber  autcm  is  diu  eft  quod 
pcriir.  Saltem  in  occidcnte  nullibi  rcperitur. 
Sed  de  nominibus  ftatim  plura.  Quin  &  alibi 
habet  Athanafius,  quod  manifefto  adverfari  vidc- 
tur  eis,  quae  narrat  Eutychius  noftcr  aliique  dc 
tot  hic  diffidentium  fcntcntiis.  In  Oratione  I. 
contra  Arianos,  E<  -/:,  air,  fm<r~loii  op  Ss?s,  ii^iSvn 
ry  cv  Nixcust  oxzi^enffif  <m<?\  i&%>ct  TTttsqi  r  Ojxa- 
(jfyjtvJXc  o-ut  o'5v,  Si  enim  recie  crederent,  contenti 
effent  fide  in  Nicaena  urbe  promulgata  ab  uni- 
verfia  fiynodo  oecumenica.  Sic  enim  verto,  non 
ut  vulgo,  fide  in  Nicaea  ab  univerfi  orbis  con- 
cilio  promulgata.  Aliud  efle  videtur  univerfam 
fynodum,  feu  univerfos,  nemine  fingulorum  con- 
tradicente,  conlcnfifle  aut  promulgafle,  aliud  con- 
cilium  univerfi  orbis  id  fecifle.  ld  enim,  cx  re- 
ccpta  majoris  partis  autoritate,  civiliter  fieri  po- 
teft,  etiam  reclamantibus  finguiorum  compiuri- 
bus.  Quod  &  factum  quiaem  in  fynodo  ilia, 
qualifcunque  fuerit  numcrus,  fcimus  ex  eo,  quod 
eflent  qui  diflentircnt  Ariani,  aliique  etiam  e- 
pifcopi.  Vidcfis  Bartholomaeum  Caranzam  in 
Suniraa,  &  Alphonfum  Pifanum  fub  finem  lib. 
II.  praeter  vetuftiores;  ut  Ruffinum  lib  X.  cap.V. 
Socratem  lib.  I.  cap.  V.  Niccphorum  lib.  XVIIh 
cap.  XVIII.  &  Acta  Metrophanis  &  Alexandri 
apud  Photium.  Atque  haclenus  de  numeri  tre- 
centis  octodecim  minoris,  atque  ipfius  demum 
numeri  teftimoniis.  Quod  vero  ad  majorem  at- 
tinct,  numerum,  Sozomenus  quidcm  paulo  auc- 
tum  voluifle  vidctur  lib.  I.  cap.  XVI.  ubi  epifco- 
pos  adfuifle  icribit,  \ax)e  d/L/^tTQ/.xvs^i  et<(s<x, 
circa  tncentos  viginti  aut  plures.  Et  quicquid 
habuerit  Eufebius  in  Hiftoria,  cjufquc  fecuaces,  de 
numero  minori,  expreffim  interea  ait,  loco  pau- 
lo  ante  citato,  fuifle  in  concilio  hoc  presbyte- 
ros,  diaconos,  aliofque  ccclcfiae  miniftros,  quo- 
rum  8-P3  LZ  ccQATfjjc  &.c  j^TOA^-vh:',  nnmems  non 
poterat  comprehendi,  uti  &  Caffiodorus  m  Hift. 
Tripartit.  lib.  II.  cap.  I.  Sed  vero  an  de  epifco- 
pis,  quatcnus  a  presbyteris  tunc  utcunque  difcri- 
minabantur,  loquantur  Eutychius  rcliquique  ante 
hic  citati,  dum  204S.  eos  fuifle  aflerunt,  mani- 
feftum  mihi  fatis  non  cft.  Rem  undiquaque  ex- 
tricare,  nimis  cft  difficile.  Atqui  intcrea  haud 
cuiquam  ideo  difpliccat  numerus  hic,  qui  porten- 
tofus  proculdubio  videbitur,  quoniam  tritis  in 
Provinciahbus  &  Notitiis  quibus  utimur  epifcopa- 
tuum  adeo  fit  difpar.  Vide  fi  placet  Auberti  Mi- 
raei  Notitiam  Epifcopatuum,  &  veteres  quas  ex- 
hibet  Geographia  facra  Caroli  a  S.  Paulo.  Ne 
partem  quidem  dimidiam  numeri  Eutychiani  in 
orbe  Chriftiano  ibi  reperies.  Vcrum  aberramus 
nimium  non  raro  nec  leviter,  dum  dc  veteris  ec- 
clefiae  Chriftianae  nondum  in  rempublicam  ali- 
quam  feu  impcrium  civile  receptae,  nec  ad  ejuf- 
dcm  formulam  in  praefecturis  qualibuicunque  dif- 
pofitae  rebus  ac  perfonis  judicium  temcre  feri- 
mus,  ex  eis  &  eorumnorma,  quae  poft  cjufmodi 
praefecturarum  facrarum    difpofitionem    in  ufu, 

Nam 


47* 


N 


E    U    T    Y    C 


H    I    I 


Origines 


4:72 


Nam  ante  Conftantini  exitum  feu  tempora  pro- 
ximantia,  praefecturae  facrae  non  inftar  civilium, 
aut  ad  earum  five  amplitudinem  five  anguftias,  ut 
feculis  recentioribus,  conftituebantur.  Et  tunc 
formula  ea  coepit  &  progreflus  fuos  dein  habuit, 
juxta  do&ifiima  atque  appofitifiima  Petri  Berte- 
rii  Pithana,  ac  diflertationes  aliquas  de  Regioni- 
bus  Suburbicariis  nuperas,  quae  vetuftatis  eccle- 
fiafticae  ftudiofis  quantivis  funt  femper  habendi 
pretii.  Abfque  illis  feu  rationibus  ac  teftimoniis 
prifcis,  quibus  utuntur,  hallucinatio  non  raro  ir- 
ruit  folennis,  &  judicium  nimis  praeceps.  Secu- 
lis  illls  vetuftioribus  feu  Conftantino  coaevis(quo- 
rum  Notitiae  feu  Provincialia  quibus  utiir.ur,  non 
funt)  contractiores  proculdubio  fuere  multo,  a- 
deoque  multo  numerofiores  paroeciae,  dioecefes, 
feu  ecclefiae,  quas  pro  re  nata  atque  ut  res  ea  fe- 
rebat,  five  ex  perfuafione  five  ex  compromiflb 
fnam  hactcnus  imperium  proprie  fumptum  in  ec- 
clefia  Chriftiana  nullibi  erat)  curabant  epifcopi, 
limites  fortiti  quos  nunc  plane  nefcimus.  Et  Con- 
ftantinus  in  Epiftola  ad  Chreftum  Syracufanorum 
epifcopum  (apud  Eufebium  lib.  X.  cap.  V.)  ait 
fe  alias  in  Arelatenfem  fynodum  convocari  man- 
dafle  •^LSifB?  an.  §fy.$\>?cfiv  (C  dpuodinuv  7V7rcov  'Qn- 
cHoirvt;.  Quod  dum  bene  quidem  vertitur,  P/u- 
rimos  epifcopos  ex  locis  diverfis,  &  prcpe  infini- 
tis,  &  breviufcule  iteratur  ab  eodern  in  Epiftola 
ad  Alexandrinos  (ubi  ait  fe  convocafle  in  urbem 
Nicaenam  t«s  irt.oi^vs  t  'Qnoy-07nov,  p/erofque  e- 
pifcopomm,  ut  legitur  apud  Socratem  lib.  1.  cap. 
VI.)  non  videtur  fane  admittere  epifcoporum 
Chriftianae  ecclefiae  tunc  temporis  numerum  in- 
tra  trecentorum  oftodecim,  aut  quadringentorum 
cancellos  retineri,  tametfi  fynodo  illi  nomina 
fubfcripta  longe  fint  pauciora.  Nam  etiam  ante 
hoc  tempus  in  AEgypto  &  Africa  folum,  fuiffe 
epifcopos  eJyJs  e,  prope  centum,  legitur  in  Aclis 
Metrophanis  &  Alexandri  apud  Photium,  Codice 
CCL.  Etiam  confentiunt  fcriptores,  ex  toto  or- 
be  Chriftiano  illuc  accerfitos  efle  antiftites  facros. 
Quid  quod  fcimus,  monente  Epiphanio,  nrbes 
multas  plures  epifcopos,  non,  ut  antiquitus  A- 
lexandriam,  unicum  femper  habuifle.  Sic  ille 
Haerefi  LXIX.  6.  Etiam  ut  catholici  epifcopos 
fuos,  ita  &  haeretici  in  eifdem  urbibus  feu  dioe- 
cefibus  fuos  faepe  habebant.  Quod  ex  conciliis 
maxime  Africanis  fcimus,  &  pluribus  oftenditjo- 
annes  Filefacus  in  tract.  de  Epifcoporum  Auto- 
ritate  cap.  X.  §.  5 .  Neque  abfonum  eft,  ut  etiam 
tempore  Nicaeni  concilii  morem  illum  obtinuifle 
eredamus,  cum  Meletiani,  Ariani,  alii  diverfae 
invicem  pcrfuafionis  adeo  fcaterent.  Quocirca  ra- 
tio  fuperius  difta  neminem  deterrerc  debet,  quo 
minus,  ii  nil  obeflet  aliud,  fidem  habeat  hic  nu- 
mero  Eutychiano.  Etenim  cum  &  alii  id  afle- 
failt,  &  Eutychius  Alexandrinus  ipfe  patriarcha, 
&  orthodoxus  &  haerefi  Arianae  hoftis  infenfif- 
fimus,  necnon  rcrum  veterum,  maxime  ecclefiae 
fuae,  indagator  fuerit  diligentifiimus,  abibnum 
fanc  non  cft,  credereeumde  fynodo  Nicaena,  cu- 
jus  primaria  ctiam  ferme  fola  Alexandriae  nata 
cft  caufa,  five  ex  ccclefiae  fuae  archivis,  five  ex 
aliis  orientis  quac  temporis  injuria  nobis  invidit 
monimentis,  tum  cognovifle  nonnulla  quae  Grae- 
ci,  qui  ad  nos  pervenerunt  praetcrmifere,  tum 
vera  de  cis  narraflc.     Atque  a&a  fynodi  illius 


ipfa,  unde  haec  dignofci  certius  potuiflent,  antc 
fecula  abhinc  multa,  puto  periere.    Ccrte  tantam 
in  orbe  terrarum  tunc  temporis  epifcoporum  fe- 
getem  mirari  forfan  definer,  quiiquis  crediderir 
quod  de  B.  Patricio  Hibernenfi   Antoninus   8& 
Vinccntius  tradunt ;  cum  fcilicet  folum  ecciefias 
fundafle  CCCLXV.  totidemque    epifcopos  ordi- 
nafle,   praeter  presbyterorum   tria   miliia.    Qiia,i 
de  re  confulas  plura  apud  pracftantiffimum  viruni 
Jacobum  Uflerium  archiepifcopum  Armachanum 
in  Britannicarum  Ecclefiarum  Antiquitatibus  pag, 
950.  Maximus  autem  numcrus,  quantum  video, 
antiftitum  ac  praelatorum    (qualiacunque  eis  titu- 
lorum  feu  nominum  difcrimina  adjicias)  alibi  in 
fynodo   aliqua  repertus  neutiquam  1570.    fupe- 
rat.     Is  autem  numerus  habetur  in  concilio  ge- 
nerali   fecundo  Lugdunenfi   fub  Gregorio   deci- 
mo  ;  de  quo,  Ptolemaeus  Lucenfis.  Anno  T>cmi- 
ni  MCCLXXIV.   concilium,  inquit,   cehbratuf 
Lugdimi,  ubi  nmltitudo  praelatorum  fuit  m  ijor, 
quam  fuerat  in  aliquo  concilio.     Nam  inter  pa- 
triarchas,    primates,    archiepfcopos,    epifcopos, 
abbates  &  alios  praelatos,  fuerimt  MT>LXX. 
Ex   hifce   autem  feptingentos   tantum  epifcopos 
fuifte  ait  Eberhardus  archidiaconus  Ratifponcnfis. 
Ut  vero  de  numero,  fic  &  de  nominibus  cpif- 
coporum  ac  patrum  Nicaenae  fynodo  fubfcrip- 
tis  foliciti  funt,  qui    origines  fcrutantur  ecclefi- 
afticas.     Epiphanii  aevo  extabant  (ut  ait  ipfe  Hae- 
refi  LXIX.)  nomina  epifcoporum  feu  patrum  il- 
lorum   CCCXVIII.  quac  viderat  aut  in  iibroillo 
Athanafii  Synodico,  quem  fupra  a  Socrate  citavi- 
mus,   aut  in  aftis  aliis  fynodi  ejufdem,   fivc  ab 
Alexandro  patriarcha  Byzantino,  five  ab  aliis  con- 
fcriptis,  quae  nobis  invidit  aut  temporis  aut  hae- 
reticorum  injuria.     Concilia    edita  habent   qui- 
dem  non  pauca  in  fubfcriptionibus  patrum  no- 
mina  (in  quibus  etiam    chorepifcopi  eomplurcs 
ac  presbyteri  aliquot)    fed    fatis   depravata,    nec 
quae  numerum  trecentorum  oftodecim  aut  ex- 
plent,  aut   propius  omnino  accedunt.      Neque 
enim  ducentos  triginta  attingunt,    five  in    fub- 
fcriptionibus  concilio  ipfi  olim  adjeclis,   five  in 
eis  quas  Alphonfus  Pifanus  ex  Vaticano   codice 
emendatas  auclafquc   exhibere  fe  dicit.      Certe 
numerus  in  fubfcriptionibus  editionis  Crabbianae, 
quam    fatis    fequitur     Pifaniana,     Biniana,    & 
Romana,    CCXXIV.     non    excedit,    utcunque 
literae    quae   adjiciqntur   in   Crabbiana    nume- 
rales  CCXXXII.  primo  intuenti  falfo  oftendunt. 
Numerum  fcilicet,  ipfum  quem  fupra  notavimus, 
cx  vctufto  fcriptore  nondum    typis  edito,   qui 
CCXXXII.  epifcopos  interfuifle,  uti  &  Dorothe- 
us  Monembafienfis,  expreffim  fcribit,  &  refiduos 
feu  LXXXVI.  dignitatis  inferioris  feu  presbyteros 
&  monachos  facit.     Subfcriptiones  hujus  concilii 
Graecas  nullibi  in  editis  habemus,  nifi  excipi  ve- 
lis  pauculas  apud   Gelafium    Cyzicenum   lib.  II. 
cap.  XXVII.  Nam  &  Graecum,  quod  Romae  pro- 
diir,  Latinas  duntaxat,  idque  juxta  Crabbianum  ha- 
bet.     Et  Petrus  Crabbus  ait  fe  exemplaribus  ufum 
vetuftis  quatuor,  fed  tum  depravatiffimis,  tum  in- 
vicem  mirum  in  modum  diffidentibus.     Praefi- 
gitur    plcrumque    fubfcriptionibus    quae  reftant, 
Subfcripfenmt  trecenti  decem  &  ocJo  epifcopi, 
qui  in  eodem  concilio  convenerunt.     Fertur  au- 
tem,  inquit  Alphonfus  Pifanus,    in  m^nufcripto 

codicc 


473 


C  0  M  M  E  NT  A  R  I  U  S. 


47+ 


codice  intcgrum  fubfcribcntium  numerum  habe- 
ri  apud  Sarhbucum  Pannonium  Viennae  Auftriae. 
Ouo   dum  carcmus,   non  ingratum  curiofioribus 
forfan  crir,    fubfcriptiones  Arabicas,  ab  cis  quac 
vulgo  leguntur  plurimum,    five  ordinem   fpcctes 
fiv?  nomina,   difcrepantes,    fed   numerum  inte- 
jccaipVum  trecentorum   oclodecim    ( qui  tamen 
univcrli  nec  funt  epifcopi)  explentes,  fubtexere. 
Ex  Tofepho  nimirum  AEgyptio,  qui  bibliothecae 
Oxonicnfis  publicae  codcx   eft  MS.   cujus  fupra 
mcmimmus.     Defcripfit  mihi  vir,  quem  honoris 
caula  etiam  ante  nominavi,  eximius,   Edwardus 
Pocockius.     Occurrunt  fane  in  illis  quac  captum 
noftmm  fuperent  non  pauca.     Nonnulla  quidem 
quae  nec  bene  Iegi  pofliint,   utpote  pundis  dia- 
criticis  carentia.     Modum  ac  ordinem  fubfcrip- 
tioncs  iftae  prae  fe  ferunt  in  codice  illo  ejuimo- 
di,  ut  nomina  perfonarum  minio,  locorum  atra- 
mcnto  exarentur.     Agmen  ducit  Silvefter  epif- 
copus  Romanus.     Neque  adeo  refragatur   quod 
reccptum  cft,  nec  a  vero  alienum  (tametfi  Silve- 
ftri  praefentiam  ejufmodi   admittas)    Silveftrum 
neutiquam  ipfum  interfuifle,  fed  Vidorem  &  Vin- 
centium  presbyteros,  ut  procuratores  illuc  mififle. 
Nam  dum  hi  nomine  aderant  procuratorio,    & 
ipfum  Silveftmm  fatis  civiliter  adfuifle  atque  in 
lubfcriptionibus  ei  locum  efle  debitum  eft  forfan, 
necimmerito,  exiftimatum.     Nam  itidem  fcrip- 
tor  ille  vetuftus,  quem  ante  citavimus,  ut  ejufdem 
cum  fynodo  Chalcedonenfi  aevi,  nondum  typis 
editus,   poft  verba  fuperius  defcripta  de  patrum 
Nicaenorum  numero :  vD.v  oi  fi,  inquit,  'Qnmps- 
VP^t  r,aa.v  a<iw,    ~2.i/\$icf(&  <£  TaAi©.   k  •?  mZ&ia* 
'Pcaf/y^  •a^efyci'    bjvwv    j£  b</L'  hi&<;   m^jpybyWik 
Biy-izoest-  0  %  Buivticv,  h&.m%©*  aV6'  sMtiS  ■£)  r 
oiy.eiov    r   di^i^auvm    %zyw    T/»    jypj   im^&vaj 


OVXi/vaiGCi     <G*ajtQ%y}\QpJiVOl,      CLVO  £gl.S    OVVlTHS    Xj     li^td 

Quorum  illuftriores  fuere  Sdvefter   &   JuUus 
veteris  Rornae  antiftites.      Cum  verb  eorum  neu» 
ter  adejftet  ipfte,  fubftitv.it  uterque  pro  fte  &  jux- 
ta  fontificatus  ftui  difcrimen,  l^itlorem  &  Vm- 
centium,  viros  ftcientia  fraeclaros  &  ftacerdotes, 
qui  publico  illi  conventui  intereflent.     Unde  eti- 
am  cxpreiTim  Dorotheus  Monembafienfis  ait  Sil- 
veftrum  papam  Romanum  interfuifle.     Caeterum 
qua  ratione  ad  Julii  papae  tempora  fynodus  haec 
attineat,  non  fatis  intelligo.     Etenim  in  pontifi- 
catum,  juxta  recipiendam  chronologiam,  evectus 
Julius  anno  Chrifti  vulgari   337.    feu  poft   ex- 
eefliim  Conftantini,  id  eft,  fub  novennium  a  fy- 
nodo  finita.     Verum  &  alii  tantundem  de  Julio 
memorant.     Sic  Sozomenus  lib.  I.  cap.  XVI.  & 
Hift.  Tripartir.  lib.  II.   cap.  I.   Atque  Germanus 
patriarcha  Byzantinus  fupra  memoratus  in  libro 
MS.  de  Synodis,   riatflw,    inquit,    oivSae  'li?\i©* 
"Pgo/jw,  Aderat  ibi  Jul.us  Romae  antiftes  inter 
alios.     Et  in  editionibus  aliquot  Hermanni  Con- 
tracti  Julius  etiam  eft  tempore  illius  concilii  pa- 
pa  Romanus,   licet  in  aliis  Sylveftri  folum  no- 
men  retineatur.      SimUiter   de  Julio   loquuntur 
alii,  veluti  autor  Annalium  incertus  a  Petro  Stu- 
artio  editus,  &  Hugo  Floriacenfis  in  Chronico. 
Quin  vero  in  fubfcriptionibus,  quas  daturi  fumus 
Arabicis,  habentur  etiam  numeris   XXXIX.   & 
XL.   ipfi  Victor  &  Vincentius,    ut  trecentorum 
octodecim  pars.     Titulus  ac  formula  fubfcriptio- 
num  illarum  (quarum  verfionem,  quoties  potui- 
mus,  adjecimus ;    uti  &  numeros,    qui  non  no- 
minibus  fingulis,  fed  diftinctionibus  fcripturae  co- 
dicis   MS.    tantum   refpondent)    hujufmodi  eft. 
Ubi  nomina    plane   nefcimus,   afterifcos  adjun- 
ximus. 


^^cXJI  JA  ^s.  tiLfc»  auI  ^-  ^^j-^jvJI 
•&  (j,\jXS,Js)\ 

(J^/\*XJ\)\  (ji^tX-sirra-w^ 


Haec  ftunt  nomina  Patrum  Sanciorum 
trecentorum  ociodecim,  qui  congregati  ftunt 
in  urbe  Nicaena,  in  praetorio  Conftanti- 
.ni  imperatqris  augujli  &  fidelts,  qui 
profeffus  eji  rehgionem  Chrijlianam  (fihus 
JanBae  Helenae  *  Rheavienfis,  a  Deo 
0.  M.  adjutui)  juxta  quod  Jlatuere  de 
religione  illa  primarit  eorum,  Silvejter 
Romanus  &  Alexander  Alexandrinus. 


1  Silvefter  Romanus. 

2  Et  Alexander  Alexandrinus. 
5j?JLikwaJ|     ,,ji\y^—.^\,'    3  Et  Alexander  Conftantinopolitanus, 

f^=dLjS)\      .^iuh.ti-L      4  Et  Achitonius  Antiochenui. 


Uuu 


U^J^CS 


47$  Ifl    Eutychii    Origines        47<J 

^cWJI  U«J  UwJ  ^Jst^      *  El  Macar'm  epifrop™  Hierofolymi- 


tanus. 


jva^Jl  y*  u^-bi^      *  £'  Menuphotus(Menophantus)  Ephe- 

fius.     Legendum  igitur  ^L^j^ 

^kj2\  ,J£*£^j      7  Et  Paphnutius  AEgyptius. 
t5^£=*^J  o^^^j      8  Et  AaPm   (Agapetus)  Seleucienfis. 
]?»&&&  ^^      9  Et   Philippus   *  Babaxenfts. 

ci^LJI  ^bcXil  IO  <&^*W  Sarianus. 

ti^l  ^Ut  IX  *  A&athias  AEmonenfis. 

e^L^Vl  ^y  IZ  Ab'ms  AfPendm> 

Ubi||  ^^a^  I4  ^OT  ^^A 

*,     •     r  u         yt  i  f  Z/.!7//5  Berenicius. 

i  ir~-\ji         t,  I(^  Petrus Heracleenfis.    Qui  Phaedrius 
U"  „-*J  0"-^i  vulgo. 

^JLwwwJI  ^Kyllc  17  Gennadius  Sebafienus. 

q.  L«2ftJ)    jMj^uL^»  18  Zepherinus  Phiferanus. 

4=g — .IaJI  .«jjLj  19  Petrus  Panacrenfis. 

\i^yj£}\    *<yjL+M»£=>*}  if^  10  Paulus  &  Maximinus  Chabarerit. 

(j^s-J|  tj^naJl  21  AEfus  Bithynus. 

^jrtUwlul  ^j^jixnLL  i2  Damianus  Befcienfis. 

fj,))]  ^jpjiw  23  Petrus  Ariienfis. 

^j^iL^rs^ll  ^»^ju>I  24  Antiochus  Capitoliadis.     Legendiim 

igitur  *.  pro  A. 

^j^Xjj^iaJl  (jyj^jojl  25:  Aihenodorus  Dorileus. 

tiL^I  ^j^Jjf^  16  Ofiobius  Rhaphaneenfis. 

^.^xu-i)  (Jp^jLs^Aas  17  Faelicianus  ..... 

(^JsLu.A^.wJI   j^Jjll*  28  Piperius  Samofatenus. 

^jhJj^mJI  c£__>_^|  fvajus^/L  29  Meletius  Chorepifcopus. 

t>cXjd^!|  'tjLv^s  ,j««  jya^J  30  Paulus  Neocaefarienfis. 

31  Hajukn 


477  COMMENTARIUS. 

jMf^*<J  ^j^\    Osbih-    3 l   Hajulon  Chorepifcopus. 

~dUL2)|  (j^If^J    3*   Licinius  Cabalites. 

^^LajcXJI  ,j"4^    33  Antiochus  Dittanienfis. 

^JJ\J^\  ^j^^JM    34  HellanictisTriporttanustqn.'mvv\p.-' 

tis  habetur.     Lege  igitur   »  pro  J 

tS-LJ^  ^-^jJjLM    35  Ababelulius  Vafatenfis. 
c^lAJl    j^y^    3<*  Milofcelus  *  Abarpitanus. 
^,4^1  ^jy^A    37  Phenodorus    *  Abiratenus. 
^Dl  L^j    38  7'*»»"  ^A 
W,-  ^J  «jiwl    3?  ^»  presbyter  Romanus.     Hic  ali- 
as  dicitur  Vi&or,    feu  Jg&j  Vin- 
centii  coilega. 

ll»J  W9^  ..-  Lji  .H^IkaJiL    4°  &  Vincenttus  presbyter  etiam  Roma 
„     „_v  w    ^     \sj„         ^  mtffus. 

u^V  JT^  m&Z^    4I  °fm  Corduhenfls  ProcuWubio-    Le- 

gendum  igitur  ^j^fj^j^ 

WtfjW  J-Jt^.    4Z  Pe^us  Ariacatams> 
OjJUJI  u^^^    43  £»«»««  Phalonita. 

jj^j^Jsl^LJI  j^v^aLus  4J  Dacus  Macedoniae. 

(j^X^&^J  jjjjjuwujI  46  Eufebius  Turtutanus. 

(j^LLJI  ijH^u^sJ  47  Thronius  Taraffenfis. 

^jXJLaUI  ^j^^— >jug!x£=3  48  Cleonicm  Petalienfis. 

^£==^A*Q,Jf  ^jAjcXf^-ww^Jl  49  Alexander  Thejfalonicenfis, 


^jJ/aVI  jJ^" 

50  Thavias  Edejfenus. 

vJjaj^)!  (j^^ju^kjj 

51  Antonius  *   Abnon. 

OgLw^l     ^jJJ^SjL 

52  Marcellus  *  Afuaon. 

^KAaJI  .j^ h,MO 

53  Neftus  *  Nebon. 

(^UU^wJI   ^jWU;! 

54  Arthemas  Sardicenfis. 

ijHjjjZ-iMfij]  c£_-^|  Lj^y cXjI 

j}  Andraeas  Chorepifcopm. 

Op*z 

Iy9  In    E  u  T  y  c  h  i  i     O  r  i  g  i  n  e  s  480 

yjulaliil  O^aJI  56  Elphaenon    *  Aniphanias. 

'fjaxJ^jS)]  j^-Uv^l  57  Paraxius  Anijfenfs. 

^lli^J  LL^=jJ  58   Nketas  Budiates. 

J^^J^  ^^  59  Mofes  Caflabalenus. 

~jX  itt^ftljK^—^l  ^jo^ll  60  AElius  Claudiopolitanus. 

(vs^j^  JaJI  OjJ^^"  ^1  §dyams  Metropolitanus. 

^cJ.kAJl  ^^yj^izjj  £>  Antonius  Antiochenus. 

Cj^axll    (j^JUw^!  6*3   Aphrodifus  Matthanenfis. 

T^jJ^zxhJ  c^jjQ  jtz^  64  Euphrafus  Chorepfcopus. 

>    %,j£-^^J\  t£_j_3^l  ^w^^LUI  6j  Elidamas  Chorepifcopus. 

ujJ^^mu))  r"  jj^l  fty^,  66  Rhodon  Chorepifcopus. 

j^===S$\  cr?/^l  ^7  Alirodorus    *  Argufenfs. 

\j^^=^mJ\  c?..^)fj£\    j^-aJ-A/-  6%  Rhothymus  Chorepifcopus. 

O^j^o^2.xjj^ai\    ^j^jIj^^  6q  Phytoaeus   *  Tybatartenus. 

(jJawJLM^    JJJ  70  Aurelius  Sebaflenus. 

^.L^Ls^!   jj^jjjijUi  71  Silvanus  Aphtitenus. 

^hxj^LJ\  ^jiJ^jM  71  AEaeoras  *  Tagannitenfs. 

(jJjj_3^.u.AAv.£=».dl  (va^J  73   Paulus  Maximinopohtanus. 

(J^j_£A.u*.£=!yJ    ^j^^lzj  74  Patrophanes  forte  Axiopolitanus. 

,  ^'^aajLJI  ^^y-jjU  7j   Marmus  forte  Phoenicius. 

^aw«c\J|  ^Aflj  76  Phanes  Damafcenus. 

(^)Juj^JI  tKi^l  77  Theodorus  Sidonius. 

Kj^jj£=j\  j^LLuJ  78  Stephanus  Cyzicenus. 

JjJ^Jl  jj^j^wLL^sl  79  Euflathius 

C^^-wJI  ,j~w->  80  Neflor  Suodonenfs. 

(3j^sy I  jijjl  r  8 1  Theoras  Vadenfs. 

^^A}y\  (jfi^J  8,i  Paulus  Aradenfis. 

•"■  ■-•..  jvj^.jziAjU!jj|  ja^j^,  83   Cyrdlus     .   .  .  _. 


497 


C  0  M  M  E  N  T  A  R  1  U  S.  498 

f,^.,^   «_J|  j^aj^!       84  Ammonius    Aphrodifenfs. 

Li^jj^I     ^^V1^'       8  J    Eugennadius  *  AbuJobienfis. 

^LI^rJI  u-^^l        8^   £#$«  Chafrates. 

^J^kJUI  j^-uLJ      8^  £#&&««   MiJetopo/itanus.    Miletius 
^-^  '       '"  '"  forte  in  vulgatis. 

,jwL^Oyl   j^^Jcyj       8  8   Paulmus   *  Atabon. 
qJSCl-^JI  j-_3^-_3aL==L«    :  89  Macedonius  Muzucenfs. 
LyL2*jls.^j))\  j-__yu==jjL      90  Menichius  Epiphanienfis. 
Cj^jJI  (j*^^-/!      91   Mancus   *  Gegirenfis. 
CjyLj- J|  Q_jL«      9  i   Maran    *  Mifmathon. 
c^L===XJ!  j-^a«^===j_j      93   Rochtftus    *    BeJgidenfs. 
.rJjs.v.jjjy)  qVj^Lam      94  Severmus     .... 

_^bu.J|  j*cXjw«      0j  Mendefus   *  Biatianus. 
jjXvJ^Jtju!  j-Aj__f==.|      p,_;  Achartnus     .... 

(jJL**^__«,Jl  j^j^LL.      cj7  Gennadius  *  Fafjlenfs. 
_^L^£^cJ|  05  jjLm      £  8  Saviro  feu  Severinus    *  Tutomaont 

OjLLJI  j^iajjj^o      99  Zurites 

q^U!  j__>L_r^_)L    I0Q  TheoduJus  Laodicenfis. 
__^iliUJl  j^Uj-vjo__}    ioi  Zofmas   *  Getatenfs. 
_^yj|   jJ^l^r^)    I0Z  fl»_,^£_.  *  AEJartenfs. 
J_W.j-==-''  U^™A'    103  AdeJphius  Macrianenfs. 
«iL__J!  uo^^fet  cT^^LajJ     rQt4  Epiphanius  &  Apollinarius,  *  RJoa- 

phabanenfes.  Fortelegendum  ___L__jJj 
Raphaneenfes,  ut  nomiue  2(5. 
j^p^l  j^LLJ     I0J   Euflathius    *  Ariofenfis. 
^/tr'  u^r^)^    106  Sergius  Berenfis. 
t^L__J|   j__^Laj|    107  EnphiJus  Rheavienfs. 
^^.LL^JI  ^^1^X1==^==,    I0g   CaeciJianus  Carthaginienfs.     Nani 

legendum  j_* jLH==b"  Videfis 

Chriftophoiumjuftellum  in  notis  ad 
X  x  x  eodicern 


q.99  In  Eutychii  Origines    500 

codicem    ecclefiae  Africanae  paw. 
12. 

^==J^L^JI  ^jvjdS^jy)     100  Alexander   Thefalonicenfts. 

q_y.jjxJNj|  j*yA£=a  iii   Decelius  Serbinenfis. 

0^^= JNJl  ^jMjb^J  112   Neftorius   *  Afchonius. 

Jl*jz))\  j-.£=1>L  113   Z7^^  Edebejftus. 

jXaJxJI  j^^J^Ja J  X14  Aftropus     .   .   .    . 

Lj=i -n^^JI  jJ^L»  1 1  j    *  Miaulus 

j^wju^ILJI  tj^^y^^  x(x<$  *  Facinus  Babaunisbas, 

J»^— >jpl.«.l|  j-^-^k^  117   Eufebius     

^&w.J|  j^y^v^sijl  118   AEtius  *  Mefadenfis. 

j^jLJ/j    ^jp^^j     ti-^l?    ,j*^w^J,l     np  ParaxiusVaranenfis,  &  Paulus  & 

.  Bafianus  Chorepifcopi. 

j*Jj!==avj1    c£-_j^L| 

^^IjJI  jJ!h^=>     I2°  Chaerilus  Icofienjis. 
jJu^SjL^}]  ^j^xJ^U    riI  GV/«/«tf   Salaminius.     Lege  igitur 

j*_y==wl  c£_^!l  o-^i%'     l22  ^%^"  Chorepifcopus. 
jU^/uJI  ue?&~-*     I23  Timothms   Berefenfis. 

,£jdu^JL£l    jJjjl     124  Forte  Marinus   („  proj  fubftitutq; 

Chalcedonenfts.       ht    vide    numer 
188. 

j^=JI  j4i-^=  I25  Cyrillus  Chabrenfis. 

^JJI  j-^^J  I2^  Eutychius  Pamienfs. 

Ay^y\  ^jj^jk  x  *?  Gregorius  Abulenfs. 

j^-^^jI  c^j^l  j^^JujI  ll8  Abinus  Chorepifcopus. 

j^£=w|  c£_,j^|    J.LL.  **9  Maneas  Chorepifcopus. 

J^jJI   jJ^LjAjSr^-L  '3°  Tragodenatus  Beronenfts. 

j^^^wjI  cf^_^l  j^J^I  131  Fulalius  Choreptfcopus. 

^JjJJI  j^jJL^t  I31  Theophtlus   *  Zebelenfs. 

j«jrj£=L£ 


*)0I 


COMMENTARIUS. 

J^sa^nJI   t>j-U*RJ   C___c\J|    ^J^^aJj^, 


502 


___^d-___-jwjJl  jji_)~-u"^5-J 

jjj^j^UJ_yj.__=j|    jjiajLLU 

_£v«j  J|   (j-^Ljc^       i^UuaJI 

»jj.A/£>.u)    ,jjj/«l_bij 

■  ^&LjyLuj    (j*jl/_ja.vuO 

.ijj_)JLm  jvj&.j\J_0) 

,jjjaJI/jj_wJI    ,ijjJU_i 

(J«j.J!_jLxJ|    ^iju_jjVvjUjJ 

Q^iLLJI  j^JLj! 

t_,LUv-J|    CJ_^JUtJ 
j^U«.AJUJ!     jijj_^uJjL_. 

J^,ujJjuJ|       ujhxi 

.jj^.ULa_3Laj_>uJ1    ^uiyJU&b  fXA£s=a 

lyj^jLJI    _j.jU.J_. 

'  ^'xjLUI  (jjj^-uvXdl 

■  ijjJU  OfJ  qJUJtJI     ^iuKaBm 

|tJ.Ai_ — ijjjU   —Ujl      ,    ijj  tyj-U-w f~~*> 
Jo  ^jfrg-wf^— -Jl    _ijjJ_^La£^___)1 

,    p.AV.^JjJ!       ltJJ3'J-/JVW 

^jjji-AJUJ^jJjil    ,jjjXjjJJ 
^JJ^^J-J)     ^jujj&p 
J^.Jj_==^_ijVl    /jviiUJjl 

jn^JLJI    ijtjl^f^* 

■  jUav-ljlSJvI    (jJJaJjUvvjl 


33  Dacius  Bafanenfts. 

34  Megafius  Sardicenfis. 


3j  *   Chritonus    a   templo    denomina* 
tus. 


3  (5  Zeuxinus  Alexandrinus. 

37  Adamantus  *  Cinobiarius. 

38  Eldafius  £=f  CWtf  Romant. 

39  Jotames  Berytius. 

40  Syrianus  Ballathenfis. 

4 1  Alypius  Manefienfis. 
41   Philippus   Syrienenfts. 

43  Athanafius     .    .  .  . 

44  Abialus  Tatuenfis. 
45:  Jacohus 

46  Caranus  Nabalenfts. 

47  TtfiW  Baratihenus. 

48  Clerodianus    *  Bafafalienfis. 

49  Timon  Banubenfts. 

jo  Aphlafus  *  Taithenfts. 
51  Theophilus  *  Qenetopolitanus. 
ji  Chafmius  *  Biroafchenfs. 
J3  Achytabulas    *  Chafpurenfis. 
j4  Sergius    *  Palmifenfis. 
jj   Cyriacus   *  Abarimnitenfis. 
j(5  Theodorus  Tarfenfis. 

57  *  Eliniptan   AEgogonefius. 

58  Dorotheus    *  Ta/usbarenfis. 

59  Avenarius   Eutychianus. 

60  Ttranus  *  Efinebenfis. 


161  *  Pe~ 


p% 


E    U    T    Y    C    H    I 


J>s 


f^j^^^j^j^y)  ^jv^j-m 

fjyJkjgfcSLI    /jjAj\«vj| 

J^aaJj/I      (JaJJjmj 

jCSvJaAJOAvJu)    .jjj^aJLjjI 

<J,J^==..wJui         (JJJJAA^J/l 

.    tjjij\.jLj<LA.J|    ^jiAJj^a" 

c£__^jyi   ^jj£^LJ! 
c£_).xJl  ^juJ-v^ivjj! 


{<Jj.J\j9La.jWwJ) 


i^M-ij-^-3-S/^ 


(^v^oJ.!  (jjj^A^ — ljU 
^£=sXvjJ!  (J^aj^xjj 


^jjjLA^TiAjL^.il     jjjJa^LAja 


i     Origines  £04. 

i<5 1   *  Pelufianus  Bacharenfis. 
\6i  Pirus  *  Ariftobulenfis. 
163  Domitianus  Pifanus. 
1(5"  4  /Ifilon    *  Hydenfis. 
i<Sy  Serapion  *  Athemenfis. 

166  Romanus    Ticmenfis. 

167  Eufebius  Conftantinopolitanus. 

168  Amechinus  Afcalonita. 
ido  Macrinus     .... 

170  Pythodorus  *  Rabulienfis. 

171  Papadeus    *  Achitonienfis. 
171  Efquilinus  AErienfis. 
173  Procopius  Sibidenfis. 

\7Ag  Felicius  *  Membachius. 

175  Zenothius  (Torte  Zenobius,  adeo 
uc  pro  j  j  fit  fubftituendurnj  JV- 
leucienfs. 

176  Salaolus  Germanicianus.  Forte  le- 
gendum  j^j^AjL^s  Salomonm, 
ut  in  editis. 


^jjjjUjjjj^J!  ^jjjjVLlju,,!  177  Arfibalaus  Tocajius. 

t5j^£!  jjj^^JL^  ^jJ^Uxjj   jr^Ai  178  *  Jafoalir,  £ff  Pegmatus,  & 

v  cus  Horenfes. 

(jjjj^.^iv.j!  c£-j^a.  ^jjjjj^jU.!  179  Agathus  Chorepifcopus. 

oJJzjJL)  ^jvyhj  J8o  Pe*r#j  Cytheraeus. 

L^JjjUJ!  ^ya^j^li  1 8 1  Theutotates   *  Caioluenfis. 

co.^dJ   jjjj  ji^L  *  8  z  •$«/?«»  *  Efdomenfis. 


L_^lJ|  JUj\    l83  dbias  Canopenfis. 


Ut 


HJijJj-b1 


!.8a  COMMENTARIXJS.  49o 

^aJLw.^!Vf  (j^J^JsLI  184  Anatolius  Amefenfis, 

^jj^Lu]  ^^a.jJl  185  Balachus  *  Telhuifenjis. 

jwjLjldl  j-^VjL  i8<5  Merlaus  Pelecenfis. 

Jj^JI  oy-p  187  Z«w  Patarenfs. 

; jC>A^=A^!  ^j-^jU^  J^^Lllj  c^ jn5      1 8  8   Chiron     *  Valiachius    &    Marius 

Chalcedonenfis. 

^xajJI  ^^uja^qM  189  Eugemus   Nicaenus. 

c^I—cXa^^sajjI   (J^jjLwI  190  Eufebius  Nicomedienfs. 

(jj,J^LuJ£=J|  ^5^^  191   Mofes  (forte)  Cathelaunenfs. 

^Aj3[  <->y.xj  19  i  Jacobus   (forte)  Pamaeenfis, 

jj-J3^=^w-|i  ^t^j^  (j^x  x93   Panlus  Chorepifcopus. 

t£bd^==^!yi  UiL5^"i_  194  Bauhicus  Alexandrinus. 

^vuUV!  a^jl  rpj  Eudaemon   *  Achaenienfis, 

t^j.^juJ|  !j»yy  \y6  Laius  Caefarienfis. 

Jv«        U*t^-^  197  Tzomis  *  Taerenfis. 

oJ^Jy\  (j^AAj^  jpg  Marcollus  Ancyranus. 

iJjjUaJ)    jjg^AAiaAs)  jpp  Eutychius     .... 

OjL.U^J)  u^jI^^aj  200  Timotheus   (anj  Chiusl 

(j^U^pu^JI   (J^Uajs  t0  ^  Menas  *  Chichofius. 

^jpJzm^lmJ}  (j^j^Jj^J  20 1  Apolahus  Sebafienus. 

j*U^Jo^=J)  (j^j^*^J  203  Ttmotheus    *  Chelofienfis. 

{j^j_JS^y\   (j.Ja«wuA^=J)  204  *  Elchibafien   Aphoarienfis. 

t^lj^vjjJ!   CLjj—js^j  j^xjjj^^ra    20 j  Colonius    &     Roxanes     Caefarien* 

Q    fis. 

tg*tyr    <J"-J/hJ.^=3 fi  zo6  Procopius   Melefenfs. 

.  O^^Sr'  Oy^]  207  Ambafon  *Boatius. 

U^^^-Jif.     U"J.->^=AJZJJ.  l  °  8   Polycarpus  *  Baropolitanus. 

Oj^y\  Ojy^2^'  209  *  Anthidoron  Ardaeenfis. 

^j^XaXvJ)  {jv^y^f  210  Romanus  Seleucienfis. 
D       ;  Yyy  o^jf^i 


4£i  tn    1  tJ  f  t  C  H  i   i     O  R  1  d   I   N  E  s  495 

^^^JLujuv^J)  ^jx^xj    $**  Batrachius  Maximianopolitanus. 

^yl^y^    iD^y^t^    m-  Anthidoroit  &  Agathogenus. 

jtg-^h     ^JJ^i    *t'$  Pbilippinm  Ancyranus. 

J^j^jLJjjV!  J*^j'1    2I4  ^*^«*  Apollonopolitanus.     Adeo- 
q.ue   j>ro  j  fecundo    legendunj  j, 

r j  a^w!  c^Ljjj»-  ^j-^juiwuJ    2 1  j  Atychius   Chorepifcopus. 
Jtj_>U!  jj^aj^Lj!    216"  Antonius  Barhalefms. 
ij, ^juolSUt!    <^_y-cl)^!    2I7  Abramius  Macedo. 
oJjjJ!  (J-jaI^»!    218  Aquilius   Zabulonita. 
^KjuLk)!  ^j^aaamI    219  Amphilus  Taenita. 
L^ju^jcXJI  ^j^luw-o!    220  Erifius   *  Diusbodenfs. 
(jA-hOJ^)!  ij^ijAJjjl    221   Heraclius  AEtenfs. 
tx\jcX^Il  A^LwJJ  q-«  0*^=2/-^    222  Lupercus  Neocaefarienfs. 
^jxJjl^Jl    jmjM^J,]    223  Eraphyfms  Colonienfis. 

^juj,£=\\  tytj^j^f*    224  Amerofus  Macrenfis. 
^j^Jjjujl)!  ^jJj^j-LM2^0!    22J  Ateratophilus   *  Binolutenfis, 
.jXuvUf  jjjyLj-wjl    226  Eufianus    *  Bafianenfis. 
^L-Ji!  j-ujAAw-^l    227  Eutychius  *  Mafienfis. 
t^c-\)]    ^y^ssX^]    228  Arfacion  Achrifienfis. 
oJLLjVI  CV-^a!    229  Eunibion  Abtalienfis. 
^jXJsmJ]  (J^jaJ-VjI    230  Eulalius  *  Sabbatienfis. 

jjyusLjjJ!  jjigajA.Aj|    231  Antiochus     .... 
^.U^^.aJI  j-^Jyl    232  Arthafus  *  Succhatenfis. 
^ig^jU!  O^J^J    233  P0///0  Beroenfis. 
Ch/i^-Jf  j^c^jjaJL»    i$4'Meliphdnycus  Chironenfis. 
^JU^I  j-jL^Jui    23  j  Timotheus    *  Achalenfis. 
Ojj^jLU^sJJ  i^vl>!    236  Eranopus    *  Chatabunenfis. 

%17  Gre- 


m  COMMENTARIUS.  m 

yj*j j^-^^Ji  c£_jj*Cf  j^jjujCj.—  i$7  Gregonius  Chorepifcopus. 

.j_^J>Lk)f'  jvjA^^KjJ  238  Euniftus  *  Taratenfts. 

(j^A-w-^l  j^jU^^jJ  139  Euniftanus  *  Hermenfts. 

j^ju^Jf  j_J^_j  M°  Baetidius  Barfamenfs. 

j«jjjV.wj|  c__jj_!J  j^jLJLc;  241   AElianus  Chorepifcopus. 

j>djj^j\>_j<yj\)\  j^JujuI  242  Eunibius  Adrianopolitanus. 

j-jJ^Lkll  jjjx^jjA  243  Chronius  Tarqtenfts. 

jwiLu^Jjj^l  jj^aj^c  244  Gregonjus  *  Amdobiatenfts, 

^cX^f  A^Laa  ^  ^ju^LjI  24J  Antonim  Neocaefarienfts. 

j^uLuu£J|  j^Ujl  24^  Theophanes  Epiphaneenfts, 

^LJl  j^J^I  247  Eulalius  Pameenfts. 

C££=Jj>j>£j!  o|^  248  7°»**  Cyriden/ts. 

ijJjj^jJLl!  c^^jj!  249  ^w»  Palaeopolitanus, 

Jh>$  j^ju^I  2J°  Eulychks  Armenm. 

q^i^\  j^jLwjj!  ***  ^fianus  *  Bergemenfts. 

yui  ^  2^2  p^  *&#»;&. 

^^^1,^4^1    2*3  Evagrianm  *  Dotfqnenfs. 
Oj^-utl)!  jJJuuj    2J4  Bonifacius  Fabrenfts. 
^jJUusLJaM  iry-wt    ^  J  J  ^z/£w  *  Adelphiates. 
^LflJ!  ^j^A^aJjLL    *J-6  Tarafcim  Pameenfs. 

C^jLI!  j^^juI^I    2J7  Auranius     .... 
t^^-wXJI  j-y^l    2j8  0/£w  Seleucienfts. 
{j^-vJjLJI  ^j^wjujuJI    259  Alcibitius  Nqblaeenfs. 
^j-J^jjyL^I  ^j^^Mju    2^°  Belamochus  Adrianopolitanus. 
fc^aJI  u^jJ^!    T-6*-  Eulalius  Cous. 
t5y>LJI  jJjJ    2^2  Pctulus  Pameenfts. 
vj-^j^JI   jj^aJ^jLs    2<*3   Philadelphm   Populenfis. 
^J^j^aJI  ^^jugJij    2^4  Patronius  Biopolitanus. 


495 


U* 


lll     E    U    T    Y    C    H    I    I     O    R    I    G   I    N    E    S  \%6 

^Jj^u^b^  l6i  Forte  Isenduxn  u^-^--^^ 

^JajJjJ^)!  Domnus  Trapezuntt- 
us,  qui  in  editis. 

j,  'j^*^=J!  ^i^y^    ^6  I  Petratrapelus  *  Chafabobotftus. 

k^jidufl!  a^**ftil  26>  §5*  *  Amefindenfis\ 
a_3^=](  u^Ji^  27°  $S*&!  *  fef^" 

^LuJ!  ^^    *7,i  Phtladeles  Bantenfts.       . 
05/XJUJ!  J^fel    *?*  ^w»«   Gangrenfis. 
^JJI  oy^^!    2?3  *  Mathaenon     .... 
C^JU!  ^^jujc^dI    274  Academms     .... 
^U!    e^Jfei!    275   *  Echlamafon  Mafihenfis. 
^ju*JI  &£-i-fii    *7<S  Raphchifus     .... 
^faiJUI  ^Jlw^»    i77  $£«p  Seleuctenfts. 
*J1  t£^Q  ^Ju^j^    ??*  ftwjw*  Choreptfcopus, 
^.^=wl  c-,^1  ^w^    279  •  6*»»  Choreptfcopus. 

^j^IAj^  u-^L    280  Samtrlejanus  *  Abupolltnapolttanm, 
J5LUJI  ^^JU    i$i  Foeltx  *  Tabyenfs. 

^Uo^^l  ^juW!    183  Eugenius  *  Anchribenfts. 
.^b$  u-j^l    2g4  Aphroftus  Rhodeftus. 

u-jiKJ!  u-jgjWI  28>  ^"m  (forte)  a*r  •  •"  : 

Q3JAUI  ^-^lL!    l8<*  ^^f  t*??^" 
cyi^JI  ^JjuJI    l8?  ^»""  fforte)  ^«"A 
LJLJ^II  u^Ull  ^U    l88  ^»  ^  ^«">«  (forte)  A 

^JuJI  J^lJ    l8°  ^'^  Seleuctenfts. 
^Xyi  u^/J^     2°°  *******  '*  Varaftenfts. 


m  COMMENTARIUS.  498 

LjL  J)f\  ^ja^wlhy  291   Botannts  Abro  .   .   . 

^i^Jy _5 J=±>y\   ^j^-^Jc-_=Li  292  Saconotius  Acropolitanui, 

i^^JI    ^j^j^jh  293   Dorotheus   *  Siopenfts. 

r^   Lw^wJI  j»y^l>j\  294  Auraftus  *  Semefenfts. 

^j-j^-J^UI   lj___=-^J-l__=  295   Callaecus  *  Baracheftus. 

Oji-LLJI   j^*j^!  296  Eudemas  Patarenui. 

CJjJL^JI  ji^^  297  Theodorus  Ratalenfts. 

^I^LJI   ^Ja^J^j  298  Prochytas  Beroenfs. 

,i*~^aaJ!  (j_^Jj-j^pl__=  299  Cleobtihts     .  *   .   , 

ijJj.-__.i_JI  y..*__j^:*uLJ  300   *  AEafymton  Caefarienfs. 

______^LJ^__=J!  ij^-u^Lj!  301   Antbniitt  *  Chtthfarphenfis. 

^jjjJU^=JI  ^jxj^j^u)  302   Macaronius  Chtl  .... 

(j^jU-J!  ^j^jcXj-JI  303   Bidelus  Bianenfs, 

^^LJ!  j^^J^A^ra  304  Cyriacus  Bafenfts. 

^j^jJI!  j^j£=jj  30 j  Ntcolatts    Meridenfts. 

t£— j^-_=J!  ^^^yl  ij-0  (J^^p^i-J"11!  30(5  Gregortus  ex   Armenia  majorh 

juJjj^jL^^jI  ^jju^uJJj]  307  Oneftanits  Adiiampolitanm. 

juLjj  A_UjJjJ|  g^w_/AJ!  L_Jl  LJ  <_-J->_-=  Abfolvuntttr   nomina  patrttm    fanBorurri 

: *_uu_i  ^jucX^j  J^x«^--!    ^^cJI  j**c  trecentorum  ocJodecim.  qut  congregati  funt 

j^JLU)   Jc-O-Ilj    uUil    (j.jJ_jLkw3    ^j  in  urbe  Nicaena,  tempore  Conjiantini  im- 

&  CJ-*""!  c/ijA8-"  peratoris.     Gloria  ftt  Sancfae  Trinitati^ 
Amen. 

Ita  codex  ille  Oxonienfis,  Jofephi   AEgyptii,  tannarn  eam  fuiffe  (quod  &  firmare  contendit  Ba- 

li  in  AEgypto  floruit  ibique  fcripfit  fub  annum  roniustom.  III.  anno  306.  §.  16.)  fed  etiam  Coeli 

egirae  790.    id  eft,    Chrifti    1400  ;    atque    ex  regis  filiam,  volunt   noftratium   aliqui,    maxime 

tis  concilii,  ut  ait  ipfe,  quae  tunc  extabant,  li-  Colceflrenfes  (pagi  EfTexiani  municipes  primarii) 

:t   nullibi   jam   ea    comperiamus  occidentales,  qui  item  alumnam  eam  fibi  fuiffe  jactifant.     Alii 

lec  uti  alia  tranftulit.     Sub  initium  vides,  cele-  aliter  omnino.     Et  quae  fparfim  hac  de  fe  apud 

atiffimam  illam   Helenam    Conftantini  magni  fcriptores  tum  Graecos  tum  Latinos    veteres  re- 

,     .,  centiorefque   occurrunt,    pieno   demenfa   Iiorreo 

atrem   nuncupan   A^UJ!   pro  quo  fubftitui-  nuper  fimul  exhibuit  vir  &  pietate  &  eruditio- 

us  nos  i?^^7^>,"foni  Arabici  veftigia  pre-  ne  admiranda  illuftris>  Jacobus  Ufferius  Hiberniae 

entes,  fed  interim  loci  unde  fic  dicatur  plane  Pnraas'   in  Bruanm"rum  Eccldiarum  Prjmordiis 

imis  ignari.     De  patria  ejus  &  de  natalibus  filii,  caP-  VIIL  Iftis  vero  Praeter  hunc  JofePhi  AEgyp- 

fputarunt  olim  viri  do-tifilmi.     Nec  folum  Bri-  tu  locum>  obltcr  aducere  liceat  ctiam  9uod  ha" 
Vol.  II.  Z  z  z  bet 


499 


In    EuTYCHii     Origines 


$.00 


bet  de  Helenae  patria  Eutychius  nofter,  ubi  de  ca 
fimul  &  Conftantio  Conftantini  patre  verba  facit. 

inquit,     ^j-S^   feg>&     H^     4'    LT^ 

Ujj|    e*_*3  y*    i>S'<2_—  ij^    &  UJJ? 

JJ  t^  ^ji  $  JL^  j*k=  LjJ  .JUj 

CJ&\    •&  OU*  LgJ  JlaJ  ^*^-   A^^  ^H 
$  Ujjl   C*aJ  Uj^J  C^4j  t^S  CJ^^aAJ  (\s 

^  ^kw^  LgjJasa^  ^c^AJI  wj^  «-vj*^ 

«=^>j     $.  \jl/«   t^Jjl^   Ull     ^^^    UjuI 

UMk  OUa    Oc\J^3        •§-  Kxkjj-J  Jl    ^jJ2.w3 


A^J-UA    OCAJ^       •§-  AJ»i2Jj.J  (31    (j^^a^-a 

^.aJI  Jo.J.3  -MJaU  Lxj^  ^_jJ'  y"**' 


jif  Conftantius  {Confiantem  cum  aliis  aliquot 
appellat  eum  Eutychius )  profecJus  eft  in  regio- 
nes  Mefopotamiae   ( fic  fanc  multoties  vertitur 

b  .  *^|   quod  tum  infulam  tum  terram  inter- 

amnem  fignificat.  Atque  alibi  ab  Eutychio  eti- 
am  pro  Mcfopotamia  fumitur)  &  Rheam.  Et 
diverfatus  eft  in  vico  ex  vicis  Rheae,  cui  nomen 
Caphar  phecar  (Codex  Antiochenus  habet  hic 

jLs^&j      ysS^  Caphar    niphecar.      Utrumque 

quidem  interpretari  poteft  vicus  figulinus)  ubi 
con/pexit  foeminam  venuftam  &  perpu/cram 
nomine  Helenam,  qitae  &  educata  eft  a  Barfica 
epifcopo  Rheae   (in   Codice  Antiocheno  legitur 

Uma  ^J   Ibn  Mabia  pro  epifcopi  hujus  nomi- 

ne)  &  tdotla  legere  Scripturas.  Hanc  Conftan- 
tius  parentum  confenfu,  fibi  defponfatam  &  in 
uxorem  duffam,  gravidam  fecit.  (Teftimonium 
fane  non  contemnendum  in  eos,  qui  Helenam 
Conftantii  concubinam,  non  legitimam  uxorem, 
fuifle  exiftimarunt)  T>ein  vero  Byzantium  re- 
diit.  Et  peperit  Helena  puerum  vultu  decorum, 
modeftum,  ingeniofum,  mmime  malum,  &  philo- 
fophiae  ftitdiofum.  Is  Conftantinus  erat,  qui 
Rheae  educatus  philofophiam  didicit  Graecorum. 
Et  paulo  poft  ait,  Conftantinum  refcivifie  infidi- 
as  Rheae  fibi  ftrudas  ac  neccm  inde  imminere,  eo 
quod  ab  aftrologis  praedictum  ibi  efiet,  eum  in 
dignitatem  regiam  fore  evehendum,  undefubjicit 

KU3.JyJ    \xj(\j«    J,|    C^AcXa     LAj.J|    ^     t_^3 

Et  ftgit  e  Rhta  &  in  urbem  Byzantium  fe 
contulit.  Ubinam  haec  Rhea,  ego  me  nefcire- 
fatcor.  Rheam  in  Margiana,  Mediae  tradu,  pro- 
cul  nimis  in  Oriente  pofitam  memorat  Ptole- 
maeus,   &  Stcphanus  Rhacam.      Ccrte  nec  de- 


fuere  qui  de  regno  Perfarum  (quod  Mediae  vici- 
num)  oriundam  voluerint  Helenam  ;  ut  videre: 
eft  apud  Gottefridum  Viterbienfem.  Sed  dubi- 
tari' interea  nequit,  quin  Eutychii  hic  Rhea,: 
quocunquc  locorum  fita,  eadem  ipfa  fuerit,  undei 

Jofepho  AEgyptio  Helena  A^U^JI  Rheavienfis 

di&a  fuerit.  Et  advertas  in  numero  hic  107. ': 
five  epifcopum  five  minoris  in  facris  dignitatis 
alium,  Enphilum  fcilicet,  Rheavienfis  itcm  no- 
mine  cenferi.  Certe  &  Rheam  hanc  Eutychia- 
nam  epifcopatum  fuifle  palam  liquet  ex  jam  alla- 
tis.  Atqui  in  epifcopatuum  Notitiis  non  repe- 
ritur  nomen  huic  omnino  aut  confonum,  aut| 
fono  fatis  cognatum,  nifi  aut  'Pa<p!aw  Raphiam 
Phoeniciaae  urbem  fic  diftam  Ptolemaeo.  Strabo- 
ni,  aliis,  ex  Rhea,  aut  Rheavia,  aut  hanc  ex  illaj 
deformatam  fuifle  forfan  quis  exiftimaverit.  Ra-j 
phiam  autem  illam  feu  Rafiam  epifcopatum  fuiffe 
vetercm  oftcndit  epiftola  fynodica  Joannis  anti- 
ftitis  Hierofolymitani  (cujus  patriarchatui  fubfuit) 
ad  Joannem  Byzantium  antiftitem,  cui  fubfcribit 
Epiphanius  epifcopus  Rafianus,  ut  videre  eft  in 
A&ione  V.  concilii  Conftandnopolitani  fub  Men- 
na,  tom.  II.  editionis  Binianae  part.  I.  pag.  736. 
Raphia  illa  urbs  Phoeniciae  erat  maritima  (quod 
fcimus  ex  Fl.  jofepho  lib.  XIII.  cap.  XXI.)  etiam 
&  Rapfias  depravate  dicta  in  Notitia  prifca  quin- 
que  patriarchatuum,  &  Rapa  in  plerifquc  Anto- 
nini  exemplaribus.  Jam  vero,  fortean  ex  cor- 
rupta  aliqua  five  fcriptione  five  Iedione  codicum 
aliquot  Ofieritaliuir,  quibus  hoc  de  nomine  aftum 
eft,  "Drepanum  fuum  Conftantini  n,atalibus  &  He- 
lenae  domicilio  finxit  Nicephorus  Calliftus,  &  in 
traclum  Bithyniae  maritimum  (quia  Helenopolis 
etiam  locus  ille  nuncupatus)  temere  nimis  tranl- 
tulit.  Certe  ut  Eutychius  Rheae,  fic  ille  in  trac- 
tu  illo  feu  Nicomedia  vicina,  Conftantinum  ait 
Graecas  didicifle  difciplinas.  Quin  fi  Raphia  hic 
admittenda  eflet  pro  natalium  loco  ;  fane  non 
ita  ab  eo  quod  eft  verifimile  aberrare  forfan  vi- 
derer,  fi  Georgium  Cedrenum  ita  emendandum 
vellem,  ut  ubi  habet  ille  (pag.  221.)  Conftanti- 
xium  natum  <de«  ttw  £  Aaxicu  otAiv  apttd  urbeni 
T>aciae,  legeretur  <s%}  tI\A  tyis  'Pa.<p!a.$  •ot^h'  apud 
mbem  Raphiae.  Certe  Dacia  ibi  xxon  pro  Da- 
ciae  provincia,  fi  vulgatam  lectionem  retineas, 
fed  pro  urbe  fic  di&a  ex  verborum  formula  acci- 
pienda.  At  nullibi  puto  reperitur  hujus  nominis 
urbs.  Neque  omnino  erat  fane,  quod  Cufpinia- 
nus  inde  eum  apud  Dacos  natum  educatumque 
autumaret.  Praeftantiffimus  (quem  jam  ante  dixi- 
mus)  vir  in  Britannicarum  Ecclefiarum  Primor- 
diis,  non  male  fubftituendum  in  Cedreno  con- 
je&at  pro  WAjk  urbem,  Nm  Naefitm  feu  Nai- 
fum,  adeoque  legendum  <s%J  rlw  Nanmv  Aaaia; 
apud  Naefum  TDaciae,  eo  quod  tum  in  Stepha- 
ni  Urbibus  tum  in  Conftantini  Porphyrogenneti 
Thematibus  Naefus  feu  Naifus  dicatur  773x^5 
patria  Conftantini ;  faltem  modo  admittatur  eti- 
am,  apud  Julium  Firmicum  MS.  teftem  hic  om- 
ni  exceptione  majorem,  Naifum  (pro  Tharfo, 
quod  habent  codices  ejus  vulgati)  efle  locum  quo 
Conftantinus  hic  genitus  ;  qua  de  re  diflertatio- 
nes  legimus  eruditas  Guilielmi  Camdeni  &  Jufti 
Lipfu.  In  Notitia  vcteri  Hicrocli  ributa,  quae 
cx  Vaticano  prodiit  MS.  locus  ille  NaiVtroj  Nden- 

ftts 


5° 


COMMENTARIUS. 


£02 


fus  fcribitur,  &  urbs  ibi  eft  Daciac  mediterraneae, 
qucmadmodum  etiam  in  Thematibus  iilis.  Sed 
vero  in  catalogi  fuperioris  feu  fynodi  Nicacnac 
fubfcriptionum  Arabicarum  (ut  ad  eas  dcmum 
redeamus)  nomine  quarto  proculdubio  legendum 

^_^uLwd    Euftatliiis,   non    ^^xj^t  Kf=J\ 

Achitonius,    qua  de  re  vide  numerum  hic  17. 

Quod  vcro  in  nomine  135  habetur,    in  Arabico 

quidem  verbatim  fic  fonat,  cujus  interpretatio  eft 

in  templo.     Sed  fateor,  quid  fibi  velint  verba  illa, 

me  conjedmra  fatis  affequi  nequire.    Jam  vero 

tametfi  tum  in  fronte  fuperioris  catalogi,  tum  in 

calce  numerus  3 18.  memoratur,  ipfius  nihilomi- 

nus  quam  exhibuimus  recenfionis  maximus  nume- 

rus  eft  307.    Caeterum  fi  ex  paribus  illis,  in  nu- 

meris  20,  104,    13S,   iss,  205,  212,    &  28S. 

collocatis,  fingulos,    id  eft,    fcptem,    &   e  trinis 

iliis  in  numero   119.  duos,    totidemque,    ex   eis 

qui  numerum  occupant  17S.  fumas,  ad  amuffim 

conflabitur  numcms  integer  trecentorun  octode- 

cim.     Sed  patrum,  non  vero  epifcoporum ;  qua 

nomen  illud  dignitatem    innuat  diftinclam.     Et 

Zonaras   in    Annalibus,    eundem    memorat    pa- 

trum  numerum,  'Ev  57c,  inquit,  otk»  $  legsis  iivk 

(£  fridx-cvoi,  ^Mz  jji  Tol  xj  ngva.y>i,  in  quibus  erant 

&  facerdotes  &  diaconi,  atque  etiam  monachi. 

Quae  fatis  funt  diflbna  eis,  qui  epifcopos  faciunt 

univerfos,    ut  Ruffinus,   alii   paffim.      Etiam  id 

fatis  negant  fubfcriptiones  in   editis.      Nec  qui- 

dem  Alexander  Conftantinopolitanus,  qui  nume- 

rum  fupra  occupat  3.    tunc  epifcopus  erat,    fed 

Metrophanis  patriarchae  Bizantii  vices  ibi  egit  3 

}ua  de  re  videfis  etiam  utriufquc  Acta  apud  Pho- 

:ium  Cod.  256.  &  Nicetam  Choniatem  in  The- 

fauro  Orthodoxae  Fidci  lib.  V.  cap.  VI.  His  adde 

quod  habet  Gelaitus  lib.  II.  cap.  XXVII.  &  Do- 

rotheus  Monembafienfis  in  Hiftorica  Synopfi  pag. 

2*38,  &  239.   praeter  Baronium  tom.  III.  anno 

325.  num.   19.  &  fequcntibus.     Quin  &  ex  eo- 

iem  loco  interdum  bini,    interdum  tres,   plures 

:tiam,  adfuere.     Quo  puto  lpectat  illud,  plures 

:odem  tempore  epifcopos,  cjufdem  loci  nomine 

ic  dignitate  pariter  fubinde,    rationes  ob  varias, 

nfignitos  in  feculis  illis  vetuftis ;  qua  de  re  ante 

nonitum  eft.    In  Chronico  item  quod  Flavio  Lu- 

io  Dextro  tribuitur,    interfuit  pro  Silveftro  Ho- 

ius  Cordubenjis,  qui  numerum  hic  occupat  4 1 . 

Certe  in  vulgatis  agmen  ducit  ille.     Qua  de  re 

onfulas  Jacobum  Valdefium,    de  Dignitate  Re- 

,um   Hifpaniae    cap.   II.  §.  VIII.  &    fequentia, 

;raeter  Joannem  Marianam  de  Rebus  Hifpaniae 

ib.  IV.  cap.  XVI.  Notas  Severini  Binii  ad  Con- 

ilium  Nicaenum  pag.  291,  &  263.  &  Francifci 

iivarii  Commentarium   in  Dextrum  pag.   376. 

■t  advertas  illud  in  Gelafio  Cyziceno  lib.  II.  ubi 

,)fius  non  aliter    conjungitur  cum  Vitone   feu 

lctore  &  Vinccntio  presbyteris  Romanis,  quam 

t  Alexander   Alexandrinus  cum  Athanafio    ar- 

hidiacono  fuo.     Si  vero  credideris  Dextro  illi, 

jdfeere  etiam  epifcopi  Hifpaniarum,  praeter  Ho- 

um,  Hifpaknfis  &  Barcinonenfes,  &  Natalis 

^oletanus  &  alii  plurimi  ex  Baetica  &  Tarra 


Interea  autem,  fi  quis  patrum  qui  fynodo  Arcla- 
tenfi  fub  hacc  tcmpora  intcrfucrint,  nomina  ad- 
vertcrit,  vix  dubitabir,  quin  tum  e  Gallis  tum  cx 
Hifpaniis  adcllent  ctiam  Nicaeae,  quorum  in  fub- 
fcriptionibus  Nicaenae  nullibi  mentio.  Unde 
etiam  vcri  cftpcrquam  fimillimum,  haud  defuifte 
patrum  Nicacnorum  coctui  antiftitcm  unum,  imd 
nec  plures,  e  Britannia  noftra.  Etenim  concilio 
Arclatenfi  illi  primo,  anno  Chrifti  314.  feu  de- 
ccnnio  aut  circiter  ante  fynodum  Nicaenam,  auf. 
ut  volunt  aliqui,tempoxe  iynodo  huic  multoprox- 
imiore,  habito,  adfuific  liquet  ex  fcriptionibus 
non  femel  editis  Reftitutum  cpifcopum,  fcu,  ut: 
tunc  fe  res  habuit,  archiepifcopum  Londinenfem. 
Neque  ea  de  re  dubitatur.  In  cditionc  Biniana 
&  plerifque  quae  praecedunt  concilii  iftius,  fub- 
fcribit : 

Ex  provincia  Britanniae,  civitate  Londincn. 
Reftitutus  epifcopus. 

Quod  &  paffim  obfervaat  qui  res  Britanniae  ve- 
teres  tractant.  Et  videfis  Guil.  Camdeni  Britan- 
niam  pag.  305.  In  editione  autem  nupera,  quam 
Jacobo  Sirmondo  debemus,  Conciliorum  Galliae, 
exemplar  ejufdem  concilii  ex  codice  veteri  Cor- 
beienfi  exhibetur  \  ubi  locis  praeponuntur,  con- 
tra  quam  in  cacteris,  epifcoporum  nomina.  At- 
que  ibi,  quantum  ad  Britanniam,  fubfcriptiones 
ad  hunc  fe  habent  modum  : 

Eborius  epifcopus  de  civitate  Eboracenfi,  pro~ 

i)incia  Britannia. 
Reftitutus  epifcopus    de  civitate  Londincnfi^ 

pro-vincia  fuprafcripta. 
%f4delfius  epifcopus  de  civitate  Colonia  Londi- 

nenfium,  exinde  facerdos  presbyter,  Armi- 

11'ws  diaconus. 

Ita  ex  Britannia  praeter  Reftitutum  Londinenfem, 
adfuere  Arelatenfi  Eborius  Eboracenfis  &  Adehv 
us  de  civitate  Colonia  Londincnfium,  ut  hic  vo- 
catur,  cum  presbytero  &  diacono.  Sed  quidnam 
civitas  Coloniae  Londinenfium  ■  Id  planc  in  to- 
pographia  Britannica  nihil  fignificat.  Qualis  de- 
beatur  codici  Corbeienfi  fidcs  nefcio.  Nec  cu- 
jufnam  fuerit  vetuftatis  haclenus  audivi-  Caete- 
rum  fi  recipiendae  fint  ex  eo  fubfcriptiones  hae, 
vix  omnino  dubitare  queo  (utcunque  aiiter  alii 
conjectent)  quin  Adelfius  hic  fuerit  epifcopus 
Coloniae  Camalodoni  fcu  Camaloduni.  Nimi- 
rum  celeberrima  erat  olim  apud  nos,  dum  Ro- 
manum  hic  viguit  imperium,  Colonia  Camalo- 
duni,  quae,  cum  forfan  non  intcgre  exararetur, 
(veluti  Col.  aut  Colon.  Camalodun.  feu  ut  inter- 
dum  Camalodoni)  z  librariis,  quibus  London  & 
Londini  nomen  notiffimum  erat,  atque  interim 
Coloniac  Camaloduni  plane  ignorabile,  tum  cx 
cognatione  foni  tum  ex  infcitia  iedionis  in  Co- 
loniam  London.  feu  Londin.  mutata  eft.  Tacitus 
Annal.  XII.  de  rebus  agens  Britannicis  fub  Clau- 
dio  :  Colonia  Camafodunum,  inquit,  valida  vete- 
ranorum  manu  deducitur  in  agros  captivos,  fub- 


menfiprovinciis. '  Scd  plurima  funt  in  eo  chro-  -^m  ^verfus  rebelles,  &  imluendis  focus  ad 
>ico,quaeDcxtrifeculum(namisquiobtenditur  °WM  lepm.  Loci  item  nomen  erat  Colonia 
(icronymo  coacvus  eft)  non   omnino   fapiunt!    Camalodtmum,  uti  &  loca  fexcenta  Coloniae  vo- 

cabulo  adjecto  nomina  lunt  fortita.     Tacitus  lib. 

XIV. 


5°3 


InEuTYCHlI     Origines 


504 


XIV.  InColoniam  Camalodunum  recens  deduffi, 
pellebant  domibm,  exturbabant  agris,  &c.  Unde 
6c  in  nummis  Claudii  habctur  ad  hunc  modum, 
COL.  CAMOLODON. 


Idem  cenfetur  quod  Plinio  (lib.  II.  cap.  LXXV.) 
Camaldunum  dicitur.  Dioni  etiam  libro  LX.  lo- 
cus  fic  diclus  Cunobellini  regis  regia  eft,  eaque 
non  procul  a  Thamefi  fita.  Atque  in  faxo  hoc 
veteri  apud  Onuphrium,  unde  Lipfius  &  Grute- 
rus  idem  defcripfere,  memorantur  cives  Romarri 
hujus  loci,  qui  &  ibi  dicitur  Colonia  ViEiricenfis 
qitae  in  Britannia  Camoloduni. 

CN.  MVNATIVS  M.  F.  PAL 

AVRELIVS  BASSVS 

PROC.   AVG. 

PRAEF.  FABR.  PRAEF.  COH.  III. 
SAGITTARIOR.  PRAEF.  C  O  H.  II. 
ASTVRVM  CENSITOR  CIVIVM 
ROMANORVM  COLONIAE  VICTRICENSIS 
QVAE  EST  IN  BRITANNIA  CAMALODVNI 
CVRATOR  VIAE  NOMENTANAE 
PATRONVS  EIVSDEM  MVNICIPI 
FLAMENPERPETVVSDVVMVIRALI 
POTESTATE  AEDILIS  DEDICATOR.  IIII. 

Caeterum  ubinam  locorum  in  Britannia  fedes  ha- 
beret  Colonia  haec,  olim  inter  dottos  diligen- 
tiorefque  rerum  ejufmodi  indagatores  neutiquam 
convenit.  Vide,  fi  placet,  Ortelium  in  Thefau- 
ro.  Rcs  autem  ita  fe  habuit.  Bina  fuere,  fi  li- 
bris  editis  fides,  in  Britannia  noftra  loca  Camu- 
loduni,  aut  vocis  parumper,  ut  credi  folet,  ab 
eo  dcformatae,  nomine  olim  nota.  In  Briganti- 
busValter,  alter  in  Trinobantibus.  In  Brigantibus 
habet  Ptolemaeus  Kxy.vvXi^wuv,  &  in  Trinoban- 
tibus  KauBiftj^fxiDi'.  Manufcripti  Antonini  codi- 
ces,  uti  &  editi  aliquot,  pro  eo  quod  eft  in  Bri- 
gantibus  habucre  Cambodunum,  ut  monet  Zuri- 
ta,  quod  &  rctincri  vult  Camdenus.  In  itinere 
fcilicet  a  Vallo  ad  Portum  Rutupas.  Sed  pro 
altcro  in  Trinobantibus,  fcu  in  itinere  a  Venta 
lccnorum  Londinium,  Ccmulodunum.  Scd  Ca- 
mulodunum,  in  cditione  Zuritae,  utrobique  exa- 
ratur.  Vidcfis  Lipfium  ad  Taciti  Annal.  XII. 
nota  75.  Hanc  Coloniam  Camoluduni  in  Bri- 
gantibus,  fcu  agro  Eboracenfi  fuifle  volunt  non- 
nulli,  inde  ctiam  fuafi,  quod  apud  Ptolcmacum 
proximc  illud  praecedit  htyi-jov  <r  viwy'?^,  Le- 
giq  Jexta  viclrix,  quafi  viftricis  ibi  titulus  eum 
qui  in  faxo  quod  attulimus  Coloniae  Camulo- 


duni  tribuitur,  feu  Victricenfis,  explicuifler.     Cum 
manifeftum  fatis  fit  legionem  illam  fextam  viftri- 
cem  ad  Eboracum,   cui  iubjicitur  ibi   attinere  : 
quod  &  poftea  retentum  in  nummo  Severi  impe- 
ratoris,  cujus  pars    avcrfa    C  O  L.    E  B  O  R  A- 
CVM   LEG.  VI.   VICTRIX.  vide  Cam- 
denum  in  Britannia  pag.  564,  &  572.  Fuere  au- 
tem  qui  etiam  in   occidentali  Britanniae  parre, 
Coloniam  Camuloduni  quaerendam  voluere,   & 
Cejtriam  fecerunt.     Alii  in  Scotia  ponunt.     Sed 
in  Trinobantibus,  adeoque  in  agro  Eflexiano  alii, 
ut  Humfredus  Lhuidus,    Camdenus,    horumque 
fequaccs.     De  loco  autem,   etiam  illo  in  agro, 
diilident.      Cokeftriam    cfle   vult  Lhuidus,    alii. 
Atque  ita  hujus  nomen  Ptolemaci  Camudolano, 
quod  pro  Camuloduno  ita  fumitur,    in  Bertiana, 
id  eft,  optima  Ptolemaci  editione,  juxta  adjicitur. 
Sed  tandcm  doftiffimus  ille  patriae  fuae  illuftrator 
Guilielmus  Camdenus  perfuafiffimum  habuit,  non 
aliud  fuifle  Coloniam  hanc  ab  oppido  au^alDoil  in 
agro  illo  :  Maxima  (ut  inquit  ille  pag.  321.)  dic- 
tionisparte  etiamnum  integra  &Juperft/te.   Nec 
hoc  folumt/iodo  exprejfum  nominis  veftigium  per- 
fuaftt,  lerum  etiam  diftantia  a  Mona  afud  'P/i- 
nium,  &  ipfe  fitus  in  antiqtta  ta'ula  itineraria, 
probationempraeftant  vel  apertijffimam.     Sicille, 
cui  &  aflenfum  hic  libentiffime  praebet  Richardus 
Vitus  (in  Hiftoriae  Britannicae  Jib.  IV.  nota  31, 
&  36. )  alias  quidem  in  Camdeni  fententias  li- 
bentius  etiam  &  plufquam  par  eft  faepius  infen- 
fior.     Ita  Maldonenfibus  feu  Camalodunenfibus 
veteribus  fuus  erat  epifcopus.     In  editionibus  au- 
tem  fynodi  Arelatenfis  anterioribus  plerifque,  ve- 
luti  Suriana  ac  Crabbiana  (quibus  male  concilio 
fecundo  Arelatenfi  praefiguntur,  uti  etiam  in  Ifi- 
doriana,   nomina  quae  primam  fpeftant)   atque 
etiam  Biniana,  fecuti  funt  Reftitutum  epifcopum 
Londinenfem,    Ex  provincia  Bizacena  civit. 
Tubernicen.  Eburius  epifcopus,  ex  eadem  provin- 
cia,  civitate  Culucitana  Adelphius  :  quafi  uter- 
que,  faltem  prior,  ex  Africa  fuiflet.     Sed  proxi- 
me   praecedunt  Galli  ;    fequuntur  Hifpani;     & 
dein  fubjiciuntur  per  fe  Africani.     Adeo  ur  loca 
ibi  corrupta  cfle  vix  dubitandum  fit.     Nec  fane 
adeo  difficile  eft,    ut  ab  imperitioribus   librariis, 
Britannia  fieret  Bizacena,  &  ex  Eboracenft,  Tu- 
bcrnicenft.     Etiam  &  Culucitanae  initium  a  Co- 
lonia  videtur.     Certe  fubfcriptiones  conciliorum 
depravatiffimas  paffim   habemus.      Nec  praeter- 
eundum,  in  Ifidoriana  collectione  illa  veteri,  cui 
dceft   omnino  Reftitutus,    reperiri  Ex   Bitania 
Ebiftius  epifcopus  :  Ex  civitate  Culina  Adelfius. 
Ubi  Culina  &  Bitania,    Britanniae  &  Coloniae 
fatis  proximant.      Cutemadmodum   autem  inter 
patrcs  Arelatenfes,   paulo  ante  Nicaenam   fyno- 
dum,  antiftites  Britannici  fuos  habuere,  juxta  jam 
didla,  locos,  ita  &  in  Sardicenfi  illa  generali,  uti 
vocatur,  quae  non  ita  multo  poft,  nempe  fub  vi- 
cennium  a  Nicaena,  celebrata  eft.     Nam  ubi  de 
epifcopis  qui  illuc  convenerant  loquitur  Athanafi- 
us,  qui  &  ipfe  intererat,  non  folum  expreffim  ait 
adfuifle  aliquos  'J^  'nsxto%tct<s  B^TawW  e  provincia 
Britanniarum  (tametfi  in  titulo  epiftolae  fynodi 
ipfius  ad  Alexandrinos  intcr  provincias  ibi  enu- 
mcratas,  Britanniae  praetermittantur)   verum  eti- 
am  inter  epifcopos  qui  interfuere  Ps^tSto?  Refti- 
tutus  occurrit  fine  loco,  ut  alii  plurimi,  adjefto ; 

qui 


;°$ 


COMMENTARIUS. 


$o6" 


ui  forfan  ipfe  crat  Londinenfis  in  fynodo  Are- 
itcnfi  mcmoratus.  Videfis  Athanafium  in  Apo- 
jgia  II.  tom.  I.  pag.  720,  756,  &  767.  editio- 
is  Parifienfis  1627.  Jam  vero  anne  veri  cuiquam 
idetur  fimile,  conciliis  in  binis,  altero  ita  Nicae- 
am  paulo  praeccdenti,  ut  altero  non  ita  diu  poft 
ifequenti,  interfuifle  epifcopos  e  Britannia,  nec 
imcn  in  fynodo  celeberrima  illa  Nicaena  ita  in- 
:rmcdia,  eos  locum  habuiffc  ullum  ;  utpote  ad 
uam  univerfi  per  orbem  Chriftianum  epifcopi 
dicto  Cacfareo  vocabantur  ?  Sed  vero  obfervan- 
um  interea,  non  folum  plurcs  multo  in  Arabica 
ac  recenfione  haberi,  quam  in  vulgatis  conciliis, 
:d  &  paucos  fane,  ex  eis  qui  in  vulgatis,  hic 
:periri.  •  Etiam  deefle  in  Arabicis  aliquot  ortho- 
oxorum  nomina,  quos  interfuifle  teftantur  tam 
iftorici  quam  fubfcriptiones  vulgatae.  Adeoque, 
ve  numcrum,  five  nomina  fpe&es,  res  eft  plane 
l  incerto.  Etiam  Graeculis  aliquot  (veluti  Ni- 
rphoro  Callifto  lib.  II.  cap.  XXIII.  &  Dorotheo 
ionembafienft  loco  ante  citato)  binos  epifcopos, 
:hryfanthum  &  Mufonium  mortuos  fubfcripfifie 
reditur.  Commentum  fatis  ridiculum.  De  nu- 
iero  autem,  atque  eis  qui  diflcnferunr,  vide  plu- 
,  apud  Nicetam  Choniatem  in  Thefauro  Ortho- 
Dxae  Fidei  lib.  V.  cap.  V,  VI,  &  VII.  Locorum 
aidem  nomina,  Arabice,  fed  non  raro  fine  punc- 
3  diacriticis  in  MS.  Oxonienfi  exarata,  non  pau- 
1  nobis,  ut  ante  plane  inaudita,  ilc  etiamnum 
nota  manent.  Neque  eft  quifquam  literis  hifce 
Dn  prorfus  alienus,  qui  nefciat  etiam  notiffima 
Dmina  in  idiotifmos  Orientales  deformata,  ob- 
ura  nimis  folere  reddi.  Etiam  &  nomina  ipfa 
Egyptiaca,  Africana,  alia  quae  originis  non  funt 
j  atinae  aut  Graecae,  quamplurimum  a  nomini- 
is  Graecis  ac  Latinis  in  ufu,  faepius  diffidere. 
erbi  gratia  Meletius  ille  inter  haereticos  feu 
:  hifmaticos  nominatiffimus,  qui  aut  erat  aut  ha- 
i  :batur  epifcopus  Lycenfis  feu  Lycopolitanus  in 
'  hebaide  AEgypti,  dicitur  Eutychio  noftro  epif- 

npusAfioti.     (J^=5  inquitille,    AjucX*    ^ 
'  1  Juu  t^jtsuj)  ^oj>  J^X:  ^jfi    Jsy^A 

<r Jj. L. Jl         ^ju^fdjJ^S^Ji 

Jf  erat  urbis  Afioti,  quae  provinciae  eft  AE- 
£ptiacae,  epiftopus,  nomine  Meletius,  quem  a- 
:  themate  feriebat  Alexander  patnarcha.  An 
:  /ocabulo  illo  AEgyptiaco  Afiot ,  fa&um  eft  Ox- 

<  %  Oeafitae  &  Avajitae  apud  Ptolemaeum,  Pli- 
'  um,  Orofium,  AEthicum  l  Unde  &  Oafis  ma- 
;  a,  quae  Oafitarum  urbs  eft,  appellatur  epifco- 
j  tus  ibi,  cujus  antiftes  Patricius  in  concilio  Chal- 

<  donenfi.  Sed  de  nominibus  plura  viderint,  quo- 
l  m   otium    geographiam    curat.     Accepi  vero, 

am  dum  hic  typos  corrigo,  nomina  epifcopo- 
m  &  fubfcripriones  aliquot  Graecas,  veluti  ea- 
1  m  reliquias,  quae  fuere  concilii  roties  memora- 
t  Peramiee  defcripfit  mihi  ex  codice  MS.  bi- 
I  lothecae,  quae  Oxoniis  eft  publicae,  vir  doc- 
t  na  fingulari  eximius  Gerardus  Langbainius  Oxo- 
j  enfis.  Tranftulit  olim  in  codicem  illum  Joan- 
is  Sambucus  ex  autographo,   rogatu  Laurentii 

Vox..  II. 


Schraderi  Halberftadenfis,  cujus  ipfe   fuit  codex' 
Verba,  qualia  funt,  apponam. 

Nomina  reliqna  patrum  in  ftynodo  Nicaem 

ex  charta  Niliaca   vettiftiffima  Sam- 

buci  deftcripta. 

iirc/joyicv,  og/ov,;  vsre^a-Jtf. 

'lvgiv®.   \.Xk\  ©e?    'bcMo-^iT©'  r  Tuxvicov  y/ntfOTo- 

/\ico;    tH;    § '  AiTi^txt;    KxTTTrxSb-Acu,  oojoxs    \szi~ 

y^cfyx.. 
'0/\jy.'7n@±  iXi\  ©sa   'trTrlo  tyTr©'   TxT-^LuJoey  f/MTQ/i- 

qroAicoc,    Ttii    T\xap7\g.yioov    i-jrxpyjxs    OpJq-XjS    \Sui~ 

y^x-^x. 
KutzfLxvo;  sAs<[  Qsa   'tQnoKOTjr^.  Tnc.  W\y.u Atcc,- 

ooroXtToov,    y/ntfQTroAioo;   tvi;    OvxoJstxv  itt ttpytxs 

ogj.au  xzo-i-ipx-^ct,. 
TLoav&xt©'  eAstj  ©sa   oorioKow©'  •ng  Mu»»  f*n* 

TfOOTOAiOOS,    TVlC,  Av/A'J)V   iTT UtpytCV.,    00.  XSBT. 
QiXTCOS©'  iXk\    ©S~    trfaoxOjT©'   T7iq   STcWPjOOToXfCaV 

y/ntfOTroXecos  tv\c,  Hb^iJe  nrxpyicu,  op.  \aa-, 
Tt€i?A@*  i/\k\   ©ss  irfaoKoTJT©'  Tttt; .   ~ 

Axoohv&oov    y/nTeji-TroAtoo;   tt\c    $0uycov  \tt dpyix4, 

c^.  \ssr. 
KoojLcic,    \\i\   ®ii    Lr7no-)i0-ai@±  tvc,  %'jy.SctejH.cav   y.r,- 

IfJTrOAttjlC,  TVlS   ^rCLXU(ff.QJ.'jiV    ilX-JJftyiXC,    oo.  \3s; 

Kwv?3.it\v©*   ih.i\  ©ea  'tf&ios.OTjj©*  rnc.  Brip  /xeTfcW- 

Asa?  ttic,  A-jktuxv  yy/iTfo^svAsoit;,  oo.  vsr. 
2/n:paj@.  l>A\  ©sa  tmc.  ' h.vnoygoiv  yMTf07TDAsa)i  tiT^ 

n.ctfj.^i\-j)V    iTTOf^iXt,    02.    V£T. 

Qco-muLTn1®*    Iai\    ©sS  'tQnT/.O-DT©'  Thi  'Iwtivootoai- 

TWV    riTOl    MaiK^t-O-lWjlV    y.XT£?'?rDAiO}S   OtjilTi^pLg   T 

KcL.-uuttCLJbyJojV    iTTOtf^tX;,    6p.    \ZJT. 
Io-l0i%)3©-    iXi\     ©Sa    TYIi     VvytVjiV    y.-/IT°p7T0hi'j)Z  TAi 

§3-jyji)V  Wxlg.yj.wv,    os.  iyix, 
Qe:Sh)z(S^  fXi\  ©ia  'tririOXoti!-©*  tv;  Tolco4o)v  p.'/jT£p- 

7rOAeu)C.  TVIC    t^pTfiJVV   iTTOftytXC,   00.  vtsr. 

^rLpxv©'  eAs^    ©sa  OvTio-KOTr©'  tac  'Acw^afSiuV  /x«- 

T&ITroAiloC,     TTiS   Ot&ITl&LC.    TS£f    Kl/\tiU0t)V   'iTCxpyjx;, 
00.   VtV. 
M.XKQp"l©'     lAi\    ©Sa    'tQitjXOlT^  TYlC    ~SiA0vi'J)V  jJ.YI- 
TPynAiOiC,  TViC,     IoMJ^0)V   ittOtpyiCLC,    00.    Wuj. 

'ItjjJjjvnc.  i>\i\  0sb  'tjjTtoxoii©^  'AMl/jvou®*.  £■  Atyi-' 
t@^  Tni  aby\xi  tjwio^a  y  aTrojoAfza  Oiain  Tnc\ 
tzpetrGjTiZSLC.    P&j/xijs,   00.  icar. 

Teoopyt©'  y&p/lt  068  tr7nOK0ir@.  Tr\c.  Bi^u^wf  Ttt)- 
Atojc.  Tnc,  OgflvMV  y/a°p-c,  00.  vw. 

7jxya.gj.x-c,  iAiet  OeS  'tr7rio-xoTT@.  AsOvtcttbAi  twv  Tnc\ 

~loojJgC/)V    yugfLC,    60.  IttiT. 

Oio^oo^©.  eAsei  0S8  iinaxoTt®.  tm?  Tlo/jfmtvmAr 
Ttav  ■nvAScot;  Tni  Tia(f/\g.y>vtj)V  iTTtxpytxs,  00.  vsr. 

TpiyjQJt©*    tAiet    OtS  ivnOKOTS©*  Tnc,  VLtTVAwioJV    TTO- 

/\eooc,  Tn;  AitrSttvv   vntn,  00.  var. 
mi^yt©'   ihstH    OtS    i-7r,exo-jr@<    tm^    ~S.iXuy.Q0J.oev 

r7ri/\e'j)c,   Tnc,     Eu£o)Trnt;    vtdvtm>   O^yjuv    ^a/£??, 

op,  Ctxt. 
'Aviyicii  i/\i&   OeS  iTnoxors©.  Tni  M.e£vyvsi'jov  tts- 

/\em  Tnc,  AioCt  cov  vncns,   op.  Vtjt. 
Oioyvt©*  iXeet  OeS  iTnt7X0Tr@.  Trf?  Nidvcev  r7ti Aioot; 

TJ)?  BsSffswi'  iirxoyjtx'},  00.  VtiT. 
'AAefiV"^©»  e^iei  0S8  tTno-xotri^.  •xoX.txq  Kwcspd- 

otj)v  Tnc,    Itm.vgpv  ycoPjL',  00.  virr. 
'ETnfxvL©*  dvx^L©.   1'Tnaxo'TT©'  Tnc,  T.u%auTow  nm- 

/\ttj>s  Tn;    EAsAkotcoj»  s7ra^ia.?,  00.  u-nr. 
IIsTJ^  yJeA*   Xg^Va  %  OtS  nyjft  kmaKOTr©'  tvs 

Micny.Q0J.1ov  (SptAoy^pJcr-v  -iTXiXitvs,  00.  Vw. 

A  a  a  a  Ilir^ 


m 


In     Euttchi.i 


O    R 


JltTfi©*  eA£«  ©e«    lina*.oir<&.  ??«  2«£ow8,Ae»i'  e- 
ira.tylct.c,  o^.  ifter..  ( 

eAs«   ©68  1'mffXow©'   IItoSiW,    o'o. 


I   G    I    N    E   S 


18. 


508 


eAt«  ©ea  ImVxoTr©»  -?BAe«s  Tn?  rffi  Ku- 


inflaiv  i.ircc^lctc,  qo.  y-w-, 
Tvwv  ihiet  QiS  inrivxomt  <mte»S  » 


j^f 


Caetera  ab  initio  &  in  extremo  tineae  abfump- 
fere.    Joannes  Sambucus  confiliarius  &  hi/to- 
ricus  Caefareusex  originali  mifit  adL.Schra- 
daeum,  anno  1583. 
Originale  ipfemet  injpexi  &  contrecJavi, 

L.   SCHRADER. 

lideliter  exhibentur,  ut  in  exemplari  Schrade- 
riano  leguntur.  Menda  quae  funt  nonnulla  in 
locorum  nominibus  corrigere  nemo  non  potis 
eft,  nifi  qui  nec  corre&a  fatis  agnofceret.  Certe 
quoniam,  ut  antc  ex  Alphonfo  Pifano  monitum 
eft,  ferebatur,  olim  apud  Sambucum,  integrum 
fubfcribentium  numerum  habitum  efie,  atque  fub- 
fcriptiones  hae  Graecae  ipfius  Sambuci  fuere  & 
ad  Schraderum  ex  autographo  ita  mutilato  ab 
ipfo  funt  defcriptae  (unde  par  eft  ut  credamus 
chartam  hanc  Niliacam  ipfam  fuifle,  de  qua  fa- 
ma  apud  Alphonfum  Pifanum  manet)  ideo  liben- 
ter  eis  hic  locum  dedimus ;  nec  aliam  fane  ob 
caufam.  Ut  fcilicet  non  ignoretur,  quaenam  il- 
lae  eflent  olim  apud  Sambucum.  Nam  revera 
concilii  Nicacni  primi  fubfcriptiones  has  Graecas 
(qualifcunque  vifa  fuerit  charta  illius  Niliacae  ve- 
tuftas)  nemo  puto  credet  fuifle,  nifi  qui  halluci- 
natus  non  obfervaverit  formulas  illas  eAs«  ®sS, 
&  -yLe/U  QiS,  T)ei  mifericordia,  &  TDei  gratia, 
praeter  alia  item  in  hifce  manifefta,  recentioris 
multo  efle  commatis,  quam  Conftantini  tempora 
admittunt. 


17- 


Is  autem  vetuit,  ne  patriarcham  presbyteri 
crearent.]  Ita  duravit  mos  ille  patriarchae  fuftl- 
ciendi  feu  creandi  tum  a  presbyteris,  tum  ex  ipfis 
folum,  per  annos  250.  aut  circiter.  De  presby- 
teris  loquimur  tantum  ecclefiae  Alexandrinae,  qui 
velut  ejufdem  capitulum  fuere  atque  numerum 
duodenarium  a  Marco  inftitutum  nunc  lub  A- 
lexandro  exceffifle  videntur.  Nam  fub  eo  fuere 
minimum  feptemdccim,  fi  non  plures.  Nempe 
tot  reperiuntur  in  presbyterorum  Alexandrinorum 
fubfcriptionibus  epiftolae  Alexandri,  qua  anathe- 
ma  in  Arium  prolamm  teftatur,  apud  Gelafium 
Cyzicenum  lib.  II.  cap.  III.  Nifi  numcrum  illum 
aut  de  univerfis  in  Alexandria,  ecclefiis,  aut  de 
hifce  fimul  atque  illis  patriarchae  adfeclis,  feu 
velut  adfeflbribus  adfiduis,  non  de  adfeflbribus  e- 
jufmodi  folum  capi  velis.  Certe  totidem  ferme 
habentur  in  fubfcriptionibus  Epiftolae  ad  Theo- 
gnium  ac  alios  epifcopos  e  Tyro  profcctos,  apud 
Athanafium,  qui  Alcxandro  proxime  fucceffit,  in 
Apologia  fecunda  ad  Conftantium.  De  eccle- 
fiis  ibi  illo  in  feculo  videfis  Epiphanium  Haeref. 
LXIX.  4.  &  Baronium  tom.  III.  anno  315.  num. 

23. 


Et  decrevit  itt  mortuo  patriarcha  convenirent 
epifcopi,  qui  patriarcham  ordinarent.  T)ecrevit 
item  Ut,  &c.]  Decretum  hujufmodi,  etiam  oeeu- 
mcnicum,  habetur  in  Canone  IV.  fynodi  Nicae- 
nae  primae,  cui  interfuifle  Alexandrum  hunc, 
quem  decrevifle  feu  imperafle  fcribit  Eutychius, 
fcimus  omnes.  Canon  eft:  ''E.irlay.omv  ©g^oijxa 
^giAiso.  fi.  \zm  7rztVT(t>v  r  cv  vy  eTrct^ia  5(#r$/$a> 
£r,  &c.  Epifcopum  oportet  maxime  quidem 
omnibus,  qui  funt  in  provincia  (epifcopis)  confij. 
tui,  &e.  Sed  mirum  adeo  non  eft  Eutychium 
canonem  illum  feu  decretum  Alexandro  deceflb- 
ri  fuo  tribuere,  quem  non  interfuifie  folum  ait 
fed  &  praefuifie  fynodo  illi.    Verba  ejus  funt: 

K — _— —  X5    ..cXadlj  5^4^11  jiJj'q(Sm' 


\j£=Xjsj\    eJjjjJaj 


oLLJj 


-jw)    /*f*u*AM*3    UMS:    ijwo     \xjj  *    eJ^ Jjh) 
Lo&jU  jjJjj.AaAj^=a3  ^jil^  ^jh.ij  Uidcl 


lM=^  p6 


lJj 


\\<£>\} 


<JJ'J^-'' 


Wil 


T 


-JL — s+j  Jjaj  ij* 


Et  Alexander  princeps  &  praefes  concilii,  & 
Eufiathius  patriarcha  tyintiochenus,  &  Maca- 
rius  epifcopus  Hierofofymitanus,  &,  quos  ntijit 
ut  legatos,  Sitoefier  patriarcha  Romanus,  Vic- 
tor  &  Vincentius  presbyteri,  unanimes  in  hoc 
confenfere,  ut  excommunicarent  Arium  &  fequa- 
ces  ejus,  eofque  &  quotquot  fententiae  eorum  ad- 
haererent  anathemate  ftrirent.  Et  forfan  ab  mc~  • 
re  illo  feu  inftituto  priftino  ecclefiae  Alexandri- 
nae,  &  Alexandri  hujus  de  ejufdem  mutatione 
yoto,  maxime  ortus  eft  Canon  ille.  Certe  & 
excerpta  chronologica  in  Thefauro  Temporum 
pag.  69.  Eodem  anno  congregata  fynodus  in  Ni- 
caea  trecentorum  decem  &  octo  epifcoporum  fub 
^yilexandro  archiepifcopo  Alexandriae.  Et  in 
hiftoriis  obviis,  ejus  in  fynodo  illa  partes  per- 
quam  eximiae  habentur.  Nec  praetereundum 
hic  quod  habet  hac  de  re  Jofephus  AEgyptius  in 
praefatione  concilii  hujus  Arabica,  in  bibliotheca 


Oxonienfi.    Verba  funt:  J 

KkJt\fi   K^yJjliJ   jjvj^   -tX^ 


,jjf  ^rsUllci* 

^j^wr^Xw  j\^=s^j  A^jU^=**|Lj!' 

A. x£=>[hj\  v^jjjaj    jjju^ajUav^I    wX«Jj 

j,^iSAj  ,j*cXa-».jJ  C^.AJ   eJ^Jj.i2J  ^jMjJjl^safip 


Kaji*  fW 


.09 


COMMENTARIUS. 


510 


\t  praefes  erat  in  hoc  concilio  Alexander  pa- 
•iarcha  urbis  Akxandriae,  & procuratores  Sil- 
ejtri  papue  Romani,  &  poft  eurn  Eujtathius 
ttriarcka  ^Antiochenus  &  Macarius  patriar- 
ha  Hierofolymitanus  (ita  per  prolepfin  hic  dic- 
is)  &  aderat  cttm  cis  inftper  Julius  patriar- 
'ja  Romanus.  De  Julii  pracfcntia,  quam  &  a- 
i  afierunt,  ante  monitum  cft.  Nonne  voluit 
ic  Julium  adfuiflb  quidem ;  fed  antequam  papa 
•at  ?  Sed  fi  ita  eft,  J  ulius  ex  numero  patrum 
18.  non  fuit,  quod  nomina  ab  eodem  Jofepho 
c  actis,  ut  ipfe  ait,  concilii  defumpta  &  fupe- 
us  oftenfa  reddunt  manifeftum.  Atque  palam 
t,  tum  cx  hoc  loco  tum  ex  fubfcriptionibus 
llgatis,  eum  qui  Achitonius  dicitur  Antiochenus, 
1  fubfcriptionibus  Arabicis,  Euftathium  dici  de- 
liffe;  quem  tunc  patriarchatui  illi  praefuifle 
:  ftatur  itcm  hiftoria  ecclefiaftica. 


19- 


Eiigerent  five  ex  quacunque  regione,  Jive  ex 
lodecim  ii/is  presbyteris  Jive  aliu.W    Etiam  & 
I  jc  confonum  eft  canonibus  IV.  &  VI.  diclae  fy- 
adi  Nicaenae.     Parilis  item  hac  de  re  ratio  ha- 
:nda,  ut  ad  numerum  fuperiorem  diximus.  At- 
ie  demum  ex    jam  ante  enarratis .  manifeftius 
ulto  quam  ha&enus  puto  intelligitur,  tum  lo- 
1  is  ille  Hieronymi  percelebris  in  praefatione  al- 
.  tus,  tum  alii  illi  bini,  quorum  alter  Ambrofio, 
;  ter  Auguftino  quidem  tribuitur.     Quam  bene, 
I  cus  hic  non  eft  difcutiendi.    Utut  fe  res  ea  ha- 
i  lerit,  commentarios  in  quibus  reperiuntur  per- 
uam  vetuftos  effe,  nec  dubitant  viri  dodti.    Et 
.  ci  illi  de  feculis,  quae  traftamus,  prifcis  (licet 
j  m  in  eis)  eorumque  in  AEgypto  moribus  con- 
i  ripti.  funt.  In  caput  epiftolae  ad  Ephefios  quar- 
1  m  autor  ille  (cui  nomen  Ambrofii  indutum)  de 
jomifcua  nominis   &   muneris  epifcoporum  & 
jesbyterorum  ex  ipfis  primordiis  communione, 
:  ;ens,   T>enique,  inquit,  apud  AEgyptum  pref- 
i  teri  conjtgnantyji  praefens  non  jit  epifcopus. 
» d  quia  coeperunt  fequentes  presbyttri  indtgni 
i  veniri  ad primatus  tenendos ;  immutata  eji  ra- 
i  9,  profpiciente  concilio,  ut  non  ordo  fed  meri- 
1  m  crearet  epifcopum,  multorum  facerdotumju- 
tcio  conftitutum,  ne  indignus  temere  ujurparet 
<r  ejfet  multis  fcandalum.    Quid  hoc  eft  ?  apud 
Egyptum  presbyteri  confignant !  five  de   ordi- 
auone  five   de   confirmatione  accipias,  feu  de 
1  raque  (quod  non  ita  eft  abfonum)  cum  Euty- 
'  danis  hifce  apprime  convenit,  lucemque  videtur 
)n  obfcuram  ab  eis  accipere.      Legitima  habe- 
t  .tur  olim  presbyteris  Alexandrinis,  ex  ejufdem 
ii  clefiae  inftituto  (quod  &  ex  Hieronymi  loco  in 
;  aefatione  exfcripto  fatis  item  palam  eft)  ordi- 
indi  feti  creandi  tum  epifcopum  Alexandrinum, 
m  presbytcros,  faltem  in  ecclefia  Alexandrina, 
,:ultas.   Atqui  epifcopi  feu  patriarchae  Alexan- 
uae  ordinandi  facultas  eis  fub  Alexandro  hoc 
Jempta,   aut,   juxta  Nicaenos  canones,   negata 
< :.    Nec  dubitandum  puto,  quin  aliorum  etiam 
'  ifcoporum  ordinandorum  facultas  eis  folis  fem- 
]  x  ibi  aut  denegata  aut  non  exercita.     Intererat 
].triarchae,  cum  epifcopis  (fimulac  numerofi  fa- 


tis  eflent)  ordinationibus  illis  folum  praeefle. 
Quod  &  ex  jure  cjufdem  mctropolitico  fingulari 
crat  apud  AEgyptios  in  ufu  poft  Alexandri  tem- 
pora.  Quin  etiam  ordinationes  gcneris  utriufque 
(tam  presbyterorum  dico  quam  epifcoporum)  a 
patriarcha,  velut  ad  fe  fuique  nutum  fpedantes, 
fub  haec  tempora  arrogatas  ibi  efle  eliciunt  viri 
dofti  cx  hiftoria  Mcletiana,  quam  vide  apudThe- 
odoritum  lib.  I.  Hift.  Ecclef.  cap.  IX.  &  Sozo- 
menum  lib.  I.  cap.  XXIII.  Et  confulas  Carolum 
a  S.  Paulo  in  Geographia  Sacra  pag.  272.  Nec 
praetereas  hic  quae  de  Coluthi  in  AEgypto  ordi- 
natione  fcribit  Athanafius  in  Epiftola  Synodica 
Apologiae  fecundae  inferta.  Et  memineris  de 
Alexandrina  ecclefia  ipfa  rem  ab  Eutychio  narra- 
ri,  non  dc  tota  AEgypto,  nedum  territorio  pa- 
triarehali.  Sed  vero,  nonne  de  ordinatione,  quam 
Alexandriae  in  AEgypto,  ex  veteri  inftitut»  ex- 
ercuerant  presbyteri,  loquitur  commcntarii  illius 
Ambrofio  tributi  autor,  dum  confignare  eos  ait, 
abfente  epifcopo  ?  Quod  vero  fequitur  in  eodem, 
plane  id  ipfum  videtur  quod  expreffius  habet  Eu- 
tychius.  Abolitum  fcilicet  morem  illum,  quo  ex 
ipfis  &  ab  ipfis  presbytcris  Alexandrinis,  feu, 
juxta  linguam  inferioris  aevi,  capitulo  ejufdem 
ecclefiae  patriarcha  eligendus  erat,  ac  fimul  crcan- 
dus  (idque  juxta  fynodi  Nicaenae  mentem)  vete- 
remque  hunc  morem  ac  rationem  immutatam 
efle,  adeo  ut  jam  non  ordo  ejufmodi  presbytero- 
rum  (quia  coeperunt  indigni  inveniri  ad  prima- 
tus  tenendos  ipfi,  unde  nec  eligere  refte  quibant 
nec  eligi)  fed  meritum  crearet  epifcopum  multo- 
rum  epifcoporum  judicio  conftitutum,  &  ex  qua- 
cunque  urbe,  provincia,  focietate,  modo  meri- 
tum  ineffet,  accerfitum.  Locus  ille  alter,  Augu- 
ftino  tributus,  habetur  in  Quaeft.  CI.  in  Tefta- 
mentum  Vetus  &  Novum.  In  Alexandria,  & 
per  totam  AEgyptum,  Ji  dejit  epifcopus,  confe- 
crat  presbyter.  Expreffifllmum  eft,  quantum  ad 
Alexandriam,  Eutychianae  narrationis  compen- 
dium.  De  Hieronymi  loco  vide  item  numerum 
fequentem. 


^Atque  ita  evanuit  inftitutum  illud  anti' 
quius.~\  Vult  Eutychius  inftitutum  illud  Marci 
evangeliftae,  de  patriarcha  Alexandrino  a  pref- 
byteris  &  ex  ipfis  tum  eligendo  tum  ordinando, 
evanuiffe  fub  Alexandro  hoc  ejufdem  ecclefiae. 
patriarcha,  adeoque  fub  tempora  Nicaenae  fyno- 
di  jam  dictae.  Atqui  Hieronymus  in  loco  illo, 
de  eeelefiae  hujus  more,  decantatiffimo  (quem 
habes  integrum  in  praefatione)  A  Marco,  inquit, 
ufque  adHeraclam  &  T)ionyJium  epifcopos,  pref- 
byteri  femper  unum  ex  fe  eleSium  in  exceljiori 
gradu  collocatum,epifcopum  nominabant.  Alexan- 
driae  fcilicet,  Hieronymo  in  Chronico  fuo  He- 
raelas  fit  patriarcha  anno  Alexandri  Mammeae  F. 
nonoj  juxta  Eutychii  autem  chronologiam,  an- 
no  ejufdem  primo.  Atque  error  eft  craffiffimus 
gloffae  veteris  in  Dift.  XCIII.  cap.  XXIV.  Zegt- 
mus,  ubi  Heraclas  &  Dionyfius  Hieronymo  di- 
cuntur  fuiffe  contemporanei.  Praetermiffis  tem- 
poris  apicibus,  ab  Heraclae  initiis  ufque  in  Ni- 
caenam  fynodum  feu  Alexandri  mortem  quae 
brevi  fecuta  eft,  habentur  anni  centum  aut  circi- 

ter 


5" 


I    N       E    U    T    Y 


C   H 


ii     O  ii  i 


tcr.     Vide  latcrculum  patriarcharum  fupra  cxhi- 

bitum.     An  igitur  juxta  Eutychium  fub  Alcxan- 

dro,  at  juxta  Hicronymum  fub  Heracla  aut  fuc- 

cefibre  ejus  proximo,  adeoque  circa  centum  aut 

nonaginta  ante  Alexandri  tempora  poftcriora  feu 

fynodum,  immutatus  hic  mos  Alexandrinus  ?  Ita 

fane  eft.     Nec  interca  horum  altcrum  alteri  om- 

nino  diflbnum,  re  rite  perpenfa,  opinor.     Alter 

de  faclto  loquitur  fimul  ac  jure  loci  fimplici,  an- 

tequam    ulla  omnino  ufus  aut  facti  mutatio  ibi 

introduceretur.     Alter  de  jure   fimplici  &  infti- 

tuti  mutatione.     Itaque  Hieronymus,  ut  in  rem, 

quae  prae  manibus  fuit,  tam    rotunde  quam  ap- 

pofite  adferret  exemplum,  aflerit  ante  Hcraclam 

&  Dionyfiurn,  epifcopum  ibi  feu  patriarcham  a 

presbyteris  eleclum,   ordinatum,  idque  perpetuo 

ab  ecclefiae  initiis.    Caetcrum  nec  Heraclam  nec 

Dionyfium  in  more  illo  comprehendi  voluit,  nc- 

dum  eorum  fucceffores ;  quorum  forfan  nullum 

fine  epifcopis  aliquot  ordinatum  efie,  acquum  eft 

ut  exiftimemus.     Etenim  advertendum  eft,  Eu- 

tychium  paulo  infra  dilerte  monere,  ante  Deme- 

trii  patriarchae  undecimi  tempora  nullum  fuiffe 

per  AEgyptum,  practer  patriarcham,  epifcopum. 

Palam  igitur  cft  ctiam  juxta  eum,  patriarchas  de- 

cem,  nempe  Abilium,  Cerdonem,  Primum,  Juf- 

tum,  Eumenem    (qui  &  Hymenaeus  dicitur  Eu- 

febio    in  Chronico)    Marcianum,  Celadium,  A- 

grippam,  Juiianum,  etiam  &  ipfum  Demetrium 

a  presbyteris  Alexandrinis,  non  ab  epifcopis,  or- 

dinatos.     Neque   enim  erat  in  AEgypto,  ut  ex- 

preffim  Eutychius,  tunc  epifcopus  praeter  patriar- 

cham  uilus;  qua  de  re  infra,  numero  22.  Atqui 

a  Demetrio  inftituti  funt,  inquit  hic  nofter,  tres, 

uti  &  ab  Heracla  ejus  fucceflbre  proximo  viginti. 

Quando   igitur  Hcraclas   ordinatus   eft,  ;fucre  in 

AEgypto  epifcopi  tres,  &  quando  ordihatus  eft 

Dionyfius,  Heraclae  fucceffor  proximus,  fuere  vi- 

ginti  tres.     Securus  ideo,   ut  videtur,  Hierony- 

mus  de  tempore  Heraclam  antevertente,  feu  de 

more  Alexandrino  antequam  epifcopi  per  AEgy- 

ptum   aliqui  alii   conftituerentur,  pronuntiat  de 

patriarcha  feu  epifcopo  Alexandriae  a  presbyteris 

atque  ex  feipfis,  juxta  ac  nofter  adamuffim,  eli- 

gendo,  ordinando.     Nec  ad  citeriora  deicendere 

voluit  tempora,  quia  vix  forfan   credi   poruiflet, 

crdinationem  patriarchalem,    poftquam   epiicopi 

faltem  Heracleani,  tot  numero,  inftituti  funt,  fi- 

ne  epifcopis  factam  efie ;  utcunque  vetus  inftitu- 

tum  vim  fuam  hactenus  retineret,  neque  novurn 

de   patriarcha  ordinando   jus   eflet  introdudtum. 

Non  folum  hoc  fuadet  fingularis  epifcoporum  in- 

ter  presbyteros  illos    dignitas,  quae  proculdubio, 

vacante  patriarchatu,  vicinis  (nam  de  procul  dif- 

fitis  epifcopis  id  forfan  non  redte  dicitur ;  quia  ex 

more  ejufdem  ccclefiae  electio  &  ordinatio  pa- 

triarchalis  moram  non   patiebatur,  quod  fcimus 

ex  Epiphanio  haercfi  69.)  in  caufa  erat,  ut  fe  A- 

lexandriam  fedulo  confcrrent,  verum  etiam,quae 

veri  faris  fimilis  eft,  ambitio  presbyterorum,  quo- 

rum  eligendi  &  ordinandi  munus  erat.     Nam  & 

horum  aliqui  forfan   in  epifcopalem  dignitatem 

evecli,  ncc  tamen  presbytcratu  Alexandrino  cx- 

uti,  ordinabant,    adeoque   epifcopi   ex  accidenti, 

ordij-ubant  patriarcham  cum  caeteris ;  ira  ut  poft 

cpifcopos   ibi  inftitutos,    feu  poft  Heraclam,    id 

quod  dixit  Hieronymus  fine  controverfia  locum 


G    I    N    E    S 


<U2 


habere  fatis  non  quiret.  Eutychius  vero  de  juil 
fimplici  feu  inftituto  illo  veteri  tantum  loquitur 
quod  duraffe  ait  ufque  ad  Alexandri  tempora  :  idi 
cft,  neminem  praeter  presbyteros  Alexandrinos: 
de  jure  locum  in  eleclionibus  aut  ordinationibus1 
patriarchalibus  obtinuiffe  ufque  ad  Alexandrum,: 
a  quo  novatum  ac  mutatum  inftitutum  illud ;  ac 
fi  dixiffet,  tametfi  ab  cpifcoporum  per  AEgyp-: 
tum  incremento  evcnirct,  ut  intereflent  ex  ipfis 
de  faclo  aliqui  eleftionibus  atque  ordinationibus 
hujufmodi,  veluti  Heraclae,  Dionyfii,  Maxiroi, 
Theonae,  Petri,  Achillae,  Alexandri  patriarcha- 
rum,  fcu  corum  nonnuiiorum,  nihilominus.  an- 
te  mutationem  inftituti  quae  fub  Alexandro  acci- 
dit,  jus  ad  illos  attinuifle  nullum.     Etiam  forte 

lcgitur  in  codice  vctuftiori  ^{ j\  JJ  IJi^ 

{w_jd^.'~=iJS)\  Ufqne  in  tcmpra  fmne  Alex- 

ar.dri  (ut  obfervavimus  fupra,  numero  13.)  quo- 
niam  ufus  aliquis  praecedens,  qui  contrarium  ul- 
latenus  fimularet,  juris  ipfius  feu  inftituti  veteris 
mutationem,  ut  fieri  ac  dici  amat,  induxifle  etiam 
antc  Alexandrum  videretur.  Quod  vero  ad  tem- 
pus  attinet,  quo  nullus  ibi  praeter  patriarcham 
epifcopus  s  certe  &  in  fcholafticis  funt,  qui  ex 
difpenfativa  neceffitate,  tametfi  non  ex  dignitate 
officii  (ut  ipfi  loquuntur)  presbyteris  epifcopum 
feu  archiepifcopum  adeoque  patriarcham  confe- 
crare  licere  volunt ;  unde  ait  Guillermus  Anti- 
fiodorenfis  (in  lib.  IV.  Sent.  cap.  de  Sacramento 
in  quo  confertur  gratia)  Si  non  ejfent  in  mundo 
nifi  tantum  tres  Jimplices  faccrdotes,  oportent 
quod  aliquis  corum  confcraret  alium  in  epifcO' 
pum  &  alium  in  archiepifcopum,  Confulas,  it 
placet,  quae  habet  Thomas  ab  Argentina  in  Sent. 
IV.  Dift.  XXV.  Quaeft.  I.  Ait.  I.  de  Pontifice 
Romano  ab  epifcopo  Hoftienfi  confecrando,  & 
Antonium  de  Rofellis  in  Monarchiae  parte  IV. 
cap.  XVIII. 


Ne  patriarcha  Alexandrinus  papa  vocitare- 
tur.-\    Codex  vetuftior  ^^j    J    ^jJ^    ^ 

Sed  vero  dixit  feu  in  mandatis  dedit  eis  ne  pa- 
triarcha,  &c.  Paulo  poft  hic  habetur,  temporc 
Heraclae  patriarchae,  nomen  papae,  pro  eo  quod 
eft  avus,  tributum  efle  patriarchaeAlexandrino, 
eo  quod  epifcopi,  qui  ibi  fcilicet  paulo  ante  fub 
Demetrio  coeperant,  patres  difti  funt,  quo  no- 
mine  patriarchae  ibi  ante  vocati.  Et  fcimus,  ex 
fuperius  obiter  allatis  de  nomine  patriarchae,  hoc 
ipfum  pro  eo  quod  eft  fimpliciter  pater  fubinde 
fumptum.  Quoniam  igitur  jam  poft  Dcmetrii, 
qui  Heraclae  proximus  deceffor  erat,  tempora,  e- 
pifcopi  locum  tenebant,  iique  jam  fatis  nunicro- 
R,  intermedium,  patres  ifem  dicti,  ideo  voluit 
populus  AEgyptiacus,  qui  Chrifto  nomen  dede- 
rant,  fupremum  feu  patriarcham  Avum  nuncu- 

pari.  Eutychius  nofter  alibi  ;  ,jtf  A^l|    -^       ^j 


cX^I  c£_L  ^.  ^-A 


Et 


*3 


C  0  MMENTARIUS. 


5'4 


J  t  tempore  ejm  vocabatur  patriarcha  \_Alexan- 
tinus  papa,  id  efi,  avus.  De  Hcracla  loquitur, 
i  fua  patriarcharum  fcrie.  Sic  nempe  in  codi- 
i  Alcpcnfi.  Sed  co  in  loco  deeft  hoc  in  An- 
i  icheno.  Occurrit  quidem  in  Athanafii  cpifto- 
X  de  fynodis  Arimini  &  Scleuciae,  epiftola  a 
JKsbyteris  Alexandrinis  infcripta  Mo,-^.q}.co  ttv- 
L  t>?na,[}ir>ji  riujiv  'AM^-^fco,  Beato  papae,  e- 
\ copo  noflro  t_A'exandro,  qui  ipfe  cft  quem  no- 
lcn  hoc  fibi  fucceflbribufve  fuis  dari  noluifle 
1  ibit  hic  Eutychius.  Alibi  etiam  diftus  eft  ille 
■TRiTras 'A\i5<?/ji5y©'>  t^Akxander  papa,  ab  eo- 
«.mAthanafio,  qui  ei  fucceflbr  fuit  proximus, 
li  &  didus  eft  ipfe  Athanafius  tum  a  Conftan- 
go  tum  in  epiftolis  Arfenii  epifcopi  Hypfelita- 
i  m,  &  Ifchyrae,  alibique,  ut  videre  eft  in  Atha- 
i  fii  Apologia  II.  ad  Conftantium.  Palam  eft 
jiam  cpitcopos  alios  non  raro  feculis  in  vetuf- 
\  iribus,  papae  nomine  diftos.  Id  fcimus  ex  Cy- 
jiano,  Hieronymo,  aliis  inferioris  multo  aevi. 
]  iam  Anfelmus  Cantuarienfis  archiepifcopus,  cum 
]  llium  ab  Urbano  XI.  pontifice  Romano  ante 
;  nos  amplius  quingentos  reciperet,  ab  eo  voca- 
i  s  eft  T*apa  alterim  orbis,  quod  legitur  apud  Ger- 
'  fium  Dorobernienfem  monachum  in  libro  MS. 
uem  fub  titulo  Imaginationis,  contra  Robertum 
idbbatem  S.  Augufiini,  annis  abhinc  amplius 
<  ladringentis  compofuit.  Sed  vero,  ut  in  aliis 
\  fhim  cft,  ita  nomen  illud  papae  ex  origine  pa- 
i  ibus  aliis  feu  epifcopis  commune,  pontifici  Ro- 
ano  velut  proprium  media  affignavit  antiquitas, 
•  afque  ad  nos  fequaces ;  non  aliter  atque  impe- 
;  toris  nomen,  aeque  ex  origine  aliis  commune, 
■  lut  proprium  Caefaribus  donatum.  Et  quic- 
i  lid  olim  ex  fe  fimpliciter  fignificaret  Arabibus 

I   feu  x>\i\t  (quorum  utrumque  papa  eis  denota- 

i  r)  habitum  certe  videtur  nonnullis  velut  id 
1 10  dignitas  &  majeftas  fuprema,  idque  ex  ipfa 
^cabuli  vi,  in  eo  qui  jam  fic  di£tus,  utcunque 
:  nuatur.   Geographus  Nubienfis  parte  II.  Clima- 


V. 


jr+ab 


^f 


KxjiXjv 


-  t£j3  AJ-uI  <_3^3     (J*-^    AJjJI    (J?.4.Md.\ 


-Jgi       Jj 


it  in  urbe  Roma  funt  aedes  regis,  papae  vo- 

t  \ti.     Nec  efi  fupra  papam  fuperioritas  in  dig- 

•itate,  &  reges  funt  inferiores  ipfo.    Loquitur 

■mirum  ex  eorum  fcitis,  qui  five  ignavia  admit- 

int,   five   ambitione,    five   afientatione  aliterve 

)lunt  principum  ac  rerumpublicarum  etiam  fuis 

i  territoriis  imperia  ecclefiafticis  pontificis  Ro- 

iani  juffis  efie  inferiora.      Turcae  eum  appelli- 

nt  Rumbeg  &  Rum  fchah,  Romae  feu  Roma- 

{irum  (quo  nomine  quinam  apud  Orientales  ve- 

ant,  pluribus  oftenditur  infra  numero  28.)  do- 

imm,  principem,  feu  regem,  ut  in  Onomaftico 

lonet  Leunclavius.      Sed  vero  rationem  nomi- 

jis  papae  videmus  in  his  quae  hic  habet  Euty- 

lius  ita  traditam,  perinde  ac  fi  non  patrem,  ut 

flgo  accipitur,  fed  avum  defignaret.     Id  quidem 

rrtumeft,  ■nu.itirav  Graecis  veteribus,  patrem  fig- 

ificaffe,   unde   ntoL-wmX^ti)  etiam  habent  pro  eo 

uod  eft  patrem  eo  nomine  alloqui,  aut  ircvne^t, 

VOL.  II. 


qcpA&tv,  ut  ait  Hcfychius,  cui  item  dicitur  Pappas* 
7ra.Tgj>i  -vzm^^ana.,  patris  diminutivum.  Qiiin- 
etiam  Etymologici  magni  autor,  Tappias,  inquir,' 

'ShQg.    TB    7TZ17TU  0     CTifMcV.VH    T?  T*$S  'Pct)/J.alceV    Ciccrri,    T 

7ra.T;ea,  Fit  a  papa,  quod  l/ngua  Rdmanorilrrl 
fignificat  patrem.  De  Pappia  loquitur,  qui  in 
officiis  Auguftalibus  Oricntis  apud  Codinum. 
Videfis  plura  apud  Joannem  Meurfium  in  Glofla- 
riO,  verbis  Y\a.TtitiaLc,  &  iretvTOTtctinrai.  Etiam 
A175;  Tta-KcZs  fimplex  papa  pro  leclore,  qui  dia- 
cono  inferior  eft,  ufurpatur  in  Conftitutione  Ifa- 
acii  Comneni  imperatoris  in  Theodori  Balfamo- 
nis  Commentario  ad  Photii  Nomocanonis  tit.  L 
de  Fide  cap.  XXXIII.  Cacterum  ut  filiorum  no- 
mine  nepotes,  ita  parentum,  etiam  &  patrum 
vocabulo  majores,  qui  patribus,  qua  genitores 
proximi  ea  voce  indicantur,.  fuperiores  funt,  fub- 
inde  venire  docemur  a.  jurifconfultis,  ahifqud 
fcriptoribus ;  quicquid  in  adverfum  fruftfa  niti- 
tur  Valla  in  Elegantiis.  Etiam  in  linguam  Ro- 
manam  receptum  vidctur  ro  pappm,  ab  eadem 
origine  pro  avo.  Ita  enim  apud  Aufonium  illud 
fignificare  apertum  eft,  in  Protreptico  ad  Nepo- 
tem,  feu  Idyllio  IV. 

—  pappos  aviafque  trementes, 

Anteferunt  patribus  feri  nova  cura  nepotes. 

Ex  Graeco  igitur  aut  Latino,  aut  utroque  fermo- 
he  nomen  illud  Alexandriae  ufurpatum  (quicquid 
fimpliciter  exfeipfo  primitus  fignificaret)  quoties 
contra  diftinctum'  haberet  patris  vocem,  pro  avo, 
juxta  Eutychium,''  fumebatur.  Res  vero  coepit 
Heraclae  patriarchae  tempore,  caufa  ab  eo  often- 
fa.  Certe  &  Dionyfius,  proximus  Heraclae  fuc- 
ceflbr,  hoc  de  eo  nomen  expreflim  ufurpat  iri 
Epiftola  ad  Philemonem  apud  Eufebium  lib.  VII. 
cap.  VI.  &  Nicephorum  lib.  VI.  cap.  IX.  Cano- 
nem  iftum,  inquir,  accepi  <b^  5"  ^xag^a  Trare 
rifijfii  'HesixAci,  A  beato  papa  nofiro  Heracla. 
Qiricquid  autem  petierit  Alexander,  de  hujus  no- 
minis  apud  Alexandrinos  AEgyptiofque  abolitio- 
ne,  certe  tum  Athanafius  ejus  fucceflbr  proxi- 
mus  aliique  fic  poftea  dicti  etiam  in  AEgypto. 
Et  Joannes  patriarcha  ibi,  in  lemmate  cpitaphii 
fui  a  Sophronio  patriarcha  Conftantinopolitano 
confcripti  vocatur  Y\ciinra.s  ' AteravtytHctc,  Tapa 
Alexandriae,  in  Anthologia  Epigrammatum  lib. 
III.  cap.  VI.  Legitur  autem  apud  Nicephorum 
Calliftum,  nomen  hoc  Cyrillum  patriarcham  A- 
lexandrinum  accepifle  a  Caeleftino  pontifice  Ro- 
mano  (cum  locum  fuum  Cyrillum  in  fynodo  E- 
phefina  tenere  abfens  voluit)  atque  ad  fucceflb- 
res  tranfmififfe.  De  nominis  papae  originibus 
aliis,  praeter  magis  obvios,  qui  non  funt  pauci, 
fcriptores,  confulas  Earonium  in  Martyrologio 
Januarii  X.  &  jurifconfultum  celebrem  Joannem 
Corafium  Mifcellaneorum  lib.  V.  cap.  XV. 

22. 

Nullus  erat  in  provintiis  AEgypti  epifcopm.l 
Alibi  item  in  patriarcharum  ferie  Eutychius,  ubi 

de  Demetrioj  ^, /-^1   ^Jj.Lj  Jj|  ^^ 

^y+£u*  ij->xi  ?!    1 .1  ■    A.rsLw^J  Et  is  primus  e- 
B  b  b  b  rdt 


5[5 


N 


EUTYCHII      ORIGINES 


$I< 


tat  patriarcha,  qtii  epifcopos  inftituit  iri  provin- 
ciis  AEgypti.     Et   notiflimae   funt   cx  hiftoriis 
ecclefiafticis  ingentes  tunc  temporis  inter  Orige- 
nem  &  patriarcham  hunc  fimultates  (quas  tamen 
nec  omnino  memorat  nofter)  undc  etiam  graves 
inter  Demctriuni  hunc  &  Alexandrum  HierofoJy- 
morum  &  Theocliftum  Caefareae  epifcopos  dif- 
fenfiones  tunc  natae.     Ut  autem  ille  fummus  O- 
rigenis    adverfarius  tres  fibi,    proculdubio  velut 
auxiliarios,  epifcopos,  ita  fucceflbr  ejus  Heraclas 
primadus  Origcnis  difcipulus  viginti  fibi  etiam  in- 
ftituit.      Et   crevit    dein   haud    parum   numerus. 
Nam   centum  aut  circiter  fuere  in  AEgypto  e- 
pifcopi  ante  concilii  Nicaeni  tcmpora,  ut  cxpref- 
fim  a&a  Metrophanis   &    Alexandri    teftantur. 
Jam  vero  ex  patriarchali   illo   jure  veteri,  quod 
fine  epifcopis  per  totius  AEgypti  provincias  tam- 
diu,  id  eft,  per  annos  amplius  centum,  folum  ob- 
tinuerat,  atque  ex    fera    ibi  epifcoporum,  eaque 
haud  parum  ex  patriarchae  arbitrio,  inftitutione, 
quam  hic   narrat  Eutychius,  eiiciendae  videntur 
jurium  illorum    fingularium  &   praerogativarum, 
quibus  ante  alios  in  Chriiliano  orbe  primates  ac 
patriarchas,    Alcxandrinus    gavifus    eft,    origines. 
Veluti  juris,    pcr  univerfam  faltem  AEgyptum, 
metropolitici  (quod  fcimus  ex  Epiphanio  Haerefi 
LXIX.  &  Synefio  Epift.  LXVII.  &  LXXVI.  aliun. 
de)  atque  aliorum  perinfignium,  de  quibus  fufius 
Carolus  a  S.Paulo  in  Geographia  Sacra  pag.  271. 
&  fequentibus.     Cacteris  cnim  in  locis,  epifcopi 
aliter  atque  aliter  diu  ante  Demctrium  (qui  pri- 
mus  in  AEgypto  fit  ab  Eutychio   epifcoporum 
autor,  fub  annum  Chrifti  2S0)  fparfim  conftitu- 
ti,  jura  fibi  ex  ufu  diutino  ac   fubinde  invicem 
difcrepantia  nacti,  ea  etiam  nec  ampliora  nec  fe- 
re  alia  ex  feculis  priftinis  retinuere,  poftquam  ex 
fynodi  Nicaenae  primae  autoritate,  atque  ad  ci- 
vilis  adminiftrationis  formulam,  ftabilita  eft  gu- 
bernatio  ecclefiaftica.     Atque  uti  hi  fua  ac  qualia 
Variatim  &  diffimiliter  inolcverant ;  ita  patriar- 
cha  Alexandrinus  dein  fua,  femper  fibi  fimilia ; 
quae  fuere  quidem,  ut  ex  recentiori  tum  inftitu- 
to  tum  ufu,  fi  epifcopos  fpe&es,  pro  arbitrio  pa- 
triarchae  tunc  pridem  inftitutos,  ita  ex  origine  ve- 
terrima,  fi  ecclefiae   illius  fpectes  initia.     Unde 
fiebat  demum,  ut  is  ipfe  etiam  ibi  retineret  tLuo 
tKxAyoia.svAv    hoiiwaiv,     rerum    ecclefiafticarum 
adminiftrationem    fingularem  &  fibi  peculiarem 
(quod  lcgitur  apud  Epiphanium  loco  citato)  alia 
item    in  aliis   patriarchatibus  non  reperta.     Sed 
vero  occurrunt,  quae  epifcoporum  origini  in  AE- 
gypto  ab  Eutychio   traditae  nimis   refragari   vi- 
deantur.     Nicephorus  Calliftus  lib.  II.  cap.  XLIII. 
fcribit  Marcum  evangeliftam  etiam  &  epifcopos 
in  Cyrene  &  Pentapoli  ordinafle,  cui  &  confona 
funt  Graecorum  Synaxaria.     Vetus  item   Marci 
vita ;  Tentapolim  pcrgit,  &c.  &  ordinans  epif 
copos  per  regiones  illas  &  chricos  iterum  Alex- 
andriam  vcnit.    Hanc  fequitur  Alfricus  archie- 
piicopus  Cantuarienfis,  in  Sandtorum  vitis.    Hra- 
banus   item    Maums   in   Martyrologio  VII.  Kal. 
Maii,    de  Marco  ;    Ordnaverat  pro  fe  Alexan- 
driae  epifcopum  Annianum,   alus  quoque  longe 
lateque  ecclefiis  epifcopos,  presbytcros  &  dip.co- 
7ios  dederat.     Toridcmque   ferme    verbis  de  eo 
ufus  eft  in  Marryrologio  Notkcrus.     Sed  in  hif- 
ce,   tametfi  fcriptoribus  fidem   des  (quod  puto 


non    ita  pronius  feceris)   nihil  habcnt  quod  itj 
AEgypto  extra  Pentapolin  epifcopos  eum  confti: 
tuifle  evincat.     Maximi  autem  in  adverfum  for 
fan  videatur  momenti  hic,  quod  habctur  in  Ha ! 
driani  Caefaris  Epiftola  ad  Servianum  Confulerrf 
de  AEgyptiorum  moribus :    AEgyptum,  inquit.i 
quam  mihi  laudabas,  totam  dedici  levem,  pen 
dulam  &   ad  omnia  famae   momenta  volitan- 
tem.     Il'i  qui  Serapin  colunt,  Chrifiiani  funt 
&  devoti  funt  Si  rapi,  quife  Chrifti  epifcopos  dt 
cunt.     Sic   apud  Vopilcum   in   Vita    Saturniiii 
Itaquein  AEgypto  fuere,  qui  Chrifti  epifcopos  fc 
dixere,  tempore  Hadriani  Caefaris,    qui  plurimi; 
annis  Demetrio,  cui  epifcoporum  ibi  ab  Eutycliic 
initia  tribuuntur,    antiquior  eft.     Sane   dubiun; 
non  videtur,  quin  tum  patriarchae  ibi  dicli  Cluifti 
epifcopi,   tum,  ex  nominis  communione  prifca. 
ipfi  presbyteri.     Nec  tam   de  epifcopis  quam  dc 
eis,  qui  fe  epifcopos  ibi  dixere,  loquitur  Hadrianus, 
Neque  autem  hinc  fequitur  epifcopum  ibi  fuilTc 
tunc  aliquem,  praeter  patriarcham,    alium,   qua 
epifcopi   nomen  aut  dignitas  presbyteri  nominc 
fuperius  habitum  aut  ab  eo  diverfum.     Explicatc 
in  ante  didis  loco  illo  Hieronymi  in  Epiftola  ad 
Evagrium  (in   quantum  fcilicet  Eutychio  noftrc 
fidcs  eadem  de  re  loquenti  fuerit  habenda)  adver- 
tendum  reftat,  id  quod  ftatim  ibi  fubjicit  Hiero- 
nymus  :     Quid  enim  facit,  excepta  crdinatione 
epifcopus,  quod  presbyter  non  faciat  ?    Quod  ad 
Hieronymi   feculum  aliofve  presbyteros  non  ac 
Alexandrinos,  quamdiu  viguit  mos  ille,  quo  prcs- 
byteri  ipfi  tum  ordinando  alios,  fibi  collegas  ad- 
fcifcebant,  tum  patriarcham  creabant,  attinere  cx 
Eutychii  mente  palam  eft.     Neque   alirer  ordi 
nationis  exceptio  ibi  Iocum  habere  potuit,  uti  'k 
viris  doLtifiimis  eft  obfervatum.    Vide  Waloaeo 
Meflalinum  cap.  II.  pag.  117. 


23. 


Ammonius  dicJus,  religionis  defertor.*\  Arabi- 
cum  ^l^uLjI  q«od  Ammonium  fecimus,  pro 
Eumene  etiam  fubinde  ufurpatur  Eutychio.  Co- 
dex  Antiochenus  hic  habet    ^jyuLoJ  Eumathi- 

us.     Sed  proximo  nominis  hujus  loco     ^JuLte 

Ammonius  etiam  in  hoc  codice  vocatur.  Am- 
monium  intellige  celeberrimum  illum  feclae  Pla- 
tonicae  philofophum,  Plotini  ac  Origenis  prac 
ceptorem,  ac  Canonum  Evangelicorum  autorera 
Epifcopum  aurcm  hunc  fuifle  alibi  opinor  non 
legimus  ;  nec  fidei  defertorem  feu  unquani  apo 
ftatam,  fi  quae  deeo  Porphyrius,  feripfit  cxcipias. 
Is  enim  Chriftiano  nomini  hoftis  infenfiflimus, 
ait  Chriftianum  quidem  eum  fuiffc,  &  parentrbus 
Chriftianis  ortum.  Sed  quando,  inquit,  phiiolo 
phiae  praecepta  imbiberar  vrBui  -io*fi;  tIw  y^)  Yapan 
(ut  videre  eft  apud  Eufebium  lib.  VI.  cap.  XIII 
Nicephoram  lib.  V.  cap.  XIII.  Suidam,  ajios)  -nc 
\{l<Aa»  ju#TT-,6a'AsTo  ccntizuo,  ut  Ruffinus  vertit 
ad  legilimum  vitae  fe  contult  curfitm  ;  fcii  ut 
interpres  recentior,  a  Chriftianifmo  ad  ■vitat 
rationem,  quae  humanis  legibus  gubcmaPitr,  Jt 
tranfttdit.     Nam  &  ipfe  Eulebius  p.ilam  intclii 

S'1 


C  0  M  M  E  N  T  A  R  1  U  S. 


')l7 

it  Porphyrium,  quafi  dixiffct  Ammonium  ffit  £ 
in.-w  tppi&v  wmtrSr,  ad  morem  Graccorum 
iw~ ¥ aganorim  relapfum  effe.  Ccrte  non  ita 
ifibnus  cft  Porphyrius  noitro.  Sed  impugnat 
ac  de  rc  eum  Eufebius,  afieritque  permanftfle 
xt,   rts   Iv.Siv    ptomfia.i    AyJ^tM    x)  doid^ui-m  <t 

*%&■-  tyn&W  t5  /S;s  TsAilT«.',  T>ivinae  phdofo- 
hiae  fincera  ac  firma  pracepta  ufque  ad  ex- 
rernum  vitae,  quod  de  Chriftianifmo  fumen- 
um,  ut  expreffim  in  Catalogo  Hieronymi  fumi- 
.ir.  Undc  Ruffinus  ■,  Ammonim  fidem  Ckrifii, 
'  uod  etiam  inter  phiLfophica  ftudia  intigram 
Uibatamque  fiervaverit,  qitoad  ufique  ultimum 
tta?  fpiritum  exhalarct.  Teftt  s  funt  libri  ejm, 
(c.  Vide  Baronium  tom.  II.  anno  Chrifti  234- 
1.  4.  Efrationes  unde  perpetua  afleritur  ei  con- 
antia,  perpende.  Certe  fieri  quibat  primo  id 
uod  fcripfit  Porphyrius  (qui  &  facillime  fcire 
uod  fcripfit  potuit)  juxta  ac  etiam  nofter^  vult. 
\t  dein  Ammonium  Chriftianifmi  tenaciffimum 
fque  ad  exitum  manfiffe,  ut  Eufebius  ejufque 
:quaces  contendunt.  Vide  de  Ammonio  opi- 
,or  hoc,  Hieroclem  ^%x  ■erfyvoia.s  in  Photii  My- 
obyblo  codice  251.  &  Dionyfii  Alexandrini  ad 
um  Euphranorem  epiftolae  fragmentum  apud 
Lthanaftunr,traaatude  Sententia  Dionyfii  contra 
Lrianos. 


24. 


Inter  fe  dixere.]    Codex  Antiochenus  ;  JU3 

JVU$\  j^V^W  !£.£■   L«^=  W  (J^3*^  r*4-^XJl 

w  f>  Ul  „  .,  ■£■ 


513 


;w*^=JI  !c\a  J±~  jwJ!  ij^y  a^lL^I 

\t  dixit  alter  ad  alterum,Nos  vocitamus  epificopos 
'iba  flu  patres,  &  epifcopi  vocant  patriarcham 
.  'iba,  id  eft,  avttm  (manifefta  eft  librarii  incuria, 
•  ja  praetermittuntur,  quae,  ut  in  recentiori  codi- 
|C  unde  haec  defcripfimus,  interferenda  fuere 
;  )ft  patriarcham  abbd)  Toftquam  autem  Hana- 
:as  patriarcha  Alexandrinus,  qu-m  in  hac fede 
tdinavit  Marcus  evangeiifta  fitderat  annos  22. 
ortms  eft. 


25. 


Et  profeBus  eft  Mareus  evangelifta  in  Bar- 

>m~\  Barca  Pentapoleos,   Libyae  regionis,    urbs 

t,  aut  olim  fuit,     Ptolemais  item  dicta.     Vide 

aeter  Geographos  obvios,   Nubienfem  Geogra- 

liam  part.  III.  chm.  III.  &  vitam  Marci  evange- 

lae  a  Petro  Kirftenio  Arabice  editam  pag.  34. 

iii  Barca  Pentapoleos  urbs  numeratur,  ut  Marci 

Jtriarchatus  longe   diffufiflimi,   a  Petro,    quod 

\  lt  vitae  illius  autor,  conftituti  pars.     Etiam  Ze- 

l  yrus    Barcae,    in  provincia  Libyae.    epifcopus 

«  currit  in  nominibus  Nicaenae  iynodo  primae 


fubjcctis.  A  Barca  Alexandriam  in  geographo 
Arabe,  numerantur  550  milliaria.  Sed  latius 
hic  videtur  fumi  Barca,  &  pro  regionibus  Africa- 
nis  AEgypto  ab  occidente  conterminis.  Anna 
apud  Virgilium  ad  Didonem  Carthaginienfem, 
populos  eam  circumcingentcs  indicans: 

Hinc  defirta  fiti  regio,  lateque  fiurentes 
Barcaei  

Certe  nofter  de  Alexandria  &  Barca  inferius  lo- 
quitur,  veluti  nominibus  quibus  fatis  indicaretur 
regionum,  quibus  Marcus  praedicavit,  univerfitas. 
In  Commentario  Haly  Aben  Rodan  in  Ptolemaei 
Quadripartiti  librum  fecundum :  AEgyptus  in- 
fierior  (fic  difta  Ptolemaeo)  appellatur  terra  de 
Barca  ufique  ad  Aquidina.  Quid  Aquidina  ibi 
fignificet  ulterius  difquirere,  nifi  Arabica  Haly 
haberemus,  ut  ita  de  vera  conftaret  lecTione,  fru- 
ftraneum  eft.  Et  nomina  locorum  pleraque  e- 
tiam  in  verfione  Ptolemaei,  cui  commentarius 
ille  infervit,  funt  depravatiffima,  nec  aliter  ferme 
quam  fi  aut  intcrpres,  aut  librarius,  aut  typogra- 
phus  fola  verborum  portenta  fubftituere  certafiet. 


26. 


Et  tempore  Neronis  Caefiaris  ficripfit  Tetrus, 
apoflolorum  princeps,  Evangelium  Marci.~]  Vul- 
go  autcm  fub  Claudio,  ejufque  anno  3.  aut  4. 
collocatur  fcriptio  Evangelii  Marci.  Vide  Baro- 
nium  tom.  I.  anno  Chrifti  45.  §.  29.  &  30.  Cer- 
te  &  Arabica  funt  teftimonia,  illud  fcriptum,  an- 
no  4.  Claudii,  feu  duodecimo  ab  afcenfu  Domi- 
ni.  Sic  fubfcribitur  Evangelio  huic  Arabico  edi- 
tionis  Erpenianae ;  cui  confona  eft  vita  Marci 
Arabica  apud  P.  Kirftenium,  uti  &  volumen  MS. 
quatuor  Evangeliorum  Coptice  fcriptum  &  Ara- 
bice  declaratum,  cujus  meminit  V.  cl.  Petrus  Gaf- 
fendius  in  Vita  nobiliffimi  viri  dudum  defun&i, 
Nicolai  Peireskii,  lib.  V.  pag.  298.  Vide  Ire- 
naeum  lib.  III.  cap.  I.  Sed  tam  Petri  quam  Mar- 
ci  dici  Evangelium  hoc,  novum  non  eft.  Non 
folum  autem  tempore  Neronis,  fed  anno  ejuf- 
dem  primo,  neceffe  eft,  ut  vellet  nofter  Evange- 
lium  hoc  fcriptum  efle,  quod  palam  eft  ex  eis 
quae  infra  habet  de  exitu  tum  Petri  tum  Marci 
eodem  in  anno.     Vide  infra  num.  3  6. 


27. 


^Apoftolorum  princepsr\   Pro  apoftolis  ufurpa- 
tur  hic,    uti  faepius  alibi  apud  Eutychium,  no- 

men  illud  M^tvgyi  Elchawarin,  quod  in  AcTis 

Apoftolorum  Arabice  paffim  pro  eis  legitur.  So- 
lenne  eft  Mahumedanis  eadem  eos  voce  denota- 
re.  Etiam  &  ipfi  Mahumedi  in  Alcorano  ;  ut 
videre  eft  in  Azoaris  3.  5.  &  61.  Arabice. 
Loca  autem  in  Latina  feu  Retinenfis  verfione  re- 
fpondentia,  funt  Azoaris  5.  13-  &  71.  ubi  fub- 
ftituitur  viri  albis  veftibus,  feu  albis  induti,  a- 
poftolorum  vocabulo  praetermiflb,  quos  ibi  fig- 
nificari  expreffim  docent  theologi  Mahumedani. 
Et  fic  Mahumedes  Iben  Achmed  in  perpetuis  ad 
Alcoranum    commcntariolis ;  qui  eos  ita  diftos 

vult 


$l9 


N 


Eutychii       Origines         $10. 


vult  a  t  »-».  quod  albedinem   interpretatur,  feu 

ut  volunt  alii,  a  canitie  cui  ejufmodi  coior.  Sed 
de  nomine  hoc  confulas  etiam  fi  placet  virum 
eximium  Ludovicum  de  Dieu  in  A&a  Apoft.  cap. 
I.  26.  praeter  Jofephum  Scaligerum  lib.  VII.  de 
Emendatione\  Temporum,  pag.  638. 


28. 


Lingiia  Romana  in  urbe  Romaei\  Latine  fci- 
jicet.  Unde  &  hiftoricus  Mahumedanus,  Abti 
Walid  Mahumed  Ben  Shecina  MS.  ut  Mat- 
thaeum  Ebraice  (ita  etiam   credunt  alii)  &  Lu- 

cam  &  Joanncm   AjuLjJI  id    eft,   Graece,  fic 

Marcum  ait  fcripfifle  Aj_«5  Jl  Lingua  Romana 

feu  Latina.  Sic  Eutychium  verto ;  tametfi  voca- 

bulum  Kxfl*_j  quod  ex  Latinorum  fono  pro  Ro- 

mana  Arabibus  adhibetur,  etiam  pro  Graeca  non 

raro  ufurpetur  lingua  ;    quemadmodum   ^»  J) 

Rom  tum  pro  Romania,  quo  nomine  venit  non 
folum  Graecia  &  Europaea  &  Afiatica,  tum  pro 
omni  eo  quod  imperium  orientale  vocitatur. 
Certe  eadem  notione  'P&j/^io.  Romania  non  ra- 
ro  occurrit  apud  Graecos  recentiores  ;  ut  in  Chof- 
rois  epiftola  de  Cruce  aurea  apud  Evagrium  lib. 
VI.  cap.  XX.  Theophilactam  Simocattam  lib.  V. 
cap.  XIII.  Thcorianum  in  Legatione  ad  Armeni- 
os,  alibi.  Oftenderat  Theoriano  Catholicus  Ar- 
meniorum,  Joannis  deceflbris  fui  opus  contra 
Monophyfitas  fciptum,  fed  lingua  Armenica. 
Theorianus  igitur,  Obfecro,  inquit,  eximiam 
fanfiitatem  tuam,  uthic  liber  defiri'.atur  ac  mihi 
tradatur,  "iva.  ^i77\Lujtcr3&tcn.v  \v  Paftwia  tygifjav 
ojjibj),  ut  Graecum  fablum  habere  eum  in  Ro- 
mania  pojfimus  ;  ubi  in  margine  recte  adnotavit 
Leunclavius  (quem  &  fequitur  Joannes  Meurfius 
in  Gloflario,  &  Jacobus  Pontanus  in  diclum  Si- 
mocattae  locum,  &  ad  Cantacuzeni  Hiftoriae  lib. 
I.  cap.  I. )  [ic  adpellabant  imperium  orientale. 
Ejufmodi  vocabuli  ufus  eft  non  infrequens  tum 
in  hiftoria  Hierofolymitana,  tum  apud  Landul- 
phum  Sagacem,  qui  ex  Thcophanis  Graeco  (qui 
nondum  editus)  fua  plerumque  fed  barbare  fatis 
tranftulit.  Et  faepe  etiam,  ut  Romania  apud 
eum  pro  Orientalis  imperii  regionibus,  maxime 
Afiaticis,  adeoque  pro  veteri  Graecia  illa  ac  con- 
terminis  aliquot  terris,  ufurpatur,  ita  incolae  ipfi 
Romani  didti  ;  quemadmodum  &  Graecis  editis, 
ut  Procopio,  Zonarae,  Cedreno,  aliis  'Po/uaSioi  -, 
quos  interpretes  nonnulli,  difcriminis  caufa,  Ro- 
maeos  potius  vocant,  quam  Romanos.  Sic  Ra- 
phael  Volaterranus  in  vcrfione  Perficorum  Pro- 
copii :  Monendum  (in  epiftola  ad  editionem  in- 
quit)  cenfui,  quod  a  Romanis  Romaeos  diduxi, 
quo  Graeci  vocabulo  Romanos  Latinofque  ante 
Confiantinum  vocabant.  'Poftea  vero  in  anti- 
qua  nominis  &  impi  rii  poffejfione  perfeverantes, 
Romaeos  (fcilicet  'Pu/u,cum,  qua  ipfa  voce  Graeci 
Romanos  etiam  veteres  appellitant)  fe  item  dici 
contendtrunt.  Nata  autem  eft  haec  appellatio 
ex  Novas  Romae  nomine  (quod  nemo   nefcit) 


Conftantinopoli  inditae,  unde  demum  &  quot 
quot  imperio,  quod  illic  fcdes  habebat,  fubdi, 
eflent,  'Poofxauioi  feu  Romaei  item  didi.  Quo  itei 
fiebat,  ut  Romani  ipfi  veteres,  ne  non  fatis  nc^ 
mine  ab  Orientalibus  diftinguerentur,  Graece  fut: 
inde  in  Bafilicis  'Pctj^.rol  Romani  (retento  ipf - 
Latino  vocabulo)  appellarentur,  uti  &  viderc  elj 
in  gloffis  veteribus  verborum  juris.  Confonut 
eft  hifce  Simon  Portius  in  Lexico  Graecobarbarc, 
ubi  pro  eo  quod  eft"E/?vZw,  Te^i^V,  EmZwij?,  'EPi 
a!vjivm$  &  'ET^Luuiyy;  Graecis  veteribus,  ufurpaj 
docet  a  recentioribus  Graecis  (quos  'Ptu^otjco.  fc 
Romane  loqui  aiunt  ipfi)  'P<wju.tti©.,  'P^^Js,  *pa; 
fAcuxcc,  &  'Poifji.aux.©'.  Simili  ferme  modo,  ant 
fecula  aliquor,  occidentales,  veluti  tam  Gall 
Britanni,  Hifpani,  Germani,  aliique,  quam  Ital 
(ut,  quod  nemo  nefcit,  ecclefia  occidentalis  Lt, 
tina)  Latini  tum  a  feipfis  tum  a  fcriptoribus  c, 
rientalibus  di£ti,  quemadmodum  etiam  ab  h. 
Franci.  Adeo  ut,  ficut  orientales  RomaeorW. 
nomen  a  veteris  Romae  nomine  in  novam,  qua 
fedes  imperii  erat,  traduclo,  uti  oftenfum  eft,  foi 
titi  funt,  ita  occidentales  a  Latio  feu  Latinis  (qu 
cum  Romanis  in  occidente  confundi  illa  vox  fc 
let)  quorum  imperio,  aut  civili  aut  ecclefiaftic 
variatim  parere  fe  tunc  finebant  omnes,  dicerer 
tur  Latini ;  etiam  apud  feipfos.  Quid  enim  aliu 
fignificat  illud  Rogerii  Baconis  noftratis,  fuo  i 
aevo  do&iffimi  (qui  ante  annos  350.  aut  circi: 
ter  fcripfit;  id  eft  fub  Edwardo  rege  noftro  pr 
mo)  in  Specula  Mathematica?  Manifftum,  ir 
quit,  quod  multae  praeclarae  radiccs  fapientia 
dependtnt  ex  poteftate  linguarum,  per  quas  ej 
introitus  in  fapientiam  Latinorum.  Et  deMa 
thefis  ftudio  paulo  poft:  Harum  fcientiarum  poi 
ta  &  clavis  eft  mathematxa,  quam  fanfii  , 
principio  mundi  invemrunt,  ut  oftendam,zb'  qua. 
femper  fuit  in  nfu  omnium  fantlorum  &  fapien 
tum,  prae  onmibus  aliis  fcientiis.  Cujits  negli 
gentia  jam  per  triginta  vel  quadraginta  anno. 
d.ftruxit  totum  ftudmm  Latinorum.  Et  poftc 
ibidem,  de  fociali  logices  &  muficae  &  poeticai 
fine  agens :  Et  haec  omnia,  ait,  funt  fecundun 
feutentiam  Alpharabii  in  libro  de  Scientiis  -,  & 
patet  fimiliter  per  t^Ariftotelem  &  i_siverroen, 
in  iibris  fuis  (de  Poetica  fcilicet)  licet  Latini  ho- 
rum  ufum  non  habeant.  Et  Willielmus,  natio- 
ne  Anglus,  dicitur  primus  Latinorum  Tyrien 
fium  archiepifcopus  poft  liberationem  urbis,  apud; 
alterum  illum  ejufdem  nominis  in  Hiftoriae  lib. 
XIV.  cap.  XI.  Sic  Latinprum  vocabulo  planei 
Chriftianos  occidentales  univerfos  innuerunt.  Ati 
que  hos  hac  voce  contra  diftingui  voluere  &  hil 
&  alii  fcriptores  tum  a  Graecis  tum  ab  Arabibus, 
quorum  ftudia  in  Hifpania  auftraliori  atque  ir 
Africa  feptentrionaliori  &  tunc  temporis  erant,  & 
diu  ante  fuerant  florentiffima,  eaque  fummo  ha- 
bita  in  prctio.  Nam  &  fcientiae  Iiberales  rite 
que  inftitutae,  diu  ante  vocari  folebant  a  noftris 
fludia  Kyirabum  &  \_Arabica  ftudia,  veluti  de- 
nominata  a  gente  ac  locis  ubi  tunc  folum  ferio 
colebantur.  Id  etiam  liquet  ex  praefatione  Ade. 
lardi  monachi  Bathonienfis,  Athelardi  item  didi 
in  Quaeftiones  fuas  naturales,  quas  ex  Arabum 
fcholis  redux  in  Angliam  confcripfit.  Hac  de  re 
item  confulas  Guilielmum  Malmesburienfcm  dt 
Geftis  Rcgum  lib.  II.  cap.  X.    Floruit  ante  quin 

gcntos 


§21 


COMMENTARIUS. 


522 


^entos  Athclardus  illc  abhinc  annos  (Hcnrico  prl- 
mo  in  Anglia  regnantc)  &  primus  Euclidis  Elc- 
mcnta  Geomctrica  Latine  vertit,  fcd  cx  Arabico 
[quorum  cxcmplar  MS.  penes  me  habco)  uti  & 
il&  mathematica.  Nam  fcculis  in  illis,  ut  Sc  diu 
noft,  non  ex  Graeco  fonte,  fed  ex  Arabicis  ver- 
iionibus,  Latine,  fed  barbare  nimis  redditis,  Pla- 
tonis  ac  Ariftotelis  pleraque,  Ptolcmaeum  item, 
^ippocratem,  Galenum,  Euclidem,id  genus  alios 
labcbant  academici  occidentalcs.  Et  Avicennas 
randem,  Averroes,  Alfarabios  verfos,  nec  vero 
rhcmiftios,  Philoponos,  Alexandros,  Simplicios 
jmnino  lcgebant ;  quos  nec  habuere,  uti  nec  a- 
.ios  ferme  autores  Graecos,  antequam,  poft  cap- 
:am  a  Mahumede  fecundo  Conftantinopolim  an- 
10  Chrifti  1453,  Graeci  aliquot  fcientiores  eo- 
•um  exemplaria,  in  Italiam,  Galliam  ac  Germa- 
nam  profugi,  fecum  afportabant.  Latine  autem 
?erfi  erant  libri  illi  Arabici,  in  academicorum 
fetatiam,  fub  Lothario  Saxone  &  Frederico  AE- 
lobarbo  circa  annum  1140.  Quo  tempore  Alco- 
anus  in  Hifpania,  primo  item  Latine  redditus 
:ft ;  a  Roberto  nempe  Retcnenfi  Anglo  &  Her- 
nanno  Dalmata,  qua  de  re  videfis  Petrum  Clu- 
liacenfem  in  Bibliotheca  Cluniac.  pag.  1010.  & 
Salaeum  Cent.  II.  Script.  LXXX.  Inter  eos  vero 
rui  codices  ante  diclos  Graecos  Arabice  tranftu- 
erant,  adeoque  primi  in  academias  tulere  Arabi- 
:as,  primas  tenuit  Chanin  Ibn  Ifaac,  Ebraeus,  ac 
ncdicus ;  fi  rldes  hiftorico  MS.  Mahumedano  Abu 
,Vaiid  Mahumed  Ben  Schecina.  Verba  ejus  funt : 

^JDI  ^LxJI  c»^i  (y-i  (^^-  £ — -3^5 


-jljL»a.U| 


JU^I 


^l    Lsj£=>  J.JU>    Cd_cXl|    ^A 


^Ja^^Jll  ^cXjlLI  cjLo     <-^r^  KxjjjJ]  <JJ 

t,t  mortuus  efi  Chanin  Ibn  Ifaac  Ebraeus,    me- 

,  Hcus  -,  is  fcilicet   qul  tranftulit  fapientiam  feu 

hiiofophiam  Graecam  in  iinguam  Arabicam,  & 

^uciidem  (quem  tranftulifle  aiunt  Maronitae  Abu 

'eid  Ben  Honain)  etiam  expiicavit,  &  Almage- 

'um,  feu  Ptolemaei  libros  Magnae  Conftrudtio- 

is.     De  anno  Hegirae  loquitur  256;  qui  anno 

flutis  refpondet  S70,  Chalipha  in  AEgypto  Ach- 

lede  Ben  Tolon.     Et  Chanin  hunc   memorat, 

t  Galeni  operum  aliquot  interpretem,  etiam  Eu- 

fchiijs  nofter  ubi  de  Hippocrate  verba  facit.  For- 

:  ejufdem  innuit  verfiones  Abraham  Zacuthius 

Bi  Sepher  Juchafn  fol.  146.  b.  licet  fub  Chali- 

hatum  Mamonis,   qui   e  vivis  exiit  anno  Chrifti 

,32.  collocet.     Tunc   ait    0>T\  On3D   lpnj/in 

"Ij/n   \y<ih  ha  'DV   ptinD,    tranflati  funt   libri 

mlti  ex  fermone  Graeco  in  Arab:cum.    Qua  de 

1  vide  item  Claudium  Salmafium  in  praefatione 

i  Cebetis  Tabularn.      Confcripfit  aurem    Bi- 

jliothecam  Arabicam  Ibn  Nadir,  quae  continet 

italogum  librorum  philofophicorum,  mathema- 

corum  &  medicomm,  qui  primis  CCCC  annis 

egirae  (id  eft  ante  fexcentos  aut  circiter  annos 

m  elapfos)  ab  Arabibus  compofiti  fuerunt  vel 

:rfi;  cujus  pars  feptima  habetur  MS.  in  biblio- 

.eca  Lugduno-Batava.     Sed  hoc  obiter.  Nomen 

item  Latinorum  ab  orientalibus  feu  Byzantinae 

ftori.ae   autoribus,    occidentalibus  tributum  ex 

)rum  fcriptis  paffim  liquet,  maxime  apud  An- 

Vol.  II. 


nam  Comncnam,  eui  in  Alexiados  octavb  Aia'~ 
A«to?  Aa-nxijMi  T>iaie£ius  feu  lingua  Latina 
pro  qualicunquc  five  Gallica,  five  Italica,  five 
Anglica,  aliave  ab  occidentalibus  ufurpata  fumi- 

tur.     In  callem  tandem  redeo.  Quod  ad  sf  ^»  1 

feu  Romaniae  aut  Romanorum  nominis  ufum  a- 
pud  Arabas  attinet  ■,  Eutychius  nofter  de  divifio- 
ne   imperii    inter  Maximianum  &   Maxentium, 

1-4.AU.J     C£. CXJI  iu    *.l[..<-»....,^ — ,  rt 


mquit, 


tAA^ln 


Et  imperavit  Maximianm,  difius  item  Gale- 
rius,  in  Oriente,  &  Syria,  &  Romania,  feu 
Rom  (id  eft,  Graecia  Afiatica  feu  imperii  orien- 
talis  regionibus)  &  imperavit  Maxentius  in  urbe 
JRoma,  &  regionibus  ad  illam  fpefiantibus.  Alibi 
item  ait  Eutychius  nofter  Bafilium  fuifle  epifco- 

pum    Caefareae,   in  regione  Cappadocum,  ^Jj 

_^c«    J|  ^ysjb    qyae  eji  in  terra  Romaniae,  feii 

Romana.  Ejufmodi  occurrunt  penes  eum  fimili 
fenfu  non  pauca.  Inde  eft  quod  in  libello  Ari- 
ftotelis  falfo  difto,  de  Caufis  proprietatum  elemen- 
torum,  ex  Arabico,  ut  palam  eft,  verfo,  terrd 
Romanorum  aperte  ufurpetur  pro  traftu  maritimo 
quae  AEgypto  praejacet.  Et,  cum  fubinde  irt 
Latina  verfione  ex  Arabica  Ariftotelis  Metaphy- 
fices,  interferatur  in  Graeco  album,  &  in  Graecd 
ablatio,  pro  eo  quod  cft,  exemplar  Graecum,  un- 
de  Arabica  fumpta,  ibi  mutilum  fuifle ;  in  lib.V. 
cap.  II.  eadem  notione  legitur  ablatio  in  Roma- 
no.  Frequens  fatis  eft  fimilis  nominis  ufus  apud 
Georgium  Elmacinum,  Nubienfis  Geographiae 
autorem,  fcriptores  alios  Arabum.  Qua  de  re 
diu  etiam  eft  quod  monuit  doctiffimus  Leuncla- 
vius  in  Pandeftis  Turcicis  &  Onomaftico  ad  hif- 
toriam  Mufulmanam.  Etiam  nuncupari  memini 
ab  Aehmed  Ben  Magad,  in  Compendio  fuo  Af- 
tronomico  fimul   &  Nautico  MS.  Alexandrum 

magnum  (j?~»j  J\    ($*&&}>  ^jA    — )(Xa.-==ajJ))} 

Aiexandrum  Bicornem,  Romanum.  Scriptor  eft 
is  Mahumedanus  feculi  fuperioris;  qui  &  ratio- 
nem  rcddit  nominis  %  cD^ulkernajin  feu  Bicornis 
(qua  voce  Alexander  tam  in  Alcorano  quam  irt 

aliis  fcriptis  Arabicis  infigniri  folet)  \J\)  inquit^ 

c_^Jti|  C[j3  (JJ  CJj.^.1)  (j^9  q^c   LjcXJ)  l^U> 

Orbis  totius  rex  erat  a  cornu,  feu  plaga  orien- 
tali,  ufque  in  cornu  fcu  piagam  occidentalem. 
Sed  ea  de  re  vide  Jofephum  Scaligerum  de  E- 
mendatione  Temporum  lib.  II.  pag.  92.  &  lib.V. 
pag.  400.  Jacobum  Chriftmannum  in  Alfraga- 
num,  &  Athanafiuni  Kircherum  in  Prodromd 
Copto  cap.  III.  pag.  80.  Quin  vero  &  pro  Chrif- 

tianorum  tcrris   ^  J|  feu  Romania,  &  pro  Chri- 

ftianis  Romani  fubinde  Arabibus  adhibetur,  Un- 
C  g  c  e  de 


525  I    N       EUTYCHII       OrIGINES 


de    Geographus  Nubicnfis  habct    ^-  J|    £j&\ 

Franci  Rornani  pro  Romanis  feu  Chriftianis  pla- 
gae  occidentalis  ftve  Europaeae,  ut  lcgitur  parte 
V.  Climatis  tertii.  Dum  haec  cogito,  libentius 
quidem  vcllem  id  quod  Marci  Evangelio  Arabico 
in  editione  iubjicitur  Erpeniana  aliter  intclligere, 
atque  vir  doctiflimus  &  mihi  plurimum  colendus 

vertit.     Verba  funt  de  Marco :  I g»>^— .  ^(.£=5 

/v.  _ _  x  —  j»aj    KxjcX^j    (_5v.^j.aJ|    (_5*-^3  J™ 

Nonne  ftc  vertenda!  Et  ftnpfit  illud  lingua 
Romana,  quae  Francorum  eft,  fcu  occidentaiis, 
id  cft,  Latina,  in  urbe  Roma.  De  ditione  Ro- 
mana  occidentali  capit  ille  vir  eximius.  Et  vi- 
defis  Kirftenium  pag.  3  6.  Certe  reliquorum  cui- 
libet  Evangcliorum  fubjungitur  in  Arabica  edi- 
tione  illa,  qua  lingua  confcripferint.     Atque  ut 

fj,  ojJL  Graece  denotat  in  eis  quae  Lucae  &  Joan- 
ni  fubjiciuntur,   fic  opinor  ^j,.    \\,  Romane  hic 

fignificat.     Scd  ita  ut  adje&o  illo  ^^.aJ!  cer- 

tius  redderetur,  linguam  Latinam  feu  occidenta- 
lium  Romanorum,  fic  Arabibus  diclorum,  ibi  in- 
nui,  feu  linguam  qua  ufi  funt  'Po»y.cuot,  vyvv  rffi 
QgcjLyiwv  ytvoc,  Romani  qui  ftint  Francorum  ge- 
ims,  id  eft,  occidentales;  quo  nomine  juxta  re- 
ccntiorum  Graecorum  morem  nuncupantur  Ro- 
mani  vetercs,  quorum  fub  imperio  pafliis  eft  Chri- 
ftus,  quod  &  videre  eft  in  Dictis  &  Interpretatio- 
nibus  parabolarum  Sacrae  Scripturae  Athanafio 
falfo  tributis,  Quaeft.  LXXVI.  ut  fic  ab  Orientali- 
bus  diftinguerentur.  Latine  autem  fcripfifle  Mar- 
cum,  teftimonia  quidem  funt  obvia,  uti  &  Evan- 
gelium  tam  Petri  quam  ejus  cfle  dictum.  Vide 
Joannem  Cantacuzenum  in  Apologia  IV.  *5  t5 
M&afjdti,  &  Baronium  tom.  I.  anno  Chrifti  45. 
num.  jt.  &  fcq.  &  Alphonfum  Ciaconium  in 
Petro,  anno  Chrifti  36.  Et  pro  Graeca  lingua  no- 

fter,  pauculis  ut  vides  verbis  interje&is,  ^juLjJ! 

feu  lonicae  vocem,  uti  folent  item  Orientales 
alii,  ufurpat.  Sed  &  ea  de  re  vide  infra  nume- 
rum  30.    Scilicet  Iones,  ab  Javan,  OOV  Ebraeis, 

JWV  Syris  &  .vujiyJ!  Arabibus  didti, pro  Grae- 

cis  univerfis  ufurpari  plerumque  folent,  unde  & 
Ionice  pro  eo  quod  eft  Graece;  tametfi  Ebraei 
etiam  feu  Talmudici  interdum  pro  eodem  utan- 
tur  voce  pfiDW^N  Eilenifthin,  quod  plane  ex 
'EmZwjz  fit;  atque  idem  eft  quod  Helleniftce. 
In  Gemara  Hierofolymitana  ad  tit.  Sota  cap.IV. 
fol.  21.  ubi  agitur  de  linguis  quibus  in  facris  uti 
fas  eflet,  ad    hunc  modum  habetur ;   *0  »v?    '"I 

yrmm  yw  pip  pbp  yav  \ncnh  b\a  nnnt 
Vd  .-onjy  nS  phm  nnp1?  jnv  wtw  »o  m 

JHV  KiriE»  \*\vb  7D3  NXV  i6x  Ipy.  Sic  in  utra- 
que,  tam  Cracovienfi  quam  Veneta  Talmudis 
Hierofolymitani  editione.  Sed  depravate,  ut  non 
pauca  alia  in  utraque.     Inter  vcrtendum  autem, 


52 


emendatius  leges.  Sic  fonat.  Rabbi  Levi  Bt 
Chaitha  (in  loco  hoc  citato  a  Baal  Aruch,  diciti 
t^mtn  p  Ben  Chazutha)  cum  advenit  Caefar, 
am,  atque  audivit  eos  (nam  non  \*ht~  fed  yh  i 
eft,  eos  ibilegendum)  legentes  leclionem  Audi  (fc 
licet  notiflimam  illam  in  Deuter.  cap.  VI.)  Heli, 
niftice,  impedire  eos  voluit.  Sed  Rabbi  Jofe  con 
motas,  Ego  vero,  inquit,  dico,  an  qui  non  pote . 
legere  Affyriace  ftu  Ebraice,  is  non  omnino  l 
get  eam  ?  Certe  fatis  officium  fuum  praefta 
quacunque  legtrit  lingua,  cujus  ipfe  fuerit  gm 
rus.  Nimirumerant  formulae  facrae,  quibus  exl 
braeorum  fcitis  uti  iicuit  etiam  lingua  qualicur 
que  utenti  nota,  veluti  adjuratio  uxoris  fufpectai 
preces,  benedictio  menfae,  teftium  &  depofitar 
juramenta,  praeter  ledtionem  hanc  atque  aliquc 
alias.  Et  fuere  quae  lingua  fandta  nunquam  no 
ex  more  majorum  peragendae  j  de  quibus  fufir 
eodem  in  capite.  In  Baal  Aruch,  ex  Talmud 
Hierofolymitano,  quo  autor  ille  ufus  eft,  vocabi' 
lum  illud,  pro  Helleniftice,  legitur  |»nDJ7X,  at 
que  adjicit  ille  |V  \\\th  WW31  interpretationei 
ejus  effe  linguam  lonicam  feu  Graecam,  cui  cor 
cors  eft  adnotatio  Cracovienfis  Talmudis  illii 
editionis.  Et  videfis  Joannem  Buxtorfium  i, 
Lexico  Chaldaico,  verbo  \ba.  Sed  vero  dubitai 
nequit,  ledtioncm  illam  Audi  in  Gemara  hac  fi 
memoratam,  ac  Hcllenifticam  didtam,  ipfam  fu 
ifle  Graccam  Deuteronomii  verfionem,  quae  i 
ufu  Helleniftis,  id  eft  (cum  de  rebus  Judaicis  vet 
ba  fiunt)  nw  Yin  J^in  \ha  NmrV,  Judaei 
illis  qui  Graece  fcirent,  ut  diferte  a  Syro  red 
duntur  'EmZw^oj  Helleniftae  fimpliciter  didti  (ii 
Adtis  Apoftolorum  cap.  IX.  29.)  arque  eo  nomi 
ne  itmplici  a  Gentibus  ibi  in  Graeco  palam  dif 


29. 


Sed  attribuit  illud  Marco.~\  Codici  Antioche 
no  verba  illa  defunt. 


30. 


Scripfit  Lucas  Evangelium  fuum  Graece  ad 
virum  nobilem  ex  fapientibus  Romariis,  cui  no- 

men  Theophilus.~\  Antiochenus  hic  codex  t  ^i^-y 

^o»  J|  Et  ftripfit   Lucas  Evangelium  lingua 

Romana  ad  virum  nobilem  ex  magnatibus  Ro- 
maniae.  De  nomine  Romani  &  Romaniae 
vide  fupra  num.  28.  Lucam  autem  Graece 
fcripfifle,  eft  receptiflimum.  De  Theophilo  ad 
quem  fcripfit,  vide  Baronium  tom.  I.  ann.  5S- 
num.  32. 


31. 


Quocum  per  tempus  aliquod '  manfit ':'  Non  le- 
ritur  in  codice  Antiocheno. 


32. 


Locns 


525 


C  0  M  M  E  N  T  A  R  I  U  S. 


$26 


32. 

■Lticas  mediais  vos  falutat.]  In  epiftola  nempe 
nd  ColoftenfeVcap.  IV.  14.  Hiuc  advertendurh, 
Eutychiiim  noftrurn  verfioriem  Novi  Foederis  A- 
•rabkam  aliam  habtiifie  ab  ca,  qitam  cditam  atque 
«x  AEgypto  allatam  legimus.     Editus  cnim  co- 

dcx  habet  OiajJJI     U^J    ^ojLJI    ^^j^slj 

Saluttm  vobis  rficit  Lucds  medicus.  Verba  ita 
variant,  ipfiffirno  rctcnto  fenfu,  tit  efiam  inde 
verfionum  diverfitas  elTet  elicienda.  Sed  alia  funt 
apud  Eutycnium,  quae  rem  reddunt  rnanlfeftiffi- 
inam.  En  tibi  Evangelii  Joannis  initiufn,  quod 
affcrt  iile,    in  difputatione  quam  inferit  adverfus 

Neftorianos,    his   verbis,     jj^^j|    JU    l 


36. 

Et  anno  imperii  Neronis  Cdefaris  jam  dicli 
primo,  occifus  eft  Marcus  ^Alexandriae^  Item 
Wernerus  Rolexvink  in  Fafciculo  Tcmporum  '; 
Beatiffimus  Chrifli  evangelifta  Marcus  martyrio 
corondtur  dntio  Neronis  primo,  ut  dicit  'Philo 
Contemporaneus  ejtis  apitd  Alexandriam  AEgyp- 
ti.  Certe  de  Marco  &  ecciefiae  Alexandrinae 
irritiis  fa-ipfiffe  Philonem  illtlm  judaeum,  tcftatut 
Hieronymus.  Quem  lvbrum,  qui  quantum  fci- 
muS  fecnla  arite  multa  periir,  an  vidit  Werrierus  ? 
Certe  undenam  hoc  haufent  ille,  quod  adco  re- 
teptae  ( ut  rriox  dicimus )  chronologiae  difibnum 
cft,  nondum  didici.  Et  vita  ejus  Arabica  a  Pe- 
tro  Kirftenio  edita  eum  Alexandriae  fune  traftum 
&martyrio  coronatum  ibi  ait,  anno  14.  Claudii 
Cacfaris,  qui  Neronis  primo  eft  proximus.     Etiam 


J  O^JJj  0.^=J!  ip  pJ  c^L-dJL.S-. &  menfis  diem  adjicit.     Verba  funt  ujiaj    ^J^ 

jk.^O^JlJ^pJ^^AUlcX^  J^     ^yi      aJJLIJ      ^      l^J      ^      ^J 


Ut  dicit  Evangelium,  In  pnncipio  erat  verbum, 
&  verbum  erat  apud  'Deum,  &•  Tieus  crat  ver- 
bum.  Univsrfum  per  ipfum  faBum  eft,  &  fine 
ipfo  haud  quidquam  faclum  eft  eorum  quae  facJa 
funt.  Quae  ab  edita  verfione  Arabica  ita  funt 
diverfa,  ut  aliam  fecutum  fuifie  Eutychium  fit  cer- 
tiffimum.  Exemplaria,  quibus  utimur,  utraque 
idem  habent,   excepto  quod  in  Antiocheno  pro 


ttyL  legitur 


& 


\&yJ.XJ\ 


UL 


J/lq     JCgUUl      L^J|6#       VX.      U«)J*I1      prO     lsMfc..w«J 'i 

jEt  in  utrifque  deeft,  ut  hic,  comma  fecundum. 
ILoca  item  alia  ex  Actis  Apoftolorum  aliifque 
|Novi  Foederis  libris  citat  a  verfione  edita  haud 
parum  verbis  difcrepantia.  Forte  igitur  ufus  eft 
nofter  verfione  Joannis  epifcopi  Hifpalenfis,  qui 
tibannum  Chrifti  730.  divinos  libros  lingua  Ara- 
Dica  donabat,  quod  memorat  Joannes  Mariana 
de  Rebus  Hifpaniae  lib.  VII.  cap.  III. 


33- 


Occifus  autem  eft  Tetrus  fub  annum  XXII. 
~>oft  Dominum.']  Sub  initia  igitur  Neronis,  id  eft, 
rredecim  circa  annos  ante  chronologiam  recep- 
:iorem,  Petri  martyrium  collocat  noftcr. 


34- 


Atque  hic  primus  erat  patriarcha  Romanus.] 
Petrum  epifcopum  Romae  fuiffe,  non  magis  at- 
jue  Marcum  Alexandriae,  agnofcit  nofter.  Sed 
iit  a  Marco  Hananiam,  fic  a  Petro  Linum  pa- 
riarchas  efle,  hunc  Romae,  illum  Alexandriae, 
:onftitutos. 

35- 

Atque  erat  Marcus,  &c.  in  Alexandria  & 
Barca  annis  VII.]  Annis  fcilicet,  a  Claudii  an- 
"10  nono,  querii  videre  eft  in  periochae  hujus  ini- 
:io,  putatis. 


Et  mortuus  eft  die  ultimo  menfis  Bermtida  feu 
Tarmuda,  anno  1 4.  Claudii  Caefaris  ;  id  eft,  pla- 
ne  in  fixo  AEgyptiorum  feu  Coptitarum,  qui 
tunc  in  ufu,  anno  7.  kal.  Maii  feu  25.  die  Apri- 
lis  Juliani,  quo  die  tum  Graecis  tum  Latinis  fef- 
tum  Marci  celebratur.  Nam  Barmuda  feu  Par- 
muda  eft  menfis  AEgyptiacus,  ex  veterum  AEgyp- 
tiorum  Pharmuthi  natus,  qui  fic  Aprili  refpondet 
Juliano.  Mire  torferunt  Petrum  Kirftenium  illa 
de  obitus  ejus  die  verba,  quae  adeo  neutiquam 
intellexifle  fe  ingenue  fatetur,  ut  id  quod  eft  hic 

dies  ultimus   feu  ^j     -J  perperam   fumeret 

tantum  pro  die  altero  poftquam  fune  tratms  eft 

Marcus,  &  fignificationem  t«  x>^yj   Bermuda 

s.ux.Tarmuda,  menfis  fcilicet  notiffimi,  inter  ci- 

neres  apud  Avicennam  fuum   (cui  ut  aliis    a^ 

ramad  milliespro  cinere  5  unde  deductum  voluit) 
infeliciter  quacreret.  Martyrium  ejus  huic  menfi 
tribuit  tum  Simeon  Metaphraftes  (qui  Pharmuti- 
um  vocat)  tum  vetus  autor  Anonymus  Marci 
vitae.  Sed  vero  Anonymus  hic  corrigendus  eft, 
ubi  dies  paffionis  ejufdem  pridianus  ponitur  in 
feftivitate  noftra  pafchali,  id  eft,  dominico  die^ 
fu  vicefimo  die  menfis  Tharmuthi,  qttod  eft  ocla- 
vo  kalendarum  Maiarum  ;  quo  tempore  eorum  Se- 
rapiaca  agebatur  celebntas.  Legendum  vicefimo 
nono  die,  qui  VIII.  kalendis  Maiis  feu  24-.  Aprilis 
Juliani  in  anno  AEgyptiaco  convenit.  Serapiaca 
autem  in  kalendario  Conftantiniano  dicto  (quod 
mutilum  nuper  in  AEgidii  Bucherii  commentariis 
in  Victoris  Canonem,  menfibus  fcilicet  Martio, 
Aprili,  Maio,  &  Junio  truncatum,  triennio  ante 
integrum  in  Dionyfii  Petavii  Uranologia  editum 
eft)  feptimo  Idus  Maii  feu  25.  Aprilis  tribuuntur. 
Quid  enim  aliud  fignificat  nomen  Serapu  ibi  jam 
difto  diei  affixum .'  Sed  paffus  eft  Marcus  apud 
Anonymum  illum,  imperante  Caio,  &  juxta  Do- 

rotheum 


$27 


I    N      EuTYCHII      OrIGINES 


$28 


rotheum,  Trajano  imperante.  Nofter  anho  paf- 
fionem  ejus  collocat  primo  Neronis,  qui  fepten- 
nii,  juxta  receptiorem  chronologiam,  prochronif- 
mus  eft.  Nam  oftavo  Neronis  anno  obitus  ejus 
tribui  folet.  Sed  ad  Arabica  paulo  ante  citata  : 
Miror  itaque,  inquit  Petrus  Kirftenius,  unde  Ni- 
cephorus  lib.  II.  cap.  XLIII.  fcripftrit  Marcum 
ottavo  anno  Neronis  obiijfe.  Palam  eft  id  hau- 
fifle  Nicephorum  ex  Hieronymo,  qui  fic  fcribit 
in  vita  Marci,  uti  &  Sophronio  atque  horum  non 
paucis  fequacibus,  atque  tritiffimis  ecclefiae  mar- 
tyrologiis.  Quin  &  vide  Eufebium  lib.  II.  cap. 
XXIII.  Etiam  &  rituales  ecclefiae  Romanae  libri, 
id  ipfum  quod  tradunt  de  hoc  obitus  ejus  anno 
Hieronymus  &  Sophronius,  habenr  in  folennibus 
le&ionibus  quibus  celebratur  Marci  feftum. 


37« 


Et  corpus  ejus  igne  eji  crematum.]  Mortuum 
ibi  &  fepultum  aiunt  Hieronymus  &  Sophronius, 
querhadmodum  &  Vita  ejus  vetus,  autore  Anony- 


mo,  atque  hujus  fequax  Alfricus  archiepifcopus 
Cantuarienfis.  Et  chlamyde  coccinea  circumdatum 
corpus  ejus  Alexandriae  repertum  ait  codex  anti- 
quus  Vaticanus,  &  Venetias  olim  tranflatum  ; 
qua  de  re  videfis  Antonium  Bofium  in  Roma 
Subterranea  lib.  I.  cap.  XX.  &  Baronium,  prae- 
ter  tom.  I.  anno  Chrifti  64.  tom.  IX.  ann.  820. 
num.  28.  &  Martyrologia  in  Januarii  die  31., 
ibique  ad  Romanum,  Baronium,  &  Petrum  Da- 
mianum,  in  hiftorico  fermone  de  Marco.  Cae- 
terum  fatis  confonus  eft  noftro  Dorotheus  epifco- 
pus  Tyrienfis,  qui  Alexandriae,  ait,  Marcum  trac- 
tum  a  loco  difto  Bucoli  ufque  in  locum  diftum 
Angelorum,  &  ibi  igne  crematum  efTe  ab  idolo- 
latris,  fxlu)  (po^/xBrSiAsw;  <c  ckg?  liuifn  iv  td?s  Bi- 
jyAtf.  Sed  quid  /ulw  cpafy.v,$lAzu>s  ?  Legendum 
exiftimo  juIvjos  <f>a^/xf»3i  A"  o's  <£  aut  A"  <t  ox£ 
i-mp,  &c.  Menjis  "Pharmuthi  die  30.  qui  & 
aut  &  ibi  fepultm  eft,  feu  ibi  cineres  ejus  con- 
diti,  Jcilicet  in  loco  diclo  Bucoli.  Ratio  lectio-' 
nis  ex  adnotatis  fuperius  numero  3  6.  petenda. 


F   I    N   I    S. 


U  X  O  R 


w 


UXOR  EBRAICA, 

S  E  U     D  E 

NUPTIIS  &  DIVORTIIS 

E    X 

E  CIVILI, 

Id   eft, 

Bivino  &  Talmudico,  Veterum  Ebraeorum. 

LlBRI       TRES. 


Stupenda  &  Chriftianis  quafi  inaudica  Karaeorum  feu  Judaeorum  Scripturariorum 
de  Inceftu  dogmata  interferuntur.  Accedunt  non  pauca  de  contrahendis  folvendifque  matri- 
moniis  Paganorum,  Mahumedanorum,  atque  Chriftianorum,  idque  ex  Jure  tum  Caefareo  alia- 
rumque  Gentium  complurium,  tum  pontificio,  tam  Orientis  quam  Occidentis,  qua  five  ex  Ebraeo- 
rum  moribus  defluxcrint,  five  eis  cognata  videantur. 

Ep  meruit  formofa  videri. 

Ingenium  -probitas,  artemque  modefiia  vincit. 


Vol.  II.  D  d  d  d 


' 


53° 


Hieroymus,  Epiftola    138. 
Marcellae. 


IA  E  C  nos  de  intimo  Hebraeorum  fonte 
libavimus,  non  opinionum  rivulos  per- 
fequentes,  neque  errorum,  quibus  totus  mun- 
dus  repletuseft,  varietate  perterrici,  fed  cupi- 
zntcs  &  fcire  &  docere  quae  vera  funt. 


U  X  o 


531 


532 


UXOR  EBRAICA, 

S  E  U     D  E 

NUPTIIS  &  DIVORTIIS 

E    X 

JURE  CIVILI 

V  ET  E  R  U  M    EPRAEORUM. 

LlBER      PRIMUS. 


C  A  P.     I. 

Operis  ckfignatio.  Et  cle  pevfonis  qua- 
rum  conjugia  five  confanguinitatis  five 
affimtatis  nomine  pro  vetitis  ex  Lege 
Sacra  apucl  Talmudicos  habentur. 

E  S  apud  Ebraeos  uxoria  feu  connu- 
bialis  (uti  &  aliae  nonnullae  momen- 
ti  graviilimi)  jure  in  eorum  commen- 
tariis  fubnituntur  triplici.  Naturali, 
gentium,  &  civili.  Naturale  hic  aliud  non  ap- 
pellamus,  quam  quod  ab  ipfo  naturae  au&ore  feu 
Numine  fandtiffimo  in  ipfis  rerum  primordiis 
cordi  humano  inditum  praefcriptumquc  eft,  a- 
deoque  pofteritati  univerfae  regulariter  perpetuo 
erat  femperque  eft  obfervandum  ac  immutabile. 
Gentium  jus  hic  vocamus  tum  quod  gentibus 
reliquis  five  omnimodis,  id  eft,  univerfo  generi 
humano,  five  aliquibus  tantum  fimul  cum  Ebrae- 
is  poftmodum  eft  a    Numine    impcratum,    tum 

3  Libris  dc  Jure  Nat.  !k  Gcntitium  juxta  Difciplinam  Ebrseorum. 


quod  five  ex  pa&o  five  ex  more  invicem  ufuquc 
ipfis  ac  gentibus  conterminis,  vicinioribus,  aliil 
que  quibufcum  commercium  qualecunque  habe 
rent,  intervenit ;  unde  jus  gentium  in  imperativun 
&  interveniens  etiam  alibi  a  tribuimus.  Quoi 
&  ita  partim  divinum  efle,  partim  humanum  nc 
mini  non  palam  liquet.  Civile  demum  jushi 
eft,  quod  ecclefiae  feu  reipublicae  Judaicae  erai 
faltem  habitum  eft,  peculiare,  non  aliter  atqif 
Romanum  feu  Caefareum  olim  Romanis  (qua 
tenus  fcilicet  a  naturali  &  gentium  difcrimina 
tur)  feu  Atticum  Athenienfibus,  hodieve  Angli 
canum  Anglis,  Gallicum  Gallis,  Hifpanis  Hii 
panicum,  civile  recte  nuncupatur.  Quod  quider 
apud  Ebraeos  partim  in  Lege  Sacra,  partim  i 
moribus  avitis  fanclionibufque  ab  eis  qui  rebi 
praeerant  fuperinduclis,  continetur. 

Jam  vero  quicquid  ad  rem  uxoriam  feu  coi] 
nubialem  ex  jure  five  naturali  illo  (quod  &  No| 
achidarum  jurjs  nomine  venir,  atque  in  matrij 
novercae,  &  in  proxima  poft  rerum  conditut 
aetate,  fororis  uterinae,  ac  uxoris  alienae  feu  d 
nerali  adultcrii  interdiclione,  liberrimaque  matri 
monii  ex  arbitrio  folvendi  potcftate  maxime  vc 

I 
fatn 


533 


U 


X   O    R 


E    B 


R    A    I    C    A> 


534 


atur)  five  gentium  alterutro  attinet  (vcluti  con- 
ugia  nomine  gentis  exterae,  profelytifmi,  fervi- 
utis,  captivitatis  five  interdida  five  permifla)  id 
miverium  fufe  tradidimus  in  libro  quinto  de 
|urc  Naturali  &  Gcntium  juxta  Difciplinam  E- 
)racorum.  Quantum  autem  ex  jure  ipils,  quale 
iiximus,  civili  hanc  ad  rem  fpe&at,  nec  jam  dic- 
o  libro  alibive  ex  re  nata  a  nobis  eft  oftenfum, 
d  feorfim  liic  damus.  Rem  totam  fatis  habebi- 
nus  explicatam,  fi  caufas  fingulares  quibus  ex 
ioc  jure  five  vetita,  five  imperata,  five  permifia 
fuerint  conjugia,  formulas  contrahendi  folenncs 
rircumftantiafque,  nuptiarum  ritus,  mutua  con- 
ugum  officia,  ac  demum  divortiorum  materiem 
'qua  fcilicet  ex  jure  hoc  civili  cuncta  haec  pen- 
dent)  rite  difpiciamus. 

Vetita  funt  ex  hoc  jure  connubia,  primo  ob 
:onfanguinitatem  aut  affinitatem ;  fecundo  ob  na- 
talium  defe&um,  ut  mamzerum  ;  tertio  ob  de- 
fe£tum  corporis,  ut  exfeftorum  ac  eunuchorum  ■, 
quarto  ob  dignitatem  facerdotalem  ;  quinto  ob 
certum  uxorum  numerum  praeftitutum  ;  fexto 
ob  dignitatem  regiam  ;  feptimo  ob  divortio 
ejeftae  feu  repudiatae  pollutionem  ;  oclavo  ob 
foeminei  fexus  haereditatem  feu  diverfitatem  tri- 
buum.  Imperata  vero  ex  hoc  jure  funt  conjugia, 
five  ob  prolem  priftino  marito  ac  demortuo  fuf- 
citandam,  five  in  ereptae  virginitatis  compenfa- 


tionem.  Atque  ex  hifcc  etiam  eorumque  inter- 
prctatione  ac  fuperindu&is  circa  ea  inftitutis  ve- 
tantur  aliquot  alia,  de  quibus  fuo  loco.  Et  de- 
mum  ex  horum  explicatione  nemini  non  erit 
manifeftum,  quaenam  finr  conjugia  hic  generis 
tertii,  feu  permifla.  Quoniam  vcro  quae  in  con- 
jugiis  vetitis,  feu  genere  hic  primo,  locum  occu- 
pant  fecundum  8c  tertium,  fatis  ex  re  nata  a  no- 
bis  libro  jam  ante  citato  oftenfa  funt,  uti  &  quae 
oflavum  habent  locum,  in  libello  a  de  Succeffi- 
onibus  in  Bona  Defun&i  j  ideo  praetermiffis  quae 
ad  tria  haec  pertinent  capita,  quinque  rcliqua 
duntaxat  hic  exequemur. 

Quod  ad  fpeciem  conjugiorum  vetitorum  pri- 
mam,  feu  eorum  quae  fanguinis  aut  affinitatis  no- 
mine  interdicuntur,  attinet  ;  alia  funt  Talmudi- 
corum  placita,  alia  Karaeorum.  Talmudicis  ex 
difertis  legis  Mofaicae  verbis  atque  eo  quod  ipfis 
ita  necefTario  confequitur,  ut  non  admitti  nulla 
cum  ratione  queat,  pro  vetitis,  partim  fanguinis, 
partim  affinitatis  feu  propinquitatis  nomine,  foe- 
minae  habentur  tantum  oftodecim  b  (in  quibus 
etiam  mater,  noverca  &  foror  ex  jure  ipils  natu- 
rali  feu  Noachidarum  antea  pariter  vetitae)  ut  in 
fchemate  fequenti ;  de  quo  etiam  confulas,  fi  pla- 
cet,  libri  quinti  noftri  de  Jure  Naturali  Sc  Genti- 
um  caput  decimum. 


Ams  Tatemus 


Avtis  Matemus 


Tatruus  fcO3^  Uxor 
Patrui 


Amita 


Noverca    |0"^i  Tater  jjc*^  Mater.    Matertera 


Profocrus        Profocrus 


Socer^*%%  Socrus. 


Lo 


Frat.    jjjf  Fratria.  Soror.    Ruben  Maria.    Soror  uxoris. 


Filius  |5"vsi  Nurus.  Filia. 


Neptis 


Neptis 


"Privignus  Privigna 


Filia  Privigni   Filia  Privignae. 


Scilicet  turpitudinem  harum  revelatio  in  lege  minae  cunttae)  ut  tot  inceftus  genera  interdicun- 

acra  adeoque  concubitus  &  matrimonium  Rube-  tur.     Ita  tan\en    ut  quindecim  tantum  difertis 

11  hic  Mariae  conjugi  (quem  ut  contingunt  five  Legis  Sacrae  verbis,   tres   reliquas   ex  neceflario 

anguine  fivc  affinitate  fic  nominantur  hic  foe-  confequenti  aiant  vetitas.     Quindecim  iliae  ma- 

•  Cap.  18.  *  Miiha  tit.  Cerithoth,  cap.  i.  Maimonides  halach.  Shagigoth,  cap.  i.  Mofes  Mikotw  Praecept.  Affirra,  »13. 

Yol.  II.  E  c  e  e  jufculis 


53J 


Uxor     Ebraica. 


$3< 


jufculis  in  fchematc  exhibentur  literis.  Rcli- 
quae  tres,  nimirum  profocrus  utraque  ac  filia 
minoribus ;  ideo  tantum  adje&is  interea  charac- 
tere  diverfo,  avorum,  patrui,  patris,  foceri,  fra- 
tris,  filii  ac  privigni  nominibus,  ut  relationum 
connexio  facilius  intuenti  appareat.  Locis  in  no- 
tiffimis  Legis  Sacrae  a  occurrunt  haec  inceftus  in- 
terdicta.  Quali  autem  ratione  utantur  Talmudi- 
ci,  dum  reliquas  illas  tres,  feu  profocrum  utram- 
que  ac  filiam,  ex  Lege  Sacra  fatis  vetitas  afie- 
runt,  quidnam  item  ex  avita  difciplina  fentiant 
de  eo,  quod  eft  utrum  interdi&a  illa  inceftus  fa- 
cra,  quatenus  in  Pentateucho  habentur,  ad  genus 
indifcriminatim  humanum  univerfum,  an  tantum 
ad  Ebraeos,  id  eft,  an  ad  jus  gentium  hic  im- 
perativum,  an  ad  Ebraeorum  civile  fpe&ent,  uti 
&  alia  non  pauca  inprimis  huc  attinentia,  fufius 
etiam  explicavimus  libro  fuperius  citato  de  Jure 
Naturali  &  Gentium.  Itaque  ea  hic  iterato  con- 
gerere  &  intempeftivum  foret  &  fupervacaneum. 


c  a  p.   ir. 

De  Foeminis  Secundariis,feu  quamm  con- 
jugia  ex  majorum  injiituto,  extra  Le- 
gis  Sacrae  verba  ac  vim,  juxta  Tal- 
mudicos,  vetita  funt  five  fanguinh  f- 
ve  affnitatis  nomine.  Et  de  confan- 
guinearum  &  affnium  ratione  infpon- 
falibus  dubiis. 

PRaeter  affinium  &  confanguinearum  conju- 
gia  ex  Lege  Sacra,  ut  capite  oftenditur  fu- 
periore,  prohibita,  funt  foeminae  aliae  (quas 
nVJty  feu  fecundarias  vocitant)  ex  fcribarum 
fcitis  &  majorum  inftituto  tum  affinitatis  tum 
confanguinitatis  ratione  vetitae,  idque  fWyh 
rwyb  TU,  Ut  fiat  fepes  feu  munimentum  quo 
conferventar  incefius  interdicla,  feu  Sy  npmn? 
iTYIfd5P  mniN,  Ut  longius  arceatur  quifque  feu 
procul  intercludatur  a  violatione  ipfius  Legis  Sa- 
crae.  Vocantur  fecundariae  ideo  quod  fuiit 
flVTJ*  7  flVity  fecundariae  feu  proximae  foeminis 
primariis  nomine  inceftus  in  Sacro  Sermone  di- 
ferte  vetitis.  Numero  funt  hae  vigintij  ita  ta- 
men  ut  eorum  nonnullae  lint  pDSil  »72  ut  .lo- 
quuntur,  feu  fine  termino,  adeoque  univerfas  quae 
ejufdem  aut  fimilis  naturae  fuerint  in  linea  refta 
five  afcendente  five  defcendente  pariter  complec- 
tantur.  E  libris  Talmudicis  b  earum  recenfio  ad 
hunc  modum  fe  habet. 

I.  i_Avia  materna  feu  matris  mater.  Neque 
in  ea  terminatur  interdittum.  Sed  univerfae  quae 
recta  ab  ea  afcendunt,  &  matrum  matres  funt, 
aeque  pro  vetitis  habentur. 

II.  Mater  avi  materni  folum. 

III.  Avia  paterna,  feu  patris  mater.  Nec  fo- 
lum  illa  fed  univerfae  quae  recta  ab  ea  afcen- 
dentes  matrum  itidem  matres  funt ;  veluti  aviae 
mater,  hujufque  mater,  &  quae  furfum  fequuntur. 

IV.  Avi  paterni  mater  folum. 


V.  Quae  fuit  uxor  avi  paterni  j  uti  &  cunc 
torum  alcendentium  avorum  paternorum  uxores 
adeo  ut  facobi  patriarchae  uxor  (exemplum  fil 
afferunt)  Ebraeorum  nemini  eflet  permittenda.  . 

VI.  Quae  fuit  uxor  avi  materni,  tantum. 

VII.  Quae  fuit  uxor  ejtts,  qui  patri  frater  ej, 
uterinus,  id  eft,  patrui  ita  conjuncli,  tantum 
Scilicet  patruum,  cujus  uxor  difertein  LegeSacr; 
vetatur,  intelligunt  c  qui  patri  eft  frater  germa 
nus.  Neque  enim  affinitatem  hujufmodi  pater 
nam  jure  communi  ex  fexu  tantum  foeminec 
nafci  volunt. 

VIII.  Qiiae  fuit  uxor  ejus,  qui  matri  frate, 
efi,  five  ex  patre  feu  germanus  five  ex  matre  fei 
uterinus.  Adjicitur  in  Mofe  Cotzenfe  r>  j>{ 
pDQn,  id  eft,  neque  in  patre  feu  fratre  ejnfmo 
di  germano  finitto  eft  feu  terminus  •,  aliis  hii 
idem  de  matre  feu  fratre  uterino  fubftituentibus 
Adeo  ut,  pro  varietate  fententiae,  velint  eam. 
quae  uxor  fuerat  ejus  qui  aviae,  proaviae  mater 
nae,  &  quae  furfum  afcendunt  ejufmodi  caeteri 
erat  fic  conjun&us,  duci  jure  nequire. 

IX.  Filii  nurus,  uti  &  cunctorum.  nepotun 
ex  eo  &  nepotibus  continenter  defcendentium 
adeo  ut  Jacobo  cujuflibet  Ebraei  uxor  nwity  fei 
Jecundaria  ejfet. 

X.  Nurus  filiae,  tantum. 

XI.  Troneptis  ex  nepte  ex  filio,  tantum. 

XII.  'Proneptis  ex  nepote  ex  filio,  tantum 
Sed  &  hic  fententiarum  difcrimen  eft;  nOnnul 
lis  etiam  caeteras  quae  defcendunt  pariter  adji 
cientibus. 

XIII.  Troneptis  ex  nepte  ex  filia,  tantum. 

XIV.  Troneptts  ex  nepote  ex  filia,  tantum.  , 

XV.  Neptis  privigni  ex  filio,  tantum. 
.XVI.  Neptis  privignae  ex  filia,  tantum. 
Sunt  vero  qui-  &  hic  velint,  uti  etiam  in  nu- 

mcro  XIX.  univerfas  defcendentes  conditione  pa- 
ri   cenfendas. 

XVII.  Avia  materm  foceri,  tantum. 

XVIII.  Avia  paterna  focrus,  tantum. 

XIX.  Avia  materna  focrus,  tantum. 

XX.  Avia  paterna  foceri,  tantum. 

Scilicet  intra  gradus  omnes  alios,  praeter  eos 
qui  difertis  Legis  Sacrae  verbis  atque  fcribarum 
feu  majorum  quae  diximus  fcitis  ira  funt  prohi- 
biti,  nuptias  apud  Ebraeos,  juxta  Talmudicos, 
contrahere  licuit.  Tradunt  autem  illi  Salomo 
nem  regem,  &  qui  rebus  cum  eo  praeerant  dif- 
ciplinam  hanc  de  fecundariis  inftituifie.  IfJ  in- 
quiunt  dde  Salomone  riV^S  nv:ttf  7^,  T>ecrevit 
id  quod  recipitur  de  eis  quae  fcundariae  funt 
foeminis  inceftus  nomine  vetitis.  Neque  fadum 
hoc  volunt-  fine  autoritate  t£;  blp  TSzfiliae  vo- 
cis,  id  eft,  oracuii  coekftis.  Adjiciunt,  fi  dif- 
fenfus  eflet  de  fponfalibus,  adeo  ut  affirmaret 
Simeon  fe  Mariam  fpopondifle,  negaret  vero 
Maria,  interdidtas  cfle  e  Simeoni  nuptias  cum 
aliqua  earum,  quae  ratione  five  confanguini- 
tatis  five  affinitatis  Mariae,  fi  ea  uxor  ejus  revera 
fuifiet,  interdicerentur.  Eandem  ctiam  rationem 
fed  inverfam,  fi  affirmante  illa,  negaflet  ille,  ubi 
nimirum  de  re  non  fatis  conftaret.     Et   repudii 


»  Levit.  xviij..a  verfu  6.  ad  18.  Sc  xx.  verf.  i+,  17,  19,  20,  n.  Deut.  xxij..  3P1  xxvij.  20,  22,  23.  ">  Mifna  &  Gemara  Hierofolym. 
ad  tit.  |abimoth,  cap.  2.  fol.  3.  col.4.  hal.  4.  Babylon.  ibi  fol.  21.  Maimonid.  halach.  Iflioth,  cap.  1.  Mofes  Mikctzi  Praec.  Negat.  1 10. -Pe- 
fiktha  Zotertha,  col.  1.  fol.  24.  =  Maimonid.  halach.  Ifuri  Bia,  cap.  1.  .  d  Abiah.  Zacuth  in  Sepha-  Juchafin  fol.  2.  b.  £c  ibi  citata. 
'  Maimonides  Hal.  Iflioth,  cap.  9.  .  ..'~  ' 

33  j  a  "libeJlHS, 


537 


U 


X   O   R 


E 


B    R    A   I    C    A. 


538 


ibellus,  dubii  caufii;  hic  neccflarius  erat,  ut  li- 
lera  ficrent  pucllae  vota.  Jus  parile  alias  obti- 
mit,  dc  quo  plura  inferius. 


C  A  P.     III. 

Oe  Karaeorum  feu  Scripturariorum  Ju- 
daeorum  difciplina,  in  conjugiorum,  fi- 
ve  fanguinis  five  affimtatis  caufa,  in- 
terdiBione  ex  Lege  Sacra  decernenda. 
6)uinam  propinquorum  nomine  eis  ve- 
niant.  Vetuftiorum  ex  hifce  fenten- 
tia  de  perfonalt  conjugum  unitate. 

"1 1 C  quidem  Talmudici,  ut  ante  oftenfum  eft ; 
^  ipfis  Legis  Sacrae  de  inceftu  feu  vetito  ob 
ropinquitatem  matrimonio  vocabulis  prefllus 
ihaerentes,  nec  quid  praeterea  quod  non  pa- 
im  &  neceflario  ita  confequitur,  ut  fit  tantum 
on  expreiTum,  in  ea  contineri  hic  admittentes, 
:d  demum  ejufdem  interdifta,  adjefta  de  fecun- 
ariis  prohibitione,  ut  di£tum  eft,  ampliantes. 
4ulto  autem  aliter  fedla  altera  Judaeorum,  feu 
laraei,  qui  ffllff  "h*  nBWSD  .  mmn  nx  IKTl^ 

■>  n^in  *h  v?de?  »dd  nnx  no  noijroi,  Le- 

em  explicant  jnxta  fenfiim  literalem  ac  fimpli- 
?m,  nec  augentes  nec  minuentes.  Quifique  fici- 
'cet  pro  intelle£iu  fiuo,neque  extra  eum  interpre- 
itionem  petentes,  quod  ait  Rabbi  Jehuda  Ben 
liaezar,  Poki  item  diclus,  in  praefatione  ad  li- 
rum  fuum  mirv  "IJW  nuncupatum  feu  portam 
'ehudaae,  Conftantinopoli  ante  fexaginta  abhinc 
anos  excufum,  qui  totus  eft  DViyn  pjD  feu 
e  materie  inceflus  juxta  dodtrinam  Karaeorum, 
uorum  pars  Jehuda  hic  infignis.  Ac  recenfens 
uidem  ille  illuftriores  aliquot  feclae  fuae  fcripto- 
:s  prifcos,  veluti  R.  Japhet,  Levi  ejufdem  fi- 
um,  Jofeph  Karkefanium,  Sahel  Sacerdotem, 
'avid  Principem,  Selomo  Ben  Jerocham,  Ben- 
min  Ben  Mofe,  quamplurimos  ejufdem  generis 
lios  extitifle  ait,  qui  Arabice  plerumque  confcrip- 
:re  ipfi,  quae  Rabbinice  ab  aliis  verfa.  Quin  Sc 
1  AEgypto  multos  eorum  libros  fe  vidifle  ait, 
>ique  a  primariis  fingularis  cujufdam  illius  fec- 
efocietatis  didicifle,  ex  una  apud  eos  fynago- 
1  prope  trecenta  illiufmodi  fcriptorum  volumi- 
a  a  praedatoribus  olim  efle  direpta.  Jam  vero 
aft  verba  fuperius  allata  rythmice  pergit  Jehuda 
le  Eliaezarides  DinD   Vtihv  0'DT?   Sj?   UJ^I 

pm  nDO  *rawi  bs\  narrvn  Sddi  nppni 
cm  on^D  npnn  rbsa  nr  Sd  ojn  njyna 
jn  owjon  U'ODn  nm  nD  Dn'DiSn  mnjrn 
i3nD3  no»»p  onjn  'nm  DJDno  did-h 
rca®  njr  mv  mao  mh  anp  nonrai 
j»k  Djmxn  U'ODn  an  nmnNn  nnDn 
iind  ninx  -jm  nnD'i  DJiwim  mjn  iSod 

YYT1D0  "intt,  Et  fiubnituntur  (Karaei)  viis  fitu 
mdamentis  tribus.  Scriptura  ipfia,  argumen- 
itione,  &  haereditaria  interpretationum  tranfi- 
ijfione,  adeoque  omni  eo  quod  exfiurgit  e  po- 
'fiate  expticandi.  Sed  in  cunclis  hifce  evenit 
iter  eos  contrsverfia  feu  fiententiarum  dificri- 
•en  circa  materiem  inceflus.  SeEta  etiam  no- 
jorum   (Karacorum)   altera  eft  eorum,   aui  ve- 


tufliores  feu  antiqui  fiunt,  magiflri  ficilicet  con- 
junEiionis  fcu   conjuncli  aut    infiti   dici  foliti, 
quorum  fintentia  Jirmiter  obtinuit  fiexcentos  fier- 
me  per  annos ;   ufique  dum    mmpe  orta  fiuerit 
fiecta  recentior,  qui  fiunt  fapientes  noftrt  pofterio- 
res,  qui  rejecere  prioritm  fiententiam,   aliamque 
viam  (feu  fundamenta)  elegere  alioque  modo  or- 
dinatam.     Adeoque   non    folum   a  Talmudicis 
hic  mirum  in  modum  Karaei  fed  nec  fere  minus 
inter  fe  idque  diverfunode  difcrepant,  ut  in  fe- 
quentibus  Hquebit.  Praeter  Scripturam  autem  at- 
que  argumentationem,  haereditaria  interpretatio- 
num    (licet   non  traditionum,  qua  traditionum) 
tranfmiillone,  id  eft,  avitis  explicationibus,  quas 
ntywn  nDD  nuncupant,   utuntur  -,  ita  tamen  ut 
quicquid    in   genere  hoc  tertio  reperiatur,  quod 
pofteri  fubtilius  argumentando  corrigendum  ali- 
terve  definiendum  cenfuerint,  id  pariter  velint  ita 
rite  correctum   atque  inter   ipfos,   pro  fe&arum 
fuarum  varietate,    fimiliter   novandum.     Horum 
univerfi  Talmudicos  graviter  reprehendunt,  quod 
argumentationi  hic  locum  non  tribuant  amplio- 
rem,  maxime  cum  eam   aliquantenus  admittant 
in  filiae  &  focruum,  ut  fupra  liquet,  interdi&io- 
ne  ex  ipfa  Sacra  Lege,  cujus  tamen  in  verbis   ex- 
preflim  eae  non  habcntur.     Neque  difpari  aiunt 
Karaei   ratione   fecundarias  illorum   (quas    fcitis 
fcribarum,  non  Lege    Sacra  veritas   illi  volunt) 
etiam  ex  ipfa  Lege  Sacra  interdicendas.     Argu- 
mentandi  vero  genus  hic  duplex  maxime  in  ufu. 
Alterum  quod  nijy,  n"lTJI  feu  apari  vocatur,  al- 
terum  quod  ">Oim  Sp  feu  a  fiortiori.     Utrum- 
que  adhibuere  Karaei  omnes,  tum  prifci  tum  re- 
centiores.     Sed  rnodo  difpari.    Prifci  illi  ita  tum 
Scriptura  tum  argumentationibus  hic  ufi  funt,  ut 
quemadmodum  ex  Scriptura  argumentando  hanc 
vel  illam,  expreffim  non  interdictam,  pariter  ni- 
hilominus  vetitam  conclufere,    ita  etiam  ex  ar- 
gumentis  inde  iecundario  fumptis  alias  non  im- 
pari  jure    prohibitas  voluerint.     Pofteriores  vero 
argumentis  ex  Scriptura  fumptis  pariter  inniten- 
tes,  fecundariis  inde  quae  fumi  poflent  argumen- 
tis  omnino  volunt    abftinendum ;    fcilicet  IVH 

Sy  vph  >h  ppnn  hy\  Diron  hy  am 

V\>T\,  Quibus  ratio  ejufimodi  efl,  ut  Scriptura  & 
argumentatione  inde  proxima  fiiibnitantur,  non 
argumentatione  ab  argitmentatione  deduEia.  In 
pofterioribus  primum  hic  locum  &  vetuftifiimum 
obtinet  Rabbenu  Jofeph  nN1"in  videns  feu  pro- 
pheta,  quem  fecutus  eft  Rabbi  Jehofuah  difcipu- 
lus  ejus,  ita  tamen  ut  magiftri  fui  difciplinae 
hac  in  re  non  undiquaque  acquieverit,  ut  infra 
videbimus.  Confcripfit  ille  librum  ni'*lJ?D  feu 
de  Inceflu  Arabice  j  unde  Rabbinice  eadem  de 
re  tradlatum  contexuit  feu  plerumque  potius 
tranftulit  Rabbenu  Aharon  in  opere  quod  W 
tyn  lignum  vitae  infcripfit,  uti  &  Rabbenu  E- 
liah  'Vt^D  Byzantims  in  'Jpr  idd  iibro  presby- 
terorum.  Atque  ex  hifce  traduxit  quae  eadem 
de  re  fufe  in  commentario  fuo  jam  dicto  docet 
Rabbi  Jehuda  ille  Ben  Eliaezar ;  qui  nec  vetuf- 
tiorem  aliquem  de  inceftus  materia  inter  fuos  ait 
fe  reperifle.  Quo  tempore  autem  vixerit  five  Jo- 
fephus  ille  propheta,  five  Jehuda  ejufdem  difci- 
pulus  five  Rabbenu  ille  Aharon,  nondum  mihi 
habetur  compertum  ;  uti  nec  unde  fexcenti  illi 
anni,  qui  apud  Eliaezaridem  jam  didum  occur- 

runt, 


ii9 


U    X   O   R      E    B    R   A    t   C    A. 


$4c 


runt,  fint  putandi,     Hujus  vero  aetas  inde  fatis 
cognofeitu"  quod  Porta  ejus  fuperius  memorata 
ante  fexaginta  abhinc  annos  Conftantmopoli  ty- 
pis  mandaia  eft  a  Rabbi  Ifaac  ejufdem  filio. 
Lex  Sacra  de  inceftu  ad  hunc  modum  loqui- 

«r»« /&***"«&'  adrevelandtm  turprtudinem 
eiusMz.  Scilicet  7*  nn>  fic  in  Vulgata  nec  ma- 
le  vertitur,  uti  &  Graecis  a.%m™™>  W™ 
idem  fonat.  Nuditas  item  (quae  primana  eft 
vocis  fignificatio)  ««»A  pudibunda  pro  eo- 
dem  hic  fubftituitur  ;  unde  nVT  Rabbinis  tum 
pro  omnimodo  inceftus  genere  tum  pro  foemi- 
nis  hoc  nomine  hic  interdidtis  ufurpan  folet,  uti 
&  mv  pro  earum  qualibet,  ut  matre,  forore, 
amita,  matertera,  nuru.  Judaei  Wc  H^pamen- 
fes  •  Varon  Varon  a  todo  caronal  defiu  carne  no 
llezuedes  pur  deficubrir  difcobertura.  Atque  pat- 
fim  mu;   vcrtunt  difcobertura.     Mauntanienfes 


Judaei  pro  eo  j^  fubftituunt,  &  Germanien 

fes  *KM  £&airt>t.  id  eft,  deformitatem  ac  rem 

pudcndam.     Sequitur  in  lege,  Turpitudmem  pa- 

tris  tni,  &  turpttudmem  malris  tuae  non  reve- 

labis   &c     Turpitudinem  uxoris  patns  tui  non 

revelabis,  &  reliqua  ante  in  fchemate  capitis  pri- 

mi  defignata.     Interdidmm  autem  illud  generale 

Nul/us  adpropinquum,  &c.     fic    pro   ipia  lege 

hic  capiunt  Karaei  omnes,  ut   quae  fequuntur, 

pro  exemplis  tantum  feu  explicatiombus  fingula- 

ribus  fumant,  non  pro  omnimodis  ibi  mterdi&s, 

aut  pro   ipfo   kgis  de  inceftu  corpore,  quod  in 

verficulo  ante  citato  plene  contineri  volunt,  adco- 

que  D-flDWl  hoS  ^  VStW  W?  W» 

Vocabulum  ~m  feu  propinquum  (in  lege  illa)  <#* 

fundamentum  feu  wto  *«»/«»  #«^  vetantur; 

quod   de  rcccntioribus  Karaeis  fignantius  ab  E- 

liaezaride  diftum  vetuftiores  item  amplexos  effe 

palam  eft.     Unde  &  tantum  abeft,  ut  cum  Tal- 

mudicis,  juxta  fchema  jam  oftenfum,  confentiant 

illi,   ut  tum  eorum  vetuftiores  tum  recentiores 

(ipfi  inter  fe  etiam,  ut  ftatim  oftendetur,  non  le- 

viter  diflidentes)  quamplurimas  ahas  perionas  ve- 

lint  ex   ipfis  legis  verbis  atque  argumentatione 

inde  adhibita  pariter  vetitas.   Vetuftiores  eorum- 

que  fequaces  praeter  argumenta  aha,  quibus  in  de- 

fignanda  hic  interdiaione,  quemadmodum  &  re- 

centiores,  utuntur  (quae  mox  cum  perfonis  juxta 

utrofque  vetitis  dabimus)  aiunt  virum  &  uxorem 

effe   perfonam  feu  corpus  unicum,  adeoque  ex 

senerali   illo  propinqui   turpitudinis    revelandae 

interdifto  mD  W  **»  »«6,™».?  >" 
dici  aiunt  marito  propinquas  uxoris  pariter  at- 
que  fiuas.  Quin  &  hoc  quod  de  marito  &  uxo- 
re  in  unicam  perfonam  conflatis  habent,  eouf- 
que  extendunt  hi,  ut  tametfi  divortio  ejeda  tue- 
rit  uxor,  aliique  nupta,  nihilominus  ex  eo  quod 
ante  divortium  unica  fuiffet  cum  marito  priorl 
perfona,  jam  vero  cum  pofteriori  unica  itidem 
effet  priori  marito  intefdicaritur  fimiliter  pro- 
pinquae  omnes  mariti  fecundi.  Scilicet  ob  pri- 
ftinam  prioris  unitatem  perfonalem,  &  fimilem 


jam    cum   ea  unitatem    mariti   fecitndi.     Verb; 
funt,  poft  jam  ante  citata,  npNil  nWJDN  p 

»qi  **m  Kin  di  rrni  tw  *nyT>  tm 
in*«ra  xwvch  mmn  Syan  ~m>  ttdwi  yi 

Et  fic  fi  nupfent  foemina  haec  (uxor  jam  dict 
divortio  ejefta)  marito  alteri,  ipfi  itidem  in  unat. 
perfionam  coakfiunt,  unde  interdicebant  mant 
priori  propinquispofierioris,non  ahter,atque  pn 
pinquis  fiuis.     Adjicitur  nttM  ^31»  "VpBSI 
&  fifiunt   ad  quartas  perfionas ;  ld  eft,  fi  foe 
mina  haec  divortio  iterum  ejecta  tertio,  dein  fi 
militer  quarto  nupferit,tam  quarti  ac  tertn  quan 
fecundi  propinquis   primus    interdicitur.      Ultt 
rius  ex  hac  ratione  non  progrediuntur,  quatent; 
ad  maritum  harum  quatuor  primum  res  attinet 
quafi  poft  quartas  nuptias  finitas,  perfonahs  cur 
primo  marito  unitatis  effedus  omnimodus  ev; 
nuetit.     Cum   vero  in  interdiais  haberent  tur 
DHK»  tum  antKf  niW,  id  eft,   perfonas  prc 
pinquas  &  propinquarum  illarum  propmquas  (i 
fufius  videbimus  capite  proxime  infequenti)  ac 
vertendum  eft  nomine  propinquarum  fimphcitc 
fic  diaarumapud  eos  venire  perfonas  tantum  fe: 
feu  patrem,  matrem,  fratrem,  fororem,  fihum  i 
filiam,  adeoque  marito  primo  interdici  tam  ux( 
ris  ac  maritorum  qui  fuccedunt  (juxta  jam  dift. 
quam  fui  novercam,  matrem,  fratriam,  fororen 
nurum  &  filiam.      Nimirum   quoties   prohibe 
dicitur  mafculus,  feu  turpitudinis  mafcuh  rcvi 
latio,  ea  quae  uxor   ejus   fuerat   intelligitur,  i 
mox  plenius  oftenditur.     Perfonalem  autem  i 
lam   conjugum  unitatem,   unde  dogma  hoc  < 
propinquis   utriufque  pariter  &  modo  jam  diC 
vetitis  natum,  in  Sacro  Sermone  faepius  india 
aiunt;  veluti  in  illo,  Et b  haerebit  cum  uxo 
fua,  eruntque  in  carnem  unam  :  &  ubi  turpituc 
uxoris  patris  vocatur  ipfius  patris  c,  ut  ejufdei 
perfonae,  turpitudo,  &  in  verfu  fequente  quo  i 
liauxoris  patris  nuncupatur  &  filia  ipfius  patr 
&  foror  ejufdcm  filiac,  quod  inqmunt  fien  no 
oportet,  nifi  pater  &  uxor  ejus  pro  1HK  ^l  fc 
perfona  unica  fumatur  d ;  &  in  Ulo,  ubi  fratris  p 
tris  feu  patrui  (qucm  n?"7  vocant)  uxor  feu  fil 
amita,   appellatur  nm  quafi  patrua  ejus,  quc 
ob  perfonalem  patrui  &  amitae  umtatem  dn2ui 
aflerunt ;  &  demum  in  illo, e  Non  revelabis  turp 
tudinem  uxoris  fratris  tui,  turpitudo  fratris  ti 
e(i  :  quafi  inde  frater  ejufque  uxor  pro  umca  pd 
fona  ibi   fumerentur,    eo  quod  hujus  turpitucl 
etiam  illius  effe,  veluti  perfonae  uiucae,  dicitu 
Ad  hunc  modum  Karaei  vetuftiores  de  unitai 
eiufmodi  perfonali ;  unde  puto  nomen  apud  r< 
centiores  fortiti   funt  *£v  niflnn  '^3,  Magtfi 
infiti  feu  unione  conjuntli ;  quoniam  conjugui 
perfonam  alteram  in  alterius  fic  inferi  fcu  utran 
que   in   unicam   conflari    voluennt.      Unde  . 
DOD1D  inferentes  aut  unione  conjimgentes  ia 
pius  dicuntur.     Horum  autem  fcntentia  m  rei 
quis  huc  fpeaantibus  ftatim  cernitur  m  eis,  qu; 
recentiorum  dogmata  tum  in  perfonah  hujuiro 
di  unitate  rejicienda,  tum  in  ahis,  quae  vetultt 
rum  itidem   fuere,  five  retinendis  five  corngc 
dis  ftatim  exhibentur. 


'  Levit.  iv.ij.  6.        b  Gencf.ij.  24. 


Levidc.  xviij.  S.        r.  IW.  »+•        -  Ibid'  l6' 


C  A 


¥ 


U 


C  A  P.     IV. 


X    O    R 


E    B    R    A    I    C    A. 


54* 


)ifcipli,iae  de  Incefiu  apud  Karaeos  no- 
vatio,  autore  Rabbenu  Jofeph  &  fun- 
damenta  feu  regulite  ejufdem  ea  de 
re  quinque,  quibus  etiam  vetujliorum 
Karaeorum  de  Incefiu  fcita  (verbis  ali- 
quot  in  regtdis  illis  aliter  ab  ipfis  in- 
tellecln)  cernuntur. 

T\  A  T I O  fupcriore  in  capite  de  unitate  con- 
p\  jugum  perfonali  (unde  quaroplurimarum 
;rionarurnconju°iavctita  nemo  non  vidct,  quae 
3n  Talmudici  folum  fed  mortalium  reliqui  per- 
dttunt  puto  univerfi)  Karaeis  recentioribus  ita 
fplicuit,  ut  eam  omnino  velut  frivolam,  ac  Scrip- 
irae  nimis  diflbnam  nec  admittendam  plane  re- 
cerint.  Generalem  autem  illam  izcv  D'1Ntif 
u  propinquorum  carnis  in  Lege  Sacra  a  inte?- 
Ltionem  etiam  feorfim  hi  fumunt,  pro.eo  quod 

t  ':nSi)  niT  ontv  vnnNty  Dpiab  ttd  jiid 

iSs  rH"iyi,  Genus  generalijfimum  feu  fontcm 
irticularibus  quae  fiquuntur,  feu  turpitudini- 
is  hujus  vel  tllius  particulariter  ibi  vetitis  ; 
leo  ut  quae  parili  ratione  fubniti  ipfis  videantur, 
:o  vetitis  non  minus  haberi  velint.  Sumptis 
ilicet  argumentis  five  a  pari  five  ab  eo  quod 
■  t  a  fortiori  ab  ipfa  Lege  Sacra  proxime  deduc- 
>,  fed  non  ab  interveniente  aut  medio  aliquo 
■gumento,  ut  ante  monitum  eft.  Rabbenu  au- 
m  ille  Jofeph,  qui  primus  erat  hic  novatorum 
u  qui  unitatem  illam  conjugum  perfonalem  pri- 
ius  rejecit,  totam  inceftus  ex  Sacra  Lege  inter- 
.ftionem  in  D'1py  fundamentis,  regulis  feu 
■incipiis  quinque  hifce  confiftere  docuit,  mo- 
d  infra  indicato  intelligendis.  Neque  alia  puto 
int,  quam  quae  vetuftioribus  etiam  receptiffima 
lerant  ipfa,  aliter  tamen  ob  dogma  illud  de  uni- 
.te  perfonali  paffim  intelledta. 


1 1  Nepos  ex  forore, 
i  2  Neptis  ex  forore, 

13  Nepos  ex  filio, 

14  Neptis  ex  filio, 

1 5  Nepos  ex  filia, 
[_i6  Neptis  ex  filia. 


III.  r  1  Foemina  &  patcr  ejuSj 

wS  tV'Nn  "I1DN  |  2  Foemina  &  mater  ejus, 
D'"IN!i%  Interdi-j  3  Foemina  &  frater  ejus, 
citur  homint  pro-  \  4  Foemina  &  foror  ejus, 
pinquis  binis,  qui  I  5  Foemina  &  filius  ejus, 
funt  1^6  Foemina  &  filia  ejus. 

Adeoque  non  dubitant  Karaei,  quin  uxoris  fororj 
tam  ea  demortua  quam  fuperftite,  in  vetitis  ha- 
benda.     Quod  non  admittunt  Talmudici c. 


1  Foemina  &  avia  ejus  ma-7 
terna, 

2  Foemina   &  avia  ejus  pa- 
terna, 

3  Foemina  &  patruo  ejus, 

4  Foemina  &  avunculo  ejus^ 

5  Foemina  &  nepote  ex  fra- 
tre  ejus, 

6  Foemina  &  nepte  ex  fra- 
tre  ejus, 

7  Foemina  &   nepte  ex  fo- 
rore  ejus, 


V 


I. 


tidn 


1  Pater, 

2  Mater, 

3  Frater, 
"iNtV,    Interdici-<  3   c        ' 

l     -  -i    *•       4  Soror, 
ir  hommt  proptn-    T 

•ttsfms,  quifunt!  >  m[z> 

:ilicet  hifextantum  nomine  fimpliei  iwv  CINL^ 
u  propinquortm  venire  volunt  b. 

'1  Avus  paternus, 

2  Avia  paterna, 

3  Avia  materna, 
II.              :  4  Avus  maternus, 

W1?  tVNH  "TIDN  I  s  Patruus, 

INtV,    Interdici-  \  6  Amita, 

ir    homini    pro-.  7  Avunculus, 

nquis  propinquo- 1  8  Matertera, 

m  fuorum,    qui    9  Nepos  ex  fratre; 

mt  1 10  Neptis  ex  fratre* 


L      IV- 

fpJP    U?'NH     11DN 

tmt  "INtil,  In- 
terdicitur  homini^ 
perfona    &    pro- 

pinqua  propinquae  I  8  Foemina  &  filio  ex  foro- 
ejufdem  perfonae,  1     re  ejus, 
veluti  9  loemina  &  nepote  ex  filio 

ejus, 

I  o  Foemina  &  nepte  ex  filio 
ejus, 

I I  Foemina  &  nepote  ex  fi- 
lia  ejus, 

12  Foemina  &  nepte  ex  filia 
i.     ejus. 

"iNWt  feu  &  reliquis,  id  eft,  quae  fuperfunt 
ex  eis,  quae  in  regula  fecunda  propinquorum  funt 
propinquae.  Sequimur  enim  hic  veftigia  Eliae- 
zaridis,  quem  hic  vertimus. 

1  Homo  &  pater  ejus,   foe- 
mina  &  filia  ejus. 

2  Homo  &  pater  ejus,    foe- 
mina  &  filio  ejus. 

V.  3  Homo   &  pater  ejus,   foe- 

DHNtif   'HfcV    TIDN        mina  &  fratre  ejus. 
OHNti?  W  by>  In-    4  Homo  &  pater  ejus,    foe- 


terdicuntur  pro 
jpinqui  bini  binis 
propinquis,  veluti 


mina  &  forore  ejus. 

5  Homo  &  ftater  ejus,    foe- 
mina  &  fratre  ejus. 

6  Homo  &  frater  ejus,    foe- 
mina  &  filia  ejus. 

7  Homo  &  frater  ejus,    foc- 
mina  &  filio  ejus. 


INtvrtl  feu  reliqui,  id  eft,  caetera  perfonarum  pa- 
ria  paribus,  quae  juxta  regulam  primam  ipfis  re- 
fpondent,  interdieuntur.     Ad  hunc  modum  prin- 


1  Levitic.  xviij.  6.  &  vide  caput  fuperius. 
'11.  $■  de  Jure  Nat.  cap.  10.  &.  ibi  citata, 

Vol.  U. 


I   Uti  expreflis  etiam  ftcrae  legis  verbis,  Levitic.  xxj.  2,  Jc  j. 

F  f  f  f 


Vide  lfe. 


X    O    R 


cipia  illa,  regulae,  feu  fundamenta  quinque  Rab- 
benu  Jofeph  exhibentur,  quibus  fubjungitur  ab 
Eliaezaride    (ut  fcilicet  Jofephi  illius  mentem  ex- 

piicet)  *or  anpyn  rbx  hx>  ts-o  nr  »n  iwflnsi 
iiDNn  nj»i»"  13T3  idt  twanai  tidnh  mo}»' nnp:n 

lJTi'N'7,  Et  quoties  in  honim  aliquo  jotmina  in- 
terd.citur  mafculus,  interd/cJum  in  ea  termina- 
tur.  Quoties  autem  mafculus  mafculo  interdi- 
citur,  transfert  fie  int^rdiBum  ad  ejufdem  uxo- 
rem,  feu  pro  uxore  ejusd  interdiclafumttur.  Sta- 
tim'  autem    fubjicitur  hy    H3pl  tM&ni    D71X 

\r\by&  "iidnh  i^yty  n»»n  fe$  mpi,  Attamen 

quoties  intcrdiBum  occurrit,  quafi  fotminae  foe- 
mina  interdiceretur  (ratione  vocabuli  hominis, 
quod  utrumque  fexum  continet)  id  ad  mari- 
tos  earum  inde  non  extendendum.     Ratio  reddi- 

tur  hp  "o?  "iidno  ti'pn  nvx  hy  r\m  "iidne; 
■urow  vpr\  hy  u»pn  nn  airona  ippirw  "or 
S>  nS  airono  t<svn  ttfpni  airo  Sj»  Djnjno 
n^n  t«*»n  njnn  n*w  »a  ppioo  t£»pvtj>  typn 
nW?  nta  owann  w  nfrx  "uai  aosnon 

n^Dn,   GHiordam  interdtcda  illa  qtiibns  foeminae 
hic  fotminis  (11  quis  ita  cum  vetuftioribus  illis 
rem  accipiendam  velit)    interdicantur,  naficeren- 
tw  ex   inttrdiclis,    quibus  mafculi  prohibentttr 
maficulis  (in  lege  fcilicct  lacra,  ut  ubi  patris,  pa- 
trui,  fratris  turpitudo  rcvelari  prohibetur;    quod 
ad  uxores  eorum  attinet)  adeoque  cjfimt  ex  ar- 
gumentis  e  Scriptura  fiumptis  (nec  in  Scriptura 
ipfa   reperta)  unde  fieret,  ut   argumentum  illud 
de  maritis  effet  fiecundarium  feu  ex  argumento 
praevio  e  Scnptura  fitmpto.     Nobis  autem  jam 
in  more  efi  rectptum,  Scriptttra  tpfia  &  argtimi  n- 
to  inde  proxime  deduclo    niti,  non  argumento 
alio  ex-  eodem  argumento  fiequente.     G)uae  nem- 
pe  difiplina  efi  veterum  iltorum,  qut  conjugum 
infitwr.em  (qualem  ante  diximus)  docuere.     Et 
pridem  fapientes  illi  bini    (  Rabbenu  Jofeph  & 
Rabbenu  Jofuah )   ilhd  argtimtntandi  genus  ob 
hanc  caufam  adhibendam  nclutre.     Nimirum  in 
regulis  quinque   feu  fundamentis  illis  Rabbenu 
Jofeph,  pro  homini  inttrdicitur  in  noftris,  ufur- 
patur,  ut  vides,  t£?'Nn  "llDN  &  pro  homine  in  re- 
liquis  C'»xn,  quod  quidem  ibi  ab  ipfis  fumptum 
pro  fexu  tantum  virili,    quafi  interditta  inceftus 
facra,   quorum  in  praefatione  a  tl"N  K»»N  adhibe- 
tur,    ex  ipforum  verbis    fexum   fequiorem   non 
contineret.     Quoniam  vero  ex  Karaeis   alii,  id 
eft,  vctuftiores  illi,   t£  tS»'i<  UPN  ibi  fexum  volu- 
ere  utrumque  pariter  denotari,  quod  admitti  no- 
luit  Rabbenu  Jofeph  magis  atque  unionem  ma- 
riti  &  uxoris  (qualem  fupra  diximus)  perfonalem, 
ideo  hic  monetur,  tametfi,  quoties  in  regulis  illis 
interdicitur  mafcuLus    mafculo,    in  uxorem  ejus. 
quo  interdicitur  tranfeat  interdicli  vis,  nihilomi- 
nus  etiamfi  in  eifdem  regulis  cx  notione  illa  fm 
WH  feu  hominis  (qua  fexus  uterque  contineri  pof- 
fit)  videatur  foeminas  foeminis  pariter  interdici, 
non  inde  fequi  ad  maritos  fpeclare  interdidtum. 
Nam  mafculus  rmafculo,  fenfu  jam  didto,  prohi- 
betur  in  expreflis  Scripturae  verbis  ;  unde  fi  quis 
argumentando  fimiliter  foeiuinas  foeminis  inter- 
dici  concludere  velit,  is  tatnen  non  inde  probare 
rite  poffet,   harum  maritos  fic  interdici.      Nam 


B    R    A    I    C    A»  £A 

argumentum  hoc  fccundarium  eflet,  quale  omnin. 
ut  fupra  dicitur,  rejicicndum  ex  fententia  tiu 
Rabbenu  Jofeph  tum  Rabbenu  Jehofuah,  id  el 
binorum  difciplinae  hic  de  inceftu  apud  Karaei 
novatorum  illuftrium.  Atque  ita  non  minn 
quid  novatoreshi,  quantum  ad  hanc  rem,  volm 
rint,  quam  quid  vetuftioribus  fuerit  receptur, 
fit  fatis  manifeftum.  Perfonas  autem  quae  ri 
gulis  feu  fundjmentis  jam  oftenfis  continentu 
interdici  oftendunt  ad  hunc  modum.  Illarm 
fex  quae  prima  fub  regula  nomine  propinquorui 
veniunr,  trcs  priores  feu  pater  &  mater  &  forc 
expreflim  vetantur  in  b  Lege  Sacra.  Quarta  fe 
frater  ex  eo  quod  legitur  c  Turpitudinem  firatr, 
tui  non  revelabis.  Quinta  ex  d  illo,  Nurus  tua 
turpitudinem  non  revelabis.  Et  demum  fext 
feu  filia  lOini  7pO  feu  ex  argumento  a  fortior 
Prohibetur  fcilicet  exptefllm  in  lege  e  neptis  fiv 
ex  filio  five  ex  filia,  unde  fequi  non  dubitant  et 
am  filiam,  utcunque  non  exprelTam,  multo  m:- 
gis  prohibitam.  Atque  de  his  aiunt  novatorc 
hi,  id  quod  ad  reliquas  pariter  regulas  juxra  fupc 
rius  dicta  attinet  ;  J02fj?3  p  niilpJn  n^  "ilDKi 

ntyj«  ruwn  rwm  arvv)  hy.  Tyx'  o*-orn  S; 
jn»a»jK2  jniSn  Die?o  nwiDN  jan  naw  fm 
ar\mh  ait^»  diidni  vnxty  Dnty  ;  Ita  mte> 

difium  foeminarum  in  ipfis  terminatur.     Mafa 

lorum  autem,    tranfit  in  uxores  eorum,  fcilice 

uxor  patris,  uxor  fratris,  &  uxor  filiific  inter 

dicuntur,    quoniam  pendent  e  marttis  fuis,  qt 

(in  regula  hac  prima)  propinquorum  fiuorum  no 

mine  vc  niunt,  qtiorum  interdiEfa  recidunt  in  eo 

rum  uxorts.     Quae  in  regula  continentur  fecun 

da  feu  quae  propinquis  funt  propinquae,   inter 

dici   volunt  ex   eo,  quod  in  Lege  Sacra  habetur 

f  Turpitudinem  fiororis  patris  tui  feu  amitae  noi 

revetabis,  nec  turpitudinem  fiororis  matns  tttai 

feu  materterae,  fubdita  utrique  intcrdidto  ration< 

liac  feu  caufa  K»n  *]'DN  "iNti»   propinqua  efi  pa- 

tris  tui,  &  M»n  "JON  INti»  propinqua  matris  tuat 

efi  ;   atque  ex  illo  Turpitudinem  filiae  filii  tui, 

aut  filiae  filiae  tuae  non  revelabis,  &c.     Caufam 

fcilicet  illam  pariter  fpectare  volunt  ad  perfonas 

univerfas,  quae  funt  propinquis  (prima  in  regula 

nominatis)  propinquae  ;  quales  funt  fedccim  illae 

quae  regulae  fubjunguntur.     Huc  etiam  illud  tra- 

hunt,  quo  interdicitur  s  cuique  propinquis  quibuf- 

dam  propinquariun  uxoris  fuae,  veluti  nepte  uxo- 

ris  five  ex  filio  five  ex  filia.     A  fortiori  igitur  per- 

fonis  quae  funt  ipfae  prophiquarum  propinquae. 

Quod  de  propinquis  binis  dicitur  in  regula  ter- 

tia,  habetur  ex  illo  h  Turpitudinem  fioeminae  feu 

uxoris  &  filiae.fme  won    revelabis,    &c.    cui 

fubjicitur  J«4in  not  r\T\  TVfcV  propinqtiae  fimt ; 

ficelus  efi.      Unde  concludunt   propinquis  binis, 

id  eft,  perfonarum  quae  funt  invicem  propinquae 

(ut    in  regula  prima)  revelatione  turpitudinum 

abftinendum.     Sic  enim  plane  fe  res  habet ;  ta- 

metfi  typorum  incuria  in  Eliaezaridis  '  enumera- 

tione  praetermittatur  nuncfoemina  ejrfrater  ejtts, 

nunc  etiam  fotmina  &  filius  ejus.     Etiam  illud 

huc  afFerunt,  quod  de  propinquis  propinquarum 

uxoris  ad  regulam  fecundam  dicitur.     A  fortiori, 

inquiunt,   interdicitur  binis   invicem  propinquis. 


1  Levitic.  xviij.  6.  b  Levitic.  vviij.  7,  8:  9. 

I'  Ibidem. 


i,  £c  13. 


5  Levitic.  xviij.  17. 


]b'd.  16 


d  Ibid.   iy. 


«4.    1».  -      .UIU.      .J.  IU 

Cap.  i.  fol.  12".  &  vide  cap.  4.  fol.  15- J 


Ibid.  ic 


[  evit  c.  x\  lij. 

Perfona 


5*5 


U  x  o 


R 


E    B    R    A    I    C    A. 


546 


Perfona  itcm  &  propinqua  propinquae  cjufdem 
pcrlbnae  (quod  in  quarta  occurrit  regula)  in- 
tcrdici  volunt  partim  cx  illo  s  de  uxore  &  neptc 
cjus  five  ex  filio  five  ex  filia  intcrdklis.  Ibi 
tnim  prohibcri  perfonam  in  uxorcm  duci  & 
propinquam  ejufdcm  propinquae,  id  eft,  five  fi- 
lii  five  filiac  ejufdem  filiam  ;  parilique  dum  argu- 
mentantur  ex  Scriptura,  modo,  foeminam  &  fi- 
liam  fororis  fuac,  focminam  &  filiam  fratris  lui, 
&  quac  funt  id  gcnus  pctfonas  reliquas.  Par- 
tim  autem  regulam  hanc  fumunt  cx  illo  b  Non 
revelabis  tnrpitudinem  fratris  patris  ttli.  Ni- 
mirum  ibi  VTKB?  "Wl  f)"U  ur\V  V2N  ftfc  OJ?  \lf*H 
nnK  ITtSW  oniDN,  Ruben  &  frater  patris 
ejus  feu  patruus  ejus,  qui  fiur.t  perfona  &  pra- 
pinquus  propinqui  ejufdem  perfonae  interdicun- 
tur  foemina  eadem.  Quintum  demum  funda- 
mentum  fcu  regulam  probant  ex  eo  quod  dici- 
tur,  c  Turpiiudinem  filiae  uxoris  patris  tui  non 
rtvelabis,  quo  interdicitur  foemina  &  filia  ejus 
patri  &  ejufdem  filio,  id  eft,  ipy  Sj»  m31  "pj> 
mSI,  Radix  &  ramtts  ramo  &  radici,  qui  funt 
propinqui  bini.  Inde  autem  binis  prohibentur 
propinquis,  quia  funt  bini  pariter  ipfi  propinqui, 
adeoque  reliqui  fic  conjun&i,  feu  D'2JDn  colla- 
terales  propinqui  fimiiiter  prohibentur.  Nam 
quoad  propinquitatem  feu  propinqui  nomen,  ut 
fe  habct  mater  ad  filiam,  nc  foror  ad  fororem, 
&c.     Aunt  fcilicct  &  hic   T\Q   nn31  i"flZtt$  HO 

ffiwi  nm  n»3i*i  rt&a  nninNi  nvx  nwr  nvx 
Tp  onDin  mjn  psyi  p  n^ri  mj?  "rejepi 

QiTW  U7J?,  £Wi »?  f/?  ra?w  foeminae  feu  a.w- 
"^r  <!?"  j?//^  f/V/f  quae  ejtifdem  &  filii  ejus,  ejufi 
iem  &  fororis  eftts,  efufidem  &  patris  ejiis,  ejuf- 
iem  &  firatris  ejus.  Et  terminatur  interdic- 
um  fioeminarum  in  feipfis,  maficulorum  vero 
ransfiertur  in  eorum  uxores,  juxta  fuperius  dic- 
a.     At  yero   lex  illa  facra   fic  legitur  m  nVTJ? 

■ran  ^n  ^in  -jmnx  -px  rnVia  ym  rtefc 

inVTJ»  quod  verbo  tenus  ibnat,  faltem  fonare  po- 
:ft,  Turpitudinem  filiae  uxoris  patris  tui  geni- 
ae  ex  patre  tuo,  quae  fibror  tua  eft,  turpittidi- 
em  ejus  non  revelabis,  quafi  foror  germana  hic 
}lum  interdiceretur,  ut  &  commate  nono.  At- 
ue  ita  Chaldaei  vertunt,  Vulgatae  autor,  Arabs 
.omae  pridem  editus,  aliique ;  uti  &  Judaei 
ermanienfes.  Atque  Hifpanienfes  ad  hunc  mo- 
am,  'Deficobertara  de  hita  de  muger  de  tu  pa- 
•e  engendrada  de  tu  padre  tu  hermana  ella  :  no 
fcubras  fiu  deficobertura,  quae  funt  Talmudi- 
orum  hic  difciplinae  confona.  Sed  interea  ver- 
)rum  ordo  fert,  ut  fic  etiam  transferre  liceat, 
irpitudinem  filiae  uxoris  patris  ttii  (quae  au- 
,  m  ex  patre  tuo  nata  efi,  fioror  tua  efi)  non  re- 
■  'labis  (quafi  in  parenthefi  tantum  illud  de  ger- 
:  ana  ante  interdicta  accederet )  cui  nec  difibnae 
l  M  verfiones  Arabicae  illae  Saadiae  ac  Erpenia- 
1 ,  nec  Perfica  Tawafii.  Neque  enim  relativum 
1  bent,  quod  filiam  uxoris  &  natam  ex  patre  ex- 

I  :ffim  copulent.  Et  Graeci  interpretes :  'Ajpj- 
f  twujj  3vyt,?gzf  <yjvou,-/Js  <7iu.ifG<;  <yH  gw,  w7n>1(g.\v - 
•  '■?,  0/j.^Tra.T^a.  dSlhtpti  <n  &JiY,  gvx,  eumn&Av-^K 
:•  a<%vu.oovv!vj  airri!;,  Turpitudinem  filiae  uxoris 
p  'ris  ttii  non  revelabis :  ex  eodem  patre  foror 

I I  eft,  nec  revelabis  turpitudinem  ejus.     Ubi 

Levicic.  xvnj.   i7.  b  Ibid.  xviij.  14.  c  Ibid.  xvi-j. 


terminatur  intcrdictum  filiae  uxoris  patris,  antc- 
quam  verba  fiunt  de  lbrore  germana.  Quod  fa- 
tis  eft  Karaeis  hic  confonum,  qui  novcrcac  filiam 
etiam  cx  marito  priore  genitam  pro  interdicla 
habent  j  qua  dc  rc  vide  plura  in  cnpitibus  pro.xi- 
me  fcquente  &  fexto.  Qpae  autcm  fic  in  fun- 
damentis  fcu  rcgulis  quinquc  Rabbcnu  Jokph 
contincntur,  cadem,  quantum  videoj  ipfa  am- 
plcxi  funt  Karaci  vctuftiorcs,  ita  tamen  ut  tam 
pcrfonalem  qualem  diximus  conjugum  unitatcm 
admitti  ac  maritos  interdici  paritcr  ex  rwj.'!»'  feu 
tranflatione  ubi  foemina  interdicitur  vfelirrt;  qaatti 
uxorcm,  ubi  interdictio  eft  nomine  maicnli. 
Quae  omnino  noluit  Rabbenu  ille  Jofeph. 


C  A  P.     V. 

Fundamentttm  fieu  regula  ck  Inceflu  fex- 
ta  a  Rabbenu  Jehofiua  Karaeo  hv  Rab- 
bemt  Jofieph  dtficipulo  intrcdu&a.  Ka- 
raecrum  plertque  tS  Rabbemt  Jcfeph 
fequaces.  Nec  praeter  binos  celehrio- 
rum  qutfquam  R.Jekofuae  fententiam 
efi  amplexus.  Mutilus  Eliae  Ben  Mo- 
feh  codex  de  Incefiit  percurritur. 

EX  ante  dictisliquet,  tum  qualifnam  Karaeo- 
rum  veterum  fententia  fucrit  de  Inccfru,  feu 
de  vetitis  ratione  five  fanguinis  {ivc  afEnitatis 
conjugiis,  tum  quaenam  fuerit  ejufdem  fenten- 
tiae  novatio  a  Rabbenu  Jofcph  introducla;  qua 
fcilicet  amputata  funt  illa  vetuftiorum  dogmata 
de  perfonali  conjugum  unione  &  inrerdictorum  a 
fexu  foemineo  feu  uxore  ad  maiculum  feu  mari- 
tum  tranflatione  (qualis  habetur  a  mafculo  ad 
focmineum  feu  a  marito  ad  uxorem)  &  de  ar- 
gumentorum  fecundariorum  ufu.  Difcipulus  au- 
tem  ille  §"Rabbenu  Jofeph,  feu  Rabbcnu  Jcho- 
fuah  (de  quo  fupra)  magiftri  veftigiis  haud  ufque- 
quaque  inhaefit,  fed  tum  fextum  fundamcntura 
feu  regulam  quinque  illis,  quas  jam  ante  exhibui- 
mus,  adjecit,  tum  interdidtorum  a  fexu  foeminco 
ad  mafculum  fcu  maritos  tranflationem,  quam 
rnyy  vocitant,  a  magiftro  rejectam,  reftitui  vo- 
Iuit.  Hujus  fundamentum  feu  regula  adj&fta,  quae 
fextum  fic  locum  occupavit,  hujufmodi  cft,  -fiDi* 
1-lNsy  iJtfin  tpy  h$  EHS®  W,  Intcrdicuntur 
propinqui  bini  perfona  &  propincuo  propinqui 
ejufdem  perfonae,  Iinca  fcilicet  in  recta,  non  in 
collaterali,  feu  quod  aiunt  5^7  C^msai  a,h!,,p;>3 
a'SJ33  quod  idem  fonat.  Veluti  intcrdici  vo- 
luit  Rubeni  &  ejufdem  ex  filio  nepoti  (qui  nem- 
pe  propinquus  eft  propinqui  feu  filii  cjus)  ma- 
trem  &  filiam  (quae  funt  invicem  propinquae)  uti 
&  matrem  &  filium,  id  eft,  matrem  &  nurum  feu 
filii  matris  uxorem.  Tranflato  fcilicet  interdiclo 
in  uxorem  a  filio.  Rationem  hujus  rcgubc  pc- 
tit  ille  ex  lege  illa  facra  d  qua  turpitudinis  »rrj< 
*^'3iV  fratris  patris  tui  revelatio  vcratur  ;  qua  de 
re  plura  ftatim.  Ad  collaterales  autem  regulam 
hanc  ait  non  omnino  extendendam,  e  quoniam  li- 
quct   ex   ipfis  Scripturae  verbis  Zelophcadi  filias 


*  Tbid.  xviij.  14.. 


Nutrcr.  xxxvj.  1 1. 


nuptas 


>47 


Uxor.    Ebraica. 


$4-8 


nttptas  efie  etiam  patruorum  fuornm  filiis,  adco- 
que  licitum  efle  conjugium,  ubi  quis  filiam  acce- 
perit  patrui  feu  conlbbrinam,  aut  pater  &  filius 
matrem  duxerit  &  matris  ex  forore  ncptcm.  Hic 
enim  perfona  reperitur  &  propinquus  propinqur 
cjus  (veluti  patruus  &  nepos)  atque  etiam  bmae 
propinquae  veluti  confobrinae  mater  atque  lpfa 
confobrina.  Sed  quia  in  linea  collaterali,  non 
reda,  perfona  &  propinquus  propinqui  habetur, 
re<mla  hac  fexta  contineri  hujutmodi  conjugia  no- 
luit  Rabbenu  Jehofuah.  Trannationem  autem 
interdifti  a  foemineo  fexu  ad  mafculum  feu  ma- 
ritum,  juxta  fuperius  difta,  ideo  reftituendam  vo- 
luit  ac  reducendam  Rabbenuhic,  quoniam,ut  vo- 
luit  ille,  quemadmodum  &  vetuftiores  hujus  fec- 

tae  p  Dimn  *em  aym  arafrw  idd 
»ta  iina  mn  o  Dinsn  »YfiO  nwna  ni3ip:n 
•iisn  nnn  ewwn  r«  DW  Jnrtt0  ir'),K'  X** 

iinan  iMy  7**»  £^w  m0"°  1U0  niajcuhjunt 
praectpto  obligati,   obligantur  item  foeminae  in 
Scriptura.      Nam    &   ibi  a   Irgitur  Comburant 
iene  eum  &  ea-s  (eum  fcilicet  qui  matrem  &  fi- 
liam  duxerit ;    paritcrque  eas)  &  nifi  fioemmae 
intcrdiclo  continertntur ;  qua  ratione  poena  hic 
e-s  fubeunda?  Magiftrum  autem  hic,  id  cft,Rab- 
benu    Tofeph,    &  difcipulum  ejus  feu  Rabbenu 
Tchofuam  ita  fequuti  funt  Karaeorum  plenque,  ut 
vix  repertus   fucrit  inter   cdcbriorcs  qui  horum 
alterius  fentcntiam  non  ampkaeretur.    Ita  tamen 
ut  cx  eis  paucifiimi  eflent  difcipuli  feu  n  Rabbe- 
nu  Tehofuah  fequaccs,  nec  quidem  ultra  duos,  ut 
refert  Eliaezarides  nofter.   li  funt  Rabbenu  Aha- 
ron  autor  libri  CMl  p>  feu  Li&ni  vitae  di£ti  & 
IWD  vrh»,  Eliah  Bifitzi  feu  Byzantinus  (qui 
ipfe  eft  Eliah  Ben  Mofeh,  de  quo  plura  habes  in 
Diflertatione   noftra  de  anno  Judaeorum  civili) 
quorum   uterque  amplcxi  funt  fententiam   Rab- 
benu  Tehofuah  raiMn  m^ai   onpJ?n   "SDD3 
Tum  in  fiundamentorum  feu  regukrum  (fupenus 
oftenfarum)  numtro,   tum  in  tranfattone  mter- 
diffi  a  fexu  fioemineo  ad  maficulum  feu  man- 
tum.  Libro  autem  acephalo  jam  difti  Eliae,  quem 
in  Differtatione  illa  citavimus,  titulus  eft  (ut  ex 
Eliaczaride  hoc  difcimus)  OpT  fcu  presbyten,  quo- 
niam  presbyterorum  feu  qui  ordinatione  folcnni 
feu   manuum  impofitione  in   presbyteratum,  rd 
eft,  jurifconfulti  fimul  &  theologi  dignitatem  e- 
vcfti  funt,  fcientiam  &  difciplinam  continet.    In 
exemplari  ejufdem  quo  utimur  MS.  quod  muti- 
lum   nimis  eft,    habetur  quidem    titulus  Seder 
mn^n  feu  tracJatus  de  Incejiu ;  fed  &  ipfc 
mutilus.     In  praefatione,  fequacem  fe  fore  pro- 
fitetur   Rabbenu  ]ehofuah  ac  difciplinae  ab  illo 
traditac   in  "tti'1   nflD  tihfo  de  ReBitudme    feu 
jufio,  quo  hanc  rem  complexus  eft.  Caprte  dein 
primo,  quod  eft  Sd  Stf  W  &*  i*D^S*F¥ 
"IJ1  VTCO  n»W,  'De  explicatione  verfius  tllius  b, 
Homo  homo  non  feu  Nemo  hominum  accedat  ad 
propinquam  cgrnis  fiuae,  &c.    ait  interdido  non 
folum  contineri  Ifraelitas  fed  "Un  DJ  exterum  feu 
quofcunquc  alios  (fic  cnim  accipio  ibi  n  "U,  non 
pro  profelyto  folum  five  jufiitiae  ftve  domicilii) 
adeoque  in  eo  jus  effe  humano  generi  c  praefcri- 
ptum,  &  pariter,  ut  expreflim  illc  ex  Rabbi  Je- 
hofuah,  fexui  utrique,   contra  quam   Rabbi  Jo- 


feph  -irta  tron  s^n  mnranty  low»,  Cujus . 

fiententia  eji,  iitud  ex  ipfa  praecepti  vi  ad  mafi- 
culos  duntaxat  attimre.  Capite  fecundo,  difpjJ 
tans  de  vocabulis  Legis  Sacrae,  quae  ad  materiem 
inceftus  fpectant,  tandem  concluditffiHJtt  "IIDNU;, 
Sd   S«   WH  tSW  "IDND  102n  "IKtOT  D^D  Kin ; 

vinN  nwoin  npfDam  ni3j  w  tod  ^m\ 
iNX'n  rhy  n^p  mn  Sj;  nno  wpm  vmm 

3inD3  13nDJ  N:S  "\Vit  □'Dl.in  IIDNI,  Interdic- 
tum  de  mceftu  pendere  ex  nomine  ilio  propin- 
qui;  d.clum  ilhd,  Nemo  hominum  ad  propin- 
quum  carnis  fuas  accedat,  genus  ejfe  fupremum, 
&  quae  fequuntur  ejfe  ejujdem  fptcies,  unde  ar- 
gumentando  ex  ratiom  non  diffimilis  propinquita- 
tis  interdicere  Karaeos  fuos  perfonas  in  ipfo  Sa- 
cro  Sermone  non  memoratas.  Tertio  capite  in- 
terdicti  fpecies  &  quae  inde  argumentando  aKa- 
raeis  eliciuntur,  traclat,  &  non  folum  matrem  ac 
novercam,  fed  &  a  patre  utcunque  conftupratam 
aut  compreflam  pariter  ait  interdidtam.  nvpl  in-,; 

quit,  noiJNm  n:v,Dn  tidk  \m\r\  CDDnn  p 
rbxv  vdk  tpD  rbx  ssSi  "idnd  p  nniaojjn 

f)iD  rhui  nnn  niDJDJ  Omn,  Et  quidam  ex 
fapitntibus  interdici  volunt  Jiupro  vi  aut  illece- 
bris  (a  patre)  comprejfam,  ex  eo  quod  dicitur  d 
Non  revelabis  alam  aut  oram  patris  fui ;  ficilicel 
eiufmodi  fioeminas  nomine  alae  feu  orae  fiatu 
contmri.  Aliis  dein,  juxta  fuperiore  in  capitt 
oftenfa,  ordine  fuo  quem  in  facro  habent  fer 
mone  explicatis,  ubi  ad  illud  e  deventum  eft: 
Turpitudinem  filiae  uxoris  tuae,  &c.  (de  quo  rc^ 
cole  quae  dicuntur  capite  hic  proxime  fuperioti 
ait  verfum  illum  'T  nD'nD  HDDD  in  codicibw. 
Sacris  manuficriptis  ad  hunc  modum  legi  nil; 

nninK  73«  nnSiD  rnn  Nf?  73«  w»  n: 

inniiy  nSjn  N7  N'n,  Turpitudinem  filiae  um\ 
ris  patris  tui  non  revelabis.  Ex  patre  genita- 
fioror  tua  eft,  nec  revelabis  turpitudinem  ejus ' 
Quod  certe  omnino  eftGraecis  interpretibus  con 
fonum.  Sed  lectionem  illam  in  codice  aliquc 
manufcripto  nondum  vidi  ego.  Nec  fane  codeji 
Samaritanus  ab  editis  hic  difcrepat.  Vocabuk; 
autem  illa  "j'3X  mSlD  genita  ex  patre  &  -yr\TK 
fioror  tua  in  verfu  hoc  fumere  Karaeorum  plerof 
que  ait  Eliah  hic  pro  eo  quod  eft,  velut  geniU 
ex  patre  eft,  velut  fioror  efi ;  ideo  nec  revelabh 
turpitudinem  ejus.  Addit  item  Rabbi  Saloino- 
nem  s>ftiDn  feu  principem  dictum  in  Epiftola  ac 
R.  Aharonem  confcripta  expreflim  affirmafle  »:j 

pioan  nvnS  »vm  rrni  rhn  non  pioan  nii 
rimiD  rhin  i<h  73«  rwtt  n3  nw  ns: 

'1.11  "1'3N  verfum  hunc  mutilum  effe,  atque  ac 
hunc  modum  legendum,  Turpitudinem  filitit 
uxoris  patris  tui  non  revelabis ;  genita  ex  pa 
tre,  &c.  Ex  hoc  autem  verfu  vides  in  jam  an 
te  oftenfts,  quintum  fumi  fundamentum  feure 
culam  de  propinquorum  binorum  binis  propin 
quis  interdiaione,  ut  patris  ac  filii,  focmina  ai 
filia  ejusj  j'K1  inquit  Eliah  hic  np'ti?  p  BHfi' 

nsn  ns  pn  np'ti>  \»3i  rhm  dnh  nx  3N 

mnn,  Nec  dificnmen  eft,  Jive  pater_  pnmo  ma 
trem,  five  filius  primo  filiam  accipiat.    Quem 
admodum  m&vk\  genitam  ex  patre  Scfiororem 
verfu  jam  difto  fumi  volunt,  pro  ea  quae  velu 
crenita  cft  feu  inftar  fororis  feu  genitae,  feu  loro 


Levit.  xx.  14..        b  Ibid.  xviij.  6. 


:  Vide  lib.noft.  y.  de  Jure  Nat.  S^  Gcnt,  cap.  r ;.        *  Dcut.  xxij.  30.        «  Levit.  xviij.  i  <■■ 


549 

is  nominc  item  vulgo  cognita,  fic  in  commatc 
i4.  ubi  legitur  '1.11  nSjfi  *>&  *"|»*JK  *n>*  mij* 
Turpitudinem  fratris  patris  tui  non  revelabis, 
xc.  tum  fratris  nomcn,  tum  amitae  &  pro  ipfis 
evera  cx  rationc  fanguinis  fratribus  ac  fororibus 
ic  amitis  &  pro  aliis  vulgo  ita  fumptis  feu  quafi 
ratribus,  fororibus,  aut  amitis  intelligendum. 
Jnde  fratrum  aiunt  (uti  &  fororum)  fpecies  eiTe 
juinque : 

i.  Ex  patre  feu  germanum. 

2.  Ex  matre  fcu  uterinum. 

3.  Ex  utroque  parente. 

^uos  revcra  fratres  feu  D'n*3*s4  D'nN  vocitant 
iNw'  nSj*  DnD'J  *J£>0,  Quoniam  nempe  in  tis  efi 
atio  proptnquitatis  fcu  confanguinitatis, 

4.  Novercae  filium. 

5.  Soccri  filium. 

^uorum  uterque  vocitatur  ^INU*  nN  quafi  frater 
cufrater  mstapkoricus,  &  "QJ'0  JiK  fcu  adjetti- 


Uxor     E  b  n  a  i  c  a, 


550 


tius,  utpote  in  quibus  nuila  confanguinitatis  ratio, 
Jam  vcro  obfervant  commatibus  binis  proximc 
in  Lcvitico  praeccdcntibus,  cxpreflam  fieri  ■nc 
"iNw 'propiuquae  feu  confanguineae  mcntioncm,  ubi 
nimkum  amita  &  matertcra  interdicuntur,  adeo- 
quc  ibi  veras  tantum  fororcs  innui  :  hic  vcro 
vocem  illam  non  habcri,  undcaiunt  ex  djfcipii- 
na  Rabbenu  Jehofua,    TD7'  ijfoo  DlpJJ  *~"0*JC' 

'jSqn  Sj*  iniN  nnpS  *i*o  -\xv  nSj*  ^insrt 

TJJJQn  <7J'l,  Quoties  m  hifce  non  memoratur  voca- 
bulum  ")NC*,  feu  propinquus  zmprepinqua  feu  con- 
fanguinea,  feu  propinquitatis  caufa,  locum  capi- 
endum  ejfe  tum  de  eis  qui  revera  fanguine  con- 
junguntur,  tum  de  re/iquis  qui  vulgari  notiarte 
fic  dici  folent,  feu  de  quafi  fratribus  aut  forori- 
bus.  Unde  elicuit  Rabbcnu  Jehofuah  fundamen- 
tum  illud  fextum  feu  de  propinquis  binis  perfo- 
nae  &  propinquo  propinqui  ejufdem  perfonaC 
interdidtis,  ut  in  hoc  Schemate, 


Peloni  £5=4^)  Ketura  J^-  ^   Abraham    \o*  <A    Sara 


Peloni  fllius.     Pelonith  filia. 


)etur  Keturae  fuifTe  ex  priori  marito  filium  & 
iliam,  &  dein  eam  Abrahae  nuptam,  cui  ex  Sa- 
a  Ifaac  filius,  &  ex  filio  nepos  Jacob.  Aiunt 
[ui  fundamentum  illud  amplectuntur,  Ifaac  Jaco- 
)i  patrem,  &  Peloni  filium  Keturae  effe  OTIN  'JU* 
3H*JJ*0  binos  qttafi  fratres  eofque  nomine  fra- 
ris  contineri  in  lege  ante  laudata  ;  adeoque  in- 
erdi&um  Jacobo  Peloni  filium  Keturae,  id  eft, 
ixorem  ejus  interdici,  uti  &  confequenter  filiam, 
[uae  quafi  foror  patri.  Atque  hinc  eis  nafcitur 
pfum  fundamcntum,  quod  cernitur  in  eo  quod 
U>rahae  ac  Jacobo,  id  eft,  avo  &  ex  filio  ncpoti, 
eu  perfonae  &  propinquo  ejufdem  propinqui  in- 
erdicantur  binae  propinquae,  id  eft,  Kcturah  feu 
nater  &  filius  (nempe  filii  uxor,  in  quod  tranf- 
ertur,  juxta  jam  dicta,  prohibitio)  &  mater  & 
ilia  ;  qua  de  re  etiam  a  nobis  paulo  ante  affe- 
untur  quae  itidem  hic  habet,  praeter  alia  Ttl! 
labbenu  Jehofuah  confona,  Eliah  Ben  Mofeh. 
3apite  demum  quarto  agit  ille,  mjH  plS'n*J 
niHj*n  j'JJ**J  D'*3*jn,  T)e  fententiarum  difcrimine 
mod  inter  fapientes  habetur  circa  inceftus  ge- 
ura.  Atque  eos  ait  diftribui  riV?l*"U  nv*lin  *xfo 
Tn  binas  fecfas  celeberrimas.  Alteram  efle  Hj**J 
'H^*3pn  Traditionales,  niHJft  !i'pn  ''Nt**  1"I3N'C* 
"*jS  Dinsn  Sj*  1"5T"I  DJbN,  Quorum  fententia 
ft  argumentationis  feu  deduflionis  rationalis 
ifum  non  admittendum  in  materie  inceftus,  fed 
nola  Scriptura  feu  Verbis  Sacris  (impliciter  ni- 
\endum.  Si  enim  argumentationi  locus,  quor- 
um  poft  amitam  vetitam,  vetatur  etiam  materte- 
:a,  quae  ({[  hic  argumentari  licuerit)  ex  parili  vc- 
:aretur,  fine  verbis  exprefiis,  rationc  ?  Aliaid  genus 
,:raditionalium  habet,  praetcr  fecundariarum  eo- 
:um  cnumerationem  capite  fecundo  ante  a  nobis 
ahibitam.  Nec  plura  hac  de  re  codex  ejus  MS. 
}uo  utimur,  qui  hic  mutilus  eft. 

■  Fol,  i3  3. 

Vol.  II,  G  g 


Ifaac 
Jacobs 

c  a  p.    vr. 

Summaria  6jf  emendatior  Karaeorum^ 
in  materie  incejius,  difciplinae  expli- 
catio,  juxta  Rabbi  Jebudam  Ben  Eli- 
aezar  Karaeum  celebrem, 

iRaeter  jam  ante  memoratos,  Rabbenu  fcili* 
cet  Aharon,  autorem  libri  D"n  j"j4  Ligni 
'itae  didti,  &  Eliam  Byzantium,  inter  Karaeo- 
rum  celebriores  neminem  rcpertum  efle,  qui  tS? 
Rabbenu  Jofuah  fequax  fuerit,  ex  Rabbi  Jehuda 
Ben  Eliaezar  ante  oftendimus ;  plerifquc  Rabbenu 
Joiephi  fententiam,  qua  vetuftiorum  non  pauca 
amputata  funt,  amplexantibus.  Eliaezarides  au- 
tcm  ille  fimulac  &  traditionalium  &  Karaeorunl 
tum  vetuftiorum  tum  recentiorum  dogmata  com- 
pcndiofe  enarravit,  '3JN,  inquit,   a  DiTinN  JOi*"f 

nNinn  epv  um  DDnn.S^  Dn'm*jpj**j  "jSnx 
Dnp>'n  -iaD2*j  -raon  nj**j  \-\r\x  u-jn  Danni 

mmpjn  n~l'j;>  SlD*J*Jl,  Ego  quipeft  illos  ve- 
nio,  m  ipfis  tS  fapientis  Rabbenu  Jofeph  pro- 
pketae  &  (apientis  Rabbenu  Aharon  autoris  li^ 
bri  qui  dicitur  Eletlorum  (ut  fcilicet  fic  difcrimi- 
nctur  Aharon  hic  ab  altero  illo  Aharone  autore 
libri  Ligni  Vitae  dicti,  qui  cum  Eliah  Byzantio 
fequax  eft  t»  Rabbenu  Jehofuah)  in  recenfione 
fundamentorum  feu  regularum,  &  in  tranf/atione 
intcrdiEiorum  afoeminis  ad  maritos  fuos  abolenda 
feu  rejicienda.  Adeoqueplane  R.Jehofuae  placita 
fmgularia  admittenda  non  vult,  nec  regulam  illam 
feu  fundamentum  fextum  ;  de  quo  capite  proxi- 
me  fuperiori.  Sed  vero  &  fuam  introducit  tum 
a  veterum  tum  a  binorum  illorum,  quos  alias  fe- 
quitur,  fententiam  difcrepantem,  quam  verbis 
proxime  fubjunftis  fic  compendiofius  tradit  fjxn 


-^ov 


Hsr  ny-or  iidk  nn»^  hroin  «pin1?  tisdk 

p  IVNtt»  LJCSn  "|*no  "OJ  "TCND,  £?  decrevi  adji- 
cere  refiutationem  tranjlationis  interditli,  quoties 
maficulus  interdicitur  maficulo,  fiecundum  id  quod 
vu/go  accipitur,  qiioniam  ita  revera  fe  res  non 
habet.     Ea  de  re  pluribus  agit,   quae  univerfa  in 
hoc  unum  recidunt ;    quoties  nVTJ»  ieu  turpi- 
tudo,   ieu  nuditas   mafculi  veluti  patris,    patrui 
(ut  in  Lege  Sacra)  aliorumve  (ut  in  eis  quorum 
turpitudines   argumentando  pariter  interdidas  ve- 
lint  Karaei,  juxta  ea  quae  capite  fuperius  quarto 
oftenduntur)  interdidtum  occurrit,  modi  tranfia- 
tionis  feu  HT^ifn   "JYT  ufum  non  efie  nec  in- 
terdictum  ipfum,  qua  grammatice  fonat,  ad  maf- 
culos  fic  attinere,  ut  inde  in  foeminas  fcu  uxores 
proprie  dici  debeat  transferri ;  fed  ipfam  turpitu- 
dinem  feu  ni"U»  interdiclam  efle  ipfam  foeminam 
feu  turpitudinem  cjus,  quae  itidem  dicitur  turpi- 
tudo  mariti  qui  foeminae  turpitudinifque  ejus  pa- 
riter  erat  pofleflbr  &  dominus.     Adeo  ut,  quan- 
tum  ad  rem  ipfam  cum  Rabbenu  Jofephi  fequaci- 
bus  concors  fit  ipfe  Eliaezarides,  in  hoc  unico  tan- 
tum  difcrepans,  quod  notionem  illafri  tvc,  iTVyi' 
feu   tranflationis  interdicti  a  mafculis  ad  foemi- 
nas,  quafi  interdiclum  ipfum  minus  ex  fe  termi- 
naretur,  ubi  turpitudo  mafculi  quam  ubi  foeminae 
vetatiir,  prorfus  rejiciat,  &  turpitudinem  ipfam  feu 
r~Tny  mafculi  pro  ipfa  mafculi  uxore  etiam  pri- 
mario  fumendam  velit,  id  eft,  pro  turpitudine  quam 
revelando  fuam  fecit  mafculus.     Ccrte  &  hifce 
perquam  confonum  cft  Graecae  verfionis  exem- 
plar  vetuftiiTimum,    in  bibliotheca  ad   S.  Jacobi 
regia,  ubi  comm.  16.  cap.  XVIII.  Levitici   poft 
revelationem   turpitudinis    fratriae    prohibitam, 
fubjungitur  pro  Xin  "J'nN  m"!l»   Turpitudo  fira- 
tris  tui  efi,  yjvn   yb  a^Apa  ca  Cgiv  uxor  feu  foe- 
mina  fratris   tui  eft,   quafi  ipfo  nomine  niTj; 
feu  Utrpitudinis  feu  nuditatis  (quam  d^ny-oovvlA/j 
vocant  alias  Graeci  ibi)  fratris,  foemina  feu  uxor 
ejus  expreffim  fignificaretur.     Hinc  explodcndam 
vult    Eliaezarides   difciplinam   r    iTVyan  *7J?3 
magiftrorum  tranfationis  (ut  ipfe  eos  vocat)  pri- 
mariaque  vocabuli  totics  dicli  fignificatione  inter- 
dicta  aeque  pariterque  terminari,quando  turpitudi- 
nes  mafculorum  atque  quando  foeminarnm  prohi- 
bentur.  Etquatuor  capitibus  integris,  feu  feptimo 
odavo    nono  ac  undecimo  hac  de  re  fufius  dif- 
putat.      Decimo  capite  agit  de  dubiis  &  fenten- 
tiis  variis  ad  regulam  feu  fundamentum  quintum 
(ut  capite  fuperius  quarto  habetur)  fpectantibus  ; 
quod  fcilicct  ortum  eft  ex  interpretatione  inter- 
didi  filiae  uxoris  paternae  a,  de  quo  non  femel  in 
capitibus  proxime  antecedentibus  diclum  eft.   Ait 
vero  Eliaezarides  hic  nofter  b  Ifraelitas  univerfos 
in  varias  diftrahi  fententias,  dum  interdictum  il- 
lud  eunt  explicatum  ;  maxime  autem  in  fex,  quas 
fic  recenfet.  Primam  ait  effe  hyi  'ODH  IVnN  fijH 
n"r  Tlb^n,  Sententiam  fratrum  nofjrorum  fiapi- 
entum  qm  fiunt  traditionales  fiu  Talmudici,  foe- 
licis  memoriae,    fororem  nempe  ibi  memoratam 
effe  ex  utroque  parente   conjunclam,    quod  pro- 
bari  volunt  ex  eo  quod  dicitur  genita  ex  patre, 
&c.     Secunda  tribuitur  vetuftioribus  Karaeis ;  fo- 
-roicm  ibi  non  aliam  intclligi  praetcr  eam  quae 


U    X    O    R       E    B    R    A    I    C    A,  552 

peperit  $<»ni  *jptfe  wm  nvrb  *\psm  r-W 

inna  rwa,  Foemina  quae  legitima  ejfet  patrr 
uxor,  eique  juxta  fioedm  fiuum,  feu  legem  fiacram: 
conjuncla,  adeoque  non  ancilla,   aut  extera  ncc- 
dum  profelyta  fafta.      Quod  firmari  vult  R.  Je  ; 
hofuah  ille  ex  eo  quod  dicitur  c  de  fervo  Ebraco.i 
cui  herus  ancillam  in  uxorem  dcderit,  anno  fep- 
timo  libertate  donando,  uxor  (cafoc-mina  &  ti- 
beri  (ex  ea  nati)  erunt  domini.     Scilicet  non  pa- 
tris,  nec  inter  eos  qui  a  patre  geniti,  fcd  qui  r 
matre  tantum   editi  funt,    numerandi,    quonian 
ex  ancilla  fufcepti.     Itcm  ex  eo  quod  Icgitur d  dt 
exterminandis  foeminis  cxteris  fcu  in  focdcrc  fa 
cronon  contentis  una  cum  earum  liberis.     Undt 
non  vult  illcgenitam  apatre  proprie  dici,  quati 
ex  ancilla  feu  extera  genita.     Sententiae    tertiaci 
autor  eft  Rabbenu  py  Enan  NifflD  dictus  fetj 
princeps,  quae  ita  fe  habuit,  Filiam  uxoris  patrh 
tuigenitam  ex  patre  denotarc  V3N"t  t«4nnK  ftjj 

i<r\!M<b  rb  »in  na  S»j"inK  t^n^j  pi  vali 

V2H   p    T71,  filiam    uxoris   patris    ejus,  fci 
patris  in  interdicto  memorati  genitam  ex  viro  a\ 
lio,  quando  ficilicet  proles  ex  eadem  eft  ttidemt.. 
patre  fiaficepta,  ncc  aliam.     Quarta  fcntentia  cft 
genitam  hic  a  patrc  fignificare  r"P*U  "iti'K  fQT 
r~ION  inrvp1?  n^3  "yiX,  filiam  quam  editcatpa 
ter  tempore  quo  matrem  ejufidem  acceperit  &  de 
inceps.     Exemplum  affcrtur  ex  eo  quod  dicitur 
de  Michala  filia  Saulis.     Davidem  nempe  cepifi 
quinque  filios  Michalae  quam  peperit   Adrieh 
At  vero  Michaiae  nulla  f  omnino  revera  prolc 
fuifle   dicitur.       Filii  nihilominus  hi  quinque  c 
tribuuntur,    qui  naturales  quidem  filii  fuere  Me 
rabae  fororis  Michalae  ac  uxoris  s  Adriclis.  Sci 
quoniam  Michala  21Q  nmn«  'JD  i~hvft  nn31 
Educavit  &  nutrivit  nepotes  hofice  ex  fiorore  Me . 
raba,  ideo  volunt  qui  hanc  ampleftuntur  fenten 
tiam  didos  eos  Michalae  filios.     Huc  affertur  &■ 
illud  Rahelis  Jacobo  ;  Habeo  h  fiamulam  Billam, 
ingredere  adillam,  ut  pariat  fiuper  genua  mead 
habeam  ex  illa  filios,  uti  &  Jocus  alter  de  Jofe 
pho  '  i    Filii  quoqite  Mackir  F.  Manajfieh  nati 
fiunt  in  genibns  Jofieph.     Quae  dici  volunt  jW?) 
nnjll  »121  feu  ratione  educationis  ac  nutritio- 
nis.     Perinde  ac  fi  alterius  proles  ab  altero  edu- 
cata,    educantis  proprie  fatis  vocaretur,  adeoque 
etiam  in  Lege  hac  Sacra.     Quinta  Sententia  de 
filia  uxoris  patris  ab  alio  viro  fufcepta  lcgem  vult, 
omnino  capiendam,  ac  vocabula  i\\z  gcnitam 
patre  &  fiororem  metaphorice  inferta  efle,   quin 
&  perfonalem  conjugum  feu  patris  &  novercae 
unitatem  fic  innui,    qua  de  fupra,   prolem  fcili- 
cet  alterius  etiam  alteri  veluti   non  diver.iae  per 
fonae  tributam.     Haec  apud  vetuftiores  Karaeos 
viguit.     Sexta  demum  eft  Rabbenu  Jehofuae  to 
ties  laudati,  quae,  dempto  quod    habuere   quin- 
tae    autores    de     unione     conjugum   perfonali 
ac  metaphora,   eidem  plane  eft  confona.     Vult 
enim  ille  filiam  uxoris  patris    ab    afio  viro  fu- 
fceptam    hic    quidem    tantum   innui.       Adjici 
autcm  vocabula  illa  genitam  ex  patre  &  fioro- 
rem  non  alio  fenfu  quam   ilpn  nDE*  "t^Hin' 

n»notvn  minxa  m2»ipD  r\%  Ut  inde  dfcas, 

quicnnque   ad  eam  accedat  non  minus  peccdre 


Levit.  xviij. 


b   Vide  item  euni  cap.  12.  fol.  62  b,  8c  ftq.  c  Exod.  xxi.  4.  d   Ezra  x. 

Sam.  vi.  »5.  s    1  Sam.xviij.  19.  h  Gcnef.  xxx.  3.  \  Ibid.  1.  23. 


quam 


;S3 


U 


X    O    R 


E 


R    A    I    C    A. 


SS4- 


nmn  qtti  acccdat  ad  fororem  revcra  germanam. 
)uo  trahitur  &  illud,  ubi  patrui  uxor,  qui  "11*1 
licitur,  vocatur  ctiam  -[jTTn  amita  tua  -,  fcilicet 
jerilidc  ac  fi  ipfa  amita  effet,  coitus  ejus  cvitan- 
ius.  Hifce  fentcntiis  fex  cum  rationibus  uniuf- 
:ujufque  fuftus  recenfitis,  iubjungit  dcin  Rabbi 
ehuda   Ben  Eliaczar,    13!»J23  njnn    ra  SkI 


tcrna,  Maria  &  amita  ejus,  &  matcrtcra,  &  ncprc 
ejus  ex  fratre,  &  neptc  ex  forore,  &  ncpte  ex  fi- 
lio,  &  neptc  ex  filia. 

v.  onpjn   bnxti»  ♦sri>   hntw  w  "iicn* 

p3D2  t3J  yfitt  p3D  /*I2'  0'3JD51  D'm221, 
Lntcrdiattir  binis  frofinquis \profinqui  binis  ta<u  a 
latere  qmm  in  radicibus  &  ramis :  quae  res  quo- 


nriN*  D»JOTl  0'JVTiNn  yPOIT,  Sd,  Atque  hanc     niam  adeo  eft  in  dubio,  libellus  divorth  dubti  catifii 


ntentiam  ( ieu  fextam,  id  eft,  Rabbenu  Jeho 
iiae)  amflexi  funt  univerfi  ficfientes  noftri  qui 
■o  fofteriores  fucre.  Ipfe  vero  earurn  quamlibet 
eorfim  impugnat,  vcluti  non  fatis  ab  autoribus 
iiis  probatam.  Et  nemo  non  videt  apicibus  fatis 
lubiis  eos  niti.  Concludit  vero  ille  JTOH  j'NUf 
njnn  TO  nnih  >NT1,  Non  effe  fiatis  fondens  m  citur  Maria  &  patte 
Intenttarum  allatarum  aliqua.      Quoniam  vcro     Maria  ac  filio  ejus. 

uicquid  habetur  in  regula  illa  feu  fundamento  quin- 
d  capitis  fuperius  quarti  ex  hujus  interdidti  fen- 

ii  pendet,  ideo  &  ipfe  non  ita  a  feciae  fuae  du- 

ibus  difcrepare  vult,  quin  quoties  quifquam  uxo- 

em  duxerit  aliter  atque  permiffum  eft  juxta  dif- 

iplinam  e  'ufdem  regulac,  velit  adhiberi  p3DD  C3J 

:u  divortii  libellum  dubii  caufa  (dc  quali  libcl- 

)  plura  inferius)  ne  fcilicet  forte  violaretur  Lex 

la  Sacra,  quam  adeo  admittit  obfcuram  &  diffi- 

ilem,  ut  juxta  rcgulam  illam  conjugia  fimplici- 

rr  illicita  inde  pronuntiari  nolit.     Differit  dein 

liaezarides,  juxta  fuorum  quorum  fequax  eft  fen- 

:ntiam  (excepta  interdicti  tranflatione  a  mafculo 

i  uxorem  quae  ita  recepta   eft;    quam  omnino 

nprobat  ille,    ut  eft   oftenfum)  capite  duodeci- 

to  de  fingulis  inceftus  interdictis  &  eorum  prae- 
tiuncula  illa,  de  qua  fupra.  Et  decimotertio 
tpite  a  ad  hunc  modum  doctrinam  hac  de  re 
am  exhibet,  id  eft,  OniDNVl  D'£31jn  ferfonas 
riufque  fexus  (nam  ad  utrumque  Legem  Sacram 
iriter  vult  attinere)    interdiclas,  quas  in  quin 


adhibendns  cft,  quotics  conjugium  contra  initur. 
Sic  Joanni  ac  patri  ejus,  uti  &  Joanni  ac  frarri 
ejus,  &  Joanni  ac  filio  ejus  interdicitur  Maria  & 
ejufdem  matre,  Maria  &  forore  ejus,  uti  &  Ma- 
ria  &  filia  ejus.  Item  Joanni  &  matri  cjus,  jo- 
anni  &  forori  ejus,  Joanni  &  nliae  cjus  interdi- 
ejus,  Maria  &  fratre  ejus, 
Quoties  autem  propinqui 
afcendentes,  ut  patcr  ac  mater,  aut  defcendentes 
ut  filius  ac  filia  memorantur,  intelligendum  eft 
(fic  ilic  hJ  de  afcendentibus  in  eadem  linea  reli- 
quis,  uti  &  defcendentibus  nwnn  no  £]1D  ~tf, 
ufque  in  finem  otnnium  feadorum.  Quod  iatis 
eft,  item  confonum  Karaeorum  aliorum  difci- 
plinae. 

Atque  ad  hunc  nlodum  compendio  oftendit 
Eliaezarides  nofter  fedtae  fuae  circa  inceftus  ma- 
teriem  difciplinam  receptiflimam,  nec  interim 
fine  fingulari  fua  in  nonnullis  cenfura  5c  animad- 
verfione.  Cum  autem  interdictorum  de  inceftu 
violatio  ex  ipfa  lege,  poena  excifionis  illa,  qua- 
lifcunque  demum  fit,  coelitus  expecfanda,  fuerit 
plcdtenda,  &  proles  ex  coitu  fic  interdicto  fuf- 
cepta  pro  mamzere  feu  fpurio,  cui  ingrediendi 
in  ecclcfiam  Domini  (id  eft,  Ifraelitidcm  c  puri 
fanguinis  ducendi)  jus  non  erat,  fumeretur,  pa- 
lam  fane  fequitur,  adeo  difcrepantes  hafce  quas 
hadtenus  exhibuimus  Talmudicorum  &  Karaeo- 
rum  de  coitu  inceftuofo  fententias  (fcilicet  mi- 


•  ie  DnpJ?  feu  regulis  illis  zxxx.  fundamentis   fic     rum  in  modum    &  multifariam  invicem  difcre- 
|  dt  contineri. 

I.  rv~\m  Sj?  «##1  ^DN»,  lnterdicitur  vi- 
)  frofinquis  fitis,  fcilicet  matre  ejus,  forore  & 
iia. 

f-ffiWn  rnilDN,  Interdicitur  foeminae  patre  e- 
j ;,  fratre,  filio,  qui  ejufdem  propinquorum  fimi- 
ler  nomine  veniunt. 

II.  Tm>  nWtfS  van  TiDK,  Interdicitur viro 
J.  9finquis  frofinquorum  ejm,  ut  avia  paterna, 
a  ia  materna,  amita,  matertera,  nepti  ex  filio, 
i  pti  ex  filia,  nepti  ex  fratre,  nepti  ex  forore, 
cae  funt  propinquorum  propinquae. 

nc'N*n  nTDN,  Interdicitur  foeminae  fimiliter 
5 o  paterno,  avo  materno,  patruo,  avunculo,  ne- 
pte  ex  filio,  nepote  ex  filia,  nepote  ex  fratre, 
i  pote  ex  forore.  4 

III.  onxty  <wh  WXtl  "nDK,  Interdkitur  vi- 
r  binis  fropinquis,  ut  Maria  &  matre  ejus,  Ma- 
r   &  forore  ejus,    Maria  &  filia  ejus. 

'  Interdicitur  item  foeminae  Joanne  &  patre 
e  s,  Joanne  &  fratre  ejus,  Joanne  &  filio 
e  s. 

IV.  vmt  *\W\  tpb  wm  -nDN,  Interdicitur 
<   v  o  perfona  &  fropinqua  propinqui  ejufdem  fer- 

fi  ae,  ut  Maria  &  avia  ejus,   &  paterna,  &  ma- 


pant)  his  maxime  illos  neceffario  reddere  tum 
impietatis  nomine  graviilimae  tum  natalium  im- 
puritatis  invifiifimos.  Quicquid  cnim  hic  ad- 
mittit  vetitum  Talmudicus,  paritcr  admittit  Ka- 
raeus.  Sed  Karaei  tum  inter  fe  difcrepant,  tum 
immane  quantum  cuntti  a  Talmudicis,ut  ex  often- 
fis  liquet.  Quae  proximis  in  capitibus  fequuntur 
reliqua,  Talmudica  funt  omnia.  Neque  enim  ad 
rem  quam  tradamus  alia  in  fcriptis  quae  hacte- 
nus  ad  nos  pervenere  Karaeorum  reperimus.  Si 
quis  autem  aliarum  gentium  five  vetera  five  rc- 
centiora  de  inceftis  ratione  propinquitatis  nup- 
tiis  inftituta  receptafque  fententias  (quae  procul- 
dubio  Legi  Sacrae  cjufque  interpretamentis  diver- 
fimode  acceptis  originem  fuam  inprimis  debent) 
infpicere  velit,  praeter  notiffimos  in  jureCaefareo 
titulos  commentariolque  alios  fatis  obvios,  con- 
fulat  fi  placet  caput  XI.  libri  noftri  quinti  de 
Jure  Naturali  ;  quam  ad  rem  etiam  notatu  dig- 
na  funt  quae  ex  aftrologorum  fcitis  dc  inceftu 
tradit  Julius  Firmicus  d.  Obfcrvandum  autem  eft 
tum  Pniloncm  e  tum  Flavium  Jofephum  f,  Judaeos 
pariter  ipfos,  Talmudicis  ferme  hic  concordes 
efle,  nec  omnino  Karaeorum  de  inceltu  dogmata 
amplexari. 


Fol.  74. 
+.  cap.  i. 


1  Fol.  jo.  a.  &  75.  b. 
'  Lib.  de  Speciaiibus  legibus. 


Vide  lib.  noft.  j.  deSucceff".  in  Pont. 
f  Ojig.  Judaic.  lib.  ;.  cap.  10. 


*  Mithefeo;  iib. 


C  A   P. 


£$$  U  x  o  r     E 

C  A  P-    VII. 

Vetita  pontifici  &  facerdotibus  conjugict. 
Qiialtfnam  virgo  pontifici  ducenda. 
Proles  e  nuptiis  iicttis,  illicitis,  irritts, 
fufceptae  conditio  feu  ftatus.  Inqui- 
fitio  folennis  de  puellae  matribus  aviij- 
que,  ubi  facerdos  altujve  genere  Ju- 
daico  uxorem  erat  dublurus. 

SEquitur  juxta  inftitutum,  ut  dc  conjugiis  ob 
dignitatem  facerdotalem  vetitis  difpiciamus. 
Dignitas  ea  aut  facerdotum  minorum  feu  vulga- 
rium  fuit,  aut  pontificia.  Sacerdotibus  minori- 
bus  conjugia  f  Wlf  Zona  (quod  fcortum  vulgo 
vertitur)  profanae,  ac  repudiatae  intcrdi&a  lunt 
ex  Lege  Sacra  \  Atque  ex  inftituto  majorum 
etiam  a  leviro  renuntiatae.  Pontifici  maximo 
praeter  has,  etiam  &  vidua  qualifcunque  &  viti- 
ata.  Quod  intelligendum  eft  de  pontifice  dum 
dignitate  gaudet  pontificia.  Nam  fi  antcquam 
in~eam  fuccedebat  aut  eveftus  eft,  viduam  feu 
vitiatam  duxifiet,  aut  cum  ea  fppnfalia  iniviflet, 
retinenda    erat.      Mifna  b,    rttabxn   pX  BV% 

yanno  rroyoi  dud>  Sru  tna  nvnb  nionji 
invoi  dwd  na  xmo  m  wpv  ^oj  p 

riD3D1  3"3  nvrf?  pon,  T>efponfat  fibi  facer- 
dos  viduam,  qui  foftea  conftitmtur  pontifx. 
Eam  in  domum  deducere  fas  eft.  Qaemadmo- 
dum  etiam  evenit  in  Jofua  Ben  Gamla,  qui  d:- 
fponfarat  Martham  filiam  Bethofii,  &  dein  a 
rege  faclus  eft  pontifex  maximus.  Scilicet  eam 
domum  ducebat.  Jolua  Ben  Gamla  hic  eft  Jefus 
filius  Gamalielis  ab  Agrippa  rcge  in  pontificatum 
evedtus,  apud  Jofephum  c.  Et  quoniam  vidua 
pontifici  interdifta  eft,  idco  nec  lege  de  fratria 
fratri  ilne  liberis  demortuo  fuperftite  ducenda 
tenebatur,  ut  diferte  legitur  in  Mifnad,  Neque 
vero  cujufcunque  generis  virgo  ei  perrniffa,  fcd 
duntaxat  ea  quae  f  PUDp  feu  minoris  aetatem 
egrefla,  fcilicet  annos  duodecim  e  praeter  diem 
unicum,  nondum  plenam  pubertatem  fcu  annos 
XII.  &  fex  menfes  attigerat  (id  eft,  nondum  erat 
mjia,  quo  nomine  puellam  pknae  pttbertatis 
denotant)  fed  intra  >?  mp  feu  juvenculae  feu 
fex  quae  excrefcebant,  ut  diximus,  menfium  aeta- 
tem  conftiterat.  Maimonides  f  ad  veterum  g 
mentem ;  mina  m^J  JW  7TU  pD  iTE^  ffiifD 

n^inDD  rwtt  Kini  idndp  v?y  "iDKrj  nuanpoi 
•wd  Nn  mm  tfri  nfynaa  n>op  n;S  pw«  np» 
rnyj  v  nxa  jo  nrua  SW?i  niaop  t?dd  ««?, 

Ex  ajfirmatione  praeceptumeft  pontifici  maximo, 
ut  juvenculam  ducat  in  virginitate  fua.  Giuae 
vcro  plenam  attigerit fubertatem,  ei  permijfa  non 
efi,  quoniam  dicitur  h  &  is  foeminam  accipiat 
in  virginitate  fua.  Foeminam  &  non  minorem. 
In  virginitate  fna  (fcu  aetatc  tenera)  non  in  ple- 
na  fubertate.  Scilicet  ejufmodi  ejfe  debuit,  quae 
e  minoribus  aetate  egrejfa  plenavi  nondum  atti- 


B    S.    A    I    C    k.  $$6 

gerat  pibertatem,  quae  fcilicet  jUvencitla  nomi' 

natur.     Nimirum  virginitatem  in  plena  pubcr- 

tate  perfeftam   cfle  aiunt,    fcd  in   prioribus   fex 

menfibus,    qui  a  minoris  aetate  finita  incipiunt, 

ita  veluti  crefcere  \   ut   intcrea  puella  diccrctur 

efle  pi^inDD  irt    virginitate  fua.     De  caeteris 

quae  ad  genus  facerdotale  hic  attinent,  fatis  alibi 

k  diximus.      Sunt   vcro   viri  doftiffimi  qui  nec; 

facerdotibus  reliquis  alias.praeter  virgines  riicdu- 

ci  potuifle  velint,  maxime  fuafi  ex  eo  quod  apud 

Ezekielem    l  ea  de    re   occurrit.      Sacerdotibus 

fcilicet    accipicndas  virgines   de  ftmine   domus 

lfrael.     Unde  Hugo  Grotius  ad  illud  Levitici  ro. 

de  virginc  pontifici  ducenda,  Haec,  inquit,  ple- 

rioue  de  pontifice   maximo  intelligunt  ■,    at  dt 

quovis  facerdote  intelligenda  docet  nos  Ezekie 

XLIV.  22.     Quare  conneBenda  haec  cum  initic 

capitis,  v.t  quae  de  pontifice  maximo  dici  coepero 

commate  io.  fumantur  -Tzuaiv^iiy.Sc,  redeatqtu- 

unde  digrejfa  irat  oratio.     Scd  tum  Rabbini  il 

lud  Ezekielis  quantum  ad  virgines  attinet  de  pon 

tificibus  folum  maximis  capiunt,    tum  Jofephu 

ac  Philo  Talmudicis  hic  confoni  virginum  con 

ju^ia  facerdotibus  y$  fdm  feu  minoribus  impc 

rari  negant.     Et  refte  fane  adno:at  Grotius,  hin 

ut   ab  origine  acccpifle   Athenienfes  illud,    rec 

facrorum  apud  ipfos  virginem  tantum  ducendan 

quod  fcimus  ex  Demofthene  n.     Nuptias  auter 

quae  Ifraelitis  rcliquis  Levitilque  vetitae  funt,  p; 

ritcr  &  facerdotibus  fuifle  vetitas,  manifeftum  e( 

Summa  erat,  faccrdotes,  Lcvitas,   Ifraeliras  inv 

cem  nuptias  rite  contrahere,    quemadmodum  et 

am   Ifraelitas,    profelytos    (integros,    juftos,    fc 

pcrfeclos  femper  intellige)  libertinos  ac  profanc 

Sacerdotibus  autem  nec  profelytas  °,  nec  libert 

nas,  nec  profanas  conjungcndas,    nedum  man 

zeras,  quibus  etiam  Ifraelitis  eft  interdidum,  pra 

ter  ancillas  Gentilefque  reliquas,    ut  in  libris  i 

Jure  Gentium   oftcndimus.     Filiabus  autem  1 

ccrdotalis  gcneris  idem  erar  in  conjugiis  jusquc 

Ifraelitidibus  caeteris.   Excipiunt  vero  magiftri  I 

cerdotem    caftratum    feu   eunuchum.      Eum 

nim    rite    potuifle    five  profelytam,    fivc    libc 

tinam,    non  aliter  ac  Ifraelitas  caeteros  caftrat 

feu  eunuchos  ducere.      Et   rationem  adjiciuflt 

ma?npa    IVN^   'dS    eo  quod   is  non   erat 

fantlitate  fua,  fcu  fanffitate  fua  canbat.    Na 

ab  altari  arcendum  eum  fuiffe  certiffimum  eft,  < 

corporis  defeftum.     Et,    fi  generationi  cflet 

impar,  pofteros  fcu  genus  faccrdotale  ex  nupt^ 

ejufmodi   inquinare    eum   nequivifle  nemo  n| 

videt.     Jam  vero  fi  facerdos  profelytam,   libc 

tinam,  profanam,  mamzeram  aliamve  gencri  ■ 

cerdotali   intcrdidam,  vel  pontifex  maximus  ■ 

duam  duxiffet;  aut  profana  fuiflet  proles  cjus  * 

mamzera,  aut  alio  nomine  ita  facerdotali  cc  - 

jugio  arcenda,  ut  neque  licite  neque  fine  pol  - 

rorum   inquinamento   facerdoti,    cui   poftcnts 

fpes,  conjungi  potuifict.     Si   ctiam  Ifraehta   t 

Levita  c  Mamzcra,  Nethinaea,    aut  ancilla  fi  « 

fufcepiffet,  hae  faccrdotibus  conjunftae  genus  k 


*   Levitic.  xxj.  7.  »   Tit.  l,bimoth,   cap.  6.  Talm,  Eahylon.  fol.  «■•.&  Scphcr  Siphra,  fol.  47-  col.  4-  ' ■    !■*•  } 

*   Tit.  Sanhedrin  cap    ,  '•   Dc  aetatibus   his  vide  Hb.  ^/-cO.o^us   ,„   bona  caP  9         ^J^^  ti,  J,b,  " 

6   Gcmcr.  Babytan.  a ■!  nt.  Jabinioth  car>.  6.  fol.  59,  Sc  60.  Levit.  xxj.  13.  ^  ^  ^  „  0r 

cap.  6.  5.4.  "   DeSuccefT.  in  Pontificat.  iib.  2.  cap.  1,  Jc  ?.  '   C;rp-  xliv.   2.1.  M,,;monycs  halach  Iiuri  Bia  c 

Naeeram    gc  vide  Sam.  Petit.  ad  legg.  Attic.  pag.  94.  2   Mi&a  tit.  Kidofchim  cap.  4.  Maimon.des  halach.  iw. 

CJemar.  Babylon.  ad  tit.  Jabimoth  cap.  3.  fol.  76  b. 


ith 
Orl in 


quina 


557 


IJXOR       EB.RAX 


C    A, 


558 


quinaflent  faccrdotalc  &  profanum  rcddidilfcnt. 
Et  obfcrvandum  cft  luc,  quod  regularirer  in  Mif- 
na  2  traditur  de  prolc  nuptiarum  Ifraeliticarum, 
qua  hac  five  licitac  fivc  illicitae  five  irritac  omni- 
no  fuerint  nSin  TOj;  ;»N1  iWVp  BW  Dlpa.  Sd 

rrSjnen  mS  nina,  1?  1?  rwi  "orn  -ihn  "iSin 
ew  .rsrnp  u>'ry  Qipa  Ssi  Sioen  'iS  jroS  lNtMP 
rtjobfcj  ir  "1?  iwi  □ija.n  nnx  "pn  xfin  nno^ 
nvnai  m?aa  avnn  troS  mnSm  nernj  Svu  psS 
nS  i'NC  'a  Sdi  jnJTi  maaS  Snx"  na  Sn-h^S 
iSvin  jnffiTp  onnx  Sy  nS  &•»  Sax  psn*rp  vSjp 
m*TJ?n  Saa.nnN  Sv  jon  nr  nr  nr\\4i  nraa 
Dnns  Sy  nSi  vSy  t<S  nS  iwr;  *a  Sai  mirD^ 
rv-DJi  nnstt*  nSi  nr  nrio  nmaa  nSin  jwrp 

Qttandocunque  mtptiae  fiunt  fine  peccato,  proks 
equitur  patrem    (quod    de  Ifraelitis   ipfis,  non 
)rofeIytis  aut    libertinis    intelligcndum  j  fcilicet 
irofelyti  ac  libertini  proles  ex  Ifraelitide  fufccpta 
natris  conditionem  induebat,  ut  alibi  b  oftendi- 
nus)  ut  videre  efi,  ubi  foemina  genere  five  fa- 
erdotali  five  Levitico  five  Ifraelitico  mibit  fa- 
erdoti,  Levitae,  Ifraelitae.     Guandocunque  ve- 
0  cum  peccato  feu  illicite  ineuntur    conjugia, 
roles  fiquitur  partem   deteriorem,   quemadmo- 
lum  ubi  nupta  eft  vidua  pontifici  maximo  fieu 
epudiata  aut  a  leviro  renuntiata  facerdoti  vul- 
ari  feu   minori    (fcilicet  ex  matris  conditione, 
Tofana  fit  proles)  feu  ubi  Mamzera  aut  Ne- 
hinaea  Ifiraelitae  fiuerit  nupta,  aut  Ifiraelitis 
've  Mamzeri  five   Kethinaeo  ;    quandocunque 
utem  plane  irritum   eft  inter  parentes  conju- 
ium,  quibuficum   tamen  alios  (cives  Ifraeliticos) 
uptiis  conjungi  fas  eji,  proles    eft  Mamzer, 
ttemadmodum  ubi  conjunguntur  qui  nomine  tur- 
itudinis  fcu  inceftus  ex  ipfa  Lege  Sacra  non 
ebuerant.     Ubicunque   vero  foemina   ejufimodi 
nerit,  ut  nec  cum  ipfo  quocum  concubusrit,  nec 
'im  alio  (cive  Ifraelitico)  conjugium  aliquod  in- 
■i,  quod  non  plane  irritum  ejfet,  potuerit,   ibi 
'oles  fiequitur  matrem,  veluti  fi  ancilla  fuerit 
u  extranea,    id  eft,  p>agana.     Ex  hifce  palam 
%  atque  ex  eis  quae  alibi c  de  facetdotum  nata- 
bus  enarravimus,  facerdoti  uxorem  ducturo  in- 
:imis  fuifle  profpiciendum,  ne  foeminam  accipe- 
:t  quae  profanaret  aut  deteriorem  redderet  pro- 
m  ejus,  maxime  mafculam.     E  familiis  autem 
iis  praeter  congeneres  feu  facerdotales,  Leviti- 
is,  aut  Ifraeliticas,  id  eft,  praeter  origine  Judai- 
p,  uxorem  fibi  fumere  his  fas  non  erat.     Ne- 

Atavia  5. 


que  ex  hifce  profanam  aut  Mamzcram ;  nedum 
extfaneam  necdum  profelyfam    facfam,    aut  e>: 

gcntibus  ancillam.  Ut  autcm  Ifraelitis  cactens, 
ita  &  facerdotibus  inprimis  fuere  cx  more  latcr- 
culi  feu  tabulae  gencalogicac;  quibus  parcntum 
ftcmmata  cuftodiebantur ;  idquc  maxime  ut  ex 
hifce  ftirpcm  fuam  ab  illicitarum  nuptiarum  in- 
quinamentis  puratn  dcmonftrarent.  Tabulae  hu- 
jufmodi  etiam  difertc  in  Sacris  Literis  d  &  apud 
Jofephum  e  memorantur.  Ubi  igitur  ex  hujuf 
modi  tabulis  aliifve  teftimoniis  omni  exceptione 
majoribus  de  legitimis  puellae  Ifraeliticae  nec  in- 
quinatis  natalibus  fatis  liquebat,  fidenter  facer- 
dos,  uti  alius  quicunque  Ifraclita  uxorem  duftu- 
rus,  rem  peragebat.  Et  tabulis  hujufmodi  ac  tef- 
timoniis,  nifi  fama,  praefumptio,  aut  controver- 
fia  dc  parentibus  aliqua  in  contrarium  interveni- 
ret,    fides   habebatur.      Unde    &    aiunt,    f  """O 

nnavy*  jn  ftrwb  nprna  mnspan,  T>e  fiami- 

lits  quas  recJas  feu  Ugitimas  Juiffe  praefiumeba- 
tur  aut  fiatis  olim  probatum   eft   (iUuftrioribus 
fcilicet)  controverfia  non  movenda.   At  vero  ubi 
fufpicio  de  obfcuriori  aliqua  fuborta  erat  (ejuf- 
modi  vocant  Tnj*  vh$  JSmptt*    PJtt3B>a  fiami- 
liam  d?  qua  orilur  dubium)  Mamzeram  aut  an- 
cillam,  verbi  gratia,  fuifle  inter  parentes  Ifraeli- 
tidis  vel  Levitidis  ducendae,  aut  Mamzeram,  an- 
cillam,  profanam,  libertinam,    aliamve  facerdoti 
non   ducendam,  inter  parentes  puellae  quae  fa- 
cerdoti   in  uxorem   feligeretur,    diligenter,  ante- 
quam  matrimonium  contrahi   volebant,  furfum 
inquirebant  de  materno  in  puellae  profapia  gene- 
re,  ita  tamen  ut  aliquantuio  diverfa  eflet  inqui- 
rendi  ratio,  ubi  puella  erat  ex  genere  facerdotali, 
ab  ea  quae  fiebat  ubi  ex  genere  erat  five  Ifraeli- 
tico  five  Levitico.     Sic  enim  fe  nomimbus   dif- 
tinguere  folent,  ut  tametfi  fanguine  fuerint  uni- 
verfi  pariter  Ifraelitae,  nihilominus  facerdotes,  Le- 
vitae  ac  Ifraelitae  quafi  tria  faciant  genera ;  Ifrae- 
litis  fic  pro  eo  quod  laicos  vocitamus  folummo- 
do  fumptis.      Priori  in  fpecie,    furfum   inquire- 
bant  de  octo  in  genealogia  matribus ;  quatuor  e 
puellae  materno  genere ;  totidem  e  paterno.  Ubi 
autem  e   genere  efiet  puella  five  Ifraelitico  five 
Levitico,  de  quinta   utrinque  matre  feu  de  ata- 
via  etiam  inquirendum  erat.     P.em  fchemate  ex- 
hibemus.     Elizabetha   hic  puella   eft,  quam,  de 
familia  ejus  ac  parentibus  fufpicione  feu  contro-; 
verfia  exorta,  dudturus  eft  Jofephus. 

Atavia  5. 


Atavia  4. 

Proavia  3.  Proavia  2. 

Avus  paternus.     fco*  Avia  paterna.    1.  Avia  materna.  2.^1  Avus    maternus, 


Abavia  4.' 

\ 

Proavia  3. 


Pater  g^*  ^  Mater  1 , 


Elizabetha. 

Tit.  Kidbfchim  cap.  ;.  in  Talmud.  Babylon.  fol.  66.  \  videfis  eriam  Shulcan  Aruch  lib.  Aben  haaezer  cap.  8.   &   Mifnam  tir.  Jabimotc 
r     ••'       *,        Llb'  *'  de  ^  Nawrali  cap.  14..  &c.  '  De  Succefiione  in  Pontificat.  lib.  2.  cap.i.  d    Ezraii.  6%.  Nehe- 

I  /fiia*       ^4"  "  Q"ltra  APionemlib-  !•  alibique.  J  Gernar.  Babvlon.  ad  tit.  Kidofchim  cap.4.fcl.  7«*.VideMaimonid.  hakch, 

VoL-  n-  H  h  h  h  Veri- 


$0 


V 


X    O    R 


£ 


Verifimilius  hempe  habebatur  in  genere  five 
Ifraelitieo  five  Lcvitico  quam  in  facerdotali  nata- 
lium  maculam  hic  evitandam  iri  compertum. 
Ideo  etiam  de  atavia  feu  matre  quinta  utrinque 
in  eo  inqitirebatur.  Si  igitur  in  facerdotali  ge- 
nere  matres  hae  utrinque  quatuor  (ubi  res  in  du- 
bio  erat)  feu  irt  Ifraclitico  aut  Levitico  utrinque 
quinque  reperiebantur  fuifle,  quales  pofteros  non 
ita  vitiabantj  quin  filia  patris  hujus  legitima  fieret 
uxor,  fcquebatur  matrimonium ;  aliter  (adhibitis 
quas  ftathn  damus,  cxccptionibus)  ut  quod  pro- 
fanaret  genus  facerdotale  feu  Uraelitico  generi 
cflet  illegitimum,  refpuendum.  Et  in  Sacris  Li- 
tcris  a  lcgitur,  §)uaefierunt  fcripta  feu  libros  ge- 


B    R    A    ±    C    Al  £6*0 

n>n  oniw  yn%  mtan  ^  \y' vtiv,  Nam 

quoniam  (ut  ait  Rabbi  Obadias  Bartenorius  c)  fi. 
lius  ejus  ad  attare  minifirabat,  palam  efi  eam 
puris  natalibus  habitam.  Simili  modo  de  avo 
Levita,  de  quo  compertum  eft  inter  inquirendum 
de  matribus,  pinn  Sy  TWD  rvnw,  Eum  in 
locis  Levitico  minifierio  propriis  cantajfe.  Nam 
fi  in  matribus  afcendentibus  Mamzera  aut  an- 
cilla  fuiflet,  is  plane  non  fuiffet  admiflus.  Ea- 
dem  ratio  cjus  qui  in  fyncdrium  magnum  LXXI. 
virorum,  aut  minus  aliquod  XXIII.  virorum  fuif- 
fct  cooptatus.  Nam  fanguine  Ifraelitico  eoque 
puiiilimo  oportuit  quemque  fuiife  in  fynedria  c- 
jufmodi  coopratum.     Verba   Mifnae   d  funt,  |>k 


nealogicos.     Sed  non  funt  inventi.   Idto  rejecli     nSj/oSl  jDHH  jO  nSi  rbydn  n^on  jo  tib  pTQ 
fttnt  a  facerdotio.     Proculdubio  igitur  &  filiae    pinJDH  JO  N71,  Inquirendum  non  erat  ab  alta 


eorum  a  facerdotalibus  nuptiis.  Nam  ibi  lufpi- 
cione  feu  in  contrarium  praefumptione  aliqua  or- 
ta,  inquifitione  res  finiri  nequibat  ob  tabularum 
genealogicarum  majorumque  feriei  defe&um.  Cur 
autcm  de  matribus  duntaxat  aviifque,  id  cft,  uxo- 
ribus,  non  de  patribus  avifque  feu  maritis,  fo- 
lennis  ca  fiebat  inquifitio  ?  Rationem  reddunt  b 

nm  f)im  nr  oy  nr  Syyv  ny  Sd  Dnyjxnu;  *jso 
Sids  tD®  n>n  iWi  iDin»j3  &»#  SiDin  iTnn 
f>Din»n  nianno  i*N  crom  nsN  ynv)   n>n 

Eo  quod  viri  quandocunque  inter  eos,  ut  fit, 
aliqua  contentio  exoritur,  invicem  exprobrare  fo- 


ri  &  furfitm,  nsc  a  hcis  Leviticis,  nec  a  fyne- 
driis.  Sed  in  Mifna  Talmudis  Hierolblymitani 
practermittitur  illud  de  fynedriis.  Qiiin  &  mi- 
nores  dignitatcs  hic  enumerant,  perindc  ac  fi  ne- 
mincm  ad  eas  obcundas  rite  potuiffe  admitti  vel- 
lent,  praeter  eum  cujus  natales  fatis  puri.  •  Adeo 
ut  furfum  in  matres  inquirere  eflet  inde  fuperfe- 
dendum.  Depravate  etiam  nimis  in  Talmude 
Hieroiolymitano  e,  tam  Cracovienfis  quam  Ve- 
netae  editionis,  hac  de  re  legitur,  nti^N  NBHli 

\tw  mno'N  yniN  nnnx  prnS  yv  nirro 
nnSi  noNi  n>nN  >3«  cni  noN  dni  noN  njiotf 


lent  natalium  maculas.    ghtare,  tibi  macula  e-  nnN  "Fiy  pDlD  nnN"IC>>l,  Ubi  quis  dutlurus  efi 

jufmodi  in  eis  erat,  obfcura  ejfe  nequibat  (unde  piteUam  genere  facerdotali,   oportet  eum  inqui- 

nec  famam  nec  fulpicionem  ibi,  fine  manifeftiili-  nre  de  quatuor  ejtts  matribus  utrinqite,  ita  ut 

mis  probationibus,   quae   patrem  aut   avum  fine  fiant  otto  ■,    matre  ejus,    &  matre  matris  ejtts 

inquifitione  ulteriori  natalibus  inquinatum  often-  (feu  avia  materna)  de  matre  patris patris  ejus  (feu 


derent,  locum  habere  volebant)  At  foeminae  na- 
tales  fuos  invicem  exprobrare  nonfolent.  Ulinc 
fieri  eos  faepius  in  obfcuro  fuiffe,  adeoque  fufpi- 
cioni  ac  famae  obnoxios.  Scilicet  de  patribus 
aviique  palam  fatis  conftare  femper  praefumeba- 
tur.  At  vero  in  hujufmodi  inquifitionibus  fae- 
pius  ob  infigniorem  patris  avorumque  dignitatem 
aut  minifterium  publicum,  cujus  rite  capaces  fine 
puris  natalibus  efle  nequibant,  inquirere  de  ma- 
Tribus  fuperioribus  aviifque  defitum  eft.  Ex  hu- 
jufmodi  nimirum  dignitate  aut  minifterio,  de  eis 
quae  furium  aliter  erant  inquirenda,  res  fatis  ha- 
bebatur  ex  praefumptione  certa.  Verbi  gratia,  R 
in  fchemate  fuperius  allato,  avus  Elizabethae  pa- 
ternus  ex  genere  facerdotali,  ad  altare  facro  ufus 
fuiflet  minifterio,  idque  inter  inquirendum  lique- 
ret  non  ultra  de  matre  ejus  feu  Elifabethae  pro- 
avia  (nedum  de  abavia)  inquirebatur.  nJCTj  JVDT 


avi  paterni  matre)  de  matre  ejus,  quibus  adji- 
cienda  eft  infuptr  utrinque  afcendendo  unica  a- 
lia,  ubi  puella  fuerit  ex  genere  five  Levitico  fi- 
ve  Ifraelitico.  Matrum  enumeratio  quae  fe  pef- 
fime  fic  rbi  habet  ad  hunc  modum  ex  Talmude 
Babylonio  reftituenda,  »3N  ONl  riCN  CDN1  HON 
.T3N  ON  DN1  l-IDNI  n>2N  DNl  fnONl  riDK 
nON15  ii)e  matre  ejus,  &  hujus  matre  (feu  a- 
via  materna)  avi  materni  matre  <&  ejus  ma- 
tre  (feu  proavia  &  abavia)  de  patris  matre  & 
kujus  matre,  de  avi  paterni  matre  ejufque  ma- 
tre  (feu  proavia  &  abavia.)  Nec  fane  in  egre- 
giis  illis  tum  Mofis  Maimonidis  f  tum  Obadke 
Bartcnorii,  aliorumque  magiftrorum  commenta- 
riis  s  fine  mendis  fit  haec  enumeratio.  Inqui- 
rendae  autem  rationem  hanc  memorat  Jofe-! 
phus,  uti  &  alibi  fufius  h  oftendimils. 


a  Ezra  ij.  61.  Nehemia  vij.  64.  b  Maimonid.  halach.  Ifuri  Bia  cap- 19. 

dofchim  cap.  4.  in  Talm.  Babylon.  fol.  76.  >.  e  Tit.  eod.  cap.  4.  §.  4. 

Kidofchim  cap.  4.  u  De  Succeff.  in  Pontiiicat.  lib.  z.  cap.  3. 


"  Ad  tit.  Kidofchim  cap.  4.  §.  f.  d  Tit.  Ki- 

'  Halach  Ifuri  Bia  cap.  19.      '        t  Ad  Mifnam  tit. 


C  A  P- 


\6i 


V 


x  o  n 


E 


c  a  p.    vnr. 


De  uxorum  numero.  Pontifici  neutt- 
quam  untca  plures>  nec  regi  ultra  oc- 
todecim  ducendas.  De  facerdotaltum 
nuptiarum  iterationn  intei  dttlo  Levtti- 
co   apud  Tertulhanum. 

PRaeftitutus  uxorum  numerus,  adeo  ut  plurcs 
non  eflent  duccndae  (illuc  enim  inftituti  ra- 
:io  dcduxit)  aut  cx  ipfo  jure  Ebraeis  civili  habe- 
jatur,  aut  e  majorum  monitis  feu  confilio.  Nam 
:x  lege  Noachidarum  feu  hominum  communi,  ux- 
jrum  numerum  minime  alicui  finiri  vokbant. 
[uris  facri  a  Numine  illis  dati  interpretamenta 
•eperiuntur  apud  Talmudicos,  quibus  nec  ponti- 
ki  maximo,  nec  regi  uxores  quot  vellent  feu 
->ro  libitu  erant  ducendae.  Quod  ad  pontificem 
ittinet  5  ex  eo  quod  in  praecepto  de  ejus  uxore 
iicatur  a  np'  nti*X  foeminam  (feu  itxorem)  acci- 
liat,  nempc  ftngulariter,  defignari  volunt  unicam 
:i  duntaxat  ducendam.     In  Gemara  Babyloniab, 

?w  ssSi  nnx  nvx  a»ro  'oj  son,  Scrip- 

'mn  quidem  efi  hic,  ttxor  feu  foemina  una,  feu 
inguiariter,  &  non  binae.  Unde  etiam  Maimo- 
aides  c  de  pontifice,  D71J»S  tffll  W  t<W  1J'K1 
3W  SX71  nnx  niffK  '3&  nnH2,  Non  omnino 
'i  ducendae  erant  ttxores  binae  fimtil  •,  nam  di- 
vtur  (in  lege  de  eo  lata)  uxor  feu  foemina  fin- 
\ulariter,  &  non  binae  faxplures.  Forte  &  hoc 
/oluit  Flavius  Jofephus,  ubi  jjgvluj  5  dwnJ,  in- 
juit  \  SiSbiy.f  yx.fj.diV  irafSivov  ^  •mviiui  ipu/ydrle-.v, 
otam  feu  unicam  ei  concefftt  virginem  ducere  at- 
jue  eam  firvare.  Id  verti  folet  folum  virginem 
iucere  ccncefft  ;  feu  ut  perperam  Ruffinus  e, 
buicfoli  dedtt  ducere  virginem.  At  vero  lcgitur 
n  Paralipomenis  de  Jchoiada  pontifice,  Etfecit 
Joas  (rex)  id  quod  recJttm  erat  in  oculu  'Domini, 
'unclis  diebits  Jehoiadae  pontificis  jn»in»  17  tftJ*'1 
"1135'»  CW"J  lSl'1  OtW  Om  ,  quod  fonat 
fy  duxit  fiki  ( feu  ei )  Jehoiada  uxores  binas, 
y  gentiit  filios  filiafique.  Hejleniftae  ibi  <£  Iha.- 
Uv  'Ia>£h.s  (5\Jo  yjvdj)^,  Et  dccepit  Jodae  binas 
ixores,  adjedto  in  exemplaribiis  nonnullis  ™i", 
l_uod  fanetam  ei  csnzmfibi  poteft  denotare.  Vul- 
;ata,  Accepit  autem  ei  Joiada  duas  uxores.  A- 
leo  ut  ex  diverfa  interpretatione  pronominis  I1? 
'juod  tzmfibi  quam  ei  fonat,  tam  binas  ibi  ux- 
•>res  a  pontifice  regi  defponfatas  locus  innuat, 
iraam  ab  ipfo  fibi  pontificc.  Quin  &  Jofephus 
lxores  illas  regis  fuifle  non  pontificis  diferte  af- 
erit  f,  fcd  5bV?@*  &  d<?%t<-J.vg  conjugium  conci- 
'ante  pontifice.  Talmudici  vero,  licet  unicam 
•fie  dcbuifle  ftatuant  pontificis  uxorem,  verba  ni- 
■  lilominus  illa  facrade  pontificis  non  de  regisnup- 
iis  capiunt,  atque  ad  hunc  modum  interprctan- 

ur s .  in  if  nn'o  nn«  ,ir  ^i  jn'in»e;  ivzx 
~ivnS  nionia»  .onip  17  nn'nu>  ik  ,  rmru 
ahiaon  qv  mynDinr  ^'nn  ny-rVi  7i"U  jns 


B    R    i  1    C    A.  ^6% 

tno  nnN*  tShJCJ  nn,  Melligi  poteft  Jehoiadam 
pontificem  alteram  edrum,  altera  demorttta,  dux» 
tffe,  aut  divortio  feparata  }  aut  alteram  fiuijfe 
ei  in  uxorem  tantum,  anteqtiam  in  pontificatum 
efi  evecJus.  Et,  jttxta  fntentiam  Rabbi  <_A^ 
braham  piae  memoriae,  pridie  fiftt  expiationum 
libcllo  repudii  femper  earum  alteram  ejecit.  Cer- 
te  ex  eis  quae  ttiagiftri  hi  docuerant  pronuntia- 
vit  Nicolaus  Mongeorgitis  \  Seniores  populi  If- 
rael  praehabito  matttro  confilio  ac  detiberatione 
decreviffe  magnum  facerdotem  ttnica  uxore  fore 
contentum.  Etiam  cx  hac  magiftrorUm  de  unica 
pontificis  uxore  fententia  male  accepta  credibile 
eft  manaffe  illud  Tertulliano  fingulare  de  facer- 
dotalium  nuptiarum  iterationis  interdidtO  facro : 
Ecce,  inquit  \  in  veteri  lege  animadverto  ca- 
firatam  licentiam  faepius  nubendi.  Cautum  eft 
in  Levitico  :  Sacerdotes  mei  non  plus  nubent. 
Seu,  ut  ln  editione  Rigaltiana,  nubunt,  Alibi 
item  k,  Trohibef  lex,  facerdotes  denuo  nubere. 
Atqui  in  Levitico  alibive  in  Pentateucho,  qua- 
cunque  lingua-  ledo,  ne  veftigium  extat  interdic-> 
ti  ejufmodi,  nifi  ex  eo  quod  ad  pontificis  dun- 
taxat  uxorem  fingulari  numero  memoratam  & 
male  acceptam  attinet,  perperam  eliciatur.  Neg 
folurn  facerdotibus  caeteiis,  verum  etiam  ipfi  pon- 
tifici  fummo  connubia  iterare  fas  fuifle  tam  cer- 
tum  eft,  ut  nihil  certius.  Scripfit  autem  Tertul- 
lianus  librum  utrumque  quo  jam  didta  profert,  ut 
Montanifta  ac  adverfus  Orthodoxos,  fecundarum 
nuptiarum  ofor  acerrimus.  Numerus  autem  ux- 
orum  peramplus  regi  habcbatur  undiquaque  le- 
gitimus,  fed  interim,  uti  volunt,  certo  praefinitus. 
Lex  Sacra  '  de  rege  eft,  &Vi  "h  n3l>  M1?,  Ux- 
ores  fibi  non  multiplicet  ;  v  m^vdum  ut  Graeci 
ibi,  Ratio  item  adjicitur  135^  11D'  t^Sl,  ne  aver- 
tatur  cor  ejus.  Vulgata  ibi,  Non  habebit  uxores 
plurimas  quae  alliciant  cor  ejus.  Interdiftum 
hic  plane  habetur  de  non  multiplicandis  regi  ux- 
oribus,  fed  de  numeto  certo  quem  excedere 
non  debuit  rex,  lex  non  loquitur.  Is  autem 
certus  fit  in  receptis  magiftorum  fententiis,  atque 
uxoribus  odtodecim  circumfcribitur.     In  Mifna  ™ 

kgitur  nnvy  iiipw  ^x  a>vi  n  nrv  k1? 
m»  tho  nnSni  iS  fcnn  nano  idik  nnin»  'n 
nnx  n'3N4  ioin*  fi^oti'  '"»  12?  na  nn*Do 
noS  p  dn*  nitw*  xb  n?  nn  -cb  nx  mtoon 
n»j»2io  i7'3Kn  Q'a>:  n  ttitf  t<7  now,  No» 
multiplicet  fibi  uxores  ultra  oclodecim.  Atqui 
licwffe  ei  eas  multiplicare  voluit  Rabbi  Jehuda, 
modo  cor  ejus  non  averterent.  Quin  ex  finten- 
tia  Rabbi  Simeonis  etiam  unica  quae  cor  ejus 
averterit  ei  ducenda  non  eft.  Si  ita  fit,  cur  di- 
citur,  Non  multiplicet  fibi  uxores  ?  Certe  mttl- 
tiplicandae  nonfunt,  etiamfi  fuerint  velut  i_/ibi- 
gales.  Firmant,  more  fuo,  hunc  numerum  (nam 
quod  habet  hic,  five  Rabbi  Jehuda  five  Rabbi 
Simeon,  neque  minuit  neque  auget  numetum 
apud  caeteros  qui  vetuftiffima  hac  de  re  traditione 
nituntur)  cx  ipfius  Dei  O.  M.  explicatione  feu 
indultu  de  Davidis  uxoribus.  Illi  fuere  in  He- 
brone   uxores  fex  n  :   Achinoama}  Abigal,  Ma- 


Ld>it.  Xxj.  i3.  <>  Ad  tit.  jabimoth  cap.  6.  fol.  5-9.  '.  '  Habch  Ifuri  Bia  cap,  17.  £c  videfis  Pet.  Cunaeum  de  Rep.  He- 

raeorum  lib.  2.  cap.  3.  *  Lifa.  3.  cap.  10.  «  Lib.  2.  cap.  14..  2.  f  Lib.  p.  cap.  7.  s  In  Magid.  Mifna  ad  ha- 

ch.  Ifun  bia  Maimonidis  cap.  17.  fol.  3+2.  b.  h  In  Codice  ce  Mofaico  £s  vetere  jurc  enticleando  pag.  161.  '  In  Exhortat. 

1  Cattitatern  cap.  7.  k  Dc  Monogamia  cap.  7.  '  Deut.  xvij.  17.  *  Tit.  Sanhedrin  csp. 

2  Samucl  iij.  2.  &c.    1  Paralip.  iij.  1.  &c. 


Talm.  Babylon.  fol. 


hacha, 


$<% 


U    X    O    R       £    B    R.    A    I    C    A.' 


564 


hacha,  Chaggitha,  Abhitala,  &  AEgla,  quae  ea- 
dem  ipfa  habetur  nonnuilis  cum  Michala,  de  qtia 
fupra.  Nam  quod  Ithreamum  AEglae  fllium  fu- 
iffe,  Mfchalam  vero  non  habuilTe  prolem  2  ufque 
ad  diem  mortis  fuae  legitur,  id  ita  interpretan- 
tur  illi  b,  ut  ipfo  die  mortis  habuerit  (Ithreamum 
fcilicet)  partuque  obierit.  Alii  diverfas  fuifle  vo- 
lunt.  Adjicitur  autem,  Hierofolymis  Davidcm 
uxores  &  concubinas  fibi  junxifle  plures ;  quod 
de  oftodccim  capiunt  c  Nathanis  prophetae  ver- 
bis  poftea  regi  factis.  Et  ait  Nathan  c  ad  T)a- 
vid,  Tu  es  vir  ille  ;  fic  dicit  T>ominus  T>eus 
Ifrael,  Ego  unxi  te  in  regent  fuper  Ifrael,  & 
ego  eriput  te  de  ntanu  Saul.  Ego  dedi  tibi  do- 
mum  domini  iui,  atque  uxores  feu  d  foeminas 
domini  tui  (AEglam  &  Rizpam  intelligunt  alii, 
alii  aliter  e )  in  finum  tuum,  dedi  infuper  tibi  do- 
mum  Ifrael  &  Jehuda.  Et  fi  parum  efi  hoc 
rjJhSl  rUHD  "f?  n3'DlN1  quod  adjiciam  tibi 
multo  majora  vertitur  in  Vulgata,  rog^&rfo»  >g) 
TaJuXff.  adjiciam  fecundum  haec  feu  ^Sws  ro-J^ 
ficut  haec  Graecis  interpretibus,  &  fVttDI  j'7'JO 
ficut  ifta  &  ficut  ifta  Chaldaeo  ;  feu  ut  Judaeis 
Hifpanienfibus  como  eftas  y.  como  eftas.  Sed 
magiftri  intclligunt  f  perinde  ac  fi  fuiffct  dic- 
tum,  Jdjiciam  tot  quot  fuere  &  tot  quot  fue- 
re ;  feu  totidem  &  totidem.  Uxores  nempe 
feu  foeminas  domini  tui  praeter  alias  ad  nume- 
rum  fenarium  tibi  olim  dedi,  quod  fi  parum 
videatur,  adjeci  etiam  bis  totidem  unde  oftode- 
cim  conflantur.     Gemara  Babylonia  s  JTK»  njH3 

nD  'Jon  im  nm  rw  ninDi,  Totidem  fex 

funt,  &  totidcm  fex  funt,  ut  fcilicct  ofiodecim 
indicarentur.  Fuere,  ut  fit,  qui  majorem  ex 
loco  illo  numerum  extrahere  conabantur.  Scd 
praefinitus  quem  diximus  numerus  receptiilimus 
eft.  Inde  paraphraftes  ille,  Jonathanis  nomine 
circumlatus,  ipfam  Legem  Sacram  ira  reddit  h  ih 
nDl^n  hy  Wi  irS  pJD',  Non  multiplicet  fioi 
uxores  ultra  cclodecim.  Legem  autem  ac  nume- 
rum  hunc  tam  de  concubinis  capiunt  quam  de 
uxoribus.  Nimirum  rite  fumi  a  rege  fibi  foemi- 
nas  odtodccim  five  uxores  five  concubinas.  Ita 
ut  genus  utrumque  oclodecim  non  excedat.  Ge- 
mara  Babylonia  '  ad  locum  illum  Samuelis  k  Et 
accepit  T>avid  concubinas  &  uxpres,  adjicit  il- 
lud  fadum  effe  Htty  nJW  »vW?  ut  impleretur 
numerus  octodecim.  Hinc  eft  quod  habet  Mofes 
Maimonides    •  nyiO^n  'fflB  CWi   V?   nTV  i<h 

|»b  omn  p  otw  n"'  ny  prro  Minty  iidS 

n''  Sdh  CtyjSsn,  Ex  eo  quod  Itgitur,  Non 
multiplicet  fibi  uxorcs,  docetur  tamen  licuijfe  re- 
gi  accipcre  fibi  ofiodecim  five  uxores  five  concu- 
binas,  ita  tamen  ut  fimul  o£iodecim  non  excede- 
rent.  Scd  earum  quamcunque  divortio  feparare 
cjufque  loco  aliam  ducere  rite  eum  potuifle  ait 
idem  ipfe.     Et  Mofes  Cotzenfis m,  hy  110K  'lin 

rnsty  ny  i-wh  nnw  lrru  pa  'aa  nSspn  '3 
c&uVa  50  nnw  p  D'iw  ntyy,  Rabbmi  noftri 

aiunt  ex  cabaia  feu  majorum  traditione  in  ca- 


pite  de  pontifice  fummo  (qui  locus  eft  fupra  e 
Mifna  &  Gemara  Babylonia  citatus)  licuijfe  regi 
ducere  uxores  ufque  ad  otlodecim,  five  fcilicet 
revera  uxores  efjl  nt  five  concubinae.  Certe  R.e- 
hoboamo  regi  oclodecim  fuere  n  uxores,  ipfifli- 
mus  quem  volunt  magiftri  numerus.  Sed  praete- 
rea,  fexaginta  concubinae,  ut  facrae  teftantur  li- 
terae.  Triginta  tantum  concubinas  ei  ait  fuifle 
Jofephus,  contra  fidem  originis  Ebraicae  ac  Grae- 
cae  Latinaeque  verfionis,  quibus  cunctis  fexagin- 
ta  habentur.  Sed  de  uxoribus  appofite  ille.  'Ei- 
<%e,  inquit,  °  t&c,  /u.  vo/nai  a-vvoix-iou.c,  auwjzS  <yjvdx- 
5(5«  ax.1oxtu&>&,  habuit  iege  fibi  conjunSias  ( ut 
vertit  Ruffinus )  feu  iegitimas  uxores  oclode- 
cim,  qui  Talmudicorum  numerus  eft.  Atqui  Ie- 
gitur  in  Eutychii  Annalibus  de  Ibzane  Judice; 

K £±2_j     Et  erant  ei  triginta  filii  &  tri-- 

ginta  filiae  &  triginta  uxores  ;  quod  ex  male 
acceptis  feu  perperam  memoratis  verbis  facris 
p  natum  eft,  quibus  uxores  illas  filiis  fuis  eum 
accepifle,  non  fibi,  palam  eft.  De  concubinis, 
qua  five  regem  five  fubditos  fpe&abant,  confulas, 
fi  de  eis  plura  velis,  quae  ahbi  i  de  earum  atque 
uxorum  difcrimine  afferimus.  Et  de  pracftituto 
uxorum  nuinero  e  magiftrorum  ipfius  Legis  Sa- 
crae  interpretamentis  hactenus. 


C  A  P.    IX. 

Polygamta  ;  &  monita  ©"  confilia  ie 
uxorum  numero  quatemario  non  ex- 
cedendo,  h  numerus  in  Mahumeda- 
norum  Jegibus  ettam  praefwitus.  Tem- 
porale  de  bwis  fimul  non  ducendts  in- 
terdiBum.  Alia  ad  P ohjgamiam  E- 
braeorum  attinentia. 

QUemadmodum  ex  ipfiusLegis  Sacrae  inter- 
pretamentis  pontiiici  ac  regi  numerum 
praeftituunt  uxorum,  ita  e  majorum  confilio  & 
monitis,  interdum  etiam  non  fine  poena  excom- 
municationis  atque  anathematis,  unicuique  rei- 
publicae  Ifraeliticae  civi.  Verum  quidem  eft  eos 
regulariter  maximi  facere  obfervationem  praecep- 
ti  de  muitiplicando  humano  genere  in  Genefi 
dati,  uti  etiam  alibi  r  oftendimus.  Quin  & 
aiunt  Talmudici  f  »*D  nv$  XWh  l"n  CTN  ^D 

nnsa  pDVj;  ii»N»  hnrw  hs)  manSi  nnflS 
pmji  n.iDi  ayoDi  a'DT   "jsity  iSnd  nan 

^K"lti"D  pbnonty  rwyir?,  Nemo  eft  hominum  qui 
non  obligatur  ad  uxorem  ducendam,  ut  crefcat 
&  multiplicetur  genus  humanum.  Etiam  & 
quicunque  Ifraelita  (modo  vir  revera  fuerit)  //'- 

»   i  Sam.  vi.  13.  b  R.  Chafda  in  Gem.  Babylon,   ad  tit.  Sanhediin  cap.  1.  fol.  21 '.  fed  &  videfis  R.  D.  Kimchium  ad  1  Sam. 

vi.  a;,  &  ad  cap.  xij.  &  8.  de  utraque.  «  1  Sam.  xii.  7.  d   Vide  infra  cap.  10.  '  Vide  Gemar.  Hierofolymit.  ad 

tit.  Sanhedrin  csp.  2.  fol.  20.  col.  2.  hal.  2.  f  GlofT.  ad  Deut.  xvii.  17.   &  hoc  citat.  Bartenorius  ad  Miiham,  alii.  s  Ad 

tit.  Sanhedrin  cap.  2.  fol.  21 ".  h  Deut.  xvii.   17.  '   Ad   tit.  Sanhedrin  fbl.   21».  *  Lib.  2.  cap.  j.    13.  &  vide  cap. 

15-,  16.  '  Halach.  Melakim  cap.  3.  m  Praecept.  Negat.  222.  &  videfis  V.  CI.Guil.  Schikart.  de  Jure  Ebraeomm  regio  cap.  3. 

theorem.o.  "  2  Paralip.  xj.  21.  °  Lib.  8.  cap.  3.  p  Judic.  xij.  9.  q   De  Succeff.  in  bona  cap.  3.  &  de  Jure 

Naturali  lib.  f.  cap.  7.  •   Lib.  f.  de  Jure  Naturali  cap.  3.  [  In  Shulcan  Aruch  b'b.  Aben  haaezer  cap.  J.  Gemar.  Babylon.  ad 

tit.  Jabimoth  cap.  6.  fol.  64'.    . 

beris 


5*5 


XJ  '\  "  Q  ■  R       E    B    R 


A    I    C    1. 


06 


beris  operam  non  det  ( fed  exccptio  habetur  de 
eunuehis  a  fe  fadis  proptcr  regnum  coclorum  ; 
dc  quibus  nos  alibi  -)  ejt  velut  homicidj.  ghtin 
&  fimilitudinem  (qua  crcatus  eft  hcino)  minuit, 
atque  in  caufa  tjt,  ut  majejtas  divina  fcu  Spi- 
ritus  Sanitus  ab  lfraele  recedat.  Etiam  &  il- 
lud  habcnt  dc  univcrfis,  praeter  regcm  &  ponti- 
ficem,  rcccptum ;  miiW4  Sj'  D"w'}  n03  07N  NPIJ 
♦itiWoS  X\h  n\\'7  Xim",  cDucere  cuique  licet 
qnotcunque  pro  libitu  ttxores,.  modo  hateat  iin~ 
de  alantut,  feu  ut  alii c  Cp'07  T\h  "CflWl  NVTl 
IrPp^D^,  Modo  habeat  quae  eis  fufficiant.  Un- 
de-Maimonides  d  nNO  17'SN  bHM  nOO  DIN'  MSTli 

nVo'  wx  j\\'i  i?  inx  va  p  nnx  naa  p 
njiyi  niD3  tjw  p'1?  Vo»   nvw  wrn  2d;?7 

nnNl  nnx  SdS  *1N70,  //«"(?/  hemini  dncere  quot 
vohu  rit  uxores  ;  etiam  centum,  idquefive  fimul, 
(ive  alteram  pofi  alteram.  Neque  impedire  po- 
tefi  eitm  uxor  ejus  (  quam  ante  habuerit )  modo 
Ccilicet  ei  fuppetat,  quo  fingulis  viclum,vefiitum 
ac  debitmn  conjtigale  praejtet.  Nihilominus  non 
dcfuere  qui  ex  ipfa  lcge  ctiam  binas  uxores  Ifracli- 
tam  fimul    retinerc    fas    non   putarcnt.      Rabbi 

A.mi e,  nmns  jnn  tw  w  ^y  r\m  Kuron  Sd, 

Quifquis  uxori  uxorem  fuperinduxerit ,  oportet  eitm 
iriorem  divortio  ejicere  cum  dote.  f  Alii  etiam 
:x  illa  de  binis  fororibus  lege  idem  probare  vo- 
ebant.  Sed  velut  haereticos  hofce  explodebant 
nagiftri,  nec  numerum  e  lege  praefiniri  volebant. 
STc  tamen  deefiet  certus  hic  aliquis  finis,  quo  prac- 
cripto  quamplurimis,  quae  numerofam  uxorum 
:atervam  fcquerentur,  incommodis  domeflicis  vi- 
i  degerent  immunes,  ideo  ita  monebant  fapien- 
es,  quaternarium  uxorum  numerum  a  nemine 
praeter  regem)  excedendum,  ut  qui  contra  facc- 
et  imprudens  nimium  atque  majorum  confilio 
nonitilque  inobfequens  haberetur.  Numeri  ra- 
io  habetur  e  tempeftiva  feu  menftrua  debiti  con- 
ugalis  praeftatione,  quam  infra  8  oftendimus. 
^uin  &  hoc  velut  majorum  praeceptum  memo- 
at  Maimonides ;  fic  enim  ille  h,  N72*  D'03n  YfiJ 

iob  i7  mf  Q"yn  dw  pT\H  7y  in'  cna  xw 

Qin,  'Praeceperunt  fapientes,  ut  nemo  duceret 
lures  quam  quatuor  uxores,  tametfi  ejfet  opulen- 
ifftmus.  Scilicet  tametfi  ita  opulentia  abundaret, 
t  vidtum  cuilibet  &  veftitum,  quotcunque  habe- 
zx.,  commodiffime  poflet  praeftare  ,  ne  tamen 
ebitum  conjugalc  rite  non  folveretur  aut  mi- 
ueretur  (juxta  ea  quae  infra  dicentur)  numerum 
.unc  nolebant  excedi.  Quod  vero  hic  ille  velut 
raeceptum  memorat,  ab  aliis  nuncupatur  tantum 
DVO  T?£$  confilium  '  feu  monilum  bonum.  Certe 
i  pluralitate  illa  uxorum,  quae  apud  Orientales  at- 
ue  Africanos  k  Chriftianifmum  nondum  amplex- 
s  tot  feculis  obtinuit,  etiam  &  numerUs  hic  qua- 
:rnarius  reperitur.     Mahumedes  in  Alcorano  ', 

L 


LwaJ)    ^j^)     -+-==-1  <->LL> 


3- 


LUxJ  V  o!  ti^f  el^  r-.^jlyj]  C^=xL  L>      J 

— ' —  |  w> 

K_Accipiatis  fcu  ducatis  pro  libitu  r.xores  five  bi- 
nas  Jive  trinas  five  quaternas.  £hwd  Ji  timue- 
ritisj  ne  pojjitis  aequojure  agere,  etiam  &  uni- 
cam,  aut  ex  eis  in  quas  vejirarum  dextrarum 
potefias  efi  (ex  anciilis.)  Hcc  injtitutum  mihi 
efi,  ut  non  inique  agatis.  Ancillarum  permittit 
concubinatum  fcu  potius  contubernium,  utpote 
quibufcum  ex  jure  Mahumedico  civili  juftae  nup- 
tiae  iniri  nequeunt,  uti  ibi  paraphraftes  optimus 
Mahumedes  Ben  Achmed ;  qui  etiam  locum  il- 
lum  capit  Sc  docet  intelligendum  efle  de  uxo- 
rum  fimul  habendarum  numero  quaternario  prae- 

finito  ;   £!(}$  ^^g.    L^jJ   ")L  neque   hunc  exce- 

datis.     Id  autem  quod  vertimus,    ne  pejfitis  ae- 

quo  agere  jure,     explicat    ille,  KslSjM    -^j^ 

-^v.aJL  cum  illis  in  iis  quae  fingulis  funt  dif- 
tribuenda.  Paulo  poft  etiam  inftitutum  hoc  ex- 
preffim    ait  effc   de    J    ^    \*jj\)]    Jfc 

Ajj.^.J|      Jl    tcX^j^J)  accipiendis  quatuor  tan- 

tum  (id  eft  aut  intra  hunc  numerum)  aut  unica 
aut  concubina.  Retinenfis  ibi,  Nifi  timueritis 
eas  nitllatenus  facificare  pojfe.  Tunc  enim  vel 
ttnam,  vel  quodfua  manus  caftigare  quiverit,  du- 
cat.  Nec  melius  Guiiielmus  Poftellus  m,  Et  nifi 
timueritis,  ne  pacifice  una  regere  poteritis,  quot 
poterit  edomare  potentia  vefira.  Sed  peilime 
Arivabenius  Italus;  E  finalmcnto  qaanii  vi  bafii 
ianimo  manutenere  e  contentare  e  tenere  in  pa- 
ce.  Ille  autem  more  fuo,  quod  e  fermone  Reti- 
nenfis  Latino  perperam  transferebatur,  pejus  red- 
didit.  Neque  folum  hi  fed  &  alii,  iique  viri 
dodtiffimi,  praeter  mentem  legiflatoris  illius  pes 
tanta  orbis  terrarum  fpatia  dominantis,  locum 
illum  vertunt.  Sed  in  lingua  Alcoranica  n  phra- 
fis  illa  quas  dextrae  vefirae  gubernant  (aut  id 
quod  idem  fonat)  non  raro  pro  ancillis  fumitur. 
Quin  Poftellus  ibi,  Haec  eji,  inquir,  fententia 
legifiatoris,  quam  etfi  interpretes  moderantur  ad 
quaternarium  numerum  °,  tamen  eft  arbitraria, 
&  ita  ejt  in  ufu  apud  magnates.  Ki  vero  Ma- 
humedi  ipfi  uxores,  ut  aiunt  alii,  fuere  undecim  pa 
ut  alii  quatuordecim  ■ ;  quod  mirum  non  eft> 
cum  non  folum  quotcunque  vellet  ipfe,  fed  & 
qualefcunque,  etiam  confanguineas,  fibi  inter  pri- 
vilegia  feu  jura  fibi  fingularia  haberet  (fi  ipfi  fi- 
des)  indultas  r.  Undenam  vero  duodecim  uxo- 
res  ex  jure  Mahumedico  permitti  didicerit  Sep- 


-  Lib.  j-.  de  Jure  Naturali  cap.  16.  *  Rabba  ln  Gem.  Babylon.   tit.  Jabimoth  cap.  6.   fol.  6;-.  -   Alphefius 

tt.  i.  fol.  4ij,s.  d  Hal.  Iihoth  cap.  14.  c  Gemar.  Babylon.  ad  tit.  Jabimoth  cap.  6.  fol.  65-.  '•   Videfis  J.  Dru- 

,  :m   ad  Difficjl.  loca  Levit.   cap.  61.  &  Pefiktha   Zotertha  fol.  14.  eol.  j.  c    Lib.  3.  cap.  6.  h   Hal.  Ifhoth  cap.  14. 

n  Shulcan  Aruch  !ib.  Aben  haaezer  cap.   1.  §.  9.  &  vide  Gem.  Bab.  ad  tit.  Jabimoth  cap.  4.  fol.  44".  k  Ptolcmaeus  in  Tetrabi- 

1  Ub.  z.  alii.  '   Azoar.  4.  in  Latin.  8.  m   De  Orbis  CoDCordia   lib.  2.  cap.  12.  pag.  178.  fed  &  vide  eum  ibid.  cap.  16.  8c 

ieiis  Guil.  Schickart.  de  Jure  Ebraeorum  regio  cap.  3.  theor.  9.  -  Maxime  Azoara  33.  Arab..  43.  Lit.  quam  vide.  "  Vide- 

Petrum   Alfonfum  adverf.  Judaeos  tit.  y.  in  Biblioth.   Patrum  tom.  12.  part.  1.  pag.  380.  8c  Bellon.  Obfervat.  lib.  3.  cap.  10,  &  17.- 
Lib.  AlTamail  apud  Ph.  Guadagnolum  in  Apolcg.  pro  Chrift.   Religione  traft.  2.  cap.  7.  $.  t .  8c  cap.  10.  §.  3.  '   Anonym.  de 

is  vita  Alcorano  fubjunfta,   cap.  de   pudicitia  ejus,   videfis  Guil.  Poftell.  de  Orbis  Concotdia  lib.  2.  cap.  10,  &  12.  -   Azoar.  Arab, 

.  verba  habes  apud  Phil.  Guadagnolum  in  Apolog.  traft,  2.  cap.  j.  §.  3.  Sc  Guil.  Poftell.  de  Orbis  Concotdia  lib.  2.  pag.  217. 


V0L.   II. 


I  i  i  j 


femeafttenfi% 


$6j 


U  x 


O    R 


E 


B    R    A    I    C    A. 


5.68 


.temcaftrenfts,  nondum  mihi  eft  compertum.  Ne- 
que  verius  eft  id  quod  alii  a  habent  de  numeri 
libertate  non  cohibita,  ex  alio  Alcorani  loco 
male  intellecto.  Latina  citant ;  Mulieres  vcbis 
fubjetlas  penitus  pro  modo  veftro,  ubicunque  vo- 
lueritis,  parate.     Inde  numerum  indefinitum  eli- 

ciunt.      Atqui  Arabica    funt   b   c_^.a.    -TTLw.j 

JuL  rjj  JZ^  Jyli   -£=|    Uxores  vefirae 

funt  aratura  vobis,  feu  ut  ager  cokndus,  cui  pro 
libitu  inferatis  %  feu  ut  reddit  e  Richardo  Mona- 
cho  Demetrius  Cydonius  cu  yjvaH-Mc,  vyJf?  a.w?cq 
vft£!i>'  dgpvfidou/tt  av  a/jTcui  wc,  ctv  psAii^,  quod 
idem  fonat.  Euthymius  Zygabenus  vertit,  vae- 
ihi  Vfjji>i>'  dsf/\3rrz  a?  Tas  va.eTvc  Vfjjiv,  bSsv  /Sa- 
Asc&e,  habitaculum  veftrum.  Intrate  in  veftrum 
habitaculum  ttndicunque  vultis.  Certe  &  in  Ma- 

humedanorum  commentariis  t^^.  hic  explica- 
tur  per  <\y|  jCc^    J^L*  habitaculum  fe- 

minis  veftri  feu  prolis.  Sed  ad  uxorum  nume- 
rum  res  non  omnino  attinet.  Quod  vero  dixi- 
mus  de  quaternario  apud  Ebraeos  uxorum  nume- 
ro,  erat  id  quod  generatim  &  rcgulariter  in  mo- 
nitis  &  confiliis  majorum  obtinebat.  Nam  ac- 
cefiit  interdum  exceptio,  ubi  pro  re  nata  atque 
ex  circumftantiis  loco  &  tempoii  peculiaribus,  ii 
qui  ex  ipfis  rebus  fuis  praeerant,  aliter  fe  rem  ha- 
bere  volebant  :  nempe,  numerum  illum  minui. 
Aiunt  enim  etiam  &  unicam  duntaxat  ex  prae- 
cepto  quodam  temporali  i&f  Rabbcnu  Gamalieli 
tributo,  quod  nec  ubique  obtinuit,  ducendam 
fuiffe;  idque  non  violandum  fine  pocna  cxcom- 
municationis  &  anathematis.  Etiam  &  ubi  ex 
more  loci  plures  Ebraeis  conjuges  jungi  non  fo- 
leant,  ibi  nec  plures  a  quopiam  ritc  duci.  Rabbi 
Jofeph  Karo  c  N:Sk  &wh  &hv  1JW  Olp03 

tftm  Sy  nnna  nm  xph  wen  wn  nnK  nvx 
$b  noais  Sd.k  -\nm  by  Ktmn  by  nnnn  i'n 
mmK  Sdd  lmpn  ffma  kSi  noriKD  pi  onnn 
wn  tffnff  tyiD  nj>  k?k  annn  k?i,  Ubicun- 

que  loci  mos  obtinuerit,  tit  uxor  ducatur  tantum 
unica,  non  licet  aliam  uxori  fuperinducere.  Rab- 
ban  Gamaliel  etiam  anathemate  interdixit,  ne 
quis  uxori  aliarn  fuperinduceret,  nifi  tantum  ex 
(ge  de  ducenda  fratria  fratri  fine  liberis  de- 
mortuo  fuperftite.  Gftiod  idcm  obtinere  voluit 
etiam  in  Jponfa/ibus.  Sed  conftitutio  ejus  paf- 
[im  vim  non  habuit.  Nec  ultra  finem  chiliadis 
qnintae  interditJum  hoc  obtinere  volttit.  Id  eft, 
ultra  finem  annorum  mundi  chiliadis  quintae, 
juxta  Ebracorum  calculum.  Ea  autem  fincm  ha- 
buit  anno  Chrifti  1240.  Et  pro  vario  locorum  d, 
fcculorum,  hominum  commodo  vis  ejufdem  in- 
terdicti  aut  recepta  manilt,  aut  rejecla  eft.  Quin 
adjicitur   citatis    e    Jofepho    Karo    verbis,    Dlp 

rwtt  wjv  »0  by  b'»mi  nio-inD  njpn  nwyb 

intTN  by,  Bonitm  eft,  ut  anathemate  atque  ex- 
commtmicatione  vetaretttr,  ne  quis  uxori  alteram 
fuperinduceret.    Etiam   &  illud  habent e,  neuti- 


quam  in  diverfis  provinciis  feu  regionibus  lon- 
gius  invicem  diflitis  quempiam  fingulas  habere 
uxores  debere  KjfOil   nh  it?   DMH   IJIinr»  KDIft 

ijnn  j?n»  M2Vp  S™  o*tki  ininK  kpu  m 

"iniO  VTHK  031130,   Ne  fcilicet  inde  eveniat, 
ttt  iiberi  earum  matrimonio  (infcii)  conjungantur^ 
adeo  etiam  ut  frater  fororem  ducat.     Caeterum 
viro  illuflri  cnjiis  nomcn  notiffimum  &  pofltri 
clari  hoc  licitum  eft.     Nam  ibi  id  quod  alias  de 
iiberis  verentur,  locum  non  habet.    Quae  omnia 
ex  confilio,  monitis,  aut  praefcripto  eorum,  qui 
pro  tempore  &  loco  praefuerint,  non  e  Legis  Sa-' 
crae  interprctatione  manarunt ;  qua  nullum  prae- 
ftitui  uxorum  numerum,  eft  fententia  reccptifii- 
ma.     Ita  tamen  ut    ubi   ex  ejufmodi  temporali 
praelcripto  plures  uxores  fimul  ducere  non  lice- 
ret,  cogendus  cflct   maritus  qui  plures  duxerat, 
omnes  praeter  unicam  divortio  ejicere.     Neque- 
uxorum  pluralitati  vetuftiorum  feculorum  omni- 
no  obftat,   quod  legitur   in  hiftoria  Ruthae  au- 
toribus  graviflimis   ita  interdum  explicata,  pcrin- 
de  ac  fi  vindcx  ibi,  feu  is  cui  jus  proximum  hae- 
reditatis  ex  lege  f  redimendae  competeret,  &  ju- 
ri  fuo  cefiiffet  &  Ruthae  nuptias  (fine  quibus,  nc 
deficeret  prorfus  Machlonis  mariti  ejus  demortui 
nomen,  nolebat  forum  in  quo  res  ibi  agitur  re- 
demptionem  fieri,    idque  proculdubio,    ex  jure, 
quod  tunc  cbtinebat,  aliquo  fingulari)  ideo  ref 
puiifet,   quoniam    jam    antea    uxorem   haberet. 
Cefiionis  formula  in  fermone  facro  g  ita  tan- 
tum  fe  habet,  Non  pojfum  uti  jure  propinquita 
tis  fiu  redimendi,  ne  minuam  feu   corrumpan, 
haereditatem    meiipfius.     Sed    ibi    paraphrafte; 
Chaldaeus,  h  n»K*T  by   h  plSoS  V'D'  t-«K  fft 

KpVn  N.-oy  NiTJiniK  iw?±>  idi  h  nb  pnnx 
Tp  pina  'nJDniS*  n'  Sana  Knxi  'n^  ivaS  >nr 
>d»  kjn  nb '  cnx  xnrnt  "p  nbn  diin  hn 

pinfiO1?,  Ego  non  pojfum  mihi  redimere,  quoniam 
jam  ante  rnihi  ttxor  eft.  Neque  licet  miht  a- 
liam  ei  fuperinducere,  ne  inde  rixa  in  domo  mea 
criatur,  ac  ne  laedam  poffejfionem  meam.  Redi- 
me  igitur  tu,  quoniam  tu  neutiquam  ttxorem  ha- 
tes,  &  ego  redtmere  nequeo.  Et  in  Midrafh 
Ruth  h,  fingitur  Boazus  dixifle  vindici  feu  re- 
demptori,  bi  non  redimss,  indica  mihi,  ttt  fciatn, 
nec  dicas,  HDJ1D  Win  □'J3.'S  U»'l  ff&X  h  8" 

bxun  >*05i?ti»  p'o  nb  pprx  i&w  q"p  »n»a  "yrh 

mi  n?i«  N»m  '»\m  lON  p,  Ejfe  tibi  jam  uxo- 
rem  aut  proltm,  teque  eam  in  familiam  tttam  li- 
benter  recepturum,  ea  tamen  conditione,  ut  ma- 
trimonio  tibi  non  conjungatur.  Ouod  cum  audi- 
ret  redemptor,palam  rejpondit,  Abeat  igittir  Ru- 
tha,  id  eft,  ut  explicat  ibi  R.  Ifachar  Ben  Nep- 

thaii  nniN  SikjS  Sdik  kS  'd  'loo  ffb  nibn  nn 

ffffbffl  CjJ7,  Abeat  a  me,  difcedat  Rutha,  quo- 
viam  nequeo  ego  ipfam  frmul  cum  haereditate  e- 
jus  redimere.  Quin  Flavius  Jofephus  '  redemp- 
torem  ait  &  haereditatem  &  Rutham  Boazo  re 
nuntiafle,  myfyiii  fi  ovb  C  wsn£  -r  TiK&jnrtjjiKV; 
*D    D    %  yjvaj.-ng.   Xiyuv   wjjtS   <C   iraxlaA    riS^l,   Ut*. 

pote  ei  qtti  etiam  cognatns  effet  defttnttorum,  at\ 
que  adjeciffe,  fibi  liberos  jam  ante  ejfe  &  uxo- 
rem.    Quae  verba  tamen  poftrema  ac  fi  ad  Boa 


3  Nicolaus  de  Cufi  in  Cribrat.  Alcorani  lib.  i.  cap.  19.  b  Azoar  1.  c  In  Shulcan  Aruch,  lib.  Aben  haaezer  cap.  1.  §.  10 

&  vide  Arba  Turim.  cod.  tit.  cap.  1.  >>  R.  Molcs  Iferles  in  Addit.  ad  Shulcan  Aruch  loco  citato.  e  Shulcan  Aruch  ibid.  cap. » 

f  Levit.  xxv.  2j-.  S  Rut[,  ;v.  6_  ,,  pj^fjj^  7.  fol.43.  col.  1.  ;  Archaeolog.  1.  f.  cap.  1 1.  videfis  lib 

c.  lf. 


voHx.  de  SuccefT.  in  bona . 


$6? 


U    X    O    R       E    B    R    A    I   C    A. 


570 


zutn   non  ad  priorcm  rcdcmptorcm  attinuiffenr,     nans.     Ita  fcilicet  Socrares  qui   fub  annum  poft 

Valcntinianum  hunc  fieptuagefimum  fcripfit.  Qiiin 
&  legcm  hanc  de  binis  fimul  uxoribus  <ag?si6)ip-fj 
inquit,  -<ej.Ta)  -otAsi-',  fingnlis  in  civitatibus  pro- 
mu/gavtt.  Socratcm  hic  fccuti  funt  Cafiiodorus 
in  Hiftoria  Tripartita  k,  Paulus  Diaconus  '  (qui 
tamcn  Graeca  malc  vertcns  ait  cum  legem  pro- 
tuliffe •  per  civitatem  difpofitam,  quafi  Romae  eam 
folum  obtinuifle  voluiflet)  Nicephorus  Calliftus m, 
recentiorum  alii.  Zonaras  item  aliique  tantum 
binarum  ejufdem  fimul  uxorum  non  lcgis  me- 
minere.  Sed  vero  ob  egregiam  rei  infolenriam, 
&  quoniam  non  omnino  rcperirur  in  autoribus 
aetatis  illius  reliquis  (veluti  Ammiano,  Zozimo, 
Oroilo,  patribus  item  Chriftianis,  qui  de  re  ma- 
trimoniali  toties  difputant)  in  quibus  fi  ita  fe 
rcs  revera  habuifier,  vix  credibile  eft  eos  filentio 
eam  praetermifiuTe,    ideo  ut  fabulam  feu  figmen- 


&  Xkyil.  pro  \ky»v  lcgiflcr,  vertit  vetus  mtcr- 
prcs  Ruffinus  :  At  ille  inquit  Booz  &  haere- 
ditatan  &  uxorem  ceffit,  quum  &  ipfe  cogna- 
tus  effet  defuncti,  qui  &  uxcrem  jam  fe  ha- 
kre  dixiffet  &  filios.  Certe  fi  Ibzan,  qui  ju- 
dcx  crat  Ifiaelis,  non  alius,  a  Boazo  eflet  (ut  qui- 
dem  volunt  Ebraeorum  magiflri  a  celebres)  fatis 
numercia  ctiam,  ci  crat  prolcs,  nimirum  triginta 
rilii,  filiaeque  totidcm.  Caeterum  rcdemprori  a- 
nonymo  vides  hic  ivxorem  jam  ante  duclam 
in  caufia  haberi,  cur  alia  non  acciperetur.  Sed 
vcro  rcctc  intucnti,  non  jus  aliquod  unicam 
duntaxat  ducendi  aut  plurium  fimul  confortii 
mrcrdictum  aliquod  refpiciunt  veterum  verba 
quae  attulimus,  fed  domeftica  tanrum  incom- 
moda,  veluti  procaces  inter  lares  rixas,  diffici- 
liorem    liberorum     jam    fufccptorum    cducatio- 


nem,  victufque,  aucta  familia,  pracftationem,  hac-  tum  plane  rejiciendum  pluribus  contendit  Baro- 

reditatis  diftractionem,    id  genus  alia  quae  cor-  nius  n,  .nec  magis  binas  ejufdem  fimul  uxores  il- 

date  in   animo  habuifle  redemptorem,   qui  Ru-  las,  quani  ipfam  ejufdem  legem  de  pluribus  fimul 

rhae  nuptias  hic  refpuit,  aequum  fatis  eft  ut  crc-  uxoribus  ducendis  admittens.     Hodie  vero  apud 

damus.     Quin  ad   vcrba  cjus  iila,    Ne  minuam  Europaeos  Judaeos,  veluti,  qui  Iralia  ac  Germa- 

aut  corrumpam  haereditatem  meiipfius,  interpre-  nia  degunr,  infoecundae  uxori  alia,  prolis  gratia, 

tatur  Salomon  Jarchius   haereditatem   meiipfius,  idque,  non  fine  pontincis  Romani  indulto  inter- 

quod  eft  *tbm,  per  iyiifemen  meum,feupofteri-  dum    fuperinducitur,    quod  ex  R.  Leonis  Muti- 

tatem  meam.  Nam  fcmen,  feu  liberi  etiam  Domiui  nenfis,    Venetiis    archifynagogi,    de   moribus  E- 

haereditas  b  appellantur.     Quafi  dixifiet,  ait  ille,  braeorum  libello  feu  Hijioria  de  g/i  riti  Hebraici 

ne  labes  inde  pofteritati  meae  contrahatur,  ducta  didici  :  manu  fcripto  fcilicet  illo  ;  quem  °  alibi 

in  uxorem  Moabitide  (qualis  Rutha  erat)  quum  uti  &  virum  praeftantifllmum  qui  mecum  com- 


gentis  ejus  c  nuptiae  nobis  interdicantur.  Sed 
vero  etiam  hoc  fenfii  hallucinatum  effe  ait  Jar- 
chius,  uti  &  vetuftiores  d  multo  alii,  redempto- 
rem,  dum  legem  iilam  de  Moabitide  non  ducen- 
da,  juris  recepti  imperitus  intelligebat.  Nam  ex 
receptifilma  fententia,  de  fexu  hic  diftinguunt. 
Ammonitas  &  Moabitas  ab  Ifraelitidum  nuptiis 
lege  ea  arceri  volunt,  non  Ammonitidas  aut  Mo  ■ 


municavit,  memoro.  Nam  in  codice  Parifiis  ^  du- 
dum  impreflb,  id  quod  de  pontirlcis  Romani  in- 
dulro  hic  habetur,  confulro  ut  videtur  eft  dif- 
punctum.  Er  quod  de  polygamia  ibi  in  ejufdem 
archerypo  oiim  legebatur,  id  eft,  in  exemplari 
meo  fideliter  in  ItaUa  transfcripto,  ita  1  fe  habet : 
GV  e  lecito  pigliar  piu  d'  mia  e  quante  moglie  von- 
no,  pure  in  Italia  e  Alemagna  non  ufano  pigliare 


C  A  P. 


X. 


abitidas  (dc  profclytis  harum  gentium  loquimur)  piu  d'  una  fe  non  in  cafo  che  non  habbia  con  la 
ab  Ifraelitarum.  Qua  de  re,  plura  nos  alibi  e.  prima  fglio/i,  che  fi  conofca  che /0  faciper  quefto, 
Duravit  apud  Ebracos  polygamiae  five  ufus  five  e  inltakahamo  ufato  chiedcrno  iicenza  e pigliare 
jus,  abfque  ullis,  praeter  ea  quae  memorantur  difpenfa  dJTapa.  Et  fane  ab  exemplari  meo  haud 
five  interdictis  five  tempcramentis,  a  principibus  paucis  nec  momenti  levioris  difcrepat  editio  illa, 
Chriftianis  adjectis,  ufque  ad  teii-pora  Theodofii,  cui  &  Ebraica  quibus  faepius  utitur  Leo  paffim  de- 
Arcadii  &  Honorii  A  A  A.  quorum  refcripto,  ad  funt.  Sed  de  vetitis  ob  uxorum  numerum  conju- 
Infantium  orientis  comitem  dato,  f  fancitum  eft,  giis  diximus. 
ne  deinceps  (annus  erat  reparatae  falutis  huma- 
nae  CCCXCIII.)  quis  Judaeorum  moremjmm  in 
conjunclionibus  retineret,  nec  juxta  legem  fuatn 
■nuptias  fortintur,  nec  in  diverfa  fub  uno  tem- 
pore  conjugia  conveniret.  Unde  illud  in  Synopfi 
.  Bafiiicon,  s  KaT*  tSc  y&vvc.  'lnSbiiot  yzfutliwaa.v  1 :'- 
fjMc,  Juxta  leges  communes  Judaei  matrimonia 

contrahunto.      Certe  vicennio  circiter  ante  Va- 

lcntinianus  Auguftus  (fi  Socrati  fides)legem  tule- 

rat,  d*se  o^li)  Tiii dxAc fjAvx  hdo  voplv.HC,  (fygut  •yjvxT- 

v.ja,   Ut  cuilibet pro  /ibitu  fas  effet  duas  habere 

uxores.     Ipfe  nempe  Juftinam  Severae  fuperin- 

duxerat.     Hoc  ne  contra  legem  facere  videretur, 

eam  ira  novati  voluit,  tum  Chriftianifmi  de  nup- 

tiis  fcita  tum  mores  majorum  '  nimium  impug- 


Gfualenam  oh  dignitatem  regiam,  tum 
regi  uim  vtduae  regiae,  conjugium  Jit 
vetitum. 


o 


B  dignitatem  regiam  (quae  proxima  eft 
caufa  hic  vetiti  conjugii)  tum  regis  vi- 
duae  feu  reginae,  five  regi  fuperftiti,  five  ab 
eo  divortio  ejectae,  tum  regi  ipfi  conjus.ia  ali- 
quot  interdicebantur  -,  ex  majorum  fcilicet  fcitis. 
Regis  vidua  nemini,  faltem  fubditorum,  rite  nu- 
bebat.     Mifna  ;     r    nTliT    1  im^K    |W0  j»J* 


'  Salom.  Jarch.  Ec  David  Kimchi  ad  Judlc.  12.  9.  b  Pfalm.  cxxvij.  3.  c  Deut.  xxiij.  ;.  d  Midram  Rijth  Parafh. 

7  fbi.  4.9.  col.  1.  &  2.  e  Lib.  }■.  de  Jure  Natur.  £c  Gent.  cap.  14.  f  Lib.  7.  C.  de  Judaeis  Sc  Caeiicolis,  ubi  vide  Dionyf. 

Gotho&edum.  s  Lib.  1.  tit.  srep!  'lifeim.  h  Socrates  Hift.  ecdef.  lib.  4.  cap.  26.  ■  Lib.  2.  C.  de  Inceflis  £c  Inutiiib. 

nuptiis.  t  Ljb_  g,  cap    ,  I#  1  j^j^  I2_  m  Ljb.  1 1.  cap.  25.  n  Annal.  tom.  4.  arini  370.  §.  iay.  °  Lib. 

ce  SuccelTicnibus,  in  Bona  cap.  14..  P  Anno  1637.  in  8vo.  «  Hiftoria  de  gli  riti  Hebrsici  part.  4.  cap.  2.  5.  2.  ;    Tit. 

Sanhedrin  cap.  2. 


121N* 


57 


U    X    O   R      E    B 1    R    A    t    C    A. 


572 


thd  wd  pttf."f?n  Sty.  inioSN  -pon  pj  idin 
no  nx  ~|S  n:nNi  'j£>  ^.np  Sty  wjdSn  j<tyjty 

"jpTO  "pnN  'tiO  nNl  "VVnN,  Nemini  regis  viduam 
kuccre  licet.  At  Rabbi  Jehudae  fententia  efi, 
regem  regis  viduam  ducere  rite  pojfe.  Nam  & 
Sa/ttis  viduam  duxit  T>avid,  qttod  fcimus  ex  eo 
quod  dicitur  a,  Tedique  tibi  domum  domini  tui, 
cruxores  (feu  foeminas)  domini  t//i,in  finum  tu- 
iim.  Sed  dc  fententia  hac  Rabbi  Jehudae  plura 
llatim.    Gemara  itcm  Hicrofolymitana  b;,j>N2ftJ  }»N 

h^nm  uv  Sy  ~ps  Sty  intin-u  nSi  injD7N  nS 

nvn  mjD^N  jniD  DDV  "ly  nvrnv,  Nec  viduam 
regis,  nec  eam  quam  divortio  ejecerat  rex,  cui- 
quam  d:/cire  licet,  unde  etiam  necejfe  eji,  ut  ad 
fupremum  diem  vitam  fine  nuptiis  hae  tranf/- 
gant.  Atque  ut  nec  equo  regis,  nec  fceptro, 
nec  corona  aliifve  rebus  regiis,  fubdito  uti  licuit c, 
ita  nec  fervis  ejus  nec  ancillis.  Sed  res  ejufmo- 
di  univerfae,  praeter  fupellectilem  in  funere  re- 
gio  d  ex  more  comburi  folitam,  ad  regem  qui 
fucceffit  tantum  attinebant.  At  vero  de  vidna 
rcgis,  qua  fucceflbrcm  fcu  regem  alium  ipeftabat, 
diflenfus  eft  intcr  magiftros.  Sunt  enim  qui  ex- 
ceptionem  faciunt,  juxta  illud  quod  Rabbi  Je- 
huda  fuperius  vult.  Nempe  regis  viduam  regi 
alteri  rite  nupfiffe,  tametfi  non  fubdito  cuiquam. 
Exprcffim  ad  Mifnam  illam  Rabbi  Obadias  Bar- 
tcnorius  ;  NHD  jmn»  O"0  roSn,  Sententia  hac 
in  re  Rabbi  Jehudae  recepta  efi,  cui  etiam  alii 
aliquot  adftipulantur.  Sed  vero  receptius  multo 
cft,  nec  regis  viduam,  ob  dignitatem,  regi  alteri 
rite  fuiife  ducendam.     Maimonides  e,  Sti*  mtyN 

ivn  nhan  vVdn  uhiyh  nmh  nSjOj  nw»  nha 
-ihn  ~pt2  ?ti>  wvu  in  inms4  s+wv,  Ea  quae 

t/xor  eji  regis,  alteri  m/nquam  eft  ducenda.  ghiin 
nec  rex  rite  ducit  viduam  alterius  regis  feu 
divortio  ab  co  ejeclam.  Alii  tantundem.  Et 
quod  habet  R.  Jehuda  ex  Sacris  Literis  de  Davide, 
ita  interpretantur,  ut  non  Saulis  uxores  ibi  defig- 
nentur,  fed,  uti  aiunt f,  nnniDm  V?  nVlNTT  D>i£D 
p,  foeminae  ( ex  aula)  quae  nuptiis  Tavidts 
idoneae  ac  legitimae  fuere.  Hinc  erat  ut  lege 
illa  s  de  fratria  fratri  fine  liberis  demortuo  fuper- 
ftite  ducenda  viduae  regum  haberentur  folutae. 
Quin  &  regcs  ipfos,  dignitatis  caufa,  eadem  folu- 
tos  habebant.     Mifha  h  |>y'nn  S4Sl  fSlH  nS  T7DT 

idin  mirr  '1  m.tiw  |'dd»d  nti  dd»o  nS  mtiwS 
m  n  iton  did1?  to?  uy-h  in  ybnh  rvn  dn 

V?  pJpDlty,  Rex  nec  calceo  extracio  renuntiat 
uxori  demortui  (ine  liberis  fratris.  Neqi/e  alii 
id  faciunt  Uxori  ejus.  Ex  lege  illa  nullam  du- 
cit.  Neque  ex  lege  illa  conjunx  ejus  vidua 
nnbit.  Et  tamctfi  voluit  R.  Jehuda  regem  ni- 
hilominus  pro  fi/o  arbitratu  poffe  Jive  renuntiare 
Jive  fratriam  ducere,  idque  rite  fatis  fieri,  re- 
fponfi/m  ejt  ei,  id  non  permittend/m.  Etenim 
rcgula  erat,  neminem  cx  illa  legc  in  virum  ac- 
cipiendum,  nifi  cui  renuntiare  fas  itidem  fuiflct, 
cxceptione  una  &  altcra  admifla  ;   de  qua  capite 


duodecimo.  Renuntiafle  autem  turpe  nimis  di- 
cebatur  regi,  dignitatique  cjus  non  tolerandum. 
Nam  in  renuntiationis  lblennibus  (de  quibus  mox) 
fputum  &  calcei  detradtio  erat  :  quorum  regiae 
dignitati  neutrum  fatis  habebant  confonum.  Un-I 
de  ad  illud  Rabbi  Jehudae  jam  e  Mifna  citatum 
Gemara  Hierofolymitana  '  nNl'D3  p  TDIN  nN  Dtt 
*]Son  "OD  DjID,  Si  ita  vis,  plane  dignitatem 
regiam  minuis.  Et  Bartenorius  k,  17  i»tli"l  Wjj 
VjDD  iTpTI  pSrvti»,  Turps  fu/Jfet  &  rege  indig- 
num,  fi  calceus  ejus  ita  extraheretnr,  &  foemina 
renuntianda  coram  eo  fputi/m  ejiceret.  Adeo  ut 
fratriae  conjugium  (ubi  frater  fine  liberis  demo- 
reretur)  caeteris,  nifi  folennis  intercedcret  renun- 
tiatio,  imperatum,  rcgi,  dignitatis  caufa,  ille- 
gitimum  haberetur.  Certe  quod  Ebraei  ita  de 
regum  viduis  ftatuere,   id  voluit  etiam  Mahume- 

dcs  de  fuis.      Sic  enim   loquitur  \  qI£==    L9- 

J^^aaj  ol  ^5  au!  J^-y  l^j^y  o'  r^=^ 

CkXSZ  O^     ^^    Ol      1^1     l>tX*J     o^     ^fiXjl 

\f ^xlsc    AlJI,     Vobis  pertnijfum  non  efi 

injuria  afficere  apoftolum  T)ei,  nec  ducere  uxores 
ejus  quas  reiiquerit  omnino.  Ne  ita  gravis  ni- 
mis  fit  veftrum  apud  Tieum  contemptus .  Ad 
quod  annotat  Philippus  Guadagnolus  m,  Undeux- 
ores  Mabometi  pojt  ejus  mortem  in  viduitate 
tabefcere  coacfaefunt ;  fueruntque  numero  novem 
ipfi  Mahumeto  fuperftites. 


C  A  P.    XI. 

ConJMgmm  tteratum  uxoru  divortio  eje&ae 
feu  repudiatae,  ob  fecundas  ejus  fwe 
nuptias  five  fponfaha,  unde  pollutio- 
nem  contrahi  decernebant,  marito  pn- 
ori  vetitum.  Meretricis  item  conju- 
gium,  apud  Jofephum>  inteMiBo  Mo~ 
faico  prohibitum. 

DE  divortio  eje&a  uxore  Lex  Sacra  eft.'  Si 
fecundus  qui  eam  duxerit  vir  n,  Coeperit 
eam  odio  habere,  &  fcripferit  ipfe  ei  libelhm  re- 
pudii,  tradenfque  in  manum  ejus  dimittat  eant 
de  domo  fua  ■,  aut  fi  vir  ille  pofterior  mortuus 
fuerit,  qui  illam  duxit  uxorem,  non  poterit  mari- 
tus  ejus  prior,  qui  illam  a  fe  dimifit,  reverti  & 
recipere  eam  fibi  in  uxorem  (nNDDin  ~WH  'Tltf 
fXFJ  70  pjLOLvSibJjcui  aulLuj  ut  Graeci  ibi)  pofiquam 
illa  polluta  eft  :  nam  abominatio  eft  in  confpecla 
Tomini;  feu  ut  Vulgata,  quiap>oUuta  &  abomina- 
biiisfacla  efi  coram  T>omino.  De  loco  hoc  plttra 


a  i  Sam.  xii.  8.        •>  Ad  tit.  Sanhedrin  cap.  a.  col.  i.hal.  3.        c  Maimonidcs  hal.  Melacim,  cap.  i.        d  Videfis  Guil.  Schikart.  de  Jure 
Regio,  cap.  6.  theor.  19.  '  Halach.  Melacim  cap.  1.  &  vide  R.  Jom.  Tob.  in  Comment.  Bartenor.  ad  tit.  Sanhedrin  cap.  2.  5.  l.  & 

Gemaram  Hierofolymitanam  ad  tit.  Sanhedrin  cap.  2.  fol.  20.  col.  1.  hal.  3.  f  Gemar.  Babylon.  ad  tit  Sanhedrin  cap.  2.  fol.  19 b. 

&   gloiT.  lbid.  Moics   Mikotxi   Praecept.  Affirmat.  116.  videlis  R.  David  Kimchi  ad  2  Sam.  iii.  1.  E  Deut.  xxv.  9.  h  Tit. 

Sanhednn,  cap.  2.   Mofes  Maimonides  hal.  Melacim  cap.  2.  Mofcs  Mikotzi  Praecept.  Affirmat.  116.  l  Ad  tit.  Sanhedrin  cap.  2.  fol. 

20.  col.  1.  hal.  3.  *  Ibid.  1  Azoar.  33.  in  Arabico.  ™  In  Apolog.  Traft.  2.  cap.  10.  5.  3.  "  Deut. 

xxiv.  3. 


573 


U    X    O    R      E   B    R    A    I    C   A. 


574- 


m  libris  fequentibus.  Scd  vero  ex  hac  lege  di- 
vortio  cjcctam  atque  alteri  nuptam  priori  marito 
non  rccipicndam  efle  videmus,tametfi  lecundac  nup- 
ciae  fuerint  ftve  morte  five  divortio  folutae.  Ra- 
tioncm  pctunt  magiftri  cx  verbis  illis,  poftquam  illa 
oo/tutaeft,  feue  pollutionecontra&a.  Scilicetpol- 
lutam  fuifle  aiunt,  pianeque  ex  hae  lege  priori 
marito  interdictam,  fi  fponfalia  fecunda  inierat, 
tamctfi  '  ncc  cum  novo  fponfo  coiviflet,  nec  in 
thalamum  fuiflet  dedu&a.  Nec  dilcrimen  hic 
faciunt  inter  nuptias  fecundas  &  fecunda  fpon- 
falia,  aut  inter  prioris  mariti  nuptias  &  fponfa- 
lia.  Adeo  ut  uxoris  divortio  ejectae  &  fponfae 
cepudiatae  par  omnino  hic  eflet  ratio.  Quin  ex 
ipfis  duntaxat  hic  fponfaliis  fecundis  tantam 
contrahi.  aiunt  pollutionem,  ut  minime  ita  pol- 
uta  haberetur  ex  ftupro  poft  divortium  commiflb. 
iSIam  conftuprata  rite  fatis  priori  marito  redux 
oubebat.      Jofeph  Karo  b  ad  veterum  mentem, 

■mb  pnnw  nnw  "p  "wo  mvk  nx  enipri 
no  w  rwrwn  "injo  n&npni  on  ^hn  rby±> 

1BWD  "wh  miDN,  Si  quts  uxorem  divortio  eje- 
-erit,  quaepoftea  conftupratafuerit,  fas  eft  ei  rur- 
rus  eayn  accipere.  At  vero  ft  alteri  fuerit  nupta, 
•ui  aut  divortio  fuerit  ejetta  aut  fuptrfies,  adpri- 
irem  maritum  redire  ei  non  licet.  Quae  omnia  de 
ufta  uxore  feu  fponfa  capienda  funt,    &  non  de 
minore,  cujus  fponfalia   aut  irrita,  aut  nondum 
serfe&a,  feu  ejufmodi  aliis,  de  quibus  plura  in  fe- 
luentibus.     Uxorem  ita  alteri  poft  divortium  de- 
ponfatam  marito   priori    iliicitam  fuifle    firmat 
[  ercmias  c  propheta.  Tantum  autem  abeft  Mahu- 
nedem,  qui  faepiffime  Ebraeorum  fimia  eft,  hic 
:os  imitari,  ut  cum  divortia  liberrime  permittat, 
:je£tamque  femel  iterumque  utcunque  aliisfpon- 
"alibus  implicatam  refumere,  uxorem  etiam  veiit 
ertium  ejectam  priori  marito,    fi  fola  fuerit,  rite 
:opulari  ;  ita  tamen,  d  ut  tertium  ejecla  nonre- 
leat,  nifi  alteri  ante  reditum  nupferit,  aut  com- 
nifta  fuerit.     Quod  immane  quantum  hic  ab  E- 
>raeorum   placitis  difcrepat.      Atque  ita  intelli- 
;endus  eft  anonymus,  qui  in  Mahumedis  Rebus, 
:um  permififle  ait  e  qualibet  etiam  ex  caufa  uxo- 
em  repudiare,  f  d  non  nifi  prius  alteri  viro  jun- 
rattir,  eam  revocare.     Habet  etiam  Jofephus  f  in- 
erdictum,  velut  Mofaicum,  de  meretrice  feu  pro- 
tibulo  non  in  uxorem  ducendo.     Verba  funt  in- 
er  leges  apud  eum  nuptiales,    :E-n   fjjnSi  rnaieri- 
iAvmHi)  yLpgv,  tiS  &l  ii£?iv  tz   <jwt^g.l©*  T7tc,  tir\  tx 
a.u.v  SvtAaA  6  Sios  kz  ar  >s>f6mi1o.     Neque  mere- 
ricis  fint  nuptiae  (Gelenius,  neque  meretrici  fit 
us  nuptiarum)  cujus  propter  injuriam  fuo  cor- 
ori  fa£tam  nuptiale  facrum  T>eus  non  admittit. 
luffinus  ;  Sed  neque  fornicariae  fquendae  fint 
mptiae,    pro  quibus  corporis  injuriis   nuptiales 
wftias  non  fufcipit  fumma  divmitas.     Sed  un- 
lenam  ille  hanc  habuerit  legem,  aut    tos  'Qn  tS 
dfui  Swids  (fi  hoftias  nuptiis  proprias  verbis  illis 


velit  innui)  nonduni  habeo  compcrtum.  Et  de 
nuptiis  vetitis  haec  hoc  loco  fufficiant.  Aliae 
etunt  id  genus  intcr  imperatas  opportunius  ex- 
plicatae  ;  de  quibus  proxime. 


C  A  P.      XII. 

De  conjugio  fratriae  leviro,  ubi  frater 

ftne   Itberts  demortuus  efi,  imperato. 

Ea  de   re  interpretamenta  illuftriora 
magifiroriimi 

IMPERATUM    conjugium,     ob   prolem 
priftino  marito  fufcitandam,  vifitur  in  Lege 
illa  Sacra  s,  qua  temperatur  interdi&um  de  fra- 
tria  ducenda,  quod  habetur  intet  leges  h  de   in- 
ceftu.     Sihabitaverint  fratres  fimul,  &  mortuus 
fuerit  unus  eorum  abfque  prole,  non  nubet  uxor 
defuntli  foras  viro  extraneo.      Sed  levir  ejus  in- 
grediatur  ad  eam,    &  capiat  eam  in  uxorem,  & 
praeftet  officium  leviri,  &  erit  primogenitus  quem 
pepererit,  furget  nomine  fratris  ejus  defun£ti,  ut 
non  deleatur  nomen  ejus  de  Ifrael.     Sed  in  im- 
perato  hoc,    vetitum  etiam,   quod  quidem  aliter 
fieri  nequit,  contineri  nemo  non  videt.     De  fra- 
tre  qui  fuperftitum  eft  primogenitus   (fed  modo 
inferius  explicato)  intelligunt  magiftri,  &  de  ger- 
mano,  feu  eodem  patre  genito  duntaxat,  non  de 
uterino,  quod  alibi  '  oftendimus,  praeter  alia  ad 
hanc  legem  attinentia,  quae  iterare  hic  foret  nimis 
intempeftivum.  Advertendum  autem  eft,  Talmu- 
dicorum  fententiam  illam  kreceptiffimam,quafra- 
tres  uterinos  ad  hanc  legem  non  fpectare  docenti 
planiffime  adverfari  eis,  qui,  inD.  N.Jefu  Chrifti 
genealogia,    Jacob  &  Heli  uterinos  fuifle  fratres 
aflerentes,  alterum  alterius  fine  liberis  demortui 
uxorem  ex  haclege  fumpfifle  contendunt.  Id  quod 
etiam  Julius  Africanus  '  affirmat,  fe  a  Defpofy- 
nis  feu  ipfis   qui  juxta  carnem  Chrifto    cognati 
fuere,  didicifle.  Sed  ea  de  re  variae  funt  Chriftia- 
norum  patrum  fententiae  m,  quae  huc  non  fpe&ant. 
Jam  vero  aiunt  n  magiftri  non  ex  lege  ipfafuifle, 
ut   levir  cum   fratria   more  aliquo  folenni  iniret 
matrimonium,  quoniam,  nifi  renuntiatio  interve- 
niret,  pro  leviri  uxore  habebatur,  velut  D'0'w'n  |0 
Ex  ipfius  Numinis  autoritate  &  praefcripto,  fett 
divinitus,    idque  tam   ubi   fponfa   eflet  demottui 
quam  jufta  uxor.     Attamen  ex  receptis  moribus 
matrimonium  cum  fratria  contrahebat  regulariter 
levir    coram   duobus   minimum    teftibus,     idque 
dato  nummulo.       Et  contractum  hunc  vocabulo 
foienni  10NO  feu  collocutionem  vocabant.     Ne- 
que  ante  hujufmodi  contraftum  licitus  habebatur 
cum  ea,  ex  majorum  inftitutis,  concubitus.  Quin 
&  acceffit  facra  nuptiarum  benedictio  &  inftru- 


*  Gem.  Babylon.  ad  tit.  Jabimoth,  cap.  i.  fol.  u  b.  Maimonid.  hal.  Giruftiin,  cap.  n.  8c  io.  Mofes  Mikotzi  Praec.  negat.  Si.  vidcfis 
b.  3.  cap.  14.  fiib  finem.  b  Shulcan  Aruch  iib.  Aben  haaezer  cap.  10.  $.  1.  «  Cap.  iii.  1.  d  Azoar  z.  &  videfis  De- 

letrium  Cydonium  c.  8.  &  Ph.  GuaJagnolum  in  Apolog.  Traft.  2.  cap.  7.  S.  1.  '  Alcoran  Lat.  fubnexus.  f  Lib.  4.  cap.  8. 

Deut.  xxv.  f.  b  Levit.  xviij.  16.  '  De  SuccefT.  in  Bona  cap.  14.  t  Gem.Babylon.  tit.  Baba  Bathra  fol.  m.*.  Ha- 

,  ch.  Gedaloth,  num.  31.  Mbies  Mikotzi  Praecep.  Affirm.  fi.  '  Apud  Eufeb.Hift.  Ecclef.  Hb.  1.  cap.  7.  adde  Damafcen.  de  Fide  Or- 

aodox.  lib.  4.  cap.  15*.  m  Videfis  Sixt.  Senenf.  Biblioth.  fan£t.  1.  7.  haeref.  z.  Baron.  in  Apparatu,  Pet.  Galat.  de  Arcanis  Catholicae 

ematis  lib.  6.  cap.  7.  praeter  Scriptores  in  D.  Matthaei  &  Lucae  initia,  &c.  &  Chriftoph.  Helvici  Genealogiam  Chrifti.  °  Maimon; 

li.  Jebom  Vechalitza  cap.  1.  &c.   Mifna  &  Gem.  tit.  Jabimoth,  Bartenor.  Shulcan  Aruch  lib.  Aben  haaezer  cap.  i;6.  &c.    Mofes   Mikotzi 

raec.  Affirm.  yi.  Halach.  Gedaloth.  cap.  31.  unde  habentur  hic  congefta. 


VOL.   II. 


Kkkk 


rnentum' 


57$ 


UXOR      E    B   X.    A    I    C   'Ai 


576 


mentiim  dotalc  ;  ut  infra  loco  fuo  a  habetur. 
At  vero  fi  levir  praetermiffis  his  folennibus  cum 
ea  rem  habucrat,  non  exigebatur  quidem,  ut 
contractus  tunc  adhiberetur  aliqua  formula ;  fed 
ob  contumaciam  in  inftituta  majorum,  verberi- 
btis  plexus  cogebatur  ei  dotem  conftitucre.  In- 
tegrum  autem  erat  leviro  five  fratriam  ducere 
five  ei  renuntiare.  Neque  enim  aliter  eft  ei  im- 
peratum.  Verba  quae  fequuntur  facra  funti  Et 
Ji  vir  ille  noluerit  capere  uxorern  fratris  fui, 
afcendat  ajfinis  ejns  (fratria)  ad  portam  dkatque 
fenioribus,  Rectifat  levir  meus  fufcitare  fratri 
fuo  nomen  in  Ifrael,  nec  vult  me  habere.  Et 
advocantes  eum  feniores  civitatis  fiae  loquen- 
tur  cum  eo,  &  fi  perfeveraverit,  dixeritque, 
Non  placet  mihi  ut  capiam,  &c.  K_Accedet  illa 
ad  eum  in  confpectu  feniorum,  &  extrahet  cal- 
ceamentum  ejus  de  pede  ejus,  fpuenfque  coram 
eo  (ita  td  viibl  intelligunt  ibi  ;  non  in  faciem 
ejus,  ut  vulgo  accipitur)  refpondeat  dicens,  Sic 
fiat  viro  qui  non  aedificat  domum  fratris  fui, 
vocabiturque  nomen  ejus  in  Ifrael  domus  ejus 
cui  exutus  efi  calceus,  feu  difcalceati.  Atque  ita 
regulariter  fe  res  habuit.  Sed  exceptiones  quam- 
plurimae  ex  receptiffimis  legis  interpretamentis 
manarunt,  quas  inter  fingularia  non  pauca  ad  le- 
gem  illam  fpe&antia  exhibemus.  Si  prior  mari- 
tus  prolem  reliquerat,  tametfi  mamzerem  aut  a- 
poftatam,  lege  hac  non  tenebatur  vidua  fraterve 
fuperftes.  At  tenebantur  licet  filius  ei  fuiflet  ex 
ancilla  feu  gentili  fufceptus.  Nam  prolcs  ejuf- 
modi  pro  fuo  non  habebatur.  Si  fratria  gravida 
reli&a  abortum  fecerat,  lege  tenebatur.  Sed  par- 
tus  in  hac  fpecie  vivus  matrem  liberabat ;  ita  ta- 
men  (fic  voluere  qui  rcbus  praeerant)  ut  certo 
conftaret  tempus  eum  novimeftre  in  utero  per- 
feciile.  Qua  de  re  fi  efiet  incertum,  tunc  a  fpa- 
tio  vitae  res  dijudicabatur.  Superftes  partus  ejuf- 
modi  triginta  diebus  liberabat  matrem.  At  mor- 
tuus  five  in  utcro  five  intra  illud  tempus,  five  ex 
morbo  aliquo  cafuve  alio,  pro  abortu  dubio  ha- 
bcbatur,  proleque  dubia.  Ideo  hac  in  fpecie,  id 
eft,  dubii  caufa,  renuntiandum  quidem  voluere 
a  leviro,  nec  eam  in  uxorem  ab  eo  capiendam. 
Si  ante  partum  gravidae  fuiflet  renuntiatum,  ite- 
randa  erat    poft  partum  renuntiatio.     Quoniam 

mhr\  nvN  rraiyon  nvSrt,  Remmtiatio  gravi- 

dae  pro  nuUa  feu  trrita  habebatur.  Scilicet  re- 
nuntiatio  legitima  non  erat  nifi  tempore  intra 
quod  fratria  in  uxorem  rite  poterat,  fi  omnino, 
capi.  Quod  illicitum,  dum  gravida  erat.  At- 
que  ut  fatis  conftarer,  utrum  gravida  relicla  eflet, 
cx  more  ufque  ad  dicm  nonagefimum  fcu  tem- 
pus  trimeftre  completum  expectandum  erat.  In- 
terea  prioris  mariti  bonis,  fed  ita  ut  accederet 
ctiam  opificii  fui,  fi  quod  erat,  pretium,  alenda 
fuit.  Neque  renuntiatio  ncque  nuptiae  ex  hac 
lege  interim  admittebantur.  Profelytorum  fra- 
tres  filiive  ita  hac  lege  tenebanmr,  fi  nfflTO  feu 
in  fanfiitate  parentum  tam  concepti  quam  nati 
eflent.  Atitcr  enim  fratres  invicem  in  jure  E- 
braico  non  habebantur5  juxta  ea  quae  de  profc- 
lytorum  regencratione  in  libris  de  Jure  Naturali 
obfervavimus.     Viduarum  ejufdem  mariti    plu- 


rium,  fi  una  a  fuperftite  fratre  five  caperetur  fri 
uxorem  five  renuntiaretur,  caeterae  lege  hac  libe- 
rae  erant.  Verba  facra  funt,  qui  non  aedificat 
domum  fratris  fui.  Ut  unica  domus  aedificc- 
tur  non  plures  juflit  lex.  Sic  rationcm  reddunt. 
Hac  vero  in  fpecie  obtinuit,  ut  ubi  intcr  eas  a- 
liae  eflent  facerdotalibus  nuptiis  idoneae,  aliae 
minime,  veluti  profelytae,  profanae,  libertinae. 
his  tantum  renuntiare  liceret  {^\  nollet  cunftis  re- 
nuntiare)  atque  illas  fibi  capere.  Ne  fcilicet  il- 
larum,  ex  renuntiatione  dum  alias  fibi  accipie 
bat,  conditionem  iic  vitiaret,  ut  facerdotali  genc- 
ri  rite  nequirent  conjungi ;  juxta  fuperius  often 
fa.  Hoc  nimirum  ex  inftitutis  majorum  acccflit 
Pluribus  fratribus  demortuis,  fine  prole,  relicti 
uxoribus  fingulis,  frater  fuperftes  arbitrio  fuo  aui 
omnes  fibi  capiebat,  aut  renuntiabat  omnibus,  aui 
una  &  altera  pro  libitu  fibi  captis,  caeteris  rc 
nuntiabat.  Defuncti  fratris  bona  alienare  b  le 
A7iro  vetitum.  Si  ante  renuntiationem  alius  quf 
fratriam  duxerat,  remque  cum  ea  habuerat,  ver 
beribus  uterque  plecTxbatur.  Quin  interdidfc 
eis  vitae  confortio,  levir  ei  folenni  more  re 
nuntiabat ;  quo  facto,  aliis  ei  nubere  (tempera 
mento  de  leviri  qui  renuntiarat  propinquis,  di 
quo  infra,  femper  adhibito)  erat  libcrum.  Si  du 
cere.  fratriam  renueret  levir  primogenitus,  ante 
quam  fiebat  folennis  renuntiatio,  quam  etiam  ir 
fequentibus  oftendimus,  caeteri  qui  fuere  fratre 
ordine  fuo  cuncli  rogabantur  (nam  hoc-  modo  ac 
cunclos  kx  attinebat)  qui  fi  itidem  renuerent,  ac 
primogenitum  revertebatur  quaeftio,  cui  didun 
□13'  1N  pSrt  1N  1'^  HViO,  Ad  te  attinet  prae 
ceptum  i  aut  igitur  renuntia  more  folenni,  am 
ut  ajfinis  hic  cape  eam  tibi  tn  nxorem.  Nec  co 
gebatur  levir  fratriam  ducere  ;  fed  renuntiarc 
cogebatur,  ne  aliter  fratriae  liberum  non  eflei 
aliud  inire  conjugium.  Ubi  plures  erant  leviri, 
quorum  primogenitus  fratriam  fibi  ex  hac  legc 
petebat,  integrum  non  erat  fratriae  alium  fibi 
eligere,  ob  primogeniti  hic  praerogativam.  At 
fi  primogenitus  fe  fratriae  profeflus  fuiflet,  ncc 
ducturum  fe  eam,  nec  renuntiaturum,  &  ad  fra- 
trem  fecundum  eam  rekgaffet,  integrum  erat  ei 
five  tertium,  five  quartum,  five  fecundum  pto 
fuo  arbitratu  eligere.  Nam  in  hifce  praeroga- 
tiva  nulla.  Et  nifi  omnes  refpueret,  priftinarum 
nuptiarum  dote  non  multabatur.  Quae  fciiicet 
poena  erat  hic  fratriae  contra  legem  hanc  qua- 
cunque  in  fpecie  refpuentis.  Si  autem  primoge- 
nitus  qui  eam  duxerat,  prole  ex  ea  non  fufcepta, 
moreretur,  fuperftitum  primogenitus,  atque  ita 
caeteri,  quoties  ea  viro  cui  fratres  fuperftites  ef- 
fent,  cflet  fupcrftes,  ex  hac  lege  ei  aut  mariti  fie- 
bant  c  aut  renuntiabant.  Caeterum  frater  alius 
ad  has  nuptias  admittendus  non  erat,  praeter  eum 
qui  tempore  faltem  fratris  demortui  obitus  luce 
fruebatur.  Firmant  fententiam  eam  receptam 
verbis  illis  -,  Si  habitaverint  fratrts  fimul  & 
mortuus  fuerit  unus,  &c.  Ex  eis  qui  habitave- 
rint  fimul,  nequit  efle  is  qui  poft  obitum  fratris 
fuerit  natus.  Arccbatur  igitur  fub  poena  excifi 
onis  &  nomine  inceftus  frater  ejufmodi  a  fratriae 
nuptiis,  non  aliter  ac  fi  liberos  reliquiflet  demor 


1  Lib.  1.  cjp.  1.  Sc  cap.  >o.  b  Maimonides  hal.  Idioth  cap.  12.  Shulcan  Aruch  lib.  Aben  haacier  cap.  168.  S.  3. 

Siphri  fol.  fi.  col.  108.  D.  Matth.  xxii.  24.  D.  Marc.  xii.  19. 


Sepher 


tuus. 


577 


U    X    O    R        E 


B    R    A    I    C    A. 


57« 


ttuis.     Qtiamplurimas  habcnt  alias  pro  morc  fuo 

dehaclcgc  lUDtilitates,  quas  practerimus.     Scd  de 

lllultrioribus  quae  huc  attincnt  cxceptionibus,  at- 

quc  de  reccptis  fentcntiis,  quibus  plurimarum  pcr- 

lbnarum,  qua  hanc  lcgcm  fpc&abant,  nuptiae  cx 

majorum   infritutis  intcrdiccbantur,    monere  erit 

forfan  opcrae  pretium.     Quomodo  ob  dignitatem 

regiam,  five  rcgcs  five  corum  viduae,  uti  &  pon- 

titiccs  hac  lcge  folvcrcntur,  jam  fupra  cft  often- 

iiim.     Fratrum  autem  aliorum,  erant  alii  quibus 

ncc  jus  competebat  ducendi  hic   fratriam  nec  re- 

nuntiandi  ftve  ?7D  i"ij5»?  Zjrfo  |'N1S»,    quibus    non 

erat  ttlla  emnim  in  fratriam  poteftas  j  velut  eu- 

nuchus  a  natalibus  &  hermaphroditus.     Etenim 

linis  erat  legis,  ut  proles  fufciperetur,  cui  rei  hi  a 

natalibus  impares  habiti.     Ideo  per  hofce  liberum 

erat  fratriae  alibi  nubcre.     Atque  in  hifce  fane 

lepiofus  a  ac  oris  faetore  aliifve  pollutus   rebus, 

dd  quas  uxori  fas  habebatur  rcpudium  exigere, 

it  infra  docetur.     Aliis  fratriam  quidem  ducerc 

xrmifthm  eft,  fed  ei  non  renuntiare,   veluti  fur- 

io,  fatuo,  minori.     In  hifce  enim,  judicium  quo 

n  renuntiatione  utendum,  defidcrabatur.     Sed  in 

txorem  capiebant  tantum  hi  coitu,  atque  eo  fo- 

o  nuptiae  hic  perficiebantur.      Aliis  renuntian- 

lum  erat,   fed  fratria  non  omnino  ducenda,  ve- 

uti  caftratis,  fenibus  capulatibus,  five  quibus  ge- 

terandi,   fed  non  a   natalibus,    deerat  facultas. 

itiam  &  genitalibus  obftruclis.     Quod  itidem  di- 

endum  de  facerdote  grcgario  leviro,  ubi  fratria 

ive  repudiata  ante,   ftve  ab  aliquo  ante  renun- 

iata,  aut  profana,  aut  fcortum  eflet.    Tunc  enim 

■lane  renuntiandum  erat,  quia  nuptiae  cum  eis 

iicitae,  ut  ahbi  oftenditur.     Quin  &  diftindtio- 

em  hic  de   fratriis   adhibent  magiftri  b  quadru- 

licem.     Aliae  ducendae  erant,  fed  non  folenni 

iore  renuntiandae  ;   veluti  fatua  ac  furda,   quas 

jmen  poftea  libello  repudii  (ut  alias  pro  virorum 

tbitratu,  etiam  &  hac  lege  ductas)  ejicere  licuit. 

)b  defe&um  autem  rationis,  qua  in  ipfo  renun- 

ationis  actu  etiam  fratriae  utendum  erat,  renun- 

ari  hae  nequibant.      Aliae  tam  renuntiari  rite 

uibant  quam  duci ;  quales  omncs  illae,  ad  quas 

ngularis    aliqua    exceptio    non   attinet.     Aliae 

rant  nec   renuntiandae   nec   ducendae,    utpote 

uae  ad  legem  hanc    non  attincre  cenfebantur. 

[ujus  generis  fuere  eunuchi  a  natalibus,  herma- 

hroditi,  fatui,  minoris  uxor,  virago  fterilis  quam 

TjV?X  nuncupant,  atque  ea  quae  inceftus  no- 

tine  feu  tupitudinis  revelatione,   fub  exciftonis 

oena,  leviro  alias  interdicta  eft.     Ad  eunuchum 

:ilicet  &  hermaphroditum  nolunt  pertinere  illud 

gis,  ne  deleatur  nomen  ejus,  cum  veluti  per  fe 

oecies  fint  ab  humano  genere  alienae,  quae  nec 

er  nominis  propagationem  omnino  confervan- 

ae.    Viraginem  etiam  excipiunt,  quia  generatio- 

i  impar.     Qualifnam  ea  fuerit  alibi  c  ex  eorum 

Dmmentariis  defcripfimus.     Uxor  fatui  &  mino- 

s  excipitur,  quia  lex  de  uxore  loquitur  quae  om- 

imodo  uxor  aut  fponfa  ftt.     Sed  horum  nuptias 

[  fponfalia  ob  rationis  defectum  adeo  imperfecta 

,  abebanr,   ut  uxor  feu  fponfa  perfecta   dici  ea 

equirct.     Interdiftas  autem  in  Levitico  inceftus 


nominc  (id  cft,  f  nny)  etiam  in  hac  legc  locum 
haberc  nolunt,  quoniam  verba  funr,  Et  capiat  eam 
in  uxorcm  ;  quod  de  ea  intclligcndum,  quae  ali- 
tcr  in  uxorcm  capi  potuiflet,  cxccpta  duntaxat  fra- 
tria  dc  qua  lex  ipfa  difcrtc  iata.  Aiunt  fcilicet 
dc  focmina  inceftus  nomine  interdicta  i"Q  1L>  ?*N 
JTTpS  matrimonialem  contra£iitm  non  omnino 
pojfe  cum  ea  iniri  ;  non  magis  ac  cum  aherius 
uxore.  Contractum  planiflimc  efle  irritum.  Et 
de  fratria  hic;  jWtpl  }'mp»SS  rmSTtE»  »0  noi' 
Q3'7  Hpipr  KTT  rD  pson,  Fratria  quae  duci 
rite  qmat  ex  hac  lege  ea  eft,  quae  miptiaHs  con- 
tracJus  eft  capax.  Ubi  vero  capax  non  erat  nec 
potuit  contraclu  nuptiali  omnino  conjungi,  lbi 
nec  renuntiattonis  ufum  fuifle  voluere.  Nam  ubi 
nec  veftigium  juris,  ibi  nec  renuntiationi  locus 
idoneus.  Et  demum  alias  fuifle  feu  gencris  quar- 
ti  aiunt,  quae  duci  non  debebant,  fed  tamen  fo- 
lenni  formula  erant  renuntiandae ;  veluti  fratria 
divortio  dubio  a  fratre  demortuo  feparata  :  ne 
fcilicet  contra  legem  de  inceftu  committeretur. 
Nam  fi  revera  divorrio  eflet  ejefta,  ad  hanc  legem 
non  pertinuit,  fed  ad  eam  de  inceftu.  Hujus  ge- 
neris  erant  item  omnes,  quarum  nuptiae  non  in- 
ceftus  nomine  feu  fub  poena  excifionis  d  vetan- 
tur,  fed  tamen  vetantur  interdiclis  aliis  five  ne*- 
gativis,  ex  eis  quae  vocant  pxS  »TD'N  feu  nega- 
tionis  nota  expreffim  in  Sacris  Literis  infignita  (ut 
vidua  pontifici e,  repudiata,  profana,  fcortum  fa- 
cerdoti  gregario  feu  minori,  mamzera  f  Ifraelitae, 
id  genus  aliae)  five  niPjQ  'TlD'X,  feu  negativis  ex 
affirmationis  nota  natis  (ut  ptoles  foeminea  AE- 
gyptiorum  g  Idumaeorunique  primae  &  fccundae 
generationis)  live  majorum  fcitis,  ut  fecundariae, 
de  quibus  fupra.      Rationem  afferunt  ti*'C/'  'J20 

on  'in  ar\2  i'SDin  jninTjyi  u?'N,in  \>mpb  ddiTj 

□D'7  nipp?,  Qttoniam  hae  quidem  duci  qui- 
bant  i  &  cum  capaces  effent  nuptiarum  (con- 
tractus  fcilicet  nuptialis)  etiam  leviro  jungi.  Si 
vcrba  nimirum  praecepti  de  fratria  ducenda  tan- 
tum  fpectemus  j  quae  ftrictius  fumpta,  quum  af- 
firmativa  fint,  negativa  illa  quae  excifionis  poe- 
nam  non  habent,  fatis  temperafle  viden  volunt, 
adeoque  eis  abrogaffe,  ut  nuptiae  cum  hifce  ex 
hac  lege  faltem  viderentur  licitae ;  utcunque  non 
eflent  plane  irritae,  fed  divortio  folvendae.  At- 
que  aiunt  TW$r\  nS"I  TW$  NX10  nnNU»  DpO  Sa 
TWyt\  tb  nN  nnTI  TW$  W,  Uhkmque  repe- 
reris  praeceptum  affirmativum  &  negativum 
(fcilicet  fimpliciter  negativum)  affirmativum  de- 
rogat  negativo.  Quod  regulariter  dictum,  ita 
tamen  hac  in  fpecie  temperarum  eft  a  majori- 
bus,  ut  ne  in  negativum  illud  ex  hujufmodi  le- 
gis  interpretatione  temere  committeretur,  atque 
ut,  quantum  fieri  potuit,  fimilis  fui  femper  nup- 
tiarum  ratio  fervarerur,  foemina  ratione  ex  ne- 
gativorum  illorum  aliquo  illicita  &  fecundaria 
quaelibet,  alias  item  ex  ipfa  Lege  Sacra  licita 
fed  ex  inftitutis  majorum  interdicta,  etiamfi  fra- 
tria  effet,  leviro  non  minus  fane  ac  quae  incef- 
tus  nomine  ptohibita  eft,  arceretur,  nec  tamen 
alibi  (quod  inceftus  nomine  prohibitae  fas  erat) 
nuberet  ante  leviri    renuntiationem.     Etenim   e 


1  Gem.  Babylon.  ad  tit.  Cethuboth  cap.  7.  fo!.  77.  a.  Maimonid.  halach.  Iftioth  cap.  if. 
?■  <>•  '  De  Succeffionibus  in  Bona  cap.  9.  *  Ut  in  Lcvitic.  xviij. 

siij.  1.  s  Ibid.  verf.  7.  8c  8. .. 


b  Maimonides  hakch.  Jebom  vechalitzaj 
Leritic.  xxj.  7.  13.  8c  14.  f  Deut; 


nudis 


579 


Uxor     EbrAi 


C    A. 


580 


nudis  Lcgis  Sacrae  verbis  tantum  habebatur  in 
fratriis,  quae  negativis  illis  duntaxat  vetabantur 
leviro  juris,  ut  nifi  cederet  primo  levir,  reae 
jpfae  viderentur,  fi  alibi  nuberent.  Et  de  renun- 
tiatione  (qui  actus  erat  arbitrarius)  ii  qui  rebus 
praeerant  pro  libitu  potuifie  ftatuere,  receptum 
eft.  Etiam  &  fi  fratria  negativis  illis  illicita  a  le- 
viro  duceretur,  cogebatur  is  a  foro  divortio  eam 
ejicerc.  Quoniam  fcilicet  matrimonium  haud 
irritum,  tametfi  illicitum,  habebatur.  Adeo  au- 
tem  nihili  erat  jus  leviri  aut  veftigium  juris  in 
fratriis,  quae  inceftus  nomine  ei  interdicebantur, 
ut  e  priftini  feu  alterius  juris  vi,  fine  renuntia- 
tione  ab  aliis  licite  duci  poflent.  Quod  idem 
ipfum  obtinuit,  ubi  inceftus  nomine  quaepiam 
interditta  eflet  fratri  demortuo  ;  ratione  jam  dic- 
ta.  Nam  ejus  uxor  revera  non  erat,  unde  nec 
fratri  fuperftiti  ex  hac  lege  ducenda..  Ubi  vero 
in  dubio  effet,  an  fratria  inceftus  nomine  five  ma- 
rito  mortuo  five  leviro  eflet  vetita,  renuntiatio, 
eo  quod  in  dubio  res  erat  pofita,  ut  fieret  necef- 
fum  erat.  Manifefta  item  adultera,  quae  ante 
mariti  obitum  divortio  non  eft  ejecta,  neque  re- 
nuntiabatur,  neque  ex  hac  lege  a  leviro  duceba- 
tur  ob  immunditiem  ex  adulterio  !  contractam. 
Scilicet  ex  receptis  moribus  habebatur  velut  in- 
ceftus  nomine  prohibita,  faltem  non  difpari  ju- 
re  cenfenda ;  cujus  ratio  in  fequentibus,  ubi  de 
adultera.b  ejufmodi  agitur,  liquidius  conftabit. 


C  A  P.     XIII. 

De  fratriis  eodem  in  conjugio  copulatis 
cum  foemina  leviro,  fwe  inceftus  no- 
mine  five  ex  negativo  ftmplici  prae- 
cepto  five  ex  majorum  mfiitutisy  in- 
terdi&a.  Et  de  fratriae,  cui  renun- 
tiatum  efi  ex  Lege  Sacra,  propinquis} 
non  minus  ac  fecundarns,  prohibttis. 

EGregium  igitur  erat  ex  majorum  inftitutis 
difcrimen  inter  fratriam  inceftus  nomine 
leviro  interdictam,  &  eam  quae  negativis,  fine 
excifionis  poena,  pracceptis,  quae  fuperiore  ca- 
pite  memoravimus,  interdicebatur.  Quinetiam 
ut  illa  tam  renuntiatione  quam  nuptiis  hifce  pla- 
ne  immunis  ex  lege  erat,  ita  &,  ejufce  caufa, 
erant  immunes  pariter  caeterae  viduae  demortuo 
fratri  cum  ea  jundae.  Quoties  fcilicet  plures  uxo- 
res  is  reliquiflet.  Neque  hae  folum,  fed  &  ejus 
harumque  caufa,  quaecunque  poftea  cum  illarum 
aliqua  cuicunque  leviri  fratri  fine  liberis  demor- 
tuo  eflent  nuptae.  Uxores  illas  alias  feu  fimul 
eidem  marito  antea  junctas,  refpedtu  ejus  de  qua 
loquuntur  nvmv  vocant  c  feu  cum  ea  copulatas. 
Verbi  gratia,  Simeoni,  cui  fratres  funt  Ruben  & 
Levi,  uxores  copulantur  binae.  Altera  Maria 
Rubenis  filia.  Nam  neptem  ex  fratre  rite  quis 
in  uxorem  ad  eorum  placita  ducebat.  Altera 
Jochabeda  ex  alia  familia  qualicunque.  Moritur 
Simeon  fine  prole.     Hac  in  fpecie,  non  folum 


Maria,  utpotc  inceftus  nomine  iriterdicta,  fed  & 
Jochabeda  quae  ei  copulata  erat  &  JTTlj?  JTiV  feu 
copulata  ei  quae  inceftus  nomine  -vetita  eji  vo-  i 
catur,  &  quotquot  eflent  viduae  aliae  in  eodem 
cum  Simeone  conjugio  copulatae,  a  nuptiis  alias 
ex  hac  lege  imperatis  Rubeni  pariter  funt  libe- i 
rae.    Nec  magis  permiffum  erat  ejulmodi  in  fpe- ' 
cie  Rubeni  Jochabedam   aut  viduarum  illarum 
aliam  quam  Mariam   fui  fiiiam  duccre.     Ratio- 
nem  reddunt,  quia  legis  d  verba  funt,  G)ui  non 
aedificet  donmm  fratris  fui.    His  innui  volunt 
legem  tunc  vim  obtinere  tantum,  quando  potef- 
tas  crat  leviro  integra  in  domum   fcu  familiani 
defundti  totam  feu  in  viduas  ejus  pariter  cunttas, 
adeo  ut  pro  libitu  ex  ea,  jure  leviratus,    capere 
poflet  quamcunque  vellet,    etiam  fimul  omnes 
juxta  jam   oftenfa.      Quoniam  igitur  hic  Maria 
inceftus   nomine   Rubeni  prohibita  eft,  ideo  & 
caeteras   univerfas  itidem  aiunt  e  majorum  in- 
terpretamentis  ei  itidem  prohibitas.     Unde  eve-' 
nit  ut  fas  eflet  fratri  proximo,  fcilicet  Levi,  five 
Mariam  neptem   fuam  fivc  Jochabedam  Mariae 
copulatam,  ex  eadem  lege  ducere.    Utraque  fci- 
licet  Rubeni  interdicta.     Jam  vero,   eligit  fib 
Levi  Jochabedam,  atque  alia  etiam  uxore  fuper 
inducta  fine  prole  moritur,  adeo  ut  nunc  deRu 
benc  quaeftio  oriatur,  an  demortuo  Levi  fratri  fe 
men  ex  harum  alterutra  fit  ab  eo  fufcitandum 
Non  magis  hic  Legcm  Sacram  ad  eum  attinuiffi 
volunt,  quam  in  fpecie  priore.     Ratio  eft  jTfltt 
T\tT%  rr&Z  nny,  Quia  copulata  ei  quae  incej 
tus  nomine  interdicitur  (veluti  Jochabeda)  etian, 
&  fibi  copilatam  lege  liberabat.    Quale  itiderr 
fiebat  quotcunque  fratres  Rubenis  (fi  plures  ha- 
buiflet)  fine  liberis  mortui  Jochabedam  aliis  uxo- 
ribus  copulatam  reliquiffent.     Atque  fi,  alterutr; 
in  fpecie,  Ruben  earum  aliquam  duxerar,  incef 
tus  reus  habitus  fuiflet ;  utpote  qui  fratriam  ad- 
verfus  Legem  de  inceftu  Sacram  duxiflet,  nequc 
hac  de  fratria  ducenda  niti  potuiflet.     Nam  ubi 
defuit  hujus  fingularis  obrogationis  vis,  ut  altera 
illa  de  inceftu  feu  fratria  fimpliciter  non  ducen- 
da  Jocum  haberet  neceflum  erat.     .Atquehoc  cft, 
quod  in  ipfo  limine  tituli  Talmudici  Jabimoth 
legitur.  JTiiyi  JiTJTnX  JTnED1£)  CWl  .11^  Wn 

chyn  f)iD  tjt  QttMn  joi  rrjhm  jo  pwrtt 

G)uindecim  funt  foeminae  quae  perpetuo  libe- 
rant  non  folum  fibi  copulatas,  fed  &  copulath 
copulatas  tum  a  renuntiatione  tum  a  nuptiii 
It-viri.  Atque  ibi  enumerantur  e  Levitico.  Re- 
gulariter  autem  haec  dicuntur.  Nam  exceptio- 
nes  non  defunr.  Nimirum  fi  inceftus  nonii- 
ne  leviro  interdida  fuiffet  fterilis  virago,  aut 
fi  defunctus  ante  morrem  ejufmodi  quampiam 
divortio  ejecerat,  nedum  fi  ante  eum  demortus 
fuerat,  tunc  copulatarum  non  alia  quam  aliarum 
quarumcunque  viduarum  ratio  habebatur.  Re.| 
manifefta  eftde  divortio  &  morte.  Et  de  viragino 
fterili  aiunt,  TT\  TVshr\  D13'  H2  W»  JTJlWrj 

Tzhz  nnris  hy  inpr  nSsii  mw  tas  nr,  Vi\ 

rago  fterilis  foemina  ejufmodi  non  eft,  ut  ad  eam 
attinere poffit  lex  ifta  de  leviri  five  nuptiis  fiv(< 
renuntiatione.  Etenim  velut  nidla  habetur.  J\ 
deoque  jus  illudtotum,  quod  ad  eam  hic  viderl 


*  Numer.  v.  13.  b  Lib.  3.  eap.  13.  8c  14.  c  Mifna  8c  Gemarae  tit.  Jabimoth  cap.,  1.  Maimonid.  hal.  Jebom  vechalitz.] 

«ap.  i.  &  6.  Bartenorius  ad  Mifnam.&c.  Shulcan  Aruch  lib.  Aben  haaezer  cap.  174.  &c.  *  Dcut.  xxv.  9. 


:8i 


U    X    O    R       E    B    R    A    I    C    A. 


582 


mcat  fpeclare,  infibt  copulatam  cadit.  Cactc- 
um  cle  copulatis  hujuimodi  jus  locum  habcbat 
liillum,  ubi  non  inceftus  nomine  fed  cx  pracccp- 
orum  quac  diximus 3  ncgativorum  fine  excifionis 
iocna  adjcda,  intcrprctamcntis  aut  e  majorum 
nltitutis  tanrum  (  ut  fccundaria )  altera  viduarum 
eviro  interdiccbatur.  Cum  hujufmodi  quapiam 
opulatarum  cadcm  quae  aliarum  quarumcunquc 
ratriarum,  qua  lcilicet  five  renuntiatio  fivc  nup- 
iae  ex  hac  legc  ad  eas  attinebant,  ratio  habita. 
vlaaifiri  ;    n/VnP  "THK  D'30   niNDH  JTID»:i»  »f>» 

jsf«a  in  fivh  »3«na  ix  tm»n  ^  n»»Jtt»  fno  trm 
*v"&»N2 in  rsiSirn  mnio  ~m>  nn  npj»,  c7& 

ratriae  fint  binae  ex  itna  domo,   quarum  alte- 
a  lcviro  aut  ficundaria  efi,   aut  mterdicla  le- 
:iro  fi-ve  praeceptis  (fine  cxcifionis  poena)  nega- 
tvis,  fi-ve  eis  quae  ex  affirmatione  funt  negati- 
■a  ■,   copulata  feu  altera   rite  five  ducitur  five 
vnuntiatur.     Nempe  hic  rationem  de  poteftate 
ntegra  atquc  parili  in  totam  familiam  fratriarum 
quam  adhibcnt  ut  diximus  in  lege  de  inceftu  at- 
ue  hac  dc  fratria  ducenda  conciliandis)  obtinere 
tolunt.     Atque  haec  pendcbant  omnia  ex  eorum 
ui  rebus   pracerant   arbitrio.      Quemadmodum 
utem  fecundariae,   cx  inftitutis  majorum,    funt 
nterdicrae,  ut  fub  initium  hujus  libri  monftratum 
fl:,  ita  etiam  huic  lcgi  de  fratria  ducenda  acceffe- 
unt  de  fccundariis  alijs  fententiae  receptiffimae. 
cilicet  ubi  levir  fratriam  ex  lege  hac  femel  dux- 
rat,  huic  ante  copulatae  quaiefcunquc,  id  eft,  ux- 
res  caeterae  fratns  demortui,  velut  fecundariac, 
i  intetdiccbantur.     Nec  modo  ipfi,  fed  &  cae- 
:ris  dcfuncli  fratribus.     Scilicet  ut  uxores  leviro 
mplices  duci  nequibant,  utcunque  jute  leviratus 
iias  permiflae.      Quin  &  ubi  renuntiarat  lcvir, 
on  folum  ipfa  cui  renuntiatum  eft,  fed  etiam 
actcrae  omnes  eidem  copulatae,  tum  ipfi  qui  re- 
untiarat  tum  leviris  cacteris  fic  interdktae  funt. 
cilicct  ita  hac  de  fratria  ducenda  lcge  fingulari, 
iunt  legi  de  inceftu  fratriae  latae  efle  obrogatum, 
t  demortui  fine   prolc  fratris  viduae   univerfae 
ibi  alio  inceftus  nomine  non  vetarcntur)  ea  li- 
erae  eflent.      A   majoribus   igitur  cautum  efle, 
im  ut  fratriae  caeterae  (ubi  una  a  leviro,   lege 
rmel  impleta,  dutta  eft)  tum  ut  omnes,  ubi  re- 
untiatio  unica  ficbat,    a  fimplicibus  levirorum 
uptiis  abftinerent.      Etiam  &  poft  renuntiatio- 
em,  fratriae  cui  renuntiabatur  propinquae,   ve- 
iti  mater,  foror,  filia,  non  minus  interdictae  funt 
viro  ipfi  qui  renuntiatat  (fed  non  fratribus  cae- 
ris)  ac  fi  in  uxorem  eam  cepiflet.     Simili  mo- 
d  &  leviri  propinqui,  veluti  pater,    fratcr,  filius 
atriae  renuntiatae  funt  interdicti,  perinde  ac  fiea 
ifi   nupferat.      Nimirum  ex  ipfa  Lege  Sacra  fin- 
alares  (quoties  impedimcntum  non  interveniret) 
uptias  fine  folennibus  aut  alia  contraftus  formu- 
.  fieri  hic  ftatuebant,  quae   renuntiatione,  veluti 
vortio,  folvebantur.     Adeo  ut  difiimilis  renun- 
atae  ab  ea  quae  uxoris   erat  divortio  feparatae 
itio  non   haberetur.     Acceflit  etiam  foeminam 
aae  propinquae  ejufmodi  renuntiatae  copulata  erat, 
on  minus  interdici  leviro  qui  renuntiarat,  atque 


ipfi  fratriac  copulatam.  Ratio  adiicitur,  TtffoilQV 
iriilSri  TO,  Ghtcniam  pro  copv.lata  rcnuntiatae 
fcwvjce  ejus  habetur.  Magiftrorum  autem  aliqui 
HlDl  E3J*tO>  Caufiam  &  myfierium  fingularis  hujus 
fratriac  &  lcviri  conjugiictiam  ex  mctempfychofis 
qualis  Pythagorica  cft  (nam  eam  uti  &  kgcm 
hanc  [)  ipfam  vetuftioribus  rcccptam  fuifle  volunt) 
nefcio  qua  opinione  pctendam  c  contendunt.  Acl 
quos  lcctorcm  libentius  ablego.  Renuntiatio  vcro 
toties  memorata  peragi  folebat  formula  jam  prox- 
ime  indicanda. 


C  A  P.     XIV. 

Renuntiationis  leviri  fieu  calcei  ei  exuendi 
coram  preshyteris  Jolenma  ac  formula, 
§hiid  k»S'5Jn4  feu  fX»'S'i30K  Talmudicis, 
td  efi,  -m  'ejwmAtct.  Hefychio  &  Philoxe- 
no  ac  impiha  Ulpiano  in  PandeBis  Flo- 
rentims  &  Phmo,  adeoque  SJ3  Grae- 
cis  cif  Latinis.  Obiter  item  de  Odoni- 
hu.s  &  voce  hnperia  pro  fupelletlilis 
pa;  te  in  Pandetiis  eifidem. 

1 0  LENNIA  renuntiationis  a  leviro  ac  fra- 
tria  peragenda  erant  cotam  triumviris  d 
minimum  ut  judicibus,  iifque  optimo  jure  If- 
raelitis,  feu  natalibus  puriiiimis,  id  eft,  ex  Ifrae- 
litico  genere  tam  materno  quam  patcrno  natis, 
neque  omnino  aliis,  ut  fcilicet  plcrumque  reci- 
pitur.  Nam  nec  defuere  qui  profelytum  in  ju- 
dicibus  hifce  locum  habcre  potuifle  legitimum 
exiftimarunt.  Ifti  prcsbjteri  feu  fieniores  Tal- 
mudicis  funt,  quorum  in  lege  e  hac  de  re  mcntio 
&  de  quibus  plura  capite  proximo.  Neceffario 
adfucre  item  bini  minimum  alii  ut  teftes.  Com- 
parebant  tum  levir  tum  fratria,  fed  jejuna.  Illa 
rem  integram  aperkbat.  Quaeftione  tunc  facta, 
an  trimeftre  effluxifiet  tempus  a  morte  mariti 
prioris,  atque  an  levir  germanus  eflet,  monebant 
judices  de  lcge  ipfa  aliifque  aliquot  fuperius 
narratis,  item  ut  ferio  utrinque  de  aetate,  fi  ita 
fe  res  haberet  difpari  reliquifque,  fi  quae  in- 
tervenirent  manifefta,  incommodis  confidera- 
tionem  inirent.  Et  demum  expreffim  rogabatur 
levir,  utrum  fratriam  velkt  ducere  &  femen  fra- 
tri  defunfto  fulcitare.  Eo  renuente,  fratria  facra 
in  Dcuteronomio  verba,  Recufiat  levir  meus,  &c. 
legebat  (nam  utrique,  fi  ignari  eflent,  nec  caeci, 
docendi  a  judicibus  fuere  ea  legis  verba,  quo- 
rum  folennis  in  renuntiatione  ufus,  legere;  caeci 
verba  ipia  auditu  edifcebant  ;  ad  furdos  autem 
&  mutos  lex  non  attinuit)  dein  calceum  pedis 
ejus  dextri  folvens  exuebat,  atque  in  terram  ita 
adverfa  in  eum  facie  expuebat,  ut  fputum  a  tri- 
umviris  facilius  confpki  poflet.  Legens  etiam 
dein  ftatim  fubjiciebat,  Sic  fiat  viro  qra  ncnae- 
dificat  domum  jrattisfki ;  vocabititr  nomen  ejus 


1  Capite  proxime  fuperiori.  b  Vide  Abarbinel.  in  Pirufh  Torah  fol.  587.    Adde  Juftum  Lipfium  in  Phyfiologiae  Stoicorum  lib.  j. 

p.  ii.  S:xt.  Senenl.  Biblioth.  lib.  i.  lit.  T.  fub  finem,  fed  8c  confulas  Maimonidem  in  More  Nebochim  part.  5.  cap.  49.  c  Vide  Ge- 

i.  xxxviij.  S.  i  Mifna  &  Gemarae  tit.  Sanhedrin  cap.  1.  &  tit.  Tabimoth  cap.  ii.  Halac.  Gedaloth,  fol.  66  b.  Moies  Mikorxi  Prae- 

pt.  Affirm.  fz.  Pef-.ktha  Zotertha  fbl.  82.  Lcvi  Ben  Gerfom.  in  PentacrT  fbl.  136.  col.  3.  Maimonid.  hal.  Jebom  vechalitza  cap.  4.  Arba 
jnm  lib.  Aben  haaezer  cap.  169.  Sepher  Colbo  foi.  91  a.  unde  haec  quae  fcquuntur.  De  hifce  item  videlis  lib.  noftr.  de  Succeff.  in  Bona 
?•   14,  8c  ij-.  e  Deut.  JXV.  7. 

Vol.  II.  L  1  1  1  in 


$s3 


u 


X    O    R 


E 


B    R   A    I   C   A, 


584 


inljrael,  Is  ctti  cdhzus  extrahitur.  Eamvoce 
excipiebat  &  triumvironun  &  corohae  circum- 
ftantis  acclanlatio  trina  Syjn  ffoft  h^ft  ffoft 
*— 7|t*jn  pSn,  Calceus  exutus  ejl,  calceus  exutus 
ejt,  calcius  exutus  eft.  Unde  &  domus  cjus  nun- 
cupabatur  ^nyift  pSil  n*J,  TSomus  ejus  cui  cal- 
ceus  eft  exutUs.  Ea  de  re  libellus  forenfis  quem 
OJ  feu  ni"Sn  nDti*,  id  cft,  injirumentum  fcu  //'- 
hf.Hum  cakei  exmndi,  appellitant,  a  triumviris 
fratriae  confcribi  folcbat,  ut  inde  conftaret  eam, 
ita  renuntiatam,  cuilibet  alteri  idoncam  jam  ux- 
orem  effe  poffe.  Is  ad  hunc  modum  le  habuit 
lingua  (quae  poft  captivitatcm  haud  parum  obti- 
nuit)  pene  Babylonica. 


nvin  toa  dm  w  no^ 


1  ii 


*pi  *p  mu*  *i-iSa  m»*-  *pi  *p  «ji^a  dv^ 
Dipoa  nn  >*o4o*-  w?m  nvvoS  no*»j;  nN*o? 
*imo2.  KnriS  ]>o»nn  Njmpon  »j»h  wniN  *ipa 
KJonp7  npnDi  Ni>n  >m  .]>3n>  Ni»m  xnns  Nmn 
^ionpS  nmpi  »ii*>3  nSon^-^a  n*o  n»j*>s 
NiS  moN  pi  »iiSa  nn  •iiSs  mctrn  nn  t^nnj 
foy$  »ii->£n  mnN  Nin  'iiSa  ni  'iiSs  Nn  n-na 
p:a*n  »m  yyin  n»S  «rvDi  Ni»inn  nin  niriNo 
□'pioi  r/Dnoi  n»n\  rrai  nai  prit^SNne4»  'noSi 
♦on>n  >rn  »mnN  01*73  pm  pnts4  nS  SK"i£"n  nou4 
»n*  Dn»  >n>  >on>L>  o-f  »n  n»n  noN  pm  n»D  »n' 
*?j*o  n>i»D  ntiwi  pD'onp  Ni»on  n'*>in  '*>  jno»  nS 
s>*in  »ii*>*n  fniijniontyN*  >niaiN*i  pnNi  fthn 
no  *>*noNi  s*m  'niaNo  t-omo  >ii*>2n  >mnNn 
?>*iDnp  nS  jpd.n  n?  'ni  o*i>  nn>  'oi3»'b  n?*»  'N 
*piN*i  pnm  ")*-n  '■-wo  -jvd  ntym  Ni»o»n  pn 
nivnpN  n»o  nn»  'oirrn  osf  NiN  n>*>  NiS  noNi  >ijn 
xS  Snx;o  db»  vnN7  o>pm  »02»  jno  nh  n>ii*>in 
>rosn  *>**>  n>n  sunpN  >iin3  >Nn*>  f]Ni  >on>  naN 
7j*o  n*VD  nntin  Ni>on  n»Sn  rfo  j>?dni  nnnpn 
*>y  noiso  NiS  >rnn>Nn  npn  'msiNri  npm  n'Sn 
u»»nS  ntry  nns  nt  mjibaS  mvnpN  mm  n^in 
no  Vsnty'3  w  Nnpji,  vnN  no  nN  njn»  nS  iti»N 
nvj^  NJonp  jqn>  nnn  Sdi  >v>n  njtoni  Sy*n  pSn 
n?fi  ,^:n  pbn  ^'n  pSn  Syjn  pSn  n^nrj 
nuiSan  n>vi^  N:onp  nt  n-qij*  nr^mNnoi.po»? 
nno»  n?  trvNi  'nvm  jno  h?h  NDDJnnS  fi±>  nt 
xn  npna  njvo  n^ni  dS^Si  pn  nov  ]o  m»rj 
inr1?  rfo  N*an'i  N3onni  wanni  >sn  Nnv^m  nd»j 
:  S*sn&"i  ntyo  mn 

"?i>  >mD  -0  'Ji1-*- 

m*  'i^  n*j  *mSs3 


Typus  fcu  formula  libelli  de  calceo 
exuco. 

\IE  N.  menjis  N.  anno  N.  a  creatione  mundi 

'  juxta  confuetumnobis  calculum,  in  loco  N. 

Nos  judices  ex  hac  parte,  ut  conftjfus  trium- 
viralis  fteret  praefecli,  in  forma  judicii  conftdi- 
mus.  Venit  coram  nobis  N.  ftlia  N.  vidna  N. 
&  coram  nobis  adduxit  quendam  virum  diclum 


N.  filium  N.  &  ad  hunc  modum  nobis  ejfata  eft< 
il/a  N.    tlle  N.  filius  N.  frattr  germanus  N.< 
mariti  mei  dum  ego  ejus  uxor  fui.     Maritus 
autem  meus  dormit,  <&  vitam  reliquit  Rabbinik 
noftris  &  toti  Iftrael.     At  filium  filiamve  fibi 
haeredem,  aut  qui  nomen  ejus  propa-garet  fufci- 
taretve  in  IfraJ,  non  rehquit.     Ex  lege  vero 
attinet  ad  N.  fratrem  ejus  jure    leviratus  me\ 
dnare  in  uxorem.     T)icant  igitur  ei  Rabbhu 
noftri,  ft  me  velit  dttcere,   ducat ;  ftn  vero,  ut' 
difcalceetur  mihi  pes  epts  dexter,  folvam  calcea- 
mentum  ejits,  &  exfpnam  in  ccnJpecJu  ejtts,  feu 
verftts  factem  ejus.  Et  manifejlitm  ftatis  eft  N. 
kunc  ftratrem  ejfe  germanum  N.  qui  demorluus 
eft,    Et  diximus  ei,  Si  vis,  jure  affinitatis  du- 
cere  eam,  ducas  -,  fin  vero  difcalceet  ea  pedem 
tuum  dextrum  coram  nobis,  &  folvat  calceum 
a  pede  tuo  &  in  confpeflu  tuo,  feu  verfus  fa- 
ciem  tuam  exfpuat.     Ille  vero  refpondens  dixit,< 
Nolo  ego  jure  leviratus  eam  ducere.     Et  ftu- 
tim  legit  nobis  illa  N.  Rcnuit  levir  meus  Jttfti. 
tare  fratri  fuo  nomen  in  Ifra.l,  nec  iult  me  ut 
levir  habere.    llle  etiam  ?iobis  legit,  Nonflacet 
mihi  eam  accipere.     Et  diftcalceavit  illa  pedem 
ejus  dextrum,  ftohtto  ejufdem  calceo,  &  exfpuit 
verfus  fiaciem  ejus  fputum  (quod  a  nobis  cerne- 
batur)  ex  ore  Jito  in  terram.     Et  rurjus  lege- 
bat  nobis  illa  N.  Sic  fiet  viro  qui  non  aedificet 
domum  Jratris  Jui  &  vocabitur  nomen  ejus  in 
IJrael,   domus   dijcalceati.      Et  nos  fudtces  &■ 
caeteri  umverft  qui  coram  nobis  jam  conftituti 
refiponderunt  pofl  eam,  Exittus  efi  calceus,  exu- 
tus  eft  calceus,  exutus  eft  calceus ;  tribus  fcilicet 
vicibtts.    Atque  hoc  ad  httnc  modum  perac7o,in- 
tegra  datur  ei  poteftas  nubendi  ubictmqne  volite- 
rit,  nec  quijquam  ei  vir  interdiclus  ejt  (hoc  no- 
mine)  ab  hoc  tempore  in  perpetuum.     Rogavit 
autem  illa  N.  a  nobis  libellum  hunc  renuntia- 
tionisjeu  calcei  exuti,  quam  fcripfimus,  obfigna- 
vimus  eique  dedimus,  ut  eo  firuatur  juxta  infli- 
tutum  Mofis  &  Ifirael. 

N.  filius  N.  Tefiis. 
N.  filius  N.  Teftis. 


Locus  etiam  teftandi  legitimus  hic  fuit  foemi- 
nae,  fervo,  minori  (modo  per  aetatem  fciens  tef- 
taretur  j)  quod  raro  fatis  aliis  in  rebus  admiffum. 
Titulus  formulae   jam   oftenfae  apud   Maimoni- 

dem  eft,  oj;n  1*1  unjty  mtfort  dj  nDi*  nr,  Ex\ 

emplar  hoc  eft  libelli  de  calceo  exuto  qui  popuk 
in  uju.  Mofcs  autem  Cotzenfis  expreffim  ait 
hanc  fuiffe  formulam  D'J10*1pn  UnjE*  qua  «/ 
Junt  veteres,  quemadmodum  &  uttifque  his  ve^ 
tuftior,  autor  n%$  Halacoth  gedaloth.  Vocatui 
item  ft'jfoft  ntaty  Shetar  Chalitza,  id  eft,  con- 
traclus  Jcriptus  de  calceo  exuto.  Et  Judaei  An 
glienfes  ex  voce  illa  "lOti*  Jhetar,  ftarrum  fecere 
unde  fexcenties  in  tabulis  Henrici  tertii  ac  Ed 
wardi  primi  regum  publicis  N.  Jttdaeus  per  Jiar 
rum  Jttttm  recognovit,  &c.  Formula  autem  ha 
betur  haec  vctuftior  &  brevior  in  Gemara  Hierc 
folymitana  ». 


Ad  tit.  Sanhedrin  cap.  i.  fol.  19.  col.  1.  Sc  vide  eandem  Gem.  ad  tit.  Moed  Katon  cap.  3,  fol.  Si.  col.  1.  hal.  3. 


afflo: 


*8d 


U    X    O    R        E    B     R    A    1 


C    A< 


58(5 


*sa  »3173  n3  ffiffa  fi^n  '31731  *3i7fl  3ni03 
i7*j»o .  n*3'D  hti  K30Tp7  r~i3-ipn  ij'j23  *jiSd 
3I>  N37  '»nn»on  xpn  junnp  np-n  X3*on  n*73'-i 
rw  n33'  jo  -cn  e»'K7  ne»j»'  .133  moNi  agnN 

:1'flN  no 

fe  confeffu  N.  &  N.  &c.  f A7«Y  calceum  illa  N. 
:l!i  X.  filio  N.  coram  nobis ;  fcilicet  corarn  no- 
bis  adduxit  illa  ilhm,  &  fblvit  calceum  pedts 
ejus  dexiri  &  exfpuit coram  nobis  Jputim,  quod 
a  t.obis  cernebaiur,  in  terram,  &dixit,  Sic fiet 
■ziro  qv.i  non  aedificet  domum  fratris  fiui. 

De  calceo  autcm  ipfo  hoc  in  ritu  adhibendo, 
diftincTiones  habeat  lbbtilcs,  ycluri  in  Mifiia  a, 

nrxihn  *shws&  meo  rrshn  -75*303  rwhri 

T$f    17  »'N&1    "C3   2p>*.  17    £?'£»  "773D3   i77lD3 

...p  rrveo  nir-rt  nooVi  n3i3"K*n  ;o  Sidd 
-t-ijd?  nwt  nSiDS  rpSn  myoTi  romvn 
j»o»3  Sjo?  Se»3  in  to  7»  773D3  in  17»  }»Ne> 
i»v  13 117T17  7)3»  Nine»  71133  n  ^Sn  m'e»3  nrSn 
mnra  nvSn  1737  31-1  na*  nain  Nine»  jups,  Re s 

rite  peragebatur  calceamento,  non  impiiio.    Rite 

etiam  fmdalio  cui  folea  efftt.     Neittiquam  fi 

deejfit fo/ea,  etiam  fi  partcs  genu  infertores  te- 

gir.t  (ut  ocrea  ieu  cothurnus  genu  tenus)  rite 

psragebalur  res.     Non  itemfi Jitpra  genu  exten- 

dtrelur,  ut  ocrea  feu  cothurnus  in  crura  afcen- 

dens.     Sandalio  alteno  aut  ligneo  aut  pedis  (i- 

nifiri  in  dextero  rite  fatis  peragebatur,  uti  etiam 

fandalio  pede  five  majori,  modo  inceffui  non  ef- 

fet  impedimento,  five  minori  rnodo  pedis  majo- 

rem  tegeret  partem.      Et  de  folenni  calceamen- 

torum  in  contractibus  five  folvendis  fivc  ineun- 

dis  dominioque  acquircndo,  transferendo,  agno- 

fcendo,  ufu  apud  Ebraeos  obiter  fcriptores  b.  Nec 

:ontemnenda  hic  Indorum,  Perfarum,  AEgyptio- 

:um    rationes     in    Onirocriticis     de     fandaliis, 

reluti  $\sc  uxores  five  concubina  faepius  indican- 

•ibus.     Qua   de  re  videfis  Achmerem  c.     Quod 

mtem  impilium  hic  vertimus,  in  origine  Babylo- 

iia,  unde  citatam  Mifnam  traduximus,  eft  N»7*S3K 

'npilia  (veluti  nomen  fingulare)  quemadmodum 

:xpreilim  etiam   plurale  §  inpilium,    feu  ut  ma- 

unt  aliqui,  inpile,  legitur  in  PandecTis  Florenti- 

lis,  pro  eo  quod  eft  in  libris  editis  nec  inde  fa- 

is  correcTis  nunc  &  pilea,  nunc  item  pilea,  & 

n  corredTioribus  aliquot  impilia.     In  loco  fcili- 

:et  illo  Ulpiani  d,  non  folum  a  grammaticis   fed 

tiam  jurifconfultis  politioribus  aliquot  haud  pa- 

uni  vexato.  Fafaae  crurales  (ubi  libri  non  pau- 

i  peffime  habent  crinales  ■,  aliquique  e  crurules 

egerunt)  pednlefque  &  impilia  veftimenta  funt, 

uta  partem   corporis  veftiunt.      Codex  autem 

iierofolymitanus  tam  in  Mifna  hic  fua  quam 

lemara,  idque   faepius,   habet  N"7'20N  impilta 

ti  item  a  R.  Nathan  in  Aruch  &  Philippo  A- 

'uinate  exaratur.    Etiam  plurale  habetur  ni'7'33N 

npilioth  in  Gemara  Babylonia  f.     Adeo  ut  ex 


Latinorum  impilia,-  vocc  plurall  neutra  (qucmad- 
modum  item  Graecis  tu  IftTrfcia)  fecere  Talmu- 
dici  foemineam  fingularem,  in  linguam  fuam  vo- 
cabulum  hoc  uti  &  hic  fandalium  alibique  com- 
pluria  alia  rccipientes.  Sumitur  illis  pro  calceo- 
lo  feu  focco  five  laneo,  five  lineo,  five  cilicio  ; 
fcd  plerumque  pro  laneo  aut  lineo,  qualis  fcili- 
cet,  tamctfi  pedem  feu  partem  ejus  majorem  in- 
tegat,  cateat  nihilominus  folea  materiae  robuf- 
tioris  firniiorifve,  veluti  fuberis,  ligni,  feu  corii 
craflioris  itave  compacti,  ut  plantaepedis  aut  fal- 
tem  calcaneo  iuftentaculum  pracftet,  cui  ut  cre- 
pidae  innitatur.  Nimirum  rite  peragebatur  re- 
nuntiatio  haec  caliga,  quaiis  a  Julio  Nigronio  g 
docTiflimc  afleritur,  perone,  cothurno,  ultra  ge- 
nu  non  afcendente,  crepida ;  non  focco  quali- 
cunque.  Salomon  Luria  in  critico  de  Talmude 
opere  Sapientia  Salomonis  dicTo,  Mifnam  fic  in- 
terpretatur  "t"Di"1  133  '13  N'7'33N3  verbum  illud 
inpilia  denotat  laneum  vel  lineum  feu  pamwfum 
calceolum.  Neque  locus  aliter  intelltgendus. 
Alii  autem  magiftrorum  de  corio  pariter  loquun- 
tur,  aliis  idem  ipfum  cum  Salomone  illo  do- 
centibus,  ac  plerumque  tWBTp  Chauffons  Galli- 
ce  per  impilia  intelligentibus.  Certe  calceamen- 
ta  linea  fingulari  in  ufu  fuiffe  facris  antiftitibus 
in  Phaenicia,  adeoque  in  regionibus  vicinis  atque 
ut  inde  fieri  amat  ipfis  quarum  res  tractamus,  fatis 
fcimus  ex  Herodiani  h  Heliogabalo.  Vox  autem 
impilia  tum  apud  Graecos  tum  Latinos  unde  a 
Talmudicis,  qui  ea  faepius  utuntur,  defumpta  eft, 
perraro  occurrit.  Sed  ex  Hefychio  *,  Philoxeni 
Lexico,  Plinii  k  manufcriptis,  atque  hoc  quem  an- 
te  attulimus  Ulpiani  loco  in  Florentinis,  ejufmodi 
quid  &  Graecis  &  Latinis  fignificare  palani  eft,  ta- 
metfi  a  viris  doctis  iifque  juriiperitiffimis  aevi  pro- 
xime  fuperioris  perquam  diverfimode  acciperetur. 
Neque  enim  inter  Accurfios,  Bartolos,  Baldos,  A- 
lexandros,  Imolas,  horumque  fimiles  ulhbi  audita 
eft.  Alii  fafciolas  fuifle  mulierum  quafdam  cri- 
nales  credidere  (ut  Francifcus  Hotomanus  J)  tz^o- 
xx?d?g.ix  feu  pulvinos  alii  (caufa  ftatim  indicata) 
capitis  integumenta  alii,  alii  aliter  m.  Sed  opti- 
me  ii  qui  pro  pedum  integumentis  fumunt  ex 
lana  aliave  materie  fimili  coacla,  id  eft,  foccis 
cjufmodi  five  circumvolutis  five  plantis  foluni 
fuppofitis.  Eadem  ipfa  Theophrafto  vocantur  -m- 
Sho.  ubi  n  dc  herba  lanigera  loquens  jyaivi*)  %  in- 
quit,  c^  amQ  xj  m^&Lcc  (^  i»it  i^ua  texuntur 
feu  fiunt  ex  ea  impilia  vefiefque  aliae,  unde  illud 
fuum  habuit  Plinius  °  ubi  male  legitur  in  uiapref- 
fis  mapalia.  Sed  vero  nec  melior  eft  Latina  Theo- 
phrafti  verfio ;  Texuntur  ex  ea  &  togae  &  alia 
veftimenta  ;  quafi  mfe  ibi  togae  fuifient ;  quae 
foccos  feu  calceolos  laneos  denotent,  quemadmo- 
dum  &  impilia.  Quod  fane  ex  jam  oftenfo  Tal- 
mudicorum  ufu  haud  parum  confirmatur.  Graeci 
etiam  (quibus  efc^nA&v  eft  condenfare  feu  coactilia 
facere,  uti  &  ttiXhv)  eofdem  ipfos  wl/ws  vocita- 


*  Mifha  tit.  Jabimoth  cap.  n.  Maimonid.  ha!.  Jebom  vechalit^a  cap.  4.  &c.  b  Ad  Deut.  xxv.  &  Ruth.  iv.  7.  8c  videiis  Benedittum 

^  Jdwinum  in  "CHceo  antiquo  cap.  24.  <=  Onirocritic.  cap.  119.  d  L.  zj\  D.  de  Auro,  Argento,  &c.  legatis  5.  4.  '  Vide 

CTon.  MagiLm  Miiceiian.  3.  cap.  3.  Guid.  Panciroll.  in  iib.  Rer.  Deperdit.  cap.  de  Fibula  &  Hcnric.  Salmuth  ibidem.  f  Ad  tit.  de 

obato  cap.  16.  fol.  120.  a.  &.  ad  tit.  Gittin  cap.  3.  fol.  zf.  a.  s  Diflertauone  de  Caliga.  h  Lib.  f.  '  In  N«kt«. 

Lib.  19.  cap.  2.  ubi  Mapalia  in  impreflis.  '  In  Comment.  de  Verbis  Juris.  m  Praeter  Lexicographos  juris  (maxime  Briflb- 

um)  videfis  Cujadum  lib.  j.  Obfervat.  y.  Sc  lib.  10.  Obferv.  13.  &  17.  Guidum  Pancirol.  Thef.  var.  taft.  lib.  2.  cap.  99.  Jo.  Druf.  Quaeft. 
rP"  j'b-  3"  Qi13^-  6+-  Hadrian.  Jun.  in  Nomenclat.  Ifaac  Cafaub.  Exercit.  16.  num.  84.  Animadverf.  in  Athen.  hb.  2.  cap.  23.  Claud. 
Imal.  ad  Lampnd.  pag.  22:.  Dionyf.  Pctav.  in  Epiph.  haeref.  ^.  Jo.  Buxtorf.  Lex.  Chal.  Talm.  &c.  pag.  144.  ;  Hiltor.  Piant.  7. 

?•  *3-  °  Lib.  19.  cap.  2. 


bant, 


587 


U    X    O    R       E    B    R    A    I    C    A.~ 


583 


bant,  qua  voce  eodem  fenfu  ufus  cft  Hefiodus  % 
Hdychius,  Cratinusb,  alii.  Et  vir  fummus  Ifaa- 
cus  Cafaubonus  in  CollccTaneis  de  Re  Veftiaria 
MSS.  7n'Aoi,  inquit.  Efiarpins,  impiiia.  T>if- 
ferunf  materia  noftri  efcarpini  a  vetertm  impi- 
libus.  Ufu  non  differunt  ullo  modo.  Dcin  lo- 
cum  affert  illum  ex  Luciano  c,  r\  £jut/3a5  Isos  2»«;- 
ac/a.  7r/Aoi5  ftcig  Ae05tJlS  £7h7r^i7ra^ci,  quod  Gal- 
lice  fic  explicat,  ^.  ^.  c/^z  <&.r  foi&.r  pantou- 
fies  d  la  Sicyonene  de  beaux  efiarpins  blancs. 
Ubi  Bilibaldus  Pirkimerus  Luciani  interpres  habet, 
foiea  Sicyonia  Ugamentis  albis  decorata.  De 
crepida  autem  Attica  fimul  cum  hifce  muliebri- 
bus  d  &  amatoriis  pedum  tegumentis,  quibus  lu- 
dendo  ornari  vult  rhetorem  fuum,  loquitur  ibi 
Lucianus.  CollecTanea  quae  dixi  mecum  perhu- 
maniter  communicavit  vir  docTiflimus  pariter  & 
optimus  Mericus  Cafaubonus  tanto  patre  filius 
undiquaque  digniflimus.  At  vero  proxime  poft 
fiiperius  citata  ex  Ulpiano  fcquitur,  ^Alia  catifa 
eji  odonum,  qtiia  tifum  calceamentorum  praefi- 
tant.  Odoncs  ibi  pro  udonibus,  quales  in  Mar- 
tialis  Apophoretis  e,  plerumque  fumuntur ;  licet 
nec  defuerint  in  jurifconfiiltisqui«»^»a«?  ibi  le- 
gerint f,  &  pro  veftibus  undulatis  fatis  infcite  ac- 
ccperint.  Sed  vero  veftis  nomine  continentur 
fafciae  crurales,  fafciae  pedules  ac  impilia,  quia 
partem  corporis  vcftiunt.  Alia  autem  adjicitur, 
caufa  eft  odonum,  quia  ufum  calccamcntorum 
praeftant.  Caeterum,  cum  &  impilia  ipfa  calcco- 
los  ac  pedum  integumenta  qualiacunque  efle  nunc 
fit  in  confeflb,  adeoque  vcftcs  efle,  cur  alia  fic 
odonum  caufa  ?  Etiam  quicquid  cx  lana,  lino, 
ferico,  corio  induitur  s  veftis  eft.  Quin  &  ex- 
preflim  in  Lexico  Philoxeni  'Ep.irl\tov  redditur 
Udo.  Nec  fere  inter  fe  omnino  differre  volunt 
viridoftiflimi  udones,  impilia,  &  fafcias  pedules. 
Confulas  ante  alios  ea  de  re  Jacobum  Cujacium  h, 
Guidum  Pancirollum  ',  &  Claudium  Salmafium  k. 
Certc  fi  non  folum  lecTio  vera  fit,  fed  etiam  ut 
vulgo  fumenda,  mens  jurifconfulti  videtur  fatis 
inextricabilis.  Unde  audacTer  ibi  Dionyfius  Go- 
thofredus  Florentinas  ipfas  vult  emendari.  Le~ 
gendum,  inquit,  videtur,  Nec  alia  eft  caufa  odo- 
mim.  Nam  cur  odones  non  fint  veftimeniorum 
numero,  cum  ufum  calceamentorum  praeftent  .? 
Sic  ille.  At  vero  manifeftae  lecTiones  Horenti- 
nae  haud  temere  mutandae  ;  fed  fenfus  earum 
enixius  extundendi,  aut  fubfiftendum  antequam 
ad  emendationem  veniatur,  quod  optime  monent 
viri  cordatiores,  maxime  Emundus  Merillius  x 
anteceffor,  qui  tot  earum  adverfus  ipfum  Cujaci- 
um  docTifllme  defcndit.  De  autoritate  autem 
Florentini  codicis  5c  fcriptura  ac  ufu  confulas  poft 
Politianum,  Taurellium,  Antonium  Auguftinum 
Contium,  &  Albericum  Gentilem  in  Difputatione 
de  libris  Juris  Civilis.  Neque  ego  quidem  tan- 
tam  lecTioni  quam  tracTamus  inefle  difficultatem 
cxiflimo,  nec  fenfiim  vocum  illarum,  alia  caufia 
eft  odonum,  effe  qualis  vulgo  admittitur.      Scili- 


cet  quafi  vcftis  nomen  odonibus  inde  ibi  nega- 
retur,  fcu  notione  fic  difcretiva  ab  antecedentibus. 
Sed  fiur.enda  verba  illa  notione  aliam  ob  caufam 
conjundiva  fcu  qua  affirmatur  odones  veftis  nomi- 
ne  venire  etiam  aliam  ob  caufam  ;  quia  nempe 
ufim  praeftant  calceamentorum.  Neque  enim 
neceflario  idem  eft  pedem  quae  pars  corporis  eft 
veftire  (quod  de  impilibus  &  fafciis  pedulibus  ibi 
dicitur)  &  ufum  calceamentorum  prafiare.  Nam 
&  hoc  faciunt  obftrigilla  ac  corrigiae,  uti  &  in 
aliis  veftimentis  ligulae,  fibulac,  taeniae,  lemnifci, 
offcndices,  id  genus  reliqua,  quae  pattem  corporis 
non  integunt.  Et  quod  proxime  fequitur  apud 
Ulpianum,  firmat  verba  fieri  ibi  continenter  de 
rebus  veftis  nomine  in  jure  contentis,  non  de  eis 
quibus  nomcn  illud  negatum.  Cervicalia,  in- 
quit,  quoque  veftis  nomine  continentur.  Omnia 
jam  dicTa  continentur ;  fcd  alia  eft  odonum  caufa 
feu  ratio  cur  pariter  contineantur.  Atque  ita- 
odones  ab  impilibus  erant  diverfi.  Certe  qui 
vocem  odonis  a  Graecorum  'OSvviv  pro  candido 
linteamine  pctunt,  adcoque  pro  eo  fumunt  quod 
ufum  calccamentorum  quomodocunque  praefta- 
ret,  ncc  tamen  calceus  eflet,  non  difficulter  hic 
puto  affenfum  praebucrint,  quorum  numero  funt 
viri  magni  aliqui  anfe  citati.  Donatio  quae  dici- 
tur  Conftantini  m  Graece  a  Theodoro  Baifamone 
reddita  ut  creditur  ( nam  &  fimt  viri  docTifllmi , 
qui  originem  efle  Graecam  volunt)  Km  &»';  «  ^75. 

£?t      OI/J/xAWT©'     <§'l?&      VZotS>]1<c?.TO<     TITUl     OMSiLXlO. 

Oj^)  cSiwvImv,  &c.  quod  Agylaeus  \xmt,Et  quem- 
admodum  finatus  nofter  calceamenta  Jive  fianda- 
lia  ex  iinteis  candida  geftat,  ita  etiam  illi  feu 
clerici  Romani.  Vetus  autem  formula  ejufdem 
Latina n,  Et  Jicut  nofter  fenatus  calceamentis 
ntitur  cum  udonibus,  id  eft,  candido  linteamint 
illuftratis,  fic  utantur  &  clerici,  &c .  Blaftares  ° 
vero  w  3  c  tzL  ■iumS^/j^iu,  tbtoi'  iSwvlw  !?) 
iwnwiAkva.  Xtuv.Zv,  atque  ut  eorum  (fenatorum) 
calceamenta  fic  &  ciericorum  Jiant  ex  linteami- 
nibus  candidis.  Adeo  Graecus  uterque  pro  lin- 
teaminibus  candidis,  e  quibus  fierent  ipfi  calcei, 
odwvta.  Mvi^  &  udoncs  capit.  Sed  vero  linteamen 
hoc  candidum,  udonum  feu  odonum  nomine  hic 
fignatum,  &  ornamento  fuifle  calceamentis  fena- 
toriis  &  ufum  item  eorum  extra  colligando,  prae- 
ftitifle  volunt  dofti  aliqui  p,  nec  calceum  fuiffe 
ipfum  ;  aliis  aliter  fentientibus.  Ex  acTis  autem 
quae  vocantur  Silvcftri  Papae  Vaticanis  explicatio 
affertur  Ts£f  'aSivaiv  udonum  feu  odonum  in  do- 
natione  fidTitia  illa  Conftantini ;  oS^vott;  te,  mf 
G^i  AaujyTOTJi  c.Swji  <c%i  TO.  ■vam^ijf^Tzo  ^e^1^!: 
quod  citat  Jofephus  Stephanus  in  libello  1  de  Of- 
culatione  pedum  pontificis  Romani,  &  vertit,  ia 
eft,  udonibus  ex  candidijfimo  lineo  ad  pedes  uti. 
Et  BenedicTus  Baldwinus  r  infelici  fatis  memoriac 
lapfu  verba  illa  Herodiani  c&  aflerens,  pro  lin- 
teis  cakeamentis  fumit  ibi  t»  vSkvou  vocabulum 
etiam  Julio  Polluci  f  a  viro  r  fummo  pridem  pro, 
fiSbvcov  reftitutum.     Sed  in  donatione  illa  Latina 


*  In  'Epy.  x}  v.mc.  lib.  1.  ayjpi  h  ma-i,  Szc.  Sc  vide  Etyrr.olog.  Magnum  in  !&©•.  b  Apud  J.  Pollucem  in  Onomaftic.  7.  cap.  «fl 

srAoirois.  6c  lib.  10.  cap.  11.  '  In  'rnrofw  Ai^o-kocA».  4  Cic.  de  Oratore  lib.  1.  &  videiis  Benediift.  Baldwinum  in  Calceo  anti- 

quo  cap.  19.  o  Lib.  14.  Epig.  140.  f  Catellianus  Cotta  in  Memoralibus  verb.  Undones;  videiis  Turneb.  Adverf.  iib.  1.  cap.  13 

8  D.  D.  ad  L.  127.  D.  tit.  de  verb.  ligniric.  h  Obfervat.  10.  cap.  17.  '  Thef.  Var.  Leift.  lib.  2.  cap.  99.  k  In  Lam- 

pridium  pag.  2.11.  '  Variarum  ex  Cujacio  lib.  5.  m  In  Photii  Nomocanone  tit.  S.  cap.  1.  "  Apud  Gratianum  dift| 

96.  cap.  14.  &  Alberic.  Rofat.  ad  c.  tit.  de  Praeleclo  urbis  8c  tom.  1.  Concil.  edit.  Surian.  Sc  Biniana.  «  In  Comment.  Anonymi  ad 

Conftantini  Donat.  typis  Vogclmi  ifiio.  in  4.  Marquardi  Freheri  difto.  p  Vide  Panciroll.  loco  citato.  *  Cap.  18.  '  " 

Calceo  Antiquo  cap.  4.  '  Lib.  10.  cap.  11.  5  Claud.  Salmaf.  in  Lamprid.  pag.  221. 

udone 


3? 


U    X    O    R        E   B   n    A    1    C   A. 


5p° 


oncspro  lunata  fenatoriae  dignitatis  in  calccis  no- 
corrisiarum  inflexione  formata  (de  qua  Plutar- 
,  us3,  juvcmilis,  Martialis,  Zoiaaras,   alii  obiter) 
;  Ticndi  omnino  vidcntur,  nec  pro  calccamcntis 
:  is.   Quod  fane  exigit  ipfc  verborum  ordo.    Nec 
ic  aliter   quod   cx  actis  Silveftri  affcrtur.     Id 
mc  fonat  candido  linteamine  circa  calceos  aut 
■  calceis  nti.     Nequc  aliter  quantum  fcio,    res 
clle&a  ad  fenatoriam  undc  petitur  dignitaicm 
;  tcrit  attinere.     Vox  autem  illa  impilia,    quae 
a;o  raro  occurrit,  feu  impelia  (pro  eodem)  for- 
hn,  inquit  Cujacius  b,  fcribenda  eft  apud  Pau- 
I  n,    ubi  enumerantur  quae  continentur  fupcl- 
liile  lcgata  ;    fcilicet  menfie  c,   trapezophora, 
e  ficae,  fubfellia,  fcamna,  leffi  etiam  inargen- 
t  'i,  culcitae,  toralia,  imperia  ( fic  Florentinae) 
g  fa  aquaria,  &c.     Itfipt  ria  ait  hic  verti  in  Ba- 
i  cis  -n&Kn<.iQaL?&icL  fcu  pulvinos,  quod  &  impi- 
i    indc   fignificare  vult.      Quin  expreffim  ille, 
t  ptriafunt  impilia.     Pancirollo  d  hoc  difplicet, 
co::iamimpiliorum  nomine  aliud  praeter  veftem 
\nire  non  admittit.     Adeoque  nefcio  unde  fua- 
C.putat  imperia  ibi  denotare  genus  accubitalis. 
I  ndcttae  minus  correctae,  falrem  non  ex  Floren- 
t  is,  habent  ibi  mappae  villofae,  etiam  aliquae  e 
t  panaHofa.      Nec  dceft  qui   impilia  ait  l   effe 
rippas  fine  viliis,  &  toralia  cum  villis  ipfi  Paulo. 
liperia  autem  vcram  effe  lectionem  non  dubitat 
J  ephus  Scaliger  s,    nec  aliud  ibi   efle  quam  m 
i  paria.     Ejufmodi  nempe  veteribus  admifla  fcri- 
t,  ndi  variatione,  ut  e  vicem  tS  a  fubinde  habe- 
|tj  veluti  in  praeperata,  opiperata,  opipera  pro 
pieparata,  opipara,   opiparata.     Et  imperia  fic 
i'n  imparia  fignificare  vult  ille   five  toralia  five 
v  \  aliave  in  fupelle&ile,  quae  paterfamilias  fibi 
fvat,  praeter  ea  quaefunt  ufus  quotidiani.    Eti- 
a|i  ex  Catone  de  Re  R.uftica  h  locum  affert,  ubi 
u  Paria  fic  fumi  vult,  feu  pro  fupervacaneis.  Qua 
i|  re  non  immerito  diflentiunt  qui  pridem  *  Ca- 
I  lem  accuratius  edidere.     Neque  enim  th  impar 
e  fmodi   notionem   haftenus  compertam  video, 
r.  quidemapud  Catonem,  alibivi.     Quin  expref- 
il  l  Alfenus  &  Tubero  k  fupellectilis  etiam  defi- 
n  ione  venire  volunt  res  ad  ufum  cotnmunem  pa- 
r,as  &  ad  ufum  quotidianum,  quae  non  fatis 
qadrant  cum  Scaligeri  hic  fenfu  de  imparibus. 
Ciod  vero  ait  Cujacius  in  Bafilicis  fubftitui  ttqp- 
c.  c$d?\g.ict  feu  pulvinos  pro  eo  quod  eft  imperia 
(Ju  ut  vult  ille  impelia)  apud  Paulum,  non  ita 
fiile  eft  admittendum.     Graeca  funt  in  Synopfi  \ 
Ltinorum  nempe  paulo  ante  citatorum  (nec  Ba- 
f  corum  corpus  ipium  haclenus  vidi)  poft  vocem 
I  'fellia  (quae  in  Graecis  SajS^Mia  eft,    uti  item 
i  optimo  Synopfis  codice  MS.  bibliothecae  Arun- 
E  lianae)  OY.g.\j.va,    xXtvcq,  vg.v  dcnv  ■nFyjgpfjikvoi, 
?  W^j  rKCfi<j-M(p'J.?[g.ia,  oyJvv  v$yn?\g.,  &C.   Scam- 
n,  letli  etiamji  fuerint  inargentati,  ftromata, 
(i  u  culcitae )  pulvini,  vafa  aquaria,  &c.     Nec 
i  is  liquet  utrum  pro  eo  quod  eft  in  Florentinis 
i  oeria  hic,  an  pro  toralia  m  fubftitutum  fit  xe?- 
c  cfa^iz.     Certe  videtur  pro  toralia,   praeter- 


miflb  omnino  aut  non  lecto  vocabulo  illo  altero 
quod  a  nemine  ibi  fatis  intelledtum  comperio. 
Scd  nimis  haec  cxtra  callem,  in  quam  redimus. 


C  A  P.     XV. 

De  presbyteris,  fenatu,  Te^tAa.,  feu  pres- 
byterio  quod  levin  renuntiationts  aBui 
praeerat.  Obiter  de  vario  Ti^uo-lax  fef 
presbytem  tn  Ebraeorum  rebus  nomi- 
nts  ufu. 

E  D    vero  hoc   inprimis   eft  in  Lege  Sacra 
ejufque   interpretationibLis    Talmudicis,    de 
renuntiationis  leviri  attu,    advertendum.     Textus 
eft  n,  Si  renuerit  frater,  bx  rTlJKPri  in.M»  nnSj? 
maNI  apltl,  afcendat  fratria  ejus  ad portam, 
ad  presbyteros  fcu  feniores,   dicatque,   &c.   ubi 
expreffa  feniorum  feu  presbyterorum  penes  quos 
res  haec  tranfigenda,  mentio.     Ii  paulo  poft  etiam 
YTy  'JpT  presbjteri  civitatis  ejus  (id  eft,  leviri) 
&  fimpliciter  item  u3'Jp?  dicuntur.  Graeci  ibi,  Et 
afcendet  mulier  Sjfo'   tLuj  iruXbjj,  'Qn   tLuj  Te^n- 
aUv,  ad  portam,  ad  gerufiam  feu  fenatum.     Et 
ED'Jpf,   quod  feniores   ibi   fonat  Ebraeis  (quibus 
neque  vox  inde  ulla  eft  unica  quae  Ti^uala»  feu 
fenatum  denotat,  quatenus  corpus,  collegium,  cu- 
riam,   feu  homincs  plures  in  corpus  uno  fpiritu 
civiliter,  ut  dixit  Pomponius  °  de  rebus  aliis  natu- 
raliter,  contentum  formatos  fignificat)  utroque  in 
loco  fequenti  Tiovala.  item  Graecis  redditur  feu 
fnatus  ;  uti  &  faepius  alibi  ab  ipfis  in  Pentateu- 
cho,   &  nunc  pro     fynedrio   magno  p  fumitur, 
feu  fenioribus  aut  presbyteris  fiimmi  illius   con- 
fiftorii,  nunc  pro  minoribus  fynedriis  %    nunc  eti- 
am  pro  tribuum  r  conventu.     Vulgata  autem  hic, 
Terget  mulier  adportam  civitatis  &  interpellabit 
majores  natu  qui  &  poftea  feniores  dic~ti,   voci- 
bus  illis  feniores   civitatis   (pro  quibus  habent 
Graeci  *  Tegucria,  ^  973'Asw?  (ketwi§,  fenatus   ci- 
vitatis  illius)  prorfus  omiffis.     Paraphraftes  Chal- 
daeus  Onkelus  (cui  &  concors  hic  alter  ille,  Uzi- 
elides  dictus)  Et  afcendet  fratria,   KJH  n*D  jnnS 
*1D'm  K4,DD  Ofph,  ad  portam  domus  judicii  an- 
te  feniores,    e^  dicat,    &c.  ut  verbo  tenus  reftc 
vertit  Francifcus  Cardinalis  f.     Sed  Paulus  Fagius 
ibi,  Afcendat  affinis  ejus  ad  portam   ccnfiftorii, 
dicatque  fenioritms,  &c.    Alibi c  item  Chaldaeis, 
Torta  domus  judicii  fic  ufurpatur.     Pro  feniori- 
bus  autem  civitatis  fuae,  habent  Judaei  Maurita- 

nienfes,  &cXL>  ^Lxmi  feniores    feu  presbyteros 

provinciae  feu  regionis  ejus.  Hifpanienfes,  veios 
de  fu  villa.  In  verfione  autem  penes  me  Arabi- 
ca  veteri    MS.    quae  ex  Graecis   plerumque  fit, 


\S^ll\     t||     <JJ\     J,\  Aaa.|      ^A 


c9- 


Problem.  Rom.  j6.                 b   obfevat.  10.  cap.  ij.  c    L.  3.  D.  tit.  de  Supelle£ti!e  legata.                *   Thef.  Var.  Ie£t.  lib.  2. 

,c    92-              e  Vide  Alciat.  Practermiff.  1.  in  Baucalium.  f  Jof.  Laurentius  in  Amalthea  Onomaftica.               E  In  Conjedianeis  ad 

iil  1.  Varronis  de  Re  Ruftica.                    ">   Cap.    3.  '  Aufonius  Popma  ibidem.                       k    L.  6.  8c  7.  D.  de  Supellefl:.  lcgata. 

^  ifilic.  lib.  44.  tit.  13.                  ™  De  Toralibus  vide  Ifaac.  Cafaub.  in  Lampridium.               '  "   Deut.  xxv.  7.                "    L.  30.  Rerum. 


1  :it.  de  Ufurpat.  Sc  Ufucapionibus. 

2  xix.  12.  xxj.  2.  f  Exod.  iij. 

VOL.  II. 


f  Deut.  xxj.  2.  Scc. 
16,  18,  iv.  20.  xij.  2t.  Scc. 


q  Ibid.  xix.  12.  xxij.  15-.  Sc  vide  Jonathan.  Levit.  ix.  1.  Deut.  v. 
•  lnterp.  Chald.  Antwerpiae  15-35.  -  Deut-  xxiJ-  'S- 


M  m  m  m 


afcendat 


t>9l 


Uxor    E  b  r  i  i  c  a! 


55 


afcendat  fratria  aa*  pOftam,  ad  fenatum  feu  fe-    tiam   id  quod  alii  s  hic  habcnt  p  JTM  <""n ) 
w/ww/w  tollegium.     Quemadmodum  item  habetur    DJpD  n>n'Pl  "W  St^  nnm:Q  NiT»,  Traecept,  ( 


11  verfione  Arabica  Romae  nuper  cum  Vulgata    ejfe  de   domo  judicii   quae  praeficitur   urbi, 
Pentateuchi  edita.     Et  faepius  pix>  fenioribus  feu     quae  ex  presbyteris   conftituitur)   nihilominu; 

Talmudicis  hic  intelliguntur  non  folum  prest . 
teri  feu  feniores  ita  folennius  creati,  five  fynec 
alicujus  collegae    fuerint,  five  nondum  coopt 
verum  etiam  privati  qualefcunque  judicio  feu 
tui  ejufmodi,  ut  dictum  eft,  neutiquam  impar 
Nec  minus  hi  quam  illi  gerufiam  hic  feu  f? 
tum,   id  eft,  feniorum  feu  presbyterorum  cot 
gium  (licet  non  dignitatis  parilis)  faciebant. 
eft  plane  presbyterium.     Nam  nemo  non  vi< 
TifmcTiip  non  aliter  effe  ovzifjut  ytzpviwv  feu 
natum,  quam  7r^2a£img/ioi>  ovgnfj^  'ZBfioCvn^iv  1 


presbyteris  in  Pentateucho  ufurpatur  in  verfioni- 
bus  illis,  ^s^ilJll  ideft,  fenatus  (ojl  feniorum  qua- 

lecunque  corpits.      Saadias  autem  ;  Jfcendat  ^) 

J-^uJI  Jj^  ^^=^1  c_jL  ad  portam  judicii  & 

ad  feniores.  Jofephus  a  hac  de  re,  \it\  r  yipv- 
oictv  k\SZou  $  yvvn,  &c.  Eat  ad  fenatum  feu 
genfiam   mulier,  &c.     Igitur  judices  hic  feu  co- 

fam  quibus   tranfigenda   erat  leviri  renuntiatio,    presbyterorum  qualemcunque    coetum   feu  it(; 

fenatus  diclus  eft  ieu  gerufia,  ipfique  finguli,  ci-    fenatum.      Et   Hefychius   cxpreffim  Tipwiip 

vitatis  feu  loci  feniores  feu  presbyteri.     Nume-     ^ioZv-ntf.ov  idem  ipfum  facit.     Illud  autem, 

rus  minimum  tres  erat  praeter  teftes  binos.   Ne-    vox  fenatus   Latinis,   obvium  fatis   eft  Graei. 

que  enim  regulariter  (quoties  unicus  non  effet  ju-     Demoftheni,  Thucydidi,  Ariftoteli,  aliis,  pro  q 

dex  ;  quod  in  caufis  levioribus  fubinde  obtinuit)     dixere  item  Lacones  yi&i%ia.,  ut  videre  eft  ap 

paucioribus  quam  tribus  aut  numero  non  impari    Ariftophanem  h.      Unde    &   interpretes   Gra 

judicium  aliquod  exercere  permiffum,  ob  diffen-    idem  fumpfere  pro  prcsbyteris  vocabulum,  & 

fus   paris  utrinque  numeri  incommodum.     Inde     mel  etiam  adhibuit  Lucas  in  Aftis  '  Apoftoloru 

in  Mifna  b  legitur  p»n  T\$hW2  Twhn  fni'0,  Id    ut  fubinde  pro  eodem  etiam  tum  Philo  tum  J 

quod  praecipitur  de  renuntiatione  leviri,  legiti-    fephus.     Vox  autem  >apt<&vny.Qv  apud  Graei 

me  peragitur  a  tribus  judicibus.     Sed  vero  ad-     interpretes  nullibi,  nedum  apud  fcriptores  Pa; 

jicitur,  nitovnn  \r\iihv  VV2N,  Idque  etiamfi  fue-    nos,  puto  occurrit,  praeterquam  ih  Hiftoria  $| 

rint  omnes  conditionis  privatae,  idiotae,  in  di-    fannae  k  quae  a  Theodotione  dicitur  verfa ;  r  j 

gnitatem  nullam  fingularem  ante  evetfi,  nedum    exiftimemus  in  Deuteronomii  l  exemplari  Gr; 

munere  ullo  alias  confpicui.     Ita  tamen  ut  opti-     co,   unde  facrum  tranftulit  quem  affert   ferm 

mo  jure  effent  Ifraelitae,  id  eft,  nec  profelyti  c,    nem  Lucifer   Calaritanus  t^toZvn^j.oic,  presby, 

nec  natalium  inquinamentis  polluti,  nec  parti  al-     riis  ledum  fuifle,  pro  eo  quod  eft  tzpzoZvneyit; 

terutri  fanguine  propinqui,  nec  legendi  infcii.    Id     libris  quos  terimus.     Sic  enim  citat  ille  in  lib 

enim,  quantum   ad  peritiam,  folum  ncceflarium    primo  ad  Conftantium  Auguftum  pro  Athanal 

erat,  ut   fciiicet  effent  OWH  J^D  f\T\prb  ]y\Y     verfum  jam  indicatum :    Et  fcripfit  Moyfis  vt 

legendi  periti,  velut  judices,  ut  in  Gemara  legi-    ba  legis  hujus  in  libro,  &  dedit  eum  facerdoi 

tur  utraque.  Hierofolymitana  autem,  OOp?  3TO    bus   &  Levitis  qui    tollunt  arcam   teftamen 

1 S'flN  |.MJ0   OOpD  fffifO    nVOVin    "IDN   nNl    ^Domini,  &  presbyteriis  Ifrael,  &  mandavit  e 

OlpO    7"3D  SjttO  'r*V?n  V'n   niDVTl,    Scriptura    Moyfes,  &c.     Lucas  autem  tum  in  Evangelio 

ait  ad  presbyteros  feu  feniores  ;  atqui  hic  dici-    tum  in  A£tisn  irfzaCvnQia  voce  pro  fynedrio  m 

tur  etiam  ad  privatos  feu  conditionis  undiqua-    gno  ufus  eft.     Adeoque  Ttevota.   &  irpt^vA^ 

que  plebeiae  homines.     Cum  praeceptum  fit  ex-    nunc  pro  fynedrio  five  magno  °  five  minori  al 

prejfim  de  presbyteris,  unde  evenit  etiam  priva-    quo   fumebatur,  nunc  pro   confeflu  triumviral 

tos  pro  judicibus  hic  admitti  ?  Senfus  efi,  quo-    five  publice  ex  presbyteris  qui  erant  D'DV2D  fc 

cunque  modo  calceum  exuendum,  feu  renuntiatio-    manuum  impofitione  folenniter,  veluti  apud  nc 

nem  faciendam.      Gloffae   d    ibi   interpretantur    dodtores  juris,    creati   (quales  item  in  fynedri 

nWtn  privatos  piniDO  D^Niy  qui  non  fue-    fingulis  univerfi)  conftituto,   five    ex  privatis  i 

rint  ex  fynedriis  &   py   mrUDO  D3W  qui    presbyterorum  vicem  rite  ab  eis  quorum  interc 


rat,  velut  compromiffariis  judicibus,  ele&is  cor 
flato,  nunc  pro  qualicunque  eorum  qui  nec  crei 
ti  fingulari  ilvc  muneris  five  dignitatis  eminenti 
utcunque  temporaria  praecellebant ;  ut  in  caul 
quam  jam  tradtavimus  aliifque  judiciis  civilibu 
Inde  nunc  ykevoia.  ac  presbyterium  totius  Ifraej 
nunc  civitatis,  nunc  &  Midianitarum  p  &  Mo:: 


non  fuerint  ex  fynedriis  urbis  eorum.     Maimo 
nides  e  hos  efle   ait,    J»wnVB?  nSn    D'ODn    p'N 

\t\i  mnvo  nsf^m  jv^Sn  mnp,  Non  fapien- 

tes,  feu  titulo  illo  infignes,  fed  qui  leclioms  lin- 

guae  fanclae  fatis  ejjent  periti.   Et  legitima  co- 

ram  illis  erat  renuntiatio.    Adeoque  tametfi  ver- 

ba  legis  fignantius  fiant  de  fenioribus  feu  presby- 

teris  &  presbyteris  urbis  (quo  nomine  aur  fyne-    bitarum,   uti  &  presbyteri   Gilead  %  presbyt 

dros  ibi  conftitutos,  aut  in  fingularem  presbyte-    Juda  r,  presbyteri  facerdotum  f,  id   efl,  presb) 

rii  feu  presbyreratus  dignitatem,  juxta  ea  quae  a-    teria.     Et  plane  tam  gentibus  fere  reliquis  qjiar 

libi  de  folenni  presbytcrorum  creatione  diximus f,    Judaeis  nomen  erat  hoc  ufitatiffimum,  quale  ; 

eveftos  folum  contincri  videatur;   fecundum  e-    pud  nos  Curia,  gflem&ip,  Cour,  Court,  Varlt 

*  Oiigin.  lib.  4.  cap.  8.  b  Tit.  Jabimoth  cap.  u.  c  Gemarae  ad  citatam  Mi&am  8c  Maimonides  hal.  Jebom  vechalitza  cap. 

d  Vide  Alphef.  part.  2.  pag.  437  b.  e  In  Pirufh  Mifnaioth  cap.  12.  &  hal.  Jebom  vechalitza  cap.  4.  f  In  Eutychian 

E  Sepher  Siphri  fol.  j-2.  col.  4.  &  vide  Peliktha  Zotertha  tol.  8z.  col.  2.  item  Jo.  Buxtorf.  Syn.  Judaic.  cap.  30.   Sc  Leoncm  Modena  Ne 
hifloria  de  gli  riti  Hebraici  part.  4.  cap.  7.  h  In  Lyliftrata.  '  Cap.  v.  21.  *  Commate  $o.  >  Cap-  xxxj. 

»  Cap.  xxij.  66.  "  Cap.  xxij.  y.  .  <>  Vide  Hugonem  Grotium  Notis  Evangelicis  pag.  295-.  p  Nuin.  xxij.  4, 

■>  Judic.  xj.  f.  ;  2  Sam.  xix.  11.  Esech.  viij.  1.  I  2  Reg.  xix.  2.  Ifaiae  xxxvij.  1.  Jerem.  xix.  1. 


5p: 


U  x 


O    R 


E 


ment,  ^Scffiflntf,  &  quac  funt  id  gcnus  alia  ali- 
tcr  atquc  a!;ter  pro  vario  adjectorum  &  circum- 
ftantiarum  difcrimirie  fignificantia,  Quod  vcro  a 
nonnullis  iifque  alioquin  doctiflimis  obtruditur, 
prcsbytcrium  fuifie  fingulare  quoddam  forum  a- 
pud  Judacos,  quod  dc  rciigione  &  rcbus  facris 
lolum  cognofcerct,  quale  apud  nos  dicitur  eccle- 
fiafticum,  a  doctrinaTalmudica  atque  ab  ipfa  ve- 
ritatc  eft  longe  alicniffimum.  Pro  divcrfitate  ju- 
rffdictionum  amplitudinis,  idem  ipfum  ubique  in 
ea  republica  feu  ccclefia  forum  de  rebus  facris 
ac  religione  judicabat,  quod  de  profanis  feu  quae 
non  facrae.  Id  quod,  Deo  volente,  non  citra 
demonftrationem  copiofius  afferemus,  ubi  hifto- 
riam  presbyterorum  fimul  &  presbyteriorum  quae 
ibifuere,  fufius  exhibebimus.  Sequitur  autem  ut 
de  nuptiis  in  ereptae  virginitatis  compcnfatio- 
ncm  \ideamus. 


C  A  P.      XVI. 

De  virginum  vitiatarum  nuptiis  ex  facro 
praecepto  fve  ineundis  five  mulBa  re- 
dimenchs  ab  eis  qui  vttiaffent.  De 
adjeclo  infuper  ex  inflitato  majorum 
genere  mulclarum  hic  triphci.  At- 
que  obiter  de  Jfraelihdum  mnuptarum 
atque  Ifraelitarum  coitu  fluprique  poe- 


BINAE  funt  Leges  Sacrac,  quibus,  in  erep- 
tae  virginitatis  compenfationem,  feu  quafi 
itianti  aut  vitiatae  nuptiae  aut  mulcta  eo  nomine 
blvenda  impetatur.  ^Altera  de  illecta  ;  de  vi 
tuprata  altera.  Prior  eft,  a  Si  quis  perfuaferit 
i-7ia.Ty.ai},  feduxerit,  illecebris  fefellerit  -,  quod 
.ngua  facra  dicitur  nj"|fj»)  virginem  rwndum  de- 
bonfatam  (de  fponfa  fcilicet  alia  b  eft  quae  huc 
on  pertinet  lex)  concubueritque  cum  ea,  dotan- 
'o  dotabit  eam  (feu  dotem  ei  conftituet)  fibi  in 
xorem.  Et  fi  pater  ejus  rtnuens  renuerit  eam 
are  illi,  ponderabit  feu  folvet  (patri,  addunt 
[elleniftae)  pecuniam  juxta  dotem  virginum  feu 
uam  confueverint  accipere  virgines.  Pofterior c, 
/  inxenerit  vir  puellam  virginem,  feu  juvencur 
im  virginem,  quae  non  eft  defponfata,  appreken- 
mfque  eam  (rrtfSrfl,  pro  quo  fubftituunt  Helleni- 
le  fiixou,fjvcv®~  ajjiluj,  feu  vi  opprimens  eam)  concu- 
terit  cum  ea,  &  inventi  fuerint,  dabit  vir  ille 
ii  concubuit  cum  ea  patri  puellae  L.  argen- 
os  (fpo  O'tyon)  &  fit  ei  in  uxorem,  eo  quod 
prejjerit  eam.  Nec  poterit  eam  dimittere  cunc- 
s  diebus  fuis.  Id  quod  in  priori  lege  legitur, 
'tando  dotabit  eam  fibi  in  uxorem,  in  fermone 
1  cro  fonat  TWtb  b  nyino»  "VIO  quod  id  ip- 
m  eft.     Atque  ita  vertunt  Helleniftae,  fcilicet 

^rif  <peci'!6i    ojjtLu)    iocuttJ  &45     yjvoungi.      Vulgata 

tem,  dotabit  eam,  &  habebit  eam  in  uxorem. 
'aaldaeus  paraphraftes  Onkelus,  TIWp  WD 
*  J'K?  rrS  quod  vertit  Paulus  Fagius,  'Dejponfan- 


B    R    A    I    C    A.  594. 

do  defponfabit  eamfibi  in  uxorem,  cui  &  confo- 
nus  cft  Francifcus  Cardinalis,  uti  &  Arabica  vcr- 
fio  Romac  pridern  cdita  &  MS.  quae  penes  me 
eft.     Scd  Targum   tum    Hierofolymitanum  tum 
Uziclidi  tributum,  de  ea  tantum  dotanda  fibi  in 
uxorem  difcrte  loquuntur,  uti  &  Rabbi  Saadias 
Gaon  in  Arabica  fua  verfione,  cui  etiam  confo- 
nus  eft  Arabs  Erpenianus.     Et  Judaei  Hifpanien- 
fes  dotar  la  dotara  a  el  pur  muger.     Autor  ve- 
tus  Collationis  legum  Judaicarum  &  Romanarum 
(five  Licinius  Ruffinus  five  quis  alius,  qua  de  re 
confulas  Marquardum  Freherum  d)  ex  Mofe  ad 
hunc  modum  hoc  citat,  Si  aliquis  feduxerit  vir- 
ginem  non  defponfatam  &  ftupraverit  eam,  du- 
cat  eam  ftbi  in  ttxorem.    Quod  fi  renuerit,  pa- 
ter  ejus,  &c.     Verfiones  recentiores  plerumque 
in  hoc  conveniunt,  quod  &  dotandam  &  in  uxo- 
rem   ducendam   puellam  innuant.     Et   Anglica 
aevi  fuperioris  item  verfio,  ije  fl)all  enbotD  fjer, 
ano  rafte  jfjet  to  rji£  toife,  quod  idem  fonat. 
Sed  recentior,  qua  jam  utimur,  cautius,  Jjje  fljall 
lutetp  en&oto  |}ct  to  be  fjijsf  toife,  quafi  diceres, 
ita   dotabit    ut  uxor    ejus   efle   poflit  legitima. 
Quae  omnia  ideo  notamus,   quoniam  lege  ifta 
non  de  uxore  ducenda  praeceptum  fimplex  con- 
tineri  volunt  magiftri,  fed  duntaxat  de  mulcta 
nomine  virginitatis  ereptae  folvenda,  perinde  ac 
fi  dictum  fuiffet,   tantum  nomine   dotis   pendat 
quantum  eam  idoneam  ei,  dotis  fcilicet  ratione, 
redderet  uxorem  ;    &,  fi  uterque   velit,   nuptiis 
jungantur.     Ita  tamen  ut,  fi  aut  is  ipfe  aut  puel- 
la  aut  puellae  pater  renueret  (nam  horum  cuique 
hac  in  fpecie  illud  integrum  fuifle  volunt)  mulc- 
tam  is,   velut  dotem  virginalem,  patri  perfolve- 
ret.     Jofephus   e  hic  generatim,   velut  a  Mofe 
fancitum ;    0   pBag^;   iMt.oSr'mv    imwu  ■ng.Tvy-Auriijjfr 
vluj,    a.vro;  yxy.&Taj'    1/jj  3  toF  7Ts!.t£a  "?  '<ppn?    /jA 
(Sb'|ii    ovvGixi^av  wj-hS,    TnvrmavXgi  b7xAbs,    tojj  ti- 
[ifj)  tjj;    vfiym*:,    ^(Js.SaMsT&j.     §)ui  virginem 
nondum    defponfatam    conftupraverit,    ipfe  du- 
cat.     Tatre    autem  puellae  nolente  ei  nuptum 
tradere,   quinquaginta  ficlos,   injuriae  pretium, 
numeret.     Mulctam  jam  diftam  feu  dotem  DJp 
appellitant  magiftri  f,  &  quinquaginta  ficlis    ar- 
genteis,  ut  Jofephus,  aeftimant,  idque  ex  pofterio- 
ri  illa  lege,  quam  de  ea  quae  vi  ftuprata  eft,  fo- 
Ium  intelligunt,  uti  priorem  de  ea  quae  tantum 
illeccbris.     Et  argenteos  nummos  feu  pecuniam 
legibus  jam  dictis  memoratam  ficlos  fempcr  de- 
notaffe  ex  vetuftiffima  habent  g  receptiffimaque 
traditione.     Qui  vi  ftupraverat    DJ1K    nominant, 
qui  illecebris  niiSO.     Atque  de  hifce  ita  diftin- 
guunt,  ut  qui  agro  feu  loco  ab  incolis  longe  dif- 
fito  puellam  vitiaflet,  praefumeretur  h  vi  eam  vi- 
tiaffe.     Qui  vero  in  urbe  oppidove,  fibi  illecebris 
eam  conciliafle,   eamque  fponte  fuccubuiffe,   nifi 
probaretur  palam  contrarium,    veluti   clamorem 
eum  ftricto  gladio,  fufte,    minis  repreffiffe.      Si 
illectam,  adfentiente  patre,  is  qui  vitiaverat  dux- 
iffet,  nulla  fequebatur  mulcta.     Sed  eam,  ut  mos 
erat  virgines  dotandi  (qua  de  re  libro  proximo) 
dotabat.     Ubi  virginem  quis  vi  comprefferat,   fi 
aut  puella  ipfa,  aut  pater  ejus  in  nuptias  confen- 


1  Exod.  xxij.  16.  b  Deut.  xxij.  11,  8c  zf.  '  Ibid.  xxij.  28.  d  Parerg.  1.  cap.  9.  '  Originum  lib.4.  cap.  8. 

1  iifna  &  Gemarae  rit.  Cethuboth  cap.  3.  &  4.   Maimon.  hal.  Naira  Bethula  cap.  1.  &  2.   Moies  Mikotzi  Praec.  Affirm.  5-2.  Sc  5-4.  Shulcan 
1  ich  lib.  Aben  haieier,  cap.  177.  &c.  E  Mofes  Mikotzi  Praec.  Affirm.  i,;.  k  Videfis  Philonem  lib.  de  Specialibus  Legibus, 

I  :c.  6.  &  7. 

tire 


595 


U    X   O    R       E    B    R 


I    C 


59* 


tire  nollct,  folvenda  nihilominus  erat  mulcta,  nec 
tamen  ducenda  puelia.  Nam  verba  illa,  Et  fit 
ei  in  uxoretn  (quod  etiam  pro  praecepto  affir- 
mativo  habent)  ad  nuptias  obligafle  noiunt,  nifi 
patcr  fimul  &puelia  confeniifient.  Perinde  acfi 
adjectum  fuhTet,  tantum  in  eorum  commodum 
ec  partem  aiiquam  compenfationis,  cui  renuntiate 
citerucri  integrum.  Qui  autem  vi  ilupraverat, 
tum  ut  is  eam  duccret  exigebat  iententia  forenfis, 
fi  ipfa  fciiicet  paterque  id  vellent,  tum  ut  mulc- 
tam  foiveret,  idque  five  caeca  eflet  iila,  five  clau- 
da,  i\\c  leprofa.  Sed  minime  ex  fententia  ejuf- 
modi  dotabstur,.  TT&ib  nDlJrQ  D»03tJ  UpTl  i&& 

v.'x  rn  .njwnrn  v:yi  n-p  irnn  toa  hd  t&x 

fr^Wirf?  L7VJ';   Gfuoniam  fapientes  non  injtiiue- 

rui.t  uxori  dotem  aliam  ob  caufam,  quam  ne  ali- 
ter  defpecfa  ta  tninus  marito  tevius  divortio  eji- 
cereiur.  (Quod  axioma  ut  receptiffimum  fexcen- 
ties  apud  Talmudicos  occurrit.)  Jam  vero  in  hac 
fpecis  uxor  divortio  jiequibat  ejici.  Etenim  ver- 
ba  funt  Legis  Sacrae  a  de  vi  fluprata,  Non  poterit 
eajn  dimittere  cuncfis  diebus  fuis.  Sed  expref- 
fim  Philo  de  hujufmodi  puella,  velut  cui  etiam 
ex  fententia  forenfi  dos  cflet  affignanda.  Quod 
vero  de  nuptiis  hic  dicium,  inteliigendum  eft  de 
ea,  cujus  ftupratori  nuptiae  non  alias  interdictae. 
Nam  ii  fccundaria  erat,  aut  aliquo  praecepto  five 
exprcfle  negativo,  five  negativo  ex  affirmationis 
nota  (juxta  fuperius  dicla)  nedum  inceftus  nomi- 
ne  ei  interdich,  non  erat  ducenda.  Verba  illa 
Jk  ei  in  uxorem  interpretantur  per  fVlloh  TVOSO 
"i~>,  ih  vxorem  qualis  ei  ex  lege  alias  idonea. 
Igitur  tametfi  virginem  vi  comprefierat  pontifex 
maximus,  ducenda  ei  non  erat.  Quoniam  jam 
virgo  non  erat  ipfa.  Et  folum  virgo  ei  ex  lege, 
ut  oftenfum  eft,  ducenda.  AEtas  qua  habebatur 
puella  ejuimodi  Dip  nD  feu  puella  cujus  nomine 
mulcfa  quam  diximus  pendenda  effet,  annos  tan- 
tum  occupabat  eos  omnes  qui  a  trimatu  ejus  uf- 
que  ad  duodecimum,  praeter  tcmpus  femeftre, 
annum  effluebant.  De  minore  trknatu  aiunt, 
HN"D  |'N  nnJ*»D,  concubitus  ejus  pro  nuJIo  kabe- 
batur.     De  majore  annis  duodecim  &  fexmen- 

fibus,  riTVon  y:  "vxav  wp  j'x  rhx&a  rvhp  jo 

nijlDn  N">,  Si  coiverit  quis  cum  puella  poji- 
quam  plenae  fuerit  pubertatis  °,  nulla  fequitv.r 
hic  mulcfa  -,  quia  fcripium  eft c  ( in  lege  pofteri- 
ori)  Juvencula  virgo,  non  pubertatis  plenae  feu 
adulta.  Quin  &  nomine  comprefiae  quae  intra 
dictam  aetatem  poft  nuptias  divortio  ejiciebatur, 
tametfi  virgo  maneret,  muicta  non  folvebatur ; 
quam  tamen  folvi  debuifle  volunt,  fi  poft  fpon- 
falia  5c  ante  nuptias  fuiflet  repudiata.  Id  quod  de 
vi  comprefla  tantum  dicitur.  Nam  fine  vi  ftupratae 
nomine,  poft  qualecunque  repudium,  mulctarn 
hic  nullam  tradnnt  deberi.  Sed  de  puella  plenae 
puberratis  vi  ftuprata,  plura  infra.  Ob  profely- 
tam  juftitiae,  captivam  poftliminio  redeuntem, 
aut  hbertinam  ftupratam  quae  ptofelyta  facia,  re- 
dempta,  manumifla  erat  intra  trimatum,  mulcta 
hic  erat  folvenda.  Nomine  profelytae  factae, 
redemptae,  manumiflae,  poft  illam  aetatem,  non 
item.  Scilicet  praefumi  volebant,  hafce  poft  il- 
lam  aetatulam  a  gentilibus,  hoftibus,  fer-vis  vitia- 


tas,  dum  in  gentilibus,  captivis,  anciilis  erant: 
pro  virginibus  itaque  ex  lege  hac  non  habendas. 
Si  coitus  ejufmodi  efler,  ut  verberibus  ex  Sacrae 
Legis  vi  puniri  mercretur,  veluti  cum  forore  alia- 
ve  quae  poena  tantum  cxcifionis  expreffim  inter- 
dicta,  aut  fi  mortem  mereretur  ex  fententia  fo- 
renfi,  veluti  cum  nepte  ex  fiho  feu  id  genus  aliis, 
mulcta  haec  virginalis  locum  habuit  nullum,  non 
magis  atque  ipfae  nuptiae.  Quia  poenis  verbe- 
rum  ipfa  Lege  Sacra  ejufve  interdicto  fubnixis, 
nedum  mortis  fiipplicio,  mulctam  infuper  jumfi 
exiftimabant  iniquum.  Mulcta  haec  eadem  ipfa 
femper  ex  Lege  Sacra  erar,  neque  ob  puellae  dig- 
nitatem  aucta,  aut  ob  conditionem  humiliorem 
minuta.  Scilicet  minn  ]D  nDVp  lS  •»•»>  ^ 
CTN  ^DD  nVi4,  &uicquid  praeftitutos  habet  ex 
ipfa  lege  terminos  aequaliter  fe  habet  ad  itniver- 
fos.     Unde  Rabbi  Zira  d,  DoSd  nD  S'2  "TV2» 

□'pan  nvovnn  ra  S^d  orvvn,  'Dicifelet,  ejus 

qui  cum  ftl-ia  regutn  coiverit,  mulcfam  ejfe  quin-  ■ 
quagintaftclorim,perinde  ut  ejus  qm  cumftliapri- 
latorum.     Tum  ex  hac igitur  caufa,  tum  ne  tam 
exili  tantum  pretio  honor  virgineus  conftare  vide- 
retur,  fiebat  ut  ex  fuperinducto  Legi  Sacrae  ma- 
jorum  inftituto  pro  ratione  dignitatis  ac  conditio- 
nis  tam  ftuprantis  quam  ftupratae,    aliae  accede- 
rent  poenae  pecuniariae,  ex  fententia  forenfi,  ubi 
ea  de  re  aliter  pacifci  nequibant  ii  quorum  inte- 
rerat,  aeftimandae.      Nam  mulctarn  quam  dixi- 
mus  velut  in  oblectationis  pretium  dari  tantum 
volunt.     Itaque  eum  qui  illectam  pueUam  feu  fi- 
ne  vi  compreflerat  binis  aliis  mulclabant  poenis,- 
altera   nomine  pudoris    feu   ignominiae,    quam 
nsyvj,  id  eft,  ignominiam  appellanti  altera,  no- 
mine  corporis  vitiatae,  quam  QJ3    nuncupant, 
feuvitiim  aut  maculam.  Praeter  hafce,  qui  vi  con-.- 
preflerat  ei  indicebatur  poena  tertia,  pro  dolore 
quo  virginem  in  ipfo  amplexu  affeciflet.     Hanc 
lyy,  id  eft,  dolorem  feu  angorem  nominant.    A- 
deo  ut  ab  hoc  tum  mulcta  ex  ipfa  Lege  Sacra  in- 
dicta,   tum  tres  aliae  hae  penderentur  ;   ab  illo 
praeter  mulctam  ex  Lege  Sacra,  aliae,  ut  dictum 
eft,  binae.     Nam  ubi   confenfus  erat,    ibi  dolo- 
rem  admitti  nolebant.     AEftimabatur  autem  poe- 
na  nomine  ignominiae  feu  pudoris,  tum  a  dig- 
nitate  tum  a  tenuitate  tam  ftuprantis  quam  fta- 
pratae.      Ob  vitiatum  corpus  poenae  aeftimario 
erat  juxta  rationes  eorum,  qui  ancillas  foro  emp- 
turi  pretium  ob  ereptam  antea  virginitatem  mi- 
nuebant.     Doloris  denique  virginei  pretium,  feu 
poena  eo  nomine    indita,    ex    habitu    corporis. 
aetate,  caeteris  quibus  commode  dignofci  pofler. 
aeftimabatur.     Qui  virginem  illectam  comprefle- 
rat,  binas  adjectas  mulclas  folvebat,  tametfi  com- 
preflam   duxiflet,    fed  non    ex    ipfa   Lege  Sacr; 
mulcram,  fi  duxerat,    ut  oftenfum  eft.     Qui  au- 
tem  vi  virginem  ftupraverat,  &  tres  hafce  adjec- 
tas  folvebat,  &  eam  quae,  ex  Lege  Sacra,  debita. 
Quin  &  compreflam  eum  ducere  oportuit,    nii 
adverfaretur  aut  pater  aut  puella  ipfa.    Tamet! 
autem  nomine  virginis  quae  annum  duodecimuir 
praeter  femeftre  tempus  exceflerat,  mulcla  ex  ipi 
Lege  Sacra  juxta  magiftrorum  placita  non  ind; 
cebatur  (ut  fupra  eft  oftenfum)  attamen  ex  infti 


>  Deuf.  ndj.  19.  6  VideSs  de  hac  ae:aie  iib.  de  SucceiTioiubus  in  Bona,  cap.  9.  '   Deut.  xrij.  28. 

bjloaia  ad  rit.  Cethuboth  cap.  3.  fol.  += ».  8c  «ddis  R..  L^i  Barcinaaeaf.  in  Chinoch'Praec.  Arnrm.  rj. 


tutc 


197 


U    X    O    R       E 
ob   vkgincm  ejufmodi  \i 


B    R    A    I    C    A. 


598 


ito  etiatn  maiorum 
upratam  trcs  illae  adjeclae  mulclae  dcbebantur. 
)uae   fi  fpontc  ftuprata  fuifler,  nequc  illa  cx  lc- 
c  mukta,  neque  harum  ulla  locum  habuit.  Qum 
cc  cx  ftupratoris  confefliohe,    fine  tcftibus,  exi- 
ebatur  mulcta  cx  lcge  hic  indicta.     At  quae  pu- 
oris  nomine  &  corporis  vitiati  adjefta   eft,  cti- 
m  ex  fola  ejus  confeflionc  exigebatur  ;    &  ex 
uamento  puellae  etiam  ca  quae  doloris  nomme 
endcnda.     Muldac  hae  omncs  »  ante  plenam 
ucllae  pubcrtatem   cedebant  patri.      Si  deeflet 
arer,  ipfi  pucllae.     Quod  tamen  ita  intelligen- 
um'  ut  fi,   antcquam  ipfa  qucrebatur,  five  ple- 
ae  fieret  pubertatis,  five  nubcret,  five  moreretur 
ater,  cedcrentipfimuiaaeillaeomnes.  Poftque- 
>lam  autem  inftitutam,    etiamfi  antequam  evi- 
erat,    plenae  fieret   pubertatis  aut   nuberet,    ad 
atrcm  attincbant.  Quin  &ad  demortui  ejus  hae- 
edes   veluti  virginis  fratres.      Regula  erat  PSfQ 
m  p5  HD?  pS  mqjW,   Voft  aBioAem  de  eis 
b  ea  inftitutam  earumjus  patri  cedit.   Caete- 
am  de  mulftis  illis,  fatis  fuperquc.     Monere  au- 
;m  intempeftivum  non  eft,  ad  proftibula  tantum 
jufmodi  propudia,  &  ad  eas  quae  pro  libitu 


Et  Aben  Ezra  ibi  HDIIN  1N'  ff>JD  intdligendum 
eft  aut  de  nupta  aut  faltem  defponfata.  Quae 
(unt  ctiam  fatis  confona  cis  quae  habct  Jofcphus 
de  faccrdotis  e  filia  praereptae,  poft  fporifalia  & 
antc  dcductioUcm,  virginitatis  reae.  Nam  &  de 
ftupro  poft  fponfalia  plane  intelligendus  cft,  dum 
de  aiiis  fimul  ibi  loquitur  pueliis  capite  ex  Lcge 
Sacra,  ftupri  caufa,  plcctendis.  Poena  illa  alter- 
nativa  ftupri  in  virgine,  quale  diximus,  fine  vi 
commilli,  fcilicct  aut  duccndi  aut  dotandi,  ex 
Lcge  quam  tractavimus  priori  Sacra,  recepta  eft 
in  jus  pontificium  f,  atque  in  foro  contentiofo 
perquam  ufitata,  maxime  in  Hifpania  ac  Italia  ; 
qua  de  re  confulas,  fi  placet,  Antonium  Gomefi- 
um  s,  Jacobum  Menochium  h,  Julium  Clarum', 
Jo.  Baptiftam  Larream  k,  AntoniumMonachum  \ 
alios  ab  ipfis  citatos.  Sed  gravior  ex  jure  Caefa- 
reo  id  genus  ftupri  poena.  Publicatio  partis  di- 
midiae  bonorum  ftupratoribus  ejufmodi,  qui  ex 
honeftioribus  m,  indicta  ;  cocrcitio  corporis  &  re- 
legatio  humiiioiibus  j  etiam  &  fupplicium  ul- 
timum  n  extraordinarie,  ut  fingulare  jus  °  Vefta- 
lium  hac  de  re  praetermittamus.  Raptoribus  au- 
tem  feu  vi  ftuprantibus  ex  lege  Julia  devi  publi- 


mafiorum  fe  eis  crebrius  permiferiut,  ex  magif-     ca  poena  capitalis  debita;  uti  &  apud  nos  alibique 

•orum  mente,  attinuifie  leges  illas  b  de  meretri- 

ibus  feu  fcortis  inter  Ifraeiitas  interdicendis  (de 

uibus  fufius  nos  c  alibi)  non   ad  virgines  qua- 

:s  jam  diximus  obiter   ftupratas,    neque  ad  ftu- 

ratores.     Et  proftibulorum  feu  meretricius  ejuf- 

lodi   coitus  verberibus  pleAebatur,    uti  &  alia- 

nn  foeminarum,  qui  expreflim  intcrdiaus  ex  fo- 

:nfi  fentcntia    capitaliter  non  eflet  pumendus. 

'itiatatum    autem    ante   memoratarum    ftupra- 

)res,   mulftis  jam  enarratis  puniebantur  ;  vitia- 

s  ipVis  impune  (quantum  ad  fententiam  aliquam 

jrenfcm  attinet)    ferentibus.     Quod  vero,  ad  le- 

em  illam  fpedat,  Filia  facerdotis  rmb  *?nn  'S 


puto  in  orbe  Chriftiano  paflim  nunc  ex  jure  re- 
cepto,  tametfi  olim  perquam  diverfimbde  puni- 
rentur.  Nunc,  ut  in  pofteriori  quam  tra&avi* 
mus  Lege  Sacra,  mulctati  p,  nunc  membris  qui- 
bus  peccaflent  mutilati  1,  aliterque  ac  aliter  pro 
morum  difcrimine  coerciti.  Certe  tam  rapto- 
rem  virginis  quam  fine  vi  ftuprantem  punivit 
Solon  r  (qui  alia  etiam  ex  Ebraeorum  inftitutis 
traduxit)  mulcla  tantum  pecuniaria.  Hunc  drach- 
mis  viginti,  illum  centum.  At  fororem  &  filiam 
in  ftupro  deprehenfam  fratri  at  patri  vendere  per- 
mifit.  Quod  fane  abfurdum,  inquit  Plutarchus, 
videatur,  cum  adeo  difpar  fit  fervitutis  &  mulctae 


11  d  (i  profanaverit  fe  ut  fcortetur,  illa  patrem    pecuniariae  poena,  vklw  e*/*h  osraW^ov?©.  tdts  tS 
mm  profanat,    ideo  igne  comburepur  ; .  ad  eam  - 

otat  Salomon  Jarchius,  rjM  *V  7J?  u7?nnnBD 


3  ix  wnwi  va  ix  nrun  Sjp  np<r  mwsm 
&v  oma  ^am  wj  #rs  'nm  pmtisi 
•fhn  rnVna  ^n  rw»  na  maso  airon  in 
V  w  ™  vby   onow  vnao 


oi/xV^jn©.  cy  T<?  7TBA<{   p.iya,/\aA    £7n>iet  iztc,   d.oyj- 

&.•/&$  Zr\iAa.i  td  §i>tnji?w,  nifi,  quia  id  temporis 
non  abundabant  Athenae  nummis,  difficultas  nan- 
cifcendi  in  caufa  effet,  quod  poenae  ejufmodi  pe- 
cuniariae  velut  fatis  graves  praefcriberentur. 
DH  nflQI  Quale  dicendum  de  Ebraeorum  hic  lege  aliifque 
TU  W  "TOK,  St  ncmpe  profanetur  ex  fcortati-  congeneribus.  Poftmodum  autem  raptoris  poe- 
ne  ubi  fuerit  viro  conjuncta  &fcortatur,  idque  na  Athenis  erat  drachmae  mille.  Etiam  &  rap- 
ve  defponfata  effet  five  nupta.  Sed  ea  de  re  tam  ducere  is  cogebatur,  quod  tum  cx  Syriano 
iffentimt  Rabhini  noftri,  cum  interea  fateantur  &  Marcellino  in  Hermogenem  liquet,  tum  e 
re  unoy  non  defponfatam  ea  in  lege  non  contineri.  Plauto  &  Terentio  f.  Scd  haec  obiter.  Et  de 
rerba  autem  illa,  llla  patrem  fuum  profanat,  ad-  conjugiis  apud  Ebraeos,  ex  jure  facro  &  juxta  a- 
ciuntur,  quia  profanat  &  ignominia  afficit  dig-  vitas  eorum  intetpretationes  five  vetitis  five  impe- 
itatem  eius.  Inde  enim  dketur  vulgo,  Maledic-  ratis,  adeoque  permiflis,  quae  fupra  difta  funt  jux- 
hs  qui  hancgenuit,  maledictus  qui  eam  educavit.     ta  inftitutum  fufficiant. 

*  Mifiia  tit.  Cethuboth  cap.4.  b  Levit.  xix.  19.    Deut.  xxiii.  17.  c  De  Jure  Naturali  lib.  f.  cap.if.  Videfis  Maimonid.  in 

•aec.  fuis  Negat.  357.  d  Levit.  xxi.  9.  e  Lib.  4.  cap.8.  f  Extr.  tit.  de  Adulteriis,  cap.  1.  &  i.  6  Super. 

80  Tauri  s  j.  h  De  Arbitrariis  Judicum  Quaeft.  lib.  2.  cent.  3.  caf.  188, &c.  '  Sentent.  j-.  S. ftuprum.  *  Decif.  Gra- 

tenf  part.  i.  decif.  98.  §.  <58.  '  Decif.  Bonon.  41.  m  5.  ex  lege  Julia  Inftit.  tit.  de  Publicis  Judiciis.  «  L.  1.  §.2. 

.  tit.de  Extraord.  Criminibus,  vide  Alicat.  Paradox.  lib.  $•.  cap.  10.  Sc  Menochium  loco  citato.  »  Vide  Jacob.  Gutherium  de  Vet.  Jiffe 

jntificio,  Ub.  1.  cap.a.  p  Edift.  Theodorici  Regis,  cap.y^,  &c.  leg.  Salicae  tit.  14.  leg.  Friironum  tit.  9.  leg.  Aluredi   RegisAn- 

iae,  cap."  it.  £c  Canuti  +9.  *  vide  Henricum  de  Bracrona  iib.  3.  de  Corona,  cap.  18.  &;  confulas  Ludovicum  a  Peguera  Dedf.  7, 

Plutarch.  inSolone.  f  Vide  Samuel.  PetiulegesAtticas.pag.  44^. 


VOL,    II. 


Ltbrl  prirni  Finis* 
N  n  n  n 


UXOH 


$99 


<fo< 


UXOR  EBRAICA 


S  E  U     D  E 


NUPTIIS  &  DIVORTIIS 


E    X 


JURE   CIVILl 


V  ET  E  RU  M    EBRAEORUM. 


I    6    E    R 


E    C    U   N    D    U  ■   S.' 


C  A  P.      I. 

Sponfahum  ctc  nuptiarum  nomina  ac  dif- 
crimen.     Atque  libri  hujus  inflitutum. 

SEquitur  ut  de  matrimonii  contrahendi  for- 
mulis,  rjtibus,  id  genus  aliis  proxime 
difpiciamus,  Ut  vero  apud  veteres  Ro- 
manostriplex  erat  contrahendi  matrimo- 
nii  formula,  confarreatioj  coemptio,  &• 
ufus :  ita  Ebraeis  etiam  ex  legibus  eorum  civili- 
bus  formula  erat  tripkx  nN'33  "W3-  f)DD2  a  At- 
gento  feu  nummnU  dato,  paffionis  libetlo,  atque 
coitUi  Gontracms  hifce  formulis  initos  J'nW'7 
appeilant,  id  eft;  fiimptiones,  ab  uxore  fumpta, 
fed  &  vocabulis  ufitatioribus  {'tPWp  atque  ^D»*)**^ 
quorum  utrumque  fponfalia  denotant,  ea  fane  no- 
tione,  qua  fponfalia  jure  Caefareo  b  funt  mentio 
&rcpromiflio  nuptiarum  futurarum,  non  qua  pon- 
tificio  oblis^ant  interdum  tantummodtt  ad  futuri 


matrimonii  pactionem,  nOndum  confenfu.  fati 
firmati.  Qiiemadmodum  autemjure  Caefareo,ut 
etiam  pkrumque  pontificio,  fponfalia  funt  ipf 
matrimonii  contractus  feu  ffiputatio  &  in  conlue 
tudinem  illam  vitae  repromiffioj  nuptiae  vero 
qua  a  fponfalibus  diftinguuhtur,  foknnes  illi-  ri 
tus  infequentes,  quibus-  matrinionium  perficitu 
cekbraturque  ;  ita  &  jurifeonfttltis-  Ebraeis  fponla 
lia  eontradtum  ejufmodi,  modo  dos<  etiam  rit< 
conftituerettir  (de  qua  infra)  denofaht.  Nuptia 
autem  ita  a  fpqnfalibus  difcriminatas  ■'Nlti''}  nun 
cupant  &  ffttth  ff&iy  feu  deducJionem  in 
■mum  aut  thalamum,  de  qua  mox  plura.  Ita  fci 
licet  poft  fponfalia  fiebant  nuptiae  perfe&ae  ai 
abfolutae.  Sponfa  ita  dedufta,  neque  ante,  vo 
cabatur  PTiWJy  id  eft,  mtpta;  tametfiex  fponfa 
libus  plane  matrimonium  eflet  fatis  contraflun 
initumque.  Sponfum  appellant  D^ift  &  BH|X! 
fponfam  JTDTINO.  &  ftWV\p3.  Pbft  dedudtioneff' 
per  feptem  epuli  nuptialis  dies  (de  quibus  infr 
haec  c  rra  ille  \fln  ab  omnibus,  etiam  &  pol 
.illos  expktos  femper  a  parentibus  appellabantui 
Ihde  etiam  ipfum  conjugium  pfiH  dicunt,  &  in 


1  Mifna  titulo  Kidofchin  cap.  t. 
&  David  dc  Poruis  Lexic.  pag.  43  8c  jz. 


k  Florentinus  D.  tit.  de  Sponfalibus,  lib.  1. 


Elias  in  Tiisb.  vocibus  jnn  &  "jn 

f  erdur 


5oi  U  x  o  r     E 

ei-,J.um  crum  -'H'S,  &  nuptias  njinn.  Patrcs 
tcm  coniaiium  indc  fc  mutuo  fjtlllffl  &  propin- 
ui  rtnitta  appcllitanr.  Sunt  &  alia  coniugata, 
:is  (iniilia.  Adco  autcm  ex  ipfis  fponfalibus  fie- 
at  iv<or,,  tamctfi  nuptiae  nondum  accederent,  ut3 

•&9J01  tov  2">k  nenipo  ntyyffi  newi  n^&o 
«B?n  D'N  neft  tffi  nn  n^n  n'31?  hdjd:  f?Mi 
iv-i  &n  p  n'3  nrvo  3"n  rrcjj^o  pn  i¥l# 

33  BUH5J  tSTIil7,  £hiamprimum  puel/a  acqmfita  eft 
X  fponfa  fiaita,  citra  coitum  (ubi  fcilicet  num- 
-iiiio  fcu  pactionis  libello  dclponfata  eft)  citra- 
m  dednclionem  tere  uxor  effet,  adeoque  etiam 
■t  quifquis  prueter  fponfim  cum  ea  rem  haberet, 
s  uliimo  fupplicio  (ut  adulter)  effet  puniendus  b. 
•Vff  fine  libello  repudii,  pofl  matrimonium  feu 
ponfiaHa  eju.fmodi potuit  ejici.  Quae  verba  lunt 
Aaimonidis,  cui  adftipulantur  veteres c  recer.tio- 
efque  d.  Sed  de  hifce  &  quae  huc  fpectant  ex- 
licatius  mfiulque.  Alia  funt  ex  ipfa  fponfalium 
jbftantia,  veluti  conventio  &  teftimonium  prae- 
;r  dotis  conftitutionem,  &  in  formula  contra- 
endi  tertia  ipfe  coitus ;  alia  in  fponfalium  riti- 
us  tantum  numeranda,  veluti  invocationes  fa- 
rae  feu  benedictiones,  convivia,  id  genus  caete- 
i.  Alia  itidem  e  nuptiarum  fubftantia,  ut  ipfa 
educiio  in  thalamum  ;  alia  ex  ejufce  duntaxat 
tibus,  ut  ptaeter  benedictiones  dedudioni  pro- 
rias,  mora  Iponlac  apud  parentes  &  praeftituta, 
:d  pro  aevi  morumque  difcrimine  variantia,  de- 
ucendi  tempora  etiam  &  ritus  minorum  genti- 
m  aliqui.     De  fingulis,  fuo  ordine. 


C  A  P.    II. 

)e*  fponfaltum  five  pecunia  fieu  nummulo 
ejufve  valore,  dato.  fve  Ubello,  ftve 
coiiu  mttorum,  formulis.  ^jtalitas 
bonorum  varia,  qua,  fi  nummult  ar- 
raeve  loco  darentur,  irnta  plane  fie- 
rent  fponfialia.     Sponfiaha  dubta. 

"1  Ponfalia  ex  pecimia  feu  nummulo  dato,  quae 
J  f|D33  JBfVTp  feu  fponfalia  argento  facta  ap- 
ellant,  ita  fiebant,  fi  nummulo  aliove  bonorum 
enere  quae  nummulum  faltem  valerent,  velut 
:ra,  legitime  dato,  puellae  confentienti  dixerat 
,  qui   adftantibus  teftibus  fppponderat,   nX   Hpl 

d  b  numpD  e  feu  rifei  h  nD-fiNo  m  '-n, 

uae  pariter  lonant,  Ecce  tU  tnihi  ex  koc  fiponfia 
>,aut  iril^  h  n^  Sis  tnihi  in  uxorem,  aut  ho- 
im  verborum  quid  fimile.  At  fi  puella  dixerat  nn 
S  nmpO^N  Ecce  ego  tibi  fponfia  fum,  nummu- 
im  ei  donans,  aliiive  quibufcunque  eonventio- 
is  matrimonialis  verbis  fuerat  ufa,  res  irrita  erat. 
hiod  itidem  dicendum,  ubi  nummulum  donante 
la,  ille  verba  protulerat.  Ita  tamen  ut  ubi  prae- 
edente  fermone  yVTFVp  'pDJ?  S#,  ds  re  matri- 
wniali,  viro   nummuium  dante,    puella  verba 


B    R    A     I    C    A. 


602 


protulcrat,  firma  velint  fuifle  fponfalia.     Minime 
vero  fi  non  praeceflerat  ejufmodi  fermo,  nifi  re- 
fponfo  legitimo  ille  annuerat.     Aiunt  hanc  for- 
mulam  facro    lcgis  fermone  minime  niti,  fed  a 
majoribus  acccptam.      Interca  tamen  paffim,  ubi 
de  ea  loquuntur,  exemplum  petunt  e  fundo  quem 
pretio  appenfo  emit  ab  Ephrone  f  Abraham  5  per- 
indc  ac  fi  ut  ille  fundum,  ita  hic  fponfus  fpon- 
fam  cmcrct.     Obvium   autem  eft  B  tlDDH  T^H^ 
nDn-3  n)VS\  nop.33,  AEJlimatur  argentum  hic 
dandum  nummulo  diclo  prota,  aut  ejufdem  num- 
tnuii  -valore,    de  quo  fatis  nos  h  alibi.      Scilicet 
nummorum  genus  erat  minutiffimum.     Et  tanti 
valoris  minimum  oportuit  efle,  quod  fponfalium 
nomine  hic  donabatur.     Locum  autem  nummuli 
hujus  ejufve  valoris  obtinuit  '  feculis  in  recentio- 
ribus    annulus  (ex   aliarum  gentium  imitatione) 
qua  de  re  mox  k  plura.     Sed  vero  non  omnimo- 
da  bona  in    fponfalibus  contrahendis   nummuli 
locum  legitime  obtinebant.     Nam  fi  res,  eo  no- 
mine  data  \  aut  eflet  nxjro  TIDN  Vftrft)  "I3T,  Id 
quod  ufibus  apud  eos  humanis  interdiceretur,  ve- 
luti  fermentum  tempore  pafchatis,  caro  in  lacte, 
id  genus  caetera,  idque  five  ex  lege  five  ex  fcri- 
barum  fcitis  vetita,  irrita  plane  habebantur  fpon- 
falia.     Parile  jus  obtinuit,  ubi  facerdos  ex  eduliis 
quae  □,!«np  fanciorum  nomine  generi  facerdo- 
tali  debebantur,  parte  fua  %  defumpta,    quampiam 
fibi  defoonfaret.  ,  lintn  tbv  »3£B*   nft^ribO  nJ'K 
1373  n'""3N7  t<?ti,  Irrtta  erant,  inquiunt,  inde 
fponfialia,    quia  ea  comedere,   non  aliter  uti,    ei 
licuit.     Idem  fcribunt  de  Vrj3  TlVHn  nK4  wHpDH 
DOn31  n3'JJ3,    Eo   qui  defiponfaret   fibi  uxorem 
dato  eo,  quod  raptu,  fiurto  aut  vi  pofifidebat.   Sci- 
licet,  non  fuo.     Quod  tamenfic  temperatur,  ut 
fi  aut  a  priftinis  dominis  velut  derelictae  res  ejuf- 
modi  haberentur,    aut  ab  ipfa  quae  defpondenda 
erat,  eflent  ablatae,  vim  fortirentur  fponfalia,  mo- 
do   pofteriori  hic  fpecie  aut  praecederent   inter 
fponfos  verba  contrahendi,  aut  expreffim  foemina, 
fuo  ita  a  fponfo  recepto,  verbis  fponfalitiis  annu- 
eret.     Aliter  enim,    ubi  bonorum  aliquod  genus 
legitimum,  nummuli  minimi  valoris  aut  eo  ma- 
joris,  dabatur  non  finc  formula  jam  dicta  verbo- 
rum,  foemina,  acciprendo  tantum,    fponfa  fiebat 
legitima.     Alias  habent  hac  de  re  fubtilitates  hu- 
jufmodi.     Libello  fiebant  fponfalia,  ubi  arra  feu 
pretio,   five  dato  five    neglecto,    verba  ejufmodi 
a    fponfo    coram    tefiibus    idoneis    infcriberen- 
tur,    ipfeque   libellus  fponfae   ab    eo  traderetur, 
ita  tamen  ut  nec  fponfa   infciente  infcriptio  fi- 
eret.     Nam    fi  infciente  illa  infcriberetur  libel- 
lus,    tametfi    traderetur    fcienti,   fponfalia     irrita 
habebantur.     Legis  fermone  hanc  formulam  ni- 
ti    volunt.      Scilicet    divortium,    quo   conjugia 
diflblvuntur,    libello  ex  lege  m  fiebat.     Ergo  ut 
fponfalia  quibus  contrahuntur,    libello  itidem  fl- 
erent,    etiam  fine  arra  feu  pretio,    aequum  ex- 
iftimarunt.     Inter  formulas  n  libellorum  feu  fyn- 
grapharum  a   feculis  vetuftis   in   ufu,    hujufmo- 
di  habent  fponfalitiam,    cui  daufulae   item  ad> 


*  Maimoni&s  krfach.  Iftoth  cap.  ».  b   Vide  Deut.  xsij.  ij,  24.  e  Miiha  tit.  Sanhedrin,  cap.  7.  Gerriar.  Babylon.  tfcid. 

>1.  j-3  a.  d  Mofes  Mikotzi  Praecept.  AfErm.  48.  alii.  '   Gemar'.  Babylon.  ad  tit  K.idofchin  cap.  1.  fol.  yb.  Maimonid.  tit. 

Tioth  cap.  3.  Mofes  Mikotzi  Praecept.  Afiirmat.  48.  8cc.  f  Genef.  xxii;.  9.  s  Mifoa  tit.  Kidofchin  cap.  1.  Mofes  Mikotzi 

raecept.  Affirmat.  48.  h   De  |ure  Nat.  8c  Gent.  lib.  6.  cap.  2.  ■   Riruale  Maharii,  fol.83  a.  Machzor  Germ.  part.  1. 

>).  336.  co!.  4.  Thefuboth  8c  Maimonid.  lib.  Nafr.im.  Thclub.  18.  *   Cap.  14.  '  Mifna  £c   Gemar.  Babylon.   ad  tit.  Kido- 

:hin  cap.2.  fol.  j-itj.  &  f6  b.  Ma:monides  halach.  lfVioth  cap.  j\  &  halach.  Memarim  cap.  4.  Mofc  Mikorzi  Praecept.  AfErm.  4S.  £;  Negat. 

Deut.  xxiv.  i.  "  Sepher  ^2H  ^fjH  num-  3- 

jectae 


$Qt%  U   X   O   R      E   B   R    A    I    C    L  604 

jedae  de  dote  futura  ejufque  praeftatione  ac  fu-     poena  verberum,  quibus  inobedientes  dido  ab  iis 
turis  nuptiis.  °Pl  rebus  praeerant  coerceri  folebant.  Rationem 

reddunt  c,  j»ynfl  hvfliP  »J3  V.T  N7tt>,  Ne  honef- 

tas  pubiica  inde  ab  Ifraelitis  nimium  violaretur. 

1  OV^  "i£2^  nOl^  Unde  fiebat  etiam  ut  fratriam,  quae,  fratre  fine 

1  liberis  demortuo,   leviro  cx  lege  jungenda  erat, 

.  ,  .  ■-»     idque  fi  verba  tantum  legis  infpicias  ipfo  d,  finc 

"131  73  n»  'J173  77'7  £:»»'  733  rOEtt   "p-J    foknnibus,  folo  coitu  (ut  fupra  e  oftenfum  cft) 

p   '173  "pN  '131  W10T  13»W  MDb  OTiy  nN'737     fumi  tamen  rite  nollent  f  fine  aut  pecunia  ejuf- 

rtDTIN  '7  ♦lin  W3  /73  nWip  77  70N   173    ve  vaioredato,  autlibello,  modo  jam  difto.  Dos 

ep3  D^Tina  7710  '3'7  »awn  7IW1  n»0  n"D     item  &  benediaio  acceffere,de  quibus  infra.  For- 

rh  n':i73  nN'3¥1  Knmino  '3'7  '.77  'nNO  'tlf    mula  autcra  yerborum  juxta  quam  five  libello 

rb  3in37  mpi-lK  rymth  n:nn  pl  nD17N7    five  nummui0  fponfalia  fratriae  fiebant,  ad  hunc 

IWfft  |37  ™  70X  731  iTKWW  '0'3  nminD     modum  pkrumque  fe  habuit,  'JlbS  73  '3173  WN 

jms7  nnx  »tPlv  Sjn  'bv 'n73p  nr  rowN  -m    njro  norte^  pt7  ^  ^,  nni73  n,  ni,):jp 

♦NSTO  SjH    K0'7J  ]0   17'3N1   nr  \VPM   70O    Eg0  JVT.  jB&w  N.  accipw  mihi  N.  fratriam 

7oim  nmnxn?  '173  inj?  hopi  mo3i  D"n3   Wftwa  wi/W  w  k    4ucen4am.  aj,  akndim  eam 

J'017K  t»  r>D  TOim^nVTTOO  nr  pDTWW  atque  fuftentandam  ut  decet.    Peculiari  autem, 

.'131  7JOW»  ni333  J*J*ri3  n  nomme  VOCabatur  contraftus  hic  70N0  feu  «/- 

,               •  locutio  potius  quam  {'tyiTp  feu  Jponfulia,  idque 

ny  73  73  '3173                             -  or>  jus  praecedens,  quod  fratriae  &  leviro  invicem 

ny   73  73  'J173  competebat.     Inprimis  autem  in  contraftu  fpon- 

TP    '3  73  '3173  falitio  fpe&andum  erat,   ut  ita  fonarent  verba: 

ut  acquiri  &   pollideri  fponfam  a  fponfo,  non 

^     .   . .  hunc  ab  ea  denotarent.     Exempli  caufa  s,  W 

Formula  contracuis  fponialitii.   rp«  ♦jnn  'dvin  »j»7n  ^njn,  £«•<?  <?£<?  *»*«>«: 

tuus  fim,  ecce  Jponfm  tuus,  ecce  vir  tuus,  verb; 
XALI  feria,  tali  die  menfts  N.  anno  tali  funt  e  quibus  nec  diftis  nec  fcriptis  nata  fponfa 
a    creatione   mundi  juxta  fupputatwnem    ha.     Atqui  ex  hifce  'nD17N  m  nn  WN  n»  »V 

fl«*  »«  «if;W,  &c.    «g£/o  ?(?«?/or^  talis,  filius   ^n  ♦nmp?  nx  nn  niy  nx  nn  n  nijp  m  n 

talis,    dixit  tali  fuellae  filiae   talis,    S:s  mihi  17  nplpr  m    ^n  ♦nierQ   n«  '7.7  'n317n  rt 

fponfa  juxta  infiitutum  Mofis  &  lfraelitarum,  Ecce  uxor  meafis,  mea  fponfa,  a  me  foffeffa,  a% 

&  dabo  tibi  dotem  virginitatis  tuae  argentum  mtht  adquifita,  mea,  mihz  fumpta,  additfa  mi 

fcilicet  200  zuzorum,  qui  fumma  competens  eft  hi,  in  mea  poteftate,  mihi  ut  conjugalibus  uta 

tibi  ex  ipfz  iege.     Et  affenfum  praebuit  talis  mur  amplexibus  copulata,   atque  id  genus  aliis 

(puella)  tit  ejus  jam  effet  fponfa.   Ideoque  fpon-  contraftus  fiebant  validiac  manifefti,  quos  p&TTj: 

fae  huic  fuae  promifit  dotem  fcripto  ei  confii-  'N71  appellitant,  id  eft,  fponfalia  manifefta.  Cmo 

tuere  diebus  eorum  nuptialibus.     Infuperque  di-  ties  fcilicet  five  interroganti  feu  ftipulanti  fivi 

xit,  In  mefufcipio  atque  in  haeredes  meos  pofi  enuntianti  hifce  modis  viro  affenfum  praebere 

terofque,  pra.ftare  quod  in  hoc  iibeilo  fponfali-  puella.     Hujufmodi  vero  nn  '7  mni'0  n»  n 

tio  continetur,  etiam  ex  paliio  quod  in  humeris  '7.7  'mjD  nK  '7.7  'mi)?  nN  nn  '7   mj?1'0  Tk 

meis,  idqite  five  vivam  five  moriar.     6jum  &  nN  »7.7  Wn  m  ^n  Ti71JD  nK  »7.7  »n>772f  M 

fufcepit  in  fe  talis  (fponfus)  praeftandi,  quod  in  W13n  m  '7.7  ♦nrmQ»,    Ecce  mihi  unita  fis 

libello  hoc  fponfalitio  contmetur  onus,  juxta  ea  ™ihi  condicJa,   feu  conftituta,   auxilium  mum 

quae  ex  more  attinent  ad  aiios  ejufmodi  Ifraeii-  ™ihi  alter  ego,  cofta  mea,  cuftodienda  mihi,  fii 

tidttm  libeilos  fponfalitios,  &c.  me>  m'hi  cohibenda,  a  me  capta  feu  mihi  captt 

va,  ubi  fermo   praecefferat  matrimonialis,  habe 

N.  Filius   N.  Teftis.  bantur  pro  pflDO  j'U?17'p  feu  fponfalibus  dubiis 

N.  Filius   N.  Teftis.  Quod  fi  fermo  matrimonialis  non   praecefferat 

N.  Filius   N.  Teftis.  nihili  funt  habita.     Dubia  autem   fponfalia  fei 

ex  incerta   contrahendi  formula   nata  ejufmod 

Coitu  fponfalia  fiebant,  perafto  non  fine  binis  «ant,  ut  ante  deduttioncm  (fi  fponfus  deducen 

minimum  teftibus,  verbis  fponfalitiis  praeeunti-  &   fponfa   deduci   vellet)  manifefta   &  perfed; 

bus  atque  ipfo  coitu  arrae  feu  pretii  locum  oc-  verbis   foknnibus  fierent.     Sin   vero,  repudn  h 

cupantej    ut  V  .77^33  h  nD71N0  m  '7,7,  Ec-  be^o  dubium  illud  vinculum  h  erat  folvendum 

ce  fis  mihi  fponfa  ex  hoc  coitu.    Formulam  hanc  Si   dixerat  aut  fcripferat  vir,  Sponfa  fis  dimidu 

ex  ipfo  kgis  fermone  haberi  volunt  tt.'\S'  pn'  '3  aut  tarti  meh  vakbat  contraftus  non  minus  a. 

'1J1  n7j?3l   r\VX,    Cum  a  acceperit   vir    uxorem  ^  dixiffet,  Sis  tu  mihi  in  uxorem,  quemadmodun 

feu  foeminam,  &  coierit  cum  ea,  &c.     Caete-  a^a  efi  m^i  uxor.     Nam  ubi  uxores  plures  fi 

rum  utcunque  vakrent  hujufmodi  ex  coitu  fpon-  mul  duci  ac  retineri  quibant,  earum  nulla  plul 

faiia,    etiam  a  tenerrima   b  aetate,  attamen  eo-  quam    mariti   partem  habebant.      At  fi   dixen> 

rum    ulus    (ut   clandeftinarum    nuptiarum    fere  '7  n^71pO  *J"i'n,  Tars  aut  dimiditm  tui  mib 

Ghriftianis)  a  majoribus  interdidlus  eft,  idque  fub  in  fponfam,  aut  ,7D1  '7  na»71p0  m  '7,7,  Sis  mt 

*  Ibidem.  i>  Mifta  tit.  Nidda  cap.  j.  Talm.  Babylon.  fol.  4.4.  b.  e  Obadias  Bartenorius  ad  rit.  Kidofcbin  cap.  1.  §.  1.  Ma 

monidts  halach.  Ilboth  cap.  3.  A  Vide  Gemar.  Babyl.  &  Mifn.  tit.  Nidda  cap.  5-.  fol.  44.  Sc  4/.  e  Lib.  I.  cap.  <J 

f  Gemar.  Babyl.  tit.  Jabimoth,  cap.  j\  fol.  fi.  a.  6  Gcmar.  Babylon.  ad  tit.  Kidofchin  cap.  1.  fol.  f.  8c  6.  Ma:monid.  halact 

Iflioth  cap.  3.  {■  Maimonides  halach.  Iihoth  cr.p.  4.  2c  7. 


to$ 


U    X    O   R       E    B    R 


A    I    C    A. 


606 


i  atqtte  htiic  fponfa,  res  irrita  habebatur.  Nani 
jemina  cui  non  erat,  ut  viro,  polygamiae  jus, 
:a  dividi  nequibat,  adeoque  nec  verbis  ejufmodi 
onfentiens  teneri. 

C  A   P.     III. 

De  minorum  fponfalibus,  maxime  puel- 
larum  ;  fwe  in  patria  effent  potefia- 
te,  fve  emanciparentur,  fwe  alias  po- 
teftatisfuae.  De  internuntiis  feu  prox- 
enetis.  Sponfaltum  a  puella  mtnore 
initorum  renuntiatio,  ejufque  formula. 
Tejles. 

COntractus  autem  fponfalitii  fiebant  aut  ex 
conventione  fola  fponfi  &  fponfae  (ut  ca- 
iite  fuperiore)  ubi  fuae  erant  poteftatisj  aut  ex 
flenfu  five  patris  five  tutoris,  fi  annis  minores 
ut  nondum  pubertatis  plenae  effent  ;  auc  per 
nternuncium  feu  proxenetam.  Puella  ufque  ad 
nnum  duodecimum  diemque  infuper  unicum 
anni  hic  nec  folares  nec  lunares  ;  fed  civiles,  & 
d  intercalandi  rationem  putabantur)  T~ !j'Op  & 
1p1j'n  feu  minor  a  nuncupabatur,  nifi  mamfefta 
raeproperae  pubertatis  figna  nomen  juvenculae, 
luam  mj73  vocant,  forte  anticipaflent.  Per  fex 
|ui  fequuntur  menfes  mj?j  feu  juvencula  dicia 
ft,  pro  rrVnj  feu  annis  majore  habita.  Dein 
njvj  feu  ptbertatis  erat  pleme.  Mafculus  an- 
ds  erat  JDp  feu  minor  ufque  dum  praeter  diem 
niciim  expleverat  annum  decimum  tertium. 
Tunc  Snj  feu  major  atque  2PK  feu  vir  habe- 
atur.  Atque  ante  hanc  aetatem  contractus  fpon- 
ilitius  mafculi  b  irritus  plane  erat.  Minores  au- 
:m  puellae  in  poteftate  patria  fuere  non  omni- 
to  fua ;  uti  etiam  juvencula  ab  ipfis  natalibus 
fque  ad  plenam  pubertatem,  tametfi  minor  per 
:x  poftremos  raenfes  non  eflet.  Poteftatis  pa- 
ciae  exemplum  fumunt  e  legis  fermone0,  Fi- 
am  meam  huic  viro  dedi  in  uxorem.  Et  quic- 
uid  bonorum  filiae  ante  plenam  pubertatem  & 
erfedtas  nuptias  advenerat,  patri  d  cedebant. 
Ldeo  ut  quicquid  labore  feu  induftria  fua  fibi 
citra  aetatem  illam  comparaflet,  uti  etiam  &  ip- 
a  dos,  fi  poft  fponfalia  &  ante  nuptias  plenam- 
ue  pubertatem  repudiaretur,  aut  vidua  fieret,  ad 
atrem  folum  attineret.  Neque  intra  hanc  aeta- 
:m  fponfaha  aliter  five  nurnmulo  five  libello 
ebant,  atque  ex  paterno  duntaxat  confenfu  con- 
entioneque.  Nuilo  a  natalibus  ufque  ad  plenam 
ubertatem  tempore  filiam  fic  defpondere  non  po- 
Jit  pater.  Porrnula  erat  hujufmodi-  "*rO  m 
ir  f]DD3  h  flttHlpD  rvyhb,  Ecce  filia  tua  N. 
t  fponfa.mihi  hoc  nummulo,  aut  filiam  tuam  N. 
■  lihi  hoc  nummulo  fpondes  ?  Cui  pater  TVPWTVp 
p,  Defpondeo  eam  tibi  ,  aut  *p  iTfiru,  Do  eam 
'■bi,  aut  fimile  quid  refpondebat  ;  fecundum  ea 
uae  etiam  Graecis  &  Romanis  veteribus  hodie- 
1  ue  in  ufu.  Coitu  autem  non  defpondebat  pa- 
:r  fUiam  ante  trimatum  ejus,  adjecto  infuper  die 


unico.  Scilicct  &  hoc  modo  flON  fljno,  e.v 
ajfenfu  patris  fui  filia  dcfponderi  potuit ;  fcd 
juxta  capite  proxime  fuperiori  dicla.  Nam  ab 
aetate  illa  coibilis,  juxta  eorum  fcita,  ut  ex  ante 
dictis  etiam  liquet,  habebatur  puclla.  Exafta 
pubertate  pJena,  defiit  potcftas  patria,  fuaque  in- 
cipiebat  ;  quod  effe  T~\1'ty  t~Wh!~,  id  eft,  in 
ftiiipfius poteftate  appellant.    Maimonidcs e,-  mjQ 

"So  "ttraq  jv!»n  hrn  tw\  ra  rvzth  \>a  wn 
\nyia  stx  pmrppb  nww  avtxij  Tatri 

potefias  non  efi  in  filtam  plenae  pubertatis. 
Etenim  eadem  hiijufce  efi  conditio,  quae  alia- 
rttm  foeminarum,  quae  fuo  arbitratu  tantum  de- 
fpondentur.  Dein  igitur  ipfa,  five  virgo,  five 
vidua,  five  repudiata  rite  contrahebat.  Per  in- 
ternuntium  feu  proxenetam  quem  TV7V  feu  apo- 
fiolum  nuncupant,  five  vir  five  pater  ante  finitam 
poteftatem  patriam,  five  puella  poftquam  erat 
fuae,  fponfalia  inibat.  Nec  folum  internuntii 
poteftas,  ubi  nomen  five  fponfi  five  iponfae  fu- 
turae  ei  defignaretur,  iocum  habuit.  Etiam  ut 
fponfum  fponfamve  ipfe  pro  fuo  libitu  feiigeret, 
fi  praefcripta  erat  ei  poteftas,  iegitima  habebatur  ; 
led  ftrictiilime  obfervanda.  Inftrumentum  quo 
proxenetae  poteftas  mandari  folita  eft,  nuncupant 
['DTW  flNEhf"  "ibty  f  inflrumentum  feu  libellum 
poteftatis  conjugii  contrahendi.  Formula  proxe- 
netae  viri  erat  n?  fp;*.*)  vhtb  FWV\pD  riN  nfl 
Ht  ItX'*)  1N,  Ecce  tufponfafis  N.  hoc  nummulo, 
aut  hoc  libello.     Ubi  foeminae  proxeneta  aderat, 

futums  fponfus  dicebat  *]nw  nrhw  fwiSs  nn 

h  DVTipD,  Ecce  N  cujus  tu  internuntius  esy 
fponfa  mihi  fit ;  aut  fpo,.def?ie  eam  mihi?  Huic 
refpondebat  procurator  **S  TVtWTVp,  T)efpondeo 
earn  tibi,  aut  ~p  rvfVO,  'Do  eam  tibi,  aut  id  ge- 
nus  aiiud  fimile.  Quemadmodum  autem  mini- 
me  infciente  puella,  ubi  fuae  erat  poteftatis,  fcri- 
bendus  erat  libellus  fponlalitius,  ita  nec  infciente 
five  patre  five  proxeneta,  ubi  eorum  alteruter 
partes  puellae  fuftinebant.  Atque  eadem  ipfa  for- 
mularum  ratio  quae  inter  ipfum  fponfum  fpon- 
famque  fuae  poteftatis  habebatur,  alias  obtinebar, 
quoties  aut  pater  aut  proxeneta  interveniret. 
Sponfalia  autem  cum  puella  minore  five  fuae, 
per  emancipationem,  poteftatis  facta,  five  per  pa- 
tris  mortem,  ante  annum  aetatis  fextum  erant 
piane  s  irrita.  Et  tutorum  vicem  praeftabant  hic 
agnati  cognative  adfciti.  Nam  tametfi  tutores 
nomine  haereditatis  &  bonorum  pupillis  daban- 
tur  h,  &  confeflus  juridici  ordinarii  etiam  pafilm 
locum  ejufmodi  tutorum  ufurpabant,  nihilomi- 
nus  in  fponfalibus,  tutorum  ejufmodi  autoritas 
quantum  video  non  obtinuit.  Si  decimum  pu- 
ella  compleverat  annum,  nuncupabatur  tWDpa 
JVN07  fponfa  quidem,  fed  quae  poftea,  fi  place- 
ret,  renuntiare  fponfalibus  &  renuere  poffet,  uti 
etiam,  licet  inter  fextum  finitum  &  decimum 
completum  defponfata  fuifler,  modo  intra  hoc 
temporis  intervalJum  eam  rei  matrimonialis  non 
infcientem  fuiffe  fatis  ex  ingenio  conftaret.  Ali- 
ter  enim  etiam  irrita  plane  ipfa  ejus  qualiacun- 
que  ante  annum  illum  fponfalia.  Hujufmodi 
fponfa  antequam  major  fiebat,  renuntiare  potuit ; 


1  Maimonides  hal.  Ifhoth  cap.  2.  &  : 
lonid.  na!.  Ifhoth  cap.  cap.  3,  7,  8c  |< 
Maimonid.  haiach.  Nechaioth  cap.  10 


i  paflim.  b  Miiha  tit.  Kidofchim  cap.  2. 

5  Halach.  Ifhoth  cap.  3.  £  Sepher  \j3ri  hob- 


Deut.  xxii.  16.  d   Mai- 

5  Idem  tit.  Ifhoth  cap.  4. 


VOL.  II. 


O  o  o  o 


quo 


U    X   O   R       E    B    R    A    I    C    £ 


6o\ 


quo,  non  fine  duobus  minimum  teftibus,  fa&o, 
rejiciebatur  etjam  a  fponfo  fine  repudii  libeilo, 
eo  qjuod  fponfalia  velut  tantum  in  fufpenfo  fue- 
rant.  Vocabatur  hujufmodi  puella  poftea  nWOD 
feu  quae  fponfo  renuntiarat.  At  vero  fi  uique 
dum  major  effet,  fponfi  amplexus  ei  placerent, 
dein  perfpaa  habebantur  ipfa  fponfalia  minori 
ut  diftum  eft  aetate  contracla.  Renuntiationcm 
hujufmodi  voeant  pWO,  quae  in  triumvirali  mi- 
nimum  confeflu  a  peragenda  erat.  Formula  ejuf- 
modirenuntiationis,  quam  pK'0  JOJ  libellum  recu- 
fationis  feu  renuntiationis  appellitant,  ad  hunc 
fere  modum  inlingua  plufquam  femibabylonica1» 
fe  habuit. 


itaaa  ♦«»  na  nwa  rtswj?  ws  '#>  "|31 

OTp  IX  ♦ttNWI  ♦JlJKOn  TIN  }K  ♦DKP  rnONI 

♦mn  vrto  wwm  ♦j«b  -o  ♦jvVab  ruop  ♦«! 

MiroVrra»?  wd'nd  kt.  n»a .  ww  ntt  toaefe 

^uaroi  £#n  naap  .)n^  xh  -nanw  n~i  nwa 

.,-nvo  n»s-b\  non  .t?  joa»n»i  wonrn 

■w  ♦iiSfi  -o  ♦xfa> 

-»;♦  ♦jv?b  "o  ♦av» 

Formula  libelli  renuntiationis 

(puellae  fcilicet  minorennis.) 

FEria  N.  die  N.  menjis  N.  anno  N.  juxta 
computum  N.  recufavit  feu  remntiavit 
coram  nobis  N.  filia  N.  ad  hunc  modum  ver- 
ba  faciens;  Mater  mea,  aut  frater  meus  errare 
me  fecit,  &  decepit  me,  &  defponfavit  me  hac- 
tenus  minorem  cuidam  N.  filio  N.  Nunc  vero 
animi  mei  fententiam  corarn  vobis  aperio,  illum 
mihi  non  placere,  neque  me  cum  illo  manfuram, 
Et  inquijitione  a  nobis  fa£ia  manifeftum  fiebat 
nobis,  eam  haffenus  effe  annis  minorem.  Et 
fcripfimus  hoc,  &  fubfignavimus,  &  fecundum 
jus  ejus  &  in  luculentum  rei  teftimonium  de- 
dimus. 

Teftis  N.   Filius  N. 
Teftis  N.    Filius  N. 

Adjicitur    ex    more  majorum  a  nonnullis  c 

-oji  hih  towrvrfo  "ynoS  rmn  rb  twm 
naSiyS  p-i  «ov  p  m»a  nno»  »6  w«i  *anen 

Et  damus  ei  poteftatem  abeundi,  ut  nubat  cui- 
cunque  viro  voluerit,  nec  quifquam  ei  interdica- 
tur  ab  hoc  tempore  in  perpetuum.  Quae  fere  ad- 
jjci  folita  libellis  divortii,  quorum  formulam  in 
fequentibus  exhibemus.  Puellae  quae  ita  fpon- 
falibus  in  minore  aetate  inchoatis  renuntiaverat, 
ratio  non  alia  habebatur,  quam  ejus  quacum  nul- 
la  omnino  inita  fponfalia,  five  facerdotum  con- 
jugia   fpedes,   five  affinitatem ;    excepto  tantum 

a  Mifna  tit.  Sanhedrin  cap.  i.  b  Maimonid.  halach.  Gerulhincap.  i  r.  Sepher  ^BH  bob  num.  30.  &  in  Gemar.  Hieroiblymit.  ad  tit. 

Sanhedrin  cap.  1.  fol.  19.  col.  1.  Sc  Babylon.  ad  tit.  Jabimoth  cap.  15.  rbl.  107.  Sc  108.  ipfa  fere  rbrmula  occurrit.    Habetur  item  apud  Sam. 
Petitum  in  Var.  Left.  lib.  2.  cap.  9.  c  R.  Ilaac  Bar  Abba  in  Sepher  Ittur  apud  autorem  Magid  Mi&a  in  Rambamhal.  Gcrufliin  fo! 

269.  b.  d  Mifna  tit.  Jabimoth  cap.  12.  &  Maimonides  halach  Gerufliin   cap.  1 1.  c  Gcmar.  Babylon.  ad  tit.  Kidofchtn  cap.  3. 

fol.  6j.  I  Maimonid.  Ilhotli,  cap.  <).&}•.  5  Lib.  ?.  de  Jure  Nat.  6c  Gent.  cap.  16. 

tur. 


ubi  fratria  ejufmodi  minor  leviro  ex  lege  eam  ca 
pienti  ita  renuntiaverat,  quod  fcilicet  fas  habe 
batur.  Nimirum  ea  in  fpecie  d  patri  leviri  in 
terdifta  eft  puella  ita  renuntians.  Quoniam  e 
ipfa  Lege  Sacra  velut  nurus,  ante  renuntiationerr 
habebatur.  Haec  ferme  habent  de  minorun 
fponfalibus  atque  proxenetarum  in  hifce  potefta 
te,  qua  ex  jure  fiebant  ftrido.  Caeterum  ex  ma 
jorum  monitis  feu  confilio  (quod  etiam  velu 
praeceptum  prudenter  ampleftendum  fuadent 
nec  per  proxenetam  fieri  debebant  fponfalia,  ni 
fi  fponfus  fponfaque  fe  invicem  antea  effent  con 
tuiti,  nec  puella  ante  annum  duodecimum  a  pa 
tre  collocanda,  aut  a  viro  contra&u  fumenda 
Hoc  fcilicet,  ut  puella  minime  collocaretur,  dun 
fuae  conditionis  effet  nimis  ignara.  Illud  ven 
ne  non  tam  nuptiarum  folatium,  quam  uxori 
jmparis  taedium  &  difplicentia,  adeoque  repudi 
materjes  abfenti  compararetur.  Adeo  autem  c 
contraftus  Iponfalitii  fubftantia  femper  erant  tef 
tes,  iique  idonei,  ut  fi  unicus  duntaxat  adeffet 
nedum  nullus,  licet  iponfus  fponfaque  inita  pari 
ter  faterentur  ipfi  fponfalia,  irritus  e  plane  habe 
retyr. 

C  A  P.     IV. 

De  vi  ac  metu ;  6J9  fingitlavtbm  aliqm, 
Jponfahum  contrahendorum  fpeciebm 
qua  vahda,  qua  irrha.  De  furdo. 
mutOj  fatuo,  viragme,  hermaphrodito 
genitaltbm  obfiruBo.  De  fpmfahhu. 
initis  cum  inceflus  nomine  interdiBist 
fecundariisy  cum  altis  quae  vetentur, 
De  apofiatis  Ebraeis. 

SI  fponfa  coafta  fuerat  vi  aut  metu,  irrita 
fuifle  fponfalia  pronuntiant;  non  item,  fi 
fponfus  f.  Quoniam  neque  de  vi  in  eum  illata, 
nec  de  ejus  metu  aeque  praefumitur.  Et  repu- 
diare  pro  arbitratu  potuit.  Si  fponfus  annuente 
fponfa,  libellum  fponfalitium,  ut  fupra  dianm 
eft,  infcriptum  tradens  etiam  adftanti  puellae  alii 
dixerat,  >OJ  nNI  Et  tu  etiam,  aut  riK  OJ  pl  Et 
(imiliter  tu,  aut  ejufmodi  quid  aliud,  utraeque 
fponfae  (modo  etiam  &  hic  nummulus  ejufve 
ptetium  daretur)  fiebant.  Nifi  autem  nummulusl 
nummulive  pretium  hic,  juxta  fuperius  dicra  ad-1 
hibitum,  acceptum  fuiffet  puellae,  five  fua  ma- 
nu,  five  ab  alio  in  fui  commodum,  five  in  loco 
aliquo  fuo  in  fui  item  commodum  pofitum,  id- 
que  ex  manifefta  animi  ejus  fententia,  ubi  fuae 
erat  poteftatis,  fponfalia  valida  inde  non  erant. 
Similis  erat  ratio,  ubi  in  poteftate  erat  patria. 
Sponfalia  rite  fatis  contrahebant  furdi  &  muti 
(hi  fcilicet  fignis  ac  nutibus)  atque  ebrii,  mo- 
do  vino  plane  non  effent  fepulti ;  minime  vero 
fatui.  De  Eunuchis  s  alibi  diximus.  Sterilis  e- 
tiam  virago,  feu  I-MV7»N>  fatis  rite  defpondeba- 


6oo 


tJ    X    O    R       E    B    R    A    I    C    A. 


ia 


tur.  Atqui  tum  hcrmaphroditi,  tum  genitali- 
bus  obftrudri,  quem  OV0D10  nuncupant,  fpon- 
falia  five  mafculi  fexus  nominc  five  focminei, 
dubia  habebantur  ufque  dum  de  praepollentc 
fcxu  fatis  conftaret.  Contradta  cum  earum  ali- 
qua,  quarum  coitus  inceftus  aut  turpitudinis  no- 
mine  (praeter  foeminam  menfibus  laborantem) 
intcrdicitur  a,  plane  nulla  erant.  Ifta  tantum 
exccpta  rTOyS  i'D3in  \Wftp  |*8,  Ubi  coitus 
incefiw  ejjet  aut  turpitudo  (ita  fignanter  didra) 
fbonfalia  locum  habent  nullum,  fed  planiflime 
irrita  funt.  Atqui  ubi  ex  fccundariis  aliqua, 
aut  aliqua  ex  eis  quae  praeceptis  negativis  qui- 
dcm,  fed  nec  fub  poena  excifionis  nec  mortis, 
veluti  vidua  pontifki  maximo,  repudiata  faccr- 
doti  gregario,  id  genus  aliis,  interdicuntur,  aut 
ex  eis  quae  affirmationis  nota,  ut  fupra  often- 
flirh  eft,  veluti  vitiata  pontifici  maximo,  vetan- 
tur,  aut  ex  fratriac  copulatis  aliqua  deiponde- 
batur,  fponfalia  omnimodo  valida  habebantur ; 
fed  tamen  libello  repudii  folvenda.  Excipiunt 
hic  viduae  demortui  fine  Iiberis  fratris  cum  ex- 
traneo  ante  leviri  rcnuntiationem  fponfalia,  quae 
in  fponfalibus  dubiis  cenfent.  Cum  Gentilifive 
libera  five  ancilla  Ebraei  fponfalia  plane  irrita  e- 
rant,  juxta  ea  quae  alibi  b  item  oftendimus,  uti 
Sc  Gcntilis  aut  fervi  cum  Ebraea.  Ebraei  apof- 
tatae  non  minus  ac  alius  cujufpiam  Ebraei  fpon- 
falia  valebant. 


C  A  P.    V. 

De  fponfalihus  conditionaUter  inips  -,  & 
de  ftngulari  conditionum  in  contraBi- 
hus,  maxime  fponfalitiis ,  jure  ac 
natura. 

UT    contraclus  reliqui,  veluti  emtio,  vendi- 
tio,  permutatio,  &  quae  fuere  ftipulatio- 
les,  etiam  &  ipfa  repudia,   ita  &  fponfalia  tam 
onditionaliter  quam  pure  concipiebantur.     Ccn- 
litio  autem   (quam  'KJfi  nominant)  aut  praece- 
lens  eft  aut  fubfequens.      Subfequenti  hic  con- 
litione,  juxta  magiftros,  fponfalia  aut  repudia  in- 
irmari  nequibant.     Sed  velut  futurus  conventio- 
li  modus  adjici  potuit,  eo  nomine  folum  cen- 
l:nda.     Praecedens  autem  conditio  (qua  ipfe  con- 
tadras  ita  nitebatur,    ut   illa  non  impleta,   hic 
lane  irritus   fieret)     nulla   five  fponfalibus  five 
lepudio  rite  adjiciebatur,   cui  qualitatum  harum 
uatuor  c  ulla  deeflct,  admiffis  interim  quae  i- 
em   mox  dabimus  aliquot  exceptionibus.     Pri- 
la  eft,  reduplicatio,  quam  ^lfiD  appellitant.     Se- 
unda,    ut  affirmativa  pars  praecederet  in  ea  ne- 
'  ativam.    Tertia,  ut  in  ipfa  verborum  prolatione 
snditio  praecederet  rem  cui  adjedta  eft.    Quarta 
emum,  ut  eflet  poffibilis.    Si  harum  ulla  abeflet, 
ihili  erat  adjecta  conditio,  &  contra&us  ipfe  pu- 
i  is.    Exempli  caufa  ;   fi  dixerat  quis  puellae,  Si 
?deris  mihi  centum,  Jponfa  mihi  Jis  ex  hoc  de- 


nario,  quem  accipit  puella;  ptira  erant  fponfalia  i 
ncc  conditioni   locus,   quoniam  abcrat  redupli- 
catio  haec  ;  Etfinon  dediris,  fponfa  mihi  nonfis. 
Ncque  in   fponfalibus  folum  contrahcndis  atque 
repudiis,   fed  in  quibufcunquc   aliis   contradlibus 
neccflariam  fuiflc   ejufirtodi  reduplicationem  vo- 
Iunt  magiftrorum  nonnulli.      Alii   duntaxat   in 
fponfalibus  &   rcpudiis  neccflariam  efle  conten- 
dunt.     Et  vetus  eft  &  infignis  ea  de  re  d  contro- 
verfia.     Reduplicationis  hujus  exemplum  habent 
ex  illa  Mofis  formula  e,  Si  tranferint  filii  Gad  &■ 
filii  Ruben,  &c.  fi  vero  non  tranfierint,  &c.  Et 
prioris  fententiae  magiftri  notant  hanc  nec  ad  fpon- 
falia  nec  ad  repudia  attinuifle,  ideoque  etiam  in 
caeteris,  quae  circa  bona  itidem  verfantur,  exem- 
plum  efle  fequendum.     Si  ad  hunc  modum  quis 
contraxerat  ;  Sponfa  mihifis  ex  hoc  denario  (quem 
accipit  illa)  ita  tamen  Ut  fi  non  mihi  dederis  cen- 
tum,  fponfa  mihinonfis,  couditio  nulla  eft,  quia 
res  ipfa,  fcilicet  fponfalia,  eam  praecedit.     Si  non 
mihi  dederis  centum,  fponfa  mihi  non  fis  ;    at  fi 
dederis,  mihifponfa  fis  ex  hoc  denario  :  non  va- 
let  conditio  ffa  Mih  ClpTVif  *sb,    Eo  quod  ne- 
gativapars  ejtis praecedit  affirmativam.  At  fpon- 
falia  ipfa  valida  &  pura.     Si  afcendas  in  coelum, 
aut  in  abyjfum  defcendas,  fponfa  mihi  fis  ex  hoc 
denario  $  fi  non  afcendas  aut  defcendas,  Jponfa 
mihi  nonfis  :    fponfalia  itidem  pura  erant,  quo- 
niam  impoffibilis  conditio.  Si  conditio  eflet  poffi- 
bilis,  at  ex  interdicto  legis  illicita,  veluti,  Si  co- 
mederis  adipem  &  fanguinem,  camem  porcinam, 
aut  ejufmodi  quid  aliud,    ecce  fponfit  mihi  fis  ex 
hoc  nummalo  •,  fin  vero,  &c.    Valebat  conditio, 
nec  fiebant  fponfalia    nifi  impleretur  :    eo  quod 
non  minus  in  puellae  erat  poteftate  non  come- 
dere,  quam  non  defponderi.     At  ubi  conditio  e- 
rat  non  folum  illicita,  fed  etiam  extra  puellae  po- 
teftatem,   inter  impoffibiles  cenfebatur.     Si  vero 
licita  eflet,  tametfi  fine  alterius  aflenfu  impleri  ne- 
quiret,    ex  ea  pendebant  fponfalia.     Ut,  fi  fun- 
dum  Rubenis  emeret,  aut  fi  fponfalia  inter  Sime- 
onem  &  Mariam  faceret.     Caeterum  quandocun- 
que  fubfequens  conditio,  quae  fponfalitiae  conven- 
tioni  ut  modus  adjiciebatur,  Sacrae  Legis  praefcrip- 
tis  adverfaretur,  ita  tantum  ea  vim  habuit,  quate- 
nus  ad  ea  quae  in  bonis  f  familiaeve  facultatibus 
erant,  duntaxat  fpectabat.     Si  fponfalibus  adjedtus 
erat  modus  futurus  feu  conditio  fubfequens,  fpon- 
fum  nec  ad  alimenta,    nec  veftes,  nec  debitum 
conjugale  teneri  ;  ab  alimentis  &  veftibus  fponfae 
praeftandi  immunis  erat,  non  a  debito  conjugalL 
Trium  horum  fcilicet  ex  lege  viro  5»  impofitorum 
(de  quibus  plura  inferius  h)  prima  duo  ad  ea  quae 
in  bonis  funt,  attinent ;  non  item  tertium.  Atque 
jjta  receptior   eft  diftindtio    de   regula    illa  ^73 

hvn  iwn  rrnna  ainDe»  no  hy  nsBian,  Si 

quis  conditionem  adjecerit,  quae  legis  praefcriptis 
adverfietur,  irrita  efi.  Nam  exceptio  adjicitur 
\)I2)22V  "CIO  Y^n,  Nifi  de  re  fuerit  quae  in  bonis 
cenfenda.  In  fponfalibus  autem,  quibus  conditi- 
oncs  quales  diximus  praecedentes  adjiciebantur, 
ftatim  implenda  erat  conditio,  adeoque  ftatim, 
ea  impleta,   vim  fuam  illa  habebant.     Quod  fi 


■  In  Levit.  xviii.                 &  Lib.  f .  de  Jure  Natur.  8c  Gent.  cap.  ir,  &c.                «  Maimonides  halach.  Ifhoth,  op;  6.  d  De  ea 

vide  Rabbi  Shem  Tob,  alios  citatos  ad  Maimonid.  halach.  Ilhoth,  cap.  6.  fol.  238.                  *  Numer.  xxxii.  25)-.  f  Gem.  Bab.  ad 

Kidofchin,  cap.  i.  fol.  10.  b.  &  ad  tit.  Gittin,  cap.  9.   fol.  84.  b;  8t  Maimonid.  halach.  Ifhoth,  cap.  11.  £  Exod.  xxi.  10. 
3.  cap.  +. 

tempus 


Lib 


6n 


U    X   O   R      E   B   R    A    I   C   Al 


6*11 


tempus  adje&um  etTet  conditioni,  ab  ipfa  condi- 
tione  impleta,  modo  intra  diem  praeftitutum 
impleretur,  fponfalia  firma  erant,  nec  ante  om- 
nino  fponfalia  ;  veluti,  Si  hoc  anno  tibi  dedero 
centum,  fponfa  mihi  eris  ex  hoc  denario;  fin  vero, 
fponfa  mihi  non  eris,  ac  denarium  dediffet  ille 
menfe  Nifan,  feu  Aprili,  ac  poftmodum  menfe 
Elul  feu  Augufto  aut  Septembri  centum  folviiTcr, 
a  folutionis  tempore  firma  erant,  nec  ante,  fpon- 
falia  i  adeo  a  ut  fi  interim  quis  alia  inierat  cum 
ea  fponfalia,  ejufce  tantum  fponfa  fa&a  fuiffet. 
Quod  ita  intclligendum  eft,  nifi  adjiceretur, 
'1J1  Vtioyo,  id  eft,  ab  injlanti  hoc  tempore,  feu  a 
modo  fponfa  mihi  eris  ex  hoc  denario.  Nam  vis  e- 
jus  vocabuli  retrotra&iva  erat  ac  ejufmodi,  ut  fpon- 
fa    ea   eflet  '3  Sv  ^X   f>t£>Vl»pn   n^O  J»"l3ai7 

nai^a  pt  'nnao  kSn  »wn  nu»yj  *&&*  Toto 

tempore   retroacJo  ab  ipfo  fponfalium  momento, 
tametfi  conditio  diu  pojiea  non  impleretur.  Adeo^ 
que  nec  intervenientia  fponfalia  fecunda  primis 
obftabant.     Atque  eadem  juris  ratio  in  conditio- 
nibus   obtinebat,    five   repudium  haberetur  five 
contradtus  aut  ftipuhtio  qualifcunque.      At  vero 
ubi  Vttoyo   ab  hoc  tempore,  feu  deinceps  adjicie- 
batur  contra£tibus,  qui  in  diem  fiebant,    nec  re- 
duplicatio  erat  neceflaria,    neque  neceflarium  ut 
conditio  ipfa  in  verborum  prolatione  contraclus 
fubftantiam  praecederer.    Et  nifi  impleretur  con- 
ditio,    contraftus  a  toto  tempore  rctroafto  nulla 
habebatur.  Integrum  vero  erat  fponfis  etiam  fine 
teftibus,  diluere  conditionem,  ante  diem  in  quem 
fiebat,     &  omnino  pro  arbitratu  fuo  poft  eam 
fponfalibus  adje&am,    ita  ut  R  fequeretur  b  de- 
du&io   feu  coitus,   defineret  efle  plane  conditio, 
&  fponfalia  ipfa  omnimodo  rata  in  nuptias  mu- 
tarentur.  Conditio,  Si  votis  immunis  ejfet  fpon- 
fa,  pro  impleta  habebatur,  fi  quolibet  trium  voto- 
rum  quae  folenni  foeminis  in  ufu  erant,  abftinere 
fcilicet  a  carne,  abftinere  a  vino,  nec  veftium  or- 
natu  uti,  tantum  vacaret.    Si  votis  omnibus  ejfet 
immunis  ;  nullum  c  voti  genus  excipiebatur.     Si 
a  vitiis  corporis  ejfet  pura  •,  de  omnimodo  cor- 
poris  vitio,   quo  facerdotes  a  facris  arcebantur, 
capiendum  erat.     Vitia  ejufmodi  facerdotum  e- 
numeravimus    libro  fecundo   de  Succeflione  in 
pontificatum.  Sed  &  alia  etiam  erant  quae  fponfalia 
hac  conditione  contratta  folvebant ,-     veluti  foe- 
tor,    lingua  impedita,  disjunclae  ad  palmi  fpati- 
um  mamillae,    vulneris  ex  canis  morfu  cicatrix, 
calvities. 

C  A  P.     VI. 

S"i  plures,  quarum  ahqua  ita  interdiBa 
eji,  ut  irrita  plane  effent  cum  eafpon- 
falia,  unico  hbello,  feu  unico  dato  num- 
mulo  quhfibi  fimul  fpoponderat.  De 
incerto  perfonarum  ;  ac  de  procuratore 
demortuo,  de  quo  in  dubio  erat,  utrum 
•vivus  fponfaha  contraxiffet. 

B I  plures,  in  quibus  una  aliquotve  erant, 
quorum  fponfalia  inceftus  nomine,  ex  ra- 


u 


tione  five  confanguinitatis  five  affinitatis,  aut 
ratione  fervitutis,  aut  quod  gentilcs  effent,  in- 
terdicla  funt,  unico  fponfaliorum  libello,  verbi 
gratia,  pluraliter  &  omnium  fimul  nomine  tra- 
dito  dcfpondebantur,  irrita  erant  d  omnino  fpon- 
falia ;  veluti  fi  fpopondiiTet  Ruben  fibi  ita  unico 
libello  binas  forores  feu  matrem  &  filiam,  aut 
liberam  &  ancillam,  Ifraelitidem  &  ethnicafn. 
Caetcrum  fi  nummulo  rite  dato,  fafta  fuiflent 
verba,,  aut,   dato  libcllo,   fcriptura  in  hunc  fen- 

fum  h  nvnypn  >nn  n&^S  odo  n>iian5  guae- 

cunque  e  vobis  mecum  licite  pojfit  coire,  feu  ido- 
nea  ex  lege  mihi  pojfit  ejfe  uxor,  fponfa  mihi 
fit,  omnes  praeter  interdi£tas  fponfae  fiebant.  Si 
cum  binis  fororibus  ita  concepifiet  quis  fponfalia 
Hfc  h  ntmpO  DDO  nnx,  ^Altera  ex  vobis 
mihi  fponfa  fit  ex  hoc  denario,  quem  aut  ntra- 
que  accipit,  aut  utriufque  nomine  altera  ;  aut 
cum  patre  fic   (ubi  in  patria  poteftate   puellae) 

na  »7  ranipo  "pniiso  nnx,  Altera  ex  filiabm 

tais  fponfa  mihi  Jit  ex  hoc,    atque  annuens  ac- 
cepiflet  pater  ,    eoufque  cum  utraque  inibantur 
fponfalia  dubia,  ut  fine  libello  repudii  neutrius  fa- 
tis  dirimi  poflent.     Ita  tamen  ut  fponfo  jam  ne- 
fas  eflet  alterutram  ducere  :    nam    utraque  li- 
bello  repudianda.    Etenim  re  integra,  alterutram 
feorfini  defponfatam   rite  fibi   fumere  potuifiet. 
Quoniam  vero  de  quanam  earum  fponfalia  illa 
dubia  intclligenda  eflent,  non  liquebat,  ac  dubium 
pariter  ad  utramque  fpeftabat,  idcirco,  ne  fpon- 
fae  fororem  is  duceret,  ab  utraque  erat  abftinen- 
dum.     Et  ne  alienam  uxorem  ducerct  quicunque 
alius  alterutram  earum  fibi  fumens,   utraque  erat 
libello  repudianda.      Si  procurator  filiam,   ipfe 
matrem  fibi   fpoponderat,   nec  fatis  conftiterat, 
quifnam  eorum  prior  fpoponderat,  neutra  itidem 
licita.     Repudianda  utraque,   ratione  jam  dicta. 
Et  in  fimilibus  jus  fimik.     Si  puellae  procurator 
Iponfalia  cum  quopiam  ejnfce  nomine  contraxe- 
rat,  dum  ipfa  fibi  alia  inierat,  adeo  ut  quaenam 
praecederent  eflet  incertum  e,   aut  iponfus  uter- 
que  libello  eam  repudiabat,  aut  repudiante  altero, 
alter  eam  ducebat.     Quod  tamen  intelligendum 
eft  }»pirni  feu  ubi  extranens  invicem  ejfet  fponfus 
uterque,   non  |»i1"ipi  feu  ubi  confanguinei  eflent 
ejufmodi,  ut  ex  lege  interdiceretur  alteri  alterius 
uxorem,  tametfi  folutam,  ducere.     Tunc  enim  ut 
uterque  libello  eam  repudiaret  exigebatur.    Ne 
fcilicet  ex  dubiis  ejufmodi  fponfalibus  eveniret,  ut 
is  qui  duceret  in  leges  de  inceftu  committeret. 
Procurator   Simeonis,    cui    poteftas  cum   Maria 
contrahendi  iponfalia,   moritur,   nec  fatis  liquet 
utrum  contraxerit  necne ;  pracfumitur  _  eum  con- 
traxifie.     Ratio  adjicitur  f,  t~W)h  n,£?P  nprntP 
inin»7ty,  Quoniam  praefumendum  eft,  procurato- 
rem  mandata  ei  commijfa  fuijfe  exequutum.  Un- 
de  fiebat  ut  nullam  earum  quarum  five  confan- 
guinitas  five  affinitas  Mariae,  cx  lege  in  caufa  ef- 
fet,  ut  marito  ejus  jungi  nequirent,  Sinicon  poft- 
modum  fibi  rite  fpondere  poiTet.    Simeoni  quin- 
que  fint  filii,  Rubeni  filiae  totidem.    Jit  Simeon 
procurator  omnium   fimul  filiorum  fuorum,  qui 
cum  Rubene  ita  contrahit  nti»11pO  *yni33P  ffllN 


*  Maimon.  hal.  Ifhoth,  cap.  6.  b  Maimonides  halach.  Iflioth,  cap.  8.  ad  finem.  c  Ibid.  cap.  7.  Sc  Mifna  &  Gem.  Babyl. 

tit.  Cethuboth,  fol.  yz.  b.  &  77.  b.  Adde  Maimonid.  -halach.  Ifhoth,  cap.  if.  d   Maimonid.  hal.   Iflioth  cap.  9.  Mifn.   Sc  Gem. 

Babylon.  ad  tit.  Kidofchin  cap.  1.  fol.  fo.  b.  &C.  J  Mifn.  8c  Cemar.  tit.  Kidofchin  cap.  3,  f  Gemar.  Babylon.  ad  tit.  Gittin 

cap.  8.  fol.  64.  a.  . 


Uxor     Ebrai 


»13 

'330  IHX^,  Una  ex  filiabus  tuis  fponfa  (it  uni 
v  filiis  meis.  Sponfalia  cum  fingulis  nafcuntur 
inc  dubia.  Ncc  cuipiam  e  liliis  hifcc  ullam  ex 
lis  duccrc  liccbat.  Sed  a  fingulis  fingulac  a  re- 
udundae.  Filiabus  igitur  fingulis  quinque  erant 
1  fpccie  hujufmodi  repudii  libelli  ncceflani,  id 
[t,  a  quolibet  filiorum  unicus.  Quoniam  nem- 
e  ad  fingulos  acque  tam  hujus  filios  quam  illius 
lias  fpcctabant  fponlalia  ita  dubia.  Moritur  ex 
liis  unus  fine  prole ;  tum  fingulis  libellis  repu- 
ii  filiarum  cuilibet  a  fuperftitum  fratrum  quoli- 
et  renuntiandum  erat,  tum  ab  eorum  aliquo  re- 
untiatio  alia  finguiis  filiabus  fieri  debuit,  nomi- 
e  uxoris  fratris  fine  prole  demortui. 


C  A  P.     VII. 

De  folenni  fponfahum  benediElione. 

~~1  X  more  veteri  a  facra  benediclione,  ut  alias 
jj  res  quas  fafturi  eflent,  ita  etiam  iponfalia 
nntrahenda  plerumque  auipicabantur.  Formula 
i  onfalibus  propria  ad  hunc  ferme  modum  erat  b 
1  incepta : 

jnp  -\m  oSiyn  n,So  wnSx  mn»  nnx  ~pn3 

imiNn  nx  w  idni  ninyn  Sy  ijwi  vjty«d3 

*  -o  ptpwpi  nsin  'T»  Sy  rfltfrcpn  m  w  n*nni 

.\wvp\  nsin  *t  by  btnp  lay  ^npo 

Benedictio  fponfaliimi. 

1)  Enedifttts  fis  domine  'Dem  rex  mundi  1 
J  J  57«  fancJificavit  nos  praeceptis  fuis,  &  in- 
0 '«  «oto  interdixit,  atque  ut  a  fponfis  abftine- 
rtas  voluit,  fied  uxores  tam  thalamo  quam 
fj.  nfalibm  conjunflas  nobis  permifit.  Benedic- 
ti  qui  fantlificavit  populum  fiuum  Ifirael  per 
tnlanmm  &  fponfialia. 

Poftrema  verba  veitit  Genebrardus  c  Termit- 
U  s  dutlas  in  matrimonium  interventu  thori  ge- 
mlis  &  confiecrationum  conjugalmm.  Hac  uti 
cnfuevit  five  fponfus  ipfe,  five  proxeneta,  five 
qv.s  alius  adftans  nomine  fponfi,  ante  verba  qui- 
m  fponfalia  contrafta.  Accepto  eam  ferunt  uti 
ft;:  alias  benedidtionum  formulas  Ezrae  d  ejuf- 
q:  fapientum  collegio  feu  viris  fynagogae  mag. 
n  .  Ubi,  ejufmodi  benedictione  praetermifla, 
qi  5  contraxerat  fponfalia,  adjiciendam  eam  olim 
omore  non  fuifle  vult  Mofes  Maimonides.  Sed 
ttjis  receptior  Ebraeorum  Europaeorum  (qui  ta- 
iti  agnofcunt  morcm  jam  dictum  in  oriente 
01  inuifle)  etiam  fponfalibus  jam  contractis  bene- 
di  ionem  adjicerc.  Et  formula  haec  in  libris 
«  im  ritualibus  hodiernis  occurrit.     Solitus  be- 


C    A. 


614 


nedicendi  hic  ritus  ex  majorum  inftitutb  fierii 
adhibito  vini,  fi  adfit,  alteriufve  potus  qui  in  ulu 
poculo,  cui  etiam  fua,  pro  more,  praeit  bcne- 
dictio.  Scd  fi  abfit  ejufmodi  poculum,  fola  fpon- 
falia  bcnedicuntur.      Splennis  poculi  vini  pleni 

benedidio  eft  oSiyn  *pa  wr$it  nin»  nnNjrna 

JJOn  na  JOID,  Benedifim  fis  Tlomtne  iJeus 
nofier,  rex  mundi,  qui  creafii  frutlttm  vitis.  U- 
traque  benedidione  perafta,  guftatum  a  benedi- 
cente  poculum  fponfis  traditur,  aut  a  fponfo 
fponfae,  ubi  is  tam  benedicit  quam  praeguftat.  Se- 
culis  etiam  recentioribus,  aut  fieri  volunt,  aut  ite- 
rari  faltem  five  fponfalia  ipfa  five  teftimonium 
eorum  proxime  ante  nuptias  feu  deduclionem,  id- 
que  in  atriis  fynagogarum,  ut  videre  eft  in  Rituali- 
bus  e. 

•^        C  A  P.      VIII. 

De  praeftituto  feu  permiffo  puellis  defi- 
ponfiatis  ante  dedutiionem  morae  tem- 
pore,  ac  caftitate  interea  obfervanda. 

SPonfalia  perafta  fequebatur  paftum  dotale, 
deduftio  item  atque  ipfae  nuptiae,  de  quibus 
mox.  Sed  pracftituta  erant  ex  more  majorum 
tempora  morae,  qua  ante  duftionem  uti  f  licuit. 
Minor  in  poteftate  patria  defponfata,  nifi  tam  ipfa 
quam  pater  adfentiret,  deduci  nequibat  a  fponfo 
ante  duodecimum  annum,  feu  antequam  nnj»}  feu. 
juvencula,  quod  idem  eft,  facla  fuifTet.  Etiamii 
poftea  rogaret  ipohfus,  ut  libenter  deduceretur,  ea 
per  menfes  duodecim  a  die,  quo  rogavit  is  putan- 
dos,  pro  arbitratu  fuo  deductioni  ac  nuptiis  rite 
fatis  obftare  potuit,  idque  n,*2J?}»  nNDins?  ut  in- 
terim  fe  futuraevitae  communioni  fererndte i  ap- 
taretque.  Si  idem  rogaflet  iponfus,  poftquam  e 
minore  aetate  fponfa  in  pubertatem  plenam  feu 
in  annorum  duodecim  (quod  idem  eft)  &  fex 
menfium  aetatem  exceiiifiet,  integrum  ei  erat  non 
deduci  per  duodecim  menfes  ab  ipfo  plenae  pu- 
bertatis  die.  Ubi  ipfo  plenae  pubertatis  exaftae 
die,  aut  poftea  intra  annum  ab  eodem  die  fpon- 
falia  inita  erant,  XII.  menfes  itidem  a  pubertatis 
die  putandi.  At  vero  fi  annus  a  pubertatis  ple- 
nae  die  praeteriiflet  ante  fponfalia,  &  demum  de- 
du&ionem  poftularet  fponfus,  triginta  duntaxat 
dies,  ab  ipfo  quo  poftulatum  eft,  tempus  erat 
morae  legitimae,  qua  fponfa  pro  fuo  uti  potuit 
arbitrio.  Quod  itidem  de  fponfis  univerfis  di- 
cendum,  quae  virgines  non  erant.  Eadem  ipfa 
ratio,  juxta  fententiam  receptiorem  g  obtinuit  de 
fponfo,  ubi  rogaret  fponfa  dedudtionem.  Quod 
fi  ultra  tempora  praeftituta  dedudtione  ipfe  abfti- 
neret,  alimenta  inde  ab  eo  iponfae  erant  prae- 
ftanda,  nifi  fcilicet,  aut  eorum  alteruter  tempore, 
quo  ita  fieri  deberet  deductio,  morbo  laboraret, 
aut  deductionis  dies  in  eorum  aliquem,  in  quibus 
deducere  fas  non  erat  (de  quibus  infra)  incideret. 
Etenim  tunc  legitimum  deductionis  tempus  uf- 
que  ad  integram  valetudinem  &  dies  deduclionr 


3emar.  Babylon.  ad  tit.  Kidofchin  cap.  j.  fol.  fi.  a. 
hal  -i.  Ifhoth,  cap.  3.  St  adjecTrum  commcntarium. 


b  Gemar.  Babylon.ad  tit.  Cethuboth  cap.  1.  fol.  7.  b.  fed  &  vide  Maimonid. 
'  In  fubjunctis  Chronologiae  pag.  73.  d  Videfis  Maimonid.  halach.  Ki- 


c"    °"Tu\  Cap'-i.' '  ^'  7'  C  MahariI  fol-  B*  h-  &  Machzor  Germ.  fol.  3  36.  partis  primae.  f  Mifna  tit.  Cethuboth  cap.  f . 

w  V'*Zy-       ',,'  fo!-  Ty-  n'  Mairnonid-  halach-  i*oth  cap.  10.   8c  vide  Hugonem  Grotium  in  Matth.  j.  18.  6  Videfis  Magid 

MnadMa.momd.  halach.  Ifl-.otb  cap.  10.  fd.  2+7.  a.  " 


^OL.   II. 


^   P  P   P 


jdoneos 


6i  5 


U    X    O    R       E    B    R    A    I    C    M. 


616 


idoneos  comperendinabatur.  Quin  tametfi  ex 
fponfalibus  ipiis  matrimonium  feu  conjugium  ve- 
rum  initum  erat,  nihilominus  ante  deductionem, 
five  durante  legitimae  morae  tempore,  minime 
omnino  licitus  habebatur  fponforum  concubitus, 
ubi  five  nummulo  dato  five  libello  fponfalitio 
juxta  fuperius  dicla  contraherent.  Nam  licet  ex 
ipfo  lcgis  fermone  illicitus  ejufmodi  coitus  non 
cffet,  attamen,  ex  inflitr.tis  majorum,  verberibus, 
qualia  eis  qui  reeeptis  moribus  effent  inobedientes 
debita,  quae  fTPno  fO'0  appellant,  puniebatur. 
Etiam  fi  coitu  contradfa  eifent  fponfalia  juxta  an- 
te  mcmorata,  denuo  ante  dedu&ionem  non  im- 
pune  coibant.  Sed  interea  adulterium  fponfae 
non  minus  ultimo  fupplicio  aliterve  quam  uxo- 
ris  deductae,  utpote  alienae  uxoris,  erat  punien- 
dum.  Dedu&io  autem  non  ita  hic  inteliigenda 
eft,  ut  omnino  neceffum  efiet  fponfam  ex  aedi- 
bus  five  fuis  five  paternis  in  iponfi  aliafve,  adeo- 
que  in  thalamum  aliarum  aedium,  deduci.  AEque 
fieri  potuit  deduftio  in  ipfis,  ubi  fponfalia  iniban- 
tiu'  aedibus,  ac  in  aedes  fponfi  aliafve.  Qiia  de  re 
mox  fufius.  Temporis  autem  duodecim  menfium 
feu  morae  quod  diximus  exemplum  obfervant 
nonnulli  ad  iliud  de  Samfonis  fponfalibus  ac  nup- 
tiis  :  T)efccndens  autem  a  loquutus  eft  ad  foe- 
minam,  quae  placuit  oculis  ejns.  Et  reverfits 
foft  aliquot  dies,  ut  illam  acciperet,  declinaxit 
ut  videret  cadaver  leonis,  &c.  Videtur  inquit 
Levi  Gerfomides  DT)th  CHPT  Ht$  DJU  fiS  "flftitf 
ilffify  fitf,  'Permifijfe  eos  pidlae  (quam  profely- 
tam  fuifle  volunt,  non  Gentilem,  tametfi  Palaefti- 
nam ;  ut  alibi  b  oftenfum  eft)  'duodecm  menfes 
quibus  fe  adornaret,  nuptiis  fcilicet  aptaret.  Ubi 
vero  fponfa  contumax  deduci  rite  nolebat,  eadem 
ipfa  agendi  formula  fponfo  competiit,  quae  in  ufu 
ubi  uxor  contumax  copiam  fui  marito  denegareti 
de  qua,  in  fequentibus. 


C  A  P.     IX. 

De  paBis  dotahbus.  Vtrgims,  vitiatae, 
viduae,  repudiatae,  renuntiatae  a  le- 
viro,  aliarum,  dos  taxata.  Singulare 
virginum  genere  facerdotah  hic  jus. 
Et  de  jure    dotah  ante  deduciionem. 

MORAE  tempore,  feu  ante  dedu&ionem, 
pa&a  etiam  dotaiia  erant  ineunda,  &  dos 
fponlae  conftituenda  a  fponfo  5  ut  fere  <lv\i<pkovn 
feu  donatio  propter  nuptias  jure  Caefareo  adhibe- 
ri  folita.  Dotem  hanc  appellant  miro,  &  Hiero- 
folymitane  pfl  &  finfl  quod  ipfum  eft  Graecum 
(pievn.  Si  fponfa  virgo  erat,  tametfi  alteri  antea 
defponfata  fuiffet  (modo  poftmodum  fivc  per  re- 
pudium,    fivc  per  viri  mortem,   five  per  leviri  re- 


nunriationem  ante  dedu&ionem,  fui  fuiflet  facta 
juris)  dos  ei  minor  non  erat  conftituenda  c  quin- 
quaginta  ficlis  feu  ducentis  zuzis,   quod  <Sc  vidcs 
in  futurae  dotis  prominione,  quae  in  formulafyn-! 
graphae  iponfalitiae  iupcrius  habetur.     De  vir<uni-' 
bus  autem  quae  profelytae,  libertinae,   aut  libeli-i 
tides  captivae  &  redcmptae  feu  poftliminio  rever- 
fae  erant,  jus  hic  pro  more  obtinuit,  ut  ita  in  vir-| 
ginibus  cenferentur,  fi  ante  aetatis  annum  tertium' 
&  diem  unicum  profelytae   aut  libertinae  faftaej 
fuiflcnt,  aut  redemptae  feu  reverfae.  Aliter  ob  coi- 
tus  dum  apud  gentiles  aut  in  fcrvitute  agebant  prae 
fumptionem,    pro  virginibus  illae  non  habitae 
uti  &  alicubi  ante  cft  monitum.     Vitiatac  auterr 
(eam  femper  excipias,  quae  five  illecebris  five  vi 
comprefla  ex  iege  a  comprimcnte  dotanda  erat 
qua  de  re  jam  d  didum  cft)  ac  viduae  faftae,  re. 
pudiatae  feu  a  leviro  renuntiatae  poftquam  deduct 
fuiflet  (nam  tunc  de  coitu  praeiumptum  eft,  nif. 
ubi  ob  immunditiem  fponfae,  ut  infra  dicetur,  i! 
rcs  aliter  haberet)  v;ginti  quinque  ficli  feu  ccntun 
zuzi  e  fponfi  bonis  pro  dotc  adfcribebantur,  quanj 
&  HJO  feu  Minam  vocant.     Atque  ut  minus  noi 
adlcribcretur,   cxegcrunt  majorum  inftituta.     Zu 
zum  (rv  fcribunt)  duiario   ilomano  argcnteo  ae 
qualcm  faciunt.      Ncque  ita  novum  eft  vocabu 
lum,    utpote  tum  in  Mifna  ac  Gemara  utraque 
occurrens,  tum  in  Syriaca  Novi  Focderis  vetfione 
pro  eo  quod  drachma  eft  fubftitutum.     Valorem 
autem  ejus  ad  receptam  olim  monetae  aeftimat: 
onem  fupputans  Maimonides,  adcoque,  juxta  vetc 
rem   aeris  ac  argenti  commixtionem,    zuzo  fe 
dcnario  ejufmodi  cuilibet  feptem  acris  partes  (qua 
rum  in  calculo  dotis,    qui  ex  argento  conflandu 
erat,  ratio  non  habita  eft)  &  oclavam  argenti  vul 
ineffe  ;    ita  ut  zuzis  CC.  fic   commixtis  inelfe 
XXV.  zuzorum  argenti  puri  valor,  id  eft,  ficlo 
rum  feu  OylO  h  quinquaginta.     Nam  zuzus  it 
commixtus  quartae  ficli  argentei  parti  aequalis  erai 
uti  etiam  fumitur  putoChaldaeoprophetarum'  pa 
raphrafti.  At  fi  argenteus  effet,  totus  binis  aequipc 
rabatur  ficlis.     Ita  fcre  rationes  ineunt  magiftri 
qua  tamen  de  re  aliquantulum  diflentiunt  k.     So 
ad  receptum  monetae  genus  ficlis  menfurandunl 
plerumque    convolant.      Et  quinquaginta    ficlo 
virginalem  dotem,  ex  ipfa  lege  qua  virgo  iliecc 
bris  comprefla  dotanda  erat,  fuilfe  juxta  magiftrc 
liquet  ex  eis,  quae  fuperiori  in  libro  afferuntur  cl 
ejufmodi  virginis  nuptiis.     Sed  vero  ex  majorur 
inftitutis  praeftitutam  taxatamque   efle   utramqu 
jam  memoratam  in  padlis  dotalibus  fummam,  n 
ccptior  videtur  inter  magiftros  fententia  (tamet 
non  defint  qui  adverfentur  ')  non  ex  ipfa  legi 
in  qua  de  dote  duntaxat  virginis,  ut  dicium  ei! 
coriipreflae  cautum  diferte  reperimus.     Atqui  in 
terea  ad  illius  exemplum  L.  ficlos  hic  retineri  e 
manifeftum.      Voluir    quidem  facerdotale    geivJ 
duplicandam  hic   efle   ipfam  dotem  filiabus  fd 
virginibus.     Et  novatio  illa  a  fapientibus   feu  fj 
nedris,  qui  rebus  hujufmodi  decernendis  praeerar! 


»  Judic   xiv.  7.8.  De  Jure  Naturali  &  Gentium  lib.  j.  cap.  i-p  =  Mifna  tit.  Cethuboth  cap.  i.  4.  &  <■.  Mairhonia.  !j 

lach.  Ifhoth,  cap.  10.  Sc  II.  Talmud.  Babylon.  tit.  indicato  rbl.  10  b.  j-i  a.  &  <■+  b.  8c  videlis  Halacoth  Gedaloth  tol.  cS  b.  col.  j.feu  uum. 

Ub.  1    cap.  19.  e  Mifna  tit.  6.  Cethuboth  cap.  1.  &  j-.  item  Gemara.  Hierofolvm.  tit.  Cethuboth,  cap.  1.  fol.  zf.  col.  2.  BaU 

lon.  Cethuboth,  to  .  6  b.  Sc  67.  b.  tit.  Chagiga  fol.  r.  &  vide   Baal  Aruch  in  t,t,  &  Philipp.  Aquinatem  in  T1I.  f  Maimonid.  haW 

Ifhoth  cap.  10.  &  halach.  Erubm,  cap.  1.  §.  12.  &  vide  infra  lib.  j.  cao.  f.  s  D.  Matth.  xvij.  2+.    D.  Luc.  xv.  8.  " 

deiis  Moiem  Mikotn  Piaecept.  Affirmat.  +y.  i  ,  Samuel.  ix.  8.  k  Videfis  R.  Mofem  Iferles  in  Shulcan  Aruch.  lib   Al) 

hacczercip.  6y.  «.  6.  1   Videfis  Gemar.  Babylon.  ad  tit.  Cethuboth  cap.  <•.  fol.  6f  b.  8c  inprimis  conjmentatia  aJ  Ramb:n  I  a!a 

Ilhoth  rol.  z.f-5 .  &  244. 

pcrmiJ 


$i7 


U    X    O    R        E    B    R    A    I    C    A. 


61S 


lei-tnifla  eft,  ut  difcrte  Icgitur  in  corpore  Talmu- 
lico  a.  Augeii  igitur  rite  potuir,  minui  nequibat. 
n  id  fcilicet  conventum  cft  a  EWTO  72>  |H  n»D, 
Domo  judicii  facerdotum  (  ut  verba  funt  Mif- 
lae)  quo  plane  familiarum  facerdotaiium  feu  gen- 
is  Aharonicae  primorum  coetus  rebus  fuis  prof- 
liciens  innuitur  ;  non  omnino  forum  aliquod  fa- 
erdotalc  juridicum  feu  ftatum  ;  quafi  ejufmodi 
iiquod  forum,  vclut  nobis  ecclefiafticum,  in  re- 
iublica  lcu  ecclefia  illa  fuiflct.  Et  cxpreflim  ibi 
jemara  Babylonia  ait  nibiTYDn  mn3wD  1?»SK 
"?N72'0,  bamilias  etiam  re/iquas  aliarum  tri- 
ttttm  tantundem  filiabus  fuis  legitime  fatis  confti- 
uere  potuiffe.  Sed  dc  domus  judicii  apud  Ebrac- 
is  voce,  plura  alibi.  Adeo  autem  exigebamr  jam 
ictae  dotis  conftitutio  &  valor,  ut  fponfi  qui  non 
otavcrat  aut  minori  dotaverat  fumma  concubi- 
ns  velut  ftuprum    haberetur.      Verba    funt  M.if- 

ae b ;  todd  niD7N7i  D»n»DD  n?mD7  nmsn  73 

"131?  n?'jO  1?  '?n,  Si  quis  minus  ducentis  (zu- 
is)  virgtni  aut  viduae  minus  mina  dotis  nomi- 
e  dedent,  concubitus  ejus  ftnprum  eft.  Scilicet 
ondum  juftae  uxoris  concubitus  eft  habitus  c. 
<on  folum  autem  fyngrapha  fed  &  pacto  non 
:ripto  aut  bonotum,  hypothecae  nomine,  in  vi- 
ern  dotis,  donatione,  ita  conftitui  potuit  poft 
)onfalia  dos,  ut  ducere  &  concumbere  dein  li- 
eret.  Sic  tamen  ut  in  fcripta  res  rcdigeretur, 
uamprimum  tempus  fuppeteret.  Integrum  etiam 
;at  fponfo,  quantum  vellet  infuper,  five  ccntum 
ve  ducentis  zuzis  pactis  dotalibus  d,  adjieere. 
cd  numerus  ille  taxatus  a  dotis  hoc  incremento, 
uod  pro  fponfi  arbitratu  fiebat,  ita  diftinguebatur 
t  hoc  fOlfO  n3Din  feu  incremtntum  dotis,  ille 
31j?3  7p'}>  dos  principalis  feu  dos  ipfa  nun- 
iparetur,  Atque  pto  dote  principali  fumitur 
ds  pafiim  fimpliciter  nominata  ;  quae  &  in  li- 
ello  dotali  ab  incremento  erat  femper  difcri- 
linanda.  Ubi  fponfam  ante  dotis  conftitutio- 
em  lponfus  deduxerat,  aut  fyngrapha  dotis  de- 
:rdita  erat,  aut  fponfa  ipfam  remiferat,  fi  fpon- 
lia  infirmari  nollet,  opoituit  eum  denuo  ei  do- 
m  conftituere  ninu?7  D7N7  17  7DN2»  '37 
3in3  t<S^  r\m  nyii'  WN  Oi»,  guoniam 
'icitttm  eft  (regulariter)  hommem  manere  cum 
xore  fua  idlo  temporis  momento fine  dote.  Quam 
eo  majorcs  cum  nuptiis  perpetuo  conjungi  vo- 

..ere,  rwmnS  w*j?o  nSp  mnn  nw  '"o,  A7",? 

'iter  defpecla  nimis  marito  levius  divortio  eji- 
•  retur,  quod  &  ante  e  notatum  eft  non  fine  ex- 
ptione  hic  rocolenda.  Nam  divortio  ejectae 
3S  comes  erat,  excepto  ubi  uxoris  contumacia, 
>ta,  impudicitia,  aut  ejufmodi  quid  aliud  in  cau- 
eflet  contrarii,  ut  infra  oftendetur,  ubi  etiam 
:  fententia  fori  regulae  quam  de  dote  jam  me- 
loravimus  fubinde  derogatum  iri  liquebit.  Ex- 
:ptio  item  habetur  de  fponla  furda ',  quam  fine 
otis  conftitutione  deduci  permittebant,  ne  ob 
iditus  ejus  defectum  res  nimium  impediretur. 
:d  poftmodum  dos  ei  conftituenda  erat  faltem 
dnor,  feu  centum  zuzorum.  Quemadmodum 
» iam,   ubi  ethnici  vir  &  uxor  profelyti  fierent. 


Nam  non  iterabantur  cis  Iponfalia  aut  nuptiac, 
fed  dos  hujufntodi  ad  profelytam  ita  ante  in  gen- 
tiliimo  nuptam,  fi  eam  rctinere  vcllct  maritus, 
ex  more  recepto  attinuit.  Si  poft  fponfalia,  dotc 
nondum  conftituta,  ncc  fponfa  dcducla,  fponfus 
cam  repudiavcrat  aut  obierat,  nulla  ad  eam  dos 
artmuit.  At  fi  poft  dotis  conftitutionem  fecuta 
fuiflct  ante  deductionem  five  mors  fponfi  five  re- 
pudium,  ipla  dos  fcd  non  incrcmentum  dotis 
(quod  ante  dcductioncm  neutiquam  debitum)  five 
fponfae  cedebat,  fwc  patri  ejus.  Nam  fi  juxta 
etiam  fuperius  s  dicla  ea  in  patria  eflet  potcftate, 
ad  patrem  attinebat.  Singulare  autem  dotis  jus 
quod  fratriac  a  leviro  ductae  competebat,  habes 
capite  proximo.  Dotem  dici  etiam  fponfalia  in- 
terdum  liquet  in  Vulgatah,  uti  &  in  Jure  Caefa- 
reo '  arras  &  donata  prcpter  nuptias. 


C  A   P.     X. 

Dotis  conftitnendae  formula^  virgini,  <vi- 
driae,  rejpiidtatae^  jratriae  a  Itviro 
jaxta  legerfi  dnclae. 

INter  fcriptam  dotis  conftituendae  formulam 
quae  virgini  in  ufu,  atque  eam  quae  vitiatae, 
aut  quacum  concubuerat  maritus  pnor,  difcrimen 
erat  perquam  exiguum,  ii  eam  qua  levir  fratriam 
cx  lcge  ducens  illam  dotabat  excipias.  Virgini 
ad  hunc  fere  modum  lingua  Babylonica  concipi 
lolebat  doralis  fyngrapha  ;  uti  &  hcdiek. 

raran  csvj 

1»JD7  p,"37  "J31  ,"p  '5173  tlth.  733  »:i?S  OV^ 
7.DN  'JlSs   p,»Jl7S  »1373    7,7J  }-)$  Ul  JJIO    IJNtf 

»?  »nn  xn?3  xnSim  »2173  ns  rvyfog? 
r^agn  "ia»sa  njni  7iriK»'i  n*»a  m  inj»N? 
on'  ddni  DJ73K1  pnjfi  "isidni  yp^  rb&k 
pn  piiDDi   p-pi2"i   yjfnn»   p,i3'ji   nnSnn 

'D'S   N'iO'H'1   ^C3»1fQ  Jin'E»J   n»  |'D3P1  ItDilSSI 

t<3DD  »n?a  p**n  \tws  »fir  ^dd  "]'?inb  vno 

'D"niD'D1  »3»J1K31  Kn'n%N7,0  »3»?  'rm  }?E»iDni  nsyjf 

r?Novi  tonx  u"o  mi»3  o'V  lts?»di  o"pi3;Di 
frini  t<j7  *ji?3?  inj\\S  n»?  mm  &i  n»ji?o 
cSro  7^  nnains  pp';'  bp  nBDin  n?  cpim 
San  "jdi  -p  nh  rbp:m  ?x'ji7'j  «rc\  jdi  -jd 
f|p?>  inv^?3  n-^ii  17'?  $sai  n?  »nn  Sppnj 
'jiSs  njS  tdm  ,pi  CT  ni7DD  loxj»  S^  Ssn 
nnDina  ?p»^  n?o  nnsifo  mnnK  wn  KJnn 
?i"i  »?y  *nSDp  nairo  »wn  iNn ,  nSDini  tvynw 

n'4<7  l»J"Jp1  l'DD'i  riN  73C  7D  7^1  ,'2om  »m» 

NJp»D7  ,?XJN  ?»nj?7i  'jup"i  t^JDE»  ?D  nmn  '7 

;ii7'  pn?0  '^p?pD  DJN*  »Sa7DDD1  »J7p?pD/D 
K':i7'J1    ?p'J>    n'?1D    ?X7   Dim?   l'NO?>»1    J'N7hK 

i7'3Ki  »niD  ?n?i  »m  proa  jdsutjo  nspmi 

'ND  7DD  N"t  'iSSD  P'ip1  'NS/O  S;'7  N.77J3 
NnDDDND    N77    072»  l"2p  ^6'j?S    2'7331   3*nD7 


>  Mifn.  &  Gcm.  tit.  Ccthuboth,  cap.  i .  Eabylon.  fol.  12.  a   &  vidc  Alphef.  part.  2.  fol.472.  a.  &  R.  Jom  Tobad  dic>.  Mifn.  >»  Tir. 

.•thuboth,  cap.  5-    §    i.  c  VidcJ-.s  Rcmcam  in  Piaecept.  Negat.  3,-f.  d  Mifna  jam  citata.  c  L-&.  1.  cap.  iP. 

3emar.  Babyion.  ad  tit.  Jabimoth,  cap.  14.  fol.  1 1 3.  a.  Main.onid.  halach.  Ifi.oth.  cap.  1 1.  s  Cap.  j.  h    '  Sam.  ivm.  1  -. 

C.Theodof.  1.  3.  tit.6.  &  vide  Cod.  Iuft:n.  rit.  Si  Rector  provinciae,  &.c.  L.umca.  *  Apud  ManBomdea!  hahch.  jetcm  vechaiitta, 

5.  4.  £c  in  Sephei  "^an  'jj?  num.  4.  ihharil  in  Minhag,  fol.  84,  b. 

K7*fi 


6*9 


X    O    R 


E 


B    R    A    I    C    Ai 


62C 


vw  Sd  "ioinsi  pirns  nSn  notin  NnDinD  nVii 

*>"r  'niDi  pproi  pmDi  **N-ity'D  nunun  niDinD 

bsm  *"'yS  "onn  joo  *»*  »~iDinD  w  **y  nonm 

:  cpi  -inty  *v-id 

mPtrunientum   dotalei 

,/£  iV.  »/<?»/&  iV.  «»»0  juxta  calcttlum 
obis  in  ufiu,  &c.  ad  fluvium  N.  N.  fi- 
tius  N.  dixit  N.  filiae  N.  vi  rgini,  Sponfa  fis 
mihi  in  uxorem,  juxta  inftitutum  Mojis  &  If 
raelitarum.  Et  ego,  1)eo  volente,  colam,  ho- 
norabo,  fifientabo,  cibabo,  alamque  &  veftiam 
te  jtixta  morern  maritorum  Judaeorum,  qui  ho- 
norant,  fufientant,  cibant,  alunt,  vefiiuntque 
uxores  fuas,  ut  decet.  T)o  etiam  tibi,  ut  vir- 
ginitatis  tuae  dotem,  argentum  CC  zuzorum, 
id  eft,  XXV  zuzos  argenteos,~qui  tibi  ex  lege 
competunt  j  praeftilurus  etiam  tibi  alimenta  tua, 
veftimenta  tua,  &  qtiae  tibi  ftfficiant,  &  con- 
cubititm  tecum  jttxta  morem  univerfae  terrae. 
AJfenfum  item  praebuit  illa  N.  ut  ejjet  illi  N. 
in  uxorern.  Voittit  ctiam  &  adjecit  ille  illi  in 
principalis  dotis  incrementum  fummam  N.  Et 
bona  quae  attulit  ipfa  fponfa  (Nidunia  vocant, 
quod  idcm  eft  cum  dote  in  jure  Caefarco)  aefii- 
mantur  fiumma  N.  totum  autem  fiponfio  I  uic  ac- 
ceptum,  in  ejus  pofjfionem  tranfit,  &  iUiusfit 
potefiatis,  atque  ut  creditum  ex  ejufice  fid.'  pen- 
det.  Et  fic  nobis  dixit  fponfus  ille  N.  In  me 
recipio  praeftare,  in  me  rccipio  praeftationem  to- 
tius  ipjius  dotis  etiam  &  bonorum  quae  fecttm 
ipfia  Jponfa  jam  attulerit,  aitt  pofimodum  fibi  ac- 
quifierit,  item  &  dotis  incrementi  conditionum- 
que  qualiumcunque  ad  dotem  attinentium,  nec 
in  me  fiolttm,  fid  etiam  in  haeredes  meos  qui 
mihi  fttccejferint,  &  in  omnem  fubfiantiam  me- 
ampretiofiorem,  poffeffionefque  mtas  qttalefcunque 
fittb  coelo,  qttae  five  nunc  mihi  fittnt,  five  impo- 
Jiertim  ftterint,  idque  five  res  fuerint  mobiles  Ji- 
ve  immobiks  •,  quae  univerfi  pignori  fint  atque 
hypothecae  doti  yam  di£iae  toti,  ac  rebtts  qttas 
fecwm  attulit,  ftt  poftmodum  acquifierit fponfa  & 
incremento  dotis  iit  exinde  haec  praeftentur,  Jive 
dum  fuperftes  fuero  five  poftqtmn  fim  mortuus. 
Qttod  &  de  pallio  fitper  httmeris  meis  ditlum 
volo.  Qttin  &  obligatio  otmiium  rtrum  quae 
f.tpra  ficribuntur  memorantttrque  impknda,  non 
qua  probatio  fiuppetat  deficiatve  fieu  pro  libeili 
formulae  vi,  fed  jttxta  vim  &  ejfecJum  omni- 
um  Ubellorum  dotalitim  qui  in  ufu  apud  Ifiraeli- 
tas,  &  fecundttm  id  qttod  receperttnt  &  ordina- 
runt  Rabbini  nofiri  piae  memoriae.  Et  Jigna- 
vimus  libelium  fieu  fiyngrapham  hanc  dotalem 
tempore  fiupra  memorato.  Refique  tota  fit  ma- 
nifefia  rata  ac  firma. 

In  excmplaribus  autem  aliquot  praetermittitur 
illud  Nn'mN*7D  ex  lege,  ubi  verba  fiunt  de  fum- 
ma  dotis  ;  quod  ideo  fit,  quia  fententia  etiam 
magiftrorum  cclcbrium  obtinet,  non  ex  ipfa  lege 
ied  ex  inftitutis  majorum  dotis  manaiTe  taxati- 
onem,  qua  de  re  capite  monitum  eft  fuperiore. 
Variabant  jam  diftam  formulam  fub  initio,   ubi 

»  Videiis  Maimonid.  hilach.  Jebom  vechalitia,  cap.  2. 


viduae,  repudiatae,  aliive  in  virginibus  non  cen 
fitae  dos  conftituebatur.  Nempe  pro  mJlW 
NnSinD  N.  virgini,  fubftitutum  Nmo^N  nWfii 
N.  viduae  r%fT\T\  nfthih  N.  repudiatae\ 
n"1Dti>n  n'*17D7  N.  captivae  &  quae  funt  id  gej 
nus  alia,  ut  fcilicct  etiam  dotali  inftrumento  fa 
ccrdotes,  quibus  foeminarum  hujufmodi  nuptiar 
funt  interdiolae,  dc  earum  qualitate  moncrentur 
Claufula  itcm  qua  dotis  fumma  taxatur,  ita  mu 
tanda  erat : 

♦nro  pJ'Nn  n*co  nir  non  ^nmo  on  my^) 
.'•ui  on  nm  wbai  -iDnn  nsd: 

Et  dono  tibi  in  dotem  tttam  argentum  ct  ntun. 
zuzorum,  id  efi,  duodecim  zuzos  argenteos  ej 
dimidium  qtii  tibi  competttnt,  &c. 

Levir  autem  fratriam  ex  lege  ducens,  formuh 
hujufmodi  eam  dotabat ;  fcd  regulariter  ex  fra 
tris  demortui  bonis  a  feu  dotc  ipfa  qua  maritu: 
priftinus  eam  dotarat,  adjccto  etiam  pro  leviri  li- 
bitu  incremento. 


ota  p  'ji^d  ya  'ijn  mn  *pi  np  ^d.  dv- 
D'Dty  ndx  p-i  »n»  ah  "ion*  pi  NjonpS  m 
|'Dnoi  nmoi  rra\  -idi  pDty  ^snty»  SdSi  pTb»n 
i\nn.'K  N'nn  pDtyi  pDiy  xb  bK*\w  aw  cpic 
'oid'*'  Knms  p  n  nni  'JiSd  nD  n^iSa  nar 
rvhy  N1D»  n,DD'  ntyon  NmniN  iddd  D'nD"iD  nr 
noD'  wa  nD  ^ybsh  no^nxi  n*t  n'Jra  nN'Dv 
ihr  "iti'N  mDDn  mm  D'nDnD  Sniwd  noe?  '0'pW 
noD'  oiSd  rb  DnDi  'u*  non  vnx  aty  by  a,- 
1'D'nD  iim  nS  irm  *nNo  mr  «*dd  mnoD»  wiW 
-]Dn'Sno  *]dini  nNonp  rbyz  rb  DnDn  nnDiro: 
•Ax\  rb  n^Dm  mm  n*ti  xi\ 


Formula  dotis   fratriae  a  Ieviro  con- 
ftitutae. 

DIE  N.  menfis  N.  &c.  N.  fiims  N.  ve- 
nit  coram  nobis,  &  ad  hunc  modum  lo- 
cutus  eft  nobis  :  Frater  meus  germanus  (feu  ex 
Janguine  paterno)  dormivit,  &  vitam  Rabbinh 
nofiris  &  toti  Ifiraeli  reliquit,  at  filium  autji- 
liam,  qtiae  ei  haeres  ejfet  &  fiufcitaret  nomen 
in  Ifiraei,  minime  reliquit.  Sed  reliquit  uxoreni 
hanc  ctti  nomen  efi  N.  fitia  N.  Et  ad  me  e.\, 
lege  attinet,  ut  ad  kvirum,  eam  ducere,  fiecuiu, 
dttm  illtid  qttod  ficriptum  efi  in  libro  legis  Mojis 
Levir  ejus  ingrediatur  ad  eam,  &  affenfum  prae- 
buit  illa,  ut  jure  leviratus  jungeretur  N.  filto  N 
kviro  fiuo  ad  fufcitanditm  noraen  in  Ifirael  jtixtu 
id qttodfcriptum  eft,Et  erit  primogenitus  quempe 
pererit,  furget  nomine  fratris  fui  dcfuncli,  &c.  El 
adfcribit  difius  N.  levir  ditlae  N.fratriae  ftuu 
argentum  zuzorum  ducentortim  qui  cempetunt  ei 
utpote  qui  adficripti  fiunt  ei  in  dotati  inftrmnentc 
a  marito  fitto  priori  ;  &  adjecit  infupcr  ex  ftit 
ufiqtte  ad  valorem  N.  Et  bona  qttae  fiecmn  aitu 
lit  ipfa  fporfa,  &c. 


Quai 


)2E 


U  x 


O    R 


E 


B   R   A   I   C    A. 


6l1 


Quae  fequuntur  in  formula  virginali  ctiam  hic 
ihibcbantur.  Singularc  autcm  jus  fratriac  hu- 
ifmodi  fuilfe  nccefle  erat.  Nam  cum  dos  prif- 
na  ei,  ita  jam  viduae,  dcnuo  a  lcviro  effet  con- 
itucnda,  ficri  nequibat  quin,  fi  priori  marito 
irgo  jungeretur,  adcoquc  dotem  accipcrct  virgi- 
akm,  eam  itidem  fibi  inftauratam  a  leviro,  ta- 
lctit  vidua,  habcret.  Qtiod  ft  ita  eveniret,  ut 
otcm  haberct  a  marito  priftino  conftitutam  nul- 
im,  tunc  a  ieviro  eadem  ipfa  fumma  erat,  qua 
ia  quaecunque  vidua,  dotanda.  Atque  ita  ex 
ire  dotabant  fponfas  fponfi,  non  patres;  qui  ta- 
len  pro  opulcntia  fua,  cx  more  ca  quae  filiarum 
cftimentis  nuptialibus  ac  ipfis  deduclionis  foien- 
ibus  fufficerent,  impendere  folebant.  Inoleve- 
it  etiam?  ut  quinquaginta  zuzi  a  hujufmodi  im- 
snfarum  ftatus  eflet  modus,  ubi  nec  rerum  te- 
uitas  impcdimcnto  eflit,  nec  ampliorem  fum- 
tam  poftularct  dignitas.  Sed  haec  res  juxta  pacla 
Dnventa  variatim  fe  habuit. 


C  A  P     XI. 

~)e  temponbm  tum  fponfahbus  tum  de- 
duBtont  feu  nttptits  ex  more  majorum 
praejhtutis.  De  laetttia  eptdart  quae 
dedutltouem  fequebatur.  De  tempore 
item  intra  quod  r.ec  vidua,  nec  re- 
ptidtata,  nec  hberttna  nova  feu  pro- 
felyta  rite  nubebat.  Etiam  de  vidua 
gravtda,  &  tempore  laElandt. 


J 


Ote  conftituta,   deducere  fponfam  fponfo 


j  sta  fuperius  dicla,  ratio  haberetur,  tum  dierum 
« duftioni  ex  more  praeftitutorum.  Scilicet  nec 
i  Dnfaiia,  nec  deduclio  omnibus  horis  rite  fiebat, 
u  nec  leviri  renuntiatio.  Profefto  die  quoli- 
1 1  b,  rite  contrahebantur  fponfalia,  etiam  &  ipfo 
rno  Abmenfis,  quo  jejunium  ante  alia  inftgne, 
c  ingentes  quas  perpeffi  erant  eodem  die  non 
i  nel  calamitates,  haberi  folitum.  Nullo  fcili- 
c:  tempore  ejufmodi  fponfalia  ex  more  inter- 
dra  funt  inj*  UOTp1  NOttf,  Ne  praeveniret 
e,  n  qui  fpondere  vellet  alter,  ut  ratio  redditur 
ii  Gemara  Hierofolymitana.  Quin  tam  no&u 
q  im  interdiu  tunc  rite  contrahebantur.  At  ve- 
rr  nec  fabbato  neque  alio  die  fefto  rite  inibat 
q  s  fponfalia  Mifna  c ;  *6  310  Dl'31  f\2W2 
jj  1»0  *6l  pJPlP»  *6l  fUHpO  i6l  p%  Sabbato 
t  die  fefto  nec  judicia  exercenda,  nec  fponfalia 
C(  trahenda,  nec  fratriae  renuntiandum,  nec  le- 
v  0  fratria  jungenda.  Gemara  Babylonia  ibi 
n  onem  fubdit  j  ne  fcriptione  profanaretur  five 
ftibatum,  five  dies  alius  feftus.  Verba  funt 
2  O»  N02?  nirj  ita  fancitum  eft,  ne  fcriptio  tem- 
P  ibus  illis  adhiberetur.     Quod  vero  ad  deduc- 


tioncm  attinct ;  alia  crant  tempora  quibus  ncc 
virgo  rite  dcducebatur,  nec  vidua,  vitiatave;  alia 
qutbus  virgo  folummodo  ;  quibus  dcniquc  vidua 
vitiatave,  alia.  Ita  tamen,  ut  qui  haec  tcmpora, 
utpotc  a  majoribus  ob  rationes  mox  indicatas 
non  tam  pracftituta  quam  in  monitis  pofita,  non 
obfervarent,  corum  deductio  feu  nuptiae  neuti- 
quam  inde  infirmarentur.  Quod  pariter  dicen- 
dum  de  fponfalibus  live  fabbato  five  die  fefto 
initis.  Nequc  virgincm,  neque  viduam,  neque 
vitiatam  rite  deduci  volcbant  pridie  labbati  d  aut 
poftridie,  ncdum  ipfo  fabbato  aut  die  alio  fefto. 
Quin  nec  intermediis  five  pafchatis  five  fceno- 
pegiae  diebus,  quos  nyio  hv  17in  profanam  par- 
tem  fefti  nuncupant.  Scilicet  diebus  e  quinquc 
qui  inter  pafcha  &  fequentem  feptimum,  &  fex 
qui  inter  fcenopegiam  &  oftavum  habentur.  11- 
lud  de  fabbato  monuere  majores  fflc^  1133  »jflo 
ob  reverentium  fabbati,  atque  ne  ex  apparatu 
epulari,  qui  dedudtionem  ex  more  praecederet, 
ftve  initio  fabbati  five  fini  proximante,  forte  vio- 
laretur  feftum.  Nam  epulum  a  fponfo  five  coeli- 
be  ante  five  viduo  five  uxori  etiamnum  fuperftiti 
conjundto  laete  lauteque  erat  celebrandum  per 
dies  a  deduclione  minimum  feptem,  ubi  virgo 
erat  fponfa  (exempio  vetuftiffimo  fumpto  tum  ex 
Jacobi  &  Rahelis  nuptiis,  f  tum  ex  Samfonis,  de 
quibus  nos  alibi  s :)  per  triduum  minimum,  ubi 
vidua  feu  vitiata  ducebatur.  Epulum  illud  ejuf- 
que  celebrationem  f»Nll93n  nnoti'  ku  laetitiam 
nuptialem  appellitant.  Adeoque  hoc  ex  more 
exigi  folitum,  ut  cui  plures  fponfae  effent  fimul 
deducendae,  is  fingulis  uxoribus  fingulas  epulas 
per  totidem  dies  celebraret,  idque  laetiffime,  per- 
quam  pollucibiliter,  &  tum  ab  omni  labore  va- 
cans,  tum  ab  omnimodo  folennis  iaetitiae  genere 
alio,  quod  forte  genio  tunc  placere  poflet.  Ra- 
tionem  adjiciunt  ;  nnOBO  nnOtf  J'2Tyo  J'Nt9 
Quoniam  ?ion  commifcenda  eft  laetitia  (folennis 
ejufmodi  &  epularis)  cum  laetitia.  Alia  fcilicet 
cum  alia  non  commifcenda,  nec  binae  confun- 
dendae.  Epularis  hujufmodi  laetitiae  manifefta 
funt  in  Evangelio  veftigia,  ubi  &  architriclini  h 
qui  epulis  praeerat  mentio.  Qua  de  re  etiam 
Gaudentius  j  epifcopus  Brixianus  -,  Nuptiae  apud 
Judaeos  cum  fterent,  unus  (jpuantum  ex  tradi- 
tione  comperimus')  dabatur  de  facerdotali  ordi- 
ne,  qui  morem  dtfciplinae  legitimae  gubernaret, 
curamque  pudoris  ageret  conjugalis,fimul  &  con- 
viviorum  apparatum,  miniftros  atque  ordinem 
difpenfaret ;  &  hoc  pro  ojficio  architriclinus,  hoc 
eft,  triclinii  praepofitus,  diceretur.  Sed  unde- 
nam  didicerit  atchitriclinum  neceffario  ex  ordine 
fuiffe  facerdotali,  non  habeo  compertum.  Flo- 
ruit  Gaudentius  ille  fub  annum  Chrifti  400.  In- 
termediis  vero  pafchatis  &  fcenopegiae  diebus,  ta- 
metfi  velut  profefti,  non  facri,  haberentur,  ni- 
hilominus  deductio  eandem  ob  caufam  rite  non 
fiebat,  quam  k  de  alia  cum  alia  laetitia  folcnni 
npn  commifcenda  afferri  monuimus.     Mifha  [  J'X 

*6i  niJoS**  *6  mSina  *6  njnos  om  |wu 


Mifna  tit.  Cethuboth  cap.  6.  &  vide  Gemar.  Hicrofolymitan.  ibid.  fol.  30.  col.  4.  8t  Babylon.  fol.  67.  b.  b  Gemar.  Hierofolym. 

ad  t.  Cethuboth,  cap.  1.  fol.  24.  b.  col.  4.  Maimonid.  hal.  Imoth,  cap.  10.  '  Tit.  Bitza  cap.  y.  &  Maimonid.  halach.Sabbath  cap.  23. 

:fna  tit.  Moed  Katon  cap.  1.  Gemar.  Hierofoiymit.  tit.  Cethuboth  fol.  24.  &  25-.  Babyion.  fol.  2.  vide  Milha  ibid.  &  Maimonid.halach. 
Ifr  h  cap.  io.  &  halach.  (babbath  Jom  Tob  cap.  6.  &  7.  e  Levit.  xxiij.  Num.  xxbt.  Deut.  xvj.  f  Pirke  Rabbi  Eliaezcr 

^l'6-  R  De  Jure  Naturali  8t  Gentium  lib.  f.  cap.  f.  h  D.  Joan.  ij.  9.  '  Traftat.  9.  k  Gemar.  Hierofol. 

ad  :.  Moed  Katon  cap.  1.  fol.  8  b.  halach  7.  '  Tit.  Moed  Katon  cap.  1. 


r0L.   II. 


Q.q  q  q 


J'03"0 


»23 


X   O   R 


E    B    R    A   1    C    A. 


624 


labores  feria  pnma.  Quod  tamen,  ut  caetera  hi< 
con^efta,  in  confilio  potius  quam  inftituto  fiturr. 
eratf    Atque  ad  hunc  modum  intelligendum  eij 

iiiud  Mifnaed;  rtinbKi  njrmn  dv^  nww  nbwd 
roya  v?  n>n  bs®  '©;onn  ovai  w  dio  nrvy:1 

Tj^l^^^X^o,   JM     siovero.e.npo,.  M„, rpon^nm n„m n, 


vL  Jft  tMp  «5fiS  |»B3»&  T>educendae  non 
funt  uxores  in  diebus  iUis  mtermedus  nec  ytr- 
iines,  necvUuae,  toc-c  ffatnae eojwd  laetma 
folmnis  etiam  ab  initio  Ulms  fefti  ufqus  ad  fi- 
nem  '  celebratur.  De  folenni  laetitia  illa,  qua 
pei-  regufarrt  jam   didam    excludi   volunt   laeti- 


feffiones  forenfcs,  quae  antea  die  protefto  quo 
libet  indifcriminatim  haberi  folebant,  ita  ui  ur- 
bibus  oppidifquc  plerifque,  fl  non  ommbus,  fi- 
acbantur  b  in  fecundam  feriam  feu  diem  lunae, 
atque  quintam  feu  jovis,  ut  hifce  quoues  fefti 
non  effent,  judicibus  neceffario  effet  conflden- 
dum  ;  caeteris  vero  pro  re  nata  tantum  feflio 
haberetur.  Quoniam  igttitf  ubi  ptimis  amplext- 
hiis  de  vifsiniMe  nuptae  dubicabat  mar-rtus, 
pro  fuo  arferatu  ahra  WO  feu  poftulano  ne,  atq 
%  praenpta  virginitate  (de  qua  libro  proximo  l 
fufius)  in  foro  prOximo  fiebat,  atque  lbi  ea  quae 
obiicerentur  cognofcenda  ;  ideo  feriam  quartam 
fcu  Mercurii  diem  '  dcduftioni  virgims  maxime 
idoneam  cenfcbant.  Ut  fcilicct  poftridie,  id  cft, 
quinta  feu  Tovis  poftulareei  eifet  integrum.  Ne- 
que  poftulandi  tempus  ultra  quintam  fcu  proxi- 
mae  hebdomadis  fecundam  feriam  comperendi- 
nari,  quatenus  fieri  potuit,  volebant,  ne  interea' 
ante  rem  dccifam  odium  inter  conjugcs  utrmque, 
ubi  fufpicio  orta  eft,   nimis  mgra 


riarum  hic  ita  intelligenda  funt,ut  (quemadmodurr 
fupra  e  monitum  eft  de  uxore  demortui  fratris  i 
leviro  duda,  alibique  f  de  captira)  nec  vidua  ne 
repudiata  rite  ducenda  efiet  aut  defponfanda,  an 
te  XC  dies  feu  tempus  trimeftre s,  five  a  marit 
morte  five  a  libelli   divortii   fcriptione   elapfun 

rroiyo  nvx  -ix  nrowo  ^>n  a»  jnw  *d 
tvn»  hv  Tjnn  \wvn  b&  ijnr  |o  rnarf?,  Ade, 

ut  inde  fatis  certum  fiat,  an  gravula  fuent  nec. 
itque  an  ex  femine  prioris pofteriorifvc  man 
ti.  Nova  item  libertina  ac  profelyta  nova  to; 
etiam  menfibus  ab  Ifraelitarum  nuptiis  arceban 
tur  h,  ut  fcilicet  diftingueretur  inter  prolem  con 
ceptam  TVl"\1p5  in  fanclitate,  &  eam  quae  con 
ciperetur  TWMp^  N^  extra  fanctitatem,  feu  an 
tcquam  fafta  efiet  libertina  fcu  profelyta.  Qtii 
&  ob  eandem  rationem  ubi  profelyti  uxor  fierc 
profelyta,  a  marito  per  tantum  tempus  fcparand 
erat.  Arqui  nec  ad  minorem,  quae  fponfalibt 
inchoatis  renuntiarat  modo  fupra  oftenfo,  nec  a> 
virginem,  quae  five  illecebris  five  vi  compreffa  eil 
nec  ad  meretricem,   decretum  hoc  majorum  d 


ut  fieri  amat,   —  — t 

vefceret.     Feriam  autem  primam  feu  diem  folrs,  -~  ~  - --"-— ne  attinebat.     Manifefto  au 

tametfi   etiam  poftriduana  fena  feffionis  mdem  mmdl 1    «PJ^ ^        nec  ante  ^  puerperi 

dieseftct,    haudpariteridoneameffevoluere    ne  ^4Pnn0^e^tUta°tDderpoldebatur,    nePquePpo, 

praeccdenti  epulari  apparam   ut  didum  eft   fab-  ^^^^^  inde  dapfum,  niil  in 

batum  violaretur.     Qu.ae  mhflominus  umvcrfa  ita  P^P^^^^  proleSj  aPtipfa  kM 

moribus  receptifque  fcntentns  tempcrata  funt,  u  ,  "!  J^^  ^ntervallum  illud  ablaclatio 

ubicunquc  locorum  forenfes   fcffiones  ferns  ,am  P  ae^mJ^Pe  nQvi  ma 

diftis  minime,    ex  jure  ahquo  fingulan,  fic  fige-  m  piaeitttutum. 


1-iti'coitus  fraudi  eflet,  ita  cautum  eft.  Sponfah 
autem  intra  hoc  tempus  inita,  plane  irnta  noi 
erant.  Sed  deduftio  eoufque  illicita,  ut  a  for< 
puniretur  qui  contra  veniret. 


rentur,  &  ubi  apparatus  cunftus  epularis  ante  iab- 

bati  initium  abfolveretur,  adeo  ut  de  ejus  viola- 

tione  non  elfet  cur  inde  quis  dubitaret,  neque  ex 

fin<mlari  fcffionum  forenfium  dierum  ratione  fig- 

norum  virginitatis    prolatio   hoc   quam  illo  die 

commodior  efle  poffet,   ibi  quolibet  die  profefto 

virginetti  deducere  rite  fatis  liceret.     Ita  tamen 

ut  laetitia  folennis  altera,  ut  monitum  eft,  cum  .   # 

altera  minime  commifceretur.     Quemadmodum    %eneditiio  cledncttom  m  thalamnm  atq 

autem  virgini  quarta  feria  fcu  dies  Mercurii,  ita 

viduae  ac  vitiatae  dedudtioni  quinta  feu  Jovismax- 

ime  idonea  habita  eft.      Rationem   reddunr,   ut 

fponfus  affuetos  fibi  labores,    a  quibus  abftincn- 

dum  erat  tribus  diebus  epularibus,  feria  prima  feu 

in  ipfo  hebdomadis  infequentis  initio  commodi- 

us  redintegraret.     Verba  funt ;  TV2&   HTW  HD 

□v  inDtfSob  NiSrVi  nDt^i  nw  sy\  wcn  no^ 


C  A  P.     XII. 


ipfis  nuptus  praevia 

AN  T  E  deduaionem  in  thalamum  (qua  at 
folutae  ipfae  nuptiae)  adhibenda  erat  beiu 


diftio  folennis  ;  quae  ut  prior  illa  fponfahbu 
ita  dedudioni  propria.  Difta  haec  DJrVl  nJl. 
Beneditfio  fponforum,  fcu  jwc?'i  T\T\%  Ben^ 
diBio  mptiarum  fcu  deduclioms,  ut  illa  TO 
WWp  feulWJt,  id  eft,  BenediBio  fpnfalmr, 
Rite  adhibebatur  tam  in  domo,  ubi  epulans  i| 

3.  a.  ad  diftos  locos  commaitarii ;   8c   Ma.monid.  hal.  Ilhoih.  cap.  io.  ^   &  ^  cap.  ,  j.  s  Mifna  1 1.  Jai| 

1  Tit.  Ccthuboth  cap.   ..  §.  1.  e  Lib.  i.  cap.  17.  '      ^ib.  y,  ae  juie     -  .         Gemar.rBabylon.  ad  tir.  Jabimoth  cap. 

srs;  t«Gr»SrSS: '" "  •*  JCStttS»  Sp  ci«.  «p.  , «...  0, .. ' 

qua 


|1CNn,  C/if  laute  laeteque  cum  ea  fponfus  epulum 
celebret  feria  quinta,  pridie  fabbati  feu  parafce- 
<ve,  ipfoque  fabbato,   &  adfuetos  revertatur  ad 


25 


U    X    O    R        E   B    J\    A    I    C    A. 


626 


uam  dixinius  lactitla  fcu  convivium  nuptiale  cc- 
brab.uur,  5c  ubi  th.ilamus  crat  in  qucm  Iponla 
:daecnda,  idquc  iivc  ca  lponfae  patrilvc  eflet, 
.e  fponfi,  quara  in  alio  quovis  loco  cx  noore 
.iic  pci  praeuituto.  Nam  rcccntioribus  Judacis 
■cus  benediclionis  fcrc  eft  atrium  a   fynagogac. 

1  Edue  ita  intclligendara  eft  illud,  totics  Talmu- 

ci.sb  dichun  cy-nn  m33  oonn  n3-i3  prroo 
r~i'Kn  n»33  |'ditx  nDTji,  Bmedi&ia  fponfi- 
'hibenda  eft  in  domo  ffonforum,  &  bene- 
■flio  fponfaHnm  in  dorno  fponfahum.  Nimi- 
'ira  bcncdictio  fponfalium  adhibenda  in  loco  ubi 
ionlalia  contraaa,  qucmadmodum  haec  altera, 
aac  fponforum  cfl:  dedudioni  in  tlialamum  prae- 
ia  in  loco  five  in  quern,  five  unde  deduCtio 
cbat ;  fivc  locus  is  idem  effct  cum  prioti,  five 
ius.  Et  quotics  unica  in  domo  iponfalia  de- 
uctio  in  thalamum  fcquebatur  (quod  pro  eorum 
tiorum  intercrat  arbitrio  rieri  folebat)  utraque 
cnediclio  eadem  in  domo  fiebat,  quae  ita  tam 
omus  fponlaliorum  quam  fponforum  rite,  fed 
uione  divcrfa,  nuncupata.  Formula  benedicti- 
nis  fponfbrum  fcu  dcduclionis  praevia  ad  hunc 
lodum  a  c  Talmudicis  exhibetur. 


^w» 


-1,0 


:-o  '-grw  p-nj-n  -pa  wmx  nm»  nm  nr\f 
W  o*>ii»n  ~p3  wrbx  nirr»  nnx  yni  itd*j** 
:*-vi  cnxn  r\a  ns>  n&K  n"ox  '"*a  cnxn 
■j*  ;'jj3  liaa  n  ''pmni  m'J3n  man  pteji 
*3>p3  mpi4  "?'ni  ewi  kw  onan  Tn»  '"jo  nj> 
tOB»  n»j33  p'i'  natj>o  '"X3  nnasw  nsin**-  mra 
■rj»  ;j3  tk»  nnatrs  csinxn  D'*;n  natrn 
m  n"ox  '"N3  n**3i.  fnn  nasiro  >  K3  onpa 
inn  nyn  njn  nL*\*  n**;ji  *nn  nnajtfi  \ym  »03 
0*"*»  U'nSx  'n  mna  niyni  DiSa>  mnxi  nnnK 
me**  ?ipi  jwr**.  Tip  pWv  mvinni  min»  n-n 
-jriaina  D'"nn  niSnsa  ?ip  n**3  Sipi  *nn  7ip 
nran  Dy  *nn  naco  '"so  Dn?ji  nnpoo  anyji 

Er.edicius  fis  Domine  Dcus  nofter,  rex 
mundi,  qui  univerfa  creavit  in  gioriam 
uam.  BettedicJtts  Jis  T>omine  Detts  nojier,  rex 
itindi,  creaior  hominis.  Bcnsdiclw  fis  Dvmi- 
e  T>ens  nojier,  qui  creavit  hominem  ad  finnli- 
udinem  fuam,  &  ad  fimiiitudinem  imaginis  ar- 
hetypi  fui,  &  praeparavit  ei  ex  feipfo  firuclu- 
am  fcu  aediricium  ufqtie  in  fcuium  (quod  de 
oemina  dictum,  ut  volunt  alii d  -,  aliis e  de  ipfa 
TTlsn  nT>'»  feu  creatione  formae  humanae  lo- 
rtim  hunc  capientibus )  Beiiedictus  fis  Tomine 
Deus  nojier,  creator  hominis  ;  gaudendo  gatide- 
•it,  &  exultabit  Jieriiis  coliigendo  liberos  fitos 
n  finum  fuumin  laetitia.  Benediclusfis  Don.ine 
Deus  nofter,  qtti  laetarifacis  Sion  in  liberis  fuis. 
Laetando  iaetari  fac  par  hoc  amatum  jttxta  iae- 
itiam  a  te donatam  creaturae  tu-iein  korto  Eden 
ib  antiquo.  Benedicim  fis  Domine  Deus  nofter, 
Htti  laetari  facis  fponfum  &  fponfam.  Benedtclus 
is  Domine  Deus  nojier  rex  murtdi,  qui  creavit 


gauditm  &  laetitiam  fponfo  &  fponfae,  exui- 
tatiovem,  cantum,  hilaritatem,  jubilationem, 
amorifri,  fraternitatem,  pdoem  &  amicitiam. 
Ccnjijiim  Domine  Detts  noftir,  audiatur  in  ur- 
bipus  Judaeae  &  in  plateis  Jerufalem  vox  gau- 
diif,  &  laetiti..e,  vcx  fponfi  &  fpo/ifae,  vox 
affeclus  mutui  fpovforum  ex  thaiamo  fuo,  & 
ptt.-ri  e  choro  modtilationis  fuae.  Ben.dicltts  fis 
Domine  Deus  nojier,  qtti  laefari  facjs  fponftim 
curn  fionfa. 

Hacc  ipfa  fere  formula  itcm  in  Ritualibus  fu- 
dacorum  hodiernis  habetur,  nec  finc  praeeunte 
vini  poculo  ejulque  benediclione,  qualcm  in  fpon- 
falium  bcnedicticne  fupra  memcravimus.  Etiam 
iii   Ritualibus  s  adjicitur,    nO'cV'0  »'*    Tnnx  11*13 

ohyb  »3  3,1*3  '3  '"'*?  mn  nnvai  nSsi  jnn 
mn*N4  idij'i  7N*i"i;'3  mra  i3T  non,  Be- 

nediclus  Jis  Domine,   qui  laetificas  fponfum  & 
fiponjdm,  qtiique  cos  Jortttnas.     Confitemini  Do- 
mino  quoniam  bonus  eft,  quoniam  in  fecuium  mi- 
fericordia  ejus  durat.     Miiltipliccatur  gaudia  in 
Ifraeie,    &  fiigiant  fttpiria.    Integras   formulas 
tum  hafce   tum    alias   Ezrac  h    accepto    ferunt. 
Quin  ut  '  deccm  minimufn  iique  majores  aetate 
atque  ingenui  (quorum  numeram  complere  fpon- 
fo  ipfi  fas  crat)  adcHent  huic  benedictioni  ex  mo- 
re  exigebatur.     Anfa  numeri,  aut  faltem,  ut  ma- 
giftrorum  mos  eft,  ratio  ejus  poftquam  eft  recep^ 
tus,    fumitur  ex  hiftoriala  Ruthae,  ubi  hujus  & 
Boazi  nuptiis  adfunt  decem  feniorcs.     Horum  au- 
tem  qui  maximus  natu  aut  dignior,    benedidio- 
nem  pracibat.      Quotics  autem  durante  virginis 
convivio  feptem  dicrum   nuptiali   convivae    alii 
menfae  aderant,    quam  qui  benedictionem  audie- 
rant  deduclionis,    toties   iteranda  erat  poft  folen- 
nem  menfae  benediclioncm  etiam  &  haec  deduc- 
tionis  integra.    At  quamdiu  iidem  tanturn,  qui  be- 
nedictioni    deduclionis  affuerant,  convivae  mane- 
bant,  poftrema  ejufdem  pars  duntaxat  menfae  be- 
nedictionem  in  virginis  convivio  nuptiali  quotidie 
fequcbatur.     Quod  itidem  dicendum  de  convivio 
nuptiali,  ubi  coelebs  viduam  duxerat.     At  ubivi- 
duus  viduam,  poft  deduclionis  diem  iteranda  rite 
non  erat.      Benedictionis  autem  nuptialis  exem- 
plum  habent.  ut  ante  legcm  datam,  in  eo  quod  de 
Rebecca  legitur  :,  ita  poft,  Ruthae  '  &  Boazi  nup- 
tiis.     Etiam  inter  formulas  actufque  primarios  le- 
gis  ftudiofo,    id  eft,    jurilconfulto  Ebraico,    edif- 
cendos,     benediclionis     quam    exhibuimus    for- 
mulam   non  omnino  ignorandam   fuifle  aiunt  m 
nonnulli.     Utrum    benedictionem  jam  oftenfam 
nuptialem  aliamve  illam  fponfalitiam  (de  qua  fu- 
pra)  an  utramque  intellexetit  Fl.  Jofephus,  ubi  tzl; 
bin  t«  yl/uu  Svoioa  feu  facra  nuptialia  mcmorat, 
viderint  petitiores.    Locum  ejus  antc  n  citavimus. 
Certe  etiam  °  Philoni  ufurpatur  yxfjoa  Su&v  pro 
eo  quod  eft  tantum    convivium  miptiale  foienr.e 
adeoque  cum  benedictione  celebrare. 


a  Machzor  Germ.  part.  i.  fol.  556.  b.  Maharil  fol.  8z.  b.  b  Gem.  Babyl.  ad  tit.  Cethuboth,  cap.  t.  fol.  7.  b.  Maimonid.  hahdi. 

flioth.  cap.  10.  Shulcan  Aruch  lib.  Aben  haeter,  cap.  61.  c   Ad  tit.  Cethuboth  fol.  8.  a.  aucc  Maimonid.  halach.  l(hoth,   cap.  10.  &. 

-ia!ach.  Beracoth  cap.  j.  §.  o,  10,  cc   1  1.   Shulcan    Aruch  1.   Abeu  haaezcr  cap.  61.  d  Gloff.  ad  Gem.  3ab.  tit.  Ctthuboih  fol.  8.  a. 

Rabbi  Aben  Tybbon  in    Ruach  hachc-n  feu  Phyfica  Ebraea  cap.    3.   Videlis  Genebrardum  in  fubjunftis  Chronologiae  fuae  p.g.  73,  &  7+. 

Videlis  Jcremiac  cap.  vij.  34.  xvj.  9.  xxv.  10.  xxxiij.   11.  £c  Apocalypf.   18.  23.  Banich.  a.  23.  s  Breviar.  ]ud.  Hilpanienf.  pap, 

:yi.b.  edit.  Venetiis  ann.  5-306.  h  Maimonid.  halach.    Kiriath   Shemai  cap,   1    §.  7.  '    Gemar.  Babylon.  2d  tit.  Cethuboth 

:ap.  1.  fol.  7.  b.  HieroibSym.  fol.  if.  col.  1.  adde  Maimonid.  halach.  Eeracoth  cap.  2.  5.  9.  &  haiach.  lfhoth  cap.  10.  &  Bartenor.  ad  tir. 
-«hubo;h  cap.  1.  §.  1.   Ruth.  iv.  2,  gc  11.  I:  Genef.  x.xiv.  60.  l  Ruth.  iv.  11.  vide  C-em.  Hierofolymit.  ad  tit.  Cethuborh 

^p.  1 .  tol.  25-.  col.  1.  m  R.  Chananiah  in  Gemar.  Eabylon.  ad  tit.  Choiin.  cap.  1.  fol.  9.  a.  "   Lib.  i.  cap.  1 1.  °  Lib. 

:cial.  legibus  de  praec.  6,  &  7. 

C  A  P. 


627 


U  x  o  r     E  B 


R    A   I    C   A. 


62l 


C  A  P.     XIII. 

DeduS'10  in  thalamum  ;  cujus  tam  in 
Novo  quam  Vtteri  Foedere  veftigia 
non  ohfcura.  Inde  nuptiae  undiqua- 
que  perfeBae. 

I  Equebatur  dcin  dcdu£tio  in  thalamum,  quam 
nSinS  HD'33  introdufiionem  in  chuppam, 
id  eft,  in  thalamum  nuptialem  appellitant.  Ne- 
que  pcrfedae  habebantur  nuptiae  antequam  cjuf- 
modi  fieret  deductio.  Diferte  Maimonides  a  alii- 
que  b  ad  veterum  mentcm  nti*iy  D'Jnn  n-TD  j'N 
TWrb  nD»J3  N:Sn  JlKltyjrr,  Non  benedttlw 
fponforum  facit  feu  perficit  nuptias,  fd  dedutiio 
in  thalamum.  Inde  fcilicct  fponfa  omnimoda  ra- 
tione  perfe&a  uxor  regulariter  habebatur,  quam 
miOJ  ntPN  &  -ill  SdS  WN  vocitant.  Sciljeet, 
fi  vinculum,  ut  aiunt  noflri,  matrimonii  fpcftas, 
in  quantum  plane  perfonale  erat,  ex  ipfis  fpon- 
falibus  feu  padione  conjugali  firmum  habeba- 
tur  ac  ratum.  Sed  ft  ctiam  dotis  incrementum, 
fucccfiicnem  unde  vir,  eriam  &  concubitum  ali- 
ave  ejufmodi  invicem  conjugum  commoda,  jura, 
ac  officia  confideres,  non  eadcm  erar  illis  fponfa- 
lium  ratio  ac  vis  antequae  poft  dedudtionem.  Ex- 
ccptionem  autem  hic  adjiciunt  c  nSinS  DjDntfO 

nvw  Nhni  rbjm  *<bv  p'yt?  titwi  nxnpj 
nomv  &">'N  mj  nn*n  qn  ^on  rhy±>  rm~\ 
N»n  nm  fNitwn  moji  n?  noy  nnTiji  naim 

JM"I,1?  nDVlND,  Quamprimum  dedutJa  eft  fponfa  in 
thalamam,  vocabatur  nupta,  tametfi  concubitus 
non  fqueretar  ;  ita  fciiicet,  fi  concubitui  fuerit 
idonea.  At  verofi ejfet menfibus  immunda,tametfi 
dedutJa  fusrit,  etiam  &  coitus  fit  fecutus,  nnp- 
tiae  non  perficiebantur,  fed  hatJenus  fponfae  no- 
men  duntaxat  manebat.  At  diffenfus  eft  hic  magi- 
ftrorum;  aliis  fponfae  hujufmodi  immundae  eandem 
affirmantibus  fuiffe  rationem  generatim,  quae  alia- 
rum  quarumcunque  nondum  rite  nuptarum ;  aliis, 
quoad  dotis  incrementum  tantummodo  eam  pro 
fponfa,  nonuxoreundiquaqueperfecta,  neutiquam 
quoad  alia  conjugum  invicem  commoda,  jura  feu 
officia,  cenferi  contendcntibus.  Confentiunt  au- 
tem  univerfi  ante  redintegratam  munditiem  neque 
benedidtionem  aut  dedudtionem  fieri  debuifie,  ne- 
que  nuptias  efie  rite  abfolutas.  Quod  fi  contra 
morem  majorum  benediftionem  deductio  forte 
antevertebat,  adhibenda  ea  erat  tempore  aliquo 
opportuno  infequenti.  Non  obfcura  habentur 
fponfalium  &  deductionis  difcriminis  veftigia  in 
lege  illa  militari  -,  Vir  d  ille  qui  defponfavit  fibi 
uxcrem,  &  nondum  accepit  eam,  vadat  &  re- 
deat  ad  do?num  fuam,  ne  forte  moriatur  in  bello, 
&  vir  alius  accipiat  eam.  Quin  praeter  ea  quae 
fuperius  e  Foedere  Veteri  obiter  occurrunr  de 
benediftione  conjugali  (cujus  formulam  alitcr  at- 
que  alitcr  pro  feculorum  difcrimine  fe  habuifie 
ambigendum  non  eft)  aliifvc  ad  matrimonium  at- 


tinentibus,  obfcrvandum  eftquod  legitur  dc  To 
bia,  Raguele,  &  Sara  hujus  filia,  quam  fibiin  ux 
orem  a  Raguele,  cui,  utpote  patri,  fui  poteftaten 
ea  permiferat  dari,  pctit  Tobias.  Et  fc  apprehen 
dens  dexteram  filiae  fuae  (Sarae)  Tobiae  tradi 
dit,  dicens,  T)eus  Abraham  &  T>tus  Ifaac  <£, 
T>eus  Jacob  vobifcum  fit,  &  ipfe  conjungat  vos 
impleatque  beneditJwnem  fuam  in  vobis.  Etac 
cepta  charta  fecerunt  coiifcriptionem  conjugii.  E, 
pofi  haec  epulati  funt,  benedicentes  T>eum.  It;j 
Vulgata.  Graecus  vero  codex,  manu  eam preken 
dens  tradidit  eam  Tobiae  in  uxorem,  dixitquc 
Ecce  juxta  legem  Mofis  jcjuI^b  aullu),  $  «M„ 
7r^o?  t  nfaHc^cL  crrf,  (£  luXoynaiv  duht,  deducito  e- 
am,  &  'abducito  ad  patrem  tuum,  &  benedixh 
eos.  Et  ftatim  fequitur  ;  Et  vocavit  Ednau 
(Anna  in  Vulgata  ea  nominatur)  uxorem  ejus 
km  /\x(3oov  (S&Tvlov  iy^aAfi  ovyy^apLuj  (C  eo-^zyi- 
aa,1o,  &c.  fumens  libellum  fcripjit  fyngrapham  m 
obfignavit.  Et  co:perunt,  comed,  re.  Et  voca- 
vit  Raguel  Ednam  uxcrem,  &  dixit  ei,  Soroi 
(lTolug.mv  tu  'en^v  tdc/^mo!')  praepara  alttrun, 
thalamum,  &  introduc  eam.  Coena  item  perac 
ta,  introdudus  eft  Tobias  ad  eam,  quemadmo- 
dum  tam  in  Graeca  quam  Vulgata  habctur.  E' 
fponfalia  ita  habes,  corundem  ctiam  libcllum,  & 
intra  eafdem  aedes  deduftionem,  non  fine  prae 
via  bcnediftionc.  Exemplar  autem  Ebraicuir 
Screckenfuchfii  hic  haber,  Tunc  dixir  Raguel,  Ac- 
ctpe  eam,  quoniam  foror  eft  tua,  &  tu  esfrater  ejui 
(fcilicet  confanguinei  cftis)  en  trado  eam  iibi  h 
uxorem  juxta  legem  Mojis  atque  Ifraeiis.  Se- 
quitur  ctiam  ibi  benediftio ;  &  dein  nj^K^  n(2N'' 

nainan  n«  vSy  snrm  nnx  |vSj  vSn  wirb  )nm 

DHya  nniS  QOT,  Etdixit  ad  Ednam  uxorem 
fuam,  ut  afftrret  ad  eum  cartamunam  ;  &  con- 
fripfit  fuper  eam  patlum  dotale,  &  obfignavit 
eam  coram  teftibus.  Scd  apertius  haec  exemplat 
Conftantinopolitanum  a  Paulo  Fagio  ctiam  Lati- 
ne  verfum.  Tobiae  puellam  fibi  in  uxorem  pof- 
rulanti    refpondit  Raguel  n*nn  yiih  mpn  Hil 

ayby  anrv  nv  ^ni  nnSmi  mira  ncxS  ^i 
noNt  nno  ntyani  rr^y>  xnp  n»a  ronx  rmy 
min»  mD  -p  n^mpo  r\xi  nr\  'J2  njo  -yh 
nm«  ti™ipT  ony  Nnp  tdi  t^n  Sn  -]Si  hvrw) 
>'2ty  V3"ii  toi  nroinD  notr  lonni.vjnDi  arvm 
noNi  wk  nx  7Niyn  N^pi  Sidn1?  bwni  ni3"D 

'IjI  '0'iSn  mn  'jpn  rm,  Ecce  puelia  coram  te 
efi,  fit  uxor  tua,  ficut  lex  jubet  &  moris  efi.  De- 
us  omnipotens  vobis  fit  propitius,  &  vitam  vo-\ 
tis  confrvet.  Statnn  accerfita  puetla  apprehen-, 
feque  manu  ejus,  dtxit  juvtni ;  Ecce  mij.li,  ti- 
bi  fponfa  efi  feu  defponfatur,  ut  mos  eft  in  Ju- 
da  &  in  Ifraei.  Et  perge  ad  patrem  tuum.  Sta- 
tim  etiam,  accerfitis  tefiibus,  dfponjavit  eam 
in  confpetlu  eorum.  Et  fcripferunt  &  obfignarunt 
in/trumentum  dotale.  Statim  etiam,  diflis fp-\ 
tem  beneditiionibus,  epulari  cceperunt.  Vocavii 
auttm  Raguei  uxorem  fuam,  &  dixit  ad  ea-xl 
Tarato  conciave  interius,  &c.  Nimirum  in  con-j 
clave  illud  intcrius  dcduccbatur  fponfa,  idquq 
planiffime  «  H5in  Chuppa  feu  rhalamus  ntipti-ilis.1 
in  quem    iponia  dcducenda  ante   nuptias,    ;mr 


•  Halarh.  Iflioth,  rap.  'o.  k  ?hulran  Arurh  lib.  Aben  Imezer,  cip.  f4-  §.  i.  vide  Gem.  Baoylo 

c   Maimcrid.  8c  autor  Shulcan  Aruch,  loc.  rilar.  J:  vide  MagidMifra  ad  Waimon  d.  ibid.  tol.  24.3.  b.    i 
A  Dcut.  xx.  f.  e  Tobit  cap.  7,  &  8. 


ad  lit.  CetliLl-orh,  rap.  y.  fol.  j-fi. 
Mci'.  Miko;?.i  Pracce,t.  Ainrm.  4 


;am 


$2§ 


U    X    O    R.       E    B    R    A    1    C 


A. 


<£f< 


am  dicta,    perfectas  atque  undiquaque  abfolutas. 
n  verfione  lua  doctiiTimus  Fagius  hic  tantum  lia- 
>et  ftatim    di£iis  bened/cJionibus  epidari  coepe- 
unt,  praetermiflb,    qui  in  Ebraico  habetur,  ca- 
um  numero  feptenario.    Qui  vctuflis  Judaeorum 
itibus  cft  adprime  confonus.     Nam  in  bcncdicli- 
)nibus  fponforum  fcu  quae   deduftioni  praeviae 
unt,    eundem  ipfi  agnofcunt  numerum,  qua  de 
;e  confulas   M.aimonidem  %  Jofeph  Caro  b,  ali- 
js  c.     Sequuntur  in  hiftoriola  illa  Tobiae  etiam 
luptialis   laetitiae  feu    convivii   dies,     ni  fallor, 
juatuordecim,    qui  quidem  ex   moribus  reccp- 
is  intra   triduum  coerceri   folebant.     Nam  Sara 
bi  vidua  eft.     Scd  ampliare  nuptiale  convivium 
lemini  non  licuir,  non  minucrc,  abfque  moris  ma- 
orum  violatione.    Primo  itaque  nuptialis  convivii 
iie  deduftio  fiebat  in  thalamum,undc  abfolutae  un- 
iiquaque  nuptiac.  Sed  triduum  totum,  ubi  fponfa 
:rat  vidua,  atque  feptiduum,  ubi  virgo  erat,  lae- 
:itia  fumma  lautitiaque,  pro  fponforum  fortuna,  eti- 
lm  Sc  fingulari  fponforum  dignitatis  obfervantia  a 
convivis  erat  celebrandum  ,•  retento  interea  in  ofH- 
:iofis  compellationibus,    etiam   fponfi  &   fponfi 
nomine,  ulque  dum  finirctur   ejufmodi  nuptialis 
celebratio.     Rabbi  Eliaezer  d,  "|W?  nOH  fnnn 

d»s  jnnn  "p  vra?  p\vh  *&v  rvjs  "pon  no 
■p  tdd  hjq  vyb  rpan  na  ^ib  pw?  rcn» 
rm&nn  □,a»  nyae»  ^  nran  »n;o  vyb  jnnn 
ffl^pa  jnnn  -p  lriiK  yrhpo  hon  -jSan  na 
ryrw<a  vja  "pan  na  nra»a  »a»  nyflty  ^d  vtik 
nonn  nito  rwNO  vjfl  jnnn  -p  nann  tbo 
m  inflino  kxv  inns  jom  tonjb»,  Sponfus  eft 

•egi  comparandus.  Quewadmodum  rex  foras  non 
greditur  incomitatus,  ita  nec  fponfus.  Gpuem- 
%dmodum  rex  veftibus  utitur  fp/endidis,  ita  & 
ponjhs  etiam  per  fiptem  convivii  nuptia/u  dies. 
Quemadmodum  rex  ab  univer/is  ce/ebratur,  ita 
>tiam  per  id  tempus  fponfus.  Ghtemadmodum 
vultus  regius  lucidus  eft  ut  fol,  ita  &  fponft 
vultus,  juxta  id  quod  fcriptum  eft  e,  Et  ipfe 
"anquam  Jponfus  egrediens  ieu  procedens  e  tha- 
'amo  fuo,  &c.  Quod  de  fole  dictum  ;  cui  iponfi 
i  thalamo  fuo  tum  fplendidis  veftibus  tum  nup- 
:ialibus  comitum  ofriciis,  iifque  laetifiimis,  du- 
rante  nuptialis  celebritatis  tempore  ornati  pro- 
^reflus  comparatur.  Qua  de  confulas  item  virum 
ummum  Danielem  Heinfium  in  Ariftarcho  Sa- 
:ro  f.  Thalamus  cjufmodi  fponfi  memoratur  e- 
iiam  alibi  apud  prophetas  °  ;  idque  quatenus 
empus  nuptialis  celebrationis  fpeftat.  jnn  Ki'» 
"I5ina  thy\  vnna,  Exeat  feu  exibit  fponfus  e 
-ubiculo  fuo,  &  fponja  e  thalamo  fuo.  Ubi 
jponfae  tribuitur  nflin  Chuppa,  quod  vocabulum 
)lerumque,  fere  femper,  pro  thalamo  in  quem 
blennis  fiebat  dedu&io,  a  magiftris  ufurpatur, 
k.  "nn  Cheder  fponfo,  quod  idem  fane  fonat. 
/erum  quidem  eft  Chuppa,  a  verbo  fpn  deduc- 
um,  quod  obtegere  denotat,  ex  natura  fui  lo- 
:um  quo  obteguntur   feu  occultantur  fponfi  fig- 


nificare,  adcoque  thalamum  fcu  -nct^v  (quod  ha- 
bcnt  Helleniftae)  in  quem  ad  concubitum  fpon- 
forum  dcduftio  fiebar ;  Chedtr  autem  cubiculum 
lcu  conclave  denotarc.     Sed  in  idcm  plane  ita 
recidunt.     Alias  fcimus  efle  -?  Chuppa  apud  ma- 
giftros  notiones,    qua  ad  rem   attinct  conjuga- 
lem,  de  quibus  capite  proximo.     Scd  primariam 
&  quae  tum  in  ipfis  complendis  nuptiis  tum  m 
earum   celebratione,   principem  plane   habet  lo. 
cum,  jam  exhibuimus.    Etiam  &  hac  lblummo- 
do  notione  occurrit  in  benedi&ione   fponfalium, 
de  qua  fatis  fupra  h.    Ad  dcduttionem  hujulmo- 
di  &  folcnne  convivium  fpeclat  illud  in  Evange- 
lio  '  de  decem  virginibus.     T>um  ircnt  emere, 
venit  fponfus  :  &  quae  paratae  erant  intrave- 
rtmt  cum  to  ad  nuptias,    &   claufa  eft  janua. 
Omnibus  fcilicet  convivis  futuris  fponfus  5c  fpon- 
fa,    quae    jam   deducebatur  in   nuptias,    follicite 
expedtandi  erant  obfervandique.     Id  quod  ibi  ad 
nuptias  eft,  feu,  ut  in  Graeco  s«  tks  y£(Mss,  a 
Syro  redditur  ihhf,  n'flS  in  domum  chort,  la?- 
titiae,  feu   ntiftiarum,  cui  ctiam  alibi  faepius  k 
o'i  yii^gt,   feu   nuptiae   Nninca  quod    ipfum    eft 
Ebraeorum  nnu^a  feu  fympofium  nuptiale,  nun- 
cupatur.     Atque   eam  efle   vocabuli  figuificatio- 
nem   in  hiftoriola  facra  de  nuptiis  in  Cana  Ga- 
lilaeae,  palam  liquet.     Citatum  autem  de  virgi- 
nibus  decem  locum  de  fponfo  fimul  &  fponfa 
venientibus,  quemadmodum    in    deductione,  ca- 
piendum   cfle,    oftendit  Vulgati  <5c  Syri  comma 
primum  ejufdem  capitis,   quo  pro  eo  quod   cft 
in  Graeco  &i;  anrxvmnv  "S  vuuqiv,  habent,  illi  oc- 
curjkm  feu  obviam  fponfo  &  fponfae.     Nonne 
etiam  five  de  convivis  five  de  miniftris,  quorum 
officia  nnptialia  fponfis,  durante  illo  five  tridui  fi- 
ve  leptidui  tcmpore  praeftanda  fuere,  intclligen- 
dum  illud,  numquid  '  pcffunt  pi  yoi  i^  v\>m£v©* 
irtvS&v  feu  vri&uav,  filii  thalami  nuptialis  /uge- 
re  fcajejunare  Qfilii  fponfi  habet  Vulgata  &  fi- 
lii  nuptiarutn)  quamdm  cum  illis  eft  fponfns  ? 
Atquc  adjicitur,  Venient  autcm  dies,  cum  aufe- 
retur  ab  eis  fponfus,  &  tunc  jejunabunt.     Nec 
praetermittendum  eft,  morem  hunc  lactitiae  ac 
deduftionis  alibi  item  quam  apud  Ebraeos,  pari- 
terque  in  oriente  vicino,  obtinuifle,  ex  vetcribus 
fieri  manifeftum.     Legitur  in  hiftoria  Hafmonai- 
ca  m,  filios  Jamri  faBuros  magnas  nuptias,  du- 
xijfe  fponfam  e  Madaba,  filiam  unius  de  magnis 
principibus  Chanaan  (oppidum  feu  urbem  Gaba- 
tha  vocat  Jofephus  ac  fponfae  patrem  illuftrem 

inter  Arabas')  cum  pompa  magna. Et  ecce 

tumidtus  &  apparatus  multus,  &  fponfus  pro- 
ceffit,  &  amici  ejus,  &  fratres  ejus,  obviam 
illis  cum  tympanis,  &  muftcis,  &  armis  nml- 
tis.  Expreflim  etiam  memorat  |ofephus  n  fpon- 
fam  ipfam  deduclam  a  fponfo  cum  frequenti  a- 
micomm  comitatu,  otov  dvj.g  cv  yx,/jgu,  ttt  fieri 
folet  in  nuptiis. 


»  Halach.  Eeracoth  cap.  i.  §.  10.  Sc  hahch.  Ifliotb,  cap.  10.                b  Shulcan  Aruch  lib.  Aben  haaezer  cap.  61.  c  Hjmn.  Nuptial. 

n  Machzor  Germ.  part.  i.  fol.  317.  b.                       d  In  Pirke,  cap.  16.                       e  Pfal.  xix.  j.  R.  D.  Kirachi.  f  Pag.  879. 

Joel.  cap.ij.  16.  h  Cap.  vij.  '  Matth.  xxv.  to;  *  Joann.  cap.  ij.  1.  3.  Luc.  xij.  36.  xiv.  8.  '  Mattb.  ix. 
S-  Marc.  ij.  19.  Luc.  v.  34.                  o  1  Maccab.  ix.  37.                 "  Lib.  13.  cap.  1. 


VOL.  II. 


R  r  r 


C  A  P, 


6%) 


U    X    O    R       E    B    R    A    I    C    Ar. 


632 


C  A  P.     XIV. 
De  annulo  apud  Ebraeos  fponfalitio  feu 


OStenfis,  in  fuperioribus,  iis  quae  illuftriora 
ac  praecipua  fuere,  in  moribus  Ebraeo- 
rum,  ab  ipfts  fponfalibus  ufque  ad  nuptias  un- 
diquaque  abfolutas  perfedtafque,  etiam  de  mino- 
rum  gentium  apud  cos  ritibus  aliquot  non  con- 
temnendis,  qui  fcilicet  nunc  adhibiti  nunc  omif- 
jl,  pro  vario  feculorum  locorumque  difcrimine, 
paucis  eft  monendum.  Neque  enim  ejufmodi 
ritus  praetermitti  folent  a  fcriptoribus  qui  res 
hujufmodi  tradtant.  Vifuntur  ii  potiffimum  in 
annulo,  coronis,  frumento  five  ferendo  five  fpar- 
gendo,  mvrto  ac  palmarum  ramis  praeferendis, 
velamine  quo  obtecti  fponfi,  &  paranymphis. 
De  his,  fuo  ordine.  Quod  ad  annulum  attinet 
in  Ebraeorum  fponfalibus ;  verum  quidem  eft  o- 
lim  hodieque  fubindc  apud  eos  adhiberi  folitum, 
quod  cx  eorum  fcimus  ritualibus.  Subindc  dico. 
Nam  utcunquc  occurrat  in  ritualibus  aiibique  de 
annulo  in  nuptiis  Ebraicis  qualecunque  teftimo- 
nium,  expreffim  tamen  afleritur  a  Leone  Muti- 
nenfi,  archifynagogo  Veneto;  annuli  ufum  fatis 
eifc  fuis  rarum.  Codex  ejus  a  MS.  quem  habeo 
ait,  e  alcuni  ufono  all  hora  (loquitur  de  gentis 
Ebraieae  ritibus  nuptialibus)  porgli  un  anello  en 
dito  e  fpofiarla,  ma  per  lo  piu  non  lo  fanno. 
Sed  qui  typis  cft  editus,  adjcdtum  habet,  ma,  in 
Italia  e  Tudefichi  per  ordinario  non  lo  fanno. 
Tantum  abeft  ut  doctorum  aliquot  fententiam, 
qua  etiam  ab  aevo  Mofaico  frequens  annuli  fpon- 
falitii  deducitur  ufus,  amplecti  queam !  Nituntur 
ii  maxime  loco  illo  Exodi  b  ubi  inter  donaria  fa- 
cra  numcrantur  annuli.  Adjiciunt  apud  prophe- 
tas  c  mulierum  annulos  item  memorari.  Sed 
manifeftum  eft  in  cultu  feu  mundo  tantum  mu- 
liebri  ccnfendos  effe  annulos  illos,  non  aliter  at- 
que  armillas,  difcriminalia,  vittas,  id  genus  alia. 
Nequc  apud  Ebraeos  ipfos  omnino  pro  fponfali- 
tiis  ii  fumuntur.  Ornamenta  etiam  erant  annuli 
virilia,  ut  videre  eft  in  hiftoriola  facra  de  Juda 
&  Thamar.  Atque  inde  cum  nonnullis  d  annuli 
ufum  in  fponfalibus  dcducere,  a  ratione  eft  ni- 
mis  difibnum.  Neque  fanc  in  Talmudico  cor- 
pore,  fi  bene  memini,  mentio  ullibi  habetur  an- 
nuli  fponfalibus  adhibiti.  Res  autem  ita  fe  ha- 
buit.  Nummulum  feu  nummuli  valorem,  velut 
fponfalitii  contractus  five  arram  fivc  pretium 
fponfae  antiquitus  dari  folere,  fuperius  e  eft  of- 
tenfum  •,  id  quod  fcxcenties  in  corpore  occurrit 
Talmudico.  Cum  igitur  animadverterant  Ebraei 
aliqui  hujufmodi  five  arrae  feu  pretii  fponfalitii 


feu  alium  qualcmcunque  locum  apud  alias  gen- 
tcs  annulum  in  nuptiis  occupaife  (qua  de  re 
mox  plura)  vifum  ettam  eis  eft  eundem  non  raro 
adhibcre,  &  310  ^fO  quo  fortunam  precantur 
bonam  f  in  eo  infcribere.  Sed  adhibuere  non 
qua  annulus  eft,  fcd  tantummodo  qua  pretii, 
quod  diximus,  fcu  nummuli  locum  occuparet. 
Id  quod  aperte  liquet  ex  eorum  ritualibus.  Nam 
ibi  s,  poft  praeviam  nuptiis  fponialium  benedic- 
tionem,  quam  publice  iterare  folent,  magifter 
qui  nuptiarum    folcnnibus  praeeft.j    »J07   {«OIS 

rw  xm  'K  j^tTp  njno  arh  naam  oiy 
«ariDO  njnon  n?  ini  \rh  onn  noto  mai-is 

]r\  110N1  ncana  mty  Nin,  Accerfitis  bmis  tefii- 
bus,  ab  eis  inquirit,  utrum  anntdus  fponfalitius, 
quem  eis  ipfe  oflendit,  fit  aequalis  cum  nummu- 
lo  <valoris ;  iis  ajfirmantibus,  rogat  etiam  utruiu 
fponfalia  rite  fuerint  peradta  ;  fcilicet,  utrum 
dixerit   fponfus  IT.niftDl  h   nanipO  DN  'Tl 

ymxi  njfton  rb  amn  mni  btmt*\  nvo  rm 
-jn  no  y:o  u»n  nmno  nm  uni  Vrwwi  bnM 

nyyjih  lOJtyO  Sl£K>  n>JO,  Ecce  mihi  fiponfa  fis 
ex  hoc  annido,  fecundum  inftituttim  Mofis  fy 
Ifirael,  &  annulum  indici  ejus  fu  digito  pollici 
proximo  induerit ;  aut  fi  immunda  tunc  tempo- 
ris  ejfet,  non  tam  induerit  quam  illabi  permi- 
fierit.  Nimirum  non  in  nuptiis  fed  in  ipfis  fpon- 
falibus  primus  annuli  ufus ;  de  quo  ideo  quod 
nummuli  feu  prctii  lponfalitii  locum  occupabat 
(quod  etiam  ex  ipfa  fponfalium  fubftantia  habent) 
ante  nuptiarum  folennia  quaeftio  ita  fieri  hodie- 
que  folct.  Non  igitur  in  locum  annuli  fuccef- 
fit  nummulus  teruncius,  aut  aliud  quid  quo  ob- 
ledtaretur  fponfa  in  ipfo  contradm  fponfalitio, 
quod  volunt  viri  nonnulli  dodti,  fed  planiffimc 
in  nummuli  locum  annulus.  Qtiod  vero  habent 
aliqui  fidei  fatis  prodigi,  five  de  annulo  argenteo 
in  D.  Annae  caenobio  fandtimonialium  Romae 
fervato,  velut  eo  quo  Joachim  &  Anna  copu- 
lati  funt,  five  de  onychino  illo  qui  ex  fide  ne- 
fcio  cujus  gemmarii  cx  Hierofblymis  Romam 
ante  feculum  unum  &  alterum  profedti,  velut 
D.  Mariac  virginis  deiparae,  Perufii  reconditur, 
autoribus  fuis  non  libenter  relinquimus.  Qui 
vcro  de  annulis  illis  plane  fidtitiis  plura  velit, 
confiilat  inprimis  Joannis  Baptiftae  Lauri  libel- 
lum  de  Anmdo  Pronubo  "Deiparae  virginis  h, 
nec  tamen  fine  eis  quae  eadem  de  re  doctiffime 
fcripfit  vir  fummus  Andraeas  Rivetus  '  in  Apo- 
logia  pro  fanctiffima  virgine  Maria.  Hoc  vero 
non  praetereundum,  etiam  apud  Ebraeos,  uf  ali- 
bi,  pro  fidei  fymbolo,  quale  ad  connubia  inpri- 
mis  attinet,  prae  rebus  aliis  fumi  annulum.  Ex- 
preffim  Philoni  k  annulus  quo  Jofephus  patriar- 
cha  a  Pharaone  donatus  eft,  ova^^aiv  S~£y- 
ftg.  iri&coc;  nuncupatur  feu  manifeftijfimum  fidei 
figmim. 


1  De  gli  riti  Hebra-ci  part.  4..  cap.  3.  b  Exod.  xxxv.  21.  22.  c  Ifaiaeiij.  21.  d  Baron.  tora.  1.  ann.  57'.  alii. 

c  Cap.  2.  f  Muniier  ad  Genef.  xxx.  s  Maliaril  fol.  8;  a.  Machzor  Germ.  par.  i.  fol.  336.  b.  Col.  2.  Videfis  Thefub.  18.  ad 

Maimon.  lib.  Nafliim.  h  Romae  i<)2i.  8c  vidcfis  Addit.  ad  Alphonf.  Ciaconii  vit.  Pontific.  in  Sixt.  4.  pag.  1280.  '_  Lib.  2. 

cap.  9.  pag.  283.  &c.  J  Lib.  de  Jofeph. 


C  A-  P. 


'33 


U 


X    O    R 


C  A  P.      XV. 


~)e  fponforum  coronis,  myrto  ctc  palma- 
rnm  ramis  praeferendis,  &  Jrumento 
five  ferendo  fwe  fpargendo  in  ritibns 
Ebraeorum  nuptialibus.  De  velami- 
nibus  item  quibus  obteBi  fponfi. 

~1  Ponforum  coronarum  vetuftiflima  eft  in  Mif- 
|S  na  mentio.  Harum  ufus  in  ipfa  deduclione 
:u  nuptiis.  Eis  enim  ornandi  erant  in  nuptias 
[im  fponfi.  Sponfi  corona*  erat  five  aurea,  fi- 
:  argentea,  five  ex  fale  tofto  formata  atque  ful- 
lure^depidla,  five  rofea,  five  myrtea,  five  olea- 
ina.  Sponfae  erat  corona  aurea  feu  aurata,  fci- 
:ct  forma  Dnt  S#  ~y,  urbis  attreae  feu  turrita, 
aalis  Deum  matri  vulgo  tribuitur.  Sed  haec  pro 
lrio  fponforum  conditionis  difcrimine  aliter  at- 
ae  alitcr  fe  habuifle  neceflum  cft.  Coronae  hae, 
ib  templi   fecundi  excidium,    interdiftae    funt. 

lifiia b,  nrnqp  hy  tftl  bwtifib»  bv  tmhns& 
;  Fm  dvj'o  b&  bismi  bttxn  Sjn  dot 

tbb  h¥t&,  Tempore  quo  Vefpafianus  armis 
is  aggrejfus  eft,  interdiciae  funt  fponforum  co- 
nae,  ttti  etiam  tympana  (ufus  fcilicet  eorum  in 

«oris  nuptialibus)  atque  Tito  nos  invadente, 
terdiElae  ftf/it  etiam  coronae  fponfarum.  No- 
bant  fcilicet,  exterorum  armis  hoftilibus  oppref- 
fplendidum  illum  majorum  in  nuptiis  cele- 
:andis  ritum  diutius  retineri.  Quale  de  ritu  ra- 
orum  myrti  ac  palmarum  cum  cantu  fponfis 
■aeferendorum  eft  dicendum.     Etenim  legitur  in 

orum   commentariis  c,    mortuo  B.ab,    decretum 

:ifle  >isb  \\s>a  ahpi  'Sljn  oin  VS»b'  K?» 

I  MHn,  Myrtum  &  ramos  paimarum  fponfis  in 
j  mpa  mufica  non  ejfe  praeferendos.  Neque  au- 
m  coronarum  apud  Ebraeos  nuptialium  tantum 
i  Mifna  feu  Commentariis  Talmudicis  aliifve 
riptis  Rabbinicis  mentio,  fed  etiam  in  ipfo  co- 
ice  facro,  fi  interpretibus  magni  nominis  vete- 
bus  fides.  Legitur  in  Ifaia,  d  Gaudens  gaudebo 
i  T>omino,  &  exuitabit  anima  mea  in  Teo 
reo,  quoniam  induit  me  •veftimentis  faiutis,  & 
idtmento  juftitiae  circumdedit  me  ;  Ji"D»  {JVO 
4%  myri  rb±f\  *.Nb,  quae  ih  Vulgata  vertun- 
ir,  Gluaji  Jponfum  decoratum  corona,  &  quafi 
bonfam  ornatam  moyiilihis  fuis.  Neque  adeo 
iftert  verfio  feniorum  -,  d>s  vuu.<plu  'jreg/eSMKe 
gt  fjJiTeax,  &c.  Sicut  fponfo  circumpofuit  mihi 
litram,  quae  planae  coronae  fpecies  eft.  Vcrba 
)fa  Ebraica  fonant  ut  fponfv.m  facerdotali  orna- 
•it  decore,  &c.  aut  ut  fponfus,  &c.  Aquila  au- 
:m  (inquit  Hieronymus)  tranftulit,  h&i.itu f/£v@* 
izdvy,  quod  in  lingua  noftra  dicitur,  facerdotd 
ortans  coronam.     Subftituit  igitur  ibi  Aquila  «s 


B    R    A    1    C    A".  62A. 

vjp.%\^.  li&mvfjLzv©'  &<pdy<pf  nt  Jponfus  facer- 
dotii  portans  coronam,  id  cft,  magnificam,  fplcn- 
didam.  Et  iane  tam  Thcodotioni  ac  Symmacho 
quam  Aquilae  sspajfc;  feu  corona  ibi  adhibitum 
eft  pro  "IN2  quod  decus  feu  ornatnm  gencraliter 
dcnotans  pro  mitra,  cidari,  tiara,  feu  fingulari 
capitis  ornamento  aliquoties  alibi  e  fumitur.  Et 
Davidi  de  Pomis  tg  ~)N3  e.xplicatur  per  coronam- 
&  coronulam.  Jonathan  autem  Chaldaeus  Jc- 
faiiae   paraphraftes  hic  {-pyiJJS   rhxQl    JsMnro 

totfpfioi  Nrtarn  'l-fonL>2  ftfpi  Km  tvroy\ 

NDjipnD,  Ut  fponfum  gattdentem  in  thalamo  fuo, 
&  ut  facerdotent  magnum  veftimentis  fuis  or~ 
natum,  &  ut  fponfam  ornatu  fiio  decoram  -,  per- 
inde  ac  fi  legerat  frfal  &  facerdotem,  non  \hy 
facerdotali   ornavit    decore.      Vcrfio  penes  me 

Arabica  MS.  habet  ibi    c\=.LJI    /•r^l    ilL^ 

fcut  fponfum gloriofum.     Et  Judaei  Hifpanienfes  ; 
Como  novio  engrandefcera  fermofara  ;    adeoque 
coronam  iponfo  non  expreflim  ibi  tribuunt.    Sed 
Salomon  Jarchius,  innD,  inquit,  'J^J27  w'-lS'  ICK 
^nj  jnDH  "IN2,  Sicttt  fponfim  qui  vejiitm  efl 
ueftibus  pontificis  maximi  gloriojis  f.     Utcunque 
vero  locus  fuerit  vcrtendus,  id  interea  eft  mani- 
feftum,  veteres  illos  interpretes  Graecos,  quos  & 
fecutus  eft  Vulgatus,  non  dubitafle  quin  in  fponfi 
apud  Ebraeos  ornamentis  corona  locum  haberet 
proprium.     Aliter  enim  nec  res  ipfa,  quicquid  de 
verbis  fit  ftatuendum,  verfiones  illorum  fatis  tule- 
rit.     Atque  ita  interpretantur  fcriptores  ad  eum 
locum  praeclari  s.     Sed  &  alibi  occurrit  quod 
doftis  habetur  de  corona  apud  Ebraeos  nuptiali 
teftimonium  perquam  manifeftum.     Salomon  in 
Canticis  h,  Egredimini  &  %'idete  filiae  Sion  re- 
gem  Salomonem,    mo  ISN  "h    rrr^V  m'0>'3 
minn,  In  corona  qtta  coronavit  illum  mater  fua 
in  die  defponfationis  iilius  &  in  die  laetitiae 
cordis  itlius.     Complures  Scriptores  '  hic  coro- 
nam  nuptialem  intelligunt.     Alia  etiam  in  ean- 
dem  rem  loca  k  e  prophetis   trahunt    nonnulli. 
Atque  hinc  in  Tcrtullianum  difputat  Paulus  Sher- 
logus,  quafi  memoria  lapfus  temere  afnrmaflet  is  l 
coronarum  Ebraeis  ufum  fuifle  nullum.     Quod  ad 
frumenti  ufum  in  ritibus  eorum  attinet  nuptiali- 
bus  ;  hodiernus,  qui  in  eorum  occurrit  ritualibus, 
mos  eft,  ut,   ubi  fponfus  fponfae  manum,   ante 
nuptiarum  benedictionem  prehendit  m , .  7D  1'P"!1* 
Twhl)  XFh  IID  onDINI  j'Dn  \VX~\  »33  S^  t2%rl 
Q'D>'S,   Spargant  omnes  qui  circumftant  triti- 
cum  Juper  eorttm  capita  ter,    dicentes,  Crefcite 
&  miUtiplicamini.     At  in  libris  Talmudicis  ali- 
ufmodi  frumcnti  ufus  habetur.     Nam  ibi  non  fe~ 
mel  mentio  a  Rab  Papi  fit  temporis  quo  *$}&  101 
'nVDND,   projiciunt  n  hordeum  in  vas  faligne- 
itm,  qua  fcilicet  nuptias  fpeftat.     Atqui  interpre- 
tcs  hic  diflentiunt.     Alii  tantum  de  apparatu  ad 
potum  in   convivium  nuptiale  verba  illa  intclli- 
gunt.     Alii  vero  ad  hunc   modum  °    explicant 


1  Gem.  Hierofolymit.  ad   tit.  Sota  cap.  9.  fol.  24.  col.  3.  Babylon.  fol.  49.  b.   Gloff.  ad  tit.  Gittin  cap.  1.  fol.  7.  a.  Bartenorius,  at  tit. 
uta  cap.  9.  5.  14.  b  Tit.   Sota  cap.  9.  adde  Gemar.  Bab.  tit.  Gitcin  cap.   1.  fol.  7.  a.  Sc  de  coronis   vide  tit.  Semicoth  cap.  11. 

Sepher.luchafin  fol.  102.  a.  d   Cap.  ixj.  10.  c  Exod.  xxxix.   17.    Ezech.  xliir.  18.  f  Videfis  ibi  David  Kimchi. 

Vicie  Paul.  Sherlogum  m  Cantic.  Veftigat.  27.  S.  16.  h   Cap.  iij.  1 1.  '  Pineda  de  Reb.  Salomonis  lib.  5.  cap.  3.  S.  f.  Paul. 

ier!ogus  in  Cantic.  Veftigatione   27.  S.  16.  a!ii  ibi  citati  praeter  Pinrum  Ramirez  lib.  i.  in  Cantica.  &  vide  Aloyf.  Novarin.  lib-  6.  Eleii:. 
:crorum.  cap.  44.  k  Thren,  f.  if.  Ezechiel.  xvj.  12.  Cant.  iv.  4.  Zach.  iij.  f.  Et  Chaidaeum  ibi  vide.  '  De  Corona  Militis 

p.  9.  m  Maharil.  fol.  82.  b.  Mackzor,   Germ.  part.  1.  foi.  356.  col.  1.  ■>   Gemara  Babylon.  ad  tit.  Cethuboth  cap.  1.  fol. 

.  a.  Sc  ad  tit.  Aboda  zara  cap.  1.  fol.  8.  b.  °  Gloif.  ad  tit.  Abodi  zara  ibid.   &  ibid,  Thofiptha,   8c  vide  J.  Drufium  Obfervat.  iib. 

3.  cap.  23.  &  Glofl".  ad  tit.  Cethuboth  cap.  1.  fol.  8.  a.  Sc  Baal.Arucb  m  NPJDi». 

?Wi3 


*si 


U  x  o  r    Eir40i-cx 


6ge 


»p»  cnp  pw  dp  pjnin  -niflnyo  nay.pnii 
j'rtiox  }na»o  nboni  }nnn .  'jflb  .,'wooi  nsinn 
pnooa»  iSbn  piya»o  lm  na,  .om  pouo 

nK13nn  n30  nXi',  Tonebant  terram  in,  vafis 
faligneis,  ibique  ferebant  hordeum  ante  dies  de- 
ducJionis  in  thahmum  ;  afferebant  autem,  cum, 
germinabat,  coramfponfo  &  fponfa,  dicentes.  il- 
lis,  Crefcite  &  muitifiicamini  quemadmodum  hor- 
deum  hoc,  quod  citius  quamuliae  aliae  fruges  fro- 
venit.  Velaminis  autem  dupkx  occurrit  gcnus 
in  nuptiis  adhibitum.  Alterurh  quo  fponibrum 
capita  ut  flameo  obtecla,  alterum  quod  in  ipfa 
benediftione  nuptiali  eos  velut  tentoriolum  por- 
tatile  obumbrabat.  Genus  prius  memoratur  eti- 
am  in  Mifna.  Paulo  poft  verba  illa  fuperius  de 
coronis    interdiais    allata,    fequitur    a    D*0Wl'fl3 

-pm  pn'fljo  nbrm  nsti  i<?v  fii  pSrish 
•yina  jfefika  n7nn  ^srrw  fwn  jvnim  "vyn 

T^n,  Temporibus  beilicvs  quae  funt  infcuta  de- 
cretum  efi,  ne  prodiret  (in  deduftionem)  ffcmfa 
velamine  obvoluta  intra  urbem.  Sed  Rabbini 
noftrifofimodumfermifere,utetiam  intra  urbem 
velamine  obvoluta  prodiret.  Vocabulum  quod 
hic  ufurpatur  pro  velamine  hoc,  feu  JWflN,  fu- 
mitur  etiam  pro  ipfo  thalamo  conjugali  alibi  b. 
Atque  ita  etiam  td  nflin  Chupfa  quod  primario 
in  rebus  nuptialibus  eft  thalamus,  in  quem  de- 
duclio  facienda  (ut  fupra  eft  oftenfum)  ufurpatur 
pariter  pro  velamine  hujufmodi  c,  uti  etiam  pro 
tentoriolo  illo  quo  obumbrari  foliti  in  ipfa  be- 
ncdiftione  fponfi  ;  quod  gentis  velaminis  hic  cft 
fecundum,  &  in  atrio  fynagogae  d  praeparari  nunc 
folitum,  fed  an  veteribus  Ebraeis  in  ufu,  nondum 
cft  mihi  fatis  compertum.  Et  fic  Elias  Levita e.  Sed 
inquit    ille,    Sj»  \tP\W   iJ3f1'  OJOlp    UrtlNl 

jwph  nyao  Dna  SDlJfc  noni  ;nnn  fercn 

nflin,  Nos  etiam  vocamus  vefiem  illam  feufan- 
num,  qui  folet  exfandi  fuper  caput  ffonfi  & fpon- 
fae,  ac  tenetnr  quatuor  vetiibw  temfore  nuftiali 
(nam  ita  ni  }'fi'Wp  ibi  intclligendum)  Ckv.ppam. 
Thalamum  vero  fponfalitium  pjj  &  pJJ  n'3  e- 
tiam  dixere  Chaldaei.  Velamina  autem  fponfos 
ita  J&IIJ^S  Dlfi»0  verecundiae  caufi  f  obtegere 
folita,  ex  findone  aliave  ejufmodi  materie  con- 
fefta  s  funt,  non  fine  monilibus,  lemnifcis,  aliifve 
id  genus  pro  utentium  libitu,  hinc  indc  pendu- 
lis.  Ipfum  autem  }V"VflN  quod  ih  loco  e  Mif- 
na  citato  fponfae  prodeunti  tantum  attribuitur, 
velamen  hujufmodi  utrifque  commune  denotare 
maniicfto  liquet  ex  utraque  Gemara.  Hicrofo- 
lymitana  ibi,  pV'¥0  OTD  Q'3nn  niflin  p  l7'N 
Dm  pSn  fln?  'jnnDl,  Velamina  ffonforum  fin- 
dones  fnnt  acupicJae,  quibns  affenduntur  moni- 
lia  atirea.  Et  Babylonia,  VVJ  D'Jnn  Jlflin  7J», 
"Decrctum  illud  erat  de  ffonforum  velamine.  Et 
ram  hacc  quam  illa  Gemara,  pro  utentium  libitu, 
ait  fkri  folita  hujufmodi  veiamina.  Scd  plcrum- 
-quc  volunt  faftigiata  feu  m  conum  h  furfum  de- 
finentia,  quae  etiam  figura  tentoriolo  tribuitur. 
Atque  eorum  '  ufus  folennis  in  ritualibus  hodier- 
nis  pro  vario  locorum  more  memoratur. 


C  A  P.     XVI. 


De  paranymphis  Ebraeorum  fponfi  ami- 
cisy  in  utroque  Foedere  ditlis3  c£f  in  No~ 
vo,  filiis  thalami  nuptialis. 

ESTAT.  ut  de  paranymphis  videamus. 
Ii  bini  minimum  fuere,  0»2flfi»lfi>,  id  eft, 
focii,  comitest,  ■,,  amici  fponforum  dicti.  Sed 
vcro  pro  moriim  .  diycrfitate  five  adhibiti  fi- 
ve  praetermifli.  ,  G^mara  Hierofolymitana k,  "itJN 

jniN  pjayo  vn  njjitt»«nn  mino  mv  h 
t]a  |nn  nt^o  .nnNi.  rp3.?B>o,  nnN.patw/jE» 
i'Niti"j  n^t^fl  vba  jniN  }n*oj;b\vn  *6  p  »fl  *ij;j 
o»Mfi;i^n  vn  nmsnn  nnin'fl  \z\vry  vn  ab  bnjoi 
;'tn^  vn  xb  n^jfli  noni.  }nnn  Dipofl  ('tyfltyab 
Dipofl  ;w  pntyityn  vn  njit^Nifl  ,..min»a  p 
p  i'ti'v  vn  j>tS  nn:oi  n?j  Dipbfli  jnn,  O^- 

fervavit  Rabbi  Joda  morem  aniiquittis  in  Ju- 
daea  obtinuijfe,  ut  conftituerentur  bini  faranym- 

fhi,  focii,  feu  amici  ;  alter  fponfae,  ffonfo  alter. 
Quos  tamen  non  conftituebant  nifi  temfofe  nup- 
tiarum,  feu  deduclionis.  Neque  in  Galilaea  mos 
ille  obtinuit.  Antiquitus  etiam  in  Judaea  pa- 
ranjmphi  locum  fponfi  &fiponfae  perfcrutabantur 
(decubitus  locum)  quod  in  Galilaea  non  folebat 

fieri.  Quin  in  Judaea  faranymfhi  fernocla- 
bant  in  loco  ffonfi  &  loco  fponfae  ( juxta 
eos  in  thalamo)  quod  nec  in  Gaiilaea  fieri  fok- 
bat.  Certe  &  horum  mentio  alibi  in  libris  Tal- 
mudicis,  etiam  &  ritualibus  l  quibus  ctiamnum 
utuntur.  Quin  &  pro  eis,  qui  oflkio  lingulari 
nuptiis  adfunt,  occurrit  in  paraphrafl  m  Uzielidi 
tributa  ;  fed  apertius  Gemara  Babylonia  n  ex  jam 
dicti  Rabbi  obfervatione,  qui,  pro  more,  hic  Je- 
huda,  ut   ibi  Joda,  nominatur,  ilJlfiWtt  !TTinO 

no  rh  nnjo  t>  nnx  }»jDa»ia»  »jfi»  nrb  ;noj;o  in 
nainS  jnono  nye»fl  n?on  nxi  jnnn  nx  a»ott»07 
vn.nmsno  mino  }o  ftrij»  vn  kxS  hbm 
nnji  m  pty  nSoi  tnna»  n'flfl  }'jfi»»  }»vflfi>ik» 

p  }'fi»lj»  Vii  Jxi7,  -frz  Judaea  mos  obtinuit  ants- 
quitus;  ut  bini  fponfis  attribuerentur  feu  confiitu- 
erentur  paranymfhi,  focii  fcu  amici,  ffonfo  alter, 
alter  ffonfae,  qui  nimirum  tempore  dedutlimis 
in  thalamum  eis  ojficia  praeftarent ;  quod  tamen 
in  Galilaea  non  obfrvari  foiitum.  Quin  in  Jtt- 
daea  mos  antiquitus  obtinuit,  ut  paranymfhi  ea- 
dem  in  domo  (id  eft,  conclavi)  fernocJarent,  qua 
fponfus  &  fponfa,  quod  nec  in  Gaiilaea  pbferva- 
tum.  Id  vero  quod  dicitur  hic  fi»0fi?07,  quod 
ad  ofiicia  ffonfis  fraefianda  vertimus,  cxplicatiu* 
in    Glofla  per  miJG  pWOfl    fi»0fi»07l   fi»3fi'fl7 

Dn»fi»yo3  nt  na  nr  lSpSp'  xSa»  rbbn 
isb  vi  nflNi  D^ina  dt  njn»  >6&  noina 
□'on  'fl'o  nby  a»fi»  nao  Ni'fln,  ^Ad  fcm- 

tandum  &  ojficiofe  obfervandum  ea  qitae  ffon- 
fi  iiia  nocle  (fcilicet  nofte  dedudtionis)  fecerint. 


'  Mifna  tit.  Sota,  cap.9.  Talm.  Bab.  fol.  49.  3.  b  Gemar.  Bab.  tit.  Sota,  cap.  1.   fol.   n.  a.    videfis  lib.  noft.  f.  de  Jure  Nat.  Sc 

Gcnt.  cap.  j-.  Machzor  Germ.  part.  1.  fol.  316.  a.  c  Vide  D.  Kimchi  ad  Joel.  2.  16.  Machzor  Germ.  part.  1.  fol.  336.  C0I..4. 

d  Videfis  R.  Nephthali  Afchenazi  in  Sepher  — ,gy/  '"iDN  fol.  i°3-  b.  '    InThisb.  verb.  HEn  &  v'^e  J.Buxtorf.  in  Synagog.  Judaic. 

cap.  28.  f  Gcmar.  Bab.  adtir.  Sota,  cap.  9.  fol.  49.  b.  £c  Bartenor.  ad  didt.  cap   §.   14.  s  Gcmar.  Hierofolymit.  ad  tir.  Sota, 

fol.  24.  col.  3.  Babylon.  ibid.  fol.  49.  b.  h  Bartcnor.  ad  tit.  Sota,  cap.  9.  5.   14.  alii.  '  Maharil,  fol.  82.  b.  Sc  Machior  Germ. 

part.  1,  fol.336.  col.  4.  £c  337.  col.  1.  k  Ad  tit.  Cethuboth,  cap.  1.  fol.  25-.  col.  r.  '  MschsorGcrm.  pirt.  1.  fol.  3.  7. 

\+.  Sc  fol.  337.  col.  1,  '"  lXutcron.  xxxii.  yo.  °  Ad  tit.  Ccthuboth,  cap.  1,  fol   12.  a. 

j  A^ 


;37 


U    3 


£    O    R 


E 


B    R    A     I    C    A. 


638 


\re  fcilicet  alter  alteri  dolo  inftrat  damnum. 
Ve  fponfus,  etiamfi  agnofcat  fanguinem  vtrgi- 
itatis,  illum  cclet  aut  tollat.  Et  ne  Jponfa 
nftrat  fecum  panr.um  teufmdon  m  fanguine  m- 
intlam.  Scilicet  in  Gemara  verba  riunt  de 
ponfae  virginitate,  adeoque  officium  paranym- 
ihorum  ibi  ad  eam  rem  primario  fpedat.  In 
udaea  igitur  paranymphorum  ufus  crat  tum  in 
pfa  dedudlione,  tum  in  cubili  feu  thalamo,  id- 
|ue  tota  dediiclionis  nocte.  Et  tametfi  paffim 
crmc,  pudoris  caufa,  in  morc  fit  pofitum,  ut 
:oncubitus  etiam  conjugaiis  (quod  ait  D.  Au- 
piftinus  a)  remotum  al?  arbitris  cubile  conqui- 
■at,  omnefque  famulos  atque  lpfios  etiam  para- 
■tymphos  &  quojcunque  ingredi  quaelibet  necefi- 
ftudo  permiferat,  ante  mittat  foras,  quam  vel 
Handiri  conjux  conjugi  incipiat,  in  Judaea  ni- 
lilominus,  ied  non  in  Galilaea,  paranymphos  vi- 
les  non  fo'um  nuptiis,  verum  etiam  ipfi  thoro 
:bnjugali  nocte  prhna  officiofe  adfuifle,  ne  fraus 
.Iterutrinque  de  virginitate  fcn  floris  virginei 
eftimonio  (qua  de  re  libro  proximo  piura)  com- 
nittetetur.  De  aliis  etiam  quae  ad  apparatum 
aetitiamque  fponforum  attinebant,  eos  profpex- 
flc  ambigendum  non  eft.  Jam  vero,  nonne  e 
ibis  M3BW  hifce  feu  paranymphis,  a',n:cifive  al- 
er  qui  iponfo,  ur  amicus  fideliffimus,  ita  tem- 
)ore  nuptiarum  officium  praeftaret,  innuitur  rn 
imilitudine  illa  facra  S.  Joanms:  Ipfi,  inquit  b, 
-efiimonium  m:hi  perhibetis,  quod  dixerim,  Non 
um  ego  Chriftus,  fed  qttod  mijfus  fum  ante  il- 
ktm.  Et  dein ;  d  f^w»  r  w\*.<$hu,  vvfj.ql©*  'Qp.v' 
)  Q  cf i'A3;  &  WfJ.Qiu  0  ecnsw»?  X)  dxiav  eurrX  %*■%£ 
£ais<j  0*1$.  T  <^i)v/yj  y  vvfjltpia'  aLwm  *v  ri^a.g^,  i\  ky/ti 

i&aM&rcq,  Qui  habet  fponfam,  fponfus  eft.  A- 
micui  autem  fponfi  qui  ftat  &  aitdit  eum,  gau- 
iio  gaudet  propter  vocem  fponfi.  Hoc  ergo  gau- 
dium  meum  implaum  efl.  Vdcis  fponfi  fponfae- 
}ue  mentio  tum  in  Sacris  Literis  c  folennis,  tum 
:n  ipfa  quae  deductioni  erat  praevia  d  benedic- 
:ione.  Vocem  mutuos  conjugum  feu  fponfo- 
rum  affectus  arque  exhilarati  animi  invicem  effa- 
ra  indicantem  denotari  dubium  non  videtur.  Eam- 
que  audire  atque  obfervare,  etiam  inter  primaria 
paranymphorum  fcu  amicorum  fponfi  iponfaeque 
officia  fuifle,  indeque  more  nuptiaii  laetari.  Non- 
ne  igitur  hic  ex  more  jam  memorato,  fe  dixit, 
ut  paranymphum  feu  amicum  fponfi,  vocem 
fponfi  infignemque  ejus  erga  fponfam,  quae  ec- 
clefia  eft,  affeclum  obfervaffe  atque  inde  fumma 
perfufum  eflc  laetitia  ?  Certe  omnia  ita  quadrant 


moribus  e  Judacac  nuptialibiis.     Et  fcimus  etiam 
%  cpiAa.feu  amici  nomcn,  quemadmodum  &  co- 

mitis,  a  dilfufiori  vulgarique  fignificatione  dclap- 
fum,  peculiarem  non  raro  apud  vetercs  dignita- 
tem   aut    officium  dcnotafle,  qucmadmodum  iir 
illo  de  Zabudo  Ben  Nathan  f ;  "iSori  nin  umi- 
cus  erat  rcgis  in  Vulgata   Verba  planiffime  fiunt 
dc  dignitate.     Helleniftae  habent  ibi  sTtuy?  t5 
(Zz<ji?iz)S  ficius  regis,  quod  idem  innuit.     Et  pa- 
raphrafis  Chaldaea,  NoScTl    NJ^WV^  amicus  fetf 
focius  regis,  ubi  eodem  pro  amico  utitur  voca- 
bulo,  quod  paranymphum  etiam,  ubi  de  re  nup- 
tiali  verba  fiunt,  fignificat.     Et  appofite  ibi  eo- 
dem  fimiiiter  eft  ufus  vocabulo  David  Kimchius 
1'On    "lOy   iVTW-   N3701  KJWKP   amicus  regis, 
qui  ei  perpetuo  erat  cimes ,  uti  etiam  erat  fpon- 
fo  amicus  quem  diximus  feu  paranymphus,  un- 
de  &  Judaei  Hifpanienfes  habent  ibi  companero 
del  rey.  Quin  &  in  Veteri  Foedere  pro  eo  quod 
eft  lnjTIOT  Samfonis  feu  focio  ejiis,  fubftituunt 
LXX.  t>2  vvfjLpzywyS  atjfi   cui   fcilicet  data   eft 
uxor    ejus.      Et    Chaldaeus    ibi  8  habet   miTl 
rW'3t£P|B7,   G)ui  erat  Jbcius  ejus  feu  amicus  nup- 
tialis,  feu  patanymphus.     Eodem  nomine  apua 
veteres  Ebtaeos  h  dicuntur  Michael  &  Gabriel  pa- 
ranymphi  Adae.     Et  ubi  fponfalia  inter  Deum 
&  ecclefiam    Ifraeliticam    memorant    (juxta  illa 
quae  &  in  Foedere  Veteri  ea  de  re  faepius  occur- 
runt)   Mofem  fuiffe   aiunt  ■  j*32Wn   paranym- 
phum  Deo  &  ecclefiae  illius.     Paranymphi  ejuf- 
modi  feu  fiponfi  amici  appellantur  etiam   ijol  'S 
wjuurxSvos  k  fiiii  thalami  nuptialis ;  qua   de  rc 
optime  vir  praeftantiffimus  Hugo  Grotius  \  Sin- 
gulare  habetur  &  apud  nos  nomen  ejufmodi  eo- 
rum  quos  23:i6c  Sntglstff,  id  eft,  minifiros  fipon- 
fialitios  qui  fponfam  deducere  folenr,  appellita- 
mus.     Etiam  apud  Graecos  veteres  fponfi  amico- 
rum  nomen  &  ufus.    Julius  Pollux  mj  v&X&toj 

ai     1J$   T    fa?    VU/U£IV    <pl>\c>JV    fc     $IVeg>£?C,    0    ¥     Svgjpt.1^ 

i.pzznx.ai  C  hoyuv  -rui  yjvai-^.<;  (imSeiv  rri  toffjpy 
fio-jca?,.  Quidam  etiam  ex  fponfi  amicis  janitor 
dicitur,  quijanuae  adftans  mulieres  Jpcafum  cla- 
inantem  juvare  prohibet.  Alibi  n  etiam  amici 
ufus  fingularis  in  Sacris  Literis ;  ut  quae  de  ejuf- 
dein  notione,  qua  dignitatem  feu  officium  fingu- 
lare  denotabat  olim  in  Auguftali  comitatu,  oc- 
currunt  praetereamus.  Quae  funt  aiii  ufus  ho- 
dierni  ritus,  pro  locorum  difcrimine  invicem  fa- 
tis  diverfi,  e  rirualibus  eorum  qui  proftanr  libris, 
Joannis  Buxtorfn  Synagoga  °,  Leone  Mutinenfi, 
Aolyfio  Novarino  p  petendi  funt. 


«  De  Civitate  Dci  lib.  14.  op.  iS.  b  Cap.  3.  28.  ■  Jerem.  vij.  54.  xvj.  9.  xxv.  10.  xxxiij.  11.  Apocalypf.  18.  23. 

E2ruch  1.  23.  d  Vidc  fupra  cap.  12.  5  Videfis  Daniel.  Heinlium  in  Ariiterch.  Sacro,  pag.  879.  f  1  Reg.  iv.  ,-. 

Sc  vide  Piuedam  de  Re'o.  Solorr.on.  lib.  f.  cap.  13.  5.  iS.  E  Judic.  xiv.  20.    ubi  vide  R.  Salomon.  h  Berefchith  Rabba 

prafli.  8.  •  R..Saloraon  in  Exod.  xxxiv.  fc  Matth.  ix.  ij-.  '  In  Notis  Evangelicis,  pag.  iS^.  &  vide  Jo.  Buxtorf. 

m  Lexic.  Cha'.d.  Ta!m.  pag.  2f;f.  m  Onomaftic. lib.  3-cap.  3.  ■>  1  Paraiip. xxvij.  3;.  8cc.  °  Csp.  28.  f  Zkiz. 

S:aor.  lib.  6.  cap.  46. 
I 


VOL.  II. 


S  f  f  f 


CAP, 


XJ   X  O   R      E   B    R    A    I   c   T. 


640 


C  A   P.     XVII. 

Sponfus  virginis  a  dedutlione  ufque  ad 
concubitum  a  praeceptorum  aliortim 
affirmativorum  obfervatione  immums. 

^Raetermittere  autem  hic  vifum  non  cft,  quem- 
admodum  annalis  erat  novo  marito,  fccundum 
ea  quaeproximolibro3  dicentur,  amuneribus  mi- 
litaribus  civilibufque  immunitas,  ita  etiam  fponfo 
virginis  fuiTe,  ex  eorum  placitis,  immunitatem 
fingularem  toto  tempore  quod  deduclionem  & 
coiicubitum  interveniret,  nifi  intra  illud  incide- 
ret  exitus  fabbati  ;  idque,  ni  fallor,  ab  omnibus 
praeceptis  affirmativis  alias  diligenter  obfervandis. 
Solennem  habent  ledtionem  facram  bis  quotidie, 
feu  mane  ac  vefperi,  a  viris  univerlls,  qui  condi- 
tione  liberali,  regulariter  peragendum  b  ;  qui  fu- 
erint  nempe  officio  hujufmodi  non  impares.  Eam 
ab  origine  feu  majorum  inftituto  deducunt  ve- 
tuftiffimo  $W  riNHp  Keriath  Shemai  dictam,  id 
eft,  leclionem  Audi,  defumptam  ex  Deuterono- 
mio  c  &  Numeris  d  atque  ita  nuncupatam  quia 
incipit  a  vocabulo  Audi.  i^Audi  Ifracl,  Tomi- 
nus  T>eus  nojier  Tominus  unus  efi,  &c.  Et 
maximi  faciunt  officium  hoc  facrum,  quia  in  eo 
fingularis  eft  Numinis  unitatis  &  omnium  ilmul 
praeceptorum  ejus  memoria.  In  ritualibus  ali- 
quoties  integra  occurrit.  Jam  vero  de  hac  re 
ita  ad   veterum    mentem    Maimonides e  i    DW 

poSoi  yw  n»npo  onioa  p»:iopi  onayi 
rrbish  '»rooi  nmipa  rrnpb  o»:opn  nx 
iii£3  ii7  wnv  »b  inw&  pjnb  »na  nnnxSi 
ynv  n-poi  nwsn  hoo  nioa  nwo  iarh  tarai 
ny  ytsp  n»*ipo  nioa  nSina  mw  »nn  -p»aS 
xjfo»  nS  nou»  n»iia  inyn  i»Nty  »sS  nnv  to'ty 
Sya  nSi  nattf  'Nmo  ny  Nnti»  oni  oSim  nS 
n-npra  »nnty  -]S»ni  naty  »xmoo  nnpS  i"n 
jwun  SnN  Sya  vbo  »fi  Sy  t-N  na  Di  37t  inyr 
nnpS.  a"n  mvon  pow  'a  Sy  tjs  nSjnan  m 
nvvo  Sa  pi  m>n  vy&m  nm  1?  '»ni  S'Nin 

no,  Foeminae,  fervi,  atque  minores  aetate  im- 
munes  funt  a  folenni  illa  leBione.  Minores  au- 
tem  docere  folent  fimulac  auditores  fuerint  idonei, 
&  leclionem  &  benedifliones  tum  ante  tum  pofi 
commata  lecJionis  interponendas,  ut  fcilicet  prae- 
ceptorum  obfervationi  ita  initicntur.  Cujus  au- 
tem  animus  continenter  occupatur  &  foUicitus  eft 
de  re  altqua  praecepto  fubnixa,  is  ut  ab  aliis 
praeceptis  ita  etiam  ab  hac  leBione  immunis  efi  -, 
.  unde  fit  ut  etiam  fponfus,  qui  virginem  deduxe- 
rat,  leffiione  hac  non  teneretur  ante  concubitum 
conjugalem  ;  qucniam  toto  eo  tempore  praefume- 
batur  ipfum  follicitum  fe  habuijfe  de  futuris 
fponfae  virginitatis  fignis.  At  vero  fi  nec  ante 
exitum  fabbati  proxime  infquentem  concubuiffet , 
leclio  ei  erat  deinceps  adhibenda.  ^uoniam 
fcilicet  tametfi  non  interea  concubuiffet  cum  ea, 
dubitandum  tamen  non  fuiffet,  quin  follicitudi- 
ne  ejufmodi  jam  vacans  amore  eam  fummo  arn- 


pleEleretur.     Caeterum  qui  vitiatam  ftu  devir- . 
ginatam  deduxerat,   tametfi  etiam  praecepto  le- 
gis  occuparetur  (feilicet  five  propagandi  generis  i 
humani  five  fratriae  ducendae  aliterve)  is  leclione  I 
hac   uti  debuit.     Quoniam  nempe  non  habebat 
ejufmodi   quid,  quod  animum  ejus  conturbaret. 
GJuod  itidem  de  fimilibus  dicendum.     Tam  ad: 
alia,  veluti  praeceptum  de  phyla&eriis,  quam  ad 
leclionem  hanc   immunitatem  fponfi  intra  tem- 
pus  jam  di£tum,  attinuiffe  ex  verbis  hifce  eft  eli- 
eiendum. 


C  A  P.    XVIII. 

De  contraclu  fponfalnio  feu  nuptiali  Gen- 
tilium  (fecundum  mores  juraque  fua  ) 
qui  pojiea  profelyti  fierent  feu  in ' 
Judaicam  ecclefiam  fett  rempublicam 
tranftrent.  Omnino  legittmum firmum- 
que  hunct  nec  iterandum,  voluere  E- 
braei ,  quorum  mores  fponfahtii  ac 
nuptiales  tum  Paganorum  tum  Chri- 
Jlianorum  moribus  ejufmodi  perquam 
conieneres. 

X  eis  quae  haclenus  oftenfa  funt,  fatis  li- 
quet  qualifnam  viri  &  foeminac  conjun&io, 
iecundum  jura  Ebraeorum  ipfis  fimpliciter  civi- 
lia,  legitimum  eftet  ratumque  matrimonium  j 
idque  five  fubftantiam  contraclus  feu  quod  vin- 
culum  appellitamus,  ejufque  neceflarias  juxta  eos 
appendices  fpecles,  five  ritus  ac  circumftantias  fo- 
lennes.  Subftantia  illa  feu  etiam  formalis  caufa, 
habetur  in  mutuo  aut  fponforum  ipforum,  aut, 
pro  cafus  difcrimine,  eorum  qui  ut  parentes  aut 
tutores  aut  proxenetae  perfonas  illorum  hac  ia 
re  fuftinuere,  confenfu  fponfuque  ut  fuperius 
oftenditur  fatto  ;  unde  fponfalia  ;  &  in  dote 
atque  deduclione  ;  unde  nuptiae.  Neque  vero, 
quantum  ad  fubftantiam,  a  fponfalibus  nuptiae 
difcrepabant  aliter  ferme  atque  contraftus  feu 
pactum  aliquod  inftrumento,  feu  fyngrapha  fo- 
lennius  fignatum  feu  rite  iniinuatum,  ab  eodem 
contraclu  ante  fimplicius  ac  nudis  contrahentium 
verbis  inito.  Ritus  autem  atque  circumftantias 
quae  fuere,  fatis  aperuimus.  Atque  ex  foedere 
conjugali  fic  legitime  i&o,  ortam  voluit  Karae- 
orum  fecta  unionem  adeo  plane  perfonalem  & 
veluti  naturalem,  ut  quifquis  conjugum  alteri,  pa- 
riter  &  alteri  etiam  fanguine  conjun&us  habere- 
tur,  juxra  quae  fuperius  f  tradidimus.  Aliud  au- 
tem  erat  jus  matrimoniale  ad  profelytos  juftitiae 
ac  libertinos,  id  eft,  eos  qui  ex  Gentilifmo  in  Ju- 
daifmum  rite  tranfierant,  attinens,  quod  quate- 
nus  Ebraeis  fimul  &  profelytis  ac  libertinis  hifce 
five  imperativum  erat  five  interveniens,  luculen- 
tcr  fane  oftendimus  in  libris  de  Jure  Naturali  & 
Gentium  s.  Sed  vero  inde  hic  non  abs  re  puto 
fuerit  nonnulla   breviter  recolcre   unde  Ebraeo- 


■   Cap.  3.  ■>   Mifna  &  Gemarae,  tit.  Beracoth  cap.  i.  c  Cap.  vj.  4,  Sc  xi,  13. 

lach.   K.eriath  Shemai  cap.  4.  §.    1.  Sc  vide  comment.  ibi  8c  Gemar.  Babylon.  ail  cap.   i.  tit.  Succa  fol. 
£  Lib.  y.  cap.  18. 


d   Cap.  xv.  37.  e  Ha- 

r.  a.  f  Lib.  1.  c.ip.  3. 


%* 


Uxor     Ebrai 


C    A, 


6+i 


um  fcu  ecclefiae  illius  rcipublicaevc  divinitus  in- 
Htut.ie  fcntcntiac  rcceptac  dc  ipfa  matrimonii 
lualitereunque  a  Paganis  fcu  non  Judaeis  initi 
l  hatura  ac  efferitia  facilius  innotclcant.  Qua- 
:nus  ncmpc  vinculum  feu  obligationcm  connu- 
ialem  inde  natam  tantum  volucrint.  Nam  offi- 
ki  conjugum  mutua  atque  alia  quae  contradum 
uptialem  variatim  conicquuntur,  liber  tertius  hic 
xhibebir.  Ex  jure  Noachidarum  fcu  naturali, 
i  cft,  Ebracis  antc  lcgem  Mofaicam  aliifquc  pa- 
'  ter  gentibus  feu  humano  generi  imperativo,  quo 
des  fervari  jubctur  (id  quod  aperte  fatis  contine- 
ir  in  co,  quod  cft  non  furari  aut  alicnum  non 
lvadere)  matrimonium  ex  mutuo  viri  ac  foemi- 
ae  in  vkae  communioncm  confcnfu  ac  concu- 
itu,  velut  traditione  feqtienti,  legitimum  fieri 
atuunt,  ut  alibi  a  oftendimus.  Interdidas  autem 
alunt  matrem,  novercam,  fororcm  utcrinam, 
<orem  alienam  ;  neque  a  rerum  origine  alias. 
ic  de  Gentilibus.  Jam  vcro  profelytum  juftitiae 
:  libertinum  fimulac  e  Gentilifmo  in  Judaifmum 
i  anfierat,  baptifmo  fcilicet  folenni,  circumcifione 
-.:  oblatione,  plane  aiunt  fuiffe  regeneratum  & 
\f\  '"DW  ppD,  vehit  b  infantem  recens  na- 
.'.m,  Judacum  faftum,  adeoque  omnimodam 
uae  priftina  erat  confanguinitatem  nedum  affi- 
uatem  exuifle  ;  juxta  id  quod  appofitiffime 
'  acitus  c  de  ejufmodi  profelytis  ;  Nec  qv.idquam 
ijw  imbnuntur,  quam  contemnere  T)eos,  exu- 
i  ?  patriam,  parentes,  liberos,  fratres  vilia  ha- 
tre.  Qua  etiam  de  re  nos  alibi  d  fufius.  Se- 
c  ndum  haec,  profeiyto  nec  mater  jam  crat,  nec 
i>verca  fororve.  Adeo  ut  nec  fbemina  quae- 
jmi  hifce  nominibus  ei  vetita.  Quod  fane  nec 
Sgi  ipfi  Sacrae,  propter  regenerationis  vim  (id 
cod  meritiffimo  fateor,  mireris)  adverfari  om- 
Tio  voluere.  At  vero  fi  Gentilis  matrem,  no- 
vjrcam,  fororemve  uterinam  connubio  fibi  foci- 
a  :t  &  poftmodum  in  Judaifmum  cum  ca  tran- 
ii  fet  feu  profelyti  raiffent  utrique  fafti,  ex  jure 
a  najoribus,  eis,  fcilicet  qui  in  republica  illa  re- 
b?  praeerant  Legi  Sacrae  fuperindu&o  obtinuit, 
u  nifi  faceret  ipfe  profelytus,  uxorem  ejufmodi 
o  ltra  jus  ipfis  naturale  fumptam  femoveret  con- 
fl.iis  aliquis,  cui  rebus  in  hujufmodi  competiit 
jtifdi&io  forenfis,  veluti  triumvirale  feu  vigin- 
tiiumvirale  presbyterorum  aliquod  collegium, 
n  quid  de  fynedrio  magno  hic  dicam,  cui  po- 
te  as  ferme  omnimoda.     Caeterum  'Ityj  nTI  OH 

\rx  pynsa  t^  iri^Ni  inn  -vjrm  nv-y  ixvh, 

q'ie  verba  funt,  ad  veterum  mentem,  Mofis  Mai- 
u  nidis e,  Si  quampiam  aliam  duxerat  Gentilis 
e:  foeminis  illis  quae  incejim  nomine  in  Levitico 
i?  ?rdicuntur,  &  pojimodim  uterque  facli  fuerant 
/>;  Celyti,  non  feparabant  eos.  Scilicet  matrimo- 
n  m  ejufmodi  ex  fententia  aliqua  forenfi  non 
dijmebatur,  quoniam  pro  vetita  ex  jure  natu- 
t" ,  quo  folo  in  Gentilifmo  feu  ante  teneri  vo- 
k  mt  hic  maritum,  foeminam  cjufmodi  non  ha- 
b  ant.  Alibi  item  dum  de  vario  dotis  difcri- 
Djjie  verba  fiunt  f,  loy  WN  m^jinw  13 
ft  'p  nn^iriD,  ^uando  cum profelyto fa£io,profe- 
fy> '  etiamfit  uxor  ejus,  remanet  feu  valet  ei  dos, 


quod  in  Glofla  explicatur  per  IJiVJfi  th  5ft2W, 
Qiiae  fcilicet  praejiituta  ei  efi  (donationc  aliqua 
doti  Ebraeorum  rcfpondcnte)  a  viro  dum  Genti- 
lis  erat  in  ipfis  fponfalibus  fcu  nuptiis.  Et  ut  dos 
hujufmodi  jam  ficret  mina  fcu  centum  minimum 
zuzi,  horumve  valoris,  juxta  ea  quae  fuperius  s 
de  jure  dotali  oftenduntur,  volunt  jurifconfulti 
eorum  celcberrimi  h.  Confequens  igitur  eft  ma- 
trimonia  apud  Gentiles  inita,  id  eft,  Gentiliurti 
more  contracla  ceiebrataque,  pro  legitimis,  eti- 
am  poftquam  conjuges  in  |udaiimum  tranfierant, 
ab  Ebraeis  habita.  Et  tametfi  regeneratio  profe- 
lyti  feu  novi  ejus  ex  profelytifmo  natales  ejuf- 
modi  cenfebantur,  ut  velut  denuo  ac  recens  na- 
tus,  quantum  ad  corftanguineos  ac  affincs  Ipectat, 
exiftimaretur  ;  nihilominus  quantum  ad  fidem 
connubialem  ante  datam  atque  obligationem  in- 
de  qualemcunque  ortam,  regeneratio  ejufmodi 
feu  novi  natales  non  omnino  obftitere,  quo  mi- 
nus  priftinum  maneret  conjugium  ;  quod  etiam 
deinceps  juri  Ebraico  feu  Judaifmi  moribus,  pla- 
ne  ex  ipfa  utriufque  conjugum  in  Judaifmum 
tranfitione,  fuberat.  Adeo  ut  contraftus  nuptia- 
lis,  qui,  ut  volunt  illi,  ante  fcilicet  in  Gentilifmo, 
pro  conjugum  alterutrius  libitu  (id  eft,  ut  di- 
cunt  Graeci,  five  amwv/iCTr^  qua  vir  uxorem  dimi- 
fit,  five  «.^dAg^  qua  virum  reliquit  uxor,  qua  de 
re  plura  libro  proximo)  folvi  potuiflet  idque  fine 
fcriptis,  jam  folum  libello  divortii  a  viro  dato 
nec  aliter  ante  mortem  quiret  dirimi.  Id  eft,  non 
aliter  atque  finerent  leges  Ebraicae  in  quarum 
poteftatem  ut  fe  ipfos  ita  &  contradtum  ipfum 
nuptialem  tranftulerat  conjux  uterque.  Atque 
inde  alia  quae  fuere  jura  prius  conjugalia,  ih  ea 
quae  Ebraica  fuere,  ex  ipfo  conjugum  profelytif- 
mo,  mutabantur.  Et  revera  quidem  gentium 
faltem  illuftriorum,  veluti  Graecorum  &  Romano- 
rum  veterum,  contradus  fponfalitii  nuptialefque 
adeo  fuere  Ebraeorum  hac  in  re  juri  moribufque 
conforii,  ut  merito  fatis  pro  legitimis  ratifque 
juxta  ante  dicta  in  ipfa  ecclefia  feu  republica  Ju- 
daica,  fine  iterato  aliquo  profelytorum  conjugio, 
contraduve  novo,  haberentur.  Quin  five  id  ex 
imitatione,  five  ex  cafu,  five  ex  parili  rationis  ufu 
aliteive  evenit,  obfervatu  haud  indignum  eft  nec 
intempeftivum  nedum  injucundum,  tum  apud 
Gentiles  tum  apud  Chriftianos  fponfalia  nuptiaf- 
que  contrahendi,  feu  ut  foeminae  in  poteftatem 
ufumve  viri,  fic  viri  in  amplexum  foeminae  con- 
jugalem  recipiendi  jura  ac  mores  fuiffe  atque  e- 
tiamnum  efle  veteri  Ebraeorum  ufui  plerumque 
perquam  congeneres.  Atque  hoc  iane  penitius  fi- 
mul  cum  difcrimine,  quod,  ut  fieri  amat,  varia- 
tim  fatis  ex  gentium  ac  feculorum  diverfitate  in- 
tervenifle  manifeftum  eft,  riteque  ejufdem  caufaitt 
fenfumque  compendio  intueri,  haud  exiguum  o- 
perae  pretium  opinor  erit.  Sic  enim  potetimus 
tum  facilius  inde  dignofcere  qualefnam  in  univer- 
fum  de  ipfo  contraclu  matrimoniali  qualicunque 
ineundo  fententiae  effent  apud  veterum  Ebraeo- 
rum  theologos  jurifconfultbfque  rcceptae,  tum 
clariusedifcere,  quid  etiam  nuncea  fubindede  re, 
five  verba  fponfalitia  feu  nuptialia  five  ritus  adufve 


i^ib.  jam  difto  cap.  4. 
?i  tent.  lib.   1.  cap.  4. 


b  Gemar.  Babylon.  ad  tit.  Jabimoth  cap.  11.  fol.  11.  97.  b.  c   Hill.  j\  d  Dc  Jure  Nat. 

e    Halach.  Ifuri   Bia  cap.    \\.  Gemar.  Babylon.  ad   tit.  Jabimoth   cap.  n.  fol.  98.  a.     Arba  Turim 
lib.  ore  Dea  cap.   169.   Mofem   Mikotzi  Praecept.  Affirm.  11.  f  Mifna.  tit.   Cethuboth  cap.  9.  fol.  00.  a.  in  Talm.  Babylon. 

1  >•  9-  °  Maimonides  halach.  Ifhoth  cap.  1 1.  &  Magid  Mifna  ibid. 


alkJS 


*43 


UXOR       E-  6    R    A    I 


C    A. 


«5f 


alios  intervcnientes  fpcCtaveris,  fuerit  aut  ftatuen- 
dum  aut  admittendum.  Ubi  fcilicet  non  eo  fue- 
rit  deventum  vecordiae,  ut  nec  Paganorum  nec 
Ebraeorum  nec  Chriftianorum  veterum  aliarumve 
gentium  aut  feculorum  omnino,  fcd  novitatis 
tantum  ejufque  fatis  febriculofae  etiam  &  fubin- 
de  fanaticae  commentorum  habeatur  ratio.  Sy- 
nopfi  igitur  hic  exhibebimus,  quae  huc  fic  fpec- 
tent  tum  ex  feculorum,  ante  legem  Mofaicam, 
moribus  feu  jure  naturali  eoque  quod  Paganis  e- 
tiam  poftmodum  eft  receptum,  tum  ex  Chriftia- 
norum  placitis  ufuque.  Neque  enim  fingularium 
hominum  opiniones  pro  more  nimis  difcrepantes, 
icd  ipfum  gentium,  rerumpublicarum,  civitatum 
ecclcfiarum  integrarum  confideramus  hic  ufum 
ac  placita  recepta,  quorum  ut  in  aliis  fic  &  in 
hifce  prae  fingularium,  qualefcunque  fuerinr, 
hominum  fententiis  ratio  femper  habenda  eft 
permagna. 


C  A  P.     XIX, 

De  fponfahovum  ex  jure  naturah  atque 
tnter  Paganos  formuhs,  qua  Ebraeo- 
rum  mort  aut  conjonae  fuere  aut  non 
ita  diffonae  ac  ab  eis  admffae,  juxta 
capite  fupertort  diEla.  Et  de  arris 
fponfahius  &  annulo^  apud  Paganos, 
pronubo. 

'    ■( 

EX  jure  naturali  primis  parentibus  dato  feu 
humani  generis  communi,  matrimonium 
fiebat  legitimum  ratumque  confenfu  in  vitae  fo- 
cktatem  mutuo  fiye  fponforum  five  perfonas 
eqrurn,  ut  capite  fuperiori  alibique  diftum  eft, 
fuitinentium.  Ac  tum  difienfu  patili  tum  alte- 
rutrius  rcnuntiatione,  juxta  ea  quae  de  jure  na- 
turali  tradunt  Ebraei  ipfi,  diitolvebatur.  Fidei 
enim  fic  fponfu  mutuo  datae  (quae  qua  data  ex 
eodem  jure  erat  fervanda)  modus  accedebat  fem- 
per  aut  expreflus  aut  tacitus,  unde  diffenfui  ejuf- 
modi  feu  futurae  pro  libitu  renuntiationi  rite 
faclae  locus,  ubi  civile  jus  aliud  non  fuperindu- 
ceretur  (fic  illi)  permittendus.  Sed  vero  confen- 
fui  hujufmodi  fponfalitio  concubitum,  etiam  ante 
matrimonium  fieret,  accedere  ex  eodem  jure  de- 
buifle,  quafi  dicas  mutuam  corporum  traditionem 
feu  poflcffionem,  ut  iii  alienationibus  folenne  eft, 
voluere  ;  qua  de.re  ut  de  reliquis  hic  breviter 
monitis  nosalibi3  fufius.  Et  concubitus  hic  aut 
idem  plane  eft  quod  dedudtio  in  thalamum  pof- 
tea  di&um  feu  ipfae  nuptiae,  aut  harum  iocum 
omnino  fupplcbar,  id  eft,  fponfaliafeu  matrimo- 
nium  legitime  quidem  fatis  initum  folennius 
firmabat.  Sponfaliorum  ejufmodi  habemus  for- 
mulas  apud  comicum  b  Latinum  velut  in  paganif- 
mo  tam  Graecis  Pocnifque  quam  Romanis  aliif- 
que  communes.  Hanao  Poenus  filiam  fuam  fic 
fpondct  Agoraftocli. 


AG.  i_Audiri  tu  patrue,  ne  diEium  neges-, 
Tuam  mihi  majorem  filiam  defpondeas. 
TOE.  Tattdm  rem  habeto.    AG.  Spondefi 

igitur  ?    FOE.  Spondeo. 
AG.  Mi  patrue  falve.     Nam  nunc  es  plan 

meus. 
Nunc  demum  ego  cum  illa  fabulabor  libere. 

Et   Charmides  fenex  in  Trinummo  c  Lyfiteli 
dolefcenti. 

Filiam  meam  tibi  defponfatam  ejfe  audio.  LTl 

Nifi  tu  nevis. 
CH.  Imo  haud,   nolok     LTS.    Sjonderi  erg 

tuam  gnatam  uxorem  mihi  ? 
CH.  Spondeo  &  mille  auri  "Philippum  doti. 

LT.  TJotem  nihil  moror. 
CALLICLES,   Si  illa  tibi  placet,  placend 

dos  quoque  eji,  quam  dat  tibi. 
CH.  'Fojiremo  quod  vis  non  duces,  nifiilh. 

quod  non  vis  Jeres. 
CAL.  Jus  hic  orat.    LTS.  Impetrabit  te  ai 

<vocato  atque  arbitro. 
IJiac  lege  Jiliam  tuam  fponderi  mihi  uxore 

dari  ? 
CH.  Spondeo.      CA.    Et  ego  fpondeo   ide. 

hoc.     LTS.  O  falvete  affines  mei. 

Sumitur  illud  Calliclis  poftremo  dictum  pi 
fimili  fponfione  filiae  fuae  Lesbonico  adolefce. 
tum  ibi  aiteri.  Neque  enirn-Lyfitefis  eft,  ut  cit 
ri  foiet.     Item  in  Aulularia  d  Megadorus. 

Quid?  nunc  etiam  mihi  defpondes  filiam 

EUCLIO,  lllis.  legibus, 
Cum  illa  dote  quam  tibi  dixi.     MEG.  Spo; 

deri  ergo  ?     EUC.  Spondeo. 
ljiuc  dii  bene  vortant.  MEG.  Ita  di  faxin 

Alia  funt  hifce  confona  apud  Terentium,  D 
philum  aliofque  comicos  Graecos  etiam  hac  i: 
re  fecutum.  Et  Sulpitius  Severus  e,  Qui  iix, 
rem,  inquir,  duBurus  erat,  ab  eo  unde  ducenc 
erat,  Jiipulabatur  eam  in  matrimonium  dutlu 
ii'1'  £{%i  daturus  eam  itidem  fpondebat.  Is  co\ 
trafius  flipulationum  fponfionumque  dicebati 
fponfalia.  Tunc  quae  promiffa  erat  Jponfa  appt 
labatur  ;  qui  fpoponderat  duEiurum  fponfus.  I 
datis  dextris,  ut  alia  foedera  folennia,  inibantij 
fponfalia  apud  Perfas  &  Medos  quod  liquet  < 
Xenophonte  f.  Qualis  autem  hujufmodi  fpoi 
fionis  ante  deductionem  feu  nuptias  effeclus ; 
jus  apud  Romanos  veteres,  ftatim  oftendit  Suld 
tius.  Sed  Ji  pofl  eas  Jlipulationes,  inquit,  ux\ 
non  dabatur  aut  non  ducebatur,  qui  Jiipulabatl 
ex  fponfu  agebat  ;  Judices  cognofctbant .  J 
dex  quamobrtm  data  acceptave  non  ejfd  uxi 
quaerebat.  Si  nihil  jufiae  caufae  videbatur,  l 
tem  pecunia  aeftimabat.  Gjuantique  interfuer 
eam  uxorem  accipi  aut  dari  eum  qui  fpopon^. 
rat  aut  qui  ftipuiatus  erat,  condemnabat.  AtqV 
hoc  jus  fponlaliorum  obfervatum  dicit  ille,  ad  ! 
tempus  quo  civitas  univerfo  Latio  iege  Julia  d, 


«  De  Jure  Nat.  Sc  Gent.  lib.  f.  cap.  4.  Sc  7.  &  lib.  6.  cap.  1.  b  Plautus  in  Poenulo.  afl.  f. 

Libro  dc  Dotibus  aputl  Agcllium,  lib.  4.  cap.  4.  f  CyropaeJ.  8. 


*¥i 


U    X    O    R.       E    B    R    A    I    C    Al 


6^.6 


:ft.  Quin  &  cadcm  ipfa  in  libro  dc  nuptiis  fcrip- 
ic  Neratius,  ut  teftatur  Agcllius.  Poftmodum  au- 
em  inolevit,  ut  cx  Iponfalibus  antc  nuptias  civi- 
is  obiigatio  nuila  ajia  oiirctur,  quam  quae  renun- 
iationc  folvi  quirct a.  Summa  hic  cft,  ubi  foe- 
riinac  in  aliorum  poteflate,  fponfalia  ex  illorum 
iorrfenfu  fafta  ;  ubi  in  fua,  ex  ipfarum  fponfu  ; 
ra  tamcn  ut  pcr  cpiftolam  etiam  fcu  internunti- 
tm  b  fponfalia  pariter  lcgitimc  iniri  potuiflent. 
itquc  hiicc  dc  rcbus  videfis  Ulpianos,  Pomponios, 
i  genus  rcliquos,  qui  Paganifmi  fponfalia  ac 
em  matrimonialcm  tradtant  (neque  enim  hoc 
n  loco  dc  aliis  loquimur)  in  Digeftorum  titulis 
le  Sponfalibus  &  de  Ritu  nuptiarum;  de  quibus 
uanturnctiam  ad  caetera  quae  hic  traclamus,  fu- 
;  Alexander  ab  Alcxandro  c  &  ad  eum  Andreas 
'iraqucllus  alibique  d  Carolus  Sigonius  £,  Fran- 
iifcus  Hotomanus  f,  Julius  Scaliger  s  ,  Barnabas 
rilfonius  h ,  Antonius  Gubertus  ' ,  Theodorus 
.wingerus  k,  Joannes  Roffinus  ',  Thomas  Demp- 
erus,  Aloyfius  Novarinus  m.  Accedcre,  ut  jufta 
Tct  lponfa  uxor,  dos  folebat,  quae  apud  Graecos 
:  Romanos  e  bonis  erat  aut  fponfae  aut  eorum, 
jui  inter  fpondendum  eam  in  viri  commodum 
otabant.  Apud  alias  autem  aliquot  gentes,  ut 
ermanos  n  veteres  &  Cantabros  °,  quemadmo- 
am  &  Ebraeos,  e  bonis  viri  feu  qua  ipfe  eam 
.tabat;  veluti  contrados  feu  donatio  propter 
aptias.  Atque  ut  apud  Ebraeos  fic  &  Graecis 
Romanis  prifcis  indotata,  non  tam  uxor  quam 

•  mcubina,  fed  interim  legidma,  utcunque  ino- 

•  ae  caufa  non  ita  honefta,  habebatur,  qua  de 
.:  etiam  nos  alibi  p.  Etiam  apud  Plautum  i  a 
jesbonico  fororem  petiit  etiam  indotatam  Lyfl- 
iles,  ut  dotem  fcilicet  in  cgeftatis  ejus  fubleva- 
i  en  ei  relinqueret,  cui  ille  ; 

Nolo  ego  mihi  te  tam  projpicere,  qui  meam 

egeftatem  leves, 
Sed  ut  inops  infamis  ne  fim,  ne  mihi  hanc 

famam  differant  : 
Me  germanam  meam  fororem  in  concubinatum 

tibi 
Sic  fine  dote  dedijfe,   magis  quam  in  matri- 

monium. 
Quis  me  improbior  perhibeatur  effe  ?   Haec 

famiferatio 
Te  honeftet,  ?ne  autem  collutulet.  Si  fine  dote 

duxeris, 
Tibi  fit  emolumentumhonoris  %  mihi,  quod  ob- 

jeclent,  fiet. 

Id  genus  funt  alia  r  in  eadcm  comoedia,  ubi 
I  egaronides  &  Callicles  fenes  interloquuntur. 
1 :  autem  teftatione  luculentiori  carerent  fpon- 
l.ia  aut  clandeftina  in  publicae  honeftatis  detri- 
Bcntum  viderentur,  praeter  teftes  de  contractu 
c  teque  adhibitos,  acceflere  item  faepius  convi- 
a  im  folenne,  tabellae  legitimae,  munera  fpon- 


falitia  atque  arrhac  ^wc  dafae  five  miflae,  in  qui- 
bus  primarium  obtinuit  locum  annulus  pronu- 
bus.  Arrharum  mentio  exprefla  in  Paulo  f  ha- 
bctur,  quas  tamen  a  Triboniano  ex  rccentiori 
Graecorum  more  (nam  in  codice  Juftinianeo  cum 
fponfalibus  in  titulo  c  junguntur)  adjcctas  autu- 
mat  Fr.  Hotomanus,  quafi  apud  vctercs  Romanos 
fcu  in  Paganifmo  carum  ufus  fuiflet  nullus.  Sed 
&  manifeftus  cft  earum  ufus  in  Maximino  junio- 
re  Julii  Capitolini ;  ubi  inter  infignia  fponfalio- 
rum  memorantur.  Unde  &  fubarrare  v  verbum 
pro  eodem  quod  eft  arris  fponfalitiis  datis  de- 
iponfare.  Scilicet  ut  arrae  aliae  in  argumentum 
emptionis  ac  venditionis  dari  atque  accipi  foli- 
tae,  flc  &  fponfalitiae  in  manifeftiorem  certio- 
remque  fponfionis  mutuae  confirmationem.  Un- 
de  Hefychius,  Mir,<&>p  6  frvc,  sT  ^x/xS  appa^coVa, 
'Procns  qui  defponfare  velit,  adeoque  dat  arram 
nuptiakm ;  in  futuras  nempe  ex  fponfalibus  nup- 
tias.  Et  quod  fic  datur  /Miq>Q*  eidem  dicitur. 
Atque  de  ipfo  annulo  pronubo,  ut  arra  perquam 
fingulari  teftimonia  tum  vetufta  funt,  tum  quae 
folennem  ejufdem  ufum  ipfis  multo  vetuftiorem 
fuifle  demonftrant,  unde  erroris  Hotomanum  hic 
merito  incufat  Scipio  Gentilis  x.  Certe  Paulus 
ipfe  alibi  annuli  fponfalitii  memmit  velut  rei  u- 
fitatifllmae,  fed  a  fponfo  quidcm  miffi.  Spon- 
fus,  inquit  v,  •  alienum  annulum  fponfae  muneri 
mijit,  &  poft  nuptias  pro  eo  fuum  dedit.  6>ui- 
dam  ejr  Nerva  putant  fieri  eum  mulieris,  quia 
tunc  Jafiam  donationem  confirmare  videtur,  non 
novam  inchoare  ;  quam  fententiam  veram  effe 
accepi.  Plinius  item  de  annulis,  in  univerfum 
verba  faciens,  (£ui  ob  legationem,  inquit  z,  acce- 
perant  aureos,  in  publico  tantum  utebantur,  in- 
tra  domos  vero  ferreis.  Quo  argumento  etiani 
fponfae  annulus  ferreus  mittitur,  ifque  fine  gem- 
ma.    Et  huic  fatis  coaevus  Juvenalis  (a) : 

Convenium  tamen,  &  pa&um,   &  fponfalia 

nqftra 
Tempeftate  faras,  jamque  a  tonfore  magiftro 
tPecleris,  &  digito  pignus  fortaffe  dedifii. 

Quod  plane  de  annulo  pronubo  feu  fponfalitio 
intelligendum.  Julius  Scaliger  (b),  Ferreum,  in- 
quit,  annulum  fine  gemma  fponfae  dabat  virt 
Gemma  aberat,  ut  rei  defcriberet  fimplicitatem* 
Materia  ad  conftantiam  JpecJabat.  Forma  an- 
nuli  ad  perpetuam  vinEiionem.  Sane  &  huc  in- 
primis  fpectat  illud  apud  Achmetem  (c)  ex  In- 
dorum  Perfarum,  &  AEgyptiorum  prifcorum 
fumptum,  annulos  in  fbmniis  non  raro  uxores 
adeoque  nuptias  fignificare.  Arra  fic  fponfae  da- 
ta  nummulo,  cujus  in  fponfalibus  Ebraeorum  u- 
fus,  omnino  refpondet,  uti  &  tabellae  legitimae, 
quas  &  memorat  idem  Juvenalis,  inftrumento 
fponfalitio  quod  JWTS  "iDttf  nuncupant.  Ebraeis 
autem  tandem  etiam  annuli  fuiffe  fubinde  (d)  in 


j  C.  tit.  de  Sponfal.  lib.  i.  8c  tit.  de  Repud.  lib.  2.  Francifc.  Hotoman.  Difp.  de  Sponfalibus  cap.  4.  b  Lib.  4.  D.  tit.  de  Sponfalibus. 

c  enial.  Dier.  lib.  2.  cap.  5-.  d  Glolf.  ad  LL-  Connubiales.  e  De  Antiquo  lure  Civ.  Rom.  lib.  1.  cap.  9.  (  Difp. 

Jjs  Civilis  de  Sponfalibus,  £c  de  Ritu  Nupt.  s  Poctic.  lib.  3.  cap.  100.  *  Lib.  de  Ritu  Nupt.  '  Lib.de  SponC 

&  vlatrim.  k  Theat.  vit.  hum.  Vol.  20.  lib.  1.  '  Antiq.  Rom.  lib.  f.  cap.  37.  ra  In  Eledlorum  Sacrorum  lib.  6 

c.    39.  8c  feq.  "  Tacit.  de  Morib.  Germ.  °  Strabo  lib.  3.  p  Lib.  y.  de  Jure  Nat.  Sc  Gent.  cap.  7.  q  In 

f  lummo.  r  Et  confulas  Demofthenem  Orat.  in  Naeeram  8c  Ifaeum  Orat.  1.  r  L.  3S.  D.  de  Ritu  Nuptiarum. 

nicabihum  lib.  2.  cap.  11.  »  Videfis  Ciaud.  Salmalium  in  Jul.  Capitolinum,  pag.  i$$.  "  De  Donat.  inter  virum  8c  uxo- 


rc   lib.  4.  cap.  12.  T  Lib.  36.  D.  tit.  de  Donat.  inter  virum  8c  uxorem.  "  ^Hift.  Nat.  lib. 

(.   Poetices  hb.  3.  cap.  100.  (')  Onirocritic.  cap.  z;tj.  £c  260,  C)  Videfupracap.  14. 

Vol.  II.  T  t  t  t 


cap.  1. 


{')  Satyr.  6. 


fpqrs- 


%7 


U    X    O    R       E    B    R 


I    C    A. 


648 


fponfalibus  ufum  liquet.  Sed  ita  folum,  ut  num- 
muli  feu  pecuniae  datae  qua  velut  emeretur  fpon- 
fas  feu  pretio  qualicunque  fponfo  acquireretur,  lo- 
cum  fupplcret.  Sic  annulum  adhibuere  Pagani 
non  alitcr  fere  atque  arras  feu  pretium  in  emp- 
tionibus  aliis.  Qui  item  digito  geftatus  tum  per- 
petuum  crat  fponfionis  teftimonium  tum  afliduus 
velut  fidei  fervandae  monitor.  Unde  dubitan- 
dum  non  eft,  nummuli  feu  pretii  feu  arrae  lo- 
cum  apud  Ebraeos  etiam  illum  tandem  obti- 
nuifle,  utpote  cujus  acceptio  geftatioque  contrae- 
tui  fponfalitio  futuraeque  fidei  fervandae  memo- 
riae  accommodiflima. 


C  A  P/    XX. 

De  nuptiarnm  apnd  veteres  Romanos  ge- 
nere  triplici,  coemptione,  ufu,  conjar- 
reatione.  Coemptio  &  ufus  mori  E- 
braico  non  ita  diffonus.  Uxores  ahbi 
ttem  emi  folitae ;  etiam  &  mariti. 

'  T  fponfalia  a  Paganis  inita  Ebracorum  mo- 
ribus,  ut  oftenfum  eft,  admodum  confona 
atque  ab  eis  in  profelytis  fuis  admifla  fuere,  ita 
&  de  nuptiis  Paganorum  fere  omnino  dicendum. 
In  eis  deduftio  apud  fcriptores  tralatitia  cft,  uti 
&  aufpicum  &  paranymphorum  ufus,  hymni  feu 
epithalamia  (qualia  &  Ebraeis  in  ufu  efle  afferi- 
tur  a)  &  folennitates  epulares.  Nec  de  hifce  a- 
liifve  minoris  notae  hic  plura.  Quemadmodum 
autem  Ebraei  ita  &  Pagani,  in  nuptiarum  cele- 
britate  fponfalitios  qui  praeceflerant  adrus,  ut  de 
eis  manifeftius  etiam  convivarum  coetui  confta- 
rct,  aut  folennius  iterabant,  aut  quod  iterationem 
fuppleret  fupponeretve  faciebant.  Atque  ut  be- 
nedifiionis,  quae  facrorum  quidem  fpecies  eft, 
tum  fponfalitiae  tum  nuptialis  Ebraeis,  ut  ante 
traditum  eft,  in  ufu ;  ita  &  Paganis  facra  nup- 
tialia  adhiberi  folita.  Quin  &  tempora  quibus 
nuptialis  celebritas  interdi&a  faltem  inaufpicata 
habita,  eis  fuere.  Item  &  nuptiales  coronae, 
quemadmodum  Ebraeis.  De  Romanorum  vete- 
rum  nuptiis  notiflimum  eft  illud;  triplici  modo 
eas  olim  fieri,  ufu,  confarreatione,  coemptione. 
Servius  Honoratus  ad  illud  Virgilii  b  : 

Teque  fibi  generum  Tethys  emat  omnibus 
undis. 

Quod  ait  emat,  ad  antiqttum  nuptiarttm  perti- 
nei  ritum,  quo  fe  maritus  &  uxor  invicem  eme- 
bant,  ficut  habemus  in  jure.  Tribus  enim  mo- 
dis  apud  veteres  nuptiae  fiebant  :  ufu  •,  (i  verbi 
gratia  mulier  anno  ttno  cum  viro  licet  fine  legi- 
bus  fuiffet  :  farre,  cum  per  pontificem  maxi- 
mum  &  dialem  flaminem  per  fruges  &  molam 
falfam  conjungebantur,  unde  confarreatio  appel- 
labatur,  ex  quibus  nuptiis  patrimi  &  matrimi 
nafcebanttir  :  coemptione  vero  atque  in  manum 


conventione,  cum  illa  in  filiae   locum,   maritus 
m  patris  veniebat,  ut  fi  quis  prior  fuiffet  de- 
func^us   locum  hatreditatis  juftum  alttri  face- 
ret.     Alii  c  veterum  triplices  cjufmodi  memo- 
rant  Romanorum  veterum  nuptias.    Quae  hic  ex 
ufu  dicuntur,  funt  confonae  fatis  eis  quae  de  E- 
braico  genere  fponfaliorum  ex  coitu  fuperius  tra- 
duntur  :    fcilicet  folo  coitu  &   ftipulatione  fine 
tabulis  fponfalitia,  fecuta   deduftione,  nuptiae  e- 
tiam  illis  perficiebantur.     Sed  annuus  hic  ufus  a- 
pud  Romanos  d  neceflarius.     Nec  fimplex  fuffi- 
ciebat  in  ufum  matrimonialem  feu  coitum  nu- 
bendi  animo  confenfus,  ut  juftae  fierent  e  nup- 
tiae.      Sponfalia  ac    nuptiariim  folennia,   qualia 
di&a  funt,  adhibenda  fuere.    Et  Ulpianus !,  Juf- 
tum  matrimonium  eft.,  fi  inter  eos  qtsi  nuptias 
contrahunt,  connubitlm  eft,  id  cft,  tixoris  jure  du-  \ 
cendae  facultas,  ut  ipfe  paulo  poft.     At  Gajus  s, 
Legitimae  funt  nuptiae,  fi  Romanus  Romanani 
nuptiis  intervenientibus  vel  confenfu  ducat  uxo- 
rem.     Anne  igitur   ex  folo  confenfu  nuptiae  le- 
gitimae  veteribus  Romanis  ?  Certe  refragatur  tri- 
plex  illa  nuptiarum  diftindio.     Et  verba  illa  4m 
confenfu  diipungenda,  uti  &  quamplurima  alia  a- 
pud  Gajum  typis  editum,  fi  fides  codici  mco  MS. 
qui  pulcher  &  pervctufius  eft.     De  confarreationc 
dicemus  ftatim,    ubi   de  facris   nuptialibus.     Dc 
coemptionc  autem  Boetius  in  Ciceronis  h  Topicc 
ad  verba  ejus  illa  de  argumento  a  forma  generis, 
Si  ita  Fabiae  pecunia  kgata  eft  a  viro,  fi  ei  vi 
ro  materfamilias  effet  -,  fi  ea  in  manum  non  con- 
-venerat,   nihil  deOetur.     Germs  enim  efl  uxor. 
T>uae  formae.     Una  matrumfamilias  s  hae  fum 
quae  in  manum  conve?iere.     Altera  earum  qutu 
tantummodo  uxores  habentur  ;  ad  haec  inquair 
Ciceronis  verba,    Qtiae  in  manum  (inquit)  pei 
coemptionem   convenerant,    hae   matresfamiliaa 
vocabantur.     Quae   vero  ufu    vel  farreatione 
minime.      Coemptio    vero   certis  folennitatibm 
peragebatur,  &  fife  in  coemendo  invicem  inter- 
rogabant  i    vir  ita,  an  mulier  fibi  materfami 
lias  effe  vellet;    illa   refpondebat,  velle.    Itm 
mtilier  interrogabat,   an  vir  fibi  patcrfamilim. 
effe  vellet ;  ille  refpondi  bat,   velle.     Itaque  mu- 
Uer  viri  conveniebat  in  manum ;  &  vocabanita 
hae  nuptiae  per  coemptionem.     Et  erat  muliei 
materfamilias  viro  loco  filiae ;  quam  f.ennita 
tem  infuis  Inftitutis  Ulpianus  exponit.  Sed  foal 
lucinatus  Boctius  dum  uxorem  in  manum  con;' 
venire  non  dici  vult,  extra  cocmptionem.    Plamj 
tam  quae   ufu    erat  uxor  quam  quae  farre,    itj 
manum  conveniebat.      De  farre  liquet  exprcffinj 
apud  Ulpianum  in  Fragmentis '.     De  ufu,  apiu! 
Ciceronem  alibi  k.     Non  vero  in  manum  con| 
venit  \  fed  uxor  tantum  habebatur  illa  quae  veluj 
concubina  nullo  nuptiarum  genere  haftenus  con 
junft-a,  loco  tamcn  uxoris  eft  cenfita.    Scd  &  ilm 
viri  perdodi  quos  hac  in  re  fefellit  Boctius.    Fa 
biae  igitur  hic,  fi  tantum  uxor  fic  haberetur,  lcga 
tum  non  debebatur.     Aliter  fi  in  manum  con 
venerat,  five  farre  fivc  coemptione  fivc  ufu  annuo 
Hac  enim  legitimae  in  manum  convcntiones  nur 
tialcs.     Et  de   matronis  quae   in  matrimoniur 


"  Videfo  Pinedam  de  Rebus  Salomonis  lib.  j\  cip.  4.  b  Georgic.  1. 

picorum  Ciccronis.  <t  Vide  lib.  24.  D.  tit.  de  Ritu  Nuptiarum. 

1  Fragment.  tit.  De  his  qui  in  potcftate  funt.  s  Inftit.  tit.  4.  ''  Lib. 

Orat.  pro  Fiacco.  '  Vide  Jacob.  Raeyardum  Variorum  4.  cap.  i<5. 


Arnobius  adverf.  Gentes  lib.  4.  Boetius  in  lib.  i.  T 

c  Vidc   |acob.  Racvardum  ad  leg.   ri.  tab.  cjp.  2 

'  Tit.  de  his  qui  in  manu  funt. 


CIH 


>49. 


Uxor     Ebraica. 


6$6 


•  iin  viro  convcniflcnt,    &  de  matribus  familias 

■:, .x  in  mariti  manu  mancipioque,  id  cft,  non  in 

^uinionium  tantum   fed  in  familiam  quoque 

i.uiti  &  in  fivi  haeredis  locum  vcniflcnr,  appofi- 

■  hic  Agcllius a  ubi  in  Helium  Mcliflum  gram- 

'latiaim    infulfum    hilce  de   nominibus    fcribit. 

locmptioniautcm  prctium  intervcnifle  indicat  ip- 

r  vox,   uti  &  iponfalibus  apud  Ebracos  nummo 

julve  valore  initis    atquc,   in    nuptiis,    iteratis. 

jt  appofite  hic  Briflbnius  b,  Coemptionem  imagi- 

<:>iriis  % '  i.d.tiouibas  peraclam  ut  &  adoptionem 

redib/e  efi,  in  eaque  facienda  nummos  aliquot 

'icis  CiVdfa  interveniffe.     Id  enim  in  aliis  tegi- 

nnis  aclibus  cbfrvabatur,  in  quibus  fpecie  tenus 

■lancipationumfioknnia  rcpraefientanda  erant.  At- 

[iie   emptas   paritcr  uxores  in    ipfis  fponfalibus 

mptiilque  notat  ex  legibus  veteribus  Burgundio- 

tum  &  Saxonum  5    qui  mos  &  i-a  Chriftianifmo 

1  ctcntus,  ut  mox  dicetur.     Certe  &  Vaixo  ubi c 

:oemptionis  ritus  diligentiffime  percurrebat,  Nu- 

h  ntes,  ait,  veteri  lege  Romana  ajfes  tres  ad  ma- 

■itum  venientes  firre  folitas  ■,  atque  umm  quem 

n  manu  tenen  nt,  tanquam  emendi  caufia  marito 

iare,  alium  quem  in  pcde  haberent  in  foco  lari- 

\tm  fiamiliarium  J>onere,    tertium.  in  facciperio 

•wi  condidiffent,  compito  vicinali  folcre  refona- 

e.     Legunt  hic  aliqui  rezonare,   alii  refgnare. 

>ed  male  a  nonnullis  hoc  ipfum  de  Romanis  tra- 

iitum  Athenienfibus  d  tribuitur.     Emebat  igitur, 

lut  quafi,  fponfa  (ponfum  ;  quam  ad  rem  etiam 

iffert,  ubi  Varronis  haec  citat,  Nonius  Marcellus 

llud  Virgilii  ante  memoratum,  quo  Tethys,  no- 

nine  filiae,  generum  emere  fibi  dicitur  omnibus 

rndis.     Apud  indos  item  pari  boum  fponfas  mer- 

rabantur  e.     Et  de  Germanis  Tacitus  f,    T>otem 

ton  uxor  marito,  fed  tlxori  maritus  ojfert.     In- 

"erfunt  parentes  &  propinqui  ac  munera  pro- 

'iant  i    munera  non  ad  delicias  muliebres  qtiaefi- 

ha,  nec  quibtis  nova  nupta  comatur,  fd  boves 

£r  frenatum  eqnum  &  fcutum  cum  framea  gla- 

dioque.     In  haec  muntra  uxor  accipitur  atque 

mvicem  ipfa  armorum  aliquid  virp  ajfert.     Hoc 

maxitnum  vinculum,  haec  arcana  facra,  hos  con- 

higales  T)eos  arbitrantur.     Hic  plane  coemptio 

nuptialis.      Et    de    phiala    fponfo   iponfaeve   ex 

Graecorum    aliqrumque  in  Oriente    populorum 

more  dari  folita,  videfis  quae  notavit  Ifaacus  Ca- 

faubonus  s  ad  Athenaeum.     Equum  item  armis 

inftructum  peractis  nuptialibus  facris  dabat  fpon- 

fae  fponfusapud  Theflalos,  quod  tradit  AElianush. 

Summa  eft,  dotem  aut  contradotem  feu  donatio- 

nem  propter  nuptias,  aut  utramque,  ut  coempti- 

onis  *  pretium,  nuptiis  apud  Paganos,  atit  inter- 

venire  folitam  aut  pracivifle.     Graecus  iteni  mos 

obvius  eft   in    Solonis  legibus,   Demofthene  k, 

Euripide  \  aliis  ubi  de  dotibus  verba  fiunt.     Ad- 

de  quod  de  uxoribus  dote  emendis  habet  Juftini- 

anus,   ubi  m  Atmeniortmi  mores  circa  foeminas 

reprehendit,  &  quae  de  dotibus  a  maritis  allatis 


doctiffime  Claudius  Salmafius  in  libro  de  Modo 
Ufurarum. 


C  A  P.    XXI. 

De  confarreahone  quae  tota  in  facrfs 
nuptialibus  conftfiebat.  /lc  de  facris 
nuptiali  celebritati  alias  tum  apud 
Graecos  tum  Latinos  Paganos  aliof- 
que  proprits,  nt  benediBio  facra  erat 
apud  Ebraeos. 

UT  benedictionum  facrarum  formulae  apud 
Ebracos,  ita  etiam  non  eae  folum  Paganis 
obiter  in  ufu  (ut  in  exemplo  fuperius  cx  Plauti 
Aulularia  allato)  verum  etiam  &  facra  nuptiis 
propria.  Imo  &  tertium  illud  genus,  confarrea- 
tio  dicla,  ex  ipfis  facris  conftabat.  Id  quod  fatis 
liquet  ex  Servii  verbis  jam  ante  citatis.  Quibus 
&  conibnus  Boetius,  Confarreatio,  inquit,  folis 
pontificibus  conveniebat,  id  eft,  ut  refte  inter- 
pretatur  facobus  Raevardus  n,  per  folos  pontifices 
peragebatur.  Et  Ulpianus  °,  Farre  convenitur 
in  mamim  certis  verbis  &  tejiibus  decem  prae- 
fentibus,  &  folenni  fiicrificio  fafio,  in  quo  pa- 
nis  quoque  farreus  adhibetur.  Certe  de  decem 
teftibus  in  matrimonio  loquitur,  ut  de  aevo  fuo 
,  Ambrofius  p.  Sed  confarreationem  tunc  in  de- 
fuetudinem  prorfus  puto  abiiffe.  Acccfiit  autem 
aqua  etiam  &  ignis.  Atque  facrificio  huic  nup- 
tiali,  feu  ipfis  per  fe  nuptiis  facris  praeerant  pon- 
tifex  maximus  &  flamen  dialis,  cujus  &  flami- 
nicae  nuptiae  4  hpc  ritu  ut  fierent  olim  necefle 
erat.  Nec  nifi  e  parentibus  confarreatis  nati  fla- 
mines  rite  fiebant.  Plinius r,  In  facris  nihil  re- 
ligiofim  confarreationis  vinculo  eirat,  cujus  & 
expreffius  mcminit  Dionyfius  Halicarnaffenfis  f  „ 
Romulone  an  Numae  initia  confarreationis  tri- 
buenda  dubitant  viri  doctir,  qui  interim  coemp- 
tione  vetuftiorem  volunt,  &  facrorum  item  fim- 
pliciter  nomine  a  Tullio  u  dictam.  In  defuetu- 
dinem  autem  quandam  abierat  hoc  nuptiarum 
genus  Tiberii  aevo.  Saltem  rariffimuni  fuerat. 
Undc  ille  apud  Tacitum  x  de  flamine  diali  in 
locum  Servii  Malugincnfis  defuncti  legendo,  fi- 
mul  &  roganda  nova  lege,  differens,  Tatricios, 
ait,  confarreatis  parentibus  genitos  tres  fiimul 
nominari,  ex  quis  unus  legeretur,  vetufto  mo- 
re  ;  neque  adejfe  ut  olim  eam  copiam  omijfa 
confarreandi  adfuetudine  aut  inier  paucos  re. 
tenta.  "P/urefque  ejus  rei  caufas  ajferebat  -, 
potiffimam  penes  incuriam  virorum  foeminarum- 
que.  Accedere  ipfius  cderemoniae  difficultdtes, 
quae  confiulto  vitarentur.  Cocmptione  igitUr  & 
ufu  annuo  tunc  temporis  &  deinde  apud  Paganos 
Romani  Imperii   plerumque    acquifitae    uxores. 


a  Lib.  iS.  cap.  6.  >>   Lib.  de  Ritu  Nupt.  vidc  itcm  Jacobum  Gutherium  de  Vet.  Jure  Pontif.  lib.  2.  cap.  6.  c   De  Vita 

Populi  Romani   lib.   i.   Apud    Nonium  lib.  de  Doftorum  indagine.  d  Theod.  Zuinger.  in  Theat.  Hum.  Vitae  vol.  10.  Iib.  i. 

c  Strabo  lib.  15.  l  Lib.de  Morib.  Germanorum.  e   Animadverf.  lib.    13.   cap.  f.  h   De  Animalibus  lib.   14. 

caP-  3+-  '   Vide  Artemidor.  Onirocritic.  lib.  2.  cap.  70.  in  fine.  k  Orat.   1.  in  Onctorem.  '  In  Aulide  Clytem- 

neftra.  m  Novel.  21.  cap.  1.  "  Ad  lcg.  12.  tab,  cap.  21.  °  In  Fragm.  tit.  De  his  qui  in  mjnu  funt.  '  p  Ad 

Virgincs  Lapfas  cap.  5-.  1  Servius  in  AEneid.  4.  '    Hift.  Nat.  18.  cap.  j.  '   '  Lib.  2.  f  Jacobus  Raevar- 

dus  in  leg.  12.  tab.  cap.  21.  ^  Orat.  pro  Muraena.  *  Annal.  4. 


Ita 


6^1 


U 


X    O    R 


E 


B    R    A    I    C    A 


«5- 


Ita  tamen  Lit  coemptioni  folennius  adhibcrcntur 
etiam  facra  quae  ex  aufpiciis  %  auguriis,  im- 
molationibus,  oblationibus  conftabant.  Hinc  fa- 
cra  nuptialia  b,  fanctimoniae  nuptiarum,  &  nup- 
tialia  facramenta  c  dicta  quae  fic  firmabantur. 
Praeter  facra  ipfis  nuptiis  faciundis  propria  ex- 
iftimant  aliqui  etiam  a  parentibus  feorfim,  &  a 
maritis,  nuptiarum  caufa  adhiberi  folita  alia, 
quac  tamen,  quantum  equidem  video,  funt  ipfa 
facra  nuptialia  primariaque.  Infignc  eft  in  hanc 
rem  Euclionis  apud  Plautum  d  exemplum,  qui 
poftquam  Megadoro  filiam  defpondifiet  nuptiaf- 
que  inftituiffet  cum  facris  nuptialibus  celebrandas 
omniaque  in  macello  cara  nimis,  impenfarum  ut- 
pote  tenaciffimus,  comperiflet : 

'Deinde,    inquit,   egomet  mccum  ccgitare  in- 

ter  vias 
Occepi,  fejio  die  (i  quid  prodegeris, 
Trofefto  egere  liceat,  niji  peperceris. 
'Poftquam  hanc  rationem  cordi  ventriqtte  e- 

dfdi, 
^yfccefjit  animm  ad  meam  fmtentiam. 
Quam  minimo  fumptu  filiam  ut  nuptum  da- 

rem. 
Nunc  tufculum    emi    &   kafce   coronas  fto- 

reas. 
Hacc  imponentnr  in  foco  noftro    larz 
Ut  fortunatas  faciat  gnatae  nuptias. 

Kinc  colligas  facra  fieri  folere  ampliora  lautio- 
raque  in  nuptiis  ;  quae  in  tufculum  &  coronas 
floreas  contraxit  Euciio.  Atque  huc  paritcr  fpec- 
tat  iilud  Varronis  a  Nonioe  citatum,  Viris  nup- 
tis  facrificabantur  iti  cubiculo  viduae,  fcilicet  fa- 
crificabant,  pro  quo  terminatio  paffiva  ufurpaba- 
tur.  Legunt  hic  aliqui  viri  nuptiis  f  quod  in 
idcm,  quantum  ad  rem  quam  tradamus,  recidit. 
Sed  &  hinc  facrum  thoro  nuptiali  prifci  voluere 
praeeffe  Genium.  Juvenalis  s  : 

i_Antiquum  &  vetus  eft  alicnum,  Tofthume, 

le£ium 
Concutere,   atque  facri  Genium    contemnere 

fulcri. 

Scilicet  Genio  fternebatur  lectus  ;  quod  fcimus 
ex  Catullo  h  &  Fefto.  Et  Dii  .ytpAkm  feu  con- 
jugales,  qui  facris  nuptialibus  invocati  obiter  me- 
morantur,  praeter  Hymenaeum.  Pronubae  Juno- 
nis  mentio  tralatitia.  Et  Graecis  Jupiter  erat 
yzwhi®*,  tametfi  nuptialemjovem  Romanis  ne- 
gaverit  fuifle  Hieronymus.  Ridicule,  inquit  ', 
Chryfippus  ducendam  uxorem  fapienti  pra_ecipit, 
ne  Jovem  Gamelium  &  Genethlhim  violet.  Ifto 
enim  modo  apud  Latinos  ducenda  uxor  non  erit, 
quia  Jovem  non  habent  nuptialem.  At  Juno  e- 
tiam  interduca  &  domiduca  &  unxia  dicta  & 
cinxia  &  focigcna   &  juga  feu  jugalis  a  deduc- 


tione,    unttione  poftium    (unde  &  uxoris  qua 
unxoris  nomen  volunt  viri  docliffimi)  cinguli  fc 
lutione,  focietate  ac  conjun&ione  nuptiali  quibi 
praefes,  ut  cui  vincla  jugalia  curae,  putabatur,dicT 
eft  i  quod  e  Martiano  Capella,  Fefto,  aliisfcimu 
Etiam  numina  quinque  nuptiis  praemifle  adeoqu 
in  eis  concilianda  ait  Plutarchus  k,  Jovem,  Junc 
nemque,  Venerem,  Suadam  &  Dianam.     Jupitt 
autem  &  Juno  ibi  -Ateioi  dicuntur,  quod  adulti 
nonnullis,  ab  aliis  perfetfi  redditur.     Vertendui 
plane  nitptiales,  cum  6  yy.y.@^  feu  nuptiaeGrat 
cis  etiam  tjAb?  ac  t?Asib  nomine  appcllitarentu 
ut  expreffim  Julms  Pollux  l  aliique,  &Jovi&Ji 
noni  -TsAelot;  facrificafie  veteres  alicubi  prodat  D 
odorus  Siculus,  quoniam  hos  primos  nuptiarum  ii 
ventores  ducefque  exiftimabant.      Quin  &  aufp 
ciis  conjugalibus   praefides   habebantur  Pilumni 
&   Picumnus    Dii,    quibus   &  in  aedibus  lecti 
fternebatur,  ut  teftis  eft  Varro  m,  e  quo  etiam  nv' 
morat  Auguftinus   n   nuptialium  numinum   tu 
bam,  Jugatinum,  Domiducum,  Domitium,  Mai 
turnam,  Virginenfem,  Premam,  Subigum.   Idei 
infuper  Varro  °  ;   Nuptiarum  initio  antiqui  r 
ges  ac  fublimes  viri,  in  Hetruria,  in  conjuncJio; 
nuptiaH,  nova  nupta  &  novus  maritus  primu 
porcum  immolant.    Trifci  quoque  Latini  &  et 
am   Graeci  in  Italia  idem  faflitajje  videntn 
Sic  ille.    Et  proximo  a  nuptiis  die   hoftiam  c 
nomineimmolandamliquct  ex  Macrobio  p.  Aiu: 
itern  in  facris  Junoni  nuptialibus  diligentiffin 
obfervari  folitum  %  ut  bilis  a  vifceribus   hofti; 
dimoveretur  &  juxta  aram  defoderetur  loco  abc 
to  &  operto,   ut  fignarent  fine  bile  matrimon 
effe  oportcre.      Et  apud  Thcflalos  ut  rem  noti 
fimam  memorat  AElianus r  facra  nuptiis  praev 
quae  yaf^Shiuict  ei  dicla.     Nec  fine  thymiamat. 
facro  nuptiae  apud  Mexicanos  celebrari  folitai 
quod  in  eorum  occurrit  hiftoria.    Sacra  item  nuj 
tialia  apud  Graecos  •s^TsAao.  di&a  feu  facra  nuj 
tiispraevia,  indeque  conjuges  ro^7=A&i^  di&os,. 
■E5£>;7TAei^  ipfos  atque  ipfum  conjugium  'H&l-i 
\elav,  qua  a  Junone  pronuba  faclum,  docetPo 
lux.     Et  Junoni,  Veneri,  Gratiis  facra  anuptui 
apud  Graecos  fieri  folita  produnt  fctiptores f  y. 
fjufam  difta.     Invidus  item  apud  Libanium  c,  6>u. 
de  nuptialibns  ritibus  omifi  ?   nonne  taedas  a, 
cendi,  &c.  gsk  iSmaa.  v^J  jUiap,  nonne  pro  viribi 
facra  feci  ?   Et  de  facris  apud  Romanos  tum  i 
confarreatione,  quae  plane  ipfiffima  facra  nupti: 
lia,  tum  in  coemptione,    fatis  liquet.     Quae  ul 
annuo  fiebant  nuptiae  fine  facris  fibi  propriis  fi 
ifle  credendum  non  eft.       Nam  ut   haberenti 
(tametfi  expreffiora  hac  de  re  non  occurrant  te 
timonia)  fatis  exigit,  quicquid  occurrit  de  nupti 
rum  generatim,  facramento,  fandtimoniave  apr 
Paganos  fcriptores.     Et  Arnobius  de  nuptiis  dc< 
rum  juxta  Paganifmi  ritus  verba  faciens,    Uxore, 
inquit  v,  T>ii  habent  atque  in  conjugalia  foeder 
veniunt  conditionibus  ante  quaefitis.     Ufu,  far, 


»  Servius  ad  AEncld.  3.  Sc  4.  Apulcius,  lib.  4,  Scc.  b  Livius,  lib.  30.  c  Martianus  Capella,  lib.  2.  vide  Jacobum  Gutheriu: 

lib.  4.  de  Vet.  Jure  Pontif.  cap.  6.  <>  In  Aulularia,  ac>.  2.  «  Tit.  De  contrariis  Gencribus  Verb.  f  Jacob.  Guthcr. 

Vet.  Jure  Poniif".  1.  4.  cap.  6.  s  Satyr.  6.  h  Dc  Nuptiis  Pelei  2c  Thetidis.  '  Adverf.  Jovinian.  lib.  1.  k 

■p»p««o~5,  1  Onomaftic.  lib.  3.  cap.  3.  Euflath.  ad  Iliad  S.  pag.  ;if.  £c  videiis  Cael.  Rhodigin.  Antiq.  Iefl:.i8.  cap.  13.  &  Jul.Scal 

Poetices,  lib.  3.  cap.  100.  Andr. Tiraquell.  ad  Alex.  ab  Alexandro  Genial.Dier.  lib.  z.  cap.  ^.  m  Apud  Nonium,  lib.  de  Uoiftorum  in> 

gine.  "  De  Civit.  Dei  lib.  6.  cap.  9.  °  De  Re  Ruftica,  lib.  1.  cap.4.  p  Saturn.  lib.  1.  cap.iy.  ad  hncm.  q  C: 

Rhodigin.  Antiq.  le£r.28.  cap.  11.  Alex.  ab  Alex.  Gen.Dier.  6.  cap.  4.  '  De  Animalibus,  lib.  11.  cap.  34.  r  iVIag.  Etymoloo 

in  verb.  '/«.piMx  Sc  videiis  Joann.  Meurf  Attic.  Ictt.  lib.  3.   cap.  1.  St  in  Graec.  Feriat.  lib.  2.  Sc  Synt.  de  Puerperio,  cap.  1.  Sc  Petrum  C 
tcllanum  in  Eorotologio.  «  Declamat.  8.  1  Adverfus  Gentes,  lib.  +. 


553 


Uxor    Ebrai 


C    Ai 


654 


y  coemptione  genialis  letluli  facramenta  condu- 
unt.  Sed  &  bcnedi&io  planc  conjugalis  habetur 
u   illo  Juvenalis  \  : 

Sigtiatae  tabulae,  dicJum,  faeliciter  ;  ingens 
Coena  fedet  ;  gremio  jacuit  nova  nu.pt  a  ma- 
riti. 

lec  vero  actus  aliquis  folennis  Graccis  fcre  fine 
taefatione  illa,  'Ayx.2;*  'Tuyj,  at  Latinis  fine  illa, 
iuod  fauflum  faeiixque  /it,  aut  *Dii  bem  vor- 
mt.  Et  tam  folennibus  ac  quotidianis  Ebrae- 
rum  aftibus  fere  omnimodis,  quam  nuptiis  be- 
ediftioncs  propriae  habentur  in  eorum  ritualibus. 
t  fane  Paganis  pariter  fermc  facra  fuere  aftibus 
;vilibus  aliis  non  paucis  peculiaria,  ut  in  fctipto- 
bus  de  Re  Ruftica,  Fefto,  aliis  obiter  eft  vidcre. 


C  A  P.     XXII. 

)e  temportbus  qmbus  nupttae  aut  non 
permiffae  aut  pro  inaufpicatis  habitae 
apud  Paganos,  id  efl,  dedutliom  ac 
reliquae  celebritati  nuptiah  non  idone- 
is,  qualia  etiam  fuijfe  Ebraets  fupra 
efi  ofienfum. 

' )  Eligionem  Paganis  legitur  fuiffe  nubere  tam 
y_  menfibus  aliquot  integris  quam  feftis  die- 
c  s,  &  quibufdam  cujuflibet  menfis,  aliifque  ali- 
t  ot  folum  menfium,  ut  pro  inaufpicatis  habi- 
t  De  Martio  &  Maio  menfibus  Porphyrio  in 
r  Tatium  b.  Romulum  ait  Lemuria,  id  eft,  Re- 
|  >  parentalia,  inftituiffe,  quae  menfe  Maio  per 
1  iuum  celebrari  folent,  ante  additum  anno  men- 
I  1  Februarium  ;  ob  quam  rem  Maio  menfe  re- 
/1  '0  eft  nubere,  &  item  Martio,  in  quo  nuptiis 
h.nto  certamine  a  Minerva  Mars  vtEius  efi,  & 
ql  ?nta  virginitate,  Minerva  Nerine  eft  appel/a- 
U  Certe  de  Maio  item  habet  Ovidius  prover- 
bim  huc  fpecfans ;  licet  nuptias  non  tam  per 
to  im  menfem  ipfe,  quam  per  Lemuralium  tri- 
di  m  (id  eft,  IX,  X,  &  XI.  Maii)  inaufpicatas  ef- 
fe/elle  videatur. 

S[ec  viduae  taedis,  inquit  c,  eadem,  nec  vir- 

ginis  apta 

Tempora  :  quae  nupfit,  non  diuturna  fuit. 

iac  quoque  de  caufa,  fi  te  froverbia  tan- 

gunt, 

Menfe  malv.m  d  Maio  nubere   vulgus  ait. 

Qi  de  re  PlutarchUs  e  expreffim  :  Ou  y3.iJ.Zmv 
cr^JMcLi&wig/.fjAvovhs  t  'Iwtov,  Uxores  non  du- 
tu  Maio,  ufque  in  Junium  rem  dijferentes. 
U  rationes  affert  ex  theologia  Gentium  vaiias. 
Q  >d  ad,  Martium  attinet,  feftum  in  eo  per  dies 
aliaoterat,  qtio  durante  nuptiae  neutiquam  copu- 
Jar  ie.     Ancilium  fcilieet,  feu  quamdiu  e  Martis 


templo  a  Saliis  deprompta  ea  folennius  cum  car- 
mine  circumferebantur.     Ovidius  f ; 

Nubere  fi  qua  voles,  quamvis  properabitis  am- 
bo  s 
^Dijfer  :    habcnt  parvae  commoda  magna 
morae. 
Arma  movent  pugnam  :  pugna  efi  aliena  ma- 
ritis. 
Condita  cum  fuerint,  aptius  omen  erit. 

Tempus  autem  integrum  quo  interdiftae  fic  nup- 
tiae,  ancilium  non  conditorum  nomine,  fatis  eft 
incertum.  Et  in  calendariis  aliter  atque  aliter 
adnotatur.  Ovidio  ipfi  quinto  nonas  feu  tertio 
Martii  diei  tribuitur.  Veterioribus  quae  extant 
kalendariorum  fragmentis  non  omnino  adjicitur 
hoc  feftum.  In  Conftantiniano  autem  ab  Joan- 
ne  Georgio  Herwartio  edito,  feptimo  idus  feu  dic 
nono  Martii  habetur  ARMA  ANCILIA 
M  O  V  E  N  T,  &  pride  idus  feu  die  decimoquar- 
to  MAMURALIA,  quae  forfan  tempus  quo 
ancilia  condita.  Nam  &  in  carmine  Saliari  quod 
ad  ea  attinuit,  Mamurii  celebratio,  quae  fefto  for- 
te  finis.  Nec  pet  Martium  integrum  nuptias  non 
contrahendas,  ut  Porphyrio,  fed  diebus  tantum 
quibus  ancilia  in  templo  Martii  nondum  condi- 
ta  funt  feu  repofita,  ait  Alexander  s  Neapolitanus. 
Sed  ut  Maium  totum  Lemuria,  fic  Martium  an- 
cilium  hoc  feftum  nuptiis  neutiquam  idoneum 
reddidiffe  credebant  alii,  ut  Porphyrio.  Scilicet 
nec  adeo  folennis  armorum  celebritatis  nec  Le- 
murum  facrificiorum  tempora  molliores  conjugii 
ritus  bene  admittere,  nec  quidem  ita  vicinos,  ut 
eodem  haberentur  menfe.  Feriatis  autem  feu  fe- 
ftis  diebus  nubere  etiam  nefas  habitum ;  virgini- 
bus  fcilicet  non  viduis.  Nam  feriis  h  vim  cuipi- 
am  fieri  piaculare  erat.  Hine  etiam  cujuflibet 
menfis  kalendis  &  idibus  nuptiae  Vetitae  ex  jure 
veteri  pontificio.  Quia  dies  illi  etiam  feriati.  Pari- 
le  etiam  nonarum  jus,  fed  alia  ex  ratione :  ne-  - 
que  enim  nOnae  feriatae.  Sed  quoniam  item  pof- 
triduani  tum  kalendis  &  idibus  fingulis  tum  nonis 
dies  ex  aequo  atri  habiti,  ideo  ne  quae  proximo 
poft  nuptias  die  folennis  erat  immolatio  in  atrum 
incideret  (qui  itidem  nuptiis  vetitus)  nonae  ipfae 
nupriis  alienae.  Sic  Macrobius  ac  Feftus  ' ;  cui 
item  quartus  calendarum,  nonarum,  iduum  fin- 
gulorum  ater,  adeoque  nuptiis  aliifque  adibus  fb- 
lennibus  ex  pontificum  decreto  interdicuis.  Videfis 
locum  ejus  hac  de  re  corruptum  a  Jofepho  Sca- 
ligero  fuppletum.  Diebus  item  quibus  patere  di- 
cebatur  mundus,  delectum  rei  militaris  habere,  mi- 
litem  proficifci,  navim  folvere,  uxorem  liberorum 
quaerendorum  caufa  (qua  nota  expreffim  uxores  a 
concubinis  diftinguit  Demofthenes  k)  ducere  religi- 
ofum  erat,  ut  expreffim  Varro  x ;  quoniam  fcilicet 
tunc  Deorum  triftium  atque  inferum  quafi  janua 
patere  credebatur,  ut  &  Feftus.  Nec  aliquid  om- 
nino  tunc  adminiftrabatur,  nifi  quod  ultima  necef- 
fitas  admonebat.  Ter  autem  in  anno  patere  mun- 
dum  ait  Capito  Ateius  ra  Vis  diebus ,  poftridie  vol- 
canali  &  ante  diim  fextum  id.  Novembris.  Scd 


3  tyr.  1.  &  vide  Libanium  Declamat.  35-.  b  Lib.  2.epift.». 

lem.  om.  86.  f  Faft.  3.  e  Gen.  Dierum,  lib.  2..  cap.  f. 

'■■  0  .  iu  Neaeram.  1  Apud  Macrobium,  lib.  1.  Sat.  cap.  16. 


'JL.    II. 


U  u  u  u 


'  Faftorum  y.  d  Legunt  aliqui  Malas.  e  Prob- 

h  Macrob.  Saturnal.  1.  cap.  ij.  '  Verb.  Nonarum. 

m  Feftus  in  Mundus. 


quantum 


H$ 


U    X   O    R 


E   B   R   A    t   C   A. 


«$fl 


ouantum  video  duos  tantum  memorat  dics,  non 
tres  nifi  Volcani  feftum  eique  poftnduanum  in- 
nuivclis.  Vulca-nalia  autem  adXLkal.  Man  fpcc- 
tant  His  pufo  acceffere  dies  omnimodi  atrn  Fer- 
fas  item  mos  fuit  nuptias  cclebrare  k?  w&  *ex<* 
l  i&  tmixeic*,  po  initium  aequinoEtn  verni, 
ut  StrabQ  \  Sed  non  ait  reliquo  anm  tempore 
non  licuifle,  ut  recentiorum  aliqui  b.  Veris  ini- 
tio  illis  erat,  uti  hodieque  eft,  feftum  celebernmum 
'  J  Neuruz  c,  id  eft,  Novus  dies,  quem 
^  aatti  initium  temporumque  civilium  epocham 
ftatuunt,epulifque  &  pompa  profequuntur.  Grae- 
cis  veteribus  tempus  brumale  nupms  maxrme  le- 
eitimum,  ut  expreffim  Ariftoteles  ^  ahique,  unde 
&  Gamelionis  menfis  Januario  quafi  refpondentis 
nomen. 


Attamen  ego  coronans  eam  adduxi  tanquam  nup 
ttiram.     Lucanus  '  item  dc  Martiae  nuptiis : 

Turritaque  premens  frontem  matrona  corona, 
Tralata  vetuit  contingere  limina  planta; 


C  A  P.     XXIII. 

Coronarum  nuptialwm  ufus  aptid  Paga- 
nos  ut  apitd  Ebraeos. 

COronarum  nuptialium  mentio  occurrit  apud 
veteres  Paganos,  quae  item  in  ornamentis 
fponforum,  Ebraicis,  ut  fupra  oftendimus.    Vetus 
apud  Ciceronem6  poeta: 

Sed  mihi  cum  retulit  coronam  ob  coUocandas 


Et  apud  Libanium  m  invidus,  Quid  de  nuptiah 
bus  ritibus  omifi,  nonne  taedas  accendi?  <x 
istorivodntw,  &c.  nonne  coroUam  geftavi  ?  Et 
am  apud  Artemidorum  n  palmae  &  oleae  corc 
nae  in  fomnis  geftae  mulierum  liberarum  nupti; 
indicant  js/gt  -dw*  «JiojeW  propter  nexum.  Hab< 
tur  item  apud  Adolphum  Occortem  °  nummi 
Adriani  Augufti,  cujus  parte  altera  CONJVG 
VM  A  V  G.  altera  M.  P.T.NO  B.  in  corc 
na  quadam,  quae  nuptialis  efle  videtur.  Nec  coi 
jeftura  deeft  p  duplicem  fuiffe  fponfae  corona 
ex  illo  Valerii  Flacci  9  in  nuptiis  Medaeae  &  J 
fonis  : 

-ipfa  fuam  duplkem  Cytherea  coronar, 


T)onat. 


TmPfenbat,  cumfimulabat  fefe  alteri  darei 
Tumad  te  ludibunda   docJe  &  dehcate  de- 


Andromachae  itcm  corona  nuptialis  memoran 
videtur  Carolo  Pafchaiio  f  ab  Homero  \  ubi  de 
xmXhv»  loquitur,  quod  ei  dcderat  Venus  ipfodie 
ouo  duxerat  eam  Heftor  ex  aedibus  Eetionis.  Sed 
l^aro,  non  corona,  fed  muliebre  capitis  tegu- 
mentum  eft  fcu  velamen,  ad  humeros  "  pendu- 
lum,  quodMctpoW  appeUitantGraecirecentio- 
res  l  cucullus  feu  caputium.  Quin  &  coronas 
Homero  nullibi  memorari  obfervatum  cft.  At 
vero  d$os  W&m  fen  corona  mptiahs  occurnt 
in  Bionis  e>itaphio  Adonidis.  Et  Clitemneftra 
apud  Euripidem  Achilli  de  Iphigenia    i 

t  m.  *  •  Alex.  Neapont.  Gen  Dier.  Hb.  *.  c*  ,.  fc  vide  J-ft^^J-fc  ^I^S.  ad 

Ug.  ibid,  & '  Atfa^Kgcta»  L-W*  C°^2£  W  "«  *  Coronis  lib.t  cap   i*    P  -  Euftath.  ib.  p.  »rf     ' 


Ad  hanc  rem  plura  etiam  ex  veteribus  habes  co 
oefta  a  Carolo  Paichalio,  Ludovico  de  la  Cerd 
Pineda f,  Pinto  Ramirez  \  Aloyfio  Novarinc 
aliis  ab  ipfis  citatis  ;  etiam  ab  ante  memoto : 
maxime  Paulo  Sherlogo  x,  cui  fufius  difputat . 
qualefnam  fuerint  coronae  hae  nuptiales.  H, 
enim  cx  floribus,  alii  ex  auro,  gemmis,  aliis  qi : 
ornamento  efle  folent,  conftitifle  eas  contendu . 
Certe  pro  arbitrio  putandum  &  varia  fponfon ; 
conditione  materiem  eis  adhibitam.  Et  Boec  ■ 
rum  coronas  hujulmodi  ex  a.a^t9-y^v'M  (an  al ' 
rago  ?)  fuifle  fcribit  Plutarchus  v.  Atque  fify  • 
brto  coronari  folitos  fponfos  eliciunt  aliqui  : 
illo  Ariftophanis  in  Avibus,  ubi  cum  Epopis  c  • 
erat  fuos  in  hortis  pafcerc  alba  fefama,  my., 
papavera,  &  fifymbria,  refpondet  Euelpis  : 

Vos  igitur  vivitis  fponforum  vitam.  Schoi  • 
ftes  quidem  ibi  fifymbria  interpretatur  per  $,<■ 
olc,  isf$a.vSvm  01  vv/jupiot,  Folia  quibus  coro;- 
bantur  fponfi.  Sed  intelligitur  z  item  los 
ille  quafi  molliorem  &  delicatulam  procorum,  a 
qui  nuptias  ambiunt  vitam  tantum  defigna  t. 
Et  de  fifymbrio  qua  coronarium  erat,  vide  \- 
fchalium  (a). 


Jfi  De  Coronis  lib.  i.  cap.  16. 
'    ;  7/«  i  ■        k'tn  Anlidf  '   Pharfal.  z.  m  Declamat.  8. 

^Ide  Meutfrii  f-JSoSXft  ^  W  ^  „.  cap.  „ 

t  De  Rebus  Salomonis  lib.  ,.  cap.  3.  c  In  Cantic.  hb.  ..  num.  1.2, 

gatione  a7.  in  Cantic.  Cantico.  I  In  Praecept.  Conjugalibus. 

nis  lib.  3.  cap.  16. 


&  ad  II 

"  Oneirocrit 

t  In  AEne 


Sacrorum  Eleftorum  lib.  6.  cap.  40. 
Erafm.  Chiliad.  2.  Ccnt.  6.  adag.  60. 


(»)  De  <«> 


C  AP. 


;57 


U    X    O   R        E    B    R 


A    I    C    A. 


658 


C  A  P.     XXIV. 


De  ritibtts  ac  moribus  tttm  fponfahtiis 
tttm  nuptialibus,  qua  five  ex  Judatfmo 
ftve  ex  Paganifmo  in  Chrijiianifmum 
admifji  fuerint  -}  &  primo  de  Graeco- 
rum  feu  orientalis  eccleftae  ufit,  item 
'     &  Mofcovitarum.     De  annulis  fpon- 

.  falitiis,  coronis  nuptialibus,  poculo  com- 
muni  ;  atque  obtter  de  edtttonibus  Eu- 
chokgii  depravatifjimis.  AFjhiopum 
ritus  nupttales. 

NAfccnte  Chpiftianifmo,  qui  vclut  Judaifmus, 
undc  natus  eft,  crat  reformatus,  dubitan- 
dum  non  eft,  quin  motcs  ritufque  Ebraici  circa 
iponfalia  &  nuptias,  uti  &  fcimus  circa  reliqua, 
five  religionem  fpettcs  five  publicam  rerum  ad- 
miniftrationem,  retenti  fuerint  ac  plane  obtinue- 
rint.  Idque  per  annos  triginta  amplius  poft  afcen- 
fionem  Domini  noftri,  qua  de  re  etiam  alibi  a 
diximus.  Quod  fane  tum  hic  tum  in  aliis 
difceptationibus  momenti  gravifllmi  obfervatu 
cft  inprimis  dignum,  &  quidem  rite  intellecmm 
haud  pauca  cxtricaret,  in  quibus  aut  caecuti- 
mus,  aut  patienter  nimis,  ne  gravius  quid  di- 
cam,  falli  aut  fubdole  nimis  fallere  folemus. 
Poftquam  autem  tam  a  gentibus  aliquot  quam 
a  Judaeis  Chriftianifmus  receptus  eft,  &  utro- 
xumque  mores,  ut  ipfi,  invicem  funt  commifti, 
partim  mores  ritufque  Judaici  partim  Paganici, 
quotquot  fcilicet  cultui  Chriftiano  non  omnino 
refragarentur,  ut  in  aliis  fic  in  re  matrimoniali 
variatim  admifli.  Jure  Romano  fere  paflim  tum 
utebantur  gentes,  in  quibus  Chriftiani  reperti ; 
faltem  non  alio  quam  quod  Romanis  vidtoribus 
placuit.  Confarreationis,  quod  fanctius  fuerat  Ro- 
manis  ut  dicmm  eft  nuptiarum  genus,  folennia 
prifca  in  defuetudinem  abierant  etiam  inter  Pa- 
ganos,  &  tandem  evanuere.  Coemptionis  item 
ritus  non  ita  obfervati,  quin  aliter  atque  ali- 
ter  fe  habuerint.  Chriftiani  autem  veteres  omni- 
no  confarreationem,  qua  faltem  ex  ipfis  Pagano- 
rum  factis  conftabat,  rejecerei  tametfi  interea 
ejufdem  veftigia  aliquot  facris  Paganicis  omnino 
carentia,  etiam  noftra  in  fecula,  hic  illic  apud 
Chriftianos  reperiantur,  qua  de  re  plura  in  fe- 
quentibus.  Coemptionem  eoufque  admifere  hi, 
quo  dotis  donationifque  propter  nuptias  interven- 
tu  fimpliciori  peragi  polfet.  Afterius  epifcopus 
Amafeae  (qui  fub  annum  b  Chrifti  400  floruit ; 
fed  de  his  ut  paffim  a  prifcis  recentioribufque 
atque  inter  Chriftianos  receptis  loquitur)  TacJa, 
inquit c  in  divortii  libertatem  fcribens,  nuptialia 
ac  fponfiones  quomodo  refcindes  ?  Et  quibtis  de 
fatliskqui  me  cenfes?  An  de  his,  quibus  fcrip- 
ta  iam  dote  &  manu  propria  fubfcripfifti  &  fli- 
giltum  appofluifti  tuum?  Valida  quidem  illa  funt 


ac  firma  fatis.  Verum  ad  vocem  x^Adim  me 
converto :  Haec  caro  ex  carnibus  meis,  &cJ 
Quin  &  palam  fatis  cft,  Chrittianos  d  fponfalia  ac 
nuptias  Paganorum,  qui  poftca  Chrifto  nomina 
dedcrant,  pro  racis  firmifquc  habuifle,  nec  omni- 
no  itcrafle.  Fuere  autem  in  fcculis  primitivis 
non  pauci,  qui  nuptias  plane  damnarent.  Ut 
Satuminus,  Tatianus,  unde  etiam  Encratitae ; 
Marcionitae,  Manichaei,  Adamiani,  Prifcillianif- 
tae,  Saturniliani,  Hieracitae,  Apoftolici  fic  dicti, 
alii,  quod  vidcre  eft  apud  Epiphanium,  Theodo- 
ritum,  Augnftinum,  reliquos  qui  haerefes  con- 
gefierunt.  Sed  vero  Chriftiani  veteies,  qui  or- 
thodoxi,  tum  initas  a  Paganis,  antequam  Chrifto 
ii  nomina  dederant,  nuptias  (ut  de  profelytis  fe- 
cere  Ebraei,  quod  ante  efl:  oftenfum)  tum  inter 
fe  contradas,  ut  hodieque,  admifere,  ac  fere  tum 
fponfalia  fieri  voluerunt  tum  nuptias  celebrari 
more  quali  ufi  Ebraei,  qui  nempe  facris  Pagani- 
cis  ac  fuperftitione  omnino  careret.  De  confen- 
fu  mutuo,  arris  fponfalitiis,  contrahentium  aeta- 
te,  poteftate  patria,  jure  dotali,  donatione  prop- 
ter  nuptias  (binis  hifce  refpondent  in  jure  Ebrai- 
co  dos  a  fponfo  uxori  conftituta,  &  bona  quae 
NUITJ  didta  afferuntur  a  fponfa  &  in  fyngrapha 
dotali  mcmorantur)  &  re  integta  matrimoniali 
apud  eos  perampla  funt  &  obvia  in  Codice  utro- 
que  ac  Canonibus  facris,  praeter  patres  thcolo- 
gofque  ac  jurifconfultos  tum  vetuftos  tum  recen- 
tiores  utriufque  imperii  tcftimonia.  Ufu  autem 
habuiffe  uxorem  fimplici,  nec  tabulis  dotalibus 
nec  nuptiarum  altqua  folennitate  adhibita,  nihil 
aliud  cenfebatur  quam  concubinam,  id  eft  hic, 
juftam  fatis,  licet  non  rite  conjundam,  thoti 
confortem  habere,  qua  de  re  etiam  nos  plura  a- 
libi  e.  Quoniam  autem  e  formulis  vetnftis  mo^ 
ribufque  Chriftianis  plane  receptis  commodius  in- 
telligi,  ut  rebus  in  aliis  ita  in  re  nuptiali  poteft, 
quid  in  univerfum  apud  eos  ftatutum  fuerit  ad- 
miffumve;  ideo  &  illorum  ritus  praecipuos  hic 
perluftrabimus  atque  ita  exhibebimus,  ut  qua  con- 
foni  qua  diflbni  fuerint  Ebraicis  moribus  ritibuf- 
que  (unde  fcilicet  fimul  &  e  Paganicis  eos  fub- 
inde  manaffe  cettum  eft)  fatis  dignofcantur.  Prae- 
cipuos  hic  dico,  folennes  contrahcndi  nubendi- 
que  formulas,  arrarum  item  ac  pretii  nuptialis, 
annulique,  ac  coronaium  ufum,  benedictiones  & 
facta  nuptialia,  &  demum  tempora  quibus  cele- 
britas  nuptialis  vetita.  Solenniores  fponfalium 
ac  nuptiarum  in  Chriftianifmo  contrahendarum 
formulae,  faltem  integer  earum  fenfus,  in  cele- 
britate  facra  qua  &  fponfalia  publice  itcrari  foli- 
ta,  maxime  cernuntur.  Habentur  autem  apud 
orientis  Chriftianos  aliae,  aliae  apud  occidentis. 
Orientis  dico  maxime  Graccos,  quibus  orientalis 
ecclefiae  nomen  tribui  folet.  In  Graecorum  for- 
mulis  f  facris,  binae  habentur  potiffimum  huc 
fpedtantes;  altera  fponfalium  facrorum  fine  cek- 
britate  nuptiali,  altera  hujus  celebritatis.  Prior 
dicitur  AzaAa^eix  ytvo/jiivn  't&n  [A,mgp9ii  nyvv  t5 
appaSaVo?,  Ordo  facer  qtli  adhibendus  in  fpon- 
falibus,  feu  arrarum  fponfalitiarum,  de  quibus, 
quid  ftatuerint  Graeci  jurifconfulti  elicitur  maxi- 


1  Lib.  d«  Anno  Civili  Judacorum,  cap.  n.  b  Vide  Samuel.  Petit.  Obfervat.  5.  cap.  7.  c  Horuilia  poftrcma,  in  Eiblioth. 

Patr.  tom.  1,.  pag.  707.  d  Vide  Gratian.  Cauf.  2S.  Quaeft.  1.  DD.  ad  lib.  4.  lent.  dift.  39.  8c  DD.  ad  1  Corinth.  vi;.  &;  Pp£anin. 

Gaudentium  in  Sa!ebris  Tertull.  cap.  ff.  &  in  lib.  de  Vita  Chriftian.  ante  Conftant.  cap.  S9-  &  in  Addendis  cap.  3.  5  De  Jure  Nat. 

&  Gent. lib.  j.  cap.  7.  &c  17.  r  Euchologium  fol.  66. 


me 


6$9 


Uxor     Ebrai 


C   A. 


66c 


me  ex  Bafilicis  %  Harmenopulo,  b,  Attaliata  c, 
Leone  &  Conftantino  Augg.  in  Ecloga  d  legum, 
Bafiiii  Macedonis,  Alexii  Comneni,  aliorum  no- 
vellis  e  de  nuptiis  &  fponfalibus,  aliis  in  juris 
Graeco-Romani  corpore  praeter  Zonaram  &  Bal- 
famonem  in  fynodum  in  Trullo  f,  ubi  de  ofcli- 
lo  item  agitur  curri  arris  conjungi  lolito,  uti  e- 
tiam  apud  Matthaeum  Monachum  in  Quaeftio- 
nibus  &  Caufis  s  Matrimonialibus,  alibique  h. 
Pofterior  formula  nuncupatur  ' AxoXvSi&ia.  s  are- 
<pavd  /jloltoc,,  ordo  facer  coronamenti,  quo  nomi- 
ne  ob  coronas,  ut  mox  dicetur,  in  nuptiarum 
celebritate  folennius  adhibitas  ipfas  nuptias  indi- 
cant.  Priori  autem,  adftantibus  qui  fic  conjungi 
volunt  ante  facrarii  fores  atque  annulis  binis  al- 
tero  aureo,  argenteo  altero,  in  facra  menfa  pofi- 
tis,  hoc  ad  dextram,  ad  finiftram  illo,  o  Vejajc, 
snfo^yi^i  tu.c,   ■Mpa.xdq  t  cumSv  veovvLLtpcev  ck  y'    x) 

SiStoatv  ajjTmc,  jmi^bs  dirro/jAvvc,,  Ter  capita  fpon- 
forum  Jignat  (fcilicet  cruce)  &  dat  eis  cereos 
accenfos  (dc  facibus  nuptialibus  in  Gentilium  ri- 
tibus  mentio  eft  pcrquam  obvia)  atque  introducit 
eos  in  facrarium.  Ubi  thymiamate  in  crucis 
formam  adhibito,  diaconus  precari  jubet  chorum 
atque  invocare  primo  coeleftem  benedi&ionem 
tum  coetui  praefenti  tum  omnimodis  aliis  tam 
clericis  quam  laicis.  Ac  dein  \cm\o  y  ^bAw  y 
QeS  tSSs  (£  t  ^bAjis  y  QeS  ^  Se  ttS  vvv  /j,vn- 
sevo/jAvcnv  d'/7\r\MK  %    $   azorneJtcui    vjjtcSv,   y  Kvg/v 

Se*3w/j$jJ,  Tro  fervo  hoc  T>ei  ac  T>ei  ancilla 
hac,  qui  nunc  fponfalia  invicem  inituri  fttnt,  ac 
fro  falute  eorum  T>ominum  precemur.  Item  ut 
prolem  eis  det,  amorem,  pacem,  concordiam, 
lirmam  fidem,  thorum  intaminatum,  omniaque 
profpera.  Et  dum  pluribus  haec  diftinftis  verfi- 
culis  fundit  diaconus,  chorus  adclamat  Kvyte  thin- 
cqv  T)omine  miferere.  Aliis  aliquot  peraclis  be- 
nedi&ionibus,  facerdos  annulos  affert,  &  primo 
aurcum  dat  viro,  ac  dein  argenteum  foeminae. 
Viro  autem  dicit,  'AppctSuvi&^)  °  £sAo<;  y  ©g« 
o  S~etvct  r  cfiAltij  y  ®iS  rL/JSi  skc,  td  ovoug  y  tcl- 
Te)i  <t  5"  t|»  <£  W  <*VB  itvdJ/J.a.Toc  vvv  <£  cu«  <£; 
6i$  tk;  alujvcu  t  cddvcev,  dfjJjjj.  N.  ferVUS  T>ei 
defpondet  hoc  arrhabone  N.  anciUam  T>ei, 
in  nomine  patris  &  filii  &  fpiritus  fanEii  nunc 
&  fimper  &  in  omnia  fecula  feculorum,  Amen. 
Foeminae  item,  'AppaSaw^O  "  ^^"  y  ®££  »> 
S&vcl  t  SS\nv  ~S  ©ea  rovSe  «s  to  ovopa,  &c.  N. 
ancilla  T>ei  defpondet  hoc  arrhabone  N.  fervum 
T>ei  nomine,  &c.  Hifce  utrique  ter  di&is,  cru- 
ce  fignans  eorum  capita  digitis  dextris  eorum 
imponit.  Tum  Deum  precatur,  ut  fponfis  bene- 
dicat :  Qiti  t_Abrahae  fervo  ajfuifti,  a  T>omino 
mifto,,  ut  defponderet  Ifaaco  filio  fuo  uxorem, 
Kaj  O^,  fjjcffneiac,  vSf&jaeojc.  dppxGcovtov.cfy  r  'Pe- 
Stxxcui  ami[g.?w*\as,  ojjtvc,  cvAoynavv  t  dppctMceva, 
t  o~v\oov  aS  rvSs  xj  rasaV  Et  per  interven- 
tum  hauftus  aquae  Rebeccam  '  defpondendam  of 
tendifti,  tu  ipfe  benedicas  fponfalibus  fervorum 
tuorum  N.  &  N.  Adjectis  dein  precum  claufu- 
lis  aliquot  generalioribus,  iictSsKe-tyv,  inquir,  'Qx 


r  cVS?\ov  <rS  rivSe    xj  r    cfihli/j  oS  tI/jjSs.     Kaj  m 

g/-c\ov    r   dpfctScvva    ojjt^j    cyv   Tncf&t  xj   ojjQvolct,    fa 

a.Kn^aa.    Kj   dydirri-      2^  y)  KugjM  ■vzaoo'^a.i  Sic?c 

cQaJj  t    appctSMVa,  £)   ^sfQ^L  ^"  "XB-vtC   S/gi  So.x.ti. 

Ai5*b  tShSn   i  Sfyaia.  tcS  'icaanp  iv  AlyjTtTca'    2dc 

Six.-x.TvAichij    iSb^acdn    AawiiA  ev   y&Jecz,  BaSuA^o: 

2jjp  SiLKTvAiSin  {(pcivi^Sn    n    dhi^na,  •f    Qdjuax 

2jg,  ScfATv?^Cj%   o  wa.Tnp  nyj^S  6  i^dvioc,  oixt\cjjci> 

yiyjvev  'Qn  t  yh  ojjtS  (c  Succwtjs  tov  fJ$%ov  rw  ai 

TivTW  cpiyyimc,  Sv<p^.v^rSifAjV  awrn  -n  St^la.  cn  Ki/ 

pti   tciV  M.cnlianv    icpa.TOTt&chcnv  (v  isu^joa,   Sa^j 
A     \      Q!   t°       l     I  T     '        o.     ~       c    i  1     ■ 

an.  Ata,  yo  y  Ao^a  cn  y  a?uitihvbi  oi  ugctvoi  tge 
pecoSnacw,  "c  n  yn  e-&E/n«Ai'wA,i,  ^  t\  Scj\(cl  t  S~i 
?\.aev  at  ijXoyn^nae^,  riS  Aoyco  aS  rzS  y.^t.Tcuco  * 

TlS  0ajL%lovi   Oi    TCtT  U-vj/nAi».      AuTOC,    bl/    3t)    VVV    cfiOJJO 

Tct>  Ai?\oyocwv  to  Sa.y.Tv?\.o&£aiov  TaS  &J?.oyiip  sg^' 
viov  !£  dyylXoc,  KvQjVt  tDpoTrop&jiStu  iLfafOoJtv  au 
t^T  7ro.aa.i  Tui  T\/jAssjJi  rnc,  Z,dnc,  a.vT^S'.  Intueari 
frvum  tuitm  N.  &  ancillam  tuam  N.  Et  fir. 
ma  fac  fponfalia  eorum  in  fide,  concordia,  fc 
veritate  &  amore.  Nam  tu  T>omine  docuijt 
arram  dandam  atqae  omnino  firmam  fieri.  Te: 
annulum  donabatur  potsftas  Jofepho  k  in  AE 
gypto.  Ter  annulum  gloriam  naclus  eft  T>a 
niel  l  in  regione  Babylonis.  Ter  annulum,  de 
tefia  eft  veritas  Thamaris  m.  Ter  annuhm  pa 
ter  nofter  coeleflis  mifericordia  ujus  efi  erga  Ji 
liumfuum.  T>ate  enim  dixit  n  annulum  in  dex 
tram  ejus  -y  &  occidite  vitulum  faginatum  fc 
manducemus  &  epulemur.  Ipfa  dextra  tua  T>o 
mine  caftra  Mofi  metata  eft  in  mari  rubro 
Nam  per  verbum  tuum  veritatis  coeli  firmat 
funt  &  terra  eft  ftabilita.  Et  dextra  fervorm 
tuorum  benedicetur  verbo  tuo  forti  &  brachi 
tuo  celfo.  Tu  igitur  nunc  T>omine,  benedica. 
hanc  pofitionem  annulorum  benedi&ione  coelefti 
&  angehts  T>omini  praeeat  eis  omnibus  diebu 
vitae  eorum.  Atque  dein  poft  doxologiam  6 
manus  extcnfae  benedictionem  fponfos  dimittit 
Ita  fcilicet,  R  eodem  tempore  coronari  nolunt 
Si  vero  [ii?\ovTaj  ccscpctvccS-nvaj,  volunt  coronari 
intrant  in  facrarium  cum  cereis  accenfis,  prae 
eunte  facerdote  cum  thymiamate  &  Pfalmurr 
CXXVIII.  recitante ;  &  fequitur  alter  ille  ordo  co- 
ronamenti,  in  quo  Pfalmi,  plebis  doxologia,  prece; 
~2uvd^n  vocatae  a  diacono  diftae,  aliaeque  a  fa- 
cerdote,  quibus  a  Numine  petuntur  quae  felicita- 
tem  &  vitam  profperam  conjugum  fpeclant.  Ei 
dein  inquit  facerdos,  ^.v^Aj^ov  dvTss  a#  dflopew'- 
vn.  ~2.TZtyavc0cmv  dvrac,  ztc,  aitov^.  luom,  ycLgj-aaj  dv- 
Tciig  ■ng.gwniv   yyiXicu  evTOtvicu  ~hvzi?\ctvo iv,  Conjungt 

eos  in  tmanimitate.  Corona  eos  in  carnem  unam. 
T>a  eis  frutlum  ventris,  &  ut  prole  fruantm 
foecundi.  Doxologia  fubje&a,  $  tt>  A/w,Ljj  %c- 
pcvv  o  itsA/i  Ta.  <&pava.  gs'(p«  Ttg£nv  t  vULLipiQv,  As- 
yav'  ~S.Tipt^)  6  S~S?\o(  y  ©8«  6  cfcSvct  t!vj  S~S?\1>jj 
rm  ®ta  rlfJSi  a;  to  ovofJig.  y  iiatfOi  C  tS  y\s  E 
t«  dyitt  nrvivLiff.los,  Simulac  Amen  dicitur,  facer 
dos  coronas  fumens,  coronat  primo  Jponfum,  di 
cens  -,  Coronatur  fervus  hic  T>ei  N.  ancilla  T>ei 
hac  in  nomine  patris  ac  fitii  ac  fpiritus  fanc- 


'  Synopfi  lib.  18.  tit.  z.  Sc  Bafilic.  edit.  ab  Herveto  15-5-7.  Pariliis  p.ig.  207.  i>  Prochir.  lib.  4.  tit.  1.  c  Synopfi  tit. 

*  Tit.  iz.  c  Apud  Balfamonem  in  Phot.  Nomocati.  tit.  13.  in  Jure  Gracco  Rom.  lib.  2.  fkc.  f  Ad  Canon.  9S. 

luris  Graeco  Rom.  tom.  1.  lib.  8.  pag.  5-10.  8c  51 1.  b  Bafilica  apud  Crufium  in  Turco  Graecia  lib.  4.  pag.  331.  &  vide  lib. 

C.  tit.  de  Donat.  ante  Nuptias  &  Theodof.  lib.  3.  tit.  5-.  lib.  5.  Sc  Tertull.  de  Velandis  Virgin.  cap.  1 1.  in  fine.  '  Genef.  \xiv.  45 

11  Genef.  xlj.  42.  '  Daniel.  vj.  17.  ™  Genef.  xxxviij.  25.  »  Luc.  xv.  22.  Videfis  Durandum  in  Rationali  lib,  iij 

cap.  14.  &  Demctrium  Chomatenum  lib.  5/.  Juris  Graeco  Rom.  tom.  1.  pag.  321. 

ti. 


,6i 


U    X    O    R       E    B    R    A     I    C    A. 


662 


i.  Ejtoc  &pet  *}  rl/jj  vup.tpho  My»v,  ZSiecps^)  "  °*>*w 
QcS  «  f&va,  t  <TaAo>'  t«  ®zS  t  ^«va.  els  to  ovo- 
g.,  &c.  T>ein  coronat  etiam fionfam  dicens  ;  Co- 
onatur  ancilla  haec  T>ei  N.  fervo  koc  T>ei 
V.  in  nomine,  &c.  His  peradtis  tcr  utitur  hu- 
tafmodi  bcncdidtione,  Kcig/ce  6  ®eoc  riy^v  S&fey  % 
'  vj.ij  $e$dvmaw  ojSIvc,  T>omine  T>eus  gloria  &  ho- 
\  ore  corona  eos.  Legitur  tunc  quae  de  officio 
onjugali  habentur  in  Epiftola  a  ad  Ephcfios, 
:cm  illud  Evangelii  de  nuptiis  in  Cana  Gali- 
aeae.      Et  poft   preces  aliquot   alias    KQpotpioi^ 

'  5  jywoV  TttmiQfOV  <£  t>\jMyei   duro  6    \ist\jc,    ^ijf^  T- 

ur  commune  pocuhtm,    qttod  benedicit  facerdos 
d  hunc  modum,   Koj  ro  •zvth&ov  ro  lyirov  riro 
™.2ty>{jjivav  toi5   avva.<pSj&oi    "a^pc   yoty-v   xotvcovtav 
■j/\cyoow-ev/\cyia,  irv&ifjg.nit.?},  Etiam  &  poculum 
■oc  commune  t  xhibendum  eis,  qui  in  communio- 
cm  matrimonii  conjunguntur,  fpirituali  benedi- 
\'a£   benedifiione.     Tunc  illud  ter  illis  porrigit  ; 
Lrimo  marito,   dein  uxori.      Et  prehendens  eos 
kerdos  quafi    in  circulum  circumagit  pfallens  j 
ium  coronas   tenent  a  tergo  paranymphi,  quae 
apitibus  fponforum   iterum  a  facerdote  non  fine 
>enediftione  folenni  aptantur.     Dein  poft  oratio- 
kem  unam  &  altcram  vitae  conjugali  propiiam, 
:onjuges  dimittuntur.     Die  autem  odtavo  habe- 
ur    /\uaic  ssQclvoev,  folutio   coronarum  folennis, 
:ui  &  propria  oratio  ac  bencdidtio.     Adjicitur  in 
Luchologio    ordo    de   bigamis,   qui  haud  admo- 
him  alius  cft,   fi  rem  fpedtes,   ab  eo  quem  nar- 
avimus.    Coronae  item  digamis  tribuuntur.    Sed 
nemoiatur    quidem    hic    canon    ille    Nicephori 
>attiarchae  b  Conftantinopolitani,  o  Siyxy.oc  5  &- 
[oavw^),    T>igamus  non   coronatur.     Floruit  ille 
"ub  annum  Chrifti  3oo.    Hac.autem  de  re  con- 
ttuitus  Nicetas   metropolita    Heracleenfis,    *H  jjt 
.ix.Q/tfietoi,  inquit,   Tas    c\\ydu.\ic   tsvx.  ucoS?  &$avSv. 
Hi^  t  \xkya\/\i\c  iv.xMoiac  avvnSteta  <to)  rotajjfy  L 
s^Sp-.Tn^M^)?  'XM-o-  %  tok  chyd/jidc  rSc  vufj-fiKXC  q-t- 
idvm;  'trkriSmoi  <C  hcfnc  v§i-7n%  2^  tSto  iviX./\y\SYi, 
Ex  jure  communi,   feu  difciplinam  juxta  exac- 
tam,  digamos  coronare  non  folent.     Sed  mag- 
nae  ecclefae  mos  ita  obtinuit,   ut  hoc  non  fue- 
rit   obfervatum,  fed  ut  etiam  bigamis  coronae 
nuptiales  imponerentur.    Nec  ullus  unquam  eam 
ob  caufam  incufatus  eft.     Quibus  in  ipfo  refpon- 
(b  c  adjicitur,  °.Q<rs  »&'  tis  fo0iiSricn^)  td  ittix./\,i- 
fjta,  tb?  toibt«?  q-tcpzrcZSoctc,  Ideoque  calumniam 
non  formidabit  quifquam,  fi  tales    coronaverit . 
iTetragamorum  autem  nuptiae   apud  Graecos  pro 
Ijiullis  d  plane  habitae.     Sed  digami  adcoque  tri- 
gami  ante  triennium  elapfum  facrorum  myfterio- 
rum  participes  e  iilis  non  funt.     Certe  quantum 
ad  coronationem  attinet  j  habetur  fynodica  fanc- 
tio  Michaelis  patriarchae  Conftantinopolitani  hu- 
jufmodi  i    'Q)gfCp\j.tv  (u.?i  s-npavSSfc  ttkUjj  tav  ha, 
Ctfj.vh  pyvov  <t  ngSzL&v  (C  d.ijj.a.vrov  ydu.ov,  T>efi- 
i  nimus  neutiquam  coronandas  alias  nuptias  prae- 
ter  unas,  honorabiles,  folas,    &  puras  &  non 
inquinatas.     Adeo  ut  nec  alias  quam  virginum 


vidcatur  hoc  honorc  dignas  ccnferc.  Occunir  in 
codice  pcrvctufto  &  optimo  MS.  Juris  Canonici 
orientis,  querri  apud  V.  cl.  Patricium  Junium 
nupcr  rcliquit  hic  V.  cl.  Chriftianus  Ravius  in 
Bataviam  diiccflurus.  Ccrtc  &c  ad  hunc  fponfos 
coronandi  in  aliis  orientis  regionibus  morem 
ijp.e&are  videtur  illud  Achmetis  f,  :Edv  Ify  yjvn, 
Si  uxor  fibi  vifa  fu.nt  (in  fomno)  amififfe  vel 


fregifle, 


c^ipavov  ojjTM  yycavsa  tctj^jitac,     COf 


ftiam,  brevi  vidua  fiet.     Ita  fcilicet  ex  Pcrfarum 
&  AEgyptiorum  difciplina  Onirocritica,  etiam  in- 
ter  Chriftianos,'   iliis  in    plagis,    admifla  ;    quod 
apud  Achmetem  alibi  fatis  liquet.      Et  Photius 
patriarcha    in   epiftola    nondum    edita  refpondet 
de  poena  canonica    presbyteri,    rS  <?i$avd>a-av\cc 
<b%l  yv'j>fj,bjj  T^f  y>vltov  tk  T8Ttt)i/  "rstvcj.,  Coronan- 
tis  (ea  enim  voce  ipfas  nuptias  celebrare,  uti  & 
ipfas  nuptias  voce  <re?<W/xa.7o?  innuit )  fine  pa- 
rtntum  confenfu,  eorum  liberos.     Habetur  etiam 
haec  cum  aliis  Photii  in  codice  quem  jam  dixi- 
mus  Raviano.     Atque  ex  hifce  liquet,  apud  Grae- 
cos  feu  in  orientali  Chriftianifmo  <Sc  annulorum 
in  iponfalibus  feu   arrarum  ac  coronarum   ufum 
in  nuptiis  fuifle,  quemadmodum  &  Ebracis.     Et 
de  corona  orientalium  nuptiali  ex  Gregorio  Nif- 
feno,  Bafilio  Sekucienfi,  Palladii  hiftoria  Laufia- 
ca,  alia  notarunt  pridem  viri  docti  s.     Quin  vero 
Georgius  Phranzesh   feu  Protoveftarius,  tyinno, 
inquit,   6946.   Chrifti    14-38.  Januarii  die  26. 
duxi  ego  Helenam  filiam  ^Alexii    Talaeologi 
Examplaconis,  qui  Canicleo  praeerat.   Ejus  con- 
jugii  paranymphus  dominus  meus  Conjiantinus. 
TJefpota  fuit  qui  pro  confuetudine   Graecorum 
ferta  nobis  impofuit.     At  coronas  imponere  apud 
eos  paranymphos  in  Euehologio  non  compcrio, 
fed  ipfum  facerdotem,   ut  eft  oftenfum.     Et  n-& 
£Pey.[j.a.  illud  puto  efle  Epitomatoris  Phranzis,  cu- 
jus  ore  tantum  is  publice  loquitur.      Etiam  ex- 
preffim  TheophylacTus  Simocatta,    ubi ;  Mauritii 
&  Conftantinae  Auguftorum   nuptias  narrar,   ait 
Joannem  patriarcham  Byzantii   utrifque  coronas 
indidifle  &  facrorum  myftcriorum  participes  eos 
fecifle,    'Q.c   avvn.Svc     tois    Sp-fioxtvvoi   rriv  iravayy) 
rojjrl/jj  (c  dtufiSnXov  irlc^v,  Ut  mos   efi  finceram 
hanc  &  fancJijffimam  fidem  (id  eft,  conjugakm) 
colentibus.     Zonaras  item  de  Theophilo  impera- 
tore  ;    Theodoram,    inquit,    k  of/.S  r-J  yxc/;/<7\Iu 
q-tfavcp    Xj    tcj>    fixcriXKoj    rwiviot    Sia.rj-/pi.zTi,     Si- 

mul  corona  nuptiali  &  imperatoria  cinxit.  At- 
que   huc   fpecTat  illud    apud  Harmenopulum  lj 

Mji^&j?   txucvxMC;    cjapaviSu),   "$Md    irxQfVruv    my\<H- 

oW,  Nemo  clam  coronator,  fed  pluribus  prae- 
fentibus,  id  eft,  clandeftinae  non  fiant  nuptiae. 
Quod  cum  verbis  ibi  fequentibus,  ut  quampluri- 
ma  alia  apud  cekberrimum  illum  orientis  jurif- 
confultum,  non  fatis  diftincta,  haud  ipfius  au- 
toris  eft,  fed  fine  nominibus  infertum  ex  Prochiro 
Conftantini  &  Leonis,  ut  fcimus  ex  horum  codice 
MS.  in  bibliotheca  publica  Oxonienfi,  unde  haud 
pauca    in  Harmenopulo  emendari  poflunt,   nec 


•  Cap.  v.  2z.  b  Juris  Graeco  Rom.  tom.  1.  lib.  5.  p.  196.  c  In  Jure  Graeco.  Rom.tom.  1.  Iib.  $.  p.  310.  <•  Vi- 

de  Theod.  Baliamon.  Refponf.  41.  in  Juris  Graeco.  Rom.  tom.  i.p.  383.  &  in  Photii  Nomocan.  tit.  13.  caD.  2.  e  Vide  S.Bafil.Epift. 

Canonic.  1.  can.  4.  &  2.  can.j-o.8c  80.  f  Oneirocritic.  cap.    127.  s  Paul.  Sherlogus  in  Csntic.  veftigat,  27.  <j.  16,  &c, 

h  Lib.  2.  cap.  17.  Adde  Cruf.  Turcograeciae  lib.  4.  p.  239.  '    Hift.  1.  cap.  10.  t  Tom.  3.  p3g.  15-.  t  Prochir.lib. 

4.  tit.  4.  vide  item  coronarum  in  Baptifmate  ufum  apud  Severum   Alexandr.  de   Ritibus   p.  97,  Mod.  Eaptif.  apud  AEthiopas  fol.  20.  b.  Sc 
Jofeph.  Vicecom.  Obfervat.  Ecclef.  lib.  f.  cap.  40. 


VOL.   II, 


X  X   X  X 


aiiunde 


Uxor     Ebrai 


C    Ai 


66  a 


fponfi  caefariem  manu  comprehendens  in  harn 
fententiam  eundem  affatur  :  T)ic  mihi,  o  fponfe 
o  frater,  o  amice,  nunquid  tu  huic  tenerae  vi, 
ejfe  potes  ?  nunquid  eam  fuftibus  aliquando  mul 
cJabis  ?  Nunqmd  aegrotam,  fcabiofam,  &  decre 
pitam  derelinques  ?  Hic  fanfte  jurat  fponfus  f< 
faclurum  viri  boni  officium.  Ad  fponfam  tum 
fermonem  convertens  eam  interrogat :  An  vir, 
ferendo  fufficiat  ?  an  rei  familiaris  curam  agere . 
an  coeco,  curvo  &  decrepito  marito  fida  veli. 
ejfe  comes  ?  Quae  illa  affirmante,  flamen  (fic  0 
derbornus)  ferto  ligneo  viridi  utriufque  caput  co 
ronat.  In  circumferentia  coronarum  defcript, 
funt  Rutenice  haec  verba,  Crescite  et  Multi 
plicamini.  llle  dum  haec  agit  (ita  pergitPau 
lus  hic)  inflammantur  ab  omnibus  cereae  can 
deiae  &  patera  medone  fpumans  facrifico  tradi 
tur.  Eam  novis  fponfis  uno  propinat  hauftu.  Si 
mili  alacritate  evacuant  &  facrificulo  reddttm. 
Choreis  dein  Tnftauratis,  celebritas  tandem  evs 
nefcit.  Addit  vero,  foeminas  etiam  lupulum  i. 
templo  fpargere  &  linum  cum  tali  acclamatione 
T)ii  noftri  tutelares  faciant,  ne  novi  conjuges  uh 
unquam  deftituantur  bono.  Ita  etiam  corona 
Ruthenis  ut  Graecis  nuptiales  ■,  alia  etiam  in  nui 
tiis,  Ebraeorum  moribus  aperte  confona.  Ne 
quod  in  Graecorum  ritibus  Ebraeorum  non  it 
diffimilibus,  occurrit  de  iro%e}<p  rtp  •^ivco  pociu 
communi  fponfis  ut  fupra  eft  oftenfum  ter  dato,  dc 
effe  omnino  apud  Mofcos  hinc  videtur.  Tamec 
verum  fir,  quidillodefignetur  ignorafle  eorumhi 
jusfeculi  antiftites.  Nimirum  quaerebat  Hypatk 
Pocieii  Mofcorum  archiepifcopus  a  Petro  Arcudi 
Corcyraeo,  quid  hac  ceremonia  Graeci  velint.  h\ 
cndius  autem  \  Faffm  fum  me  ignorare,  nifiquo, 
fufpicabar  iftud  facratijfimae  communionis  loc 
fieri.  Citm  enim  a  prandiis  atque  etiam  doni 
permidti  matrimonia  contrahant,  loco  videlict 
ac  tempore  minus  apto  ad  Euchariftiam  admm 
ftrandam  &  percipiendam,  aiebam  inftar  com 
munionis  hanc  ceremoniam  fortaffis  introduBai, 
effe.  Atque  ut  conjedturam  firmet,  confuluiff 
fe  ait  Euchologium  vetuftiffimum  patriarchale  ma 
nu  fcriptum,  quod  afiervatur  in  monafterio  Cryp 
tae  Ferratae  (unde  alia  dicit  corrigenda  efle  in  ex 
cufis,  quae  fane  depravate  nimis  eduntur)  ubi  le 
gitur  de  fponfis,  qui  fcilicet  coronandi  introdu 
cuntul",  Kaj  i\Sx,vTic  •STgprS  Quaiasng/v  arm/\jvm- 
2>Mn/\cev  <m>s  ^aois  (C  '5<xj/j)  <a^p  <^S  ctylcav  Sv 
?pv.  Attohh^)  3  'fV  T?  <&«<V  ffcfm^ri  ■n-Qr-iig/.c 
i'yov  7T£priyicia/AAva.,  (C  <repa.voijj.aTct  $uo    xj  'jnn-ng/.o 

uiAu  vdoi^  otvy,  Et  poftquam  venerint  ante  fanc\ 
tuarium  manus  non  amplius  tenent  confertas,  fec 
ftant  pro  facris  foribus.  Repofttum  eft  autev> 
fuper  divinam  menfam  poculum  habens  prae\ 
fanBificata,  &  coronae  duae,  item  poculum  vi 
treum  vini  pknttm.  Et  paulo  poft,  Kcij  x?z<Ta\ 
to  TrmYiiov  /\tya,  tzc  Treyccyta.oy.iva.  ayta  toic,  oViil. 
X)  Tfoivuvet  ojjtuc,.  Ac  tenens  poculum  (hoc  eft 
inquit  Arcudius,  calicem)  faardos  dicit,  prae- 
fanEiificata  fanEia  fancJis.  Et  eos  participe^ 
facit  communionis.  Finita  dein  oratione  &  rei 
exhibita  ablutionc  (fic  in  Euchologio  illo)  hm& 

'  Juris  Graeco.  Rom.  tom.  i.  lib.  2.p.  87.  b  G>uf.  30.  quaelr.  f.  c.  3.  '  Tn  ]uris  Groeco.  Rom.tom.  1.  lib.  S.  p.  493 

d  Videhs  Leonem  &  Conftantin.  in  Eclog.  tit.  12.  in  JurisGraeco.  Rom.  toni.  2.  p.  102.  «  JusGraeco.  Rom.  lib.  1.  p.  1  37.  <  Con 

fulas  Jo.  Baptiil.  Rubeum  dc  Divinis  Offic.  lib.  1.  cap.  21.  s  Cap.  24.  &  vide  Sigifmond.  iib.  in  Rab.  Mofcovitic.  cap.  de  Matr 

aiomo.  k  Dc  Ruilorum  Religione.  ;  De  Concordia  Ecclefiae  Occid.  &.  Oricnt.  lib.  -.  cap.  51. 


aliunde  riteintelligi.  Conftitutio  autcm  ipfa  eft  Ba- 
filii  Macedonis3,  qui  imperavit  fub  annumChrif- 
ti  880.  Neque  alio  fpec~tavit  Nicolaus  Papa  ift 
refponfo  illo  ad  Bnlgaros.  Noftrates,  inquit  b, 
tam  mares  quam  foeminae  non  ligaturam  ait- 
ream  vel  argenteam  aut  ex  qnoiibet  metailo  com- 
pofttam,  qttando  nuptialia  foedera  contrahunt  m 
capitibus  deferunt,  ut  mos  fcilicet  in  oriente  vo- 
bis  vicinifque  veftris  eft.  Hinc  &  Matthaeus  Mo- 
nachus  in  Quaeftionibus  &  Caufis  Matrimoniali- 
bus,  definiens  matrimonium,  ut  jurifconfultorum 
vulgus,  adjicit c,  "Eite  hsl  ol?Acyzs,  a-n.  0^4.  &<$a- 
vooy.cno<;,  &m  2^  avfJiQo^axv,  Sive  per  benedic- 
tionem  (ut  antc  in  ordine  fponfaliorum)  five  per 
coronationtm  (ut  jam  oftenfum)  autper  paffinmcon- 
ventum  inftrumentaque  d,  fine  iftis.  Alia,  inquit, 
d;  um  •yi<yn'irmo  /\oyi'Qov<mi,  pro  non  contraftis  ha- 
bentur.  Et  in  Alexii  Comneni  conftitutione  cele- 
berrima  e  de  fponfalibus  &  nuptiis  mentio  eft 
<twv  <?e$a.vci}v  feu  coronarum  nuptialium,  velut  ea- 
rum  quarum  ufus  tunc  notiffimi.  Annulorum 
autem  nuptialium  ufum  ex  Paganifmo  f  ad  Grae- 
cos  Chriftianos  uti  &  ad  Ebraeos  &  occidentales, 
de  quibus  mox,  manafle  non  eft  quod  dubitemus. 
Sed  vero  quoniam  &  Mofchovitae  congencres 
ferme  fieri  folent  Graccis,  in  re  quam  nuncupant 
ccclefiaftica,  ideo  &  de  corum  hic  monebimus 
ritibus  nuptialibus  haud  parum  fane  a  Graecorum 
alioriimque  alienis.  Sponfalibus  per  amicos  ple- 
rumque  perfedlis,  in  nuptialibus  ritibus  habetur, 
ut  fimulac  a  facerdote  traditur  juxta  altare  fponfa 
in  fponfi  manum,  nec  fine  annuli  ufu,  hacc  ad 
illius  pedes  fe  proftemat  allidens  caput  fuum  ad 
ejus  calceum,  fcilicet  in  fubjedtionis  uxoriae  &  o- 
bedientiae  fignum,  cum  viciffim  fponfus  veftimen- 
ti  fui  laxioris  veluti  togac  feu  talaris  laciniam  in 
eam  conjicit,  ut  protegendi  fuftinendique  irxorem 
officium  fuum  denotet.  Propinquis  dein  fponfi, 
qui  adflant,  fponfae,  uti  &  fponfae  fponfo  fe  in- 
curvantibus,  iponfae  pater  facerdoti  panem  offert, 
quern  ftatim  ei  reddit  facerdos  &  propinquis  illis, 
patrem  coram  Deo  &  fanftis  atteftando  ut  jux- 
ta  pacvta  conventa  dotem  praeftet,  reliquos  vero 
fimul  ut  mutuum  inde  colant  omnes  invicem  a- 
morem.  Ac  panem  tunc  inter  fe  frangentes  tan- 
tundem  fe  praeftituros  eo  ritu  innuunt.  Alii  fe- 
quuntur  minoris  notae  ritus  non  ita  diffimiles  eis 
qui  vulgo  apud  nos  in  ufu.  Coronas  autem  ad- 
hiberi  apud  eos  non  ait  autor  meus,  quem  hic  fc- 
quor,  nempe  G.  Flefherius  s  qui  feculo  fuperiori 
ad  Mofcum  ab  Elizabetha  Angliae  regina  legatus 
non  indiiigenter  rempublicam  illam  defcripfit.  Sed 
tametfi  de  coronis  nihil,  hoc  interim  ait,  tempore 
toto  nuptiali  fponfum  vocitari  Moloday  Knez,  id 
eft,  T>ucem  novitium,  fponfamque  Moloday  Kne- 
za  feu  novitiam  T)ucijfam.  Certc  aliter  multo 
enarrat  ufum  in  nuptiis  Rutenicum  Paulus  Oder- 
bornus  h.  A  conciliatione  lepida  &  raptu  prae- 
vio,  aut  fifto  fcilicet  aut  ex  parentum  compro- 
miftb  patrato,  rem  aufpicatur.  Et  dum  chorcis 
&  bacchanalibus  occupantur,  flaminem  ait,  raro 
non  vino  tantum  non  fepultum,  vocatum  adeffe 
qui  poft  hymnum  Davidicum  cantatum,  intortam 


66$ 


U 


X    O    R 


E 


B    R    A    I    C    A. 


666 


■y-a.  75  tnrr.^zv  tik!  i  cJ;  tvioi  x.\<£,  reftitv.it  po- 
cuium  alicui,  fieu,  ut  volunt  nonnulli,  frangit. 
Ubi,  inquit,  per  poculum,  iutclligit  vitteum, 
non  autcm  calicem,  in  quo  crat  communio  prae- 
iancliricata.  Adeo  ut  trina  ablutio  etiam,  idquc 
ex  vino  in  poculo  hoc  vitrco,  inter  ritus  nuptia- 
les  fit  Chriftianorum  Graecorum.  Utinam  vero 
aut  Pctius  Arcudius  ipfe  aut  quis  alius  Graeco- 
rum  Euchologium  illud  aliquoties  ab  ifto  cita- 
tum  in  luccm  cdidilret,  aut  editiones  quibus  uti- 
mur  inde  emcndairct,  quae  fane,  cum  &  complu 
rcs 


fiponfitis  ejtis  ficripto  pattum  hoc  continente  co- 
ram  invitatis  ad  utraque  parte  tradiderit,  aut 
tnox  aut  apto  tempore,  ne  videlicet  ante  tent- 
pus  lege  definitum  tale  qnid  facere  praefumant, 
ambo  ad  nuptialia  foedi  ra  perdueuntur,  &  pri- 
mum  in  ecclefiam  T)omini  cum  oblationibus,  qtias 
ojftrre  debent  T)eo  per  facerdotts,  manum,  fta- 
tttuntur,  ficqtte  demum  Benedictionem  &  Ve- 
lamen  coelefte  fufcipiv.nt ',  ad  exemplum  videli- 
cet,  quos  T)ominus  pnmos  homines  in  paradifio 
coliocans  benedixit  eis  dicens,  Crefcite  &  mtdti- 


fint  &  fubinde  accutatioris    emendationis    plicammi,  &c.  Siquidcm  &  Tobias  antequam  con 
promiiTa  in  fronte  gerant,  funt  nihilominus  om-   fiigem  convenijfet,  oratione  cum  ea   "Dominum 

oraffe  defcribitur.  Veruntamen  Velamen  illud 
non  fufcipit,  qtii  ad  fiecundas  nuptias  migrat. 
Toft  haec  autem  de  ecclefiae  egrejfi  Coronas 
in  capitibusgeftant,  qttae  fimper  in  ecclefia  ipfa 
funt  folitae  refervari.  Et  ita,  fiftis  nttptiali- 
bus  celebratis,  ad  ducendam  individuam  vitam, 
T)omino  difponente,  de  caetero  diriguntur.  Ad- 
jicit,  Haec  fiunt  jura  nuptiarum,  haec fiunt prae- 
ter  alia  quae  ad  memoriam  non  occurrunt,  pacfa 
conjugiorum  fiolennia,  de  quibus  mox  plura.  An- 
nulum  autem  hic  adhibitum  vides  ut  hodieque, 
de  quo  Ifidorus  f,  Quod  in  primis  nuptiis  annti- 
lus  a  fiponfio  fiponfiae  datur,  fit  nimirum  vel  prop- 
ter  mutuae  dih£fionis  fitgnum  vel  propter  id  ma- 
gis,  nt  eodem  pignore  eorum  cordajungantur.  Unde 
&  quarto  annulv.s  digito  infierttur  ideo  quia  in 
eo  vena  quaedam,  ut  fiertur,  fianguinis  ad  cor 
ufique  perveniat.  De  rationis  allatae,  quae  & 
vulgo  afferri  folita,  veritate  non  difputamus.  Ad 
artem  attinet  ea  anatomicam,  in  qua  puto  no'n 
omnino  admittitur.  Sed  fcimus  ab  Appione  au- 
tore  vetufto  in  libris  AEgyptiacis  s  traditum  efle 
in  anatomica  AEgyptiorum  obfervatione,  Re- 
pertum  effe  nervum  quendam  tenuijfimtim  ab  eo 
uno  digito  (quarto  fcilicet)  ad  cor  hominis  pergere 
ac  pervenire.  Unde  &  is  rationem  affert,  cur 
tam  Graeci  quam  Pvomani  veteres  annulos  eo  in 
digito  geftarent,  talique  decorarent  honore,  qui 
nimirum  continens  &  quafi  connexus  ejfe  cum 
principatu  cordis  videretur.  Videfis  etiam  quae 
ea  de  re  habet  Ateius  Capito  apud  Macrobium  h. 
Ut  igitur  annuli  ufus  ex  Paganifmo,  ita  &  fingu- 


nes  quotquot  vidi  ufque  ad  portcntum  deprava- 
tillimae.  Nec  correclius  fane  editur  'S.uv^.yfj.a. 
?  a.iv.y:/J.ib)t;  inde  defumptum  b  (quod  pro  Eu- 
chologio  ipfo  a  viris  doctis  interdum  citatur) 
etiamfi,  in  editione  puto  noviffima  c,  correclo- 
rem  fe  profiteatur  Theophylaclius  Hieromonachus 
Zanphurnarus.  Symbolis  item  iibi  pcculiaribus, 
fed  quae,  ut  contractus  mutui  iigna,  vicem  eo- 
tum  quae  Ebraeis  aliiique  in  ufu,  fatis  fupplent, 
in  nuptiali  celebratione  utuntur  AEthiopes  d  feu 
Abafleni.  Lectulo  fcilicet  ante  ecclefiae  oftium 
:ollocato  fedent  fponfus  fponiaque,  cum  prodit 
facerdos  clericis  binis  comitatus.  Is  finiftra  cru- 
cem,  dextra  thuribulum  tenens,  lectum  ter  fuf- 
fumigat,  dum  clerici  pfallunt.  Dein  capilli  par- 
:em  aliquantam  fponfi  abfcindit,  uti  &  fponfae, 
ac  utramque  in  vino  mellito  tingit,  unde  fponfi 
capillum  fumptum  in  caput  ponit  fponfae,  uti 
Sc  hujus  in  illius  caput,  loco  fcilicet  unde  ab- 
fcifTus  eft.  Aqua  tunc  adhibita  benedi&a  manus 
imponit  facerdos  utriufque  capiti  monens,  ut  id 
fervent  quod  praecepit  Deus  in  Evangelio,  nec 
pofthac  invicem  difcedant,  fed,  ut  una  caro,  co- 
nabitent.  Euchariftia  denique  habita  domum  de- 
ducitur  fponfa. 


C  A  P.     XXV. 

De  ritibus  nuptialibus  ac  fponfahtiis  ali- 
quot  in  Chriftianifmo   occidentis,     qua 


confoni    five    Judaicis   Jive    Pagam-     lari  in  digito  (qui  &  annularis  inde  nuncupatus) 


cis  videantur.  Maxitne  de  annuh 
ac  coronae  ufiu,  confarreationis  item^ 
coemptionifiqite  in  eis  rehqims. 


Q 


U  O  D  ad  ritus   occidentalis  ecclefiae  ma- 
trimoniales  prifci  aevi  recentiorifqua  atti- 


ejufdem  geftatio,  atque  in  eundem  matrimonialis 
impofitio.  Ejus  autem  admiffio  velut  indubitata 
etiam  inter  Chriftianos  vetuftos  fatis  cernitur  in 
illo  Tertulliani  ',  dum  Paganos  infectatur  quod 
bonos  majorum  mores  depravaflent.  Circa  fioe- 
minas  quidem,  inquit,  etiatn  iila  majorttm  infti- 
tuta  ceciderunt,  qtiae  modeftiae,  quae  fobrietati 


net ;  fummatim  quidem  defignantur  aliqui  in  illo    fatrocinabantur  -,   cum  aurum  nuUa  norat,  prae- 


Nicolai e  papae  primi  (fub  annum  Chrifti  S  60) 
ad  Bulgaros  refponfo,  Apud  noftrates,  inquit, 
voft fiponfialia  quae  fiuturarum  nuptiarum  fiunt 
promifiio,  foedera  quaeque  confenfu  eorum  qui 
haec  contrahunt  &  horum  in  quortim  poteftate 
funt,  celebrantur.  Et  poftquam  Arris  fponfiam 
ftbi  fponfius  per  digitum  fidei  Annulo  infigni- 
tam  defponderit,  Dotemque    utrique  placitam 


ter  unico  digito  quem  fiponfius  oppignerajfet  pro- 
nubo  annulo.  Quale  item  de  annulo  uxoris  tefti- 
monium  habetur  apud  Clementem  Alexandri- 
num  k.  Unde  aureum  etiam  Paganis  annulum 
fuiffe  (ut  nunc)  pronubum  liquet,  quem  ferreum 
ait  Piinius,  ut  ante  oftenfum.  Sed  primo  aure- 
um  &  dein  ferreum  ad  fponfam  mitti  aut  dona- 
ri  hinc  vult  ad  Tertullianum  Francifcus  Junius, 


1  Venetiis  15-68,  1600,  160»,  1612.  b  Ibid.  1614.  c  Ibid.  1636.  d  Francifco  Alvarez  ;  &  Luys  de  Vretta,  de  la 

hiftoria  de  la  AElhiopia  lib.  ;.  cap.  10.  '  Refponf.  3.  &  Cauf.  30.  quaeft.  j-.  cap.  3.  &  Ivo  Paunorm. lib.  6.  tit.  1.  cc  Decret.  part. 

S.  cap.  6.  (  De  Officiis  lib.  2.  cap.  19.  Ec  Cauf.  30.  q.  y.  c.  7.  8c  vide  eum  Origin.  lib.   19.  cap.  32.  &  Ivonem  Decret.  part.  S. 

cap-  8.  s  Apud.  Agellium  lib.  10.  cap.  10.  £c  vide  Durandum  in  Rationi.  Divinorum  lib.  1.  cap.  9.  5.  10.  8c  lib.  3.  cap.  14.  Baro- 

nium  tom.  1.  An.  57.  num.  fi.  ^  Saturnal.  7.  cap.  13.  [  Apologetico  cap.  6.  J  Paedagog.  lib.  3.  cap.  11. 


lltl 


66j 


U    X    O    R       E    B    R 


A    I   C    A. 


668 


uti  primo  ferreum,  dein  aureum  Pamelius.  Ita  tam 
in  occidente  quam  in  oriente  Chiiftiano,  ex  Paga- 
nifmo,  uti  &  in  Judaifmo,  annuli  pronubi  admifiio 
vetuftiffima.  Etiam  &  ufus  ex  Ambrofio  proba- 
rur.  Is  enim  Agnetis  virginis  vitam  explicans  & 
quae  praetecto  urbis,  fub  Conftantini  M.  tempora, 
eam  depereunti  ac  munera  offerenti  refpondit, 
narrans,  "Difccde,  inquit  a  nomine  Agnetis,  a  me 
.  fomcs  peccati,  &c.  quia  jam  ab  alio  amatore 
praeventa  fiim,  quae  mihi  fatis  meliora  obtulit 
ornamenta  &  annulo  fidei  fuae  fubarravit  me 
longe  te  ncbilior  &  genere  &  dignitate.  Scili- 
cet  annulus  arrae  nomine  dari  folebat,  etiam  z- 
pud  Paganos,  ut  in  aliis  contraclribus  ita  &  iti 
iponfalitiis,  unde,  ut  notiffimum  contrahendi  fym- 
bolum,  etiam  in  contra&us  hac  maxime  folenni 
apud  Chriftianos  formula  retinebatur.  Neque 
fere  aftus  aliquis  civilis,  ut  manumiffio,  tefta- 
menti  fa&io,  alienatio,  ceffio,  alia  ejufmodi  fine 
peculiaribus  ftbi  fymbolis  fiebant  olim  hodieve 
fiunt,  ut  pueri  fciunt.  De  annulo  autem  arrae 
nomine  alias  dato  expreffim  Ulpianus  b,  Si  ~tn- 
ftitor  cum  oleum  vendidijfet,  annulum  arrae  no- 
mine  acceperit,  neque  eum  reddat,  dominum  in- 
ftitoria  teneri.  Tantundem  in  hanc  rem  alibi c 
ipfe.  Alia  fub  Chriftianifmi  initia  feu  tempora 
primitiva  de  annuli  pronubi  ufu  inter  Chriftianos 
occidentis  funt  apud  fcriptores  de  nuptialibus  ri- 
tibus  obvia.  Et  in  legibus  Wifigothorum  d  ve- 
tuftiffimis,  de  nuptiis;  ubi  annulus  arrarum  no- 
niine  datus  fuerit  vel  acceptus,  quamvis  fcrip- 
turae  non  intercurrant,  nutlatenus  promiffio  vio- 
letur  cum  qua  datus  eft  annulus  &  definitio  fac- 
ta  coram  teflibus.  Hifce  addas  quae  habet  Lau- 
xentius  Pignorius  in  Epiftolis  e;  ubi  obfervat  ex 
veteribus  liturgiis  formulam  benedicendi  in  nup- 
tiis  tum  annulum  tum  coronam,  hujufmodi;  Be- 
nedic  ^  T)omine  annulum  ifium  &  coronam 
ijlam,  ut  ficut  annulus  circumdat  digitum  homi- 
nis  &  coronacaput,  ita  gratiaSpirittts  Santli  cir- 
\umdet  fponfum  &  fpor.fam,  ut  videant  filios  & 
filias  ufque  ad  teriiam  &  quartam  generatio- 
nem,  &c.  Atque  fic  tam  coronae  quam  annulus 
in  ritibus,  ut  orientis,  ita  &  occidentis  nuptiali- 
busj  quas  alibi  nondum  obfervavi  ex  hujus  ri- 
tualibus,  quae  mox  dabimus.  Acerrimam  Ter- 
tulliani  in  coronarum  militarium  apud  Chriftia- 
nos,  adeoque  &  ipfarum  nuptialium  difputatio- 
nem  eamque  libro  integro,  nemo  nefcit.  Ne 
fcilicet  inde  in  Paganorum,  quos  imitarentur,  for- 
te  impingerent  fuperftitionum  appendicem.  Alia 
item  in  coronas  ejufmodi  floreas  habentur  apud 
Clementem  Alexandrinum.  Sed  fponfos  fpon- 
fafque  coronaudi  f  morem,  ut  in  oriente  ita  & 
in  occidente  etiam  feculis  vetuftiffimis  (uti  &  in 
locis  aliquibus  hodieque  apud  nos)  obtinuiffe  fa- 
tis  liquet  ex  illo  Sidonii  Apollinaris  s,  ubi  in  Pa- 
negyrico  ad  Anthemium : 


— - virtus  te  pronuba  pofcit 

Kyttque  T)ioneam  dat  Martia  laurea  myr- 
tum. 

Coronam  fcilicet  nuptialem  ex  myrto.     Quo  , 
&   trahitur  illud   Claudiani  de  Laudibus  Serenac 
Auguftae : 

magnifque  coronis 

Conjugium  fit. 

Et  hac  de  re  uti  &  de  aliis  Paganifmi  ritibus 
nuptialibus,  re&e  Antonius  Gubertus  jurifconful- 
tus  h  i  Cum  pietate  &  induftria  Conftantini  ido- 
lorum  cultus  ubique  gentium  exolevijfet,  ritus 
nttptiarum  indijferentes,  qui  magis  ad  ornatum  \ 
&  celebritatem  earum,  quam  ad  ullum  impium 
cultum  vel  jam  abattam  idololatriam  pertine- , 
bant,  Chriftianz  in  ufum  revocarunt,  atque  ideo 
nubentium  coronas.  Et  fane  Grifilda  in  Chauce- 
ri  '  noftri  de  ea  fabula,  nuptiali  corona,  velut  ex 
more  Italiae  alibique  recepta  ornatur.  Etiam  de 
coronis  nuptialibus  fingularique  earum  in  occi- 
dente  ufu  expreffum  fatis  habes  teftimonium  in 
Nicolai  Papae  ad  Bulgaros  refponfo  fupra  exhi- 
bito.  Apud  Gratianum  autem  &  Ivonem  perio- 
cha  ibi  de  coronis  omnino  praetermittitur,  quam 
ex  ipfo  refponfo  fupplevimus.  Quod  vero  ab 
Antonio  Guberto  fic  dicitur,  tam  ad  orientis  quam 
occidentis  mores  attinet,  &  fane  aperte  etiam 
cernitur  tam  in  confarreationis  quam  coemptio- 
nis,  feu  prifcorum  in  Ebraifmo  Paganifmoque  ri- 
tuum  feu  formularum,  reliquiis  veftigiifve  quae 
in  Chriftianifmo  non  obfcura  habentur.  Quan- 
quam  enim  facra  quae  fuere  k  in  confarreatione  . 
Paganica,  utpote  Chriftianifmo  plane  adverfan- 
tia,  fub  ejufdem  initia,  etiam  apud  Paganos,  e- 
vanuere,  ut  ante  monitum  eft,  nihilominus  far- 
ris  ipfius  ufus  aliquis  folennis  in  libis  conflcien- 
dis,  diffringendis,  communicandis,  locis  faltem 
in  nonnullis  femper  obtinuit.  Certe  frequentif- 
fimus  apud  Anglos  eft  &  antiquitus  fuit  liborum 
admodum  grandium  in  nuptiis  ufus,  quae  25jibe? 
takeg,  id  eft,  liba  fponfalitia  feu  nuptialia  ap-  . 
pellitant.  Eaque  tum  a  fponfis  ipfis  confe&a, 
tum  ab  propinquis  amicifque  folenniter  muneri 
nuptiali  data.  Atque  in  agro  noftro  Alexandri- 
no,  inquit,  Lancillottus  Gallia  ',  perfiverant  ad- 
huc  qttaedam  antiquarum  obfervationum  vefti- 
gia,  veluti  in  vtco  villae  fori  nuptiae  per  con- 
farreationem,  dum  libo  inter  nubentes  &  affi- 
nes  atque  cognatos  partito  fiunt.  Certe  &  in 
Graecorum  ritibus,  ut  ante  oftenditur,  compota- 
tio  eft  in  ecclcfia  nuptialis,  quae  confarreationis 
vicem  videtur  praeftare.  Necnon,  adjicit  Lan- 
cillottus  ille,  circttmfpicitur  interrogatio  qttaeper 
facerdotem  fit  viro  &  uxori  una  cum  refponfio- 


1  Lib.  4.  Ep.  3+.  8c  videfis  Paul.  Sheriog.  in  Cantic.  Veftigat.  3.  §.  11.  8cc.  b  L.  5-.  cuicunque  D.  tit.  de  Inflitoria  Aclione  §.  if. 

<  I..  1 1.  §.  6.  D.  tit.  de  Aitionihus  empti  8c  venditi.  <i  Lib.  1.  tit.  1.  cap.  3.  e  Epift.  1.  Sc  Epift.  19.  f  Vide  Pa- 

ganin.  Gaudent.  de  Vita  Chrift.  ante  Conftant.  cap.  5-9.  e  Carm.  2.  h  Lib.  de  Sponfalibus  §.  de  Ritu  Nupt.  5.  34. 

1  In  rabula  Clerici  Oxonienfis.  k  Videlis  Paganin.  Gaudent.  de  Juftiniani  feculi  moribus  cap.  ij.  '  In  Confuet.  Alexandr. 

prohibentem  Maritum  ultra  certum  modum  uxori  reliiiquere,  fcu  de  ftatutis  S.  uxori  num.  10. 


tlc 


56? 


U 


X    O    R 


B    R    A    1    C    A. 


67O 


le  hinc  inde  fubfequente,  exindeque  amptextts  & 
nanibus  apprehcnjio,  quae  omnia  folenmtati  qnae 
•lim  per  coemptionem  ficbat  fiatts  arrident.  Et 
ane  coeraptionis  veteris  reliquiae  manifcftiftimae 
unt  in  arris  fponfalitiis  ac  pecunia  pro  more  in 
pfo  nubendi  ac~tu  numerata.  Qiialis  item  in  ac- 
u  fpondendi,  fubarrationis  a  ulus.  Hujus  mo- 
•is,  inquit  Briflbnius  b,  veftigia  a  nobis  m  nof- 
ris  nttptiis  (in  Galliis)  ufurpari  quidam  opinan- 
ttr,  tredecim  nummomm  numeratione.  Ipfe  ve- 
o  potius  illud  manafTe  ex  Barbararum  colonia- 
um  quae  in  Gallias  ex  Germania  migrarunt  exif- 
imat ;  quoniam  in  legibus  c  Burgundionum  & 
iaxonum  d  veterum,  uxores  maritis  a  parentibus 
'el  tutoribus  emi  folitas  liquet,  pretio  quod  nup- 
iale  e  fignanter  didtum.  Inde  &  aliqui  omnia 
natrimonia  apud  Gallos  per  coemptionem  hodie- 
jue  fieri  tradidere,  ut  Connanus,  quem  tamen 
:o  nomine  falli  ait  Antonius  Gubertus  f.  Non 
nm,  inquit  ille,  coemitur  uxor  numis  illis  im- 
•ariius,  quosvir  tradit  antiftiti.  Sed  pqftquam 
dtro  citroque  fid-  m  -ronjugalem  fe  pie  &  fiantle 
ervaturos  vir  &  mulier  funt  polliciti,  facerdos 
ectp;t  a  viro,  vel  tres  vel  quinque  numos,  im- 
<ari  tamen  numero,  pro  more  patriae,  quos  idem 
a  11  muheri,  tanquam  arrhabonem  promijfae 
idei  caftimoniaeque  corporis.  Et  de  taxatis  fponfi 
lonationibus  feu  arris  apud  Suecos  Gothofque 
'eteres,  fed  Chriftianos,  vide  Ragualdum  Inge- 
nundi  in  eorum  legibus  s,  ubi  &  plura  de  fin- 
;ulari  apud  eos  connubii  jure.  Neque  ullum  fi- 
ic  dote,  id  eft,  fine  dono  aliquo  faltem  dotem 
upplente,  voluere  veteres  conjugium  fleri.  Jux- 
a  poffibiiitatem  fiat  dos,  inquit  fynodus  Arela- 
snfis.  h.  Sed  evanuit  tandem  fententia  illa ;  at- 
ue  lex  qua  nitebatur  primum  '  temperata  poft- 
aodum  refciflk  eft.  Quin  &  quae  huc  fpeftant 
ccurrent  plura  in  formulis  capite  proximo  alla- 


C  A  P.     XXVI. 

Oe  formulh  tum  vetuflh  tum  recentiort- 

busj  in   occidente  Chrifliano,  fponfaha 

nuptiafque  contrahendi}  celebrandi,  be- 

nedictndi  $  ut  cum  Judaicis  &  Paga- 

nicisatque  ets  quae  orientts  funty  com- 
*  pvnantur.  Et  primo  de  eis  quae  in 
■    tituaUbus  Romams.     De  aiih  item  a- 

hquot. 

ir  T  Abetur  in  ordine  Romano  veteri  titulus 
[71  >rdo  ad  benedtcendam  fponfam,  cui  ftatim 
ib-..itur,  <Pofiqua?n  fuerit  mulier  viro  deftonfata 
f  legaiter  dotata,  introeat  cum  marito  ecclefiam, 
T  proftratis  eis,  dicat, 

Tropiciare  'Domine  fupplicationibus  noftris  & 
tjiitutis  tuis,  quibus  propagationem  humani  ge- 
eris  0'dinajti,  benignus  ajftfte,  ut  quod  te  au- 
irejungitur,  te  auxiliante  fervetur,  Ter  &c. 

*  Cauf.  27.  Quaeft.  2.  cap.  14.  &  iy.  &c.                 b  De  Ritu  Nupt.  '  Tit.  14.  &  34.  d  Tit.  6.  9, 

urgund.  tit.  12.  8c  vide  leg.  Salic.  tit.  46.               f  Lib.  de  Sponr.  cap.  de  Ritu  Nupt.  §.  8i.                 E  Lib.  3.  cip.  7. 

•uaeft.  4.  cap.  j-.                          i  vide  Novell.  Juftin.  74.  cap.  4.'£cc.  k  1  Corinth.  vj.  1;. 

Lib.  z.de  Ecclef.  Offic.  cap.  19. 

VOL.    II.  y    y    y    y 


Sequuntur  aliae  bcncdidliones  facrae,  cpiftolae 
etiam  Paulinae  pars  illa  k,  Nefcitis  quoniam  cor- 
pora  vefira  membra  funt  Chrifii,  &c.  Et  Evan- 
gelii  pars  illa  l  dc  parabola,  qua  aflimilatur  reg- 
num  caelorum  regi  qui  fecit  nuptias  filio  fuo. 
Dein 

Sccreta. 

Sufcipe  -JDomine  pro  facra  connubii  iege  mu- 
nus  oblatitm,  &  cujtts  largitor  es  operis,  efto 
difpofttor.    Ter  &c. 

In  fracTione. 

Hanc  igitur  oblationem  famulorum  tttorum, 
quam  tibi  ojjerunt  pro  famula  iua  illa  qu.,np 
perducere  dignatus  es  adftatttm  menfurat  &  ad 
diern  nuptiarttm,  pro  qtta  majeftati  tuae  Jundi- 
mus  ftipplices  freces,  ut  eam  propitius  cttm  viro 
fuo  coptilare  dtgneris,  quaefumus  ^Domine  ttt  pia, 
&c. 

Poft  communionem.  , 

Gratiae  tuae  quaefumus  cDomi;te,  famuio  tuo 
&  famulae  tuae  legaliter  copulatis  tribue  largi- 
tatem,  ttt  mandata  tua  te  miferante  ficJantes, 
confolationem  praefentis  vitae  percipiant  &  fitt- 
tttrae,  'Per  &c. 

Quin  &  poft  benedicTionern  pcr  vittae  candi- 
dae  permiftim  &  purpureae  unum  invicem  vin- 
culum  (nodum  amatorium,  a  truc-Iotf^  Fmor) 
copulabantur,  inquit  Ifidorus m,  videlicer,  ne  com- 
pagem  conjugalis  anitatis  difrumpant.  Et  qua- 
lia  fuperiori  in  capite  oftenduntur  in  fponfalibus 
nuptiifque  occidentis  (fed  pro  locorum  difcrirai- 
ne  aliter  aliterque)  adhibita  funt,  tametfi  in  or- 
dine  illo  veteri  neutiquam  memorentur.  In  ri- 
tuali  autem  Romano,  trina  ante  diebus  fingulis 
qui  piaecedunt  feftis  fac~ta  denuntiatione  ut  de 
impedimento,  fi  quod  ab  aliquo  dignofcitur,  li- 
queat,  parochus  vefte  facra  in  ecclcfia  indutus  U- 
brum  &  vas  aquae  beneditiiae  cum  afperforio 
deferens,  coram  tnbus  aut  duobus  teftibus,  vi- 
rum  &  mulierem,  qttos  parentum  vel  propinquo- 
rum  praefentia  cohoneftari  decet,  de  confenfu  in 
matrimonium  interroget  utrumque  ftgillatim  in 
hunc  modttm,  vulgan  ftrmone  : 

N.  vis  accipere  N.  hic  praefentem  in  tuam 
iegitimam  uxorem  juxta  ritum  fanciae  matris 
eccleftae.  Reftpondeat  fponfus,  Voto.  Mox  fa- 
cerdos  fponfam  interroget.  N.  vis  accip^re  N. 
hic  praeftntem  in  tuum  legitimum  mantum  jux- 
ta  ritum  fanctae  eccleftae.  Refpsndat,  Voto. 
Nec  fuffictt  confenfits  unius,  fd  dc-jet  effe  am- 
borum,  &  exprejfm  aliquo  ftgno  ftenfi^ilt,  five 
fiat  per  fie  five  per  procuratorem.  Mutuo  igi- 
tur  contrahentium  confenfu  intetieclo,  fiacerdos 
jubeat  eos  invicem  jungcre  dexteras,dicens,  Ego 
conjttngo  vos  in  matrimonium  in  nemine  patris 
>i*t  &  fiiii  &  fpiritus  fianBi,  Amen.  Vel  aliis 
utatur  verbis  juxta  receptum  unitifcujtifque.  pro- 
vinciae  ritum.  Toftea  eos  afpergat  aqtta  bene- 
ditla.     Mox  benedicat  annnium. 


17.  '  Leg. 

h  Cap.  20. 

1  Matth.  xxij.  2. 

Benedictio 


6ji 


U   X   O   R      E   B    R    A    I   ~C    A« 


6j\ 


Benedittio  annuli. 


Verf.  Adjutorium  nofirum  in  nomine  1)omi- 
?ji,  &c. 

Oremus. 

Benedic  >%\  T)omine  annuhim  hunc,  qitem  nos 
in  tuo  nomine  benedicimus  ^,  ut  quae  eum  ge- 
ftaverit,  fidelitatem  integram  fuo  Jponfo  tenens, 
in  pace  &  voluntate  tua  permaneat  atque  in 
mutua  charitate  femper  vivat.  Ter  Chriftum 
T)ominiim  noflrum  R.  Amen. 

T)einde  facerdos  afpergat  annulum  aqua  be- 
nedtita  in  modum  crucis,  &  fponfus  acceptnm 
annulum  de  manu  facerdotis  imponit  in  digito 
annulari  finiftrae  manus  fponfae,  ficerdote  di- 
cente  ;  In  nomine  patris  ►£< ,  &  fiiii  &  fpiritus 
faniii.  Amen.  Mox  fubjungat,  Verf.  Conjir- 
ma  hoc  T)eus  quod  operatus  es  in  nobis. 
Refp.  A  templo  faniio  tuo,  &c. 

Oremus. 

Refpice  quaefumus  T)omine  fuper  hos  famulos 
tuos  ;  &  inflitutis  tuis,  quibus  propagationcm 
humani  generis  ordinafti,  benignus  ajfifte,  ut  qui 
te  autore  junguntur,  te  auxiliante  ferventur. 
'Per  Chrifium,  &c.  Amen. 

His  expletis,  Si  Benedicendae  sint  nup- 
tiae,  parochus  Mijfam  pro  fponfo  &  fponfa, 
ut  in  Mijfali  Romano,  ceiebre't,fervatisomnious 
quae  ibi  praefcribuntur. 

Caeterumfi  qttae  provinciae  aiiis,  itltraprac- 
diiias,  laudabiiibus  confuetudinibus  &  caeremo- 
niis  in  celebrando  matrimonii  facramento  utun- 
tur,  eas  faniia  Tridentina  fjnodus  *  optat  re- 
tineri. 

Ita  rituale  Romanum,  quod  hodie  b  olimquc 
in  ufu.  In  miflali  autem  habetur  miffa  jam  dic- 
ta,  cujus  initium  eft  : 

T)eus  Ifrael  conjungat  vos,  &  ipfe  fit  vobif- 
cum,  qiti  miftrtus  efl  duobus,  unicis,  &  nttnc 
T)omine,  fac  eos  plcnius  benedicere  te.  Et  fe- 
quitur  Pfalmus  CXXVIII.  aliaque  ex  Epiftolis  c  & 
Evangeliis  d  nuptiis  propria  praeter  communio- 
nem,  atque  de  invicem  fide  fervanda  commoni- 
tionem.  Pofiea  eos  afpergat  aqua  benediiia  & 
diiio,  Placeat  tibi  faniia  trinitas,  det  Bene- 
dictionem,  &  legat,  nt  folitum  efl,  Evange- 
lium  faniii  Joannis,  In  principio  erat  verbum, 
&c.  Quod  autem  occurrit  hic,  fi  benedicendae 
fint  nuptiae,  ad  nuptias  utriufque  primas  attinet 
&  benedictionem  facramentalem  dictam.  Se- 
cundis  enim  benedidtio  ejufmodi  negatur  jure 
ecclefiae  Romanae  canonico  e,  illoque  vetufto  ; 
idque  tametfi  pars  altera  tantum  antea  conjugi- 
um  iniviffet  nullum.  Qua  de  re  &  in  rituali 
Romano  exprefTim  monetur.  Benediftio  autem 
quae  fecundis  nuptiis  negatur,  aliis  eft  benediclio, 


quantum  video,  fponforum  ipforum  omnimoda  ; 
aliis  ea  tantum  quae  facramentalis  cft,  de  qtia 
vide  morem  Anglicanum  vetuflum  in  capiteprox- 
imo.  Atque  fane  ea  de  re  affatim  tum  theolo- 
gi  f  tum  jurifconfulti  Ei  quibus  tamen  fatis  ad- 
mittitur  tempcramentum  hoc  de  foemina  ante 
non  benedi&a.  Scilicet  Limita,  inquit  Carolus 
Antonius  Thcfaurus  h  juris  canonici  in  academia 
Taurinenfi  &  Pifana  dudum  profeffor,  quod  ho- 
die  &  generali  confuetudine  ubtque  recepta,  fi 
foemina  nondum  fuerit  bencdiiia,  qitia  ipfa  ttmc 
fit  primo  nubens,  etiamfi  maritus  aliam  kabuertt 
uxorem,  benedicendae  erunt  eorum  nuptiae.  Alii 
tantundem.  Qtiae  autem  ante  cx  rituali  Romano 
afferuntur,  obtincnt  paflim  nunc  ubi  Tridentina 
fynodus  &  jufla  pondficia  recipiuntur.  Etiam 
ubi  non  ita  illa  apud  pontificios  recepta,  nec  ta- 
men  omnino  reje&a,  noii  adeo  diffimiles  haben- 
tur  nuptiarum  ritus.  De  Galliis  confulas  Lau-' 
rentium  Bochellum '.  De  feptentrionalium  riti- 
bus  vide  Olaum  Magnum  k.  Caeterum  in  Ar- 
chiepifcopali  Bononienfi  a  Gabrieie  Palaeotto  car- 
dinali  atque  archiepifcopo  Bononienfi  cdito '  (ubi 
plane  admittitur,  Separatim  a  bcnediiiione  fpon- 
forum  matrimonium  cekbrari  pdjfe  -,  &  tunc,  a'n- 
nulo  tantum  benediclo)  cingit  parcchus  fponfo- 
ritm  colla  candtdo  aliquo  velo,  ad  inftar  Jiolat 
accommodato,  &  eos  ?nalrimo7iio  jttngit  dtcens  ■ 
N.  placetne,  &c.  &,  confenfu  invicem  ab  ipfh 
indicato,  parochus,  Ego  N.  parochus  hujus  ec- 
clefiae  vos  N.  &  N.  in  matrimonio  jungo,  h 
nomine,  &c.  Atque  idem  annulum  aqua  bene 
dicla  afperfum,  fponfo  confignat,  qui  eum  acci 
piens  Jtatim  in  dextrae  manus  annulari,  hoc  eft 
quarto  digito  fpsnfae  ilium  ponat  dicens,  h 
nomine,  &c.  Picrumque  vero  alibi  obtinuit,  tifcj 
finiftrae  imponeretur.  Sed  &  advertas  hic  ritu: 
dioecefcos  Lcodienfis,  in  quibus  quoniam  fun 
nonnulla  Angiicanae  formulae  vetuftae  ( quan 
capite  damus  proximo)  fingularitcr  aut  confon; 
aut  perquam  analoga,  nec  puto  ab  aliis  circurn 
vicinis  faltcm  in  Bclgia  pontificiis  adco  divcrfa 
ideo  maxime  eos  adjicere  vifum  eft.  Sumuntu: 
ex  parochiali  m  Ernefti  archicpifcopi-clccloris  Co 
lonienfis  &  epifcopi  Lcodienfis  quo  paftoribu 
pracftanda,  fimul  ex  more  priftino  congeffit.  Pri 
mo  habetur  ibi  modus  celebrandi  fponfalia.  Sci 
licet  de  impedimentis,  &  de  parentum  ac  propin 
quorum  confenfu  primo  interrogatis  in  ecclefia 
paftore  viro  &  foemina,  junitis  amborum  dextrii 
paftor  dicit  viro,  N.  amice  mi  promittis  coraa 
T)eo,  j£>at  jjljp  fulr  ncmrp.  toooj  ti  rjuiftaoutui 
$.  in  toifrtsf  fjanOcn  E$y  fir  irj^cnfte  u  rjanocr! 
cnbe  ccr  Dar  bic  toicrtlcf)  tmegrn  l'orop  gafi| 
iff  Dar  <Door  rnbe  isk  Ijeificji  ftercKe  baec  1 
confcnt  grcfr,  id  eft,  Te  acccpturum  in  uxoret\ 
tuam  N.  cnjus  in  manu  jam  pofita  eft  mam 
tua,  idqtte  ante  quadraginta  dies  etapfos,  fi  T)l 
us  &  facra  ecclefia  confenfum  praebuerit  ;  af 
que  annuente  viro,    tantundem  dicit  foemiftad 


■  Synod.  Tridcnt.  Seff.  14.  >>   Et  vide  Andr.  Pifcaram   Caftaldum  in  Praxi  Caerem.  lib.  1.  §.  14.  cap.  9.  c   Ephefj 

d  Matth.  xix.  "  e  Bull.  14.  Innoc.  4.    in  Bullarii  tom.  t.  p.  104.  Ec  Extr.  tit.  de  fecundis  nuptiis.      De  ratione  confulas  Menochiuj 

de  Arbitr.  Judic.  Quaeft.  lib.  2.  caf.  417.  &c.  f  Vide  Petr.  Lombard.  fent.  4.  uift.41.  fub  finem  Thomam  Aq.ibidem,  &c.  B  \ 

de  Covaruviam  in  Decret.  4.  part.  2.  cap.  8.  §.  11.  num.  2.  &c.  ''   De  Poenis  Ecclef.  part.  2.  tit.  Matrim.  cap.  1.  '  H 

cret.  fccclef.  Gallic.  lib.  3.  tit.  8,  Scc.  ^  Lib.  14.  cap.  8,  9,  Sc  10.  J  Bononiae  iypo.  part.  3.  tit,  de  Sacram.  MatrimoJ 

p.  1^9.  J  Leodii  i)92.  p.  i8j. 


73 


U  x  o  r     E 


Dat  Qijp  Efr  *»ffEtf*;l|  bargm  neinrit  fult  fcooj 
iftcu  man  $.  toicner  fjanbrn,  $c.  id  cft,  7>  /»- 
r*  quadraginta  dies  accepturam  in  yirum  tuum 
\.  cu,  us  manum,  &c.  qua  itidcm  annuentc, 
rit  ego,  inquit  paftor,  haec  fiponfialia  &  hanc 
,  ieftram  mutuam  fidetn  &  promtJJiomm  autori- 
ate  qua  fangor,  confirmo,  In  nomine  patris  \%\ 
y  filii  &  fpiritus  fiancli.  Dcin  dc  futuris  nup- 
iis  &  vitae  intcrim  ratione  habenda  monet.  In 
mptiis  autem  feu  matrimonio,  ut  ibi  vocatur, 
llliC  cclcbrando,  paftor  in  ecclcfia  (in  quam  aqua 
>enedidta  confperfi  fponfi  admittuntur)  Jponfum 
id  finftrum  fuum  latus,  fponfiam  ad  dextram 
onftituet ;  d.  inde  annulum  jibi  duri  a  Jponfio 
ictet,  fimtd  rubeas  Qft  habcri  pjfmt  )  chirothe- 
•as,  quibus  infint  tres  vummuli  argentei,  loco 
mhae  fponfio  dandae.  Annuhirn  dgito  fao  im- 
yoriet  factrdos,  &  chirothecas  manu  fiervabit 
■antifper  doacc  eas  manut  fponfiae  imponet.  Dein 
k  inftantibus  nuptiis  vcrba  primo  faciens,  fpon- 
um  fponfamque  de  mutuo  eorum  uti  &  parcn- 
:um  atquc  propinquorum  confenfu  intcrrogat, 
iuo  fatis  cxplorato,  de  matrimonii  dignitate, 
jfu,  fine,  mulriplici  benedictione  cos  alloquitur  ; 
Et  [ubi  talis  confiuetudo  recepta  eft)  annuhm  be- 
ttdicat  in  hunc  modurn.     Adjutoriv.m  noftrum, 

$rC-   tu  Domine  dignare   emittere  bene  ►£< 

iicTtontm  tuam  fiuper  httnc  annulum,  ut  quae 
■ftum  geftavcrit  fit  armata  virtute  cotleftis  de- 
cenJionts,  ut  proficiat  itti  ad  vitam  acternam. 
Per  Chriftum,  &c. 

Converjus  fiacerdos  ad  fponfum  &  fiponfam, 
zccipiet  dexteram  fiponfi  &  iUi  chirothecas  ru- 
'eas  (cui  infint  loco  arrhae  nummuli  tres)  im- 
wnat.  Deinde  mantim  dextram  fponfiae  dex- 
rae  fiponfi  implicabit,  &  hic  complicatas  utriufi- 
rue  dextras  ftola  collo  dependente  circumttgabit, 
Verba  de  mutua  fponforum  promiffione  inte- 
im  faciendo.  Tunc  fiponfitts  alta  voce  verba 
baec  fiacerdotem  de  verbo  in  verbum  infiequendo 
•eplicaoit. 

3c!i  S!an  °r?  ^cnrirfi  nfme  B00'  mt  ujcmtoe  $. 
exprimendo  nomen  fponfae)  oie  toelcfte  fjier  tc* 
jcntooo;bitfj  i£,  cnbc  icfi  bocn  mijnrn  ect  bp  t  ge< 
ootie  mijncr  sicfcn,  op  mijn  oeel  ocsf  fjemek 
rijrlt,  cntie  up  Dar  fjcilige  Jiacramcnt  He0  boop* 
Telte,  oat  icfi  cntfangcn  fjefebe,  oat  icft  fjace  gc* 
:routo  toefcn  fal  uit  gefjeel  miincr  fjcrten,  in 
nijn  lirfjaem,  in  mijn  gocben  tegcntooojbtclj  cn< 
)c  tocaomcnbe.  ©nbc  icfi  fai  fe  ntet  beriaetn-; 
■totfj  om  ccn  rijtfter,  nocfj  armer,  nocfj  fccter, 
nocfj  crger,  maet  icft  falfc  &cfcfjermen  gclijcft  mp* 
'clbcn,  in  alfulc&cn  Raet  cnbe  ronbirte  al£  «Sobt 
jelicbcn  fal  on£  te  fcnbcn  al!e  bie  baegcn  onjS  Ie= 
Dcn.s?.  J^icrin  foo  bibbc  icft  «Sobt  cnbe  alle  bie 
rjciligen  tr^  fjcmcl^,  bat  fp  mp  toilien  bernojbe- 
ccn  cnbe  ficlpen.    3Smcn. 

Id  eft,  Ego  Joannes  feu  Henricus  accipio  in 
uxorem  N.  quae  hic  praefiens  efl,  atque  juro  per 
animae  meae  fidem  in  parte  mea  regni  coelorttm, 
&per  facramentum  tllv.d  fanclum  baptifmi  quod 
fufcepi,  me  fiore  eifidelem  toto  corde  meo,  tum  in 
corpore  meo  tum  in  bonis  quae  nunc  pojjideo  aut  in 
fofttrum po Ifidibo .  Neque  eam  dcfieram fivepro  di- 
tiore,  five  pauperioreiftve  mtli-ore  Jive  pejore.  Sed 
eam  ficut  meipfum  confirvabo  in  omvimodo  fiattt 


B    R    A    I    C    A.  «574. 

ac conditionetfvdDeus dignattts  fu.ril  nos  pcr  to- 
tam  vitam  noftram'.  Atque  'Dtum  precor  & 
cael.rum  fianctos,  tti  kacin  reme promovcant  ad- 
juventque,  <^4mcn. 

Itidcm  dum  utriufquc  tenet  dcxtram  fic,  ur 
dictum  eft,  complicatam  &  circumligaram,  ubi 
loci  fiert  confittetudo,  pioieiilonem  futurac  focie- 
tatis  individuae  aut  fub  eadem  verborum  forma 
reciprocam  fiponfio  fidim  fiponfia  reddit.  Ubi  ve- 
ro  modeftiae  caufa  fponfa  uno  verbo  confenfum 
darc  confuevit,  facerdote  interogantc,  id  fit. 

Tum  utriufique  dexteram  diffolvat  fiacerdos, 
reliclis  chirothecis  in  dextera  fponfae,  &  annu- 
lum  exjito  digito  extrahens  fponfio  tradat,  tri- 
bus  primis  digitis  mantts  dexterae  accipiendum  ; 
&  fiponfi  dexteram  annttlum  tenentem  jic-  dir/gat, 
tit  anvuhim  in  tres  fiponfiae  digitos  imponat,  di- 
cendo  poji  fiacerdotem. 

J?.  Ifofjanna  cff  &?aria  met  befcn  rincft  icft 
troutoe  u,  ita  ncme  u  boor  mijn  fjutfrj:ciitoe,  cnbe 
irft  gebe  in  u  miin  ccnfcr/,  in  bir  name  oc£ 
babrrisi  bie  ontf  gcfffjacpcn  fjrc ft,  id  cft,  N.Jo- 
hanna  feu  Maria,  hoc  annulo  te  defpondeo,  in 
uxorem  mtam  te  accipio,  &  tili  confienfittn  rneum 
praebeo  in  nomine  patris  qui  nos  creavtt  {diri- 
gendo  annulttm  per  dextram  fiponfi  in  digitum 
fiponfiae  pollici  viciniorem  &  ftatim  extrahendo) 
in  bcn  name  bcgf  j&oonjr  Die  m$  'cerloolr  fjeeft, 
fcu  vomine  filii  qui  nos  redemit  (imponendo  di- 
gito  fiecundo  a  pol/ice  &  ftatim  extrahendo) 
trt  bcn  name  be£  fjciiigcn  ©ee3s?,SJie  ons  tsrriiffjten 
mcer,  innomine  Spiritus  SanEiiqui  nos  iUumina- 
verit  [imponendo  tertio  a  polfice  digito  &  ibi 
annulum  relinquendo,  dextram  fiponfi  Jponfiae  dex- 
trae  complicet  &  conjungat,  dicendo  : 

"Dem  Abraham,  Dem  Ifiaac,  Deus  Jacob  vo- 
bificumfit,  vobficum  permaneat,  multiplicet  in 
iiobis  fitiam  beneditlionem,  &  ego  vos  conjungo 
in  matrimonium  in  nomine  Ta^tris  &  Fi^+lii 
&  Spiritus^SancJi. 

Deinde  fiponfium  cttm  fiponfia  ad  gradus  alta- 
ris  procumbere  jubebit,  &  Ji  nuptiae  non  fuerint 
fiolennes  (id  eft,  fi  mifla  ut  in  folennioribus  non 
praeceflerit)  &  partes  benediEiionis  capaces  ex- 
titerint,  illis  benedtcet  hoc  modo, 

.    Confirma  hoc  Deus,  &c. 

Kyrie  eleifion,  &c.    Water  nqfter,  &c. 
Salvum  fiac  fiervum  tuum,  &c. 

Tunc  orationes  binae  quibus  angeli  Tobiae, 
Chrifti  &  ecclefiae  nuptiarum  foederis,  Rachelis, 
Rebeccae  mentio  ;  ut  in  formula  veteri  Anglo- 
rum  capite  proximo  oftenfa. 

Dein  ftolae  e  cotto  dependentis  extremitates 
duds  Juper  capttt  fiponfi  &  fiponfiae  ponat  & 
dicat : 

Domintts  vobificttm.  R.  &  cum  fipiritu  tuo. 
Initium  Evangelii  S.  Johannis  ;  &  poft  laudes 
aliquot  &  preces,  faciendo  fiuper  eos  Jignum  cru- 
Cis,  dicat  : 

Bene^diclio  Dei  Tatris  &  Filii  &  Spiritus 
SancJi,  deficendat  fiuper  vos,  &  maneat  fiem- 
per. 

Afipergat  fponftim  &  fponfiam  aqita  bene- 
dicja,    &  i-ltim  primo  deinde  hanc   altare  re- 

verenter 


<*75 


Uxor    Ebrai 


C   A. 


6j6 


■verenter  oficulari  faciat,  &  fic  domum  in  pace 
remittat. 

Benedi&io  autem  paulo  aliter  fit  quoties  fo- 
lennes  (ut  vocant)  fuerint  nuptiae,  feu  non  fine 
miffa  praecedente.  ■  .■ 

Si  autem  fint  bigami,  vel  faltem  fiponfa  non 
fiterit  virgo  notorie,  non  curando  de  fponfo,  vir- 
gone  fit  an  non,  licet  benedicendi  non  fint,  ta- 
men  poft  nuptiarum  celebrationem  ad  altare  de- 
bent  accedere,  &  in  genua  procumbere,  &  fiacer- 
dos  hoc  modo  orare  debet.  Scilicet  primo  dicit 
Pfalmum  CXXVIII.  &  tunc  preces  aliquot  fo- 


colleclo  atque  fitmmorum  pontificum  autoritate 
multoties  approbato,  fumma  nuper  cura  juxta 
Tridentini  concilii  fianctiones  emendato  &  auclo, 
diverfa  funt  non  pauca  in  formula  fponfalitia 
nuptialique  ab  eis  quae  in  rituali  Romano  ha- 
bentur.  Ibi  tam  arrae  quam  annulus.  Et  non 
folum  hic  fed  &  illae  benediftae.  Velum  uni- 
cum  induitur  fponforum  fpatulis,  ad  altare  pro- 
cumbentium.  Et  poft  miffam  cclebratsm,  Sa- 
cerdos,  ubi  confiuevit,  benedicit  pancm  &  vinum 
dicens  verfi.  Adjutorium  noftrttm,  &c.  T>einde 
in  altari  frangat  panem,  &  det  unam  partem 


lennes.  Tum  afpergantur  aqua  benedicla,  &  vir    fponfio  &  aliam  fponfae.    Et  fic  etiam  de  iino, 


Et  poftea  afipergantttr  aqua  benedicla.  Impoli- 
tis  tunc  in  corum  capita  manibus,  preces  fundit 
ac  benedi&iones,  ac  principium  Evangelii  dicit 
S.  Johannis,  Jguo  diblo  attfert  velum  ab  eis,  &• 
dicit  Ambulate  in  pace. 


C  A  P.     XXVII. 

hormulae  ritufique  veteres  recentiorefque 
in  Angha  (ahbi  item)  &  de  dotandi 
in  ipfis  fponfialibus  in  Anglia  jure  ve- 
tufio  jingularia  quaedam.  De  eccle~ 
fiariim  item  quae  jugum  pontificium 
exuerunt  aliarum  more.  Etiam  de 
Mahumedanorum. 

HAbetur  in  rituali  Anglicano  vetufto,  quod 
Manuale  ficundum  ufium  Sarum  feu  Saris- 
burienfem,  nuncupatur,  Ordo  ad  fiaciendum  fipon- 
t»cl)  $U  mrittem  ef)eltc&cn  fia^a>  ubi,  adftanribus  viro  &  muliere  ante  of- 
tium  ecclefiae  coram  T>eo,  fiacerdote  &  populo, 
viro  a  dextris  mulieris  &  muliere  a  finifiris  vi- 
ri,  poft  folennem  de 


ofculetur  medium  altaris  &  poftea  mulier,  & 
recedant.  Sic  rituale  illud  Leodienfe,  cui  fatis 
eft  (fi  chirothecas  rubeas  aliaque  aliquot  minoris 
notae  tollas)  confona  formula  illa  quae  eft  ec- 
clefiae  Argentinenfis  in  Agendis  a  ejufdem  ab 
Joanne  epifcopo  edita.  Ad  fores  templi  aflfe- 
runtur  fponfi,  ubi  de  re  matrimoniali  habita 
oratiuncula,  annulus  aut  arra  alia  benedicitur. 
Atque  mutuo  in  matrimonium  confenfu  dato  ac- 
cipit  fponfius  annulum  vel  arrham  de  manu  fia- 
cerdotis,  &  imponat  in  quartum  digitum  (Jcili- 
cet  anmtlarem)  mamts  fponfiae  dicens  : 

$.  mit  Difem  rinjj,  ooec  $ott0ljel\ev,  obet 
gott0  pfenins,  fcemato  unti  toermeijle  bicjj  miri 
gfm  namen  Ooot  Dc£  JDattir^,  beg  &on£  uno 
be&  Ijeiligen  <*Beiffe£. 

Id  eft,  N.  cum  hoc  annulo,  fieu  arra  {five 
obolo)  five  denario  te  rnihi  defipondeo  &  in  ma- 
trimonium  conjungo.  In  nomine  T)ei  Tatris, 
Filii  &  Spiritus  SancJi. 

"Pofteajungat  fiacerdos  amborum  dexteras  & 
jubeat  fponfum  dicere, 

&.    3(rf)   neme 
toeio. 

Id  eft,  N.  ego  accipio  te  in  uxorem  meam 
mihi  copulatam. 


Deinde  fponfam." 

p.  gicl)  nimme  oirfj  3U  metnem  cljclirficn 
mann. 

Id  eft,  N.  ego  accipio  te  in  virum  mihi  ma- 
trimonio  conjtincJum. 

Deinde  facerdos  partem  ftolae  manibus  illo- 
rum  circumvolvat  &  dicat  : 

Ideo  matrimonium  per  vos  contrafium  con- 
firmo,  ratifico  &  benedico.  In  nomine  Tas^tris 
&  Fiifclii,  &  Spirittts  >£»  SancJi.    ^Amen. 

Tunc  aqua  luftraii  infperfi  fponfi  in  ecclefiam 
a  facerdote  introducuntur  &  miifa  celebrata,  pro- 
cumbunt  ad  altare  &  benedicuntur,  nifi  bigami 
fuerint,  ut  in  jam  didis.  Ita  ex  Belgio  &  Ger- 
mania  etiam  fpecimina  attulimus  bina,  quibus 
opinor  reliqua  non  ita  diflbna.  Alia  autem  at- 
que  alia  funt  verba  fponfalitia  ritufque  pro  re- 
gionum  Chriftianarum  varietate.  Etiam  &  in 
facerdotali  b  ad  confuetudinem  Romanae  eccle- 
fiae  aliarnmque  ecclefiarum  ex  apoftolicae  bi- 
bliothecae  ac  fianttorum  patrum  jurium  fanftio- 
nibus  &  ecclefiaflicorum  doclorum  fcriptis  ad 
oftatum   quorumcunque  fiacerdotum  commodum, 


mpedimentis  quaeftionem 
habitam  (praeeunte  femper  trina  per  fingula  fefta 
antccedentia  de  impedimentis  denuntiatione)  in- 
terrogat  fiacerdos  dotem  mulieris,  videlicet  ar- 
ras  fiponfiales ;  &  dicuntur  arrae  annuli,  vel 
pecunia,  vel  aliae  res  dandae  fiponfae  per  fpon- 
fium,  quae  datio  fiubarratio  dicitur ;  praecipue  ta- 
men  quando  fit  per  annttli  dationem :  &  tunc 
vulgariter  defiponfiatio  vocatur.  Toftea  dicat 
fiacerdos  cunctis  audientibus  in  lingua  materna : 
N.  vis  habere  hanc  mulierem  in  fponfam,  & 
eam  diligere,  honorare,  &  cuftodire  fianam  &  in- 
firmam,  ficut  fiponfius  dcbet  fiponfiam,  &  omnes 
alias  propter  eam  dimittere,  &  illi  fioli  adhae- 
rere  quamdm  vita  utrmfique  vefirum  durave- 
rit  ? 

Refifondeat  vir,  VOLO.    Item  dicat  facer- 
dos  ad  mulierem  : 

N.  vis  habcre  hunc  virum  in  fponfum,  &  ei\ 
obedire   &  fervire,    &  eum  diligere,   honorare\ 
ac  cuftodire  fianum  &  infirmum,  ficut  fponfade-\ 
bet  fiponfum,  &  omnes  alios  propter  eum  dimit-\ 
tere,  &  illi  fioli  adhaerere  quamdiu  vita  utriufl 
que  vefirum  duraverit  ? 
Refpondeat  mulier,  VOLO. 
T)einde  detur  foemina  a  patre  fiuo  vel  ab  a 
micii  ejusi  quae  fi  pueUa  fit,  dificoopertam  ha- 


Coloniae  iy9o.  pag.  tj-<5. 


5  Vcnetiis  1^7  6. 


77 


U    X    O    R       E    B    R.    A    I    C    A, 


6j% 


1  at  manum ;  fi  vidua,  tectam  qttam  vir  reci- 
;  it  in  T>ei  fide  &  fua  fervandam,  ficut  vovit 
tram  facerdote,  &  teneat  eam  per  mamtm 
.  xteram  in  manu  faa  dextera,  &  fic  vir  det 

'em  nvtlieri  per  verba  de  praefenti,  ita  dicens 
,  cente  facerdote. 

%  #.  talic  trjc  $i.  to  tnp  toc&bcb  toifc,  to  tjatje 

tJ  to  rjolb  fro  f!it£  Dap  fojtoarb,  10;  Ivrttcc  fo? 
1  spt,  fo:  ricficr  fo:  porjcrc  r,  in  fpkitrlje  enD  in 
lle  rpl  berrje  11.0  Dcnarr,  if  rjoip  crjurcrj  it  tooll 
natttf,  antJ  tlurcro  5f  pitorjt  rfje  mp  troutrje. 

Id  cft  (neque  enim  in  rituali  hoc  Latine  ver- 
1  ur)  Ego  N.  accipio  te  N.  in  uxoreth  mihi  nup- 
i  m,  habendam  &  tenendam  a  die  hocce  in  fu- 
i  rum,  five  meiior  fucris  five  pejor,  five  ditior 

:e  pattperior,  in  aegritudine  &  in  falute,  uf- 
<  b  dum  mors  nos  disjunxerit,  fi  fiancia  eccle- 
)  hoc  ordiweverit  (quod  opinor  fignincat,  fi 
1  lctio  aliqua  ecclefiaftica  non  refragetur)  atque 
;  hanc  rcm  do  ttbi  fidem  meam. 

Manum  (fic  riruale)  rttrahendo  d.inde  dicat 
;  1  'i.r  docente  facerdote, 

%  $.  tafte  ttje  |5.  to  mp  tocbbcb  rjoug* 
Inoer,  to  tjabc  anb  ta  fjolb  fro  tfjig  bap  fo?- 
l-jtb,  fc?  bcttcr  foj  toa^,  foj  rirfjcr  foj  pobcrer, 
1  fpRneffe  anb  in  fjdf ,  to  6c  bcncrc  anb  5itrum 
i  IicCbe  anb  ct  fce:Dc  tiil  bctfje  ua?  bepart,  if 
|!p  rfjurcr)  it  teo!I  cjcainr,  anb  rfjcrcto  % 
j:gfjt  tge  mp  iroatrje. 

Id  eft  (neque  vero  haec  Latine  redduntur  in 
1  uali)  Ego  N.  accipio  te  N.  in  maritum  mihi 
ctnuiio  conjanclum  habtndum  &  tenendum  a 
c  ?  kocce  in  futurum,  five  melior  fueris  five  pe- 
1 ;  ftve  ditior  five  pauperior,  in  aegritudine  & 
t  fahtte,  atque  ero  officiofa  ac  obedtens  in  thoro 
1  ad  menfam  ufuue  dum  mors  nos  disjunxerit, 
fi(anc~la  ecclefia  t:oc  ordinaverit,  atque  in  hanc 
r  n  do  tibi  fidem  msam. 

T)einde  ponat  (fic  rituale)  vir  aurum,  argen- 
t<n  &  annulum  fttper  fiutttm  vel  librum.  Et 
qa:rat  facerdos  fi  annulus  antea  fuerit  benedic- 
t  r  vel  non.  Si  dicatur  quod  ndn,  tiinc  bene- 
c  ~at  facerdos  annulum  hoc  ?nodo  cum  Dominus 
\  biscum  &  ctm  Oremus. 

Oratio. 

Creator  &  confervator  humani  generis,  da- 
f  gratiae  fpiritualis,  largitor  aeternae  fa!u- 
t ,  tu  T>om:ne  mitie  berudiblionem  tuam  fuper 
l.nc  annulum,  ut  quae  illum  gefiaverit  fit  ar- 
■1  ita  virtute  caeltfiis  defenftonis,  &  proficiat 
ii  ad  aeternam  faiutem.     Per  Chfiftum  &c. 

Oremus. 

Bene^dic  TSomine  hunc  annulum,  quem  nos 
.  ttto  fancfo  nomine  btnedicimus,  ut  quaecun- 
i  e  ev.m portaverit  in  tua  pace  confiftat,  &  in 
1 1  voluntate  permaneat,  &  m  tuo  amore  vi- 

■t  &  crefcat  &  fenefcat  &  muitiplicetur  in 
digitudinem  dierum.     Per  Dominum,  &c. 

Tunc  afpergatur  aqua  beneditla  fuper  annu- 
l  n.    Si  autem  antea  fuerit  annutus  ille  bene- 

'  Vide  Excerpt.  Eg'.xr;i  arch.  Eborac.  cap.  89. 
VOL.   II. 


diclus,  tunc  ftatim  poftquam  vir  pofuerit  an- 
nulum  fitper  librum,  acctpiens  facerdos  annulum 
tradat  tpfium  viro,  qttem  vir  accipiat  manu  fua 
dextera  cum  tribus  principalionbus  digitts  ;  a 
manu  fua  finiftra  tenens  dexteram  Jponfae,  do- 
cente  facerdote  dicat : 

3©trn  tljisr  riiifj  3!  ttjc  toeb,  anb  trjis  rjolb 
onb  fplrtcr  %  ttje  gitoc,  onb  toitrj  mp  uobp  % 
trje  teo^rjjipE  anb  tottlj  all  mp  toojlbclp  ttjatel  % 
ttje  cnbotoe. 

Id  eft  (neque  enim  hoc  Latine  in  rituali  illo 
vertitur)  annulo  hocce  te  fubarro,  atque  aurum 
&  argentum  hoc  tibi  dono,  ac  corpore  meo  te 
dignor  &  omnibus  catallis  meis  hujus  feculi  te 
doto.     De  catallis  mox  plura. 

Et  tunc  (pergit  ritualc)  proferat  fponfus  an- 
nulum  poUici  fponfae  dicens,  In  nomine  'Patris  j 
deinde  fecundo  digito  dicens,  &  Ftlii  -,  deinde 
tertio  digito  dtcens,  <£r  Spiritus  Sanfli ;  deinde 
quarto  digito  dic:ns,  Amen,  ibique  dimittat  an~ 
nulum,  qitia  in  medico  eft  quaedam  vena  proce- 
dens  ad  cor.  Et  in  fonoritate  argenti  defigna- 
tur  interna  dt/ecJio,  quaefimper  tnter  eos  debet 
effie  recens. 

T)einde  inclinatis  eorum  capitibus  dicat  fa- 
cerdos  benedictionem  fuper  eos  be- 
nedicli^fitis  a  T>omino,  qui  fecit  mandum  ex  ni- 
hilo.     Amen. 

Poft  Pfalmi  LXVIII.  verfus  28,  29,  &  30.  orati- 
ones  aliquot  alias  &  benedictiones,  intrent  ecclefi- 
am  ufqite  ad  gradunt  altaris,  &  facerdos  eundo 
cumjuis  mtniftris  dicat  Pfalmum  CXXVIII.  &  poft 
doxologiam  &  quae  eam  folent  comitari,  proftratis 
fponfo  &  fponfa  ante  gradum  altaris,  orationes  ali- 
quot  &  benedictiones  congeneres  adhibentur. 

Finitis  orationibus  quae  dicebantur  fuper  eos 
proftratos  ad  gradum  attaris,  &  introducJis  illis 
in  presbyterium,  fcilicet  inter  ckorum  &  altare 
ex  parie  ecclefiae  aufirali  <£r  ftatuta  muliere  a 
dextris  viri,  videfcet  inter  ipfum  &  altare,  in- 

cipiatur  officium  (Miffae  fcilicet)  Et  prof- 

ttrnat  fi  fponfits  &  fponfa  in  oratione  ad  gra- 
dum  altaris,  extenfo  fuper  eos  pallio,  qttod  te- 
neant  quatuor  clerici  per  quaiuor  cornua,  infu- 
perpellicus,  nifi  alter  eorum  pritts  ftterit  defpon- 
fiatm  &  benediblus  :  quia  tunc  non  habeatur 
pallmm  fuper  eos,  nec  dicatur  facramentalis  be- 
nediElio  -,  nimirum  benediftio  aiiqua  cujus  verba 
myfterium  fponfaliorum  inter  Chriftum  &  ec- 
clefiam  fuam  defignent.  Haec  enim  iccundis 
nuptiis  a  negata,  ut  fuperius  monitum  eft.  ^ttia 
caro  benedibla  trahit  ad  fe  (fic  rituale  etiam 
hoc)  camem  non  benediclam.  Caro  fcilicet  pri- 
mis  in  nuptiis  benedicta.  Verum  in  Angiia  o- 
lim  fub  Edwardo  tertio  rege  b  quamplurimi  fa- 
cerdotes  etiam  fecundis  nuptiis  bencdictionem  ad- 
hibuerant  facramentalem,  unde  etiam  Romam 
convolabant  ut  fufpenfionis,  quae  inde  con- 
tradta,  relaxationem  a  Joanne  Papa  XXII.  impe- 
trarent. 

cPo(i  mijfam  (inquit  rituale)  bcnedicatur  pa- 
nis  &  vinum  vel  aliud  quid  potabile  in  vaf 
culo,  cr  gufient  in  no?nine  Tomini  facerdote  di- 
cente,  TJominus   vobifcum,     Grtmus. 


b  Asno  1511. 

Z  z  z  z 


Oratio. 


67$ 


IJXOR      E   B   S.    A   i   C    Ai 


68c 


Oratio. 


Bene^dic  T)ottiitie  panem  ifium  &  hunc  po- 
tum  &  hoc  vafculum,  ficut  benedixifti  quinque 
panes  in  deferto  &  fex  hydrias  in  Chanaan  Ga- 
lileae,  ut  fint  fani  &  fobrii  atque  immacttlati 
omnes  guftantes  ex  eis  s  Salvatpr  mundi,  qui 
vivis  &  regnas  cum  T)eo  Tatre  in  unitate  Spi- 
ritus  Sancli  T)eus. 

Et  fequuntur  item  benedidtiones  fingulares  cu- 
biculi  fponfalitii  ac  lecli  ipforumque  in  ledto 
fponforum,  nocre  fequente  peragendae.  Tum 
coemptionis  autem  vetcristum  confarreationis  ve- 
ftigia  in  hifce  manifefta  nemo  non  videt,  ut  in 
aliis  fuperius  allatis.  Obtinuit  vero  haec  formula 
nubendi  in  Anglia  antequam  fub  Edwardo  rege 
fexto  fub  annum  Chrifti  1549-  aliquantulum  ut 
mox  dicetur  mutata  eft.  Scilicet  plerumque  in 
Angliae  auftralioribus  feu  Cis-trentanis,  ubi  or- 
do  ille  Sarisburienfis  maxime  in  ufu.  Habeba- 
fur  autem  fimiliter  in  feptentrionalioribus  ~'feu 
Trans-trentanis  Manuale  fecundim  tifum  eccle- 
fiae  Eboracenfis,  cujus  quidem  ordo  in  fponfali- 
bus  non  ita  diverfus,  fed  diverfus  tamen.  Rogat 
ibi  facerdos  fponfum  : 

ffc.  IBilr  tfjou  fjatac  tfjis?  tocmnn  ta  tljp  toife 
flnli  lofce  Ejcr,  anb  fopc  Ijer  in  fiftnesf  an&  tn 
fjeitfje  nnb  in  nll  otljec  brgrcfe  De  to  fjer  agf  a 
fjugSanbe  ffiol&e  De  to  fjtss  toHc,  anb  all  otljcc 
focra&c  fo?  fjcr,  anb  Jjolb  tfje  onlp  to  Ijcc  to  tfjp 
Ititrg  cnbc. 

Id  eft,  N  vifne  habere  foeminam  hanc  tibi  in 
uxorem,  &  eam  amare,  &  confervare  in  aegri- 
tudine  &  falute  &  in  omnibtis  aliis  gradibus  ei 
eflfe,  ut  maritum  ejfe  oportet  uxori  fuae^  &  omnes 
dlias  pro  ea  defrere,  atque  ei  flolum  adhaerere, 
ufque  ad  vitae  finem.  Adfenfum  praebente  vi- 
rO,  tuncfoeminac  : 

$.  l©ilt  tljou  fjarje  tljte  man  to  tljp  fjU0'Danbe, 
anb  ro  De  Durum  1 0  Ijim,  rerne  Ijim  anb  ftepe  fjim 
in  fpnnr£  ano  in  fjcltlje,  £  c. 

Scilicet  N.  vtflne  habere  virttm  hunc  in  ma- 
ritum  ttttim  atque  obediens  ei  ejfe,  ei  flervire, 
eum  conflervars  in  aegritudine  &  falute,  &c.  Ut 
in  eis  quae  fponfo  didta  funt.  Annuente  illa, 
idem  facit  facerdos  quod  in  ordine  habetur 
Sarisburienfi,  &  dcin  fidem  dat  fponfus  fpon- 
tae  dexteram  tenens,  verbis  hifce,  praeeunte  fa- 
cerdote  : 

^ecc  %  taue  rljc  Jj5.  to  mp  torbbcb  toifc,  ta 
f)a'oe  ano  to  fjolb  at  Debbe  anb  at  borbe,  fo? 
fairct  fo?  foule?,  foj  Dcttcr  fo?  toarfc,  in  fcHeneg 
anb  in  Ijclc,  t^\  betfje  u0  bcpart.  3i!n&  tfjcreto  % 
plpefjt  tSje  mp  frourfje. 

Nimirum,  Ecce  ego  accipio  te  N.  in  uxorem 
meam  matrimonio  conjunEfam,  habendam  &  te- 
nendam  ad  thortim  &  ad  menfam,  five  pul- 
chrior  flturis  five  invenufticr,  five  melior  five 
pejor,  m  aegritudine  &  in  flalute,  ufque  dum 
a  morte  fleparabirmir.  Jltqtte  inde  fidem  meam 
tibi  do. 


Sponfa  item,  a  facerdote  edocta,  Ecce  ego  ti 
accipio  in  maritum  meum  matrimonio  conjunc- 
tum,  habendum  &  tenendum  five  pulchrior,  &c 
ipfiffima  nempc,  quae  ufus  erat  fponfus  verba: 
Benedicitur  dein  annulus  &  imponitur,  ut  ir 
Sarisburienfi,  digito  quarto.  Sed  non  liquetdex- 
terae  an  finiftrae  manus.  Adjicitur  autem  in  m- 
brica  Ibi  dimittat  annulum  fecundum  decretum  3  o 
GHiaeft.  5.  Scilicet  juxta  illud  quod  in  Gratiano: 
habetur  ex  Nicolai  Papae  primi  ad  Bulgaros  ref 
ponfo  fupra  aliquoties  memorato.  Impofito  an 
nulo,  non  inter  imponcndum,  dicit  iponfus  do 
ccnte  facerdote  : 

Mlitl)  tfjiss  ring  31  tecbbe  tfjc,  anb  toitfj  tfjij 
Solb  anb  filfeec  3  fjoneure  tfje,  anb  toitfj  tfju 
gpft  91  fjonourc  tfje. 

Statim  fequitur,  Sacerdos  interroget  doten, 
mulieris.  Si  terra  ei  in  dotem  detur,  procidai 
illa  adpedes  viri,  &  dicat  facerdos  verfus  iilo: 
28,  29,  &  30.  Pfalmi  LXVIII.  quibus  orationi- 
bus  aliquot  adjectis,  afpergantur  &  introducan 
tur  in  ecclefiam,  ubi  ad  gradv.m  altaris projier 
nantur.  MilTa  dein  celebratur,  ittis  genufleclen 
tibusfub  pallio  fuper  eos  extento,  quod  tenean 
duo  clerici  in  fuperpelliceis.  Benedictio  accedit 
fed  non  facramentalis,  nifi  nuptiae  fint  primae 
Et  poft  facra  alia  foknnia,  furgunt  ab  oration 
fponfus  &  fponfa.  Et  accipiat  fpcnfus  pacem , 
facerdote  &  ferat  fponfae  ofculans  eam  &  ne 
minemalium  nec ipfe  nec  ipfa.  Scdclericus  ftath, 
apresbyiero  pacem  accipiat  &  ferat  aliis ficttt  fi 
litum  efi.  Nocle  fequenti  item  benedicitur  tln 
lamus,  &  afpergitur,  &  orationibus  aliquot  ha 
bitis,  fecundum  morem  antiquum  thunficantu 
thorus  &  thalamus.  Sic  ordines  illi  Sarisburi 
enfis  &  Eboracenfis  qui  feculorum  funt  vetuftio 
rum.  Tunc  igitur  ad  oftium  ecckfiae  nec  intc 
rius  fponfalia,  juxta  ante  dida,  iniri  folita.  A 
praeter  aurum,  argentum  ac  annulum  atque  ge 
nerakm  illam  dotandi  bonis  mobilibus  in  Saris 
burienfi  rationem,  accedere  fubinde  fokbat  fm 
gularis  ibi  dotatio,.  qua  fponfae  ailignabantu 
in  dotem  feu  donationem  propter  nuptias  prae 
dia  aliquot  aut  fundi,  quos  mortuo  marito  pc 
tere  licuit  viduae  actione  dotis,  nomine  fund 
ad  ofiimn  ecclefiae  b  affignati,  quod  pafllm  ii 
commentariis  juris  noftri  occurrit.  Sed  mos  illi 
ibi  fic  dotandi  diu  abhinc  exokvit.  Certe  do 
tatio  ad  oftium  ecckfiae  haec  plane  confona  e( 
periochae  ordini  Romano  de  benedictione  fpon 
farum  fuperius  praefixae.  Ncque  alibi  quam  h 
facie  ecclefiae  &  ad  oftittm  ecckfiae  atque  ant 
defponfationem  in  initio  contrailus  (  ut  jurifcon 
fulti  noftri  vetcrcs  aiunt)  fic  fundi  dos  kgitim 
affignari  c  potuit.  Et  quantum  video  feculis  vd 
tuftioribus  plus  quam  pars  fundi  quem  jure  opl 
timo  poilidebat  fponfus  fcu  pater  cjus  aliuf\' 
propinquus  (nam  &  patris  ibi  aflenfus  uti  c" 
aliorum  propinquorum  d  dotem  reddidit  legiti 
mam)  tertia  affignanda  non  e  erat,  quae  fcilicc 
dos  eft  ex  jure  noftro  viduae  competens  etiam  finj 
dotatione  aliqua  cxprcfla  praceunte.  Pars  autei.j 
minor  rite  potuit  affignari.     Etiam  &  Scotoruni 


'  CauC  30.  Quaeft.  f.  cap.+.  b  Regift.  Orig.  fol.  170.  b,  Scc  =   ro.  Hcn.  3.  tit.  JDotasr  200,  &:  zoi.  Braaon.  lib. ; 

cap.  39.  tit.  de  Aiftione  dot  s,  cap.  9.  Britton.  cap.  101,  Scc.  <i  Brafton  lib.  4.  tit.  de  Attione  dotis,  cap.  to.  '  Glanvil.  ii 

6.  cap.  1.  Bradtjn  locis  citatis.  Hcnglum  parva,  cap.  2,  Scc.  I  Regiam  Majcftatcm,  lib.  1.  cap.    Dos  autem,  Scc. 

mor<i 


(8.i 


U 


X    O    R 


E    R    A    I    C    A. 


682 


vtoresvetufti  Anglicanis  hic  confoni.  Atqui  do- 
.ilis  ejiifmodi  fundi  in  Sarisburknfi  mcntio  nulla, 
ed  fancum  bonorum  mobilium  ac  cjufmodi  fo- 
um  i.£imobiIium,quorum  jus  tcrmino  fcu  fpatio 
tiiquo  annorum  cocrcctur.  Id  quod  innuitur  vcr- 
Msillis  ttutij&il  w>  "0}j:Wv  cftAtel  "J  tiice  rn&oto, 
mmb»s  cataliis  meis  hv.jus  Jiculi  (fcu  quae  pojfi- 
ieo  ijfi)  te  doto.  Ita  fcilicct  -n  cljatil  intelli- 
;endum  ;  tamctfi  intcrca  haad  fim  ignarus  capi- 
alic  3  undc  catalla  &l  cljarei,  fubindc  olim  fumi 
>ro  bonis  omnimodis,  tam  immobilibus  adeoque 
uacdiis  quocunoue  jure  pofieflis  quam  mobilibus. 
kd  diu  obrinuit  &:  jam  per  multa  fecula  vocabuli 
n  jurc  noftro  fcnfus  folus  qualem  diximus,  unde 
lilrinctio  obvia  catallorum  rcalium  &  p.rficna- 
iurn,  quorum  haec  bona  mobilia,  illa  praedia  non 
.lircr  quam  ad  certum  annorum  aliquem  termi- 
ium  potieffa  fignificant.  At  vero,  anne  ideo  bo- 
la  ejufmodi  omnia  uxori  revera  in  dotem  cede- 
>ant  ?  r.ihil  minus.  Etiam  in  Canuti  regis  legi- 
>us  b  ante  fexcentos  ferme  annos  latis  f\  quis  in- 
eftato  deceffetat,  judicio  dcmini  ( fori  nempe 
:ui  ratione  feudi  fundive  aiitcr  pofiefll  aliterve 
egitimc  fuberat)  beo  reo  a.'hre  •geycypc  j-pipe 
uhre.  pite.  *J  cilcan.  ^  neh  maxon.  adcum 
>e  Jiaep  mx\c  "oe  him  ro  Tebyrure,  T>iftribu- 
mttsr  bov.a  ejtis  uxori,  liberis  &  cognatione prox- 
mis  jufte  ac  pro  rata.  Et  in  legibus  Guilklmi 
>rimi c,  Si  horne  mort  fans  dt  vift,  Ji  departent 
es  enfans  Perite  enire  fie  per  Hwel.  Ubi  Verite 
eu  kaereditas  non  tam  de  fundis,  ut  apud  nos 
lunc  vulgo,  quam  de  bonis  quae  catalla,  ut  an- 
e,  dicuntur,  videtur  fumendum.  Praeterea  in 
mgna  quam  ita  dicimus  charta  ab  Henrico  ter- 
ro  rege  promulgata,  verba  habentur  haec  de  be- 
eficiario  regis  defun&o ;  Si  d  nihil  nobis  debeatur 
■b  ipfo,  omnia  catalla  cedant  defiitnclo  (ita  dif- 
onantur  ut  voluit  ilie)  falvis  uxori  ejus  &  pu- 
ris  fus  rationabilibus  partibus  fius.  Quibus 
neae  quam  ante  confignaverat  Joannesrex  Hen- 
ici  jam  dicii  pater,  uti  &  in  exemplaribus  ali- 
uot  prifcis  Hcnricianae,  adjicitur,  Si  aliquis  li- 
er  homo  inteftatus  decefftt,  catalla  fua  per  nia- 
us  fropinquorum,  parentum,  &  amicorum  fuo- 
um,  per  vifum  ecclefiae,  diftribuantur,  falvis 
nicuique  debitis  qttae  defuntius  ei  debebat.  Ad 
[xorem  igitur  ex  ejufmodi  dotatione  nunquam  at- 
inuere  bona  cunita.  Atque  fatis  confona  frint 
acc  legibus '  moribufque  recentioribus  arque  ip- 
s  quibus  etiamnum  utimur.  Admifiumne  igitur, 
tiam  ut  in  ipfis  facris  dotationis  ejufmodi  for- 
nula,  data  folenniter  fide,  ita  prolata,  in  nihi- 
.um  plane  recideret  feu  in  fumum  evanefceret  ? 
^eque  omnino.  Res  fcilicet  fe  ita  habuit.  Ob- 
inuit  olim  jus,  faltem  juris  apud  noftros  opimo 
>lim  celebris,  ut  mortuo  marito,  tam  prole  quam 
lxore  fuperftite,  tum  tertia  etiam  catallorum 
qualia  diximus )  parte  tum  fundi  optimo  jure 
''ofTefti,  feu  in  quem  liberi  ex  ea  fufcepti  jure 
uccedere  poffent,  dotaretur  uxor ;    etiam  &  ca- 


tallontm  parte  dimidia,  ubi  nulla  proles  fuperftes. 
Exprefiifiima  funt  juris  hujus,  velut  olim  recep- 
tiflimi,  vcftigia  apud  Ranulphum  de  Glanvilla  s, 
Hcnricum  de  Braclona  h,  Fktae  autorem  \  Ei- 
norum  pofteriorum  qui  annis  abhinc  amplius  tre- 
centis  quinquaginta  floruere,  verba  funt :  Haere- 
ditas  (rerum  fcilicct  mobilium)  dividatur  in  tres 
partis,  quantm  una  pars  rtlinqnatttr  pueris  fi. 
pu.  ros  habuerit  defunltus,  fccunda  uxori,Jifupcr- 
Jles  fuerit,  &  de  tertia  parte  habeat  tejtator  li- 
beram  difponendi  facultattm.  Si  autem  liberos 
non  habeat,  tunc  medittas  defuncJo,  &  alia  me- 
dietas  uxori  refervetur.  Atque  paulo  poft,  Et 
ea  quae  diBa  funt  locum  habent  &  tenent,  niftjit 
confuetudo  quae  fe  habeat  in  contrarium,  ficut  in 
civitatibus,  burgis  &  villis  ;  aliquibus  fcilicet, 
ubi  pars  alia,  fed  certa  interim,  ad  uxorem  attine- 
ret,  etiam  &  fubinde  (ut  in  jure  item  Caefareo  k) 
totum.  Atque  ejufmodi  mos  fane  non  infrequens 
in  regionibus  hifce  feptentrionaJibus  1.  AfFerun- 
tur  quidem  Bractonii  verba  ab  jurifconfultis  noftra- 
tibus  celeberrimis m,  quafi  is  contrarium  plane  fta- 
tuiffet,  adeoque  affirmafTct  bonorum  mobilium 
partem  omnino  nullam  ad  liberos  aut  uxorem  at- 
tinere,  praeter  id  quod  cis  fpecialiter  relicmm. 
Alii  n  etiam  pro  confilio  illud  de  diftributione  tri- 
plici  ibi  iumunr,  non  pro  praecepto  feu  certo  ju- 
ris  effato.  Et  verurn  quidem  eft  fequi  apud  Brac- 
tonium  non  ita  multo  poft  verba  quae  jam  dktis 
refragantur  ;  uti  &  totidem  pariter  apud  Fletae 
autorem.  .  Sed  manifeftum  eft  apud  utrumque 
afferri  ifta,  ut  quae  aliorum  quorundam  opinionem 
diverfam  indicenr,  non  omnino  ipforum  auto- 
rum.  Exprefllm  interferitur  ut  quidam  dicunt. 
Unde  fane  palam  fit,  tum  pro  jure  Anglkano 
tunc  certo  exploratoque  opinionem  fuam  tradi- 
difle  binos  illos  autores  fane  fui  aevi  illuftres,  tum 
eam  tunc  temporis  juris  aliquatenus  controverfi 
fuiffe  i  ita  tamen  ut  receptior  illa  haberetur  affir- 
mativa.  Certe  in  provincia  Eboracenfi  °  etiam- 
num  a  prifcis  feculis  obtinet  jus  ejufmodi.  Et 
de  jure  hic  uxorio  certum  eft  aliter  atque  aliter 
poft  Braclonium  jurifconfultos  ftatuifle.  Aliis 
ejufdem  fententiam  amplexantibus,  aliis  nihil  de 
parte  certa  citra  fingularem  provinciae,  in  qua 
mortuus  eft  vir,  ftatuentibus.  Neque  hac  de  re 
ita  rara  funt  in  annalibus  juris  noftri  teftimo- 
nia.  Quid  quod  proximo  poft  Braftonium  feculo 
mulier  p  felonice  interfecit  maritum  fuum  &  fu- 
git,  &  omnia  bona  quae  fturunt  in  domo  inven- 
ta  velextra  ut  in  btadis  crefcentia  confiscantur  ; 
quafi  uxori  fuperftiti  bona  ejufmodi  ceffiffent 
univerfa.  Sed  hoc  mirum  fatis  nee  admitten- 
dum,  nifi  de  more  aliquo  loci  alicujus  fumatur 
fingulari  9  quo  in  viri  defunfti  bona  omnia  fuc- 
cederet  uxor.  Atqui  nec  fub  annnm  1420.  plane 
exokvetat  opinio  iila  de  tertia  certave  uxoris  par- 
te  ex  jure  apud  nos  communi,  quod  fatis  liquct 
apud  Guilielmum  Lindwodum  r  juris  utriufque 
doclorem  tunc  illuflrem.     Sed  tandem  plane  eva- 


1  Videfis  Hennc.  Spelman.  in  GloiT.  verb.  Capita!.  Sc  Catalla.  b   Cap.  68.  =  Cap.  56.  d  Mag.  Chart.  cap.  18. 

,    Apud  Matth.  Paris  anno  iziy.  &  iri  ipib  autographo   in  bibliotheca  Cottoniana,  alibique  &  vide    Braclcn  lib.  2.  cap.  16.  5.  z.  Fletam  lib.  2. 
ap.  $7.  f  31  Edw. III.  cap.  11.  2  1  Hen.  VIII.  cap.  f.  6  Lib.7.  cap.j-.  &Iib.  12.  cap.20.  ■■  Lib.  2.  cap.  2.6.  5.  2. 

Lib.  2.  cap.  5-7.  Sc  videiis  Fitz  Herbert.  Nat.  Brev.  fol.  1 22.  b.  &  31  Hen.  VIII.  Brook.  tit.  Rationabili  part.  6.  k  C.  L.  unic.  t;t. 

Jnde  vir  £c  uxor.  l  Vide  Olaum  Magn.  lib.  14.  cap.  9.  Regiam  Majeflatem  lib.  2.  Scc.  m    Edwardus  Coke  in  Inftit.  Jurs 

b.  i.  fo!.  33.  n  Jo:Cowe'.!us  Inftit.  Juris  iib.  1.  tit.  13,  §.  2.  °  Hen.  Swinborn.  de  Tefhmentis  part.  3.  5.  16.  p  S  E\:w. 

I.  ltin.  Ranc.  Fitz  Heib.tit.  Corone.  423.  *  VidcGui!.  Lindwod.  in  tit.  de  Teftamentis  c.  ftatutum,  vcr.  defunflos.  '  Lo- 

o  citato. 


nuir 


<% 


UxoR     Ebrai 


G    A. 


tffyj 


nuit  opinlo  illa  dc  certa  cx  jure  communi  uxoris 
parte,   ita  tamen  ut   uxoris  nomine  pars  aliqua 
haereditatis  mobilis  feu  cataUorum  ei  afTignari  fo- 
leret  atque  adhuc  foleat  a  judice,cujus  rerumejuf- 
modi  cognitio  eft,  idque  pro  locorum,  morum- 
que,    ac  prolis   proximiorumque   numeri   atque 
aeris  alieni  a  defunfto  contra&i  difcrimine  vario. 
Omnibus  igitur  apud  nos  cataUis  dotare  (cujus 
interim  formulae  vetuftas  nondum  mihi  explora- 
ta  i  nec  in  libris  ritualibus  Anglicanis  quos  vidi 
antiquioribus  ea  uti   nec  ordo  fponfaliorum  aut 
matrimonii  reperitur)  non  aliud  videtur  quam  do- 
tale  ejufmodi  jus  uxori  in  omnibus  non  tam  con- 
ftituere  quam  declarare  (nam  ex  eo  quod  fimpli- 
citer  uxor  erat,  jus  hujufmodi  ei  competebat)  ut 
inde  tum  alimenta,  fi  ea  contra  quam  pofcit  foe- 
dus  conjugale  negaverit  vir,  durante  matrimonio 
jure  quiret  exigere  a,  atque  infuper  dotis  catallo- 
rum,   quae  mortis  tempore  remanerent,   nec  ali- 
ter,  nomine  partem  qualem  diximus,  five  tertiam 
five  aliam  {rationabilem  vocitant)   five,   ut  fub- 
inde  pro  more  loci,  univerfa  fuperftes  poflet  -adti- 
one  petere,  &  alimenta  b  per  dies  a  morte  viri 
quadraginta  ex  ejufdem  bonis  capere,   quae  pars 
juris  eft  quam   quarentenam  vocitamus.     Quin 
vero  interdum  certa  nummorum  fumma  ad  ofti- 
um  ecclefiae  in  dotem  affignabatur,  quam  ab  eo 
qui  in  bona  mobilia  viro  fucceffit,   uxor  fuper- 
ftes  rite  petebat.     Prifca  eft  formula  in  regiftro 
quod  vocamus  Cancellariae  edito c,  Praecipe  A. 
quod  reddat  B.  quae  fuit  uxor  C.  viginti  mar- 
cas,  quas  idem  C.  quondam  vir  ipfius  B.  ei  ajfig- 
navit  ad  ofiium  ecclefiae  quando  eam^defiponja- 
vit.     Et  in  vetufto  pcnes  me  ante  quadringentos 
annos  fcripto,    Rex  ballivis  Winton.    Jalutem. 
Praecipimus    vobis   qiwd   jujiicietis    A.   quod 
jufie   &  Jine     dilatione  reddat  B.    quae  Juit 
uxor    C.  centum   marcas    quas    praedicJus   C. 
ei  ajfignavitin  dotem  ad  ojiium  ecclefiae,  qumdo 
eam  dejponjavit,  unde  nihil  habet  ut  dicit,  &c. 
Atque  ut  dotata  fundis  ad  oftium  ecclefiae,  ma- 
jorem  feu  aliam  fuperftes  partem  petere  nequibat, 
jta  nec  ea  quae  certa  pecuniae  fumma  aliifve  bo- 
nis  mobilibus  fic  dotata,  quale  dotandi  jus  maxi- 
me  in   nobilioribus   aliquot     urbibus    obtinuit. 
Sic  Bra&onius  d,   &  Fletae  autor  e,  praeter  Gil- 
bertum   Thorntonium  f    qui  capitalis  Angliae 
jujiitiarius  Bractonium  in  compendium  redegit, 
de  fuo  interdum  etiam  adjiciens  anno  Edwardi 
regis  primi  viccfimo,  id  eft,  Chrifti  1292.    Co- 
dex  puto  eft  rariffimus.     Sed  manu  fcriptum  eti- 
am  ipfo  Thorntonii  aevo  penes  me  habeo  ;  libro 
fecundo  nimis  manco.     At  vero  diu  eft  quod  & 
dotandi  formula  haec  (quae  puto  infrequens  fuit , 
nifi  in  pecunia  data  Iponfae,  cujus  meminere  ri- 
tualia  jam  ante  citata,   ejufdem  aut  reliquias  ha- 
beri   aut  imitationem  exiftimes)  ac  omnimodae 
aliae  ad  oftium  ecclefiae  in  defuetudinem  plane 
abiere,   uti  &  ipfe  fponfaliorum  ibi  celebrando- 
rtjrn  ritus,  qui  olim  receptiffimus  ;   unde  Galfre- 
dus  Chaucerus  qui  fub  Edwardo  tertio  floruit,  de 
uxore  fua  Bathonienfi  : 


,&fjee  toog  a  toojtfjji  tocmaii  an  %it  me, 
I|UjS&ant!0  at  tfje  rljurclj  Jjoje  fjab  ffje  fibe ; 

Id  eft,  foemina  erat  quamdiu  vixit  celebris,  A 
ad  ojimm  ecclejiae  quinque  maritos  acceperaf. 
Praetereundum  autem  non  eft  apud  Anglo-Saxot 
nas  noftros  fub  annum  Chrifti  940.  feu  tempo: 
re  Edmundi  regis  s,   fuperftiti  uxori  fine  libpfi 
partem  bonorum  mariti  dimidiam,   cum  liberi 
etiam,  dum  innupta  manferit,  omnia  ceffiffe;  & 
Vide  infra  caput  proximum   fub  finem.     Caete 
rum  in  novatione  feu  rcformatione  ordinis  ma 
trimonii  inter  alia  celebrandi  priftini  prima,  fcili 
cet  parlamentaria   fub  Edwardo  rege  fexto  h  vi 
&  mulier  primo  in  corpus  feu  medium  ecclefia 
veniunt,  nec  ad  oftium,  ut  ante,  ftant.     Ibi  pre- 
byter  quaeftione  de  impedimentis  ut   ante  rit 
habita,  utrumque    de  confenfu   interrogat  juxt 
quae  in  Sarisburienfi ;  hujufmodi  tantum  in  ini 
terrogatione  utraque  habito  difcrimine ;  Vis  &>, 
in  fponfam  ut  fimid  vivatis  juxta  T)ei  ordim 
tionem  in  fanclo  matrimonii  Jiatu,  &  eam  dil. 
gere,  &c.     Item  in  ipfis  contraclus  nuptialis  ve 
bis  a  viro  adhibitis  poft  illa  in  fiftnejfe  anb  i 
fjefe  fequitur  hic  to  lotoe  anb  to  cfjerifij  til!  orai 
u^r  brpart  arcoj&ing  to  <&obg  ftolp  o^binancc  au 
tfjcreto,  gc.    &  ut  amem  &  Joveam  ufque  du, 
disjunxerit  nos  mors  juxta  fanBam  T>ei  ordim 
tionem.     Atque  in  hanc  rem,   &c.    In  eis  aiJ 
tem  quibus  fponfa  utitur,    poft  eadem  verba  1 
iotoe  cljcrifl)  ana  to  cbep  tiif  oeatlj  u§  bepat 
accojbing;,  ^c.  ut  amem,  foveam  &  obediensfi 
ufquedum  mors  nos  disjunxerit  juxta,  &c.    1 
junguntur,  dum  haec  proferunt,  dexterae,  dani 
item  fponfam  fponfo,  aut  patre  aut  alio  propii 
quo  amicove.     Solutis  autem  tunc  manibus,  d; 
fponfus  fponfae   annulum  flnb  otfjcc   toftrntf  1 
fpouf.igc,  quae   arrae  fponfales  in   Sarisburien 
dictae,  atque  in  librum  ponit,  unde  annulum  ii 
mens   presbyter  tradit    fponfo,  ut  illum   digic 
fponfae  manus  finiftrae  (non,  ut  puto  ante,  da-. 
terae)    quarto    induat.      Quod  facit,    presbytet 
praeeunte  ac   refpondente  iponfo  ut  in  Sarisbr 
rienfi.  Hoc  tantum  intereft ;  hic  pro  voce  €fjat( 
fubftituitur  <aBoab#,  id  eft,  Bona.     Sequitur  or; 
tio,  ut  fponfos  benedicat  Deus,  atque  ut  quen: 
ddmodum  Ifaac  &  Rebecca,  poft  armillas  &  mc 
nilia  aurea  invicem  in  matrimonii  arras  data,  fi 
deliter  fimul  vivebant,  ita  &   hi  padum  ferver 
fuum,  cujus  annulus  hic  datus  &  acceptus  cftan, 
&  pignus.     Dein  jundtis  iterum  dextris  ait  pre: 
byter,  Quos  T)em  conjunxit  nemo  feparet  •,  l 
coetui  adftanti,  Cum  N.  &  N.  in  fponfalia  cot! 
fenferint  idque  tejiati  fint  coram  Dco  &  M 
coetu,  atque  eam  in  rem  fidem  invicem  dederin). 
quod  &  declararunt  per  dationem  acceptioneri'. 
que  auri  &  argenti  &  manuum  conjunc~iionei\ 
pronuntio  ego  eos  effe  virum  &  uxortm  conpmt 
tos.     In  nomine  'Patris,  &c.     Sequuntur  bend 
diftiones  aliquot   ncc  fine  crucis  fignatura,  cnr, 
Pfalmis,  ac  Evangelii  epiftolarumque  partibus  nuj 


'  Regiftr.  Ms.  Winchelfcy  Arcli.  Cant.  fol.  174.  fub  annum  1300.  &c.  l  Mag.  Chart.  cap.  7.  Brafl.lib.  i.  csp.  40.  &  Flcta  lib. 

rap.  1;.  c  Regift.  Orig.  fol.  170  b.  *  Lib.  1.  cap.  z6.  8c  39.  c  Lib.  2.  cap.  57-  &  ^1-  T-  °P'  - 

f  De  Legibus  8c  Confuetud.  Angliaelib.  8.  cap.  6.  B  Vide  Henric.  Spelman.  in  Conciliis  Orbis  Brit.  pag.  41C.  &  426.  8c  Archaej 

nomiam  G.  Lambardi  Edit.  Cantabrig.  1644.  pag.  60.  !>  Londini  "J^o.  5c  vide  Martin.  Bucer.  in  Script,  Anglicanis  pag-  44S. 

Stat.  1.  Sc  3.  Ed.  6.  cap.  r. 


*5 


u 


O    R 


E 


B    R    A    I    C    Ai 


6U 


proprils.  Etiam  ut  euchariftia  cis  adhibeatur 
ircflim  praecipitur. 

Haud  autem   practcricrat  bicnnium  aut  circi- 

a  cum  autoritate  itidem  parlamentaria,  ut  a- 

ia  Liturgia  Anglicana,  fie  Sc  in  ordine  ma- 

nonii  celebrandi  jam  difto  quaedam  mutaren- 

Ubi  enim  prima  annuli  mentio,  expunge- 

itur  Arrae  ahae  fiponfialttiae  aurumque  &  af- 

itiim.    Item  claulula  illa,  €rii£  golb  ana  filbec 

tijcc  giuc,  in  annuli  impolitione,  praetermit- 

ir,   cacteris  retentis.     In  oratione  autem  qua 

aci  &  Rcbcccae   mentio,  expungitur  illud  de 

nillis  &  monilibus.     Et  quod  fequitur  in  pro- 

ntiatione  presbyteri  de   aurO  &  argento  dato 

xptoque,  hic  eft,  Ter  dationem  acceptionem- 

e  annidi.    Reliqua  non  funt  a  novatione  pri- 

I  diverfa.  Atque  formula  haec  fic  emendata 
rue  ad  nos  obtinuit,  dempto  tempore  Mariae 
^inae,  quod  circa  feptennium  erat,  quo  ritua- 

vctera  adeoque  Manuale  illud  autoritate  item 
rlamentaria  in  ufum  rediit,  uti  &  liturgia  illa 
[wardi  fexti  in  Elizabethae  initiis  b  unde  du- 
/it.  In  ufum  quidem  academiae  utriufque,  Ox- 
ii  &  Cantabrigiae,  Latine  tunc  ea  reddita  eft, 
.]ue  autoritate  rcgia  c.  Sed  in  verfione  illa, 
icquid  ad  matrimonium  attinct  (utpote  acade- 
icis  nullius  ufus)   praetermittitur.     Ut  autem 

arris  doteque  jam  dictis,  manifefta  funt  co- 
lptionis  veteris  veftigia,  ita  in  libis  domi  nup- 
.libus,  frumenti  in  fponfos  fparfione,  poculo 
Dnfalitio  (quae  pafllm  ferme  apud  Anglos  fue- 

in  ufu)  non  ita  obfcurae  funt  confarreationis 
tcris  reliquiae  aliorumque,  in  moribus  Judaeo- 

II  Paganorumque,  ante  memoratorum.  Etiam 
corona  fponfae  olim  crebro  ac  paranymphi 
hodieque,  apud   nos  adhibiti.     De  fuo  acvo 

>Iydorus  Virgilius  d,  tempore  fcilicet  Henrici 
tavi :  In  Anglia  fiervatur,  nt  duo  pueri,  vel- 
paranymphi,  id  ejl,  aufpices,  qui  olim  pro 
ptiis  celebrandis  aufpicia  capiebant,  nubentem 

templum,  ubi  &  marito  facerdos  benedicat, 

inde  domum  duo  viri  deducant,  &  terthts, 
~o  facis,  vafculum  aureum  vel  argenteum  prde- 
•at.  Spicea  item  coronaQnterdum  fiorea)  Jpon- 
redimita  caput,  praefertim  ruri,  ducitur,  <vel 
mu  gerit  ipfiam  coronam  ;  fieu  dum  ingreditur 
mum,  boni  ominis  caufiafiuper  ejus  caput  jaci- 
<■  triticum,  quafi  inde  confecutura  fiit  foecundi- 
r.  Sic  ille.  Pontificiis  autem  facrificulis,  qui 
pitis  periculo  in  Anglia  latitant,  uti  &  eis  qui 
t  Scotiam  &  Hiberniam  difcurrunt,  ut  Mifla- 
parvum,  ita  etiam  ordo,  inter  alia,  matrimo- 
.  celebrandi  excufus  eft  e,  quo  interrogationes 

confenfu  eaedem  funt  ipfae  quae  in  rituali 
)mano,  ac  dein  ipfa  contiaclus  nuptialis  verba 
jue  annuli  impofitio  qualis  in  Manuali  Sarisbu- 
nfi  j  praeterquam  quod  pro  eo  quod  eft,  fi 
liJa  ecclefia  ittud  ordinaverit,  l.egitur,  Ji fianc- 

ecclefia  illud  permifrit.  Exponuntur  autem 
margine  illa  23onaire  anb  burome  per  mrcft 
b  obcbient,  id  eft,  humilis  &  obfiequens.  Cae- 
a  funt  ordini  Romano  &  Manuali  Sarisburienfi 


confona.  Quod  autcm  in  hifce  habetur,  toitrj  mp 
Botsp  g|  tftc  too?ft)ip,  a  nobis  verfum,  corpore  mco 
te  dgnor,  ab  aliis,  corpore  m.o  te  honoro  l,  nec 
male,  redditur.  Perperam  vcro  Graece  vertitur, 
1  maug.rn  tJ  ifj.oi  ck^o\Jia\  <n  s,  corpore  meo  te  adoro 
feu  veneror.  Tamctfi  enim  verbum  noftrum  ta 
iDojfftip,  pro  fubjecla  materia  fignificet  adorare 
aut  cdltre,  uti  &  nomen  toajfftirj  cultum,  quod 
de  cultu  divino  paflim  ufurpatur  ;  nihilominus 
dum  in  civilibus,  legitimis,  feu  officiofis  aclibus 
adhibentur  haec,  dignari  aut  ut  digno  conferre 
ac  dignationem  &  dignitatem  innuunt.  In  cc- 
clefiis  autem  Genevenfi,  Hollandica,  Scotica,  a- 
liis  aliquot  reformatis,  dos,  annulus,  poculum, 
panis,  fymbola  alia  puto  praetermittuntur  omnia 
velut  non  necefiaria.  Praeter  parentum  confen- 
fum,  breviufcula  de  origine  ac  ftatu  matrimonii 
commonitio,  preces  aliquot,  contraftus  ipfe  ver- 
bis  conceptis  utrinque  in  ecclefia,  presbytero 
praeeunte,  fponfalitius  adhibetur,  ac  Novi  Tefta- 
menti  pars  aliqua  nuptiis  accommoda,  Pfalmuf- 
que  CXXVIII.  idve  genus  alius,  pronuntiatioque 
presbyteri  infuper  publica,  virum  &  mulierem  ex 
hujufmodi  contractu  fieri,  juxta  ordinationem  di- 
vinam,  maritum  &  uxorem. 

Etiam  apud  Mahumedanos  (quorum  ritus  ex 
Ebraeorum,  Paganorum,  Chriftianorum  fumpti) 
cOemptionis  fponfalitiae  uftls.  De  Turcis  Anto- 
nius  Geufraeus  h,  Mulieres  ipfis  dotem  non  ad- 
fefunt,  fied  viri  patri  ac  matri  pecunias  donant, 
ut  filias  ipfis  elocent,  magnaque  feftivitate  nup- 
tias  celebrant.  Quod  &  Alcorano  fatis  eft  con- 
fonum.  Mahumedanorum  autem  Africanorum 
nuptiae  fic  a  Joanne  Leone  Africano  '  defcribun- 
tur  :  Circa  matrimonium  haec  fiere  fiervatur  re- 
gula.  Ubi  pater  filiam  cuidam  defpondet  pro- 
co,  mox  in  templum  itur ;  fiponfium  &  fiponfiam 
comitantur  parentes  &  confanguinei,  duo  item 
accerfiuntur  notarii^  qui  praefientibm  omnibus 
patla  d»temque  conficribunt.  G)ui  mediocris  fior- 
tunae  fiunt,  filiae  triginta  aureos  in  dotem  enu- 
merant,  cui  ancillam  quindecim  aureis  emptam 
adjungunt,  praeterea  &  telam  verficolorem  fiiri- 
co  intertextam  cum  aliis  quibufidam  panniculis 
ex  ferico  confiecJts,  quos  in  capite  pepli  loco 
gefiare  fiolent.  T)einde  &  par  calceoritm  arti- 
ficiofe  atque  eleganter  confutorum,  dtw  item  foc- 
corum  paria  elegantijfima,  multas  quoque  cleno- 
dias  argenteas,  aut  ex  alia  quavis  materia  fa- 
brefa£las,  ut  fiunt  peclines,  fiuffimenta,  ventila- 
bra,  aliaque  ifiiufimodi,  quae  mulieres  maxime 
habent  in  pretio.  Taxara  autem  illa  dos  fae- 
pius  augetur  pro  arbitrio  parentis.  Raro  tamen 
in  ea  domus,  vinea,  aut  ager.  Sed  veftes,  lec- 
ti,  id  genus  alia,  quae  a  patre  filiae,  non  a  viro 
fponfae  dantur.  Dedudio  fequitur  in  domum, 
nec  fine  facibus,  &  fponfa  matri  fponfi  traditur. 
Gluam  primum  vero  fponfa  cubiculum  ingreditur, 
maritus  pede  fuo  uxoris  pedem  tangit,  fitatim- 
que  ambo  recluduntur.  Epulae  dein  nuptiales, 
aliaque  pro  fponforum  conditione  folennia  varia. 


Londini  ifj2.  Stat.  f.  &  6.  Ed.  6.  cap.  i.  '  Stat.  i.  Elizab.  cap.  i.  c  Rot.  Fat.  i.  Eliz.  d  De  Invent.  Rerum 

1'  i.  cap.  4.  c  Duaci  1626.  f  Apud  Bucer.  in  Script.  Anglicanis  pag.  443.  5c  in  Latina  Liturgiae  veriione  nupcra. 

.HTxeyta.  BfiTtanxti  Londini  1638.  b  In  Aula  Turcica  lib.  1.  ■  De  Script.  Afric.  lib.  3.  cap.  Qui  in  matrim.  coafecrandis, 

«.    De  Morifchis  Jacobus  Bleda  in  Defenf.  Fidei  cap.  14.  Indic.  87.  Quamvis  in  facie  eccleliae  matrimonium  contrahant,  non  reputant  verum 

e    niatrimonium,  donec  expletis  cun&js  feftae  ceremoniis,  domum  propriam,  aut  conduftam,  aut  alias  ambo  fimul  habitent. 


VOL.    II. 


A  a  a  a  a 


C  A  P. 


U    X    O    R       E  B   R   A    1    C   A. 


68 


in  confarreatione,  aliterque,  vifum  tandem  eft 
_  p        vvx^nt  tiam  Chriftianis  non  finc  facrorum  aliquo  antif  i 

L>   A   r.      AAVlll.  te,  qui  velut  contractum  fponfalitium  confeci 

ret  benediceretque,  nuptias  concelebrandas.  Qud 

*-.  •  »         ,-,-,.  •    r    r  ■       tamen  nec  paffim  pariter  nec  femper  obtinui 

De  benechcltone  nupttalt  facrorumque  tn    obtenditur  quidem  velut  ex  Ignatii,  apoftolis  ,' 

matrtmoyuo  celtbrando  mtnifirorumfive    tiam  coaevi,  Epiftolis  locus  ad  probandum,  idqi 

jure  five    ufu,    qua  fwe  patrum  teftt-     ex  traditione  apoftolica,  non  fine  facerdotis  pra , 

"inonm,  ftVe  fanBtontbm  ponttficm  aut    ^ntia  matrimonium  contrahendum    fcilieet  nu 

;•/■/•■  tias  cekbrandas.     Nam  de  fponfahbus  nmplicib 

Jynoatcts  juonttitur.  dubium  non  eft,  quin  rite  quantum  ad  vinculu 

nuptiis  ac  dcductioni  praevium  attinet,  ea  fij 
facerdote,  modo  cum  teftibus,  contrahantur,  fer 
perque  contrahi  potuerint.  In  epiftola  nerrij 
ejus  quae  dicitur  ad  Polycarpum  legitur ;  Yl?n 
j  T0?5  ya.fj.Sm  xj  tcug  ■ytfj.iaa.is  /jty  yvd/uLW  y  ivn 
JtOTru  tlw  'ivcacnv  7rninS^,  iva,  6  yxjjL©*  ii  ■£}  J{ 
qjlov  X)  /jun  ^g.f  e^mBvfuxv'  T)ecet  vero  ut  i 
ducentes  uxores  &  nubentes  cum  epifcopi  ari- 
trio  aut  ex  ejus  fententia  conjungantur,  aut» 


'Anifeftum  eft  ex  ante  oftenfis  facra  nup- 
tialia  ipfamque  velut  contta&us  confe- 
crationem  ac  benedicliones  nuptiis  Chriftiano- 
rum  paffim  adhiberi  folitas,  atque  a  facrorum 
miniftro,  coque  faltem  presbytero,  publice  pera- 
gi,  nec  finc  euchariftiae  faepius  communione,  ut 
in  occidentis  moribus.  A  qua  in  oriente  ar- 
centur,  ut  di&um  eft,  digami  per  biennium.  Quin 


&  a  nonnullis  a  fancitur  nuptias  non  celebrandas    onem  faciant,  ut  nuptiae  juxta  praeceptum  1) 


minifint,  non  autem  ad  concupifcentiam.  S 
Ignatii  epiftolam  illam  genuinam  efle,  haud  int 
dodtos  admittitur.  Nec  fane  inde  aliud  ritc  e 
citur  quam  nuptias  ita  ineundas,  ut  juri  divir 
cujus  cuftodes  cx  interpretes  epifcopi  feu  minif 
facri  habiti,  non  omnino  adverfarentur.  Ita  \ 
ro  teftimonium  hoc  affert  Earonius,  e  quaii  pi 
baret  non  fine  facerdotis  praefentia  matrimoi 
um  contrahi  debere.     Et  ftatim  fubjicit,  Hoc  < 


omnino  die,  quo  habetur  coenaDomini.  Quam 

quam  ctiam  dotis  affignatio,    arrarum  ufus,  rituf- 

que  veteres,  velut  non  neceffarii,  alii,  aut  faepi- 

us  praetcrmiffi,    aut  pro  arbitrio  admiffi,  aut  ut 

alicubi  aboliti  funt,     nihilominus   tum  in  occi- 

dente    paffim    (idque  non   magis   apud    pontifi- 

cios    quam   reformatos)    benediclionis   facrae  ac 

celebrationis    nuptialis  a  miniftro  facro  peragcn- 

dae  ufus  obtinet  ac  per  plurima   obtinuit  fecu- 

la,    tum  in  oriente,    ubi  facra  nuptialia  nomine    enim  quod  apoftolus  dicit,  Cui  •vitlt  nubat  tantn 

tms  Ti\ha.c,  Uep^yicLs    benedi£lionis  nuptialis  &    in  Tomino.  In  T)omino  enim  nubere  nihil  itlh 

ie&>1ete'ri3.c  continentur.     Neque  enim  recte  ver-    eft,  quam  fecundum  leges  tfcr  ritus  ecclefiae  , 

tunt  viri  doc~ti  beneditlionem  perfetlam  b.     Cum    ipfis  apoftolis  traditos  contrahere  matrimoniu, 

■nA&(3k  pro  eo  ipfo  quod  nuptialu  eft  Graecis  etiam    Vetuftiffima  autem  facrorum  antiftitum  in  Chr 

prifcis  in  re  matrimoniali  fumatur,  ut  ante  etiam    tianorum  nuptiis  minifterii  ufus  qualifcunque  mc 

monitum.     At  vero  apud  Ebraeos  veteres  tametfi 

benedicliones  adhiberentur  tum  fponfalibus  tum 

nuptiis,    nihilominus   facerdotem  Levitamve  ne- 

ceffario  adfuifle  nullibi  compertum  eft.     Omnes 

pariter,  pro  eorum  quorum  intererat  atbitrio,  rite 


tio,  de  qua  dubitari  nequit,  habetur  illa  Tertu 
liani  ad  uxorem  f  fcribentis  de  Chriftianorum  tui 
temporis  (fioruit  ille  fub  annum  Chrifti  2oc 
matrimoniis.  Unde,  inquit,  fufftciamtis  ad  ena 
randam  felicitatem  ejus  matnmonii  quod  eccl 


benedicebant.      Nec  praeter  benedictionem    ita   fia  conciliat,  &  confirmat  oblatio,  &  obfignat 


habitam  facri  quid  ad  fponfalia  nuptiafve  eorum 
attinuit.  Apud  Paganos  vero  ut  facrorum  nup. 
tialium  ufus  creberrimus,  ita  &  facrorum  antifti- 
tum  in  confarreatione,  qua  de  re  ante  dictis  non 
intempeftivum  hic  adjicere  id  quod  notatur  c  rex 
nummo  Adriani,  cujus  infcriptio  eft  CONJU- 
G  I U  M  A  U  G.  Figuram  fciiicct  efle  impera- 
toris  dextram  jungentis  imperatrici,  intermedio 
facrifico.  Quinetiam  legitur  in  excerptis  e  Da- 
mafcii  Vita  d  Ifidori  Philofophi  de  Alexandrinis ; 
vz  lw  yvnei©*  o  yxf/.@*,  e<  w<  o  liozvc,  o  T?fe  ©sa 
ov  tdic  •yzjM.-^gTc  cm  jj.Qo/\oj.oic,  v-mam\J-a.'ivcLlo  yei&i  tm 
IoluIS,  No?i  erant  (apud  illos)  legitimae  nuptiae, 
nifi  facerdos  T>eae  (Iiidis  puto)  inftrumenta  nup- 
iialia  manu  fua  confignaffet.  Sub  initia  vero 
Chriftianifmi,  qnotquot  Judacos  imitarentur,  fa- 
cros  miniftros  ut  nuptiis  neceflarios  non  adhi- 
buifle  ccrtum  eft.  Verumtamen  cum  benedic- 
tiones,  quae  facrorum  genus  eft,  adhiberi  nupti- 
is  folitae  fint  ab  Judaeis,  atque  facra  itidem  a 
Paganis,    interdum  etiam  ipfi  antiftites  facri,   ut 


nediclio,  angeli  renuntiant,  &c.  Ubi  oblatk 
nem  pro  euchariftia  fumit  Baronius  etiam  &  ai 
gelos  (fcd  dubitantcr)  pro  ipfis  facerdotibus  coi 
tractum  rite  initum  renuntiantibus.  Idem  alibi f 
'Penes  r.os  occultae  quoque  conjunBiones,  idej 
non  prius  apud  eccfefiam  profeffae,  juxta  ma, 
chiam  &  fornicationem  ■  judicari  periclitantu 
Certc  &  coaevus  ei  Clemens  Alexandrinus  h ;  ui 
in  uxorum  ex  alienis  capillis  ornatum  agit  ? 
2«,  inquit,  o  ir^eaS Jts^©*  ivn-riSncn  "xy.z^  ;  rlvfl  i 
iv AoytjG^,  b  tLuj  <yov£fng.  7WJ  vjeKoajut-niuiJ,  a/A*  ra 
CLT^olptCLC    tq).'xjxc  c   Si   clOtcov  cl'?V\[vj  VJipcLMJJ.  O 

1?»/««  manum  imponit  presbyter  ?  Cui  autem  b\ 
nedicet  ?  Non  mulieri  quae  eft  ornata,  fed  a!\ 
enis  capillis  &  per  ipfos  alii  capiti.  Quod  an  d 
nuptialem  bcnediclionem  attineat,  haud  adeo 
manifcftum.  Nec  fane  ex  hifce  neceffario  cligiti 
ipfi  contraftui  celebrando  folenniufvc  contrahet 
do  interfuifle  aut  miniftrum  facrum  aut  facr; 
Ncque  enim  Tertulliano  ecclefia  perfonas  qu; 
a    laicis  contra  diftingui   folent,  fignificat.     AI 


»  Ordinat.  Ecclef.  Genevcnf.  134.  i>  Jurc  Graeco.  Rom.  lib.  5.  pag.  13J.  &:  vide  Harmenopulus,  lib.  4..  tit.4.  c  A? 

Occonem  in  Numifm.  pag.  123.  *  Apud  Photium,  cod.  241.  c  Tom.  1.  Anno  fy.  num.  47.  f  Lib.  2.  cap.  poftren 

*  Dc  Pudicitu,  cap.  4.  J;  Paedag.  lib.  3.  cap.  1.  De  optima  vita,  fcn.  n. 


58«? 


Uxor     Ebrai 


C   A. 


3j  *  cnim,    S;d  &  ubi  tres,  ecclefia  efi  ;   licet 

aici.     Etiam.&  ita  non  iblum  bencdici   fed  & 

>rfcrri   &  tingi  potuifie  ab  alio  quam  miniftro 

kro  exiftimafle  vidctur  iile ;   qua  de  re  in  dia- 

riba  doctiflima  nupcr  fine  autoris  nomine  cdita 

le  -adminiftranda  cocna  Domini,  ubi  paftores  de- 

unt,  difputatur.     Adeoque  haud  omnino  cvinci 

ioteft,  ex  jam  allatis  e  binis  illis  patribus  vctuftif- 

imis,  altcro  occidentis,  orientis  altero,    contrac- 

ui  nuptiali  aut  neceflario  aut  ex  more  miniftrum 

acrum  interfuiffc,  aut  quid  aliud  ad  ipfas  nuptias 

ttincns  praeftitiffe.     Ac  detur  oblata  ibi  figniii- 

are  euchariftiam,   eamque  a  miniftro  facro  ccle- 

iratam  ;   neque  inde   lequitur  miniftrum   illum 

uiptiarum  autorem  aut  conciliatorem  folennem 

uifle,  fed  tantum  euchariftiam  ac  benediclionem 

mptiis  palam  celebratis  five  praevias  fuifle  five  fe- 

[,uces,    ut  facra  benedictionefque  in  Paganifmo 

udaifmoque,   juxta  ante  narrata.     Neque  cft  fa- 

ic  quid  in  illo  Tertulliani  loco,  quod  in   ipfo 

ontractu  nuptiali  miniftrum  facrum  partes  egiife 

>mnino  probet,    utcunque  a  viris  doctis  b  eam 

a  rem   foleat  afferri.       Nec   magis   illuc  facit 

ocus  illealius  fcriptoris  ejufdem,  fubinde  itcm  af- 

erri  folitus,  ad  probandam  miniftrorum  facroriim 

n  ipfo  contractu  nuptiali  officii  vetuftatem.     Ut 

<'itur  c   in  T>omino  nubas  fecundum  legem  & 

poftolum    {fitamen  <vel  hoc    curas)    qualis  es 

d  matrimonium  pofiulans  (nempe  in  digamiam 

cribit,  &  a  fecundis  nuptiis  mulierem  dehorta- 

ur)  quod  eis  a  quibus  poftidas  non  licct  habere  ; 

:b  epfcopo  monogamo,  a  presbjttris  &  diaconis 

jufdem  facramenti,  a  viduis  quartim  fieclam  in 

e  recufafti  ?  Et  illi  plane  fic  dabunt  viros  & 

■■xores  quomodo  buccellas  !  Itd  enim  efi  apud  il- 

?s,   Omni  d  petenti  te  dabis.     Et  conjungtnt 

ws  in  ecclefia  virgine  unius  Chrifii  unica  fpon- 

%.     Dabant  igitur   epifcopi,    presbyteri,  diaconi, 

iduae  maritos  ;   qui  ab    ipfis  petebantur.      Sed 

.eque  ad  ipfum  nuptialem  contractum  necefiari- 

mve  ejufdem  celebrationem  a  miniftro  facro  per- 

gendam  aut  ad  ipfam  fimplicem   bcnedictionem 

Dlennem  haec  attinent.     lta  enim  pariter  &  ad 

iduas  fpedtaret  fimile  officium.     Et  recte  Gabriel 

>.lbafpinus  e   Aurelianenfis  epifcopus,    verba  illa 

xplicans,  Manifefium  fit  nihil  aliud  ejfe  mulie- 

es  petere  maritum  ab  epifcopo,    aut  a   viduis, 

uam  eis  nubendi  confilium  &  futuri  conjugis 

nvendi  confuetudinem  &  mores  exponere,  ut  fi 

onefii  &  a  lege  Chrifii  minime  alieni  v:drren- 

ur  (aut  nuptiarum  priorum  nondum  folutarum, 

nt  inceftus,  aut  cultus  difparis  ratione)  fialva  fide 

T  religione  nubere  pojfent.     Nam  de  nuptiali 

enedictione  verba  illa  nequeunt  explicari,   cum 

'e  diaconijfis,  id  efi,  viduis  illic  fit  mentio,  qui- 

us  ne  quidem  in  ecclefia  loqui  fas  ejfet.      Et 

aulo  poft,  cPetere  igitur  maritum  a  vidua,  eft 

um  vidua  communicare  cui  aut  qua  de  caufa 

naepiam  nubere  vellet.      Et  ad  verba  illa,  Illi 

lane  fic  dabunt  uxores  &  viros,  quomodo  buc- 

ellas  ;  dare,  inquit,  uxores  &  viros  nihil  aliud 


efi  quam  nubendi  potefiatem  facere.  At  perpe- 
i\an  ninais  a  Baronio  '  aliifque  aliquot  fumitur 
locus  ille  Tertuilianeus,  quali  mens  eflet,  Non 
coram  uno  tantum  presbytero  matrimonii  adftipu- 
Litore  haec  olim  traclarentur,  fed  corarn  epifico- 
fo,  presbyteris,  diaconis,  intervenientibus  vidu- 
is,  majore  celebritate.  Dubitari  quidcm  nequit, 
quin  etiam  fub  Chriftianifmi  inter  Gentiics  initiis, 
ex  eo  quod  facra  non  raro  ndhibcri  folerent  in 
nuptiis  Paganifmi  (vclut  in  confarreatione;  aliaf- 
que  ut  ante  eft  oftenfum)  evenifle,  ut  &  facra 
aiiqua  Chriftiana  adeoque  miniftri  facri  loeurrl 
fubinde  haberent  aliqucm  in  ipfa  celebritate  Chri- 
ftianifmi  nuptiali.  Ita  etiam  quia  ad  pontificcs 
veteris  Romae  judicia  quaedam  de  inceftu,  jure 
matrimonii,  teftamcntis,  monimentis  fepulchra- 
libus,  aliis  aliquot  attinuere  s,  in  fimilia  fe  demum 
ingefiere  poftmodum,  nec  illibenter  velut  fucce- 
danei  admiffi,  pontifices  ac  antiftites  Chriftiani. 
Sed  morem  illum  in  ritibus  nuptialibus  fic  tunc 
generatim  receptum,  nuilibi  fatis  conftat.  Nec 
iane  omnino  adum  aliquem  antiftitis  facri  tunc 
adhiberi,  praeter  benedictioncm  aut  euchariftiae 
celebrationem.  Ipfe  contractus  folummodo  a 
contrahentibus,  nec  praeeunte  aut  interveniente 
antiflite  feu  miniftro  facro,  fiebat.  Subtnde  au- 
tem  adefie  is  folebat,  facrorum  gratia,  cum  reli- 
quis  quorum  praefentia  habita,  ne  clandcftinum 
ficret  matrimonium.  Et  emptiones,  venditiones, 
adoptiones,  manumiffiones,  donationes,  id  ge- 
nus  alia  non  raro,  etiam  ad  altare  olim,  adftantc 
miniftrantcque  facerdote  fieri  folita,  pailim  legi- 
mus,  benediclioneique  folennes  actibus  civilibus 
feu  lcgitimis  non  paucis  hiifle  proprias ;  unde  ta- 
-men  non  omnino  fequitur  in  ipfa  acms  fubftantia 
partes  cgifle  aliquas  miniftrum  ejufmodi.  Afferri 
quidcm  folet  epiftola  h  Evarifti  papae  decretalis 
hac  de  re  ad  epifcopos  Africae.  Mortuus  eft  ille 
fub  annum  a  Chrifto  centefimum  vigefimum, 
adeoque  diu  ante  Tertullianum  &  Clemcntem. 
Etiam  Ignatio  &  Joanni  evangeliftae  fatis  coae- 
vus  vixit.  Verba  funt  -,  Aliter  legitimum  (  ut 
a  patribm  acctprmus  &  a  fancfis  apofiolis  eo- 
rumque  fuccejjoribus  traditum  invenimiis )  non 
fit  conjugium  nifi  fponfa,  &c.  Et  fuo  tempore  fiz- 
cerdotaliter  {utmos  ejt)  citvi  precibus  ey  ojlaiioni- 
bw  a  facerdote  benedicatur  &  a  paranymphis, 
ut  confuetudo  docet,  cufiodita  c^  conficiata,  &c. 
Atque  fic  ficri  ait  legitima  conjugia.  Aliter  vero 
praefumpta,  non  conjugia  fed  aut  ad,ulteria,  aut 
contu';ernia,  aut  ftupra  vel  fornicationes  potius 
quam  hgitima  conjugia  effe.  Citatur  haec  epi- 
ftolae,  ut  Evarifti,  pars  non  folum  Gratiano  & 
Ivoni  L  verum  etiam  in  Capituhri  k  Caroii  Mag- 
ni  &  Ludovici  pii,  atque  apud  Hincmarum  Rhe- 
mcnfem l  qui  fub  annum  860  floruit  &  Luitpran- 
dum  m ;  ita  tamen  ut  verba  illa  parenthefi  inclufa 
(ut  a  patribus  accepimits,  &c.)  nec  in  Gratiano 
ncc  in  Ivone,  fed  in  Capitulari  Hincmaro  &  Luit- 
prando,  quemadmodum  &  in  epiftolarum  Eva- 
aifto  tributarum  editionibus,   habeantur,      Atqui 


1  Lib. de Exhort.  ad Caftitatem  cap.  7.  Sc  lib.  de  fuga  in Perfecutione,  cap.  13.  f  Anton.  Gubert.  de  fponfal.  5.  113.  Frsncifc.  Hotom, 

(uaelt.  illuft.  ij\  Script.  ad  Terrul.  Bellarm.  de  Sacramento  Matr.  contr.  7.  cap.  33.  &c.  Paganin.  Gaudent.  de  Vita   Cnrifti   ante  Ccnfrant. 
}?•  60.  c   De  Monogamia  cap.  11.  d    Matih.  v.  40.  e   Obfervat.  lib.  1.  cap.  i+  f    Annal.  totfi.  1. 

nn.  J7.  num.  4.S.  £  Vide  Jacob.  Guther.  de  Vet.  ]ure  Pontif.  lib.  2,  3,  gcc.  Pr.  Hotoman.  Quaeft.  Iiluft.  if.  Cujac.  Obfervat.  6. 

ip.  31.  Alberic.  Gentil.  de  Nuptiis  lib.  1.  cap.  1.  "  h    Epift.  Evarifti  1.  Cauf.    30.  Quaeft.  f.  '   Pannormia  lib.  6.  cap.  6. 

c  Deaet.  part.  8.  cap.  4.  k  Lib.  7.  cap.  363.  J  Opufc.  de  Divortio  Hiotharii  5c  Tetbcrgae  reip.  ad  Int.  4.  "  ln 

'ita  Erarifti. 


ex 


6pr 


U  x  o  r     E  B 


R   A   I   C   A. 


Gp2 


ex  verbis  illis,  fi  epiftolae  ipfi  fides,  manifeftum 
fieret  ex  traditione  feu  inftituione  apoftolica  (quam 
&  Evariftus  prae  aliis  fcire  potuiflet,  utpote  ipfe 
patre  Judaeo  natus)  bcnediclionem  facram,  eam- 
que  a  facro  miniftro  praeftandam,  nuptiis  necef- 
fario  in  Chriftianifmo  fcmper  adhibendam.  Sed 
epiftolarum  hujus  generis  pontificiarum,  feu  quas 
dccretales  aevi  primitivi  vocant,  farrago  apud  eos 
qui  farcinam  fibi  libentius  imponi  nolunt,  parum 
habet  fidei,  &  jamdudum  fatis  eft  explofa.  At- 
que  ipfifiimam  Evarifti  hac  de  re  epiftolam  fal- 
fitatis  fatis  arguit  confulum,  Antiftii  Veteris  fci- 
licet  &  Fulvii  Valcntis,  adjeclio  ;  qui  ad  annum 
ante  Evarifti  pontificatum  quartum  decimum  aut 
circiter  attinent,  ut  ex  Faftis  iiquet,  &  a  viris  doc- 
tis  a  eft  appofite  annotatum.  Qiii  nempe  finxe- 
runt,  ut  fieri  amat,  temporis  apicum  nimis  ignari 
etiam  inde  fe  ut  itidem  in  aliis  prodiderunt.  Et 
de  aliis  pontificibus  prifcis  falfo  adfcriptis  epiftolis, 
quas  mox  memorabimus,  inprimis  confulas  vi- 
rum  egregium  Davidem  Blondeilum  in  Pfeudo 
Ifidoro.  Attamen  ex  illis  Evarifto  fic  tributis,  te^ 
mere  concluditur,  Evariftum  primum  decreviffe 
inceftum  haberi  connubium,  cui  facerdos  non  ad- 
fuijfet  confecrajfetque  iilud,  quae  fiunt  Polydori 
Virgilii  b  verba.  Certe  fi  illa  parcnthefi  inciufa 
Evarifti  genuina  fint,  palam  eft  non  eum  pri- 
mum,  fed  ipfos  apoftolos  decrcvifie  ;  nec  in- 
tcrim  aliud  quid  hic  decrevifle  de  facris  prae- 
ter  bencdiclionem  cum  precibus  ac  oblationibus, 
quae  non  ad  contraftum  fimpliciter,  fed  ad  per- 
fonas  quae  jam  contraxerint,  fpe&ant.  Unde  Al- 
phonfus  Ciaconius  in  Evarifto,  inquit,  ut  connubia 
publice  &  legitime  Jierent  jujfit ;  &  ne  vir  &  uxor 
antea  una  dormirent,  quam  afacerdote  benedice- 
rentur.  Id  ipfum  vero  quod  fic  Evarifto  tribuitur, 
alii c  etiam  a  Sotere  papa  (fub  anno  Chrifti  175)  de- 
cretum  fcribunt.  Platina ;  Inftituit  ne  legitima 
haberetur  uxor,  nifi  cui  facerdos  ex  inftituto  be- 
nedixiffet,  &c.  ubi  Ciaconius,  Nifi  cui  facerdos 
ex  infiituto  prius  benedixijfet.  -Epiftola  item  de- 
cretali  Callifti  primi  (floruit  anno  220.)  dida  d, 
pro  non  legitime  conjunftis  habcntur  abfque  do- 
tali  titulo  ac  benedi£iione  facerdotis  copulati, 
quafi  in  ipfa  copulatione  feu  contrahendi  aclu  par- 
tes  neccflario  fuiflcnt  facerdoti  agendae,  licet  &  ali- 
ter  pofiit  intelligi.  Et  de  Sylveftro  (qui  papa  fuit 
fub  annum  320.)  legitur  c,  conftituific  cum  ut 
epifcopus  fieret,  qui  unius  uxoris  fuerat,  uxore  a 
facerdote  benedicJa.  Etiam  in  Siricii  f  epiftolis, 
T)e  conjugali  vioiatione  requififti  (fcribit  ad  Hi- 
merium  Tarraconenfem  epifcopum  fub  annum 
Chrifti  3  90.)  (i  defponfatam  alii  piellam,  alter 
in  matrimonium  pojfit  accipere.  Hoc  ne  fiat 
cmnibus  modis  inhibemus;  quia  ilia  benediliio 
quam  nupturae  facerdos  imponit,  apudfideies  ctn- 
jufdam  facrikgii  inftar  eft,  fi  uiia  tranfgreffione 
vioietur.  Etiam  ante  nuptias,  ipforum  fponfa- 
liorum  benediclio  facerdotalis,  velut  tunc  ufita- 
tifluna,  hic  memorantur,  uti  pariter  in  decretis 
Innocentii  primi  B  fub  annum  Chrifti  410.     Ex 


Hormifdae  item  decretis  h  affcrtur,  Nullus  fidi" 
lis  cujufcunque   conditionis  fit,   occulte  nuptial 
faciat,  fed  beneditTione  accepta  a  facerdote  pi. 
blice  nubat  in  T>omino.     FJoruit  ille  paulo  ant! 
Juftinianum   fub  annum   520.     Apud  fcriptor< 
autem  tum  feculorum  illorum   tum  recentiort 
obvia  fatis  eft  bcnediclionis  nuptialis  feu  ieepA< 
yla.c,  •?    TihHaii   fcu  -f  ■ytjM-Mii  mentio.     Sed  L 
jam  nunc  prodiit  Praedeftinatorum  haerefis  refi 
tatio,  editore  *  Jacobo  Sirmondo,  ante  annos,  1 
ait  ille,  1 200.  confcripta  ab  haclenus  anonymc 
qui  de  concupifcentia  in  eos  verba  faciens,  Unw 
inquit  k,  vobis  eligite  e  duobus.    Aut  bona  ed 
generatio  hominis  &  bona  eft  concupifcentia :  at, 
malae  funt  nuptiae  &   iniqua   concupifcentn 
Emendate  ergo  ecclefiae  regulam,  damnate  qt 
in  toto  orbe fiint  facerdotes,nuptiarum  initia  k 
nedicentes,  cimfecrantes  &  in  T)ei  myfteriis  ft 
cianteSi    Quod  fane  luculentum  cft  de  prifco  bV 
nedictionis  nuptialis  facrorumque  ad  nuptias  fpei 
tantium  in  Chriftianifmo  ufu  teftimonium.     Ne 
tamen   inde  omnino   evincitur  ipfi  contrahem 
a&ui  facrum  necefiario  interfuifle  miniftrum.    E 
tiam  in  fynodo  Capthaginienfi  quarta  '  fub  ar 
num   Chrifti   398.  canon   habetur,   Sponfus  c 
Jponfa  cum  benedicendi  funt  a  facerdote,  a  pt 
rentibus  fuis  vel  a  paranjmphis  offerantur,  q-, 
cum  benedittionem  acceperint  eadem  nofie  pt 
reverentia    ipfius    beneditlionis,    in   virginita, 
permaneant.     Quod  etiam  in  Excerptiones  Es 
berti  archiepifcopi  Eboracenils  m  fub  annum  74^ 
refertur,  &  diu  ante  etiam  a  Thcodoro  Antiftii 
Cantuarienfe,  fub  annum  fcilicet    680.  fancitut 
eft.     In   Canonibus  n  ejus  habetur  caput,  <$ui 
modo  benedicendi  funt  fponfus  &  fponfia.   Sam 
tio  eft  -,  Sponfus  &fponfa  cum  precibus  &  obiatic 
nibus   &  a  facerdote  benedicantur   &  legih 
fponfentur,  ac  doceantur  &  a  paranymphis  cuj 
todiantur  &  publice  folenniterque  accipiantui 
Biduo  etiam  aut  triduo  abftineant,  ut  doceantu 
eis  ut  caftitatem  inter  fe  cuftodiant ;  certifqu 
temporibus  nubant,  utfilios  non  fpurios  fed  hai 
reditarios  T>eo  &  feculo  generent.     Hincmaru 
item  archiepifcopus  Rhemenfis,  fub  annum  Chri 
fti  860,  invedus  in  eos  qui  ex  raptu  fieri  arbi 
trabantur  conjugium   &   ex  iniquo  contubernii 
legitimum  matrimonium,  &  divinam  memoran 
primorum  parentum  feu  conjugii  primi  benedic 
tionem,  Ejus  rei,  inquit,  imitatione  etiam  fanc 
ta  ecclefia  antiquitus  folenniter  &  venerabilite, 
cujiodivit  eos  qui  in  ilia,  velut  in  paradifo  T)et 
conjugio  copufandi  ejfent  divina  benedifiione  6\ 
Miffarum  celebratione  conjungens.     (guae  <vide 
licet  honefta  &  reiigiofa  conjun£iio,  T)eo  autor, 
coepta,  &  ejus  benedifiione  firmata,  etiam  in\ 
ter  gentes  quae  nullam   legem  acceperunt,  nttt 
lam  T)ei  habuerunt  notitiam,  legitimo  ordine  d\ 
naturali  lege  fervata  efi.     Sic   iile  s  feu  potirt 
epifcopi  omnes  per  Gallias  &  Germaniam,  in  e 
piftola  ad  Caefarem  pro  cultu  &  fandtimonia  do' 
mus  Domini  edita  ad  calcem  opufculorum  °  Pc 


1  David  Blondellus  in  Pfcudo  Ifidoro  pag.  iyi.  &:  in  Prolegom.  cap.  7.  &  8.  8c  Ifaac  Habertus  de  Confenfu   Hierarchiae  &  Monarchiae  li^ 
6.  pag.  5-3.  b  De  Invent.  Rerum  lib.  f.  cap.  f.  6c  vide  Bellarm.  de  Sacrament.  Matrim.  cap.  S.  fub  finem.  c  Platina,  Jaj 

Revius,  alii  in  Vita  Soteris.  Magdeburg.  Cent.  2.  cap.  7.  Martin.  Polon.  Fafcic.  Temp.  in  Evarifto  &.  Sotere,  &c.  d  Epift.  Callifl 

Papae  a.  ad  Galliarum  Epifcopos.  c  Damafus  in  ejus  vita.  f  Epift.  1.  cap.  4.  Cauf.  27.  q.  2,  cap.  yo.  ubi  vide  Gratianun 

s  Cap.  13.  h  Dccret.  Hormifdae  cap.  6.  Cauf.  30.  Quaeft.  y.  cap.  2.  8cc.  '  Parifiis  1643.  k  ^ib.  3.  pag.2ic 

'  Can.  13.  Dift.  23.  cap.  33.  Cauf.  30.  Quacft.  1.  cap.  f.  "  Can.  SS.  apud  Henric.  Spelmanum.  ;  MS,  in  biblioth.  co, 

legii  S.  Benedidti  Cantabrigiac  cap.  71.  °  Pariliis  in  8.  1624.  Epift.  1.  cap,  y. 

tl 


5p3 


V  x 


O    R. 


E 


B    R    A    I   C    A. 


6n 


ri  Blefcnfis.  Atquc  ex  canonc  jam  difto  Car- 
haginienfe  aliifque  antc  memoratis,  deducunt  vi- 
i  magni  fatis  nominis  interprctationem  ejus 
uod  cft,  nubt  re  in  T)omino,  id  cft,  ut  volunt  il- 
i,  nubcre  juxta  ritus  apoftolicos  ctiam  ab  univer- 
i  ccciefia  reccptos,  quos  fane  quinque  facere 
on  verentur.  Primum,  ut  contrahatur  matri- 
iionium  in  praefcntia  faccrdotis.  Secundum,  ut 
cr  iaceidotcs  in  ecclefia  proclamctur.  Tertium, 
t  in  confoedcratione  matrimonii  facrificium  Mif- 
ie  offeivtur.  Quartum,  ut  a  paranymphis  ad 
celefiam  ducantur  fponfi.  Quintum,  ut  eucha- 
ffiiam  percipiant  corundemquc  manus  interven- 
i  ofculi  &  vclationis  conjungantur.  Sic  Severi- 
us  Binius  ad  di&um  canonem  ejufque  fequax 
rancifcus  Longus  a  Coriolano,  alii.  Ex  prifco 
fu  ame  oirenfo,  canonibufque  jam  dictis  paffim 
pceptis,  atque  in  miniftrorum  facrorum  (ut  fieri 
n.u)  rem  fummo  cum  indultu  explicatis,  tan- 
em  pcr  Chriftianum  inolevit  orbem,  nuptias  non 
>lum  a  miniftro  facro  benedici  folere,  fed  & 
ufdcm  interventu  contrahi,  aut  contracvtum  an- 
■  a  fponfis  initum  denuo  ipfo  praeeunte  celebra- 
.  Non  quod  folennia  haec  facra  adeo  ncceffa- 
ja  in  foro  interno,  ut  aiunt,  matrimonio  habc- 
i:ntur,  ut  citra  haec  irritum  aut  nullum  aeftima- 
:tur,  aut  non  plane  validum,  quod  libero  con- 
ahentium  confenfu  factum.  Sed  quoniam  nifi 
dennia  ejufmodi  adhiberentur  aut  matrimonia 
l  foro  externo  permitterentur  clandcftina,  diffi- 
jlc  nimis  frequenter  effet  ea  a  ftupris  aut  con- 
berniis  illicitis  in  foro  illo  difterminare.  Et 
\  irum  non  adeo  eft,  folennia  illa  facra  &  fa- 
i  um  adhiberi  miniftrum  apud  eos  qui  matrimo- 
i  um  ipfum  facramentum  effe .  adeo  contende- 
ht.  Sunt  quidem  in  pontificiis  qui  dum  de  fa- 
«jamento   hoc  fuo   difputant,  negant  facramcn- 

!m  effe  nifi  folennia  illa  facra  facerque  adfit  mi- 
fter  i  aliis  omnino  fententiam  contrariam  af- 
centibus  ipfofque  conjuges  effe  qui  facramen- 
lm  efficiunt,  non  miniftrum  facrum.  Neque 
itum  ejus  verbave  effe  ex  neceffitate  facramen- 
t  fed  tantum  praecepti ;  materiamque  fimul  & 
irmam  &  caufam  efficientem  effe  in  ipfis  qui 
ontrahant,  qua  contrahunt.  Atque  hac  de  rc 
oiter  fufeque  qui  de  fponfalibus  &  matrimonio 
i  tegra  confecere  volumina,  &  qui  de  facramen- 
t  fcripfere.  Etiam  in  matrimonio  contrahendo 
i  ecclefia  Romana  fufficere  volunt  viri  magni, 
tm  theologi  tum  jurifconfulti,  parochum  qui 
fherdos  feu  presbyter  nondum  eft ;  nec  ipfam  e- 
j  "dem  benedictionem  adeo  efle  neceffariam,  ut 
i  citra  eam  fponfi  de  praefenti,  ut  loquuntur,  ma- 
tmonium  confummanr,  peccatum,  nec  veniale 
c  idem  (juxta  pontificiorum  diftinctionem)  com- 
iittant:  nec  fynodum  Tridentinam  benedictio- 
r  m  praecipere  fed  hortari.  Verum  hac  de  re 
qfenfus  cft.  Confulas,  praeter  magis  ex  ope- 
i  n  titulis  obvios,  Navarrum  a,  Bonacinam  b, 
^  ptiftam  Fragofium  c,  alios  ab  his  memoratos. 
^  ccckfiis  ctiam  rcformatis,  ubi  facramenti  no- 
J,:n  cxuit  matrimonium,  ne  facilior  clandeftino 


(quod  paffim  damnatur)  praeberetUr  loeus,  ut  mi- 
niftcr  laccr  contradui  celebrando  intetfit  partcf- 
quc  fuas  benedicendi  jungendique  agat,  mos  rc- 
tinetur. 


C  A  P.     XXIX. 

De  benedlBionh  facrae  m  re  nuptialt 
jure  ufuqtiey  quatenus  in  legibus  Cae- 
fareis  fwe  orientis  five  ocadentis,  aliif- 
ve  locum  babuerit. 

IN  fandtionibus  imperatoriis  feu  jure  Caefa- 
reo,  non  ab  antiftitibus  facris  introducTo, 
quod  fcilicet  de  re  nuptiali  habetur  in  Digeftis 
&  utroque  Codice  multiplex,  facri  minifterii  qua- 
le  ante  diximus,  mentio  fane  eft  nulla.  In  Di- 
gcftis  quidem  titulus  eft  T)e  ritu  nuptiarum,  quem 
c  Paganifmo  illuc  traduxit  Tribonianus  d,  iacra 
Paganorum  nuptialia  horumque  appendices,  juf- 
que  ea  de  re  pontificium  primo  innuentem.  Sed 
facra  illa  qua  facra  prorfus  abolita  Chriftianis. 
Imo  Theodofius  &  Valentinianus  Augufti  veiue- 
re  in  Baiilicis,  id  eft,  aedibus  facris,  nuptias  e 
celebrari.  Sed  id  fumi  folet  pro  eo  quod  efr. 
convivia,  tripudia,  id  genus  nuptialis  hilaritatis 
alia  inibi  haberi  s  non  de  ipfo  contraclu  reliqno- 
que  ibi  ritu  facro  nuptiali,  qualem  ad  aras  deo- 
rum  etiam  in  Paganifmo,  velut  ex  reccptiiilmo 
more  fleri  folitum  volunt  Stephanus  Forcatu- 
lus  f,  Alexander  Sardus  s,  aliique  nonnulli.  Et 
interdum  fic  fadtum,  pro  arbitratu  fcilicet  ccn- 
trahentium  eorumve  quorum  effent  in  potefta- 
te,  non  diffitemur.  Sed  de  jure  ejufmodi  fecu- 
lis  antiquioribus  ita  recepto  nullibi  liquet.  Sa- 
cra  aliquot  nunc  contradtum  praeceflifle,  nuiic 
fecuta  effe  ex  ante  h  oftenfis  conftat.  Ipfi  con- 
traclui  ut  neceffaria  habita  effe,  nuliibi.  Et  quod 
habetur  in  Theodori  Prodromi  fcriptoris  in  et 
Graecos  recentioris  Amaranto,  de  ridiculis  Si 
toclis  fenis  plane  capularis  &  Myrillae  pucl  .„>. 
nuptiis;  illum  nempe  fimulac  tabulae  nuptiaies 
confeftae  erant  lecraeque,  dixiffe,  77  3  OdA/xi?^ 
XOfjfyj  Iti  (C  a  'apOi  iw  vsav  b-mfjhj  ',  £)uid  am- 
plius  moramur  neque  templum  reBa  pergimus? 
ftatimque  ad  Ifidis,  velut  ex  receptiffimo  more, 
fponfos  amicofque  iviffe  ;  hoc  inquain  ex  ritu 
inter  Chriftianos  receiitiores  paffim  admiffo,  quo 
templa  fponfi  adire  folent,  ibi  natum,  non  ex 
more  aliquo  ejufmodi  apud  Paganos  veteies  feu 
qui  aevi  erant  illius,  cui  fabulam  fuam  affingit 
Theodorus  ille.  Quod  vero  poftmodum  habet 
de  corona  Stratociis  nuptiali,  ex  more  eft  tam 
Paganorum  prifcorum  quam  Ebraeorum  Chrif- 
tianorumquc,  maxime  orientalium  certiffimo, 
ut  fupra  eft  oftenfum.  Juftinianus  quidem  fta- 
tuit,  fi  nuptiarum  tempus  in  paclum  aliquod 
feu  conditionem  veniffet,  id  de  ipfa  nuptiarum 
feftivitate  folum  intelligendum  ',  quod  explicat 
ipfe  de  temporc  ex  quo  vota  nuptiarum  re  ipfa 
procefferint.      Sunt  qui   benedictionem    hic  fa- 


Confil.  Iib.  4.  de  Claud.  Dcfp.  Conf.  9.  6;  10. 
C  ift.  part.  1.  lib.  f.  difp.  n.  num.  318. 


b  De  Matrim.  Quaeft.  2.  punfl:.  8.  num.  19.  c  Regimine  Reip. 

— -  j-  — r-  —  •—...  ,.v..  d  Vide  Paganin.  Gaudent.  dc  Juftinianaei  ieculi  Moribus  cap.  15*.  c  L.  22. 

h  icam  C.  tit.  de  Operibus  Publicis.  '  In  Cupidine  Jurifperito  cap.  10.  §.  6.  s  De  Moribus  Gent.  lib.  1.  cap.  Virgincs, 

■  vide  Nic.  Hotoman.  Obfcrvat.  ad  Vet.  Nup.  rit.  cap.  30.  '  L.  24.  C.  tit.  de  Nuptiis. 


Vcl.  n. 


E  b  b  b  b 


6^ 


Uxor     Ebrai 


C    A. 


<Sq> 


cram  volitnt a  intelligi ;.  alii  reftius  aftum  qua- 
kmcunque  quo  nuptiae  cekbratae.  Nec  fane  pro 
recepto  undique  jure  obtinuiuV  videtur,  ut  bc- 
nedi&io  facra,  nedum  alius  mihiftri  facri  inter- 
ventus,  nuptiis  effet  neceffafia,  ante  Leonem  im- 
peratorem  feu  annum  Chrifti  900.  aut  circiter. 
Neque  enim  iri  Juftinianeis  ejufmod^auid  omni- 
no  rcperitur,  utcunque  in  contrarjW  Novella  b 
ejus  afferatur,  qua  tiv@*  r  IukIvzj^mZ nwv,  cujufi- 
dam  orationis  domuum  &  ccclejpptiam  mentio, 
uti  &  ckricorum  qui  nuptianup  ibi  teftes  eflent. 
Neque  enim  de  facerdotibujput  presbyteris,  fed 
de  quibufcunque  clericis  Wjpeftioribus  ;  nec  de 
omnibus  nuptiis  fed  dej^f^^ibus  tantum  fic  tef- 
timonio  firmandis  agit  Novclla  illa.  Nuptiis 
fcilicet  necilluftriorumnectenuiorum,  fedhomi- 
num  mediocrium,  nec  fane  horum  univerfis.  Imo 
manifefto  inde  probatur  nondum  tunc  apud  Chrif- 
tianos  orbis  Romani  inokvifle,  ut  matrimonia 
benedi&ione  facra  facrove  aliquo  minifterio  ex 
jure  recepto  neceffariove  firmarentur.  Sic  enim 
ibi  Juftinianus  de  nuptiis  omnimodis  verba  faci- 
ens  i  In  majoribus  dignitatibus  &  quaecunque 
nfque  ad  noftros  funt  fenatores  &  magriificentif 
Jimos  illuftres,  r.eque  fieri  haec  (id  cft,  matrimo- 
nia  fine  inftrumentis  dotalibus  ;  nulla  enim  in 
ca  periocha  benedi&ionis  facrae  mentio)  omnino 
fatimur  ;  fed  Jit  omnino  dos  &  antenuptialis  do- 
natio  &  ea  omnia  quae  honeftiora  decet  nomina. 
Dc  minoribus  vero  dignitatibus  ;  Veniat  ad  quan- 
dam  orationis  domum  &  Hjtvvazl-tv  tiS  ■£  dyxmL- 
me,  £jt«Anai*5  wtSix^,  &  fateatur  feu  rem  commu- 
•nicet  JanBiJfimae  illius  ecclefiae  defenfori  (qui  ve- 
lut  patronus  feu  advocatus  ecckfiae,  non  omni- 
no  minifter  ibi  facer)  ille  autem  adhibens  tres 
aut  quatuor  w  \-kh<k  IvmSigaTwv  x?wQtKQBV  cleri- 
corumibi  religiofwrum  feu  honeftiorum  (reveren- 
■dijfimorum  vertitur)  \.KfxetgTvgia»  ow«r<*™  attefta- 
tionem  conficiat  declarantem,  quod  Jub  illa  indic- 
tione,  illo  menfe,  illa  die  menfis,  ilio  imperii  nof 
tri  anno,  confule  illo,  venerunt  apud  eum  (defen- 
Ibrem  fcilicet  ecckfiae,  non  facrum  miniftrum)  in 
illam  orationis  domum,  ille  &  illa,  &  conjunfii 
funt  alterutri.  Et  hujufmodi  atteftationem  fi- 
quidem  accipere  volunt  aut  ambo  convenientes 
aut  alteruter  eorum,  &  hoc  agant,  &  fubfcri- 
bant  ei  &  fancJiJfimae  ecclefiae  defenfor  &  re- 
liqui  tres  aut  qv.antofcunque  voluerint  ;  non  ta- 
men  minus  trium  literis  hoc  fignificantibus.  Ut- 
cunque,  pcnes  defenforem,  fi  fponfi  folennitatem 
ejufmodi  atteftationis  ibi  negligant,  manere  vult 
Novella  teftimonii  fubfcriptiones,  idque  in  eccle- 
fiae  archivis.  Subjicit  autem  paulo  poft,  <m.uTK, 
3  f/djjjcv  iv&ti,  /Jsn  ia^pix.%  7i  ■Kgj/L.yftcflskzt;  aweias  yi- 

viTctf  ovft.Goha.iov,  Haec  autem  dicimus  ubi  non 
dotis  aut  antenuptialis  donationis  fit  documentum. 
Scilicet  etiam  apud  dignitates  minores,  fi  contrac- 
tibus  nuptialibus  dotalia  inftrumenta  (quibus  tef- 
tium  fatis  ex  ipfa  re)  acceflerant,  qucmadmodum 
femper  apud  illuftriores,  nec  oratorio  aut  cccle- 
fia  aut  defenforc  nedum  clerico  aliquoopus  erat. 
Ratio  enim  kgis  habetur,  ne  clandeftinae  fierent 


nuptiae  nec  teftium  praefcntia  firmatae.  Jai 
vero  pergit  imperator  &  de  pauperioribus  feu  pl 
be  infima  uti  &  de  militibus  caligatis,  fcu  obib 
rioris  generis,  atque  agricolis  agens,  eis  omninj 
permittit,  xj  ctyzcipcac,  avvnvaj  zj  ovvok&lv  xMyfooJ 
&  ex  non  fcripto  (feu  fine  dotalibus  inftrumei. 
tis)  convenire.  &  matrimonia  celebrare  ivter  a\ 
terutros  ;  fine  defenforis  ecclcfiae,  nedum  mini 
ftri  alicujus  facri  atteftatione.  Atque  hinc,  nc 
aliter,  proles  kgitima  &  legitimus  tunc  coitu 
Et  ex  aliis  Juftiniani  Novellis  c  palam  liquet  i 
ufu  fuifle,  ut  ex  juramento  fimpiiciter  dato  cor 
tra&us  nuptialis,  atqueex  fimplici  yx<uvS\  -^.ix^ro 
feu  NUTTIALI  kAFFECTU,  rati 
fatis  firmufque  haberetur.  Apud  Julianum  itei 
antecefforem  d  idcm  Juftinianus  ;  Illuftres  hi 
mines  &  qui  Jupra  eos  Junt  ftne  dotalibus  it 
ftrumentis  matrimonra  non  contrahant.  Guo 
Ji  ante  dignitatem  Jine  Jcriptis  uxorem  duxerin, 
maneat  &  poft  dignitatem  legitima  copuiatio,  jej 
liberi  procreati  legitimi  ftnt,  exceptis  tanturr 
modo  barbaris  dignitate  dccoratis.  His  eriv, 
(fcilicet  non  Romanis)  fub  noftra  conditione  co;\ 
ftitutis,  propter  Jimplicitatem  eorum  damus  I 
centiam,  &  NUTjA  AFFECTION. 
nuptias  Jacere,  ut  ex  hoc  matrimonio  nati  leg 
timi  fint.  Et  quicquid  in  adverfum  five  pont 
fices  decreverant  five  patres  fcripferant,  id  noi 
dum  ita  obtinuerat,  ut  vim  in  orbe  Chriftiar. 
feu  impcrio  Romano  omnino  fortiretur.  N< 
fane  in  Codice  Theodofiano,  aut  in  Corpore  Ju 
tinianeo  omnino,  alibive  habctur,  quod  rem  alit< 
ftatuendam  evicerir.  Neque  aliud  erat  jus  Ca< 
fareum  ante  Leonem  philofophum  fub  annui 
Chrifti  900.  orientis  Auguftum.  In  Conftitutk 
nibus  e  ejus  liquet  parikm,  quantum  ad  rem  jai 
prae  manibus  attinet,  rationem  habitam  adopt 
onis  ac  matrimonii.  Ut  facra  utrifque  fubinc 
adhibita,  fic  faepe  fine  facris  tam  hoc  quamil!' 
pera&a.  Nam  ut  in  confarreatione  nuptiali,  i: 
in  adoptione  folenniori  partes  egere  fuas  pontir 
ces  f,  augures,  facri  miniftri  alii.  Praetcrmifl 
omnino  toties  in  utriique  facra  diutius  ferri  no 
luit  Leo.  Inde  fanclionem  ediditcui  titulus  <s% 
•m  to.  ovvoivjccna.  clviv  Tjii  Upcci  ovAoyictg  /JM  i' 
pdioiccj,  Ne  matrimonia  citra  facram  benediBi 
onemfirma  habeantur ;  ubi  inquit,  ^Sr/^o  m 
Taaiim  <n<nvoii\3i<M  lisJlq  QnxXwiai    tVjj    &!tzzroWi 

V&£?£qUV&1V    chog/OzLu.iSz'.,      BT4I     >Cj      Tlt)     dUVOivAaiO.    T 

f^a.^Tugia,  Trii  nzclc  CM/\oyioc.s  efpce^dj  vjsMuo/jHi 
Quemadmodum  adhibitisfacris  deprecatiombus  a 
doptionem  perfici  praecepimus  (priori  fcilicet  con 
ftitutione  g)  fic  Jane  etiam  Jacrae  benedicJioni 
tefiimonio  matrimonia  confirmari  jubemus.  Nequ 
aliter  jure  matrimonii  five  in  focietate  vitae  fiv 
in  prole  quenquam  gavifurum.  In  hanc  rem,  ejuf 
dem  memorat  conftitutionem  HarmenopuIush,ui 
&  aliam  Alexii  Comneni  ducentis  aut  circiter  an 
nis  poftea  orientis  Augufti  '.  Sic  item  Joannes  c 
pifcopus  Citrienfis  k,  alii.  Atque  Lconina  hac| 
vim  jurispoftmodum  obtinuit,  ut  paucae  aliqucl 
cjufdem    aliae,  nec  plures  \       Atque   unde  i 


■  Gothofrcd.  ihid.  F.  Hotoman.  lllufl:.  Quaeft.  ij-.  8tc.  b  Novella  74.  cap.  4..  '  Ibid.  cap.  j-.  8c  Ncvell.  117.  cap. 

d  Novell.  108.  cap.  381.  Sc  vide  381.  quem  vide  item  Novell.  67.  c.ip.  243,  £cc.       c  Conftit.  89.  ubi  vide  D;ony£  Go:honcdum.      '  ViJ 
Agcll.  )ib.  f.  cap.  19.   lacob.  Guther.  de  vet.  Jure  Pontif".  lib.  2.  cap.  f.  s  Conflit.  Leonis  14.  ''  Prochir.  lib.  4.  tit. 

'■  Videfis  Syllogcu  Conftit.  Impcratoriarum,    Th.  Balfamon.  in  Photii  Nomocan.  tit.  13.  Jus  Gracco.  Rom.  lib.  2.  pag.  126,  Sc  134.         k  J 
Graeco.  Rom.  lib.  ;.  pag.  334.  vide  ibidcni,  fol.  6.  pag.  409.  J  Attaliata  in  Synopii,  tit.  pj-. 

oricni 


*97 


Uxor     Ebraic 


A. 


69Z 


orientc  jus  in  matrimoniis  cclcbrandis  faccrdo- 
tale,  quatcmus  jus  intuemur  Cacfarcum,    orturn 
habuerit,  &  quamdiu   fine  fiacris  rata  fiatis  ibi  ha- 
bercntur  conjugia,  ex  iam  indicatis  fatis  conftar. 
Quod   ad  occidentem  attinct ;  cx  cpiftolae  illius 
Evarifti  papac  verbis,  fv.ltcm  Evarifto  tributis,  in 
capitula  Caroli  &  Ludovici  Caefarum  relatis  (ut 
paulo  fuperius    cft  oftenfum)     ibiquc  vim   legis 
obrinentibus,  vidctur  farje  non  folum  benedictio- 
nis  facrac  ufus,  adeoque  ipfa  contrahendi  formula 
in  coetu  facro,  praeeunte  facro  miniftro,    inole- 
vifle,   fed  &  matrimonium  ipfum  inde   tantum 
pro  lcgitimo  habitum  efle.     Id  evenit  fub  annum 
Chrifti  S20.     Et  paulo  poft  cxemplum  occurrit 
illuftrc  benedictionis  nuptialis,    velut  in    morem 
receptae,   cum  conjungebantur  Ethelwolfus  An- 
glorum  rex  &  Juditha  Caroli  Calvi  filia.     Habes 
Illud  in  Caroli  ejufdem  capitulis  ab  Jacobo  Sir- 
mondo  a.     Alibi  b  autem  iidem  imperatores  uc 
publicae  fkrent  nuptiae  ftatuere,  ubi  nihil  de  be- 
nedictione  facra.     Etiam  in  legibus  Wifigotho- 
rum  c  hifce  antiquioribus  expreffa  in  connubiis 
nientio  permiflus  comitis,  dotis  conftitutionis,  ta- 
bularumque  dotalium,  ut  quae  teftimonii  publici 
vicem  obtinerent,  ubi  nihil  omnino  de  benedicri- 
one  facra  aut  facro  miniftro.     Quod  &  de  aliis 
legibus  veterum   dicendum,    quae  in  re  nuptiali 
fub  illud  aevum  adeo  diverfae,    ut  Francus  verbi 
gratia,  qui  Saxonicam  jure  Saxonico  dixiifet,  eam 
non  u.xorem  legitimam  cenferer,  quia  non  ducta 
jure  feu  ritu  Francico,  renitente  interim  concilio 
Triburienfi  d.     Quod  autena  de  benediciione  facra 
fic  in  imperium  occidentale  eft  receptum,  in  alia 
regna    chriftiana   quae  vicina  fuere,   aliter  atque 
aliter  poftmodum  diffufum  eft.     Certe  apud  An- 
glo-Saxonas  noftros  fub  annitm  940.  habetur  fanc- 
tio  Edmundi  regis  de    fponfalibus   contrahendis, 
qua,  poftquam  verba  fiunt  cle  paclis  ac  cautioni- 
bus  connubialibus  dotalibufque,  ac  de  ipfa  fpon- 
fae  datione,   ro  pijre  "j  ro  pihrhpe  in  uxorem 
&  reciam  vitam  (quae  etiam  fponfaliorum  for- 
mulae  pars   erat    infignis )     legitur  e    JEr  ^oam 
^ijrcan  pceal  msejye  ppeoj-r  beon.  mib  pihre 
j-e  j-ceal  mio  gooej-  blej-j-un^e  heopa  gej-om- 
nun^e  ^efeejiian  on  ealpe    ^ej-uno    puJnej-pe, 
quod    apud  Joannem    Bramtonum  f    Abbatem 
Jornallenfem  vetuftum  hiftoriae  Anglicanae  fcrip- 
torem  ac  celebrem,  vertitur,  Huic  dationi  debet 
intereffe  presbyter,  qui  cum  T)ei  benediciione  de- 
bet  eorum  confortium  adjuvare  in  omnem  fancii- 
tatem.     Henricus  Spelmannus  fic  reddit,  Nuptia- 
Ii  huic  dationi  miffalis  cdtrit  facerdos  :    is  de 
jure  eorum  conjuncTionem    T)ei  bc?iediciione  in 
omnem  felicitatis  plenitudinem  promovebit .    Re- 
cole  hic  quae  capitc  proxime  fuperiori  habentur 
dc  folennibus  dotandi  in  formula  Anglicana  ver- 
bis,  fcilicer,  univerfis  bonis  meis  mobilibus.     Cer- 
te  eadem  Edmundi  regis  fanctione  uxori  fuperftiti 
cum  liberis  pars  bonorum  aitera,  fine  liberis,  dum 
vidua   manferir,    univerfa  cedunt.     Et  fane  juri 


illi  dotali  formula  in  nuptiis  dotandi  Anslicana, 
quam  oftendimus,  pcrquam  cft  accommoda  ;  quac 
fcilicet  a  prifcis  lcculis  in  noftra  duravit,  ctiam 
poftquam  haud  parum  jus  iliud  immutatum.  A- 
pud  nos  autcm  pro  recepto  antiquitub  s  hodicque 
habitum  cft,  ut  ncn  folum  ipic  cor.rradus  nup- 
rialis  a  miniftro  fiicro,  id  eft,  hic  laitem  prcsby- 
tero,  coram  teftibus  idoncis  lcu  in  facie,  quod 
aiunt,  ecclcfiae  celcbraretur,  fcd  etiam  ut  quacfti- 
oncs  pleraeque  de  matrimonii  iure  ac  vinculo  in 
toro  quod  appellitant  ecclefiaftico  dirimerentur, 
atque  in  altero  illo  tribunalium  genere  quod  rc- 
gium  nuncupamus,  forte  emergentes  illuc  tcrmi- 
nandac  explicandaeque  amandarentur.  Qtiod  fa- 
ne  moribus  per  Chriftianifmum  pafiim  receptis 
fatis  eft  confonum.  Qua  cc  rc  plura  fub  rinem 
libri  tertii,  ubi  de  judice  rerum  matrimoniali- 
um  agitur. 


C  A  P.     XXX. 

De  temporibus  quibus  celebiitas  nupua- 
lis  mterdicfa  apnd  Chnfltanes,  quaha 
apud  Rbraeos  Pagaiwjque. 

IN  fynodoLaoaicena  "fubannum  Chrifti3  20, 
feu  ut  alii,    quadraginta  poft   habira,    atque 
in  Codicem  canonum  ecclefiae  '    univerfalis  an- 
tiquitus  recepta,  vetatur  in  quadragcfima  yi<j.v<;  n 
y.vzSXia.  cTr.TcA&k',   Nuptias  aut  natalitia  cele- 
brare.     Tantundem  occurrit  in  Nicolai  papae  pri- 
mi  refponfis k  ad  Bulgaros.     Tribuitur  autem  con- 
cilio  Ilerdenfi  fub  annum  Chrifti  524.  celebrato 
canon,   quo  prohibentur    nupriae  a  feptuagefima 
tifque  in  ociavas  pafchae,  &  tribv.s  hebdcmadi- 
bus  ante  fefiivitatem  S.  Joannis  Baptifiae,  & 
ab  adventu    T)omini  ufque    pofi    epiphaniam. 
Et  adjicitur,  §>Uod  fi  facium  futrit,  fparentur. 
Ita  fcilicet  apud  Gratianum  \   &  Ivonem  m,  & 
Burchardum  n,  ex  concilio  illo  legitur,  tametfi  in 
ejufdem  canonum  ferie  non  reperiatur.     Etiam  a 
PctrOjLombardo  °  Sententiis  fuis  theologicis  infe- 
ritur.     Dominicis  item  diebus  p  prohibentur  nup- 
riae,  in  fynodo  Aquifgranenfi,  fub  Ludovico  pri- 
mo  imperatore,  anno  S  3  6.  habita.     In  ea  autem 
quae  Salegunftadii  convocata  fub  Henrico  fecun- 
do  Augufto  %  non  folum  eifdem  quae  in  Ilerdenfi 
memorantur  remporibus  (excepto  quod  non  tres 
hebdomades,   fed  dies  tantum  quatuordecim  ante 
feftum    S.Joannishic   habeantur)    verum  etiani 
jejuniis  celebrioribus  feftifque  non  ita  paucis  eo- 
rumque  vigiiiis  nuptiae  interdiclae.     Sed  in  cor- 
pus  aut  compendium  aliquod  canonum  vetus  non 
video  hunc  omnino  receptum.     Conluetudo  au- 
tem  Romanae  ecclefiae  olim  fuit,  ut  a  feptuagefi- 
ma  ufque  in  feptimum  quidem  poft  pentecoften 
diem  celebritas  nuptialis  non  permitteretur,  rrium 
quas  diximus  hebdomadum  ante  feftum  S.  Joan- 


'  Paiif.  1623.  pag.  49S.  t  CapituL  lib.  6.  cap.  131.  &  lib.  7.  cap.  117.  £  Lib.  3.  cap.  1,  4,  ccc.  d  C.  1 .  e>:T. 

t:r.  ie  Sponfal.  ex  Cor.cilio  Ti  Iburien.i.  c  Apud  Kenric.  Epelman.  in  Conciliis  oibis  Biit.  pcg.  416.  cc  in  G.  Lamtardi  Archaconoma 

Pg-.^o.  f  MS.  in  BibKothec.  Coronlan.  fo!.  ,-0.  b.  s  Brafton.  lib.  j. tit.  De  excepticnibus  c.p.  19.  &c.  i'-:  nota  iLi  5.  11 

^e  lbiennirate  tempore  interdid;i  nuptiaii.  Adde  ConiLt.  Provinc.  Cant.  tit.  De  clandeilina  defponiatione.  h   Can.  ji.  '  li 

Can.  15-6.  Cauf.  33.  quaeft.  4.  cap.  {;.  £:c.  C-:  vide  Manuelis  Solutiones  in  Juris  Graec.  Rom.  iib.  3.  pag.  240.  k    Cap.  4S.  Cauf.  33 

c.^c-fi.  4.  cap.  S.  vide  ManueHs  .co'(„t:or.e3  in  luris  Graec.  Rom.  lib.  3.  p3g.  240.  '  Cauf.  33.  q.  +-  cap.  10.  ">  Decret. 

part.  2.  cap.  142.  ■.<  Lit.  ^.  raj  ...  ;;.  f  Can.  17.  part.  a.  2  CaD-  3-  v;'-£  ^>l  can- 


6o$ 


U    X    O    R       E    B    R    A    I    C    A. 


70C 


nis  ratione  habita  alia  nulla  ;  qua  de  rc  vide 
epiftoiam  a  Clcmcntis  tertii  circa  annum  Chrifti 
1 1  So.  Atqui  Thomas  Aquinas  in  Lombardumb  ; 
In  ctl.britate  nuptiarnm  mentes  contrakentium 
tnagis  ad  carnalia  occupantur,  &  qnaedam  figna 
dijjilutae  laetitiae  folent  ofttndi,  ideo  fiatutum 
efi  ut  tribus  temporibus  nuptiae  non  cetebrentur, 
in  quibus  fie  debent  homines  ad  fpiritualia  prae- 
parare.  Quorum  primum  efi  ab  adventu  ufque 
ad  epiphaniam,  propt,  r  communionem  in  nativi- 
tate.  Secundum,  a  fieptuagefima  ilfique  ad  ocla- 
vam  pafchae,  propter  communionem  pafichalem. 
Tertium,  a  tribus  diebus  ante  aficentionem  (feu  a 
dominica  rogationum)  ufque  ad  oclavam  pente- 
cofies.  His  enim  temporibus  tribus  ftcundum 
antiquos  canones,  tenebantur  communicare  fide- 
les  i  nec  efifimik  de  aliis  facramentis  quae  fiunt 
omnino  (piritualia.  Sic  ille.  Sed  idem  ipfum 
ferme  quod  patres  Ilcrdenfes,  ftatuit  fynodus  Lin- 
gonenfis  c  fub  annum  1404.  uti  &  Scnonenfis, 
Carnotcnfis,  Parificnfis,  praeter  Lingoncnfem  ali- 
am.  Scd  omnes  ante  fynodum  Tridentinam  oe- 
cumenicam  dictam.  Haec  autem  antiquarum  fio- 
knnium  nuptiarum prohibitionum  d  nomine  bina 
tantum  temporis  fpatia  retineri  hic  voluit ;  ab  ad- 
vcntu  ufque  ad  diem  epiphaniae,  &  a  feiia  quar- 
ta  cinerum  ufque  ad  octavam  pafchae  inclufive, 
&  in  aliis  temporibus  nuptias  folenniter  celebrari 
permittit.  Quod  itidem  a  fynodo  Meldunenfi  e 
anno  15S0.  in  Gallorum  mores  poftca  eft  recep- 
tum,  &  in  ritualibus  pontificiis  obiter  adnotari  fo- 
litum.  Matrimonium  autem  ipfum,  fine  folen- 
nibus  facris,  deductione,  conviviis  nuptialibus, 
omni  tempore  rite  contrahi  pofle  interim  per- 
mittitur  f,  idque  coram  parocho  &  teftibus.  Hoc 
ipfum  a  conciliis  Gallicanis,  veluti  Aquenfi,  Ro- 
thomagenfi,  Bituricenfi,  Turonenfi,  Burdigalenfi, 
paritcr  ftatutum  s  circa  annum  Chrifti  15S0.  In 
Excerptionibus  autcm  Egberti  archiepifcopi  Ebora- 
ccnfis  h,  nofte  dominica,  quarta  ac  fexta  feria,  at- 
que  quadragcfima  nuptiac  non  fine  poena  ccle- 
bratae.  Sed  in  vetuftiffimo  concilio  Anglo-Sax- 
onico  fub  annum  1010.  AEnhamiae  habito  J 
tempora  haec  funt  ab  adventu  ufque  in  ocravam 
epiphaniae,  &  a  feptuagefima  ad  diem  poft  pcn- 
tecoftem  dccimumquintum.  Rituaks  autem  noftri 
libri  veteres  k  ;  Sciendum  efl  quod  licet  omni  tem- 
pore  pojfunt  contrahi  fponfalia,  &  etiam  matri- 


monium,  quod  fit  privatim  fiolo  confinfu,  tamei 
traditio  uxorurn  &  nuptialis  folennitas  certik 
temporibus  fieri  prohibentur,  videlicet  ab  adven  \ 
tu  T>omini  ufque  ad  otlavas  epiphaniae,  &  J 
fieptuagefima  ufique  ad  oBavas  pafichae,  &  J 
dominica  ante  aficentionem  cDomini  ufque  at 
oflavas  pentecoftes.  In  oclava  die  tamen  epii 
phaniae  licite  pojfunt  nuptiae  cekbrari,  quia  noi . 
invenitur  prohibitum,  quamvis  in  oclavis  paj. 
chae  hoc  facere  non  liceat.  Similiter  in  domi 
nica  proxime  poft  fefium  pentecofies  licite  cele\ 
brantur  nuptiae,  quia  dies  pentecoftes  ctlavm 
diem  non  habet.  Sic  item  expreffim  Guilielmu 
Linwodus  \  aliique  juris  pontiricii  periti,  tametl 
non  defit  intcr  eos  controverfia  de  ipfa  dominic 
trinitatis  feu  ea  quae  pentecoften  proxime  fe! 
quitur,  aliis  hanc  includentibus,  excludentibus  ali 
is.  Qua  de  re  DD.  ad  c.  Capellanus  Extr.  tit; 
de  Feriis.  Verum  aliter  m  atque  aliter  tcmpor. 
hic  obfervata,  idque  pro  feculorum,  Iocorum' 
opinionum  difcrimine  ex  jam  dictis  liquet.  E 
fane  in  Manuali  veteri  apud  noftrates  fecundun 
ufum  Eboracenfem  negatur  libertas  matrimonj 
celebrandi  in  dominica  trinitatis.  Sed  mos  ift 
ex  rituali  Anglicano  jam  oftenfus  etiam  poft  exu 
tam  pontificis  Romani  hic  poteftatem  in  noftrj 
tempora  ita  duravit,  ut  dierum  fpatiis  jam  didli 
nemo  impune  nuptias  cekbrare  poffet,  citra  in1 
dultum  epifcopalem.  Etiam  in  reformatis  ali 
quibus  ecclefiis,  ubi  plane  evanuit  canonum  illo 
rum  vis,  ftatuitur  ut  diebus  quibus  celebratu 
coena  dominica,  folennitate  nuptiali  abftineatur 
ut  fupra  monetur.  Temporibus  autem  jam  dic 
tis  nuptias  interdictas  efle  palam  liquet  (maximi 
ex  fcholafticis  qui  in  illud  Pctri  Lombardi  jan 
citatum  fcribunt)  non  ita  diffimiles  ob  caufas  al 
eis  quae  fupra  afferuntur  ex  Ebraeis,  pro  non  it;; 
diffimili  aliis  in  temporibus  nuptiarum  apud  fi 
interdiftione.  Sunt  item  in  gradibus  confangui 
nitatis  affinitatifque,  qua  nuptiis  impedimentc 
fint,  definicndis,  ratione  publicae  honeftatis  ha- 
benda,  fponforum  aetate  legibus  praeftituenda. 
cultu  difpari,  conditione  fervili,  deduclione,  an- 
no  ludtus,  metu,  vi,  conditionibus  in  re  matri- 
moniali,  haud  pauca  apud  legiflatores  fcriptoref- 
que  Chriftianos  obvia,  quae  quoties  undiquaque 
mori  Ebraico  confona  non  fint,  fatis  funt  interim 
tum  analoga  tum  cognata.     Sed  de  hifce  hactenus. 


'  Extr.  tit.  de  Fcriis  cap.  4.  Capelhnus.  b   Sent.  4.  dift.  51.  quaeft.  unic.   art.  4.  c   Apud.   Laur.  Bochellum  irj  De- 

cret.  Ecclef.  Gallic.  lib.  3.  tit.  y.  cap.  113.  5c  feq.  d  SefT.  24.  de  Keform.  Matrimonii  cap.  10.  =   Recueil.  <ren.  i.ks  af&ires 

ciu  Clergy   du  France  tom.  3.  pag.  5-39.  f  Decif.  Interp.  concil.  Trident.  181.  £  Laur.  Bochell.  Decret.  Ecclef.  Gallic.  lib. 

3  ■  tit.  f.  cap.  128.  &c.  h   Apud  Henric.   Spelman.  in  concii.   Orbis  Brit.   pag.  268.  can.   106.  i    Ibidem  pa<;.  yiS. 

k  Manuale  lecundum  ufum  Sarum.  foi.  37.  '  In  conftit.  provinc.  c.  Quia  ex  tit.  de  clandeftina  delponfationc  vcrb.  folennizationemj 

8cC.  ciuia  quidam  tit.  de  decimis  verb.  Nubentium   folenniis,  ubi  legcndum  Ad  oclavam  Epiphaniae   exclulive,  m  Videfis  iteni  AI- 

phonuuu  a  Vera  Cruce  in  Spefl;.  conjug.  part.  1,  art.  14. 


Libri  fecundi  Finis, 


U.XOR 


01 


702 


U  X  O  R  EBRAICA, 


S  E  U     D  E 


NUETIIS  &  DIVORTIIS 


E    X 


fURE   CIVILI 


V  ET  E  R  U  M    EBRAEORUM. 


I    B    E    R 


E    R    T   I    U   S.' 


C  A  P.     I. 

.)<?  nova  nupta  praereptae  virginitatis 
accufata.  Formula  aBionis  in  eam  5 
poenae,  tefies.  Virginitatis  figna,  feu 
tefiimonia.  BenedtBio  folennis  ubi  ea 
reperta. 

RITE  conjun&is,  in  libro  fuperiore, 
marito  &  uxore  Ebraicis,  fponfalio- 
rumque  &  nuptiarum  folennibus  tum 
oftenfis,  tum  cum  moribus  Pagano- 
un,  Chriftianorum,  Mahumedanorum  plerum- 
ae  collatis;  fequitur  ut  de  eis  quae  ex  ipib  jure 
onjugali  oriebantur,  videamus,  Sunt  ea,  aut 
jae  ad  quaeftionem  poft  nuptias  de  praerepta 
lte  dedudtionem  feu  primos  amplexus  conjuga- 
:s  virginitate  attinent,  aut  ad  immunitatem  no- 
-  0  marito  indultam,  aut  ad  mutita  ex  ipfa  ma- 
imoniali  obligatione  conjugum  officia  juraque 
wtua,  aut  ad  adulterium  ejufque  poenas,  zelo- 

*  Deut.  xxij.  13. 
VOL.  II. 


typiam,  pudicitiamque,  harumque  examen,  aut 
demum  ad  divortia  eorumque  caufas  ufumque. 
Quaeftio  illa  de  virginitate  praerepta  Sacrae  Le- 
gis  nitebatur  fermone,  qui  ita  fe  habet a  :  Si  quis 
duxerit  uxorem  &  ingrejfus  fuerit  ad  eam  & 
odio  coeperit  eam  habere,  &  impofuerit  ei  oppro- 
brium  verborum,  protuleritque  contra  eam  no- 
men  malum  feu  infamiam  ac  dixerit,  Cum  du- 
xijfem  mulierem  iuam  &  ingrejfus  effem  ad  eam, 
non  inveni  virginem,  ut  Vulgata,  feu  non  inve- 
ni  in  ea  figna  virginitatis  (feu  virginitates  quod 
refpondet  Ebraeo  □'^"iro,  uti  etiam  Hellenifta- 
rum  vocabulum  hic  -waf^vt*'  tantundem  verfio- 
nes  fere  caeterac  orientales  ■,  Judaei  Hifpanienfes 
efcojfedades,  id  eft,  doloris  figna)  fumant  pater 
puellae  ejf  mater  ejus  &  proferant  figna  virgi- 
nitatis  (~ty3n)  piellae  ad  presbyteros  (Graeci  r 
yipvafcu/  fenatum")  civitatis  qui  funt  in  porta, 
dicetque  pater  puellae  ad  presbyteros,  Hanc  fi. 
liam  meam  dedi  viro  illi  in  uxorem  coepitque 
eam  odio  habere ;  &  ecce  ipfe  impomt  ei  oppro- 
brium  verborum,  dicms,  Non  inveni  in  filia  tuz 
virginitates,  feu  virginitatis  figna  ;  bagc  vero 
funt  figna  virginitatis  fiiiae  tneae;   &  expan- 


C  c  c  c 


dent 


703 


IJxor    Ebraica: 


70 


dcnt  vcfiimsutum  (7?  l/j&rncv,  ut  Gracci,  quos  fe- 
quitur  Vulgata)  fcufindmcm  (in  Ebraeo  tVQWil, 
quod  tum   pro  vefte  tum  pro  findone    feu  //«fro 
fupcr  quod  cubant  prima  nocie  fponfi  fumitur  ; 
Judaci  Hifpanicnfes  /a  favand)  coram  presbyteris 
civitatis,  accipientque  presbyteri  civitatis  virum 
illum  &   caftigabimt  eum  (in  Ebraeo  miK  Y"lD*> 
quod  idem  fonat,  uti  &  Helleniftarum  isojS&orrv 
mv  oju-tvv'  fed  paraphrafes  Chaldaeae  habent  pp7>, 
verberabunt,  uti  etiam  lcgitur  in  Vulgata,  quod 
&  confonum  eft  magiftrorum  interpretationibus) 
condemnabuntque  eum    centum    argenteis    (ficlis) 
quos  dabunt  patri  puellae,  eo  quod  produxit  no- 
raen  malum  contra  virginem  (codex  hic  Samari- 
tanus  JTiTlfO  virgines)  Ifrael,  habebitque  eam  in 
uxorem,  nec  poterit  dimittere  eam  cunElis  diebus 
fuis.     Ghtodfi  verum  eft  verbum  ilkd,  &  non  in- 
ventajint  figna  virginitatis  in  puella  (feu  ut  Vul- 
gata,  non  in  puella  inventa  eft  virginitas~)  ducent 
puellam  ad  oftium  domus  patris  fui  obruentque 
eam   viri  civitatis  illtus  lapidibus  ut  moriatur, 
quia  fecit  nefas  in  Ifrael  fornicando  in  domo  pa- 
tris  fvii,  removebifque  malum  de  medio  tui.    Le- 
gcm   hanc  ncc   ad  minorem  annis  duodecim  ac 
die  unico,  quam  rUDp  nuncupant,  nec  ad  majo- 
rem  annis  a  praeter  fex  mcnies  duodecim  quam 
m.TD  appellitant,  id  eft,  plenae  pubertatis  puel- 
lam  attincre  volunt.    Eo  fcilicet  quod  de  "tyMn  & 
fTTi^  fcu  puella  quae  juvencula   eft  atque   inter 
iilas  aetates  b  conftituta,  verba    expreffim  fiunt. 
Centum  ficli,  fi  orba  eflet  puella,  non  patris  hae- 
redibus  fcd  ipfi  debebantur.     Quod  vero  ad  ae- 
tatcm  quam  memoravimus  attinet,  fi  de  virgini- 
tatc  praerepta  quacftio  a  marito   fieret  poft  ple- 
nam  uxoris  pubertatem,  compertumque  eflet  eam 
in  proximo  ante  pubertatem  aetatis  intervallo  ab 
alio  devirginatam  fuifle,  ad  cam  poena  legis  atti- 
nebat,  eo   fcilicet  quod  tempore  aetatis  in  lege 
defignatae  rea   fuiflet.     Ncc  tamen  in  ejufmodi 
ipecie  five  vcrberibus  five  mulfta,  fi  culpa  care- 
rct  uxor,  puniebatur  maritus,  quia  plenae  puber- 
tatis  uxorem,   non  juvenculam    feu    my}  diffa- 
marat.     Ncque  ad  puellam  five  vi  five  iliecebris 
ab   iplb  compreflam,    juxta  ea  quae  libro  c  pri- 
mo  dicla  funt,  pertinuit  haec  lex,  neque  ad  ali- 
quam  quae  cx  ipfa  origine  non  eflet  Ifraelitis,  aut 
0.1  i  dos  quinquaginta  ficlorum  feu  zuzorum  du- 
ccntorum,  fccundum   id  quod  fuperius  d  eft  of- 
tcnfum,  non  crat  ex  more  ante  nuptias  praefti- 
tuenda.     Nec  demum  ad   virginem  quae    ante 
fponfalia  erat  devirginata,  legem  volunt  fpe&are. 
Adeo  ut  nifi  inter  fponfalia  &  primos  amplexus 
devirginaretur,  querclae  huic  locus  non  admitte- 
retur.  Et  ubi  maritus  poena  legis  immunis  erat, 
etiam  &  uxorem  hic  repudiare  ei  erat  integrum, 
alias  non  rcpudiandam  -,  ut  ex  legis  verbis  liquet. 
Per  presbyteros    civitatis,    yipualip    feu  fenatum 
(fic  cnim  tam  Philoni  e  quam  Graecis  interpreti- 
bus  nuncupantur)   intclligunt  f  tantummodo  tri- 
bunaiia  XXIII-virorum,  pencs  quos  erat  judicio- 
nim  capitalium   poenaliumque   in  urbe  qualibet 
cognitio.     Scilicet  &  hic  judicium   erat  de  uxo- 


re  capitale.  Id  quod  in  facro  fermone  dicit;; 
yi  Oty  ri8\4i"in  prolatio  nominis  mali  feu  inj\ 
miae,  erat  ipfa  aclio  qua  ea  de  re  utebatur  . 
foro  maritus.     Formula  ejus  huiufmodi  erat.  - 

ahns  rh   wsa   t<b)  Tbyz  ir  rry* 
~\m  >nnn  rimw  h  iHU  -onn  Sj;  wpw 
.an'j3i  ntnw  dh^  ?n  wi  rvrmx 

Cum  juvencula  hac,  feu  puella  nondum  pleni 
pubertatis,  ut  maritus  concubui  &  minime  in  t 
reperi  virginitates  feu  Trap^W,  ejf  inquifitioi- 
ea  de  re  fatla  innotuit  mihi  eam  ftupri  rea; 
fuiffe  in  me,  poftquam  defponfata  eft  mihi,  £ 
hi  funt  teftes  oculares  quod  ftupri  hujufmo, 
rea  ftt. 

Puella  pro  tribunali  audita,  examinabantur  ti 
ftes,  qui  fi  ftuprum  juxta  mariti  inftitutam  aftic 
nem  fatis  probarent,  lapidatione  ea  puniebatur, 
non  ex  genere  eflet  facerdotali.  Tunc  enim  v 
vicomburii  s  poena  erat,  uti  &  refte  diftinguit 
Jofephus.  Sin  vero  perjurii  teftes,  aliis  e  conri 
a  patre  fcu  pro  puella  adductis,  convincerentu' 
abfoluta  uxore,  poena  legis  utraque  marito  infl 
gebatur,  &  teftes  perjuri  lapidabantur.  Eadei 
nimirum  poena  (ut  aliis  plerumque  in  judiciis 
capitalibus)  qua  crimen,  cujus  illi  teftes  perjui 
fuiflet  luendum.  Idem  jus  obtinuit  fi  denuo  pe 
jurii  a  teftibus  aliis  a  marito  addu&is  convinc 
rentur  illi  addudti  a  patre  feu  pro  uxpre.  Et 
nim  tunc  &  hi,  uxore  rea  perafta,  morte  itide, 
plexi.  Si  vero  a&ionis  formulae  maritus  aut  nc  | 
inferuiflet  fe  concubuifie,  tametfi  dixiflet  virs 
nem  fe  cam  non  comperifle,  aut  hifce  diftis  nc 
adjeciflet,  poft  fponfalia  eam  ream  fuifle,  aut  d 
mum  non  adduxiflet  ipfe  teftes,  tametfi  fpon 
adveniiTent,  ipfe  formula  cecidifletj  fed  interi 
legis  poena  liber.  At  vero  teftes  etiam  illa  . 
fpecie  ultimo  ple&endi  fupplicio.  Vide  quae  < 
paranymphoruni  officio  huc  fpedtante  fuperius 
diximus.  Quod  vero  habctur  in  lege  de  findi 
ne  feu  veftimento  expandendo  quo  parthen! 
indicarentur,  uti  etiam  &  verba  illa  patris  puc 
lac,  Haec  funt  virginitatis  filiae  meae,  ftgna  t 
ceptiori  l  fententia  intelliguntur  de  teftibus  vi 
ginitatis,  qui  ex  findone  (fignantius  hic,  velut  < 
quod  fubinde  probationem  fuppleret  manifeftiil 
mam  compendiofamque,  memorata)  aliterve  rei 
explicarent  in  forum  addu&is  non  de  ipfa  find< 
ne  ibi  revera  nedum  femper  expanfa,  nec  qu 
dem  de  perpetua  nymphae  feu  hymcnis  virgin 
admiffione,  de  quo  anatomici  obiter.  CerteM 
humedani  Africani  ejufmodi  quid  primis  in  vij 
ginis  amplexibus  ufque  ad  fanguinem  femper  vi<i 
lari  non  dubitant,  fi  Joanni  Lconi  m  fides.  Poii 
tis  in  thoro  fponfis,  apparatur,  inquit  ille,  co;[ 
vivium,  &  foemina  quaedam  pro  foribus  expel 
tat,  donec  devirginata  fponfa  hic  linteolum  fai 
guine  tinflum  iili  porrigat,  quod  manu  gejid 
hofpitibus  ofiendit,  alta  voce  clamans  virginef 
hailenus  incorruptam  fuiffe.  Hanc  cum  ali\ 
quibufdam  foeminis,  primo  fponfi  deinde  fponf^ 
quoque  parentes  excipiunt  fplendide.  §luod  ; 
fortajfe  non  virginem  fuijfe  reperiatur,  mox  wl  j 


»  Maimonid..! hal,  Naira  Bethula  cap.  3.   &  halach.  Iflioth  cap.  11.   vide  Gemar.  Babylon.  ad  tit.  Cethuboth  cap.  4.  fol.  46 
itzi  Praec.  AFrirm.  yj\  &c.  '■>  De  inc  diftincrione  vidells  lib.  nol>r.  de  Succeiy.  in  bona  defuniti,  cap.  9. 

I.ib.  i    eap.  9.  c  De  Lcgib.  Special.  quae  ad  adult.  f  Mifna  tit.  Sanhedrin  cap.  1. 

Lib.  4.  c:'n.  9.  •  Mifna  tit.  Maccotli  cap.  1.  &  tit.  Sanhedrin  cjp.  10.  ex  lege  Deuteron.  xix.  iS.  k 

■'  ■'■' ll   lialach.  Kalra  Bethula,  cap.  3.  fed  Sc  vide  Paul.  Fag,  ad  Chald.  Paraphraf.  Deut.  xxij.  Sc  Liranum,  ™ 

.  3-c;;p.  Qui  in  Matrimoniis. 


a.  &  Mof.  * 
'  Cap.  | 
e  Levit.  xxj.. 
Lib.  i.  cap.  • 
Dcfcript.  Arj- 

xif> 


7o"5 


U 


X    O    R 


E 


B    R    A    I    C 


766 


xitno  omnium  dedecore  nuptiifque  infet~tis,ad  pa- 
rentes  relegatur.  Quod  fane  mcdicorum  ex  Arabi- 
bus  fummis  fententiac  cft  maxime  confonum.  Ex- 
prefTim  Aben  Sina  (Avicenna  vocitatus)  membra  fe- 

quioris  fexus  genitalia  defcribens,  Jjcsa  inquit  % 
,\JI       A_^l^!      yjA^ajA 


Oy^J 


*&/* 


Aj.awX:| 


KK5 


u 


ait  ille  congreffu)  (ignis  apud  facetdotem  conier- 
vandis.  Certe  non  video  ego  quomodo  ad  cn- 
/Liccy&a.  omnino  facerdotis  officium  ibi  lpeclet. 
Viderint  perfpicaciores.  Ccrte  apud  Anglos  vc- 
teres  ir.valuerat  opinio  illa  dc  hymene  virgineo 
&  fanguincis  quac  diximus  virginitatis  ereptae 
tcftimoniis,  quod  palam  eft  ex  Henrico  Bradtonio, 
ubi  de  raptu  virginum  agcns,  Qiiod  crimen,  in- 
quit  %  fi  convincatur,  feqtiitur  poena,  fcilicet  a- 
mijfio  membrorum,  ut  Jit  membrum  pro  membro, 
quia  virgo  dum  corrumpitur  membrum  amittit. 
J^_    .^t    OvjuJ   lcXa.    KslsJSj  <->Uslj   q^a     Et  dc  rapta  raptorem  perfequente,  Accederede- 

bet,  ait,  ad  villas  vicinas  &  ibi  injuriam  fibi 
illatam  probis  hominibus  oficndcre,  fanguinem  & 
veftes  fuas  fanguine  tintlas,  &c.  Sed  cautius 
Ranulphus  Glanvillanus1",  T)ebet  oftendere  fangui- 
nem  fi  quis  fuerit  effufus  &  vejlium  fcijfiones, 
Et  ante  violationem  puellae  virginis  funt  in  col-  &c.  Cujacius  '  -,  An  (it  virgo  ejt  in  dijflcili  ac 
h  matricis  panniculi  contexti  ex  venis  &  liga-  pcne  impojfibili,  nec  hujus  rei  ufquam  legitur  ob- 
mentis  valde  fubtilibus  ortis  ex  omni  parte,  quos  ftetricibus  delatum  arbitrium.  Attamen  de  vir- 
ieftruit  violator,  &  fltiit  quod  in  eis  eft  defan-  ginitate  interdum,  licet  non  femper,  probanda 
mine,  quae  ferme  ipfiffima  funt  quae  hac  de  re    ex  matronarum   infpedtione  non  ita  diflentiunt 


Jxw_>  ^  (joLiU3_y!    Lg 


Jlu 


qtX- 


Jl  ^  l. 


-T 


in  libro  de  Anatomia  Vivorum  Latine  tantum  e- 
fito  ac  Galeno  falfo  adfcripto  leguntur.  Arabum 
llii  tantundem  afferunt,  aliique  b  aliquot.  Sed 
at  nec  apud  Hippocratem  aut  Galenum  quid  e- 
ufmodi  reperitur,  ita  nec  recentiorum  doctiffimis 
ldmiflum,  fed  inter  vulgi  errorcs  a  medicis,  ju- 
ifconfultis,  theologis  fummis  rejedtum.  Scilicet 
n  cundtis  aut  ita  haberi  ut  indubitatum  virgini- 


jurifconfulti  c  theologique  v  ;  qua  de  re  confu- 
las  inprimis  fi  placet,  Zachariam  Pafqualigum  x. 
Sed  ad  Judaeos  redimus.  Si  parentes  qui  de  filia 
diffamata  quererentur  deeflent,  curatorem  v  da- 
bant  judices.  Et  de  propinquis  hic  pariter  loqui- 
tur  Jofephus  atque  de  parentibus.  Sed  vero  quae 
five  anguftias  jam  didtas  agendi  aliquatenus  lax- 
ant,    five  alias  actionis  formulas  hac  de  re  prae- 


atis  fignum,   aut  haberi  omnino.      Qua   de  re  ftituunt,   habcs  capite  fequenti.     Jofephus  z  au- 

:onfulas  fi  placet  praeter  eos  qui  ad  Deuteronomi-  tem  de  viro  qui  falfo  fponfam  hic   accufaverat  ; 

im  fcribunt  &  anatomicos, Erancifcum  Valefium c,  TS  3    rroA/jwi/Kw?,   inquit,    (£  ■o^tt.twi;  imvzyxziv 

viarcellum  Donatum  d,    Albericum  Gentilem  e,  diHav  _}  o\a<to/\l-u  1^051^  6yJi4iza  Trknyu  Ttoj-a- 

oubertum  f,  Paulum  Zacchiam  in  Quaeftionibus  ^J.y^vm,  fuac,  AaTriW,  /\ajaSdvcav  *)    ■yrevlmovra 

tfedicolegalibus  g,    Carolum  Annibalem  Fabro-  ai-/-Xvi  amnviTu   rrf  ir  aT&.,    Vir  temeritatis  & 

lum  h,  Severinum  Pinaeum  ',    &  Joannem  Be-  petulantiae,   qua  infontem  uxorem  detulit,  p/oe- 

•erocium  k,   a  quibus   etiam  eomplures  qui  huc  nas  luat  quadraginta  una  minus  plagis  acceptis, 

aciunt  autores   alii  indicantur.     Certe  Jofephus  <_?■    quinquaginta  Jiclos  puellae   patri    nomine 

lic  x  de  marito  tantum  ait,  Sixlt/j  /xdyow  duloc,  x&-  mulBae  perfolvat.      Haec  funt  verbera  quorum 

•ty^kToo  ^djMvog  a?  ~&ro5ii%iv  0?;  av  t-gt  nzy/n-  in  Lege  Sacra  mentio.     De  numero  eorum  ipfif- 

»'01?,  AcJionem  intendat  ipfe  &  accufet,  eis  quae  fimo  qui  hic  apud  Jofephum,    tum   magiftri  (a) 

wbet  fignis  feu  indiciis  ufus.     Neque  fane  ille  tum  quae  in  epiftolis  (b)  Paulinis  habentur,  con-- 

ut  Philo,    ubi  m  hac  de  re  loquitur,  quidquam  fentiunt.     Ubi  vero  reperta  funt  manifefta  vir- 

!e  findone  in  teftimonium  afferenda  habet.     Vir  ginitatis  figna,  non  fine  benedidtione  folenni  ea 

iimmus  Hugo  Grotius,  veftimenta  hic  feu  lintea-  fumma  cum  laetitia  agnofci   folebant,  fi  fides  ri- 

riina  didta  aut  findones  vult  id  6%/j.aySa  t  yj-  tualibus    (c)    in   quibus   benedidtio   illa  occurit. 

xtmuv  /jsXvoijiuv,  exemplaria  aut  Jigilla  (pannos  rij^   j_r    -\vx  ch\yn  -jSo  Wfhx   '"  HflX  "]1"l3 

eddit  Andraeas  Schottus)   fordium  muliebrium,  Qirin  \yt2H  "If  Sw  hn  □poyn  nwp  \1V  p2 

uae  Alexandrinis  <pv>\a>.£a  nuncupata,  quod  fci-  pirn  mnt33  HlOty  Vip  ^l?  □'DHK  rhn  p  S}? 

aus  ex  Damafcii  vita  Ifidori  Philofophi  apud  Pho-  virtN  VjnDlDm3N3  "inDH  '»'  nnK*  "]nD  mDH  $h, 

lium  n  &  Suida.     Et  cum  in  Photianis  illis  ex  Id  eft,  BenediEtus  fis  ^Domine  T>tus  nofter  rex 

)amafcio  excerptis,    ftatim  fequatur  quod  libro  mundi,  qui  ftatuifti  nucem  in  horto  Eden  feu  in 

aperiore  °  notavimus  de  inftrumentis  nuptialibus  paradifo,  lilmmque  convallium.  Non  dominabitur 

fidis  facerdotis  manu  confignandis,  verbis  eadem  alienus  infontefignato.  Tropterea  cerva  amorum 

•e  re  citatis  fubjicit  ille  p,  Apud  Hebraeos  non  a  fimen  fanclum  fervavit  in  mmiditia,&  ftatutum 

tcerdotibus  haec  fervabantur,  fed  aparanymphis  non  violavit.  BenediElus  fisT>omine  qui  clegifti 

ui  ipfis  DOSsnw'  5    quafi  mens  loci  effet  de  -n>7;  Abraham  &  poft  eum  femen  ipfius.  Allegoriae  e 

\v.f/.a.yuiic,  feu  fordium  muliebrium  (in  primo  ut  Canticis  (d)  fumuntur  &  Proverbiis  (e)  Salomonis. 

*  Canonis  lib.  3.  Fen.  21.  cap.  1.  vide  item  Rhafin.  lib.  1.  cap.  26.  b  Vidc  Soranum  apud  Oribafvum  Colleftan.  lib.  24.  cap.  32.  Jo. 

''ier.  de  Praeftigiis  Daenionum,  lib.  2.  cap.  37.  Roderic.  a  Caftro,  lib.  1.  Univerfae  Mul.  Medicinae,  cap.  3,  Scc.  Adde  Hincmarum  Rhem.  de 
'ivortio  Hloth.  &:  Tetbergae  refp.ad  Int.  12.  c  De  Sacra  Philofoph.  cap.  2j\  d  De  Medica  Hift.  mirabili  lib.  4.  cap.  i$-. 

De  Nuptiis,  lib.  7.  cap.  9.  f  De  error.  Vulgi  lib.  5-.  cap.  4..  e  Lib.  3.  tit.  2.  Quaeft.  1.  h  Exercitat.  3.  '  De 

,  irginitatis  Notis  lib.  1 .  k  Epiftolic.  Qiiaeft.  Baltlufari  Lydio.  '  Orig.  lib.  4.  cap.  8.  m  Lib.  de  Spec.  legib.  de  Adult. 

Cod.  242.  0  Cap.  28.  p  Ad  Deut.  xxii.  17.  q  Lib.  3.  de  Corona,  cap.  28.  5.  1.  r  De  legib.  Sc  Confuet. 

ngl.  lib.  14.  cap.  6.  '  Obfervat.  lib.  17.  cap.  27.  '  G!of.  ad  Cauf.  27.  Quaeft.   1.    c.  4.  Nec  aliqua  Bald.  in  c.  4.  propofuifti. 

tr.  tit.  de  Probationibus.  Pacianus,  lib.  2.  de  Prob.  cap.  2,  8cc.  *  Cyprian.  Epift.  62.  Sanchez  de  Mairimonio,  lib.  7.  difp.   109. 

Decif  Moral.  221,  &  222.  '  Aben  Ezra  ad  Deut.  xxii.  3  Originum,  lib.  4.  cap.  8.  (')  Videfis  Mifn.  tit.  Macroth. 

P-3-  &  J.Buxtoif.  in  epift.  ad  Bibiiothec.  Rabbinicam.  (b)  D.  Paul.  ii.  ad  Coiinth.  cap.  xi.  verf.  24.  (c)  Seder  TepMoth 

idaeor.  Hifpanicn.  pag.  3 j-i .  b.  (d)  Cant.  cap.  vi.  2,  &  4.  (')  Proverb.  cap.  v. 

C  A  P. 


7°7 


U  x 


C  A  P.     II. 


O    R 


E 


PofuJatio  de  praerepta  virginitate,  qua 
in  novam  nuptam  tta  uti  licuit  mari- 
toy  ut  pro  ejufce  affertionis  •$=?  uxoris 
five  negationis  five  confeffionis  &  pro- 
bationum  vit  aut  refcindebatur  dos 
virginea  aut  faltem  ad  vitiatae  fum- 
mam  minuebatur. 

UB I  ex  lege  capitali  in  novam  nuptam  prae- 
reptae  virginitatis  nomine  agere  aut  noluit 
aut  nequibat  maritus,  integrum  ei  erat  ex  recep- 
tis  moribus  fua  duntaxat  aflertione  poftulare  eam 
five  praereptae  virginitatis  five  primo  amplexu 
fibi  non  compertae ;  non  vero  criminaliter  fed 
ideo  duntaxat  ut,  veluti  condi&ione  indebiti,  do- 
tem  ei  virginis  nomine  conftitutam,  quae  dupla,  ut 
oftenfum  eft,  erat  ei  quae  vitiatae  debebatur,  aut 
refcinderet  aut  pro  varia  caufae  qualitate  minue- 
ret.  Sed  non  ad  aliam  omnino  virginem  prae- 
ter  eam  cui  dos  virginalis,  feu  quinquaginta  ficlo- 
rum  feu  zuzorum  ducentorum  fub  iponfalia  de- 
bebantur,  attinuit  hic  mos.  Poftulatio  hujufmo- 
di  a  phrafi  folenni,  □'Sin3  n^D,  vocatur  quod 
objeclionem,  incufationem,  feu  poftulationem  de 
fignis  feu  teftimoniis  virginitatis  interpretatur. 
Argumenta  hic  virginitatis,  puellarum  citra  plc- 
nam  pubertatem,  habebantur  bina  pnm  O'0*r, 
fanguis  &  anguftia.  Horum  fi  alterutrum  ab- 
eflet  in  amplexu  primo,  praereptae  virginitatis 
crat  argumentum.  Poft  plenam  pubertatem  alii 
argumenta  volebant  ab  anguftia  duntaxat  fumi, 
alii  tantum  a  fanguine  quae  eft  fententia  recep- 
tior  b.  Si  argumenta  haec  primo  deraifle  am- 
plexu  fua  fide  afleruiflet  maritus,  ei,  quantum  ad 
hanc  agendi  formulam,  credebatur,  etiamfi  nega- 
ret  uxor,  nifi  aliunde  contrarium  probare  potuif- 
fet.  Nam  fuum  crat  hic  virginitatem  fuam  con- 
tra  nudam  mariti  aflertionem  probationibus  vin- 
dicare.  Et  praefumebatur  falfum  non  objicere 
maritum  ;  fcilicet  exiftimandum  non  fuifle,  eum 
qui  epulis  nuptialibus  ita  fumptus  pridie  fecerat, 
fibi  igriominiam  aut  iponfae  (quam  etiam  pro  li- 
bitu  repudiare  potuit)  infamiam  ita  falib  efie  ma- 
chinatum.  Hac  in  fpecie,  dote  principali  cade- 
bat  uxor,  fed  non  incremento  dotis,  nifi  ubi  ipfa 
fateretur  fe  ante  fponfalia  efie  vitiatam,  aut  ali- 
unde  jufta  probationc  tantundem  conftaret.  At 
vero  fi  retinere  eam  volebat  maritus,  dotc  illa 
priori  ita  deperdita,  necefle  erat  ut  aliam  XXV. 
ficlorum  ei,  velut  vitiatae  conftitueret.  Nam 
nullo  temporis  momento  qua  fieri  potuit,  fine 
dote,  uxor  erat  retinenda,  ut  aliquotics  fupra  eft 
mcmoratum.  Si  poftulata  fateretur  quidem  prae- 
reptam  fuifie  fibi  virginitatem,  fed  vi  poft  fpon- 
falia  fuifie  comprcfiam,  idque  juramento  firmarer, 
integra  dos  ei  virginalis  mancbat.     Nam  dos  ea 


B    R    A    I    C    A.  708 

tunc  tempore  fponfaliorum  ci  debita.  At  fi  fa- 
teretur  praereptam  ante  fponfalia  five  vi  five  ali- 
ter,  dotis  dimidium  primo  conftitutae  rcfcindeba- 
tur.  Nam  ita  XXV.  tantum  ficli  five  centum 
zuzi  dcbiti,  non  quinquaginta  ficli.  Caeterum 
non  omnibus  maritis  jus  hoc  poftulandi  compe- 
tiit.  Etenim  poftulatio  hujufmodi  primis  poft 
dedudtionem  amplexibus  nitebatur.  Et  pro  re- 
gionum  diverfitate,  ante  deduftionem  interdum 
fponfus  folus  ex  morc  recepto  fola  cum  fponfa 
horae  fpatio  convenire  aut  eodem  in  conclavi  fi- 
mul  permitti  folebat,  qui  mos  alibi  non  obtinuit. 
Scilicet  diverfitas  hic  morum  Judaeae  &  Galilaeae. 
Gemara  Hierofolymitana  c  VH  "lJltt»N*D  mi*ffl 

dj  inS  Nwn-  ryv  rhsn  ivx  \nn  p'rvo 

p  JHPTI?  t-O  t7»7jai  TO,  Antiquitus  in  Judaea 
mos  obtinuit,  ut  fponfus  folus  per  horae  fpatium 
permitteretttr  cum  fponfa,  ut  fcilicet  amor  eius 
in  eam  incenderetur.  Quod  itidem  habent  Baby- 
loniid;  Jjinn  nx  pn»»D  VH  *WK*D  rTni'3- 

no  nairf?  |-iD»;3.a*np  nna  nyu»  rhm  nm 
p  \wy  vn  th  **7»Sj31  to  dj  -ah  x,*w,  in  Ju- 

daea  antiquitus  mos  obtinuit,  ut  fponfus  folus 
hora  unica  permitteretur  cum  fponfa  ante  de- 
duclionem  in  thalamum  (  quod  in  Galilaea  fieri 
netttiquam  folet)  ut  nempe  amor  ejus  erga  eam 
accenderetur.  Ubi  igitur  mos  ejufmodi  obtinu- 
it,  ut  in  judaea,  poftulationi  quam  diximus  locus 
crat  nullus.  Nam  aut  pracfumebatur  aut  faltem ; 
in  dubio  pofitum,  fponfum  interea  ipfum  fpon- 
fam.devirginafle.     Mifna  etiam  e,   ~-?i"N' SoiNn 

\wh  Sid»  ivn  arsy^  mW   ,-mrt»3   van 

noj»  irvnoti»  'J3D  D'7lTO,  Qui  apud  focerm 
fuum  in  Judaeafme  teftibus  comederat  (fponfus, 
adeoque  cum  fponfa)  u  nequibat  poftulare  uxo- 
rem  de  virginitate  praerepta,  eo  quod  fo/us  eam 
ipfefolam  convenerat.  Quin.  nec  ubi  non  ad- 
hiberentur  paranymphi,  qui  in  thalamo  nuptiali 
pernodtarent,  fecundum  fuperius  f  oftenfa,  poftu- 
Jationi s  huic  locus.  Ut  vero  probationes  de  fan- 
guine,  qui  argurnentorum  hic  alterum  habebatur, 
rite  adhiberentur,  quaeftio  interdum  fiebat  an  ad- 
verfa  puellae  valetudo  in  caufa  effet  quod  non 
compertus  fanguis,  interdum  an  ex  familia  cujus 
fexui  fequiori  tam  menftruus  quam  virgineus  fan- 
guis  omnino  deefle  foleret,  eflet  oriunda.  Vide- 
rint  hic  medici.  Familia  ejufmodi  nuncupatur 
Babyloniis  'Dpin  nTOltfO  feu  familia  \rh  fNU» 
O'7iro  Q*l  N71  n*U  Q*r,  cujus  foemineo  fexui 
nec  menfes  nec  fanguis  virgineus,  ut  explicatur 
in  Gemara  h.  Alludentes  etiam  magiftri,  pro 
more,  interpretantur  per  yiop  11*r,  id  eft,  gene- 
rationemfuccifam  feu  deficie?item  propagationem  ;  \ 
unde  &  David  de  Pomis,  medicus  Ebraeus,  cx- 
plicat  per  mpy  oyoo  WTM  rTBtWO,  familiam 
fmifterilem,  &  Talmudici  alibi  '•,  'Dpm  J3J  ha- 
bent  pro  vite  infoecunda.  Hierofolymitane  pro 
codem  vocabulo  fubftituitur  *0p11D  aliquoties  in 
Talmude  k  Hierofolymitano.  Quin  vero  &  tem- 
pora  poftulandi  erant  hic  fingularia.  Integrum 
erat  marito  per  XXX.  dies  poft  deductionem  a 
conjugali   amplexu  abftinere.      Si   igitur  per   id, 


»  Mifna  £c  Gem.  tit.  Cethuboth,  cap.  t'.  Babylon.  fol.  9.  b.  Maimonid.  habch.  Id-.oth.  cap.  11.  b  Vidc  Maimonid.  ha!ach.  Ifhoth. 

cap.  11.  &  adjeflas  commentationes  &  Obad.  Bartenor.  ad  Mifnam  tit.  Cethuboth,  cap.   1.  c    Ad  tit.  Cethuboth,  cap    1.  foi.  ^f. 

col.  1.  d  Gem.  Babylon.  ad  tit.  Ccthuboth,  fol.  n.a.  c  Tit.  Cethuboth,  cap.  1.  fLi'b.  i.cap   ult.         '     E  Ge- 

mar.  citatae.  '>   Babylon.  ad  tit.  Ccthuboth,  cap.  1.  fol.  10.  b.  vidc  Buxtorf.  Le*ic.  Chaldaic.  col.  5-82.  '        ■  Gem   Babylon  ad 

tit.  Nidda,  cap.  9.  fol.  6+.  k  Tit.  Ccthuboth.  fol.  i;.  a. 


tempus 


°9 


U  x 


O    R 


B    R    A    I    C    A, 


7l6 


1  npus  fatis  conftaret  cam  non  ita  in  occulto,  rc- 
j  otis  arbitris,  cum  fponfo  fuifle,  ut  inde  pracfu- 
1  endum  effet  cum  ea  rem  eum  interea  habuiffe, 
ique  in  trigefimum  diem  durabat  tempus  poftu- 
'  idi.  Sin  vero  ita  clam  conveniflent,  ftatim  ab 
.  lfmbdi  a  clandeftino  conventu,  uti  &  ftatim  a 
•!  imo  poft  deductionem  amplcxu  conjugali  (quan- 
m  per  forenftum  feffionum  dics  commode  fieri 
ktuitj  aut  de  virginitate  pracrcpta  erat  poftulan- 
i.ni,  autjuri  huic  plane  renuntiandum.  Sed  ve- 
1  hac  de  re  diflenfus  aliquis  reperitur,  adeo  ut 
kt  qui  velint  in  fpecie  priori  tempus  durare,  uf- 
(ic  dum  conftaret  eos  ita  in  occulto  fuiffe,  nec 
<e  trigefimo  finiri. 


C  A  P     III. 

Jovi  mariti  fponfive  immunitas  a  de- 
duBionis  tempore  annua,  feu  vacatio 
ab  omnimodo  five  mihtari  five  civili 
munere.  Obiter  de  recens  extruclae 
domus  feu  vineae  recens  plantatae  do- 
mini  immumtate  parili. 

3E  novi  mafiti  fponfivc  immunitate  feu  va- 
catione  occurrunt  in  Lege  Sacra  loci  bini. 
u  ter  in  fermone  a  tribunis  ad  milites  habendo, 
i  procinctu  fcilicet  ftantes  j  Vir  b  quoque  ille 
t2  i  defponfavit  Jibi  uxorem  &  nondum  accepit 
t  m,  vadat  &  redeat  in  do-mum  fuam,  ne  forte 
ariafur  in  kello  &  alius  accipiat  eam.  Alter 
i  ipfis  legibus  militaribus,  Cum  c  acceperit  quif- 
qam  uxorem  novam,  non  egrediatur  ad  mili- 
t  vm  (nw  «pa  -ot  bib  vhy  "oj?»  xbi)  nec  alia 
r  •  quaecunque  tranfibit  fuper  eum,  fed  immunis 
e  t  in  domo  fua  anno  uno,  laetabiturque  cum 
tore  fua  quam  accepit.  Loco  etiam  priori  fi- 
r  lis  fere  adjicitur  immunitas  tam  illius  qui  do- 
r  im  recens  conftruxerat,  nec  eam  dedicaverat, 
ii  eft,  ut  dominus  ufus  fuerat,  quam  ejus  qui 
vieam  plantaverat  r)b\°\  H7)  &  nondum  eam 
p  fanaverat,  communem  fecerat,  frucium  pol- 
l\  cerat,  feu  ut  Helleniftae,  sra,  djy&i.v3v  ^  a>sra, 
fitlu  illius  fe  nondum  obleflaverat.  Et  de 
{ Dnfo  qui  deducturus  erat  fponfam,  &  de  eo 
c  i  jam  recens  aut  intra  annum  deduxerat,  velut 
ticam  legem  ex  utroque  loco  natam  faciunt. 
demadmodum  etiam  Jofephus  d  qui  tam  t» 
/  v<?djov./juii>ys  fponfos,  quam  vaa^  ytyxy.wJT&s, 
t  i  nuper  uxores  duxerant  ex  lege  immunes  fuiffe 
; ,  &  recfe  vertit  Ruffinus  vetus  ejufdem  inter- 
]es;  pro  quo  in  verfione  recentiori  male  fub- 
)  tuitur,  qui  defponfata  uxore  nondum  eam  do- 
j  im  duxerunt.  Quin,  tam  de  eo  e  qui  viduam 
<  am  qui  virginem  fibi  duxerat  fpoponderatve 
■  dturus  fumitur ;  tametfi  Philo  f  expreffim  de 
iifhrov  lyyuiaa/uUvoj  feu  de  eo  qui  virginem  ha- 
ret  defponfatam  legem  capiat.  Etiam  levirum, 
.«  frattia  ex  lege  accipienda,  contineri  hic  vo- 


n,  cap. 


lunt.  At  vero  non  cum  qui  a  feipfo  repudiatam 
denuo  duxerat.  Qiiia  ncmpe  illa  non  crat  uxbr 
nova  ;  quae  funt  vcrba  legis.  Neque  inteliigunt 
de  eo  qui  fibi  intcrdictam  duxerat  aut  fpoponde- 
rat,  veluti  ubi  pontifex  viduam  aut  five  is  fivc 
alius  quicunque  facerdos  repudiatam,  profanam 
aut  fcortum  duxerat,  aut  Ifraelita  mamzeram., 
aliufve  ejufmodi  aliam,  juxta  ea  quae  de  inter- 
diciis  conjugiis  libro  primo  oftenduntur.  Qui 
vero  legis  beneficio  gaudebant,  intcgro  a  deduc- 
tione  anno  non  folum  a  militia  (fed  non  fine 
temperamcntis  mox  adjcctis)  immunes  erant,  ve- 
rum  etiam  ab  omnimodo  munere  civili  quod  pu- 
blicum  erat,  veluti  tributo,  vigiliis.  Illud  legis, 
nec  alia  res  quaectmque  tranfibit  ftiper  eum,  &c. 
Helleniftis  explicatur  per  gsk  'oTn&MSma^j  a/jnf  l- 
Siv  'Ofdyjuz.,    a-S'*^;    i^au  G^»    tti    Ciiua  eu/Td,   &C. 

Nulla  injungetur  ei  res,  inimunis  erit  feu  damni 
expers  in  domo  fua,  &c.  Ubi  etiam  habet  Vul- 
gata,  Nec  ei  quippiam  neceffitatis  injungetur  pu~ 
blice,  fed  vacabit  abfque  culpa  domui  fuae,  ut  an- 
no  uno  laetetur  cum  uxore  fua.  Qui  formidolofi 
ac  pufillanimes  five  e  dekclu  five  e  turmis  redi- 
bant  (fecundum  illud  in  tribuni  oratione ;  Tufil- 
lanimis  s  &  formidolofus  vadat  &  redeat  ad 
domum  fuam,  ne  diffolvat  cor  fratrum  fuorum 
ficut  cor  fuuni)  eorum  erat,  commeatum,  aquam, 
id  genus  alia  nihilominus  exercitui  fubminiftrare, 
itinera  fternere,  ftationes  apparare.  Caeterum 
etiam  hifce  univerfis  fponfus  anno  fuo  primo 
erat  immunis.  Sed  diftinguendum  eft  hic  de  belli 
genere.  Aliud  erat  iTfifO  VOfhl  feu  belhim  ex 
praecepto  divino  gerendum,  aliud  nVw'*in  ronSo 
bellum  ultroneum  feu  arbitrarinm.  Utrumque 
genus  alibi  h  fufius  explicatur.  Sponfi  hanc  im- 
munitatem  ad  primum  genus  attinuiffe  nolunt, 
fed  tantum  ad  fecundum.     Mifha  '  5  QH*rt  n.02 

mvo  nsnSos  bna  munn  -Harrasa  onioK 
nnDin.o  nSm  rnno  *nn  17'&n4  |«*sv  non 

§hiae  verba  (de  immunitate  militiae)  intelligen- 
da  funt  de  bello  ultroneo.  Caeterum  in  bellum 
quod  ex  praecepto  (divino)  gerendttm  erat,  uni- 
verfis  erat  proficifcendttm,  etiam  fponfo  e  cubi- 
culo  fuo  &  fponfae  e  fuo  thalamo.  Puellam  fibi 
fpoponderat  miles  in  diem,  veluti  in  anni  exi- 
tum.  Ante  diem  fieri  nequibat  deduCtio,  unde 
nec  invnunis  erat  ex  hac  lege.  Cedit  dies  k, 
dum  in  caftris  agit.  Exautorandus  erat,  ut  ad 
fponfam  deducendam  rediret  &  nuptiarum  pri- 
mitiis  anno  deinceps  integro  frueretur.  Annuum 
illud  tempus  ipfo  legis  fermone  nec  ei  qui  vi- 
neam  plantaverat,  nec  qui  novas  conftruxetat  ae- 
des  indulgetur.  Neque  ubi  id  fponfo  tribuitur, 
ulla  eorum  fit  mentio.  Attamen  utrique  fuus 
itidem  erat  ex  receptiffimo  vetuftiffimoque  legis 
de  fponfo  latae  interpretamento  annus  utendi 
fruendi ;  adeo  ut  quanto  tempore  &  quo  modo 
immunis  erat  apud  novam  nuptam  maritus  no- 
vus,  tanto  &  eodem  '  undiquaque  immunis  age- 
ret  in  novis  aedibus  dominus,  &  in  vinea  nova 
vinitor.  Nec  folum  de  recens  extrudtis  aedibus 
legem  capiunt,    fed  de  recens   etiam  acquifitis, 

'  Gemar.  Babyion.  ad  tit.  Jabiraoth,   cap.  13.  fol.  1 1 1 .  b.  Maimonid.  halach.  Ifhoth.  cap.  r  1 .  fc  Deut.  xx.  7.                     c  Ibid. 

'•  f-                   d  Lib.  4.  cap.  8.                   =  Mifna  tit.  Sota  cap.  8.  Sepher  Siphri  col.  1S6.  &  103.  Maimonid.  hal.  Meiakim,  cap.  7.  Mo- 

Mikotzi  Praecept.  Affirmat.  m.                         I  Lib.  ^\  i.,}fU<;.                        s  Deut.  xx.  8.  5  Vide -Guil.  Sckichart.  de  Jure 

gio,  cap.  j-.  &  in  hb.  noftrum  6.  de  Jure  Naturali  8c  Gent.  cap.  12.                      :  Tit.  Sota,  cap.  S.  fc  Maimonid.  halach.  Mela- 
J  Miiha  tit.  Sota,  cap.  8. 


VOL.   II. 


D  d  d  d  d 


veluti 


yii 


U    X    O    R       E    B    X    A    I    C    A.' 


712 


veluti  fucceflionc,  emptione,  donationc.  At  ve- 
ro  de  nullis  quae  non  habitationi  idoneae  eoque 
nomine  pofieflae.  Quin  &  diferte  memoratur  Jo- 
fepho  a   hic  ^e^Vo?  anni?ig.votu)t;  oiMaHv  cvwjj<7i0i  an- 

nuum  tempis  aedmm  fruendi,  veluti  domino  no- 
vo  ex  jure  competens.  Nulla  autem  in  hifce  ra- 
tio  habita  aedium  extra  terram  fanc"tam  extruc- 
tarum,  uti  nec  vineae  extra  plantatae.  Nec  ve- 
ro  folum  vineam  hic  intelligi  volunt,  fied  qualem- 
cunque  locum  arboribus  frugiferis  feu  7DNO  »37'N 
uti  vocant,  id  eft,  arboribus  cibi  nuper  confitum ; 
modo  quinque  minimum  confererentur.  Con- 
fitori  vero  immunitatis  fuae  annuae  initium  au- 
ipicandum  b  erat  a  flne  anni  a  confitura  tertii :  ni- 
mirum  annis  tribus  primis,  fru&us,  ut  immundi, 
interdidti  c.  Quarti  fru&us,  Numini  facri,  aut 
ipfi  Hicrofolymis  comedebantur  aut  parte  pretii 
quinta  d  adje&a  redimebantur  ;  adeo  ut  annus 
eos  rite  profanandi  feu  pollucendi  quartus  habe- 
retur  a  confitura.     Sed  haec  obiter. 

C  A  P.     IV. 

De  mutuis  conjugum  offciis  ac  jnribus  ; 
decem  quibus  marttus  uxori,  quatuor 
quibus  ipfa  marito  obligabatur.  Et 
quomodo  jura  illa  ad  uxores  mterdic- 
tas  attinerent.  Obiter  de  donationtbus 
inter  virum  &  uxorem. 

OFficia  conjugum  mutua  atque  mutua  cura 
(praeter  amorem  honoremque  conjugalem  e, 
mores  uxoris  pudicos,  id  genus  alia)  ejufmodi  e- 
rant,  ut  five  virgo  uxor  tempore  fponfaliorum  ef- 
fet,  five  devirginata,  five  major,  five  minor,  five 
profelyta,  five  libertina,  deccm  obligationum  ge- 
neribus  f  maritus  uxori  &  quatuor  ipfa  viro  te- 
neretur.  E  decem  hifce  tria  ipfo  Legis  Sacrae 
fermone  nituntur ;  reliqua  feptem  ex  majorum 
Sancitis  orta  funt.  Tria  illa  occurrunt  in  lege  la- 
ta  de  ancilla  Ebraea  domini  filio  defponfata  ;  Si 
jilio  s  defponderit  eam,  juxta  morem  filiarum  a- 
get  cum  ta.  Et  fi  alteram  duxerit  Jibi,  TT\iW 
JTU»  N7  rrjliTin  nniDD,  id  eft,  vi&um  ejus  feu 
ahmoniam,  operimenta  feu  veflimenta  ejus  (qui- 
bus  adjungunt  utenfilia  ac  domicilium,  ut  mox 
oftenditur)  &  conjugale  debitum  non  minuet.  Et 
Ji  tria  ifta  non  exhibuerit  ei,  egredietur  iUa 
gratis  abfque  pecunia.  Apud  Helleniftas  vo- 
cantur,  to.  t^iovfy,  o  i[x.ec.TiojAQs  y  ojmAicc  avTns, 
feu  necejfaria,  vejiimenta  &  congreffus  ejus 
maritalis.  Nam  o^tA/2.  ibi,  uti  apud  Ariftote- 
lem,  Lucianum,  alios  Graecorum,  etiam  uti  apud 
Latinos  congrejfus,  ipfum  fignificat  concubitum. 
In  verfione  fubftituitur  ibi  converfatio  ejus.  Vul- 
gatus,  Trovidebit  puellae  nuptias,  vejiimenta  & 
pretium  pudicitiae  non  negabit.    At  neque  quod 


nuptiis  nec  quod  pudicitiae  pretio  refpondeat,  ha 
betur  h  in  origine.  Auguftinus  Steuchus  hic;  Ali\ 
mentum  fuum  &  veftimmtum  &  tempus  nubena 
non  auferet.  Atque  addit,  utque  ita  etiam  ex 
ponit  Rabbi  Solomdn.  Quod  non  male  fi  nul 
bere  pro  eodem  ipfo  quod  eft  concumbere  ib 
fumat.  Nam  Rabbi  Salomon  expreffim  nnail 
(quod  ibi  tertium,  verbotenus  tempus  fuum  prae 
jinitum  interpretatur)  vertit  feu  explicat  s  syQtW. 
concubitum  feu  debitum,  quod  vulgo  vocatur  con 
jugale.  Aliis  idem  innuentibus  k  per  t2>>0K»n  Mi; 
noon  tempus  quo  in  iecJo  concumbitur.  Pk 
tertio  hic  (nam  de  binis  ptioribus  confentiun 
fatis   univerfi  praeter  Vulgatam)  habet    Saadia. 

LajIsJ  ku  tempora  fua  praefinita.  Arabs  Er 
penianus  Lolb^  quod  ejufdem  eft  fingulare.  Non 

dum  vero  editus  penes  me  Arabs  x  La.*^L^' 

concubitum  fuum;  cui  confonus  eft  Arabs  Ro 
mae  pridem  editus.  Judaei  Hifpanienfes,  fu  ora 
Jurifconfulti  autem  Ebraei  de  concubitu  fci 
quod  conjugale  debitum  vocitamus,  locum  hun 
plerumque  accipiunt,  atque  apertius  explicant  pe 
pNH  So  "pTD  H'7y  N37,  Ut  m  ingrediatur  a, 
uxorem  maritus  juxta  hominum  morem,  feu  mo 
rem  univerfae  teliuris.  Paraphrafes  etiam  Chal 
daeae  ac  Hierofolymitanae  adftipulantur.  Nulli 
bi  demum  de  pudicitiae  hic  pretio  (quod  in  Vul 
gata)  veftigium  habetur  apud  orientales.  Ad 
verte  etiam  quae  de  hifce  occurrunt  in  formul 
dotis  conftituendae  fuperius  n  oftenfa.  Peculiar 
jus  hoc  faciunt  filiarum  Ifraelis  feu  Ifraelitidun 
etiam  dum  conditionis  erant  fervilis.    Et  exprel 

fim  °,  m:pm  nSi  ro  »»  moa  n»n  N7  nta  tr 

D'OJ»n,  Nihii  hornm  reperitur  inter  praecepU 
Noachidarum,  feu  quae  omnium  hominum  Jum 
communia,  nec  inter  infiituta  Gentium.  Quod  de 
bitum  conjugale  dicitur  ex  hac  kge  quae  velu 
fedes  habetur  primariorum  mariti  erga  uxoren 
officiorum,  id  n  of&ho/juiim  Itfvoia.,  feu  debiti 
benevolentia  nuncupatur  p  Paulo  apoftolo.  Ui, 
fcilicet,  quod  ait  Erafmus,  rem  parum  verecun 
dam  verecunde  notaret.  Syrus  ibi,  Vir  uxor, 
fuae  reddat  3'nnriOT  XDin  amorem  quem  de 

bet.    Arabs  itidem  U|  U^.  f^&)\  A3JI   t 

rem  quem  debet  ei.  Habent  ibi  codices  ali 
quot  Graeci  ™  o<^i/\oiJ-vlw  ti\>hu'  debitum  ho 
norem,  alii  folummodo  t)w  o'cj>eAw,  debit 
Unde  in  Vulgata  kgitur  Uxori  vir  debitun 
reddat,  quemadmodum  legifie  tum  Clementen 
Akxandrinum  1  tum  Tertullianum  r  liquet.  Re 
liqua  feptem  tribus  jam  dictis  adjicienda  funt 
I.  Ipfa  dos  principalis  feu  T^TO  "W  (juxt; 
fuperius  f  memorata  ;  nam  &  funt  qui  doten 
ipfam   in   univerfum  Lege  Sacra  fubniti  etian 


1  Lib.  4..  cap.  8.  i>  Gemar.  Hierofolymit.  ad  tit.  Sota,  fol.  11.  col.  4.  §.  f.  &  Jarch.  ad  Levitic.  xix.  c  Levit.  xix.  13 

*  Ibid.  xxvij.  31.  '  Gemar.  Babylon.  ad  tit.  Kidofchim,  cap.  1.  fol.  31.  b.  Sc  Maimonid.  halach.  Ifhoth,  cap.  if.  fub  fineir. 

f  Mifna  tit.  Cethuboth,  cap.  4.  8c  Maimonid.  halach.  Ifhoth,  cap.  12.  8c  Mifna  &  Gemar.  tit.  Cethuboth,  cap.  6.  Mofes  Mikotzi  Praecep; 
Atfirmat.  48.  6  Exod.  xxj.  9.  &  10.  <»  Videfis  Sixtinum  Amama  in  Cenfura  Vulgatae,  in  Exod.  cap.n.  &  Nicol.  Ly 

ram  lbidem.  '  Ad  Exod.  xxj.  11.  k  Abarbinel  in  Pirufii,  fol.  r>9.  col.  1 .  1  Vide  Aben  Ezra  ad  Exod.  xxj.  1 1 

&  Gemar.  Babylon.  ad  tit.  Cethuboth,  cap.  4.  fol.  47.  b.  glofi".  ibid.  Mofem  Mikotzi  Praecept.  Negat.  81.  5c  Aflirmat.  48.  praeter  comment 
alios  ad  Mifnam  tit.  Cethuboth,  cap.  4.  8c  ad  Exod.  cap.  xxj.  ■»  Maimonid.  halach.  citat.  £c  Gem.  Hierofolym.  ad  tit.  Ccthuboth 

cap   f.  rol.  30.  col.  2.  hal.  9.  "  Lib.  1.  cap.  10.  °  Abarbinel  in  Pirufii,  fol.  i7o.  col.  1.  p  Paul.  ad  Corinth 

Epift.  1.  cap.  vij.  3.  «  Stromat.  3.  fub  fineni.  c  Lib,  de  Pudicitia  cap.  itf.     '  f  Lib.  1.  cap.  9.  8c  10. 

velinf 


n 


u 


X    O    R 


E    B    R    A    I    C    A. 


714 


rlint)  II.  nrbn  E3X  nnx-rh,  Ut  medicinae 
imptus  praefiet  vir  ubi  uxor  acgrotazerit , 
{ 1.  n'3tW  OH  fyntb,  Ut  redimat  cam  fi 
jpta  fuerit,  IV.  TXTC  ON  nnTOftV,  Ut  fune- 
•es   ei  praebeat  fumptus  fuperftes.  V.   nv.T? 

i?  --73  imo  nnx  ra  rowi  vddjo  niiw 
1  nainD  bvonty  nj/  nhuabK,  £7?  ^to«r  //>y«  <?*■ 

ufce  bonis  &  in  acdibus  ejus  degat  poft  mor- 
m  ejus,  quamdiu  vidua  fuerit  nec  dotem  acce- 

rit.  vi.  nnx  vddjd  ninrj  uoo  rvni»  nvrY? 

'  JDINTinu?  iy  iniO,  c7>  ///«1?  f/'aj  tf£  ^o  fufcep- 
v.e  ex  illius  Lonis  alantur  ufque  dum  fuerini 
uptae,  kudefponfatae,  VII.  Dnan  (Vi3  nv.fV» 

fc/e?  nwrva  aphn  hy  nnv  nnairo  J&nv  woo 

UTTtN,  .£7  demum  ut  liberi  ejus  mafcidi  ab  eo 
I  fcepti  fuccedant  in  dotem  ejtts,  praeter  partes 
i  <as  cum  fratribus  infuper  capiunt  haereditatis 
}  tcrnae.  Atque  fex  hacc  doti  principali  adjccta 
•"dtantur  dotis  conditiones  feu  appendices,  ut 
<  alibi  obiter  diximus  k  E  quatuor  illis  quibus 
1  arito  uxor  ex  majorum  inftitutis  tenebatur,  pri- 
1  um  eft,  vW  iTT  ncj/D  nvnS,  ut  operae  ?na- 
t.um  ejus,  quodlibetcunque  opificium  ejus,  in 
c  wnodum  mariti  ac  poteftacem  cederet.  Secun- 
c  m  TO*  nnN"i'0  nvnS,  ut  qtticquid  ei  cafu 
\<l  nuptias  accederet,mariti  fieret.  Et  Maimoni- 

c  s  cxpreflim b,  nSjn  nprra  newi  ysv  nij/on  Sd 
Hwruo  jnty  rron  nwn  qk  N7N,  Univerfa 

b  ?a  quae  habet  uxor  mariti  funt,  nifi ' fi proba- 
t  ncm  ea  attulerit,  ejfe  ex  eis  quae  in  matri- 
mnium  ipfa  (velut  dotem  in  jure  Caefareo)  con- 
t'erat,  aut  ex  donatis  propter  nuptias,  feu  dote 
i;  jure  Ebraico  ejufve  incremento  ;  quod  adjici- 
e  dum  eft.  Unde  manifeftum  fit,  nec  donatio- 
Hth  inter  virum  &  uxorem  apud  Ebraeos  ad- 
n  flam  :  fcilicet  poft  nuptias.  Nam  inrer  fpon- 
jfin  &  fponfam  admitti  idque  neceffario  iiquet 
e  ante  oftenfis  de  dotatione  dotifque  incremen- 
|o  Poft  nuptias  autem  donatio  inter  conjuges 
nti  admittitur,  ne  aut  munerum  expeftatione 
a  dua  minueretur  affectus  conjugalis,  aut  ex  va- 
ri  eorum  difcrimine,  in  perpetua  conjugum  vi- 
t;  confuetudine,  male  penderet.  Quae  juri  Cae- 
£  :o c  moribufque  paflim  per  Chriftianifmum  re- 
otis  fatis  funt  confona.  Et  fponfum  fponfae 
ri;  donare  liquet  ex  formulis  ad  oftium  eccle- 
fi :  dotandi  libro  fuperiori  oftenfis,  aliifque  alibi d 
o  :urrentibus.  At  vero  in  commentariis  juris  e 
n  rri  vetuftis  pro  judicato  habetur,  donationem 
a  ponfo  fponfae  poft  coitum  fed  ante  nuptias 
fi:am  plane  irritam  fuifle.  Ratio  redditur,  eo 
q^d  facta  eft,  poft  fidem  datam  &  camalem  co- 
p-  am,  &  Ific  tanquam  inter  virum  &  uxorem. 
Ii  quantuni  autem  uxoris  nomen  revera  induit 
f]  mfa  per  verba,  ut  aiunt,  de  praefenti,  ante 
1:  ptias,  difpuiant  jurifconfulti  theologique  obiter 
q  jura  traclant  conjugalia.  Atque  ad  hanc  rem 
fjj  ftant  quae  libro  afferuntur  fecundo  non  pauca. 
f  litum  aut  lponfalia  fequutum  etiam  nuptias 
f  plefle  voluere  jurifconfulti  noftrates,qui  ita  ut 
c  tum  eft  fententiam  tulere.     Certe  &  in  Mar- 


culphi  formulis,    ex  ipfis  fponfalibus  fine  nuptiis 
aflinitatem  contrahi  plane  admittitur.    Libclli  ibif 
dotis  verba  fiint  ;  T)onat  ille  (patcr)  honeftae  pu- 
ellae  nurui  fuae  illi,  fponfae  filii  fui  illius,  ante 
diem  nuptiarum,   donationifque  animo  transfert, 
&c.     Sed  haec  obiter.     Tertium  cft,   73  7DlNtP 
TWTQ   n'DDJ  nWD,    Ut  qualifcunqtte  fubftantiae 
ttxoris,  dum  fuperftes  fuerit,  ufusfrucJus  in  ma- 
riti  cederet  commodum.     Quod  interim  qua  rati- 
one  intelligendum,  oftenditur  capite  nono.    Quar- 
tum,  nJEHV  V»nD  nno  DNl,   Atque  ut  ipfe  fu- 
perftes  ci  velut  haeres  fuccederet.     Quo  modo 
tam  haec  de  fucceflione  maritali  quam  illa  de  li- 
berorum  fimul  confiftant,  cxplicatur  in  libello  & 
de  Succeflionibus  in  BonaDefuncli.     Tametfi  au- 
tem  conditiones  hae  libello  dotali  expreflim  non 
inferebantur,  generalem  nihilominus  earum  men- 
tionem  in  eo  habes.     Haec  autem  omnia  ita  tan- 
tum  obtinuere,   ut,   fi  ipfis  fponfalibus  adjectnm 
effet  pactum  fingulare'1,  conjugum  alterutrum  ho- 
rum  aliquo   non   iri  obligatum,   vim   fortiretur 
ejufmodi   pactum,   modo   nec  de  debito   conju- 
gali,    nec  de  dote  principali,  nec  de  fucceflio- 
ne  maritali  fieret.     Ratio  tum  de  debito  conjuga- 
li  tum  de  dote   habetur  ex  eis  quae  fupra  affe- 
runtur  :  ne  fcilicet  paclum  aliquod  ipfi  Legi  Sa- 
crae  hic  adverfaretur.     Nam  &  dotem  ex  Lege 
Sacra  pependiffc  voluere  aliqui.     Haereditaria  au- 
tem  mariti  fucceflio  Lege  fimiliter  Sacra,  juxta 
magiftrorum  fententiam,  nititur  ;  unde  nec  pafto 
mutanda.      Vide  quae  de  fucceflione   ejufmodi 
dicto  de  Succeflionibus  libello  traduntur.     Quin 
vero  ad  uxorem  quae  ex  eis  effet  quae  in  lege 
funt  expreffa,  etiamfi  fine  excifionis  poena,  ne- 
gatione  interdi&ae,  nec  dos  ipfa  '  nec  quid  aliud 
e   diftis  commodis    inde    pendentibus,    mortuo 
marito,   attinebat.      Hujufmodi  tamen  uxor  in- 
cremento  dotis  fruebatur.     Scilicet  hoc  pro  viri 
arbitratu  adjectum ;  dos  ipfa  five  ex  ipfa  lege,  ut 
aliqui,  five  e  majorum  inftitutis.     Quod  tamen 
intelligendum  eft  de  uxore,  quam  fibi  ita  inter- 
diftam    ignorabat    maritus   tempore    dotationis. 
Nam  fi  non  ignorabat,   ut  nec  fine  dote  ejicien- 
da  erat  divortio,  ita  fi  ante  divortium  moreretur 
maritus,   etiam  praeter  dotem   alimenta  e  bonis 
ejus   ei,    uti   dotalis   conditio,     erat    praeftanda. 
Idem  fimiliter  capiendum  de  uxore  ex  aflirma- 
tionis  vi  duntaxat  interdifta,    five  ignoraret  ma- 
ritus  five  minime.     At  fecundaria,  five  de  ejuf- 
dem  conditione  tempore  dotationis  liqueret  five 
neutiquam,  fine  dote  &  omnimodo,   praeter  in- 
crementum,  dotali  commodo  ejicienda  erat.     Sed 
de  jam   dictis    juribus    feu   ofliciis   conjugalibus 
fere    fingulis   ftatim   plura.      Hoc   interea    fno- 
nendum  alia  quaedam  effe  quae  inter  haec  rite 
fatis  fint   cenfenda.     Caeterum   quia  diftributio 
fupra  tradita  jurifconfultorum  Ebraeorum  eft,  & 
ad  conjugia  univerfa  regulariter  attinebat,   ideo 
eam  ftricle  retinuimus  ;  quae  funt  reliqua  fubin- 
de  pro  re  nata  occurrentia,  prout  locus  commo- 
dius  permiferit,  etiam  interferturi. 


Lib.  de  SuccefT.  in  Eona  cap.  i.  b  Praeter   ante  citata   vide  Maimonid.   halach.  Gazela  Wabda  cap.  17.   lub  finem,  Sc  halach. 

^  ja  Welua  cap.  z.  ad  finem,  vide  Hug.  Grot.  ad  Deut.  xxii.  3.  c    L.  1,  2,  &c.  27.  &  64.  D.  tit.  de  Donat.  inter  virum  £c  uxorem. 

£■'  idefis  DD.  ibid.  8c  Scip.  Gentil.  de  Donationibus  ejuimodilib.  4.  cap.  1.  &c  16.  8c  Alteric.  Gent.  de  Nuptiis  lib.  7.  cap.  1.  A  VI- 

d< ;  Notas  Hieron.  Bignonii  ad  Marculph.  pag.  f62.  '  16  Hen.  III.  feu  1226.  Fitzherb.  tit.  ^fsfftmentS  9  fait»  1 17.  f  Lib. 

2  ■  if.  Et  vide  Tho.  Cormer.  Cod.  Hen.  IV.  lib.  1.  cap.  4.  num.  23.  s  Cap.  2.  &  17.  5  Maimonid.  loco  citat.  £c  ibid. 

c    z3"  t  Mifna  tit.  Cethuboth  cap.  1 1,  Gemar.  ibid.  Maimonid.  halach.  Iihoth  cap.  24. 

C  A  P. 


71 


U    X   0   R       E    B   R   A    I    C    A. 


7V 


C  A  P.     V. 


De  alimentis  uxori  praefiandis^  ac  ve- 
fiimentis  j  domicilio,  utenfilibus.  Et 
de  mariti  in  eam  potefiate,  qna  five 
domi  eam  retineret,  fwe  in  alias  cum 
ea  migraret  fedes. 

UB I  ex  affedtu  maritali,  five  alimenta,  five 
veftes  five  debitum  conjugale  minime,  ut 
decuit,  praeftabantur,  licuit  uxori  in  foro  adverfus 
maritum  eo  nomine  agere.  Ex  fententia  ibi 
praeftituebantur  alimenta.  Si  tenuioris  effet  ma- 
ritus  fortunae,  &  alimenta  in  univerfum  ex  fen- 
tentia  ei  effent  ita  fubminiftranda,  decernebatur 
uxori  panis  quotidianus,  qui  diebus  fingulis  a  pro- 
feftis  rvniyD  W  binis  refe£lionibus,  feu  pran- 
dio  ac  coenae  fufficeret ;  fabbato  autem,  tribus ; 
ifque  five  hordeaceus  five  triticeus  pro  loci  & 
temporis  ufu.  Et  pro  more  corum  qui  e  vulgo 
infimo  erant  in  eodem  loco  feu  rcgione  integrae 
valetudinis  ac  homines  frugi,  quantitas  ejufdem 
panis  eft  definita.  Adjiciebatur  aliud  edulii  ali- 
cujus  genus ;  velut  legumina,  olera,  quae  cum 
pane  comederentur  praeter  fruftus  &  oleum,  quod 
tum  cibo  inferviret  tum  lumini.  Etiam  &  vini 
aliquantulum  ubi  contra  morem  non  erat  foemi- 
nas  vinum  bibere.  Quin  fabbato  caro  five  pifci- 
um  five  quadrupedum  five  volucrum  mundorum 
pro  more  loci,  ei  infuper  debebatur.  Qualibet 
item  hebdomade  nnwS  t]D3  nyo  b  obolus  ar- 
genteus  ob  necejfaria  fua  (monetae  noftrae  circa 
fefquidenarium)  a  marito  ei  folvendus  erat  ;  feu 
ut  alii c  CD*JDp  □HST?,  ob  rerum  minutias,  ut 
nos  dicimus  to  6up  pinnesf.  Hoc  non,  ut  opor- 
tuit,  ei  praeftito,  opificium  ejus  in  ejufce  cedebat 
compenfationem,  non,  ut  alias,  in  mariti  com- 
modum.  Qiiod  fi  adeo  inops  effet  maritus,  ut 
neque  haec  poffet  praeftare,  ex  fententia  forenfi 
divortio  eam  ejicere  cogebatur,  uti  &  dotem  pro 
bonorum  qualicunque  copia  refundere.  Alii  au- 
tem  qui  beatiores  erant,  ut  pro  opulentia,  qua 
pollebant,  alimenta  uxoribus  praeftarenr,  eodem 
modo   decerni,  folebat.      Verba  Mifnae,    nDD 

Snn  -niDas  hzx  bniw  'jya  omDN  onm 

1TQ3  *th,  cDi£ia  funt  illa  atque  intelligenda,  de 
Ifraelitis  pauperioribus  ;  fed  dignior  quifque  feu 
beatior  juxta  dignitatem  feu  opulentiam  fuam. 
Si  peregre  profecto  marito,  alimenta  fibi  praeberi 
a  foro  peteret  uxor,  ante  trimeftre  a  peregrinatio- 
nis  initio  feu  mariti  difceffu  elapfum,  fententiam 
fecundum  eam  non  ferebant.  Praefumebatur 
enim  neminem  aedes  fuas  rebus  familiae  vi&ui 
per  tantillum  temporis  neceffariis  vacuas  relin- 
quere.  Illo  autem  tranfadto  tempore,  involantes 
ex  fententia  fori  li&ores  in  bona  mariti  ea  in  ali- 
menta  uxoris  vendebant :  faltem,  fi  Iibellum  do- 
talem  apud  acla  uxor  edidiffet.  Nam  fuere  qui 
exiftimarunt,  nifi  libellus  ille  ab  ea  ita  ederetur, 


ut  palam  conftaret  eam  nOn  a  marito  profectun 
accepiffe  dotem  aut  eam  ei  remififfe,  locum  hii 
alimentOrum  petitioni  fuiffe  nullum.     Caeterun 
&  uxori  ipfi  licuit  bona   ita  abfentis  mariti  ot 
eandem  caufam  vendere  nec  in  foro  agere  ;  pu| 
tatis  poft  rationibus  pretii  rei  venditae  atque  ali ; 
mentorum,  five  redeunte  marito,   five  cum  exi 
geret  ipfa  poft  mortem  ejus  ab  haeredibus  doten. 
fuam.     Mariti  item  in  cuftodiam  traditi  bona  iij 
uxoris  alimenta,   vendi  jubebat  forum.     Peregr 
profe&o  marito,    in  alimenta  fua-mutuo  ab  ali< 
acceperat  uxor.     Si  is  praeftito  redux  affirmar; 
facramento,   fe  cum  proficifceretur,  domi  qua 
alimentis  uxoriis  fufficercnt  reliquiffe,   mutuur 
erat  e  bonis  uxoris  tantum   reddendum.     Alitt 
ab  ipfo   marito.     Nec  difiimile  jus    de  veftiti 
Praeftituebantur  autem,    ubi    tenuioris   fortunj 
mariti  uxor  ex  fententia  forenfi  erat  veftienda,  i 
veftimenta  ejus,   veluti  togam,   tunicam,   indui. 
um,  quotannis  d  quinquaginta  zuzi  (qui,  pro  v;' 
lore   eorum   metallico   juxta  fuperius  e  indica 
hac  in  fpecie  f  aeftimantur)  adeo  ut  hyeme  ta: 
tum  compararentur  nova,  aeftivo  tempori  ant 
detritis    fatis  infervientibus.      Adjiciebatur  itc 
cingulum,  capiti  operculum,  &  calcei  novi  TyiJ 
lyidl,    a  fefto  in  feftum,    id  eft,  ter  quotani 
five   in  quodlibet  feftorum ;  pafchatis,   pentec 
ftes  &  fcenopegiarum.     Neque  veftimenta  folui 
fed  &  mundus  muliebris  feu  ornatus,    qualis 
more,    ei  reddendus  erat.     Hunc   D^DD  app< 
lant.     Ita  tamen  ut  hic  ei  decemendus   non  i 
fet,  peregre  profecto  marito.     Tunc  enim  Tv> ' 
"b  Di^pfirwb  ?^3j  deerat  ei  maritus  cui  fe  ornar. 
Quin  domicilium  feu  conclave  quadratum  cu 
latera  minimum  quatuor  effent  cubitorum,  cu 
latrina  extra  adjacente,  atque  utenfilia  domefti 
veluti  lecms,  olla,  fcutula,  poculum  ex  fenten 
forenfi  ei  definiebantur.     Ita  fcilicet  generatim 
res  habuit.     Sed  diverfitatis  morum  &  locort 
fingularis  ratio  femper  erat  habenda,    uti  cti: 
mariti  opulentiae  atque  amplitudinis,  juxta  qua 
haec  omnia  lautiora.     Quin  vero  qui  veftime 
torum  fumptibus  erat  impar,   is  cogebatur  ux 
rem  divortio  feparare,   dotemque  ei  pro  opu 
fuarum  viribus  numerare  ;  ut  etiam  de  alimen : 
jam  didum  eft.      Cogendus  eodem  modo  ei: 
quicunque  voto  negaret  uxori  five  alimenta  fi: 
veftimenta  idonea,  nec  idem  intra  aut  ftatim  pi- 
trigefimum  diem  laxari  curaret.     Per  id  tempu ' 
curator  e  vicinis  dabatur,  qui  uxori  comparar: 
quae  voti  ratione  marito  non  licuit ;  poftmodu 
e  mariti   bonis  compenfanda.      Idem  fiebat; 
profiteretur  voto  maritus  fe  nolle  ejm  pareni 
aut   propinquos  temporibus  opportunis  invife 
adeo  ut  contra  morem  patrium,    quo  femel 
menfe  id  facere  licuit,    eam  velut  carcere  do 
clauderer,   nec  votum   tempeftive  curaret '  laxs 
Quod  itidem  dicendum  fi  ab  omni  foknni  f 
ludu  five  convivio  eam  voto  arceret,  nifi  fi  i' 
probi  eorum,   qui  fimul  adeffent,  mores  fatis 
rant  in  caufa.     Scilicet  contra  quod  ipfe  vove, 
facere,  aut,  dum  maritus  effet,  pcrmittere,  etu 
ei  ( voto  nondum  rite  h  liberato)  plane  illicitti 


•  Mifna  tit.  Cethuboth  cap.  j".  Gem.  Babylon.  fol.  64.  b.   Hierofol.  fol.  30.  hal.   13.  &  Maimonid.   hal.  Ifhoth  cap.  12.  Mofes  Mik 
Praecept.  Affirm.  48.  b  Mi&a  ibid.  =  Jarchius,  Bartenorius,  &c.  *  Mifna  tit.  Cethuboth,  cap.  f.  .         ' 

4.  cap.  9.  f  Maimonid.  halach.  Ifhoth  cap.  13.  6  Mifna  tit.  Cethuboth,  cap.  7.  Gem.  Babylon.  fol.  71.  b.  Maimomd. 

citat.  8cc.  h  Vide  caput  proximum. 

habebatt 


*7 


U 


X    O    R 


E 


R   A   I   C   A 


7l8 


ibcbatur  cx  jure  votorum,  quod  pariter  in  aliis 
iquot  quae  fequuntur  inprhnis  obfervandum. 
quis  alicujus  trium  illarum  provinciarum,  Ju- 
cae,  Galilacae,  aut  Trans-Jordaninae  rcgio- 
s,  ncmpc  Tcrrae  Sanctae,  incola  uxorcm  iibi 
ixcrat  in  terra  aliena,  vcluti  Babylonia,  Ara- 
a,  AEgypto,  ca  aut  pro  mariti  arbitratu  eum 
'  Tcrram  Sanclam  fequebatur  a,  aut  cjicienda  di- 
irtio  etiam  fine  dote.  Si  vero  nollet  maritus, 
a  autcm  vellct  inde  inTerram  Sanflam  migrare, 
1  pudiatae  dos  cedebat.  Tacita  nimirum  haec  in- 
ut  omnium  Ebraeorum  nuptiis  conditio.  Qitod 
i  ex  alicujus  trium  iilarum  provinciarum  eflet  ux- 
1 ,  licuit  ci  marito  in  earum  aliquam  aliam,  ne- 
tim  in  tcrras  alicnas  demigraturo,  fine  difpendio 
i  repudiarctur  dotis,  obftare.  Intcgrum  vero  crat 
larito  domicilium  in  eadem  provincia  mutare 
-.aueuxorem  cogcre  (imminente  fi  obftaret  dotis 
^aetcr  repudium  difpendio)    ut  fimul  mutaret  j 

I  :mpe  five  ex  urbe  alia  in  aliam  ejuldem  provin- 
iie,  five  e  vico  pagove  alio  in  alium  ejufdem 
j  ovinciac  vicum  pagumve  (modo  utriufquc  non 
i   difpar  cflet  conditio)  fcd  non  ex  urbe  in  vicum 

I I  pagum  mjo  i^Vi  njnn  nuS  n-yn  nuo  *6i 

:  fi'n  n\h  ITjnn,  Neque  e  loco  falubri  in  infa- 
i.rem,  ncqite  ex  infalubri  in  falubrem,  ne  ex 
1  bitanea  aeris  mutatione  corpori  intempcries  naf- 
1  vetur. 


C  A  P.    VI. 


agris  villifquc  apportant)  fmel  in  hcbdomade,  qai 
cum  camtlis  mercaturam  txercent  (qui  e  longin- 
quo  onuftos  mcrcibus  camclos  ducunt)  femel  in 
diebus  triginta  ;  nautae  (qui  aperti  maris  fpatia 
metiebantur)/t»/tf/  tempore  quolibet  femefiri ;  quod 
ex  fententia  Rabii  Etiaeztris  di£ium.  Sic  Mif- 
na.  Res  autem  ipfa  ex  jurifconfultorum  celcbrio- 
rum  iententia  ad  hunc  modum  fe  habuit.  Vo- 
iuit  quidcm  fchola  Schammacana  maritum  cjuf- 
modi  voto  abfque  difpendio  fc  pofle  pcr  hebdo- 
madas  binas  obftringcre ;  nimirum  eum  ncutiquam 
inde  ex  fententia  iorcnfi  coadum  iri  uxori  libel- 
lum  divortii  cum  dote  dare.  Etcnim  id  fequeba- 
tur  ubicunquc  ex  voto,  plufquam  fas  eflct,  con- 
jugale  debitum  uxori  negaretur.  Binarum  hebdo- 
madum  rationem  pctcbant  Schammaeani  e  mater- 
nae  immunditiei  dicbus  totidem  d  poft  partum 
foemineum.  Hilklis  fchola  unicam  hcbdoma- 
dam  excedi  noluir,  ratione  petira  tum  cx  immun- 
ditie  matcrna  poft  partum  e  mafculum,  tum  e 
foeminae  immunditie  l  menftrua;  quarum  utra- 
que  feptem  diebus  pracfinita.  Atque  hao  in  re, 
juxta  receptiorem  etiam  in  foro  fententiam  pro- 
nuntiavit  fchola  Hillelis  ;  adeo  ut  quicunque  de- 
bitum  conjugale  voto  nuncupato  ultra  dierum 
feptem  intervallum  comperendinaret,  ei  s  aut  vo- 
tum  rite  erat  laxandum,  aut  uxor  repudianda,  dof- 
que  fimul  numcranda.  Quod  interea  de  voto, 
unde  ut  ante  monitum  eft,  concubitus  marito  il- 
licitus  fiebat,  duntaxat  intelligendum.  Etenim 
non  in  menfem  folum,  fed  in  tempus  etiam  fe- 
meftre  comperendinationes  debiti  hujufmodi  eti- 


comperendmareiur  aut  plane  negaretur. 
Obiter  de  votts  rite  laxandts. 


D 


Ebitum  conjugalc  regulariter  volebant  red- 
dendum  a  marito  IJ-okSo  >£D1  TO  *Si, 
0  ratione  virium  fuarurn  &  ajfuetae  cui  ad- 
c^us  eft  optrae.     In  Mifna  b  legitur,  nN  "iHOn 

t  nya  w  anoix  woty  no  noon  tyqtyno  ira>x 
j  :?v  crvahnn  rina  nye>  anoix  SS'n  r-va 


am  ex  receptis  moribus  fucre  licitae,  veluti  mer- 
e  corijugah  debtto,  praefinttis  eidem  va~  catoribus  ac  nautis,  ut  liquet  in  verbis  Mifnae 
riattm  vicibus,  &  praxi  jorenft  ubi  id  fuperius  allatis.  At  vero  tametfi  femel  tantum 
five    voto  fve    contumacta  maritt  aut    in  menfibus  ftx  ex  maritali  jure  praeftare  hoc  de- 

bitum  obligabatur  nauta,  ab  eo  nihilomtnus  prae- 
ftando,  cujus  praeftandi  jus  marito  nunquam  ul- 
tra  dicrum  feptem  intervallum  deefle  aequum  cen- 
febant,  voto  eum  ultra  idem  tempus  obftringi 
noluere.  Sine  voto,  integrum  erat  marito,  pro 
libitu,  five  profccturo  five  rcdcunti  diem  antici- 
pare,  quod  non  licuit  pcr  ejufmodi  votum  non 
refciflum,  cui  locum  etiam  hic  non  aliter  ac  dic- 
tum  eft  permittebant,  ne  primarius  ille  conjugalis 
.  amoris  nodus  nimium  inde  laxarctur,  quoties  uxor 
gfSjttSiT)  OV  Ovhv  nw~\2  ihv  mn  T.xhrb  maritum  five  praefentem  five  abfentem  ex  pro- 
IV  7D2  i>S"DH  n"lina  miONn  njiyn  nnx  n:i!i>  feflb  amplexibus  fuis  ultra  tempus  praeftitutum 
SpOjn  niilO  nnx  Dnonn  n3E>3  DW  D/SyiSn  renuntiafle  rcfciret.  Quod  autem  de  voto  rite 
mpn  nvtih  nnN  D'J2Di"l  OV  Ow?uh  nnK  laxando,  id  eft,  eo  qui  nuncuparat  a  voti  praefta- 
yhx  '1  '"QT,  Ubi  maritus  voto  fe  obftringit  tione  obligationeque  rite  liberando,  tum  hoc  ca- 
c  uxoris  concubitu,  feu  lecli,  ut  vocant,  mmif-  pite  tum  in  proxime  antecedcnti,  habetur,  ad 
1  io,  per  binas  hebdomadas  uxori  expc&andum  hunc  modum  cft  intelligendum.  Tametfi  qui 
t  tt,  juxta  fentintiam  fckolae  Schammaea?iae.  voverat,  ita  inde  obftridus  erat  ad  id  fervandum 
xitqui  ex  Hillelis  fcholae  fntentia  ptr  heb-  quod  voverat,  ut  plane  verberibus  puniendus  ef- 
1  madam  ttnrcam.  T>ifcipuli  excipiuntur  propter  fet,  fi  votum  violaret  antequam  ab  eo  rite  libera- 
J.ftium  legis,  utpote  in  quos  non  eft  uxoris  hie  retur,  attamen  haud  difficile  erat,  proarbitrio  cjus, 
fC-eftas  ptr  dies  triginta.  Operariis  fu  artifi-  liberari.  Ita  nihilominus,  ut  nec  ipfe  nec  unicus  a- 
c  us  hebdomas  praefinitur  unica.  Quod  vero  ad  liquis  alius(extra  caufas  filiae  &  uxoris,  quarum  hanc 
(■  ijugale  debitum  in  hge  memoratum  attinet,  voto  laxabat,  ex  Lege  Sacra  h,  maritus,  illam  pater) 
J  yenes  c  otiofi,  ftrenui,  ad  illud  fingulis  obli-  in  dignitatem  feu  titulum  tk  COn  fapientis 
l^ntur  diebus,  operarii  binis  in  hcbdomade  vi-  feu  fpr  presbyteri,  quafi  dicercs  dodoris  aut  li- 
c:tts,  afinarii  (villici   ac  ruftici  qui  provcntus  ex     centiati,  cum  potcftate  ligandi   &  folvendi  five 


Mifna  tit.  Cethuboth,  cap. 
C  huboth,  cap.  j. 
*  evit.  xii.  j-.  erbid.  coi 

li  ch.  lfhoth,  cap.  14.,  6cc, 

VOL.  II. 


3.   Gem.  Bab.  ibid.  fol.  100.   Maimonid.  hal.  Wioth.  cap.  13.  Scpher  Coz,ri,  part.  2.  cap.   11.  b  Tit." 

c  De-  Ji^iiio  vidciis  Geraar.  Babylon.  ad  tit.  Cethuboth,  cap.  f.  fol.  61.  a.  8c  Baal  Aruch  in   >iik>,  8cc. 
'•  2-  rLevit.  xv.  19.  £  Gemar.  Bab.  jd  tit.  Cethuboth,  cap.  $■.    fol.  6t.  b.  Maimonid. 


Num.  xxx.  4.. 


E  e  e  ee 


m 


v 


X    O    R. 


E 


Uhiverfali  five  particulari  non  creatus.  Sed  vero 
fi  voti  reus  fe  temcre  feu  imprudenter  vovifle 
compererat  adeoque  poenitens  liberari  voluerat, 
triumviris  qualibufcunque  a  (ex  genere  Ifraelitico) 
hanc  in  rem  a  fe  iplb  adfcitis  licuit  fententia 
fua  eum  liberarc.  Tantundem  itidem  facere  li- 
cuit  fapienti  feu  presbytcro  cuicunque  unico,  a 
quo  liberationem  is  peteret.  Sed  quod  ita  teme- 
re  &  imprudenter  voverat,  facrificio  pro  pccca- 
tis  ex  ignorantia,  praeftituto  luebat ;  aliter  etiam 
verberibus  pleclendus,  fi  votum  non  praeftaret,  nifi 
inde  juxta  jam  dicla  liberaretur.  Et  quod  aliqui 
habent  dc  poteftate  fummi  pontificis  b  voto  fol- 
vendi  a  doctrina  Talmudica  perquam  eft  alienum. 
Idem  obtinuit  juris  in  liberationibus  ab  juramen- 
tis  promiflbriis  arque  excommunicationibus  c. 
Caeterum  ubi  votum  non  intercedebat,  tempora 
debitum  reddendi  conjugale,  pro  vario  hominum 
genere  in  verbis  jam  e  Mifha  citatis  aperiuntur 
quidem,  fed  ita,  ut  tam  correctione  indigeant  e 
Gemara  quam  explicatione.  Qpod  ad  difcipulos 
attinet  feu  legis  ftudiofos,  id  eft,  qui  ferio  pri- 
mas  ejufce  fcientiae  five  nacti  eflent  five  ambi- 
rcnt  i  etiam  pcr  biennium  aut  triennium,  fi  res 
poftulaverat,  nulla  fuit  in  eos  uxoris  debiti  exi- 
gendi  poteftas.  Id  quod  facile  praefides  forenfes 
fibi  luique  fimilibus  indultum  voluere.  Artamen 
femel  qualibet  hebdomade  ab  eis  illud  praeftan- 
dum  efle,  ubi  abfentia  non  obftabat,  in  monitis 
ac  confilio  habebant,  non  in  praeceptis  feu  inftitu- 
tis  ;  idque  d  n  13  W  OK  /"Otf  hhh  TOV  'S'^0 
A  fabbati  noffe  in  noclem  fabbati  fi  vires  ei 
fufjiciant,  ut  Talmudicorum  verba  funt.  Caetc- 
ris  ex  praecepto  obfervanda  erant  tempora  fibi 
praeftituta,  nifi  veniam  ab  uxoribus  impctraffent. 
Artificum  autem  fcu  operariorum  alii  operam  fu- 
am  exercebant  feu  locabant  in  urbe  feu  oppido 
quo  habitabant,  alii  extra.  Ab  hifce  femel  in 
hebdomade,  illis  bis  folvendum  erat  hoc  debi- 
tum.  Difcrimen  ab  incommodo  itineris  domum- 
que  reditus  natum  eft.  De  juvenibus  otiofis  ftre- 
nuifque,  artificio  feu  laboribus  non  impeditis,  uti 
etiam  de  afinariis  ac  mercatoribus  qui  eamelos 
ducebant  &  nautis,  quod  habet  Mifna  jam  ante 
citata,  paffim  receptum  eft.  Sed  quod  de  vici- 
bus  unicam  per  hebdomadem  pluribus  dicitur, 
ubi  maritus  five  juvenis  otiofus  eflet  ac  ftrenuus 
five  in  domicilii  fui  urbe  artifex  operam  exercens, 
id  ita  temperatum  eft,  ut  ii  qui  toties  non  prae- 
ftarent,  tametfi  in  praeceptum  de  conjugali  de- 
bito  committere  aliquatenus  dicerentur,  nihilomi- 
nus  id  fine  difpendio  dotis  &  coaclo  repudio  fa- 
cerent,  modo  femel  in  hebdomade  praeftarent. 
Adeo  ut  fumma  fit,  qua  forum  hic  refpicitur,  ut 
ad  vices  unica  in  hebdomade  plures  maritus  ob- 
ligaretur  nullus.  Ad  illam  vero  omnes,  ubi  per 
immunditiem  liceret,  exceptis  mercatoribus  jam 
memoratis,  nautis  atque  eis  qui  voto  per  hebdo- 
madem  unicam,  modo  quo  oftenfum  eft,  fe  ob- 
ftrinxerant.  Et  fi  in  uxoris  fraudem  vota  ejuf- 
modi  iterarentur,  fubveniebat  querenti  forum. 
Ejufmodi  autem  erat  poteftas  uxoria,  ut  rite  inhi- 


B    R    A    I    C    Ai  j2i 

beret  maritum  ne  longinquius,  non  impetrata  a 
ea  venia  difcederct,  quain  ut  tempeftive  rediei 
debitum  pro  vice  ei  praefinita  poifet  folvere 
uti  ctiam  ne  ab  afinis  ad  camelos,  aut  ab  hif< 
ad  naviculariam  tranfiret.  Etenim  hoc  erat  d. 
bitum  ex  priori  mariri  conditione  contracttu; 
minuerc.  Attamen  hic  ctiam  a  ferio  graviqu; 
lcgis  ftudio,  cuifemper  privilegia  erant  fingulari;, 
maritum  impedire  nequibat  uxor,  nedum  a  vita 
aliquo  genere  unde  nequaquam  prioris  debiti  fe 
querctur  diminutio.  Caeterum  de  unicae  uxori 
marito  haec  omnia  ditta  funt.  Pluribus,  pro  ea 
rum  numero  ftatis  vicibus  debitum  ita  folvendun 
erat,  ut  marito  minime  omnino  vices  folvenc 
crefcerent,  fed  cuilibet  uxorum,  pro  caeterarun 
numero,  minuercntur.  Ita  non  minui  voleban 
a  marito  debitum,  quod  unicum  erat  non  magi 
aut  aliter  atque  debitum  minuitur  unicum,  ut 
pluribus  creditoribus  viritim  diflribuitur.  Artife' 
igitur  cui  e  quatuor  uxores  is  fingulis  hebdom; 
dibus  debitum  earum  uni  obligatur  reddere  ;  fe 
ita  ut  fua  reliquarum  uxorum  cuiquc  eifet  in  p< 
riodo  illa  hebdomas.  Mercator  ita  fingulis,  fir 
gulis  menfibus,  nauta  fingulis,  fingulis  fex  mei 
fibus.  Adeo  ut  ubi  tot  eflent  nautae  uxores  p< 
riodus  debiti  recipiendi  fingulis  eflet  bienniun 
Si  per  aegrirudinem  folvendo  non  eflet  maritu 
pracfigebantur  fex  menfes  (quod  tempus  eft  ii 
jam  di&is  comperendinandi  debitum  unicae  ux< 
ris  longiffimum)  intra  quos  nifi  convaluiflet,  ai 
veniam  ab  ea  impetraffet,  foluta  dote  erat  repi 
dianda.  Si  vero  omnimodum  conjugalem  affe 
tum  ita  exuiflet  maritus,  ut  odio  eam  habei 
aperte  profiteretur  fe  ideo  nolle  debitum  redder 
fed  nihilominus  eam  nolle  libenter  repudiare,  ii 
ex  fententia  forenfi  multabatur,  ut  qualibet  hel 
domade,  ufque  dum  repudiaret,  dotis  ejus  incn 
mento  tres  denarios  argenteos  adjiceret.  Virui 
hujufmodi  nuncupant  intiW  by  1110  cmtum 
cem  feu  rebellem  in  uxorem  fiiam,  uti  uxorei 
quae  fui  copiam  negaret  marito  nSjO  htf  DTll 
conttimacem  feu  rebellem  in  maritum  fiimm  / 
ti"OC>no  JTHIO  contumacem  ob  negatum  conci 
bitum  i  de  qua  ftatim  plura.  Ex  hifce  jam  difl 
de  folutione  hac  hebdomadatim,  utplurimum,  u: 
ori  unicae  praeftanda  adeoque  de  folutione  fii 
gulis  menftrua,  nbi  quatuor  erant,  ortum  eft  m 
jorum  confilium  illud  de  uxoribus  pluribus  quai 
quatuor  fimul  non  retinendis,  de  quo  libro  pr 
mo  fufius.  Scilicet  folutionis  moram  ultra  mei 
ftruam  f,  quantum  commode  fieri  potuit,  nc 
exiftimabant  admittendam.  Certe  &  in  Solon 
legibus,  quae  haud  parum  mores  faepe  imitat 
funt  Judaicos,  liabetur  s,  i^\q  evj.^a  fx.lt/joi;  evlv: 
%Lv&v  7rsLvTwc  Tri  'fmx.AripM  r  Acc/Sovla,  Marito  d 
talis  fioeminae  ter  fingulis  menfibus  cum  eafe 
noBandum.  Vices  hic  a  Judaicis  aliquantulu 
difcrepant.  Sed  ut  uxori  cui  debitum  negatu 
aclio  eo  nomine  forenfis  apud  Ebraeos  compet 
bat,  juxta  ante  oftenfa,  ita  &  apud  Athenienf' 
a&io  quam  ncfnJxco;  Simv  nominabant.  Qa 
de  re  vide  Samuelem  Petitum  ad  leges  h  Attic 


'  Mifna  &  Gemaraetit.  Nidavim  cap.  3.  Maimonid.  hal.  Shebuaioth  cap.  6.  3cc.  b   Videfis  lib.  4.  de  Jurc  Nat.  &  Gent.  cap. 

'  Maimonid.  halach.  Talmud   Tora,  c.  6.  8cc.  d   Maimonicl.  halach.  Daioth.  cap.  y.  &  halach.  Shabiihath  Ailhur  cap.  3.  S.  10 

halach.  dc  Sabbato  cap.  30.  §.  14.  «  Mairaonid.  halach.  Iflioth  cap.  r4.  f  Gem.  Babylon.  &  Glofla  Jarchii,  ad  tit.  ]i- 

«noth  cap.  4-  fol.  44.  a.  "1  Plutarch.  in  Solone.  5  Lib.  6.  tit.  pag.  44;-. 

C  A 


lli 


IJ   X   O    k      E   B ;   R    A    I    C ':   Ai 


jii 


C  A   P.     VII. 

Jxoris  debitum  confugale  marito  prae- 
Jlandnm.  Praxts  hac  de  re  Jorenjts. 
De  flertli  viroque  generandt  impotente. 

UT  a  marito  conjugale  debitum  uxori  prae- 
ftaridum,  ita  &  ipfi  ab  uxore,  quemadmo- 
ium  cxprefllm  etiam  apofiolus  a.  Uxorum  au- 
em  hic  contumacium  (de  quibus  &  capite  fii- 
idiori)  gcnus  habebatur  duplex.  Aliae  quae  b 
perte  proriterentur  fummum  atque  pertinax  in 
naritum  odium  in  cauia  efle  contumaciae ;  aliae 
uae  importuna  fexus  procacitate  irritatis  primo 
naritis  ob  caufas,  ut  fieri  amat  plerumque,  quas 
>btendcrcnt  lcviculas  atque  ut  eos  cruciarent, 
oncubitum,  fine  odio  tamen,  detredtarent.  Pri- 
ni  gcneris  uxorem  cogebatur  maritus,  fi  in  fo- 
um  res  deveniret,  repudio  flatim  ejicere;  fed 
jm  fine  dote,  tum  ablatis  omnimodis  quae  ei 
onavcrat  munufculis.  Secundi  generis  (ubi  e- 
iam  repudiare  eam  nolebat  maritus,  fed  in  foro 
erfus  eam  agere)  primo  monebat  forum  de  di- 
pendio  dotis  nifi  pertinacia  cederet,  dein  in  fy- 
lagogis  ac  fcholis  publicis  circumvicinis,  fingu- 
is  qui  infequerentur  quatuor  fabbatis,  fi  interim 
ion  retraclarer,  denuntiabatur  ut  contumax  in 
aaritum.  Denuo  autem  de  dotis  difpendio  mo- 
ikam,  fi  nec  retraftaret,  omnimodo  jure  dotali 
xuebat  eam  forum.  Ita  Gemara  Babylonia.  Sed 

^ifna  ibi  rwi  pn  jntw  nnawso  fb  pnma 

Minuendi  erant  ei  de  dote  qualibet  hebdomade 
eptem  denarii,  ufque  dum  ita  in  nihilum  decref- 
erct.  Et  tunc  erat  repudianda.  Nempe  pro 
Dcorum  diverfitate  moribufque  variantibus  nunc 
toc  nunc  illud  in  ufu.  Contumacia,  qua  afflic- 
us  maritus,  non  explendae  libidinis  caufa,  nite- 
>atur  aftionis  formula.  Par  erat  ratio,  ubi  ei- 
em  aliae  uxores  non  contumaces.  Idem  etiam 
rs  hic  perpetuo  nautis  ac  mercaroribus  quod  o- 
iofis  domi  dclitefcentibus  artifkibufque.  Non 
nagis  in  iflos,  quorum  tamen  debita  in  menfes 
liquot  e  more  differebantur,  quam  in  hos  qui 
n  fingulas  hebdomades  obligabantur,  contumacia 
jufroodi  permifla.  Si  ccnjugum  altero  negan- 
e,  affirmante  altero,  non  liqueret  utrum  hic  an 
lla  contumax  eflet,  ad  arbitros  c,  qui,  fi  fieri  poi"- 
et,  eos  invicem  conciliarent,  ex  fententia  forenfi 
aterque  ablegabatur.  Obferva  nunc  illud  D. 
5auli  d.  Uxor  fui  corporis  em  e^ao-ia^  non  ha- 
let  potejiatem,  fed  vir.  Similiter  autem  &  vir 
ui  corporis  potejiatem  non  habet,  fed  uxor.  No- 
ite  alter  alteri  fraudare  nifi  forte  ad  tempus, 
m  vacetis  jejunio  &  orationi.  Quin  vero  uxor 
'juae  nullam  prolem  e  per  decennium  a  nuptiis 
:lapfum  pepererar,  ubi  nec  liberi  aliunde  marito 
:rant  fufcepti,  nec  foecunda,  aut  de  cujus  foe- 
:unditate  praefumendum  erar,  fuperinduda,  re- 
1  mdio  ctiam  coaclo  cum  dote  erat  ejickndaj  ni- 

l  i  Epift.  ad  Corinth.  vij.  ;.  "  Mifna  8c  Gem.  Baby! 

o\.  30.  col.  i.  hal.  10.  &  Maimonid.  Ifhoth,  cap.  14. 
idrle  Maimonid.  Iihoth,  cap.  14.  £c  Magid.  Mifna  ibid.  Sc  cap.  ij. 
fafemoth,  cap.  6.  fol.  di.b.  Maimonid.  loc.  citat.  &  cap.  14.. 
vlaimonid.  halach.  Iflioth,  cap.  14.  Mofes  Mikotzi  Praec.  Negat.  81 


mirum  ubi  nori  fatis  conftaret  an  haec  fterilis,  an 
marito  decflct  vis  gcncrandi  ;  quam  fi  conftarec 
illi  fuifle,  praefumebatur  de  ejufce  fterilitate ;  St- 
que  repudio  etiam  coa&o  ejicicbatur  idque  fine 
dote ;  fed  non  fine  incremento  dotis.  Si  e  con- 
tra  deefle  illi  vim  generandi  liqueret,  ejicienda 
crat  tam  incremento  dotis  quam  dote  ipfa  nu- 
merata.  Et  fides  in  ejufmodi  fpecie  habebatur 
ipfi  uxori  affirmanti  (ubi  contrarium  nonduni 
probatum)  parti  qua  vir  crat  vim  generandi  de- 
efle.  Sed  non  ante  dccennium  elapfum.  Nam 
fi  ante  ea  de  re  in  foro  ageret  uxor,  ad  arbitros 
res  ableganda  crat,  monita  intcrim  uxore  de  de- 
cennii  expedtatione.  Divortio  ita,  hanc  ob  cau- 
fam,  ejecta,  poft  fecundas  nuptias  pro  fterili  ejuf- 
modi  ante  fecundum  ctiam  decennium  neutiquam 
habebatur.  At  fi  a  fecundo  marito  etiam  hoc 
nomine  poft  decennium  fecundum  ejufmodi  eflet 
eje&a  &  tertio  nuberet,  ftatim  fine  dote  divortio 
erat  ejicienda,  nifi  maritus  tertius  aliunde  prae- 
cepto  de  genere  humano  multiplicando  rite  fa- 
tisfecifteti 


C  A  P.     VIII. 

De  medicinae  in  uxorem  aegrotantem 
fumptibus,  captae  redemptionet  de  mor- 
tuae  funere,  %f  civilt  ejus  prae  mart- 
to  faepius  dignitate. 

MEdicinae  fuiliptus  ufque  dum  convalcfce- 
ret  uxor  a  marito  erant  erogandi,  curaque. 
ejufdem  follicite  praeftanda;  ita  tariien,  ut  fi  gra- 
ve  nimis  illud  onus  ei  videretur,  liceret,  dote  ei 
relifta,  &  fumptus  &  curam  fimul  f  in  ipfam 
transferre,  aut  repudiare.  Licuit  ncmpe  ex  jure 
ftrifto.  Sed  ut  Maimonides,  p  fwfa  '1N1  ^X 
pK  "V)1  'jfiO,  Non  decet  ita  fieri,  ne  boni  mo- 
res  violentur.  Quod  ad  redimendam  uxorera 
captivam  attinet,  facerdoti  captiva  e  gentili  hof- 
tico  poftliminio  reverfa  interdicla  erat  nomine 
cjus  quacum  praefumebatur  gentilem  rem  ha- 
buifle,  id  eft,  ut  alibi  oftendimus,  fcorto  feu  Hjlf. 
Uxor  igitur  facerdotis  capta,  ab  eo  quidem  erat 
&  redimenda  (quoniam  antea  fuit  legitima)  & 
reducenda  ad  lares ;  fed  cum  dote  repudianda. 
Etenim  jam  illegitima  facerdoti.  Ifraelita  quili- 
bet  &  Lcvita  ad  redemptionem  fimiliter  obliga- 
batur.  Sed  omnimodo  juri  priftino  reftituebatur 
rcdempta.  Pretium  ad  quod  obligabantur,  acfti- 
mandum  erat  ex  caeterarum  fimul  redimenda- 
rum  pretio  &  loci  temporifque  difcrepantia.  Ea- 
dem  vero  non  fuit  captivitatis  primae  &  fecun- 
dae  ratio.  Prima,  repudiare  maritus  nequibat 
ante  redemptionem.  Etiam  fi  decies  pretium  do- 
tcm  fuperarat  nec  rcpudiare  licuit  ante  redemp- 
tionem,  ncc  redemptionem  detre&are.  Interve- 
niebat  enim  in  hifce  fori  autoritas.  At  captivi- 
tate  fecunda  numerata  uxori  dote,  unde,  quate- 
nus  poffct,  feipfam  redimeret,  eam  repudiare  pro 

m.  tit.  Cethuboth,  cap.  y.  fol.  63  a.  Adde  Gem.  Hierofolymit.  eodem  rit 

Gemar.  Hierofolym.  ad  tit.  Nidarim,  cap.   11.  fo!.  41.  col.  4.  halach.  3. 

d  1  Ad  Corinth.  vij.  4.  e  Gemar.  Bcbylon.  ad  tit. 

t  Mifna  tit.  Cethuboth,  cap.  4.  Gtnsar.  Babylon.  ibid.  fol.  fi  a. 

libitii 


723 


U    X    O    R       E    B    R    A    I    C    A. 


724. 


libitu  fas  crat.  Pcregre  profeclo  marito  uxoris 
captivae,  quae  per  procuratorem  de  maritali  re- 
demptione  in  foro  ageret,  bona  ejus  cx  fentcn- 
tia  fori  in  redcmptionis  pretium  vendebantur. 
Caeterum  regulariter  jam  dictis  exccptio  una  & 
altcra  adjicicnda.  Si  vovcrat  maritus  fe  ante 
menfes  exados  binos  uxorcm  repudiaturum  do- 
temque  ei  foluturum,  captam  intra  hoc  tempus 
redimere  non  obligabatur,  fi  repudiare  vellet. 
Nimirum  a  primo  voti  quo  fic  obftridtus  eft 
momento  illud  implere  tenebatur.  Etiam  uxor 
captiva  ex  iis  quae  expreffa  negatione  legis  inter- 
di&ae  fimt,  etiamii  abfque  excifionis  poena,  jure 
hoc  redemptionis  caruit.  Dote  ei  data,  redime- 
bat  feipfam.  Cura  funebris  ita  marito  incubuit, 
ut  etiam  cuique  fortis  infimae  uxori  dcmortuae 
rUJlpHffl  abhn  WD  mns»  i-6,  Binae  mini- 
mum  tibiae  adhiberentur  praeter  praefaam,  quae 
verba  funt  Rabbi  Jehudae  in  Mifna  a.  Ita  tamen 
ut  loci  morum  ratio  femper  b  obfcrvaretur.  Ti- 
biarum  autem  feu  tibicinum,  id  eft,  avA»^S  u- 
fum  in  funete  habemus  etiam  in  Foedere  c  No- 
vo.  Si  beatior  eflet  maritus,  pro  ejufce  amplitu- 
dine  opulentiaque  praefiniebatur  fumptus  fune- 
bris.  Ubi  vero  uxoris  fortuna,  familia,  dignitas 
clarior,  funus  ejus  non  pro  obfcuriore  mariti 
conditione  ab  eo  celebrandum  erat,  fed  pro  ea 
qua  claruit  illa.  Receptilllmum  habetur  illud  d 
de  uxore  "ihnS  )TSN)  )Oy  riTtV  PUW  )£J?  rbty 
•"UVO,  Afcendit  ea  cum  marito  fed  non  defc^n- 
dit  cum  eo,  ne  mortua  cpuidem.  Ita  radiis,  fi  qui 
fuere,  mariti  luminofioribus  fplendefcebat  ab  ip- 
fis  nuptiis,  ut  pro  ejus  dignitate  feu  quod  aiunt 
VTOD?  tum  haberetur  ea  viva,  tum  mortua  eflet 
fepelienda.  Si  aut  minor  effet  mariti  dignitas 
aut  minueretur,  uxor  nihilominus  fuam  perpetuo 
civiliter  retinens  pro  ea,  feu  ut  aiunt  mvjs'?  & 
habebatur  viva  &  fepeliebatur  mortua.  Peregre 
autem  profecti  mariti  uxore  demortua,  ex  fen- 
tentia  fori  ubi  aliter  amici  non  curabant  funus, 
bonis  ejus  divenditis,  fumptus  funebres  erogaban- 
tur. 

C  A  P.     IX. 

De  uxoris  bonis,  dote,  wcremento  dotis. 
Plurinm  vtduarum  dotes  qua  ratione 
praefiandae. 

QU  O  D  ad  dotem  uxoris  caeteraque  bona 
attineti  praeter  dotem  feu  donata  propter 
nuptias  atque  incrementum  dotis  ejufmodi,  ea 
quae  uxor  in  matrimonium  attulerat  velut  orna- 
menra,  gemmae,  alia  qualifcunquc  generis,  N»3)TJ 
nuncupabantur.  Horum  quoties  maritus  in  fe 
receperat  evictionem  ac  periculum  ex  paclo  do- 
tali  (ut  in  formula  libelli  dotalis  fuperius  oftenfi) 
quicquid  eis  accefcebat  ejufdcm  etiam  fiebat,  & 
quod  cafu  aliquo  minuebatur,  ab  eo  etiam  erat 
praeftandum.     Tunc  itcm  vocabantur  e  JNX  'DDJ 

»  Tit.  Cethuboth,  cap.  4..  ">  Gemar.  Babylon.  ad  tit.  Cethuboth,  cap.  4.  fol.  5.8.  8t   4.  halach.  6.  '  D.  Matth.  ix.23. 

d  Gemar.  Babylon.  ad  tit.  Cethuboth,  cap.  4    fol.  48  a.  &  cap.  f.  fol.  61  a.  c  Mifna  tit.  Ccthuboth,  cap.  7.  fub  initium. 

'  Gemar.  Babylon.  ad  tit.  Cethuboth,  cap.  7.  fol.  78  b.  £  Baal  Aruch.  in  ?5»>j  8c  Obad.  Bartenor.  ad  Miih.  tit.  Ccthuboth,  cap.  7. 

h  De  Succeffionibus  in  Bona,  cap.  20.  •  Vide  Jo.  Buxtorf.  in  Lexic.  Talmud.  col.  1206.  k  Parafli.  47.  '  Mifna 

tit.  Gittin.  cap.  j-   &  Maimonid-  halach.  Iflioth,  cap.  16.  >"  De  Succeffionibus,  cap.  2.  n  Gemar.  Eabylon.  ad  tit.  Ce- 

thuboth,  cap.  4.  fol.  5-4  a.  &  Maimonid.  halach.  Iflioth,  cap.  16.  &  Magid.  Mifna.  ibid.  °  Mifna  tit.  Cethuboth,  cap.  12.  &.  Gem. 

Babylou.  ibid.  fol.  104  a.  I  Milh.  ibid.  cap.  10.  Gemar.  Babylon,  ibid.  fol.  00  b.  Maimonid.  halach.  Illioth,  caD.  17. 

bilis 


7D3,  Bona  quae  funt  vekti  pecus  fencum,  fcu-j 

ferrea.     Si  non  in  fe  receperat,  quicquid  accre- 

vit  uxoris  fiebat  5  ad  quam  etiam  damni  pariter  ra- 

tip  attincbat.      Appellabant    hujufmodi   bona  ' 

Sbl2  'D3J    bona  deplumationis  feu  depiiationu, 

Ratio  nominis  prioris  e  gregis  ovium  locationc 

orta  eft,  ubi  condudtor  qui  locatori  in  compen- 

fationem  s,  certam  lanae  ac  ladtis  partem  quotan- 

nis  folvit,  in  fe  recepir  omnimodum  &  pcricu- 

lum  &  evictionem,  adeo  ut  locatori  quicquid  gre- 

gis  cafu    aliquo  minuerctur,  ira  conductor  prae- 

ftaret   ut  Sn!D  D"p  jlpn  fors  ipfa  feu  grex 

velati  ferrum  perpttuo  ei  remaneret.    Hinc  'Tjj; 

7*13  }Ni"  pro  fervts  hoc  modo  ad  uxorem  at- 

tinentibus  occurrit ;  quales  tamen  a  foeminis  fo- 

lis   pofilderi,   honeftatis    caufa,  nolebant,  ut  ali-- 

bi  h  moncmus.  jpo  autem  eft  depilare  &  evel- 

lere,  adeoque  tranflatione  levi  fructus  decerpen 

gramina  &c   fcmentem    metcre,    id    gcnus    alia. 

Quoniam  igitur  hic  ufusfruclus  integer  bonorum 

uxoris,  mariti  erat,  nec  fperare  potuit  illa  quid- 

quam  commodi  ex  mariti  receptione  (ubi  nulla 

erat)  cui  interim  frudus  omnimodi  ac  ruta  caefa! 

cedebanr,  adeoque  bona  velut  ab  eo  depilaban- 

tur,  ideo  in  morem  receptum  cft  nomen  pofte- 

rius  '  feu   bona  deplumationis   feu   depilationis, 

Inde  Hagar  ancilla  Sarae  in  Berefith  Rabba  k  di- 

citur  ibo  nnaty  feu  ancilla  deplumationis.     U- 

fuaria  reddit,  per  metaphoram,  doctiifimus  Bux- ! 

torfius.     Jam    vero  quod    ad    dotem    figillatim 

fpeclat  atque  ejufce  incrementum,  cui  idem  cum 

dote  plerumque  jus  erat ;  ante  viri  mortem  aut 

divortium,  ea  non  omnino  exigenda.     Neque  ex 

optimis  praediis,  ubi  praedia  ejufce  loco  erant,  ut 

inrerdum,  aifignanda  \  fed    e  notae  deterioris. 

Neque  poft  morrem  viri  rite  cxigebatur  ante  fa- 

cramentum  a  vidua  praeftitum,juxta  quae  alibi™ 

ea  de  re  diximus.     Qmn  pretium  veftimentorum 

quibus  vidua  tunc  induta,  e   dotis  aeftimatione, 

voluere  nonnulli  n  deducendum,   minime  vero 

pretium  veftimentorum  repudiatae,  nifi  coaclum 

cffet  a  foro  repudium.     Qtiin   neque   repudiatae 

de  dote  jurandum  erat.     Caeterum  ad  utriufque 

tam  repudiatae  quam  viduae  dorem  praeftandam 

obligabantur  ab  ipfo  nuptiarum  tempore,  hypo- 

thecae  nomine,  univerfa  mariti  praedia,  quibuf- 

cunque  five  donata  five  vendita,  etiam  &  bona 

mobilia   ad  haeredes  tranfmifia.     Vidua  autem, 

nifi  in  demortui   mariti  aedibus   maneret,   poft 

XXV.  annos  nec  minorc  praefcriptione,  dotis  pe- 

titione  °  cadebat.     Uxorum  plurium,  ejus  quae 

primo  defponfata  eft  pracrogativa  fuit  dotis  p  exi- 

gendae.     Etiam   &  fundus   hypothecae  nomine 

obligatus    in   prius  defponfatae  dotem  praeftan- 

dam   femper  cedebat ;    quin   &  evincendus  ubi  | 

pofterius  defponfatae  dotem  petenti  fuiflet  attri-; 

butus.     Quod  de  bonis  mobilibus  dicendum  non| 

eft.  Regula  erat,  j'Wro/23  nonp  |H  \>m,  'Frae-  j 

rogativa  temporis  bonis  in  mouilibus  locum  ha-' 

bet  rmllum.    Ubi  igitur  plures  fuere  viduae,  qua- 1 

rum  dotes  inaequales,  mariti  vero  fubftantia  mo- . 


h 


ij ;  (e  qua  faltem  ubi  fundi  non  erant,  dotium 
a «  praeftandus  crat)  multo  minor  effet  quam 
;i  e  compcnfari  poflent  omnes,  diftributio  (ita 
( int  aliqui)  liebat  aequalis,  ita  ut  juxta  dotis 
niimae  valorem,  fuam  reciperet  quaclibet;  fi 
j  lirum  minima  dos  toties  nec  plus  in  bonis  e- 
j  iodi  ineflct.  Sin  vero  ineflct  minus,  pro  nu- 
no  nihilominus  viduarum  diflribuenda  erant 
c  aaliter  bona.  At  fi  plus,  nec  tamen  quan- 
lj  i  fingulis  dotibus  aequale,  ineflet,  diftributio- 
I  aequali  prius  fafta  juxta  minimae  dotis  valo- 
e  i,  adeo  ut  ei  cui  minima  debita  dos  interea 

I  eretur,  id  quod  reliquum  erat  intcr  caeteras, 
icjito  eodem  fere  modo  diftribuebatur.  Verbi 
r|  ia  :  quatuor  fint  fimul  unici  mariti  viduae, 
iaim  primae  dos  cum  incremento  quadrin- 
ctae  minae,  fecundae  treccntae,  tertiae  ducen- 
a,  quartae  centum.  Bona  mariti  quadringentas 
k|i  excedant.  Cuilibet  harum  centum  praeftan- 
p  erant  in  dotem,  juxta  minimae  nempe  do- 
iiii  valorem.  Sint  mariti  bona  oclingentae. 
)  ribuantur  primo    fingulis  centum.     Accepta 

I I  vidua  quarta  dote  fua  integra,  reftant  viduae 
h  &  minae  quadringentae.  Jam  dos  minima, 
a  im  fciiicet  quae  nondum  folutae  funt,  eft  du- 
e:ae.  Trecentae  igitur  primo  minae  harum 
udringenrarum,  ita  fingulis  diftribuendae,  ut 
u  tcrtiae  viduae  fua  etiam  integra  fiat  dos  du- 
e  :arum.  Reftant  binae  viduae  &  centum  mi- 
n  Hae  inter  hafce  aequaliter  diftribuendae.  Ita 
nnae  ex  odingentis  dos  erat  250,  fecundae  tan- 
ndem,  tertiae  200,  &  quartae  100.  Adeo  ut 
■  oris  dotis  praeftandae  ratio  femper  haberetur 
ii:ima.  Quemadmodum  autem  ad  medicinae 
uj  m,  redemptionem  ac  fumptus  funebres  obli- 
attur  maritus  dum  fuperftes  erat,  ita  vidua  e 
cis  a  ad  mariti  haeredes  tranfmiffis  alimenta 
li  capiebat,  quamdiu  vidua  manebat  nec  in  fo- 
d  >etebat  dotem,  nec  ejufce  aftionem  alteri  ce- 
ej  :t.  Atque  ut  alimenta,  ita  veftis,  fupellex 
i«  tea  ac  domicilium  ab  haeredibus  ei  b  praeftan- 
a  Idque  juxta  fuam,  non  mariti,  nifi  minor 
fl ,  dignitatem.  Etiam  hic  ut  in  funere,  de 
u  fuperius  di£tum  eft,  obtinuit  illa  regula; 
s  7endit  uxor  cum  marito,  fed  cum  eo  non  de- 
:t  dit.  Quae  funt  alias  ad  hunc  locum  de  fuc- 
e  ione  e  jure  conjugali  attinentia  caetera,  ali- 
i  1  exhibuimus. 


C  A  P.     X. 

Z  fdmilian  uxoris  operay  auae  five  ab 
pfa  five  ab  ancilhs  ejufce  vice  prae- 
^anda.  Et  de  prole  latfanda  Jive  ab 
[txore,  five  a  repudtata  ■>  atque  de  hac 
r/avtda. 

1| '  Tiam  de  uxoris  artificio  feu  manuum  opera 
t  videndum  ;    quacum    itidem  cenfendus   eft 
>r  iis  qui  ei  incubuir  labor  familiaris,cujus  no- 


Uxor     Ebraica.  J2$ 

mine,  fi  rcfpucret,  etiam  foro  in  eam  agere  li- 
cuit  marito.  Pro  more  loci  ci  opcrandum  erat 
rebus  quae  foeminis  idoncac,  fivc  texcndo  five 
acu  pingendo  five  nendo  five  lanam  five  linum, 
idquc,  juxta  fuperius  dicta,  in  mariti  d  commo- 
dum.  Ubi  autem  ex  more  loci  ufitatae  ac  prae- 
ftitutae  foeminis  operae  neutiquam  latis  dignofci 
quibant,  cogenda  erat  tantummodo  lanam  nere, 

N»n  ryiom  o'natrn  ,m^  nzn  nx  ryto  \rwsrw 
awy?  mnvon  noN^on,  Quoniam  linum  dam- 
no  eji  ori  labrifque,  &  nendi  facultas  foeminis 
eft  propria,  juxta  illud  (nam  &  id  citant)  Et 
omne-s  e  midieres  quae  fapienti  erant  corde  ma- 
nibus  fuis  nebant.  Sed  hoc  pro  amplitudine  at- 
que  tenuitate  mariti  aliter  atque  aliter  fe  habuit. 
Si  maritus  voto  uxorem  ab  omni  ejufmodi  opifi- 
cio  feu  labore  prohibuerat,  coacto  repudio  (nifi 
votum,  juxta  ea  quae  capite  traduntur  fexto,  rite 
laxaretur)  cum  dote  erat  feparanda.  Nimirum 
ad  ejufmodi  otium  in  morum  perniciem  palam 
obftringi  (quod  ex  voto  manente  fiebar)  uxorem 
aliquam  nolebant  prudentes.  Alia  item  erant 
uxoria  officia.  Faciem  mariti,  manus,  pedes  la- 
vabat,  poculum  ei  implebat,  le&um  ejus  fterne- 
bat,  aquae  etiam,  vafibus,  id  genus  aliis  appo- 
nendis  auferendifque  fedula  aderat  ipfa,  e  jure 
faltem  adefle  debuit,  ut  miniftra.  Neque  in  hif- 
ce  ancillae  aliufve  minifterio  locus  erat,  quan- 
tacunque  eflet  conjugum  dignitas,  nifi  fi  indul- 
gebat  maritus,  aut  valetudo  feu  immundities  ob- 
ftaret.  Etenim  neque  le£tum  fternebat  coram 
marito  uxor  immunda  nec  poculum  implebat, 
nec  omnino  faciem,  manus,  pedefve  lavabat,  ne 
forte  eum  tunc  temporis  ad  congreflum  irritaret 
illicitum.  Alia  erant  ad  quae  uxores  beatiores 
ipfae  non  obligabantur  ,-  quae  tamen,  ut  minifte- 
ria  uxoria  ancillae  aliaeve  velut  earum  vice  prae- 
ftabant,  atque  ab  infimae  fortis  uxoribus  ipfis  ma- 
riti  pro  libitu  exigebant  •,  veluti  panem  furno  de- 
coquere  (quod  etiam  ex  Ezrae  f  fancitis  accipi- 
tur)  edulia  caetera  praeparare,  veftes  abluere,  li- 
beros  lactare,  frumentum  molere,  non  afinum  e- 
quumve  molarem  agitando,  fed  in  ipfa  mola  fe- 
dendo  ac  farinam  curando.  Is  enim  erat  molen- 
di  modus,  cui  duntaxat  obligabantur  ejufmodi 
molitrices,  quales  etiam  dicuntur  in  Evangclio  s, 
ahnSuo-oLj  iv  tof  /jmAcovi,  mokntes  in  mola.  Cae- 
terum  fi  unica  in  familia  eflet  ancilla,  aut  per 
paupertatem  marito  bcne  liceret  five  fua  five 
uxoris  pecunia  ancillam  unicam  emere,  uxor 
ipfa  a  molitura  uti  &  panis  coftura  erat  im- 
munis.  Quod  fi  binae  eflent  in  familia  ancil- 
lae,  aut  quantum  commode  in  binarum  emptio- 
nem  eflet  impendendum,  etiam  eduliorum  ap- 
paratus  &  proles  laftanda  ad  ancillas  ex  more 
recepto  rite  ablegabatur.  Si  nempe  vellet  uxor 
ipfa  ;  non  aliter.  Si  ipfa  prolem  lactaret,  edulia 
melioris  fucci  ei  ex  jure  erant  augenda. ,  Si  ge- 
mellos  pepererat,  laclandus  ipfi  duntaxat  unicus 
(quoties  ad  ancillam  haec  opera  neutiquam  able- 
ganda)  &  a  marito  alteri  nutrix  conducenda.  Re- 
pudiata,  ubi  ancillae  aliufve  operae  locus  con- 
ftante   matrimonio   non   fuiflet,    ita   tantum  ad 


'hfna  tit.  Cethuboth,  cap.  4.  fub  finem.  Gemar.  Babylon.  fol.  fi  b.                     b  Mifna  tit.  Cethubotlt,  cap.  n.  &  Gemar.  Babylon.  ibid. 

oi'  03  a.  Mairnonid.  halach.  llhoth,  cap.  18.                   =  De  Succeffionibus  in  Bona,  cap.  2.  8c  17.  d  Mifna  tit.  Cethuboth,  cap.  6. 

->{  ir.  Hierololymit.  ibid.  8c  Babylon.  fol.  66  a.  &  ad  cap.  f.  fol.  95  a.  Maimonid.  halach.  Uhoth,  cap.  ri.  e  Exod,  xxxv.  ij-. 
fl  nar  Eabylon.  ad  tit.  Baba  Kama,  cap.  7.  fol.  81.  a.                       f  Matth.  cap.  xxiv.  41. 


r0L.   II. 


F  f  f  f  f 


prolem 


7*7 


U  x  o 


R 


prolem  ex  fe  paulo  ante  repudium  natam  lac- 
tandam  obligabatur,  fi  infanri  aliquantulum  ca 
agnofceretur.  Etenim  tunc  T71H  fiiDD  MSO  ad 
evitandum  periculum  quod  agnitae  nutricis  mu- 
tatione  proli  poflct  acciderc,  accepta  a  patre 
merccde  a  matre  laftanda  fuit  ufque  in  bima- 
tum,  nifi  aliter  efiet  inter  parentes  conventum. 
Tranfafia  ea  aetatula  in  patris  larcs  revertcba- 
tur  infans.  Gravidae  autem  repudiatae,  cui  &' 
ufque  in  bimatum  proles  laftanda,  integrum  erat 
mafculum  ufque  ad  fexennium,  puellam  apud 
fe  perpetuo  retinerc.  Sed  alimenta  interim  utri- 
que  proli  a  patre  praeftanda.  Si  nollet  ipfa,  tranf- 
acto  biennio,  apud  fe  retinere,  pro  libitu  alter- 
utrius  fexus  prolem  ad  patrem  relegabat,  atque  eo 
demortuo  SnpS  feu  in  curam  publicam  ejiciebat. 
Confona  aliquatenus  funt  jam  diclis  de  prole  lac- 
tanda,  ea  quae  occurrunt  hac  de  re  in  Alcorano  a 

jJ    z^l)  ifL^    \cL__jJf    pju  ql  4yl  er*J 


c^u=j'  y 


(jU  cjD^  j.^ 


Jr* 


%    __,_LJ_    L_jL«  ck_P    (j-c    SlL^a    1^,1 
~j__>f  G_5    i<4^     «-L^ 


3 


O' 


U  -,^-^lt--     —La.    jb 


-3-J- 


C 


r 


iVton? s  laBanto  prolem  fuam  biennio  integro  ; 
cui  fcilicet  lac  praebere  ipfae  volunt.  Tatri  au- 
tem  incumbit  (de  uxoribus  repudiatis  verba  fiunt) 

alimenta  ac  veftes  (fcilicet  c.1- *&$)  <J& 

feu  lattationi  neceffaria,  ut  ibi  Mahumed  Ben 
Achmed)  fubminiftrare  fecttndum  ftatus  fm  con- 
(Sic  enim  ibi  interprctatur  Achmedi- 


~^J- 


des  ille  m 


JLL   nempe   ^jAb  _jc\aj 

juxta  viresfuas.)     Non  cogantur  ultra  faculta- . 

tem  fuam.     Nec  mater  ratione  prolts  fitae,  nec 

pater  ratione  fuae  qui  &  furn  eft  haeres,  ini- 

quum  quid   hac  in  re  ferat.     Si  vero  puerum 

ablaflare  ( intra  biennium)  vifitm  fuerit,  eaque 

de  re  confinferint ,    id  facere  eis  non  eft   veti- 

tum.     Etiam  ft  vultis  prolem  veftram  alibi  (ab 

aliisquam  a  matribus)  laBari,  vobis  permittitur. 

Sed  &  ttim  praeftabttis  eis  quod  pro  ftatus  ve- 

ftri  conditione  debetur.     De  poteftate   mariti  in 

uxorem  operifquc  in  ejufdcm  commodum  ab  ea 

oraeftandis  five  ex  aliarum  gentium  jure  five  ex     exemp/ardus  aut  non  mvemuntur  aut  obdo  c, 

philofophorum  aliorumvc  fententia,   confulas   fi    foffa  funt,  eo  qttod  tllegitimavideantur  &  t 

6  ln  lib    i    Politic.  Arift.  «  Obfervat.  de  Vet.  Rit.  Nupt.  cap.  n.  &c.  d  De  Domt.  int,er  ' 

q  Glofl".   i.  ad  legg.  Connub.  f  Levit.  xx.  io.  Deut.  xxij.  ii.  e  Deut.  xxij.  | 

i  Mifna  tit.  Sanhedrin,  cap.  io.  Gemarae,  ibid.  Scc.  '<  Itcm  difta  m  Mifna,  cap.  7.  W 

■»  Ibid.  cap.  10.  &  de  hifce  videiis  Maimonid.  halach.  Ifuvi  Bia,  cap.  1.  "  L;b.  1.  cap 


BRAICA.  78 

placet  Antonium    Montecatinum  b,    Anton.  _ 
Hotomanum  c,    Scipioncm    Gentilem'1,    pralt 
Andraeam  Tiraquellum  e  reliquofque  cx  prot 
rem  matrimonialem  integram  traclantes. 


C  A  P.     XI. 

/Idulteru  apud  Ebraeos  poenae  capitc,  $ 
dwerfae.  De  periocha  tn  Evangto 
Joanms  de  in  adulterio  deprekenfa. 

O  S  T  nuptias,   jure  dotali  varias  ob  cai 
excidebat  uxor,    interdum  etiam  omnimc 
jure  conjugali,  adeo  ut  deinceps  marito  habc 
tur  illicita  ac  pro  interdicla  ;  veluti  ob  adult. 
um,  ejuldem  etiam  fufpicionem,   infamiam, 
verecundiam,  fallacias,  alia  quaedam  five  in  fr 
faica  fwe.  in  Judaica,   ut  infra  dicetur,  praefcri 
commifla.     Ultimum  etiam  interdum  fequcbr 
fupplicium  ;  ut  in  forenfi  fufpeftae  per  amai 
potionem  examine  atque  ob  adulterium  ritc 
foro  probatum.     Adultcrii  poenam  mortem 
ifle  ex  ipfo  legis  fermone  nemo  nefcit.     At  r 
idem  poenae  genus  cuilibet  adulterae.     Comr 
tebatur  fcilicet  aut  in   uxore  quae  filia  facerd. 
non  erat,  idque  aUt f  nupta  aut  tantum  s  defp 
fata  i  aut  in  filia  facerdotis  h  five  nupta  five 
iponfata.     Adultcrium  tum  in  nupta  prioris 
neris  virgine,  tum  in  vidua  defponfata,   ftran 
latione  puniebatur.     Verba  legis  funt,   Morte  • 
terficiatur  tam  adulter   quam  adukera.      Mo  i 
mentione   fimplici  ftrangulationem  paffim  ini . 
ligunt :     id  eft,  quod  toties  apud  Talmudicos . 
currit*,    pJPI  S^»H    QDD    rmnS  miONTI  iT. 
Quemadmodum  adjedtum  UlndSit fanguis  fu/ 
eos,    lapidationem  denotat.      Si  defponfata  el 
virgo  necdum  nupta,   lapidationis  poena  ex  i  i 
lege  k  utrique  praefcribitur.     Ubi  vero  facerdc  i 
erat  filia,    ipfa  l   ex  fermone   legis  comburer. 
erat ;  adulter  autem  ftrangulandus m,  quia  nuili ; 
genus  mortis  fingulare  ei  in   lege   praeftitutu. 
Et  de  facerdotis  filia  adultera  recole  hic  quae  • 
perius"  obiter  addudta,  uti  &  quae  capite  priu 
de  fponia  praereptae  virginitatis  rea.     De  ad  • 
tera  igitur  defponfata  necdum  nupta,   juxta   • 
braeorum  placita,    capiendum  eft  illud  quod  11- 
betur  in  hiftoriola  illa  facra  adulterae  in  Jonms 
Evangelio   °  :     Magtfter,    hanc  deprehendink 
in    ipfo  facinore    adulterii.       In    lege  auth 
noftra  Mofes  praecepit,   ut  hujufmodi  fotmirte 
lapidarentur.      Periocha    illa    de   adultera    h:> 
etiam   quicquid    habetur    a    fine    commatis 
capitis   leptimi   ufque   ad  initium  commatis  i 
capitis  odavi  in  exemplaribus  compluribus  Gr; 
cis  olim  non   eft  compertum.     Neque  enim 
eo  quo  ufus  eft  Nonnus  Panopolita,  aut  iriqu 
fcripfit  Chryfoftomus,   Cyrillus,  aut  Theophyl. 
tus.     Et  exprefiim  Euthymius ;    In  exaBiorL 


3  Az.oar.  1. 
Sc  Uxor.  lib.  1:  cap.  19, 
h  Levitic  xxj-  9- 
Tit.  cap    9- 
o  Cap.  viij.  +• 


M 


72p 


Uxor     Ebrai 


C    A» 


73O 


clita.  Adeoquc  non  ita  univerfim  a  Graecis  ve- 
teribus  agnita  cft  periocha  illa  ut  a  Latinis a,  qui- 
bus  multo  fuit  rcccptior.  Nec  fane  iri  exempla- 
ri  Syriaco  multoties  olim  typis  edito  repcritur. 
Sed  non  folum  in  Vulgata  atque  in  Graecis  ple- 
rifquc,  quibus  pcr  fecula  multa  ufa  cft  ccclefia 
Ghriftiana,  habetur  verum  etiam  in  Arabicis  tum 
Romanac  tum  Erpenianae  e  codicibus  prifcis  edi- 
tionis  uti  &  in  AEthiopicis.  Etiam  in  codice 
optimae  notae  Syriaco  ex  orientc  dudum  allato 
rcperitur,ut  adnotat  vir  doctifllmus  Ludovicus  de 
Dicu,  qui  iri  notas  fuas  eam  inde  exfcripfit.  Scd 
bene  intcrim  monuit  illc  praefigi  haec  hiftoriolae 
huic  ibi.  LeiJio  quae  eft_  de  illa  muliere  pecca- 
trice,  N0»tyS3  VTirVN  xVl,  fed  7ion  eft  in  vut- 
tro  reccptis  feu  in  eo  qtto  vulgw  utitur.  In  bi- 
bliothcca  ctiam  Arundelliana  cft  cxemplar  Arabi- 
cum,  perquam  nitidum  ac  vetuftum  quatuorE- 
vangeliorum,  ncc  fine  vocalibus  anno  aerae  mar- 
tyrum  1043  atque  hegirae  727  (ut  ad  finem  no- 
:atur,  id  eft,  Chrifti  1326)  in  AEgypto  fcriptum 
in  quo  ctiam  legitur.  Scilicet  recentius  eft  co- 
iice  unde  editio  facla  eft  Erpeniana  annis  quin- 
juaginta  quinque.  Et  capita  feu  fecliones  ab  eis 
juae  ift  editionibus  Romana  ac  Erpeniana,  per- 
iuarn  funt  divcrfac.  Inter  argumenta  autem  ad 
iflerendum,  gcnuinam  fuifle,  ex  veterum  Graeco- 
um  fententia,  hanc  Joannis  partem,  affeni  foli- 
a,  bina  praecipua  funt.  Alterum  ex  Athanafio, 
!:  Chryfoftomo  alterum.  Athanafium,  aiunt,  in 
iynopfi  Sacrae  Scripturae  eam  memorare,  uti  & 
^hrylbftomum  in  Homiliis  b.  Sed  palarii  eft  Atha- 
lafium  ita  memorare  dum  fingulas  Joannis  partes 
ercurrit,  ut  manifeftam  interea  dubitandi,  faltem 
jifctiminandi,  notam  fatis  relinquat.  Reliqua 
nim  fic  fuccincte  enarrat,  ut  hoc  dici,  illud  fleri 
xprefllm  fcribat.  T)ifputat  cum  illis,  inquit,  Ni- 
?demus.  Illi  compefcunt  eum  (de  capite  VII.  Jo- 
nnis  loquitur)  Jefus  rurfus  difputat  cum  eis.  Ipfi 
mtra  vcrba  ejus  fubvertere  conantur.    'EvTowda, 

zru&A    ¥  Y&inyianStimK  \<ns\  jnji^af,  quod   fonat 

'/'  habentur  illa  de  adulterii  accufata.     Iterum 

4  eos  loquitur  dicens,  Eego  vado,Scc.  Ut  in  ca- 

itisVIII.com.  zi.     Palam  eft  intervenire  apud 

jm  mentionem  hanc  hiftoriolae  hujus  velut  quae 

lic  fubinde  aut  juxta  nonnullos  locum  haberet, 

on  quafi  pari  cum  reliquis  cx  ejus  fententia  jure. 

erinde  ac  fi  quis  in  Danielis  ac  Eftheris  recenfio- 

|e  Apocrypha  de  Belo  &  dracone,  &  Sufanna,  & 

.iardochaei  fomniofimul,  fed  ratione  &  ftilo  di- 

ari  ac  modo  quo  ufus  eft  hic  Athanafius,  me- 

orarer.      Atque  infirmius  eft   multo  quod    ex 

hryfoftomo  affertur.     Scilicet  apud  interpretem 

■los  Pr.  Aretinum,   inter  alia  quae  Pharifaei  non 

fcendi,  fed  calumniandi  anfam  prehendendi  caufa 

terrogabant,  dicitur  &  Iioc  fuifle  an  lapidanda  ef- 

j  t  adultera.    Inde  afleritur  Chryfoftomum  hifto- 

)lam  hanc  pro  genuina  in  Evangelio  agnovifle. 

:d  manifefta  eft  tum  interpretis  tum  ejufdem  fe- 

<  lacium   hic  hallucinatio.     Neque   enim  folum 

>n  agnovit  aut  in  Evangelio  Joannis  quod  inter- 

}  etatus  eft  legit  periocham  hanc  Chryfoftomus  c, 

1 1  nec  in  ejufdem  Graecis  quid  omnino  habetur 


quod  Arctini  verfioni  huic  rcfpondcat.  Calum- 
niandi  anlam  quaefivifle  ait,  quando  dc  tributo 
Caefari  dando  rogabant,  <£  otb  i%t  d$lrtcdt; 
'yvicu.iy;  S\iAty>i"Tv,  &  in  quaeftione  de  foemina 
quae  ieptcm  habucrat  maritos.  Pro  Graccis  illic 
fubftituit  mterpres,  Cum  rogabant  an  lapidanda  ef- 
fet  adultera,  locum  de  dimiffione  hic  adultcrac 
perpcram  intelligens ;  cum  nihil  omnino  de  adul- 
tera,  nihil  de  lapidationc  in  Graecis  habeatur.  Ver- 
tere  debuit,  e^  quando  difputabant  d  de  dimiffione 
uxoris,  feu  de  repudio.  Qua  de  re  etiam  monuit 
in  notis  fuis  dodifllmus  Boifius.  Atque  ex  hifce 
Athanafii  &  Chryfoftomi  locis  perperam  aflcrunt 
viri  magni,  Bellarminus,  Maldonatus,  alii,  peri- 
copam  hanc  veteribus  Graecis  receptam  efie.  Cer- 
te  compluribus  eorum  efle  receptam  ego  non  du- 
bito  ;  fed  non  omnino  eas  ob  rationes,  quae  plane 
nihili  funt.  Exemplaribus,  inquit  Erafmus,  Grae- 
cis plerifque  non  habetur.  Mariana,  Antiquos  co- 
dices  Graecos  non  habuijfe  ;  non  aliquot  Latinos, 
quafi  Graeci  veteres  haberent  nulli.  Maldonatus 
veteri  codici  Vaticano  deeffe  ait.  Sed  Beza ;  Ex 
vetujlis  noftris  codicibus  feptemdecim  unus  dun- 
taxat  illam  non  habebat.  In  reliquis  fcripta 
quidem  eft,  fed  ita  ut  mirafit  leEiionis  varietas. 
Atque  tam  in  reformatis  quam  in  pontificiis  funt 
quibus  perquam  fufpecta  habetur.  Ut  Cajetano, 
Bezae,  aliis.  Sed  vero  miium  non  eft,  in  feculis 
primitivis  exemplariaiuifle  hodieque  manere,  qui- 
bus  haec  aliaeve  fubinde  periochae  facrae  deefienr, 
cum  fcilicet  audacium  nimis  exfcriptorum  com- 
plurium  mos  tum  eflet,  aliter  atque  aliter  pro  mul- 
tiplici  judiciorum  difcrimine  Evangelia  variatim 
emendare,  augere,  minuere  (quod  monet  Hiero- 
nymus e )  maxime  nimirum  ut  quemlibet  evan- 
geliftam  eadem  ipfa,  nec  omnino  diverfa,  dicere 
facerent.  Atqui  interea  dubitandum  non  eft,  quin 
ab  intima  etiam  antiquitate  Chriftiana  in  codices 
optimos  ut  genuina  etiam  in  oriente  fucrit  re- 
cepta.  Quod  ex  Tatiani  &  Ammonii  Alexan- 
drinorum  harmoniis  &  canonum  inde  conftruc- 
torum  ufu  fatis  liquet.  Floruit  fcilicet  ille  fub 
annum  160.  adeoque  intra  fexagefimum  aut  cir- 
citer  ab  ipfius  Joannis  morte,  atque  in  Harmo- 
niam  Evangeliorum  hiftoriolam  hanc  e  codici- 
bus  queis  ufus  eft  ut  Joannis  reliqua  expref- 
ftm  memorat  f  ;  quemadmodum  itidem  Ammo~ 
nius  g  qui  fub  annum  230  vixir.  Dein  vero, 
Evangeliorum  fecundum  harmonias  illas  ufum 
in  oriente  inolevifle  argumento  eft  certiffimo, 
quod  Eufebius  Caefarienfis  ille  epifcopus  (qui 
fub  annum  320.  floruit)  canones  illos  decem  ex 
harmoniis  illis  conftruxerit,  unde  facile  difcerni 
poflent  quae  in  fingulis  evangeliftarum,  quae  in 
tribus  tantum,  quae  in  duobus  folum,  Sc  de- 
mum  quae  in  unico  aliquo  habercntur.  Atque 
in  canonis  decimi  i  (in  quo  ea  quae  unicus  ali- 
quis  habet)  nnmeris  ad  Joannem  fpeclantibus, 
odogefimus  fextus  pericopam  hiftoriolae  hujus 
indicat.  Et  proculdubio  in  codice  Eufebiano  ip- 
fo,  cui  canones  illos  is  primus  aptavit,  lecta  eft 
ut  fatis  juxta  iilius  fententiam  recepta  ;  quoniam 
palam  in  harmoniis  juxta  quas  (ut  ipfe  in  Epifto- 


Vide  Hieronym.  lib.  2.  adverf.  Pelagianos  cap.  6.  Auguftin.  tract.in  Joann.  33.  &  de  Adulterinis  conjugiis  lib.  z. 
'  rt-  fl-                b  Hom.  in  Joann.  60.  in  Graec.  6i.  c  Vide  Homil,  eiufdem  in  Joann.  tt.  Graec.  fi. 

'  J  Piaefat.  ad  Eamaium.  c  rr—:—  :- "- —   " —    ---  *  '     " 


cap. 


f  Tatian.  in  Harm.  Evang.  cap.  120.  J  In  Harm.  cap.  12. 


Ambrof.  lib.  6- 
d  Marc.  x.  z- 


ia 


^gr  UxoRr. 

la  ad  Carpianum  diferte  monet)    funt  conftrucli 

ab  eo  illi  canones,  adeo  eft  expreffim  agnita.    Et 

dubitari  nequit  quin  Tatiani,  Ammonii,-  Eufebii 

editiones  ejufmodi  data  ab  ipfis  opera  fingulari 

atque  eo  inftituto,  ut   quid   revera  evangelicum 

eflet  certius   conftaret,    adornatae,  fadae  fuerint 

juxta  codices  optimos  ac  quos  poflent   illi  fecu- 

lis  illis  primitivis  nancifci   feledtiilimos,   adeoque 

difcrepantibus  feu    citra    curam    ejufmodi  editis 

fcriptifve  longe  praeferendos.     Non  aliter  ferme 

atque  Taurellii,    Contii,    Gothofredi,   editiones 

Codicum   Juris  Caefarei,    ac   Novi   Teftamenti 

Stephaniana,    ex  optimis  vetuftiffimifque  codici- 

bus  accuratius   expreflae   reliquis  citra  ejufmodi 

curam  prodeuntibus    funt  plane    anteponendae. 

Evangelia  hinc  Graeca  cum  canonibus    illis   eo- 

rumque  in  paginarum  oris  numeris  adnotatis,  in 

oriente    maximi   habita    &   plerumque    recepta 

funt  ;    quod   fcimus  etiam,  tuni  ex  verfionibus 

Arabica  &  AEthiopica  quae  illis  infigniuntur,  uti 

&  codex  manufcriptus,  quem  dixi,  Arabicus.  La- 

tine  autem  inde  ab  Hieronymo  edita  funt  pari- 

ter  cum  canonibus  illis  numerifque  fic  adjedtis, 

ut   iri  operibus    ejus  eft  videre  ubi  praeftantiffi- 

mum  diftorum  canonum  ad  genuinam  Evange- 

liorum  leftionem  rite  dignofcendam  ufum  prae- 

dicat.     Atque  ut  Eufebii  conftru&io  illa  (quae  in 

Erafmi,  Stephani,    aliorum  editionibus  item  cer- 

nitur)   Graecis  feu  orientalibus,     ita  Hieronymi 

occidentalibus  hac  in  re  profuit,  per  quos  Evan- 

gelia   canonibus    &  numeris  illis   infignita  pro- 

pagata  funt.     Habetur  in    bibliotheca   regia,    ad 

S.  Jacobi,    vetuftiffimus  Evangeliorum    ejufmodi 

codex  Latinus   literis  aureis,    in  charta    bomby- 

cina  coloris  purpurei  pulcherrime  fcriptus  atque 

nnmeris  canonum  in  paginarum  oris  ornatus,  a- 

deoque  non  fine   adulterae   hiftoriola  quae  item 

expreffim  in    Vi&oris  Capuani  Harmonia  a  ha- 

betur,     Conjeftura  eft  eundem  effe  quem  Wilfri- 

dus  &  Eboracenfis  &  Hangulftadenfis  antiftes  fcri- 

bi  curavit  fub  annum  Chrifti  700.  de  quo   in 

ejufdem  Epitaphio  b : 

Necnon  &  quatuor  auro 

Scribi  Evangelii  praecepit  in  ordine  libros. 

Arque  ita  huic  coaevus  eft  alter  in  bibliotheca 
Cottoniana  ab  Eadfritho  epifcopo  tunc  Lindis- 
farnenfi  nitidiffime  confcriptus  atque  ab  Aldredo 
presbytero  Anglo-faxonice  verfus,  in  quo  canoni- 
bus  decem  praefixis  numerifque  eorum  paginarum 
oris  adjectis  atque  Evangelifta  quolibet  in  ca- 
pita  fignanter  numerata  pro  le£tionibus  folen- 
nibus  diftributo  (non  ut  feculis  recentioribus  c, 
fed  itaut  Matthaei  fint  8  8.  Marci  43.  Lucae  94. 
&  Joannis  42.  &  aliter  atque  aliter  capita  feculis 
illis  funt  divifa,  quod  ex  codicibus  vetuftiffimis 
fcimus)  vigefimum  Joannis  caput,  quod  nihil 
aliud  eft  praeter  iplam  adulterae  hiftoriolam,  per 
fe  inter  legenda  in  quadragefima  numeratur.  A- 
lia  perquam  antiqua  apud  nos  Evangeliorum  ex- 


1   B    R    A    I    C    A.  702 

emplaria  nec  fine  canonibus  illis  numerifque  at-! 
que  hiftoria  hac  vidi,  quorum  unicum  Athclfta-j 
ni  regis  erat.     Ettametfi  editiones  Latinae,  quaq 
typis  fiunt,   fatis  paucae  canones   illos  numerof' 
que  habent,  nihilominus  earum  prima  (quanturrl 
video)  faltem   perquam  vetufta  fummaque  curr.j 
cura,    pro  feculi  indole,  formata,  eis  non  caret,! 
Ea   ncmpe    quam    Lugduno   debemus   annoqiK' 
Chrifti  1523.  ab  Joanne  de  Gradibus  juris  utri! 
ufque   profeflbre   adornatam.      Etiam  in  rituali 
bus  ecclefiae  Romanaed  prifcis  pericopae  illius  lec 
tio  affignatur  fabbato  dominicam   quadrageftmai. 
tertiam  infequenti,   uti  in  Evangeliis  Anglo-faxo 
nicis  olim  typis  editis  (quae  alia  funt  a  jam  dic: 
tis,  &  recentiora)   totum  illud  quod  a  commati 
40.    capitis  feptimi  ad  comma   21.    o&avi  die 
Jovis  feptimanae  quadragefimae  quintae.     Atqm 
ut   pariter    cum    evangeliftae  reliquis    receptan1 
hiftoriam   hanc   memorat    Hincmarus  e   antifte-; 
Rhemenfis  (qui  fub  annum  850.  floruit)  quem 
admodum    ferme   patres  infigniores    occidenti; 
Hieronymus,    Auguftinus,    Ambrofius   diu  ant 
feu  fub  annum  400.     Nec  folum  in  occidente  fc 
lcnnis   fuit   hujus  in    ecclefiis   letiio   (unde  gc 
nuinam  effe  hiftoriam   illam    ex  occidentalis  ec 
clefiae  judicio  vetuftiffimo  palam  eft  j  tametfi  ir 
terim    in  ritualibus  Anglicanis  feculorum  recen 
tiorum  ledionem  folennem  fupplefle  nullibi  con : 
petiam)  verum  etiam  in  oriente.     Nam  die  A 
prilis  primo  Mariae  AEgyptiacae  (quae   ejurat 
libidinis  ufu  priftino  fub  Juftini  tempora  f  feu  ar 
num  Chrifti  520.  vixit)  velut  adulterae  huic  cor 
generi  facro  quotannis  legitur,   ut  ex  ritualibus 
liquet     orientis.      Id  verum   eft,   in   Evangeli 
in  quae  commentaria  fcripfit  Theophyla&us  Bii 
gariae  antiftes  (quorum  exemplar  MS.  pervetuftm 
penes  me  jam  eft)  omnino  deeffe.     Et  vixitqu 
dem  ille  fub  annum  900.     Sed  illud  inde  folur 
evenit,  quod  Chryfoftomi  cujus  codici  ut  diclui 
eft,  deerat,   in  omnibus  fequax  fuerit  Theophj 
laftus    &   velut    ejus  tantum,    ut   docti  iciun 
epitomator.     Simile  quidem  dicendum  de  Evar 
gelio  Joannis  in   Catena   patrum  Graecorum 
Corderio  edito,  cui  etiam  pericopa  haec  deef 
Habetur  in  bibliotheca  Vaticana  exemplar  Perf 
cum  quatuor  Evangeliorum   anno  Chrifti   160 
Agrae  quae  primaria  eft  imperatoris  Mogorienf 
urbs  tranfcriptum   e  codice   anno  hegirae  790 
feuChrifti  1388.  exarato,  cujus  lingua  vetufhor. 
tempora  faepius  redolere  dicitur.     Ab  Hieronyrm 
Xavierio  illuc  allatum  eft  miflumve.     In  hoc  c: 
tiam  habetur  quidem  hiftoriola  illa  adulterae  eai 
que  ipfiffima  quae  in  Graeco,  fed  aliter  colloca1 
ta.     Nempe  in  capite  (juxta  capitum  quibus  d 
timur  diftributionem)  decimo,  cum  ad  oftavur 
in  Graecis,   Latinis,    Syriacis,  Arabicis,  AEthicj 
picis,  reliquis  attineat.     Ita  fcilicet  mihi  obfe: 
vavit  vir  undiquaque  doctiffimus   Joannes  Gra 
vius  aftronomiae  in  academia  Oxonienfi  profe: 
for  digniffimus,  ex  notis  fcilicet  fuis  quas  ind 
fumpfit.     Sunt  autem  qui   ex   annalibus  nefci 


»  Cap.  120.  b  Apud  Bcdam  Hift.  Anglorum  lib.  v.  cap.  10.  c  De  varia  capitulorum diitiniftione  vide  J.  Croium 

Ubiervat.  ad  N.  T.  &  Balacum  Cent.  5.  Script.  87.    5c  Joicelin.  in  Antiq.  Ecclef.  Brit.  Archiep.  44.  *  Brcviar.  Rom.  in  Sabbl 

sept.  3.  quadrag.  Sc  vid.  Sixt.  Senenf.  Biblioth.  fan£t.  lib.  1.  cap.  zx  '  De  Divortio.HlothariiSc  Tetbergae  refp.  ad  Int. 

Nicephor.  lib.  17  cap.  f.  Menaeum  Graec.  April.  1.  Baronius  in  Martyrolog.  April.  2.  &  Anual.  tom.  7.  ann.  yzy.  num.  22.  &  2 
*  fciwyyiA.  tol.  ioo  b.  Vcnetiu  iypo.  '     "      ' 

quibi 


'33 


tJ 


X    O    R 


E 


B    R    A    I    C    Ai 


'M 


libus 3,  Hifpanorum  Hebraeorum  collegerint  mu-  tur.     Unde  etiam  pcr  prolcpfm  apud  cum  '  Jo- 

; rem  illam  depnhenfam  in  adulterio  conjugem  fcphus  patriarcha  Potipharis  uxori  eum  illicicnti, 

;  iffe  fenio  confecli  Manajfe  HierofotymitariL  &  alias  ait    apud  gcntcs  fcorta   adolefcentibus  lege 

!  tcatam  effe  Sufirtnam  ;  Juijfe  focmindm  fanc-  permitti,  noftratibus  vcro  interdici -,  ^Md  ■/?)   $ 

fiimam  Ciaudiam  &  T)ivum  Jacobum  vcnien-  t-rnu.oLani  a>e/-s~<q  ^jwi  Sw^th^  Quin  &  merttri- 

i  m  in  Hifpaniam  ficutam  effe,  ibique  reman-  ci  fententia  mortis  praefcftbitur.     Atqui  tamct- 

>7e   ac  demum  jam  fenem    ad  dominiim   m'i-  fi  cx  more  feu  lege  aliqua  fingulari   comburen- 

ajfe.     Dc  pocna  adultcrii  ibi  memorata  Chrif-  da  erat  hoc  nomine  Thamar  m  ante  lcgcm  Mo- 

iiue  verbis  vide  prae  aliis  Hugonem  Grotium  in  faicam,  nihilominus  in  hujus  capitibus  n  ubi  in- 

:  stis  adje&is.     Et  de  lapidationc,  quae  tum  fo-  terdicitur  fcortum,    nulla  omnino  poena  cxpref- 

i  rifis  erat  ex   lege,  tiirii  popularis   intcrdum  ex  fim   nedum  capitalis  adjicitur.     Et  Philo  hic  a 

iipetu  vulgi  b,  vclut  Zelotarum  (de  quibus  nos  Talmudica  dodrina    eft  plane   afieniffimus,  qua 

ifius   alibi  c)    videfis   Jofephum  Kimchium  iri  fcilicet  quoties  poenae  genus  non  exprimitur,  id 


hvidis  filii  commentariis  ad  Ezechielem  d  ibi 
c.e  Chriftianos  fcriptores.  Certe  hi  uti  &  pa- 
t  :s  vctuftifiimi  de  pocna  hac  velut  adulteris  per- 
jtuo  irroganda  Ioqui  folent,  XiSmX-A^vc,  e  fcu 
)xis  obruendos  eos  vocantes  univerfos,  excepta 
(  ntaxat  t?  lef&i^,  id  eft,  juxta  ante  f  dicta,  at- 
(  c  ut  recte  vertit  Hervctus  s  Clementem  A- 
1  candrinum,  facerdotis  filia  n  feu,  ut  Jofephus, 


quod  vetatur  vcrberibus  °  eft  puniendum.  Sed 
vero  ut  capitali  fupplicio  pledebantur  apud  Ju- 
daeos  adulteri,  fic  juxta  Philoncm  p  etiam  nulli- 
bi  non  capite  plefti  jure  potuere  ;  faltem  depre- 
henfi  a  deprchendentibus.  Alieno,  inquit  apud 
eum  Jofephus  patriarcha,  infidiari  matrimonio 
crimen  eft,  i<p  %  tis  dvS^nmv  s  <pov<£,  quod 
mortalium  quifnam  r.on  caede  vindicat.     Quod 


t/orefacerdotis,  ut  infocliciter  nonnulli  Clemen 
t  Alcxandrini  verfionem  emendarunt. 


yifyjnfjiAvri   ex  facerdotibus  nata,  non     explicans,   <n%i  y£,    inquit,    tu>v  cZM&v    g-iwSdtes 

S/g.q>i£i$f,  jjgvov  TaS-'  j,'/jyyvu)mjVJcnv'  travm.yS  ira.\ — 
Tii  a^iov  S?a.vcLTcav  uuj{y.w  tvoiMijta;  dK(J.T4C,  6k- 
SlSbvnc,  t«  aAovra<  txac,  ■mtpce £a.7tja<.  Nam  de 
caeteris  dijfidere  foliti  hoc  unum  confitentur. 
Gfuod  &  pafifim  univerfi  mille  mortibus  digmtm 
cenfent,  dcprehenfos  dtprehendentibus  injudica- 
tos  dedmtes.  Obtinuit  igitur  Philonis  aevo  (flo- 
ruit  ille  paulo  poft  Chrifti  afcenfum)  ac  prae- 
eunte,  fi  ei  fidcs  habenda,  ut  in  ipfb  adulterii 
a&u  deprehenfi  paffim  impune  necari  poffentj 
idque  ut  videtur  a  quovis  deprehendente,  nec  fo- 
lum  a  marito  aut  propinquo.     Certe  Solonis  "5 


C  A 


XII. 


ihilonis   Judaei  Alexandrini,    de  mere- 

tricum  qualiumcunque  poena  apud  E- 

braeos  capitah  fententia,    a  Talmudi- 

ca  fchola  aliemfjima,  expenditur  ;   uti 

&  ejufdem  de  uiiimo  fupplicio  ubique    iex  erat,  I»   r\c  ^v  A^  S,  n  dv  j8«a<;t^ 

xJrtS^,  Si  quis  adulterum  deprehenderit,  de  eo 
quod  libuerit  ftatuat.  Et  de  maritaii  jure  velut 
hic  receptiffimo  Cato  r  iri  Oratione  dc  dote,  In 
adulterio  uxorem  tuamfi  deprehendijfs,  fine  ju- 
dicio  impune  necares;  cui  confonae  XII.  tabu- 
lae  f,  Moechum  in  adulterio  deprehenfum  impune 
necato.  Videfis  autem  hac  de  rc  Libanii  Sophif 
tae  c  declamationem.  Atque  aliae  quae  citra 
funt  mortem  poenae  pro  deprehendentis  arbitrio 
itrogatae ;  quod  fcimus  ex  fcholiafte  iri  Arifto- 
phanis  Plutum,  Juvenale  v,  Martiale  x,  aliis.  Un- 
dc  illud  Syncerafti  apud  Plautum  7.  MI.  Quid 
agis  ?    ST.  Facio  quod   manifefio  moechi  haud 


gentium  adulteris  praefituto.  De  tn 
adulterio  deprehenfis  ac  ejufdem  poena 
in  veteri  jure  Caefareo,  ahbique.  Ea 
de  re  Leonts  &  Majortam  Auguforum 
novella  confhiutto  emendatim  ex  codi- 
ce  MS.  editiir.  Leges  hac  de  re  Al- 
coranicae  exhibentur. 

i  T  interea  mirum  eft,  Philonem  Judaeum 
j"\.ipfum,  fed  Alexandrinum,  ttip  7ta fvluj  feii 
nretricem  qualemcunque,  five  nuptam  five  in- 


nptam  quaeftum  corporis  exercentem,  lapidibus    ferme  folent.     Ml.  §Juid  id  eft  ?    ST.  Refero 


lege  Mofaica  obrucndam  docerc;  cum  nulli 
hpoena  capitalis  nedum  lapidatio  ejufmodi  de- 
lko  in  ea  praeftituatur.  Expreffim  quidem  ve- 
R  im  illud,  de  quo  libro  diximus  primo  '  :  & 
vrberibus  luendum.  Sed  Philo  diferte  de  me- 
r  rice  ejufmodi    qualicunque   (nam  de  fimplici 


vafa  falva.  Certe  &  apud  Anglos  jus  ejufmo- 
di  moechum  deprchenfum  mutilandi  maritale  o- 
lim  viguiffe  videtur,  faitem  fi  maritus  zelotypus 
omnimodo  uxoris  fuae  congreffu  praemonens  in- 
terdixiffet.  Juris  hujus  veftigia  funt  in  tabulis 
publicis  temporis  Joannis  regis  feu  quae  ad  an- 


f  2  virginis  five  viduae  ftupro  aliter  ipfe  expref-  num  millefimum  circitcr  duccntefimum  attinent. 

ii  i ;  nec  alia  quam  verberum  poena  puniri)  dc,  k  Literae  ibi  habentur  regiae  z  ad  vicecomitem  feu 

v\AP  %  C"/"^*  *)  ^ofoV  ijdxijjjL.cc.  ^ig.TOjAAizo3u,  Ut  praefidem  provinciae  Southantonienfis,   quae  ita 

/1  lk  ac  pernicies  labefque  publica  Jaxis  obrua-  fonant.      Tibi  praecipimus   qtiod   diligenter  in- 


Julianus  Prcsbyter  apud  Eufebium  Niaemberg.  de  Orig.  Sacrae  Scrip.  lib.  n.  rap.  i.  b  Vide  Exod.  viij.  16.    1  Sam.  xxx.  6. 

]  m.  x.  31.  c  De  jure  jviat_  !)[,_  ^_  cap_  ^  d  cap_  xvj_  jg_  gj.  ^0_  ^  Xxiij . 4.7 .  e  Clem.  AlexandrinusStrom.  i. 

J   a  finem.  f  Lib.  1.  cap.  16.  «  Edit.  Parif.  1612.  h  Levitic.  xxj.  <j.  '  Cap.  16.  k  Lib'. 

.!  ?„eC"  .ITeB*'  fe.u  ^«Pt-  6;  &  7.  _  '  Lib.  de  Viro  Civili  feu  Joieph.  ■"  Gencf.  xxxviij.  2+.  "  Deut.  xxiij. 

f.  °  Juxta  legem 

ratofthenis  caede,  Sc  vide  Petrum 

<  Vide  Oldcndorp.  in 

■  Lib.  3.  Epig.  43. 


-.  .r^.  ^vgiu.  ,cu  rraecepc.  o.  k  7.  ■  uti.  de  viro  (^ivili  leu  Joiepri.  "'  oencl.  xxxvi 

t   (8c  vide  Levitic.  xix.  29.)  ubi  confulas  interpretes  8c  Laur.  Bochell.  ad  leges  Politic.  Vet.  8c   N.  T.  tit.  35- 
P  C-  xxv-  '•  &  1.  P  Lib.  de  Jofeph.  q  Plutarch  in  Solone;  Lyfias  in  Apolog.  pro  Kra 

t;.  um  Semeftr.  3.  cap.  21.  Sc  Sam.  Petit.  in  leg.  Attic.  pag.  463'.  •  Apud  Agcil.  lib.  10.  cap.  23. 

ti  11.  legg.  XII.  Tab.  8c  Halicarnaf.  lib.  2.  cap.  26.  '  Declam.  33.  »  Satyr.  10. 

loenulo,  ail.  4.  7.  r^ot_  Qauf,  j^,  Johannis  rcgis  membr.  2.  in  Arce  Londinenfi. 

/OL.   II.  G    o-    g   o-    o- 


'35 


U 


X    O    K.       E    B    R.    A    i    C    Al 


qttiri  facias  per  legales  homines  de  vicineto  de 
Znxfiscuv,  fi  Robertus  Tincerna  habens  fufpefium 
JVillnhuiim  V3ah.c  quod  cum  nxore  fm  adulte- 
rium  committeret,  prohibuit  ei  ingreffum  domus 
fuae,  &  fi  idem  JFtiHeimus  pofl  prohibitiont m 
illam  domum  ipfius  Roberti  ingreffus  aditlterium 
praedtttiim  commiferit,  tinde  praefatus  Rober- 
tus  mentula  eum  privavit.  Et  fi  inquifitio 
dixerit  quod  ita  fit,  tunc  eidem  Roberto  &  fuis 
qui  cum  eo  erant  ad  hoc  faciendum  terram  & 
catalla  fua  illa  occafione  in  manum  noftra?n 
feifita  in  pace  effe  facias,  donec  aliud  inde  tibi 
prasceperimus.  Et  veritatem  illam  inquifitio- 
nis  Gdfrido  filio  Tetri  jujiitiario  nojiro  & 
baronibus  de  fcaccario  fcire  facias.  Nimirum 
ex  Henrico  de  Braaona  a  liquet  jus  illo  in  fecu- 
lo  apud  nos  obtinuiffe,  ut,  Si  qtm  altaius  viri- 
lia  avfid'ffet  (citra  fcilicet  aut  jus  jam  diftum 
maritale,  aut  judicium  forenfe,  quo  is  a  quo 
mcmbrum  aliquod  alterius  mutilatum  fuiffet,  tcf- 
ticulis  aut  oculis  b  facpius  privabatur,  uti  &  qui 
virginem  vi  ftupraverat)  five  hoc  yolens  fecijfet 
(ive  invitus,  fequeretur  poena  aliqu.mdo  capita. 
lis,  aliquando  perpetuum  exilium  cum  omnium 
bonorum  ademptione.  Cujus  rei  exemplum  eft 
illuftrc  apud  Matthaeum  Parifmm  e,  ubi  refeit, 
fub  Henricum  regem  tertium,  Joannem  Brito- 
ncm  feu  Le  Brettm  ordinis  equeftris  virum  a- 
liofque  nobilcs  non  paucos  exules  faftos  bonif 
que  univerfis  multatos,  eo  quod  Godefridi  de 
Millers  equitis  Norfolcicr.fis,  qui  pudicitiae  filiae 
Joannis  infidiatus  ciTet,  membra  gcnitalia  abici- 
diflenr.  Et  rex  tunc  vcce  praeconia  jujfit  pro 
lege  acclamari,  ne  pracfumut  quis,  nifi  pro  con- 
juge,  aduiterum  mtmbris  mutilare  genitaiibus. 
Quod  fcilicet  juri  ante  recepto  conlonum.  E- 
tiam  expreffum  habetur  in  tabulis  publicis  d  tef- 
timonium  fententiae  in  Joanncm  illum,  q m  ab- 
juravit  (ut  ibi  dicitur)  regnum  propter  feioniam 
quam  perpefravit  in  Godcfridum  de  Milfiers,  & 
bonis  multatus  cft  fecundum  regni  confuetudi- 
nem.  Diu  autcm  eft  quod  jus  cjufmodi  apud 
nos  evanuit.  Sed  hoc  obiter.  Etiam  de  depre- 
henfis  impune,  id  eft,  utrifque  occifis  a  patre  fi- 
ve  naturali  five  adoptivo  idque  ex  lege  Julia  lu- 
culenta  funt  in  jure  e  Caefareo  tcftimonia ;  quod 
juris  marito  illic  negatur  nifi  in  domo  fua  de- 
prehendantur  &  adulter  perfona  fit  infamis.  Dif- 
criminis  ratio  eft,  quia  ut  patrem  confilium  pro 
liberis  capere  praefumitur,  fic  maritum  calore 
nimis  ac  impetu  duci  :  ideoque  par  utrique 
non  permiffa  liccntia.  Atque  injudicatos  ita 
impune  necari  adeo  poftea  receptum  eft  etiam 
inter  Chriftianos,  ut  gcnerali  nomine  legis  mun- 
danae  in  jure  pontiticio  f  defignetur.  Et  quae 
morem  plane  receptum  rcdolent,  occurrunt  apud 
Hincmarum  in  s   Rcfponfione   de  divortio   Bo- 


fonis  &  uxoris  fuae,  &  Nicolaum  papam  pri- 
mum  in  epiftcla  h  ad  Rodulfum  archiepitcb- 
pum  Bituriccnfem.  Certe  ab  jurifconfulns  ad- 
mitti  foletj  ut  plane  licitus  (ubi  lex  fcilicet  feu 
mos  fingularis  non  obftat)  in  foro  faltem  con- 
tentiofo.  An  in  foro  confcientiae,  quaeftio  eft 
celcbris  j  negantibus  quidem  omnino  viris  con- 
fultiilimis  '  ac  opinionem  hic  negativam  com- 
munem  cffe  afferentibus  5  etiam  &  caedem  ejuf- 
modi  peccatum  effe  mortale.  Haec  tamen  opi- 
nio  (inquit  Julius  Clarus)  mihi  nunquam  pla- 
ctiit.  Impium  efi  e<am  judicio  m"0  dicere  apud 
nos  vigere  legem,  quae  piccatum  mortale  commtt- 
ti  permittat.  Sed  &  hac  de  re  vide  inprimis 
Fern  •ndium  Vafquium  k  in  Controverfiis,  Petruni 
AErodium  \  Aloyfium  Riccium  m,  Bafilium  Pon- 
tium  n,  praetcr  confcicntiac  cafuum  difputatores 
obvios  -,  uti  etiam  quae  de  Zelotarum  jure  apud 
Ebraeos  veteres  alibi  tradidimus  nos  °.  Etiam  in 
Partitas  Hifpanoriun  p,  lcgefque  Lufitanorum  % 
recipitur  hic  jus  vctus  Caefareum  uti  item  inpo- 
pulorum  aliquot  aliorum  mores.  Imo  &  ex  jure 
Juftinianeo  fi  fufpicetur  vir  quempiam  uxoris 
fuae  pudicitiae  infidiari,  &  poft  tres  conteftationes 
fcu  denuntiationcs,  quibus  omnimodus  uxoris  & 
infidiantis  congreifus  vetetur,  Invenerit  eumcon- 
venieit.m  fttae  uxori  quidem  in  fua  domo  aut 
ipfius  uxorts  aut  adtdteri,  aut  in  popinis  aut  m 
fuburbanis,  permittitur  r  licentia  marito  pro- 
priis  manibus  talem  perimere  nullum  periculum 
ex  hoc  formidanti.  Utut  autem  fe  res  habuerit, 
jus  illud  deprehenfos  occidendi,  quale  praedicat 
Phiio,  nequc  in  Sulannae  pro  deprehenfa  habitae 
hilioria,  neque  in  adultcrae  in  Evangelio  Joannis 
cauia,  omnino  admitti  videtur.  Quod  vero  ad 
illa  Philonis  attinet,  quibus  adulterium  mortepaf- 
fim  muttandum,  uti  apuJ  Ebraeos,  afferi  videtur; 
certe,  dum  vixit  Phiio,  ne  AEgyptiis  quidem, 
inter  quos  ille,  utpote  Alexandrinus,  poenae  ejuf- 
modi  ufus  erat  forenfis,  uti  nec  Athenienfibus  aut 
Romanis  ;  ut  de  aliis  taceam.  De  AEgyptiis 
diferte  Diodorus  .s«iculus '  ;  adulterium  apud  eos 
vi  commiffum  genitalium  abfciffione,  fine  vi 
mille  plaus  adultero,  narium  c  detruncatione  a- 
dulterae  irrogandis  punitum  ;  licet  feculis  vctuf- 
tiffimis  adulteras  quafdam  a  Sefoftri  rege  vivi- 
comburio  plexas  memorct  idem  v  fcriptor.  A- 
thenis  autem  fi  quis  reus  pcra&us,  'E<m  £  Stw 
gn?.y,  dvev  ey%o<pi-)i-cf  %?n&o!j  0,  -n  dv  (ZaAvSri,  jtt- 
dicum  erat  in  curn  pro  arbitrio  animadvertere, 
excepta  poena  gladii,  ut  expreflim  legitur  apud 
Demofthenem  x,  quo  ipe&at  illud  Libanii  So- 
phiftac  in  Dc  vita  fua,  ubi  veteribus  ait  in  morc 
fuiffe  mocchis  pudenda  demctere.  Utrum  autem 
ex  jure  Caefareo  vetcri  poena  adulterii  forenfis 
cffet  vitae  amiffio,  faepe  difputatum  eft  :  fcilicet 
an  lege  Julia  aliavc  hac  vetuftiori.     Sed  a  viris 


3  l.ib.  de  Corona,  cap.  15.  §.  5.  l'  Fleta  lib.  1.  cap.  40.  &  vide  EraQnn.  lib.  de  Corona,  cap.  28.  c  Anno  11+8- 

feu  32.  Hen.  111.  pag.  75-7 ."  Edit."  Londini  1640.  d  Rot.  Clauf.  33.  Hcn.  III.  membr.  13.  e  Paulus  Sent.  1.  cap.  16- 

1.  10.  &.  24.  D.  tit.  ad  legem  Juliara  de  Adult.  Collat.  leg.  Mofaic.  gc  Rom.  tit.  de  Adulteriis  1.  4.  C.  tit.  jam  dicto.  Balilic.  lib.  60.  tit.  37- 
§.  26.  Harmenopul.  Prochir.  6.  tit.  2.  Attaliat.  fynopf.  tit.  70.  &  vidc  Jacobum  Lcfttum  ad  AEmilium  Macrum,  de  publicis  Judiais.  &Dam- 
houderium  Prax.  Criminal.  cap.  91.  §.  23.  24.  £c  Petrum  Cuballum  tracl:.  de  omni  gcn.  homicidii  §.  23.  Scc  f  Cauf.  33.  quacft.». 

cap.  6.  S  pag.  +p(j.  edit.  Parif.  ifii,-.  h  Ibid.  pag.  717.  '  Poft  O.olf.  ad  Cauf.  33.  q.  2.  c.  inter  luec  v:dc 

Covaruviam  in  4.  Decret.  part.  2.  cap.  7.  §.  7.  Sc  DD.  ad  L.  Gracchus  C  ad  leg.  Juliam  de  Adult.  Jul.  Clar.  Sent.  lib.  y.  §.  Hornicidium 
num.  48.  £cc.  k  Lib.  4.  cap.  8.  1  Rcrum  Judicatarum,  lib.  8.  tit.  1.  »  CollecT:.  Decif.  497.  °  "f 

facram.  Matr.  lib.  9.  cap.   if.  "  Lib.  4.  dc  Jure  Nat.  cap.  4.  ''  Partit.  7.  tit.  17. 1.  14.  &  vidc  Gomef.  ad  1.  80.  Tauri. 

11  Vide  Thom.  Valaicum  tom.  t.  Allegat.  8,-.  £c  Ordinat.  Luiitan.  lib.  $•.  tit.  16.  '  Auth.  Coll.  8.  tit.  18.  cap.  :$■.  '  B;bl»rh. 

lib.  1.  cap.  7S.  c  Vide  Conftautin.  Harmcnop.  lib.  6.  tit.  3.  v  Ibid.  cap.  fg.  *  Orat.  in  Ncaeram.  videlis 

Petrum  Fabr.  leraeftr,  ;'.  cap.  21.  Sc  Samucl.  Pctit.  in  legcs  Atticas  pag.  46$-. 

docliffimis 


3? 


Uxoe.     Ebraic  a. 


73! 


ictiffimis  fatis  eft  dcmonfrrarum,  cx  jurc  recepto 
)cnam  ejufmodi  non  irrogandam  fuiffe  antcquam 

! )  Auguftis  Chriftianilmus  cxcipcretur,  fcd  rclc- 
itionem  aliamvc  citra  mortem  coercitioncm. 
fua  dc  re  praetcr  titulos  in  juris  Caefarei  cor- 
ire  huc  fpcftantcs  videfis  Tiraquellum  a,  Pctrum 

'.fbrumb,  Alciatumc,  Cujaciumd,  Guidum  Pan- 
rollum  e,  Brilibnium  f,  Menochium  s,  Lipfi- 
m  ",  Carolum  Fabrotum  ',  Paganinum  Gau- 
cntium  k,  alios  fatis  obvios,  maxime  qui  ad  §. 


rcfcripti  aliquanto  recentioris  feu  Conftahtii  & 
Conftantis  de  adultcris,  ut  &  appofite  fatis  vnlt 
pracftantiflihuis  Cujacius f  aliique  cjus  fcquaccs. 
Habctur  nimirum  horum  Auguftorufn  in  Codi- 
ce  Thcodofiano  refcriptum,  quo  adultcri  ut  par- 
ricidae  cullco  infuendi  aut  comburendi  j  juxta 
fupplicium  cis  a  Macrino  irrogatum.  Attinct 
hoc  ad  annum  Chrifti  339.  fcu  bicnnium  aut  cir- 
citcr  a  Conftantini  morte  elapfum,  id  eft,  an- 
num    quo    Conftantius   fccundum    &    Conftans 


tem  l  x  Jtdia  inftit.  tit.  T>e publicis  jndiciis  j     confules  fuerc.     Tunc  enim,  cum  provocationes 


bi  /i.v  Julia  de  adulieriis,  qua  poenam  gladii 
)i  nicmoratam   Ipedat,    plane  pro  eo  quod  eft 
mpliciter  hx  de  adidteriis  (quae  Juliae  nominc 
imdiu  innotuerat)  non  pro  lege  ipla  ea  quae  ab 
itigufto  '  lata  eft  indeque  in  Julii  Caefaris  hono- 
:m  Julia  didvta.     Haud  ferme  alitcr  atque  etiam 
aud  nos  (verbi  gratia)   tutores   funplicitcr   feu 
i  jure  noftro  civili,  id  eft,  Anglicano,  dati  a  vi- 
s  doaiiiimis  m  pro  eis  qui  ex  lege  Attilia  &  ex 
ulia  &  Titia  olim  in  Roma  veteri  &  provinciis 
abantur,  fumpti  funt ;  juxta  quam  rationem  le- 
is  Falcidiae,    Aquiliae,   Senatuiconfulti  Trcbelli- 
ni  verba  apud   noftrates  etiam  interdum  fiunt, 
lum  nihil  aliud  intelligunt  praeter  fimplex  dam- 
ium   illatum,    legatorum  modum,    hacreditatem 
dci  commiffariam,  nulla  omnino  (^Rvc  tcmpora 
tve  pcrfonas  fpeftes)  habita  eorum  qui  lcgum  ha- 
um  autores  fuere  ratione.     Alia  funt  non  pauca 
jufmodi.   Et  Auguftinus n,  Romani  antiqut  adid- 
eras  foeminas,     qttamvis    aliqua    damnatione, 
mlla  tamen  morte  pleBebant.     De  antiquis  di- 
erte  loquitur  &  jure  praeftituto  punitis,  ncc  pro 
yrannorum  arbitrio  occifis.     Nam  certum  eft  in- 
crea  ab  Augufto  °  etiam   fuas   leges  egrediente 
idulteros  morte  punitos  aliquos,  uti  &  poftca  ab 
Dpilio  Macrino,  Adidterii  reos  femper  vivos  fti- 
mul  incsndit  juncJis  corporibus,  ut  de  eo  julius 
Capitolinus.     Alia  funt  ejufmodi  aliquot  p  in  fe- 
;ulis  Chriftianifmum  imperii  praecedentibus,  fed 
iibero  dominantium  juffu  non  lege  recepta  om- 
nino  nitentia.     Vulgo  autem  habetur  Conftanti- 
nus  magnus  autor  primus  legis,  qua  mors  adul- 
teris  ex   jure  Caefareo   irroganda.     Et  fane   in 
Codice  Juftinianeo   occurrit  refcriptum    ejus  ad 
Evagrium  1  de   accufatoribus  adultcrii,    ad  cujus 
calcem  adjicitur,  facrilegos  atitem  nupti.irum  gla- 
dio  puniri  oportet  ;   temporis  autem  fignatio  eft 
VII.  Kal.  Maii    Conftantino  t_Attg.    VII.    & 
Conftantio  Caefare  confulibus.     Anno  nempe  ita 
iChrifti  326.  refcriptum  tribuitur.     Et  verum  qui- 
idem  eft,  refcriptum  illud,  praeter  adje&um  hoc, 
;  integrum  fuiffe  Conftantini  atque  ejufdcm  anni, 
I  uti  ctiam  liquet  ex  Codice  Theodofiano  r.     In 
condendo    autem   Codice  Juftinianeo    refcripto 
illi  adtexuit  Tribonianus,   aut  quis  alius  Juftini- 
ano  operam  in  corpore  juris  conficiundo  navans, 
j  vcrba  jam  dicla,    ex  ipfa  Juftiniani  mente  atque 
autoritate  fibi  permifta,   velut  defumpta  ex  fenfu 


aliquac  fiercnt  moratoriae  in  eaufa  adulterii,    ad 
Catulinum    refcribitur  c  a    jam   dittis   Auguftis,, 
provocationes   cjufmodi   non   admittendas.     Sed 
delatum  adulterii  crimen  &  qttaeftionibus  adhi- 
bitis  adprobaUnn,  pari  faleris  i?nmanitate  dam- 
nare  qidd  deinceps  in  hujufmodi  criminibus  con- 
venit  obfervari,   ut  manifeftis  probationibus  a- 
dulterio  probato  fruftratona  provocatio  minime 
admittatur,    cttm  pari  ftmiliqtte  ratione  ftacrilc- 
gos v  mtptiarum  tanqu^m   manifeftos  parricidas 
infuere  culleo  vivos  vel  exurere  judicantcm  opcr- 
teat.      Etiam   &   vivicomburium    poenam  fecit 
Conftantinus  x  fervo  quocum  occulte  rem  habu- 
iffet  domina.     Certe  &  adulteris  non  minus   at- 
que  homicidis,   veneficis   (quibus   conjuncli  funt 
ut  ejufdem  gcneris  in  refcriptis  principum  magi 
&  in  aftra  peccantes,  quo  nomine  aftrologos  de- 
notabant)  laefae  majcftatis,  &  demum  faliae  mo- 
nctac  reis,  vclut  atrocius  fcclcftis,  quinarioque  lce- 
lerum  numero,    ut   notiflimo,   memorari  folitis, 
pafchalis  v  fub  id  tempus  negari  folebat  indulgen- 
tia.     Unde  ctiam  &  adultcros  graviflime  tunc  pu- 
niendos  fatis  liquet,   licet  non  fatis  qua'  poeiia. 
At  vero  quicquid  de  adulterii  poena,  feu  de  cul- 
leo  aut  vivicomburio  a  Conftantio  &  Conftante 
fic  introdufium  fuerit  ;   fub  Valentiniano  &  Va- 
lente,  id  eft,  fub  annum  a  rcfcripto  illo  ad  Ca- 
tulinum  trigefimum,    pracfeclo  urbis  Maximino, 
Cethegus  fenator  adulterii  reus  ctelatus  cervice 
periit  abfcijfa,  ut  expreflim  Ammianus  Marcel- 
linus   z.     Eadem    poena  foeminas    illuftres    ali- 
quot  itidem  idem  ob  crimen  adfcctas  tunc  tem- 
poris   fcribit  ille.      Quae    fane   poftremis    Con- 
ftantini  quod  jam  memoravimus  refcripti  de  gla- 
dii  poena  apud  juftinianum  vcrbis  niti  dubitare 
non  videtur  doftiflimus  Fredericus  Lindcnbrogius 
in  adjcftis  obfervationibus,  quafi  genuina  fuifient 
illa  Conftantini,   ncc  a  Triboniano   aliove  ejuf- 
modi  Juftiniani  temporc  adjefta.     Ccrte  utut  fe 
res  hacc  habucrit,  dubitandum  non  videtur  quin 
ante  Juftinianum  ultimo  fupplicio  ex  jurc  Cae- 
fareo  recepto  ac  conftanti  adultcri  neutiquam  pu- 
nircntur,  utcunque  tum  illttd  de  culleo   &  vivi- 
comburio   habeatur  in    Conftantii  refcripto  tum 
gladii  pocnae  in  exemplis  ex  Ammiano  allatis. 
Id  enim  eliciendum  ex  Leonis  &  Majoriani  Au- 
guftorum   refcripto   ad  Rogatianum,  confularem 
Tufciae  fuburbicariae,   quo  Ambrofio  cuidam  a- 


*  In  1.  13.  Connubial.  GloflT.  i.  part.  13.  b  Scmc-ftr.  lib.  3.  cap.  11.  c  Paradox.  lib.  f.  cap.  8.  &c.  &  ad  tit.  de  vcrb. 

%.  1.  101.  d  Obfervat.  6.  cap.  11.  c  Thefaur.  Var.  lefl.  lib.  3.  cap.  17.  f  Ad  tit.  ad  ieg.  Julian.  de  Adult. 

s  Dc  Arbitr.  Judic.  Quaeft.  lib.  2.  cent.  f.  caf.  419.  ''  Ad  Annal.  Tacit.  4.  num.  98.  '  Exercit.  12.  k  Juridic. 

Expolit.  lib.  2.  cap.  8.  '  L.  1.  D.  tit.ad  leg.  Jul.  de  Adult.  £c  Balilic.  lib.  60.  tit.  37.  m  Joan.  Cowcllus  in  Inftit.  Juris 

Anglicani.  «  De  Civit.  Dei  Jib.  3.  cap.  y.  °  Tacit.  Annal.  3.  p  Vide  Petrum  AErodium  Rer.  Judicat.  lib.  7. 

tit.  i.  cap.  4.  1  l..  30.  quamvis  C.  tit.  ad  leg.  Jul.  de  Adult.  '  Lib.  9.  tit.  7.  1.  2.  f  Obfervat.  6.  cap.  11. 

'  L.  4.  C.  Theod.  lib.  1 1.  tit.  36.  feu  cjuorum  appellavioncs  non  recipiantur.  v  De  vocabulo  illo   hic  vide  Baronium  fom.  3.  ann. 

339.  num.  10.  *  C.  tit.  de  Mulierilus  quae  fe  propriis  fervis  junxerint.  y  L.  1.4,  6,  f,  8.  C.  Theodof,  lib.  o.  tit.  38. 

fcu  de  Indulgcntiis  criminum  £c  Append.  C.  Thcod.  a  Jac.  Sirmondo  edit.  conftit.  8.  «  Lib.  28. 

daltml 


739 


UXOR       EbRAICA, 


74-0 


dulterii  reo  relegationis  temporariae  poenam  con- 
ftat  irrogatam  ;  quod  leniter  quidem  &  negli- 
genter  faftum  aiunt  Augufti.  Sed  nec  ipfi  tunc 
temporis  fcelus  hoc  morte  luendum  ex  jure  vo- 
luere,  fed  relegatione  perpetua,  ita  tamen  ut  re- 
deuntis  perimendi  nemini  jus  non  concederetur. 
Refcriptum  hoc  ad  annum  attinet  Chrifti  4.59. 
adeoque  recentius  eft  Conftantiano  illo  refcripto 
annis  120.  &  vetuftius  Juftiniani  initiis  ferme  70 
annis.  In  editionibus  Novellarum  Majoriani  Co- 
dici  Theodofiano  fubjunftis  prioribus  omnino 
defuit.  Unde  ctiam  in  Lugdunenfi '  adnotatur 
poft  oclavam  novcllam,  T)efideratur  novella  de 
adulteriis.  Sed  in  Parifienfi  b,  quae  optima  eft, 
ejufque  fequace  Genevenfi  c  editur  quidem  ;  ve- 
rum  adeo  dcpravate  ut  operaepretium  duxerim 
a  codice  meo  MS.  pervetufto,  qui  Guiliclmi  erat 
monachi  Malmesburienfis,  hic  integrum  reprae- 
fentare  : 

Imperatores  LEO  &  MAJORIANUS 
Rogatiano  Confulari  Tufiiae 
Suburbicariae. 

t^Agitandam  legibus  adalterii  quasfiionem  immi- 
nente  quoquo  noftrae  perennitatis  oracido,  exer- 
cuijfe  te  commemoras,  atque,  ut  relatione  tefta- 
ris  convi&um  confejfumque  Ambrofium  in  ne- 
fario  crimine  relegatione  tcmporaria  dignum  cen- 
fuiftix,  &  non  p/lum  leniter  imo  neghgenter  pen- 
fafti  alieni  doloris  injuriam,  ut  macuLmi  pudo- 
ris  extincli  &  ejus  fkmmam  criminis  in  qua 
quicquid  d  vero  indignum  eft  continelur,  elabi 
vita  fiuperfiite  judicares.  Eum  tamen  ipfum  te- 
merajfe  fententiam  &  confftim  locum  (vel  loco, 
ut  inter  lineas  adnotatur)  exilii  perhibes  dijfugif- 
fe  i  nofque  confulifti  quid  fteri  fanciamus.  Se- 
veritatem  quippe  res  ipfa  flagitat.  Unde,  Ro- 
gatiane  kariffime,  noveris  ad  rigorem  veteris 
difciplinae,  hanc  perhennitatem  noftram  obfer- 
vationis  adjecijfe  menfuram  ■,  ut  fecundum  le- 
gem  divorum  retro  principum,  qui  in  fimili  cri- 
mine  talia  cenfuerunt,  relegationem  probrofi  & 
nefandi  rei  deportatio  adjetfa  continuo  fequatur 
&  bonis  ejus  omnibus  fifici  juribus  vindicatis, 
eum  congrejfu  (vel  ingrejfu,  ut  monct  inter  line- 
as  librarius )  totius  ltaliae  fummovendum,  edic- 
torum  propofitione  denuntiata  omnibus  perimendi 
licentia,  qua  paffim  ita  infquendus  efi,  qui  fen- 
tentiae  abufius  efi  lenitate,  uti  fi  in  comprehenfa 
orbis  nofiri  parte  repertus  fuerit,  caefus  jure  vi- 
deatur,  qtiatenus  fanEiionis  procedente  cenfura, 
ab  incurfu  flagitiorum,  tutam  genialis  thori 
praefiemus  impofterum  caftitatem  exemplo  com- 
petenti  luxuria  ab  expugnatione  pudicitiae  cafti- 
gata,  quae  fub  publica  quodammodo  videbitur  ejfe 
cuftodia,  Ji  libido  &  protervitas  arceatur,  mani- 
feftumque  fit  generaliter  ita  nobis  cordi  ejfe  vio- 
latum  pudorem  ulcifti,  ut  edi£iali  decreto  diEla 
cohercitio  Juturis  quoque  temporibus  fimile  com- 
mijfum  cenfiat  piccli.  "Dat.  XV.  Kal.  Maii 
Arelato,  Richemere  V.  C.  Confi    Ita  codex  meus 


MS.  nec  adjeclo  in  temporis  fignatione  Clearcho 
confide,  ut  in  editis,  qui  cum  Richimere  con-  \ 
junftus  plane  ad  annum  attinet  3  84.  feu  Theo- 
dofii  primi  &  Arcadii  tempus,  quod  Leonis  &ij 
Majoriani  initiis  annis  amplius  feptuaginta  eftan- 
tiquius.  Collcga  autem  Richimeri  hic  erat  Pa- 
tricius  ut  tum  ex  faftis  liquet  tum  ex  Theodofii 
refcriptis  obviis.  De  reliquis  ex  MS.  hic  emeij- 
dandis  intuenti  fatis  conftabit.  Sed  hinc  palam 
eft  relegationem,  deportationem  (quae  etiani  tam 
capitalis  dkitur  quam  ipfa  mortis  poena,  ut  di- 
ferte  Calliftratus  e ;  unde  nec  omnino  argumen- 
to  funt  verba  illa  de  adultera  in  Akxandri  Au- 
gufti  refcripto  f,  Si  quocunque  rnodo  poenam  ca- 
pitalem  evaferit,  aut  nec  capitali  poenae  effe  ob- 
noxia  in  Conftantino  s  altero,  mortem  ibi  intel-' 
ligi,  quod  perperam  volunt  nonnulli)  bonorum 
confifcationem  adhibitam  nec  poenam  mortisnili 
deportatus  rekgatufve  redux  cxilio  fe  folviffet. 
Neque  tunc  poena  mortis  forenfis  erar,  fed  cui-  ■ 
que  permifla.  Codicis  autem  Juftinianei  jure  fo- 
renfis  fiebat,  juxta  jam  oftenfa.  Neque  aliter  in- 
telligendus  Juftinianus  ipfe  ubi  in  Authenticis  h 
feu  jure  fuo  noviflimo  Conftantinum  exprellim 
memorat  vclut  ultimi  fupplicii  adulteris  irrogandi 
autorem.  Tribonianus  enim  aut  quis  ejufmodi 
alius  adjeclionem  ante  in  codice  Juftinianeo  in- 
dicatam  Conflantini  lpfius  fuifle,  ut  falfo  crede- 
retur,  in  caufa  fuerat.  Noviffimo  autem  hoc  jure 
adultera  virgis  caefa  in  monafterium  deditur, 
adultero  morte  pkftendo.  Orientali  autem  jure 
Caefareo  recentiori,  'O  /w-oi^o;  x)  ri  fjc'.iyx\\<;  pwo- 
zo%£icSocffa.v,  Aduitero  &  adulterae  nares  praeci- 
dantur.  Sic  Harmenopulus ',  juxra  Leoninam  fc 
ea  de  re  fanctionem.  Addit  Michael  Attaliates ' 
TuttIo/jiAvoic,  xj  anaivojj.ivoi?,  Verberati  &  tonfi. 
Etiam  adulteram  exukm  fieri  bonifque  fpolian- 
dam.  Seculis  recentioribus  morte,  verberibus, 
mul&a  aliterque  pro  variis  gentium  moribus  atque 
aliter  punitur  adulterium.  Et  ubi  cognitio  ejuf- 
dcm  ad  forum  fpe&at  folum  pontificium,  excom- 
municatione  &  poenitentiae  foknnis  five  ritu  ipfo 
publico  five  redemptione.  Et  de  infigni  poena- 
rum  hic  difcrimine  apud  Paganos  Chriftianofque 
videfis  potiffimum  adnotata  a  Tiraquello,  Mc- 
nochio,  &  Petro  Fabro  locis  fupra  indicatis,  qui- 
bus  addas  Jodocum  Damhouderium  m,  Aloyfium 
Novarinum  n,  id  genus  alios  fatis  obvios  prae- 
ter  fingularum  gentium  legum  corpora  &  decifio- 
nes  °,  fine  quibus  fruftra  nimis  de  earum  mori- 
bus  ac  jure  loqui  foknt  fcriptores  aliiqui  maxi- 
me  exterarum  quas  levirer  inviferunt  gentium  fct- 
olos,  cum  pruritu  nimio  fe  oftentare  foliti.  De 
uxoribus  Mahumedes  in  Alcorano  p,   Si,  inquit, 


J5L 


(J-Pfjr^    gp^- 


jl — A xw  ^p  auI  iJ,*£  ^jl  ojJ! 


«  Lugd.  i?66.  b  Parif.  15-86.  '  Genevac  15-93.  d  ^.  Viro.  '  L.  17.  Capitalium.  D.  tit.  de 

Poenis.  f  L.  9.  Caflitati  C.  ad  leg.  Jul.  de  Adult.  s  L.  7.  C.  tit.  de  Repudiis.  h  Auth.  Coll.  9.  tit.  17.  cap.  10. 

1  Conftit.  Leon.  3*.  k  Prochir.  lib.  6.  §.  uit.  '  Synopf.  tit.  70.  "i  Praxi  Crimina).  cap.  91.  num.  <Sj.  &c. 

n  Eleift.  Sacror.  lib.  6.  cap.  [o.  &  n.  °  Vide  Thomam  Vallafcum  tom.  1.  Allegat.  S5.   Ludovic.  a  Peguera  Aragon.  Decif.  9^- 

Je  Codedes  deciliones  iorenfcs  livre  9.  tit.  13.  Boerium  Decif.  Gallic.  297.  Martin.  AJonter  a  Cueva  Decif.  Arrgon.  15.  A.Yjyikm  Riccium 
Decii'.  135.  &c.  p  Azoar.  4.  Arab.  Lat.  S. 


Teftes 


7  1 


Uxor     Ebraica. 


742 


es  adhibeantur    in    eas  qnatuor   ex  vobis 
\  Achmed   Ben    Mahumed    interpres    habet 

feu 


JLi!  JLy   u*.  gf !  «*  tf>  ex  ™'s 

htlis  qui  Mufalmani  feu  religionis  Mahu- 
'anae  futrint  ;  tantum  abeft  ut  redta  fir  hic 
R  .nenfis  vcrfio,  Mulier  quatuor  foeminis  tefiibus 
co  jiffa,  &c.  quod  tam  in  codicibus  vetuftis 
HS.  quameditis  lcgitur)  unde  futrint  conviciae, 
,ie  neantur  in  aedibus  fuis  (interpres  jam  dictus 

.'ju|      AJaJL—k*       i«w<i      {^y-^XxA^      (j-Aj.wJ— .' 

co.  beant  eas  &  impediant  a  congrejfu  virili) 
it[,  te  dum  rnortuae  fuerint  aut  viam  feu  mentem 
(a  lioicm)  fecerit  eisTJeus.  Alibi  autem  adjicit a 

Lju«  cWj  J==  JjcXUli  {^!jlj  ^J! 
i; aJ,  L&j  p=_c\_L  !Vj  &cXU.  -tL 


' 


j 


* 


s)\  _^jJL  AliL  cy^  ,*——_=  (j!  «^ii  ej^ 

U«i.<Jl     ■•v«      "— jl_>       L>j/o!cX—     cXj/«~wjJ^ 

id  ad  adulterum  adulteramque  fpeciat ;  om- 
ni  fic  rei  centtim  plagis  verberantor,  neque 
ricordes  erga  illos  fitis  in  jttdicio  T)ei  fi  in 
tm  credatis  &  diem  pofiremum,  id  eft,  diem 
„i.  Et  tefies  fint  poenae  coetus  feu  nume- 
aliquis  credentium.  Retinenfis  Omnis  adul- 
ns  centum  iclus  fttfcipiat  tn  multorum  prae- 
ia  [ttt  fic  tum  correptus  tum  verecundatus 
rius  ab  illo  peccato  omnibus  bonis  illicito 
'Q  quibus  vcrbis  nihil  eft  in  Arabico  quod 
efpondeat.  Atque  hinc  in  Do&rina  Machu- 
ab  Hermanno  Dabmata  olim  verfa,  Centum 
i£ius  qttibu-s  in  adulterio  d.prehenfi  flagel- 
ur.  Sequitur  in  Alcorano  quod  adulterii  poe- 
1  auget,  in  Retinenfis  codicibus  non  editis  folum 
&  optimae  fidei  MSS.  omnino  praetermiflum. 

*2     y^y^    jl     o\>    y\     U4^==J_»    \j 

«. — ___a — j^, — 1!    ij&  i3U_ 


t_y  iulter  minime  ducat  niji  adulteram  aut  af- 
focmtem  feu  participem  facientem,  nec  ducat 
ad  'tera  nifi  adulterum  aut  ajfociatorem.     Hoc 

ern  J^L  Jf    _{$j    e__t    ut  ibi  Achmedides 

tai  dictus,  id  eft,  adulterorum  adulterarumque 
cc  mgium)  credentibus  feu  Mufulmanis  efi  inter- 
di.  ttm.  Aflbcians  hic  &  aflbciator  eft  Mahu- 
ni  lanis  idololatra  qualifcunque  fic  didlus  quia  b 
-t?        «*.  ... 

U'sJ_hm      AJJI      J.3t_.      feU       AUI       ViJ^J        jyA 

id  ft,  facit  T>eum  aequalem  T)eo  feu  T)eo  alium 
aj  ciat,  quo  nomine  etiam  Chriftianos  fignan- 
ti,  denotant  Mahumedicae  impofturae  fequaces. 
H  c  fequitur  in  Alcorano,  quod  &  Retincnfis 


habet  de  focminis  falfo  adulterii  feu  abfquc  tefti- 
monio  legitimo  accufatis.  Id  capite  adnotatur 
proximo  ubi  dc  viro  zelotypo  agitur.  Sed  de 
variis  adulterii  pocnis  hactcnus ;  quae,  uti  &  a- 
liae  apud  mortalcs  omnimodae,  pro  morum,  fc- 
culorum,  locorum  difcrimine,  vitio,  medicinae 
locum  obtinentes,  aliter  atque  aliter  cx  eorum 
arbitrio,  penes  quos  fumma  rerum  habetur,  lege 
(nec  vero  forenfi  judicio  citra  lcgem  praeeun- 
tem)  introducendae  mutandaeque. 


C  A  P.     XIII. 

Lex  de  zelotypia.  Mariti  praemomtio. 
Uxoris  cum  eo,  de  quo  praemonetur, 
occultatio,  feu  congreffus  qualifcunque 
clancularius  ■  uncle  jttfia  fufpicio.  Alia 
ad  lezeni  illam  attinentia. 

o 

JA  M  vero  de  uxore  fufpecta,  lex  lata  eft  ;  Si 
viri  c  atjufcunque  uxor  declinavcrit  &  prae- 
varicando  in  eum  praevaricata  fuerit  &  concu- 
buerit  vir  alius  cum  ea  commixtione,  feminis  & 
abfconditum  fuerit  ab  oculis  mdriti  ejm,  atqtte 
occultata  fuerit  illa  (id  eft,  mfibJl)  &  innnun- 
dafafia  fuerit,  &  tefiis  non  ftterit  contra  eani 
{^7  *>firn  fcu,  ut  codex  Samaritanus,  £<?  NHl 
Hwijfiyid  eft,  nec  fuerit  ipfa  vi  compreffa  (ita 
interpretantur  magiftfi  d ;  fcilicet  ntJ/JjfiQ  \ib  per 
fiDJNi  i<b  i  tametfi  Vulgata  habeat,  qttia  non  efl 
inventa  in  fiupro ;  uti  &  Arabs  Romae  editus ; 
fed  in  Ebraeo  nihil  eft  quod  tJ  in  fiupro  hic  re- 
fpondeat ;  alii  nec  fuerit  deprehenfa ;  &  Helle- 
niftae  <mvet?&i*i**vit  quod  etiam  a  magiftris  ftare 
poffit  qua  non  injecJa  manu  feu  vi  prehenfani 
denotat,-  Chaldaei  ibidem  mrtfiX  quod  &  vi 
prehenfam  fignificare  poteft,  uti  &  idem  apud 
Arabem  Erpenianum  vocabulum  in  Arabifmum 
receptum,  cum  in  verfione  Saadiae  Gaon  fubfti- 

tuamr  -ajajjJ  quod  planiflime  vim  illatam  in- 
nuit ;    Arabs    penes  me    M  S.    LL   cX=L>  -X 

cX_!   L!  vJ  nec  deprehenfa  fuerit,   nec  viderit 

eam  quifquam ;  Galli,  Et  qtielle  n'a\t  point  efie 
furprife,  uti  &  alii  aliquot ;  quod  tam  de  vi  do- 
love  illato  quam  de  rea  deprehenfa  feu  tafcrn 
tditf)  tl)e  manner,  ut  Angli,  fumi  potefti  ficut 
etiam  quod  habent  Judaei  Hifpanienfes,  y  ella 
non  Jite  prefa-,)  pertranfierit  autem  illum  fpi- 
ritus  zelotypiae,  ut  fufpicetttr  uxorem  fnam 
quae  polluta  efl,  aut  Ji  pertranfierit  illttm  fpi* 
ritus  zelotypiae,  ut  fufpicetur  uxorem  fuam 
quae  tamen  non  eft  polluta,  adducat  vir  ille 
uxorem  fttam  ad  facerdotem,  adducatque  cttni 
ea  facrificium  pro  ea,  nempe  decimam  partem 
ephae  farinae  hordeaceae,  fednon  fundat  oleum 
fuper  eam,  neque  ponat  thus  fuper  eam,  qno- 
niam  oblatio  zelotypiae  efi,    oblatio  pro  memo- 


\zoara  24..  Arab.  34,  Lat.  •>  Videfis  Anton.  Gigg.  Thefaur.  Vol.  2.  col.  1089.  '  Numer.  v.  11.  De  hac  lege  vi- 

ce    Philonem  lib.  de  Legibus  Specialibus  ad  6.  &  7.  decalogi,   Sixrum   Senenf.  Biblioth.  iar.ia.  lib.  2.  in  Z.  praeter  commentarios   obvios. 
•  '  iflahic  Maimonides  halach.  Iihoth,  cap.  24.  &;  halach.  Sota,  cap.  3.  alii. 


'OL.   II. 


H  h  h  h  h 


riali 


'+3 


Uxor     Ebraica, 


riali  faciens  recordari  miquitatem.  Adducet  ita- 
qtie  illam  factrdos  &  ftare  eam  faciet  ante  T>o- 
mimmi.  Affumat  quoque ftcerdos  aquas  fanclas 
in  vafe  fitlili,  &  de  pulvere  qui  fuerit  in  pa- 
vimento  tabernaculi  tollat  factrdos  &  ponat  in 
aqnam.  Stare  autem  faciat  facerdos  midierem 
ante  T>ominum,  &  denudet  caput  mulieris,  ponens 
fuper  manus  ejus  oblationem  pro  memoriali  quae 
oblatio  efi  zelotypiae,  kabeatque  facerdos  in  ma- 
vu  aquas  amaras  ac  maledicias.  Et  adjttrans 
eam  factrdos,  dicat  ad  mitlierem,  Si  non  concubuit 
vir  tecum  &  non  declinafti  ad  immunditiam  fub 
viro  tuo,  liberaberis  ttt  innocens  ab  aquis  iftis 
amaris  (<tv  uStap  5"  eAsVa  feu  aquam  redargutionis 
vocant  Helleniftae)  &  malediclis.  Sin  tu  decli- 
nafti  fub  marito  tuo  &  polluta  es  &  pofitit  vtr 
concubitum  fuum  ad  te  extra  maritum  tuum  ; 
-adjurabitque  facerdos  mulierem  juramento  exe- 
crando  &  dicet  facerdos  ad  mitlierem,  T>et  te 
T>ominus  in  execratwnem  &  juramentum  (exem- 
plumque  habet  Vulgata)  in  medio  populi  tui,  adeo 
ut  faciat  T>ominus  comttre  femitr  tuum  &  in- 
flari  uterum  tuum  (Vulgata  ibi,  putrefcere  faciat 
femur  tuum,  &  tumtns  uterus  tuas  difrumpa- 
tur.)  Ingrediantur  aquae  iftae  malediclae  in 
vifcera  tua,  ut  iniumtfcat  uterus  tuus  & 
corrutre  faciant  femur  tuum,  dicatque  mulier 
Amen,  amen.  Scribat  autem  facerdos  in  hbello 
makdiclhnes  iftas  &  rafas  projiciat  eas  in  aquas 
amaras  (Vulgata ;  &  delebit  eas  aquis  amariffi- 
mis  quod  fubftituitur  pro  anon  '0  7N  nnai 
ubi  Helleniftae  redtius  habeut  <£  l£aAei4«  «?  ™ 
vStep  "£\tey/xS,  &  delebit  kuabfterget  in  aquam 
redargutionis)  potetque  mulierem  aquis  illis  ama- 
ris  &  malediclis,  ut  intrent  in  eam  aquae  illae 
maleditlae  &  amarae.  Tolkt  deinde  facerdos 
de  manu  mulieris  oblationem  zelotypiae  &  ven- 
tilabit  oblationem  illam  coram  T)omino,  atque  ad- 
ducet  eam  ad  altare.  Tollet  etiam  facerdospu- 
gillum  plenum  de  oblatione  illa  pro  memoriali  in- 
cendetque  in  altari,  &poflea  dabit  midieri  po- 
tum  itlius  aquae.  Et  poftquam  potaverit  muli- 
erem  illam  aquis  illis,  fifuerit  polluta  &  prae- 
varicando  praevaricata  ftt  fub  viro  fuo,  ingre- 
dientur  in  eam  aquae  illae  malediciae  &  amarae, 
&  intumefcet  venter  ejus  cadetque  femur  ejus, 
&  erit  mulier  illa  in  maledicTionem  in  medio 
populi  fui  i  fi  autem  mulier  non  polluta  fd 
munda  fuerit,  abfque  nocumento  evadet,  &  fe- 
minabitur  femine  (kufaciet  liberos,  ut  Vulgata.) 
Haec  eft  lex  zelotypiae,  quando  mulier  declina- 
verit  fub  marito  fuo  &  polluta  fuerit,  aut 
curn  virum  pertranfitrit  Jpiritus  zelotypiae, 
&  fufpicatus  uxorem  fuam  ftatuerit  uxo- 
rem  in  confpecJu  T>omini ,  &  fecerit  ei 
facerdos   fecundum     univerfam     legem    iftam. 

s  Mifha  tit.  Sota,  cap.  i.  8c  Gemar.  Babylon.  ibid.  fol.  ij\  &  4..  Sc  7.  8c  Maimonid.  halach.  Sota,  cap.  1.   &  de 
rate  Salomon  Jarchius  ad  Numer.  v.  b  Mifca  tit.  Sabbath,  cap.  9.  Sc  Obad.  Bartenor.  ib.  §.  f. 

ad  tit.  Sota,  cap.  1.  fbl.  16.  col.  3.  £  iMifna  tit.  Sota,  cap.  +.  &  Maimonid.  halach.  Sota,  cap.  2.  &  4. 


Eritque  vir  innocenS  ab  iniqiiitate  ;  &  mu.Ii 
portabit  iniquitatem  fuam.     Maritum  ita  zel 
typum,  ut  hac  legc  comprehendatur,  eum  effi 
aiunt,    qui  praemonucrat  uxorem  ne  deinccps 
fecreto   efiet   aut  clam  occulrarctur  cum  aliqu , 
five  patre  ejus  five  fratre,  nedum  aliis  plus  d 
fitis,  five  gentili  five  fervo,  idque  coram  teuibu: 
quae  nihilominus    cum  ipfo,  de  quo  praemon 
eft,  in  fccrero  eflet  occultata,  idque  teftibus  itc 
probarctur,    nvO   jrW?    '"O   iftTW    HNDia  »' 
rrojSl,   Quantil/o  tempore  polhti  fotmina  pojf, , 
id  eft,  quantillo  tempore  ovum  &  affari  poj, : 
Cr  abforberi.      Gallinae  ovum  intelligunr,  qu  1 
citius   ahis   quibuicunque  ovis  coqui    b  &  all ; 
aiunt.     Atque  ita  obtinuit  apud  magiftros  Bal 
lonienfes  temporis  menfura,  quae  tamen  aliter  . 
que  aliter  fe  habet  in  c   fententiis  Hierofolymi 
norum,  &  plerumque  multo  brevior  cft.     Occ  ■ 
tationem  hanc  iTVJTD  appellitant,    &  ad  illud  i 
lege  fpedat  mTiMI  &  occultatafuerit  illa.  lj« 
ore  ita  iuipe£ta  etiam  marito  intcrdicebant,  ufc ; 
dum  potatis  aquis  amaris  innocentem  fe  praebei . 
Praemonitio  autem  fieri  debuerat  exprefla,  de  occ  - 
tatione  -,  atque  ut  occultaretur  cum  eo  ncceflun  - 
rat  antequam  potandi  eflet  rea  aut  marito  interdii  . 
Nam  fi  praemoneretur,  ne  vcrba  cum  aliquo  hal  - 
ret,  &  poftmodum  cum  eo  occultaretur,  aut  ne  i  - 
cultaretur,  &  poftmodum  cum  eo  verba  haberet;  1 
legem  hanc  res  non  attinuit.  Uti  nec  ubi  praen  - 
neretur  de  minore  novem  piaeter  diem  unicum .  - 
nis.  Scilicet  de  viro  lex  fertur,  qualisminorejufn  - 
di  hic  non  habitus.  Ante  occultationem,  remillk  e 
potuerat  maritus  uxorem  liberare,  non  poft.     t 
repudium  ita  remifiionis  locum  habuit,    ut  fi  - 
pudiaretur  praemonita,  &  denuo  duceretur,  der  3 
etiam  praemonenda  eflet.     Si  quae  aquis  pot;  ,s 
innocens  evaderet,   ea  denuo  praemonita  de  ip  >, 
cujus  nomine  antea  potarat,  cum  ipfo  iteram  <  - 
cultaretur,  haud  iterabatur  potio,  fed  ipfa  ilne  ( - 
te,  ut  marito  jam  plane  illicita,    ejicienda  cj  . 
Qtiod  fi  cum  aliis,  poft  praemonitionem,  occ- 
taretur,  potandi  formula  iteranda  erat,  quoties  i 
occultaretur.     Neque  aquis  hic  omnino  locus,  I 
aut  deeflent  teftes  idonei  five  praemonitionis  fij: 
occultationis,    aut  fi   adulterii  teftis   adeflet  c- 
am  unicus,   qua  de    re   mox  item  plura.    IS: 
potare  cogebatur  quae  d  fateretur  fe  tempore  (■ 
cultationis,  pollutam  ;   nec  quae  difHteretur  atq  J 
aquas  ante   abrafum  libellum  (qua  de  re  inf ) 
recufaret.     Sed  utraque  ftatim  ejicienda  erat  fi ; 
dote  &  perpetuo  marito  interdicebatur.    Quin  1 
aut  nollet  demum  maritus  eam  potare,  aut  ct  1 
ea  rem  haberet  poft  occultationem,  potu  libe; 
batur.      Sed  cum  dote  ea  tunc  ejicienda,  atq 
itidem  marito  interdida  erat. 


hac  Zelotypiae  ac 
'  Gemar.  Hierofol; 


C  A  1 


'4S 


V  x 


o  r 


E 


b  ii  A  i  c  £ 


y&6 


C  A  P.     XIV. 


tens  ab  iniquitate,  &  mulier  ipfa  portabit  hti- 
quttatem  fttam.  Ubi  illc  non  innoccns,  nec  illa 
cxamini  huic  obnoxia.  Unde  etiam  fiebat,  ut 
tteque  uxori  praecepto  aliquo  negativo  interdictae, 
heque  cuiquam  cx  affirmationis  nota  vetitac,  nc- 
que  fecundariae  bibendum  hic  eflen  Quae  ta- 
men  omnes,  fi  praemonitio  atquc  occultatio  non 
fine  teftibus  praecedcret,  ejiciendae  crant  idque 
fine  dotibus  atque  etiam  hoc  nomine  maritis  iri- 
terdictae.  Quin  nec  rite  ad  aquas  hic  adigebat 
uxorem  maritus  d  qui  non  ab  omni  illicito  con- 
cubitu  purus  ipfe  ;  hec  fi  maritus  cjufmodi  eam 
in  examen  deduxerat,  D*on  Tv>  1p*l3,  vim  fuant 
examinis  exercebant  aquae,   unde  peccaffe  eum 

aiunt,  rhmh  0*03  nn»ty  cmson  aeh  Dtr, 

quod  in  caufa  effet  tit  nomen  Tetragrammaton 
incaffum  abjrergeretur  in  aquas.  Nam  in  ad- 
juratione  ac  makdidtionibus  nomen  illud  bis  rc- 
peritur.  Quaecunque  autem  potatione  iibera, 
fed  praemonita  ut  diclum  cft  ac  oecultata,  ideo- 
que  marito  intcrdicta  fuerat,  etiam  &  ipfi  de  quo 
praemonitio  fiebat  feu  quocum  occultabatur,  fimi- 
liter  e  interdicebatur.  Adeoque  fi  poftmodum  ei 
nuberet,  erat  fimiliter  ejicienda  ;  qua  de  re  plu- 
ra  inferius. 

C  A  P.     XV. 

Examinis  fufpeBae  adulterii  uxoris,  per 
amaras  aquas,  formula  ac  ritus  ;  cjf 
quo  feculo  in  defuetudinem  abierst  ex- 
amen  hujufmodi*  De  fufpeBis  apud 
Mahumedanos  uxoribus. 

'Ormula,  qua  ad  examen  deduci  folebat  uxoJ* 
fufpecla,  forenfis  hujufmodi f  erat.  Adibat 
maritus  forum,  cujus  jurifdidtioni  proxime  fub- 
erat.  Huic  narrabat,  fe  fufpedtam  fibi  uxorem 
praemonuiite,  eam  nihilominus  cum  eo  de  quo 
pracmonita  erat,  in  occulto  egiffe,  tcftes  totius 
rei  adeffe,  ipfam  fe  a  coitu  mundam  aflcverare, 
ideoque  fe  petere  ut  aquarum  amaramm  exami- 
ne  res  decideretur.  Ipfa,  quibus  agebat  maritus 
verba  ita  traduntur  : 

lop  mnwi  'JySa  qj*  nb  *nN4Jp  ir  >fp}t 
•jtfi  niho  i^fw  nnow  itfn  nm  ny  jfj  -btf 
-.  nmn  py-nS  rvnp&rb  nirh 

Hanc  uxorem  meam  zelotypus  praemonui  de 
N.  quocum  poflea  occultata  ejl,  feu  in  fecrtttf 
egit,  atque  hi  funt  teftes.  Illa  fe  innocentem 
effe  ait.  Ego  autem  peto  ut  potus  ei  detur  quo 
rei  examen  fiat. 

Teftimoniis  foro  aditis,  &  tradito  marito  im 
cuftodiam  duorum  Q'03n  nwn  feu  legis  Jfu- 
dioforum,  quibus  erat  cavendum  ne  cum  uxore 
ipfe  ante  potationem,  utpote  cui  jam,  ut  didtunx 
eft,  interdiccbatur,  concumbercr,  utrique  con- 
juges  Hierofolymam  tranfmittebantur,    nt  ibi  in 

•  Mifna  tit.  Sota  cap.  4.  8cc.  Maimonid.  hal.  Sota  cap.  2.  k  Num.  v.  29.  '  Lib.  2.  cap.  8.  <•  Gem.  Eab.  ad. 

lMIrld0i-Chim'  Cap'  '"  foI"  *7'  b-  tit-  Sota  foL  l8'  &  Maim-  haI-  Sota  cap.  3.  '  Mifna  tit.  Sota  cap.  y.  Maim.  halach.  Sota  cap.  3, 

Mifira  tit.  Sota  cap.  1.  &c.  Gem.  ibid.  &  Maim.  hal.  Sota  cap.  3,  Sc  4.  videfis  Seb.  Munfterum  8c  P.  Fagium  ad  Numer.  r.  Sc  Mof.  Mi- 
Lotzi.  Paecept.  AiErmat.  ;6. 

fyfledrio 


Uxorum,  &  praemonitarum  &  occulta- 
tarum,  genera  non  pauca  aquts  ama- 
ris  libera  $  quae  tamen  tum  maritts 
tum  eis  de  quibus  praemonitio  fiebat 
ckin  perpetuo  vetita,  ac  fine  dotibus 
encienda  erant.  Et  de  innocentia  quae 
exigebatur  in  marito  qui  uxorem  hoc 
jure  ad  examen  aquarnm  adigeret. 

FUERE   ctiam  nxorum  genera  non  pauca, 
quae  tametfi  anteceflerat  praemonitio  &  oc- 
cultatio,   aderantque    utriufque    teftes,    potatione 
nihilominus  libera  quidem  erant  ;    at   ejicienda 
fine  dote  &  illicita  dcin  perpetuo   maritis.     Ifi 
hifce  cenfentur  a  &  fponfa   &  fratria  cujus  nup- 
tiac  a  leviro  cxpectabantur  (CD»  DlQWi  appel- 
lant,  id  eft,  leviro  fervatam)   ex  eo  quod  in  le- 
ge  habetur,  Haec  eft  b  lex  zelotypiae  quando  mu- 
lier  declmaverit  nt£,,N  nnn,  id  eft,  fub  marito 
fito.    Nec  fponfa  nec  fratria  ante   nuptias,    fub 
marito  feu  viraxty(&.     At   fi   fponfus  aut  prae- 
moneret,    &  poft  nuptias  ac  maritales  amplexus 
occultaretur  uxor  cum  eo  de  quo  praemonita  erat, 
totiafque  rei  adeflent  teftes,   potandae   erant   ei 
aquae  ut  uxoribus  aliis.     In  hifce  item  quae  pota- 
tione  liberae  minor  erat,   quae  uxor  majoris,   & 
major  quae  uxor    minoris,    atque  hermaphroditi 
uxor.    Nomina  viri  &  mulieris  hafce  aiunt  ex- 
cludere.     Accedit  uxor  caeci,   ideo  quod  dicitur 
Et  abfconditum  fuerit  ab  oculis  ejus.     Item  uxor 
clauda,  quia  legis  verba  funt  Stare  eam  faciat 
(acerdos.     Cui  item  manus  vei  unica  deeflet,  feu 
ad  recipiendum  eflet  non  idonea,  in  hifce  erat ; 
quia  oblatio  fuper  manus  ejus  ponenda  ;   uti  & 
muta,   quoniam   dicendum    erat  mulieri  Amen, 
Amen ;  &  furda  eo  quod  adjicitur,  Et  dicat  fa- 
cerdos  ad  mulierem.     Quin  hifce  adjungebantur 
uxor  caeci,  claudi  uxor,    ejus  cui  manus  deerat, 
nouti,  ac  furdi.     Nam  receptum  erat  n*nnt!*  *TJ* 

nniDD  oW  Kini  inisa  nona*,  Nifi  ubi  ipfa 

■ntegra  effet  ut  ille,  atque  ille,  ut  ipfa,  integer, 
ocum  aquis  amaris  minime  fuifle.  Ad  nuptam 
i:tiam  quae  ante  maritales  amplexus  praemonita 
k  cum  eo  de  quo  praemonebatur  occultata  erat, 
dem  jus  obtinuit.  Nam  ex  verbis  legis,  Etpo- 
ruit  vir  concubitum  fuum  ad  te  extra  maritum 
Hmm  (feu  deferto  mariti  thoro,  ut  habet  Vulga- 
:a)  eliciebant,  nifi  anteceflerat  mariti  concubitus, 
idjurationem  illam  adeoque  aquas  locum  habu- 
fle  nullum.  Si  moreretur  maritus  poftquam  in 
udicium  hoc  nomine  deduceretur  uxor,  potione 
mmunis  fiebat  illa,  fed  dote  excidebat.  Am- 
>lexus  item  maritalis  ante  dedudtionem  (qui  veti- 
:us  ex  majorum  inftitutis,  ut  fupra  c  docetur)  in 
,:aufa  erat  ut  libera  poftea  eflet  uxor  potione. 
fcrba  legi  fubjunfta,  funt  ;  Eritque  vir  inno- 


747 


U 


X    O    R 


B   R    A   I   G   A. 


748 


fynedrio  raagno  LXX.  virorum  pro  raore  res 
procederet.  Nam  alibi  examen  hoc  ritc  fieii a  ne- 
quibat.  Comparentem  ibi  uxorem  terrere  primo 
nitebatur  fynediium  ne  aquas  aaiaras  biberet, 
crimen  cujus  fufpicione  laborabat  confiteri  fua- 
debat,  monebat  ut  recoleret  excmpla  Judae  & 
Thamaris,  Rubenis  &  concubinae  patris  fui,  alia 
ejufmodi,  ne  gravis  nimis  ipfi  confeffio  vide- 
retur.  Si  confiteretur,  aut  potationem  detrefta- 
ret,  ejiciebatur  idque  fine  dote.  Quod  fi  inno- 
centem  fe  affereret,  ex  conclavi  faxeo  {Liskath 
hagazith  appellitant  j  locus  erat  templo  conjun- 
£tus)  ubi  fynedrium  illud  habebatur,  edudfam 
circumducebant,  tentantes  an  defatigata  atque  an- 
xia  demum  confiteretur.  Perfeverantem,  prope 
portam  atrii  exterioris  orientalem  collocabant,  at- 
que  ornamento  omnimodo  muliebri,  etiam  fo- 
lennibus  capitis  operculis  fpoliatam  (S  u»??,  in- 
quit  Philo  ubi   b    hanc  rem  eleganter   explicat 

ditav  dilmc.  e^©*  X&Q'  £&*  mos  omn^m  om' 
nino  caujis  feu  judiciis  obtinet.  Interpres  ejus 
in  omnibus  controverfiis  capitalibus')  vefiibus  in- 
duebant  nigris.  Mulierum  item  frequentia  illuc 
ex  more  evocanda  erat,  ut  erudiretur  c  fexus 
ille  ne  ageret  juxta  ejufce  facinora.  Aderant 
qui  vellent  alii,  exceptis  ancillis  ejufce  atque  do- 
mcfticis  fi  qui  effent  fervis,  qui  fummovendi  e- 
rant,  ne  eorum  praefentia  dominae  forte  mens 
diftraheretur.  Dein  monebat  eam  itemm  de  tota 
re  facerdos  huic  rei  praeftitutus,  atque  adjurabat 
idque  lingua  femper  cujus  ipfa  non  ignara  ; 
Si  non  concubuit  vir  tecum  &  non  declinafti 
adimmunditiem  fub  viro  tuo,  liberaberis  ut  in- 
nocens  ab  aquis  iftis  amaris  &  malediclis  ;  fin 
tu  declinafti  fub  marito  tuo  &  polluta  es  &  po- 
fuit  vir  concubitum  fuum  ad  te  extra  maritum 
tuum,  det  te  T>ominus  in  execrationem  &  diras 
in  medio  populi  tui,  adco  ut  faciat  T>ominus 
corruere  femur  tuum  &  inftari  uterum  tuum.  Et 
ingrediantur  aquae  iftae  maledictae  in  vifcera 
tua,  ut  intumefcat  uterus  tuus  &  corruere  faci- 
ant  femur  tuum.  Refpondebat  uxor,  Amen, 
Amen,  lingua  etiam  Jibi  cognita.  Ex  mundifii- 
ma  dein  membrana  libello  facerdos,  atramento 
fine  chalchantho,  ut  facilius  abftergeretur  con- 
fefto,  praeter  muiieris  nomen,  omnia  adjuratio- 
nts  vocabula  infcribebat  &  dimidium  aquae  fex- 
tarium  (fi  menfura  quam  Jl1?  vocant  fit  fextari- 
us)  ex  aeneo  d  labro  quod  ex  fpeculis  mulierum 
conflatum  juxta  altare  locum  habuit,  defumptum, 
ac  poculo  teftaceo  recens  fi&o  infufum,  pulvere 
pavimenti  templi  aut  fi  comperiri  nequibat,  ali- 
unde  allato,  infpergebat,  commiftis  etiam  quae 
amaritudinem  adderent,  veluti  abfinthio,  id  ge- 
nus  aliis.  Abrafa  dein  quae  libello  infcribe- 
bantur  atque  abfterfa  (adeo  ut  ne  veftigium  ref- 
taret)  in  poculum  item  injiciebantur.  Sacerdos 
tunc  alius  veftes  ei  corde  tenus  dilacerabat,  nu- 
dato  ufque  ad  crines  capite,  cincinnos,  fi  qui  erant, 
abfcondebat,  &  fune,  fi  comparari  poffet,  AE- 
gyptio  (quo  AEgypti  miracula  iri  animum  ei 
"facilius  reducerentur)  veftes  ei  laceras  fupra  mam- 
millas  circumcingebat.  AEgyptio  dein  caniftro 
afferebat  decimam  partem  ephi  farinae   hordea- 


ceae  ex  mariti  apothecis  defumptam,  &  mulieri 
tradebat.  Ncc  unica  plures  erant  oblationes  ta- 
metfi  cum  pluribus  occultata  fuiffet  uxor,  de 
quibus  a  viro  praemonita  fuiffet.  Tum  oblntio- 
nem  hanc  in  fartaginem  imponebat  fine  oleo, 
fine  tliure  ;  quorum  fi  alterutrum  adjiceret,  ex 
lege  vapulabat  femel ;  fi  utrumque,  bis,  ut  qui 
bis  reus  in  ipfum  lcgis  fermonem.  Dum  haec 
fiebant,  poculum  aquae  amarae  tenebat  facerdos 
qui  mifcuerat,  idque  in  confpe&u  mulieris,  cui 
jam  in  examen  praebebatur.  Simul  atque  bibe- 
rat  illa,  fartaginem  in  manus  ei  dabat  facerdos, 
ita  tamen  ut  ejufce  manus  fimul  fubeffet.  Ob- 
latione  demum  folenni  feu  facrificiis  ejufmodi 
agitatione,  ad  auftrale  altaris  cornu  interius  de- 
latis,  pars  in  fuffimentum  abibat,  &  quod  reli- 
quum  erat  comedebant  facerdotes  nifi  maritus 
ipfe  facerdos  effet.  Etenim  tunc  in  cinerum  re- 
ceptaculum  rejiciebatur  tota.  Et  rite  fatis  fuif- 
fet  res  etiam  pera&a,  tametfi  facrifkium  potatio- 
nem  antecefferat.  Si  pota  innoccns  effet  ipfa, 
domum  redibat,  marito  denuo  licita;  quin  augc- 
batur  ei  venuftas  faciei,  corporis  firmitudo,  foe- 
cunditas  eaque  mafculorum  &  cum  faeili  partu. 
Sin  vero  adulterii  rea,  illico  facies  ejus  expal- 
lefcebat  ac  proruebant  oculi,  atque  ne  tcmplum 
atriave  ejus  inquinaret,  ftatim  educta,  intumef- 
cente  ventre  ac  femore  putrefcente,  moriebatur. 
Nec  diflimiii  modo  eadem  ipfa  hora  qua  mor- 
tua  eft  ipfa,  moriebatur  item  adulter,  cujus  no- 
mine  aquas  amaras  potaverat.  Sic  illi.  Si  non 
ventris  tumore  ac  femoris  putredine  fed  alio 
morbi  genere  laborare  inciperet,  licita  marito 
erat.  Interdiu  tantum,  non  no£tc  examen  hoc 
rite  fiebat.  Unico  vero  die  binae  non  potabant. 
Et  nullus  erat  dies  huic  examini  minime  ido- 
neus  ;  tametfi  unicus  effet,  quo,  ante  alios,  quot- 
annis  hac  de  re  folliciti  effent  tribunalium  prae- 
fedi  ;  ut  ftatim  oftenditur.  Si  ob  timorem  pro- 
fiteretur  fe  uxor  aquas  recufare,  nihilominus  fi 
vellet,  denuo  ad  eas  admitti  poterat.  Sin  fim- 
pliciter  femel  recufarat,  modo  integra  effet  va- 
letudine,  retraclare  nefas  habebatur.  Si  recufa- 
rat  bibere  ante  abrafum  libelhlm,  reponebatur  is 
in  gazophylacio  neque  fas  erat  ut  alius  cujufpiatn 
examini  inferviret.  Tunc  etiam  oblatio  in  recep- 
taculura  cinerum  rejiciebatur.  At  poft  abrafum 
libellum  recufare  nefas  adeo  erat,  ut  etiam  vi 
cogeretur  potare,  fed  non  fine  praeeunte  hujuf 
modi  fuadela  : 


noy  na  mpDtp  trn.  -j?  -nro  ok  »n3 
o»on  |'Nty  *fiS  nriQjn  Sni  wi  7pi3  *-?j? 
dn  'n  ie?3  hy  r\y\o  .»1»  ddS  nw  i'on 
i^n  nyi  av  ya  tivi  'nrbno  nso  av  r 

.aho  nwy 

Filia  mea,  fi  adeo  certum  fit  te  innocentem 
ejfe,  ex  fiducia  innocentiae  tuae  bibe  ;  nec  om- 
nino  timeas  -,  quoniam  aquae  non  aliter  fe  ha- 
bent  ac  venenum  ficcum  fuper  carnem  animalis. 
Si  vulnus  ibifuerit,  dolorem  ajfert  &  irrodit  . 
fin  vero  vulnus  ibi  nonfit,  nuUnm  omnino  afieri 
dolorem. 


«  Maimonid.  halach.  Sanhedrin,  cap.  $. 
*  Exod.  xxxviij.  8. 


*  Lib,  dc  Special.  Legib,  ds  Praecept.  6.  &  7.' 


Ezech.  xxiij.  |8 


749 


U  x 


O    R 


E 


B    R   A  1   C  -A; 


75° 


Si   fateretur   fe   pollutam,    cffundcbantur  ftatim  'nO'K*  JtyO   £"»\\n   npjl  E3»¥Tl&   nOjX'    roft  K7 

aquac  nilTlp  p3   'fW   'JSO,      quoniam  in  eis  ?W0  'pj    CKnp  jOtD   riiliy  PIK  KBTtf  PTBWfT, 

(anclitas  a  »<?#  «?.     Scilicct    fan&ae  dicuntur  l/Wi?  animadvertendum,  id  obttnere  quamdiupo- 

aquac  in  ipfa  lege,    non  quod  ipfae   fanclac,  fcd  pultis  ejtts  moribtts  fv.erit  fatis  mtegris,  minime 

quia  cxacneo  b  labro,  quod  fatidum  crat,  dcfu-  pofiqttam  fe  flagitiis  omrimo  inqttinaverit.     Ad- 

mcbantur.     Unde    ctiam    Onkelos  paraphraftes  jicitttr  item  in  lege,  Et  vir  erit  k  innocens  ab 


pro  D'i!Tlp  D'0  aqttisfanclis,  difcrte  in  ipfa  le 
gc  habct  ~V3  '0  aquas  labri  quod  diximus.  Si 
fortc  antc  potationcm  crfunderctur  aqua  libclli 
ramentis  commixta,  denuo  rcdintegrabatur  res 
rota.  Aqua  nova,  novus  libcllus  adhibebatur. 
Fatente  autcm  ipfa,  aut  noknte  eam  potare  ma- 
tito,  aut  five  hoc  five  illa  ante  potationcm  mo- 
ientc,  aut  fi  adefict  teftis  adultcrii  (undc  aquis 
ut  ante  diximus,  locus  non  erat)  tota  oblatio 
;omburebatur.  In  morcs  autem  reccptum  erat, 
.it  pro  arbitratu  fuo  maritus  horrcndum  carmen 
ubituram  uxorem  rite  poflct  adigcrc,  ut  de  fu- 
pcctis  adultcriis  aliis  fimul,  praceunte  facerdote, 
uraret,  iifque  ob  quae  feorfim  nullo  modo  alias 
id  hujufmodi  examen  deduci  potuiifct.  Nimi- 
•um,  nec  fe  dum  fponfa  erat  ante c  dcductionem, 
icc  dum  uxor  ante  repudium,  ubi  redux  eidcm 
mpferat,  nec  fi  fratria  eflet,  fuperftite  priori 
iro,  adultcrium  commififlb.  Nam  fi  commifcrar, 
eviro  etiam  interdicebatur,  quia  &  inde  intcr- 
ijfta  marito  fuperftiti.  Unde  potcftas  leviro 
i  am  ad  hujufmodi  juramentum  tunc  adigendi. 
:.t  de  adultera  marito  interdifta  inferius  plura. 
I  )e  ftupro  autem  five  ante  fponfalia  five,  ubi  re- 
:  ux  nupferat,  poft  repudium  &  ante  fecunda 
jonfalia  (quoniam  inde  marito  illicita  non 
cbat)  juramentum  hic  exigi  nequibat.  Et  fub- 
rnfta  rcfponfione  <_Amen,  *_Amen,  examinis  diris 
lulier  fe  devovebat,  tam  horum  d  nomine,  quam 
i  eluendam  fufpicionem  cujus  gratia  rite  in 
Nonnullorum  fententia 


intqiutate.  £itarido  igitur  uxor  porlat  iniqtti 
tate?n  fuam  ?  Tum  fohtmmodo,  cttm  vir  inno- 
cens  eft  ab  iniquitate.  Indc  Plcudo-Uzielides  lo- 
cum  illum  ad  calcem  legis  paraphrafi  fua  Chaldaica 
fic  interpretamr,  NJ-flN  pino  t02i  'JOI  ptfl 
i^nain  rv  ~~>jpn  NTin,  Et  fi  innocem  ftterit 
marittts  a  peccatis,  t-txor  ipfa  in  fe  recipi- 
at  peccatum  fuum.  Floruit  autcm  Jochanan 
Ben  Zacai,  doclor  perqnam  illuftris,  fub  Chrifti l 
tempora,  &  ufque  ad  Vefpafianum  feu  tempii  fe- 
cundi  excidium  vixit.  Sed  vero  ingravefcente 
etiam,  ipfo  eodem  aevo,  Romanorum  imperio, 
judreiemm  capitalium  adcoque  hujus  proculdubio 
examinis  quod  capitale  erat  jus  minuebatur  tri- 
bunalibus  Ebraeorum,  licet  non  penitus,  ni  fallor, 
ablatum,  quod  tamcn  omnino  facfum  XL.  annis 
ante  excidium  templi  plerumque  vclunt  viri  e- 
ruditi,  qua  de  re  alibi.  Poftquam  vero  in  de- 
fuetudinem  ita  abicrat  examen  hoc  capitale  feu 
aquae  amarae  potatio,  inolevit,  ut,  ubicunque 
ejufmodi  zclotypia  ac  praemonitio  praeter  occul- 
tationem,  qualem  diximus,  foro  reftibus  adhibitis 
conftiterat,  uxor  dote  fpoliata  ftatim  efict  di- 
mittcnda.  Et  de  reccntiorum  Judaeorum  hac 
in  re  moribus,  vide  Leonem  Mutincnfem  in  de 
Ritibus  Ebraicis.  Quod  autem  longe  diver- 
fum  habetur  apud  Mahumedanos  de  uxore 
fuipecfa  non   pigebit  ex   Alcorano   n  adfcribere 


>rum  fuiflet   deducfa.     j.^^^^^.  *~ „  s   -  .    .-. 

iam  erat  juramentum  de  futuro,    nec  fe  adul-     LJjlsJ  j^L    t><jVL=.    /^vjLj    ~4^XL^.l5    ](\p# 
rium   commiifuram,     marito    hic    exigere   fas  '  "  J  g  '    f 

-4s*»    r^ 


S)\     •&  C^a^uJ!  pj*>  ctiJ^  IcXjI 


i>^L 


Mch 


0^3 


^JwA^sL 


& 


e-i^ 


Lju  /.i-cXj| 


marito    hic    exigere   fas 

lifle.     Caeterum  ea   non  recipitur.     Vide  item 

rae  hac  e  de  re  Philo.     Quae  vero  de  examinis 

ljus  formula  diximus  in  defuetudinem  abiere,cum 
fcculo  excidium  fecundi  templi  proxime  ante- 
<  dente  infigniter  crrefceret  adulterorum  nume- 
:  s,  idque  ex  iis  inprimis  qui  mariti  eflent.  Ete- 
j  m  ubi  maritus  illicito  pollutus  erat  concubitu, 

m  nullam  in  aquis  inefie,  opinio,  ut  dicfum  cft 
i:>ra,  obtinuit.  EtTetragrammaton  nomen  in- 
iffum  abftergi  nolebant.  Hoc  eft  quod  lcgitur 
i  f  Mifna.   □niNO.n  DDH  'pD3  ('DKjOn  lnpfl 

Sj?-npflN  ^S  -lONjty  ip'D5n  'or  p  pnv  o-ii     .  .    *  ...        ^.    ,     ■      „i"-i 

i  nWifl  '0  DD^nij",  Ex  quo  multiplicati  ftmt  LgjcfcJ^  J^Jj  CX^        CT*  O^  O'  ^>n  AU'  ^*1 
■  'ulteri,    defttertint  aquae  amarae.    Et  Rabbi 

ichanan  Ben  Zacai  finem  eis  dedit,  juxta  id  J  ^|  ^yj,  o^LgJ^  ^jj  cXj^W  O^  c_>lcX*J| 

•  od  °  dicitur  -,  Non  vtfitabo  fuper  filias  vefiras  ^-  * 

,,  od  fornicatae  funt    &  fttper  fponfas  vefiras  ^     j  [.      ^,  ^^  J  ^fVl           ^jj 

',  od  moechatae  funt,  quia  &  ipfi  {manti)  cum  "^  ^1  L*^u-        ■>             ,              ^  *-'•••' 


^c\=>.|  £>aLi^w^  ru-wjul  !Vl  lcX&.w  LgJ  (jXj 


o^ 


,  ntis  fparati  fitnt  &  cum  meretricibus  facri 

j  ant.      Ad  quem  locum  Gemara  h  Hierofoly-  /^. . ^ 

tana,  lcgis  verba  funt,  Et  erit  mulier  •  in  ma- 

Jitiionem  inmedio  populifui,  abv  !TDy»pO  Imponentes  adulterium  bonis  foeminabus  (ficRe 


Maimonid.  hal.  Sota.cap.  4.  •>  Exod.  xxxviii.  8.  &  Sal.  Jarch.  ad  Num.  v.  17.  Adde  utrumque  paraplirafien  Chaldaeum  difti 

1  merorum  loci.  c  Mifn.  tit.  Sota,  crp.  2.  Gem.Bab.  ibid.  &  ad  tit.  Kidofchim,  cap.  t.  fol.  27-  *>•  &  Maimomd.  hal.  Sota,  cap.4. 

c  "idefis  Pftudo-UHelidem  &  Targ.  Hierofolymit.  Num.  v.  11.  e  Lib.  de  fpecial.  legibus  de  praec.  6.  &  7. 

<  .  9-  s  Hofeae  iv.  14.  h  Ad  Mifc.  tit.  Sota,  cap.  9.  fol.  24.  col.  1.  hal.  9.  '  Niirn-  v.  27 . 

1  em.  Bab.ad  tit.  Sanhediin,    cap.  y.  fol.  41.  a.  Et  Sepher  Juchalin,  fcJ.ifi.b.  ?  Fait.  4.  cap-6.  b. 

1  3.  Lat.  34. 


!  Tit.  Sota, 
;i  Ibid.  xxxi. 
Azoara  24. 


VOL.  II. 


I  i  i 


tinenfis  5 


■5i 


U    X    O    R.       E 


tinenfis,  nec  male ;  vcrbatim  qui  caftas  mulieres 
infamant)  nec  inde  proferunt  quatuor  teftes, 
fuftigandi  Junt  plagis  octoginta  (totidem  inebri- 
ato  etiam  debentur  in  dodrina  Mahumedis  vetc- 
ri  )  Nec  unquam  recipiendam  eft  (poftea)  eorum 
teftimonium.  Et  ipfi  fiunt  praevaricatores.  Ve- 
rum  qtti  poftea  bene  egerint  &  fuerint  converft, 
T)eus  condonat  &  mifretur.  Imponentes  qutc- 
quam  (adulterium)  uxoribus  fuis  nec  habentes 
teftimonium  aliud  praeter  fetpfos,  teftimonium 
unius  illorum  quatuor  teftimonia  (feu  inftar  qua- 
tuor  ;  Retinenfis,  quater  fe  jurent  verum  dice- 
re)ft  dixerit  per  T)eum  fe  verum  dicere  &  ve- 
lut  quintum  adjiciat  (Retinenfis  quintaque  vice 
dicant)  maleditiio  T)ei  fit  fiiper  eum  fi  mentia- 
tur.  Mulier  vero  interim  non  puniatur,  fi  qua- 
tuor  adhibeantur  teftimonia  per  T>eum  tlltim 
fuijfe  mentitum  &  quintum  accedat,  quo  iram 
T)ei  in  fie  invocat  illa,  ft  ille  verum  dixerit. 
Et  de  quatuor  teftibus  ibi  plura. 

C  A  P.     XVL 

De  adultera  (ubi  mnrte  puniri  nequibat) 
ac  merito  fufpetla  divortto  ejtctenda, 
eaqtpe  tum  mariio  tum  adultero  feu 
amiifto  pariter  interdi&a.  Offictum 
etiam  hac  in  re  foii. 

D  adulterium  &  zelotypiam,  ubi  nec  prae- 
monitio  nec  teftes  nec  eorum  quae  funt 
caetcra  capitalibus  judiciis  neceffaria  quidquam  de- 
crat,  ea  potiflimum  fpeclant  quae  capitibus  prox- 
ime  fuperioribus  aperuimus  ;  tamctfi  interdum 
caufae  etiam  divortii  duntaxat  &  dotis  difpendii 
interferantur.  Quod  vero  ad  adulterium  attinet, 
de  quo  capitale  judicium  eo  quod  five  praemo- 
nitio  five  teftes  deeilent,  haberi  nequibat ;  fi  pa- 
lam  id  maritus  a  viderat,  aut  illud  narranti  vici- 
no  crediderat,  illicitus  ei  dein  apud  bonorum  mo- 
rum  cenfores  habebatur  uxoris  concubitus,  ipfa- 
que  dimittenda  fed  non  fine  dote,  nifi  crimen 
fateretur  ipfa.  Nam  tunc  etiam  dotali  jure  om- 
nino  excidebat.  Nimirum  peccaffe  volunt  virum 
qui  uxorem  ejufmodi  retineret,  veluti  tum  leno- 
cinii  reum  tum  in  pofteros  injuriofum,  atque 
perinde  ac  fi  nionitum  commatis  illius  in  Hel- 
leiiiftarum  Salomonis  Proverbiis  ac  plerifque  Vul- 
gatae  exemplaribuSj  fed  nullis  in  codicibus  Ebrae- 
is,  comperti  in  mores  recepiffent.  '0?b  «c£<xA- 
A«.y;ratJ(st  (  fic  Graeci  in  Proverbiis  illis)  dyt- 
SLij,  ck|3a'?A&  7U.  djaSru,'  0  §i  i&kybW   ]J.oi,ycL/\ia\, 

aQ&jv  >tj  dm$M,  §^tii  ejicit  uxorem  bonam  feu 
divortio  dimittit,  bona  ejidt.  At  qui  retinet 
adulteram,  is  infipiens  eft  &  impius.  Vulgata, 
G$ui  expellit  mulierem  bonam,  expellit  bonum,  qtti 
atitem  tenet  adulteram,  ftultus  eft  &  infipiens. 
Et  Hieronymus  d  ex  Scriptura,   quae  plane  haec 


B    R    A    1    G    A.  J£<1 

eft ;  Qui  adulteram  tenet  ftultus  &  impius  efi, 

Agnofci  videtur  eadem  ipfa  Chryfoftomo  d  lec- 

tio    ( uti  &  Bafilio  e,  Auguftino  f,  aliis  veterum) 

quae  &  in  jure  Canonico  s  &  apud  Lombardum 

fcholafticofque  h  obiter  item  admitti  folet.     Un- 

de  &  de   adultera  manifefta  ac   publice  cognita 

nec  ad  meliorem  mentem  redeunte  &  de  ea  cu- 

jus  peccatum  tantum  clancularium  aut  quae  ad! 

mores  rcdiit  caftos,  diftinguentes,  maxime  fcho-; 

laftici,    hanc  retineri  poffe  aiunt ;  non  item  il 

lam  ;  faltem  a  thoro  dimittendam,    triennii  eti 

am  poenitentiam  praeftituente  canone  ',    fi  cjuf 

modi  quis  retineat.     Adnotant  autem  aliqui  ve- 

teribus  Provcrbiorum  verfionis  Vulgatae  exempla 

ribus  deeffe  comma  illud,  nec  codicibus  multis ' 

reperiri.     Sed  vero  etiam  apud  Syracidem  '  legi 

tur  de  uxore  ejufmodi,  Xtd  t  cm.^av  <n  ~^m-n^\ 

dvrw,   a  carniius  tuis  abfcinde  eam,  quibus  ii. 

exemplaribus  nonnullis   adjicitur,  SiSv  xj  XtdAu 

<mv,  da  (libellum)  er  admitte  eam.     Certe  &  e 

jure  Caefareo  veteri  uxor  in  adulrerio  deprehen 

fa  m  haud  impune  retinenda  ;  ey  qui  "  adulter. 

damnatam,  fi  quocunque  modo  poenam  capitalci 

(id  eft,  hic  relegationem  feu  deportationem  ;  no 

mortem,  quae  nondum  adulterio  apud  Romanc 

praeftituta  ut  fuperius  oftenfum)  evafierit,  fciet. 

duxerit  vel  reduxerit,  lege  Julia  ex  cattfia  lm 

cinii  punitur.     Neque  inde  de  adulterio,  ut  c 

aliis   capitalibus    delictis,   tranfigere  °  licuit.     I 

vide  quae  habet  ad  hanc  rem  de  adultera  pofti 

Juftinianus  p,  &  Graecorum  recentiorum  Q  fei 

rentias  receptas  quae  in  Bafilicis,  Harmenopuli 

aliis,  juii  Caefareo  veteri  fatis  confonae.     Qui 

&  in  legibus  Atticis,  'ETmSdv  sAcu  t  ^Ci^sV,  f 

e|esw  t&J   sAcim   oTjvcmuv  ti7   yjvoxvl'  edv  ^)   ovvon1 

dli/j.©*  i'&h  Ctim  deprehenfa  in  adulterio  nxo: 

marito  non  licet  cohabitare  ;  quod  fi  fecerit  h 

famis  efto,   ut  apud  Demofthenem  in  Oratioi 

in  Neaeram.     Viderint  hic  doftiores  utrum  ; 

receptam  inter  Ebraeos  fententiam  hanc  de  adui 

tera  non    retinenda    fpeftarit    illud   Jofephi   r 

B.  Virgine  gravida  antequam  cum  ea  conveni 

fet,    Jofieph  r  autem  vir  ejus,  cum  ejfet  jttjfi 

&  nollet  eam  traducere,   voluit  occulte  dimi 

tere  eam.     Sed  ca  de  re  plura  mox.     Natu 

puto  comma  illud  ex  commentariolo  feu  glofl 

mate  aliquo  in  illud  quod  proxime  ibi  praeccc 

mrro  pin  pan  nrio  nvo  rmt  xvo,  §>ui  inven 

mulierem  feu  uxorem  invenit  bonum ;  &  hattr ' 
jucunditatem  a  T)omino.  Scilicet  intelligi  fol 
ac  fi  didnm,  qui  invenit  uxorem  feu  mulien 
bonam,  ut  expreffim  in  ipfa  verfione  tum  Vulg 
tus  tuiii  Graeci,  uti  item  Judaei  Hifpanienfes  q 
vertunt  ibi,  Fallo  mttger  (buena)  fallo  bien,  y  J 
co  voluntad  de  A.  Et  difta  quae  fequuntur 
Graeca  &  Vulgata  de  adultera  non  retinerida  \ 
lut  antithetum  feu  commcntatio  ex  margine 
contextum  videtur  irrcpfifle.  Neque  vero  fc 
tentia  forcnfi  vir  cogcbatur  uxorem  velut  ad 
teram  apud  Ebraeos  dimittere,  nifi  adeffent  tef 


'  Gcm.  Babylon.  ad   tit.  Kidofchim   cap.  3.  fo!.  66.  a.  Maimonid.  halach.  Ifhoth.  cap.    24..  quem    Sc   vide   ha'ach.  Girufliim  csp. 
6  Proverb.  xviij.  23.  c  Comm.  inMatfh.  xix.  d  Homil.  xxxij.  in  Matth.  e  Can.  9.  £c  11.  '  Rctract. 

j.  cap.  19.  alibi.  Synod.  in  Trullo  can.  S7.  8c  vide  Hug.  Grot.  in  Evangel.  pag.  g<).  E  Cauf.  31.  quaeft.  1.  cap.  2.  b  11' 

ad  fentent.  4.  diftinft.  35-.  '   Cauf.  32.  quaeft.  1.  can.  6.  k  Jo.  Maviana  in  Proverb.  xviij.  '    Cap.  25-. 

m  L.  29.  D.  ad  leg.  Jul.  de  Adult.  &  Paul.  ient.  2.cap.  26.  n    L.  6.  C.  tit.  eod.  C.  practer  DD.  vide  Pet.  AErod.    Rer.  Jud: 

lib.  8.  cap.  2.  o  L.  18.  C.  tit.  de  Traniaft.  t  Novell.  134.  cap.  10.  9  Balil.  lib.  60.  tit.  37.  Harmenop.  fj1 

chir.  lib.  4.  tit.  6.  §.  nfet  fhuxftzs  vide  Briilbnium  ad  leg.  Juliam  de  Adult.  yerb.  damnatam  adulteriii,  ;  Matth.  j.  19. 

Hugonem  Grotium. 

niinimilii 


753 


U 


X    O    R 


E 


minimum  bini  aut  aliae  probationcs  kgitimae  fcu 
indicia,  quae  vehementis  adulterii  fufpicionis  fup- 
plerent  caufas,  citra  flagitii  probationes  quac  capi- 
talcm  poenam  induccrcnt.  Si  adeflent  maritum 
qui  divortio  non  ejiccret  plagis  puniebant  %  ufque 

1  dum  fe  libenter  ejeclurum  proflteretur.  Scd  rc- 
oulariccr  obtincbant  haec  de  adultcrio  tantum  ubi 
neque  error  neque  vis  intervenerat.  Quae  ta- 
iricn  cxccptio  ad  uxorcs  facerdotum  non  attinu- 
it.     Etenim  fivc  vi  five  errore  adultera  uxor  fa- 

1  cerdotis,  ei  pcrpetuo  dein  interdiccbatur,  nomi- 
nc  rtitt  fcu  fcorti ;  qua  de  re  fufe  b  alibi.  Sed 
fine  difpendio  dotis  tuni  erat  dimittenda.  Ubi 
nec  vis  aut  error  crar,  idem  gencri  facerdotali 
quod  caeteris  hic  jus.  Zelotypi  uxor  c  quam 
poft  folennem  praemonitionem  ipfe  viderat  in 
lccrctum,  quo  occultaietur  feu  femotis  arbitris 
ao-eret  cum  eo  de  quo  praemonita  eft,  abiifle 
ibique  niOVG  HD,  dim  pollui  pojfet,  juxta  fu- 
pcrius  ditta,  cum  eo  manfifie,  nec  interea  ob 
teftium  defectum  ad  aquarum  examen  deducere 
quibat,  velut  interdicta  tamen  ob  fceleris  prae- 
iumptioncm  erat  dimittenda,  fed  non  fine  dote. 
Quod  ipfum  dicendum,  ubi  fama  aut  teftis  ejuf- 
modi  rei  unicus  haberecur,  cui  fcilicet  maritus 
pracbebat  fidem.  At  fi,  uxore  aquarum  examen 
iiibitura,  teftis  unicus  adeflet  (five  foemina  five 
fervus  five  ancilla  aliufvc  qui  alioquin  inteftabilis 
habitus)  adulterii  cum  eo  de  quo  praemonita  eft 
commifii,  ad  potationem  non  admifla,  fine  dote 
atque  ut  illicita  viro  erat  ejicienda.  Ex  ipfa  enim 
zelotypia  ac  d  :duftione  ejus  in  examen,  de  fide 
quam  haberet  tefti  maritus  praefumebatur.  Eriam 
ex  zelotypia  fori  cujus  jurifdi&ioni  fuberat  uxor, 
habebantur  inrerdum  maritis  illicitae  uxores,  etiam 
&  jure  dotali  excidebant.  Praeter  maritum  au- 
tem  nemo  ad  aquarum  examen  adigere  potuit. 
At  vero,  ubi  maritus  furdus  erat,  mentis  inops, 
peregre  profcdus,  aut  cuftodiae  traditus,  &  pu- 
biica  libidinis  infamia  interim  laborabat  uxor, 
licet  eam  non  ad  aquarum  examen,  nihilominus 
ad  praemonitionem  evocabat  forum.  Si  eam 
cum  eo  de  quo  ita  praemonira  eft  poftmodum 
in  fecreto,  dum  pollui  poflet,  egifle  ex  binorum 
teftimonio  liqueret,  e  fententia  fori  &  marito 
interdicebatur  &  jure  dotali  omnimodo  excide- 
bat;  dilacerato  etiam  apud  afta  dotis  libello. 
Maritus  dein  convalefccns,  redux,  feu  cuftodia 
liberatus  libello  divortii  eam  ejiciebat.  Hac  de 
re  uti  etiam  de  eis  quae  ad  aquarum  examen 
fuere  deducendae,  aliifque  aliquot  caufis  publicis 
quotannis  XV.  die  Adar  menfis  (qui  Februario 
Juliano  proxime  quadrat)  quam  alias  follicitio- 
res   erant   tribunalium   praefe&i.     Mifna  d  VtD"D 

rm  ppnoi  qdtjd  rrrjon  na  ynp  tuo 
aw\y\  n»nn  nvpD  riNi  nvDimn  nxi  pTiri 

D*DTl  'DTIV  T>D,  T>ecimo  quinto  die  menjis 
t^Adar  legunt  libmm  Efther  oppidatim,  &  iti- 
nera,  plateas  atque  aquaedutJus  curant ;  quin 
&  omnia  quae  ad  publicum  inprimis  attin  nt 
adgrediuntur.     Scilicet  de   fefto  Purim  e  verba 


B    R    A    I    C    A*  y^A 

fiunt.  Intcr  ca  autem  quae  ad  publicum  hic  at- 
tinent,  rcccnletur  in  Gemara  Hierofolymitana, 
praetcr  dcvotorum  lacrorumque  bonorum  re- 
dcmptionem  r,  vitulam  decervicandam  s,  fcrvum 
Ebracum  fubuia  h  perforandum,  vaccae  rufae  l 
facrificium,  &  mundandam  k  lcpram,  potatio 
uxoris  fuipedlae.  Tam  autem  eae  quae  ex  ze- 
lotypia  illa  quam  diximus  fori,  quam  quae  ex  fo- 
lenni  ad  examen  aquarum  dedu&ione  dotibus  & 
juire  conjugali  excidebant  (juxta  jam  dicfa)  veti- 
tae  funt  nbn  maritis  folum  perpetuo  fed  etiam 
amafiis  feu  iis  quibufcum  in  fccrcto  praemoni- 
tae  egerant.  Adeoque  ut,  tametil  l,  fine  tefti- 
bus  impudicitiae  binis  aliifve  qualia  diximus  in- 
diciis,  non  cogebatur  ex  fententia  forenfi  mari- 
tus  uxorem  fibi  adulteram,  nedum  fufpe&am,  di- 
mittere  (quam  tamen  fi  fciret  aut  ex  teftimonio 
famave  crederet  efle  adulteram  rerinere  ei  nefas, 
ut  dicmm  eft,  habebatur)  nihilominus,  fi  is  de 
quo  praemonuerat  five  vir  zclotypus  fivc  forum, 
dimiflam  five  aquis,  ur  oftenfum  eft  ante,  libe- 
ram  five  merito  modo  itidem  indicato,  fufpcc- 
tam  in  uxorem  duxerar,  fine  dore  erat  ejicienda, 
velut  amafio  interdicvta.  Nec  retincri  eam  fine- 
bat  ex  officio  forum.  Imo  fi  ea  quae  non  prae- 
monita  a  priore  marito,  adulterii  cum  eo  cui 
jam  dimifla  nupferat  commiffi  infamia  per  bi- 
duum  quafi  conftante  laboraflet  projeclaeque  im- 
pudicitiae,  tametfi  non  ipfius  adulterii,  teftes  ef- 
ient  reperti,  neque  ex  ea  hatbenus  fufcepiffet  pro- 
lem  maritus  fecundus,  fine  dote  ab  eo  erat  eji- 
cienda.  Quod  non  obtinuit  fi  prolem  hac  in 
fpecie  fufceperat  illa.  At  fi  ipfius  adulterii  teftes 
reperri,  etiam  ita  ejicienda  fuit  quotcunque  libe- 
ri  antea  fufcepti.  Summa  ferme  erat  nec  adul- 
teram  marito,  neque  poft  praemonitionem  me- 
rito  fufpeclam,  nec  eam  in  qua  maritus  ipfe 
dum  prioris  durabant  nuptiae  adulter  fuerat,  rite 
fuifle  retinendam.  Sed  dotis  ratio  erat  hic  inter- 
dum  alia  atque  alia,  quam  &  fatis  fupeique  often- 
dimus.  Firmant  receptiflimam  fibi  de  adultera  & 
fufpecla  ita  interdida  fcntentiam  verbis  legis  fa- 
crae  de  divortiis.  Verba  funt,  Nonpoterit  mari- 
tus  prior  eam  recipere  in  uxoreth  "tiiW  'TTH 
'1J1  nstflpin  poftquam  m  ea  polluta  eft,  quia  abo- 
minatioeft,  &c.  Vocabula  illaad  uxorem  rcpudia- 
tam  primario  fpec~tantia  ita  feorfim  (ut  fieri  apud 
eos  non  raro  amat)  capiunt,  ut  omnimodam  e- 
tiam  uxorem  ita  pollutam  five  adulterio  five, 
poft  praemonitionem,  occultatione,  intclligi  ve- 
lint.  Diferre  etiam  aiunt  fenfum  infupcr  efle 
perinde  ac  fi  fcriptum  eflet  nx,DC3in  "WX  t>h^ 
Nec  eam .  quae  polluta  eft,  atque  ac  fi  caput  il- 
lud  legis  ita  fuiffet  conceptum,  Non  poterit  ma- 
ritus  prior  qui  dimifit  eam  recipere  in  uxorem, 
nec  poterit  recipere  aut  retinere  aliquam  quae 
polluta  eft.  Plagarum  poenam  fubibat  quicun- 
que  five  reciperet  five  retineret  foeminam  fic,  ut 
diximus,  fententia  forenfi  interdicvtam.  Hinc  c- 
tiam  uno  pronuntiant  ore,  uxorem  quae  fecun- 
dum,   viro    fuperftite   n ,    nuberet,    tam    primo 


•  Maimonid.  halach.  Giruthim,  cap.  1 1.  &  Gemar.  Babylon.  Saepius  tit.  Cethuboth,  &  tit.  Jabimoth.  b  Lib.  2.  de  SuccefT.  in 

Pontific.  Ebr.  cap.  2.  &  fupra  lib.  1.  cap.  12.  c  Mifna  £x  Gemar.  tit.  Sota,  cap.  Maimonid.  halach.  Sota,  cap.  1.  d  Tit. 

Shekalim,  cap.  1.  adde  Maimonid.  halach.  Sota,  cap.  ^.  &  Obadiam  Bartenorium  ad  di£r.  tit.  &  ap.  Mifnae.  e  Efther  ix.  ji. 

f  Levit.  xxvij.  3.  E  Deut_  xxj    +  h  exoc_.  xxj,  <;,  i  Num   xjx   f  H  Levit.  xiij.  &  Deut.  xvij.  8. 

■  Maimonid.  halach.  Sota,  cap.  3.  Gemar.  Babylon.  ad  tit.  Jabimoth,  cap.  2.  fol.  24..  b.  m  Deut.  xxiv,  ^.  ;  Maimonid. 

halach.  Giiufhin,  cap.  10.  &  12. 


quam 


755 


Uxor    Ebrai 


c  a; 


75< 


quam  fecundo  interdi&am  fuiffe  ;  fcilicet  ut  u- 
trique  pollutam.  Sed  etfi  decerptum  legis  illius 
fragmentum  velut  in  partes  hic  trahunt  (quale 
fieri  folet,  ubi  majorum  inftitutis  vim  feu  ratio- 
nem  corrogare  nituntur)  attamen  ex  inftitutis  e- 
jufmodi  &  receptis  moribus  quae  hac  de  re  tra- 
dimus  omnino  pendere  rem  dubitandum  non  eft. 


C  A  P.     XVII. 

De  uxore  ob  impudicitiam  leviorem  in- 
fami  ac  offenfis  ejus  five  in  Mofaica 
five  in  Judaica  ita  fignantius  ditla  in- 
flituta.  De  foeminis  velandis,  jaElu- 
ra  dotis^  alterutrius  conjugum  corporis 
vitiis. 

HA&enus  de  uxoribus  five  adulterii  five 
gravioris  fufpicionis  caufa  interdiclis  aut 
quae  rite  ideo  nequibant  retineri,  a&um  eft. 
Sunt  etiam  leviores  caufae  ob  quas  tametfi,  pro 
maritorum  duntaxat  arbitrio,  ejiciendae  erant,  ju- 
re  nihilominus  omnimodo  dotali  ejedae  excide- 
bant.  Ejulmodi  fuere  uxores  infames  feu  quae 
ejici  poflent  jn  □"£»  OWt2  ob  malam  tantummo- 
dofamam,  non  qualis  aduiterium  omnino  affere- 
ret,  nedum  ad  aquarum  examen  eas  adigeret,  fed 
qualis  fine  praemonitione  nec  tamen  fine  tefti- 
bus  fide  dignis  firmaret  eas  cum  aliis  fe  gefllffe 
aut  fe  gerere,  faltem  vifas  effe  inhoneftius  ac  im- 
pudentius  quam  pudicae  uxores,  pro  more  patrio, 
facere  folerent  deberentve.  Eae  item  quae  in 
Mofaica  aut  Judaica  inftituta  (hac  de  re  fignan- 
tius  di&a)  conjugalia  committerent ;  aliae,  de 
quibus  ftatim.  In  uxorum  infamium  genere  cen- 
febatur  ea  quam  teftes  ftatim  poftquam  e  cubicu- 
lo  ejus  *  exierat  juvenis  aliquis,  praeter  maritum, 
alius,  folam  ibi  fe  reperiffe  dixerant  "UtO  mjin 
femoralia  feu  fubligacidum  aut  fuccinfforium, 
velut  nuper  exutum,  induentem  feu  eo  fe  accin- 
gentem.  -)J»D  feu  Jinar,  id  eft,  fubligacidum  feu 
fuccincJorium,  indumentum  erat  muliebre  ab  Ez  - 
ra,  ut  a  Talmudicis,  dicitur  uxoribus  b  praeftitu- 
tum  nij*'3jf  D1U*0  verecundiae  caufa,  perpetuo, 
five  domi  five  foras  veftitae  agerent,  gerendum. 
Eo  circumquaque  five  contexto  five  confuto  at- 
que  ad  poplites  faltem  demiflb  ita  cingebatur 
medium  corporis,  ut  indufia  ac  veftes  interiores 
quae  five  laxiores  erant  five  fciffuris  aperiortes  eo- 
ufque  ftridius  cohiberentur,  quod  ex  fcriptis  ma- 
giftrorum  c  elicere  non  eft  difficile.     David  de 

Pomis  "-w  ctwn  nnjnnii»  na  ik  mun  "u»d 

n*U»D  1N  '7N»0»"U  XTpm  \rv&)±>,  Sinar  eftfuc- 
cintlorium,  feu  ut  alii  volunt  id  quo  mulieres 
veftes  fuas  fuccingunt,  diflo  (Italice)  gremiale 
aut  fenale.  Juvenem  quem  diximus,  five  ama- 
torculum  five  quemvis  alium  libidinis  ita  fufpec- 
tum  intelligas.     Sed  exemplum  quod  affertur  in 


Talmude  utroque  eft  de  S"j1"l  quod  mercatom. 
generatim  denotans  ufurpatur  hic  pro  mercator 
pigmentorum,  aromatum,  id  genus  aliorum  qua 
ad  venuftatem  ac  delicias  puellae  ambire  folent 
Salomon  Jarchius ;  'WpT\Tb  CZWlb  DatQ  hyt 
jm,  Intellige  qui  vendit  aromata  foeminis  qui 
bus  fe  ornent.  In  hoc  genere  item  habebatu 
ea  quam  cum  amafio  e  loco  aliquo  tenebrofc 
prodeuntem  viderant  teftes,  aut  cum  eo  folan 
cubiculum  ingredientem  forefque  ftatim  occlu 
dentem,  aut  ofcula  atque  amplexus  amatorios  ad 
mittentem.  Alia  ejufmodi  occurrunt  quae  juf 
tae  fatis  fufpicionis  adeoque  infamiae  ac  doti 
difpendii  in  caufa  cenferi  fclebant  atque  vocabu 
lo  ufitato  Z  "VlJDa  "DT  feu  "VUO  (ut  Hierofoly 
mitane  exaratur)  id  eft,  rei  inhoneftae,  turpis  aui 
impudicae  infigniuntur.  In  Mofaica  autem  prae 
fcripta  conjugalia  fignantius  hic  difta  committen 
dicebatur  uxor  d  primo  quae  nudo  capite  in  pu- 
blicum  prodiret.     Gemara  Babylonia  yna  ni£»N* 

xijri  nmn  vip  nx  jnai  i»rai  N»n  ntttin" 
yns"!  inv  tov  ">ksnti»>  nurr?  mnrx  hxyaw  «r 

NnniiO  t£*Nn,  Quod  ad  caput  denudatum  atti- 
net,  lege  fns  nititur  juxta  id  quod  fcriptum 
eft  (in  iege  e  de  muliere  ad  aquarum  examen  de- 
dufta)  Et  denudet  caput  midteris;  quin  &  tradii 
Rabbi  Ifmael  interdi£ium  ejfe  ex  lege  filiabui 
Ifrael,  ne  capite  prodeant  non  operto.  Quod  dc 
cincinnis  ac  crinibus  inprimis  operiendis  intelli- 
gunr.  Secundo  in  praefcripta  haec  Mofaica  com- 
mittere  dicebatur  uxor  quae  voto  f  fe  aut  jura- 
mento  obftrinxerat  neque  id,  minime  rite  fbluta. 
impleverat.  Tertio,  quae  menftruae  s  immundi- 
tiae  confcia  mundam  fe  marito  affirmaret  atque 
ad  amplexus  maritales  admitteret.  Quarto  J^$ 
fbn  m  nvip  quae  non  diviferat  aut  rite  fepo-. 
fuerat  a  prima  mafla  farinacea,  ex  novis  anni 
frugibus  confe&a,  placentam  illam  feu  libum 
quod  Numini  ex  lege  h  erat  facrum  (primitias 
majfae,  appellant  Helleniftae  j  &  Vulgata,  de 
putmentis  primitivd)  fed  five  ipfii  depfuerat  fi- 
ve  alius  quis  totam  maffarn  coc~ram  marito  obtru- 
ferat,  falfo  afierens  ante  fepofitum  fuiffe  facrum 
illum  farinae  cenfum,  unde  ut  de  rite  pollucen- 
da  ipfe  deceptus  comederct.  Quinto,  ea  quae 
ita  cibis  immundis  iifve  quorum  decimae  non- 
dum  folutae,  maritum  deciperet.  In  Judaica  fic 
hic  dicla  etiam  fignantius  inftituta,  committebat 
uxor  primo  quae  tametfi  crines  operti  effent  ac 
cincinni,  juxta  jam  ante  di&a,  fine  calyptra  ta- 
men  pendula  in  publicum  prodiret.  Eam  "i'"n 
nuncupant  quod  vocabuium  in  Targum  Hierofo- 
lymitano  &  Pfeudo-Uzielide  pro  *]»*;*£  peplo,  fal- 
lio,  velamine  feu  theriftro  quo  ufae  funt  *  Re- 
becca  &  Thamar,  adhibetur.  De  Thamar,  Mo- 
fes,  Videns  eam  Jehuda  k  putabat  eam  meretri- 
ce?n  ejfe,  quoniam  operuerat  faciem  fuam.  Ob 
opertam  faciem  nurum  fuam  agnofcere  nequibat. 
Meretricem  autem  fuifle  putabat,  quoniam,  de 
facie  non  agnita,  in  trivio  ita  fedebat.  Tertul- 
lianus  \  Apud  Judaeos  tum  folenne  eft  foeminis 


"  Gemar.  Hierofolym.  ad  tit.  Cethuboth,  cap.  7.  fol.  31.  b.  col.  3.  Babylon.  ad  tit.  Jabimoth,  cap.  2.  fol.  24  b.  Maimonid.  halach.  Iftoth, 
caP-  J4-  b  Gemar.  Babylon.  ad  tit.  Baba  Kama,  cap.  7.  fol.  82  b.  '  Videfis  Mifnam  tit.  Sabbath,  cap.  :o.  &  notata  ibid. 

practer.  R.  Sal.  Jarch.  ad  tit.  Jabimoth,  cap.  x.  fol.  24  b.  Baal  Aruch  in  -op.  d  Mii"na  tit.  Ccthuboth,  cap.  7.  Gemar.  Babylon. 

ibid.  fol.  72  a.  Hicrofolym.  ad  tit.  Gittin,  cap.  9.  fol.  yo.  col.  4.  halach.  1 1.  Maimonid.  halach,  Iflioth,  cap.  24.  e  Num.  v.  18. 

f  Num.  xxx.  8.  s  Lcvitic.  xv.  19.  ''  Num.  xv.  20.  '  Genef.  xxiv.  6j-.  vide  lib.  j-.  de  Jure  Nat.  cap.  f. 

k  Gcncl.  xxxvnj.  14.  &  19.  1  Dc  Corona  Militis,  cap.  4. 

eo.  um 


$7  U    X   O  K     E  B  R  A  I  C   a.  7^8 

irum  velamen  capitis,  ut  inde  nofcantur.     Et  •♦•    •  r..      '._.  , .... 

jidc  Joanncm  H.  boprancm  dc  Rc  Veftiaria  Ju-  lum   ailtcra  ^U  1uod  ornatum  &  t^hntudt- 

acotum.    Foeminarum  irem  velatarum  in  publi-  mm  vcrtimuS)  pro  omni  eo  ornatu  quo  corpo. 

0  per  oncntis  rcgiones  tcftis  eft  Hicronymus  ».  rfs  ipfius  humani  cudSj  m[>  tcs  cactcrae  de. 
tidcmTcrtulhanus^  ;  Judicabunt  vos  (de  vir-  corantur  ipicndidiorclquc  cfficiuntur,  apud  Ara- 
[mm^mme  lo^utm)  Arabiae  fo?mmae  Eth-  bas  fumitur)  quod  (cimus  ex  Aviccnnac  f  locis 
icae,  quae  non  caput,  fed  faciem  quoque  ita  to-  compIuribus)  qllin  &  abftondantur  velamine  fuo 
m  tegunt  ut  uno  oculo  hberato  contentae  fint  ufque  mjim/ rms  (explicat  paraphraftes  ille  Ma- 
'imidiam  frui  lucem,  quam  totam  faciem  profii-  ...  9- 

uere.     In  occidente  c  etiam  vetcra  funt  ejuice  humedes  Ben  Achmed,  csLlcjJL  ,  y$  Jl  CVUuJ 

xcmpla   clara  obviaque.      Quin  &  le;imus  in  *               " 

Ucorano   verfionis  ''Retinenfis  :  Bonaefoeminae  '[^J(,      .cLIJL  obtegantur  caput  collum  & 

ws    vifus    qitam   licet,     tegant,    membraque  (_         •    -r         — ' 

enttalia  fmiliter.     Hoc  enim  eft  optimum  apud  pe£ius  velamine  obduclo')    neque  confpici  finant 

Deum  omnes  fuos  acJus  dinofcentem.  7.  Muli-  ornatum  &  pidchritudinem  fuam   nifi  maritis 

res  itaque  bonae  fe  curent    ne  lunaticum  af  fuis,  aut  patribus  fuis  aut  maritorum  patribus, 

iciant,  fuoqite  peplo  ttgentes  collum   &  pefius  aut  filiis  fuis  aut  priv/gnis,  aut  fratribus  fuis 

mnemque  fuam pidchritudintm,  nifiquantumap-  aut  nepotibus  five  ex  fratribus  fi-ve  ex  fororibus, 

arere  necefiitas  cogit,  ctlent  omnibus,  fpeciem-  aut  foeminis  fuis,  aut  eis  quae  in  potefiate  ea- 

ue  pedum  etiam  eundo,  nfi  rnaritis  fuis  eorurn-  riim  funt  &  miniftris  feu  affeclis  praeter  homi- 

•ue  fuifque  (ita  lcgendum,  ytofuis  quod  editum  nes  quibufcum  negotium  habeant  (veluti  veftia- 

ft)  parentibus  &  filiis  atque  privignis  &  fra-  rios,  id  genus  caeteros)  &  puerulos  qui  ad  foe- 

ribus  atque  nepotibus  &  ancillis  omnibufque  non  mimrum  nuditatem  non  incenduntur.     Nec  ab- 

ufpeclis  fiae  fubjeiiis  manui  vel  prius  nonpol-  fcondantur  ab  hominibus  a  quibus  erudiantur  de 

utis.    Sic  libti  typis   editi.     Ubi  in  limine  le-  ea  ornatus  ac pidchritudinis  parte  quae  obtegen- 

endum  quantum  pro  quam,    ex  MS.  Sed  quid  da.     Alibi  item  in  Alcorano  s  de  foeminis  ve- 

llud  eft?  ne  lunaticum  afplciant.    Scripfit  ibi  Re-  landis  mentio.      Quae  fcriptores  habcnt  Chrifti- 

inenfis  ut  cx  MS.    codice  fcimus,  ne  limaciter  ani   reliqua  praetcrmittimus.      Confule   qui    ad 

fpiciant.     Id  pofuit  pro  eo  quod  eft  ocellis  limis  prioris   Epiftolae    ad    Corinthios    caput   undeci- 

eu  facie  tranfveria  intueri.      Periochae  autem  mum  fcribunt,  &  virum  praeftantiffimum   Clau- 

.                            ,-,  dium  Sahnafium  in  Epiftola  ad  Andraeam  Col- 

ujus  Arabica  funt  e,  ^^a^axj   cjLooaJI)  J_i  vium   de  virorum  caefarie  &    mulierum  coma. 

Ex  Judaicis   autem    hic    ita   dictis  inftitutis,   fe- 

tdal  1^5  i        "U^  ^L^I  ..^  curf>  i^erecunda  nimis   habita  eft  ea  quae  in 

<•    '  <s~-?f      c_r       ..-?  c^r--'       .   t^r  pubhco  neret,    tta   ut  ornatu  fuo  fcu  manuum 

'        •            •     >    .    •            >•  .        j".     "    ••  •    •  brachiorumque    venuftate    tranfeuntes    illiceret. 

)-&+£  cikj-^^3  ^^  -J"^  *-*  y>  U-P-^  Tertio   quae   cum  juvenibus   coelibibus  luderet. 

u>                                                _  Quarto    quae  voce   eoufque   intenfa  ut  familiae 

l|    (^^juuj      Qj.<\jut     £0    (^yjLj^jizn     ^  innotefceret,  maritales  amplexus  depofcerer.  Ux- 

jj  .  __        <...Jf\  orem  ejufmodi   Vfh^  feu  ftreperam  nuncupant. 

J  /IglLu    T|     J  LA\    J  oy&LxjJ  Q2imo  ea  iuae  corara  raai'ito  Patrcra  eius  diris 

*       •  •       •      ^  -•      -:::r  '      devoverct.     Sed  vero  difcrimen  hic  erat  de  ux- 

1  ™     '|    "  I      |    "     "(         f"  1      1      ""      1 '  |    orum  exceffibus.     Quae  infamis  erat,  modo  fu- 
5I  t^Jlja.1  J  (j-p^-i  ^)  J    (j-^L^'    perius  indicato,     dotali  jure  omnimodo  excide- 

.  .         ...    • .  .  u      "|     "  1      '       ^31  raie  praemonitione.     At  quae  five  in  Mofaica 

y^jiMhJ  _j|  ^^jl.j.ii.l  ^j  ^y  (j^Ul^o.)  ^j    five  in  Judaica  jam  dicta  inftituta  conjugalia  com- 

„  .,    ,  miferat,   dote  non   excidebat,   nifi  maritus  eam 

rijc    /-y^xjlJI      J  ^j-^jLjI    l*.j\,\s>    Lj     g|    praemonuiflet.     Si  aut  ailererent  teftes  praemoni- 

tionem,  aut  ipfa  ad  juramentum  adacla  eam  fate- 

■LvjJl  jiiJI     J   jUJ..^i,Vl     JJ  rCtUr'    d°taii>   etiara  homm    nomine,    excidebat 

■"         ^           -?        '^      ^      •            ~-~?  jure  omnimodo ;   ita  pro  arbitno  mariti  tantum 

M      7     "ll      "l            \sj       \       r  ejicienda,   ut   a  foro  ejicere  cogendus  non  efler. 

Kjr«aJ    yjf    PL^vjJI     ol;j£:    <££_    jj/^J  Cum  interea  non  modo  in  prudentum  h  confiliis 

...                   .  .                            uj  habcatur  monitum  de  uxore  ejufmodi  dimitten- 

)-(j-Uj   ,->v    rY-*2-£    Isi    r»A*JJ     ^^X^Jb  da,  idque,  ut  volunt,    Salomonis  dicto  illo  fir- 

matum,   Ejice  l  deriforem  &  fimul  egredietur 

Juod  fonat,  Mulieres  credtntes  obtegant  vultus  contentio  cejfabitque  lis  &  contumeliae  ajfeEiio  ; 

tos  &  cuftodknt  fuam  caftitatem.     Nec  orna-  fed  etiam  in  praeceptum  divinum,  ut  improbum 

m  &    pulchritudinem   fuam    confpici    flnant  eum  commififle  velint.     Locus  ad  hanc  rem  Ge- 

"aeter  partes  eas  quae  occultari  nequeunt  (para-  marae    Babyloniae     k  eft    inprimis  obfervandus. 

hraftes  ibi  optimus  de  facic  hoc  capit  &  mani-  *$  V   a,'1i,J3    nii?"T   "|3  SsNOi    ni^nc7   Dli'D 

us;  ita  fcilicet  ut  non  obliquo  aut  limo  afpec-  "in/Tlti?  1J'N1   Ipin   1D13    "JinS  Sflli   3121^    OtK 

J    confpici    fcdtantum  reclo  poflcnt ;  vocabu-  'J23    Vo    rTHU?    min'    p    D133  JVTO    N'H    lil 

'  ln  Ifaiac,  cap.  iii.  t  Dc  Vdandis  Virginib.  cap.   17.  c  Plutarch.  in  Probiera.  Rom.  14.  Valer.  Maxim.  Iib.6.   cap.  3. 

A2.oar.  34.  t  Alcoran.  Arab.  furat.  24.      ^  f   Canon.  lib.  4-  Fcn.  7.  &C  laepius  lib.  2.  traftat.  2.  s  Arab.  33.  Lat.  43. 

Maimomd.  halach.  Giiudiin.  cap.  10.  1  Provcrb.  xxii.  10.  k  Ad  tit.  Gittin,  cap.  9.  fo!-  90.  a.  Rabbi.  Meir. 

VoL-  II-  K  k  k  k  k  ra 


759  U   X   O   R       E  B  R   A    I   C  A.  7<5i 

1D13  "prfo   ^313  2ttfU?  aiN  "f?  2*n  V[XV)  WK     concubitum  ideo  detceclaret,   adeoque  fine  dc : 
Oj*  ni3"l0^  DIS  Ss  n~TO  N*n  VI  lfihWl  IpDil     eahdem  ob  caufam  dimitteretur.     At  fi  poft  m  . 
*~7313  313it**    a~N  Ijfe    *4**1  nn*301  n*311p1  TVilX     tias  foctore  oris  aut  nafi  ibrdefcebat  maritus  a 
jn  a~N  ma  N*n  1J1  1S3ISO  liTID  nnon  ""pnS    rcs  fpurcas,   veluti  canum  excrementa,   colligc: 
p15>*3  mitSl  3*113  nCJOI  n*tfi'V  "inCN  nN  nOT     folebat  aut  aerifodinis   fe  deturpabat,    aut  cot 
'33  a>*  aiN  »33  py  ranill  rPTK  ♦JIPD  noi"i31     emungendis   (quae    ut   exempla  maritorum  at 
nVi'0  i<  "'ifnvi  0"T*<*  '33B*  O1p03  SON*  Vd  OIN'     plexibus   uxoriis  haud    ita  idoneorum    habcnti 
10131  nvty  n3  tiStQ  '3,    '0N3ty   HVlh  nmnn  'O     uxor  pro  fuo  libitu  aut  in  hifce  acquiefcebat,  a 
"in«  C"nV  nn'm  roSm  in*3D  nnStin,   §uem-     in  foro  rite  agebat    ut   cum  dotc  dimittereti 
admodum   varii  funt  hominum    mores  arca  ea    Quod  fi  lepra  marito  accidiflct,    feparandi  era 
quae  degltttiunt,   ita   etiam   circa  uxores.     Efi    conjuges,   etiamfi  alteruter  nollet,  nifi  perpeti 
qui  ubi  mttfca  in  poculum  fuum  incidtrit,   eam    teftcs  adhiberentur,  qui   ne  concubitu  uterenti 
tamen  effundit,    r.ec  ebibit.      Ad  hunc  modum    fedulo  profpicerent.    Quin  fi  in  hac  fpccie  ager 
fecit    'Tapus  Ben  Jekuda  qui  obferatis  in  uxo-    in  foro  uxor,    repudianda  crat  ex  fententia  fc 
rem  ofliis  femper  exibat    (glofla  ibi  Talmudica     &  dos  funul  reddenda. 
ait  eum    fuifle   Mariae    Magdalenae  maritum  a) 
ifi  etiam  qui  ubi  mufca  in  poculum  fuum  in- 

ciderit,  eam  effundit  quidtm,  attamen  ebibit.  Ad  „     .     p  _, . 

hunc   modim ■  facit  is  cujus  uxor  cum  fratribus  "■ 

fuis  ac  propinquis  fro  libitu  fcrmocinari  folet 

idque  eo  iibenter permittente.     ^Atque  eft  de-    pe  ^  r^  dwor{lo    feH  uxor'iS  totu 

mum  qui  ubi  mujca  in  pattnam  Juam  tnctdertt,     '  r  .  ^,  ■  7^      . 

eam  diligenter  &  emungtt  deglutit.  Ad  hunc  mo-  ante  memorata  ejecfione.  Dtiplex  tt;. 
dum  facit  improbus  cui  non  difplicet  uxor  fua  orum  genus  quod  divortio  non  ej, 
foras  capite  aferto  prodiens,  aut  nens  in  publi-  C!      ut   al\as      licmt.      Lex  facra   e 

co,  attt  vefies  habens  ab utroque  latere  difctjfas,         /g  Schclarum  item  Sammaeana 

aut  fe  cumvirts  balneo  lavans  ■,  tmo  vel  tavans  TT11  ,.  n      /i      r 

intocoubi  viri  lavare  folefit.     Nam  praecipi-         CT  tiillelianae  atque   ^   R.  Aqmbai 
tur  ex  lege  uxorem  ejufmodi  repudiare.     Sctli-         de  dtvortii  caujts  fententtae.      Ex  hiji 
cet  dicitur  b  ^uoniam  mvenerit  in  ea  turpttu-         quamnam    receperint    magiftn. 
tttdinem,  &c.  &  dimittat  eam  e  domo  ftta,   &     . 
abeat  &fit  viro  alteri.     Cacterum  tametfi  ma- 

ritus  non  repudiaret  uxorem  ejufmodi,  nec  a  T^  Epudium  feu  ejectio  uxoris  cujus  toties  i 
foro  eflet,  ut  didtum  eft,  ante  cogendus,  nihilo-  X\_  fuperioribus  fit  mentio  idem  eft  quod  d 
minus  aftione  dotis,  per  rerum  jam  memorata-  vortium.  Neque  difcriminis  vulgaris  inter  d 
rum  alicujus  exceptionem  cadebat  vidua.  Mai-  vortium  &  rcpudium  hic  ufus.  Utroque  ipfm 
monides  c  n3in3  p1?  |'N  N*i'in  }>N^  '3  Sy  t\a  matrimonii  contracli  vinculum  diflblvebafur,  ic 
nSp  Nnn  NSiy  H3  N4,n  a»03n  njpn  n3inDniy  que  tam  poft  fponfalia  ante  deduaionem  fe 
SnX'»  ni33  Sy  Vbn  VTSpn  $h\  nN^inS  1'31>*3  nuptias  quam  poft  deductionem,  juxta  ea  qua 
N^N*  V.n3pn  \Tb  |'K  fWHSn  iSn  S3N  nij*13i'n  jam  oftenfa  funt.  Tametfi  fit  interea  obfcrvan 
mN',i"nl7  V3'J*3  7~*hp  i<nn,  Quanquam  non  eji-  dum,  fub  limine  Legis  Sacrae  s  de  divortiis  lata 
ciebat  divortto  uxorem  ejufmodi  marittts,  nihi-  verba  fieri  de  eo  qui  acceperit  uxorem  TWyi: 
lommtts  dotem  fibi  vindtcare  nequibat  vidua.  &  maritavit  eam  quod  etiam  pro  eo  quod  cl 
'Pntdcntum  enim  de  dotibus  conftttutio  inde  na-  &  coiverit  cum  ea  interdum  fumitur.  Et  fan 
ta,  ne  deffecla  nimis  uxor  marito  leviculam  in  Pentateucho  Samaritano,  lex  ea  ad  hunc  mo 
quamlibet  ob  caufam  ejiceretur.  Nec  rationem  dum  fe  habet,  Cum  acceperit  vir  uxorem  ND 
omnino  habuere  aliarum  praeter  filias  lfraelis  nSi'31  i"vSn,  id  eft,  &  ingrejfus  fuerit  adeamo 
pudtcas.  Jfiis  atttem,  feu  impudicis,neutiquam  maritus  ejus  faffus  fuerit ;  quod  &  verti  poflc 
efi  profpeEium  quo  mmtts  leviculam  ob  caufam  &  ingreffus  fuerit  ad  eam  &  concubuerit  cm>. 
cjicertntur.  Uxor  ctiam  abfolute  defponfata,  fi  ea.  Chaldaeus  ibi  nvtysn  iXnnN*  133  33'  »"W*j 
aliquo  votorum  illorum  trium  quibus  foeminae  cum  duxerit  vir  uxorem  &  concubuerit  ctm  ea 
fe  obftringere  folebant  (de  quibus  fuperius  d  fit  cui  confonus  Arabs  Erpcnianus,  feu  Judaei  Mau 
mentio)  eam  obftridam  efle  fuiflet  compertum,  ritanienfes.  Hifpanienfes  autem  Judaei  /  qnandt 
fine  dote,  pro  viri  arbitratu  e,  ejiciebatur.  Uti  tomare  varon  mugere  y  la.  maridare,  ut  ferm< 
etiam  ea,  cui  fimpliciter  defponfatae  compertum  verfiones  omnes  nuperae.  Graeci  fi  quis  accepe 
effet,  infcio  plane  fponfo,  vitium  aliquod  incffe  rit  uxorem,  xj  'awoiwitrn  ojjt»,  &  cohabitaverit 
corporis,  cujus  five  in  iponfaliis,  five  in  feligen-  cum  ea.  Vulgata  &  habuerit  eam.  Sed  intel 
dis  altari  faccrdotibus  f  femper  habenda  erat  liguntur  ea  verba  magiftris  perinde  ac  fi  fcriptun 
ratio.  Si  vero  nuptae  vitium  aliquod  corporis,  fuifler,  cum  vir  acceperit  uxorcm,  etiamfi  cum  ec> 
ctiam  lcpra  accidcrat,  aut  retinenda  erar  aut  concubuerit  fcu  deduxerit,  &c.  adeo  ut  non  lpon 
cum  dote  repudianda.  Marito  fi  manus  aut  pes  falia  tantum  verum  &  ipfas  nuptias  atque  in  utri 
cxcifiiis  eft,  aut  oculi  dcfecere,  nihil  inde  obfta-  ufquc  matrimonii  vinculum  pariter  contineat  lex> 
bat    quo    minus    contumax    haberctur    uxor    fi     Duplcx  autcm  uxorum  genus  hic  femper,  ubi  dc 

'  Videils  Sepher  Juchaiin,  fol.   66.  a.  b  Dcutcr  ^  ^  t  Hakch  in)oth>  a?_  2+.  Gemar.  Babylon.  ad  tit.  Cethu 

toth, ,  cip.  7-   rol.  7z.  b.  -'  Lib.  i.  cap.  T.  e  Mifca  tit.  Cethuboth,   cap.  7.  Gemar.  Bab.  ibid.  fbl.  77.  a.  Sc  Maim 

felach.  lil:0th,  cap.  iy.  •  W,defis  Ub.  i.  dc  Succcff  in  Ponnfic.  cap.  y,  &c.  ?  Deut.  xxiv.  l. 

divortiis 


•6i 


Uxor     Ebrai 


C   A. 


762 


divortiis  loquimur  cft  cxcipiendum  idque  cx  ipfa 
Le^e  Sacra.  Altcrum  earum  quae  praercptac 
vinunitatis  falfo,  idquc  in  judicio  capitali,  accu- 
fabantur ;  earum  quae  vi  comprimcntibus  nuptae, 
alterum.  De  utrilque  fatis  antc  '  diclum  eft.  Et 
exprefiilTima  funt  Legis  Sacrae  verba  de  eis  per- 
petuo  b  rctinendis.  Sed  de  falfo  accufatis  Jofe- 
phus  c  exceptioncm  adjicit  velut  a  Mofe  prae- 
fcriptam.  K^6«^  ,«!',  inquit,  r,  Tygn  u.%  div/jHv, 
PKMiXOTit)  ~~$  ^iTii^p^ara,  f/AsSifua,v  efyatctv  *?£,~ 
ts;  fcx&iva  d-rewsu.-TScSf  clvtLuj,  <7&.r,v  &t  y.i  p.iyj.KoiA 
xiTtcc'  aiJnS  <~QJ.y~i  *)  tsrepi  z;  a  tfl  cLvT&Tr&.v 
Jb]n-?a;i,  Si  qtiidem  puella  fnerit  judicio  abfolu- 
<:<•,  dcgat  in  accttfatoris  conjugio,  ifque  nullum 
tofthac  dimittendt  eam  jus  habeat,  nifi  magnas 
ipfi  cattfas  praelturit  atque  ejvfmodi  quae 
:ontradicfionem  non  recipiant.  Sic  Jofcphus. 
Duemadmodum  autem  triplici  modo  marito,  ut 
jftenfum  eft,  adquirebatur  uxor  feu  fponfalia  in- 
bantur,  nummulo,  libello  contraclus,  &  coitu, 
ta  duplici  fui  fiebat  juris  poteftatifque  uxor,  ac 
xmtractus  matrimonii  iblvebatur.  Mariti  morte 
k.  libello   repudii.     Sic  Mifna  d ;  n:pj   mE»Ni1 

aroi  wa  rvsxy  nx  mipi  0131  vhvi, 

Jxor  adquiritur  modo  triplici  feu  rebus  tribus, 
k.  pofiidet  feipfam  feu  fui  fit  juris  dttptici.  Ni- 
nirum,  -~r$~\T\  nJVMl  LU3,  Libello  repudii  & 
norte  mariti.  Lex  ipfa  de  divortio  feu  repudio 
.  ata  ita  fe  habet ;  Cum  vir  acceperit  uxorem  & 
:  taritaverit  eam,  fiatque  ut  illa  non  inveniat 
.ratiam  in  oculis  ejtis,  131  jrny  13  HXa  »_», 
,'ttoniam  invenerit  in  ea  turpitudinem  rei,  feu 
\em  turpem  (Vulgata  propter  altquam  foedita- 
\em;  Chaldaei  □JTPS  m^,  tranfgreffionem 
1  ei,  feu  rem  turpem,  uti  &  Graeci  quibus  fubfti- 
uitur  ibi  S.tr/f>w»  -~efi-yu3->  rem  foedam  ,  Ter- 
.illianus  e,  negotium  impudicum  ;  Judaei  Hif- 
anienfes,  difobertura  de  cofa  ;   Mauritanienfes 


Xu3 


O*    <£•*■ 


quod  itidem  rem   quampiam 


tedam  feu  indecoram  denotat  ;  R.  Saadias  Gaon 
;oa     yj\  idem  fonans.     Sed    verfio  Arabica  i 

;S.   quam  habeo,    certe  vetus,    J_a.^,    c£    I 

■£.  \)  L  ^s  UcXajjS  ULL  fcl^l  rjr- 

.„j£.  J3  -ivJJI  qa  Si   vir  duxerit  uxorem 

1  concubuerit  cum   ea  &  invenerit  in  ea  rem 
iquatn  foedam  quae  eam  non  decuerit,  adeo  ut 


m  non  amaverit  ;   editio  Romana 


(Jp-"  Q* 


^ejJI  Jijj^j  L/O  ob  foeditatem  aliquam  in 

perfonatem.)  Etiam  fcribet  ei  libellum  repu- 

1  (Ebraeis  dicitur,    r"lVVO  13D,  quafi  diceres 

>ellus  refciffionum  feu  refcifforitts,  atque  ita  in 

:>e  hac,  Chaldaeis  13D  feu  Q',  libellus  feu  in- 

,  ■ttmentum,  nunc  pVJ'3  dimijforius  nunc  {'■QT/l 


expulfionum  fcu  expulforius.  Syrus  =,etiam  N3n3 
K-p3V_n  quod  idem  fonat,  uti  &  nSSiii  X3n3  h 
quod  intcrprctantur  nonnulli  Ubellus  proprietatis, 
quo  mulier,  quae  antea  marito  fubjecta  fucrat, 
iui  juris  ac  qualt  propria  fibi  rit.  Graecis  /St^Ahf 
a.T-ia,<nv,  quod  etiam  in  Foedere  Novo  '  ufurpa- 
tur  i  Judaeis  Hifpanicnfibus  carta   de  apartami- 

ento  ;  Arabibus,  c_3^U_JI   <_>L^=  Libelks  difi 

fiolutionis)  &  tradat  in  manttm  ejns  &  dimit- 
tat  eam  de  domo  fitta,  qttae  exiens  de  domo  ejus 
atqtte  abiens  nubat  viro  alteri.  Et  fi  vir  ille 
alitts  coeperit  eam  odw  habere,  ficnbat  &  ipfe  ei 
libellum  npttdii  tradenfque  in  manum  ejus  dtmit- 
tat  eam  de  domo  fitta  ;  attt  fi  vtr  ille  pofierior 
(  pro  _.'\\'n  feu  vir  hic  quod  legitur  in  Ebraeo 
Judaeorum,  Samaritanus  codex  habct  nSj'_t  ma- 
rittts  ejus)  mortuus  ftterit  qtti  illam  duxit  uxo- 
rem,  non  poterit  marittts  ejtts  prior  qui  illam  a 
fe  dimifit  reverti  &  ducere  eam  fibi  tn  uxorern, 
poftquam  pollttta  e/t.  Nam  abominatio  eft  in 
confpecfu  T)omini  5  &  no?i  facies  peccare  ter- 
ram  qttam  cDomintts  'Detts  tibi  dedit  in  haere- 
ditatem.  De  legis  hujus  partibus  aliquot  quibus 
uxor  marito  variatim,  ad  magiftrorum  placita, 
eft  interdi&a,  fupra  k  agitur.  Reftat  ut  de  ipfo 
repudio  feu  divortio  itidem  videamus  ;  ejus  fci- 
licet  potiffimum  caufis  (praeter  eas  quas  obitec 
jam  memoravimus)  ritibus  aliquot,  ufu  ac  jure, 
ac  formula  libelli.  Caufae  quae  hactenus  dum 
five  de  dotis  difpendio  five  de  nuptiis  interdictis 
egimus,  occurrunt,  in  genere  ferme  funt  duplici. 
Aut  ejufmodi,  ut  iierent  inde  uxores  illicitae, 
juxta  fententias  receptas,  maritis,  five  ex  ipfa 
lege  five  e  fancitis  majorum,  ideoque  neceflario 
repudiandae,  idque  plerumque  fine  dote ;  aut  ejuf- 
modi,  ut  faltem  impudicae  turpefve  inde  haberen- 
tur  uxores,  atque  ideo  etiam  merito  repudiar.dae 
exiftimarentur,  tametfi  non  neceffario  aut  ex  fen- 
tentia  fori,  ut  prioris  generis.  Caufarum  autem 
genus  eft  tertium,  ubi  five  forma  five  actas,  ge- 
ftus,  aliave  res  quaecunque  levicula  uxoris  mari- 
to  difpliceret,  adeo  ut  non  inveniret  ea  gratiam 
in  oculis  ejus.  Nam  inter  placita  gentis  recep- 
tifiima  habetur  ob  caufas  faltem  ejufmodi,  pro 
maritorum  libitu,  uxores  repudiari  poruiite.  Id- 
que  ex  Sacrae  Legis  mente.  Sed  uxor  ita  re- 
pudiata  dotem  &  res  fuas  fibi  femper  habere 
debuit.      Verba    Mifnae     funt  l  ;     'N_C'    no 

aa  fc^x  in_?N4  nfc  cnx  _-'-u>  b<?  t_n.t:ix 
rd  j*&o  »d  iosj»  rtnp  ,-oi  m  rt.  s«fs  p 
nrnpn  fazM  bhaw  hbn  n»_n  n_n  nny 
4\D'py  '3"i  131  rmy  n3  *ab  b  iok3_>  vr&on 
'•v   niDM    n  n4\j  nru\   «sb   "hsa  i^ik 

'i;i  VJ'^'3  \n  l$tah  ,\S  ax  n>ni,  Ex  fententia 
ficholae  Sammaeanae  ttxor  marito  hattd  erat  re- 
pttdianda  (fcilicet  alias  non  interdicta  nec  illicita) 
nifi  fi  inveniebat  in  ea  rem  turpitttdinis,  fie- 
cundum  id  quodficriptum  efi,  Qitontam  i?ive?icrit 
in  ea  ttirpitudinem  rei.  At  juxta  fcholatn  Hil- 
lelianam  etiam  ob  cibum  ejtts  nimio  ardore  coc- 
tum  (caufam  quantulamcunque)  fecundum  id  ip- 
fttm  qttod  ita  fcripttm  eft,  Ottontam  invenerii  in 


■  Lib.   1.  cap.   16.  &  lib.   hoc  cap.    i.  l  Videiis   Maimonid.   hakch-   Na:ra  Bethala  cap.  2-  &  3.  c   Lib.  4.  cap.  8. 

Tit.  Kidofchim,  cap.  1.  e  Adverf.  Marcionem  lib.  4-  cap.  34-  r  Sect   23.  s   Matth.  xix.  7.   Marc.  x.  4. 

■iatth.  v.  31.  ubi  vide  Ludovic  de  Dicu.  '  Matth.  xix.  7.  Marc  x.   4.  *  Lib.  1.  cap.  1 1.  &  hoc  lib.  cap-  16.  cc  17. 

"it.  Gittin.  cap.  9.  ■  De  '.cc';:one  hac  vide  cap.  12.  ~  In  Taimud.  Hiejofoiymit.  nttil  quod  idem  fonat- 

ea 


7*3 


Uxor     Ebraica.^ 


7% 


ea  turpitudinem  rei  (feu  caufae  alicujus ;  nam 
*QT  tam  caufant  &  verbum  quam  rem  fignificat, 
adeoque  innui  in  lege  caufam  quantulamcunque 
volebant  Hilleliani,  ut  mox  dicetur  fufius)  ex  fin- 
tentia  etiam  Rabbi  Aquibae,  fi  invenent  aliam 
ea  pulchriorem  aut  fibi  commodiorem,  juxta  id 
etiam  quod  fcribitur,  Si  non  invenerit  ea  gra- 
tiam  in  ocults  ejus,  &c.  Etenim  Aquiba  hic  ver- 
ba  illa  KVO  '0  non  per  *  quoniam  invenerit  ille 
tnrpitudinem,  &c.  fed  per  *oJ  'N1  aut  X'JD  DN1 
&  fi  etiam  invenerit  ille,  &c.  interpretatur. 
Nam  &  75  o  etiamyFfignincat.  Rejecerunt  au- 
tem  magiftri  tandem  fententiam  fcholae  Sam- 
maeanae  nec  folum  eam  quae  Hillelianae  erat  fed 
etiam  eam  quae  fuit  Rabbi  Aquibae  amplexan- 
tes ;  ita  tamen  ut  receptae  hic  ftricti  juris  legif- 
que  vocabulorum  interprctationi  temperamenta 
aliqua  confilii  de  divortii  caufis  ufuque,  primae 
ac  fecundae  uxoris  difcrimine,  ac  fecundis  ob 
turpitudinem  eje&ae  feu  repudiatae  nuptiis,  ad- 
jicerent.  Sed  de  hifce  rem  altius  repetendo,  ac 
fuo  quodlibet  feculo  accuratius  affignando,  vide- 
bimus. 

C  A  P.     XIX. 

De  ufu  atque  exemplis  dwortii,  qua  a  le- 
ge  facra  de  eo  lata  ufque  in  recentio- 
ra  reipublicae  Ebraicae  fecula,  eorun- 
dem  mentio  feu  vefiigia  reperiantur. 
De  libellis  divortii  a  profeBuris  in  mi- 
litiam  dari  folitis.  Jofephi  Iocus  de 
divortiis  fenfui  fuo7  a  fummorum  in- 
lerpretum  vi  vindicatus. 

POST  facram  de  divortiis  legem  latam  in- 
gens  eft,  per  plurima  quae  fequuntur  fecula, 
de  eorum  exemplis,  etiam  ac  ufu  &  nomine,  in 
Sacris  Literis  filentium.  Obfervatur  non  raro, 
quingentis  amplius  annis,  fexcentis  volunt  aliqui, 
floruifle  rempublicam  Romanam  fine  divortii  ufu 
(quod  tamen  legibus  toto  illo  tempore  permif- 
fum)  ufque  ad  notiffimum  illud  Spurii  Carbilii 
RuCTae  b  qui  fterilitatis  caufa  primo  uxorem  di- 
mifit.  Poftmodum  vero  repudium  &  votum  fuit 
quafi  matrimonii  fruBus,  ut  ait  Tertullianus  c, 
juxta  ac  Seneca  d,  Nunqaidjam  ulla  repudio  eru- 
befcit,  pqjtquam  illuftres  quaedam  ac  nobiles  foe- 
minae,  non  confulum  numero  fed  maritorum  an- 
nos  fuos  computant,  &  exeunt  matrimonii  cau- 
Ja,  nubunt  repudii.  Tamdiu  iftuc  timebatur, 
quamdiu  rarum  erat.  Ita  nec  maritus  folum 
uxorem,  fed  uxor  maritum  pro  libitu  dimittebat 
apud  Romanos  ac  fponfalitio  nuptialique  con- 
traftui  uterque  pro  arbitrio  renuntiabat.  Quod 
ferme  apud  Graecos  fieri  lolitum ;  maxime  Athe- 
nienies,  quibus  ubi  maritum  reliquit  uxor,  ~&ri- 
A«4<?>  u°i  uxoiem  vir  ejecit  kir.-mij.Tn  dicebatur 


divortium.  Et  vidcfis  quae  hac  dc  re  nos  e  alibi 
In  Focdere  vero  Veteri  pcr  feptingentos  a  ka,- 
lata  aut  circiter  annos  divortii  mcntio  nullibi  oc 
currit.  Rara  quidem  alicubi  poft  cjufdcm  vcftij 
gia.  Exemplum  ftante  republica  Ebraica  aut  rfllJ 
lum  aut  rariffime  memoratum.  Imo  notatur  . 
Talmudicis  *  ad  illud  de  Abifag  s  in  fenectuti 
fplatium    ac   delicias  Davidi   regi    tributa ;  j»^)i 

b  wnn  yrb  nnv  vwni  ovp  noa  njd 

\V~\jb  17  IIW  N,L>1  1IT7,  Veni  ac  vide  quar, 
gravia  fint  divortia.  Etenim  'Davidi  permil 
fum  eft  ut  cum  innupta  cohabitaret  (concubinan 
fibi  adfcifceret)  fed  ut  ahquam  uxorum  repudia 
ret  ei permiffum  non  eft.     Ubi  Glofia;  b  ITfir 

hv  in»  -iDNic*  *a  Sy  f>vi  jook  ny  -in»>' 
mwp  rwopo  nrw  vnh  b  mnn  nSi  rv\xl 

FUiSiKM,  Concejfere  ei  ut  concubinam  habent  A 
bifng,  etiamfi  (alias)  illicitum  ejfet  cum  innupt, 
concumbcre.     At  non  concejjere  ut  ex  uxoribu, 
fuis  oclodecim   (is    numerus   uxorum   rcgius ;  t 
fuperius  h  eft   oftenfum)  aliquam  repudiaret,  A 
tiamfi  eam  odio  baberet.     Mens  eft,  miniftros  a 
praefectos  regios  aliofque  quorum  fententiis  tun 
ufus  erat,  noluiCTe  ultra   praefcriptum  numerur 
uxores  hic  regi  auftum  iri,  idcoque  nec  Abifagai 
fponfaliis  '   ei  jungi.     Sed  &  perfuaferunt  nc 
aliquam  o&odecim  uxorum,  cujus  in  locum  ea  i 
fuccidanea  duceretur,  pro  libitu  aut  ex  odio  ai 
difplicentia    tantum   repudiandam.      Quod  vei 
occurrit   apud  Flavinm  Jofephum  divortii  exen 
plum  diferte  memoratum,  eft  illud  inverfi  omn 
no  juris,  ubi  Salome  Herodis  regis  Antipatri  fi 
foror  annis  aliquot  ante  Chrifti  natales  libellui 
repudii  mittit  Coftobaro  marito  fuo  Idumaeae 
Gazae  praefeclo  ;  quod  non  fecundum  leges  Ji 
daicas  factum   ait  Jofephus  k.      Yliftw^,   inqui 
cumf  y^c/jtfj.cniov   dum/\'j 0/uL.hn    t"    yzjuov   a  nj   t 
'luocuisc,  voft.v$'  clvSfl  y&  e^igi  ■na.q    it/MV  t8to  <7n,iGi: 
yjvturu  'f\  Gvtie    Sfg.jpof.Smai}  XacSr'  cjjtIm    yxuwS 
vai    f/Jh    &    tafi-zi^v   ctvtyos   ccpdvTOc,'      Mittit    ii 

libellum  &  matrimonium   dijfolvit,  non  fecm, 

dum  leges  Judaicas.     Marito  fcilicet  apud  n 

hoc  licet  facere ;   neutiquam    vero  uxori   qm. 

Jponte  abierit  nubere,  nifi  prius  a  marito  difni 

tatur.     Seu  ut  refte  fatis  ibi  Ruffinus  ad  autoi 

mentem,  uxori  vero  mdlatenus  fparari  &  d. 

cere  alium,  nifi  prius  a  marito  priori  dimitt 

tur.     Sed   perperam   hic   Gelenius   interpres    : 

contra  tum  Jofcphi  fententiam  tum  certiffimui 

Ebraeorum   jus ;   mulieribus  aufem    ne  dimij; 

quidcm  fas  eft  nubere,  nifi  prioris  viri  perm,- 

fu.     Quod  plane  inter  inftituta  Judaica,   etiai 

&   ipfi  Jofepho,    inauditum.     Et  miror  a  vis 

doctiffimis  '  Iocum  illum  verti  ac  intelligi  juM 

illud    Gclenii,  quod,   nullo  pacto  admittendui. 

Etiam  &  ipii  Jofcpho  alibi   dicitur  expreffim,  J- 

luto    per   libellum  repudii  matrimonio,  libern 

eflb  uxori,  alteri  cuicunque  nubere.     Qui  disjn- 

gi  poftulat,  inquit,  m   y ^^0.0-1  <s%!  ~S  ^jx^tti 

auVi/XSriHv    \cyupj.?i£:u>'   /\d,Coi    y)    dv    StwC  clPuolu 
/        <  r"  *  <s     >     »        iv- 

(TVfOllteiV    tTiZiti'    /XfQTtgpV    ^O    6VK   tffSKTiOV.     CCripS 


•  Geniar.  Babylon.  ad  tit.  Gittin,  cap.  9.  fol.  90  a.  b  Halicarnafl".  lib.  i.  Agcll.  NocT;.  Attic.  3.  cap.  3.  Jc  17.  cap 

=  Advcrf.  Gentes  cap.  6.  8c  vidclis  cum  lib.  de  Monogamia,  cap.  9.  Adifis  Alberic,  Gentilem  lib.  6.  de  Nuptiis  cap.  8.  Sc  Henning.  Arimae 
de  turc  Connubiorum  cap.  f.  fcft.  3.  d  Dc  Bcncficiis  lib.  3.  cap.  x6.  e  De  Jure  Nat.  £c  Gent.  lib.  f.  cap 

1  Rabbi  Schaman  Bar  Abba  in  Gem.  Babylon,  ad  tit.  Sanhedrin,  cap.  1.  rbl.  11.  a.  s  1  Regum   1.3.  b  Lib.  1.  cap 

,  r^_  David.  ICimchi  ad  1  Rejj.  1.  4.  k  Lib.  ij-.  cap.  11.  in  Ruffini  verfione  9.  '  Jofeph.  Scalig.  Animadvcrf.  in  Ei 

pa".*  15-9-  feu  n""1'  10IJ'-  Njcol.  Scrrarius  in  Herode,  cap.  17.  «  Archaeolog.  4..  cap.  S. 


M 


U  x 


O    R 


E    B    R    A    I    C    A. 


766 


ca  Ubello  repudii  fecttritatem  fiaciat,  feu  com- 
romittat  fie  cum  ea  mmqtiam  in  pojierum  con- 
-jeuutrum,  id  cft  plane,  contractum  nuptialcm 
iiflblvat.  Sic  enim  habebit  potejiatem  alteri 
-opttiari.  Trius  enim  alteri  jungi  fas  non  e/t ; 
id  cft,  prius  quam  divortium  iic  libello  fiat.  Vcr- 
ba  autem  dc  alterius  uxore  non  ducenda  paulo 
antc  apud  Jofephum  illa,  qui  non  ducit  virgi- 
liem,  f*w  jAytiSai  o~uvOOtSaa.v  AVia  fj.ii  q  AuzrzaV 
tiii  <u>foTiP?v  al-m;  av^gjc,  quod  a  Ruffino  verti- 
rur,  ei  non  jungatur  quam  difictdere  fuafit  ab 
alio,  ncque  contriftet  priorem  maritum  ejas  •,  & 
Gelenius,  ne  fibi  conjungat  alteri  maritatam,  ne- 
ve  priorem  ejus  mariium  contrifttt,  id,  inquam, 
itc  cmcndari  vult  vir  cruditiiTimus  %  MrM  Ai- 
■zvvto;  *s>po7?*?v  auTn;  ipfyii,  nifi prius  derelique- 
rit  eam  maritus.  Atque  de  exprefia  juris  alteri 
nubendi  in  libello  repudii  permiili  claufula  in- 
telligit ;  quafi  ea  adeo  neceflaria  eflet,  ut  nifi  Ji- 
bello  adjiceretur,  alteri  nubere  nequiret  divortio 
alias  rite  ejefta.  Quod  ex  illo  de  Salome  loco 
clicit  perperam  verib  intelleftoque ;  utcunque  li- 
bellis  rcpudii  claufula  ejufmodi  inferi  cum  aliis, 
rem  ut  fieri  amat  explicandi  gratia,  folerct  ut  in- 
fcrius  liquet.  Neque  fane  video  cur  fic  emen- 
dandus  jofephus,  quem  nec  aliter  ante  tot  fecula 
etiam  legit  Ruffinus.  Alterum  habetur  Herodia- 
dis  (cujus  in  Evangeliis  b  mentio)  exemplum.  Sci- 
licet  e  Jofepho  c  elicitur  eam  pariter  maritum 
fponte  reliquifle  ac  divortio  folvifle  matrimonium. 
£t  Jofephus  Scaliger  d  de  Salome ;  AttdaciJJima 
w.ulier  prima  Hebraearum  aufa  eji  a  viro  dtfice- 
dere.  Sed  nec  Ebraea  fane  illa,  faltem  origine, 
nec  quidem  Herodias.  Et  videfis  quae  nos  alibi 
de  profelytis  e.  Et  fane  Jofephus  etiam  de  Sa- 
lome  :  Ou  jS.,  inquit,  *  StxAay^n  yav  a#  yiv&  r6- 
f/.ov  d}\a,  70v  W  c^affia-  'tXof/j-vn  aufjiQiiiatv  ogpa- 
•myfivai.  Veruntamen  Saiome  non  lege  genera- 
li  feu  communi  (fciiicet  Ebraica)  fed  tamen  ea 
quae  autorttatem  ac  vim  ottinuit  ufa  conjugio 
renuntiavit.  Ruffinus,  non  generali  lege  fed  po- 
teftatis  fianctione  connubium  fparavit.  Gele- 
nius,  magis  ex  propria  licentta  qttam  communi 
jurefecit  divorttum.  Coftobarus,  vir  ejus,  Idu- 
maeus  etat  origine,  utcunque  cum  reliquis  Idu- 
maeis  profelytus  factus.  Certe  &  legitur  f  The- 
clam  cum  in  Paulum  incidiflet  adeoque  ex  Gen- 
tili  Judaea  reformata  feu  Chriftiana  fafta  eflet, 
juxta  morcs  aliarum  gentium  matrimonio  renun- 
tiafle,  nuptialemque  contraftum  quem  cum  viro 
illuftri  iniiflet  ita  folvifte.  Etiam  ex  eo  quod  de 
uxore  virum  dimittente  dixerit  difcipulis  Chriftus 
elicitur  ufum  utcunque  inolevifle  aliquem  ejuf- 
modi  divortiorum.  'Ezv  °  yjvn  ojmAvo-?  rh>  av- 
^e?,  &c.  Si  uxor  dimifirit  virum  fuum  & 
alii  nttpfierit,  moechatur.  Paulus  etiam  ad  Co- 
rinthios  h  Chriftianos,  id  eft,  tunc  tcmporis  Ju- 
daeos  reformatos  &  Judaica  inftituta  plerumque 
iequentes,  yjvdHxa.  zV  d.iS*op$  psn  '^oigj.^nwajf, 
uxor  a  viro  non  difcedat.  Neque  id  ita  vetati 
folebat,  quod  non  ut  mos  aliquatenus  obtinuit. 
Atque  huc  fpectat  quod  ab  viro  eximio  Hugone 
Grotio  de  Samaritanae  in  Evangelio   '   quinque 


maritis  adnotatur.  Quinqu?  viros  f.a';tiifii,  in- 
quit  Chriihis,  &  nunc  qu~m  habcs  non  efl  tuus 
vir.  G)itir.que  habes  a  qvibus  te  divortio  (fic 
Grotius k)  contra  Lgem  Mofiis  liberafti.  Nam 
ea  lex  ma,rito  permittebat  ttxorem  dimittere, 
non  autem  itxori  difcedere  a  mariio,  qiicd  tamen 
pojitriornm  temporttm  ?nos  tntroduxtrat,  ut  apitd 
Jofiphttm  videre  eft,  qtti  notat  exemplum  prt- 
rnum  unde  is  raos  coiptrat.  Jofcphi  locus  eft 
quem  jam  ante  hic  memoravimus.  Evangclium 
autem  illud  aliter  intelligi  folet.  Et  ad  id  quod 
fcquitur  ibi  qtim  nunc  habes  non  ejt  vir  tuiis, 
idem  Grotius,  nimirttm  ttt  ego  accipio,  inquit, 
qttia  alii  viro  obligata  adhuc  tenebatur,  non  ac- 
cepto  libelio  dinnfficnis.  Qucd  vero  ad  divortii 
libellum  ejufve  ufum,  ex  ritu  Judaico,  attinet ; 
ante  Ifaiam  prophetarn  nomen  ejus  m  hiftoria  fa- 
cra  non  occurrir,  fcilicet  non  ante  DCC.  a  lege 
de  eo  lata  amplius  annos  elapfos.  Ufurpatur  au- 
tcm  ab  Ifaia  l  ut  a  Numine  diftum  de  ecclefia  E- 
braica.  Sic  dicit  jDominus,  Ubi  eji  Itbellus  re- 
pudii  matris  veftrae  qttam  dimifi?  aut  cui  ex 
creditoribus  rneis  vendidi  vos?  Ecce  fro  int- 
quitatibtis  vejlris  venditi  ejtis,  &  pro  iniquita- 
tibus  veftris  dimiffa  eji  mater  veftra.  Sub  ccn- 
tcfimum  abinde  annum,  apud  jcremiam,  men- 
tione  legis  repudii,  velut  quae  in  ore  hominum 
volitabat,  primo  habita,  fequitur  "',  Nttnqtiid  vi- 
difii  quae  Jccit  rebeitis  illa  Ifraei?  abiii  enim 
illa  in  omnem  montem  excelfum  &  fub  omnem 
arborem  frondofiim  &  fornicata  ejl  ibi  ;  & 
dixi  pojiquam  fecerat  hatc  omnia  Revertetur  ad 
me,  fid  non  ejt  reverfia,  viditque  pcrfida  fioror 
ejus  Jehuda.  Et  cum  vidijfem  id.  &  quod  ob 
omnes  cattfiis  illa-s  quibus  adttlterata  fiuit  aver- 
fiatrix  ilia  Ifirael,  dimifijfem  eam,  dedijfemque 
ei  libellum  divortii,  non  expavit  perfida  Joror 
ejus  Jehuda  fied  abiens  fomicata  ejt  &  ipfia. 
Qucmadmodum  vero  fimilitudines,  parabolae, 
monita,  in  utroque  Foedere  a  rebus  ac  moribus 
in  ufum  receptis  fumi  folent,  ita  procukiubio  a 
prophetis  hifce  mentio  adhibetur  libelli  repudii, 
veluti  rei  quae  in  ufu  aliquo  erat  atque  inde  vul- 
go,  non  tantum  ex  ipfa  de  co  fanctione  facra, 
fatis  nota.  Adde  quod  habctur  apud  Malachiam 
n  Uxorem  adoleficentiae  tuae  TijQ'  7ft  (mutatur 
pro  linguae  idiomate  perfona)  non  defieres ;  b 
mr?  -I2N  nW  HVV,  Si  odio  habes,  dimitte,  di- 
ctt  fDominits.  Ubi  Jarchius  ;  D32  IHK  N2!i'  DK 
run^ty'  "iriUW,  Si  quis  vejtrttm  cdio  tabeai  ttxo- 
rem,  dimittat .  eam.  Sed  vero  neque  id  quod 
habent  magiftri,  fuperius  allatum,  de  Abifag,  aut 
exemplorum  divortii  filentium  illud  ingens  ar- 
gumento  funt,  divortia  interim  in  ufu  neutiquaiT» 
fuifle.  Confilium  erat  illud  de  Abifag,  juxta  eo- 
rum  mentem,  non  praeceptum  aut  interdiclum 
Idque  temporale  &  pro  rc  nata.  Siicntium  ve- 
ro  tantum  exemplorurn  divortii  non  aliud  efl 
quam  fere  nuptiarum  atque  exemplorum  cacte- 
rorum  legibus  qualibufcunque  facris  fubnixorum. 
Aliud  enim  eft  decifiones  forenfes,  aftiones  fin- 
gulares  inftitutas,  fingulorum  contractus  atque  in- 
ftrumenta  five  in  adverfaria  rejicere  five   edere: 


*  Samuel.  Pctitus  Var.  left.  lib.  i.  cap.  9.  b  Matth.  xiv.  Maxc.  vj. 

pau'.o  ante  citato.  e  Lib.  i.  de  Jure  Natural.  &  Gent. 

8  Marc.  x.  12.  i>  Epift.  j.  7.  10.  *  Joan.  iv.  18. 

1  Miiac  cap.  1.  1.  vide  et:im  cap.  liv.  m  jercm.  iij.  1.  &  6- — 


Yol.  IL 


c  Archacolog.  iib.  18.  cap.  7.  <*  Lccc 

f  Hpiphin-  liaerei.  7S.  Baron-  Martyrolog.  ScSt.  23. 
In  Evangei.  pag.  8S2.  £c  vide  Ep;i"t.  Csa.  Baiiin  Csn.j.. 
r-  Cjp.  2.  romm.  16,  &■;  vldc  intra  cap.  10. 

I.  1  1  I   I  alfed 


7 


67 


Uxor     Ebraica. 


76 


aliud  pmdentum  feu  jurifconfultoram  generales 
interpretariones,  refponfa,  diftin&iones,  regulas, 
id  genus  reiiqua  congcrere.  Hoc  ab  Ebraeis  fac- 
tum  cft,  uti  e  corpore  liquet  Talmudico.  Illud 
non  item,  aut  faltem  rariffime.  Quoniam  igi- 
tur  e  decifionibus  forenfibus,  fingularibus  aftio- 
nibus,  contraclibus,  inftrumentis  exempla,  ut  ne- 
mo  non  videt,  petenda  funt,  non  ex  interpreta- 
tionibus,  diftindionibus,  regulis,  id  genus  aliis 
traditis,  mirum  non  eft  tantam  haberi  divortii  ex- 
emp'orum  penuriam.  Nam  &  ejufmodi  eft  poe- 
narum,  delictorum,  contracmum,  aliarumque  re- 
rum,  qua  fingularum  perfonarum,  adeoque  ex- 
emplorum,  habetur  ratio,  judicatarum.  Quod 
non  lolum  de  rebus  eft  dicendum  Ebraicis,  ve- 
rum  etiam  de  Romanorum  ac  Graecorum  vete- 
rum.  Nam  gentis  utriufque  illuftriffimae  leges 
habemus,  &  interpretationes  earundem  generatim 
traditas  (maxime  Romanorum,  ut  videre  eft  in 
Codicibus,  Pandeftis,  id  genus  caeteris.)  Exempla 
autcm,  id  eft,  quae  ad  iingulorum  contracms, 
difcidia,  a&ionesattinent,  rariffime  in  eorum  mo- 
nimentis  compcrimus  j  tametfi  recentioris  aevi 
ejufmodi  quamplurima  (quod  e  decifionibus  aliif- 
que  Anglorum,  Germanorum,  Gallorum,  Hifpa- 
norum,  Italoium  libris  juridicis  fcimus)  paffim 
habeantur.  Quin  nec  defunt  omnino  in  com- 
mentariis  Ebraeorum  etiam  divortii,  feculis  in 
vetuftioribus,  feu  potius  ejufdem  exemplorum  in- 
dicationes.  Et  pro  eorum  fide  eas  hic  accipe. 
Ur  illud  quod  occurrit  fupra  a  e  Talmudicis,  de 
Jehoiadae  pontificis  uxorum  altera  divortio  fepa- 
rata  (quod  tantum  conjedmra  eft)  hic  praetermit- 
tam,  in  libro  illo  fummac  tum  autoritatis  tum 
vetuftatis  illis  habito,  Zohar  difto,  non  femel  b 
legitur,  velut  ex  majorum  traditionibus  acceptum, 
morem.fuifie  Ifraelitis  Sjty   t>iS  ^0"!pS  I^NJH 

nwoxS  ojo  -io3N"i  -ry  in»:io  "tn,  guotquot  in 

mditiam profecJuri  erant,non  ante  proficifci  quam 
libello  uxores  dimiferant.  Id  quod  etiam  fecifle  ibi 
dicitur  Urias ;  adeoque  Bethfabam  divortio  fuifie 
feparatam,  unde  de  Davidis  conjugio,  peccato,  & 
quae  huc  fpeftant  caeteris  alia  ibi  habentur,  quae 
fimul  edita  etiam  habes  in  Rabbi  Ifraelis  Ben 
Mofis  Colledionibus  ex  Zohar,  diiputationi  ejuf- 
dem  de  anima  Cabalifticae  pridem  a  Jofepho  de 
Voyfin  adjeclis.  Et  Rabbini  illi  celebres  Salo- 
mon  Jarchius  atque  David  Kimchius  diferte  ad- 
notant  ad  Uriae  hiftoriam  facram  c  morem  fuifle 
eum  a  majoribus  agnitum, ,  nonSoS   NVVn  hlV 

nonSon  mo'  on  win  Sy  yw?  dj  anis 

Quemlioet  in  militiam  profeBurum  folere  hbel- 
lum  divortii  Jcribere  uxori  fuae,  non  aliter  ta- 


men  i)im  fortiturtm  quamfi  in  bello  periret.  b 
de  vero  etiam  vim  habitiuum  jn&oS  fcu  retro 
.  tempore  quo  traditus  eft,  ut  fcilicet  foluti  m 
trimonii  commoda  qualiacunque  ab  eo  tcmpo 
uxori  fic  dimiflae  jam  cederent.  Unde  ad  id  ( 
Davidis  juflu  quo  Uriah  occidendus,  illud  em 
voluifle  aiunt,  N2J031  JTOO1?  nETVUO  l<T\r\v  ■>- 
£»N  DVti  hy  NO  Hbv,  Ut  ita  pro  dimijja  ht 
beretur  retro  a  tempore  liielii  dati,  adeoque  ip 
adulterii  reus  nonforet.  Mos  autem  illc  a  Kiii 
chio  militibus  tcmporis  Davidici  feu  ut  ait  ip, 
"11*7  nO  domus  T)avidicae  tantum,  fed  intenf 
ex  veterum  fententia,  tribuitur.  Certe  &  Hieir 
nymus  in  Traditionibus  Ebraicis  ad  illud  Davii 
a  patre  didmm  in  caftra  proficifcenti,  Et  fn 
tres  d  tuos  vifitabis  fi  reffe  agant  &  cum  qu, 
bus  ordinati  funt  difce,  ut  in  Vulgata  legitu 
In  Hebraeo,  inquit,  ita  habetur :  Et  fratn 
tuos  vifitabis  fi  recle  agant,  &  pigncra  eorie; 
tolles.  Tignora  in  hoc  loco  Hebraei  UbeUos  r, 
pitdii  intelligunt.  Siquidem  ufum  illius  gent 
feciffe  ferunt,  ut  quando  ibatur  ab  eis  in  pu<. 
nam,  libellos  repudii  uxoribus  fiiis  darent,  ut 
contigijfet  virum  in  praelio  capi  &  in  captiv 
tatem  duci,  mulier  ejus,  expeclatis  tribus  m 
nis,  fi  vir  ejus  non  redijfet,  alium  duceret  v 
rum.  Sic  ille.  Ebraica  funt,  "tpfln  "]T!N  Dl 
Dpn  DWny  n$fl  OlW?,  Et  fratres  vifitab 
in  pace  &  pignus  eorum  feu  arrham  feu  fponfi 
nem  eorum  iolles  feu  capies.  Judaei  Hifpaniei 
fes,  y  ajus  prendas  tomaras.  Quid  vero  DnSl" 
ibi  denotet,  in  controverfo  eft ;  aliter  atque  ; 
liter  etiam  magiftris  recentioribus  illud  exponej 
tibus.  Sed  &  qui  de  repudii  libello  non  capiui 
ipfi  IJTOI  inquiunt  onNO  Mp'  nin'"D  BJ  1TD 

njoS  uop  yny  -inanS  Otvrwb  t#y\,  Rm 

bini  nofiri  feu  magiftri  veteres  dicunt  eum  acct 
pijfe  libellos  divortii  ab  eis  atque  ad  uxores  di 
tulijje,  ut  ita  refcinderetur  fponfio  quae  inter  i 
los  intercejjerat.  Sic  Salomon  Jarchius.  Tar 
tumdem  etiam  ibi  David  Kimchius.  Caeterut 
quicquid  de  his  fuerit  ftatuendum,  fane  elicet 
non  eft  difficile  non  folum  ex  Jofepho  e  verur 
ex  ipfis  Evangeliis,  in  feculis  de  quibus  loquur 
tur,  ufum  fuifle  fatis  tralatitium  divortiorum  at 
que  exempla.  Et  vix  eft  ut  aliter  quaeftionc 
illae,  quibus  refpondet  f  Chriftus,  de  divortio  in 
terrogarentur.  Qiiod  etiam  ex  eis  quae  ftatir 
de  celebri  illo  fcholarum  Sammaei  &  Hilleli 
diffidio  annis  aliquot  ante  natales  Chrifti  hac  d 
re  nato  fubjungimus,  neceflario  erit  conceden 
dum. 


1  Lib.  1.  cap.  S: 
1  Sam.  xvij.  iS. 


b  In  Praefat.  Zohar  pag.  S.  b.  &  idem  in  Exod.  fol.  107  a.  Edit.  Mantuana. 
5  Lib.  17.  cap.  1.  &  in  Vita  fu3  prope  finem.  *  Matth.  xix.  3. 


Ad  z  Samuelisj  cap.xi 


C  A.P 


769 


V 


X    0    R 


B   R    A    t    C    A» 


770 


C  A   P.     XX. 

De  fbolarum  feu  feclarum  Hdlehano- 
rum  &f  Sammaeanorum  difficlu  cir- 
ca  divortu  caufas  ortu  ac  aetate.  Hri- 
lehanorum  fententiae  quibus  Sammae- 
anis  adverjabantur,  oraculo  coelefli  feu 
filia  [ut  appelhtantj  vocis  firmatae  Jia- 
bihtaeque. 

UT  rite  intcliigatur  diilidium  illud  fupra 
brevifcule  e  Mifna  memoratum  a  de  di- 
ortii  cauiis  inter  fcholas  Sammaeanam  &  Hille- 
.anam,  obfervandum  eft  ab  Ebraeis  tradi,  deduc- 
is  perpetua  fucceffione  a  Mofe  ufque  ad  Ezram 
i  fynagogae  magnae  collegas  facraxum  legum 
lterpretationes  fuifle,  inde  b  tranfmiflas  ad  Sime- 
nem  ]uflum,  Antigonum  Sochaeum,  eorum  col- 
:gas.  Ab  hifce  Jofe  Ben  Joazer  Zeridaeum,  & 
ofe  Bcn  Jochanan  Hierofolymitanum  accepifle. 
)ein  Jofua  Ben  Perachia  &  Nethai  Arbeiiten  ; 
nde  Jehuda  Ben  Tabai  &  Simeon  Ben  Shatach, 
ui  ad  Shemaiah  &  Abtalion  tranfmiferunt. 
ib  hifce  demum  accepifle  Hillelem  &  Sam- 
laeum,  quorum  fchous  memoravimus.  Cum 
uolibet  pari  ita  recenfito,  intelligendi  funt  eti- 
m  collegae  caeteri  five  LXIX  qui  cum  pari  fuo 
umerum  LXXI.  judicum  tribunalis  feu  fyne- 
rii  magni  complent  ;  unde  etiam  eft  quod  ma- 
iftri  recentiores  qui  fucceffionem  hanc  memo- 
int,  cuilibet  pari  &  vetuftioribus  qui  paria  haec 
itecedunt,  lJH  n>31  &  fynedrium  ejus  feu  fo- 
im  ejus  adjiciunt c,  id  eft,  fori  praeter  ipfos  re- 
quos.  Paris  enim  cujuflibet  alter  princeps,  feu 
tttty,  erat  fynedrii  magni,  alter  |H  JT2  DK  feu 
tter  fynedrii  ;  ut  videre  eft  apud  Abraham 
acuthium  in  libro  Juchafin,  R.  Gedaliah  in 
haljheleth,  alios.  Ita  Hillel  princeps  erat  fyne- 
•ii  &  Sammai  pater,  feu  a  principe  fecundus. 
t  confonum  fane  eft  ut  putemus  ipfum  eundem 
iffe  Samaeam,  qui  £:zaio?  m»  -3  Sta)  tSto  tS 
Sbiivaj  x.s&T":av  (ut  ait  Jofephus  d)  cum  ejfet 
t  jujius  ideoque  terroribus  invitlus  auius  eft  in 
nedrio  magno  fub  Hyrcano  rege,  Herodem  il- 
m  Antipatri  fllium  tunc  Galilaeae  praefidem, 
;>ftea  regem,  homicidii  ibi  accufatum  graviter 
crepare,  eo  quod  neutiquam  fatis  reverenter  tan- 
m  tribunal  haberet  -,  dum  nempe  collegae  pu- 
ianimes  ora  dejecti  atque  ad  fplendidam  rei 
aefentiam  plane  attoniti  ne  hifcere  quidem  au- 
trent.  Certe  pro  ipfo  Sammai  accipitur  Same- 
hic  ab  Abraha  etiam  Zacuthio  e  aliifque. 
illelem  exiftimant  viri  docr.i  Jofepho  nuncupari 
t  in  vulgatis  ejus  codicibus  legitur)  Polhonem. 
'j/~hlw,  inquit  ille  f,  cf>zg/a-a.7o;  -Z  ~2jx.jxktu,  0 
'■th  ug.&t\Th,  T0M0  cPharifaeus  &  Sameas 
'tjus  difcipuhs.  Atque  alibi  Hz?\(wa.  toV  <pa- 
aaiov    (£    'S.xfjAa.v  ii  <r£v  ck&wou   ffuvfriZTfiCovruv 


memorat,  id  eft,  Toliionem  Thanfaeum  &  Sa- 
meam  &  eorum  feciatores.  Er  vcnmi  quidem 
eft  Sameam  feu  Sammaeum  hunc  fuifle  Hillelis 
difcipulum.  Longaevus  autem  erat  Hillel,  ut- 
pote  qui  CXX.  annos  s  vixit,  &  quamplurimos 
habuit    nominis  celeberrimi  difcipulos.     Scilicet 

tradmu  h  ;  jprn  }hrh  "h  vn  □nr^Sn  bweb* 
mwra  nvDtt*  pSy  vrtotm  chn-i  jno  tiateW 
vmvz  non  \rh  TiDjtfw  ctn-i  jna  D»8r9e>  wm 
Sxmy  p  jmp  frepg  Shj  tzPttwa  izrwp  j-o  p 

'KM  p  JJrtV  pl  p133^  pp,  Otloginta  fuijfe 
Hilleli  presbyttro  difcipulos,  quorum  triginta 
non  indigni  fuere  qmbus  demitttretur  majejtas 
divina,  ficuti  Mofi  -,  triginta  alii  non  indigni 
quibus  ful  ipfe  ftar:t  ficuti  Jofuae  Ben  Nr.n  ; 
&  reliqui  viginti  fuere  mediocres.  In  kifce  pri- 
mas  tenuit  Jcnathan  Btn  Uziel  (prophctarum 
paraphraftes)  poftremas  Jochanan  Ben  Za^ai. 
Principatus  ejus  initium  ab  omnibus  non  eodem 
modo  collocatur  '.  Scd  id  quod  vero  proximat 
eft,  eum  praefidere  coepifle  anno  vigefimo,  aut 
circiter,  ante  Chrrfti  nataks.  Centelimo  enim 
aut  circiter  anno  ante  templi  excidium  Tahnu- 
dici  k  id  collocant,  qui  annum  quem  diximus 
a  Chrifti  natalibus  retro  puratum  defignat.  Tum 
etiam  Sammai  pater  fynedrii  cui  itidem  difcipuli 
quamplurimi.  Atque  hoc  modo  verum  etiam  eft 
quod  habet  Hieronymus  !,  Sar;;mai  &  Hilh  l  naft 
midto  prius  quam  iDominus  nafct  retur,  ortos  ejfe 
in  Judaea.  De  ortu  diffidiorum  fcholarum  eorum, 
id  intelligendum.  Et  de  eis  pridem  viri  doclif- 
fimi  egcrunr,  quos  m  confulas,  fi  placer.  Juris 
autem  uterque  erat  fcientiffimus ;  etiam  &  utri- 
que  fere  invicem  n  fibi  concordes.  Sammaeus 
vero  acriori  erat  atque  iratiori  femper  animo^ 
Hillel  humih  ac  placido.  Difcipuli  eoiurn  diver- 
fiffimos  magiftrorum  mores  fecuti,  poft  eorum 
obitum,  etiam  maxima  in  folenne  legis  ftudium, 
quod  ante  id  temporis  adverfis  capitum  fententiis 
ita  diftrahi  minime  folebat,  diffidia  intulerunr. 
Adeo  ut  quo  modo  Proculeianorum  &  Sabinia- 
norum,  notiffimarum  in  Roma  veteri  fecbrum, 
fententiae  adverfae  ftudiofos  in  partes  olim  tra- 
hebant,  ita  &  Hierofolymis  alibique  apud  Ebrae- 
os  fcholae  Hillelianae  feu  difcipulorum  Hillelis 
eorumque  propaginum  &  fcholae  fimiliter  Sam- 
maei  perquam  adverfae  erant  invicem  facliones" 
ac  fedae ;  ut  fexcenties  in  corpore  occurrit  Tal- 
mudico.  Placitorum  fuorum  tenacior  erat  qui- 
dem  fecta  utraque.  Sammaeana  vero  in  Hille- 
lianam  plerumque  infenfior,  cujus  etiam  in  fen- 
tentiam,  fua  derelicra,  femel  duntaxat  tranfibat. 
Exemplum  illud  unicum  habetur  de  oblatione 
frugum,  quam  appellant  noWl,  immunda,  cum 
ea  quae  munda  effet  forte  commifla.  Hanc  primo 
illicitam  efle  facerdotibus  voluere  Sammaeani  °, 
licitam  Hilleliani,quibus  re  ventilata,  aflenfum  tar.~ 
dem  illi  praebuere.  Et  Gernara  Hierofolymitana  p  ; 

n  ^12  bhn  SSn  noS  »N6»  no  vnriv)  »»sa  xh 

12^3,  Nondum  eft  nobis  compertum  Summaeanos 


'  Cap.  16.  i>  Mifna  tit.  Pirke  Aboth,  cap.  i.  R.  Abraham  Ben  Daviti,  in  Cabala,  &c.  »  Maimonid.  in  praefat.  ad  Jad. 

lazeka,  alii.  d  Arciaeolog.  lib.  14.  cap.  17.  8  Sepher  Juchafin,  fol.  19.    a.  f  Arcbaeoiog.  lib.  i,c  cap.  i.&"i2. 

Abraham  Ben  David  in  Cabala.  h  Gemar.  Babylon.  ad  tit.  Baba  Bathra,  cap.  8.  fol.  134..  a.  '  Vide  Sepher  jucbaiia, 

l.  19.  b.  Jofeph.  Scaliger  in  Elench.  Trihaeref.  cap.  12.  Genebrard.  in  Chronic.  ann.  Mundi  4020.  k  Gemar.  Eabvlon.  ad  t:r.  ?:'t- 

th,  cap.  1.  fcl.  1 5-.  a.  Sc  Aiin  mifpat.  ad  tit.  Baba  Kam3,  cap.  1.  fol.  3.  b.  '  Ad  Ifaiae  cap.  viij.  "  Nic.Serrarius  in  Tri- 

eref.  cap.  12.  Rabin.  pofleriore  cap.  de  Hil!e;le;  Jofeph,  Sciliger  in  Elencho,  Jo. Druf.  tribus  SeQis,  lib.  2.rap.  10.  n  Scpher  ]ucln;::i, 

'■•  19-  h.  &  Gemar.  Babylon.  ad  tit.Sabbath,  cap.  1.  »  Mifha  tit.  Theruma.  cap.  f.  '  Ad  dict.  Mifn.  tirulurr.  fo1  4.1,  col    5 

iach.  4.  "  J 

ITt 


I 


ij 


X    O    R 


E 


inHillelianorum  tranftffe fententiam,  praeterquam 
in  hac  re  folummodo.  Sed  juxta  Sammaeanorum 
dccrctum  iuifie  in  pluribus  fententiam  comperio, 
ubi  majori  fufFragiorum  viftis  Hillelianis  nume- 
ro,  idque  arbitro,  in  quem  compromiferant  utri- 
que,  Rabbi  Chananiah  Ben  Ezekia,  oftodecim  a 
de  munditie  atque  immunditie  frugum,  animali- 
um,  id  genus  aliorum  capita  decernebantur.  In 
Sammaeanis  cenfetur  Baba  Ben  Bota  ille  ab  He- 
rode  excaecatus.  Difcipulus  erat  hic  quidem  Sam- 
maei,  ita  tamen  ut  in  fcntcntiis  ferendis,  poft- 
quam  judex  eft  creatus,  non  aliter  ac  Hillelianus 
fe  gereret.  In  Hillelianis,  praeter  Jonathanem 
illum  Ben  Uziel,  Rabban  Schimeon  Hillelis  filius 
ac  Rabban  Jochanan  Ben  Zacai  qui  Hillcli  &  Sam- 
maeo  fucceflere,  velut  traditionum  a  Mofe  de- 
duftarum  atque  interpretationum  avitarum  cufto- 
des  inftgnes  atque  in  catena  traditionum  prox- 
imi.  Floruere  hi  duo  fub  ipfis  Chrifti  natalibus. 
Hilleli  autem  fucceffit  in  principatum  five  filius 
cjus  Simcon  five  ex  filio  illo  nepos  Rabban  Ga- 
maliel,  quem  non  alium  fuifie  merito  cum  viris 
doftis  exiftimes  a  Gamaliele  illo,  vop.o^\Stta;[g.Xco 
ti\Aa>  irccr-n  raj  ?&£,  legps  doEiore  b  honorabtli 
univerfae  plebi,  feu  a  toto  populo  honorato,  cu- 
jus  ad  -pedcs  D.  Paulus  c  erat  imtou^m^Avoi  xctf 
a.x.QJL^aocv  tS  irtztfcAv  vi/LM,  edoftus  juxta  verita- 
tem  feu  exacJam  rationem  feu  rigorem  legis  pa- 
triae.  Adeo  autem  invaluere  Hilielianorum  fen- 
tentiae,  ut  ( exceptis  quae  memoravimus  oftode- 
cim  illis  capitibus)  pro  receptis  pauim  in  foro 
haberentur,  Sammaeanorum  prorfus  rejectis.  Ita 
tamen  ut  dum  Chriftus  in  terris  ageret  &  aliquan- 
tum  poftea  fecta  utraque  pfo  more  hominum, 
invicem  digladiaretur,  aliis  hujus,  illius  aliis  doc- 
trinam  five  fequentibus  five  mordicus  retinenti- 
bus.  Sed  &  magni  faciunt  Talmudici  conten- 
tioncs  quae  fuere  aliquot  interHillel  &  Sammai, 
velut  quae  eflent  D'Oty  C32n  feu  T)ei  nomine 
zntpropter  T)eum,  unde  &  illud  habent  d,  ^7D 

nvapi  D'pnnS  nsiD  ap^  tavb  rvrw  npiSno 
rnpnno  N'n  f$  D'pnnb  naio  \i&  am  Dtin 
njwtin  wotyi  rhn  npvno  ir  Dpty  ueh  wn» 
im-j;  mi  mp  npiSno  ar  ww  dsd,  Omnis  con- 

tentio  quae  habetur  propterT)eum  in  finem  ufque 
durabit.  Quae  vero  non  e[i  propter  T)eum,  non 
durabit  in  finem.  Quaenam  eft  contentio  quae 
fit  propter  T)eum  ?  Contentio  Hillel  &  Sammai 
feu  fcholarum  ab  ipfis  denominatarum.  ^tiae 
vero  non  propter  T)eum,  efi  conter.tio  Korah 
&  univerfi  ejus  coetus.  Quod  nihilominus  ita 
diftum  oportet  intelligas,  ut,  qua  fcholas  eo- 
rum  poftea  digladiantcs  fpectare  poilit,  Hilleliana 
multis  parafangis  antefcrenda  fuerit.  Nam  & 
Hierofolymitani,  ad  illud  de  capitibus  juris  ofto- 
decim  juxta  Sammaeanos  decretis  ex  majori  ut 
ante  diftum  cft,  fuftragiorijm  numero,  arbitro 
Rabbi  Chananiah,  adnotant e,  n'n  DVn  iniN 
Sjyn  12  rwpm  dvd  hvsrm)  nvp,  T>ies  ille 
non  infauftus  mnms  erat  Ifraelitis  quam  ille  quo 
facius  eft  vitulus  ;  fcilicet  aureus.     Male  aftum 


BRAICA.  772 

fuifle  fecum  pronuntiant,  ex  eo  quod  ita  etian 
in  levioribus  illis  ullo  modo  pracponderaret  Hil 
lclianae  fchola  Sammaeana.  Quin  poftea,  dun 
contentionis  funis  hinc  inde  in  fcholis  illis  ducc 
batur,  majores  fuos  monitos  aiunt  Talmudici  vc 
ce  e  coelo  delapfa  (blp  m  feu  filiam  vocis  nur 
cupant  ;  cujus  prophetiae  generis  f  in  eorur 
commentariis  mentio  frequens)  ut  Hillelianae  on 
nino  impofterum  adhaercrent.  Huic  etiam  rel 
giofe  parebant.  Ita  fcilicet  fcribunt ;  auditar 
vocem  hanc  in  Jabne,  urbe  maritima  (quae  J; 
bina  &  Jamina  pariter  apud  fcriptores  difta)  a 
Hierofolymis  CCXL.  ftadiis  8  difllta.  Egregii 
eft  ad  hanc  rem  in  Gemara  Hierofolymitar 
locus.  Ibi  nempe  agitur  tum  de  prophetis  vet' 
ribus  quos  ex  Spiritu  Sanfto  prophetafle  etiai 
ipfi  aiunt,  tum  de  ienioribus  feu  D'lpr,  id  ei 
fenioribuszc  fcholarum  &  tribunalium  fub  ipfui 
de  quo  loquimur  aevum  praefidibus,  horumqi' 
placitis  feu  fingularibus  legum  ac  traditionu 
interpretamentis  moribufque  fuperinduftis.  '. 
hifce,  nova  five  interdifta  five  praefcripta  (qu 
niam  obligatio  pro  dccernentium  autoritate  < 
inerat)  D'"10in>  id  eft,  graviora  (quae  <}>cf7k  |3 
gka.  Xj  SlicCd^ttKTVL,,  Onera  gravia  ac  importat 
lia,  in  Evangelio  h  dicuntur)  uti  indulta  f 
ftrifti  juris  novae  remiifiones  D'71p  feu  levio 
appellitabantur  ;  quorum  nihilominus  neutra 
rant  neccflario  amplexanda  cuiquam,  abfque  1;  1 
in  foro  aliquo  fententia,  antequam  a  iyned.  1 
magno  LXXI.  virorum  firmarentur  decernere  • 
turque.  Hi  autem  interdum  five  ob  faftionr  1 
potentiam  five  ob  rei  difficultatem,  fine  oraci  1 
coelefti  feu  filia  illa  vocis  (quam  Spiritus  San  : 
vices  aiunt  illo  in  feculo  praeftitiffe)  ea  decenu : 
nolebant.  Jam  vero  Gemarae  jam  diftae  ver ; 
huc  attinentia  ita  fe  habent',   jn  T\a~>  jptl  Jflfi 

by  runab  bv  pooSfl  'n  rhwv  -jW?  pw 
■hv  Dmn  ddS  mna  wr  dn  dhd  po  in 
Dno  \no  inx  Wi  i^  iJ'ON*n  hx  •h&  par  i 
*6:i  im:',Dn  bv  onm  ddS  nxio  ijw  a'j: 
in  niK  jha  jnji  D»na  n'djd  "jd  ptMooi  on 
no'm  tan  mv  it»N  niinn  o"^  nhd  did  n; ) 
^d  *?ip  m  nxv  nSi^  ny  bix  Sip  m  mw® 
naimi  v"i  noim  JinjSi  id-sq;  by  vanrb  nvn 
'SipD  -jSin  "j^im  ^DDn  nam  nr  Sj/  f-^Sn  ,n 
pn  nnimi  'SipD  'n  nSk  yw\  xr\p:  i^.xi  iLt 
nxi"  xby  n^  yyrn  ]nn  pn  noimi  nipa  ? 
nmD  mSn  □Sij;'?  Sip  m  fiNs^o  Sdn.  Sip  ;i 
nNV  »:n  nn»o  D"n  n"D  'mm  nni^n  Sdi  n 
Sdk  D"n  D'n*7K  nm  iS'ni  vW  moxi  Sip  ri 
pON  ?D'D  oi  Sip  m  nxv  p'N  n"D  nn:  nnl 
Sip  m  nNi''  niDo  pnv  'Dn  dw,  fr^i 

&  ftnior  cuinam  rei  ftmt  ftmiles  ?  Certe  ex  I. 
fimilitudine  clarius  pojfunt  intelligi.  Regem  j 
ge  ftuiffe  qui  binos  in  provinaam  legatps  (p 
pBJ0?fl  legit  hic  Baal  Aruch  fc  pDilpSlfl )  1 
fit,  de  quorum  altero  fcripftt  nolle  fte  ftd-.m 
adhiberi  nifi  &  figillum  ftuum  &  cidarim  fen 
ftigne  capitis  ftii  provincialibus  oftenderet  ;  de 
tero  autem,    etiamfi  nec  figillum  vec  cidari, 


'  Mifna  tir.  Sabbath.  cap.  1.  ubi  videfis  Gcmar.  Hicrofolymitan.  fol.  ;.  b,  col.  3.  Obadiam  Bartenorium,  a!ics ;   praerer  Sepher  Tucha:in,  0 
19,  &  20.  b   A&.  Apoft.  v.  3+.  c    Ibid.  cap.  xxij.  3.  d   iVliiha  rit.  Pirke  Aboth  cap.  f.  e  Ge 

Hicroiblymit.  ad  tit.  Sabbath,  cap.  1.  fol.  3.  col    3.  f  Gem.  Babylon.  ad  tit.  Sanhedrin  cap.    r.  fol.  11.  a.  videfis  Syrum  Acr 

n.  Druf.  Praetcrit.  lib.  1.  ad  U.  Matth.  iij.  10.  Eliam  in  na  Maimonid.   in   More  Nebochim  lib.  1.  cap.  41.  £    2  Maccab.  xi; 

h  D.  Matrh.  xxiij.  4.  '  Gemar.  Hierofolym.  ad  rit.  Beracoth  cap.  1.  fol.  3.  col.  2.  adde  Sepher  Juchafin,  fol.  rp.  a. 

vcrb.  "tl03r;D  quem  2^  vide  in  "llflmbs.  '  Sed  8c  vide  Buxtorf.  in  Lexic.  Ta!mudic.  col.   15-03. 


oftendt 


ft 


773 


U  x  o  r     E 


B    R    A    I    C    A*  774. 

prae  manibus  eft,  quod  &  infra  manifeftius  reddc- 
rur.  Interea  tamen  liquet  &  fectis  utrifque  & 
univerfis  aliis  ante  oraculum  illud  receptiflimum 
fuifie  ob  rmy  "0*1  feu  rem  turpitudinis  aut  ob 
~\yi2  nny  turpitudinem  in  re,  non  folum  per- 
mifla  fuifle  repudia,  verum  ctiam  a  foro,  ubi  res 


ofteuderet,  ei  fidem  adhibendam.  Sic  de  pro- 
phtta  dtcitur  %  Et  dcdent  tibi  fignum  aut  por- 
tenturn.  Catterum  qui  nomine  legts  venerit,  ei 
autoritas  ptrpetuo  prorogatur.  Qiod  tamen  in- 
telligas  oportet,  pofiquam  egreffa  eft  (accepta) 
filta  vocis.  At  vero  fii  antequam  egreffa  eft,  feu 
acccpta,   filia  vocvs,    oneret  quis  fie  gravioribns     poftulabat,  rite  potuifle  cogi.     Nimirum  dc  fori 


(ive  fcholae  Sammaeanae  fiive  Hiilelianae  prae- 
fcriptis,  in  eum  quadrat  illv.d^,  Stolidus  in  te- 
nebris  vadit.  Etiam  qui  hviora  quae  five  haec 
five  illa  fichola  indulfit,  obfirvat,  improbus  no- 
minatur,  nifii  ficiltcet  five  graviora  five  leviora 
(altcrutrius  fcholae)  obfiervet  ex  fiententia  fiori. 
Itane  ?  nifi  five  graviora  five  leviora  obfiervet 
ex  fententia  fiori.      Intellige  hoc  de  fiententia 


poteftate  &  coactis  ob  turpitudinem  aliquam  in- 
terdum  divortiis  (de  quibus  fupra  dictum  cft)  fcc- 
tae  hae  illuftres  non  diflentiebant.  Nam  dum 
extra  rem  turpitudinis  feu  ipfi.m  ttirpitudin.m 
negabant  permittcndum  divortium  Sammacani, 
ob  cauiam  interim  ejufmodi  etiam  cum  Hillelia- 
nis  affirmabant,  reluctante  nemine.  At  Hillclia- 
ni  hic  maritis  indukentiores  non  folum  ob  tur- 


lata  antequam  egreffia  eft  filta  vocis.     Etentm  pitudinem   fed  etiam  ob  rem  feu  caufam  quam- 

pojiquam  eft  egreffa  filia  vocis,  perpetuo  fiunt  re-  cunque  aliam,  id  eft,  five  ob  HIT^  fcu  turpitud;- 

ceptae  fitntentiae  Hillelianorum.     Etiam   quifi-  nem  five  ob  "D"!  feu  rem  caufiamve  aut  ratio- 

quis  in  eas  commifierit,   morte  plefiendus  j  ubi  nem  qualemcunque  pcrmitti  volebant.     Id  quod 

fcilicet  fententia  eft  de  lege  aliqua  capitali.  Tra-  nolebant  Sammaeani.     Hillelianis  aftipulatur  Pl. 


ditur  egrefjam  illam  vocem  dixiffe,  tam  Sam- 
maeanorum  quam  Hillelianorum  fiententias  fiutffe 
(velut)  verba  T>ei  viventis,  fieu  divina,  at  vero 
ab  omnibus  efje  Hillelianorum  recipienda.  Ubi- 
natn  vero  egreffa  eft,  feu  accepta,  illa  filia  vo- 
cis,  feu  oraculum  coelefte  ?  Rabbi  Baebi  nomine 
Rabbi  Jochanan  ait  in  Jabne  urbe  vocis  illam 
filiam  egreffam  effe.  Scimus  tradi  filiae  vocis  o- 
raculum  aliis  in  urbibus,  praeter  eas  ubi  fyne- 
drium  magnum  fedes  haberet,  non  femel  audi- 
tum  fuifle.  Sed  cum  ad  ftabiliendas  tantum 
quamplurimas  antea  controverfas  idque  in  rebus 


"(ofephus  f  Judaeus,  qui  temporc  quo  de  agimus 
ipib  floruit,  ubi  ait,  ruratjy;  ■t  a-viiuk.icrii  /SaAa- 
yS/joi  0^1^-1"/ bwJ^  ■<j!t3'  a.c,  Sii^TKy  0*7725,  ttcA- 
Azs  eA.  °tv  tgi?  a.v5zcfi7mz  tcizvTt^  ^ioiiit:,  i5cc. 
6)tii  a  conjuge  quibuficunque  de  caufis,  quales  mttl- 
tae  fiunt  inter  homines,  disjungi  vult,  &c.  E- 
tiam  &  ipfe  de  fe  Jofephus,  virginem  Caefarien- 
fem  ait  s  quam  duxerat  non  diu  apud  fe  man- 
ftfle,  fed  foluto  matrimonio,  aliam  fe  Alexan- 
driae  duxifle.  Poftea  item  de  hac  inquit,  T,v 
<yjvM.y.ci  jj-ri  a^i^yjfj^/jog  tois  rt&sat  d^mrifj-iiel.ul/jj 
t?imv  Traj.aoiv  fyjo/jiAvlw  /x/irs^,  Uxorem,  cjfien- 


graviflimis  fententias  hanc  egreflam  feu   auditam    fim  ejus  moribus,  dimfi  cum  mater  effu  trium 


in  Jabne  velint,  &  cum   fupremus  fententiarum 
controverfarum  arbiter  haberetur  fynedrium  illud 
quod  Jabnam  fe    tranftulerat,  idque    Rabbi  Jo- 
chanan   Ben   Zacai   principe,  quem  ipfum  eun- 
dem  fuifle,  cujus  nomine  oraculum  a  Rabbi  Bae- 
bi  memoratur  in  jam  allatis,  non  immerito  fen- 
tias ;  aequum  fane  eft,  ut  exiftimemus  etiam  ora- 
culum  hoc  de  Hillelianae  fcholae  feu  feclae  prae- 
rogativa  tempori  illi  tribuendum,  quojabnae  fy- 
nedrium  magnum  fuas,  eodem  principe,  habebat 
fedes :     id  eft,  tempori  quod  urbis  templique  fe- 
cundi  fub  Vefpafiano  excidium  proxime    fequi- 
tur.     Nam  e  Liskath  hagazith  feu  lapideo  con- 
clavi  (quod  templo  adjuncmm)  fe  tranftulit,  ae- 
vo  illo  in    turbido,  fynedrium  in  /"ivon  id  eft, 
in  tabernas,  haud  multum  a  templo  diftantes  ibi- 
que  tunc  conftructas.     Id  factum  eft  fub  quadra- 
gefimum   ante   excidium  annum,   qui  a  Chrifti 
paflione  parum  diftat.     Inde  demum  intervenien- 
tibus  aliquot  aliis   migrationibus   c,    in  Jabnem 
tranilatum  eft.  Migratio  autem  hacc  fiebat,  prin- 
cipe  Rabbi  Jochanan  d  quem  diximus.     Is    vero 
in  principatum  evectus  e  eft,  aetate  provecliflima, 
idque  fub  templi  excidium.     Scquitur   igitur,  fi 
rationi  huic  locus,  etiam  &  iub  id  tempus  ora- 
culum  jam  dictum  acceptum  efle,  id  eft,  fub  an- 
num  a  Chrifto  nato  feptuagefimum.     Quae  cum 
ita  fint,  non  minus  fequitur  ante  acceptum  hoc 
oraculum  fopitas  non  fuifle  feclarum  harura  con- 
troverfias,  adeoque  neque  hanc  de  repudii,  quae 


liberqrum,     Adeoque  de  divortio  ut  fibi  omnino 
ac  tribulibus  fuis  libero  tunc  habito  palam  loqui- 
tur.      Philo  etiam  Judaeus  h   lcgem   divortii   fa- 
cram  recolens:E.J/J  %  inquit,  I/Aq);  a.ttd79\a.ytt- 
<ra.  yjvn  vjxSj    r.v  dv  Tv^a  ir^J^ctuiV,  &C      Si  ve- 
ro  uxor  a  viro  quamcunque  ob  caufiam  repudta- 
ta,  &c.     Quantum  autem  pollerent  eriam  Hille- 
liani  eo  in  aevo  ex  hoc  fatis  dignofci  poteft,  quod 
fynedrii  magni  ptincipatum,  ad  Hillelis  pofteros 
jure  fane  haereditario  tranfmiflum  velint  magiftri; 
qua  de  re  nos  plura  alibi.     Sententia  tertia  non 
eft  reperta  praeter  illam  Rabbi  Aquibae  e  Miiha 
fuperius  adductam.     Ea  autem  ab  Hilleliana  non 
differt,  nifi  quod  divortiis  paulo  fuerit  indulgen- 
tior.     Adeo  ut  dubitandum  non  fit,  praeter  tres 
hafce,  quarum  binae  fere  in  unicam  recidunt,  a- 
liam  non   fuifie  five  in  fcholis  five  in  foro  rei- 
publicae  illius  fententiam  de  divortiis  j  nifi  forte 
putes  tam  illuftres  fcholas  de  re  tam  gravi  (ut  de 
aliis   acriter   controverfis)  tamdiu  dilputafle,    nec 
interea  alterutram  five  aliam  aut  vetuftiorem  aut 
recentiorem  fententiam  (quam  fingere  quidem  fa- 
cile  eftj  fed  nullibi  comperire  quimus)  five  ejuf- 
ce  rationem  obtendifle,  nec  pofteros,  id  eft,  fcrip  • 
tores,  qui  fuperfunt,  Talmudicos   eiufdem  men- 
tionem    aliquam    fecifle.      Qtiod  fane   abfonum 
nimis  eft.     Firmantur  etiam   haec  ab  ipfa,  uti  a 
Talmudicis  traditur,  fectarum  de  divortiis  difpu- 
tatione,  quae  in  hujufmodi  compcndium  in  Ge- 
mara  Babylonia  ad  fupra  '  citatam  de  utriufque 

1  Deut.  xiij.  1.  t  Ecclefufles  ij.  14.  '  Gemar.  Babylon.  ad  rit.  Ro(h  hafhena,  cap.  4.  fol.  ;i  a.  d  Ibidem. 

"  Sepher  Juchalin,  fol.  10  b.  f  ilrchaeolo».  4.  cap.  8.  s  In  Vita  fua.  ''  ln  lib.  de  Special.  Legib.  ad 

Praec.  6.  &  7.  ;  Cap.  .6.        " 


Yol.  II. 


M  m  m  m  m 


fententia 


775 


Uxor     Ebraica. 


11 


fententia  Mifnam  tedigitur  a.  ^Sn,  n'3  HON  N*iJT» 

u'"2  arb  iion  131  10N3  133  Nbni  'Noa;  jioV 
ionj  dk  n"3  anS  hon  nnj;  ion:  "03  nSii 
N*n  nnj;  dvj>o  ioin  wi  i3i  ionj  nii  nnj? 

lONJ  V?N1  131    10NJ    1,31   NVn   N1?  131.D1P0 

xviv  i3i  Ditro  ioin  wn  nnj;  iqnj  n^>i  i3i 
ionj  yh  inxS  istwnNi  nnj;  disoi  ihni 
i2i  jndionji  n6  hdj;  'no.idi  ♦Nn.^'>i  nnj; 
'3  hy  in  dhj>  pw  '5  ^  i3i  prb  iop 
f]N  dhj;  ♦:c>3  ]SnS  no  i3i  Dip'  di;  nwt? 
ty"3i  1313  niijuaro  ♦o  n"3i  dhj;  »:en  jnd 
nnj;  dto  onS  9?n  noi  i3i  in  nnj?  in  3'n3'o 

♦31  j;Qtt?01  '31  J»0tt>01  131,  Traditur  ad  hunc 
modum  difiputajfe  Hillelianos  &  Sammaeanos. 
Hilleliani ;  Nonne  diferte  in  lege  nominatur  131 
(id  cft)  res,  ratio,  caufa,  verbum.  Sammaeani; 
Nonne  etiam  diferte  nominatur  ni1J>  turpitudo 
(in  regimine ;  adeo  ut  turpitudo  rei,  rationis, 
caufae,  verbi,  feu  ipfa  turpitudo  fimul  defigne- 
tur)  Hilleliani ;  Si  in  lege  turpitudmis  fine  ad- 
jetlione  rei,  caufae,  &c.  fiola  mentio  fuijjet,  non 
male  dixerat  forte  aliquis  ob  turpitudinem  uxo- 
rem  poffe  ejici,  fid  non  ob  rem  fiu  caufiam  (ali- 
quam  aliam)  unde  fiebat,  ut  etiam  131  feu  res, 
&c.  adjiceretur.  Et  fii  "S  131  id  cft,  rei  fieu 
caufiae,  &c.  duntaxat  mentio  facJa  fuijjet,  non 
vero  turpitudinis,  abfiurdum  non  fiuiffet  dicere 
npudiatae  ob  rem  fiu  caufiam  aliquam  (aliam)  & 
jam  alteri  nubere  fias  fiuijfe,  non  item  repudia-. 
tae  ob  turpitudinem.  Ideo  interfiritur  etiam  ipja 
turpitudo.  Sammaeani;  At  obfiervanda  eft  vis 
vocabuli  131  feu  rei,  &c.  ut  alibi  ita  hic.  Ali- 
bi  legitur  b ;  In  ore  duorum  teftium  aut  in  ore 
trium  teftium  firmabitur  131  feu  res  qualifcun- 
que.  Ut  res  feu  131  ibi  ad  binos  teftes  attinet, 
ita  etiam  in  lege  de  repudiis  ad  binos  teftes  at- 
tinet  (ita  nimirum  ut  ejufmodi  fit  turpitudo,  ejuf- 
modi  res,  ut  ejufce  non  fine  binis  teftibus  uxor 
rea  peragatur)  Hilleliani;  An  vero  ficriptum  eft, 
turpitudinem  in  re  ?  Sammaeani ;  An  vero  ficri- 
ptum  eft,  aut  turpitudinem,  aut  rem  ?  Hilleliani ; 
Ideo  ficriptum  eft,  turpitudinem  rei,  ut  non  fio- 
lum  turpitudo  in  re,  fied  etiamfive  turpitudo  fii- 
ve  res  feu  caufia  qualificunque  intelligatur.  Sub- 
juncla  eft  hifce  sf  Rabbi  Aquibae  fcntentia,  quam 
etiam  fupra  c  exhibemus. 


C  A  P.     XXI. 

Triplicis  de  divortiorum  caufts  fententiae 
recenfio.  Momta  ac  confiiia  magiftro- 
rum  de  prtmae  uxoris  feu  uxoris  ado- 
leficentiae  hic  praerogativa  j  ahis  item 
ad  dwortia  fpeBantibus.  Mahumedam 
Ebraeorum  hic  fiere  fequaces.  Alco- 
ranus  &  Avicenna  ea  de  re  exphcati. 

r~W~>  Urpitudinis  igitur  vocabulum,  feu  tb  ffilj;, 

JL    in  utriufque   fedae  tam  Hillelianae  quam 

Sammaeanae,  juxta  ea  quae  jam  funt  oftenfa,  fen- 

tentiis,  diffufiori  fignificatione  multum  difcrepat 

1  Ad  tit.  Gittin,  cap.  9.  fol.  yo.  3.  b  Deufcr.  xrx.  ij\ 

0  Ad  Mifh.  tit.  Cittin,  cap.  9.  liib  extremum.  {  Cap.  iS. 


ab  ea  turpitudinis  notione  qua  inccftus,  adult< 
rium,  ac  cum  uxore  immunda  coitus  in  Lcvitic 
defignatur ;  qua  de  re  alibi  d  egimus.  Ita  fcil 
cet  difcrepat,  ut  non  modo  graviora  illa  (ut  vu 
go)  fed  alia  etiam  leviufcula  quae  omnino  turpi 
efient,  hic  nomine  illo  velint  denotari  ;  fcu  i ' 
Obadiae  Bartenorii  verba  e  funt  jiniD  131  1N1 
nilj;  13'Nty,  Reliqua,  quae  etiam  turpia  cum  fiin, 
peculiari  nomine  miJ7  feu  turpitudinis  illius  ne 
fandae  proprie  non  veniunt.  De  Hillelianis  r< 
cft  manifeftiffima.  Non  modo  fi  palam  inccd< 
ret  uxor  non  velata,  feu  brachiis  retedtis,  au 
quid  aliud  committcret  five  in  Mofaica  five  i 
Judaicai  ita  fignantius  dicta  conjugalia  inftitut 
(de  quibus  fupra)  fed  etiam  fi  quid  omnino  fi\ 
domi  five  foris  faceret,  quod  viro  diipliceret,  lit 
potuifli:  dimitti  volcbant  hi.  Ob  haec,-  nomin 
rei,  caufiae,  &c.  id  cft,  131  quod  Jegis  eft  vocj 
bulum  ;  ob  illa,  nomine  mij?  feu  turpitudini.- 
quod  itidem  in  lege  t£  131  conjunftum  ef 
Nam  facrum  intelligcbant  hi  fermoncm  perind 
ac  fi  fcriptum  fuiilet"l31  1N  .111^  1N  13  Ni'0  ♦] 
Quoniam  invem  rit  ille  in  ea  fiive  turpitudmei 
five  rem  feu  caufiam  qualemcunque,  perinde  ac 
disjundive  vertiflent  Graeci  «  d^rifj&v  ti  «  Trpji': 
fjut.  At  vero  nifi  in  re  feu  caufa  turpitudo  al: 
qua  ineifet,  repudium  rite  fieri  nolebant  San: 
maeani,  quibus  131  nvy  turpitudo  rei  in  facr. 
fermone  five  pro  r\Y\y  131  re  turpitudinis  at- 
turpi  five  pro  1313  miy  turpitudine  in  re  fi 
mebatur,  atque  etiam  pro  niiy  turpitudine  fc 
lummodo,  ea  quam  diximus  diffufiori  notioni 
Unde  eft  quod  in  exemplaribus  Mifnae  nonnu! 
lis  pro  eo  quod  fupra  f  inde  legitur  Sammaeanc 
noluifle  divortia  permitti,  nifi  ubi  invenerit  m: 
ritus  rem  turpitudinis  feu  niiy  131  habetur  dun; 
taxat  niiy  13  N¥0  'D  DN,  Nifii  invenerit  i 
ea  turpitudinem.  Ita  fane  in  Mifna  Talmudi' 
Hierofolymitani,  quam  nec  corruptam  efle  idc< 
puto,  quia  ad  hunc  modum  in  Gemata  g  ejuf 
dem  iteratur  explicaturque;  D'101N  V"2  '11  fffia 

.iNi'vn  |"Joi  13^3  niij;  avtt>o  Nvvn  nSn  h  w 
h"r\  nViiin  1'n^iin  ^oiia  rrrs  j;na  r\wm 

131  nilj;  <13  Ni'0  'D,  At  traditur  Sammaeano. 
noluijje  uxorem  repudiari,  nifii  tantummodo  oi 
turpitudinem,  veluti  Ji  egrederetur  capite  aper 
to,  dificijfis  ad  latera  veftibus,  aut  brachiis  re 
tecJis  ■,  ficilicet  ejufimodi  fienfius  eis  habetur  fiacr: 
fiermonis,  quoniam  invenerit  in  ea  turpitudinen: 
rei.  Certe  &  obfervandum  eft  in  lege  militar: 
de  caftrorum  munditie,  quae  in  capite  Deutero 
nomii,  quod  legem  de  divortiis  proxime  antece- 
dit,  habetur,  etiam  i£  131  nilj;  (nec  alibiin  Sa 
cris  Liteiis)  occutrere,  ibique  planiffime  rem  ge- 
neratim  aliquam  turpem  denotare,  neque  alitei 
ab  Onkelo  paiaphrafte  aut  Arabibus  verti  quam 
in  lcge  de  divortiis.  A  Pfeudo-Uzielide  trans 
fertur  per  DJHOI  NJ7p  turpitudinem  feu  igno- 
miniam  rei  cujufcunque,  &  ab  Helleniftis  pci 
aLypnaavvluj  ■jreflyug.t®,  quod  idem  fignificat 
quibus  &  confonum  eft  Judaeorum  illud  Hiipa. 
nienfium  verguenca  de  cofia.  Explicatur  ab  Abeii 
Ezra  per  1131 1N  1tt?j;03  mij;,  Turpitudinem  fi- 
ve  in  fiaBo  fiive  in  verbo.     Divortiis  demum 

t  Cap.  iS.  ll  Lib.  j\  de  Jure  Naturali  &  Ccnt.  cap.  i 

s  Gcmar.  Hierofolymit.  ad  tit.  Ciittin,  fol.  j-o.  col.  4.  hal.  1 1 

indul 


H7 


U  x 


O    R 


E 


B    R    A    I   C    A. 


778 


ndubentior  quam  Hilleliani  Rabbi  Aquiba  tam  fus  eft,  inquit,  qui  ittt  dimitteret.     Nec  tamen 

>crba  illa,  Si  gratiam  in  oculis  ejus  ea  non  in-  inter  hofce  dijfenfus  erat.     JSIam  alter  de  con- 

jcnerit,   quam  fi  ille  invenerit  rem  tttrpem  aut  jugio  primo,  alter  de  fecundo  eft  loquutus.    Alia 

urpitudinem  in  ea  divortii  caufas  fatis  legitimas  de  uxore   adolefcentiae,  quam   primam  vocant, 

:fle  voluit,  adeoque  pro  viri  libitu  quamlibet  re-  hic  afferunt  ex  Sacris  h  Litcris.  Et  Rabbi  Samuel 

judiari  potuiflc.     Et  fane  tam  hanc  Rabbi  Aqui-  Bar  Nachman  ',  omj/J  nti'ND  ]7H  nilDn  tt>»  bh> 

>aequam  illam  Hillelianorum,  quae  Aquibae  eft  Chtaelibet  res  pretio  aeftimari  poteJt,excepta  ux~ 

jerquam  affinis,  amplexati  funt  Ebraei,  qui  non  ore  adolefcentiae,    feu  prima.     Quin  de  primo 


blum  ob  caufam  feu  rem  quamcunque  turpitu- 
iinis  feu  turpem,  fed  etiam  pro  maritorum  li- 
)itu,  matrimonia  folvi  quivifie  poflmodum  fal- 
:em  fi  non  ante  docere  confueverunt.  Unde 
5c  Leo  a  Mutinenfis,     archifynagogus   Venetus; 


item  conjugio  fomnium  illud  Rabbi  Jehudae  k  111- 
telligunt;  quadraginta  diebus  ante  formationcm 
foetus  in  utero,  filiam  vocis  feu  oraculum  coe- 
lcfte  denuntiare  folere,  cuinam  foetus  poftmo- 
dum  matrimonio  jungendus;  quod  forfan  (ut  alia 


Non  fulo  per  occafton  di  mal  fare,  ma  per  ogni  ejufmodi  in  eorum  commentariis)  non  tam  ridi- 
•agion  di  difgufto  puo  in  rigore,  //  martto  repu-  cule  quam  pro  more  gentis  hyperbolice  fcu  quod 
iiar  la  moglie.     Ita  tamen  ut    confiliis  aliquot    ipfi  aiunt  »N3i7  J1E>72  quod  idem  fonat,   di&um 

fuiffe  eft  fentiendum ;  ut  nimirum  fignantius  in- 
nueretur  tum  primam  uxorem  Numini  inprimis 
accepto  ferendam,  tum  ejufdem,  fine  caufa  gra- 
viori,  divortium  ei  neutiquam  piacere.  Secun- 
dae  autem  uxoris  feu  alius  a  prima  imo  repudia- 
tae  in  uxorem  duftae  (nam  ejufmodi  uxorem  in 
primis  hic  non  cenfent)  etiam  odii  aut  nudae  dif- 
plicentiae  caufa  repudium  raro  difluadent ;  quod 
tamen  interdum  aliqui  faciunt,  ut  ftatim  liquebit. 
Ipfa  etiam  de  repudiata  verba  legis  obfervant  \ 
Et  ft  vir   ille  alius  coeperit  eam  habere  odio, 


ifque  vetuftis  ipfique  oraculo  quo  ftabilita  cft 
nter  alias  etiam  &  haec  Hillelianorum  fententia, 
ive  coaevis  five  proximantibus,  licentiam  illam 
emperarent  magiftri,  eamque  fcholae  monitis  ta- 
netfi  non  fori  decifionibus  haud  parum  minue- 
ent.  In  confiliis  ac  monitis  ejufmodi  habetur, 
le  quis  ducat  uxorem  aut  maritali  amplexu  duc- 
am  illiciat,  TW\h  137  DN,  Si  b  animus  ei  fue- 
it  eam  repudiandi.  In  eam  qui  ita  fecerit  dic- 
um  etiam  volunt  illud  Salomonis,  Ne  molia- 
is  c  amico  tuo  malum,  cum  ille  in  te  habeat  fi- 


luciam.     Item,  ne  uxorem  quam   primam  quis    fcribat  &  ipfe   libellum  repudii,  &c.     Ouin  in 
iluxerit,  abfque  turpitudine  aliqua  feu  re  caufave  ' 

iurpi,  quam  intelligunt  per  verba  illa  737  nilj» 

urpitudinem  rei  repudiet.     Unde  illud   Rabbi 

•liaezeris   d,    17'SN    miti>N7    VfK    W\XlT\   73 

"ityDl  V7J»  T11D   n3?D,  Quifquis  repudiaverit 

temere)  uxorem  fuam  primam,  etiam  altare  la 


confiliis  quae   diximus  monitifque   de   repudiata 
adjicitur,  '1N7  |»N  ni^'ia.mti?D  TWrtiRVO  TVOWO 

jrch  ^wrin  nr  hon'  xS'ts>  n&uw  iko  dinS 

nD»J3D  ntl  in'3D,  Uxorem  ob  impudicos  mores 
repudiatam  indignam  ejfe  qttae  a  viro  aliquo  bo- 
no  duceretur,  ne  fequatur  diclerium,  alterum  e 
hrymas  ob  eum  effundit.  Ratio  elicitur  ex  eo  domo  fua  improbitatem  ejecijfe,  alterum  fibi  in- 
[uod  habet  propheta  de  uxore  adolefcentiae,  ubi  duxijfe.  Et  funt  qui  omnimodum  diffuadent  re- 
icitur  e  altare  efle  lachrymis,  fletu,  ac  fingultu  pudium  maxime  difplicentiae  caufa  feu  eo  quod 
•pertum,  nec  oblationes  jam  placare.  Et  di-  moleftior  fuerit  uxor.  Legitur  inter  fententias 
■ijtis  propter  quid?  eo  quod  'Dominus  teftiftca-  morales  Ben  Sirae  m  (quem  vetuftiffimum  habent 
us  eft  inter  te,  &  inter  uxorem  adolefcentiae  Ebraei)  TVT\i  "]p7ini  ?>3iH  ND7J,  Os  quod  forte 
uae,  quam  tu  deferuifti  (fcilicet  in  Ebraeo  eft  tibi  contigit  rodito-,  id  quod  idem  ferme  eft 
ftJQ  i.ywnXi-ntc,  feu  reliquifti,  quod  in  Vulgata  cum  eo  quod  aiunt  Latini  ac  Graeci  Spartam 
ft  dejpexifti)  citm  ipfa  fit  focia  tua  &  uxor  quam  nacJus  es  orna.  In  fententias  illas  Ebrai- 
'oederis  tui.     Et  paulo  poft,   Uxorem  adolefcen-     cus  habetur  commentarius  ante  annos  fere  cen- 


iae  tuae  non  deferes.  Et  verba  quae  fequun 
ur,  fi  odio  habueris  eam  dimitte,  ad  primam 
uidem  uxorem  fcu  uxorem  adolefcentiae  ibi 
ttinere  volunt,  ita  fcilicet  ut  intelligatur  perinde 
ic  fi  poftquam  monuerat  propheta  de  injuriis, 
iuibus  uxor  adolefcentiae,  alia  five  unica  five 
luribus,  fuperinductis  immsrito  affecta  eft,  de- 
aam  adjeciffet,  melius  f  fuiffe  eam,  fi  odio  ita 
laberetjlibello  repudiare  quam  afflictam  invifam- 


tum  e  monimentis  Ebraeorum  a  Paulo  Fagio  e- 
ditus,  in  quo  hoc  a  Ben  Sira  diclum  ad  matri- 
monium  &  repudium  omnino  trahitur.  Suadet 
primo  commentarius  ille  uxorem  ducendam  pa- 
rentibus  inprimis  honeftis  iifque  ex  Ifraelitico  feu 
nobili  genere.  Quam  fi  nancifci  nequit,  etiam 
&  libertinam  feu  generis  libertini  foeminam  fu- 
mat.     Tum    fubjungitur ;  ?]N  il7?D3   i<\TVO   »27 

wtwfl  3NnN7  73t»ND  inv  17  t\m  wrvo  '3  .Sy 


[ue  retineie.     At  dum  ipfa  verba  in  confilium  nniN   UTti'   N7  DNl  p'7J»3  nN  173N2»  mp  h& 

lle  repndiis  adhibentur,  malle  vidcntur  de  prima  hritP  p7  miN  j»D»J30  t/N  n7»3£>3ty  '37  TVOy  .15» 

ixore  aut  de  primo  conjugio  non  accipi,  fed  de  flVJ)?  'pl7p7  |n  ,17N1  ]'77  |'DJ3J  ]'N  J»37N  IVJUf 

ecundo  tantum.     Gemara  Babylonia  $,  NJty.'3  1VN1  njn  TWH  17   BVIP  'D1  niBTini  0'J/D  '7im 

'  anv  '7  nW  nnNit»  on  7din  min»  'n  rhv   npnt^D  nyty  j»jw  na'»  ntyy  nS  vrn  dni  ntynjo 
<n  pNti?i  m  Nn  'shb  N7i  rpu»Dn  »iNJty  idin    Nint^n  17  "ywo  cbynv  nSn  iij;  nSi  nnnN  17 

iV  m,  Si  odio  habueris,  dimitte.   Uxorem  igi-     "]p7in3  L?'3rt  ND7J  N7'D  p  1DN7  »J»»m  TWm 

ur  odio  habitam  dimittendam  exiftimavit  Rab-     n»77j|  U»»3  1N  N3D  |'3,  ^ttoniam  ita  fata  ordi- 

1  n  Jehuda.    At  Rabbi  Jochanan ;    etiam  odio-    narunt,  tametft  fuerit  ei  moleftior  qitam  Jeza- 

1  Hifl.  de  gli  riti  Hebraici  part.  4.  cap.  6.  b  Gemar.  Babylon.  ad  tit.  Gittin,  cap.  9.  fol.  po.  a.  c  Proverb.  iij.  19. 

Gemar.  Babylon.  ad  tit  Sanhedrin,  cap.  i.fol.  22.  a.  e  Malach.  ij.  13.  &  ij\  f  Sal.  jarch.  ad  difl:.  Maiach.  locum. 

Ad  tit.  Gittin,  cap.  9.  fol.  90.  b.  |>  Ifaiae  cap.  liv.  6.  Provcrb.  cap.  v.  18.  '  Gemar.  Babylon.  ad  tit.  Sanhedrin, 

aP-  *•  fol.  22.  a.  k  Ibidem.  '  Loc.  citat,  Msimonid.  halach.  Girufhin,  cap.  10.  Pefiktha  Xotertha  fol.  82.  col.  3. 

■  Sent.  3. 

bel 


779  UxorEbraica^  y[_ 

bel  fuit  Achabo  aut  uxor  Corae,  qttae  perdide-    qtto  magis  cogantur  fimul  manere,  magis  odii 

runt  maritos  ftios.     Etji  non  rcpudiaverit  eam,  fe,  '&  proveniat  inde  maximum  malum.     o< 

bene  agit  j  quia  propter  eam  non  deducunt  eum  quando  enim  erit  aliquid  iitter  eos  quod  abk 
in    judicium.     Sic    etenim   legimus.     §)uatuor    reat  natura  :  &  haec  compeilet  eos  quaerere 

funi  hominum  genera  quae  non  deducuntur  in  lia  conjugia,    quoniam  voluptas  naturalis   , 

judicium ;  fcilictt  qui  extrema  laborant  pattper-  ^Aliquando  vero  conjuges  erunt  tales,  quod  i 

tate,  qui  patiuntur  colicam  pafiionem,  qui  ma-  adjuvant  f  ad  generandum ;  fed  (i  conjungi 

giftratu  funguntur,  &  cui  eft  uxor  mala  quam  tur  aliis,  generabunt.     Unde  oportet  ut  mter 

non  repudiat.     Nimirum  fi   repudiaverit,    non  niat  ibi  feparatio.     Sed  oportet  ut  hoc  diffit 

bene  facit,  quoniam  nec  hora  unica  ei  poftmo-  permittatur ;    ut  qui  eorum  duorum  fuerit  ft 

ditm   hilaritatts,  fed  perpetua  angetur  triftitia,  tioris  fenfus  &  magisperverfus,  non  habeat  hc  c 

ideo    qitod  repudiaverit  eam.     \jAtque  hoc  eft  poteftatem.     Relinquatur  autem  arbitrio  judi 

quod  aixit  Ben  Sira  ;  Os  quod  cecidit  in  fortem  quoufqu;  cognofeatur  caufa   difcordiae,  &  tt,  ? 

tuam,  five  malumfive  bonum  ftierit,  rode.  Hac-  feparentur  ad  haec,  ut  vir  perfohat  aliquid  n 
tenus  commentarius  ille,  qui  pii  rhetoris  non  ju- 
rifconfulti  Ebraici  partes  hic  agit.  Qpemadmo- 
dum  vero  Judaeorum  fynagoga  ita  &  Mahume- 
danorum  turba  Hillelianae  fcholac  feu  potius  rJ 
Rabbi  Aquibae  fententiae  hac  in  re  eft  fequax. 


Non  femel  in  Alcorano  permittitur,  pro  man- 
torum  libitu,  divortium,  nec  tamen  fine  confilio 
uxoris  retinendae,  quemadmodum  apud  Ebracos. 

Verba  funt  a ;  j|  ^.wjca  ^*^«.a.Aj^=  jb 
&J>"aJ— =  Jj--^  ^3  AJLJi  (J.x.^2   L—w  J^i)-=="J 

*)L==J«  ,—  tv''>    J]cW.J  pJ^jl  ojj 
J,L_A3        (j-.g.Jc\_l 


.Xmi    KXjo 


O 


J5' 


i\_u  5u 


Et  fi  difiplicuerint  vobis  uxores  veftrae,  nihilo- 
minus  forfan  T)eus  etiam  in  eo  quod  dtfplicet 
bonum  collocabit  amplum.  Quod  fi  volueritis 
uxorem  vobis  loco  uxoris  fubrogari  (id  eft  di- 
mifla  e  numero  uxorum  permiflb  aliqua  aliam 
ducere)  ne  hilo  quidem  rerum  fuarum  defraude- 
tttr,  fed  res  fuas  fibi  habeat  integras.  Dotem 
fcilicet  ejufve,  pro  juris  varietate,  partem  prae- 
ftitutam.     Retinenfis  ibi  ;    Sed  licet   mutandae, 


lieri,  &  praeter  haec,  quod  melius  eft,  rel . 
quere  paci  locum;  &  ut  difficilius  fit  ei  ipfian}- 
vocare  qitam  dtmittere ;  unde  praeceptum  efi  \ 
lege  fic,  ut  poftqttam  dimiffiajiurit,  non  pojfit  J 
vocari  nifi  prius  alii  nupfirit.  Quod  cum  Jb- 
rit  vir,  fiet  ei  difficile  uxorem  dimittere  nifi  f,  - 
rit  vilis  horno,  qui  parvipendit  verecundm 
propter  deleclationem  aliquam.  Sed  nos  ncn  1  - 
ramus  de  hujufmodi  hominibus.  Jujtutn  aut  1 
efi  ut  mulier  cuftodiatur.  Eft  enim  parvi  jX 
fus  &  deceptibilis  &magnae  voluptatis,  ex  1 
jus  communwne  provenit  ignominia  &  vereci :- 
dia  maxima.  Ex  communione  vero  viri  m 
provenit  ignominia  fed  invidia.  Et  ideo  debi  j 
cuftodiri  portae  &  cortinae.  Haftenus  Aviceu  . 
Quod  dc  caufis  divortii  &  judicis  arbitrio  fcril , 
confilium,  puto,  eft.  Nam  pro  maritorum  li  . 
tu,  ex  lege  Mahumedica,  uti  ex  Ebraica,  div<  ■ 
tia  fiunt.  At  vero  quod  habet  de  dimifla  ujn 
re  non  revocanda  feu  denuo  ducenda  nifi  alt  i 
prius  nupferit,  idque  ex  lege,  id  eft,  ex  Alco  • 
no,    quae  feftae  ejus  lex  eft  ;   ibi  e  ita  legit/ 

*£j.**J   j}i  Uj  j*j  elLwLs  qIjj-ji   CjMij 
jLw._L  Ejm  1uae  duabus  ejicitur  vkibus  t 


unum  quintare    feu  qitantumlibet  daretur,  nihil    cepio  ■$  ^-^        j      .    .  ^    '  £ 
inde  refumere  hcet.     Ubi  qumtare  factum  eft  ex  ^       „      •"     l  *  r 


■efi, 
Arabico  ,LLjl5 


qumtare 

Atque  ea  in  re  difcri- 


op( 


^nXaJ  ,o.a.  d,*J  ijs>  \I  J^    %  ipSl,  q 


kJ 


LxrJj.Aj  Qixae  verbatim  fere  fonant  ;    Sedfii 


men  traditur    inter    repudiatas   ante    coitum  &  j|  Upl^  _Ijla  jia  l^nXL  qL  ^jl_  L 
poft  dimiflas.     Alias  ejufmodi,  plerumque  ut  E- 
braeorum  iimiae,    interdum   ab    eorum    placitis 
omnino  recedentes,  habent  leges  conjugaies  at- 

que  de  divortio  tum  in  Alcorano  b  tum  in  juris  pudiaverit  eam,  rurfus  ei  permiffia  ea  non  er, 

Mahumedici  compendiis  obvias.     Quin  &  obfer-  antequam  viro  nupferit  alteri.     Et  fi  hic  rep 

vandum  eft  quod  de  Mahumedanorum  divortiis  diaverit  eam,  eorum  conjugum  priontm  neutri , 

legitur   apud  Avicennam,   qui   ipfe   Mahumedis  Hcitum  eft  denuo  conjungi.     Pofteriora  hic  ve 

fectator  ac  fummus  philofophus  ad  hunc  modum  ba,  ut  Avicennae  fic  aliis  f  fumuntur,   pcrim 

tum  de  eorum  ratione  ac  jure  difputat  tum  con-  ac  ^  ^e  uxore  fimpliciter  dicerentur  omnimod 

filium  de  eis  interferit  c.    Confuetudo  non  fit  nifi  Sed   multo  aliter  a  jurifconfultis  Mahumedan 

diutina  familiaritate ;  haec  autem  firmius  dici-  intelliguntur  ;  quod   optime   dignofcitur  e- par 


tur  effie  ex  parte  mulieris,  ne  habeat  potejtatem 

difcedendi  a  viro  quando  voluerit.     Ipfa  enim 

eft  facilis  ad  irafcendum  &  concupifcendum ;  un- 

de  oportet    ut  liceat   viro  aliquando  dimittcre 

uxorem.     Alioquin    multa    damna  provenient.        ...        ir        ""''\t    \ 

Toterunt  cnim  talis  naturae  effie  conjuges,  ut    exnibct»  -ta  ^AwaJI  cXxj  ~_^  Jf  L^aA-b  (j( 


phrafi  feu  exegefi   illa  cgregia  Mahumedis    I 
Achmed.      Ille,    explicationibus    interpofitis, 
hunc  modum  locum  totum  (qui  &  ante  &  pc: 
res  habet  uxorias  &  quae  ad   divortia  fpeftar 


a  Alcoran.  Azoar.  4.  in  Arab.  8.  in  Latino. 
pliyfic.  cap.  4. 
24.  cap.  de  Circumcifione, 
Machomct,  cap  de  Ciicumciiione. 


b  Azoar.  2.  33.  8c  6}-.  in  Arab.  3+3.  &  jf.  m  Lat.  =  Traft.  10.  Me 

Revoca.e.  =  Azoar.  2.  m  Arab.  4.  in  Lat.  codice.  f  Difp.  apud  Vincent.  in  fpeculo  hilt.  1 

Videiis  Dionyi.  Carthuf.  m   feft.  Machomet,  lib.  1.  a.  t.   14.  &  traft.  de  Haercf.  Heraclii  &  principatu  ac  li 


J. 


$1 


U    X    O    R       E    B    R    A    1    C 


782 


Ul  -j  ^JI  U*^» oL  ULLj^  fe^ci  Uj^. 

?_/£  <w»  dimifirit  maritus  faepius  quam  bis, 
eft,  t:  rtie,  non  permijfa  erit  ei  pojt,  fcilicet, 

(i  divortium  tertmm,  ufque  dum  accepent  con- 
'  zem  alUrum  qui  &  cum  ipfia  concubutnt.  Sed 
'  dimiferit  eam  maritus  fcunduf,  licite  conju- 

um  redmtegratur  cttm  marito  priori.     Ita  vcrba 

i  L/odLL  (jl  fi  dimiferit  eam,  fumcnda  funt 

:  tertiata,  poft  vices  binas,  dc  quibus  ante  verba 
int,  cjc&ione.  Qtiod  igitur  habet  Avicenna  dc 
cundis  poft  divortium  nuptiis  ad  divortium  ter- 
im  ita  pertinet,  nec  ad  primum  omnino  aut 
cundum.  Etiam  &  juxta  paraphrafin  hanc  Al- 
>ranum  hic  vertebat  Robertus  Retinenfis  a.  Se- 
ndo  inquit,  dere!it~tae  nubant  (maritis  prioribus) 
•tius  qttam  caeteris.  Tertio  vero  fpretae  ne- 
laqttam,  ufqurquo  maritis  altis  nupferint  &  ab 
'is  reliclae  fuertnt.  Et  rarum  non  eft  Reti- 
:nfem  e  commentariis  qui  funt  in  Alcoranum 
numcrofiiiimi,  verfionem  fuam  augere.  Alii  b 
niliter  legem  eorum  de  divortiis  ita  effe  intelli- 
ndam  docenf.  Generatim  autem  AntoniusGeu- 
teus  c  de  Turcis,  Si  alterutri  conjugum  matri- 
raium  difjliceat,  ipfis  libertas  feparatiojiis  re- 
i  T:a  eft,  o>  integrum  cuique  ad  alterius  matri- 
:  onium  tranfire.  Divortium  autem  apttd  illos  fa- 
1  int  improbi  mores  vtl  infioecunditas.  Cognofcit 
1  iftis  rebus  judex  ipforum.  Nec  vero  praeter- 
<  ndum  eft  hic  quod  apud  Retinenfem  legitur  d, 
.  rtdieres  a  maritis  reiicfae,  nemini  nifi '  prius  qua- 
1  ir  peratJis  menfibus  nubant,  quas  maritis  vo- 
1  itibus  renubere  bonum  eft.  Sin  autem,  'Deus  au- 
1  f  &  videt.  Non  nubant  etiam  aliquae  reliclae 
i  i  prius  emundatis  tribus  menftruis  (ubi  codex 
i:us  MS.  qui  pervetuftus  eft  &  Retinenfi  fatis 
cievus  &  pars  olim  erat  bibhothecae  coenobii 
i  ndtedmundiani  in  agro  Suffolcienfi;  Niji  prius 
t  bus  diebus  emundatae  menftruisi)  Vulvae  con- 
c  nus  nullatenus  fDeum  timete  MS.  ille  codex  a 
cj  omini  timmte)  n.getur  maritis  etiamfi  placue- 
r .  Ipji  namque pratfunt  midieribus.  Secundo  de- 
jj  iffae,   &c.  ut  hic  fupra.    Arabica  autem  fiint, 

J  tjG.  (jfj  -Xa^  y-^aX:  AUf  (jLJjb  ijU  ^jU-^I 

auI  oL  cjMJJI 

1    (^phzj  ?>         aU!  uJa  L  (^ijAj  \j\ 
<i  ^l  y4^*Jj_j.a.  V\  ^y.}]}  ^UUl/  -j^j  (:jS' 


uj       .  ,       .     ,«  •        .4,      ,  -     r    ■   W 

(^-4^  LlM-s^I  J^!  o!  <^$  ?  oy**)-» 

JM 


P^ 


t  LnX^QAU     -.aA, 


4ZX4.A 


f "^^   w^-O-11  ^J  ^s*    cj-lrt^ 

6^/i  jttrant  fe  non  congrejfuros  cum  tixoribus 
fuis,  expetlatio  fiat  quatuor  menfium  reconcilia- 
tionis.  Nam  'Deus  condonabit  &  eft  miferi- 
cors.  Et  fi  repudjttm  vofuerint,  T>eus  aitd.it  & 
fcit,  id  cft,  perrmttit.  Rtpudiatae  autem  ex- 
pefiabunt  tres  m.enfes.  Neque  eis  licitum  eft, 
ut  abfcondant  qtiod  creavit  aut  fecit  T)eus  in 
uttrps  fitis,  fi  in  T)eum  credant  &  diem.  extre- 
mum  judicii.  Et  maritos  earum  eam  ob  cau- 
fam  potius  recipere  eas  dectbit,  fi  bene  facere 
voluerint.  Et  quod  ajfignatum  eis  eft,  id  eis 
cedat.  Viris  autem  fuper  illas  gradus  eft  fe% 
dignitas.  Et  T)eus  fortis  eft  &  fapiens.  Dein 
fequitur  quod  fupra  habetur  de  altera  vice  rcpu- 
diata.  Adde  item  quae  habet  Mahumedes  e  ipfe 
alibi  de  uxorum  fuarum  divortiis.  Sed  de  his 
hactenus. 


C  A  P.     XXII. 

Juris  juxta  Ebraeos,  naturalls  ac  Paga- 
norum  veterum,  de  divortm,  recapt- 
tulat'10.  De  eorum  ufu  apud  prifcos 
orienth.  CL.  Ptolemaei  in  Tetrabiblo 
locus  de  conjugiis  &  divortus  ab  inter- 
pretibus  male  habitus  ohter  explicatur. 
De  locis  in  evangehftis  occurrentibus 
de  divortiis.  quatenus  lucem  forfan  ex 
jam  oflenjis  acciptant,  mutuoque  dent. 

QUAE  ex  prifcis  Ebraeorum  commentariis 
hadenus  de  divortiis  dicla  funt,  <Sc  lucem 
opinor  dant  egregiam  locis  aliquot  Evangelii  quae 
ad  eorum  jus  attincnt,  &  mutuo  etiam  inde  ali- 
quam  accipiunt.  Recolendum  veio  hic  inpri- 
mis  cft  id  quod  de  Noachidarum  feu  humani 
generis,  ante  legem  Mofaicam  datam,  univerfi, 
uti  &  poft  eam  datam,  praeter  Judaeos  itidem 
univerfi,  divortiis  definiunt  Ebraeorum  jurifcon- 
fulti  theologique ;  quod  alibi  fufius  olim  f  often- 
dimus ;  fcilicet,  fine  libello  ullo  aliove  fymbolo 
intervenientc  licuiffe  pariter  conjugum  alterutri 
difcedere  adeoque  matrimonium  ac  vitae  focieta- 
tem  ante  contradtam  plane  diflblvere  |*ETUD  jiTJtt? 
nr  nx  nr,  Aiteruter  conjugum  pro  libitu  alterum 
dimittit,  ut  verba  funt  Talmudicorum  s.  Quale 
jus  Graecis  ac  Romanis  vetcribus  fuifle  nemo 
nefcit,  utcunque  pro  fcculorum  &  locorum  va- 
rietate  fubinde  aliquanfo  in  circumftantiis  diver- 
fum.  Nimirum  matrimonii  jus  idem  ipfum  efle 
volebant,  quod  in  jure  Cacfareo  eft  focietatis  cu- 
jufcunque,  quae  fociorum  alterutro  renuntiante  h 
folvitur.     Et  ad  liberrimum  illum  divortii  ufum 


Azoar.  1.  alus  3.  b  Richardus  Monachus  confut.  Alcorani  cap.  8.  Sc  videfis  Eurfiymu  Zygab.  Panopliam  §.  18". 

J  c.  religione  8c  ceremoniis  lib.  2.  i  Azoar.  2.  alias  3.  «  Azoar.  Arab.  65-.  Lat.  75-.  f  Lib.  y.  de  jure 

:cnt  ,ap.  7  e  Gemar.  Hierofohmit.  ad  tit.  Kidcfchin,  cap.  1.  fol.  fS.  col.  2.  Gemar.  Babylon.  ad  tit.  Sanhedrin,  cap.  7 

'  b.  Maimomd.  IE!ach.  Mclakim,  cap.  0.  h  Inft.t.  tit.  dc  Societate.  ' 

VoL-  IL  N  n  n  n  n 


iH 


u 


X   0 


JK 


ac  ius  receptum  apud  vetuftiflimos  Paganos  e- 
tiam  in  otientc  fpedat  Claudii  Ptolemaei  locus 
ille  e  Chaldaeorum  AEgyptiorumque  monimen- 
tis  aftrologicis  hauftus,  ubi  de  conjugibus  ac  eo- 
rum  ^/^AutrtfTt  feu  dtvortiis  verba  faciens  a, Ct^- 
uewfftfy  inquit,  ee$  'tyMfttyj  a.1  av^.Sima<Hi,  Sto,v  clijl- 

(pOTilXpV    T    <fjJiOiCUV   itc    Qcotvj  GVC^^T\CjjJJj\pa.  _  TV- 

yy  crvy.(pctivci}c.'  ■fwrigiv  o<m,v  \\  TQ/cyuva.  czMmAois  'n 
f^ayjiva.  ^  /L^Aio5'  'dTixv  cyva.y^hd^  tStO  avfx^aivm, 
"XvXv  Q  vrhizv  cfev  r\  y  lp$Qp$  5  tcZ  <?  yjwcvr^i 
Oi  Aiu.h.dovtaj.  q  ok  ToiV  rv^vTuv  (c  drjra.?koTpiSv-' 
Tojj  Tite£v,  oTa.v  ai  <ar£p&tpn/uvtvaJ  Toc  Awtoo)'  sw- 
<r«;  $  c*  dcrvvSiTOic;  ^ctiSioic  tv^hti  r)  iv  8  r\  Iv  CL 
Omnino  conftantes  permanebunt  conjugum  con- 
viEfus  (feu  conjugium  nunquam  dijfolvetur ;  uf 
Latina  Verfio  AEgidii  deTebaldis,  quae  ex  Hifpa- 
nica  veteti  ex  Arabicis  fafta  nata  eft  ;  non  ex 
ipfis  Arabicis  ut  vulgo  fumitur)  quando  in  utriufi 
que  corum  genitura  luminaria  contigerit  confi 
gurata  efie  concorditer  :  hoc  eft,  quando  inter 
fe  ipfa  triquetra  aut  fcxtili  radiatione  fe  re^ 
Jpexerint,  &  maxime  cum  vice  verfa  zwtjuxta 
tommutationem  feu  commutate  hoc  evenerit  (id 
eft,  ut  alterius  fol  lunam  alterius,  aut  hujus  luna 
illius  folem  fic  refpexerit.  Vetus  verfio  barbara, 
fi  hoc  acciderit  cum  cambiamento.  Antonius 
Gogava,  cujus  pofteriorum  binorum  librorum  ver- 
fionem  fequitur  Hieronymus  Cardanus,  quando 
mutua  kuc  receptio  accejferit,  pro  Graecis  fcili- 
cet  illis  0Ta.v  iva.Tha.%  tSto  av/jL&cu.v<\,  quorum  vi- 
cem  obtinet  apud  Proclum   paraphraften  ots  ■£) 

tva.7v\a.yriv  '££v   r)  avy.^CtiVia.,   &  111  AEgidii  de  Tc- 

baldis  verfione  cum  hoc  fuerit  ex  tabdil,  reten- 
ta  fcilicet  quam  in  Hifpanicis,  unde  Latina  fua 

fecitj  repererat  voce  Arabica   JcXaj  tabdil,  quae 

ipfa  commutatio  eft  feu  ha.TXa.yn,  fed  ita  ut  dixi- 
mus  juxta  aftrologos  intelligenda,  quod  palam 
fcimus  tum  ex  anonymi  veteris  Graeci  b  tum  ex 
Haly  Eben  Rodan  in  Ptolemaeum  commenta- 
riis)  midtoque  magis  cum  viri  hma  fic  uxoris 
folem  refpexerit  (ubi  Gogava  peiTime,  multo  ma- 
gis  quando  quae  viro  luna  eft  foeminae  fol  fue- 
rit,  quod  &  fequitur  Cardanus,  mentem  Ptole- 
maei,  a  Gogava  faepe  deceptus,  minime  afle- 
quens ;  quafi  legiflet  frkii  ^  dv^ept;  3  6  ryc  <yu- 
vMvys  ®.  Nam  fenfus  eft,  oV  dv  $  "§  dv£e)$  » 
TQfi  Ttv  TTnc-  yviw^c  ©  avy.-pcan,  ut  in  Procli  pa- 
raphrafi,  feu  quando  mariti  luna  cum  uxoris  fo- 
le  concordat,  configurationibus  fcilicet  ac  radia- 
tionibus  jam  dictis)  difiblvuntur  vero  levi  occa- 
fione  (feu  facile  -,  feu  ut  Latina,  Hifpanicis  in- 
termcdiis,  ex  Arabicis,  qualibet  occajione  atque 
ck  TuviVTCtiv  ouTiajj^Tonv  ex  caufis  obvus  ac  levi- 
culis,  ut  Proclus)  atque  invicem  abalienantur 
omnino,cum  praedictae  luminarium  ftationes  vel 
in  fignis  inconjuntlis  acciderint  vel  fint  ex  dia- 
metro  vel  quadrato.  De  tralatitio  apud  vcteres 
vinculi  quod  vocant  matrimonii  folutionis  adco- 
que  divortii  liberrimi  jure  ufuque,  idque  maxi- 
me  apud  eos  unde  aftrorum  ars  qualifcunque 
i!la,  fed  vetuftiflima  interim,  judiciaria  in  pofle- 
ros  manavit,  id  eft,  orientis  populos  vcrba  hic 
fieri,  palam  cft.     Ab    eifdem  didicit  itidem  Ju- 


B   R   A   I   G   'A4  fh 

lius  Firmictis c  illud,  Venus  fi  In  donio  vel  dt  t- 
no  6  fuerit  inventa,  &c.  proprias  abdicabld 
uxores  vel  crudeliter  necabunt,  atque  alii  parcr 
fimiliai,      Novatum   autem  Judaeis   divortioim 
jus  fuifle  aiunt  Ebraei,  Lege  Sacrailla  in  De  e- 
ronomio  d  de  libello  repudii,  indcqiie  fuis  fi  fe 
iilud  fingulare.    Ante  legem  illam  nullam  on  i- 
no  neceflariam  accefllfle  caufam  aut  circumffe- 
tiam  divortii,  praeter  fimplicem    alterutrius  a  \\- 
tratum,  quo  folo  contradus  ante  initus  folvcba  r. 
Poft  vero,  nifi  obfervatis  quae  lege  ita  praei 
buntur  inter  fuos  divortia  fuiffe  illegitima, 
que  uxoribus  omnino  permifla  ut  ante,  fed  i 
tum  maritis.     Exprcfllm  etiam  Jofephus  e,  ut  h- 
y3ra  f,  libellum  repudii  a  Salome  Coftobaro  a- 
tum  fuifle  ait,  6  ■£)  rh  'Is^caas  jo/a^,  Tra.er 
legitima  Judaeorum  inftituta.     Nempc  Letni 
Sacram,  qua  expreflim  haud  negatur  uxoribu  i- 
bere  divertendi  poteftas,  ita  funt  interpretati  ut 
dum  matitis  modus  fingularis  diferte  in  ea  p  e- 
fcribitur,  uxoribus  fuis  interim  tacite  denegari  ii- 
nuive  cenferent   jus  quicquid  illud  fuerit  pi  ,i- 
num   feu  Noachidarum  permiffivum  de   eai  m 
divertendi  arbitrio.  Sed  ea  de  re  vide  ctiam  c  ae 
occurrunt  fupra  capite  decimo  nono,  quibus  d- 
de  quae  habentur  fub  capitis  decimi  feptimi  l[- 
cem  alibique   de  adtione  forenfi  uxori  fubi  k 
competenti,  qua  maritum  eam  dimittere  cog  ia- 
tur.     Sic  enim  foro  intermedio,  quod   mari  m 
libellum  dare  cogebat,  etiam  uxor  eum  quaf  li- 
mifit.    Jam  vero    binas   illas  Hillelianorun  & 
Sammaeanorum  fententias,  etiam  Chtifto  in  :r- 
ris  agente,  infignes  fuos  habuifle  autores  &  to 
fectariorum  numero  atque  autoritate  viguifliex 
eis  quae  ante  funt  oftenfa  facile  elicitur.     1  fi- 
nem  illam  Hillelianae  Rabbi  Aquibae  fentent  m 
(intelligas  oportet,  ni  fallor,  Aquibam  Ben  o- 
feph  celeberrimum  illum  magiftrum,    non    a- 
haleelis  filium  qui  &   obfcurior,   nec,  quaiiim 
fcio,  in  vivis  dum  res  haec  ita  in  controverfc  e- 
tiam  tunc   temporis  ortam,  non  eft  cur  dule- 
mus.     Is  fcilicet  &  Mofis  &  Hillelis  &  %  Ri  bi 
Jochanan  longaevitatem  attigifle,  id  eft,  cenm 
ac  viginti  annos  dicitur  s,  atque  poft  excid  m 
templi,  fub  Vefpafiani  initium,  annos  circa  q  n- 
quaginta  vixifle;  id  eft,  ufque  ad  annum  Chfti 
centefimum  ac  trigefimum ;  unde  fatis  Iiquet  <  m 
fub  ipfis  Chrifti  natalibus  natum,  adeoque  dil  n- 
tientibus  eo  in  aevo  Hillelianis  &  Sammae;is, 
non  fine  indulgentiori  de  repudii  caufis  inter  e- 
tamento,  Hillelianorum   feftae  adhaefiflc.     Sli- 
cet  fine  ulla  omnino  caufa  ac  pro  viri  arbit  tu 
tantummodo  uxorem   quae  difpliceret  dimitite 
fas  efle  voluit  ille.     Haec  cum  fe   ita  habe.it, 
nonne   ipfiffimum  efl:  fententiae  ejus  veftigitn, 
quod,  in  monte  difcipulos  doccns,  memorai& 
corrigit  Chriftus   h,    'Eppe^n  g   l-n  oc  dv  hm}< 
t  yjvaxrtg.  dvTri,  5b'ra)  ojjt^  anroczeaiov,  1)icJutn 
quicutique  dimiferit  uxoretn  fuam,  det  ei  r'U- 
dium,  lcu  libellum  repudii.    Ego  autem  dico  io- 
bis,   quicimque  ditniferit  uxortm  fuam  irct^ 
AoVa  <7mev<Has  excepta  fornicattonis  cav.fa  (ut  .U- 
go  redditur)  ■zrvift  «/Jtw  fj.oiy£S( •  <t  os  tdv  am\t- 
?wfjAvhu  yx.fj.my}  iJ.oiry^TOJi,  Facit  eam    moec. 


1  Tetrabib.  lib.  4.  cap.  <£sj  <rwMy/,eyZv, 
1  Lib.  i)-.  cap.  11.  i  Cap.  19. 


1  Bafileae  <f;<). 
5  Scplicr  juchalin  fol.  20,  b, 


c  Mathef.  lib.  f.  cap.  14. 
\S-  a.  £c  66.  a.  *  Alatth. 


Cap.  XJ 


#! 


X  0   *L      E   jft  R.    A   t   e   A« 


>9dl 


duxefit  moechatnr   (apud   Marcuin,  /aoljj*;*)  Iw' 
a/jTri/  adulterium  commitiit  fuper  cam~)  &  Sml 
dimijfam  duxerit;  vwechatur.     Dseunt  erdifci- 
puli,  Si  ita  eft  caufa  hominis  h  cum  uxore,  nmi 
expedit  nubere,  &c.     Etiairi  difcipuli  igitur  hae» 
tcnus  putabant  ipfi  libcrius  multo  fuifTc  divcrtcn- 
di  jus,  qiiam  hic  mancrc  voluit  Chriftus.     Con- 
fultiis  igittir  ille  hac  de  re  ab  iis  qui  Jcgcni  Mo- 
iaicam  fic  interpietarentur,  ut  divortia  indc  ap.ud 
ie  liberrima  quacunque  dc  eaufa,  modo  ritc  in- 
tervcniret  libellus,  a  maritis  iicitc  ficri  cxiitima- 
rcnt  (fcd  interea  ob  exoitum  intcir  fcholas  qua? 
diximus    illuftres    difildiiini    atque    ut   tentarent 
cum   fubdubitarc  vifi)    rcfpondct  ab  initio   non 
fuifie  fic.     In  unicam  coaluific  cx  primo  conju- 
gii  inftituto  carnem  virum  &  uxorcm,  liec  pro 
libitu  disjungi  debere  quos  Deus  conjunxit,  ut- 
eunque  ob  duritiem  eordium  eorum  lcge  Mofai- 
ca  eis  fuifiet  Numinis  (cui  liberum  in  univerfos 
adms  humanos  adeoque  in  contradtus  matrimo- 
niales  femper  imperium)  juflu  indultum,  Ut  divor- 
tia  facerent,  idque,  juxta  receptiorem  illis  tuna 
fententiam  fcilicet  Hillelianam,  -£J  Ttanav  cuTiaV 
(certe  fic  intelligendum  videtur)  quamcunque  ob 
caufam  feu  131  Vd  Dlt^D.     Ita  enim  capiebant 
illa  Legis,  Siilla  ncn  invenerit  gratiam  in  oculis 
ejus  131  rmp  13  NVO  '3  quoniam,   aut  fi  re- 
pererit  in  ea  turpitudinem  rei,  quafi  disjunctive' 
didmm  fuiflet,  five  turpitudinem  five  rem  aliam 
qualemcunque  quae  difpliceret.     Hoc  autem  ab 
initio  non  fuifle  fic  ait  Chriftus  ;  ncn  omnino  aic 
divortia  aut  eorum  jus  ab  initio  fimpliciter  non 
fuifle,   quod  ex  proxime  ibi  fequentibus  palam 
eft.      Etiam  de  matrimonio  primum  rite  inito 
eonjundtis,  non  de  conjugio  five  ob  confangui- 
nitatem,  five   ob  affinitatem,  five  ob   conditio^ 
nem  facerdotalem,  ics  genus  alia  divortio  tum  e- 
tiam  neceflario  dirimendo  verba  fieri  manifeftum 
eft.     Sic  autem,  fi  quid  video,  aperte  improbat 
&  Gentilium  divortiorum  ufum  omnino  liberri- 
mum  (quale  apud  Romanos  veteres)  &  Judaeo- 
rum  opinionem  illam  de  omnimoda  divortii  liJ 
bertate  ex  jure  Noachidarum  feu  naturali,  quod 
jam  ante  tctigimus,   ut  &  Hillelianae  fedtae  hac 
de  re  dogma   &  quod  iT  Rabbi   Aquibae   eran 
Revocans  igitur  conjugii  divortiique  jura,  uti  & 
alibi  alia,  ad  prima  fua  ',  maximeque  charitatis 
principia,   divortium  neutiquam  deinceps  a  fuis* 
(in  quorum  numerum  Judaei  univerfi  ut  gentes 
reliquae    migrare   debuerant)   admittendum  vult 
juxta  Hillelianorum  nedum  Rabbi  Aquibae  fen- 
tentiam  ;  caufam  fcilicet  ob  omnimodam  feu  pro 
libero  mariti   arbitratu,  nec  Tra.pix.Thc,  Aayu  ttos- 
vwtc,  feu  /m\  tQjx  ws^i/ei*.     Ubi  vero  AsV©*  iro^- 
v$ka.c,  feu  msv&ix,  ibi  rite  &  jam  ab  ipfis  rerum 
initiis  &  univcrfim  admitti  pofle.     Et  cUm  hac- 
diftindtione  ca  quae  fimpliciter  de  uxore  non  di- 
mittenda  habentur  apud  Marcum,  Lucam  &  Pau- 
lum   k  fumenda,  quod   &  interpretibus  optimis 
plane  confonum, 


&  qui  dimiffdm  dsixefii  adulief  ejf.  Neque  c- 
nim  quod  dictum  efie  ait  hoc  in  vcrficulo  Chrif- 
tus,  in  ipfa  Sacra  Lege  fic  expreffim  habetur, 
quemadrnodiim  cactcra  quae  de  homicidio  ac  a- 
dulterio  praecedunt,  aut  ut  quae  de  talione  ac  ju- 
ramento  fequuntur  codem  in  capite.  Scilicct  de 
illis  ait  T)icJum  efl  antiquis,  de  hoc  tantummo- 
do  Diclum  eft,  ut  &  alii  3  obfervarunt ;  reniten- 
tibus  aliis  b  &  pro  didto  a  Mofe,  jufiu  divino, 
fumentibus.  Senfus  videtur,  dictum  efle  feu  fen- 
tcntiam  in  ore  hominum  tunc  volitaffe,  fi  quis 
uxorem  fibi  difplicentem  velit  dimittere,  id  rite 
fieri,  nulla  caufae  ratione  habita,  dato  ci  libello 
repudii.  QUod  de  fumma  folvendi  conjugii  H- 
centia  effatum  a  Pharifaeo  illo,  Rabbi  Aquiba, 
qui  proculdubio  fuos  habuit  fedtatorcs,  atque  Hil- 
lelianis,  a  quibus  ille  parum  diftabat,  tum  manaffe 
abfonum  non  eft  ut  exiftimemus.  Poftea  etiam 
de  ipfa  inter  Hillelianos  ac  Sammaeanos  contro- 
verfia  rogabant  eum  Pharifaei.  Accejferunt  e  ad 
eumT  harifaei  tentantes  eum& dicentes,  Licet- 
ne  homini  dimittere  uxorem  fuam  £)  7tB.m.v  al- 
ticlv,  quacunque  ex  caufa  ?  Ita  apud  Matthaeuni. 
AiT/'*  fa»e  tam  culpam  quam  caufam  aut  ratio- 
nem  fignificat.  Et  in  exemplari  unico  hic  nota- 
tur  afxai^nMi  feu  peccatum  legi.  Caeterum  Vul- 
gata  redte  caufam  fubftituit  ut  &  Syrus  fcSSy  bsi 

ob  omnem  occajionem  &  Arabs,  kXh  \\^=>  \A^$ 

quod  idem  fonat.     Et  ex  eis  quae  fupra  citantur 

exlTalmudicis  de  temporis  illius  opinionibus  con- 

troverfis  dubitari  nequit,   qukLEbraice,  Rabbinice 

atque  etiam  Talmudice  didtum  fuiflet  *73  015^0 

•0*1  ob  omnimodam  rem  feu  caufam  five  113^3 

*01  bl  quod  idem  fonat  apUd  EbraicUm  editio- 
i  nis  Munfterianae  Matthaei  intetpretem.   Summa 

eft  perinde  ac  fi  fufius  dixerant,  controverfia  pri- 
I  dem  orta  eft  inter  nos  graviffima  de  repudiis ;  a- 
i  liis  tantum  ea  permitti  nilj^  "131  QliPD  ob  rem 

turpitudinis  feu  turpem  aflerentibus.     Sic  Sam- 

maeani.      Aliis   131   Diro  IX  mi^  DWD  1K 

Tam  ob  caufam  aliam  qualemcunque,  quam  ob 

turpitudinem.      Sic  Hilleliani.      Quid  igitur  tu 

fentis  1  Anne  omnimodam  ob  caufam  (feu  ClttfO 

131  ^3  feu  ihhy  ^33  ob  rem  feu  caufam  omnt- 

modani)  licet  uxorem  repudiare  ?  Et  fane  eadem 

de  re  apud  Marcum  d  quaeftio  a  Pharifaeis  e- 

tiam,  caufae  non  adjedta  omnino  mentione,  pro- 

1  ponitur,  Licetne  homini  uxorem  dimittere  ?  Jam 
ivero  Chrifto   illos  ad   primordia  conjugii  revo- 

icante  &  de  continua  conjugum  unitate,  utpote 

quae  Numini  eflet  gratiffima  e,   monente,  1>i- 

cunt  illi  (apud   Matthaeum)   quid  ergo    Mofes 

QvtTiH?ig.?o)   mandavit  dare   libellum  repudii  & 

dimittere  eam  ?   ^ylit  il/is ;  Gjuoniam  Mofs  ad 

duritiam  cordis  veftri  permifit  vobis  dimittere 

I  uxores  veftras.     ^fib  initio  autem  non  fuit  fic. 

1)ico  autem  vobis,   quicunque  dimiferit  uxorem 

fuam  {fxn  'Qn  OTpreia.)  nifi  ot>  fornicationem  (quod 
omittitur  tum  apud  Marcum  f  tum  apud  Lucam  B 

3  ubi  hac  de  re  item  breviufcule  agitur)  &  aliam 

*  Theodor.  Beza  in  Notis  ibid,  k  Vide  Fauft.  Socin.  &  Hug.  Grot.  ibideiil.  e  Matth.  iix.  j.'  ,     ^  Cnp.  x.  *.■ 

•f  Videlis  Hugonem  Grotium  de  Jure  Belli  ac  Pacis  lib.  i.  cap.  ;.  §.  9.  &  ad  Matth.  v-  l  Cap.  x.  11-.  s  Gap.  xvj.  i9; 

5  Videlis  Ludovic.  de  Dieu,  ad  Matth ,  %ix.  •  Videiis  Tertullianum  de  Monogamia,  cap.  f,  *  i  Corinth,  vij.  1 1( 


GAK 


UXOR       EbRAICA. 


788 


C  A  P.     XXIII. 

De  exceptionibus  illis  in  Evangeho  ^apix,- 

7%  /\.6yx  iro^ictc,   &    /w.ri    'Qn     ira^.a,   (quae 

reddi  folent  extra  catifam  formcatioms 
feu  adulterii)  in  divortns  admittendis. 
Et  de  varia  iropvdai  figmfcatione.  De 
fofephi  ilem  dum  Martam  vnginem 
fanBifJimarn  repudiare  volwt  imto  con- 
fiho. 

JA  M  vero  reftat  difficultas  maxima,  qua  cru- 
ciari  folent  hic  fcriptorcs,  de  genuina  3°  iro.- 
^itcnc,  Aoya  itopveixc  &  m  '&n  iropvbict,  apud  Mat- 
thaeum  fignificatione  ac  fcnfu.     Vcrti  folent  ver- 
ba  illa  ibi  excepta  canfa  fornicationis  feu  extra 
caufam  feu  rationem  fornicationis  feu  adulterii, 
&  non  ob  adulttrium  feu  frnicatim m.    Et  pa- 
tres  vetuftiffimi  a  ibi  praeter  ccufam  adulterii  & 
■praeter  ex  catifii  adulterii   vertunt,  dum   nihil 
aliud  in  vocabuli  vi  ibi  contineri  volunt  praetcr 
conjugii  per  illicitum  concubitum  violationem. 
Sed  an  recle  (quod  olim  quidem  obiter  b  admi- 
fimus)  in  fcquentibus  videbimus.     Syrus  priori  in 
loco  habet  NMVJH  i\4J"r70  \D  *isS  extra  caufiam 
fornicationis  pofteriori  NTJ  NTT  quae  non  ficor- 
tata  ef,  feu  non  efi  adultera*    Jam  vero  forni- 
cationis  vocem  uti  &  ftupri  non  folum  pro  in- 
nuptarum  concubitu,  ut  vulgo,  fed  etiam  pro  a-, 
dulterio  fumi  apud  Chriftianos  vetercs  in  confef- 
fo  eft.     Unde  &  moechia  pro  xo^a»  ufurpatur 
non  femel  TertuIIiano  c  aliiique.     Uti  &  in  O- 
neirocriticis  d  Perfarum,  &  AEgyptiorum  Graece, 
fed  a  Chriftiano  aevi  inferioris,    redditis  aliifque 
ejufmodi,  Tro^x&ai  pro  eo   quod    eft  adulterium 
committere.      Priore   autem  notione  ad  conju- 
gium  feu  divortium   attincre    nequit  fornicatio, 
nifi   de   divortio  ob   ftuprum   ante   nuptias   feu 
fponfalia  admiflum  capias.     Secunda  igitur  feu 
qua  fignanter  adulterium   feu  conjugii  violatio- 
ncm  denotet,  hic  accipienda,  ii  rede  fornicatio, 
ut  illicitum  conjugis   concubitum  folum  fignifi- 
cat,  pro  Tropvda.  in  Evangelio   fubftituatur.      Et 
tam  Syro  quam  Arabi  fic  acceptam  liquet  uti  & 
interpretum  plerifque.    Atqui  interea  quaerendum 
eft,  utrum  inter  fcriptores  vetcres  Evangeliis  five 
priores   five  coaevos  pro  adulterio  aut  coitu  ali- 
quo  illicito  adulterium,  qua  adulterium,  per  fe  ac 
fimpliciter  five,  ut  aiunt,  fpecifice  defignante,  fcu 
pro  fornicatione   in  notione  hac  fecunda  mani- 
fefto  ac   palam    fumatur   iro^iGi*.     Ipfa  quidem 
vox  rariffima  cft  apud  Graecos  vetuftiores,  utcun- 
que  ■T.-ipv@~,  TmpvA,  iropvAioi,  aliae  ab  his  factae,  fa- 
tis  fint  obviae.     In  Demofthene  e  habetur  pro 
impudicitia  ea  quae.eft   paederaftia.      Helleniftis 
in  vcrfione  fua  Foederis  Veteris  frequens  fatis  eft, 
adcoque  tempore  Chrifti  &  diu  ante  apud  Ju- 
daeos  qui  Helleniftae    fuere  receptiffima.     Qua- 
nam  autem  notione,  quo  fenfu,  mox  perpcnde- 

»  Tcrtullian.  advcrf.  Marcion.  !ib.  4.  cap.  54.  &e. 
Marcion.  iib.  4.  c.ip.  3+.  D^  Pudicitia,  cap.  u.  8c  4 


tur.    Atque  in  Philone,  Chrifto  fatis  coaevo,  oc- 

currunt    c$Soa?.,   ■wopvbia,    fj.oiyjda    ac   ■imyxiMOv  *. 

Primum  pro  fimplki    devirginatione   illegitima 
atque  ftupro;  fecundum,  pro  concubitu  qui  cor- 
pore  proftituto  habetur  feu  ex   arte  meretricia ; 
pro  adulterio  feu  fimplici  conjugii  ex  coitu  vio- 
latione;  tertium,  uti  quartum  pro  eo  quod  non- 
nullis  exiftimabatur,   \jj-^i>$j.ov  dhivjiw^  <f:3i^.$  x) 
yL^i^aas ,    medium  inter  fiuprum  &  adulterium 
diliclum,  quafi  interceptus  fcilicet  inter  fponfalia 
ac  nuptias  concubitus,  qui  it$@*  pyt</fiia.c.  fpecies 
adulterii  yocatur  illi  &  plane  ipfiffimum  eft  adul- 
terium  juxta  Ebraeos,  uti  &  alios  pariter  quibus 
ab  ipfis  fponfalibus  citra  nuptiarum  folennia  vin- 
culum,  ut  appcllitant,  matrimonii  ratum  habetur ; 
ut  de  Ebraeis  iupra  oftcnium  eft.     Et  fi  -rropvaa. 
pro  arte    feu   quaeftu  meretricio  hic   accipiatur, 
fequeretur  non  adulterium  fimplex  fed  ejufmodi 
quod  cum  corporis  proftitutione  ac  quaeftu  fieret 
folum  innui,  quod  nemo  puto  exiftimavit.     Ve- 
rum  quidem  eft  r  wiycv  dici  Trspvov  tum  Hefy- 
chio  tum  Etymologo.     Sed  horum   uterque  re- 
centiores  funt  nec  veterum  ante  feu  firb  Chrifti. 
tcmpora  ufum  omnino  probant  aliter  atque  pa- 
tres   Chriftiani  Chrifti  in   terris  tempore   feculis 
aliquot  recentiores,  quibus  pro  adulterio  admittitm 
ufurpaturque.     Accedit    autem    in   difquifitione 
quam  fumus  inituri,  mirum   efle  utrobique  apud 
Matthaeum  vocem  hanc  in  exceptione  pro  adul- 
terio  folum  adhibitam  &  non  y-of^fiiav,  quae  non 
folum  proprie  &  aperte  adulterium  figmficat,  ve- 
rum   etiam  ex  eifdem  eft  vcrbis  quibus  pro  eo 
quod  cft  adulteriv.m  committere  bis   utraque  in 
periocha,   &  proxime  omnino  exceptioni,  utitur 
in  Graecis  Chriflus.  Scilicet  /j.pt^e.jy  &  /j.ot%i£f. 
Qui  dimfrit,  &c.  irct^x.ioi  xiyv  -no^v&ac,  ttoiS.. 
aulbij  jotoi^<£c^*  xj  hc,  iav  aw.7\i}yu fjAvbjj  yx.yittai\,  piot- 
■tff).     Ita  loco  Matthaei  priori.     Tantundem  in 
pofteriori.     Eft  quidem  in  Matthaeo  tertius  s,  ubi 
(jLoi%&atA  fimul  &  Tron&ctf  adultiria  &  fornica- 
tiones,  ut  vertitur,  occurrunt  in  Graecis  pro  qui- 
bus  Syrus   habet  tantum  NTiJ  adulterium,  quafi 
•aro^wo/  ibi  non  legiflet.   Sed  pro  difcrimine  ma- 
tcriarum  quae   traftantur,   eadem    ipfa   vocabula 
aliter   atque  aliter  fumenda  nemo  non  agnofcit, 
cujus   rci   exempla   funt   innumera   atque  apud 
fcriptores    perquam   obvia.      Quid    quod    etiam 
inter  fententias  de  divortiorum   jure  tunc  tern- 
poris  varias  (ut  oftenfum  eft)  nulla  habebatur  ob 
adulterium  tantum   illud  admitti  debere  ?   Imo 
adulterium  legitime  probatum  ex  judicio  forenfi 
capitale  erat,    nec  ita   divortio   luendum.     Aliij 
ob  caufam  quamlibet,   fed    interim  ob   caufam 
aliquam  aliam  praeter  arbitrium   mere  libcrum 
alii   ob  turpem  tantum   caufam  -,    alii   pro  libi 
tu   mariti  admittendum  voluerunt.     Confuluere 
igitur  Chriftum  Pharifaei  fed.  tentantes  ac  pro 
culdubio    infidiantes.      Tutum  fatis  apud  ipfos 
crat  five  Hillelianae  five  Sammaeanac  five  etiam 
Rabbi  Aquibae  fententiam  amplecli,  id  eft,    ea- 
rum  aiiquam  quas  jam  ante  diximus,     trium  in 
fcholis  exagitari  folitarum ;   quod  e  Talmudicis  & 
jam  oftenfis   palam  fit.     Simulac  igitur  Chriftus 


f  De  Spccialib.  Icg.  ad  Praec.  6.  6c  7. 


E  Matth.  xv.  19 


b  De  Jure  Nat.  Sc  Gcnt.  lib.  7.  cap.  n, 
d  Achmes  Oneirocrit.   cap.  117. 


c  Vide  eam    adveri. 
Orat.  tjs<1  s^«^fio"f6i«5. 


s9 


u 


X    O    R 


Bf  R  ,A  ,1  C  ii 


790 


ii  infidiabantur  captiofc  quacflionc  hac  tcntan- 
s  Pharifaei,  refpoiidiffcr,  non  omnimqd.im  ob 
mlam  uxorem  cjiciendanr,  ncc  cxtra  rr,;  m^&i^i 
tioncm,  ira  cis  cft  fatisfactum,  ur  ncc  ulrra 
mnino  infrarent  oppor.crentve.  Qiiod  cos  non 
,  ccrc  voluiffe  vix  tft  ut  crcdamus,  il  rcfpon- 
i  hoc  tum  novam  prorfus  tum  plane  tunc  in- 
idiram  de  divortii  adcoque  conjugii  jure  dif- 
plinam  intuliffe  vifus  cis  fuilTct  Dominus.  Nec 
.r,e  dc  diiciplina  ita  no\'a  rcfponfum  capc- 
:  vidcntur  difcipuli:  fed  vcluti  de  opinione 
aam  alii  ante,  etiam  pleriquc,  rcjeccrant ;  aliis 
:nitcntibus,  ut  Sammacanis  eorumque  fequaci- 
as.  Ncc  fatis  cx  verbis  Domini  expreffis  li- 
uet,  utrum  tii$  Tro^voac  (quicquid  illud  fuerit)  ra- 

0  ad  uxorem  folum  an  etiam  ita  ad  maritum 
icckt,  ut  ft  is  ob  uxoris  five  crimcn  five  contu- 
laciam  five  moicftias  irzz\t!i3.c  propenfius  fieret 
:us,  in  caufa  id  fatis  effer  divortii.  Ut  igitur  pe- 
itius  rem  introipiciamus,  tria  funt  inprimis  per- 
:ndcnda.  Primum,  quanam  lingua  haec  de  di- 
jrtio  a  Chrifto  fuerinr  dicia  &  a  Matthaco  fcrip- 
.  Sccundum,  quibufnam  dicta  fuerint  vocibus. 
crtium  quid  eo  in  fcculo  voces  illae  adcoque, 
opv&a.,  fignificarenr.  Hifce  fane  explicatis,  cer- 
or  proculdubio  iuerit  ad  locorum  quae  tractan- 
ir  verum  fenfum  aditus,  utcunque  falcbrofus 
:  mokflus.  Quod  ad  primum  attinct  j  recep- 
ffimum  eft  a,  Jinguam  Syriacam  Judaeis  Hie- 
(folymitanis,    dum  Chriflus  in  tcrris,  in  ufu  e- 

um  vulgo  fuiffe,  adcoquc  ipfi  Chrifto.  Etiam 
Matthaeum  Ebraice  fcripfifle,  id  eft,  Syriacc 
u  lingua  in  quam  Ebraica  poft  captiviratem  de- 
:ncraficr,quae  &  Syriaca  dicta  eft  &  Ebraica.  Nec 
braicorum  editionis  five  Munfterianae  five  Tilia- 
le  ratio  omnino  hic  habenda.  Et  a  Matthaeo 
:  fcriptum  effe  Evangelium  annis  poft  afcenfio- 
:m  Domini  octo  feu  fub  Claudii  initia  fubno- 
:ur  in  Arabicis.  Graecam  autem  verfioncm  a- 
.  Jacobo,  alii  Joanni  apoftolo,  ipfi  Matrhaco  a- 
.  tribuunr.  Sed  inrerea  dubitandum  non  vide- 
.  r,  quin  Rabbinica  feu  Talmudica  dialectus,    id 

•  :,  fcholarum  quae  erant  ibi  tunc  numerofifii- 
ne,  lingua,  in  difputationibus  apud  ftudiofos  ac 
j  rifprudenriae,  id  eft,  theologiae  eorum  rnagif- 
t  >s,  tunc  itidem  ufurparetur,  non  aliter  atque  o- 
i  n  hodieque  Oxoniis,  Parifiis,  Salamanticae,  Lei- 
<e,  aliifque  in  academiis,  praeter  Anglicam, 
dllicam,  Hifpanicam,  Belgicam  aliamve  vcrna- 
dam,  Larina  ac  Scholaftica  in  ufu  eft,  quae  & 
i  :er  difputandum  tum  publice  tum  privatim  eri- 
;u  adhibetur.     Aur  igitur  Syriace   loquurus  cft 

1  lriftus  aut  Rabbinice.  Quod  ad  fecundum  dein 
1 :  attinet,  fi  loquutus  eft  Syriace,  exceptionem 
]  lori  in  ioco  fic  protulifle  videtur  p  TD7 
i  DVJn  Nn7D  extra  caufatn  fornicationis  (fic 
t  idere  hic  iiceat)  qua  voce  itidem  par  eft  ut  in 
i  :undo   loco    eum    ufum   cffe    credamus,    cum 

•  atthaei  Gracca  utrobique  habeant  iroffiia.v,  ut- 
1  nque    Syrus   quem  legimus  interpres,  qui  ve- 

.tus  quidem  eft  fed  Graecis  multo  recentior, 
-  fecundo  fubftituat  XTU  N7T  quae  non  fit 
'  idtera,  Si  Rabbinicc  vero  locutus  eft,  quod 
1  ie  veri   multo  fimilius   videtur,    maxime  cum 

Vide  Eehrmln.  dc  verbo  Dci  lib.  i.  cap.  4.  &  7.  Scc. 
J.d.  xixviij.  ,f.  c  Levi:ic.  xxj.  7.  8c  14. 


Pharifacis,  id  cft,  fummis  illius  tcmporis  thco- 
logis  ac  jurifpefltis  cum  cadcm  ctiam  ur  par 
cft  credcrc  iingua  confulcnribus  refponfum  da- 
rcr,  iniquum  non  eft  ut  cxifiimcmus  cum  vo- 
cibus  cjufmodi  ufum  fuiflc,  quae  tunc  inter  dif- 
ccprandum  ca  de  re  in  fcholis  in  ufu.  Si  igitur 
ilh  Rabbinice  feu  Talmudice  rogantcs  dixcre 
S^  oro  "\£\V8  VV,h  Wtib  'N5in  DK 
Tin,  t_Anne  fas  eft  viro  dimittere  uxcrcm  fuam 
quacunque  ex  caufa,  quae  plane  fcntcntia  erat 
tum  Hillelianorum  tum  rcccptior  ;  fcilicer  ur  li- 
ccrct  ex  Lege  Sacra  dimittere  IX  rmy  Dlt'0  "IX 
T-H  ""jl!i\0,  Sive  o'j  tnrpitudimm  ieu  caitfam 
turpem,  Jrce  ob  Cauf&m  quamcur.que  a/iam,  ut  in 
oftcnfis  liquet ;  fi  inquam  fic  illi  interrogarenr, 
certe  quifquis  Hiilelianam  illam  improbafler  fcn- 
tentiam  Sammaeanam  amplexus,  appofitiflime  & 
juxta  fcholarum  linguam  ufumque  rcfpondiflct 
niTy  DVi'3  N7l  WK  Wtt  £'7.1'  DX,  Si  dimi- 
f  rit  quis  uxorera  fnsm  nifi  ob  turpitudinem  feu 
niTJ» .  T3T  Dl!i'0  N71  nifi  ob  rationem  rem  feu 
caufam  turpitudinis  faat  eam  moeclari,  &c. 
Exprcfiim  enim  Sammacani  *Q7  jTlTj;  turpitn- 
dinem  rei  explicabant  in  Lege  Sacra  pcr  T27 
nVTj;  rem  turpjtudinem  feu  turpem,  adecque  di- 
vorria  permifcre  7*373  nrj?  D1E>0  cb  turpitudi- 
nem  fohmmodo,  ut  verba  mnt  Gcmarae  Hierofo- 
lymitanae  b,  qualia  &  alibi  faepius  in  codicibus 
Talmudicis  Sammaeanis  tributa.  Hifce  pracmif- 
fis,  ad  tertium  quod  hic  propofuimus  perpendcn- 
dum  devenimus,  id  cft,  quidnam  NhvJ*  fi  Syria- 
ce  locutus  eft  Dominus,  quidnam  etiam  nv^  fi 
Rabbinice,  adcoque  in^v&ix  Graece  iubftitutum, 
hic  refte,  juxta  tum  receptum  Syriacac,  P^abbi- 
nicae  Graecaeque  apud  Judaeos  qui  Hellcniftae 
fuere  ufum  fignificare  potuerit.  Quod  ad  voccm 
Syriacam  tfJTpjj  fpeclat  ,•  ut  Ebraeis,  id  eft,  in  fer- 
mone  biblico  HJf  &  HJV  &  ni3f  pro  ir^iinv  6p 
-Kocn  &  7ro;j&lx  feu  fcrnlcari  feu  fornicatrice  & 
fornicatione  multoties  ufurpatur,  ita  ctiam  Syris 
Hys  HFVil  &  tttWX  tantundem  denotant  cxEbtaif- 
mo  in  Syrifmum  migrantia.  Unde  fi  quid  iila 
Ebracis  Talmndicifque  figniiicarenr  animadverta- 
mus,  etiam  &  quid  Syris  denotarent  fatis  crit 
cognitum.  Ebraeis,  ut  a  Talmudicis  eorum  dif- 
ciplina  traditur  uti  &  Helleniftis,  illarum  vocum 
&  quae  funt  reliqua  inde  fada,  fignificatio,  quan- 
tum  ad  rem  prae  manibus,  eft  aut  ftriclior  fcu 
primaria,  feu  qua  denotant  tantum  ccncubitum 
citra  matrimonium  legitimum  non  minus  nupta- 
rum  quam  innuptarum :  aut  latior  atque  lecu.n- 
daria,  qua  etiam  alia  quae  funt  turpia,  turpifve, 
qua  honefto  illud  opponitur,  nomine  vcniunt  il- 
lis  indicantur.  Prior  item  figniricatio  illis  eft  du- 
plcx.  Altera  qua  omnimodus  ejufmodi  coitus 
denotatur,  veluti  in  hiftoriis  Dinae  c  &  Tha- 
maris  d.  Altera  qua  fingulares  aliquot  tantum 
defignantur  eoncubitus  illiciti,  iii  quibus  quidem 
adulterium  continetur  ut  unum  e  multis.  Un- 
de  eft,  quod  dum  de  !*U)F"  fcorto  feu  fornica- 
trice,  id  cft,  -rri^m  facerdotum  in  Lege  Sacra  e 
nuptiis  interdicra,  vercrum  fcita  tradunr,  HjV  ih- 
quiunt  ^NX'*  m  TW\XO  h^   ^h  .TTim   nTONT 


Vol.  11. 


I  Ad  tit.  Gittin,  fo!.  5-0.  col.  4.  haiach.  1 1 

O  o  0  0  o 


5  Genef.  x\s;>.  3 1. 


79i 


X   O    R 


E 


V?  amrh  mr\10,  Zona  fcortitm  ieu  prnica- 
trix  id  eft,  wa*Mi  *»  %*  memorata  eft  quae- 
cmmie  non  eft  Ifiaelitvs  (fcilicet  non  cx  Iiraeli- 
ta;  faltem  non  ex  Ifraclitide  genita)  aut  Ifirae- 
litis  quacum  concubuit  vir  cujus  nuptiae  «  m- 
terdicto  omnium   communi  interdtcuntur  (veluti 


B  a  A  I  c  A*  79: 

hominis  natura  concupifccntiae  a£tu  ad  alios  dcr 
vata.  Inde  de  idololatris  toties  occurrit  e  1 
DTnbN  HnK,  Fomicantur  poft  dcos  fiaos  ■,  qu>. 
le  itidem  diotum  f  de  Ob  &  lid:om  feu  magis  i 
hariolis ;  CjnnTlR  ni3?S  »f  fornketur  poft  eo 
Subftituunt  in  his  Graeci  iwmesviv&v  (quod  cui 
■sro^stW  idcm  eft)  oV™  fornicari  poft.     Quin 


terdicto  omnmm   commuru  ima <*""■""»••    >.—  „  „v .......  —  ,  ,  aj        ^ 

;      '  4  habemr  in  Levitici  decimo  oftavo,  in  peccata  omnimoda   Hicrofolymitanorum  fcu  Jj 

nno  exJreffim  alicna  uxor   inter  alias  habetur  a-  daeorum,    etiam    Sodomitarum    Samaritanorun 

deoaue  adultcrii  crimen)  aut  qitacum  concubuit  que  peccatis  tum  graviora  tum  plura  (ut  legii, 

ToZus  eriam  cujm  nuptiae  ei  effent  permifae.  apud  prophctam  »)  nommc  Wjt  ™p*as  feu  fo 

ffujum**     **  j  f_    ,.*.,■.,  ^^im,ic   nrv=  mrannnis  comoluncs  dcnotantur.     Nec  ldolol 


Id  quod  alibi  *  mfius  explicatum  dedimus  nos, 
uti  &  tantundem  b  ferme  ad  Legem  Sacram  < 
de  fornicatricis  feu  meretricis,  id  eft,  ■?  njlT  Icu 
«fo-»-  mercede  in  templum  non  infcrcnda.Com- 
mate  quidem  proxime  ibi  antecedenti  legitur, 
Non  erit  nenp  de  filiabus  Ifirael  nec  ent  ttnp 
de  mts  Ifraell  ubi  Graeci  habcnt  -mfn  &c  %o?- 
tiuL  &  Vulgatus  meretrix  &  ficortator,  quemad- 
modum  &  verfiones  Arabicae  Erpemanae  ac  Ro- 
manae  editionis  ac  mecum   manufcripta  vetus. 


nicationis  complurics  denotanmr.     Nec  idolol 
tria  folum  fed  reliquae  etiam  abominationcs 
turpitudines  quibus  populus  le  inquinaverat. 
mn*   nnxa  y^nn   h*tn  firnkata  h  eft,   bw 
viucn,  terra   a  'Domino,  inquit  Kofeas,  cui  ite 
□'313?  '3*3   •nx.va.  •mosvefx.c  fiiii  fornicationum 
Q'313*n  fm  •Kviu^a.  •m^v&ia.c  fprritus  fomkati 
nis,  non  folum   de   idololatvia  fumuntur  verts 
ctiam  peccatis  Ifraelitarum  caeteris  ibi  indicat 
Non  '  eft  veritas,   neque  pretas,  neque 


TmZ  HtfhSEtfo    NeThi  aplazadade  hiias  T>ei  in  terra.    Sed  makdtfiones,  mendacia,  & 

7/S    v  no  na  aplazado  de  hiios  de  Ifracl,  uti  micidia,  furta,  adulteria.     Haec  invaluerunt  " 

J-/        ■  J      J       r                a              ,_              ^  fangumes   tetigerunt  fangumes.      Qualia   pla : 

&  Arabica  Saadiae  ubi   /vxju-*  &  pA4-«  fubfti-  nsoiJT  *31"1  -t^.^b?  cn)p!&ia;,  nndtititdo  fornicat  ■ 

t-     ,.,-,-,  -k;  Tnlmn  »a»^  Nahumo  k  vocantur.     Item  Pfalmographt ; 

tuuntur  pro  ncnp  &  ^p-   ^-r  ^P  ^'^™:'  Elongantes  '  fe  a  te  perikmt  H31*  b  nno  l 

dicis  pro  cinacdo  fumitur.     Onteloactcni^  y^  perdidifti  omnem  fomicantem  a  te ;   viLl 

diftum  capitur  pro  co  quod  eft,  Non  ert  uxor  j  ^^  ^  ^    ■/     orf     hne  de  .      ..$  . 

^  //to  iWto/  w«  /^,   «^  «.^  iniquis  univcrfis  diftum,  non  tantum  de  ido  - 

defiliis  Ifrael  uxorem  ancillam.     Et  ™et;um.  latrk  Statim  fubfequitur  Appropinquatio  mea  i 

cftcx  duplici  in  Graccis  commat.s  verfione  ahtei  ^^   ^  ^     V^      jr^j  m   ^  , 

atque  aliter    id    cfie    pnlcis   mtei .^um-      ^  Ilraditis  illc   Commixtifmt  mter  gentes  M  ■ 

1  ;s-i  mmmat'  illo  de  meretricis  ( projtwua  »  j  o 

OT^n  m  commat^  niu  u^  1  _   uV„,nlp„rPt  runtque  opera  eorum,  non  folum  cultus    leges  - 

habet  Vulgata;    4   errada  Judaa  Hifpamenfc5  ff       /^  ^  ^  ^ 

qni^-^.^^.^^ST^r^rim?     mentio)  fed  &  alias   violando.     Unde   fequr 
ut  diftum  eft,  mtelhgitur.     Male  igitur :  yir    mz-  ^        ^  ^.  ^  ^ 

gni,  Fagius  &  Munftcrus  corumque  fequaces  de    v  ^*       ^  £  fomkJatl  fmt  f„  a£il0nrs 

adultcra  folum  legcm  de  faccrdotum  nuptns  ca-  J^  t^^  ?,  W5  fij,^- 

p;unt      Scd  vero  interdum  etiam  lta  mterpretan-    J 

tur  magiftri  verbum  rur  quod  eft  /«r»/«»  feu 

fcortari,  ut  necefiario  pro  eo  quod  eft  adultenum 

folum  committere,  adeoque  ut  rm*   feu  ttoV»   & 

mfcu  *.j*&   fib-adultera   ^aJulteno^-    r_,^  &ptl^Mformcationcsveftras 

phcitcr  fiht  fumenda.     Etenim  *™*,Sim*  '  -L     nh[  hr/ftes  CM. 

W  /*r^*r  «SgflW  Wa»?  f?%Z.™feZi     dacus  ille  optimus  Onkdus  uti  &  alter  ille  U:> 
^r/,  Ulapatremfuum  profana,  *£W<*™    Mcs  ^  feIfo  ^^  ^j. 

^r,  intclligunt  tantum  de  fiha  faccrdo      nup-  .    =  v^r*f,  urrcftc  vertit  Fn- 

ta.   □,T1D  «»n    inqutt  ibi  Salomon  Jatchtus ^dc    /7  /  J       Tolctanus,   feu,   ut  Paulus  , 

Rabbinis  fuis  loquens,  n'1352  3inan  *1*3*1  «W, 
Univerfi  confintiunt  fcnpturam  illam  non  loqut 
de  innupta  quod  &  alibi  obfcrvavimus.  Ita  lgi- 
tur  ex  eo  quod  e  magiftrorum  fcntentns  confe- 
quitur,  manifeftum  lit  nWt  adcoquc  mpm-xv  fcu 
fornkationcm  pto  adulteiio  ftmpliciter  etiam  in- 
terdum  fumi  in  Veteri  Foedcre,  nec  tamen  ah- 
ter   atque   ut  genus  pro  fpecie  aliunde  ftrigien 

quam  diximus  fignifkationi  fuae  (uti  &  alias  va- 

riatim)   conformatum.     Latior  autem  feu  fecun- 

daria  ™v  *13t  m3r  &  M3ir  tto^v^v,  irienc,  wop- 

iekctc   fi^nificatio  eft  qu.a  omnimoda  pronior    in    ,      , 

neccata^Ieu    turpitudincs    qualclcunque    deviatio   foportaran  a  vueftros  rrrores  ■,  quibus  errada 

L  «ravior  faltem  tranfgieffio   inde   defignatur;     dem  pro  fcorto  fubftitui  folet.     Et  mtcrprctajtuf 

veluuranfiumptiveabeminentiffimoindepravata    magiftri  °  aanNtsn  m  p1?*»'  quod  idem 


Hg.civ  ouLmZv,  id  cft,  in  adinvmtionibus  fuis,f 
Vulgata,  quam  &  alii  fequuntur.  Hifce  etiam :- 
cedat  verba  illa  Dei  in  Numeris  n,  Filii  veH 
pafcentur  in  deferto  quadraginta  annis  nN  IKH 


Dius,  &  luent  poenas  peccatorum  veftrontmz- 
deo  ut  non  pauciora  intellexerint  paraphra.ic 
peccata  in  eo  quod  eft  ibi  IMtW  DD^mir  forr.a- 
tior.es  veftras  portabunt  quam  in  eo  quodin 
proxime  fequente  habetnr  commate  nx  1»s,'1 
□3^131^  portabitis  iniquitates  veftras  fcu  ji- 
ifs^g  -mc  a/uafTicLs  vf/JSv,  quod  cifdem  ctiatn  :t- 
bis  vertunt.     Judaei  ctiam  ipfi  Mauritanienfc  ia 

priori  loco  exprcffim  ^->^..Jb.a.  Oj¥^'-J 
&  portabmt  peccata  veftra  ;    &   Hifpanicfo 


_  .    _      -r    . i';k  .-   „.„, ,  b  De  Tuve  "Nat.  &  Gentium,  lib.  f.  cap.  4. 

1  De  SucccfT.  m  Pontificatum,  l:b.  i.  c»p.  2.  M=  J""=  *       J       r   t 

,  ,       •     ",  n  e  Exod.  xxxiv.  15- .    Levitic.  xvy.  7.  xx.  4.  8c  y.   1  Paralip.  v.  ij-.  &c. 

?Lev.uc>.xj.9.  i.gciv.iz.&c.  .' Idem  cap.  .v.i.  *  Cap.  iij. 

s  Ezeclvel.  cap.  xvj.  j-i.  c'pJxiv   „  o  Salom.  >rch.  Nu.r,.  xiv.  33. 

«  ldem  cvj.  3J.  £c  3?-  ^  XW"  33  J 


<■  Deut.  xxi 

f   Levirc. 

1  Fialm.  1xx3  : 

vcrp." 


793 


verfione  Arabica  fonat.  Ncque  vero  in  Foedcrc 
Vetcri  folum  latior  hacc  habctur  nropmic,  fignifi- 
catio,  vcrum  ctiam  apud  ]udacos  Chrifto  in  ter- 
ris  agcnti  coaevos,  Hellenifmo  fciiicet  fc  ad- 
fueiccntcs.    Tcftis  hic  eft  ampliffimus  Philo   A- 


U    X    O   R       E    B    R    A    I    C    Ai  794. 

porius  reddendum,  Omnino  auditur  inter  vos 
Jingitium,  crimm,  deviantis  animae  turpitudo, 
&  tatis  turpitudo  fcu  di%n;i3Tvvn  ( nam  &  hoc 
nomine  vcnicbant  in  Judacorum  Hcllcnifmo f 
&  omnimodus  inceftus  &  turpitudinis  gcncra  re- 


lcxandrinus  Judaeus,  ubi  animam  qualcmcunquc     iiqua)  qualis  nsc  inter  gentes,  &c.  ?  Et  pro  lo- 
iu  vitia  fcu  quae  turpia  funt  pronam  \vybjj  wt<-     corum  difcriminc  in  Tcftamcnto  Novo  aliter  at- 
JrofvAi/oJ.vbju   nuncupat  fcu  ammam  fornicantem.    que    aliter    ttoii&civ    fumcndtim  fatis   atteftantur 
Scilicct  de  mcrctricis  mercedc  verba  faciens  a,  in    qui  in  concilio    Hierofolymitano  s  eam  non  pro 
icraplum  cx  Lege  Sacra  non  accipicnda,  Si,  in-     fornicationc  (ut  vcrti  folet)  fed  pro  quadam  ido- 
j  quit,   mulieris  fe  proftitiicntis   munera  profana    lolatriac  fpccie  inteiligunt  viri  fane  magni  h.     Et 
habcntur,  n&>;  '*%}  /^Moi'  tc  -s^.  4u^»-  Ttnrop-    tametfi  ubi  f/^i^eia  aiiaque    criminum    vocabula 
rbfju-vv;  '■>>  Tmflpfn-^iv  ia.uT7\v  W  aiayyv\  <£  v(i?i-     cum     nroovua.  in    cnumerationc  occurrunt,    haec 
m    tois  to-^t-ra.1.',    olvs<rp?Kuytou.?,    d->\o(fcijiou.c,    <$■-    pto  ftupro  folum  rite  fatis  etiam  in  Novo  Foe- 
?$.pyj-g,l.tu:,    <$ito$b%icu<;,   ctfrcw;   ijlvqJoxc,    7mbcov     dere   fit   accipienda,    nihilominus  inde  nihil  fe- 
•n  au   xcij  vomucf.To>v,   xaj   ■ng.vj.iv    ISicu.:,   Zv   ia.    quitur,  quin  fimplicitcr,  pro  locorum  ac  pcriocha- 
•^■.■iaij.ctT-j.  ckhvci  ti?    dv  cKvl\-cq   %q?v@-  tycayi    rum  difcrimine,   nominata,   notione  illa  univer- 
«w>!   oToti,    fjluanto   magis  fcortantts   feu  forni-    faliori  feu  latiori  fuerit  fubindefumcnda  ,-  quem- 
cantis  animae  quae  fe  proftravit  turpitudini  at-    admodum  item  Trig  iriovnc  feu  meretricis  nomen 
que   rebus  contumeliojijjimis,    viokntiae,  gulae,    (ut  in  Apocalypfi)  pro  omnimodae  impietatis  ac 
avaritiae,  ambitioni,  voluptatum  Jiudio,  aliifque    nequitiac,  non  ftupri  iblum  rea,   atque  ficut  TWK 
innumeris  pajjionum,  etiam  &  morborum  &  ma-    m?,  midier  extraiiea,    &  f"flf  extranea  in   Saio- 
lorum  generibus,    quorum  maculae  illae  an  un-    monis  Proverbiis  '.     Hujus  enim  confortium,  ut 
quam  elui  poftint,  nefcio  quidem  ego.     Meretri-    fapicntiae  generatim  ac  vitae  reCte    inftituendae 
ciam  item  artcm  fenio  finiri  ait  aut  aetatis  fiore    rationi  faepius  ibi  plane  opponitur,  ita  etiam  ab- 
cmarcefcente,   ^vyys  3  iropvdav  d-v^g-cna,  ovvrgp-    errationem  a  □t6n  JVO,  pacJo  divino   atque 
(pcu  $  uw-fl£>a  rm*itcu.h\TQ/£;)!jAvbjj  <ii;  ctv  dimv  pA-     vitiorum   verae   religioni  contrariorum   inquina- 
To.jQd.y^oi  &];  i,viyo]j,iav  ;  dmv  f£  u,   Qik  q  ^'i©-     menta  univerfim  ibi  denotat.     Graeci  interpretcs 
$  SuvctTa.   7K  irap    Tifjiiv   dc%va(cf    t_/ft  animam    etiam  nunc  7nioyU>j,   nunc   (pzvh!w,   nunc  ~i>Mo- 
■  jam  per  mtemperantiam,    quae   ei  conviva  fue-    t&zv  &    %lvbjj  nuncupant.     Si  igitur  Syriace  Io- 
Yrit  &  familiaris,  fornicationem  edo£fam,  quae    quutus  eft  Chriftus,  verbum  t^nv^  izwfomicatio 
tandem  aetas  in  honeftatem  reftituet  ?  AEtas    juxta  fenfum  jam  di&um,  omnimodam  turpitu- 
fane  nulla,  fed  folus  Tleiis  cui  poffibilia  quae    dinem  feu  quicquid  itsnttz?   feu  vitii  nomine  ve- 
nobis  impojfibilia  funt.     Et  demum  id  quod  eft     nerit  adeoque  ttoovuiv  in  verfione  Matthaei  com- 
honeftum  amplecli  ac  Deum  ac  virtutem  fequi,    mode  fatis  denotare  potuit.     Nec  fane  in  hanc 
ita  ibi  opponit  voluptatis  ftudio  ac  vitae  omni    rem   obfervatu  indignum  eft  publicanorum  ^  ? 
in  genere  flagitiofae,   impiae,  turpiquc  ac  ab  ho-    iroovilv  (quod  meretricum  vertitur)  fubinde  apud 
nefto  devianti,  ut  hanc  plane    ttoov^v  idque  ex     Matthaeum  k  mentionem  fieri  videri,   non   aliter 
reccptiffimo  Hclleniftarum  tunc  temporis  ufu  nun-     atque   apud    ipfum  '  alibi  Marcumque  m  5c  Lu- 
cupet.     Ouo  &  fpeftare  videtur  illud  Salomoni     cam  n,  pubticanorum  y  d[*.xp1oi/\.a>v  feu  peccato- 
tributum  b,  doyjj  iro^vokca  ivnvoia,  t^T  &S>l/\cov'  ev-     rum ;   quafi  iri^vi)   pro  -|u'^-/i  imrocvivfjJim  animi 
qfasit;  t/iv'  d/jTzSv  (p^oes^  ^omi,  Initium  fornicationis    fcnfu  jam  di£to  fornicante  fumerctur.     Et  dc  Sy- 
excogitatio  fimulacrorum  feu  idolonim  :     inven-    riaca  Chrifti  (fi  iila  eum  lingua  ufum  effe  admit- 
tiones  autem  illorum  (feu  adinventio  ut  in  Vul-     tatur)  hic  locutionc  hactenus.     At  vero  fi  Rab- 
gato,   qui    legit  eu^ji;)  corruptio   vitae.     Qiiafi     binice  locutus  cft,  adeo  ut  vetaret  divortium  K7X 
dixiffet,  initium  mali  omnimodi,  vitae  impurae,     rfiljf  12T  CV^Q  p  DN,  Nifi  ob  caufam  feu  ra- 
inhoneftae,  morumque  pravitatis  fuifte  idoiorum     tionem  turpitudints  feu  rei  turpis  ( quae  ipfifil- 
excogitationem.      Ubi  ex  Papia  Robertus  Hol-     mae  fuere  ac  notifilmae  °  fcholae  Sammaeanac 
,  kotus  c  noftras,  Scripturae,  inquit,  folent  vvcare    in  re  divortii  tunc  temporis  difceptanda  voccs  & 
ifornicationem  omnem.illicitam  corruptionem,  fi-    vocabula  plane  artis  in  jutidicis  controvcrfiis  re- 
cut  eft  idololatria   &  avaritia,    ex  quibus  fit    ceptiffima)  in  idem  ipfum  planiffime  fatis  rcci- 
tranfgrejfto  legis  divinae  fecundum  iliud d,  'Ter-    dere  pofie  fenfum   nemo   non   videt.      Etenim 
dcs  omnes  qui  fomicantur  abs  te.     Ccrte  nec     TWy   pro  eo  quod   cft  di^i/ut,oavvn  feu  di^uju-ov 
alio  forfan  fignificatu  ufus  eft  icopvAcv,  voce  Pau-     7re_Jiy/Js,    res    turpis  feu  turpitudo  qualifcunque 
lus,  Philoni  coaevus,  ubi  ad  Corinthios,  inquite,     fumi  liquet.     Et  quanquam  in  Levitico,  ubi  in- 
OAw  dwiij)  dv  vjjjav  -jropvda,    Kj  TuoiiTt\  iropvda-    .ceftuum   genera   defignantur,     frequens    occurrit 
rmiisi^  iv  to7s  iSrvicnv,  &c.  Omnino  auditur  in-    ejufdem  mentio  pro  ipfa  foemina  fic  interdicla 
ter  vos  (fic  vulgo  vertitur)  fornicatio  &  talis     (ut  voiunt  magiftri)  feu  pro  ejufdem  verendis,  ni- 
fornicatio,  rqualis  nec  inter  gentes,  .ita  ut  uxo-     hilominus  in  Deuteronomio  non  folum  in  Lege 
rem  patris  fui  aliquis  habeat.     At  vix  eft  credi-     Sacra  divortii  fed  in  capite  etiam  .legem  hanc 
bile  ut  flagitioffimum  illud  inceftus  gcnus  fimpli-     praecedente  p  pro  turpitudinc  generatim    ufurpa- 
ci  7ropi/«a.;    nomine  ibi  indigitaretur,  qua  tantum     tur  feu  re  qualicunque  turpi,   quemadmodum  6c 
rornicatio  feu  fcortatio  co   dcnotatur.      Nonne    Rabbinica  lingua  ;  qua  tum  pluraliter  mvnj;  om- 


'  Traft. 
inth.  v.  1. 
Jl.  31. 


T~i  f/,Ao>j/,u.  nierft,  &c.  b  Sapicnlia  cap.  14.   12.  c  Lefl:.  163.  d  Pftlm.  Ixxiij.  27.  c  1  Co- 

f  Levitics  xvfij..&c.  s  AcT:..  xv.  10.  h  Bcza  ibidem.      "  '•  Cap.  ij.  "&  v.&c.  •*  Cap.  xxj. 

lCap.ix.ii.  mCap.i;.:i;.  ■  Cap.  v.  30.  j',Vide'fupra  cap.  jS;.  &.  11.  p  Cap.  23.  14, 


nimodas; 


79$ 


Uxor      Ebrai 


J96 


riimpdaSj    ctiam  &  uxorcm  alienam,   in  Levitici 
dccimo  octavo  vetitas  fignificat,  tum  fingulariter 

rrnj;  etiam  pro  -yrft  rlitiv  nma  "tn  ^s 

VTIDj?,  omnimoda  re  turpi  qua?  detegitur  cum 
ocadt.ari  feu  tegi  debeat  (ut  vcrba  funt  Jchudae 
Bcn  Eliaczcr  Karaitaea)  adhibeturfeu  pro  "O"!  So 
nilJO,  fimplicitcr  ut  Eliah  Ben  Mofeh  b,  alter 
ii:cm  Karaita  ;  cui  uti  &  Talmudicis  paffim,  D£> 
^nvj.vj  nomen  aequivocum  vocitatur.  Atqtie  ut 
corporis  partcs  pudcndas  quae  tcgi  debcnt,  fic 
item  aclus  vitac  pudcndos,  id  eft,  omnimoda  de- 
jiotat  vitia,  feu  quae  impudici  n ■  gotii,  qualecun- 
quc  id  fuerit,  voce  continentur,  qua  pro  Iwnfj.ov 
irpjiyy.a.,  id  eft,  *Q*T  nYTJ?,  ufus  cft  Tertulliairus c. 
Et  confona  funt  haec  etiam  vocabuli  ufui  apud 
prophctas.  Ezekiel  d  de  Hierofolymis  ;  Congre- 
gato  (omncs  tam  qui  te  dilexerint  &  quam  qui 
oderint)  ad  te  per  circuitum,  CnStt  "invij;  'irSjli 
*]D1"i^  73  J1N  lJOI,  &  revelabo  tnrpitudinem 
tuam  videbuntque  cunffam  tnrpilildinem  tuam, 
ubi  bis  occurrcns  nnj/  priori  in  loco  in  Vulgata 
&  Graccis  vcrtitur  ignominiam  &  -mc  -><g.-Axc,  in 
fccundo  turpitudinem  ac  tLjj  d.ic^rijj.oavvnv.t  Et 
Uziclidcs  ibi  73  fi'  (Tfri  piT7  '"j'nnn2  Sjtf) 
"pt/p,  £?  revela;o  pudenda  tua,  &  videbunt 
jiagiiia  tua.  Adco  ut  nvij?  ^■.x.iic  malitiam, 
flagitium,  vitium  etiam  gcneratim  ibi  figidficet 
nequc  alio  fenfu  atque  Nahumi  e  prophctae  illud 
de  Ninive  ybp  n"Q7aai  "pj?a  DIJ  'JTSim, 
Et  oftendam  gentibus  verenda  tua  &  regms  ig- 
nominiam  tuam,  quod  ad  homicidia,  mendacia, 
Iatrocinia,  alia  id  gcnus  fcelera  quibus  abundabat 
urbs  illa  atrociora,  fpeftat.  Unde  &  Onkelus 
Chaldaeus  in  lege  de  Divortio  Molaica,  pro 
"Q!"t  nvij;,  turpitudinem  rei  aut  rem  Uirpem  ha- 
bet  S.in*S  mQj/,  tranfgrejfionem  rci  icu  ali- 
quatn.  Cum  igitur  tum  irdgveii  tum  nvj?  no- 
mina  fuerint  acquivoca  (qualium  fcnfus  fempcr 
genuinus  &  appofitus  crucndus  eft  cx  fingulari 
rei  quae  tra&atur  &  cui  adhibcntur  natura)  & 
turpitudinem,  xs-vlxv,  vitiumque  omnimodum 
pariter  dcnotarint,  vclut  fatis  inviccm  juxta  jam 
dicta  fynonyma,  nonne  phrafis  illa  tunc  tcmporis 
fcholaftica  nViJ>  "Ql  CWO  p  DN  InSn,  Ex- 
tra  rationem  turjitudinis,  quae  adco  in  difputa- 
tionibus  de  divortio  tunc  frequens  erat,  rite  re- 
fpondere  potuerit  tZ  ~snn.psx.7cs  Ao>a  impvMc  in 
Graeca  five  Evangelii  five  Chrifti  verborum  ver- 
fione  ?  Nihil  hic  definimus  de  loci  fenfu.  Con- 
fideranda  tantum  proponimus.  Ccrtc  viri  funt 
doftifiimi  f  q.ui  rcm  ad  fcholarum  Hillelianae  & 
Sammaeanae  controvcrfiam  de  divortio  tunc  agi- 
tari  folitam  attinere  etiam  volunt.  Quin  &  vo- 
ccs  funt  non  paucae  in  Novo  Tcftamento,  ve- 
lllti  olyUx©*,  oW^cA©*,  isey-vo),  Sskjjms,  ta-oio- 
(Zvnooc,  l-mimoitoc,  •wlzw,  iwQyttma.,  yeteylomv,  id 
gcnus  alia,  quorum  interpretatio  folummodo  cx 
ufu  qui  tunc  temporis  inoleverat  nec  aliunde  rite 
petenda.  Quemadmodum  f\  de  morbo  aut  vitio 
in  fcrvo  ad  aedilitium  cdictum  quaeratur,  quid 
cis  nominibus  vcniant  ;  non  c  medicis  aut  phi- 
lofophis,  fcd  ex  jurifeonfultis  qui  vetborum  illo- 
mm  ufui,'  qua  in  cdifto  contihehtur,  afliieti  funt, 


id  difci  oporter.     Qualia  non  pauca  in  ftudiofo- 
rum  dilquifitionibus  occurrunt.     Et  difquifivimiu 
hic  tantum  nos,  perfpicacioribus  dcfinitionem  re-. 
linquentes.     Scd  de  flridiori   tSj?  ■mopvdxc,  figni- 
ficatibne  confulc  inprimis  cminentiffimum  bon2- 
rum  literarum  principcm  Claudium  Salmafium  in 
Foenorc   Trapezitico.     Certe  nec  praetereundu« 
eft  hic  locus  Origenis,  undc  haud  difficilc  videtut' 
conjectari   t«s   ■zzroovela.c   in    re   divortii  latiorenr 
fignificationem,  qualem  memoravimus,  a  Judaei* 
faltem  aliquot  Hellenifmo  fuo  illiusaevi  alluetio- 
ribus  efie  admiffam.      Tractans  patcr  ille  verba' 
Matthaci  de   exceptione   ttoovJixc,     Forfitan  au-\ 
dax,  inquit  s,  a/iquis  &  Judaicus  vir  adverfm 
dofirinae  Salvatoris  noftri   dicet,    quoniam  & 
Jefus  dicens  Quicunqne  dimifent  uxorem  fuani 
excepta  caufa  {Trovvetac.) fornicationu,  facit  ean 
moechari,  permrfit  uxorem  dimittere  quemadmo 
dum  Moyfes,  quem  retulit  propti  r  duritiam  cor: 
dis  Judaeorum  hoc  praecepijfe.     Et  hanc  ipfan 
inquiet  ejfe  caufam  fornicationis  per  quamjuftt 
uxor  a  viro  dimittitur,  fecundum  quam  &  Moy 
fes  praecepit  dimittere  uxorem,  fi  inventa  fueri 
res  turpis  in  ea.     Difputat  quidem  in  Judaicun 
ejufmodi,  qualemcunque  virum  Origenes  nec^ 
vactv  ibi  fignificare  vult  aliud  atque  adulteriun, 
tametfi  interea  non  tam   pro   ftricta  exception 
quam  pro  cnminis  exemplo  vocabulum  mcmora 
ri  velit,   idque  non  tam  a  praeceptore  quam  ex 
pofitore  j  adeo  ut  aliae  manerent  pariter  divort 
caufae  quae  flagitia  non  imparia.      At  vero  ob 
jectionis  illius  Judaicae  vim  non  aflequor,  nifi  ii 
Hclkniftis    faltem    aliquot  fuifle  admitteret   hi 
Origenes,   qui  latiori  fignificatione  illa   tto^z 
in  caufa  divortii  fumerent,   forfan  etiam  omni 
um  tunc  temporis  fententiam  receptam  non  ali 
am  fuifle.      Perpende  locum  integrum.      Cert' 
tum  nVU?  tum  TT0OV9U  Ebraeis  Heileniftifque  ii 
caufa  divortii   fignificare  ex  jam   didis  videntu 
quantum  etiam  in  eadem  re  Paganis  mores  ;  qui1 
nomine  mali  mores  univerfi  vcteribus  Romani 
ita  indicati  funt  in  aclione  morum  Scjndicio  mo 
rum  inter  virum  &  uxorem,   ut  graviorum  mo 
rum  voeabulo  adulteria   tantum,   leviorum  om 
nes  reliqui  continerentur ;  quod  ait  Ulpianus1 
Tantum  abeft   ut  adulterium  duntaxat  foeditat 
rci   in  Lege  illa  Sacra  denotaretur   ex   fententi 
Ebraeorum  aliquot  quod  patienter  nimis  (ut  ali 
ejufmodi  non  pauca )  admittunt  fcriptores  non 
nulli  *  Chriftiani.     Sed  de  voce  iropteixi  &  qua 
inde  hic  pendenr,    plura  inferius  ;    ubi  itcm  va 
riae  Chriftianorum  pro  divcrfa  quam  affixere  il 
verbis  quac  hic  traftavimus  fignificatione  &  fecu 
lorum  &  perfuafionum  difcrimine,  fcita  compcr 
dio  exhibemus.     Atqui  etiam  ad  Evangelia  toii 
quent  fe  viri  aliquot  eruditi  ad  illud  de  Jofephj 
Mariae  virginis  marito,    ubi  poftquam  ea  inven 
ta  eft  k  in  utero  habens  de  Spiritu  Sanclo,  i 
Ux.ou.oc  a>v,  id  eft,  cum  ejfet  juftus,  &  no-liet  eat/, 
is%Q$biyiJ.ctliox;,    f/SaAi!)Sn  >\oiSl^  AmXvaot^  o/jt/cJ 
feu  infamare  aut  traducere,    voluit  occulte  fd 
clam  dimittere  eam.     Certe  fi  fas  fuerit  ad  n 
ceptos  gcntis  judaicac  mores^rem  hanc  expendj 


•    *  Tn  Sephei-  mirp  -|yu>  pag.  iS  a.  i>   Tit.  ninjO  cap.  i.  MS.  e   Adverf.  Marticnem  lib.  4.  cap.  34. 

XJ)-  37-  c  Cap.  iij.  4.  f  Arias  Montanus,  Scultctus,  Grotius,  alii.  c  Homil.  in  Matth.  vij. 

tir.  dc  Dotibus.  ■  Vide  To.latum  ad  Deiit.  xxiv.  Thom.  Pium  diflert.  de  Divortiis  Ind.  Scc.  k  D.  Matth.  i.  18. 

:'c  Ludovic.  dc  Dieu  ad  Malth.  cap.  j.  &  in  Appcndic.  pag.  ^04.  £c  Grot.  ad  dicT:.  bcum. 


"i  C 

h  De  regi 


791 


U 


X    O    R 


B    R    A    I    C    A. 


798 


e,  erit  ni  falior  apertiffima.  Gravidam  cxiftima- 
>at  fanctifllmam  uxorem,  quacum  non  coiverat 
pfe  idque  five  ex  adulterio  five  ex  flupio  ante 
ponfalia.  Jam  vero,  ex  adulterio  a  viro  quali- 
ercunque  credito,  ne  honcftc  retinendam  qui- 
lem  juxta  3  mores  Ebraicos  uxorem  fuifle,  fcimus 
•x  eis  quae  fupra  capite  traduntur  decimofexto. 
:x  ftupro  autem  five  coitu  ante  fponfalia  (quem 
iifpicatum  efle  Jofephum  cxiftimat  Juftinus  b 
vlartyr)  aut  criminaliter  in  uxorem  vir  agere  po- 
uiflet  ex  lege,  atque  capitis  ob  virginitatcm  prae- 
cptam  accufare,  aut  nomine  dotis  five  refcinden- 
lae  five  minuendae  eandem  ob  caufam  actione 
ivili  uti,  quemadmodum  etiam  oftenfum  c  eft. 
ofcphus  igitur  $ix<uic  d\  cum  effet  jujlus  feu  (ut 
irafinus)  quia  erat  jufttis,  id  eft,  rituum  patrio- 
um  obfervantior,  retinendam  uxorem  minime 
;enfuit,  quam  juxta  patrios  mores  ejiciendam 
xiftimavit,  Saltem  non  fine  dedecore  ejus  in  fo- 
o  cum  ea  ipfi  agcndum.  Ei  tamen,  utpote  vir- 
;ini,  quam  etiam,  antequam  in  fomnis  viderat 
ngelum  teftem,  alioquin  moribus  fandtiffimis 
uifle  certo  fciret,  adeo  indulgentior  erat,  ut  nol- 
et  eam  five  adulterii  five  praereptae  virginitatis 
ut  impudicitiae  accufare,  unde  dos  refcinderetur 
ninuereturve,  ipfaque  neceflario  infamaretur,  fed 
eliet  potius  clam  ac  occulte  eam  dimittere,  id 
ft,  fine  ftrepitu  forenfi  &  abfque  criminis  atque 
[oris  five  difpendii  five  diminutionis  infamia. 
>Jam  clam  dimittere,  dimittere  fine  teftibus  fig- 
:ificare  ibi  (ut  volunt  aliqui)  opinor  nequit,  cum 
lullum  eflet  legitimum  fine  libello  repudium,  nec 
Jlus  fine  teftibus  libellus  legitimus,  ut  ftatim  do- 
ebitur  &  rectifiime  animadvertit  vir  praeftantif- 
;mus  Hugo  Grotius.  Neque  autem  in  libello 
Jlo  caufae  divorrii  mentio  adhiberi  folebat  ; 
:d  verba  duntaxat  quae  matrimonium  rite  dif- 
Dlverent  ;  caufa  ipfa,  ubi  pro  mariti  arbitrio 
ebat  repudium,  nec  dotis  jactura,  fecundum  ea 
uae  fuperius  hac  de  re  dicta  funt,  fequebatur,  in 
aariti  confcientia  repofita.  Ubi  vero  etiam  fe- 
uebatur  ex  caufa  repudii  dotis  jaclura,  aut  in 
ftis  fori  autin  ore  hominum  aut  in  utrifque,  ut 
eri  fere  amat,  ipfa  caufa,  unde  &  infamia  fe- 
uta  eft,  publicabatur. 


C  A  P.     XXIV. 

Jibelli  divortii  formula  ac  effecius  ■  8f 
de  fingulari  in  eo  vocabulorum  ali- 
quot  fcriptione. 


LIBELLI  apud  Ebraeos  repudii  formulae 
veteris  verba  folennia,  id  eft,  tM  7tt>  1DU 
:u  corpus,  fubftantia  aut  materies  ipfa  libelli, 
ua  fcilicet  ipfum  folvebatur  matrimonium  &  fo- 
ati  effedtus  declarabatur,  in  lingua  femi-Babylo- 
dca  ita  fe  habuit  d  : 


*fa  *$r\  |hi  dix  ^dS  mnio  na  nn 

■jna?  jmoD  0x1  rayo»  nusi  ponwj  iflD  wp 

:  j"Dym  7dj  7D7  jawnm 

Ecce  licita  Jis  viro  cuicunque.  Atque  hic 
efi  inter  te  &  me  libellus  repudii,  relittionis 
epijlola,  ac  inftrumentum  dimijfwnis,  adeoque  tibi 
liberum  Jit  cuicunque  velis  nubere. 

Caeterum  adjeftis  tempore,  loco,  teftibus  & 
quae  formulam  integram  complerent  caeteris, 
ad  hunc  modum  ferme  a  magiftris e  exhibetur ; 

j^ntio  '17D  mn  -pi  "pa  nnvts  7ddi  "p~ 
ahm  sm»jo7  rvneseh  in  rran  "pi  "p 
'p  7D  >xbb  ain  yx  'JiSd  pipoD  no  uo'07 
n  rvtn  to»jni  pn»«  oicr  hoi  wd  oipoi 
nijnD  >iy3x  'nrajo  jinnnioi  nnt*7i  ♦nrbiai 
wv  norrni  npDan  nnosi  t-OD'38*  nSid  wsa 
7di  j-1'jiSd  xnoo^  'jiSd  nD  n»Ji7D  nJN  >yj 
'DnnN?i  'D'nnDNni  'D'b  rctn  jo'jm  \im  dw 
ripip  jo  'nnjx  nin  n  'D'nnDNn  jinnnN7i 
'D'S  'D'n»  nonni  npDtm  nnvz}  nDi  t^n 
jownrt?  "|no7  'd'pdjd  nm7er\  nxcn  j»'inm 
nov  jo  'D'7'D.  nno'  nb  Mtfl  j"'Dvnn  7dj  SdS 
n  |7i  o7N  SD7  mnio  na  nni  abwi  p"i 
mjNi  jmoD  qx\  j'Di7n  7DD  'njo  'D'7  'in» 
:  hirm  nvn  ms  ppinty 

.7^  '17D  p  ':i,73 
.7^  '17D  p  'J17D 

FERIA  N.  menjts  N.  die  N.  anno  N.  Jive 
a  mundi  conditu  Jive  aerae  N.  qua  in  lo- 
co  N.  utimar.  Ego  N.  Jilius  N.  ex  loco  N. 
&  quocunque  nomine  feu  cognomine  alio  Jive  ip- 
fe  ego  Jive  parentes  mei  Jive  locus  unde  ego  dig- 
nofcor,  Jive  loca  unde  parentes  mei  dignofcuntur, 
nuncupamur,  ultro  atque  ex  animi  fententia  & 
fine  coa£lione  dimitto,  relinquo,  repudio  te  tibi 
tu  N.  Jilia  N.  ex  loco  N.  &  quocunque  nomi- 
ne,  feu  cognomine  alio  five  ipfa  tu,  five  parentes 
tui  Jive  locus  unde  tu  digmfceris  five  loca,  un- 
deparentes  tui  dignofcuntur,  nuncupamini ;  quae 
antea  ufque  in  hoc  momentum  uxor  mea  fuifti. 
Et  nunc  dimitto,  relinquo  &  repudio  te  tibi  adeo7 
ut  Jis  libera  &  tibi  fit  poteftas  abeundi,  &  cui- 
cunque  viro  velis  nubendi.  Nec  mortalnm  quif- 
quam  te  prohibeat  ab  hoc  die  in  perpetuum.  Et 
ecce  fts  cuicunque  viro  licita.  Et  hic  efto  li- 
bellus,  qui  tibi  a  me  eft  libellus  repudii,  injtru- 
mentum  dimijfionis,  &  re/icJionis  epiftola,  juxta 
praefcriptum  Mofis  &  Ifraelitarum. 

N.  fllius  N.  teftis. 
N.  filius  N.  teftis. 

Ubi  ita  lingua  ferme  Babylonica  feu  Syriaca> 
id  eft,  Ebraeis  Chrifti  tempore  &  diu  ante  ufita- 
tiori,  fcribebatur  libellus  (quem  itidem  alia  ali- 


*  Vide  Ambrof.  ad  Lucam  lib.  i.  cap.  1.  b  Dialog.  cum  Tryphone.  c  Supra  cap.  1.  &  i.  d  Mifna  tit.  Gittia 

ap.  9.  c  Videlis  Maimonidem  halach.   Girufhin  cap.  4.  Sal.  Jarch.  ad  Talmud.  Babyion.  tit.  Gittin  cap-  9-  fol.  Sf-  b.  8c  Gemaram 

)id.  Animadverf.  ad  citat.  Maimonid.  locum  fol.  173.  Mofem  Mikotzi  Praecept.  Affirmat.  fo.  Sepher  ^gn  t7^>  num.  3  i.  Alphef.  part.  2.  tifc 
iittin  fol.  600.  a.  Rituale  Maharil  fol.  90.  b. 


VOL.    II. 


Pp    p   p   P 


q«a 


799 


IJXOR      Ebhai 


C    A. 


8oc 


qua  lirigna  confcribere  fas  erat)  diligentiffime  ex 
veterum    inftituto  fic    obfervanda    erat  fcriptio 
folennium  in  eo  vocabulorum,  ut  tametli  ortho- 
graphia  diverfa  eorum  nonnulla  exarari  alibi  po- 
tuiifent,  nonnulla  etiam  interdum  debuiflent,  non 
aliter    tamen  ac    fuperius   exhibentur  hic   eflent 
omnino  a  fcribis  exhibenda ;  ne  forte  aut  e  mala 
apicum  five  duftu  five  diftantia  five  conjun&ione 
aut   homonymia   fenfus  alicubi  fuboriretur  a  le- 
genti  ipfi  repudii  fubftantiae  ac  naturae  haud  fa- 
tis  confonus.     Illud  'ui  H  JTI  &  hic  efto,  &c. 
non  'M)  }'T1    exarari   debuit,  jod  fcilieet  inferto 
(quod   tamen    permittit  linguae  idioma)  ne  for- 
fan   intelligeretur  'iji   »MO  'D'7  'liT  H  pl  adeo 
ut  feorfim  poffit  furni  pro  &  judicium  eft  feu 
fententia  forenfts  unde  tibi  a  me  libellus  repu- 
dii,  &c.    perinde  ac    fi  innueretur,    fine  judicio 
praecedenti  quod  cogeret,  repudium  minime  fac- 
tum.     Nam,  ut  mox  oftenditur,  etiamfi  fenten- 
tiam  ferret  forum  de  divortio,  ex  fpontanea  ta- 
men  vki  animi  fententia  undiquaque  repudianda 
erat  uxor.     Id   eft  iibellus   ultro,    non  velut  ex 
fententia  fori   dandus   erat,  quod  animadverten- 
dum  eft  quoties  coadti  rcpudii  mentio  occurrerit. 
Item  &DD3nrt7  ut  nubat  feu  nubendi  fcribi  non 
oportuit  NDD3JTK7,  ne  forte  disjunctim  legeretur 
KDDJfV  \k">  non  nitbat,   quo    futurae    nuptiae  ei 
ex  vi  foni  dencgarentur.     Qyiod  nihilominus  non 
ita  accipicndum,  ac  fi  inde  aut  divortium  ipfum 
fuiflet  irritum   aut  repudiatae  fas  non  fuiflet  de- 
nuo  nubere.     Nam  ex  ipfo  libello  dato  folvcba- 
tur  matrimonium  ex  aliis  quae  occurrunt  in  eo 
claufulis  illud  fatis  dirimentibus.     Sed  nolebant 
quidquam  in  eo  reperiri,  quod  divortii  fubftantiae 
adveriari  videretur.     Et  mak  fane  a  viro  maximo 
Jofepho  Scaligero  obfervatum  eft  ex  Jofephi  loco 
fuperius  b  addufto,  de  Coftobaro  &  Salome,  per- 
peram  intcllecto  ac  cum  libelli  verbis  comparato, 
dimiflae  uxori  ad  fecunda  vota  convolare,  nifi  vir 
prior  ■permifcrit,    non  licuifie.     Ejus   fententiae 
funt  &  alii  infeliciter  fequaces.    Verba  c-  Scaligeri 
funt,  Jofephi  loco  fubjunda ;  §)ttem  locum  ideo 
addttxi,  quia  notabilis  eft,  ex  qito  difcimus  non 
folum  mulitri  non  licere  a  viro  difcedere,  fed  ne 
dimijfae    quidem  a   viro  ad  fecunda  vota  con- 
volare,  niji  prior  vir  permiferit.     Ideo  folennia 
illa  verba  adjiciebantur  in  libello  hmsatncu  »nri 
Wti  7D7  mmai  'JO  rW12,  Efto  a  me  rejecfa  & 
permifla  cuicunque  viro  ;  hoc  eft,   do  tibi  facul- 
tatem  nubendi    cuicunque  viro  volueris.     Niji 
claufula  adjecla  ejfet,    non  poterat  alii  nubere. 
Sic  ille.     Sed  nullibi  reperio  apud  magiftros,  ver- 
ba  illa  aut  fimilia  aliud  in  libello  praeftare  offi- 
cium  atque  id  quod  ipfius  fubftantiam  &  prima- 
riam  vim  explicat.     Non  quod  libello  adjiciat  id 
quod  rite  dimiflae  non  ex  ipfo  folummodo  di- 
vortio,  velut  aftu  legitimo,  liceret  ;  quod  mani- 
fcftius  fit  ex  cis  quae  capite  occurrunt  proximo. 
Et  vide  fupra  nos,  de  Fl.  Jofephi  loco  illo.  Tem- 
pus  autem  trimeftre  elabi   debuit  antequam  de- 
nuo  nuberet  d  uxor  fic  dimifla ;  ob  rationem  ip- 
fam  quae  in  fratriae  ac  leviri  nuptiis  ante  memo- 


ratuf .   Saltem  fi  dubium  ullatenus  reftaret,  utrurr 
gravida   effet  necne.      Ne  fcilicet  de  partus  pa; 
rente  non  fatis  conftaret.     Tres   autem  jodin' 
continui  ante  nun  bina  vocabula  illa  j">infi  &, 
J'"D"i»n  in  libello  claudunt,  ut  inde  certiffimun; 
eflet   pluralis  numeri,  cujus  fonus   aliter  nimiii 
affinis  eft,  ufum  ibi  neutiquam  efle.     Ne  fciliee 
ita  ad  alias  etiam  uxores  feu  foeminas,  non  ao] 
eam  folam  cujus  nomine  conceptus  eft  libellus 
verba  fpe&are  viderentur.     Alia  funt  ejufmodi 
adtuariis  fumma  cum  religione  in  fcriptione  ob 
fervanda,   de  quibus  confulas  fi  placet  Aloyfiun 
Novarinum  e  in  Aquis  Nuptialibus.  Habentur  e 
tiam  libelli  Ebraeorum  divortii  formulae  aliq\io 
apud    fcriptores  Chriftianos   editae,   veluti  Piu 
lum  Fagium  fj  Guilielmum  Schickartum  B,  Lu 
dovicum  de  Dieu  h,  Joannem  Drufium  ',  Ro 
bertum  Coenalem  k,  Sixtum  Senenfem  l,  Hugo 
nem  Grotium  m,  alios  n.     At  vero  Drufius,  le, 
gem,  inquit,  olim  Tharifaei  (legem  de  divortii 
in  Deuteronomio  latam)  non   recle  intellexijj 
mihi  videntur.     Nam  per  eos  licebat  id  facer 
ob  quamvis  caufam  dato  libello  repudii,  in  qu 
maritus  promittebat    uxori    quam    dimittebai 
nunquam  fe  cum  ea  congrejjuntm  aut  confuetu 
dinem  haiturum  ejfe.     Citat   dein,  ut  id  pro 
bet,  Jofephi   verba  illa  de  divortiis  ° ;  TuvurtS. 
•?  <7uroi JCBOTjs   /SbAo/j-^JO?  Sfe.Z>6li%j£mvotji  ■ng.Zj   a.g  S>)9K 
tvv   aincL£,  ■7mM.cu  J\,    clv    toU  dv.^^imig  toicwtg 
yivovrcq,  yoJ.ij.fj.ctcn  pi    i?ej    b?  yy/ic%yniTi  o-wjeAS& 
tayyo/Qicbtii.     AdSot  yt  clv  Stcik;  <j\vaictv  cnwoix& 
iTipu,  t&gpTi&v  yi  gvk,  ipezTior.     Verfionem  deii 
ampleclitur  hanc  Geleniam,   ®ni  a  conjuge  qua 
cutique  de  caufa,  ut  fa  pe  hominibus  ufu  venil 
disjungi  poftuiat,  frijto  ei  fecuritatem  facial 
quod  tam  atnplius  noht  repetere.     Sic  enim  ha 
beiit  poteftat  m  alterius  conjngis  quaerendi,  alio 
qui   divortium  non  permittitur.     Exhibita  deii. 
Latine  libelli  repudii  formula  e  commentariis  ma 
giftrorum,    idque  fatis  fideliter  &   fecundum  e; 
quae  fuperius  oftenduntur  :    In  qua  formula,  ait 
deijfe  videi'  &  miror  fcuritatem  quam  maritu. 
faciebat  uxori  de  non  repetendis  ejus   nuptiis 
Nam  quin  in  veten  libello  exprejfa  fuerit,  cun: 
Jofephus  id  teftatum  reliqutrit,  dubitare  non  de 
bemus,  nos  pra.frtim,  apud  quos  Jofephi  auto 
ritas  major  ejt  quam  recentium  Rabbinorum.  D< 
Jofephi  autoritate,  aut  an  is  Rabbinorum  fcrip- 
tis  (fcriptis  fcilicet  quibus  traditiones  per  ora  ma 
giftrorum  a  feculis  vetuftiffimis  &  Jofepho  mul 
to  antiquioribus  traditae  confervantur)  fit  prae 
ferendus,   hic   locus  non    eft   difputandi.      Sec, 
vero  tanti  viri  pace,   ejufmodi,  quod  vult  ille 
omnino  nihii  apud  Jofephum  reperitur.     Verbfi 
illa  ita   plane  fonant   Latine  ;    Si  quis  a  con\ 
juge  quacunque  de  caufa  disjungi  velit  (&  cau 
fae  ejufmodi  certe  quamplures  hominibus  -acci 
dunt~)  fcriptis   ei  fecuritatem  faciat   aut  fir 
met  fe  in  poftentm  cum  ea  neutiquam  confuettt 
dinem  habiturum.    Inde  fcilicet  accipiat  ea  po 
teftatem  alteri  nubendi.     Qucd  ante  permitten 
dum  non  eft.     Seu,  ut  non  male  Ruffinus,  intcr 


*  Geraar.  Babylort.  ad  tit.  Gittin,  cap.  9.  fol.  Sf.  a  &  b.     '  b  Cap.  rp.  c  Jofepb,  Scaliger.  in  Animadverf.  Eu 

feb.  num.  10  if.  pag.  iyo.  <•  Videfis  Praefit.  ad  Zohar  fcl.  8.  b.  edit.  Mantuanae.  '  Ele<a.  Sacr.  lib.  6.  cap.  48 

f  Ad  Chald.  Paraph.  Deut.  xxiv.  8  De  Jure  Rcgio,  cap.  3.  theor.  9.  h  Comment.  in  Matth.  cap.  v.  '  OMervat 

lib.  i+.  cap.  10.  k  Axiom.  de  Divortio  Matrimonii  Mofaici.  '  Bibiiothecae  fanftae,  lib.  i.  <"  Ad  Matth.v.  pag.  93 

71  Zuingcr  in  Theat.  Vitae  Humanae,  vol.  29.  lib.  unic.  Stc  °  Lib.  4.  cap.  8. 

pre: 


8or 


U    X    O    R       E    B    R    A    I    C    A. 


802 


?rcs  vctus,  Ex  fcrpto  quod  mniquam  cum  ea 
:onveniat,  compromittat.  Sic  enim  Babebit  po- 
"ejiatem  alii  copulari.  Nam  prius  il!a  alteri 
'unginon  potejt.  Adco  ut  <SsX  th  y/tMircm  awuiX- 
•\iiv  non  vcrtendum  aut  intclligendum  fit  pro  co 
^uod  cft,  quod  eam  amplius  rulit  repettre  (quafi 
ie  non  rcpctcnda  ea  in  uxorcm  aut  non  iteran- 
lis  nuptiis  aut  iponfaliis  verba  fiercnt ;  nam  id 
icitum  fuifle,  ut  quis  a  fe  rcpudiatam  in  uxorcm 
icnuo  duccrer,  modo  inquinata  non  eflct,  juxta 
,  :a  quac  primo  libro  traduntur,  non  folum  apud 
nagiftros  eft  ccrtiffimum,  fcd  ctiam  apud  Jo- 
cphumj  qui  vcrbis  proxime  fcquentibus,  de  in- 
quinationc  ejufmodi,  vclut  de  fola  exceptionc, 
ecundum  Sacrae  itidcm  Legis  mcntem,  loquitur) 
ed  quod  cum  ea  nollet  amplius  confu:tudin:m 
mbere,  id  eft,  nollet  initum  matrimonium,  un- 
k  pependit  illa  confuetudo,  amplius  vim  reti- 
iere;  quod  nihil  aliud  cft  praeter  ipfum  divorti- 
un,  nec  ad  eam  non  repetendam  attinet.  Poftre- 
na  autcm  vcrba  ^o^ov  •$&  a*  iqnxHov  non  ad  di- 
rarflum,  ut  vult  Gelenius  interpres  cjufque  fequa- 
:es,  fed  ad  fecundas  nuptias  plane  fpcdant.  Ante, 
cilicet  ante  folutum  ita  per  confuetudinis  futu- 
ae  renuntiationem  in  libello  repudii  contentam, 
rxori  non  licere  ad  fecunda  vota,  de  quibus  proxi- 
nis  quae  praecedunt  fyllabis  loquitur  Jofephus, 
:onvolare.  Et  planiffimum  eft,  ut  in  ceffioni- 
>us,  feu  quibufcunque  alienationis  feu  focictatis 
■  liflblutionis  inftrumentis,  ita  in  Jibello  divortii 
"erba  femper  fuifle,  quae  jus  omne  priftinum  ce- 
lentis  abolercnt  &  torum  alienantis  ac  focieta- 
em  diflblventis  commodum  ac  contradum  prae- 
:edentem  in  tempus  futurum  ac  perpetuum  di- 
uerent,  adeo  ut  eo  nomine  fruftra  inpofterum 
:geretur  ;  quae  nihilominus  novum  aut  fecun- 
lum,  inter  perfonas  eafdem  contradtum  nunquam 
lon  admitterent.  Id  quod  de  jure  nuptiarum 
dc  repetendarum,  pro  mariti  ac  repudiatae,  an- 
equam  alteri  nupferat,  libitu,  idque  ad  Jofephi 
nentem,  eft  itidem  obfervandum.  Neque  erat 
>mnino  cur  Jofephus  &  Rabbini  hac  in  re  ita 
ommitterentur,  fatis  nimirum  invicem  concor- 
es.  Et  verba  libelli  manifefto  comprchendunt 
lud,  eum  non  amplius  cum  ea  congrejfurum, 
x  initi  fcilicet  antea  matrimonii  vi,  ut  intuenti 
lcile  liquct. 

C  A  P.     XXV. 

Decem  res  fngtdares   qr/as,    velut  ipja 

'    Lege  Sacra  fitbmxas,  flritte  obfervari 

voluere,  ut  legitimus  exiret  libellus  di- 

vortii.     Aha  quaedam  ex  fuperinduc- 

j    tis  majorum  in/lttutis,  ad  divortiorum 

jus  inprimts  attinentia. 

aT  autem  ipfe  divortii  a&us  legitime  confi- 
ceretur,  decem  circumftantiae  caute   erant 
adhibendae,  quas  enumerant  velut  ipfo  Sa- 
rae  Legis  fcrmone  fubnixas  ac  perpetuo  necefla- 


rias.  Prima  cft  lflT^a  NiSn*  E»K?1  VW  tebv, 
Ut  maritus  non  dimitteret  feu  divortio  ejicertt 
uxorem,  ?iifi  ultro  atque  ex  animi  Jui  fntentta. 
Id  eliciunt  e  vcrbis  illis,  Si  ea  non  inventrit  gra- 
tiarn  in  oculis  ejus.  Quod  autcm  fuperius  de 
repudio  ex  fententia  forenli  toties  occurrit,  fcm- 
per  intelligendum  ita  eft  a,  ut  aut  latae  dc  divortio 
fententiae  ipfc  in  qucm  ferebatur  aflenfum  liben- 
ter  e  veftigio  praeberet  adcoquc  libellum  confcc- 
tum  traderet,  aut  fi  contumax  forfan  efiet,  ne- 
que  uxorcm  quam  retincre  foro  vifum  erat  illi- 
citum,  dimittercr,  verberibus  co  nomine  eflet 
afficiendus,  ufque  dum  palam  haec  veiba  de  di- 
vortio  cmitteret  »JK  T~T£Y\  placet  mihi,  feu  ego 
volo  ipfe,  &  dcin  libello  confcripto,  uxorem,  ut 
oportuit,  ultro  repudiaret.  Etenim  ita  fponta- 
neum  fatis  habebatur  repudium,  quoniam  ea 
fpontanea  fatis  cenfebantur,  quorum  in  aflenfum 
quis  ita  fententia  forenfi  poenifque  adacms  efier, 
modo  ad  eadem  etiam  ex  lege  obligaretur.  E(t 
Maimonides  ;    Min  W  7"T  DJ  StDS  t^S  PTa9 

pm:n  yrbw  ^b  z<hit  dvjn  povs*  ym.  cm 
foSrw  pJD  rmnn  p  "o  rrno  "smv  nm  rtwjh 

jnj!*4  nj*  TN  "OS^  **;*,  Ratio  quare  ejufmodi 
libellus  ex  vi  non  vitietur,  eft,  quia  non  cenfe- 
tur  vis  ejfe  (quae  aftum  vitiet)  nifi  ubi  quis 
cogatur  urgeaturve  rem  aliquam  facere,  ad  quam 
ex  lege  minime  obligatur  ;  veluti  ubi  quis  va- 
pulat  ufqUe  dum  quid  vendat  aut  donet. 
Secunda  res  cft  **niS*  "Q-Q  *>**»  3^32  V*\m, 
Ut  fcripto  repudiarct  &  non  re  alia  :  quoniam  in 
ipfa  lege    memoratur  "iflD  feu    libellus.     Tcrtia, 

■)i»jpo  n*vDn*  rww*  anan  pjy   rvrvv,  Ut 

primaria  fcripti  materies  ejfet,  maritum  uxoreni 
e  dominio  feu  pojfeffione  fua  dimitttre  &  fummo- 
vere  :  idque  ex  eo  quod  in  Lege  Sacra  Jegitur 
nrntPl  &  dimittat  feu  emittat  eam.  Unde  fie- 
bat  etiam  ut  fi  is  njOQ  10XJ?  Thw\  dimitteret 
feipfum  ab  ea,  id  eft,  verbis  in  libcllo  uteretur 
tantum,  quae  illiusab  ea  dimiffionem,  non  hu- 
jus  ab  co,  diferte  exprimcrent,  irritum  haberetur 
repudium.  Verbi  gratia,  fi  fcriptum  eflct  five 
"T?yS  'J'K  ego  non  ero  aut  non  fum  maritus  tuus, 
five  "TDVltf  'J'N  ego  non  ero  aut  non  Jhm  fpon- 
fus  tuus,  fivc  quid  ejufmodi  aliud,  repudium  in- 
de  non  fiebat.  At  fi  nnSlCD  nN  nn  ecce  di- 
miffa  ps  tu,  aut  WUQ  TS8.  nn  ecce  repudiata 
aut  expnlfa  fis  tu :  aut  *pXJ?S  n«  nn  tibi  tui 
fit  poteftas,  aut  quid  ejufmodi  infereretur,  legir'- 
ma  erant  repudii  verba.  Memineris  hic  ex  libro 
fecundo  fponfalia  pariter  ita  concipi  debuiflc  ut 
cotundem  vocabula  aflererent  virum  fponfam  non 
hanc  illum  accipere.  Qtiarta  res  hic  obfervanda 
erat,  moS  1V2  mVJH  ~\T^  Wty  TVtm,  Ut  ma- 
teries  primaria  libelli  ejufmodi  ejfet,  ut  ipfa  ab 
ipfo  excideretur.  Nam  libellus  in  ipfa  lege  nun- 
cupatur  nWO  13D  libellus  excifionum,  quod  li- 
bellus  repudii  vulgo  &  redte  vcititur.  Tam  au- 
tem  tertia  quam  quarta  ita  intelligenda  eft,  ut 
cx  ipfa  verborum  adhibitorum  vi  manifefta  cflct 
ac  certiffima  conjugii  intercifio  folutioque,  feu, 
quod  ipfum  tantum  voluit  Jofephus,  ut  ex  fupe- 
riore  liquet  capite,  ut  fecuritas  uxori  inde  nafce- 
retur  maritum  ex  matrimonio  ante  inito  fMiSifrvn 


1  Gemar.  Babyloa  ad  tit.  Eracin,  cap.  8.  fol.  n.  &  ad  tit.  Jabimotb,  cap.  iz.  fol.  106.  a.  8c  ad  tit.  Gittin,  fol.  88.  b.   Adde  Maimonid.  ha.:. 
irufhin,  ap.  i. 


8 


3 


U    X    O    R       E    B    R    A    I    C   -Al 


erttt/sAGei)',  impofterum  fecum  non  congrejfurum, 
nec  confuetudinem  vitae  habiturum.  Ncque  crat 
neceflarium  ut  aedibus  viri  ejiceretur,  ne  repudium 
non  fatis  eiTet  perfe&um  ac  legitimum  ;  tametfi 
Legis  Sacrac  verba  fint  TW3Q  nrhw\  &  dimittat 
feu  emittat  eam  ex  aedibus  fuis.  Etenim  fuffici- 
ebat  ita  libclli  verba  effe  concepta,  ut  inde  fatis 
conrtaret  virum  eam  a  fe  dimittere  ac  matrimonium 
folvi,  adeoque  ncc  familiae  maritalis  partem  in- 
pofterum  eam  fore,  fed  ex  aedibus  ejiciendam,  ta- 
metfi  ipfe  cjccnonis  a&us  nondum  fequeretur.  Ita 
nihilominus  ut  fi  nupta  poftlibeiium  tiaditum  per- 
feftumque  rite  divortium,  nondum  ejefta  cum  vi- 
ro  cohabitare  non  defineret  a,  de  fecundis,  velut 
cum  reduce,  nnptiis  ex  coitu  effet  praefumen- 
dum.  Unde  etiam  novo  libello,  repudio  novo 
opus  erat.  Non  ita  fi  fponfa  repudiata  idem  fe- 
ciffct,  nifi  ipfius  coitus  teftes  habercntur.  Ete- 
nim  in  nuptae  caufa,  de  coitu  ex  confuetudine 
priftina  praefumebatur ;  non  in  caufa  fponfae  qua- 
cum  antea  concubitum  non  habuerat.  Quoni- 
am  autem  de  nuptae  ita  repudiatae  coitu  erat 
praefumendum,  ideo  etiam  de  fecundis  nuptiis. 
Nam  in  receptis  habebant  fententiis  CTIN  j»N 
njl*  fbyi  ^rby^  TVDty,  Temere  praefumendum 
non  eji  virum  coitti  fcortari  :  ubi  fcilicet  ita  de 
affedtu  maritali  ex  conjugio  praecedenti  atque  de 
amore,  ut  fit,  reduce  merito  effet  fufpicandum. 
Ejufmodi  etiam  intercifio  conjugii  iegitimo  repu- 
dio  neceffaria  erat,  ut  quoties  libello  adjiceretur 
claufula  illa  de  uxoris  ad  alia  convolandi  vota  li- 
bertate,  fi  accederet  etiam  exceptio  viri  alicujus 
quocum  nuptiae  poflent  contrahi,  plane  irritusb 
effet.  Non  ita,  fi  exciperetur  five  Gentilis  five 
fervus  five  pater  five  frater,  aut  eorum  quis  alius 
quibufcum  nuptiac  feu  contradtus  matrimpnialis 
plane  nullus  ac  omnino  nihili  erat.  Nam  priori 
in  fpecie  intercifio  integra  non  erat,  fed  relin- 
quebatur  obligationis  pars  quae  folvi  debuiflet. 
Adeoque  non  palam  atque  ex  vi  verborum  erat 
folutio  ;  nec  divortium  omnino  rite  fieri  cenfe- 
batur.  Non  ita  in  fecunda  fpecie,  quoniam  ex- 
ccptio  ibi  neque  operabatur  quid,  nequc  fenfum 
poterat  habere  aliquem  legitimum.  Atque  hinc 
fane  liquidius  conftat  errafle  nimium  eos,  qui  re- 
pudiatae  fine  venia  a  viro  poftmodum  impetrata 
ad  fecunda  convolare  vota  illicitum  fuiffe  exifti- 
marunt,  five  ex  libelli  verbis  five  ex  mala  Jofephi 
interpretatione  fuafi  ;  qua  de  re  jam  ante  c  dixi- 
mus.  Tantum  id  aberat,  ut  nec  legitimum  cflet 
divortium  nec  matrimonium  omnino  foiutum,  fi 
verba  aliqua  libello  interfererentur,  quibus  vir  in- 
nueret  repudiatae  integram  denuo  ubicunque  pla- 
ceret  nubendi  deeffe  ex  ipfo  divortii  aftu  pote- 
ftatem.  Dubitari  enim  nequit  quin  rite  potuif- 
fent  verba  ejufmodi  exceptionis  interferi,  fi  id 
quod  ipfi  velint  ex  lege  feu  moribus  avitis  obti- 
nuifiet.  Quinta  res  hie  eft  TVyih  DfDJ  'tVTW, 
Ut  confcriberetur  nomine  uxoris  libellus.  Lex 
enim  ait,  Scrtbat  eilibeUumrepudd.     Sexta,  nS{2* 

"irta  wni  vba  mnTo  inx  ntyj**:  "iDtno  n*n*, 

Ut  po/tquam  erat  confr.ptus  liuellus  (totus  mo- 
re  folcnni)  nil  rejlaret  agendum,  feu  afius  alius 


non  ejfet  reliquus,  praeter   ipfam  traditionem. 
Id  eliciunt  ex  verbis  legis  *n31  SnD'  &  Jcribai 
ey  tradat.     Volucre  igitur,  nihil  fcriptionem  in 
tegram  &  traditionem  interccdere.      Exempla ' 
affcrunt.     Poft  confcriptum  libellum  repudii  irj 
vaccae  ccrnu  aut  libri  compafti  carta,  fi  ipfa  tra- 
derctur  uxori  vacca  integra  aut  ipfe  liber  integerj 
legitimus  habebatur  libellus.     Sin  vero  abfciffurr 
effet  cornu  aut  exfecta  dilaceratave  carta,  ut  figil 
latim   traderetur,    res  irrita    crat.      Septima  ef 
Th  injn^   Ut  traderet  libellum  uxori.     Legi: 
vcrba  funt,  &  tradat  in  manum  ejus,  quod  nor 
minus  intelligebant  de  finu  uxoris  &  procuratori 
ejus  manu  (  procuratorem  uxoris  hic  iT?3p  T\hl 
procuratorem  aut  nuncium  receptionis  aut  rTO 
nKDn  procuratorem  ad  afferenrlum  conftitutun 
appcllitant)  aut  de  jadtu  aliave  e  traditione  qu, 
uxori  libellus   daretur.      Traditionem  autem  it; 
oportuit  fieri,  ut  adjicerentur  veiba  tradentismen 
tem  fatis  explicantia,  velut  *tb»j  n?  '*in  ecce  hil 
libellus  tibi  repudii  eft,  aut  ejufinodi  quid  aliud 
Si  nihil  omnino  dixerat  vir  cum  traderet,  habe 
batur  *;1D2  DJl  fu  Hbellus  cui  vitium  quidem  in 
erat  (fed  non  plane  irritus ;  de  quo  ftatim  plura 
nifi   d;  repudio  ejus  proxime  ante  traditionen 
verba  cum  ea  feciffet.     Etenim  tunc  nec  repudii 
vitium  ineffe  voluere.     Tradendus  autem  erat  li 
bellus  patri  aut  procuratori  fuo,  ubi  quis  puellar. 
annis  minorem  ex  autoritate  patris,  juxta  ea  qua 
libro  oftenduntur  fecundo,  defponfatam  repudia 
ret.     Oftava  res  eft  QHj;  >J£D  invn'E*,  Ut  tra 
deret  vir  libellum  coram  teftibus.     Ex  notifllm 
de  teftibus   Lege   Sacra  hoc  petunt:     In  f  or 
duorum  teftium,    vel  trium   teftium  firmabitn 
verbum  feu  res.     Abfurdum  enim   exiftimaban 
acTum  ullum,  quo  ea  cujus  cum  alio  praeter  vi 
rum  concubitus  hodie  nilj;  effet  feu  turpitud 
etiam  ex   fententia  forenfi  capitali   fupplicio,  i 
praemonitio   ac   teftes  non   deeffent,    punienda 
die  craftino  feu  ftatim  poftea  ira  libera,  fieret  u 
cuicunque  vellet  nubere  liceret,   idque  fine  tefti 
bus  qviorum  ex  ore  veritas  inprimis  tanti  momen 
ti  femper  firmanda.     Nam  divortii  teftcs,  adulte 
rii  accufationem  diluere  potuifle  nemo  non  videt 
Itaque  fi  carerent  teftibus  minimum  binis,  libel 
lus  ab  aftuario  confcriptus,  irritus  erat.     At  fi  al 
ipfo  marito  confcriberetur,   &  coram  unico  tra 
deretur  tefte,  non  irritum,  fed  cui  vitium  nihilo 
minus  inerat  repudium  habebatur.     Sed  vero  D 
Auguftinus  g,   Apud  Ebraeos,    inquit,  ttt  psrhi 
bent  fcribere  litera-s  Ebraeas  nuf/i  fas  erat  nij 
fcribis  folis.     Ad  hos  igitur  qnos  oporteret  eJJ 
prudentes  legis  interpretes  &  juftos  dijfidii  dij 
fuafores,  lex  mittere  voluit  eum  quemjuffit  libei. 
lum  repudii  dare,  fi  dimifijfet  uxorem.    Non  enm 
ei  poterat  fcribi  libeHtis,  nifi  ab  ipfis  qui  per  ham 
occafionem  &  neceffitatem  venientem   qtwdani 
modo  in  mantis  fuas  bono  confilio  regerent  ataiil 
inter  ipfum  &  uxorem  pacifice  agendo,   diho 
tionem  concordiamque  fuaderent.     Ita  pater  ij 
le.     Scd   nullos  praeter   fcribas   rite  potuiffe  li 
bellos  divortii   aliave   inftrumenta  apud  Ebraec 
confcribcre,    in   eorum   commentariis    nondur 


3  Mifn.  tit.  Gittin  cap.  8.  8c  Gem.  Babylon.  ibid.  fol.  Si.  b.  &  Maimonid.  halach.  Girufhin  cap.  10.  t   Mifn.  tit..  GTttin  cap.  < 

&  Gcm.  Babylon.  ibid.  fol.  82.  a.  &  Maimonid.   haisch.  Girulliin   cap.  8.  c    Cap.  19.  5c  24.  d  Mifna  tit.  Gittin  cap. 

Gcmar.  Babylon.  ibid.  foi.  ip.a.  &ieq.  Maimon.  haiach.  Girufliin.  cap.  1.  c  Mifna  tit.  Gittin  cap.  8.  &  Ccmar.  Babylon.  ibid.  fol.  7 

b-  Maimonid.  halach,  Girulhin  cap.  y.  f  Deuteron.  xix.  if.  £  Contra  Fauflum  Manich.  lib.  io,cap.  26.  \ 

put 


:05 


Uxor     Ebrai 


C    A. 


Sc6 


puto  cft  compcrtum.  Et  maritum  hic  ipfum 
.cribere  potuifle.  manifcftum  cft.  Rcs  nona  eft 
"wTiU  n~in2  rh  'lnjn-w',  c7r  tradsnt  ILellum 
vsori  vir  ad  lcgtm  lcu  modnm  repitdti;  id  eft, 
jt  nominc  rcpudii  tarh  ab  ipfo  traderetur  quam 
ib  ipfa  accipcrctur  libellus.  Ex  lege  fciiicct  li- 
i>cllus  tradcndus  crat.    Si  igitur  aut  nomine  iyn- 


tribuerctur,  tamctfi  immerito.  Quod  fi  divor- 
tium  crat  dubium,  ctiam  rcpudiata,  quac  lta  e- 
tiam  in  dubio,  cjicicnda  crat  a  fccundo  marito, 
&  proles  intcrca  fufcepta  pro  Mamzcre  dubio  ha- 
bcnda  hvTJ*  pDD  TfalQ  >5JJb,  Eo  fiiicet  qii-d 
hic  in  diibto  erat  turpitudo  illa  lcu  aduhertum, 
unde  Mamzerem  nalci  manifcftum  clfet  certurfl 


^raphae  alicujus  alius,  vcluti  qua  dcbitum,  con-  fi  dubio  divortium  yacaree.  Sive  autcm  vitium 
centio,  aut  ejufmoii  quid  aliud  comprehcndcrc-  ineflct  iive  dubium,  fas  erat  marito  priori,  ante- 
tur,  tradcbatur  libellus,  aut  dormienti  tradebatur,     quam  alteri  nupferat  reducem  retinere  abfque  no- 


jdeo  ut  accipi  nomine  libelli  nequirct,  nullum 
crat  tcpudium.  Dccima  fcu  ultima  cft  rrrTw 
rr?  Jputue»  Nin  lrrSw'  "ix  hyzn,  Ut  maritus  aut 
orocwator  ejus  tpfe  effet,  qni  uxori  libdlum  tra- 
deret.  ts  tradat  in  Lege  Sacra  tam  ad  hunc 
quam  ad  illum  fpeetare  voluere.  Procuratorem 
riujufmodi  nuncupant    roTin  TVh'V  nuncium  ieu 


vis  nuptiis  aut  benedictione  fcptemplici  quae 
nuptiis  adhibcri  folita,  aut  nova  dotis  conftitu- 
tione,  ufquc  dum  iegitimo  ejiccret  atque  undi- 
quaquc  perfecto  repudio.  Irrito  libello  quan- 
quam  matrimonium  non  omnino  folvebatur,  at- 
tanien  uxor  quae  ejufce  obtcntu  fccutldo  nupfe- 
rat,  tam  a  primo  quam  a  fecundo  viro,  legitirncf 


orocuratorcm   ad  deferendum  libellum   conftitu-    rcpudii  libeilo,  utpote  utrique  ex  majorum  infti- 


rm.  Ut  aurem  dies,  annus,  locus,  adjicerctur, 
at  teftes  traditionis  fubfcriberent,  id  genus  alia 
(blennia  ex  fupermductis  majorum  inftitutis  feu 
fcribarum  fancitis  manarunt  ;  caeteris  quae  me- 
moravimus  Lege  Sacra,  ut  volunt  ipfi,  lubnixis. 
Libclli  aurem  a  marito  procuratori  fuo  traditi  vis 
cellabar,  fi  antequam  traderetur  five  a  uxori  five 
procuratori  ejus,  verbis  idoneis  rclciderat  maritus. 


tutis,  non  ex  Lcge  Sacra  interdicta,  ejicienda  fuit. 
A  primo  ne  redueem  tenere  videretur  uxorem, 
poftquam  divortii  utcunque  irriti  obtentu  fecun- 
do  nupferat,  aut  nubere  faltem  vifa  eft.  Quin  & 
aduiteram  retinere  nefas  habcbant,  ut  fupra  often- 
dimus.  A  fecundo  autcm  (qui  tamen  ne  vir 
omnino  quidcm  ei  revera  fuit)  ne  ea  quae  ita  fo- 
lennibus  adhibitis  vifa  cft  fecundo,   repudii  ob- 


Uxori  quicquid  conditionum  dotalium  pracftan-     tentu,  uxor  iicri,    fine  libcllo  rcpudii  ejiceretur. 
dum  erat,  etiam  crat  intcrea  praeftandum  ufque     Et  utriufque   cx    uxore  ejulmodi  fuicepta  proles 


dum  in  poffefiionem  five  fuiipfius  five  procura- 
toris  ejus  veniret  libeilus  pcr  procuratorem  aut 
nuncium  mariti  miffus.  Libellus  plane  erat  irri- 
tus,  fi  antequam  traderetur,  moreretur  maritus. 
Conditiones  item  ac  limitationes  non  minus  b 
divortiis  quam  fponfaliis  adjiciebantur.  Etiam  eo- 
dem  modo,  ratione  ac  diverfitate  quam  oftendi- 
mus  fupra,  ubi  de  fponfaliis  conditionalibus  Iibro 
fecundo  agitur.  Conditio  aut  limitatio  vcrbis  ad- 
iicf  potuit,  remitti,  minui,  augeri ;  tametfi  libel- 
!us  abfolute  confcriberetur.  Et  pro  varia  adjec- 
tionis  formula,  juxta  ea  quae  de  fponfaliis  ante 
traduntur,  five  in  futuro  poft  impletam  conditio- 
nem  aut  poft  tempus  limitationis  adjecxam,  five 
retro  ab  ipfo  adjeclionis  tempore  vim  fortieba- 
rur  libellus.  Libellum  irritum  ^DD  DJ  quod  idem 
fonat,  nuncupant.  Ubi  autem  vitium  inerat,  a- 
deo  ut   ex   majorum  luperinductis  moribus  fatis 


(praetcr  eam  quam  aut  ante  fecundas  nuptias, 
aut  forte  poft  libellum  repudii  a  fecundo  datum 
atque  ante  libelium  a  fe  datum  fufcepcrat  mari- 
tus  prior)  in  Mamzeribus  cenfebatur.  At  vero 
fi  irriti  repudii  obtcntu  aut  fine  eo  fecunda  fie- 
rent  fponfalia  tantum,  &  non  fequerentur  nuptiae 
feu  deduetio,  nec  illicita  erat  uxor  priori  marito, 
nec  ut  ab  eo  qui  fecundi  mariti  nomen  ufurpa- 
verat,  libello  repudiaretur  opus  erat.  Ob  fecun- 
das  ejufmodi  nuptias,  in  quibus  ctiam  pracfume- 
batur  de  concubitu,  publicae  honeftatis  caufa  at> 
que  ob  folennem  conjugii  reverentiam,  illud, 
quod  jam  diximus,  voluere.  Tantundem  vcro 
ob  fponfalia  fecunda,  qui  nudus  erat  verborum 
fine  corporum  commiflione  contractus,  ficri  no- 
lebant.  Nam  &  ipfe  contractus  feu  fponfalia 
plane  irrita;  fflnjft  |'D3iri  |'wVTp  J'Nw*,  gtio- 
?iiam  in  turpitudinibus  illis  vetiiis  ijd   eft,  in- 


non  eflet  legitimus,  tametfi  eorum  quae  ex  lege     ter  perlonas  quibus  matrimonium  illarum   nomi- 
neceffaria  effent  nihil  deeflet,  ^102  DJ   quod  U-     nc,  vcluti  inter  confanguineas  ac  affines  aliquot  & 


bellum  cui  vitium  ineft  fonat,  vocabatur.  Quod 
fi  libelli  vis,  ratione  traditionis  dubiae  dubiaeve 
refciflionis  aliufve  ejufmodi  actus  ad  fubftan- 
tiam  repudii  attinentis,  in  ambiguo  eflet,  repu- 
dium  nominabant  j'w"nu  p2D  druortium  dubium, 
&  ipfam  ita  repudiatam  TWW2  p=3D  rcpndiatam, 
quae  tdmen  in  dubio.  Ubi  vitium  quale  dixi- 
mus  inerat,  ex  conlilio  non  erant  c  capeflendae 
a  repudiata  fecundae  nuptiae.    Quae  tamen  fi  de- 


cum  uxore  alteri  nupta  feu  defpcnfata  feu  indr- 
miffi,  juxta  ea  quac  libro  oftcnduntur  primo) 
fponfalia  f-lane  locutn  non  habmt.  Et  ratio- 
nem  eandcm  ad  nuptias  alias,  praeter  eas  quae 
cum  jam  nupta,  aut,  quod  idem  cft,  divortii  irri- 
ti  obtentu  inibantur,  hic  ita  extendebanr,  ut  ii 
quis  innuptam  duceret  quae  five  ex  conianguuu- 
tate  five  ex  afnnitate,  turpitudinis  nomine  vcra 
retur,    libello    opus   non    effet   d   repudii.      Sed 


nuo  nuberet,  minime   cogebatur  repudium,  nec  quia  hujufmodi    nuptiarum    fcu   quac   praecede- 

proles  illegitima.      Laudabile   nihilominus   habi-  bant  fponfaliorum,  minime  ommno  erat  vis  ulla, 

tum   eft,  hoc  nomine  rcpudiaffe  eam    maritum  ideo  uterque  conjugum  non  aliter  habebatur  ac 

lccundum,    modo    prolem    nondum   fufcepiffct.  fi   in  inceftum  folennibus  vcrbis,  non  in  matri- 

'  Kon  item  fi  fufceperat  VJ2  Sy  t^S  S-SXV  tOSV  monium  conveniflent.     Alia  funt  quamplurima, 

Ne  infamLtm  aut  macularn  inde  proles   contra-  veluti  de  notariorum   erroribus,  fcripturae  apici- 

hat.    Ne   fcilicet   Mamzeris  nomen   proli  inde  bus,  vario  procuratorum  ufu,  tefiium  fubfcriptio- 

-  M^monid.  ha'ich.  Girufhin,  cap.  6.  b  ldem  halsch  Tfhoth,  cap.  6.  5c  hal.ch.  Giri;rhin,  C3p.  8.  &  9.  =    ?..*a:ir.cr..c 

hJach.  Giiufliin,  cap.  10.  "■  Gernar.  EabWon.  ad  tit.  Jabimcth,  cap.  10.  fot  74..  b.  Malmonid.  loc.  c':jt 


VOL.   II. 


Q.  q  q-  q  q- 


ne; 


8t>7 


U    X    O    R 


E 


B    R    A    I    C    A. 


80S 


ne,  probationibus,  id  genus  reliquis,  quibus  tur- 
«ent  fatis  etiam  vetuftiflimi  magiftrorum  com- 
mentarii.  Ea  autem  libenter  praetermittimus  mm 
ut  leviora  tum  ut  magis  proprie  ad  alia  juris  ca^ 
pita  attinentia. 


C  A  P.     XXVI. 

Eorum,  quae  de  divortio  tradidimus  fum- 
marium  quintuplex;  ut  fcilket  inde, 
aut  ex  ratione  congeneie,  juris  divor- 
tiorum  variatim  in  Chriftianijmo  pro- 
pagati  natura  rite  intelligatur .  Et 
primo  de  Mofcorum  feu  Ruthenorum 
Sf  /lEthiopum,  qui  Habajfeni  dicun- 
tur,  divertendi  jure  liberrimo.  .  De 
Habajfenis  eorumque  Chriftianifrm  im- 
tiis.  Eorum  in  Mahumedifmum  mu- 
tatio  Europaeis  haBenus  nullibi  vul- 
gata,  ex  Mahumede  Ben  Abdalbachi 
Mecano. 

EX  fuperius  alibique  *  oftenfis  liquet,  primo, 
jure  Noachidarum  feu  naturali,  id  eft,  uni- 
verii  generis  humani  ab  ipfis  rerum  initiis  com- 
muni,  quod  juxta  Ebraeorum  placita  ante  Mofai- 
cum  folum  obtinuit  ut  divinum,  conjuges,  ficut 
mutuo  confenfu  copulabantur,  ita  parili  rite  po- 
tuiffe  confenfu  disjungi,  matrimoniumque  repu- 
dio  prorfus  dirimi ;  fecundo  ex  eodem  jure  al- 
terutrum,  five  virum  five  uxorem  focietati  po- 
tuifle  conjugali  pro  libitu  renuntiare  adeoque  in- 
vicem  licite  divettere,  utcunque  Hieronymus  (nec 
fine  fequacibus)  dubitare  non  videtur,  quin  ante 
diluvium  aut  etiam  legem  Mofaicam  datam  nul- 
lum  omnino  fuerit  divortii  jus.  Repudium,  in- 
quit  b,  juxta  eloquium  Salvatoris  ab  initio  non 
dabatur,  fed  propter  duritiam  cordis  noftri  per 
Moyfem  humano  generi  conceffum  eft.  Et  poft, 
Ab  exordio  conditionis  humanae  nec  carnibus 
vefcebamur  nec  dabamus  repudium,  &c.  Toft 
diluvium  autem  cum  datione  legis,  &c.  carnes 
ingeftae  funt  ad  vefcendum  &  repudia  conceffa 
duritiae.  Sed  vero  a  prifcis  aliquot  recipitur  e- 
tiam  ipfum  Mofem  ante  legem  illam  in  Deute- 
ronomio  de  libello  repudii  uxorem  divortio  eje- 
ciffe.  Etenim  pro  eo  quod  legitur  in  Numeris c, 
Et  loquuta  eft  Miriam  &  Aharon  contra  Mo- 
fem  JTiTIX  Sy  fuper  caufam  (fic  vertunt  Judaei 

Mauritanienfes  aliique  Arabum,   fcilicet  uw 

&  Hifpanienfes y^r?  caufas,  ut  Chaldaei  pDty  7J> 
fuper  negotium)  mulieris  feu  uxoris  JTtyon 
t_AEthiopiJfae  quam  duxerat.  Nam  duxerat 
uxorem  <fAEthiopiJJam  (quae  verba  pofteriora 
Vulgatae  defunt,  uti  &  Arabicae  cum  ea  editae) 
paraphrafis  Onkeli  habet,  Locuta  eft  Miriam  & 


^Aharon  contra  Mofem  propter  feu  fup.  r  nego 
tium  KJTVfity  KfifiN4  mulieris  pulchrae  quan 
duxerat  pm  2'DH  XJTPS»  NflJIN  »1K,  guo 
niam  uxorem  pulchram  quam  duxerat  repuli, 
feu  divortio  ejecerat.  Perinde  ac  fi  Ebraicarun 
vocum  pofteriorum  fenfus  fuiflet ;  Nam  ante  qui 
dem  duxerat,  fed  tenere  noluit,  uxorem  illam 
id  eft,  divortio  ejecit.  Et  gloffa  item  Jarchi 
interpretatur  nti*N  JTTTIN  7^  Juper  caufam  uxo 
ris,  per  WTM  JTlTlK  7^  fuper  caufam  divorti 
ejus.  Alii  d  hanc  Zipporam  putant  fuiffe,  atqu< 
AEthiopiflam  nuncupatam,  five  ob  pulchritudi- 
nem  fingularem  nigredine  fic  defignatam  (und< 
&  Chaldaeo  &  paraphraftae  Hierofolymitano  pul 
chram  diftam)  five  ex  eo  quod  etiam  Midiani 
tae,  quorum  e  gente  Zippora  erat,  AEthiopurr 
nomine,  velut  feptentrionaliorum,  fubinde  veni 
rent.  Certe  etiam  legitur  e,  Tulit  igitur  Jethri 
fucer  Mofis  Zipporam  uxorem  Mofis  rrniSn?  Yl*' 
id  eft,  JTnbtJH  "IJTJ  (ut  Onkelus)  poftquam  dimi 
ferat  eam  feu  remiferat  eam  juxta  quod  verfio 
nes  Chriftianae  puto  omnes  uti  &  Judaeorun 
Germanenfium  &  Perfica.  Origo  fonat  pojt  di 
miffiones  ejus,  unde  Judaei  Hifpanienfes  ibi  dej 
pues  de  fus  enbiamientos.  Graeci  fjty  r  aeptai 
cujTrii  &  c^  am<p3?vns  aZ-mc,  pojt  dimijfonem  ejUi 
Vulgata,  Uxorem  Moyfi  quam  remiferat,  ui 
&  Arabs  cum  ea  Romae  editus.  Ita  fatis  divoi 
tium  hic  Mofis  innui  poteft,  quemadmodun 
etiam   exprefllm   apud    Judaeos   Mauritanienfe; 


L 


J. X «L>    fc£_c\JI    cXx. 


poftquam  divortio  dimiferat  eam,  quo  fenfu  vi 
detur  rem  palam  accipere  Salomon  Jarchius 
Non  defunt  qui  de  muneribus  f  ad  eam  milfi 
locum    capiant ;    &  in  Arabicis  Saadiae  Gaoi 


fubftituitur,   ^jj|   ^eJ 


L*vXJ 


L  (Xxj  poftquan 


miferat  de  ea  ad  eum.  Alii  autem  non  Zippo 
ram  in  aliato  Numerorum  loco  intelligi  volunt 
fed  Tharbin  AEthiopum  regis  filiam  quam  du 
xiffe  Mofem  memorat  Flavius  Jofephus  s,  quan 
forte  innuit  autor  nt£>on  □'0'H  >TJT  feu  hiftoria, 
Mofis  apocryphus  h,  ubi  Necani  AEthiopum  re 
gis  demortui  uxorem  Mofi  nuptiis  conjundtan 
tradidit.  Atque  adjicit  ille  Sed  Mofes  foederi 
Domini  memor  IJ^  ST\  DtiV'1  nhn  !lTp  Ml 
nqy.NBn  N7l  HJoS,  non  attigit  illam,  fedgla 
dium  pofuit  inter  fe  &  illam,  ne  cum  ea  pecca 
ret.  Quafi  Legem  Sacram  nuptiis  ejufmodi  vio 
laffe  eum  *  non  dubitaffet ;  quae  quidem  nondun 
data  erat.  Scd  vero  de  feparatione,  qua  conju 
galia  officia  tantum  omitterentur,  feu  ut  dici  fo 
let  a  thoro,  non  de  folutione  matrimonii  quere 
lam  inftituifie  hic  in  Mofem  Miriam  &  Aharo 
nein  volunt  alii,  qua  de  re  confulas  inprimis  A 
barbinelem  k.  Utut  autem  fe  res  haec  habue 
rit,  nondum  haftenus  feu  ante  legem  Mofai 
cam  repudii  libellus  ita  alicubi  introduftus  ef 
ut  neccffarius  divortio  haberetur.  Aliis  fiv 
fymbolis   five    ritibus   five  pro  libitu  nullis  uti 


'  De  Ture  Nat.  8c  Gent.  lib.  ;.  cap.  7.  b  Lib.  i.  advcif.  Jovinian.  '  Cap.  xij.  1.  i  Videlis  tyrar:  U:c  Abi 

lcnlem   &c  &  Paul.  Fagium  in  commcnt.  ad  Cliald.  paraphr.  Num.  xij.  Druf.  ad  difficil.  loca  Exodi  cap.  lij.  &c.  =  Exi.d.  xvnj 

f  VideYaul  Fagium,  ibid.  c  Archacolog.  1.  cap.  5-.  h  De  Vita  Molis  a  Gaulmino  cditus  Parifiis  16:0.  '  \ 

Hu-».  Grotium  ad  Num.  xij.  1.  k  Pirufli  Tora  fol.  200.  col.  3.  &  vide  hic  Cajetanum  £c  Oleaftrum. 

banti 


Sop 


U  x 


o  & 


E    B 


R    A    I    C    Ai 


&id 


jantur   pro    i'miiorurn    locorumque    difcrimine. 
r.c  Jkda  \   Vcierum,   inquit,  (r.unnullorum  fcili- 
:ct)  corifietudj  erat,   ttt  Ji  Jponfam  fponfus  re- 
mdt.in'  vdltt,    difcalccaretar  ille  &   hoc  effet 
tqmw   ripudii.      Sed    haec  obiter.     Tertio,  ex 
inte   oftenfis    liquet  fingulari  apud  Ebraeos  jure 
livino,   quo   communi    illi   derogatum    eft,   vi- 
um   non   finc   libello  repudii  divortio   uxorem 
:jiccrc  potuifie,    nec  intcrim  (ut  ab  eis  videtur 
eceptiflimum ,   qua  de  re  tamen  vide  quae  fu- 
)erius   advertimus)    potuifle  omnino  tantundem 
rxorem  facere.     Quarto,  dum  agitata  cft  Hiero- 
blymis  eontroverfia  illa  tam  illuftris  de  divor- 
iis   inter  fcholas   Hillelianam  &  Sammaeanam, 
3hriftum  docuifie  b  non  licerc  uxorem  dimitte- 
:e  quamlibet  ob  caufam,  feu  graviter  peccare  & 
jxorem  facere    moechari  qui  eam  dimiferit  7ra- 
?exroi    AoV»  trowtixc,    extra  caufam  fornicatio- 
iis,  ut  lcgitur  in  Matthaeo,  quod  pariter  in  E- 
/angeliis  Marci  &   Lucae   intelligitur    ubi   fim- 
sliciter  eundem    in   fenfum   habetur  non  licere 
txorem  dimittere  c,  juxta  eorum  fententiam  qui 
:aufam  ob  quamlibet  divortia  admittenda  doce- 
:ent  ut  Hilleliani  feu  etiam  extra  caufam  forni- 
:ationis.     Etenim  Marci  &  Lucae  hac  de  re  ver- 
3is  praevius  erat  Matthaei  Evangelium  commenta- 
rius.    Scilicet  anno   ab  afcenfu  Domini  ocravo 
mt  nono  feu   fub  nativitatis  41   abfolutum   eft 
&  d  publicatum  Evangelium   Matthaei  ;   id  eft, 
'  mte  reliqua  primum,  feu  ante  Marci  fub  trien- 
'nium,   ante  Lucae  annos  circiter  quatuordecim. 
Netiflimum  igitur  inde  erat  quamlibet  ob  cau- 
farn  uxorem  non  dimittendam,  neque  extra  cau- 
fam  fornicationis  (quicquid  eo  nomine  venerit) 
iivortia  admittenda  juxta  difciplinam  a  Chrifto 
Jatam.     Idem  ipfum  fic  erat  fecundum  frequen- 
:iflimam  fchoiarum  de  divortiis  locutionem,   di- 
cere  non  quamlibet  ob  caufam,  feu  non  fimpli- 
:iter  uxorem  dimittere  fas  eft,  &  non  nifi  caufa 
fornicationis.     Ut  non  occides  &  non  occides 
extra  rationem   poenae  aut   quafi,   idem  ipfum 
:heologis  juridicifque  denotare  nemo  non  videt. 
Adeoque  idem  ipfe  cuilibet  evangelio  hac  in  re 
fenfus.     Quod  fane  par  eft,  ut  inprimis  ii  adver- 
tant  qui  fcriptionis  Evangeliorum  temporum  ra- 
tione  habita  nulla,  futiliter  nimis,  dum  de  divor- 
tiis  difputant,  objiciant,  quid  fi  Matthaei  Evan- 
gelium  fcriptum  aut  repertum  non  fuifiet  ?    Quae 
fane  non  minus  abfurda  videtur  quaeftio,  quam 
ifi  quis  de  luce  difputans,    quid  fi  fol  nullus  feu 
nulla   lux   creata   fuiflet,    petulantius   quaereret. 
Ilopreix?  autem  feu  fomicationis  fignificationem 
ac  vim  variam  apud  Ebraeorum  Helleniftas  (quo- 
rum  in  Graecis  linguam  Evangeliftis  faepius  ad- 
hibitam  efle  in  confeflb  eft)  &  qua  literas  fpectat 
facras,  fupra  e  tradidimus.     Quinto  demum  pa- 
1  lam  conftat  tum  ex  fcholarum  illarum   illuftrium 
fcitis  fententiifque  Ebraeorum  receptiffimis,  tum 
e  Chrifti  ipfius  refponfo,  atque  ipfa  rei  natura, 
dimiflionem  feu  divortium,    de  quo  quaerebatur 
in  Evangelio,    fuifle   pleniflimam  matrimonialis 
vinculi  folutionem,    nec  folum   a  thoto  ( quod 
non  pauci  perperam  volunt)  feparationem,,    Quod 


cum  primis  eft  hic  advcrtcndum.     Atque  ut  Ju- 
daifmi,  fic  &  Paganifmi  &  Mahumcdanifmi  hac 
dc  rc  morcs  ( quorum  forfan  ctiam  in  moribus 
Chriftianifmi  nonnullis  reliquiac  aliquot,    faltem 
olim,  rcpertae)  pro  re  nata  fubinde  indicavimus. 
Sequitur  jam,    ut   de    divortiis,    corumque   jure, 
qua  illud  in  Chriftianiimum  ex  varia  juris  tum 
Noachidarum  tum  Ebraici  reliquique  (quicquid 
id  eft  aut  efle  putatur)  fimul  &  doctrinae  Evan- 
gelicae  interpretatione  propagatum  eft,  admifium 
aut    diverfimode    temperatum,    dein    videamus. 
IUinc  enim  etiam  momenta  tum  rationis  tum  au- 
toritatis  quibus  hac  in  re  potiflimum  fuerit  niten- 
dum,  elicere  non  erit  difficile.     Praeterimus  hic 
fecl:arios  illos  etiam  primitivi  feculi,  veluti  Cata- 
phrygas  f,  Montaniftas,   alios,  quos  Aia-as  yL^v 
folutiones  nuptiarum  docuifle  traditur.      Neque 
enim  revera  tam  Auja?  folutiones  feu  divortia 
notione  qua  nunc  voce  ilia  utimur,  quam  xaAo- 
cen;  prohibitiones  feu  ipfius  matrimonii  interdida 
(de  quibus  tum  apoftolus  s  cxpreffim  tum  fyno- 
dus  Gangrenfis.  h,  alii  obiter)  introduci  voluere  % 
adeo  ut  nec  coelibibus  uxorcs  jungi  nec  juncT:as 
retineri  velint.     Scilicet  ex  difcipulorum  illo,  Si 
ita  eji  caufa  hominis  cum  uxore  a  <w/uvpl%et  yx.w,- 
Qctf,  non  expedit  nubere  aliifquc  facri  fermonis 
locis  perperam  intelle&is  illud  elici  autumabant. 
Nec  caruere  fequacibus.     Sed  diu  eft  quod  ex- 
ploditut  haerefis  haec.     Ncque  ad  difquifitionem 
noftram  attinet,   quae  de  matrimonio  rite  con- 
tracl:o  ex  fuperveniente  caufa  diflblvendo  dirimen- 
doque  inftituitur  (ejufdem  jure  priftino  plane  ad- 
miflb)  non  aut  de  eodem  ex  hominum  vita  tol- 
lcndo  aut  de  illegitime  conjunftis  feparandis,  ne- 
dum  de  feparatione  quae  dicitur  quoad   thorum 
lolum  &  menfam.     Cernuntur  autem  potiffimum 
receptae  admiflaeve    diverfimode  hac  de  re  fen- 
tentiae  rationelque  attinentes,  aut  inter  Chriftia- 
nos  aliquot  quos  non  tam  partem  quam  velut  in 
vicinio  leu  pomoeriis  ecclefiae  orientalis,  fic  vul- 
go  didae,  habemus,  ut  Pvuthenorum  feu  Molco- 
rum  &  AEthiopum,  &  fi  qui  fint  alii  hifce  con- 
generes,  aut  in  Chtiftianifmo  tum  veteri  tum  re- 
centiori  gentium  ac  populorum  qui  corpora  ori- 
entalis  occidentaliique   feu  Graecae  ac    Latinae, 
ut  nuncupari  folent,  ecclefiae  conficiunt.      Apud 
eos  qui  prioris  funt  generis,   divortia   conjugum 
rite  ante  copulatorum  pro  libitu  ferme,   faltenr 
olim,  habita  funt,  haud  aliter  atque  liberae  foci- 
etatis  cujufcunque  ante  initae  folutiones,  adeo  ut 
fecundae  aliaeque  nuptiae   utrifque  inde  licitae. 
De  Ruthenis  feu  Mofcis  Alexander  Guagninus'  ; 
T>ivortia  inter  fe  frequenter  celebrant,  epifcopis 
permittentibm  literafjue  repudii  dantibus.     Qtti- 
dam  etiam  agrefiium  quibus  ad  epifcopos  prop- 
ter  longam  itineris  dijlantiam  aditus  difficilis 
eft.    T)ivortium  etiam  tali  modo  {more  gentili 
antiquitm  obfervato)  peragunt  ;  cum  Jibi  vir  & 
uxor  utrinque  dijplicent,    tunc  extra  pagum  in 
trivium  ambo  prodire  folent,  mantili  accepto  qitod 
inter  fe  manibus  tenendo  per  medium  difcindunt, 
hocque  inter  fe  divifo  matrimonium  etiafn  inter 
fe  divifum  ejfe  putant.     Et  uxori  repudiatae 


3  In  Quaeft.  fuper  Ruth.  b  Matth.  v.  32.  Et  xix.  9.  '  Marc.  x.  11.  Luc.  xvj.  18.  d  Vide  Baron.  tom.  r.  Ann.  Chr.  4.!. 

num.  14.  &.  fubfcript.  Arabicas  Evangeliis,  Evangeliftarum  vitas  Arabicas  Sc  P!  Kirftenii  Chvonologiam  eis  fubjun£tas.  c  Cap.  23.  f  Apol- 
lonius  apud  Eufeb.  h;ft.  Ecclef.  5-.  cap.  18.  Epiphan.  haeref.  48.  §.  9.  Tertul.  adverf.  Marcion.  lib.  ;.  cap.  7.  Cyprian.  lib.  de  fingularitate 
cleiicorum,  &c.  s  [  TimotJi.  iv.  3,  h  Can.  1.  &  dift.  %v.  c.  fv  cjuis.  )  In  defcript.  Sarmatiae  Europaeae. 


8ri 


U  s  o  i     EbraigAc 


is 


V#  dicere  folet  V  AT>  E  TU  H  AC,  EG  O 
I LLAC  T  ERGAM.  Adjicit  autem  ille 
Sed  hic  perverfus  divortii  modtis  nunc  prorfus 
abolitus  eft.  AEvo  vixit  proximc  fuperiori.  Et 
centum  amplius  quadraginta  abhinc  annis  de  Ru- 
thenis  Joannes  Sacranus a  Cracovienfis  ecclefiae 
canonicus,  Tiivortia  faciunt  in  matrimoniis  nitl- 
la  rationabili  cailfa  interveniente,  pro  fola  ava- 
ritia  &  libitu,  quae~  laici  fimplices  inter  con- 
jitges  faciunt.  Et  dieunt  qusmlibet  qui  petit 
feparari  licere.  Etiam  inter  vetcres  Wolodimeri 
eorum  regis  fanctioncs  habetur  b  Epifcopi  divor- 
tia  tam  inter  Knefos  quam  Barones  atque  orn- 
nes  feculares  qui  concubinas  fovent  conftituere 
debent.  Sed  vero  Sigifmundus  c  uhde  hoc  ha- 
bemus,  Tivortium,  inquit,  admittuht  &  darit 
libellum  repudii.  Id '  tamen  maxime  ce/ant,  quod 
contra  religionem  &  ftatuta  effe  fciunt.  Certe 
&  e  canonibus  cujufdam  Joannis  metropolitae, 
prophetae  apud  eos  di£ti,  idem  cirat,  Si  maritus 
relicfa  priore  '■  uxore  alteram  duxerit,  vel  uxof 
alterr  nupferit,  ad  communionem,  nifi  ad  matri- 
monium  redierit,  non  admittatur.  -  Uti  etiam  ex 
Niphontis  epifcopi  Nowgardienfis  refponfis  ad  Cy- 
rillum  d,  "Divortiumcelebrans  quomoddpoenitebit? 
Refp.  'Perpetuo  ab  euchariftia,  nifi  jamjam  ani- 
mam  agens  abftineat.  Scripfit  ille  centum  ferme 
abhinc  annis.  Chrifto  autem  Rutheni  fe  nomen  de- 
diffe  etiam  fub  Chriftianifmi  ipfius  initia  ja&itant 
Andream  apoftolum  fuum  item  obtendentcs.  Alii 
Wolodimero  rege,1  qui  lavacro  facro  tinclus  cft 
fub  annum  Chrifti  s>8  8.  antiquiorem  effe  nolunt 
apud  illos  Chriftianifmum  ;  etiam  &  multo  re- 
centiorem  e  volunt  alii.  Ututautem  fe  reshaec 
habuerit,  palam  eft  diti-  viguifle  liberrimum  il- 
lud  apud  eos  divertendi  jus  atque  ita  admiffum, 
ut  Chriftianae  do&rinae  non  haberetur  ipfis  dif- 
fonum ;  quafi  Paganifmi  feu  Noachidarum  hac 
in  re  jus  retinendum  cerefuiflent,  nec  Chrifti  in 
Evangelio  verba  atque  exceptionem  de  divor- 
tiis  ad  alios  attinuifle  quam  ipfos  Judaeos  qui- 
bus  ditta  funt  &  quorum  ut  refpublica  feu  ec- 
clefia  fingularis  fic  jura  item  erant  fingularia. 
Certe  Graecis  interdum  tribuitur  &  Armenis- 
hujufmodi  mos  velut  error  pariter  receptus.  At- 
qui  horum  quantum  video  fententia  eft,  non 
pro  libitu  feu  ob  caufam  omnimodam  fed  fo- 
lum  fornicationis  feu  adulterii  caufa  aliave  inde 
fatis  pendente  aut  acquivalente  aut  ex  confenfu 
conjugum  communi,  divortia,  id  eft,  matrimo- 
nii  rite  initi  folutiones  permittcndas,  quam  dum 
Romanenfes  f  (de  quibus  mox  plura)  gravius 
impugnant,  non  aliter  exprimere  fubinde  viden- 
tur,  quam  fi  liberiores  multo  matrimonii  folu- 
tiones  ifti  admififfent.  Sed  ea  de  re  plura  ca- 
pitibus  infcrius  fequentibus.  AEthiopibus  au- 
tem  Chriftianis,  divortia  pro  libitu  fa&a  &  li- 
berrima  olim  fuiffe  traditur.  Ita  contrahi  ait 
apud  eos  Francifcus  Alvarefius,  qui  aevo  floruit 
fuperiori,    matrimonia    ut  pignore    utrinque  feu 


pocna  caveri   foleat,    ne  alterutrinque  divortiur 
fiat.     Sed  vero  aut  rationum  aut   cavillationur 
obtentu  eludere  eos  aic  fic  praeftitutam  poenam 
aut   eam  iubeuntes  pro  libitu  divcrtere.     Vcrb 
Lufitanica  Alvarefii  rerum  AEthiopicarum  auto 
ris    oculati     iic    Hifpanice    a   Padilla   traducun 
tur,  En  fin  el  apartarfe  es  commun  affi  a  ellot 
como  a  ellas.     Liberum  ita  erat  pariter  uxori  at 
que  marito  divortium.      Quod  tamen  ad  laicc 
non  ad  clericale  genus  ibi  actinuit.     Atque  mo 
rem  hunc  apud  illos  antiquum   efle  rcfert   fcrip 
tor  recentior  Ludovicus  Urretcnfis  s,    oculatus  i 
tem  rerum  AEthiopicarum  teftis.  De  matrimonii 
eorum  verba  faciens,  En  efte,  inquir,  facramen 
to  tenian  un   error  introduzido  de  tiempos  an 
tignos,  y  era  que  avia  repudio  de  parte  de  en 
trambos.     El  varon  podiar  repudiar  a  la  mugei 
y  ella  al  marido  ;  y  el  fe  cafava  con  otra  y  e> 
la  con  otro.     Gozavan  de  efta  ley  los  feglare: 
que  los   ckrigos   cafados  ?w  podian  repudiar 
fus  mugeres.     Ita  tam  Ludovicus  hic  quam  Al 
varefius   clericorum   matrimonia  perinde  ac   la. 
corum  non  fuifle  diflblubilia  AEthiopibus  narra; 
Sed  morem  hunc  feculo  hoc  ejurafle  eos  fcrib 
Ludovicus  ille,  poftquam  fcilicet  legationibus  Lt 
fitaniae  regis  &  pontirlcis    Romani    miillonibi 
effedum  eft,  ut  Chriftianifmo  Europaeo  tam  h: 
in  re  quam    in  aiiis   fuerint   magis  conforme 
Undenam  morem  ejufmodi  hauferint  AEthiop< 
Chriftiani,    dubitatum  eft.      An   ex  Paganifm< 
an  Judaifmo,    an  Mahumedifmo,    an    a  Graec 
&  Armenis  h,    de  quibus  ante  ;  etiam  an  e  pr 
mitivorum  feu  vetuftiorum  Chriftianifmi  feculc 
rum  ufu  laxius  intelle&o,    de  quo  plura  in  fi 
qiientibus.      Jactant  autem  AEthiopes    Chrifti; 
nifmi  fui  initia  velut  a   Candaces   reginae   Ei. 
nucho   *   Indich  (ita    aiunt)  difto  &   Philippc 
Quod  &  a  doclis   k   aliquot  citra  controverfiar 
admittitur,  uti  &  Matthaeum  aliofque  apoftok 
rum  ipfis  praedicaffe.     Et  de  Matthaeo  fane  prc 
nuntiant  autores  l   prifci  gravefque.     Sed   hae 
fatis  in  dubio  ;  utcunque  Zaga  Zabo  m  AEthiof 
ipfe  contendat   eos    inde   nunquam   deftiffe  efj 
Chriftianos  omnique  fequenti  tempore  perftitij 
fe  fortes  in  ft.de.     Qua  de  re  plura  mox.     Ann 
vero    &   divortii    Chriftiani  apud  ipfos  jus  eju 
modi  tam  antiquum  eft,  aut  inde  etiam  natum 
Cautius  alii,  qui  ante  annum  XV.  Juftiniani,  i 
eft,  falutis  humanae   541.  Chrifto  nornina  AE 
thiopas  dedifle  negant  n,    inde   fuafi  quod  tun 
temporis  Adad  rex  Axumitarum  (Azumitae  iter 
dicti  funt,    ab   Axuma    AEthiopum,    ut  lcgiti: 
apud  Ptolemaeum  °  &  Stephanum,  regia  &  mc 
tropoli,    adeoquc  cum  AEthiopibus   iidem    hi 
bentur)    pugnam  cum  Damiano  Omeritarum  vj 
cinorum  rege  etiam  in  grariam  Romanorum  fc, 
Chriftianorum  initurus   votum   vovit   dicens  ] 
Quiafi  vicero  Omeritenfem,  Chriftianus  efficia-, 
quia  pro   Chriftianis  pugno,   &  viftor  mifit  a 
Juftinianum  imperatorem  ut  acciperet  epifcopuy 


»  In  Elucidario  Errorum  Ritus  Ruthenici,  cap.  z.  num.  37.   8c  vide  Petr.  Petreium  in  Mofcoviae  Sciographlae,  lib.  f.  fub  fincm  Swedic 
Stockholm.  16  iy.  h  Sigiimund.  liber  Baro  Com.  rer.  Mofc.  tit.  de  Decimis.  G  Tit.  de  rat.  contrah.  matr.  d  Idej 

tit.  Religio.  e  Vide  Anton.   PofTeyin.  de  Rebus  Mofcoviae.  f  Vide  Guidonem  de  Perpiniano  de  Haeref.  Graec.  cap.  10. 

de  Armen.  cap.  18.  &  Alphonf.  a  Caftro  de  Haeref.  lib.  n.  verb.  Nuptiae  Haeref.  j\    Poffevin.  in  Capit.   quibus   Graeci  Sc  Rutheni  3  L 
diltentiunt.  tir.  de  Dtvortio.  fi  Lib.  1.  de  la  Hift.  de  la  Etiopia,  cap.  10.  ''   Videlis  Nic.  Godignum  de  Abaflinorum  reW 

Ijb.  1.  cap.  36.  '  A£l.  viii.   17.  k  Nic.  Godign.  de  Rebus  Abaflin.   lib.  1.  cap.  18,  &cc.  '  Socrat.  lib.  1.   cap.  if.  U 

yide  Baron.  tom.  1,  Anno  Chrift.  4+.  num.  jf.  m  Damian.  a  Goei  de  AEthiop.  moribus.  "  Jofeph.  Scalig.  de  Emei 

Tcmp.  lib.  7.  pag.  630.  °  Geograph.  4.  £c  vide  libcll.  de  Reg.  AEthiop.  Romac  iffi.  p  Hift.  Miicell.  lib.  16.  &.  Cedrenj. 


Si  3 


U    X    O    R       £    E    R    A    I    C    A. 


814. 


j-  clericos,  &  dvc.  retur  &  fit  ret  CL  rifiamis. 
\cque  libenter  annuente  juftiniano,  ita  credi- 
icrunt  Chrijio  &  illuminati  (id  cft,  baptizati) 
'iint.  At  vero  non  inde  fequitur  Chriftianifmi 
ipud  eos  hacc  Fuiffe  prim3  initia.  Sed  tantum, 
fidad  regem  ibi  fuiffe  primum  Chriftianum,  at- 
.iue  in  populum  inde  univerfum  religionem  fa- 
utiferam  acceptam.  Viguiffe  enim  etiam  in 
aiultis  otbis  Roniani  provinciis  uti  &  Romae 
Chriftianifmum  ncmo  nefcit,  idque  per  fecula 
tliquor,  antequam  principes  ipfi  corumve  aufpi- 
;iis  alii  fiercnt  Chriftiani.  Et  fi  fides  canoni- 
ous  Nicaenis  ex  Arabico  traductis,  ctiam  diu  an- 
x  Juftinianum,  fcilicct  fub  Conftantino  magno  ac 
ieceflbribus  ejus  aliquot,  Clrnftianifmum  apud 
AEthiopas  viguiffe,  non  foret  dubitandum.  Ibi 
1  enim  legitur,  Ut  non  pojjmt  ^AEtJoiopes 
rr.are  nec  el-gere  patriarcham  ;  quin  potius  eo- 
rum  praelatus  fiib  potefiate  ejus  fit  qui  tenet 
red^m  ^Alexandriae.  Sit  tiimen  apud  eos  loco 
latriarchae  &  appelletur  catl.olicus,  &c.  §)iiod 
1  acciderit,  ut  concilium  in  Graccia  habeatur, 
rueritqv.e  praefens  hic  praelatus  ^AEthiopum, 
babeat  fiptimum  locum  pofi  praelatum  Seleuciae, 
kc.  Flomifie  Chrifiianifmum  ibi  tunc  temporis, 
bi  fub  annum  Chrifti  320.  etiam  &  diu  ante, 
juifquis  hifce  fidem  habuetit,  puto  non  ambiget. 
Sunt  autem  qui  alia  nonnulla,  quibus  adeo  ab 
eceptis  in  ecclefia  five  orientali  five  occidentali 
noribus  difcrepant  AEthiopcs  a  Judaeis  accepta 
:fle  fcu  velut  Judaifmi  apud  eos  fuifle  rcliquias 
'elint.  Ut  circumcifionem,  tam  fabbati  quam 
lominicae  quietem,  fabbato  non  jejunandum, 
anguine  ac  morticino  abftinendum.  Sed  ut  cir- 
umcifionis  (utriufque  fcilicet  apudeos  fexus)  mo- 
em  ex  veteri  Paganifmo  fuo,  quo  eos  circumci- 
i  folere  teftis  eft  Herodotus  b  aliique  non  pauci, 
lon  ex  Judaifmo  traductum,  fic  Sc  reliqua  illa 
x  canonibus  ac  ufu  Chriftianifmi  primitivi,  fal- 
:m  vetufti,  manafle  ad  eos  contendit  Jofephus 
caliger  c.  Nec  fane  minus  aequum  eft  ex  Pa- 
anifmo  vcteri  libertatem  divortiorum  acceptam 
c  eos  retinuifie  putare,  neque  eam  ex  dottrina 
vangelica  Judaeis  data  immutandam  autumaffe 
ut  aliunde  didiciffe,  nifi  aut  ex  Mahumedifmo 
.n  quem  etiam  tranfiiffe  olim  gentem  illam 
:ribunt  Arabes,  ut  mox  oftendetur)  aut  ex  eo 
uod  fingularis  aliqua  acceflerit  hic  etiam  Chrif- 
anorum  veterum  moris  hac  in  re  recepti  (de 
uo  plura  in  fequentibus)  interpretatio  ab  ea 
uae  poftmodum  plerifque  inolevit  perquam 
iverfa.  Certe  Evangelia  habent  illi  AEthiopice 
erfa.  Atque  in  periochis  Matthaei  de  excepti- 
ne  •arasi-Qizs  feu  fornicationis,  in  caufa  divortii, 
on  alia  pro  •moiieiq.  fubftituitur  vox  (quod  con- 
rmnendum  hic  non  eft)  quam  quae  ipfiffimum 
iulterium,  ut  illud  Latinis  fonat,  aut  Grae- 
is  «jj^eii,  fignificat.  Ex  Arabicis  faciam  ver- 
onem  illam  vix  dubito.  Et  quemadmodum 
i  Arabicis  imprellis  prioris  Matthaei  d  loci 
abetur,    Quicunqae    dimiferit    uxorem    fuam 


K^Jj      LtvI^.     (Xsls     LJ|     i~\xm     _j-tc     jj^o 

txtra  caufam  adulterii  facit  eam  adulteram,  & 

qui    dimijfam    duxcrit  -j,  .  c\&3  itidem  adul* 

tcrium  committit   ficut  ctiam  ufurpatur   nomen 

ljj|    &  verbum   .j^  in  loco  pariter  pofteriori  e 

(pcrinde  ac  fi  interpreti  idcm  ipfum  haberetur 
ibi  Treji&ix  cum  ^m,  nec  aliter  intelleftus 
iuiflet  Matthaeus  quam  fi  utrobique  fcripfiflct, 
TLz2iz:3S  Ac)<«  ((ji^az;,  ■/ztob  dvrlw  ^f^a-S^,  Uti 
&  in  pofteriori  quidem  intelligitur  ipfo  Syro)ita 
ita  etiam  in  Aiabicis  aliis  nondum  editis  f  quan- 
tum  ad  hanc  rem,  utcunque  alias  non  plane 
confonis,  eadem  cft  utrobique  loquendi  formula 
atque  pariter  item  in  AEthiOpicis,  in  quibus 
utrobique  adhibetur  verbum  H^CD  feu  "(Ot  pro 
ysA-yjLS^  feu  adultenum  committere  &  nomen 
inde  +H(F>-  feu  itiffl  pro  Trapreix,  quod  tamen 
juxta  ipfos  nihil  obftabat  quo  minus  liberum 
divortii  jus,  ut  oftenfum  eft,  retineretur.  AE- 
thiopes  autem  hi  funt  qui  orientalem  fimul  at- 
que  auftraliorem  feu  interiorem  fub  Euronoto, 
ultra   AEgyptum,    Africae    partem    poffident  ; 

feu  HabaJJeni,  HabeJJeni  &  ^AbiJfini  difti  ; 
quod  ideo  etiam  monendum,  quoniam  AEthio- 
pum  nomen  aliis  etiam  in  terris,  fubinde  vetc- 
ribus  collocatur,  imo  &  per  totam  interdum  Li- 
byam  feu  Africam,  ut  expreffim  Ezechieli  tragoe- 
do  s,  quemadmodum  ferme  nonnullis  Indorum 
nomen   pcr    Afiam  &  Celtarum   per  Europam. 

Regio  ipfa  A^jc^!   &    Aw^l   nuncupatur,  id 

eft,  Habajhith  aut  Habajhia  &  Habajfa  &  Abi- 
fit,  ut  fubinde  in  Avicennae  h  Latinis  ;    cui  ta- 

men  <\_w^^)  fcribitur  quemadmodum  etiam  Abul- 

fedae  Geographo  Arabi  praeftantifilmo,  Euty- 
chio  patriachae  Alexandrino,  veterum  aliis ;  qua- 
lis  item  vocabuli  fcriptio  habetur  in  locis  ali- 
quot  utriufque  Foederis  '  ubi  AEthiopiae  aut 
AEthiopum  mentio.     Et  Geographo  k  Nubienfi 

aJI^I   exaratur.      Is  Abulfedae  vocatur  (ut  o- 

biter  illud  adnotetur,  quoniam  de  nomine  non- 

dum   dodis    conftitit)   ^^w^Vl     ^Alidrifius, 

&:   ^cwjj^V!  c*Jj~wJl  Eljheriph  Elidrifi  & 

^w-Jj-iV!   Eladrifi  feu  nobilis  Idrifius.     Ben- 

jamino  Tudelenfi  '  dicitur  Virbx  Alhabas,  quam' 
collocat  2>13  pN'i  in  terra  AEthiopiae.  Adeo- 
que  pars  eft  AEthiopiae  amplions,  AEthiopia 
ipfa  interim  dicla,    ut  Anglia  non  raro  Britan- 


*  Can.  Nic.  Arab.  36.  b  In  Thalia. 

Petr.  Kirften.  in  Not.  ad  Matth.  v,  8c  xix. 


<  De  Emend.  Temp.  lib.  7.   pag.  6+0.  d  Cap.  v.  32.  e  Matth.  xix.  9. 

s  Apud  Eufeb.  de  Praeparat.  Evangelic-  lib.  9.  cap.  aS.  h  Canon.  hb.  1.  Fen.  1. 

«3-  2.  cap.  10.  tii.  de  locis  habitabilibus  calidis.  Ec  lib.  3.  Fen.  1.  cap.  6.  '•  Genef.  ii.  13.  Num.  xii.  1.  Aft.  Apoft.  viii.  27,  Scc. 


Om. 


part.  4., 


VOL.    II. 


In  Itinerario,  pag.  114. 


R  r  r  t  r 


nia, 


8i5 


U    X    O    R 


B    R    A    t    C    A* 


816 


nia,  provinciae  aliae  fimiliter.  Hinc  pro  /jJan 
diSio-Kia,  apud  Ptolemaeum  a,  verfio  Latina  ex 
Hifpanica  quae  ex  Arabica  traducta  eft  habet  ter- 
ra  Alabas  media.  Ab  Arabum  Habaflenis,  quos 
tx  Uranii  Arabicis  memorat  Stephanus  b  origi- 
nenV  horum  ducit  Jofephus  Scaliger  c.  Et  quae 
icriptorcs  alii  ea  de  re  editi  habent  fatis  funt 
obvia.  Ante  annos  autem  fexaginta  aut  circiter, 
id  eft,  Hegirae  991-  (feu  Chrifti  1583.)  libellus 
eft  de  eis  confcriptus  d  ab  Arabe  &  vetuftatis 
gcntis  hujus  &  dignitatisftudiofiflimo,cui  nomen  eft 


Jj 


ry. rJ.^     1 _^|     ^^UI       tXxC     Qf       (X>&*S> 

Mahumed  Ben  Abdalbachi  Negareni,  Mccanus. 
Titulus  eft  rhythmicus  >  (f^yuJll  ,_>|yU! 

(j^y.^!  (j^J^j*  id  eft,  fi  rede  intelligo,  Td- 

bula  feu  cffigies  variegata  de  Habaffenorum  prae- 
ftantia.     Sed  &   indifcriminatim   in  hoc  opere 

fcribitur  nunc  per  ^  nunc  per  ,j*.   Origo  no- 

minis  petitur,  ut  gentis  AEthiopum  paflim,  a 
Cufho  e  Chami  filio  (fed  nepos  hic  ei   ex  Ca- 

naan  perperam   fit  )     ^^  Habas    item  di&o, 

unde  in  pofteros  nomen  tranfmiffum.  Pro  de- 
du&ionis   hujus   autore   citatur  Gelalaldin  Azio- 

tenfis  in  libro  qLw^H    tjLg     «£>     di&o,  id 

eft,  Eminentia  feu  amplitudo  rerum  Habajfeno- 
rum.  Alii  item  fcriprores  ea  de  re  illuftres  ve- 
terefque  afferuntur.     Undc  item  docetur  princi- 

pcs     Habaflenorum    cun&os     titulo     jCwIsiJI 

Negajhi  a  feculis  prifcis  non  aliter  atque 
Romanorum    imperatores     Caefares   nuncupari. 

.r,^^—,  A^wv^lv^-LjJs^aJL^.fl.J  inquit^A 

A_ aI^II^    vJj-aJI  cil.L«  (j-J  qUIaj  ^tAi^jjJI 

Cognomen  hoc  fuit  regibus  cunftis  HabaJJenorumy 
ut  Caefar  regi  Romanorum,  Cojroes  Terfarum, 
&  Chagan  Turcarum  &  principibus  qui  in  eum 
rebelles  funt.  Et  difputatur  ibi  utrum  Habafle- 
na  feu  AEthiopica  an  Arabica  vocis  fuerit  origo. 
Certe  palam  eft  ex  Evangeliis  aliifque  utriufque 
Foederis  libris  AEthiopicis  vocem  ^lvUJ  W)ti  Ne- 
gujh  regem  fignificare,  uti  &  verba  cognata  reg- 
num,  reginam,  regnare.  De  aliis  regum  illo- 
rum  titulis  fctiptores  funt  obvii.  Et  nos  de  eis 
plura  alibi  f.  Et  in  libello  ex  AEthiopum  Jin- 
gua  verfo  g  de  eorum  regibus,  traditur  nomen 
Negufh  tunc  primum  dari  regi,  quando  corona 
infignitur.  Narrat  autem  Arabs  hic  ex  fcriptis 
veterum  tcmpore  Mahumedis,  id  eft,  anno  He- 
girae   quinto   (qui   eft  Chrifti  627)  Negafhium 


feu  regem  Habaffenorum  fuiffe  /vs^?|  ^Atfha- 

mam  dittum ;  ita  tamen  ut  perquam  variam  no- 
minis  fcriprionem  quam  &  exhibet  ipfe  reperirc 
fateatur.     Nam  &  fcribi  ait  ^as^j^jL  JVatfhaht 

aliafque.  Et  certe  nemo  non  videt,  qui  ele- 
menta  noverit  Arabica,  nomen  hoc  ex  perquam 
exiguo  fcriptionis  difctimine  tranfire   potuiffe  in 

^£?^   fcu   ^e|   i^Azguag    quod  in  regurr 

AEthiopum  fuccefllone  libello  de  eis  ex  AEthio 
pico  h  verfo  locum  fane  tenet  Atzhamae  huic  fa 
tis  d^bitum.     Hic  autem,  inquit  Abdalbachides 

i (-JLl  &\u.i/,xxA  c£_cXj  J^L  JL1 

Mufulmanus  fiebat  per  Giafar  Ben  K_Abitalh 
tempore  prophetae  gloriofae  memoriae.  Scilice 
Chriftianum  eum,  adeoque  &  gentem  Habeffeno 
rum,  ante  fuiffe  ex  eodem  liquet  autore.  Tan 
vero  poftquam  Giafar  ille  egregius  Mahumedi 
fe&ator  &  difcipulus,  qui  cum  profugis  aliis  ij 
Habafliam  feu  AEthiopiam  hanc  veniflet,  cun 
Atzhama  de  reiigione  tum  Paganorum  trjn 
Chriftianorum  &  Mahumedanorum  difceptatic 
nem  inierat,  haud  aegte  effcdum  eft,  ut  is  d 
Mahumedifmo  amplexando,  maxime  quoniar 
in  eo  tantum  Chrifti  &  nomini  &  naturae  hc 
norem  tribui  didicerat,  confilium  iniret.  Und 
etiam  literas  quibus  preflius  invitaretur  a  M; 
humede  ipfo  (anno  proximo  feu  Hegirae  fextc 
id  eft,   Chrifti   628)  accepit,    quibus  titulus  ef: 

J^,  <X>£k/>  (j-o   p^-l!  c^*^JI   AW  p*» 

K ZjM  ttll«  /u^?!  ^ls^J)  J|  il 

In  nomine  T)ei  mifericordis  miferantis,  a  Ma- 
humede  apoftolo  T)ei  ad  Negafhium  ^Atzha 
mam  regem  Habajfenorum.  Internuntius  tn 
Ibn  Omar  cum  comitatu  infigni,     Teftari  fe  i 


illis  ait  Mahumedes  Jefum  Chriftum    effe 


& 


AJuA£=5   AJUl  Jpiritum  T)ei   &  verbum  ejus 

fe  vero  ejfe  jOJ|    J^_j  ^Apoftolum  T)ei  e;ui 

que  difciplinam  effe  amplexandam ;  quae  dodtn 
nae  Alcoranicae  funt  omnino  confona.  Simula 
autem  acceperat  Atzhama  Mahumedis  epiftolar 


-3    U^V!    ^-     ,j*% 


Tofuit  eam  fuper  oculos  fuos  &  e  le£lo  defcendei* 
fedit  fuper  terram  eamque  legit,  &  libentiflim' 
ftatim  a  Giafare  Mufulmanus  faftus  ad  Maht 
mcdem  fcribit  cum  apoftolum  &  prophetam  D'< 


'  Quadripartit.  lib-  i.  b  In  ''A&fws. 

incer  libros  a  Guil.  Cant.  arcKicp.  donatos,  num.  "]6f- 
z  Romac  IJ71.  h  Romae  i??*. 


Emend.  Temp.  7-pag.  638. 
«  Gcnef.  x.  6. 


A  MS.  in  bibliotheca  publica  Oxontetj 
•  Tit.  Honor.   lib.  1.  cap.  6.  §. . 


humilit' 


8,7 


U 


X   O   R 


E   B    K    A   1 


C    Ai 


S18 


humiliter  agnofcens.     Literarum  cjus  titulus  eft 

A     yfi      Hi\      Syn,      l     Ctlic      J)L    f£\ 

Jn  nomine  T>ei  mifricordis  miferantis  ad  a- 
pjlolum  Tfei,  gloriofae  mcmoriae,  a  Nevajhio 
tfftzbama  Beu  <^Aaahar  falutem.  O  apoftole 
T>ei  qui  aT>to  mijfus  es,  &c.  Has  ad  Mahu- 
medcm  retulit  Giafar,  quem  juflu  regio  corai- 
tati  funt  fexaginta  ex  Habaflcnoruru  primoribus 

una  cum  [^J  ^Aricha  filio  Negafhii,  qui   iti- 

dem  Mufulmani  facti  uti  &  Habaflenorum  ad 
regis  exempium  plerique,  fi  non  univerfi.  Ad 
hunc  quidem  raodum  piincipes  vicinos  in  dif- 
ciplinam  fuam  invitaffc  atque  recephTe  non  pau- 
cos  Mahumedem  fcimus  ex  Saracenica  hifto- 
ria.  Sed  Habaffenomm  regis,  quantum  ad 
hanc  rem,  nullibi  puto  in  editis  mentio.  Cu- 
jus  tamen  ideo  major  quidem  ratio  habenda, 
quoniam  is  primus  erat  regum  qui  aut  a  Ma- 
humede  fic  invitati  funt  aut  in  ejus  reli<nonem 
tranfierunr,  fi  fides  Abdalbachidi  noftro°  cujus 
yerba   funt  ex  veteribus  quorum  habet  copiam, 

sXus  aiiI  J^*>  /uJI  J.^1  ctLL  J^l  ^^ 

]}  Aj-s  ^ccXj  c_)LXj  pL^  /v^Jji  ajjI 
iy-JI  qs>  p-L.1  q*  J^l  ^5  ^^LjJl 
$  a a-jcXUI    t-vgl^JI  £ La-. 

Hic  primus  erat  rex  qitem  literis  in  dtfcipli- 
%am  fuam  invitavit  T>ei  apoftolus  glorbfae  me- 
noriae,  ttti  &  primus  regum  qui  ab  eo  eam  ac- 
•eperunt.  Mortuum  effe  ait  lcriptor  hic  Ne°a- 
hium  hunc  anno  Hegirae  nono  feu  Chrifti  631. 
^uamvis  igitur  centefimo  aut  circiter  ante  eum 
uno,  id  eft,  fub  Juftiniano,  Axumitae  adeoque 
labafleni  Chrifto  nomina  dederant  (quod  fupra 
angitur)  Mahumedifmi  tamen  hic  interventus  e- 
ufmodi  eft,  ut  etiam  inde  forfan  Chriftianifmus 
orum  poft  utcunque  redivivus,  mores  Mahume- 
.anorum  aliquot  reliquias  (ut  fere  Mozarabum 
Ihriftianifmus  in  Hifpania)  adeoque  libernmum 
nter  eos  qui  hieratici  generis  non  fuere  divortio- 
um  jus  retineret.  Quamplurima  funt  in  opete 
^rabico  ante  citato  de  Habaffenis  feu  AEthiopi- 
>us  afla  fcitu  hiftorico  digniffima,  atque,  uti  ipfa 
[uae  jam  inde  narrantur,  ab  eis  quae  Zago  Za- 
>o  AEthiops  aliique  de  gente  illa  tradrderunt 
•crquam  diverfa.  Certe  Ben  Abdalbachi  hic,  ut- 
>ote  Mecanus,  tum  adeo  vicinus  erat  tum  vetc- 
um  complurium  quos  nominat  autoritatc  ita  in- 
iructus,  ut  fidem  prae  aiiis  mereri  videatur. 


Ccp.  xxj.  lo.  XV.  I. 


C  A   P.     XXVII. 


7;  /77,  vehit  pnucipia  feu  epochae  a  qui- 
btts  fnnul  djf  a  fummario  fuperiofis 
capitis  quintuphci^  mores  f§?  fenten- 
ttae  variatim  m  Cht  ifttamfmum  circa 
divortta  defluxerint,  Judaifmi  ea  in 
re  retentto  inter  Chriftianos  primitiva. 
Paganifmus  cm  in  eadem  affueverant 
ex  Gentihbus  Chnftiani.  Verfiones  il» 
luftrtores  ahaeque  ahquot  vocis  w»^«'*s 
(quae  fomicatio  plerumque  vertitur) 
in  evangelica  de  divortiis  exceptione. 

QU  O  D  attinet  ad  diverfimode  receptas  ad- 
miflafve,  ex  varia  turn  Judaicae  tum  Evan- 
gelicae  difciplinae  interpretatione  praeter  eam 
quae  Noachidarum  Paganicique  juris  erat,  de  di- 
vorrio  fententias  in  Chriftianifmo  eorum  qui  o- 
rientalis  &  occidentalis  ecclefiae  feu  Graecae  & 
Latinae  nominibus  venire  loient  (nam  ex  fupe- 
rioris  capitis  inftituto  illuc  deventum  eft)  eae  vi- 
funtur  aut  in  iilorum  ufu  ac  moribus  atque  in 
legibus  ac  conftitutionibus  principalibus  &  fupre- 
marum  poteftatum  circa  divortia  harumque  ex- 
plicationibus,  aut  in  ecclefiafticorum,  uti  vocan- 
tur,  canonibus  ac  theologorum  &  juris  pontificii 
confultorum  opinionibus.  Neque  enim  in  dif- 
quifitionibus  hujufmodi  confundi  aut  commifceri 
haec  debent,  quemadmodum  nimio  folent.  Re- 
ceptas  enim  rerumpublicarum  Chriftianarum,  quae 
revera  ecclefiae  fnnt,  fententias  ex  genere  tan- 
tum  dignofcimus  priore.  Singularium  autem  ho- 
minum  aut  conventuum  inter  fe  multifariam  dif- 
fidentium  hieraticorum  commenta  tentamenta- 
que  folum  habemus  ex  genere  pofteriore,  quo- 
ties  fcilicet  hoc  non  fuerit  priori  plane  confo- 
num.  Ut  vero  quae  in  utroque  reperiuntur,  ri- 
re  fatis,  fed  compendiario,  introfpiciantur  per- 
pendanturque,  praetcr  quintuplex  fuperioris  capi- 
tis  fummarium,  tria  infuper  veluti  pracvia  ceu 
principia  quaedam  aut  termini  arque  epochae  a 
quibus  reliqua  in  Chriftianifmo  circa  divortia  va- 
riatim  defluxcrint,  praemittenda  funt  praecognof- 
cenda  paucilque  explicanda.  Primam  eft,  Judaif- 
mi  feu  difciplinae  circa  legalia  Judaica,  adeoque 
divortia,  in  Chriftianifmo  primitivo  retentio  ac 
ufus.  Secundum,  mores  lcgefque  Paganicae,  feu 
juxta  Ebraeos,  Noachidarum  quibus  five  in  di- 
vortiis  five  aliis  citra  mortem  matrimonii  folutio- 
nibus  aflueti  fuerant  in  Paganifmo  ii  qui  tunc  ex 
gcntibus  Chrifto  nomina  dederant.  Tcrtium, 
verfiones  illuftriores  aliaeque  aliquot  in  Chriftia- 
nifmo  vocis  m--ra'ac  in  evangelica  divortii  caufae 
intefprctatione  quae  vulgo  fornicatio  verfitur  e- 
jufque  ibi  intelligendae  modi  varii.  E.etentam 
adeoque  in  ufu  habitam  Judaicam  feu  Mofaicarn 
circa  legalia  difciplinam  Chriftianis  ex  judaeis 
univerfis  atque  ex  gentibus  falrcm  aliquot,  etiam 
diu  poft  Chrifti  afcenfum  pajam   eft  ex  Actis  * 

Apofto^ 


i5> 


Uxor     Ebraica. 


20 


Apoftolorum.  Quod  etiam  in  fcholis  paflim  ad- 
mitritur  a.  Eam  fane  retitiuiffe  manifeftum  eft 
Chfiftianbs  illos  ex  gentibus  ufque  in  annum 
ab  afeenfu  decimumquintum  feu  ab  incarnatio- 
ne  49  aut  circiter,  id  eft,  ulque  in  fynodum  a- 
poftolorum  Hierofolymitanam  b.  Qiia  tamen 
nec  eis  abolita  funt  legalia  ilia.  Sed  res  ita 
temperata  eft,  ut  eorum  pauca  quaedam  (ut  de 
idolothytis,  fornicatione,  fuffocato,  fanguine)  tan- 
tum  obfervatu  dein  manerent  neceffaria.  Ex  ]u- 
daeis  autem  Chriftianos  etiam  ad  excidium  tem- 
pli  fcu  per  annos  amplius  a  fynodo  illa  viginti 
iderri  feciffe  recipitur.  Atque  id  fane  erat  i-SzQ 
isti  7T2.T£^)3:?  ts^nntTeHv,  in  moribus  avitis  am- 
bulare,  &  £»A«to!;  s  vo^v  \sxrdo-^eiv,  Zelotas  ejfe 
legis  quae  lcguntur  de  his  in  Sacro  Sermone  c. 
Atque  advertantur  hic  inprimis  epiftolae  ad  E- 
bracos,  Jacobi,  &  Petri  prima.  In  legalibus 
his  &  ritualia  fuere  feu  caeremonialia,  &  mora- 
lia  &  judicialia,  ut  vulgo  fit  diftinctio.  Quae 
primi  generis  funt,  mortua  revera  fuere  poft- 
quam  lex  evangelica  coepit  promulgari,  utcun- 
que  mortifera  diu  poftea  neutiquani  haberentur ; 
ut  loquuntur  in  fcholis.  Scilicet  eorum  quae 
Chrifti  adventui  fuere  praevia  feu  typica  vis 
tum  defiit.  Et  cum  templi  excidio  nec  antea 
prorfus  evanuit  facrificiorum  inter  Chriftianos 
ex  Judaeis  ufus.  •  Scd  vero  etiam  per  fecula  ali- 
quot  fequentia  non  pauci  ex  Chriftianis  ejuf- 
modi,  ut  maxime  Nazaraei  d,  tam  ritualia  quam 
reliqua  Judaica,  quantum  cxtra  templum  fieri  po- 
tuit,  diligcnter  obfervabant.  Cum  autem  generis 
fecundi  feu  moralium  nunquam  ceflaverit  obli- 
gatio  univerfis  parilis,  neque  in  cis  habeatur  di- 
vortii  lex  Mofaica,  fed  plane  in  genere  tertio, 
fcu  judicialibus,  ccrte  quiiquis  judicialibus  illis  alt- 
os  praeter  ipfos  Judaeos,  quibus  fmgulariter  data 
funt,  obligari  nolit e,  is  ut  nec  Mofaicam  de  di- 
vortio  legcm  ad  alios  attinere  putet  neceffum  eft. 
Atque  fl  non  legem  ipfam,  fane  nec  ejufdem  in- 
terpretationem  aut  explicationcm  evangelicam, 
qua  legis  ipfius  judicialis  tantum  eft  explicatio, 
aut  aliter  atque  per  eam  five  ad  morale  quid  flve 
ad  prima  conjugii  &  naturalia  principia  univer- 
fum  genus  humanum  pariter  fpectantia  nos  retra- 
hi,  pro  vario  hominum  captu  atque  hac  in  re 
difciplina,  decernatur.  Quod  autem  ad  ex  Ju- 
daeis  Chriftianos  primitivos  attinet,  poft  excifam 
urbem  templumqne,  adeoque  penitus  ac  praecife 
fublatam  illam  Judaeorum  rempublicam,  etiam 
judicialium  obligationem  alias  reipublicae  illi  fin- 
gularem  cefiaffe  a  viris  doftiflimis  admitti  video. 
Sed  interim  fingatur  Chrifto  nomina,  ut  quidem 
oportuit,  Judaeos  fic  primitus  dediffe,  ut  refpubli- 
ca  feu  ecclefia  eorum,  quam  fynagogam  vocita- 
mus,  Chriftiana  tota,  faltem  cum  aliis  pars  ea 
penes  quam  rerum  ibi  tunc  fumma  erat,  facta 
tunc  fuiffet,  ncc  everfa  ;  nonne  &  judicialia  ci- 
vitati  tunc  illi  Dci  ab  eoque  inftitutae  etiam  in 
Chriftianifmo  illo  eis  remanfiffent,  adeoque  eo- 
ium  interpretatio  evangelica  ?    Neque  enim  pcr 


Chriftianifmum  fuum    minui    exiftimavit   Paulus 
fynedrii  magni f  in  eum,  etiam  in  caufa  religio 
nis  eultufque,  poteftatem  judiciariam  cui  libentet 
juxta    inftituta    in  judicialibus  Mofaica  iubjccir 
Utcunque  vero,   dubitandum  non  eft  quin  Ghri- 
ftiani  ex  Judaeis  primitivi  non  pauci,  praetcr  Na 
zaraeos,  uti  etiam  ex  gentibus  aliquot,    judiciali- 
bus  Judaifmi  etiam  poft  tempii  exciditun  in  vitae 
qua  fieri  potuit,  inftituendae  ratione,  uterentur 
partim  ex  cbligationis  qualifcunque  opinione,  par 
tim  ex  eo  quod  de  judicialium  ejufmodi  juftitia 
utcunque  non  diutius  obligantium,  utpote  a  nu- 
mine  reipublicae  illi  olim  pracfcriptorum,  neuti 
quam   dubitarent.      Inde    toties   apud    fcriptorc 
profanos  illius  feculijudaei  &  Chriftiani  nomin: 
confufa  &  velut  eadem  habita.     Et  confulas  quai 
aliam  in  rem  de  Judaifmi  ejufmodi  retentiom 
obiter  optime  monuit  vir  maximus  Claudius  Sal 
mafius  in  fpecimine  illo  fingulari  ac  egregio  me 
delae  fcbricitantibus  fubinde  nimium  &  caligan 
tibus  in  Sacri  Sermonis  explicatione   myftaruc 
ingeniis,  ex  literis  humanioribus  liberaque  ac  fe 
lici  per  eas  facrafque  fimul  difquifirione  adhiber 
dae.     Epiftolam  8  de  Coma  dico  -,  quale  item  ei 
eximium  illud   alterum   de  Ufuris.     Certe  fur 
aliqua,  eaque  non  ita  pauca  in  Chriftianifmo  ne 
levis  momenti,  quae  perperam  hactenus  intellis 
folita  lucem  in  fe  claram  &  genuinam,  qua  pl; 
ne  clarent,  reciperent,    &  infanae  nephelococq 
giarum  fubftruftiones  inde  natae  plane  corrueren 
fl  ufus  &  retentio,  qualem  diximus,  primkiva  rii 
&  ingenue  edifceretur  perpendereturque.     Qivac 
re  etiam  alias  fufiufque  fi  Deus  volet.     Haec  vi 
ro  cum  fe  ira  habucrint,  fcquitur  ut  quicquid  ji 
ris  de  divortiis  ante  Judaici  five  ex  Hilleliana  fi\ 
ex  Sammaeana  difciplina  a  Chrifto  five  correclui 
fuerit  five  confirmatum,   id  in  Chriftianifmo  ec 
rum  qui  ex  Judaeis  erant  primitivi  fcculi  mai 
fiffe  exiftimemus.     Et  quicquid  eis  illicitum  h; 
in  rc  non  habebatur,  etiam  Chriftianis  ex  Gent 
libus  licitum  pro  pcrfuafionum  difcrimine  hab 
tum  effe  non  eft  quod  dubitemus.     Quod  ad  i 
cundum  hic  attinet  feu  mores  Icgefque,  circa  d 
vortia  aliafque  matrimonii  citra  mortem  folutk 
nes,  Paganicas  quibus  affueti  fuerant  in  Paganifir 
fuo  Gentiles  in  Chriftianifmum  recepti ;  veterui 
hac  in  re  Graecorum  mores  legefque,  earumqi 
in  Romano  imperio    cui  diu  ante  evangelii  pn 
mulgationcm  fuberat  Graecia  univerfa,    reliqui: 
ab  eis  quae  Romanorum  erant  haud  fere  omnin 
diflbnae  fuere.     Saltem  non  Athenienfium  qu 
bus  iftorum  hac  in  re  non  pauci  aut  imitator 
fuere  aut  fatis  concordes.     Nempe  tam  uxori  qua; 
viro  fas   crat  matrimonium   folvere,    hunc 
Tn>/u.7rvi  feu   dimijnone,    iilam   ckaA&i^a  fcu  Jtrl 
UBione,   fed  non  fine   libello  repudii  quietia;; 
apud  archontem   feu  magiftratum  fupremum  crj 
infinuandus.     De  his  conftat  apud  PJutarchum  | 
Andocidem  ' ,    Julium  Pollucem  k,   alios.     T> 
vortii  voci    apud   Graecos  refpondet  ^ag/Tuif 
&  eo  disjungi  eft  <x-i&.£wctf '.     Etiam  ex  Ind' 


'  Tho.  Aquin.  I  lecundae  quaefl:.  103.   art.  4.  Scot.  ail  4  fent.  dift.  3.  quaeft.   4.  8cc.  Sc   vide  Francifc.  Suarez.  de  legibus  lib.  9.  cap. 
1    Act.  xv.  14.  c    AGt.  xxj.  io,  ii.  S  videfis  libellum  de  Ann.  Civili    |ud:ieorum  cap.  21.  pag.  100.  d  Epiphan.  h.'e 

19.  &c.  «  Praeter    rheologos  obvios  vide  Hugonem  Grot.  dc  jure  Btili   Sc  Pacis  li».  1.  cap.  i.§.  16.  &c.  f  A&.  xj 

B  Epiflola  de  Coma  pag.  492.  &c.  h  In  Alcibiade.  '  Contra  Alcibiadem.  k  Onomallic.  3.  cap.  3.  2c  videCs  Sarr.i 

Pctit.  ad  leg.  Atticas.  pag.  473.  Sc  nos  lib.  ;.  de  Jure  Nat.  &  Gent.  cap.  7.  '  1  Corinth.  vij.  10. 


ru; 


1(2,-1 


U    X    O    K.       E    B    R 


A    I    C    Ao 


322 


lm  vcterum  difciplina  adnotat   Achmctes  filius 

jirim  d,  'ExV   10/1     T15    SU    SjgOgftS&M    T     *yjVCU.vJs    (Wta 

;  m>(ia.\u  -iw  ^yo-iav  ojjtv,  Si  quis  per  infomni- 
m  fibt  vifw  ftterit  divortio  feparari  ab  uxore 
ut,  potcfiatem  fttam  amittet.  Ubi  yoooj.^  fcu 
ivortii  mos,  ut  fatis  apud  cos  etiam  reccptus  ad- 
littitur.  Ratio  rcdditur,  'H  ym  -tii  ccvfyog  r\ 
)V3.im$  $  yfyaix.  Qi,  Uxor  vu  &  poteftas  eft 
iri.  An  i\vaia.c,  vox  a  Paulo  b  pro  velamine  in 
ipite  five  uxoris  five  mulieris,  qua  virum  cui 
ibjicitur  fpedat  adco  a  viris  dodis  vexari  folita, 
icem  aliquam  hinc  accipiat,  viderint  perlpicaci- 
res.  Ccrtc  cx  AEgyptiorum  &  Perfarum  Oniro- 
riticis  apud  eundcm  autorem  -  lcgitur  etiam  il- 
id  alterum  apoftoli  d  dictum  huc  fpe&ans  Ks- 
«Aw  •?  -yjvKt/Js  o  drno.  Capttt  mulieris  vir.  Et 
on  pauca  fane  de  Chriftianifmo  -'  exprcflim  inter- 
:rta  habet  autor  ille,  vctuftiorum  interea  dc  in- 
>mniis  difciplinam  exhibens.  Sed  varios  fuifle 
lores  in  repudiorum  divortiorumque  jure  dccer- 
endo  pro  populorum  feculorumque  difcrimine, 
ri  pariter  rebus  in  aliis,  dubitari  nequit f.  Et  fi 
•edas  Bafilio  epifcopo  Seleucienfi  s  apud  Iconi- 
ifes,  Lycaoniae  pcpulum,  fponfa  iponfalibus  re- 
untians,  vivicomburio  pleftebatur.  Ita  enim  re- 
:rt  ille  de  S.  Thecla  Thamyridis  fponfa  Pauli 
^oftoli  difcipula.  Sed  fides  penes  eum  fit.  Ple- 
imque  autem  in  Chriftianifmi  initiis  ita  per  or- 
:m  Romanum,  adeoque  tum  apud  Graecos  tum 
ios  imperio  Caefariano  fubditos  Gentiles h,  inva- 
lere  Romani  mores  legefque,  ut  fi  fatis  videa- 
ms  quinam  mores  fuerint  ac  leges  circa  hanc 
:m  tunc  Romanae,  pariter  fatis  cognovcrimus 
aalibus  in  Paganifmo  affueti  fuiflent  qui  ex  Gen- 
libus  in  Chriftianifmum  tunc  tranfiere.  Ut  co- 
nptione,  ufu  ac  confarreatione  (quod  fupra  ' 
lendimus )  contrahi  folebant  tunc  apud  Roma- 
os  matnmonia,  ita  divortio,  id  eft,  tum  diffar- 
:atione  tum  fimplici  (five  ex  confenfu  mutuo 
/e  ex  certis  quibufdam  verbis,  ut  Ciceroni k  eti- 
n  vocantur,  divertendi  ac  perpetuam  conftitu- 
ldi  diviiionem  fcu  diflenfionem  animo  alterutrin- 
le  five  prolatis  five  libello  fcriptis )  focietatis 
aptialis  renuntiatione  folvebantur,  uti  &  capti- 
tate  feu  alia  contingente  fervitute  utrius  conju- 
lm.  T)iffarreatio  gentts  erat  facrificii  (ita  Sex- 
.s  Pompeius)  quo  inter  virum  &  uxorem  fiebat 
ffolutio.  ^DtcJa  diffarreatio  quia  fiebat  farreo 
bo  adhibito.  Peragebatur,  ut  contrarius  actus, 
.oculdubio  a  pontificibus,  quemadmodum  con- 
rreatio,  de  quajam  ante  diclum  eft.  Verba  cer- 
illa  feufolcnnia  ac  legitima  fuere,  ubi  fponfa- 
am  vinculo  renuntiabatur,  Conditione  tua 
on  utar,   ubi  vinculo  nuptiarum,   Tuas  res 

IBI     HAEETO,      item    TUAS     RES     TIBI     AGITO. 

raeci dicebant  TA  2EATTH2  nPATTE, 
:  TA  2EATTOT  nPATTE  -,  item  yj- 
'  tf  hzJ.It-  tzL  ra,  Uxor,  res  tuas  age,  'Ai4/j,  i-q^.- 
■■  m,  ozl,  Vtr,    res  tuas  age,  ut  ex  veteri  Paga- 


nifmo  habcnt  eorum  jurifconfulti  '.  Et  dc  Ro- 
mana  formula  Caius  m,  alii  non  pauci.  Claves 
item  uxoribus  ademptae  lymbolum  erat  divortii 
frequcns,  uti  &  tabularum  nuptialium  difruptio. 
Et  libello  itcm  five  tradito  five  per  libertum  ut 
plcrumquc  aliumve  miffo  rcs  tranfigebatur  ■  qui 
etiam  in  adta  n  referri  folitus.  Traditur  quidem 
per  fecula  compluria,  annos,  ut  alii,  quingentos, 
juxta  alios,  fexcentos,  nullum  repcriri  apud  Ro- 
manos  divortium,  quod  ante  °  meminimus.  Sed 
&  alii  p  intervallum  illud  faciunt  trccentorum  & 
triginta  annorum.  Verum  palam  eft  ante  Chrifti 
natales  fatis  fuifle  apud  eos  frequens  &  pro  legi- 
timo  habitum  divortium  ;  idque  ex  lcgibus  XII. 
tabularum,  fi  fides  virorum  do&orum  cmendatio- 
ni  9  Philippicae  fecundae  Ciceronis.  Ec  de  fc- 
culi  frequentia  uti  etiam  de  libero  hac  in  re  jure 
teftis  eft  fatis  luculentus  Plutarchus r,  ubi  de  Pa- 
piriae  Pauli  AEmylii  uxoris  agit  divortio  &  de  eo 
qui  ab  amicis  correptus  quod  uxorem  dimiferat 
omnino  praeftantiflimam,  prolato  calceo  refpon- 
dit,  Nonne  omatus  eft  hic,  nonne  novitius  ?  Mcc 
tamcn  quis  veftrum  fcit,  ubinam  pedem  meum 
urgeat.  Confonum  eft  illud  de  Pompeia  Caefa- 
ris  uxore  repudiata  etiam  ob  fufpicionem,  fal- 
tem  pro  viri  arbitratu  libero.  Solennis  item 
formulae  ut  receptiflimae  fpecimen  habetur  apud 
Plautum  ■,  ubi  Alcmena  Jovi,  velut  Amphitryo- 
ni  corrjugi  : 

Vateas,  tibi  habeas  res  tuas,  reddas  meas. 
Jttben'  mi  ire  comites  ? 

Alibique  &  apud  illorum  temporum  alios.  Qui- 
bus  adde  quod  de  Augufto  Suetonius  z,  'Divor- 
tiis  rnodum  impofuit.  Sine  modo  ante  erant  in 
ufu.  Modum  is  addidit,  quod  fumunt  viri  doc- 
tiflimi  de  iegis  Juliae  capite,  quo  nullum  divor- 
tium  ratum  fore  cautum  eft  v,  nifi  feptem  civibus 
puberibus  praeter  libertum  mariti  pro  tcftibus 
adhibitis.  Praetermittimus  hic  quae  de  repudiis 
a  Tiberio  aliifque  principum  iubinde  fed  non 
tam  ex  jure  quam  vi  imperii  miflis  occurrunt 
apud  hiftoricos  x.  Hoc  interim  inprimis  efl  ani- 
madvertendum,  utcunque  fuerit  jus  ipfum  diver- 
tendi  adeo  liberum  nec  caufarum  repagulis  aliqui- 
bus  coercitum,  nihilominus  velut  infame  habi- 
tum  divortium  temere  v  faftum  aut  antequam 
amicorum  confilia  etiam  &  facrificia  Deae  Viri- 
placae,  cujus  fanum  in  palatio  erat,  tanquam 
quotidianae  ac  domefticae  pacis  cuflodi,  ferio  ad- 
hiberentur.  Teftis  cft  Valerius  Maximus z,  qui 
fub  Tibcrio,  id  eft,  fub  Chrifto  in  terris  agente, 
fcripfit  &  illuftre  exemplum  reliquit  L.  Antonii, 
qui  ab  Valerio  Maximo  &  C.  Junio  Bruto  Bu- 
bulco  cenforibus,  anno  ab  urbe  condita  DCXLVI. 
feu  ante  Chriftum  centum  amplius  annis,  eum 
fenatu  moverunt  adituque  exiftimarunt  curiae  in- 
dignum,  qitod  qtiam  virginem  in  matrimonium 


"  Onirocritic.  cap.  izj.  Sc  vide  cap.    13S.  t>   1  Cor.  xj.  10.  vide  prae  aliis  Claud.  Salmafium  fub  finem  Epiftolae  de  Coma. 

,  CaP-  TI7-  d  1  Cor.  xj.  3.  «  Cap.  11.  12.  iyo.  &c.  f  Videlis  P.  AErod.  Rerum  Judicat.  iib.  4.  tir.  17. 

Dc  Vita  S.  Thecbe  lib.  1.  "  Vide  Novell.  n.de  Armeniis.  '  Lib.  i-  cap.  11.  k  De  Oratore  lib.  1.  '  Sy- 

>phs  Balilic.  lib.  19.  Theod.  Balfamon.  in  Canon.  Apoft.  48.  "'  L.  i.  D.  tit.  de  Divortiis.  "  Videlis  Perr.  Fabrum  femeftr. 

cap.  23.  £c  Lipf.  in  Tacit.  Annal.  f.  num.  6.  Et  in  Senec.  de  Benef.  lib.  3.  cap.  16.  num.  100.  °  Cap.  19.  &  vidc  Cujac.  Obler- 

it.  1.  cap.  -9.  P  Plutarch.  ad  hnern  Romuli  8c  in  Numa.  q   Vide  Francifc.  Hotoman.  Obfervat.  lib.  13.  cap.  10.  £c 

gon.  dc  Antiquo  Jure  Civium  lib.  1.  cap.  9.  '  In  Vita  P.  AEmylii  &  in  Quacit.  Rom.  '  Amphitryone  aft.  3.  fcen.  2. 

CaP-  ?+■  1  Paulus  1.  9.  ff.  de  Divortiis.  *  Sueton.  in  Tiberio  cap.  n.  in  Calig.  cap.  -6.  Sc  vide  Petr.  Fab.  fenieftr. 

)■  1.  cap.  13.  i  yide  Jac.  Raevard.  in  Com.  de  Diverf  Reg.  Juris  lib.  48.  -   Lib.   1.  cap.   1.  §.  4.   Sc   6.  & 


Vol.  n. 


s  c  f  {  r 


duxerat 


823 


U    X    O    R        E    B    R    A    I    C    A. 


8'2, 


duxerat  repudiaffet ,  nullo  amico  in  confilium  ad- 
hibito.  Et  Valerius  ipfe  hic,  cum  proxime  ante 
de  eorum  poena  qui  ad  fene&utem  coelibes  per- 
venerant  egiflct,  At  hoc  crimen,  inquit,  ita  fcili- 
cet  uxorem  repudiandi,  nefcio  an  fuperiore  majus  : 
illo  namque  conjugalia  facra  fpreta  tantum,  hoc 
etiam  injuriofe  traBata  funt.  Optimo  ergo  ju- 
dicio  cenfres  indignum  eum  aditu  curiae  exifti- 
maverunt.  Ex  hujus  unici  judicio  difficile  non 
eft  conjeftari,  quid  de  divortiis  apud  cordatiores 
in  animo  tunc  haberetur,  utcunque  eorum  jus 
fatis  liberum  -,  quemadmodum  &  apud  nos  & 
nullibi  fere  non  facultas  jufque  ampliffimum  cui- 
que  patrimonii  diffipandi,  in  fervitutem  fe  pro- 
digendi,  alia  cjufmodi  faciendi,  quae  temere  facta 
infamiam  fimul  &  contumeliam  merito  contra- 
hunt  i  alias,  ut  reliqua  in  vitae  humanae  focie- 
tate  fatis  laudata,  faltem  non  vituperata,  ncdum 
in  vitio  habita.  Sicut  autem  ante  &  fub  Chrifli 
in  terris  tempora,  ita  poft  in  Paganifmo  divortio- 
rum  ufus  obvius,  qui  hic  maxime  advertendus. 
Pcrquam  idonei  funt  apoftolis  coaevi  tcftes  Sene- 
ca,  Juvenalis,  Martialis.  Nullam  repudio  eru- 
befccre  ait  Seneca  a  &  foeminas  exire  matrimo- 
?iii  caufa,  nubere  repudii.  Et  Juvenalis,  exem- 
plo  Bibulae  &  Sertorii  reliquos  fecuh  fui  perftrin- 
git,  jus  interim  admilTum  palam  cdocens  : 

Cur  b  defiderio  Bibula,e  Sertorius  ardet  ? 
Si  verum  excutias,  facies,  non  uxor  amatur  s 
Tres  rugae  fubeayit,  &  fe  cutis  arida  laxet, 
Fiant  obfcuri  dentes,  ocidique  minores, 
Collige  Sarcinulas  dicet  libertus  & 

E  xi  : 
Jam  gravis  es  nobis  &   fiiepe   emungeris, 

Exi 
Ocyus  et  propera.     Sicco  venit  altera 

nafio. 

Martialis  item  de  uxoris  hic  ut  Juvenalis  de  ma- 
riti  jure  ufitato,   ad  Proculeiam  c  : 

Menfe  novo  Jani  vetcrem,  Troculeia,  mari- 

tum 
Tiefris,  atque jubes  ressibi   habere 

SU  AS. 

Et  mire  hallucinantur  viri  alioquin  doftiffimi d, 
qui  Plutarchum  exiftimant  tradere  Domitianum, 
fub  quo  vixit  Martialis,  primum  permififie  divor- 
tium.  Id  fane  totidem  verbis  dicit  Plutarchus  e  ; 
fed  manifeftum  eft  de  Fiaminicae  divortio  folum 
eumloqui,  quae  ex  jure  fingulari,  divortio  f  fepa- 
rari  fine  principis  indultu  nequiret.  Magnam 
divortioium  in  Paganifmo  frequentiam  feculis  in- 
iequentibus  teftatur  Tertullianus  (qui  fub  annum 
a  Chrifto  ducentcfimum  floruit)  ubi  Repudium, 
inquit  5,  jam  &  votum  eft,  quafi  matrimonii 
fruffus.  Atque  adftipulantur  Caius,  Paulus  h, 
aliiin  Paganifmo  jurifconfulti,  quorum  fententiae 
&  difciplina  in  Chriftianifmum  etiam  poft  recep- 


ta,  ut  capite  videre  eft  proximo.     Et  quiplurave 
lit  de  liberrimo  illo  Paganifmi  Romani  circa  divoi 
tia  jure,  confulat  Carolum  Sigonium  l,  Joannen 
Rofinum  k,    Petrum  Fabrum ',  Franctfcum  Hoto 
manum  m,  Barnabam  Briflbnium  n,  alios  fatisob 
vios,  qui  pleno  illud  demenfum  horreo  exhibem 
Quod   denique  ad  tertium  hic  fpe&at,    fcu  verl 
fioncs  illuftriores  aliafque  aliquot  Chriftianas  vo: 
cis  wopvftas  in  Evangelica  de  divortiis  exceptic 
ne  °  ejufque   intelligendae   modos  varios  ;   ver 
fionum  ejus  genus  eftduplex.     Altcrum,  quo  fu 
mitur  TTopdcL  pro  voce  plane  fynonyma  t*  iJ.or/fn 
feu  adu/terio,  qua  fignantius  peccatum  illud  (r 
folum  per  illicitum  coitum  conjugii  violatio  efl 
a  reliquis    difcriminatur,  quafi    Chriftus  ipfe  d; 
xiflet  Tra.ptnivc,  ^oya  tyi%eiz(}  extra  caufam  ad/i 
ttrii.     Alterum,  quo  formcatio  aliterve  redditu 
id  cft,   velut  non  fynonymum    tw   ij.oi/fi^,  fe: 
quid  aliud  fignificans   feu  quod  aliud  atque  anj 
plius  fignificare  potuerit.     Prioris   generis  verfi 
crat  in  Evangcliis  Chriftianifmi  primitivi  Latini 
Id  conftat  ex  Tcrtulliano,  apud  f  quem  redditi 
illud    Graecum,     Traeter    caufiam   adulterii,    . 
praeter  ex  caufa  adultirii,  &  praeter   caufa, 
moechiae  i.     Ncc  fane  diflbnae  funt  vetfioncs  1 
rabicae  aut  AEthiopicae,  in  quibus  ut  ante  oftei 
ditur,  nomen  quod  ■zre^&iac  vertit  nonminusa' 
aliter  adulterium  fignificat  quam  verbum  ibi  ui 
tatum  pro  eo  quod  eft  y.oi^a£(,  adulterari  ■,  i 
que  utrobique   apud  Matthaeum.     Nec  fane 
pofteriore  ejus  loco  feu  capite  decimonono  d: 
crepat  Syra.     Certe  in  prioris  Matthaei  loci  vt 
fione  Lutheri  Germanica,  pro  adulterio  &  conj 
gii   ex  coitu  illicito    violatione    plane    fumiti 
<££  fep  Den  umb  «cfteBjucfi.,  Der  macftf  Dnr;  l 
Dic  €fie  Dncfif,  feu  extra   caufam  adulterii  f< 
conjugii  violationis,  facit  ipfiam  adttlterhtm  cot 
mittere  feu  conjugium  violare.  Cui  confonac  fu 
plane  eo  in  loco  verfiones  Danica,  Bohemica,  P 
lonica ;  etiam  Hibernica  &  Cambrobritannica.  N 
mirum  nomen  quo  ■ro^friz  in  harum  fingulis  re 
ditur,a  verbo  fit  eodem  quod  pro  f^gi^S^  feu  adu 
terium  committere  fubftituitur.     Ita  etiam  hoc  i 
loco  Sancti  Marmochini  r  Italica,  Eccetto  chep, 
caufia  de    lo  adidterio.      Verfio  autem  Anglic 
na  fub  ipfis  reformationis  initiis  fa&a f ,  priore  i 
loco  habet,  §©norocBec  put  atDap  rji0  tDife  (r; 
cept  it  oe  fo?  tBfto?cDome)  raufetfi  ftcc  to  plr 
tfie  tDfjo:c,  ano  tDftofoctser  marrietft  fter  tfjat  i 
Deno?fcD  ig  an   tDfjo?emcnger.    Pofteriori  vei 
<£rccpt  it  be  fo?  abtJotDtrti,  $c.  committctf)  ai 
boujtrp,  ano  mfioetjer  marriettj  fier  Mjicfi  i$  ti 
borfeb  Botfi  commit  aDbotDtrti.     Tametfi  voc 
quibus  rrapieia.  &  /uloi^S^  hic  redduntur,    difcrl 
pant  ab  eis  quae  locus  habet  prior,  in  eandem  t 
men  utrobique   recidunt   fententiam.     Et .  plai 
adulterium  &  fornicatio  feu  w?vc-ia.  pro  fynon. 
mis  hic  fumuntur  -,  uti  etiam  in  Gallica  veteri 
annis  ab  hinc  amplius  trecentis  adornata,  Tut  d 
que  leront  leur  femmes  hors  pur  achefon  de  fo,- 
nication,  il  la  fait  eftre  fornicaire.     Ceftadire./- 


a  De  Beneficiis  lib.  3.  cap.  16.  i>    Satyr.  6.  '  Lib.  10.  Epig.  41.  d  Dionyit  Gothofred.  ad  ttt.  if.  Sc  C.de  R 

PuJlls-  c  In  Quaeft.  Romanis.  f  Feftus  verb.  Flameum.  s  Apologetic.  cap.  6.  h  D.  tit.  de  Divort! 

'  De  Jure  antiq.  Rom.  lib.  1.  cap.  y.  k  Antiq.  Rom.  lib.  j\  cap.  38.  '  Semeftrium  2.  cap.  23.  "  Obfervat.  lib.  r; 

cap.  10.  n  Ad  !eg.  JuliiijT)  de  Adulteriis  &  in  Formularum  lib.  S.  «  Matth.  v.  32.  &  xlv.  9.  p  Adveri".  Marcj 


nem  lib.  4.  cap.  34. 
iliec.  Cottoniana. 


''  l..:b.  de  Fudicitia  car.  16. 


Venetiis  1^38. 


Londini  1/30. 


MS.  in  Bibli 


825 


Uxor     Ebrai 


c  A. 


826 


//'  fet  fi  re  formcation.  Et  cil  que  prent  femme 
qu:  ejl  en  tiel  vianiere  iefiu  e,  fet  advoutire ;  ut 
loco  in  priori  ;  &  poftcricri,  fors  pur  fornication 
&  prendra  antre  ftra  advcutire  ;  ubi  ut  in  priori 
fotnicationi  adultcrium  eft  fynonymum.  Gene- 
ris  poftcrioris  vcrfio  eft  Vulgata  vetus  Hierony- 
mo  tribui  folita.  Excepta  fornicationis  caufa, 
&  nifi  ob  Jornicationem,  &c.  moechatur  &  adul- 
terat .  juxta  quam  etiam  Syrus  in  priori  Mat- 
thaei  loco,  uti  item  Ebraica  Matthaei  in  altero 
fllJiT»  nniN  by  'Vl7  nifi  ob  caufam  fornicatio- 
nis,  in  altero  m;rn  TO,JD  hb  niji  ob  fornica- 
tionem,  adhibito  verbo  J]frO  pro  fA.:iycL£r  feu  a- 
dulterium  committerc.  Vulgatae  utrobique  fe- 
quaces  funt  vetcres  aliquot  inde  fumptae,  ut 
Anglo-Saxonica,  cui  loco  priore  habetur  buron 
pojr  legnyjye  Jmrgum,  &  fecundo,  buron  poja 
pjih^ejre,  id  eft,  nifi  caufa  Jornicationis,  <nS 
haeman  nunihr,  quod  contra  f#s  concumbere 
figniricat,  pro  adultertum  committere  feu  moe- 
chari,  ibi  ufurpato.  Sic  Wiclefius  priori  in  loco, 
out  rafcen  caufe  of  fomication  maftirft  fier  to  Do 
ccljcric,  anD  fje  tftat  tueDDitft  tfte  fojfauen  toife 

aotti  aDbcturrie ;  &  in  fecundo out  foj  fo?- 

licaticn,  anii  tueDDith  tinotficr,  Dotfi  iccficrie,  anU 
ie  tfiat  tocDDitfi  tfje  fojfa&m  toife  Dorft  lecfjcrie. 
Fornicationis  nomen  fcilicet  in  exceptione  reti- 
let,  dum  diverfa  ex  idiomate  Anglico  pro  moe- 
■kari  lubftituit.  Neque  difcrepat  loco  in  alter- 
1  ltro  a  Vulgata  Beza,  adeoque  nec  Gallica  ex  il- 
ius  verfio,  quae  pro  -tt^v&z.  paillardife  habet,  uti 
x  Cantabrica  paillardicarem,  nec  Hifpanica  aut 
talica  Chriftianis  reformatis  receptae,  quibusfor- 
licatione  &  fomication  in  exceptione  legitur, 
lum  in  reliquis  hic  aduherii  nomen  fingulae  hae 
etinent.  Neque  aliter  Belgica,  cui  tji  «o^rei* 
ocreriie  fornicatio,  t&T  adulterare  fcu  moechari 
berfgcl  Docn  utrobique  refpondet.  Angli  autem 
oftri  in  verfione  illa  quae  publice  lcgi  folita  eft 
ab  Henrici  octavi  tempora  pofteriora,  Edwardum 
rxtum,  &  Elizabethae  rcginae  priora,  habent  lo- 

d  priore crcegt  it  fte  foj  fo:nication,  eau= 

tfj  ftec  to  ojeau  matrimonp.  anD  mfjofocber 
larrietft  hce  eic.  committetfi  aDbomtrp,  quem- 
imodum  &  pofteriori ;  excepto  quod  meDlorlS 
ro  matrimonp  ibi  fubftituitur.  E  Graecis  facta 
1  titulo  dicitur.  Sed  mirum  eft  ita  variari  e- 
am  "S  fA.sija.££  eodem  ipfo  in  ioco  fignificatio- 
:m.  Omnem  enim  violationem  conjugii  moe- 
oiam  efle  nemo  dixerit,  utcunque  fatis  difcrimi- 
atur  Tropv&a.  per  fomicationis  nomen  ab  adulte- 
o  &  violatione  conjugii  (qualis  item  eft  Lu- 
leri  phrafis;  ioco  in  utroque.  In  ea  autem  quae 
ib  Elizabetha  regina  ab  epifcopis  novata  eft, 
>rnicationis  nomine  in  exceptione  retento,  y.oi- 
Is^  femper  ta  commit  aDuitcrie  vertitur,  cui 
nnino  concors  eft  ea  quae  denuo  ornata  eft, 
ib  Jacobo  rege  feu  poftremo  recognita.  Atqui 
.  ea  quae  ante  ex  Bezae  verfione  Anglica  fafla 
t  &  Hutterianis  inferta,  priori  in  ioco  fomtca» 

»  Adverf.  Marc.  iib.  +.  cap.  34.  b  Homil.  17  .  in  Matth. 

Retratt.  lib.  1.  cap.  19-  £c  vide  lib.  1.  de  fermone  Domini  in  monte. 


tion  pro  Trogida.,  poftcriori  ujfjcjebome  ufurpatur. 

Sed  latis  eft  illi  hoc  undiquaque  confonum  juxta 
Anglorum  in  Vcrcri  Foedcrc  ufum,  dum  id  quod 
eft  ibi  irazydim  &  ■jtzzvhz.  vertunt.  Eorum  ctiam 
nonnulli  qui  priori  rn  loco  adultctium  aliudv; 
pro  illo,  vclut  nec  omnino  a  iro^&ix  divcrfum, 
hic  fubftituunr,  in  pofteriori  verbotcnus  faltem 
ita  diftinguunt,  ut  aliud  pro  -Tro^neia.,  pro  adulte- 
rio  feu  /u.oi%ela.  aliud  infcrant.  Sic  Lutherus  cui 
exceptio  ibi  eft,  eg  frp  Dcnn  umj  Dec  fiurercn 
millcn,  nifi  ob  fornicationem  ;  eadcm  quae  fupr.r 
notatur  ex  eo  pro  adulterio  feu  conjugii  violatio- 
ne  voce  ftatim  ufurpata.  Atque  pariter  fane  va- 
riant  hic  verfiones  Danica,  Bohemica,  Polonica, 
etiam  &  Hibernica  &  Cambrobritannica,  uti  & 
Italica  illa  Sancti  Marmochini.  Alii  nfi  ob  Jiu- 
pri  caufam  &  nifi  ob  fiuprum  maluere,  ut  Eraf- 
mus  &  Deloenus  Henrici  octavi  bibliofcopus.  Jam 
vero  dum  adeo  diverfas  vocis  7ro5i&ix;  in  excepti 
one  evangelica  interpretationes  fic  intuemur,  mani- 
feftum  fit  alias  atquc  alias  etiam  fecundum  diverfita- 
tem  illam  fententias  circa  divortiorum  jus  apud 
eos  qui  inde  dilputant  oriri.  Qui  ipfum  adulte- 
rium,  id  eft,  conjugii  per  illicitum  coitum  vio- 
lationem  voce  ea  ibi,  nec  aliud  omnino  intelli- 
gunt,  citra  adulterium  divortium  admitti  procul- 
dubio  negarunt  negabuntque.  Qin  ea  notione 
adferri  volunt  velut  exemplum  non  fimplicem 
caufam,  etiam  alias  ob  caulas  non  leviores  divor- 
tia  rite  fieri  definiant  necefle  eft.  Et  demum 
qui  fornicationis  feu  a-o^eas  ibi  nomine  reli- 
qua  pcccata  juxta  ea  quae  capite  oftenduntur  vi- 
gefimo  tertio  venire  exiftimant,  etiam  ob  ea  di- 
vertendi  jus  pariter  obtinere  concedent.  Prioris 
fententiae  apud  veteres  Tertulli3iium  fuifle  a , 
Chryfoftomum  b,  aliofque  non  paucos  liquet ;  & 
fecundae  Origenem  c  ejufque  fequaces.  De  ter- 
tia  autem,  quaeftionem  fuifle  fcrupulofiffimam 
in  feculis  primitivis  palam  eft  ex  Auguftino  d,  qui 
&  latebrofiffimam  appellat  &  in  Retraclionibus 
in  eam  propendet,  quam  &  ante  amplexatus  eft. 
Verba  ejus  inferius  dabimus.  Etiam  Beda  nof- 
tras,  ad  Matthaei  locum  hac  de  te  priorem,  Non 
hic  intelligitur,  inquit,  tantum  fornicatio  inftu- 
pro  quod  in  atienis  miris  aut  foemints  commttti- 
tur,  fed  omnis  concupifcentia  vel  avaritia  vel 
idololatria  quae  hominem  faciunt  a  lege  1)ei  ab- 
errare.  Si  igitur  uxor  hujufmodi  aliqttid  homi- 
nem  cooat,  qui  talem  dimittit,  caufa  fornicatio- 
nis  dimittit,  non  tantum  ilUus  fed  &  fttae.  11 
litts  quia  fornicatur,  fuae  ne  fornicet.  Et  dif- 
tinctio  illa  huc  attinet  e,  fornicationem  triplici- 
ter  intelligi ;  proprie,  quae  carnis  eft,  ut  ftuprum 
feu  adulterium  ipfum  ■,  communiter,  quae  eft  in- 
fidelitatis,  ut  idololatrarum  &  apoftatarum;  & 
commiffive,  atque  ita  achis  cujufcunque  peccati 
eft  fornicatio.  Unde  etiam  divortium  fit  triplex. 
Sed  de  hifce  plura  in  fequentibus;  ubi  de  vinculi 
conjugalis  tum  lblutione  juxta  alios  tum  nexu 
juxta  alios  indiflblubili. 


'  Homil.  -.  in  Matth.  Sc  videfis  Hugon.  Grot.  in  Matth.  v.  32.' 
'_  Nic.  Gorran.  in  Matth.  v. 


C  A  P. 


827 


U    X    O    R       E    B    X.    A    I    C    A^ 


828 


C  A  P.     XXVIII. 


Mornm  ac  ufus  Chriflianifmi  prtmttivi 
circa  divortia  rehquiae,  ac  conflttutto- 
num  de  eifdem  Caefarianarum  a  Chri- 
fltanifmo  primum  in  imperium  Roma- 
num  fub  Conftantino,  recepto,  ufque 
in  feculum  Juftiniariaeumy  feu  annos 
a  Chrifto  nato  amphus  quwgentos  fex- 
aginta  hifloria.  Adeoque  per  inter- 
vallum  il/ud,  juns  hic  Caefarei  vetuf- 
twris}  facies  quaft  integra. 

DE  moribus  ac  ufu  Chriftianorum  legibuf- 
que  &  fan&ionibus  fummarum  apud  eos 
poteftatum  circa  divortia,  proxime  eft  agcndum. 
Quantum  ad  mores  ac  ufum,  duo  funt  fpe&anda 
intervalla.  Alterum  quod  ipfa  Chriftianifmi  ini- 
tia  feu  promulgationem  atque  Chriftiana  Con- 
ftantini  Augufti  tempora  feu  Chriftianifmum  in 
imperium  Romanum  primo  reccptum  interccdit, 
id  eft,  quod  fub  annum  ab  incamatione  320  fini- 
tur.  Alterum  quod  deinceps  fequitur.  Quod  ad 
primum  attinet,  Chriftianorum  tunc  inftitutum 
fuiffe,  adulteriis  ut  peccatorum  genere  graviffimo 
effe  abftinendum  non  folum  e  Sacra  Scriptura  ve- 
rum  etiam  tum  e  patribus  tum  e  paganis  a  fatis 
dignofcitur.  Sacramento  fe  obftringcre  folcbant 
inquit  Plinius  ne  furta,  ne  latrocinia,  ne  adnlte- 
ria  committerent,  ne  fidem  fallerent,  &c.  At- 
que  hujufmodi  non  dubito  fuiffe  mjrSm^s  xzu£- 
S-bjj  -sr^pi  ~$Mri/\vc,  pacla- fcu  conventa  clancula- 
ria  invicem  a  Chriftianis  fieri  folita,  quae  eis  ob- 
jiciebat  Celfus  b  ;  utcunque  intcrdum  ex  Latina 
vocis  avvSmxB-i  per  conventus  (quod  aequivocum 
eft)  verfione  pcofynodis  feu  congregationibus  per- 
peram  fumantur  c.  Neque  alia  fane  Chriftiano- 
rum  primitivorum  vitae  inter  fe  formula  ac  regi- 
men  erat,  praeter  illud  in  quod  pro  vario  loci, 
temporis,  perfonarum  difcrimine  aliter  atque  ali- 
ter,  fed  interim  pie,  conventum  eft,  nec  inftitu- 
tis  evangelicis  adverfum.  Per  intervallum  autem 
quod  diximus  primum  non  fatis  ex  moribus  ufu- 
que  edifcitur,  quomodo  evangelica  apoftolicaque  d 
de  divortiis  ac  repudiis,  difciplina  intellecla  fit,  five 
ubi  fidelcs  utrique  five  hic  five  illa  infidelis  fuerit. 
Pauciffima  funt  quae  huc  fpeclant  exempla.  No- 
tiffimum  eft  illud  quod  narrat  Juftinus  e  dc  uxore 
Chriftiana,  quae  etiam  pietatis  caufa  marito  tum 
infideli  tum  flagitiofiffimo  qui  abfceflerat,  70  As- 
yiMi/Gv  7ra.p  Ufj2v  VsTT&Hhov  (fSoa,  «■%« gj.£ ^ ■,  dedit 
id  quod  apud  ios  (ad  fenatum  Romanum  fcri- 
bit)  repudium  nuncupatur,  adeoque  divortium  fe- 
cit.  Evenit  fub  annum  Chrifti  150.  Idem 
quantum  video  fecit  S.  Thecla  fequioris  fexus 
protomartyr  dicla  Thamyridis  in  Iconio  fponfa 
&  Pauli  apoftoli  difcipula.  Nuptias  noluit,  viri 
alias  clariffimi  fcd  Chriftianifmum  ipfumque  Pau- 

>  Plin.  Epift.  lib.  10. 
fisntin.  cap.  i. 
£  .Haeref.  78.  num.  i(S. 


lum  acerbius  deteftantis  fponfalibus  renuntiavit, 
quibus  fcilicet  ipfum  inerat  matrimonii  vinculum. 
Sed  hujus  hiftoriolae  fides  penes  autores  fir,  ma- 
xime  Bafilium  Seleucienfcm  cpifcopum  f  qui  vi- 
tam  ejus  fcripfit.     Quin  vero  &  Epiphanius  de 
ea   expreffim  s  ^a^sto/  yu.iJ.ii   dijfolvit  matri- 
monium.     Et  de  aclis  cjus  videfts  quae  difputant 
dodi  h.     Qualefnam   autcm   hoc  intcrvallo  ha- 
berentur  fententiae  partim  capitis  proxime  prae- 
cedentis  calce  indicatur   &   mox  in  fequentibus 
amplius  oftenditur,  ubi  etiam,  quales  &  tunc  & 
in  fccundo  intervallo  canones  feu  regulae  eccle- 
fiafticorum  huc  fpe&antes  fcntentiaeque  reperian- 
tur,  breviter  apeiitur.     Sed  tamctfi  mores  ufum- 
que   intervalli  primi  non  adco  expreffim  hac  dc 
re  comperimus,  de  iis  nihilominus  non  eft  diffi- 
cile   conjcftari  ex  legibus  fanclionibufque  cadem  I 
de  re  principalibus  feu    Caefareis    intervallo  in 
fccundo,  poftquam  fcilicet  Chriftanifmus  in  itri-i 
perium  Romanum  eft  receptus  latis.     Manipulus 
eft  fctiptorum  Chriftianorum  qui  praccedunt  fatis 
exiguus.     Eorumque  pauci  divortia  tangunt.  Sed 
dubitari  nequit,  quin  Conftantinus  Caefar  Chrif- 
tianifiimus,  atquc  fucceflorcs  ejus  tum  gencri  hic- 
ratico  haud  parum  plcrumquc  addifti  tum  inftitu- 
torum  cvangelicorum  apoftolicorumque    ftudioji, 
qua  nempe  juxta  doftrinam  fimul  &  ufiim  ante- 
riorum  temporum  edoceri  poffent,  id  fancicndc 
dc  divortiis  ftabilirent  &  fcrvarent,  quod  ab  epif 
coporum  rcliquorumque  primas  tenentium  myf 
tarum  ubilibet  coetu  aut  plerifque  eorum  pro  Ic 
gitimo  atque  orthodoxo   haberetur.     Quae   qui- 
dem  ratio  non  folum  ad  Conftantini  atque  infe 
quentia  tempora  fed  pariter  ad  antccedentia  fpec 
tat.     Nam  quod  tot  tunc   fuffragiis,  faltcm  ul 
troneo  permiflu  myftarum  feu  theologorum  (quo; 
rum  pauciffimi  funt  qui  fcripta  reliquere)  Chrif 
tianorumque  inolevit  &  pro  Icgitimo  eft  promul 
gatum,  vix  eft  ut  dubites  idem  ipfum  etiam  anti 
vim  faltem  plerumque  in  moribus  ufuque  obri 
nuiffe.     Tetigere  hanc  rem  qui  de  Chriftianotun 
vita  ante  Conftantinum  fcripfcre  '.     Sed  tantun 
tetigere.    Jam  vero  ftmulac  ferme  Chriftianifmu 
in  imperium  Romanum  reccptus  eft,  id  eft,  fex 
ennio  aut  circiter  poft  fynodum  Nicenam  priman 
feu  anno  Chrifti  331,  Baffo  &  Ablavio  confuli 
bus,  liberius  quod,  ut  ante  oftenditur,  ufurpatun 
eft  divertendi  jus  pro  alterutrius  conjugum  fiv 
libitu  five  qualicunque    caufae   obtentu  a  Con 
ftantino  coercitum  cft.     Nec  viro  fine  certis  eili 
que  gravioribus  ac  tribus  tantum  caufis,  nec  uxc: 
ri,  licet  non  omnino  eifdem,  divertere  tunc  ini     V 
pune  licuit. '    Poena  fcilicet  uthnque  praefcriptJ 
fed  non  adjcfto  expreffim,  nexum  matrimonid 
lem  manere  fi  contraveniret  alteruter.     Quaft  i 
tunc  &  ante,    mores   &  ufus  circa  divortia  (prj 
alterutrius  conjugum  libitu)  liberrimus  Paganifn, 
ctiam  in  Chriftianifmo  obtinuiflet,  hoc  tantum  aif 
dito  tempcramento,  ut  non  fine  vitii  feu  flagitj 
caufa  lcu  obtentu  divortium  alterutri  permittcrj 
tur.     Scd  utrique  fimul  feu  ex  mutuo  confeffl 
libertas  priftina  in  Icgibus   mancbat  ;    utcunqif 
pro   perfuafionis  diverfitate  cujus  in  eorum  qi 


b  Origcn.  adverf.  Celf.  lib.  i.  c  Pagnnin.  GauJent.  in  Addend.  ad  lib.  de  Chrift.  vita  ante  Ci- 

d  1  Corintli.  vij.  ic.  &c.  t  Apolog.  pro  Chriftianis  i.  ''  De  vita  Thcdae,  lib-L 

)'  Baron.  Tom.  i.  anno  Chr.  47.  num.  2.  '  Paganin.  Gaudent.  cap.  63. 


JlltC' 


82? 


U    1    O    R       EfiRAlCA. 


83O 


intervalli  primi  funt  hac  de  re  fcriptis  veftigia  pcr- 
pauca  fuperfunt  (atquc  ipfi  pcrpauci  funt  tunc 
fcriptorcs)  alitcr  atque  alitcr  antc  Conftantinum 
divortia  Chriftianis  exercita,  admifla,  riegata,  non 
cft  quod  ambigamus.  Conftantini  autem  hac  de 
re  conftitutio  hujufmodi  cft  2. 

IMP.    CONSTANTINUS    A.  AD 

Ab  lavium   P.  E.  P. 

Tlacet,  mulieri  non  licere  propter  fuas  pra- 
vas  cupiditates  marito  repudium  mittere  exqui- 
%a  caufa,  velut  ebriofo,  aut  akatori,  aut  mu- 
liercxilario  ;  nec  vero  maritis,  pcr  quafcunque  oc- 
rafiones  uxores  fuas  dimittere.  Sed  in  repudio 
mittendo  a  foemina,  haec  fola  crimina  inquiri, 
ri  Homicidam  vel  Medicamentarium  vel 
Sepulchrorum  Dissolutorem  b  maritum  fu- 
'im  (Jfe  probaverit,  ut  ita  demum  laudata  om- 
nem  fuam  dotem  recipiat.  Kam  fi  praeter  haec 
iria  crimina  repudium  marito  mifirit,  oportet 
tam  ufque  ad  acuculam  c  capitis  m  dorno  mariti 
ieponere  &  pro  tam  magna  fui  cojifidentia  in 
mfidam  deportari.  In  mafcuiis  etiam  fi  repudi- 
•tm  mittant,  haec  tria  crimina  inquiri  conveni- 
?t,  fi  Moecham,  vel  Medicamentariam  vel 
Conciliatricem  repudiare  voherit.  Nam  fi 
tb  his  criminibus  liberam  ejecerit  d,  omnem  do- 
uem  nftituere  debet  &  aliam  non  ducere.  G)tiod 
't  fecerit,  priori  conjugi  facuitas  dabitur  ejtts 
iomum  invadere  &  omnem  dotem  pofierioris  ux- 
rris  ad  femetipfam  transferre  pro  injuria  fibi 
Hlata.  Dat.  III.  Non.  Maii,  Baflb  &  Ablavio 
Zoss. 

Vetus  ibi  interpres,  levi  objeclione  matrimo- 
num  folvi  prohibetur .  Quafi  non  folum  poenam 
:irca  dotem  conjuges,  atque  uxor  etiam  relega- 
ionis,  ac  maritus  aliam  non  ducendi,  fubirenr, 
'erum  &  ipfum  extra  tria  haec  crimina  divorti- 
tm  irtitum  fuiflet.  Acceffit  jam  ut  criminibus 
dfce  five  vir  five  uxor  convinceretur  (ut  item  in- 
erpres  ille )  id  eft,  caufa  coram  judice  cognita 
irius  damnaretur.  Adeoque  nunc  primum  di- 
"ortii  alterutrius  fine  confenfu  mutuo  caufa  ad 
brum  neceflario  fic  fpectavit,  quae  divertentium 
rbitrio  ante  ex  jure  Caefareo  (modo  ritus  alii  tef- 
efque  folennes  adhiberentur)  fiebat.  Ita  igitur 
mnc  excepta  fornicationis  caufia  in  Evangelio  & 
[uod  reliquum  eft  in  apoftolo  contra  divortium 
ntellcctum  eft,  ut  complures  ejufdem  caufae  le- 
;itimae  primo  admitterentur.  Quae  tamen  in 
lomicidium,  veneficium,  &  fepulchrorum  viola- 
ionem  in  viro,    adulterium,  veneficium  &  leno- 

inium  in  uxore  fanctione  hac  contrahebantur. 
^ec  fane  ex  lege  ante  in  Paganifmo  recepta  im- 
iune  retinebat  vir  adulteram  deprehenfam.  Qui 
'  wnfiatim  dimitteret,  reum  knocinii  foftulari  pla- 
uit,  ut  expreilim  e  Paulus.  Atque  ad  Conftan- 
iniauam  hanc  de  divortiis  legem  puto  fpectat  il- 
ud  Palladae  f  poetae  quafi  coaetanei  : 


Oj    S^jvcc/y.ctj   <f\,'  cthoyu    r   'Ai-Sf.uJ.^r: 

"Etjyet  %z*Tr,;  fi  C  viy.Ji  'At,oT/'n©-. 

Non  pojfitm  ab  uxore  Andromache  divcrtcre, 
frohibent  enim  tabulae  feu  edi£iutn  &  lex  Ro- 
ma?ia,  antc  quam  latam,  uxorem  moleftam  & 
contentiofam  liberius  potucram  dimittere.  Ncc 
,  praetcreundum  hic  cft,  dum  Conftantinus  ad  prae- 
feclum  praetorio  Ablavium  hanc  fcripfit  mifitque 
fanclionem  pro  lege  in  futurum  obfervanda,  pa- 
lam  efle  parresNicaenorum  3 1  S.plerofque  in  vi- 
vis  fuifle  eique  in  rebus  Chriftianifmi  a  confiliis  ; 
etiam  &  hieraticum  genus  ( quod  clerum  vocita- 
mus)  apud  eum  ita  gratia  fub  id  tempus  polluifle, 
ut  epifcoporum  judicio,  idque  forcnfi  ac  ferme 
foli,  caufas  undiquaque  omnimodas  permifcrit  ?.. 
Imo,  fi  conjcclari,  neque  ex  rarione  adeo  levi, 
fas  fit,  eodem  forfan  anno  dicque  eodemque  ani- 
mi  confilio  quo  illam  de  divortiorum  modo  eti- 
am  &  alteram  de  epifcopali,  quale  diximus  judi- 
cio,  promulgavit.  Extat  haec  ad  calcem  codicis 
Theodofiani.  Carct  quidem  confulibus,  fed  ut 
prior  tum  III.  nonis  Maii  tribuitur,  tum  Ablavio, 
id  eft,  eidem  praefccto  praetorio  datur,  licet  Ba- 
ronius  h  anno  collocet  3 14.  Summa  hujus  cx  ip- 
fis  ejufdem  verbis  eft  ;  Omnes  caufa?  quae  vei 
praetorio  jure  vei  civili  traciantur,  epfcoporum 
fententiis  terminatae  perpetuo  ftabilitatis  jure 
firmantur,  nec  licet  ulterius  retrattare  '  negoti- 
um  quod  epificoporum  fententia  deciderit.  Reji- 
citur  Conftantiniana  haec  de  epifcopali  judicio  in 
codicibus  notae  optimae  Theodofianis  impreffis, 
velut  extravagans  cum  duabus  aliis,  in  extremum 
libri  decimifexti,  adjecto  in  fronte  Hic  titulus 
(fcilicet  de  epifcopaii  judicio)  deerrabat  a  corpore 
Theodofmno.  Et  partim  habetur  ad  calcem  fy- 
nodi  Valentinianae  tertiae,  &  nuper  eam  in  ap- 
pendice  codicis  Theodofii  feoriim  edidit  Jacobus 
Sirmondus.  Sed  e  codice  meo  MS.  qui  Guiliei- 
mi  Monachi  Malmesburienfis  erat,  liquet  tam 
hanc  quam  reliquas  ibi  binas  ad  titulum  libri  de- 
cimifexti  fecundum,  qui  de  epifcopis  ecclefiis  & 
cl.ricis  eft,  attinere  fparfimque  ibi  interfertas. 
Certe  &  diu  ante  tempus  legis  illius  de  divortiis 
latae  &  ante  fynodum  Nicaenam  adeo  epifcopali 
judicio  etiam  indulferatConftantinus,  ut  conftim- 
erit  k,  Judicem  qualemcunque  pro  fita  fbl/ici- 
tudine  obfervare  debere,  ut  fi  ad  epifcopale  judi- 
cium  provocaretur,  fikntium  accommodaretur. 
Sic  ille  Licinio  &  Crifpo  Cacfare  conlulibus,  id 
eft,  anno  Chrifti  3 1  S.  Haec  quidem  de  cpifco- 
pali  judicio  fatis  imprudenter  concefla,  poftea 
merito  funt  immutata  l.  Sed  ideo  obiter  adno- 
tavimus,  ut  inde  conftet  non  folum  imperatoria 
autoritate  fanclionem  illam  dedivortiis,  adeoque 
quotquot  in  ea  ut  neceflaria  admittenda  lunt  vi- 
guifle,  verum  etiam  fententiae  illius  aevi  epifco- 
pali  feu  hieraticae  quae  faltem  obtmuit  fuiflc  non 
diflbnum.  Quifquamne  ea  de  re  potuerir  dubi- 
tare,  qui  quanto  erga  epifcopos  landionis  autor 


ejecerk  aliquis.  e  Sencen?. 

2  Emeb.  de  V!t3  Con:  antini 


J  Cod.Theodof.  lib.  3.  tit.  16.  b  MS.  violatorem.  c  MS.  afticulam.  d  M 

:cept.  lib.i.  tit.  26. £c  lib.  29.D.ad  !eg.  Jul.de  Adult.  f  Antholog.  lib.  2.  cap.  10.  Epig.  f. 

b.  4.  csp.  27.  h  Tom.  3.  ann.  314.  num.  38.  '  MS.  retraftari,  uri  item,  ubi  partim  recitatur  ad  calrem  concilii  Valentini  3. 

mi  85-,-.  Sc  integra  in  Appendice   Cod.   Theodof.  a  Sirmondo  edit.  Pariliis  163  1.  k   Append.  Cod.  Theodoi*.  ab  J^c.  Sirmon- 

0  edit.  tit.  17.  1  L.  23.  C  Theod.  iib.  16.  tit.  z.  &  vide  Noveli.  Vaientiniani  tit.  12.   6c  C  Iu(t.  de  Epifcopaii   Audientia  lib. 

.  7.  8,  Sc  13. 


Vol.  II. 


T  t  t  t  t 


indultu 


831 


Uxor     Ebraica. 


indulm  (de  quo  plura  item  apud  Eufcbium  in 
ejus  vita  habes)  idque  in  rebus  univcrfis  tain  pro- 
fanis  quam  facris  definiendis  fe  gereret,  ex  hifce 
obfervaverit.  Neque  intcrim  epifcopale  judicium 
fancrionibus  principalibus  ab  eo  promulgatis  con- 
trarium  omnino  permiflum  efle,  eft  exiftiman- 
dum,  ubi  nec  ipfe  princeps  prius  abrogarct. 
Summatim  traditur  haec  lex  in  Papiani a  refpon- 
fis,  ubi  interim  velut  ex  ea  quae  ante  recepta  cft 
necdum  cx  hac  mutata,  expreffim  admittitur 
Confenfu  partis  uiriufique  repudium  dciri  &  ma- 
trimonium pojfe  dijfoivi.  Laxavit  autcm  aliquan- 
tulum  fexennio  poft  quod  fic  de  divortiis  contrax- 
crat  Conftantinus  b,  ita  ut  uxor  in  militiam  pro- 
fecli  mariti,  quae  poft  nterventum  annorum  qua- 
tuor  nullum  lofpitatis  ejus  potuerit  habere  indi- 
cium,  matrimonium  folvere  poflet  nuptiafque  in- 
ire  alias.  Prior  illa  Conftantiniana  velut  firmata 
eft  ab  Honorio,  Theodofio  minori  &  Conftantio 
Auguftis  c,  Euftafio  &  Agricola  confulibus  fcu 
anno  Chrifti  421.  qui  Theodofii  illius  eft  14. 
Deportatae  item  uxori  qui  contra  diverterat  ne- 
gatur  ab  his  jus  poftliminii  uti  &  fccundi  viri 
copula.  Nec  fane,  fi  contra  fas  non  divertcret, 
ante  quinquennium  a  repudii  die  nubendi  rccepit 
poteftatcm.  Tunc  enim  videbitur  (fic  illi)  fiui 
magis  viri  id  execratione  quam  alieni  appeti- 
tione  fecijfe.  Atque  uxori  ejus  qui  Conftantini- 
ana  aliam  ducendi  facultatcm  non  habet  feu  cui 
perpctuo  coelibatu  infolentis  divortii  poena  fufti- 
nenda  cft,  poft  anni  mctas  nuptiarum  poteftas  eft 
concefla.  Exemplum  item  hoc  in  feculo  habe- 
mus  Fabiolae,  quae  laus  Chriftianorum  &  mira- 
culum  gentilium  dicitur,  a  viro  omnimodis  vitiis 
cumulatiflimo  adeoque  adultero  divertentis  &  fe- 
cundum  fortitae  matrimonium,  ut  refertur  apud 
Hieronymum  c,  cui  tamcn  fccundae  cjus  nuptiae 
non  ita  placent.  Atque  hujufmodi  jus  Caefareum 
circa  divortia  a  Chriftianifmi  in  imperio  Romano 
initiis  ufque  ad  Theodofii  minoris  annum  17.  id 
cft,  per  annos  Conftantiniana  lege  de  divortiis 
prima  centum  &  decem  (in  quibus  floruere  Atha- 
nafii,  Bafilii,  Gregorii,  Chryfoftomi,  Epiphanii, 
Theodorcti,  Cyrilli,  La&antii,  Hilarii,  Ambrofii, 
Auguftini,  quod  advcrtendum  eft)  ita  obtinuit,  ut 
ei  nec  omnino  per  intervallum  illud  abrogatum 
efle  a  Caefaribus  comperiamus  nec  quid  ultra  ad- 
jeclum.  Tunc  autem,  id  eft,  anno  Chrifti  439. 
a  Theodofio,  &  Valentiniano  tertio,  quantum  vi- 
deo,  etiam  Conftantiniana  illa  &  Honoriana  ab- 
rogata  eft,  jufque  quod  ante  eas  obtinuerat  diver- 
tcndi  liberius  plane  reftitutum.  Ita  enim  in  eo- 
ram  Novellis  d : 

IMP.  THEOD.  ET  VALENT.  A.  A. 
Floreniio   P.  F.  P. 

Confnfu  licita  matrimonia  poffe  contrahi,  con- 
tracla  non  nifi  mijfo  repudio  dijfolvi  praecipi- 
mus.  Solutionem  enim  matrimonii  e  dijficilio- 
rem  debere  ejfe  favor  imperat  liberonim.  Sed 
in  repudio  f  culpaque  divortii  perquirenda,  du- 
rum  ejt    legum    veterum  moderamen    excedere. 


832 

Ideo  confiitutionibus  abrogatis  quae  nunc  marh 
tum,  nunc  mulierem  matrimonio  foluto  praecip, 
unt  poenis  graviffimis  coerceri  &,  kac  conftitu 
tione  repudia  h,  culpas,  culparumque  coherc, 
tiones  ad  veteres  leges  refponjaque  prudenlum  re- 
vocari  ccnfimus,  Florenti  parens  karijfimc  atqtu 
amantijjime.  lllujtris  itaque  atque  magnijia 
autorttas  tua  quae  providentiffima  conftitutt, 
funt,  edictis  propofitis  publicare  '  praecipiat 
cDat.  VI  Id.  Jui.  Conftp.  Theodofio  A.  XVII 
&  Fefiok  V.C.  COSS. 

Sic  illi.     Scd  abtogatio  haec  proculdubio  com 
pluribus  admodum  difplicuit,    utpotc  quae  Pagai 
nifmi  in  divortiis  libertatem  reducere  aut  omni, 
modum   ob  crimen  culpamve  ea  fieri  permittenl 
vifa  eft.     Nihiiominus  per  decennium  infequen:1 
duravit  haec  conftitutio.     Nova  autem  tum,  icj 
eft,  Chrifti  449.  feu  Protogene  &  Aftore  confu' 
libus,  ab  eifdem  Auguftis  ita  introducTa  eft  de  dii 
vortiis  lex,  ut  retentis  quidem  binis  quae  in  fupe 
rioris  fuae  frontc  funt  ipfis  pericopis,  matrimoni 
diflblvendi  caufae  intra  limites,  fed  laxiores  mul : 
to  quam  quae  Conftantiniani  fucrant,    cxpreffiu 
cocrccrentur.     Caufiasm  inquiunt  repudii  hac  fa 
iuberrima  lege  apertius  defignamus.     Sicut  enin 
finejufia  caufia  dijfolvi  malrimonia  jufto  iimit 
prohii/emus,   ita  adverfd  necejfitate  preffum  ve  '■ 
prejfam  quamvu  infaufto  attamen  neceffiirio  aux 
itio   cupimus    tiberari.      Dein  uxori  permittitu 
tantum  repudio  uti,  ft  maritum  fiuum  adulterum 
homicidam,  veneficum,  vel  certe  contra  noftnin 
imperium  aiiquid  molientem,   vel  falfitatis  cri 
mine  condemnatum  invenerit,  fi fitpulchrorum  dtj 
fiolutorem,  fi  facris  aedibus  atiquid.  fiubtrahenten. 
fi latronem  vet  latronum fiuficeptorem,  vel abaclo'. 
rem  aut  plagiarium,  vel  ad  contemptum  fiui  do 
mufve  fiuae  ipfia  infipiciente,  cum  impudicis  mu-' 
lieribus  (quod  maxime  ctiam  cafias  exafiperat] 
coetum  ineuntem,  fi  fiaae  vitae  veneno,  aut  gia 
dio  aut  alio  fimili  modo  infidiantem,  fi  fie  ver-' 
bcribiu  (quae  ingenuis  aliena  fiunt)  ajficienteth 
probaverit.     De  marito  item  :   Vir  quoque  par> 
fine  claudetur,  nec  licebit  ei  fine  caufis  apertiin 
defignatis  propriam  repudiare  jugakm.     Neculk 
modo  expellat  nifi  ad-uiteram,  vel  veneficam,  attt 
homicidam,    aut  plagiariam,    aut  fiepulchrorim 
dijfolutricem,  aut  ex  fiacris  aedihis  aliquid  fub- 
trahentem,  aut  latronum  fautricem  aut  extrane- 
orum  virorum  fe  ignorante  vel  nolente  convivia 
appetentem,  attt  ijjfio  invito  finejufia  &  probabii/. 
catifa  foris  fciiicet  pernoffiantem,  vet  circe?fibus\ 
vel  theatralibus  ludis  vel  arenarum  fipeclaculis 
in  ipfis  tocis  in  quibus  haec   adfiolent  celebrari\ 
fie  prohibente,  gaudentem  :   vel  fibi  veneno,  vel 
gladio  aut  alio  fimili  modo  infidiatricem  vel.con\ 
tra  nofirum  imperium  aliquid  machinantibus  con\ 
ficiam,  feu  faljitatis  fie  crimini  immificentem  in\ 
venerit,  aut  manus  audaces  fibi  probaverit  in\ 
gerentem.      Tunc  enim  necejfario   ei  difcedendi 
permittimus  facultatem  &  caufias  dijfidii  legibtn 
comprobare.     Si  mulier  contra  venirct,  puniebatui 
dotis  &  antcnuptialis  donationis  amiflione,  nec 


"  Tlt-   2?-  l'  L.  7.  C.  tit.  de  repudiis  arn.  Chrifii  337.  «  C.  Theodof.  lib.  3.  tit.  ifi.  lib.  2. 

Oceanum  fen.  Epitaph.  Fabiolae;  videfis  Petr.  TholoCin.  fyntag.  Juris  univerfi  lib  9.  cap.  16.  §  6.  '  Tit.  17. 

frimoims.  s  MS.  repudio  mittcndo.  ''  MS.  cohercere.  '  MS.  repudia   cubarumque  cohercitiones. 

nubhcari.  '  MS.  Faufto.  ■"  L.  S.  C.  Juft.  tit.  de  rcpudiis. 


d  Epifi.  30.  ai 

*  MS.  mi 

k  MS 

intr; 


533 


U 


X    O    R 


E 


B   R    A    I   C   A. 


83+ 


ntra  quinquennium  dcnuo  nubendi  habuit  potef-     crat  in  codicc  ejus  hifce  locus  idoncus.     Adco- 
atcm.     Quod  [i  praeter  haec  nnpfait  (fic  Au-    que  proxime  ante  cum  Paganifmi  veteris  mores 
oafti  illi)  erit  ipfa  quidem  infamis  ;   connubium    circa  divortia  tribus  illis  famfHonibus  (Conftanti- 
iero  illud  nolumus  nuncupari.     Alitcr  &  dotem     niana    de  uxore   militis,   Theodofiana    de  caufa 
|t  donationem  ante  nuptias  lucro  habuit,  denuo-     multiplici,    &  Anaftafiana)   quatenus   ea  ex  jure 
[ue  nubcndi  potcftatem  ;    fed  non  ante  annum    pcndcrcnt    Caefareo,     per  orbem    Romanorum 
dapfum,  nc  quis  de  prole  dubitaret.     Vir  qui  ali-     Chriftianum  modo  quo  diximus  tempcrata  fue- 
er  uxori  renuntiare  voluerir,   dotem  redhibebat    rant.    Juftinianus  autem  in  impcrii  fui  initiis  d, 
£  ante  nuptias  donationem  amittebat.     Sin  vero    caufis  Theodofianis  adjecit,  Si  maritus  uxori  ab 
uxta  hos  limites,  utramque  fibi  habcbat  liberam-    initio  matrimonii  ufque  ad  duos  annos  continuos 
iue  alteram  ftatim  ducendi  facultatem.     De  pro-    computandos  coire  minime  propter  natitralem  im- 
lationibus  tunc  adjetlis  nonnullis  &  delucrodam-    becillitatemvaleat.     Hoc  fcilicet  cafu  pofle  uxo- 
love  poft  repudium,  Taifiones  fane,   inquiunt,    rcm  vel  ejus   parcntes    fine  periculo  dotis  amit- 
i  quae  adverfus  praefentia  fcita  nofirae  majefta-    tendae  repudium  marito  mittere,   ita  tamen  ut 
is  fuerint  attentatae,  tanquam  legibus  contrari-    ante   nuptias  donatio  eidem    marito   fcrvaretur. 
•s  nullam  habere  volumus  firmitatem.     Hinc  diu    Spe&at  hacc  lex  ad   annum  ejus  fecundum  feu 
uxta  Theodofianam  hanc  quae  &  confultiffima    Chrifti  528.   Quo  tempore  idem  etiam  impera- 
icitur  Anaftafio,  obtinuit  jus  divortiorum  Caefa-    tor,  Si  quis  e  eam  quam  fine  dote  uxorem  acce- 
eum.    Quoniam  autem  dubium  de  repudio  ex   perat  a  conjugio  fuo  repellere  volutrit,  non  ali- 
ommuni  conjugum  confenfu  citra  caufam   ali-    ter  ei  hoc  facere  liceat,  nifi  talis  culpa  intercef- 
uam  Theodofianam   miflb,    dimiftaeque  denuo   ferit  quae  noftris  legibus  condemnatur.     Mulcta 
ubendi  intra  quinquennium  facultate,  ortum  eft,    facicnti  praefcribitur   uti  &    uxqri    dotatae  quae 
ko  ut  res  in  aperto  fieret,  Anaftafius  Auguftus    aliter  repudium  viro  miferit.     Et  de  indotatis  le- 
nno  poft  quadragefimo  o&avo  feu   Chrifti  497.    gem  ejufmodi  primum  non  femel  jaftat  Juftinia- 
:2em  tulit  hanc  a   cum  primis  hic  animadver-    nus  f  fe  adinvenifle.     Caufis  autem  divortii  jam 
:ndam.  di&is  adjecit  etiam  ille,  Si  forte  uxor  fua  ope 

vel  indufiria  abortum  fecerit,  vel  ita  luxurioft 

efty  ut  commune  lavacrum   cum  viris  libidinis 

caufa  habere  audeat,  vel  dum  efi  in  matrimonio, 

alium  fibi  maritum  fieri  conata  fuerit.     Repudia 

Si  conftante  matrimonio  commmi  confenfu  tam    autem  eorum  qui  fui  juris  non  fuerint,  ut  mi- 

iri  quam  mulieris  repudium  fit  miffum,  quo  nul-    norum,  juxta    &  jura   vetuftiora,  valere  noluit. 

caufa  continetur  quae  confultijfimae  conftitu-    Atque  fic  quidem  ex  jute  codicis,  divortia  tem- 


MP.  ANASTASIUS  ATHEODORO 
Praef.   Praet. 


'oni  divae  memoriae  Theodofii  <&  Vakntiniani 
ifirta  efi,  licebit  mulieri  non  quinquennium  ex- 
?iJare,  fed  poft  annum  ad  fecundas  nuptias 
mvolare.  Ttat.  XV.  Kal.  Martii  Anaflafio 
\lug.  II.  Conf. 

Ex  hifce   palam   liquet,    quale   circa  divortia 


perata,  permifla.  Accedunt  non  pauca  de  doti- 
bus  ac  donationibus  ante  nuptias,  plura  qua  ex 
divortio  aliter  atque  aliter  illae  fe  habent,  uti 
item  de  rebus  amotis,  de  judicis  aeftimatione  s 
utrum  apud  patrem  an  apud  matrcm  matrimonio 
feparato  filii  morari  ac  nutriri  debeant,  aliis  e- 
jufmodi  quae  practermittimus,  ea  folum  hic  quae 
Caefareum   five  ubi  ex  communi  utriufque    ipfum  divortiorum  jus  fingularc  qua  ex  jure  Cae- 


)njugum  confenfu  five  ex  alterutrius  tantum 
)to  id  fieret,  ante  Juftinianum  haberctur,  id  eft, 
:r  annos  a  Chriftianifmo  in  imperium  Roma- 
am  fub  Conftantino  recepto  ducentos  aut  circi- 
r.  Juftinianus  autem  (fcu  Tribonianus  reliqui- 
jae  tantioperis  conditores)  in  juris  fui  corpus  ea 


fareo  libere  permiflum,  temperatum  aut  nega- 
tum  eft,  indicent  fe&antes.  Nec  fane  folutio 
matrimonii  eodem  jure  negata  eft  h  ex  divortio 
qualicunque  (modo  juris  folennibus  non  careret) 
fed  non  impune  divertebat  quis  extra  caufas  prae- 
fcriptas.     Poftea  autem  leges  de  divortiis  novavit 


jae  in  veterum  Paganifmo  obtinuere  circa  divor-    Juftinianus  in  Novellis   feu  Authenticis,  ubi  ob- 


•  1  ex  Caio,  Paulo,  Ulpiano,  Hermogeniano,  id 

:nus  aliis  retulit,  ut  videre  eft  in  Digeftisb.  Un- 

e  fcilicet  de  divortii   natura,  veritate,  formula, 

knnibus  judicari  volebar,  &  an  falfum  feu  fi- 

lulatum  aut  imaginarium  an  verum  eflet.  Etiam 

.  in  codicem  fuum  c  fan&iones  aliquot  ea  de  re 

nperatorum  Paganorum,   uti  etiam  Chriftiano- 

im  aliquot  jam  memoratas.     Conftantini  fcili- 

1  :t  de  militis,  qui  an  fuperftes  eflet  dubitabatur, 

iotc,  Theodofii  illam   de   caufa  divortii  multi- 

ici  &  Anaftafii  dc  communi  confenfu.    Neque 

lim  habet  ille   aut  Conftantinianam  illam   de 

uifa  triplici,  aut  Honorianam  quam  diximus  aut 

heodofianam  quae  Conftantinianam  illam  ( ni 

lidem  fallor)  &  Honoiianam  abrogavit.   Nec  fane 


fervandum  eft  primo  jus  eorum  feu  matrimonii 
ipfius  folvendi  in  Chriftianifmo  etiam  velut  ex 
fe  liberrimum  tunc  agnofci,  utcunque  poenis  ali- 
quot  muktifve  (ut  oftenfum  eft)  reftriclum.  In 
rebus  humanis  ad  hanc  rem  inquit  ',  -A  SiSiv 
aVctyj  Awriv,  quicquid  ligatur  folubile  eft.  Et 
dein  :  cDiftrahuntur  itaque  in  vita  contrahen- 
tium  matrimonia  ;  alia  qtiidcm  confntiente  u- 
traque  parte,  pro  quibus  nihil  hic  dicendum  eft, 
patlis  caufam  ficut  ntrique  placuerit  gubernanti- 
bus,  alia  vero  per  occafionem  rationabilem,  quae 
cum  bona  gratia  vocatur,  alia  vero  citra  om- 
nem  caufam,  alia  vero  cum  caufa  rationabili. 
De  folutione  matrimonii  bona  gratia,  id  eft,  ubi 
non  ex  animi  impetu,  aut  contumeliofe  aut  cul- 


1  L.  9.  C.  Juft.  tit.  <ie  Rcpudiis.  b  Tit.  de  Divortiis  5c  Repudiis  fcu  lib.  14.  tit.  i.  1.  60.  Vitricus  D.  tit.  de  Donat.  inter  vi- 

m  Sc  uxorem,  &c.  ■"  Tit.  de  Repudiis  feu  lib.  j\  tit.  17.  d  L.  10.  C.  dt.  de  Rcpudiis.  e  lbid.  i.  1 1. 

Novel.  ii.  cap.  5.  ic  18.  s  C.  rit.  Divortio  facTro  apud  quem,  &c.  £c  vide  Juftinian.  Auth.  conftit.  117.  cap.  S.      "  >'  Vide 

:pion.  Gcntil.  dc  Uonat.  intcr  virum  £.  uxoiem,  lib.  j.  cap.  18.  j  Novell.  22.  cap.  5.  &c. 

pae 


835 


U    X    O   R       E    B    R  ■  A    I 


C    A. 


33; 


pae  caufa,  fed  <VI«u  '/A^<a<;,fine  reprehenfione,  ut 
vci  propter  facerdotium,  fterilitatem,  feneclutem, 
valetudinem,  militiam  aliafque  caufas  ob  quas 
fatis  commode  retineri  matrimonium  non  pofier, 
mentio  item  alibi  a  habetur.  Pcrfequitur  autem 
dein  Juftinianus  caufas  aliquot  alias,  ob  quas  im- 
pune  divortium  fieret.  Ut  caftitatis  feu  mona- 
chifmi,  coeundi  impotentiae  (cujus  tempus  jam 
triennium  fit,  quod  erat  ante  ut  di&um  eft  bien- 
nium)  captivitatis,  quae  fane  in  bonam  gratiam 
recidunt.  Theodofii  minoris  iilam  de  multiplici 
caufa  firmat  etiam  Juftinianus,  Conftantinianae, 
de  militis  uxore,  tempus  ampliat  b,  annum  elabi 
debere  ante  uxoris  bona  gratia  dimiffae  fecundas 
nuptias,  ne  confufio  fequatur  fanguinis,  ad  ex- 
emplum  Anaftafianae,  adjicit.  Alia  poftea  in 
Authenticis  c  aliis  habet  de  divortii  caufis  multi- 
plicibus  Theodofianis  perfimilibus,  fere  eifdem, 
&  utriqueconjugum  permifils ;  quae  Novellis  con- 
tinentur  maxime  117  &  1 34  d,&  in  Juliani  An- 
teceflbris  Conftit.  384.  &  fequentibus.  Ubi  mu- 
tuo  etiam  folum  confenfu  feu  v?)  avvaiv~mv  ea  fie- 
ri  prohibet,  excepta  caufa  caftitatis.  Et  memora- 
tas,  inquit  e,  omnes  caufas  quae  in  praefenti 
nofira  lege  continentur  folas  fufficere  juoemm  ad 
tranjactionem  legitimorum  matrimoniorum.  Re- 
liquas  vere  omnes  vacare  (q^yuv  in  Graeco) 
praecepimus  :  nullamque  aliam  caufam  citra  eas 
quae  nominatim  infertae  funt  huic  legi  pojfe  fol- 
<vere  legitimam  matrimonium  five  nojtris  Jive  ve- 
teribus  legibus  continentur.  Julianus  Anteceftor  f, 
Nullam  aliam  caufam  pojfe  matrimonium  folve- 
re.  Quafi  jarn  non  poena  folum,  fed  indiflblu- 
bilitas  matrimonii  citra  caufas  illas  introducere- 
tur.  Quinquennio  item  mulieri  reae  in  caufa  re- 
pudii,  nuptiis  fecundis  abftinendum  voluit  ille  s, 
Nec  ante  eas  pro  legitimis  haberi.  Atqui  etiam 
occurrit  interNovellasJuftiniani  unica  h  quaepla- 
ne  illam  de  mutuo  confenfu  matrimonio  non  di- 
rimendo  refcindit.  .  Cui  titulus  gbsb  JlW<Sf  at£ 
cvvaivstTiv  AiW  t  yxy-ov,  ut  confenfu  mutuo  ma- 
trimonium  folvi  pojfit  ■,  fcilicet  revocatur  jus  prif- 
tinum  feu  vetus.  Verba  funt,  dvc&i^ofifyj  e|<£- 
vcti  ■£}  7D  ira/\ou.ov,  TtLc,  ck  mjvaMun^  Ojg.Xuoetc, 
'Qn  t  yJ,fwv  wih<2(j  Statuimus  ut  prout  olim 
juris  fuit  matrimoniorum  folutiones  ex  confenfu 
fieri  liceat.  Ratio  rotunde  redditur,  Ei  ^  dy.ot- 
€.aSiv  rt  Sj^J&eoi;  tks  yL\t.\jc,  ouvisnoiv,  ajy-ro?  avax- 
tix  yvoojJM  tWvc,  -^)  ovvoAVioiv  Oj$./\'j\,  t  tojj- 
tIoj  S-hAvvtojv  ssTAo/xifw!'  2^cfJ^vylaiv,  Si  namque 
mutua  affeclio  matrimonia  conficit,  merito  diver- 
fa  voluntas  eadem  per  confenfum  dirimit,  modo 
hanc  mijfi  repudii  libelli  fatis  declarent.  Caete- 
rum  haec  revera  non  eft  Juftiniani  fed  Juftini 
Augufti  qui  Juftiniano  nepos  ei  fuccefiit  &  in 
ipfis  imperii  fui  initiis  feu  fub  annum  Chrifti  566 
cam  edidit.  Id  fatis  ex  ejufdem  corpore  iiquet. 
Sed  manifeftius  fit  apud  Julianum  Anteceflbrem 
ubi  feorfim  ut  Juftini  traditur,  quemadmodum 
ctiam  in  Novellis  Juftino  tribui  folitis.  Atque  ad 
hunc  modum  ex  jurc  Caefareo  fe  habuere  divor- 


tia  etiam  Chriftiana  feculo  Juftinianaeo,  de  quo 
hanc  rem  pauca  item  obfervavit  Paganinus  Ga 
dentius ' ;  quibus  praeter  ea  quae  obiter  apud  j 
rifconfultos  Caefareos  aliofque  ea  de  re  intes 
operafeu  ad  titulos  Digeftorum  Codicifve  confc 
bentes  occurrunt,  videfis  Sebaftianum  Montic . 
lum  in  titulum  Inftitutorum  de  Patria  poteftate 
&  Francifci  de  Amaya  Obfervationes  '.  Et  1 
fingulis  annis  quibus  editae  funt  Juftiniani  ja 
dictac  Novellae  confulas  fi  placet  Antonium  Co 
tium  in  Canonibus  Chronicis.  Nam  hujus  1 
ratio  fane  adhibenda  eft,  ut  in  his  quae  memor 
vimus  fic  in  caeteris  quod  refte  monuit  piide, 
Albericus  Gentilis  m.  Atque  ex  ante  dicris 
quet  quaenam  illae  legcs  morefque  fuerint  jujJ 
quos  antiquitus  adco  libera  fuiffe  divortia  non  f) 
mel  monuit  Joannes  Zonaras  n  monachus,  thc 
logus  &  jurifconfultus  celeberrimus  in  oriec 
fub  annum  Chrifti  1090. 


C  A  P.     XXIX. 

Jus  Caefareum  quod  pofi  Jufiiniani  j  i 
culum  in  tmperio  Romano,  maxime  1 
oriente,  circa  dwortia  obtmuit  ufque  \ 
tempora  recentiora. 

T   ante  Juftinianum  <  in   imperii  Rom;  i 
Chriftianifmo,  conftitutiones  circa  divor : 
Conftantini   magni,  Theodofii  minoris  &  Ar  • 
ftafii,  praetcr   jus  prifcum  de  mutuo  conjugi , 
confenfu,  juxta  ante  difta,  obtinebant,  ita  &  f  1 
eum,  eaedem  vim  habuere  quidem,  fed  Novel 
ejufdem  variatim,  ut  etiam  oftendimus,  firmat, 
temperatae,  au&aeque.   Et  divertendi  jus  ex  m  ■ 
tuo  confenfu  quod  is  aboleverat,  reftitutum  >\ 
a  Juftino  nepote  &  fucceflbre  proximo.    Sed  v 
ro  diu  ante  Juftinianum  adeo  inclinavit  Ron 
num  maxime  in  occidente  imperium  (irruen 
bus  fcilicet  in  Europam  fere  univerfam  occide 
talem  Gothis,  Vandalis,  Saxonibus,  aliis  fepte 
trionalium)  ut  provinciae  quae  retroa&is  fecu 
orbis  Romani  partes  fuerant  adeoque  legibus  r 
rebant   Caefareis,  veluti  Italia,  Gallia,  Hifpan 
Eritannia,  aliae,  jam  fuis  fubeflent  regibus  les 
bufque ;  de  quibus  ad  hanc  rem  mox    feorfir 
Quod  autem  ad  reliquias  imperii  in  oriente  fpc 
tat,  adeo  non  reperiuntur  ibi  conftitutiones  ali : 
de  divortiis  Caefareae  per  annos  quafi  trecent: 
quadraginta,    id  eft,  ufque   ad  Leonem  philof  • 
phum  qui  fub  annum  Chrifti  900  imperavit,  : 
vix   dubitari  queat  quin  eaedem  ipfae  quas  fi|» 
Juftino  obtinuifle  oftenfum  eft,  etiam  per  id  teil- 
pus  vim  per  orientem   haberent,  id  eft,  Tuftini- 
naeae  Juftini  illa  de  mutuo  confenfu  laxatae.   jt 
Photius  patriarcha  Conftantinopolitanus  in  N<- 
mocanone  °  jus  quale  diximus  de  divortiis  eju- 
que  caufis  variis  Caefareum   oftendens,  To  3  £ 
ovvcuviou',  inquit,    'st^pc,   70   oufjvpuviifjtfyjov  Xvetv  ' 


a  L.  60.  Vitricus  D.  de  Donat.  inter  virum  Sc  uxorem.  b  Vide  Julian.  AnteccfT.  conftit.  387.  c  Ccnftit.  9S.  cap 

d  Cap.  11.  c  Novell.  117.  cap.  12.  vid.  item  117.  cap.  4.  f  Conftit.  38S.  e  Novell.  i%.  cap, 

'■  Novcll.  14.0.  videfis  Baron.  tom.  7.  Ann.  5-66.  num.  12.  Scip.  Gentil.  de  Donat.  inter  virum  Sc  uxorem,  lib.  3.  cap.  iS.  &  Alberic.  Ger 
de  Nuptiis,  lib.  6.  cap.  4.  j  Dc  Juftinianaei  icculi  moribus,  cap.  17.  &c.  k  §.  Matrimonium.  '  Lib.  i.cap 

«  De  Repudiis,  lib.  6.  cap.  4.  "  ;  In  Can.  Apoft.  ;.  &  Can.  87.  Synodi  6.  in  Trullo.  &  in  Concil.  Carthag.  Can 

"  Tit.  1 3-  cap.  4. 

yafJ. 


37 


U  x 


O    R 


E 


B    R    A    1    C    At 


838 


i/.5c,  ziwTcLj  pL  irgfibjf  ipyol&n  j  c;c  t,";  &p;i/uU-  cum   dein  mcndofum   cffe  adjicitur.     In  Graecis 

;   ai^  vsa&Zc,   a£hi   x)    dpw.ouA&n  vsro  'Isjwtj  plane  mcndofus  non  cft;  fed  in  Latinis  dcprava- 

j(Ae»=.     ■£•*  confenfu  vero,  per  conventionem  tiflimus.     Voluit  enim    Balfamon  indicare    non 

tiuges  poffe  folvere  matrirwnium  olim  difiitm  Juftiniani  fed   Juftini  eflc   novellam  de  divorrii 

(lcilicet  L.  9-  C  dc  Rcpudiis  in  conftitutio-  ex  confenfu   jure    reftituendo    (quod   cft   vcriffi- 


Anaftafiana)  fublatum  eft  autem  ab  117  no- 
ila,  &  rnrfum  ab  Jufthio  imperatore  eft  reno- 
itttm.  Ita  igitur  fe  tunc  habuit  divortii  jus 
lefarcum;  id  eft,  fub  annum  Chrifti  870  quo 
;ulo  floruit  patriarcha  ille.  Dc  folutionis  item 
:  atrimonii  jure  vclut  rcceptiffima  loquitur  Theo- 
jiilus  antcceflbr  in  Inftitutoium  paraphrafi  ». 
]  Leone  Caefare  antiquior  exiftimatur.  Sed  Leo 
ic  juris   Caefarci  corpus  b  Graece   novavit    ex 


mum)  tametfi  inter  Juftinianaeas  fit  pofita,  nec 
illam  in  Bafilica  reccptam,  adcoque  poft  juris 
Cacfarci  novationem  illam  Leoninam,  dcfiifle 
jus  ejufmodi  divortiorum.  Juftinianaei  atque  Leo- 
nini  juris  quod  jam  &  dcinceps  per  orientem 
obtinuit  expiicationes  ab  jutifconiultis  Graccis 
adjecTas  habes  in  Bafilicorum  excerptis  aliquot  a 
Gentiano  Herveto  olim  Latine  editis  s,  titulo  de 
Solutione  Matrimonii.  Sed  &  ipfum  Bafilicorum 


geftis,  Codice,  Inftitutis,  Novellis  Juftinianaeis  corpus    brevi  puto  prodibit  integrum,   quod  me 

1  i  etiam  e  t^pyftoaj  »Vw  a  feipfo  &  Conftanti-  haclenus  vidifie  non  contigit.     Lconis  item  quem 

b  fratre  compofito,  atque  illud  irl  ^aatAtyJ.  fcu  diximus  Augufti  novellarum  jure  h,  furore  alteri 

;  iperatoria  nuncupavit  in  libros  fexaginta  tribu-  conjugum  fupcrveniente  folvere  licuit  matrimo- 

,  m.      In  eo   titulum  inter  alios    habet  c,   <c%*  nium ;  fi   nempe  uxor    per   triennium,    vir   pcr 

itfjui  Ajlaicac,  x)  t  r!!i  Auotcac  alriuv,  T>e  folutio-  quinquennium  malo  hoc  teneretur  (quod  pariter 

;   matrimonii  deque  folutionis  canfis.     Sub  hoc  Nicephorus  Botoniates ;  poftea  conftituit)  uti  etiam 

1  ulo  eadem   ipfa  ftatuuntur  quae  Juftinianaea  d  ubi  uxor  k  abortum  data  opera  fecerat,  aut  ma- 

icre  circa   divortia.     Et  enumeratis,  juxta  illa,  rito  fuperftite   de  fecundis   alium   compellaverat 

1 11  uxoris  ab  viro  quam  hujus  ab  illa  divertendi  nuptiis.     Citatur  infuper  Conftantino  Harmeno- 


uiis,  fatis  quidem  ut  ante  liquct  mukiplicibus, 
y\o\v\  3  T£p7Tfci,  inquit,  ts^f.  ravrus  rdc,  ^djjA- 
1  c  aunac.  OjJtj.Zpytov  yiviS^,  y  t-t)  cruvcuveotv  tbs 
*  [fjivi  3>Jg.>\v<Hv,  Nullo  modo  praeter  has  ind.ca- 
1  s  caufas  divortium  fiat,  vel  ex  confenfu  ma- 
vmonia  folvantur,  quae  ferme  verba  funt  Juf- 
1  iiani  e.     Ad  haec  autem  fcholion  adjicitur  ve- 


pulo  ;  patricii  celebris  apud  Graecos  jurifconfulti 
m  fententia,  idem  licuifle  quoties  pro  virgine  duc- 
tam  vir  deprehenderat  ante  vitiatam  ;  cui  iane  fa- 
tis  eft  conibna  Leonis  novella  n  de  fponfa  gravi- 
da.  Per  orientis  imperium,  jus  jam  oftenfum 
Caefareum,  Jrtftinianaeum  fcilicet  &  Leoninum 
circa  divortia,  diu  poft  obtinuit.  Sub  annum  a 
1  >  de  novella  illa  Juftini,  qua,  refcifla  deceflbris  Leone  hoc  centefimum  feptuagefimum  (ld  eft, 
(  mutuo  ex  confenfu  matrimonio  non  dirimen-  Chrifti  1070)  floruit  Michael  Attaliata  procon- 
<  conftitutione,  iterum  permiifum  eft  juxta  mo-  ful  &  judex  qui  juflii  Michaelis  Ducae  Augufti 
1  .11  anteriorem  divortium  ex  confenfu  libere,  ut  confcripfit  irolnfJc/.  vo/m-^v  jJtoi  Trest.yiuutnx.'ujj,  O- 
c  te  eft  oftenfum  fieri.  Atque  t&ov  3,  inquit,  pus  juridkum  feu  Tragmaticum,  qua  voce  indi- 
u  ai  ta.  BcKnAi^  thto  to  vjKpzAotMQv  i  khtoj.  gitantur  fandiones  jufiionelque  imperatoriae.  A- 
5  uSi  y%  ir^J.rmajj  vuv,  ^Mcc  dv^nrojj  70  v^)  au-  deoque  non  tam  privati  opus  illud  erat,  quam 
qvtaiv  Aueu»  rhc  ydfjLai,  Scire  autcm  oportet  ca-  velut  edictum  Caefarianum.  Synopfis  nomine 
ft  hoc  feu  Novellam  illam  Juftini  in  Bcjilica  editur.  Titulum  habet  °,  -sfe*  Xvasoic  ydfj.v,  de 
?.  n  effe  relatum.  Nec  enim  modo  in  ufu  efi,  folutione  matrimonii,  fub  quo  rem  breviter  enar- 
/  '.  confenfu  matrimonia  dijfoivendi  mos  eft  fub-  rat.  O  ya.fJt.oi,  inquit,  o-^j  t  cpordrco  -xeJvuv 
l,  us.  Tantundem  notavit  in  Photii  Nomoca-  c«  iw'w«  r  o/uio^vyjjv,  W  6k  ^>\yioemc  &  hfo 
n  nem  Theodorus  Balfamon  f  patriarcha  Antio-  /t*sfB«  eA^to'  vse&v  j  Ojy.  tS?  ria^c,  £  'Ibjimo.- 
csnus  ab  interpretibus  perperam  nimis  intellec-  >£  iidSmav.v  p»™?  al  ctlricu  $\  dc.  xj  ;jjvo.i  Suva.vlaif 
t ;.  In  Bafilica  ait  ille  non  relatam  efle  novel-  %  6  Sng  xj  ^  yvvri  seM&ai  hafyytov,  Matrimonium 
Ln  Juftiniani  117,  qua  divortium  ex  confenfu  remotijfimis  abhinc  temporibus  (ut  ante  eft  often- 
tilitur,  fed  aliud  caput  novellae  ejus  134.  (quod  fum)  ex  confenfu  conjugum,  vel  ex  ttnius  partis 
I  :um  eft)  'lovSbvxfAbv  ry  o  1  ^  vsagcZ'  $  vofJLoSvola  voluntate  folvebatur.  cPoftea  vero per  Juftinia- 
Hla.<n\im  'hc-ivn  '£t}i  via^.  'hsividv&ioc.  ^V-'  ^th;  ni  novellam  exprefjim  pofitae  funt  caufae  propter 
g  i  oAa><  !t5.3m  «5  BatriAnig.,  AEquivalens  no-  quas  folas  tam  vir  quam  uxor  mittere  pojfit  re- 
vllae  117.  fanclio  Juftini  imperatoris  (de  qua  pudium.  Atque  adjicit,  ^  %&>e*«  wtuv  yd'fj.oc 
ci?reffim  Photius  hic  dixerat)  eft  Juftinianaea  dvt%il&>i  XvtTcq,  &  citra  illas  caufas  irrita  efi 
i.vella  140,  quae  non  omnino  pofita  eft  in  Ba-  matrimonii  foiutio.  Ac  dein  breviter  enumerat 
J  cis.  Interpres  hic  alter,  Quod  aequivalet  1 1 7.  caufas  quales  in  Juftinianaeis  &  Leoninis,  additis 
i  oer.  Juftini  novellae.  Eft  autem  Juftiniani  item  binis  illis,  ^J  rsfi^ao-tv  dju,e/unrTov  feu  re- 
10.  novella  quae  non  eft  omnino  Jita  in  Bajili-  prehenftonis  expertibus,  quae  bona  gratia  dicun- 
c  ■,  alter,  Guod  cum  imperatoris  Juftiniani  117.  tur,  id  eft,  orav  d<m.naiv  eAmt^  SvL-n&v  r  fjaes^v, 
i  ijlatione  idem  valet.  Eft  autem  novella  Ju-  %  om,v  6  dv*?  'tQi  re/.a\v  i'nat  <nx,  ^*  tw  epvoevs 
I  liani  140.  quae  nuiio  modo  in  Bafilicis  pofita  .  SifbfjUva.  rofc  dvfydo-tv  8  we^rli,  Cum  aiterutra 
t  Atque  in  margine  ad  vocem  Juftimani  pars  vitam  elegerit  afceticam  feu  monafticam, 
n   notatur,   Non  Juftmi  ut  Graecns,  &  lo-     vel  qutim  maritus  toto   triennio   non  facit  ea 


Tit.  de  Nnptiis. 
atorum,  lib.  2.  cap.  ij-6 


"  ovell.  Leonis  1 1 1 .  . 

ii.  +.  tit.  12. 

*    nopf.  Attaliatac  tit. 

VOL.   II. 


b  Vide  Cujac.  lib.  6.  Obfcrvat.  p.  &c.  «  Synopf.  BaClic.  lib.  29. 

«  Novell.  134.  cap.  11.  f  Nomocan.  Tit.  13.  cap.  4. 

'  Conftit.  Impcrat.  a  Eonefidio  edit.  *  Novell.  Leonis  ;o.  Sc  31. 

m  Vide  Theodor.  Adamacum  in  Epift.  dedicat.  Harmenopulo  praefixa  Parif.  1  j.;o. 

V  v  v  v  v 


d  Vidcfis  J.  Leunclav. 

s  Parif.  1 5-5- 1 . 

'  Prochir. 

|!  NoveU.  Leonis  95. 


qttae 


Uxor     Ebrai 


C    A. 


quae  viris  natura  dedit.  Hanc  item  a.a^^!a.v 
tJi?  •<p;,Tii5  kffii  cejjationem,  illam  tw  kv^Lv  ton- 
fiiram  appellat.  Atque  hinc  Michael  Pfellus  a 
Attaliatae  coaevus  qui  Synopfin  legum  verfibus 
fcripfit  Iambis  &  Politicis  ad  eundem  imperato- 
rem,  intelligendus  eft,  ubi  novellas  veteres  tam 
in  Bafilicis  quam  alibi  pofitas  in  duo  tribuit  ge- 
nera,  alterum  earum  faciens  quae  io^o^a.aa.v  tc2 
j^e?V  tempore  evanuere,  alterum  earum  in  qui- 
bus,  5'jg/sa  Jf/  Sail/^sa,  dignitatis  a?npliffimae 
habentur  &  miranda,  feu  quac  quotidiano  in  re- 
rum  ufu.     Primo  fcilicet  in  genere  collocat  : 

"Oozo  vQ  avvcuviaiv  t"  yu.jJ.QV  oheu,0vo~t, 

Quae  in  Novellis  habentur  de  matrimonii  ex  mu- 
tuo  confenfu  folutione,  veluti  Juftini  illa  fupra 
memorata  :  in  altero  autem  : 

Ta  '£%<  yoLyicpv  Xvatwc,  toic,  xg.dYix.uat  T£s7roi£. 

Quae  in  Novellis  habentur  de  folutione  matri- 
monii  modis  feu  caufis  convenientibus ,  quas  fci- 
licet  juxta  ante  dicta  memorat  Attaliates.  Et  tS 
yd.ij.-t  Auo/tx*'xa,  matrimonii  foluti  fubinde  mentio- 
nem  facit  Pfellus  velut  in  legibus  Graecotum  fui 
temporis  receptiffimi.  Hinc  etiam  fubfcriptionis 
ad  calcem  edi£H  Alexii  Comneni  primi,  anno 
Graecorum  mundi  6600.  (id  eft,  Chrifti  1096.) 
de  fponfalium  folutione  promulgati  fenfus  piane 
edifcitur.  Scilicet  edicto  ipfo  vetat  liberam  lpon- 
falium  jJ^)  i££pTsAgf!ct5  nAv/jAvoiv,  facris  juxta 
Leonis  conftitutionem  fuperius  b  memoratam  in- 
tervenientibus  peratlorum  folutionem.  YIaLu), 
tunc  inquit  literis  miniatis  fubfcribens  ipfe  Alexi- 
us  c,  tl  !£  ciAvTni  7mvrm  ajj  fjjiT  legpTsAegicw  75- 
?Js\jjeVcq  (JLV/i^eic/jj  ^ta/uiivetv  op«A«ffii',  a  'm.vrtoc,  (C 
rtfS  ydiAjflV  kirtxetva.  a>\vT0i  chccnpiidnaOVTceJ.  AM' 
dts  amou.^  «tc<  tLuj  Stdhvatv  'omoiyov^)  t  olvTuiic, 
<t  duTOJ  hct/wSyaov^).  Sed  licet  fponfalia  facris 
intervtnientibus  peratla  indirempta  omnino  ma- 
nere  debeant,  non  tamen  omnino  pofi  nuptias  in- 
dirempta  fervabuntur.  Sed  quibus  ex  caufis  hae 
Jolutionem  admittent,  eifdem  etiam  dirimentur 
&  iUa.  Id  eft,  fponfalia  in  nuptias  converfa, 
alias  ante  indiflblubilia  juxta  ediftum  illud,  fimul 
cum  nuptiis  diflblventur  ob  caufas  quas  nuptiae 
dirimi  poflunt,  id  cft,  eas  quae  Juftinianaeo  & 
Leonino  jure  jam  indicato  continentur.  Eae- 
dem  fufius,  adeoque  jus  illud  circa  divortia  ip- 
fum  ut  per  orientem  vim  poftmodum  obtinens, 
traduntur  a  Conftantino  Harmenopulo  judice 
Theflalonicenfe  d  fub  Emanuele  Comneno  impe- 
ratore  circa  annum  Chrifti  1 1 5  o.  Uti  &  a  The- 
odoro  Balfamone  e.  Floruit  autem  Balfamon  pa- 
triarcha  Antiochenus,  fub  annum  Chrifti  1200. 
Et  quantum  fcimus  jus  in  oriente  Caefareum  hu- 
jufmodi  manfit  ulque  ad  recentiora  imperii  Chri- 
ftiani  ibi  tempora.  Certe  Balfamon  ille  ad  ca- 
nonem  fynodi  Carthaginienfis f  qui  divortia  fub- 
Jata  velit  uti  &  divertentium  nuptias  fecundas, 
Juftiniani  s  Novellam  memorat,  qua  caufae  di- 
vortii  enumerantur,   veluti  quae  tunc  vim  habe- 


ret  &  Ta,  inquit,  cv  t<£  itagJvTi  xagoVi  rSeM^mv 
zrr£?ylvl&ecz,  ovtu,  s£p  toAu,  vwgfcJCTnouv,  §hiae  i 
hoc  canone  continentur,  cum  fint  multo  antiqih 
ora,  exoleverunt.  Quod  inprimis  dum  de  Gra( 
corum  moribus  difpicimus  advertendum.  Nim 
rum  habitaeft  fynodus  illa  Carthaginienfis  fub  Hc 
norio  &  Theodofio  minore  feu  annis  amplii 
centum  aut  circiter  ante  Juftinianum  ;  qua  d 
re  plura  inferius.  Sed  vcro  ad  illud  Juftiniani  i 
Inftitutis  h  de  divortio  velut  in  ufu  obiter  didV 
Si  uxor  tua  pojt  divortium,  &c.  quod  apud  Th< 
ophilum  anteceflbrem  eft,  'H  eyj/i  yx.<MTT\  -mv  t& 

i/AA  'PlVdSiai    chccAvouQa,    ydfJiOV,    &C.     UxOT    ffle' 

repudio  Jblvens  matrimonium,  &c.  Scholiaftes  vu 
tUS  '  Tbto  vvv  i  ytvij)  «  fjjn  <ra^W  'Pcayf,toic  SjJ 
ActTtvotc.,  Hoc  nunc  nonfit  nifiapud  Romanos,  idej 
Latinos  feu  occidentales,  de  quibus  capite  prcxv 
imo.  Atqui  quo  tempore  vixerit  fcholiaftes  hj 
non  liquet.  Certe  nec  in  Paratitlis  juris  Caef 
rei  ab  Leunclavio  e  Graeco  editis  caput  aliquc 
de  matrimonii  folutione,  juxta  veterem  Graeci 
rum  ufum  habetur.  Sed  vero  de  orientis  hic  m< 
ribus  plura  occurrent  ubi  inferius  ejufdem  can< 
nes  oftendimus.  De  jure  veteri  Romano  ac  Ca 
fareo  huc  fpecl:ante  hadenus  ;  cujus  etiam  reliqn 
as  habebis  aliquas  in  legibus  ac  moribus  populi 
rum,  qui  imperii  occidentem  invadentes  etiam  ■ 
jure  illo  capita  aliquot  variatim  fibi  felegere  ;  <i 
quibus  capite  proximo. 


C  A  P.     XXX. 

Leges  morefque  circa  divortia  in  Chrifi 
anifmo  Ofirogothorum  &  Wtfigothoni 
(  per  Ita/iam,  Hifpanias ,  Galliam 
Burgundwnum  veterum,  Alemanontr, 
imperii  Carolini  feu  occidentis  popul 
rumt  Britannorum  veterum,  Angl 
rum,  Scotorum,  Hibernorum. 

INclinante,  etiam  diu  ante  Juftinianum,  ma 
ime  in  occidente,  Romano  imperio,  &  G 
this,  Vandalis,  aliis  feptentrionalium  Italiam,  G; 
liam,  Hifpaniam,  alias  Europae  regiones  occupa 
tibus,  ab  horum  principibus  Chriftianis  leges, 
aliae,  fic  circa  divortia,  nunc  Caefarianis  fa 
confonae  feu  ex  illis  fele&ae,  nunc  diflbnae  i 
troduftae  funt.  Primas  ad  hanc  rem  quam  tra 
tamus  habet  Theodorici  Oftrogothorum  in  Ital. 
regis  edidi  k  capitulum  illud,  quo  Conftantiniai 
fuperius  '  tradita  de  caufa  divortii  triplici,  vel: 
quae  ante  inter  Gothos  ibi  recepta,  confirmaw. 
Taffim  matrimonia  dijfipari  non  patimnr  .( qjl 
ut  videtur  ante  in  ufu)  ideo  uxor  a  marito,  a\ 
maritus  ab  uxore  nifi  probatis  caufis,  quas  kg? 
comprehendunt  omiffo  repudio  a  jugali  vi/ictl' 
non  recedant.  Caufae  autem  iftae  debent  e,' 
divortii.  Si  maritus  aut  homicida,  aut  mak- 
cm,  aut  fepulchrorum  violator  ab  uxore  in  ex- 
minefuerit  adprobatus.     Maritus  quoquehis  c>- 


•  Synop£  leg.  yerf.  430.  •>  Lib.  2.  cap.  29.  c   Juris  Graec.  Rom.  lib.  2.  pag.  138.   &  in  Conftit.  vet.  Impe j. 

d   Prochir.  lib.  4.  tit.  12.  '   In  Photii  Nomocan.  tit.  13.  cap.  4.  &  in  Canon.  Apofiol.  j-.  &  in  Can.  87.  Synodi  6.  in  Tru . 

t  Canon.  ioj-.  e  Novell.  117.  h  Tit.  de  Nuptiis  §.  fi  uxor.  !  Apud  Carolum  Fabrot,  in  Schol.  ad  Theophil.  Iibl 

tit.  10.  k  Cap.  54.  1  Cap.  28.  ex  C.  Theodof.  tit.  dc  Repudiis. 

minils 


fyl 


Uxor     Ebraica. 


842 


miriibus  conviifam  merito  dimittat  uxorcm  -,  fi 
idulteram,  fi  mateficam,  vel  etiam  quam  vul- 
rus  appetiat  aggagulam  (id  efta,  lenam)  in  ju- 
nittio  potuerit  adprobare.  Rcgnavit  Theodoricus 
lic  in  Italia  proximis  ante  Juftinianum  annis  feu 
,  <\nafta(io  &  |uftino  majorc  Cacfaribus,  id  eft, 
;  ;Ljb  annum  a  Chrifto  500.  Igitur  in  rcgno  tunc 
Theodoriciano,  libera  plane  fuere  cxtra  caufam 
llam  tripliccm  divortia,  nec  legcs  reliquae  de 
:aufarum  modo  hactonus  ibi  receptae.  Habentur 
jutem  Wifigothorum  feu  qui  Hifpanias  &  Galliae 
yiciniam  infederunt  Icges  ab  Eurico  eorum  rege 
Dtimo  editae  diu  ante  Theodoricum  illum,  feu 
iiib  annum  Chrifti  460.  quarum  in  corpore  ftric- 
:ius  eft  multo  divortiorum  jus,  adeo  ut  nec  repu- 
diatae  fas  efiet  alteri  conjungi  b,  nec  cuiquam 
fponfalibus  poft  annulum  arrae  nomine  coram 
:eftibus  datum  renuntiare  c,  neque  d  excepta  ma- 
nifefta  fornicatiorits  caufa  uxorem  fuam  aliquan- 
io  relinqucre,  &  neque  per  tejiem,  neque  per 
rcripturam,  five  fub  quocunque  argumento  face- 
<-e  divortium  inter  fe  &  fuam  conjugem.  Sed 
jtrum  primo  legum  illarum  corpore  harum  aliqua 
•eperta  fuerit  nefcio.  Certe  ea  quae  eft  de  fpon- 
falibus  non  renuntiandis,  &  de  expreflb  divortio- 
:um  interdicto,  illarum  autore  primo  feu  Eurico 
xcentior  eft  &  ab  Cindafwintho  rege  adjedla,  qui 
fub  annum  Chrifti  640.  regnavit.  Perinfignis 
Eult  corporis  earum  legum,  etiam  poftquam  ac- 
:eflit  haec  de  divortiis,  autoritas  &  fama  apud 
'  Sothos  in  Hifpaniis  viciniaque.  Et  nomine  ie- 
jumGothicarum,  fori  judicum  &  libri judicis ce- 
!ebre  obtinuit  e  ufque  ad  corpus  illud  alterum 
uris  Hifpanici  ab  Alphonfo  X.  fub  annum  Chrifti 
1260.  adornatum  quod  Tartidas  vocitamus.  In 
:o  autem  titulus f  habetur,  T)e  el  departamiento 
\ie  los  Cafamientos  feu  de  matrimoniorum  di- 
•emptione  feu  divortiis,  decretis  quidem  ponti- 
iciis  (quae  capite  oftendimus  proximo)  ita  omni- 
loin  fingulis  adaptatus,  ut  ad  locum  hunc  non 
)mnino  fpectet.  Apud  Francos  autem  veteres 
)lane  liberum  viguifle  juxta  morem  prifcum  & 
fuftini  Novellam  divertendi  ex  conjugum  confen- 
u  jus  videtur.  Nam  in  Marculfi  Monachi  for- 
nulis  s  rerum  qui  tunc  obtinuit  ufui  adaptatis 
floruit  ille  Clodovaeo  fecundo  feu  Dagoberti  fi- 
io  rege  fub  annum  Chrifti  650)  habetur  libellus 
epudii,  in  qua  caufa  praeter  utriufque  voluntatem 
mlla.     Ea  hujufmodi  eft  : 

Libellus  Repudii. 

•  T>um  &,  inter  iiium  &  conjugem  fuam  iilam, 
ton  charitas  fecundttm  T>eum  fed  difcordia  reg- 
iat,  &  ob  hoc  pariter  converfari  minime  fof 
runt ;  placuit  utriufque  voluntate,  ut  fe  a  con- 
'brtio  feparare  deberent,   quod  ita  &  fecerunt. 

1  Propterea  has  epiflolas  inter  fe  uno  tenore  con- 
criptas  Jieri  &  adfirmare  decreverunt :  ut  unuf- 
ifuifque  ex  ipfis  Jive  ad fervitium  T)ei  in  mona- 
ferio  aut  copulae  matrimonii  fociare  fe  voiuerit, 

1  icentiam  habeat,  &  nullam  requifitionem  ex  hoc 


de  parte  proximi  fui  habere  non  debeat.  Si  quii- 
vero,  aut  aiiqua  pars  tx  ipfis  emutare  aut  con- 
tra  parem  fuum  repetere  voluerit,  inferat  pari 
fuo  auri  iib.  1 .  &  ut  decreverunt  a  proprio  con- 
fortio  fquefirari,  in  ea  quam  elegerint  parte 
permaneant .  Facla  cpiftola  fub  die  iilo,  anno 
ilio,  regnante  illo  rege. 

Eadcm  ferme  legitur  in  formulis  vcterum  fo- 
lennibus  a  Frederico  Lindenbrogio  h  cx  regia  Gal- 
lorum  bibliotheca  editis.  Difcrimen  eft  tantum, 
praefigi  hic,  Certis  rebus  &  probatis  caufis  inter 
maritum  &  uxorem  repudtandi  iocus  patet.     Id- 

circo  dum  inter  illum,  &c.  &  legi monafie- 

rio,  aut  adcopulam  matrimonii  &  —  proximifui 
habere  pertimefcat  &  auri  lib.  tant.  &  ftta  re- 
petitio  nullum  obtineat  effeclum,  fed  ut  decre- 
verunt  in  ea  quam  ekgerint  parte  permaneant. 
Periimilis  eft  libellus  repudii  velut  exemplar  re- 
ceptifllmum  in  Formulis  veteribus  cum  Marculfo 
editis '  ab  Hieronymo  Bignonio  jurifconfulto  ce- 
leberrimo,  qui  de  utraque,  Exemplum  ejt,  inquit, 
divortii  confenfu  conjugum  fatti  quod  aliquando 
licuit  L.  Si  confiante  C.  de  rdpudiis.  Et  ufum 
ejufmodi  divortii  etiam  inter  Chrifiianos  inva- 
tuiffe  haec  formula  oftendi1',  Et  ad  verba  illa 
Aut  copulae  matrimonii  fociare,  Ex  hoc  loco,  in- 
quit,  apparet  tum  in  ufu  fuiffe,  ut  poft  divorti- 
um  mutuo  confnfu  celebratum  vir  &  uxor  ma- 
trimonium  cum  aliis  contrahere  poffent,  qlme  con- 
fuetudo  Chriftianae  legi  contraria  meriio  reproba- 
ta  eft.  Sed  de  reprobatis  ejufmodi  divortiis  plu- 
ra  capite  proximo.  Verum  ut  fieri  amat  diverfa 
fuerunt  hac  de  re  apud  populos  occidentis  Chri- 
ftianos  fub  id  aevum  placita.  Sub  eodem  tem~ 
pore  quo  Theodorici  edicto  illo  in  Italia,  juxta 
Conftantinianam  fan&ionem  conjugum  alterutri 
ex  caufa  triplici  divertere  licuit,  apud  Burgundos, 
Gundebaldo  rege,  uxori  plane  divortium  negatum 
eft  omnimodum,  viro  interim  ex  caufarum  illa- 
rum  aliqua,  nec  omnino  extra  eas,  permiflum. 
Si  quaY  mulier  maritum fuum  cui  legitime junc- 
ta  eft  dimifrit,  necetur  in  luto,  de  viro  quod 
diximus  dein  ftatuto.  Alemanis  de  fponfa  lex 
lata  eft  \  ut  fi  quis  eam,  tantum  non  folennibus 
nuptam,  dimiferat  atque  aliam  duxerat,  componat 
eam  quam  defponfavit  &  dimifit  cum  XL.foi. 
&  cum  XII.  Sacramentalibus  juret  cum  quin- 
que  nominatis  &  feptem  advocatis,  ut  pro  nullo 
vitio  nec  tentatam  eam  habuiffet  nec  vitium  in 
itla  inveniffet,  fed  amor  de  alia  eum  adduxit  itt 
illam  dimijiffet  &  aliam  habuiffet  uxorem,  quod 
ad  feculum  anni  650.  fpe&at.  Poftmodum  vero 
fub  annum  Chrifti  820.  imperantibus  Carolo 
Magno  &  Ludovico  Pio,  receptae  funt  in  occi- 
dentalis  imperii  leges,  fan&iones,  ut  aliae,  ita  de 
divortiis  pontificiae,  ut  e  concilio  Africano  m,  nec 
uxorem  a  viro  dimiffam  alium  accipere  virum, 
vivente  viro  fuo,  nec  virum  aliam  accipere  ux- 
orem,  vivente  uxore  priore,  ita  tamen  ut,  quo- 
ties  impotentiae  n  coeundi  caufa  virum  uxor  di- 
miferat,  alium  accipere  ei  fas  eflet.  Tantundem 
inde  habetur  in   Longobardorum  legibus  °,  ubi 


1  Ifidor.  iu  Gloffis. 
it.  6.  cap.  2. 
it.  10.  fi  Lib. 

Surgundionum  cap.  24.. 
1  Ibid.  lib.  6.  cap.  $<;• 


b  Leg.  Wifigoth.  lib.  3.  tit.  6.  cap.  1 


-  ijcg.  wmgoin.  iid.  3.  rir.  o.  cap.  1.  c  Ibidem  lib.  3.  tit.  1.  cap.  3.  &  tit.  6.  cap.  j.  d  Ibid, 

e  Vide  P.  Pithaeum  in  editione  leg.  Wiiigoth.  Sc  Fred.  Lindenbrog.  in  Prolegom.  leg.  antiq.  f  Partid.  4. 

2.  form.  30.  •>  Leg.  Antiq.  tom.  2.  in  Form.  Solenn.  84.  pag.  1060.  '     Formul.  19.  k  Leg. 

■    '  Leg.  Aieman.  cap.  5-3.  ™  Capitular.  Caroli  &  Lud.  lib.  1.  cap.  43.  &  lib.  6.  cap.  63.  lib.  7.  cap.  jy. 

J  Lib.  2.  tit.  1 3.  cap.  4,  Scc. 

(occurrk. 


S43 


U 


X    O   R 


E   B 


R 


I   C   A. 


844 


occurrit  Lotharii  imperatoris,    Ludovici  Pii  filii,  &  aliam  fuperduxerit,  repudiata  dehet  de  jure 

qui  rcgnare  coepit  anno  840.  lex,  Nulli  licere  domui  redire  &  inea  pcnnanere  per  novcm  dies, 

excepta  caufa  forriicationis  adhibitam  fibiuxorem  &  in  nono  die,  fi  a  vrro  omriino  dimittatur,  om- 

relinquere  &  deinde  aliam  copulare.     Atque  hoc  nia  quae  illius  funt  de  domo  pritts  exeant  &  ul- 

tunc  erat,  ttxorem  abfque  culpa  legitima  poftponere  tima  rerum  fttarum  ipfa  de  domo  exeat,  &  po- 

&  aliam in domttmfuper  eam  ducere  (\uo&im$unz  ftea  vir  repudiatam  quietem  i.   jDilpg  ciamabit 

Jeges  tunc  non  permifere.     At  fane  etiam  Caro-  fuperinduEla  alia.     (In  MS.  vetcri  quo  utor,  Et 

lum  Magnum  ipfum  legimus  Bertam  uxorem,  De-  poftea  fi  vir  ejus  duxcrit  aliam  uxorem  fit  libe- 

fiderii  regis  Longobardorum  filiam  quam  duxerat  ra  i.  jDilps?  fecundum  legem)  quia  de  jure  duas 

poft  annum  repudiaffe  a,  incertum  qua  de  caufa,  uxores  infimtd '  mtllus  debet  habere.    Si  quis  uxo- 

&  aliam  duxifle,  fcilicet  Hildegardam  Suevam  e  rcm   fuam  dimifrit  &  poflea  ipfum  operis  fui 

qua  poftcros  fufcepit.     Hoc  feculo  autem  &  quod  poenituerit,    &  illa  viro  alteri   data  fuerit,  fi 

impeni  Carolini  initia  fecutum    eft,    inolefcere  prior  vir  eam  poterit  attingtre  unum  pedem  cum 

coepit   eodem   in  imperio  jus  divortiorum  ejuf-  viro  altero  in  /ecJo  habenttm  &  alterum  extra, 

modi,  ut  non  tam  juxta  leges  principales  ac  prif-  prior  de  jure  debtt  eam  recupcrare.    Item  tribus 

tinos  populorum  mores  quam  canones  pontificios  de  caujis  poteft  uxor  a  viro  divsrtere  &  fuum 

&  theologorum  fententias  plerumque  exerceretur,  <£gucDi  (id  eft  dotem)  habere.     Scilicet  fi  lepra 


quod  fatis  liquet  ex  divortio  Lotharii  &  Tetber- 
gae  b  anno  861,  fornicationis  ante  fponfalia  com- 
miflae  caufa  aut  obtentu ;  de  quo  fufius  agit  Hinc- 
marus  Rhemenfis   archiepifcopus,   &  hiftorici 


vir  inficitur,  &  fi  foetidttm  habet  anhelitum,fy 
fi  cum  ipfa  coire  non  valeat.  Etiam  in  bonorum, 
poft  divortium  diftributione,  Si  vir  incontinenti 
aliam  duxerit  uxorem,  veftimenta  primi  lefli  re- 


Atqui  ctiam  &  tunc  diflblvendae  ex  legibus,  nec  pudiatae  mittere  debet.     Alia  item  occurrunt  in 

refragantibus  fed  potius  adftipulantibus  canonibus  legibus  illis  de  divortio,  id   eft,  plane  matrimo- 

facris,   fuere   &   fervorum  &   aliorum,  gentium  nii  aute  legitimi  folutione,  ut  Cambris  feu  Bri- 

diverfarum  nomine  d,  nuptiae.     Carolus  Calvus  tannis  vetuftis  ctiam  in  id  temporis,  caufas  ob  ali- 

in  Edi&o  Piftenfe  anno  876.  Si  de  ifiis  partibus  quas  ex  lege  praefcriptas,  receptiffima.    Eduntur 

(terris  a  Nortmannis  tunc  devaftatis)  in  ittis  par-  quidcm  inter  alias  harum  aliquae  ab  viro  clarifli- 

tibus  (reliquis  imperii)  foemina  maritum  aut  ma-  mo  Henrico  Spclmanno  Ecclefiafticarum  Howelis 


rittts  foeminam  accepit,  illud  conjugittm  quia  non 
eft  lega/e  neqtte  legitimum,  ficttt  Leo  in  fuis  de- 
cretis  e  &  fanclus  Gregorius  in  fuis  Epiftolis 
monftrant,  diffolvatur.  Et  cujus  fuere  vir  vcl 
fcemina,  mancipium  fuum  quaeque  poteftas  re- 
cipiat,  &c.  Scilicet  diu  obtinuit  ut  fervorum  a- 
deoque  qui  fervilis  haberentur  conditionis,  ma- 
trunonia,  faltem  dominis  invitis,  inita  dirimeren- 
tur;  quod  poftea,  licet  etiam  canonibus  f  vcti 
tum.  haud  parum  in  ufu.  Atque  ea  de  re  vide- 
fis  epiftolam  fane  fummo  cum  judicio  faiptam 
s  ab  Joachimo  Vadiano  ad  Joannem  Zwickium. 
Ut  autem  in  imperio  Carolino,  feculo  nono  in- 
valefcere  coeperunt  canones  circa  divortia  velut  in 
leges  recepti,  ita  etiam  alibi  puto  in  Europa,  fed 
pro  perfuafionum  ut  fieri  amat  difcrimine  aliter 
atque  aliter  ac  citius  feriufque.  Apud  Britannos 
noftros  imperio  Romano  fubditos,  ufque  in  Theo- 
dofii  minoris  tempora  feu  annum  Chrifti  450. 
aut  circiter,  etiam  jus  quod  tunc  invaluerat  Cae- 
fareum  hac  in  re  obtinuifle  non  eft  quod  dubite- 
mus.  Et  exuto  tunc  jugo  Caefariano,  mores  ni- 
hilominus  in  Chriftianifmo  fuo  priftinos  eos  hic 
retinuifle  puto.  Nam  reliquiae  compluribus  poft 
feculis  inter  Cambro-Britannos  ejus  rei  mani- 
feftae  videntur  in  legibus  illis  celeberrimis  Howeli 
JDfja  (feu  boni)  difti  Cambriae  regis,  quae  ad  an- 


Dha  nomine.  Sed  nuper  feledtae  funt  illae  ec- 
clefiafticae  ex  corpore  juris  Howeliano  ad  res  om- 
nimodas  totumque  imperii  ejus  regimen  fpeftan- 
te,  nec  ibi  aut  antiquitus  illo  nomine  fignatae. 
Jus  autcm  illud  ab  rege  illo  in  ordinum  tam  fa- 
crorum,  feu  epifcoporum  ac  coenobiarcharum, 
quam  procerum  conventu  eorumque  confilio  pro- 
mulgatum  eft,  unde  etiam  theologorum  in  Bri- 
tanniis  aliorumque  hac  de  re  tunc  temporis  fen- 
tentiam  elicere  non  eft  difficile.  Quod  vero  ad : 
Anglos  attinet,-  ex  Gregorii  pontificis  Romani 
ad  Auguftinum,  quem  Angliae  apoftolum  voci- 
tant,  de  conjugio  refponfis  '  atque  ex  regum  An- 
glofaxonicorum  legibus  quae  adeo  tum  de  divor- 
tiis  filent  tum  generi  hieratico  impenfe  favent, 
&  demum  ex  pervetuflo  rerum  matrimonialium 
k  apud  eos  judicii  foro  quod  nuncupant  ecclefia- 
ftico  permiflu,  conjectandum  vidctur  etiam  ab 
ipfis  Chriftianifmi  apud  eos  initiis  divortia  non 
alio  jure  atque  pontificio  (de  quo  mox  plura)  pu- 
blice  admifla  fuifle,  uti  nec  in  feculum  noftrum 
admitti.  Et  fane  ex  moribus  Germanorum,  un- 
de  Angli  noftri  primi,  a  Tacito  de  re  uxoria  tra-j 
ditis,  videtur  apud  eos  divortia  qualia  traftamus,i 
fuifle  aut  nulla  aut  rariffima.  Neque  omnino; 
contra  hic  facit  quod  legitur  in  archivis  noftris  lj 
de  Joanne  de  <£amcp£,  qui  fub  Edwardo  rege  I. 
Margaretam  uxorem  fuam  Willielmo  Paynelj 
velut  divortio,  dedit    &  dimifit  fyngrapha  per- 


num  Chrifti  fpe&ant  940.    In  iis  legitur  h,  Si 

qua  mulier  rem  turpem  cttm  alio  viro,  vel  ofcu 

lo,  vel  manu,  vel  ftupro  egerit,  de  jure  poteft    quam  infolenti  hujufmodi  : 

repudiari  a  viro  fuo  &  omnia  jura  ftia  debet  a- 

mittere,  etiam  pro  folo  ofculo,  nedum  pro  aliis.         Omnibus  Chrifti  fidelibus  ad  quos  praefens 

Et,  fi  uxorem  fuam  quis  fine  lege  repudiaverit    fcriptum   pervenerit  Joaunes  di  £amcp#  film 

3  Aimoin.  hift.  Franc.  lib.  4..  cap.  63.  Eginhardus  in  Vita  Caroli  magni,  Ivo  in  Pannormia  Iib.  7.  tit.  de  Adultcrio,   Sc  videfis  Alberic.  Gen-j 
til.  de  Nuptiis,  Jib.  <5.  cap.  4.  &  Baron.  tom.  o.  ann.  77  1.  §.,z.  b  Apud  Goldaft.  Conftit  Imperial.  tom.  2.  pag.  27 

c  Sigon.de  Rcgno  Italiae,  lib.  f.  Baron.  tom.  10.  ann.  S62.  §.  11.  8c  fcq.  8c  vide  Ivonem  part.  S.  cap.  125-.  d  Cap.  3  1.  in  Caj 

roli  Calvi  Conftit.  edit.  a  Jac.  Sirmondo  Parif.  1623.  pag.  329.  e  Vide  Leonem  Epift.  decret.  92.  cap.  4.  &  f.  f  Caulj 

19.  quaeft.  2.  &c.  e  In  Tom.  a.  Rer.  Alemannic. edit.  a  Goldafto  pag.  193.  h  Cod.  MS.  in  Biblioth.  Cottoniana  cc  ii 

Concil.  Orbis  Britannici  ab  Hen.  Spelman.  edit.  pag.  410.  &  41 1.  '  Greg.  1.  in  Regift.  lib.  11.  Epift.  32.  Beda  hift.  Angl.  lib.  2| 

,fe  Vidclis  Braflon.  lib.  4.  de  Actione  Dotis  cap.  S.  &c.  '  Cod.  Parlam.  de  Tenip.  Ed.  1 .  in  Arce  Londini  fol.  9/.  fub  ann.  Clirifti  1 300 

d 


h$ 


v 


X    O    R 


E 


'y  haeres  domini  Rcdu/phi  de  <STamrprf  Jahttcm 
lq  cDomtno.  Noveritis  me  tradidijje  &  dirni- 
Wffe  fpontanea  voluntate  rnea  domino  Willitlmo 
Diijiiifl  rniiiti  Margaretam  de  CnniqJif  jiliam  & 
>arredem  domini  Joannis  de  ®ait$lstn  uxorcm 
'  >icam  &  etiam  d.  dijfe  &  concejfijje  eidem  JVil- 
utmo,  relaxajje  &  quietum  clamajje  omnia  bo- 
\a  &  catalla  quae  ipja  Margareta  habet  vel 
le  ca.tero  habsre  p<>Jfet,  &  etiam  quicquid  mei 
(i  de  praedicJa  Margareta  bonis  &  catallis  cum 
ertt  neutiis  fuis,  ita  qtiod  nec  ego  nec  aliquis  a- 
ius  nomine  meo  in  praedicJa  Mdrgart  ta  nec  bo- 
>,is  &  caiallis  ipjius  Margaretae  cum  fms  perti- 
lentiis  de  caetero  exigere  vel  vendieare  pcteri- 
mts  nec  deb.mus  imptrpetuum.  Volo  &  conce- 
h  &  per  pra  fens  fcriptu.n  confirmo  quod  prae- 
!ifta  Margareta  cum  praeditJo  domino  JVillielmo 
it  &  maneat  pro  vetuntaie  ipfius  JVillitlmi.  In 
ujus  rei  tefi,monium  Joutc  praejnti  Jcripto  figd- 
um  m.um  appo/iii,  l.is  tefiibus  Th  mi  de  Sjrpf^ 
ron,  Joanne  de  f  ,:ring£.  JVilHelmo  de  'Jtcmhe, 
'Itnrico  \z  2Bjoi:n  Stephano  Camerario,  JValte- 
o  le  23Ioi:iiD,  Gikerto  de  yz&tttombe,  Robtrto 
'e  22c£:o   &  aliis. 

Non  oranino  inquam  contra  hic  facit  hoc  di- 
■ortii  apud  majores  noftros  qualifcunque  exem- 
ilum.  Neque  mores  in  divortiis  illius  aevi  ali- 
|uatenus  indicat  (quo  tamen  quafi  trahi  a  video) 
ed  portentum  eft  fingulare,  cujus  nec  fimile  alibi 
pud  nos  repertum.  Id  quidem  verum  eft  fami- 
ia  fuifie  pernobili  tam  qui  dimiferit  quam  qui 
cceperit  uti  &  uxorem  dimiflam.  Et  teftes  adhi- 
>entur  non  obfcuri  nominis,  totidemque  b  quot 
x  jure  Caefareo  divortii  libello  neceflarii.  Sed 
nirum  interea  forfan  videatur  quod  in  judicio  ea 
le  re  parlamentario  fic  occurrit.  Lata  eft  anno 
egni  Edwardi  regis  hujus  ij  c  lex  qua  uxor 
ponte  relinquens  virum  fuum  &  adultero  fe  con- 
inenter  permittens  dote  privatur,  quae  etiamnum 
im  habet.  Anno  ejufdem  regis  28.  in  comitiis 
arlamcntariis,  demortuo  ante  joanne  de  «JTanifTjg 
[ui  fic  dimiferat,  &  nupta  jam  Willielmo  Marga- 
eta,  petitur  ab  his  dos  ut  Margaretae  debita,  ter- 
ia  fcilicet  pars  (juxta  morem  Anglicanum)  prae- 
lii  maritalis  cujufdam  ^cjpcli  difti.  Nicolaus  de 
©arrctouli  qui  pro  domino  rege  Jequebatur,  ex- 
:ipit,  eam  fponte  virum  deferuifle  &  cum  adulte- 
o  illo  Wiilielmo  vixiffe,  adeoque  adtione  ejuf- 
nodi  ex  Iegis  jam  di&ae  vi  uti  non  debere.  Re- 
ilicant  aclores  fyngrapha  jam  oftenfa  maxime 
litentes  ( procuratore  Margaretae  Waltero  le 
iHMoima,  qui  e  teftibus  eft)  atque  adjicit  illa,  Ex 
-raditione  &  dimijfione  ejujdem  Joa;;nis  (ut  in 
yngrapha)  fe  convixifle  &  non  ut  cnm  adultero 
uo,  cr  Juptr  hoc petierunt  judicium.  Inde  am- 
jliatur  caufa  &  in  comitia  parlamentaria  proxima 
iiffcrtur,  quac  anno  Edwardi  ejufdcm  29.  Lin- 
:olniae  ceiebrata ;  unde  etiam  in  ea  quae  Weft- 
nonafterii  anno  ejufdem  habebantur  trigefimo 
'elata  eft,  ubi  demum  recitata  coram  ipfo  domi- 
wj  rtge  &  confilio  fuo  in  pleno  parliamento  re- 
/ponjione  pro  ipjo  domino  rege  Japerius  fatJa,  & 
mdtto  &  inteitetJo  tenore  Jcripti  praedicJi,  &c . 


B    R    A    I    C    k.  846 

&  fimiliter  Jetlo  audito  &  inteUecJo  fiatuto  (Ie- 
gc  quam  diximus)  praedicJo,  &c.  in  quo  expreffe 
continetur,  quod  fi  itxor  fponte  reliquerit  virum 
fuum  &  atierit  &  moretur  cum  adultero  fuo, 
amittet  imperpeiuttm  atlionem  petendi  dotem 
fuam,  &c.  tametfi  inftiterint  aftores  ut  per  duo- 
decimviros  inquirerctur  utrnm  eum  Willielmo 
ut  cum  adulteto  fuo  illa  viro  priore  fuperftite 
convixiflet  (quod  ab  illis  prorfus  negatum  eft  ; 
fed  pro  fruftranea  habebatur  negatio,  quoniam 
ex  ipfa  re  ut  cum  adnltero  vixifle  palam  liquebat.) 
confideratum  eft  quod  nihil  capiant  ptr  petitio- 
nem  fam  praedicJam,  fdfint  in  mifericordia  pro 
falfo  ciamore,  &c.  Ita  fcilicet  tabulae  publicae; 
ubi  etiam  adjicitur,  T)uas  litrras  in  judwio  por- 
reclas  fuiffe  de  purgatione  ipfrum  JVillietmi  & 
Margaretae  fufer  crimen  adidterii  fibi  impofitae, 
epifcoporum  nempe  quorum  in  foro  de  crimine 
illo  aftum  fucrat.  Sed  plane  ratio  literarum  illa- 
rum  habita  eft  nulla.  Ntc  fuper  tefiimortio  (ut 
vetba  funt)  epifco;  orum  fnnt  judicia  in  curia  re- 
gis  Jacienda,  licet  literae  epijcoporum  in  curia  re- 
gis  Juertnt porreffiae,  nifi  iidem  epifcopi  ad  man- 
ditum  regium  ipfiregi  refcribertnt.  Quid  igitur  ? 
an  ex  ejufmodi  dimiffionis  feu  divortii  vi  diflb- 
lutum  matrimonii  vinculum  exiftimarunt  epilco- 
pi?  undenam  alias  adulterio  legitime  purgari  po- 
tuerint?  Imo  undenam  tanta  in  comitiis  parla- 
mentariis  difficulras,  ut  per  biennium  amplins 
caufa  ampliata  atque  indecifa  maneret  ?  Quafi  in 
dubio  ibi  tamdiu  fuiflet,  utrum  ex  ejufmodi  di- 
miiiione  conjugium  fuiflet,  folutum.  Cur  alias 
dc  adulterio,  unde  dotis  actio  perimenda,  ita  am- 
bigebatur  ?  Verum  potius  fentio  controverfiae  feu 
dubii  vim  in  hoc  folo  conftitifle,  uttum  uxor  ex 
mariti  animi  fententia  ita  fponte  eum  deferens  te- 
neretur  lege  illa  pariter  atque  ea  quae  fponte  qui- 
dem  Hcd  invito  marito  eum  defereret.  Nec  in 
comitiis  de  adulterio,  adeoque  nec  de  folutione 
matrimonii  quae  plane  nulla  erat  omnino  dubi- 
tabatur.  Id  quidcm  verum  eft  monuifle  olim 
Gregorium  PP.  7  d  Lanfrancum  antiftitem  Can- 
tuarienfcm,  fguatcnus  gravioria  ufquequaque  re- 
fecare  vitia  fiuderet  &  inttr  omnia  &  prae 
omnibus  nefas  quod  de  Scotis  audiverat,  quod 
plerique  videlicet proprias  uxores  non  folum  de- 
ferunt  ftd  etiam  vendunt,  omnibus  modis  prohi- 
bere  contcnderet.  Ad  haec  enim  apoftolica  te 
anEioritate Jultum  volumus,  ut  non  folum  in  Sco- 
tis  hoc  fcelus  fed  etiam  in  aliis,  fi  quos  in  An- 
glorum  infula  talis  effe  cognoveris,  dura  ani- 
madverfione  pnnias,  &  radicem  tanti  mali  pru- 
denti  Jarculo  correclionis  penitus  extirpare  non 
dijf.ras.  Sic  papa  ille.  De  Anglis  non  affirma- 
tur,  licet  &  ipfos  pariter  fi  qui  forte  fuetint  hic 
coercendos  voluit.  Atqui  Scotorum  liberiora  tunc 
etiam  divortia  in  ufu  fuiffe  creberrimo  hic  aperrc 
patet.  Scoti  autem  hic  non  pro  aquilonaribus 
Britanniae  majoris  fumi  videntur,  fed  pro  Hiber- 
nis,  qui  non  raro  apud  veteres  Scotorum  e  no- 
mine  veniunt.  ld  edifcas  licet  ex  Lanfranci  e- 
jufdem  epiftolis  binis  f,  altera  ad  Gothricum  Hi- 
berniae  reocm,  ad  Terdelvacum  regem  item  Hi- 


3  Vide  Guil.  Cambdeni  Britanniam,  pg.  223.                 *■  L.  9.  D.  tit.  de  Divortiis.  e  Weilm.  1.  cap.  38.                 d  Apud  Bs- 

ron.  Tom.  1 1.  ann.  1073.  num.  48.  &.  intcr  Epiflolas  Larifranci  MS.  in  Biblioth.  Cottoniana.  e  Videfis  Jacobum  Armachanum  de 

brit.  Ecclef.  primordiis,  cap.  16.                     f  Cod.  MS.  in  Bibl.  Coiton.  &  apud  Baron.  Tom.  n.  anno  1089.  rium.  13.  &  16.  in  Vet.  Epifl 
Hibeinicarum  Syliogc  a  Jac.  Armachano  edita  Dublin.  1632.  Epift.  26.  Sc  27. 

Vol.  II.                                                                       X  x  x  x  x  berniae 


hJ 


u 


X    O    R 


E 


bcmiae  altera.  In  priore,  In  regno  vejlro,  inquit, 
perhibentur  homines  alii  legitnne  fibi  copulatas 
pro   arbitrio  &    voluntate  relinquere,  nonnulli 
fuas  aliis  dare  &  aliorum  infanda  commutatione 
accipere.     In  pofteriori  autem,   In  regno  vefiro 
quifque  pro  arbitrio  fuo  legitime  fibi  copulatam 
uxorem,  nulla  canonica  caufa  interveniente  re- 
linquit,  &  aliam  quamlibet  fu  fibi  vel  retijiae 
uxori  confanguinitate  propinquam ,  five    quam 
alius  fimili  improbitate   deferuit,    maritah  feu 
fornicaria  lege,  pimienda  fub   temeritate    con- 
jungit.     Accedat  &  illud  Anfelmi  antiftitis  Can- 
tuarienfis  ad  Muriardachum  Hiberniae  regem  a, 
'Dicitur  etiam  quod  viri  (apud  vos  ir/  Hibernia) 
ita  libere  &  publice  uxores  fuas  uxoribus  alio- 
rum  commutant  ficut  quilibet  equum  equo,  aut 
'  quamlibet  aliam  rem  re  alia  ab  illo  commutat, 
aut  pro  libitu  &  fine  ratione  relinquunt.     G)iiod 
quam  malum  fit  omnis  qui  Chrifiianam  legem 
novit,  intelligit.     Atque  ad  eundem  b,  Auditur 
apud  vos  quia  conjugia  in  regno  vefiro  fine  om- 
ni  ratione  dijfoivuntur  &  commutantur.     Et  fa- 
ne  inter  Hibernos  maxime  fylveftres  etiam  no- 
ftrum  in  feculum  c  liberior  divertendi  folvendi- 
que  matrimonii  mos  duravit,  quem  merito  per- 
ftringit  Cambdenus.     Morem  illum  Hibcrnicum 
ex  Anglicano  natum  perperam  autumat  Joannes 
Picardus  d  ex  verbis  tum  Gildac,   tum  Bonifacii 
archiepifcopi  Moguntini  in  Epiftola  ad  Ethclbal- 
dum  Merciorum  regem  apud  Guilielmum  Malmef- 
burienfem  e  male  fuafus.     Nec  enim  de  divortiis 
in  eis  omnino  agitur ;     fed  plane  de  adulteriis, 
quod  manifeftius  eft  cx  ipfa  Bonifacii  Epiftola  in- 
tegra  f,  cujus  velut  epitomen  folum  habet  Gui- 
lielmus  ille.     Sed  nec  interim  diflimulandum  eft 
veftigia  extare  in  vetuftioribus  juris  tum  Scoto- 
xum  g  aquilonarium  tum  Anglorum  h  commen- 
tariis  moris  uxoris  feparandae  ob  aliquam  corpo- 
ris  fui  (in  nonnullis  excmplaribus  criminis)  tur- 
pitudinem.     Sed  illud  ad  matrimonii  fblutionem 
ipe&are  non  fatis  liquet,  tametfi  de  ea  poffit  in- 
telligi,  uti  &  Joannes  Skenaeus  in  notis  ad  regi- 
am  majeftatem  intelligere  videtur.     Et  de  Chri- 
ftianarum  veterum   rerumpublicarum  ac  potefta- 
tum  circa  divortia  feu  nuptiarum  folutiones  mo- 


B    R    A    I    C    A.'  84^ 

Conflantmi  quafi  media  feu  conciimn, 
Nicaenum  prtmum,  £ff  dein  ttfque  h, 
Jnflinianumy  hijioria. 

E  lcgibus  moribufque  hic  Chriftianifmi  ve 
teris,  jam  diftum  eft.  De  canonibus  fy 
nodicis  ac  pontificiis  ac  de  patrum  Chriftiano 
rum  theologorumque  ac  juris  pontificii  peritoiutr 
fingulorum  fententiis  proxime  juxra  inftitutuir, 
fuperius,  eft  videndUm.  Canones  hi  atque  fen 
tentiae  per  feculorum  intervalla  tria  funt  adver 
tendae.  Primum  eft  quod  ab  aevo  apoftolicc 
dcduftum  in  tempora  Chriftianifmi  in  Romanun- 
impcrium  recepti  primitiva  feu  ea  quae  cohcili- 
um  Nicaenum  primum,  id  eft,  annum  Chriftj 
325.  &  Conftantini  regni  19.  proxime  antever- 
tunt,  extcnditur.  Secundum  quod  inde  in  Jufti 
nianum  feu  annum  quafi  530.  excurrit.  Tertiun- 
quod  dein  inde  in  tempora  recentiora.  Interval- 
lo  primo  tribuuntur  canones  apoftolorum  fic  didl 
uti  &  conftitutiones  Clementinae.  Et  quidero 
titulo  tenus  utrique  fidi,  vetufti  funt,  nec  hoc 
puto  intervallo,  figmentonim  fatis  feraci,  recen 
tiores.  In  Conftitutionum  illarum  libris  octo 
nulla  reperitur  de  fimplici  divortii  jure.  Sed  ub: 
de  cleri  uxoribus  agitur,  fanctio  eft  l,  ne  quis  ex 
illo  genere  ducat  cxSiS^n/jAvluj  ejcttam  feu  repu- 
diatam  ;  quod  fane  repudii  tunc  admiiTi  ve- 
ftigium  eft  non  ita  obfcurum.  Et  in  Con 
ftitutionibus  Petro  fimul  &  Paulo  tributis  k,  <mpi, 
>!  "OTjij  <£"<*AGt  (Tuvct(p,§W7iq,  'n  d(pi?~-cdcoo-iv  ji  d-r.f.xA- 

AL<$coozv,  Fidelis  vir  aut  foemina  fervi  copulati 
vel feparentur  vel  ejiciantur.  Ubi  plane  jubetur 
divortium,  feu  quod  ex  jure  fimpliciter  natutali 
vim  planc  fortitur,  matrimonii  fervorum  folutio. 
In  Canonibus  l  autem  prohibetur  epifcopus,  pres- 
byter,  &  diaconus,  yjvca^g.  cnfici7V\etv  ta&cpiax 
ivAafie<a.$,  Uxorem  ejicere  obtentu  religionis.  Vc- 
rum  non  ad  divortia  fimpliciter  attinet  hic  canon 
fed  ad  haerefim  illam  feculi  primitivi  notiifimam 
quae  nuptias  damnavit.  Nam  qui  nuptias  jure 
divino  feu  evangelico  non  licitas  credcns  aut  ca 
de  re  fcrupulofius  dubitans,  uxorem  ejiciebat,  is 
lu^gt/g&la?  ■n^dau  religionis  (hoc  fenfu,  id  eft, 


res  legefque  ha&enus.     Unde  fane  haud  aegre    fuperftitionis   feu   cautionis)  caufa  id  faciebat, 


cdifcendum  eft  quidnam  illac  de  jure  divortio- 
rum  Mofaico  evangelice  explicato  adeoque  de 
rnnovacti  feu  fornicationis  in  exceptione  a  Chrifto 
adhibita  &  de  diclis  ea  de  re  apoftolicis  per  plu- 
rima  fecula  &  regiones  difFufiifimas  fentirent  j 
florentibus  interim  apud  eas  viris  tum  alias  doc- 
tifllmis  tum  canonum  facrorum  peritiflimis,  eti- 
am  &  autoribus  qui  (ut  ftatim  patcbit)  perquam 
variatim  hic  adverfarentur. 

C  A  P.     XXXI. 

Canonum  pontificiorum  ac  theologorum 
fententiarum  cie  divortiorum  jure,  pri- 
mo  a  temporibus  apoflolicis  ufque    in 

'  Anfelm.  lib.  3.  Epifl.  14.7.  -  Ibid.  Epift.  142.  c  Vide  Guil.  Cimbden.  Brit.  pag.  j6f.  &  79i.  <>  In  Anfl-Ini. 

lib.  ;   Epift.  147.  e  De  Regib.  Angliae  lib.  11.  f  Bonifac.  Mogunt.  Epift.  19.  £  Regiam  Majefht.  lib.  1.  cap.  K>. 

§.  73.  i'  Ranulph.  de  Glanvilla  lib.  6.  cap.  17.  '  Conftit.  Apoftolic.  lib.  6.  cap.  17.  k  Ibid.  lib.  S.  cap.  34- 

'  Can.  Apoft.  f.  m  Can.  14.  dift.  30.  cap.  3.  &  vide  can.  1.  5c  9.  &  dift.  ead.  «c  Cod.  Ecclcf  unimfae  can.  71.  "  Fulgent. 

Ferrand.  m  Brcviar.  can.  164.  t  Can.  Apoft.  48. 

repudiaU 


Unde  etiam  in  Gangrenfi  m,  Si  qua  muiier  relique- 
rit  virum  fi&hvrlo/jJn  t-  ylyM;  nuptias  execrans 
aut  abhorrens  (ex  haerefi  fcilicet  Euftathiana  qualem 
multi  etiam  ante  imbiberant )  quod  &  religionis 
caufa  antiquitus  n  rcdditur,  anathema  fit.  Cae- 
teium  in  Canonibus  illis  apoftolicis,  exprefla  poil- 
modum  °  habetur  fecundarum  nuptiarum  poft  rc- 
pudium  prohibitio.  Si  quis  laicus  uxorem  fuam 
6x(2cl??wv  iii°jiv  /\a(ioi  ;/i  <bQcl  «?Ab  cxmKiKvfjJivbjj, 
ejiciens  aliam  acceperit  aut  ab  atio  repudiatam, 
communione  pellatur.  Sed  thcologi  jurifconful- 
tique  orientis  de  repudiata,  aYwnw;,  d,\oy»c,  m 
•g)  vo/uuc,  Sine  caufa,  ratione,  nec  juxta  ieges, 
canonem  hunc  accipiunt.  Et  Michael  Chryfoce- 
phalus  nondum  editus,  'A-mteAv/jiAvti,  inquit  ibi, 
T^oO  ^   f^  'v  ^fJiSK;  tS  otx<~iv  dvtyoi  c^tctivynio-ciy 


49 


Uxor.     Ebrai 


C    A. 


■9 


leptidiata  dicitur  ea  quae  nm  juxta  Iges  a  ma- 
ito  fno  fparuittr.  Occurrit  quidem  in  Evarifti 
apae  Epiftolis a  velut  pro  )ure  divino  exploratif- 
;mo,  ncutrum  conjugum  matrimonium  (olvere 
otuilVe.  Vixit  ille  liib  annum  no.  Sed  diu 
ft  quod,  ut  aliae  veterum  epiftolarum  quae  de- 
retales  didtae,  ita  &  haec  ab  eis  qui  libentius  falli 
.olunr,  ut  plane  lictitia  explofa  cft.  Sunt  autem 
oc  in  intervailo  canones  de  divortiorum  jurepla- 
e  <»enuini.  In  oriente  Ncocaefarienfis  fynodus  b 
:uj  intcrfuerc  cpifcopi  circa  fedecim,  ieu  qui  in 
mcyrana  ante  fcderant)  Sacerdos  cujus  ttxor  pofi 
rdinationem  moechatur  cp&iA«  am~\<J  Cpuj  wjtw 
'ebet  aut  convenit  eam  dimittere  feu  fria.^uylwGt! 
unc,  ut  Zonaras,  disjungi  ab  ea,  feu  dato c  repudio 
imittere  eam  debet.  Sunt  quidem  viri  dodtifli- 
li  d  qui  digamos  in  conciliis  Nicaeno  e,  Ancy- 
mo  f,  Neocaefarienfi  8,  Laodiceno  h  hujus  inter- 
alli  rnemoratcs,  veluti  quos  damnarent  illorum 
itres,  pro  cis  volunt  fignantius  fumendos  qui 
>fque  repudio  caufa  adulterii,  conjuges  ob  cau- 
s  ex  jure  Caefareo  licitas  alias  dimittentes  fecun- 
j,   priore  vivente,  matrimonium  inirent.     Sed 

bene  perpenfa,  perquam  erit  manifeftum  ex 
leologorum  illius  feculi  fententiis  aliifque  ca- 
jnibus  '  moribufque  inde  tum  in  oricnte  tum 

occidente  circa  digamos  iequentibus  atque  ori- 
itis  jurifconfultis,  fecundas  qualefcunque,  five 
>ft  alterutrius  mortem  five  poft  repudium  etiam 
■  lalecunque  nuptias  vocabulo  illo  ibi  innui.    Nec 

ud  magis  ad  divortia  quam  ad  matrimonium 
j  orte  folutum  fpedtare.  In  occidente  autem 
.  relatenfis  fynodus  prima,  cui  interfuere  epifco- 

1  &  presbyteri  40  quorum  aliqui  ex  Italia  & 
.  "rica  praeter  Gallicos  &'  reftitutum  epifcopum 
Jmdinenfcm,  fub  annum  Chrifti  314;  T>.  his 
t  i  conjuges  k  fuas  in  adulterio  d  prehendunt  & 

2  'em  funt  adokfcentes  fideles,  &  prohLentur 
7  bere,  placuit,  ut  in  quantum  pojfit  confilium 
e  detur,  ne  viventibtis  uxoribus  fuis,  licet  adul- 
t  is,  alias  accipiant.  Et  demum  Eiiberitana  x 
{•>  idem  tempus  habita  in  Hifpaniis,  epifcopo- 
I  n  noVemdecim  ;  Foeminae  quae  nulla  praece- 
a  ite  caufa  reliquerint  viros  fuos  ejf  fe  copula- 
%  nnt  alteris,  nec  in  fine  accipiant  communio- 
nn.  Item  foemina  fidelis  m  quae  adulterum 
n  ritum  reliquerit  fidelem,  &  alterum  ducit, 
p  hibeatur  ne  ducat  ;  fi  duxerit,  non  prius  ac- 
c.  iat  communionem  nift  quem  reliquerit  prius  de 
ftulo  exierit,   nifi  forte   necejjitas  infirmitatis 

dce  compulerit.  Et  fifuerit  fidehs  quae  du- 

cw  ab  eo  qui  tixorem  inculpatam  reliquit,  & 
c  n  fcierit  illum  habere  uxorem  quam  Jine  catifa 
r.  ■quit,  huic  nec  in  finem  dandam  effe  commu- 
n  nem.  lnctdpatae  hic  mentio  &  caufae  prae- 
c  'entis  in  dubio  nimium  relinquit,  qualenam 
p  ribus  Eliberitanis  divortium  haberetur  legiti- 
njm.  Sententias  autem  theologorum  hujus  in- 
t  /alii  paucorum  fatis  alias  habemus.  Certe 
C  tmens  Alexandrinus  n  divortiis  ex  jure  Cae- 
f  :o  permiflis  adeoque  fecundis  inde  nuptiis  ex- 


preftius  adverfatur.  Origenem°&TertulIianumPan- 
te  in  hancrcm  memoravimus.  Ethorum  utcrque  li- 
bcrum  divortiorum  jus  fcu  extra  caufam  moechi- 
ae,aut  caufam,  utfentire  vidcturOrigenes,  nondif- 
parem,  impugnat.  Sed  &Origenes,»5V7<?,inquit,<p<?/^ 
dam  qui  praefunt  ecclefiis  extra  Scripturam permi- 
fijfe,  altquam  nubere  viropriore  vivente,  &  contra 
Scripturam  quidem  fecerunt,  &c.  unde  contrari- 
am  ei  cooevam  fuifle  fententiam  aliorum  etiam 
qui  ecclefiis  praeerant  aperte  videmus.  Eutychi- 
ano  item  papae  tribuitur  ^  illud,  Si  quis  Gentilis 
Gtntdem  dimiferit  uxorem  ante  baptifma,  pofl 
b  tptifmum  in  potefiate  ejus  erit  eam  habere  vel 
non  habere.  Et,  infidelis  fi  difcedit,  difcedat. 
Vixit  ille  fub  annum  2S0.  Quid  alii  tunc  fenfe- 
rint,  ex  canonibus  jam  ailatis  partim  eft  elicien- 
dum.  Et  mirum  eft  adeo  pauca  de  divortiis  re~ 
periri  in  fynodis  illius  feeuli  etiam  quae  rem  ul- 
tro  tradtarunt  uxoriam  ,  ut  tum  Neocaefarienfis 
tum  Gangrenfis.  Quod  ad  fecundum  attinet  in- 
tervallum  feu  fecula  a  fynodi  Nicaenae  tempore 
in  Juftinianum  extenfa  ;  concilia  in  eis  fuere  qua- 
tuor  genetalia  celeberrima  illa,  Nicaenum  pri- 
mum,  Conuantinopolitanum  primum,  Ephefinum 
&  Chalcedonenfe.  Neque  omnino  in  horum  ca- 
nonibus  quid  de  divortiis  occurrit,  qui  fcilicet 
apud  Graecos  ac  Latinos  Veteres  habentur.  Ve- 
rum  quidcm  eft  in  Nicaenis  illis  ex  Arabico  pri- 
dem  fadis  v  haberi  canonem  quo,  Sacerdos  aut 
diaronus  uxurem  fuam  propter  fornicattonem  di- 
mittens  aut  ob  altam  caufam  aut  domo  ejiciens 
propter  bona.  externa  vel  ut  illam  altera pulchri- 
ore  aut  meliore  aut  ditiore  mutet,  vel  propter 
concupfcentiam  fuam,  quod  T)eo  difplicet,  & 
Wa  ob  kas  caufas  dimijfa,  ipfe  cum  altera  ma- 
trmonmm  contrakns  d-.ponendus  efi.  Si  vero 
Juerit  laaus,  prohibeatur  communione  fidelium. 
Sed  ut  augmentum  iliud  Arabicum  nec  in  orien- 
tis  nec  in  occidentis  jus  pontificium  recipitur,  ita 
fane  nec  intervallo  in  hoc  aut  locum  meretur  aut 
fidem.  Ulud  vero  advertendum  hic  eft,  Conftan- 
ttni  fanctiones  de  divortiorum  modis  fuperius 
oftenfas,  morefque,  quos  ex  illis  eft  facile  elicere, 
in  Chriftianifmo  imperii  Romani  obtinuifle,  pa- 
tribus  in  fynodo  Nicaenis  non  omnino  aut  refra- 
gantibus  aut  adverfa  docentibus.  Et  fane  fan£tio- 
nes  illae  Conftantinianae  plane  pontificiae  fuere. 
Nam  ut  deceflbres  fic  ille  pontifex  erat  maximus, 
id  eft,  in  rebus  facris  arbiter  fummus,  idque  tam 
in  Chriftianifmo  quam  ante  in  Paganifmo,  uti 
&  fucceflbres  f  ufque  in  Gratianum,  qua  de  re 
plura  alibi.  Quale  de  patribus  Nicaenis  diftum 
eft,  itidem  de  Conftantinopolitanis,  Ephefinis  eti- 
am  &  Chalcedonenfibus  dicendum.  Neque  fci- 
licet  Conftantinopolitanos  in  fynodo  oecumenica 
fub  Theodofio  primo  (feu  anno  Chrifto  381)  ne- 
que  Ephefinos  in  ea  quae  fub  Theodofio  minore 
habita  eft  anno  431.  aut  Chalcedonenies  fub  Mar- 
tiano  anno  45  1.  quid  omnino  in  ea  quae  five  fta- 
tuta  five  permifla  funt  legibus  illis  Conftantinia- 
nis,  Theodofianis,  ac  Valentinianis  moribufve  im- 


Ep'ft.  2.  u  Can.  8.  in  Codice  Ecclef.  univerfae  can.  5-3.  c  Dift.  34.  cap.  11.  d  Chrift.  Juftel.  in  Cod.  Ecclef. 

ui  srfae  ad  can.  ioj-.  '  Can.  8.  f  Can.  19.  g  Can.  7.  h  Can.  1.  j  Vide  Bafil.  ad  Am- 

fi  ich.  caD.  4.  Syric.  Decrcral.  cap.  1 1,  &  iy.  &c.  k   Can.  10.  '   Can.  8,  9,  8c  10.  ubi  vide  Gabriel.  Albafpinum   lvo 

p    8.  cap.  198.  Burchard.  lib.  9.  cap.  61.  m  Cauf.  32.  quaeft.  7.  cap.  8.  Ivo  part.  S.'cap.  199.  Burch.  lib.  9.  cap.  63.  "  Stro- 

n     2.  iub  finem.  °  Homil.  7.  in  Matth.  p  Adverf.  Marcion.  lib.  4.  *  Ivo  pwt.  8.  cap.  ig;.  Grat.  can.  28. 

q-  ■  c  Si  quis  gent.  &c.  Simili  modo.  '  Can.  66.  '  Zofimus  lib.  4. 


pena 


8§i 


U  x  o  r     E 


B   it   A    I    C    A. 


852 


perii  circa  divortia  ante  oftenfis  pronuntiaffe,  aut 
de  .eis  difputaffe  ;  quantum  fcilicet  ex  fynodorum 
illarum  canonibus  aut  actis  cognofcimus .;  ut  Sar- 
dicenfe  concilium  quod  &  generale  nuncupatur, 
aliaque  hujus  intervalli  non  pauca  nec  divortii 
morem  memorantia  praeteream.  Sed  vero  ut 
imperatoriac  fan&iones  a  Theodofio  minore  in 
corpus  iilud  qui  codex  Theodofianus  dicitur,  brevi 
p.oft  conciiium  Epheiinum  conjectae  funt,  velut  id 
quod  juris  Cacfarei  corporis  nomen  tunc  ibrtiretur, 
ita  &  canones  qui  praecefferant  fparfim  lynodici,  fic 
puto,  fub  id  tempus  in  codicem  ab  epifcopis,  for- 
te  patribus  ipfis  Ephefinis  eorumve  aliquibus,  con- 
fedtum  BtfiAw  kclvovcdv  tiis  ksl3o7\iwic,  cvxTwtrias, 
Codicem  canonum  catholicae  feu  univcrfae  eccle- 
fiae,  poftea  faltem,  diclum  relati  funt.  Atque  in 
hifce  canones  habentur  praeter  alios  Neocaefa- 
rienfes,  &  Gangrenfes,  adeoque  de  divortiis  quae 
fupra  inde  memorantur.  Sed  non  omnino  quid 
aut  ex  canonibus  apoftolicis  diftis  aut  ex  Arela- 
tenfi  prima  aut  Eiiberitana.  Ita  nihil  plane  in 
codice  illo  tunc  temporis  in  divortia  fimpliciter 
aut  de  modo  eorundem  univerfali  comprchen- 
fum.  Nec,  quantum  video  codici  iili  vis  juris 
canonici  univerfalis,  utcunque  fic  conftru&o,  an- 
te  fynodum  quartam  gcneralem  feu  Chalcedo- 
nenfem  cxpreffim  data  eft.  Primus  ejufdem  fy- 
nodi  canon  cft,  Tas  ro^s  r  aytm  iram^v  -ng.Si 
h/g.cfluj  cwvaSbv  ct^gjt.  tS  vvv  c>ii.rn£hvTu.c,  itcf-vovac; 
y.&cvS.v  i$ix.ouoicrx.fjfyj,  Canones  qui  a  fanffis  pa- 
tribus  m  unaquaque  fynodo  hucufque  conjiituti 
fimt  obfrvari  aequum  cenfuimus.  Tam  provin- 
ciali  quam  oecumenica,  ut  diferte  jurifconfulti 
Graeci.  Ante  illud  ftatui,  nullibi  eft  eompertum. 
Attamen  fatendum  interea  eft,  velut  pro  eo  quod 
vim  canonum  univerfalem  ante  haberet  in  adtis  a 
ejufdem  fynodi,  citari  codicem  illum,  cui  poft- 
modum  etiam  &  canones  Chalcedonenfes  ad- 
je&i.  Atque  ita  natus  eft  ille  quem  nunc  jam 
di£to  nomine  Graeco-Latine  editum  terimus.  In 
eo  ex  canonibus  occidentis  omnino  nihil  inerat. 
Habetur  autem  in  eis  quod  divertendi  morem  in 
hoc  intervallo  fapit,  ut  in  Carthaginienfi  illa  b 
qua  puniendus  epiicopus,  Si  fciens  ordinaverit 
clericum  eum  qui  viduam  aut  repudiatam  uxo- 
rem  habuit  aut  fecundam.  Imo  in  hujus  inter- 
valli  canonibus  Africanis  expreilius  divortia,  fal- 
tem  nuptiae  ex  eis  fecundae,  vetantur.  Synodus 
Milevitana  prima  Arcadio  &  Honorio  5.  confuli- 
bus  feu  anno  Chrifti  402.  habita,  cui  interfuit  e- 
tiam  cum  epifcopis  quamplurimis  Auguftinus  Hip- 
ponenfis;  Placu.t  c  ut  fecundum  evangelicam 
&  apoftolicam  doffrinam,  neque  dimijfus  ab  uxo- 
re  neque  dimijfa  a  marito  alteri  conjungantur, 
fed  ita  maneant,  aut  Jibimet  reconcilientur ;  quod 
fi  contempferint,  ad  poenitentiam  redigantur,  in 
qua  caufa  legem  imperialem  petendam  promulga- 
ri.  Id  ipfum  in  codicem  canonum  ecclefiae  A- 
fricanaed,  a  patribus  217.  Carthaginienfibus  con- 
firmatum,  relatum  eft  cum  titulo,  <£&  r  rvc:  av- 
ogstc,  7i  <7w,s  yjvcu-ncy;   am?\.uivToiv  tvct  StojS  /ueivncnv, 


T)e  his  qui  uxores,  aut  quae  viros  dimittant,  u\ 
fic  maneant.     Certe  nec  in  codicem  illum  eccie-i 
fiae  univerfae  pontificum  R.omanorum  decretdy 
aliquod  erat  tunc  receptum,    utcunque   iliorum! 
placita  velut  vim  obtinere  univerfalem  etiam  an-: 
tiquitus  e  eft  exiftimatum.     In  iis  autem  fub  an-1 
num   in  hoc   intervallo    390.  habetur  decrctalis 
Syricii  papae  ad  Himerium  Tarraconenfem  epif. 
copum,  qua  T)e  conjugalmm,  inquit  (,violationt 
requififti  fi  defponfatam  alii  puellam  alter  in  ma- 
trimonmm  pojfit  accipere  :  hoc  ne  Jiat  modis  om- 
nibus  inhibemus,  quia  illa  benediclio  quam  nup- 
turae  facerdos    imponit,   apud  fideles  cujufdam 
facrilegii  inftar  eft,  fi  ulla   tranfgrejfione  liole 
tur.   Lta  fane  nec  folubilia  fponfaiia,  de  praefent 
ut  aiunt  contradta,    nedum    matrimonia  voluit 
maxime  fi  accefferat  miniftri  facri  benedictio.  Ei 
circa  feptennium  poft  Syricii  mortem  feu  annc 
40$.  Innocentius  papa  primus  ad  Exuperium  e, 
pifcopum  Tholofanum,  T)e  his  requifivit  g  di 
lectio  tua,  qui  intervenienle  repudio,  alii  fe  ma 
trimonio  copularunt ;  quos  in  utraque  parte  a 
dulteros  cjfe  manifejfum  efi,     (gui  vero  vel  ttxo 
re  vivente,   quamvis  dijjociatum  videatur  ejj. 
conjugium,  ad  aUam  copulam  fefiinarunt,  nequ. 
poffunt  adukeri  non  videri,  in  tantum  ut  etiar, 
hae  perfonae  quibus  taies  conjuncJi  funt,  etiat, 
ipfae  adulttrium  commifijfe  videantur  fecundm, . 
illud  quod  legimus  in  Evangelio  :  Qui  dimifen 
uxorem  Juam  &  duxerit  aliam,  moechatur.    Si 
militir  &  qui  dimiffam  duxerit,  moechatur ;  c 
ideo  omnes  a   communione  fidelium  abftinendm 
T>e  parentibus  aut  propinqtiis  nihil  tale  ftatn 
poteji,    nifi  Ji  incentores  iiliciti  confortii  fuiff 
detegantur;    Sic  ille.   Atqui  non  omnimoda  im 
probaffe  eum  divortia  videtur  ex  epiftola  ad  Pro 
bum  h,  ubi  captivitate  quidem  nolens  folvi  ma 
trimonium  (quemadmodum  &  poftea  Leo  mag 
nus  ')  conventum   pronuntiat  fecundae  mufierh 
priore  (captiva)  fuperfiite,   nec  divortio  ejecla 
nullo  paclo  pojfe  ejfe  legitimum.     Et  de  epifcopi 
&  presbyteris  ante  ordinationem  eonjugatis,  Le< 
ille  k  fub  annum   450.  Ut  de  carnali  Jpiritml 
fiat  conjugium  oportet  eos  nec  dimittere  uxores 
&,  quaji  non  habeant,  fic  habere,  qitod  falva  (u 
chantas  connubiorum  &  cejfent    opera  nuptici 
rum.     Quinetiam  patrum  aliquot  qui  hoc  inter 
vallo   fcripfere,    divortiis  quae  ex  jure  Caefare< 
legitima  habebantur,  adeoque  fecundis  inde  nup 
tiis,  fententiae  fuere  advcrfiflimae.     In    orient< 
Bafilius  magnus,  Caefarienfis  antiftes,    in  epiftoli! 
canonicis  ad    S.  Amphilochium  epifcopum  Icc 
nienfem  l  Tomini,  inquit,  diEium,  o^  '(<n  $  «» 
^estffi  ^    yjvca^lv   clr,fjj,^c\,  10%}  y   m  Vcfivai  ydy. 
efy  sa£l^  Tra^ex.7^;  Aoya  ■OT^iG-ia?"    y  q  cruvri^eici  i% 
BT«?  I^«.     Ex  aequo  &   viris  &  midieribn 
convenit,  quod  non  liceat  a  marito  difcedere  k 
matrimonium  folvere,  praeterquam  propter  .fot 
nicationem.     Confuetudo   autem  non  ita  fe  ha 
bet.     Nempe  ex  legibus  Caefareis  liberius  nnilt 
divortiorum  in  Chriftianifmo  illius  temporis  ju 


»  K&..  Synod.  Chalcedon.  4.  &  vide  Chriftophor.  Juftell.  in  Praefat.  ad  Cod.  Ecclefiae  univerfae  Parif.  r6ro.  6  Synod.  Cartfa 

4.  can.  69.  anno  308.  '   Synod.   Milevit.  1  can.  17.  d   Cod.  Ecclef.  African.  can.  101.  &  Concil.  Afric.  apud  Dion) 

Exig.  69.  Concil.  Carthagin.  apud  Zonaram.  can.  116,  apud  Balfamon.  ioy.  c  Dift.  19.  c.  1.  8c  Cauf.  zf.  quaeft.  z.c.  18.  f  Ca; 

4.  Caul.  17.  quaeft.  2.  cap.  fo.  s   Epift.  Decret.  3-cap.  j.  cauf  23.  quaeft.  4.  cap.  46.  h   Epift.  9.  cauf.  34.  quaeft, 

&  2.  cap.  2.  1  Epift.  79.  cauf.  34.  quaeft.  1.  &■  2.  cap.  1.  k   Epift.  92.  cap.  3.  Dift.  31.  cap.  10.  '   Can. 

vidc  item  ejulHem  cap.  26,  3/,  48,  &  77.  &  Homil.  7.  in  Hexahemeron. 


:$3 


U    X    O    R       E    B    R 


A    I   C   Ai 


:5+ 


jrat  ut  fupcrius  oftenfum  cft.  Qui  ex  divortio 
i  iter  habito  fecundo  matrimonium  inirct,  pro 
ilultero  habuit  Bafilius.  Floruit  is  diu  antc 
Dnftitutionem  quam  fupra  oftendimus  Theodo- 
anam.  Huc  item  trahitur  illud  Gregorii  Na- 
ianzcni  a,  ubi  uxorem  faepe  efie  ait 


Jalim  cdquiftum  quidem  fed  quod  dimitti  ne- 
uit.     Confonus  cft  Chryloftomus b,  qui  reliftum 
'it  Tej-mv  eW  dipiaaac,  unicum  modum  divortii 
:2,itimum,  quem  adulterii  caufa  efle  palam  afle- 
it.     Concors  item  Afterius c  epifcopus  Amafcae 
afce  coaetaneus.     In   occidcnte   item    Hierony- 
nusd  confonus,  qui  nec  fecundas,   poft  divorti- 
m  adulterii  caufa,    nuptias,  priore  vivente  con- 
a<;e  admittir,    uti  nec  Chryfoftomus.     Adftipu- 
atur  fatis  Ambrofius e  uti  &  Auguftinus  etiam 
:um  ad   Pollentium   libros   fcripfit  de  conjugiis 
dulterinis.     Poftea  vero   fatis  dubitanter,    ut  in 
Utraftationibus,    unde  fane    fententiarum    tunc 
emporis  difcrimcn  haud  exiguum  eft  dignofcen- 
luni.     T)e  praecepto,  inquit  ille  f,  quo  prohibe- 
ur  ttxor  non  dimitti  nifi  propter  fornicatwnem  ; 
?ic  qu:dem  fcrtipulofijfime  difputant.     Sed  cum 
•:elit  'Dominus   intelligi  fomicationem  propter 
■piam  liceat  dimittere  uxorcm,  utrum  eam  quae 
iamnatw  in   fiupris  an   illam  de   qua  dicitur 
Perdidifli  s  omnem  qui  fomicatur  abs  te,  in  qua 
•itiqw:  &  illa  eft  (neque  enim  non  fomicatur  a 
Domino   qui   tollens  rnembra   Chrifti  facit  ea 
m:m'ora  meretricis')  etiam  atqne  etiam  cogit  andum 
"ft,  atque  requirendum.   Nec  volo  in  re  tanta  tam- 
ipue   ad  dignofcendum  difficili  putare   leEtorem 
flam  fibi  noftram  difputation^m  dcbere  fufficere. 
Sed  legat  &  alia,  five  nofira  quae  pofiea  fcripta 
funt,  five  aliorum  mclius  conjidaata  a^que  trac- 
tata  ;  vel  per  Ji  potefl  ea  quae  hic  merito  move- 
re  pojfunt  vigilantiore  &  intclligentiore  mente 
dijcutiat.     JSion  quia  omne  peccatum  formcatio 
eft  (  neque  enim  omnem  pcccantem  T)eus  perdit, 
qui  quotidie  JancJos  fuos  exaudit  dicentes,  T)i- 
mitte  nobis  debita  noflra)  cum  perdat  omnem  qut 
fornicatur  ab  eo.     Sed  quatcnus  intelligenda  at- 
que  elimanda  fit  haec  fornkatio  &  utrum  etiam 
fropter  hanc  liceat  dimittere  uxorem,  latebrofijfi- 
ma  quaeftio  eft.     Licere   autem  propter  tftam 
quae  m  fttipruc  committitur,   nulfa  qmeftio  eft. 
Et  ubi  dixi  koc  permijfum  ejfe,  non  jujfum,  non 
■<■  attendi  aliam  Scripturam  h  dicentem :     ®ui  te- 
net  adulteram  ftultus  &  impius  eft.     Ita  ab  le- 
gibus  de  divortio  feu  matrimonii  folutione  Caefa- 
reis  receptiiTimis  ncc  fine  theologorum  proculdu- 
bio  fummorum  confilio  editis,  difcrepabant  alii, 
ut  ficri  amat,  in  alias  atque  alias  fententias  tum 
in  oriente  tum  in  occidente  diftrafti.     Neque  in 
hoc  intervallo  jus  Caefareum,  ex  canonum  theo- 
logorumve  aliquot  ratione  omnino  mutatum,  ta- 
metfi  in  occidente  principum  aliquot  conftitutio- 
nes  hic  propius  eis  acceflerint,   ut  in  ante  fupe- 
rius  oftenfis  liquet. 


C  A  P.     XXXII. 

De  canombm  pontificiis  ac  fynodicts  pa~ 
trumque  fentenfm  circa  divortia  fett 
matiimonii  folutionis  jus  in  ortente  pofi 
Jujhmani  imtia3  tifque  in  fecuh  re- 
centiora. 

POST  Juftiniani  initia,  orientis  hic  canones 
ac  fententiae  feorfim,  uti  dein  &  occiden- 
tis  jam  perluftrandae.  In  oriente  obtinuere  ut  iri 
imperium  recepti  canoncs  quidem  nulli,  dum  im- 
peravit  ille,  quibus  divortiorum  jus  liberius  coer- 
citum,  nifi  exceptionem  inde  habendam  exiftimes 
quod  fub  annum  540  feu  ejufdem  14  fanciverit 
ille  ',  Tafyv  vo/^iy  i^m^etv  tvc  dyius  6xx.Ancri-six.vs 
■>{g.vzvccc  ts?S  vsra  T  aylwr  Ttosa.ocfiV  awo^inv  ok7?$cV- 

nvcc  n  (2e?M'D$ivmc,    Vicem  Itgum  obtinere  fanc- 
tos  ecclefiafticos  canones  qui  a  fanflvs  qua>uor 
concilus  expofiti  funt  aut  firmati.     Scilicet  NLae- 
no,  Conftantinopolitano  primo,  Ephefino,  Chal- 
cedonenfi.     Harum  enim,  inquir,  fynoco  um  dog- 
mata,     x.ci!dv!,irtp    iws  Sciico;    y^aQclc  it^fiU^x,    <t 
tm  x&vovck;   o£:  vOfjMC  puXd,^  To/uav,      Ut   ScriptU  aS 
Sacras  recipimus,   &  canon-.s  ut  leges  obfrva- 
mus.     Quatuor  conciliorum  canones  palam  hic 
in  leges  recepti.     Ergo  &  canon  ille  Chaicedo- 
nenfis,  quo,  ut  ante  oftenfum  eft,  tam  provinda- 
les  alii  ut  Ancyrani,  Neocaefarienfes,   reliqui  iri 
Codice  Graeco  veteri,  quam  qui  oecumenici  an- 
te  fuere,  parili  donantur  autoritate.     Si  quid  igi- 
tur  in  provincialibus  illis  de  divortiis  (quod  parum 
quidem  eft,    nec  liberius  eorundem  jus  omninb 
improbat)  occurrit,   jam  legum  vim  id  habebat. 
Et  manifcftum  eft  in  oecumenicis  hac  de  re  alias 
nihil  omnino  haberi,    uti  nec  in  fvnodo  generali 
quinta  Conftantinopoli  fub  Juftinianum  celebrata. 
Juxta  leges  igitur  Caefareas  per  orientem,    non 
canones  (neque  enim  Bafiliani,  nedum  alii  praeter 
jam  diftos  ab  Juftiniano  receptos  vim  ibi  in  judi- 
ciis  tunc  fortiebantur)  neque  theologorum  fenten- 
tias   adverfas   de  matrimonii  folutionibus  illo  in 
aevo  dijudicabatur.     Etiam  &  poft  Juftini  illam 
divortii  ex  utriufque  conjugum  confenfu  reftituti- 
onem,   liberiores  multo,    ac   ferme  ut  in  vetcri 
Paganifmo,  folutiones  illae  habebantur.     Horren- 
da  haec  ( inquit  Baronius  k,  de  Juftini  fanftione 
illa  verba  faciens)  debuere  per  epifcopos  prohiberi, 
ne  fii  rent,  &  jam  fatla  rcfcindi  &  ab  ecclefia 
penitus  propuljari.     Et  pontifices  utrofque  fum- 
mos,  orientis  fcilicet  ac  occidentis,  Joannes  dic- 
tos  perftringit  ille,  quia  id  non  fecerant.     Qiiafi 
tunc  temporis,  cum  jus  fuum  cordatius  agnofce- 
rent  tuerenturque  principes  Chriftiani,  adeo  facile 
fuiflet  generi  hieratico  refragari.     Codici  illi  ca- 
nonum  orientis  Graeco  acceflere  poftmodum    ca- 
nones  alii.     Inter  eos,  Carthaginienfes  feu  Afri- 
cani,  adeoque  ille  '  quem  ex  fynodo  Milevitana 


■  In  Carm.  de  bude  virginitatis.  *  Tn  Matth.  Homil.  17.  &  in  Serm.  1.  Cea  de  decem  millium  debitorfs  item  Homil  in  Mattb.63. 

?c  vide  eum  in  libro  de  Virginitate.  '  Homil.  poftrema  in  Biblioth.  patrum,    tom.  4.  pag.  707.  d  In  Epift.  30.  feu  Epitaph. 

Faboiae  &  ad  Matih.  cap.  xix.  '  Comm.  in  Luc.  xvij.  f  Retra&at.  lib.  I.  cap,  19.  E    Pial.  lxxij.  27.  in  Vol- 

gtta-  h  Proverb.  xviij.  in  Vulgata.  '  Novell.  131.  cap.  1.  &  videfis  Chriftoph.  Juftell.  in  Praef.  ad  Cod.  Can.  Ecdef. 

Univerfae.  "  Tom.  7.  ann.  j-66.  num.  if.  l  Apud  Zonaram  Synod.  Carthag.  can.  116.  apud  Balfatnon.  can.  108. 


VOL.    II. 


Y  y  y  y  y 


855 


U    X    O    R       E    B    R    A    I    C    A. 


856 


capite  adducitur  in  divortia  fupcriore,  item  fyno- 
dus  illa  fexta  generalis  in  Trullo  fub  annum  6S0 
quae  tum  canones  apoftolorum  diclos  recepit  d 
firmavitque  (adeoque  quod  in  illis  habetur  de  di- 
vortiis)  tum  Bafilianam  b  de  conjugum  defertione 
do&rinam.  Etiam  &  Bafilii  ipiius  canones  codici 
illi  adjun&i  funt.  Et  ubi  in  Nomocanone  Pho- 
tius  (patriarcha  Conftantinopolitanus  fub  annum 
800)  canones  de  divortiis  in  oriente  apud  utrum- 
que  receptos  enumerat  c,  praeter  Bafilianos,  ex- 
preffim  memorat  apoftolorum  5  &  quos  ex  fyno- 
do  Gangrenfi  ac  Carthaginienfi  atque  fexta  in 
Trullo  jam  ante  oftendimus.  Utcunque  dico  re- 
ceptos ;  id  eft,  ut  in  theologorum  ac  jurifconful- 
torum  orientis  manibus  terendos,  non  ut  in  foro 
obtinentes.  Etenim  ex  Theodori  Balfamonis  pa- 
triarchae  fub  annum  1190  Antiocheni  commen- 
tario  in  Carthaginienfem  illum,  qui  prae  aliis  fy- 
nodicis,  in  orientis  codicibus,  divortiis  ac  fecun- 
dis  poft  ea  nuptiis  adverfatur,  liquet  in  ufum  fo- 
renfem  eum  non  admiffum.  Scilicet  centum  am- 
plius  ante  Juftinianum  annos  canones  illi  Cartha- 
ginienfes  ferebantur.  Adnotat  igitur  ibi  Balfa- 
mon  Juftiniani  Novella  illa  117  ante  oftenfa 
caufas  divortii  lcgitimas  praefcriptas  &  ledorem 
dein  ad  canonem  illum  87  Trullanae  ablegat, 
To)  yv,  inquit,  ov  tcS  ira.^pvn  xc&vovi  'ms/.iyju.tva, 
Trgpyive&es'-  0v&  '**}  "^Au,  ■ntvo^.xrmm.v,  Quae 
enim  in  hoc  canone  (Carthaginienfi)  continentur, 
cum  fint  multo  antiquiora,  in  ufu  non  funt,  aut 
non  funt  recepta.  Male  enim  ibi  redditur  exo- 
leverunt,  cum  nec  in  oriente  unquam  vim  om- 
nino  obtinuiffent.  Atque  ad  Trullanum  illum 
canonem  quae  Bafilianam  hic  dodtrinam  amplec- 
titur,  uti  etiam  in  Nomocanone  de  divortiis  lo- 
quitur,  ut  ex  jure  Caefareo  non  pontificio  defini- 
cndis.  Ita  alibi  de  altero  conjugum  furiofo  d  feu 
daemoniaco.  Tantundem  dicendum  de  canoni- 
bus  de  divortiis  in  Conftantini  Harmenopuli  Epi- 
tome  e.  Nam  in  Prochiro  fuo  ex  legibus  Cae- 
fareis  ea  dijudicanda  palam  vult.  Neque  fane 
aliter  Matthaeus  Monachus  f  in  Quaeftionibus  & 
Caufis  Mattimonialibus,  ubi  expreffim  caufas  fo- 
lutionis  juxta  leges  exponit  Caefareas.  Certe  & 
in  codice  veteri  M.S.  Canonum  orientis  habentur 
c%  avvoS\xcov  k&c?o)v,  ex  judiciis  fynodicis  Alexii 
patriarchae  Conftantinopolitani  canones  hi  de 
matrimonii  folutionibus  cum  primis  hic  obfervan- 
di.  Vixit  ille  fub  annum  1030,  idem  cujus  ali- 
quot  habentur  in  Zonarae  editione. 

I.  '  Axa.TLcyvooq-CSk  0  luAoySV  yjvdjKx  <s>jS^  dv- 
«fyoc,  ojjti  ■naop.o^OfAjcva  iluj   a,i1!av,  chn>\uS&oav. 

II.  Ai  tD^jt  civtycov  'S^c^tyofkkvcev  ¥  dmxv  c\m- 
hv^&icraj,  6*  ytin&^  @vXnSmv  %  a-uj  dviyxTwloi, 
^  01  \u\oyZvlic,  lez&Lc,'  0'jyicoc,  jc)  t?g*  avtycov. 

III.  'O  t  cn.Qio Tynpxvbjj  ty)n  fjyty&a,  y!)fng.c.  xdv 
yiyziJiyiLoii  Xchv  aya.fJ.oc,   f>gfy>c.  '£c\i  xj   ^nS  r  fjyiycev 

\CG1UKU0Z2)    MlltfMCfl. 

IV.  T&SV  cft  cwfj.<rpct)va  'oitio  ctx&ipw^)  i"o?s  vofiQic, 
v  ydfncfiV  onx,/\ucja,fjjcvcov  0  tyc,  cV<$uTt'vc,  yd/jcvc.  \u- 
/\oyj>v   Uftvc,  t   i<5ja.e  bcmoQ.'^  Tifj.rii. 


I.  Toena  immunis  erit  (minifter  facer)  qui  be- 
ncdixerit  mtptiis  mulieris  a  viro  dimijfae,  cum 
ipfe  caufam  divortii  praeberet. 

II.  Mulierts  a  viris  qui  caufam  praeberent 
ipfl  dimijfae,  f  eu  matrimonio  fotutae,  fijlcundas 
inire  votunt  nuptias,  rcprehenfione  dignae  nec 
funt  ipfae  nec    miniftri  facri  eis  benedicentes. 

Gktale  itidem  de  viris  dicendum. 

III.  Qui  ejetlam  adidterii  caufa  duxerit  five 
ante  uxorem  habuerit  ille  five  minime,  adulter 
efi,  &  adulterorum  poenis  futditus  erit. 

IV.  Sacerdos  qui  nuptias  fecundas  eorum  qui 
ex  confinfu  mutuo  nuptias  fotverint  qvod  qui- 
dem  legibus  (ut  fuperius  eft  oftenfum)  prohibetur, 
benedixerit,  dignitate  fua  privabitur. 

Manifeftiffima  illius  aevi  hic  veftigia  matrimo- 
nii  folutionis  liberioris  admifTae,  cui  nec  in  con- 
ciliis  orientis  gencralibus  (extra  TruIIanum)  ne- 
que  in  ejufdem  aliis  quid  ita  adverfum.  Nec  fa-' 
ne  in  pontificiis  canonibus  aut  fententiis  patrum 
aliquot  quidquam  cui  cederent  principum  Chri- 
ftianorum  ibi  leges.  Atque  ita  fe  res  olim  de 
divortiis  Chriftianorum  in  oriente  habuit.  Ne- 
que  puto  hodie  aliter  nifi  ubi  perfuafio  invccla 
Romana  fententiam  avitam  mutaverit.  Scio  ita 
contrahi  fubinde  apud  fcriptores  difcrimen  fenten- 
tiarum  hic  occidentis  &  orientis,  quafi  in  hoc  fo- 
Jum  reftaret,  utrum  adulterii  caufa  jure  folvi  pof- 
fet  ipfum  matrimonium,  quod  negant  plerumque 
occidentales.  Sed  palam  eft,  caufas  ob  quam- 
plurimas  alias  folvi  poffe  ex  legibus  Caefareis,  ut 
oftenfum  eft,  quibus  neque  derogatum  quid  iri 
five  canonibus  fynodicis  five  theologorum  aliquot 
fententiis  adverfis  permifere  ibi  principes  reliqui- 
que  imperii  praefedi.  Nec  fane  mores  orientali- 
um  hac  in  re  mutare  potuere  patres  occidentales 
in  concilio  generali  FJorentino.  Et  fatetur  Pe- 
trus  Arcudius  g  Graecos  fuos  hujufimodi  repudia 
admiftjfe  permifijfe  &  continuaffe.  Sed  dum  Ro- 
manenfium  partes  omnino  tuetur,  adjicit  hoc  il- 
los  feciffe  autoritate  Caefarum  deceptos  magno 
reipublicae  Chriftianae  detrimento.  Et  videfis  a- 
pud  eum  hac  de  re  plura.  AEquum  fatis  cft  igi- 
tur  ut  exifiimemus  ante  everfum  Chriftianum  ori- 
entis  imperium  leges  hic  Caefareas  obtinuiffe, 
poftea  vero,  legibus  illis  cum  imperio  fublatis,  ex 
canonibus  &  theologorum  tyrannidi  Mahumeda- 
nae  fubjeclorum  fententiis  quales  oftendimus,  rem 
decifam  ;  ita  tamen  ut  conjugi  adulterii  caufa  di- 
miffo  fecundum  inire  matrimonium  liceret.  JIo^- 
veiav  vero  pro  adulterio  fumi,  ctiam  in  exceptione 
de  divortiis  evangelica  apud  Graecos  tum  theolo- 
gos  tum  jurifconfultos  tralatitium  eft.  Ideo  non 
ut  caufam  unicam  fed  ut  exemplarem  in  exceptio- 
ne  intelligendam  voluere,  ac  pro  arbitrio  eorum 
qui  fummae  rerum  praeerant  aliis  cumulandam. 
Et  de  Cypriorum,  Cretenfium  aliorumque  Grae- 
corum  hic  moribus  &  fententiis,  vide  quod  oc- 
currit  capite  proximo  ex  hiftoria  Concilii  Triden- 
tini. 


'  Synod.  6.  in  Trullo  can.  i.  vide  Th.  Balfamon.  ad  can.  Apoft.  8f.  b  Ibid.  can.  87.  =  Nomocan.  tit.13.  cap.  4. 

d  Ad  Nomocan.  Photii  tit.  13.  cap.  30.  «  Se£t.  y.  tit.  2,  8c  3.  8c  fe£t.  6.  &  vidciis  Juris  Graec.  Rom.  tom.  1.  pag.  132,  310, 

409.  f  Juris  Graec.  Rom.  tom.  1.  pag.  5-07,  8cc.  ?  De  Concordia  Eccleliae  Occid.  cc  Orient.  lib.  7.  cap.  18. 

C  A   P. 


57 


Uxor     Ebr.ai 


C    A* 


858 


C  A  P.     XXXIII. 


cctdentahnm  de  divortus  jus  pontifiaum 
&  fententiae,  cis  Jufitmani  tempora, 
theologtcae. 

f  N  occidente  fub  Juftiniani  tempora  &  per  fe- 

[_  qucntia,   alius  fuit  canonum   ibi  receptorum 

)dex,  juxta  quem  demum  pro  varia   admiffione 

ltoritatis  hieraticae  judicia  de  rcbus  facris  habe- 

intur.    Is  eft,  Codex  canonum  ecclefiae  Roma- 

te  a  Dionyfio  Exiguo  fub  Juftiniano  editus,  in 

aern    referuntur    praeter  canones   apoftolorum 

dtos,  &  qui  funt  in  codice  illo   orientis  reli- 

ios,  ctiam  complurium  pontificum  Romanorum 

:creta;  adeoque  illa,  in  divortii  libertatem  ex- 

refllora  Syricii,  Innocentii  primi,  &  Leonis  quae 

ipite  trigefimo  primo  memorantur.     Atque  ii 

nt  canones/^r  quos  Leo  papa  quartus  fub  an- 

jm  850.  ait  a  judicant  epifcopi  &  per  quos  e- 

fcopifimal  judicantur.     At  vero  proximo  quafi 

lte  Leonem  feculo  quicquid  autoritatis  canones 

li  accepiflent,  inter  theologos  fopitae  non  funt 

laeftiones  illae  de  fecundis  dimiflae  nuptiis  ac 

;  divortii  caufis  legitimis.      Quod   fane  aperte 

)nftat  tum  ex  Bonifacii  archiepifcopi  Moguntini 

piftola  ad  Lullum  b  de  Auguftini,  Hieronymi, 

iorum  hic   fententiarum  difcrimine,    dubiifque 

libus  ipfe  ea  de  re  intricabatur,  tum  ex  Bedae 

aftri   interpretatione  vocabuli  fornicationis  in 

angelica  de  divortio  exceptione,    quam  fupra  c 

tulimus.     Atque  obfervandum  eft,  ubi  in  De- 

etalibus  Gregorianis  d,  ux  ex  concilio  apud  Wer- 

eriam  (fic  legere  oportet,  non  ut  in  editis  Wor- 

aciam)  fub  annum  Chrifti  S70.  e  ab  epifcopis 

ginti  habito,  occurrit,  Si  qua  mulier  in  mortem 

artti  fui  cum  aliis  confiliata  efi,  &  ipfe  ali- 

\  tem  tllorum  fe  defendendo  occiderit,  potefi  ipfe 

1  <fl  mortem    uxoris,  fi  voluerit,   aliam  ducere  ; 

,fa   autem  infidiatrix  poenitentiae  abfque  fpe 

1  njugii  fiet  fubjecla,  in  vetuftioribus  canonum 

1  mfarcinatoribus,  veluti  Burchardo  f  ac  Bernardo 

lipienfi  s  non  reperiri  verba   illa  poft  mortem 

;'.oris  uti  nec  apud  Ivonem  h  aut  Gratianum  ' 

<  li  folum  habent  potefl,   ut  nobis  videtur,  ip- 

j  m  uxorem  dimittere.    Et  illud  de  morte  uxo- 

b,  quafi  fuperftite  ea,  utcunque  dimifla,  fecun- 

1  .e  viro  nuptiae  illic  negarentur,  gloflema  vide- 

ir  fetulorum  infequentium  k.     Nam  non   diu 

)ft  in  ecclefia  Romana  per  occidentem  univer- 

11  inolevit  doctiina  velut  certiflima  (utcunque 

fragarentur  fubinde   mores)  indeque  jus  ponti- 

:ium  hac  de  re  natum  ac  canonibus  non  paucis 

:rquam  obviis,  etiam  &  fynodoTridentina  ',  fir- 

'  atum  atque  in  mores  legefque  ut  plurimum  re- 

ptum,  ut  nec  adulterii  caufa  vinculum  matri- 


monii  divortio  folvi  poflet  (poftquam  maximc 
facramcnti  nomine  indutum  eft)  nedum  caufas  ob 
leviores,  fed  tantum  a  thoro  &  menfa  disjunftio 
poflet  fieri.  Poftularunt  autem  in  fynodo  Tri- 
dentina,  ubi  anathema  latura  erat  de  divortiis, 
oratorcs  Veneti,  quando  quidem  ipforum  refpu- 
blica  habeat  m  in  poteftate  regna  Cypri,  Cretae, 
Corcyrae,  Zacynthi,  Cephaloniae  a  Graecis  ha- 
bitata,  quibus  ab  antiquiflimo  tempore  in  m:re 
pofitum  eft,  uxotem  adulteram  repudiare  aliam- 
que  ducere  (de  quo  ritu  toti  ecclcfiae  notifllmo 
nunquam  ab  aliquo  concilio  damnati  aut  repre- 
henfi  funt)  iniquum  cfle  illos  abfcntes  nec  ad  hoc 
concilium  vocatos  condemnare.  Rogare  igitur 
patres,  canonem  qui  de  illa  materia  loquitur,  ita 
velint  attemperare,  nequid  ipfis  praejudicii  adfe- 
rat.  Unde  non  anathemate  ibi  damnati  qui  aut 
fic  nuptias  inirent  fecundas,  aut  qui  id  nec  illici- 
tum  efle  profiterentur,  fed  tantum  qui  dixerint  n 
ecclefiam  errare  cum  docuit  &  docet  juxta  evan- 
gelicam  &  apoftolicam  doftrinam  propter  adulte- 
rium  alterius  conjugum  matrimonii  vinculum 
non  pofle  diflblvi.  Temperamentum  fane  per- 
quam  fubtile.  Nondum  vero  confummatum  ma- 
trimonium  dirimi  volunt  Romanenfes,  fi  conju- 
gum  alter  profeflionem  ordinis  alicujus  religiofi 
in  fe  fufceperit,  uti  &  pontificis  Romani  difpen- 
fatione,  cujus  hic  vis  fatis  incerta  habita.  Etiam 
ob  alterius  infidelitatem,  ubi  infidelium  alter 
Chrifto  nomen  dederit,  folvi  vinculum.  Quod 
fane  &  fieri  quidem  adulterii  caufa  contendunc 
aliqui  magni  nominis  Romanenfes,  ut  Cajetanus, 
Catharinus,  alii.  Etiam  frigiditatis  caufa,  fcu 
coeundi  impotentiae  per  triennium  a  nuptiarum 
initiis  folvi  pofle  volunt  canones  °,  feu  potius  ut 
aliqui  volunt  reddi  velut  ab  initio  nullum,  ut- 
pote  inter  rei  nuptiali  impares  errore  contraclum. 
Jus  hic  pontificium  adeo  apud  Ivones,  Burchar- 
dos,  Gratianos,  Gregorios,  reliquos  ejufdem  con- 
farcinatores  obvium  eft,  ut  illud  pluribus  indicare 
foret  nimis  fupervacaneum.  Obvii  item  jurifcon- 
fulti  Caefarei  p  qui  Scriptura  Sacra  nitentes  pon- 
tificiis  hic  adverfantur.  Copiofe  atque  obiter  item 
theologi  Romanenfes  hanc  doclrinam  explicant 
in  Matthaei  maxime  Evangelium  %  in  Senten- 
tias  Lombardi  r,  in  traclatibus  de  Sacramentis  f, 
ac  de  Haerefibus  c  integrifque  de  matrimonio  vo- 
luminibus.  Ita  mirum  in  modum  difcreparunt 
hic  orientales  tum  theologi  tum  jurifconfulti  ab 
occidentalibus,  quin  &  a  Romanenfium  recepta 
doctrina  reformati,  quibus  plerumque  'vinculum 
folvi  adulterii  caufa  admittitur,  atque  etiam  ob  a- 
lias ;  indeque  nuptias  fecundas  legitime  initi.  Sed 
nec  hi  unanimes.  Lutheri,  Melanchthones,  Zan- 
chii,  Buceri,  Bezae  hic  confulendi,  &  de  eo  quod 
cft  adulterii  caufa  noftratium  cum  primis  bini 
Joannes  Houfonus  epifcopus  Dunelmenfis  &  Tho- 
mas  Pius,  qui  ea  de  re  fcriptis  acriter  invicem 
digladiati  funt.   Ita  juxta  varias  vocis  wz^a.cfor- 


'  Baron.  Tom.  10.  ann.  S,-$\  Grat.  Dift.  20.  cap.  1.  b  Bonifac.  epift.  87.  c  Cap.  27.  d  Tit.  de  Divortiis, 

,'•'■  e  Baron.  Tom.   10.  ann.  870.  num.  37.  f  Decret.  lib.  6.  cap.  41.  E  Antiq.  CollecT:.  Decretal.  1.  lib.  4. 

•  20-  cap-  1.  h  Part.  10.  cap.  169.  ■  C.  31.  quaeft.  1.  c.  6.  k  Videfis  notas  Anton.  Auguftin.  in  Coileft. 

:cretal.  1.  lib.  4.  tit.  20.  cap.  1.  1  SelT.  24.  tit.  de  Sacr.  Matr.  cap.  ;.  £cc.  "  Petr.  Suavis  hift.  Concil.  Trident.  lib.  8. 

?■  *°9.  n  Concii.  Trid.  Sefl".  24.  tit.  de  facr.  Matr.  cap.  7.  °  Vide  Extt.  tit.  de  Frigid.  £c  malefic.  Decif  Capell.  Tho- 

in.  181.  Parlam.  Delphin.  463.  gc  Petr.  AErodium  Rerum  Judicat.  lib.  4.  tit.  17.  cap.  f.  p  Matth.  Weienbech.  tit.de  Repudiis, 

vide  Baldwin.  in  Inftit.  tit.  de  Nupnis,  §  (i  uxor  tua.  q  Ad  Matth.  v.  &  xix.  ubi  vide  Maldonat.  &  Fabrit.  Paulutium  in  Evan- 


■  cap.  108.  &c. 
11.  verb.  Nuptiae. 


Lib.  4.  dilt,  39. 


!_  Vide  Bellarmin.  de  Matrimonio,  cap.  16.  Skc. 


Alfonf.  a  Caftro, 


jucat/onts 


859 


U 


X    O   R 


B    R    A    I    C    A. 


8tfc 


nkationis  in  evangelica  exceptione  do&rinaeque 
ibi,  nunc  cum  illa  ut  in  Matthaeo,  nunc  fine  il- 
la,  ut  in  Marco  &  Luca,  traditae  interpretationes, 
in  varias  a  Chriftianifmi  initiis  fententias  viri 
doftiflimi,  theologi  jurifconfultique  funt  diftra&i. 
Et  de  voce  illa  variatim  ut  fupra  oftenditur  verfa 
atque  exceptionis  ibi  natura,  vide  fi  placet  binos 
fcriptores  infignes  nuperos  Hugonem  Grotium  a 
&  Fredericum  Spanhemium  b.  Atqui  hoc  non 
praerereundum,  Romanenfes  qui  adulterii  caufa 
diflblvi  nolunt  vinculum,  ita  interim  ex  fanftio- 
nibus  tantum  humanis  ipfum  contra&um  nuptia- 
lem  (utcunque  facramenti  nomine  indigitatum) 
ejufque  vim  pendere  velle,  ut  fi  quis  intra  gra- 
dus  confanguinitatis  affinitatifve  a  pontifice  Ro- 
mano  prohibitis,  etiamfi  interim  extra  eos  qui  e 
jure  Mofaico  in  Chriftianifmum  recepti  vetan- 
tur,  nuptias  ineant,  eorum  contra&us  plane  fit 
apud  ipfos  refcindendus  ac  pro  irrito  habendus, 
alias  interim,  ut  apud  Reformatos,  plane  validus. 
Praetereo  ineptias  illas  de  fpirituali  cognatione. 
Et  quantum  video,  non  minus  cx  jure  folum- 
modo  humano,  velut  a  divino  induci  permiflb, 
de  ipfa  rei  matrimonialis  fubftantia  ftatuunt  fub- 
inde  occidentales,  etiam  tum  Reformati  tum 
Romancnfes,  quam  olim  orientales  divortii  cau- 
farum  adeo  feraces.   Sed  prudentiffima  proculdu- 


bio  eft  libertatis  divortiorum  coercitio,  five  libi 
dinis  anfas  evitandas,  five  fucceffiones,  five  pu 
blicam  aliter  pacem  atque  pietatem  fpedtes 
Certe  apud  Anglos  noftros  (qui  gradus  confan ■; 
guinitatis  &  affinitatis  jure  pontificio  praeftituto.' 
atquehic  antiquitus  receptos  lege  parlamentaria  1 
centum  amplius  abhinc  annos  iata  in  eos  laxa 
runt  folos  qui  Sacris  in  Literis  continentur,  pon- 
tificiorum  tamen  interea  de  divortiis  docttnam 
quafi  integram  etiam  poft  reformationem  retinen- 
tes)  fynodus  cleri  provincialis  utraque  memoria 
noftra  ftatuit  d,  ut  nec  disjundionis  a  thoro  & 
menfa  fententia  forenfis  pionuntiaretur  nifi  ad- 
je&o  infuper  neutiquam  licitum  fore  alteri  altc- 
ro  fuperftite  fecundas  inire  nuptias,  nec  priuf- 
quam  fatifdatione  etiam  caveret  aftor  fe  id  ob- 
fervaturum.  Et  de  hifce  hactenus.  Hoc  tantum 
fubjungere  liceat,  ex  ante  oftenfis,  fi  refte  per- 
pendantur,  difficile  non  efle  elicere  quid  ftatuen-. 
dum  fuerit  in  quaeftionibus  illuftribus  non  pauci; 
de  jure  matrimoniali  ac  divortiorum  tum  divinc 
tum  humano  controverti  ac  difceptari  folitis 
Sed  pro  multiplici  captus  fimul  &  adfe&us  atqus 
perfuafionis  utcunque  (ut  fieri  amat)  anticipatac 
difcrimine  principiorumque  ac  praemiflbrum  fivi 
admiffione  five  reje£tione  perquam  varia;  ut  alia< 
fic  &  quaeftiones  illae  folcnt  definiri. 


»  In  Not.  Evangelic.  ad  Matth.  v. 
1603.  conftit.  107. 


*  Part.  3.  Evangelic.  Dub.  147. 


Stat.  31.  Hen.  VIII. 


Librl  tertii  Finis. 


Gratia     et     gloria     Domino 
Deo     servatori. 


JOANNIS  SELDENI 

JURISCONSULTI 

OPERA  OMNIA, 

Tam  Edita  quam  Inedita. 


—     i , 


Vol.  II.    Tom.  II. 


8$i 


ANGLO    BRITANNICO 


L  I  B  R  I     D  u  o» 

hiibus  ea  maxime,  quae  ad  civilem  illius,  quae jam  Anglia  dicitur^ 
Magnae  Britanniae  partis  antiquitus  adminiftrationem.,  res  domi  publi- 
caSj  facraSj  prophanas^  ftatufque  cataftrophas  ufque  ad  Normanni  adven- 
tum  attinent,  ex  antiquis  fimul  &  neotericis  deprompta,  temporum  juxta, 
feriem   digefta   hiftorice  &  arctiffime  componuntur. 

VA^©^    -j8  aM©*    yc/.qMlvJ    'tedvSTcqt     ARCHILOCH, 


Vol.IL  Znxz 


V. 

V  I  R  T  ?  T  |? 

G    E    N    E    R    B, 

S      T      V      D      I      I      S 

NOBILISSIMO,      VENERANDAE 

ANTIQ.VITATI.      S 

ADMIRATORI 

S      V      M      M      O 

D. 

R   0   B   E  R   T  0     C  0  T  T  0   N 

A       CONNINGTON 

B    R    V    S    E    0 

EQ.VITI        A    V    R    A    t    O, 

HAEC       Q.VA      SVA 

V.        S. 

y     0   \A     N     N     E     &        S    E    L    T>    M    N 

L.      D.      D. 


¥4 


Illuftriffimis    Foeliciffimae 


ANGLIAE  PATRIAE 


genIs  &  ingenIs. 


A   U   T  O    S   C   H  E    D    I    A    S  M  A 


FR  O  N  T  E  S  veftrum,  qui  bifrontis  Jani  averfo  litatis  ori,  omnium  ex 
porre&as  fi  habeam,  foelicem  me  forte  pUtem,  fin  aliquorum  caperai 
tas,  haud  infoelicem.  Rariflimum  equidem  beatitudinis  faftigium,  ral 
riflimum,  ut,  qui  Mufarum  ad  aras  confecrat  quidpiam  appenfum,  alj 
iis,  qui  pro  tribunali  fedentes  omnia  fuo  minus  verentur  judicio  vel  praejudici< 
compreheridere,  non  fuggilletur.  Deprecarer  ego  ?  &  devotis  quafi  pedum  ofcu 
lis  adblandirer  ?  Quanam  fubnixus  fpe  ?  Quem  enim  vel  claflis  fuae  Go*yphaeurr 
non  petiit  calumnia?  Quis  ille 

A  tergo  quem  nulla  ciconia  pinjit'} 


Cum  ad  propalandos  erronice  erutos  errores  tot  etiam  e  tonftrinis  ubique  prodean 
Zoili,  Momi,  Corycad,  qui  tamen,  dum  cornicum  oculosfibi  videntur  configere,  fu- 
am  faepius  quam  aliorum  produnt  imperitiam.  Veftrum,  veftrum,  inquam,  fuc 
centuriati  Zoili,  Momi,  Corycaei,  apolactizo  judicium,  defpicor.  Ad  vos  verc 
quorum  candore  &  modeftia  tegumentis  amicla  eft  dodtrina,  provoco.  Sif 
tam  vobis  coram  libentiflime  judicio,  vos  inter  infimo  &  pedaneo  judici  erc 
audiens  dicto. 

Fafciculos,  excerptis,  e  multorum  arboretis,  virgis,  antiquitatum  Britanglica 
rum  duos  hic  colligavimus,  quafi  confulares  &  praetorianos,  quos  prae  fe  qu 
ferat,  prifcae  Britannorum  Anglorumque  reipubl.  judex  forte  citius  prodibir 
Ortus,  leges,  facra,  prophana,  ftatus  imperii,  mutationes,  terminos  loci  &  tem- 

poris 


P      R       A       E       F       A       T       I       O.  86$ 

>oris,  quibus  hanc  alterius  orbis  regiouem  fupremum  ordinavit  Numen,  depinxi- 
nus,  aliorum  autem  coloribus,  haud  prorfus  indignis,  qui,  pyramidali  jam  co- 
ir&ata  bafi,  etiam  eruditorum  oculos  (utinam  omnem  vifionis  angulum  minorem 
edto  non  ftatuiffent  optici)  comis  fuis  attingant.  A  primis  aufpicati  fumus  in- 
;olis,  nec  Brutum,  de  quo  tam  acriter  dimicatum  eft,  omifimus.  Expe&at  forte 
iliquis  ut  antiquitatis  ftudioforum  opiniones  &  conjedluras  de  Britanniae  nomine 
tttexeremus,  varias  illas.  Huic  Brit  color,  illi  quafi  ifthmo  quid  feparatum  fo- 
lat,  utrique  inde  Britannia  deducitur :  Pridcani  Britannicum,  Bretta  Cantabri- 
:um,  Prytania  Graecum  &  Bretas  tandem  ut  ipfius  indagari  pofTit  nominis 
■wfjy"  palpitantur,  fed  fruftra,  inquit  Cambro-britannus,  omnem  laboratis  moven- 
]o  lapidem.  Britanniae  author  quis  nifi  Trojanus  origine  Brutus  ?  Pace  vero 
:ua !  Quis  author  Bruti  ?  Genuit  Sylvius,  antiquiflimi  cantant  Bardi.  Peritiflimi, 
lercules,  illi  foeciales.  AEneae,  Afcanii,  Sylvii,  Albae  meminerunt  Halycar- 
naflaeus,  Livius,  Virgilius,  obliti  penitus  Bruti.  Qui  fi  patrem  interfecerat, 
fc  puerperio  matrem,  nonne  dignum  relatu,  &  in  Romanorum  etiam  hifto- 
ias  inferendum  ?  Obtruduntur  autern,  ut  coneilietur  fides,  quam  plurima  Bar- 
lorum  poemata.  Quid  fi  quod  evomuerat  unus  ifque  antiquus  avide  pofteri 
'ut  in  Homeri,  apud  AElianum,  ftatua  eft  videre  )  deglutirent  ?  Ergone 
heogonias  fuifTe,  Deos  ad  dirimenda  intercefliffe  praelia,  vel  auxiliarios  fe 
DraebuilTe,  quod  tot  fit  a  poetis  decantatum,  credendum  eft  ?  Imo  quid 
lon  ? 

Si  qua  fides  augentibus  omnia  Mufis. 

Nec   fum    nefcius    phyfice    8c   ethice    explicatos    horum    a  mythologis  efTe 

nodos.     Nec  injuria  quis  conje&arit  Bardos  Trojanorum   mentitos  fuiffe  ima- 

»ines,  ut  antiquiori  clarefcere    tota    gens  videretur    nobilitate.     Plurimae ,    in- 

quit  Tritemius,     nattones  tam  in   Europa  quam  in   Afia  fuam  praetendunt  ori- 

rwem  fe  fumpfffe  a  TR  JO  A  Nl  S,  quibus  tantumac  commodare  fidei  duxi,  quan- 

i  um  ipfe  veritatis  mibi  fujficienti  tejhmonio  poterunt  perfuadere,     Frivola  funt  quae 

1  fferunt  de  fua  nobilitate  &*  antiquitate,    vclentes  palam  gloriari,  quafi  non  fue- 

I  unt  in  Europa  gentes  ante  Trojanorum  excidium,  nullufque  inter  ip/os  Trojanos  ig- 

wobilis  \     Commutarunt  fuum   Hagareni  Saracenorum  nomine.     In  nobiliflimas 

le  inferere   conatae  funt  familias    omnes  gentes  eafque  antiquiflimas,  fed  in  il- 

las  plerique  quarum  primus   tametfi   minus  fuerit  fi&irii   autor   ftemmatis,     fal- 

lem  illius  nomen  ex  antiquorum  fcriptis    elici  potuit,     Bruti  vero  praeterquam 

llardis,    qui  poetae  fuerunt   tantum  //.ir  4^    (ut    apud   Athenaeum  Poflidonius) 

i  mms  \ly>m?}    nemini  legimus    innotuiffe.      Quibus   tamen  ut  fidem  habeamus, 

inixe  propugnando,  Joannes  Prifus  in  fua  hiftoriae  Britannicae  defenfione  fua- 

;et,    fymphonia  quadam   Hellenici  cum  Britannico   fermone,    Bruti    cum   Bri- 

rannia,    multum  nixus,     non    perfuadet.       Quamlibet    e    quaiibet   gentem,    fi 

crmonem  fpectemus,    haud  abfurde    affirmandum   emanaffe.       Anglicum   enim 

dioma  non  folum  Belgico  &    Alemannico ,     fed    etiam  Graeco    &    Hebraico 

1    multis   convenire   infpicienti   facile    patebit.     Nominum    vero    etymologiae 

ingeniofiflima    licet   faepius    fufTulciantur    conje<5tura )    non   minus    imbecilles 

mt  ad  affertionem   aftruendam,    quani   illa,    apud   Galenum,    apodeixis  Chry- 

ppi,    qui  animam  in  corde  cum  Peripateticis  collocandam   ex  eo  cenfuit,  quod 

Jm  quis   E  r  Ci,     femet   indigitando,    pronuntiarit,    buccam    cor    verfus   d:.pri- 

iit,   &  ibidem  meliorem  fui  partem  latitare   quafi   defignat.      Cedant    Arifto- 

■li  medici,    validiflimo    hic   vincuntur  argumento  !    Quidni  cerebrum  inde  eii- 

■  n  animae  effe   domicilium   poflit   probari  ,     cum  bucca  uc   corruptibilis    pars 

)rporis    depreflione    fui    fupremam   illius   immortalis   particulae   federh  humili 

!  Lib.  de  7.  fecnndis, 

Vol.  II,  A  a  a  a  a  a  quafi 


o. 


quafi  motu  revereatur.  Subtiles  iftae  folidioris  judicii  partes,  quibus  etfi  rum 
nando  veritat.em  videmur  venari,  vix  tamen  capiemus.  Cepiffe  nihilominus 
putavit  alio  modo,  qui  alphabeticum  Monumethenfi,  quae  ex  Afcenfiano  prc 
diit  prelo,  hiftoriae  indicem  adjunxit.  Fmncorum,  inquit,  nufquam  memin 
author,  in.  qtto  veritas  hifioviae  agnofct  poteft,  cum  ante  Francorum  tn  Gallia; 
adventum  res  fere  gerantur.  Lethe.  ni  fallor,  tinctus  haec  ofcitanter  :  fic  enir 
habet  Galfredus,  lib.  I.  cap.  XIX.  Convenerunt  omnes  reguli  Francorum  obv, 
amque  venientes  contra  eos  dimtcaverunt.  At  Belino  &  Brenno  vifloria  provt 
niente  (vidneraits  catervts)  diffugerunt  Franci.  Francorum  regulos  in  Gallia  d< 
vidos  annis  plus  minus  DCCC.  priufcjuam  illuc  fuas  tranftulerant  fedes,  ver: 
hujus  hiftoiiae  author  fcribere  non  erubefcit.  Non  male  tamen  fi  poetice.  Quar 
tus  enim  de  Carthagine  condita  apud  principem  inter  Latinos  poetarm 
dvTixefi^^i  •  Pi&oribus  atque  poetis  demus  veniam.  Nobis  etiam  illi,  Brutui 
necAEneae  nec  e  filia  Chroni  nepotem  fuiiTe  fufpicandi.  Cujus  tamen  cui 
multi  propugnent  partes,  avitam  originem,  navigationem,  fortunas  pofteros  et 
am  aliorum  fide  fuccin&e  defcripfimus. 

Suaviffime  dum  haec  alii  fomniant,  varias  reipub.  converfiones  quibus  h,at; 
agitata  eft  infula,  nec  minori  voluptate,  contemplamur.  Contemplamur  it 
cjuam,  quibus,  non  folum  politicus  corruptos  imperatorum  civiumve  rnores  in 
perii  finem  hinc  facile  perfpiciet  praecinere,  verumetjam  phyfici,  aftrolog 
imo  theologi  coeleftium  phoenomenon  maxima  obfervare  poffunt  apotelefnj; 
ta.  Hucufque  enim  fatales  videtur  aftrorum  comas,  luminariumque  deliqui 
fuas  ingenitas  protendiffe  vires,  ut  nulla  fuerit  hic  reipublicae  imperiive  a  R(; 
manorum  tempore  converfio,  quam  e  coelo  fuiffe  fignificatam  non  aufim  affi 
mare.  Confluunt  Angli  e  Germania  anno  CCCCXLIX.  ineunt  eum  Britann 
foedus,  elapfo  quadriennio  varia  in  coelo  figna  apparuerunt,  ignita  meteor 
infignem  paffa  eft  luna  eclipfin.  Inita  Horfa  &  Hengiftus  conjuratione  po 
biennium  Britannorum  fines  flbi  occuparunt.  Cometae  anno  DCCCCLXX^ 
vifae,  qui  vel  peftem  provincialium  vel  regni  (inquit,  G.  Malmesburienfis)  mi 
tationem  portendere  pro  vero  affeverabantur.  Poft  quadtiennium  adepto  re£ 
num  Ethelredo,  igneae  acies  V.  Kal.  Novemb.  vifae  fuerunt  in  coelo,  D: 
nicae  autem  in  Anglia,  quae  Ethelredum  diademate  fpoliarunt.  Infignis  ill; 
quam  in  regum  noftrorum  nomenclaturis  ut  epochara  poftea  femper  habuimu 
Normannica  cataflrophe,  confcio  &  palam  quafi  praecidente  coelo,  cont 
giffe  videtur.  Praefulfit  enim  pafchali  hebdomade  anno  Chrifti  CL)LXV 
cometa,  cujus  labentia  (ut  habet  Miraldus)  decreta,  Romam  Fridericum,  Gt 
lielmum  Nothum  Angliam  obfeffuros  praemonftrabat,  undeapud  hiftoricos  noftros 

Anno    milleno  fexageno  quaque  feno 
Anglorum  metae  flammas  fenfere    cometae. 

Et  ad  Guilielmum   alter  : 

Caefariem,  Caefar\  tibi  fi  natura  negavity 
Hanc  Guilielme  iibi  fiella  -  comata  dedtt. 

Libentius  haec  annotavimus,  ut  os  iis  occluderetur,  qui  Deum  opt.  maj 
non  folum  virtutis,  fed  etiam  fuppofiti  (ut  aiunt  theologi)  immediatione  fem 
per  in  inferiora  agere  volunt,  nec  fecundarum  cum  primis  patiuntur  cauffarur 
a  principio  iUm|/av  &  connexionem.  Aftiologiam  ( eo  enim  de  comer 
do&rina  fpe&at,    maxime  cum  recentiorum  aftronomorum  confenfu,  refragant 

l  Alit.  Cometa. 

Lycae 


P      R       A       E       £       A       T       I      O:  867 

.ycaeo,  in  aethere  plerique  collocentur)  ut  fuperftitiofam  damnantj  fcientiam 
obiliffimam  mathematicam  mathematici.  Imo  plura,  fi  placet,  addemus  ut 
iculentius  conftet  futilibus  vix  unquam  excanduiffe  ignibus  aerem,  nec  quidpi- 
m  fere  immutationis  vel  periculi  abfque  coelefti  aliquo  portento  Anglos 
erfenfiffe.  Internecionem  Henrici  VI.  ejufque  filii  Edwardi  interminaffe  vifus 
ft  cometa  anno  MCCCCLXXII.  cjui  (juxta  joannis  de  Regio  Monte  celeber- 
imi  mathematici  obfervationesj  a  Virginis  dodecatemorio,  Mercurii  exaltatione, 
eclinatione  feptentrionali,  inaequali  motu,  cauda  ftellas  (  Martis  &  Mercurii 
lerafque  naturae)  Geminorum  femper  refpiciente,  medium  tandem  Arietis  (cui 
jbjffta  eft,  Ptolemaei  judicio,  BritapniaJ  peragravij;,  cafu  t3pdem  helaacp  fere 
imeftiis  evanuit.  Septentuonali  fub  Galaxiae  pajrtQ  fulfit  alter  in  Ariqte  (hu- 
nanaefalutis  anno  MDXXXIII.)  qui  Jovias,  Martias  Mercurialefque  vires  exercu- 
Te  creditur.  Nam  Jupiter  (ut  in  fuis  ad  Quadripartitum  Ptolemaei  commentariis 
cribit  Hieronymus  Cardanus)  legem  Chriflianam,  Arids  Britanriiam,  Mars  &  Mer- 
urius  fgriificavenmt  diffidium  fe3  permutationem  quae  facia  efl pofl  trienmum  in  tota 
\la  provinaa  jubente  rege  illorum  Henrico  ociavo.  Qui  proximo  anno  fupre- 
num  ecclefiae  caput  ordinum  confenfu  vocitatus,  ex  ar<5ta  Petri  clavium  cufto- 
lia  emerfit.  Plaga  infuper  aquilonari,  haud  multum  ante  quam  extremum 
xhalabat  fpiritum  illuftriftima  Anglorum  Elizabetha,  radiavit  cometa.  Quin 
tiam  (ubalbicantes  pr,opter  borizon^tgm,  akius  auxejn  rutijantes  ac  flammeae 
>yramides,  conjundlis  in  veruicali  noftro  aftronomis  Zenith  pund.o  conis,  fefe 
ibrando  exer.uerunt  :  quarum  &  maximam  illam  ac  horrendam  ab  Archadis 
ergo  emincntem  Ariadneae  fplendorem  coronae  diametro  fua,  peritiffimus 
iloftias  &  egregius  mathematicus  Edwardus  Greftam  fcriptis  fuis  adnotavit  nobis 
ibduxiffe.  Nuperrima  illa  in  igneo  trigono  fuperiorum  conjundtio  novam  pe- 
feefit  in  Ophiucho  ftellam,  cuj.u,s  d^ujrendo,  joannes  Keplerus  apotelefma  : 
0uid  fi  privati,  inquit,  per  Hungariam  62?  Britanniam  argumentatione  aflrolo- 
/tca  induBi  ftellan  hanc  bonum  omen  interpretati  funt,& quod  in  domo  Jovis  ful- 
ijfet,  verae  religiorit  eam  patrocinari  arbitrati,  tlla  aufi  funt  attentare,  quae 
mrits  loquetur  pofleritas  ?  Quo  difiparuit  haud  conftat  dies,  Heliace  enim  poft  Sep- 
embris  menfem  anno  CI3DCV.  occultata  an  ad  Februarium  ufque  durave- 
it  incertum.  Certurn  fatis,  proxime  circa  tempus,  quo  apparatus  illi  pulve- 
is  pyrii,  quos  accenfi  quidam  pontificii  ad  everfionem  imo  combuftionem 
egis,  reginae,  eorumque  nobiliffimae  profapiae,  ad  totius  denique  reipublicae 
xcidium,  congefferant,  divino  patebant  auxilio,  phaenomenon  illud  ex  ho- 
ninum  confpe&u  fuiffe  abreptum.  jam  ftetit  Anglia  quafi  facrum  inter  &  fax- 
im,  cui  fi  unquam  alias  horrenda  (quod  in  fepties  feptuagefimum  feptimum  a 
Normanno  annum  incidiffe  obiter  adnotes)  jam  pericula  imminuerunt.  Fatean- 
ur  ergo  illi,  qui  aursa,m  illarn  Ho.mericam  catenam  dum  verbis  laudant,  re  ta- 
nen  confringere  audent,  illud(&  apud  Anglos)  quod  de  cometis  fcribit  Manilius: 

Jghffii  &*  bella  canunt,  varios,   fubkofque   tumuhus^ 
Et  cla-rideflims  furgentia  fraudibus  arma, 
Civiles  etiam  motus  cognataque  bella. 

ed  de  his  nihil  ultra.  Anglis  erat  cometa  terminus,  eft  iibejlo  noftro,  erit  eti- 
m  prolegomenis.  Fruamini.  Valete  e  Mufaeolo  noftro  Londini.  Kal.  Fehruar. 
nno  MDCVII. 


A 


D    I    L    U    V    I    O 


Per    Insulam 


NEOKATOIKO 


Regumque,    juxta 


Berofi  &c  Manethonis  fcripta,  feries. 


C    A    P    U    T       I. 


IN  confeflb  eft  apud  omnes,  quibus  fupercoe- 
leftis  Sacrarum  Literarura  veritas  innotuit, 
poftquam  ob  humanam  in  creatorem  om- 
nium  pertinaciam  &  ingruentia  filiorum 
Adae  peccata  univerfali  cataclyfmo  terreftrem 
iftam  fuperficiem  penitus  ac  merito  obruiflet  ille 
Deus  Opt.  Max.  genus  tamen  humanum  ex  ae- 
terno  &  fummo  illius  propagandi  amoreillum  ip- 
fum  (cujus  providentia  Noah  cum  filiis  arca  in- 
clufum  ab  aquarum  voragine  protexit)  rurfus  ac 
majore  tandem  numero  in  telluris  partcs  caete- 
ras  (cujus  uno  folum  angulo  homines  funt  antea 
ufi)  difflifo  reftauraflc.  Quod  cum  divinus  ille 
Hebracorum  philofophus  in  facram  contexuerit 
hiftoriam,  ut  primum  infinita  numeri  ternarii  E- 
lohim  ineffabilis  potentia  microcofmum  fuiffe 
crcatum,  ita  &  naturali  trinac  Noahae  profapiae 
&  fcminali  vi  macrocofmi  centralc  pun&um,  mi- 

"  Gcner.  x. 


crocofmis  quafi  relperfum  oftendit.  Totius  eni . 
aevi  fubfequentis  ftemmata  poft  diluvium  a  fil ; 
illis  Noahae,  Sem,  Ham,  &  Japhet,  fiint  ded- 
cenda.  Quibus  &  eorum  prognatis  genealogi: 
enumeratis,  Gomer,  Magog,  Madai,  Javan,  Ti- 
bal,  Mefach,  &  Thiras,  Japheti  fijios,  eoruniqij: 
pofteros  divijiffe  infulas  gentium  (quas  Eur 
paeas  fuifle  cum  theologis  volunt  hiftorici)  unw 
quemque  juxta  linguam  fuam,  &  juxta  fant 
lias  Jitas  m  nationibus  fiis,  Mofes  fcriptum  r 
liquit  =.  Cum  autem  plurimae  gentes  per  occ 
duam  mundi  plagam  nomina  fibi  tanquam  p 
tronymica  ab  iifdem  Japheti  pofteris  fint  adepta 
nec  quidem  defuturum  fore  nomen,  vifum  ^ 
antiquitatis  ftudiofiflimis  fcrutatoribus,  quo  vec 
Britanniac  primos  incolas  conftituendi  conjed 
ra  niti  poffit.  Ut  enim  Magog,  Jofepho  tcft 
Maflagetas,  Javan  Iones,    Thubal  Hiipanos,  M 

b  Jofcph.  Antiquit.  Jud.  lib.  i. 


]6p 


Ancdecla  Anglo  Britannica. 


870 


;ch  Mofchos  cum  corum  nomine   primum  edi- 

lerit ;  fic  &   Gomerum    Gomeraeorum,   Cimbro- 

urn,  Cimmeriorum  Cambrorum  iive  Kumerorum 

idem  enim  apud  antiquos,  Britannos  etiam  ae- 

[ue  ac  Gallos  fignificarunr  ifta  nomina)  fuiffe  au- 

horem  primumque  parentem  maxime  fane  pro- 

>abili  conjeftura  G.  Camdenus  Clarentius  gentis 

Vnglicae  ac  Britannicae  lumcn   multorum  anti- 

juorum  fcriptis  in  ipfamet  re  edoftus  luculenter 

irobavit.     Cujus  claboratum,  ac  poftcriratc  fum- 

nis  dignum  chorographicum  opus  gratiis  editum 

ilerofque  in  luam  fententiam  (tcmere  enim  quis 

anti  viri  lucubrationibus  aliquatenus  dctraxerit  ?) 

icdibus  ire  perfuafit.  Jam  vero  fi  fide  dignis  tan- 

um  teftimoniis  monumentifque  antiquorum  au- 

hentica  confignatis   cenfura  epitomen  iftam,    ad 

ivilcm  Britannorum  five  incolarum  iftius  infii- 

ae  adminiftrationem  demonftrandam,  compone- 

emus,  aliaque  fufpeftae  fidei  rejiceremus,  certe 

b  ifto  Gomcro   plufquam  duorum  millium  an- 

lorum  lacuna  incidcrer,  quos  uuu^,is>^.^v  ac  im- 

•oftorum  fiftitiis  de  Britannia  fcriptis,  ad  modum 

anien  hiftoriae    veftitos    fuiffe    eruditiffimi  viri 

ufpicantur.      Celtarum   enim  reges  illos    (quos 

Jritanniae  maritimos  incolas  gubernafie  fcribunt) 

•foahae  nepotes,  quos  Berofus  in  Antiquitatibus 

uis  Chaidaicis   enumeravir,    fabulofos  cum  Al- 

lione  Neptuni  filio  ab  Hercule  interempto,  fuiffe, 

iftoriam  item  ipfam  adulrerinam    magni  judicii 

iri  cenfuerunt.     At  &  illi  alreri  quam  e  Britan- 

tico    idiomate    in  Latinum    tranftulit  Galfredus 

^lonumethenfis,  cujus   prima  ab  illo  Bruto  funt 

ufpicia  tanta  inter  doftiffimos  quofdam  eft  in- 

aSa  fiifpicio,  ut   quidam  illum   e  Trojano  fan- 

uine  natum,  modefte,  falvo  tamen  cuique  fuo 

adicio  reliquerinr,  alii  protinus  ut  fuppofititium 

xterminarint,  quos  adverfus  afperrime  acftuantes 

lii  poftliminio  ut  rcdiret    enixe  laborarint.     Ex 

,uo,  priufquam  ad  ea  quae  Julii  Caefaris  induf- 

ria  funt    explorata  petvenimus,    veri  aut   certi 

uidpiam,  cujus  a  nemine  fides  fuerit  delata,  non 

.abemus.     Cum  vero  non  folum,  quae  veritati 

jnt  proxima,  fed  &  quae  poetica  redolent  inge- 

lia,  ab  optimis  antiquisque  fcriptoribus  (ut  non 

olum  veri,  fed  &  vulgi  opinionum  compos  fie- 

et  pofteritas)  operibus  eorum  fint  intertexta  -,  e- 

;one  (qui,  ut  par  eft,  de  iftis  judicium  iis  per- 

aitto,  quorum  coelefti  themate  feliciores   Satur- 

us  radios  bene  pofitus  ad  Jovem  item  &  Mer- 

urium  ejaculatus  eft)  temere  Berofi  aurhoritatem 

'ut  Galfredi  contemnendam  ducerem  ?  Egone  etfi 

Drtafle  fide  minus  dignos   ipfos,  fcripra  tamen 

orum  cognitu  indigna  homulus  judicarem  ?  Ab- 

t  ut  ceratis  ope  Daedalea  pennis  tantum  opus 

iterer.    Scribam  crgo  fuccinfte  collefta,   quae 

radiderunt  illi,  quae  alii.    Enimvero  liberum  per 

ae  cuique  efto  judicium. 

DifHuxifle  certe  (ut  altius  rem  repetamus)  ab 

rbe  omnium  prima  (quam  extruxit  Cam)  Heno- 

hia  gigantes  (quos  quid  aliud  fuiffe  credendum 

ft  qwLmhominum  qttandam  impiam  gentem  T>eos 

rt  fcribit  Macrobius)  negantem  &  ideo  aeftima- 

am  *Deos  peliere  de  coelejii  fede  voluijfe  a  .?) 

uorum  imperium  iifdem  quibus  folis  curfus  ter- 


minis  eft  conclufum  in  terravum  orbis  fincs  fcri- 
bit  Bcrofus,  quos  fimul  noftram  appulifle  infubm 
putat  novifllmus  ille  hiftoriae  Britannicae  fcrip- 
tor  Richardus  Vitus,  quod  ctiam  illam  oracuii 
partcm : 

habitata  gigantilus  olim  b, 

Bruto  vult  deilgnaffe.  Nec  magis  iftud  abfonum 
vcro,  quam  quod  cx  Hybcrncnfium  hiftoriis  pro- 
didit  Giraldus  Cambrenfis  de  Caefara  Noahae 
nepte  c ;  cui  cum  praediceretur  diluvium  in  pro- 
ximo  futurum,  ad  rcmotiffimas  (de  infulis,  u- 
trumve  navicularum  ufus  Noahae  praecefferir, 
difputent  quorum  e  re  eft;)  occidentis  infulas, 
quas  necdum  quifquam  hominum  habitaverat, 
fugam  navigio  deftinavit,  primo  ante  diluvium 
anno  ad  Hybernica  littora  devenit,  tumulumque 
Caefarac  exinde  denominatum  fuiffe  fcripferunt, 
Nixis  autem  iftis  (quantum  ad  nos  fpectat)  exili 
conjectura,  tandem  ad  ea  quae  ad  hiftoriolam 
primo  deducendam  funt  qualiacunque  inftrumen- 
ta  nofmet  conferamus. 

Sancito  feu  rapto  potius  a  Nembroto  (rectius 
Nimrodo)  oricntaiium  imperio  (quem  fortis  fub 
nomine  venatoris  tyrannum  fuifle  dictum  aiunt 
theologi  i)  Chaldaicarum  ille  fcriptor  antiquita- 
tum,  Samothen  quendam  fcribit,  cui  &  Dis  no- 
men  (cujus  inter  alios  maxime  enituit  fapicntia) 
regnum  fibi  Celtarum  in  Gallia  (Gomeri  poftero- 
rum)  obtinuifle;  hujus  imperio  adjacentem  Bri- 
tanniam  fubjacuifle  nomenque  Samotheam  forti- 
tam  fuifle.  Quem  excepit  filius  ejus  Magus,  nec 
tamen  exinde  denominatus,  unde  Perfarum  fum- 
mi  apud  Ciceronem,  Strabonem,  Plinium  & 
alios,  philofophi,  fed  (fi  Annio  de  Viterbo  fit 
credendum)  quod  oppida  plurima  Celtis  con- 
ftruxerit  cum  Scythica  (fimul  &  Hebraica)  lingua 
Magog  tecla  interpretetur.  Huic  fucceffit  Sarron 
filius,  bonarum  literarum  amator,  maximufque 
Gallos  inter  &  Britannos  (quatenus  aetas  illa  tu- 
lerir)  rcftaurator  fubfecutus  eft  Druis,  cujus  ope- 
ra  fumma  ea  quorum  pater  ejus  fundamenta  in 
Mufarum  republica  promovenda  collocaverat, 
maxime  funt  propagata.  Bardo  filio  regium  fo- 
lum  reliquit  ifte ;  muficae  ac  poeticae  cujufdam 
generis  aiunt  Bardum  authorcm,  quod  inferius 
plenius  oftendetur  d.  Regnavit  deinde  Longho ; 
quem  filius  ejufdem  Bardus  excepit,  quem  Lucus ; 
cui  Celtes,  a  quo  Celtae  funt  denominati,  fuc- 
ceffit.  Hercules  autem  Ofiridis  filius,  qui  Libyus 
dictus  eft,  cum  per  Italiam  regiones  Celtarum 
adiiffet,  e  puella  quadam  Galathea  filia  principis 
adamata  filium  Galathea  nomine  fufcepit  (a  quo 
Galli)  qui,  poft  Celten  &  parentes  fuos,  imperii 
oncri  fuccubuit.  Secutus  eft  Lugdus,  hunc  Beli- 
gius  filius :  cujus  mors  redtae  Heraclidarum  lineae 
terminos  impofuir.  Ordinum  ergo  confenfu  e- 
vectus  eft  in  imperium  Jafius  Italorum  princeps, 
Herculis  tamen  e  proximis  &  propinquis ;  huic 
natus  eft  Corybantus,  cui  ob  Herculcam  fangui- 
nis  dignitatem  in  imperio  Allobrogem  (cujus 
imperii  fines  Pyrenaeis  montibus  extremifque 
Rheni  fluminis  finibus  terminabantur)  antcponen- 
dum   duxerunt.     Berofi   funt   ifta.     Quibus  tan- 


1  Maaob.  lib.  1 .  Saturnal. 
Iftius  libii,  cap.  4. 

Vol.  II. 


b  Vit.  hiftor.  Brit-  lib.  1. 


Bbbbbb 


Silveft.  Girald.  Typograph.  dift.  3.  cap.  1. 

quam 


87i 


Analefta  Anglo  Britannica. 


87, 


quam  fuppkmentum  Manethon  AEgyptius  ad- 
jungens  Remum  Allobrogis  filium  proxime  re- 
gem  Celtarum  falutavit.  Sequitur  inde  Paris, 
cui  fuccedancus  Lemanes,  cui  Olbius,  qui  Gala- 
then  reliquit  impcrii  haeredeni,  quem  excepit 
Namnes,  Namnefem  Rhemus,  hujus  unica  filia 
Phranico  e  fanguine  Heftoris  elocata,  regni  jura 
marito  fuo,  patre  demortuo,  deferebat.  Qui 
cum  Druidibus  fummae  reipublicae  adminiftratio- 
nem,  dum  ipfe  viveret  Pannoniae,  delegaflet, 
Britanfti  novum  fibi  regem  Brutum  felicibus  au- 
fpiciis  infulam  aggreffum  falutaverunt.  Quod  r.l- 
tius  juxta  Galfredi  Arthurii  fidem,  aliorumquc, 
quibus  hiftoria  ifta  maxime  vifa  eft  complacere, 
teftirrioftiis  repetemus. 


C  A  P.       II. 

Stemma  Bruti  &  progerties :  (Momtme- 
thehfis  fide)  ut  infulam  efi  aggrejfus ; 
ut  ejus  pofieri  ad  J.  Caefaris  adven- 
tum  eandem  admimfirabant. 

EXeifis  Trojanorufn  rebus,  Lavina  petiiffe  lit- 
tora  AEneam,  regnumque  ibidem  profliga- 
to  Turno  Laviniaque  Latini  regis  filia  fibi  in  ma- 
trimonium  dufta  pofteris  fuis  conftituiffe  Virgi- 
lius  *  pariter  ac  Livius  b  fuftt  fatis  teftimonio 
Afcanius  iftius  filius  fufcepit  prolem  (a  quo  Syl- 
vii  reges  funt  ditli)  Sylvium,  cujus  uxore  (Lavi- 
niae  feilicet  nepte)  jam  gravida,  confuluit  Afca- 
nius  (juxta  Galfredum  Arthurium  c)  magos  ma- 
f emne  an  foeminam  Sylvii  uxor  parturiret ;  cui 
datum  a  magis  refponfum  gravidam  illam  effe  fi- 
lio  qui  patri  pariter  ac  matri  mortem  inferret, 
pluribus  terrarum  finibus  peragratis  ad  fummum 
tandem  honoris  culmen  perveniret.  Cum  tamen 
adverfus  Livium,  AEneae  fuiffe  pofthumum  illum 
Sylvium  e  Lavinia  in  fylvis  tugurio  Tyrri  fubulci 
fegii  natum,  Afcaniique  fratrem  non  filium,  Dio- 
nyfius  Halicarnaffeus  d,  &  Servius  Honoratus  ad 
fextum  AEneidos  tradiderint.  Praedixit  fiquidem 
Anchifes  apud  Virgilium  AEneae: 

primus  ad  auras 

t_AEthereas   Italo  commifius  fanguine  fur~ 

get 
Sylvius,  -yilbanum   nbmen,    iua  pofihufna 

proles  : 
Quem  tibi  longaevo  ferum  Lavinia  conjux 
Educet  fyfcis  regem,  regumque  parentem e. 

Rex  etenim  ipfe  AEneam  reliquit  Latini  regni 
haeredem  filiuni,  Britannorum  item  primi  regis 
parens ;  Bruti  fcilieet  AEneae  Trojani  nepotis, 
qui  quod  matri  puerperio,  patri  quoque  infelici- 
ter  in  cervum  fagitta  collimata  (quod  fcribit  Gal- 
fredus)  fuerit  mortifer  Brotus  ^td  i«  Bq?tQ  a  Ri- 
chardo  Vito  eft  denominatus  f.  Profedum  dein- 
de  Brutum  Graeciam,  fociis  itineri  commodum 
conquifitis,   reliquias  Dardanidum  Heleni  nempe 


filii  Priami  progeniem  Pandrafi  regis  fub  imperi 
fcrvitute  oppreffam  fcribunt  comperuiffe  :  agnit 
utrinque  confanguinitatis  vinculo  precibus  vi£tui 
eoufque  tandem  deveniffe,  ut  vindicandae  fangu 
nis  fui  libertatis  ducem  &  authorem  libentiffirr 
fe  praeberet.  Inito  praelio,  Affaraci  aliorumqi 
e  Trojanorum  ftemmate  copiis  adjutus  Pandr. 
fum  devicit,  cepir.  Nempricii  vero  confilio,  r 
vindicl:ae  a  pofteris  hoftium  expe&andae  fijbiret  p 
riculum,  pretium  Pandrafi  Iibertatis  in  hoc  folui 
conftituit,  ut  pauca  fcilicet  quae  peteret  fimul 
ab  eodem  impetrarcr.  Petiit  ergo  poft  difceden 
e  Graecia  veniam,  primogenitam  filiam  regis  I 
nogem  fibi  conjugem,  petiit  fibi  aurum,  argei 
tum,  naves,  frumenta,  itinerariofque  commeatu: 
quae  neceffitate  fimul  ac  tanti  ducis  virtute  cor 
motus  omnia  laetus  rex  concedere  non  moratu 
Navibus  trecentis  viginti  quatuor  paratis,  omr. 
bufque  rebus  quae  faevienfe  Neptuno  feu  AEo- 
turgefcente  fant  mortalibus  adjumento,  onufl. 
littoreque  deduftis  feiiciter  Graecia  Troes  cui 
Ignoge  abfcedunt  tridui  fere  fpatio  Legreciam  ii 
fulam  a  piratis  devaftatam  appulerunt.  Explor 
tores  trecentos  immifit  Brutus,  qui  ferarum  onu 
praeda  quas  occiderant  reverfi  Dianae  templu 
cum  imagine  deae,  quae  petentibus  forte  oraci 
daret,  fuas  ibidem  habere  fedes  renunciabar 
Sociorum  habito  conventu,  fecum  aflumptis  G 
ryone  augnre  duodecimque  majoribus  natu  con 
fum,  adiit  templum  deae :  facrificio  neceflariis 
mul  adhibitis,  circumdatis  tempora  vittis,  vetc 
rimo  ptimum  ritu  trino  numini,  Jovi  fcilio 
Mercurio,  &  Dianae  tres  focos  compofuerui , 
fingulis  fingula  libamina  dederunt  s.  Brut; 
ipfe  ante  aram  carchefium  vino  &  cervae  canc 
dae  fanguine  coronatum  dextra  tenens  erefto  vi 
tu  effigiem  numinis  alloquitur : 

^Diva  potens  nemorum,   terror  fylvejirik 
apris, 
Cui  licet  anfra&us  ire  per  aethereos, 
Infrenafque  domos  :  terrefiria  jura  refolve 

Et  dic  quas  terras  nos  habitare  velis. 
<Dic   certam  fedem,    qua  te   venerabor 
aevum 
Qua  tibi  virgineis  h  templa  dicabo  chor, 

Novies  ifta  dixit,  quaterque  aram  circumivi 
profufo  deinde  vino  in  focum,  fuper  cervae  p< 
lem,  quam  ante  aram  extenderat,  procubuit,  dt 
cique  horae  tettiae  nocSis  fomno  obdormienti  r 
fponfum  ckae,  ut  phantafma,  fefe  obtulit : 

Brute,  fub  occafum  folis  trans  Gallica  regn 

Infula  in  oceano  eft  Undique  claufa  mari 
Infiila  in  oceano  eft  habitata  gigantibus  olit 

Nunc  deferta  quidem  gentibus  apta  tuis 
Hanc  pete,  namque  tibi  fedes  erit  illa  pe\ 
ennis  : 

Haec  fiet  natis  altera  Troja  tuis. 
Hic  de  prole  tua  reges  nafcentur,  &  ip(is 

Totiiis  terrae  fubditus  orbis  erit. 


'  AEn.  i  b  I.iv.  lib.  i.  '  Galfred.  Monu.  !ib.  r.  cap.  i.  <■  D!ony£  Halicarn.  Antiq.  Rom.  lib.  i.cap, 

-  Virg.  lib.  6.  AEneid.  f  Ea!ing(roch  in  not.  ad  lib.  z.  Hiftor.  Britan.  e  Vi£timam   Dianae  Cervam  antiqui  immc 

bant.    Ovid.  i.  Fafior.    Qiiae  femcl  cft,  tkc  J;  Dedico  tcrnph  clioris  apud  Pontic  Virun. 

Sufpicat 


8/3 


Anahcta   Anglo   Eritannica. 


87+ 


Sufpicatur  carminum  antiquitatem  Belleforeftus, 
quod  Latinc  fupponunt  dedifle  Dianam  rcfponla  ■> 
cum,  tametfi  linguam  callentibus  fan&am  Hebra- 
rce  diabolum  loqui  folitum  annotarint  quidam, 
Gentibus  tamen  antiquis  quas  inter  Hellenica  lin- 
gua  maxime  floruit,  oracuia  Graece  edita  fuifle  fit 
certiffimum.  Apollinem  enim  Latine  nunquam 
fuiffc  locutum  fcribit  Cicero  3.  Quorum  autem 
fub  clypeis  latet  hiftoria  Bruti,  verfionem  efle  tan- 
tum  aiunt  e  Britannica  lingua  (fermonem  ctirvum 
Graecum  appellant)  per  Gildam  aut  Monumcthen- 
fem  in  Latinam b.  Fiducia  vero  oraculi,  poft  mu- 
tuum  inde  confilium,  freti  Trojani  naves  repeti- 
erunt,  fluctibus  fe  commifcrunt,  e  variis  cafibus 
tandem  emerfi  ad  mare  Tyrrhenum  pervenerunt ; 
juxta  cujus  littora  Dardanidae  qui  Antenoris  fu- 
gam  fuut  comitati  fedes  fuas  collocarant.  Quos 
intcr  dux  fummus  fortifque  Corineus  Bruto  flt 
comcs ;  per  Galiias  tranfituri  Groffarium  Aquita- 
niae  principem  devincunt,  Turonum  civitatem 
condunt,  feliciter  tandem  Totnefium  Britanniae 
littusjn  Danmoniis  pofltum)  adnavigantc.  Bry- 
tones  jam  primum  fuum  fortitos  fuifle  nomen, 
jam  primum  idioma  linguae  Britannicum  fuifle 
dicrum,  jam  primum  infulam  ab  ifto  rege  Trojano 
Britanniam  appellatam,  jam  Corineum  illum,  gi- 
gantem,  nefcio  quem,  Gogmagot  lucla  deviciffe, 
Cornubiam  denominafie  fcribunt.  Regni  jus  cum 
fenciviflet  Bmtus  tres  tandem  filios  fufcepit  Lo- 
crinum,  Albanactum  &  Kambrum,  qui,  mortuo 
vigefimo  quarto  imperii  fui  anno  patre,  totam 
Britanniam  ut  hercifcundam  familiam  diviferunt. 
Loctino  media  pars  obtigit  infulae  quae  poftea 
dicta  Loegria  ;  Kambro  provincia  quae  Gallia  -, 
ultta  Sabrinam  haec  flta  Kambriae  item  nomen 
obtinuit,  Albana&o  Albania,  quae  jam  Scotiae 
finibus  terminatur.  De  mortuis  Albanacto  fimul, 
&  Cambro,  tertio  filio  accrefcit  totius  infulae 
imperium  Gucndolornam  ifte  Corineifiliam  (cum 
tamen  Eftrilidem  captivam  virginem  Germaniae 
regis  filiam  maxime  deperiret)  interminantis  fo- 
■ceri  minis,  magis  quam  amore  commotus  in 
uxorem  duxit.  Madanum  enixa  eft  filium  Guen- 
dolorna,  quam,  Cotineo  mormo,  prorfus  deferuit 
Locrinus,  Eftrilidemque  cuius  furtiva  venere  fae- 
pius  effet  ufus  regio  in  folio  fociam  fibi  conjunxit. 
Ex  quo  aeftuante  ira  Guendolorna  percita  fubfidi- 
arios  fibi  tantam  injuriam  paflae  adverfus  Locri- 
num  Cornubienfes  comparar.  Inito  utrinque  prae- 
lio,  profligato  occifoque  Locrino,  imperii  admi- 
niftrationem,  dum  minor  adhuc  eflet  Madanus, 
fufcepit.  Cui  tandem  adulto  regni  inflgnia  tute- 
la  muliebri  confervata  (ut  par  erat)  deferebat. 
Madanum  exccpit  Mempricius  filiusi  quem  iti- 
dem  Ebrancus  qui  primus  poft  Brutum  Galliarum 
partes  Martis  acie  infeftabat.  E  conjugibus  vi- 
ginti,  totidem  filios,  fefquialtera  filias  proportione 
fufcepit,  quas  in  Italiam  ad  Sylvium  Albanum 
regem,  ubi  nobilium  Trojanorum  nuptiis  funt 
decoratae,  tranfmifit.  Succeflit  Ebranco  Brutus 
e  viginti  primogenitus,  cui  Leirus.  Huic  Hurdi- 
bras,  iftum  Baldudus  excepit,  qui  fontium  (ut 
aiunt)  calidorum  quos  The  Bathes  dicimus  au- 


thor,  necromantiam  aliasque  pracftigias  ufquc  a- 
deo  temerarias  exercuit,  ut  pcr  aercm  (adjunctis 
fibi  arre  confc&is  alis)  tranfvolare  dum  tcntarer 
in  Apollinis  rcmplum  incidcrit,  fruftatimquc  fir 
cafu  contritus.  Fiiius  demortui  locum  occupat 
Leims,  cui  tres  filiae  Genorilla,  quam  Maglau- 
no  duci  Albaniae  Ragana,  quam  Hcnnino  Cor- 
nubiae,  Cordeilla,  quam  Aganippo  Ccltarum 
regi  indotatam  collocavit.  Domefticos  vero  gc- 
neros  fuas  adverfus  focerum  cxerentes  vires  de- 
bellavit  fubfidium  Aganippi,  cujus  induftria  mili- 
tari,  Britannicis  illis  ducibus  ad  morrem  profliga- 
tis,  Leirus  in  >imperium  cft  reftitutus.  Cordeilla 
denique,  marito  pariter  ac  patre  mortuis,  abfolu- 
tam  &  fuo  jure  primam  in  Britannia  Yv\9j.ym^.- 
■ndfi  inftituit.  Cum  tamen  foeminarum  imperium 
Britannos  ufque  ad  Mariam  Henric.  VIII.  filiam 
abhorruifle  fcribit  Bodinus  d.  Eruchbant  vero 
fuas  ducum  (quos  diximus)  nepotes  Morganus  & 
Cunedagius  fimultates,  quas  ob  parentum  caedem 
pecrore  diutius  compreflerant ;  bello  Cordeillae 
tranquillas  res  turbanr,  confcripro  exercitu  ean- 
dem  exuunt  (delapfo  quinquennio  regni)  impe- 
rio ;  quod  &  inter  fe  dividunt.  Sed  nulla  fides 
regni  fbciis;  interempco  Morgano  fumma  impe- 
rii  cedit  Cunedagio  ,•  cui  fucceffit  Rivallo,  Gur- 
guftius,  Sifillus  Prifcus,  Jago,  quem  Kimmacu?. 
excepit.  Gorbodioni  proxime  regni  adminiftra- 
tio  devenit,  cui  filii  duo  Fenex  &  Porrcx  haerc- 
des  regni  nafcuntur. 

Fratrem  Porrex,  inito  bello  (quod  prius  defti- 
naverat)  interfecit,  cujus  mortem  Widena  com- 
munis  utriufque  mater  ulcifci  dum  vehemcnter 
fatageret,  ancillis  ftipatus,  caflra  Porricis  adortus 
fratricidium  morte  filii  vindicabat.  Ex  quo  civi- 
lem  peftem,  difcordiam  pafla  cft  Britannia,  & 
quae  monarchiam  habuit  fancitam,  pentarchiae 
formam,  difcidio  tamen  aegerrime  convulfam, 
jam  induir.  Quinquaginta  vero  periodus  anno- 
rum  fortiflimum  aeque  ac  prudentem  virum  Du- 
nuallonem  Molmutium  produxit,  qui  pentarcha- 
rum  imperio  feliciter  deminuto,  antiquam  infu- 
lanis  reipublicae  formam  reftauravit,  primufque 
fibi  regum  Britannorum  ex  auro  diadema  confe- 
cit.  Hic  leges  quae  Molmutinae  dicebantur  (ait 
Galfredus  e)  inter  Britones  Jiatnit,  quae  r.fque 
ad  hoc  tempus  inter  Anglos  celebrantur.  Statuit 
Jiquidem  inter  caetera,  quae  multo  tempore  pojf 
Beatus  Gildas  f  fcripjit,  ut  templa  deorum  & 
ci-vitates  talem  dignitatem  haberent,  nt  quicitn- 
que  fugitivus  five  reus  ad  ea  confugeret,  ve- 
niam  coram  inimico  ftto  haberet.  Statuit  etiam 
ut  viae  quae  ad  praedicta  templa  &  ad  civita- 
tes  ducebant,  necnon  &  aratra  colonortim  ead^m 
lege  confrmarentur .  Haec  ille.  Hic  pondera 
ac  menfuras  (Polydorum  B  lcgis)  rebus  venden- 
dis  emendifque  pofuit,fures  &  noxium  omr.e  ge- 
nus  hominum  feverijjime  punivit,  fecit  quam- 
plurimas  vias,  decrevitque  in  quam  l.ititudinem 
fieri  deberent,  ac  lege  fanxit  jus  earum  ad prin- 
cipem  tantum  perttnere,  ejufque  jttris  violaton- 
btis  partter  ac  illis  qui  in  ius  maleficium  aliquod 
facerent  horrendas  confiituit  pornas.   Traeterea 


Cicero  lfb.  2.  de  divimt. 


b  Pontic.  Virunnius  lib.  1. 


c  Prope  vetufhim  in  Devonia  oppidum  Toroes.  d  Eod'n. 

met.  ad  hifr.  cap.  6.  quem    de  gunaecocratia  apud    iftam  infulam  lege  lib.  6.  cap.  f.  de  republ.  neque  enim  fexum,  inquit  Tadtus,  Britinni  in 
imperiis  decernunt  in  Vit.  Agriccl.  '  Galtred.  Monu.  lib.  1.  cap.  16,  &  17-  f    Po'ychronicon.  '.:b.  ;.  £  Ponri- 

cus  Virunn.  iib.  3.  habet  8c  ad  araira,  Scc.  Polydor.  Virg.  Hiflor.  Angl.  Ub.  1. 

Ut 


875 


Analecla  Anglo  Britannica. 


87< 


ut  nrc  terra  vac&ret,  neve  populus  rei  frumcn- 
tariae  inopia  prempretur,  aut  minueretur  fi  peco- 
ra  fola  occuparent  agros  qui  ab  hominibus  coli 
dcberent,  conjtituit,  quot  quifque  comitatus  ara- 
tra  haberet,  Jtatuitque  poenam  illis  per  quos  nn- 
merus  diminueretur,  ac  vetuit  jumenta  quae  a- 
ratfo  fervirent  a  magifiratibus  abduci,  vel  af- 
fignari  creditoribus  pro  debitione  pecuniae,  fi  de- 
bitoris (quod  &  Edwardi  regis  primi  a  Normanno 
conftitutione  eft  fancitum  a)  bona  alia  fupcrcf- 
fent.  Iftum  in  legibus  de  agricultura  condendis 
imitati  funt  fuperioris  feculi  reges  Hcnrici  fepti- 
mus  &  oftavus,  illuftriliimaque  foelicis  memoriac 
Elizabctha  regina  ;  qui  iis,  quorum  otiofa  ac  in- 
culta  funt  praedia  (quod  de  Cyro  fcribit  Xeno- 
phon  b)  pocnas  aliquatenus  (comitiorum  tanquam 
ccnturiatorum  confenfu)  decrcverunt.  Dunvallo- 
nis  demortui  vicem  haereditario  jure  egerunt  filii 
Belinus  &  Brennus,  cui  natu  minori,  poft  varias 
de  imperio  gravefque  difceptationes,  fcptentriona- 
lis  regni  pars  (quam  Belini  Locgria,  Cambria,  & 
Comubia  cocli  fimul  &  foli  amoenitate  fupera- 
bant )  amicorum  interventu  obtigit.  Quod  & 
antiquo  jure  Trojanorum  nitcbatur,  quo  primo- 
genitus  (ut  de  Heftore  natu  majore  Alexandro  in 
Euterpe  meminit  Herodotus e )  filiis  poft  natis 
(hanc  in  Angliam  revocarunt  Normanni  confuctu- 
dinem  -,  Cenethumque  regem  apud  Scotos  infti- 
tuifle  fcribir  Buchananus c)  fuccedcndo  in  univer- 
fum  jus  defuntii  praeponererur.  Sorte  tamen  fua 
minus  contentus  Brennus  fubfidium,  quo  fratris 
potentiam  diminueret,  ab  Allobrogum  duce  (ten- 
tato  prius  domi  bello)  impctravk.  Pugnam  vero 
commifiuros  fratres  Conuvenna  matre  (ut  Ro- 
manos  inter  Volfcos  Volumniae  preces  olim  di- 
cuntur  diremifle  bellum  e )  lu&u  mulicbri  fqua- 
loreque  obfita  interceflii  fuo  non  folum  armis 
dcilftere,  fed  firmam  etiam  inire  concordiam  per- 
fuafit.  Poft  amores  ergo  arma  fimul  &  copias 
conjunxcrunt,Gallias  trajecerunt,  Alpium  montes 
tranfcenderunt  Italiam,  inprimis,  Romam  dcnique 
ipfam  orbis(Athenaeo f)  compendium,alrerius  orbis 
principesflamma  ferroque  devaftarunt.  Bclinus  vcro 
poftquam  foelicia  vidiflet  fratris  aufpicia  (Brennus 
Macedoniam  &  Delphos  petit)  Britanniam  eft  re- 
vcrfus.  Leges  hic  quas  pater  condiderat,  confir- 
mat.  Orta  vero  de  publicarum  jure  viarum  con- 
rroverfia  :  Rex  omne  ambiguum  (Monumethen- 
fis  verba  s )  legi  fuae  auferre  volens  convocavit 
omnes  operarios  totius  infulae,  jujfitque  viam  ex 
casmento  &  lapidibus  fabricari,  quae  infulam  in 
longitudinem  a  Cornubio  mari  ufque  ad  Cathe- 
nefium  littus  fecaret,  &  ad  civitates  quae  intra 
eam  crant  reclo  limite  duceret.  Jujfit  etiam  aliam 
fieri,  in  latitudinem  regni,  quae  a  Menevia  quae 
fuper  'Demsticum  mare  Jita  efi,  ufque  ad  portum 
Hamonis  extenfa  ad  urbes  intra  ducatum  con- 
JlruElas  dirigeretur.  t_Alias  quoque  duas  ab  ob- 
liquo  mfulae  quae  ad  caeteras  civitates  aditum 
praejiarent.  ^Deinde  fancivit  eas  omni  honore, 
omni  dignitate,  jurifque  fui  ejfe  praecipit,  quod 


de  illata  fuper  eas  violentia  vindicla  fumeretur1 
Diluxir  Belino  fupremusinde  dies ;  cujus  exanim. 
cadaver  primo  antiquam  illam  Phrygibus  de  coir 
buftionis  lepultura  (quam  Heraclitum,  qui  cx  i<m 
omnia  fieri  ftatuit,  ut  Thaletem  Milefium,  qi 
originem  omnium  rerum  aquam  dixit,  humatic 
nem  juffifle  aiunt)  confuetudinem  in  Britanni 
pafium  eft  '.  Excepit  iftum  filius  Gurguntiu; 
quem  &  Quintclinus,  cujus  uxor  Martia  ultr 
muliebre  ingenium  erudita  Martianas  leges  prim 
conftituir.  Maritus  vero  cum  fatis  ceffiflet,  Mai 
tia  (quod  feprennis  tantum  erat  communis  eorur 
proles)  diademate  infignira  eft  ■,  quae  cum  hac  lu 
ce  migraflet  onus  imperii  SifilJio  incubuit. 

Kimarius  deindt  ejufdem  filius  regnar,  quen 
excepit  frater  Elanius,  quo  demortuo,  Mirindus 
Tangueftela  concubina  natus,  qui  tanquam  furon 
bacchico  in  cives  fimul  &  hoftes  correptus  regnun 
tamen  ftrenue  adminiftravir.  Qiiinque  filios  pro 
genuir,  quorum  Gorbonius  imperium,  mortuo  pa 
tre,  fufcepit.  Jufti  &  aequi  princeps  amantiffi 
mus,  quippe  qui  piebi  juftitiam,  diis  templa  maxi 
me  curavit.  Colonos  ad  agriculturam  admone 
bat,  ipfos  ab  injuria  dominorum  defendens  k.  Na 
turae  cefllt  Gorbonius,  fuceffit  autem  Archigal 
lo  frater,  quem,  quod  regni  nobiles  infimi  ge 
neris  ac  novis  poftpofuit,  heroes  exuerunt  diade 
mate,  Elidurumque  fiatrem  eodem  redimiverunt 
Illi  vero  pius  (quod  &  nomen  fortiebatur)  quin 
quennio  poft  regno  fe  abdicavit,  fratrem  reftituit 
quem  tamen  demortuum  deinceps  exccpit.  Am 
bitiofi  autem  Vegenius  &  Peredurus  fratres,  col 
lcdis  copiis,  Elidurum  in  carcerem  conjecerunt 
rcgnum  inter  fe  diviferunt,  totum  tandem,  Ve 
gennio  mortuo,  accrefcendi  jure  Peleduro  ob 
tigit. 

Cujus  virae  filum  cumAtropos  abfcidiflet  terti 
um  Elidurus  liberatus  carcere,  Britanniae  rex  ac| 
clamatur,  qui  morte  fua  juftitiae  virtutumque  om- 
nium  exempla  vivida  dereliquit.  Succedit  filiu: 
Gorboniani,  quem  excepit  Morganus  Archigallo- 
nis  filius  :  principes  imperio  digni.  Dein  Emeri- 
anus,  qui,  tyrannidem  dum  affedtaret,  regnum 
perdidir,  fufFeclus  Iduallo  Vigenii  filius  :  cui  fuc- 
cefiit  gnatus  Peleduri,  Geruntius  huic  Eliduri,  ifti 
vero  Catellus,  poft  Catellum  Coilus  Porrex,  Che- 
rinus,  cujus  filii  tres  Fulgenius  Eldadus  &  Andro- 
geus  fuucefiive  regnarunt '.  Exinde  filius  Andro- 
gei  Eliud,  Dedacus,  Clotenus,  Gurgineus,  Me 
rianus,  Bledus,  Capenus,  Oenus,  Sifillius,  Blega- 
bridus.  Hic  omnes  cantores,  ait  Arrhurius,  quos 
praecedens  aetas  habuerat,  &  in  modulis  <&  in 
omnibus  muficis  inftrumentis  excedebat,  ita  ut 
T)eus  joculatorumvideretur.  Subfecutuseft  Ar- 
chemailus  frater,  Eldon  Region,  Rodericus,  Sa- 
muel,  Penifct,  Pir,  Capoirus,~Gliguelius,  cujus  filius 
Helius  tandem quadraginta  annis  oneri  imperii.fuc 
cubuit  m.  Tres  funt  ifti  filii,  Ludus  five  Luddus 
(qui  Caefari  dicitur  juxta  quofdam  Immanuentius) 
Cafiivcllaunus  &  Nennius.  Helius  fatis  jam  cef- 
ferat ;  locum  genitoris  fufcepit  filius  primogenitus, 


'  Stat.  13.  Edw.  i.  confl.  2.  cap.  20.  Pcrfimilis  itemcft  conftitutio  imper.  Contlantini  ad  univcrf.  prov^pciales  refcripta  C.  tit.quaeres  pig- 
nori  obl.  1.  7.  exccutores.  h  Xenoph.  Cyropacd.  lib.  j\  &  in  OEcon.  '  Herodot.  lib.  2.  <*  Buchanan  lib.  6 

Rer.  Scot.  '  Plutarch.  in  Coriol.  I  Athen.  D;pnofoph.  lib.  1.  cap.  if.  6  Galfied.  lib.  i.cap.  iS.  h  Hig- 

den.  in  Polychre.  The  FofTe.  Watling-ftreet.     Erming-tlrcet.     Ikcueld-ttrcct.  '  Alex.  ab  Alex.  Genial.  dier.  lib.  3.  cap.  3.  Coel.  Rho- 

digin.  antiq.  lc£t.  lib.  17.  cap.  21.  k  Galt".  lib.  1.  cap.  21.  '  Galt.  lib.  1.  cap.  21.  "•  Vidc  not.  Ric.  Viti  ad 

Jib.  4.  Hifier.  liriran,  fed  Joh.  Prifc.  in  Dcf.  hift.  Brit.  pag.  34.  lmmanucntium  vult  etfe.  Galfredo  Tenacium. 

quem 


877 


\Analeffa   j4nglo  Britdnnka. 


quem  urbis  Londini  maxime  rcftauratorem  aiunt, 
novumque  denominatorem.  Traecepit  item  ci- 
vibus,  ut  domos  &  aedificia  in  eadem  conftrue- 
rent,  ita  ut  non  ejfet  in  longe  pofttis  regnis  ci- 
vitas  ciuae  ptlchriora  palatia  contineret.  Mino- 
rem  vero  aetatem  filiorum  Luddi  demortui  An- 
drogei  fcilicet  (quem  Mandubratium  eflc  Caefari 
fcribunt)  ac  Thromantii,  Caflivellaunus  patruus 
fufcepta  regni  adminiftratione  tutatus  eft.  Malae 
fidei  vero  tutor  fibi  monarchiam  arripuit;  An- 
dro°eo  tamen,  ne  prorfus  nepotum  intervertere 
haereditatem  videretur,  Cantium,  Thromantio 
reddidit  Cornubiam.  E  Galliis  jam  Julius  Cae- 
far  fpe  primo  margaritarum,  quae  ibidem  geni- 
rae  funt  commotus,  deinde  hoftiliter  Romanus 
dux  Britanniam  petiit  ?  :  Sed 

Territa  quaefttis  oftendit  terga  Britannis. 

Quod  cum  bis  feciflet  (bis  tamen  penetratam 
ab  eo  infulam  aulice  fcribit  Velleius  Paterculus b) 
gaudio  jam  elatus  Caflivellaunus  proceres  Britan- 
niae  Trinovantum  in  urbem  cum  uxoribus  accer- 
iit,  ut  facrificia  diis,  fupplicationes,  folennia  liba- 
mina  celebrarent  ;  ne  numini,  quod  ab  im- 
minente  malo  infulam  liberarat,  ingrati  vide- 
rentur.  'Diverfa  facrificia  facientes  occifioni  pe- 
cudum  indttlferunt,  litaverant  ibi  quadragtnta 
millia  boum,  &  centum  millia  ovhtm,  diverfo- 
rumque  generum  volatilia  qttae  fub  numero  non 
facite  cadebant.  Traeterea  triginta  millia  fil- 
veftrium  ferarum  cujufcunque  generis  colltEla- 
rum c :  tot  myriadibus  antiquarum  gentium  heca- 
tombas  ifti  fuperabant.  Quibus  &  tuum,  lector, 
numen  habeamus  placatum,  dum  paululum  a  fe- 
rie  temporum  digrefli  (cum  Romanorum  jam  & 
quaft  publica  fide  editorum  teftimonia  proxime 
fuppeditentur)  adminiftrationis  Britannicae  reipu- 
falicae  fpeciem  circa  Caefaris  adventum,  dynafta- 
mm  item  philofophorumque  in  eadem  mores  ex- 
inde  fubne&amus. 


C  A  P.     III. 

Quamnam  juxta  imperti  formulam  Bri- 
tannica  refpublica  fuerit  antiquitus  di- 
geM 

SU  A  M  ut  liberent  fidem  qui  monarchicam 
iftam  longe  protra&o  ftipite,  reipubficae  for- 
mam  deduxerunt,  eamque  ulterius  (quod  infra 
oftenditur)  propagarunt,  merito  quis  eos  interpel- 
letj  cum  longe  aliam  a  regno  ftatus  fpeciem  fi 
C.  Caefaris  authoritati  recentiorumque  docrifli- 
morum  conje&uris  magis,  ut  par  eft,  credamus, 
tunc  temporis  hic  floruifle  facile  poflit  probari. 
Imminentibus  etenim,  quae  Caefaris  adventus  mi- 
nabatur,  periculis,  infularium  eorumque,  penes 
quos  erat  reipublicae  adminiftratio,  externus  ti- 
mor  maximum  concordiae  vinculum,  quamvis 
fufpe&os  infenfofque  inter  fe,  jungebat  animosj 


Summa  imperii,  bellique  adminiftrandi  communi 
conjllio  permijfa  eft  CaJJivdlauno  -,  cujus  fines  a 
maritimts  civttatibm  flumen  dividit,  quod  appel- 
latur  Thamefts  a  mari  circiter  millta  paffttum 
LXXX.  Huic  fuperiori  tempore  cum  rcliquis  ci- 
vitalibus  contmentia  bella  intercejferant,  fed 
noftro,  inquit  Caefar,  adventu  permoti  Britanni 
hunc  toti  bello  imperioqne  praefecerant.  Eodem 
item  libro  idem  author :  ^Dttm  hacc  in  his  locis 
geruntur,  Cajftvellaunus  ad  Canttvm,  quod  ejfe  ad 
mare  fupra  demonftravimus,  quibus  regionibus 
IV.  regespraeerant,  Cingetorix,  Carviltus,  Taxi- 
magulus,  Segonax,  nuntios  mittit.  Vides,  lec- 
tor,  unum  angulum  illius  infulae  tetrarchas  gu- 
bemafle,  quam  tamen  monarchae  a  temporibus, 
fi  diis  placet,  Arcadum  fubjecifle  Britannicae 
hiftoriae  farcinatores  fcriptitant.  Nec  tamen  for- 
te  regio  nomine  ob  anguftos  imperii  fines  digni 
funt  illi  quatuor  cenfendi,  quos  Caefar  ut  tot 
reges  debcllafle  videatur,  Reges  vocat,  cum  tan- 
tum,  ut  ait  Camdenus  e,  reguli  fuerint  vel  me- 
lioris  notae  nobiles.  Sive  vero  principes,  reguli, 
pracfides,  quibuscunque  denique  nominibus  funt 
compellandi;  penes  quos  erat  fingulos  in  fines  in- 
fulae  poteftas,  facile  convincitur  penes  unum  im- 
perium  minime  fuiffe.  At  vero  non  abs  re  fue- 
rit,  fi  tunc  temporis  univerfas  civitates  uni  impe- 
ratori  obtemperafle  aflerueritquifpiam,  modorecle 
&  ad  fidcm  hiftoriarum  iftud  intcllexerit.  Fuifle 
enim  quendam  (quemadmodum  olim  apud  Lace- 
daemonios  harmoften,  Melitenfes  archonta,  Ro- 
manos  didatorem)  cui  periculis  belli  imminen- 
tibus  (inftitutum  iane  a  politicis  maxime  lauda- 
tum)  fumma  imperii  commifla  fuir  cum  Caffi- 
vellauni  exemplo  tum  aliis  argumentis  probatur f. 
Ex  quo  enim  primum  fimiles  omnimodo  Gallis 
Britannos  effe  poft  Caefarem  tradit  Cornelius  Ta- 
citus  s,  judicioque  eruditiflimi  G.  Camdeni,  rei- 
publicae  formam  eandem  utramque  gentem  fibi 
defcripfifle  eofdemque  mores  ipfos  imbibifle,  re- 
tinuifle,  affirmatur  j  quidni  &  Britannos  adjacen- 
tefque  Gallos  fere  quafi  mi/jjyrsMr^Ji^  tantorum 
nixi  authoritate  virorum  afleremus  ?  Cum  vero 
multorum  in  Galliis  regulorum  nomina  qui  civi- 
tatibus  praeerant  numeraflet  Caefar,  tandem  eo- 
rum  concilium  (in  quo  quod  apud  Britannos  Caf- 
fivellauno,  idem  Vercingetorigi  obtingir)  com- 
mune  ftc  defcripfit :  Re  in  coniroverfiam  dedu£ia 
totius  Galliae  concilium  Bibracle  indicitur:  eo- 
dem  conveniunt  undique  Jrequentes  multitudi- 
nes,  fitffragiis  res  permittitur :  ad  unum  omnes 
Verctngetorigem  probant  imperatorem  h.  Haec 
Caefar.  Cui  Strabonem  addemus.  Tlurimas^ 
inquit  ille  ',  civitatum primores  gubernant,  du~ 
cem  ttnum  primis  temporibus  ad  annum  deligen- 
tes,  ficut  &  in  bello  unus  a  multitudine  deftgna- 
batur  imperator.  Difcerpunt  ifta  fruftatim  apud 
Gallos  monarchiam  :  quorum  item  reguli,  ple- 
nius  in  incolas  feu  cives  jus  finguli  non  habue- 
runt,  quam  reges  olim  Lacedaemoniorum,  qui  ab 
Ephoris  a  Theopompo  conftitutis  aureis  catenis 
ad  thronum  religati  (prout  hodie  dux  Venetia- 
rum)  fpeciem    tantum  fummi  imperii  fuftinue- 

a  Tranq.  in  Vita  Jul.  Caef.  cap.  47.  Lucan.  lib.  2.  b  Patercul.  hift.  libr.  2.  '  Galfred.  libr.  1.  de  geft.  Brit.  cap.  24. 

d  Caelar  de  bello  Gallico,  ]ib.  j.  '  Camden.  in  Cant.  f  Machiav.  ad  Liv.  lib.  2.  cap.  3}.  e  Tacit.  in  Vita  Agricolae. 

h  Caefar.  lib.  7.  de  bello  GiU.  i  Strabo  Geograph.  lib.  4. 


VOL.  II. 


C  cc  ccc 


runt. 


879 


AnaleBa  Anglo  Britannica. 


88< 


runt.  Nec  haereditario  jure,  ut  maxime  videtur, 
fed  a  populo  propter  juftitiae  opinionem  (quod 
de  antiquis  Medorum  regibus  fcribit  Herodotus a) 
hujufmodi  poteftatcs  deferebantus.  Privatos  e- 
nim  multos,  quorum  patres  regnum  in  quibuf- 
dam  civitatibus  (civitatem  autem  Caefarem  vo- 
care  femper  populum  eodem  jure  utentem  in 
Trinobantibus  adnotat  Camdenus)  obtinuerant,  ut 
Cafticum  Catamantaledis  filium  cujus  patcr  in 
Sequanis  regnaverat,  Pifonem  Aquitanum  cujus 
avus  impcraverat,  Tafgetium  cujus  majores  apud 
Carnutes  gubernaverant  in  Commentariis  fuis  Ju- 
lius  ille  recenfuit  b.  Imo  &  apud  Britannos  Man- 
dubratii  (quem  tamen,  ut  diximus,  aiunt  fuifle 
Androgcum)  adolcfcentis  meminit,  cujus  pater 
Immanuentius  in  Trinobantum  civitate  firmifli- 
ma,  hunc  aurem  efle  quidam  autumant  Luddum, 
regnavit.     Integra  ftbi  fir  cujufque  fides  de  prin- 


rum  adminiftrationcm  fimul  &,  quoad  ficri  p< 
teft,  auxilio  antiquorum  inftitutionem  proxim 
difpiciamus. 


C  A   P.     IV. 

Drutdum,  Saromdam,  Bardorum  mores 
fimul  ac  difciphna,  tam  Jhcra,  quan 
projana.  Ejufdem  cum  Pytbagorkc 
paralleltfmus. 

Riufquam  radiorum  vere  divini  luminis  ii 
hoc  orbis  angulo  concurfus  diflipaflct  erro 
res,  quibus  ante  adventum  Mefllae  incarnati  hu 
manum  genus  adftriftum  obligabatur,  in  Britan 
nta  Juijfe,  fcribit  Gildas  m,  portenta,  ipfa  diabo 
cipalibus,  quos  vitae  termino  diximus  a  toto  fti-  Uca  pene  numer0  ^AEgyptmca  vincentta  :  qud 
pite  excidifle  j  fola  etenim  fimilitudine  rerumpu-  rum,  inquit  ille,  nonnulla  lineamentis  adhnc  de 
blicarum  nititur.     Quod  autem   ad  -n  -mXvaf^v   formibus  intra  <vel  extra  dejerta  moenia,  foliu 


attinet,  poft  authentica  Caefaris  fcripta  recentio 
rum  chorus  plerumque  id  ipfum  affirmat.  Fuifle 
enim  pcr  id  tempus  Britannicae  rei  gubernandae 
formam  cenfet  Polydorus  c,  Qualis  in  praejen- 
tia  eji  Italiae,  Germaniaeque,  ubi  aliae  civitates 
ab  uno  principe,  aliae  a  nobilitate,  aliae  a  popu- 
lo  reguntur  ;  eos,  quos  reges  vocant,  fttijfe  poten- 
tiores  inter  alios,  qualis  fuit  CaJfiveUaunus,  qui 
ob  id  rex  ditlus  erat.  Aftipulantur  &  Joannes 
Twinus  d,  Guilielmus  Camdenus  e ;  imo  &  Da- 
vid  Povelius  f  Cambro  Britannus  hanc  infulam, 
a  tempore  "DunvaUonis  Molmutii  in  plures  prin- 
cipatus  femper  fuijfe  difiribittam,  &■  pluribus  re- 
gulis  Jupremam  &  mctndandi  &  judicandi  au- 


more,  rigentia  torvis  vultibus  intuemur.  Anti 
quis  autcm  illis,  quae  funt  inftitutae,  feftis,  qtEH 
nempe  facerdotum  philofophorumque  funr  hi 
iniignitae  nomine,  fuam,  in  hac  infula  originen 
illos  portentofos  &  diabolicos  mores  dcbuifle  fa 
cile  quis  judicaverit.  Primos  vero  (nec  enim  jux 
ta  fcriptoris  fidem  iftud  referre  pigebit)  ab  ihV 
Celtarum  regum  primo  &  fapientifllmo  Samo 
the,  quem  &  Ditem  appcilarunt,  philofophos  Sa 
motheos,  ut  &  incolas  nomen  deduxifle  fcribi 
Annius  de  Viterbo  n.  Cum  ramen  alio  nomi 
ne  Semnothei  apud  Diogenem  Laertium  mcmc 
rentur.  Scriptum  enim  reliquit,  Quemadmoduri 
apud  Tcrjas  Magos,    apud  Ajjyrtos  Chaldaeo.\ 


thoritatemin  Juis  provincits  obtinentibus,  Juifife    apud  Indos  Gymnofophiftas  philofophiae  fitif 
gubernatam  dijudicat.    Abillinc  etiam  fubfequen-   prmcipes,ficapudCeltasJeu  GalhsT>ruidas,&qu 


ti  feculo,  quod  fcriptis  fuis  infigniverunr  Dio 
Cafllus  s,  &  Cornelius  Tacitus  h,  Icenos  habuifle 
Profutagum,  Sylures  Cararacum,  Brigantes  Car- 
tifmanduam,  Juganres  Venutium  reges,  aliofque 
civirates  alios  iifdem  authoribus  cft  ccrtiflimum. 
Quod  fortaflis  innuit  Porphyrius,  llle  rabidus  o- 
rientalis  advcrfus  ecclefiam,ut  air  Gildas ',  canis 
cum  dementiae  fuae  ac  vanitatis  fiylo  hoc  etiam 
adnetteret :  Britannia  Jertilis  provincia  tyran 


Semnothei  appellabantur :  qui,  ut  ait  Ariftote 
les  in  Magia  &  Sotion  in  XXIII.  Juccejfionk 
libro  quod  divini  humanique  juris  perittjftm, 
ac  propterea  religionibus  maxime  dediti  faerttm 
~2.i<j.vci.$T;rA  quoque  funt  appellati"  .  SamothiY 
nepos  Sarron,  qui  ur  ferociam  hominum  con-. 
tineret  publica  ftudia  literarum  inftituit,  patro-1 
nymicum  nomen  'S.v.^oviS&i  produxifle  credirur, 
Quorum  meminit  Diodorus  Siculus  p.  Philofophi, 


nontm  :  quod  non  quidem  de  iniquis  principibas ,    inquir,  quoque  ac   rheologi  quos  vocanr  Saroni 
ait  Twinus  \  fed  verius  de  regum  multitudine,    das  praecipue  ab  illis,   fciiicet   Gallis,    coluntur 


ut  Erafmo  placuit,  intelligendum  efi.  Ac  eouf- 
que  fe  protendebat  illa  <7n>7\vxoie3-v\a.  Britannica,  ut 
regibus  tandem  incolae  dedignarenrur  parere,  fed 
exorta  ex  inobedientia  quafi  confufione,  quae 

<!7T)A«?  b??*.v(?tv  w    ctyjasaTM 

Oikbs  Tidrmv  • 

per  principes  faftionibus  &  ftudiis  ira  traheban- 
tur,  ut  dum  finguli  pugnabant,  univerfi  a  Ro- 
manis  vincerenrur.  Sed  de  his  faris  fuperque, 
ariftocratica  reipublicae  forma  fic  conftituta,  ma. 
gis  particularem  tum   facrorum  tum  prophano. 


*  «  Herodot.  in  Clio. 
de  reb.  Albionicis. 

*  Dio  Caff.  lib.  60.  &:c. 
lib.  1.  de  reb.  Albionicis. 
Berof.  Caius  antiq.  Cant.  ]ib    1 

*  Plin.  Nat.  hift.  lib.  4.  cap.  s 


v  Cacfar.  Com.  lib.  t  .  4.  &  <•. 
c  Camden.  in  primis  incol. 
h  tacit.  Annal.  lib.  12.  gc 
Sophocles, 


Eorundem  ramen  nomen  Guilielmus  Camdenus 
exinde  deduxit,  quo  Plinius  9  Sinus  Saronici  in 
Achaia,  qui  olim  querno  nemore  redimitus,  icndt 
nomen,  ita  Graecia  antiqua  appeilante  quercum. 
Nec  ab  iftis  alios  fuifle  Druidas  exiftimar  eruditifli- 
mus  ille,cum  ab  eodem  erymo  utrumque  nomen  vi- 
deatur  profluxifle.  Tametfi  enim  a  Druide  Celta- 
rum  rege  nomen  Druidum  difciplinaeque  infliru- 
rionem  petierinr  aliqui  r,  illi  tamen  ~$m  tov 
J0S©*,  qucrcu  fcilicet,  idem  emanafle  nomen 
rette  fentit.  Antiquum  enim  hujufce  habet  au 
thorcm  C.  Plinium  ',  qui  in  Naturali  fua  hiftoria. 
Nihil  habent,  inquit,  "Druidae  (ita  Juos  appel 

c  Polydor.  hift.  Angl.  libr.  1.  in  prooem.  A  TVin.  Iib.  1 

'  D.  Fovel.  in  epift.  ad  Guil.  Fleeter.  de  reconcil.  hift.  Brit.cjucm  vide 
1  Gildas  m  epift.  de  excid.  £c  conq.  Brit.  *  Twin. 


Gildas  in  epift.  de  excid.  Sc  conqueft.  Brit. 


0  Laert.  in  praefat.  ad  lib.  de  vit.  phi). 
{  Sed  vide  Gcograph.  Strabonis,  lib.  4. 


"  Annius  de  Vit.  ad  lib.  4. 


p  Diodor.  Iib.  d.  de  ftb.  antiq.  gej 
\  Plin.  lih,  l6-  cap.  44. 


lant 


S8i 


Analefta  Anglo  Britannica. 


88; 


'ant  magos)    vifco  &  arbore  in  qua  gignatnr 
'  fi  modo  fit  robur)  facratius.     Jam  per  fe  ro- 
'jorum  eligunt  lucos,  nec  ttlla  fiicra  (ine  eafron- 
ie  conficiu/tt,  ut  inde  appeVati  quoque  interpre- 
'atione  Graeca  pojfint  Tiruidte  videri.      Enrm- 
vero   quicquid    adnafcatur   iV.is  e  coelo  mijfum 
iutant,fignumque  ejfe  eleclae  ab  ipfo  T)eo  arboris. 
Eft  autem  id  rarum  admodum  inventu  &  re- 
itrtum  magna  religione  p?titur :    &  ante  omnia 
rexta  luna,  quae  principia  menfium  annorumqtie 
his  facit,    &  feculi  poft  tricefimum  annttm  quia 
iam  virium  abtinde  habeat,  nec  fit  fui  dimidia. 
Omnia  fanantem  appeVantes  fuo   vocabulo,  fa- 
rrificiis  epulifjue  rite  fttb  arbore  praeparatis,  duos 
idmovent  candidt  coloris  tauros,    quorum  cornua 
f.unc  prtmum  vinciantur.   Sacados  candida  vefie 
cultus  arborem  fcandit,  falce   aurea    demetit. 
Candido  id  excipttur  fago  ;   tum   deinde  vicii- 
mas  imraolant,  precantes  ut  fiuum  donum  T)eus 
orofperum  faciat  his  qutbus  dederit :    foecundi- 
tatem  eo  poto  dari  cuicunque  animali  fterili  ar- 
bitrantes,   contra?u>  venena  omnia  ejfe  remedio. 
Haftenus  ille    Plinius.       Quanta    reiigione  ob- 
fervarunt  hi    arbores  querceas,    fatis   hinc  habe- 
mus  teftimonii,    unde  confonum    &  exinde  no- 
men  traxifle.     Quanam  vero  ductos  ratione  pu- 
temus  ?    An  qua  Romani  qui  civicam  e  fronde 
querna  voluerunt   eife  coronam  (qua  tantus  qui- 
dem  honor  habitus  eft,  ut  melius  fit  Lucullo  vi- 
fum,    Romanum  ex    hoftium   manu  vindicare, 
quam  omnibus   hoftium   bonis  potiri)    quoniam 
cibus  vittufque  antiquiffimus   (unde  Arcades  jux- 
ta   Pythiae    oraculum  ~Ba.Aa.vv($zy>i    funt  dicti) 
querceus,  juxta  Plutarchum  &  Agellium  a,  capi 
folitus   fit  ?    An    quod  Jovi  facratam  illam  anti- 
qui  habuerunt  arborem  ?  Imo  quidni  ab  ipfo  ve- 
ri  Jovis  feu  Juvantis    patris    cultu    aliquatenus 
iftud  pullulaife  ariolemur  ?   Legimus  enim  b  pa- 
triarcham    illum    angelos   tres  a  Domino  Opt. 
Max.  miflbs  tenui  in  querceto  Mamre  excepifle 
convivio  Infaftigiis,  inquitHofea0,  montiumfia- 
crificabant,  &  in  col/ibtts  incenfum  adoleverunt 
fub  quercu,  populo,  &  tilia  eo  quod  ejufdem  bona 
<it  umbra  ;    de  Ifraelitarum  a  divinis  ftatutis  de- 
fectione  loquitur. 

Cum  denique  adoleviffe  idololatras,  qui  negle&o 
veroDeoalienos  fequebantur,  incenfum  in  excelfis 
atque  in  collibus,  in  lucis  d,  &  fub  omni  arbore 
frondofa  (quae  ut  maxime  obfervavit  Ahaz  filius 
Johtham  rex  Jehudae,  ita  penitus  piiffimus  ille 
Hiskija  diffipavit  &  contrivit)  facrae  paffim  teften- 
tur  literae,  facrificia  quidni  iilorum  diis  adulteri- 
nis  celebrata,  fupplicationefque  faclas  in  querce- 
tis  plerumque  fuifle  colligamus  ?  Unde  vero,  in- 
quis,  iftud  ?  Eadem  certe  conjectura  nixi,  qua 
politiillmus  ille  Juftus  Lipfius  e  qui  Servatoris 
noftri  crucem  e  quercu  fuifle  (poft  fldem  eorum, 
qui  frufta  illius  facratiffimi  ligni  quercea  aflerunt) 
exinde  cenfet,  Quia  crebra  &  frequens  in  Ju- 
daea  olim  &  nunc  quoque  illa  arbor.  Quorfum 
autem  ifta  ?    Quid  cum  Judaeis  orientalibus,  oc- 


cidcntalcs  Druidac  ?  ccrcmoniarum  participatio- 
nem  haud  admittit  diftantia  fitus.  Cum  vero 
difciplina  illorum  philofophica,  ftudiorumque  in- 
ftitutiones,  ut  inferius  dicetur,  in  pluribus  qui- 
dem  ab  antiqua  illa  Italica  fecla  minime  difcre- 
parinr,  fed  ad  amuffim  Pythagorica  quafi  vide- 
antut  efle  dogmata,  Pythagorae  certe  peregrinati- 
ones  in  oras  orientales  has  occidentaliores  reli- 
gionibus  facrifque  plurimis,  quippe  quem  pri- 
mum  U&.  ISpJact&cui  fcribit  Lacrtius  f,  ditafle,  ac 
ornafle,  nec  tamen  in  feriptis  ea  reliquifle  cen- 
fcndum  eft. 

Is  etenim  genere   Samius  in  Italia  temporibus 

iifdem  fuit,  quibus  L.  Brutus  patriam  liberavit2  i 

circa  fcilicet  Olympiadcm  LX.    Coetufque  juve- 

num    habuit,    ait  Livius  h,   aemulantium  Jtudia 

docJrinae.     Peregrinatus  vero  primum  ac  juvenis 

eft  varie  in  AEgyptum  ad  Memphiticos  vates,  ubi 

Plutarchus  '  OEnuphim  AEliopolitam,  Clemens 

autem    Alexandrinus  k  Sonchedum  archiprophe- 

tam  illum  audiifle   tradiderunt.     Babylonem  eti- 

am  adiit,  magos  Perfarum,  atque   adeo  Nazare- 

thi  Aflyrii  difcipulum  fuifle   (qui  nonnullis  Eze- 

chiel  vates)  apud  Clementem  narratur.     Imo  tef- 

timonio  Flavii  Jofephi  l  contra  Appionem  Her- 

mippique  apud  eundem,    Nonflttm  novit  anti- 

qua  Judaeorum   inftituta,  fed  etiam  in  multis 

fequutm  eft  ea  &  aemulatus,  plerumque  a  Ju- 

daeis  in  fuam  pkilofophiam  tranftulit.     Ex  quo 

Cabalae  utrafque  partes  phyficam  fcilicet  Brefith, 

quae  in   naturalibus  caufis  allegorice  adumbratis 

tota  eft  difquirendis,  fuper  coeleftem  item  Merca- 

na,  quae  divinam  angelicamque   fubftantiam  ab- 

ditiffimafque  rerum  a  fenfu  feparatarum  naturas 

anagogice  indagat.    Pythagoram  a  Judaeis  rece- 

pifle  verumque  Cabaliftam,    fcribit  Joannes  Reu- 

chlinus  m,    nominandum   fuiffe.     Ut  autem  He- 

braeorum   antiqui  authores  Cachamim  i.  fapien- 

tes  funt  didi,    fic  &  ille  modeftius  tamen  cum 

intellexiflet  nullo  humano  ftudio  pofle  ad  fapi- 

entiam  perveniri  ideoque  non  oportere,  quod  ait 

Firmianus  Lactantius  n,  incomprehenfae  atque  im- 

perfectae  rei  perfectum  nomen  imponi,  phHofio- 

phum  i.  fapientide ftudiofum,  fefe  denominavit  °. 

Quemadmodum  vero  Cabaliftae  pleraque  abftru- 

fioris  Rabbinorum  doftrinae  capitula  hoc  firmant 

di£to  D'ODn  1"}ON  i.  dixerunt  fapientes,  ita  &  Py- 

thagoricorum  praejudicatam,  quam  ait  Tullius  p, 

opinionem  illud  'Avn;  fmj,  i.  ipfie  dixit,  perpetuo 

firmam  fanciebat.      Quod  libentius  intcxuimus, 

conjeduramque     fuperiorem    facilius    credimus, 

quum  non  folum  Ammianus  Marcellinus  i  ftu- 

dia  fua  Pythagorae  quafi  decreto  fodalitiis  aftri&os 

confortiisDruidasinftituifle  fcribit,  fed  etiamplu- 

rimae  eorundem  thefes    quae  Pythagorica  dog- 

mata  fimul   &  Judaicas  fuperftitiones   (quarum 

faeces  aeque  ac  veram  Cabalam  forte   imbibit) 

maxime  redolent,    ab   antiquis,   praecipue  vero 

C.  Julio    Caefare  r,  recenfentur.     Enumerat  au- 

tem  ille  eorum  qui   apud  Gallos  in  aliquo  fue- 

runt  numero  &  honore  duo  genera  i  alterum  e- 


P.utarch.  in  Luc.  Herod.  lib.  i.  Plutarch.  in  vit.  Corirfani.  A.Gell.  Noft.  Attic.  lib.  j-.  cap.  6.  Plutarch.  quaeft.  Rom.  9».  *  GeneT. 

:ap.X7;u.  «Hof.cap.  iv.  d  Lib.  4.  Regum,  cap.  xvi,  &  xviii.  e  Lipf.  deCruce,  lib.  3.  cap.  13.  *  Laert.  lib.  8. 

s  Cicin  Tufcul.  ouaeft.  lib.  t.  &  4.  i>  Liv.  Iib.  1.  ab  V.  C.  '  Plutarchus  in  lib.  dellid.  &Ofir. 

1  jofeph.  lib.  1.  contra  App.  Gram.  m  J.  Reuchlinus  inlib.  1.  de  arte  Cabaliftica.  n  Lac- 


k  Cfem.Alex.Stromat.lib.  1 


ant.  de  falf.  fipient.  iib.  cap.  1. 
5  Amm.  Marcel.  lib.  1,-.     ' 


Laert.  de  vit.   philof.  lib.  3.  Reuchlin.  ubi  fupra, 
Cacf.  lib.6\debell.  GaU. 


f  Cic.  de  natura  Deor.  lib.  1. 


quitum 


883 


AnaJecla  Anglo  iritdnnica. 


88- 


qnitum  qui  Marti  fefe  totos  dicabdnti  .alterum 
vero  T)ruidum,  qui  rebus  divinis  interfunt,  fa- 
crificia  publica  &  privata  procurant,  religiones 
interpretantur.  ijid  hos  rnagnus  adolefcentium 
numerus  difciplinae  caufa  concurrit,  magno- 
que  ii  fimt  apud  eos  honore.  Nam  fere  de  om- 
nibus  controverfiis  publicis  privatifque  con- 
ftituunt,  &  fi  quod  eft  admijjum  facmus,  fi  cae- 
des  facla,fi de  haereditate,  de  finibus  controverfia 
efl,  iidem  decerntmt,  praemta  poenafque  confii- 
tuunt.  Prodiific  Zaleucum  &  Charondam,  quem 
fui  temporis  multuni  fuperaffe  legiflatores  fcribit 
Ariftoteles a,  conftat  laudatiflimos  qui  non  in  fo- 
ro,  nec  in  confultorum  atrio,  fed  in  Pythagorae 
.tacito  illo  fandtoque,  nt  ait  Seneca  b,  receflu  didi- 
cerunt  jura.  Si  quis  autprtvatus,  Caefarem  au- 
dis,  aut  populus  eorum  decreto  non  Jietit,  facrifi- 
ciis  interdicunt.  Haec  poena  apud  eos  efi  gra- 
vijfima.  Quibm  ita  eft  interdittum  ii  numero  im- 
piorum  ac  fceleratorum  habentur,  ab  iis  omnes 
decedunt,  aditum  eorum  fermonemque  defugiunt , 
ne  quid  ex  contagione  incommodi  accipiant,  ne- 
que  iis  petentibus  jus  redditur,  neque  honosullus 
communicatur.  His  autem  omntbus  T)ruidibus 
praeeft  tinus,  qui  fummam  inter  eos  habet  autho- 
ritatem  :  hoc  mortuo,  fi  quis  ex  reliquis  exceUit 
dignitate  fuccedit ;  at  fi  funt  plures  pares,  fuf- 
fragio  T)ruidum  adlegitur  ;  nonnunquam  etiam 
de  principatu  armis  contendunt.  li  certo  'anni 
tempore  in  finibus  Carnuttim,  quae  regio  totius 
Galliae  media  habetur,  confidunt  in  loco  conftcra- 
to  ;  huc  omnes  undique,  qui  controverfias  habent, 
conveniunt ;  eorumque judtciis  decretifque  parent. 
T)ifcipiina  in  Britannia  reperta  atque  inde  in 
Galliam  tranfiata  effe  exiftimatur,  &  nunc  qui 
diligentius  eam  rem  cognofcere  volunt,  plerumque 
iilo  difcendi  caufa proficifcuntur .   Sed  Juvenalis c : 

Gallia  caufidicos  docuit  facunda  Britannos. 

T)ruides  a  belio  abeffe  confueverunt ,  neque  tri- 
buta  una  cum  reliquis  pendunt :  mditiae  vacatio- 
nem  omniumque  rerum  habent  immunitatem.  Tan- 
tis  excitati  praemiis  &fua  fponte  muiti  in  dif- 
cipiinam  conveniunt,  &  a  propinquis  parenti- 
bufque  mittuntur,  magnum  tbi  numerum  verfuum 
edifcere  dicuntur.  Itaque  nonnulli  annos  vice- 
ms  (poft  tot  ad  amuflim  annos,  quae  Vefta- 
lium  ftudiis  incubuerant  alios  docendi  munus 
obire  potuerunt d )  in  difciplinapermanent.  Ne- 
que  fas  effe  exiftimant  ea  literis  mandare,  cum 
in  reliquis  fere  rebus  publicis  privatifque  ratio- 
nibus  Graecis  literis  utantur.  Id  mihi  duabus  de 
caufis  infiituiffe  videntur,  quod  neque  in  vulgus 
difciplinam  efferri  veiint,  neqtie  eos  qui  difcunt 
literis  confifos  minus  memoriae  fiudere.  Quodfe- 
re  plerifque  accidit,  ut  praefidto  literarum  dili- 
gentiam  in  perdifcendo  ac  msmoriam  remittant. 
Quid  autem  Pythagoras  ?  nonne  arcana  fua  inani- 
matarum,  ut  ait  Plutarchus  e,  fidei  literarum 
committere  femper  abhorruit  \  ut  nec  quidpiam 
fcripti  (contra  Laertium  qui  in  Vita  Platonis  tri- 


plicem  illius  librum  meminit)  pofteris  illum  rel 
quifle  Plutarchus  idem  &  Flavius  Jofephus f  con 
ftanter  amrmarint.  Imo  nec  illa,  quae  circun 
feruntur,  Aurea  carmina,  fub  ejufdcm  nomine,  a 
ipfo,  fed  a  difcipulis  illius  cenfet  poft  alios  Lir 
fius  s  divulgata.  At  ulterius  Caefaris  verba  leg; 
mus  :  In  primis  hoc  volunt  perfuadere :  No 
interire  animas,  fed  ab  aliis  pofi  mortem  tranj 
re  ad  alios,  atque  hoc  maxime  ad  virtutem  ez 
citari  putant,  metu  mortis  negieclo.  Quod  a 
Druidas  Lucani  h  apoftrophe  eleganter  defcribit 


Et  vos  Barbaricos  ritus,   moremque  fim 

ftrum 
Sacrorum  Tfmidae  pofttis  repetiftis  ab  a; 

mis  i 
Solis  noffe  T)eos  &  coeli  numina  vobis 
K>iut  folis  nefcire  datumx:  nemora  aita  n 

motis 
Incoiitis  lucis  :  vobis  auEioribus  umbrae  ■ 
Non  tacitas  Erebi  fedes,  TJitifque  profnn, 
'Paliida  regna  petunt,   regit  idem  fpiritii 

artus 
Orbe  alio.   Longae,  canitis  fi  cognita,  vitt 
Mors  media  ejt :  ctrte  popuii  quos  defbic 

uyircJos 
Feiices  errore  fuo,  quos  iile  timorum 
Maximus  haud  tirget  lethi  metus :  inde  | 

endi 
Infemm  mens  prona  viris  ■,  animaeqi 

capaces 

Mortis  ;    &  ignavum  efi  rediturae  parc, 

re  vitae. 

En  plane  &  plene  Pythagoricum.     Ad  abftei 

gendum  enim  mortis  timorem,    ac  ad  juftitk 

cultum  humanis  animis  inculcandum  Plato  lici 

&  Cicero  poft  delineatas  fuas  rerumpublicarui 

formas,  docMnam  de  immortalitate  animae  ma: 

ime  duxerint  idoneam,  deque  eadem  fcriptor 

inter  Graecos  praecipuus  fuerit  idem  Piato,  pi 

blicum  tamen,  &  antiquiorem  hujufce  aflertorei 

(qui  primum  dixerit  Homero  '  fuum  detredat  hc 

norem)  Pythagoram  fuifle  liquido  conftat.    Quo 

Aureorum  carminum  author  quiiquis  fuerit,  edc 

cuit  m  : 

^0)705. 

De  metempfychofi  vero  feu  animarum  trani 
migratione  quemnam  priorcm,  quemnam  aliur 
habemus  authorem  \  Dubium  Lipfio,  an  a  Pytha 
gora  Druides  iftam  opinionem  hauferint,  an  po 
tius  ipfe  ab  illis ;  cum  Clementis  Alexandrini 
authoritate  Gallos  ille  audiifle  &  Brachmanas 
catur.  Mutua  tamen  inter  fe  theilum,  mathe 
fiumque  communicatio  minime  fit  his  exempli 
nobis  dubia.  Glumetiam  Judaei  pofieriores  ho 
errore  funt  perfufi  ° ;  quod  Juftinus  Martyr  m 
tat  &  Thaimudiftae  profitentur.    A  qua  cauj 


»  Arift,  Polit.  lib.  i.  cap.  io.  b  Senec.  ad  Lucill.  epift.  90.  c  Juvenal.  Setyr.  6.  d  Plutarch.  in  Num.  For 

*  Plutarch.  in  Vit.  Numae  &  Alexandri.  f  Jolcph.  libr.  2.  contra  Appion.  Gram.  s  Lipf.  Manuduct.  ad  Stoic.  philof  lib. 

diflfert.  6.  h  Lucan.  Pharfal.  lib.  1.  '  Quod  de  Pythagoricis  ut  omnia  quae  animam  corpori  aifigerent,  devitarent,  fcril 

Porph.  in  lib.  de  alftin.  anim.  Macrob.  in  lib.  1.  ad  fom.  Scip.  cap.  1.  k  Maxim.  Tyrius  fer.  18.  '  OdyfE  lib. 

"  Pytbagorae  afcrifta  x?"r-  *"•  m  &nc-  "  Clem.  Stromat.  lib.  i.  J  Lipf.  Phyfiolog.  Stoic.  lib.  j.  diflert.  iz. 


;s$ 


AnaleEla  Anglo  Britannka. 


83d 


r/,  facris  nofiris  libris  a  opinati  fcribuntur  Chri- 
'um  cjfe  aut  Jeremiam  aut  Eliam.  Ad  C.  Cae- 
nxm  rurfus  redeamus.  Multa  praeterea  de  fy- 
lcribus  atque  eorum  motu,  de  mundi  ac  terrarum 
nagnitudine,  de  reruni  natura,  de  dcorum  im- 
nortalmm  vi  ac  poteftate  difputant,  &  juven- 
uti  tranfdunt.  Ipfiffima  funt  ifta  teftibus  Ovi- 
[io  b,  Laertio  &  Luciano,  Pythagorae  ftudia. 
Vatio  eft  omnium  (Caefaris  iterum  verba)  Gallo- 
um  admodum  dedita  religionibus,  atque  ob  eam 
aufaffl,  quifunt  ajfecli  gravionbus  morbis,  quique 
n  praeli/s  periculifque  verfantur,aut pro  vifiimis 
wmines  immolant,  aut  fe  immolaturos  vovent, 
'dminiftrifque  ad  ea  facrificia  Druidibus  utun- 
ur  -,  quod  pro  vita  hominis,  nifi  vita  hominis 
eddatur,  nonpoffe  aliter  deorum  immortalium  nu- 
nen  placari  arbitrantur  :  publiceque  ejufdem  ge- 
lerishabent  inftituta  facrificia  :  alii  immani  ma- 
nitndine  fimulacra  habent,  quorum  contexta  vi- 
ninibus  membra  vivis  hominibus  complent,  qui- 
<us  fuccenfis  circumventi  flamma  exanimantur 
wmines. 

Tantum  relligiopotuit  fuadere  malorum  c. 

Immanem  illam  ac  barbaram  execratur  Cice- 
o  d  confuetudinem,  quae  humanis  hoftiis  deo- 
um  aras  funeftavit.  Quali,  inquit,  fide,  quali 
fietate  exiftimatis  eos  (Gallos)  qui  etiam  deos 
mmortales  arbitrentur  hominum  fcelere  &  fan- 
.  -uine  facile  poffe  placari  ?  ab  his  quidquam  fan- 
,  ?<?  aut  moderate  dicT:um  putabitis  ?  Cur  non  ab 
iis,  M.  Tulli?  huic  tantum  nationi,  cum  &  exte- 
ae  gentes,  imo  tua,  humano  fanguine  aras  Di- 
7um  imbuerent,  fidem  idcirco  diminues  >  Beatif- 
imum,  nofti  tu,  qui  oratorie  tantum  id  dixeris, 
ipud  Maflagetas  fuifle  mortis  genus  cum  patres 
am  fenio  confecti  a  filiis  immolarentur.  Iphige- 
liam  Agamemnonis  filiam  Dianae  Aulidenfi  fa- 
:ratam  cantant  Graeci  e.  Diti  humana  capita, 
iaturno  virorum  victimas  in  facrificiis  intulerunt 
mtiqui  Itali  oraculi  illius  f, 

Ka)  uetpaAcic.  s  "AcTvi  (£  TtS  ira.-t^).    ttifJ.itZTt 
CJjwto, 

iomonymia  obcaecati,  ufque  dum  Herculis  (ut  in 
raftis  Ovidius,  Macrobius  h,  &  Varro  teftantur) 
ier  Italiam  Geryonis  boves  abduclurus,  eos  ut 
'auftis  facrificiis  infaufta  commutarent,  Ditique  of- 
illa  ad  hominis  effigiem  arte  fimulata  offerrent, 
iatumias  autem  aras  non  madtando  viros,  fed 
iccenfis  luminibus  (quae  quidem  t5  <$m  plurali- 
er  aeque  ac  homines  Graece  interpretatur)  exco- 
erent,  perfuaderet.  Carthaginienfes  item  ab  Aga- 
hocle  rege  Siculorum  victos,  ut  iratum  Deum  fibi 
nagis  propitium  ac  placatum  haberent  ducentos 
lobilium  filios  immolafle  e  Pefcennio  Fefto  fcri- 
Jit  Lactantius  \  qui,  Nec  Latini,  inquit,  hujus 
mmanitatis  expertes  fuerunt  :  fiquidem  Latia- 
,  is  Jupiter  etiam  nunc  fanguine  colitur  humano. 
^t   Galli    ipfi  Efum  atque  Teutatem  humano 


crnore  placabant.     De  occiduis  gentibus  ifta  funt 
teftimonia.     Qpid  de  Judaeis  antiquis  ?  filios  fuos 
crebro  per  igneas  fiammas  tranllm  Molecho  tan- 
dem  immolarunt  k.     Id  vero  tantum  idololatrae. 
Obtulit  autem  judex  Ifrael  Jiphthah  filiam  juxta 
votum  fuum  Domino  Deo  Opt.  Max.  in  holo- 
cauftum  ;  negant  Hebraei  immolatam  eam  fuifle, 
fed  a  confortio,  aiunt,  hominum  ita  reclufam  ut 
ab  iftinc  vcnirent  filiae  Ifrael  ut  confolarentur, 
feu  colloquerentur  (quod   aeque    ac    plangerent 
filJro  fignificat)  cumfiiia  Jiphthah  quatuor  die- 
bus  per  annum  '•       At  vero,   inquis,  quid   ifta 
cum  Pythagora  ?  An  cujus  difciplina  ab  efu  fimul 
ac  caede   brutorum  animalium   efle  abftinendum 
docuerit,  ftriftis  tamen  gladiis  humanum  fangui- 
nem  extorquere  feftatores  fuos  pateretur?  Quid- 
ni  certe?    Aptius  enim  diis  nil  potuit  deftinari 
quo  placarentur,    quam   quod  maxime  divinam 
(idque  eorundem  fententia)  originem,  immorta- 
lemque   eflentiam  habuerit,  quodque  inter   alia 
fui  generis  fuerit  optimum.  Quale  quidem  eft  un- 
diquaque   omnia   humana  &  in   homine  ;  cum 
eae  quae   per  metempfychofin  Pythagoricam  ad 
beftiarum  informationem  e  coelo  fuerant  detru- 
fae  (ut  de  divitum  animis  in  afinos,  quos  indies 
agitarent  flagellarentque  pauperes,  emiffis  ad  cer- 
tum  tempus  fctibit  Lucianus  m)  quippe  quae  ter- 
reftribus   Mc  nimis  immifcuerant  faecibus,  coe- 
lefti  ac  divino  Numini  quae  dicarentur,  minime 
fuerint  dignae.     Dira  tamen  forte  caedes  videtur 
ob  humani  fluxum  cruoris;  impium  facrificium, 
quo   dum  religionem  ftride  colunt,  eam  tamen 
prius  tanto  fcelere  violant.     Chriftianis  quidem 
fic  fentiendum.     Prorfus   aliter  antiqui  illi,  qui- 
bus,  cum  nefas  eflet  caetera  facra  violari,  homi- 
nem   tamen  facrum  fas  fuerit   occidi,  cujus  rei 
caufam  fic  habes  e  Macrobio  n.     Veteres  nullum 
animal  facrum  in  finibus  fuis  effe  patiebantur, 
fed  abigebant  ad  fines  deorum,  quibus  effet  fa- 
crum :  animas  vero  facratorum  hominum  quos 
Graeci  Z^ma.va.c,  vocant,  dis    debitas  aeftimabant. 
Quemadmodum  igitur  quod  facrum  ad  deos  ipfos 
mitti   non  poterat,  a  fe  tamen  dimittere  nori 
dubitabant ;  fic   animas    quas  facras  in  coelum 
mitti  poffe  arbitrati  funt  viduatas  corpore  quam 
primum  tllo  ire  voluerunt.     At  magis  horrenda 
ufi   funt  Galli  illi  anthropomantia  cui  praefue- 
runt  item  Druides  °.  Cum  de  rebus  magnis  (Dio- 
dori  verba)  confulunt,  mirabilem,  incredibilemque 
fervant  confuetudinem ;  jugulant  enim  enfe  ho- 
minem  :     quo  decidente,   tum  ex  cafu,  tum  ex 
membrorum  laceratione,  tum  etiam  ex  fanguinvs 
fluxu  ex  quadam  antiqua  rerum  obfervatione  no- 
runt  futura.     Eft  apud  eos  moris,  nullum  abfque 
philofopho  facrificium  facere.     Exiftimant  enint 
per  divinae  naturae  confcios  facra  fieri  oportere, 
tanquam  diis  propinquiores.     Immanis  ifte  vere 
mos,  quem  cum  infpiciendis  faepe  puetilibus  ex- 
tis  adhibuiflet  fpurciffimus  ille  Varius  Antoninus 
imp.  per  fcurras  ipfe  tandem  mifere  occifus,  per 
plateas  tra&us,  in  latrinam  etiam  (tanti  facinoris 
praemium)    eft  ejeftus.     Quae  vero  apud  Caefa- 


a  Ercngel.  Matth.  cap.  xvj.  b  Ovid.  Metam.  lib.  14.                       c  Lucretius  lib.  1.                         d  Orat.  pro  M.  Fonteio. 

Herodot.  in  Clio.  !  Euripid.  in  Iph.                   s  KfiA                    •»  Macrob.  in  Sat.  Iib.  1.  cap.  7.                    '  Laftant.  Divina 

utit.  lib.  1.  cap.  ii.  k  Levit.  cap.  xviij.  lib.4.  Reg.  cap.        &  x-xiij.  Sap.  xiv.  %z.                             '  Lib.  Judic. cap. xj.40. 

Lucian.  in  Necroman.  n  Macrob.  Saturn.  lib.  3.  rap.  7.                     °  Cruore  caprivo  adotere  aras  Sc  hominum  fibris  confulera 

cos  fas  habebant.  Tacit.  libr.  14.  Ann.  Diodor.  Sicul.  de  antiquit.  fab.  geft.  lib.  6. 


VOL.    II. 


Dddddd 


Km 


§87 


Analetla  Anglo  Britannica. 


88£- 


rem  fequuntur  audiamus  a.  Supplicia  eorum,  qui 
in  furto  aut  latrocinio  aut  aliqua  noxajint  cum- 
prehenfi,  gratiora  diis  immortalibus  effe  arbitran- 
tur :  fed  cum  ejus  generis  copia  deficit  etiam  ad 
innocentium  fupplicia  defcendunt.  T)eum  maxi- 
me  Mercurium  colunt,  hujus  funt  plurima  fi- 
nndacra :  hunc  omnium  inventorem  artium  (qui- 
bus  &  praeeft  fecundum  antiquos  Chaldaeos  & 
recentiores  aftrologos)  ferunt.  Hunc  viarum  at- 
que  itinenmi  ducem  (quod  alias  item  fenfiffe  gen- 
tcs  oftendit  illud  Theocriti b  : 

Hunc  ad  quaefius  pecuniae  mercaturafque  ha- 
b?re  vim  maximam  arbitrantur.  Tofi  hunc  k_A- 
pollinem,  &  Martem  &  Jovem  &  Minervam, 
de  his  eandem  fere  qmm  reliquae  gentes  habent 
opinionem,    Apollmem   morbos  depellere,  Miner- 
•uam  operum  atque  artificiorum  tranfdere,  Jovem 
imperium  celeftium  tenere,    Martem  bella  regere. 
Huic  cum  praelio  dimicare  conftituerunt  ea  quae 
bello   ceperunt  plerumque  devovent,     quae  fu- 
peraverint  animalia  capta  immolant,  reliquafque 
res  in  unum  locum  conferunt,  multis  in  civita- 
tibus  harum  rerum  extruclos  cumulos  locis  con- 
fecratis  confpicari  licet ;  neque  faepe  accidit,  ut 
quifquam,  negkcJa  religione,  aut  capta  apttd  fe 
occultare,  aut  pofita    tolltre   audertt,  gravijfi- 
mumque  ei  rei  fupplicium  cum  cruciatu  conftitu- 
tum  eft.     Galli  Je  omnes  ab  T>ite  patre  (quod 
nomen  fuit  eiiam  Samothi  apud  Berofum)  pro- 
gnatos  praedicant,  idque  a  'Druidibus  proditum 
dicunt,   ob  eam    caufam  fpatia  omnis  temporis 
non  numero  dierum  fed  noffiium  finiunt,  &  dies 
nataks  &  menfium  &  annorum  tnitia  fic  cbfer- 
vant  ut  nottem  dies  fubfequatur.  Antiquiilimus 
fane  &  fortaflis  naturae  maxime  confonus  mos. 
Antiquiflimus  autem ;  nam  Mofaicae  difciplinae  : 
t^A  vefpera  (inquit  SS.~)  ufque  ad  vefperam  ce- 
lebrabitis  fabbatha  veftra  c.     Nec  alia  fupputa- 
tione  fuit  fynecdochice  triduo  Chriftus  Deus  in 
fepulchro.    Naturae  vero  confonus.   Nam  eadem 
quafi  didante,  videtur  obfervandus.     Primo  ete- 
nim,  qui  jucundiflimis  naturae  theoriis  geniis  fuis 
ftudent  placere,  analogicas  omnimodo  efle   diei 
naturalis  &  anni  tropici  qualitates  edocuerunt  d, 
cum  etiam  fub  utrifque  mundi  polis  totus  annus 
unus,  quafi  dies  (femeftris   fcilicet  nox,  femeftris 
dies)  effe  videatur.      AEquinodtiali  vero  menfi 
(qui  Tijri,  vox  Chaldaica,  Hebraeis  dicitur)  qui 
circa  folis  erat  in  dodecatemofion  librae,  ingref- 
fum,  autumnali  fcilicet  tempore  (quod  primarum 
quas   aiunt,    qualitatum  temperamento  vefperae 
diei  naturalis,   fecundum  attributionis  analogiam 
maxime  convenit)  teftimonia  facrarum  literarum, 
Flavius   Jofephus,    Hebraeorum    plurimi,   Lyra, 
Joannes  Picus  Mirandula,   Bodinus,  Pererius,  & 
alii  incunabula  mundi  videntur  attribuere.     Sed 
aftrologis  potius  penitius  introfpicientibus  acquief- 
cendum. 


Fatla,  item  inquit  Mofcs  e,  eft  vefpera,  pri 
ma  fcil.  &  facJum  ejt  mane,  fecunda  pars  dic 
naturalis,  dies  unus.     Quam   Genefcos   particu1 
lam  (adverfus  D.  Auguftinum,  Bafilium,  Ambro 
fium,    Chryfoftomum,   magiftrum  Scntentiarun 
ac  Benediclum  Percrium)  Toftatus  f,  Eugubinus  'l 
Catharinus,    Artopaeus,    Bodinus,  &   Otho  Calj 
mannus  h,  convincere  vefpertinum  tempus  tam 
quam    communem   effe   cujuflibet  diei  naturali 
praecedentis  &  fubfequentis  terminum  conftante 
afleruerunt.      Gruibus    autem    alte    volitantibu; 
aftrologis  inquam,  majorem  etiam  in  iftis  fort 
quis  fidem  habendam  judicaverit.     Aflentiunt  ai 
tem  illi  Chaldaeisj   ortum  folis   diei  naturali 
principium    conftituunt,   horas  inacquales  (qua 
afcenfionibus    fignorum    medietatum  juxta  po,: 
quamlibet  elevationem  diftinguunt)  eo  diftribuun 
modo,  ut  cujufvis   diei  planeta  denominator  fi 
fimul  &  ptimac  ejufdem  diei  horae  temporaiis  dc 
minator  '.     Ex  quo  ipfius  artis  divinatricis  prat 
cepto  dici  dari  planetariam  quandam  praerogat: 
vam  videmus.     Undenam  autem  iftud  illi?  Ai. 
diabolicis,  ut  quidam  aiunt,  fallaciis  obcaecati  t 
dcorum  gratiam  nominibus  fandta  fabbathi  nc 
mina  ac  dominici  commutarent?  An  recenter  ir 
ter  Chriftianos  ortum  ?  nec  apud  AEgyptios  (quc 
rum  amplecli  doclrinam  non  dedignatus  eft  Mc 
fes)  notum  ?  haud  temere  quidem  atrirmandum  ' 
Habcmus  enim  antiquiflimos  AEgyptios  '  Pctof) 
rin  &  Mecepfonem,  qui  tefte  Julio  Firmko  ft 
culi  AEfculapium  &  Anubium,  quibus  potentifli 
mum  Mercurii  numen  aftrologiae  fecreta  commi 
ferat  m,  mundi  genituram  fine  aequali  modo  con 
ftituerunt  5    ut  horofcopi  cufpis  effet  decimaquint 
pars  cancri,    eademque    leonis  infernac    porta 
principium  terminaret;  in  qua  folaris  orbis  cen 
trum  pofuerunr,  quindecemque  ad  gradus  zodia 
ci  infia  horizontem  depreflerunt.  Jam  vero,  cun. 
mathematki  crepufculum   matutinum  incipi  de 
monftrarint,  cum  folis  centrum  inter  &  horizon 
tem,  vertkalis  circuli  per  eaderri  tranfeuntis  ar 
cus  odtodecim,  ut  N.  Copernicus  n,  vel  novem 
decem   graduum,    ut  Alhazen  °,    intercipiatur 
quidni  antiquos  illos  (dum  folis  maximam  eccen 
trotetam,  quae  tum  fuit,  perpetuam  fuiffe  fimul  & 
fore  forte  cogitarint ;  quae  quo  major,  eo  fimu 
&  majorem  telluris  umbram  conicam  optici  de 
monftrant)    diem  naturalem  a  crepufculi  initio 
aufpicatos  fuiffe  cenfeamus  ?  Quidni  hinc  horam 
primam  diei   folis  (quo    mundum  aiunt  condi- 
tum)  cum  fol  primus  planetarum  fupra  hoiizon- 
tem  motu,  quafi  unius  temporis  horarii  emerferif. 
denominatam  fuiffe  cum  toto  die  conjiciamus: 
Nec  enim  tam  abfurda  funt  ifta  ut  Mofaicae  Ge 
nefi  aliquatenus  videantur  reniti.     Praeterquam 
enim  quod  poft  Philonem  p  Judaeum,  &  D.  Au- 
guftinum  alii  recentiores  mundi  creationem  mo 
mentaneam  fuiffe  fenarioque  numero  dierum  or- 
dinem  tantum  quendam,   ac  perfedionem,   feu 
myfticum  quoddam,   fuifle  defignatum  fcribunt  \ 
Dionyfius    Areopagita,    D.  Thomas,    Benedidus 
item  Pererius  Jefuita  primi  diei  primam  lucem  il- 


a  Lamprid.  in  vit.  AEliogab.  8  Theocrit.  Idyll.  16.  c  Levit.  cap.  xxiij.  d  J.  Deae  in  P.opacd.  Ap!ioiirt 

e  Genef.  j.  f  Toitatus,  Catharinus.  Artop.  ad.  Genef.  8  Eugubin.  in  Cofm.  Bod.  de  Daem.  lib.  3.  cap.  1.  ''  Cal- 

man.  Aftrolog.  part.  1.  cap.  2.  quaeft.  1.  '  Vide  Cafman.  Aftrolog.  part.  2.  cap.  4.  quaeft.  2.  *  Vide  Dion.  Xiphil.  lib.  36 

'  Firmicus  Mathef.  lib.  3.  cap.  i.  ct  2.  m  Ptolemaicae  doitrinae  primi  &  antiquiffimi  fuerunt  illi  authores.    Anony:nu;  Graec.  in 

Jib,  3.  quadripatt.  ;  Copernic.  lib.  2.  Revolut.  cap.  13.  ;  Alhaz  de  crep.  p  D.  Thom.  fumm.  1.  p.  q.  7S 

lam 


S89 


Analecla   Anglo   Britannica. 


890 


lam  non  aliam  fuifle  quam  lucem  folis,  fed  pri- 
nio  die  velut  informem  &  impcrfeclam,  quarto 
autem  ablolutam  &  confummatam  fentiunt.  Cum 
vero  opinio  itla,  qua  mundum  mcnie  Julio  (leo- 
nem  lole  peragrantc)  creatum  fuifle  affirmatur, 
renitcnte  Gerardo  Mercatore  fere  fit  explofa  a  ; 
ncc  thcma  mundi,  quod  Petrus  Alliacenfis,  qui 
lolcm  in  mcdio  pofuit  coeli  ac  arietis  parte  xix. 
formavit,  majori  nitatur  rationc  -,  cum  fuper  fa- 
ciem  abyili  primum  fuifie  tenebras  eafque  noolis 
nomine  verbo  Elohim  appellatas  Sacrae  Lirerae 
tcftenmr ;  Druidum  noftrorum  difciplina  tam  Ju- 
daicae  confona,  tam  verae  propinqua,  tam  natu- 
rae  congrua  horas  aftrologorum  illas  planetarias 
vel  prorfus  contemnendas,  vel  faitem  a  vefpera 
(quod  conftanter  affirmat  Joannes  Bodinus  b) 
ilipputandas  efle  facile  convincit.  Totumne  ve- 
ro  iftud  folum  Judaicum  i  nihil  hic  quoque  Py- 
thagoricum  ?  Cujus  difcipuii  jurare  folebant  per 

^u-^a    i&^2t,?Q\rTa.   itTsaxriw. 


Qiiifeipfo,  vel  in  denarium  Pythagorice  refolu- 
tus  par  femper  manet  numerus,  parem  autem 
numerum  materialem  efle  cujufque  compofiti 
caufam,  Diti  facrum  (quem  primum  fuum  Drui- 
dae  agnoverunt  parentem)  Pythagorici  cenfuerunt. 
Internos  deos,  bino  oculorum  numero  huma- 
num  fupra  caput  poiito,  denotarunt  hicroglyphi- 
ce  AEgyptii,  fed  ne  nimis  extra  callem.  Ad 
Caefarem  redeamus.  Nec  pigeat  (propter  com- 
nmnem  utrique  genti  Druidum  difciplinam,  prae- 
fertim  cum  in  Britannia  iit  experta,  ac  ad  pu- 
blicas  privatafque  caufas  dirimendas  fefe  exten- 
derit)  municipales  utriufque  gentis  leges  quafi 
eafdem  fuifle  credere.  In  reliquis  vitae  inftitu- 
tis,  ait  ille,  hoc  fere  ab  reliquis  c  differunt,  quod 
fuos  iiberos,  niji  cum  adoleverint,  ut  munm  mi- 
litiae  fuftinere  pojfimt,  palam  ad  fe  adire  ncn 
patiantur,  filiumque  in  puerili  aetate  in  piblico 
confpeclu  patris  affiftere  turpe  ditcunt  ;  viri 
quantas  pecunias  ab  uxoribus  dotis  nomine  ac- 
ceperunt,  tantas  ex  fiuis  bonis  aeftimatione  Jacta 
cum.  dotibus  communicant,  hujus  omnis  pecuniae 
conjuntlim  ratio  habetur,  fniclufque  fiervantur s 
uter  eorum  vita  fuperarit,  ad  eum  pars  utriuf 
que  cum  frucJibus  fuperiorum  temporum  perve- 
nit.  Vtri  in  uxores  ficut  in  liberos  vitae  necifi 
que  habent  poteftatem.  d  Judaeorum  Sacrae  Li- 
terae,  AEgyptiorum  Diodorus,  Athenienfium  He- 
liodorus,  tantam  in  liberos  poteftatem  patri  de- 
difle  leges,  teftantur.  Nec  folum  Romanis  lex 
ifta;  quod  tamen  Juftinus  e  videtur  affirmare. 
Tam  utile  vero  hoc  jus  reipublicae  cenfet  Joan- 
nes  Bodinus,  (  ut  cxemplo  perniciofo  patribus 
adcmptum  reftitui  oportere  aflerat,  naturaeque  ma- 
xime  confentaneum  dijudicet.  Sed  quo  longius, 
ut  de  hac  re  fcribit  eruditillimus  Gentilis  s,  re- 
ceflimus  a  prifcis  illis  temporibus,  quum  viveba- 


tur  natura  duce,  eo  &  longius  a  naturali  jure  ab- 
erravimus.  Sed  Caefarem  rurfus.  Cmn  paterfia- 
mitias  iHuflriore  loco  natus  decejjit,  ejus  propin- 
qui  conveniunt,  &  de  morte,  Ji  res  infufipicionem 
venit,  de  uxoribus  in  fiervilem  modum  quaeftio- 
nem  habent  -y  &  Ji  compertum  eft,  igni  atque 
omnibus  tormentis  excruciatas  interficiunt.  Ifta 
Caefaris  habemus  teftimonio,  quae  Druidum  in- 
tervcntu  utrafque  gentes  mutuo  communicafle, 
quis  conjefturam  faciat.  Nec  tam  tragica  fuit  il- 
lis  in  re  adminiftranda  afperitas,  quin  &  pluri- 
mos,  qui  in  bicipiti  fomniarant  Parnaffb,  nomi- 
ne  Bardos  (quod  a  Bardo  Celtarum  ilio  rege  qui- 
dam  deducunt)  in  Gailia  fimul  &  Britannia  flo- 
ruifle  proditum  fit.  6)uifortia,  fcribit  Ammia- 
nus  h,  virorum  illuftrium  fatla  heroicis  compofi- 
ta  verfibus,  cum  dulcibus  lyrae  modulis  cantita- 
runt.     Quos  item  fic  Lucanus  '  alloquitur : 

Vbs  quoque  qui  fiorieis  animas  belloque  per- 

emptas 
Landibus  in  longum  vates  demittitis  aevum 
Tlurima  fiecuri  fiudiftis  carmina  Bardi. 

Tanti  vero  apud  eos  fiunt,  inquit  Diodorus  h, 
Toetas  ut  cum  extrucia  acie,  exercitus  eduffis 
enfiibns  jaciifique  jacults  propinquant,  non  fiolum 
amici,  ftd  hoftes  quoque  eorum  interventu  a 
pugna  conquieficant ,  ita  apud  agrejiiores  barba- 
ros  ira  cedit  fiapientiae.  Et  Mars  revereiur 
Mufias.  Nec  philofophos  hos  inter  ac  poetas 
magicae  defuerunt  fuperftitiones.  Britannia  e- 
nim,  Plinii  aetate,  magiam  tam  attonite  ceUbra- 
bat  tantis  ceremoniis  ut  dedijfe  'terjis  izj.ri 
poffit  !-  Sed  de  Britannis  ipfis  jam  Caefar  ra, 
Utuntur,  inquit,  aut  aereo  aut  annulis  ferreps 
ad  certum  pondus  examinatis  pro  nummo.  Ex 
his  cmnibus,  longe  fiunt  humaniffimi  qui  Canti- 
um  incolunt,  quae  regio  efit  maritima  omnis,  nec 
multum  a  Gallica  differunt  confiuetudine.  In- 
teriores  plerique  frumenta  non  ferunt,  Jed  lacle 
&  carne  vivunt,  pellibufiqne  fitnt  veftiti.  Om- 
nes  vero  fe  Brttanni  hteo  inficiunt,  quod  caeru- 
tettm  efficit  colorem,  atque  hoc  horribiliore  fiunt 
in  pugna  aclfpeElu  ;  capilloque  fiunt  promijfio,  at- 
que  -omni  parte  corporis  rafia  praeter  caput  & 
labrum  fuperius.  Uxores  habent  deni,  duodeni- 
que  inter  fie  communes,  &  maxime  firatres  cum 
firatribus,  &  parentes  cum  liberis  -,  fied  (i  qui 
fiunt  ex  his  nati,  eorum  habentur  liberi  a  qui- 
bus  primum  virgines  quaeque  ductae  fiunt.  Le- 
porem  &  gallinam  &  anfierem  guftare  fias  non 
putant,  haec  tamen  alunt  animi  voluptatifique 
caufia.  En  reliquias  hic  Pythagorae,  qui  vel  ob 
animarum  tranfmigrationem,  vel,  quod  ait  Plu- 
tarchus n,  ut  manfuetiores  fierent  homines  ab  ani- 
malibus  docuit  abftinentiam.  Oppidum  vocant 
(Caefarem  audis)  cum  fiyluas  impeditas  vallo  at- 
que  fioffa  munierunt,  quo  incurfionis  hoftium  vi- 


a  J.  Picus  Mirand.  Adverfus  Aitrol.  lib.  7.  cap.  6.  &  lib.  ?.  cap.  9.  b  J.  Bodin.  in  lib.  ;.  dedaemonom.  cap.  1.  Macrob.  lib.  r. 

jd  fom.  Scip.  Auiea  Carm.  Pythag.  Ariftot.  metaph.  lib.  1.  cap.  f.  Plutarch.  de  plac.  philof.  lib.  1.  cap.  3.  Macrob.  lib.  1.  Saturnal.  cap.  13. 
In  append.  ad  lib.  i.  Ori  Apoliinis  Sc  Pier.  hieroglyph.  lib.  31.  c  At  in  hoc  aliquatenus  cum  Perfis  conveniunt,   apud  quos,   quadri- 

mis  minores  in  confpeflrum  patris  non  funt  admirli.  Strab.  Geog.  lib.  if.  maxime  vero  cum  Longobardis,  quibus  erat  moris,  ut  regis  cum 
jWre  filius  non  prandeat,  nifi  prius  a  rege  gentis  exterae  arma  fufcipiat.  Paul.  Warnf.  de  geft.  Long.  lib.  1.  cap.  23.  .  d  Dcuter.  xxj. 

Uiodor.  lib.  1.  de  fab.  antiq.  geft.  Heliodor.  AEthiop.  lib.  1.  «  Inftit.  patr.  poteft.  §.  jus  autem.  f  Bodin.  de  Repub.  lib.  1. 

jjaP-  4-  s  Albenc.  Gentilis  hb.  4.  de  Nuptiis,  cap.  1.  h  Amm.  Marcellin.  '  Lucanus  Pharfal.  lib.  1. 

Diodor.  Sicul.  lib.  6.  de  fab.  antiq.  geft.  >  Plin.  Nat.  hiftor.  lib.  ;o.  cap.  1.  ■  Caefar.  de  bello  Gall.  lib.  f. 

1  Plutarch.  in  lib.  de  foler.  anim. 

tandae 


8pi 


Analeftd  Angh  Britanntca. 


892 


tandae  caufa  convenire  confuevermt.  Nec  mul- 
tum  aliter  Strabo  *.  Eorum  urbes  funt  nemora, 
latijjimos  enim  circos  dejeclis  obftruunt  arbori- 
bus.  Ubi  conJtruBis  tttguriis  &  ipfi  pariter  ac 
armenta  jlabulantur.  Caefaris  poftremo  Cafii- 
vellauni  oppidum  aggrefli  impetum  non  tule- 
runt  Britanni,  Caffivellaunus  autem  legatos  de 
deditione  mifit  ad  Caefarem,  qui  propter  repen- 
tinos  Galliae  motus,  quos  ad  fedandos  feftinabat, 
Obfides  imperat,  &  quid  in  annos fingulos  b  vec- 
tigalis  popido  R.  Britannia  pendtret,  conftituit, 
interdicit  atque  imperat  CaJJivetlauno  ne  Man- 
dubratio  nec  Trinobantibus  noceat.  Haec  ille  de 
feipfo,  quem  item  Strabo  c,  &  Tranquillus  d, 
acceptis  obfidibus  magnum  fervorum  numerum 
ingentemque  praedam  reportafle  fcribit  ;  cum 
tamen  C.  Tacitus  e  profpera  tantum  pugna  in- 
colas  terruifle,  infularefque,  Dion  f  duTovo/uvi 
viginti  a  Caefaris  adventu  annis  fuifle  fuis  in  hif- 
toriis  tradiderint. 

C  A  P.    V. 

Augufii,  Tiberii,  Caii3  Claudii,  &c.  impera- 
torum  Romanorum  turbidis  mifii  rebus 
clominatus  hic}  a  CaJJivellauno  ad  Lu- 
cium  regem. 

REverfus  autem  eft  Julius  Romam,  fatis  ceffit 
Caffivellaunus,  cujus  diademate  Tenancius 
redimitus  infulam  gubernavit,  huic  Cunobelinus 
filius  fucceffit,  qui  tam  arcta  cum  Romanis  (fic 
Galfredus)  amicitia  conjundus  erat,  ut  cum  poffit 
tributum  eorum  detinere,  gratis  tamen  impende- 
bat.  Educaverat  iftum  Auguftus  qui  coercendi 
intra  terminos  imperii  confilio  ufus  eft,  longa 
igitur  oblivio,  inquit  Tacitus s,  Britanniae,  etiam 
in  pace.  Cenfum  tamen  univerfalis  illa,  quam 
mcminit  D.  Lucas,  mundi  defcriptio  hinc  etiam 
cxtorfit.  Confilium  Augufti  Tiberio  praecipue 
placebat,  ita  ut  nihil  in  Britannia  tentaverit, 
nec  atiquid  praejidii  habuerit.  Romanorum  ta- 
men  amicitiam  jam  coluifle  Britanni  videntur, 
quod  cum  Germanicus  oceanum  navigaflet,  illiuf- 
que  fociorum  naves  vi  ventorum  difie&ae,  plu- 
refque  in  infulas  longe  fitas  ejeclae  fuiflent,  qui- 
dam  Romanorum  in  Britanniam  rapti  &  remiffi 
funt  a  regulis  h.  Hujus,  fcribit  PJinius  *,  Trin- 
cipatus  fufiulit  Tiruidas  Gallorum,  &  hoc  genus 
vatum  medicorumque.  ^Agitaffe  Caium  Caefa- 
rem  de  intranda  Britannia  fatis  conftat,  ni  ve- 
lox  ingenio,  mobilis  poenitentia,  &  ingentes  ad- 
verfits  Germaniam  conatus  fruftra  fuiffent.  Ni- 
hil  autem  amplius,  ut  habet  Tranquillus,  quam 
Adminio  Cunobellini  Britannorum  regis  Jilio,  qui 
pulfus  a  patre  cum  exigua  manu  transfugerat, 
in  deditionem  recepto,  quafi  univerfa  tradita  in- 
fula  magnificas,  e  Germania  ubi  tunc  agebat, 
Romam  literas  mifit  k.     Cunobellinum  demor- 


tuumexcepit  (itaGalfrcdus)  Guiderius,quem  frate 
Arviragus.  Romae  vero  Claudius  Caefar^zm  vel- 
let,  jujii  triumphi  decus  unde  acquireret,  Britan-\ 
niam  potijjimum  elegit  :  neque  tentatam  idli  poft 
"Divum  Julium,  fic  Suetonius !,  &  tunc  tumul-\ 
tuantem  ob  non  redditos  transfugas.  Praepofi- 
torum  maxime  Oftorii  Scapulae  militari  virtute 
adjutus  intra  pauciffimos  dies  parte  infulae  in  de- 
ditionem  recepta,  auftrali  fcilicet,  redaftaquc  pau- 
latim  in  provinciae  formam  m,  capto  Carataco  Si- 
lurum  rege,  addita  infuper,  fubfidio  adverfus  re- 
belles,  veteranorum  in  Camalodunum  colonia; 
fummo  cum  apparatu  Romae  triumphavit  Bri- 
tannicum  fe  filiumque  hinc  denominavit.  Ej: 
quo  Seneca  n  : 

Cuique  Britanni  terga  dedere 
T>ucibus  noftris  ante  ignoti 
Jurifque  fui. — — 


Summo  imperator  ifte  colebatur  apud  eos  hono 
re,  quippe  cui  templum  conftituUim,  qitafi  an 
(arra  legit  Lipfius)  aeternae  dominationis,  cuifa 
cerdotes  delicJi  fpecie  religionis  omnes  fortuna 
effundebant  °.  Druidum  autem  difciplinae  in 
fenfus  eorum  religionem  apud  Gallos  dirae,  Suc 
tonii  verba  p,  immanitatis  &  tantum  civibusfu  1 
Augufto  interdicJam  penitus  abolevit.  Quo 
Plinius  fupra  de  Tiberio.  Neronis  vero  praefec 
tos,  quos  huc  deftinavit,  turbidae  res  excepere ' 
Senecae  etenim  ufuris,  aliifque  bonorum  rapin 
graviter  oppreffi,  conferebant  injurias  Britani 
&  interpretando  accendebant,  Jinguios  conqueren 
tes  Jibi  olim  reges  fuij/e,  nunc  binos  impor.i, 
quibus  legatus  in  fanguinem  procurator  in  bon 
faeviret r.  Suetonio  Paulino,  qui  tunc  Britar 
nos  obtinebat  repentina  (  dum  in  Mona  inful 
agebat)  defeftio  nunciatur.  Rex  IcenorumTn, 
futagus  longa  oputentia  clarus  Caefarem  haert 
dem  duafqne  Jilias  fcripferat,  tali  obfeqnio  ratu  • 
regnum  &  domum  fuam  procul  injuriafore,  qm 
contra  vertit,  adeo  ut  regnumper  centuriones,  d< 
mus  per  fervos  velut  capta  vaftarentur.  Jai 
frimum  uxor  Boodicia  verberibus  aftecJa,  e 
filiae  ftupro  violatae  funt.  Traecipui  quiqi 
Icenorum,  quafi  cunfiam  regionem  munin  aca 
piffent,  avitis  bonis  exuuntur,  &  propinqui  r\ 
gis  inter  mancipia  habebantur.  Antiquo  ceri 
more  aliarum  gentium  reges  (ut  de  Attalo  Perg; 
menorum,  Nicomede  Bithyniae  fcribit  Livius ' 
Romani  populi  fcripfifle  haeredem  conftat,  qua 
itidem  de  Gilberto  Peche  (cui  honores  &  poflefl 
ones  baroniae  Peverellorum  in  Icenis  erant  devoli 
ta)  qui  Edwardum  primum  Angliae  regem  haer 
dem  fcripfit  meminit  Camdenus.  Morem  eni) 
inquit  ille,  Romanorum  fub  imperatoribm  Wo  J 
culo  Angliae  proceres  ^revocarunt,  fcribendi  fci 
cet  principes  haeredes  cum  apud  principes 
ojfenfa  ejfent.  Tanta  vero  contumelia 
metu  graviorum  (quando  in  formam  provinci 
ceflerant)  arma  rapiunt,   commotis  ad   rebelli 


*  Strab.   Geograph.  lib.  4.  b  50000.  lib.  Galf.  Arth.lib.  1.  cap.  24.  c  Strab.  lib.  4.  d  Sueton.  in  Jul.  cap. 

'  Tacit.  in  Vita  Agvicol.  f  Dio.  lib.  5-3.  s  Tacit.  Annal.  1.  &  Vita  Agric.  H.  Huntingd.  hift.  lib.  1.  fol.  172.  h 

cit.  lib.  i.  Annal.  '  Plin.lib.  30.  cap.  1.  '<  Tacit.  in  Agrtc.  Sueton.  in  C.  Calig.  cap.  44.  '  Sueton, 

17.  m  Tacit.  lib.  11.  ann.  n  In  Oclav.  a£t.  1.  °  Tacit.  lib.  14.  ann.  p  Sueton.  in  C!a 

1  Tacit.  in  Agric  r  Tacit.  lib.  14.  t  I.ir.  Epit.  Ub.5-8.  Flor.  hift.  lib.  i.  cap.  io.  &  epit.  lib, 

l  Camden.  in  Icenis  Agr.  Cantabr. 


Claud.  cap. 
cap.  24. 
dccad.  3. 


no 


^93 


AnaJe&a   Ando  Britannicd. 


;tcm  trinobantibus,    &  qui  alii  nondum  fervitio 

;  ifucfacti  ;    refumcrc  libertatem  occultis  conjura- 

lionibus  confpirant,    acerrimo  in  vctcranos  odio 

ncenfi,  Boodicia  duce  (ncquc  enim  fcxum  in  im- 

icriis  difcernunt,  cum  &  fuperius  Carthifmandua 

Jriuantcs  rcgina  fub  impcrio  tcnuiflct)  fumpferc 

'iniverfi  bellum,    ac   fparfos   per  caftclla   militcs 

:on(cctati,  cxpugnatis  pracfidiis,    coloniam  ipfam 

)rius  deduclam,  fimul  &  municipium  Vcrulami- 

im  iuvafcrc,   quae   duo    funt  praecipua  oppida 

naima  civium  Romanorum   fociorumque    caede 

'iircptn,quorum  Caius  Suetonius  a  in  annumeran- 

]isreipublicac,Nerone  principe,  malis  mentionem 

,'acir.     Obiter  autem    de    municipio  ac    colonia 

cum  neutriufque  jus  infulae  noftrae  defuerit,  ut 

-ecte,  quae  illi  graviter  tulerunt,  nos  intelligamus) 

Homanarum  rerum  fcriptores  paulo  confulendum. 

»s,  inquit  Agcllius  b,  funt  cives  Romani 

%:is  fuo  jure  &  kgibtts  fuis  utentes, 

|  muneris  tantutn  cum  *P.  R.  honorarii  participes, 

z  quo  munere  capejfendo  appellati  videntur,  nul- 

lis  aliis  necejfiiatibus,   neque  ulla  cPcp.  R.  lege 

iflriBi  :  quum  nunquam  cPop.  R.  eorum  fundus 

^acltts  effet.    Sed  coloniarum  alia  necejfitudo  eji. 

:  Hon  enim  veniunt  extrinfecus  in  civitatem,  fed 

:  °.x  civitate  quafi  propagatae  ftint,  &  jura  infti- 

Uitaque  omnia  populi  Romani  non  fui  arbitrii 

habent.    Quae  tamen  conditio  cum  Jit  magis  ob- 

noxia  &  mintts  likera,  potior  tamen  &  praefta- 

bilior  exiftimalur  propter  amplitudine?n  majefta- 

'  temque  Pop.  Romani,  cujus  iftae  coloniae,  quafi 

^jfigies  parvae,  fimulacraque  ejfe   quaedam  vi- 

dentur.     Tanta  vero  municipiorum  videtur  fuifle 

libertas,  ut  majorum  ac  avitis  fibique  propriis  fa- 

cris  uti  minime  prohiberentur.      Quod  de  fe  & 

Arpino  municipio  Tulliic  didum  aftruit  :    Hic 

wens,  hic  facra,    hic  majcrum  multa  veftigia. 

Quo  minus  municipiorum  conftitutione,  feu  colo- 

niarum  dcduclione  (colonos  enim  &  fua  habuiflb 

facra  a  Romanis  alia  cenfct  Sigonius d)  antiquam 

Britannorum  religionem,  feu  fuperftitionem  exci- 

fam  fuifle  fenticndum  eft.     Cognito  vero  provin- 

ciae  niotu,    Nifi  Paulinus  propere  fubvenijfet 

amiffa  Britannia  foret,  quam  unius  praelii  for- 

tiina  veteri  patientiae  reftituit,  tenentibvs  arma 

pferifqu?,  quos  confcientia  defeclionis  &  propri- 

us  ex  legato  timor  agitabat  e.     Paulinum,  egre- 

gium  caetera,  arroganter  in  deditos  coniulentem, 

cxcepit   exorabilior    Petronius   Turpilianus,    qui 

compofiris  prioribus   ultra   nil    aufus   Trebellio 

iMaximo  (qui  fuga  ac  latcbris  vitata  exercitus  ira 

precario  mox  praefuir)  provinciam  tradidit.     Ar- 

Itluirii  monftratus  fat/j  Arviragus  (quem  tamen  fub 

imperio  Domitiani  pofuit  Camdenus)  haeredem 

Marium  reliquit  filium,   quem  Cogidunum  apud 

Tacitum  efle  Richardus  Vitus  f  contendit.     Civi- 

tatcs  illi  funt  donatae  aliquae,  &  ad  Taciti  aeta- 

terri  ridinimus  manfit,  Vetere  ac  jampridem,  in- 

quit  ille,  recepta  populi  Romani  confuetudine  ut 

habcret  injirumenta  fervitutis   &  reges.     Nu- 

tantc  Romano  impcrio  civili  difcordia  convulfo, 

Vectius  Bolanus  hic  praepofitus ;  qui  ncc  difcipli- 

na  militari  infulam  agitavit.     Grbis  autcm  caeteri 


Vefpafianus  dominus  Petilium  Ccrcalcm  huc  tra- 
mifit,  qui  Brigantum  civitatem  aggrelTus,  multa 
praclia  &  aliquando  non  incrucnta  gefiit,  mag- 
nam  Brigarttum  partem  aut  vicJoria  amplexus 
aut  bello.  Suffxftus  cft  Julius  Frontinus,  qui  va- 
lidam  &  pngnacem  Sylurum  gentem  armis  fube- 
git.  Hunc  Briranniac  ftatum,  has  belli  vices, 
miiTus  in  provinciam,  invenit  Julius  Agricola, 
qui,Tito  imperatore,  Ordovicesobtrivit  prope  uni- 
vcrfos  s.  Cum  autem  fub  Domitiano  hic  ageret, 
Galgacum  jufto  praclio  profligavit.  Externis  gen- 
tibus  jam  domitis  &  ultima  Britannia  penetrata, 
totaque  infula  circumnavigata,  primus  Romano- 
rum  infulam  cfle  deprchendit.  Deinde  ut  homi- 
nes  difperfi  ac  rudes  eoque  bello  faciles  quieti  & 
otio  per  voluptates  ajfuefcerent,  hortatur  priva- 
tim,  adjuvat  publice,  ut  templa,  fora,  domus 
extruerent,  laudando  promptos,  &  caftigando 
fegnes  :  ita  honoris  aemulatio  pro  neceffttate  erat. 
Jam  vero  principum  ftlios  liberalibus  artibus  cru- 
dire  &  ingenia  Britannorum  ftudiis  Gallorum 
anteferre,  ttt  qui  modo  linguam  Romanam  ab- 
nuebant,  eloquentiam  concupifcerent.  Inde  eti- 
am  habitus  Romanorum,  &  frequens  toga,  pau- 
latimque  difcejfum  ad  delineamenta  vitiorum, 
portictts  &  balnea,  &  conviviorum  elegantiam, 
idque  apud  imperitos  huma,nitas  vocabatur,  cum 
pars  ftrvitutis  ejfet.  Ab  origine  vero  forte  ni- 
mis  antiqua,  iftiufmodi  conviviorum  elegantiam 
apud  Anglor,  deduxit  Polydorus  h,  cum  abhinc 
eam  emanafle  conjiciat.  Julius  Agricola  difcipli- 
na  militari  bene  hic  exercita  tandem,  verbo,  ut 
Syriae  provinciae,  quae  vacabat,  praefideret,  re- 
vero,  ut  illius  famam  quae  maxime  augebatur 
Domitianus  comprimeret,  e  Britannia  eft  evoca- 
tus  ;  fucceflbrque  miflus  Saluftius  Lucullus.  Ita, 
fcribit  Camdenus ',  imperante  "Domitiano,  ttlte- 
riori  illa  parte  ut  afpera  &  infrugifera  Barbaris 
reltEia,  haec  citerior  plane  &  plene  m  provinci- 
am  fuit  redafta  ;  quae  nec  coitfularis  nec procon- 
fularis  fed  praefidialis  &  Caefarum  cenfebatur. 
Utpote  quae  Romano  imperio  poft  divifionem  pro- 
vinciarum  ab  ^AuguJio  faSiam  accejfit,  &  fuos 
prcpraetores  habuit.  Auguftus  enim  (  penitius 
hujus  rei  notitiam  non  abs  re  fuerit  adne&ere) 
provincias  quafdam  S.  P.  Q.  R.  gubernandas  reli- 
quit  k,  alias  &  validiores,  quas  annuis  magiftratu- 
um  imperiis  regi  nec  facile  nec  tutum  erat,  ipfe 
fufcepit.  Deligebantur,  inquit  Alciatus  ',  forte 
ex  confularibus  proconfules,  ficut  ex  praetoriis 
praetores,  qui  in  provincias  populo  Romano  attri- 
butas  cum  poteftate  mittebantut,  &  fummum  ut 
confules  in  libera  olim  rcpublica  imperium  ha- 
buerunt.  Caefar  vcro  in  provincias,  quas  fuae 
curae  refervaverat,  praefides  vel  legatos  mittebat  j 
non  tamen  cum  tanta  poteftate,  quanta  erat  pro- 
confulum,  fed  mandatis  &  diplomatis  principum  ; 
quibus  omnis  nimia  poteftas  erat,  plerumque  co- 
ercita  aut  temperata  m.  Unde  caeteras  inter  & 
noftra  Britannia  praefidialis  difta.  Legionum  au- 
tem  ac  Romanorum  militum  (quos  ad  infulanos 
coercendos  Claudius  aiiique  fubfequentis  impera- 
tores  aetatis  huc  dcftinarunt)  Stationes  ac  prae- 


\  Sucton.  in  Nero.  cap.  39.  t>  Gell.  Noft.  Attic.  lib.  16.  cap.  13.  «  Cicero  lib.  x.  de  legibus. 

mtiq.jure  Rom.Iib.  i.cap.8.  '  Tacit.  in    Vit.  J.  Agric.  f  Vit.  lib.  4. hiflor.  e  Tacit.  Agric. 

.    ?"  hift-  Angl.  ■  Camd.  in  Rom.  k  Suet.  in  Oflav.  cap.  47.  Strabo  in  Geog.  lib.  17.  in  fine. 

titul.  verb.  iign.  •  ">  L.  fi  in  aliam  sr.  tit.  de  off.  Procoff. 


VOL.   II. 


E  e  e  e  e  e 


d  Sigon.  dc 

h  Polydor. 

1  Alciat  ad  1.  1 00. 


tenturae 


89$ 


Andeffa  Anglo   Britannka. 


8oc 


tenturae  procutdubio,  fcribit  eruditiflimus  noftras, 
fueruht  faepenumero,  quafl  geniturae  urbium  & 
cppidorum,  ut  in  aliis  provinciis,  fic,  in  hac  no- 
ftra  Britannia.  Sic  Britannis  jugum  impofitum 
primum  praefidio  mititum,  qui  fmper  cum  ter- 
rore  impenderunt  incolis  inde  tributo  &  vetliga- 
li,  eoque  nomine  publicanos  habere  cogebantttr a, 
id  eft,  harpyae  &  hirudinss,  qui  eorum  fangui- 
nim  exugerunt,  bona  publicarunt  &  mortuorum 
nomine  trikuta  extgenmt.  Ncc  legibus  fuis  pa- 
triis  uti  permijfi  Junt,  fed  magijiratus  a  populo 
Romano  cum  imperio  &  fecuribus  miffi  qui  jus 
dicerent.  Tulerunt  Romanorum  gubernacula  fub 
Trajano  tamen  coacli,  ufque  ad  imperium  Hadri- 
ani :  quo  teneri  fub  Romana  (dencientibus  ple- 
rifque  aliis,  quas  fubegerat  Trajanus,  gentibus) 
ditione  non  poterant.  Petiit  ergo  ille  Britanni- 
am,  inqua,  fic  AElius  Spartianusb,  multa  correx- 
it,  murumque  per  ofloginta  miiiia  paffmm  pri- 
mus  duxit,  qui  barbaros  (Pictos  enim  iub  id  tem- 
pus  primum  hujus  infulae  partem  feptentrionalem 
occupaffe  fcribunt)  Romanofque  divideret.  At  vero 
undenam  tamdiu  redditur  Harpocrates  Arthurius  ? 
Querrinam  iile  proximo  Britanniae  diademate  in- 
fignivit  ?  Collaudato,  R  diis  placet,  Mario  ac  jam 
mortuo,  Coilus  filius  ab  Arthurio  princeps  eft  fa- 
lutatus,  qui  Romae  puer  cducatus  amicitiam  fibi 
firmifllmam  cum  terrarum  orbis  dominis  concili- 
avit,  nec  invitus,  patris  fecutus  confilia,  vecligal 
eifdem  impendit :  ultima  fenfit  ifte  fata  ;  haere- 
dem  autem  reliquit  filium,  cui  Lucius  nomen  ; 
huic  regum  Britannorum  veri,  divini,  Chriftiani- 
que  luminis  radii  falutaris  influentiae  primum 
cluxerunf.  Imo  Britannia  (quod  ejus  laudi  & 
gioriae  inprimis  ducatur)  hunc  prima  inter  om- 
nes  Chriftiani  orbis  gentes  Chriftianum  regem 
habuit c.  Sed  benigniflimum  Pantocratoris  illius 
Opt.  Max.  in  noftram  fub  illis  tcmporibus  afpec- 
tum,  altius  repetendo,  patefacere  fuerit  operae 
pretium. 

C  A  P.     VI. 

Chrijhani  nominis,  authore  Lucio,  pro- 
pagatto  j  ejufdem  hic  antiqmor  oiigo. 
Epifcoporum  inflitutio.  Eieutherii  PP. 
de  Romanis  legibus  petitis  Lucio  re- 
Jponfum. 

E  C  tamen  a  Lucio  (tametfi  primus  regum 
Deum  Hominem  eft  amplexus)  Chriftianae 
religionis  fuerunt  primordia,  in  fertilifllmo  mar- 
tyrum  hoc  agro  ;  cui,  Univerfo  orbi  praefutgi- 
dum  fui  corufcum  oflendens  tempore,  ut  fcimus, 
fummo  Tiberii  Caefaris  (quo  abfque  ullo  impe- 
dimento  ejus  propagabatur  religio,  comminata, 
fenatu  notente,  a  principe  morte  dilatoribus  mili- 
tum  ejufdem)  radios  fuos  primum  indulfit,  id  ejt, 
fua  praecepta  Chrijius.     Quae  licet  ab  incolis 


tepide  fufcepta  funt,  apud  quofdam  tamen  inte- 
gre,   apud  atios  minus,    ufque  ad  perfecutionen 
'Diocletiani  tyranni  novenam,  permanfere  d.  Nor 
folum  etenim  Jofephum  ab  Arimathaea  civitatJ 
oriundum,  qui  Servatoris  noftri  corporis  inhuman 
di  negotium  inivit,  ab  apoft.  Gallorum  Philippc 
huc  miiliim,    prima  fundamenta  verae  religioni: 
pofuifle,  coenobium  monafticae  familiae  D.  Ben 
ordinis  in  Glaftonia e,  agri  jam  Somerfetenfis  in- 
fula,   primum   quadamtenus  inftaurafle    (ex  quc 
majoribus  noftris  locus  ille  prima  terra  T)ei  & 
prima  fan£lorum  terra  in  CAnglia  di£tus  erat 
hiftorici  noftri  prodiderunt f ;  fed  etiam  Simonen: 
Zelotem  Nicephorus,  hanc  infulam  adiifle  fcrip 
tum  reliquit.     Mifere  vero  depreflum  peneque 
ne  dicam,  ob  Gildae  teftimonium,  penitus  fuffo 
catum  dffluente  errorum  humido,   ignem  illun 
hic  coeleftem  primo  accenfum,   ut  ulterius  tan 
dem  lumen  fuum  ac  calorem  in  incolas  diffunde 
ret,  mirum  in  modum  &  felicifllme  Lucius  illi' 
fovere  ftudebat s.     Quippe  cujus  fenfibus  cum  edi 
ta  indics  Chriftianos  inter  miracula,   mores  eo 
rum  imbibendi,   facroque  fe  lavacro  abftergend 
defiderium    ingefliiTent,    pontiricem    Romanum 
qui  tunc  fuit  (juxta  Bedam  h  anno  Chrifti  CLVI 
quem  tamen,  ne  prorfus  fallaris,   ante  CLXXl 
minime  papam  fuifle  conftat)   Eleutherium  u 
cum  fuis  Chriftiano  nomine  obfignaretur,  man. 
datis  literis  confuluit.     Qui  eo  tandem,  quo  fui 
ergaverae  rcligionis  propagationem  (nec  enimto 
fuperftitionum  maculis  adhuc  erat  R.  E.  confper 
fa)  duftus  amore,   Fugatium  &  Damianum'  hv 
primis  docfos,  infignifque  pietatis  viros,  mifit,  u 
regem  fimul  ac  incolas  Britannicos  facro  baptii 
mate  abluerent.     Nec  oleum  ille,   nec  operan 
ifti  perdiderunt.     Nec  mora  concurrentes  (Arthu 
rium  legis)  undique  nationum  populi  regis  exenr 
plum  infequuutur,   eodemque    lavacro  mundah, 
coclijii  regno  rejtituuntur.     Beati  ergo  docJores 
cum  p.r  totam  fere  infutam  paganitatem  dele. 
viffent,   templa  quae  in  honore  plurimorum  deo- 
rum  fundata  fuerant,   uni  'Deo  ejufque  fanBi, 
dedicavcrunt,   diverjifque    ordinatorum  coetibii, 
repleverunt.    Fuerunt  tunc  in  Britannia  XXVIII 
Ftamines  &  III.  Archiflamines  k.     Totidem  ve 
ro  flaminibus,  (quos  sz$a.vopo^vs  a  capitis  geftami 
ne,  quod  Flama  dictum,   coronae  fpeciem  refe 
rebat,  Dionyfius  Halicarnafleus  '  -,  pilamines  ver< 
a  pileisquibus  capita  circumdederunt  Plutarchus111 
filamines  a  filo  lanae,   quo  praecincta  habeban 
tempora  Varro  n,  dictos  efle  fcribunt)  quot  deo 
colebant,  funt  ufi  veteres.     Unde  Jovis  facra  Di 
alis,    Martis  Martialis,    Romuli   Quirinalis  apu 
Romanos  fedulo  curabant  °.     Quemadmodum  au 
tam  epilcopis  apud  nos  archiepifcopi ;    fic  flami 
nibus  archiflamines  praeponebantur.     Horim  fo 
teftati  caeteri  judices  in  infula  fubjiciebantur 
Hos  autem  (Galfredi  verba)  ex  praecepto  apoftoi 
idololatriae  eripuerunt,    &    ubi   erant  flamine 
epifcopos,   ttbi  erant  archiflamines  archiepifcopo 
pofuerunt.     Sedes  autem  archiflaminum  in  tri. 


a  Eum  qui  veftigal  pop.  Rom.  condufl: 
Caef.  c  Camden.  in  Brip'. 


habet  publicanum  appellant.  x.  lit.  de  verbor.  fig.  1.  i<S.  b  Spartian.  in  Vita  Hadriat 

d  Gildas.  in  epift.  de  excid.  Brit.  e  Camden.  in  Belg.  f  Polvdor.  lib.  z.  hil 

Ang.  Bachanan.  lib.  j-.  Rer.  Scotic.  J.Fox.  eccl.  hift.  lib.  i.  ex  Gilda.  Niceph.  lib.  2.  cap.  40.  E  Vide  Fitz.herb.  de  antiq.  eccle 

Angl.  h  Bed.  eccl.  hift.  lib.  i.  cap.  4.  vide  Crantz  in  Metropoli  fua  cap.  6.  lib.  t.  Galfred.  Monum.  lib.  z.  cap.  1.  .       '  A 

Faganus  Sc  Dunianus  feu  Dimiaims.  I<  Galfred.  Mon.  lib.  z.  cap.  1.  Pontic.  Virun.  lib.  3.  hift.  Brit.  '  Dionyf  Halican 

Antiq.  Rom.  lib.  1.  ">Plutarch.  in  Num.  n  Varro  de  ling.  Latin.  lib.  1.  J  Alex.  ab  Alex.  lib.6.  cap.  1 

Pomp.  Laet.  de  facerd.  Rom.  cap.  7,  Feneftell.  de  facerd.  Roman.  cap.  ;. 

bu 


97 


•s  nobilioribus  civitatibus  fuerant,  Londoniis 
■delicit  Eboraco  &  in  ttrbe  Legionum,  quam 
per  Ofeam  fluvium  in  Glamorgantia  vetcres 
uri  &  aedificia  fitatn  fuijfe  teflantur.  His 
co  tribtts,  evacuata  fuperfiitione,  otlo  &  vi- 
nti  epifcopi  ftbdnntur,  divififque  parochiis 
bjacuit  metropolitano  Eboracenfi  Deira  &  Al- 
(nia,  quas  magnum  flumen  Humbri  a  Loigria 
cerint.  Eboraccnfis  autem  archicpifcopus  in 
nnes  Scotiae  pracfules  ac  antiftites  jure   (quod 

rcfanciturum  erat,  fub  Hcnrico  fccuncio  & 
ugonc  legato  pontificio,  celebratum  concilium) 
•imatis  olim  fungebatur  a.  Londinenfi  vero 
letropolitano  fubmiffa  efi  Loegria  &  Cornu- 
a  b.  Metropoliticam  vero  iiiius  fedem,  Ri- 
lardus  Vitus  c  in  templo  illo  fuifle  affiimat, 
lod  e  ruinis  delubri  Apollinis  ad  occiduam 
bis,  Londini  partem  collapfi  d  Lucius  ifte  (ut 
Lthor  eft  Sulcardus)  conftruxit,  furore  veroDi- 
:letiani  penitus  fubverfum,  Sigebertus  orientali- 
n  Saxonum  rex,  qui  primus  inter  cos  Chrifto 
)men  dedit,  poftea  refufcitavir,  eoque  loci  D. 
:tro  coenobium  (quod  Weftmonaftcrium  dic- 
m)  anno  falutis  noftrae  DC.  V.  facratum  con- 
;dit.  Cambria,  id  eft,  Gualia  urbi  Legiormm 
bjacuit.  Reverfi  vero  illi  Romam,  eorum, 
lae  fanfte  fimul  ac  pie  conftituerant,    ut  author 

ret  Eleutherius,  facile  impctrarunt,  Britanniam- 
■  ie,  dodis  quamplurimis,  ut  opcrariis  ad  meiTem, 
ifils  comitati  repetierunt.  Lucius  autem,  cui 
^publicae  Chriftianae  cura  nihil  fuit   antiquius, 

ic  optimas,  civilique  adminiftrationi  maxime 
.  oneas  florere  leges  dijudicans,  ubi  tam  falu- 
;  res  ac  divinae  (quas  receperat)  inftitutiones  tam 
:  lfto  pullularant  :  ut  Romanas  ac  Caefaris  le- 
;  s  ad  regnum  fuum  ordinandum  fibi  mandaret, 

ndcm  pontificem  iiteris  interpcllavit.  Habuit 
i  im  aetas  ifta,  fi  ad  Antonini  philofophi  tem- 

ira,  L.  Volufium,  Metianum  Marcellum,  Ser- 
'  iurn  Scaevolam  ,-  fi  ad  Severi  impcrium  refe- 
):,    Papinianum,    Paulum,    Ulpianum    aliofque 

C.  ut  fcribunt  Julius  Capitolinus,  Spartianus, 
>  Lampridius  e,    quamplurimos  ;  quorum  ex  in- 

<  ftria  ac  judiciario  labore   non  pauca    eorum, 

<  ibus  turgefcunt  Codex  &  Pande&ae,  ultimus 
i:  Romanorum  Juftinianus  excerpfit.  Eleuthe- 
ns  autem  liberum  hominem,  &  e  facro  fonte 
1  perrime  fufceptum  regem,  fibi  fuifque  legem 
( e,  quam  Ethnicorum  refponfis  coerceri,  fenti- 
es  efle  magis  decorum,  Tetiftis,  refcribit  f,  a 
this  leges  Romanas  &  Caefaris  vobis  tranf 
ifti,  quibus  in  regno  Britanniae  uti  voluiftis. 
JSges  Romanas  &  Caefaris  femper  reprovare 
i  fumus,  legem  T)ei  neqttaquam.  Sufcepiftis  e- 
i  nnnper  miferatione  divina,  in  regno  Britan- 
'1  te,  legem  &  fidem  Chrifii  ;  habetis  penes  vos 
1  regno  utramque  paginam,  ex  illis  T)ei  gratia, 
m  confilium  regni  vcfiri  fumite  legem,  &  per 
iim  Dei  patientia  veftntm  rege  Britanniae 
1  num.      Vicarii  vero  T)ei  eftis  in  regno,  &c. 


Analecla  Anglo  Britannica. 


898 


Ex  quo  non  folum  Britannoram,  fcd  ctiam  An- 
glorum  iubfequentes  reges  hoc  nomine  vicarii 
Dei  funt  potiti.  Sic  enim  Hcnricus  de  Brac- 
ton  s  juris  Angliae  municipalis  pcritus,  fimul  & 
Juftinianifta,  qui  pontificio  quafi  vigente  hic  im- 
perio  fcripfit.  £htod  h  fub  lcge  rex  effe  debeat, 
cum  fit  Dei  vicariiis  evidenter  apparet  ad  fi- 
mi/itudinem  Jefu  Chrifli,  cujus  viccs  gerit  in 
terris,  qnia  verax  ^Dei  mifericordia,  cum  ad 
reparandum  genns  humanum  ineffabiliter  ei  mul- 
ta  fuppeterent,  hanc  potijfimum  elegit  viam, 
quafi  ad  defiruendum  opus  diaboli,  ut  non  vir- 
tute  uteretur  potintiae ,  fed  juflittae  ratione. 
Felix  hoc  Lucio  nomen  fauftum  omen.  De- 
lubris  enim  deorum,  idolorum  fanis,  Druidum 
aris  dirutis  &  fubverfis,  veri  Numinis  honori  ac 
cultui  praedia  quamplurima  dicavir,  auxit,  omni- 
que  libertate  fublimavit.  Ifta  tandem  primi  re- 
gis  Chrtjiiani,  ad  acternam  in  pofteros  famae  fui 
propagationem,  inprimis  autem  ad  animae  falu- 
tem,  nadtus  teftimonia,  fummum  &  commune 
naturae  debitum  perfolvit. 

C  A  P.     VII. 

Ordmatio  infulae  per  Severum :  Dioclett- 
am  perfecutio  in  Britannos  Chrtjha- 
nos.  Regum  Britanmae  dignttas.  Ro- 
mam  periodus  (quae  infulartbus  liber- 
tas)  imperii. 

E  L  I  C  I  nimis  aufpicio,  ut  olim  mundo 
didudi,  fic  jam  ab  idolis  mundi  ad  veri 
cultum  Dei  fefe  Britanni  exerebant,  quippe  quo- 
rum  mortuus  protochriftianus  rex  haud  reliquit 
haeredem,  qui  firmatam  religione  rempublicam 
onufque  imperii  Britannici  fuftinere  fatis  potu- 
it.  Diftrahuntur  oclo  proceres  de  principatu 
diffidio,  Efle  aliquod  caput  (ut  de  patribus  poft 
mortem  Romuli  fcribit  Livius)  placebat,  &  ne- 
mo  alteri  concedere  in  animum  inducebat.  Nec 
Barbarorum  feptentrionalium  impetus  tulere  Ro- 
mani  duces ;  ufque  quo  tandem  Ulpii  Marcelli  a 
Commodo  imperatore  miffi  virtus  militaris  fubve- 
niret.  Summum  vero  orbis  terrarum  fafligiumSep- 
timtusSeverus  confequutus  adBritanniam  obtinen- 
damprimum  HeralLmum,  deinde  Virium  Lupum 
Brttanniae  legatum propraetorem  &  praefidem  {ut 
ex  faxis  &  Ulpiano  confiat)  confiituit  h.  Poft- 
quam  autem  Albinum  in  Galliis  bello  profligaflet, 
Ais/wicg  §i  <ra  %c(.7u  tVjj  B^tT/tzwzy,  ^  S\e?\e 
ei?  (Wo  viyiiigviaA  tbjj  tK  sfW?  t^a'ia.v,  id  eft 
(ex  Herodiano  k  loquimur)  Ordinavit  ea,  quae 
ad  Britanniam  pertinent,  &  diflribuit  in  duos 
principatus  gentis  illius  authoritatem.  Autho- 
ris  autem  idioma  exinde  addimus,  quod  R.  Vi- 
tus  '  eundem  locum  in  notis  ad  hiftoriam  fu- 
am  fic  Latine  convertit  :     'Difiribttit  quafi  per 


f  Poiydor.  lib.  15.  hiftor.  Angl.  b  Camdcn.  in  Brig.  e-Vit.  Hiftor.lib.'y.  *  Camden.  e  Capitol.  in  vit. 

A  Dn.  Spanian.  Lamp.  in  vit.  Severi.  f  Fox.  Ecclei:  Hift.  lib.  z.  Lambard.  Arch.  s  Braft.  lib.  i.  de  acq.  rer.  dom.  cap.  8'. 

'p.  ».  j.  Theod.  Sa  Valen.  AA.  h  Digna  vox  eft  majefta  te  regnantis,  legibus  alligatum  fc  principem  profiteri.  C.  de  legib.  iib.  4. 

au.us  if.  de  legat.  3.  lcg.  j;.  In-.pcrator  legibus  ipfe  folurus  videlur,  refte  ait,  videtur  (adnotat  Gothofredus;  nec  enim  vere  folutus  cft 
c  '■  quin  cis  alligatus  cft.  Imperatorcm  cnim  lcgibus  ita  intelligit  folutum,  ut  upiigrirctf  fMi  KoA«|o,'ro.  alias  enim  AA.  quos  diximus  de 
ai  oritite  juris,  inquiunt,  noftra  pendet  authoritas.  ibi  hinc  ifta  Braiftonus,  licet  etiam  quod  prinopi  placuit  lex  efto  adblandiuntur  Civiliftae. 
.  'rar.  lib.  2.  ctp.  2.  Camdenus  in  Roman.  8c  in  Brig.  Ulp..  in  57.  titul.  de  vulg.  fubltit.  1.  moribus  introduiium  eft.  Sed  Baffiani  Anto- 
n  ■egatum  fuiffe  Lupum  difputat  R.  Vitus  Hift.  lib.  f.  not.  17.  *  Heiodian.  lib.  3.  f  Vit.  Hifior.  Brit.  lib.  j.  not.  ri. 

dioecefes 


>P9 


AnaleHa  Anglo  Britannka. 


po< 


dioecefis  ea,   quae  pcrtinent  ad  Britanniam  &  civitatem  veniens,  Eboracum  fcilicct,   cum  re>\ 

difipertivit  in  duo  regimenta gcntis  illius  potefia-  divinam  vellet  facire,  primum  ad  Bellonae  (a1 

tem.     Non  igititr,  inquit,  dicit Herodianus,  Se-  jus  facerdotes  non  anhnalibus   hoftiis,    non  vi| 

verum  totius  infulae  (ik  cnim  Angelus  Politia-  timis  litarunt,    fed  diffectis   membris  fuo  cruoj; 

nus    tranftulit  )    adtninifiraiionem  ordmaviffe  ;  aras  confperfere)  templum  ducltts  efi  errore  arul 

quippe  totam  infulam  non  occttp.iverat,  fedeam  picis  ruftici,   deinde  kojttae  furvae  funt   appl: 

partem  infitlae,   auftralem  fcilicet,   quae  Roma-  citae  ;    quod  cttm  ejfet  afpirnatus,  atqtte  adp: 

nis  fubjeBa  fuit  in  dioecefes    fuas    dijtribuit,  latiitm  Je  reciperet,   ncgltgentia  minijtrorum  n,l 

qiiarum  admimftratio  fub  duobtts  praefecJis  age-  grae  hoftiae  ttfqtie  ad  limcn   domus  Talatinci 

retttr,quae  regimenta  reipubl.  Arcadius  Charifitts  imperatortm  fiectttae  fiunt.     Senfit tandem  orbj 

titttlo    de    ojficio    praeficli   praetorio    vocat  a.  dominus   naturae  leges  ;     eo  loci  quo  refponl 

Provinciae  vero  tametfi  viribus,  quod  ait  FJorus  b,  dederat,  imperaverat,  nomenque  fumme  auxera 

parantur,     jure  retinentur,    tumultuantes  tamen  Eboraci  inquam,  ultimum  fatorum  fubiit  judic 


ac  incuriionibus  Romanam  ditionem  infeftantes 
feptcntrionales  Britannos  (quiFulgenio  duce  fines 
auftraliorum    depopulabantur)      nec  jus  nec  vis 
praefecli  praetorio   comprimere  potuerunt.      Li- 
bentiffime  ergo    (nam   Britannici   nominis  erat 
cupidiffimus)    praefecii  literis  accerfitur  Severus. 
Qiii  filios    item    fuos  Getam  &  Baffianum,    ut 
procul  ab  illecebris  Romanis  militari  difciplinae 
vitaeque  honeftae  fefe  afliiefaccrent,  Britanniam 
adduxit.     Baffianus   autem    cum   patre   adverfus 
Barbaros  occupatus  bello  j    Gcta  intetim  in  parte 
infulac  Romanis  fubjefta,  qui  juri  dicendo  rebuf- 
que  civilibus  adminiftrandis  praefuit,  relinquitur c. 
Cui,  idem  ad  obeundum  munus,    adjunxit  juris 
&  legum  oraculum  AEmilium  Paulum  Papianum 
illuftriffimum  J.  C.  qui  eo  tempore  praetorium 
Eboraci  &  tribunal  exercebat.     Auxit  autem  hu- 
jus  honorem  civitatis,   quod  Severus  &  Antoni- 
nus  AA.    cum    Caeciliae  de   jure  refponderent, 
hic  morarentur,  hinc  refcriberent ;  legem  quidem, 
quam  attexere  non  pigeat :     Etiam  per  alienum 
fervttm  bona  fide  pojfejfum,  ex  re  ejus,  qtti  ettm 
pojjidet,    vel  ex  operis  fervi  acquiri  dominium 
vel  obligationem  placuit.     Qttare  fi  tu  quoque 
bona  fide  pojfedifti  eundem  fiervum  &  ex  num- 
■mis  tv.is  mancipia  eo  tempore  comparavit,  potes 
fiecundum  juris  fiormam  uti  defenfionibus  tttis. 
Mancipittm  atttem  altenum  mala  fide  pojfidenti 
nil  potefi  acquirere,  fied  qui  tenet  non  tantum 
ipfium,  fied  etiam  operas  ejtts,  nec  non  ancillarum 
partus  &  animalium  Joetus  reddere  cogitur.  TT. 
III.  Non.  Maii  Eboraci  Faufiino  &  Rttfio  cojfi.  d 
Tantum  malam   fidem  execratur    Britannia,    ut 
•non  folum   ifto,  quo   vi  ftellionatufque  crimine 
gravi  premimur,   aevo   falutaribus  novis  legibus 
vis  fimul  ac  fraus  maximc  cohibeantur,  fed  etiam 


um.     Filiorum  autem  Baffianum,  quod  e  niat 
Britannica  natus  eflet  (Martiam   Severi  primai 
uxorem    illam  fuifle  vult   R.  Vitus  f )    infulan 
Getam  autem,     quod  utroque  fanguine  Rom 
nus,  Romani   regem  feu  imperatorem  falutav 
runt.     Qui  folus  tandem,  deviclo  fratre,  impei 
um  eft  fortitus.      Abforpfit    Britannicas  res  a' 
hinc,  quae  ad  civilem  aliquatenus  pertinent  a 
miniftrationem,    Lethe  ufque   ad  Probi  tempo 
imp.    qui  Gallis  omnibus,    Hifipanis,  Tannon.. 
&  Britannis   (authores  Fl.  Vopifcus  s  &  A:' 
relius  Viclor)    hinc  permifit  ut  vites  haberen 
vinumque   conficerent.      Invadit   tandem  Roi 
imperii,   poft  Carum  &  Numerianum,  guberr 
nacula   Diocletianus.     Britannici  vero  Caraufi 
Is  enim  cum  per  traclum  Belgicae  &  Armorii : 
mare  pacandum  accepiffet,  quod  Franci  &  Sax' 
nes   infeftabant,   praedarum,    quae    occurreba , 
illeclus  avaritia  piratarum  latrociniis  &   pecula 
fefe  immifcuit.      Ex  quo  Maximianus  Hercul 
(quem  fibi   Diocletianus   aflbciavcrat)    in  Gal  . 
agens  illum  occidi  juffit.     Deferit  Caraufius  (ci  i 
Maximiani  confilii  compos  factus  eflet)   tutel;. 
ilbi  commiffam,  regnumque  Britanniae  protii ; 
occupavit.     Aleclus  autem    ad  mortem   Cat:- 
iii  deftinatus,  vitam  illi  eripuit,  imperium  in 
lae  fibi  acquifivit.    Miffus  indc  Conllantius  Ch  ■ 
rus  ad  Britanniam  recuperandam  &  Afclepioc- 
tus  praefeclus  praetorii,    qui  Marte  tandem  ap  • 
to,  Aleclum  profiigavit,  regnique  diadema  caj  i 
fuo,  populo  annuente,  impofuit  h.     At  fatist- 
bidas  iftas  res,    Diocletiani,    in  Chriftiani  noi  • 
nis  viros,  perfecutionisturboIongefuperavit.Cs 
certe  Deus  Opt.  Max.  ne  penitus  crajfa  nois 
(author  eft  Gildas ')  caligine  Britannia  obfufca  - 
tur,    clarijfimos  lampades  fianctorum   martyrf 


hoc  edictum,   quod  immenfo  illi  aliarum  fuper     nobis   accendit,    qtiorum  nunc   corportim  ftfl 


alias  acervatarum  legum  Romanarum  cumulo  £b 
lum  ex  ifto  orbis  angulo  acceffit,  malam  inter 
&  bonam  fidem  optimc  diftinxerit.  Severas  au- 
tem  Brttanniam,  quod  maximum  ejtts  imperii  de- 
cus  eft,  fic  enim  AElius  Spartianuf'6,  muro  per 
tranfverfam  infulam  dttcJo  (Hadriani  murum  tan- 
tum  hoc  opere  reftauratum  fuiffe  volunt.eruditi) 
utrinque  ad  finem  oceani  munivit,  unde  etiam 
Britannici  nomen  recepit.  Infelix  ille,  qui  Ju- 
daeos  fieri  fub  gravi  poena  vetuit  idemque  de 
Chviftianis  fanxit,  fine  dubio  paracleticam  vix  hic 
adultam  relidonem  valde  labefa&abat.     En  ido- 


turae    &  paffionum    loca,   Ji   non  lugtdri 
vortio     barbarorum     qmmplurima    ob    fielh 
noftra  civibus  adimerentur,  non  minimum  in 
entium  mentibtts  ardorem  divinae  charitatis 
cuterent  -,  fiadcJum  ^Albanum    Verolamienf 
i_Aaron  &  Julium  Lcgionum  urbtis  cives  cak- 
rofique  utriufiqtte  fixas  diverfis  in  locis  .fiurm 
magnanimitate  in   acie  Chrifti  perftantes  dlo. 
Iftane  vero  fuum   a  Britannis   Chriftum    extp- 
quere  potuerunt    membrorum    dilaceratio?    tr- 
menta,    quibus    excruciati  funt  ?    Nihil   minf  ! 
Nam  qui  fuperfiuerant    (Gildam  k  iterum  lcjs) 


la,  delubra,  hoftias,   oftendit  Spartianus.     Et  in    fiylvis  ac  d.firtis  abditifique  fpeluncis  fie  occii. 


n.  lib. 


b  Flor.  hift.  Rom.  lib.  4..  cap.  n. 


Forcatulus. 


d  Cod.  lib.  3.  tit.  32.derci  Vendic. ! 


e  Spartian.  in  vit.  Severi.  vid.  Camdcn.  in  Mur.  Piftic.  &.  Polyd.  lib.  2.  hiiior.   vit.  hift.  lib.  j\  Spartian.  in  Vit.  .'■'cvcr.  Alex.  ab  AleX  1 
Genia.  dier.  cap.  12.  '  Vit.  Hift.  lib.  4.  not.  67.  B  Vopifc.  in  vita  Probi.  &  ibid.  Victor.  Epit.  Eutrop.  lib.  p 


thurius,  lib.  2.  cap.  2. 


'  Gildas  in  cpift.  de  excid.  Brit.  Bed.  lib.  1.  cap.  7. 


:  Gild.  ibid. 


)0I 


AnaJecla  Anrfo  Britannica. 


90  i 


re,  exteciantes  a  jufto  retlore  omnium  T)eo 
irnflabtts  fe-oera  quandoque  judicia,  fibi  vero 
'limarum  tutamina.  Igitur  biiufiro  fiupra  ditli 
tf&inis,  necdum  ad  integrum  exp/eto,  emarcef- 
•ntibufque  nece  fuorum  authorum  nfariis  de- 
■etis,  laetis  luminibus  omnes  Ckrifti  tyrones, 
uafi  poft  hyemalem  ac  prolixam  notlem,  tempc- 
ern  lucemque  ferenam  aurae  coeleftis  excipiunt, 
novant  ecclefias  ad  folum  ufque  defirucias,  ba- 
licas ■  fantlorum  martyrum  fundant,  confiruunt, 
rrficmnt,  ac  velut  vitiricia  figna  paffim  propa- 
mt,  dies  feflos  celebrant,  facra  mundo  corde, 
■eque  conficiunt,  omnes  exultant  gremio  ac  fi 
'.utns  ecchfiae  confoti.  Manfit  namque  haec 
hrifti  capitis  mernbrorum  confonantia  fuavis, 
jnec  haerefis  Arriana  Conftantinopoli  hucufque, 
onftantino  imperatore,  fcfe  propagaret.  Imo 
rra  ifta,  noftra,  percolato  martyrum  fanguine 
lmigata,  principem,  cui  nihil  prius  erat  quam 
hriftianam  fovere  religionem,  Britannico  fan- 
line  natum  (fummum  infulae  decus)  tunc  tem- 
>ris  nutrivit,  atque  in  imperium  evexit,  Con- 
mtinum  nempe  illum,  quem  ex  Helena  Coeli 
eguli,  qui  Afclepioiotum  regno  fpoliarat,  hlia 
imis  nuptiis  ducta  Conftantius  Chlorus  Caefar 
ltn  Britanniis  agebat,  fufceperat.  De  re  ille 
hriftiana  maxime  meruit,  &  de  Britannica  ;  de 
10  Britannia  patria  :  0  fortunaia,  &  nunc  om- 
bus  beatior,  inquit  Anonymus  Panegyriftes  a, 
yris  Britannia,  quae  Conftantinum  Caefarem 
j  ima  vtdifti.  T)it  boni  quid  hoc  efl,  quodfm- 
J  r  ex  aliquo  fupremo  fine  mundi  nova  Teum 
.mina  univerfo  orbi  colenda  defcendunt  ?  Sic 
.  'ercurius  a  Nilo  cujus  flumims  origo  nefcitur, 
j  Liber  ab  indis  prope  cmfciis  folis  or.entis  deos 
j  gentibus  oflendere  prac  fentes.  Sacratiora  funt 
;  tfetio,  fic  B.  Rhenanus  legendum  cenfet,  me- 
>terraneis  loca  vicina  coelo  &  inds  prop.us  a 
>'s  mittitur  imperator,  ubi  terra  finitur.  Ci- 
1  em  Britanniae  adminiftrationem  fub  Conftan- 
1 10 &  fuccedentibus  annis  fie  fummatim  G.  Cam- 
1  nus  depinxit  b  : 

Traefuit  Britanniae  praefetius  praetorio  Gal- 
1  rum,  &  fub  eo  vicarius  Britanniae  qui  ejus 
'■  ces  agebat,  &  fpeciabilis  dilius,  cui  parebant 
}o  numero  provinciarum  duo  confulares,  &  tres 
liefides,  qui  caufas  civiles  &  criminales  au- 
<  ?bant. 

Chwad  rern  mditarem,  imperavit  magifter  pe- 
cum  occidentis,  fub  cujus  difpofitione  erant  co- 
■>  s  Britanniarum,    comes  littoris  Saxonici  per 

'itanniam,  dux  Britanniarum. 

Comes  Britanniarum  inttrioribus  infulae  par- 
x  w  praefuijfe  videtur,  qui  fecum  habuit  fep- 
1  n  numeros  peditum   &  ndvem  vexillationes 


Comes  littoris  Saxonici  qui  littora  contra 
-  xones  tuebatur,  &  comes  traclus  maritimi  ab 
<  Immiano  dicitur,  ad  tuendam  oram  mariti- 
1  m  habuit  feptem    numeros  peditum  &  duas 

xillationes  equitum,  legionem  fecundam,  & 
^iortem  unam. 


Tnx  Britanniartim  qui  limites  contra  barbtt- 
ros  tu.batur.  Imperavit  XXXVIII.  pracfidus, 
in  qiiibns  fiationes  egerunt  14000.  pedites,  & 
900.  equiles.  Ita  ut  eofecu'o  fi  ^Pancirolus  retle 
rationes  fubduxerit,  aluerit  Britannia  19200. 
pedites,  cj-  1700.  equites  plus  minus  ordina- 
rios  c . 

Traeter  haec  comes  facrarum  largitionum,  qui 
donorutn,  &  liberalitatis  imperatorts  curiam  ge- 
rebat,  haiuit  fub  fe  in  Britannia  rationalem 
fummarum  Britanniae,  praepofiium  thefaurorum 
auguftenfium  in  Brita-ania,  &  procuratorem  Gy- 
negii  in  Britan\ia,  in  quo  prtncipis,  milittim- 
que  vefies  texebantur.  Lomes  etiam  rerum  pri- 
vatarum  fuum  etiam  habuit  rei  privatae  ratio- 
nalem  in  Britannia,  ut  taceam  procuratorem 
ludi  gladiatorii  per  Britanniam  cujus  meminit 
vetus  infcnptio,  &  alios  fubfllii  inferioris. 

Nec  dubium,  quin  ifta  reipublicae  difpofitione 
Britannia  maxime  floruerit.     At  majori  quodam 
decore  fummoque  honore  illuftriilimus  ille  Augu- 
ftus  Conftantinus   (quippe  qui  e  Britannia  &  in 
Britannia  natus,  imperator  in  Britannia  falutatus, 
Romanum  imperium  Britanniam,  quafi  tranftu- 
lifle  videtur)   gentem  fimul  ac   infulam  donavit 
haereditario  jure.     Rex  Britanniae  militari  tandem 
virtute,  Maxentio,  qui  Romam  occupaverat,  pro- 
fligato,   imperium   fibi    acquifivit.     Imo  jam    tS 
■n$Gfj;i  K-J^t©-   (quod  imperarores  fibi   afciverunt 
nomen)  ut  primum,  ad  honoris  culmen,  gradum, 
Britanniae  principatum  habuit.     Edititios  judices 
hujufce  rei  noftrates  hiftoricos  forte  quifpiam  ju- 
dicaverit  d-     At  aequos  imo  Romanos  habetis  ! 
Ad  promovendam  enim  rem   Chriftianam  Gre- 
gorius  Magnus  Ethelbertum  Anglorum  regem  ex- 
emplo   primum   Conftantini   exufcitare  fatagens, 
Et  nunc  itaqw,   inquit,   vefira  gloria  cognitio- 
nem  iinnis  e   T)ei  Tatns  &  Filii  &  Spiritus 
Sancii  regibus  ac  populis  fibimet  fubjetlis  fefii- 
net  tnfundere,  ut  &  antiquos  gcntis  fuae  reges 
laiidibus  ac  meritis  tranfeat.    Ethelbertum  Con- 
ftantini  fucceflbrem  agnofcit.     En  Poiydorum  Ita- 
lum  '  :    Britannia  iavdem  aliquando  vifa  eft  fibi 
lioertat.m  confcuta,   quod  Conftantinum  komi- 
n.  m  Britannum  regem  habcret,  totius  orbis  prin- 
ctp.m  -,  honore,  dignitate,  authoritate  longe  bea- 
tijfima  erat  in  eoque  ftatu  non  invita  acquiefce- 
bat,  &  ft  quo  in  Romanos  olim  odtoflagravetat, 
jam  illud  commutarat,  quod  ¥)ei  pari  nutu,  at- 
que  etiam  tanti  regis  beneficio  pace  frueretur,  & 
initium  fiitnmi  komris  facium  effet,  qui  ad  po- 
fteros   manaret,   quanquam  poftea    haud  pcrdiu 
in   Conftantini  donw  imperium   matifit,   ita  cito 
humanae  opcs  cadunt :  tamen  decns  ipfius  imperii 
cadere  non  potuit  cum  ctiam  nunc  reges  t^/frgliae 
more  majorum  diademate  imperiali  utantur,  ut 
munerc  ab  imperatore  Confiantino  in  fucs  poftefos 
collato.     Tantae  certe  &  participes  gloriae  reges 
noftros  efle  vult  illud  Romanae  de  enumcratio- 
nis  ordine  regiftrum  curiae.     Sunt  quidam,  ibt  le- 
gitur,  coronandi  &  quidam  non  s    tllt  qui  coro- 
nandi  funt,  debent  inungi  &  i/ft  habent  privile- 
gium  videlicet  rex  Francorum  Chrtftianifmus  co- 


Panegyric.  Confentino  d-ftus. 
t  :dentis  cap.  60.  &  72.  de  his  pienius. 
"■    }»■  fPolyd.  hift.  lib.  3. 

VfOL.  II. 


Camd.  in  Rom.  in  Brit. 


d   n.  tit. 


lege 


P  ff  fff 


c  Vide  Pancirolum  in  Comm.  ad  notitiaai  dignitat. 
9.  Deprccatio'.  5  Bed.  ecccf.  h:ft.  Iib.  i. 


tSndtui 


po1. 


AnaleHd  j4nglo  Britannica. 


fonatur  &  ungitur,  retf  Angliae  coronatur  & 
ungittir,  rex  Caftellae  non ,  rex  Legionis , 
&c.  a.  At  nec  pknioris  notam  juris,  non 
in  fuos  fuperioris,  aut  biccps  aquila  occidentis, 
aut  oricntis  Bjifjs  quadruplex,  quam  hujus  orbis 
anguli,  tertio  tandem  fuperaddito,  aurei b  Leo- 
pardi  (ftemmata  B  A  2  I A  E  Q.  2  faltem  B  A  2  I- 
AEOIN  BA2lAET'ONT02  BA2I- 
A  E  T~2 1 )  pro  fe  tuliiTe  videntur.  Exorto  enim 
Henricum  III.  imperatorem  inter  fummumque 
pontificem  Urbanum  II.  diffidio,  de  papali  elec- 
tione,  cujus  fibi  jus  Henricus  vendicabat;  rex 
nofter  Guilielmus  fecundus  parili  fubnixus  aufto- 
ritate  allegavit  eandem  rationem  (Matthaeus  Pa- 
rifienfis)  quod  nullus  archieptfcopus  ve/  epifcopus 
regni  fui  ciiriae  Romanae  vel  papae  fub:Jfet, 
praecipue  cum  ipfe  omnes  libertates  haberet  in 
regnofuo,  quds  imperator  vendicabat  in  imperio. 
Dignum  vicario  Dei  di&urn.  Nec  fummo  fuo 
derogatum  iri  quidpiam  jure  fivit  inclytiffimus 
Edwardus  ille  III.  qui  cuni  Lodovicus  Bavariae 
dux  (qui  imp.  fcfe  advcrfus  Fridericum  Auftriae 
ducem  pretendebat)  cum  Edwardo  Coloniae  conve- 
niens  indigne  tuliflet,  quod  ad  ofcula  pedum  rex 
Angliae  fe  non  fubmiferar,  jure  refpondit,  qitod 
rex  Angliae  erat  rex  inuntJus  cjr  habet  vitam 
&  membrum  in  fua  poteftate  &  idcirco  fe  non 
fubmitteret,  ftcut  rex  alius  non  inuncJus  c.  Sed 
ab  iftis,  non  prorfus  tamen,  parcrgis  ad  Britan- 
nos,  qui  Romanorum  ufque  ad  Theodofii  tem- 
pora  imperiis  fubfuerunt.  Gothorum  jam  Roma, 
Pi&orum  &  Scotorum  noftra  Britannia  incurfio- 
nibus  maxime  turbata,  incolae  provinciales  literis 
ad  AEtium  coff.  miffis  congemifcunt.  AEtio 
III.  cos.  gemitus  Britannorum.  Et  poft  pauca 
querentes  :  Repellunt  barbari  ad  mare,  repellit 
mare  ad  barbaros.  Inter  haec  duo  genera  fune- 
rum  aut  jugulamUr  aut  mergimur.  Obfecratis 
fuderunt  auribus  preces  :  inftabat  enim  Romae 
Attila  Gothorum  rex  ;  nec  tutum  erat,  urbe  pe- 
ticlitante,  vires  imperii  Britanniam  ad  tutandam 
tranfmittere.  Sic  mifcri,  inhiantibus  barbaris  ob- 
noxii,  quafi  patronorum  auxilio  &  clientela  fpo- 
iiati,  fummam  tandem  libertatem  (quam  quin- 
gentefimus  ifte  a  Caefaris  ingreflu  annus  produxit) 
fibi  relictam,  fummum  provinciae  imperium,  ci- 
vilemque  integre  adminiftrationem  Britanni  fibi 
ipfis  funt  confecuti. 

C  A  P.     VIII. 

De  tributis  fen  ve&igahbus,  fub  imperio 
Romano  a  Bitannis,  impenfis  G.  Cam- 
deni   teflimonium. 

COronidis  vice,  le£tor,  de  tributis  Britanno- 
rum,  quae  Romanis  impenderunt,  appendi- 
cem  hic  breviter  ex  eruditiffimi  illius  noftratis 
antiquarii  fcriptis  fubnedtere  duxi  confentaneum. 
Poftquam  antiqucrumnumifmatum  copiam  (quam, 


00! 

eruditus  ille  antiquitatifquc  fludiofiffimus  Robe 

tus  Cottonus  eques  auratus  ei  pro  fua  humariffl 

communicarat)  chalcographorum  opera  in  librm 

fuum  G.  Camdenus  inferuiflet,  quorum  aliaequ' 

rum,  porcorum  alia,  aliorumque  animalium  ic 

nibus  funt  obdufta,  ut  eorum  rationem  ftudio 

labore  inveftigatam  omnibus  etiam  communic 

ret  ipfe,    fic  ad  ca    commcntatus  eft.      Trifi 

Britannos  nummo  aereo  aut  annulis  fine  lanM 

ferrcis  ad  certum  pondtis  examinatis  ufos  fu: 

jam  ante  ex  Cafare  dixi,  cum  vero  ille  quid 

annos  fingu/os  vecJiga/is  Britar.mpmfitarent  co 

ftituzjjct  &  fub  Augufto  vecJigalia  portoria  i: 

m  evehendo  aut  invehendo  tokrannt,  ut  Strd 

nos  do,  utt,  ftatim  etiam  tributa  in  capita  fu 

impofita:  Britannique  principes  qui  jam  qtt' 

focii  Romanorum  in  illorum  morespaulatim,  qu' 

viclis  ufuvenit,   abiere,    &  Romano  more  po 

dere  pecuniam  fignare,  nomenque  numinis  infc 

bere  coepertmt,  primufque  qitod  fciam  fuit  Cn; 

be/tnus,  qui  fubliberiojani  bifrontis  caput  cv. 

Cuno  inJculpfit,fortajfe,quodtunc  temporisBrih 

nia  barbanem  exuere  incoepit .  Janumenimfyk- 

ftrem  humani  generis  cu/tum  in  civi/e  mtttw 

primttm  traditum,  ideoque  bifrontem  depicJttm  t,  ■ 

quam  aheram  ex  a/tera  forma  reddiderit d.     ( ■ 

mu  tx  altera  parte  Camulodanum  five  Canu  - 

dunum,  utnimque  enim  variante  lecJione  coi,  ■ 

pitur,  locum  ubi  pecmiia  fuit  fignata  notare  '■■ 

detur.     Camalodunum  enim  fuit  regia  Cuno  • 

lini.     Torcum  cum  arbore  vecJigalem  fuijfe  m.  ■ 

mum  forte   mnuit  pro  paftione  e.      Penfitar,  t 

enim  provinciales  pro  fativis,  plantariis,  ar  ■ 

retis,  paftionibus  minorum  &  majorum  anim,  - 

um,  in  eumque  ufum  nummos  cufos  opinatus  f , 

pro  majoribus  animalibus  cum  equo,  pro  minl- 

bus  cum  porco,  pro  jjlvts  cum~  arbore,  pro  J,  - 

vis  cum  fpica.     llli  autem  cum  capite  hum\o 

fignati  videantur  pro  tributo  cdpitationis,  q.  i 

perjbnale  erat  &  capiti   cujufque  five  perfo  i 

imponebatur  ad  quod  d  rtum  genus  nummi  i  - 

cujfum  videatur,  cum  in  Sacris  Literis  numj  n 

cenfus  diferte  appe/letur.     Firmiujque  hoc  cra, 

qttod  in  nonnul/is  monetarius  pecuniam  fign  <s 

exprimitttr  cum  Tafcia,  quod  apud  Britanms  ?- 

narius  tributi  fignificat.     Gravia  quidem  ifta,i 

a  gente  tam  libera,    quam  aftruere  nonnulli  > 

nantur,   prorfus  aliena.     Terrarum  autem  o  is 

domini,   qui  barbaris  cunctis    (hoc  nomine  i  i- 

verfos,  qui  e  Latio  fanguine  non  fuerunt,  n<ja- 

bant )   tributa    impofuerant,   timore  perculfi,  pfe 

ab  illis  ipfis,  qui  eadem  nota  fuerant  dignifhpi, 

vaftata  fimul  orbis  acropoli,    penfitationum   :a- 

vamine  tandem  (quod  non  multo  fecius  acdit) 

premerentur,   confiiium   imperii   intra  termiik 

ut   domi  tutiores  forent,    coercendi  jam  tancim 

inierunt.     Quibus,  ad  tutelam  infulae  rhilitaim 

remuncrandam  minime  vifa  funr  numifmata  n- 

penfa,   fatis  fuifle  praemii.     Sic  itemm  Roma p 


■T)iducJa  Britannia  mundo  f. 


3  Mihi  fuppedirsvit  ub  lihdlus  quicfcm  Gallice  confcriptus  impreif.  Parif.  Ann.  Dom.  15-87.  Lettrcs  d'un   Franco-U  furccntein  difceur; 
n'agueres  pur  la  prefcance  du  Roy  d'Efpagne.  b  Miiit  Fredericus  imp.  rcgi   Hcn.  III.  tres  ieopardos  in  iignum  regalis  clyj 

quo  trcs  leopardi  tranfeuntcs  figurantur,  ait  Matth.  Parif.  p.  j- 1 7 .  hiftor.  ma.  '  Franciac&  Scotiae  regum  F.dvv.  III.  mixime  fe 

illorum  oftendit.  Frofland.  5c  Walfingh.  in  vita  Will.  Rufi.  pag.  ij-.   Tho.  Walfmgh.  Gildae  Agitium  Bcdac  iih.  quihufd.  Bortium.  Gild. 
de  excid.  Brir.  Bed.  ]ib.  i.cap.  13.  d  Vide  Plutarch.  Rom.  quaeft.  41.  'Vide  Tuin.  comm,  lib.  i.pag.  lfo. 

dian  in  Panegyr.  de  conf.  Mall.  Theodor. 

LIBRI    TRIMI    FINIS. 


LIC 


1)05 


90(5 


ANALECTON 


ANGLO    BRITANNICO 


LjBER      SeCUNDUS. 


C  A   P.     I. 

An^orum  adventus.  Dii  fitTitii :  qui- 
bus  Germanut ,  Lupufque  epifcopi, 
Britannosde  ecclefiafitca  difciplina  mo- 
ribus  imbuerunt. 

U  A  N  T I S  jam  affecti  miferiis  Bri- 
tanni  >.  gaudio  Scotique  Pidtique 
quanto  >  Qui  plus  folito  jam  irrue- 
re,  murum  complanare,  agros  depo- 
pulari,  fines  Britonum  cafafque  caede 
limul  &  fanguine  contaminare.  Quippc  fuarum 
jam  magis  virium  fiducia,  Romanorumque  prae- 
fidii  militum  difcefl.il  freti.  Et  jam  tandem 
qui  ab  occidentis  imperio  ac  auftri  copias  fi- 
bi  auxiliares  minus  impetrare  potuerunt,  maxi- 
mum  imo  omne  malum  ab  aquilone  huc  fen- 
ferunt  emanafle.  Conquerebatur  vulgus,  Vor- 
tigerno  regi  inftabat,  fidem  ejus,  opem  implora- 
bat.  At  ille  ad  illecebras  carnis  pronus,  opes 
regii  comeflationibus  fcortorumque  lenociniis  ab- 
liguriens,  nec  fe,  quod  regis  eft,  afylum  populi 
praebuit,  fed  patriae,  genti,  fibi  fuifque  fuit  exi- 
tio.  Ubi  emm,  ut  ait  ille  a,  pro  labore  defidia, 
pro  continentia  &  aequitate  libido  atque  fuper- 
bia  invafere,  fortuna  fimul  cum  moribus  immu- 
tatur.  Vortigernus  autem  fpurciffimis  virtutem 
vitiis,  fucatilque  aerarium  reipubl.  voluptatibus 
tamdiu  poftpofuit,  ut  enervatae  regni  undiquaque 
vires  ad  ferendum  hoftium  impetum  haud  fuerint 
fatis  idoneae  ;  eoque  devenit  imbecillitatis,  ut 
debilem  &  infirmum  Ichneumonis  effigie  deno- 
tantes  hieroglypliici  ad  iftum  tamen  recle  &  ap- 
pofite  fignificandum  vix  imaginem  habuerint.  A- 
nimalculum  enim  illud,  fi  anguem  inimicum, 
ut  fcribit  Orus  Apollo  b,  videat,    non  ftatim  ag- 


greditur,  fed  prius  aliis  e  fua  fpecie  vocatis,  flrmi- 
or  praefidio  angui  fit  obviam.  Vortigernus  vero 
capit  cum  magnatibus  confilium^  quo  non  fub- 
fidiarias  communi  patriae  bello,  fed  quafi  prae- 
torias  cohortes  quibus  folis  tanquam  corporis 
regnique  cuftodibus  ftipendiariis  totum  aciei  Sco- 
torum  propulfandae  munus  incumberet,  blandis 
illiciendas  praemiis  evocandifque  Germania  de- 
crevit.  Ad  quattam  ergo,  de  caeteris  defperan- 
tibus  infulaneis,  plagam  mundi  legati  deftinan- 
tur.  Qui  citiffime  id  quod  non  majori  ipfi, 
quam  Germani  defiderio  ampledebantur,  impe- 
trabant  %  Triplici  nomine  Angli,  Saxones,  & 
Jutae  tribus  longis  navibus  (Ciulas  d  vocabant) 
Britannicam  oram  appuletunt :  fultus  virtute  majori 
minor  numerus,  ducibus  Hengifto  &  Horfa  filiis 
Wetgifti,  ax)\xspater  Ve£ia,filius  Woden,  filii  Fre- 
dulf,filiiFin,filiiFlocwald,filii  Jeta,  quemfiliuni 
dixerunt  alicujus  T)ei,  de  quorum  fiirpe  mul- 
tarum  provinciarum  genus  regium  originem  dux- 
it  e.  Datur  illis  fedes  infula  Tanatos  ;  acceffit 
paclum,  ut  laborem  militaremque  induftriam  fa- 
luti  Britannorum  adverfus  feptentrionales  impen- 
dendo,  ftipendia  mererentur.  Quod  eoufque  tan- 
dem  proceffir,  ut  nihil  magis  Scoti,  quam  cum 
Anglis  manus  conferere  caverent.  Invaiit  autem 
Anglos  dominandi  libido  ;  verbo,  ut  firmior  eflet 
Britannorum  falus,  re  vero,  ut  magis  fubitum  exi- 
tium,  ad  augendum  Anglorum  numerum  Hengif- 
tus  aliquos  e  fuis  mifit  Germaniam,  qui  foli  coe- 
lique  amoenitatem,  regis  inertiam  propalarent,  fo- 
cios  ad  infulam  invitarent,  filiamque  ejus  venu- 
ftam  fuccique  pleniffimam  Ronicem  fimul  adduce- 
rent.  Quae  cum  patrias  primum  aedes  in  Britannia 
falutaflet,  pulcherrima  forma,  pincernae  munere, 
epulis  Vortigerno  ab  Hengifto  paratis,  functa 
craterem  vino  coronarum  regi  obtulk,  ftexifque 
genibus,  Liever,  inquit,  king  wacht  heil,  id  eft, 


1  Salluft.  in  Conjur.  Catil. 
Huntingd.lib.a. 


v  Lib.  i.  Hierogiyph. 


An.  a  Chrifto.  a,\t)'. 


'  Btd.  lib.  i.  cap.  if. 

ciarijfimt 


9°7 


Analecia  Anglo  Britannica. 


90 


clariffime  rex  cbfrva  fahitem.     Quo  per  inter-     teriores  ab   epifcopis    caufa  pacis    impofitas  \ 
prctem  intelle&o,  Trtnc  heil,  inquit  rcx,  pocu-     conjtttutas   animalitus  ad  pafcua  pax  JervaA 
lumque  accipicns  puellam  ofculatus  eft.     Ab  tllo,     Ecclefiae    vero  majorcs,    quibus  maiorem   anl 
inquit  MonumethcnnV,  die  ufque  in  hodiernum     quitas  revenntiam  exhibuit,   quatenus  armem 
?nanfit    confuetudo    illa  in  Br.tannia,  quod  in     mane  ad  pafcua  exire  &  vefperi  redire  poffm 
conxiviis  qui  potat  ad  alium  dicit  Wacht  heil,    pacem  pjraebent.     Undefi  cum  principe  capitai 
qui    vero  pojt  ipfum   recipit    potum  refpondet,     qais  inimicittas  incurrerit,  fi  ecclejiae  refurm 
"Drinc  heil.     Alt  ille  aeftum  Circaei  poculi  jam     quaefierit,  eadem  JiA    &  fuis  pace  gaudemm 
fenfit,  cujus  ardorem  praeterquam  quocl  excitave-    adeo   ut     hac    immunitatis  indemnitate    lon\ 
rat,  fedare   nulktenus  quidpiam  potuit.      In  ux-     canonum    indulgtntiam    excedente    (qui  corpc 
orem  crgo  Chriftianus  rex  ethnicam  pueliam  pe-    folum  &  membris  tali  in  cafiufialutem  praeftat, 
tit.     Haud   abnuit  Hengiftus,  quippe  qui  ad  Vor-     multi  abutentes,    audacius  vb  hanc  impunitatt  \ 
tigernum  pellicendum  fe  totus  dicaverat.    TgJx^    hojiititer  exctdunt,  &  ab  his  etiam  refugti  ioi  ■ 
autem   dvr     ee/.wv  commutavit   fertilem  Cantii    tam  patriam  undique  totam  quam  principem  1 
provinciam,  infcio  ejufdem  regulo  Gorongo  (om-    fum  graviter   infeftando   moleftant.    Haec  U, 
nes  enim  Britannici  infulae  reguli  Vortigerni  fub-     Sufpeda  Bntannis  fuit  Anglorum  indies  crefcen', 
fuerunt  imperio)  filialis,  quafi  praemium  pulchri-      copiae  fides.     Patriae  timent,  libertati ;  quoru 
tudinis  accepit.      Cujus    au&ae  vires,    feliciaquc     propugnaculum  erigitur  Guortimerus  Vortis,erni ! 
aufpicia  fefe  jam  ulterius  exerebant.     Compellat    lius,  qui  bello  fortiffimus  tamen  occubufr.     \l 

trinque  vis,  maxime  comitata  caede  fiaus  Hel 
gifti  intercefllt  ;  quae  Britannos  tandem  in  0 
cidentalcm  infulae  partem,  Cambriam  fcilii 
montibus  pene  inviam  detrufit,  authoris  autei' 
nempe  Hcngifti,  Cantianum  regnum  plurimis  pr 
vinciis  adauxit c.  Haeredem  Hengiftus  d  Eiiui 
a  quo  reges  Cantii  funt  Efingae  difti,  fiiium,  n 
Othamum,  qui  Ermericum,  qui  Ethclbertum  1 
liquit  e.  Is  Anglorum  regum  primus  nomj 
Chrifto  feliciter  dediife  fcrtur,  nec  enim  falut: 
rcm  Chrifti  cultum  Britanni    (quod  eis  maxir 


blande  regem  ut  fratrem  Ottam  aliofque  fui  fan- 
guinis  e  Gcrmania  ad  fines  Deiram  inter  &  Sco- 
tiam  propugnandos  fibi  liceret  elicere,  compos 
fit  voti  miffifque  illico  legatis  O&a,  Ebufa  & 
Cerdicius  cum  trecentis  navibus  armata  manu  re- 
pletis  libentiffime  huc  advchuntur.  Gratiffime  a 
Vortigerno  (quem  blanditiae  Ronicis,  quafi  faf- 
cino  dcmulkrat)  recepti.  Interim  autem  Britan- 
nis  religionem  Chriftianam  Pelagiana  hacrefi 
gentiumqueerroribuslabefaclatam,  ut  reftaurarenr, 
aggrefli  funt  infulam  Germanus  Altifiodorenfis, 
Lupufque  Trecenfis  epifcopus,    quorum  docfrina     vertit  Gildas  vitio)    advenis  ahquatenus  comm 


haec,  ut  fertur,  ufque  in  hodiernum,  inquit  Syi- 
vefter  Giraldus  Cambrenfis  b,  documenta  tenue- 
runt.  T)e  quolibet  pane  appofito  primum  fratli- 
onis  angulum  pauperibus  donant.  T,  rni  quoque 
in  trinitatis  memoriam  ad  prandium  featnt  vi- 
ro  cuilibet  religiofo  monacho  vcl  clenco,  vel  cui- 
cunque  habitum  religionis  praeferenti  ftatim 
projecJis  armis  cernuo  capite  bcnediclionem  pe- 
tunt.     Epifcopalem  vcro  confirmationem  &  chrifi 


nicarant  f.  Ex  quo  irrucntium  indies  Saxonui 
Anglorum,Jutarum,  Frifonum  cohortes,  quoru 
intcr  regulos  difpertitae  funt  (quod  infra  dic 
mus)  provinciae,  non  fedes  folum,  fed  &  fac 
fua  patria  integre  jam  traduda  Britanniam  h 
fanciebant.  Quae  quidem  breviter,  qua  fupp 
tunt  audtores,  attexam.  In  commune,  inquit  T 
citus g,  Herthum,  id  eft,  terram  matrem  cohtn 
eamque  intervenire  rebus   hominum,   inveki  p 


matis,    qua  gratia  Spiritus  datur,  inuncJionem    putis  arbitrantur.     Poetarum  antiquorum  ipfifl 

prae  alia  gente  totus  populus  magnopere  petit. 

Omnium  quoque  rerum  quas  pojjidtnt,  animatium, 

peconim,  &  pecudum  interdum  decimas  donant, 

quando  videlicet  vel  uxores  ftbi  maritali  copula 

jungunt,  vel  peregrinationis  tter  arripiunt,    aut 

quamlibet  vitae  fuae,  ecclefiae  confilio,  correcli- 

onem  affumunt.    Hanc  autem  rerum  fuarumpar- 

titionem  decimam  magnam  vocant,   cujus  duas 

partes  ecclefiae  fiuae  baptijmali,  tertiam  vero  e- 


ma  opinio.  Qui  coeli,  terraeque  amore  mutu 
ut  eft  apud  Hefiodum  &  Plutarchum  h,  univer 
fuiffe  voluerunt  procreata.  Sua  habuerunt  ni 
mina,  nomine  quidem  varia.  Jovem  enim  Tho 
Mercurium,  !  Woden,  Venerem  indigitabai 
Fream.  Deo  item  Eofier,  Aprili  menfe,  facr 
ficabant.  IVoden,  inquit  G.  Malmesburienfis 
T>eum  ejfe  delirantes  et  quartum  diem  fiepiimc. 
nae    &  fextum   uxori  ejus  Freae  perpeiuo   a 


pificopo  diocefiano  dare  folent.     Trae  omni  autem    hoc  tempus  confiecraverunt  fiacrileeio.     Tertiai 


peregrino  labore  Romam  peregre  Ubentius  eundo 
devotis  mentibus  apofiolorum  limina  propenfius 
adorant.  Ecclefiis  autem  &■  ecclefiafiicts  viris 
fanclorum  quoque  reliquiis,  &  campanis  bajulis, 
libris  textis  &  cruci  devotam  reverentiam  ex- 
hibere,  longeque  magis  quam  ullam  gentem  his 
omnibus  honorem  deferre  videmus  :  unde  eccle- 
fiae  iflorum  longe  majorem  quam  alibi  pacem 
habent.  Non  etenim  in  coemiteriis  Jblum,  ve- 
rum  etiam  extra  procul  per  metas  &  foffas  ul- 


feriam  Richardus  Verfteganus  l,  a  Tuiftonis  nc 
mine,  cum  chalcographicis  fiaitiorum  quae  dix 
mus  numinum  delineamentis,  deduxit.  Celebran 
ait  Tacitus  m,  carminibus  antiquis,  quod  unu: 
apudillos  memoriae  &  annalium  genus  eji,  Tuifti 
nern  T>eum  terra  editum,  &  fiiium  Mannum  orig 
nem  gentis  conditorefque.  Decipulas  autem  ifta 
naffalque  diabolicas,  faluberior  per  Cantii  regnur 
dilatata  difciplina,  etfi  non  penitus  confregeri 
maxime  tamen  contudit 


>  Gafr.  l,b.  3.  cap.  1.  ,h      rp  Cambr.  defcnpt.  cap.  iS.  =  AEthelw.  lib.  U  cap.  i.  ■>  Oifcum  Sz  Oifcin^ 

<■  Bed    lib.  z.  cap    f  <  Bcd.  hb.   .    cap.  ».  e  Tacit.  lib.de  mor.  G=r.  h  Hefiod.  in  Theogon.  Plutarch.  Erot 

AL  Godan.  apud  l.angobardos  Paul.  Warncfred.  hb.  i.  cap.  9.  Liplius  autem  vult  Vo,iltan,  a  lucro  fciiicet.   cui  praeelt.  Mercurius,  in  not. 
ad  Tac.t.  de  Germ.  k  Malmesb.  l.b.  ..  De  gcft.  reg.  cap.  1.  Pontic.  Virunn.  Hill.  Brit.  lib.  6.  1  Verfteg.  cap.  4.. 

dc  morib.  Germ.  t>       r  t 

C  A  I| 


)09 


^naJecfa  Angh  Britannica. 


910 


Sed,  inquit,    quia  fraternitas  tua  monafterii  re- 

gulis  erudita  feorfim  vivere  non  debet  a  clericis 

C   A   P       II.  fe™  *n  ecc^fia  Anglorum,  quae  authore  T>eo  nu- 

per  adhuc  ad  fidem  perduEia   eft,   hanc  debet 

.  converfationem  inftituere,    quae  initio  nafcentis 

mglorum  apofloltis   Augufiinus  ;   primus    eccleftae  fuit  patribus  noftris,  in  quibus  nullus 

rex  Chrtflianus,    archteptfcopatus   pri-    eorum  ex    his,   quae  pojfidebant,    aliquid  fnwn 

mns   '.resmque    Canttam,     Qtiod  mcoa-    cffe  dtcebat,  federant  eis  omntacommunta.  ¥01- 

'     lj        ff        £  '    •'  ro  quotos  conjugium  corifanguinitatis  gradus  pe- 

|    perat  ttengtjtus,  pms.  t&etai  ?     Quaedam,    inquit  ille,  terrena  lex  in 

Romana  republica  permittit,  ut  five  frater  & 

EThclberto  enim  tanquam  ifagogice  nutu  foror,  feu  duorum  fratrum  gerwanorum,  vel  du- 
Dci  Optimi  Max.  nuptiis  eft  conjunfta  arum  fororum  filius  &  filia  (fic  enim  vult  re- 
JhriltiaridTima  Berta  Francorum  regis  filia,  pa&o  fcriptum  Arcadii  &  Honorii  AA.  Eutychiano, 
imen  ut  ritus  fidei  rcligionifque  fuae  cum  e-  praef.  praet.  Codic.  titul.  de  nuptiis  &  inftit. 
afcopo  Luidhardo  inviolatas  fibi  fervareliceret.  ubi  tamen  Theophilus  habet  «  Jlwuxvrcu.  awud- 
lorum  praefentia  &  contubernio  gens  eatenus 
larbara  ad  eafdem  coniuetudines  confoederata, 
ylveftres  animos  indies  exuere,  &  ad  leniores 
norcs  dedinare  coepit a.  Subfequenti  paulo  tem- 
>ore,  venalibus  quibufdam  Anglorum  Romam  al- 
atis,  Gregorius  Monachus  Chriftiani  nominis  a- 
nore  propagandi  excitus,  gentifque  pulcherrima 
pecie  commotus,  ad  divina  femina  noftros  inter 

erenda  animum  deftinabat.  Qui  cum  in  pon- 
incatum  poftea  fuerit  eveftus,  piis  perfeverando 
:oeptis,  monachum  quendam  Auguftinum  ad  ec- 
;lefiam  Chrifti  Dei  hic  extruendam  emifit,  cui, 
X  ad  veri  cognitionem  ab  idololatria  gentem  a- 
rerteret,  auxiliarios  in  expeditione  milites  adjunx- 
t.  Qui  cum  Britanniam  fimul  adveherentur,  in 
infula  Tanatos  ad  expectandum  Ethelberti  collo- 
quium  refederunt.  Caverat  enim  rex,  ne  in  ali- 
ojuam  domum  ad  fe  introirent,  veteri  ufus  au- 
vurio,  ne  fuperventu  fuo,  ji  quid  maleficae  ar- 
tis  habuiffent,  eum  fuperando  deciperent  b.  Vex- 
illum  autem  illi  facrum  argenteam  nimirum 
crucem  ferentes,  iconemque  D.  Salvatoris  in  ta- 
bula  depidtam,  fiunt  obviam  regi.  Cui  cum  ver- 
bum  vitae  praedicaflent  :  Tulchra  funt,  inquit, 
quidem  verba  &  promiffa,  qttae  affertis,  fedquia 
nova  funt  &  incerta,  non  his  poffum  affenfum 

tribuere,  reliffis  eis,  quae  tantopere  cum  omni 
gente  Anglorum  fervavi.      Adverfarium   tamen 

illatae  religioni  fe  minime  fore  profeflus  eft,  quin 

quos  pofient  paraenetico  fibi  confociare  fermone 

libere  liceret  c.     Sedem  illis   Doroberniae  (quae 

metropolis  erat  ejus  imperii,    quod  fluminis  Hum- 

bri  finibus  terminabatur)  vichri  item  commeatus 

copiafque  munificentiflime  contulit.     Sacro  tan- 

dem  ablutus  ipfe  fontc,   ne  merces  operariis  ae- 

qua  decflet,  Auguftinum  ut  epifcopum,  cum  fy- 

nergis  tanto  operi,   praediis  &  poffeffionibus  be- 

nigniflime  ditavit.    Inftauratae  feliciter  fauftoque 

ecdefiae,   ut  difciplinam  catholicam  infuper  ad- 

derer,  Auguftinus  Gregorium  pontificem  de  qui- 

bufdam  Chriftianae  politiae  capitibus  confuluit. 
1  Primo    de    bonis    ecclefiae    partibufque    eorum 

diftribuendis.      Cui  pontifex,    quadripartitam  il- 

lam  R.omana  fynodo,   Conftantino  imperatore,  a 

Sylveftro  inter  epifeopos,  clericos,  aedituos,  & 
-  pauperes  conftitutam   divifionem    perftringens  d  : 


Ttli&af)  mifteantur.     Sed  experimento  , 
ex  tali  conjugio  fobolem   non  poffe  fuccnfcere. 
Et  facra  lex  prohibet  cognatiouis  tttrpitttdinetn 
revelare.      Unde  neceffe  tft,   ttt  jam  tertia  vei 
quarta  generatio  fidelium  licenter  fibi  jungi  de- 
beat.     Nam  fecunda  quam  dtximus  a  fe  omni 
modo  debet  abftinere  e.     Sed  quartum  ad  ufque 
(anologica   humorum   cum  quatuor  phyficorum 
elementis,  fed  ridicula,    ratione  freti)    gradum  ; 
juxta  fefcuplas  mundi  aetates  ad  iextum ;    quod 
jure  civili  in  feudis  ad  feptimum  ufque  gradum 
protenditur  haeredum    fucceflio,  ad  ufque  fcpti- 
mum  etiam   pontificii  Canones  nuptias  contrahi 
prohibuere  f.     Quorum  numeri,  folis  acceflu  re- 
cefluque  aurei   luminis,    maximas,    ut  Angliae, 
Franciae,   Hifpaniarumque   regna   teftantur,   funt 
pafll  proftaphaerefes.    Recentiores  autem  ad  quar- 
tum  ufque  efle  abftinendum  conftituerunt,  quod 
&  fcholaftici  enixe  propugnarunt  s.      Confobri- 
norum   vero  nuptias  jure   naturae,  divino  ac  ci- 
vili  fpontificiis  enim  nos  foluti  decretalibus)   Al- 
bericus  Gentilis  J.  C.    regius  Oxoniae  profeflbr 
legitimas   efle   nuperrime   fcriptis  fuis  dodtifiime 
conatus  eft  demonftrare  h.  At  gradu  funt  illi  jure 
Canonico  adinvicem  fccundo,  civili  licet  quarto. 
Aliarum  quarundam  ecclefiafticae  difciplinae  quae- 
ftionum   nodos    diflblvit  Gregorius  ;    &  epiftola 
congratulatoria    (cujus  epigraphen  '  Servus  fer- 
vorum  Tei  primus  ifte  fibi  adfcivit )  regem  E- 
thelbertum  ob  incoepta    fidei  fundamenta   fum- 
me  collaudavit.       Crevit  enim  &  jam  pullulavit 
inter  Anglos  Chriftiana  fides  ;     conftitutae  fimul 
&  epifcopales  fedes.     Roffcnfi  Juftus,  Londinen- 
fi  Mellitus  donantur.     Auguftinus  ipfe  Cantua- 
rienfis  contra    quam,   inquit  Camdenus  k,   Gre- 
gorius  papa  jufferat,  archiepifcopatus  infignia  & 
metropolitaham  fedem  Londino  Cantuariam  tran- 
ftulit.  At  Polydorus  h  ApudGregoriumitaegit,  ut 
fedes  archiepifcopi,  qtiae  jam  inde  ab  initiopie- 
tatis  Chriftianae,    Lucio  rege,  receptae,  Londi- 
ni  ftterat  Toroverniam   (haec  hodie  Cantuaria 
efi)  tranfiata  fit.     Cui,    ne  tranflationis  cpifco- 
porum  jus  papae,  antiqua  juxta  exempla,  deeffer, 
Richardus      Vitus    pontificius      adftipulatur    m. 
Honorarius    aurem    hujufce    rei     fit     Malmes- 
burienfis    arbiter.      Cantuariae,     fcribit    ille   " 


•  Malmesb.  lib.  1.  de  regib.  Angl.  b  Beda.  lib.  1.  cap.  i$.  c  Bed.  lib.  1.  cap.  5.  d  Roman.  fynod.  Can.  4. 

c  C.  de  rnipt.  lib.  19.  ceicbrindis  Inftit.  tit.  codem  §.  duorum.  f  Decret.  tit.  deconf.  Sc  aff.  c.  ult.  8c  penuk.  Cauf.  35-.  q.  5,  Sc  4. 

E  Deci-ct.  de  conf.  &  aff.  c.  pcn.  Concil.  Mogunt.  cap.  5-4   Numer.  c.  ;6.  h  Alb.  Gentil.  de  Nuptiis,  lib.  f.  cap.  11.  1  Sigon. 

de  regn.  Ital.  Jib.  1.  t  Camd.  in  Tnnob.  '  Polyd.  lib.  4.  hift.Angl.  ^  Vit.  bift.  lib.  9.  not.  11,  Vjde  Bedam,  Uu.  1. 

caP- 19-  »  Malmesb.  lib.  1 .  de  geft.  Pont. 


VOL.    II 


(TOU 

DOO 


fedst 


9n 

Jeiit  prhnus  ^Auguftinus  Gregorii  magni  difci- 
fulus.  Talliim  aittem  &  privilegium  archie- 
pifcopatus  idim  Gregonus  CAuguJtino  ad  Lon- 
doniam  concefft,  quia  fcilicet  ad  id  tempus  al- 
terius  obfcurae  urbis  notitia  Romanos  non  atti- 
gijfet.  Ferumtamen  quia.primus  docJor  feduli- 
tate  regis,  hofpitis,  &  civium  charitate  captus, 
Cantuariae  incolatum  vivens  annu  *  quindecim, 
&  mortuus  tumido  fovit,  omnis  eo  inpofterum 
konor  tranflatus.  Libera  per  me  fit  hujus  fen- 
tentiae  cuique  intetpretatio.  Naturae  legibus  cef- 
fit  Ethclbertus,  Qiti  genti  fuae  decrcta  judicio- 
rum  juxta  exempla  Romanorum  cum  confilio 
fapientum  conftituit.  Quae  confcripta  Anglo- 
rum  fennone  hablenus,  ait  Beda,  habentur  & 
obftrvantur  ab  ea.  In  quibus  primitus  pofuit, 
qualiter  u  emendare  deberet,  qui  aliquid  re- 
rum  vel  ecclefwe  vel  epifcopi,  vlI  retiquorum 
crdinum  furto  aufirret,  volens  fcilicet  tuitionem 
eis,  quos  &  quorum  dotlrinam  fufceptrat,  prae- 
ftare  b.  Ethelbcrtum  excepit  Edbaldus,  quem 
Ercombcrtus,  Cantuarienfem  autem  primatum 
jam  tenuit  Honorius,  qui  Angliam  primus  in 
parochias  diftribucre  coepit c.  Subfecutus  cft  in 
rcgno  Egbertus,  hunc  autem  Lotharius  ;  cum 
Cantuaricnfi,  tanquam  maximo  Curioni  1  heodo- 
ro  (cujus  opera  «Sc  induftria  aftrorum  nobiliffima 
fcientia,  cum  binis  ejufdem  tenuiffimis  alis  geo- 
metria,  &  arithmetica,  maxime  floruerunt)  omnis 
Anglorum  ecclefia  manus  dare  confcntiret.  Illo 
enim  praefidente,  Una  cum  eo  fedentibus  caete- 
ris  cpifcopis  Britanniae  infnlae  d,  vim  vene- 
rabihbus,  praepofitis  facrofancjis  Evangeliis  in 
loco  qui  Saxonico  vocabuio  HatfeHd  nominatur, 
orthodoxam  de  myftica  divinae  Trinitatis  Omou- 
fia  fidcm,  aliaque  Catholicae  thcologiae  capitula 
fynodus  eft  amplexa  ;  quatuor  item  generalia 
cum  aliis  apud  Graecos  habita  concilia,  Sufcipi- 
mus  (ut  hiftoriis  fuis  Beda  fimul  &  Huntindo- 
nienfis  inferuere  e)  fanclas  &  univerfales  quin- 
que  fynodos  beatorum  &  T>eo  acccptibilium  pa- 
trum,  id  eft,  qui  in  Nicaea  (Conftantino  A.) 
ccngregati  fuerunt  318.  contra  Arrium  impu- 
rijjimum,  &  ejufdem  dogmata  ;  &  in  Cjmjian- 
tinopoli  (Gratiano  &  Theodofio  AA)  yio.con- 
tra  vefaniam  Macedonii,  &  Eudoxi,  &  eorum 
digmata,  &  in  Ephefo  primo  (Theodofio  A.) 
200.  contra  Neftorium  ncquijfimum,  &  ejus  dog- 
mata;  &  in  Chalcedone  (Martiano  A.)  430. 
contra  Eutychen  &  Neftvrium  &  eorum  dogma- 
ta.  Et  iterum  in  Conftantinopoli  quinto  con- 
gregati  funt  concilio  in  tempore  Juftiniani  mi- 
noris,  contra  Theodorum  &  Theodorcti  &  Ibae 
Epiftolas,  &  eorum  dogmata  contra  Grillium. 
Et  fynodum,  quae  fatla  eft  in  urbe  Roma,  in 
tempore  Martini  papae  beatiffimi  inditt.  1 .  imp. 
Conftantinopiiffimo,  anno  nono,  fi.fcepimus.  Una- 
nimi  hac  ecclefiae  harmonia  felicem  Lotharium 
cxcepit  Edricus,  quem  Withredus,  Edbertus,  E- 
thelbertus,  &  Alricus  qui  regnum  Cantii  ftrenue 
ac  foititer  adminiftrarunt  Secuti  funt  Edber- 
tus,  &  Cuthredus.  Huic  fucceffit  Ba'dredus  ,- 
quo  Egberti  occidentalium    Saxonum  regis  im- 


AnaleclA  Anglo  Britannica. 


91 


petum  haud  fcrente,  Efingarum  imperium  fata  m 
nime  ulterius  diftulerunt. 


C  A  P.     III. 

Heplarchiae  caeiera  fex  regna  ;  eorur. 
etiam  fajiigium  fe3  converjio  ;  adjunc 
tis  Inae  legibus. 

^U  O  D  Europaeos  fub  principatu  Caur< 
trigoni  fecreto  Jovis  ac  Saturni  moderam 
ne  coerciti,  impatientes  regni  amantefque  libert: 
tis  efle,  fcribit  Ptolemaeusf,  Anglorum  jam  pc 
lyarchia  (cujus  faepius  anarchia  pediflequa)  a  v< 
ro  minus  alienum  fuifle  oftendit.  Nec  enir 
unus  illis  princeps,  non  unus  rex  ;  fed  fines  intt 
heptarchas  divifi ;  qui  vicinorum  potentia,  fuc 
rum  contumacia  indies  perculfi  veritatem  illit 
Plautiani  dicli,  T)i  nos  quafi  pilas  homines  ht, 
bent  g,  graviffime  fenferunt.  Qtiantum  Angl 
Saxones  occuparunt,  in  feptem  regna  difpertitui 
eft :  Cantium  fcilicet,  Southfaxiam,  Eaft-angl: 
am,  Weftfaxiam,  Northumbriam,  Eaft-faxiam  1! 
Merciam.  De  Cantio  fatis  fuperius,  Southfexia 
vero,  altero  fupra  trigefimum  ab  adventu  prim 
Anglorum  anno,  regnum  inchoavit  AEIla  ;  hun 
fecutus  eft  Cifla,  cujus  nomen  urbs  Ciceftria,  Sa> 
onice  CiJJeancefttr,  &  mons  Cifsbury  adhuc  c 
lent h.  Excepit  illum  Adilwalchius,  qui  primt 
hujus  provinciae  rex  e  facro  fonte  fufceptus  eft 
Brentius  inde  ;  fed  Aldwinum  ultimum  South 
faxiae  regem  Inas  Weftfaxiae  vita  fimul  &  regni 
fpoliavit.  Eaftangliam  (eadem  cum  Norfolcienfi 
Suffolcienfi,  &  Cantabrigienfi  agro)  regni  nomi 
ne  primus  Uffa,  cujus  inde  pofteri  Uffingae  dic 
ti,  donavit.  Qtiem  excepit  Titilus,  hunc  auten 
Redwaldus  ab  Wodeno  decimus  ;  Eorpwaldu 
Redwaldi  filius  Chriftianae  primus  hic  militia< 
nomen  dedit  k.  Scd  miftum  pietate  nefas.  Al 
taria  fimul  eodem  loco  ad  falutis  facramenta 
&  daemoniacas  victimas  deftinata  confecravit. 
Secutus  eft  Sigebertus,  cujus  literarum  amor  mu- 
farum  (regio  dignifllmum  opus  nomine)  rempub- 
licam  maxime  promovendo  confpiciebatur l  . 
Egricus  deinde,  Anna,  Ethelerius,  Adeluldus: 
Beoma,  Ethelredus,-  Ethelbirthus,  Edmundus  il- 
lic  regnarunt.  Danica  tandem  incurfione  vafta- 
ta  provincia,  annis  prope  quinquaginta  intermif- 
fis,  in  Edwardi  Weftfaxonum  regis  imperium  eft 
redadta.  Cantii  vero  regibus  clientelari  jure  ob 
ftridtos  fuos  habuit  Northumbria  duces  ad  fexa- 
gefimum  ufque  poft  Hengifti  mortem  annum, 
quum  regnum  primus  fibi  rex  Ida  nomen  in  hac 
provincia  adfcifceret  m.  Qtiem  fecuti  funt  AElla, 
Ethelricus,  Ethelfridus,  Edwinus  qui  bellotam 
fortis,  ut  non  folum  Britanniae  gentes,  Angli, 
Scoti,  Picti,  Sed  &  infulae  Orchadum  &  Me- 
vaniarum  quas  vunc  Angkfei,  id  eft,  Anglorum 
infulas  dicimiu,  &  arma  ejus  metuerent,  &po 
teftatem  adorarent ".  Tanta  vcro  pacem  juftitia 
fovit,  ut  nullus  tunc  praedo  publicus,  nullus  latro 


•XVI.  al.  t  Bcd.lib.a.cap.;.  c  Ann.  Chrifti  DCXXXVI.  Ex  hiftor.  Cant.  apud.  G.  Camd.  in  Brit.  divif.                 d  Bed 

lib.  4.  cap.  2.  c  Bed.  lib.  4.  cap.  17.  It.  Huntingd.  lib.  4.                           f    Lib.  1.   quadrip.  cap.  i.                           8  In  Captivis. 

11  Camden.  '   Huntingd.  lib.  1.  k   Bcd.  lib.  2.  cap.  ij-.  Huntingd.  lib.  2,                      5  Malraesb.  lib.    1.  de  geft.  reg. 

cap.  6.  ■  Malmesb.  lib.  1.  cap.  3.  "  Bcd.  lib.  2.  cap.  f. 

domefticus ; 


>i3 


omcfticus  ;  infidiator  conjugalis  pudoris  procul 
aerit,  cxpilator  alienae  haercditatis  cxul  a.  Chri- 
aanani  autem  rcligionem  Paulinus  (qui  pallium 
b  Hcnorio  P.  R.  &  metropoliranam  Eboraci  fc- 
em  rcceperat)  huic  regum  Northumbriae  primo 
nnunciavit.  Ex  quo  quidem  ad  divinum  veri 
luminis  cultum  iancicndum,  faluberrima  inter 
tnglos  inftituta  quotidie  fuccrefcebant.  Firma- 
at  paccm  juftitia  rcgis  religione  iuffulta,  fed  qua- 

Monflrabant  terris  hunc  tantum  fata  nec 

uhra 
EJfe  Jinebant b — 

racmatura  enim  tanti  principis  morte,  felicita- 
s  intcr  Anglos  ifta  germina  prorfus  exaruerunt. 
uccellit  Ofwaldus,  Ofwius,  Egfridus  ;  quorum 
tfwius  Ticiorum  quoque  •,  ac  Scotorum  gentes 
•axitna  ex  parte  perdomuit,  ac  tributaria-s  fe- 
t c.  Subfecutus  eft  Alfridus,  Ofredus,  Cenre- 
us,  Ofricus,  Cclulphus  cujus  afcripta  eft  nomi- 
i  venerabilis  Bedae  Ecclefisftica  hiftoria.  Regna- 
t  inde  Egbertus,  eo  autem  feiicius,  quod  Alcui- 
jm  viderit  omni,  qua  aetas  illa  tulerit,  litcra- 
un  gcnere  doctiffimum  ;  cujus  quidem  opera  in 
irifienfi  Academia  inftituenda  Carolus  Magnus 
us  eft.  Excepit  iftum  Ofulphus  lilius,  hunc  au- 
m  Aleredus,  Ethelberms,  Celwoldus,  Ofredus, 
thelredus  ;  quem  infeftiffimae  Danorum  irrup- 
iDnes,  &  per  provinciam  depopuiationes  triginta 
:s  annos  ufque  ad  Weftfaxonum  impcrium  iub- 
quebantur.  Nec  fui  defuerunt  Eaftfexiae  reges 
j  r  fucceffionem  multi,  fed  aliis  regibus  &  max- 
.  te  Merciis  fubjecli  a  .  Quorum  primus  Er- 
enwinus,  Siedam  haeredem  reliquit  ;  Sledae 
).us  Sebertus  a  Mcllito  Londoniae  epifcopo  fanc- 

•  i  meffis  operario  fidem  Chriftianam  fufcepit. 
■  cuti  funt  Sexcedus  &  Sewardus,  qui  Mellitum 
l.ibus  fuis  exterminarunt,  feliciter  tandem  regni 
ljiit  adminiftrationem  Sigebertus,  quippe  qui 
<  :hodoxae  fidei  praecepta,  quae  cum  Mellito  fue- 
i  lt  exilio  damnata,  rediviva  poftliminio  recepit. 
I  nc  ejufdem  frater  Switelmus,  Sigherius  &  Seb- 
t,  Sigehardus  &  Scnfredus,  Offa,  Sclredus,  Swi- 
t:dus,  cujus  qualemcunque,  tametfi  orientalem, 
i  )riam,  occidentalis  Egberti  impetus  ac  vis  pror- 
f ;  extinxit.  Merciorum  primus  fuit  Penda  rex 
a  Wodeno  dccimus e  -,  qui  magnis  undiquaque 
i  plicatus  bellis  Wedae  filio  regnum  reliquit,  is 
atem  Chriftiani  nominis  gemma  regium  fuum 
d  dema  primum  infignivit'.     Demortui  Wedae 

*  es  frater  egit  Wlpherus,  cujus  induftria  We- 
c  a  infula  ritus  adhuc  anhelans  facrilegos,  fidem 
i  rolanctam  eft  amplexa.  Scd  graviffima  quidem 
a  erfus  eft  macula,  quod  primus  regum  Anglo- 
r  n  facrum  epifcopatum  Londoniae  Winae  am- 
Hiofo  venditarit  s.  Imperavit  inde  frater  ejus 
i  lelrcdus,  qui  tametfi  ex  uxore  Ceolredum  fili- 
i  fufceperar,  haeredem  nihilominus  Cenredum 
r  >otem  inftituit.  Cenredus  autem  poftquam 
{  :ate  in  Deum  fimul  ac  patriam  perinfigni 
cfnqucnnio  regnum  adminiftraffct,  Romam  pe- 
r-  :inatus  terrena  coeleftibus  domiciiia   commu- 


Analecla  Angh  Britannica. 


9*4 


tavit.  Secundum  quem  Ceolredus,  recipit  iftum 
Ethelbaldus,  qui,  cum  foediffima  Anglorum  ftu- 
pra  &:  adulteria  Bonifacii  Moguntiaci  cpifcopi  li- 
tcrae  gravitcr  coarguercnt,  uc  coinquinatam  pur- 
garet  rempublicam,  Cuthbcrti  archiepifcopi  Can- 
tuaricnfis  auxilio  facrorum  antiftitum  indixit  fy- 
nodum  ;  cujus  inter  dccretos  maxime  de  clerico- 
rum  caftitatc  canones,  decimum  hunc  Malmcs- 
buricnfis  fuific  teftatur,  Ut  dominicam  oratisnem 
&  fymbolum  ^yinglice  difcant  &  doceant  h . 
Succeflit  Offa.  Hic  Cantianos  tanto  profecutus 
eft  odio,  ut  rranfacta  cum  Adriano  I;  pontifice 
Romano  re,  archipraefulatum  Cantuaria  ( cujus 
epifcopo  Londinenfis,  Vintonienfis,  Roffenfis  £c 
Selefcienfis  dioecefium  fupremam  jurifdiftioncm 
tantum  reliquic)  Lichfeldiam  in  Merciorum  pro- 
vinciam  tranftulerit.  Paternam  aurem  hanc  con- 
ftitutionem  refciderat  Egfertus  filius,  nifi,  quod 
conatus  eft,  praematura  mors  anticipafler.  Sedu- 
lo  rex  proximus  Kenuiphus  &  Athelardus  archi- 
epifcopus  de  Cantuarienfi  praerogativa  reftituenda 
Leoncm  III.  P.  R.  confuluerunt.  Ad  regem  re- 
fcripfit  pontifex,  collataque  primum  apoftolica 
benedictione,  Nos,  inquit,  per  omnia  enuckati- 
us  trutinantes,  in  facro  fcrinio  noflro  reperimm, 
faiciuni  Gregorium  praedscefforem  nojirum  in 
integro  ipfam  parocbiam  numtro  daodecim  beato 
Auguftino  fincello  fuo  archiepifopo  tradidffe  & 
confirmaffe  epifcopos  confecrandi.  Unde  &  nos, 
veritate  ipfa  rcperta,  ordinationes  feu  confirma- 
tiones  noftra  apoftohca  authoritate  illi  in  iniegro, 
ficut  antiquitus  fuerunt,  conftiiuentes  rcddidi- 
mus  ■,  cy  priviiegium  confirmationis,  fecundum 
facrorum  canonum  cenfuram  ecckfiae  fuae  obfer- 
vandtim  tradidimus.  Fortitudinis,  pietatis  &  re- 
ligionis  exempla  pofteris  Kenulphus  reliquit  5  Ke- 
nclmo,  nempe  Ceolulpho,  Bernulpho,  Withlafio, 
Ludecanio,  Bcrthulpho,  Burhredo ;  quorum  fines 
Dani  primum  infeftarunt,  fuoque  tandem  impe- 
rio  Alfredus  W  eftfaxiae  rex  viribus  pollens  coercu- 
it.  Condidit  autem  AVeftlaxiae  regnum  primus  (ab 
Wodeno  decimus  ')  Cerdicius  quem  cxcepit  Cenri- 
cus,  Ceaulinus,  Celticus,  Cinegiftus,  qui,  qua- 
dragefimo  poft  Auguftini  adventum  anno,  fuum 
in  Chriftianorum  album  nomen  retulit.  Haere- 
dem  reliquit  Kenwalchium,  qui,  poftquam  alte- 
rum  &  rrigefimum  regnarat  annum,  fatis  abrep- 
tus,  Sexburgae  uxori  regni  arbitrium  delegavit. 
Quam  fecutus  eft  Efcuinus,  &  Genuinus,  hunc  au- 
tem  Cedwalla.  Hic  fe  totus  Marti  devoverar, 
&  e  facro  licct  fonte  minime  fuerit  adhuc  fufcep- 
tus,  manubiarum  tamen,  quas  praedatorio  tantum 
jure  fibi  acquifiverat,  decumam  (quod  de  veteti- 
bus  Romanis  Camillo  &  Lucullo,  de  Lacedaemo- 
niis  Agide  &  Agefilao  fcribunt  hiftoricik)  Deo, 
licct  ignoto,  donabat.  Poftea  vero  peregrinato 
Ccdwalia  facmm,  ut  reciperet  baptifma  Romam, 
gubernacula  regni  Inas  luftinuit  -,  qui  prono  in 
mala,  &  in  luxuriam  fluenti  feculo  graves  nec 
fevcras  fatis  leges  impofuit.  Quarum  hic  non- 
nulla  capitula  habes  attexta. 

Tri?nitiae  feminum  (Ey  mcr-cearrar-  Saxonice 
dixerunt)  ad  celebre  divi  Martini  feftum  reddun- 


c=p.  3. 


Mahmsb.  lib. 
;    n.  Dom.  DCXXVlf 
;     mesb  i:  geft.  Pontif-  hb.  fol.  112. 


'  Virgil.  AEn.  lib.  6. 
Maimesb.  lib.   1 .  cap.  4. 

[  Ann.  Dom.  +9^. 


Bed.  lib.  2.  cap.  f .  *   Malmesb.  lib.  1.  cap.  u!r. 

8   Maimesb.  ubi  fupr.   6c  lib.  2.  de  geft.  Pontit.  fo!.  134.. 
*  Liv.  lib.  f.  Xer.cph.  lib.  3.  Hcllei   P  urarch.  in  Luc. 


tor 


9*5 


Analecia  Anglo  Britannica. 


916 


ior  (ex  eo  vero  qujqtte  ficlvat  domkilio  in  quo 
media  hyeme  commoratur)  qui  tnm  non  fioiverit 
40  a  folidis  muicJator,  &  ipfts  praeterea  primi- 
tias  duodecies  perfiolvito  b. 

Si  qtiis  rei  capitatts  reus  ad  templum  confu- 
gerit,  vita  potitor,  &  fiecundum  jus  fafqtte  com- 
penfiato.  Si  qttis  verbcra  promeritus  fani  fiujfiu- 
gittm  implorarit,  ei  vcrbera  remittuntor c. 

Si  quis  in  regia  pugnarit,  rebtis  fiuis  omnilus 
mulcT-ator,  &  (itne  morte  etiam  plefic  ndtis  regis 
arbitrium  &  jiu  efto.  Qtti  in  templo  pugnave- 
rit  120  folidis  noxiam  fircito.  fjhii  in  domo 
fenatoris  d  aut  alterius  fapientis  honorati  pttgnam 
dedcrit  60  folidis  mulfiator.  Si  quis  in  teclo 
■villici  cenfium  pendentis  annttum  aut  coloni  ai- 
jufcunque  pugnarit  30  fiolidorum  poena  efto,  & 
villico  fiolidos  ftnos  numerato,  ft  qttis  in  campo 
dimicarit  patenti,  120  foiidis  mulctatur,  fi  inter 
convivas  nxatum  fuerit,  <£r  eorum  alii  convi- 
cia  patienter  fiujtimterint,  alii  30  fiolidis  mul- 
clantttr  e. 

Si  quis  clam  ttxore  &  liberis  quid  clepfierit, 
60  folidis  mulctator,  fin  fittretur  conficia  omni  fia- 
fttilia  fiua  in  fiervitutem  dantur  omnes.  Tuer 
decem  annos  natus  fiurto  fiuijfe  conficius  coar- 
guatv.r f. 

s  Traedo  fi  deprehendatur,  vita  privator  aut 
vitae  aeftimatione  fie  ipfie  redimito.  cPraedones 
autcm  nominamus  ufque  ad  num-rum  virorum 
fieptem  deinde  [quoufque  numerus  ad  35  coa/ue- 
rit)  h  turmam  dicimtts,  numerus  fi  excreverit  * 
exercitum  vocamus  k. 

Si  quis  fittri  mortem  obtulerit,  jurejurando  fi- 
dem  aftringat  fie  illum  tanquam  criminis  rettm 
occidijje,  atque  hoc  pafio  omni  fiolutione  iibe- 
ratur  '. 

m  Taganus  fiaepittsfiurti  inftmulatusft  tandem 
dcprehendatttr,  ei  mantis  attt  pes  praecidttntor  n. 

0  Peregrinus  attt  alienus  (i devius  per  fiylvas 
vagetur,  neque  vero  ore  voctferarit ,  aut  cornu 
infomterit,  fittr  morti  tradendus,  aut  pretio  redi- 
mendus  adjudicatur  fi. 

Marilus  poftquam  ex  uxore  liberos  fttfceperit, 
fii  moriatur,  proles  matrem  penes  nutrunda  ma- 
neto  :  dantorque  ad  viElum  ejtts  fiuppeditandum 
fiolidi  feni,  aeftate  vacca,  hycme  bos,  cognati  ve- 
ro  primigenia  pecuaria  haec  ( tifique  dttm  prol.js 
adulta  fitterit)  cufiodiunto  1. 

Si  cui  objiciatur  furto  furripttiffe  rem  aHquam 
vcl  furtim  fiubdutlam  admifijfie,  is  pro  ratione  60 
hydarum  fe  culpa  Uberato,  (i  modo  dignus  qui  ju- 
ret  habeatur.  t^Anglus  furti  poftuiattts  duplici  fie 
purget  nttmero,  Wailus  majore  juratorum  numero 
non  obftringatur.  Cuivis  praeterea  integrttm  efto, 
&  fittrum  admijftonem,  &  perempti  corporis  (no- 
mme  capitalitim  inimicitiarum)  aeftimationem  ju- 
rejurando  avertere,  fii  modo potcrit,  atque  idfia- 
cere  non  verebitur  r . 

Maritus  qnidpiam  depraedatus  atque  in  locum 
fecretiorem  id  fiubdttxijfie  convicltts,  furti  con- 
ficius  habetor,  uxor  non  item.  Ea  namque  viro 
fiuperiori  obtemperare  debebit.     Porro  fi  jv.reju- 


rando  fidem  aftringcre  non  verebitur  uxor,  fii 
praedam  hanc  cum  viro  non  partictpajfie,  tertia 
rerum  parte  donetur  f. 

Impendcndos  etiam  Romano  annuatim  ponti 
fici  fancli  Petri  denarios  domefticatim  fcilicct  cor 
rogandos  conftituifle  memoratur  ;  quorum  riq 
provincias  numerum,  apoftolicum  iftud  refcripl 
tum  hiftoriae  Joannis  Foxi  c,  ecclefiafticae  inferl 
tum  figillatim  teftatur.  Gregorius  epificopus  fitr\ 
vus  fiervorum  T)ei  ;  venerabilibm  firatribtv 
Cantuar.  &  Eboracenfi.  archiepificopvs,  &  ec 
rttm  fiujfiraganeis ,  &  dileEtis  fitiis  abbatibu\ 
prioribus,  archtdiaconis,eorumque  ojficialibv.s,  pt'1 
regnum  Angliae  conftitutis,  ad  quos  iiteraeiftA 
pervencrint,  fialutem,  &  apoftolicam  benedtclv 
nem ;  qualiter  denarii  beati  Tetri,  qui  debefi 
tur  Camerae  noftrae  coihgantur  in  Anglia  <j 
in  qtitbus  epificopatibtis,  &  dioecefibus  debeai, 
tur,  ne  fiuper  hoc  dubitari  coniingat,  &  prd[- 
fientibus  fiecimus  annctari  ftcut  in  regiftro  fid 
apoftoticae  continetur. 

T>e  Cantuar.  dioecef.  7.  /.  is.  5.  Sterlim. 
T)e  London.   16.  i.  10.  5. 
T>e  Roffenfi  5.  /.    12.  5. 
T>e  Norjvicenfi.  12.  /.10.  5. 
T)e  Etienfi  5.,  /.  o.  5. 
T)e  Lincoln.  42.  /.  o.  5. 
T)e  Ceftrenf.  8.  /,  o,    5. 
T)e  Wmton.  17.  /.  6.  7.  S.  d. 
T)e  Exon.  9.  /.  5.  5. 
T)e  Wigor.  10.  /.  5.  5. 
T)e  Hereford.  6.  I.  o.  5. 
T)e  Bathon.  12.  /.  5.   5. 
T)e  Sarisb.   ij.  /.  o.  5. 
T)e  Covent.  10.  /.  5.  5. 
T)e  Ebora.   1.1.  /.   10.  5. 

Secutus  eft  Inam  Edelardus  ;  hinc  autem  (;- 
thredus,  deinde  Sigebertus,  Ccnulphus,  Brithri  s 
qui  conjugali  fibi  vinculo  Edburgam  OfFac  rc  s 
Merciorum  filiam  infauftis  hymenaeis  conjun  , 
Ulius  cnim  veneficium,  quod  adolefcentulo  cj- 
dam,  Brithrici  deliciis,  deftinarat,  regem  qui  :- 
mere  praeguftabat,  ex  humanis  infeliciter  abri  ;■ 
it.  Gens  itaqtte  occidentaiium  Saxonum,  fi- 
bit  Aflerius  Menevenfis  u,  reginam  juxta  regi 
fiedere  non  patitur,  nec  etiam  reglnam  appei/.i. 
fied  regis  conjugem,  permittit,  quam  controi  - 
Jiam  imo  infiamiam  de  quadam  periinaci,  7 
malevola  ejufidem  gentis  regina  (Edburga  ni.i- 
rum  ifta  quod  itidem  tradit  G.  Malmesburji- 
fis  x)  ortam  fittijfie  majores  iilitts  terras  perhtb1!- 
Gtuae  omnia  contraria  finiori  fiuo  &  populo  «- 
ni  ita  peregit,  ut  non  foltim  fuum  projn 
dium  mereretttr,  ut  a  reginaii  fiolio  projicereYi, 
fied  etiam  omnibtts  fiuis  fubfiquatricibus  t 
peftiferam  tabem  poft  fie  fiubmitteret.  Tro  p- 
mia  namqtte  iiiitts  reginae  malitia  omnes  acclie 
illius  terrae  conjuraverunt,  ut  nullum  nncftv: 
regem  fiuper  fie  in  vita  fua  regnare  perrn^ 
qtti  reginam  in  reginali  fiolio  juxta  fie  fie,:. 


Solidus  acqualis  nummus  17.  jam  Anglicanis  denariis.  V.  Lamb.  cujus  pars  quinta  Saxonicus  denarius.    Solidorum   4S.    Libra  S; 

d  Gnl&ojiman.  Sax.  eCap.  6.  f  Cap.7. 


Cap.  4.  £c  6;. 


Sax.  I'  J)]0j>.Sax, 

°  Feojicumanman 


Cap.y. 


in  Edw.  II. 


'  J)epe.  Sax. 

*  Cap.  io. 
0  Afler.  de  Altr.  reb.  geft. 


Cap, 


Cap. 


1  Cap.  16. 


'3- 
38.  '  Cap.  47. 

;  Malmcsb.  lib.  2.  de  reg.  cap.  1. 


Cap.  j-S. 


1  teople.  "  c 

'  Fox.  !ib.  4.  pJi; 


17 


'tare  veliet.  Brithricum  tranfmarinis  partibus 
:ul  in  imperio  tamen  excepit  Egbertus,  qui  cum 
[ercios,  Cantianos,  auftrales  Saxoncs  &  orien- 
lcs  Weftfaxiae  regno  adjeciflet,  cacterafquc  pro- 
ncias  fpe  devorallct,  Ut  quae  in  unius  (Cam- 
Etti  vcrba  a)  imperivm  devenijftnt,  in  unum  i- 
m  nomen  coirent ;  &  ut  fitae  gentis  mcmoriam 
mfervaret,  heptarchiam  quam  occuparunt  Saxo- 
?s,  proniulgato  ediclo  Engelond  vocari  jujjit, 
l  efi,  Anglorum  terra.  Unde  Latine  A  N- 
'■  L  I A  dicJa,  ab  i^Anglis  faEia  appellatione, 
ii,  ex  tribus  his  populis,  erant  numerojiffimi  &■ 
wtijjimi.  Northumbria  tandem  imo  tota,  ut  ha- 
et  Malmesb.  Britannia  potitus,  exterarum  virium, 
•anorum  fcilicet,  infeftatione  graviter  perturba- 
is  vitam  finivit.  Quafnam  autem  cujuflibet 
:ptarchae  regnum  provincias  terminabat,  ex 
ia  confpicari  licet  tabella  b. 

,'antii 1       fCantium 


AnaleHa  Angh  Britannica. 


$18 


uflexiae. 


>    <;  Suffexiam 
Surriam 


aftangliae 


Mfaxiae. 


Norfolciam 
Suthfolciam 
Cantabrigiam 
Infulam  Ely 


Ccrnewalliam 
Dtvoniam 
T)orfet:am 
Somerftiam 
«J  JVittoniam 
Sottthanthoniam 
Bercheriam 


Lancaflriam 
Eboracitm 
DunJmiam 
Cumbriam 
forthumbriae —  j>  S-<!  Weftmoriam 


ftfexiae. 


Nonhumbriam  &  regio- 
nes  Scotiae  ttfque 
ad  Edenburgi  fre- 
tum. 


Effexiam 
^  Middlefexiam 
Tartem  Hertfordiae 


Gloceftriam 

Herefordiam 

IVigorniam 

Warwicum 

Leiceftriam 


Merciae 


'—> 


Rotelandiam 
Northantoniam 
Lincolniam 
Huntingdoniam 
Bedfordiam 
Buchinghamiam 
Oxenfordiam 
Staffordiam 
Darbiam 
Salopiam 
Notthinghatniam 
Ceftriae  partemque  Hert- 
fordiae  alteram. 


Confpicuum  tamen  in  ifto  feptenario  plerum- 
que  fuit  unitatis  dominium  j  &  hexarchae  ab  ip- 
fis  Anglorum  regni  primordiis  monarchae  impe- 
rio  (quod  jus  provinciae  diftum)  coercebantur. 
Tantis  autem  primum  polluit  viribus  AElla 
Suthfexiae  rex,  Qui  omnia,  ut  habet  Huntingdo- 
nenfis  c,  jura  regni  ^dnglorum  fcilicet  reges, 
&  proce.es,  &  triiunos  in  ditione  fua  teneuat. 
Secundo  Ceaulin  rex  occiduorum  Saxonum,  ter- 
tium  Etheibertus  Cantii,  quarto  Readualdus  o- 
rientalium  Anglorum,  quinto  Eduinus  Northa- 
nimbrorum,  fextum  Ofwaldus,  feptimo  Ofwius, 
poftremo  tandem  Egbertus,  quorum  unuiquifque 
praerogativae  quafi  nota,  tituio  regis  gentis  An- 
glontm  infigniebantur. 


C  A  P.     IV. 

Trihutum  DanegeJt.  EtheJ/dphus  ergd 
ecclefiam  Anglkanam  &  Romanam 
quam  mumficus. 

JA  M  vero  ingruebant  piraticae  Danorum  vaf- 
tadones,  agrorumque  per  Angliam  depo- 
pulationcs,  quas  ad  repellendas  delecta  militum 
manus  conquifita.  Indiftum  item  tributum,  ex 
quo  quae  mcriti  funt  milites  ftipendia  perfolve- 
rentur,  Danegelt  didtum.  Danegaldi  redditio 
(inter  Edwardileges  habetRogerus  de  Hovcdend) 
propter  piratas  primitus  Jiatuta  eft,  patriam 
enim  injeftantes  vaftationi  cjus  pro  pojfe  fuo 
infiftebant.  %^dd  eorum  quidem  injolentiam  re- 
primendam  ftatutum  eft  TJanegaldum  annuatim 
reddi,  Jcilicet  duodecim  denarios  de  unaquaque 
hida  (hidam  autem,  ut  femel  adnotem,  tantum 
aiunt  Henticus  Huntingdonienfis  e,  Matthaeus 
Parifienfis  f,  Thomas  Walfinghamius  §,  efle  ter- 
rae,  quantum  unico  per  annum  coli  poffit  ara- 
tro,  nec  audiendus  eft  Polydorus  h,  qui  vicena 
jugera  hidam  efle  fcribit)  totius  patriae  dd  con- 
ducendos  eos  qui  piratarum  eruptionz  refiftendo 
obviarent.  cDe  hoc  quoque  Danegeldo  omnis 
ecclefta  libera  eft  &  quieta,  &  omnis  terra  quae 
in  proprio  dominio  ecclejiae  erat,  ubkunque  jace- 


' '  Ir»  Anglofax.  Sed  vide  Jo.  Carnotenf.  Policrat.  lib.  6.  cap.  17.  Britannia   ab   adventu  Saxonum   in  infulam    appellata    eft  AngHa.    Poft' 
ilroesb.  lib.  1.  cap.  6.  b  Camd.  in  divif.  Brit.  c  H.  Huntingdon.  lib.  1.  hiftor.  d  R.  de  Hoved.  Ann.  part.  pr.  fol.  544. 

helredum  primo  exegiffe,  S.  vero  Edwardum  remififie  fcribit  iile  Rog.de  Hoveden  in  vira  S.  Edwardi.        e  Hunfngd.lib.6.  f  iVlatth. 

rif.  Hift.  major.  E  Walfingh.  hyp.  Neuft.  h  Polydor.  Hiftor.libp.  Concedo  terrae  partem  fcptem  aratiorum,  quae  Anglice 

itur  feptem  hydae.  in  chart.  Dunft.  faft.  ann.  Chrift.  963.  ex  lib.  char.  arch.  Cant.  Fundi  pofiefliones  per  aratrorum  numerum  aeftimatio 
iqua,  fic  tributa  Marconi  archiepifc.  apud  Krantz,  Wandal.  lrb.  2.  cap.  31.  Et  terram  centum  vertebat  aratris,  Virg.  AEneid.  7,  Ingulph. 
A.  pag.  491. 


V0L.   II. 


H  h  h  h  h  h 


9I9 


Anakcta  Anglo  Britannica. 


p2c 


'am.  Aptiflimum  invcftiturac  locum  dica^ 
tum  Deo  domicilium  elegerunt,  nec  quidpiamfe 
re,  ne  inter  laicos  quidem,  integre  tranfigebatm 
nifi  divino  facrata  quaedam  Numini  interceflii 
feat.  Quid  enim  de  iufcipiendo  militiac  ordin 
fcribit  Ingulphus  Abbas  Croylandcnfis  ?  ^Angk 
rum,  inquit  ille c,  erat  confuetudo,  quod,  qui  mi 


bat,  nihil  prorfus  itl  tali  redemptione  perfolvens,  comitum,  procerumque  totins  terrae,  aliorummu 
qma  magis  in  ecclefiae  confidebant  orationibus,  fidelium  infinita  multkudme,  qui  omnes  reziun, 
quam  in  arnwrum  defenfionibus.  En  quanta  ma-  chirographum  laudavenmt,  dignitates  vero  fkn 
jores  noftri  reverentia  fan£tam  ecclefiam  obferva-  nominafiubfcripferunt.  Rex  vero  Ethelulphus pn 
runt !  Sed  en  .porro  quanta  maxime  Egberti  fuc-  firmitate  awpiiore  obtidit  hanc  chartidam  fcript 
ceflbr  Ethelulphus,  qui  verae  fldei  praemiorum  tam  fuper  altare  fian£ii  Tetri  apoftoli,  &  epifcoM 
nuncios  amplinimis,  fua  nimirum  decimando,  pro  fide  T)ei  ULam  aCceperunt,  &  per  omnes  ec\ 
praediis  chirographo  fuo  honeftavit.  Regnante,  clefias  pofiea  tranfmiferimt  in  parochiis  fuis  p&i 
inquit,  Tomino  nofiro  in  perpetuum,  dum  in  no- 
firis  temporibus  bellorum  inctndta  &  direptiones 
opum  noflrarum,  necnon  &  vafiantium  crudelijfi- 
mas  hojiium  defraedationes  barbararum  Pagana- 
rumqtte  natiomtm,  multiplices  tribulationes  ad  af- 
fiigendum  nos  pro  peccatis  nofiris  ufque  adinter- 
necionem  ttmpora  cemimus  incumbere  periculofa  : 

quamobrem  ego  Ethehdphus  rex  Weftfaxo,ium  litiae  legitime  confecrandus  ejfet,  vefp/re^praect 
cum  concilio  epifcoporum  ac  principum  meorum  dente  dumfiuae  confiecrationis  ad  epifcopum,  vt 
conftiium  fialubre  atque  uniforme  rtmedium  af-  abbatem  vel  monachum,  vel  facerdotem  aliautt 
firmantes,  confenfimus,  ut  aliquam  portiomm  contritus  &  compm.clus  de  omnibus  fuis  peccati 
five  fiamulis  &  fizmulabus.  T>ei  T)eo  firvienti-  confeffionem  faceret,  &  abfolutus  orationibus  i 
bus,  five  laicis  mifiris  femper  dectmam  manfio-  devctionibus,  &  ajfiiEiwnibus  deditus  in  ecclefo 
nem,  ubi  minimum  fit,  tam  decimam  partem  om-  pernocJant,  in  crajiino  quoque  miffam  aitdituru: 
rimm  bonorum  in  libertatem  perpttuam  donari  gladium  fupi  r  aitare  offerret ;  &  poft  Evangel 
fianclae  ecclefiae  dijud  cavii,  ut  fiit  tuta  &munita  um  facerdos  benediBum  gladium  collo  miiitis  cur 
ab  omnibm  fecularibus  ftrvitutibus,  imo  regaiibus 
tributis  majoribus  &  minoribus  five  taxationibus, 
quae  ?ms  dicimus  Winterden,  fitqite  l/bera  omni- 
um  rerum  pro  remiffione  animarum  &  peccato- 
rum  nojtrorum  ad  frviendum  T)eo  fioli,  Jine  ex- 
peditione  &  pontis  a  extructione,   &  arcis  mu- 

nitione.     Aliunde  fi  quis  forinfeci,  quod  aiunt    firmae  fuerunt.     De  fummocrucis  honore  ilk 
jurifperiti   noftri,  fiervitii  quaerat  interpretatio-     Sibyllae  fatis  fit  teftimonii  : 
nem,   aut  ille  aut  ego  certe  fallimur,     Saepifli- 
me  enim  Saxonicorum  regum  diplomatis,  quae  *£l    Ss/acd 

alias,  cum  feudorum  donationibus,  maximas  im-  vbadn  d . 


benediclione  imponeret }  &  communicatus  adem 
dem  miffam  fiacris  Chrifti  myfteriis  denuo  mih 
legitimus  permaneret.  Sed  &  de  fyngrapharm ! 
compofitione.  Jguae  ufque  ad  Edmardi  Confe 
foris  tempcra  fideiium praefentium  fubfcriptzon) 
bus  cum  cructbus  attreis  aliifique  fiacris  JignacuV 


Z  ftstj^&t^V    Itf   Z   ©gos    egs^ 


munitates  in  fe  continent,  ifta  (quafi  falvo  forin- 
feco  flrvitio)  fimul  adne&untui  b ;  exceptis  iftis 
tribus,  expeditione,  pontis,  arcifve  conftructione. 
Optimo  vero  privilegii  jure,  qui  fundum  triplici 
hoc  onere  liberum  poffidebant,  fruebantur.  Quo 
donati  plerumque  (ut  videre  eft  in  lib.  Chartarum 
archiepifcopatus  Cantuarienfis)  fuerunt  ecclefiafti- 
ci  ;  quod  eoufque  tandem  inter  feudales  fervitu- 
tes  eminebat,  ut  fingulari  nomine  amanuenfibus 
innotefceret.  Cum  enim  Cedwalla  rex  occidu- 
orum  Saxonum  villam  fuam  de  'Paganham  in 
Suffexiae,  quam  obtinuerat,  provincia  Walfrido 
archiepifcopo  Cantuarienfi  contulerit,  inftrumento 
Abfique  trinoda  necejfitate 


Emendatius  enim  fic  reddidit  Joannes  Obfopaer 
quod  claudicante  numero  in  hiftoria  tripartita  S> 
zomenus  rctuJerat.  Nec  temere  forte  facratul 
mi  illius  ligni  forma,  quibus  praediorum  doir 
nia  adinvicem  transferebantur  inftrumenta  chir- 
graphica  confignabant ;  cum  ftaurophoros  globi 
los,  ut  fupremi  teftimonia  juris,  principes  &  0 
bis  terrarum  domini  geftare  folerent,  fic  enim  ( 
Juftiniano  Suidase:  Sinijtra  manu  fert  globu 
cruce  in  eo  infixa  fignificante  quod  per  fidem  , 
crucem  terrae  dominus  fit  facJus.  Alia  vero  s 
que  alia  fine  fcriptis  fuit  apud  eofdem  domir 
acquifitio.  Conferebantur  enim,  ait  Ingulpk 
multa  praedia  nudo  verbo   abfque  fcripto,  v 


fimul  iftud  mtexuit  : 

totitts  Chriftiani  populi,  id  efi,  arcis  munitione, 

pontis  emendatione,    exercitus    congeftione  libe-  charta,   tantum  cum  domini  gfadw,   vel  gale' 

ram  perftrinxi.     Atlaftmthaec(^&lLi\\z\xA$\xxm  velcornu,velcratera :  &plurimatenementaai 

redeo)  apud  IVintoniam  in  ecclefia  fanfli  'Petri  calcari^cum firigi/i,  cum  arcu,  &  nonnulla  cumjl 

anno  TSom.   incarn.    855.  inditl.    3.   non.  No-  gitta.     Nec  deeft  quidem  exemplum,  quod  ant' 

vemb.    ante  majus  altare  pro  honore  gloriofite  quifllmae  fere  convenit  etiam  nunc  remporis  pj 

virginis,    &  T)ei  genetricis  Mariae,  JdntJique  Angliam  confuetudini,   qua  (juxta  prifcum  illu 

Michaelis  archangeli,   &  beati  Petri  apoftolo- 


rum  principis,  necnon  &  beati  patris  noftri  Gre- 
gorii  papae  praefentibm  &  fitbfcribentibus  ar- 
chiepifcopis  &  epifcopis  Angliae  univerfis,  nec- 
non  Borredo  rege  Merciae,  &  Edmuudo  Eaft- 
anglorum  rege,  abbatum  &  abbatiffarum,  ducum, 


Perfarum  regum,  qucm  in  Terpfichore  memirf 
Herodotus  f,  morem,  qui  terram  &  aquam  ta  • 
quam  vera  dominii  infignia,  ab  iis  quos  in  d| 
ditionem  acceperant,  folebant  exigere)  cefpi; 
aut  ramufculi  traditionis,  in  venundandis  acqi 
rendifque  praediis  ceremonia  neceflario  intercect 


•  Adeas  vero  juns  Anglicani  ftddiofus    Braft.  lib.  i.    cap.  i6.  8c  3f.  12.  Edw.  I.  tit.  Gard.  lyi.  26.  aiT  p]  66   &c  ">  In  charta  rJs 

Ethelredi  in  pvarf.  D.  E.  Coci  ad  lib.  6.  vide  Matth.  Parif.  in  vit.  Hen.  III.  pag.  S3S.    Nec  adeo  libertati  dcderunt  hujufmodi  poiTeffior), 
quin  ma  fibl  reletvarent  lempcr  proprcr  publicam  regni  utilitatem,  i.  expeditionem,  pontis,  gc  arcis  reparationes,  vel  refeftiones,  ut  per  ea 
lifterent  hollium  incurfibus.    In  hb.  Chart.  arch.  Caii.  A.  D.  680.  c  Ingulph.  hiftor.  fol.  fn.b.&  |o.  Salisburicnlis,  lib  6.  cap 

de  nug.s  curialium.  <•  Lib.  6.  Oracul.  Sibyllin.  Sozom.  lib.  1.  hift.  trip.  cap.  18.  5  Suid.  in  Juftin.  f  Hcrodot.li: 

ftriaiifi* 


f  2  I 


Analecta   Angio  Britannica. 


I  [  ftiffimc  enim  majorcs  noftri  illud  Calliftrati3, 

>  3  ager  exemptionis  caufa  ad  aliquem  pertineat, 

\  i  n  recJe  rei  vindicatione  agi  poterit,  anteauam 

■  i  idhits  fit  agcr,  tnn-que  pojftftio  amijfa  fit,  re- 

i  [Ucrunr.     Haud   tamen  fine   lacris  iftud  etiam 

i  :mplum.     Ad  cumukim  autem  (lcgitur  in  di- 

jmatis  Cedwallae  rcgis,  quo  Theodori  archie- 

copi  Cantuarienfis  Chriftianae  militiae  comme- 

i  is  aucti  'liinr,    apographo)   confirmationis,   ego 

hdwalla  cefipitem  praediclae  ttrrae  fuper  firnc- 

,  m  altare  Salvatons  pofiui,  &  propria  vnamt  pro 

t,  orautia  literarum  fignum  fiantlae  crucis  ex- 

effi  &  fitbfcripfih.     Feudorum  c,  an  harum  au- 

oritate  nixi  fint  confuetudinum  judiccs  illi  re- 

.  ipcratores,  nefcio,  qui  ducentis  circiter  ab  hinc 

inis  in  parlamentariis  Angliae  comitiis  refpon- 

:runt,   fi   vafallus  domino   tradiderit  annulum, 

inicam,    aut    hujufmodi  quidpiam    inveftiturae 

jafi  nomine,  plenum   utilis  dominii  jus  ad   do- 

linum  (pace  tua,    Anglici  juris  perite,  dixerint 

■chiva)  transferri,  primamque  inveftituram  dif- 

ilvi. 

Ethelulphus  autem  ut  pontificia  falutaret  li- 
lina,  Romam  iter  perrexit,  (Alfredo  filio  conco- 
litante,  quem  Lco  IV.  oppido  ordmans,  inquit 
.Ger  Menevenfisd,  unxit  in  rtgem  &  in  fiiium 
doptionis  fibimet  accipiens  confirmavit)  per  Gal- 
as  domum  reverfus  Juditham  Francorum  regis 
,'aroli  Calvi  filiam  uxorem  fibi  duxit,  &  contra 
uam  inftitutum  illud,  quod  diximus,  occiduorum 
axonum  permittebat,  regio  juxta  fe  folio  colio- 
ivit.  Excepit  hos  hymenaeos  infefta  AEthelbal- 
i  rcgis  filii,  Alftani  epifcopi  Schirburnenfis,  & 
.nulphi  Somerfetenfis  pagi  comitis  conjuratio, 
:d  divifo  cum  filio  paterno  imperio  (monftrum 
atura  ! )  fopita.  Regni  exinde  haeredes  filios  du- 
s  feniores,  privatae  autem  haereditatis  utriufque 
:xus  prolem  teftamento  inftituit.  Pro  utilitate 
utem  animae  fiuae  (Aflerium  Menevenfem  audis) 
uam  a  primaevo  juventtttis  fitae  fiore  in  omni- 
us  procurare  ftuduit,  per  omnem  hatreditartam 
irramfiuam  femperin  X.manentibus  unum  paupe- 
em,  aut  indigenam,  aut  peregrinum  civo  potu  & 
■eftimento  fiuccefforibus  fiuis  ufique  ad  ultimnm 
'iem  judicii  pofi  fie  paficere  praecepit :  ita  tamen 
i  iila  terra  hominibus  &  pecoribus  habitaretur, 
y  deferta  non  effet.  Romae  qitoque  omni  anno 
nagnam  pro  anima  fiua  pecuniam,  id  eft,  CCC. 
nancujfas  (Malmesburienfis  marcas,  Rogerus  de 
loveden  manculas  appellant e )  portare  praecepit, 
mae  taliter  dividerentur  :  fciiicet  C.  mancujfas 
n  honoremfanfii  Tetri,  fpecialiter  ad  emendum 
<leum,  quo  impleantur  omnia  luminaria  illius  apo- 
hlicae  ecclefiae  in  vefpera  pafichae  :  &  aequali- 
er  m  galli  cantu  ■,  &  C.  mancujfas  in  honorem 
ancli  Pattli  eadem  conditione  ad  comparandum 
Jeum  in  ecclepa  fiantfi  Tauli  apoftoli  ad  implen- 
ia  luminaria  in  vefpera  pafchae  &  in  gaili  can- 
u  ;  C.  quoque  mancujfas  univerfiali.  papae  apo- 
lolico.  Auxit  ille  pleniufque  confirmavit,  quod 
rias  &  Offa  fuperius  alio  nomine  contuliflent. 
-n  vero  auclum  fecundo.     Omnis  (fic  inter  Ed- 


922 

wardi  leges  habctur  f  )  qui  haluerit  30  denari- 
attts  vivae  pecuniae  in  domo  fiua  de  fiuo  proprio 
Anglorum  lege  dabit  dtnarinm  S.  Petri  &  lege 
IDanorum  dimidiam  marcam.  IJie  vero  denari- 
us  debet  fiummoniri  infiolennitate  apojiolorum  Pe- 
tri  &  Pan/i&  coligi  ad fiefiivitatem,  qttae  dtci- 
tur  ad  vincula,  ita  ut  ultra  illum  diem  11071  de- 
tineatur,  Ji  quiffiam  detinuerit,  ad  juftitiam  re- 

gis  clamor  defieratur,  quoniam  denarius  tic  rtgis 
eieemofiyna  eft.  Jufiitia  vero  fiaciat  dcnarium 
reddere,  &  fiorisfaiiuramepificopi  &  regis  :  quod 

fi  tpuis  piures  do?nos  ha^uerit,  de  tlla,  ubi  refidtns 

fuerit,  infefto  apoftolornm  Tttri  &  Pauli  dena- 
rium  reddat.  De  fuo  autem  tempore  Polydorus 
illes  :  Omnis  t^Angiia  hoc  tempore  ijiud  vtdJzgai 

pietatis  &  religionis  cattfia  Romano  pontifici pen- 
dit  domefticatim  collatum,  &  nummi  iUi  argen- 
■tei  vocantur  vnlgo  denarii  divi  Petri  quos  pon- 
tificius  quaeftor,  qtn  m  non  inficienter  cuilefiorem 
nuncupant,  exigit.  Nos  hanc  olim  quaefturam 
aiiquot  per  annos  gejfimus,  ejufque  munens  ob- 
eundi  caufia  primum  in  Angliam  venimus.  Cum- 
que  ab  Inae  tempore  ad  hanc,  inquit  J.  Sleida- 
nus  h,  -aetatem  ufque  Britannia  Romanis  epifcopis 
eam  pecuniam  dependiflet,  Henricus,  fcilicet  VIII. 
omnium  primus  inhibuit  eam  amplius  perfolvi. 
Demortuo  tandem  Erhelulpho  haeredes  tefta- 
mento  inftituti  fucceflere  Ethelbaldus  &  Ethelber- 
tus,  quos  fecutus  Ethelredus  tertius  filius  Dano- 
rum  bellis  fatigatus,  Merciomm  Northumbro- 
rumque  defectione  deterritus,  Alfredo  fratri  im- 
perium  Anglicae  gentis  fatis  abreptus  dercliquit. 


C  A  P.     V. 

Cwium  per  Angliam  ab  Alfiredo  ordina- 
tio  per  centurias,  &  decurias  :  leges 
ilhus,  Rdwardi,  AElbeljlani,  cujus 
item  latijfimum  imperuim. 

ARmata  hoftium  vi,  amicorumque  Alfrcdi 
perfidia  fotus  jam  Martis  furor  fanguineo 
tinxit  Anglorum  oras  colore,  quas  etiam  fecundo 
Danorum  maxima  ftrages  obduxit.  Ad  unum 
omnes  vel  caefi,  vel  in  deditionem  accepti ;  quo- 
rum  regem  Gurmundum  Alfredus  lacro  fonte 
fufcepit  provinciifque  Eaftanglia  &  Northumbria, 
ut  eas  clientelari  teneret  jure,  donavit.  Nec  ve- 
ro  defuerunt  dulciffimi  Jovis  &  Mercurii  bene  po- 
fitorum  influxus  ;  nec  Mufae  (rex  enim,  felix  fecu- 
lum  !  vere  philofophabatur)  nec  leges  inter  arma 
filebant.  Confortio  Danorum,  in  latrocinia,  ra- 
pinas,  publicaeque  pacis  gravifllmam  perturbatio- 
nem  incolae  propenfi.  Ulabentis  autem  quafi  vi- 
tiorum  fluminis  ut  obftrueret  oftium,  Totius  An- 
gliae  pagos,  Ingulphum  legis,  &  provincias  in 
comitatus  primus  omnium  commutavit,  comita- 
tus  in  centurias,  id  eft,  kundredas  &  in  deci- 
mas,  id  eft,  in  trithingas  diviftt  ;  ut  omnis  in- 
digena  legalis  in  aliqua  centuria  &  decima  exi- 

1  l-'\f°:  *■  de/ei  ™di«t.  b  Ex  lib.  char.  arch.  Can.  Vide  Malmesbur.  de  geft.  reg.  lib.  2.  cap.  8.  in  ctart.  res.  E-^gari  Mo- 

'  terio  Uaicomenf.  <    Diotur  inveftitura  qu=ndo  haila    v«)  aliud  corporeum  quidlibct  porrigitur  a  dominofcudi  fe  inveitituram  facere 

•cenre  .id.  2.  de  teud.  tit.  3.  §.  1.    Parlam.  ann.  i.  Rich.  II.  n.  jo.  «  AlTer.  de  rebus  geft.  Alficd.  '  Malmesb.  Ob.  2. 

-  geitis  reg.  c.  2.  Hoved.  par.  pr.  fol.  132.  '  Leg.  Ed.  cap.  10.  s  Polv{i,  !ib  +   H;ft.  fc  sieid.  Cdjnment. 


fiirett 


p2g 


Analefta  Anglo  Brhannica. 


fieret,  &  fi  quis  fufpectus  de  aliquo  lairociriw, 
per  fuam  centuriam,  vel  decuriam  veicondemna- 
tus,  vei*  inuadiatus  poenam  demeritam,  vel  in- 
curreret,  vet  vitaret.  'PraefecJos  verojprovinci- 
arum  (qui  antea  vicedomim )  in  dao  officia  divi- 
Jit,  id  ejl,  in  judices,  quos  nunc  jufiiciarios  vo- 
camus,  &  in  vicecomites,  qui  adhuc  idem  no^ 
men  retinent.  Horum  cura  &  induftria  tanta 
pax  in  brevi  per  totam  terram  effioruit,  ut  Ji 
viator  quantumcunque  fummam  pecuniae  in  cam- 
pis  &  pubticis  compttis  vefpere  dimifijfet,  mane 
vel  poft  menfem  rediens  integram  &  intacJam 
indub/e  inveniret b.  Secundum  propria  vero  pro- 
vinciarum  idiomata  alia  atque  alia  fuerunt  parti- 
um  hujus  divifionis  nomina  ;  quae,  curn  civium 
per  Angliam  ordinatione  iftis  innixa  inftitutis,  ut 
facilius  leftori  innotefcant,  habe  quae  Iegibus  Ed- 
wardi  Confeflbris  de  eifdem  interferunmr.  Cum 
quis  accipkba*  praefi-cluram  Wapentachii,  die 
jlatuto  in  loco  ubi  confueverant  congregari,  cm- 
nes  majtres  natu  contra  eum  convcniebant,  & 
defcendcnte  eo  de  cquo  fuo  omnes  nffx vrge 
bant  ei.  Jpfe  vero  ersliia  lancea  Jua  ab  or.  a- 
bus,  fecundum  mcrem,  fcedus  accipiebat.  Om- 
nes  cnim  qnoiquot  venijfent  cum  tancch  fuis  ip- 
fius  kaftarn  tangebant,  &■  ita  fe  coufirmcea.ir  p.-r 
cont..Bum  armorum  pace paLm  coaceffa  i-i- 
gl.ce  enim  armz  vocantur  waepun  &  ta£ta*e, 
confirmtre,  q:iafi  armorum  ccifirmaiio  ;  vel  i;t 
■magis  expreffe  ficundum  linguam  i_Angli.ayi  d.- 
camus  waepcntac  armorum  tatius  eft.  Erant 
etiam  aiiae  potefiates  fuper  Wpentachia  quasvo- 
cabant  rnihin£aj-  quod  erat  tertia  pars  p*ovin- 
ciae.  §fui  vero  fuper  eos  dominabantur,  voca- 
bantur  'cnihingenerjaj- ;  ad  hos  defer^bantur  cau- 
fae,  quae  non  poterant  definiri  in  Wapentachiis, 
ficque  quod  t^dngli  vocant  hundredum,  ifti  Wa- 
pentachium,  &  quod  Anglice  vocabant  3 .  vel  4. 
hundreda,  ifti  vocabant  rmhin^a  in  quibufdam 
vero  provinciis  t^Angtice  vocabantur  lej)  quod 
ifti  dicunt  Trihinge,  quod  autem  in  "cnihin^e 
definiri  non  poterat,ferebatur  infcyram.  Greve 
quoqus  nomen  poteftatis  eft,  Latinorum  lingua 
nikil  exprejfius  fonat  quam  praefeclura,  quoniam 
hoc  vocabulum  adeo  multipliciter  extenditur,  quod 
de  fcyra,  de  ivapentachiis  (quemadmodum  etiam 
efi  lej?)  de  hundredis  de  burgis,  etiam  de  viliis 
Greve  vocetur.  Et  paulo  poft.  x^Aldermannos 
apud  Saxones,  quos  fienatores  dixerunt  Romani, 
fuiffe  traditur.  Habent  atdcrmanni  in  civitati- 
bus  regni  hujus  in  ballhis  fiuis,  &  in  burgis 
claufis  muro  &  vallatis,  &  in  caftellis  eandem 
dignitatem  &  poteftatem  &  modum,  qualem  ha- 
bent  praepofiti  hundredorum,  &  wapentachiorum 
in  bailivis  fuis,  fiub  vicecomite  regis  per  univer- 
fum  regnum.  Sed  de  centuriis  ac  decuriis  fuftus 
&  explicatius.  T>e  omnibus  villis  totitts  regnifub 
decennaii  fidejuffione  debebant  ejfe  univerfi,  ita 
quod  Ji  unus  ex  decem  forisfecerit,  novem  ad 
refium  eum  haberent  -,  quodfi  aufugeret,  darc  tur 
lege  ei  terminus  XXXI.  dierum  -,  quaefitus  inte- 
rim  &  mventus  ad  jufiitiam  ngis  adductretur. 


C?2 

Et  de  fuo  iUico  reflauraret  damnum  quodfcer,  1 
Et  fi  ad  koc  forisfaceret  de  corpore  fuo  Jufiin 
fisret.     Sed  (i  infra  praedicium  terminum  iim 
niri  non  pojfit,  quia  in  omni  friborgo  unus  er^ 
capitaiis,    quem  .  vocabant    ,%e    bop^hheopci, 
ipfe  capitahs  fumeret  dttos  de  melioribus  fui  /j. 
borgi,  &  de  tribus  friborgis  fibi  propinquiorib; 
acctpertt  de  unoquoque  capitahm,  <&■  duos  de  ».. 
lioribus  uniufcujufq%e  friborgi  fi  pojfet  habe„, 
&  ita  fe  duodeamo  exijiente,  expurgaret  fe  j 
friborgum  fuum,  fi  facere  pnjfit,  de  forisfatlo  •• 
fuga  fupradicti  mai  fn  cloris.     ^uodfifacere  n : 
pojfet,  ipfe  cumfriborgo  fuo  darmmm  reftaurar 
de  proprio  malfafioris  quamdiu  dtraret,  quo  1. 
ficiente,  de  fuo  &  friborgi fai pcrficer.t,  & er 
jufiitiam  emendaret,  femndum  quod  iegatitcr  j 
dicatum  fuiffet.     Tand.  m  vero  facramtntum  qn  \ 
non pottunmt  ad mplere  per  tres  friborgos,  vi- 
7t'ores  ter  fiipfos  jurarent,   ftfie  nuiiatenusjc 
Ciiptibiles,   &  Ji  quando  poffent  eum  recuptra-, 
adduc.  r  nt  ad  juftitiam  aut  jufiitiae  dicert  ■ 
ubi  efft.     c  'D;'  baronibus  vero  qui fu&s  habt- 
curias  &  confuitudines.fic.fiaiutum  efi :  arci 
epifcoj  i,  epfcop/,  comites,  barones,  &  omnes  t  i 
habuer  n.   facam,  &  fiocam,  tol,   theam,  &  1 . 
fangthtje  tiam  militts  fiuos  &  proprios  fiervit  ■ 
tesfcilcet,  dapifros,  pincernas,  camerarios,  ,-. 
(tcr.  s  &  coquos  fiub  fuo  frhorgo  habeant.     . 
it.  m  ifii  fuos  armigeros  vel  a'ios  fibi  fiervien, 
fiuo  fao  friborgo.     Gfuod  fi  cui  forisjacerent  j 
clamor  vicinorum  de  eis  ajfurgeret,  ipfi  tenen 
eos  r.ciitu.iini  in ■  curia  fua,  &c.  Antiquam  no  ; 
hinc  habemus  centuriarum  originem,    nec  tam 
Saxonicae  gcnti  (quippe  quae  Germanica)  novar 
quod   latis  indicat  Cornelius  Tacitus ;  Cente 
inquit  d,  ex  (Jn^idis  pagts  funt ;  idque  ipfum  1 
ter  fiuos  vocantur,    &  quod  primo  numerus  f 
jam  nomen  &  honor  eft.     De   antiquis  loquit 
Germanis.     Alfredus  autem,  ut  non  folum  po 
tica,    fed  etiam    oeconomica  praeftare  videret 
difciplina,   familiam   propriam  tripartito  feu,   i 
habet  Ingulphus  e,  in  tres  turmas  divifit,  turm 
cuilibet  principem  feu  praefecmm  conftituit.    C 
dinavit  porro,  ut  unaquaeque  turma  tertio  mer 
regii  palatii  periodice  adminiftrationi  incumber 
fua  autem  ac  propria  intermiffis  duobus  menfib 
libere  curaret.     Erat  in  capelia  (quod  poft  Afi 
rium  Menevenfem  breviter  fcribit  Malmesburie 
fis f )  ejus  cand.la  viginti  quatuor partium  ;  aet 
tuufquj,    cui  haec  dtlegabatur  prcvincia,  ut  p 
combufiionem  candehe  regcm  de  fingulis  admon 
ret  ojficits.     T)imidiam  portionem  omritmn  ce 
faum  jufie  duntaxat  acquifitorum  monafieriis  a 
legavit  j  cunctos  praetaea  redditus  in  aequasd. 
as  partes  dtvidsbat.     Rurfifque  primam  in  tn 
quarum  primam  minifir/s  fiiis  curiaiibus,  fecu 
dam  operatoribus,  quos  jugittr  in  novarum  aet 
um  extructionibus  mirabih  &  ignoto  Anglis  mo ' 
habebat,tertiam  advenis  :  fecurtda  pars reddituw 
ita  dividebatur,  ut  prima  portie  daretur  paupcr 
bus  regionis  fiuas,  fecunda    monafteriis,   tert 
fcholajticis,  quarta  tranjmarinis  ecciefiis.     J 


»  Al  abfolutus.  b  Ingulph.  liift.  fol.  49C.  Ma'niesb. lib.  1.  de  geftis  rog.  c.  4.  Mofis  8c  Augufti  Caef.  mimelis  quod  vide  Exod.x* 

21.  eV  iuclon.  in  Oft.  c.ip.  30.  bc  leq.  c  Qyatenus  ifta  pofteritas  eft  amplexa   luculcnter  tibi  (Angle)    juris  noftri  municipalis 

patcf-cicr.t,  confuhs  ideo  Braci   lib.  3.  tract,  de  corora  cap.  10.  aun.  3.  Edw.  Ill.ltinere  Nor.tit.  Coron.  29;.  4  Edw.  III.  fol.  12.  a.  7  Et 
III.  fol.  tj-.  b.  41  Edw.  111.  fo!.  ifi.  b.  4J-  Edw.  III   fol.  26.  b.  d  Tacit.de  morib.  Ger.  ubi  vidc  annot.  J.  Lipf. 

gulp.  h.ftor.  fol.  49j.  f  Affer.  Menev.  in  vit.-  Alired.  MaltheW.  lib.  2.  cap.  4. 

diciorh 


>2<S 


~> 


Analecla  Ando  Britannica. 


926 


'iciorum  a   fuis  hominibiis   fuBorum  inquijitor,    finerit  capitis  aeftimatio,  augetor.    Ind:tphimau 


:rp  ram  atlorum  afipetrimus  corniior.  Legum 
utcai,  quas  tulit,  aiiarum  notatu  digniffima 
Haedam  capitula  fubjungam. 

Si  qttis  necefijitate  coaBus  juraverit,  pigmfque 
ifticrii,  qno  vs  ad  injilias  domino  fuo  parandas, 
wl  ad  opem  injufte  cuivis  adrcrendam  aftringa- 


ur,  rejtliat  poiius  quam  coipto  infiftatfiuadtmus.    praeciditor  m 


tem  augeatur  poena,  Jimonialem  quis  illiufimodi 

conirectarit k. 

Gravi  cocrccntur  pccuniaria  pocna,  qui  coram 
arehiepifcopo,  epifcopo,  fivc  fenatore  tumultua- 
rio  dimicaverit,  ierrumvc  diftrinxerit  l. 

Servus  fi  fervulam  ftuprarlt,  v.rga  virilis  ei 


it  fi  fpopondcrit  quodjufte  &  l.gitime praeftare 
oterit,  neque  praeftiterit,  arma  Jortunafique  fiua-s 
mnes  amicorum  fidei  concredito,  ipfie  in  cujtodi- 
m  regiam  XL.  d.i.s  mhtitor,  fubiturus  id  fip- 
!ici;  quod  ei  cpifcopns  impofuerit,  &c  a. 

triminis  cuufcunque  noxius,  (i quidem  id vif 
vm  rcgis  aut  famiiiam  honoratam  aliquam  non 


Qiii  fialfi  rumoris  in  vulgus  fparfi  author  fiu- 
ijfe  deprehtndetnr,  ievicri  aiiqua  poena  non  mul- 
EiaUr,  verutn  lingua  ei  praeaditor,  ni  is  eam  in- 
tegra  capitis  fui  aeftimatione  data  redemerit  n. 

Ncc  impune  quifpiam  immerentis  pagani  ca- 
pillos  aut  barbam  abraferit  aut  rotonderit  °. 

Qiti  terram  habuerit  per  p  ficripturae  fieriem 


t.   (i  c.d  fanutn   confugerit,    tres  noBes    fibi  a  majoribus  reJiffam,  ab  hatredtbus  ad  alios 


nibus  faluti  [uae  projpiciat,  ni  interim  in  gra- 

<am  redierit,  ibi  mautto.     Ac  fi  quis  eum  per 

\l  tetnporis  plagarum,   vincioum  aut  vnlrieritm 

•ttu  profligarit,  muicJa,   vel  ipfia   capitis  aefii- 

tatione  prout  ejus  gentis  fuerit  corfiuetudo,  nox- 

un  omnem  fiarcito  ;  fiani  porro  aedituisCTX.  fio- 

doritm  numeratwne  pacis  ecclejiae  vioiatae  foe- 

>as  luito  b. 

Vita  fimul  ac  fortunis  privandnm  cenfuit,  qui 

si  vcl  domino  fuo  ftruxcrit  infidiasc. 


alienandi  potefias  ei  non  efto,  fiquidem  praefien- 
tibus  cognatis  coram  rege,  aut  epificopo,  ficriptura 
aut  teftimonio  probetur,  omni  al.enatione  eiinter- 
dixiffe  illum  qui  prius  concejfit,  talemque  ei  impo- 
fiuijfe  legem  cum primo  dederit  1.  En  jurifperiti, 
feudum,  quod  dicitis,  tailiatum,  Edwardi  I.  deci- 
mofupratertium  anno  hicmulto  antiquius  habetis. 
Argenteis  diverfimode  damnantur  poenis,  qui 
corporis  cujufpiam  membra  vel  arrus  abfciderit r. 


Compefcuit  his  ille  Iegibus  Angliam,  gravion- 

Unicuique  porro   temfh  rdigicfie   ab    epficcpo  bus  autem  illum  natura,  quippe  quae  ut  ulrimum 

nf.crato  hanc  pacem  conced.imus  :  fi  quis  a!tcri  ac  fupremum  exigeret  debitum,    rcgcm  licet,  bi- 

imicatur,    ifique    templi  fiuffugium    implorarit,  pertito  (nec  XII.    jurc  tabularum  adjuta)  in  cor- 

•r  fptem  dies  a  nemine  abftrahitor,  fiquidem  pus  nimirum  &  animam  diflecuerir.     Succentu- 

jqefame  vivere  pojfit,  &  viam  vi  non  aperu-  rialem  autem  Alfredi  fllium,  Edvvardum  multa- 

it,  &c  d.  rum  palmis  victoriarum  virtus  &  fortuna  fimul 

Abfeindantur  facrilegorum  manus,   ftatuit  3  at  nobilitarunt.  Martis  enim,  magis  quam  Mufarum, 

:ro  qui  da.  dondnico  fifto  nati~.itatis  1)omini  alumnus  primum  (ur,  aftipulante  R.ogero  de  Ho- 

'.t  pafthatis,  fjcrofimcfo  Jovis  die,  aut  diebus  veden,    fcriptum    reliquit  G.  Malmesburienfis  ') 

(Irat.otiis  furtum  admiferit,  perinde  ac  fi  tem-  Mercios  omnes,    mox  occidentales  &  orientales 


■re  quadragefimae  id  ftagiiii  p  rpetrajfiet,  duplo 

mr.mfiarcito  e. 
Qui  in  regia  dimicarit,  ferrumve  diftrir.xerit, 
pitor,   &  regem  penes  arbitnum  vitae  n.cifi- 
•"  ejus  efto  f 


i^Anglos  &  Northanimbros,  qv.i  cum  T>a?iis  jam 
in  unam  gentem  coaluerant  &  Scotos  qtti  a- 
quiloralem  infitlae  partem'  inhajitant  •,  britones 
omnes,  quos  nos  IVailenfts  djcimtis,  bellis  profii- 
gatos  fttae  ditioni  fidegit,  nec  unquam  in  aliqua 


Mulffa  CXX.  fiolidorum,  rcgem  irJer  &  epifi-    pugna  humitiorem  manum  kabuit.     Major  ut  ad- 


.  oum  difipertienda,  iis  qui  fianci imonialem  e  coe- 

■    b:o  rapuerit,   irrogator  s. 

[■    Qfit  fo-  minam  fioetu  formato  uterum  geftan- 

„    moccidcrit,  integram  capitis  fus  aeftim-..tknem 

ndito,  foetufquipernicies  dimidix  paterna.  pro- 

r  aeftimatione  compenfiator  h.    Cum  tamen  juris 

1  hftri  municipalis  periti  nullum,    ob  formati    in 
crp  foetus   (quippe  quod  vivufne  an  mortuus 
1  :rft  incertum  efle  prorfus  aiunt)  caedcm  capitale 
l  i  pplicium  efle  irrogandum  relponderint '. 

Qid  mamiilas  uxoris  viri  cujtificunque  pagani 
inu  tratlarit  petulanti,  fioeminae  joiidos  fiex 
;.  :  mirato.    Eam  fi  is  humi  protrarit,  nec  tamen 
1  m  illa  rem  habuerit,    X.  fvlidos  pendito.     Sin 
1  m  ca  coierit,  LX.  fiolidorum  pcena  efto.    Etfi 
,  ■  <  is  alius  eamprius  adulteratus  eft,  XXX.  tamen     Geviforum  (i.  Weftfaxonum)  &  qucd  olim  duo 
idis  noxiam  farcito;  is  porro  fi  propterea  in    habuerunt,  in  quinque  divijerunt  "'.     Circumfe- 
;  '  vocetur,   aut  pro   ratione  LX.  hydarum  cri-     runtur  etiam  Edwardi  quae    magnatum  confilio 
.  i  nationem  d.luito,  aut  mulEiae  partem  dimidi-     promulgabantur    inftituta,    quorum    nonnulla  ac 
'  ptnduo.      Illud  ipfium  fi  mulieri  iilujiriori    praecipua  attexenda  duximus. 
j-riuia  oriundae  contigerit,  mulEia,  prout  ejus 


datur  fides,  habco  item  Ingulphum  authorem  ; 
Northfidciam,  Northumbriam,  Scotiam,  WaUi- 
am  bellr.ndo  fiubegit,  &  paganos  de  omniius  ur- 
btbus  &  caftellis  muratis  ejickns  Chrijiianos  in- 
troduxit  z.  Invi£tiffimum  autcm  gladio  regem 
terruerunt  D.  Petri  claves  tinnuli  ;  feptcnnio  e- 
nim  totam  Weftfaxonicam  provinciam  epifcopis 
orbatam  fuifle,  nec,  qui  luporum  rapinas  in  ovi- 
lia  propelleret  paftorem  conftitutum,  maxime  in- 
dignatus  Formofus  papa  excommunicationis  fulmi- 
nain  Edwardum  &  univerfos  Angliae  cives  ejacula- 
tus  eft.  Tantum  ut  placarent  numen  rex  &  epifco- 
pi  convocata  fenatorum  fynodo  (praefidcnte  Pley- 
mundo  Cantuarienfi  archiepifcopo)  elegernnt  & 
conftituerunt  fingidos  epificopos  fingulis  prcvincii-s 


b   Cap.  1.  b  c3p.  1.  t  Cap.  4.  d  Cap.  5-.  '  Ccp.  6. 

'P'  9.  '  Stamf.  m  lcs  pl.  del.  cor.lib.  1.  cap.  13.  Sed  vide  BraCt.  lib.  3.  traft.  i-  cap.  4.. 

c    '  f<  £c  54.  m  c3p  2j-.  n  Cap.  iS.  e  Cap.  31.  p  Eocland. 

-iiicsb.  lib.  1.  dc  geft.  rcg.  csp.  /.  Rog.  de  Hovedtn.  part. pr.  fol.  14'.  5  Inguph.  hift.  40^. 

^ol.  II.  I  i  i  i  i  i 


'  C'JP'  '■ 

k  Cap.  1 1 . 
4  Cap.  37- 

v  Ma.mesb. 

s  Cap.  8. 

1  Cap.  iS  ■ 

'■  Cap.40. 

hb.i.cap.  f. 

Si 

^nalecla  Anglo  Britannica. 


927 

Si  quis  jusjurandtimvio!arit,falfiumve  dixerit 
teftiwomum,  fides  ei  in pofterum  nonhaieior,  ve- 
rum  is  in  ordalium  adjudicator  a. 

Nemo  cumfceh  ris  damnato pacetn  habeto,  neve 
eum  fciens  voknfque  hofipitio  excipito,  qui  contra 
fecerit,  adeoque  jusjurandum  violarit,  fidemque  a 
fe  &univerfa  datam  plebe  fifif/erit,  id  mulBae 
quod  in  jud/ciali  libro  deficribitur,  fubito,  &c  b. 

c  Traepofiitus  quifique  ad  quartam  circiter 
quamque  fptimanam  frequentem  populi  concio- 
nemcdebrato,  cuique  jus  aiciio  aequa'.nle  litefipue 
fingulas,  cum  dies  condicti  advenerint,  dirimito  d. 

In  foedere  autem  Edwardi  &  Guthruni  re- 
gum  fipientibus  vifium  eft,  ut  quifioedo  fie  pollue- 
ritit  inceftu,  eoruw,  qui  fiuerit  fiuperior  rex  ha- 
bcat,  injeriorem  epifiopus,  ni  citius  ciimtdate 
T)eo  &  hominibm  compenfiarint,  &  quod  fiuerit 
ets  ab  ipifcopo  indtBum,  cutfeccrint  e. 

Feftk  dhhm  omnius,  &  kgitimis  jejuniis, 
ordiHum  nullus ingreditor,  mque  ad jusjurandum 
add-cttor  f. 

Si  cui  membrum  corporis  ficeleris  admifiji  caufia. 
p'-aeadatur,ifque  tresnoBes  fiuperftes  fiuerit,  quifi 
que  deinceps  impune,  impetrata  tamen  ab  epificopo 
venia,  aut  ijus  vulneri  mcdicinam  aut  aninw  con- 
fio/atioiem  aahibe.it  g. 

Sa?ae ,  ariolantes  mulierculae ,  perjuriofiae , 
peftifierae,  &  meretrices  foeda;  ac  fiagitiofiae  Ji- 
cubi  deprch  ndantur,  a  finibus  regni,  ut  pura  & 
integra  pkbs  fiit,  rekgantor,  aut  in  regno,  ni  ab 
illa  mente  deftiterint,  accumulatius  compenfiarint, 
male  percunto  h.  Fatorum  autem  decreta  refi- 
gere  non  potuit,  fed  morte  corrcptus  illis  ceffit. 
Ncc  rca;ni  iblum,  fed  etiam  militaris  hacredem 
virtutisAthelftanum  e  concubina  natum  reliquit, 
cujus  eximiae  fortitudinis  tota,  quam  in  fuum  re- 
den,it  imperium,  Britanniae  infula  praebuit  tefti- 
monium.  Eoufque  enim  Britonum  regulos  belli 
minis  adegit,  ut  ei  nomine  annui  ve&igalis  XX. 
libras  auri,  trecentas  argenti  penderent,  boves 
XXV.  annumerarent,  nec  utilitati  folum,  fed  eti- 
am  canes  venaticos  &  accipitres  penfitando,  re- 
gis  vOluptati  infervirent  '.  E  Scotorum  finibus 
Deos  etiam,  ut  aiunt,  evocavit  tutelares,  qui  pro- 
vinciam  citiffime  deferuerunt.  Conftantinum  e- 
nim  devicit  regem  Scotiae,  ut  fuperius  Ludwa- 
lum  principem  Walliae,  quos  tamen  non  multo 
poft  mficratione  infraffus  in  antiquum  ftatum 
fiub  fie  regnaturos  conftituit,  gioriofiius  efifie  pronun- 
cians  regim  fiacere,  quam  regem  efifie  k.  AEftu- 
antcm  jam  audio  Georgium  Buchananum  Scotum 
injuriarum  aftione  Anglorum  petentcm  hiftoricos, 
quod  Athelftanum  totius  Britanniae  unicum  fu- 
ifie  regem,  caeteros,  qui  regium  nomen  ufurpa- 
runt,  precario  regnaffe,  ac  bencficiarios  Athelfta- 
ni  fuifle,  eique  facramentum  ceu  fupremo  domi- 
no  folitos  praeftitifle  tradiderint.  Quos  ifta  por- 
10  arguit  imperitiae  formula.  ^tiid,  inquit, 
quod  ne  fiuos  quidem  fcnptores,  quippe  homines 
mavna  ex  parte  ineruditi,  fiatis  alicubi  intelli- 
gunt,  nec  animadvertunt  apud  Bedam,  G.  Malmes- 
burienficm  &  Galfiredum    Monumethenfiem  Bri- 

•  Cap.  3.  b  Cap.  8.  =  SePeFa-  d  CaP-  "■  e  CaP-  4-  f  Cap.  9.  E  Ca 

h  Cap.   11.  '  Malmesb.  lib.  2.  de  geftis  reg.  cap.  6.  k  Buchan.  rer.  Scotic.  lib.  6.  in  reg.  jjr.  '  Tngulph.  hift.  fol -9>"' 

'"  Himtingd   lib.  f.  "  Hovcd.  par.  pr.  tol.  242.  °  Malmesb.  lib.  2.  cap.  6.  p  Ethelwerd.  iib.  2.  c-  )"• 

'  '  il).  2.  deOnt.  '  Tacit.  hirteh  lib.  1.  '  Monumeth.  lib.  9.  cap.  ult  r  Cap.  1  "  han&hu:bbq6e. 

>  V.dc  H.  de  Bract.  lib.  3.  traft.  1.  cap.  32.  »  Cap.  2.  2  Cap.  3.  ■  Cap.  10. 


<?2 


tanniam  pkrumque  vocari  eam  partem  cui  B^ 
tones  imperarunt,  hoc  eft,  quae  eft  mfira,  vallui 
Adriani,  aut  cum  longius  ejus  fines  protendunt,  i;\ 
fira  vatlum  Severi,Scotos  vero  i&Ticfosfiaepe  ext\ 
Britanniam  cenferi  &  interim  tranfmarinos  pop\ 
los  dici.  '  Giuod  igitur  apud  iUos  efii,  t_Anglos  to\ 
Britanniae  imperafifie  aliquando,  id  ifti  ita  acil 
piunt,  ac  fi  dicerent  totam  Britanniam,  id  e ,' 
t_yilbium  five  Albionem,  cum  illi  brevioribus  j 
nibus  pkrumque,  uti  dixi,  Bntanniam  circm 
ficribant.  O  quam  firmis,  Buchanane,  refcifl' 
ria  haec  tua  adio  rationibus  niratur  !  ignora 
Anglici  fcriptores,  quod  tamen  minus  credideriii, 
quid  fibi  velit  ille  hiftoricorum  triumviratus,  cu1; 
Britanniae  nomen  proferatur.  Norunt  tam'i 
viftoriae  in  Conftantinum  teftes  Ingulphum  Crc- 
landenfem  Abbarcm  ',  Henricum  Huntingdoi- 
enfem  m,  &  Rogerium  de  Hovedcn  n,  norunt  I 
thclftanum  (author  Malmesburienils  °)  Scotoriu 
regem  fub  fe  regnaturum  conftituifle.  Antiquif- 
mus  etiam  quod  reliquit  fcriptum  Ethelwerduv, 
norunt,  ut  nofcant  omnes,  fubtexam.  Collafi- 
dunt  (de  Athclftani  bellis  loquitur)  Scoti  parit  - 
que  Tilili,  uno  folidantur  Britanndis  ari. 
Legis  crgo  violatae  hiftoriaium  damnandus  i  , 
qui  in  binas  illas  abhinc  diu  a  Cicerone  praefcr  - 
tas  tam  libenter  committcre  aufus  eft  :  Ne  q;i 
faifii  dicere  aitd.'at  ;  ne  quid  veri  non  audea  , 
Infratla  facpe  verins  libidine  aflentandi,  vel  ':- 
verfus  dominantes  odio.  Adulationi  autcnvf '- 
dum  crimen  fcrvitutis,  malignitrti,  ut  ait  illi , 
falfa  fpecies  libcrtatis  ineft.  Utrorumque  i:S 
caufas  procul  habemus.  Athelftahi  nomine,  W- 
toriae  fuae  figit  columnas  Monumethenils  r,  j  - 
mumque  inter  Saxones  d.ad  ma  portafifie  eund  1 
affirmavit.  Jamque  illud  intcr  Merlini  prop  - 
tias  Coronalitur  Girmancu>  vermis  &  aens 
princeps  humabitur,  fi  unquam  alias  prcdiit  c- 
dem  veriffimum.  Nec  in  augendis  imperii  fi!.- 
bus  totus  fuit,  fed  etiam  ut  parta  falutaribus  :■ 
taretur  legibus  opcram  maximam  dedit. 

Mando,  inquit,  &  praecipio,  ut  prae  caett  s 
juftas  ex  meo  ipfiius  proprio  ac  debitas  pendc*  f, 
tam  vivorum  animalium,  quam  annuorum  ,'■ 
rae  proventuum  decimas,  &c  l. 

Nemo  cuiquam  in  fturto  manifiefte  depreh- 
fio,  adcoque  in  v  manu  quod  clcpfierit  habei, 
ignoficito,  fii  modo  is  annos  XII.  natus,  qttod  VI. 
dmariis  curius  aeftimetur  c/epfirit  x. 

Ut  quilibet  fe  in  famulatum  alicujus  aii 
cant,  vagi  fcilicet   &    errones,  conftituit v. 

«5/  quis  domino  fiuo  ftruxtrit  infiidias,  nei 
id  kgitime  poterit  inficiari,  qtiin  ipfia  tripiicisr 
dalii  fiententia  ficekris  fuijfie  conficius  coarguair 
capitak  efto  z. 

Omnis  bonorum  permutatio  praefiente  prato 
fito,  fiacerdote,  quaeftore,  fiundi  domino  qut  % 
denique  homine  fideli,  fiat,  fii  quis  fiictts  fiec 
XXX.  fiolidts  mulfiator  ac  rem  permutaiam 
eft  fiundi  dominus  habeto  a. 

Traeterea  ftatuimus,  ut  unus  per  omnem 
onem  noftram   atque  idem  fit  nummus,    eun 


20 

■  n:o  extra  oppidum  cudito.  Atqui  fi  moneta- 
orum  quifquam  riummos  corrup.rit,  ti  manus 
ti  re  viokaa  praeciditor,  atqut  nummariae  con- 
ieienda  fetbric&e  affigitor  ■•.  Eandcm  fupplicii 
rrnam  iis  qui  aduiicrinum  pcrcutcrcnt  nurii- 
uin,  addito  iniupcr,  ut  corum  abfcindercntuf 
idenda,  refufcitavit  Henricus  primus.  Sin  nitm- 
i  adulterati  pojtuiatus  aliquis  criminu  fujpi- 
onem  diluere  voiuerit,  candentis  firri  quaejiione 
fcJeris  pttram  atqite  immunem  ojtendito. 
>i.'V ,-.•■  ji  ?pfa  ordalii  fententid  reus  extiterit,  ita 
7  antea  a  nobis  diEium  ejt,  Jiat  b. 
Cantuariae  c  monetarii  feptem  funto,  quorum 
lidem  quatuor  regi,  duo  praeftdi,  &  Uhus  coe- 
ibiarchae  defervito. 

In  civitate  Roffenfi  III.  /int  :    regis  duo, 
tertius  epifcopi. 


Analecta  Angh  Britannica. 


93° 


Wintoniae 

In  Lcwes 

In  Hafting 

Ciceftriae       Iftnt  monetarii. 

Hamtoniae 

Werhamiae 

Excejtriae 

Shaftsburiae  ^ 


VII. 

VI. 

II. 

I. 

I. 

II. 

II 

II. 

II. 


Ad  almd  quodque  d  oppidum  monetarius  unus 
fto. 

;   Tro  ftngulo  aratro  binos  alat  qitiftque  ornatos, 
tqtte  injiructos  equites  e. 

Gpui  fe  ordalii  quaeftione  extaminandum  ob- 

i  ulerit,    triduo  quam  id  Jtt  aggreffurus  facerdo- 

iem  (ut  is  facra  de  more  peragat)  adiio  atque 

itterim  pane,  fale,  aqua  &  oleribus  tantummo- 

\o  vefcitor,  miffae  praeterea  itlis  ipjis  diebusin- 

°refto  munufque    fuum  offc  rto,  fub  ipfo  autem 

■.tto  eft  ordalium  ingreffurus    die,  panem  eiichd- 

ijiicum  fumito,   ac  jurejurando  fe  illius  de  quo 

ppellatur   fcekris  purum  minimeque  confcium 

urato  :     tum  Ji  aqua  gelida  faciunda  eft  quae- 

lio,  ad  fefqv.inlnam  funis  in  aquam  mergitor, 

m  ferro  ftat  candenti,  per  conitnuum  triduum 

fftgnanda  non  reftgnetur  manus.     Accuftator  au- 

em,  quemadmodum   de  accufato  antea  a  nobis 

liiium  eft,  jurejurando  interpofito  criminationem 

'erfequitor,    uterque  ciiam  juffu  T)ei  ac  facer- 

fttis  JeJunato,  nec  pturilms  quam  duodecem  al- 

•eruter  jtipatus   adveniio.      §}uin  fi  accuftatus 

"luribtts  eo  comitatus  accefferit,  perinde  Jit  (ni 

lli  difcedant)  atque  is  in  judtcio  cecidiffet  f. 

i  T)ie  dominico  nemo  mercaturam  faato  :     id 

fitod  fi  quis  egerit,  &  ipfta  merce  &■  XXX.prae- 

'■-rea  ftlidis  mulfiator  g. 

Si  quis  jtffa  ac  fcita  haec  noftra  contempferit, 

'endiio  primo  libras  qumque,  fecundo  proprii  ca- 

Vitis  a^ftimationcm  dato,  tertio  ft  dtliquerit,  for- 

unis  ftuis  omnibus  mulSiatus  noftri  omnium  a- 

nicitia  privator  h. 

Cum  vero  gravifilmas  inter  illas  (quas  quidem 
*  olas  ad  omnia  cohibenda  facinora   adhibuerunt) 


pccuniarias  mulflas,  primum  rnerito  fit  ea  nu- 
mcranda,  quae  (pejie  Saxonice  di&a)  Lambardo 
fonat  corporis  &  capitis  aeftimatio,  eaque  exin- 
de  cognitu  dignifllma  ;  haud  abs  re  fuerit,  uni- 
uicujufquc  a  fummo  ad  inflmum  capite,  qua- 
tenus  commixta  quaedam  legibus  Athclftani 
fuppetunt,  pretium  feu  acftimationem  recen- 
fere. 

Regii  capitis  '  aeftimatio  jure  Anglorum 
XXX.  k  Thrymftarum  conftat,  quorum  XV.  ca- 
pitis  aeftimationis  reliqua  regni  nomine  de- 
bentur  :  haec  adgentem,  illa  ad  cognatos  per~ 
tinent. 

i-Archiepifcopus,  aut  !  Satrapa  XV.  Thrym- 
ftarum  aeftimator. 

Epiftcopus,  aut  m  ftenator  Thrymfarum  VIII. 
belii  imperator  aut  fummus  praefecJus  IV. 
Thrymfarum. 

Sacris  initiatus  aut  Thanus  II.  Thrymfarum 
aeftimator. 

n  Taganum  T)ani  XXXVI.  Thrymfis  ae- 
ftimant. 

IVailus  fti  in  eas  opes  creverit,  ut  familiam 
alat,  fundum  fojfideat  annuumque  regi  cenfum 
jpendat,  CCXX.  folidis  vahto,  atquefi  dimidia- 
tam  tantummodo  terrae  hydam  poffideat  LXXX. 
Joltdis  aefttmator  :  qui  fi  terram  prorftus  nul- 
lam  habuerit,  capitis  tamen  aeftimatio,  ftquidem 
is ftutrit  inge,mis,  LXX.  ftohdorum  efto.  Raga- 
nus  fi  ad^o  ajftuentims  ditetur  bonis,  ut  terrae 
hydas  qui :que  poftedtrit,  ejus  vitae  pretium,  fi 
occiddtur,  duobus  Tkrymfarum  millihus  aejtima- 
tor  :  fin  praeierea  loricam,  galeam,  enfemque 
habuerit  auratum  fro  cuftode  pagano,  eifti  Junditm 
non  poffedtrit,  habeior  :  atque  ft  Jilii  &  nepo- 
tes  ejus  eo  divitiarum  creverint,  ut  terrae  %y~ 
d:ts  V.  pojfideani,  eorum  pofteri  omnes  eodem  at- 
qt:e  pracpofitus  pagar.us  kco  numerdnior,  ac 
finguli  duo  Thrymfarttm  millia  vaknto. 

Taganum  Mercii  CC.  ftoirdis  aeftimant,  Tha- 
num  MCC.  unicam  Mercii  ac  ftmpticem  regii 
capitis  aeftimationem  cum  Thanorum  millibus 
ftex  dequare  fotent,  "id  eft,  XXX.  °  Scaiis. 
Tanti  eft  eicnim  regii  capitis  aeftimatio,  tan- 
tundem  etram  ad  compenftandum  mortem  folvi 
oportet.  Atque  capitis  aeftimatio  cogndtts  re- 
girs  debettir,  ipfta  atttem  rnortis  comp.enftatio po- 
puli  eft  propria. 

Tanti  ejus,  qui  MCC.  ftolidis  aeftimatur,  va- 
leto  jusjurandum,  quanti  Taganorum  V I.  E- 
tenim  ft  ejus  repetendae  effent  occifi  poenae, 
fatis  fuperque  darent  poendrum  pdgdni  fni, 
quapropter  itlius  atque  eorum  omnium  aeftima- 
tio  una  atque  eadem  efto.  Angli  p  ftacerdo- 
tem  aeque  ac  Thanum  aeftimant,  nos  etiam 
ftptem  divinorum  officiorum  gratta  ad  quae  T)ei 
beneftcio  tanquam  gradibus  effertur,  Thani  eum 
in  loco  numeremus.  Saturnia  fcre,  fi  quo  premi- 
.  mur  gravi  noftro  componantur  aevo,  merentur 
haec  regna  dici,  &  aurea,  faltem  certe  argen- 
tea.  Adjeciffc  fancl:ioni  nihil  ultra,  quam  impro- 
be  fafiurn,  apud  antiquiffimos  Romanos  (qui 
tum  pudor    hominum  erat)   Valeno  illi  clarifii- 


aCap.  14.  fc  Malmesb.  lib.  ;.  de  geft.  reg.  Huntingd.  hift.  lib.  7  fol.  119.  c  CTQyneCerter. 

eaP-  ,6-  f  Cap.  23.  e  Cap.  24..  ''  Cap.  26.  *  ^ejie^jh.  t  Bprmya. 

eal&onmann.  °  Ceopler.  °  SceaCCir.  *  crj.£rrepneorCer. 


^  Buntjum. 
}  6ople. 

mo 


93l 


Analecia  Anglo  Britannica. 


93 


mo  vifum  eft  vinculum  fatis  validum  legis  a. 
Majoires  autem  hi  noftri  (quorum  deterior  eo, 
quo  pofterior  aetas)  pecuniariis  tantum  poenis 
crudelitate,  libidine,  ac  impietaie  pkniffima  faci- 
nora  cenfaerunt  pledenda.  Sed  damuoja,  ut  ait 
ille  b,  qu  d  non  imminuit  d  es  ?  Tempora  &  nos 
jam  tantum  mutamur,  ut  non  folum  caedes  & 
parricidia  (quod  quidem  talionis  lege  par  eft) 
ied  etiam  furta  ac  latrocinia,  quibus  ad  fuble- 
vandam  faepius  egeftatem  pecunia  corraditur, 
non  pecuninrio  fed  ultimo  (renitcnte  Thomae 
Mori  difputatione  Utopienfi  c)  fupplicio  nunc 
temporis  ubiquc  fere  terrarum  compenfentur  d. 
Ab  aequalitatc  illi  procul  fuerunt  Stoica,  procul 
a  Manlionis  impciiis.  Quae  tamen  cum  in  A- 
thelftanum  foluta  mul&arum  mors  legibus  exer- 
cuiflet,  in  regnum  dcfundi  ejus  Edmundus  frater 
fucceffit. 


C  A  P.      VI. 

Edmundi,   Ethelredt,    fe9   poft   Dankam 
vaftctionem,    Canuti  tmperia  &  leges. 

"OEderatorum  autem  Edmundus  perfidiam 
&  aquilonarium  defedtionem  felici  ac  aper- 
to  Marte  ulcifccndo  fatcgit  ;  quod  cum  faufto 
proceffillct,  Cumbriae  provinciam,  quam  gravif- 
fime  depopularat,  eo  Malcolmo  Scotorum  rege 
jure  donavir,  Ut  auxiho  fibi  foret  terra  &  ma- 
ri  e.  Nec  Marti  foium  fed  Thcmidis  numini  li- 
tavit,  cui  eorum  quae  porriciit  hic  infcram  pau- 
cula,  ac  praecipua. 

Chrifii.,nus  qufqu:  decimas,  feminum  primiti- 
as {,  nu-nmumque  el  emcfjnarium  illum  religiofie 
pend.to,  qui hon  foherit,  ana:kema  <.Jio  g. 

Si  qttis  mcniaiem  fiuprarit,  aut,  inftar  homici- 
dae  compcnfato,  aut  facra  fiepu:tur.t  prohibetor. 
Idemjuris  efto  fi  quis  aduiterio  commijfo  conju- 
gium  viotant  ». 

Si  quis  alium  pofihoac  interjecerlt,  folus  cum 
interjecli  cognatis  hwnicitias  capitaies  fufcipito, 
in  incegram  capitis  ejus  aeftimationem,  cujufun- 
qne  is  fuer.it  condttionis,  amicorum  ope  fretus 
?nfra  XII.  menfes  perfoiverit.  Sin  cum  cognati 
ejus  firo  dereiicJo  habuerint,  neque  vero  quic- 
quam  pendere  voluerint,  ipje  inimicitias  Jitbito 
folas  ac  illi  pro  inimicis  non  Toabentor.  Ei  ta- 
men  interim  cognati  ejns  viclum  ne  ftippeditanto, 
neve  cum  eo  pacem  habento,  id  quod  fi  quis  eo- 
rum  fecerit,  fortitnis  fuis  omnibns  regi  mulflator, 
&  qniprius  cognatum  fuum  fro  dereiiSio  habuit, 
is  jam  cognatis  interfeffii  pro  inimico  habetor. 
^Atqu:  fi  alium  qu:m:unqu:  praetcr  interffio- 
rem  ipfitm  cog  tatorum  quifiuam  ultus,  perficu- 
tufque  fnerit,  is  fortunis  fiis  omnibus  multlatus, 
regt  &  omnibus  amore  eum  profequentibus  pro 
inimico  putandus  eft '.  ' 


Nuiia  pugnae,  attt  homicidii  nomine  irroga, 
remittitor  mu<£fa  K 

CLre  autem  Jtgnifico,  non  fore  ei  qui  fangA 
nem  humanum  effud*.  rit  fuffugio  domum  meaA 
ni  prius  T)eo  ac  ca.fi  cognatis  cumulate  fatisji\ 
cerit,  cr praeterea  impieverit  quodcunque  ei  JuA 
rit  ab  tptfcopo  [tn  cujus  id  dioecefi  acaderit)  m 
peratum  ■. 

Si  quii  pacem  violarit,  aliumve  domo  fita  m\ 
n^ntern  cpptignarit,  re  us  fiuts  omnUus  muioM 
tor,  &  regtm  penes  litae  necifoxue  ejus  arbitn 
um  ifio  m. 

Praeeeptum  autem  immatura  morte  Edmur, 
dum  excepit  ejufdem  frarcr  Edredus,  qui  majo 
rum,  fuis,  haud  degener,  virtutes  exaequavit.  IL 
enim  Northymbrit  (author  cft  AEthelwerdus11  ■ 
fubjiciuntur  cuncJi,  ntci.on  Scoti  jujuranda  con 
firma.tt,  i:kmutuinlemque  Jtd  m.  Cujus  iteni 
paulo  fufius  Malmesbunenlem  habemus  tefteiv 
Northanimbros,  inquir  ille  °,  &  Scotos  ad  fa- 
cramentum  fuae  fideiitatis  adaclos  &  m  x  foc 
difragos  quodam  rccio  rege  fuper  fe  jiatuto,  pe 
ne  ex  hominibus  dehvit,  tota  provinca  fam~ 
frroque  foedata.  Idem  uno  ore  Huntingdonen 
fis  p,  &  Rogerus  de  Hovcdcn  i  fcriptis  fuis  prc 
tulcrunt.  Subfecutus  eft  hunc  Edwinus  Edmundi 
quem  fupra  diximus,  filius,  qui  ob  eximiam  foi 
mae  pulchntudincm  Tancali  nomen  eft  fortitu; 
Sed  afceteriorum  cocnobiorumque  rapinis  aliqua 
tenus  incumbens,  maxima,  silcnfu  populi,  regr 
parte  mutilams,  vitam  poft  quadricnnium  finivii 
Cujus,  honor  ille  ac  dciiciae  Anglorum  trate 
Eadgarus  dcmortui  viccs  egit,  quem  cum  Eigiv, 
mater  eniterctur,  audita  cft  Dunftano  vox  :  Tai 
iy£  gliae  quamdiu  pu.  r  ifie  ngnavcrit,  &  Dm 
(i  .nus  nofier  vixerit.  Ncc  fcfellit  omen  futurai 
felicitatis.  Edoclus  enim  rex  quffi  encyclicis  im 
pcrii  difciplinis  rem  ccclefiafticam,  domefticamqm 
publicam  eoulque  promovit,  ut  nullus  illius  regn 
annus,  quo  non  publicum  ederet  patriae  aliquoc 
emolumentum,  nun  eraretur.  Dilapfa  reftaura- 
vit  infuper  rnonafteria,  maxime  vero  Glafconien- 
fe,  cui  lummas  ( quarum  ut  author  etiam  fierci 
Joannes  XII.  Romanus  pontifex  chirographo  fa- 
cillime  impetravit)  diplomate  contulit  immunita- 
tes.  Tam  infigni  vcro  regio  fplendore  dilatata- 
que  claruit  potentia,  ut,  cum  feptentrionalibui 
infulae  partibus  c.rcumnavigatis  ad  Legionum  ur- 
bem  appuliflet,  haud  minor  odlonario  fubregulo 
rum  numerus  ci  occurrcret,  Kimadius  filicet 
Scotorum,  Maicoimus  Cumbrorum^,  Maccus piu- 
rimarum  rex  infularum,  Britamiorumqu:  Carti- 
.  brorum  reges  'Duf/aius,  Gifrethus,  rluvaidtts, 
jfacobus,  &  Inchtllus  -,  quorum  finguli  quod  Ed- 
garo  fideies  &  terra  marique  cooperatores  effe  vci- 
lent  ;  juraverunt  l.  Ludiaalo  etiam  regi,  ut  ha 
bet  Malmesburicnfis c,  JVallenfium  edifium  impo- 
fiuit,  ut  fioi  quotannis  tributum  CCC.  luporum 
penfitaret,  quod  cttm  tribus  annis  feciffet,  quarto 
deftitit,  nullum  fe  uiterius  poffe  invenire  profef 
fus.     Tanto  clarijfimo  imperio  Magnae  Britan- 


3  Liv.  Iib.  10.  dcc.  i.  b  Horat.  lib.  3.  carm.  c  Mor.  lib.  1.  de  Rcp.  Utop.  d   Vel  furto  ckprelienfi 

patibulo  iulpetiJercntur  ftatuit   Henricus  I.   Roger.  Hoveden  part.  2.    fol.  270.  «    H.  Huntingdonenf.  lib.  f.    pat;.  20; 

f   jGl  !  erpeoh.  s   Cap.  2.  '>  Cap. +.  '•  Cap.  1 .  in  fecunda  cbffe.  *  Cap.  ;•  pihtjiire.  m  tn  b  Ce. 

1  Cap.  4.  m  Cap.  6.  «   AEthclw.Iib.  4.  cap.  7.  °  Maimesb.  lib.  2.  de  geftis  reg.  cap.  S.  p  Hunlingd 

fib   f.  1  Hoved.  par.  1.  fol.  143.  '.  Al.  Malcutius.  '  Roger.de  Hoved.  par.  1.  t'al.2±+.  '  jVjalmesb 

lib.  2.  de  gedis  reg.  cap.  8. 

niae 


>33 


Analeifa   Angh  Britannica. 


934 


j  iae  feu  totius  Albionis  Bafilecs  fama  adjaccnti- 

m  terrarum  incolas  catervatim  huc  convocavit a. 

'  )uorum  certe  contubernio  in  Anglorum  animos 

ivilibus  jam  indutos  moribus  peffima  quaedam 

rrepferunt  vitia  ;    inconditam  enim  a  Saxonibus 

*  nimorum  ferociam,  a  Flandris  enervem  molliti- 

m,   a  Danis  affluentibus   emawjSi^&v  difcebant. 

"ullulantium  autem  malorum  ut  arefcerent  ger- 

nina,  faluberrimas  reipubl.  optimus  rex  leges  fan- 

ivir.     Ut  thyrfi  lambcnte  te&i  hedera  furorem 

.  omprimeret,    Ciatos  argenteos  tei  aureos  ( fic 

.lahncsburienfis)   tajis  ajfigi  jujfit,   ut  dum  me- 

am  Juam  quifique  cognojceret,   non  plus  Jiisjer- 

iiente  verecundta,  vcl  tpje  appetcret,  tei  alium 

ppetere  cogcret. 

Wenarius  in  domos  Jingulas  impofitus  ante  Je- 
lum  T.  Tetri  redditor,  qui  tum  non  Joiverit 
knarhim  illum  ac  alios  praeterea  XXX.  ad  Ro- 
\nam  comportato,  drtaque  literarum  teftificatio- 
xe  domum  redu  ns  Je  eo  detnlijfe  confirmato,  ac 
•egi  denique  CXX.  Joltdos  numerato  ;  Ji quisje- 
•undo  non  dederit  denarium  iUum  ac  praeterea 
(XX.  Romam  dejerat,  regique  pofiquam  redient 
2C.  Joiidos  depcndito,  fin  tertio  deiiquerit,  rebus 
"uis  omnibr.s  exuitor  b. 

Ti.  s  Jcbbathi  ab  ipja  diei  Saturni  hora  pome- 
■idiam  tertia  ujque  in  lunaris  diei  diluculum  Je- 
'tus  agitator,  &c  c. 

Nemo  in  lite  regem  appellato,  nifi '  qv.idem  do- 
\ni  juftitiam  conjqui  ant  impetrare  non  poterit, 
!  in  Jummo  ittre  domi  urgeatur,  ad  regem  ut  is 
mus  aliqua  ex  parte  alletet,  protocato.  Atque 
'i  cttlpae  pecimiaria  irroganda  eft  mulEfa,  ed  non 
'.nqtiam  capitis  aeftimatwnem  fuperato  d. 

Si  quis  alium  rumoribus  dijjipatis  improba  to- 
\;e  lacerarit,  quamobrem  aut  corpori  ejus  damvum 
njeratur,  aut  de  Jortunvs  imminuatur  a'iqud, 
um  Ji  aitcr  auditiones  tanquam  Jaljas  refellere, 
't  coarguere  poterit,  aut  is  linguim  data  ca- 
vitis  atfiimatione  rcdimito,  aut  ei  lingua  prae- 
iditor e. 

Ctnturiae  comitiis  quijque  interefto  :  oppidana 
'er  quotannis  habentor  comitia  :  ceieberrimus  au- 
tem  ex  omni  Jatrapia  bis  quotannis  conventus 
tgitor  ;  cui  qttidem  illius  dioecejis  epijcopus  & 
Qnator  interjunto,  qttorum  alter  jura  ditina,  al- 
ter  humanapopulttm  doceto. 

§fui  fnerit  in  Jurto  manijefto,  aut  perjida  do- 
mini  proditione  deprehenjus,  quicquid  tandem  o- 
rarit,  ut  tita  &  communi  fpiritu  Jruatur,  non 
°xorato. 

Hoc  imperio,  his  majeftatis  juribus  tota  Mag- 
aae  Britanniae  infula  jam  gubernabatur  ;  quae  ta- 
men  fola  quafi  nimis  coarctata  tanti  poteftati  regis 
haud  fatisfecit.  Antiqua  enim  charta  ab  Edgaro, 
?.nnum  circa  fexagefimum  quartum  fupra  non- 
^entefimum  ab  humanae  falutis  reftauratione,  pro- 
raulgata  (quam  inter  fuos  de  juridicis  prudentum 
refponfislibros  dominus  Edwardus  Cokus  f,  par- 
tim  etiam  in  Hibernia  Guilielmus  Camdenus  %  de- 
fcripfit)  de  ampliffimis  imperii  Anglicani  termi- 
'nis  fic  ore  loquirur  regio  :  Mihi  conctjfit  propitia 
iitinitas  cum  t^Anglorum  imperio  omma  regna 


infularum  oceani  cum  Juis  Jl  rocijfimis  regibus  uj- 

qtte  Nortvegiam,  maximamqne  purtem  Hibemiae, 

curn  Jua  nobilijjima  cititate  de  Tubtinia  fujtt- 

gare,  qttos  etiam  omnes  meis  imperiiS  colla  Jub- 

dere  T)ei  Jatente  gratia  coegi,  &c.  Faciajunt 

haec  Anno  Tom.  964.  Indifi.  8.  regni  tero  Ed- 

gari  t_Anglorumregis  6.  &c.  f  Ego  Edgarus  Ba- 

Jtleus  ^Anglorum  &  imperator  regum  gentium, 

tk.c.figno  crucis  corroboravi.  f  Ego  Aljriie  regi- 

na,  &c.     Anglos  etiam  exinde  colligere  licet  diu 

ante  Henrici  II.   tempora  Hiberniae  infulae  qua- 

damtenus  praefuifle  ;    cum  tamen  raro  aut  tepide 

eam  ab  ullo  unquam  expugnatam  fuifie  &  fub- 

aftam,  nunquam  extemae  fubjacuifle  ditioni  uf- 

que  ad  annum  ab  incarnato  Verbo  MCLXXI. 

nempe  XVIII.  regniHen.  II.  Guilielmus  Neu- 

brigenfis  fcriptis  affirmarit  h.     Illuftriffimum  vero 

regem,   cui  totus  hic  alter  non  fuffecerat  orbis, 

XVI.  imperii  anno,  parvus  (fic  rerum  humana- 

rum  circulus)  excepit  tumulus.     Obiit  dein  im- 

perandi  munus  Edwardus  filius  optimae  fpei  ju- 

venis,  regni  fimul  ac  morum  haeres.     Infeftabat 

illius  maxime  imperium  clericos  inter  &  mona- 

chos  de  facerdotum  caelibatu  fchifma  ;   extermi- 

natis  enim  monaflicae  vitae  cultoribus  (a  quibus 

tamen   Edwardus  ftetit)   ih  monafteria  facerdotes 

introducuntur.     Tantum  autem   ad   dirimendam 

controverfiam  coa&a  eft  frequens  Calnae  in  agro 

jam  Wiltonienfi  fynodus   (aberat  vero  aetate  mi- 

nor  rex)   ubi  conciliabuli   diflbluta  contabulatio- 

ne,  plurimis  qui  interfuerunt  obrutis,  dimpdique 

trabibus  percuffis,    folus  archiepifcopus  Cantuari- 

enfis  Dunftanus,  qui  non  folum  fynodo,  fed  etiam 

monafticae  rei  praefedit,    illaefus  evafit.      Quod 

miraculum  (fic  enim  habuit  aetas  iila)  Monafiicum 

injlitutum  inprimis,    ait  Camdenus,    conjirmafje 

cr.ditur  '.     Ingruebant  iftis  graviora  ;  invafit  Al- 

fledae,  quam  fecundis  flbi  Edgarus  afciverat  nup- 

tiis,  animum  dominandi  libido  ;   regnandi  gratii 

violandum  jus  cenluit.     Senfit  autcm  Edwardus 

novercalis  odii  virus,  quippe  cui  Alfleda  ftruclis 

infidiis,  percuflbres  immifit,  qui  fceleratiffima  cae- 

de  regem  interemerunt.     In  regium  autem  evexit 

illa  folium  (qub  fibi  quidem,   quod  optabat,  ad 

imperandum  viam  munivir)  filium  fuum  Ethelre- 

dum ;  cujus  ab  ipfa  luce  prima,  nutantis  jam  ac 

dilabentis   Anglorum   imperii.  omnia  totus  vitae 

curfus  oftendit.     Cum  enim  infans  primum  facro 

admotus  eflet  fonti,  alimoniae  excremento  bapti- 

fterium  (unde  Conftantinum  etiam  peffimum  im- 

peratorem  Copronymum  diclum  fuifle  fcribunt k) 

foede  inquinavit,    exclamavit  exinde  fubito  Dun- 

ftanus,  cPer  Janclam  Mariam  puer  ifte  ignavus 

homo  erit.     Inauguratus  autem  cum  effet  Kingfto- 

niae  rex,  Dunftanus  (qui  Alfledae  fcelera  refcin- 

dere  non  potuit,  arguere  tamen  aufus  eft)  in  ter- 

minando,    Quia  ajcendifti,   inquit,   ad  thronum 

tuum  per  mortem ■  Jratris  tui1,  quem  occidit  ma- 

ter  tua,  propterea  audi  terbum  Tomini :  hoc  di- 

cit  Tominus,  Non  dejiciet  giaditts  de  domo  tua 

Jaetiens  in  te  omnibus  titae  tuae  diebus,  &  in- 

terficiens  de  Jemine  tuo,  &  de  gcnte  tua,  ujque 

durn  regnum  tuum  transjeratur  in  regnum  alie- 


'.Iflis  nom;mbus  in  ch?.rtis  Monaft.  Croyland.  Edgarus  infignitur  in  hift    Ingulphi.  b    Cap.  4.  c  Cap.  5-.  d  Cap. 

'•  m  2-  c,3fle.  e  Cap.^.  f  Cok.  in  praefat.  ad  lib.  4.  s  Camden.  inHib.  h  Neubng.  lib.  i.  ref.Anglic. 

-^P-  2(i-  '  Camden.  in  Belgic,  k  Ignat.  de  Rom.  Princ.  lib.  2.  i  Ingulph.  hiftor.  fol.  jo6.  Malmesburienf.  lib. 

t.  cap.  p.  Hoved.  £c  Huntingd. 

Vol.  II.  K  kkkkk  num 


m 


AnaleBa  Antfo  Britannicd. 


93 


nuni,  cujns  ritum  &  linguam  gens  tua  non  no- 
vit.  Procul  nimis  ab  impoftura,  veritati  quidem 
proximam  tota  perfcniit  Anglia  fuifle  illius  hario- 
lationem.  Vaftabant  enim  jam  frequenter  irrum- 
pentium  Danorum  agros  tumultus,  qui  regis  in- 
ertia  praefectique  militaris  Elfrici  defc&ione  freti, 
eoufque  Anglos  imminentis  terrore  Martis  adege- 
runt,  ut  magna  quotannis  pecunia,  nunc  X.  li- 
brarum,  nunc  XVI.  poft  XXIV.  ac  XXX.  prae- 
donum  more  graflantium  explcta  cupiditate,  pa- 
cem  redimere  cogerentur,  fed  ne  in  tantis  rei- 
publicae  periculis,  ofcitanti,  quid  miferiarum  de- 
eflet,  regi  ;  incolarum  quibus  Danicum  peperce- 
rat  ferrum,  interemit  Anglica  fames.  Tanto  ta- 
men  lituorum  ftrcpitu,  miferrimique  ejulatu  po- 
puli,  harmonia  non  prorfus  filuit  politica,  fed 
legcs  quaedam  non  contemncndae  exaudieban- 
tur. 

Herus  omnis  propriam  ipjius  fatniliam  in  fe 
recipito,  ejufque  Jiftendae  fidjujfor  efto  :  atque 
(ifamulorum  quifiquam  m  crimen  vocatus,  ffe  in 
fugam  dederit  capitis  ejus  aeftimationem  domi- 
nus  regi  numerato.  Quin  Ji  domino  crimini  de- 
tur  eo  autore  &  confiliario  fugam  agitajfe  famu- 
lum,  afcitis  Jibi  Thanis  quinque  crimen  eluito,  id 
quod  Ji  non  fecerit,  capitis  aejiimationem  regi 
quidem  dependito,  famulus  omni  juris  patrocinio 
excludatur  a. 

Servus  fi  ipfa  ordalii  fententia  in  reos  refera- 
tur,  primo  inuftus  compungitor.  Sin  fecundo  or- 
dalii  quaeftione  examinatus,  culpae  reusfiat,  alia 
quam  capitis  poena  non  efto  b. 

Bonorum,  Jine  fidejujfione  &  teftimonio,  emp- 
tio  non  fiat  aut  permutatio  :  fi  quae  fecus  fiat, 
tum  qui  eft  fundi  dominus  rem  illam  quoufque 
cujus  Juerit  compertum  habeat c. 

Mercatorum  navigia,  vel  inimicorum  quidem 
quaecunque  ex  alto,  nitllis  jaclata  tempeftatibus, 
m  portum  aliquem  invehentur,  tranquilla  pace 
fruuntor.  Quinetiam  fi  maris  atla  fluclibus 
ad  domicilium  aliquod  Uluftre,  ac  pacis  beneficio 
donatum  navis  appulerit  tnimica,  atque  ifthuc 
nautae  confugerint,  ipfi  ac  res  illorum  omnes  au- 
gufta  pace  potiuntor  d. 

Liberae  conditionis  i^Angius  T>acum  ingenuum 
fi  interfecerit,  dependito  eo  nomine  XXV.  lib.  ni 
fe  ultro  dederit  homicida.  Idem  juris  efto,  Ji 
Anglo  T)acus  mortem  obtulerit.  Servilis  condi- 
tionis  T)acum  Anglus  fi  morte  ajfecerit,  integram 
folvito  iibram  ;  iJacus  e  diverfo  fi \_Angium  in- 
terfecerit,  noxia  poenapar  efio.  Si  quando  viri 
occidantur  offo,  foedus  laefum  cenfetor,  Jive  id 
in  oppido  five  extra  quidem  fiat :  Jin  Juerit  occi- 
forum  numerus  o£ionario  minor,  pro  eo  ac  fuerit 
fingulorum  aefiimatio,  compenfatio  fquitor5. 

Quinetiam  illius  celeberrimi  (quod  tamen  Nor- 
mannos  induxifle  falfo  fcripferit  ille  Polydorus f ) 
quo  nunc  utimur,  duodecemviraiis  judicii  anti- 
quiflima  hic  habemus  veftigia.  Infingulis  (legem 
illius  audis)  centuriis  comitiafunto,  atque  liberae 
conditionis  viri  duodeni,  aetate  fupenores,  una 
cum  praepofito  Jacra  tenentes  juranto,  fe  adeo 
virum   aliquem    innocentem  haud  damnaturos, 


fbntemve abfolututos^.  En  porro  quod  nos  mj 
dietatem  linguae  h  jam  dicimus,  habuerunt  &  il 
Viri  duodeni  (in  fenatufconfulto  de  montico  | 
Walliae  \z<2JxmK~)  jtireconfulti,  Angiifex,  Wal\ 
que  totidem,  Anglis  ac  Wallis  jus  dicunto  :  q 
Ji  ex  aequo  &  bono  non  judicarint,  fortunis  fn\ 
omnibus  muiiJantor,  nifi  quidem  juris  ignoratil 
ne  fe  excufaverint.  Arrilit  inftitumm  pofterit| 
ti ;  ut  enim  cujuflibet  actionis,  accufationis,  jfri 
inquifitionis  (quae  ex  dominio,  contraflu,  malj 
ficio  vel  quafi  competunt)  quaeftiones,  de  facl 
inquam,  non  de  jure,  e  conteftatione  litis  emei 
gentes  juxta  veritatem  dirimantur,  duodeni  m 
infimi  in  cenfuali  tabula  viri  fide  digni  e  provii 
cia,  qua  controverfiae  femina  funt  exorta,  ad  ti 
bunal  refcripto  regis  evocantur,  qui,  oftenfis  utri. 
que  inftrumentis,  auditifquc  juramento  onuftis,  I 
jure  praefeclus  curiae  cum  afleflbribus  fuis  libe; 
refpondent,  difceptatione  fcorfim  inter  fe  adhit' 
ta,  conftiterit,  fed  obftri&i  primum  jurisjuran 
religione,  pronunciant.  Sin  vero  de  capitali  qui 
vis  crimine  quifquam  parium  regni  inquifiti 
ne  quam  nos  Inditement  dicimus  (nec  enim  < 
accufatione,  quod  Appeat  Anglicc  fonat,  co. 
tra  quam  Juftinianiftarum  noftratium  quidam  n 
per  ridicule  propalavit  iftud  intelligendum  k) 
judicio  fiftat,  duodenarius,  major  etiam  aliquand 
nunquam  minor  ad  dilquirendum  ille  numerus 
baronibus,  quos  aiunt  parlamentariis  five  paribi 
regni,  qui  non  juramento,  fed  verbo  nobilitai 
ac  honoris  ad  veri  pronunciationem  aftringuntu 
debet  conflari. 

Qui  vero  aliis  legem,  fibi  nullam  ftatuit,  qui] 
pe  cujus  moribus  nec  ullos  terminos  modcfti 
Admixtis  focordiae  faecibus  Baccho  &  Vene 
obftruebantur  influentiae  Palladis  canales.  Rut 
lantem  Martis  effigiem  haud  fimulare  potuit  rc 
petulantia  enervis,  a  quo  tam  indecoris  majefta 
afperfo  maculis  ordinum  defecerunt  nonnulli 
ludibrio  alii,  alii  odio  regem  habuerunt.  Fafc 
lis  exitii  imminentis  ifta  fuerunt  prcdromi  ;  qua 
per  omnium  imo  exterorum  ora  volitantia,  ac 
jedtis  de  agrorum  opima  fertilitate  fummis  laud: 
bus,  Swanum  Danorum  regem  ad  erigendam  i: 
Anglos  vidtoriae  fpem  pellexerunt.  Confcripti 
igitur  numerofo  exercitu  infulam  aggrediturj  ci 
feratoqueimmaniter  animo  graflabatur,  ufquc  dun 
Ethelredum  Normanniam  fugaflct,  rcgnumqu 
Angliae  invafiflet.  Quo  brevi  potitus,  cum  vit 
fimul  eflet  exutus,  regiam  eamque  paternam  adi 
it  haereditatem  Canutus,  quem  intcr  &  Edmun 
dum  cognomine  Ferreum  latus  Ethelredi  mor 
tui  filium  ( tentarunt  tamen  inprimis  varian 
utrinque  fortunam  belli,  &  de  fingulari  in 
ter  ipfos  certamine,  ut,  quae  plurimorum  ef 
fufb  fanguine  non  potuit,  ancipiti  duorun 
pugna  res  finiretur,  confuluerant)  imperium  dii 
pertiebatur.  Edmundo  Weftfaxonia,  Canuti 
Mercia  e  pafto  contigit.  Hanc  autem  fubitt 
inopinata  mors  divifionem  refcidit.  Extindoqu 
(carnifice  quo  dubium  adhuc  erat)  Edmundc 
Anglorum  rex  ampliffimo,  quafi  jure  Canutu 
falutabatur.     Wcftiaxoniae  autem  fibi  adminiftra 


2  Cap.  i.  b  Cap.  3.  c  Cap.  4. 

hift.  s  Leg.  Ethelrcd.  in  explic.  verb.  Lamb. 

diceE  ann.  3.  8c  4.  Ph.  &:  Mnr.  Dyer  fol,  14$-.  a. 


d  Cap.  2.  in  2.  claiTe.  c  Cap.  j-.  f  Poiyd.  Virg.  lib. 

h  Inftit.  per  ftat.  2.7  .  8c  18.  Edw.  III.  prius  ignot.  lex  ut  relfonderunt  )u 
[  Senatufcon.  cap.  3.  k  Stantbrd.  in  les  pl.  de  cor.  lib.  3.  cap.  i. 

tionem 


37 


Analccta  Anglo  Britannica. 


9$ 


anem,  Merciac  Edrico,  Angliae  orientalis  Tur- 

llo,  Northumbriae  Iricio  defignavit ;  haud  vero 

u  ftetit  ifta   retrarchiae  forma.      Edricus  enim 

ter   letales  Edmundi  percuflbres   (qui  ingcntis 

e  praemii  ulrro  illecti  tantum  regi  facinus  pro- 

cri  non  erubefccbant)    quod   emeruir,  ultimo 

feclus  eft  fupplicio.     Eliminatis  tandem  caeteris 

Daniam,    unius  imperio,   feliciiiime,    tametfi. 

terae  gentis  viri,    tora  Anglia  adminiftrabatur. 

igenti  enim,  ut  habet  G.  Malmesburienfis  a,  ftu- 

\o  Anglos  fibi  conctliare,  aeqmim  illis  jus  cum 

'lanis  fms  in  confejfu,    in  confdio,    in  praelio 

.  ncedere  :    qua  de  re,  ut praedixi,  uxoremfupe- 

.oris  regis  Emmam  fibi  e  Normannia  accerfitt, 

: ,  dttm  confu:  tae  dominae  deferrent  obfequium, 

■hms  T)anorum  fufpirarent  imperium.     Monaf- 

tiorum  ecclefiarumque  laudatiffimus  inftaurator. 

:d  ampliorum  potentiae   terminorum  cupidus, 

;    Suevos  fubigendos  copias  militares  traduxit, 

<  od  cum  non  omnino  feliciter  proceffifler,  do- 
j  am  rediens  Noricorum  regem  Olavum  fibi  bel- 
]  fubjugavit.  Cum  vero  decimus  quintus  age- 
i:urillius  regni  annus,  ad  devotiffime  falutanda 
:  oftolorum  limina  Romam  profe&us  eft  ;  ho- 
j>rirke  ab  imper.  Conrado  I.  &  pontifice  R. 
JanneXXII.    exceptus ;     quibufcum   quanam 

<  re  agerer,  quo  etiam  animo  in  ecclefiam  fu- 
{ c  Romanam,  imo  in  totam  Angliam,  eleda, 
cam  Angliam  detulit  a  rege  Roma  abituriente 
jvingus  Abbas  Taviftocienfis,  epiftola  facillime 
caftabit.  Cujus  pnmum  fic  habet  frontifpici- 
E  i  :  Canutus  rex  totius  T)anmarchiae  &  An- 
g.ie,  &  Nor^egiae,  partis  Suevorum  Egelnotho 
fltropolitano,  &  Alfrico  Eboracenfi  archiepif- 
€\  o  omnibufque  epifcopis  &  primatibus,  &  toti 
vti  Anglorumtam  nobilibus  quam  pl-.beiis,  fa- 
lym.  Narrata  dein  humanitate  qua  erga  illum 
uj  funt  papa  &  imperator  ;  Locutus  fum,  inquit, 
ci  i  domino  imperatore  &  domino  papa  &  prin- 
c,  •bus  qui  ibi  erant,  de  necejfitattbus  totius  po- 
p'.  mei  tam  Angli  quam  T)ani,  ut  eis  conce- 
d  etur  lex  aequtor  &■  pax  fecurior  in  via  Ro- 
v  m  adeundi,  &  ne  tot  claufiris  per  viam  ar- 
ci  ntur  &  propter  injufium  telonium  fatigen- 
ti .  Annuitque  pofiulatis  imperator  &  Rober- 
t'i  (in  exemplari  Malmesbunenfis,  Rodulphus) 
re  qui  maxime  ipfarum  claufurarum  dominator, 
c,  citque  principes  edicJis  firmaverunt,  ut  homi- 
m  mei  tam  mercatores,  quam  alii  orandi  caufa 
vtores,  abfque  omni  angaria  claufurarum  ac 
ttniorum  cum  firma  pace,  &  jufta  lege  fecuri 
hmam  adeant  &  redeant.  Conquefius  fum 
it  um  coram  T).  TT.  &•  valde  mthi  dtfplicere 
ci  Cabar,  quod  mei  archiepifcopi  in  tanta  an- 
g'  'abantur  immenfitate  pecuniarum,  quae  ab  iis 
e.\  'tebantur,  dum  pro  pallio  accipiendo  fecundum 
m  em  apoftolicam  fedem  expeterent :  decretum- 
°i'  eft,  ne  id  deinceps  fiat.  Er  paulo poft  :  Ob- 
te  ir  &  praecipio  meis  confiltariis,  quibus  regni 
ct  ilia  credidi,  ne  ullo  modo  aut  propter  timo- 
>v  meum  ■,  aut  alicujus  potentis  perfonae  favo- 
re.  aliquam  injufiittam  a  modo  confentiant  vel 
ja  mt  pullulare  in  omni  regno  meo.  Traecipio 
et.  m  omnibus  vicecomitibus  &  praepofitis  uni- 
vt  i  regni  mei,  ficut  meam  volunt  habere  ami- 


citiam,  aut  fdlutem,  ut  nulli  homini  nec  diviti, 
nec  pauperi,  vim  injuftam  inferant,  fed  omnibus 
tam  nobilibus  quam  ignobilibus  fit  fas  juffa  lege 
potiundi,  a  qua  nec  propter  f.vonm  regium,  nec 
propter  alicujus potentis  perfonam,nec propter  mi- 
hi  congerendam  pecuniam,  ullo  modo  devient,  quia, 
nulla  mihi  necejfitas  efi,  ut  iniqua  exacJione  pecu- 
nia  mihi  congeratur.  Inrermiffis  deinde  paucis  : 
Nunc  igitur  obtefior  omnes  epifcopos  meos  &  regni 
mei  praepofitos  per  fidem  quam  mihi  debetis  &T)eo, 
quatenus  faciatis  ut  antequam  t_s4ngliam  veni- 
am  omnium  debita,  quaefecundum  legem  antiquam 
debemus,  fint  perfoluta  -,  fcilicet  eleemofyna  pro 
aratris  (  Saxonice  ]-ulha:lma2r,  quam  penfio- 
nem  fuifle  unius  in  fingula  aratra  denarii,  vetuP 
tiffimo  quodam  Ethelredi  legum  libcllo  tefte» 
impofiti  Guilielmus  Lambardus  aurumavir)  &  de- 
cimae  animalium  ipfo  anno  procreatorum,  &  de- 
narii  quos  Romam  ad  fanElum  Tetrum  debetis 
five  ex  urbibus,  five  ex  villts,  &  mediante  Au- 
gufto  decimae  frugtim,  &  in  feftivitate  fanclt 
Alartini  primitiae  feminum  ad  ecclefiam  fub  cu- 
jus  parochia  quifque  degit,  qtiae  t^Anglice  Kirkfet 
(fed  Malmesburienfis  habet b  Curcfcet)  nominatur. 
Haec  &  atia,  fi  cum  venero,  non  erunt  perfoluta^ 
regia  vis  fecundum  leges  in  quem  culpa  cadit, 
diftriEle abfque  venia  vindicabit.  Omnes,  Angliam 
reverfus,  leges  ab  antiquis  regibus  &  maxime  ab 
Ethelredo  latas  fub  interminatione  regiae  (  fic 
Malmesbur.)  muffiae  perpetuo  obfervari  praece- 
pit.  Quarnm,  qUae  illius  infcriptae  nomine  cir- 
cumferuntur,  praecipuas  iftic  annectam.  Maximis 
primo  circumfcribuntur  immuniratibus  templa,  & 
facerdotes,  quorum  crimina,  quo  diluantur  modo 
fubjicit. 

Si  quis  facerdotem  ad  certam  aliquam  religio- 
nis  normam  viventem  in  crimen  vocarit,  atque 
is  nullius  fibi  fceleris  confcius  fiuerit,  miffam,  ji 
modo  id  facere  non  vereatur,  celebrato,  &  eu- 
charifiiae  perceptione  unius  calumniam  omnem 
folus  contundito  :  fin  trium  fuerit  accufatio,  per- 
cepta,  fi  modo  aufus  fuerit,  euchariftia,  atque  ad- 
junclis  fibi  aliis  ejufdem  ordinis  duobus,  omnem 
cogitati  fceleris  fufpicionem  diluito.  T)iaconum 
ad  certam  religtoms  formulam  viventem,  fi  quis 
fingulari  calumnia  crimints  reumfecerit,  affump- 
tis  ordtnis  ejufdem  duobtis  aliis,  diaconus  fe  cri- 
mine  liberato.  Criminatio  fin  fuerit  tripda,  ad- 
motis  ordinis  ejttfdem  viris  fenis  fe  culpa  exol- 
vito.  Tlebeium  facerdotem,  qui  fe  ad  nullam 
certam  religionis  regulam  aftrinxttffi  quis  infimu- 
larit,  perinde  ut  dtaconus  ex  praefcripto  vivens 
is  crimen  purgato,  fi  eorum  qui  arae  defervie- 
rint  aliquis,  amicis  orbatus,  adeoque  qui  fecum 
una  pariter  jurent  non  habens,  criminis  fuerit 
pofiulatus  panetn  execratione  devotum  comefio 
atque  de  eo  fiat  protit  dtvina  feret  voluntas,  nfi 
qutdem  licitum  fuent  eucharifitae  perceptione  fe 
culpa  liberare,  &c c. 

Nuptias  intra  fextum  cognationis  gradum  con- 
trahi  vetuitd. 

Qutfque  orationis  eleemofynam  ad  decimum 
quintum  a  pafchate  diem  pendito,  foetuum  dt  ci- 
mas  ad pentecoften  folvito,  terrae  deniqttefrticlu- 
um  decimas  reddtto  adfefium  omnium  fanciorum 


ilmesb.  lib.  de  geft.  reg.  cap.  n. 


'  Al.  Chirofeth. 


Cap.   r. 


*  Cap.  7. 


eelebre* 


Analeffa  Anglo  Britannica. 


9\ 


celebre.  Vemmenimvero  fi decimas ad  eum,  quem 
diximus,  modam  (ex  decima  nimirum  arationis 
acra)  dare  noluerit,  praepofitus  regius,  epificopus, 
fundi  dominus,  Janiqite  facerdos  conveniimto,  at- 
que  eo  vel  invito,  aecimam  ecclefiae,  cui  quidem 
debetur,  partem,  nona  ei  reliBa,  reddunto a  : 
quod  ad  refiduas  oclo  partes  attinet,  quatuor  qui 
eft  fundi  dominus,  reliquas  illius  dioecefis  epifico- 
pus  habeto  b. 

Ter  quotannis  ad  lucernas  pecunia  conferatur, 
fefto  quidem  pafchatis  in  fingulas  terrae  hydas 
cerae  obolus  imponitor,  ad  feftum  omnium  fan- 
clorum  celebre  tantundem  redditor,  fimiltter  fiat 
ad  feftiim  purificationis  divae  Mariae c. 

i_fild  fingulos  divae  Mariae  atque  apofiolorum 
omnium  dies  fefios,  excepto  unico  'Philippi  &  Ja- 
cobi,  quo  pafchatis  gratia  cibo  non  temperatur, 
jejunia  funto.  Singulo  quoque  Veneris  die,  nifi 
quidem  feftus  agatur,  jejunium  efio.  Apafchate 
vero  ufque  ad  pcntecofien,  atque  ab  ipfo  natali 
Jefiu  Chriftt  die  ad  o£tavam  ufque  ab  epiphania 
lucem  jejunia  nemo  obfervato,  niji  quidem  judicio 
ac  vohmtate  fecerit  fua,  aut  id  ei  fuerit  a  facer- 
dote  imperatum  d. 

Torro  feftis  diebus  omnibus,  quatuor  tempo- 
rum  jejuniis,  quadragefima,  caeterifqtte  omnibus 
qiubus  rite  fuerit  indi£tum  jejunium  dtebus  orda- 
lii  omnis,  ac  jurisjuraxdi  jurifdictio  intermitti- 
tor.  Ab  annivcrfarw  item  adventus  T)omini 
die  fcfto  ad  oftavum  ufque  db  epiphania  dicm 
atque  a  fptuagefima  ad  decimamquintam  a  paf- 
chate  lucem  jujiitium  edicimns e. 

f  Traecipimus  itt  liberae  conditioras  quifque  in 
centuriam  ac  decemvirale  aliquod  collegium  fe 
conjiciat,  fli  modo  qni  fie  purget  atque  ab  alio  ca- 
pitis  aeflimationcmpetat,  fe  dignum  haberi  cupi- 
verit,  ncque  enim  aliter  annum  aetate  duodcnum 
progreffus,  cum  forte  injuria  afficiatur,  pari  cum 
ingenuo  jure  fruatur.  Refufcitata  hic,  quae  fuit 
etiam  Alfredi,  cura,  ne  quis  civium,  quod  ait 
Neftor  Homericus  g,  'Apzr,™^,  d,^i\u.<&c,  dvigi®^ 
effet;  ultra  adjeclum  habes,  duodecimum  quicun- 
que  attigerit  annum  in  centuriam  five  decuriam 
efle  cooptandum.  Quo  quidem  refpexifle  videtur 
Henricus  de  Braclon  h  cum  hoc  ipfum  Edwardi 
Confeflbris  lege  fieri  deberi  fcriptum  reliquerit. 
Haec  enim  ifta  Canuti  pfephifmata  etiam  Edwar- 
di,  poft  Normannicam  converfionem,  di&a  funt, 
non  quod  ille  ftatuerit,  fed  quod,  fi  Malmesbu- 
rienfi  fldes,  obfervaverit. 

Si  quis  facris  inauguratus  rei  capitalis  obnox- 
ius  extiterit,  comprehenditor  atque  ut  tandem 
epifopo  criminis  admijfi  poenas  dependat,  ajfer- 
vator  K 

Qiii  viduam  per  vim  fiuprarit,  proprii  capttis 
aeflimatione  compenfato  ;  nec  mitiori  conditione 
Jit  qui  virgini  vim  intulerit  k. 

Uxorfi  marito  fiuperflite  cum  alio  quocunque 
corpus  mifcutjfe  convincatur,  dedecus  atque  in- 
fignem  omni  in  pojierum  aetate  infamiam  fu- 
bito,  maritus  res  ejus  omnes  habeto,  mulieri  ve- 
ro  tttm  nafitts,  tum  auriculae  praeciduntor  \ 


En  leses 


-ipfis  Veneri  Martique  timendas. 

Quibus  fi  plufquam  Laconica  jam  per  Angliai 
adulterorum  licentia  coerceretur,  quot,  dii  boij, 
Pandorae  Veneieis  donatae  ceftis  a  Cianaruij, 
quas  meminit  Plutarchusm,  moribus  prorfus  al 
enae,  obiita  fqualore  facie  forderent !  Ex  quo  ej> 
am  multo  certius  quam  Cumaeorum  Onobail. 
omnibus  innotefcerent.  Nec  quenquam,  ql 
ne  Vulcano  ipfo  procudendis  defudantc  arrri, 
geniali  interim  excipiatur  Mars  domi  thoro,  an|- 
thefi  quadam  fluctuantium  aftecluum  reformid , 
conquirentem  audiremus,  aut 

Clamantem  toties,  Ubi  nunc  lex  Julia  ?  dormis 

Quae  vero  de  homicidio  &  laefae  majeftatis  c  - 
mine  ftatuerit,  ifta  fequuntur. 

Si  qttis  alium  praemeditatus  trucidarit,  palci 
perempti  cogmtorum  in  poteftatem  dator.  Ji 
caedis  infimuktur  tantummodo  atque  in  excu\- 
tione  afferenda  ceciderit,  epifcopum  penes  efio  '- 
lius  rei  judicium  °. 

Si  quis  fialuti  regis  aut  domini  fui  infidias  i 
tenderit,  vita  &  rebtis  fuis  omnibus  pkEtiv, 
nifi  quidem  triplicis  ordalti  quaeftione  crimen  '•- 
liierit  p. 

Traefclis  meis  omnibus  etiam  mcndo,  ut  x 
pratdiis  meis  propriis  quae  mihi  fuerint,  ad ',:- 
tum  neccjfaria  fuppeditcnt,  neque  alius  quifiqt  t 
viclui  nofiro  adjumenta  praejtare  invitus  cc  \ 
tur,  &c  % 

Sive  qttis  incuria  five  morte  repentina  fu  'H 
inteflato  mortuus,  dominus  tamen  nullam  reiit 
fiii-irum  pcrtem,  praeter  eam  quae  jure  debetur  l.e- 
reoti  nomine,  fibi  ajfumito.  Verum  eas  juaio 
fiuo  uxori,  tibiris  &  cognatione  proximis,  '(- 
fieprofuo  cuique  jure  diftricuito  v. 

Hereotum  vero  cujufque  fit  dignitati  conji- 
tancum.  Satrapae  (Saxonice  Eojile)  ut  qui.m 
par  fuerit,  equi  ocJo,  qttorum  IV.  ephippiati,  L 
nudati  ephippiis,  galeae  IV.  loricae  IV.  hcic 
VIII.  fcutorum  VIII.  enfs  IV.  aurique  manciu 
CC.  Tlcani  regii  qui  loco  fu.  rit  primario  fint  e- 
reotttm  IV.  equi  cphippitti  11.  totidem  ephipis 
vacui,  gladii  II.  haftae  IV.  fctttorum  IV.  g  °ti 
I.  lorica  I.  aurique  mancufae  L.  Inferioris  %ci- 
ni,  eqtttis  una  cum  ornamentis,  &  telum,  au  in 
occiduis  Saxonibus  ea,  quae  eft  loco  colli  obfti 
penfio,  in  Merciis  orientalibus  ^Anglis  librat 
In  T)acis,  Thani  rcgii  (cpui  liberam  habuerit 
rifidictionem)  fint  hereotum  librae  IV.  atque 
regi  fuerit familiarior,  fint  hereotum  equi  11.  t 
ephippiatus,  nudits  alter,  gladius,  ha/tae  II, 
ta  II.  atque  auri  L.  mancufiae.  Infimae.den 
conditionis  Thani  fint  hereotum  librae  II ' :  h 
quidem  Germanorum  confuetudo  &  Italon 
ut  lex  illa  Conradi  I.  imp.  Roncaliis  lata  de 
neficiis  teftatur.  Ad  filios  enim  bcneficia,  mi'te 
militum,  deferenda  cum  cenfuiflet,  Servato}\ 
quit,  ufu  majorum  Valuaforum  in  dandis  e 
&  armis  fiuis  fienioribus  c. 


*  Cap.  S.  '  Idem.  in  leg.  Edgar.  cap.  3.  '  Cap. 

in  clafle  fecunia.  8  H0mer.  I^iad.  1.  >>  H.  de 

fc  Cap.  49.  1  Cap.  fo.  m  Plut.  lib.  de  vir.  mulier. 

j-j.  p  Cap.  y+.  «  Cap.  67.  ;  Cap.  68. 


f  Ca 


m 


d  Cap.  16.  c  Cap.  17 

Bradton.  de  conf.  Angl.  lib.  3.  tra£t.  2.  cap.  10.                     '  Gj +°' 

Sc  in  quaeft.  Graec.  2,  "   ]uvenal.  Satyr.  2. 

[  Cap.  69.  I  Carol.  hift.  de  veg.  Ital.  lib.  8. 

Nc 


Analeffa  Anglo  Britannka. 


Nc  qua  deinde  mulier  fecundis,  nifi  fupra  de- 
imum  (quod  ad  muliebrem  illum  in  novas  Tha- 
illio  accendendas  imparis  numeri  faces  pruritum 
ahibendum  fancivitRomanisNuma  Pompilius a) 
i  lenfem  binis  ctiam  poft  obitum  viri  exaftis,  fc£c 
uptiis  immifceat,  illius  lege  cautum  eft ;  adjeda 
i  lfuper  graviori,  quam  vaccae  maclatio  praeg- 
antis  poena.  Tote,  fcilicet,  mulfiata  fortunis 
mnibus  a  priore  marito  reltfiis  privator  :  eaque 
mnia  cognatione  proximus  habeto.  Maritus pro- 
rii  capttis  aeftimationem  regi,  Jive  cui  rex  cun- 
,  ue  dederit  alteri,  dependito  b. 

Si  quis  rem  furto  furreptam  in  teclum  intro- 
'itxiffe  fuum  convincatur,  aequam  ei  tribuifur- 
i  mercedem  par  eft.     Conjunx  vero,  nifiqmdem 
m  illam  fera  claufam  tenuerit,  furti  non  tene- 
n.    Has  vero  foemina  claves  cufiodire  debebit, 
\enarii,  cijlae  veftiariae,  &  fcrinii  fui,  atquefi 
n,  his  rem  tenuerit  occlufam,  habetor  furti  con- 
:ia.    Nonpoterat  autem  prohibere  foemina,  quin 
onjunx  quid  velit  in  domum  introferat  fuam. 
rfos  erat,  hiante  hominum  avaritia,  parvulum 
<i  cunabulis,  qui  nondum  cibum  guftarat,  dormi- 
ntem,  huic  facinori  perinde  putare  confcium,  at- 
ite  Ji  is  re£la  faperet.     Id  ego  aliaque  nonnulla 
Oeo  molefta  &  odiofa  planifjhne  veto  c.     Unde- 
,am,  nifi  ex  ifto  fonte,   rivulos  illos  apud  Hen- 
icum  de  Bracton,   aliofque  Angliae  jurifconful- 
ds,  de  uxore  furti  confcia  emanaffe  quis  affir- 
larit  i 
Si  quis  terreftri  Jive  navali  pugna  dominum 
,  ■  ut  commilitonem  fuum  per  ignaviam  &  pigriti- 
;  ?n  deferuerit,  vita  &  rebus  fuis  omnibus  mul- 
htor,  ejufque  res  omnes,  &  quem  illi  prius  de- 
i  'erat  fundum,   dominus  recipito.    Sin  quae  ex 
,  ripto  praedia  pojfederit,  ea  regi  funto.     Verum- 
j  jiimvero  Ji  quis  in  exercitu,  Jive  in  regno,  five 
,  \  Ktra  quidem  pugnans  coram  domino  mortem  op- 
itierit,   ipfum  condonator  ac  remittitor  hereo- 
1  'tm  :  atque  in  bona  praediaque  paterna  haere- 
es  ejus  fuccedunto,  eaque  fecundum  jus  fafque 
ividunto  d. 
Traeterea  autem  concedo,  ut  inpropriis  ipfius 
raediis  quifque  tam  in  agris  quam  in  fylvis  ex- 
itet,  agitetque  feras  :  meas  autem  ne  venetur, 
:s  praefertim  in  locis  quos privilegio  circumfcrip- 
'  meo,  cumpoenapraecipio^. 
Sive  quis  ad  comitia  proftcifcatur  five  rever- 
'■  ntur  ab  eifdem,  placidtjfima  pace,   nifi  qnidem 
'trti  fuerit  manifeftus,  fruitor  f . 
Firmato  infuper  fibi  regno,  Daniamque  (quod 
:fert  Henricus  de  Bratton  s)  dimifib  exercitu,  pu- 
lica  mnobiles  Angliae  interpofuerunt  fidem,  ut 
^anquilla  quotquot  fecum  rex  retineret  pace  un- 
cquaque  gauderent.     Quorum  fi  quem  Anglus 
,    uifpiam  occideret,  nec  ordalii  judicio  examina- 
rs  Mt  purgaret,  emeritas  iueret  poenas.     Sin  ve- 
i  fugam  fecerit,  nec  prehendi  poterit,  folveren- 
Ur  pro  eo  LXVI.    marcae,    &  colhgebantur  in 
illa  ubi  quis  ejfet  tnterfefius,  &  ideo  quia  in- 
'rfeclorem  non  hakterunt,  &Ji  in  tali  villa  pro 
mpertate  colligi  non  pojfent,    colligerentur  in 
^tndredo,  in  thefauro  regis  deponendae'\     Ipfam 


94.2 


hic,  quo  nunc  utimur  jutis,  rcpraefcntationis  ima- 
gincm  habcmus  dcpi&am.  Plurima  quidcm  aiia 
intcr  lcges  Canuti  referuntur,  quorum  pleraquc 
cum  tantum  per  modum  anacephalaeofeos  fupe- 
riorum,  quae  diximus,  ab  aliis  regibus  latorum 
interferantur,  confulto  praetermifimus.  Quineti- 
am  pofteritati  tam  gratae  fuerunt,  fibique  tam  fa- 
lutares  Angli  fempcr  duxerunt,  ut  ad  eas  firmiter 
obfervandas  fub  nomine  Edwardi  regis  (non  quod 
ille,  ut  e  Malmesburienfi  '  fupcrius  diximus,  fta- 
tucrit,  fed  quod  obfcrvavcrit)  principes  regio  in- 
augurandos  folio  faepius  obftrinxerint  juramento. 

Ordinata  jam  prudentum  confiliis  meridionali 
Britanniae  parte,  armis  aggreditur  feptentriona- 
lem.  Rebelles  Scotos  regemque  eorum  Malcol- 
mum  parvo  fubegit  negotio.  Elapib  tandem  poft 
aufpicatum  regnum  vicefimo  anno,  Tfominus  to- 
tius  T>aciae  (fic  Huntingdonienfis  k)  totius  t_An- 
gliae,  totius  Norwegiae  Jimul  &  Scotiae  mortis 
nihilominus  vafallus  non  potuit  libitinam  vitare. 

C  A  P.     VII. 

Hardecanutm  &  Haroldus,  Edwardus 
Confeffor,  ejufque  ftcceffor  Haroldus 
quem  Guihelmus  Normarmus  vkity  & 
Anglia  potitus  efi. 

DE  paterno  difceptabant  imperio  Canuti  filii, 
Hardecanutus  ex  Emma,  quae  fuit  Ethel- 
redi  uxor,  Haroldus  ex  Elfgina  Northantonienfi 
furtiva  Venere  fufceptus,   &  parum  aberat,  quin 
ad  dubias  Martis  incerti  vices  res  rediiflet.     Hunc 
enim  Dani  &  Londinenfes,  illum,  quod  ex  Emml 
natus,    vel   potius  e  filiis   Ethelredi  Normannia 
agentibus  aliquem,   Angli  fibi  regem  optabant  l. 
Ne  fuorum  autem  infula  irrigaretur  fanguine  trant 
aftum  eft,  ut  Thamefis  fluvius  fratribus  regni  fines 
hercifceretur.     Septentrionalis  a  Thamefi  pars  Ha- 
roldo,  auftralis    Hardecanuto  obtigit.     Qui  cum 
Danmarchiam  rediifiet,   Haroldus  totius  Angliae 
rex  acclamatur.     Poft  quadriennium  mortuo  fuc- 
ceffit  Hardecanutus  ab  Anglis  fimul  &  Dacis  in 
regem  eledus.     Quorum   nempe  qui  naturalem 
legitimo  filio  antepofuerant,   injurias   ut  ulcifcc^ 
retur,  graviflima  tributa  extorfit.      Clafliariis  e- 
nim  ac  exercitui  fuo  XXI.  L XXXIX.  libras 
iterumque  X  L.  X  L  V 1 1 1.  fecundo  (qui  &  ulti- 
mus )  regni  anno  corrafit m.     Superftites  adhuc 
erant  in  Normannia  Ethelredi  ex  Emma  filii  Al- 
fredus  &  Edwardus.     lllum,   e  Danorum  emerfi 
proceres  imperio,   ad  regnandi  munus  fubeundum 
accerfiverunt.     Verfuto  autem  Godwini  officiarii 
comitis  Cantii  callide  perfuafi  ingenio,  hunc  licet 
natu  minorem  diademate  coronarunt,  virum  ma- 
gis  devotum  Deo,  quam  imperio  idoneum.     Cui 
tamen  placidiflimae  potius  quieti,   quam  caftra- 
metationi  dedito,  comites  quidam  non  defuerunt, 
qui  belligerando  ftrenue  operam  navarunt.     Quo- 
rum  Siwardus  Northumbrorum  comes  ejus  juffit 
(ut  fcribit  Malmesburienfis  n)  cum  Scottorum  re- 
ge  Macbetha  congrejfus  vita  regnoque  Jpoliavit? 


'  Plurarch  in  vit.  Nu.                     '  Cap.  71.                     c  Cap.  74.                     d  Cap.  75-.  5  Cap.  77.                     f  Cap.  79. 

Bract,  lib.  3,  traft.  de  coron.  cap.  iy   ?c  lcg.  Edw.  C.  cap.   10.                   '■  Leg.  Edw.  C.  cap.  if.  Stanford.  in  lib.  1.  Lesplees  del  coron. 

P-  31;                ■  Malmesb.  lib.  z.  cap.  11.                  k  Huntingd.  ]ib.  6.  hift.  fol.  2c8.  '  Ingulph.  hift.  Rog.  deHovedcn.  part.  pr. 
Huntingd.  lib.  hift.  6.  fol.  109.                    1  Mamicsb.  lib.  2.  de  geft.  rcg.  cap.  13. 


VOL.    II. 


Llllll 


% 


/Inalecia  Anglo  Britannka. 


ibidemque  Makolmum  filium  rcgis  Cumbromm 
regem  inftituit.  Weftfaxoniae  autem  Haroldus 
Godwini  filius  rebelles  compdcuit  Cambro-Bri- 
tannos,  quorum  rex  Griffinus,  Ingulpho  tcfte  a7 
a  fuis  occiditur  &  caput  ejus  cum  roftro  v.avis 
ipftus  Haroldo  deftinatur,  cujus  fratribus  Bletk- 
gento  &  Ruthio  rex  Edwardus  dedit  &  fidelita- 
tejuratapo  fcrvitio  regno  Angliae  debito  fingu- 
lis  annis  praefto  perfolvendo  JValliam  tenendam 
fibi  &  fuis  pofteris  paciftce  concejfit.  Quod  ad 
civilem  regni  adminiftrationem  attinet,  alienus 
fere  ab  Anglicis,  quippe  tamdiu  Normannia  edu- 
catus  moribus  totus,  quafi  Galliciffabat.  Coepit 
ergo  terra  (Ingulphum  audis  b)  tota  fub  rege  & 
fub  aliis  Normannis  introducJis  Anglicos  ritus 
dimittere,  &  Francorum  mores  in  multis  imita- 
ri,  Gallicum  idioma  omnes  magnates  infuis  cu- 
riis,  tanquam  magnum  gentilitium,  loqui,  char- 
tas  &  chirographa  fua  more  Francorum  confice- 
re,  &  propriam  confuetudinem  in  his  &  in  aliis 
multis  erubefcere.  Quinimo  Galliam  (cum  uxo- 
re  Egitha  Godwini  filia  perpetuo  Venerem  afper- 
natus)  fibi  amafiam  duxit  cligendam,  nec  aliunde 
quidem  regni  haeredem  fufcipiendum,  fuperba  ni- 
mirum  ingruente  Godvvinianae  familiae  potentia, 
deftinavit.  Guilielmum  igitur  ducem  ;  feu,  ut  fcri- 
bunt  aliqui,  comitcm  Normanniae  haeredem  ac 
fucceflbrem  in  Anglorum  regno  ( R  Ingulpho, 
Malmesburienfi,  &  Chartae  c,  quam  ipfc  confece- 
rit,  fit  habenda  fides)  inftituit.  Cui  refragetur  licet 
hiftoria  Cadomenfis,  qua  extremum  dum  exhalaret 
ipiritum,  fe  neminem  Anglici  regni  conftituifle  hae- 
redem,  fed  aeterno  conditori  commendafle,  nec 
tantum  decus  jure  haereditario  poffedifle  -,  fed  di- 
ro  inflictu,  illum  dixiflc  perhibetur ;  elevat  tamen 
hiftoriae  hujufce  fidem,  quod  a  Rogero  de  Hove- 
den  d,  &  Matthaeo  Parifienfi  e  fcriptum  relinqui- 
tur,  Guilielmum  fcilicet  in  extremis  agentem  te- 
ftamentum  eatenus  condidifle,  ut  Normanniam 
Robertus,  Guilielmus  Angliam,  libras  autem  V. 
Henricus  filius  legatorum  nomine  acciperent.  Ha- 
roldus  interim,  pifcatorio,  juxta  viculum  Bofe- 
ham,  confcenfo  navigio  fluclibus  vi  ventorum  agt- 
tatis,  Normannica  (cafu  an  confilio  dubium)  ad 
littora  appuifus  eft.  Prehenfus  primo  &  duce  co- 
ram  ab  accolis  addudtus  maximam  cum  Guiiiel- 
mo  breviiniitgratiam.  Quam  ut  citius  fibi  con- 
ciliaret,  regiae  illius  adoptionis  nuntium  fe 
praebuit  (quo  tamen  munere  legatus,  ut  aiunt,  a 
latere  Edwardi  regis  Robertus  Cantuarienfis  anti- 
ftes  erat  fundtus)  filiam  Guilielmi  adhuc  immatu- 
ram  libentifiime  a  patre  defponfatam  fe  uxorem 
poftea  dudturum,Angiiae  autem  imperium  duci  fir- 
mo  confirmaturum  praefidio,  fi  emortualis,dum  ipfe 
vixerit,  Edwardi  dies  acciderit  facrofandtis  taciis 
Evangeliis  eft  aftipulatus.  Eo  igitur,  quo  decuit, 
exceptus  hofpitio  haud  ita  multum  poft  ad  patri- 
am  remeavit.  Cum  vero  regii  in  vicem  throni 
fandapila  Edwardus  fulciretur,  &  de  fubftituendo 
rege  proceres  ancipiti  cura  diftraherentur,  Harol- 
dus,  ut  ille  perfidus  olim  Spartanus  f,  taxiliis 
pucros,  viros  jurcjurando  decipiendos  efle  cen- 
fens,  regnum,  quod  Normanno,    divino  tefte  ac 

a  Ingu'ph.  hiftor.  fol.  j-ii.  b   Fol.  ^-09.  ; 

G.  Camdeno  hilt.  &  Hoved.  par.  poft.  toi  ^\. 

6  Ingulphus.  Matth.  PariiienC  h  A    Cluifto  ann.  1 66. 

Haroldi. 


invocato  Numine  tanquam  fiduciarius  hacres  rcl 
ftituere  fe  adftrinxerat,  omiflis  iliis  (quae  dcceflb! 
res  ejus  femper  adhibere  erant  foliti)  divinis,  nei| 
pcrjuioidoneis,  aulpiciis,  fibi  ipfi  arripuit.     Infcrf 
fos  exinde  habuit  pontirkios,  ipfumque  maximunl 
pontificem  Alexandrum  II.    Qui  Guilielmo  (pofti 
quam  Haroldus  adaftum  fe  vi,  illedtuque  circum  i 
ventum  dolofo  in  Normannia  juraflc,  nec  imriel 
rium  Anglicum  promiffis  deferri  potuifte  finc  po| 
puli  affeiifu,  quo  fe  jam  cledtum  efle  regem,  le- 
gatis,  qui  fponfionis  ac  jurisjurandi  admonebant 
aipere  rcfpondiflet)  apertum  denuncianti  bcllum 
facratum,    in   vicloriae  omen  ac  regni,  vcxillun 
petenti  donavit  s.     Fretus  igitur  his  Normannus 
ac  Edwardi  infuper  affinitate  (filius  nimirum  Ro 
berti  ducis,  filii  Richardi,    fratris  Emmac,   mafti: 
Edwardi  ;  cujus  tamerfi  e  fratre  Edmundo  nepoi! 
Edgarus  Etheling  fuperftes,    regno  tanicn  panin 
idoncus  fuerit)  numerofo  coafto   exercitu,  Nepi 
tuno  placatis  &  AEolo,  ad  Pevenfcine  littora  in^ 
ter  auftrales  Saxones  appulit.     Navibus  autcm,  ul 
fociis  fpem  fugae  pracriperet,  ignem  injecit  ;  ptol 
grefllis  inde  paulo  in  planitie  juxta  Haftings  cai 
ftra  metatus  eft  ".     Cum  intcrca  Haroldus,   habi; 
to  militum  deledtu,  fatigatus,  e  quibus  nupcrrim 
emerferat,    Norwegiorum    bellis,     copias   taffleii 
eduxerit,  forti  ac  inliacto  prorfus,  ut  videtur,  ani 
mo  ;  inflcctere  nihiiominus  conatur  Normannu; 
Internuncio  monacho,    conditioncs  illi  iftas  prc! 
pofuit ;  aut  exuerct  fe  regno  ;  aut  clientelari,  fuM 
Normanno,  jure  idem  obftrictum  retinerct ;   mo 
nomachiae,    vel  pontificis  Romani  judicio  cauf 
dirimerctur  '.      Afpernatur  Anglus  ;    a  gentiun: 
in  legato  violando  jure,  vix  abftinuit,  quod  flam 
mis  Normannorurn  addidit  oleum.     Ad  craftinan 
inde  utrinque  pugnam  paratur.     Comeflationibu 
&  cantibus  Angli    nociem   confumunt  ;    man 
ebrii  ad  arma  conclamant ;    impenetrabili  adver^ 
fus  hoftes  cuneo  pedites  cum  bipennibus,  confert ' 
ante  fe  fcutorum  teftudine  progrediuntur.     Nor 
manni  vero  (qui  tota  noite  peccatorum  confefil 
oni  vacarant,  communicata  mane  fingulis  eucha| 
riftia)  clafiicum  canunt,  fronrem  aciei  fagittarii 
muniunt;  initum  utrinque  acriter  praelium,  ftata 
riaquafi  pugna,-  fed  utrinque  aequae  etiam  leoninai 
pelles  ;  vulpinam  ergo  Guilielmus  induit,  iimula 
taque  fuga  receptui  canit.     Angli  quafi  ccrta  jan 
&  explorata  viftoria  fefe   potitos  rati,    hoftefqui! 
metu  dedifle  terga  exiftimantes,   difiipatis  ordini! 
bus  tumultuario  palantesNormannisinftant  ;  cuni 
ex  improvifo  reduciis  illi  agminibus  incompoftto1 
adoriuntur,  maximamque  gregariorum,   pcrforat 
ad  mortem  fagittae  itiu  Haroldi  cerebro,  miiitun 
circumfufi  edunt  ftragem  ;  ultimaque  de  Saxonio 
imperio  fic,  anno  ab  incarnato  Verbo  CIjLXVI 
Prid.  Id.   Octobris,    jafta  eft  alca.      Guiliclmu 
cum  maritimas  oras  pcrvagatus  eflet,    Londinun 
ab  Wallingfordia  protinus  advolat,  ubi  (fimultati 
bus  primo  procerum,   quorum  alii  Edgarum  Etlic 
ling,  Edwinus  autem  &  Morcardus  feipfos  in  iff 
perium  evehendi  confilium  fed  fruftra  inicrant,  r 
morantibus)    feftis   acclamarionibus  &  Iaetifiur 
exceptus  rex  Angliac  falutatur.     Rcrum  aurem  fi 

Char.  Conq.  apud  Camden.  in  Nor.   Hiftor.  C.iJomenf.  inter  edit 


M.  Parii'.  in  vit'.'H.  i.  pagin.  S4 


Lvfind. 


Malmesb.  lib.  3.  de  gcft.  rcgi  cap.   1.  Matth, 


« 


Analecla  Anglo  Britdnnica, 


ibi  per  Angliam  potitus,  caftrum  vcrfus  Doro- 
rnicnfe,  ut  Cantianos  etiam  iubjugarct,  promo- 
c  exercitum,  Cantiani  Stigando  archicpiicopo 
antuarienfi  &  Egelfino  Auguftinenfi  (ut  author 
ajufdem  cocnobii  monachus  Thomas  Spottus3) 


daretur  erroris  facultas,  decrevit  fubjettum  fibi 
populum  juri  fcripto  legibufque  fubjicere.  Trae- 
pofitis  igitur  legibus  Anglicanis  fecundum  tripar- 
titam  earum  diftinciionem,  id  eft,  Merchcnlagc, 
Danelagc,  Wcftfaxcnlagc,  quafdam  reproba- 
chimandrita  ducibus,  Tie  ditto  univtrfi  apud  vit,  quafdam  autem  approbans,  tranfmarinas 
van.fcomb  conveniunt,  latitantes  in  fytvis  ad-  Neuftriae  teges,  quae  ad  regni  paccm  tuendam 
mtum  d/icis  expetiant,  fiatuunt  ramos  arbo-  ejjicacijfimae  videbantur,  adjecit.  Cum  autcm 
\m  in  manibus  portantes  praecludere  undique  Danum  fe  origine  fuiffe  animo  meditatus  eflet, 
•as  duci  &  circumvenire.  Guilielmus  cum  fe  majorumque  gencrofi  cfle  premere  veftigia,  Da- 
ia(i  mobili  nemore  viderit  circumdatum  fubito  norum  maximc  ctiam  dignas,  quibus  nova  ordi- 
nlternatur,  magis  autcm  cum  ahjettis  Cantiani  naretur  refpubl.  legcs  cenfuit  f.  Ex  quo  Angli 
mis  arma  praeferunt.      Tentata  res  legatione    jam  fremere,  conclamare,  feque. 


ta  praefules  illi  hdemque  duces  funtii  iftam 
ram  Normanno  habuerunt  brevem  fed  ad  li- 
rtatem  patriae  accommodatam  orationem.  Ec- 
,  domine  dux,  poputus  Cantii  tibi  obviampro- 
,idit,  te  tanquam  ligeum  dominum  recepturi, 
conditione  ut  populus  univerfus  Cantianus  in 


fi  non  folum 
haereditariis  praediis,  fed  etiam  legibus  defrauda- 
rentur,  vafto  nimis  miferiarum  gurgite  abforptos 
fore  conqueri.  Gravibus  exorant  precibus,  ut 
Edwardi  Confeflbris,  ad  inftaurandam  politiam, 
leges  amplexaretur.  Inflexus  igitiir  fancivit  XII. 
e  quolibet  eligendos  evocandofque  comitatu  vi- 


rpetuum  avita  gaudeat  libertate,  avitifque  ros,  qui  jurisjurandi  fide  confuetudines  nuperrimas 
ttatur  legibus,  alioqui  tibi  e  vefiigio  bellum  in-  patefacerent,  eafque  ex  integro  explorarent,  qui 
,  runt,  parati  hic  potius  omnes  occumbere,  quam    iftas  inprimis,  quas  fubfcripfimus,  recenfuere. 

rvitutis  jugum  pati  &  ab  avitis  legibus  rece-  Omnis  clericus  &  etiam  fcholares  &  omnes 
,re.  Foedere  potius  quam  vi  caetero  adjungen-  eorum  res  &  poffejfiemes  ubicunque  Juerint pacem 
•  m  Cantiam  regno  ratus  dux,  petita  illa  non  tam     1)ei  &  fantlae  ecclefiae  habeant  s. 

jenter  quam  prudenter  in  atcto  pofitus  con-  Ubicunque  regis  juftitia  vel  cujufcunque  fit 
,  ffit.  Annectunt  hujufce  rei  fidem  illa  ex  anti-  placita  tenuerit,  fi  mijfus  epifcopi  il/uc  veniens 
noconfuctudinumlibroa  Camdeno  eruta.  T>i-  catifam  aperu-.nt  fanttae  ecc/ejiae,  ipfa  primi- 
i  f  Cantii  comitatus  quod  in  ifto  comitatu  de  jure  tus  terminetur.  Juftum  eft  enim  ut  ubique  T>eus 
vbet de  ejufmodigravamine  effe  liber,  quia  dicit  prae  caeteris  honoreturh. 
modcomitatus  ifteut  refiduumi^Angliaenunqtiam         (^uicuuque  de  ecclefia  aliquid  tenuerit,  vel  in 

it  conqueftus,  fed  per  pacem  fatlam  fe  reddidit  fundo  ecclefiae,  manfionem  habuerit,  extra  cu- 
mqueftoris  dominatui,  falvis  fibi  omnibus  libcr-  riam ecclefiafticam  coatlus  non  placit abit ,  quam- 
itibm  fuis  &  liberis  confuetudiniaus  primoha-  vis  forisfecerit,  tiifi,  quod  abfit,  in  curia  ecclefi- 
ihtis  &  ufitatis  b.  lllaefas  hinc  patrias  retinu-  aftica  de  retlo  defecerit  l. 
jant  coniuetudines,  illamque  inprimis  quam  le-  Quicunque  reus  vel  noxius  ad  ecclefiam  caufa 
fs:  Anglorum  municipales  Gavetkmd  nominant,  praejidii  conjugerit,  ex  quo  atrium  ecclefiae  te- 
«ae  in  toto  rcmo,  ante  ducis  adventum,  fre-  nuerit,  a  ni  mine  infequ,  nte  nullatenus  apprehen 
i  lens  &  ufitata  fuit,  poftea  caeteris  adempta  (fed 
]  ivatis  quorundam  locorum  confuetudinibus  ali- 
!   poftea  regerminans)    Cantianis  folum  ex  hac 

igandi  &  Egelfini  armata  interceffione   integra 
I  inviolata  remanfit  c.     Subafto  igitur  fcu  poti- 

.  conciliato  Cantio   natalis  Chrifti  ad  inaugura- 

onem  regis  deftinatus  dies  appropinquat.     Qtti 

tm  diluxiflet,   ab  Aldredo  Eboracenfi  praefule 
liec  tanto   praeefle  volebat  Stigandum   muncri, 

-  ti  potentiffimo  Mammonis  numine  archiepifco- 

itum  Cantuarienfem  invaferat)  folennibus  adhi- 

tis  facris,   diademate  indutus  eft.      Homagii  & 

klitatis  vinculo    primores  regni    fibi  firmavit. 

tos  autem  ut   dignis  viftoriae  praemiis   remu- 


nifi  per  pontificem  aut  minifirum  ejus. 
Quod  fi  fugiendo  domum  facerdotis  vel  curiam 
ejus  intraverit,  eand,tm  fecuritatem  habeat  quam 
&  apud  ecclcfiam,  dum  tamen  facerdotis  domus 
&  curiae  ejus  in  ecclefiie  k  ftmdo  confifiant.  Hic 
fi  latro  vel  raptor  ejt,  quod  male  cepit,  fi  ad  ma- 
num  habet,  reddat,  &  fi  illud  penitus  extirpave- 
rit,  &  fi  fuum  proprium  unde  reddat  haOuerit, 
integrum,  cui  damnum  intulit,  reftituat,  &  Ji 
more  folito  latro  taliter  egerit,  & fi forte  fortui- 
to  ad'ecclefias,vel  ad  factrdotis  domus  frequen- 
ter  evaferit,  ablatione  rftituta,  provinciam  fo- 
risjuret,  nec  redeat  :  &  fi  forte  reditum  fe- 
cerit,  nulius  etim  hofpitari  praefumat,  nifi  a  re- 
craret  fufpeftamque  Anglorum  potentiam  dimi-  ge  data  licentia  '. 
leret,  Comitatus,  &  baronias,  epifcopatus,  &  'Pacisfantlae  ecclefiae  violator  epifcopo  coram 
aelatias  totius  terrae  Normannts  dijtribuit  &  ftftat  judicio,  fi  diffugerit  regi  poft  XL.  dies  cri- 
ix  aliquem  Anglicum  ad  honoris  ftatum  vel  a-     minis  deferatur.      Gttodfiinfra  XXXI.  diesfive 

per  amicos  &  notos  five  per  jujtitiam  regis  in- 
veniri  non  poterit,  utlagabit  eum  rex  verbo  oris 
fui,fi  vero  poflea  repertus  fuerit,  &  retineri pojfit, 
vivus  regi  reddatur  vel  caput  ejus  fife  defen- 
derit,  lupinum  enim  gerit  caput  quod  ^Anglice 
pulpej-hepoti  dicitur  &  haec  efi  lex  commimis  & 


:ujus ' L dominii  "principatum  afcendere  pcrmifit  d. 
jireftum  praediorum  (quae  Normannis  pleraque 

mferebantur)    dominium  fibi  omnium  referva- 

t,   nec  abinde    quifpiam  hucufque  Anglorum, 

aeter  ipfum  regem  fundum  allodii  jure  pofledit. 

Ie  vero  libera  (ut  habet  apud  Camdenum  & 
1  ambardum  Gervafius   Tilburienfis  e)  de  caetero    generalis  de  omnibus  utlagatis 


1  Tb.  Spottus.  Lamb.  &  antiq.  eccl.  Brit.  fol.  108. 
tor.  foi.  j-ii.  Malmesb.  lib.  3.  de  geft.  reg. 
^ap.  2.  b  Cap.  4.  !  Cap.  ;. 


b  Camden.  jn  Cant. 
5  Gervaf.  Tilbur. 
*  Al.  feudo.  j  Cap.  6. 


c  Antiq.  ccclef.  Brit.  fol  109.  d  Ingulph. 

f  Rog.   de  Hoved.  part.  poft   fol.  34.6.  8c  leq. 
•■VCap.  7. 

T>e 


947 


AnaleHa  Anglo  Britannica. 


T)e  annona,  pullis,  vitults,  cafico,  btttyro,  por- 
cellis,  apibus,  prato,  aquis,  tnolendinis,  parcis 
vivariis,  pifcariis,  virgultis,  kortis  &  negotiati- 
ontbus  &  omnibus  rebns  quas  dederit  T)ominus  de- 
cima  pars  ei  reddenda  eft,  qui  novem  partes  fi- 
mul  cum  decima  largitur.  Gjui  eam  detinuerit 
per  jujiitiam  epifcopi  &  regis,  fi  neajfe  fuerit, 
ad  redditionem  arguatur  a. 

T)ie  illo  quo  judicium  ferri  vel  aquae  fieri  de- 
bet,  veniat  illuc  minifier  epifcopi  cum  clericis  fu- 
is,  &  fimiliter  juftitia  regis  cum  legalibus  homi- 
nibus  provinciae  illius,  qui  videant  &  audiant 
ut  aeque  omnia  fiant,  &  quos  T)ominus  per  mi- 
fericordiam  Juam,  non  per  merita  falvare  volue- 
rit,  quietifint  &  Uberi  recedant,  &  quos  iniqui- 
tas  culpae  non  T)ominus  damnaverit,  jufiitia  re- 
gis  de  ipfis  jufiitiam  faciat.  Barones  vero  qui 
fuam  habent  curiam  de  fuis  hominibus  videant, 
ut  fic  de  eis  agant,  quatenus  erga  T)eum  reatum 
non  incurrant,  &  regem  non  ojfendant.  Et  fi 
placitum  de  hominibus  aliorum  baronum  oritur  in 
curiis  fuis,  adfit  ad  placitum  regis  juftitia,  quo- 
niam  abfque  ea  placitum  finiri  non  licet,  fi  quis 
baronum  jufiitiam  non  habet,  in  hundredo  ubi 
placitum  habitum  fuerit,  ad  propinquiorem  eccle- 
(iam  ubi  judicium  regis  erit,  determinandum  efl, 
falvojure  baronum  illorum  b. 

Denarios  memincrunt  ( quod  fupra  retulimus ) 
D.  Petri  5  &  Danegelduni  a  quo  libera  &  qitteta 
erat  omnis  ecclefia,  &  etiam  omnis  terra,  quae 
in  proprio  domino  ecclefiae  erat,  ubicunque  jace- 
bat,  nihil  prorfus  in  tali  redditione  perfolvens, 
quia  magis  in  ecclefia  confidebant  orationibus, 
quam  in  arworum  defenfionibus  c. 

Thefauri  de  terra  domini  regis  funt,  nifi  in 
ecclefia  vel  in  coemiterio  inveniantur,  &  licet 
ibi  inveniantur,  aurum  regis  efi  &  medietas  ar- 
genti  &  medictas  ecclefiae,  ubi  inventum  fuerit, 
quaecunque  ipfafuerit  vel  dives  vel  pauper  d. 

Ignofcere  poteft  ei  rex,  qui  mortem  promeruit, 
modo  illi  cuidamno  fraudive  fuerit,  emendeture. 
Habet  rex  alteriufimodi  potefiatem  fnper  cap- 
tivos.  Ubicunque  enim  venerit  in  civitatem  vel 
burgum  vel  cafiellum,  vel  villam,  vel  etiam  in 
viafi  captivus  fuerit,  poteft  eumfolo  verbo  fol- 
vere  a  captione.  Solutus  tamen  fatisfaciat  cui 
forisfecit.  Murdrator  vero  vel  traditor,  velhu- 
jufmodi  criminofus,  quamvis  rex  ei  condonaverit 
vitam  &  membra  fecundum  legem,  nullatenus  in 
patria  remanebunt,  fed  ftatim  jurabunt  fe  ituros 
ad  mare  infra  terminum  a  jujtitia  eis  conftitu- 
tum,  &  mox  transfretaturos  quam  cito  habue- 
rint  navem  &  ventum.  Quocl  fi  perjuri  poftea 
in  terra  remanferint,  quifquis  eos  invenire  pote- 
rit,  faciat  de  eis  fine  judiciojuflitiam,  &  fi  quis 
eos  gratis  detinuerit  pro  una  nofie  fola,  majori 
lege  <_Anglorum  vel  T)anorum  emendabit,  pro  fe- 
cunda  duplici,  pro  tertia  noEiefocius  ejus  &  com- 
par  malefaEiorum  judicabitur.  Siqttidem  tales 
habuerint  uxores  fuas  in  patria  fubfifientes,  & 
dixerit  aiiqtiis  parenttim  murdrati  eas  nequitiae 
fuijfe  participes,  expurgent  fe  judicio  T)ei,  quas 
fi  clementia  T)ei  &  innocentia  fua  firvaverit, 
remaneant  tegales  cum  dotibus  fuis  &  maritagi- 


is.     Tueri  vero  qtti  ante  malefaEtum  fuerint  n\ . 
li  vel  generati,    non  exeunt   exlcges  pro  mat 
facio  poft  generationes  eortim  peracJo,   nec  pa 
dant  haereditatem f. 

Si  qtiis  hojpitaverit  privatum  vel  alienum  q 
^Anglice  cu)>  ^  uncu]'  dicuntur,  poterit  eumr,' 
Eiibtts  habere  duabus  tanquam  hofpitem.  G)ui 
forisfecerit,  non  incurrat  dominus  damnum  p  \ 
hofiptte,  vertmtamen  fi  cui  damnum  illatum  fi 
rtt,  &  adjufiitiam  de  eo  clamorem  ftcerit,  qu 
ipfius  conjtlto  malum  facium  fuerit  cum  duob. 
legalibus  vicints  fiuis,  purgabit  fe  facramento  , 
confilio  &  defacJo  :  quos  nifi  habusrit,  damnu 
emendet  &  JorisfacJuram,  quem  fi  tertia  noc 
hofjitatus  fuerit  &  is  alicui  forufecerit,  habe 
eum  ad  reiium  tanquam  de  propria  Jamilia  qu, 
Anglice  dicitttr,%yz  m^ht:  ^eyz Jimb  ni^ht  aji 
hine,  quem  nifi  poterit  ad  reclum  habere,  hal 
bit  terminum  praediEium  menfis  &  unius  di, 
Etfi  poterit  inveniri  malefaclor,  refiattret  da? 
num  qtwd  fecerat,  &  emendationem  fi  poter,< 
&  de  corpore  fi  adjudicatum  fuerit  ei.  Si  va 
malefaEior  non  poterit  damnum  reftaurare  qu 
fecerat,  hofpes  fuus  reftaurabit  &  forisfaclnra- 
&  Jijuftitia  habet  eum  fufpeEtum,  purgabit 
judicio  hundredi  velfcyrae  fe. 

Si  quis  addttxerit  animal  in  villam,  vel  d 
portaverit  pecuniam,  &  dixtrit  fe  invenijfe,  p 
ufquam  in  domum  introducat  fttam  vel  etiam  ,  '■ 
terius,  ante  ecclefiam  ducat,  &  coram  factrdo 
ecclefiae  &  praepo/ito  villae  &  meiioribus  ho% 
nibus  totum  ojiendat  inventum,  quicquid  j 
Traefelius  villae  mox  mittat  ad  qttatuor  vili 
propinquiores  pro  facerdotibus,  &  praepofitis  v 
iarum,  qui  adducant  fecum  tres  vel  quatuor  ' 
melioribus  hominibus  de  unaquaqtte  viila,  quib 
congregatis  oftendatur  totum  inventum.  'Poji: 
vero  teftimonio  ipforum  praepofitus,  de  cujus  t. 
minio  inventor  eft,  cuftodiat  inventum  ufque 
diem  craftinum.  T)ie  autem  craftino  cum  a 
quantis  vicinorum  fuorum  qui  viderunt  inve- 
tum,  ad  hundredi  eat  praefeBum,  in  quo  hn 
dredo  fua  villa  eft,  &  ipfi  oftendat  totum.  i 
ft  homo  alicujus  domini  fit,  m  cujus  terra  t\ 
ventum  eft  hoc,  &  dominus  in  cttjus  terra  i' 
ventum  eft,  non  habet  confuetudtnes  fuas,  fct 
cet  fake  &  foke,  omnia  tradat  praefeEio  httnd) 
di,  fi habere voiuerit,  cum  bonis  teftibus.  Sed' 
dominus  habuerit  confuetudines  fttas  in  cur 
domini  recttim  eneatur  h. 

Confui  (comitem  autem  indigitant)  tertium  h 
bebat  denarium  de  forisfacJuris  K 

Ufiurarios  quoqtie  defendit  rex  Edwardus,  ; 
remaneret  aliquis  in  toto  regno  fuo.  Etfi  qt, 
inde  conviclus  ejfet,  quod  foenus  exigeret,  om'< 
fubfiantia  propria  careret  &  pofiea  pro  exiet 
haberetur  k. 

Has  cum  aliis  quibufdam,  quas  de  friborgis, 
curiis  &  centuriis  inter  Alfredi  leges  fupra  inft 
uimus,  fubmillb  obteftantibus  Anglis  animo  rel 
tuere  non  moratur  Normannus  l.  Magis  tamc 
quod  ad  civilem  erant  adminiftrationcm  aptif - 
mae,  quam  miferorum  precibus  annucndo.  N: 
enim  expulfis  detrufifque  Anglis,  omniquc  donas 


,  Cap.  S. 
Cap.  18. 


■>  Cap.  9. 
1  Cap.  3 1 . 


c  Cap. 
k  CaF-  V 


d  Cap.  14..  c  Cap. 

1  Hoved.  Sc  excinplar.  in  Lamb. 


'  Csp.  ip, 


Cap. 


9  9 


Analecia  Angh  Britannica. 


95° 


rr  nificentia  Normannis  ( ut  Normannica  fuerit 
h  jlia  tota  quae  jam  colonia)  ad  firmandum  vic- 
rc  s  impcrium  neceffe  fuit,  ut  forma  omnimodo 
(i  od  politici  decantant a)  nova  rcipublicae  inftitu- 
B  :ur,  fed  ut  antiqua  novis  mifccndo  fe  virum 
cii  ivinum,  quod  ei  par  vifum  eft,  ab  omnibus 
I  ofci  efficeret,  omniaque,  etfi  haud  prorfus 
ii  nutarentur,  Normanniam  tamen  &  Normam 
I  olerent.  Quamobrem  &  fuiipfius  quaedam  in- 
I  cxuit  decrcta,  quorum  quae   digniffima  haec 

Si  Francigena  appellaverit  t^Anglicum  de  pcr- 
I  m,  aat  murdro,  furto,  homicidio,  aut  Ran 
q  d  dictint  apertam  rapinam,  quod  negari  non 
p,  «ft,  Anglicus  fe  defendat,  per  qttod  melius  vo- 
I  -jt,  aut  judicio  fierri  aut  duello.  Si  autem 
I  glits  infirmus  fuerit,  invcniat  aliitm  qui  pro 
ci  '-'aciat.  Si  quis  eorum  viclus  fiuerit,  emendet 
r  i  XL.  fiulidos.  Si  autem  Angltts  Francigenam 
a<cllavcrtt,  & probare  voluerit  aut  judicio  aut 
d  llo,  volo  tamen  Francigenam  purgare  fefacra- 
n  nto,  non  f  rro  b.  Habes  hic  illius  incunabula 
aj  .d  Anglos  formae  purgationis,  Longobardis  an- 
ti  aiffimae,  quam  dummodo  internecina  plurimo- 
n.i  bella  in  paucorum  exinde  (cujus  exempla  Ju- 
d  :ae,  Graccae,  Romanae,  omniumque  fere  gen- 
Hn  hittoriae  piodideiunt)  fortunas  contrahantur, 
c  n  non  intcrfit  quonumero  adverfus  hoftem  de- 
c  natur,  haud  alienam  effe  nec  a  vere  humano 
a  divino  jure  Aiciatus,  Bodinus,  Delrius,  Fri- 
fi  ,  aliique  fcriptores  claffici  difceptant :  arma- 
|3  autem  illud  judicium  ad  civiles  dirimendas 
li  s,  privatafque  caufas  definiendas  antiquitus  u- 
(i  patum  ( quam  quod  nihil  tam  juri  inimicum  ) 
d  anandum  prorfus,  abhorrendum,  &  e  Chrifti- 
x  penitus  exterminandum  republica  dijudicant. 
God  itidem  Danorum  Sueno  c,  Longobardo- 
ti  l  Rhotaris,  Francorum  D.  Ludovicus,  Philip- 
p'  Bellus,  Henricus  II.  &  IV.  regcs,  imperatoria 
8  jontificia  multis  abhinc  annis  dccreta,  noviffi- 

0  aue  illa  generalis  Tridentina  fynodus  interdix- 
:  nt.    Majores  autem  noftri  (an  quod  avitasreli- 

1  fiffime  colenias  confuetudines,  an  quod  iftam 
h  id  tam  immanem,  ut  quae  abrogari  meruit, 
d  cerint,  nefcio)  tam  procul  ab  illius  femper  fue- 
ti  it  antiquatione,  ut  non  folum  in  quibufdam, 
d  fundis  &  praediis,  inftitutis  a&ionibus,  crimi- 
d  nque  capitalinm  accufationibus,  ad  hunc  ufque 
dm  in  praetoriis  noftris  ad  Martem  provocare 
fi  litigantibus  liberum,  verum  etiam  in  archivis 
fcedifque  antiquis  parliamentariis  ne  femel  qui- 
d  n,  quod  memini,  rogatam,  ut  aboleretur,  fu- 
t  ordinum  fententiam  legatur.  At  vero  caufae 
£  iites  quas  fe  duello  rei  defenfuros  refponderunt, 
t  ies  regiis  intercedentibus  literis  funt  ampliatae, 
3  a  praetore  &  afiefforibus  ejus  fopitae,  ut  (licet 
i  arenam  certaturi  perduelles  cum  patrimis  fo- 
l<  niter  faepe  defcenderint)  de  fingulari  illiufmodi 
v  :oria   rariffime   tamen  quiiquam  triumpharir, 


imo  vel  pugnam  inierit.  Ad  civiles  d  quod  atti- 
net  &  privatas  caufas,  vix  unum  quidem  initae 
monomachiae  exemplum  (  nec  indiftae  multa  ) 
turgefcentia  juris  noftri  municipalis  volumina  prae- 
buerunt ;  de  e  publicis  &  criminalibus  pauca ,-  il- 
laque  antiquitus  fub  Williclmi  Rufi,  Edwardi  II. 
Edw.  III.  &  Henrici  VI.  temporibus.  Unum 
item  &  alterum  impofita  reo  criminis  laefae  majefta- 
tis  nota,  Thomas  Walfinghamius  in  vita  Richar- 
di  II.  oftcnfis  infuper  quibufdam  quae  in  libris  no- 
ftris  juridicis  defiderantur,  fufius  defcripfit.  Sed 
latas  a  Guilielmo  reliquas  audiamus  Icges. 

Omnis  homo  qni  voluerit  fe  teneri  pro  libero, 
fit  in  plegio,  ut  plcgiuseum  habeat  ad  jujiitiam, 
fiquid  ojfenderit,  &  fi  quifquam  evaferit  talium, 
videant  plegii  ut  fiolvant  quod  calumniatum  eft, 
V  purgent  fe  quia  in  evafio  nullam  fraudem  no- 
verint.  Requaatur  hundredus  &  comitatus  fii- 
cut  antecejfores  ftatuerunt,  &  qui  jufte  venire 
debent  &  noluerint,  fiummone antur  fiemel  &  Ji 
fiecundo  non  venerint,  accipiatur  bos  unus,  &  fii 
tertio  alius  bos,  &  fi  quarto  reddatur  de  rebus 
hujus  hominis  quod  calumniatum  eft  quod  dicitur 
ceap^ilb  &  infiuper  regi  fiorisfaclura f. 

Et  prohibeo  ut  nullus  vendat  hominem  extra 
patriam,  fii  quis  enim  velit  fiervum  fiuum  liberum 
fiacere,  tradat  eum  vicecomiti  pcr  manum  dex- 
t/am  in  pleno  comitatu,  &  quietum  illum  cla,ma- 
re  dcbet  a  jugo  fiervitutis  fiuae  per  manumijfio- 
nem,  &  ofttndat  ei  liberas  portas  &  vias,  &  tra- 
dat  illi  libera  arma,  ficilicet  lanceani  &  gladium, 
deinde  liber  homo  efficitur.  Interdico  etiam  ne 
quis  occidatur  vel fiufipcndatur  pro  aliqua  culpa, 
ficd  eruantur  ocitli  &■  abficindantur  tefticuli,  vel 
pedes  vel  manus,  ita  quod  truncus  vivus  rema- 
neat  in  fignum  proditionis  &  nequitiae  fiuae,  fie- 
cundum  enim  quantitatem  delicli  debet  poena  ma- 
lefiicis  infligi.  Et  ifta  praecepta  &fiatuta  non 
fiint  violata  fiuper  fiorisfiatturam  noftram  plenam. 

Ut  Cantium  (G.  Camdenum  legis  °  )  quae  tan- 
quam  i^Angliae  clavis  habetur,  fibi  firmius  reti- 
neret  connefiabilem  caftro  T)ovcrnienJi,  eundem- 
que  limenarcham  ex  veteri  Romanorum  injiitu- 
to  praefiecit.  Hifiunt,  Haftings,  T)ovcr,  Hith, 
Rumney,  &  Sanduich,  quibus  JVinchelfiey  & 
Rye  ut  praecipua,  &  alia  oppidula,  ttt  membra, 
adjungttntur .  Quae  quia  bello  maritimo  operam 
navare  tenentur,  immunitatibus  gaudent  multis 
&  magnis  ;  ipfie  Imenarcha  qui  fiemper  aliquis 
eft  e  proceribus  noftris  fidei fipettatififiimae,  infiua 
jurifidiblione  admiralli  authoritatem  in  plurimis, 
aliaque  jura  habet.  Sedulus  fic  ille  in  militari- 
bus,  domefticis  ordinandis,  regnoque  fibi  ftabili- 
endo.  Laeti  proculdubio  Angli  jam  iicet  victi, 
quod  a  tale  viftore  a  quo 

Firmatur  fenium  juris,  prificamque  refiumunt 
Canitiem  leges,  emendanturque  vetuftae  -, 
Kjlcceduntque  novae h 


Machiavd.  in  com.  ad  Liv.  lib.  i.  cap.  16.  b  Roger.  de  Hoved.  in  vit.  Hen.  II.  '  Saxo  Grammat.  lib.  r  o.  hift.  Djn. 

I  .  Longobard.  Bodin.  lib.  4.  de  repub.  cap.  7.  Viftor.  hift.  de  la  paix.  lib.  j.  C.  de  glad.  pen.  toL  Cauf.  i.q.^.  c.  monomachiam.  Concil.  Tri- 
1    ■  fefT.  9.  cap.  19.  4  Solennia  quibus  ineunt  monomachiam  litigantes  difcas,  Angle,  ex  Ann.4.  Edw.  III.  fol.  41.   29.Edw.  III.  fol. 

>•  30.Edw.IIl.  fol.  20.  i.Henr.  VI,  fbl.  7.  13.  Eh"z.  Dyer.  fol.301.  Ranulph.  deGlanvii.lib.  2.  cap.  2.  in  caulis publicis,  Bracf.  lib.  3.  tracJr. 
i  rorona  c.  11.    Brit.  lib.  1.  cap.  22.  Ann.  17.  Ed.  III.  fol.  2. Hb.aiT.pl.  1.  j.Rich.  II,  Wallingh.  fol/237.  cc  3  1 1.  «  In  lib.  Annal. 

|t    noftri  exempla  habes    8.  Edw.  II.  Jud.  225-.  19.  Hen.  Vl.fol.  35-.  7.  Edw.  III.  fol.  12.  4.  Edw.III.  fol.  41.  Willielmus  de  Hov.  fub 

■  Ruf.  laelae  majeftatis  poftulatus,  duello   victus,  oculis  £c  tefticulis  mutilatur.    Malmesb.  lib.  4.  degeft.  regum  fol.  70.  f   Al. 

0  ;y]p.  Hoved.  Scapweld.  '  £  Camd.inCant.  h  Claudian. in  Paneg.  de 4. conf.  honor. 


/OL.    II. 


Mmtnm  m  m 


Haud 


p$i 


Analetta  Anglo  Britannka. 


n 


Haud  tamen  undiquaque  placuit  illud  acroftichon, 
graviffimis  enim  tributis  oblationibufque  indi&is, 
non  folum  homines,  fed  etiam  Deus  ipfe  prae- 
diis  &  facratis  exutus  domiciliis  paffim  per  infu- 
lam  exulat,  &,  ut  detur  voluptatibus  liberior  lo- 
cus,  deportatur.  Fortem  etiam  ut  fe  praeberet 
venatorem,  dirutis  erafilque  in  agro  jam  Hampt- 
fcyrenfi  XXXVI.  dedicatis  Numini  aedibus,  villis, 
complanatis,  fotifque  quae  ad  ferarum  luftra  com- 
petunt,  frutetis  &  plantariis,  agros  circumjacen- 
tes  in  faltum  a  feris  deftinaturn  demutavit  b.  Qui- 
bus  quam  hominit>us  aequior,  ut  qui  ccrvum  vel 
capreolum  ceperir,  illi  oculi  eruerentur  fancivit, 
Necfuit,  inquit  Matthaeus  Paris  c,  qui  his  fe  op- 
poneret  legibus.  Irrepkrant  porro  mores  Nor- 
mannici,  qui  Saxonicos  quofdam  fubito  abforp- 
ferant.  Chirographa,  inquit  Ingulphus  d,  chartas 
vocabant,  &  chartarum  firmitatem  cum  cerea  im- 
preffione  per  uniufcujufque  fpeciale  figillum  fub  in- 
fti/latione  trium  ve/  quatnor  tejtium  aftantium 
conficere  conjiituebant.  Oftendimus  fupra,  quo- 
nam  militiae  modo  Saxones  honore  dignabantur : 
Hanc  autem,  idem  Ingulphus e,  confecrandi  mili- 
tis  confuetudinem  Normanni  abominantes  non  mi- 
litem  legitimum  talem  tenebant,  fed  focordem  e- 
quitem  &  quiritem  degenercm  deputabant.  Ip- 
fum  etiam  idioma  tantum  abhorrebant,  quod  le- 
ges  terrae  ftatutaque  Ang/worum  regum  lingua 
(quod  e  re  vi£toris  maxime  fuifle  notavit  Joan- 
nes  Boterus)  Gallica  traciarentur  ;  &  pueris  eti- 
am  in  fcholis principa  literarum  grammatica  Gal- 
lice  ac  non  Anglice  traderentur,  modus  etiam 
fcribendi  Anglictts  omitteretur,  &  modus  Galli- 
cus  in  chartis  &  in  libris  omnibus  admitteretur. 
Nec  linguae  imperitum  efle  Gallicae,  minima  in- 
ter  crimina  collocabant,  quam  quoniam  haud  cal- 
leret  Ulftanus  epifcopus  Wigornienfis,  in  fynodo 
Weftmonafterii  Lanfranco  praefide,  infimulatus 
paftorali  baculo  &  annulo  [a  multis  namque  annis 
retroaciis  nulla,  author  eft  Ingulphus,  e/eclio 
praelatorum  erat  libera  mere  &  canonica,  fed  om- 
nes  dignitates  tam  epifcoporum  quam  abbatum  per 
annuhtm  &  baculum  regis  curia  pro  fua  compla- 
centia  conferebat)  orbatus  dignitatem  renunciare 
ecclefiafticam  cogebatur. 

Pacatius  autem  ut  in  viftos  jugum  ftabiliret  & 
tumultuariis  conventiculis  victonque  periculofis 
facilius  obftaret,  Omnibus  arma,  ut  habet  Poly- 
dorus f,  ademit,  ftatuitque  ut  quifque  paterfami- 
Itas  vefperi  circiter  horam  oclavam  poft  meridiem 
tefio  cineribus  igne,  dormitum  iret,  &  ad  idfig- 
num  vicatim  dari  voluit  per  campanas,  id  quod 
etiam  nunc  fervatur,  &  Normannice  dicitur  Co- 
verfeu.  Anne  vero  cui  militaris  virtus  totius  An- 
gliae  principatum  pcpererat,  regirnenque  nobilif- 
fimae  gentis  erat  largita,  qui  ex  animo  leges  tulit, 
refcidit  immutavit,  tam  anguftis  imperium  fuum 
circumfcribi  terminis  aeque  pati  potuit  ?  potuit 
Angliam  fubjugare,  Scotiam  non  potuit  ?  Imo  & 
eam  fibi  fubjecit  &  Maltonium  regem  (Malcol- 
mum  habent  alii)  ejusfibi  hominiumfacere  &fide- 


litatem  jurare  apud  Abbenithi  coegit  g.     ConfiJ  i 
uni  inde  Augufti  Caefaris,   qui  quot  claflcs,  reji 
na,  provincias,  tributa,  vecligalia,   neceffitates  <| 
largitiones  habuerar,  fua  manu,  ut  author  eft  T;i 
citus  h,  perfcripferat,  ineundum  fibi,  a  Scotis  rci 
verfus  exiftimat.     Ciuocirca  Londini  hominiumfi 
bi  facere  &  contra  omnes  homines fide/itatemjui 
rare  omnem    Angliae  incolam   imperans,  totan 
terrarn  dejcripfit,  nec  erat  hyda  in  tota  Anglir, 
quin  valorem  ejus  &  pojfejforem  fuum  fciviti 
nec  lacus,  nec  tocus  aliquis  quin  in  regis  rotut 
extitit  defcriptus,  ac  ejus  reditus  &  proventus, 
ipfa  pojjejfio  &  ejus  pojjejjor  regiae  notitiae  ma 
nifefiatus,  juxta  taxatorum  fidem,  qui  elecli  d\ 
qualibet  patria  territorium  proprium  defcribebani. 
Jfte  rotu/us  vocatus  eft  rotulus  Wintoniae,  &  a\\ 
Anglicis  pro  fua  generalitate  omnia  tenement: 
totius  terrae  integre  continente  Domefday  cogno 
minatur.     TaUm  rotidum  &  multum fimi/em  edi 
derat  quondatn  rex  Alfredus,  in  quo  totam  ter 
ram  Angliae  per  comitatns,  centurias  &  decun, 
as  defcripferat,  ficuti praenotatur  -,  qui  quidemn. 
tulus  Wintoniae   vocatus  eft,   quia   deponebatu 
apud  Wintoniam  confervandus,  quae  civitasca 
put    Weftfaxonici   regni  fibi  hatreditarii  porr 
tunc  inter  omnia  regna  Angliae  particutaria  m 
bilijfimi  &  praec/an.     In  i/lo  vero  rotulo  Winto 
niae,  fic  maxime  vocato,  eo  quod  ad  illius  rotu. 
exemplum  editus  erat,  defcripti  funt  non  tantm.. 
totius  terrae  comitatus,  centuriae,  &  decuriae,J)l 
vae,faltus,  &  villa  univerfae  ifedin  omni  territc 
rio  quot  carucatae  terrae,  quot  jugera,  &  quott, 
crae,  quae pafcua,  &  paludes,  quae  tenementa,i 
tenentes  continebantur.  Hadtcnus  Ingulphus'.  Pai 
lo  vero  recentiores  Rogerus  de  Hoveden  &  Mat 
thaeus  Paris  k,  Quot  feudalcs  milites,  quot  am 
malia,  imo  quantum  vivae  pecuniae  quifque  ha 
beret  in  regno,  quot  agri  vel  jugera  terrae  un 
aratro  fujficerent  per  annum  injingulis  villis,  6 
quot  animalia  pojfent  fufficere  adunius  hydaecul 
turam,  in  tabulas  illas  fuifie  relaturn  memoria 
tradiderunt.     Confarcinatis  hucufque  iis,  quaeai. 
prophana  maxime  fpectant,  paulo  ad  facra  diver 
tam.     Quae  ad  farciendum  licet  aerarium  aur 
quidem  cupidiffimus  rex  graviter  expilafie  memo 
retur,  onerafle  fervitute,.  &  intercedentes  clerico, 
fugafle.     Haud  tamen  immemor  curae,  cui  eccle 
fiae  antiftites  ac  protomyftae,  ut  ornetur  Chriit 
Dei  fponfa  &  foecunda  reddatur,  incumbere  jurii 
divino  obftringuntur,   nec  aequum  efle  fentiens 
ut  epifcoporum  canonica  jurifdictio  laicorum  in 
quifitionibus  &  judiciis  immifceretur,  ecclefiaftia 
a  civilibus  (ut  quae  duo  in  eodem  non  bene  con 
venirent)  judicia  cenfuir  dividenda.     Quod  tibi  fu 
fius  ipfum  Guilielmi  diptoma  ex  archivis  defcrip 
tum  demonftrabit.     '  Willielmus^Dei gratiare* 
Kyinglorum  comitibm,  vicecomitibus,  &  omnibiti 
Francigenis  &  <_Ang/is  qui  in  epifcopatu  Remi 
gii  '{Dorceftrenfi  fcilket')  epifcopi  terras  habent 
falutem.     Sciatis  vos  omnes  caeteri  mei  fideies 
qui  in  Ang/ia  manent,  quod  epifcopales  leges  qnai 


'  Newforreft.  b  Camb.  in  Belg.  Huntingdon.  lib.  6.  fol.  212.  c  Matth.  P3ris  fol.  ij-.  d  Ingulph.  hiftor.  foi 

JT2.  c  Nec  tamen  fub  Henrico  II.  prorfus  obfoleta  fuit,  quod  vide  apud  Carnotenfem  in  Polycrat.  Iib.  6.  cap.  10.  Boter.  Kb.  f.  d 

Ragion  di Stato neila  capit.     Dc  fubditi  d'  acquifto  come  s'habbino  a  trattare.    Matth.  Paris  in    vit.  Will.   II.  fol.   27.  Ingu'ph.  hiftori  fo! 
$•09.  f  Poiyd.  lib.  9.  hift.  Angl.  s  Ingulph.  hift.  fol.  yifi.  h  Tacit.  ann.  lib.  1.  '  Ingulph.  rbl.  fi6 

11  R.  de  Hoveden.  part.  1.  fol.  263.  M.Parif.  in  Will.  1.  fol.  14.  '  Ex  rot.  Cliartar.  de  ann.  2.  Rich.  II.  num.  $■.  pro  dec.  &  cap 

ccclef.  Lincoln.  tranfcripta habui  apud  D.Robertum  Cotton.  equitem  auratum  inter  immenfa  iliius  Angliranae  antiquitats  volumina  quoruma! 
quatenus  mihi  fccit  humaniflime  copiam. 

»0) 


'53 


Analecla   Auglo  Britannlca. 


954- 


>n  bene  nec  fcundv.m  fancJorwm  cancnum  prae-  tuarienfi  archiepifcopjo  facere  etiam  cum  fucra- 

pta  ufque  ad  mea  tempora  in  regno  Anglorum  mento  debeat,   Lanfrancv.s  T)oroberr.enfis  archi- 

erunt,  commv.ni  confilio  archup.Jcoporum  meo-  epifcopus  ex  antiqua  antecejforum  fwrv.m  confu- 

I  m  &  epifcoporum  caeterorum  &  abbatum  &  etudine  oflendit  \  fed  ob  amorem  rcgis,  Thomae 

nniwn  prmcipum  regni  mei  emendandas  jttdica-  Eboracenfi  archzepifiopo  faeramentum  relaxazit 

':     Tropterea  mando  &  regni  authoritate  prae-  fcriptamque  tantum  profejfionem  recepit,  nonprae- 

oio,  ut  nul.us  epifcopus  vel  archidiaconus  de  le-  judicans  fuccejforiius  Juis,  qui  facramcntum  cnm 

bus  epifcopalibus  amplius  in  himdrcdo  placita  profejfione  a  fiiccejforibus  Thomae  exigere  volue- 

neant,  nec  caufas,  quae  ad  regimen  animaram  rint.   Si  archiepfcopus  Cantuaranfis  vitam  fini- 

rtinent,  ad  judicium  fcularium  hominum  ad-  erjt,  Eboracenjis  archiepifcopus  Toroberniam  ve- 

icant,  fed  quicunque  fecundum  epifcopales  leges  niet,  c3"  eum  qui  efeclus  fwrit  cwn  caeteris  prae- 

'  quacunque  caufa  vel  culpa  interpellatus  fue-  fatae  ecclefiae  epifcopis  ut  primattm  proprium  ju- 

t,  ad  locum,  quem  ad  hoc  epifcopus  elegertt  &  re  confecrabit.     GJv.od  fi  Eboracenfis  archiepifco- 

iminaverit,  veniat, '  ibique  de  caufa  fua  rcfipon-  pus  onerit,    zs,    qui    ei  fuccejfurus  eligilur  ac- 

■at,  &  non  fecundum  hundredum,  fed fecundum  cepto  a  r  ge  archiepfopatus  dono,   Cantuariam 

■noncs   &    epifcopaks   leges    retlum   T)eo    g^  vel  ubi  Cantnarienji  archiepifcopb  placuerit,   ac- 

ifcopo  fuo  faciat.     Sz  vero  aliquis  per  fuperbi-  cedet,    &   ab  ipfo   ordinationem  canonico  more 

n  elatus  ad  juftitiam  epifcapalem  venire  nolu-  fufcip-et  a.      Adftipulantur    his    Guilielmus   rex, 

it,  vocetur  femel  &  fecundo  &  tertio,  quod  fi  Matildis  regina,  Hubeitus,   Lanfrancus,   Thomas 

■cfic ademendationemvenerit,  excommunicetur,  atque     alii     quamplurimi,     fubfcriptis     nomini- 


',  Ji  opus  fuerit,  ad  hoc  vindicandum  fortitudo 
•  juftitia  regis  vel  vicecomitis  adhibeaizir.  llle 
item  qui  vocatus  adjuftitzam  epifcopivenire  no- 
erit,  pro  unaqv.aque  vocatione  legem  epzfcopalem 
zcndabit.     Hoc  etiam  defendo,  &  mea  autho- 


bus,  epifcopi  &  abbates.  Rogata  porro  totius 
fynodi  fententia,  quifnam  in  concilio  fedendi 
inter  cpifcopos  ordo  habendus ;  ea  vero  cuae 
patrum  memoiiafherant  obfervata  recolentes,  uno 
pronunciarunt  omnes  ore,  fedcs  a  dextra  Cantua- 


tate  interdico,  ne  ullus  vicecomes  aut  praepofitns    rienfis  Eboracenfi,    a  finiftris  Londinenfi   deberi, 


.  it  minifttr  regius,  nec  aliquis  laicus  homo  de 
.  ubus  quae  ad  epifcopum  pertinent,  fe  intromit- 
,  nt,  nec  aliquis  laicus  homo  alium  hominem  fine 

I  liitia  epifcopi  adjudicium  adducat.  Judicium 
ro  in  nullo  loco  paretur,  nifi  in  epifcopali  fede 

.  :t  in  illo  loco  quem  ad  hoc  epifcopus  conftitue- 
; '.  Promulgavit  ifta  fecundum  circiter  annum 
]  'ftquam  regnum  eflet  aufpicatus ;  diftinxit  qui- 

<  m  ille  a  populo  clerum  ;  clerum  autem  ambi- 

I I  tunc  temporis  diftorfit.  Archipraefulum  Lan- 
liicus  Cantuarienfis,  Thomas  Eboracenfis  quif- 
.  m  antiftaret  ipfi  inter  fe  difildent.  Ut  vero 
I  na  componeretur  controverfia,  Windeforae,  an- 
3  ente  rege,  magna  epifcoporum  &  coenobiarcha- 
i  m  frequentia,  coram  Huberto  Alexandri  ponti- 
1  is  legato,  utrinque  res  ventilatur.  Erutis  dein- 
i  antiquis,  quas  vel  Auguftino  illo  Anglorum 
:  oftolo  Gregorius  magnus,  vel  Jufto  archiepifco- 
]  i  Bonifacius  miferant,  epiftolis,   aliifque  dc  ea- 

<  m  re  monumentis  diligenter  indagatis,  Tandem 
}obatumatque  oftenfum  efi,  quod  Eboracenfis  ec 


Wintonienfi  vero  juxta  Eboracenfem.  Sin  autem 
abfucrit  vel  morbo  vel  morte  praepeditus  Can- 
tuarienfis,  praefideat  Eboracenfis,  qui  a  dextris 
Londinenfem,  a  finiftris  Wintonienfem  habear. 
Caeteri  fecundum  tempora  ordinationum  fedilia 
fua  agnofcant  b.  Tranftulit  eadem  authoritas  fe- 
des  epifcopales,  quotquot  fuerant,  e  villis  obfcu- 
rioribus,  quod  antiqui  pontificii  canones  volue- 
runt,  in  ejufdem  provinciae  urbes  j  Lichfeldenfis 
igitur  migravit  in  Ceftriam,  Elmanenfis  in  Thet- 
fordiam  agro  in  Norfolcienfi,  Selecenfis  in  Cice- 
ftriam,  Scirburnenfis  in  Salisburiam,  Dorcaceftren- 
fis  in  Lincolniani  tranflata.  Innovatis  igitur  pub- 
licis,  privatis,  facris,  profanis,  omnia  antiquis  ta- 
metfi  immifta  moribus,  Normannum  nihilominus 
idque  novum,  ut  victoris  eft,  imperium  recen- 
tefque  immutationes  redoluerunt.  Alaxima  fuiu 
haec  in  Britannia  ftatus  converfio  &  quarum  huc- 
ufque  pafla  eft  quarta  &  (Deus  faxit  ut  fit)  ul- 
tima,  quae  tam  infefta  fuifle  incolis  dicitur,  ut 
etiam  opprobrio    fuerit  Angli  nomine  indigita- 


columnas  hic  figemus,  atque  annotatis  unico,  ut 
eorum  quae  fuperius  memorantur  quaedam  ex- 
plicatius  innotefcant,  capitulo,  Anale&a  noftra 
fummam  cum  Saxonibus  periodum  fortien- 
tur. 

C  A  P.     VIII. 


•fia  Cantuarienfi  ecclefiae  debeat  fubjacere,  ejuf-  ri.  Convertemus  &  nos  temporumque  feriei 
tje  archiepifcopi  ut  primatis  totius  Britanniae 
t  pofitionibus  in  iis  quae  ad  Chriftianam  religio- 
impertinent,  in  omnibus  obedire.  Subjeclionem 
'■  ro  Tunelmenfis,  hoc  eft,  Lindtsfarnenfis  epif- 
i  fn,  atque  omnium  regionum  a  terminis  Lichfel- 

■  njis  epifcopz  &  Humbriae  magnz  ftuvii  ufque  ad 
t  iremos  Scotiae  fines,  &  quicquid  ex  hac  parte 
j  aedicli  fluminis  adparochiam  Eboracenfis  eccle- 
j  e  jure  competit,  Cantuarien/is  metropolitanus 

■  ''Oracenfi  archiepifcopo  ejufque  fuccejforibus  in 
j  petuum  obtinere  conceffit.  Ita  utfi  Cantuarz- 
<  M  archiepifcopus  concilium  cogere  voluerit,  ubi- 
i  nque  ei  vifum  fuerzt,  Eboracenfis  archiepifco- 
t  s  fui  praefentiam  cum  omnibus  fibi  fubjeclis 
efcopis  ad  nutum  ejus  exhibeat  &  ejus  cano- 
i  is  dfpofuionibus  obediens  exifiat.     ^uod  au 


Antiqnorum 
ftttzones  j 


&   aqnei  enarratto. 

\    LTI 

XJL  rc*  ^u 


Saxonum    qiiaedam  fnper- 
formaeque   ordaliorum  zgnei 


U  S   imbibifle  impios  gentium   erro- 

quotquot  eGermaniaHengifri  &  Horfae 

comites  noftram    evocati   adnavigarunt  iniulam, 

ipfa  quam  fomniabant  diabolica  'TraAu-^i-zy.t;,  cujus 

t  n  Eboracenfis  archiepifcopus  profejfionem  Can-     etiam  meminimus,  luculenter  praebuit  teftimoni- 


[a!mesb.  de  Will.  I.  iib.  3.  fol.  6f. 


Dift.  So.  per  tot.  Epflol.  Zacbariae  PP.  id  Bonifec, 


P55 


AnaleBa  Angh  Brhannka. 


901 


um.     Illane  vcro  uiquam  ibla  ?  an  immehfo  qui 
latifiime   cito   vagatur  ertori  terminus  ufquam  i 
Aufpicia   etiam    &   fortcs    maxime  obfervabant, 
quae  cum  Adamus  Brcmenfis a  Saxonibus  eadem 
quae  Tacitus  b  Suevis  afcribit,  ex  ipfius  Taciti  ore 
edoceamur.      Sortium   iis    confuetudo  fimplex  : 
virgam  frugiftrae  arbori    decifam,    in  furculos 
amputant,  eofque  notis  quibufdam  difcretos  fuper 
candidam  vejtem  temere  &  fortuitojpargunt,  mox 
Ji  publice  confdatur,  facerdos  civitatis  :  fin  pri- 
vatim  ipfe  pater  familiae  precatus  deos  coelum- 
que  fufpiciens,  ter  fingidos  tollit,  fublatos  fecun- 
dum  imprejfam  ante  notam  interpretatur,  fi  pro- 
hibuerunt,   nulla  de  eadem  re   in  eundem  diem 
confidtatio  :  Jin  permiffum,  aufpiciorum  fides  ad- 
huc  exigitur,  &  illud  quidem  etiam  hic  notum, 
'  avium  voces  volatufque  interrogare.     Troprium 
gentis  equorum  quoque  praefagia  ac  monitus  ex- 
periri,  publici  aluntur  iifdem  nemoribus  ac  lucis 
candidi  &  nullo  mortali  opere  contacli,  quos pref- 
fosfacro  curru  facerdos  ac  rex  vel  princeps  civita- 
tis  comitantur  hinnitufque  ac  fremitus  obfervant. 
Nec  idli  aufpicio  major  fidcs  nonfolum  apud  ple- 
bem,  fed  apud  proceres,  apud  facerdotes,  fe  enim 
minifiros  deorum,  illos  confcios  putant.     Efi  & 
alia  obfervatio  aufpiciorum,   qua  gravium  bello- 
ritm  eventus  exphrant.     Ejus  gentis  cum  qua 
belium  eft,   captivum  quoquo  modo  interceptum, 
cum  eieclo  popuiarium  Juorum  patrm  quemque  ar- 
mis  committunt.     Viiforia  hujtts  vel  illius  pro 
praejudicio  accipitur.     Deditos   admodum  vide- 
mus,  quos  adhuc  divini  luminis  calor  nullatenus 
digeflerat,  fuperftitionibus,  iis  tamen,  a  quibus  etfi 
facro  poftca  abluerentur  mundarenturque  baptif- 
mate,    haud  fcio  an  acquc  immanes  &  barbaras 
alias  fuerint  amplexi.     Ordalii  (probae  cujufdam 
generis)  mentionem  faepius  in  eorum  legibus  ha- 
bes ;  cujus  quidem  inauditas  ceremonias,  precibus 
refertas,  luftrali  madefa&as  aqua,  miflls.     Decan- 
tatas,  caeterifque,  juxta  pontificias  eo  feculo  fo- 
lennitates,   moribus  involutas  quas   dicam !    fed 
quatenus  e  fcriptorum  fide  recepimus,   graphice 
depingemus.     Etymon  ipfius  habe  primum  nomi- 
nis.      Oji  Saxonice    privativa   eft  particula    bxl 
pars  fonat,    expers  totum    quafi  criminis.     Pur- 
gationis   autem   five    ordalii    genus  duplex,   ig- 
neum  &  aqueum.     Duplici  etiam  forma  igneum. 
Infimulatus  enim  quis  criminis  aut  nuda  manu 
ferrum  geftabat,  aut  pedibus  nudus  ignitos  vome- 
res   premebat.      Diftinguebant  porro  juxta  ferri 
magnitudinem,  quod  fi  unius  effet  pondo  fimplex, 
fi  trium  triplex  ordalium   nominabant.     Formu- 
lam  autem  cn  illius  veram,  ignei  primo.     Toft 
accufationem  legitime  faclam  &  triduum  injeju- 
niis  &  oratione  confumptum,  facerdos  veftibus  fa- 
cris  praeter  caufam  indutus  ferrum  ante  altare 
pofitum  forcipe  accipiat  &  hymnum  trium  puero- 
rum  videlicet  benedicite  omnia  opera: 
decantans  ad  ignem  deferat  &  dicat  hanc  oratio- 
nem  fuper  locum  ubi  fiet  ignis  ad  faciendum  ju- 
dicium  c : 

Benedic  Domine  Deus  locum  iftum,  ut  fit  no- 
bis  in  eo  fanitas,  fanftitas,  caftitas,  virtus,  &  vic- 
toria  &  fandtimonia,   humilitas,  bonitas,    lenitas 


&  plenitudo  legis  &  obedientia  Dco,  Patri,  &  Fi 
lio  &  Spiritui  Sanfto,  haec  benedi£lio  fit  fupti 
hunc  locum  &  omnes  inhabitantes  in  illo. 

BenedicJ/o  fuper  ignem. 

^Omine  Deus,  Pater  omnipotens,  lumen  in 
deficiens,  exaudi  nos,  quia  tu  es  conditoi 
omnium  luminum,  benedic  Domine  hoc  lumer; 
quod  ante  fanctificatum  cft,  qui  illuminafti  om , 
nem  hominem  vel  mundum,  ut  ab  eo  lumini 
igne  accendamur  claritatis  tuae.  Et  ficut  igne  il 
luminafti  Moyien,  ita  nuncillumina  corda  noftra, 
&  fenfus  noftros,  utad  vitam  aeternam  mereamu;, 
pervenire  per  Chriftum,  &c.  G)ua  finita  dicav, 
Pater  nofter,  &c.  Salvum  fac  fervum,  &c.  Mittd 
ei  auxilium,  Deus,  &c.  De  Syon  tucre  eum,  &cj 
Domine  exaudi,  &c.  Dominus  vobifcum  d,  &c.  i 

O   R    A    T    I    O. 

Enedic  Domine,  fanfte  Pater,  omnipoten' 
Deus,  per  invocationem  fanctiflimi  nomi' 
nis  tui  &per  adventum  Filii  tui  atque  pet  donun 
Spiritus  paracleti,  ad  manifeftandum  verum  judi 
cium  tuum  hoc  gcnus  metalli  ut  fit  fan&ificatun1 
ut  omni  daemonum  falfitate  procul  remota,  ve 
ritas  veri  judicii  tui  fidelibus  tuis  manifefta  fia 
per  eundem  Dominum,  &c. 

Toft  hoc  ferrum  in  ignem  mittatur  &  ajperga 
tur  aqua,  benedicla,  &  dum  calefcit  miffarn  ceh 
bret.  Cum  vero  facerdos  eitchariftiam  fumpft 
rit,  hominem  probandum  (  ficut  infra  fcriptut, 
eft)  adjuret,  atque  commuritcare  faciat. 

Officium  Mijfae. 

Juftus  es,  Domine,  &  rectum  judicium  tuum,  &c 

O   R   A    T    I   O. 

Bfolve  quaefumus,  Domine,  tui  delic~ta  famu 
li,  ut  a  peccatorum  fuorum  nexibus,  qua 
pro  lua  fragilitate  contraxit,  tua  benignitate  libc 
retur.  Et  in  hoc  judicioquoad  meruit  juftitiatu 
praeveniente,  ad  veritatis  cenfuram  pervenire  itk 
reatur,  per  Chriftum  Dominum,  &c. 

In  illo  tempore,  cum  egreflus  eflet  Jefus,  in  vi 
quidam  praecutrens  genu  flexo  ante  eum,  rogaba 
eum  dicens  j  Magifter,  boni  quid  faciam,  ut  vitar 
aeternam  percipiam  ?  Jefus  autem  dixit  ei,  Qui 
me  dicis  bonum  e,  &c. 

1)einde  fecreta,  &c. 

ANtequam  vero  commimicetur ,  interrogi\ 
eum  facerdos  cum  adjurationefic :  Adjur 
te  per  Patrem  &  Filium  &  Spiritum  Sanftum  i 
per  veram  Chriftianitatem  quam  fufcepifti,  &  p<| 
fan£tas  reliquias  quae  in  ifta  ecclefia  funt,  &  p 
baptifmum  quo  te  facerdos  regeneravit,  ut.  no 
praefumas  ullo  modo  communicare,  neque  acc 
dere  ad  altare,  fi  hoc  fecifti,  aut  confenfifti,  & 
Hic  communicet  facerdos  iiium  &  dicat :  Co 
pus  hoc  &  fanguis  D.  noftri  Jcfu  Chrifti  fit  tii 
ad  probationcm  hodie. 


'  Adam  Brcm.  ap.  Gimd.  in  Anglo-fax.  b  Tacit,  de  morib.  Ger. 

*v'j-  c  Evang.  iecundum  Matth.  cap.  x.  17. 


E  vetufto  libello  Lambardus. 


Orati 


\i 


Analecia  jlnglo  Britannica. 


958 


O    R    A    T    I    O. 


)Erccptis  Domine  Dcus  noftcr  facris  muncri- 
bus,  fupplices  dcprecamur,  ut  hujus  partici- 

:io  lacramcnti  a  propriis  nos  reatibus  expcdiat, 
j  infamulotuo  vcritatis  fententiam  dcclaret,  &c. 
i  eittde  Kyrii  kfon,  &  letania  &  Tfialmi,  &  tum 

emus :  Dcus  qui  per  igncm  ilgna  magnq  oflen- 
i ,  Abraham  pucrum  tuum  dc  inccndio  Chaldac- 

im  quibufdam  pcrcuntibus  cruifti,  Deus  qui  ru- 
:n  ardere  ante  conipectum  Mofis  &  minime 
mburi  permififti,  Deus  qui  incendio  fornacis 
[  ialdaicis  plcriique  fucccnfis  trcs  pueros  tuos  il- 
;fos  eduxifti,  Deus  qui  incendio  lgnis  populum 
j-iomae  involvens,  Loth  famulum  tuum  cum 
"  s  lalutc  donafti,  Deus  qui  in  advcntu  Sancti  Spi- 

is  tui  illuftratione  ignis  fideles  tuos  ab  inlideli- 
|i  decrevifti,  oftcnde  nobis  in  hoc  pravitatis  110- 
\  c  examine  virtutem  ejufdem  Spiritus,  &c.  & 
).  ignis  hujus  fervorcm  dccernere  fideles  &  infi- 
1  es,  ut  a  fciitu  ejus  cujus  inquifitio  agitur  con- 
c  is  exhorrefcat  &  manus  ejus  comburatur,  inno- 
I  s  vcro  penitus  illacfus  perraaneat,  &c.  Dcus 
I  rs  notitiam  nulla  unquam  fecreta  effugiunt  fi- 
i  noftrae  tua  bonitate  refponde  &  praefta  ut 
1  fquis  purgandi  fe  gratia  hoc  ignitum  tulerit 
I  um,  vel  abfolvatur  innocens,  vel  rei  noxius  de- 

I  atur.  T)einde  facerdos  fuper  ferrum  aquam 
\edic~iamfpargat  &  dicat :  Benediftio  Dei  Pa- 
:i  &  Filii  &  S.  S.  defcendat  fuper  hoc  ferrum  ad 
.1  :ernendum  re&um  judicium  Dci.  Et  mox 
n  ufatus  ad  novem  pedum  menfuram  ferrumper- 
fi  it.  Hujus  denique  manus  fubfigillo  triduum 
U  ttur,  &•  fi  fanus  crudefcens  in  veftigio  ferri 
li  'riatur  culpabdis  ducatur  :  fin  autem  mundus 
H  'terit,  taus  T)eo  referatur. 

ntexuimus  inter  Athelftani  lcges,  quae  huc 
ff  font  quaedam,  cujus  tamen  de  ordaliis  am- 
pitimam  (in  conventu  illo  Saxonum  qui  pire- 
n  ;emote  di&us)  conftitutionem,  ut  utrumque 
nus  exploratum  habeamus,  in  hunc  locum  di- 

II  imus.  T)e  ordalto  (legcm  ipfam  audis *)  prae- 
ci  mus  in  nomine  T)ei  &  praecepto  archiepifico- 
pt  im  &  omnium  epifcoporum,  ne  aliquis  intret 
ec  'efiam  pofiquam  ignis  infertur,  unde  judicium 
cc  fieri  debet  praeter  presbyterum  &  eum  qui  itu- 
n  efi,  &  fint  menjurati  IX.  fedes  a  fiaca  ufque 
at  marcam  ad  menfuras  pedum  ejus,  qui  adju- 
d.htm  ire  debet.  Et  fi  aquae  judicium  fit ,  cale- 
fii.j  ufque  ad  bullitum  &  fit  alfaetum  ferreum 
v,  aeretm  vel  phmbeum  vel  de  argilla  &  Ji 
A  feldthite  fit,  immergatur  manus  poft  lapidem 
v.  examen  ufque  ad  Wtifte.  Et  fi  triplex  ac- 
ciitiofit,  ufique  ad  cubitum.  Et  cum  judicium 
p<  atum  erit,  ingrediantur  ex  utraque  parte  duo 
h,  tines  &  certi  fint,  ut  ita  calidum  Jit,  ficut 
pi  tdiximus.  Introeant  totidem  ex  utraque  par- 
tt  udicii  ex  longo  ecckjiae,  &  fint  omnes  jejuni, 
6,  ab  uxoribus  fuis  fe  abjtineant  ipfa  nocJe  & 
a  ?rgat  fuper  eos  aquam  beneditlam  &  det  eis 
oj  ilari  textum  fancli  Evangelii  &  ftgnum  fan- 
£  ?  crucis,  &  nemo  faciat  ignem  diutius  quam 
el  ?dic~lio  incipiat,  fied  jaceat  Jerrum  fuper  car- 
btisufque  ad  ultimam  colkffam,  pofiea  mitta- 


tttr  fitper  fcaphas  &  non  fit  illic  alia  locutio  quam 
ut  precentur  feditlo  T)e:m  Tatrem,  ut  veritatcm 
fttdm  in  eo  dignetur  manifejiare,  &  bibat  accu- 
fatus  aquam  benediUam  &  inde  confpergatur  ma- 
nus  ejus  qua  judicittm  portare  debet,     &  fic 
ad.at,   novem  pedes  menfttrati  difihtguantur  in- 
ter  ternos.     ln  primo  figno  juxtafiacam  teneat 
pedem  fuum  dexlrttm,  in  fiamdo  finftrum,  inde 
transferat  dextrumptdem  in  tertiumfignum  quan- 
do  ferrum  projiciet,   &  ad  fmcium  altare  fejti- 
net,  &  poft  mfigiUetur  rnanus  ejus  &  hiquiratur 
die  ttrtia  fi  immtndn  fit  vel  munda  in  fpfia  (igil- 
latione  :  &  qui  kgts  ipfas  fregerit,  (it  ordalium, 
fiit  judicium,  vel  exanun  fraclum  in  eo  utreddat 
regi  1 20.  S.  H^itae.     Hactenus  fuam  promulgan- 
do  legem  Athelftanus.     Qui  antiquos  illos,  fecun- 
dum  quos  calorc  cxhalanda  crat  veritas,  ritus  ig- 
neos  fimul  &  aqueos  explicavit.     Sed  nec  humori 
iblum  ac  frigori  defuit  illorum  fides,   quippe  a 
quibus  ut  criminis,  cujus  poftulatus  erat  quis,  no- 
titia  eliceretur,   totus  in  aquam  gelidam  reus  eft 
immifius.     Quofnam  autem  adhibuerunt  exorcif- 
mos,  quam  formulam,  ur  e  miffalibus  vetuftis  li- 
bris  Author  Antiquitatum  ecclefiae  Britannicae  b 
defcripfit,  adjungam.     Teraiiiis,  ut  ante,  III.  di- 
erum  jejuniis  &fiacris(iii  de  ferro  dicitur)  datur 
accufato  aqua  benedtcla,  &  bibat  cum  hac  exe- 
cratione  :    haec  aqua  Jit  tibi  in  probationem  ho- 
die  -,  deinde  aquae  gehdae  in  quam  mittendus  ef- 
fiet  reus  hujujmodi  conjuratio  eft  adhibita.     Ad- 
juro  te  creatura  aquae  in  nomine  T)ei  Tatris  om- 
nipotentis,   qui  te  in  principio  creavit,  &  jujfit 
miniftrare  hitmanis  necefifitatibus,  qui  &  jujfit  te 
fegregari  ab  aquis  fiuperioribus.     i_Adjuro  etiam 
te  per  inejfabile  nomen  T).  I.  Chrifii  F.  T).  vi- 
vi,    fiub    cujus    pedibus   mare    &    elementum 
divifum    fiefe    calcabile  praebuit ,      qui    etiam 
baptizari  fe  in  aquarum  ekmento  voluit.     Ad- 
juro  te  etiam  per  S.  S.  qui  fitper  T)ominum  bap- 
tizatum  deficendit.     tjidjuro  te  per  nomenjdn- 
£iae  <&  individuae  Trimtatis,    cujus  voluntate 
aquarum  ekinentum  divifium  eft,  &  popu/us  If- 
rael  Jiccis  pedibus  fiatim  tranfiverit.     %_Ad  cu- 
jm  tnvocationem  Helifiai  usferrum  quod  de  ma- 
nubrio  exierat  fuper  aquam  natare  fecerat,    ut 
nullo  modo  fuficipias    huvc   hominem  N.  fi  ali- 
quo  eft  culpabilis  de  hoc  quod  ei  objicitur,  Ji  li- 
cet    autem  per  operam,    aut  per  confienfwm,  vel 
per  conficientiam,    feu  per  ullum  ingenium,  fied 
fac  eum  natare  fiuper  te,    ut  nulla   pojfit   ejfe 
contra  te  caufa  fafia,  aut  nllum  praeftigium  ini- 
mici  quod  Uiud  pojjit  occuhare.     Ternomenau- 
tem  Lhrijri  praecipimus  tibi,  ut  nobis  pro  nomine 
ejusobe  dias,    cui  omnis   creatura  fiervit,   quem 
cherubin  &  feraphin  collaudant  dicentes  SancJus, 
JancJus,  fanclus  T).  T)ens  exercituum,  qui  etiam 
regnat  &  dominatur  pcr  omnia  fiecula  fieculorum, 
Amen.     Aliis  dein  recitatis  exorcifimis,  rtus  exu- 
tis  veftibus  aquas  intreiit,  quibus  Ji  immergere- 
tur  liberabatur,  fin  vero  Jujtentaretur,  nt  c  inmi- 
dari  poterat,  damnabatur.     Sublimioris  naturae 
elemento   nobilibus    tantum  &  generofis,  faecu- 
lentioris    vero  &  hebetioris    (ut    meminit  etiam 
Ranulphus  de  Glanvilla  c)  rufticis  &  plebciis  fefe 


-x  hift.  Jorolan.  apud  auth.  ant.  Brlt. 
Se  obilis  aqna  examinatur  in  Rog.  de  Hoved.  fol  323. 

r0L.   II. 


Antiq.  ecclefiae  Brit.  pag. 


N  n  n  n  n  n 


Ranulph.  de  Glanvill,  lib.  14.  cap.  r. 


purgandi 


9$9 


AnaleHa  Ando  Britannica. 


purgandi  potcftas  erat.  Vetuerat  haec  fane  Ste- 
phanus  V.  pontifex  Romanus  cum  epifcopo  Mo- 
guntino,  de  infantibus  qui  leclo  parentum  mor- 
tui  fuerint  reperti,  epiftola  refponderit  ;  verum- 
enimverb  non  folum  concilium  Triburicnfe  a 
decennio  circiter  poft  infamia  qui  notatus  fuerit 
candenti  ferro  examinandum  efle  decernebat,  fed 
etiam  majores  noftros  ufque  ad  Joannis  regis  & 
Henrici  III.  tempora  utroque  ordalii  gcnere  ufos 
fuifle,  hiftorici  jurifque  noftri  municipalis  fcrip- 
tores  antiquiflimi  prodiderunt.  Quanam  vero  di- 
camus  ftultitia  an  dementia  captos  ?  Quid  enim  ? 
An  apotheofi  aquam  cenfuerunt  dignam  ?  Lege- 
rant  forte  Hcfiodo  Chaos  (quod  antiquis,  author 
eft  Plutarchus  b,  aqua  intcrpretatur)  fuiffe  om- 
nium  rerum  principium,  Homero  oceanum,  pri- 
mifque,  ut  ait  Ariftoteles,  Mufaeo,  Lino,  Orphaeo 
(nam  eos  vult  D.  Thomas  intelligi)  theologis  ; 
allegonce  idem  Sacris  Litcris  -,  Perfis  etiam  ne 
quid  immundi  fluviis  (qui  ^<mT&7<  dicli c)  immit- 
teretur,  fuifie  religionem  ;  porro  Pindari  illud 
"Ko^v  f/fyj  vSbog  d.  Anne  vero  iftis  nixi  Chrif- 
tiani  ?  Ergone  aquas, 

....  Stjgiamque  paludem 

1)u  cujus  jurare  timent  &  fallere  numen e. 

homines  fallere  minus  potuifle  aeftimabant  ?  An 
Ifraeliticam  potius  illam  de  zelotypiae  poculo 
divinam  imitati  funt  conflitutionem  '  ?  Veri  qui- 
dem  fimilius  ;  atque  exinde  morem  iftum  Martinus 
Del  Rio  in  Magicis  fuis  difquifitionibus  fentit  e- 
manafle  g.  Quidni  vero  ?  Si  quod  aqua  fale  ab 
Helizaeo  confperfa  h  fontium  fterilitas  fuerit  fa- 
nata,  ideo  precibus  facrata  daemones  fugentur, 
parum  quidem  abefle  videtur,  quin  adjuratam 
miflalibus  exorcifmis  in  metaphyficas  ilfas  pur- 
gandi  a£tiones  Mofaici  inftituti  exemplo  adhibi- 
tam  dicamus.  Sed  paribus  incedunt  paflibus. 
Nec  ad  noftram  aetatem  aqueum  illud  difparuit 
prorfus  ubique  judicium.  Germania  enim  colli- 
gatis  fagarum  lamiarumque  artubus  malericia  aquis 
quafi  tinftarum  (nam  reas  haud  unquam  mergi 
credimr)  examinantur.  Confulantur  autem,  fi 
velles  plura,  de  his,  Wierus,  Bodinus,  Scri- 
bonius,  Tritemius  &  alii.  Undenam  tandem 
ignita  illa  &  candentia  ?  Iftifne  ab  antiquis 
quid  patrocinii  ?  Igni  certe  ut  maximo  lita- 
bant  Perfae  Deo ' ;  Jovis  eundem  Pythagorei  car- 


cerem  in  mundi  centro,  ut  recentiores  quidj 
philofophi,  ftatuebant,  imo  folem  jpfum  fuif 
cui  jam  icturus  cum  Trojanis  focdus  Agamemno. 

'HiAio?  B ,  d;  ttu.vt    icpoetfc,   xj  nm.yv    \ma.zke.c, 

inquit.  Qui  tanto  etiam  potitus  eft  divino 
pud  Heiaclidem  Ponticum  &  Macrobium  '  n: 
thologos  honore,  ut  illorum  Ethnicis  divum,  qii 
poetica  fabulis  obduxerunt  myfticis  ingen 
plerorumque  nomina  uni  foli  diverfimode  Ik 
attribuenda  comprobarint.  Cujus  etiam  lur 
nofa  ignitis  communicata  virtus  maximam  in 
Graccos  in  judiciis  conciliavit  fidem.  Cum  en 
nuncius  qui  Creonti  Thebarum  regi  Polynice 
quem  infepultum  abiici  jufferat  rex,  terra  tam 
clam  cufiodibus  (quod  Antigone  Polynicis  foror 
ciflet)  obtcctum  fuifle  retuiiflet,  graviter  ira  pi 
citum  regem  fentiens  atque  aeftuanter  interr 
nantem,  fe  fociofque  ultro  excufare  eflet  conar!; 
Parati  fumus,  inquit  apud  Sophoclem 

-----    J^   yttuopou?   aiestv  ytpofv 
Kal  Ttue  tfiepireiV  ------- m. 

&  Deos  jurare,  nec  perpetrafle  nos,  nec  fa  i 
fuifle  confcios.  Unde  quidem  jure  non  fol  i 
quatenus  ad  comburenda  cadavera,  fed  etiam  ■ 
mina  purganda  vim  fuam  exercere  folebat  ir : 
ayvigixav  quiddam  didus  n.  At  vero  e  facris  • 
lis  &  S.  S.  digito  confcriptis  Bibliis  quidni  t  • 
tam  igni  erroribus  feduclos  reverentiam  excc  • 
fifie  putemus  ?  Quoties  enim  ineffabilem  i 
Deus  Opt.  Max.  in  igne  tanquam  in  re  (ut  f  ■ 
bit  Reuchlinus  °)  divinitati  confentanea  praef  • 
tiam  oftenderit  ?  Imo  elementum  illud  tam  a  • 
logice  foli  Ka,^ioyv(oT-f,  edoclus  ab  eodem  h: 
fes  nos  etiam  edocuit,  convenire,  ut  ipfb  no  - 
ne  VH  (Hebraeis  ignis)  Deum  fimul  aliquai ) 
fignificarit  p.  At  fiftam  me  forte  haec  conj- 
endo  ftolidiorem,  quam  fuperftitiofbs  illos  ui  - 
pando  rigidus  aliquis  Cato  cenfucrit.  Haudf  • 
pius  ad  calida  ifta  accedam,  terret  Anaxagce 
exilium  ;  montis  Vefuvii  dum  exploraturus  1 1 
naturam  Plinii  veftigia  terrent,  &  quo  minoi  i 
calumniae  praebeam  anfam,  ut  colophonem ,  1 
addam  fuadent. 

"OjtS  yJ  Sj   ep^W  dvSb.vc)!,   %ti   xcmuS  q.    I 


1  Ann.  D.  S8y.  Cauf.  2.  q.  4,  &:  j.  &  tit.  de  purg.  vulg.  b  Plutarch.  in  comp.  ig.  8c   aq.  c  Strabo.  lib.  iy.  AiKri s 

iroTct[A,<i7o.  Homcr.  OdyiT.  A.  d  Pindar.  Olymp.  1.  e  Virg.  AEn.  lib.  6.  <  Numer.  cap.  f.  s  De!r.  Msgic.'i 

lib.  4.  quaeft.  4.  cap.  4.  ''  2  Reg.  cap.  ij.  2 1 .  *  Strab.  lib.  1  f.  Arift    lib.  2.  de  Coflo.  k  Iliad.  7.  '  Hcr  < 

Allegor.  Hom.  Macrob.  Satur.  lib.  1.  m  Sophocles  in  Antig.  n  Coel.  Rhodigin.  ant.  ledt.  lib.  17.  cap.  21.  "  J.  Reu»|r 

de  verb-  mirifico.  lib.  2.  cap.  16.  p  Deut.  csp.  iv.  Zanch.de  nat.  Dei,  lib.  1.  cap.  16.  q  Theog.  gno.  Eegiac. 


OL  I 


Deo 


G  LOR  I  A. 


961 


A  N  I 

ANGLORUM 

Facies         altera. 

Memoria  nempe  a   primula 

H     E     N     R     1    C     I     II. 


Ad  ufque    abitionem  quod  occurrit    prophanum   Anglo- 
Britanniae  jus    reiipiens    fuccin&o  ^h^^thc»? 
connexum    filo. 


9<5* 
V.      D. 

Illuftrifs.  Nobilifs.  Heroi 

R     O      B      E      R      T      O 

m.  Sarisburiae,  vicecom.  Cranborn,  baroniCecill  deEffenden, 

i  fuperilluft.  Georg.  perifcelid.  ord.  eq.  aur.  fumm.  Ang.  thefaurar.  for. 
utelar.  praef.  ferenhTinm,  potentiflimo  Jacobo  mag.  Brit.  Fra.  &  Hib. 
egi  ab  intimis  in  republica  gerunda  fecretis,  lubens  atque  merito  D.  D. 

E1  T  farre  velut  pio^  &c  faliente  mica 
^j  lito.  Sumptuofa  fatis  non  potis 
im  hoftia,  aut  plena  acerra.  Propitio 
ignerisj  magne  dynafta.,  anale6ta  haec 
iiimo;  ad  Anglo  Britannicam  peniffime 
)(ianta  funt,  &c  qua  vetufta  ad  praefens 
j  vum,  fpe6tantia  rempublicam  ;  atque 
l:hac  tenus  ad  honoratiffimum  tuum 
Dmen.  Quod  eximo  fubfellio  dum  prae- 
1ri£ba  fufpicio  acie,  longe  nobiliffimum 
x-  ingens  patriae  firmamentum, 

ILLIUS  adARAM 

bfequelae  hanc   exiguam  arram  por- 
hio. 


ol.  II.  Oooooo  AD 


9*3 


A    D 


lectorem; 


EU  male  ominatis  excipiat  te  limentinus  nofter,  ultro  praefatur  i, 
quifquis  es,  le&or  falutem  :  ei  porro  conlubitum  eft  &  primi:- 
nii  fulci  caufam,  &  exa&i  opelli  formulam  profiteri,  &  fabricj. 
Diu  pro  mea  eft  aetatula,  quod  fummis  primulum  habui  in  votis,  ti 
prifca  juris  noftri  civilis  origo,  &  proceffus  liquidius  conftarent,  qua  nimii  n 
potis  fieri,  &  monimentorum  fuppetias  adfert  copia,  "Atoois  $  &§■  j^pJVZw  \al  q 
ut  olim  Archilocus,  8c  fateor,  cum  declamatore  illo,  jucundum  effe  mihi  re,  ? 
m  antiqua  fiudia,  meliorefque  ad  annos  refpicere  \.  Quod  fane  qui  nim  n 
temnunt, 

/Irdua  dum  metuunt,  amittunt  vera  viai  5L 

Et,  ita  me  Mufae  femper  ament,  funt 

— —  Anteiqua,  fepolta,  vetufia^ 

G)uai  faciunt  mores  veterefque  novofque  tenentem 

Moltarum  veterum  legum,  divomque  hominumque  — -  Prudentem  c. 

Subfecivae  aliquot  pellegendis  hiftoricis,  chronographis,  palaeologis,    abfiin- 
tae  mihi   funt  horae,  exoticis,  conterraneis,  vetuftis,  &  novitiorum  politioribi  : 
eis,  ante  omnes,  qui  ad  quam  dixi  metam,  expeditius  dare  vifi  funt  curriculn. 
Praetorianorum  quicquid  inftar  occurrit  fafcium  fedulo  excerpfi,  &  quicquid  d 
jus  prophanum  :     profanum   aio  quod   fani  religione  non  tenetur,  aSext.  Pon. 
edo&us.     Compluria  in  iis  fcitu   arbitrabar  digna,  &  quae  in  voluminis  fpti- 
em  ad  chronographicam  feriem    merjto  digerenda.     Metipfi  inprimis  confui, 
inprimifque  condixi,  ut  nempe  ab  hac  cura  ftudiis  faciliori  negotio  haberem 
gomet  ancillantes    praefto  operas.      Disjectae   difque  fupatae  moli   addere  1 
aggrelTus  qualemcunque   compaginem,     atque  eam  ad  umbilicum  duxi  ,•    ha 
quam  primum  publici   facere  juris   fubiit   in  animum,    abfblvere    compleme 
(mathematicorum  liceat  ufurpare  vocem)  pro  ea,  quam  fpirat,  mediocritate  ric- 
us.     Formulam,  &  fabricam  fide  (fed  nec  mea  fufpe&is  prodiga)  ftatui,  &  ccn- 
pendio  ;  fcripfi  ad  compendium,  fuccinclamque  hd^umv ;  fide  tranfcripfi.  Dta 
opera  praevorfam   ifthanc   adfero,    neu  velut    fubleftae  ab   imperitia   incufier 
aut  incuria.     Nequaquam  fcriptorum  me  duntaxat  menti  accommodavi,  auta- 
tioni    hiftoricae,  verum  &  ipfis,  quas  loquuti    funt,  fyllabis,  atque  eas    difpri- 
bus  exaratas  typis  inferui  $    fatis,  fateor,  ni,  qui  funt  aevi  medii,  faepicule  hr- 

:  Seneca  Controverf.  J3  Lucret.  lib.  il        c  Enn.  Ann.  lib.  7} 

bad 


AdLECTOREM,  9t% 

hras,    politura   milere    indigas,  Ariftarchiis  nimio  invifas,     &  annalibus,    quos 

:  rimus  juris,   adfatim  confonas.     Verumenimvero  ne  vellem  tu  coronatos   &  fa- 

bres  interatim  faftidires  hanftus,   quod  in  Coliadis    Atticae  figlina  haut  ficlum 

erit  charchefium,  aut  hiberno  frigore  veftem,  quae  non  ex  lana  Attica;  quem- 

Imodum  philofophiae  auditores  monuit  Plutarchus  a.      PindarilTent  puellae  Au- 

liis,  Sc  verborum  amplexentur  veneres,  queis  copia  fimul  eft,  &  fas.     Dignum 

ne  Mufis  eft  dx^oXoylai  ftudium  j  atqui  abfque  illa  quam   reconditiffima  etiam 

premae   Uraniae   arcana    panduntur  ;    Thomiftae,    Scotiftae    &    fi   cjuae   funt 

holafticorum  fedae   norunt.     Noffe  fibi  &  videntur  coeleftium   apotelefmaton 

rutatores,  &   aa.A«^opu'Aa-/«5  magiftroium  hercle  affaniis,  ut  plurimum,  nimis  ad- 

aiefcentes.     Caeterum  barbare  verfos  Arabes,    fordidumque  Bonatum  nitidiffimo 

alio   Firmico  &  Neoterico  Pontano  necjue  injuria  praetulere.      Grammatici  au- 

iunt  hice  magis  quam   aftrologi.     Nec  Ariftotelis  phyfica  deterrent  acroamata 

lterpretes,  aut  fibi    conciliant   infamiam  ab  adfedtata  dictionis  obfcuritate  j  & 

oetices    elegantia  ipfum  anteiere  Apollinem,  Sappho,  Homerus,  Hefiodus  *>.    Su- 

>eret  opus  Iicet  faepe  materies  ,-    materiam    ab  opere  vilitatis  ut  afpergat  nota, 

:cjuis  tam   rigidae,  &  tam  impos  cenfurae  ?  Quod  non  de  eis  modo   quae  tra- 

uda  fubfunt,  fed  de  corpore  etiam  juris  noftri  municipalis  volo  di6lum.     Cli- 

iis  non  puto,  aufpiciis,  a  primaevis,    qua   fcilicet  innotefcunt,    incolis  occoepi. 

Luftores,   quos  fum  fecutus  in   primordiis,    uti   par  erat,  adjefto  eruditorum  no- 

ivi  judicio.     Praeter  Caefarem  &  Tacitum   a  paucis,    ni  &  in  paucis,    poftilla 

ibfidia.     Sero  enim  Graecis,    fero  Romanis    innotuit  Britannicum  nomen  ,•    & 

ere  toto  divifi  orbe  Britanni  diu.     Sed  quos  accurarunt,  apud  exteros,   aeva  re- 

entiora.     Strabonem  dico,  Plinium,  Ptolemaeum,  alios  ;    &  Afianus  quis  fcrio- 

jr  Marcianus    Heracleotes  nondum,  quod  fcio,    Romane  verfus  :     'h  'Aa£/wk, 

lquit,     nax  £  B^awwi  Ip^a  h  duT$  ISmj  AT.  imXm  tnh<r&fx.t!s  N  ©  c.  &  alia  de  fl.  promon- 

Driorum,    portuum,    &  finuum   fubdit  numero.     Ad  Henrici    Matildis  Aug.  & 

laufredi  com.  Andium  F.  fata  operam  exporrexi.     Cui  prope  abfimt  prima    quae 

,L.  ftudiofi  repetunt  initia.     Interveniunt    Richardus  <Bu^>.%uv  &  Joannes  ,•    aft: 

uod  hic  ad  rem  expedtes  vix  quidpiam  intervenit.     G.  Lambardi  archaeonomi- 

m  peniffume  illibatam   confulto  mifi,  extra  quam  obvio    ad  explicanda   noftra 

iterduatim  fuggerente  ufu.    Libros  in  II.  quod  totum  eft  diffecui  ,•  primum  clau- 

unt  Saxones    :     a   Normannica  fecundus  orfus  eft  cataftropha,  ceieberrimo  An- 

.licanae  reipub.  in  tempeftatum  fupputationibus  parapegmate. 

At  vero  cui  acceptas  ferre  ejufdem  (ut  audent  nonnulli)  leges  eft  peccare  lar- 
;iter,  quippe  quarum  praeceffere  longe  natales.  Adquifita  etenim  periclitari  im- 
>eria  novas  inter  admoliendum  leges  notant  politici  <i.  &  caute  fibi  cavit  ab  hoc 
>ericulo  Normannus,  atque  aviti  juris  obfequentes  viclos  impertivit  hoftimento, 
ed  perquam,  ut  videtur,  fpeciofo,  adque  ineundam  potius  impraefentiarum  gra- 
iiam,  quam  reapfe  in  Anglici  nominis  commodum.  Imitatus  ferme  non  nul- 
atenus  Alaricum,  qui  Romanis  molefte  ferentibus  Gothorum  legibus  obligari, 
:aetera  fatis  audientibus  didto,  Romanas  reddidit,  fed  adverfum  fenfus  Romana- 
um  per  interpretamenta  has  rurfus  trahebat  ad  Gothicas.  Nam  ita  novis  fcatent, 
jraecipue  ad  jus  fpeclrantibus  clientelare,  citeriora  a  Normannis  tempora  ,•  aliis 
lucufque  fatis  affiduo  ab  aevo  Saxonico  receptis,  &  forte  a  fuperiori.  Ncque 
nim  labentia  decreta  ftellae  illius  crinitae,  quae  in  pafchate  anni  vi&oria  hac 
lotiffimi  fulfit,  uti  regni  converfionem  (quod  volunt  aftrologi)  ita  legum  aboliti- 
mem  praedixere  ;     veruntamen,  utriufque   forfan   mutationem,  ad    eum  nempe 

1  Plutarch.  de  audiendo.  b  Id.  lib.  orac.  pyth.  c  Marcian.  Herecleot.  a!#  tS^-KX.  £. 

Philip.  Honor.  Thei.  polittc.  Lat.  &  Italice  Francofurti  edit.  Nundin.  fuprem.  vernalib.  Machia- 
ellus  in  principe  &  comm.  ad  Liv.  lib.  i.  cap.  25,  &  26.  Cujacius.  Alb.  Gentil.  lib.  3.  cap.  n. 
le  jure  belli. 

modum 


96$  Ad    LECTO  R  E  M. 

modum  quo  Hier.  Cardanus  z  cometem  Ann.M.D. XXXIII.  in  ariete  (huic  infiij! 
noftra,  in  Ptolemaicis  placitis,  obnoxia)  fub  Galaxiae  parte  aquilonari,  2Wj«j 
Joviae,  Martiae  &  Mercurialis,  Chriftianae  legis  praenuncium  fcribit  permutandae 
quod  triennio  poft  fub  Hen.VHI.  accidit.  Aft  (alias  quicquid  fentiendum)  leg 
bus  fydereis  foluta  lex  Chriftiana  ,•  &  pietatem  Cardani  hic,  alibi,  &  in  Chrisi 
genethliaco  themate  nimium  video  deliderari.  Et  nimium  ego  •mfeyec,  de  ifth; 
hic  mutio  ?  Abi  ad  Janum  noftrum  (nec  enim  bifrontem  potes  eum  non  pene  as 
nofcere)  ubi  Anglo  Britannici    (nefas  nedi<5tu  ?)  juris 

Nobilitas,  nec  origo  latet,  fed  luce  fequente 
Vincitur  \  -----  - 

Etenim, 

Si  nobilitas   cunBis  exordia  pandit 

Laudibus,  atque  omnes  redeunt  infemina  cauffae  c  j 

Quantumvis  neutiquam  Romulos  oftentet,  Numas.  X.  Viros,  CI^.  CI^.  libro 
rum  CCCCIoooo.  CCCCIoqoo,  CCCCPjoqq.  verfuum  &  id  genus,  qui 
digefta  diu  antidhac  <i(velut 

Non  hos   quaefitum  munus  in  ufus  *) 

late  in  foris  dominantur  Europaeis  ,•  non  tamen  honoranda  minus  &  hic  pri 
mordia,  nec  diducto  gradu  ab  Japeto  forte  longiora:  fed  abi,  inquam,  &  vide 
fis,  ut  praefenti  aevo  quicquam  coneris  «Ao^sw;  aptare,  aliter  atque  abrogatio 
nes,  antiquationes,  derogationes,rerumque  emergentes  viciftitudines,  quaefuerecre 
brae,  permiferint.     Itidem  hifce  &  in  caeteris  Lucretii  memineris : 

Ghtod  fuit  in  pretio,  fit  nullo  denique  honore ; 
Porro   altud  Juccedity  &  e  contemptibus  exit. 
Inque  dies  magis  appetitur,  floretque  repertum 
Laudibus,  6f  miro  Ji  mortaleis  inter  honore  f. 

Secundum  quod    alter  ille,  at  maximus  poetarum  philofophus 

Multa  dies,    variufque  labor  mutabilis   aevi. 
Rettulit  in  melius  5.   ----- 

Et  Graia  Gnome  ;  Kal^  yJ  Z$  tSv  vij^v  xp«iVW  -otAu.  Interjeclis  abfque  innume' 
ris  falebris,  annorumque  interftitiis,  hiftoriolae  fpeciem  obducere  nequifTe  me  fa- 
tis  vidi,  &,  quae  defiderantur,  adferre  omnia.  Temporum  adeo  injuria  oblite- 
rantur  oermulta,  periere  multa  negle&a,  nec  mediocris  ab  ejufcemodi  difpendic 
reipubl.  literariae  dividia.  Superftites  has  reliquias  prore  nata  attrectandas,  jucundas 
femper  duxi  cognitu  ;  imo  quae  Pomponius,  Rivallius,  Zafius,  Oldendorpius, 
Briflonius,  alii  de  XII.  tab.  &  roboreis  legibus,  elephantinis,  atque  prifce  aeneis 
docte  confcripta  edidere  haut  conducibiliora  nemetum  fpirae,  quam  ifthafce 
Tiinobantum  Weftmonafterio  forfan  dixeris.  Satis  de  opelli  idea,  &  contextu 
fuperque.  Deprecari   culpam  (uti  quid  ad  me  pauxillum  dicam  attinens)  cum  cs 

3  H.  Cardan.  in  Ptolem.  lib.  2.   de  judic.    Aftro.  Kxt.  54.  b  Statius.   1.  Silvar, 

c  Claudian.  iri  laud.    Serenae  uxor.  Stilicon.  d  L.  2.  $.  omnia.    C.  de  vet.  jur.  enucl 

e  Virgil.  AEneid.  4.  v.  647.  *  Lucretius.  lib.  j.  de  rer.  nat.  s  Virgil.  lib.  11 

AEneid.  v.  42$. 

meoptt 


AdLECTOREM.  966 

opte  pctuifkni  arbitratu  vacare,  ftolidum.     Siquidem  in  Iiis  noftris  •jnXmes>-y^. 
■ngoc,  [  •  quis  quam  par  eft, 


Ti     X.LUI 


Lwcta.    fjjiyviis  tm$   opiioii  nrpxyfj.aoiv    > 


lem  ilium  nefcium,  pipulo  butubatarum,  &r,  qui  dorfo  portant  Nemefin,  prd- 
k!i  me,  cjuam  flocci,  minoris  facere.  Nec  afino  nequicquam  calcitranti,  fi- 
;  quis  mentis  penfatum   curat  inane    &  fatuum   maleficium  ;    Averrunca    (ut 

KSE  VERSE)  in  ancefixis  pingo  ;  Intercidona,  Pilumnus,  &  Deverra  Syl- 
mm  rcnello  abigant  hoc   foetu.      Verum  laudent,     culpent,    occentent   pecus 

icadicum,  maligniorum  ronchi  blaterent,  adprobent,  fufpendant  nafo,  an  prae- 
feentur  lolio  vi&itantes    blenni  &  buccones,   lirae  lirae  mihi,   neque  ciccum 

[krduim. 

":ones  rigidi,  aequi  vos  bonique  confulatis  ;  nec  fim  undiquaque  defpicatui,  fi 
fjfan  hac  confpicari  fueritis  dignati,  nec  limulis  mefiem  fafcinetis  in  herba. 
-jibam  cito  lubens  vi&oriae  praetendam  legitimae,  &  jure  caftigantibus.  At- 
I   ifthorum  quifquis  es, 

Per   meos  fines  &  aprica  rura 

Lenis  incedas  :     abeafque  parvis  j 

AEquus   alumnis  % 

^ididi  noftis,  rem  efle  quam  arduam,  Obfoletis  dare  nitorem,  ohfcuris  lucem, 
?ciiditis  gratiam,  dubiis  fidem,  omnibus  naturam  &  naturae  fuae  omnia  ;  non  af- 
re  ttis  voluiffe  abunde  pulchrum  effe  &  magnificium,  ut  ille  d.  Sed  novi  ego,  & 
jtare  ab  angulo  redto,  apud  Opticos,  omnem  vifionis  conum  ;  Sc  novi  quam 
modiofa  res  Circenfibus  pompa  e.  Iccirco,  mi  lector,  &  bene  valeas  haveo  ;  & 
I  ~i  quae  in  rem  fint  tuam  elicias  conamine  :    quid  ego  te  intro  mittere  cerTo  ? 

Ai'  i'9  lycugwv. 

Laudamus  veteres  :    fed  noftris  uiimur  annis. 
Mos  tamen   eji  aeque  dignus  uterque  coli  [. 

Inro  eas,    ingrato  neque   fruaris  animo. 
:x  aedibus  interioris  Templi  Londin.  VIII.  kl.  Januar.  CPj.  I^.C.  X. 


Ariftoph.  'I7T7!%  b  Hegefand.  Delphus.  ap.  Athen.  dipnof.  4^  c  Horatius.  Carrru   3. 

od.ig.  vers.  2.  a  Plinius.  Epift.  ad  nat.  Hift.  f  Senecapatr.  inpraef.  ad  controver. 


Ivid.  Faft. 


ou  II.  p  p  p  p  p  p  Jfy 


967 


Tri;   dpycu.oMyiM  iesuviiTrig/.  (^iAOTawsTK-TsC,    xSJ  tm   to^  QitMtfo;   Gizswtii    §&v/u,x<pmtTM 
'loodvvri   -rS  SiAo^aVw  piA?aT£a. 

'  I  *  H~  2   vofuxtii    <f>iAss>    rf>3s  a&e&Si    vvi){&,  [imvoi 

XvjAim.VTwv    vopj.vMV    tiatv    dp&tOTiQpt 
Z&7o  ■otVss,    <piAs&>    SiAo^twe,    Maj^agpi»   sJjho/a* 
Evvo/mi);   QtAett),    v.a\   az    Bajtayg    ^iAw 
'Ev   creAiiSWl    v&tfpv   a,v3i)    atr&.ZpvTUj';,    d)(g,v3wv 
'Avr    acvx-nlu^xfiivv;  (2<yjy.tj>v    te  jw* 

APKTOTP.   o   AffsTO 


In  laudem  digniflimi  Authoris,  &  politioris  literaturae 

candidati,    carmen. 

f~^U  M  Jovis   effoeti   Pallas  foret    orta   cerebro, 
^*1     Vagitus  teneros  virgo  patrima  dedit. 
Accurrit,    taateque  novam  fubducere  prolem 

Tentat,    &   abflrufs  abdere  Juno   locis. 
Jupiter    ingenuam  folerti  indagine    natam 

J^uaeritat,    &    celeri  permeat  ajira  pede  ; 
Stat,    cerebnque  tuam    cernens,    Seldene?   Minervctm 

Jn  natae  amplexus   irruit   ille  tuae. 
Atque  fuam  credit ;  parilique  ab  imagme  formae 

Illa  fuit  fuavis,  fuavis  fef   illa  fuit. 
Lifque  foret,    nifi  quae  quondam  Lucina  fuiffety 

Mufarum  teftis   turba  novena  fuit. 
§kiam  cognata  Jovis  tua  cajia  Minerva  Minervae  efl, 

Cum  tantum  fallax  lufit  imago  Deum  ? 

A  L  I  U  D. 

Dum  tuus  ambigua  Janus,   facieque   biformi 

Refpicit  antiqua,    £=?  pofteriora  videt  : 
Archivos  Tlsemidis  canos,    monumentaque  legum 

Vindicat  a  veteri  femi  fopita  fitu. 
Hinc  duplex  te  Jcme  manet  veterane  corona, 

Gratia  canitie,    pofleritate    decus. 

Guilielmus  Bakerus,  Oxt 


ASTRAEAE    BRIT. 

T  TLtima   coelicolum  terras  Aftraea  reliquit. 

Tu  tamen  alma  redi  &  terras  Aflraea  revife  : 


Afiraea   alma  redi  tuis  Britannis  : 
Et  diva  alma  fave  twis  Britannis  : 


E 


KB 


Et  diva  alma  fove  iaos  Britannos  ! 
Et  diva  alma  regas  tuos  Brttannos  : 
Cantemus   tibi  fic    tui    Britanni  : 
Felices   nimium   o  tui   Brttanni  : 
Tti  tandem  alma  redis  divum  pofirema  Brttannts  J 
Ultima  coelicolum   terras  Aftraea  revifit. 

Alma  redi  $    facro  redolent    altaria   fumo 
Et  tibi  facratis  ignibus.     Alma  redi. 

Alma  redi  ;    pofuit  liber  hic  primordia  juris 
Anglos  quo  poteris  tu   regere.      Alma  redi. 

Alma  redi  -}    tibi  templa  ftruit  Seldenus :    at  ararrv 
Qui  tibi  nil  potuit  fan&ius.     Alma  redt. 


E.HETWARD. 


J  A  H  I 


969 


970 


A 


I 


UM. 


LlBER       PRIMUS. 


R  O  D  I  I T ,  &  cothurnatus  aliquot 
ante  luftra,  atque  etiamnum  ubique 
circumfertur  Bcrofus  facerdos  Chal- 
daicus  (efie  quem  Flavius  Jofephus  fae- 
picule  laudat  tcftem,  cavefis  tu  firis  te 
credere)  cum  Vitcrbienfis  commentario.  Sive, 
ut  quod  res  eft  magis  dicam,  venditandis  fuis 
portcntis  Berofum  ementitus  monachus  Domini- 
canus  JoannesAnnius  a  Viterbo  fubditivus  Muiae 
antiquitatum  pracfidi  fucum  fecit  •  &  impoiuit 
farcinam.  Poft  gencalogias  Hebraeorum  ab  illo, 
qnicunque  fit,  auctorc  fuatim  deductas,  neu  to- 
tius  univerfi  regna,  rcges,  nominumque  etyma, 
toto,  quod  ait  ille,  horreo  dcmenfa.  non  videre- 
tur  comprchendere,  velut  poftriduo  quam  Jupi- 
ter  ex  Ope  natus,  Samothem  (is  ipfe  Dis  nun- 
cupatur)  Celticarum  fundatorcm  coloniarum  cen- 
tones  lectori  farciens  fubncctit.  Celtogalatiae, 
neque  obiter  hocduxitacendum,  quicquid  Rheno 
fluvio,  Aipibus,  mari  Mediterraneo,  Pyrenaeis, 
oceanis  denique  Aquitanico  &  Britannico  termi- 
natur,  imo  nniverfam  Europam  Celticae  nomine 
cft  complexus  Ptolemacus  a :  Samothcs  autem, 
habet  commentarium  Annii,  fttit  frater  Gomeri 
atque  Tubalis  ex  'Japeto  paire,  a  quo  primtim 
Britones^  inde  Galh  Samothei  ditli  fuerunt,  & 
praecipue  philofophi  atque  tkeologi  feblatores 
ejus.  Atque  e  Lacrtio  :  Conftat  ermn  apud 
Ptrfas  floruiffe  Magos,  apttd  Babylonios  &  Af 
fyrios  claruiffe  Chaldaeos,  apnd  Celtas  &  Gallos 
'Druidas,  &  qui  Sarnothti  dicuntur,  qui  tefte 
t^Ariftotele  in  Magico  &  Sotione  in  XXIII. 
,  •  •  lum  lib.  droiri  atqne  knmnni  JK*ia-.ps- 
rti,  cr  ob  id  religioni  dcditijfimi,  ac  prop- 
tcrea  Samc  hei  appehati  fnnt.  Hacc  ifta  apud 
Annium.     Laertii  obtenditur  nomen,   &  princi- 


pium  voluminis  de  philofophorum  vitis.  Qtiir 
igitur  Diogenem  legamus  :  <a^d.  ts  KsAtojs  %, 
Y  a.\aL<To,ic  'Ztjuvofjiuc  Kctrd,  (pwsiv  'Ag^TEAJK  cy  T<£ 
yidyotu  (£  ZoTiiav  iv  tzS  ^a^Tf  TQjnai  t"  &ia.%<w:, 
Aliter  de  Samotheis  ne  ysu  quidem.  Divini  & 
humani  peritifllmos  juris,  aut  vocamen  inde  for 
titos  Latina  duntaxat  atque  interpolata  B.  Brog 
noli  Vcneti  editio  tradidit  :  cum  nempe  in  vc, 
tuftis  Laertii  Graecis  exemplaribus,  quotquotvi-' 
dit  &  confuluit  doctilTimus  iile  H.  Stephanu. 
(confuluifle  vcro  fe  ofto  vel  novcm  afierit)  de  ill; 
re  nulla  prorfus  fiat  mentio.  Neque  tamcnof 
citanter  aut  plane  fortuito  tantum  mihi  perfua-: 
dere  pcflum  imbitafle  gloflematis.  Peritos  juris 
&  praefectos  philofophos,  non  Graecis  mod(, 
Gallis  &  Italis,  fed  Arctois  etiam  nationibus  cotv 
ftat  fuifle  ;  licet  barbaris.  Teftes  noftri  DruiJcs 
&  Gothorum  apud  Jomandemb,  piaeter  Cofmi 
cum  Diccneus,  qui  cum  phyfica,  atque  alis  bona 
rum  literarum  mcmbris  Bellagines  (ita  leges  vo, 
cabanf)  idem  rex  hominum,  phoebique  facerdc 
poftcritati  tranfmifit.  Stint  qui  Laertio  legun 
5,a,fJyMzc'  quod  commentum  eft  eorum  homi 
num  qui  a  Pfeudo-Berofo  ifto  llnunt  fe  h-oc  d,y,oi 
6a<,  nimis  fane  patienter  (verba  Ifaaci  Cafauboni 
ne  quid  gravius  dicam. 

Si  vero  quicquam  cum  vcritate  Samotheis,  atj 
cum  antiquiillmo  Celtarum  jure  (regibus  nimirui; 
Celticis  Britanniam  :fcribunt  commodafie  parieri 
tiam)  eiTet  Semnotheis,  utriufque  nomcn  indagar 
&  naturam  ab  ca  quam  prefluii  fumus  calle  jud 
carem  haut  ita  alienum.  Caetcrum  de  illis,  cj 
tra  quam  Lucianus  altcr  ab  Heliacis  Selenicin 
redux  hifloriam  conlcripfcrir,  planc  dcploratis  cj 
ccre,  plus  cfiet  quam  opcram  ludere.  De  his  nd 
audco  multa:   Suffuor,  inquit  H.  Stephanus,  i\ 


[>i    .      g       .  quadripa: 


b  Jornand,  rcb.  Colliic.  cap.  1 1 . 


diiit 


71 


J  A  N  U  S    Anglorum. 


972 


\t~ios,  qttod  ©»•;  habercnt  in  ore,  &  quidem  01 
tivo)  beoi  dicentes,  vei  quod  ipjimet  velut  qui- 
\  m  ffir-wn  6so!  inter  homines  haberentur,  verum 
<c  viintts  quam  illud,  fcribit  ille,  mihi  fit  ve- 
fimde  a.  Atqui  cgo  herclc,  fi  ranti  viri  meam 
;fas  non  fit  committerc  fcntentiam,  hoc  quam 
md  conjicio  vcrifimilius.  Divini  nominis  prif- 
>s  heroas  participes  ubique  legimus :  quin  nec 
lilofophis  tantum  invidit  antiquitas  honoris. 
'011  Amphiarao,  non  AEfculapio,  non  Hippocra- 
■  ;  inter  medioxumos  cenfentur.  Habitus  &  ab 
ntiftio  Labeone  Plato  femideus ;  divinam  ob 
oquutionem  Tyrtamo  Theophrafti  nomen  in- 
idit  Ariftoteles  b.  Haud  mirum  ideo,  fi  magni 
rinde  philofophi  Semnothei,  &  quafi  Ssjkvo!  fei 
adiverint.  Suadent  haec,  dum  corum  philoib- 
aiam  tantumprofpeao;  quos  fimul  ctiam  peritos 
:  cuftodes  juris,  fi  vel  Annii  aucloritas  vel  Brogno- 
interpretatio  Attice  fatis  adfirmaflet,  parum 
.ne  eflet  quin,  ubi  locorum  gcrmanus  &  no- 
linis  &  delegatae,  ut  ita  dicam,  poteftatis  fons 
t  &  fcaturigo,  compertum  ferme  aflererem.  Et- 
nim  habeo  apud  Paufaniam  (reprimas  te  fug- 
illamrum,  quod  in  Graeciam  tranfvehor,  e  qua 
ntiquiffimi  &  facti,  &  prophani  gentium  morcs) 
iliaentillimum  Graecarum  antiquitatum  fcruta- 
)rem  in  Athenarum  Arcopago,  atque  etiam  in 
.chaicis  dearum  aedes,  quas  Athenienfes  ^.ifAvzc 
ldigitabant.  Is  ipfe  in  Corinthiacis  ad  laevam 
.fopi  in  Sycione  fluvii  lucum  memorat  ilicibus 
Dndenfum,  ubi  fanum  dearum,  quas  Athenienfes 
tjj-vxq,  Sycionii  'Eu^iSitc  appellabant.  De 
umenidibus  &  Orefte  nota  eft  lippis  fabula,  nec 
are  potis  es  poetaftrum,  quem  latet  eas  cum 
.draftia,  Rhamnufia,  Nemefi,  aliifque  ejufdem 
rinae  deabus  vindices  fingi  fcelerum,  ac  Jovi  ad 
tcifcenda  mortalium  facinota  continer.ter  operam 
-avare.  Nigras  Orefti  obvias,  eafdem  candidas, 
uibus  fimul  &  Gratiis  prifci  fecere  facra,  in  Ar- 
idicis  reliquit  idem  Paufanias  fcriptum.  Mitto 
aud  eundem  quam  aliL  Erinnya,  alios  Themida 
ocitafle  ;  brevius  &  dilucidius.  Erinnyes,  id 
ft,  daae  ultrices  fedent  malis,  Eumenidae  vero 
tbfque  omni  enim  antiphrafi  fic  diftas,  auclor 
ft  Sophocles  c)  quod  interpretatur  Benevoli,  bo- 
is,  &  qui  a  culpa  alieni,  &  fupplices  :  quin 
Jcmaeonem  poetice  Eumenidas,  rcapfe  civiles 
lagiltratus  fcribit  Plutarch.  d  fugifle.  Totam  de- 
ique  quam  collimando  petimus  rem  Orphei  ha- 
et  in   eas  Hymnus : 

A>>'  aih  .JroiTaV  "7F3.VTWV  itt    aLirn^vx.  (pu?^ 
"Oviy.a.  §i-/A\i  ipOfJiTi  £ i)c<z(77roAoi   a.ih  iSaaf. 

En  plane  ex  antiquiiTimo  Ethnicorum  theologo, 
ldices,  jurifque  difpenfatotes  hae  2eu.ia;  ©iaj  : 
:  inferorum  fas  perinde  uti  coeleftium  appellare, 
loris  erat,  doftrinam  fanftum  e.  At  quid  igitur 
etat  quin  hinc  Semnothe»!'  emanafle  vocabulum, 
tulum,  attributa  conjeftaris  ?  Aigt^&c  Homeri 
oemata,  imo  ipfae  aetemae  &  Sacrae  Literae  Ju- 
!  iccs  fanfliff  illo  nomine  OTt^N  non  femel  com- 
ellant  f.     Judicia  'Dd  funt  non  hominis,  atque 


omni  rei  qiio.m  Scriptura  vnlt  (c  Rabbi  Kimcht 
notat  Munftcrus)  magnificare,  fubjiatur  nomen 
*"7N.  Pofuit  fe  Dcus  (ut  ex  atticiflante  illo  Mofe 
Platone,  ait  Plutarchus8  )  excmplar  bonorum,  cu- 
jus  etiam  ineffabilis  verendae  nominis  lyllabae 
(neglccra  licet  Caballiftica)  pulfant,  monent,  vel- 
lunt  mortalium  aures,  deviofque  nunc  in  juftitiae 
tramitem  ipfos  reducunt,  nunc  obturatos,  obduc- 
tolque  caligine  miferos  ftupcndo  &  afllduo  tremo- 
re  concutiunt.  Neque  vero  obftct  quod  ab  infir- 
mo  divum  fexu  petatur  tanti  fplendoris,  &  tam 
virile  nomen.  Potiffimum  cum  Britannis  aga- 
mus,  quippe  inter  quos  funt  fingulares  illac  de  is 
matribus  infcriptae  arae,  nec  in  terrarum 
orbc  alicubi  repertae  h.  De  deabus  matribus  (ut 
obiter  admoneam)  le  nihil  potefle  fcrutando  eru- 
ere  faflus  eft  vir  longe  doftifiimus :  atqui,  fi  ho- 
mulc  mihi  fas  fit,  quid  fi  ?  <fhtuc  os  in  Paufaniae 
Atticis  kxaSoi  rtvi>M$x.s  X)  TiviiTvft.iSac  ineffe  no- 
men  matrum  quis  autumarit  ?  Notum  eft  matris 
Deum  nomen,  quo  non  folum  Berecynthia,  fed 
Juno  etiam,  Cybele,  Tellus,  Ceres,  atque  aliae 
apud  mythicos  celcbrantur.  Efto  licet  hoc  pa- 
rergon  :  Nullum  fine  venia,  monuit  ille,  placuit 
ingeniuni '.  Hac  nixus  hoc  quicquid  eft  fum  ag- 
greflus ;  hac  fretus  ad  rem  revcrtor. 

Praefcriptam  qua  imperatum  cft  a  Samothe  le- 
gem  nufquam  reperimus.  Unicam  autem  de  ra- 
tione  temporum  Bafingftochius  ille  comes  Palati- 
nus,  hiftoricus  nuperrimus  huic  ifti  tribuit :  Spa- 
tia  omnis  temporis  non  numero  dierum  ( idem  de 
Gallis  Caefar,  &  de  Germanis  Tacitus)  fed  nocii- 
um  definivit,  diefque  natakis  &  menjium  &  an- 
norum  initia  fic  obfervavit,  ut  noctem  dies  fub- 
fequatur.  Obfervant  fane  nunc  Britanni  iftum 
morem,  antiquiflimum,  &  naturae  inprimis  con- 
fonum.  Faclum  eji  vefpere,  &  facium  efl  rriane 
dies  unus,  ait  Hebraeus  ille\  cujus  &  populari- 
bus  haec  confuetudo.  Privationem  &  in  tetnario 
principiorum  numero  habent  Peripatetici  :  atque 
hinc  audct  Joannes  Bodinus  \  aftrologorum  vul- 
gus  arguere,  quod  inaequales  horas  ab  ortu  ma- 
gis  quam  occafu  folis  ordinatam  juxta  ac  repeti- 
tam  planetaium  feriem  aufpicantur. 

Excepifle  fcribunt  hunc,  Magum,  Sarronem, 
Druidem,  Bardum,  alios  complures  fuccedaneos. 
Sarron  non  legibus  ferendis  (dat  mihi  &  tibi  Sxz- 
phanus  Forcatulus m)  addiclus,  fed  comtonendis 
&  commmdandis  fttit,  ut  qtii  leges,  quas  avtts 
ejus  Samothes,  ac  poftea  Magtis  pater  tulerat, 
nnum  in  vohimen  redegerit,  fervari  etiam  acri 
comminatione  jufferit.  A  Druide  volunt  philo- 
fophantes  illos  &  apud  Caefarem,  Plinium,  aliof- 
que  decantatos  Druidas  :  per  me  fides  habeatur. 
Totam  impraefentiarum  de  Druidibus  rem  in  Cae- 
faris  tempora  diffindo.  Annis  circiter  a  Samorhe 
DCCCC.  Phranicus  rex  (ab  hiftoria  accipe  Britan- 
nica  &  Galfredi  fide  )  rerum  arbitria  Druidibus 
mandat,  dum  ipfe  Pannonia  degeret.  Britanni 
interatim  Brutum  Sylvii  Pofthumi  Latinorum  re- 
gis  F.  AEneae  nepotem  (Sylvium  enim  AEneae, 
non  Afcanii  filium  facit  ad  Virgilium  Servius  Ho- 
noratus  n )    feliciter  navibus  adpulfum,    inprimis 


*  Steph.  ad  Laert.  b  Aug.  de  civ.  Dei  lib.  %.  cap.   14.  Laert.  lib.  f.  =  Sophocles  in  OEdip.  in  Co'on.  d  Plut.  in 

1.  de  Exiiio.  e  Natal.  Comes  MythoSog.  lib.  5.  csp.  10.  Plut.  de  If.  &  Ofiride.  f  Od)iT.  3.  Exod.xxij.  2S.  Pfalm.  buoeij.  1. 

ralip.  lib.  2.  cap,  xix.  6.  ad  cap.  ix.  Genef.  s  Plutarchus  lib.  de  fera  Dei  vindifta.  h  Camdenus,  '  Senec.  epift. 

f.  k  Genef  i.  f.  '  Bodin.  iib.  3.  Daemonoman.  m  Forcat.  lib.  1.  de  Gall.  imp.  "  Serv.adC  AEneid. 

Vol.  IL  Q.ciclclclci  Corino 


973 


J  A  N  U  S    Anglorum. 


Corino  comitante,  littore  Totnefio  in  Danmoni- 
is  confcenlb  iaiutant  regem.  Is  poft  conditam 
novam  Trojam  (Londinum)  legcs  civibus  atque 
fubditis  dedit,  Trojanas  eas,  five  Trojanarum  ex- 

emplar.  Elapfis  quafi  DC.  anriis  T)unvaUo  Mol- 
mutius  rex  ftaluit  (auctores  funt  praeter  Monu- 
merhenfcm  Ranulphus  Ceftrenfis  in  Polychroni- 
co,  &  Floriiegus)  ut  aratra,  tcmpla,  viaeque  ad 
civitates  dusent-.s  immunitate  confugii  gaude- 
rcnt.  Verum  quia  fuccedente  tempore  de  viis 
(cum  non  ejfent  certis  limitibus  dijtinffiae)  orta 
ejjet  dijjenfio,  Belinus  rex  filius  praedicli  Mol- 
mutii  ad  fubducendum  omne  ambiguum  IV.  rega- 
ks  vias  omni  privilegio  munitas  per  infulam  fter- 
ni  fecit.  FoJJam  fcilicet,  iBatlingflmfj  <J£c- 
nfiigRnetc,  &  ipmtlrfircrr.  (Atqui  a  Romanis 
has  autumat  ftratas  eruditiff.  ille  noftras,  &  mag- 
num  Britanniae  lumen  G.  Camdenus  Clarentius, 
quod  Tacitus,  Bcda  &  alii  fuadent.)  Leges  quin- 
etiam,  ita  Galfredus,  quae  Molmutinae  diaban- 
tiir,ftatuit,  quae  ufque  ad  koc  ttmpus  inter  An- 
g!os  celebrantur.  Statuit,  fiquidem  inter  caete- 
ra,  quae  multo  poft  tempore  B.  Gildasfcripfit,  ut 
templa  deorum,  &  civitates  taLm  dignitatem 
hab.rcnt,  ut  qukunque  fugitivus,  five  reus  ad 
ea  confugeret,  veniam  corarn  ir.imico  fio  haberet. 
Statuit  etiam  ut  viae  qu..e  ad praedi£ia  templa, 
&  civitates  ducebant,  necnon  &  aratra  colono- 
rum  eadtm  lege  confirmanntur,  deinde,  cum  xl. 
cnnos  regnum  in pace  tenuiffet,  defunclus  eft,  & 
in  urbe  Trinovantum,  prope  templum  Concordiae 
(ncc  dcfunt,  qui  collegium  illud  inluftre  ftudiis  ju- 
ris  noftri  municipalis  ad  Thamefis  ripam  facratum 
hic  inrelligunt a)  quod  ipfe  ad  confirmationem  le- 
aum  firuxerat,  eft  fepultus.  Ad  hunc  modum 
Galfredus :  fed  etiam  quae  ex  antiquis,  quorum 
non  difficilis  ci  copia,  fcriptoribus  excerpfit  Poly- 
dorus  eccifta  :  Trimus  aurea  corona  ufus  eft,  pon- 
dcra  ac  mcnfuras  rebus  vendendis,  emtndifque 
pofitit  :  fur<.sf  &  noxium  omne  genus  hominum 
feverijfime  punivit,  fecit  quamplures  vias,  de- 
crcvitque  in  quam  latitudinem  ficri  debercnt,  ac 
lege  fanxit  jus  earum  adprincipem  duntaxat  per- 
tinere,  ejufque  juris  violatoribus  paritcr  atque 
iisr  qui  in  illis  maleficium  aliquod  facerent,  hor- 
rendas  conftituit  poenas.  Traeterea,  ut  ne  terra 
vacarct,  neve  populus  rei  fumentariae  inopia 
frequsnter  prcmeretur,  aut  minueretur,  fi  pecora 
fola  occuparent  agros,  qui  ab  hominibus  co/i  de- 
bcrent,  conflituit  quot  quifque  comitatus  aratra 
kaberet,  fiaiuitque  poenam  illis,  per  quos  nume- 
ms  diminueretur.  Ac  vetuit  jumcnta,  quae  ara- 
tro  fervirent,  a  magiftratibus  abduci  vel  ajfigna- 
ri  creditoribus  pro  debitione  pecuniae,  fi  debitoris 
bona  alia  fuperejfent.     Haftenus  ille. 

Gynaecocraria  Martiae  Quintilino  R.  viduae, 
quae  Sifillii  communis  prolis,  nondum  ad  guber- 
nacula  ob  actatulam  idonei,  tutelam  fufceperat, 
invenit  legem,  qtiam  Britones  Martianam  voca- 
Virunt.  Huuc  etiam  rex  ^Aluredus  (e  Monu- 
methenfi  tranfcnbo)  inter  casteras  tranfiidit  quam 
Saxonka  lingua  \  Merchcnlage  vocavit.  Quum 
nihilominus  in  ciaboratiuima  Camdeni  chorogra- 
phia,   a  Merciis,  ii  autem  a    Saxonico    ojcajic, 

a  Nonitn.  in  Ciir.  fpeciit.  tllf?  tCtlipl?.  b  Senec.  Nat.  quaeft.  lib.  3.  cap.  29. 

Sralig,  in  Eicnch.  ovat.  Chioa.  c  D.  Par.  Tritem.  lit>.  de  fccundis. 


m 

i.  limcs,  Merchenlage  adpofite  magis  deduc;! 
tur. 

Haec  funt  quae  dc  temporibus  Romanorum  hi, 
ftoria  antiquioribus  fcriptores  prodidcrunt  :  fe< 
fufpedae,  dubiae,  ne  dicam  nullius  fidei.  E  doc! 
tioribus  vix  quifpiam  cft  cenfor  qui  Annium  in  alj 
bo  falfariorum  non  notat :  quin  fubductis  tem. 
porum  ratiociniis,  &  obfcrvata  a  Sacris  Literisi 
Hebraeorumque  monimentis,  quam  prae  fe  fer| 
Berofus  ille  Viterbienfis,  difcrepantia,  panter  e 
forfan  ac  ejufdem  nominis  alteri  credendum  pu-. 
tes,  qui  a  perpendiculari  ad  ccntrum  mundi  er 
rantium  fyderum,  in  Cancri  dodccatemorio  pofi 
tione  arfura  omnia,  a  fimili  in  Capricorno  con 
greffu  futurum  univerfalem  cataclyfmum  apud  Se 
necam  praedicere  cft  aufus  b. 

Anquifivere  item  de  hiftoria  nonnulli  Britanni 
ca.  Hinc  Brutum,  Dunvallonem,  Martiam  haufi-. 
mus.  Illam  funt  &  doaillimi  fummique  judi" 
cii  viri  qui  fufpicantur  e  Bardorum  cantilenis,  ail 
figmentis,  ad  Brirannicum  cx  Iliaco  cinere  fufci, 
tandum  nomen,  poeticis,  inuarque  Talmudica- 
rum  traditionum  rcceptis  confarcinatam.  Lice 
enim  pro  magno  tefte  vetuftas,  ut  habet  ille,  cre 
ditur,  nihilo  fecius  mirum  quod  Bruti,  qui  pa 
trem  collimata  infeliciter  fagitta  occidifle  fertur 
&  matri  ipfa  in  paritudine  mortifer  (unde  jan 
Bgpros  audit  poft  tot  fecula  apud  Richardum  Vi ': 
tum )  nemo  Romanorum  meminerit  :  mirurr 
quod  Latinis  non  innotuerit  Latini  nomcn,  qu 
Britanniae  &  nomcn  &  imperium  dedit.  Solu: 
pofthomines  natos  Euemerus  Meflenius  Panchoo: 
adnavigavit  &  Tryphyllos  ?  Poetas  hercle  quos  car  ■ 
mine  celebrant  inluftribus  familiis  inferere,  &  fu- 
pra  verum  Mufis  omnia  augentes  quamplurima  fin- 
gere,  tralatitium.  Et  quid  aliud  Bardi  quam  I7o<- 
maj  yjiT  9»'Sfc,  ut  e  PoIIidonio  fcribit  Athenae- 
us  c,  iiraLws  XkyvTKl  Quam  multa  in  mythico 
illo,  a  diffamato  Pyrrhae  diluvio  ad  Iphiream 
Olympiadem,  intervallo  (quod  heroicum  aptius; 
vult  Jofephus  Scaliger  d  )  admixta  veris  fabulofa^ 
&  poftmodum  in  profcenium  dufta?  Nattones,' 
inquit  Tritemius  e,  quamp/urimae  tam  in  Europa, 
quam  in  Afia  fuam  praetendunt  origimm  fe  fump- 
Jifife  a  Trojanis,  quibus  tantum  accommidare  fi- 
dei  duxi,  quantum  ipfi  veritatis  mihi  fujficienti 
teftimonio  poterunt perfuadere.  Frivolafunt  quae 
ajftrunt  de  fua  nobilitate  &  antiquitatc,  volen- 
tcs  pakm  gloriari,  quafi  non  fuerint  in  Europa 
gentes  ante  Trojanorum  £xcidhtm,  nullufoue  in- 
ter  ipfios  Trojanos  ignobilis.  Qui  Galfredo  Mo- 
numethenfi  (fuit  &epifcopus  Afaphenfis)  Afcen- 
tianis  typis  excufo  alphabeticum  ftruxit  indicem, 
aucloris  fidei  tulit  hinc  fuppetias,  quod  Franco- 
rum  nullibi  apud  eum,  ait  ille,  mentio  ;  cum 
nempe  ante  Francorum  in  Galliam  adventum, 
omnia  fcrme,  quae  confcripfir,  fuerint  gefta. 
' t\fAJ.&n\fjLa.  fane  plufquam  fivnfjctnvjv.  Adi  Galfre- 
dum  ;  &  cap.  XIX.  lib.  I.  Francos  fub  Brenni 
&  Belini  temporibus  habet  in  Senonibus  Gal- 
liae  ;  annorum  craflus  antichronifmus  quot  cen- 
tenorum  ?  Nec  enim  ante  aliquot  poft  incarna- 
tam  falutem  periodos  Franci  cis  Rhenum  fedes 
fixiffe  dignofcuntur.      Tametfi   enim  poetica  & 


Athen.  dipnofoph.  iib.  6. 


Jof. 


troporum 


m 


J  A  N  U  S     Anglorum. 


97* 


-oporiim  licentia  AEncas  Lavina  venit  littora  ; 
mlto  fatius  &  metrica  &  lbkita  oratione,  quae 
i  hiftoriam  pertinent,  proferuntur  ad  illam  Ovi- 
ii  formulam  : 

Tunc  juvenes  nondum  fafii  flevere  quirites a? 


- -  -  -  vindice  nullo 

Sponte  fuajine  kge  fidem,   rcblumque  tene- 
bant  ' . 

Quod  dc  fabbatico  mundi  millcnario  Chiliaftaram 
hacrefis  olim  pronunciabat.  Atque  illi  \a.£v  Trvi- 
y-ivic,  quibus 


'S.-MiTel^pv  t',  ji^  idijMgx-i  -  -   - 


lcenfa  Remi  pyra.  Atque  hac  lege  potuit  &  de- 
ciit  transferre  Galfredus  interpres,  fi  fuerit,  fidus. 
crum  de  Bruto  noftro,  Saxonum  Saxone,  Brun- 
'  vicanorumBrunone,Frifiorum  Frefone,  &  Batavo- 

im  Batone  animadverte,  quod  fecundum  alios  Non  dominandi  cupiditate,  fed  officio,  ut  habet 

Dimis  Hcuterus b :  Cantilenae  ac  rhythmi  intpe-  D.   Auguftinus  ] ,    confulendi ,    nec  principandi 

to  feculo  compofiti  fimplici  popello  facile  falfa  fuperbia,    fed  providendi  mifericordia.     Virtute 

0  veris  obtrufere,  aut  verisfalfa  mfcentes  irn-  duce,  ac  legibus,  quas  Platonici  fecundae  aiunt 
fiitre.  Nihil  enim  ante  CCC.  ac  CCCC.  an-  Veneris,  imperabant.  Ecquas  alias  cenfeas  Tro- 
>s  lukentius  majores  noflri  audiebant,  quam  fe  janorum  ?  Divum  cultus  &  quae  ad  facra  attinent, 

1  adulteris  Trojanis,  regnorum  cverjore  Alex-  fcilicet  excipias.  Officium,  inquit  Seneca  m,  erat 
,  \dro  Macedone,  populatore  Hercule  Graeco  aut  imperare,  non  rcgnum.  Et  oculus  6c  fceptrum  ab- 

io  orbis  terrarum  perturbatore  prognatos.     Et  foluta  AEgyptiis  regum   hieroglyphica  n .     Quid 


■  re  quidem  nimis  ille  : 

Menfuraque  ficJi 

Crefcit,  &  auditis  aliquid  novm  adjicit  au- 
Borc. 

Sed  me  contraho  :  ad  haec  recle  enucleanda 
cbunt  forte  aeternum  reciprocantes  antiquarii 
2  quo,  ut  in  abftrufis  Hebraei,  Eiia.  Brutum  efto 
c  acedamus.  Condidit  aiunt  leges,  atque  eas  e 
lojanis.  At  quae  tandemipfaeTrojanae  \  Uni- 
c  n  fat  fcio  memorant  de  filiorum  natu  maxi- 
mrum  praerogativa,  qua  in  univerfum  jus  de- 
fi  fti  patris  eft  fucceffum.  De  Hectore  Priami 
1<  bit  Herodotus  d  ;  &  meminit  Galfredus  :  an 
Sp  in  Britanniam  cum  Bruto  tranabat  haec  ? 
I  de  igitur  divifum  Locrino,  Cambro,  Albana- 
cl  imperium  ?  Ferrici  &  Porrici  ?  Brenno  &  Be- 
li  3  ?  aliis  ?  Undenam  in  comitiis  fub  Hcn.  VIII. 
P  lamentariis  ne  feuda  Cambrobritannica  fecun- 
d  11  quem  dicunt  SatiEi&intt  morem  poftiiia  de- 
fc  entur,  eft  cautum  e  ?  Et  prifce  ni  fallor  plerae- 
q  liberis  partiebantur  haereditates: 

H£>)  p.  y%  xAygj>v  \Sb.ttd,fAi3zL -- 


Ir  operibus  Hefiodi ;  &  ad  eam  mentem  vetuftis 
p<  tis  plura  &  Sacris  Literis.  Sed  quae  inquam 
Tojanae  ?  eaedem  forfan  cum  Ariftophanis  Ne- 
pl.lococcygiae.  Graviffimi  fcriptores  vetuftiffi- 
tti  illa  tempora  praefcriptis  legibus  agnofcunt  ple- 
n  lque  foluta.  Topulus  nullu,  ita  Juftinus f,  le- 
gi  is  tenebatur  :  arbitria  principum  pro  legibus 
er  it.  Naturalis  aequitas  fcil.  litium  varietati  e- 
■  n" -gentium  aptata,  utLesbia,  apud  Ariftotelem8, 
te  ila  omnes  ordinabat,  rcgebat,  diremit  contro- 
vc|  las.  Et  quidem  initio  civitatis  Rom.  fctibit 
P'  iponitis  h,  populus  fine  certa  lege,  fine  certo 
/a  agere  inftituit,  omniaque  manu  regis  guber- 
■n,  tntur.  Prope  enim  aberant  ab  aureo  fecu- 
lcquum 


quod  nec  vocabulum  NOMOX,  i.  lex,  apud  Or- 
pheum,  Mufaeum,  aut  Homerum  (Trojanum  is 
fuit  felquicentum  circiter  poft  excidium  annos) 
reperiri  adnotavit  Jofephus  °  adverfus  Appionem, 
Plutarchus  p,  rccentiorum  plurimi  ?  Parum,  fate- 
or,  fi  bene  perpendas,  accurate.  Etenim  dv/M&s 
faepiffime  Homero  &  Hefiodo  legimus;  utrifque 
'EuvofMav  deam  ab  eodem  quo  Nd/xos  themate : 

AutoJ   <f['  ivvo^tmi  iniXiv  kJ!  Ka.T^hiyuuouex.x. 
K.OlQ£.VeVCT    ---------- 

Hymno  Homeri  ad  Tellurem  matrem  ;  &  No'^05 
a>8%4  (quem  violare  nefas  erat  muficis  1 )  in  hym- 
no  ad  Apollinem.  Imo  fcriptum  reliquit  omni 
exceptione  major  Plato  magnus  r,  Talum  (qui- 
cum  Rhadamantho  Jovis  filio  Creticae  reipubli- 
cae  adminiftratio  a  Minoe  rege  eft  commifla)  ter 
quotannis  per  univerfam  infulam  (quae  prima  li- 
teris,  ut  Polyhiftor f,  jura  junxit)  fecundum  leges 
aere  infculptas  judicia  excrcuifle.  Phoroneum  Ar- 
givorum  regem,  Arcadem  Nomionem  taceoj  & 
tempeftive  de  his  fifto. 

Diphterae  Jovis  utinam  mihi  copia.  Spirantis 
utinam  bibliothecae,  &  vivi  Mufaei  (cui  de  veteri- 
bus,  ut  apud  Eunapium  Longino,  poteftas1)  cen- 
futa,  aut  AEthalidis  memoria  veritatem  clare  fatis 
enuclearet.  Ad  clafficos  hinc  Latiae  fidei  fcripto- 
rcs  proximus  tranfitus. 

Primus  Romanorum  C.  J.  Caefar  Druidum  ri- 
tus,  leges,  philofophiam  mandavit  fcriptis.  Du- 
bias  habent  ii  in  nomine  caufas.  Minime  e  Be- 
rofiano  Druide  ;  verum  five  Xto  -f  §a<joc,  quod 
fine  quercus  fronde  facra  conficiebant  nulla,  uti 
Plinio  ejufque  placet  fequacibusu  ;  five  a  <€c\ic= 
luiff.  i.  vere  fapiens  Teutonice,  uti  J.  Goropio 
Becano  x  j  five  a  'Snitin,  quod  antiquis  Germanis 
Deus,  ut  ex  Othfredi  Evangelio  citat  Paulus  Me- 
rula  v  ( fed  in  falutatione  Evangelica,  Cantico 
Mariae,  Zachariae,  &  alibi  Cnttm  magis  Domi- 
nus,  quam  Deus  notat,   &  videfis  an  in  Eburo- 


'  'vid.  4.  faft.  b  Heut.  de  Vet.  Belgio.  lib.  z.  cap.  S.  =  Metamovph.  12.  d  In  Euterpe.  e  Stat. 

27;  tn.  VIII.  cop.  %c.  f  Juit.  hift.  lib.  I.  6  Arift.  f.  Ethic.  ''  ff.  de  orig.  jur.  1.  2.  '  Metamoiph. 

<■  i  Lucret.  lib.  j-.  cum  poetarum  turba.  k  Iliad.  9.  '  Auguft.  de  Civ.  Dei,  lib.  19.  cap.  ii)..  m  Senec.  epift.  91. 

"  [)  arch.  de  Iiid.  &  Oliride.  "  Jofeph.  adverf.  App.  lib.  2.  p  Plutarchus  lib.  de  Homer.  q  Idem  lib.  de  Mv- 

ha  '  Plato  in  Minoe.  f  Solin.' Polyhift.  cap.  16.  '  Eunap.  in  vit.  Porphyrii.  u  Plin.  hift.  nat.  lib.  16. 

"f  i-  *  Gorop.  in  GaH.  y  Paul.  Merula  in  Cofmograph.  lib.  3.  part.  2. 


num 


977 


J  J  N  U  S    AngLorum. 


9ji 


num  S.  Truien,  explofo  a  nonnullis  S.  Dmidone, 
quid  lateat  Druidcum)  fic  dicli,  Togata  Gallorum 
dico  &  Britannomm,  militia  LL.  fuere  intcrpre- 
tes  &  cuftodcs.  Reperta  horunce  difciplina  pri- 
mum  in  Britannia,  atque  eam,  qua  profpectat  to- 
rum,  ex  eodcm  Caefare  frdi  fubnc&emus. 

I.  T)e  omnihts  fere  controverfit-s  publicis  pri- 
vatifque  conftiiuunt.  (LL.  XII.  tab.  ad  hunc  mo- 
dum,  aftionum,  formularum,  intcrpretandi  fcien- 
tia  apud  collcgium  erat  pontificum,  &  Druidcs 
noftri  plane  pontifices.)  Si  quod  eft  admiffum 
facinus,  fl  caedes  fafia,  fi  de  haereditate,  de  fi- 

nihus  controverfia  eft,  iidem  dectrnunt,  praemia 
poenafque  conftituunt. 

II.  Si  quis  aut  privatus,  aut  publicus,  eorttm 
decreto  nonftetit,  facriftciis  interdicunt.     Haec 

poena  apud  eos  eft  graviffima. 

III.  GHiitus  ita  eft  interdiclum,  ii  numero  im- 
piorum  ac  fceleratorum  habentur  ■,  ab  iis  omncs 
decedunt,  aditurn  eorum  fermonemque  defugiunt, 
ne  quid  ex  contagione  incommodi  accipiant.  Ne- 
que  iis  petentibns  jus  redditur,  neque  honos  ullus 
communicatur. 

IV.  T)ruidibus  praeeft  unus,  qui  fummam  inter 
eos  habet  auEioritatem. 

V.  Hoc  mortuo,  ft  quis  ex  reliquis  excellit 
dignitaxe,  fuccedit  ;   at  ft  fmt  pares  plures,  fiif- 

fragio  adlegitur. 

VI.  TJruides  a  bello  abeffe  confueverunt,  neque 
tributa  una  cum  reliquis  ptndttnt,  militiae  vaca- 
tionem  omniumque  rerum  habent  immunitatem. 
Ea  gaudebant  Hebraeorum  Levitae  antiquifllmi 
Mortalium  facerdotes  a. 

VII.  Auclus  hinc  in  eorum  fcholis  (eae  plerae- 
que  in  Britannia)  ftudiis  vacabat  juvenum  coe- 
tus.  Magnum,  inquit  Caefar,  numerumverfuum 
edifcere  dicuntur  :  itaque  nonnulli  annos  vicenos 
in  difciplina  permanent.  Neque  fas  effe  exifti- 
mant,  ea  literis  mandare,  cum  in  reliquis  fere 
rebus  publicis  privatifque  rationibus  Graecis  li- 
teris  utantur.. 

Graecis  literis  1  ita  legimus,  Graecis.  Et  Gal- 
los  Maflilia  Phocenfium  Colonia,  <$i\iZhbjjcic, 
reddiderat,  wse  (£  Tu,  oi/^SoAaja-  ImZwci,  ita  Stra- 
bo  geographus,  ypelp&v b.  Tabulas  fcribit,  &  quem 
diximus,  Julius  in  caftris  Helvetiorum  Graecis 
confe&as  literis  inventasc.  At  veroGraecam  nol- 
lem  hinc  linguam  ifti  aevo  &  populo,  aut  phi- 
lofophis  his  &  jurifconfultis  colligas  tcmere.  Grae- 
cis  funt  u(i  literis,  ergo  lingua  Graeca;  argumen- 
tum  hercle  infirmum.  Sic  Targum  Chaldaicum, 
ut  habet  poft  Goropium  P.  Merula,  Hebraeo  con- 
ftaret  fermone,  quod  Hcbraicis  charafteribus  fit 
excufum  :  de  Novo  Teftamento  Syriace  Hebrae- 
is  exarato  literis  poterit  idem  dici.  Quid  quod 
ipfae  Caefaris  tempeftate,  &  quas  nunc  depingunt 
Graecorum  literae  Gallicae  potius  funt  quam  Grae- 
cae  >  fcivit  ille  illas  Graecas  ,-  nondum  fcivit 
Gallicas  j  quas  Graecos  poft  Phoenicias  Hebraeis 
haut  prorfus  abfimiles  obfolefaclas  docti  viri  pu- 
tant  exemplar  accepilTe.  Confulas  ad  haec  tu 
Wolfgangi  Lazii  Celtas,  Becani  Gallica,fi  vis  An- 


nii  Archilochum,  AEquivoca  Xenophontea  &  quac 
de  Lino,  Cadmo,   Palamcde  &  Simonidefcribun! 
alii.    Accipias  interim  vetuftifilmos  illos  Gothico 
&  minus  affabre  fados,  quos   B.  Vulcanius  Bru. 
gcnfis  d  nuper  cum  anonymi  commentariolo  cl 
didit  charadcrcs   Graiorum  prae  fe  ferre  multiirl 
(uti  &  Rutenicos  hodie)  fpeciminis ;  &cumNiJ 
coftrata  Evandri  exulis  matre,   quae  nunc  Latiaij 
in  Aufoniam  primum  Arcadia  «anfve£tas  e.   Cac 
terum  quod  eximere  omnem  videtur  controvc: 
fiam,  Caefar  ad  Q^Ciceronem  apudNervios  ot' 
feflum  daturus  literas  equiti  Gallo  magnis  perfu; 
det  praemiis  f,  ut  epiftolam  deferat  ;  Graecis  cor 
fcriptam  literis    mittit,    ne  intercepta   fortean  i 
piftola,  ab  hoftibus  confilia  cognofcerentur.     Hc 
quorfum  feciflet,  fi  eques  ille  Gallus,  fi  Galli,  v ■;' 
ipfi,    penes  quos  erat  gubernaculum  reipublica, 
Druides   Graece    calluiflent   ?    Inter  Denbighi; 
provinciae  Ordovicum  montes  occiduos  locus  e' 
apud  illuftrifl".  chorographum  noftrum  lcgo,  Vi: 
go  dicltts  Ceregy-Urudton,  i.  lapides  T>ruidaru<. 
nonnullaeque  cernuntur  colummdae  ad  Y— voelj 
peregrinis  charaBeriius  infcriptae,  quas  T)ruidtd 
fuijje  nonnulli  fufpicantur.      Qui  fi  merito  ft 
picantur,  pcperciflet  utinam  columnulis  edax  te: 
pus,  ut  lucis  huic  liti  quid  inde  radiaret.     Siqi 
dem  formae  Caefaris  loquendi   quam  attulirr 
difpliceat  interpretatio    (Strabonis  ad  recentk 
paulo  fpeftat  tempora  &  forfan    potiffimum 
maritumos)  quippini,  cum  viro  longe  eruditiftli 
Francifco  Hotomano  s,  vocem  Graecis  in  hanc 
Druidibus  hiftoriam  incuria  an  audacia  librarion 
irrcpfifle  fentias  ?    Alibi  enim  apud  eum  ipfi 
auftorem  in  dextris  humeris  exertis  h,    plane  ■ 
bundare  notat  Juftus  Lipfius  criticorum  Coryph 
us,  humeris,  ab  interpolatore  Julio  fortafle  Cn 
immiflam  '.     Et  quod  tantus  tanti  viri  judicii 
illis  commentariis  cenfuit  in  Eledis   fic  acci. 
Multos  in  illa  purpura  pannos  infutos  video : ;  ■' 
in  diclione  ipfa  fpirat  ubique  naribus  meu  ati  t 
illa,    ut  ftc  dicam,   ftacia  purae  antiquHa  . 
Lege,    relege,  mttlta  otiofa  reperies,    disjttni , 
intricata,  interpolata,  repetita,   ut   non  omho 
abftt,  quin  ad  hanc  veluti  prifci  operis  ftatn  <i 
novella  aliqua    accefferit,    &  imperita   mat.'.   ' 
Facile  idcirco  poteft  imponi,  fi  tam  minutis  - 
cabulorum  fcrupulis  Julii  inftiterimus. 

VIII.  Principia  Druidibus  menfium,  ita  Plini  k 
annorumque  fuit  fexta  luna,  &  feculi  pofi  '■• 
cefimum  annum.  Attice  ytnd,,  atque  ea  »€*>p  ; 
eifdcm  comprenfa  cft  terminis  fententia  Herai- 
ti  ',  &  apud  Herodotum  m  :  neque  latiorp 
(Euftathium  nfi  juxta  fentias)  triplexNeftorisaMS. 
Pepulit  eos  Galliis  Tiberius,  Roma  Claudius,  |«-  i : 
tannia  veri  Christi  Dei  cultus. 

Ad  facros  Druidum   ritus,   &  do£trinam  <ae  p 
ulterius  attinent,    praeter  Caefarem,  Strabo,  li-  y 
nius,  Diodorus  Siculus  (Latina  hujus  verfio  p  J 
Poggio  Florentino,    ut    in  vulgatis,    fed  Jojim    ; 
Phreae  Balliolenfis  in  academia  Oxonienfi  cJc-  | 
gii  olim  focio,    fi  archetypo  in  ejufdem  coig11  | 
bibliotheca  fit  fldes,  debetur  °.)     Lucanus,  $®'  I 


'  Num.  i.  49.  Ezra  vii.  14-  ■•  Strabo,  Hb.4.  geo^raph.  '  Caef.  de  bell.  Gall.  1.  d  Vulcan.  in  app.  ad  Jc 

Goth.  '  Munft.  Colrnog.  lib.  4.  f  Cael".  beli.Gall.  f.  e  Hotoman.  in  cap.  2.  Francogalliae. 

bell.Gall.7.  '  Lipf.  Eleft.  lib.j.cap.7'.  &  q^ft.  Epiftolic.  lib.  2.  cap.  z.  k  Plin.hift.nat.lib.  16.  c.44. 

de  ora.  deh  "■  Herodot.  Eutcrpe.  "  Euftath,  ad  1.  Iliad.  Seneca  in  Apocol.  Plin.  lib.  jo.cap.  1.  "Br.Twin.  / 

Antiq.  Acadcm.  Oxon.  lib.  3.  §.  31J. 


vil. 


S'9 


JANUS    Anglorum. 


980 


p<  iius  Mcla,  Ammianus  Marccllinus,  nuperrimc 
C 10  Heurnius  in    Barbaricac  philofophiac  anti- 
q  ratibus  atque  alii  fatis  cxplicatc  tradiderunt  ; 
ii  tamcn  omnia,  ut  Pythagoiicc  (ncctamcn  aula 
P  hagoram  Mcrtonenfi,  aut  Cantabrigiae  Anaxa- 
gi  am,  quod  Cantilcpo    habetur  &  Lidgato,  do- 
c  (Te  magis  mihi  perfuafum)  imo  &  Cabaliftice 
(i  :nim  difciplinam   Pythagorac  &  Cabalaeorum 
gj  i  ita  diflimilem  commifit   Joannes  Reuchli- 
n  ;  a)  refipiant.     Metempfychofin  Latinc  dixeris 
ti  ifanimationem,  An  aTythagora,  inquitLipfi- 
|  h,    'Druides  haufrint  nefcio,   an  potins  tpfe 
a  illis.     Idipfum  de  legibus,  &  quas  adminiftra- 
t  lt  utrique   rcbufpub.  pariter  dicendum  :  parif- 
fi  la  utrifque  ut   Cn.   Pompeio  &  C.  Vibio  li- 
nmenta.     Nequaquam  enim  redufta  folum  & 
piinteriore  facrario  claufa  philofophiae  arcana  do- 
c  t  Samius,  fed  etiam  AEgypto  reverfus  Croto- 
1  m  Italiae  petiit,  leges,  author  eft  Laertius c,  I- 
t  is  dedit  atque  cum  difcipulis  ferme  CCC.  ad 
ndum    velut    ariftocratiae    imperavit.      Zaleu- 
c   legcs,    Charondaeque  laudantur.       Ht  non 
i  foro,    ita  Seneca  \   nec  in  confultorum  atrio, 
j'in  Tythagorae  tacito  illo  fantloqtte  recejfu 
c  licerunt  jura,  quae  florenti  tunc  Siciliae  &per 
j  iliam  Graeciae  ponerent.     San&us  ille  ac  taci- 
t    receffus  a  Druidibus  forte  mutuo  acceptus  : 
c  ri  nempe  a  Barbaris  ad  Graecos,  teftatur  Clemens 
i  :xandrinus  e,  artium  fecretiores  olim  manarint. 
Utut  fe  res  habet,  conftat  hinc  liquido  vetuftif- 
f  ios  inter  gentium  philofophos,  antiquiflimos  in- 
t  eorum  LL.  cuftodes  fuiffe  Druidas.   Sint  enim 
li  :t  c  Pythagorae  fchola  ad  L.  fane  aut  LX.  O- 
\  npiadem,  Tarquiniorum,  fi  tu  vis,  tyrannidem 
(■  (fentiunt  de  hac  re  Plinius,  Cicero,  Auguftinus 
t  febius :    nec  anfatum  prehendam  errorem  qui 
en  ad  Numae  aevum  trahit)   quae  CP>  CI3. 
( ].  circiter  antevertit  annos,  ifthoc  etiam  modo 
t  :runtur.      Auctarium  his  non  pigebit  e  Con- 
r  o  Celte  fubjungere.     Erant  fex  numero  (lapi- 
d  ls  dicit   antiquas  imagines  ad    radicis  piniferi 
Dintis,  ©icl$fd6crs  vulgo  in  vicinia  Voitlandiae, 
ii  Coenobio  quodam  fibi  vifas,  quas  credit  iconice 
f  uidas  praehibere)  ad  fores   templi  parieti  in- 
U  tae,  VII.  pedum  fingulae,  nudis  pedibus,  capita 
i.  e£iae,  Graecanico  pallio  &  cucullato,  perula- 
j?,  barba  ad  inguina  ufque  promijfa,    &■  circa 
n  ris  fiftulas  bifurcata,  in  manibus  liber  &  ba- 
r  usT)iogenicus,fevera  fronte  &  trifti  fupercilio, 
vlipo,  &  figentes  lumina  terris  f .     Quod  ut  cum 
iiquadrat,  quae  de  eorum  aureis  ornamentis,  tinc- 
:.  veftibus,   armijlis,  rafis  Britannorum  genis,  & 
:aito,  atque  id  genus  aliis  a  Caefare  &  Strabone 
■'  :enfentur,  viderint  quorum  intereft. 
Quandoquidem  vero  initia  dedit  &  incrementa 
runcce  difciplinae  Britannia,    remque  tum  Bti- 
:  morum  tum  Gallorum  publicam,  mores,  lin- 
fl  im,  facra,  profana,  omnia  eadcm  pene  aut  pa- 
fuiffe  jampridem  a   Guilielmo  Camdeno  eft 
Oiflime  oftenfum  (quem  te  memorem   Cam- 
ne  ! 


Infreta  dum  fiuvii  current,  dum  montibus  um- 

brae 
Luflrabunt  convexa,    ac  dum  Cjnofura  Bri- 

tannos  ; 
Sempcr  honos,  nomenque  tuum,  laudefque  ma- 

nebunt.) 

&  Divitiaco  Sucflionum  regi  magnam  Britanniae 
partem  conftat  obtempcraffe,  huic  infulae  (ita 
vero  proximat)  five  a  prifcis  Gallis  communica- 
ta,  five  Britannis  accepto  lata  haec  non  abs  re  vi- 
fum  eft,  ut  Britannica,  obfervare. 

IX.  Suos  liberos,  nifi  cum  adoleverint  ( J.  Cae- 
farem  Icgis)  ut  munus  militiae  fuflinere  pojfint, 
palam  ad  fe  adire  non  fatiuntur. 

X.  Viri  quantas  pecunias  abuxoribus  dotis  no- 
mine  acceperunt,  tantas  ex  fuis  bonis  aeftima- 
tione  fatla  cum  dotibus  communicant.  Hujus 
omnis  pecumae  conjunclim  ratio  habetur,  fruc- 
tufque  firvantur  ;  uter  eorum  vitafuperarit,  ad 
eumpars  utriufque  cum  fruclibus  fuperiorum  tem- 
porum  pervenit. 

XI.  Vtri  in  uxores  ficuti  in  llberos  vitae  necif- 
que  habent poteftatem.  Infimulat  hinc  falfijufti- 
nianum  Bodinus  s,  quod  patriam  praeut  Ro- 
manis  poteftatem  aliis  non  fuiffe  adfirmat. 

XII.  Cum  paterfamilias  illuftriore  loco  natus 
decejftt,  ejus  propinqui  conveniunt,  itt  de  mor- 

■  te,fires  in  fiificionem  vcnit,  de  uxoribus  in  fer- 
vilem  moditm  quaeftionem  habent,  &  Ji  comper- 
tum  eft  igni  (huc  juris,  quo,  m  Vulcano  facrandis 
uxoribus  quae  nefaria  fe  maritorum  caede  pollu- 
unt  fceleftae,  nunc  utimur,  jurifperitiflimus  ille 
vir  fummus  &  digniflimus  per  univerfam  Angliam 
judiciis  privatis  praefes  D.  Edwardus  Coke,  eq. 
aur.  refert  antiquitatem  h)  atque  omnibus  tor- 
mentis  excruciatas  interftciunt. 

XIII.  Servi  &  clientes,  quos  ab  iis  dilec- 
tos  ejfe  conftabat,  juftis  funeribus  confeEiis  una 
cremabantur. 

X  I V.  Sancitum,  ft  quis  de  republica  a  fini- 
timis  rumore  aut  fama  acceperit ,  uti  ad  ma- 
giftratum  deferat,  neve  cum  quo  aliquo  com- 
municet. 

X  V.  Magiftratus  quae  vifa  funt  occultant, 
quaeque  ejfe  ex  ufu  judicaverint  multitudini 
produnt. 

XVI.  T)e  repub.  nift  per  cShcilium  loqui  non 
conceditur. 

XVII.  Armati  (ita  mos  gentfe  mzr,-,;inquitLi- 
vius  ■ ,  &  de  Germanis  Tacitus)  in  concilium  ve- 
nerunt. 

XVIII.  Mos  inolevit,  Plutarcho  legitur  k ,  ut 
pacis  &  belli  cum  foeminis  conftlia  inirent,  Ji 
quae  quaeftiones  cum  fociis  inciderent,  ea- 
rum  arbitrio  has  committerent.  Idem  Cecro- 
piis,  priufquam  majore  foeminarum  numero,  ut 
cx  Varrone  perhibet  Auguftinus ',  fuffragante  poft- 
habitus  Minervae  Neptunus.  Apagete  Simoni- 
des,  &  quicquid  eft  vefttum  indigniffimi  nitidioris 
fexus  maftiges.  Expurga,  quin  obtura  os  Ange- 
rona  Eubulo,  qui  bonarum  foeminarum  Penelo- 


Rcuch.  lib.  1.  de  ^rt.  Cabaliftic.  *  Lipf.  Stoic.  pliyfiolog.  lib.  3.  diflert.  11.  8c  vide  Forcatulum  1.  de  Gall.  imperio. 

1 1.  concors  Plutarch.  in  orat.  2.  de  efu  carnium.  d  Senec.  cpift.  91.  e  Clem.  aftrom.  f  Apud  P.  Merulam.  in 

■  nogr.  part.2,  lib.  3.  '  Bodin.  lib.  1.  de  repub.  cap.4.  h  In praefat. ad lib. 6. relat.  '  Liv.lib.21 

•.  de  vitt.  mulierum.  '  Auguft.  de  Civ.Dei,  lib.  18.  cap.o. 


Laert. 


*  Plu- 


/OL.    II. 


lirtir 


pem 


981 


J  A  N  U  S    Anglorum. 


pem  ultra  &  Alccfcem  inficiatur  excrefcerc  calcu-  cs,  nec  potes  magis,  quifquis  es,  non  agnofi  c 
lum  a.  Quam  latus  Gallarum  in  fummis  rerum  minime d^fuiffe  midieri  (qucd  de  Sexburga  C. 
neque  immcrentium  confiliis,  prucientiae,  virtuti  walchii  occiduorum  Saxonum  regis  viduata  ux  5 
honos  ?  Quantus  etiam  &  hodie  quotannis  VIII.  fcribit  Malmesburienfis^^/VvYaJ  ad  obeunda  jK 
id.  Maii  Aureliis  ftatuae  Joannae  Darciac  Lotha-  ni  munia,  ipfa  novos  extrcitus  moliri,  vetfa 
ringae  fuper  Ligerim  fl.  creclae  ?  chariiTimam  pa-  tenere  m  officio,  ipfa  fubjecJos  ckmenter  modL 
triam,  adepta  mirum  in  modum  defperatis  rebus  ri,  hojiibm  mimciter  infnmcre,  prorfus  om% 
victoria,  dcmcritae b.  Sexum  fane  hunc  antiquitas  facere  ut  nihil  praeter  fexum  aifcerneres.  Ci  $ 
adaeque  atque  virilcm  ftatuit,  ut  mittam  alia,  di-  de  fummis  &  vere  rcgiis  virrutibus  optime  cec 
vinum.  Cum  Jove,  Neptuno,  Plutone,  diis  regna- 
bant  in  coelo,  mari,  terris,  Juno,  Salacia,  Pro- 
ferpina  dcae.  Imo  triplici  Vanonis  theologia, 
dcae  quam  divi  plures.  Jpfa  qiioque  &  cidtu  ejt 
&  nomine  fotmina  virtus  c.  Sed  C.  Agrip- 
pam  foemineam  declamando  praeccllentiam  non 
ago  :  res  ipfa  nimium  loquitur.  Quod  dc 
Britannis  Cornelius  Tacitus  d,  hoc  addo  :  fotitos 
foeminarum  dnclu  bellare  -,  &  fexum  in  imperiis 
non  difcernere.  Queis  focminas  jurepraeefle  (-<#- 
'y$4  ^t?  a.XvJw  (c  (riheyv  dmejiv,  ut  Euripides e) 
funt  qui  magnopere  negant.  Caeterum  ii  maxi- 
me,  qui  Salica,  quod  aiunt,  lege  fubnixi  mares 
tantummo  Jo  fupremi  Francorum  gubernaculi  fcri- 
bunt  haercditario  capaccs,  mordicus  tenenf,  &  tu- 
entur  infefli  &  inviil  Anglorum  juri.  Ab  hoc 
ftarc  non  modo  Pharamundi  leges,  fed  ipfam  na- 
tufam  ;  Eff,  ait  Andegavenfis  Eodinus ',  gynae- 
cocratia  naturae  legibus  inimica,  quae  viris  pru- 

dentiam,  robur  animi,  magnitudinem,  imperandi  bus)  in  hoc  potifllmum,  antiquis  non  vereturp 
vhn  dedit,  foeminis  ademit  ;  atqui,  Bodine  mi,  palare  membranis,  convenire,  G>nod plurimim 
nonne  prudentia,  robur,  animi  magnitudo,  &  ar-  rae  corpori  & petnlanti.ie  jugittr  indidgent,  qi 
tcs  imperatoriae  minorum  regum  tutoribus  ma-  nec  mitites  in  fallaciis  &  circumventionibtts 
gis  profefto  quam  regibus  ipfls,  donicum  adoleve-  tiorcs  exiflunt,  nec  exiftere  conantur,  quod  m 
rint,  optanda,  requirenda  ?  puto  hercle.  Cur  tes  per  intervalla  fallunt,  foeminae  vero  cor, 
nam  ideo  Blanchiae  hautquaquam  extorfit  ifta  ra-  nuis  deceptionibus  invigilant,  amafws  quibui 
tio  D.  Ludovici  tutelam  ?  Ifabellae  fub  Carolo  VI?    terint  modis  emungent  &  fpoliabunt,  fomnicuk 


poeta  &  caetcra  longe  dodiffimus  vir  quant  < 
pretii k . 

Si  quafdam  tacuiffe  vetim,  quamcunque  . 

cebo 
Major  erit  :  primos   acJus  veterefque  ■ 

bores 
Trofquar  ?    ad  fefe  revocant  praefen  1 

mentem  : 
Jujiitiam    dicam  ?    magis    at    cltmen.\ 

fplendet. 
Viclrices  refram  vires  ?  plus  vicit  inen , 

Quid  Gcrmani  majores  noftri  ?  ineffe  iis  fancl  1 
aliquid  ac  providum  ;  nec  confilia  earum  afper  ■ 
bantur,  nec  refponfa  negligebant,  plerafque  au 
fccntc  fupcrftitione  arbitrabantur  deas.     Siet . 
que  a;  7>J&lzcls  damnatus,  qui,   ncfcio  quis  fp  • 
cus,  militibus  eas  (Thrafonibus  ac  Pyrgopolin 


Catharinae  de  Medicis,  dum  cinfti  diademate  pu- 
pilli  Francifcus  &  Carolus  fratres  ?  Mariae,  reg- 
nante  jam  nunc  Ludovico  XIII?  An  ad  mulie- 
brem,  ut  vetuftiora  recolam,  caecutiebant  natu- 
ram  Judaci  in  imperio  Deborae  Sifera  triumphato, 
&  facris  fatis  laudatae  ?  An  Itali  in  prudentiillmae 
Amalafinclae  ?  Halicarnaflci  in  fortiilimae  Artemi- 


vigiliis  attenuabunt,  &  id  genus  aliis  diripentk 
furore  Baccharum  nequaquam  indignis.  Impe 
um  focminis  indulfit  Plato  ',  haut  abftulit  (effu 
unt  quicquid  politicorum  interpretes)  Ariftoteles 
Nulli  praecfufa  eft  virtus,  omnes  admittit.  Atq, 
Hermes  ille  Tcr  Maximus  n  in  Poimandra,  p: 
fua  (&magna  certe  ea  fuitprae  quam  caligantiu 


fiae  ?  AEgyptii  (in  iis  forum  ac  negotia  foeminae,     philofophorum)  coeleftium  cognitione,  myfticu 


viri  penfa  ac  domos  olim  curabant s )  &  AEthio- 
pes  in  Nicaulae,  quam  Sophiae  cupientiflimam 
honorirlce  excepit  fapicntiflimus  poft  homines  na- 
tos  Selomo?  An  Afiyrii  in  magnificae  Semirami- 
dis  ?  Maflagetae  in  ultricis  Tomiris  ?  Palmireni  in 
caftifllmae  Zenobiae  ?  In  aliarum,  ne  infinitus  fim, 
practer  Francos  (idcirco  hos  foemineum  afperna- 
tos  vult  I.  Goropius  h  imperium,  quod  fub  Vefpa- 
flano  Bruderorum  rcs  vicinae,  dum  faftidiofa  illa 
fatidica  Velleda  praeerat,  minus  foeliciter  cefllfle 
confpexerant)  ad  unum  omnes?  Matildae  noftrae 
bene  novi  perjuros  barones  viam  ad  Anglicanum 
fceptrum  praeclufuros,  turpiter  turpe  cauiatos_/zVi?/' 
nobiles  foeminae  fubderentur.     Nec  tamen  Icenis 


'AppewBiiAs©-  menti  Deo  totius  univerfi  impei 
tori  adfcribit  nomen.  Effliftim  iliae  a  cunabu 
fupremae  fraenos  adminiftrationis  nimio,  ad  hui 
fane  audiunt  modum,  amant ;  &  eas  quis  nor, 
Amatis  vero  quod  exoptatifllmum,  id  amant 
invidere  piaculum  efto  ;  &  mihi  nefas,  ut  tant, 
humani  genetis  folatio,  tam  dulci  labores  inti 
afperrimos  vitaeque  viciflltudincs  delinimento,  1 
charifllmo  fupremae  naturae  dono  fententia  pr 
viribus  non  accederem.  Sed  rurfus  ad  Caefar 
Galios. 

XIX.  Tlerique  cum  aut  aere  alieno,  aut  mat 
nitudine  tributorum,  aut  injuria  potentiorum  pn 
muntur,  fefe  in  fervitutem  dicant  nobitibm.  1 
kos  eadem   omnia  funt  jura,    quae  dominis  1 


ab  illa,  Gildae  Leacna,    Boodicia,   aut  a  Chartif- 

mandui  Brigantibus  contractam  legeris  turpitudi-    frvos. 

nem ;  utrifque  legcris  gloriam  &  decus.     Divam         Sunt  autem  &  de  Britannis  ipfls  fignatc  hae 

hic  foeiicifllmac  memoriae,    Britanniae  delicias,     relata. 

Elizabetham  noftram  non  meminifle  non  potis 

■  Athcnseus.  b  Paul.  AEmi!.  hift.  Franc.  10.  CI^.  CCCC.  XXIX.                   c  Ovid.  de  art.  amandi  5.                   •»  Tacit.  in  v( 

agric.  &  anna!.  r^..  c  Euiipid.  in  Mcdea.                       f  Bodin.  lib.  6.  de  repub.  cap.  y.                     £  Pompon.  Mcl.  lib.  1.  cap. 

h  Gorop.  in  Francicis.  'Malmesb.  ]ib.  1.  geffi.  reg.  cap.    2.                      k  Connub.  Tajn.  &  Ifis.                     '  Plato  lib.  j-.  de  rcpul 

■  Arift.  Poli.  1.  cap.  uit.  "  Trifmegift. 

XX.  Uttintu 


83 


J  A  NU  S    Anglorum. 


984. 


XX.  Utuniur  nummo  aereo,  aut  annulis  (fub- 
ruunt  nonnulli  laminis)  ferreis  ad  certum pon- 
s  examinatis  pro  nummo.  Verum  nundinas  & 
mmitm  refaiant,  dant  res  cV  accipiunt,  ait  re- 
ntior  Solinus a .  Simul  cum  Romanis  fignandi 
cuniae  morem  crcdit  in  Cattieuchlanis  G.  Cam- 
nus  advcnille.  Ex  Cenfuali  Normanni  libro 
dc  de  nummis  loci  opportunum  meminilTc)  ut 
ad  vcteres  Romanos,  ita  apud  noftros  majores 
cuniam  adpenfam  (quod  Gervafio  item  Tilbu- 
nfi  docetur )  animadvertit  is,  &  numeratam. 
>manis  autcm  vc&igalia  penfitabant  b ;  cufi  ad 

::c,  variifque  animalium,  &  fatorum  percuffi 
■  mis  effodiuntur  fubinde  nummi.  Et  perve- 
lo  legitur  chronico  Abendonenfis  monafterii  a 
[fla  &  Ina  regibus  fundati,  prmis  jatlis  fun- 
\mtntis,  vetuftiffimos  daemonum  ac  fatyrorum 
:  aginikus  infculptos  inventos  fuiffe  c.  Britan- 
\  :os  merito  inteiiigas. 

XXI.  Leporem,&  gallinam,  &  anferem  gufta- 
I  fas  non  putant  :  haec  tamen  alunt  animi  vo- 
'1  tatifque  caufa.     Duntaxat  leporem,  gallinam, 

5  anferem  nequeo  dicere  ob  quam  rem.  Pytha- 
»icum  quiddam,  &  Judaicum  video  mixtum. 
t1  mque  generatim  minime,  verum,  cum  deledu 
t  malium  efu  abftinebat  Samius  d. 

£XII.  Uxores  habent  deni  duodtnique  inter  fe 
■.arnunes,  &  maxime  fratres  cum  fratribus,  & 
.  entes  cum  liberis.  Sedfi  qui  funt  ex  his  na- 
U  eorum  hakentur  liberi,  a  quibn-s  primum  vir- 
\i  ?s  quaeque  dutlae  funt.  Scelus,  -  &  confufa 
x  lium  naturae  jura  ! 

T)ii  meliora  piis,  erroremque  hoftibus  iftum e .' 

6  ncque  Britannis  communitas  Platonica  plus 
Ik  opprobrii,  quam  promifcuus  ille  Thufcis  & 
in :  Cecropem  (qui  <Si3uk  dictus)  Atticis  coitus, 
ri  opompo,  Suida,  &  Athenaeo  auftoribus f . 
5;  n,  ut  plurimum,  noftros  unis  taedis  fcribit  in 
H  :paratione  evangelica  Eufebius5  contentos.  Num 
re  male  Caefarem  intellexerit  Chalcondylas  qui 
C.  nte,  &  qui  excurrunt,  annos  fcriptioni  Athe- 
ni:  ^acans,  &  ad  noviffimum  feculum  prifca  for- 
lit  nimio  ofcitanter  trahens,  Ottando  quis  (de 
Brannis  mjy-^voic,  adferere  eft  aufush)  amici 
do  um  vocatm  ingrediatur,  primum  cum  amici 
ux  -e,  mos  eft,  concumbat  &  deinde  benigne  ho- 
fpi  0  excipiatur  ?  An  liberrime  hofpitibus  offici- 
"tii  (faiutis  arrhabo)  ofculum,  quod  de  noftris 
iptiatim  funt  qui  notant',  libatum  Chalcondy- 

u  lufit  offuciis  ? 

Egi  (c  &*  vjivioxai  $iK'J.fJia-<n  d$iz  ■n?-\i<;. 
01 1  Theocritus  k.    Et, 

Hui  vult  cubare  pangit  faltem  fuavium. 
Pl;  :i  fervus J .     Atque  ille  alter. 


Et, 


Quaero    deinde    iUerebram  ftupri,  principio 
eam  Javium  pofco. 

Et  jam  illud  non  placet  principium  de  of- 


Alcumenae  zclotypus  Amphitruo.  Atquc  lafci- 
vo  male  metuens  genio  formofi  afpernatus  eft  of 
culum  Agefilaus.  Parva,  ut  inquit  ille,  leves  ca- 
piunt  animos  n .  Novit  haec  Graecus  nofter  & 
impudicum  illud  fortaife  ruminatus  eft : 

fi  non  &  caetera  fumffit 

Haec  quoque  quae  fumpfit  perdere    dignus 

erat  °  . 

Quin  rrnMtm+oo-TcLr©*  J.  C.  torum  Baldus  p  patris 
fponfionem,  admiflb  ad  ofculum  a  fllia  proco,  ha- 
beri  ratam  dedit  in  refponfis.  Quod  tamen  ad 
nos  fpectare  jus,  perridiculum  eflet  autumare  °- , 
ubi  non  adfuftis  columbantes  labris  Catuliiana, 
&  imprefia,  mollefve  morfiunculas,  fed  levia,  ore 
verecundo,  pudica  &  fororia  facilc  praehibent  fa- 
lutantibus  &  urbane  &  puellae,  &  nuptae.  O- 
mifia  fempcr  rufticitatis,  data  raro  arguunt  impu- 
dicitiae.  Neque  fibi  obvertunt  caperata  cornua 
fronte,  aut  male  metuunt  fufpicaces  ab  hoc  more 
(extra  quam  forte  Kt&lefioAo:  quis)  mariti.  Lu- 
fciofus  forfan  haec  Chalcondylas  per  tranfennam 
vidit,  &  errore  eft  abufus,  dum  nimirum  Britan- 
nos  jugali  fretos  fiducia  zelotypis  Italis,  Venetis, 
Hifpanis,  &  fuis  etiam  popularibus  compofuit. 
Quos  tam  caute  pudicitiae  fepta,  cuftodes  catos, 
&  munimenta  (ut  plurimum  mecaftor  incaflum) 
tanta  fedulitate  &  dubia  fide  ponere,  mirum,  cum 
velut  ab  oraculo  fint  illa,  tametfi  lafcivo  : 

Quod  licet  ingratum  eft,  quod  non  licet  acri- 
us  urit. 
Ferrem  eft,  fi  quis,  quodfinit  alter,  amat. 
Si  qua,   metu  dempto,  cafta  eft,  ea  denique 
cafta  eft  -, 
Qtiae  quia  non  liceat  non  facit,    illafa- 
cit. 
Ghti  timet  ut  fua  fit,   ne  quis  fibi  fubtrahat 
illam  -, 
llle  Machaonia  vix  ope  fanus  erit ' . 

Propenfam  quis  ignorat  in  vetita  naturam  >  &  li- 
cita  faepius  amittit,  qui  tentat  illicita  ;  quin  tu- 
tior  fane  liberrimus  ille  thermarum  in  Germania 
Badenfium  mos,  quam  (^nXoiwn^.v. 

quis  non  bonus  omnia  malit 

Credere,   quam  tanto  fceleri  damnare  puel- 
lam ( ? 

Verum  to  p.  TtL^isyiv  tpyiv  iai  Tninjjje^zx,. 

Oftendit  I.  Caefar  Britanniam  pofteris  potius 
quam  tradidit  :  utut  Malmesburienfis c  m  La- 
tias  ab  eo  jurare  leges  compulfam  ait  j    incolis 


1   iin.  Polyhift.  cap.  jj-.  b  v.  Plutarch.  quaeft.  centuriat.  Rom.  41.  c  Bria.  Twin.  lib.2.  apoiog.Oxon.  §.  77-  v.  Piutarch. 

Ijnv".  lib.  4.  cap.  7.  *  Laert.  lib.  8.  Plutarch.  iympof.  lib.  8.  cap.  8.  c  Georgic.  3.  f  Athen.  dipnofoph.  lib. 

''-<    13.  Ec  Suidas  in  Kinfis^.  £  Eufeb.lib.  6.  praepar.   evangelic.  h   Apud.  Abrah.  Ortelium  in  Theat.  mund. 

'  Ali  '«■  Boemus  &c.  k  Theocrit.  Eidyil.  3.  &  »«.  '  Plaut  Curculio.  ™  Amphitr.  8c  Cafina.  "  Piu- 

^ci  e  aud.poet.  °  Ovid.  de  art.  amand.  1.      '         p  Bald.  f.  confil.  78.  '  Alber.  Gen.  de  Nupt.  2.  cap.  13.  r  Ovid. 

Anx  1.  elcg-  19.  &  3.  eleg.  4.  &  lib.  1.  de  remed.  amoris.  £  Virgil.  in  Ceiri.  J  Malmesb.  de  geft.  reg.Ub.  1.  cap.  1. 


cette 


?8$ 


J  A  N  U  S    Anglorum. 


98, 


certe  vix  minuit  (nam  impofita  tributa  brevi  ex- 
cufllt  defe&io)  LL.  libertatem.  O&aviano,  Ti- 
berio,  &  Caligula  imppp.  eadem  funt  omnimo- 
do  ufi,  fruiti.  Aulus  Plautius  Praetor  Claudii 
Caef.  aufpiciis  exercitum  in  Britanniam  duxit 
"Hmv  Si  a?Z\oi$  (  incolae,  ita  Dio  a)  £a<7iAs-~c« 
v&gp&t&yfjLivoi,  i.  regibus  diverfis  fubjecli.  Ca- 
ratacum  &  Togodunum  Cunobellini  regis  filios 
vicit,  tranfmifit  &  ipfe  in  infulam  Claudius,  con- 
latis  fignis  dimicavit,  vi&oria  potitus  Camalodu- 
num  Cunobellini  regiam  coepit,  incolis  arma 
ademit,  Plautio  regendos  fubigendofque  rcli- 
quos  mandavit,  Romam  fe  ipfe  recepit,  fplendi- . 
diflimo  faftufque  pleno  honoratus  triumpho.  Hic 
enim  is  fuit  : 

Cuique  Britanni  terga  dedere 

"Ducibus  noftris  (Seneca  Tragoedus)  ante  ig- 

noti 
Jurifque  Jui  b 

infula,magnam  partem,in  Romanorum  poteftatem, 
&  praefidialem  redafta  provinciam,  Colonia  Cama- 
lodunum,  authorcs  Tacitus  &  Dio  c,  valida  vc- 
teranorum  manu  deducitur  in  agros  captivos,  fub- 
Jidium  adverfus  rebelles,  &  imbuendis  fuciis  ad 
officia  legiim.     Prifcus  de  ifta  fic  lapis  : 

CN.    MVNATIVS.    M.    E. 

PAL.    AVRELIVS. 

BASSVS.  PROC. 
AVG. 
PRAEF.  FABRO.  PRAEF.  COH.  III.  SA- 
GITARIORVM.  PRAEF.  COH.  ITERVM. 
II.  ASTVRVM.  CENSITOR.  CIVIVM. 
ROMANORVM.  COLONIAE.  VICTRI- 
CENSIS.  QVAE.  EST.  1N.   BRITANNIA. 

CAMALODVNI  d. 

Templum  ad  haec  Claudio,  ara  (feu  ut  placet 
Lipfio  arra)  aetemae  dominationis  conftitutum. 
Sed  parum,  inquis  tu,  haec  ad  rem  noftram  ;  imo 
maxume,  &  quae  inftituta,  leges,  mores,  &  Ro- 
mana  omnia  in  Britanniam  peregre  adferunt.  Prop- 
ter  fanum  S.  Albani  in  agro  Hartfordienfi  mu- 
nicipium  certe  fuit  fedes  Cafilbellini  Verulamium, 
&  municipes,  ex  Agellio  e  docemur,  fuere  cives 
Romani  ex  municipiis  fuo  jure  utentes  &  legibus, 
muneiis  tantum  cum  pop.  Rom.  honorarii  parti- 
cipes  i  caeterum  Coloniam  Camaloduni  (ajpal&on 
Eflexiae)  habemusquae  alia  neceflltudine  nixa,  ex 
civitate  propagata,  jura  inftitutaque  omnia  pop. 
Rom.  non  fui  habuit  arbitrii.  Sirempfque  alibi 
hac  infula  non  uno  loco.  Praebet  averfa  pars 
Severi  imp.  nummi, 

COL.  EBORACVM.  LEG.  VI.  VICTRIX  f. 


&  Septimii  Gctae  numifma  altrinfecus, 

COL.    DLVANA.   LEG.  XX.  VICTRIX.  I 

Ogygiam  Divanam  (cum  PtoIemaciDeunana  hac: 
cadem)  interpretatur  Cornaviorum  Ceftria.  Pril 
dein  fragmentum  in  Bathoniae  moenibus  portai; 
prope  borealem  faxi  ita  fert  infcriptio  :  - 

s   DEC.  COLONIAE.    GLEV.  VIXIT. 
ANN.  LXXXVI. 

Glevum  quae  nobis    Gloceftria.     Idipfum  for 
Colceftriae  jus,  nifi  a  Colno  fubterlabente  fl.  m 
velis  originationem.     Hic  denique  populus  qu 
(inquit  ad  Albinam  Seneca  h  )  colonias  in  omn 
provmcias  mifit  ?  ubicunque  vicit  Romanus  h\ 
bitat.     Plures  ecce   provincia  Britannica ;    qir 
rum  aliam,  a  Britannorum,  rempublicam,  atq 
alias  leges  in  ipfa  licet  confpicari,  quarn,  c  cl.  vi: 
antiquitatis   callcntiflimo,    ac  undiquaquc  lon 
do&ilfimo  &  celeberrimo  J.  Lipfio',  dabimus,  pi, 
deduftionem,  conftituendi    formula.      Ratio 
modus  erat,  fic  ille,    ut  agri  dividerentur   vi 
tim  :   idque  a  III.  viris,  quos  graves  &  prndt 
tes  viros  huic  rei  legtre  Joleuant,   qui  &  fei 
agrofque    &  ipfum  oppidum,  Ji  condi  ndum  cj] 
difponebant,    &  jura  ac  formam  novae  qit 
reipublicae  dabant.    Sic  tamen  ut  omnia  Rom< 
&  urbem  matrem  referrent,  ipfifque  qaoque 
cis,  fora,  capitolia,  templa,  curiae  pro  illa  iti 
gine  effent,  &  in  gubernatione  1)uumviri  ph 
que  locis   quafi  II.    Confules,    AEdiles  item 
'Decuriones  pro  Senatu  •,  quae  ille.      Haut  in 
ria  igitur  Beatus  Gildas  ;  Non  Britannia,  fed  1 : 
mania  cenfebatur.     Et  antiquum  a  Jofepho  5  • 
ligero  e  fitu  vindicatum  carmen  k. 

Mars  pater,     &  nofirae  gentis  tutela  6  ■ 
rine, 
Et  magno  pofitus  Caefar  uterque  polo ; 
Cernitis  ignotos    Latia  fub  lege  Britani,   . 
&c. 

Imperiale  Gynaecium  Ventae  Belgarum  '  ('-  : 
die  Wintoniae)  atque  id  genus  quae  funt  a  ; 
mifla  facio. 

Vefpafiano,  Tito,  &  Domitiano  Caess.  ld-   ; 
tus  agebat  hic  Taciti  focer  Julius  Agricola  m.  i 
civiles  hortabatur  is  mores  barbaros,  ufque  ao    - 
ut  habitus  Romanorum  honor,    &  frequens  p- 
ga  ;  atque  ut  Juvenalis  Satyra, 

.1 
Gallia    caufidicos    docuit   facunda    Brik- 
nos  n . 

Redintegrata  adfulfit  imperante  Commodo-fi-  1 
tannis  lux  Chriftiana.      Lucius  rex  ChriftianaW 
primus  (habuerunt  enim  Romani,  ut  in  caet('is» 
ita  in  Britannia   fervitutis   inftrumenta  &  rip)  h. 
procurantibus  Fugatio  &  Damiano  obfignatiopn  , 


•  Dio  hift.  Rom.  lib.  60. 
12.  Tacit.  num.  7f. 
»  Lipf.  lib.  1.  de  rmg.  Rom.  cap 
Agric  "  Juvcnal.Sat.  6. 


b  Sencc  in  Oflav.  acT:.   1.  c  Tacit.  lib. 

Agell.  lib.   16.  cap.  13.  f  Camdcnus. 

6.  *  Gildasincpift.de  excid.  Brit. 


.  ann.  Dio  lib.  <5o.  hift.  d  Camden.  &  W- 

8  Decurioni,  ''  Senec.  ad  Alb.  q 

1  Notitia  Provinc.  ut  Imp. 


regenerat'" 


J  A  N  U  S     Anglorum. 


5*7 

■czncrationis  ab  Eleutherio  P  P.  felicker  acce- 
> ,  &  facras  aeternae  falutis  kges  a.  Voluit 
S,  jctiit  ctiam  profanas  : 

fttraque  ab  hac  terra  caetera  terra  petet: 

i  Romana  cecinit  diu  antehac  Nafo  \  Eleu- 
1  rius  autcm  5  'Petiiftis,  ita  refcripfit,  a  nobis  te- 
r,  Romanas  &  Caefaris  vobis  tranfmitti  c  ; 
'rbus  ia  regno  Bntanniae  uti  voluijiis,  leges 
trnanas  &  Caefris  femper  rcprobare  poffumus, 
k  ??n  *Dei  nequaquam.  Sufrepijtis  enim  nuper  mi- 
d  uione  divina  in  regno  Britanniae  legem  &  fi- 
4  -i  Chrifti,  habttis  penes  vos  in  regno  ntram- 
7  ■  pagiuam  ;  ex  illis  T)ei  gratta  per  confili- 
%  regni  veftri  fume  legem,  &  per  tllam,  T)ei 
v  ientia,  veftram  reges  Britanniae  regnum.  Vi- 
c  ius  vero  1)ei  eftis  in  regno.  AEvi  injuria 
c,  cquid  de  hoc  magni  fplendoris  principe  fit 
i.  crverfum,  tide  ifthoc  conftat  antiquorum,  ger- 
r  Paganorum  germanas,  Daemonumque  latriam 
v  i  Dei  cultui  propediem  cedere  occoepifie,  pul- 
[Lue  archifhminibus,  III.  &  XXVIII.  flamini- 
t;  archiepifcopos  totidem  &  epifcopos  (archie- 
r.  copisfedes  Londini,  Eboraci,  &  in  urbe  Legio- 
r  m)  fuecidaneos  datos  ;  queis  atque  aliis  viris 
I  o  vacantibus  pojfeffiones  &  territoria  abun- 
aiter  rex  conferens  chartis  &  munimentis 
c  nia  communivit.  Ecclefias  vero  (fic  Monu- 
1  :thenfis  &  Fiorilegus)  ita  conftituit  ejfe  liberas, 
t.  quicunque  malefaclor  ad  illa  confugeret,  illae- 
I  ab  omnibus  remaneret. 

SubConftantino  Caefare  (cujus  ad  Britannicum 
c  regium  fanguinem  plerique  retulere  natales  d ) 
jiefuit  Britanniae  praefeftus  praet.  Galliarum. 
I  nc  ille  cum  caetetis  Illyrici,  orientis,  &  Ita- 
ij:  inftituit  :  fub  eo  vicatius  Britanniae  (cujus 
i  ignia  liber  claufus,  &  viridi  teclus  corio)  Spec- 
t  >ilis  titulo  honoratus.  Parebat  &  huic  II.  con- 
1  ares  &  III.  praefides  (pro  quintuplici  provin- 
(  e  fectione)  qui  caufas  civiles  &  criminales  au- 
c  ibant.  Atque  pofttemam  hic  de  Britannis,  ac 
i  Britannia  Romanis  LL.  qua  nempe  fuppeditant, 
cos  habeo,  fcriprores  columnam  figo. 

Incurfantibus  poftmodum  ad  feptentrionem,  & 

1  :ras  provincialium  cottidie  depopulantibus  Sco- 

1    &   Picris,    auxiliares   a  Romanis  implorantur 

1  piae.     Romae  interea   pari  infortunio  immi- 

i  :ns  Gothorum  furor  minirabatur  ;  tota  timebat, 

iitmebat  Italia.     Cujus  ad  propugnandum  liber- 

r:em    conlatis  viribus  fuit  accinclum  plufquam 

ragens  imperium.   Hac  igirur  Britannis  fruftra- 

' ).     Itaque  Vortigernus,  cui  fumma  fuit  rerum, 

bfidiarios  e  vicina  Germania  accivit  &pellexit. 

:d  Carpathius  leporem.     Saxones,  Angli,  Jutae, 

ifones   hoc   nomine,     fub   Theodofii  Junioris 

'  mpora,  myoparonibus  adpellunt.     Soli  tandem 

.Icedine  (numerofa  popularium    infequente  mi- 

atione,  &  circa  id  tempus  fatales  fuere  per  ter- 

rum    pene  orbem  migrationes)  &  fummi  im- 

rii  cupidine  ducti,  icio   cum  Piclis  foedete,  fu- 

:ftum  in  novitios    hofpites,   lub  quis  ftipendia 


988 


erant  meriti,  movent  bellum  :  &  Ut  paucis  cx- 
pcdiam,  exutis  dcnique  avorum  fedibus  Britan- 
nis,  mctipfos  Angliae  (ab  illis  fic  dictae)  evehunt 
in  heptarchiam  e.  Vario  tamctfi  nomine,  re  e- 
apfe  iidem  &  Saxones.  Nomen,  tunc  tempo- 
ris  in  Germania  fufiflimum,  quod  non  Albi, 
Rheno,  Odera  fl.  Hafliae  &  f  huringiac  confi- 
niis,  ac  occano,  ut  recentioribus  geographis,  termi- 
natum,  vcrum  &  in  Cherfonefum  Cimbhcam  uf- 
que  erat  exporredum.  Marirumos  Briranmam 
adnavigafle  eft  veri  fimillimum.  Primo  nin.irum 
Horfam  &  Hengiftum  e  Batavia,  comitante  Sax- 
onum  caterva ;  confluxifle  dein  e  Jutia  Jutas 
(vocabulo  ifthoc  Danos  ipfis  Saxonici  imperii  in- 
cunabulis  httora  noftra  occupafle  vincir  Janus  Dou- 
za  *  :  ex  Angela,  juxta  Camdenum,  fub  Flems- 
burgo  urbe  Slefwici  Anglos,  e  Frifia  (Procopius 
cft  auclor  s)  Frifones  :  univerfos  Saxones  inju- 
ria  nullus  dixeris  ;  nifi  &  injurius  Fabius  Quaeftor 
AEthelwerdus  fuae  genti  h.  Floruit  is  DCL. 
ante  annos  Ethelulphi  regis  nepos  &  fuis  edifler- 
tat  verbis  fuiffe  gentem  Saxonum  in  tota  mari- 
tima  a  Rheno  fl.  nfque  in  Tioniam  urbem  quae 
nunc  vulgo  IDanmarc  nuncupatur.  Nequecnim 
Danmarciam  in  contiguis  Ultrajectinorum  &  Am- 
ftelianorum  territotiis  ob  anguftiam  tractus  fas  eft 
hic  exiftumare.  Quae  igitur  de  Saxonibus  pauca 
Adamus  Bremenfis  ex  Einhardo  eft  tralcquutus, 
quippequorum  r.ntiquinoftriSaxones  conjiciopar- 
ticipes,  ita  fubdo. 

XXIII.  §fuatuor  differentiis  gens  illa  confftit  \ 
Nobilium  fc.  liberorum,  libertorumque  atqu  fer- 
vorum.  Et  Nithardus  de  fuo  aevo  k  ;  in  Ethe- 
lingos,  i.  nobiles,  frilingos,  i.  ingenuos,  &  laz- 
zos,  i.  fervos,  difpertivit.  Legibus  firmatiim.  ut 
nuila  pars  in  copulandis  conjugiis  propriae  fortis 
terminos  tranfeat ,  fed  nobdis  nobdem  ducat, 
liber  liberam,  liberius  cenjungatur  libertar?, 
&  fervus  ancillae.  Atque  in  legibus  Henrici 
ducis  Saxoniae  imp.  Elecli  de  Torneamentis  : 
Gfuum  nobilis  aliquvs  civem  duxijfet  uxorem  aut 
rufticam  mulierem,  kuk  interdicfus  erat  ludus 
ifte  ufque  in  tertiam  generationem,  uti  fert  Seba- 
ftianus  Munfterus  f.  Vetabant  &  XII.  tab.  patri- 
ciorum  cum  plebeiis  connubia ;  quod  lege  Canu- 
leia  poft  abrogarum.  Proportionem  enim  non 
arithmeticam,  quae  conftat  aequalibus,  neque  a- 
deo  geometricam,  quae  fimilibus,  fed,  quae  con- 
cinentibus  diflimilibus,  muficam  connubiis  &  pr> 
liticj  &  J.  Cti  cenfent  adhibendam.  Plebeia 
locuples  patricio  egenti  nubat  ;  pauperem  plebe- 
iam  patticius  ducat  factiofus,  &  opulentus  ;  diiii- 
militudinem  in  harmoniam  concinnet  ex  Poro  & 
Penia  genitus  amor,  difcorfque  haec  concordia 
foetibus  apta  eft  m.  Nam  bene  fibi  fit  dota- 
tum  oportet  atque  Craflb  quam  Iro  propiorem, 
qui  ob 

-----  multas  in  magnis  doiibus 
Incommoditates,  fumptufque  intolerabiles. 

indotatam     cum    Plautino    Megadoto     uxorem 


'  Phtln.  in  vita  Eleutherii.  *•  Ovid.  I.  Faft.  ;  J.  Fox.  hift.  ecdef.  lib.   t.  d  Zofim.  lib.  1.  Notit.  Provinc. 

.  imper.  lib.  I.  comm.  cap.  f.  &  tib.  i.comm.  Pancirolli  cap.  69.  c  Longa  efl;  injuria  longae  3mbage=,  fed  fummafequor  faftig.a  rerum . 

.Douz.  Annal.  Hoiland.  1.  &  6.  8  proC0p.  lib.  4.  bel).  Gothic.  b  AElhelward.  lib.i.  fol.474.  ''  Adam.  Bremenf. 

:.  ecckf  Erem.  !c  Hamburg.  cap.  f.  cx  bibKotheca  Hen.  Ranz.ovii.  b  Nithard.  lib.  4.  '  Munfter.  cofmograph.  lib.  3. 

P!ut.  in  fympof. 

Vol.  II.  S  f  f  f  f  (  ad- 


$$9 


J  A  N  U  S    Anglorum. 


adfeftat 
tialis  b: 


fecundum  quod  ad   Prifcum   Mar- 


Et, 


Uxorem  quare  locupletem  ducere  nolim 
Gtuaeritis  ?  uxori  nubere  nolo  meae. 

Inferior  matrona  fuo  fit ,  Trifce,  marito. 
Non  aliter  fiunt  foemina  virque  pares. 


tujj  yJ)  a  oiwnv  z/\t 


Caeterum  hujus  ad  imagincm  mentis  parum  no- 
ftri  fictum  eft  aevi.  Cedunt  nimium  claritudo 
generis,  virtus,  vcnuftas  &  quicquid  in  Pandora 
boni,  pulchri,  facpius  opulentiae,  &  cruminae,  ut 
comici  verbo  utar  d,  aerae  preflatae.  Atque  ut 
ille  Teius e  : 

TeVo;    vS\v  &s's   ig/Qf., 

EodjiliJ,     T£0  77T>;    7raT«2)» 

IVJoiw  aeyjQpv   @/\t7n)uoiv. 

Adamnm  rcpcto. 

XXIV.  Eftts  gentis  cum  qna  bellandum  fuit, 
captivttm  quoquo  modo  interceptnm  cttm  ekElo 
popu!a~ium  fuorum  patriis  quemque  armis  com- 
tmtiunt,  cr  vifforiam  hujus  vel  illms  pro  jttdi- 
ao  habent. 

Hoc  ipfum  etiam  ipfe  Tacitus,  ad  quem  ab 
Einhardo  ablegamur.  De  Germanis  cnim  Jicet 
doceat  ille  generatim,  abfque  nihilofecius  haefita- 
tione  noftri  Saxones  eorum,  quae  in  de  moribus 
Germanorum  traduntur,  in  hanc  infulam  quam- 
plurima  tranfvexere.     E  quibus  haec  mnto. 

XXV.  In  conciliis  rex  vel princeps,  prout  ae- 
tas  cuique,  prout  nobilitas,  prout  decus  bellorum, 
protit  facmdia  eft,  audiuntur,  autloritate  fua- 
dtndi  magts  quarn  jubendi  potcftate.  Si  difpli- 
ci;it  fcntentia  fremttu  afpernantur.  Sin  placuit, 
frameas  concutiunt.    HonoratiJJimttm  ajfenfus  ge~ 

mts  eji  armis  laudae.  Hinc  forfitan  JVapenta- 
ckiorum  vetuftum  jus. 

XXVI.  Eliguntur  in  iifdem  conciliis  &  prin- 
cipes,  quijura  per  pagos  vicofque  reddunt.  Cen- 
Uni  Jingu'is  ex  piebe  comites  confitiam  fimui  & 
auiioritas  adfunt.  Ccnturiarum  quas  adhuc  per 
provincias  habet  Anglia  plane  imago. 

XXVII.  Nihil  pubhcae  neque  pnvatae  rei  nji 
armati  agunt,  fed  arma  fitmere  non  ante  cuiquam 
moris,  quam  civitas  fttffefiurumprobaverit.  Tum 
i?t  ipfo  concilio,  vei  principum  aliqttis,  vel  pater, 
vtl  propinqtius  fcttto  frameaque  juvenem  ornant : 
haec  apttdillos  toga,  kic  prtmus  juventae  honos : 
ante  hoc  domus  pars  videntur,  mox  reipublicae. 
Prifcum  equites  creandi  fi  alias  ufpiam  hic  vefti- 
gium.  De  Gallis  ferme  idem  J.  Caefar f.  Suos 
itbtros  nfi  cum  adokverint,  ut  munus  militiae 
fufiinere  pojjint,  pa/am  ad  fe  adire  non  pati- 
tmtur. 

XXVIII.  Infignts  nobtlitas,  attt  magna  patrum 
merita  principis  dignationem  etiam  adokfcenttt- 
tis  ajftgnant.     Haec  enim   debemus,   ut  philofo- 


99' 

phus  ille  %,  virtutibus,  ut  non  praefcntes  folui 
led  etiarn  ablatas  e  confpectu  colamus  -,  &  honc 
liberorum  gloria,  Selomoni,  parentum  h. 

XXIX.  T>otem  non  uxor  marito,  fed  uxo 
maritus  ojfert.  Contra  quam  jus  ait  Rom.j 
num,  idetiamnum  (ut  alibi  ^ojfjarisfjcB )  Angl; 
in  ufu. 

XXX.  Accifis  crinilus  nudatam  adttlieram  c\ 
ram  propmqttis  expeiiit  domo  maritus,  ac  per  on 
nem  vicum  verbere  agit.  Gravifllmi  in  fcptei 
trionali  hoc  orbe  adulterii  olim  vindices ',  &  1<| 
ges  ipfis 


Marti  Venzrique  timendae. 


Statuit  Canutusk,  uxori  quae  alium  fua  tollit  ve 
torem  navi,  & 

Ilo/V\a-/.(^  Ik  vvv.tSv  aMoc  ?<%&  /XifJiIva, '  : 

nafum  &  auriculas  (bene  vortat  tuis  Venus,  nl 
tencllulis  alumnis  lubens  obfcaevo )  praecidunc 
Interminatur,  memini,  apud  Homerum"1  Antino 
Iro  narium,  aurium,  &  genitalium  abfciflionei 
atquc  illance  dat  Ulyfli  poenain  caprarius  Mela 
thius,  quod  procis  locaffct  operas.  Ut  deform 
trice  naturae  hac  dignus,  nondum  fatis  intellig 
Illam  praecipue  partem,  ait  Herachdes  Ponticus 
lcgiflatores  confuefle  mutilare  quae  fcelus  coi 
mifit.  Tityi  jecur  libidinis  ofrkinam  memorat  il 
teftem  ;  &  alios  magis  adpofitos  haut  fuerit  difi 
cile,  &  pereant  partes  quae  nocuere,  canit  aliqu 
Veruntamen  non  aures,  nequaquam  narcs  Mela: 
thii  deliquere,  non  ftupratae  uxoris ;  ut  ad  mai 
tum  Martialis  caput  lcpidum  : 

Ghtis  tibi  perjuafit  nares  abfcindere  mo 

cho  ? 
Nonhac  peccatum  efi parte,  marite,  tibi" 

Sed  quis  non  videt,  alia  foeminae  efle  nulla  pe 
inde' mutilationi  obnoxia  membra  ?  Praeftanta 
ornatum  utraque,  nec  quae  abfciffa  &  majus  ac 
fcrunt  pulchritudini  dedecus,  &  minus  fimul  vi 
tutem,  quam  dicunt,  animalem  malo  madant  i 
toto  funt  exteriori  microcofmo.  Eorum  autei 
libidinem,  qui  intemeratae  pudicitiae,  Prema  i 
Mutino  diis  non  ita  faventibus,  vim  olim  &  viti 
um  infercbant,  mantabat  amijfto  membrorum,  u 

fit  membrum pro  membro  (HenricumdeBradtona 
antiquiiT  juris  noflri  fcriptorem  legis,  &  clar, 
talionem  Anglis  fuiffe  funt  teftimonia)  quia  virgi\ 
cum  corrumpitur,  membrum  amittit,  <~y  ideo  coi\ 
rttptor  puniatur  in  eo  in  quo  deliquit  :  oculos  ig^ 
tur  amittat  propter  ajpefium  decoris,  quo  virg^ 

nem  concupivit,  amittat  &  tefiiculos  qui  calom\ 

fttipri  indttxerunt  1:     Olim 

' 
Aut  linguam  aut  oculos,  &  qttae  tibi  min\ 

bra  pudorem 
t_Abjlulerant,  ferro  rapiam r 


c  Caliimach.  epigramra.  i. 
s  Senec.  de  bench  lib.  4.  cap.  z 


'  Plaut.in  Au!<jI.  aft.  3  •>  Manial.  lib.  S.  epig.  11. 

cr<on  c^rm.  e/5  :'^fwroi.  f  Cacf.  lib.  6.  de  bell.  Gall. 

nui.c  lcx  Julia  dormis  Juvenal.  Satyr.  k  Canut.  leg.  can.  fo.  '  Theog 

A  Isgcriis  Humenc.  ."  Martial.  lib.  3.  epig.  43.  Sa'.ve  Pudor  ;  abfit  te  violem 

iS.  Eiiw.  Ui.  fol.  10.  a.  Brittou.  cap.  2,-.  '   Metamorph-  7. 


d  Plaut.  in  Allnar. 
h  Proverb.  xvij. 
m  OdylT.  18.  &  21. 
p  Bracl:.  lib.  de  oron.  3.  cap.  iS. 


Plfllomcla 


991 


J  A  N  U  S     Anglorum. 


?hilomelac  dc  fpurciflimo  Tcrco  Prognc,  &  Plau- 
:us  in  Pocnulo.  Sy.  Facio  quod  m&nifcjto  moechi 
baud  ferme  folent.  Mi.  &tdd  id  eji  ?  Sy.  Re- 
cao  vafa  falva.  Galfredum  de  MiUers  Norfol- 
:icnfcm  Ok  nobilem  ob  illeftam  ih  ftupri  pacmm 
5c  vcncriis  vadimoniis  convadatam  Johannis  Brito- 
iis  filiam,  pcrridae  infidiis  mulicrculae  fperatis 
"raudatum  gaudiis,  prehenfumque,  &  hanc  luifle, 
Sg  quicquid  voluit  patris,  a  tanto  dehoncftamen- 
o,  furor  mcmini  perpelfum  ;  fed  vero  infenfum 
Sggviter  regem  (Hcn.  III.)  cxhaeredcm  fccifle  Bri- 
onem,  rclegaffe,  &  voce  praeconia  jujp.jfe  pro  k- 
y  acclamari,  ne  praefumat  qttis,  nijipro  conjuge, 
xdidterum  membris  mutilare  genitaiwtts ».  At- 
[ui  rccentius  ifta,  &  poft  Normannos,  &  ab  eis ; 
ti  quod  de  fervo  &  fervula  in  Aluredi  legibus 
tabctur  huc  feras  b.  Unde  lapfi  fumus  iterum  ad 
Tacitum. 

XXXI.  Haeredes  piccejforefque  fui  cniqtte  libe- 
i :  &  mdlmi  tejlamentum.  De  praediis  rufticis 
fque  ad  avorum  memoriam  praeterquam  in  Bur- 
is  flngulari  jure  utentibus  teftari  heque  apud  nos 
cuit.  Si  liberi  nonjttnt,  proximus,  ait  ille,  gra- 
'tts  inpofelprne  fratres,  patrui,  aimnculi.  Prae- 
luduntur  haerediis  afcendentes,  &  paterni  fangui- 
is  eiucet  hic  dignitas.  Jus  Anglis  jam  nunc  ufi- 
itum. 

XXXII.  Stifcipere  inimicitias,  feti  patris,  feu 
'opinqui  quam  amicitias  tieajfe  eft.  Notae  aqui- 
inaribus  noftris  capitales  inimicitiae,  ]Dr5D'p=ftua 
jcant.  Nec  implacabiles  durant.  Luitttr  enim 
tam  homicidium  certo  armentorum  ac  pecorum 
•mero  recepitque  Jatisfaclwnem  univerfi  do- 
us.  Capitum  aeftimatione  (pervgilb  didta)  te- 
:mpta  olim  homicidia  :  etiamfi  virum  primo- 
m,  imo  ipfum,  ut  videre  eft  in  Athelftani  con- 
.tutionibus,  fi  regem  quis  occidiffet.  Sed  boni 
ores  legibus,  opinor,  praepolluere. 

XXXIII.  Frumenti  modum  dominus,  aut  pe- 
ris,  attt  veftis  colono  injtmgit.  Qtram  in  aenig- 
ate  magis  perfpicuo  contueri  licet  hic  feuda  ruf- 
:a.  Militarium  autem,  nefas  non  fit  adfcribe- 
,  antiquiflimas  perhibent  imagines  Dionyfius 
alicamafleus  in  Trojanis&  Aborigmibus,  Florus 

Cimbris,  &  Lampridius  in  Alexandro  Severo  c. 

unnis  &  Longobardis  debent  ea  &  feptentrio- 

iles,  &  Itali  ad  recentiorem  formulam.     Cor- 

:lii  Taciti  quae  huc  fpectant  haec  fufBciant  d. 

Prius  quam  tLu  ■otAu.cWbto.  Saxonum  Chrifti- 

;ia  exterminarat  doclrina,  fuere  ifta  omnia.     E- 

<eibertits  ( primus  ille,    nedum  Cantii,  praeter 

orthumbriam  totius  Angliae  rex  facro  fonte  ab 

uguftino  monacho,  Anglorum,  ut  aiunt,  apo- 

)lo,  tinctus)  inter  caetera  bona  quae  gentifuae, 

thorem  audis  venerabilem  Bedam  e,  confulendo 

>  nferebat,   etiam  decreta  illi  judiciorum,  jitxta 

■  empla  Romanorum,  cum  confilio  fapientum  in- 

tuit.    Qttae  confcripta  Anglornm  fermone  hac- 

nus,  fic  ille,  habentur   &   obfervantur  ab  ea. 

'•  quibtts  primitus  pofuit  qualiter  is  emendare 

beret,  qui  aliquid  rerttm  vel  ecclejiae,  vel  epij- 


99* 

copi,  vcl  reliquorum  ordiniim  furto  attf  rret.  Hu- 
jufccpoftcrorum  in  legibus,  Alurcdi  (qui  ad  lua 
cx  Ethclberti  aclis  cxccrpfit)  &  Athelftani,  num- 
mis  luunt  furcs :  juxta  ac  dc  Ccrmanis  Tacitus  ; 
Leviorikus  dtliciis,  pro  modo  poenarum,  equorum 
pecorumqu:  { nam  pccoris  antiquitus  ante  acs  & 
argentum  fignatum  erat,  ut  cft  apud  Fcfium  {, 
pocna  )  numero  ccnvicli  muictantttr.  Admoii- 
entibus  autem  facro  manum,  praecifam  lcgimus 
qua  cum  furati.  Sed  fallor  ?  an  etiam  fub  Saxo- 
nico  imperio  facriiegium  capite  plexum  s  ?  Suadct 
G.  Malmesburknfis'1  in  degcftis  pontificum  locus. 
Cognomen  boni  (Theodredum  dicit  Londincnfem 
regnante  Atheiftano  antiftitem )  vttlgo  fortitum 
pro  praerogativa  virtutum  uno  excidtt  tnagis  er- 
rore  quam  crim:ne,  qttod Jnres  aptid  S.  Edmun- 
dum  deprehenfos,  quos  ccnatibv.s  imtis  martrr 
invtfibili  nodo  aftrinxerat  (facracas  Edmundo  ae- 
dcis,  in  agro  Suffolcienfi,  compilaturi  miraculo 
dicuntur  Iperata  praeda,  tanquam  loris  irreiiti : ) 
Jeveritati  legum  addixerat ,  patUulis  ufj::dica- 
tos .  Minime  aliud  aevo  hoc  mcdio  acftin.et 
quis  patibulum  a  furca,  quae  fufpenfum  &  ftran- 
gulatum  exanimat. 

XXXIV.  Egbertus  ccciduorum  Saxonttm  rex 
qttatttor{Czmdcm  verbis  utorj  regna  vicioria  com- 
plexus  cum  reliqua  etiam  II.  Jpe  dtvorajjet,  ut, 
quae  in  unius  imperntm  devenijftnt,  in  unum 
item  nomen  coirent,  &  fuae  gentis  memortam 
conjervant  heptarehiam  qttam  occuparant  Sax- 
ones  promulgato  ed:cto  <£nrrc!ono  vocari  jujpt. 
Joannes  Carnotenfis  ab  Anglorum  adventu  fic 
dictum  fcribit ' ;  &  ab  Hengifti  voce  quis  alius. 

Quamplurimae  Inae,  Alfredi,  Edwardi,  Athel- 
ftani,  Edmundij  Edgari,  Ethelredi,  &  Canuti  Da- 
ni  regum  Saxonico  confcripto  idiomate  leges  in 
haec  ufque  tempora  aetatem  tulere.  Canutus  e- 
nim  Omnes  leges  ab  aniiquis  rrgibus  (G.  Malmes- 
burienfis  adloquitur)  &  maxime  ab  antccejfore 
fuo  Etheiredo  latas  fub  interminatione  regiae 
mulciae  perpetuis  temponbus  obfervari  praecepit, 
in  quarttm  cuftodiam  et:am  nunc  tempore  bono- 
rum,  Jub  nomine  regis  Edvaardijuratur,  non  quod 
ille  Jtatuerit,  fed  qtiod  obftrvaverit.  Edwardi  ar- 
que  etiam  cognomento,  ob  pietatem,  confeflbris 
lectorum  teruntur  manibus.  Hae  ipfae  Latinae  ; 
illas  non  ita  ptidem  Latinitate  donavit  G.  Lam- 
bardus  vir  doctus,  &  antiquitite  verfatiffintust, 
utrafque  e  tenebris  vocavit  in  lucem,  Saxonicum 
archetypum,  fuamquc  c  regione  vcrfionem,  ex 
officina  joannis  Daii,  Londinenfis  typographi, 
Anno  CI^.  D.  LXVIII.  fub  titulo  Archaeono- 
miae,  five  de  prifcis  Anglorum  lcgibus  libri,  in 
vulgus  emifit.  Sua  digno  fibi  fit  meilis.  Ab  hi- 
ftoricis  nos  nonnulla  alia  huic  operae. 

XXXV.  Totius  K_Angliae  ( de  Aluredo  rege 
fic  fcribit  Ingulphus  abbas  Croylandcnfis )  pagos 
&  provincias  in  comitatus  primus  omnir.m  com- 
mutavit  k.  Anre  pro  numcro  hydarnm  regiun- 
culis  erat  cenfita  &  divifa.  Comitatus  in  centu- 
rias,    i.    hundredas  ( paroecias  diu  antehac  Hono- 


Matth.  Paris.  in  H.  3.  pag.  icoo.  v.  lib.  2.  art.  8. 
3.  cap.  3.  *  V.  Bodin.  de  rep.  lib.  2.  cap. 


b  Aiured.  ]eg.  cin.  if.  =  Dlor.yf.  Hr.iicirn.  '•  b.  1.  Fior.  h:(V.  Rom. 

8c  Fnmc.  Hotoman.  Dilp.  Feud.  cap.  2.  e   Eed.  h.fi:.  cccid.  lib.  2   C2p.y. 


'  ^ft.  verb.  pecul.  cc  verb.  ovibus.  e  V.  in  ;eg.  dp.   13.  h  MaJmesb.  de  geft.  pontific  lib.  1.  Ranulph.  Higdcn  in  Fo  y- 

<  onico.  ■  Joan.  Carnotenfis  de  nugis  cuiial.  lib.  6.  cap.  17.  Caxt.  cap.  96.  circumiarum  hoc  nomine  librum  pcrpuichre  .'^S.  ami- 

<  me  ufui  meo  pro  fua  contuiit   fcjuam   non   gratilfime   agnofcere   duco    turpiff;mvrn)  humanitatc  viri   gcr.ere  £c   ftuaiis  cobilis   V  rrinus 

d  e  fociet.  Linc.  '*  Rotulus  Wintoniae. 


ruis 


993 


J  A  N  U  S    Anglorum. 


994 


rius  archicpifcopus  Cantuarienfis  anno  Chrifti 
DCXXXVI.  difterminarat  2  )  &  in  decimas,  i. 
titmngas  divifit,  ut  omnis  indigena  b  legalis  in 
altqua  centuria  dr  decima  exifieret.  Quifquis  ni- 
mirum  XII.  compleverat  aetatis  annum  :  Et  fi 
quis  fufipeEtus  de  aliquo  iatrocinio,  per  fiiam  Ci  n- 
turiam  vel  decuriam,  vel  condemnatas,  vet  in- 
vadiatus  (nonnullis  mff.  abfiohttus)  poinam  de- 
meritam  vel  incurreret,  vel  vitaret  c.  Adji- 
cit  G.  a  Malmesburia  :  §hii  vadern  non  rtpere- 
rit,  fieveritatem  legum  horruit  ■,  fi  quis  reus, 
vel  a-nte  vadationtm  vel  pofi  transfugeret  om- 
nes  ex  centu^ia  &  decima  regis  mttltam  incur- 
rerent.  Origo  hic  decennae,  firiborgi,  forfitan 
&  manupaftus  ;  quae  tametfi  aevo  praefenti  ob- 
foleta,  non  confeflbris  modo  legibus,  verum  eti- 
am  in  Henrico  de  Bradlona,  jurifque  noftri  an- 
nalibus  faepiffime  memorantut  d.  Decennaquid 
fuerit  ipfum  ferme  vocabulum,  &  Ingulphus  of- 
tcndit :  f  ri&aigfj,  five  2?o:g{?,  vadem  Latine  dix- 
eris,  nam  fti  ibiummodo  libentm  dcnotat.  Hunc 
qui  altcrius  morum  pericula  fubeundo  fe  praefti- 
terit,  cum  inTuo  didtus  eft  habere  borgho,  rei- 
pubiicac,  fi  quod  admiflum  facinus,  hoc  nomine 
cbfrrictus.  Atque  inde  eft  quod  noftrates  pa- 
gani  vicinos  (inquam  adtubernales)  rf§cirrriI>.3lU'£ 
dicunt,  cum  tamen  t»  Eburonum  Bclgii  'iTVfxS 
fcrutatores  Burgh  (idem  etcnim  53o;ffl;)  pro  vi- 
cino  intelligant,  idque  plane  adfevcret  Pontus 
Heuterus  in  aliis  originationibus  e.  Manupaftus 
idipfum  quod  fiamiiia ;  fimilem  plane  ad  fenten- 
tiam  dominum  appellat  Julius  Pollux  Graece 
Tpofijw.»  f.  Et  Friborgi,  &  Manupaftus  jura  tri- 
tavorum  memoria  fuiffe  Anglis  in  ufu  manifcf- 
tum  Curio  presbytcr  Ed.  III.  regno,  quod  nempe 
cx  illius  fuerat  familia  ficarius,  mulctatur  s.  Et 
anriquae  de  itintre  Cancii,  fub  Ed.  II.  fchedae 
hac  facem  acccnduiit  h.  Radidphus  molendina- 
rius  de  ^anboit,  &  Rogerus  Garcio  ejufidem  (im- 
purum  noilem,  polite,  quifquis  es  riferis  fcrmo- 
ncm)  Radulpki  de  Bo.gh  de  '  CtDttfjatll  venerunt 
noclmter  ad  md.ndmim  de  1$atgfy0,  &  ibi- 
d.iri  occiderunt  WiUielmum  molendinarium,  & 
bon  i  &  catallafiu.i  afportaverunt,  &  flatim  fu- 
gerunt,  nefcitur  quo  devenerunt,  &  juratores 
male  crcd.tnt  ipfbs  Radulphum  &  Rogerum  de 
morte  praeditli  Guilidmi,  ideo  ipfi  exigantur  & 
utlagentur  ■,  nulla  habuerunt  catalla,  fild  prae- 
dicius  Radulphus  fuit  in  Borgh  Simonis  $5octDin 
de  £rtKfliam  qui  modo  non  halet  ipfium,  ideo  in 
mfiericordia.  Et  Rogerus  non  fiuit  in  Borgh, 
fitd  fiuit  de  manupaftu  Roberti  archiepificopi  Can- 
tuarienfiis,  qui  obiit  :  nttlia  Englefioeria  prefien- 
tata ,  judicium ,  murdmm  fiuper  hundredum. 
'Primus  inventor  &  tres  vicini  obierunt,  &  Tho- 
mas  de  *^roIt^  unus  vicinorum  venit,  nec  male 
creditur,  &  viliatae  de  iBnrietf&urrctocHc  & 
^ijrRaiui  non  vinerunt  plene  ad  inquifiitionem 
coronato^is,  ideo  in  mtfcriccrdia.  Et  eadcm 
tcmpeftate  :  Saiamon  Siciflf  de  '•JrfUjani  venit 
ad  domum  t_/[liciae,  fiiiae  cDionyfii  de  JVkenes, 
<_r  ipfiar/i  verb^ravit  &  percuffit  fiuper  ventrem 
cum  quodam  baculo,  ita  quod  jtatim  obiit.     Et 


praedifius  Salamoti  fiatim  fiugit,    &  jttratores\ 
male   crtdunt  ipfium  de  morte  pra  ditta.     Jdeci 
cxigatv.r  &  vttagetur,  nuila  kabuit  catalla,  nea 
fiuit  tn  Borgh  qu:a  vagans,    nui'a  EmliJhtriA 
prefitntata  ;  judiciiim  mttrdnm  fitpra  ht  <  dre- 
dur»,  &c.      Atque  ad  hanc  formulam  comitataj 
funtifta  plura.     Verum  fatis  fit  haec  admonuiffc:! 
adjeclo  ex  Hemico  a  Bractona  :     Si  ixtraFrdm 
curn  plegium  fiuerit  delinqucns  in  aliqua  villa. 
receptatus  k,  erit  villata  in  mifiricordia,  nifita-\ 
lis  Jit  ille  qui  fiugit,  quod  in  decenna  &  firancc 
pirgio  ejfie  non  debeaJ  :  ut  magnates,  milites,  &■ 
torum  parentes  (filii  primogeniti,    in  annalibu: 
juridicis  Ed.  I.  &  foeminas  complcdare  tu  l)  cle-; 
ricus,   l;ber  komo  (vcrcor   hoc  irreptaffe)  &  hu\ 
jufmcdi  Jecundum  conjmtudinem patriae,  &  qm\ 
cafiu  tenebitur tile  in  quibttfidam partibus,  de cu\ 
jus  fiuerint  fiamilia  &  manupafiu  &  pro  eis  re, 
fipondebit  nifi  confiuetudo  patriae  aliud  inducat 
quod  pro   manupaftu  fiuo  ncn  debet  rejpondere: 
Jicut  in  com   Hertfiord.    ubi  non   refipondet  qui 
pro  manupaflu  fiuo  pro  aliquo  deltclo,   nifi  rcdie 
rit  poft  Jeloniam,  vel  pofi  delic~ium  eum  recepta 
verit,    ut  de  itinere    M.   de  Tatefhull  in  con,. 
Hertfiord.  anno  reg.   H.  V.  Reftant  partim  na  j 
ifta  in  decuriis  noftris  &  centuriis  hadtenus  neu 
tiquam  omnino  antiquata. 

XXXVI.  Traefecios  provinciarum,  qui  ante> 
vicedomini  (ad  Ingulphum  teverfus  es  &  Alurt  : 
dum)  in  dtto  ojficia  diviftt,  i.  in  judices  quc 
nttnc  jufticiarios  vocamus,  &  in  vicecomite. 
qni  adhuc  idem  nomen  retinent.  Faceflat  er^ 
Polydorus  Urbinas,  qui  primos  a  Normanno  pi 
tit  vicecomitcs. 

XXXVII.  Hortatus  eft  regem  Joannes  Scoti     • 
Erigena,  ad  imbuendos  bonis  literis  fubditos,  ([  d 
quod  in  rem  mufarum  eflet   conducibile  ex  <;    : 
dicto  fatageret.      Univerfis  dein   Uberis  homin 
bus  totius  regni,  qui  ad  minus  II.  hydas  terw    \ 
poffiedijfient  firmiter  praecepit,  ut  liberos  fiuos  «, 
que ad fipatium  XV.  annorum  aitatijfiuae  habean 
&  teneant  ad  literarum    eruditionem   ipjofiqi 
intcrim    diiigenter  injtrttant,    ut  T)eum  agno^ 
cant  m.     Hyda,  femel  ut  adnotem,     &  aratrut 

(i.  quantum  terrae  uno  quotannis  bene  verti  p( 
teft  &  excoli  aratro)  Huntingdonienfi,  Matchae 
Paris,  Thomae  Walfinghamio,  atque  explicate  i 
pervctufta  Dunftani  charta  leguntur  fynonym 
Etfi  C.  jugetibus  atque  alias  alii  hydam  circun 
fcribunt  ;  accipe,  fi  mavelis,  quantum  quis  tai  i 
rino  poflct  circundare  tergo  ,*  funt  qui  hoc  nc 
nolunt. 

XXXVIII.  Arbitrum  egit  bibendi  &  modimp 
ratorem  Edgarus.   Clavos  argtnteos  (itz.  Malmd 
burienfis)  vel  aureos  vafis  affigi  jujjit,  ut  dm     : 
metam  fiuam  quifqne  cognoficertt,    non  plus  ftl    l 
fierviente  verecundta,    vel  ipfie  appeteret  vel  \    I 
lium  appetere  cogeret.     Sola  haec  &  unica  li    I 
ante  prima  fub  Jacobo  rege  ordinum  comitia,  i 
eos    qui     'S.uf/.maiot-v    vdura/j  (c  xuXivmv  \si-vaj\ |,    I 
geniis  indulgendo  &  alienae  (Neftoris  haurierip 
annos  Annam  quafi  Perennam  inter  cckbrandui) 
libant  faluti,  &  fuam  laedunt  &  p.ublicam. 


1  H'ft.  Cantuarienfis. 
Covon.  c.ip.  to. 
h  Itin-North.  tit.Coron.  19: 
"  Almed.  tUvallcns.  ap.  Twi 


1  3!ll!angt)e.  '  Canut.  lcg.  16.  d  Lcg.  Edw.  ConfelT  cap.   20.  Bradl.  lib.  j.  Braftlt 

e  Pont.  Ik-ur.  lib.  t.vct.Belg.  cap.  13.  '   |ul   1'ollux,  lib.  3.  cap.  8.  s  2.Ed.|l. 

6£d   II.  Itin.  Canc.  '  ^lnct;a'n  forte.  "k  Braft.  lib.  de  corona,  cap.  10.  1  An.Ji.E'. 

.  apolog.ant.  Oxon.  lib.  z.  §.  107.  n  Dionylius  AEncus. 

xxxt. 


?5 


J  A  N  U  S    Anglorum. 


996 


XXXIX.  Nulla  elcclio  praelatorum  (mrfus  Iri- 
Iphi  vcrba)  erat  mere  libera  &  canonica,  fed 
;  nes  dignitates  tam  epifccporum  quam  abbatum 
i  •  anr.ulum  <£r  baciilum  regis  curia  pro  fua  com- 
ucentia  confcrebat.  Penes  clericos  &  mona- 
,  os  crat  elcclio,    fed  electum  a  rege  (Edmundus 

fub  Ethelrcdo  LindifFarnenfis  creatus  epifco- 
I  s)  poftulabant.  Et  Edgarus  in  diplomate  coe- 
i  bio  Glafconicnfi  confignato  fibi  Jkifqtie  hae- 
r  iibus  tribuendi  fratri  eleclo  baculum  pafiora- 
\n  retinmt  3. 

XL.  Quotquot  Canutus  rcx  in  t^Anglia  fecum 
rinebat  (Danis  fcilicet,  nam  &  horum  mani- 
t  s  verfabatur  regni  Anglorum  fcipio)  frmam 
trem  per  ornnia  concejjfum  ejl,  haberent  b,  ita 
6  id  Jl  quis  Anglorum  aliqucm  hominum  quos 
I  um  rex  adduxerat,  interficeret,  fi  fe  fuper  hoc 
upendere  non  pojfet  judicio  T)ei  fc.  aqua  & 
f  ro  ,  fieret  de  eo  juftitia,  fi  autem  confu- 
g  -et  &  capi  non  poffet ,folverenUtr pro  eo  LXVI. 
t.  rcae :  &  colligebantur  in  villa  ubi  quis  ejfet 
i.  erfeclus,  &  ideo  quia  interfeclorem  non  habue- 
rit,  &  fi  in  tali  villa  pro  paupertate  colligi  non 
f  fent,  colligerentur  in  hundredo  in  thefauro  re- 
i  ■  deponendae.  Ad  hunc  modum  Henricus  de 
Iiftona  qui  in  de  parricidio  inquifitionibus 
Iglifheriam  hinc  fcribit  inolevifle. 

XLI.  Chirographa  ufque  ad  Edwardi  Coiiffjf. 
t  npora  fidelium  pr  aefentium  fubfcriptionibus  (Ar- 
t  irianorum  Britonum  feculo  idem  ;  uti  ex  an- 
t  uiffimo  Landavenfis  ecclefiae  libro  ait  Jo.  Pri- 
f;  us  c)  cum  crucibus  aureis  aliifque  facris  fig- 
n  wlis  firma  fuerunt  d. 

KLII.  Haraldus  legem  fiatuit,  ut  quicunque 
l  illerum  citra  terminum  quem  eis  praefcripfit 
f  ram  fcilicet  Offae,  cum  telo  inveniretur,  ei  ab 
ocialibus  regiis  manus  dextra  praecideretur. 
iram  hanc  ad  disjungendos  a  fuis  Anglis  Bri- 
t;  nos  Offam  Merciorum  regcm  a  Devae  fl.  oftio 
u  ue  ad  Vagae  per  LXXX.  plus  minus  mille  paf- 
fi  duxiffe  ait  chorographus  ille  nofter  e. 

R.egiae  confortis,  rcge  tametfl  non  auftore,  do- 
n  iones,  contra  quod  alius  nuptae,  ratas  habuit, 
u  jus  R.omanum,  &  hoc  aevum  :  quod  ex 
I  Lthelfwithae  Burghredi  regis  Merciorum  uxoris 
dlomate  Cuthwulfo,  anno  D.CCC.LXVIII. 
d  o,  apud  D.  Ed.  Coke,  eq.  aur.  qui  fummam 
a  >rivatis  praeturam  gerit  jamdudum  eft  demon- 
ft  itum  f  ;  ubi  &  prifca  Ethelredi  rege  charta 
ftonum  (qui  nempe  rapinis  fe  immifcent  &  la- 
ti  ciniis)  haeredia  in  commiflum  cecidifle  jureque 
d -infta  fifcali  comprobat  =.  Chirographorum, 
q  re  dominii  (litium  pabuli)  hinc  inde  vehicula, 
c  n  jam  meminerimus,  de  eis  infuper  ad  rem 
a  ue  a  Saxonibus  libet  &  ifta  adnotare.  Ut 
p  a  frequentifllmas  effe,  quibus  optimo  pofll- 
d  lda  jure  donantur  praedia,  exceptis  tamen  ple- 
r  nque  ifiis  tribus,  expeditione,  pontis,  arcifve 
c  firuclione  (trinodae  necejfitatis  vocabulo,  in 
v  ufto  qui  conceffit  Wilfrido  Selefeienfi  apud 
s  trales  Saxones  primo  epifcopo  Cedwalla  rex. 


©asjantiam  in  agro  Suflexienfi  villam  nbtis  h  ) 
&  rariffime  cos  quibus  dabantur  hoc  nomine  fo- 
lutos.  Nam  in  Ethclulphi,  quamlibet  libera  fit 
ecclefia  concedatur,  omnium  rerum  pro  remijfione 
animarum  & peccatorum  nofirorum  ad  frviendum 
(Ingulphus  adfatur)  T)eo  foli,  fine  expeditione,  & 
pontis  extruclione,  &  arcis  miinitione  \  ut  di- 
vinis  nimirum  omnimodo  clerus  vacaret ;  atta- 
men  in  publica  illa,  regnante  Hen.  III.  (de  an- 
tiquo  ecclefiae  Anglicanae  ftatu,  libertate,  regi- 
mine,  pontificiifque  in  horas  exaftionibus,  &  graf- 
fantibus  magno  reipublicae  incommodo  hirudi- 
nibus,  agyrtis,  exlccebrifque  Romanenfibus)  or- 
dinum  deliberatione,  ab  immunitate  ftabant  fane 
ecclefiaftica,  &  teftes  laudabant  inftrumenta  re- 
gum,  qui  nihilofecius  in  libertatem  haut  ita  pro- 
penfi,  Qtiin  tria  (uti  auftor  eft  Matthaeus  Paris k) 
(ibi  femper  refervarent  proptcr  publicam  regni 
utilitatem,  viz.  expeditionem,  pontis,  &  arcis 
reparationes  vel  refefiiones,  ut  per  ea  refijlerent 
hofiium  incurfibus  ;  &  Ethelbaldus  :  Concedo  ut 
omnia  monafteria  &  ecclefiae  regni  mei  apubli- 
cis  vectigalibus,  operibus,  €^  oneribus  abfolvan- 
tur,  nifi  infiruclionibus  arcium  vel  pontium  quae 
non  pojfunt  ulli  laxari  '.  Taceo  Ethelredum  XII. 
forfan  (minime  vcro  XV.  qua  in  re  hallucinatus 
quidam  m)  regni  fui  annum  III.  Olympiadis  vo- 
camine  Hellenicae  ad  morem  fupputationis  con- 
fignafle  5  atque  id  genus  alia,  quae  pro  amanu- 
enfium  actuariorumque  phantafia  faepius  ufurpa- 
ta.  Caeterum  extrema  quibus  claufa  funt  diplo- 
mata  nec  contemnenda.  Ea  in  Cedwallae  auftra- 
lium  Saxonum  R.  Theodoro  Cantuarienfi  praefuli 
DC.  LXXXVII.  obfignato  fic  fe  produnt :  Ad 
cumulum  confirmationis  ego  Cedwalla  cefpitem 
praediclae  terrae  fuper  fanctum  altare  Salvatoris 
pofui  &  propria  manu  pro  ignorantia  literarum 
Jignum  S.  Crucis  exprejfi  &  fubfcripfi  n.  De 
Withredo  &  terrae  cefpite  in  Cantio  idem  Cam- 
denus  :  &  fuum  fuper  altare  S.  Tetri  apofioli 
Ethelulphus  chirographum  dicitur  obtulijfe.  Co- 
ronidis  vice  neque  eft  cur  non  fubjiciam  poerae 
vetufti  numeros,  queis  Ethelbaldi  Merciorum  re- 
gis  Cenulpho  Croylandenfi  abbati  fundationis  in- 
ftrumentum  amplexus  cecinit,  clam  Apolli- 
ne  °  : 

Ifium  Kenulphum  fi  quis  vexaverit  <yhiglus 

Rex  condemno  mihi  cuncla  catella  fua. 
Inde  meis  mqnachis  de  damnis  omnibus  ultra 

Ufqite  fatisfaciat  carcere  claufus  erit. 
K^ddfunt  ante  T)eum  tefies  hujus  dationis 

Anglorum  proceres  pontificejque  mei. 
SancJus    p   Guthlacus    confeffor    &    anacho- 
rita 

Hic  jacet,  in  cujus  auribus  ifta  loquor. 
Oret  pro  nobis  Janctijfimus  ifte  Jacerdos  ; 

%yld  tumbam  cujus,    haec  mea  dona  dedi. 

Suas  illi  his  donationes,  his  nos  Saxones  ad  Nor- 
mannos  tranfmigraturi  terminabimus. 


Malmesb.lib.  %.  de  pontificibus.  &  de  geft.  reg.  i.  b  Bracl:.  lib.  3.  traift.de  corona,  cap.  if.  £  Jo.  Prif.defenf.  hift.  Brit. 

d  gulphus.      e  Camdc-nus  e  Sarisburienf.      (  C.  de  donat.  inter.  virum  &  uxor.  lib.  26.     s  In  epiii.  ad  !ib.  6.  relat.    h  A.   CH.  DCLXXX. 
'    pilph.  k  Matth.  Parish;ft.  maior.pag.SjS.  '   Ingulphus.  m  Raph.  Holinflied.in  Hec.  VII.  »    Chart.  archiep. 

C  .  v  Chart.Edw.  ConfefT.  Angiicanis  rhythmis  confeclam  apud  Camd.  in  Eflexia.  °  Ingulphus.  p  Numen  tutclare  Cocnobii 

C  landcnlis. 


V^OL.   II. 


T  t  t  t  t  t 


J    A    N    I 


997 


99% 


A 


N 


ANGLO 


LlBER      SeCUNDUS. 


BTENSO  &  jure  fanguinis  (ete- 
nim  Emma  Edwardi  confefforis 
mater  Richardi  primi  Normanno- 
rum  ducis  erat  filia)  &  fimul  adop- 
tivo,  Martifque  a!ea  devicto  Haral- 
do  Godwini  comitis  Cantii  filio,  amplam  Guili- 
elmus  dux  Normanniae  crevit  haereditatem,  & 
occupavit  fuprema  per  Angliam  gubernacula.  In- 
auguratus  Commilitonibits  terras  Anglommt  & 
jxfffcjfiones  affluentiori  manu  contuftt ;  illud par- 
vum  quod  remanferat  ( ita  Matthaeus  Paris )  fitb 
jugo  pofuif  perpetuae  fervitutis.  Ex  quo  cis  Nor- 
mannorum  adventum  praeter  ipfum  regem  non 
fuit  in  Anglia  is,  qui  allodii,  ut  loquuntur,  jure 
fundum  poflederit  ;  cum  fcilicet  aliis  ad  unum 
omnes  fiduciarios  probe  dixeris  dominos,  fuperio- 
rem  inveftiturae  auctorem,  interpofita  fide,  per- 
petuo  agnofcentes.  Epifcopatus  ejr  abbatias  om- 
nes  (auclor  eft  quem  dixi  Matthaeus)  quae  baro- 
nias  tenebant,  &  eatenus  ab  omni  fervitute  fecu- 
lari  Ubertatem  habuerant,  fub  frvitute  ftatuit 
militari,  inrotulans  fmgulos  epifcopatus  &  abba- 
tias  fro  voluntate  fua,  quot  milites  fibi,  &  fuc- 
cefforibus  fuis  hoftilitatis  tempore  voluit  afingu- 
lis  exhiberi.  Agraria  ad  eam  formulam  lege  lata, 
"Decrevit  fubjeEtum  fibi  populum  ( copiam  facit 
Gervafius  Tilburienfis  * )  juri  fcripto  legibufque 
fubjicae  ;  propofitis  etiam  legibus  Anglicanis,  fe- 
cundum  tripartitam  earundem  dfiincJionem,  hoc 
efi  Merchenlage  ( i.  Merciorum  Jex  :  huic  pare- 
bant  comitatus  Gloceftria,  Wigornia,  Herefordia, 
Warwicus,  Oxonia,  Ceftria,  Salopia,  &  Staftbr- 
dia)  'Danlage  ( i.  lex  Danorum,  cujus  fequeban- 
tur  nutum  Eboracenfls,  Darbia,  Nottinghamia, 
Leiceftria,  Lincolnia,  Northamptonia,  Bedfordia, 
Buchinghamia,   Hertfordia,   Efiexia,   Middlefexia, 

*  Gervafius  Tilb.  de  Scacc.  cap.  32. 


Norfolcia,  Suffolcia,  Cantabrigia,  Huntingdonia) 
Weftfaxenlage  ( i.  occiduorum  lex  Saxonum,  ad 
quam  reliquuni  quicquid  erat  e  XXXII,  quot  fo- 
lummodo  Ethelredo  habet  Malmesburienfis,  atti- 
nebat,  nempe  Cantium,  Suflexia,  Surreia,  Ber- 
cheria,  Southamptonia,  Wintonia,  Somerfetia 
Dorfetia,  &  Devonia)  quafdam  reprobavit,  quaj 
dam  autem  approbans  illis  tranfmarinas  Neit- 
firiae  (Normanniae  ;  quam  Neuftriam  corrup- 
te  pro  Weftricha,  occidentaliore  utpote  Fran- 
corum  regno,  &  Rolloni  a  .Carolo  fimplici  in 
Gillae  filiae  dotem  conceflb  antiquitus  ferebanfj 
quae  ad  regni  pacem  efficacijfime  tuendam  vi- 
debantur,  adjecit.  Haec  ille  a  Tilburia.  Ve 
rum  minime  apud  fcriptores  rarum,  victoreiu 
Guilielmum  quafi  puram  putam  novam  undi 
quaque  LL.  induxifle  faciem  comminifci.  AE- 
depol  in  confeflb  oportet  efle,  fanxifle  eum  non 
r.ullas  (pars  in  Lambardi  Archaeonomia,  par: 
hic  fubnexa )  fed  ita  dcmum  ut  ab  Anglis,  poti 
us  quam  Normannis,  fuam  fortiantur  denomina 
tionem ;  probe  tametfi  dixeris  everfum,  fecun 
dum  quod  difputant  jurifconfulti,  Anglicum  mi 
perium.  Adfeftafle  potifiimum  Danorum  leges 
(eae  a  Norwegienfium,  quos  avito  Guilieimus  fan 
guine  contingebat,  nequaquam  ita  diffimiles)  le 
go  Rogeri  de  Hoveden  Annalibus.  Imperaturun 
atque  fe  his  palam  profeflum  :  Quo  audito,  rns: 
univerfae  compatriotae,  qui  leges  edixerant,  tri 
fies  effeEii,  ttnayiimiter  deprecati  funt,  quatenu 
permitteret  leges  fibi  proprias,  &  confuetudine 
antiquas  habere :  in  quibus  vixerant  patres,  Q 
ipfi  m  eis  nati  &  nutriti  Junt,  quia  durum  va< 
de  (ibi  foret,  ffcip.re  leges  ignotas,  &  judicar 
de  eis,  quas  nefciebant.  Rege  vero  adflcfia 
dum  ingrato  exifiente,  tandcm  eumprofecutifin 


deprecantc 


^99 


J  A  N  U  8    Anglorum. 


iOoo 


?precantes,  qttate;:us  pro  anima  regis  Edwardi, 
'ii  ei  poft  diemfiam  concejferat  coronam  &reg- 
•m,  &  cu';tts  erant  legcs  nec  aliorum  extraneo- 
'.vi,  exatidiendo  concedtret  fub  legtbus  perftve- 
ire  patriis.  Unde  ccncilio  habito  pr.catui  ba- 
n:.  r,t  tandem  adquievit.  Ex  illo  ergo  die  vifa 
ucJcrttate  veneratae  per  univerfam  Angliam, 
-rroboratae,  &  obfirvatae  fttnt,  prae  caettrispa- 
•iae  legibtts,  leges  Ed~ardi  regis,  qttae  prius  m- 
entae  &  conflitutae  in  tempore  Adgari  avifui. 
t  quid  ergo  ?  Omnia  num  fub  Guilielmo  nova  ? 
h  potis  cs  non  credere  ?  Croylandenfis  abbas  : 
Attuli  m.cum  de  Londoniis  meum  in  monafte- 
um  leges  aequiffimi  regis  Ediuardi,  qv.as  T>. 
■etts  inchtus  R.  Gttilielmus  atttkenticas  efje,  & 
Trpetuas,  per  totum  regnum  Angliae  inviolabi- 
fet  tenendas,  fub  poenis  gravijftmis  proclama- 
it,  &  fiuis juftitiariis  commendarat,  eodtm  idio- 
■ate  quo  editae  funt.  Et  in  vita  Fretherici  ab- 
itis  S.  Albani :  'Toft  mttltas  difceptationes prae- 
_  nte  archiepifcopo  Lanfranco  (Berkhamftediae  a- 
•i  Hartfordienfis a )  rex  pro  bono  pacis  juravit 
:per  omnes  reliqttias  ecclefiae  S.  Albani,  taciifi- 
t?  facrofanciis  Evangeliis,  miniftrante juramen- 
i  abbate  Fretherico,  bonas  &  adprobatas  anti- 
•las  regni  leges,  quas  fiancii  &  pii  AngHae  re- 
i  's,  ejus  anteceffores,  &  maxime  R.  Edivardus 
itttit,  inviolabititer  obfervare.  Magis  autem 
irere,  quod  praefatiuncula  ad  Normannicas  con- 
etudines  Guilielmus  Ic  Souille  Alenconienfis  : 
fyufce  confuetudinis  latorem  five  datorem,  S. 
awardum  t_yfngliae  R.  teftatur  vttlgaris  illa 
,  onica,  quae  Cronica  cronicorum  intitulatur  :  ubi 

■  Guilielmo  baftardo  Kormanniae  duce  alias 
mnglorum  rege  loquitur,  dicens,  qtwd,  cnmprae- 

j.  Ed~j-ardtis  ex  fe  liberos  haeredes  nullos 
i    ret,    Guit:elm::m    regni   haercdem  inftituit, 

■  'i  devicio  &  mortuo  Haraldo  regni  vfurpatore 
.  ic  conditione  regno  t:bere  potitus  eft,  ut  ficllicet 
>\es  prius  a  praefato  Edwardo  latas  frvaret, 
,ri  qttidem  Edzvardus  leges  etiam  Normannis 

•  derat,  etiam  cum  Normannia  diu  fuijfet  enu- 
,  ittts  b.  Ubi  tandem  idcirco  novatio  ?  fed  no- 
'  tionem  proculdubio  juxta  Tilburienfem  fuiffie 
i  nfendum,  ratihabitioni  admixtam,  &  cum  pa- 
:  :gyrico  hic  vere  nimium  proloquare  : 

Firmatur  fniumjuris,  prifcamqtte  refumunt 
Canitiem  leges,  emendanturque  vetujtae, 
■-Acceduntque  novae  c. 

■ifce,  cum  aliis,   quae  merito  hoc  loci  expectan- 
' ,  en  tibi  communicatas. 
I.  Fecit  defcribi  omnem  Angliam  (turba  mo- 

•  chotum  aeque  hic  pollent,  fed  Florentium  Vi- 
j  rnienfem  adhibemus  nunc  teftem)  quantum  ter- 
t  ?  quifque  baronum  fuorum  pojfitdebat,  quot  feu- 
i  tos  milites,  quot  carucas,  quot  viUanos,  quot 

•  imaha,  imo  quantum  vivae  pecv.niae  quifiqv.e 
i  fjidebat  in  omni  regno  fuo,  a  maxinw  ufqiie  ad 

nintum,  &  quantum  reddittts  quaeque  pojfejfto 
fldere  poterat.  Breviarium  ifthoc  imperii  in  ar- 
t  va  relatum,  pro  fua  gtneralitate  omnia  tene- 

•  ita  totius  terrae  integre    continente,    Vamei' 


bnp,  judicii,  quafi  tu  dicas,  dies,  vocitatum.  Ob 
koc,  inquit  Tiiburienfis,  nos  eundem  librum  jttdi- 
ciarium  nominamus,  non  qttod  in  eo  de  propofitis 
aliquibus  dubiis  feratur  Jententia,  fed  quod  a 
pracdicJo  judicio  non  licet  ulla  ratione  dfcedcre. 
Accedat,  lector,  f\  faftidienti  tibi  ftomacho  non 
advcrfetur,  prae  vctuftate  mihi  non  contemncndi 
Roberti  Gloceftrenfis  poetae  hiftorici  de  hoc  libro 
cafcus  hic,  &  a  delicatulis  noftratium  Parnaffiis 
alienus  thythmus. 

<€&  Jt.  W.  Do2  to  toite  tljc  toojtf)  cf  f)i£ 

lonoe 
%et  tnqucri  ffreitlicljc  tfjoju  al  (gngclonoe, 
^ou  mont  plcu  Iono,  ano  fjou  inoni  fjiorn 

airo 
Weve  in  etericfj  fire,  anb  toat  fji/  tuere 

tDurtfj  pereto : 
Snli  tfje  rcnt£  of  cacfj  tcun,  f  of  tfje  toa- 

tcrff  ccfjonc, 
^fjat  tou?tfj,   anb  of  toooo.a  cFte,  tfjat  tfjcrc 

ne  Bileucb  none, 
25ut  tfjat  fjc  toiB  toat  fjii  tocre  tourtfj  of 

al  «cngclonbe  ,• 
^nb  toitc   al  denc  tfjat  touttf)  tfjcrcof  itfj 

bnbcrffonb 
^nb  lct  it  to?ite  clcnc  inou,  anb  tfjat  frrit 

bubc  itoig 
^n  tfje  trcfoue  ot  tBcfiminfici  tfjere  it  nut 

i^. 
M>o  tfjat  fcre  ftingj?  futfj,  lifjcn  fjii  ranfcrac 

tofee 
3Snb  rcbp  toat  folc  migfjt  giUc,  fjii  fonb  tfjerc 

m  po:  uofic. 

Prae  fuccrefcente  in  dies  idiomatis  Anglici  poli- 
tura  fat  rude  hoc  eft,  &  plane  forder.  Caeterum 
nec  fiemus  immemorcs,  etiam  ipfa  dolata  Xry,- 
^a.iSbs.Aaiv  artificia  accuratioribus,  quae  nondum 
venere,  feculis  eandcm  notam,  &  par  infortuni- 
um  forte  fubitura,  & 

Multa  rcnafcentur  quae  jam  cecidere,   ca~ 

dentque, 
§luae  nttnc  funt  in  honore  -  - 

uti  ille  Venufinus d. 

II.  Chirographa  chartas  vocabant  Normanni, 
(ex  Ingulpho  loquor)  &  chartarum  ftrmita,tem, 
cum  cerea  imprejjione,  per  uniufcujufque  fpeci- 
ale  ftgiltum,  fub  inftillatione  III.  vel  IV.  teftium 
ajiantium,  conficere  conftituebant.  At  Edwardo 
confeflbri  fuum  fuit  figillum,  licet  etiam  a  Nor- 
mannia.  Namque  fub  co,  Normannicis  introduc- 
tis,  Anglicos  ritus  dimittere,  &  Francorum  mo- 
res  in  mttltis  imitari,  Gallicv.m  idioma  omnes 
magnates  in  fttis  curiis,  tanquam  magnum  gen- 
tilitium,  loqui,  chartas  &  chirographa  fua  more 
Francorum  cmificere,  &  propriam  confuetv.dinem 
in  his  &  aliis  muUi  erubefcere  occoeperunt  An- 
gli,  ut  idem  fcriptor.  Quin  fi,  Lelando  oculato 
credendum  tefti,  fuit  &  fuum  magno  illi  Arthuro ; 
quod  fe  utique  in  ecclefia  Weftmonafterienfi  hac 


Camdenus. 


'  Guil.  tt  iStwilU.    Alenconien. 


;  Gsudian.  in  +.  conf.    Hor.orii. 


*■  Kcrct.  Art 


vidiffe 


1001 


J  A  N  U  S    Anglorum. 


iooii 


vidifle  inquit  infcriptione.  Pairitivs  Ar- 
thvrivs,  Britanniae,  Galliae, 
Germaniae,  Daciae,  Imperator. 
Sed  a  Normannis  extra  controverfiam  Saxones  ac- 
cepifle.  Indubitatam  conciliant  fidem  crucibus 
fignata  &  teftium  lubfcripta  nominibus  diplomata 
cereo  efie  primum  Henricum  belloclericum,  auc- 
tor  eft  J.  Roflus,  ufum  ■,  Matthaeus  Cantuarien- 
fis  primum  Edwardum  primo  diplomatis  adpen- 
difle,  cum  nimirum  deceflbres  finifira  lateri  adfi- 
gerent a.  Hujufmodi  Henrici  I.  in  Anfelmi  gra- 
tiam  memorat  is  fyngraphum  ;  hujufmodi  &  Bri- 
anus  Tuinus  b  in  iua,  pro  inclytiflimae  Oxonien- 
fis  acadcmiae  (  Mufaei  &  ^«'j/^tc?  Angliae, 
fummeque  mihi  aetcrnum  venerandae  matris)  an- 
tiquitate,  apologia  confpexifle  fe  ait,  in  honoratif- 
fimi  D.  Lumlaei  bibliotheca,  Guilielmi  Norman- 
norum  ducis  breviflimum  ac  minutiflimum.  At- 
qui  de  cereo  primo,  &  prima  adfixione  credat 
Judacus  apella.  Francorum  cerea  innumera  pro- 
cerum  (de  cereis  ut  quid  dicam )  aurea  regum 
(annorum  nempe  qui  DC.  &  DCC.  intercedunt) 
habentur  formata  ad  fcuta  gentilitia,  in  exempla- 
ribus,  quae  Francifcus  de  Rofieres  primo  tomo 
Stemmaton  ducum  Lothaiingiae  cft  praefatus. 
Neque  quod  ita  prifce  eis  erat  in  ufu,  Normannis 
potuit  non  efle.  Liceat  ex  antiquo  Abendonienfi 
regefto  adjicere.  T)efcriptum  quoddam  Richar- 
dus  comes  Cejirenfa  ( floruit  fub  Hen.  I. )  Jigillo 
matns  Ermentrudis  fignare  conflituit,  cum(non- 
dum  enim  militari  balteo  cinclus  erat~)  literae 
quaelibet  ab  eo  diretlae  materno  Jigillo  include- 
bantur  c.  Aft  quid  audio  ?  An  equeftri  dignitati 
fingulare  fuit  aureorum,  ut  olim  Romae,  annu- 
lorum  jusd?  nam  annuli  figillis  potiflimum  (uti 
ex  Ateio  Capitone  fertur)  deftinati  &  infculpti ; 
dicat,  qui  noverit  omnia,  Phoebus.  Etenim  fer- 
rei  fcrvis  (ait  fane  J.  Lipfius  &  ab  erutis  in  Bata- 
via  notat)  &  e  vulgo  militibus  fignatorii,  five  ut 
Fl.  Vopifci  e  verbo  utar,  figillaricii  &  plebeis  pa- 
tribus  familiarum  fuere  cum  adjunda  clavi  ad  pe- 
num  &  utenfilia  obfignanda.  At  de  prifco  aevo 
ille  Ateius,  Nec  pius  habere  quam  unum  licebat 
(annulum  inquit)  nec  cuiquam  niji  liberis  quos 
folosfides  deceret,  quae  fignaculo  continetur  ;  ideo 
jus  anntdorum  famuii  non  habebant.  Ad  nos  me 
recipio. 

III.  Conferebantur  primo  midta  praedia  nudo 
verbo,  abfque  fcripto,  vel  charta,  tantum  cum 
domini  gladio,  vel  gaiea,  vel  cornu,  vel  cratera, 
&  plurima  tenementa  cum  calcari,  cum  Jfrigili, 
cum  arcu,  &  nonnulla  cum  fagitta  ;  ftd  haec 
initio  regni  Normannici  j  pofterioribus  annis  im- 
mutatns  eft  ifle  modus  •,  ut  Ingulphus.  Et  Nor- 
mannicum  haec  ante  imperium.  Edgari  lituus 
dimidiatim  fectus,  &  monafterio  Glafconienfi  ad 
donationis  teftimonium  datus  fiet  &  hic  teftimo- 
nium.  Atque  antiquarius  nofter  :  ^Dufep  (Berche- 
rienfis  agri)  illi,  qiu  de  ©t!frp  nominati,  adhuc 
tenent  per  cornu  majoribus  olim  a  rege  Canuto 
T)anico  donatum  f.  Vetus  juxta  item  liber :  Ul- 
phus  Toraidiflius  Eboracnm  divertit s,  &  cornu 
quo  bibere  confuevit^  vino  replevit,  &  coram  al- 


tari  T>eo,  &  B.  Tetro  apoftolorum  principi  otfn, 
nes  terras,  &  reditus  flexis  genibus  propinavit.\ 
Quod  cornu,  ait  Camdenus,  ad  patrum  ufque  me-, 
moriam  refervatum  fuifle  accepimus.     Quam  fa. 
cilis  &  apicibus  juris  foluta,    videre  eft,    dominij' 
fuit  tranflatio,  fimul  &  a  perplexantium  captiofa: 
malitia,  turgefcentibufque  membranarum  fafcibus.; 
&  polyptychis  libera.     Sed  nimis  ille,  Hegefandri, 
utar  licet  verbo,    '2.<j7J\a£,o'K&jai?&£-f\'mc,  etiam  ec 
aevo  Godwinus  Cantii  comes  &  quam  rota,  ui, 
inquit  Comicus,  figularis  verfutior ;  da  mihi  (ar- 
chiepifco  ait  Cantuarienfi)  2Soft  ftam :   archiepif. 
copus  admirans  quid  Jibi  quaefiione  petiit,  ait 
*Dotibi  25ori)ani  h.    Fiducia  doli  conrinuo  prae 
dium  archicpifc.  eo  vocabulo  in  maritumis  Suf 
fexiae,    velut  haereditatem  fine  facris,  adiit,  & 
Cum    teftimonio    fuorum,    donatorem   laudavh 
archiepifcopum  coram  rege,  pojfeditque  pacifce'1 
Olent  (quae  fupra)    feudorum  apud  Obertum  di 
Orto  inveftituram,   folenni  vero  in  transferendc 
dominio  ritui  quo  vivus  cefpes,    crefcentifve  al 
antiquo  jam  nunc  exigitur  arborisramufculusquan 
difparia. 

IV.  t^Anglomm  idioma  tantum  (rurfumabba 
Croylandenfis)  abforrebant,   quod  leges  terrat 

Jiatutaque  Anglicorum  regum  Gallica  lingu, 
tratlarentur.  Ufque  enim  ad  XXXVI.  A.  Ee 
III.  forenfia  negotia  difputabantur  Gallice k.  Tu. 
eris  etiam  in  fcholis  principia  literarum  Gram 
matica  Gailice,  ac  non  C/faglice  traderentm 
Modus  etiam  fcribendi  Angiicus  omitteretur,  £ 
modus  Gallicus  in  chartis,  &  in  libris  omnibu 
admitteretur.  Tantum  hercle  erat  Gallici  ign: 
rum  efle  fermonis,  ut  Ulftanus  Vigornienfis  prac 
ful,  imperante  Guilielmo  Rufo,  hoc  maxime  nc 
mine  indignus,  fua  fpoliatus  fit  dignitate,  caeter 
fatis,  ad  aetatis  illius  aL$kheta.v,  doftus  \  De  Gal 
lico  characlere  ita,  quem  laudavi,  abbas:  M&. 
nus  Saxonica  ab  omnibus  Saxonibus,  &  Mercii. 
ufquead  tempus  regis  Alfredi,  qui  per  Gallicano 
docJores  omnibus  literis  apprime  inftrucJus  erai 
in  omnibus  chirographis  ujitata  a  tempore  /it 
mini  regis  diEii  defuetudine  viiuerat,  &  manh 
Gaiiicana,  quia  magis  legibilts,  &  aJpecJuperdi 
iecJabi/is  praecellebat,  frequentius  indies  apu 
omnes  ^Angios  compiacebat.  Veruntamcn  uti 
res  erat,  habitas  efle  patrum  memoria,  idquc 
veteri  inftituto,  le&iones  Anglo  Saxonicae  lir 
guae  in  Taviftocienfi  coenobio  Devoniae  tr; 
ditur. 

V.  Ne  turbarent  novum  regnum  nofturni  ti 
multus,  ftatuit,  ut  ad  nolae  fonitum,  lumina  n 
que  ignium  fulgores  quolibet  in  tuguriolo  pauii 
poft  crepufcula  difparerent  m. 

VI.  Cervum  aprum  (fic  Huntingdonienfis,  f< 
forte  caprum)  vel  capreolum  capienti  oculi  erit\ 
bantur.     Matthaeus  Paris. 

VII.  Si  aliquis  quemptam  quacunqtte  de  cam 
peremijjet,  capitali  (fcribit  Huntingdonicnfis)^! 
tentiae  fibjacebat. 

VIII.  Si  aliquam  (ita  lego,  non  aliquem,  j 
in  vulgatis)  vt  opprejjijfet,  genitalibtts  privatl 
tur  armis.    Vi?  Ccrte  fic  eft,  &mutui  amplex! 


«  Matth.  Cantuar.  in  Antiq  Ecc'ef.  Britan.  b  Tuin  apol.ant.  Oxon.  lib.  i .  §.  8 1.  '  Camden.  in  Ord.  Angl.  *  Macrob.  fou 

lib.  7.  cap.  13.  c  Vopifc.  in  Aurclia.  Lipf.  ad  z.  annal.  Tacit.num.4..  f  Malmesb.  Hb.  i.cap.  S.  6  A.CH.DCCLXX 

"  Guil.  Mopaeus.  Camdenus.  |  Lib.  feud.  i.tit.  i.  *  Stat.  56.  Edw.  III.  cap.   15-.  '  Matth.  Paris.  "'  Polydor 

Couttfsu. 

aduli 


100'.] 


J  A  N  US     Anglorum. 


1004. 


lter  hihilominus  hanc  forfan  dabat  j  atque 
Ctiif.  Albcncum  Gcntilcm  a  ,  hic  volo  au- 
;.  Jlluddico,  injuriam  viro  fiaftam  majortm, 
'.on  per  vim  rapta  fuit,  at  volens  ejt  cor- 
ta ;  qnoniam  anirnus  alienus  viro  redditus 
eft,  illic  non  eft.  V.  lib.  I.  art.  XXIX. 
'rimos  jam  inducit  Polydorus  vicecomites  of- 
irios,  6c  Xll-viralis  judicii  incunabula,  lapfus 
utroquc.  Hoc  vincit  Ethelrcdi  lcx  Lambardi 
Dorum  in  explicationibus,  &  quae  a  cl.  v. 
Edwardo  Cokc,  cq.  aur.  dccrctoria  feruntur 
la.  Illud  quod  ex  ingulpho  fuperius,  &  aii- 
i  fumus  inferius  adnotatuti.  Poftulatus  in 
:opago  Mars  cacdis  Hallirothii  Ncptuni  F.  (ob 
uatam  Alcippam  filiam  necuerat)  judicantibus 
.  Diis,  fcx  eft  fcntentiis  (nam  in  pari  nume- 
damnatio  poftponebatur)  abfolutus  b.  Ad  an- 
iilT  videlicet  alibi,  quam  apud  noftros,  Xll-mi 
judiciis  numeri  ufum,  addo.  Bene  potuit  in 
glia  errare  Italus  :  at  cujus  haec  dari  lide  nol- 
1  indignere. 

X.  Conjiituit  ut  quater  quotannis  in  nndtos  di- 
conventus  c  celebrartntur  eo  loci  quo  ipfie  fi- 
juberet  :  quibus  in  conventitus  judices  fiedi- 

difcreti  forum  agerent,  jitfque  populo  di- 
°nt. 

C.  Alios  inftituit  judices,  qui  fine  provocati- 
jurifd/cJionem  ac  judicia  exercerent,  a  qui- 
uti  a  finu  principis ,  cuntii  iitigatores  eo  con- 
ntes  jura  peterent,  &  ad  eos  fuas  controver- 

referrent. 

CI.  Traefieclos  alios  confiituit,  qui  maleficia 
dicanda  curarent  :  hos  jufiiciarios  pacis  d 
cupavit.  Quod  citerioris  aevi  nomen  effe 
o  certius  jurc  autumaris  :  &  liberant  fcripto- 
,  extcrum  data  hofpitibus  (quippe  adverfum  quos 
iridem  agcre  plane  barbarum)  jura,  ne  iilius 
§entis  Anglicanae  hiftoria  gravius  imputen- 
errores. 

11.  In  primitivo  rcgni  ftatu  pofil  conquifitio- 
'■  (a  patribus  traditum  ait  in  Scaccarii  dialogo 
vafius  Tilburienfis)  regibus  de  fundis  fiuis  non 
'■  vel  argenti  pondera,  fed  fola  viciualta  fiol- 
antur.  Ex  quibus  in  ufius  quotidianos  do- 
'  regia?  neceffaria  minifirabantur  :  &  nove- 
t,  qtti  ai  hoc  depntati  fuerant,  quantum  in 
ulvs  fundis  proveniebat.  Caeterum  ad  fti- 
iia,  veldonativa  militum,  <&  ad  alianeceffa- 
de  placitis  regni,  vel  conventionibus,  &  eti- 
ex  civitatibus  vel  caftellis,  a  quibus  agri- 
ura  non  exercebatur,  pecunia  numerata  fiuc- 
:ebat.  Toto  igitur  JVillielmi  primi  tempore 
everavit  haec  inftitutio,  ufque  ad  tempora 
s  Htnrici  F.  ejus,  adeo  ut  viderim  ego  ipfe 
rvafius  regnante  floruit  Henrico  II.)  quofdam, 
vtciualia,  flatutis  temporibus,  de  fundis  re- 
ad  curiam  deferebant.  Certum  quoque  ha- 
"nt  ojficiales  domus  regiae,  a  quibus  comita- 
s  triticum,  a  quibus  diverfae  fpecies  carnt- 

&  eqttorum  pabula  debebantur.  His  vero 
fis  fecundum  conftitittum  mod.um  cujufque  rei, 
'■  offiaales  computabant  vicecomitibus  redi- 
es  in  ftmmam  denariorum  :  pro  menfura 
iicet  tritici  ad  panem  C.  hominum  fioltdum  1. 


pro  corpore  bovis  pafcuatis  folidum  1 .  pro  ari- 
ete  vel ove  IV.  d.narios  -,  pro  prebenda  XX.  e- 
qttorum  fimiliter  IV.  dcnarios.  Sttccedente  vero 
tcmpore,  cum  idem  rex,  in  tranfmarinis  &  re- 
motis  partibus,  fiedandis  tumultibus  bcihcis  ope- 
ram  daret,  contigit,  ut  fioret  fibi  fnmme  necejfa- 
ria,  ad  haec  explenda,  numerata  pecunia.  Con  ■ 
fiuebat  interea  ad  regis  curiam  querula  multitudo 
cotonorum,  vel  quod  gravtus  fibi  videbatur  prae- 
tereunti  frequenter  occurfiabat,  oblatis  lomeritus 
in  fiignum  deficientis  agriculturae.  Innumeris 
enirn  moleftiis  premebantur,  occapone  vicluaiium, 
quae  per  plitres  regni  partes  a  fedibus  propriis 
deferebant.  Horum  igitur  querelis  inclinatus 
rex,  definito  magnatum  confilio,  defiinavit  per 
regnum,  quos  ad  id  prud.ntiores  &  difcretiores 
cognoverat.  Hi  circumeuntes,  &  ocutata  fide 
fundos  fingulos  periujtrantes,  habita  aeflimatione 
vifiualium  quae  ds  hisfioivebantur,  redegerunt  in 
fiummam  denariorum.  T)e  fiumma  vero  fiumma- 
rum,  quae  ex  omnibus  finndis  furgebat  in  uno 
comitatu,  confilituerunt  vicecomitem  illtus  comi- 
tatus  ad  ficaccarium  tentri  addentes  ut  ad  fica- 
tam  fblveret.  Solutionis  autcm  modus,  ponderis, 
&  metalli  opera  chimica  examen,  fufor,  &  miles 
argentarius  fufius  apud  metipfum  enarrantur. 

XIII.  Ut  Cantium,  quae  tanquam  Angliae  cla- 
vis  habetnr,  Jibi  firmius  retineret  (adfatur  cl.  G. 
Camdenus)  coneftabilem  Caftro  T)overenfi,  eun- 
demqtte  limenarcham  V.  portubus,  ex  veteri  Ro- 
manorum  inftituto,  praeficit.  Hi  fiunt  I!)aff<> 
ings,  giouec,  l^iijj,  Oumnrp,  &  ^anDlHirft.  qui» 
bus,  IBincijeHcp,  &  fip,  ut  praecipua,  &  aiiaop- 
pidula  ut  membra  adjunguntur. 

XIV.  Guilielmo  jam  extremam  ut  imponam 
manum,  ex  archivis  haut  inter  poftremas  cenfen- 
dam  addo.  WtUulmus  T)ei  gratia  rex  i^Anglo- 
rum,  comitibus,  vicecomitibus,  &  omnibus  Fran- 
cigenis,  &  K_Anglis,  qui  in  epifcopatu  Remigiiter- 
ras  habent,  falutem e.  Remigius  hic  primus  erat, 
qui  Dorceftria  Lincolniam  fedem  tranfmifit  e- 
pifcopalem.  Sciatis  vos  omnes,  ejr  caeteri  mei 
fidetes,  qui  in  t_Anglia  manent,  qitod  epifieopales 
leges,  quae  non  bene,  nec  fecundum  fianclorum 
canonum  praecepta,  ufique  ad  mea  tempora  in 
regno  Anglorum  fuerunt,  communi  confiiio  ar- 
chiep.  meorum,  &  caeterorum  epificoporum,  ejr 
abbatum,  &  omnium  principum  regni  msi  emen- 
dandas  judicavi.  'Fropterca  mando,  &  regia 
aucloritate  praecipio,  ut  nullus  epificopus  vet  ar- 
chidiaconus  de  l.gibus  epifcopaltbus  amplius  in 
hundredo  placita  teneant.  Nec  caufiam,  quae 
ad  regimen  animarum pertinet ,  ad  jttdicium  fie- 
cularium  hominum  addncant,  fed  quicunque  fie- 
cundum  epificopales  leges,  de  quacunque  caufia, 
vel  culpa  interpettatus  fitterit,  ad  locum,  quem 
ad  hoc  epfcopus  elegerit  &  nomina  verit,  veni- 
at,  ibique  de  caufia  fua  refpondeat,  &  non  fecun- 
dum  hundredum,  fied,  ficundum  canones  &  e- 
pificopales  leges,  reclum  cDeo,  &  epifcopo  fiuo  fa- 
ciat.  Comitiis  etenim,  Saxonico  florente  impc- 
rio,  illis  rufticis  aldermannus  &  epifcop.  hic  ad 
divina,  ille  ad  humana  jura,  ut  ex  Edg.  legibus 
conftar,  interefle  foliti  f. 


'  Ifcerc. Geniil.  de  jurebell.  lib.  i.cap.  jo.  b  Auguft.de civit.Dei,  lib.  18.  cap.  io.Paufan.  Atticis.  c  '3Tsrm:S. 

-  !l«0  of  piac.%  «  A.  M.LXVI.  Iorot.  chart.  i-  Rich.  II.  pro  d.can.  &  cipit.ccclef.  Lincoln.  f  Leg.  Eagar.  cap.  f . 


OL.  II. 


U  u  uu  u  u 


Emor- 


IOO$ 


J  A  N  U  S    Anglorum, 


IOO( 


Emortuura  cxcepit  Guilielmum  filius  natu  fe- 
cundqs  Guiliclmus  cognomento  Rufus.  Cmnis 
jamlegum  (Florentius  Vigornienfis)  Jiluit  juflitia, 
caujifque  fub  juftitio  pofttis,  fola  in  principibus 
imperabat  pecunia. 

Ipfaque  majeftas  auro  corrupta  jacebat  \ 

XV.  Primitiarum,  five  ut  vulgo  annatarum, 
jus  quod  a  vacantibus  coenobiis  &  epifcopiis  re- 
gcs  noftri  vendicarunt,  (vendicabant  autem  anri- 
quitus  pontifices  Romani  -,  ve&igal,  quo  jure  nix- 
um  Bafilicnfis  fynodus,  &  quali  theologorum  at- 
que  jurifconfultorum  fententia  Francifcus  Duare- 
nus  in  Sacris  ecclefiae  minifteriis  edocebit)  fuam 
a  Rufo  traxifle  originem  vult  Polydorus.  Me- 
minere  certe  chronologi,  cum  extremum  exhala- 
ret  fpiritum,  epifcopia  Cantuarienfe,Wintonienfe, 
&  Sarisburienfe  XII.  infuper  monafteria  praefuli- 
busorba  fifco  inferuiue  b. 

XVI.  Tublico  (idem  audtor  eft)  ediclo  vctuit 
•   unumquemqite  fine  commeatu  fuo  ex  Angtia  egre- 

di.  Vetuilfe  Anfelmum,  ne  Urbanum  PP.  invi- 
feret,  legimus ;  univerfos  hoc  compiexum  edifto, 
quam  apud  Polydorum,  legendo  me  comperifle 
diffiteor. 

XVII.  Venationes  (inquit  G.  a  Malmcsburia) 
adeo  prohibuit,  ut  capitale  ejfet  fiupplicium  pren- 
diffe  cervum. 

Diris  monftratum  fatis  Guilielmum  fecutus  eft 
frater  ejus  Henricus  ob  fingularem,  quac  pro  rc- 
gio  fuit  nomine,  eruditionem,  Bello-clericus  dic- 
tus.  Inftaurando  quae  e  juftitiae  crant  longe  la.p- 
la  terminis,  novas,  inauditas  &  quas  cxercebar 
atrociffimas  injurias  Ranulphus  Dunelmcnfis  poftea 
epifcopus  (is  totius  regni  erat  placitator  &  ex- 
acJor)  falutaribus  molliendo  medicamentis  incu- 
buit  reipublicae.  Ad  vicecomites  refciflbrias,  ut 
reduce  fcilicet  cives  potirentur  Hbertate,  dat  li- 
teras.  Eccarum,  apud  Matthaeum  Paris,  apo- 
graphum. 

H E N RICU S  T)ci  gratia  rex  Angliae, 
Hugoni  de  23c.daitS.  vkecomiti,  &  omnibusfifieii- 
bus  fnis,tamFrancis  quamAnglicis  in  Ij?rrcfo>Dfpre 
falutem.  Sciatis  me  T)ei  mifiericordi.a,  &  communi 
confdio  baronum  regni  Angliae,  regem  effe  coro- 
natum.  Et  quia  reg?wm  opprejfum  erat  injuftis 
exaElionibits  :  ego  rejpecl/t  T)ei,  &  amore,  quem 
erga  vos  omnes  habeo,  fianctam  T)ei  ecctftam 
liberam  facio,  ita  quod  nec  eam  vendam,  nec 
ad  firmam  ponam,  nec  mortuo  archiepific.  vel 
epific.  vel  abbate,  aliquid  accipiam  de  dominio 
ecclefiae,  vel  de  hominibus  donec  fuccejfor  in  eam 
ingrediatur.  Et  omnes  malas  confuetudines, 
quibus  regnum  lylnglias  injufte  opprimebatury 
inde  aufiro,  quas  malas  confuetudines  in  parte 
hic  pono. 

XVIII.  Si  quis  baronum  meorum,  comitum,  vel 
aliorum  qui  de  me  tenent,  mortuus  fuerit,  hae- 
res  fiuus  non  redimet  terram  fuam,  ficut  fiacere 
confiueverat  tempore  patris  mei,  fied  jufta  &  le- 
gitima  relevatione  retevabit  eam.  Simiiiter  & 
homines  baronum  meorum  legitima  &  jufta  re- 


levatione  relevabunt  terras  de  dominis  fiui, 
Saxonicis  parct  temporibus  Hereotum  nomine  ac 
parafus  bellici  (hejie  enim  exercitus)  dommis  tr 
butum,  &  quod  hac  noftra  mcmoria  Gallice  retti 
dieitur  (praeftarionem  ad  recognofcendum  dom 
num  ait  Henricus  a  Bractona)  veteris  Hereoti  fei 
re  imaginem  c.  Conjeffura  eft  igitur,  ait  C 
Lambardus,  Normannos  vi&ores  C/Lnglis  vicli 
omniquefpoliatos  armaturaHereotum  remifijfe,  ai 
que  a  miferis  pecuniam  exegijfe.  Adftipulatt 
quod  in  Angliae  notitia  de  Berchcriae  provinci. 
nobilibus  memoratum.  Tainus,  vel  miles  tegl 
dominicus  moriens  pro  relevamento  dtmittebi, 
regi  omnia  arma  fua,  &  equum  unicum  cumfe, 
la,  &  alinm  fine  fiella.  ghtod  fi  ejjent  ei  cam 
vet  accipitres,  praefentabantur  regi,  ut,  fi  %t 
let,  acciperet.  Et  in  antiqua  Conradi  I.  imj 
Germanorum  fancrione  d :  fi  quid  beneficiar.ii 
militi  humanitus  contigerit,  Habeat  haeres  b\ 
ruficium,  ftrvato  ufu  majorum  valvaforum , 
dandis  equis,  &  armis  fuis  Jlnioribus.  Scnior 
vulgaribus  Hifpanica,  Italica,  &  Gallica  lm?u 
dominos  fbnare,  idque  ab  imperio  Caroli  mn 
in  ufu  obfervat  Joannes  Mariana  e.  Verum 
fcudiftis  licet  haec  uberius. 

XIX.  Si  quis  baronum,  vel  aliorum  hominu 
meorum  (ad  Hcnrici  chartam  redeo)  fiiiam  fna 
tradere  voluerit,  five  firorem,  five  neptem.fi 
cognatum,  mecum  inde  loquatur.  Sed  neque  e. 
aliqwd  de  fuo,  pro  hac  licentia,  accipiam,  neq 
defendam  ei,  quin  eam  det,  excepto,  fii  eam  da 
voluerit  inimico  meo. 

XX.  Si  mortuo  barone,  vel  alio  homine  m 
filia  haeres  remanfierit,  dabo  illam  cum  conjii 
baronum  meorum  cum  terra  fua. 

XXI.  Si,  mortuo  marito,  uxor  epts  remanj 
rit,  &  fine  liberis  fiuerit,  dotemfiuam  &marit 
gium  habebit,  dum  corpm  fiimm  legitime firvak 
&  eam  non  dabo  nifi  ficundum  velle  fiuum  :  < 
terrae  iiberontm  cnfics  eritfive  uxor,  five  alt. 

propinquior,  qui  jufius  ejfe  debet. 

XXII.  Tratcipio  ut  homines  mei  fimiliter 
contineant  erga  filios,  &  filias,  &  uxores  hon 
num  fiuorum. 

XXIII.  Monetagium  commune  qitod  capiebat 
per  civitates,  vei  comitatus,  qttod  non  Jitit  ta 
pore  Edwardi  regis  hoc  ne  a  modo  fiat  omni, 
defendo, 

XXIV.  Si  quis  baronum  vel  hominum  meoru 
injirmabitur \Jicut  ipfie  dabit  vel  dare  jujferit  pec 
niam  fiuam,  ita  datam  ejfe  concedo  ;  qitod  t 
ipfie  preventus,  veiarmis,  vel  infirmitate,  pec\ 
niam  fiuam  nec  dederit,  nec  dare  difpofuent,  nx  ■ 
fua,  Jive  liberi,   aut  parentes,  &  legitimt  hoh 

nes  Jiti  pro.  anima  ejus  eam  dtvidant,  ficttt  <' 
melius  vifium  fiuerit.  Et  Canuti  lcgibus  f :  %- 
minus  judicio  fiuo  uxori,  liberis,  &  cognatic? 
proximts  jujte  dtfirituito.  Nunc  autcm  tcmp- 
ris,.  &  jam  diu  tuere  eorum,  qui  intcflati  dbfi  - 
unt,  bonorum,  quafi  diribitores  ecclcfiaftici.  |t 
ordinarius  in  fua  quivis  epifcopus  diocccfi  ;]- 
dex  huic  rei  praeeft.  Rcgio  &  magnatum  ccj- 
fenfu  jurifdiftioncm  hanc  &  de  teftamentis  ccc  - 


■  Petron.  Arbir.  l>  Bafil.  concil.  fefj.  zr.Duarcn.  de.  Benef.  Iib. 6. cap.  3.  viJe  PJatinam  in  Joannisxxij,  vita.  '  Canut. 

cap.  69.  &  Edw.ConfciT  Encl.lib.  2.  cap.  3 r, "E«rJkgi*w  in  Novell.  I.eo.r;.  Hotoman. vcrb.  feudal.  Relcv.  J  Carol.  Sigon.de 

ltaj.  lib.  S.  «  V.  Hotoraan.  comm.  ad'3.  lib.  Fcud.  Maiiana  hflb  Htfpan.  lib.  f .  czp.  11.  f  Canut.  cap.  68. 


007 


J  A  N  U  S    Anglorum. 


1008 


iae  ab  olim  mandatam,  ait  in  Prifca  conftituti- 
me  joanncs  Strattbrdus  archicpifc.  Cantuarienfis, 
nquc  annalibus  iuris  noftri  adfcritur  a.  Cactc- 
um,  cujufnam  regis  tempcftare,  ncc  illc  narrat, 
lec  ego  (prout  in  Provinciah  Guilielmus  SiiiOlyootJ 
ive  a  Tiliaceo  nemore  fatetur)  compcrio.  Notif- 
imum  eft  iure  cxplorato,  teftamenra  foro  eccle- 
iaftico,  etiam  Hcn.  II.  rege  (teftis  Ranulphus  de 
ilanvilla  b)  contra  quam  divalibus  Romanorum 
onfultis  eft  proipeftum,  aperiri  folita.  Et  ante 
lanulphum,  fi  eurnadeas,forfan  videbitur;  quam- 
is,  metipfum  apud,  regium  habcas  refcriptum 
d  vicecomitem  quod  jufte  &  fme  dilatione  fa- 
iat  ftare  rattonabilem  divifam  N.  i.  ut  jure 
ijo  ope  vicecomitis  utatur,  fruatur  legatarius.  In 
:allem  regrcdior. 

XXV.  Si  quis  baronum  vel  hominum  meorum 
orisfecerit,  non  dabtt  vadium  in  miferiapecunias 
uae,  ficut  faciebat  tempore  fratris,  vel  patris 
tei  }  fed  fectmdum  forisfaclurae  modum :  nec 
ta  emendabit,  ftcut  emendaffet  retro  tempore  fra- 
ris  mei,  vel  patris. 

XXVI.  Si  perfidiae  vel  fceleris  ccnvitlus  fue- 
it,  ficut  culpa,  fic  emenda. 

XXVII.  Forcftas  communi  confilio  baronum 
leorum  in  manu  mea  ita  retinui,  ficutpater  me- 
s  eas  habuit. 

XXVIII.  Militibus  qui  per  loricas  terras  fuas 
'efendunt  (  i.  per  fcc  De  $;m&erfte  ut  praefto 
nt  dominis  loricati  aut  cataphrafti c)  terras  domi- 

'icarum  carucarttm  fuarum  quietas  ab  omnibus 
tldis,  &  omni  proprio  dono  meo  concedo,  ut, 
:ut  tam  magno  gravamine  alleviati  ftint,  ita 
juis  &  armis  bene  fe  infiruant,  ut  apti,  & 
zrati  fint  ad  fervitium  metim,    &  ad  defenfio- 

vm  regtii  mei. 

XXIX.  Lagam  regis  Edwardi  vobis  reddo, 
m  altis  emendationibfis,  quibus  pater  meus  eam 
nendavit.  Eae  a  Lambardo  funt  editae.  Hac- 
nus  ex  regiis  illis  &  univerfalibus  literis. 

XXX.  Rapinas  curialium,  furta,  fitipra,  edic- 
1  compefcuit  :  deprehenfis  oculos  cum  tefticulis 
'jel/i  praecipiens.  Suppeditat  Malmesburienfis. 
erum  capite  &  fufpendio  fures  (alias  quam  fuos 
)luit  lepidiffimus  fimul  ac  elegantiffimus  Tho- 
ias  ille  Morus  Utopienfes  d)  plexifle,  auctores 
nt  Florcntius  Wigornienfis,  &  Rogerus  de  Ho- 
:den.  Aft  in  Malmesburienfis  fidem  impellor  ; 
3n  viri  folum  auctoritate,  prae  cujus  rofetis  (fi 
odrinam  illius  aevi  trutines)  caeterae  turbae  eft 
tmilis  faliunca,  verum  etiam  anonymi  monachi, 
ii  libello  de    miraculis  S.  Thomae  Cantuarien- 

Eilwardum  infimae  fortis  hominem  a  feinjrD 
eflon  in  Bercheria  recenfet  furti e  (nempe  rufti- 
jrum  par  chirothecarum  &  cotem  erat  furatus) 
gnante  Hen.  II.  damnatum  ;  luminibus,  &  pu- 
:ndis,  poenas  dando,    orbatum  ;    fupplicem  ad 

Thomae  cineres,  reftitutionem  &  non  com- 
rentium  membrorum  facultatumque  in  integrum 
e  nadlum.  Haut  forfan  cx  tQv  Aic?  ^t^Twv  0 
tfw?.  Iphis  &  Janthis  cum  hac  contendat  fa- 
'  ila,  atque  illa  Cenaei ;  ad  rem  noftram  fcriptor 


fatis  cft  fidus.  Scd  primis  Normannorum  tcm- 
poribus  laqueos  video  malum  luiti.  slbbati  tp- 
(ius  ecc/efiae  liceat  ubique  latronan,  vel  ftirem 
de  fufpendio  liberare,  fi  forte  fupervcnerit.  Ver- 
ba  funt  diplomatis,  quicum  G.  Normannus  mo- 
nafterium  S.  Martino  juxta  fcaQiugs  in  mariti- 
mis  Suflexiae  ad  expiandam  Haraldi  caedem  fa- 
cravit,  &  fingulario  circummoenitus  cft  jure. 

XXXI.  Contra  trapezitas,  quos  vtdgo  moneta- 
rios  vocant,  praecipuam  ftii  (  Malmcsburicnfis 
iterum)  diligentiam  exhibuit,  nullum  jalfarium 
qttin  pugnum  perderet  impune  abire  permittens, 
qui  fuit  intellecJus  falfitatis  fitae  commercio  fa- 
tuos  irrififfe.  Is  tamen  qui  ad  Florentium  Wi- 
gornicniem  adneetit  fupplcmentum,  &  Guilielmus 
Gemeticenfis  f  produnr,  monetae  adulteratoribus 
partes  illas,  quac,  ad  ipeciei  nempe  propagatio- 
nem,  Galeno  funt  principes,  inluper  praetruncatas. 
Quibus  accedit  Hovedenus.  Monetarii,  fcripfit 
ille  in  Henrico  I.  jubente  rege  comprehenfi,  dtx- 
tris  amptttatis,  ementulantur .  Ne  utpote  tam 
nefarii  criminis  reo  fpes  gentis,  aut  reipublicae 
ab  iis,  qui  fceleftos  genitorum  traducunt  mo- 
res,  reftaret  mctus.  Laqueo  &  furcis  jam 
nunc,  &  ab  aevo  prifco  penfatum  hoc  lae- 
fae  majeftatis  delictum  ;  atque  illud  etiam  non  fo- 
lum  Anglia  fed  ubique  ferme  gentium,  furti, 
maxime  latrocinii,  quod  ab  iis,  inquam,  patra- 
tum  qui  latcribus  (hinc  non  Latina  modo  fcd  & 
fancta  lingua  obtinet  Latro  nomen)  viatorum 
ftruunt  infidias  s.  Et  caftratio  hercle  antiquis  ve- 
lut  mors  putabatur.  Qui  virilia  fibi  praeciderit 
(utTalmudiftae,  qui  coclibatui  fe  manciparit)  ho- 
micidam  notant  apoftolorum  canones,  qui  alte- 
ri,  lege  tenetur  Cornelia  de  ficariis,  idque  olim 
apud  Anglos. 

XXXII.  Statuit,  ut  millus  obolus  (Hovedeni 
verba)  quos  &  rotundos  ejfe jujfit,  aut  etiam  qua- 
drans,  fi  integer  effet,  refpueretur. 

XXXIII.  Mercatorum  falfam  ulnam  Cmonachus 
Malmesburienfis)  caftigavit,  brachii  fui  men- 
fura  adhibita,omnibufqueper  Angliampropoftta. 

XXXIV.  Curialibus  futs,  ubicunque  villarum 
ejfet,  quantum  a  ruft/cis  gratis  acctpere,  quan- 
tum  &  quoto  pretio  emere  debuiffent,  edixit. 
Tranfgreffores  vel  gravi  pecuniarum  mul£ia,  vel 
vitae  difpcndio  afficiens. 

XXXV.  Allaborat  enixe  a  pontificiis  Anfelmus 
Cantuarienfis  antiftes,  atque  extorquet  demum 
ut  ab  eo  tempore  in  reliquum  (fertur  poft  alios 
in  Florilego )  mmquam  per  donationem  baculi 
pafioralis,  vel  annuii  qutfqttam  de  epifiopatn, 
vel  abbatia  per  regem,  vel  quamlibet  latcam  per- 
fonam  invefiiretur  in  i_Anglia  (  adjungas  ex 
Malmesburienfi)  retento  tamen  eleclienis,  &  re- 
galium  privilegio.  Acris  de  hac  re  inter  regem 
&  Anfelmum  dimicatio  ;  necnon  Pafchalem  & 
Calixtum  PP.  PP.  &  Henricum,  fub  id  tempus, 
imperatorem.  Suo  utrique  faltcm  adfimulantes 
ceflerunt  jure ;  fcenae  nofter  pro  re  nata  infervi- 
ens.  Nam  denato  fuffectum  Anfelmo  Rodulphum 

per  annulum  &   baculum  pafloralem  inveftivit. 


■  1  Rich.  III.  tit.  Tdhment.  4.  Lind.  provinc.  conftit.  de  tcfhm.  c.  fhtutum.  Sc  de  immun.  ccclef.  c.  accidit  verb.  aboiim.        bG!anvi!. 
7.  cap.8.  C.dcteftam.  1.  confulta  divalia.  c  Hotrm.  Feud.  Haubertic.  indiftion.  d  Morus  in  Utopia.  iib.  2.  '  De 

ac.  S.  Thom.  ap.  Fox.  hift.  ecclcf.Jib  +.  f  Guiii.Gemetic.  de  ducib.  Norm.  lib.  7.  cap.  13.  e  Feftus  &  T]J  Jatro,  -)JJ 

I  s  Hebraice.  Eodin.  derep.iib.  6.op  6.  dift.yj-.  C2p.  4.ft".  Ad  leg.Corn.de  ficar.  lib.  4.  §.  ult.  Braft.  iib.  3.  traii.  2.  cap.  23.  &.  btamf  piac. 


1  on.  lib. 


.  cap. 


XXXVL 


009 


J  J  N  U  S    Anglorum. 


ioic 


XXXVI.  Nofturnas  faces,  quas  primus  Guili- 
elmus  vetuerat,  reftituit ;  quippe  cui  jam  firmato 
regno  minus  formidandas  a. 

XXXVII.  Ad  conflandam  Matildae  regiae  filiae, 
Henrico  imperatori  defponfatac,  dotem,  III.  foli- 
dorum  hida  pcndebat  unaquaeque  veftigal.  Secuti 
(commentus  eft  hic  Polydorus)  funt  iftud  infti- 
tuttim  quaerendarum  dotium  ad  collationem  fiiia- 
rum  catteri  deinde  reges  ■,  adeo po/teritas  fiiorum 
commodorum  tenax  femper  fuit.  Subfidiariae  ad 
locandas  dominorum  filias  pecuniae  a  beneficiariis 
numeratae  jus  vetuftiorem  repetere  originem,  vix 
haerendum.  Neque  a  Romuli  patronorum  &  cli- 
entum  mutua  neceffitudine,  aut  Suetonii  Caligu- 
la  vellefn  ;  a  prifcis  Normannorum  potius  con- 
fuetudinibus  Kenrico  antiquioribus.  Ubi  triplex 
illud  Auxilii  b  nomine  tributum  explicatur,  quod 
in  publicae  libertatis  gratiam  diploma  a  Joanne 
rege  datum  his  memorat  verbis :  Nuilum  fcuta- 
gium,  vel  auxiltum  ponam  in  regno  noftro,  niji 
per  commune  confitium  regni  nojtri  ;  nifi  ad  cor- 
pus  noftrum  redmendum,  &  ad  primogenitam 
fiiiam  noftram  femel  maritandam. 

XXXVIII.  Henrico  adfcribunt  nonnulli  lcgem, 
quam  Curtoife  d \Angleterre  dicunt  jurifconful- 
ti  c.  Hac  vir  mfcepta  prole  conjugis  demortuae 
haerediis  fruitur,  in  humanis  fcilicct  dum  cgerit. 

XXXIX.  Suas  affiictis  naufragis  reftitui  fanxit 
res,  fi  quod  in  periciitante  navi  animal  Neptuni 
evaferit  furorem  d.  Fifco  nempe  antehac  adqui- 
fitum,  quicquid  infortunio  naufragii  in  littore  ex- 
pofitum ;  extra  quam  ratem  ipfi,  ftato  tempore, 
refeccrant  naufragi  fuperftites.  Ita  chronica  mo- 
nafterii  S.  Martini  de  Bello.  Jus  dicitur  hoc 
Wrcccum,  fi  mavis  Varechum,  maris.  Juri  quo 
concors  modo  gentium  minus  quaero.  Antiqui- 
or  ille  mos  quafi  concors  Normannicae  confue- 
tudini.  Ad  emcndatius  Henrici  exemplum  jam 
nunc  forenfes  noftri  (idque  recentior  Edw.  I.  lex) 
definiunt.  Cenfent  &  intcr  antiquiiiimos  regni 
mores.  Fruftrane  ideo  ftatuit  Richardus,  an  rc- 
tulit  Hovedenus?  Si  in  navi  mortms  fuerit  nau- 
fragus,  fitii,  vei  filiae,  fratres,  vel  forores  ejus 
habeant  resfias,  fecnndum  quod  oftertdere  pote- 
runt  fe  effe  propinquiores  iltius  haered-js.  Veifi 
defurMus  nec  fitios,  nec  filtas,  nec  fratres,  n.c 
forores  habuerit,  rex  catalla  fua  habeat e .  An 
Mefianae  quod  in  procin&u  edixit  tempore  tcrmi- 
natum  aut  loco  exiftumes  ?  Certe  in  archivis  alias 
tantundem. 

XL.  Ut  Baldvini  comitis  Flandrcnfis,  &  Lu- 
dovici  Franciae  regis  (qui  militari  fe  manu  prae- 
repturos  Hcnrico  Normanniae  ducatum  mutuis 
ad  invicem  obftrifti  cum  Andegavenfe  juramentis 
confpiraflent)  impctus  nervofo  fuftineri  poffet  ex- 
ercitu,  Trimum  omnittm  populo  impofut  (Poly- 
dorus  adferit)  grave  tributum,  caufa  novi  belli 
gerendi,  quod  apttd pofttriores  reges  in  confuetu- 
dinem  venit.  Poftrcmus  c  virili  ftirpe  fuit  is 
Normannorum,  &  quoad  fulcepti  rationem  ope- 
ris  de  eo  poftremum  hic  agimus. 

Ancilibus,  uti  olim,  nifi  conditis  hymenaeus, 
ita,  praeterquam  rcpofitis  armis,  leges  filent.    Ift- 


hanc,  fi  unquam  alias,  rcgnante  Stcphano  Blefer! 
fi  comite  ex  Adela  forore  Henrici  ncpote  uiquci 
quaque  fenfit  Anglia  antipathiam.  Necregnanq 
iolum  caufa  jus  idcmque  jurandum  violavit,  ied  et;l 
am  falutatus,  ab  i;s  qui  Matildae  germanae  Herl 
'  rici  haeredi  perfidc  adverfabantur,  rex  aucto  impc; 
ravit  fcclerc,  Etcnim  omnta  ita pe-peram  mu$\ 
vit,  quafiad  hoc  tantum  (Malmcsburienfis  loqu 
tur)  jurajfet,  ttt  praevaricatt,rem  facramtnti  \ 
rigno  toti  oftenderet.     Vcrum  an  ut  iile  : 

perjuros  merito  pcrjuria  fallunt f  .; 


Tralatitia  funt  in  quae  juravit,  &  quibus  gcnitc 
rum  magis  habentur  rata,  quam  conceduntur  nc: 
va.  Attamcn  ncc  defunt,  &  quae  tranfcripi 
digna. 

XLI.  Caftetla  per  fingulos  provincias  (Nubi; 
genfis  tradit)  ftudio  partium  creiro  furrtxiran- 
erantque  in  Anglia  quodammodo  tot  reges,  v\ 
potius  tyranni,  quot  domini  caftellorum,     habc 
tes  ftnguti  percujfuram  proprii  numifmatis,  &jk 
teftatem  fubditis  regio  more  dicendi  juris.     Dil 
ccratum  planiflume  rcgnum,  &  majcftatis  jus,  quc 
a  cudendis  nummis  haut  minimum,  fibi  conci 
at  fplendoris.     Pernoverim  iicet  ante  Normann 
urbe  Roffenfi,  Cantuaria,  aliifque  in  civitatibus 
oppidis  fuifle  archimandiitis  &  epifcopis  jure  pi 
vilegii  monerae  percuffores s. 

XLII.  Proximus  a  rege  praefuit  Theobald 
Cantuarienfis  archiepifcopns  concilio  Londinei 
(interfuere  &  regii  proccres)  quod  novis  appeii 
tionibus  infrenduit.  In  Anglia  namqne  (Hen 
cus  ait  Huntingdonienfis)  appellationes  in  ufi  n 
erant,  donec  eas  Henricus  JVmtonienfts  epifcopi , 
dum  legatus  ejfet,  mah  fuo  crudeliter  intruj 
Qiiae  itaque  cardinalis  Bellarminus !l,  de  Arcad  i 
juris  oecumenici  provocandi  ad  Romanum  pon 
ficcm  aetate,  a  Sardicenfi  aufpicatus  fynodo  co 
fcripfit,  noftrum  hoc  regnum  multis  parafapji 
facio  neutiquam  videntur  attigiffc. 

XLIII.  ftmj.ore  regis  Stephani  (Polycratiti 
Joannis  Sarisburienfis1 )  a  regno  juffae  funt  tet< 
Romanae,  quas  in  Britanniam  domus  venera  - 
lii  patris  Theobatdi  Britanniamm  primatis  aj  - 
verat.  Ne  quis  libros  etmm  retineret,  edni 
regio  prohibitum  eft.  Siquidem  leges  imperii  i- 
teliexeris  (ego  magis  pontiiicia  decreta)  non  ita  :|s 
re  fuerit  cx  tabulis  parliamentariis  ifta  recentics 
acvi  adncftere.  Accufatis  (in  ordinum  comijs 
a  Richardo  Burdigalenfi  habitis,  (  quae  Jiupem 
dicuntur  ejfecijjl  "  )  Alexandro  jj-oitl  Cantua- 
enfi  antiftite,  Roberto  W>ixt  ducc  Hiberniae,  h  ■ 
chaele  %>o)c  comite  Suffolciae,  Thoma  duceGJi- 
ceflrenfi,  Richardo  comite  Arundcliac,  ThonJe 
Bcllo-campo  comite  Warwicenfi,  aliis,  quod  [i- 
duti  adminiftrationcm  rcgni  facilcm  rcgis  dji- 
ncndo  adoleicentiam  mutuas  in  privatam  rpi 
prae  publica  tradercnt  operas,  iplam  rcrum  fti- 
mam  pencintcrvorfuri  ;  confuluntur  juris  nola- 
tis  periti  &  civilis  Romanorum,  dc  accufaticis 
formula  ,•  quam  uno  rcfpondenr  orc  LL.  noriac 
cflc  difparem  ;  at  vero  cxcipiunt  parliamenti  b;c- 


1  StovaTus.  i>-  v.  Malmcsb.  lib.  j-.  dc  gcft.  rcg.  fol.  SS.  b  31lo:0. 

L'.m'o.  lcincrar.  Cartc:  Weft.  i.cjp.4.  cPat.  46.  Edw.  111. 

/tan.  i^.  ''  Bellafmni.  lib.  1.  dc  Rom.  Poritifice.  cop.  11. 

to^ouglit  toons.rs. 


c  Spec.  iuft.  cap.  dcs  arricles, 
«  Ovid.  Art.  Amand.  iib.  1. 
'  Folicratic.  lib,  8,  cap.  11, 


8   V.  Lc|  I 
*  Clie  (.urlanuiu 


[01  I 


J  A  N  U  S    Anglorum. 


1012 


ics,  fc  lna  aucroritate  nullis  adftrictos  lcgibus  di- 
Lidicaturos,  nec  Romani  juris  ductos  apicibus a. 
'ur.  Ce.  Que.  La.  Roialme.  D'  Angleter- 
:e.  N:  Estoit.  Devant.  Ces.  Hevres. 
s^y.    A.    L'    Entent.        De.     Nostre.   Dit. 

iEIGNEUR.     LE.      ROY.      Et.      SEIGNEURS.       Dy. 

>arlament.    Unque.    Ne.    Serra.     Rules. 

v[E.      GOUVERNES.     PER.     La.     LoY.    ClVlLL.    & 

ei  pocnis  addicuntur  cxilii.  Sed  hic  Stephano 
SEtninus. 

Cefllt  ille  morti.  Avitae  fe  haereditati  fero 
emum  immifcuit  Henricus  Galfredi  Plantageni- 
ae  comitis  Andium  &  Matildae  Aug.  filius.  Ex- 
ifis  &  folo  complanatis,  quae  numerofe  ad 
'1.  C.  XV.  Stephano  rege  conftrufta  fuerant,  ca- 
ellis,  &  in  fuos  cancellos  jure  majeftatis  redaclo, 
vi  ieges  firmavit.  Porro  Clarendonae  ( agro  in 
Viltonienfi  juxta  Sarisburiam)  praejidcnte  Joanne 
e  Oxonia,  de  ?nandato  ipfius  regis,  praefintibus 
riam  archieptficopis,  epifcopis,  abbatibus,  priori- 
is,  cemitibus,  baronibus  &  procenbus  regni,  re- 
Dgnofcuntur  aliae,  totis  primum  viribus  ferram 
xiprocantibus,  hac  regiis,  illac  pontificiis,  qui 
linime  fibi  competens  feculare  forum  caufllfica- 
antur  praetexentes  immunitatis  privilegia.  Aft 
icaflum  :  nam  hujnfcemodi  fonuere  conftitu- 
ones. 

XLIV.  T>e  advocatione,  &  praefentatione  ec- 

fiarum  fi '  controverfa  emerferit  inter  laicos,vel 

.  ter  laicos  &  clericos,  vel  inter  clericos,  in  curia 

<mini  R.  tratletur  &  terminetur. 

XLV.  Ecclefae  de  fiudo  T>.  regis  non  pojfiunt 

perpetuum  dari  abfique  ajfienju  &  concejfione 

%s.     Et  Saxonica  aetate  haeredia,  nifi  impetra- 

re^is  aratia,  coenobiis  addicere  ncquaquam  fu- 

evidetur  fas  :    liber  enim  antiquus  Abindoni- 

fis  b  :    Quidam  mmifiier  Ethelredi  regis,  difius 

Ifricus  g>$Qt  conftruxit  abbatiam  de  ©urton, 

i.n  provincia  Staffbrdienfi )  deditque  ei  omnem 

ereditatem  paterna?n  appreciatam  D  C  C.  li- 

its :  &,  ut  haec  donatio  rata  habiretur,   dedit 

.  thehedo  regi  CCC.  mancas  auri  pro  ejus  con- 

,  matione,  &  nnicuique  epificopo  V.  ??iancas,  in- 

j»er  Alfinco    archiepificopo  Lantuariae   viiiam 

'  ^umbletonam. 

XLVI.  Clerici  reciati,  &  accufiati  de  quacun- 

•  'e  re,  fiummoniti  a  jujiitta  regis  ve?iiant  in  cu- 
i  tm  ipfius,  refiponfiun  ibidem  de  koc,  unde  vide- 

<  nr  quod  ibijit  r  efipond.ndum  :  ita  quod  jufli- 
n  regis  mittat  in  curiam  S.  E.  ad  vidtndum 
•■a  rattone  ibi  res  traciabitur. 

XLVII.  Si  cieriais  convicius,  vel  confiefifius  fiu- 

•  't,  non  dtbet  eum  de  caetero  ecclefia  tueri. 
XLVIII.  Arckiepificopis,  cpificopts,   <&  perfibnis 

i  7pni  nmi  licet  exire    regnnm    abfique  lice?itia 

■  '.  R.  o-  fi  exierint,  firegi  placuerit,  afifiecura- 

<  nt  eum,  quod  nec  in  eundo,  nec  in  redeundo, 
w  moram  factetido,  perqnirant  maittmfiive  dam- 
'■  m  T>.  regi.     Huc  referas,  an  cum  Polydoro  ad 

■  ifum  an  pofteriora  ad  tempora  refcriptum  quod 
regcfto,   ne  exeas   regnum,    habetur,   haut 

.  multurn  intereft,  nec  quaeftionem  accurare 
\  tium  erit  operae.      Qiiis  enim  in  Ws  tam  d,hi\- 


Asic  vcrum  potis  eft  eliccrc  ?  nec  ad  inaccefla  abu- 
tor  otio  : 

•^Anfit  &  hic  dubito,  fied  &  hic  tamen  au- 
guror  efifie  c. 

Ex  Joannis  magna,  quatn  perhibcnt,  charta  St 
eomponas  tu  hanc  obrogationcm.  Liceat  mn- 
cuique  de  caetero  exire  de  regno  ?ioftro,  &  redire 
fialvo,  &  fiecure  per  terram,  &  per  aquam,  fa/va 
fide  nofiira,  nifi  in  tempore  guerrae  per  aliquod 
breve  tempus  propter  communem  utilitatem  reg- 
ni ;  exceptis  imprifonatis,  &  utlagatis  fecun- 
dum  legem  regni,  &  gente  cotitra  nos  guerrina, 
&  mercatoribus,  de  quibiis fiiat fiicut  fupradiciuru 
efii.     Ad  Henricum  rebito. 

XLIX.  Excommnnxati  ?ion  debe?it  dare  vadi- 
utn  ad  remanentiam,  nec  piraeftare  jttra?nentum, 
fid  tantum  vadiutn  efi  piegium,  fiiandi  jndicio 
ecclefiiae  ut  abfolvantur. 

L.  Laici  non  debent  accufiari  nifii per  certos  & 
iegales  accufiatores  &  teftes,  in  praefientia  ar- 
chiepificopi,  vei  epificopi,  ita  qtwd  archidiaconus 
?wn  perdat fius  fiuum,  nec  quicquid  quod  inde  ka- 
bere  debeat. 

LI.  Si  tales  fiuerint  qtti  cttlpantttr  quod  non  ve- 
iit,  vel  non  audeat  aliquis  eos  accufiare,  viceco- 
mes  requifttus  ab  eo  fiaciat  jttrare  XII.  iegales  ho- 
mines  de  vicineto,  fieu  de  villa  coram  epifcopo., 
quod  inde  veritatem,  fiecimdmn  conficientiam  fiu~ 
am,  manifiejiabmit. 

LII.  Nullus  qui  de  rege  tenet  i?i  capite,  nec 
aliquis  dominicorum  minijironim  ejm  excommu- 
nicentur,  nec  terrae  alicujus  eorum  fiub  interdttJo 
ponantur,  nifi  prius  T).  rex,  fii  in  terra  fuerit, 
conveniatur,  vel  juftitia  ejus,  fiifiuerit  extra  reg- 
num,  ut  retJum  de  ipfio  faciat,  &  ita  ut  quod 
pertinebit  ad  regiam  curiam  ibidem  terminetur, 
&  de  eo  quod  fipeciabit  ad  ecciefiafiicam  curiam 
ad  eandem  mittatur,  &  ibidem  tracJetttr. 

LIII.  T)e  appellationibus  ;  fiicubi  emerfrint,  ab 
archidiacono  debent  ad  epificopum,  &  ab  epifcopo 
ad  archiepificopttm,  &  fi  archiepificopus  defiuerit 
in  juftitia  exhibenda  ad  T>.  R.  perveniendum  eft 
poftremum,  ut  ipfiius  praecepto  m  curia  archie- 
pificopi  terminetnr  controverfia,  ita  quod  no?i  de- 
bet  ulterius  procedere  abfque  ajfinfu  domini  re- 
gis  d.  Hac  jampridem  ufus  eft  v.  cl.  D.  Edw. 
Coke  e,  eq.  aur.  ad  jurifdictionem  regis  eccle- 
fiafticam,  ceu  non  arrogatam  recenter,  adftru- 
cndam. 

LIV.  Si  caiumnia  emerfirit  inter  clericmn  & 
iaicttm,  vel  inter  iaicum  &  clericum  de  ullo  te- 
nemento,  qtiod  cLricus  ad  ccclefiam  velit  attra- 
here,  laicus  vero  ad  laicmn  fettdmn,  recog?iittO' 
ne  XII.  legalium  hominum,  per  capitaiis  jujlitiae 
regis  conftderationcm,  terminabitur,  utrmn  tene- 
mentum  fit  pertinens  ad  eleemofiynam,  fiive  ad 
fieudum  laicutn  coram  ipfia  jufiitia  regis.  Et  fi 
recognitum  fiucrit  ad  elsemofynarn  pertinere,  pia- 
citum  erit  in  curia  ecci.fiajiica,  fi  vero  ad  la:- 
cum  fieudum,  nifii  a?nbo  tenementmn  de  eodem 
epificopo,  vei  barone  advocaverint,  crit  piacitum 


Rot.  Par'am.  u.  Rkb.  II. 
r  fet.  ad  lib.  6. 


.  CIDIV. 


Mctamorph.  io. 


d  V.  Rog.  Hoveden.  fo! 


VOL.   II. 


X  XX  X  X  X 


ioi  3 


J A  N  U 8    Angloru 


M. 


IOI4 


in  cnria  regla.     Sed,  fi  uterque  advocaverint  de    incuriac  Iibrariorum  adfcribo.     Vindicatas  autem 


feudo  illo  eundem  epifcopum  vel  baronem,  erit 
placitum  in  cnria  ipfiits  ;  ita  quod  propter  fac- 
tam  recognitioncm  feifinam  non  amittat,  qui  pri- 
us  feifitus  fucrit,  donec  per  placitum  dfratio- 
fiatumfit. 

LV.  Qui  de  civitate,  vel  caftello,  vel  bnrgo, 
vel  dominico  manerio  T).  R.  fuerit,  fi  ab  archi- 
diacono,  vel  epifiopo  fitper  aliquo  d.litfo  citatiu 
fuerit,  unde  debeat  cis  refpondc  re,  &  ad  citatio- 
nes  eorum  fatisfacere  noluerit,  bene  liceat  eum 
fub  interdifio  ponere,  fed  non  debet  excommu- 
nicari.  (Excommunicationem,  quae  major  dicia, 
a  communione  fidelium  fubmovcre,  interdiftum 
a  divinis  officiis  &  facramentorum  ufu  tanrum- 
modo,  ut  minorem  excommunicationem,  fepa- 
rare,  ex  pontificio  jure  opportunum  adnotoj  pri- 
ufquam  capitalis  juftitia  T).  regis  villae  illius 
conveniaiur,  ut  juftitiet  eum  ad  fatisfaElionem 
venire,  &  fi  jufiitia  regis  inde  defcerit,  ip- 
fe  erit  in  mifricordia  T).  regis  &  exinde  po~ 
terit  epifcopus  eum  accnfaium  eccl.fiae  juflitia 
cocrccre. 

LVI.  Archiepifopi,  epifcopi,  &  univerfae  per- 
fonae  regni  qiti  de  rege  tenent  iu  capite,  &  ha- 
bent  poffeffiones  fuas  de  T>.  R.  ficnt  baroniam, 
&  inde  refpondent  juftitiis  &  miniftris  regiis,  & 
faciunt  omnes  recJitudines  &  confuetudmcs  re- 
gias,  ficut  barones  caeteri,  dcbent  intereffe  judi- 
ciis  curiae  T).  R.  cum  baronibus  fuis  ufque  ad 
diminuttonem  mernbrorum  vel  ad  mortem. 

LVII.  Cum  vacaverit  archiepifc.  vel  epifcop. 
vel  abbatia,  vel  prioratus  de  dominio  R.  debet 
efte  in  manu  ipfius,  &  inde  percipiet  omnes  red- 
ditus  &  exitusficut  dominicos :  &,  cum  ventum 
fuerit  ad  confulendum  ecclefiae,  debet  T).  rex 
mandare  poticrcs  perfonas  ecclefiae,  &  in  capella 
ipfius  regis  debet  fieri  elettio  aftenfu  T).  R.  & 
corfilio  perfonarum  regni,  quas  ad  hoc  faciendum 
vocaverjt,  &  ibidem  faciet  elcclus  homagnirn,  & 
fidditatem  T).  regi,  ficut  ligio  T).  de  vita  fua, 
~&  membns,  &  de  konore  fuo  terreno  (  salvo 
ordine  suo)  prinfqiiam  fit  confecratus. 

LVIII.  Si  quifquam  de  proceribus  deforciave- 
rit  archiepifcopo,  epifcopo,  vel  arckidiacono  de 
fe,  vel  de  fuis,  juftitiam  exhibere,  rex  debet 
jufiitiare. 

LIX.  Siforte  aliquis  deforciaverit  domino  R. 
rectitudinem  fuam,  archiepifcopus,  epifcopus,  & 
archidiaconus  debent  eum  juftitiare,  ut  regi  fa- 
tisfaciat. 

LX.  Catalla  eorum  qui  funt  in  forisfacJo  re- 
gis  non  detineat  ecclejta  vel  coemiterium  contra 
juftitiam  regis,  qnia  ipjitts  regis  funt,  five  in  ec- 
ctefiis,  five  extrafuennt  inventa. 

LXI.  'R/acita  de  debitis,  quae  fide  intcrpofita 
debentur,  vel  abfque  interpofitione  fidei  fint  m 
curia  regis. 

LXII.  Filii  rufticorum  non  debent  ordinari, 
abfque  affenju  domini,  de  cnjits  terra  nati  dig- 
nofcuntur. 

Difctepant  nimium,  fatcor,  ab  his  conftitutio- 
ncs  Clarcndoncnfes  in  Mattiiaei  Paris  majori  hi- 
froria  editae,  eas  dico  mutilatas,  &  nonnullibi 
fatifcentibus  intcrftitiis,  disjunftis  commilmris,  & 
inverfo  fermone  dcpravaras,  quarum  infortunium 


ut  videre  hic  licet,  &  redintcgratas  calx  iibel) 
MS.  vulgo  Quadrilegi  (vita  nempe  cft  Thoma 
Cantuarienfis  archiepifcopi,  ex  Huberto  de  Q3oft, 
fjam,  Joanne  Sarisburienfi,  Willielmo  Cantuari, 
enfi,  &  Alano  abbate  Theocesburienfi  in  unur 
volumen  digefta)  nobis  impertivit.  Diffidia  rc 
gem  inter  &  Thomam  Cantuarienfem  hinc  orj 
unda  non  eft  hujufce  perftringere  inftituti  ;  hiftc 
rici  fatis  propalant.  Liceat  interim  poeram  nci 
ftrum  Gloceftrenfem  in  fcenam  redire,  &  aequi 
excipiantur  auribus  prifci  idiomatis  verfus,  rei| 
quam  prae  manibus  habcmus  complexi. 


M  manne  migfjt  tfjenrfje  tfjc  loue  tfjar  tfjt 

U)a£ 

Zpittoetie  tfie  St.  1$,  anD  tfje  goaD  man  &,  €fji 

majsf  • 
€fjc  Dibcl  fjaD  cnui  tfjcrto,  ans  ftb  Bittom  tfy 

fcu, 
3tlasr,    ala?  t&nlftc   Ronii,   tcc  oll  to  tod 

■Oot  tfscrc  Ijaa  cre  ifce  felngja?  of  Eutfjcr  &efce 
^0  W.  SSaffarD,  ar.D  §10  fen  m.  tfjc  tttsc. 
€(jar  Sutljcr  latDc^  ma5c  insn,  an&  Ijeia  111  al  t : 

ionD 
Cfie   &.   nolD  nct    bckuc    tfje   iaujc^  t^at  I 

foisD, 
I3e  tfjat  fji^  eltrcrne  fjuIUe,   nc  tfje  goDcsnan  [ 

€fjomfi£ 
€fjoug!jt  tfjat  tfjing  ngc  rigfjt  nrucr  lalo  nag. 
$e  fotfjnesr  anD  cuBciu  mib  fircngtfj  rjp  jfjolD 
Siliib  fje  luifi  tfjat  ure  Dcre  SourD  in  tfjc  <&:< 

pcl  tcID 
€fjat    fjc  fjimrdfe   Hsagf   fctfjnc^   anD   cufin 

nougfjt, 
€fjercuoje   Sutfjcr  cufiume£  fje  ncuID   grmt 

nougfjt. 
$c    tljc   fe.  noulD  Bileue   tfjat   10  tltetnt  | 

ifjoSD, 
M>a  tfjat  coutclsc  fprung  fjitucnc  tfjcm   niii  I 

fo!D. 
Clje  S.  Drou  to  rigfjt  kVu   mani  JLutfjer  O 

tume, 
S>,  €fjoniag  tfjcji  iuitfjfcD,  anD  grantcD  fomc.  : 
^Tfje  \a\neg  tfjat  icljolie  notu    tell   fje  grano 

toauje. 
^uf  a  puman  fiatfj  a  fone  to  clergi  iDrata    I 
^e  ne   fall  luitfjout  i£  lourDesi  iccouncD  noiijit 

be 
©or  punian  nc  mai  nougfjt  6e  maDe  agrn 
lourDjE!  UJill  frcc. 

Nativos,  feu  glcbae  adfcriptitios  ille  HatlH 
indigitat.  Nos  ingenuos  plebeios,  fimul  &  k- 
vos,  velut  ignobilitatis  nota,  |3fomcn  •  &•  quip 
co  funt  numero  mariti,  «©ommcn  C  «Sominln 
enim,  non  «JBooDmam,  ur  vulgus,  veteres  Teuthi 
virum  conjugem  vocitabant)  voces,  mihi  ut  j|r- 
fuafiffimum,  ex  Latinorum  homines  ftclae,  cM 
ipfum  Ennio  &  Fefto  Opfcc  Hemones  ■,  &linp 
noftia  propius  adeft.  Poctae  fane,  &  ipfi  ettJ" 
valde  adftipulatur  quorundam  jurifconfultojjm 
noftratium  placitum  homines  &  nativos  antiiis 
litigantium  inftrumentis  aequipollcntia  (fed  m \-) 

lentientiffl 


IOI^ 


J  A  N  U  S     Anglorum. 


1016 


kntientium  *.  Clarendoncnfes  ruftkos,  quos  ifte 
TJiimni,  nuncupant  :  &  ruftici  ac  villani  ( ii 
Ansjlis  icrvi  )  antiquitus  fynonyma.  Quod  cnim 
Hcnrkus  Londrcs  archicpifcopus  Dubhnenfis  ru- 

Jticorum  tenentium  chartas  fublcfta  fidc  flammts 
damnarat,  liberi  tenentes  vocabant  eum,  ut  anna- 
Jibus  legitur  in  Hibermcis  b,  ^cojcfjtiillcin  quafi  tu 
dicas  viUaHorum  incendiarium.  Intempcftivum 
nec  duxerim  hoc  loci  comminifei  hallucinatum 
Thomam  Spottum  monachum  Cantuarknfem, 
qui  privae  fcrvitutis  Anglos  ante  Normannorum 
victoriam  feribit  nefcios.  Convincitur  enim  cum 
ex  ancilla  Andeverenfi  regis  Edgari  amafia,  tum 
ex  obfignatis  Inae  LL.  tabulis,  &  quibus  nimirum 
Toraldus  be  ©tiRcnfjale  Walgatum  Croylanden- 

I  iem  coenobiarcham  donavit,  inque  iis  quamplu- 
rimisfervis,  cum  totis  fequelisfuis.  Habe,  &  ex 
Londinenfi  fynodo,  praefide  Anfelmo  (cum  nem- 

j  pe  de  fervis  hic  mentio)  Ne  quis  illud  nefarium 
ne"otium  quo  hatlenus  in  Anglia  folebant  homi- 
nes,  fcut  bruta  animalia,  venundare  deinceps 
fraefumant.  Sed  inverecunde  poetam  interpel- 
lamus  ;  in  eum  eft  redauipkandum,  refolvit  ite- 
rum  ora  : 

Stnotfjet  rtjiug    fje    granteb   efte   asf  pe  mato 

liouife  j 
gaf  a  man  of  noli  rtjircfj  fjatfj  eni  iap  fee, 
garron,  ctfjcr   tofjat   fje  tje,   tjc  ffal    oo  rtjct- 

uojc 
^tri0£S  feruicc  tljat  tfjcrc  tjaltfj,  rtjat  is"  tigfjt  n* 

fjc  oc:Ioje 
%n  plaibing  ano  in  affiTe  Be  ano  in  iubgemcnt 

alfo. 
•^otc  toat  man  ffall  fic  tjilemeb,  ctfjct  ts  bcrtj 

ibo. 
$e  grantcb  cac  puf  eni  man  rtje  ftiiigjS  ttaito? 

toerc, 
3Cno  cni  man  i£  cfjateur  to  Ijoli  rtjircfj  fccre 
Cfjat  fjoli  cfjircfj  ne   folbc  nougfjt  rtje  rtjafeuz 

tljere  let 
Cfjat  rtje  &.  tfjere  ortjcr  i.s  a#  i$  otonc  i$  ne 

tocttr. 
©or  all  tfjat  rtje  felon  fjartj  tfje  Bings!  it  i0 
3Snb  ecfje  man  mai  in  fjoli  cfjurcfj  ijsf  otonc  taae 

itoi£. 
Ife  grantrb  etie  tfjat  a  tfjircfje  of  tfjc  Ringg  fe 
i  %n  none  ficbe  cne  ano  eucr  ne  fiolb  igiuc  tje 
s  3ts  to  fjous  of   religion,    toitfjout  rtje   King0 

leue, 
1  3fino  ttjat  fje  ortjcr  tfje  patron  rtjc    gift  fictt 

gaue. 
I  M>.  Cfjoma£  grantcb  tocll  tfjcfe  anb  ortjcr  mo 
3tnb  tfjcfc  otfjcc  Ije  toitljftbe  rtjat  bib  fjiin  toell 

tooe. 
L  iuf  oituene  ttoet  teub  men  toere  eni  ffriu- 

ing, 
©tfjcr  6ituene  a  leub  anb  a  clcrc,  fo?  fjoli  tfjircfj 

tljing 
%$  bor  tooufon  of  tfjirctj  tofjitljer  ffjolb  rtje  rfjircfj 
giue, 


Cfje  8.  toolb  tfjat  in  fjig  court  tfjc  plc  (Tolb  6e 

bjiuc  ; 
Dor  as  mticfj  aS  a  lenb  man  tljat  tfje  0  pnrti 

tons 
«fjanlicijc  toag  cnbct  tfjc  St.  c?  tnbrr  110  uilfjop 

nag. 

Quod  hic  noftcr  SLcubcmrn,  vulgo  juris  inter- 
pretes  &  noftri  &  canonic;  Laicos.  Jlcuocg  enim 
(ut  Xioc,  dedudus  apud  Caefarem  Germanicum 
ad  Arati  phaenomena  poft  Pindarum  a^  i«  X-io^, 
i.  lapis  durum  genus  hominum  &  promifcuum 
denotatc)  gregem  imperitam  fonat  multitudinem, 
&  qui  ad  facra  non  clefti.  Fufe  iftud  in  Polior- 
ceticis  Juftus  Lipfius  J  Leodii  Eburonum  metro- 
polis  fcrutando  originationem.  Ad  noftram  quod 
attinet  linguam  comprobant  ].  Gowerus,  &  Ga!- 
fredus  Chauccrus  inftauratores  ejufdem  metrici  : 
ita  Galfrcdus, 

$o  toonbrr  i$  a  Icube  man  to  ruft 

%X  a  pjicff  6e  fouie  on  tofjom  toe  trufi e. 

Veruntamen  literaturae  expertem,  quam  facris 
nondum  inidatum  fignificare  docet,  quod  is  alibi : 


Ojig  cucrp  leub  bicar  onb  pnrron 
<fan  fap - 

Et,  tam  laicos,  quam  literatos  habet  Petrus  Ble- 
fenfis f,  alii.  Atqui,  non  confulat  mali  Chauce- 
rus  quod  Gloceftrenfibus  hic  cedat  mufis. 

II.  Snotljcr  toa£  tfjat  no  clerc,  ne  6iujop  natlj 

mo, 
I3c  fToIbe  toitfjout  ftings?  feue  cut  of  rtjc  lonb 

go. 
Snb  tljaii  fjii  fTolbe  fuerc  tjj  rtje  Boae  ptoi0. 
Cfjat  fjii  ne  folb  curcfjas"  no  u"ccl  tfje  fe.  nc  none 

of  i^. 

III.  Cfjc  tijirb  toaiS  put  cni  mau  in  maudng  tocre 
%  5?ougfjt, 

2!nb  fucfj  tome  to  amcnbmcnt,   ne  age  tocre 

nougfjt 
Cljat  fje  ne  fucre  6p  tfje  6oc,   ac  6orctoesf  fliib 

folbe 
Co  Ranb  to  tfjat  fjoip  cfjirclj  tljcre  of  fjim  tcfip 

toolb. 

IV.  Cfje  toerrtj  toaji  ffjat  no  mau  tfjat^of  tljc  B. 
fjulb  ougfjt 

%n  tfjeife  0?  in  cni  feruife  in  maufing  tocrc 

ib^ougfjt, 
SSote  tfjc  toarbeinsf  of  fjolp  cfjirrtj  tfjat  fiiougijt 

fjim  tfjcreto, 
Cfje  S.  fcbe  0:  i$  6aiIifco"  ioat  fjc  ab  mifbo, 
3£nb  IoEtcb  berfi   tuere  tfjci  to  amcnbmcm  it 

fiting, 
ainb  6ote  fjii  toolbe  6p  tfjcir  Icue  bo  tfjc  mauf^ 

ing.     * 

V.  Cfje  bifc  toajf,  tfjat  6iuJopjihcs3f  anb  a66ci? 
alfo 


^40.  aflif.  pl.  21.  £c  51.  Edw.  III.  tit.  Barr.  261.  homines,  &  qui  ad  hominium  adftri&i  conjugafa.     Cujacius  lih.  S.  ohfervat.  cap.   i+. 

&  laifaxoin.  mancipium  inverfa  notationis  fentcntia.  Euftarh.  ad  Ibad.  8.                   b  Annal.  Hibern.  M  CC.XII.  fub  Hen.  III.  Malmesb.  lib. 

».  de  geft.   reg.   cap.  8.  &  Ingu!phu;  fol.   fip.   Malmesb,    :.  geft.  pontif.                                '    Caef.  Germ.  ad  Arat.  in  Aquario.  Pin.tir 

O.ymp.  9.                       d  Ljpf  Pohorcct.  iib.  1.  didert.  z.  f  Chauc,  in  pro!og.  &  apparicoris  fabuia.                   f  Pet.  Blefenf  app. 
ad  Ingu!ph. 

Cfjat 


ioi7 

€fjat  Bacansf  toere  of  prcfaji  in  tlje  Ji.  fjanb 

toere  ibo, 
3Inb  tftat  ttje  U.  folb  all  tljc  laub  ag  ig  otone 

tafte, 
©o?t  at  laff  tljat  fjim   luff  eni  gjclat  tfjere 

meike. 
3Cnb  tfjan  ttjulfee  pjelat  foulb  in  i0  cfjopcl  ictjofc 

6e. 
<©r  fjte  claraes*  tofjicfj  tje  toulb  to  fucfj  p?elace 

Bife. 
3Cno  tfjan  toan  fje  tocre    tcfjofe  nt  t£  rfjapei 

rigfjt  perc, 
ipomage  fje  foloe  fjim  bo  ar  tje  tonfirmeb  toere. 

VI.  €fje  ffrt  toa$  puf  eni  plap  to  ctjapitle  toete 
ibrato, 

3Dnb  eni  man  mabe  isf  appele,  puf  me  bube  fjim 

tonlato, 
€fjat  to  tfje  Bifijop  from  ercebeRcn  i0  appele  rol0 

mafte, 
3Bnb  from  6iftjopto  arceBiflbp  anb  futfj  none  otfjer 

taftc, 
Mnb  But  tfje  crceBifops'  court  to  rigfjt  fjim  toolb 

Bring, 
€fjat  tje  folb  from  fjtm    8e  duttje  6iuo?e  tfje 

fting. 
3finb  fcom  tfje  U.  non  ottjcr  mo  fo  tfjat  att  an 

enb 
Paintng  of  fjoli  cfjirctj  to  tfje  3t.  ffiolb  toenb. 
3flnb  tfje  Si.  amenb  folbe  tfje  erceuiftopss  bcbe, 
3fJnb  Be  a$  in  cfje  popeg  fiube,  anb  &.  Cfjomag 

it  toitfj  febe. 

VII.  €fje  febctfje  toa£  tfjat  pfatbing  tfjat  of  btt 
toere 

€o  nelb  toel  tfjoju  trutfj  ipliglJt,  anb  nougfjt 

ifjolb  nere 
SMtfjei  tfjoju  trutfj  it  toerc ,   tfjat  ple  foI&  Be 

i&rougfjt 
25iuore  ttje  Ji.  anb  i£  Bailicg  anb  to  fjolp  cfjircfj 

nougtjr. 

VIII.  €fje  cigfjtfj  tfjat  in  tfje  Icnb  citation  none 
ncre 

€fjoru  BuII  of  tfje  popc  of  tismc,  anb  clcnc  BiJe* 
ucb  toere. 

IX.  €fje  nitfjc  toaj*  tfjat  $cter0  pcnce  tfjat  mc 
gaberettj  mmiion, 

€fjc  pope  nerc   nougfjt   on  ifcnb,    ac  tfjc  Jt. 
eefjone. 

X.  Cfje  tctfje  toaj*  puf  cni  clarfie  a0  fclon  tocre 

it  aftc, 
3£nb  fcor  felon  ipjoueb   anb   ne  migfjt  h  not 

fo?fafte, 
€fjat  me  folb  fjim  Berff  bifojbein  anbifucfj  tfjom 

tfjcre  Iato. 
3Dne  ttjom  iubgement  of  tfje  lanb  tjong  fjim  otfjer 

to  bjato. 
©o?  tfjefe  anb  Bo?  ottjcr  mo  tfjc  gobcman  &. 

Cfjomas 
f  Icu  Bcrfl  out  of  <£nglanb  anb  tlte  imartrcb 

toasf, 
©o?  fjc  fci  tfjere  nasf  Bote  o  toap  otfjer  tje  muff 
'  ffiffe  Be, 


J   A  N  U   S      A  N  G  L  O  R  U  M. 


101S 


SDtljcr  fjolp  cljlrcfj  ton^  ifent,  ttjat  of  rigljt  toa$ 
fo  fre. 


In  Ieges,  quasindicavi,Clarendoncnfcs,  vocatoin 
concepta  verba  Dco,  ordines  regni  (baronagium) 
jurarunt,  &  cum  eis  praeful  Cantuarienfis.  Miffi 
ad  Alexandrum  III.  PP.  legati,  ut  fietet  atque  is 
fundus,  fanciretquc  firmatas.  Vcrum  hoc  tan- 
tum  abfuit,  ut  non  cleri  duntaxat  nimio  dero- 
gatum  praetenderet  immunitati,  aflcnfumque  pror- 
fus  detredaret,  fed  foluto  etiam,  impetrante  Tho- 
ma,  quo  obftridtus  erat  ligaminc  velut  impias,  & 
S.  E.  adverfas  damnaret.  Henricus  quam  pri- 
mum  refciverit  iniquiffimo,  uti  par  erat,  tulit  a- 
nimo,  in  Romani  fori  Infolentiam,  &  Cantua- 
rienfis  perfidiam  meritilTumo  graviter  infrendens. 
Mandatae  confeftim  provinciarum  vicecomitibus 
Jiterae  ;  Si  aliquis  clericm,  vel  laicus  in  ballivis 
fuis  Romanam  curiam  appellaverit,  eum  capi~, 
ant,  &  firmiter  teneant,  donec  voluntatem  fuam 
rex  praecipiat ;  &  omnes  redditus  clertcorum 
archiepifcopi,  &  poffejfiones  faifiant  in  manum> 
regiam,  &  omnmm  clericorum,  qui  cum  archie- 
pifcopo  funt,  patres,  matres  &forores,  nepotes, 
&  neptes  ponant  per  falvos  plegios,  &  catal/a 
eorum,  donec  vohtntaiem  fuam  rex  pxaecipiat. 
Ex  Matthaeo  Paris  fum  loquutus.  Poenam  vides 
hic,  ubi  non  eft  noxia.  Propinquos,  adfines,  con- 
fanguineos  pertingit.  In  divergente  poft  Auguf- 
tum  Romano  impexio  minime  rarum.  t^Atqrn 
peccata  fuosteneant  auiJores  (refcripferunt  Euty- 
chianopraef.  praet.  Arcadius  &  Honorius  AA.)  net 
ulterius  progrediatur  metus,  quam  reperitur  de- 
liclum a.  Anglis  jus  ufitatiffimum,  quo,  praeter 
adempta  fanguinis  &  nobilitatis  jura  tivilia,  a- 
trociffimis  a  parentum  fceleribus  capite  deminuto- 
rum  nulli  fubeunt  pofteri,  aut  gentiles  poenas  b. 
Sed  &  in,  quas  memoravi,  literis,  minabatur.     . 

LXIII.  Si  quis  inventus  fuerit  ferens  literas 
T).  VP.  vel  mandatmn,  aut  Thomae  archiepif- 
copi  continens  interdtffnm  Chrijlianitatis  in  An- 
glia,  capiatur,  &retineatur,  &  de  eo  ficut  de  re- . 
gis  traditore  &  regni  (teftis  adftat  Rogerus  de 
Hoveden)  fine  dilatione  juftitia  fiat. 

LXIV.  Londinenfs,  &  Norwicenfis  epifcopi 
fummoneantur,  ut  fint  coram  juftitiariis  R.  ad 
reclum  faciendum,  quod  contra  ftatuta  regni  in- 
terdtxtrunt  terram  comitis  Hugonis,  &  in  ipfum 
fententiam  anathematis  intulerunt.  Hugonis: 
Bigod  Norfolciae  comitis. 

LXV.  'Denarii  S.  Tetri  colligantur  &  cuf-\ 
todiantur.  Tributum  erant  ei  (five  eleemofyna) 
ab  Ina  occiduorum  Saxonum  rege  primo  con- 
cefTum  ;  kl.  Aug.  quotanni  exigendum  a  quot- 
quot  habuerint  XXX.  denariatus  (uti  legibus  ha- 
betur  confeflbris)  vivae  pecuniae  in  domo  fua. 
Ufque  ad  Henrici  VIII.  liberum  &  a  pontificia 
tyrannide  vindicatum  imperium  (id  circa  tempus,; 
hoc  nomine  fuit  in  Anglia  quaeftor  Polydorusl 
Virgilius)  ftata  tempeftate  iolvebantur.  Antiquam) 
corum  ex  refcripto  Grcgorii  PP.  ad  aichiepifco-j 
pos  Cant.  &  Ebor.  Edwardo  II.  rcge  vifum  efrj 
ratiunculam  adponere  c. 


C.  dcpoenisl.  n.foicicndis.     b  V.Canut.lcg.  74..  '  '  Fox.  in U;ft. ecc.c f.  lid.  II.  rcfcript.dat.  X.  kl.  Maii.  ap.vetercm  urbem.  pontificat.i. 

Stcrlingor, 


[Oip 


J  A  N  US     Ang  LORUM. 


I020 


Sterlingor.  lib.  folid.  Dioces.  lib.  folid.  den. 


:  lantuarienf.  vij.  xviij. 
^ondinenf.  xvj.  x. 
loffenf.  v.  xij. 
Vorwicenf.  xxj.  x. 
Wlienf  v. 
rJncoln.  xlij. 
^oventrenf  x.  v. 
leftrenf.  viij. 


Winton.  xvij.  vj.  viij. 
Exon.  ix.  v. 
IVigorn.  x.  v. 
Herejord.  vj. 
Bathon.  xij.  v. 
Eboracenf.  xj.  x. 
Salisl/urienf.  xvij. 


Robertus   de 

E9al0. 
Rad.  de  <B\ai\> 

toillc. 
Rob.  pjfteiiof. 


fEboraco. 

Richmondia. 
j  Lancaftria. 

Coplandia. 

Weftmerlandia. 

Northumbria. 
LCumbria. 


Crefcit  ad  CCC.  marcas  &  femiffem. 


Hos  facramento  adegit,  quod  ipfi  bona  fide  & 
fine  malo  ingenio,  eodem  utor  auftore,  fubfcrip- 
tas  ajjifas  cuftodirent,  &  inviolabiliter  ab  homi- 
nibus  regm  facerent  cuftodiri.  Jnfignitas  eas  hoc 
titulo  commemorat. 


Fruftra  expe&cs  hic  caedem  Thomae,  purgatum 

rimine  Henricum,  haut  aequis  conditionibus  ab-  /IJJifae  Hemici   regis  faBae  apud   Cla- 

'ohitum:  rendon  &  renovatae  apud   Northam- 

Conveniunt  cyntbae  vela  minora  meae.  ' 


^on  ita  multo  poft,  Northamptoniae  conveniunt 
ex  &  barones.  De  legibus,  &  adminiftranda 
uftitia  tractatur.  In  fex  demum  provincias  par- 
ito  regno,  le&i  e  jurifperitis  qui  tribunali  in 
|uavis  praeeffent  itinerantes  juftitiarii  mandan- 
iur.  Horum  ex  Hovedeno  eccam  tibi  nomen- 
laturam. 


Ilugo  de  Crefli. 
1  Valt.  F.  Roberti. 
Iiob.  fflsmtel 


!ugo  de  Gunde- 
villa. 

v^illielmus   F. 
/.adulphi. 
VillicL  setal&t. 


Norfolcia. 

Suffblcia. 

Cantabrigia. 

Huntingdonia. 
"j  Bedfordia. 
I  Buckinghamia, 

Effexia. 
i^Hertfordia. 

rLincolnia. 

Nottinghamia. 

Derbia. 
<j  Staffordia. 

Warewico. 

Northantonia. 
LLeiceftria. 


obertus  F. 

ernardi, 

ichardus 

;og.  F.  ^cin» 
i  frai. 


/  Cantio. 
\  Surreia. 
jSouthanttonia. 
~)  Suflexia. 
/  Bercheria. 
vOxonia. 


7.  F.  Stephan.    ("Herefordia. 
■ertam.   de  )Gloceftria. 

erbun.  ^Vigornia. 

lUrftara  F.  Sim.   (.Salopia. 


ad.  F.  Stephani. 
T.  Ruffus. 
lbertus  $iparb. 


'  Wiltonia.' 
\Dorfetia. 

Sumerfetia. 
)Devonia. 

Cornubia. 


Sl  quis  retatus  fuerit  coram  juftitiis  T).  re- 
gis  de  murdro  vel  latrocinio,    vel  roberia, 
vel  receptatione  hominum  talefacientium,  vel  de 
falfoneria,  vel  iniqua  cdmbuftione,  per  facramen- 
tum  XII.  militum  de  hundredo,  &  fi  milites  non 
adfuerint,  per  facramsntum  XII.  liberorum  &  le- 
galium  hominum,    &  per  facramentum  IV.  ho- 
minum  de  unaquaque  villa  hundredi  eat  ad  judi- 
cium  aquae,  &,  Ji perierit,  alterum  pedem  amit- 
tat.       Milites  forte  beneficiarii,  qui  defiderantur 
hic,   fi   mavis  feudatarii,   inter  quos,   &  qui  fti- 
pendiis,  live,  ut  eft  in  feudorum  libris,  folidatis 
militabant,    foldurii  forfan   Caefari  > ,     c-iAscWwt 
Nicolao  Damafceno,  fervientes  monachis  noftris, 
Bractonae,  Ottoni  Frifingenfi,  &  Radevico  in  le- 
gibus  Barbaroflae  caftrenfibus  glifcit  difcrimen  b  5 
Utrifque   infra   equitum    auratorum  decus  longe 
fitis.     Probe  aft  teneo  &  auratos  equites  ad  duo- 
decemviralia  nonnulla  judicia  olim,  &  jure  nunc 
certifiimo  evocatos.     Ad  magnam  inquio,   regis 
afiifam,    &  ad   conteftatam  litigante  altrinfecus 
barone   parliamentario  litem.      Ad  illam,   quod 
honoratifiimum   fit   judicii  genus,    &  vidlo   pe- 
remptale.     Ad  hanc,  uti  parilitas  fit  nominis  ab 
aliquo  faltem  judicum  (nam  duodecemviri  judices 
funt  facti)  &  illuftriore  five  rco,  five  actore.    Par- 
liamentarii  enim  majores  nobiles,  in  queis  a  ba- 
roniis  archiepifcopi,  &  epilcopi,  olim  (coenobiar- 
chae  plurimi)   duces,  marchiones,  comites,  vice- 
comites,  &  barones,  ordine  licet  &  titulis  difcri- 
minentur  honorariis,  qua  nihilominus  rcgni  funt 
tantummodo  barones,  ampliff.  illis  interfunt  co- 
mitiis.     Et  qui  pro  arbitratu  regio  adcerfiti,   ad 
literarum,    quod   aiunt  forenfes,    fummonitionis 
morem  Cljetialierff  falutantur,  non  barones.   Dig- 
nitatis  enim  eft  nomen  illud,   noAojcTn^oucw?  ma- 
gis  hoc  prifce.     Quod  ejufcemodi   duntaxat  re- 
fcripta  ad  ufque  Rich.  II.  (is  Joannem  de  25fou* 
tljamp  de  Jpolt  baronem  de  listberminftet  diplomate 
primus  creavit)  contulere  ;  utraque  in  ufu  nunc 
eft  ratio. 

LXVII.    Apud  Northantune  additum  eft  pro 
rigore  juftitiae  (memineris  quod  proxima  feclio- 


Caef.  comm.  lib.  3.  Athen.  lib.  6.  dipnofoph.  *  Feud.  lib.  1.  tit.  20.  Otho.  Frinfing.  lib.  de  Frederic.  T.  Radevic.  lib.  1.  cap. 

Braft.  lib.  f.  de  Efibniis  cap.  10.  &  26.  Edw.  III.  fol.  $7.  a.  30.  Edw.  III.  fol.  2.  6.  v.  17.  Edw.  II.  tit.  attattlt  <io.    13.  Edw.  III. 
cballtnse  u;.  Plo-  comm.  fol.  117.  8.  Hen.  VI.  fol.  10. 


VOL.   II. 


Y  y  y  y  y  y 


ne) 


1021 


J  A  N  U  S    Angloru  m. 


102 


ne  )  quod  dextrum  fimiliter  pugnum  cum  pede 

amittat,  &  regnum  abjuret,  &  infra  XL.   dies 

a  regno  exulet   (XL.  dierum  gratia  eft,  ita  Brac- 

tona  ',  indultum,  ut  quaerantur  interim  ad  com- 

meatus   amicorum  fubfidia.  )    Et,  fi  ad  aquam 

rnundus  fuerit,  inveniat  plegios,  &  remaneat  in 

regno,  niji  retatus  fuerit  de  murdro,  vel  aliqua 

turpi  felonia,  per  commune  comitatus  &  legali- 

um  militum  patriae,  de  quo  fi  praediBo  modo  re- 

tatus  fuerit,  quamvis  ad  aquam  mundus  fuerit, 

nihilominus  infra  XL.   dies  a  rcgno  exeat,    & 

catalla  fua  fecnm  ajportet,  falvo  jure  domino- 

rum  fuorum  &  regnum  abjuret  in  mifericordia 

dominiregis.     De  judicio  aquae&ignis,  feu,  or- 

daliis  hic  paucula.     Saxonicas  fuifle  probas  liquet, 

divino  temere  nixas  miraculo.     Ad  facra  quam 

prophana  attinent ;   ex  quo  priore  libro  praeteri- 

vimus,  &  vifus  ifte  locus,  quo  monitum  volui  de 

eis  ledtorem,  nec  inopportunus.     Tenetur  f  pur- 

gare  is  qui  accufatur  (fcribit  Ranulphus  de  Glan- 

villa  b )  per  T)ei  judicium,   fcilicet  per  calidum 

ferrum,  vel  per  aquam,  pro  diverftate  conditionis 

hominum  :  per  ferrum  calidum,  fi  fuerit  homo 

liber,  per  aquam  fi  fuerit  rujlicus.     Maflam  fer- 

ream  candentem  uno  &  altero,  ut  plurimum,  paf- 

ilbus  incedens  reus  manu  ferebat,  aut  nudis  pre- 

mebat  plantis  ignitos  (atque  eos  Francornm  juxta, 

&  Longobardorum  leges  novem)  vomeres c.     Tot 

preffis  mire  purgata  eft,  &  apud  hiftoricos  nobilis, 

Emma    confcflbris    mater  laefae   cum  Aldwino 

Wintonienfi  cpifc.  pudicitiae  infimulata,  ab  im- 

padlo  calore  incolumis  &  infons.     Aquei  ordalii 

genus  erat  duplex  ;  frigidae,  &  ferventis.     In  fri- 

gidam  (uti  nonnullibi  hodie  veneficae)  injedtus 

eft  reus ;  qui  fundo  pauxillum  non  fubfiderit,  fce- 

leris  damnabatur  confcius,    ut  quem  elementum, 

regenerationis  fymbolum  in  fuum  non  admitteret 

gremium  :   in  ferventem  cubito  tenus  brachium 

immerfum  ad  eum   modum  veritatis  index  -,    & 

immiffa  in  aeftuanrem  lebetem  nuda  manu  AEl- 

ftanus  Abendonenfis   monachus   poftilla  antiftes 

Shirburnenfis   fuo  fe    oftentavit    abbati.      Quod 

vero   tantummodo  rufticis   aiunt  aqueum  (  nam 

terreftri  &  ignobili   naturae  aqua,    coelefti  ignis 

adfcribitur d,  a  cujus  proprio  homini  uiu  immor- 

talitatis  animae  duxit  atgumentum  Firm.  Ladtanti- 

us e )  cornpetifle,  ufque  adeo  verum  efle  negat  ex- 

emplum  ]oannis  Senis  nobilis  &  divitis,  qui  fub 

Henric.  II.  cum,  imputata Fratris  comi- 

tis  de  Ferrariis  caede,  aqueo  fe  non  expediret  ju- 
dicio,  poenas  dedit  patibuli.  Undenam  uterque 
in  Chriftianos  derivatus  mos,  mei  non  eft  accu- 
ratius  fedtari.  Ignem  memini  antiquis  'Ayvlsi- 
■f\Siv f ;  atque  eft  in  Sophoclis  Antigone,  qui  uitro  : 

-  -I  -----  <C  fMjSyouc.    atgeiv  ^zpiv 

Ktt)    77U3    $Kp%iHV  *>  -    -------- 

ut  Polynieis  fepultutae  infontem  fe  praebeat, 
Creonti  eft  profeflus.     Dogma  Pythagoricum,  qui 


Jovis  carccr  in  ipfo  univerfi  centro  collocati 
jgnis  h,  eorum  qui  hunc  univoce  folcm  : 

-  -  -  -  cs  7ri.vTc(.  ifogjZc.  (c  tto.viP  \.itaxieic, l 

refragante  acriter  Lycaeo  volunt,  tacitus  omittc 
neque  tamen  omittam  vere  fandtis  Bibliisk, 
ipfo  nomine  U?N  i.  ignis  velut  re,  qucmadm. 
dum  ait  J.  Reuchlinus  !,  divinitate  confentan 
Deum  opt.  max.  mortali  fe  ingenio  oftendifle, 
D.  Paulum  ad  pfalmographi  mentcm  Tlu&c  cpAo' 
indigitaffe  miniftros  Dei.  Atque  S.  Literis,  mj 
le  intcrprctando,  abuti  nimis  antiquum,  &  nitn 
jam  frequens.     Imperjuratam, 

_ ...  Siygiamque  paludcm, 

T)ii  cujus  jurare  timent  &  fallere  numen, 

Homcrus  canit  &  Virgiliusm.  Celraram  infani.; 
Y^izgjLjjAvyc,  AuT£f7<nv  i/My^iyzfJ-u  "TrtTgLijfiO,  Uti  ,; 
in  Epigrammatis  n,  Sardoos  fontes  in  Solino,  B 
brua  humida  in  Ovidii  Faftis  °  legimus,  &  flu  • 
os  Auidnic,  atque  eorum,  apud  phyficos,  lon .: 
ftupendas  naturas  occiiltiflimafque  u.  Verum  h: ; 
pieraque  ordaliis  noftris  forte  ignota.  Aft  aqi . 
um  ad  malam  zelotypiae  poculi  Judaeorum  ir  • 
tationem  irrepfifle  multijugae  eruditionis  V.  M  ■ 
tinus  del  Rio  q  in  Difquifitionibus  magicis  fe  f 
conjedturam.  Hujtffce  enim  &  ignei  praebc : 
Danorum,  Saxonum,  Germanorum,  Francoru  , 
Hifpanorum  totius  dcttique  orbis  Chriftiani  hifl  • 
riae  compluria  exempla  : 

i_An,  quia  cttnctarum  contraria  fetnina   • 
rum 
Sunt  duo  difcordes  ignis  &  unda  T)ei, : 
Junxerunt  elementa  patres  '".<?-- 

An,  quia  in  CWn  notatione  (ipfi  enim  coi 
gentium  dii  erant  fictitii )  ab  VH  &  O'0  no- 
nullis  arrifit  dedudtio  ?  Scientior  quis  dixc; 
Tanus  : 


&■   jJ-luJ  chcu^cj'   VMVoc,   kd/JJ 


Utriufque  fuperftitiones,    ritus,    luftrationes,  p 
ces,    &  folennes  <z?£a.az.£j-JA  plena  dant  manu 
Lambardus  in  vocabulorum    explicationibus, 
Matthaeus  Parkerus  :  Cantuarienfis  archiepifcop; 
Britannicae  ecclefiae  antiquitatibus.    Utraquecui 
altero  illo  monomachiae  (nam  inter  ordalia  atq 
haec  cenfita)  Rom.  ecclef.  impia  vifa,  &  diu  c 
quod  inter  vulgares  purgationes  antiquata". 
vero  diis  patriis  me  redonem  &  Northamptoni 
rebitem. 

LXVIII.     Nulli  liceat  neque  itt  burgo,  ne:j 
in  villa  hofpitali  aliqnem  extraneum,  ultrd  um  'i 
noclem,  in  domo  fua  habere,  quem  ad  retlum 
nere  noluerit ;  nfi  hofpitatus  ille  rationabile  cj 
nium  habnerit,  quod  hofpes  domns  monftret  vi'- 


»  Bra<a.  traft.  de  corona  lib.  3.  b  GlanvUl.  lib.  14..  cap.  1.  c  Polydor.  hift.  lib.  S.  &  Matthac.  Park  in  vita  Rob.  Canc. 

pifc.  d  Marmesb.  lib.  i.degeft.  pontif.  c  Laflrantius  inftitut.  7.  de  divin.  praem.  cap.o.  Hoveden.  lib.  i.annal. 

Rhodog,  antiq.  le<ft.  lib.  17.  cap.  zi.  6  Sophocles  in  Antigone.  ''  Arift.  1.  de  coelo.  '  lliad.  3.  Deutero 

J1  Zanch.  hb.   1 .  de  nat.  Dei.  cap.  6.  1  Reuchlin.  de  verb.  mirif.  lib.  2.  cap.  16.  Pfalm.  civ.  epift.  ad  Hebrae.  cap.  1 .  v.  7.  "'    ; 

id.  6.  n  Anrholog.  c.  cpijr:  ^.y.  "  Ovid.  faft.  2.  p  Polyhift.  lib.  1.  cap.  10.  Sencc.  epift,  +1.  q  . 

Delrio  difq.  magic.  lib.  4.  fetSl.  3.  &  4..  f  Ovid.    faft.  4.  Imperari  naturae  audaci;   eft  crcJere.    Plin.  J-  Pic.  Miraada'a  in  hep 

1  Pindar.  Olymp.  3.  «  Vita  Roberti.  »  Decret.  tit.  de  vu'gar.  purgat.  cauf.  2.  qur.eft.  f. 


D2  3 


y  A  NU  S    Angloru  m. 


1024 


,  is  fitis,  &  ciim  recejferit,   coratn  vicinis  rcce- 

\it,  &  Per  diem.      Pertinct   huc  illud    Bracto- 

:  ie  a  .-    'Dici  poterit    de  famiiia    alicufus  qtti 

;  fpiiatus  fuerit  cum  alio  per  tres  nottes,  quia 

■itn.t  nocte  dici  poterit   Dncu  rSr,    i.  ignotus  ; 

ymda  vero    <25ulr,  i.  hofipes,    tertia  nocle  £)o.- 

5:nf)i:if  0CS°  ^atoan  iSFjaii)  i.  Graece  o/uorej?.™- 

1 ,  iixei©»,  Latine  fiamiharis. 

LXIX.  Si  quis  faifitus  fuit  de  murdro,  vel  de 

trocinio,  vel  roberia  vel  falfon^ria,  <&  inde fit 

tgnofcens^  vel  de   aliqua  alia  felonia  qttam  fe- 

rit  corant  praepofito  hundredi,  vcl  burgi,  &  co- 

\m  legatibtts  homintbus,  idpoftea  coram  juftitiis 

gare  non  poterit.     Et  fi  idem  fine  feifina  (cum 

ilina  hic  loci  idemquod  (tra.wTopdqtp,  vernacule 

fccn  itsitJj  tt)e  moncr)  coram  eis  aliquid  hujufi 

wdi  recognoverit ,  hoc  fimul  coram  jufiitiis  ne- 

ire  non  poterit. 

LXX.  Si  quis  obierit  francus  tencns,  heredes 

(ius  remaneant  in  tah  fiifina,    qit..l  m  pater 

us  habuit  die  qua  fuit  vivus    •&■  mortuus  de 

'  odo  fuj,  &  catalli  fita  habeant  inde  faciant 

' '  divifam  defttniii,    &  domhmm  futim  pofiea 

quirant  &  faciant  de  relevio,    &  aiiis,  quae 

,r  facere  debent  de  fudo  fuo. 

LXXI.  Si  haeres  fuerit  infra  aetatem,  domi- 

<s  feodi  recipiat  homagium  fiuum,  &  habeat  in 

•■(iodia  illum  qttamdiu  debuent  ;    alii  domini  fi 

nres  fucrint  homagium  ejus  recipiant,  &  ipfe 

\ciat  eis  quod  facere  debuerit. 

LXXII.  Uxor  deftinSli  habeat  dotem  fiuam,  & 

■rtemde  catallis  ejus,  quae  eam  contingit.     Su- 

riori  fortaiTis  feculo  uxoris  &  liberorum  legiti- 

a  triens  (utrifque  fi  extitiffent ;  femis  uxori,  fi 

illa  proles  ;  proli  tantundem  uxore  non  fuper- 

:  te)  generatim  aeque  Anglis  atque  falcidia  qua- 

ansolim  &  Juftinianinovella  poftmodum  Roma- 

i.    Video  enim  eundem  Normannis,  Attreba- 

•s,  Hibernis,    circumjacentibus   morem.     Glan- 

'  la,  Bractona,   Regeftum  brevium,    Guilielmus 

lnBteco&,  praeter  annales  juris  noftri,  fuut  vi- 

tidi. 

LXXIII.  Juftitias  capiant  fidelttates  T>.  regis 

•  fra  claufum  pafckae,  &  ad  ultimum  injra  clau- 
jm  pentecoftes  ;  ab  omnibus  videlicet  comiti- 
1  s,  baronibus,  militibus,  &  libere  tenentibus,  & 
team  rujiicis  qui  in  regno  manere  voluerint,  & 
tifacere  noluerit  fidelitatem,  tanquam  inimicus 
imini  regis,  capiatur. 

I LXXIV.  Ha.bent  &  jam  juftitiae  praecipere, 
1  od  or/mes  illi,  qui  nondum  fcertmt  homagium 
••  ligeantiam  T>.  R.  ad  terminum  quem  eisno- 

it,  veniant  &  faciant  regi  homagium  & 
1  •antiam  ficut  Ugio  domino. 

LXXV.  Juftitiae  faciant  omnes  juftitias,  & 
•>  Jitudines  Jpeclantes  ad  T>.  regem,  &  ad  co- 
J  iatn  fuam  per  breve  domini  rgis  vel  itlorum, 
H  in  loco  ejus  erunt,  de  feodo  dtmidii  tnilitis 

•  infra  (feudum  militis,  in  vetufto,  fed  longe 
;  rs  jufto  oftentante  antiquitatem,  libello  de  mo- 

ienendi  parliamenti  dicitur  XX.  lioratae  ter- 
•■',  verum  ad  D.  C.LXXX.  jugcra  cenfetur  prae- 
Lis  Rubro  Uoro  fcaccarti  numerus)  nifi  tam 
£  mdis  fit  quereta,  quod  non  pofifit  deduci  fine 

Brz&.lflj.  3.  tradt.  2.  cap.  io,  &  Canut.  leges. 
I  aitnt.  <.j. 


domino  rege,  vel  talis  quam  juftitiae  ei  reponent 
pro  dubitatwne  fua,  vel  ad  illos  qui  in  loco  ejus 
erunt.  Intendant  tamen  pro  poffe  fuo  ad  com- 
modum  dotnini  regis  faciendum. 

LXXVI.  Juftttiae  provideant,  quod  caftelia 
dirttta  prorfus  diruantur,  &  diruenda  beneprof- 
ternantttr.  Et  nifi  hoc  fecerint,  T>.  rex  judi- 
cium  curiae  fiuae  de  eis  habere  voluerit  ficut  de 
contemptoribus  praecepti  fui. 

LXXVII.  Latro,  ex  quo  capitur,  vicecomiti 
tradatur  ad  cuftodiendum,  &,  fi  vicecomes  ab- 
fns  fuerit,  ducatur  ad  proximum  cafttllamum> 
&  ipfe  iliiim  cuftodiat,  donec  illum  liberet  vice- 
comiti. 

LXXVIII.  Jnftitiae  faciant  quaerere  per  con- 
fitetudinem  terrae  iilos,  qui  a  regno  recefferunt. 
Et  nfi  redire  vckerint  infra  terminum  notni- 
natum,  &  ftare  ad  redium  in  curia  regu,  poftea 
ntiagentur  &  nomina  utlagorum  ajferantur  ad 
pafcha  &  ad  feftum  S.  Michaelts  ad  fcaccarittm, 
&  exinde  mittantur  domino  regi»  Northampto- 
niae  ifthaec. 

LXXIX.  Quod  de  caetero  clericus  (Hugoni  a 
tit.  S.  Michaelis  a  Petra  Leonis  cardinali  legato, 
qui  dilatatum  rem  pontificiam  adpulerat,  R.  con- 
ceffit)  non  trahatur  ante  judicem  fecularem  per- 
fonaliter  pro  aliquo  crimine,  vei  tranfgreffwne,  ni- 
fi  pro  forefta  &  laico  feudo,  unde  regi  vel  alii 
T).  feculari  laicum  debetur  frvtiium  D. 

LXXX.  ^Archiepifcopatus  infuper ,  epifcopa- 
trn,  vel  abbatiae  non  teneantur  in  manu  regis 
ultra  annum  ;  nifi  pro  caufa  evidenti,  vel  ne- 
ceffttate  urgente. 

LXXXI.  Interfeclores  clericorum  convicJi  vel 
confefii  coram  juftiiiario  regni,  praefente  epifco- 
po,  puniantur, 

LXXXII.  Clerici  dueilum  facere  non  cogan- 
tur  c. 

LXXXIII.  Statuit  apttd  iBoatiHorfec  quodqui- 
cttnque  forisfecertt  ei  de  forefia  Jua  femel,  &  de 
vena,tione  fiua,  de  ipfio  falvi  plcgii  capiantur  (ex 
Hovedeno  tranfcribimus)  &  fii  iterum  fortsfece- 
rit,  fimiliter  capiantur  de  ipfio  Jalvi  ptegii,  fi 
autem  tertio  idem  forisfecerit,  pro  tertio  foris- 
faBo  nulli  plegii  capiantur,  fed.  proprium  corpus 
forisfacloris. 

Beneficiariis  &  ad  capitis  cenfum  proletariis 
quinetiam  habentur  hae  leges  militares. 

LXXXIV.  §fui  habet  fiodum  unius  miiitis 
Cquem  dixi  Hovedenus)  habeat  ioricam,  &  caf- 
fidem,  &  clvpeum,  &  lanceam  ;  &  omnis  miles 
habeat  tot  loricas,  &  cajfides,  &  clypeos,  & 
lanceas,  quot  habuertt  feoda  militum  in  domi- 
nio  fiuo. 

LXXXV.  GJuicunque  liber  laicus  habuerit  in 
catallo,  vel  in  redditu  ad  valentiam  XVI. 
marcarum  habeat  loricam,  &  cajfidem,  &  ciy- 
peum,  &  lanceam. 

LXXXVI.  (Jhticunque  liber  laicus  habuerit 
in  catallo  ad  valentiam  X.  marcarum  habeat 
halbergellum,  &  Capdct  fem,  &  lanceam. 

LXXXVII.  Omnes  burgenfis,  &  tota  commu- 
nia  liberorum  hominum  i©an&aigj  &  fffipdet 
ferri,  &  lanceam. 

k  A'atth-  Paris-  5  V.Britton.  cap.  d'  appeales.  Sctemp.  Ed.  I.  tit.  Quod 


LXXXVIII, 


:G2£ 


J  A  N  U  S    Angloru  m. 


I02( 


LXXXVIII.  Nullus,  ex  quo  haec  arma  habtte- 
rit,  ea  vendat  nec  invadiet,  nec  praeftet  (  i. 
commodato  dct)  nec  aliqtto  alio  modo  a  fe 
alienet,  nec  dominus  fuus  ea  aliqtio  modo  ab 
homine  fuo  alienet ,  nec  per  fonsfacJtm,  nec 
per   donum,  nec  per   vadium,    nec  altquo  alio 


LXXXIX.  Si  quis  arma  haec  habens  obierit, 
remaneant  haeredi  fuo,  &  fi  baeres  de  tali  ftatu 
non  fit  quod  armis  uti  pojjit,  fi  opus  fiurit,  ille 
qtii  eum  habuerit  in  cuftodia  habeat  fimiliter  cuf- 
todiam  armorum,  &  inveniat  hominem  qui  armis 
uti  poffet  in  fervitio  domini  regis  fi  opus  fuerit 
donec  haeres  de  tali  ftatu  fit  quod  arma  portare 
poffet  &  tunc  ea  habeat. 

XC.  Quicunque  burgenfis  phra  arma  habuerit, 
quam  eum  habere  oportuertt,  fecundum  hanc  ajji- 
fam  ea  vendat,  vel  det,  velfic  a  fe  ahenet  ali- 
cui  homini,  qui  ea  infervitio  domiui  regisinAn- 
glia  retineat. 

X  C I.  Nullus  eorum  plttra  arma  retineat 
quam  eum  fecundum  hanc  ajfifam  habere  opor- 
tuerit. 

XCII.  Nulhis  Judaeus  loricam,  vel  habergel- 
lum  penesfe  rettneat,  fed  ea  vendat,  vel  det, 
vel  alio  modo  a  fe  removeat,  ita  quod  remane- 
ant  infrvitio  regis  tylngliae. 

XCIII.  Nullus  portet  arma  extra  Angliam, 
nifiper  praeceptum  domini  regis,  nec  aliqttis  ven- 
dat  arrna  alicui,  qui  ea  portet  ab  Anglia,  nec 
mercator,  nec  alms  ea  ab  Anglia  portet. 

XCIV.  Sufpedtae  qui  funt  opulentiae,  fe  prae- 
ftitis  facramentis  liberant.  Jurifdidtio  ad  hanc 
rem  juftitiariis  data.  Hifce  minus  obfequentes  fi 
qui  fuerint,  Rex  capiet  fe  ad  eorum  membra,& 
nullo  modo  capiet  ab  iis  terras  vel  catalla. 

XCV.  Nullus  jttret  fuper  legales  &  iiberos  ho- 
mines,  qui  non  habet  XVI.  marcatas  vel  X. 
marcatas  in  catallo. 

XCVf.  Nullus,  ficut  feipfum  &  omnia  fua  di- 
lirit,  emat,  vel  vendat  altquam  navem  adducen- 
dam  ab  t_Anglia,  nec  aliquis  deferat,  vel  deferri 
faciat  mairemiam  extra  t^Angliam,  i.  ftruendis 
navibus  materiam. 

XCVII.  Ntilltts  recipiatur  ad  facramentum  ar- 
morum  nifi  liber  homo.  Ut  femel  de  libero  ho- 
mine  quid  non  abs  re  adferam.  Eos  duntaxat 
prifcum  Angliae  jus  ifto  dignatum  eft  nomine, 
quotquot,  five  avorum  imaginibus  clari,  five  e 
plebe  ingenui,  feudum  illud  rufticum  non  pof- 
fidebant  "ftetcutio  dicatum,  atque  buri,  plauftro, 
trahca,  quae  duris  agreftibus  arma,  neceflario  o- 
nuftum  a.  Facit  ad  haec  ruftici  vocabulum  in 
Clarendonenfibus  fupra,  &  Glanvillae  locus  in 
ordalia  relatus.  Ut  liquidius  res  adferatur  ;  contef- 
tata  fub  Edw.  I.  lite  inter  Joannem  Levinum  afto- 
rem  &  priorem  Bernwellenfem  reum  (vetufto  e 
M.  S.  codice  deprompfi,  &  concordes  juris  noftri 
annales,  regiorumque  refcriptorum  fyntagma) 
feudatarios  ab  antiquo,  quod  aiunt,  dominico  co- 
ronae  (Cereri,  Pali,  &  Triptolemo,  non  Marti 
aut  Bellonae,  labore  in  orbem  acto,  quotidiana 
folvunt  vota  &  bubulcitantur)  liberorum  homi- 


num  voce  poft  reciprocatas,  &  fatis  intenfas 
tercationes  minime  comprehcnfos  fori  judtcio  k 
definitum.  Finivit  &  libitina  Henrici  imperiun 
Finitis  atque  etiam,  qua  fuppetunt  hiftoriae,  illiu 
fc.  lcgibus  conquifitas  fupremo  &  armatura  cin< 
taspraeficio  cohortes  limitaneas  j  utinam  advcrfi 
obtreftatores  fatis  fubfidii. 

Caeterum    legcs  fuis   non  funt  abfque  cond 
toribus  &  cuftodibus,  aut  fruftra  funt ;   reliquui 
eft  igitur,  ut  fummatim  de  iis  perftringam.  Coi 
ditae    vel  ufu  &  confuetudine  ;    diuturno  enii 
ufu  adprobata  legis  obtinent  vigorem  ;    aut  Icg 
fiatorum  fanftione.      Legislatores  antiquitus  Sen 
nothei,   reges,   Druides,  inquam  Britannis.     I 
Semnotheis  quicquid  occurrit  fupra.     Rcges  iii 
que  infulae  neque  Anglo-Britanniae  monarcha 
Uni  etenim  praefuere  ftmul  Canrio  Cyngetori 
Carvilius,Taximagulus,  &  Scgonax  ;  ad  eum  m 
dum  alits.     Pluribus    idcirco  fubjacuiffe  &  arift. 
craticae  gubernationi,  juxta  quod  Polydorus,  J 
annes  Tuinus,    David  Pouelus  atque  alii  cdocu 
runt,  in  qua  verfamur  pattcm  obtemperaffe,  nt 
eft  cur  dubitemus  b.     Druidcs  uno,  ut  verifim 
limum,  deftinato  loco    (tit  jam  nunc  res  fore 
fes  Spiram,  Weftmonafterium,  Lutetiam  Parifiu 
connuunt)  explicatum  novafquc  proutres  exigeb , 
conftitutum  foliti  congregari.  Publicuscontinen  • 
eorum  confefius  finibus   crat,  tefte  J.  Caefare  l 
Carnutum,  regione  totius  Galliae  media.     Exif  • 
mant  aliqui  oppidum  a  metropoli  Carnutum  <  • 
tavo  diftans  lapide  vulgoDreux  dcfignatum  d.  S  • 
tinuere  dum  rerum  fummam  Saxones,  celebrt ; 
ordinum  comitiis  ferebantur.    In  frontifpicio  I . 
Inae  (plufquam  DCCCLXXX.  annos  eft,  qu  l 
is  primum  regnavit)  gjc  gfne  mtb  gobrg  jjift  09c 
,&ania  «Tpning  mib  sctficatr?  mib  Icre  «ffcnrcD ': 
mineg:  fabcr  t$  ij^rbbe  (|  <£rcontnaIb  nrinc  DiSccps '■■ 
mib  callumminum  ealboj  mannum,r$  tf»am  ploefh 
i©itan  mine£  fficobe  ue  brobcfft,  tfc  i.  Ego  M 
T)ei  gratia  Weftfaxonum  rex  fuafu  <&■  inftitii 
Cenredi  patris  mei  &  Heddae  &  Erconwaldt  ■ 
pifcoporum  meorum,    cJ"  omnium  meorum  ald- 
mannorum,   &  natu  majorum  prudcntum  pop  i 
mei  praecipio,  &c.  Hujus  gencris  affatim  in  al  . 
Tontificum  etiam  &  procerttm  fynodos,  &con- 
lia  pro  regni  negotiis  congregata  memorant  in  c  - 
rographis  Witlafius  &  BertulphusMerciorum  rei's 
DCCC.  fere  ante  annos e.  Et  vetuftus  de  Abcndo  a 
liber :  Hic  fedes  regiajouc  cum  de  regni  praecipls 
&  arduis  traBaretur  negotiis,  concurftts fiebat  /  - 
puli f.     Accedat,  quod  de  Edwardo  A.  ab  inft 
rata  falute  DCCCCIII.    Malmcsburicnfis.    C 
gregavit  rex  fynodum  fenatorum  gentis  Ang 
rum,   cui  praefidcbat  'Pkimundtis  archieptfc^ 
Cantuarienfis  interpretans  dftritie  verba  apoj 
licae   legationis.     Appellabantur   conventus  h 
Saxonibus  Wiobena  ^etnobej-,  i.prudentumc 
greffus,    &  cpicel  pnon&ey,   i.   magna  comitt. 
Mutuatodemum  aGallis  parliamentorum  nom 
quae  ante  Henricum  I.     perraro  fcribit  Toly 
rus  5  habita.      Inftitutum   haut  immerito  ab 
tiquis    Germanis    manaffe   vifum.      \\\   iis 


1  Temp. Ed.I.tit. attO?ttcp  103.  PrifcisCermrinisftmpcrliberi,  medii  liberi,   Si  infimi  liberi,  velut  claifes erant  minorum nobilium.  Nobiftis 
enim  titulus  ;ut  5c  vulgari  noftro  fermone)    princigibus  duntaxat  £c  magnatibus  Eribuebatur.   Muniter.  Cofniogr    lib.  3.  b  Polydjil 

Arii».  1.  Tu:n.  comm  de  reb.  Albion.  David.  Pouel  in  cpift.  Guili.  ^UttaOle.  '  Czef.  lib.  6.  bell.  Gall.  *  Paulus  Mf" 

'«  lngu'phus. 


Camdenus. 


Polydor.  lib.  u.hift.  Angl. 


J  A  N  U  S     Anglorum. 


.1027 

citus.  *De  mhmribus  r  btts  prirtcipes  conful- 
tant,  de  minoribus  omnes  ;  ita  tamen,  ut  ta 
quoque  quorum  pen  s  pleLem  arbitrium  eji,  a- 
pttd  principes  pertraBmtur.  Et  habco  qui  reli- 
quit  fcriptum  quum  nec  ftterat  epifcopus,  ncc 
comcs,  vec  baro,  tamen  tttm  reges  tenutrant 
pkrliamenta  ftta  '  s  atque  in  Arthurio  diplomatc 
Cantabrigicnfi  academiae  ( nam  per  me  licet,  fi 
ipoteris,  cum  ]oanne  Caio  b  dcs  illi  fidem  )  Con- 
I1H0  &  ajfenfu  omnium  &  finguiorttm  pontifcum, 
&  principum  ijiitts  rcgni  decerno.  Interfuerc  par- 
iiamcntis  fub  Normannorum  tempora  quotquot 
XIU.  feudis  militaribus  &  III.  unius  parte  inve- 
ftiti  barones c ;  ab  amplis  praediis  ita  difti ;  unde 
forfan  ]oannes  Cochleius  Moguntinus  nuncupa- 
toria  ad  celebratifilmi  nominis  Thomam  Morum 
cpiftola  Aurelii  Caffiodori  chronico  praefixa  baro- 
nem  Angliae  eum  compellat.  Caeterum  Henri- 
cus  III.  cxturgeicente  nimium  numero,  illos  fo- 
lummodo  edidfione  praecepit  adfuturos,  quos  ip- 
fcmet  dignaretur  refcripto.  Auguftiffima  nunc 
iedent  hacc  comitia,  quae  mira,  &  ad  firmifli- 
mam  reipublicae  falutcm  contexta  trium  ordinum, 
regis,  magnatum,  rcmque  plebis  procurantium 
harmonia  ab  emditiff.  viris  ad  AEtolorum  Panae- 
tolii  apud  Livium  formulam  Pananglium  reftiffime 
dicuntur.  Ut  in  fidtbus,  ac  tibiis,  atque  cantu 
ipfo,  ac  -vocibus  concentm  eft  quidam  (ait  in  Ci- 
ceronis  libris  de  republica  Scipio )  tenendm  ex 
diftintlis  fionis,  qttem  immutatum  ac  difcrepan- 
tem  aurcs  eruditae  firre  nonpojfunt,  ifique  con- 
'  rentus  ex  diffimillimarum  vocttm  moderatione  con- 
tors  tamen  efficitur,  &  congruens  ;  fic,  ex  fitm- 
mis,  &  mediis,  &  infimis  interjiBis  ordinibus, 
&  fonis,  moderata  ratione  civitatem  confenfiu 
iijfimittimorum  concinere :  &,  quae  harmonia  a 
muficis  dicitur  in  cantu,  eam  ejfie  in  civitate 
concordiam  ;  arBiJJimum  atque  plenum  omni  re- 
'mhlica  vincuium  incolumitatis,  eamque  Jine  ju- 
(iitia  nullo  patlo  ejfie  poffe  d.  Verum  fufliciant 
haec  de  conditoribus. 

Ab  his  vix  alios,  ante  Saxones,  comperio  cufto- 
des.  Sub  eis  varie  partitos  ;  quorum  neque  no- 
mcn  ncque  munus  haclenus  obfolevere.  Explent 
numerum  ( ut  faftigia  carpam)  rex,  conftabulari- 
us,  canceliarius,  thefiaurarius,  t_Angiiae  alder- 
mannus,  aldermanni  provinciarum,  &  gravii. 
Deincipes,  &  obfcurae  famae  praetereo ;  de  cae- 
teris  ftriftim  difturus.  Rex  nunquam  non  inter 
,heptarchas  unus,  qui  monarcha  totius  Angliae  (ut 
iBeda  teftis)  habebatur.  Infignis  tam  exceho  pri- 
mum  imperio  Eiia  rex  auftralmm  Saxor.um  ( ita 
iEthehverdus e )  qtti  pojfejjor  tantae  dttionis  ftie- 
'rat,  ut  EcJright  ;  fiecundus  fiuit  Ceuiin  rex  occi- 
dentalium  i^Anglorum,  tertitts  AEthelbrith  rex 
Cantuariorum ;  quartus  Redwaid  rex  orientali- 
um ;  quintus  Edwine  rex  Northymbrorum,  fiex- 
\  tus  Ofwald,  feptimus  Ofuveo  firater  Ofiwaldi, 
Ooft  quem  otlavus  Ecbright.  Hujus  in  occidu- 
um  Saxonicum  rcgnum  alia  maxime  conceflerunt. 
Conftabulariatus  officium  (quod  in  Edwardo  Bu- 
jchinghamiae  duce  fub  Hen.  VUI.  majeftatis  crimi- 
|tie  poftulato,   &  capite   plexo  difparuit)   ultimi 


1028 


Saxonum  anni  viderunt.  Traditur  a  Richardo 
Elicnfi  monacho  '  Alfgarus  Stalierus  Edwardo 
confcff.  conftabularius,  atque  ejus  hoc  nomine 
habitationc  ©laiflp  in  Trinobantibus  laudat  nofter 
chorographus.  Magnttm  eum  & potentem  in  reg- 
no  Elienfis  indigitat.  Et  magna  fane  ipfifque  re- 
gibus  mctuenda  poteftas  olim  lfti  magiftratui.  Qui 
Normannorum  ante  adventum  negant  cancellari- 
os,  peccant  largiter.  Nec  modo  vincuntur  cx  Ed- 
wardi  confeiforis  abbati  Weftmonafterienfi  dona- 
tionc  (donavit  mihi  G.  Lambardi  'Af^&tor)  cui  lc- 
guntur  fubfcripta  :  Siwardus  notarius  ad  vicein 
Rembaldi  regtae  dtgnitatis  canceliarii  hanc  char- 
tam  ficripjt,  fy  fubfcripfi;  verum  ex  Ingulpho  ; 
qui  Turketuli  Croyiandcnfis  poftilla  abbatismen- 
tionem  facit  Edredi  regis  canccllarii :  Cttjus  de- 
creto  &  confilio,  qttaecunqiie  mgotia  temporalia, 
vel  fpiritualta  regis  judtcium  expeBabant,  trac- 
tarentur,  &  tracJata  irrefragabtiiter  fententiam 
fiortirentur.  Atque  enumeravit  verfatiflimus  ille 
in  antiquitate  Francifcus  Thinuus  s,  Turketillum 
Ethelbaldo,  Swithinum  Wintonienfem  epifcopum 
Egberto,  Ulfinum  Athelftano,  Adulphum  Edga- 
ro,  Alfium  archimandritam  Elienfem  Ethelredo 
RRRR.  hoc  praeftitifle  munus.  De  quo,  &  fi- 
gillis  quibus  eft  olim  praefcclus  cancellarius  G. 
Camdeni  Tribunalia,  &  ab  archivis  in  J.  Buddeni 
LL.  D.  Wainfleti  Palingenefiam  relata  mavelim 
confulas,  quam  a  me  petas.  Thefaurarii  Edredo 
Dunftanus,  Confeflbri  Hugolinush.  Aft  inufita- 
tus  illequintus  titulus  Angliae  aldermannus  Sed. 
fuit  is,  ni  per  nebulam  fallor,  fupremus  a  judiciis 
praetor  &  a  domeftica  ftabiiienda  tranquillitate  j 
qui  nunc  vulgo  forfan  capitalis  Angliae  juftitiarius. 
Infigne  hoc  nomen  neque  apud  chronologos,  qui 
proftant,  monachos,  nec  in  LL.  video  monumen- 
tis.  Caeterum  privata  Ramefeienfis  Huntingdo- 
nienfi  comitatu  monafterii  hiitoria  infcriptum  hac 
fuperficie  prodidit  Ailwini  tumulum  '. 

HIC.  REQ^VIESCIT.  AILWINVS. 
INCLITI.  REGIS.  EADGARI. 
COGNATVS.TOTIVS.  ANGLIAE. 
ALDERMANNVS.  ET.  HVIVS.. 
SACRI.  COENOBI.  MIRACV- 
LOSVS.   FVNDATOR. 

Et  ob  authoritatem,  &  gratiam,  qua  apud  re- 
gem  pollebat,  maximam,  I^calfftoniiig.  i.  Semi- 
regem  agnominabant.  Henricus  autem  Hunting- 
donienfis  k  Toftium  Northumbriae  comitem  (feu 
ut  illius  utar  phrafi,  confulem)  &  Haraldum  God- 
wini  comitis  Cantii  filios  regni  dicit  juftitiarios. 
Aldermanni  fenatorum  vocabulo  apte  vertuntur. 
Delegatam  exercebant  ii  judices  per  provincias 
(comitatus  diclas)  potcftatem,  abque  cis  fubdele- 
gatam  gravii  (vox  fonat  praepofiti,  &  quod  Ger,- 
manis  graves,  in  Lantgrave,  Burgrave,  Palfgrave, 
&  fimilibus  :  nonnullilque  noftratium  reves.  ) 
Utroique,   ut  ea  aetas,  Latino  nomine,  comites- 


Mod.  ten.  parl. 
.  cap.  2 1 . 


w  ]o.  Caius  in  lib.  1.  Antiq.  Cantabrigiae.  c  V.  n.  Edw.  III.  fol.  18. 

Ethelwerd.  lib.  3.  cap.  i.  '  Hift.  Elienf.  v.  K.el.  relat.  6.Hen.  VIII.  fol. 


d  Auguft.  de  Civ.Dei. 
ib-  i.  cap.  ii.1  <•  Ethelwerd.  lib.  3.  cap.  2.      ""  '  Hift.  Elienf.  v.  Kel.  relat.  6.Hen.  VIII.  fol.   171.  fiat.   13.  Rich.  II.  cap.  2. 

vlatth.  Paris  pag.  ^63.  Camden.  in   Noithamptonia.  Biooke  tit.  prerogative  31.  6  Fr.  Thin.  in  Contin.  Chr.  Eliz.  5  Matth, 

-anturienf.  in  Odonij  Severi  vita.  ;  Camdcous.  k  Huntingd.  lib.  6.hift. 

Vol.  II.  7.  ■?  7  7  7  7.  ihos, 


Z  z  z  z  z  z 


1029 


J  J  N  U  $    Anglorum. 


io  30 


illosj  hos  vicecomites  vocabimus.  Comitis  vo- 
camen  ubique  apud  vetuftiffimos  monachorum  ; 
quod  vero  facpius  in  ducis  inter  teftes  tranfiit. 
Et  in  charta  fundarionis  cocnobii  Surreia  Chert- 
fdcnfis,  fubregulum  Wlpheri  Mercianorum  R.  fe 
notat  Frithwaldus1  ;  comitem,  nec  haefites,  in- 
tclligas.  Vicecomes  &  vicedominus  plufquam 
pariffimi,  iidem.  Ingulphus  ait  fupra.  Et  ego 
Bingulph  vicedominus  confului  ►J*  ego  ^Alfer 
vicecomes  audivi  *$*  Extremo  Edrcdi  chirogra- 
pho.  Hifce  cum  ad  privata  tum  ad  publica  ju- 
dicia  (uis  fucre  in  comitatibus  fora.  Ad  privata  ; 
fmgulo  quoque  menfe  conventus  (  2c  Countp 
«Court  )  celebratus.  Quilibet  gravius  quarta 
quaque  fiptimana  (ut  in  Edwardi  fenioris  legibus 
habetur  b )  frequmtem  populum  conveniat,  cuique 
jus  dicito  aequabile,  litefque  fingulas  ( cum  dies 
condiffii  advenerint )  dirimito.  Ad  publica  ;  in- 
quifitionum  curiam,  <3Eotmie  le  iitlronr,  ftatuit 
Edgarus.  Ex  omni  comitatu  bis  quotannis  con- 
ventus  agitor,  cui  quidem  illius  cHoecefis  epifco- 
pus,  &  finator  interfunto,  quorum  alter  jura  di- 
vina,  humana  alter  poputum  edoceto.  Quae 
XIV.  in  Guilielmo  I.  fe&ioni  inferui  rumineris 
hic  oportet.  Hanc  ad  inquifitionum  curiam  tem- 
peftate  minime  promifcua  &  indifcriminatim  con- 
venere  inquilini,  verum,  ut  ex  ufu,  antiquifque 
rcgni  notiffimum  eft  conftitutionibus ,  vel  cis 
menfem  a  pafchatis  fefto,  vel  a  S.Michaelis.  Cui 
quandoquidem  non  comes  duntaxat,  uti  hodie 
vicecomes,  fed  etiam  epifcopus  praefuerint,  ne- 
quaquam  videtur  difficile  temporariae  Iegis  &  eli- 
cere  fontem.  Is  forfan  Antiochena  fynodus  : 
Julio  PP.  I.  habita  &  in  oecumenica  fexta  Con- 
ftantinopolitana  recepta  c.  Explicate  hac  bina 
epifcoporum  quotannis  celebranda  concilia  tertia 
a  pafchate  hcbdomada,  &  eidibus  Oftobris  (fupe- 
rent  tametfi  aliquot  diebus  ii  ftatum  nobis  men- 
fem,  non  fallit  magis  conje&um)  terminantur. 
Inferioris  notae,  ex  iis,  quae  centurias,  borghos, 
&  fimilia  fuperius  loquuntur  poteris  tu  plura.  De 
Saxonibus  quibus  commifla  LL.  cura  ifta  bre- 
viter. 

Brevius  de  Normannis  :  de  comitibus  dico,  & 
baronibus ;  illorum  ante  vi&oriam,  excipias  Lei- 
ceftrenfes  &  fi  forte  alios,  officiarii  erant  comites, 
nccdum  haereditarii.  Summa  difponente  rerum 
Guilielmo,  &  feudales,  &  patrimoniales  effe  coe- 
perunt,  affignata  cum  titulo,  qui  ex  toto  comita- 
tu  proveniebant  fifco,  reddituum  triente.  Satis 
liquet  hic  mos  Getvafio  Tilburienfe  ;  in  Richar- 
do  de  Redueriis  comite  Devoniae  ab  Henric.  I. 
&  Gaufredo  de  Magnavilla,  a  Matilda  imper.  Ef- 
fexiae  comite  creatis.     Competebat  &  («videtur 


enim )  Saxonicis  divifum  cum  rege  metipfum  ju 
De  Gipwico  Icenorum  in  Angliae  luftro.     Regim\ 
Edeva  II.  partes  habuit,  &  comes  &uttt  tert:\ 
am,  &  de  Norwico,  reddebat  XX.  libras  regi\ 
&  comiti  X.   /ibrasd.     Proventuum  Burgi  a» 
'ILtlnttf  erant  II.  partes  regis,  tertia  comitis.    B| 
Oxonium  reddebat  pro  theolonto,   &  gablo,   £;l 
pro  aliis  confuetudinibus  per  annum,  regi  quidei, 
XX.  libras,  &  fex  fextarios  mellis,  comiti  ver, 
Algaro  X.  libras.     Suis   denique  provincialibi 
LL.  ferendarum  nonnulla  paret  Normannicis  pc 
teftas.     Etenim  Guilielmum  Fitz-Osberni  Herefoi 
denfis  comitis  (ita  monachus  Malmcsburienfis  e 
in  comitatu  ejus  apud  Herefordum  manet  legun 
quasfiatuit,  inconcuffafirmitas,  ut  nutlus  milespr 
qualicumque  commijfo  plus  fiptem  folidis  folva, 
Comubienfium  chirographa  de   rebus  metallic 
tantundem  adprobant,   &  Godinam  Leofrici  cc' 
mitis  uxorem  promififfimis  capillis  obtectam  p( 
Coventriae  frequentiam,  ut   irrogatis  penfitatiC1 
nibus  cives  hac  lege    exfolveret,   obequitantei 
taceo. 

Ex  latifundiis  baronibus  ( univerfis  milita 
obfequio  fubmiffis  praediis)  fua  fuere  territor, 
(agjantiojs  dicimus)  atque  in  iis  curiae  (haruna 
apud  alias  gentes  a  Romuli  patrocinio,  &  cliei 
tela  vult  Udalricus  Zazius f  fM^Ti/u»?  originat 
onem)  ad  bcneficiarios,  tertio  quoque  revolu; 
dierum  feptenario,  convocandos,  jufque  eis  d; 
cendum.  Pervulgatus,  &  tralatitius  earum  uf 
hodiernus.  Prifcus  accipiat  ab  Hovedeno  s  hai 
Iucis  fcintillam  :  Joannes  Marefcallus  Hen.  ] 
conqueftus  efi,  quod  cum  calumniatus  effet  , 
curia  archiepifcopi  terram  quandam  de  illo  t 
nendam  jure  haereditario,  &  diu  inde  flacitdjft 
nullam  inde  potuit  affequi  jufiitiam,  &  qm 
ipfe  curiam  archiepifcopi  facramento  falfificai 
rat  fecundum  confuetudinem  regni ;  cui  archi 
pifcopus  refpondit :  Nulla  juftitia  defuit  Joan 
in  curia  mea,  fed  ipfe,  nefcio  cujus  confilio,  t, 
propriae  voluntatis  motu,  attulit  in  curia  m 
quendam  Qtaptr,  &  juravit  fuper  illum  quod  it 
fe  pro  defeiiu  juftitiae  a  curia  mea  receffit,  t 
videbatur  jufiitiariis  curiae  meae,  quod  ipfe  v, 
juriam  mihi  fecit,  quia  fic  a  curia  mea  receffi 
cum  ftatutum  fit  in  regno  vefiro,  quod,  qui  a 
riam  alterius  falfificare  voluerit,  oportet  eumfi 
rarefuper  facrofanffa  Evangelia.  Rex,  non  r 
jpiciens  ad  haec  verba,  juravit  quod  ipfie  hab 
ret  de  eo  juftitiam  &judicium  &  barones  curn 
regis  judicaverunt  eum  effe  in  mifericordia  regii 
quin  &  D.  libris  multarunt.  In  jure  caetera  re< 
dundo  remque  adminiftrando  publicam  eadci 
ferme  quae  Saxonibus  magiftratuum  vocabula, 


*  Camdenus. 
1  JDouKfCsie. 


fc  Leg.  Edg  cap.  1 1.  Leg.  Edw.  j.  8c  Canut.  17. 
f  Malmesb.  de  geft.  rcg.  lib.  3.  f  Ad  1.  2..  ff.  de  origin.  jur. 


Synod.  Antioch.  cap.  10.  dift.   iS.  cap, 
5  Roger.  de  Hoveden  in  H.II- 


CHRONC 


031 


t032 


C    HRONOLOGI 


ANCILL     ANS. 


ann;  Mundi. 

;D.  dcccc.  x.      jSamothesffiquisfuitilleJimperat, 
f  Brutusin  Danmoniis  exfcenfio- 

a.  cid.  cio.  d.  f  Dunvallo  Molmutius  fceptrum 
vi.  "^verfat. 

D.cra.cio.D.  crMartia  Quintileni  R.  vidua,  & 
xvii.  .iSifillii  J.  tutrix. 

vAdpellit   Delae  in  maritumis 

VCantii,  & 

o.  c»i  CK>.  D.  jTerrita  quaejitis  oftendit  terga 
ccc.  xlii.         ^        Britannis  >. 

J&c  primus  Britanniam  Romanis 

^C.J.Cacfar. 

\  a  Chr^  D.  iri 
iutem  miflb. 

r  Claudius  Caef.  Augi  A.Plaut.  le- 

Xfciv.  J  gato  tranfveftis  legionibus  in  for- 

.  (mamprovinciaepaulatim  redigit. 


LH. 


LXXXVI. 


I  CLXXXHI. 


Colonia  veteranorum  Camalo: 
dunum  deducitur. 


cccc.  XXVIII. 


{ 


(  Subjugatur  Britannia  dudtu  J. 
^Agricolae,  aufpiciis  Domitiani 
cAug. 

/Luciusf  I.  rex  Chriftianus.  E- 
Atenim  Suy^povoiElcutherius  PP. 
fy&  Commodus  Aug.  Ex  quo 
^plane  fallit  Beda,  &  fallitur 
fuo  dc  hac   re  *vfix£ov!a- 


"\plani 
Jin  t 


D.  LXI. 

P.CCC," 
DCCC  LXXIL 
DCCCC.  LIX. 

CID.  XVII.' 
CK>.  XXXVI.' 
CI3.XLII. 

CIO.  LXVi. 

CIO.  LXXXVIII. 
CIO.  C. 

CK>.  C.  XXXV. 
Cl5.  C.  LIII. 


rE  Germania  adveniunt  Saxones, 
Angli,  Jutae,  Dani,  Frifones. 
Tauro  &  Felice  Coff.  anr^ 
xxi.Theodofii  junioris.  Calcu- 
lus  fcriptotum  communis  habet 

<  xlix.  fupra  cccc.  verum  quem 
adpofui  termino  vetuftis  nixus 
faftis  hanc  circumfcripfit  epo- 

I'  chen  V.  magnus  &  au&oritate 
&  judicio  G.Camdenus  Claren- 
LCtius. 

r  Ethelbertus  Anglo  -  Saxonum 
^primus  R.  qui  Chrifto  nomen 
/dedit. 

Egbertus; 

Aluredus.1 

Edgarus.' 

Canutus  Danus,alias  Canuto." 

Haroldus. 

Edwardus  confeffor. 

(  Guilielmus  Normannus,  pUgna- 
^to  in  planitie  juxtaHaftingsprae- 
t  lio,dominium  infulae  adquifivit. 

Guil.  Rufus  II.  genitus  vi&oris  F. 

Henricus  I.  minor  Rufi  frater. 

fStephanus  ex  Adelaforore  Hen- 
•<-rici  nepos  comes  Blefenfis. 

JHen.II.  eMatildaAug.  &  Gaufr. 
leom.  Andium  Hen.  I.  nepos. 


\  Lucan.  &  intaftus  Britannus.  Horat.  epod.  7; 


F    I    N    I    S. 


io34- 


DISSERTATIO 


A   D 


F     L     E     T     A     M. 


VOL.    II. 


A  a  a  a  a  a  3 


io35 


io%6 


DISSERTATIG 


A   D 


F     L     E     T    A     M. 


C  A  P.     I. 

[.  De  editione. 

I.  Scriptorum  claffis  ctti  accenfendus  efi 
Fletae  autor. 

II.  De  ejufmodi  fcriptorum  ufu  &  auto- 
ritate. 

LUCE  jam  demum   fruitur   typogra- 
phica  commentarius  hic  juris  An- 
glicani  vetuftus  Fleta  dictus,  tam- 
diu  totiefque  a   ftudiofioribus  deii- 
deratus.     E  codice  veteri  manufcrip- 
o  qui  pars  eft  thefauri  Cottoniani  fingularis  ac 
>enes  me  diu  manfit  manetque,  &  quantum  fcio, 
:ft  unicus,  ipfoque  autore  aliquantulo  tantum  re- 
xntior  (unde  nonnulla   pridem   defumpta    funt 
:xemplaria)    editionem  qualemcunque  bibliopo- 
ae  nonnulli  per  conductam  fibi  librarii  certe  nec 
^atis  periti  nec  diligentis   fatis  operam  procura- 
ivmt.    Neque  enim  editio  omnino  mea  eft.     Nec 
ane,   fi  fuiffet,    vocabula  exemplaris  veteris,   ad 
brenfis  fcriptionis   formulam,    tot  dccurtata  & 
xluti  notis  kvibus  pendentia  verba  (ut  de  vete- 
ura  formulariorum  fcriptione  dixit  Manilius)  a- 
leo  retineri  permififlem,    nec   fine  commodiori 
edtoribus  ornatu  ac  difpofitione,  nec  cum  frivo- 
is  aliquot  in  margine  notulis  indiciifque  intem- 
■eftivis,  ut  uberrimam  mendorum  aliorum  fege- 
em  praeteream,    cudi  fiviifem  ;  nedum  traftatu- 
um  Gallicanum  Fet  ajfavoir  a  primis,    ut  fieri 
,ffolet  jurifconfultis,  vocibus  denominatum  &  in 
etuftis  juris  noftratis  collectaneis  MSS.  fatis  ob- 
ium,  ad  calcem  codicis  quafi  pars  ejus  eflet,  af- 
ii  perperam  admififlem.    Tametfi  intcrim  verum 
t,   cxcmplari  veteri,    unde  editio  fit,  illum  elfe 


fubjundtum,  nec  fane  charactere  omnino  difpari. 
Sed  alia  inter  hunc  &  Fletam  intercedit  cognatio 
nulla.  Simulac  autem  cufus  eft,  inftantius 
efflagitarunt  editores,  ut  &  titulum  ego  &  de  li- 
bro,  autore,  nomine  aliquid  adjicerem.  Quod 
nec  aegre  impetratum  efti  dum  fcilicet  per  vale- 
tudinem  dierum  aliquot  non  fatis  integram,  otio 
abundabam  continuo  eoque  domeftico,  fed  inte- 
rea  ftudiis  diflfufioris  indaginis  rebufque  graviori- 
bus  nimis  inidoneo  ac  impari. 

II.  Autor  hujus  fcripti  haclenus  eft  plane  incog- 
nitus.  Connumerandus  vero  eft  quiiquis  ille  fue- 
rit,  vetuftioribus  illis,  Ranulpho  de  Glanvilla 
(faltem  fi  ille  autcr  fit  libelli  ejus  nomine  editi, 
qui  ad  tempora  Henrici  regis  fecundi  fpectat)  viro 
fpedtatifiimo  fummaque  apud  Henricum  illum  pol- 
Ienti  gratia  &  primarium  in  regimine  publico  lo- 
cum  occupanti ;  Henrico  de  Bracton,  qui,  fub  an- 
nis  Henrici  tertii  pofterioribus,  judiciis  cum  pri- 
mis  praefuir,  autori  anonymo  regii  Bractonii  illi- 
us  compendii,  non  fine  infequentibus  aliquot 
Edwardi  primi  legibus  interfertis,  Breton  &  Brit- 
ton  nuncupati  (de  quo  plura  mox)  Radulpho  dc 
Hengham,  Gilberto  de  Thornton,  qui  ficut  &  al- 
ter  ille  uti  &  anonymus  hic  noftcr  (qua  de  re 
plura  inferius)  fub  Edwardo  primo  fcripferunt, 
atque  Andreae  Hornio  qui  fub  Edwardo  iecundo, 
aliifque  id  genus  aliquot  five  in  archivis  tiicalibus 
fervatis  five  in  curiofiorum  bibliothecis  dclitefcen- 
tibus.  Jam  dictorum  inquam  claiTi  cum  primis 
eft  Fletae  autor  acccnfendus.  Prifcam  lcilicet 
(quemadmodum  &  illi  aliter  atque  alitcr  pro  ae- 
tatum  &  judiciorum  difcrimine)  juris  Angiicani 
faciem  exhibet  ;  qualis  erat  ea  fub  Edwardo  pri- 
mo.  Cum  reliquis  illis  idem  haud  parum  prae- 
ftat  juris  noftratis  ftudiofioribus  &  qui  penitius 
originem  ejufdem  &  procefllim  introfpicere  gefti- 
unt,  quod  in  jure  Caefareo  jam  praeftarent  Pa- 
pirii,  Tuberonis,  Juliani,   Proculi,  Flavii,  AElii, 

Catonis. 


1037 


DlSSERTATIO 


IO^! 


Catonis,  Sabini,  Bruti,  Alpheni,  Labeonis,  Pa- 
piniani,  Neratii,  Jaboleni,  Cclfi,  Pomponii,  Scae- 
volae,  Caii,  Pauli,  UJpiani,  Calliftrati,  Modefti- 
ni,  id  genus  a  aliorum  complurium  libri  defi- 
deratiffimi,  fi  jam  extarent  integri.  Habet  qui- 
dem  hic  non  pauca  Bra&onio  &  Thorntonio  uf- 
que  adeo  confona,  ut  etiam  verbis  faepius  haud 
difcrepet.  Sed  interim  quamplurima  docet  alia 
nec  apud  eos  nec  alibi  in  libris  quos  terimus  re- 
perta  ;  maxime  libro  fecundo. 

III.  Scriptores  hujufmodi  apud  nos  inter  eos 
quorum  doftrina  pro  ornamentis  tantum  oratio- 
nis,  in  difputationibus  juris  noftri  forenftbus  fcho- 
lafticifque  efle  poifint,  nec  autoritatem  in  fe  fe- 
rant,  vulgo  cenfcri  folent ;  idque  non  fine  auto- 
ribus  b  magnis.  Qiiod  mea  fententia  (tantorum 
virorum  pace  dicvtum  fit)  non  citra  errorem  ex  in- 
cogitantia  ingentem  ortum  propagatumque.  Ta- 
metfi  enim  ob  vetuftatem  ac  intervenientes  quae 
infequutae  funt  juris  mutationes  admodum  mul- 
tiplices,  autoritatem  in  quamplurimis  jam  non 
praeftent  ejufmodi  quae  decifionibus,  judiciis,  con- 
fultationibufve  per  fe  folum  fufficiat,  innumera 
nihilominus  continent  quae  aut  etiamnum  manent 
integra  nec  omnino  abrogata  (ut  in  materie  max- 
ime  feudali,  criminali,  haereditaria,  contra&ibus, 
tranflatione  dominii,  aliis  aliquot  etiam  quotidi- 
anis)  aut  quae  mores  majorum  legefque  avitas 
mutationibus  ejufmodi  priores  copiofius  oftendunt. 
Atque  ita  certe  tam  autoritatem,  e  qua  juris  iri- 
terpretatio  pendeat,  eos  habere  manifefto  in  dif- 
putationibusforenfibusfcholafticilque  eft  agnofcen- 
dum,  quam  ornamento  efle.  Dubitarine  poteft, 
quin,  fi  Romanorum  quos  diximus  veterum  fcrip- 
ta  juridica  nobis  non  adeo  invidifiet  temporis  in- 
juria,  ingens  inde  &  lux  &  autoritas  accelfiflet 
Pandedis  (quae  illorum  fragmentis  tantum  aliquot 
ad  Triboniani  in  jure  novando  dirigendoque  fen- 
fum  aptatis  refertae  funt)  &  utrique  Codici  Novel- 
lifque  Juftinianeis  rire  intelligendis  explicandif- 
que  ?  Certe  luce  ejufmodi  faepe  nimis  ex  jaftura 
illa  immani  infeliciter  caremus.  Ac  fpecimina 
ea  de  re  habentur  non  contemnenda  ex  pauculis 
Caii,  Ulpiani,  Pauli  ipforum  reliquiis  quae  non 
intericre,  atque  id  genus  aliquot  aliis.  Quinimo 
autores  ejufmodi  veteres  ad  eos  qui  funt  recentio- 
res  atque  in  ftudiis  foroque  maxime  obtinent,  ita 
fe  ferme  habent,  ut  fan&iones  legefque  antiquitus 
latae  ad  eas  quibus  ipfae  five  abrogatae,  five  mu- 
tatae,  five  novatae  fuerint.  Lex  etiam  ipfa  ab- 
rogata,  nedum  mutata  aut  novata,  abrogandique, 
mutandi,  novandi  ratio  diligentius  perpenfa  ( ne- 
que  enim  fine  hujufmodi  concurfu  praevio  bene 
decernit  jurifconfultus)  autoritatem  plane  praeftat 
ampliffimam  c  juri  noviffimo  atque  in  re  prae- 
fenti  rite  capiendo.  Ita  in  jure  Caefareo,  codex 
Theodofianus  &  quae  cum  eo  eduntur,  codici,  in 
non  paucis,  Juftinianeo.  Ita  compilationes  de- 
cretalium  antiquae  illae  quatuor  ab  Antonio  Au- 
guftino  uti  &  quinta  feu  Honoriana  ab  Innocen- 
tio  Cironio  jam  nuper  edita  Gregorianae  juris 
pontifkii  corporis  parti,  uti  &  Burchardus  &  Ivo, 
id  genus  alii,  Gratiani  maxime  fyntagmati.     Ita 


&  orientalibus,  quamdiu  Bafilicorum  Leoninoru 
ufus  eis  olim  manfit,  adjutncnto  proculdubio  fi 
ere  maximo  ipfae  Juftinianeae  Pandedlae  codice 
que  reliqui  unde  conflata  Bafilica  illa,  quibus  dui 
haec  fcribimus,  primo  fruimur  ex  editione  V.  (i 
Caroli  Annibalis  Fabroti.  Quale  itidem  plarl 
dicendum  de  prifcis  apud  nos  alibique  legibus  ii | 
numeris,  quae  aut  efle  defiere  aut  mutatae  funt  n< 
vataeve.  Ncque  fane  excogitari  poteft,  fcriprcj 
rem  haberi  juris  omnino  aliquem,  cujus  autoilrJ 
fingularis,  quantum  ad  tempora  infequcntia,  ncl 
decrefcat  pro  varia  morum  legumque  fuperindu 
tarum  ratione  ac  ufu.  Sed  interim  in  his  tantuj 
decrefcit  quae  ab  ita  fuperindu&is  mutantur  ;  i 
quibus  nihilominus  ipfis  ufque  adeo  firma  pe 
manet,  ut  jus  priftinum,  cujus  in  noviffimo  ii 
terpretando  ufus  eft  ficut  tralatitius  ita  etiam  pe 
ncceflarius  eximiufque,  inde  fit  inprimis  edifcei 
dum.  Summa  eft,  veterum  hujuimodi  ufum  j 
mul  ac  autoritatem  efle  ferme  qualis  eft  epoch- 
rum  five  a  quibus  five  per  quas  temporum  m< 
tuumve  deduftiones  fieri  folent  &  calculus. 


C  A  P.     II. 

I.  De  Gilberti  de  Thornton  capitalis  f 
Edwardo  primo  jufiitiarii  fnmma  M, 
in  qitam  BraBonium  redegit. 

II.  De  variis  Bra&omi  nominibus. 

III.  De  compendio  juris  Gallicano,  Bri 
ton   dtBo. 

IV.  Summae  Thorntonianae  tttulus,  pa 
tiumque,  quarum  pleraeque  mutila 
lemmata. 

QUemadmodum  autem  Fletae  autor,  in  nc 
paucis  tam  fententiis  ac  periodis  integr. 
quam  rebus  ipfis,  fequax  eft  &  Braclonii  &  Thor 
tonii,  ita  Thorntonius  ipfe  Bra&onii,  ut  fcilic: 
ejufdem  epitomator  ;  de  quo  utpote  adeo  Flet 
congenere  atque  fcriptore  quafi  incognito,  etia', 
ferme  inaudito,  pauca  liceat  adtexere.  Gilbert  1 
ille  de  Thornton  fub  Edwardo  rege  primo,  cu 
poteftate  fumma  feu  quae  capitalis  juftitiarii  voc 
tur,  judiciis  praefuit  5  quod  necignorat  quifqua 
five  archivis  noftris  five  juris  annalibus  non  ali 
nus.  Anno  autem  ejufdcm  regis  vigefimo  Bradt 
nium  in  compendium  fumma  cum  diligcntia  tj- 
degit,  unde  etiam  de  fingulari  Braclonii,  qui  f  ■ 
ta  paulo  vetuftior  eft,  in  jure,  fub  Edwardo  illi 
(cujus  etiam  annales  juridici  in  foro  hadenus  0- 
tinuere  atque  in  rebus  graviffimis  etiamnumd  0- 
tinent )  difcutiendo  autoritate  eft  dijudicandu . 
Penes  me  habeo  compendii  iliius  codicem  mair 
fcriptum  autori,  quod  ex  characlere  fcimus,  fas 
coaevum.  In  bibliotheca  quae  olim  crat  Burl 
ana  reperi.  Neque  exemplar  aliud  mihi  aut 
fum  aut  auditum.  In  partes  tribuitur  oclo, 
nimis  eft  mutilum.  Vocatur  in  fronte  Sum, 
de  legibus  &  confiietudinibus  Angliae  a  magip 


IJ 


'  Videfis  lib.  2.  D.  tit.  de  origine  juris.  b  3,-.  Hen.  VI.  Fitzherb.  tit.  Gard.  71.  Plowdcn.  comm.  part.  1.  fol.  ifj.  atrur  inde 

'  D.  tit.  dc  lcgibus  16,  17,  28.  &.  ibi  gloff.  Sc  DD.  Conftantinus  Rogerius  de  juris   intcrpret.  cap.  11.  Alderanus   Mofcarcardus    concluf 
iratutorum  intcrpret.  z,  £cc.  *  Ut  ex  tcmp.  Ed.  I.  caf.  Cablcdikc  in  caf.  Calvin,  Cuk.  re!at.  part.  7.  &  faepiflime  in  FitzrjSl 

brcviario  liquet. 

Henr. 


o$9 


Ad    F   L  E  T  A  M. 


104.0 


.  enrico   de  Bryciona  compofita    tempore  regis 
enrici  filii  regis  Joannis  ;   adjcdo  dein,   ab- 
.  I  eviatam  efle  a  Thorntonio. 

II.  Ncque  mirum  vidcatur  Hcnricum  dc  Bryc- 
;ina  hic  nuncupari  eum,  quem  vulgo,  uti  in  li- 
is  cjus  cditis,  Bracton  vocitamus.  Nomen  c- 
;  pcrquam  variatim  fcribi  folcbat.  Et  ubi  in 
itorum  initio  lcgitur  ad  inftrutlionem  fialtem 
'.nortim  ego  Hcnricus  de  Braclon  animttm  e- 
Xt,  &c.  codicum  MSS.  alii  habent  tantum  ad, 
, :.  Ego  tatts,  Scc.  alii  Ego  talis  H.  animum 
,?xi,  &c.  Ac  perpulchrum  inter  alia  pcnes  me 
|C  ejufdem  nec  Edwardi  I.  initiis  fed  autorc  ip- 
paulo  recentius  cxemplar,  quo  poft  lemmata 
pitum  recenfita  fiibjicitur  expiiciunt  capita  Bri- 
nis.  Et  Bracton  igitur  &  Brycton  &  Britton 
Briton  etiam  &  Breton,  ut  ftatim  oftenditur, 
terque  appellatus  cft.  Unde  &  compendium 
ud  fequentibus  aliquot  lcgibus  auctum,  Britton 
ftum,  nec,  fine  errore  manifefto,  Joanni  Bre- 
un  cpilcopo  Hcrefordenfi  annis  compluribus  an- 
ejuldem  confcriptionem  mortuo  tribui  folitum, 
Dtnen  velut  ab  autore,  undc  nomine  juffuque 
gio  defcriptum  eft,  primario  fumplifie  autumo. 
quidem  agnofcendum  eft  ex  eo  quod  in  e- 
fdem  editis  *  legitur  de  errore  nominis  in  re- 
riptis  regiis,  verum  illi  videri  nomen  fuiffe  de 
racton.  Sed  interim  aliis  quae  memoravimus 
Dminibus  vocatum  etiam  antiquitus  aliterque 
im  effe  certo  eft  certius.  Atque  in  loco  il- 
1  de  nominis  errore,  ita  allato  ut  fuum  pro  ex- 
nplo  habeatur,  variant  codices  manufcripti.  E 
eis  habet  unus  ifque  proximo  poft  autorem  fe- 
ilo  exaratus,  pro  eo  quod  in  editis  ibi  legitur, 
etn  fi  erratum  fit  in  fiyllaba,  utfi  quis  alium 
'tninet  Henricum  de  Brathon  fi  nommare  debe- 
t  eum  de  Brackiton.  Item  idem  erit  in  li- 
ra,  tit  fi  quis  erraverit  fic  nominando  Henri- 
m  de  Brochton,  &  nominare  dcberet  eum  Hen- 
cumdeBraketo;?.  Et  codices  ibi  alii  aliter  aliter- 
le.  Quinimo  fub  Edwardi  primi  initiis  tum 
ini  expreilim  nominari  folitum  Henricum  de 
eton,  tum  librnm  ejus  Brettone  &  Breton  dic- 
m  effe,  fatis  liquet  cx  fyngrapha  R.  de  Scarde- 
irgh,  Thomae  Bcc  archidiacono  Dorfecienfi  con- 
cta,  de  libro  illius  qucm  per  Thomae  iftius  ma- 
ls  a  Roberto  Bathonienfi  epifcopo  commodato 
ceperat.  In  archivis  b  titulus  eft,  Litera  R.  de 
'ardeburgh  per  quam  recepit  ex  mutuo  de 
agifiro  Thoma  Bec  quendam  librum,  qui 
Katur  Brettone  .  Ipfa  autem  Syngrapha  fic  : 
Univerfis  praefentes  literas  infpecltiris  R.  de 
'ardcbargh  archidiaconas  fialutem  in  TJomino 
mpiternam.  Noveritis  me  recepijfe  &  habu- 
re  ex  catifa  commodati  librum  qucm  dominus 
enricus  de  Brcton  co?npofiuit,  a  venerabili  pa- 
e  domino  R.  T)ej  gratia  Bathonienfi  epificopo 
.  r  manum  magiftri  Thomae  Beke  archidiaconi 
^orfetiae ,  quem  eidem  reftituere  teneor  in 
.  1o  fancfi  Joannis  Baptiftae,  anno  T)om. 
•CC.LXXVIII.  Jn  cujus  rci  teftimomum  prae- 
jitibtts figiHum  meum  appenfum.  'DataelDove- 
'te  die    Veneris   poft  purificationem    virgims 


ghriofae,  anno  M.CC.LXXVII. 

Annus  fuit  hic  Edwardi  primi  fextus.  Nec 
quis  horum  erat  qui  Bractonium  ipfum  m  vivis 
cognofcerc  non  potuiffet.  Sed  dc  nomine  in- 
fuper  teftimonia  funt  palmaria  in  archivis  ipfis 
ubi  c  codicilli  praefedurae  Bractonii.  Ibi  crebro 
Henricus  de  Bretton  nominatur,  uti  &  fubindc  e- 
tiam  de  Bratton. 

III.  Verum  quidem  eft  pro  rccepto  haberi, 
compendii  quod  vocitamus  Britton  autorem  fuifle 
Johannem  Bretoun  feu  Bretun  (quem  &  Becto- 
num  falfo  nuncupant  d  aliqui)  epifcopum  Here- 
fordenfem  Henrico  noftro  coaevum  juriique  An- 
glicani  peritum.  Etiam  in  editione  Matthaei  mo- 
nachi  Weftmonafterienfis  fcu  Florilegi  Londinen- 
ft,  anni  M.DC.LXX.  ejufquein  Germania  fequa 
ci  exprcffim  fit  ille  auctor  ejufdcm  compcndii. 
Verba  funt  in  editione  illa  ;  Obiit  hoc  anno 
(M.  CC.  LXXV.  fiu  III.  Ed-jv.  I.)  Johannes 
Bretoun  epificopus  Herefiordenfis,  qui  admodum 
peritus  in  juribus  >^Anglicanis  librum  de  eis  coji- 
ficripfit,  qui  vocatur  le  Bretoun.  Atque  hoc  no- 
mine  defignatur  proculdubio  aut  opus  illud  Brac- 
tonii  Latinum  aut  Gallicanum  illud  minus.  U- 
trumque  enim  idem  ut  vides  antiquitus  fwtieba- 
tur  nomen.  Sed  five  hoc  five  ftlud  innuatur, 
hallucinationem  effe  fcriptoris  quicunque  temere 
infcrferit  palam  eft.  Neque  enim  ipfius  mona- 
chi  eft,  ut  ftatim  oftendetur.  De  Latino  Brac- 
tonii  opere  nemo  puto  dictum  admittet.  Et  qui 
de  Gallicano  admiferit,  nae  ilii  etiam  eft  admit- 
tendum,  ut  qui  anno  Edwardi  primi  tertio  in  vi- 
vis  effe  defierit  (tunc  enim  mortuus  eft  e  epifco- 
pus  ille  Herefordenfis)  fanctiones f  in  fcriptis  fuis 
parliamentarias  decennio  ampliufque  poft  latas  iti- 
terfereret.  Certe  &  Gallicani  illius  tractatus  feu 
compendii  habeo  exemplar  pervetuftum,  cui  fub- 
jicitur,  Ici  finift  le  Breclon  qtte  contient  IV. 
lievres  (ita  enim  diftinguitur)  e n  les  queux  chefi- 
cun  maniere  de  plee  efi  contenue.  Et  mcmini 
me  olim  alicubi  ad  calccm  ejufmodi  exemplaris 
legiffe  diftichon  rhyrhmicum,  cujus  verba  non 
fatis  teneo  cuncta.  Sed  primum  verfum  rcrmi- 
navit  Brato  pro  autoris  nomine,  &  fecundum  &i 
dixit  talia  nato.  Quac  quidem  etiam  adftruunr, 
Henrici  de  Bradon  feu  Breton  nomen  in  codice 
quod  Brirton  &  Breton  vulgo  vocitamus,  intdli- 
gi,  ut  primarii  autoris  unde  defumptus  eft,  ut- 
cunque  ipfo  recentioribus  aliquot  rebus  auctus 
Etiam  in  annalibus  noftris  juridicis  s  plane  codex 
ille  Britton  dictus,  Bracton  nuncupatur.  Sic  Co- 
dicem  Juftiniani  recte  vocamus,  licet  interfperfus 
fuerit,  multispoftjuftinianum  feculis,  tum  novel- 
lis  ejufdem,  tum  Fredericianis  conftitutionibus  ali- 
quot.  Sic  Xiphilinum  faepe  Dionem,  Juftinum 
Trogum  Pompeium,  Florum  etiam  Livium,  id  eft, 
epitomatores  ipfos  autorum  fuorum  nomine  in- 
digitamus.  Et  quod  ad  locum  illum  in  editione  quam 
diximusFlorilegi  attinet  -,  ncc  omnino  habeturis  five 
ineditione  prima  anni  MDLXVII.  five  in  codicibus 
ejufdem  Mss.  veteribus,  quiin  bibliothecis  &  Lam- 
bethana  &Weftmonafterienfi  aflervantur.  Adeoque 
a  fciolo  aliquo  temere  ingcftum,  dubitare  nequeo. 


Lib.  4.  de  AiTiCt  Novae  Diffeif.  cap.  io.  §.  4.  fol.  1S8.  b.  k  In  codice  MS.  Bullarum,  8cc.   apud  Cjmer;r;os  Scaccarii,  fo'.  itj-. 

'  ide  Rot.  clauf.  45.  H.  III.  dorf.  7.  &  dorl.  car.  45.  Hcn.  III.  Ec  quae  in  id  genus  tabulis.  antecedunt.  d  Baacus,  Pitiaeus,  &c. 

•  iJe  noras  ad  Rad.dc  Hcngliam.  pu^.  119.  f  Vide  Britton,  c.  14.  c.  36.  &c.  ubi  (latu   15.    Edw.  I.  icu  Weft.  a.  babcntur. 

J  onferas  55-.  Hcn.VI.fol.  41.  cura  35-.  Hen.  VI.  tit.Gard.71. 


VOL.   II. 


B  b  b  b  b  b  b 


IV.  Opus 


1041 


DlSSERTATIO 


10 


IV.  Opus  quod  diximus  Thorntonii,  cfle  Hen- 
rici  de  Bradton  (illud  cnim  retinemus  nomen 
quod  Bryfton  apud  eum  fit  )  fummam  ab- 
breviatam  palam  eft.  Vcrba  tituli  integra  da- 
mus : 

Incipit  fumrm  de  legibm  &  confuetudinibiis 
Angliae  a  magiftro  Henrtco  de  Bryctona  compo- 
Jita  tempore  Henrici  filii  regis  Joarmis,  quam 
quidem  fummam  dominus  Gtib.rtus  de  Thorn- 
ton,  tunc  capitalis  juftitiartus  domini  regis  in 
Anglia  fecundum  Jtatuta  &  leges  tunc  ufttatas, 
ad  utilttattm  pofterorum  diligenti  fiudio  pojt- 
modum  abbrevtavit  fub  compendio,  anno  regni 
regis  Edwardi  filii  regis  Henrici  vicefimo.  Et 
ipfe  idem  dominus  Gilbertus  tempore  ilh  fcien- 
tia,  bonitate  &  manfuetudine  floruit  eleganter. 
Senfus  eft,  Thorntonium  dum  capitalis  erat  juf- 
titiarius,  fub  Edwardo  fcilicet  primo,  compendi- 
um  hoc  feu  breviarium  fecifle,  idque  juxta  fta- 
tuta  &  leges  tunc  ufitatas.  Id  eft,  Braftoniana 
exhibuit  quatcnus  in  legibus  &  ftatutis  tunc  ufi- 
tatis  rite  intelligendis  pofteritati  efle  poflent  ad- 
jumcnto.  Neque  enim  ftatuta  ipfa  quae  poft 
Braclonium  &  ante  fcriptionis  tempus  interve- 
nere  veluti  de  dotis,  verbi  gratia,  petitione»,  de 
homicidio  ex  infortunio  b,  de  donis  conditiona- 
Iibusc,  ejufmodi  aliis  aliquot,  omnino  mcmorar. 
Practermittit  pcrplurima  ut  cpitomatores  folent. 
Nec  vero  Bractonii  methodum  fcmper  fequitur, 
alia  intcrdura  ufus,  uti  &  diftributione  alia,  quod 
ex  partium  ejus  octo  hac  ferie  luculentius  eft  vi- 
dere.  In  ftonte  fcquitur,  Et  notandttm  efi  quod 
praefens  opus  in  ocla  partes  dividitttr. 

Trima  pars  tratlat  de  perfonis  &  earundrm 
variis  conditionibus ,  de  rebus  &  rerum  divifioni- 
bus,  de  donationibus  &  confirmationibus. 

Secunda,  de  aclionibus  &  obltgationibus,  de 
poenis  &jndicum  poteftatibus,  de  utnere  juftitia- 
riorttm  &  eontn  capttulis. 

Tertia,  de  criminibus  &  komicidio  &  de  ap- 
pellis  &  feloniis, 

fHhiarta,  de  vetitis  namiis  &  dtffeiftnis. 

Quinta,  de  comnmnia  pafittrae  &  ejufdem  am- 
menfurattonefte  ajjifa  tmrtis  anti-cejforis,  de  dam- 
nis  &  convicJionilus. 

Sexta,  de  brevt  de  recJo,  de  fitmmonitionibus  & 
ejfoniis. 

Septima,  de  exceptionibus  &  regiis prohibiti- 
ortibtts,  de  bajlardta  &  gradibus  fuccejjioms. 

OcJava,  de  homagin  &■  releviis,  haeredttati^ 
bus  &  donationibus  propter  nttptias,  &  dotibus 
mulieribus  ajjignandts. 

Et  quantum  ad  methodum  fane  &  diftributio- 
nem  attinet,  etiam  alitcr  aliterque  fe  habent  ip- 
fae  in  codicibus  MSS.  Braftonii.  Perpulchrum 
habetur  &  vctuftum  in  bibliotheca  Oxonienfi 
publica  exemplar,  quo,  Henrici  de  Brafton  nonii- 
ne  apppfito,  nulla  omnino  diftributio  eft  in  li- 
bros,  ut  in  cdiris ;  kd  ira  in  ccntenas  tantum,  ut 
poft  dccem  centenas  numcris  fuis  defignatas.  fc- 
quantur  capitula  infuper  LXVII.  adeoque  opus 
integrum  ex  capitulis  MLXVII.  conftct.  Alii  co- 
dices  perpctuam   capitum  fericm  uique  in  finem 


»  3  Eaw.I.  Weflm.  i.c.49. 
e  Weftin.  1.  0  22. 
Britton.  cap.  36.  £v  cap.  14. 


b  6  Edw.  I.Gloc.  cap.  9. 
^J-  H:n,  VI.  Fitzherb.  tit.  GarJ.  ;<}. 
'   .,-  Hen.  VI.  roi.  42. 


habent.  Caeterum  adeo  mutilus  cft  codex  A 
Thornconii,  ut  quum  partis  primae  capita,  ei| 
lemmatibus  fingulis  adjectis  numerentur  LVl , 
uti  &  partis  fecundae  capita  XIX.  reliqua  pjt 
caput  primae  XLII.  &  poft  fccundae  caput  , 
praeter  aliquantulum  noni,  omnino  dcfiderent . 
Qtiale  pariter  dicendum  de  parte  tertia  cui  nj. 
merus  capitum  XXXI.  Sed  quae  o&avum  int . 
cedunt  &  vigefimum  defunt.  Quartae  tribui- 
tur  capita  XXVI.  Quinta  capita  habuit  XV  . 
quorum  praeter  partem  decimi  fexti  rcftant  t;  - 
tum  poftrema  bina.  Sexta  integra  eft,  cui  cap  3 
XXI.  Septimae  erant  capita  XXV.  Sed  delt  c 
quae  decimum  quintnm  fequuntur.  Octavae  it  c 
XIV.  eaque  integra.  Incipit  non  aliter  atc: 
Bractonius  ipfe,  nec  aliis  in  prooemio  ver  s 
quam  ille  in  editis  utitur,  dempto  quod  Bt  - 
tonii  nomen  non  interfcrir,  prima  perfona  iri . 
rim  ut  apud  Bra&onium  ufurpata,  atque  eodu 
modo  quem  habent  codices  hujus  MSS.  Ego  - 
lii  antmum  tnduxi,  &c.  Poftrema  item  ejufdm 
verba  &  caput  partis  oclavae  poftremum  in  - 
grum,  eadem  terme  funt  ipftffima  quibus  fini  c 
Bra&onius.  Juflu  autem  regio  aut  non  fine  - 
gis  aufpiciis  confcriptum  efle  hoc  Thorntc  i 
opuspar  eft  ut  credaaius,  ex  eo  quod  in  an  - 
Jibus  d  juris  noftri  habetur  Edwardum  illi  i 
(malc  in  impreffis  vocatur  fecundus)  tum  le  s 
morelque  regni  in  fcripta  redigere  univcrfos  i ,- 
luiffc,  tum  libros  ahquot  alios,  praerer  noci  - 
mum  illum  Britton  dictum,  opera  jurifprudet  - 
orum  qui  fub  eo  floruere  eam  in  rcm  cor  • 
cifle,  idque  veluci  fuos.  De  Brittonio  plane  - 
tclligendum  illud  Prifoti  fummi  caufis  civilil  s 
quae  communia  placita  vocamus  fub  Hcnr  j 
fexto  rege  praefecli,  ubi  dum  fiunt  in  foro  veiu 
de  ftatuto  anno  tertio  e  Edwardi  I.  de  pupili  i 
aetate  cdito,  Cefi  ejtatut,.  inquit  f,  fuit  fait  ,t 
temps  le  roy  E.  le  2.  (plane  legendum  E.  le  . 
pro  Edwardo  I)  le  quel  roy  fuit  in  purpt 
davir  mife  tout  en  ctrtein,  ptr  qtie  il  fifi  } 
liver  deux  ans  apres  ceft  efiatut  fet  &  en  c<t 
cejt  eftatut  eft  reherfe.  lpfiffimum  hoc  ftatutu 
habetur  in  Britcomo  s,  nec  dubitari  foler  qii 
codex  ille  hic  intclligendus.  Sed  interea  nec  pi ) 
dubicandum  quin  pro  dtux  ans  legendum  c 
douze  ans.  Nam  in  codice  illo  exprefilm  n- 
morantur  etiam  ftatuta  h  anni  eiufdem  regis  c,- 
cimicertii,  feu  quae  Wcftmonafterii  fecundi  cJitf- 
mus,  unde  manifcftum  fit  haud  biennio  poft  CS 
tium  annum,  illum  fuiflc  confcriptum,  fed  p-:t 
decennium  faltem  inde  clapfum,  ut  ante  ctia 
monuimus.  Scd  fi  Prifoto  fi:  credendum,  cc 
fcriptus  ita  erar  fub  annum  Edwardi  I.  decimn 
quintum,  non  omnino  quintum,  ut  volunt  qui 
dcpravata  hic  lcftione  fecure  nimis  hallucin 
ttar.  In  alio  autem  exemplaii  annalium  juridii 
rnm,  unde  illud  Prifoti  fumptmn,  aliorum  itea 
librorum  ejufdem  regis  juflii  confcriptorumme- 
tio  exprefla.  Verba  fijnt  ',  Le  quel  roy  (fcilii 
Edwardus  I.  ut  in  editionibus  correclioribus 
nam  in  aliis  mendofe  iridem  legitur  Ed^arde 
ftccnd)  Juit  appurpoje  daver  mtfe  tout  en  certtH 

'  13  Edw.  I.  Wcftm.  1.  c.  1.  <i  35-  H.  VI.  fbl.  41: 

s  Cap.  67.  h  Wcfl   2.  cap.  1.  &  ap.  38 

k  Anni  1601  '  Anni  1577 . 


io43 


Ad    F    L    E    T    A    M. 


I044 


h?  en  efcripture  &  commence  de  ceo  faire  liver  cel  efiatute,  &c.      Atque  ex  hifce  Thorntonii 

(e  &  Par  PUIS  faies  homes  del  ley  de  ins  le  codicem  fuifie  non  videtur  ambigendum.     Certe 

ealtne  f  juges  &  autres.  11  fijl  un  livere  deux  in  ipfius  initio,  quod, 
•ns  (lege  douze  ans~)  prochein  apres  lefefance  de 


apud  Brattonium^  eft,   In  rege  qui  re£ie  re- 

,  t,  &c.  prima  vox  ampliori  &  eleganti  pingitur 

i&u  auro  ac  coloribus  variegato,   intra  quent 

folio  habituque  regio  ad  hunc  modum    re- 

ens  rex  ille  judices  fex  habitu  ornatos  forenfi 

:  lennique  ac  coram  adftantes  alloquitur.     Quafi 

:  Je  regium  jufliim   ad  librum  illum  fic  attinu- 

::ipfumque  regem  veiuti  ejufdem  autorem(qua- 

]  faltem  Juftinianus  Tribonianeorum  erat)  fuifle, 

1  ;efque  ac  mores  Anglicanos  in  eo  judicibus  ac 

T  :bae  forenfi  indicafle  ibi  innueretur.     Neque  e- 

{'omator  folum  fed  etiam  fubinde  eft  interpres 

•:  <  tegius  Thorntonius  &  expofiror.     Exempla  au- 

1 1  n  ac  decifiones  forenfes  quas  non  paucas  me- 
r  )rat  Bra&onius  praetermittit  hic,  uti  etiam  fer- 

:  i ;  quas  habet  ille  a  e  juris  Caefarei  libris  loco- 
rn  citationes  peflime  ab  editoribus  tractatas. 
i  qui  illas  non  praetermifit  omnes.      Qua  de  re, 

:  I?  infuper  de  juris  Caefarei  apud  fcriptores  hofce 

■  1  taeque  autorem  ufu  atque  etiam  de  eodem  in 
1" :  iniulae  parte  olim  recepto,   intermiflb,    ref- 

<t  tto,   temperato  &  cancellis   cohibito   paucula 
fi  >jiciemus  quae  ftudiofioribus  fatis  grata  fore  non 

■  d  ritamus. 


C  A  P.    III. 

T  Ltbrvrnm  juris  Caefarei  tifm  prifci  a~ 

".   pud    jurts    Anghcani   confultos ,     qua 

ta/es ,      veftigia     manifefta     tam    in 


Tfcorntonio   &    Fletae    autore    quam 
Bra&onio. 

II.  Eorum  legis  regiae  in  Pande&is  l.  i. 
tit.  de  conftttuttontbus  principum  leclio 
fenfttfque,  etiam  qua  m  Caefarets  efl, 
perquam  Jingularis  &    mirus. 

III.  Dtverfae  tnterpretum  coaevorum  de 
lege  regia  illa  fententiae. 

IV.  Ghiaenam  vera  ;  8f  qtiid  illa  lex. 

V.  §hianam  ab  jurifconfultis  nojiratibus 
tllo  m  feculo  fub  rattone  ita  adhibi- 
tum  jus  Caefareum,  maximeque  lex 
tlla  regia. 

LE  X,  inquit  Thorntonius  b,  gravem poenam 
infligit  judici  corrupto  per  munera  fordi- 
da,  ut  C.  ad  legem  mtlit.  (fic  MS.  fed  legendum 
C.  adkgem  Juliam;  quae  eft  repetundarum)  /. 
omnes,  ubi  dicitur,  quod  omnes  cognitores  &ju- 
dices  a  pecuniis  manus  abftineant,  ne  alienum 
jurgium  putent  fuam  praedam.  Atque  ita  e 
codiee  Juftinianeo  eandem  citaverat  legem  Brac- 
tonius  c,  quod  ex  MSS.  conflat,  utcunque  in  e- 
jufdem  editione  tam  feculi  fuperioris,  quae  pri- 
ma  fuit,  quam  jam  nupcra  (quarum  uttaque  ic 
fingit  factam  ingenti  cura  atque  ecodicibusMSS.) 
perperam  legatur,  Ut  C.  ad  legem  vel  repetet  l. 
omnes  pto  ut  C.  ad  legem  Jul.  repctund.   I.  otn- 


.ib.  2.  de  Acq.  rerum  dom.  cap.  12.   lib.  ;.  ie  A&ionibus,  op.  8.  §.  3.  &  cap-  9.  §.  3.  &  cap. 
1   3    dc  \ctionibus,  cap.  8.  §.  ;. 


§.  f:  &c. 


104.5 


DlSSERTATIO 


i04t 


nes  :  &  pro  a  pecuniis  ridicule  fubftituatur  a  re 
cuivis ;  uti  &  paulo  poft  ibi  ut  C.  s.  L  ultima  pro 
ttt  C.  e.  (pro  eodem  titulo)  l.  ultima,  qua  poena 
quadrupli  illic  memorata  a  Theodotio  &  Yalen- 
tiniano  irrogatur.  Atque  in  editionibus  illis  u- 
trifque  menda  funt  perplurima  eaque  crafliflima, 
partim  e  librariorum  infcitia,  partim  ex  opera- 
rum  incuria.  Alias  adhibentur  item  leges  ipfifll- 
mae  tum  a  Braftonio  tum  a  Thorntonio  e  corpo- 
re  Juftinianeo  citatac,  adjedis  ab  utroque,  deiig- 
natifque  more  jurifconfultorum  Caefareorum,  lo- 
cis  quos  praeterit  omnino  Fletae  autor,  ipfas  in- 
terea  leges  exprefllus,  eafque  velut  vim  hic  tunc 
obtinentes  pariter  recitans.  Verbi  caufa  ;  Fletae 
autor  de  donationibus  inter  virum  &  uxorem  lo- 
quens,  Verba,  inquit a,  legis  funt  ejufmodi,  fi  in 
nomine  &  fubftantia  nihil  diftet  a  dote^  &c. 
Quae  inde  fequuntur  in  lege  ipfa  quam  innuit, 
ab  ipfo  Juftiniano  b  lata,  ibi  fubjicit,  quemadmo- 
dum  itidern  &  Thorntonius  c  &  Braaonius  d  . 
Horum  autem  utcrque  in  MSS.  fuis  locum  etiam 
ipfum  legis  qui  praetermittitur  in  Fleta,  fic  addi- 
dit,  C.  tit.  de  donationibus  ante  nttptias  l.  cum 
tnultae,  pro  quo  in  editis  Braftonii  male  legitur 
cum  milite ;  &  pro  eo  quod  eft  in  ipfa  Icge  (uti 
&  a  Thortonio  &  Fletae  autore  refte  exhibetur) 
Sancimus  omnes  iicentiam  habere,  &c.  e  quibus 
verbis  utpote  in  pcrfona  Juftiniani  prolatis  to- 
tam  vim  lcgis  pendere  nemo  non  videt,  pefli- 
me  exaratur  Scimus  otnnes  licentiam  habere, 
&c.  Sed  hujufmodi  in  Braftonii  editis  funt 
creberrima  menda,  etiam  &  non  raro  in  ex- 
cmplaribus  ejus  MSS.  licet  vetuftis,  aliquot.  At- 
que  ita  plane  apud  triumviros  hofce  ufurpatur 
Juftinianeum  illud  fub  legis  nomine  &  conftitu- 
tionis  &  inhibitionis,  perinde  ac  fi  etiam  apud 
Anglos  jus  donationis  inter  conjuges  inde  vigo- 
rem  contraxiffet.  Et  fraudem  fieri  conftitutioni 
aiunt  Braftonius  e  &  Thorntonius,  Scfraudem  in- 
hibitioni  Fletae  autor,-fi  quid  aliter  in  conjugum 
donationibus  fiat  quam  fan&io  illa  Juftinianea 
praefctipferit.  Alibi  item  in  Fleta  legitur  f,  *Do- 
nationes  etiam  pofi  feloniam  perpetratam  faclae 
perfefiae  erunt  &  perpetuae,  mfi  donatores  ku- 
jufmodi  de  feloniis  fuis  in  vita  fua  convincan- 
tur.  Quodjuri  quo  utimur  &  avito  plane  confo- 
num  eft.  Sed  ftatim  in  Fleta  fubjungitur :  Et 
ad  hoc  facit  lex  imptratoria  ;  Toft  capitale  cri- 
men  contraclum  donationes  faflae  valent,  nifi 
condemnatio  fuerit  fubfecuta.  Id  eft,  1.  15.  CD. 
tit.  de  donationibus  e  Marciani  inftitutionibus 
fumpta,  quae  etiam  citatur  Bradtonio  fic  s,  Et  ad 
hoc  facit  lex  F.  (pro  jf. )  de  donationibus ,  poft 
contracltitn,  &c.  alibique,  Convenit  lex  cum  con- 
fuetudine  Anglicana  jf.  de  donation.  I.  poft  con- 
tracJum,  ubi  dicitur  auod  poft  contra£Jum  capi- 
tale  crimtn  donationes  faclae  valent  nifi  con- 
demnatio  fubfequutafit.  Atque  loco  priori,  ln- 
7iuit  ergo,  inquit  ille  h  redlc,  quod,  nifi  fuerit 
fubfequuta,  valtnt  donationes,  &,fifuerit,  quod 
non  valent.     Et  utrique  fic  legitur  illa  lex  ut  in 


vulgaribus  rudioribufque  Pande£tarum  cditionibii| 
habetur,  praetermifla  quae  in  politioribus  occurrij 
voce  exprcflim  ncgativa.  Nam  in  Floicntinis  inj 
fe  habet,  Toft  conlraBiun  capitak  crimen  dom\ 
tiones  fatlae  non  valent  ex  conftitutione  divd 
rum  Severi  &  Antonini,  nifi  condemnatio  ficutl 
fit.  Quae  locutionis  formula  rnira  non  penitkj 
pcrpendenti  videatur,  quafi  fcilicct  donationq 
damnatorum  valerenr,  quaks,  nifi  damnarcntuj 
forent  irritae.  Sic  cnim  verbo  tcnus  fonare  vj 
detur.  Subftituendum  igitur  volunt  a]iquiy?pr, 
nfi.  Tunc  enim  ex  condemnatione  ibla  irfij 
iit  rci  donatio.  Et  de  lege  illa  perquam  varici 
occurrunt  doctorum  opiniones.  Et  Bartolus  c; 
ea  ;  Jfia  eft  valde  notabihs  lex  &  habet  mat\ 
riam  quotidianam,  &  legitur  duobus  modis,  & 
Certe  fenfum  fuiffe  poft  condemnationem  nc! 
valere  non  dubito,  quod  fatis  manifeftum  fit  eii 
am  e  Graecorum  ejufdem  quafi  verfionc,  TS  S'\ 
^■i]<m.jA/-v\i  vjefccAituoi  fca(^i>ca:o-.-&EW©*  d\  ttoJ  cu.j 
fj*}  <m  d^ff.^lii/u.0.  <yivofJJcVaui  ^co^iajf  sra  i%\jvo\, 
Sic  in  Bafilicis';  id  eft,  fi  is  qui  donavit  caj,- 
tali  fupplicio  damnatus  fit,  poft  crimen  adm,  ■ 
fum  donationes  ab  eo  fatiae  non  valent.  Un : 
puto  legiffe  etiam  Graecos  non  valent  in  ipfis  I  ■ 
geftis.  Et  quod  ad  vocabulum  nifi'  attinet,  c  - 
.am  in  ipfa  Florentinorum  editionc  Taurelliai , 
ejufque  fequacibus  quafi  dubitanter  eft  infertu'. 
Certe  retinendum  ccnfuerit  quifquis  archaifmi  1 
hic  k  locum,  ut  in  aliis  crebro,  habere  admife  . 
Scilicet  fi  vocabulum  niji  dividatur  hic  in  m  \ 
id  eft,  apud  veteres  non  fi  (nam  ?ii  pro  non  uf  - 
pari  agnofcunt  grammatici  '  )  fenfus  erit  apt- 
tus  ;  non  valent  donationes,  quae  verba  fuei  ,t 
conftitutionis  imperatoriae,  quibus  explicandi  g:i- 
tia  fic  adjecerit  Marcianus,  ni  fi  condemnatio  - 
cutafit,  id  ita  eft,  non,  fi  condemnatio  fitfei- 
ta  :  quod  etiam  eft  confonum  ipfi  juri  recepti  i- 
mo.  Sed  ex  archaifmo  ejufmodi  opem  hic  ,;;c 
accerfendam  nec  fatis  praeftitam  fentio.  Autz; 
expungas,  aut  fubftituas  non.  In  impreflis  itn 
Bradonii  citatur  m  /.  13.  in  bonae  fidei  C.  t. 
de  paciis  (fed  fatis  perperum)  atque  inde  dicn- 
probari  pada  ex  intervallo  donationibus  adjea, 
nec  incontinenti,  eis  non  inefie.  Verum  in  > 
dicibus  quibus  utor  MSS.  locus  ille  non  omnio 
fed  fenfus  tantum  adfertur. 

II.  Specimen  autem,  prae  reliquis,  juris  Caa 
rei  fic  ab  jurifconfultis  noftratibus  tunc  adhfti 
peregregium  eft  illud  quod  de  poteftate  prinois 
feu  regia  e  Pandeclis,  fed  non  expreflim  mc  0- 
ratis,  Bradonius  exhibet.     Nihil  aliud,  inqu  ", 
poteft  rex  in  terris,  cum  fit  T)ei  minifter  &  A- 
carius,  nifi  id  folum  quod  de  jure  poteft.     Mc  \\ 
obftat  quod  dicitur,  £htod  principi  placet  °  i'Js  i 
habet  vigorem,  quia  fequilur  in  fine  legis,  (m  \ 
lege  regia  quae  de  imperio  ejus  lata  ejt,  id'f 
non  quicquid  de   voluntate  regis  temere  pe- 
fumpium  tft  ifed  animo  condendi  jura  ]  (relin- 

ip- 

Mlil    . 


dant  haec  verba  hoc  in  loco,  tametfi  ad  ren 
fam  primario  fpe&ent,   nec   in  MSS.   Brai 


1  Lib.  3.cap.  3.  §.  if.  &.  16.  b  L.  20.  C.  tit.  de  donat.  ante  nuptias.  c  Part.  1.  c.  33.  d  Lib.  2.  de 

rer.  dom.  cap.  11.  c  Vide  item  eum  lib.  2.  cap.  y.  §.  $.  e  Lib.  3.  cap.  10.  §.  2,  &  3.  E  Lib.  2.  de 

tcr.  dom.  cap.  f.  §•  >".  &  cap.  13.  ad  finem.  "  C.  vidclis  C.  tit.  de  donnt.  inter  vir.  &  ux.  1.  24..  res  uxoris,   Sc  1.  31.  D.  d 

jn  rine.  '  Lib.  47.  tit.  1.  k  Vide  Cujacium  obfcrvat.  3.  cap.  38.  Alberic.  Gentil.  de  libri;  juris  civilis 

'  Prifcianus  lb.  if.  &.  Dcnatus  ibi.  ra  Lib.  2.   cap.  6.  §.  12.  »  Lib.  3.  de  aftionibus  ibid.  cap.  9.  §.  5.  ° 

,!).  tit  de  conftit.  principurn. 


qwr. 


qibus 


047 


Ad    F    L    E    T    A    M. 


1048 


uibus  utor,  habentur,  ncc  in  Thorntonio  aut  Fle- 

1 )  ftd  1u°d  coufi/io  magiftratuum  fitortim,  rege 

utoritatem  praejiante,  &  habita  juper  hoc  de- 

'beratione  &   tratlatu  recle  fuerit   definitum. 

'antundem  &  totidem  ferme  fyllabis  Flcta  a  -, 

•>uia  fequitur,  inquit,  cum  lege  regia  qttae  de  im- 

o.rio  tjus  lata  efi.     Thorntonius  itcm  ;  parili  fic 

jjuncta  ratione  ;  Quia  fequiturin  fine  lcgis  cum 

•x  regia  ( fic  codex  MS.  pro  lege  °  )  quae  de 

wperto  ejtts  lata  eft,  &  non  quicqnid  de  voitra- 

ate  regis  temere  praefttmptum  eft,  &c.    Ex  hifce 

uo  fane  funt  inprimis  animadvertenda.     Pofteri- 

s  etiam  non  fine  ftupore.     Prius  eft,  jus  Cacfa- 

:um  in  illuftri  illa  graviflimique  momenti  de  po- 

:ftatc  apud  Anglos  regia,  quacftione  difcutienda, 

anc  locum,  ex  horum  omnium  fententiis  adeo 

fie  fortitum,  ut  quod  ex  eo  velut  in  autoritatem 

fumve  obvium  recepto  poflet  objici,  id  refpon- 

one  feu  interpretatione  neceflario  indigere  ex- 

.timaretur,  adeoque  in  rebus,  quarum  in  rr.tione 

jgiminis  reipublicae  populive  Anglicani  verfaretur 

ardo,   vigorem  prae  ie  ferre.      Pofterius  autem 

ft,   autorum    horum   quemlibet  -legem  illam   e 

•andcctis  fibi  allatam  tum  legifle  tum  intellexifle 

fi  cos  omnino  capio)  aliter  prorlus  quam  legi 

blct  intelligive  five  a  Graecorum  five  a  Latino- 

um  fcriptorum  opinor  aliquo.      Conjicitur  lex 

1  lla  rcgia  tum  in  Pandectas c  tum  in  Inftitutiones d 

I  x  Ulpiano.     ^uod  principi  placuit  (fic  utrobi- 

.  ue )  legis  habet  vigorem  j   utpote  ( fed  Inftitu- 

-  ionibus  decft  tttpote  )  cnm  l?ge  regia,    quae  de 

1 '  mperio  ejus  lata  eft,  populus  ei  &  in  eum  om- 

\e  fuum  imperium  &  poteftatem  conferat,  ut  in 

:lorentinis  ;   aliis  habentibus  contulerit  pro  con- 

erat,  uti  &  Inftitutionum  exemplaribus  aliis  con- 

edat,   aliis  concejferit   &  concjfit  pro  codem. 

Jbi  cmi  (  quod  &  quum  legitur  in  accuratiori 

ditione  Cujaciana  aliifque  ejufdem  libentius  fe- 

(uacibus )  pro  conjun&ions  caufativa  five  verbo 

onferat  aut  contulerit  five  voci  concedat,  concefi 

hit  aut  concejfit  inferviente  plane   fumendum. 

uftinianus  etiam  ipfe  alibi e,  Lege  ant:qua  quae 

■egia  nuncupabatur,  omne  jus  omnfque  poicftas 

■opuli  Romani  in   imperatoriam  tranjlata  fiunt 

,  oteftatem.     Et  Arcadius  Charifiusf,  Regimenta 

i  eipublicae  ad  imperatores  perpetuo  tranjlata  ejfe 

1  it,   legem  hanc  innuens  regiam  quae  etiam  lex 

I  mperii s   &  augufium  h  privtlegium  in  Codice 

licta.     Tomponius  item,   l   conftituto  principe, 

j  iatum  eft  ei  jus,  ut  quod  conftituijfet  ratum  efi- 

:  et.     Graeci  vero,  praetermifla  plerumque  ratione 

I  HaUlpiani  pronuntianthic  rotundius,  ccyfrt^dpi- 

1  -a  itS  /izmAa  ft/u-5?  ^si"»  §}uod principi  placuerit, 

■:  ex  e(i  :  quod  fcilicet  ita  placuerit,  ut  animus  jus 

j   ondendi  fimul  adfuerit.      Sic  in  Bafilicis  k,    fic 

pud  Harmenopulum  l ,  alibi :    unde  r  $z<jiKvjov 

oVH?&m,  pnncipum  dogmata  feu  decreta  pars 

'ft  juris  apud  illos  etiam  civiiis.     Sed  Theophilus 

j  .nteceflbr  ubi  quartum  juris  condendi  autorcm, 

oft  tres  illos  populum,  plebem,  fenatum,   facit 

■rincipem  Romanum,   Koj  t\,  inquit  n,  tyi  @z- 


critevc  ;  Vgiv  0  x&t&S  t«  a?%etv  ts^d.  a  hri/uu  ?&-■ 
(Zoev.  Et  quid  efi  princeps  ?  Vrinceps  eji  qui 
potefiatem  imperandi  a  popuio  accepit.  Ita  le- 
gem  regiam,  ut  Ulpianus,  intellcxit.  Et  fcholi- 
aftcs  ibi,  EatriAey?  voluko^,  'Prmceps  iegitimus  ; 
cui  fcilicct  poteftas  fic  concefla.  Undc  in  Leonis 
&  Conftantini  °  Epitome  vocatur  impcrator,  nva- 
IM%  \<m<&ola.,  legitima  praefeffura.  At  vero  tri- 
umviri  jam  dicli  noftrates  ita  legifle  mihi  plane 
videntur  omnes,  ut  pericopen  ad  hunc  modum 
aut  fenfum  fuifle  intcgram  non  dubitarent.  £h/od 
principi  placet  iegts  habet  vigorem,  cum  lege  re- 
gia  quae  de  imperio  ejus  lata  efi  :  quibus  ver- 
bis  etiam  innuunt  finiri  hanc  legem,  idque  fatis 
expreflim  tum  Bractonius  tum  Thomtonius.  A- 
deoque  cum  non  ut  conjunftionem  fed  ut  prae- 
pofitioncm  inteJligunt,  quemadmodum  &  Fletae 
autor,  fenfumque  efle,  legis  quidcm  habere  vi- 
gorem  quod  principi  placuerit,  ita  tamen  ut  ejuf- 
modi  placitum  cum  lege  regia  quae  de  imperio 
ejus  feu  regimine  lata  eft,  rite  componatur  perpen- 
daturque,  neque  aliter  atque  juxta  eandem  legem 
vigorem  fottiatur,  nec  de  vigore  illo  aliter  decer- 
natur  atque  legis  iliius  regiae  conditionum  ac 
temperamentorum  qualiumcunque  line  quibus 
collatum  non  eft  imperium,  ratio  permiferit  fih- 
gularis,  juxta  ea  quae  ibi  ftatim  fubduntur  de  fin- 
gulari  apud  nos  tam  de  legibus  in  ordinum  comi- 
tiis  ferendis  quam  de  judiciis  legitime  exercendis. 
Neque  illud  de  imperto  &  potefiate  omni  a  popttlo 
concejfa  in  lege  illa  omnino  videntur  hi  ibi  ag- 
noviife,  quafi  exemplaribus  fuis  plane  defuiflet. 
Certe  Bractonii  feculo  adeoque  deinceps  Digefto- 
rum  exemplaria  hic  ftudiofis  habita  non  minus  at- 
que  alias  apud  gentes  integra  ac  ut  libros  alios 
defcribi  foiita  fatis  conftat,  tametfi  alia  non  repe- 
rirentur  argumenta  (quibus  fane  non  caremus,  ut 
mox  oftenditur)  ex  ipfius  exemplis  de  contrattu- 
um  formulis  allatis,  ubi?  de  Codice  &Digefto  hic 
defcribendo  ut  re  ufitatiflima  loquitur.  Unde 
magismirandum  quanam  evcnerit  tatione,  ut  non 
folum  ipfe  adeo  judiciis  forcnfibus  clarus,  &,  li 
biographis  q  fcriptotum  noftratium  fides,  pro- 
feflbr  juris  utriufque  Oxonienfis,  verum  etiam 
Thorntonius  juris  alias  peritiflimus  &  Fletae  au- 
tor  adeo  diverfam  leftionem  fenfumque  diverfum 
atqueinterpretibus  aliis  univerfis  adeo  alienum  in 
illuftriflimo  juris  Caefarei  loco  illo  explicando 
tam  fldenter  admiferint.  Tametfi  interea,  quan- 
tum  ad  rem  ipfam,  qua  de  apud  eos  agitur,  & 
conftitutionem  imperii  Anglicani  attinet,  nulla 
fcilicet  verborum  Ulpiani  feu  Juftiniani  ratione 
habita,  fubtexant  eorum  finguli  id  quod  vero  eft 
perquam  confonum  &  receptiflimum  ;  de  ordi- 
num  nempe  comitiis  inteheclum,  ut  oportet  j 
qua  de  re  item  videndus  Bractonius  in  prooemio. 
Quinetiam  vetus  eft  apud  me  in  codicem  illum 
quem  Britton  vocitamus  (fed  in  praevia  traclatu- 
um  voluminis  in  quo  continetur  recenfione  anti- 
qua,  Braflon  de  legibus  t^Angiia,  juxta  capite  in 
fupetiore  dicta,  appellatum)   commentarius  MS. 


•  Lib.  1.  cap.  17.  §.  7.  <>  Part.  2.  c.  12.  c  L.  1.  tit.  de  Conftit.  Principum.  d  Tit.  de  Jure  Nat.  5-    Sed  & 

,  uod.  e  L.  1.  §,  cum  itaqueC.  tit.  de  vet.  jure  enucleando.  <  L.  1.  D.  tit.  de  offic.  praefefti praetorio.  E  L.  3. 

!  imperfefto  C.  rit.  de  Teftamentis.  h  L.  unica  §.  14..  haec  autem  C.  tit.  de  caducis  tollendis.  ■  L.  1.  D.  tit.  de  Ori- 

me  juris  §.  n.  noviffime.  k  Lib.  2.  tit.  6.  '  Lib.  1.  tit.  1.  *  Michael.  Plellus  in  S)-nopfi  juris.  "  In- 

it.  tit.  de  Jure  Nat.  Gent.  &:  Civili.  °  Tit.  2.  *  Lib.  2.  de  acquir.  rer.  dom.  c.  6.  fol.  19.  I  Ba'aeus.  Cen:. 

.  fcript.  9«.  Pitlaeus  art.  13.  Script.  33/. 


VOL.   II. 


C  c  c  c  c  c  c 


CUJUS 


DlSSERTATIO 


O^ 


ctijus  in  fronte  verborum  illorum  Quod  principi 
placuit,  &c.  fenfus,  qualis  apud  Braaonium,  ex- 
hibctur  ipfifllmus. 

III.  Quod  vero  ad  decantatiffimae   illius  legis 
re°iac,  qua  in  Caefarearum  corpore  habetur,  tum 
ledtionem  tum  fenfum  apud  alios  attinet,  id  qui- 
dem  advertendum  eft,  in  exemplaribus  aliquot  Di- 
"eftorum  Bradtonio  tum  coaevis  tum  vetuftioribus, 
ledtionem  a  fuperius  e  Juftiniano  allata  diverfam 
habitam  atque  etiam  ab  interpretibus  aliquot  ad- 
probatam.      Odofiredus,  *  Bractonio  coaevus,   in 
codice  fuo  legebat  atpote  cum  lex  regia  lata  eft, 
populus   ei  &  in  eam  imperium  &  potcftatem 
confitrret.     Ita  deerat  omne  fiuum.     Atque,  alias, 
inquit,  Odofredus,  in  litera  eft,  concejftt  b.     Et 
haec  eft  bona  litera.      Senfus  autem  Jegis  illius 
apud  interpretes  Bradtonio  coactaneos  &  qui  poft 
inftauratum  in  occidente  jus  Caefareum  praecef- 
ferunt,   varius  erat.     Fuere  enim  etiam  tunc  qui 
ita  omnimodum  imperium  &  poteftatem  a  popu- 
lo  Romano  in  principem  tranflatam  cffe,  lege  il- 
la  voluerint,  ut  populum  inde  plane  poteftate  ac 
imperio  nudatum  omnimodo  ac  deflitutum   afle- 
rerent.    Hoflienfis ;  AUidicunt,  inquit,  quodnec 
populus  nec  fenatus  poteft  hodie  condere  legcm  ge- 
neralem,  fied  tantum  prmceps,  quod  verius  credo. 
Tantundem  videre  eft  apud  Accurfium d.     Atque 
in  his,  puto,  erat  Martinus.     Et  hac  de  fenten- 
tia  plura  mox.     Eorum  aiii  poteftatem  quidem  ac 
imperium  principi  inde  volnere  conceflum  leges 
pro  libitu  condendi,  fcd  ita  tamen  ut  conceflione 
ejufmodi  populi  poteftas  neutiquam  minueretur, 
atquc  ut  tam  plebifcitorum  quam  fenatufconful- 
torum  non  folum  veterum  fed  quae  infequeren- 
tur    vis  ut  antea    maneret   integra.     Scilicet    ut 
princeps,  populus,  fenatus,  plebs,  parem  invicem 
(quod  merito  mirere)  hac  in  re  poteftatem  tene- 
rent.      Hoc    fatis    liquet  ex  Azone  e    Accurfio, 
Hoftienfi f  &  Odofredo  °  Bractonio  aut  paulo  ve- 
tuftioribus  aut  coaevis.     Atque  pofterior  haec  opi- 
nio  nata  eft  partim  ex  eo  quod  kgem  hic  regiam 
intellexerint  pro  lege  Hortenfia,  partim  vero,  for- 
te  fane  maxime,    ex  eo  quod  profcflbres  aliquot 
ac  ftudiofi  eo  in  aevo  juris  hujus  quod  ita  paulo 
ante  occidentalibus  inftauratum  eft,   cautius  time 
rent,  ne  fi  principibus  ex  eo  poteftatem  tantam, 
quanta  in  priore    fententia  habetur,    tribuerent, 
populis  civibufque  per  Europam  paflim  libertate 
monbufque  avitis  poteftati  ejufmodi  haud  parum 
diflbnis  gaudentibus,  nimium  difplicerent  nec  re- 
cens  enafcenti   profeflioni  fuae    fatis   prudenter 
confulerent.     Et  notiflima  eft  inter  Martinianos 
&  Bulgarianos  h,  de  principis  etiam  ex  hac  lege 
poteftate,    feculis  in  illis  vetuftioribus  controver- 
fia.     Anno  autem  ab  urbe  condita  422.  feu  ante 
Chriftum  330.  '  a  Q^Hortenfio  didtatore  lata  eft 
lex,   ut  k    eo  jure    quod  plebs  ftatuijfet,   omnes 
6)uirites  tenerentur,  unde  fadtum  eft  ut  inter  le- 
ges  qualefcunque  ante  receptas  five  veterum  re- 
gum,  five  fenatus,  five  alias,   &  plebifeita,   Spe- 


cies  '  conftituindi  (ut  ait  P  omponius)  interejfier> 
poteftas  autem  eadem  ejfet.  Atque  hinc  ait  Juii' 
nianus m,  Tlebifcita  non  tninus  valere  quam  led 
coepijfie  ;  tametfi  apud  Livium  n  habeatur  L.  W 
lerium  &  M.  Horatium  confules  fub  annum  cei 
tefimum  ac  vigefimum  ante  legem  Hortenfta^ 
omnium  primum,  quum  velnti  in  controverfio  jn 
ejfct,  tenerenturne  patres  plebificitis,  legem,  ce, 
turiatis  comitiis,  tidijfe,  ut  quod  tributim  pleh\ 
juffiftet,  populum  teneret.  Sed  mira  fane  ex  ki 
Hortenfia  huc  allata  ratio  ab  Accurfio,  Odofredl, 
aliis.  Accurfii  verba  ;  Regia,  fcdicet  lata  \ 
Hortenfio  mirabili  oratore,  ut  fiupra  de  Orit^ 
ne  Juris  lib.  II.  $.  deinde  cum  ejfit.  Sed  de  p. 
pulo  &  pkbe  ibi  dicit.  T>ic  crgo  hic  regia,  \! 
eft,  regali.  Agnofcir,  quod  facere  necefie  er, 
in  lege  Hortenfia,  populi  &  plebis,  feu  patrum  [ 
plcbis  poteftatis  tantum  mentionem  fieri  expr^ 
fam.  Quomodo  igitur  ibi  quid  de  regia  lil 
praefcribitur  >  T)ic  ergo,  inquit,  regali ;  quod,!i 
bene  capio,  juxta  eum  innuit,  legem  Korteniui 
de  jure  regali,  id  eft,  regiminis  feu  gubernai'i 
jure,  latam  &  plebi  &  ienatui  (e  quibus  partit^s 
feuordinibus  binis  tunc  integrum  populi  Romci 
corpus  conftabat)  parilem  conccdentem  potef'- 
tem,  ita  etiam  intelligendam,  ut,  poflquam  pr  • 
ceps  infuper  populo  adjedius  eft,  haud  difpari  I 
tione  itidem  &  illi,  ut,  in  regimine,  parti  terti ', 
parilis  ex  cjufdem  Jegis  fenfu  poteftas  concefla  ;l- 
mitteretur.  Neque  aliter  video  undenam  veljt 
illi  veteres  legem  hic  Hortenfiam  locum  omnib 
habere  ullum.  Atque  hinc  ea  quae  Juftiniai  s 
habet  de  fingulari  plebifcitorum  ac  fenatufconl  I 
torum  vi,  interpretabantur  illi  qui  in  hac  fu  s 
fententia  ;  quafi  ex  ipfis  ejufdem  verbis  ad  fei  - 
tum  populumque  Romanum  in  eis  ferendis,  I 
dem  ipfa,  quae  olim  in  republica  libera,  potei  s 
ac  imperium  etiamnum  attineret.  Diiputant 
etiam  an  potcftas  fic  concefla  a  populo  jure  :• 
vocari  potuiflet,  ut  a  delegante  potcftas  °  deles'- 
to  concefla. 

IV.  Sed  certo  certius  eft  priorem  fcntentiam  '•:■» 
ram  efle,  de  populo  fciiicet,  omnimodo  impe  j 
ac  poteftate,  in  legibus  fercndis,  plane  ex  l<;ft 
illa  regia,  nudato.  Quod  tum  ex  Juftiniano  ijp 
tum  cx  veterum  recentiorumque  interprctibus  .- 
luflriflimis  conftat.  Verba  ipfa  de  lege  illa  x 
Juftiniano  ante  allata  fatis  hic  probant  ;  quihs 
accedat  &  illud  Conftantini  p  ;  Inter  aequitatn 
jufique  interpofitam  interpretationem  nobis  fiolis  f 
oportet  &  itcet  infipicere  (ubi  Graeci  1  ^vk  vom 
-ny.vi.Tw  6  /2aaiA?t)-',  ftilus  princeps  legem  dirimn 
item  &  illud  Juftiniani  '",  ad  Demofthencm  pr :- 
fedtum  praetorio  :  Si  imperia/is  majeftas  caujm 
conditionaliter  examinaverit  &  partibus  comms 
conftitutis  fiententiam  dtxerit,  omnes  omnino  li- 
dices  qui  fnb  nojfro  imperio  funt,  ficiant  hac 
ejfie  legem,  non  fiolum  illi  canfae,  pro  qua  m- 
duBa  eft,  fied  &  omnibus  fimiiibus.  Quid  erm 
majus,  quid  JancJius,  &c.     Vetuftiorum  hic  a- 


C3p. 


,  Ad  1.  1.  tit.  de  Conftit.  Princ.  b  Sic  apud  Angelum  Peruf  ad  dia.legem  &  vide  Francifc.  Conn.  Juris  Civilis  1. 

cdit.  inftit.  Cujacianam  Sc  Baudoz.ianam  tit.  de  Juie  Nat.  §.  fed  8c  quod.  '   Summ.  tit.  de   Conftit.  Princ.  §.  9.  8cc. 

ad  D.  tit.  de  iegibus  1.  9.  non  ambigitur.  =  Summ.  ad  C.  tit.  de  legibus  &  Coriftit.  Princip.  §.  S.  f  Locis  cifl 

8  Ad  di<ft.  legem.  ll  Videlis  Jo.  Quintin.  in  Ariftocrat.  Chrift.  Civit.  tit.  de  regis  imperio.  '  Epit.  ■  Livii  lib.  1 1 

lius  Faelix  apud  Agell.  lib.  ly.  cap.  17.  '  L.  1.  D.  tit.  de  Orig.  Juris  §.  8.  deinde.  |    '  »  Inftit.  de  |urc  Nat.  £c  Gent.  §i 

bifcitum.  "  Dec.  1.  lib.  j.  cap.  j-y.  ;  Odofred.  ad  diift.  legem  8c  videfis  ibi  Raphacl.  Fulgolium, .  &c. 

tit.  de  legibusl.  1.  *  Bafilic.  lib,  2.  tit.  6.1.6.  ;  L.  n.  C.  tit.  de  legibus  &  vide  Baulic.  hb.  2.  tit.  6.  1.   17.  &  vide 

C.  tit.  de  Crimine  Sacrilegii. 


t 


teipretm 


051 


Ad     F   L  E  T  A  M. 


1052 


t  pretum  aliquot  fentcntia  fupra  indicatur,   qui-  ab  jurifconfulris  noftratibus  FJetae  utputa  autore 

L  adjicias  Gallicanam  Ulpiani  de  legc  regia  ver-  Bractonio  &  Thorntonio  celebemmis  ac  judiciis 

jiiura  vetfionem  pcrvetuftam  MS.C<?  que pleft  ati  cum  primariis,  quantum  ad  pofteriores  binos  at- 

VKCeaforce  de  ioy,pur  ce  que  li  pueples  liottroia  tinet,  praefettis,  ita  allatis  expreffimque  indicatis, 

!  l.i  loy  royali  qae  fu  fait  de  i'  empire  tout  le  atquc  in  rerum  quas  tractarunt  probationcm  &  ar- 

i  n  landement  &  toute  le  poefte  que  il  avoient  gumenta  fic  adhibitis,  idquc  vclut  aut  autoritatem 

,-   l:  miftrent  fus  ki  &  en  lui.    Quod  vulga-  aut  faltem  rationem  cogentem  prae  fe  ferentibus, 


['  ibi  interpretes,  cis  quos  diximus  rcccntiorcs, 
|:  bent,  cuiquc  obvium  cft.  Legem  vero  Horten- 
!  m  quam  ita  huc  vetuftiores  perperam  torfe- 
rit,  non  omnino  ad  legcm  rcgiam  hic  atti- 
ivc,  ncdum  ea  innui,  admittunt  do&iores  po- 
iiorefque  recentium,  quorum  quidem  nonnullis 
<am  3  legitur  hge  reninia  pro  regia.  Regiam 
a:em  legem  aliquam  dici  polie  nemo  nonvidet 
cpliciter,  aut  velut  a  rege  latam,  aut  de  rege 
i  l  rc"ia  poreftate.  Notione  priorc  legcs  haben- 
:f  regiae  Romanorum  perplurimae  apud  Diony- 
Irn  Halicarnaffaeum  b,  quas  etiam  diligenter  ex- 
I  ict  Fulvius  Urfinus  c.  Etiam  in  Codice  d  me- 
^  jratur  lex  regia  de  praegnante  muliere  human- 
|j  a  regum  veterum  aliquo  lata.  Pofteriore  au- 
jn  notione  plane  dieitur  hic  lex  regia,  atque 
p  ea  refte  fumitur  (nam  aliac  prorfus  rejicien- 
E :  fententiae)  qua  populus  Romanus  omne  im- 
t  ium  &  poteftatem  fuam  in  Octavium  Auguf- 
|  n  Caefarem  ejufque  fucceflbres  tranftulit,  nec 
cftinum  fibi  omnino  retinuit,  qua  de  re  quidem 
]  s  expreffim  Dio  Caffius e  in  Augufti  hiftoria. 

■  h  Suetonius  f  de  Caefare  illo  :  Truunitiam  po- 
katem  psrpetttam  recepit,  &c.  recepit  &  mo- 
>;'  7  legumqne  regimen  aeque perpetunm.  Sed  & 
: '  as  cxtat  Romae  in  bafilica  Lateranenfi  feu  in- 
j  in  Capitolium  tranflata  tabula  aerea,  in  qua  le- 
J  regiae  ipfius  Vefpafiano  Caefari  inftauratae  ha- 

|ur  fragmentum,  unde  fenfum  lcgis  hic  apud 
|  rianum  regiae  elicere  non  eft  difficile.  Inter 
l  ibi  fummi  ac  folius  imperii  capita  quae  Ve- 
jfiatio  velut  haereditaria  confirmantur  a  populo, 
srri  fcilicet  modo  quo  antea  eis  frucbantur  Au- 
:us,   Tiberius,    ac    Claudius,    habetur  &  hoc, 

■  aue  quae  ante  ha?ic  legem  rogatam  acla, 
Ja,  decreta,  imperata  ab  vnperaiore  Ca.fare 
I,  pcfiano  Augujio,  jujfu  mandatove  ejus  a  i^uo- 
j  fmt,  eaperinde  jujia  rataque  fint  ac  Ji  po- 
;'  plebifve  Jujfu  a.tl:a  ejfent.  Defcribitur  frag- 
■jiirum  integrum  apud  janum  Gruterum  &,  Ful- 
\:X  n  Urfinum  h,  Antonium  Auguftinum  ',  Fran- 

. . ■-im  Hotomanum  k,  Barnabam  Briflbnium  ', 

-.     Atque,    fenfu  jam  difto,  legem  hanc  re- 

,   i  apud  Ulpianum  feu  Juftinianum  fumendam 

J  \  pauci  confentiunt  interpretum  recentiorum. 

J  ter  eos  qui  aut  ad  Digefta  &  Inftitutiones  in 

;    hujus  legis  aur  de  imperio  &  jurifdiftione  in- 

!  1  volumina  fcribunt,  confulas  Auguftinum  & 

omanum  Jocis  indicatis,   uti  etiam  Joannem 

Aafiumm,  Ludovicum  Charondam  n,  Petrum 

. ,.  lofanum  °,  Francifcum  Connanum  ^,  cSc  fane 

1  ^  aliis  Francifcum  de  Amaya  in  Obfervationi- 

. ',  qui  rem  copiofius  explicat  5  fed  haec  obiter. 

ii  interea,   e  Jocis  fuperius  ex  jure  Caefareo 


manifeftum  iit  uium  qualemcunque  neque  eum 
adeo  obfcurum  apud  majores  noftros  eo  in  fecuio 
juris  ejufdem  atque  illius  librorum  in  difcuffioni- 
bus  noftris  etiam  ex  jure  Anglicano  definiendis  in- 
valuifle.  Non  quidem  omnino  quafi  regnum  lioc 
feu  rempublicam  Anglicanam  Caeiaribus  jurive 
Caefarco  fubjici  aut  regimen  hic  inde  pcndere 
omnino,  aut  jus  Anglicanum  ante  five  fcripto 
five  moribus  conftitutum  inde  mutationem  reci- 
pcre  voluiffcnt  (  nam  paiTim  etiam  jus  hoc,  qua 
multifariam  a  Caefareo  difcrepat  eique  plane  ad- 
verlatur,  ut  fequendum  docent  ipfi)  fed  ut  tum 
ubi  deeflet  noftri  juris  praefcriptum  expreffius,  ad 
rationem  juris  etiam  Caefarei  ratione  fuftultam 
recurreretur,  tum  ubi  jus  utrumque  conionum, 
etiam  Caefarei  quafi  flrmaretur  cxplicareturve  res 
verbis.  Quod  c^rre  alias  apud  gentes  occidentis 
olim  hodieque  fadum  fcimus.  Et  certe  in  illuftri 
illa  de  regia  poteftate  apud  nos  quaeftione  defini- 
enda,  iocum  ex  autoritate  fui  habere  nequibat 
ullum  illud  Ulpiani  de  lege  regia,  cum  nec  vim 
in  regimine  publico  noftrati  ullam  omnino  ex  au- 
torirate  fui  fortiretur  jus  Caefareum.  Nec  qui- 
dem  ab  autoribus  quos  hic  diximus  noftris  revera 
adhibctur  dittum  lllud  Uipiani,  aliter  atque  mori- 
bus  Anglicanis  eriam  ipfis  quibus  femper  ufi  fu- 
mus,  aut  conlbnum  efle  aut  faltem  non  diflbnum, 
fed  fatis  adaptandum  ipfi,  prout  oftendimus,  ut- 
cunque  hallucinati,  exiftimarent.  Verus  autem 
ejufdem,  qua  pars  Caefarei  juris  eft,  fenfus  qua- 
lis  lupra  exhibetur,  regiminis  Anglicani  uti  &  re- 
rumpublicarum  per  Europam  Chriftianam  plera- 
rumque  conftitutioni  omnino  adverfatur,  utpote 
quae  in  principem  Romanum  aperte  omnimo- 
dam  tranftulerir  poteftatem  &  imperium,  quan- 
tum  fcilicet  ad  ltomines  conditionis  liberae  regen- 
dos  in  principem  citra  tyrannidem  transferri  po- 
tuerit.  Breviter  rem  ipfam  explicat  Cujacius  r } 
t_AuguJio  Ulo  privilegio  eadem  eji  poteftas  prin- 
apts,  Romani,  quae  populi  fuit  :  alii  docliffimo- 
rum  rantundem.  Nec  quidem  five  piebifcitis  five 
fenatufconfultis  poft  Jatam  illam  feu  in  ufum  re- 
vocatam  Jegem  regiam,  vis  inerat  alia  praeter  eam 
quam  Augufti  permirrebant  ipfi.  Sed  vero  haud 
pauci  funt  fcriptores '  qui  jus  illud  vetus  Caefare- 
um  popularium  fuorum  juri  pariter  adaprare  fata- 
gentes,  ita  tanflationem  illam  feu,  ut  illi  potius 
volunt,  communicationem  imperii  moderari  & 
temperare  ex  pactis  ac  conditionibus  tacitis  varia- 
tim  conantur,  ut  etiam  ab  Ulpiani  Juftinianique 
dum  eos  interpretantur,  mente  quantum  video, 
non  vereantur  longe  nimis  difcedere,  aliam  fci- 
licet  &  Caefaribus  prifcis  (quorum  in  regimine 
aliorum  principum  ratio  non  ita  habcnda)  pror- 


ciatt  ad  tit.  deverb.  fignif.  1.  if.  Jo.  Coraf.  Mifcel!.  lib.  6.  cap.  8.  b  Antiq.  Rom.  lib.  2.  '  In  notis  ad  leges  8c  fcnatufcon- 

-jifi  g.+i.  *  Tit.  deMortuo  Inferendo  i.  i.  e  Lib.  f$.  f  In  Oiftab.  cap.27.  6  lnfcript.  pag.  242. 

i;"\  g.  &  fenatufconfulris  marmoreis.  '  De  legibus  pag.  I2j\  k  Antiq.  Rom.  lib.  1.  lit.  R.  '  Formulsr.  lib.  2. 

::j'i  ell  Juris  lib.  6.  cap.  8.  "  Pithnnon  lib.  1.  cap.  2.  °  Syntagm.  Juris  lib.  47.  cap.  20.  p  Comm.  JurisCivi- 

iji.cap.  16.  vide  item  Emund.  Merill.  Obfervat.  lib.  2.  c.  19.  q  Lib.  1.  cap.  1.  §.  19.  Stc.  '  In  Paratitlis  D.  lib.  1. 

iii   -"ap-  4.  '  Videiis  Francifc.  Suaitz  Defer.f.  Fidei  Catholicae  adverf.  Anglos  lib.  3.  cap.  2.  §.  12.  Francifc.  de  Amaya  Obfervat, 

!  b.  1.  cap.  1 .  §.  4y.  &c.   Tobiam  Paurmeifter  lib.  1.  de  Jurildidlione  imper.  Rom.  cap.  19.  §.  7.  £vc. 

fus 


IO£3 


Dissertatig 


ioc 


fus  imparcm  poteftatem  ac  multo  quam  admittit 

vetuftas  Romana  minorem    adferentes.      Ncque 

hifce  melius  ii  qui  fingulis  principibus  Romanis 

fingulas  leges  regias  eafque  diverfas  latas  volunt3, 

nec  unicam,  ut  ante  omnibus  hac  de  re  aut  latam 

aut  pro  Jata  habitam.     Et  perperam  nimis  fen- 

tcntiam  illam  de  omnimodo  in  Caefares,  quan- 

tum  fcilicet  transferri  ut  dictum  eft  potuerir,  irn- 

perio  tranflato,  velut  femper  aftentatoriam  dam- 

nanr.     Certe  non  magis  principi  cuiquam  aflen- 

tari  dicendus  eft,  quifquis  de  immenfo  veterum 

principum  Romanorum  imperio  illo  quid  ei  ad- 

flrmaverit,  quam  is  qui  fummo  Turcarum   aliive 

ejufmodi  principi   anguftos  regum    Spartanorum 

veterum  poteftatis  cancellos  alialve  regiminum  ha- 

benis  variatim  temperatorum  formas  oftenderet, 

dicendus  foret  ei  aut  convitium  inferre  aut  ma- 

jeftatem  dignitatemve  minuere.     Nec  in  imperio 

quidem  nunc  difto  Romano,  quod  Germanicum 

eft,    fucceilio   habetur  in  jura  Juftinianea,    qua 

Juftinianea  aut  Romanis  vetera.     Neque  ibi,  ne- 

dum  alibi  capita  de  principum  poteftate  ejufdem 

juris  vim  habent  ullam  aliter  atque  a  legibus  mo- 

ribufque  recentioribus,  iifque  perquam  variantibus, 

id  eft,  Capitulatwne  Caefarea  feu  lege  regia  Ger- 

manorum  diverfimode   eft   permiftum.     De    ca- 

pitulatione  ac  lege  illa  confulas  Benedictum  Carp- 

zovium  in  traftatu  de  ea,  uti  &  de  fimili  apud  alias 

gentes  ante  annos  aliquot  edito  b.     Superius  vero 

didis  de  juris  Caefarei  hic  qualicunque  inter  juris 

Anglicani  peritos,  idque  qua  tales,  uiu  antiquitus 

admilfo  adjicere  etiam  hic  vifum  eft  non  intem- 

peftivum,  quando,  quomodo  atque  unde  ufus  ejuf- 

modi  initia  hic  fumpferit,  creverit,  inoleverit,  id- 

que  aliquatenus  tam  in  foro  quam  in  ftudiis  fcrip- 

tifque  (ut  infra  oftenditur)  &  demum  quando  in 

defuetudinem  abierit,  qualis  item,  in  feculis  diu 

ante  initia  illa  retro  aftis,  ufus  juris  ejufdem  five 

illius  intermiffio  hic  haberetur.     Nam  &  operae 

forte  pretium  nec  loco  huic  alienum  exiftimabitur 

puto  curiofioribus  compendio  haec  indicare. 

C  A  P.     IV. 

I.  Ufus  juris  Caefarei  in  hac  quam 
incohmus  Angh  Britanniae  parte,  Ro- 
manis   hic  Jumma  rerum  potientibus. 

II.  Cerni  ejufmodi  etiam  tum  in  coloniis 
huc  deduclis  tum  in  civili  rerum  hic 
tunc  adminifiratione. 

III.  Papinianus,  jurifconfultorum  vete- 
rum  ille  facile  princeps,  in  Britannia 
judiciis  ex  jure  Caefareo  exercendis 
praefuh ;  Eboraci,  alibi.  Forte  eti- 
am  Ulpianus  &  Paulus  praeter  id  ge- 
nus  altos  his  coaetaneos. 

IV.  Duravit  hic  ejufmodi  juris  Caefarei 
ufits,  per  annos  360.  aut  circiter. 


US  U  S  juris  Caefarei  in  hac  Britanniae  qi< 
incolimus  Angli  parte,  in  triplici.  reper.i 
genere.     Primum  cft  ejufdem,  ut,  in  regimj 
plane  fupremi  &  hic  quafi  univerfalis.     6ec-i 
dum  eft,  ut  adfcititii  tantum  feu  immixti,  at»i 
juri  Anglicano  tam  civili  quam  pontificio  non  p 
lum  interpretationem  faepius   ex  ratione  fuau 
ftudiis  foroque  praeftantis,  verum  ctiam,  ubi  j 
deerat  expreffius  in  Anglicano  praefcriptum,  h 
huic,  ut  in  non  paucis,  illud  omnino  erat  coio 
num,  velut  autoritatem,  non  ex  condentium  h 
teftate  fed  ex  utentium  hic  confenfu  fcu  adm  i 
one,    fubminiftrantis.      Tertium,    ut  confiftc  i 
aliquot  tantum  caufifque  aliquot  fingularibus  : 
luti  militaribus,  nauticis,  teftamentariis,  adftrti 
-adeoque  cancellis  ita  coerciti,  ut  extra  eos  ex  n  rc 
non  fuerlt  ejufdem  ufus  admiflus.     Sic  Rho  o- 
rum  leges  nauticae  Romae,  fic  Oleronianae  n  k 
aliifque   gentibus  Chriftianis  maritimis  recer  e. 
Deprimo&  fecundo  genere  hic  maximeagens; 
cum  genus  tertium  nemini  non  fit  notiffim  n. 
Quod  ad  primum  attinet ;    habebatur  ilJud  n- 
tum  Romanis  hic  rerum  fumma  potientibus.  J- 
fus  ejufmodi   coepit    Claudii  Caefaris   tempe. 
Nam  Britanniam  a  Julio  Caefare  in  latas  hes 
jurare  compulfum,  quod  temere  fcripfit  mona  us 
Jvlalmesburienfis  c  aliique  ejufdem  aliorumvc  fi- 
milium  hic  fequaces,  non  omnino  eft  admii  n- 
dum.     Claudius  autem,  ut  Ethelwerdus  ait,   p. 
tonum  reges  fubjecit  fervire  Jibi,  &  auftralic  ra 
infulae  partem  in  Romanorum  poteftatem  r  e- 
git.      Atque  ab  ejus  tempore  quo  primum  uc 
deductae  coloniae,   duravit  hic  ufus  ille  ufqi  in 
tempora  illa  quibus   adeo   inclinavit  Roma  im 
imperium,   ut  excuflb  ejufdem  jugo,  incola  in 
fui  poteftatem  reverfi  fuique  facti  juris  Cae  te- 
um  omnino  rejecerint,  faltem  ita  neglexerin  ut 
cito  evanefceret,    qua  tale  ;   utcunque  ejui:m 
reliquiae  aliquot   quae   fic   inoleverant,    ut  iris 
Britannici  naturam  induerent,    neceflario  fc"an 
(  quod  nec  aliter  fieri  potuifle  videtur  )  eflen  re- 
tentae. 

II.  Cernitur  autem  hic  ufus  potiffimum  m 
in  coloniis  fic  huc  dedudis,  tum  in  civili  u  rra 
per  intervallum  quod  diximus  hic  adminiftratinc. 
Colonias  ipfas  jure  in  provinciis  uti  folitasRna- 
no,  adeoque  fub  Caefaribus  Caefareo  urbiiqu  ip- : 
fius  meras  fuiffe  exprefliffimafque  imagines  atis 
eft  tralatitium  d .  Et  diferte  Tacitus  e  colo  am 
hic  primam,  feu  quae  Camaloduni  erat,  noi  fo- 
lum  ut  adverfus  rebellcs  eflet  fubfidium  fecW- 
buendis  fociis  ad  officta  legum  ait  huc  dedudrai. 
Quo  plane  innuitur  etiam  Britannos,  quoiuot 
aut  focii  eflent  feu  ut  Romanis  amici  aut  ftditi 
feu  in  poteftatem  bello  redadi,  tunc  imbuijdos 
ad  officia  legum  feu  juris  Caefarei  obfervaticcm, 
&  proculdubio  etiam  fic  fuifle  a  colonia  ha  ali- 
ifque  ilmilibus  imbutos.  Id  fane  quod  haut  dif-  : 
ficile  tunc  erat  alia  ex  caufa  non  ita  obfcura.  Ju- 
re  enim  priftino  quod  totum  erat  Druidunidil- 
ciplina  (ut  ex  Julio  Caefaie  ac  perquam  proibili 
doftorum  virorum  conjeftura  qui  difciplinsi  il' 


Marius  Salomonius lib.  de  Principatu.  Paganin.  Gaudent.  Juridic.  lib.  2.  cap.  16.  Sc  vide  Henric.  Bouricium  lecl:.  Juris  cap.  7.  &  hncifc 


Connan.  Comm.Juris  lib.  l.cap.  16.  RivalL  hift.  Juris  Civilislib.  2 
*  Vide  Agellium  lib.  16.  cap.  13.  Sigonium,  Rofiinium,  &c. 


1  Anno  1622. 
Annal. 


De  geft.  regum  Angliae  lib.  1 


ip,  I. 


lam 


io$5 


Ad    F  L    E   T  A  M. 


1056 


am  pariter  apud  Gallos  Britannofque  in  rebus  om- 

nimodis,    tam    profanis    quam     lacris,     admini- 

Irandis    viguiffe    fentiunt,   eft    eliciendum )    jure 

inquam  illo,  tam  apud  Britannos,  ut  par  eft  cre- 

Jcrc,  quam    Gallos,    prorfus  a  Claudio  fublato  a, 

facilius  multo  erat   novum    adeoque  Caefareum 

feu  victoris  jura  pafTim  introduccre.     Alia  ad  co- 

;onias  hujus  provinciae  (quorum  nomina  habemus 

luatuor   aut   quinque  ;    &  dubitandum  non  eft 

:omplures  fuifle  alias)  hoc  nomine  fpectantia  ali- 

3i  b  congefTimus,    neque    hic  iteranda  duximus. 

Civilis  autem  rerum  hic  fub  Romanis  adminiftratio, 

n  qua  juris  Caefarci  ufus  primi  habctur  generis,  fa- 

is  vifitur  in  officiis  feu  dignitatibus  vicarii  Britan- 

viae,   qui  praefeclo  praetorio  Galliarum  fuberat, 

:onfularibus,  praefidibus,  propraetoribus,  id  genus 

reliquis,  quorurn,  ut  in  hac  infulae  parte  fuo  re- 

-entium  jure,    mentio  expreinor  tum  in  Notitia 

lignitatum  imperii  occidentis  tum  in  Romanis  in 

Sritannia  apud    doctiffimum  Guilielmum  Camde- 

mm  e  veteribus  eos  accuratius  exhibentem.     Et 

[uod  de  Gallia  dixit  Julius  Caefar,  de  Britannia 

lac  itidem  tunc  plane  dicendum.     Refpicite,  in- 

[uit  ille c,  finitimam  Galliam,  quae  in  provinci- 

,'.m  redaffa,  jure  &  legibus  comrmtatis,  perpetua 

remitur  fervitute.      Prae  aliis  autem  illuftre  eft 

xemplum   Septimii  Severi  Augufti,    qui  fub  an- 

um  Chrifti  200.  «;  S<A  r><y.\j$v'iaLc  (fic  Herodia- 

:  >us  d)  t  t5  ixivvc  i^naictv,  in  duos  principatus  feu 

.raejecluras  gentis  imperium  feu  poteftatem  di- 

■:ribuit,  quod  a  dodtis  aliquot  accipitur  pro  binis 

egimentis  £   feu  pracfectuns   praetorianis,   id  eft, 

inis  praefectis  praetorio,  qui  in  praefecturis  fuis 

nguli  jus  dicerent  hic  Romanum.     Dein  etiam 

]  lem  Auguftus  filios  fuos  Baffianum   &  Getam 

I  laefares  feu  defignatos  fucceflbres,    ut  ab  urbis 

eliciis  eos  abftraheret,  fecum  in  Britanniam  du- 

I   :ns  Getam  juniorem,    juri  tantum  hic  dicundo 

raefccit,   affianatis  ei,    ex  amicorum  fenioribus 

j    u  praecipuis,    adfeflbribus.     Sic  Herodianus  f  , 

'i(cf.<i  v.%(g.7X>7mv  lv  T&f  vz«ra  'P(OjjJ.mi  i^vei  $ ly^c/.mvm, 

1    I   <£  7K    Xcmi    SioiYMtjm^gL    rmXCU-^g.    tyh;    cteyriz 

, ;    f'ss  ajJitS  a-vvii Vj;  t  <$l/\o>v  T;?    Trzivfi-j-rziv; )   rov 

'Avmvlivov  <sQa.?&f5(av,  Wi  Tut.  fcxoZctgvc,  I/Trriyijsi, 

eft,  Getam  in  gentis  parte  quae  Romanis  fub- 

,.,   at  relinquens,  ut  fcdicet  jus  diceret  &  reliquas 

J   iperii  res  civiles  admmijtraret  (datis  ei  ex  ami- 

J    rum  fenioribus  fynedns    feu    adfefforibus   feu 

.   mfiliariis)  %ylntoninum  (id  eft,  Baffianum  5  li- 

\    X  revera  uterque  hoc  nomine  etiam  patre  fuper- 

j    te  frueretur )  fecum  adverfus  barbaros  eduxit. 

.    tque  erat  quidem  hic  Geta,   moribus  afperis, 

d  non  impiis,  &  traSiator  (quafi  Scholafticus 

1   ceres)  ac  in  literis  afftquendis  &  tenax  vete- 

J   m  fcriptorum  &  paternarum  etiam  fentcntia- 

.   m  memor,  quod  ait  Spartianus %.     Quicquid  igi- 

'.  '  t  Britanniarum  tunc  erat  Romanorum  in  pote- 

.    te,  feupars  ab  muro  illo  feu  vallo  Pidtico,  qui 

'    ambriam  interfecat  meridionalis,  Anronino  Ge- 

.    :  jam  velut  hic  praefecto  praetorio  feu  ab  im- 


peratorc  fccundo  ac  imperii  participi  in  admini 
ftratione  civili  jureque  dicundo  fuberat. 

III.  Nec  fanc  dubitandam  videtur,  quin  inter 

afleflbres  fcu  confiliarios  illos  etiam  &  inter  eos 

qui  ipfi   Augufto  judicia    quotidie  h  a  tempore 

matutino  ufque  in  mcridiem  exercere  folito,    ut- 

pote  &  juris  pcritiffimo,  adfideret,  locum  habe- 

ret  hic  primarium  AEmilius  Papinianus,   afylurh 

juris  veteribus  diftum,  feu  iile  omnium  qui  funt, 

qui   erunr,   quique  fuerant  juris  peritiffimus  (ut 

Gujacii  '  de  eo  fertur  judicium)  atque  autoritatis 

ante  Juftinianum  prae  reliquis  tantae,  ut  ubi  pares 

erant  fententiae  invicem  adverfae,  ea  praevaleret k 

in  qua  fuiflet  Papinianus,  qui  &  amiciffimus  Se- 

vero  Augufto  cum  eo  fimul  profefius  cft  fub  Cer- 

bidio   Scaevola,  &  fibi  praecipue  utrumquc  Au- 

gufti  filium  habebat   commendatum.      Nimirum 

certiffimum  eft,  non  folum  in  Britanniae  hac  parte 

Septimio  Severo  l  ut  comitem  eum  adfuifle,  ve- 

rum  etiam  in  urbe  Eboraco  egiffe,  ubi  Augufti 

praetorium  erat  ac  tribunal,  in  quo   judicia  nori 

folum  ipfum  Auguftum  fed  etiam  Getam  fubinde 

cum  confiliariis  illis  exercuifle  non  eft  quod  ambi- 

gamus.     Ita  expreifim  ex  Dione  Xiphilinus  m  de 

Papiniano  ;  ubi  Baffiani  meminit  in  via  occidere 

tentantis   patrem  5     (gui   tamen  nullum,    inquit, 

verbum  fecit,  fed  in  tribunal  (Eboraci)  afcendens 

peragenfque  quae    neceffaria   erant,    revertit   in 

praetorium  ( <t  ■Act/xloa.s  iw  ts  v\ov  (£  tw  Tlv.vnvi&viv 

<£  tcx  Ks'st>££,  &c.)  d"  accerfttts  filio  &  Tapi- 

niano  &  Cafiore  verba  de  facinore  ad  filium  ha- 

bet,  in  quibus,  Si  me  cupis,  ait,  interficere,  hic 

me  interfice,  &c.  quodfi  id  recufas  &  times  tua 

manu  facere,  adejt  tibi  ( Ylccmvictvi;  6  Ito^cs  ) 

Papinianus praefefius,  cui  jubere  potes  ut  me  in- 

terficiat.     Omnino  enim  faciet  quicquid  abs  te, 

quum  imperator  fis,  mandatum  fuerit.     Sic  ille. 

Scilicet  erat  Papinianus  praefectus  praetorio  n  tanl 

Severb  quam    Antonino  Caracallae  feu  Baffiano 

fucceflbri.     Sblem  igitur  illum  ac  afylum  juris,  & 

doctrinae  legalis  theiaurum  (fic  enim  Spartiano  ° 

nuncupatur,  &  elogiis  fane  miris  paffim  in  Cor- 

pore  Juftinianeo  ornatur )  jus  in  Britannis  noftris' 

Caefareum  dixifle  ac  docuifle  ut  fatis  palam  eft, 

ita  etiam  in  fenioribus  amicorum  Getae  p  hic  ju- 

diciis  praefecti  pro  confiliariis  ei  affignans,  prima- 

rium  fuifle  credendum.     Is  erat  cujus  opera  ante 

annum  tertium  ftudiofis  ob  mirum  acumen  &  fub- 

tilitatem  attingere  fas  non  erat,  inde  poftmodum 

Papinianiftae  1    folennitcr  dicti.      Caeterum    in 

Bntannia  fuifle  eum    non  video  quenquam  jurif- 

confultorum   biogtaphorum   omnino   memorare. 

Nec  praeter  Dionem  Caffium  ( quem  fane  etiam 

in  judiciis  hic  cum  Severo  adfuifle  aequum  eft  ex 

ejufdem  fcripto  r  fufpicari)  hiftoricorum  veterum 

quifquam  id  tradidit.     Quin  &  Paulum  ac  Ulpi- 

anum  aliofque  aliquot  ejufdem  temporis,  illius  ju- 

ris  Caefarei  heroes  comitatus  hic  tunc  imperatorii 

partes  fuifle,  non  ita  abfonum  eft  autumare,  dum 

fcilicet  &  ex  fenioribus  Antonini  Getae  amicis 


^  Sueton.  in  Claudio  cap.  if.  vide  Plin.  1.  30.  cap. 
*  jj^.  ._  ^  n:«i 1   ir.v»  u:n.    13^;.    1:1, 


b  Not.  in  Fortifcut.  p.  9.  &c.  "  Coram.  dc  Bcilo  Gallico  Iib.  7. 

Richard.  Vitus  hift.  Brit.  lib.  f .  not.  1 1.  De  Regimenti  voce   coniiilas  Charifium  D.  tit.  de  pract.  praet.  cc  Feftum  iti 
.1  « >.  Regimen.  '  Hift.  3.  £  In  Antonino  Geta.       '  h  Xiphilinus  e  Dionis  lih.  76.  '  In  cpift.  ad  Bedinger. 

f  :6x  codici  Theodof.  quem  Sc  videfis  in  praefat.  ad  Papiniani  opera.  k  C.  Theodof.  1.  1.  tit.  dc  refponiis  prudentum.  '  Spar- 

1  .  in  Antonino  Caracalla.  m  Hift.  76.  in  Severo,  £c  vide  Guil.  Camd.  Brit.  pag.  fji.  "  L.  lefta  eft  40.  D.  tit.  de  rebus 

c  itis;    £c  Spartian.  in  Antonino  Caracalia,  Fr.  Connanus  Comm.   ]uris  lib.  4.  cap.    13.  Guid.  Panciroil.  de  Claris  leg.  interp   iib.  1.  cap. 
S  &c.  o  In  Severo.  p  Videiis  Joann.  Bertrand-  de  Jurifperitis  lib.  1.  in  Papiniano.  !  Hift.  Juiis  a  Juftiniano 

c  pofit.  r  Hj(t.  7s. 

Vol.  II.  Ddddddd  (quod 


mtf 


DjSSERTATIO 


1058) 


(quod  illo  in  aevp  nomen  dignitatis  ?  fingularis, 
non  tantuni  oflicii,  in  domo  &  comitatu  Augufta- 
U  fuifle,  ftiunt  do&i)  adfeflbres  ei  adfignatos  ad- 
vertimus,  &  tam  Ulpianum  quam  Paulum,  Papi- 
niano  praefetto,  qui  plane  hic  aderat,  adfefltjram  b 
geffifie  confideramus.  Imo  &  refcripti  illius  de 
mancipiis  bona  vel  mala  fide  poUeiiis  Ceciliae 
cuidam  a  Severo  &  Antonino  Augg.  Eboraci, 
confulibus  Faufto  &  Rufo,  id  eft,  anno  Chrifti 
210.  dati  c  originem  feu  caufam  e  lite  aliqua 
Britannica  duxiffe,  non  cft  quod  non  admtttamus. 
Ita  floruit  tunc  temporis  juris  Caefarei  hic  ufus, 
Uti  &  fimul  hic  floruere  juris  ejufdcm  viri  peri- 
tiflimi  illuftriflimique  e  Romanis.  Et  limc  fir- 
matur  diffufior  in  hac  infulae  parte,  quae  Roma- 
nisparcbat,  ejufmpdi  ufus  etiam  ex  eo  quod  Au- 
guftus  il.le  animam  exhalaturus  Eboraci  (ubi  obi- 
it,  poftquam  biennio  d  amplius  fub  eo  regimen 
hic  civile  quale  diximus,  viguerat)  Turbatam  fie, 
dixit  %  rempublicam  ubique  accepiffe,  pacatam 
eti&m  Bntannis  relinquere.  Atque  ex  ejufmodi 
qualem  diximus  hic  juris  Romani  ufii  apud  vete- 

res  occurrunt  illa,   Latia  fiub  kge  Britan- 

7ii  f,  &  non  tam  Britanniam  quam  Romaniam  s 
diccndam  citeriorem  infulae  partcm,  ut  Taciti  h 
teftimonium  de  moribus  Romanis  in'  Britannos 
transfufis  exprefliflimum,  alia  id  gcnus  praeterea- 
mus,  Provinciae  igitur  hic,  pagi,  pracfefturae, 
oppida  hoc  jure  tunc  regebantur ;  fecundum  quod 
de  Londiuo  optime  GuilielmusCamdenus,  ubi  nec 
coloniae  nec  municipii  nomine  infignitam  urbem 
illam  adnotat.  Traefefiuram  itaque,  inquit  ', 
ut  opinor  conftituerunt  Romani,  Jic  enim  voca- 
bant  oppida  in  quibus  nundinae  agebantur  &  jus 
dicebant,  ita  tamen  ut  magifiratus  fuos  non  ha- 
berent,  fied  praefeffi  quotannis  in  ea  mitteren- 
tur,  qui  jus  dicerent,  quod  in  publicis  negotns, 
nempe  cenfus,  tributorum,  vecligalium,  militiae, 
&c.  a  Romano  fenatu  peterent.  Etiam  munici- 
pia  fiquae  fuere  k  non  aliter  eidem  juri  hic  fube- 
rant  atque  urbes  oppidaque  apud  nos  non  pauca, 
quibus  fui  funt  mores  legefque  fingulares,  juri 
Anglicano  quod  commune  vocitamus.  Jure  enim 
illo  mores  illi  legefque  fingulares  &  interprctatio- 
nem  recipiunt  &  facpenumero  ex  ejufdem  auto- 
ritate  coercentur,  quod  nemo  nefcit. 

IV.  Duravit  autem  juris  Caefarei  quale  diximus 
hic  regimen,  fed  pro  vario  ac  mutante  fubinde 
rerum  ftatu  alitcr  atque  aliter  fe  fubinde  habens, 
per  annos  trecentos  ac  fexaginta  aut  circiter,  id 
eft,  a  Claudii  Caefaris  tcmporibus  (inde  enim  hic 
merito  anfpicamur,  non  a  Julio  aliifve  Claudium 
antecedentibus,  qui  potius  Britanniam  cogitarunt, 
quam  partem  ejus  aliquam  fibi  fub|ecerunt)  ufque 
in  imperium  Honorii  Augufti  feu  tcmpus  quo  ab 


Alarico  Gotho  Roma  capta  eft.    Id  cft,  ab  anno 
quafi    L.    Chrifti  ad  annum  ejufdem  410.   aut 
circiter.     Sub  id  fcilicet  tempus  '   Marco,   dcin, 
Gratiano  &  demum  Conftantino  rcgibus   ctianii 
per  defcftioncm  m,   feu  Auguftis  hic  conftitutis I 
atquc  Conftantino  rcliftn  infula  in  Galiias  tranfl 
eunte  rebulque  adverfis  plane  opprelfo  fublatoque 
tranfrhenanis  item  barbaris  cuncta  pro  libitu  in  ; 
vadcntibus,  atque  Romanojum  imperio  adeo  ir 
occidente  acciio,  ut  amicis  nullatcnus  fubvcnin 
poffent,  tum  Celticae  aliquot  gentcs  tum  Britann 
noftri  ncceflitate  adigebantur,  T?s  'Pvnaiwv  «m 
(fic  Zofimus n )   aw)ivp<q  x,  •**&   twivi  /2iow'«J 
ssa  iri  toic.  ihtvv  vn-c.Kioi^ii  ioju.cn,    Ut  ab  im 
ptrio  Romano  dsficerent  &  Romanorim  legibu 
non  amplius  obedientes  arbitratu  fiito  viierent- 
Et  Celticae  illae  nationes,  Ts?  B^ero-W?  ju^iW 
[A.ii<q,  imitatae  Britannos  (ita  idem  fcriptor)  ^ 
•nv   iQnit  a$£.c,  y)\Ai^i^cfio~ax  i^Jttov.      'E*£izXVoffi  y 
tv(  'Pa/xulns  a.^)DV^.c,  oiK&Ov  Q  Kolt'  1'fyiaia.v  <m\, 
tAi/j-o.  xa.3iv£a%f,    Confimili  modo  fie  liberarmi 
Nam  ejeEiis  praefidibus  Rom.mis,  propriam  quar, 
dam  rempublicam  ex  arbitratu  fiuo  conftitutrmn 
Hic  finis  ufus  juris  Cacfarei  jam  di&i  collocandu. 
qua  Caefarei,   feu  qua  autoritatcm  ex  Caefarui 
imperio  habentis  -,    utcunque  proculdubio  e  tar 
diutina  quae  per   fecula  illa  anteacta   invaluer. 
confuctudine,  non  fupereile,    faltem   aliquamdii 
nonpotuerint  aliquot  ejufdem,  in  regimine  nov 
feu  recenti  ilio  ex  arbirratu   incolarum  nato,  n 
liquiae,   quae  nunc  confenfu  utentium  retinem 
temperanteve,  non  omnino  ut  ante  imperantiui 
Caefarum  autoritate  fubniterentur.     Atquc  hoc  c 
quod  ait  Beda  °,  Ex  eo  tempore  (quo  capta  eft 
Gothis  Roma  )  Romani  in   Britannia  regna. 
ceffarunt  5  quod  fane  etiam  Procopio  p  fatis  afli 
matur.     Apud  alios  finis  Romani  hic  impeni  <; 
terius  ponitur  :   anno  fcilicet  Chrifti  434.  9  ar 
435.  ieu  fub  mcdia   Theodofii  junioris  tempor 
Chronologia  vetus  Anglo-faxonica  v  ;  ccccxxx 
hen  Gotan   abjia;con    Rome  buph.     ^)    nsejcj. 
j-rjij/an  Romane  ne  nicfofcon  on  Bpirene,  H 
Gothi  urbem  Romam  vaftarunt.    Neque  unqua 
poftea  Romani  regnabant  in  Britannia.     Qlh 
vero  adjicitur  ibi  regnum  illud  ab  Julio  Cacfa 
fic  durafle,  ex  vcterum  aliquot  natum  eft  halluc 
natione,    qui  adventum  cjus  in   quaefitos,  ut  ; 
Lucanus,  Britannos,  pro  viftore  ofcitanter  niu 
fumpfere.     Atque  alii  dc  Romani  impcrii  hic  ri; 
aliter  aliterque.      Sed   de  minutioribus  tempo- 
apicibus    hic  non   difputamus.     Et  quantum  1 
rem  quam  traclamus  fufiicere  puto  quae  dicta  fui 
Qui  autem  dc  tempore  citeriore  loquuntur,  no    |l 
tam  de  fine  hic  imperii  Romani,   quam  de  R| 
manis  hinc  difcedentibus  videntur  capiendi. 


»  Videfis  Chud.  Salmafmm  in  Auguft.  hift.  pag.  47,  &  y>7,  &   ^oS.  b  [,3mpridiu5  ia  Alexandro   Severo:  &  videfc  '.'40.  lila 

cd  D.  tit.  derebus  creditis.  =  C.  tit.  de  rei  vendiouione  i.  1.  d  Dio.  lib.  76.  '  Spajtianus  iu  Severo.  f  T' 

Poet.  Cataleft.  lib.  1.  tit.  7.  s  Gildas  in  epiflola  de  Excid.  Brit.  ''  In   vita  Julii  Agrico!ae.  i  Britan.  p.  jl 

*  Videfis  Camden.  Brit.  5-72..  '  Zofimus  lib.  6.  Olytnpiodorus  apud  Phovium  cotK  80.  m  Procopius  Vandalic.  lib.   1.  *• 

04..  b.  "  Hillor.  lib.  6.  »  Hift.  Ecclef.  lib.  1.  cap.  is.  8f  in  epit.  hiit.  Anglic.  p    Vandaiic.  lib.    1.  pag.  9» 

*.Chronolog.  Saxon.  AEthdwerdus,  Florilegus.  &c.  yide  Jacob.  Armachanum  de  Hnt.-innicarum  ccclefi  primordiis   cap.  12.  £c  pa».  yyj.  Gil- 
Pancitoll,  in  Notit.  Occidcntis  cap   83.  adde  Camden.  Brit.pag.  94.  ;  Pag.  ^07. 


C  Ar 


1059 


Ad     F    L   E    T    A   M. 


1060 


bus  illis    libris,    Gaii,  Scacvolac,  Papiniani,  Ul- 
C   A    P       V  piani,  Pauli,  rcliquorum  id  gc.us  vetuftiorum,  t 

cjuibus  polka  conflatac  funt  Jufliniani  Pandcc.ae, 

atque  in  fanttionibus  demum  Cacfarianis  Thco- 

Ghtihufnam  in  libris  jus  tllud  Caefare-    dofium    juniorem  antccedcntibus,    adeoquc   tum 

um  contineretur,   cujus  per  intervallum     in    cis  quac    reJatae   fucrant    in    CoJices    Gre- 

Romaiu  htc  tmperii  feu  annorum  quafi    gorianum    ac    Hermogenianum    tum    in     rcli- 

_.*■■..'  V  ^uis  in    Codice  Theodoiiano   rcDertis,    quotquot 

360.  fupenus  memoratum,  ujus,   qua-    fcilicet  juxta  f      ius  dia_  Romani  impcni  hic 

lis  ante  ofienfus  efi,    hic  habltus.  finem  anteverterint.     Grcgorius  juris  ftudiofus  le- 

[    De  codtce  Theodofiano.      Edttionis  ejus  ges  principales  ab  Hadriano  ad  Valerianum  ufquc 

'  anmis  verus  fibi  refittutus,    contra  tum  &  Gallknum  in  Codicem  fuum  conjecit    uti & 

J        ,  J       i          j    n  Hermogenes  m  iuum   eas   quae  fuere  a   Ckudio 

jurtfperttos  tum  chronologos  habtenus  ea  Ga]liem  fuccefiorc  ad  Diodetianum.    Ea  de  re 

in  re  halluctnatos.  confulas  Cujacium  in  Paratitlorum  in  Codicem 

[I.   Quornodo  mutatum   in    codice  illojus    Juftiniani  praefatione,  unde  fua  de  Codicibus  hi'f- 


Caefareum  novaque  facie   tunc   tndu 
tum. 
V.   De  juris  Caefarei  a  barbarts  itidem 


ce  exfcripfit  Poflevinus  a .  Hujus  gencris  fuerc 
libri  Conftitutionum  divorum  fratrum,  quos  com- 
pofuerat  Papirius  juftus  b.  Haec  omnia  per  inter- 
vallum  quod  dixirnus  in  mufaeis  ac  foro  ftudiofis 
novati  ufu  in   occidente   pojl   vafiatum    judicibufque  in  ufu.     Centum  autem  aut  ckciter 

7    -ir    ■     _     '         £>„.„„„,„„., ^,     *,r„,ia    ',-,  ante  Tuftinianum,  cujus  corpore  iuris  nunc  utimuv, 

ab  tllts  tmpertum  Romanum,  ujque   in  .J       .    ..'  .•         *      '                 ... ' 

P                                 >     J 1  anms,   fims  rlhus  mtervalh  erat  leu    unpetu  hic 

Jufitmam  tempora,   tn  Italta,    titjpa-  Romanij  adeoque  nuilus  Juftinknei,  qua  Juftini- 

nia,   Galltis  :  juris  fcdtcei  maxime  tn  anei,  tunc  ufus  efle  hic  aiibive  quibat. 

Theodofiano  codtce  rehqmfque  Antaneis  H.  Jam  vero  haud  ita  diu  poft  fcu  potius  fub 

_        J    ■  ■                    .■  ipfum  intervaili  illius  feu  imperii  Romani,  juxta 

feu  Alartctants  repertt.  J^   hic  -^  fcu  cofMc  Theodofio  illo 

/.   Jufiimanet  jlirts,     qua    talts,    m    ort-  quincjecies  &  Valentiniano  Augufto   tertio  quar- 

ente  ufus  diutinus.      In  occidente,  per  tum,   id  eft,  anno  Chrifti  435-  noveiia  feu  lege 

multa  ab  eo  fecula,  in  regimtne  publi-  fingulari  promulgatus  eft  &  firmatus  Codex  faikti- 

.,          m      j-  r             r    +,  ,r    ,.„„,_,  onum  principalium  Theodofianus.     Ita  fcilicet,  fi 

co    nullus.     Theodo  hanum  Lorpus,  cum  .        £       v  ■.     ,        ■  „•    n  •  •    • 

__,   «««_--.      j.vi,v<,  j         ^           f     3  lmpreflis  codicibus c,    qui  hic  iibi  mvicem  con- 

adjunBis,  Romanifeu  Laefiret  nomine    foni  omneS}  fides.    Sed  in  MS.  mco  (ubi  kx  iiia 
ut  ante  ita   c_f  pofi  Jufiinianum  ufque    noncumNovellisejus  fed  cum  ipfo  Codice  ut  prae- 
in  fecult  duodectmi  aut  circtter   medi-    fatio,  ficut  &  debet,  corrjungitur,  quemadmodum 
J  ...  ,,-  /  ■       etiam  in  editione  Sicharaianaa)  k_itur,  'lheoaow 

um,    vartattm  tn  publico   apud  occt-    ^l(guJto  pdecks  cmfui^  id  en-/conmie  illo  & 
dentales  ahquot  gentes  regtmine  recep-    pauU-0  feu  pcu:0  ;   quoc[  ad  annum  Chrifti  atti- 
tum. 
/1.  Codicis  Theodofiani   atque  adjunBo- 
rum  apud  fcriptores  <_f  fiudtofs  per 
mtervalium  tllud,  ufus.     Et    de  cele- 
berrima  lege  Confiantiniana  in  feu  cum 
eo  vulgo  obtenfa,  qua  immants  ohm  6_f 
jlitpenda  epifcopis  feu  generi  hierattco 
trtbuta  jurtfdiBio.     Eam  revera  codt- 
cis  illius   (cujus  ad  calcem  reperitur ) 
partem  nunquam  fuijfe,  fed  diu  ante 
abrogatam ,     a  fa/farits    aliquot    efife 
adjeciam. 

PER  intetvallum  annorum  360.  aut  circiter 
jam  ante  oftenfum,  feu  a  Claudii  Augufti 
xmpore  ufque  in  Honorii,  quo  finis  hic  imperii 
S.omani,  jus,  cujus  in  hac  infulae  noftrae  parte 
ifus  quem  diximus,  habitus  eft.  Caefareum  fedes 
^aabuit  fuas  in  duodecim  tabularum  reliquiis,  in 
renatufconfultis  ac  pkbifcitis  prifcis  reccntioribuf- 
}ue,  quotquot  fcilicet  a  principibus  firmata,  ad- 
aiifla,  retenta  funt,    in  practorum  edictis,  veteri 


net43  8.  Et  certe  manifeftum  cft  qumdecies  ibi 
mak  kgi,  impreflbfque  codices  efle  hic  ut  in  non 
paucis  aliis  depravatos.  Ad  hunc  enim  modum. 
fe  habent  tunc  fafti  confulares, 

Chrifii,  435.  Thaodofius  <Jtug.  XV.    Valen- 
tiniarms  IV. 

436.  Jfidorus  ;  finator. 

437.  LAEtius  II.  Sigefvnltius. 

43  S.  Theodofius  Aug.  XVI.   Faift*; 
feu  tefius. 

Atque  emiflum  ad  Darium  praefeclum  pracro- 
rio  orientis  edi&um  anno  proximo  ante  fextum- 
decimum  Thcodofii  confulatum,  fcu  Chrifti  43  7- 
de  decurionibus  fcilicet  &  fikntiariis,  habetur  in 
Codice  illoe.  Subfcribitur  ncmpe  T)at.  XVIII. 
kal.  Apriiis  Confiantmopoli  jojl  confulatnm  Ift- 
dori  &  Senatoris,  qui  anno  illi  refponder.  Edic- 
tum  igitur  de  autoiitate  codicis  illius  a  Theodo- 
fio  &  Vakntiniano  Auguftis  ad  Florcntium  prac- 
fedum  praetorio  oricntis  pcrperam  pUnc  fHnatur 
confulatu  decimo  quinto  Theodofu,  qucd  nctr.o 
non  vidct.  Ad  dccimumlextum  plane  coniula- 
tum  feu  annum  Chriill  438.  attinct  ediclum  ii- 


1  Biblioth.  feleft.  1.  i_.  c.  i 
rinianum  £c  de  Gregorio  vide  Fr.  Bald 


y   Sc  vidc  Guid.  Panciroll.  de  claris  legum  interp.  lib.  i.  cap.  6,-,  Sc  66.  ub:  pro  Valer:anam  rnale  fcg:tur  V  i!efi- 
'     Prolegomcnis.  b  Cujacius  Obfervat.  lib.  i.  cap.  4.  Guid.  Pjr-c:ro.i.  de  c:ar.  legum 


nttrp.  iib.  1,  cap.  5-1 


Novcii.  Tfaeodof.  tit. 


d  Bafileae  ij--8. 


lud. 


io6i 


D 


ISSERTATIO 


106 


lud.  Adeoquc  crroris  chronologici  non  fcrendi 
oranino  convincuntur,  qui  cditionem  Codicis  il- 
lius  triennio  ante  collocare  folent,  ut  Sigonius1, 
Contius  b,  Freymonius c,  Baroniusd,  Calvifius, 
chronologiae  CodiciTheodofiano  fubjunctae  autor, 
alii.  Codex  hic  primus  crat  fan&ionum  impe- 
ratoriarum  ex  autoritate  principali  feu  Augufto- 
rum  aufpiciis  editus.  Gregorius  enim,  Hermo- 
genes  ac  Papirius,  ut  p.rivati  tantum  fuos  com- 
pofucrant  codiccs,  in  quibus  conftitutiones  fuere 
tantum  principum  qui  anteceflcram  paganomm. 
In  Theodofianum  vcro  receptae  funt  tantummodo 
Chriftianorum  principum  fanctiones  quae  fcilicet 
a  Conftantino  magno  &  fucceflbribus  ejus  ante 
Theodofiani  natalcs  emiflae  atque  a  Theodofio  & 
Valentiniano  tertio  felectae. 

III.  Voluere  autem  Auguui  illi  in  Theodofiani 
confirmatione,  iicentiam  fore  nulli  ad  forum  & 
quotidtanas  advocationes  (ita  fe  habet  Novella 
ieu  praefatio  jam  dicta)  jus  principale  deferre 
vel  litis  inftrumenta  componere,  nifi  ex  his  vide- 
licet  libris  (ipfo  nempe  Codice  Theodofiano  feu 
ejufdem  libris  1 6)  qui  in  nofiri  rwminis  vacabulum 
tranfiernnt  &  facris  habentur  infcriniis.  Quan- 
quam  nulli  retro  principum  aetcrnitas  fua  de- 
traEia  efi -,  nidlius  latoris  occidit  nomen.  Imo 
lucis  gratia  munerati  (ita  e  MS.  legendura,  pro 
eo  quod  in  editis  eft  nunc  mutuati  nunc  mu- 
tati)  claritudine  confultorum  augufta  nobifcum 
focietate  conjunguntur.  Papiniani  item,  Pauli, 
Gaii,  Ulpiani,  Modcftini,  uti  &  aliorum  quorum 
tradtatus  &  fentcntias  fuis  illi  operibus  mifcuc- 
rant,  veluti  Scacvolac,  Sabini,  Juliani,  Marcelli, 
omniumque  quos  illi  celebrarunt  fcripta  eodem 
in  Codicee  firmantur.  Ubi  autemdiverfae  fen- 
tentiae  proferebantur,  potius  numerus  vincebat 
autorum.  Vel  fi  mtmerus  aequalis  efifet,  ejus 
partis  praecedebat  autoritas,  in  qua  excellentis 
ingenii  Papinianus  eminebat  ■,  qui  ut  fingulos 
vincebat,  cedebat  duobus.  Notas  autem  'Pauii 
atque  Ulpiani  in  Tapiniani  corpus  faclas,  ficut 
dudumftatutum  eft,  praecipiebant  infirmari.  Ubi 
autem  pares l  eortim  fententiae  recitabantur,  quo- 
rum  par  cenfebatur  autoritas,  quod  feqm  deberet, 
eligebat  -moderatio  pidicantis.  Pauli  quoquefen- 
tentias  femper  (fed  non  fine  temperamentis 
ante  dictis)  valere  praecipiebant.  Sequutae  funt 
Conftitutioncs  novellae  Theodofii  hujus,  Valen- 
tiniani  ejufdem,  Martiani,  Majoriani,  Severi,  An- 
themii  Auguftorum.  Id  autem  quod  diximus 
conftituerant  inter  alia  ad  fenatum  Romanum 
mifla  Theodofius  &  Valentinianus  fub  annum  ante 
Codicis  illius  editionem  decimumfeu  Chrifti  42  S, 
id  eft,  Theodofio  Aug.  XII.  (non  VII.  ut  men- 
dofe  in  impreflls)  &Valentiniano  II.  confulibus. 
Et  recte  numerum  hic  correxit  Baroniuss,  quem 
ofcitanter  retinuit,  ubi  famfrionem  hanc  defcri- 
bit,  Valentinus  Forfterush  impreflbrum  fecure 
nimis  fequax.  Idem  ctiara  in  codicem  fuum  re- 
tulere  Augufti  illi;  ubi  in  Anianeo  feu  Alari- 
ciano  interpretamento '   habetur,  Gregorianum  & 


Hermogenianum    ideo   legem  ifiam  praeteriiL 
quia  fuis  autoritatibus  confirmabantur  ex  lAA 
priore  fub  tituto  deConftitutionibus principum'] 
ediElis.     Id  quidem  verum  eft,  primum  Codiii 
hujUs  titulum  ita  fe  habere.     Sed   nihil  omnii 
in   eo  mihi  repcritur,  quo  codices  illi  bini  alt< 
aut  conftitutiones  aliquac  omnino  principales  tei. 
porum  anteriorum  firmcntur.     Sed  vero  quibi,   ' 
nam  tunc    temporis  in  libris  haberetur  jus  quc, 
obtinuit  Caefareum,  ex  jam  brevitcr  dictisfatis 
quet,  unde  partim   etiam  de  jure  illo,    qua  ui 
hic  ejufdem  proxime  ante  erat,  eft  dijudicandui 
IV.  Haud  ita   diu  poft,   quafi  in   nihilum  e\ 
nuit  impcrium  per  occidentem  Romanura  (moi 
anguftias  illas  exarchatus  Ravennatis  excipias)  ;>   ■ 
irrumpentibus  Gothis,  Vandalis,  aliis  e  feptenti 
one  gentibus  dilaceratum,  variaque  in  regna  c 
ftraftum.     Inde   fimul  juris  Caefarei  quod  db. 
mus  Juftiniano  vetuftioris,    qua  Caefarei  aut  - 
Auguftorum   autoritate    pendcntis,  ufus,  ut  e\ 
nelceret  neccfle  etiam  erat.     Ita  tamen,  fub  co 
dcntium  etiam  nomine,   retinebatur  ufurpabati 
que  inter  gentes  illas  viftrices,  ut  Romae  ac  pj 
Italiam  in    regimine  publico  a  Theodorico  re 
fub   id   tempus  Oftrogotho  &  fucceflbribus  a 
quot  adhiberetur,   ipforum   interim  novis  edic 
intcrfpcrfum  ;    id  quod  ex  Cailiodori  libris  Va 
arum,    manifeftiffimum  eft.     Atque  Alaricus  it  I 
cundus  Wifigothorum  in  Hiipaniis  Galliaquc  n: 
ridionaliori  rex  opera  Aniani  e  codice  Theoe, 
fiano  ac  diverfis k  Ubns  leges  five  fpecies  jm 
elegit  &  explanavit,   nec  aliud  cuihbet  aut 
legibus  aut  de  jure  licere  in  difceptationem  pt 
ponere  conftituit,praeterquam  quod  liber  inde  co  • 
geftus  amplecteretur.     Liber  ille  feu  breviariui 
tum  Anianeum  tum  Alaricianum  dicendum,  i 
fiffimus  eft  Codex  ille  Theodofianus,  nec  tamc 
ipfe  fatis  integcr,    quo  nunc  utimur,   &  reliqu 
cum  eoconjunftaeTheodofiii,  Valentiniani,  Mc 
tiani,    Majoriani,   Sevcri,    Anthemii  Auguftom 
Novellae,  uti  etiam  Excerpta  ex  codicibus  Greg< 
riano   &  Hermogeniano    atque   interprctamen 
qualiacunque  Anianea  a  fenfu  Caefareo  nimis  i. 
terdum  aliena   (quod  ab  viris  doe~tis  faepius  iw    1 
tatur)  praeter  Gaii,  Pauli,  Ulpiani,  Papiniani  fi 
Papiani,   ut  ibi  dicitur,  fragmenta,  fed  pro  trai 
fcribentis  libitu  intcrdum  mutata  \    atque  inte 
fertum,    ut  puto  Volutii  Metiani  opufculum  i 
vocabulis  ac  notis  partium  in  rebus  pecuniari: 
Anianusm  ipfe  :    Ex  hvs  omnibus  jurifconfiultor 
bus  ex  Gregoriano,   Hermogeniano,  Caio,  Tap 
niano  ( fcu  Papiano )  &  cPaulo  qitae  necejfar 
caufis  praefentium  temporum  vid.ebantitr,  eieg 
mus.     Nonnulli  tamen  octo  tantum  libros  pi 
ores  Theodofiani   in    Alaricianis  hifce  fuifle  m 
lunt11.     Denominata  autem  funt  reliqua  conjunc" 
Thcodofiana  non  minus  atque  ipfe  Augufti  C< 
dex,  unde  tum  Ivo  Carnotcnfis  °  tum  Gratianu; 
Pauli  fententias  aliquot   leges  appellat  expreffii 
Theodofianas.     Hinc  etiam  verba  Pauli  &:  intc 
pretatio,   Aniana  lex  difertc  antiquitus  nuncupaj 


3  Dc  occidcntali  impcrio  lib.  12.  bIn  faftis  confularibus.  c  Symphonia  juris  chrbnologica.  A  Tom.  5-.  anno  43 

num.  13.  c  L-  unic-  C.  Theod.  tit.  de  reiponf.  prudenr,  f  De  lcctionc  heic  \-:de  lo   Bcrrrand.  de  [urifperitis  lib.  i.pai_ 

E  Annal.  tom.  f.  anno  +3f.  num.  23.  ll  ]n  hift.  Juris  civilis  lib.  ?..  in  Papiniano.  '  Ad  i.  unic.  C.Theod.  tit.  de  relp.  pruder 

tPraetat.  ad  cod.  Thcodof  Sigon.  de  occidental.  imperio  lib.  16.  '  Alciat.  Parerg.  lib.  i.cap.  :-■>.  alii.  »'G1.  ad  C.  Theod.l.  un: 

de  refp.  prudentum.  "Vide  Guid.  PanziroU.  de  cbr.  leg.  inrerpr.  lib.  !.  cap.  3.  °  Pannoum  1.  +.  cap.  127,  £c  12S,  & 

PCauf  2.  quaeft.  6.  cap.  22.  propter  affluentiam,  2+,  zj. 


o<$3 


Ad     F   L  E  T  A  M. 


1064. 


.  :3,  qua  dc  rc  vidcfis  p!ura  apud  Joanncm  Sa- 
■.  roncm  ad  Sidonium  Apollinarem  b,  ubi  ctiam 
i  ionem  rcddir  dictl  illius  Sidoniani  de  Scronato 
■;  b  Anthcmii  Augufti  tempora,  feu  paulo  ante 
.  lianum)  leges  Theodofianas  calcans  Thcodori- 
1  mafque  propor.ens,  vett res  culpas,  nova  tri- 
1  ta  perqnirit.      Ita    fcilicct  ante  Anianum   fcu 

:.:;;um  illum  leges  fignanter  difcriminatx.  Et 
Thcodoricianis   hic    nominifque   caufa  vide 

dcm  Gujaciumc  in  epiftola  ad  Emaricum  Ran- 
tnctum,  Baroniumd  &Innocentium  Cironiume. 
.  que  obfcrvandum  cft  quidem  diu  ante  Alari- 
«m  hunc  feu  fub  annum  412.  confilium  iniifle 
,  aulphum f  Gothum  Romana  omnia  adco  in 
Irthicum  nomcn  morcfquc  mutandi,  ut  Roma- 
i.m  planc  obliterarctur,  fed  poftmodum  confilio 
1  c  graviflimas  ob  rationes  rejecto  magnopere 
l  duiffc,  ut  Romavae  reftitutionis  autor  habere- 
,r,  pyfquam  efe  non  potcrat  immutator.  Pro- 
ulgatum  autem  eft  iilud  tam  feu  potius  Alari- 

nus  lic  quam  Thcodofianus  dicendus  codex, 
;  no  Chrifti  506.  Nec  dubitari  poteft  quin  apud 
]  ancos  plerumque  eo  in  fcculo  retinerentur  jura 
i  1  in  corpore  illo  rcliquifque  jam  dictis  con- 
i  lta.  Xam  expreflim  Agathiass  de  tempore  non 
l )  folum  (vixic  ille  fub  Juftiniano)  fed  &  pri- 
j  10  verba  faciens,  morefque  Francorum  enarrans, 
j  ^  irzT-MtikcL,  inquir,  eSc  <m.  vo??\z  x&vl)  'P4J~ 
»ix.f,  (£  viugic  r~tc  d'j%.i,  (£  ~~i  a.??\.i  iyji-jjc 
-  £1  ~~~  tu.  uvjlSo?^,  ij  yz/Li.yc,  Kj  r  m  6«a  .-$?- 
t  ~~aav  vjjju^oiv,  Et  politia  plerumque  utuntur 
.  nnana,  &  legibm  eifdem,  eandem  etiam  con- 
i'.£hium  &  nuptiarum  rationem  &  divini  nu- 
tnis  culfum  tenent.  Quae  ut  reliqua  antedicta 
c  tempore  poft  Theodofium  juniorem,  de  co- 
1  e  Thcodofiano  aliifque  illis  Anianeis  feu  Ala- 
r.anis  intelligenda.  Et  de  occidente  ufque  ad 
J  Uniani  tempora,  poft  adeo  accifum  ibi  Ro- 
r  num  imperium,  quantum  ad  jus  attinet  Ca~- 
f  ~um,  fic  ftatuendum. 

V.  Sub  nonagefimum  autem  a  prima  Thcodo- 
fni  Codicis  editione  atque  ab  Alaiiciana  inter- 
p  tatione  vigefimum  quartum  annum,  feu  Chrifti 

5  "•   partes  aliquot  corporis  fui  Juftinianus   in 

0  :nte  promulgare  coepit,  quod  intcgrum  ante 
?.  mm  365.  quo  ille  mortuus  eft,  abfolvitur. 
Nc  Theodofiani  jam  aut  Gregoriani  aut  Hermo- 
21  iani  aliorumve  juris  codicum  manfit  ibi  auro- 
ri  s,  qualis  ante  fuerat,  nec  Papiniani  praeroga- 

6  priftina.  Alia  quamplurima  novata,  refixa, 
"bgata,  indudta.  Militaria,  forenfia,  leges  mu- 
ta  t,  alias  invexit Juftinianus,  "Q-ra-  a.Tra.vfe  viw- 
n-L-nxj  iunS i-TmvuuLo.  ~v\, quod  fcribit  Procopius h, 
c  cft,  ut  omnia  nova  &  de  fuo  nomine  dice- 
(rwr.    Qua  de  re  vide  apud  eum  plura  in  Ar- 

1  -  hiftoria,  atque  in  Nicolai  Alemanni  notis, 
1  :rvam  etiam  ad  hanc  rem  perquam  digna. 
^-  "pus  illud  dcin,  ab  jure  priftino  feu  Theodo- 
i"  3  admodum  diverfum,  tum  per  orientales  im- 
R  i  partes,  tum  in  exarchatu  Ravennate  ufque  ad 
«  n  ab  i^Aifulpho  rege  anno  Chrifti  752.  de- 
e  n1,  &  poflmodum  fane  in  oriente  ufque  ad 
-'■~ta  a  Turcis  Conftantinopolim   fub  annum 


Chrifti  1453.  cum  etiam,  Mahumedis  qui  cepit 
juflu,  Maximus  patriarcha  inter  alios  libros,  Kaj 
rlic  K-Ji\zxs  rh  Ea-nAixvr,    codices  impcrator:os 
(quod  de  juris  Cacfarei  five  corporc  Juftinianco 
five  Bafilicorum   libris  fexaginta  indc  fumptis  par 
cft  ut  intelligas)    dicitur  k  in  Arabicum    tranftu- 
lifle,  in  futurum,   ut  vidctur,  Mahumedici  impe- 
rii  ufum.     Et  continuum  juris  illic  veteris  Cae- 
farei  ufum  fatis  fcimus  ex  Bafilicis  ipfis,    eorum 
Synopfi,  Harmenopulo,  Attaliata,  Photii  Nomo- 
canone,    Balfamone,    Zonara,    Pfello,    aliis  non 
paucis  Graecis   juris  five  Caefarei  five  pontificii 
cum  Caefareo  mixti  libris  paflim  obviis.     Quod 
vero  ad  occidentcm  attinet ;  ejus  imperium,  qua 
Caefareum,  annis  amplius  quinquagintaante  Jufli- 
nianum  in  nihilum  ferme  evanucrat.     Et  de  ip- 
fius  Juftiniani  etiam  tempore  fatis  teftantur  Pro- 
copius  &  Agarhias  ei  coaevi.     Nec  omnino  ad- 
mittendum  aliter  atque  palam  adulatorium,  quod 
Juftino  juniori,    Juftiniani   fucceflbri,    aliquoties 
tribuit    Corippus  Africanus,  ubi  eum  mundi  ac 
orbis  dominum  appcllat.     Alia   id  genus  eo  in 
feculo  perquam  ridicula  funt  ,•    nifi  ideo   tantum 
di&a  velis,  ut  avita  imperatorum  jura  fic  affere- 
rentur,  non  ut  poteftas  ac  imperandi  facultas  prae- 
fens  in  occidente  inde  innueretur,  quam  quidem 
in  cancellos  anguftiflimos  jam  ante  coercitam  poft 
unum  &  alterum  feculum  aut  circiter  omnino 
defiifie,    ex    hifloriis  eft  manifeftum.    Jam  vero 
jus  Caefareum,  tum  poft  Barbarorum  irruptiones 
illas  ante  Juftinianum,  tum  in  feculis  poft  eum 
fequentibus  dupliciter  confiderandum  eft ;  aut  qua 
in  regimine  publico  ufurpatum  eft,  aut  qua  ftu- 
diofis  in  mufaeis  leftum  eft  neglectumve  feu  a 
fcriptoribus  adhibitum.     Atque  in  utraque  con- 
fideratione  per  fe  Codicis  Theodofiani  &  reliquo- 
rum  quae  cum  illo  conjuncta  funt,    feu  corporis 
Alariciani,  id  eft,  juris  Juftinianum  antevertenris 
fcu  Caefarei  vctuftioris,  ac  per  fe    corporis  Jufti- 
nianei   fcu  Caefarei  juris  ita  recentioris  ratio  eft 
habenda  fingularis.     In  regimine   publico  Oftro- 
gothorum  in  Italia,    Wifigothomm  in  Hifpaniis 
&  Galliis,  aliorum  aliquot  vicinorum  ante  Jufti- 
nianum,  uti  &  per  annos  complures  poft  eum, 
obtinuit  quidem    jus  Romanum  vetuftius,   quod 
ante  Juftinianum  vim  habuit,  fed  Theodoricianis, 
Anianeis  feu  Alaricianis,  atque  id  genus  aliis  tum 
edi&is  novis  tum  interpretationibus  fuperinductis 
haud  parum  interpolatum,  nec  omnino  aliter  ad- 
miflum  atque  nova  principum  admittentium  au- 
torirate  donaretur.     Quod  fic  diftum  ad  corpus 
Juftinianeum  feu  partem  ejus  aliquam  non  om- 
nino  attinet,  fed  ad  Theodofianum  quod  diximus, 
&  reliqua  cum  eo  conjuncra,  atque  in  ufum  pub- 
licum  adhibita.     Et  hyperbole  eft  craiTiflima  in 
epigrammate  Graeco  Florcntinis  praefixo ;  homines 
fcilicet  Afiae,  Africae,  Europae,  quafi  genus  uni- 
verfum  humanum,   gentes   univerfas,   Juftiniano 
fuifque  Digeftis  paruifie.     Theodofiana  plane  & 
qualia  diximus  caetera  fuere  in  occidente  jura  quae 
obtinuere  Romana.     Neque   alia  omnino  fuere 
Romana  apud  Francos  jura,  de  quibus,   ut  ante 
memoratur,    loquutus  eft  Agathias,    qui  dixit  ejs 


'   Synod.  Parif.  fub  Ludovico  Pio  apud  Ivoncm    Decret.  part.  14..  cap.  11.  Pannorm.  lib.  y.  cap.  114..  Grat.  Cauf.  14.  quaeft.  3.  0   1. 
Li.Epifl.i.  '  Praefix.Cod.Theodofiano.  dAnnal.  tom.  6.  anno4<58.  num.  11.  cObfervat.juriscanonirilib.  f.  cap.  1. 

Oi  uslib.7.  c2P-+3-  i'  vide  Goldaft.  Imperator.  Conftitut.  tom.  3.  pag.  5-86.  6Hiftoriae  Juftinianilib.  1.  bHift.Arcan.p.49. 

Si  l.deregnolfaliae  lib.  3.  k  Hift.politic.Turcograec.  lib.  1.  num.rfi. 

ol.  II.  E  e  e  c  e  e  e  <ra,' 


io6$ 


D 


ISSERTATIO 


IOI 


to  TroAAa  plerumque  politia  &  legibus  uti  eos 
Romanis.  Simpliciter  dicere  hon  potuit  tum 
propter  immixtos  iplbrum  mores,  tum  ob  mu- 
tationes  perquam  infignes,  quas,  ut  monitum  eft, 
invexerat  Juftinianus.  Neque  alia  cft  praeterTheo- 
dofianam  illam  lex  Romana,  quae  viguit  Romae 
atque  per  Italiam,  abfque  miverjis  procellis,  ut 
ait  fub  annum  Chrifti  850.  Leo  papa  quartus 
in  epiftola  ad  Lotharium  primum  Auguftum  ■, 
qua  de  re  confulas  Gratianum3  ac  Ivonemb. 
Atque  hujus  veftigia  in  Marculphi  Formulis  ali- 
ifque  veteribus,  quemadmodum  ante  in  Cafllo- 
doriVariis,  frequentia.  Nec  faneRomana  magis 
proprie  tunc  difta  eft,  quam  linguae  provinciales 
illae  Hifpanica  &  Gallica  ex  Romana  veteri  per 
degenerationem  natae  Romanae  nomine  &  Ro- 
mance  indigitari  folent.  Illae  non  magis  a  La- 
tino  abiere  fermone  quam  leges,  utcunque  Ro- 
manae  tunc  diftae,  abierant,  qua  in  ufum  ad- 
miflae  formataeque,  a  primaevo  corporis  illius 
Thcodofiani  fenfu.  Nam  etiam  in  ipfo  imperio 
utcunque  tranflato  in  occidentem,  adeo  capitula- 
ribus  ftirpis  Carolinae  novis  audum  mutatum- 
que  eft,  priftinum  illud  jus  ut  novam  plane  fa- 
ciem  indueret  atque  a  veteri  plane  diverfiflimam. 
Quale  itidem  dicendum  de  ejufdem  juris  Ro- 
mani  vetuftioris  per  Hifpanias  &  Gallias  ufu:  id 
*  quod  nemo  nefcit  qui  legibus  Longobardorum, 
Wifigothorum,  reliquarum  gentium  in  legum  an- 
tiquarum  codice  congeftis  alienus  non  fuerit. 
Etiam  apud  Wifigothos  a  Cindafwintho  rege  fub 
annum  Chrifti  650.  juris  Romani  exprefllffima 
legec  ufus  prohibetur.  Et  perquam  variatim  in 
regimine  occidentalium  aliquot  partium  illud  jus 
vetuftius  Romanum  habitum  eft  tra&atumque  per 
fecula  illa,  quae  finem  imperii  Romani  in  Bri- 
tannia  feu  quafi  feculi  quinti  medium  fcu  annum 
450.  interveniunt  &  medium  aut  circiter  duo- 
decimi,  id  eft,  115  o,  quando  velut  ex  intermor- 
tuis  in  occidente  nuper  refurrexerat  corpus  ut 
ftatim  oftendetur  Juftinianeum.  Atque  ea  dere, 
quantum  ad  Gallias  fpeftat,  vide  prae  aliis  tum 
opus  doftifllmum  jampridem  editumd  ab  M.  An- 
tonio  Dominico  J.  C.  de  praerogativa  Allodi- 
orum  in  provinciis  Narbonenfi  &  Aquitanica, 
tum  Innocentium  Cironium e  in  Obfervationibus 
Juris  Canonici,  ubi  memorat  etiam  Joannis  Coftae 
anteceflbris  Tholofani  tra&atum  de  Origineju- 
ris  in  Gallia  in  hanc  rem  proditurum.  Atque  hic 
inprimis  obfervandum,  Ifidorumf  Hifpaienfem 
cum  de  legibus  accuratius  agere  inftituiflet,  ea- 
rumque  cnumerare  autores,  Gregoriani  Codicis, 
Hermogeniani  &  demum  Theodofiani  meminifle, 
non  tamen  Juftinianei  utpote  tunc  per  occiden- 
tem  non  in  ufu.  Floruit  ille  fub  annum  630. 
feu  circa  70.  ab  Juftiniano.  Quinimo  in  ipfo 
imperio  Romano  fibertas  data  eft  profitendi  quo 
jure  five  Romano  (quod  de  Theodofiano  illo 
cum  adjunftis  femper  intelligendum ;  tunc  fci- 
licet  condito,  quando  conditores  in  occidente  im- 
perabant,   quaie  de  Juftinianco,   quatenus  ex   eo 


vim  nadmm  eft,  dici  omnino  nequit)  flve  G<  | 
thico  five  Longobardico  five  alio  tunc  obtincni 
quis  regeretur,  quod  fatis  fcimus  ex  Lotharii  priJ 
Augufti  ea  de  re  leges.     Qiiam  tamen  fic  caji 
endam  exiftimo,  ut  integrarum  urbium,  pagormj 
territoriorum  principibus  feu  pracfeclis  fimul  j 
incolis  civiliter  in  univerfitatem  coalefccntibus  c 
profeffioncm  ejufmodi  elegcrint,  libertas  illa  i| 
dulgeretur  vivendi  juxta  hujus  feu  illius  legis  n<; 
mam,    non  perfonis  fingulis,    qua  finguli  folif 
erant,    de  quibus  ne  quidem  cum   raticne  poi: 
videtur  intelligi.     Specimen  habetur  eftectus  H 
jufmodi  profeffionis  apud  Carolum  dc  Toccc, 
de  Romano  &c  Longobardo,  fic  legum  profeffic : 
diftindis,    invicem  in   foro  litigantibus.     Atcfc 
exemplum  ejufmodi  profeflionis  vifitur  illuftre  i 
illis  Bonifacii  Tufciae  ducis   ac    Matildis   coi  ■ 
tiflae  filiae  ejus  profeffionibus ;  illum  fcilicetLon;  - 
bardicam  effe  profefium,   hanc  vero  Salicam  | 
gem,  quod  notat  ex  ipforum  tabulis,   quae  r,;- 
rimae  in  ecclefia  Mutinenii  aflervantur,   Carcs 
Sigonius'.     Sed  vero  etiam  hanc  Longobardica 
poftmodum  elegifle  elicitur  ex   charta  ejus  do  - 
tionis,  quaanno  1096.  fundavit  abbatiam  Moj(s 
S.  Petri  in  dioecefi  Mctenfi,  unde  Sigonium  Jp 
convincendum  volunt  nonnullik.     Sed  nimisc;- 
nor  immerito.     Alterum   annis  fecit  ea   juviji. . 
libus.     Alterum  jam  fene&ute  provectifllma.     1, 
corum  item  difcrimen  eani  in  rem  advertcnd  p. 
Atque  huc  palam  facit  Caroli   calvi  Francoiin  , 
regis  edi&um  Piftenfe1,  quo,    juxta  legisLoilL 
rianae  illius  mentem,  toties  de  regionibus  ac  b-.: 
ris  in  quibus  fecundum  legem  Romanam  jud  lt : 
terminantur,  &  de  illis  quifecundum  legem  p 
manam  vivunt,  verba  fiunt.     Legem  autem  j>  -, 
manam  tum  in  Capitulis  illis,  tum  in  vetufl  :i- 
bus  Caroli  &  Ludovici  pii  Auguftorum  alibi  le . 
in  id  gcnus  fcriptis  eo  in  aevo  memoratam,  i- 1 
telligas  femper  oportet  de  Theodofiano  illo  < jr-  -j 
pore  &  reliquis   ci  conjundtis,    non  omnincde.; 
Juftinianeo.     Inde  in  Capitularibus  Caroli  &  M- 1 
dovici  pro  legibus  e  Theodofiano  aliqua  exprefli  ;ra , 
afferuntur.     Et  ubi  in  Additionibus"    Ludcci 
de  poenis   eorum    qui  venerem  in  alteram  ;>r- 
mam  mutant,  lex  Romana  omnium  humana':m  ■ 
mater  legum  nuncupatur,    de  alia  quam  qua  in  \ 
Theodofiano  habctur  capi  nequit.     Scilicet  nc  - 
criminis  ejufmodi  patratoies  cremari  cx  ca  ge 
ibi  dicitur.     At  vero  ex  Juftinianea,  id  eft  C  n- 
ftantini  &  Conftantis  in  Codicem  ejus0,  fed  on 
in  Theodofianum,  recepta,    gladio  illi  punkdi. 
Sed  vivicomburium,    Theodofii,  Valentiniar:  & 
Arcadii  refcriptum  ad  orientium  vicarium  ibis, 
RomaeP,  in  Codice Theodofiano  repertum,  ]««v 
fcribit,   quod  male  typis  editum  ita  e  MS.  or- 
rigendum  -,  Omnes  quibus  flagitii  ufus  eft,  r,rif(y. 
corpore  midiebriter  conftitutos,  alieni  fexus  M-. 
nare patientiam  (nihil  enim  difcretum  'vidttur. 
habere  cum  foemini-s)  hujufmodi  fcelus,  fpefistt. . 
populo,  ftammis  vindicious  expiabunt.     Und|ho-  \ 
dieque  plerumque  apud  gentes  cxteras,  quibuki. 


■  Dift.  io.cap.9.  &  13.  b'Part.  4.  cap.  i79.8cFannormiaelib.2.  tit.  delegibus.  cap.  ij-2.  '  Leg.  Wifigoth.]ib.2.cap.ci<«V  " 

fervaepift.  Joannis Papae 8.  apud Ivoncm in decreto parte  3.cap.98.citat.capiteproximo§  1.  <•  Pariliiis  164,-.  videlis  Guil.  Ran^aum 

var.ledt.lib.  2.cap.  j.  cLib.f.  'Originum  lib.  f.  sLeg.  Longobard.lib.  2.  tit.j-7.S1gon.de  regnoltaliaeljj.fi;.: 

vidclis  Hincmarum  Rhem.  de  coerccndo  raptu  c.  12.  p.224.  cdit.  Sirmondi.  Ivo  Dccret.part.  3.  cap.  38.  GolJaft.  Lonflit. lmperialium  y>-  '■ 
pag.  186.  bGloiIin  Leg.  Longobard.iib.  2.tit.  ^7.  '  De  Regnoltaliaelib.  S.  anno  1007.  fe  Innocent.  Cironjtia- -- 

vat.  Juris  Canon.  lib.  c .  cap.  f.  '  Anno  Chrifti  864.  cap.  13.    16,20,  23,  28,  31.  m  Capitul.lib.  6_cap.  281. 8c  IV& 

£Addit.Ludoviti4.  c.  102.  f  C.adleg.  Juliamdc  Adultcriis  1. 3 1 .  p  C.Thcodof.lib.9.tit.7.  feuadleg.  Jul.  de  AdnlteriisJ <■ 

illa 


o6j 


Ad     F    L     E    T    A    M. 


1068 


1  Romana  per  fecula  illa  in  ufu,  retinctur  mos 

mmis  damnandi  ejufmodi  flagitiofos,  ut  ajurif- 

mfiiltis  *  notatur.     Atquc  ut  novata  cft  poena 

>  a  cx  legc  Juftinianea,  id  cft,  Conftantiniana  illa 

1  ipfo  in  ufum  revocata,  ita  fane  corpus  inte- 

um  Thcodofiani  Codicis,  qua  autoritatem  habe- 

j  t  aut  in  foro  ufurparctur,  &  qua  tale,  quafi  in 

hilum  rcdaclum  cft  ex  Juftifiianca  lcge  (quan- 

\m  fcilicet  inde  fieri  potuit )  de  novo  Codice 

mfirmando.     Sed  imperium  cjus  &:  poteftas  tunc 

lum  ferme  in  orientc.     Utcunque  vero,  Thco- 

.jfianum  illud  corpus  jam  plane  Cacfareum  pro- 

ie  non  erat  aut  Caefaris  autoritate  fultum,  fcd 

re<nbus  gentibufque  quas  diximus  occidcntis  va- 

itim  ac  pro  libitu  admiflum.     Atque  in  complu- 

:  jus  corpus  Juftinianeum  ei  erat,  uti  &  etiamnum 

\\:  adverfiffimum. 

'  k  VI.  Quod  vero  attinet  ad  fcriptores  ac  ftudio- 

silliusquod  tractamus  intervalli,  quibus  etiam  ju- 

,;'  pontificii  five  in  fynodis  five  in  colleclaneis 

tnfarcinatorcs  accenfeo  -,    dubitari  dmnino  ne- 

lit  quin  apud  eos  ufus  efiet  Codicis  Theodofi- 

li  frequens,  utpote  in  regimine  publico  adeo  ob- 

aentis.     Qua  de  rc  ctiam  ante  diximus.     Certe 

lodicem  hunc  haud  dubito  intelligi,  fcd  an  fo- 

|m   nefcio,    ubi  de  lcgum  Romanorum  ftudio 

:rba   fiunt  a  Germano,    ut  vidctur,    anonymo, 

l  Bonifacium  Moguntinum  antiftitem  fub  an- 

amChrifti  750.     Ntque  enim  p.:rva  temporum 

tervalla,    inquit a ,    in   hoc  ftudio  protelanda 

,'mt,  ei  duntaxat  qui  fokrti  fagacitate  legendi 

\ccenfus  legam  Romanorum  jura  medullitus  ri- 

abiiur    &  cuncla  jurifconfultorum  decreta  ex 

\  timis  praecordiis  fcrutabiMr,  quod  de  fe   dix- 

'■  anonymus  ille  poetices  &  mathematices  pariter 

que  juris  ftudiofus.     Atqui  ejufmodi,  feculis  in 

!  is,  ufus  fpecimen  duximus  hic  unicum  iliuftrius 

fae  aliis  animadvertendum.     Reperitur  quidem 

'  editionibus  aliquot  Codicis  illius,  fcilicet  Cu- 

l;iana  &   fcquacibus,   ad  libri  decimi  fexti  cal- 

jun,  titulus  de  Judicio  epifcopali,  qui  libris  in 

.  iquot  dicitur  deerraffe  a   corpore  Theodofiano. 

:  eodem  titulo  tres  habentur  fanftiones  impera- 

riae,  quarum  primaeft  illa  celeberrima  qua  im- 

l  ianis  ac  prodigiofa  poteftas  &  jurifdictio  epifco- 

s  a  Conftantino  magno  per  refcriptum  ad  Ab- 

vium  praefeftum  praetorio    conccditur,  Ut  pro 

\  nbtis  fcilicet  femper  &  venerabilibus  habeatur 

micqiiid   epifcoporum  fuerit  fententia  ttrmina- 

:  im,  idque  in  caufis  omnimodis  quae  vel  prae- 

I  ario  vel  civili  jure  traBantur.     Eadem  ipfa  re- 

:  ipitur,  ut  kx  cunfiis  perpetua  tenenda,  in  Capi- 

laria  Caroli  &  Ludovici  imperatorum  ab  Anfe- 

Ifo  abbate  colleclab,    idque  ex  XVI.  Theodofii 

iperatoris  libro    capitulo  videlicet  XII.   ut   in 

.ndcbrogiana  editione.    Jam  vero  advertendum 

I   :  libri  XVI.  titulos  haberi  undecim,  quos  tunc 

;  pita  dixere,  adeoque  pro  duodccimo  feu  poftre- 

-;  1 0  titulo  fic  accipiendum  hunc  de  Judicio  epif- 

:'pali.    Sed  vero  in  editione  Pithoeana  citatur, 

;. :  i  etiam  apud  Gratianum  c  eam  e  Capitularibus 

:erentcm,   e  libri  XVI.  capitulo  feu  titulo  XI. 


Atque  ita  fanc  ut  pars  tituli  de  Religione  feu  un- 
decimi  cft  ccnfendus.  Cacterum  in  codice  meo 
MS.  fparfim  inferuntur,  non  ierie  continua,  tres 
illae  fanctiones  titulo  de  Epifcopis,  Ecckfis,  & 
Clericis  qui  libri  decimifexti  fecundus  eft.  Sub- 
jicitur  autcm  illa  de  epifcoporum  juriidiclione 
concilio  Valentino  d  tertio  fub  Lothario  primo 
Augufto  &  Carolo  calvo  habito  anno  855.  Con- 
ftantini  quidcm  nominc,  fed  non  expreffim  ut  ex 
Codice  Theodofiano,cujus  tamen  cxemplaribus  vc- 
tuftis  aliquot  eam  cum  aliis  nonnullis  velut  ap- 
pendicem  fuifle,liquet  exeis  quae  praefatuseft  Jaco- 
bus  Sirmondus  ad  Appendicem  fuam  Codicis  The- 
odofiani.  Atque  habetur  inde  haec  fanctio  Con- 
ftantiniana  tum  apud  Ivonem  e  &  Gratianum  f 
tum  apud  Anfelmum  Luccnfem,  ut  in  notis  edi- 
tionis  decreti  Gratianei  Graegorianae  monetur. 
Et  fane  five  ex  Capitularibus  Carolinis  five  ex  ipfo 
Theodofii  Codice  feu  ejus  appendicc  fumpferint, 
plane  ut  Theodofianum  &  juris  Theodofiani  par- 
tem  cenfuere.  Nam  in  Juftinianeum  nunquam 
omnino  eft  admifla.  Collocateam  Baronius"8  in 
anno  314.  feu  Conftantini  9.  Senfumque  ejus 
fummatim  habere  exiftimat,  nec  male,  tum  Eufe- 
bium  h  tum  Sozomenum  \  Et  gratiffimus  erat 
proculdubio  dileftiffimufque  Codicis  hujus  ufus 
generi  hieratico  ob  fandtionem  hanc  cum  eo  re- 
pertam,  quae  tam  immenfam  epifcopis  fuis  pote- 
ftatem  ita  tribuens  fummis  proculdubio  in  deliciis 
eis  erat.  Atque  inde  fane  exemplarium  Codicis 
illius  five  veri  live  interpolati  ufum  apud  ftudiofos 
ac  fcriptores  per  intervallum  illud  infrequentem  non 
fuiffe  elici  poteft.  Quod  vero  ad  fanclionem  ip- 
fam  hic  attinet  (quod  obiter  monere  liceat)  in 
ambiguo  mihi  non  eft,  eam  a  Theodofio  in  Co- 
dicem  fuum  revera  nunquam  omnino  receptam 
efle,  fed  plane  diu  ante  initia  ejus  abrogatam. 
Scilicet  a  Valente  Gratiano&Valentiniano,  anno 
376.  qui  ea  tantum  epifcopis  permifere,  quae  ad 
religionis  k  obfervantiam  pertinebant  ;  quod  & 
firmatum  eft  ab  Honorio  &  Arcadio  cum  cancel- 
los  poteftati  epifcopali  prudenter  circumfcriben- 
tes  ',  Gjuoties  de  rtligione  ageretur  conftituere,  ut 
epifcopi  agitarent,  caeteras  vero  canfas  quae  ad 
ordinarios  cognitores  vel  ad  ufum  publici  juris 
ptrtinent,  legibus  oportere  audiri.  Atque  haec 
tum  in  Theodofianis  habentur  tum  m  ab  Valen- 
tiniano  tertio  aperte  in  hanc  rem  expliCantur. 
Citra  laicorum  lkigantium  Voluntatem  interpofi- 
tam  caufas  eorum  cognofcere  tunc  nequibant  epif- 
copi  eorumve  confiftoria.  ^rtoniam,  inqiiit  Au- 
guftus  ille,  conftat  epfcopos  &  presbyteros  forum 
legibus  non  habere,  nec  de  aliis  caitfis  fecundum 
^Arcadii  &  Honorii  divalia  conftituta,  quae 
Theodofanum  corpus  oftendif,  praettr  religiontm 
poffe  cognofcere.  Sic  Valentinianus  ille.  Nec 
fane  aliunde  puto  locum,  veluti  extravagans,  in 
calce  Codicis  Theodofiani  habuit  fanctio  illa  aut 
in  MS.  mei  titulum  de  Epfcopis  aliunde  furrep- 
ilt,  quam  ex  folennibus  gencris  hieratici  fraudibus 
ac  fallaciis,  quibus  principes  &  rcfpublicasimperio 
fuo  ac  poteftate  legitima  per  fas  &  nefas  emungere 


1  Damhouderius  in  Praxi  Crim.  cap.  98.  §.  11.  Julius  Ciarus  Sentent.  lib.  f.  §.  Sodomia  num.  4.  •    Apud  Bonific.  Moguntiniin 

'  it.  68.  b  Capitular.  lib.  6.  cap.  181.  '  Cauf.  11.  quaeft.  1.  cap.  37.  *  Concil.  Gallic.  Sirmond.  tom.  5.  p.  106 

'  ncil.  General.  tom.  j.part.  2.  pag.  39+.  edit.  1618.  *  Decret.  part.  16.  cap.  312.  Pannorm.  lib../.  cap.  23.  f  Cauf.  11 

'eft.  1.  c,  35-.  8  Tom.  3.  ann.  314.  num.  33.  &  39-  h  De  Vita  Conftantini  lib.   4.  cap.  27.  j  Lib.  1 

.9.  k  C.  Theodof.  tit.  de  Epifcopis  1.  23.  •  Cod.  Eod.  16.  tit.  de  Reiigione  1.  1.  £  Vatent,  Kofeil.  tit.  12 

pro 


1069 


D 


ISSERTATIO 


pro  more  illis  in  feculis,  ne  de  aliis  dicam,  fedulo 
variatimque  fatagebat  commodo  fuo  fcilicet  ac 
ambitioni  nervofiffime  religionis  obtentu  ut  fieri 
amat  inferviens.  Nec  cnim  in  Theodofiano  lo- 
cum  habcre  quibar,  nifi  admittas  eos  qui  Codi- 
ccm  illum  congerebant  fan&iones  fibi  invicem 
plane  contrarias  in  re  tam  infignis  momenti  ofci- 
tantius  infarfiffe  :  quod  credibile  omnino  non  eft. 
Sanfiicni  huic  item  adverfiffimum  cft  jus  Jufti- 
nianeum,  in  quod  non  modo  nunquam  recep- 
tum  eft,  fed  eo  plane  abrogatum.  Cum  nihilo- 
minus  ctiam  poft  Juftinianeum  per  occidentem,  ut 
mox  dicetur,  maxime  ab  genere  hieratico  recep- 
tum,  ea  ipfa  fanctio  velut  Theodofiana,  fimulato 
interim  Conftantini  nomine,  fimul  &  ut  Caroli- 
na,  &  quafi  etiamnum  vim  retinens,  obtendatur, 
quod  videre  eft  apud  Innocentium  a  tertium  fub 
annum  1200.  ad  epifcopos  per  Franciam  confti- 
tutos.  Fefellere  Carolum  &  Ludovicum  Auguftos, 
ii  qui  velut  Theodofiani  Codicis  partem  eam  eis 
obtrufere.  Et  refte  glofla  in  Gratianum  b  :  Nota 
quod  haec  lex  eft  tota  abrogata  ;  nec  habet  locum 
hodie.  Atque  tametfi  in  Codicc  meo  veteri  fub 
annum  n  20.  confcripto,  pars  fuerit  tituli  de 
Epfcopis  feu  fecundi  in  libro  Theodofiani  deci- 
mofexto,  atque  in  eum  cum  binis  illis  aliis,  ut 
diximus,  conjedta  •,  vix  tamen  dubitandum  vide- 
tur,  quin  illud  in  pontificum  gratiam  atque  ad 
majorem  abrogatae  diu  ante  fan&ioni,  quae  hac- 
tenus  extra  vagata  eflet,  autoritatem  concilian- 
dam,  per  fraudem  facmm  fit.  Nam  in  codicibus 
vetuftioribus,  feu  eis  qui  fub  Carolo  magno  feu 
circa  annum  800.  feu  trecentis  amplius  ante  MS. 
meum  annis,  in  ufu  ad  calcem  Theodofiani  ha- 
bebatur,  atque  ut  in  appendicc  ;  ita  tamen  &  tunc 
&  poftmodum  faepius  ab  agyrtis  aliquot  affifta,  ut 
aut  pro  tituli  undecimi  (in  quo  interim  plane  con- 
tinetur,  ut  diximus,  ejufdem  abrogatio  Honoria- 
na)  parte  exiftimarctur,  aut,  ab  eo  inciperetur 
novus  feu  alius,  ut  nunc  de  Epifcopali  Judicio, 
titulus.  Et  re&e  cum  fociis  decrafle  in  impreilis 
dicitur.  Locum  autem  qualemcunque  ad  calcem 
fic  habuifle,  palam  eft  ex  Capitularibus  ante  citatis. 
Et  fraus  hic  fane  mihi  videtur  manifeftiflima. 
Nec  novum  eft  adulterinas  leges  c  verarum  corpo- 
ribus  inferere  &  afluere.  Sed  hac  de  fanclione 
alibi,  Deo  volente,  plura  &  fufius.  Ha&enus  au- 
tem  de  Codicis  Theodofiani  per  intervallum,  de 
quo  loquimur,  etiam  &  poft  initia  Carolini  im- 
perii,  pro  lege  Romana,  ufu,  di&is  accedat,  quod 
iaepius  ea  de  re  occurrit  apud  Hincmarum  Rhe- 


IO7 


menfem  antiftitem,  qui  floruit  fub  annum  86<- 
In  epiftola  de  coercendo  raptu,  publicas  Romam 
rumlcgcs  in  teftimonium  affert,  &uibus,  inquit 
orbem  univerfum  vivere  fib  fuadominatione  co; 
ftitusrunt.  Ipfas  autem  citat,  quae  in  Theodc, 
fiano  e  habentur,  nec  in  Juftinianum  recepta<! 
Gregorianum  itcm  memorat  codicem  f  Hincmar 
eadem  inepiftola5.  Alios  exTheodofiano  locc 
ut  juris  tunc  Romani  promptuario  receptiffimo, 
affcrt,  faepius  etiam  interpretationem  adjicier 
quae  ipfiffima  eft  Aniana  Theodofianis  annej 
Hujus  autem  rei  apud  eum  fpecimen  eft  praecip 
um  in  epiftola  ad  Carolum  calvum,  pro  Hinctr 
ro  Lauduncnfi  fcu  epifcoporum  caufis  jam  nup 
a  Sirmondo  primum  edita  ' .  At  quanti  etiam 
quam  primarii  ufus  effet  codex  ille,  in  ftudiof 
rum  aliquot  doftorumque  mufaeis  per  intervallu 
illud,  dum  de  jurc  agebant,  fatis  infuper  liqu 
tum  cx  Ivonis  Carnotenfis  &  decreto  k  &  Pannc 
mia  '  feu  fi  mavis  Pannomia,  etiam  Parnomia  i 
terdum,  ut  in  cxemplari  MS.  pervctufto  ac  ni' 
difllmo  bibliothecae  ad  S.  Jacobi  regia  dicT^  (qu 
ante  Gratianum,  corpus  canonum  juriftis  fupple 
nonnullis  m  dicuntur ;  aliis  Hugonem  Cathal; 
nenfem  interponentibus)  ubi  aliquoties  veluti  1 
gorem  obtinens  adhibctur,  tum  ex  Gratiano  n  j 
ifque,  unde  is  fua  compilavit,  vetuftioribus  ;  \ 
quibus  non  pauca  e  Theodofiano  etiam  fub  pon  ■ 
ficum  veterum  aliorumque  nominibus  afferunt , 
quod  adnotatum  habcs  ad  calcem  codicis  ejufd<  i 
editionis  tum  Genevenfis  °  tum  Parifienfis  p,  ;i 
etiam  in  viri  praeftantiffimi  Davidis  Blondelli  P  • 
legomenis  1  ad  Pfeudo-Ifidorum.  At  vero  i » 
pofteriora  intervalli  quod  diximus  tempora,  J 1 
feculum  undecimum,  ex  invalefcentibus  per  ■ 
vum  retro  actum  diverfiffimis  aliarum  gentii  1 
moribus  legibufque  evenit  proculdubio,  ut  eti;  1 
lex  illa  Romana  feu  Theodofiana  evanefcere  c<  - 
perit,  cSc  apud  alios,  utcunque  juris  ftudiofiffim  >, 
plane  negleclum  jacuerit.  Nam  advertendu , 
Burchardum  Wormatienfem  antiftitem,  qui  1) 
annum  ioso.floruit,  &  juris  pontificii  corpusa  - 
fecit,  non  folum  in  corpus  illud  e  Theodofian, 
qua  tali,  nihil  omnino  attuliffe,  verum  etiam  1 
lege  familiae  S.  Petri r  quam  condidit  ipfe,  dc  1- 
re  dotali,  haereditatibus,  contra&ibus,  judiciis  pi  - 
licis,  forenfibus  aliis,  inde  nihil  fumpfifle,  ic 
quid  ejufdem  ibi  imitatum  effe,  unde  vix  cred<  - 
dum  co  aevo,  ficut  ante,  adeo  frequentem  in  < :- 
cidente  Chriftiano  fuiffe  ejufdem  ufum. 


1  Antiq.  Collcflr.  3.  lib.  ».  tit.  i-  &  extr.  tit.  de  Judiciis  c.  novit.  13.  b  C.  1 1.  quaeft.  1.  c.  quicunque  3/. 

Alciat.  Parerg.  6.  cap.  o.&c.  d  Cap.  5-.  pag.  zi8.  edit.  Sirmondi  tom.  1.  *  Lib.  9.  tit.  24.  f  Tit.  ad  Lt 

Jul.  de  Adulteriis.  £  Cap.  9.  h  Opufc.  ;;.  Capit.  cap.  36.  pag.  3-17,  j$f,  780,  784,  796,  801.  in  tom.  1.  edit. 

mondi.  &  pag.  7 19.  tom.  1.  '  Tom.  2.  pag.   318,  &c.  Parif.  164^.  *  Part.  16.  tit.  de  Caufis  Laicorum  ht\& 

1  Lib.  4.  cap.  117,  128,  &c.  lib.  f.  cap.  13,  &c.  m  Tritemius  de  Scriptoribus  Ecclefiafticis,  Gefnerus,  Poflevin,  &c.  "  (jf 

2.  quaeft.  6.  cap.  22.  propter  fuperfluam,  &c.  °  1^93.  p  1  f8<S.  '  Cap.  1  2.  '  Burchardi  e 

>  j6o.  Coloniae  Agr. 


C  A 


o7 1 


Ad     F   L   E   T    A   M. 


1072 


C  A  P.     VI. 


aut    ctrctter  ufque    tn  prtorem  fecuh 

duodecimi  partem  feti  annum  1130. 
aut  circiter  effluxere,  in  regimine  oc- 
cidentis  publico  fuiffe  nullum,  licet  ab 


occidentc  parum  omnino  tunc  haberetur.     Flo- 

ruit  is  poft  Juftinianum  circa  annum  feptuagefi- 

mum.     Atqui  interca  Gregorio  primo  c  quidem 

citantur  &  Novellae  aliquot  Juftiniani,    &  leges 

Jttris  Jttfiinianei,    qua  talis,  ufum  per    nonnullae  ejufdem  Codicis,  id  cft,  paulo  ante  Ifi- 

r      1  „  „  ■X,/?;-,;™n  fp,j  mmn  eAn      dorum.     Et  feculis  ctiam  hujus  intervalli  fequen- 

fecula  quae  a  ftt  ttntano  jeu  anno  500.  .  •   ,-  .  M    , 

i.      ;•    tibus  apud  hieratici  gcneris  lcnptores  atque  cccle- 

fiafticos,  in  prctio  leges  Juftinianeas  aut  faltem 
earum  aliquas  fuifle  fingulari,  liquet.  Forfan  fane 
tam  Juftinianeae  lcges  quam  Theodofianae  intelli- 
guntur  nomine  Romanorum  legum  in  epiftola  illa 
f  r  anonymi  fupra  J  citata  ex  Bonifacii  Moguntini 
ecclefiajttcis  tam  boc  quam  IheodoJta-    epiftoliSj  quac  fub  annumDCCL.  confcriptae.    Et 

ttum  Jubinde  adhiberetur.  Joannes  papa  oftavus,  utinDecretoe  Ivonis  Car- 

I    Ejufdem  Jub  Lothario  Augufio  II.  feu     notenfis  legitur,  fub  annum  dccclxx.  confultus 

•                             .^     ^a..  nrr',Jev,tOVv,  '**,  a  Sineboldo  Narbonenfi  antiftite  in  fynodo  Tri- 

circa  annum  ino.  pei  ocaaentem  in-  -            .....        .  r      .  .   .   ' 

t//c«  ««/•«»//         ^       r  caffina  de  pnvilegns  ecclefiae  violans,  feu,  ut  vo- 

fiauratto.      Lt  de  Irnerto  qm  primus  cabant>  facrilcgio  (cui  iu  libro  legis  Gothicae  nul- 

ejufdem  tllumtnator  dtcius,  lucerna  ju-  la  praefcripta  erat  poena,  apud  Gallos  Hiipanofve ; 

ris    Sf  Gloffarum  autor  primus,   a  quo  nec  juxta  aliam  legem  ibi  erat  tunc  judicandum) 

f                 a        r         „     :J  ,ro„*,r  „aV,  Noftra,  inquit,  ferenitas  cttm  praefcriptis  epifco- 

Azonum,  Accurfiorum td  genus  rclt-  fA  ^   ^  ^  Roma„isf  J  h£MJJ  de 

quorum  deducttur  famtlta.  facrilegtis,  invenimus  tbi  a  Jttftiniano  imperatore 

II.  Sub  tdem  tempus  altarum  difctplina-    Ugem  compofitionis  facrilegii  conftitutam,  fcilicet 

rum  in   Chrtlitanifmi   occidente,    velut    in  quinque  libras  auri  optmi.    In  Codice  quidem 

ejus  habetur  illa  lex  f,  Arcadii  nempe  &  Honorii. 
Sed  mirum  interea  eft  feveriores  multo  quac  funt f 
apud  Juftinianum  in  facrilegos  leges  eos  praeteri- 
ifle,  nifi  ipfis  Digeftorum  libris  tunc  forte  care- 
rent.  Sed  vero  &  magis  mihi  mimm,  legcm 
hanc  e  Juftiniano  fic  tunc  in  occidente  allatam  ef- 
fe,  cum  eadem  ipfa  haberetur  h  in  Codice  Theo- 
dofiano,  qui  adeo  tunc  in  Italia,  Gallia,  Hifpaniis 


ab  tntermortuts,  refurreuto. 
V.  Quanam  fub  ratione   ita  receptum 

in  occidente  juris  Jufitnianei  ufus  ;  in 

Gallta,   Hifpania,    Ltifitania,    Italia, 

Germama,  altbi. 
V.  Undenam  evenerit,  adeo  ftbenter  tem- 


recept 


quod 

timi  attri,  pro  quinque,  qui  numcrus  erat  planc 

Juftinianeus.     Sed  corrigenda  eft  editio  Pannor- 

JA  M  vero  quod  ad  jus  Romanum  recenti-  miae  utraque  tum  Sebaftiani  Brantii  tum  Melchi- 
us  feu  Tuftinianeum  attinet,  qua  in  corpore  oris  a  Vofmediano,  &  quinque  fubftituendum, 
Tcilicet  Tuftinianeo  vifitur  atque  a  Theodofiano  il-  quod  etiam  conftat  ex  vetuftiffimo  &  perpulchro 
lo  veteri,  ut  perquam  diverfum  etiam  &  faepius     operis  illius  exemplari  bibiiothecae  ad  S.  Jacobi 


idverfum  difcriminatur  ;  per  intervallum  ab  ipfius 
natalibus  (qua  Juftinianeum  eft)  feu  Juftiniani  im- 
perio  aut  circiter,  feu  feculi  fexti  quafi  medio  (id 
eft,  fub  annum  560.)  ufque  in  feculi  duodecimi 
partem  priorem  feu  tempora  Lotharii  fecundi  Au- 
gufti  aut  circiter,  feu  per  annos  feptuaginta  fupra 
quingentos,  jus  illud  apud  occidentalcs  a  in  regi- 
mine  publico  ac  civili  extra  exarchatum  Raven- 
natem  feu  anguftias  illas  aliquot  orientalis  in  oc- 
cidente  imperii  reliquas  (quae  fub  annum  750 


regiae.  In  concilio  itcm  Parifienfi  k  tcmpore  Ludo- 
vici  pii  Augufti,  annis  aliquot  ante  Joannem  ofta- 
vum  habito,  feu  in  priori  feculi  noni  parte,  No- 
vella  Juftiniani  celeberrima  &  cumprimis  animad- 
vertenda  de  excommunicatione  affertur,  adjecto, 
qttam  probat  &fervat  eccl.fta.  Ejufdem  fub  id 
ipfum  tcmpus  eft  fequax  Hincmarus  Rhemcnfis 
antiftes,  eandem  ad  hunc  modum  Novellam  ex- 
primens  :  'Proponam,  inquit  l3  ttbi  legalem  fen- 
tentiam  Jufttntani  catholici  imperatoris,   quam 


prorfus  imperii  illius  effe  partes  etiam  defiere)  lo-    probat  &  fervat  ecclefta  catkoltca  ;  qua  conftitu- 
cum  plane  habuit  nullum.     Certe  etiam  fcripto-     tione  m  decrevit,  ut  nemo  eptfcopus,  nemo  pref 


ribus  occidentis  raro,  &  apud  paucos  eorum,  qui 
per  intervallum  illud  vetuftiores  funt,  quid  inde 
memoratur.  Ab  Ifidoro  jam  ante  citato,  ubi  de 
legum  agit  autoribus  b  &  corpus  Thcodofianum, 
uti  &  Gregorianum  &  Hermogenianum  memorat, 
praetermittitur  Juftinianeum,  veluti  cujus  ratio  in 


byter  excommunicet  altquem,  anteqnam  canfapro- 
betur,  fropter  quam  ecclefiajlici  canones  hoc  fieri 
jubent.  AlibiMtem  eNovellis  Juftinianeis,  qui- 
bus  debitae  obfervationis  reverentiam  fancla  ec- 
clefia  exhibet,  ut  ait  ille,  tcftimonia  affcrt.  Quin- 
etiam  eodem  in  feculo  de  Abbonc  patre  Odonis 


'  ■  Vide  Francifc.  BaMwin.  in  Prolegomenis  Jur.  Civilis.  Alciat.  Parer< 
c  Lib.  11.  epift.  5-4..  ad  Joannem  Derenforem,  vide  Cauf.  1 1 .  quaeir..  1 
tit.  de  Epifcopis  Sc  Cleric.  1.  13.  fi  venerabilis.  s  L.  - 

copis  1.  34.  '•  Lib.  2.  cap.  80.  tit.de  Sacrilegio. 

2+.  quaeft.  3.  c.  1.  '  Opufc.  ff.  cap.  29.  pag.  foo 

epift.  de  Presbyteris  Criminofis  §.  31.  pag.  799.  tom.  2 


Originurri   lib.   5-. 
.  08.  f  C 


f.  cap.    iy.  &  citata  ad  §.  hic  2. 
:.  38.  <»  Cap.  s-  $•  6.  '  Part. 

&  6.  D.  tit.  ad  legem  Juliam  pecuiatus.  L  C.  Theod.  tit.  de  Epil- 

t  Ivo  Decret.  part.  14.  cap.  21.  Paimorm.  lib.  f.  cap.  124.  Grat.  Caul. 
01  Novell.  123.  cap.  11.  S  lbidem  cap.  ji.  pag.  J87.  £c 

edit.  Sirmondi. 


VOL.   II. 


F  f  f  f  f  f  f 


abbat;s 


£073 


D 


ISSER.T/AT10 


I07. 


abbatis  Cluniacenfis  legitur,  eum  veterum  hiftori-  nianearum  legum  ratio  in  fori  ecclefiaftici  decifi< 
ds  &  Juftiniani  Novellam  memoriter  retinuiffe,  nibus  habebatur,  ut  etiam  ex  hieratici  generis  fu: 
qui,  ut  videtur,  illud  ut  jurifprudentiae  ftudiofiili-  geftione  in  ediclum  de  juramento  calumniae  in 
mUs  fecit.  Nam  fubjungitur  :  Si  quando  lis  quo-  peratorium  k  earum  pars  aliqua  nec  fine  Juftini. 
quomodo  inter  parentes  fiuffet  exorta,  tanta  in  ni  nomine  reciperetur,  quemadmodum  etiam  i 
eum  cenfurae  (inde)  excreverat  veritas,  ut  undi-  decretum  ea  de  re  Honorii '  fecundi.  Et  tam  i 
que  omnes  ad  eum  ob  diffiniendi  proficifcerentur  edifto  quam  decreto  illo  Martiani  Augufti  fanfti 
gratiam.  Ita  Joannes  monachus  Cluniacenfis  *  adhibetur  (in  editis  male  Marci  legitur)  velut 
in  Odonis  vita,  ejus  nimirum  difcipulus.  Et  fub  Codice  m  Juftiniani.  Nam  in  Novellis  Marti; 
finem  hujus  intervalli  Ivo  ille  Carnotenfis,  qui  fub 
annum  MC.  floruit  de  Novellis  Juftinianeis  loqui- 
tur,  ut  de  legibus  Quas  b  catholici  reges  compo- 
fuerunt,  &  ex  autoritate  Romande  ecclefiae  ca- 
tholicis  populis  fervandas  tradidetunt,  &  quas  c 
commendat  &  fervat  Romana  ecclefia,  &  fingu- 
laria  inde  fumit  in  rem  quam  traftat.  Certe  & 
Ivo  ille  aliique  aliquot  unde  fua  deprompfit,  Gra- 
tianus  non  folum  e  Novellis,   fed  etiam  ex  reli- 


cum  Theodofiano  conjunctis  non  habetur.  Dc 
autem  feufub  medium  fcilicet  feculi  duodeni  aii 
paulo  ante  feu  fub  annum  mcxxx.  aut  circite 
viri  dofti  Pande&as  aliafque  corporis  illius  parti 
publice,  ut  fcilicet  civilis  doftrinae  quantivis  pn 
tii  thefaurum,  Bononiae  explicatum  ierunt.  Hc 
rum  primus  Pepo  habetur,  fed  nominis  obfcu 
neque  ex  autoritate  publica  interpres.  Prim; 
igitur   hac  in  re  tulit  paulo  poft  fed  coaetanei 


quis  corporis  Juftinianei  partibus,   Inftitutionibus  Irnerius,  Yrnerius  item  &  Wernerius  diftus,  Glo 

fcilicet,  Digeftis,  Codice,   non  pauca  hoc  in  in-  farum  autor  primus.     Odofredus  n  -,  dominus  L, 

tervallo  habent.     De  Ivone  res  manifefta  eft,  tum  nerius  fuit,  inquit,  apudnos  lucerna  juris,  id  ej 

ex  Decreto  d  tum  Pannormia  e  &  epiftolis  f  ejus.  primus  qui  docuit  in  civitate  ifia  (  fcilicet  Bonc 

Apud  Gratianum  etiam  velut  ex  priftino  fibi  ufu  niae.)  Namprimo  coepit  ftudium  effe  in  civitai 

obviaefuntg  e  corpore  Juftinianeo  leges.     Atque  ifta  in  artibus  ;  &  cum  ftudium  effet  defiruElu; 

hi  fane  aliique,   jdem  per  intervallum,  interdum  Romae,  libri  legales  fuerunt  deportati  ad  civitt 

celato  nomine  Juftinianei  corporis  ex  eodem,  uti  tem  Ravennae,&  de  Ravenna  ad  civitatem  ifiar. 

etiam  ex  Theodofiano,  leges  quafi  vim  habentes  Ghtidamdom.Tepo  coepit  autoritate  fua  legere  inl 

proferunt.     Adeoque  apud  ecclefiafticos  tam  The-  gibus.  Tamen  quicquidfuerit  de  fcientia  fua,nullii 

odofianae  quam  Juftinianeae,  licet  invicem  faepius  nomtnis  fuit.     Sed  dominus  Tmerius  dum  docer, 


adverfarentur,  parili  tunc  in  ufu  quoties  canoni- 
bus  neutiquam  refragarentur.  Adeoque  fatyram 
legum  mirandam  ex  duplici  hoc  genere  &  cano- 
nico  feu  pontificio  ad  laicos  pro  re  nata  ac  more 
fuo  fuumque  in  commodum  faliendos,  intrican- 
dos,  emungendofque  compofuere,     At  veto  in  re- 


in  artibus  in  civitate  ifta,  cum  fuerunt  deporta 
libri  legales,  coepit  per  fe  ftudere  in  libris  noftr, 
&  ftudendo  cocpit  docere  in  legibus.  Et  ipfe  fi 
it  maximi  nominis,  &  fuit  primus  illuminati 
fcientiae  noftrae,  &  quia  primus  fuit  qui  fec. 
Gloffas  in  libris  noftris,  vocamus  eum  lucerna; 


<nmine  civili  feu  publico  locum  habuifle  feculis   juris.     Et  jurifprudentiam  illam  Conftantinopo); 
in  illis  jura  corporis  Juftinianei,  quatalis,  nullibi    ubi  tunc  ftudia  ejufdem  florebant,  didicifle  dic 


competitur. 

II.  Haud  parum  autem  inclinante,  fub  inter- 
valli  hujus  tempora  pofteriora,  Codicis  Theodo- 
fiani  in  occidente  autoritate  ac  ufu,  qui  tam  diu 
ibi,  ut  oftenfum  eft,  quatenus  permiferint  genti- 
um  fingularum  mores  legefque  aliae,  variatim  ob- 


tur  °  hic  Irnerius,  qui  etiam  magifter  erat  in  ar 
tibus  Bononiae  antequam  doceret  in  legibus,  quo. 
fcribit  idem  Odofredus  p  .  Adeo  autem  paul 
poft  Lothario  fecundo  Augufto  academica  illa  ]i. 
ris  Juftinianei  inftauratio  Bononienfis  placuit,  t; 
ex  unojure  civili  Romano  (  Juftinianeo  fcilicet  1 


tinuerat,  copiofius  illud  Juftiniani  corpus  in  ftudia     quod  jam  in  priftinum  Theodofiani  locum  hau, 


a  curiofioribus  adhibitum,  quod  fcimus  maxime 
ex  Ivone  Carnotenfi  &  Anfelmo  Lucenfi,  fubinde 
in  notis  ad  Gratianum  editionis  Gregorianae  cita- 
to.  Anfelmus  hic  fub  annum  mlxxx.  floruit. 
Cui  Ivo  coaevus,  qui  anno  mxcii.  creatus  eft 
epifcopus  Carnotenfis  h  ex  praepofito  S.  Quin- 
tini   Belvacenfis,    qua  fruebatur   dignitate   anno 


aliter  ferme  fucceflit,  atque  philofophia  AriftoK; 
lica  olim  in  Platonicae  locum)  pofthac  judiciaf 
eri  lege  is  fanxerit ;  quod  conftantem  docJorui 
hominum  in  monimentis  effe  famam,  ait  Carolu 
Sigonius  <J.  Atque  ante  hoc  tempus,  fcribit  ilk 
Italici  certe  alii  Longobardica,  alii  Salica,  aln 
Romana  lege  utebantur  (id  eft,  Theodofiana.)  L 


mlxxviii.  quod  itidem  ex  Sigeberto,  Tritemio    pofierum  autem  omnes  uni  juri  unique  legi,  relt 

quis  abrogatis,  nempe  Romanae  (id  eft,  Juftinia 
neae)  obtemperarunt  ;  jufque  civile  publicis  Ita 
liae  in  gymnafiis  majore  celebrari  fiudio  &  dih 
gentiori  coli  opera  coeptum.  Faftum  eft  auten 
hoc  fub  annum  mcxxxvii.  fcu  haud  ita  diu  pofl 
quam  in  bello  a  Lothario  contra  Rogerium  Noi 
mannum  gefto,  capta  Amalphi  urbe,  repettaefun 
in  ejufdem  fpoliis  Pandeftae  illae  vetuftatis  auto 
ritatifque  prae  aliis  eximiae,  quas  Pifanas  &  litc 


aliifque  cognofcitur.  Migravit  autem  is  e  vita 
anno  mcxvii.  ut  exprefllm  Rogerius  Wendove- 
rius  &  Matthaei  Parifius  &  Weftmonafterienfis. 
Alii !  mortem  ejus  annis  aliquot  priorem  aut  fa- 
ciunt  aut  efle  fufpicantur.  Sed  de  anno  ipfo  cer- 
tiflimum  eft ;  quod  etiam  expreflim  firmatur  ab 
Roberto  de  Torrineio  in  Chronico  MS.  feu  Si- 
geberti  continuationc.  Atqueetiam  fub  Henrico 
quinto  Augufto  feu  circa  annum  mcxx.  adeojufti- 


3  In  Bibliothec.  Cluniac.  pag.  i$\  b  Ivo  CarnotenQs  epift.  142.  «  Idem  epift.  1S0.  *  Part.  16.  tit.  de  Caui 

Laic.  paffim.  e  In  Prologo  cap.  33.   8c  lib.   2.  146,  160.  lib.  3.  cap.   166.  lib.  f.  qip.  if,  45-,  Scc.  f  Epift.  99,  ui,  &i 

E  Cauf.  2.  quaeft.  6.  c.  28,  29,  Sc  30.  Caui^  10.  quaeft.  2.  c.  2,  &c.  h  Ivo  epift.  1.  '  Videlis  Teftimon.  vett.  prai 

fix.  epiftolis  ejus  2c  Baron.  tom.  12.  anno  MCXIV.  Calvif  1 16,  &c.  k  Vide  Leg.  Longobard.  lib.  2.  tit.  47.  1.  n.  Antiq.  Collefl-, 

lib.  1.  tit.  34.  8c  Anton.  Auguftin.  ibid.  '  Extr.  tit.  de  Jur.  Calumniae  cap.  1 .  Append.  ad  Conci'.  Lateran.   3.  part.  23.  cap.  1 

™  L.  iy.  C.  tit.  de  Epifcopis  8c  Clericis.  n   Ad  1.  Jus  Civile  eft  D.  tit.  de  Inftit.  8c  Jure.  ■>  Innoc.  Cironius  Obfervi 

Juris  Canonic.  iib. y.  cap.  5.  p  Jul.  ult.  C.  tit.  de  in  integrum  reftit.  *  De  Regno  Ita'ae  lib.  1 1.  8c  vide  eum  lib.  7 

m  Ottone  Magno. 

ran, 


io7S 


Ad    F  L    E  T  A  M. 


1076 


•am  Tifanam3-  olim  (co  quod  illuc  eas  tranftu- 
crat  Lotharius)  dixere  jurifconfulti,  ut  nunc  Fio- 
•entinas,  quia  Florentiae  in  bibliothcca  Mcdicaea 
/elut  cimelium  ingens,  aflervantur.  Aliae  partes 
:orporis  Juftinianei  Ravennae  etiam  fub  id  tcm- 
)us  e  fitu  erutae,  ut  ex  Odofredo  jam  citato 
iiquet.  Atque  tunc  florefcere  cocperunt  in  Italia 
maxime  juris  Cacfarei  ftudia.  Alibi  autem  Si- 
^onius,  i^Anno  inquit  mcii.  Irnerins  philofophm 
Bononiae  docens,  Matildis  rogatu,  TandeEias 
'nterpretari  coepit  &  primus  glojfas  in  eas  fcrtp- 
it.  Ita  fcilicet  ilie  in  argumento  hiftoriae  Bo- 
lonienfis.  Etiam  &  adjicitur  ad  finem  Conradi 
.bbatis  Urfpergenfis,  de  Matilda  tantundem,  id 
ft,  Matilda  comitifla  celeberrima  illa,  rllia  Bo- 
\ifacii  Tuiciae  ducis.  Sed  vero  ufque  in  annum 
,icxc.  aut   circiter  vixit  Irneriusb,   adeoque  ob 


Tantundem,  quantum  ad  Juftiniani  nominis 
ufum  ejufmodi,  Hadrianus  quartus  papan  ad 
epifcopos  Germaniae.  Atque  paulo  poft  Montc 
Pefiulano  in  Galliis,  in  Hifpaniis,  etiam  alibi  pro- 
pagata  jutis  Juftinianei  ftudia  ufus  idque  in  re- 
gimine  publico. 

III.  Eodem  in  aevo,  aut  circa  idem  ipfum 
tempus,  ut  jurifprudentiae  Juftinianeae  qualem 
diximus,  inftauratio  eximia  fadta  eft,  ita  ctiam 
(quod  obfervatu  non  indignum)  &  pontificke 
&  difciplinarum  reliquarum  per  occidentalem 
Europam.  Neglectae  enim  nimis  &  ignoratae 
diu  jacuerant  extra  Arabum  Africanorum0  & 
conterminorum  Hifpanienfium  gymnafia,  per  oc- 
cidentem  artes  omnimodae  &  fcientiae  liberales; 
ctiam  ipfa  dialedica,  quae  fcientiarum  &  modus 
eft   &  gubernator,   vclut  ars  cujus  dogmata  fo- 


etatem  haud   ita  commode  fieri   poteft,    ut  is    phifmata  ejfent  &  quafifacrae  lefiioni  contraria 


nno  mcii.  hoc  faceret  rogatu  Matildac,  quae 
tiam  mortuac  eft  anno  mcxv.  feu  compluribus 
nnis  antequam  Irnerium  Bononiae  legifle  ple- 
amque  recipitur  ;  id  eft,  fub  HenricoquintoAu- 
ufto  &  circa  decennium  ante  Lotharii  initia. 
Jeque  fane  id  de  Irnerio  &  Matilda  ad  Urfper- 
enfis  calcem  repertum  ab  ipfo  autore,  fed  ab 
lio  quopiam  temere  afluturn  exiftimo.  Nam 
ite  in  Chronici  corpore  habet  ille,  quod  debuit 
e  inftauratione  juris  Caeiarei  jam  difti  fub  Lo- 
lario.  Et  nefcio  unde  in  calce  adjicitur,  Gra- 
anumtuncfcrip(tfle(quodattinet  adannum  mcl. 
it  Frederici  primi  tempora)  &  tunc  eifdem  quo- 
,  w  temporibus  dominus  IVernerius  libros  legum, 


in  plane  execrandisp  habebatur,  ipfaque  theo- 
logia  inde  quafi  illotis  nimium  tradtabatur  ma- 
nibus.  Nunc  autem  fub  hujus,  id  eft,  duode- 
cimi  feculi  medium,  ficut  ex  Arabum  qualibuf- 
cunque  vetetum  Graecorum  verfionibus  interpre- 
tamentifque  philofophia  prima,  naturalis,  mo- 
ralis,  logica,  medicina,  mathematica,  quae  ut 
fydera  nubibus  obfufcata  tam  diu  delitueranr, 
refulgere  quafi  fimul  coeperunt,  ita  etiam  jura 
pontificia  &  theologia  ipfa  -,  quod  fcimus  ex 
Gratiani  decreto  &  Petri  Lombardi  Sententiis 
quae  inftaurationi  quam  diximus  coaetanea.  Et 
de  theologia  hic  animadvertendum  illud  de 
Roberto  Pulleinio  Oxonienfi,    mcxxxiii.    Ma- 


d  dudiim  neglecti  fuerant,  nec  quifnam  in  eis    gijier  Robertus  Tullein  (ita   Thomas  Wikius  9 


•tduerat,   ad  petitionem  Matildae  comitijfae  re 

>vavit  &  fecundum  quod  olim  a  divae  recor 

itionis  imperatore  Jujiiniano  compilati  fuerant, 

I  ucisforte  verbis  alicubi  interpofitis,  &c.     Quae 

ae  male  invicem  conjunfta  chronographo.     Flo- 

■    it  autem  Urfpergenfis  fub  annum  mccxxx.    Sed 

:  '  ro  fi  de    juris  Juftinianei,     qualem    diximus, 

ftauratione  in  occidente  plura  velis,  praeter  jam 

i  emoratos ,    confulantur    Tiberius    Decianus  d , 

.  iancifcus  Baldwinuse,  Valentinus  Forfterusf,  Jo- 

'..  ;nes  Fichardus8,  Guidus  Pancirollush  (qui  trini 

tfteriores  vitas  jurifconfultorum  edam  poft  fic 

i  ilauratum  jus  Juftinianeum  confcribunt)   Wolf- 

'gngusFreymonius',  Paulus  Merula  k,  Innocentius 

i  (ronius1,    alii   etiam  ab  his  citati.     Sub  idem 

:  £tem  tempus  inde  in  tabulis  imperii  Romani 

li  Germanici  publicis,  Juftiniani  nomenm,   ve- 

..  li  deceflbris,   cui  ut  primario  fucceflbres  effent 

i,  i  j;  a  Augufti,  occurrit.     Unde  etiam  eam  in  rem 

<;.  n«ice   fenatores  Romani   ad   Lotharium    jam 

ijl  citum: 

;  j  vv  valeat,  quicquid  cupit,  obtineat,fuper  hofles 
1  ferium  teneat,  Romaefedeat,  regat  orbem 
:  2  inceps  terrarum  ceufecit  Justinianus, 
Bt  (faris  accipiat  Caefar,  &c. 


canonicus  Ofneienfis)  Scripturas  divinas  quae  in 
K^dnglia  obfoluerant  apud  Oxonium  legere  coepit. 
Et  poflea  cum  ex  doctrina  ejus  ecclejia  tam 
i_Anghcana  quamGallicana plurimum profecijfet, 
a  Tapa  Lucio  fecundo  (id  eft,  fub  annum  mcxlv.) 
vocatus  &  in  cancellarium  fan£iae  Romanae  ec- 
clefiae  promotus  eft.  Atque  ita  fane  eodem  fere 
tempore  difciplinarum  omnium  fimul  ab  inter- 
mortuis  refurreclio  feu  reftitutio  habita.  Et  quae 
fub  Lotharii  tempora  ita  coepta  funt,  fub  Con- 
rado  &  Frederico  primo  Caefaribus  haud  parum 
funt  au£ta. 

IV.  Quod  vero  ad  jus  Romanum  vetuftius  feu 
Juftinianeum  in  imperio  Caefariano  fic  inftauratum 
attinet;  id  non  ita  capiendum  eft  quafi  penitus 
ac  revera  abrogatis  (quo  vocabulo  utitur  Sigo- 
nius)  reliquis,  quae  ante  obtinuerant  juribus,  pu- 
rum  illud  quod  Juftinianeum  eft  ita  fucceffiflet, 
ut  aliud  nullum  vim  dein  retineret,  aut,  ut  xn. 
tabularum  jus  olim  Athenis  Romam  allatum, 
vigorem  per  fe  indueret;  fed  ita  jam  receptum 
fuifle  juris  Juftinianei  ufum,  ut  quoties  aut  in- 
terpretandi  jura  five  vetera  five  nova  five  ratio 
five  analogia  defideraretur,  aut  mos  aut  lex  ex- 
preffior  non  reperiretur,  ad  jus  illudjuftinianeum 
tum  veluti  rationis  juridicae  promptuarium  opti- 
mum  ac  ditiffimum,  tum  ut  quod  legem  in  non- 

^ngel.  Politian.  Epift.lib.  10.  Marquardo  Breifacio.  &  mox  citati.  b  Jo.  Fichardus  in  vitis  Jurifconf  Guidus  Pancirollus  de  Claris  legg. 

;  «  pret.lib.i.  cap.i3,8cc.  '  Sigon-  de  regno  Italiae  lib.  10.  d  Apologia  adverfus  Alciat.de  Jurifconfult.refp.  cap.  8.  §.6,  &c. 

CJ  irolegomenis  de  jure  Civili.  f  InHiftoriaJurisCivilis.  £DevitisJurifconfultorum.  b De Ckris  legum  interp.lib.2. 

"j.&ij.  'InSymphoniaJuris.  k  Cofmograph.  part.  i.lib,  ^.cap.ij.  'Obfervat.  Juris  Canonicilib.  j-.cap.  f. 

;"'  ldaft.Conftit. Imperial.tom.  i.pag.  261.  °lbid.pag.  226.  «Videjo.  Sarisbur. in  Metalogico lib. 4.  cap.6,  &c.  pPetrus 

. ..  At  tardusepift.4. 8cvide  Jo.Sarisbur.  Metalogic.  lib.4.  cap.  24,  &  2f •  qMS.in  Bibliothec. Cottoniana.    De  eovidepluiainhancremex 

.Bc  ™  Burienfi  &  Lelando,  apud  Jo.  Balaeum  Cent.  i.  lcript.  80.  8c  Jo.  Pitfeum  aet.  12.  fcript.  203.  atqueex  J.RofloapudBrian.Twinumin 

,-  ^1  i.Oxonienfib.  pag.  108. 

dum 


io77 


D 


ISSERTA.TIO 


io78i. 


dum  definitis  ex  ratione  feu  analogia  commode 
fuppleret,    eflet   recurrendum.     Certe  ita  ferme 
Rhodiam  recepere  veteres  Romani  legem  in  rebus 
nauticis,   ut    etiam   apud  nos  &  gentes  vicinas 
legesrecipiuntur  Oleronianae;  cum  interim  nechae 
nec  illae  ex   autoritate  fui,   qua  primo  conditae 
funt,  vim  fic  obtinuerint.     Atque  ut  academiae 
demum  non  paucae  aliae  per  Europam  occiden- 
talem  hac  in  re,  quoad  ftudiorum  inftitutionem, 
Bononienfem,  ita  ctiam  regna  alia  &  refpublicae 
imperium  Caefarianum  quoad  ufum  juris  ejufdem 
aliquem  imitatae  funt;   retentis  femper  ac  ubi- 
que  moribus  alias  avitis  legibufque  fibi,   pro  va- 
ria  regiminis   cujufque   formula,    ante   conditis, 
novafque  condendi  tum  libertate  tum  ufu.     Ne- 
que  ullibi  pro  fimplici  juris  norma  in  occidente 
inde  ufurpatum  eft  jus  illud  Caefareum,  fed  cum 
temperamentis  quae  jam   diximus ;    quod  cuique 
manifeftum   fit,    tum    ex  morum  variorum    ac 
fandionum  quibus  utuntur  Galii,   Hifpani,   Bo- 
hemi,  Hungari,  Poloni,  Siculi,  Belgae,  Italiae  ac 
Germaniae  refpublicae  variae  aliaeque,  volumini- 
bus  perplurimis,  tum  ex  decifionibus  eorum  innu- 
meris  atque  ad  ea  commentariis  quae  paffim  pro- 
ftant.     Quinetiam  cum  Juftinianeis  in  eodem  ipfo 
corpore   conjungi  folitae  leges  feu  mores  feuda- 
les,  qui  Longobardici  funt,   eodem  etiam  in  aevo 
a   Gerardo   Nigro  ac  Oberto  de  Orto  confuli- 
bus  Mediolanenfibus  congefti,  uti  item  Caefarum 
recentiorum  aliquot  fancliones,  quae  etiam  extra 
imperii  Caefarei  limites  non  raro  pariter  qua  ra- 
tionem  habent,  recipiuntur.     Exemplum  eft  egre- 
gium  juris  Caefarei  modo  quo   diximus  recipi- 
endi  in  Lufitanicaa  illa  ea  de    re  conftitutione. 
Si  res  eveniat  forenfis  de  qua  leges  morefve  regni 
nihil  ftatuant  (nec  aliter)  ftndo  materia  que  nom 
tragua  peccado,  mandamos  que  feia  julgado  po 
las  leis  imperiaes  pofto  que  es  facros  canones  de- 
terminem  o  contrario:    as   quas   leis  imperiaes 
mandamos  foomente  guardar  po  la  boa  razam 
em  que  fam  fundadas,    rebus  fcilicet  in  civilibus 
tunc   ex    jure  judicandum  Caefareo,   nifi  adver- 
fentur  canones  facri.     Neque   fane   aliter  apud 
alias  occidentis  gentes,     quae  jus  illud  recepere, 
fe  res  nunc  habuit.     Quod  ad  Hifpanos  in  hanc 
rem  attiner,  confulas  Gregorium  Lopezb  in  Par- 
titas,    &  Alphonfum  de  Azevedo  in  Conftituti- 
ones  regias c.     Qiiod  ad  Gallos ;    Nos  Galli,  in- 
quit  Choppinusd,  de  ^uiritium  jure  ita  cenfe- 
mus,  eo  fcilicet  uti  nos,  quatenus  ei  lex  Gallica 
7ion  refragetur.     Ita  Bodinuse,  Guilielmus  Ran- 
chinusf,    RebuffusB,   Carolus  a  Grafialiish,    alii 
fatis  obvii.     Etiam  interdiftum  poftmodum  juris 
Caefarei   omnimodum   in   academia   Parifienfi', 
locifve  vicinis  ftudium,  uti  &  omnimoda  ejufdem 
in  foro  citatio  in  Gallia  alibique  k.     De  ipfo  item 
imperio  feu  Germania  ac  Italia  res  fatis  aperta 
eft;    aliis   quampluribus   legibus  moribufque    in 
judiciis  ibi  efie  neceflario  utendum      De  juris  tum 
Longobardici  tum  Francorum  in  regno  Neapoli- 


tano  Siculoque,  praeter  Romanum,  poft  inftau- 
ratum  fic   in  occidente  jus  Juftinianeum,     ufii 
vifendi  Andraeas   de   Ifernia  ',  Carolus  Tapia m 
Andraeas  Molfefius n,  Marius  Muta  °  praetcr  Bar- 
tolumP,   atque  ad   eum  Julii  Feretti  additiones 
aureas.     Atque  in   hanc  rem,  praeter  decifiones' 
innumeras,  in  quibus  alia  praeter  Juftinianea  jura, 
faepenumero  adhibentur,   conftitutionum   in  irn.l 
perio  Germanico  tum  veterum  tum  recentioruni: 
morumque  a  Juftinianeis  perquam  ibi  diflbnorumi 
colle&iones  obviae  funt  confulendae^     inprimisi 
illa  Melchioris  Goldafti,    cum  ejufdem  ad   eam. 
Prolegomenis.     Et  populi  in  imperio,  regna,  ur- 
bes  fingulares  fuarum  habent  copiam  frequenterr 
atque  proftantem.     Vide   item  hac  de  re  Fran- 
cifcum  Suarezium  in  libris  de  legibus^.     Et  ta, 
metfi  etiam    in  Scotia  ufus  fit  juris  hujus  Cae- 
farei  tam   forenfis    quam   academica,    is  nihilo 
minus  haud  alius   eft   quam   ut    juris    extrane 
rationem  in  fe  optimam  difputantibus  fuggerentis' 
non  autoritatem,   qua  talis,   omnino  obtinentisi 
Nam  expreffim  ibi  fan&ionibus  cavetur1   parlia 
mentariis,   non  alias  illic  leges  autoritatem  ha 
bere,   praeter  eas  quae  funt  regni  &  commune 
regni.     Sed  de  his  fatis  fuperque. 

V.   Videtur  autem  eo  libentius  atque  gratioi 
animo    recepifle  per  occidentcm   principes    tc 
Chriftianos  populofque  juris  Caefarei  ita  refufci 
tati  qualemcunque  ufum,  quo  inftantius  fub  ider 
ipfum  tempus  eos  urgeret  Innocentius  papa  fi 
cundus,  idque  in  manifeftum  &  perquam  odic 
fum  civilis  regiminis  difpendium,  ut  decreta  por 
tificia  ab   eo  colle&a  veluti  juris  juxta  quod  v 
veretur  corpus,  paffim  reciperent.     Ordericus  V 
talis  monachus '  de  concilio  generali  a  papa  ill 
Romae  habito,  &  de  eis  qui  illuc  confluxeran 
verba  faciens,  Multa  eis,  inquit,  papa  de  prifc. 
codicibus  propalavit,  infignemquefacrorum  decr, 
torum  textum  congeffit.     Sed  nimis  abundans  pt 
univerfum  orbem  nequitia  terrigenarum  corda  co>. 
tra  ecclefiaftica  fcita  obduravit  (ita  impudentii 
blaterare  folent  facerdotes,  ambitione  turgentior 
in  eos  qui  artibus  quibus  ad  eludendos  emungei 
dofque  principes  ac  populos  nefariis  utuntur,  hc 
nefte  ac  pie  refragantur)  unde  remeantibus  adfi 
magiftris  apoftolica  decreta  pajjim  per  regna  c 
vulgata  funt.     Sed  nihil,  ut  manifefte  patet,  ok 
prejfis  &  opsm  defiderantibm  profuerunt,   q% 
niam  a  principibus  &  optimatibus  regnorum  cu 
fubjeflis  plebibus  parvi  penfafunt.    Certe  ide 
ipfum  forfan  eft  decretorum  hic  corpus,  quod  ft.) 
tim  poftea  ab  Eugenio  fecundo  confirmatum, 
Gratiani  nomine  editum,  pars  eft  prior  notiflin 
corporis  juris  canonici.     Simulac  enimBononi: 
legendum  voluere  imperatores  jus  Caefareum,  ad- 
oque  fingularem  haberi  in  academia  ejufdem  i- 
cultatem,    pontifex  ille  Eugcnius  tantundem  <: 
jure  pontificio  in  corpore  Gratianeoc    conten' 
etiam  fieri  jufiit.     Illud  autem  Innocentii  pap: 
fpeftat  ad   annum   mcxxxix.      Verebatur  pm 


"Ordinaiones  olibroi.  tit.j'.  bGl.adl.6.tit.4.Partit.  j.  «Tit.  i.libriiecundi.  8cvide01drad.  Confil.  69 

nioFranciaelib.z.tit.  if.§.f.  cDc  Repub.lib.  i.cap.  8.  fGuil.RanchimusVar.lecl:.  lib.  i.cap.  3. 

tit.de Conftit.inproemiogl-j-.  num.20.  '•  RegaliumFranciaelib.i.jurei.8c  n.addeExtr. tit.de Privilcgiiscap.iS.  Super  Specula,  C(j- 

pilat.  f.  lib.  f.  tit.  ii.  cap.  3.  atqueibilnnoccntium  Cironium  uti  etiam Obfervat.  Juris  Canonici  lib.  f.  cap.  $-.  'Extr.  tit.  de  Privilejt 


dDeDo,j- 
cTom.  i.Cort-'- 


cap.  *8.  k  Vide  Paridem  de Putcro  Tract.  de  Syndicatu  verb. Teftis §.  Eui  femel  num.  9. &  Minfing.  Ccnt.  j-.Obftrvat.  88, 

iuct. Ncapolit.part.  fi.quaeft.8.  num.  103,  &c         m In left. Peregrina.  "ln  Jura Regni Neapolit.Tib.  1 .  tit.  ij.g.Juftitiam. 

pit. RegniSciliciaetom.  i.cap.  33.num.203,  8cc.  pDcdirrerent.Juris  Civilis&Longobardorum.  *  Lib.  3.  cap.8. 

Jac.  i.cap.48.  ScParl.6.  Jac.4..  cap.79.  f  Hift. Ecclefiaftic.  lib.  13.  pag.919.  JCronic.Cronicatum. 


Inqi- 
-■Ini- 
Par|. 


Pf 


>79 


Ad    F    L    E    T    A    M. 


1080 


jja  ne  invalefcerent  nimis  jura  pcr  fe  Caefarea, 
i  tunc  reflorefcere  in  occidente  incipientia. 
J;o  decrcta  verfutius  obtrufit  pontificia,  quae 
r  te,  pro  gentium  populorumque  moribus  variis, 
I  ud  ita  ut  poftea  uniformia  habita.  Haec  au- 
1  n  ne  in  academicoram  ftudiis,  adeoque  inde 
I  regimine  publico  nimis  praevalerent,  ut  fub- 
I  ium  fibi  adverfus  aftutias  pontificias,  principes 
;  refpublicae  pleraeque  occidentis  jus  item  Cae- 
i  eum  foveri  volebant  atque  in  ptetio  haberi. 
.:que  poftmodum  ut  pontiticii  jus  hoc,  ubi  ca- 
:>nes  fui  non  adverfarentur,  publice  admittia 
■  'luere,  ita  fane  principes  ac  relpublicae  canones 
.  inceps  admittere  foliti  funt,  quoties  nec  Cae- 

:eo,   qua  receptum  eft,    nec  moribus  legibufve 

.triis  refragaretur. 

C  A  P.     VII. 

Ufnm  juris  Caefarei,  five  Theodofiani 
fve  Jujimtanet,  in  Britanma  nofira, 
a  fine  imperit  hic  Romani,  ufque  tem- 
pus  ante  dtBum  infiauratt  Jufimianei 
tn  occ/dente,  feu  per  annos  amphus 
fepttngentos,  publico  in  regtmme  juijfe 
mtllum.  Allatae  in  Angham  leges 
Caefareae  fub  ipfum  tempus,  quo  ea- 
rum  in  Bononta  fiudta  infiaurata,  feu 
fub  annum  mcxl. 

[.  Tefiimomum  de  allato  m  Angham  fub 

,  id  tempus  jure  feu    Codice    Theodo- 

ftano. 

II.  De  Jufiinianeo  jure  in  Angliam  fub 
idem  tempus  allato,  atque  tum  eximiis 
interpretatiombus  tllujlrato,  tum  in 
compendium  redablo  hic  ab  jurifconful- 
to  praecellenti,  Rogerio  magifiro  Va- 
cario,  gente  Longobardo,  monacho  Be- 
nedtBtno,  priore  8f  demum  abbate 
Beccenfi  in  Normannia  feptimo,  qui 
primus  ejufdem  hic  praelecior  extitit 
doBiffimus.  EdiBum,  tn  eum  ac  jus 
illud,  Stepham  regis.  Schola  difcipli- 
narum  illufiris  tunc  coenobium  Bec- 
cenfe. 

V.  In  annaiibus  &  hifioricis  nofiris  ea 
de  re  omnmo  filetur.  RogeriiVacarii, 
primi  apud  nos  juris  Jufiinianei  prae- 
leBoris,  qualis  apud  jurifconfultos  ali- 
bique  mentio.  Placentino  is  perquam 
invifus.  In  archiepifcopum  Cantuari- 
enfem  poft  Thomae  Becketi  obitum  elec- 
•  tus  confirmatufque,  ut  confentiret  ipfe 
induci  omnino  neqmbat. 


V.  ConjeBura  feu  potius  fufpicio  de  Va- 
carii,  illo  infeculo,  nomine. 

VI-  Undenam  illud  Stephani  regis  edic- 
tum  ;  quod  ctto  aut  revocatum  efi,  aut 
evanutt.  InterdtBum  fub  id  tempus 
ponttficium  &  fynodtcum,  ne  leges  ci- 
viles  feu  Caefareas  extra  coenobia  fua 
praelegerent  monachi. 

VII.  De  Angltcanis  jurifconfuhis  eo  in 
feculo  6f  praecedentibus. 

AD  modum  fupra  breviter  oftenfum,  fe  ha- 
buit  jus  Caefareum,  tum  Theodofianum 
feu  vetuftius,  tum  Juftinianeum  feu  recentius,  in 
feculis  quae  a  fine  Romani  in  Britannia  imperii 
excurrunt  in  duodecimi,  ut  dictum  eft,  medium 
feu  partes  priores  ;  per  eas  inquam  occidentis 
partes,  quas  infederunt  Gothi  illi,  Longobardi, 
alii,  quibus  jus  illud  Theodofianum,  ut  narravi- 
mus,  diverfimode  eft  receptum.  Summa  eft  au- 
tem,  Juftinianei  extra  mufaea  aut  fcriptorum  can- 
cellos  atque  pontificiorum  decreta  actionefque, 
ufum  per  illud  intervallum  fuifle  in  occidente 
( exarchatus  anguftias  femper  excipias )  nullum, 
adeoque  nec  in  Britannia  feu  Anglia  noftra,  quae 
nec  Theodofiano  omnino  per  intervallum  illud, 
iicut  aliae  gentes,  ufus  eft.  Etenim  cum  fub  fi- 
nem  Romani  hic  imperii  Anglofaxones  huc  ad- 
venerant,  &  regna  inter  fe,  ut  notiffimum  eft  ex 
hiftoriis  noftris,  diftribuerant,  nec,  ut  gentes  illae 
feptentrionales  reliquae  auftraliora  Europae  inva- 
dentes,  corpus  juris  Caefarei  Theodofianum,  ut- 
pote  nondum  aut  vix  natum  nedum  in  Britan- 
niam  tunc  allatum,  aliudve  quid  ejufmodi  rece- 
perant,  fuis  tantummodo  quos  fecum  e  Germania 
attulerant  moribus,  ufi  funt.  Atque  ut  apud  Go- 
thos  aliofque,  qui  Italiam,  Gallias,  Hifpanias  in- 
federanr,  lex  erat  Gothica,  Longobardica,  Salica, 
aliis  ejufmodi  nominibus  infignita,  ita  etiam  apud 
Anglolaxones  noftros  habebatur  Mercioram  lex, 
Oftrofaxonum  lex,  &  poftmodum  Danorum  lex 
variatim  recepta,  fed  nullibi  per  intervallum  hoc 
lex  Romana,  quemadmodum  apud  gentes  illas  ex- 
teras.  Etenim  in  regimine  publico  apud  majores 
noftros  hujus  quod  jam  traCtamus  intervalli,  Cae- 
farei  alicujus  juris,  ufus  plane  reperitur  nullus,  id 
eft,  per  annos  amplius  feptingentos.  Dico,  qua 
talis.  Nam  &  ftudiofis  aliquot  hie,  uti  &  apud 
exteros,  partim  faltem  cognitum  fuifle,  haud  du- 
bito  ;  &  qua  capita  feu  fententiae  aliquot  ejufdem 
in  canones  fubinde  pontificios  conjeftae  fuiflent, 
ufum  ejufdem  aliquem  in  difciplina  hic  pontificia 
tunc  fuifle,  non  eft  quod  non  credamus.  Nec 
tamen  omnino  in  regimine  publico  quod  civile 
vocitamus.  Tandem  vero  fub  idem  ipfum  tem- 
pus,  quo  Lotharius  imperator  proximique  fuccef- 
fores  ejus  ufum  juris  Juftinianei  in  regiminis  pub- 
lici  rationem,  ut  oftenfum  eft,  reduxit,  id  eft, 
poftquam  a  fine  Romanihic  imperii  Anglofaxones 
primo,  dein  Dani,  &  demum  Normanni  (qui 
omnes  in  unicam  eandemque  regnantium  lineani 


'  Vide  Extr.  tir.  de  Novi  Operis  Nunt.  cap.  1.  &  Extr.  tit.  de  Privilegiis  cap.  i8.  fuper  fpecula.    adde    Alexandri  ;.  epiftobm  fub  annum 
•ICLXXX.  fubjunctam  Petro  Cellenfi.  pag.  4.2. 


VOL.  II, 


G  g  g 


o  o  o  o 


fatis 


o8i 


DlSSERTATlO 


108 


fatis  involvuntur)  jure  fibi  peculiari,  fed  pro 
vario  rerum  ftatu,  ut  femper  fit,  aliter  atque  ali- 
ter  mutato,  quod  idem  eft  quod  jam  Anglorum 
commune  vocitamus,  per  dccxl.  aut  praeter- 
propter  annos  fine  ulla  Romani  aut  Caefarei  in- 
termixtione  fuiflent  ufi  ;  tunc  inquam  allatae  funt 
in  Angliam  leges  ipfae  Caefareae,  raro  ante,  fi 
unquam,  hic  vulgo  aut  fimul  aut  fparfim  vifae, 
eaeque  tam  Theodofiani  corporis,  quam  Juftinia- 
nei.  Atquejuftinianeum  tandem  (utcunque  pri- 
mo,  quod  ftatim  oftendimus,  hic  ita  difplicuerit, 
ut  publico  edi&o  vetaretur)  per  annos  complures 
apud  jurifconfultorum  noftratium  aliquot  in  rebus 
forenfibus  adhibitum,  quemadmodum  apud  alias 
tunc  gentes.  Quatuor  autem  hic  ad  hanc  rcm 
potiffimum  advertenda.  Primum  eft,  tempus  ip- 
fum,  quo  fic  in  Britanniam  noftram  primo  alla- 
tum  eft  jus  Caefareum,  &  quinam  fic  afferrent, 
tam  Theodofianum  quam  Juftinianeum.  Secun- 
dum,  Juftinianei  admiffio,  progreffus  ufufque  in 
ftudiis  ac  tribunalibus  etiam  quae  jure  Anglicano 
utebantur  regiis.  Tertium,  quandonam  in  defue- 
tudinem  abierit  ufus  ejufmodi  vetuftior,  atque  in 
anguftias  quibus  per  fecula  aliquot  retroa&a  fini- 
tur  coerceturque,  fuerit  redactus.  Et  quartum  de- 
nique,  undenam  fieret  ut  in  defuetudinem  ejuf- 
modi  abierit,  feu  a  majoribus  noftris  ita  cancellis 
arftaretur.  De  hifce  fingulis,  &  eorum  appen- 
dicibus  aliquot,  in  fequentibus  agetur. 

II.  Quod  ad  primum  fpeclat,  tam  de  Theodo- 
fiano  quam  Juftinianeo  jure  huc  allato  teftimonia 
funt  fatis  luculenta.  Theodofianum  fub  tempus 
antedi&um  a  fcculi  doftioribus  in  ftudia  hic  re- 
ceptum  videtur,  cx  eo  quod  Guilielmus  mona- 
chus  Malmesburienfis,  prac  aliis  plerifque  aevi  fui 
eruditus  politufque  fcriptor,  poftquam  Haymonis 
Floriacenfis  imperatorum,  ab  Juftiniano  ufque  in 
Carolum  magnum,  gefta  in  epitomen  feu  abbre- 
viationem,  ut  vocat  ipfe,  redegerar,  infequenti- 
umque  Caefarum  ufque  ad  Henrici  quinti,  qui 
Lotharium  fecundum  proxime  praecedit,  exitum, 
feu  fua  tempora  (inde  enim  floruit,  id  cft,  ab  an- 
no  mcxxv.  aut  circiter  ufque  in  annum  mcxlii. 
quo  a  mortuus  eft  fub  Stephano  fcilicet  rege)  fuc- 
ceffionem  oftenderat,  ftatim,  ut  habetur  in  co- 
dice  MS.  penes  me  pervetufto,  nec  Guilielmo 
ipfo  opinor  recentiori,  fubjungit  :  Nunc  quic- 
quid  de  principibus  Italiae  &  Romae  potuimus 
invenire,  curavimus  non  omittere.  Congruam 
videtur  leges  Romanorum  appomre.  Non  eas 
quas  Jufiinianus  fecit  ;  ejfet  enim  hoc  ingentis 
operis  &  laboris.  Sed  eas  quas  Theodofms  minor 
fiiius  ^Archadii  a  temporivus  Cujiantini  ufque 
fub  titulo  uniufcujufque  imperatorvs  collegit.  Po- 
nantur  ergoXVl.  libri  ab  eo  colleEii,  quorumfen- 
tentiae  plures  explanantur.  Qiiaedam  explana- 
tione  non  egent.  T)ivi  Theodofii  ejufdem  No- 
vellarum  liber  I.  T)ivi  Valentiniani  filii  Placi- 
diae  liber  I.  T>ivi  Martiani  Orientalis  liber  I.  T)i- 
i'i  t^Anthonii  &  Leonis  liber  I.  T)ivi  Majoriani 
liber  I.  Nec  quid  de  Gregoriano  aut  Hermoge- 
niano  Codice  loquitur,  quorum  Theodofianis  edi- 
tis  fragmenta  quaedam  junguntur.  Sed,  inquit, 
quoniam  quaedamfunt  in  legibus  imperatorum  ob- 

•  Balaeus  Cent.  i.  fcript.  73.Pitfaeus  AEt.  12,  fcript.  201. 
Brit.  127.  edit.  Hanoviae. 


fcura,  ad  plenum  intelletlum  afpofuimus  libr  \ 
Infiitutionum  Gaii  &  'Pauli  jurifconfultorun 
Praefixa  dein  Novella  Theodofii  prima,  quaj 
Epifiolam  Theodofu  minoris  vocat,  de  confirm;\ 
tione  legum  antiquarum,  libros  quidem  exhib: 
ipfos :  fed  adeo  mutilos,  ut  integro  libro  fubii. 
de  unicus  fufficiat  titulus,  &  leges  plerifque  tituh 
defint  non  paucae,  etiam  &  non  raro  tituli  ip, 
Quinetiam  primus  in  impreffis  liber  omnino  d: 
eft.  Secundus  vocatur  hic  primus,  &  reliqui  p 
riter  deinceps.  Atque  licet  XVI.  memoret  ipl 
habentur  hic  tantum  quindecim,  fed  ut  di&ui 
eft  mutili.  Ejufmodi  nihilominus  funt,  uti  J 
Novellae  imperatorum  fequentium,  atquc  Gaiii 
Pauli  Inftitutiones  ab  eo  traditae,  ut  ex  eis  har 
pauca,  quae  depravatiffime  in  editis  leguntur,  fi; 
poifent  commodiffime  reftitui.  Dum  autem  it 
exhiberi  vult  monachus  Malmesburienfis  Theodc, 
fiana  cum  congeneribus  jam  dittis,  de  Juftini;. 
neis  plane  loquitur  velut  fibi  fuifque  tunc  non  i'- 
ignotis,  ut  ex  verbis  ejusjam  citatis  liquet.  Vc' 
autem  videtur  mihi  fimillimum,  eofdem  ipfos  qi 
Juftinianeum  corpus  tunc  huc  attulere,  etiam  c 
Theodofianum  illud,  quo  fic  ufus  eft  Malmesbi 
rienfis,  fimul  attuliffe,  ut  ita  juris  Romani  quo 
Latine  extaret,  promptuaria  haberentur  apud  nc 
integra,  qua  comparari  potuerint. 

III.  De  Juftinianeo  autem  corpore  Iegibufi 
Romanis  aut  Italis,  huc  publice  allatis  (quibus  ncj 
minibLis  etiam  Theodofianum  continetur)  Joann 
Sarisburienfis,  qui  epifcopus  erat  Carnotenfis  l 
Malmesburienfi  monacho  aliquanto  recentior  (ar 
no  utpote  mclxxxii.  feu  fub  Henrico  fecund 
mortuus)  teftimonium  habetur  expreffiffimurri 
Sub  rege  fcilicet  Stephano,  qui  regnare  coepi. 
anno  mcxxxvi  atque  obiit  mcliv.  eas  huc  alh 
tas,  id  eft,  fub  idem  ipftim  tempus,  quo  Bono. 
niae  pubiice  eas  legendas  inftituerat  Lothariu 
Caefar,  &  veluti  per  occidentalem  Europam  ex 
emplo  fuo  difleminarat.  Sarisburienfis  b  verbf. 
funt  :  K_yilios  vidi  qui  libros  legis  deputant  igm 
nec  fcindere  verentur,  fi  in  manus  eorum  jurc 
pervenirent  aut  canones.  Tempore  regis  Stepha 
ni  a  regno  jujfae  funt  leges  Romanae,  quas  ift 
Britanniam  domus  venerabilis  patris  Theobaldi 
Britanniarum  primatis,  afciverat.  Ne  quis  eti 
am  libros  retineret  edifto  regio  prohibitum  eji 
&  Vacario  noftro  indiftum  filentmm  ;  fid,  T)et 
faciente,  eo  magis  virtus  iegis  invaluit,  quo  eam 
amplius  nitebatur  impietas  infirmare.  Theobal-I 
dus  hic  antiftes  Cantuaricnfis,  qui  primo  legaU, 
nati  titulo  c  ad  fucceflbres  dein  tranfmiflb,  ab 
Innocentio  fecundo  donatus  dicitur,  confecratu:j 
cft  anno  mcxxxix.  circa  triennium  ante  Maimes- 
burienfis  obitum.  Ex  abbate  Beccenfi  fiebat  at-| 
chiepifcopus,  atque  Roma  pallium  petiit,  ubi  at- 
que  Rhemis  fynodis  aliquoties  intererat.  Doj 
mum  ejus  leges  Romanas  in  Britanniam  afciviifej 
intelligendum  videtur  de  afleclis  ejus,  quos  in  coj 
mitatu  fcu  itinere  ac  redux  fecum  habuerat.  An-j 
glos  carere  legibus  illis  tunc  apud  exteros  ita  reflo-; 
refcentibus  noluere  illi,  adeoqrte  exemplaria  ca.i 
rum  huc  tranfvehenda  curarunr,  quae  regi  ira  dif) 
plicuifle,  ait  Sarisburienfis,  ut  publico  ediclo  ca: 


k  Policratic.  lib.  S.  cap-  12, 


Jofcelin.  Antiq.  Ecclei 


vetaret 


083 


Ad     F   L   E  T  A  M. 


1084. 


taret  ;  qua  dc  re  ftatim  plura.     At  quid  illud 
:  \  Et  Vacario  noftro  indicJum  filentium.     Ita 
tim   plane  legendum.     Binae  funt  Policratici, 
quo  haec  occurrunt  cditioncs  vctercs.     Altcra 
anftantini  Fradini,   altera  Bertholdi  Rembolti. 
traque  autcm  anno  codem  fignatur  eodemque 
enfe,  anno  fcilicct  mdxiii.  ac  Maio.     In  Rem- 
ilti  iegitur,    Et  Vicario  nojiro,  &c.  in  Fredini, 
t  Vacario.      Caetcrum  in  tribus  quac  iiint  rcli- 
is  (quarum   binae  funt  Lugdunobatavicae  a  & 
•tia  in  Bibliotheca  Patrum  b  repcritur)  rcfte  re- 
hetur,  Et  Vacario,  adjecto  nihilominus  in  mar- 
;ie  al.  Vicario,   quafi  leftio  fatis  eflet  dubia,  & 
rte  de  vicario  Theobaldi  aliquo  lcgcs  Romanas 
[1  Cacfareas  kgente  atque  de  filentio  ci  indi&o, 
L  capicnda  forct.      Scd  palam  eft  Vacarii  no- 
i  :n  hic  rctinendum,  eoque   intelligi  Rogerium 
.igiftrum  Vacarium,    etiam  Wacarium    dictum, 
:  ne  Longobardum,  qui  Lethardo   abbatc  Bec- 
I  lfi  fcu  coenobii  S.  Mariae  de  Becco  Hcrluini, 
:  lecefis    Rothomagenfis  in  Normannia    (  quae 
lic  Anglo  fuberar,  uti  &  diu  poftea)  fexto  c,  & 
]  eobaldi  fucceflbre  proximo,  demortuo,  in  ejus 
.1  um  fuffedtus  eft,  atque  tempore  Stephani  adeo- 
\ :  Theobaldi,  cui  proculdubio  charus  erat,    in 
f  glia  difcipulos  perquam  multos   jura   Caefa- 
I  e  corpore  Juftinianeo  docebat.      Ita  fcilicet 
I  reffim    Chronicorum    Normanniae    ab    anno 
\.  xxxix.  in  annum  mccxxxviii.  e  bibliotheca 
S  /i£toris  Parifienfis  pridem  editorum  autor  d,  in 
i»o  mcxlviii.    Sed  res   fpectat  ad  annum  fe- 
jintcm  feu  mcxlix.    Nam  Obiit,    inquit   ille, 
hhardus  (legendum  plane  Lethardus)  VI.  ab- 
ht  Becci,  cui  fuccejjit  Rogerius  magifttr  JVaca- 
1 ,  gente  Longobardus,  vir  honejtus  &  jurifpe- 
I  s,  cum  leges  Romanas  anno  ab  incarnatione 
Tiwini  mcxlix.  in  ^Anglia  dificipulos  doceret, 
fymulti  tam  divites  quam  pauperes  ad  eum 
1  "a  dijcendi  confluerent.     In  margine  ibi  con- 
1  ira  infelici  ac  fruftranea  adnotatur  forte  Bac- 
a  rius.     Sed  Wacarium  legendum,  feu  Vacari- 
m  ex   Sarisburienfis   allatis    plane   confirmatur. 
Ii  ue  folum  publice  docuit  ille,  fed  etiam  roga- 
u  auperum,   quorum  facculi  non  tantos  facie- 
>a:     fumptus,     ut    corpus  Juftinianeum   com- 
ac  e  nancifci  quirent,  uti  &  eorum  quibus  com- 
ii  iofior  juris  tra&atio  magis  placeret,  Pandectas 
I  odicem  (quemadmodum  itidem  in  pauperum 
ifufi  poftea  Summam  fuam  juris  canonici  com- 
olit  Raimundus,  quod  ait  ipfe)  in  novem  con- 
eaiibros,  qui  ftudiofispromptuariijuris  ditifiimi 
!c;i  fuppleret.     Idem  de  eo  autor  jam  diftus, 
u^Jtione  pauperum,   ftatim  poft  allata  inquit, 
e  tdice  &  T)igefto  exceptos  ix.  libros  compo- 
-ii  qui  fufficiunt  ad  omnes  legum  lites  quae  in 
h.  s  frequentari  folent  decidendas,  fi  quis  eas 
"r)  7e  noverit.     Docuerat  igitur  publice  hic  jus 
aftj  iancum  Rogerius  Vacarius  fub  Stephano  re- 
',  ujus  anno  xiv.  id  cft,   mcxlix.  Lethardo 
pb    Beccenfi  datus  eft  is  fucceflbr.     Et  palam 
di  r,  per  aliquot  ante  annos  eum  fic  docuiffe, 
ia'  ex  eo  quod  expreflim  dictum  fit  in  Chro- 
cis  im  memoratis,  eum  tunc  fucceffiife  cum  do- 


ceret  hic,  &  multi  tam  paupercs  quam  divitcs  ad 
eum  eo  nomine  confluercnt.     Veri  fimilius  eft 
ctiam  libros  cjus  hic  ante  compofitos,  quam  ab- 
bas  faclus  eft  ;    id  cft,   dum  prior  Beccenfis  erat. 
Priorem  enim  ante  fuifle  liquet   ex  Roberto  dc 
Torrineio,    abbate  etiam  Beccenfi  MS.  e.     Nec 
fane  poftquam  abbas  faclus  eft,  hic  docuiffe  eum, 
facile  ex  Roberto  illo  eft  eliciendum.     In  anno 
mcxlix.  ait  ille,  Obiit  fanfiae  recordationis  do- 
minus  Letardus  VI.   abbas  Beccenfis  ecclefae  : 
vitaefuae  curfum  virgo  fenex  flnivit  VI.  nonas 
Julii,  fabbato,  infra  oclavas  apoflolorum  Tetri 
&  Tau/i.     Feftum  illud  ad  Junii  diem  29.  fpec- 
tat,   adcoque  obiit  ille  2  Julii.     Huic  fancJo  viro, 
paulo  poft  inquit  idem,  fuccejjit  dominus  Roge- 
rius,  prior  fecundus  (  fcilicet  primus  fucrat  Lan- 
francus  ille,  poftea  Cantuaricnfis  antiftes)  in  utro- 
que  'Teflamento  apprime  eruditus,  nec  7ion  clericali 
&  feculart  fcientia  decenter  ornatus,  &  ab  omni 
communiter  congregatione  eleBus,  in  ipjis  ofiavis 
videlicet  apoflolorum  Tetri  &  'Pau/i  (id  eft,  die 
Mcrcurii,    qui  Julii  fextus  erat )   qui  benediclzts 
apud  fanfium  JVandngifilum  in  die  feflivitatis 
fanffi  Jacobi  apofloli  (leu  Julii  25.)  a  venerabili 
Hugone  Rothomagenji  archiepifcopo,    ab   eodem 
coram  conventu  Beccenfi  in  fede  fua  collocatus 
efi,  ex  tunc  fuper  gregemjibi  commijjum  pro  pojfe 
fuo  die  ac  uocJe  d.center  invigilans.     Erat  igitur 
in  Anglia  Rogerius,    ubi  jus   praelegebat,    cum 
elecvtus  eft  a  monachis  Beccenfibus.     Inde  in  Nor- 
manniam  tranfiit,  ubi  abbas  eft  confecratus.     At- 
que  die  ac  no£ie  ex  tu.nc  fuper  gregem  fitum  de- 
center  invigilajfe  dicitur ;  unde  faris  fequi  videtur, 
eum  poftea  haud  a  regimine  illo  facro  ad  juris 
civilis  praeleftiones  terris  in  exteris  divertifle.  Sed 
fane  liquet,  hic  ante,  per  annos  aliquot  ab  allato 
jure  Juftinianeo,  eum  illud  publice,  ut  dicium  eft 
legifle.     Atque  obfervandum  eft,  omnigena  difci- 
plinarum  ftudia  perquam  eminenter  in  coenobio 
Beccenfi,  illis  in   feculis  viguifle,  indeque  Roge- 
rium  hunc  inter  ftudiofos  ita  demum  praecelluif- 
fc.     Robertus  ille  de  Torrincio,  in  anno  mcxvii. 
Mortuus  ejt  etiam,  inquit,  hoc  anno  vir  religio- 
Jiis  &  magnae  literaturae  Ivo  Carnotenfis  epifi- 
copus.     Hic  dum  ejfet  juvenis,  audivit  Lanfran- 
cum  priorem  Becci  de  fecidaribus  &  divinis  li- 
teris  trattantem,    in  iila  famofa  fichola  quam 
Becci  tenuit,  in  qua  multi  &  nobilitate  fieculari 
&  koneflate  morum  convenerunt ;  viri  praediEii, 
&  qui  pojtca  ad  fiummum  apicem  ecclefiaflicae 
dignitatis  attigerunt.     Etiam  dum  Rogerius  hic 
nofter  coenobio  illi  praefuit  duodecim  abbates  ad 
regimen  ecclefiarum  inde  ajfumpti  fiunt f .     Et  fe- 
minarium  erat  femper  feraciffimum   coenobium 
illud,    unde  =  quamplurimi  in  praefcduras  apud 
Anglos  facras  adfciti.      Pracfuit   coenobio  Bec- 
cenfi  Rogerius  hic  Vacarius  annis  triginta  aut  cir- 
citer.     Mortuus  eft  anno  mclxxx.  fcu  fub  pofte- 
riora  Henrici  regis  fecundi  tempora,  poftquam  fci- 
licet  fumma  cum  laude  dignitate  illa  jugiter  func- 
tus  fuiflet.     Nullus  praedecejforum  fiuorum,  ex- 
cepto  fianclo  Herluino,  primo  abbate,  tanta  fitcit 
in  Becco  monafterio,   quanta  ipfie,  ut  verba  funt 


'  l^  iCV.  8c  MDCXXXIX.  "  Edit.  Colon.  MDCXXII.  tom.  15-.  pag.  53S.  '  Videfis  Claud.  Robert.  in  Galiia  Chrifti- 

V  )"°3-  d  In  fcriptoribus  Normann.  pag.  983.  e  In  Bibliotheca  V.  Cl.  Simonidis  d'  Ewes,  viue  BalaeumCent.  13. 

?t-  '  '  Robert.  Montenf.  in  App.  ad  Sigebert.  anno  MCLXXX.  c  Vide  Balaeum  Cent.  13.  fcrip.  Z3. 


Roberti 


1085 


DlSSERTATIO 


108 


Rcberti  Montenfis,  qui  ca  quae  feliciter  praeftitit, 
figillatim  enumcrat.  Succeilit  ei  Osbernus,  pri- 
or  Bcllimontis,  monachus  ejufdem  loci.  Utrnm 
vero  Oxoniae,  Cantabrigiae,  Londini  aut  Theo- 
baldi  antiftitis  Cantuarienfis  in  aedibus  aliifve  id 
genus  five  fecularium  five  reguiarium,  profeflus 
fuerit  praelegeritque  hic  Rogerius  ille,  non  om- 
nino  liquet.  Nec  an  certo  aliquo  loco  ;  quod  ta- 
men  veri  eft  multo  fimilius. 

IV.  Sed  vero  neque  temporis  lcgum  Caefarearum 
in  Britanniam  noftram  fic  allatarum,  nec  Rogerii, 
fic  praelegentis    mentio   mihi  ha&enus  occurrit 
omnino  uila  in    annalibus  aut   hiftoriis   noftris. 
Certe  Ranulphus    Higdenius  ubi  in    praefatione 
hiftoricos  aliofque  fcriptores  nominatim  enumerat, 
unde  Polychronicon  congeffit,  non  folum  diferte 
Joanncm   Sarisburienfem,  fcd  &  librum  cjus  Po- 
"licraticum  diclum  in  eis  memorat,  in  quo  nimi- 
rum  de  legibus  iliis  huc   allatis,  &  Rogcrio  hoc 
Vacario,  ut  ante  oftcnfum  cft,  expreffiffimum  ha- 
betur  &  praecipuum  teftimonium.  (  Attamen  ea 
de  rc,  cui  fane  in  Policratico  toto  res  alia  hifto- 
rica   ad  Angliam  pertinens  minime  eft  aequipa- 
randa,  omnino  filet  Ranulphus  ille.     Atqui  alibi 
Rogerii  illius  non  obfcura  mentio.     Neque  cnim 
dubitandum  cft,   quin  abbas  hic  Beccenfis  fepti- 
mus,  qui  dum  prior  ibi  fuerat,  primus  in  Anglia 
poft  inftauratum  in  occidente,    uti  diximus,   jus 
Caefareum,  illud  publice  praelegit  ( quemadmo- 
dum  Placentinus  annis  aliquot  poft a  primus  ejuf- 
dem  juris  profeffionem  in  Galliis  ad  Montem  Pef- 
fulanum    propagare   coepit)  ipfe  fuerit  Rogerius, 
qui  veteris  glojjatoris  interdum  atque  fummae 
juris  primae,  Paratitlorum.  primi  autoris,  etiam 
antiqui  ac  immortalis  memoriae  doclorts  nomine 
fcriptoribiis  aliquot  atque  editionibus  memoratur. 
Ab  Wolfgango  Freymonio,  primus  jurifconfulto- 
rum  fir,   qui  ab  anno   mcc.  ad  mccc.  fioruere. 
Sed  certiffimum  eft  ex  ante  di&is,  eum  annis  vi- 
ginti  ante  ducentefimum  fupra  millefimum  obiifle, 
atque  coaevum  fuifle  Irnerio,    Martino,  Bulgaro, 
Jacobo,  Bandino,  Hugolino,  Pyleo,  Ottoni,  Pia- 
centino    reliquifque  juris  in  occidente  Caefarei, 
quiqui  fuere  inftauratoribus  primaevis,   id  eft,  ad 
Frederici   AEnobarbi  Caefaris,    feu   Stephani    ac 
Henrici  fecundi  regum  noftrorum  tempora,   feu 
fecuii  duodecimi  medium,  &  annos  aliquot  inde 
fequentes  attinere.     CatellianusCotta  b  :  Rogeri- 
us  Odofredi  Beneventani  praeceptor,  quiprimtts 
Faratitla  confcripfit,  id  eft,  rerum  fummas  titu- 
latim  appoftas,   quod  a  Jujtinianq  c  pcrmijfum 
fuerat.     Sed  tempora  vix  omnino  ferre  videntur, 
ut  Odofredo  eflet  Rogerius  nofler  Vacarius  prae- 
ceptor.     Nam   mortuus  eft   Odofredus  d   anno 
mcclxv.  cum  certum  fit  anno  mclxxx.  adeoque 
annis  lxxxv.  ante  mortem  Odofredi  obiifle  Ro- 
gerium.      Et   praeceptorem  fuum  feu  dominum 
millies  agnofcit  alium  Odofrcdus;    fcilicet  Jaco- 
bum  Baldwini  (a  quo  tamen  plerumque  diflentit) 
nullibi  quantum  obfervavi  Rogerium,  quem  mter- 
dum  fed  raro  fatis  citat.     Joannis  &  Azonis  Sum- 


mae  erant  in  ore  Odofrcdo  frequentiffimac,  fu 
inde  etiam  Placentini.     Rogerium  autem  noftrt 
antiquorum   nomine  complectitur.     Ita  enim  a 
pellate  eft  ei  folenne  eos,  qui  Azoncm  &  Joaj- 
nem    anterverterant,  ut  reliquos  modernos.    J 
L.  eam  quam  C.  tit.  de  Fideicommjjjis  aliquotji 
occurrit  apud  eum  Ro.  prd  Rogerio  noftro,  al 
bique  ait e,  In  tilis  tribm  quaejiwnibus  fuit<b&, 
nio  domini  Mar.    (Martini)   Pla.   (Piaccntirl) 
Rog.  (Rogerii)  &  Fregerii  &  domini  <^Abe?\ 
dntiqui  doctoris.     Scd  fufpicor  fane  Frogerii  ■ 
gendum,  neque  nomine  hoc  alium  a  Rogeiio  1 
nui  ;  &  five  e  librarii  five  e  ieftoris  alicujus  rl 
tis,  ut  Rogerio  (ynonymum,  illud  irrepfifle.    l| 
que  enim  Fregerii  alius  jurilconfulti  veteris  mcru 
puto  aiibi.     Et  tam  Frogerium  quam  Rogeri.i 
noftrum  hunc  diclum,  certum  eft.     Ita  enim  . 
ferre  nuncupatur  Placentino  f.     Arque  Odofrc.s 
ipfe  eodem  alibi  pro  eo  utitur  nominc.     Dc  ) 
quod  eft  tranfigi  pofte  fupcr  praefenti  vcl  futa 
lite,  verba    faciens  ille,    Eflne  iftud  verum,  u 
quit,  five  moveatur  lis  jujie  /ive  injufte  ?  ds>i. 
ntnt  quidam  quodfic.     Et  pro  eis  vidcturjatle 
C.  e.  n.  IDominus Frogcrius  in  articulo  ijto  c,- 
tradixtt.     FJ  ita  invenutis  fcriptum  in  Sun.i 
fua  quam  fecit  fuper  C.  &  fuit  prima  Sum  i 
quaecunque  Juerit  fafia.     Et  tenet  forte  per  ;, 
cartas.     Fojt  eum  ficit  dominus  Flacentinus :- 
am.     cFofi  eum  dominus  Joannes  Bofianus  j  'i 
fuam,  quae  incipit  Ghticunque  vult.     Et  ejtj- 
la  •,  &  poftea  dominus  Azo  fecit  optimam  S,  ■ 
mam,  qtta  hodie  utimur  g.     Sic  illc.     Summ  - 
rum  igitur  primus  Rogcrius  hic,   ut  Gloflatoi  ,i 
primus  Irnerius.     Certe  &  Summa  juris  cano  :i 
Rogerio  puto  huic  tribuitur  apud  Antonium  i  ■ 
guftinum  h.     Atque  inter  Pandcftarum  etiam  .- 
terpretes  pauculos  infigniorcs  expreffim  rccenf  ir  . 
Rogerius  hic  a  Fulvio  Mariotello  ',  uti  in  Su  -  ] 
miftis  veteribus  a  Juftino  Goblero  k.     Raro    is 
ab  jurifconfultorum  biographis  alibivc  mcmor  :r 
ejus  nomen.     Subinde  tamcn    in  commcnt.  is 
occurrit ;  unde  etiam  in  Modo  veten  legindt  '■>■ 
breviaturas  habetur  Rog.  ideft,  Rogerius  /egct 
pro  eodem.     Sed  vcro  Guidus  Pancirolus  '  ti  is 
de  co  atque  expreffius  quam  alii.     AFrtini,  1- 
quit  illc,    &  Bulgari  aetate  clarefere  Rogets 
coepit,  qui  primus  in  eam  Fandeciarum  parvi, 
quam  Fujortiatttm  vocant  ( id  eft,  librumXX/. 
&  reliquos  qui  ufque  ad  finem  XXXVIII.  fcqi >  : 
tur ;  iis  qui  praeccdunt  Digefti  veteris,    qui  > 
perfunt  Digefti    novi  nomine    appellari   fols) 
glojfas  emijit  m.     Cum  enim  publico  ftipendioM    ■ 
nifi'Dige/tum  vetits  &  Codtcem  antiqui  prm- 
fiores  inttrpretari  tenerentttr,  reliquas  legiwiH- 
tes  negiigentius  tratlabant,  nec  nifi privatihfn- 
luta  Jtipe  expltcabar.t,    &  ob  id  extraordinx^ 
eas  leciiones  vocaiant.     Sed  Rcgcrius,  ttc  '■■' 
qucque  legumpars  obfcura  permaneret,  inettrm 
as  lucubrattones  edidit.     Primus  etiamjtiris 
pendtum  (  quod  Summam  vocant~)  viginti 
tarum  numerum  non  exccdens  compofiitt  n. 


,  Valentin.  Forfter  in  Placentino,  Joann.  Fichardus,  &c  b  In  lib.  cie  Jurifperitis. 

ando.  <■  Jo.  Fichard.  vit.  recent.  jurifconfult.  Otbofredo.  Guidus  Panciroius  de    Claris  Leg,  1 

L.  quod  tempore  C.  tit.  de  Reftitutionibus  Militum.  '    In   Summae   Initio- 

''  In  praefat.  de  Quinque  Vet.  Coileftionibu.  '  In  Neopacdia  p.  164.  k  In  pracfai 

Chris  Legum  Intcrpret.  lib.  2.  cap.  18.  .       m  Odofred,  in  I.  1.  If.  folut.  Matrimonio  &  m  !.  I 

in  I.  1.  ft,  tit.  de  Tranfac"tionibus. 


L.  1.  §,  ult.  C.  de  Vet.  Jure 


am  Othonis. 
■Vinc.  eod. 


aetnti  i 


87 


Ad     F   L  E  T  A  M. 


io8g 


e.  datus  Tlacentinus  aliam  longe  luculentiorem 
:  emifit  ;  tertiam  fed  inanem  Joannes 
I  tanus  fcilicct  Azonis  pracccptor,  Cremonen- 
|  fecit  \  Toftremo  vero  caeteris  locnpletiore 
olita  omncs  ante  fe  Azo  fiuperavit.  Rogeri- 
■n  alii  corrupte  Frigerium  (lege  Frogerium)  non- 
»  i  etiam  Iridericum  nominant  b.  Idem  de  di- 
s  praefcriptionibus  forma  dialogi  fcripfit,  in 
u  fe  cum  jurifprudentia  loquentem  inducit. 
,  'la  ejtts  mortis  atit  fipukhri  memoria  habetur. 
I  :enus  dc  Rogerio  noftro  Pancirolus.  Scd 
jjtcm  cjus  ante  oftcndimus  nos.  Dialogus 
un  memorat  de  Traefcriptiotribus  habetur  in 
I0.17.  Tradtatuum  illuftrium  jurifconfultorum, 
lb  ctiam  alius  dc  eadem  rc  tra&atulus  ejufdem  re- 
litur  hoc  fub  titulo,  Rogerii  Antiqui  Gloffatoris 
wDiverfis  Traejiriptionibus.  Libclli  illi  bini  eti- 
leduntur0  cum  Azone,  Dino,  aliis  aliquot  dc 
l^fcriptionibus,  ubi  nuncupatur  ille  Antiquus 
mimmortaiis  t/umoriae  doclor  Rogerius.  Bre- 
alr  memoratur  Gefnero  in  Bibliotheca,  Rogerii 
'(.  fperiti  liber  de  Traefcriptionibus  Imprtjfus, 
|L  ipfiiiimus  eft  magiftcr  Vacarius  nofter.  Hic 
Eir  is  erat,  cui  indidtum  cft  apud  Joannem  Sa- 
■jiienfem  fiietvtium,  ne  fcilicet  jus  hic  Caefa- 
In  publice  ut  coeperat  amplius  praelegeret. 
i.  ue  factum  cft  hoc  a  Stephano  rege  fub  annum 
lf  xiv.  qui  Chrifto  mcxlix.  refpondet,  quo  le- 
,i  eum  atquc  docuifle  publice  in  Anglia  ex  jam 
i£nfis  eftmanifcftum.  Atque  utlrnerius  Bono- 
ll/ifcu  in  Italia,  ita  Rogerius  Vacarius  in  An- 
\\  juris  Caefarei  in  occidente  inftaurati  expofitor 
oius  i  quemadmodum  etiam  in  Gallia,  Monte 
H  alano  erat  Placentinus,  annis  nimirum  poft 
i|  erii  noftri  obitum  xvi.  aut  circiter,  id  eft,  lub 
om  mcxcvi.  quo  tempore  is  Monte  Peflula- 
BDepit  :  Rogerii  nominis  abokndi  cupidus  d, 
jg  tcnebras  fe  ojfiufurum  ja£lans.  Certe 
i  tnam,  ut  diclum  eft,  Codicis  compofuit  ille. 
..reea,  negledta  tandem  Rogerii  Summa,  quae 
1  ibi  puto  jam  reperitur,  apud  ftudiofos,  anre 
I  nis  editam,  primario  obtinuit.  Etiam  tres 
a:riores  libri  Summae,  quam  dicimus  Azonis, 
Jientini  lunt.  Et  Rogerianam  potius  inchoa- 
|  quam  abfolutam  innuit  Placentinus,  qui  fa- 
1;  ejus  fane  haud  parum  invidebat.  Memora- 
uquidem  etiam  in  Refcripro  e  Alexandri  tertii 
i|  e  de  caufain  dioecefi  Eboracenfi  nuptiali,  ma- 
1  :  Vacarius  ad  quem  fimul  cum  abbate  de  Fon- 
b>,  mittitur  refcriptum,  quod  Rogerio  plane 
>jvum  eft  •  fed  ille  per  annos  complures  ante 
J  :andrum  illum  faclus  eft  abbas  Beccenfis,  ut 
1  ifum  eft.  Adeoque  non  credendum  videtur, 
1  voluifle  tunc  papam  M.  Vacarium  tantum 
s  inare,  nec  ut  abbati  alteri  dignitatis  nomen 
ifere.  Porte  fane  magifter  ille  Vacarius  fuc- 
[ttr  erat  Rogerio  in  jure  Caefareo  hic  pracle- 
W  0.  Tribuuntur  autem  aliquot  in  juris  etiam 
.1  trici  libros ,  veluti  in  Summam  Bernardi 
c  poftellani,  gloffae  feu  interpretationes  Roge- 
Cj  ut  videtur  huic  noftro.  Sed  error  eft  mani- 
ffl  ex  infcitia  ejufdem  obitus  natus.     Diu  cnim 


ante,  feu  anno,  ut  oftendimus  mclxxx.  mortuus 
eft.  Singularis  autcm  viri  cxiftimatio  ac  dignitaS 
etiam  inde  cdifcitur,  quod  tum  in  Thomac  archi- 
epifcopi  Cantuaricnfis  fucccflbrcm  non  folum  ab 
Odone  priore  &  conventu,  prac  aliis  magni  ctiam 
nominis  viris  tunc  candidatis,  Lambcthac  clcclus 
fuerit,  verum  etiam  ab  Henrico  fecundo  rcgc,  ncc 
fine  fuffraganeorum  affenfu,  confirmatus,  tum 
nullo  modo  induci  potucrit  ipfe  ut  tantum  fub- 
iret  munus,  tametfi  inftantiffime  eam  in  rem  ur- 
geretur.  Gervafius  Dorobernicnfis  in  Chronicog 
narrat  tria,  velut  candidatorum,  fuifle  propofita 
nomina  (quod  etiam  ex  jure  Caefareo  h  facien- 
dum)  in  quibus  Rogerius  hic,  &  tunfc  Trior,  in- 
quit,  cum  quibufdam  monachis  ajfuit,  &  tandem 
Rogerium  abbatem  Beccenfiem  Jblenniter  ele^it, 
confntientibus  utcunque  epifcopis  (fcilicct  Richar- 
dus  de  Luci  fummus  tunc  Angliae  juftitiarius,  ut 
de  eleiftione  hac  confulerent,  Londinum  cpifco- 
pos  Angliae  congregarat)  &  affinfu  regio  electi- 
one  confirmata,  finguli  ad  Jit.i  recefferunt.  Et 
priof  Cantuarienfis  rediens,  ut  fuum  ekfium  ad- 
duceret,  in  proximo  transfiretavit.  Sed  fpe  fua 
firaudatus  eft,  quia  praediclus  elecltis  nullius  in- 
ftantia  induci  potuit  ad  confentiendum.  Inftdit 
autem  prior  acrius  per  regem  &  legatos  (pontirl- 
cis  Romani  ;  Albertum  &  Theodinum )  qui  ad- 
huc  erant  cum  rege  in  Normannia,  vim  eteElo  in- 
ferre  geftiens  ut  confientiret.  Sed  firuftra,  Nam 
curn  injiarent  rex  &  legati  fiimul  cmn  priore,  nec 
praevakrcnt,  apud fanEiam  Barbaram  (  in  epif- 
copatu  Lexovienfi)  in  coena  ^Domini  ab  eleciune 
eft  abfiolutus.  Florilegus  item  ;  Anno  mclxxiu, 
Rogerius  dbbas  Beccenfiis  eletlus  eft  in  archie- 
pificopum  Cantuarienfiem.  Sed  abbas  nimis  reli- 
giofius  penitus  contradixit.  Sed  Robertus  Mon- 
tenfiis  ',  ille  vero  praetendens  infirmitatem  fuam 
noluit  acquieficere  ekclioni  eorum.  RaduJphus  item 
de  Diceto  k ;  vi.  Non.  Martii  (  anno  mclxxiii.) 
fiujfraganei  Cantuarienfis  ecclefiae,  ut  de  archz- 
efificopi  elecJione  tratJarent,  fub  ed:5io  vocati  ve- 
nerunt  Lamehedam  ;  &  quoniam  Lanfrancus^ 
t^Anfielmus,  Theobaldus  in  ea  fiide  tam  late  fto- 
ruerant,  id  idem  fortunae  loci  quodam  modo  de- 
pitantes,  in  Rogermn  Beccenfim  abbatem  (  nam 
trini  illi  etiam  fuerant  Beccenfes )  fi  non  unani- 
miter  fialtem  voce  tenus  concord.it er  convenerunt. 
Orta  efi  tunc  primum  controverfia,  quis  eleclio- 
nem  pronuntiaret  in  publico.  Sujfraganeis  hoc 
ad  jus  epifcopi  Londonienfis  ab  antiquo  pertinere 
dicentibus  (nimirum  epifcopus  Londinenfis,  anti- 
ftiti  Cantuarienfi  in  collegio  fuo  epifcoporum  feu 
fuffraganeorum  corpore,  erat,  ex  veteri  apud  nos 
jure,  decanus,  ut  Wintonienfis,  cancellarius,  Lin- 
colnienfis,  vicecancellarius,  Sarisburienfis,  prae- 
centor,  Wigornienfis  capellanus,  Roffenfis,  cru- 
ciferarius ' )  Cantuarienfibus  e  contrario  monachis 
afferentibus  priorem  fiuum  hac  in  re  potius  prae- 
ferendum.  Tro  bono  itaque  pacis,  ne  quid  in 
abfientia  regis  oriretur  diffidii,  fialvo  jtire  parti- 
um  Richardus  Ticlavenfis  archidiaconus  in  om- 
nium  m  adjutorio  recitavit.     xytbbas  eleclus  hoc 


1    Summa  Azonis  in  Princ.  Trium  lib.  Codicis.  b  Gl.  Sc  Odofred  in  dict.  1.  1.  ff.  de  Tranfaflionibus.  c  Lugduni 

•"O  CLXVI.  i  Vide  Guidum  Pancirol.  de  C!ar.  Leg.  intcrp.  lib.  3.  cap.  20.  '  Append.  ad  Concil.  Lateran.  fub  Alex. 

F  •  f.  tit.  de  Sponfal.  cap.  13.  f  Videtis  Guid.  Panchol.  de  Clar.  Leg.  Interp.  lib.  3.  cap.8.  E  MS.  ann.  MCLXXIII. 

Bi  otheca  Cottomana.  h  Novcll.  113.  cap.  1.  &  137.  cap.  2.  .    '  Anno'MCLXXIV.  h  MS.  in  Bibliothcca 

:t  :~J.  1  Lindwod.  ad  Conilit.  Provinc.  tit.  de  Poenis  C.  AEternae,  verb.  tanquam.  ™  F.  auditorio. 


^OL.    II. 


H  h  h  h  h  h  h 


intelligens 


fo89 


DlSSfcRTATlO 


109 


inteliigens  in  Normannia  cbram  rcge  in  prae- 
fe?iiia  card.nalium  <_Alberti  &  Thcodoni,  eleclio- 
ni  faBae  Jicut  diximus,  penitus  contradixit. 
Hoc  eum  fecijfe  religionis  obtentu  fufpicabantur 
nonnulli.  <~/h  aliis  dicebatur  quod  Jpifitus pu- 
filhnmitate  conlraBus  fe  imparcm  oneri  tanto 
proteftatus  fit.  Alii  ;  EleBioni  f.Bae  penitus 
contradixit,  utrum pufillanimitatis  intuitu  an  re- 
lioionis  incertum  eft,  ut  Rogcrius  Wendoverius 
&  Matthaeus  Parifius.  Sed  horum  in  editis  Ro- 
bertus  depravate  nominatur,  uti  etiam  apud  ar- 
chiepifcoporum  biographos. 

V.  At  curnam  ac  unde  dictus  five  hic  five  ille 

alter  Vacarius  ?  Ita  enim,  non  Wacarius,  ut  in 

Chronicis  ante  citatis,  nedum  Vicarius  apud  Sa- 

risburienfem,    cft  plane  legendum.     Certe  fi  fa- 

miliae  cognomen   fuiflet  aut  locum  cognominis 

ejufmodi  occupaflet,  haud  ita  commode  dictus  fu- 

iflet  Rogerius  magifter  Vacarius,  fed  aut  Roge- 

rius  Vacarius  mrgijicr  aut  magifter  Rogerius  Va- 

carius.     Sed  fateor  locutioncs  hitjufmodi  feculis 

maxime  in  illis  fuifle,  ut  hodieque,  fatis  incertas. 

At  fufpicio  fane  mihi  eft,  Vacaritnn  efle  hic,  uti 

etiam  in  refcripto  il!o  Alcxandri  tcrtii  ad  abbatem 

de  Fontibus,  &  M.  Vacarium,  nomen  appellati- 

vum  quo  defignaretur  fingulare  munus  fufccptum, 

juris  nempe  ledtioni  hic  vacandi  adcoque  profiten- 

di.     Q110  nominc  forfan  &  alii  illo  in  aevo  difti. 

Ut  armis,    choreis,    philofophiac,  poftulationibus 

vacare  ufurpatum  vctcribus  pro  eo  quod  eft,  his 

enixius  prae  aliis  operam  dare,  ita  LBioni  vacare 

ac  profeffioni,  idque  in  feculo,  de  quo  nunc  lo- 

quimur.     Joannes  Januenfis  in  Catholico  :  Vaco, 

ejfe  V-  Ifi-  ri  vacuum.     Et  licet  videtur  ad  alias 

fio-mficution.s  transferri,  tamen  omnes  redolent 

ittam.     "Dicitur  etiam   vaco  leBioni  &  operam 

do.     Et  vaco  a  leBione,  id  tft,  deficio  a  leBione. 

Vaco  nummis,   id  eft,  careo.     Sed  iftae  omnes 

fignificationes  redolent  primam.     Cum  vcro  dico, 

vaco  leBio  ti,  idem  eft  ac  fi  diceretur,   vaco  ab 

aliis  rebus  &  infifto  leBioni,  unde  vacat  imper- 

Jonale,   id  efi,  ejfe  vacmm,  vcl  licitum  ejfe  vel 

opportmum.      Unde   vacat  mihi  legere,    oppor. 

tunitatem    kgendi    habeo   &  non   impedior   ab 

al 0  n-gotio.     Totidcm  ferme  veiba  habet  etiam 

in  opere  de  Dcrivationibus  Hugo  Pifanus a.     Cer- 

te  ut  ab  aqitari,  arbitrari,  parare  ( feu  quo  pa- 

rare  &  comparare  uiiirpatur  b  pro  inter  fe  con- 

venire)  aquarius,  arbitraritts,  pararius,  alia  ejuf- 

modi  prilcis  rite  fafta  funt,  ita  forfan  in  fenfum 

quem  diximus  barbara  recentiorum  audacia  nec  in- 

terim  fine  veterum  exemplis  atque  analogiaformavit 

Vacarius  a  vaco  ad  eum  qui  prae  caeteris  lectio- 

nibus  diligentius  vacaret,  ut  fane  Rogerius  nofter 

fecit,   defignandum.     Certe  minus  iniquc  ita  fit 

Vacarius  a  vaco    quam  Accurfius   ab   accurro. 

Jam  vero  Accurfius  ipfe  c,   advocatorum  idolum 

illud,  ut  a  non  nemine  vocatur,    ad  Caii  verba 

de  nominis  ferendi  conditione  hacrcdis  inftitutio- 

ni  adjecta,  quae  de  honeftis,  non  famofis,  aut  tur- 

pibus  nominibus,  cft  admittenda,  Ut,  inquit,  in- 

ftituo  te  haeredem,  (i  imponas  tibi  nomen  meum 

fcilicet  i^Accurfium,    quod  eft  honeftum  nomeny 


diBitm  quia  accurrit  &  fuccurrit  contra  te\\ 
bras  juns  civilis.     Secttsfi  dixi,  fi  imponas  tm 
nomen  Vefpillo,  quod  eft  turpe  nomcn.     Et  n|.i ' 
ita  mirum  eft  ejufmodi  eis  in  feculis  nomiiu!  : 
compofitiones  feu  derivationes  faftas  efle,    cil' 
etiam  non  deeflent  qui d  dubitarent  an  Juftiniar;  i 
ipfe  a  Juftitia  fic  diftus  fuiflet,  an  ex   eo  qu|l|' 
Juftini  eflet  filius,  cui  revera  ex  forore  nepos  ei , 
fed  &  filius  adoptatus.     Atque  nugacibus  huj  '■ 
modi  conceptionibus  adhibcnt   illud  Juftiniani, 
Confqttcntia  nomina  rebrn  ejfe  ftudentes,   t. 
unde  etiam  perquam  ridicule  Flavum  illum  aiit 
nuncupatum  (pro  Flavium)  quia  talis  erat  m 
loris.     Sed  vero  in  Novellis l  Theodofianis  ilj  ' 
preffis  vox  ferme  cum  Vacario  eadem  occurr ; 
fcilicet  Vccarii.     Et  apud  inlufirfiimas  pracj . 
turas  (fic  ibi)  &  apttd  Vecariis  reBores  prov 
ciarum  de  quolibet  negotiopulfari,  &c.    Scd  m  . 
dum  eft  craffiffimum,  qualia  funt  in  imprefliS'- 
lis  perplurima.     Legendum,  apud  Viros  Clar.'- 
mos  (fcu  Vi.  Clariff.  unde  Vecariis  ibi  perpcr  1 
faftum)  reBores,  &c.  quod  e  manufcripto  nj) 
codice  ante  citato,  feu  Guilielmi  Malmesburi  - 
fis  colleclaneis  juridicis  palam  liquet. 

VI.  Haud  vero  eft  adeo  mirum,  Stephanum  - 
gem  edifto  vetuifle  leges  Romanas  earundem  : 
libros  ita  a  Theobaldi  Cantuaricnfis  antiftitis  • 
mo  feu  adfeclis  &  proculdubio  ejufdem  aufp:  s 
in  Angliam  allatos,  cum  fcilicct  ei  fub  id  ips  1 
tempus  infenfiffimus  eflet  rex,  utpote  qui  eun  ) 
quod  ad  concilium  Rhcmcnfe  injuflii  regic  e 
contulerat s,  profcripfit,  ut  viciffim  interdifti  i- 
tentia  antiftes  regnum  percuffir.  Henricum  :■ 
am  epifcopum  tunc  Wintonienfem  gratia  a  i 
regem  infignitcr  pollentem,  atque  fummo  cc .. 
mine  Thcobaldo  rebufque  ejus  adverfari  folit  1, 
in  caufa  fimul  vix  ambigendum  eft,  fuifle,  ut  > 
gum  praele&iones  ac  libri  Juftinianei,  quorum  t- 
mus  Theobaldiana  ita  ut  diftum  eft  hic  auts 
fuere,  ac  fplendidius  inde  clarefcere  coepent, 
improbarentur,  atque  ut  eorum  vetaretur  1  s. 
Edi&i  illius  prohibitorii  mcminit  etiam  Rogcis 
Baconius  h  celeberrimus  ille  philofophus  &  a- 
thematicus,  fectae  Francifcanae,  qui  fub  Ed\v;lo 
primo  fcripfit.  Rex quidem,  inquit  ille,  Steji- 
nus  allatis  legibus  italiae  in  Angtiam  pu.:n 
ediBoprohibuit,  ne  ab  aliquo  retinerentur.  II- 
modum  autem  in  gratiam, regiam  redeunte To- 
baldo,  atque,  ut  fieri  amat,  fecundis  dc  legus 
illis  cogitationibus  habitis,  effeau  caruit  edic  m 
illud,  aut  revocatum  aut  evanefcens.  Adecue 
eo  non  obftante,  libri  retenti,  lediones,  profio 
habita.  Id  quod  expreffim  teftatur  coaevus  lc 
idem  Joannes  Sarisburienfis,  ubi  indiftum  R;e- 
rio  illi  Vacario  primo  hic  legum  Caefarearumb 
tori  publico  filentium  memorat.  Statim  eim 
fubjungit  !;  Sed  T)co  faciente,  eo  magis  vius 
lcgis  invaluit,  quo  eam  amplius  nitebatur  irM-  i 
tas  infirmare. 

VII.  Ante  haec  tempora,  viri,  alias  ctiamtnia 
literis  imbuti,  legibus  moribufque  vetuftis  A-ffl 
canis,  qui  ad  rcgimen  attinuere  publicum  &  cjilfi.i 
lcrio  incubuere  ;   atque  ex  eis  in   foro  advcj11'» 


'  MS   in  Bibliotheca  Lambethana.  b  Vide  Annot.  in  Fefti  Pappi.  =  Gl.  ad  1.  63.  D.  tit.  ad  ScnatufconC  Trcbellia^  J 

Si  in  danda  lit.  f.  4  Odolrcd.  in  praef.  Godicis.     Alia  ejufmodi  in  tit.  de   Emendatione  Cod.  c  §.  Eft  &  aliud  Inftit.  p  *  I 

Donationibus.  f  Novell.  Theodof.  tit.  14..  1.  4..  g  Jofcelin.  in  Vita  Theobaldi,  &c.  _h '  In  Compend .  Theolj  ^ 

Opcre  Minori  MS.  in  Biblioth.  Cottoniana.  ;  Policratic.  lib,  8.  cap.  it. 

judicd.ue 


091 


Ad    F  L   E  T  A  M. 


1092 


;  rdiccique  felefti.  In  monaftcriis,  academiis,  an- 
liftitum  clariorum  familiis,  collegiis,  alibique  pro 
1  ducationis,  qualitatis,  dignitatis,  opportunitatis  dif- 
:  riminc  ii  degcbant.  Nullus  autem  eis  five  Jufti- 
i.iancifive  Thcodofiani  juris  ufus  erat  hic  publi- 
.  us.  Scd  moribus  majorum  tantum  patrioque 
itcbantur,  illi  jure  quod  &  ante  &  ad  noftra  ufque 
cmpora  Angliae  commune  vocitatur,  quemadmo- 
.urn  temporibus  i^Anglo  faxonicis  j^ujilbnihre 
eu  jns  fculare  feu  mundanum,  ut  diftinctum  a 
jotjefjnhre  fcu  jure  divino,  quod  obvium  eft 
'  a  legibus  Anglofaxonum.  Scilicet  decifiones  prae- 
:untes,  quales  in  juris,  quibus  nunc  utimur,  an- 
lalibus,  earum  rationem  mutuamque  analogiam 
iracter  lcges  e  re  nata  variatim  novatas  mutataf- 
[ue,  tum  in  mufaeis  tum  in  foro  tantum  adhi- 
ocre  folebant  illi.  Hujus  generis  fuere  terni  illi 
urilconfulti  Anglicani  diu  ante  illatas  huc  leges  Ro- 
nanas  feu  fub  Guilielmi  primi  tempora,  id  eft, 
nnum  Chrifti  mlxx.  Sacolus  &  Godricus  mo- 
lachi  &  Alfwinus  redtor  ecclefiae  Suttunenfis, 
(uos  legibus  patriae  optime  inftitutos  effe  teftatur 
abularium  vetusa  coenobii  Abindonienfis,  ubi 
rem  legitur,   eis  tantam  fecularium  facundiam 

■  ;y  praeteritorum  memoriam  eventorum    (id   eft, 
.ilane,   ut  nunc,  annalium  juridicorum  peritiam) 

nfuijfe,  ut  caeteri  circumqmque  facile  eorumfen- 
entiam  ratam  fuijfe,  quum  edicerent,  approba- 
ent.  Sed  &  alii  phtns  de  iying/is  caufidici 
•"er  id  tempus  in  abbatta  ijla  (fic  ibi  legitur)  ha- 
':  >ebnntiir,  qttorum  collationi  nemo  faptens  refra- 
tabutur,  quibus  rem  ecclefiae  ptblicam  tttcntibus, 
,jusob'o:utores  elinguesfiebant.  YxGuiUelmm pri- 
nus  diciturb  Londinum  anno fuo convocafle  omnes 
1  •  provinciis  fuis  univerfis  Anglos  nobiles,  fapientes, 
\-i>  lege  fua  eruditos,  ut  eorum  &jura  &  confuetu- 
Wines  ab  ipfis  audiret.     Atque  ut  ante  ita  poft 

■  ifque  in  tcmpora,  quibus  ita  in  ftudia  ac  forum 
[ualitcrcunque  receptum  eft  hic  jus  Caefareum, 
urifperiti  ac  caufidici  noftrates  nullo  alio  jure 
>mnino  praeter  patrium  (nifi  forfan  pontifkii 
liquot  capita,  quae  in  ufu  quotidiano  excipias) 
:x  inftinato  imbuti  funt.  Ex  eo  genere  fuit  Ra- 
lulphus  illec  inviblus  caufidicus  Guilieimo  fe- 
:undo  regi  procurator  primarius ;  quo  tempore 
jui  ex  clericali  fuere  ordine  etiam  juris  Anglicani, 
:ui  ferio  incumbebant,  peritorum  locum  maxime 
upplebant,  quod  plane  etiam  innuit  Guilielmus 
Malmesburienfis,  dum  inquit,  Nullus  ckricus  nifi 
•taufidicus,  fub  Guilielmo  fcilicet  rege  illo.  Et 
jub  idem  ipfum  tempus,  quo  primo  ita  coepit  jus 
Caefareum  hic  alibique  recipi,  eminentifiimus  erat 
Kiftini  plane  commatis  juris  fine  ulla  Caefarei  in- 


termixione  peritus  atque  exercitatlfllmus  apud  nos 
Albericus  de  Ver,  comes  Guinarum,  qui  procu- 
ratoris  primarii  munus  Stephano  regi  gcflit.  Is 
ipfe  cft  qui  Guilielmo  Malmcsbunenfid  nuncupa- 
tur  quidam  \_Albericus  de  Ver,  homo  caufarum 
larietatibtts  exercitatus,  quod  itidcm  de  eo  di- 
citur  a  Rogerio  Wendoverio  ac  Matthaeis  Parifio 
&  Weftmonafterienfi,  qui  infuper,  ut  res  ipfa  erat, 
comitem  ^Albericum  de  Ver  nominant.  Scilicet 
comes  ille  Guinarum  in  Normannia  erat.  Hujus 
Londini  in  tumultu  feditiofo  trucidati  filius  Al- 
bericus  de  Ver  primus  fiebat,  tum  a  Matilda  Au- 
gufta,  tum  a  filio  ejus  Henrico  rege  fecundo  co- 
mes  Oxonienfis,  unde  eodem  per  lineam  mafcu- 
lam  retento  nomine  eadem  gaudet  jam  nunc  dig- 
nitate  Albericus  de  Ver  Roberti  filius,  vigefimus 
Oxoniae  comes,  juvenis  nobilifiimus.  Quemad- 
modum  autem  Rogerius  monachus  ac  prior  Bec- 
cenfis  hic,  ut  oftenfum  eft,  praelegebat,  ita  alii 
etiam  monachi  juri  tum  Caefareo  tum  Anglicano, 
tam  in  foro  ac  fcholis  extra  coenobia  fua  quam 
intra,  tunc  incumbere  foliti.  Atque  mos  illequi- 
dem  &  feculis  ante  Rogerium  adis,  &  aliquantu- 
lum  poft  ejus  hic  profefiionem,  haud  parum  obti- 
nuit.  At  vero  circa  quatuordecim  a  tempote,  quo 
ipfe  hic  praelectionem  finivit  annos,  aut  plane, 
quantum  ad  praeleclionem  extra  coenobia  attinet, 
defiifle  aur  definere  ex  jurepontificiodebuiflemo- 
rem  illum  pariter  eft  concedendum.  Scilicet  an- 
no  1 1 64.  in  fynodo  Turonenfi  conftituit  Alex- 
ander  papa  tertius,  Ut  nullus  omnino e  poft  votum 
religionis,  foft faflam  in  loco  aliquo  profeffionem, 
ad  phyficam  legefve  mundcnas  legendas  permit- 
tatur  exire.  Si  vero  exierit  &  ad  claufirum 
fuum  infra  fpatium  duorum  menfitim  non  redz- 
erit,  ficut  excommunicatus  ab  omniius  evitttur, 
&  in  nulla  caufa,  [i patrocinium  praefiare  volu- 
erit,  audiatur.  Reverfus  autem  in  choro,  ca- 
piculo,  menfa  &  caeteris,  ulttmus  fratrum  exiftat, 
&  (nifi forte  ex  mifricordia  apoftolicae  fedu) 
totius  promotionis  fpem  amittat.  Epifcopi  veroy 
abbates,  priores,  tantae  enormitati  confentit.  n;es 
&  non  corrigentes,  fpolientur  propriu  honoribus 
&  ab  ecclefiae  limintbus  arceantur.  Poftmodum 
itidem  confirmatur  tantundern  ab  Honorio  tertiof. 
Ipfeque  fynodi  Turonenfis  canon  in  GregOrianum 
Decretalium  corpus s  recipitur.  Atque  hinc  plane 
eliciendum,  morem  antea  nec  quidem  infrequen- 
tem  obtinuiffe,  ut  monachi  alii,  quemadmodum 
&  Rogerius  nofter  monachus  Beccenfis,  tam  ex- 
tra  quam  intra  coenobia  fua  jura  Caefarea  alia- 
que  publice  praelegerent  docerenrque,  etiam  & 
poftmodum  intra  coenobia  fua. 


•MS.inBiblioth.Cottoniana,  fol.  121.  bRoger.  de Hoveden part.  poft.  fol.  347.  edit.Lond.Francofurt.6oi.&:feq.in  6c8.  Idemfpfurn 

n  CodiceLichfeldeniiMS.inBiblioth.  Cottoniam.  «Guil.  Malmesbur.de  Geft.  regumlib.  4.  pag.  123.  edit.  rrancof.  d  Hift. 

Norell.lib.  2.ann.  n 39.  eApudGuil.Nubrigenf.lib.  1.  cap.  ij-.&inConcil.Tom.  3-par.2.pag./34.. cdit.  t6_i8.  Antiq.Collecl.  i.lib.3. 

:it.  27.03^.2.  Appcnd.adConcil.Lateran.3.part-27.cap.2.  f  Compilat.  Decretal.  lib.y.tit.  27. 

,  iichi  fecularibus  negotiis,  8ic.  cap.  3. 


*  Extr.rit.  Ne  derici  vel  rno- 


C  A  P. 


ioog 


DlSSERTATlO 


O94 


C  A  P.     VIII. 


I.  De  ufu  apud  majores  nofirosjuris  Jufii- 
nianei,  a  tempore  Stepham  regis  (quo 
primum  huc  allatum  tfi)  per  Henrtci 
fecundi,  Richardi  primi  &  Joanms 
regum  tempora. 

II.  Ufus  ejufdem  hic  qualifcunqne  vejti- 
gia  fub  Henrico  tertio  W  Edivardo 
primo ;  qui  Francifcum  Accnrfium  in 
Angliam  ad  praelegendum  tnvitavtt. 

III.  De  tempore  Echvardt  fecundi,  &  le- 
gibus  aliquot  ex  Pandecfis,  locts  ipfa- 
rum,  more  folenni,  ab  jurifconfultis 
nofiratibus  in  tribunalibus  regiis  lau- 
datis. 

IV.  Juris  Jafiinianei  feu  Caefarei  ttfus, 
tum  in  confifiortis  ponttfictis,  turn  intri' 
bunalibus  bints  regtts  (qnorum  altert  re- 
rum  mtlitarium,  alteri  nauttcarum  cog- 
nitio  propria  efi)  uti  etiam  tn  acade- 
miis  nofirtS)  ufque  tn  nofira  duravit 
tempora. 

V.  Ufus  ejnfdem  juris  qualifcunqne  is  oltm 
fuerit,  tum  in  tribunahbus  caeterts  re- 
giis,  tum  in  jurifperitorum  noflrattum 
fiudiis  fcriptifque,  qua  tahumy  evanu- 
tt  fub  Edwardi  terttt  imtta. 

EX  eo  quod  diximus  ita  primo  allatamm  prae- 
le&arumque  in  Anglia  iegum  Juftinianearum 
tempore,  publicus  tum  in  ftudiorum  ratione  tum 
in  forenfi  praxi  refponfifique  ac  confiliis  dandis, 
earum  invalebat  hic  qualifcunque  ufus.  Nec, 
ut  ante  e  Sarisburienfi  notatum  eft,  obftitit  Ste- 
phani  edidtum.  Quo  paulo  poft  mortuo,  adeo 
indulfit  Theobaldo  antiftiti  ejufque  adieclis  Hen- 
ricus  rex  fecundus,  ut  ctiam  leges  illae  hic  tu- 
tius  colerentur,  ac  majori,  ab  aliquibus  faltem, 
inde  haberentur  in  pretio.  Ejufce  rei  fpecimina 
habehtur  clariflima  tum  apudjoannem  illum  Sa- 
risburienfem  Theobaldo,  cujus  domus  fic  adfci- 
verat  leges  Caefareas  in  Angliam,  chariflimum, 
adeoque  domus  illius  partem  non  exiguam,  tum 
apud  difcipulum  ejufdcm  Joannis,  Petrum  Ble- 
ienfem,  archidiaconum  Bathonienlem  &  Cantu- 
arienfem  cancellarium.  Apudjoannem  illum,  in 
locis  Policratici3  compluribus  •,  ubi  e  corpore 
Juftinianeo  in  rem  fuam  teftimonia  non  pauca 
adfert,  eaque  velut  vim  hic  obtincntia  aut  obti- 
nere  fibi  credita,  atque  ipfam  etiam  legem  re- 
giam  (de  qua  fupra  egimus)  quafi  tunc  in  ore 
hominum  noftratium  non  infrequentem.  Idem 
in  epiftola  ad  anonymum b,  fed  manifeftum  eft  ad 


praelatum  aliquem  Anglicanum,  adeoque  de  rebus 
Anglicanis  (quod  cx  Lincolnrenfis  ecclefiae  ibi 
mentione  etiam  liquet)  ea  cautela,  inquit,  dili- 
gentiae  verfare  in  talibus  (in  jurifdi&ione  exer- 
cenda)  tit  videri  non  pojjis  ftire  pecuniam  de- 
tinquentium,  fed quod paftorem  d.cet,  qu.ienrefa- 
lutem  animarum.  Nofti  fquidem  quod  &  feculi 
leges  eos  acerbijjhne  puniunt  lege  julia  repetun- 
darttm,  qui  in  faciendis  ex  ojji.io c  &  non  fa- 
ciendis  fordidum  feEiantur  lucrum.  Loquitur  hic, 
uti  etiam  in  Policraticod,  de  lege  Julia  repetun- 
darum,  cujus  eft  tum  in  Digeftis  tum  in  Codice 
tiulus  fingularis,  velut  ea  quam  inter  Icges  fccu- 
lares  feu  Anglis  tunc  qualitercunquc  rectptas  re- 
cenfendam  admitteret.  Alibi  item  liberos  ex 
damnato  coitu  genitos  nec  jura  civilia  nec  leges 
agnofcere  ait,  ubie  rcddit  Alexandro  tertio  papae 
rationem  caufae,  quae  tum  coram  fe  ut  judice 
hic  delegato,  tum  in  foro  rcgio  inter  Richardum- 
de  Aneftia  nepotem  ex  foroie  Guilielmo  de  Sac- 
cavilla  &  Mabiliam  de  Franchevilla  ejuldcm  filia, 
de  fuccefllone  in  Guilielmi  defunfti  bona  veriti- 
lata  fuiffet.  De  natalibus  Mabiliae  quacfuo  rie- 
bat,  fpuriane  an  legitima  illa.  Res,  ut  ficri  fo- 
litum,  ad  ecclefiafticum  examen  refertur  a  triba- 
nalis  regii  praefectis,  fcd  in  ipfo  examine  &  dif- 
cuflione  inita  legum  principum  &  civilium  pariter 
atque  canonum  ufus  fit.  Et  autoritas  legum  &: 
canonum  fimul  affertur,  ubi  plane  jus  intelligitur , 
Caefareum.  Mabiliae  etiam  ibi  advocatus  dum 
fubveniendum  vult  ei  cx  parentum  juris  igno- 
rantia  ac  temporis  conjugii  diuturnitate,  refcriptum 
divorum  fratrum  affcrt  de  matrhnonio  Flavije 
Tertullae  incefto,  fed  ex  ignorantia  juris  con- 
tradto  &  per  plurimos  annos  fine  controverfia  du- 
rante,  velut  id  quod  in  re  tunc  in  judicium  de-; 
dudta  autoritatem  fortiretur.  Sed  rcfcriptum  il- 
lud  nec  in  Juftiniancis  nec  alibi  hadtenus  rcpe- 
rio.  Ex  codicis  Gregoriani  exemplari  aliquo  eis 
quibus  utimur  fragmentis  ampliori  forfan  haufit 
hoc  ille,  aut  forte  ex  Jufti  Papirii  codicef,  qui 
puto  prorfus  jam  periit ;  divorum  fcilicct  fratrum 
conftitutionum.  Verba  rcfcripti  funt;  Mor.emut 
&  temporis  diuturnitate ,  quo  ignorantia  juris 
in  matrimonio  avunculi  tui  fuifti,  &  quod  ab 
avia  tua  collocata  es,  &  numero  hberorum.  Id- 
circoque,  cum  haec  omnia  in  unum  concurrant, 
confirmamus ftatum  liberorum  veftrcrum  in  eo  tna-< 
trimonio  quae  vefitorum  (lege  quaefitorm.)  quoa 
ante  annos  XL.  concitatum  eji,  proindf  atque 
fi  iegitime  concepti  effent.  Et  certe  in  Policra-; 
tico  ejus  occurrunt  veterum  alia  aliquot  haud  ali-i 
bi  nunc  lecla.  Petrus  autem  archidiaconus  Ba-j 
thonienfis  feu  Blefenfis  ilie  fe  juri  Caefarco  hid 
diligentius  incubuifle  oftenditg,  uti  &  complure:) 
alios  in  familia  Thomae  antiftitis  Cantuaricnfi:; 
fub  Hcnrico  fecundo  rege  convicTrores.  PoftniO; 
dum  quidem  ad  theologiam  is  tranfit.  Sed  inj 
terea  qualis  juris  ejufdem  jurifperitorum  Caefarej 
orum  ufus  tunc  hic  fuerit,  intelligendum  videl 
tur  ex  eis  quac  de  fe  fuique  dum  juris  ftudifi 
incubuit,  fimilibus  in  antiftitis  Cantuaricnfis  famL 
lia  degentibus  memoravit.     In  domo  domini  mei 


aLib.4,cap,  1,  z,  &6.1ib. y. ij,  14,  15-,  16.  lib.7,cap.io.  bEpift. 68.  c  L.4.D.  tit.de lege Julia repetundarum.  d  Lib- J 

cap.  16.  jEpifl.89.  f  Cujac.Oblcrv.  lib.  l.cap.  i.Freymon.inSymphonia  Juris.  JEpift.  6.  S.16. 71. 140.  &:n  opuii 

pag.407. 


inquit 


1095 


Ad     F   L   E   T    A   M. 


1096 


iquir,  Cantuarienjis  archicpifcopi  viri  literatiffimi 
mt,  apud  quos  mvcnitttr  omnis  rttJititdo  jttfti- 
ae,  omnis  cautela  providentiae,  omnis  forma 
ittrinae.  ljli  pojt  orationem  &  ante  comejti- 
wm,  m  ktlione,  in  dijptttatione,  in  caujarum 
icijione  jugiter  fe  exercent.     Omnes  quaesti- 

NES      REGNI     NODOSAE    REFERUNTUR    AD    NOS, 

uae  cum  inter  focios  noftros  in  commune  audi- 
irium  deducuntur,    unujquifque  fecundum  ordi- 
m  fuumfine  Ute  &  obtretlatione  ad  bene  di- 
?adum  mentem  fuam  acuit,  &  quod  ei  confilt- 
lus  videtnr  &  Janius,    de  vena  Jubtiliore  pro- 
ucit.     GhwdfDeus  minori  quae  potiora  funt 
welaverit,  ejus  fententiae  Jine  omni  invidia  & 
epravatione  tmiverfitas  acquiefcit.     Haud  ita  diu 
oft  Sylvcfter  Giraldus  Cambrenfis  vixir,    feu  fub 
Lichardo  &  Joanne  regibus.     Is  in  Diftin£tioni- 
sus a  de  principis   inftitutione,    Juftinianeas  infti- 
ationes  cimEttmentorum  nomine,  quafi  jam  pro 
rimariis    juris    fimplicitcr  arque   abfolute  diclis 
adimcntifque    hic   receptas.      In  Eltmentorum 
bro  fcnptum,  inquit,  in  capite  rcperies  impera- 
iriam  majefiatem  non  fulum  armis  decoratam 
'd  &  legibus  decet  ejfe  ornatam.     Quae  frontis 
iftitutionum  Juftinianearum    verba  funt.      Sed 
erum  quidem  eft  Ekmentorum  etiam   nomine 
mitti  ex  codicibus  vetuftis  Inftitutiones  illas,  ut 
idere  eft  in  Cujaciana  editione  aliifque  fcquaci- 
bus.     Atque  ipfe  Juftinianus  in  prooemio  fic  eas 
mncupat.     Gervafius  item  Tilburienfis  in  Oriis 
nperialibusb   ad   Ottonem   Auguftum  quarrum, 
e  Brirannia  fua  ejufque  longitudine  ac  larirudine 
erba  faciens,  menfurae  rarionem  ex  Digeftis  ve- 
iti  hic  recepriffimis  fumir.     Floruit  ille  fub  Jo- 
nne  rege.     Haec,  inquit,   injula  omnium  ttber- 
•ma  in  longum  tenditur  oElingentis  milliaribus 
fciliccr  Bedam  hic  fequirur)  in  latttm  ducentis. 
ricenis  ttaque  millibus  pajjuum  pro  dietis  (iri- 
eribus  diurnis)  computandis  ut  ff.     Si  qtiis  cau- 
■onibus  I.  1.  protendttur  in  longum  quadraginta 
ietis  &  in  latum  decem.     Ciraris  nempe  rirulo 
:  lege  Gaius  haber,  Vicena  millia  pajjumn  in  fin- 
ulos  dies  dinumtrari  praetor  jubet,  &c.     Quod 
tiam  apud  jurifconfulros  noftros  olim  receprum 
ft  in  eo,    quod  journees  accomptes  feu  dietas 
omptttatas  nuncupanr.     Et  quam  ferax  criam  illis 
1  feculis  efler  jurifprudentiae  Caefareae  ftudiorum 
Lnglia,  faris  oftendit  vifio  illa  decanratilTima  mo- 
achi  Evefoamienfis,  quae  fidta  eft  anno  mcxcvi. 
:u  fub  Richardo  primo.     Collocatur  fcilicct  ibic 
1  tertio  purgatorii    loco   poenali   clericus   ante 
nonacho  bene  cognitus.     Atque  hic,    inquit  mo- 
achus,  Jtio  tempore  eorum  quos  kgifias  &  de- 
'retiftas  appeliant  peritiffimus  habebatur,  unde  in 
■edditibus  (ira  in  Matthaeo  Parifio ;  fed  legendum 
x  vilione  illa  quam  habeo  per  fe  anriquirus  ma- 
ufcripra,   earum  etiam  facultatum  audttores  in 
-holis  quamplurimos  infiituerat  &  fubinde  mag- 
atum  Jamiliaritatemfibi  conciliarat.     Hinc  red- 
"ttibus)  ecclefiarttm  ampliattis,   &c.    De  lcgifta 
Hquo  &  decretifta  aut  gentis  noftrae  aut  apud 
os  degente  legenteque  loqui  eum  palam  eft.  Tunc 
:  ;itur  feu  fub  quadragefimum  a  ptima  Rogerii  Va- 


carii  praele&ione,  legiftae  hic,  id  cft,  juris  Cac- 
farci  periti  fuerc,  &  decrctiftae,  id  eft,  pontiricii 
profeflbres  qui  a  Caefarco  aufpicari  folebanr. 
Arque  hi  in  fcholis  eriam  runc  aliis  jura  praele- 
gebanr,  necquidempaucis.  Piurimos  huncunum 
inftituifie  air  monachus  hic  arque  eorum  qui  fic 
didi  peririillmum  efle  habirum  ;  unde  fane  etiam 
a  Rogerii  tempore  aut  circitcr  inftitutionis  ejuf- 
modi,  etiam  in  jure  utroque,  ufum  hic  fuifle  per- 
petuum  merito  fentias,  qualis  itcm  duravit  hic 
ufque  in  tempora,  quibus  pontificis  apud  nos  Ro- 
mani  autoritas  fandioneparliamentariaabolita  cft. 
Etenim  exinde  juris  Caefarei  non  pontiticii  in 
academiis  noftris  praelectiones,  profeflio,  digni- 
tates.  Dictis  vero  jam  feculis  legttm  ettam  mun- 
danarum  peritid  vocabantur hic,  quotquot  legibus 
patriis  Caefarcifque  fimul  operam  navarcnr.  Ne- 
que  aperrum  femper  juris  Caefarei  hic  &  Angli- 
cani  profeflbrum  runc  remporis  difcrimen  apud 
fcriprores  occurrere  comperio.  Civilis  nomine, 
qua  urriufque  hic  fcd  admodum  diverfus  erat  in 
foro,  faltem  nonnullis,  ufus,  urmmque  vcnifle 
videtur.  Ad  haec  autem  tempora  Henrici  fe- 
cundi,  Richardi  primi  &  Joannis  rcgum  fpedat 
illud  Gualreri  Mapezii  miniftri  runc  aulici  non 
incelebris  de  Goliae  (hoc  fibi  nomen  fingir)  prae- 
dicatione  ad  terrorem  omnium,  &  de  extremo 
judicii  die. 

Cogitate,  inquit,  divites,  quivelquales  efiis, 
Quid  in  hoc  judicio  facere  potefiis. 
Tunc  non  erit  aiiquis  loctts  hic  T)igefiis, 
Idem  erit  TDeus  kicjudex,  autor,  tefiis, 
Jtidicabit  judices  judex  generalis. 
Nii  ibi  proderit  dignitas  regalis,  &c. 
^Apud noftros  judices  jura  fubvertuntur, 
Et  qui  legem  faciunt ,  lege  non  uittntur. 

Digefta  hic  memorar  ille,  dum  dc  omnimodis 
apud  nos  judiciis  loquirur,  quafi  in  ufum  paffim 
forenfem  admifla  exiftimaftet.  Arque  de  Caefa- 
rco  jure  in  jus  ponrificium  qua  hic  illud  exerce- 
barur  feculis  in  illis  admiflb,  teftimonia  funt 
non  infrequcntia  nec  obfcura  tum  inAppendice 
illa  concilii  Lareranenfis  tertii  fub  Alexandro  ter- 
tio,  tum  in  collectionibus  feu  compilationibus  ve- 
tuftioribus,  uti  etiam  in  Decretalibus  Gregorianis, 
ubi  in  refcriptis  pontificiis  innumera  occurrunt  de. 
litibus  in  Anglia  tunc  forenfibus  tam  ex  jure  Cae- 
fareo  quam  pontiiicio  (fcd  quidem  in  confiftoriis 
ponrificiis")  inftituris,  quarum  rario  ex  jure  Caefa- 
reo  feu  Juftinianeo  eriam  difcufla.  Et  fcimus- 
fub  Richardo  rege  juftitiarii  Angliaee  munusobi- 
ifle  Hubertum  Walteri  archiepifcopum  Cantuart- 
enfem  Ranulpho  de  Gianviiia  difcipulumf,  qui 
in  caufa  proculdubio  non  efle  nequibat,  ut  juris 
Caefarei,  fic  generi  maxime  fuo  hic  nuper  ad- 
mifli  ratio  in  ftudiis  foroque  haberetur  fingularis. 
Quale  itidem  diccndum  de  cancellaciiss  Angliae 
aliifque  in  fummas  aliquot  publici  regiminis  prae- 
fecluras  e  genere  hieratico  tunc,  adfcifci  folitis. 
Atque  interdum  &  cancellarius  fimul  &  juftitia- 
irius  Angliae  erat  epifcopus,  ut  Willielmus  Elien- 


•Dift.  i.cap.  lo.MS.inBiblioth. Cottoniana.  b  M  S.in  Biblioth.Cottoniana. 

^.  MS.  &c.  d  Vide  Vif.onem  Thurcilli  Purgatorii  in  Mat.  Paris  anno  1106. 

|ofcelin.  in  vitaHuberti.  s  VideHenric.Spelnian.inGloflar.vcrb.CanceL'arius. 


:  Apud  Maf.h.  Parisann.  1  ic<5.  Roger.  Vendo- 
'Matth.  Paris  in  Richsrdo  rcge  anno  1 198, 


VOL.    II. 


I  i  i  i  i  i  i 


fis 


iop7 


D 


ISSERTATIO 


IO9 


vel  ejus  mandato  has  literas  nofiras  defrent., 
liberes  manernim  (aedes  tunc  regias  ibifieu  caffrum; 
Oxonienfe  ad inhabitandum  una  cum  uxore  fi\ 
&familia,  quamdiu  nobis  placutrit.  Nolmu, 
tamen  quod  tu  propttr  koc  impediaris,  quindie' 
bus  ftatutis  in  aida  ipfius  manerii  tenere  valea\ 
comitatum.    In  cujus  rei  teftimonium,  &c.    Tejt 


fis  fub  Richardo  jam  dicto.  Sed  vero  &c  legum 
terrae  peritorum  mentio  etiam  illis  in  feculis  fig- 
nantius  habetur  apud  hiftoricos  obvia.  Et  dubi- 
tari  nequit,  quin  quamplurimi  legibus  terrae  feu 
patriis,  etiam  tunc  ita  incumberent,  ut  Cacfareas 
neutiquam  omnino  commiftas  vellent. 

II.  De  Henrici  regis  tertii  tempore  hac  in  re 
teftimonia  habentur  ampliffima  apud  Bractonium,  rege apudJFindefore feptimo die^Decembris.  Fran 
de  quibus  etiam  fuperius  cft  dictum.  Atque  huc  cifcus  hic  filius  erat  Accurfii  Florentini  illiL1 
puto  attinet  quod  in  tabulis  publicis  habetur  de  celeberrimi  gloflatoris.  Atque  ut  Accurfii  patri 
fcholis  regentibtts,  de  legibus  in  civitate  Londini  nomen  millies  gloffis  fubjicitur,  ita  non  rait 
fub  eodem  rege.  Verba  funta;  Mandatum  eft  maxime  ad  illud  quod  Digeftum  novum  dicitui 
majori  &  vicecomitibus  London7  quod  clamari  Francifcus  &  Francifcus  Accurfii,  qui  hic  ipfe  el 
faciant  &  firmiter  prohiberi,  ne  aliquis  fcholas  ita  in  Angliam  accerfitus,  gloffis  fubjungitur  ejm 
regens  de  tegibus  in  eadem  civitate  de  caetero 
ibidem  leges  doceat.  Et  Ji  aliquis  ibidem  fuerit 
hujufmodifcholas  regensjpfumfine  dilatione  ccjfare 
faciant.  Tefte  R.  apud  Baftng  XI.  die  T>ecem- 
bris.  Credibilc  non  videtur  de  legibus  Angli- 
canis  earumve  praelectione  mandatum  hoc  fieri. 

Et  certe  Londini  antiquitus,  idque  diu  antc  col-  -    - 

legium  Grefhamium  inftitutum,  publica  aliarum  glo  fubjectis,  atque  demum  difceffifle,  fed  adc 
in  fcholis  erat  difciplinarum,  praeter  grammati-  invitis  civibus  fuis  ut  bonorum  ideo  eum  mulcV 
cam,  profeffio  ac  difputationesb.  I11  rcgiftro  MS.  rent  publicatione,  quae,  eo  poftea  reduce,  eft  ra 
veteri  confuetudinum  ecclefiae  S.  Pauli,  intcr  offi-  fcifla.  Gtiidus  Tancirollm^;  Is  a  rege  Anglit 
cia  magiftri  fcholarum  grammaticae,  quae  olim  in  Galliam,  ut  ibi  doceret,  dcducendus  erat,  qm 
ibi  inftitutae,  recenfetur  etiam  &  hoc,  Itemquod  cum  Bononienfes  praefenfijfent,poenapublicatton. 
more  folilo  deputationes  (lego  diJpntationes~)  dia-  bonorum  indiffa,  praeceperunt  ne  recederet.  lp 
letlicae  & phihfophiae  teneat  apudfanclum  Bar-  vero  cives  eiudens,  omnibus  amico  venditis,  di 
tholomaeum  in  fejto  ejufdem,  &  difputata  apud  ceftit,  fed  bona,  nihilominus  funt  pubiicata,  utu 
fanctam  Trinitatem.     Occurrit  etiam  in  tabulis    redire  coaclus,  ubi  reverfus  eft,   eorum  reftitnt 


dem  fingularibus.  Inftitutiones  item  habemuscur 
ejufdem  gloffis  adjeclis.  Jurifconfultorum  bic 
graphi  de  adventu  ejus  in  Angliam  haud  omn' 
no  loquuntur.  At  vero  &  padrum  iniifle  aiur 
cum  rege  Angliae,  (qui  plane  Edwardus  noftt 
primus)  ut  Bononia  in  Galliam  fe  transferret  a 
docendum  jus  Caefareum  in  tcrritoriis  ibi  kx 


Henrici  tertii  publicis  non  raro  Joannes  de  Lex- 
inton,  feu  Leffinton,  tribunalibus  praefedhis  ce- 
lebris,  qui  in  annalibus  coenobii  Burtonenfis c 
fenefcallus  regis  vocatur  &  vir  providus  &  dif 
cretus,  &  in  utroque  Jure,  canonico  fcilicet  & 
civili  peritus.  Et  notiffimum  eft  ex  hiftoriis 
noftris  archivifque,  praefules  &  antiftites  facrcs, 
qui  tam  Caefareo  quam  pontificio  juri  etiam  in- 
cubuerant,  uti  £c  iimul  Anglicano,  regiis  tribu- 
nalibus  illis  iri  fecuiis  faepius  efle  praefeftos  ju- 
diciaque  exercuifle  fane  hic  omnimoda.  Advo- 
catos  autem  id  genus  imbutos  ftudiis,  ex  genere 
etiam  facerdotah,  forum  tunc  omnimodum  hic 
frequentafle  res  ipfa  palam  fatis  facit;  quod  & 
manifeftum  fit  ex  conftitutionibus  Ottonis  &  Ot- 
toboni  legatinis,  tum  de  advocationis  officio  tum 
de  judiciis  fecularibus  hujufmodi  generi  hieratico 
hic  inhibendis.  Quod  ad  Edwardi  primi  tem- 
pora  feu  fequentia  fpeftat,  faciunt  huc  quae  ex 
Thorntonio  &  Fleta  itidem  ante  obfervavimus. 
Quo  item  pettinet  id  quod  in  archivis  de  Fran- 
"cifico  Accurfiii  filio,  legum  doftore,  compertum 
eft ;  eum  fcilicet  cum  familia  fua  ab  Edwardo 
primo  in  Angliam  accerfitum,  ut  proculdubio  le- 
ges  Oxoniis  praelcgeret  Caefareas,  ipfumque  Fran- 
cifcum  advenire   fibi  faltem   ftatuifle,    fi   revera    per  fuas.      Giiapropter  cum  jura  %_AngUae  no 


onem1  impetravit.  Interea  Tolofae  jus  civi, 
aliquamdiu  docuit.  Hinc  fane  eum  in  Angliai 
non  veniffe  eliciendum  eft,  uti  &  caufa  ob  quai 
non  venerit  juxta  paftum  cum  eo  regium.  I 
Bononiae  mortuus  eft,  ubi  patris  ejufque  fepu 
chrum  habetur  cum  hac  infcriptione  brevi6:    • 

Septdchrum  Accurfti  gloffatoris  iegum, 
&  Francifci  ejus  ftid. 

Sed  patri,  quem  mortuum  cfle  aiunt  ann 
mccxxix.  fuperftitem  fuifle  Francifcum  hunc,  u, 
que  in  annum  faltem  mcclxxvi.  liquet  ex  k. 
gio  mandato  fupra  oftenfo,  quod  ad  hunc  fcil 
cet  fpeftat  annum.  De  ufu  item  tempoie  ht 
jus  regis  frequenti  hic  juris  Cacfarei  maxime  ii 
ter  facerdotalis  generis  homines,  feu  clericos,  qi 
ut  ante  fic  &  nunc  (quicquid  in  contrarium  ft: 
tuerint  canones  eorum  facri)  dignitatibus  hic  ji 
ridicis  etiam  in  tribunalibus  regiis  omnimod, 
faepe  nimis  fruebantur,  teftatur  Rogerius  ille  B. 
conus  coaevus h :  Omne  regnum,  inquit,  habetfii, 

jura,   quibus  laici  reguntur,    ut  jura  <^Anglu.t 
&  Franciae.    Et  ita  ftt  juftitia  in  aliis  regn. 

per  conftitutiones  quas  habent,  ftcut  in  Itall 


non  advcnerit.  Neque  fane  advenifle  exiftiman 
dum  vidctur  ex  eis  quae  mox  oftendimus.  Ac- 
cerfitum  autem  fatis  oftendit  mandatum  hocd 
cjufdem  regis  vicecomiti  Oxoniae,  de  eo  ibidem 
accommode  excipiendo. 

Rex  vicecofniti  Oxoniae  faiutem.     Traecipi- 
mus  tibi  quod  Francifco  Accurfti,    doEiori  legum 

'  Rot.Clauf  iji.Hcn.  j.membrana  16.  feu  anno  MCCXXXIV. 
ciin.  pag.  1 1 S.  c  MS.  in  BibKothsc.  Cottoniana anno  MCCLV. 

Jnterpret.  hb.  i.cap.  29.  <  Virie  Albcric.  in  1.  17.  hi  qui  C.  tit 

ein.  Ferfl.  &.c.  >'In  CompenJ.  Theolog.  liu  Opere  Minori  MS. 


competant  ftatui  ciericorum,  nec  Franciae,  rtt 
Hifpaniae,  nec  ^Atemanniae,  Jimiliter  nec  jur, 
Italiae  ullo  modo.  Qtiod  Ji  debeant  clerici  8 
legibus  patriae,  tunc  eft  minus  inconveniens,  1\ 
clerici  i^Angliae  utantur  legibus  Angliae,  &  ^4 
rici  Franciae  utantur  legibus  Franciae ,  qui 
propter  maxima  confufto  clericorum  efty  quod  h\ 

*  Vide  Stephanidem  de  Urbe  Londin.  6c  Jo.  Stovvaeum  in  Notitia  Lo) 

d  Rot.  Pat.4.  Ed.  i.membran.  -x,,-.  *  De  Claris  Leg:r 

de  refcindcnda  vcr.ditione.  £  lo.Fichard.  in  vit  Turiic.  Vald 

M 


>99 


Ad     F    L    E    T    A    M. 


I  IOO 


modi  conftitutionibus  /aicalibus  fubdantur  colla. 
x  quidcm  >^Angliae  Stephanus  allatis  legibus 
diae  in  t_A>/gtiam,  publ  co  edicio  prohibuit, 
ab  aliquo  retinerentur ;  fi  igitur  laicus  prin- 
s  laici  principis  alterius  leges  refpueret,  wulto 
eis  omnis  cl.ricus  deberet  refpuere  legcs  laico- 
n.  Addo  etiam  quod  magis  concordant  jura 
inciae  cum  Angliae,  &  e  converfo,  propter 
•initatem  regnmim  &  communicationem  ma- 
itn  eentium  ijtarum,  quam  ltaliae  &  illarum. 
tare  dcberent  magis  clerici  i_Angliae  fubjicere 
ligibus  Franciae,  &  e  converfo,  quam  legi- 
■  Italiae.  Sic  ille.  Tamctfi  de  clericis  tan- 
n  loquatur  Baconus,  nihilominus,  cum  certum 

illo  in  aevo  genus  apud  nos  facerdotale  etiam 
tribunalibus  regiis  partes  egifle  primarias,  du- 
ari  ncquit,  quin  ex  ejufmodi  clcricorum  juris 
ius  ufu,  illud  etiam  in  tribunalibus  illis  fub» 
le  invaluifict,  &  planc,  qua  tale,  inter  difcuti- 
dum  eflet  adhibitum.  Atque  confulendus  Jo- 
lis  de  Acton  (Athona  vulgo  vocitamus)  Com- 
ifttarius  in  Conftitutiones  Legatinas,  unde  re- 
itum  tunc  temporis,  ut  ante  etiam,    ufum  ju- 

Caefarei  hic  apud  pontificios  fuifle,  mani- 
cum  fit.  Quibus  accedat  etiam  formula  fo- 
nis,  qua  illis  in  feculis  antiftites  Cantuarienfes 
:rtatem  juris  Caefarei  profeflbribus  in  acade- 
is  legendi  indulgebant,  illis  fcilicet,  qui  alias 
xneficiis  fuis  facris  abefle  licite  nequibant. 
licet  in  Formulario  ecclefiaftico  penes  me  MS. 
iporis  Edwardi  primi  feu  Joannis  Peckhami 
iftitis  Cantuarienfis  legitur : 
foannes,  &c.  dilecto  filio  magiftro  R.  de  B. 
tori  ecclefiae  parochialis  de  W.  talis  dioece- 

juris  civilis  profejfori,  falutem,  &c.  Fruffum 
T)ei  ecclefta,  qttae  ad  fui  jtiris  regimen  li- 
itis  permaxime  nofcitur  indigere,  per  te,  le- 
do  & proficiendo  in  fcientia  literarum,  afferri 
■antes,  tit  per  biennium  a  datu  praefentium 
nerandum,  in  ttniverfitate  Oxonienfi  infifiere 
'eas  Jtudio  literarum,  &  promoveri  interim 
lime  tenearis,  nifi  ad  ordinem  fubdiaconatus 
itaxat  infra  annum  recipiendum  a  tempore 
'<■  commifjl  regiminis  in  ecclefia  fupradi£ia, 
um  ratione  juris,  &c.  jtixta  forma?n  conftitu- 
iis  Bonifacii3-  Cum  ex  eo  in  ea  parte  editae, 
re  difpenfamus,  ita  tamen  quod  eidem  eccle- 

interim  deferviatur  laudabiliter  in  divinis 

animarum  cura  diligenter  exerceatur  in  ea. 
ovifo  etiam  quod  procuratorem  idoneum  ibi 
(lituas,  qui  medio  tempore  ordinariis  refipon- 
t  vice  tua,  quodque  abfentiae  tuae  damnum 
impenfetur  eleemofynarum  largitione  tioftro  ar- 
io  facienda.  T)at.  &c.  Titulus  autem  in 
gine  cft.T)ifpenfatio  ad  legendum,  qualis  tunc 
poris  in  ufu,  ut  hinc  videtur,  non  infrequenti. 
II.  Quae  diximus  eo  de  fcculo  firmatur  etiam 
:o  quod  occurrit  in  annalibus  juridicis b  Ed- 
di  regis  fecundi,  e  Richardi  Winchedon  co- 
,  ac  primi  ut  videtur  eorundem  confarcina- 
s  codice  perpulchre  defcriptis,  &  a  Joanne  Ba- 
)  equite  aurato  &  fub  Philippum  &  Mariam 
s   fiTci   cancellarium,    bibliothecae  interioris 


templi,    cujus  focius  erat,    donatis.     Etcnim   ibi 

non  folum  ipfifllma  juris  Cacfareic  cjulque  rc- 

gularum    verba,    locis  intcrca   ubi    fedcs   habent 

ipfa,  non  cxprcflim  indicatis  in  forenfi  litium  apud 

judices  rcgios  difccptatione  aliquoties  generatim 

adferuntur  (qui  mos  etiam  hodieque  apud  jurif- 

coniultos  noftros  interdum  rcperitur)  verum  eti- 

am  interdum  tum  ex  juris  civilis  feu  Caefarei  vi 

rem  pendere  admittitur,    tum  ipfi  cjufdem  juris 

textus  juxta  tralatitium  citandi  morcm  defignantur. 

De  juris  Caefarei   vi  feu  ratione  tunc   adhibita, 

veluri   juxta  quam   decifum  eft  aut  faltem  deci- 

dendum  tunc   fuifle  eft  exiftimatum,    egregium 

habes  ibi  exemplum.     Statutum  habeturd:  Si  de- 

praedationes  vel  rapinae  fiant  abbatibus,  priori- 

bm,  &c.  &  ipfi  jus  fuum  de  hujufmodi  deprae- 

dationibus profequentes  morte prae-Vcniantur,  ante- 

quam  judicium  inde  fuerint  affecuti,  fuccejfores 

eorum  habeant  actiones  ad  bona  ecclepae  fuae 

de  manibus  hujufmodi  tranfgrefforum  repettnda. 

Titium  priorem  Walingfordiae  bonis  fpoliaverat 

Seius.     Dignitate  privatur  Titius,  fuffccto  in  ejus 

locum  Sempronio,  qui  ac~tionee  hoc  nomine  uti- 

tur  in  Scium.     Excipit  ille,    Titium  adhuc  efle 

fuperftitcm,  adeoque  nec  morte  praeventum  juxta 

ftatutum  jam  diftum,   quo  aftio  nitebatur.     Sed 

decifum  eft  (uti  &  tam  temporeEdwardi  primif, 

quam  biennio  ante  in  caufa  prioris  Lantonien- 

fisg  itidem  fuerat  decifum)  fruftraneam  efle  ex- 

ceptionem  illam;  ratione  quidem  hic  adjecla,  fcd 

ab  eo   qui  primo  fcripfit  aliquantulo  difcufla,  ex 

jure  civili  feu  Caefareo  atque  improbata,   &  de- 

mum  ab  eo  qui  defcripfit  ex  eodem   jure  aflcrta. 

§}uia    duplex  eft  (ita  codicis  MS.  verba  fe  ha- 

btnt)mors,    &  naturalis  &  civilis,    &  in  hoc 

cafu  mortuus  eft  prior,  quia  digmtate  privatur. 

Sed  clericus  qui  librum  iftum  fcripfit,   videlicet 

Richardtis  de  Winchedm,  dicit  quod  falva  pace 

feniorum  fuorum,    &■  falvo  mdiore  judicio,    mi- 

nus  bene  dicunt,    quia  quamvis  quis  dignitate 

privatur,  morte  civili  non  eft  affecJus.     Hafte- 

nus  Winchedonius  ille.     At    vcro  qui  codicem 

defcripfit  etiam  fuam  adjicit  fententiam.     Sed  ku- 

jtifmodi  privatio,  inquit,  dignitatts  vocatur,  pro- 

ut  memoriae  meae  occurrit  in  jure  civili,  media 

capitis  diminutio.     Sed  hic  mortuus  eft  civiliter, 

qui  efficitur  fervus  poenae,    licet  nondum  mor- 

tuus ;  ficut  etiam  qui  deportatur  in  infulam,  id 

eft,  exulat,  is  cui  aqua  &  ignis  funt  interditli, 

ut  utlegatus.     Eadem  decifio  memoratur  in  an- 

nalium  ejufdem  regis  juridicorum  MSS.in  biblio- 

theca  hofpitii  Lincolnienfis,  ratione  ad  hunc  mo- 

dum  tantum  adjecta  :    Quia  duplex  eft  mors,  fci- 

licet  civilis  &  naturalis,   &  in  hoc  cafu  prior 

fuit  mortuus,  quia  dignitate  privatur,  jure  ci- 

vili.     Dignitatis    igitur   privationem  pro   media 

capitis  diminutione  fumptam,  etiam  mortem  civi- 

lem  (quam  non  minus  atque  naturalem  in  ftatuto 

jam  dicto  intelligi  volebant  illius  feculi  judiccs) 

intulifle   exiftimabant,    idque  ex  juris  Caefarei'1 

interpretatione.     Qua  etiam  ipfa  de  re  inter  ju- 

rifconfultos   qui  tunc  floruerant  controverfia  eft 

habita;  quod  ex  Odofredo1  jurifconfulto  clariffi- 


.un;c.l:b.6.tit.deExce(Tib.Praelatorum.  bMS.inBibliothecainterioristempli.    Videibi  iEd.1.  ftf.2.  C&M.  n.Ed.i. 

"1  fi.a.  ''Stat. Marlebrig.cap.  30.  j-i.  Hen.3.  eMich.  n.Ed.i.fol.  iji.  a.  *Temp.  Ed.  1.  Fitiherb.tit. Treipas  242. 

P  h.  :o.Ed.  2.  fol.  153.  b.  hD.tit.  de  Capitis  Diminutione  1. 11.  Initit.eod.tit.  '  Adl.j.  D.  tit.de  CapitisDiminut.  Sc  vide 

»i  .D,  &  ad  1.  3.  D.  tit.  de  Scnatoribus. 

mo, 


i  ior 


DiSSERTATIO 


I  102 


mo,  qui  tempore  Edwardi  primi  floruit,  fatis  fci- 
mus  :    ®icaere,  inqiiit,  quidfi  aliquis  in  dignita- 
te  conftitutus  eam  perdit,  at  quia  princeps,  vel 
epifcopus,  nunqttid  dicitur  capite  minui  .<?  dicunt 
quidarn  quodjic,  quia  prior  fiatus  mutatur,  &c. 
Bis  item  citatas  in  codice  illo  annalium  juridico- 
rum  interioris  templi  MS.  Pandeclas  olim  obfer- 
vabam,  indicatis  etiam  ut  afTolet  titulis  legibuf- 
quc.     Locus  alter  eft  in  anno  ejufdem  regis  quin- 
to a,    ubi  agitur   ex  conventione  qua  promiferat 
reus  a&ricem  in  uxorem  fe  accepturum  atquc  in- 
terea  alimenta  ei  fuppleturum.     Quaeftio  flt  utrum 
obligaretur  reus  fimulac  promiferat,  praeftare  fta- 
tim  promiflum  ;  ubi  Hcrvaeus  aftricis  advocatus : 
Si  jeo  me  oblige  a  vous  en  MVx.  &  e n  l'efcript 
il  ny  ad  pas  jour  de  paie  nefi  pas  la  dette  due 
maintenant  apres  le  fefmce  del  efcript  ?  Certes 
cy  eft.     Rationem   ex   jure   Caefareo  fic  reddit. 
In  omnibus  obltgationibus  quibus  dies  nonponi- 
tur,  praefenti  die  debetur  ff.  de  Regulis  Juris  l. 
in  omnibus,  quae  funt  Pomponii  verba  1.  1 4.  eo- 
dem  titulo,    unde  huc   ita  expreflim  funt  allata. 
Scd  in  codice  Lincolnienfis  Hofpitii  ne  litis  qui- 
dcm  hujus  mentionem  reperi.     Alter  eft  locus  in 
ejufdem  regis  anno  duodecimo,  ubi  a&ionc  de  bo- 
nis  aliquot  fublatis   inftituit  b  Seius  in  abbatem 
Abindonienfem.      Excipit  abbas,   confuetudinem 
in  Abindonia  perpetuo    obtinuifle,     ut  quifquis 
ibi  ccrevifiam  confecerit  &  vendiderit,  denarium 
unicum  (Colccflre  prnp  diclum)  abbati  perfolve- 
re  deberet,  quo  non  foluto  abbatibus  ex  eadem 
confuetudine  jus  femper  fuifTe  pignus  e  bonis  fol- 
ventis  capiendi  ;   Seium  cerevifiam  &  confecifle 
&  vendidifle,  nec  folvifle,  ideoque  bona  illa  fe  in 
pignus  fuftulifle.     Ad  haec  Devonius  advocatus 
hic  Seii,  confuetudinem  ait  hanc  fine  ratione  at- 
que  ex  injuria  in  alios  natam,  nec  inde  jure  ab- 
batem  in  arftorem  frui  pofle  aliquo  :  §)uia  quod 
non  ratione  introdu£lum  eft,  fed  erroreprimo,  de- 
inde  confuetudine  obtentum,  in  aliis  fimilibus  non 
obtinet  ff.  de  legibus,  lege,  non  obtinet.     Ipfifli- 
ma  funt  Celfi  ibi  verba  1.  39.  quae  ita  inde  in 
foro  a  Devonio  hic  judicibus  citantur  regiis,  ut 
lex  illa  altera  e  titulo  de  Diverfis  Regulis  ante  ab 
Hervaeo.     Atque  in  margine  adjicitur   hic  cha- 
ractere  antiquo  Nota  loye,  nota.     Caeterum  in 
codice  Lincolnienfi  quem  diximus  licet  caufa  ip- 
la   totidem   ferme  verbis   alias  inferatur,   citatio 
cjufmodi  habetur  nulla.     Sed  rariflimae  funt  ejuf- 
modi  in  feculo  illo  juris  apud  noftros  citationes, 
quod  fcimus  ex  annalibus  juridicis  Edwardorum 
tum  primi  tum  fecundi.     Neque  in  primi  anna- 
libus  quid  ejufmodi  mihi  occurrit. 

IV.  Cum  vero  ex  ante  oftenfis  fatis  liqueat,  du- 
plicem  fuifle  apud  majores  noftros  in  feculis  illis 
vetuftioribus  juris  Caefarei  ufum,  alterum  in 
confiftoriis  cpifcopalibus  adeoque  in  delegato- 
rum  ad  quos  ab  illis  appellatum  eft  foro,  eo- 
rumquc  qui  fivc  judicum  five  advocatorum  procu- 
ratorumve  munera  illic  obirent  ftudiis,  alterum 
fn  tribunalibus  ctiam  faltem  aliquot  regiis,  qua  eo 
nomine  fuique  natura  ab  iflis  diftingui  folita  funt, 
atque  ineorum  ftudiis  qui  in  tribunalium  ejufmo- 


di  a&ionibus  judiciifque  fe  excrcerent  ;  ufus  qmj 
dem  priorejufdem  hic  juris,  qua  fcilicetcum  pon-j 
tificio  (velut  fere  angues  invicem  caducei  Mercu- 
rialis)  complicatur  atque  ita  ab  eo  temperatur,  utj 
quoties  non  adverfarcntur  canones  facri c,  vim  in] 
confiftoriis  illis  obtineret,  ufque  in  noftra  tcmpo-i 
ra  inde  duravit.     In  caufis  nempe  teftamentariis.i 
fucceflionis  in  bona  mobilia  ab  inteftato,  inftitu-, 
tionum  ac  fubftitutionum  in  ejufmodi  bona,  alio; 
rum  aliquot  fingularium  quorum  cognitio  con-i 
fiftoriis  illis  a  legibus  Anglicanis  permifla.     Atqui 
ejufmodi  ufushic  luculentercernitur  tum  in  Com 
mentariis  Joannis  de  Adon  in  Conftitutiones  Lc 
gatinas,  qui  ad  Edwardi  primi  tempora  fpcclant, 
tum  in  eis  quos  Guilielmus  Lindwodus  fub  Hen, 
ricum  quintum  adjecit  Conftitutionibus  provinciai, 
Cantuarienlis.  Epifcopalibus  iftis  quantum  ad  hanc, 
ce  rem  acceflere  alia  non  pauca  eorum  plane  in, 
ftar  fora,  velut  abbatum  complurium  aliorumqu, 
generis  hieratici  quibus  jurifdi&ionis    epifcopalf 
privilegium  indultum,  uti  etiam  confiftoria  utriul 
que  academiae.     Nam  &  in  hifce  ufus  juris  Cac, 
farei  etiam  invaluit,  atque  in  noftra  duravit  tem 
pora.     Quod  vero  ad  tribunalia  regia,  qua  vulg< ', 
ab  his  diftingui  folent,  attinet,  bina  quidem  id  g( 
nus  funt  in  quibus  ejufdem  juris  ufus  etiamnur 
ab  antiquis  feculis  retinetur.     In  maritimo  fcil 
cet,    feu  curia  admiralitatis,    &  militari  feu  ci 
ria  conftabularii  &  marefcalli  Angliae,    adeoqu; 
in  delegatorum  ad  quos  ab  his  appellandum  e 
foro,   uti  etiam  in  cognitionibus  tum  maritimi 
quae  civiles  funt,  tum  militaribus  extraordinarii 
Praefunt  poftulantque  in  his  juris  illius  profeflbrc 
Sed  vero  etiam  in  his  jus  Juflinianeum  temper, 
tum  eft  auftumque.     In  cutia  militari  monom 
chia  feu  certamen  litigantium  flngulare  in  prob, 
tionibus  admittitur,   quod  juri  Juftinianeo  d  a> 
verfum.     In  admiralitatis  curia,  quae  in  titulis 
legem  Rhodiam  de  Jaffu,  de  Nautico  joenore,  < 
Ufuris  nauticis,  de  Exercitoria  ablione  occurtun 
alia  ad  rcm  nauticam  attinentia  e  jure  Juftinianc 
abhiberi  folent,  atque  ex  corpore  atque  interpr 
tibus  ejus   expreflim  depromi.     Sed  ita  ut  etia 
leges  Oleronianae  feu  confuetudines  marinae  f 
diftae,  uti  etiam  alias  apud  gentes,  commifceai 
tur,  &  primariam  obtineant  autoritatem.     Ade< 
que  falluntur  nimium  viri  inter  exteros  dofti ' 
qui  Anglis  Romani  juris  nullum  efle  ufum  teme 
fcripferunt.     Tantundem   de  ufu  juris  apud  n 
Caefarei  cjufque  interpretum  in  foederibus  paft 
que  cum  principibus  exteris  ineundis  explicand 
quc    ac   legationum    ratione    dicendum.     Atq 
ideo  proculdubio  in  binis  illis  jam  diclis  tribuna 
bus  &  congeneribus  extraordinariis,  uti  &  in  a   : 
legatorum  ad  quos  inde  appellatur  foro,  juris  ejij 
dem  ufus  admiflus  retentufque,  quoniam  adeo  u- 
quentcr  in  rerum  tum  marinarum  tum  militariut 
adtionibus  partes  fuftinent  tam  exteri,    juri  hij: 
afiuetiores,  quam  indigenae.     Atque  ratio  obfc 
ra  non  cft  cur  in  academiarum  confiftoriis  adhil 
atur,  cum  fcilicet  &  ftudium  cjufdem  ibi  florue , 
&  ad  exteros  etiam  ftudiis  ibi  incumbentes  paric 
atque  indigenas  lites  ibi  ut  fpedent  necefle  fit. 


»  Pafch.  j-.  Edw.  II.  fol.  73.  b.  '  Hill.  12.  Edw.  II.  fol.   \;6.  a.  MS.  <=  Videfis  Alderan.  Mafcard.  Concluf.  deStdr. 

Interp.  2.  §.  11:4,  &c.  d  C.  tit.  de  Gladiatoribus  I.  unic.  e  Renat.  Choppin.  de  Doraanio  Franciae  lib.  1.  tit.  lf. 

&  videfis  Francifc.  Ba!dwin.  in  Proleg.  de  Jure  Civiti. 


o 


3 


Ad    F  L    E   T  A  M. 


1 104. 


r.  At  vero  qualifcunquc  ille  in  tribunalibus  re- 
rcliquis  aliilvc  jure  Anglicano  quodcommune 
:ur,  &  conluetudinarium  utentibus,  aut  in  ju- 
;ritorum  noftratium  ftudiis,  olim  cflet,  per  in- 
allum  ante  memoratum  juris  Caeiarei  ut  dic- 
1  eft  ufus,  is  fane  cito  poftmodum  evanuit, 
a  initia,  ni  fallor  nimium,  Edwardi  tertii  pla- 
negle&us  rejeclufque.  Neque  enim  poft  Ed- 
dum  fecundum  veftigium  ufus  ejufmodi  in  an- 
;  bus  noftris  occurrit,  nift  ex  regula  aliqua  juris 

I  ejufdem  quam  pontificii  interdum,  fed  pcr- 

I I  quidem   Latine  a  allata,   nec   interim  ut  ex 
[  rius  libris  deprompta,  ufum  ejufmodi  quis  ad- 
:ftum  iret.     Quod  fane  haud  cum  majore  fa- 
t  :t  ratione,  quam  fi  quisLiteltonum  jure  eodem 
i )  ufum  fuifle  in  Elementis  fuis  Feudalibus  con- 
:bendis,  quoniam  illud  etiam  eis  qui  jus  Cae- 
:  um    omnino  negligunt    ignorantque  notifli- 
1  n,  Tartus  b  fequitur  ventrem,  quod  juris  Cae- 
1  i  effatum  eft,    celebre  fuis  interferuerit,   aut 
I  svdenum,  Dierum,  Coquum,  tantundem  in  fuis 
:  fle,  quoniam  &  ipfi  fubinde  regulas  ejufmodi 
.  ine,  non  ut  ex  jure  Caefareo  petitas,  fed  velut 
r.  \nglicano  natas,  obiter  ufurpant.   Sub  Edwar- 
iiiutem  tertii  initia  inter  jurifconfultos  noftrates 
:i  lice  prorfus  evanuifle,  &  fane  fub  Edwardo  fe- 
:i  do  ab  eorum  paucis  culta  efle  juris  hic  Caefarei 
h  ia,  eliciendum  mihi  videtur  ex  caufa  abbatis 
r  renfis  fub  Edwardi  tertii  media  in  foro  regio 
ijjata;  fcilicet  fub  annum  mcccxlvii.  ubi  ma- 
li  ftum  eft,  advocatum  ex  jurifperitis  noftratibus 
a   celebrem,  Skipwithum  nomine,  fe  ea  plane 
;u :  ignoraffe  vocabula  ejufdem  juris  profeflum  ef- 
"equae  cuiquam  qui  juri  Caefareo  omnino  in- 
:i  aiflet,  ignota  efle  nullo  modo  quirent.     Nimi- 
rt  lin  jus  tunc  vocatus  eft  abbas  Torrenfis c,  a&i- 
3i  regio  nomine  in  foro  inftituta,   eo  quod  in 
1  a  fuiflet,  ut  prior  quidam  in  judicium  evoca- 
re  r  Avenionem  pontificium  de  oratorio  extrufto 
ro  'ra  inhibitionem  novi  operis,  nec  ab  agendo  re- 
cc  iflet,  tametfi  refcriptum  regis  ea  de  re  prohi- 
bi  rium  accepiflct.    Ad  hunc  modum  autem  Skip- 
w  ius  advocatus,  feu  ferviens  ad  legem,   id  eft, 
ju  5  Anglicani  doctor,  In  ceux  parolx  contra  in- 
hi  tionem  novi  operis  ny  ad  pas  entendement, 
ui  e  petit  ut  reus  abfolvatur.     Cui  Shardus  judex, 
C   neji  que  un  refiitution  en  lour  ley,  per  que 
a  e  n'avoumm  regard ;   tnes  refpondes  fi  vous 
ariZ  fuy  countre  la  prohibition.     Ad  alias  igitur 
trtfit  advocatus  exceptiones.     Id  quidem  vetum 


eft,    in  corporc  juris  canonici  d    (quod  verbis  il- 
lis  loitr  ley  hic  innui  dubitari  ncquit)  titulum  ha- 
beri  de  Novi  operis   nuntiatioyie,   qua   intelligi- 
tur  denuntiatio  prohibitoria  fcu  inhibitio  five  ju- 
dicis  five  ejus  cujus  intcreft,  ne  quis  vicinio  inju- 
riam  inferat  opus  novum  extrucndo.     Sed  vero 
palam  eft,  titulum  illum,  ut  alios  aliquot,  ex  jure 
Caefareo  fcu  Juftinianeo  efle  illuc  adfcitum,  ejuf- 
demque  juris  ftudiofis  feu  eis  qui  libros  Juftinia- 
neos  evolviflent,   incognitum   efle  non  potuifle, 
Tam  in  Codice e  quam  in  Digeftis f  habetur.    At- 
que  in  eum  feu  de  eo  commentarios  antc  edide- 
rant  celeberrimi  jurifconiulti,  Joanncs,  Azo,  Ac- 
curfius,  Hoftienfis8,  Durandush,  Odofredus,  alii. 
Et  de  titulo  illo  Odofredus  ;,  eaque  de  re  lcge, 
Lex,  inquit,  efi  Utjlis  (mortuus  eft  iile  fub  exi- 
tum  Henrici  tertii  noftri  feu  anno  mcclxv.)  & 
mv.ltum  fibi  vendicat  locum  in  civitate  ifia  (Bo- 
nonia  )  &  ubique  terrarum  &  in  foro  feculari 
&  ecclefiafiico,  &  materia  hujus  legis  multum 
quotidiana  efi.    Jam  vero  fi  priftinus  feu  qualis 
apud  Bra&onium,  Thorntonium,  Fletae  autorem 
atque  in  Edwardi  fecundi  annalibus  juridicis,  re- 
peritur  juris  Caefarei  in  tribunalibus  regiis   feu 
apud  jurifconfultos  noftrates  ufus,  in  tempora  Ed- 
wardi  tertii  jam  dicTa  duraflet,  proculdubio  Skip- 
withus  hic  advocatus,  juris  Anglicani  fane  con- 
iultiilimus,  fingularis,  integri  &  notiilimi  ejufdem 
juris  tituli  de  Operis  novi  nuntiatione  (quod  id- 
ipfum  eft  eum  inhibitione  novi  operis,  nec  qui- 
dem  in  Anglicano  jure  quid  habet  analogum)  adeo 
fe  nefcium  publice  ac  in  foro  ita  profiteri  nolmflet, 
feu  inhibitionem  novi  operis  verba  efle  quae  fen- 
fu  carerent,   tam  fidenter  aflerere.      Certe  nec 
Shardus  ipfe,  qui  judicio  illi  praefuit,   fe  verbo- 
rum  illorum  fatis  fcientem  exhibet,  dum  refiitu- 
tionem  jure  pontificio  in  quod  e  Caefareo  adfcif- 
cuntur,   eis  innui  dicit.     Neque  enim  inhibitio 
eft  reftitutio.     Sed  interea  verum  eft,  ex  interdic- 
to  illo  feu  denuntiatione  ita  reftituendum  in  in- 
tegrum  eum  cujus  intereft,  ut  quod  contra  inhi- 
bitionem  extructum  fuerit,  fit  deftruendum,  quod 
tum  ex  Pandeclis  k  liquet,  tum  ex  jure  pontificio l . 
Atque  ex  his  demum  par  eft  ut  conjeftemus,  juris 
Caefarei  ufum  illum,   qualifcunque  fuiflet,  apud 
juris  Anglicani  peritos  atque  in  tribunalibus  hic 
regiis  priftinum  fub  Edwardi  tertii  initia,  feu  circa 
tempus  quo  Skipwithus  ille  ipfique  coaevi  nomi- 
na  jutis  Anglicani  ftudiis  primo  dedere,  in  defue- 
tudinem  prorfus  abiifle. 


'idefis  4.1.  Edw.  III.  tit.  Laborers  18.  Mowbray  Extr.  tit.  de  Reg.  Juris  72.  D.  eod,  tit.  !.  108.  b  DD.  ad  1.  7.   Parrum.  C. 

St  c  Ra  Vendicatione.  c  M.  iz.  Edw.  III.  fol.  14.  plac.  d  Extr.  lib.  f.  tit.  iz.  '  Lib.  8.  tit.  11. 

1    39.  tit.  1.  s  Summ.  lib.  f  eod.  tit.  h  Sepul,  lib.  4.  eod.  tit.  '  Ad  Rubric.  C.  rit.  de  Operis  Novi 

i^  iatione.  >•  Tit  dc  Operis  Novi  Nunt.  1.  20.  Praetor.  [  Extr.  tit  de  Novi  Operis  Nunt.  c  1. 


V^OL.    II. 


Kkkkkkk 


C  A  P. 


110$ 


DlSSERTATlO 


III 


C  A  P.      IX. 


I.  Effe&us  ufus  qualifcunque  juris  Cae- 
fareiy  per  intervallum  ante  oftenfum, 
apud  Anglos  qualifnam  effet.  In  re- 
gimine  publico  quod  civile  dicitur, 
mdlus  iis  admiffus. 

H.  Eorum  tunc  juris  Caefarei  in  regimine 
publico  ufus  improbatio. 

III.  Singularis  eorum  juris  patrii  feu  com- 
munis,  ita  vulgo  dicli,  aeftimatio  at- 
que  in  eo  adhaefio,  in  regimine  pub- 
lico,  pertinax  ;  Caefareo  interim  can- 
cellorum  aliquot  velut  anguftiis  permif- 
Jis.  Obiter  de  clerici,  clericatus  Sf 
clergie  nomimbus. 

QUALI  vero  fcnfu  Brachonius,  Thorntoni- 
us,  Fletaeque  autor  juris  Caefarei  locos, 
more  folenni  indicatos,  adhibuerint,  jam  ante  a 
diximus.  Neque  alio  fane  reliqui,  quorum  fub  Ed- 
wardo  fecundo  teftimonia  allata  ;  quod  itiderri 
dicendum  de  jurifconfultis  noftratibus  aliis,  qui- 
qui  fuerint,  eo  jure,  five  m  ftudiis,  five  in  difcuf- 
fionibus  fcriptifve,  five  in  judiciorum  ratione  u- 
tentibus  per  intervallum  illud,  a  Stephani  nempe 
regis  medio  aut  circiter,  feu  ab  jure  illo  primitus 
huc  allato  ufque  in  Edwardi  tertii  initia,  feu  per 
annos  quafi  ducentos.  Quod  autem  ad  ufus  ejuf- 
modi  hic  tunc  effe&um  attinet  ;  quicquid  fane 
vellent  cuperentve  jurifconfultorum  noftratium 
illi,  quibus  ita  utcunque  adhibjtum  eft  jus  illud, 
id  certum  eft,  in  regimine  publico  quod  civile  vo- 
citamus,  nihil  omnino  inde  (de  tribunalibus  re- 
giis  reliquifque  non  pontificiis,  exceptis  tantum- 
modo  binis  ante  memoratis,  maritimo  &  militari, 
loquor)  confecutum  efle  mutationis,  neque  ufus 
ejufmodi  effecmm  revera  fuifle  alium  quam  ut  ii 
qui  fic  uterentur,  ejufdem  aut  peritos  aut  fciolos 
aut  amantiores  fe  inde  exhiberent,  aut,  ut  illud 
fimul  cum  Anglicano  in  praxi  forenfi,  accedente 
autoritate  publica,  admitteretur,  cupientiorcs,  non 
omnino  ut  in  regiminis  civilis  partes  velut  vim 
obtinens  revera  reciperetur.  Et  gens  ipfa  tunc 
Anglicana,  ac  qui  judiciis  in  ea  praeerant  tribu- 
nalium  jam  dictorum  (in  quibus  ctiam  ipfe  Bra£to- 
nius  &  Thorntonius  &  forte  etiam  Fletae  autor) 
morum  patriorum,  id  eft,  juris  communis  An- 
gliae  femper  etiam  per  intervallum  illud  tenacifli- 
mi  fuerc  ;  adeoque  ut  neque  aut  locutionis,  fcrip- 
tionis,  aut  agendi  formulam  aliquam  in  tabulas 
publicas  ex  Caefareo,  quantum  obfervaverim,  de- 
lumi  admittive  vellent.  Tabulas  fcilicet  publicas 
a&ionum,  exceptionum,  tranfaftionum,  judicio- 
rum,  aliarumque  rerum  civilium  &  quotidianarum 
in  tribunalibus  illis  geftarum  per  intervallum  illud 
ferme  integrum  etiamnum  in  archivis  habemus, 
in  quibus  haud  juris  Caefarei  ullatenus  tunc  ad- 
mifli  veftigia  occurrunt,  magis  atque  in.  tabulis  id 


genus  publicis  aevi  fequentis  noftrique,  in  quil  \ 
nihil  omnino  Caefareum  redolet  ;  utpote  ab  ej  I. 
dem  &  lingua  &  fenfu  paflim  difcrepantibus,  i. 
que  vetuftatem  ftyli  forenfis  Anglicani,  qualis  j 
am  fuit  ea  ante  Stephani   regis  feu  juris  Caefc t 
huc  allati  tempora,  prae  fe  ubique  fatis  ferentib', 
Adeoque  non  e  fcriptis  Bra&onianis,  Thorntc. 
anisaut  Fletae  autoris  (in  quibusufus  hic  ejufn. 
di  juris  qualis  anteoftenfus  eft  reperitur)  autel. 
datis  more  folenni  locis  Pandedarum  in  ann;. 
bus  illis  Edwardi  fecundi  juridicis,  de  effeftu  «I 
hic  ejufdem  qualifcunque  eft  dijudicandum,    i| 
plane  ex  tabulis  jam  didis  illius  intervalli  publ  s 
feu  archivis,  quibus  adjungas  etiam  innumeras  . 
cifiones  atque  agendi  hic  per  idem  intervalln 
formulas,  partim  typis  editas  &  paffim  proftar  s 
partim  manufcriptas,  uti  &  refcriptorum  pron  • 
tuarium  quod  Regiftrum  brevium  vocitamus,q  ; 
ex  intima  Anglis  vetuftate  ad  pofteros  tranfm \ 
vix  vocabulum  habent  ex  jure  Caefareo  fibi 
mixtum  j  cum  interim  in  confiftoriorum  pontii . 
orum  ac  tribunalium  maritimi  &  militaris  (in  q  ; 
receptum  jus  illud)  agendi  formulis,  inniunera  • 
de  defumpta  comperiantur.     Nec  fane  citatio  i 
illae  pauculae  in  fcriptoribus  illis  noftratibus,  • 
laeve  forenfes  quae  in  juridicis  Edwardi  fecu  i 
annahbus  occurrunt,  majori  videntur  mihi  ar  • 
mento  effe,  jus  Caefareum  in  regimen  hic  pu  • 
cum  tunc  receptum  efle,  velut  quod  vim  re\  i 
atque   ex  autoritate    publica    aliquam    obtim : 
(quicquid  fentirent  illi  qui  illud   fic  adhibera  i 
quam  Platonis,   Ariftotelis,  Demofthenis,  Cicc  ■ 
nis,   Senecae,   Plutarchi,   id  genus  aliorum  1  i 
obiter  atque  faepenumero  apud  jurifperitos  G;  • 
canos  adhiberi  (quod  ex  editis  eorum  aftioni  > 
judiciifque  numerofis  fcimus)  folita  argume  > 
funt  eorum  effatis  aut  fententiis  vim  ineffe  ajl 
Gallos  judiciariam.   Id  tamen  praetereundum  r  i 
eft,  tum  feculis  de  quibus  locuti  fumus,  tum  • 
fequentibus b,  adhiberi  folitos  audirique  etiam  i 
tribunalibus  jure  Anglicano  alias  utentibus,  ju  • 
confultos  Caefareos  pontificiofque,  quoties  in  a  • 
onum  ex  jure  Anglicano  inftitutarum  difcuiiic 
orta  fuerit  incideritque  quaeftio  ex  jurc  five  C  • 
fareo  five  pontificio  terminanda,  veluti  matrin  - 
nialis,  teftamentaria,  aliave  ex  fui  naturaadfa 
feu  confiftoria  quibus  jura  illa  in  paucis  perm  i 
funt  pertinens.      Sed  vero  ejufmodi  ufus  ju- 
confultorum  illorum  feu  juris  quod  profitentur  1 
tribunalibus   jam   diftis   haud  alius   eft,  quan  t 
grammaticorum,   medicorum,   aliorum  ejulm  i 
quoties  quaeftio  cx  horum  arte  decidenda  intei  - 
tigandum  forte  fuerit  fuborta. 

II.  Caufa  unde  haud  major  aliufve  atque  j » 
oftenfus  eft  juris  Caefarei  hic  qualitercunque  I- 
mifti  adhibitique  effeaus  haberetur,  per  inten  - 
lum  illud  quo  fic  eo  ufi  funt  ctiam  publice  ju^- 
confulti  noftrates,  ex  ratione  pendet  duplici.  |- 
tera  eft,  juris  Caefarci  apud  majores  tunc  noffs 
(qua  regimen  pubiicum  illud  omnino  fpcftar) 
aperta  ac  publica  improbatio.  Altera  juris  fr 
glicani,  quod  commune  vocitamus  ejufdem  ic 
principiorum,  qua  gentis  hujus  genio  ab  intll 
antiquitate  adaptata  funt,  fingularis  aeftimatio, 
que  indc,  nec  immerito,  in  eodem  adhacfio  c 


'  Cap.  ;.  §.  f.  Atqui  interea. 


I  7  Hen.  VI.  fol.  ti.  6.  &c. 


lllS 


io7 


Ad     F   L   E  T  A   M. 


1108 


I  tns  &  fane  pcrtinax.  Quod  ad  improbationem 
uimodi  attinct  ■,  exhibet  ejus  quidcm  non  exi- 
mm  ipccimcn  Stephani  rcgis  edictum,  ante  me- 
oratum,  in  Iegcs  Caefarcas  carumque  praelecto- 
m  hic  primum  Rogerium  Vacarium,  uti  etiam 
Hcnrici  tertii  a  lcholarum  Londini  iegum  ea- 
ndcm  inhibitione  ante  oftcnfa.  Acccdat  etiam, 
b  idcm  tempus,  in  comiiiis  fcilicet  ordmum 
utoncnfibus,  refponfum  publice  datum  cffe,  quo 
;is  innui  vidctur  ordines  tunc  timuifle,  ne  jura 


ipfe  efler,  ut  jus  illud  hic  mutaretur.  Etiam  au- 
difle  fe,  ait,  antiquum  apud  Anglos  morem  ob- 
tinuifle,  ut  ejufmodi  liberi  pro  legitimis  haberen- 
tur,  fignumque  ejufce  rei  feu  lymbolum  fuifle 
pofitionem  eorum  fub  pallio  feu  ftragulo  in  ipfis 
matrimonii  folennibus  fuper  parentem  utrumque 
extento,  unde  tunc  extrafti  ilJi  velut  denuo,  adeo- 
que  cx  conjugatis,  nati  habcrentur.  Verba  funr : 
Bt  nt  feniorum  relatione  didici^  confuetudo  eti- 
am  in  hoc  regno  antiquitus  obtenta  &  adprobata 


acfarca  ejufque  capita  aliqua  fivc  pcr  fe  five  per  tales  legitimos  habuit  &  haeredes,  unde  in  Jig- 
aoncs  por.tiiicios,  quibus,  ctiam  ut  hodieque,  num  legitimationis  nati  ante  matrimonium  con- 
voluta  erant,  obtrufa,  juri  Angiicano  moribuf-  fuerunt  poni  fub  pallio  fuper  parentes  eorum  ex- 
ic  patriis  ac  majorum  multorum  feculorum  ra-  tento  m  matrimonii  folennizatione,  id  eft,  dum 
3nc  iubnixis  indcque  receptiffimis  fraudi  forent.  nuptiis  copulabantur.  Sed  hoc  ut  nihili  rejicit 
1  cau'a  nimirum  ilia  fingulari  b  qua  cpifcopi  Raleghius,  ut  liquet  ex  epiftola  ad  eum  Roberti 
•oarunt,  ut  liberi  in  concubinatu  nati  per  fub-  proxima  f  eadem  de  re  :  "Traeterea,  inquit,  ad 
qucns  matrimonium  fierent  lcgitimi  (quod  non  confirmandam  hanc  legem,  quod  bafiardus  fub 
mittit  lus  Anglicanum)  refponderunt  j  Kolle  fe  pallio  ftpra  parentes  nubentes  extmto  pofitus, 
■res  i_Anfiae  mutare,  quae  httcufque  ufitatae  furgit  bajiardus,  induxifii  tefiimonium  Rtchardi 
nt  t;c  approjatae,  quafi  fane  Caefareas  defignaf-     de  Lucy  (celeberrimi  fub  Henrico  fecundo  jufti- 

tiarii  Angliae )  cujus  teftimonium  quantam  & 
qualem  habeat  comparationetn  ad  tefiimonia  di- 
ijinae  Scripturae  &  canonicae  contrarium  tefiifi- 
carttia,  lippis  patet  &  toiifortbus.  Certe  confue- 
tudinem  ejufmodi  in  nuptiatum  folennibus  un- 


int  in  regiminis  haercditatum  &  fucceinonum 
iblici  rationem  non  omnino  admittendas.  Id 
iiidemfatendum,  epifcopos  rogationis  fuae  ratio- 
.  :m  velut  e  jure  deprompfifle  pontificio  ;  qtiia 
f,clifia  habet  tales  pro  legitimis -,  quod  quidem 


te  ctiam  in  jurc  pontificio  fe  fic  habuifle  fci- 
jgus  ex  refcripto  Alcxandri  tertii  c,  compiuribus 
,ite  annis  in  Angliam  ad  cpiicopum  Exonienfem 
iiffo,  aliifque.  At  vero  fententiam  illam  de  fub- 
i  juentis  matnmonii  vi,  primo  ex  jure  Caefareo 
i.  luftinianeo  d  defumptam  in  pontificium  efle 
|  am  erat ;  adeoque  ne  tam  infignis  fieret  in  An- 
<  \  iegum,  circa  fucceillones  in  defunclorum  bo- 
I,  mutatio,  quaiem  voluere  epifcopi  ecclefiae 
i  a  hic,  fed  cx  corpore  piane  Caefareo  mutuata 
•  rendcntes,  ac  ne  ab  exemplo  hujufmodi  aliae, 
E  fieri  amat,  facilius  introducerentur  mutationes, 
%\k  etiam  poteftatem  aliquam  Caefaream  in  An 


quam  apud  majores  noftros  obtinuifle  nondum 
didici,  nedum  inde  natalium  aliquam  confecutam 
efle  reftitutionem.  Caeterum  ritum  eundem  ip- 
fum,  fub  Richardo  fecundo,  quando  autoritate 
parliamentaria  s  legitimi  facli  funt  liberi  Joannis 
Gandavenfis  ducis  Lancaftriae  e  Catharina  uxore 
tertia  ante  matrimonium  fufcepti,  idque  in  ipfis 
comitiis  adhibitum,  alicubi  legifle  me  memini. 
Accedat  ad  jamdictade  legum  Caefarearumhicin 
illodequo  ioquimur  intervallo  improbatione  pub- 
lica,  graviflimam  in  illuftriffimo  illo  de  fuccefllc- 
ne  in  regnum  Scotiae  fub  Edwardo  primo,  judi- 
cio  Norhamiaeh  inprovinciaDunelmenfi  habito, 


g  s  aenolci  forte  exiftimaretur,  rejectum  eft  quod     ortam  efle  quaeftionem  de  juris  genere  fecundum 


i  elt  obtruium,  quafi  dixiflent,  legum  Caefarea- 
n  n  nec  capur  hoc  nec  alia  hic  admittenda  volu- 
n  s,  aut  nolumus  mutare  leges  x^Anglicanas  le- 
l  us  Caefarets,  leu,  quod  idem  eft,  pontificiis  ca- 
n  ubus  inde  defumptis.  Nam  fimpliciter  fe  nol- 
kAngiiae  leges  ieu  earum  capita  aiiqua  mutare, 
ir  animo  plane  non  habuere.  Ipfis  enim  eifdem 
Itnitiis  leges  Anglicanas  novarunt,  adeoque  va- 
n  im  mutarunt  ;  in  re  fcflicet  dotah,  pupillari, 
ii  raria,  praefcriptionibus,  aliis,  ut  in  comitio- 
■  i  capituiis  leliquis  cuique  eft  videre.  Sub 
c  nautem  ipfum,  comitiorum  nempe  Mertonen- 
1  n,  tempus  graviffima  (ut  obiter  id  adnotem) 
i  mre  illo  Anglicano,  quo  pro  legitimis  non 
i'  nifli  funt  fic  ante  matrimonium  nati,  querela 
i  etur  Roberti  Capitonis  (  Grojfeted)  epifcopi 
'-  colnienfis,  qui  abrogari  iliud  debere,  probare e 
::  jure  canonico,  naturali,  divino  ac  Caefareo 
3  role  conatur ;  in  literis  fcilicet  ad  Wakerum 
1  Ralegh,  tribunalis  regii  praefidem,  quem  e- 
V:  hortatus  eft,   ut  in  cauia,   quantum  poflet, 


quod  res  decidenda  eflet.     Utrum  Anglicano  fci 
licet,  an  Scoticano,  an  Caefareo  veluti  gentium, 
cum  a  rege   Angliae  ut   fuperiori  tunc  domino 
Scotiae,  pro  tribunali  competitores  eflent  audien- 
di.  Et  demum  Caefarei  in  eo  uium  non  omnino  ad- 
mittendum,  unanimes  qui  intererant,   pronuntia- 
runt,  ne  inde  majeftatis  Anglicanae  juri  fieret  de- 
trimentum.     Tantundem  inter  alia  olim  excerpfi 
e  tradatu  veteri  MS.  cui  titulus,  Quomodo  Ed- 
is:ardus  rex  ^Angliae  confiituit  Joannem  de  Bal- 
liolo  regem  Scotiae.     Tunc  enim  regio»  nomine 
Rogerus  de  Brabanzon  loco  jam  difto  fecundum 
illum  judicium  tuht.     Atquehucfane  aliquatenus 
fpedlat  iUud  Edwardi  fecundi  edidum,  quo  nota- 
riis  publicis  five  a  Caefare  ftve  a  comitibus  ejus 
Palatinis   creatis,    autoritas  hic  denegabatur,    eo 
quod  regnum  Angliae  ab  omni  fubjeclione  impe- 
riali  fit  liberrimum,  ut  in  publicis  iegitur  tabu- 
lis  '  .      Adeoque   non   eft  quod   non  fentiamus 
etiam  illo  in  intervallo,  eos  qui  fummae  rerum 
hic  praeerant,  idem  ipfum  fenfifle  quod  Richar- 


.ot.  Clauf.  19.  Hen.  III.  membr.  16.  feu  armo  MCCXXXIV.  b  Stat.  Merton.  cap.  9.  20.  Ken.III.  feu  MCCXXXV.  v;de  Ersc- 

or  ib.  f.  cap.  19.  S:  F:etam.  lib .  1.  cap.  >f.  §■  3.  &  lib.  6.  cap.  39.  c   Append.  ad  Concii.  Lateran.  MCLXXXI.  part.   33. 

if  .  £c  c.  6.  tanta  eft.     Extr.  tit  Qui  filii  lint  legitimi.  d   L.  }■.  Divi  Conftant.  C.  tit.  de  Naruralibus  Liberis.  '  Epift. 

3  IS.  f  Epift.  1+.  s  Rot.  Parl.  20.  Rich.  II.  num.  28.  h  Anno  19.  Edw.  I.  feu  MCCXCII. 

E  f.  Clauf  13.  Edw.  II.  membran.  6.  in  fchedula. 


dus 


i  log 


D 


ISSERTATIO 


i  i  10 


dus  fccundus  rex  ac  proceres  in  comitiis.  Ex  eo-  fiuetudinem  regni,  ut  liquet  ex  jurarncnto  a  judi- 1 
rum  lcilicct  juffu,  in  tabulis  dicitur  publicisa:  cibus  fub  Henrico  tertio  in  regimen  publicuml 
®ue  le  royalme  d'Engleterre  ne  efloit  dcvant  ces    conftitutis  ad  morern  folennem  praeftito.     Verbai 


heures,  ne  a  l'enteitt  du  roy  noflre  dit  feignior 
&  fagniors  du  farlament  unques  ne  Jerra  rule 
ne  governe  per  Jaley  civil.  Nccdumfane  didici 
quanam  ex  ratione  fcripferit  Joannes  Fortifcutius, 
capitalis  fub  Henrico  fexto  juftitiariusb,  quofdam 
Angliae  reges  legibus  fuis  fninime  dekftatos  fa- 
tegiffe,  proinde  leges  civiles  adiylngliae  regimen 
inducere  &  patrias  leges  repudiare  fiuijfe  conatos. 
Regum    nottrorum  quempiam   id    fecifte  nullibi 


inter  alia  funtk:  Bona  fide  procurabunt,  quod\ 
magnus  ficut  parvus  judicabitur  ficundum  legeml 
&  confuetudinem  regni.  Qiiod  puto  ideo  iig-i 
nantius  adjeftum,  ne  ex  jure  Caefareo  nuper  ad- 1 
vefto  &  a  nonnullis,  maxime  ex  genere  hieraticoj 
proculdubio  perquam  adamato  atquc  prae  An^li-i 
cano  in  pretio  habito,  judicia  omnino  ab  illis  cx- 
ercerentur.  Inde  ctiam  inolevit  locutionis  for-i 
mula  illa  lex  terrae,  qua,  uti  etiam  legis  &  con~\ 


lego.     Rationem  quidem  reddit  ille,  curnam  id    fuetudinis   regni   nominc,     difertius  defignaretut 


fecerint,  lcgis  fcilicet  regiae  (qua  dc  ante  dixi- 
mus)  gratia.  Sed  illud  interim  omnino  feciffe 
eorum  aliqucm  ubinam  compertum  ?  Qtiod  vero 
legitut  apud  Joannem  Sarisburienfemc,  nullas  le- 
ges  credidijfe  aliquos  civilibus  praeferendas,  in- 


kx  juxta  quam  vivendum  judicandumque,  fic 
ab  lege  Caefiarea,  civili  vulgo  nobis  &  tunc 
fimpliciter  dicta,  omnino  diftinttam  diftcrmi- 
natamque.  Inde  legis  terrae  in  hanc  rem 
mentio  in  Magna  Charta  '    alibique    fingularis, 


que  eis  inprimis  illud  de  abfoluta  principis  po-    Et  legum  antiquarum  &  confiuetudinum  Angliai 
teftate,  quae  in  lege  habetur  regia,  obfervandum,     in  fummis  illis  interJoannemmregem&:  procere: 


de  affentatoribus  illius  feculi  ex  genere  hieratico 
aliquot  diclum  eft,  non  de  gente  Anglicana  aut 
de  aliis  qui  judiciis  hic  tunc  praefuere.  Atque 
praetercundum  non  eft,  leges  criminales  a  Ri- 
chardo  primo  (qui  &  Oleronianarum  auror  habe- 
tur )  etiam  navium  fuarum  clafli  praefcriptas  fu- 
iffe  a  Caefareis  diverfiflimas,  nec  quid  in  prae- 
feftorum  ejus  codicillis,  quorum  exemplar  legi- 
tur  apud  Rogerum  Hovedenumd  &  Matthaeum 
Parifiume,  de  Iegibus  hifce  omnino  contineri. 
Adeo  ut  nondum  in  caufis  maritimis  apud  nos 
earum  quidem  tunc  fuerit  admifiio. 

III.  Quod  ad  fmgularem  per  intervallum  illud 
juris  Anglicani  feu  patrii  quod  commune  voca- 
mus  aeftimationem,  inque  illo  adhaeilonem  fpectat; 
cetnitur  quidem  illa  fatis  in  ipfls  articulis  co- 
ronae  &  placitis,  idque  genus  aliis,  quorum  fub 
Henrico  fecundo  &  Richardo  primo  habemus  fpe- 
cimina  apud  Hovedenum  &  Parifiunij  atque  etiam 
in  jurifconfultis  noftratibus,  qui  per  idem  inter- 
vallum  kripfere,  maxime  autem  in  tabulis  om- 
nimodis  ejufdem  intervalli  publicis.  Patik  eli- 
ciendum  ex  juramento  ipfo  folenni,  quo  obftringi 
etiam  tunc  foliti  illi  qui  judiciis  praeficiebantur. 
Joannes  ilk  Sarisburienfis  de  tempore  Henrici 
fecundif:  Et  qnidem  judices  fiacramento  legibifs 
alligantur  jurati,  quia  omni  modo  judicium  cum 
veritate  &  legum  obfiervatione  difiponent.  Quod 
fane  utcunque  velut  ex  Juftiniani8  verbis  fuma- 
tur,  nihilominus  ab  Anglo  &  in  Anglia  diftum, 
de  legibus  patriis  feu  jure  noftro  confuetudina- 
rio,  id  eft,  legibns  Angliae  &  confiuetudinibus 
reclis,  quae  illius  feculi  h  phrafis  erat,  intelligen- 
dum.  De  quibus  etiam  alibi  ilk1:  Sed  &  le- 
ges  ipfiae  &  confuetudines  quibus  nunc  vivitur, 
infiidiae  fiunt  ■&  laquei  calumniantium.  Verbo- 
rum  tendiculae  proponunlur,  &■  aucupationes  fiyl- 
labarum,  vel  fimplici  qui  fyllabizare  non  novit. 
Atque  in  formula  juramenti  quod  fubibant  illis 
in  feculis  judices  in  regimen  publicum  conftituti, 
tam  ex  genere  hieratico  quam  alii,  exprefllm  con- 
tinebatur,  fie  judtcaturos  ficundum  legem  &  con- 

•  Rot.  Parbm.  1 1.  Rich.  i.  Sc  videlis  Not 


diflidiis.  Alia  ejufmodi  vocabula  frequentius  a 
pud  majores  noftros  adhibita,  ut  Iegem  aliarun 
adeoque  Caefarearum,  quae  Anglicanis  tunc  velui 
imminebant,  in  regimine  publico  ufus  praeclu 
deretur.  Verba  etiam  tantundem  fignificantia  ir 
juramentis  a  regibus  noftris  illius  intervalli  (ut 
&  temporis  infequentis)  in  eorum  coronationi 
praeftitis  kgibulque  ab  eis  latis  expreflim  occut 
runr,  unde  negata  eft  Caefareo  hic  juri  in  regi 
mine  publico,  utcunque  fubinde  adhibito,  tun 
vis  omnimoda.  Atque  ex  hifce  certe  minus  mi 
rum  eft  ejufdem  quakmcunque  ufum,  fic  ut  ant 
oftendimus,  in  tribunalibus  jure  Anglicano  uten 
tibus  tandem  prorfus  evanuifle.  Id  vero  ex  & 
etiam  facilius  evcnit,  quod  fub  idem  tempus  qu 
fic  evanuit  ejufmodi  juris  ufus,  mos  alius  pan 
ter  apud  nos  defiit,  judices  fcilicet  regios  ex  g« 
nere  hieratico,  veluti  epifcopis,  abbatibus,  decani 
id  genus  aliis  conftituendi.  Dein  enim,  vix  atj 
ne  vix  quidem  eorum  quifquam  ex  illo  generc 
cujus  pars  eminentior  in  academiis  juti  tam  Cai 
fareo  quam  pontificio  pkrumque  incubuit,  tribt 
nalium  jam  dittorum  (excepta  tantum  cancell; 
ria  Angliae)  judiciis  praefectus  eft,  utcunque  m 
niftri  illis  ipfis  tribunalibus  infervientes  aliiqt 
in  regimine  publico  confpicui  ex  illo  genere  et 
am  tunc  &  diu  poftea  defumi  n  folerent,  unc 
eorundem  miniftri,  qui  per  fecula  aliquot  ex  ill 
genere  non  omnino  fuere,  uti  &  id  genus  al 
etiamnum  ckrici  forte  nuncupati.  Sed  verol 
cet  prifcis  in  feculisChriftianis0,  edam  &  fcriptc 
ribus  ecckfiafticis,  ckrici  &  clericatus  nomen  i 
eos  tantum  qui  divino  cultu  miniftcria  religion 
impendunt  denotandos,  eorumque  innucndam  di! 
nitatem  adhibeatur,  quo  fenfu  etiam  vulgo  hodi 
que  retinetur",  nihilominus  apud  Gallos  Anglc 
que  tam  veteres  quam  recentiores  ufurpatum  <i 
de  eis  etiam  qui  quocunque  doctrinae  feu  ffl 
entiae  genere  polknt ;  veluti  philofophis,  mathj 
maticis,  hiftoricis,  jurifprudcntibus,  formulan, 
id  genus  aliis,  nec  folum  de  theologis  feu  d 
ex   genere  funt  hicratico.     Unde  vox  illa  ch 


fortifc.  adde  Plac.  coram   rege  Micli.  S.  Hen.  4.  rot.  71.   caf.  Pcdington  &  Otteiwo^. 
bDeLaud.  leg.  Angliac  cap.  3 3. 8c  34.  c  Policratic. lib.  7.  cap.  10.  d  Annal.part.  1.  pag.  666.  edft.Eranc.  '  M' 

MCXC.  f  Policratic.lib.  j-.cap.  ii.  EL.  14.Ctit.de  Judiciis.  ''  Matth.  Parif.  circa  initium  Richardirrimi,  (■ 

•  Policratic.lib.f.cap.ifi.  *  Anno  MCCLVII.fcuXLl.  Hen.  3.  in  AnnalibusBurtonenlibus  MS.  »  Cap.  29.  mM3. 

Parif.ann.MCCXVII.  iiuXVILJohann.R.  &c.  "  VideHenric.Spelman.in  Epift.  Dcdicator.  ad  ConciliaEcclef.Brit.  "P\- 

Cod.Thcod.  tit.de Epifcopis & Clericis,  Juflm.NoveU.  113.Iiidor.Orig.  lib. 7 .  £  Vidc  Liadwood,  ad  tit.  de  Tcmp.  Ordnand.C,  d" 

rjuidam  verb.Clcricum. 


III 


Ad     F   L  E  T  A    M. 


I  I  12 


■e  pro  ipfa  fcientia  feudoctrina  generatim  fumpta, 
;  ckricus  pro  fcicnte  ac  docto.  Hoc  fenfu 
randc/erc,  beauclerc,  mauclcrc  Gallis  a  adhibi- 
im,  uti  &  clergie,  &  grand  clergie  pro  fumnia 
oclrina.  Et  iragmentum  habeturb  pervetufti 
bri  rhythmis  Gallicanis  confcripti,  qui  dicitur  H 
vre  de  clergie  en  Romaunz,  ki  eft  appellez  le 
mage  del  munde,  cui  praeter  aliqua  de  creati- 
ne  praelibata  nihil  inerat  nifi  quae  ad  aftrono- 
liam,  geographiam,  artes  alias  liberales  attinent. 
t  capitis  fexti  libri  primi  titulus  eft,  T>e  trois 
tanieres  de  genz  ke  li  phdofophie  poferont  au 
tound:,  e  coment  clergie  vunt  en  traunce  :  id 
t,  quomodo  do&rina  &  fcientiae  liberales  in 
ranciam  venerint.     Et  poftea 

Ki  bien  veult   enttndre  ceft  livre 
E  favoir  comeut  il  doit  vivre 
E  apptndre  tiel  clergie 
1)unt  meuz  naudra  tut  fi  vie,  &c. 

Hinc  Henricus  rex  nofter  primus,  Bellockri- 
is  '  feu  Beauclerc  dictus.  Et  Galfridus  Chau- 
:rus  philofophos  Graecorum  veterum  clericos 
jpellat. 

^omctimc  in  <(5:eete  t$at  nablc  rcgton 
£f»cre  tocre  cirtftt  €ltthJ  cf  full  grcat  fcicncc, 
§3f)ilofo?§er0  of  nota&Ie  inTcrctten,  &c 

Alibi  tantundem  facit,  nec  raro.  Cum  igitur 
tribunalibus  ac  confiftoriis  omnimodis,  praeter 
dices,  miniftrifint,  atque  horum  alii  fcribarum, 
tuariorum  &  qui  id  genus  alia  fubeant  munera, 
lae  fine  doctrina  qualicunque  praeftari  neque- 
lt,  nomine  veniant  j  alii  oftiarii,  lictores,  prae- 
mes  fint,  juffis  tantum  citra  artem  exequendis 
fervientes ;  clericorum  nomen  non  his  ied  illis 
< )  doctrinam  feu  fcientiam  feu  artem  illam  qua- 
.  aicunque  atque  etiam  amanuenfibus  &  ab  epifto- 
•  aliis  tribui  eft  folitum ;  uti  item  Ephefiorum 
?at/./t/.2r&!,-  in  A&isc  Apoftolcrum  feu  Scribae, 

■  lem  Coton  <£!erfe  in  verfione  dicimus  Angli- 
I  na.  Tranflatione  proculdubio  facta  ab  hiera- 
i  :o  genere,  cui  primo  proprium  erat,  &  in  quo 

imerofiorcs  femper  fuere,  quam  in  alio  aliquo, 
■li  fcientia  qualicunque  ejufve  obtentu  claruere. 

■  c  Chaldaei,  auguris,  arufpicis  nomina,  fic  alia 
:  :c  ita  pauca  tranflata  ad  eos  qui  revera  ipfis,  fi 
niginem  Ipectes,  non  omnino  continentur.  Sed 
i  mum  ex  ante  oftenfis  fatis  liquet   undenam  in 

ncellos,  quibus  eft  juxta  fuperius  dicta  coarcta- 
m,  jus  illud  apud  nos  fuerit  redactum.  Et  de 
s  fatis  fuperque. 


C  A  P.     X. 

De  tempore  autot  ts.     Nec  fub  Edwardo 
tertio,  nec  fectmdo  fcrtpfiffe. 
Sub  Edwardo  rege  primo  commenta- 
rium  hunc  fcriptum. 


III.  Fletae  nominis  ratio. 

IV.  De  provtfione  ommum  regum  Chri- 
jhanorum  circa  regum   a/tenattones,  tn 

commentario  hoc  memorata, 

AD   Fletam    ipfum  redimus.     Rcftat   ut   de 
tempcre  quo   compofitus    feu   ab   autore 
abfolutus  eft  commentarius  hic,    &  dc  nominis 
ratione  videamus.     Quibus  etiam  non  illibenter 
adjicimus  monitum  de  loco  perinfigni,  quo  pro- 
vifio  quaedam  omnium  regmi  Chriftiatiorum  de 
donationibus    feu    alienationibus    regiis  haftenus 
puto  aliunde  inaudita  in  co  memoratur.     Ex  prae- 
farione  cxpreffim  liquet  fub  Edwardo  rege  fcrip- 
fiffe  autorem.   Quam  infubditis  traciandis  aequa- 
lis  jugiter  appareat,  quam  eleganter,  &c.    Ed- 
viardus,   inquit  ibi,    rex  noftcr  hoftilitatis  tem- 
pore,  &c.     An  vero  fub  primo,  fecundo  an  ter- 
tio,    non  inde  conftat.     Sed  ex  Edwardis  hifce 
regem  illum  fuifle  dubitari  nequit.     Primum  au- 
tem  haud  fuiffe  Edwardum  illum,  fub  quo  abfb- 
lutus  faltcm  eft  commentarius  hic  argumento  qui- 
de.ii  effe  videtur  haud  infirmo,  locus  ille  in  Ca- 
pitulis  Coronae  &  Itineris,  ubi  mentio  Edwardi 
patris  regis.     Verba  funtd:  Qiii  receperint  debita 
regis  vel  partem  deb:ti  &  debita  illa   non  ac- 
quietaverint,    tam  de  tempore  regis  E.   (neque 
enim  in  MS.  Edwardi  nomen  aliter  defignatur) 
patris  regis  quam  de  tcmpore  praefnti.     Idem 
enim  ipfe  articulus  tempore  Edwardi  primi  cti- 
am  ad  hunc  modum  concipiebatur  e:    G)ui  ceps- 
rint  debita  regis  vel  partem  debilornm  &  diij:- 
tores  illos  inde  non  acquietaverint  tam  de  tiin- 
pore  domini  regis  Henrici  quam  de  tempore  dc- 
mini  regis  nunc.     Ergo,  fi  ita  fcripfit  autor  ipfe, 
Edwardus  rex  primus  non  erat  is  fub  quo  fcripfit, 
Sed  aut  fecundus  aut  tcrtius  quorum  utriquc  pa- 
ter  Edwardus.    Sed  dc  loco  ilio  mox  plura.    Anne 
igitur  fub  tertio  fcripfit?  Nequaquam  omnino  fi 
quid  video.     Satis  fcilicet  diligenter  de  naufra- 
giis,  actione  dorali,  aliifque  ca  affcrt  quae  in  con- 
ftitutionibus  habenrur  parliamentariisEdwardi  pri- 
mi,    uti  &  non  pauca  ex   legibus  Henrici  tcrrii. 
Nullibi    aurem  conftitutioncm  aliquam  Edwardi 
tcrrii    memorat,  quod    ut   non  fecifllt  credibile 
non  eft,    f\  fub  eo  omnino  fcripfificr.     Erenim, 
exempli  caufa,   in  ipfisEdwardi  tertii  initiisf  fex 
lata  eft  de  convictionibus  (fic  actiones  noftras  pcr- 
jurii  forenfes,  quas  yittaints  vocitamus,  appeliant 
veteres  illi)  qua  jus  de  cis  priftinum  adeoeft  im- 
mutatum,    ut  fane  immutarionem   iliam  tradere 
voluiffe   fcriptorem  hunc  ubi    de  convictionibus 
fufius6  quidem  &  diJigentius  agit,    fi  poft  cam 
latam  fcripfiffet,    non  eft  quod  ambigamus.     De 
cis  enim   non  femel  loquirur  qiu  ex  jure  tune 
priftino  ac  fanctione  parliamentariaEdwardi  pri- 
mih  tantum  pendent,  cujus  fenium  efte  vult  ejuf- 
modi,  ut  ncn  nifi  cx  duoJccim-viromm  perjttriti 
in  actionibus  de  fundo  aut  rcbivs  fundi  congene- 
ribus  jureque  perpetuo  poileifi;.  quas  liberifrh  te- 
nementum  idiomatc  forenii  nunciipamus,    admit- 
tendae  effent,  neque  fic  fane  citra  gratiam  ac  ar- 


'  Pafquier  des  Recerchez  de  !a  France liv. 8.  chap.  13.  b MS.  in  Biblioth.  Cottoniana.  c  A£l.  Apcf: 

.10.  §.  5-9.  •  Capirul..Irincris  in  vet. flatut. impiefT.  Londmi  11.  Jun.MDLVI.part.  i.fo"o  15-6.  t. 

1b.5-.cap.22.  ride§.S.S;  16.  h  3.E.  1.  Weilm.  i.cap.38. 

VOL.   II.  L   1   1   1   1   1   1 


j»i"ii«n 


1 1 1 3 


D    I    S    S    E    k    f    A    T    I   0 


1 1  r 


bitrium  reginm.  Etiam  fan&ionis  ipfius  affcrt 
vcrfionem  qua  legitur,  Concedit  rex  convicliones 
quotiefcunque fibi  videbitur  expedire,  pro  co  quod 
eft  in  comitiorum,  quibus  lex  illa  lata  eft,  lin- 
gua,  Le  Roy  de  fon  office  deformes  donera  at- 
tai?its,  &c.  quant  il  femblera  que  befoign  foit. 
De  jure  illius  aevi  ipfo  locus  non  eft  hic  difle- 
rendi.  Confulat  qui  velit  fcriptores  noftros3 
illud  copiofius  tradtantes.  Hoc  foium  hic  ani- 
madvertimus,  Fktae  autorem  non  omnino  me- 
morare  jus  ea  de  re  infigniter  in  ipfis  Edwardi 
tertii  initiis  five  mutatum  five  explicatum,  ut 
fcilicet  ex  cjufmodi  perjurio  etiam  in  injuriarum 
aftionibus  idque  ex  cancellarii  Angliae  autoritate 
legitima  feu  officio  locum  haberent  convictiones. 
Hoc  praetermittere  voluifle,  qui  fub  Edwardo 
tcrtio  fcripfiflet,  exiftimandum  non  eft.  Initium 
comitiorum  quibus  lex  ea  lata  eft  in  ipfo  crat 
rcgis  hujus  coronationis  die,  fcilicet  fefti  B.virgi- 
nis  craftino,  id  eft,  Februarii  tertio,  cum  decem 
nec  amplius  dies  regni  fui  cujus  primus  erat  Ja- 
nuarii  25.  praetericrant.  Adeoque  nec  ante  ie- 
gem  illam  latam  fub  Edwardo  tertio  fcriptioni 
tempus  erat.  Certe  nec  in  accuratiori  illo  de 
convictionibus  traftatu  fandHonem  parlamentari- 
am  anno  Edwardi  fccundi  decimo  tertio  latam, 
quae  de  AttinEiis  dicitur,  omnino  memorat,  unde 
nec  autumandum  eft  eum  poft  annum  illum  fcu 
Chrifti  MCCCXX.  fcripfifle.  Nec  fane  quid- 
quam  eorum  quae  temporis  funt  Edwardi  fecundi 
alicubi  exhibet.  Atque  illinc  fane,  fi  aliud  non 
obftat,  nec  fub  fecundo  Edwardo  fcripfifle  fed  ante, 
cenfendum  eft.  Neque  fane  quid  obftat  omnino 
praeter  locum  fuperius  de  E.patre  regis  allatum, 
qui  mihi  quidem  tanti  non  eft,  ut  non  fatis  in- 
terea  credam  Edwardum  regem  in  praefatione 
memoratum,  adeoque  ipfum  fub  quo  fcripfit  fu- 
ifle  primum.  Exemplar  illud  vetuftum  unde  edi- 
tio  fit  &  quod  puto  unicum  eft,  Edwardi  fe- 
cundi  aut  forfan  tertii  tempore  videtur  exaratum. 
Nam  autographum  efle  aut  ab  autore  ipfo  fuifle 
recognitum  negant  plane  tum  menda  non  infre- 
quentia,  tum  lacuna  una  &  altera  feu  inter  fcri- 
bendum  hiatus,  quafi  librarius  aut  legere  aut  in- 
telligere  dum  defcribebat,  ibi  nequiflet.  Adeo- 
que  probabile  fatis  eft  librarium  fub  Edvvardo 
fecundo,  aut  E.  patris  regis  pro  H.  patris  regis 
(id  eft,  Henrici  tertii  patris  Edwardi  primi)  ofci- 
tanter  feu  negligentius  fubftituifle,  aut  articulos  il- 
los  coronae  fic  praxi  fui  temporis  forcnfi  etiam 
in  ipfo  autore  imprudentius  adaptafle.  Certe 
quifquis  ftatutum  anno  Edwardi  regis  primi  ter- 
tio b  de  debitis  fuis  fimul  ac  patris  editum,  cum 
articulo  illo  ac  cum  autoris  noftric  ftatutum  il- 
lud  recitantis  verbis  contulerit,  haud  aegre  forfan 
id  conceflerit.  Maxime  cum  etiam  alia  fint, 
quae  Edwardum  primum  regem  fuifle  fub  quo 
commentarius  hic  fcriptus  eft,  non  obfcure  evin- 
cunt.  Ejufmodi  etiam  habetur,  ut  id  obiter  ad- 
notem,  aut  lapfus  aut  gloflema  in  Gilberti  Thorn- 
tonii,  quem  ante  diximus,  exemplari  veteri  de  au- 
toris  tempore.  Legitur  ibid,  T)ari  non  poterunt 
aliter  (quam  ut  pollideantur,  velut  ab  uiufructu- 


ario,  non  a  domino)  fmgulari  perfonae  res  qu, 
funt  fpirituatibus  a?mexae,  ficut  corrodia  ex  a 
bathiis  &  domibus  religiofis  percipienda  &  h\ 
jufmodi  in  qitibus.  nullus  vendicare  fibi  poter 
liberum  tenementum,  temporibus  retroaclis.  Si 
hodie  per  ftatutum  regis  Ed-jiardi  fecundi  fi\ 
breve  de  corrodio  fubtraffio,  ficut  de  libero  t\ 
nemento.  Ita  citatur  ftatutum  Edvvairdi  fecunc 
cum  manifeftum  fit  Thomtonium,  utoftenfum  i 
perius  eft,  fub  Edwardo  primo  fcripfifle,  etiam  .. 
obiifle.  Adeoque  ita  fcribere  ille  nequibat,  Cer 
dicere  potuerat  ille  per  ftatutum  regis  Edwar. 
JVeftmonafterii fecundte,  quo  lex  illa  de  corrodi 
anno  fcilicet  ejufdem  regis  XIII.  lata.  Sed  vid 
tur  potius  librarii  efle  gloflema,  nec  illorum  ve 
borum  quid  poftpoterit,  Thorntonium  ipfum  fcrij 
iifle.  Eo  ufque  funt  Bra&oniif  quem  in  fun 
mam  redegit  ille  verba.  Nec  confonum  omnin 
eft  poterit  tt/  temporibus  retroaclis.  Nec  f 
temporis  leges  inferere  folet  Thorntonius,  BracV 
nii  perfonam  paffim  induens.  Quod  vero  1 
Fietae  autorem  attinet ;  certe  fi  fimplicirer  tur 
egregias  tum  immenfas  Edwardi  in  praefatiot 
laudes  ipe&es,  vix  eft  ut  eas  ad  Edwardum  i 
cundum  pertinere  potuifle  omnino  admittas.  j 
de  tertio  quaeftio  ultra  non  fit.  Atque  ita  ( 
alio  quam  primo  haud  fumendus  ille  laudum  c 
mulus  forfan  videatur.  Sed  interim  de  prad 
tione  autoris  hujus  hoc  advertendum,  eam  ita  ei 
a  capite  ferme  ad  cakem  compofitam,  ut  poti 
ex  formula  veteri  aliifque  regibus  ab  aliis  an 
nec  femel  tributa  fumi  videatur,  quam  de  ip 
qui  ibi  nominatur  rege  rcvera  dici  five  iingu 
riter  aptari.  Id  quod  haud  aegre  concedet  qu 
quis  praefationem  hanc  cum  illa  quae  &  Scoi 
carum  legum  codici  Regiam  Majeftatem  dicl:o 
Ranulpho  de  Glanvilla  praefigitur,  contulerit.  E^ 
dem  enim  ipfa  ferme  verba  in  altera  Henri* 
noftro  fecundo,  in  altera  Davidi  Scotorum  re 
primoattribuuntur,  quaeinFietae  autoris  praefa 
one  Edwardo  fuo.  Adeoque  laudes  illae  qualefcu 
que  fuerint  non  ita  in  argumentum  hic  trahendc 
II.  Atqui  alibi  in  ipfo  opere  expreffiffima  fu 
temporis,  quo  confcriptum  eft,  veftigia,  unde  E. 
wardum  in  praefatione  memoratum  feu  eum  fi 
quo  fcripfit  autor  primum  fuifle  palam  fatis  co 
ftat.  Primo,  de  templariorum  privilegiis,  qua  1 
fub  Edvvardo  primos  de  crucibus  erigendis  1.' 
ea  fpeclat,  loquitur h  velut  eorum  qui  dum  icribel. 
iple  pariter  ac  hofpitalarii  florerent.  At  fub  ipfisl 
wardi  fecundi  initiis  templarios  plane  defiiflenef 
nemo,  nifi  qui  &  juris  noftri  &  hiftoriarum  fitoi 
nino  nefcius.  Secundo  ubi  formulam  habi 
refcripti  regii  Moderata  Mifericordia  didi,  qu 
lege  fubnititur  in  Magna  Charta  lara  k,  verba  tei 
pori  fuo  adaptans  ad  hunc  modum  nomine  res 
concipit,  Contra  te?rorem  Mag?iae  Charta.e  rej, 
H.  patris  noftri,  in  qua  conti?ietur  quod  ml\ 
liber  homo  amercietur,  &c.  Hic  ut  ipfe  E 
wardus  primus  innuatur  necefle  cft,  cui  pater  Hc 
ricus  tertius.  Tertio,  1)omi?ius  rex,  inquit  \  ?< 
per  in  partiamento  fuo  apudi-AcJon  BttrneU  \ 
bito,   &c.      Parliamentum  illud  ad   annum  \ 


"VideBraiaon.lib. 4.de  aflifautrum  cap.4.  Britton.  cap.97.8c  98.  Andr.Horn.  cap.^.fefl:.  19.  cap.  $■■  fecl.  1.77.  8c  fecT:. 4.  pag.  324.  &  0 
Inftit.part.  i.fol.  137, &c.  bStat.  Weftm.  1.  cap.  19.  c  Lib.  i.cap.  33.  d  Gilb.  Thornton.MS.lib.  i.  cap.  19.  c  Weftrj 

cap.29.  fLib.  2.deacq.rerumdom.cap.j-.  §.7.  \  Wift.  i.cap.  37.  ,hLib.  i.cap.  j-o.J.  16.  JLib.i.cap.fifi.S 

*Cap.i4.  }  Lib.  x.  cap.6'4.§.  1. 

W" 


"5 


Ad     F   L   E   T    A   M. 


i\\6 


rardi  primi  undecimum  fpedtar.     Et  formula  illa 

Oominus  rex  regem   defignate  folet  fupcrftitem. 

)uarto  etiam,  capite  citato,  performam2,  inquir, 

'atuti  regis  anno  regni  regis    (praetermiflo  ex 

brarii  incuria  decimotertio)  editi  apud  JFeftmo- 

afterium,   flatutum  Edwardi  primi  de  Mercato- 

ibus  diftum  plane  innuens.     Quinto,  Henricum 

^etn  fecundum  proavum  expreffim  nuncupat  re- 

is  fub  quo  fcripfir.     Et  Edwatdo  primo  eum  fu- 

fe  proavum,    id  eft,  patrem  Joannis  regis,   pa- 

;is  Henrici  tertii,    patris  Edwardi  primi,    nemo 

morat.     Scilicet  ubib  in  Henrici  tertii  Magna 

^barta  capitulum  habetur,  de  Scutagioc  capiendo 

cut  capi  confuevit  tempore  Henrici  regis  avi 

oftri,  quo  nomine  plane  Henricus  defignatur  fe- 

undus,   nofter  legem  illam  fuis  recitans  verbis: 

nhibetur,  ait,  quod  nullus  defiringatur  pro  fcu- 

jgio,  fed  capiatur  ficut  capi  confuevit  tempore 

1.  regis  proavi  regis  nunc.     Senfum  ipfiffimum 

rgis  Henricianae  retinet,  quaHenricum  fecundum 

[enriciillius  avum  fpe&at ;  proavum  interim  eun- 

em  ipfum  regis  fui,  id  eft,  Edwardi  primi  re£te 

ocans.     Scio  quidem  viros  aliquot  nominis  mag- 

id  aliter  fentire,   atque  e  nonnullis  quos  adhi- 

uimus  locis   perperam  intelleftis  fub  Edwardo 

xundo  &  tertio  Fletae  autorem  vixifle  exifti- 

lare.     Sed   abunde    fatis  mihi   ex    ante  allatis 

tobatur,   regnante  Edwardo  primo  opus  ipfum 

onfcriptum  fuiffej  adeoque  ex  eis  efle  quae  juflii 

dwardi  primi,  ficut  &  Thomtonii  Summa,   & 

>mpendium  Britton  dictum,  a  jurifconfultis  ce- 

i  brioribus e  componebantur. 

III.    Quod  ad  nomen  libri  attinet ;    reperitur 

aidem   in  fcriptoribus  Britanniae  f  autor  Guili- 

mus  Flete  feu  Fleta  dictus,    extetis  plerumque 

nglus  feu  Anglicus.     Sed  is  theologus  &  theo- 

gica  tantum  fcripfit,  e  fe&a  Heremitarum  Au- 

'iftinianorum.     Et  fcripto  hoc  plane  recentior 

t,  utpote  qui  fub  Richardo  fecundo  floruit.     No- 

inis  autem  ratio  apud  autorem  in  praefatione 

tanifefta  eft.     TracJatus  ifte,  inquit,  qui  merito 

leta  poterit  appellari,    quia  in  Fleta  de  jure 

/biglicano  confcriptus  eft,  in  tres  partes  divi- 

itur  principales.     Fleta  vero  hic  notiffimus  eft 

)ud  nos  carcer  t^e  fleet  diclus,  &  a  praeterla- 

;nte   fluvioio   fic    nuncupatus.     Fluvius   enim 

'iftusicuaeftuarium  -plcte  Anglis  di£tum.      Un- 

:  per  metonymiam,  ut  Hifpanis  Naulum  Flete 

icitur  a  fluvio  feu  flufiu  quo  navis  vehitur  (ita 

olunt  aliqui s )  fic  illis  dicl:o,  e  quo  habent  item 

letador  &  Fletamiento:  ita  &  nobis  carcer  ille 

:i  &  navium  pariter  claffis,    ac  vicus  infuper 

uviolo  illi  adjacens.     Certe  fi  Cicero  Quaefti- 

nes  Tufculanas  Tufculum  nominaverat,   eadem 

fa  qua  nofter  ufus  fuiflet   in  libro  denominan- 

3  ratione.     Sic  Ovidii  de  Ponto   libri  nomi- 

intur.    Atque  apud  majores  noftros  ufus  erat 

un  infrequens,    &   tempore  quo  floruit  Fletae 

itor  &  fuperiori,  fcripta  &  afta  publica  a  loco 

i  quo   tranfigerentur  ea  quae   in  eis  contine- 

ntur,  nuncupari.     Sic  Clarendonenfes  recogni- 

,  ines,  fic  Magna  Charta  Joannis  regis,   Charta 

'  8unningme&e>  fic  ftatuta  aliquot  fub  Edwardo 


primo  TFeftmonafteritm  primum,  fecundnm,  ter- 
tium  (quod  &  pucri  iciiint)  etiam  &  quartum, 
ut  Gloceftriae  ac  Exoniae  ftatuta  fic  dida  prae- 
termittam.  Qutfnam  autcm  in  Flcta  autor  com- 
mentarii  hujus  fucrit  nullibi  quantum  fcio  ape- 
ritur.  Sed  e  carcerariis  feu  cuftodiae  traditis  eum 
fuifie  non  cft  quod  dubitemus.  Certe  fcimus 
quamplurimos  eorum  qui  judiciis  fub  Edwardb 
primo  praefuere,  viros  quidem  maximos  &  aevo 
in  iilo  jurifconfultos  cclebcrrimos,  rcpetundarum 
&  quod  lites  fuas  fecerant  aliofque  praeter  mi- 
niftros  forenfes  aliquot  merito  damnatos,  mulctis, 
exilio,  ac  carcere  punitos  efle,  e  quibus  veri  fa- 
tis  eft  fimile  autorem  hunc  fuifle.  In  annalium 
noftrorum  confarcinatoribush  obvia  funt  damna- 
torum  nomina.  Et  vetus  quem  habeo  annalium 
fcriptor  MS.  in  anno  mcclxxxviii.  Incarcera- 
tio  juftitiariorum  domini  regis,  fcilicet  Thomae 
de  fVeylond,  Johannis  de  Lovetot,  Willielmi  de 
Brampton  &  t^Adae  de  Stratton,  de  quo  do- 
minus  rex  habuit  quadraginta  mille  marcas  & 
amplius  praeter  vafa  argentea  &  aurea.  Et  de 
his  aliifque  Petrus  de  Langtoft  MS.  vetus  chro» 
nographus  rhythmicus  : 

Qiiant  le  Roy  Ed-ward  avoit  demore 
Troiz  annez  de  la  mer  T)ieu  l'  ad  remene 
%_A  fon  repoir  trova  par  plelnte  prefente 
Ses  Juftices  &  fes  clerks  attaintz  de  faufete. 
Les  uns  avvient,  par  douns,  les  leys  deftourne. 
Les  autres  la  coroune  avoiente  viole  -, 
Thomas  de  Weylaunde  en  banc primes  norrie 
"Par  agard  du  court  le  reigne  adforjure. 
En  la  terre  de  France fans  repoir  eft  ale, 
Ses  compaignons,  fes  clerks  funt  pris  e  mene: 
Ala  toure  de  Londres,  deliveres par  mene; 
Efur  ceo  chefcun  de  ojftce  eft  pryve. 
E  lys  de  Begyngham  neft  pas  entechele 
Et  Johan  de  Metingham  le  chef  eft  demore. 
Sire  Rauf  de  Hengham  ad  taunt  difpute 
Ke  du  baunc  le  royperdu  ad  le  fee. 
Sire  i^Adam  de  Stratton  eft  dur  demene, 
Ieo  cray  ke  fauns  deferte  neft  il  pas  blame 
Or,  argent,  fans  noumbre  au  roy  adildone, 
Avoir  chaunta pur  luy  placebo  domine, 
Dilexi  quoniam_/ra«<&  &faufete. 

In  numerofa  autem  illa  jurifconfultorum  dam- 
natorum  turba,  vix  dubirandumeft  quin  fuerint  ali- 
qui  carceri  Fletae,  utpote  fupremis  apud  nos  tribu- 
nalibus  prae  carceribus  aliis  idque  ex  jure  ve- 
tuftiffimo  infervienti,  traditi.  E  quibus  fi  nega- 
veris  noftrum  fuifle,  non  omnino  contendam. 

IV.  Locus  autem  ille  quem  diximus  apud  au- 
torem  hunc  perinfignis,  qui  &  fatis  prodigiofus 
mihi  videtur,  ad  hunc  modum  fe  habet,  ubi  de 
donationibus  agit'.  Res  quidem  coronae  ftini 
antiqua  maneria  regia,  homagia,  libertates  & 
hujufmodi,  quae  cum  alienentur,  tenetur  rex  ea 
revocare  fecundum  provifionem  omnium  regim 
Chriftianorum  apud  montem  Teffoloniam,  anno 
regni  regis  Edvuardi  filii  regis  Henrici  quartd 


•  §.  t.  ^Lib.  a.  cap.  66.  §.  16.  c  Cap.  57-  d  Coke  in  praef.  ad  part.  S.Reht.  alibi  Cowdlin  Interprete.  'jf.Hen.d. 

41. a.  ,     «Bal.  Cent.6.  lcrip.  4i.Pitz.  AEt.    14.  icript.648.ann.  MCCCLXXX.  £ Sebaftian.de Couuaruvia  in  Tb.e£uro lingi 

ftellanae.  '  *  Vide  ex  vett.  MSS.Holinn.ed.  &  J.Stowaeum  anno  MCCLXXXIX.  ;Lib.  ;.cap.6.  §.3. 

habitam. 


niy 


D 


ISSERTATIO 


IIl8: 


habitam.  Alia  apud  cura a  habentur,  de  aliena- 
tione  regia,  confona.  Sed  vero  itane  \  Omnium 
f  egum  Chriftianorum  de  patrimonii  regum  aliena- 
tione  revocanda,  provifio  habitane  eft  tunc  tem- 
poris  apud  montcm  Peflulanum,  urbem  fcilicet 
Languedokii  inclytam  quam  nunc  Mompellier 
dicimus  \  Neque  enim  puto  alio  de  loco  mons  hic 
Pcflblonia  intelligcndus  eft.  Nam  &  urbs  ipfa  etiam 
Mons  Tullerius^  &  Mons  Tifciculanus  aliterque 
nonnullis  pro  libitu  diftus  eft.  Annus  ille  quar- 
tus  Edwardi  primi*  quo  afleritur  hic  hujufmodi 
ibi  provifionem  habitam  partem  habet  annorum 
Chrifti  mcclxxv.  &  mcclxxvi.  Incepit  nempe 
Edwardus  ille  die  xvi.  Novembris  mcclxxii. 
adeoque  inter  diem  xvi.  Novembris  anni 
mcclxxv.  atque  eundem  in  anno  mcclxxvi. 
diem  convcntus  habcbatur  aut  regum  ibi  omni- 
um  Chriftianorum,  aut  legatorum  qui  vicaria  hac 
in  re  poteftate  fungerentur.  Reges  Chriftiani 
tunc  crant  Michael  Palaeologus  imperator  orien- 
tis,  Rodulphus  primus  occidentis  feu  Germaniae, 
Galliae  Philippus  audax,  Caftellac  &  Leonis  Al- 
phonfus  decimus,  fummus  ille  aftronomus  &  Tar- 
titarum  autor,  Scotiae  Alexander  tertius,  Daniae 
Ericus  o&avus,  Poloniae  Boleflaus,  Hungariae 
Uladillaus  quartus,  Aragoniae  Jacobus,  Bocmiae 
Ottocarus,  C.aroius  Siciliae,  Hugo  Hierofolymo- 
rurri,  atque  alii  fuere  minoris  nominis,  qui  re- 
gum  Chriftianorum  vocamine  tunc  fruebantur. 
Atqui  in  annalibus  hiftoriifve  alibive,  extra  hunc 
autoris  noftri  locum,  non.  omnino  opinor  repc- 
riri  aut  volam  aut  veftigium  horum  eorumve  ali- 
quorum  ibi  convcntus  ejufmodi,  aut  miflbs  illuc 
legatos  qui  dc  cjufmodi  re  aliqua  tranfigerent. 
Certe  fub  idem  tempus,  atque  ut  aliqui  volunr, 
anno  ipib  mcclxxv.  b,  conceffit  Rodulphus  pri- 
mus  Cacfar  Gregorio  papae  dccimo  Bononiam  & 
latifundia  circumquaque  ampliiTima  quae  ante 
imperii  Romani  pars  infignis.  Sed  de  anno  ipfo 
non  confentiunt  fcriptores.  At  fub  idem  tempus 
faclum  certo  certius  eft.  Tantundem  item  tam  a 
fucceflbribus  fubindc  quam  a  deceflbribus  faflum, 
ncc  omnino  revocatum.  De  re  ipfa  fane  feu  de 
patrimonii  regii  alienationc  revocanda  occurrunt 
quaedam  apud  veteres  pluribus  annis  quartum  Ed- 
wardi  primi,  antevertentia.  Illuftre  eft  refcrip- 
tum  c  Honorii  papae  tertii  de  Andreae  fecundi 
Hungariae  regis  alieuationibus,  iub  annum  Chrifti 
mccxx.  ad  archiepifcopum  Collocenfem.  Azo- 
nis  item  jurifconfulti  illius  fummi  vetuftiquc,  fcd 
diu  ante  quartum  Edwardi  primi  annum,  demor- 
tui,  eadem  de  re  fententia  nec  adeo  provifioni 
huic  diffimilis  citatur  ex  ejufdcm  difputationibus d. 
Et  quae  huc  fpcclant  leguntur  in  c  Alphonfinis 
circa  annos  xxv.  ante  quartum  Edwardi  rtoftri 
editis,  uti  etiam  in  Gregorianorum  Decretaiium  £ 
corpore  annis  triginta  fex  aut  circiter  anfe  hutic 
Edwardi  edito,  ut  qui  ad  illud  ante  confcripfere 
praeteream.     Bra&onius  s  item  nofter  dc  dona» 


tionibus  regiis  non  ita  diffimiliter  monet.     Ad- 
de  Matthaeum  Parifium,  Guilielmum  Nubrigen-I 
fem,  alios  in  initiis  Henrici  fecundi.     Sed  vero! 
etiam  poft  illum   annum  fcu  tempus  provifionil 
jam  di&ae  tributum  eadem  ipfa  de  re  perquam! 
diligenter  difputarunt   docueruntque  jurifconfulti1 
non  pauci,  quorum  nemini  provifionis  ejufdem1 
mentio  puto  omnino  aliqua.     In  compendio  ju- ' 
ris  noftri  illo  Britton  h  dicto,  &  non  ita  diu  poft! 
annum    illum  confcripto,   exprcfla  habetur  doc 
trina    dc   donationibus    rcgiis,    uti    etiam   apud 
Thorntonium  ',  qui  intra  annos  lcxdccim  a  quar- 
to  illo  Summam  fuam  edidit.     Neque  tamen  aut 
in  hoc  aut  illo  provifionis  ejufmodi  mentio  ali- 
qua.     In  Thorntonio,    fateor,    utpote    Braclonii 
epitomatore,    illo  recentiora    mc  non    reperiie. 
At  in  compendio  illo  altero  occurrit  non  fcmel 
quod  ad  annos  quartum  illum  proxime  infcqucn 
tes  attinct.     Adeoque  fi  provifio  ejufmodi  revers 
extitiifet,  mirum  eft  eam  ibi  neutiquam  memo- 
rari      Neque  fane  in  librorum  noftrorum  juridij 
corum    in   quibus   verfamur    reliquorum   aliquc 
provifionis  hujufmodi  vcftigium   habetur  ullum 
ne  quidem  in  Joanne  Fortifcutio  k,  qui  fub  Hen 
rico  fcxto  de  regiis  donationibus  revocandis  di 
fertius  loquitur.     Scd  interim  argumenta  in  libri 
illis  noftris  repcrimus  fatis  luculenta,   quae  cjui 
modi  fuifle  plane  nullam  evincunt,  ut  ftatim  di 
cemus.     Atque  imponi   fibi  paflus  cft  proculdui 
bio  carccrarius  hic  noftcr,  feu  Fktae  autor,  dun ; 
fivc  a  peregrinatione  reduccs  aliqui  homines  le 
viores  ac  ut  fieri  amat  locutulcii  (forte  a  concilii 
generali  paulo  ante  Lugduni  habito)  five  litera 
libellive  de  provifione  hujufmodi  in  eorum  quc 
rum  intcrerat  utcunque  rem  fparfi,    oftucias  ill 
aliifque  forfan  obtrufcre.     Hallucinationes  id  ge 
nus  apud  nimis  crcdulos  haud  ita  rarae.     Et  fan 
prodigiofarum  rerum  exterarum  narrationum  ufi 
nunquam    infrcqucns.      Extcrcrum    quidem   vn 
perinfigncs  de  re  ipfa   feu  alienatione  principur 
fuprcmorum  five  ftabiiienda  five  refcindenda  plu 
rima  confcripferc,    in   inrcrvallo  nimirum  quo 
ab  anno  Edwardi  primi  quarto,  cui  tribuitur  hac 
provifio,  huc  ufque  cxcurriT.     Vetcrum  fentcntia: 
Cacfarum,  regum  fanctioncs,  placita  fbrenfia  ali 
ea  de    re    diiigcntiffimcv  corrogant  ;    provifioni 
quam  diximus  aiiufve  congeneris  planilhme  ign; 
ri.     Id  paiam  doccbunt  tum  doclorcs  in  Exti 
tit.  de  Jurejurando  c.  inteltefio  3  3 .  tum  -Barro 
lus l,  &  Baldus  m  rcliquique  fcre  ad  titulum  qm 
dare  ftudum  poffit.     Qiubus  inter  vetuftiorcs  aci 
de  Speculatorem  feu  Durandum  n.    E  rcccntiori 
bus  autcm  qui  huc  faciant  cdmplures   fatis  fiii 
in  fingularibus  fuis  commcntariis  obvii.     De  in; 
perio  Germanico  aiiifque  rcgnis,  quantum  ad  har1 
rem,  Pctrus  Bclluga  °,  Rcftaums  Caftaldus  p,  Ai 
nulphus  Ruzacus 'i,  Rceinerus   Sixtinus  r,  Henr 
cus  Bocerus ',  Horatius  Montanus c,  id  gcnus  al; 
dc  regalibtrs  fcribcntes,   &  qui  donationcm  trai 


*  Lib.  1.  cap.  8.  in  init.  &  cap.  17.  §.  17.  8c  vide  CowgII.  Inftit.  lib.  1.  tit.  8.  in  princ.  b  Vide  Aventin.  Annal.  Boiorum,  1 

7.  Gordon.  Chronic.  ann.  MCCLXXV.  Paul.  Langium  Chronic.  MCCLXXIII-  Durand.  Specul.  tit.  de  Refcript.  Praefent.  §.  9.  num.  1: 
c  Extr.  tit.  de  Jurejurando  c.  33.  intellctlo  8c  videfis  quintam  compilatiencm  Decretalium  lib.  1.  tit.  iy.  cap.  3.  Sc  ibi  Innoccnt.  Cyconitt 

*  Difp.cujus  initium  An  domihus  rex  apud,  Rehatum  Choppin.  1.  2..  tit.  1.  §.  6.  c  Partit.  2.  tit.  1.  I.  8.  8c  Part.  3.  tit.  18.  1.  7 
f  Tit.  de  jurejurando  cap.  33.,  e  Lib.  2.  de  Acquir.  Rerum  Dom.  cap.  f.  §.  7.  fol.  i+.  a.  &:  fol.  37.  a.  8c  vide  cap.  24. 
a.  8cc.  h  Cap.  34.  des  Dones  fol.  £7.  b.  ■  Lib.  1.  cap.  19.  k  In  Traflrat.  de  Dominio  Rcgaii  8c  Politi 
MS.  '  Ad  1.  perhibere  §.  plane  D,  quod  vi  aut  clam.  m  In  c.  flnico  §.  praetcrea Duc.  tit.  de  Prohibit.  Feud.  Alii 
"  In  tit.  dc  Inftrum.  editione  §.  11.  num  lt.                          "  Specul.  Princ.  Rubric.  8.  S.  2.  v  De  Impcratore  quaeft.  ic 

*  De  Jure  Regal.  priv.  42.  n.  4.  »,  De  Regalibtis  lib,  r,  f  DeRegalitus  cep.  4.  5.  36.  &c.  f  Dc  Regalib 
ijO  Praeludiis  S.  28,  20.  8tc. 

tan 


i  19 


Ad    F  L    E   T  A  M. 


I  I20 


t;t  Conftantini,  Francifcus  Hotomanus  u ,  Jo- 
a  ics  Bodinus  x  ,  Codex  Henrici  quarti  juris  Gal- 
li  &  Romani  y,  Petrus  Tholofanus z ,  Renatus 
C:  oppinus a,  Gregorius  Lopcz  in  Partitas  b,  Bar- 
tl  lomaeus  de  las  Cafas  c,  Alphonfus  Azevedo  d, 
C  orgius  Cabedo  e ,  Hugo  Grotius f ,  ut  quos  hi 
c.ter  memorant  praetermittamus,  aliofque  fatis 
r  uerofos.  Difputant  fcilicet  hi  quandoque  eti- 
a  i  indagine  diffufiori  ac  diligentiffima  utentes, 
c  regum  largitionibus  donationibufque  ac  ali- 
eitione  regaliumque  ufucapionc.  Nec  quid  ad 
c  n  rem  alicubi  five  apud  veteres  five  recentiores 
a  inens  omittere  volunt  eorum  plerique.  In  iis 
Ili,  Germani,  Batavi,  Galli,  Hiipani,  iique  ce- 
1  lerrimi  atque  hiftoriarum  jurifque  peritiflimi  ; 
m  interim  provifionem  illam  omnium  regum 
firiftianorum,  qualis  proculdubio  eos  latere  non 
ribat,  omnino  ignotent.  Quid  quod  etiam  ex 
i  ius  anni  Edwardi  primi  quarti,  cui  tribuitur 
1  sc  provifio,  comitiis  parliamentariis  palam  con- 
i  t,  donationes  feu  alienationcs  apud  nos  regias 
t  ra  praeteritas  tum  futuras  pro  legitimis  fatifque 
i  lidis  nec  eo  nomine  omnino  infirmandis  cen- 
1  i.  Habebantur  comitia  illa  poft  feftum  S.  Mi- 
i  aelis.  Jam  vero  quarti  illius  anni  finis  erat  dies 
'.  ovembris  xvi.  proxime  infequens.  Ante  au- 
t  u  comitia  illa  provifionem  hujufmodi  faclam, 
I  is  negat  eorundem  de  donationibus  alienationi- 
Jifque  regiis  omnino  admittendis  fan&io,  quod 
^tutum  de  bigamis  s  vocitamus.  Et  perexigu- 
a  poft  ilia  comitia  relinquitur  quarti  illius  anni 
•  mpus,  per  quod  uti  &  fecula  quae  funt  huc  uf- 
■  le  infecuta,  ita  obtinuere  tum  fanctiones  parlia- 
entariae  tum  regni  mores,  ut  provifioni  ejufmo- 
j  locus  nunquam  apud  nos  agnofceretur  ullus. 
! :  donationes  latifundiorum  quae  facri  patrimonii 
xs,  regiae  frequentiffimae  &  pro  libitu  regio 
mper  olim  apud  nos  majorefque  noftros  factae 
lere,  firmaeque,  fi  refte  alias  fa&ae,  manfere, 
lodo  excipias  eas  quas  aut  infirmarunt  fanftiones 
iquae  parliamentariae  h,  quibus  largitionibus  re- 
jm  aliquorum  prodigentiorum  &  procaciori  au- 
cotum  importunitati  frenum  temporarium  fub- 
lde  eft  inje&um,  aut  autoritas  eadem  pro  re  nata, 
um  ampliores  multo  quam  par  erat  viderentur, 
;vocavit  refciditque.  Alia  autem  omnino  eft  ra- 
o  ipfius  regni  majoribus  noftris  habita.  Nam 
utn  fub  Edwardo  tertio  in  ordinum  confeffu 


quaeftio  habebatur  dc  donatione  illa  dccantatiffi- 
ma  Joannis  rcgis  facta  Innocentio  papae  *  tertio 
&  fuccefforibus  ejus,  unde  Urbanus  quintus  tum 
annuum  inde  natum  mille  marcarum,  Angliae 
&  Hiberniae  fimul  nomine,  cenfum  fibi  tunc  fol 
vi  petebat,  tum  regnum  utrumquc  jure  tantum 
beneficiario  atque  ut  fedis  Romanae  feudum  a 
regibus  noftris  contendebat  poffidcri ;  ordines  uni- 
verfi,  idque  tam  generis  hieratici  ( quod  mirere ) 
quam  proceres  feu  fenatus  populufque  in  comi- 
tiis  illis  k ,  lolenni  inita  deliberatione,  refponde- 
runt  unanimes  irritam  plane  fuiffe  Joannis  dona- 
tionem  illam,  utpote  tam  fine  ordinum  affenfu 
quam  juramento  ejus  inaugurali  adverfam  :  Et 
outre  ceo  ( fic  loquuntur  archiva )  les  ducs,  coun- 
tes,  barons,  grandes,  &  commens  accorderent  & 
granterent,  que  en  cas  que  le  pape  fe  afforceroit 
ou  rien  attempteroit,  per  froces  ou  en  autre  ma- 
nere  de  fait  de  conftreindre  le  roy  ou  fes  fubgitts 
de  perfaire  ce  que  eft  dit  q'  il  voet  claimer  celle 
partie,  q'  ils  refifterent  &  contreefteront  ove  toute 
leur  peujfance.  Ita  in  fententia  ipfa  pronunci- 
anda  focii  erant  genus  hieraticum  ;  licet,  ut  vi- 
des,  non  in  profeffione  viribus  omnimodis  etiam 
repellendi  vim  artefque  fi  quae  ufurparentur  ad 
extorquendum  hic  pontificias.  Si  qua  autem  pro- 
vifio  de  alienationibus  regiis  revocandis  ejufmodi 
qualem  memorat  nofter  anteceffiffet,  omnium  re- 
gum  Chriftianorum  confenfu  munita,  fierine  po- 
tuiffe  exiftimandum,  ut  eam  etiam  in  illuftri  hac 
decifione  aut  adhibendam  noiuiffent,  aut  omnino 
ignoraffent.  Nec  minus,  ut  a  noftro  memora- 
tur,  ad  alienationes  praeteritas  refcindendas  quam 
futuras  fpeftare  videtur.  Nec  certe  aliud  fic  cen- 
fuere  ordines  illi  fub  Edwardo  tertio,  quam  quale 
rex  ipfe  Edwardus  primus  in  literis  fuis  '  ad  Gre- 
gorium  decimum  eadem  de  re  anno  proximo  antc 
illum  cui  tribuitur  haec  provifio  conicriptis.  Qua- 
le  etiam  eadem  ipfa  de  re  uti  &  de  aliis  ejufmodi 
in  tam  infignem  imperii  diminutionem  alienatio- 
nibus  citra  ordinum  affenfum  fadis,  pronuncia- 
runt  Philippus  Auguftus  Galliarum  rex,  ejufque 
proceres,  cum  Waloni  legato  pontificio  Joannia- 
nam  donationem  illam  frivolam  nequitia  pontificia 
extortam  intra  biennium  a  tempore  quo  fada  eft 
procacius  obtendenti  refponfum  m  darent.  Sed 
de  his  hadenus. 


u  Illuft.  quaeft.  i.  *  De  Repub.      lib.  i.  cap.  io.  ?  Lib.  7 -tit.  2.  *  Syntagm.  Juris  univerf.  lib.  6.  cap.  6.  §.  iC. 

De  Domanio  Franciae  lib.  1.  tit.  1.  b  Ljb.  2.  tit.  2. 1.  8.  c  In  quaeft.  Utrum  regis  vel  principes  alienare,  &c.  Tu- 

ingae  MDCXXV.  d  Ad  Conftit.  Reg.  lib.  ;.  tit.  10.  c  Part.  2.  Decif.Lufitan.40.  n.  6.  f  De  Jure  Pacis 

P  Belli  lib.2.  cap.  6.  §.  3.  8c  cap.  14.  §.  12.  s  Cap.  1,  &  2.  h  Rot.  parl.  11.  Rich.  II.  Pet.  Com.  num.  23,  &  24.  11  Hen.  IV. 

et.  Com.  num.  2f,  &c.  8t  vide  ftat.  de  Refumpt.28.  Hen.  VI.  in  Archivis  Parliamentariis.  '   Matth.  Paris  ann.  MCCXIV. 

Rot.  Parl.  40.  Edw.  III.  num.  8.  '   Rot.  Clauf.   3.  Edw.  I.  mem.  9.  in  Schedula.    Et  vidc  Coke  Inftit.  past.  4.  fol.  1  j. 

Matth.  Paris  ann.  MCCXVI.  &  videfis  Arnifaeum  de  Donat.  Conftantini  cap.  6. 


F    I    N    I   S. 


VOL.    II. 


M  m  m  m  m  m  m 


XI2I 


JUDICIUM 


D  E 


l)ecem  Hiftoriae  Analicanae 


SCRIPTORIBUS. 


n 


ii  24. 


J  U  D  I  C  I  U  M 

D  E 

)ecem  Hiftoriae  Anglicanae 
SCRIPTORIBUS. 


A  D 


*r 


ECTOREM 


JOANNES  SELDENUS, 

De  Scriptoribus  hifce  nunc  primum  editis. 


Irgoto  epifcopo  SanBandreano  hifioria 
ecclefiae  Dunelmenfis,  Stmeonts  dtBa, 
afferitur.  Jus,  per  Scotiam  veterem 
univerfam^  perquam  fingulare  Kele^ 
deorum  feu  Presbyterorum  oftenditfir, 
tdemque  tn  epifcopatum  illum,  Turgoti 
aevo,  feu  annts  abhtnc  ampltus  530 
tranfiviffe,  adeoque  illis  tunc  prorfus 
effe  ademptum.  Scotichronicon  a  quo 
'&  quando  fcriptum,  coenobu  Jore- 
vallenfts  origo,  comitum  veterum  Rich- 
mondtae  fertes,  id  gentis,  e  re  nata, 
alta,  ut  parerga  fubinde  mtertexuntur. 


>"^CRIPTORUM  dc  rebus  Anglicanis 
'  .      vcterum   infequentium,    qui  haftenus  in 

%  fupellettile    bibliothecarum    manufcripta 

^  J  obfcurius  omnino  delituere,  editioni  huic, 

praeclarae  illi  fane  meritifTimoque  aefti- 

rr  idae,  utpote,    ni  fallor  nimium,    rerum  ante 

a(  rum  civilifque  inde,   tam  circa  facra  quam 

Joh.  II. 


profana  diiciplinae  liberius  &  ferio  eliciendac 
amantioribus  univerfis  gratiffimae  acceptiffimae- 
que,  ego  quidem  nec  praefui  ipfe,  nequc  aliter 
interfui  adfuive,  quam,  horis  fubinde  obiter  fub- 
fecivis,  incidentes  forte  in  manus  typorum  fche- 
das  aliquot,  animi  gratia,  percurrendo  &  codices 
nonnullos  veteres  ei  infervientes,  in  defcriptio- 
nem  collationemque  cum  aliis  petitos,  indicando 
communicandoque ;  ex  inftructiffima  fcilicet  maxi- 
me  bibliotheca  illa  viri  undiquaque  nobiliffimi 
Thomae  Cottoni,  baronetti,  Roberti  equitis  & 
baronetti,  nominifque,  ut  apprimc  meruit  ipfe, 
paffim  celebratiffimi,  filii.  Eam  dico,  quae  ex 
MSS.  omnigenis,  iifque  optimae  notae,  conftat, 
atque  ex  fumma  tam  patris  quam  filii  huma- 
nitate  &  indulgentia,  mihi  nunquam  non  ag- 
nofcenda,  haud  minus  ufui  meo  femper  patuit, 
quam  fi  mei  ipfius  plane  fuiflet.  Simulac  au- 
tem  typographus  deftinatos  tomo  huic  abfolve- 
rar,  inftantius  efflagitare  a  me  coepit  bibliopola, 
cujus  fumptibus  eduntur,  ut  de  eis  eorumque 
fcriptis  hifce  ac  feculis  aliquid  praefarer  ipfe. 
Officiolo  hujufmodi,  utpote  homini  profedo  in 
quolibet  mercis  literariae  genere  indies,  nec  in- 
feliciter,  verfatiffimo,  indeque  de  literatorum 
N  n  n  n  n  n  n  gente 


U25 


Judicium  de   T)ecem 


112 


De  fingulis  igitur, 


gente  haud  parum  revera  merenti  praeftando  ut    fuis,  gloriae  avidulus,  fiuppofiuit.     In  ore  etia 

&  fcriptis  aliorum  fubinde  occurrit,  Hovedenuj 
adeo  Simeonem  hunc,  tacito  nomine,  defcripfi  i 
compilafleque,  ut  priorem  annalium  ejus  parteii 
uti  etiam  caetera  ufque  in   annum,  quo  finit! 
Simeon,  in  parte  fecunda,  cum  Simeonis  anr; 
libus  velut  plane  eadem  eife  velint.     Atque  1 
fieri  folet  ab  hominibus,    qui  libentius  de  reb| 
ejufmodi  temere  ac  ofcitantius  pronuntiant,  n| 
rem  ipfam  penitius  introfpicere  ac  verum  fic  ;j 
fequi  cordatius  cupiunt.     Id  quidem  certum  cJ 
Simeonis  annalibus  ufum  fuifle  Hovedenum,  i 
&  aliis  tum  Latine  tum  Anglofaxonice  confcr 
tis,  inchoare  etiam  ipfum  ubi  definit  Beda,  quei 
admodum  &    Simeonem.     Sed    interim   ma 
feftius  utrofque confulenti  nihil  erit,quam  innumi ; 
paflim  abHovedeno  inferta,  quibus  caret  Simec, 


deeflem,  fuftinere  nequibam. 

ordine  fuo. 

I.    Simeon  Dunelmenfis,   monachus  ibi  Bene- 

didinus   &  ecclefiae  praecentor,    atque    viris  il- 

lius  aevi  doctioribus  merito  connumerandus,  circa 

partem  fcculi  duodecimi  mediam  floruit.     Quae 

de    eo  aliifve    hic   conjunclis    habent  Balaeus3, 

Pitfeusb,  Vofliusc,  huc  defcribere  vifum  non  eft, 

cum  nempe  biographi  illi  ftudiofis  fint  paflim  fa- 

tis   obvii.      Nondum  .  autem    typis  editam  ejuf- 

dem  vitam  a  Joanne  Lelando  confcriptam  prae- 

termittere   noluimus.     Ea   ad  hunc    modum  fe 

habet d : 

Simeon  fraecentor  Tunelmenfts,  cum  primariis 
ftculi  fui  monachis  jure  conftrendus,  optime  in- 

telligens  res  Tranfiabrinorum  geftas,  tum  ficripto- 

rum  negligentia  focordiaque  •,  praevalentibus  tot    atque  apud  hunc  itidem  perplurima  haberi,  qi  \ 

Tanicis  bellis,  tum  iniquitate  temporis  ita  ob-    Hovedenus  praetermifit.     Adeoqueplane  non  t. , 
ficuraS'  &  in  ftlentio  prejfas  delitere,    ut  brevi    plagii,  qua  Simeonem  fpeftat,  reus  is  habend, 

ad  oblivionem  interitumque,    nifi  eas  diligentis    quam   fcriptor   pcrquam  diligens,   qui  ex  co 

aliqua  docJi  inveftigatoris  cura  repararet,  colli-    pluribus  qui  anteceflerant  autoribus,  quorum  ui  \ 
geret,  in  ordinem  referret,   pervenirent  -,   quare    erat  Simeon  hic,    unicum  opus  copiofius  felij 

rationem  follicitus  apud  fie  inibat,  qua  malo  in-    ret  conflaretque ;  id   fane  quod  ab  optimis  cr 
ftanti  occurreret.     Multa  tandem  cogitanti  hoc    nium  feculorum  hiftoricis  fieri,   ftudiofis  eft  r- 
fuccurrit,    inprimis  &  neceffanum  &  utile,  ut    tiflimum.     Quid  quod  etiam  ipfe  Lelandus,  lif 
reliquias    bibliothecarum   a  T>anis  fpoliatarum    in  Simeonis  vita,    ut  jam  oftenfum  eft,   tanni 
anxie  difquireret.     Nam  monachi  Lindisfarnen-    eum  feciflet,  atque  fub  nomine  cujufdam  Ro  i 
fes,  Coquedani,  Tinomuthenfes,  Girovenfes,  Ve-    rii  Hovedeni f,  plagii  arguiflet,  in  eodem  tan  ji 
romutenfes,  Hagulftadenfes,  Sinufpharenfes,  Ve-    fcriptorurn  vitarum  corpore,  ubi  vitam  Hoved  i 
tandunenfes,  Leftingani,    Ripodunenfes,   T)eiro-    ipfius  poftmodum  inter  alias  exhibet,  nihil  ci-  , 
fylvani,  denique  Eboracenfes,  T)anorum  tyranni-    nino  hujufmodi  memorat  ?    Imo  eum,   hifto  :  . 
dem  mifere  fugientes,  aliquam  veteris  hiftoriae    fuae  nomine,  laudibus  effert  peregregiis,  Mor, , 
fupelle£iilem   &  cognitionis  rerum  fui  temporis    inquit,  Henrico  (rege  fecundo,  cujus  in  aula  t 
fecum  detulerant  &  in  dies  confervaverant,  quas    domefticus  diu  felicius  egerat)  omne  ftudium  ■  ;, 
felicius  aliquando  futuras  fperabant.    Haec  om-    um   ad  hiftoriam  fcribendam   contulit,    in   1  > 
nia  perquiftvit,  invenit,  excujftt  curiofa  Simeo-    negotio,  fi  diligentiam,  fi  antiquitatis  cogni  •  i 
ms  diligentia,  atque  adeo,  ut,  ante  ardorem  ftu-    nem,  fi  fantlam  fidem  fpetfes ;   non  modo  q;  -  « 
dii  nulla  ex  parte  remifient,  quam  hiftoriam  gen-    quot  fieculis  rudibus  quidem   illis  praecejfer  t 
tis  Nortabrinae  a  tempore  Bedae  Girovienfiis,  ad    fcriptores,  verum  etiamfieipfiumfiuperavit.    jjj  1  : 
Stepkani  tyranni  regnum  accurate  ptrduxijfet.   ft  adjunxijfet  fidei,   quae  prima  pars  hiftm  t  ; 


Non  hic  decrevi  Simeoms  encomiaftes  ejffe.  Ejus 
immortale  opus  eft,  atque  adeo  erit  me  reti- 
cente.  Tantum  mterim  leSiorem  admonitum  vo- 
lo,  fiuifife  quendam  Rogerium  Hovedenum,  homi- 
nem  non  indoclum,  qui  eadem  qua  ille  fierie, 
hiftoriam  deduxit  a  Beda,  .adjoannis  regis  im- 
ferium,  quem  ob  hijtonam  avitam,  ut  merito 
probandum  putem,  ita  improbandum,  quod  pitla 
Stmeonis  prata,  nulla  ejus  nominis  mentione  pror- 
fius  habita,  compilaverit . 

Sic  ibi  ille.  Etiam  alibi  plagii  fimiliter  incu- 
fat  hujufmodi  Hovedenum.  De  Simeone  verba 
faciens,  Hujus  ego,  inquit£j  aliquando  hiftoriam 
de  rebus  regis  Anglorum  legi,  quam  &  inchoa- 
commode  a  morte  Bedae,   perftringens   il- 


eft,  pluficulum  elegantiae  Romanae,  facile pah' 
rium  obtinuijfet.  Etiam  quod  in  Simeonis  a 
habet  Lelandus  de  hiftoria  ejus,  de  Geftis  res  n 
Anglorum,  in  Stephani  regis  tempora  perdu, 
bcne  ab  ipfo  corrigitur  in  commentario  illo  o 
ad  Cantionem  fuam  Cygneam,  ubi,  ut  vide  a 
Bedae  fine,  quo  incipit  ille,  numerantur  anni  c<  c. 
&  menfes  iv.  Hiftoria  Bedae  terminatur  ai  o 
Chrifti  dccxxxi  s.  De  vero  anno  mortis  c  s, 
unde  fua  contexuifleSimeonem  hunc  perperam  n  > 
nulli  aiunt,  non  fatis  conveniunt  fcripton1'. 
Pauculis  autem  ab  hiftoriae  fine  annis,  aut  >« 
diu  inde  poft,  obiifle  illum,  certum  eft.  t- 
cunque  vero,  nemo  non  videt,  cccc  annos;& 
vit  commode  a  morte  Bedae,  perftringens  il-  iv.  menfes  cxitum  hiftoriae  Bedae  fequentes,  arjos 
luftria  facla  &  Anglorum  &  T>anorum  fipatio  fatis  complere  mcxxx.  Adeoqne  finis  ejus  h  o- 
quadringentorum  &  viginti  novem  annorum  ac  riae  in  pofteriora  Henrici  regis  primi  temp 
quatuor  menfium,  cui  &  alii  viginti  anni  ap-  incidit,  feu  circa  quinquennium  ante  initia  b 
pendebant,  autore  Joanne  Hagulftadenft.  Hic  phani  regis.  Lapfus  igitur  erat  hic  etiam  pjne  j 
mihi  non  placet  Rogerius  Hovedenus,  ■vir  alio-  Lelandus  in  vita  ejus,  utcunque  poftmodun  in 
quin  laudandus,  qm  ficrinia  Simeonis,  fiupprefifo  commentario  illo  fic  a  feipfo  emendatus.  {jgi-l 
ejus  nomine,  ftrenue  compilavit,   &  aliena  pro    nas  aliquot  e  Beda  &  de  eo  praefixit  hiftdiac 


,.  ■Cent-1.Scnpt.98.  ^AEtat.  11.  Script.  226.  =  De  Hiftoricis  Latinis.lib.  2.  cap.  51. 

bibliotheca  publica  Oxonienfi.  '  Comment.  in  Cygneam  Cantionem  vcrb.  Dunelmcnlis. 

enfi-  1  Beda Hift.  Ecclef.  lib.  5.  cap.  24,  i>  Videfis  Baron.  Tom.  9.  anno  DCCXXXI. 

obv.OS. 


*  MS.  Devitisfcript.Anff.iH 

IMS.  in  bibliothcca  publica  Soni- 

.  1 3 .  &  annales  ac  biographas  ha  « 1C 


1127 


Scriptoribus    Anglicanis. 


1128 


■  iiic  fuae  Simeon*.  Incipit  hiftoria  ipfa  col.  98. 
1  fisperatlis  gattdiis  ex  fantlijfimi  doEloris,  unde 
i.mptum  eft  Balaeo  atque  Pitfeo  TeracJis  ex 
ntliffimi  dotlorts  pro  initio  ejus.  Faciunt  qui- 
:m  illi,  nefcio  cur,  duos  hic  Simeonis  libros. 
ui  vero  apud  illos  dicitur,  ut  alter,  per  fe, 
ufdem  liber,  Abbreviattones  Malmesburienfis, 
tnalibus  hifceb  per  digrefiionem  ab  autore  in- 
ritur,  ubi  initium  earum  idem  quod  biographis, 
\on  indecens  opinor  Ji  qttiddam,  &c.  Sed  mi- 
s  interca  Balaei  memoriae,  in  ejufdem  vita 
pfus.  Cum  enim  primo  ibi  vere  indicaflet  (quod 
alibi  pariterc  meminit)  eum  res  fuas  hiftori- 
s  ufque  in  annum  mcxxx.  protendifle,  pauculis 
terjedis  lincis,  Claruit,  inquit  (idque  etiam  in 
litione  utraque'1)  anno  ab  apparente  in  carne 
)ei  filio  mclxiv.  quo  primam  finivit  hiftoriam, 
b  Henrico  rege  Anglorum  Jlcundo.  Et  quan- 
Jitn  ad  annum  quo  fic  ab  eo  claruifle  dicitur, 
quaces  funt  hic,  Gefnerus,  Simlerus,  Pofievinus, 
tfeus,  Wion e.  Certe  eum  tamdiu  fuperftitem 
iflc  nondum  didici.  Ncc  fatis  capio  illud  Ba- 
:i,  finivijfie  tunc  hiftoriam  aliud  fignificare,  quam 
.  m  illucpertextam  efle.  Sed  ita  anni  xxxiv.  fu- 
ta  verum  hiftoriae  ejus  terminum  male  excref- 
,nt.  Atque  haftenus  de  Simeonis  hujus  fcripto 
1 :  Geftis  regum  Anglorum. 

Quod  autem  ad  hiftoriam  ejus  de  Dunelmenfi 
idefta  attinet;  tametfi  in  apologia  fua  prae- 
i  a,  non  folum  majorum  autoritate  jufifum  eam 
Ifum  fe  conta.uifie  fidentius  profiteatur,  yerum 
•  lam  ea  quae  fiparfiim  in  fichedulis  invenire  po- 
iit  ordinatim  collefia  digejfijfe;  praefationem 
im,  diftin&iones  librorum  &  capitum,  aliaque 
3  quot,  velut  in  praevium  ei  apparatum,  adjiciat, 
<  afi  citra  controverfiam  opus  illud  integrum  fui 
i  ius  plane  fuifiet  atque  ex  disje&is  fchedis  ab 
"jjb,  ut  autore  folo,  formatum  congeftumque; 
1  de  etiam  Hiftoria  Simeonis  ab  exfcriptoribus 
que  in  editione  hac  alibique  fecurius  vocita- 
t  ■ -,  monendus  nihilominus  es,  le&or,  omnino 
c  :dendum  efie,  opus  illud  integrum,  eodcm  ipfo 
c  iine  a  libri  primi  initio  ufque  in  finem  quarti, 
t  tidemque  etiam  ubique  verbis  fyllabifque  (modo 
ceipias  variantes  fubinde,  ut  in  librariorum 
cera  fieri  aflblet,  apices  aliquot  leviufculos,  & 
I  dae  libromm  recenfionem  apud  Simeoncm  con- 
tdtioremf,  &  capitum  lemmata,  ac  demum  pe- 
rncham  unicam,  fed  perinfignem,  quae  aper- 
tiime  mala  fide,  ob  rationem  ftatim  oftenden- 
cm,  ab  ipfo  Simeone  fuam  in  rem  plagii- 
ce  commodius  celandi  caufa  praetermifla  eft 
i.  expun&a)  idem,  inquam,  ipfum  opus  antea  di- 
1  enter  compofitum  fuifie  a  Turgoto  illo,  mo- 
1  :ho  Dunelmenfi  percelebri,  qui  tum  prioris 
c  fdem  ecclefiae  per  annos  viginti,  etiam  archi- 
c  coni,  vicarii,  decani,  vicedominis  ubique  epif- 
ci)o  fuo,  feu  ut  ipfius  funt  verbah,  Chriftiani- 
1  is  curam  per  totum  epifcopatum  agentis,  tum 
I  fca  Sanftandreani  in  Scotia  epifcopi  per  fep- 
!  .nium,  dignitatibus  claruit.  Is  enim  ab  Of- 
1  Ido  rege  feu  fundamentis  ecclefiae  Dunelmen- 
f  hiftoriam  illam  fuam  in  tempora  Guilielmi 
I  fi  regis  media  aut  circiter,  feu  annum  mxcvii. 


ut  Simeon,  deducens,  idem  ipfum  perfecerat, 
&  in  Henrici  primi  annum  decimum  quintum, 
feu  Chrifti  mcxv,  ut  mox  oftenditur,  fupcrftes 
tunc  mortuus  eft.  Audaxnimium  facinus,ne  quid 
gravius  dicam,  Simeonis  fane  qui  fcriptoris  adeo  fibi 
nupcri  vicinique,  ac  ejufdem  ecclefiae  tum  collegae 
tum  praefe&i,  tantifque  dignitatibus  clariffimi,opus 
integrum  (demptis  quae  diximus)  fibi  ipfi  quafi 
plane  novum,  idque  velut  fua  folum  Minerva 
congeftum  fic  arrogaret.  Habetut  fcilicet  in  bib- 
liotheca  Cottoniana  codex  Turgoti,  ipfius  tem- 
pore  manifefto  confcriptus,  cui  titulus,  Libellus 
de  exordio  atqtte  procurfiu  ifiitts,  hoc  eft,  Dunel- 
menfis  ecclefiae.  Adjicitur  in  ora  libri,  manu 
non  ita  multum  recentiore,  Liber  fiancJae  Ma- 
riae  de  Fontibtts.  In  bibliotheca  enim  coeno- 
bii  illius  Fontanenfis  in  agri  Eboraccnfis  parre, 
Richmondia  dicla,  fiti,  olim  fervabatur,  &  poft- 
modum  Cottonianae,  cum  aliis  optimae  notae 
codicibus,  donatus  eft  a  viro  illo  praeftantiffimo 
Thoma  Alleno  Oxonienfi,  a  quo,  ut  bene  etiam 
memini  ipfe,  pro  opere  Turgoti  genuino  femper 
fumebatur.  In  ipfa  item  fronte,  manu  quidem 
recenti,  fed  intetim  Roberti  Cottoni,  viri  ut  alias 
undiquaque  eximii,  ita  in  fcriptoribus  ejufmodi 
rite  feliciterquc  difcernendis  verfatiffimi,  anno- 
tatur,  Turgotus  prior  1>unelmenjis  autor  hujus 
/ibri,  ad  quod  afierendum  loci  in  eo  aliqui  breviter 
ibi  indicantur.  Incipit  Turgotus  a  verbis  illis,  Glori- 
qfi  quondam  regis  Northanhymbrorum  &  precioji 
martyris  Ofiwaldi,  &c.  quemadmodum,  poft  apolo- 
giam  &  reliqua  in  apparatum  antecedentia,  quae 
ad  Turgotum  nullatenus  Ipedtant,  incipit  Simeon. 
Eadem  dein,  fed  cum  temperamentis  quae  dixi- 
mus,  ipfa  vocabula,  eaedem  fyllabae  quae  apud  Si- 
meonem,  nec  omnino  aliae  ufque  in  paginam 
clxi,  ut  numerus  ibi  habetur,  id  eft,  ufque  ad 
capitis  XXII.  libri  III.  medium  aut  circiter,  juxta 
diftinctionem  in  editis,  feu  Simeone  ipfb ,  ubi 
nimirum  de  Turgoto  fit  mentio.  Primae  perfo- 
nae  itidem,  ab  altero  fine  injuria  nullibi  ullate- 
nus  afiumendae,  ufus  &  frequens  &  parilis,  adeo 
ut  quicquid  nomine  fuo  dixiflet  alter,  alter  fibi 
ipfi  tribuat,  veluti  bini  Sofiae.  Exempli  caufa, 
in  prefationis  fine  ;  6)uae  defeEfu  ficriptorum  li- 
teris  non  fuerant  tradita,  fieniorum  autem  ve- 
racium  relatione,  qui  ea  vel  viderant,  vel  a  pa- 
tribus  fiuis,  viris  religiofis  fideque  digniffimis, 
qui  interfuere  faepius,  audierant,  ad  nostram 
noticiam  pervenerunt,  vel  qttae  &  nos  ipsi 
v  1  d  1  m  u  s,  his  quae  ex  aliorum  fcriptis  collec- 
ta,  adjungenda  credimus  -,  verba  plane  funt,  ut 
ex  fui  natura  alteri  non  communicanda,  ita  nec 
honefte  ufurpanda  alteri.  Sic  audivimus 
faepius  occurrit,  ubi  auditionem  illam  Simeonis 
fuifle,  neutiquam  admittendum.  Sed  vero  hujus 
generis  prae  aliis  eft  eximium  hic  illud  de  con- 
treftato  S.  Cuthberti  corpore  ',  id  quod  impenfe 
miror  fane  haud  expunxifie  aut  praeteriifie  Simeo- 
nem,  fed  ita  fecure  ac  ofcitanter  retinuifle,  ut  de 
fe,  alterius  perfonam  induens,  illud  obtenderet 
permitteretve  velut  in  fuo  ibi  dictum,  cujus,  ob 
temporis  rationem,  eum  capacem  fuifie  haud  om- 
nino  videtur  exiftimandum.     Scilicet  narratur  ibi 


Vid.Col.  8(S.ufquein  98.  bCol.  i?<;. 

t  io  Vitae  lib.  2.  Cap.  7^.  'I.ib.  1.  Cap. 

"i  ibus.  h  Lib.  4.  cap.  8.  infra  Col.  54. 


:Cent.  3.  Scripr.  31.  dEdir.  priori  AnnoMDXLVIII.  fol.87.  «In 

sMaImesbur.  de  Geftis  Pontific.  Lib.  3.  cjp.  de  Epifcopis  Lindisfar- 
'  Lib.  1.  Cap.  1:. 

Cuth- 


1129 


Judicium    de    Decem 


1 1 


30 


Cuthberrum  moribundum,  corpus  fuum  Duncl-  mentis  ejufdem  ecclefiae  fcdulo  congefta  c,  p0ft 
menftbus  permiffione  &  confilio  quafi  legaffe,  eo-  Aldwini  obitum  fic  collocatum,  ^Atdwino,  in- 
que  nomine  gratias  ei  flexis  genibus  egifie  mona-  quit,  primo  priore  monafteriiT)unelmenJis  mortuo 
chos.  Cui  permiffione,  iuquit  lcripti  autor,  nos  Turgotus  ejus  dificipulus  omnium  fratrum  corL 
quoque  illi  gratias  referamus,  quifais  incorrup-  fenfu  eleclus  in  prioratu  fuccejjit,  &  totius  mo- 
tum  corpus  ejus  quadringentefimo  &  octavo  ae-  naftcrii  curam  intus  &  foris,  cum  T)ei  tremore 
cirno  dormitionis  ejus  anno,  quamvis  indignis, 
divina  gratia  videre  &  manibus  quoque  contrec- 
tare  donavit.  Dormitionis  ejus  annus  erat  Chrifti 
dclxxxvii.  quibus  adje&is  ccccxvm.  fiuntMCv. 
quo  tempore  quidem  maxime  floruit  Turgotus, 
utpote  diu  ante  prior  Dunelmenfis.     Sed  aes;re 


viginti  annis  nobiliter  agebat.  Tantundem,  fi 
vicennium  prioratus  ejus  demas,  habetur  in  hifce 
editis  d.  Dein  autem  inde  tranflatus  eft  in  Sanc* , 
tandreanum  in  Scotia  epifcopatum.  Jam  dicta 
hiftoria  recentior  5  <~Anno  ab  incarnatione  T>omi- 
ni  millefimo  cviii.   ac  tempore  regis  Malcolmi 

nimis  concoquendum  videtur,    Simeonem   hunc     &  S.  Margaretae  (id  eft,  fub  prioratus  ejus  vi- 

tunc  temporis  ex  aetate  excefliffe  puerili,   aut  e-     cennii  exitum)  eletlus  fuit  Turgotus,  prior  T)u- 

phebis.     Et  provectioribus  tantum  gravioribufque    nelmenfis,  in  epifcopum  S.  Andreae,  confecratuf 

viris  corpus  illud  contre&are  etiam  tunc  permif-     •  '■''■-■         "    '    ' 

fum,    idque  rarifllme,   certum  eft.     Loco  autem 

libri  tertii  jam  di£to  a,  ubi  narratur  Turgotum  iti- 

neris  a   monafterio   Gyrvuenfi   Dunelmum,   Al- 

dwino,  primo  ibi  priori,   comitem  fuifle,  Dunel- 

mique  benigne  efle  exceptum,   nec  habitum  clc 


que  ejt  Eboraci  III.  kalendas  Augufti  (a  Thoma 
archiepifcopo  Eboracenfi,  ut  expreirim  etiam  co- 
dex  Mailrofenfisc,  aliique;  profeflione  f  cidem 
fubjeaionis  folenni  fafta,  ut,  feculis  in  illis,  ab 
epifcopis  reliquis  fieri  folitum  Scoticanis)  &  fte-. 
tit  per  annos  fiptem.  In  diebus  illis  totumjm 
icalem  in  monafticum  mutare  diu  voluifle,  fed  fub    Keledeorum  per  totum  regnum  Scotiae  tranfivii 


in  epificopatum  S.  Andreae.  Ifte  fipultus ' fiuii 
apud  TDunelmum  in  domo  capitulari.  Kelede 
illi  (quod  obiter  notare  liceat)  fuere  quos  Culde- 
orum  &  Keldeorum  nomine  vocitant  fcriptore 
Scoticani  s,  id  eft,  T)ei  cultores.  Vox  quiden 
vetuftiflimis,  ut  aiunt  illi,  in  Scotia  monachis  6 


magifterio  Aldwini  dcgifle,  poft  verba  illa,  Non 
enim  habitum  monachuum  prius  fiuficipere  aude- 
bat,  quam  majori  ac  diuturniori  fefie  dijiriclione 
probajfet  (quae  quidem  ut  a  viro  modefto  humili- 
que  de  fe  di&a  fonant )  fcquitur  in  codice  illo 
manufcripto,  Ipfie  ejl  qui  in  locum  magiftri,  vi- 

delicet  tjAldizini,  fiuccedens,  hodie  in  hac,  td  eft,  presbyteris  Chriftianifmi  etiam  primitivi  &  dein 

T)unelmenji  ecclefa,  dudum  fibi  traditum  a  Wil-  ceps  univerfis  tributa.     Et  de  eis  expreilim  Heftor 

lielmo  epifcopo  prioratum  tenet.    Totum  hoc  con-  Invaluit  id  nomen  apud  vulgus  in  tantum,  u 

fulto  praetermittitur  a  Simeone,  ut  fane  in  artifi-  fiaccrdotes  omnes  ad  noftra  pene  tempora,  vuh 

ciofiori  ratione  plagii,  cui  locus  hic  perinfignis  &  Culdei,  i.  cultores  T)ei  fine  dificrimine  vocita 

index  &  clavis  eft,  neceflario  oportuit.     Et  poft  rentur.    Dein  adjicit,  Tontificem  inter  fie  com 

verba  illa  diftrifiione  probajfiet,  proxime  ita  fe-  muni  fiujfiragio  deligebant,  penes  quem  divinarm 

quitur  apud  Simeonem,  Hic  magiftrum  de  mona-  rerum  ejfiet  poteftas.     Is  multos  deinceps  anno 

fterio,   &c.    Certe  etiam  in  codice   alio  perve-  Scotorum   episcopus,  uti  noftris  trad,, 

tufto,   Turgoto  itidcm  in   bibliotheca  Cottonia-  tur  annalibus,  eft  appellatus,  quod  vertit  intet 

na  b  tributo,    qui   acephalus  nihil  habet  pofteri-  pres  ejus  Joannes  Bellendenus,  CJjir  ©rcGrg  6 

ora  capitis  quarti  libri  fecundi  antevertens,  fed  gcncrall  ootiU  cljcfit  ane  SStfcfiop  ro  fiatte  au< 

tum  omnia  ufque  ad  fincm,  quemadmodum  Sime-  t       -         ».  ■'-     .^.  ,  ,  «, 

on,   infequentia,   tum  eptfcoporum  Dunelmenfi-  t0mie   anb  >uritBltt»»«   ^obe  them.     3Cntl  % 

um,  Ranulphi,   Gaufridi,  ac  Willielmi  de  Sanda  toa^  caIIit  l$e  95»ftBop  of  ^rotlana.     Nome, 

Barbara  inde  fuccefliones,  in  eo  inquam  periocha  ^mc*   idem  denotans  tam  in  Hibernia,  aliifqu, 

pariter  illa  de  prioratum  tunc    terunte  omnino  maris  occidui  infulis,    quam  in  Scotia  obtinuf 

praetermittitur.     Non  per  libros  diftinguitur  co-  Jacet,  inquit  Giraldus  Cambrenfis ',  extraLhy 

dcx  ille  i  fed  per  capita  XCVI.  quorum  lemmata,  infala  modica,  quam  monachi  inhabitant  religit 
idem   cum  Simeonianis  fatis  denotantia,    verbis   ftJftmh.fifuos  Coelibes  vel  Colideos  vocant.     Jr 

paflim  ab  illis  difctepant.     Jam  vero  ex  loco  illo  ^a  u*a  eu>   <iuae  25crbrep  k  jam  Anglis  vocatu 

fic  fide  peflima  praetermiflb,  hiftoriae  hujus  Du-  ^t  de  infula  lacus  Momoniae  borealis,  in  Hibe 


nia,  minori,  Capellam,  efle  ait  idem  h,  cui  paui 
Coelibes,  quos  Coelicolas  vel  Colideos  vocari\ 
devote  defierviunt.  De  iis  vide  plura  apud  Jac« 
bum  Ufferium,  Armachanum  l  ,  &  Henticut' 
Spelmannum  m.     Thomas  Dempfterus  :  Et  fiar 


nelmenfis  fcriptionis  tempus  manifefto  oftenditur 

dum  tenebat  nimirum  Turgotus  prioratum  Dunel- 

menfem  poft  Aldwini  mortem  iibi  dudum  tra- 

ditum.     Hodie,  inquit,  tenet  ;    adeoque  tempus 

illud  incidit  intra  vicennium  a  tempore  quo  in 

priorem  elcctus  eft.     Etenim  obiit.  Aidwinus  an-    fectlndus  iis  poft  regem  ipfium  toto  regno  honor 

no  Chrifti  mlxxxvii.  (feu  circa  exitum  Willielmi     bebatur.    Illi  epificopum  e  fiuo  corpore  eligendipot) 

regis  primi)   cujus  in  locum  fuffeftus  Turgotus   ftatemhabebant.  Sic  in  Apparatu.  Atque  in  Hiftj 

dignitatem  tenuit  per  annos  viginti.     HiftoriaDu-    "a  Ecclefiaftica,  Tenes  hos  ab  initio  receptaefid^, 

nelmenfis  altera,  quae  Turgoto  quidem  &  Sime-    fta^at  epificoporum  eleflio,  nec  utius  antijtes  ej- 

one  multo  recentior   eft,    fed  ex  vetuftis  moni-   poterat,  qui  non  ex  eorum  corpore,  aut  per  e) 

■ '  C°''  4S;];  ^v„rx   c  ,  ^  M'  S-  in  4-  CUJUS  faciei  infc"bitur  Durham,  Ely,  Montfort,  fol.  61.  c  M.  S.  in  Bibliotheca  CoJ- 

niana,  anno  MLXXXVII   fol    4. .  2  d  Lib.  4.  cap.  7.  «  M.  S.  in  Bibliorh.  Cottoniana,  fed  ann.  MCIX  .  '  T  - 

mas  Stubbs,  m  Aft.  Pontif.  Eborac.  col.  1711.  &  171J,  8  Heftor  Bocthius  Hift.  Scot.  lib.  6.  fol.  9z.  2c  99.   1.  Buchamn.  lib  .. 

reg.  35.  Dempfter.  m  Apparatu  ad  H.ttonam  Scoticam  lib.  1.  cap.  13.  &  in  Hift.  Eccldiaftic.  Scot.  lib   1.  num    45  h  Itine ". 

Cambnae  lib.  z.  cap.  6.  •  Camden.  Brit.  pag.  838.  *  Topograph.  Hibcrniae  dift.  2.  cap.  4.  «  De  Britannicar 

Ecclcfiarum  Pnmordns  cap.  15.  pag.  636.  &c.  &  659.  ■  Gioffario.  verb.  Coldei. 

eleEh 


lV 


ScRIPTORlBUS     AngLICANIS, 


131 


totum  regnum  Scotiae  diebus  in  illis,  fcu 
jrgoti,  ut  vidctur,  cpifcopi  Sanclandrcani  tcm- 
ire,  tranfiviffe  in  epificopatum  S.  Andreae  dc- 
itet  cx  jam"  dictis  fortc  haud  ita  cft  obfcurum. 


fftis  effet.  Sed  in  Mantifla  Apparatui  fub-  jus,  Alcxandrinorum  illorum  in  oricntcprcsbytcro- 
ifta  3  cxiftimat  illc  cos  primo  rcvcra  fuillc  rum  jtui  morique  item  vetuftiflimo  videtur  plane 
n  tam  monachos  quam  canonicos  regulares,  fcu  fuppar,  tdque  ut  intcr  Scotos  vetcrcs  ubiquc  fcr- 
•sbyteros  monacharu  nondum  indutos,  idquc  me  locorum  pcrquam  diu  receptiflimum.  Qiiin- 
co  quod  in  occidentc  illo  monachatum  fcculis  imo  licet  apud  Bedam  ipfum  Scotiae  prifcac  Chri- 
illis  primitivis  haud  ita  in  ufum  rcccptum  effe  ftianifmi,  ut  Angliae  fuae,  mores  diligentius 
tumat.     Quid  vcro  hic  totwn  jits  Kelsdeorum    cnarrantem,  Culdeorum  nomcn  haud  fatis  habea- 

tur  cxprcfium,  attamcn  rcliquias  aliquot  fcu  vcfti- 
gia  ejufmodi  epifcopalis  juris,  veluti  cx  corum 
tunc  presbytcrio  ut  autore  fblum  legitimo,  &  pro 
conftituentium  arbitrio,  gubcrnatorc  pcrpctuo 
e,  antea  per  fccula  compluria  competierat  pcndentis,  haud  ita  obfcura  cxhibct  ille  ;  non 
s  ex  ufu  fcu  confoederata  inter  fe  difciplina  at-  modo  ubi  cpifcopos,  quafi  fic  crcatos  aliquot 
ie  pcr  sentem  illam,  qua  Chriftianifmum  indu-  fubindc  fine  Jocis  quibus  praceflent  fingularibus, 
at  admiffa,  jus  fibi  epifcopum  five  unicum  ftvc  intcr  Scotos  memorar,  vcrum  etiam  ubi  cpifco- 
ures,  pro  temporis  locive  difcrimine,  eligendi,  palcm  vulgo  didam  feu  fummam  in  facris  tum 
dinandi,  conftituendiquc  ( non  diflimili  modo  pcrfonis  tum  rebus  regundis,  abbatibus  aliifvc  ex 
»  eo,  quo  praefeftos  ftbi  five  corporati  five  coe-  fimplici  presbyterii  feu  abbatiae  jure,  ac  fine  titulo 
s  qualefcunque    corporatorum  inftar  qui  funt,    epifcopali,    epifcopivc,    notione   vulgari,   alicujus 

indultu  aliquo,  poteftatem  ibi  competiiffe  fcribir. 
Inde  cnim  de  parili  epifcoporum  &  presbytcro- 
rum,  nec  diverfo  ordine,  aliifque  indc  confcqucn- 
tibus  feculorum  illorum  illic  obtinentibus,  fen- 
fmi  primitiva,  Alexandrina,  presbytercrum  ibi  tcntia  apcrtiflime  cernitur.  Etenim  ubi  dc  S.  Co- 
jetui,  in  epifcopo  fibi  fic  conftituendo  pariiique,  lumba  agit  iile  k,  Hiberno  illo,  presbytero  &  ab- 
untum  ad  ordinem,  presbyterorum  ac  epifco-  bate  qui  Piftos  feptentrionaliores  Chriftianifmo 
jrum  poteftate  admittenda,  ufitatum  eft ,  uti  tum  imbuit,  &  fub  finem  feculi  fexti  mortuus,  in 
c  S.  Hieronymo  b ,  ac  commentariis  S.  Ambro-  Jona  infula  Scoticana  maris  occidui,  ubi  mona: 
3  c  tributis,  tum  ex  Eutychio  patriarcha  Alex-  fterium  fibi  conftruxerar,  fepultus  eft,  perplutima 
idrino  d  fatis  aperte  quidem  videtur  edifcendum,  ait  &  in  Britannia  &  in  Hibernia  per  dilcipulos 
:que  a  viris  aliquot e  fummis  Reformatorum  ul-  ejus  propagata  efle  monafteria,  in  quibus  omnibus 
0  inde  &  inftantius  nuper  aflertum  eft.  Sed  idem  monaftermm  infulanum  ( jam  di&ae  infulae 
:riter  circa  hanc  rem,  qua  hiftorica  eft,  reluc-  Hebridum  celeberrimae,  Hii1  illi  nominatae,  un- 
intur  tum  ex  ipfis  Reformatis  alii,  ordinis  utpote  de  &  monafterium  illud  fcriptoribus  Huenfic  nun- 
:r  fe  epifcopalis  aflertores  perquam  feduli  j  tum    cupatum  fcu  Hiiefifie,    nec  omnino  diverfae  ab 


igerc,  ordinare,  conftituere  variatim  pro  arbi- 
o  foliti)  idque  fine  epifcopi  alicujus,  qua  talis, 
ie  fingulari  velut  neceffaria  ;  qualc  quidem  in 
ientis  "ecdefia  illa,    per  fecula  itidem  Chriftia- 


Dntificii  aliquot,  in  quibus  fummas  agit  partes 
lionyfius  Petavius  f,  vir  quidem  doctifiimus,  qui 
itoritatem  Eutychii  elevans  omnino  bene  credu- 
tm  leBorem  eum  poftulare  dixerat  °,  &  poftmo- 


ea  quae  incditis  AdamanniScotiIibrism  de  S.  Co- 
lumbae  vitae  toties  Jova  pro  J  o  N  a  male  ex- 
aratur)  in  quo  ipfie  requiefcit  corpore,  principa- 
tum  tenet.  Habere  autemfolet  ipfa  infiula  (quod 
um,  in  App'endice  tomi  tertii  h  de  Ecclefiaftica  etiam  tum  de  Bedae  ipfius  tempore  tum  de  fccu- 
lierarchia  viros  illos  infignes  Claudium  Salma-  lis  anterioribus  dictum)  refiorem  filmper  abbatem 
um  &  Davidem  Blondellum  pluribus,  Eutychii  presbvterum,  cujus  juri  &  omnis  provincia,  & 
aufa,  exagitat,  me  etiam  ejufdem  editorem  fimul  ipfi  etiam  epificopi,  ordine  invfiitato,  debeant  ejfie 
lollius  perftringens ;  atque  ex  vitis  patriarcharum  fiubjecli,  juxta  exemplum  pnmi  doBoris  illius, 
:u  epifcoporum  Alexandriae,  a  Severo  Ben  Maf-    qui  non  epificopus  fied  presbjter   exftitit    &   mo 


haho  e  variis  AEgypti  monafteriis  collectis,  & 
x  Coptica  lingua  &  Graeca  Arabice  anno  Mar- 
prum  ccccxciv.  feu  Chrifti  dcclxxvii.  id  cft, 
tb  centefimum  ante  Eutychium  annum  redditis 
ubi  paulo  aliter  fcilicet  de  dignitate  Alexandrina 
i:culis  in  illis  epifcopali  fit  narratio)  atque  cx 
liis  ab  ipfo  difputatis,  Eutychio  fidem  iatis  mi- 
mtam  eife  fibi  habet  perfuafum.  Sed  perpendat 
adicetquc  lector  aequus.  Horridulo  ferrae  con- 
entionis  litcrariae  ftridore  haud  mihi  quidquam 
ft  infuavius.  Abrahamus  item  Ecchellenfis,  Ma- 
onita ',  qui  Severum  illum  Petavio,  hanc  in  rcm, 
ommunicavit,  fcripfiffe  profltetur  fe  rcfponfio- 
:  lem  ad  Eutychium,  quam  lucem  hactenus  vidiflc 
londum  mihi  diligentius  fcifcitanti  compcrtum. 
lerte  Culdeotum  hic  in  occidente  vetuftiflimum 


nachus.  Inde  in  Chronologia  Saxonica  Eedae 
ab  viro  eruditiflimo  Abraha  Whcloco  nuper 
cx  codicibus  M  S.  prifcis  fubjunfta  n  kgitur, 
Nu  pceal  beon  aepjre  on  Ii  AbboS  "J  na  Bijxop. 
Anb  )an  j-culcn  beon  unbejij^eoobe  ealle  Scofua 
Bij-copap.  FojfSan  ^  Eolumbam  paj-  Abhab,  na 
Bij-cop  ;  id  eft,  Hinc  praeejje  fiemper  debet 
in  Hii  infiula,  abbas,  non  autem  epijcopus  ;  cui 
porro  omnes  Scotorum  epifcopi  fiubjict  debent,  quo- 
niam  Columbanus  (fic  enim  Columba  hic  etiam 
faepius  nuncupatur )  abbas  fuit,  ncn  epificopus. 
Et  in  infula  Hii  plurimorum,  ait  Beda0,  caput 
&  arcem  habuere  Scoti  cocnobiorum,  velut  ex- 
emplar  reliquis  imitandum.  Ita  vero  abbati  prcf- 
bytero  fubje£ti  epifcopi.  Ordine  quidem,  ait 
Beda,  inufitdto,  fed  qui,  cx  more  ibi  vetuftiflimo 


i    a  Pag.  14«.  Sc  vide  cura  Hift.  Ecclef.  lib.  4.  cap.  386.  b  Epift.  84.  ad  Evagrium.  c    Tn  Epift.  ad  Ephef  cap.  iv, 

1  In  Originibus  Ecclefiae  fuae.  e  Claudius  Sahnafius  lib.  dc  Epifc.  £c  Presb.  £c  iri  apparatu  ad  lib.  dc  Primatu  Papae,   David  Blondcilus 

f  In  lib.de  Epifcopis  £c  Presbytcris,  &  in  Thcolo^ic.  Do<;mat.  tom.  3.  in  libris  de  Ecclcfiaftica  Kierarchia. 


Ecdcf.  Hierarchia  lib.  i.cap.  13.  §.   18.  h  Subjunfta  tom.  4.  Theologic.  Dogmat.  lib.  1.  cap.  1.  §. 

fua  Arabum  pag.  166.  Chronico  Orientali,  Farifiis  MDCLI.  infcrra.  k  Hift.  Ecclef.  iib.  3.  cap.  4. 

Infulis  Brit.  pg.  848.  5c  |ac.  Uffer.  Armachanum  in  Britannicarum  Ecclef  Antiq.  cap.  i^.  pag.  697.  5c  701. 
Antiq.  LeiStion.  tom.  5.  part.  i.  2  Anno  DLXIII.  °  Hift.  Ecclef.  lib.  3.  cap.  11. 

Vol.  II.  O  o  o  o  o  o  o 


£cc. 


In  Hiftom 
'  Vide  Camden.  in 
m  Apud  Canilium 

feculorumque 


i33 


u  d  i  c  i  u  m    de   Decem 


li 


feculorumque  illic  ariterioriHH  diiciplina,  reccptus. 

Non  defucre  qui  abbatem  hunc  primatcm  indc 

cpifcoporum  omnium  Hiberneniium  habitum  efle 

fciipferint3.     Certe  &   Carolus  a  S.  Paulo  Bcdac 

locum  illum,  tit  de  Hibernia  infula  dictum  per- 

.peram   capitb.     Be  eadcm  itidem  infula  &  jure 

monafterii    ejufdem    jam   dido    fingulari,    idem 

paulo  ante  c  :   Hujtis  monafierhim  in  cun&is  pe- 

■ne  fieptentrionalium  Scotorum  ( tam  Hibernenfi- 

um  d  quam  qui  in   Britannia  Magna  feptcntrio- 

naliori  )   &  omnitim  TiUorum  mdnaftefiis  non 

parvo  tempore,  arcem  tenc-bat  f-egendtfique  eorum 

populis  praeerat  (cum  omnimoda  quae  circa  fa- 

cra  vcrfabatur  five  jurifdicticne  iive  ordinis  ratio- 

ne.      Thomas  Stapletonus  in  verfione  fua  Bedae 

Anglicana  e,  jjaa  trjerourrainrie  in  rniing  of  tfjcir 

propic  )  quae  videlicet   infiula  ad  jus  quidem 

Britanniae  pertinet,  non  magno  ab  eafreto  difi- 

creta,  fied  donatione  Ticlorttm,   qtti  illas   Bri- 

tanniae   plagas    incolunt  jatndudum     monachis 

Scotorum  ( Hiberncnfium )  tradita,  eo  quod  illis 

praedicantibus  fidem  Chrifti  perceperunt.     Saxo- 

nica  vcrfio  ibi  illud  ctmclis  pene  iacit  fimpliciter 

cunilis.     f  mmj-cen,   inquit,   on  eallum  nojrj) 

Scotrnro,   ^   eallurn  Peohra   mynj-rpum  my- 

celpe   ribe  Galbonborn  (quod  planc  hic  pres- 

byterium  cft)  -}  heanej-j"e  onjxnr  ;    etiam  Hen- 

ricus  archidiaconus  Huntingdonienfis f ;  Ejus  mo- 

nafterium  feptentrionalium  Scotorum  &  omnium 

'PiBorum  arcetn  tenebat.  ■■  Et  dein,  de  monafte- 

riis  in  Hibernia  &  Anglia  etiam  plurimis  propa- 

gatis  locutus,  In  quibus  omnibus ,  adjicit,  monafte. 

rium  Hii  principatum  tenet.    t^Abbati  atttem  illius 

itifulae  omnis  provincia,   &  etiam  epificopi,   or- 

dine  inufitato,  folent  ejfie  fiubjefli,  quia  Columba 

praedicator,    non   epificopus  fuit,  fied  presbyter 

&  monachus.      Et  fubjungit,    Cujus  fiuccejfiores, 

ejus  imitatione,   valde  claruerunt.     Scripfit  au- 

tem  Henricus  hic,  probatiffimae  fidei  hiftoricus, 

fub  annum  mcxl  s,  id  eft,  diu  poft  tempus  illud, 

quo  Keledeorum  jus  tranfiifle  traditur,    ut  fupra, 

ih  ecclefiam   Sancrandreanam,   &  de  monafterio 

hoc  loquitur,   ut  fuo  in  aevo,  veteri  illo,  etiam 

in  epifcopos,  jure  utente,  quod  quidem  advertcn- 

duni  cft.     Nec  forte  jure  illo  hadtehus  fatis  cef- 

fcrant  abbas  ibi  &    monachi  prcsbyteri,  tametfi 

pcr  totum  regnum  Scotiae  jus  illud  tranfacrione 

aliqua  publica  fic  tranfivifle  tempore  Turgoti  aut 

circiter,  in  hiftoria  illa  Dunelmenit  tradatur.  Qtiid 

quod  ctiam  autor,   quifquis  illc  fucrit,    hiftoriae 

Jomalenfis    perperam     dici     folitae    &   Joanni 

Bromptono  tributae  ( qua  de  re  mox  plura )  toti- 

dem  cum  Huntingdonicnfi  verba  h  de  infula  hac 

atque  monafterio  ejufque  jure    fingulari  adhibet 

verba  ?  ubi l  legendum  pro  artern  tenebat,  arcem 

tenebat,  &  pro  de  Ariano  k,  de  Armach  ' .     Sed 

pariter  iile  ibi  tempore  fibi  praefente  utitur,    ac 

priucipatum,  inquit,  tenet,  &  epificopi  ordine  i?i- 

tifitato  folent  effe  fiubjecJi,   quali  dum  vixit  ille, 

illud  in  more  rctentum.     Porro  dc  presbyterii  ibi 


ac  abbatiae  quanturh  ad  hanc  rern  jure,  eti  \ 
Beda  m  :  Ab  hac  ergo  infiula,  ab  horum  co,  - 
gio  monachorum,  ad  provinciam  Anglorum  H 
jtititendam  in  Chrifto  mijfius  eft  Aidanus,  acce\o 
gradu  epificopatus,  quo  tempore  eidem  monaftto 
Segenius  abbas  &  presbyter  praefttit.  Atde 
expreffius  in  eodem  capite  liquet,  in  conjejfiuz 
concilio  fieniorum,  id  cft,  presbyterorum,  qusjs 
diximus  (verfio  Saxonica  habet  ^emore  heqa 
pirena,  conventu  fiapientum  eorum,  quos  B<  a 
ipfe  n  aliique  °  majores  Scotorum  natu  app  - 
lant  5  Stapletonus,  tr)c  gSrers?  of  ^cotlano,  }- 
res  Scotiae )  atque  ex  eorum  decreto,  epifcopi  u 
ab  eis  petente  Ofwaldo  rege  Northanhymbrorr.  i, 
Aidanum  pro  more  apud  ipfos,  fub  Segenio  k 
bate,  &  presbytcro,  S.  Columbae  fucceflbre,  u. 
tinente  efle  creatum.  Ibidem  Beda,  Omnitt, 
inquit,  qtii  confiidebant,  ad  ipfium  ora  &  odi 
converfi,  diligentcr  quid  diceret  difcutiebant,  'f 
ipfimn  ejfie  digntim  epificopatn,  ipfium  ad  erudr.- 
dos  incredulos  &  indoclos  mitti  debere  decernt,  t. 
Guigratia  dificretionis,  quae  virtutum  mater  \ 
ante  omnia  probatur  imbutus  ;  fiicque  illum  oi  >,. 
nantes,  ad  praedicandummifierunt.  Id  eft,  plic 
epifcopum  eum  illi,  feu  prcsbyterorum  &  abb  is 
Scgenii  conventus  ordinabanr.  Saxonica,  h  e 
ro  Bij-ceop  ^ehalxobon,  llli  epificopum  i<n 
confiecrabant.  Idem  p  paulo  ante  de  monais 
illis  verba  faciens,  Monachtis,  inquit,  ipfie  eph- 
pus  Aidanus,  utpote  de  infiula,  quae  vocair 
Hii,  deftinatus  ;  ubi  editiones  puto  cunctae,  <(b- 
que  fane  numerofae  ante  Latino  Saxonicam  d 
doctiffimi  Abrahae  Wheloci  q,  prodigiofum  ii  t- 
lae  habent,  ex  librariorum  incuria,  nomen  ,  r- 
deftinatus.  Atque  indc  Nicolao  Harpsfeldi! r 
Hideftinattis,  &  Thomae  Dempftero  f  Hydii- 
natus  fit  infula  ac  monafterium  unde  prodiit  i- 
danus,  quafi  plane  aliud  omnino  fuiflet  ab  1 7. 
Scd  haliucinatio  egregia  eft  c.  Pla»iffime  lesi- 
dum  Hii,  deftinatns,  id  eft,  inde  ab  abbatex; 
monachis  presbyteris  ibi  conftitutus,  ordinatus,m 
epifcopi  gradum  creatus  miflufque.  Itaexpreim 
ctiam  legitur  periocha  illa  e  BedacMSS.  inhi> 
ria  quam  diximus  Dunclmenfi  recentiori  ",  &  I- 
fredi  regis  Saxonica,  Gac  munuc  j-e  ylca  Bij-c  >p 
Arfcian  pa:j-  he  j-enoeo  oj:  ^am  ealanbe  ~)  « 
Jam  mj-nj-rjie  "Se  t»u  ij-  nemeb.  Adeoque  eiDr 
eft  manifcftiffimus,  utcunque  diu  etiam  a  vis 
dotris  ita  receptus.  Thomas  Stapletonus  vei  .t, 
^lnti  ffje  bifiiop  rjimrdf  luajff  a  nionft  of  trjc  Ic 
tol)icfj  i0  tallco  Efpbrltinarc.  Plane  dicendum  a- 
iflet,  aina  tljc  tjiQjop  fjimrdf  38iaan  tnasr  a  mcjft, 
oppointca  c;  ojDainca  [fo  Be  a  Biii^op]  from 
tlc  caHco  Hii.  Alii  autem  (ut  maxime  Hect) 
conventum  x  illum  feniorum,  a  quibus  deftinlus 
eft  fcu  creatus  Aidanus,  cxprcffim  pro  epifc 
feu  eorum  iynodo  perperam  fumunt.  Pofho 
dum  item  de  fucceflbre  ejus  Finano,  SucceJJif.i, 
ait  Beda  y,  in  epifcopatum  (Lindisfamcnfem  illi- 
cet)  Finan,  &  ipfie  illo  ab  Hii  Scotorum  inft 


a  Notkerus  in  Martyro!og.  f.  id.  Junii  Sc  vide  facobi  Armachani  locos  ante  indicatos.                 ^  Geographia  Sacra  pag.  170.              <  ift- 

Ecelef  3.  cap.  3.                   d  Vixie  Jacobum  Uiiirium  Armachanum  de  Brit.  Eccle£  Primordiis  cap.  ry.  pag.  700.  e  Antwciac 

MDI.XV.                     f  Hift.  lib.  3.  ann.  DLXV.                     S  Balacus  Ccnt.  z.  Script.S:.                      h  Infra  col.  7S6.  •  Lini?- 

k  Lin.  41.                      '  Beda  lib  3.  cap.  4.  Huntingdon.  loco  citato,  Ecc.                     m  Hift.  Ecclef.  lib.  3.  cap.   5.  "  Ibid.  ca 


Flortntius  Wigornienfis  anno  DCXXXV. 
cap.  31.  l'  Apparat.  Iib.  1.  cap. 

u  MS.  in  Bibliotheca  Cottoniana  fo!.  3.  r. 


»  Lib.  3.  cap.  3.  1  Londini  MDLXLIII.  '  Hift.  Ecclef.  Sec 

1  Videfis  Jacob.  Uflirium  Armaclianum  de  Brit.  Ecclef.  Primotdiis  cap.  if.  pag 
;  Scot.  Hift.  lib.  9.  fol.  175.  Scc!  I  IbiJ.  cap.  17. 


r 


H3$ 


SCRIPTOR.IBUS     AiYGLlCANIS. 


1136" 


ac  monaftcrio  deftinatus  (ubi  \7ocabuIi  ilhus  idcm 

qui  ante  ufus)   ac  tempore  non  pauco  in  epifco- 

patu  manftt.     Atque  alibi  in  eundem  fenfum  di- 

citur  ille  Bedae  a,  Gradum  epifcopatv.s,  a  Scotis 

ordinatum  ac  miffum,  accepijfe.     Pariter  Finanus 

creatus  eft  ut  Aidanus,  atque  alios  in  Anglia  etiam 

ille  ordinavit  b  epifcopos.      Trumhere  item  An- 

gius,   epifcopus  Merciorum,    fimul   &  Lindisfar- 

ncnfis  &    meditcrraneorum    Anglorum,    edoEius 

Bcdae  c  dicitur  &  ordinatus  a  Scotis,  ubi  Alfredi 

regis  verfio   ^ehal^ab  pnam  Scorrum,    confe- 

cratirs  a  Scottis.      Haec  jam   didta  ad  feculum 

fcptimum  attinent,  cujus  fub  medium  feu  annum 

dclx.  ut  expreffim  Beda  d,  Non  erat  tunc  ullus 

°xcepto  illo  Wine  ( occidentalium  Saxonum  feu 

Wintoniae  epifcopo )  in  tota  Britannia  canonice 

irdinatus.     In  Gallia e  enim,   juxta  canones  re- 

:eptiores,  ordinatus  fuerat  ille.     Undenam  vero 

auilus   praeter  eum  canonice  in  toto  Eritannia 

wdinatus  ?  Plane  quoniam  ex  feminario  illo  Hii- 

:nfi  feu  presbytcrii  jure  tunc  Scotico,  fecundum 

am  oftenfa,  per  fucceffioncs  reliqui  omnes  tum 

iiperftitcs  creati  fuerant.     Quae  fane  res  tandem 

\nglis  haud  parum  feculis  in  illis  difplicuit,  un- 

le  Ofwius  Northanhymbrorum  &  Ecgbertus  Can- 

uariorum  reges  a  Roma  petierunt  f  viros  ejuf- 

nodi,  qui  canonicas  fandtiones  hac  in  re  aliifque 

atis  obfervarent.     Hinc  tandem  Theodorus  archi- 

pifcopus  Cantuarienfis   circa  annum   dclxx.  a 

fitaliano  pontifice  Romano  mifliis,  eas  ita  invex- 

:  obfervarique  curavit,  ut  Scoticana  illa  feu  pres- 

•yteralis  Culdeorum  ordinatio  apud  Anglos  diu- 

usneutiquam  admitteretur.     Sed  vero  apud  Sco- 

orum  Cuideos,  maxime  in  monafterio  illo  infu- 

1110  feu  Hiienfi,  quod  velut  caput  &  fedes  pri- 

laria  eorum  erat,   jus  priftinum  vetufque  retine- 

atur.     Nec  omnino  ante  mutatum  fuerat  ex  eo 

uod,  paulo  poft  annum  ccccxx.  Palladius  a  Coe- 

|    ftino  pontifice  Romano  ad  Scotos  s  in  Chri- 

um  credentes  mijfus,  primus  ibi  fadtus  eft  inde 

nfcopus,  generatim  item  epifcopus  &  apoftolus 

cotorum  dictus,    &  canonice  ordinatus.     Unde 

edtor  Boethius  h ,  Erat  Talladius  primus  om- 

■'»«  qui  facrum  inter  Scotos  egere  magiftratum 

fummo  pontiftce  epifcopus  creatus  •,  quum  an- 

■    a.  populi  fuffragiis  ex  monachis  &  Culdeis  pon- 

:.    fices  ajfumerentur.    Etiam  Buchananus  *,  Credi- 

r  Talladius  primus  epifcopos  creaffe.     Nam 

'  <ti  id  ufque  tempus,    ecclefiae    abfcpue  epifcopis 

P  j-r  monachos  (feu  Culdeos  iJlos)  regebantur,  mi- 

j  !  re  quidem  cum  faftu  &  externa  pompa ;  &  Ma- 

ll    ino,  Sigeberto k ,  aliis,  primus  Scotorum  epif- 

ous  vocatur.     Etenim  difciplina  a  Palladio  ca- 

>nica  fic   introduci  coepta   mores,   hanc  circa 

■  n,  adeo  ibi   receptos,  nec  abolere  quibat  nec 

ipedire,  ut  ex  oftenfis  etiam,   fi  tempora  ani- 

<idvertas,   palam  liquet.     Et  fignantius  quidem 

1  bas  &  presbyter  vocitari  folebat  praefedtus  mo- 

1  fterii  illius  Hiienfis,  uti  aliorum  itidem  per  Sco- 


tiam,  ut  inde  denotarctur  amplifluna  ex  nomini- 
bus  illis,  juxta  jus  cjufdcm  fingularc,  potcflas.. 
Inde  ctiam  Adamannus  iub  annum  dcc.  Tresly- 
ter  &  abbas  monachorum  qui  erant  in  infula 
Hii,  ut  cx  Columbae  fucccflbribus,  Bcdae  nun- 
cupatur  ',  &  Sigebcrto  m,  Tresbyter  &  abbas  Sco- 
torum,  quod  generale  apud  illos  nomcn  dignitati 
ejus  fingulari  confonum.  Plcrique  cundem  il- 
lum  faciunt  cum  eo  qui,  uti  alii  monachi,  vixit 
in  fandtimonialium  monafterio  quod  n  Colud:  ur- 
be?n  cognominant,  urbem  item  Colodanam,  Co- 
ludanam,  &  Eolufc>ej-  bunh£  ;  unde  ctiarn  Cola- 
dius  dictus,  ut  Balaeo,  Gefnero,  Poflevino,  aliis". 
Etiam  ordinis  eum  vocant  interdum  apoftolici  & 
monachum  fine  votis.  Scd  Arnoldus  Wion  p 
binos  facit  Adamannos,  altetum  abbatem  Hiien- 
fem,  alterum  Coludium  hunc.  Dictum  autem 
eum  fic  effe  ait  Thomas  Dempfterus,  ab  urbe  Sco- 
tiae  in  Maeatis  fiu  Merchia,  Ttolemaeo  Colana 
(  Colania  )  Bedae  Coldana,  &  Coludi.  Hodie 
vero  efi  Coioinrtljame,  &  non  ftne  fanclitatis  opi- 
nione,  multorum  monachorum  pater.  Certe  non 
fufpicari  nequeo  in  Coludi  urbe,  quae  id  genus 
etiam  aliis  hic  ejufmodi  vocibus  denotatur,  latere 
feu  obfcurius  exhibere  fe  veterum  Culdeorum  no- 
men,  utpote  eorum  frequentia  aut  folenniori  for- 
fan  conventu,  prae  locis  aliis,  nobilitata.  Nec 
ita  Colaniae  Ptolemaei  (  quam  etiam  alii  1  pro 
Coloingljam  hic  accipiunt )  ratio  ex  fono  haben- 
da  ulla.  Beda  autem  etiam  Nyniae  ( qui  Nimas 
aliis  r  didtus  &  Niniantts  f )  velut  nomine  quidem 
epifcopi  ad  Candidam  Cafam,  meminit  ;  loci  fci- 
licet  in  occiduo  Angliae  &  Scotiae  confinio  fic 
nominati,  eo  quod  ibi  ecclefiam  de  lapide,  info- 
lito  Britonibus  more  ( Nynias )  ille  fecerit,  ut 
Bedae  verba  funt ;  unde  &  Scotis  &  Anglis  ea- 
dem  notione  3Bl)ite=I;earne  etiamnum  vocitatur 
quemadmodum  olim  Saxonibus  ar  £piran 
Canne  c  unde  epifcopi  illic  etiam  Witternenfes 
dicti  u.  Nec  alium  efle  conjectat  vir  dodtiffimus  f 
ab  Novantarum  urbe  l\v/^iv  fiia.  Ptolomaeo  ?  iic 
dicta  quae,  pro  Luguvallum  apud  Antoninum  z 
fumpta,  abaliis  Carleolum  efle  exiftimatur.  Con- 
jectura  illa  maxime  nititur  fecura  nimis  ledtionis 
Ptolemaicae  (de  qua  etiam  obiter  monere  liceat) 
mutatione.  Non  folum  enim  legit  ille  Atbxc- 
mSia,  quafi  fic  in  Ptolemaei  legeretur  exempla- 
ribus,  fcd  dum  de  urbe  illa  difquirir,  ghrid  ergo, 
inquit,  fi  Candidam  Cafam,  quam  Britanni 
dixerunt,  Ttolemaeus  fuo  more  Graece  iW&ja'  ol- 
■A&ta.  converterit  ?  Id  efi,  domicilia  candida ; 
pro  quo  librarii  Leucopidiam  nobis  obtrufernnt . 
Sed  vero  Ptolemaei  codices  editi  conftanter  ha- 
bent  hic  hmym&ts.,  non  AdjwmBta,  uti  etiam 
codex  ejufdem  pervetuftus  optimufque  MS.  biblio- 
thecae  Arundellianae.  Conjedluram  etiam  hanc 
in  Thefauro  fuo  Ortelius  ut  advertendam  ex- 
hibet.  Atqui  cum  certum  fit  ex  ipfoBeda,  no- 
men  illud  Candidae  Cafae  fub  Niniano  ob  aedes 


Ibid.  cap.  ij\  *  Ibid.  cap.  n.  8c  ai.  Sc  vide  Hift.  Ecckf.  Dunelm.  lib.  i.  csp.  4.  c  Ibid.  cap.  14.  d  Lib.  3;' 

18.  c  Malmesbur.  de  Geftis  Pontif.  lib.  2.  ,  Beda  lib.  3.  cap.  19.  lib.  4.  cap.  1.  Scc.  K  Beda  lib.  1.  cap.  13. 

,  Gs  Thom.  Dempfter.  Hift.  Ecclef.  )ib.   if.  cap.  998.  8c  Baron.  tom.  5-.  ann.  CCCCXXIX.  §.  1.  £cc.  '•  Scot.  Hift.  lib.  7. 

*  '  t.  Scotic.  lib.  c.  rege  42.  addefis  Thom.  Dempfter.  Hift.  Ecclef.  lib.  3.  cap.  313.  k  Ann.  CCCCXXXII.  l  Beda  iib. 

J  ap.  16.  m  De  Scriptoribus  Ecclefiafticis  cap.  64.  "  Beda  lib.  4.  cap.  25-.  &  19.  °  ^'ide  Thom.  Dempfter. 

.■  ^  .  Ecclef.  lib.  1.  cap.  3.  '  In  Ligno  Vitae  lib.  3.  pag.  408.  *>  Camden.  Brit.   pag.  682.  8c  Ptolemaei  editores,  Scc. 

.  '  :uin.  apud  Malmesbur.  de  Gcft.  Pontif.  lib.  3.  in  Epifc.  Candidae  Cafae.  r   Martyro'og.  Rom.  xvj.  Septembris.  Hedtor.  Boeth. 

I    Scot.  lib.  7.  &c.  *  Verf  Sax.  Bed.  Hift.  Ecclcf.  lib.  f-  cap.  24.  u  Malmesb.  dc  Gcft.  Pontifi  iib.  3.  *  Cam- 

*  Britan.  pag.  693,  T  Geograph.  2.  cap.  3.  J  In  Itin.  Londinio  Luguvallum. 

ibi 


n  37 


|  u  b  i  c  i  u  m  ie  Decem 


1138 


ibi  ab  co  candidas  extruaas,  primo  ortiMn  efle, 
■id  cfl,  non  ante  annos  poft  Ptolemaeum  ccccl. 
aut  circiter  clapfos,  qui  iicti  poiut  ut  in  nomine 
Ptolemaico  domiciliorum  illorum  candidornm 
indc  ratio  fucrit  habcnda  ulla  >  Adcoque  lcciio 
apud  cum  recepta  proculdubio  retincnda.  Ta- 
metfi  autem  Nynias  hic  vocctur  cpifcopus  ve- 
luti  per  prolcpfm  cx  fede  lbi,  dum  Beda  fcrip- 
fit,  epifcopali  adhibitam,   uti  etiam  ab  Alcuino  a 


lepfin  ex  fama  potcftatis  eorutfl  per  anteriora 
tcmpora,  non  fatis  animadverfa,  ut  cpifcopi  illic 
vulgares  acccpti,  nominatique.  Ccrte  de  epif- 
copis  iilis  Scoticanis  vetuftioribus  haud  ita  juxta 
canoncs  rcccptos,  fed  a  presbyteiio,  ut  diftum 
cft,  fimplicius  ordinatis,  ncc  fcdibus,  ut  aliasj 
folitum,  affixss,  fcd  vagantibus  qui  parochiam  non\ 
habev.t, '  nec  fcimus  (ut  de  ejuimodi  ctiam  alibij 
aliis  loquuntur   patres   Synodi   Vcrnenfis'   anno 


iiifaue-undeHe£tori>>.    Epifcopm  dicitur>;/ffi-  Chrifti  dcclv.  celebratae)  deordmattone  eorum 

tT&^rdvsclanllliusac   CafaeCandi-  qmliier  fuit,   mentio  expreffior  mfuper  habetm 

da eLrTficas  £  GaldL  (Sailo^p)  fi&  P^  in  concilioCabilonenh  \  fccundo    anno  Dcccxin. 

ZrUiLr^M&acdemcondtditdavoMar-  Chrifti   habito,   ubi  lcgitur,   Sunt  tn  qmbufdm 

tZ  X    avm^to%acranH    atque  Bellendcnus  locis  Scoti  qui  fi  dtcuntepfcops  effe,  &  mul 

e    s  in  crprcs    *atnt*intfl«  tfil  firli  biichop  of  tos  negtigentes     abfque  hcentta  domtnorum  fm- 

n  -C   ■      J     .     r      ....     *.,..        «^    A. 


ribus  fubjacet,  modis  omnibus  irritam  fitri  dc 
bere  omnes  tmo  confenfei  decrevimus.  Et  de  hifc- 
videfis  ctiam  plura  apud  Carolum  a  S.  Paulo 
Quinimo  fane  cx  jam  dictis  conjicere  non  eft  abfc 
num,  ideo,  faltem  alias  inter  rationes,  Wilfr 
dum,'  cum  in  archicpifcopum  Eboracenfem,  ann 
dccxx,  ab  omnibus  eledus  eflet,  primo  perftitijj 
(ut  Malmesburienfis1-'1  verba  funt)  negare,  ne  t\ 
epifcopis  Scottis,  vel  ab  iis  quos  Scotti  ordin,- 
verant,  confecrationem  fufiperet,  quorum  cot, 


manoc  in  Scotia  epifcopus  nuncupatur,  &  dc 
co  Toannes  Lcftaeusd  Hcdoris  fcquax,  Sedem 
epifcopalem  in  Galdia  primws  fixit ;  nihilomi- 
nus  nomcn  illud  ei  fic  tributum,  ncutiquam 
in  cpifcopalcm,  notione  vulgari,  dignitatcm  fcu 
canonice  eveftum  illum,  aut  abbatis  aut  presby- 
tcri  ordine  fuperiorcm  fuifle,  indicare  faltem 
apud  Bedam,  vidctur,  fed  cx  presbyterii  &  ab- 
batiae  jure  illo  ibi  fmgulari  cpifcopali  neutiquam 

thelm,  inquit,  in  ea,    quae  CandjdaCafavoa-      nceimn 11 ^  n  >  ordinationem,  q 

tur;  quae  nuper,  multiphcaiu  fidelmm  plebibus,    icccptioics,  canomcam  ,   j 

«tejft  rroj,e  J*  unerra  b,rcop,  Et  u  eral ■  loc,    Icaums.     Mpic  '  monalierio  ao  AltJ , 

S5SS5ffi»i^3!,S  ~uat  4 ^.-«..r-rtl 


tiora.  Et  expreffim  hiftoria  Dunelmcnfis '  rccen- 
tior  quam  diximus;  fub  annum  dclxiv.  id  eft, 
diu  poft  Nyniam,  Candida  Cafa  necdum  epifco- 
pum  habuerat.  Etiam  Malmcsburienfis  iii  cpif- 
copis  Candidae  Cafae,  licct  apud  ipfum,  ex  AI- 
cuino  Ninyas  (Nimas  ibi  legitur)  epifcopus  ge- 
neratim  vocetur,  tamen  Ibi,  inquit «,  fub  extremo 
Bedae  tcmpore  primus  fatlus  eft  epifcopus  te- 
thelmrn,  id  eft,  fecundum  jura  cpilcopalra  Jingu- 
laria  &  receptiora  &  canonica  quae  alibi  ple- 
mmque  in  Chrifuaninuo  obtincrc  tunc  folebant; 
utcunquc  aliis  anrc,  abbatum  6c  prcsbyterorura 
nominc,  aut  faltcm  epifcopi  in  dignitatem  lta 
fin^ularem,   non  omnino  canonicc,    fed  intcnm 


catholicum  caeterofque  ritus  canonicos,  juxta  I- 
manae  &  apoftolicae  ecclefiae  confuetudinem,  - 
cipere;  in  quibus  ritibus  caeteris  dubitandn 
non  cft  fingularcm  illam  epifcoporum  presbyir 
ralem  ordinationcm,  juxta  ante  oftenfa,  locui 
habuifle  planc  primarium.  Summa  demum  >:, 
penes  Kelcdeos  illos  fcu  prcsbyteros  ejufmdi 
fuifle,  per  Scotiam  vctercm,  jus,  ut  tum  fine  i- 
tulo  epifcopali,  tum  titulo  illo,  pro  fuo  intci  c 
arbitrio,  ab  ipforum  aliquot  variatim  tributo  1- 
dutoque,  fed  cx  prcsbytcrii  fui  fimplici  jurc  pi:- 
cunte*  apud  illos  omnino,  neque  cx  epifcopali  1- 
unde  petita  confecratione,  ullatenus  pendcie, 
tam  quac  ordinis  quam  quae  jurifdiaioniself- 


g»«-SASi  E'lS  SS?S,«ffW 


cpifcopum  vulgo  fic  dictum  indeque  difcnmina 
tum  fpcclare  exiftimabantur,  pcrficere  eflct  m 
more  pofitum  ;  idque  tum  quoad  juriidiaionem 
tum  ordinem.  Et  quidem  poftmodum  ctiam  mo- 
■kvit,  ut  abbates  ilii  quales  diximus  &  prcsbytcn, 
in  recenfionc  cpifcoporum h,  iocum,  illo  nomme 
paritcr,  iicet  revera  ex  diverfa,  juxta  jam  dicta, 
bri«ine  &  notione,  fortircntur ;  id  cft,  per  pro- 


que;  quale  quidem  etiam  chorepifcopi  in  C:i 
mania,  Galliis,  alibique,  ftbi  faepius  arrogare  o- 
kbant0;  utcunque  co  nomine  non  fcmeico 
quod  in  canones  de  ordinatione  cpifcopal  ab 
hominibus  introductos,  licet  non  in  ipfum  jus  vi- 
nutn,  deliquiflent,  a  pontificibus  Romanis.  cm- 
nati  fuerint.  Certc  in  paganifmo  Romancim 
veteri  e  cu;us  cxemplis,  maxime  circa  facra,  .or 


.  Apnd  Guil.  Maln^esbur.  de  Geftis  Ponnf.  >n  cp.rc  Gmdidae  Oafie.  Chr°rD!gRebus  Gcftis  Scot.  lib.  +.  Fag.  .  3  , .  '  Hift.  Ecd*  f- 

nLT.xV.  "Hift.Scot.  lib.7.  cscptcmb.i.5         _  D-  R, spu sCrcms  +    1   »    ^.       Anm]        d  ,acob.ui:.un> 


ius  tom.  3.part  1.  teft.  1  ■  F^g-  39S.ed.t  MDCXVIU.  Sirmond 

Armach.mBnt.Eccici.pnmord.cap.1y.p3g.70'-    .         ,T'rt3.  f,a  lpjo-  195-.  sirmondustum.i.pag.317.  ^00!," 

cil.Gallican.tom1.pag.,:.  ><  Cap.4,,B.muston ,  j.pirt. ..lutt.*^     9|       . +.  Damafo  tributa.     LeoMagn.Epift.  SS.  N.c 

oapag.i67-  »DeGcftisPontif.l_>.j.  Llb-r-  cap.io. 

inepift/adRudolphumBituriccnfem  cap 


.Dift. 


,afo  tributa. 

S.  cap.  '£&%  W- Ant'on.  Auguftin.  fnplo  Vontificii  Epitomc lib.  6.  tit.  1 .' 


llllCl 


1-39 


CRIPTORIBUS 


A 


NGLICANIS. 


II40 


p  ica  in  Chrifiianifmum  variatim  dcfumpta  funt, 
fl  erdotes  omnimodi,  quafi  nunc  diccres  presby- 
t:  i,  pontiricum  itidcm  ac  d^tplvv  nomine, 
cj;fi  ttiam  epifcoporum  dicercs,  ex  morc  frue- 
t  ltur ;  ita  tamen  ut  juxta  populi  jus  nomina- 
jkriis  atque  jus  coliegii  fingulare  inftitutionis 
i  cancnicae  (  ut  juxta  mores  noftros  dicere 
1  :at )  ordinationis  fcu  cooptationis  aut  de- 
1  im  fecundum  jura  principum,  in  quos  jus 
j  1  diftum  populi  traniiir,  ab  eifdem  pontifex 
r  ximiis  feu  df <%%?$&  fjUyas  uti  c<  collegae  ad- 
I  i  crearehtur.  Adeoque  ordo  pariter  iliis  uni- 
Hils  ipfique  pontifici  maximo  communis  idem- 
c:  erat,  licet  gradu  fcu  dignitate  hic  ita  a  popu- 
1  fcu  principe  ac  collegio  creatus  praecelleret. 
nmpluribus  obfervatu,  hanc  circa  rem,  in  Ro- 
j .  veteri  digniffimis  tantundem  apertius   often- 

<  vir  docTiffimus  Jacobus  Gutherius  jurifconful- 
:  egregius  a,  quem,  fi  placet,  confulas,  ubi  eti- 
;  1  quod  habetur  de  pontificum  feu  facerdotum 
i.fmodi,  2>/gr  @fv  ad  vitam  feu  perpetuorum 
j  e  animadvertendurru    Jam  vero  fub   tempora 

<  ibus  Turgotus  in  cpifcopatum  S.  Andreae  evec- 
1  eft,  feu  circa  annum  mcx.  jus  illud  totum  (fi 
i  toriae  Dunelmenfi  jam  allatae  fides)  Keledeis 
;  :mptum  eft  tranflatumque  in  epifcopatum  illum 
( lonice  undiquaque  inftitutum ;  adeo  ur  fecun- 

<  m  vim  &  fenfum  ejufmodi  ademptionis  tranila- 
1  nifque,  Keledeorum  conventus  nullus,  qua 
:  ipliciter  talis,  jura  illa  priftina  epifcopalia  ex 
j  :sbyterii  jure  pendentia  indeque  ortum  fortita, 
1  in  legitime  exercere  poffet,  fed  jura  illa  priftina 
1  rumque  appendices  univerfi,  aut  in  epifcopali 
.'  Andreae  fede  illa  canonica  velut  immergeren- 
1 ',  aut  ab  ea  poftmodum  femper  fibi,  fed  cano- 
!  :e,  aut  quaft  in  canonica  fic  verfa,  retinenda 
1  :nt  ufurpandaque,  Tranftre  enim  jus  feu  do- 
1  nkim  apud  jurifconfultos  b  eft,  fic  legitime 
i  msferri,  ut  'ejus  ad  quem  transfertur  omnino 
t :.  Verum,  ut  in  rebus  hujufmodi  freri  aflbler, 
( emadmodum  tum  chorepifcopi  jam  memorati, 
v:unque  damnati,  juribus  epifcopalibus  dirftis  om- 
inodis  nihilominus  fe,  pluribus  in  locis,  auda- 
us  poftea  immifcebant,  tum  abbates  c  etiam, 
1  et  non  exempti,  parilia  fibi,  urcunque  inhibiti, 
i  abbatialis  presbyterii  facultate,  fibi  jura  fubin- 
c  vendicabant  ( &  fane  etiam  abfque  epifcopali 
£  nitate  abbates,  qua  tales,    ex  indulto  pontificis 

1  >mani,  quod  plane  jus  humanum  eft,  nec  aliter 

2  ue  alia  quaecunque  jura  humana  divino  fun- 
<j  ur,  pari  cum  epifcopis  feu  pleno  tam  ordinis 
i  erdum  quam  jurifdictionis  femper  jure  rire  frui, 
J 'urifconfultis  d  fatis  conceditur)  ita  fane  com- 
f  ribus  poft  Turgoti  epifcopatum  Sanctandrea- 
r  n  annis,  fexaginta  aut  circiter,  haberi  videtur 
i  edeorum  tranilarioni  illi  per  Scotiam  juris 
*  aut  renitentium  aut  illam  non  fatis  admitten- 
^n,  fed  jus  fuum  priftinum  aut  mordicus  reti- 
r  itium  aut  enixius  revocantium,  luculentiffi- 
r  m  veftigium  apud  Petrum  Blefenfem,  fub  Hen- 
1  »  fccundo  feu  anno  mclxx.  florentem,   ubi 


inferitur  epiftola  ab  ipfo  opinor  confcripta  e  no- 
mine  Richardi  tunc  Cantuarienfis  antiftitis  ad  epif- 
copos  Angliae  de  non  admittcndis  epifcopis  illiuf- 
modi  exteris  ac  vagantibus,  in  qua  lcgitur,  Sed 
&  diebus  iftis  quidam  pfeudoepifiopi  Hihernim- 
fes  aut  Scotkae  linguae  fimulantes  barbariem, 
cum  a  nullo  impofitionem  manus  acceperint,  epif- 
copalia  popuhs  adminiftrant .  Er  paulo  poft, 
Qiioniam  igitur  ex  talium  adminiftratione  in  ec- 
clfia  i_Anglicana  multiplex  occafio  fcandali  jam 
emerfit,  eofqui',  quorum  ordmatio  dubia  eft,  facri 
canones  non  admittunt,  imiverfitati  vefirae  man- 
damiis  atque  praeciphnii-s  quatenus  per  vefiras 
dwecefes  generaliter  prohibere  curetis  ne  tales 
miniftrare  permittantur  epifcopalia  qui  barbarae 
nationis  funt  atque  ordinationis  incertae.  Sane 
apud  hofce,  Keledeorum  jus  ipfum  vetus  aut  fi- 
mile  aut  demum  ejufdem  obtentus  fuperftes  vide- 
tur  diu  poftquam  fic  tranfivilTe  narratur  totum 
eorum  jus  in  ecclefiam  Sandandreanam.  Sed 
vero  Dempfterus,  de  jure  eorum  illo  vetere  locu- 
tus,  id  Trimum,  ait  in  Apparatu  f ,  in  eleciione 
Sanclandreani  epifcopi  Cellachi  II.  abrogatum., 
tranflato  jure  ab  iis  ad  clerum,  Scotichron.  lib. 
VI.  cap.  XXIV.  &  poftmodum,  in  Hiftoria  Ec- 
clefiaftica  s  gentis  Scotorum,  remanfifle  air  penes 
iilos  jus  illud,  TDonec  Guitiebnus  Lambertonus  a 
canonicis  eleclus  S.  ^Andreae  epifcopatum  tenuit, 
tit  in  Titidvs  Memorabilibus  lib.  VII.  cap.  III. 
dixi.  Sed  huic  elefiioni  reclamarunt  Keldei  & 
maxime  <_Auminus  eorum  princeps  Romam  pro- 
vocavit  &  eo  fe  coniulit,  fed  incaffum.  Nam 
non  modo  eleclus  approbatus  a  pontifice  fed  omne 
jus  deinceps  Keldeis  abrogatum,  Scotichronicon 
lib.  VI.  anno  fcilicet  mccxcviii.  Certe  coeno- 
bitarum  feu  monachorum  coetum  in  ecclefia  illa, 
uti  in  aliis,  per  fecula  vetuftiffima  ex  Keledeis  fic 
dicTis  conftitifie  verum  eft,  fi  fides  fcriptoribus 
Scoticanis  qui  etiam  fcribunt  Conftantinum  III. 
Ethi  feu  Heddi  filium,  Scotiae  regem  circa  annum 
dccccxl.  fummo  depofito  magiftratu  in  piorum 
co:tum  qui  in  divi  Andreae  apoftoli  tum  aedi- 
bus  erant  {Cuttores  T>ei  ea  aetate  3  id  eft,  Ke- 
lcdei )  migrantem,  tonfum  fe  coenobio  facraffe, 
ut  HecToris  verba  funt  h,  pro  quibus  fubftituit 
Eellendenus,  Ife  pafi  fo  trje  aD&sp  of  fainrf  23n<= 
iijos?  ontJ  ferjc af  tjiin  tr)air  anc  cijanon.  Joannes 
autem  Fordunius,  in  Scorichronico  MS.  '  Regno 
fponte  dimiffo,  religionis  in  habitu  T)eo  ferviens 
apud  fancJum  i^Andream,  Kitlideorum  abbas  ef- 
fectus,  annis  quinque  vixit.  Scilicet  poft  exci- 
dium  illud  Broningfeldiae  graviffimum,  ab  An- 
glis  fub  Athelftano  rege  illatum.  Habetur  eriam 
chronicon  rhythmicum  MS. k  a  Scoto  mihi  ano- 
nymo  lingua  vernacula  congeftum,  idque  a  fecu- 
lis  vetuftiffimis  ufque  ad  Robertum  tertium  re- 
gem  feu  annum  mccccv.  fed  ram  in  capite  quam 
calce  mutilum,  ubi,  de  Conftantino  hoc  habi- 
tum  apud  S.  Andream  Keledeorum  fumente,  le- 
gitur  : 


1     De  Vctere  Jure  Pontigcio  lib.  1.  cap.  6,  7,  8,  &c.  b   L.  So.  D.  tit.  de  Legatis  2.  L.  14.  D.  tit.  de  Rebus  creditis  1.  7-  5.  ult. 

'?]  j?cbus  COIUm  qui,  &c.  =  C.  12.  Extr.    tit.  de  Exceffibus  Praebtorum,  Innocent.  III.  in  Concii.  Lateran.  cap.  60.  d  Vi- 

j«   Afcan.  Tamburinium  de  Jure  Abbatum  Difp.  1.  2.  5;  19.  &  tom.  2.  Difp.  14.  '  Petr.  Blefenfis.  epift.  5-3.  I  Cap.  13. 

,     '•  1.  cap.  ^j-.  gc  v.defis  Jacob,  Ufferium  Armachanum  de  Eritannic.  Ecclef.  Primordiis  cap.  ly.  pag.  6^9.  h  Hift.  Scot.  lib.  1 1, 

"7-  48-  [  In  bibliotheca  Cottoniana  lib.  4.  cap.  23.  k  Ibidem  lib.  6.  fol.  97.  2, 


^oi.  II. 


p  p  p  p  p  p  p 


{  l/\.l 


Judicium  de   Decem 


ii 


$ ebbi£  fon,  callit  «ffonfiantin, 
Sspng  ina£  tgcettp  pfierg  anD  nine, 
iiipng  fie  ccflit  fo?  to  6e 
3Bnb  in  £antt  3Enb?oijSf  a  KYLDE 
3Cnb  tfiar  fie  Jiffit  pfierjef  fibe 
3f nb  aBBot  niabc,  enbcb  fitjj  Ipbe. 
SDf  fiim  tfiar  toac  tfiir  Berfe 
3!n  llatpne  fijtitten  to  rcftecjflf : 

Conflantinus  idem  cujuspater  ^tbfuit  Abbas  ; 

Bis  deca  rex  annis  vixerat  atque  decem. 
i_Andreae  fantti  fuit  quinquennis  in  orbe 

Religiofus  ibi,  &c. 

Atque  pro  Latinis  interferta  hujufmodi  Apol- 
linis  carrriina  hic  illic  habet  autor  hic  perpluri- 
ma.  De  rege  illo  Buchananus a,  Ejerato  fponte 
magiflratu  ad  Culdeos,  hoc  eft,  ^ei  ciiltores 
(ita  enim  illius  aetatis  homines  monachos  voca- 
bant)  fe  velut  in  portum  recepit  ac  reliquos 
vitae  annos  quinque  inter  eos  ad  fanum  ^An- 
dreae  tranfegit.  Adeoque,  quantum  video,  jus 
illud  a  Keledeis  per  univerfum  regnum  Scotiae 
tranflatum  in  ecclefiam  San&andreanam,  ita  debet 
intelligi,  ut  quicquid  ad  reliquos  alibi  Keledeos, 
juxta  priftina  eorum  jura  attineret,  id  totum  jam 
ad  Keledeos  Sanftandreanos  feu  illorum  coetum 
ibi  cum  epifcopo  fuo  conjunftum  transfunderetur. 
Sed  vero  dum  non  fecundum  hiftoriam  quam  ci- 
tavimus  Dunelmenfem  de  diebus  illis  in  quibus 
fic  tranflatum  eft  jus  illud,  id  eft,  Turgoti  epif- 
copi  aevo  fcu  circa  annum  mcxv.  tranflationis 
feu  ceffationis  ejufmodi  juris  coliocat  ex  Sco- 
tichronico  fuo  Dcmpfterus,  fed  fub  annum 
mccxcviii.  perquam  mirum  mihi  videtur,  fi 
modo  eoufque  Keledeorum  per  Scotiam  jus  pri- 
ftinum  illud  fingulare  duraffet,  quod  nullam  eo- 
rum  mentionem  nedum  res  juxta  jus  iilud  geftas 
ullas  comperiamus  apud  fcriptores  Scoticos  ubi 
diligentius  interdidtum  illud  Scotiae  univerfae,  uti 
&  Angliae,  ab  hirudine  illa  nummorum  nequif- 
fima,  Gualone  cardinale,  Innocentii  tertii  circa 
annum  mccxviii.  feu  tempore  Alexandri  regis  fe- 
cundi  diuque,ut  vides,  ante  annum  illum  Mccxcvnr. 
in  Btitanniam  legato  illatum,  excommunicatio- 
nefque  tam  cleri  totius,  excepto  Guilielmo  epif- 
copo  Sanclandreano  in  Galliis  tunc  agente,  quam 
populi  conjunftas  uti  &  abfolutiones  enarrantb. 
De  praelatis  &  clericis  &  omnibus  clericis  tam 
religiofis  quam  fecularibus  tyrannide  Gualonis, 
etium  rcge  &  laicis  univerfis,  gravifllma  opprefTts ; 
de  hifce  per  fe  ab  archiepifcopo  Eboracenfi  & 
epifcopo  Dunelmenfi,  ut  alii,  alii  Sarisburienfi, 
impetrata  prius  a  Gualone,  uti  legato,  venia, 
Berwici  abfolutis ;  de  illis  in  ampliorem  nebu- 
lonis  praedam,  ufque  dum  fe  nummorum  vi  re- 
dimerent,  interdido  &  excommunicatione  con- 
ftringi  juffis ;  &  demum  de  fingulis  ob  intole- 
rabilem  rei  nequitiam  conquerentibus  affatim  lo- 
quuntur.  Et  Chronicon  Scoticum  MSC.  quod 
diximus  rhythmicum : 

€fie  arcIjcBufcfioppe  of  IJojft  tljat  pfirc 
25e  autocite  anb  potoer 


<©tt"  tlje  pope  alTotleb  ttjm 

Stllcranbcr  ouc  fting  anb  fti-tf  latoit  men.    '■ 

23ot  tlje  Bifcfiopijg  anb  tfie  clccgp 

Sfiit  fie  leit  in  cttrfing  Ip 

3111  Bot  of  &aint  3tnb?etoiiSf  fe 

€fte  Bifcfiop  ifcilpam,-  for  caufe  tftat  fie 

3In  tlje  ftpnrift  toa-tf  of  #raton*f 

3EI  tfjc  time  of  tfjijef  bifianjaf 

€ftat  fuatf  Bettopn  tfie  realmptf  ttoa 

^&cotlanb  anb  3Bnglanbe;  Batft toac  pa 

<©f  tfiijsf  biirefe.    «But  ttttoig  paff 

€o  tftijef  legat  at  tlje  lalf. 

8)13  potoec  fic  commptteb  ffjcn 

€pl  ttoa  commenbpt  famoujsf  men, 

€fte  tane  toajsf  pjiour  of  £>urame 

€fie  totfier  arcfiebepn  of  go^ft,   45atote  6f 

name 
20a0  tljc  totfier,  anb  to  tfiic  thm 
$ urttte  anb  potoer  tje  gaf  ailtoa 
€Ijat  ttje  clccgi  of  &cotIanb 
€ljat  in  tfti.ef  cucfing  toag  Ipanbc, 
Cfiam  til  Bnng  til  ftisf  pjefentf 
€t)at  ftab  fjttt  iitil  til  tfieir  bifpenjf. 
«©tofieit  tljai  Ijecbe  gtofiar  tfie  bepputijet  ttt 
^attje  Ijetoib  anb  fut  anb  fijanft?  Bac 
&uHbc  ftncpl  anb  a^ft  in  tftar  p^efenji 
€o  fte  affoilpcnbe  of  tfiat  fentenjf, 
gHnb  fiinbtljem  til  fialpfticftp$t  lato. 
€fian  fprfi  tfie  beputisf  mtbe  til  tfiem  fca 
€fiar  fca  tfiem  in  furtfierpng  mac 
€fiap  futbeneber  Be  tontrar 
€o  tfie  ftpnrift  of  g[ngtanbe 
Ha  to  tfie  ftpng  in  tt  regnanbe, 
Sftn  maftpn,  fielpe,  no?  in  tounfaple, 
f  atoo?,  rebe,  no?  fuppotoale, 
25ot  gif  it  toac  in  tfiar  befenjj 
Hntiet  tlje  papne  of  reinribens?» 
€o  tfjijS  tfiai  fanbe  a  tatotion 
38nb  tufte  tfiar  aBfoIution. 
€fie  beputisf  al  tfiujj  cftargit  pafi 
3[nto  ^rotlanbealfia  fafi 
$ojtfjc  attour  tfie  toattpr  of  €ap 
€il  3HBBpcB?otfioIe,  anb  tfiar  Bab  tfjat, 
30ttb  tfiar  gaf  afifolutton 
Sfijtf  tfiai  fiab  in  cominiifion 
€o  tfic  t lerft0  rfiat  tome  of  tfic  Uojtfilaft  $ 
€fiat  to  ttjem  foutfit  in  tfiar  ecanbi£ 
€fiat  tfiai  pute  anb  fpmpil  tfioucfit 
3£nb  littl  fiab  to  gif,  o?  noutfit. 
€fie  Bifcfiopig  anb  tfie  g;et  pjclatijst 
Sfinb  renrpt  clcrftsf  of  gtet  Oatijsf 
3Bnb  tfie  ftpngsf  famplicrjsf, 
•ClerftJ  g?et,  in  to  tfiar  pfiertf 
Cfint  Bunbpn  toar  in  tfiat  fcntcn0, 
^c  Bab  tfiein  cum  til  fjijs  p^efenjef, 
j&in  tfiai  toar  Bettpr  Bobpn  to  pap, 
$e  ofltgnpt  tfiaim  a  fet  bap 
3Snb  fiobe,  tfiat  toajef  at  39ltertoti 
€o  tafte  tfiar  aBfoIution. 
£>um  of  tfia  tfiat  ricfic  fic  ftcnbe, 
f  o?  maltf  to  tfie  cotort  fie  fcnbe, 
3Snb  part  fie  afibilpenbe  tfiar 
€fiat  tpl  fipm  mofi  pleafTanb  toac 


•Rer.Scotic.lib.  6.  Regcy?.  '■Heftor  Boeth.  Scot.Hift.lib.  ij.fol.  iSi.  Jo. de  Fordun  in Scoticbron.  lib.  6.  cap.  13,  Scc.Bucha 

lh)  Scotic.  lib.  7.  R«geji+.Chronic.MclrofcnfeMS.inbiUioih.  CottonianaannoMCCXVlI,  &c.  i  Inbiblioth.Cottonianalib.7.fol 


:i43 


ScRlPTORIBUS      ANGLICANIS. 


II 


44 


25c  giitg  oj  &c  otljir  tljpnrrsf 
311 0  acgupiiraiijt,  flpcrjtjsf  oj  flccjtjiiigsf. 
3(1 !  trju#  rjc  opflir  rjisf  malice 
31'gapnc  ^cctlanlic  monp  riiirfc. 

i    Cleri  pcr  Scotiam   tunc  univerfi,  ejufque  ge- 

lcrum  fingulorum,   in  jam  didtis   gercndis,   gra- 

/ifiime  turbatorum,  fic   mentio  ampliffima  apud 

criptorcs  illos  habetur ;  nihilo  omnino  de  Kele- 

ieorum  jure  aut  more  intcrea  adjccto,  utpote  diu, 

it  oftenfum   eft,    antc  adempto  &  in  ecclefiam 

Sanftandreanam   tranflato.     Haud   pauca  in  hif- 

roriis  Scotorum  occurrunt  alia,    per  intervallum 

illud  a  Turgoti  aevo  ad  annum  illum  mccxcviii, 

nuae  tantundem   manifefto  fatis  cxhibere  viden- 

cur  j   maxime  vero  quae  faepius   in   Chronico 

Melrofenfia   prae  aliis  reperiuntur  de   epifcopo- 

rum  Sanclandreanorum,  Glafcuenfium,  Candidae 

Cafae,  aliorum  complurium  uti  &  abbatum  prio- 

rumque  per  Scotiam  eleclionibus  ac  circa  eas  fub- 

inde  controverfiis  aliquot  fubortis,    idque  per  an- 

nos  tunc  retroados  quamplurimos,  nulla  omnino 

Keledeorum  interventus  obtentufve  mentione  ha- 

bita,    nec    aliter   fane   quam    ut  inde  plane  fit 

eliciendurn  canonicas  tunc  fanctiones,  cum  jure 

regio,  circa  ele&iones  ejufmodi  publice  illic  per 

intervallum  illud  receptas  efle,  fpreto  prorfus,  fi 

quid  e  contra  obtenderetur  ex   veteri  illo  Kele- 

deorum  jure  quod  fic  diu  ante  difparuiflet.     Verbi 

I  gratia  anno  mccliii.  T)avid,   inquit  Chronicon 

illud,  epifcopus  S.  t_Andreae  ex  hac  luce  tranfi- 

•vit,   pojt  cujus  tranfitum  fatJa  eft  dijfenfto  in 

eleBione,  unde  fafia  appellatione  prior  S.  ^An- 

dreae  ex  una  parte  legatos  cum  fuis  canonicis 

&  rex  ex  altera  parte  fuos  nuncios  cum  magiftro 

iAbel  ad  curiam  Romanam  tranfmiferunt.     Sed 

tnagifter  Abel  ut  fertur    magis  diligens  fuam 

fromotionem  quam  regis  aut  regni  honorem,   a 

fummo  pontiftce  fe  ipfum  m  epifcopum  confecrari 

fecit  &ftc  a  curia  difceffit.     Obiit  dominus  Gille- 

berttis  epifcopus  Candidae  Cafae,  poft  quem  elcftus 

eft  dominus  Henricus  ^Abbas  de  Santla  Cruce ;  & 

de  Santta  Cruce  faftus  eft  abbas  domtnm  Radul- 

ftes   ejufdem  domus  canontcus.     Et  dein   anno 

mccliv.     Magifter  ^Abel,  regis  confilio  inprimis 

contradicente,  fed  poftea  annuente,  Scotiam  in- 

greditur  &  in  eptfcopatu  fuo  honoriftce  fufcipi- 

'tur,  qui  eodem  anno  ex  hac  luce  eripitur,  poft 

quem  magifter  Gamelinus   regis  canceUarius  a 

ifriore  &  conventu   S.  ^Andreae  eligitur  &  a 

trege  &  confiliariis  ejus  in  epifcopatu  confirmatus. 

De  jure  tunc  tam  regio  quam  canonico,  in  ele&i- 

ionibus   confccrationibufque  obtinente,    teftimo- 

nium  eft  luculentum.     Nec  omnino  Keledeorum 

juris,  quoniam  ante  publice  evanuerat,  veftigium 

aliquod  ibi  cernitur,   &   ejufmodi  funt  in  chro- 

nico  illo  alia  perplura.     Imo  etiam  in  Joannis 

Fordunii  Scotichronico  MS  b.  ubi  Guilielmus  Lam- 

bertonus  cujus  eleclioni  in  epifcopatum  San&an- 

dreanum  reclamafle  Keiedeos  ait  e  Scotichronico 

fuo   Dempfterus,    memoratur,     hoc  tantum    de 

eleclione  cjus  habetur,    Cbiit  reverendae  memo- 

riae  dominus  Willielmus  Fraifar,  epifcopus  S.  An- 


dreae,  &c.  eodem  anno  m.  nonas  Novemb. 
cleftus  eft  Willielmus  de  Sam&itton  ad  eandem 
fedem  epifcopalem.  Nec  quid  omnino  de  Kelc- 
deorum  aut  Aumini  provocatione  habet  is  ad- 
jedum.  Qualinam  Dempfterus  fit  hic  ufus  Sco- 
tichronico,  fateor  me  nefcire  paritcr  atque  ne- 
fcio  plane,  uti  &  mccum  puto  alii,  unde  non 
pauca  ei  temcre  nimis  effufa  habeantur.  Joannis 
quidem  Fordani  (fic  eum  vocat)  ut  autoris  Sco- 
tichronici  mcminit0,.  cujus  continuatorcm  etiam 
&  cxfcriptorem  facit  magnum  Macullochumd,  qui 
a  fecretis  Guiliclmo  ^rjctDCtf  archiepifcopo  S.  An- 
dreae  floruit  Edinburgi,  anno  mcccclxxxii. 
Vixifle  autem  ait  Fordanum  fuum  fub  annum 
mccx.  fcu  tempore  Joannis  regis.  Pitfeus6  item 
uti  ex  eo  docliffimus  Voffiusf  habet  Johannem 
de  Forda  vel  fojocrjam,  vel  fojDoit,  coenobii 
nempe  Fordenfis  in  Devonia  abbatem,  eidem 
tempori  affignatum,  cui  ctiam  Scotichronicon 
MS.  in  bibliotheca  collegii  apud  Cantabrigienfes 
Bencdiclini  expreffim  tribuunt.  Sed  vero  hallu- 
cinatio  eft  manifefta.  Joannem  de  Forda,  feu 
abbatem  illum  Fordcnfem  tunc  vixifle  &  Joanni 
regi  ab  confeffionibus  fuifie  fatis  eft  merito  re- 
ceptum,  &  opera  ejus  recenfentur  a  Lelando, 
Balaeo5,  Gefnero,  Polfevino  tum  theologica  tum 
hiftorica  aliquor,  quibus  Scotichronicon  recle  non 
connumerant  illi.  Etenim  ejus  plane  alius  & 
feculis  aliquot  rccenrior  autor  erat  Joannes  de 
Fordun  (nec  dubitandum  quin  Scotus  fucrit)  qui 
ab  origine  in  Britannia  Scotorum  fuorum  hifto- 
riam  fuam  libris  fex  ufque  in  annum  mccclx. 
aut  circiter  dcducic  feu  Edwardi  tertii  tempora 
plufquam  media,  &  Vicentium  Bellovacenfem 
etiam  &  Polychronicon  Ranulphi  Ceftrenfis  ci- 
tath,  unde  etiam  palam  liquet  de  eorum  errore 
qui  fub  Joanne  rege  eum  collocant.  Initium 
in  MS.  Cottoniano  eft,  Ex  variis  quippe  ve- 
terum  fcriptis  cronograpkorum  intelhgitur  quod 
gentis  antiquijfimae  natio  Scotorum  a  Graecis  & 
AEgyptiorum  reliquiis  caeteris  mari  rubro  cum 
rege  fubmerfis  primum  ceperat  exordium.  De 
autoris  nomine  pracfigitur  triftichon  ad  hunc 
modum, 

Incipies  opus  hoc  Adonai,  nomine  noftri 
Exceptum  fcriptis  dirigat  Emanuet. 

Fauces  ornate  ruclent,  dum  verbulanecfant. 
Et  adpofita  fic  hujus  explicatio, 
J .  o.  h.  a.  n.  n.  e.  s.  d.  e.  f.  o.  r.  d.  u.  n. 
Subjungitur  item 

Compilatoris  nomen  fuperis  ejementis 
Conftrtte,  quem  lec~for,precor  orafcandere coelum 
t_Atque  'Pater  Nofter  ojftr  amore  T)ei. 

In  trifticho  priori  vides  literas  cujufque  vocis 
initiales  compactas  Johannes  de  Fordun  reddere. 
Adeoque  de  nomine  ejus  plane  fecuri,  de  aetate 
qua  fcripfit  haud  ita  incerti  fumus.  Sub  Edwardo 
noftro  tertio  aut  Richardo  fecundo,  nc  quidem 
ambigendum.  Locus,  unde  nomen  fumpfit,  ha- 
beri  dicitur  in  Marni  regiuncula  Scotiae  mari 
orientali  obverfa.     Guilielmus  Camdenus'j  <^i 


'  MS.  in  bibliotheca  Cottoniana.  b  In  bibliotheca  Cottoniana  lib.  6.  cap.  7 1 .  c  Hift.  Ecclef.  Gcnt.  Scot.  lib.  6.  cap.  ^43 .  8c 

n  Scriptorum  Scot.  Nomenclatura.  *  Hift.  Ecclef.  lib.  1 1 .  cap.  9 1 1 .  'AEtat.  13.  Script.  »97.  f  De  Hiftoricis  La- 

iinishb.  2.  cap.  j-6.  s  Cent.3.  Script.66.  h  Lib.  4.  cap.  36,  &c.  ' Britannia pag.  7  u. 


man 


ii45 


JuDicitJM    de    Decem 


ii  46 


mari  remotior  fst&TA  locatur  cui  a  Joanne  de 

^pojtson  {maluit  ipfie  ^oj-Diir)  aliqua  gloria  qui 

hinc  oriundus  Scotichronicon  magno  labore  fedulo 

tongejfit.    Cujus  ftudio  recentiores  Scotorum  hijto- 

rici  plurimum  debent.     Codex  illc  Fordunii  Cot- 

tonianus,   non    mantt   unica  exaratus,    ra  frOnte 

prima,    ut   poffefforis    nomen,    adfcriptum  habet 

S>tf)tXs€0  uti  etiam  in  pagina  una  &  altera    fe- 

quente,  quod  fane  mihi  pro  eodem  accipiendum 

videtur  ipfo  Guilielmo  £bc§e\af:$,  Sevefio  Bucha- 

nanoa  di<fto,qui  archiepifcopusSan&andreanusfub 

annum  mcccclxxx.  feu  fub  Richardo  Angliae  & 

Jacobo  Scotiae  regibus  tertiis  quali  primus  (nam 

vix    dici    poteft   Patricius    Grahamus,    qui  ante- 

ceffit,   archiepifcopus,  licet  nomen  illud  Romae 

primo  impetraffet)  a  fecretis  fibi  habuit  magnum 

illum  Machullochum  Scotichronici  hujus  exfcrip- 

torem  &  continuatorem  Dempftero,  di&um.     Ha- 

betur  etiam  penes  viruiri  praeftantiffimum  Jaco- 

bum  Ufierium  Armachanum,    codex   Scotichro- 

nici  ejufmodi  MS.  acephalus  quidem,  fed  pariter 

in    Edwardi    noftri  tertii    feu   Davidis    II.    regis 

Scotorum  tempora  dedufti ;    ita  tamen  ut  liber 

in  Fordunio  jam  di&o  fextus  qui  a  rebus  Mal- 

colmi    III.  incipif,    hic  velut  per  fe  operis  fin- 

gularis   initium,    utcunque    anteccdentibus  con- 

junftus,    faciat.     Neque   enim  ibi   carmen  illud 

librariis  in  codicum  initiis   folenne,  lyljjit  prin- 

cipio  JanEia  Maria  meo,   folum  habetur,  verum 

etiam  titulus  adjicitur,    lncipit  liber  Cronicorum 

regni  Scotiae   incipiens  ad  Malcolmum  Canmor 

maritum  fancfae    Margaritae    reginae   Scotiae. 

Certe  aevo  illo  Turgoti,   id  eft,  Malcolmi  tertii 

&    S.  Margaretae  tempore   compluria    momcnti 

plane  graviffimi  quae  receptis  alibi  in   Chriftia- 

nifmo  canonibus  moribufque  adverfarcntur  refor- 

mata  fuifle  legitur  tum  in    obviis  de  cis   Scoto- 

rum   hiftoriis  tum  in  S.  Margaretae  vita,    licet 

in  illis  de  Kcledcorum  jure  vetufto  tunc  adempto 

nihil  ullatenus  compareat,  quale  quidcm  omnino 

agnofcendum,    five  editos  five    MS.  quos  mihi 

videre  contigit,  Scoticarum  rerum  fcriptoresfpedtes, 

modo  Dempfteri  nimis  incerta  excipias ;  ut  de  an- 

nalibus  aliorum  ecclefiafticis,  qui  prorfus  itidem 

hic  filent,  nihil  adjiciamus.     Adeoque  Hiftoriae 

illi  Dunelmenfi,  quam  diximus,  terminum  prifci 

Keledeorum  juris  iegitimum,    utcunque  poftmo- 

dum  mordicus  a  nonnullis  retineretur,   omnino 

debemus.      Caeterum  a  Keledeis,  quorum  caufa, 

digreffione   tanta   non    ita    opinor  aut   contem- 

nenda  aut  intempeftiva  ufi  fumus,  ad  Turgotum 

ipfum  hiftoriamque  ejus  ita  ei   plagio  iurrcptam 

redeamus.     Dignitatcm  ejus  in  Scotia   cpifcopa- 

lem  memorat  Heftor  Boethiusb  cui  dicitur   Vir 

fianfiijfimus  eruditijfimufique.    Biographi c  ctiam  & 

hiftorici  alii  fimiliter  de  dignitate  illa  loquuntur, 

ac  elogiis   eum   fubinde   non  imparibus  ornant. 

Idem  eft  qui  Florentio  Wigornienfi  dicitur  Thur- 

godus,    ubid  eum   in  epifcopatum  illum  narrat 

confecratum.     Mortuum  igitur  efle   eum  ex  fu- 

perius  oftenfis  hquet  anno  Chrifti  mcxv.  &  per 

complures  ante  annos  cum   primis  fui  feculi  cla- 


ruiflc.     Etiam  Simeonie   dicitur  Epficopus  Scotl 
torum  (apud  quem  itidcm  eodem  moritur  anno'i 
&   pariter  Hovedenof;    qui   plane  titulus    antfl 
erat    ipfe   epifeopi  Keledeorum    fcu  Culdeorun- 
jam    mcmorati,    quotics  nempe  unicum   velleni 
ordinare,   velut  nationis  primatem.     Et  fane  tr 
tulus  ille   fingularis,    juris  Keledeornm   fuperiu: 
oftenfi  in  epifcopatum  illum  tranQationem,  hauc 
parum  fapere  videtur.    Atque  inde  fumitur  qui 
dem,    ncc    immerito,    viris  doftiffimis,    illo  h 
aevo  feu  Malcolmi  tertii  ac  Turgoti  feculo,    ic 
cft,  diebus  in  ittis,   ut  verba  funt  Hiftoriae  Du 
nelmcnfis  rccentioris,  primum  epifcopos   Scotica 
nos  fuas  habuifle  diftinclas  dioccefes,   quum  ante, 
qui  epifcopi,  qu.iles  diximus,  ex  jure  Keledeorun 
effenr,    locis  ut  fedibus  affignati,    nedum  affixi 
reperirentur  nulli.     GuilielmusCamdcnus8;  Sco 
torum  epiftopi  munera  epifcopalia,  quocunque  fu 
erant  loco  fine  dfcrimine  obierunt  ufque  ad  Mal, 
colmi  tertii   tempor^  circa  annum  fcil.  rejtau 
ratae  falutis  mlxx.    cum  fuis  finibus  &  limi 
tibus    dioecefis  ejfient    conficriptae.     Toftea  de 
curfiu  temporis  haec  conftabilita  fiuit  in  Scoti 
hierarchia.     Scilicet  ea  quam  ibi  recenfet  arch 
epifcoporum  &  epifcoporum  per  Scotiam  difpc 
fitorum.     Epifcopatus  autem  illc  San6tandreamiJ 
qui,     ut  alii    per  Scotiam,     antiftiti   ut  metrci 
politano  fuberant  Eboracenfi  idque  ufque  in  T;j 
cobi  tertii  rempora  feu  annum  quafi  mcccclxx:1 
tandem  non  folum   in  archicpifcopatum   fed   ii 
in  primatum  totius  Scotiae,   titulum  fane  trar: 
flationi   in    illum    veteris  Kcledeorum  juris  ap 
prime    confonum,     ex    indultu   regio    &    Six; 
quarti    pontificis    Romani,      migravit h.       Se 
vero   demum  ex  eo  quod  diclum  eft,    ipfum  t< 
nuifle  prioratum  Dunelmenfem  temporequo  cor 
fcripta  eft  haec  ecclcfiae  illius  hiftoria,  manifeftuf 
fatis  fit,    intra  prioratus  e)us  vicennium,    id  ef 
inter  annum  mlxxxvh.  &  mcviii.  confcriptar 
eam  fuiffe,  quo  fane  tempore  Simeonem  fcriji 
torem  fuifle  non  videtur  omnino  admittenduai' 
maxime   fi,    ut  recipi  folet  biographis,   florueri 
ipfe  anno  mclxiv.     Quid  quod  verba  illa,  6)1 
dudum  Jibi  traditum  pricratum  tenet,  id  eft,  ht 
die,  jam  nunc,  dumfiiribmitur  haec,  tenet,  feo: 
fim  fumpta,  fatis  innucre  poflcnt,  annis  priorati 
ejus  prioribus  feu  etiam  ante  annum  mxc.  hiftc 
riam    iliam  effe  faltem  inchoatam  atquc  ad  k 
cum  illum  perductam.     T)udum  enim  eleclion: 
tempus  hic  defignans,     de  tcmporc  paulo    ani 
elapfo    ufurpari    foler.     Caeterum  palam   eft  e 
illo  quod  ante  de  contreftad  S.    Cuthberti  coj 
poris  tempore  advcrtitur,  annum  mcv.  aut  coii 
curriffe  aut   velut  praeteriifle  dutn  fcriptum  hq 
moiitus  eft  autor,    quifquis  is  fuerit.     Adeoqu 
intra  vicennii  prioratus    cjus   triennium    poftr| 
mum,  abfolutum  eft,    quod    fane  Simeonis  fciJ 
bendi   tempus   haud  parum   videtur  anteverted 
Haud    igitur   omnino    poftmodum    in    fcheduj 
fparfim  disjedae  jacucre  rcs   Dunelmenfes  Siml- 
onis   tempore,  nedum  ab  ipfd,  ut  autore  primL 
digcftae    funt    (ut  loquitur  ipfc  in  apologia  fuj 


b  Hift.  Scotorum  lib.  n.  fo!.  15-9.  1. 
cap.  4.8.  Arnoldus  Wion  L;gno  Vitae  lit 


aRer.Scotic.lib.  ti. 
VolTius  de  Hiltoricis  Latinis 

cap.  1 143.  Jo.  Lcilaeus  RofleiifisdeGeirisScotorumltb  6 
1  ynno  MLXXIII.  eBritannia  pag.SSj 

lib.  B.rege  103.  Buchanan.  Rerum  Scotic.  lib.  11. 


c  Balaeus  Cent.  j.  Sicript.  Cz 
cap.  iS.  Tliom.  Dempltcr.  I 


Pitfeus  AEt.  12.  Script-f 
Ecclef.  Gentis  Scot.  lib. 
dChronic.  ann.  MC:iX.  '  DeGeftis  Rcgum ann.  MC 

App.  ad  Heitoiem  rol.  380.  2.    jo,  Lcllacus  de !<eb. Gcftis Sco 


l: 


m 


CRIPTORIBUS   AnGLICANIS. 


II 


:d  compluribiis  antc  annis,  plane  ab  alio,  atque, 
:  non  credere  nequeo,  ab  iplb  Turgoto  confcrip- 
e  &  dcin  a  Simconc,    fui   in   gloriam,  nomine 

0  falfo  infignitae.  Accedat,  licet  Turgoti  no- 
len  ejufque  rcs  fingularcs  hic  aliquoties  occur- 
mt,  ut  in  Ioco  jam  ante  allato,  de  co  quod  eft 
arhitem  illum  fuifle  Aldwino,  ac  fub  magiftcrio 
us  in  prioratu  diu  degifie,  etiam  prioratum  po- 
ea,  idque  tempore  hiftoriae  hujus  confcriptionis 
im  tenuifle,  &  alibi  a  folenni  more  in  dignita- 
:m  illam  efie  eveftum,  &  demum  amplifiimam 
lam  archidiaconalcm  &,  quantum  ad  jurifdictio- 
em,  plane  cpifcopalem  dignitatem  per  Dunelmen- 
:m  dioecefim  ab  Willielmo  epifcopo  ei  concef- 
im  efle,  aliaque,  ut  illud  de  Bofonis  vifione,  ad 
jm  fpectantia  inferantur ;  elogia  nihilominus  aut 
mdes  aliquas  ei  nullibi  adjedas  efie,  fed  narrati- 
nem  fimpliciorem  eis  omnino,  velut  de  fcripto- 
s  ipfius  induftria,  carentem  paflim  haberi  ,•  cum 
nerim  nomina  alia  illic  non  raro  occurrentia  ob 
inttitatem,  mores,  doctrinam  aliterve  haud  pa- 
im  laudentur  elogiifque  evehantur.  Quod  fane 
lihi  cft  charafter  inter  alios  admodum  luculentus, 
nde  facile  elici  cernique  queat  fcriptorcm  ipfum 
jiife,  qui  ita  folus  non  laudatur.  Certe  fi  quis 
ius  de  Turgoto  eadem  fcripfiflct,  illum  opinor 
Dftinerc  non  potuifie  ab  encomiis,  ut  fieri  folet» 

1  hiftoria  hac  ei,  qucmadmodum  revera  meruit, 
•ibuendis.  Nec,  ut  vides,  in  fui  tempora,  uti 
iftoriam  rcgum,  Dunelmenfcm  hanc  fic  ab  alio 
irreptam  deducit  Simeon,  fed  in  annum  tantum 
mxcvi.  qui  in  Turgoti  codice  eft  mxcvii.   Dif- 

riminis  leviculi  genus  in  monachorum  aliorum- 
ue  chronologia,  etiam  dum  idem  ipfum,  pro 
ipputandi  diverfitate  innuitur,  folenne.  Id  au- 
:m  certum  eft,  mortuo  Willielmo  epifcopo  Du- 
elmenfi  cui  chariffimus  erat  Turgotus,  fucceflifle 
i  epifcopatum  Ranulphum,  tyrannum  illum  ex 
lla  infignem,  cui  plane  tam  pietas  fanctitafque 
urgoti  quam  jurifdiciio  ab  Willielmo  indulta 
ufque  in  ea  feveritas  adeo  erat  exofa,  ut  ipfe  in 
mfa  eifet  primaria  epifcopalis  illius  in  Scotia  dig- 
itatis  accefllonis,  unde  nempe  prioratu  fubmo- 
tretur  adeoque  etiam  famam  ibi  priftinam  exifti- 
lationemque  deperderet.  Coniulas  ca  de  re 
uilielmum  Malmesburienfem  b.  Tametfi  autem 
tra  prioratus  ejus  vicennium  confcriptus  eflet 
)dex  ille  Cottonianus  (fane  ni  conje&ura  me 
iliat,  ctiam  autographus  ipfc,  aut  tunc  unicus) 
Ihilominus  in  Icriniis  piuteifve  autoris,  quamdiu 
txit  Turgotus,  diuque  poft  delituifie  illum,  nec 
:r  exemplaria  defcripta,  juxta  edendi  tunc  mo- 
,m,  omnino  publici  juris  faclum  ciTe  aut  cui- 
lam  ferme  cognitum,  aequum  eft  ut  autume- 
us.  Tantundem  certc  fuadet  Simeonis  in  cu- 
s  manus  ita  delitefcens  incidit,  ingens  plagii 
curitas.  Atque  ita  unicus  videtur  tunc  codex 
jc,  nec  inter  defcriptos  in  editionem,  aliterve 
que  a  Simeone  fibi  compilatus  eft,  cenfitus,  ut 
tafi  femper  inter  delitefcentes,  quantum  ad  au- 
rem  verum,  forfan  etiam  in  feculum  noftrum, 
j  cum  habuifle  illum  fit  merito  dicendum.  Fato 
'  lidem  feliciori  tandem   evenit  ipfum  codicem 


fimplicem  phalerifquc  apparatus  ornatufque  Sime- 
oniani  carentem,  fed  fine  nomine  autoris  prae- 
fixo  (quae  itidem  modeftia  Turgoti  erat)  e  tene- 
bris  priftinis  ita  emerfifie,  ut  bibliothecae  coeno- 
bii  illius  S.  Mariae  de  Fontibus  ordinis  Cifterci- 
enfis  a  Thurftano  archiepiicopo  Eboraccnfi  fun- 
dato  donatus  eflet,  ibique  dum  ftetit  ipfum  coe- 
nobium,  puto,  fervatus.  Fundationis  illius  an- 
nus  erat  mcxxxii.  c  feu  decimus  feptimus  ab 
obitu  Turgoti.  Et  fatis  eft  credibile,  haud  ita  diu 
poft  Simeonis  mortem,  codicem  autoris  nomine 
fic  in  fronte  carentem,  in  lucem  e  fcriniis  five 
ipfius  five  alterius  cujufpiam  apud  quem  celan- 
dum  voluit,  ut  anonymi  opus  exiifle,  de  quo  jux- 
ta  morem  feculi,  difquifitio  accuratior  nulla* 
Sane  manus  vetufta,  qua  librum  fuifle  monafterii  il- 
lius  in  fronte  adnotatur,  fatis  indicat,  in  ipfb  funda- 
tionis  illius  feculo,  illum  monachis  ibi  donatum. 
Sed  vero  &  mirum  eft  illud,  hiftoriae  MS.  quam 
fupra  memoravimus  Dunelmenfi  recentioti  <Sc 
feculis  a  Turgoto  &  Simeone  aliquot  elapfis  con- 
fcriptae,  eandem  praefationem  ipfam  quae  Tur- 
goti  eft,  feu  caput  primum  Simeonis  iibri  primi, 
praefigi,  vocabulis  primac  perfonae,  ut  reliquis 
ubique  eifdemque  iliic  iyllabis,  etiam  ut  in  Sime- 
one,  retentis.  Vocatur  ibi  praefatio  illa,  Trologus 
in  librum  deExordio  &  Statu  Ecclefiae  Cathedra- 
lis  quondam  Lindisfarnenfis,  poft  Concheftrenfis, 
demum  cDunelmenfis  de  Geftis  Pontificum  ejufdem,. 
De  Concheftrenfis  hic  titulo  confulas  Turgotum  ip- 
fum  d,  Rogerum  Hovedenum  e,  &  vitam  S.  Cuth- 
berti  hic  f  &  in  Legendis.  Prologum  ftatim  fe- 
quitur  initium  hoc  hiftoriae  ipfius,  Ad  ampliorem 
noticiam  fupra  inprologo  diclorum  &  etiam  infra 
dicendorum  funt  hic  aliqua  de  Northumbriae 
provincia,  necnon  de  regibus  qui,  ante  fantlunt 
Ofwaldum  &  fedis  epifcopalis  Lindisfarnenfis 
exordium,  in  eadem  regnabat  provincia,  prae- 
mittenda.  E  Beda  dein,  Turgoti  hiftoria  hac  (fed 
interim  nec  ipfum  nec  Simeonem,  quantum  ob* 
fervavi,  ejufdem  autorem  agnofcens)  Henrico  eti- 
am  Huntingdonienfi,  Joanne  Eboracenfi,  Ranul- 
phi  Polychronico,  aliis  compluria  in  rem  fuam 
fufius  defcribens,  res  quidem  Angliae,  maxime 
feptentrionales,  nec  folum  Dunelmenfesj  diligen* 
ter  exhibet  ufque  in  annum  mcxciv. 

Atque  apud  fcriptores  nuperos  recipitur,  Tur- 
gotum  nihil  aut  parum  fcripfifle  lingua  alia  quam 
vernacula.  Inde  Balaeus  editione  in  utraque, 
Vernacula  quidem  lingua  coacervavit  de  Scoto- 
rum  Regibus  lib.  I.  Chronica  T>unelmenfia  lib.  I. 
( quo  forfan  ex  fama  aliqua  innuitur  codex  ipfc 
jam  dictus  de  Exordio  'Dunelmenfis  ecclefiae,  qui 
plane  Chronicon  eft  Dunelmenfe)  Annales  fui 
temporis  lib.  1.  Vitam  Makolmi  Regis  lib.  I. 
Vitam  Margaretae  Reginae.  Citat  quidem  illc 
autorem  Hettorem  Boethium,  quafi  eadem  tradi- 
diflet  ipfe.  Certe  apud  He&orem,  tantum  hac 
de  re  legitur  E,  eum  S.  Andreae  epifcopum  fac- 
tum  Vitamfan£iae  Margaretae  &  Malcolmi  Re- 
gis  confcripfijfe  vernacula  quidem  lingua  (Joan» 
nes  Bellendenus  vertit  in  buigaite  lanjjuaffe  quac 
plane  Turgoto  Anglicana  erat )  fed  non  minori 


'  Vide  lib.  4.  cap.  7,  8,  &  9.  b  De  Geftis  Pontificum  lib.  3.  '  Ealredus  Rievallenfis  infra  col.  338.  Joannes  Hagu!- 

lenfis  anno  MCXXXII.  Hift.  Jornallenfis  di£ta  co'.  1018.  Guil.  Nubrigcns.  Iib.  1.  cap.  14.  d  Infra  lib.  2.  cap.  ij.  ifi.  »0. 

lib.  3.  cap.  1.  c  Part.  priore  anno  DCCCLXXXK.  '  In  Hift.  Cuthberti  col.  7 3.  ~      6  Hift.  Seotorum  lib.  u. 

1^9.  1. 

VOL.   II 


0.  q  q  q  q  q  q 


elegantia 


3: 1 49 


JtioictUM   de  Deceftt 


115J 


quoc  pariter  ejufdem  nomen  praefigit  ut  tam  ]i 
guae  ipfius  ibi  exhibitae  quam  rerum  natrataru, 
autoris.  Etiam  Dempftero  d  dicitur  cum  v'va  \ 
Malcolmi  &  S.  Margaretae  (juxta  Heftorem)  y  ■ 
nacule  edidiflc  &  elcganti  flylo,  fed  Annales  j  \ 
temporis  Latine.  Voflius  autem  operibus  e; 
adjicit,  Chronica  Tunelmenfia  quae  orditur  ab  c  - 
no  dcxxxv.  &  perducit  ad  annum  mxcvii.  quji 


rabili  viro  Jacobo  UiTerio  Armachano,  expr 
ftm  f ,  ac  non  femel  citatur,  ut  practcream  I ; 
quod  fuperius  de  Rdberti  Cottoni  &  Thons 
Alleni  fententiis  memoravimus.  Antonio  Po  - 
vino  Scotus  dicitur.  Etiam  Thomae  Dempfto 
bini  fiurit  Turgoti,  alter  monachus  Mailroien;, 
alter  hic  nofter  (ni  fallor  ita  in  binos  temere  b 
illo  diflcftus)  quorum  utrumque  inter  Scotona 
fanftos  atque  velut  Scotos  citra  controverfiam  [- 
bi  iimiiis  recenfet  s.  Etiam  utrique  idem  cs 
fcflus  feu  Octobris  xxn.  in  Menoiogio  Scotj 
ailignatur.  Scd  Anglum  eum  plane  nec  ignc .- 
lem,  etiam  in  juventute  clariilimum  fuiflc  dt  - 
tare  nequeo.  .Rogerus  Hovedenus,  ubi  de  cc  - 
pluribus,  maxime  ex  regionibus  feptentrionaii  s 


ekguntia  qtiatn  fietdte  writdteqUe.  Attamen 
etiam  Piticus  fcripfrt,  Si  Heilori  Boethio  credi- 
mus,  lingna  quidim  fnaterna,  fed  elegantia  qua- 
damTemofthenidtia,  veritate  finccra.  Et  libros 
jam  a  Balaeo  memoratos  fubjungit,  ut  fic  fcrip- 
tos.  Inde  etiam  Voflius  a  de  Hiftoricis  Angli- 
canis  verba  faciens;  Etfi  praeclare  de  hifioria  pa- 
tria  nteritiis  fit   ( Turgotus )    tamen  wiX   ei  hic 

locus  effe  poteft,  quia  Britannica  lingua  (  quae  plane  indicat  codicem  quem  diximus  (cujus  id<i 
pletumque  pro  Cambrica  fcu  Wallica  fumitur )  initium  &  finis)  ab  eo,  Turgoto  indubitanr 
fcripfit  tit  Heclor  Boethtus  ait,  nec  quod  fciarn  tribui,  quo  nomine  itidem  aliis e,  a  viris  apl 
interpretem  Latinum ,  hatlentts  eft  naclus,  mfi  nos  fummis  edoftis,  &  demum  etiam  incom 
quatems  eum  Boethius  atqtte  alii  exfiribimt. 
Certc  Joannes  Eordttnius  iile  b  ita  Turgotum  ii- 
bi  autorcm  adhibet  de  S.  Margarcta  aliifque  ei 
coaevis,  id  eft,  ita  non  femel  eorum  res  ex  Tur- 
goto  ut  ab  eo  congcftas  defcribit,  ut  vix  fit  ex- 
iftimandum  hunc  non  Latine,  feu  non  ipfa  quae 
affcrt  Fortunius  illic  vocabula,  in  annalibus  puto 
fui  temporis,  fcripfiffc.  Vcrbi  gratia,  ubi  capi- 
tis  lemma  eft,  TefeliciapplicationeEdgari  «ftl)lin 
in  Scotia  e>  fororis  ftae  Margaretae,  incipit  ca- 
;pu't,  Turgotus ;  Cernens  aittemEdgarus  cgtfjding: 
res  Anglorum  tlndiqtte  perturbari,  afcenfa  navi 
cum  niatre  &  fororibus  tn  patriam  reverti  qua 
natus  erat  conabatur.  Sed  fitmmtts  imperator 
qtti  vetitis  imperat  &  mari,  mare  commovit,  &c. 

Lemma  capitis  proximi  cft,  Te  conjugio  Malcol-  accitis,  loquitur  qui  per  Angliam  ecclefias  acini- 
mirezts  &  fiancJae  Margantae,  quOd  incipit,  nafteria  Danorum  irruptionibus  diruta  &  ferniiii 
Item  Turgoius  ;  Rex  igitur  utcunque  Margare-  nihilum  paflim  redafta,  enixius  Turgoti  aevo  . 
tam  viderat  eamque  de  regio  fimine  fimiliter  &  ftautatum  ibant,  Horum  Turgotus,  inquit  h,  t$ 
imperiali  genitam  effe  didicerdt,  ut  eam  in  ux-  unus,  poflea  Scotorum  epificopus.  Is  profiapi  n 
orem  ducere  petiit  '&  obtinuit  tradente  Eadgaro,  de  genere  Anglorum  non  infimo  trahens  unus  •■ 
&c.  Dein  de  filiis  &  filiabits  quos  de  Marga-  rat  inter  alios  obfides  qui  nitper,  fubjugata  A '- 
retd  <renuit,  cujus  kmmatis  caput  incipit,  Tur-  mannis  t^Anglia,  pro  tota  Lindiffeta  m  Lit,- 
gottts  5  Huic  tllnfiriffimo  viro  regi  Scotorum  Mal-  collnio  caftro  cuftodiebantur.  llle  pecunia  gm 
colmo  ab  incarnationis  Tominicae  anno  mlxx.  liens  cuftodem  cum  magno  fuorum  pertcido  fit 
fiuaeque  regenerationis  ( lic  nuncupatur  ibi  tem- 
pus  quo  regnttni  paternum  undc  pulius  erat  fuga- 
tulque  reparavit )  c  xiv.  quidam  tamen  fcripfe- 
rttnt  anno  TJomini  mlxvii.  Margareta,  ficut 
.praemiffum  efi,  matrimonto  copulatur.  Genw.t 
autem  ex  ea  fex  filios,  Ediaardum,  &c.  atque 
ibi  quidem  interferitur,  ut  inter  Turgoti  verba, 
Gua/ts  vero  &  quanti  meriti  fuerat  illa  beata  re- 
gina  Margareta  apttd  T>eum  &  homines,  vi- 
taffl  ejus  laudabilem  &  mortem  ac  miracula, 
liber  inde  confeclus  legentibus  declarabit.  Haec 
ilie.  Hifloriam  igitur  feu  annales  Latine  confcrip- 
fit,  de  Malcolmo,  Eadgaro,  Margareta,  aliis,  qua 
fic  ufus  cft  Fotdunius,  a  Margaretae  vitae  feu  Le- 
gendae  diverfam.  Nam  &  idem  paulo  poft,  T>e 
HLtts  magnifici  regis  Malcolmi  virtutum  operibtts 
&  eleemofynarum  largitione  fictit  i?i  Legenda  vi- 
tae  beatae  reginae  Turgottts  tefiatur,  hic  aliqua 
breviter  recitabo.     Et  tunc  pauculis    interjeftis,    jufferat,    &  demum  fanclus  Bilfridus  anacho 


clanculo  ad  Norwegenfes,  &c.  Summa  dcnii  c 
efl,  ex  hiftoria  ejus  Dunelmenli  fic  ilii  vindic  1, 
ipfam  etiam  in  hac  Simeonis  haberi  integram, 
ceptis  ut  ante  pauciflimis  aliquot,  quae  ex  eisq 
fupra  atrulimus  dignofcere  fatis  &  fupplere  cti- 
bet  fas  eft.  Praeterire  autem  locum  in  ea  de>. 
Cuthberti  Evangeliorum  codice  libenter  nequ  - 
mus,  utpote  e  quo  obiter  monendum,  quod  1- 
riofioribus  forfan  haud  fuerit  fcitu  injucundti. 
Codicem  illum  in  mari  diu  demerfum  poftm- 
dum,  non  fine  miraculo,  recedente  modo  inlii- 
to  aeftu,  juxta  Candidam  Cafam  repertum  fb 
narratur  ',  atque  ab  aquarum  injuria  omninol 
iacfum  manlifle,  etiam  in  eccleiia  Duneimenlii<: 
poflea  fervatum.  Atque  memoratur  Eadfridu;: 
pifcopus  Lindisfarnenlis,  qui  in  honorem  Cu 
bcrti  manu  propria  fcripferat,  etiam  Ethelwl 
dus  hujus  fucceffor  qui  auro  gemmifqtte  perorin 


Fateor,  inqttit  Turgotus,  fateor,  magnum  mifie- 
ricordiae  T>ei  miraculum.  Mirabar  cum  vide- 
rem  interdum  tantam  orandi  regis  intentionem, 
tantam  inter  orandum,  in  pcclore  viri  fecularis, 
compunffionem.  Aliis  fimilibus  fubjunftis,  adji- 
cit  ibi  Haec  Turgotus,  uti  &  in  fequentibus  ali- 


qui  vota  jubentis  manu  artifici  proficutus  eg 
gium  opus  compofiuerat.     Totidem  ferme  fyll; 
idcm   traditur  in  hiftoria  quam  diximus   Duil 
menfi  k  recentiori.     Haec  omnia  pcrfecerant  H 
codici  jam  dicto,  fuperftite  Cuthbcrro,  &  hcp 
ris  ejus  caufa  ;  dum  fcilicet  ecclefiae  illius  mcp' 


»  De  Hiftoricis  Latinis  lib,  x.  cap.  48.  cdit.  fecundae.  b  Scotichronic.   MS.  in  biblioth.  Cottoniana  lib.  5.  cap.  14,  Hf& 

18,   19,  jo,  11.  c  Hcftor.  Bocth.  lib.  12.  d  Hift.  Eccleiiaftic  gentis   Scotorurn.  lib.  18.  cap.  1143.  '  c' 

nus  Twinus  Antiquitafis  Oxonicnf.  Apologiae  lib.  1.  pag.  227.  locus  ibi   mcmorarus  habetur  in  editis  ad   initium  lib.  4.'  '  BiiH' 

nicarum  Ecclefiarum  Antiquit.  cap.  15.  pag.  7  1  8,  931,  &c.  loca  ibi  ex  eo  adducta  funt  in  Simconis  Editis  lib.  3.  cap.  9.  1 5.  22.  s'o- 

menclatura  Scotorum  fcriptortim  p.ig.  21.  Menologium  Scoticum  pag.  27.  J;  Part.  priori  ad  ann.  MLXXIll.  ■  Lib.  1  aP' 

iz.  &  13.  £  MS,  in  bibliotheca  Cottoniana  fbl.  18.  1. 

hi 


CRIPTORIBUS 


51 


ii  erant  Eadfridus  &  Ethclwoldus,  fcu  fub  an- 
um  uclxxx'.  Adeoquc  fcriprus  cft  ac  fic  orna- 
is  annis  abhinc  dcccclxx.  aut  circitcr.  Jam  vc- 
)  moncrc.  hic  vifum  cft,  codiccm  hunc  ip- 
im,  tam  vetuftum  tantique  fcmpcr  ibi  prc- 
i  habitum,  proculdubio  etiamnum  inter  biblio- 
iccac  Cottonianac  cimclia  etfe  vifendum.  Ncm- 
:  habctur  ibi  pcipukhcrrimus  Evangcliorum 
ilius  feculi  codex,  fplendidiffime  fcriptus  or- 
atufquc,  cui  Eufcbii  &  Hieronymi  praefationes 
:  canoncs  praefiguntur,  intcrferta  etiam  Saxonica 
tcr  lineas  vcrfione  Aldrcdi  presbyteri,  ut  ex  Sax- 
licis  ftatim  allatis  liquet.  In  calce  codicis, 
u  ad  Joannis  Evangelii  fincm,  adjicitur  manu 
>aeva  : 

■j  ►}«  Litera  me  pandat  fermonls  fida  minifira, 
Ornnes  ahne  nuos  fratres  voce  faiuta. 

claudicat  verfus  fecundus  j  &:  dcin, 

■nj»  Trinus  &  Unus  TJeus  Evangeiium  hoc 

ante  fecula  conjiituit. 
{ t|i  Mattheus  ex  ore  Chrijii  firipfit. 
\  tfr  Marcus  ex  ore  Tetri  fcripfit. 
I  »|«  Lucas  de  ore  Tetri  apojtoli  fcripfit. 
.  <  >}.  Johannes  in  prochtmio  deinde  eruciavit  ver- 

bum  ;  T)eo  donante  &  Spiritu  Sanc- 

to,  Jcripfit. 

quitur  ibi  fcriptum  Saxonicum  in  quo  exprefia 
<|erae  jam  diclac  Eadfridi,  EtheKvoldi,  &  Bilfri- 
<i  in  codice  illo    fcribendo    ornandoquc,    juxta 

«ae  Turgotus  narrat,  mentio,  uti  &  Aldredi 
:sbyteri,  tum  verfionis  tum  fcripti  hujus  Saxo- 
.  :i  reliquorumque  conjunttorum,  fed  poft  Cuth- 
1  tti  ac  Eadfridi  obitum,  autoris.  Saxonica  idem 
:  iicantia  ad  hunc  modum  fe  habent. 
-+  Calbjrpib  Bij-cop  Linbij-jxapnenj-ij-  eaccle- 
]  te  he  ]nj-  Boc  appirr  aer  ppuma  Eobe  ^  j-anc- 
'  EuSbejihre  *J  allum  ^oaem  halgum  ^a  ^Se  ln 
t  lonbe  j-inr.  Anb  C^ilpalb  Linbij-jreapnco- 
1  lbmgu  hir  ura  £fSpybe.  Anb  poelbe  j-p  he 
]  l  cu5e ;  -\  Bilj:pf6  j-e  oncpe  he  jipmobabe 
J  jihpino  €a  ^Se  urun  on  j-inr  *]  hir  gihpma- 
J  mio  ^olbe  ^  mf5  ^immum  aec  mift  jryljcjie 

:  (  <$ylbeb  p.iconleuj-j:eh ;  *J  Albpeb  ppej-byrep 
iDrxnuj-  ~J  mij-eppimuj-  (ubi  in    ora  paginac, 

i  tfijredi  natus  Aldredm  vocor,  bonae  mulieris 
jus  eximius  ioquor')  mfo  ^obep  jculrume  "J 
|  icri  LuSbephrej-  hir  oj:  ^loej-abe  on 
'  jhj-c  *3  hine  ^ehamabi  mfS  'Saem  ¥>yim  bae- 

1  1  u.  GDarheuj-  bael  Lobe  *J  j-ancre  LifSbeph- 
<  CDapcuj-  bael  'Saem  Bij-c.  Anb  Lucaj-  bael 
]  m  hiojiobe  *j  aehropa  peoljipej-  mf6  ro  111 

;  l<£j  "J  j-ancn  Iohanmj-  bael   j:hine  peolj:pne 

; .  j:eouep  ona  j-eoljmej-  miS  Cobe  ^  j-ancrt 
Ijobepn.  "Sar  re  he  haebbe  onj:ong  "Seph 
\  bej-  milj-ie  on  heoj:num  j-eel  *j  j-ibb  on  eojroo 

: !  *°o"eono"  i  ^y1^0  pir&om  1  r^y^r10 

•  nh  j-ancri  LuSbephrej-  eapnunga. 


N  G  L  I  C  A  N  I  S. 


J  £>t> 


4«  Eadfrid,  Oethiiwaid,  Bii/frith,  Aldred, 
hoc  Evangeiium  T)eo  &  Cuihbtrto  conjiruxe- 
runt  &  ornaverunt.  Ex  hifce  puto  ncmo  dubi- 
tabit  hunc  cundcm  efle  ipfum  Cuthberti  codiccm 
a  Turgoto  Sc  Simcone  fic  mcmoratum,  quod,  mo- 
nimentum  adeo  vcncrandum  quilquis  introfpcx- 
erit,  facile  fatis  ut  concedat  ncccfle  eft.  Et  de- 
mum  de  Simcone  Dunelmenfi,  haclenus. 

II.  De  Joanne  prioreHagulftadcnfi  leude  jpcjcfjam, 
quem  clogiis  cfferunt  biographi  obvii J  non  eft 
quod  plura  dicamus  quam  quod  annalium  fuo- 
rum,  quibus  Simeonis  hiftoriam  de  Geftis  Re- 
gum  per  annos  viginti  quinquc  cbntinuavit,  rebus 
eum  fatis  fuifle  fivc  coaevum  five  vicinum  adeo- 
quc  carundem  teftcm  efle  perquam  idoncum. 
Ploruit  fub  Henrico  fecundo  rcgc,  etiam,  ut  in- 
terdum  volunt,  fub  Ricardo  primo.  Sed  mirum 
interea  eft  viro  longe  praeftantiffimo  aliafque  di- 
ligcntiffimo b ,  faltem  alicui  cujus  poft  obitutn 
ejus  opcra  jam  prodiit  editio  ejus  altera  de  Hifto- 
ricis  Latinis,  cxcidifle  c,  Joannem  hunc  Balaeo  & 
Pitfeo  praeteritum,  cum  uterque  eorum  vitam  ejus 
inter  alios  cxhibeat,  &  Balaeus  in  editione  d  utra- 
que.  Etiam  in  cditione  prima  £  intcr  Anglicanos 
fcriptores  eum  cjufquc  opera  memorans,  expref- 
fim  ipfe  dixerat,  Alia  quoque  edidijje  ex  Balaeo 
cognofc.es.  Imo  quod  mirum  magis  eft,  in  ipfius 
editionis  fecundae  f  libro  &  capite  hic  adnotatis 
eadem  ipfa  retinentur,  fed  ut  debuere,  vocabula, 
licet  alio  ibi  in  loco  fic  dicatur  eum  a  Balaeo 
praeteritum.  Hallucinatus  autem  eft  Gefnerus  cui 
dicitur,  ScripfiJJe  rerurn  in  Anglia  geftarum  hi- 
Jlorias  a  nono  anno  Henricijecundi,  ufque  in  Ri- 
cardum  primum,  cum  fcilicet  haud  ultra  Stepha- 
num  regem  fcripfifle  eum  palam  fit. 

III.  Ricardus  itidem  prior  Hagulftadenfis  aevi  fui 
hiftorica  haec  fua  confcripfit s.  Floruit  fub  Hen- 
rico  rege  fecundo.  Sub  Ricardo  primo  mortuus 
eft,  fcu  fub  annum  mcxc. 

IV.  De  Serlone  hoc,  Boftonus  Burienfis  MS.  h 
Serlo  (  fcripfit )  de  Oratione  'Dominica,  de  TiicTt- 
onibus  T)iJJyllabis  iib.  I.  Lelandus  f  cui  quatuor 
inter  fcriptores  Angliae  Serloncs  enumerantur, 
hunc  facit  quartum  ;  Serlo  denique  quartus,  in- 
quit,  e x  canonico  Eboracenfi  faclus  monachus 
Fontanus  (cocnobii  quod  fupra  memoravimus 
S.  Mariac  de  Fontibus )  deinde  &  Kirchfiallenfis 
( feircnffc&e  item  locus  dicitur  in  agro  Eboracenfi) 
quo  diclante,  Hugo  Ktrchoflallenfis  perjcripfit  res 
gefias  Fontani  monafierii,  ac  originem  una  cum 
mcremento  Bernardtnae  in  Anglia  fecJae.  Sic 
Lelandus,  quem  citans  Balaeus k  quafi  ipfius  tran- 
fcriberet  verba,  alia  quae  apud  Lelandum  non  ha- 
bentur,  intcrmifcet.  Claruit  fub  Henrico  fecun- 
do  feu  circa  annum  mclx.  Confulas  de  eo  Chry- 
foftomum  Henriquez  in  Fafciculo  Sanftorum  '  or- 
dinis  Ciftercienfis. 

V.  Ailredi  feu  Ealredi  abbatis  coenobii  in  agro 
Eboracenfi  Rivallenfis  (is  pariter  Ethelr£dus,  Alu- 
redus,  Adilredus,  Elredus,  Valredus,  aliterque  fub- 
inde  nuncupatur)  vitam  item  fctipfit  Lelandus  m. 


Bilaeus  Cent.  3.  Script.  jt.  Pitfcus  aetit.  11.  161.  b  Gerard.  Jo.  Voffius  de  Hiftoricis  Latinis.  '  Lib.  3.  parte  altera 

P    709.  d  Priori  fol.  9+.  c  Lib.  2.  cap.  <ja.  pag.  374.  fPag.42i.  E  Bal.  Cent.  3.  fcript. 

3   Gelherus,  Pitfeus  aet.   n.  fcript.  161.  Voflius  de  Hiftoricis  Lat.  lib.  1.  cap.  5-1.  h  Penes  Jacobum  Ufferium   Armacha- 

n  •  ;  MS.  in  biblioth.  publica  Oxonienfi.  *  Cent.   z.  fcript.  91.   8c  vide  Cent.  3-  fcript.  81.  5c   Pitfeum  aet.  13. 

ll  t.  322.  1  Lib.  2.  D;ftin£t.  26.  cap.  /2.  ™  MS.  in  bibliotheca  publica  Oxonienli. 


Eakedus 


>*  53 


tf  d  I  e  1  tf  M    d<?    Dtc?0~ 


ti^ 


Eahedus  ( fic  nornen  cjiiS  illi,  &  bene,  exaratur ) 
mmachus  Rhevesbienfis  in  provincia  Lindiorum 
(coenobium  intelligit  agri  Lincolnienfis  ffiettegBp 
di&um,  a  Guilielmo  de  Romara  Lincolniae  olim 
comite  monachis*  fundatum,  ubi  coenobitas  fu- 
ifle  fandimoniales  male  traditur  in  Joannis  Spedi 
Catalogo,  quod  nec  in  Latina  ejufdem  Nicholai 
Hatpsfeldii  verfione  b  conigttur)  educatusfuit  nef- 
cio  cette  quo  cafu  in  Scotia  cum  Henrico  Davidis 
Scotorum  ptincipis  filio,  ufque  ad  ipfos  adolef 
centiae  annos,  quo  tempore  ad  fuos  in  Angliam 
teverfus  divertebat  ad  Rhevesbienfes  monachos 
Ciftercienfls  ordinis,  ubi  coeleftis  vitae  ardore 
totus  inflammatus  novae  religionis  jugo  fponte 
Collumfubdebat,  in  qua  talis  tantufque  evafit, 
nt  brevi  focios  ejufdem  profejfionis  omnes,  omni- 
bus  vitae  omamentis  fuperaret.  t^AcceJJit  ad 
haec  literarum  cognitio  quam  una  cum  Henrico 
Tiavidis  Scotti  fiiio  imbiberat.  Quae  res  tanto 
illi  poflea  ad  omne  genus  docJrinae  incitamento 
fuit,  ut  nullum  fcientiae  genus  intaffum  relin- 
queret.  Jamque  abbas  folo  virtutis  nomine faclus , 
tanquam  clanjfimum  fuae  religionis  fydus,  inter 
minora  lumina  eminuit,  monachos  exemplo  docens, 
literis  purioribus  informans;  quo  fatlum  eft  ut 
regni  nobilibus  von  minus  quamfuis  charus  ejfet, 
e^  abbas  fecundus  Rievallenfis  defignaretur. 
Atque  ne  fuos  tandem  abiens  defereret,  egregia 
apud  illos  eruditionis  monimenta  reltquit,  in  qui- 
bus  fcribendis  praecipua  ufus  efi  opera  Gualterii 
'Danielis  diaconi",  ejufdem  colkgii  monachi,  de 
quo  mox  plura  dicemus,  interim  connumeraturi 
libros  quos  fcripfit.  Adjefta  dein  librorum  ejus 
rccenfione,  quae  &  Balaeanad  &  Pitfeana  amplior 
cft,  pergit  Lelandus ;  Fuit  in  maximo  pretio  reg- 
nantibus  Stephano  &  Henrico  fecundo  regibus, 
daruitque  poft  obitum  miraculis  &  in  fanclo- 
rum  catalogum  relatus.  Sepukhrum  ejus  vidi 
in  eccltfia  Rhievallenfis  coenobii,  auro  &  ar^ 
gento  exornatum.  Cum  haec  fcripfijfem  incidit 
mihi  fufpicio  Ealredum  in  Scotia  fuijfe  natum 
ac  deinde  in  Angltam  pervenijfe.  At  interim 
nihil  tcmere  adfirmo,  veritate  nondum  excujfa. 
De  eo  quod  eft  utrum  Scotus  fuerit  an  Anglus, 
confulas  Thomam  Dcmpfterume.  Ut  fanc"tif, 
vita  ejus,  nomine  Alredi  habetur  in  Legenda 
Sanctorum  Anglicanorum  Capgravii.  Et  in  me- 
nologiis  aliquot  dies  ei  affignatur  12.  Januarii. 
Chryfoftomus  Henriquez6;  In  Anglia  fantlus 
^AEiredus  Rievallis  abbas,  qui  pojtquam  digni- 
tates  fibi  oblatas  humiliter  contempfijfet,  omnium 
virtutum  genere  decoratus,  migravit  a  feculo, 
fankJorum  numero  poftmodum  afcriptus.  Memo- 
ratur  item  Molano  h,  Arnoldo  Wion ',  aliis.  Con- 
fundi  autem  illum  a  nonnullis  bene  ibi  notat 
Chryfoftomus  ille  cum  Ethclredo  abbate  itidem 
Ciftercienfi  coenobii  Wardonenfis  k  in  agro  Bed- 
fordienfi  ;  quod  ex  nominis  &  feculorum  utriuf- 
que  vicinitate  evenit.  Ncc  Adilredus  Tritemio  l 
ac  Sixto  Senenfi  m  memoratus  alius  eft  a  War- 


donenfi  illo,  qui  fub  Henrlco  fege  rertid  feii  H 
no  mccxx.  floruit.  Hic  autem  Rhicvallenfis  fij 
Henrico  fecundo  feu  anno  mcLxvi.  quo  mortm 
eft.  Videfis  de  eo  etiam  Vofiium  ",  &  Chryftj 
ftomi  Henriquez  Phoenicem  revivifcentem  °,  | 
quo  laudibus  perquam  eximiis  effertur,  adjefij 
etiam  e  Nicolao  Rivallcnfi  monacho  veteri  q, 
fub  annum  mccxx.  fuit  fui  feculi  poeta,  &  h\ 
betur  MS.  in  S.  Victoris  bibliotheca  Parifiis,  eij 
comio  ejufdem  rhythmico  : 

Inclitus  Aelredtts  conditus  aromate  mdrunt,  1 
Et   mellis  favus  &  dtilcedo  fuit  monack. 

rum, 
Flore  juventutis  hunc  regis  p  regia  fovit 
Ghiaeque  nociva,  procul  animoque  manuque  n 

movit,  <5cc. 

Haec  &  reliqua  ejufmodi  de  illo  ibi  occurrent.,' 
e  jam  di&o  Nicolao,  cum  ejufdem  de  Ealre  1 
aliis  aliquot,  ante  evulgaverat  etiam  Johannes  ]  ■ 
cardus  in  notis  ad  Guilielmum  Nubrigenfem  : 
rebus  Anglicis  fcriptorem.  Guilielmus  ille  E  ■ 
redo  coaevus  epiftolam  praefigit  ad  E.  abbatx 
Rievallis,  qui  hic  ipfe  eft  Ealredus  nofter.  Ej  - 
dem  theologica  quaedam,  circa  annos  abhinc  • 
ginti,  typis  cdidit  <J  Ricardus  Gibbonius  e  foc  ■ 
tate  Jefu.  Et  fane  vita  quaedam  Edwardi  c<  ■ 
feflbris  autore  Ealredo  Anglo  monacho  &  abb; 
in  Rhievalle  (qui  ipfe  eft  hic  nofter)  habeturat  1 
Capgf  avium  &  Surium r.  Sed  vero  tum  in  pi  - 
cipio  &  fine  tum  facpius  in  mediis  adeo  illa  c  - 
ta  &  manca  eft,  ut  primae  confeflbris  illius  vi : 
ab  Ailredo  confcriptae  editionis  nomen  haecq: 
jam  prodit  fatis  mereatur. 

Vl.  Radulphus  de  Diceto,  Dicetenfis  itid  1 
nuncupatus,  decanus  Londini  Paulinus  clarue 
dicitur  etiam  fub  Joanne  rege  feu  circa  arin-i 
mccx.  Vir  crat  fui  feculi  tum  ob  doctrinam  t  a 
ob  pietatem  fingularem  percelebris.  Praeter  t>- 
graphos  editos f,  memorat  eum  Boftonus  Buiie  is 
MS.  Radulphus  deDiceto  decanus  eeclefiae  fa- 
ti  Tauli  London.  Floruit  anno  Chrifti  mcxcm. 
&  fcripfit  librum  cronicorum  qui  dicitur  Iitii' 
nes  Htftoriarum.  Cronica  funt  Imagines  Hi  f- 
riarum  (quod  pro  initio,  ut  fieri  foler,  adnotat  n 
in  editis  hic  habetur  col.  434.  atque  etiamn 
MS.  Abbreviationum  ejus  initium  idem  eft,  ,ti 
&  Balaeo  &  Pitfeo,  quod  quidem  ab  eo  fumptn 
ex  Cafllodoro l  &  finit  anno  Chrijti  mcxcv.  ri 
numerus  biennio  cft  major  fine  ejus  in  editj" 
hifce  cum  nomine  ejufdem  inter  alios  fcriptcb 
memorato,  etiam  &  quinquennio  eo  qui  in  p- 
timisMSS.  fic  reperitur,  fed  demum  quadrieniio 
minor  ipfo  hiftoriae  ejus  fine.  Inter  primarios  \> 
gliae  hiftoricos  habitus  eft  fub  Edwardo  primo  r<je, 
quando  fimul  cum  Mariano,  Guilielmo  Malme^u- 
rienfi,  Hovedeno,  Huntingdonio,  ad  regum  Angjac 
in  regno  Scotiae,  ut  ejufdem  dominorum  fupreio- 
rum,  jus  avitum  aflerendum,  inter  alia  rci  tarrjx- 


»  Videfis  Rot.  Patentium  9  Edwardi.  II.  part.  1.  memb.  s.  Rot.  Patentium  14  Hen.  VI.  part.  1.  membrana  21.  &c. 
Hiftoriac  ejus  Ecclefiafticae.  c  Videlis  Balaeum  Cent.  3.  fcript.  3.  Pitfcum  aet.  12.  fcript.  233.  d  Ccnt. 

aet.  12.  fcript.  227.  c  Apparatu  ad  Hiftoriam  Scoticam,  Mcnologio  Jan.  f.  Hift.  Ecclef.  lib.  f.  rap.  4^7. 

Latinis  lib.  2.  cap.  fi.  E  ln  Menologio  Ciftercienlium  Jan.  11.  h  In  annot.  ad  Ufuvardum. 

lib.  2.  cap.  48.  *  Bal.  Ccnt.  3.  fcript.  So.  Pitf.  aetat.  13.  fcript.  318.  '   De  Scriptor.  Ecclciiafticis. 

Sanft.  lib.   4.  in  A.  "  De  Hiftoricis  Latinis  lib.  2.  cap.  ft:  °  Cap.  7.  p  Srodae. 

MDCXJCXI.  '  Tom.  1.  Jan.  5.  '  Bal.  Cent.  3.  fcript.  6r.  Pitf.  aet.  13.  fcript.  300.  Voirrus  dc  H 

cap.  f6.  [  Divinarum  Lciftionum  lib.  i.  cap.  17.  £  Col.  432.  &  vide  col.  4or. 


'-  Sub3& 

fcript.  c-S>|i'f' 

'  De  Hi  fic- 

■  Ligno  it« 

m  BitJih. 

«  Duaci  ma 

ftoricis  Lat.  1  -■ 


'5$ 


ScRiPxoiiiBus    Anglicanis. 


II 


j  >rati  juris  teftimonia,  adhibitae  funt  ejus  paritcr  Pro  do&ioribus  habitis  tum  thcologis  tam  jurif- 

Itoriae,    qua  dc    re  Thomas  Walfinghamius"  5  confultis.     Nomina   eorum  in  tabulis  illius  aevi 

i  cujus  tum  Londini  tum  Francofurti  editis  per-  publicis k    ita   habentur;    Hcnricus  de  Lancaftria 

tlram  vocatur   Radulphus  de    Luzeto,    uti   &  comcs  Derbiae,  confanguineus  nofter  charijjimusj, 

iud  Poffevinum  e  Rizeto,  in  MSS.  aliquot  Po-  Richardus   Arundclliae,  Thomas  Warwici,    Ro- 

fchronici  Ranulphi  Ccftrcnfisb  deByzeto,  <Sc  in  bertus  Suffolciac,  Willielmus  Huntingdoniae  co- 

rfione  Polychronici  Anglicanae   veteri  Joannis  mites,  Hugo  le  £)crnnircr,   Radulphus  dc  IJcoUI, 

,   Trevifa  typis  editae  jiialf  lc  «jnW,    Joanni  Bartholomaeus  de  S&urgtjcrifjc,  Joanncs  Ic  <S5}tp 

;)flb  Warwicenfic  non  femcl  deTJuceto,  &  in  ^e    Hiufiin  (fic  exaratur;    fcd  proculdubio    pro 

dice  veterid  cui  titulus  eft,  Suppletio  hifioriae  fiutljin)  confanguineus  nofter;  Reginaldus  de  £ob» 

^um  Angliae   quantum  ad    reges    Saxonum,  hnm,   Thomas  de  "B.jaDrficii,    baroncs;   magiftri 

■■  >anonm  &  Normannorum  cxtraBa  per  Joan-  Willielmus   de  Norwico   decanus  Lincolnicnfis, 

•m  $}p&e  de  compendio  brevi,    dicitur  Radul-  Joannes  de  (JjMtojo  Elienfis,    Henricus  de  Cijntls 

jus  de    cDoiceto;    ubi    legitur,    Commendatur  oifocn  Stowenfis,   &  Robertus  j^crtoarD  Tanto- 

.  Ca  provincia  a    quodam  hijioriographo,  fcilicet  nienfis  archidiaconi.     Alii  etiam   hifce  adjundi. 

-.agiftro  Radulpho  de  T)oiceto  di-cano  de  Lon-  Certe    mirum    fatis    eft    tot  tantofque  viros  de 

,nienji  ecclefia ;    qui  compofuit  librum  qui  di-  nomine    infularum  Fortunatarum  in  conceflione 

vurlmigines  Hiftoriarum,  in  hunc  modum\  Bri-  pontificia  ita  fenfifle,  indeque  fe  ut  ex  Avesbu- 

1  nnia,  Jicut  legitur,  inter  tnfulas  omnes  ejt  vel  rienfi  narratur  fic  geflifle.     Sed  vero  etiam  celebra- 

ima  vel  maxima  ;   quam  natura  benignior  a  tiflimas  fuifle  olim  apud  Graccos  vetcres  Latinofque 

ko   reddidit   ad  inhabitandum  acceptam,    ut  1dc  NLingipvv  vm?c,  Beatorum,  Jeliciam,  feufortu- 

,  icquid  ufus  deftderat  vel  appetit  luxns,  ex  ea  natorum  infulas,  nerno  nefcir,  quae  ita  variatim 

oveniat  aut    aliunde   tranfvehatur  ad   eam.  Illis   intellcttae   ut   interdum  etiam  locis,    quae 

■'dvenas  etiam  quovis  dftderio  accedentes   ad  infulae  non  efient,  ob  telicitatem  aliquam  fingu- 

m  allicit,    eoufque   quod  Ji  moram  in   ea  fa-  larem  fulpicicndis,  nomen  illud  tribueretur,  ficut 


.  mdi  natli  fuerint,   qualibet  ratwne  vix 
)us  animum  repatriandi  concipiant.     Quod  qui- 
:m  initium  eft  lmaginum  Hiftoriarum  Radulphi 
MSS.  aliquibus e.     Laus    quidem  ut  egregia 


a  Lycophrone  in  Alexandra,  in  vctcri  cpigram- 
mate1  &  a  Parmenide  aliifque,  ut  ex  Hcfychio 
&  Suida  liquet,  Thebae  Boeotorum  feu  urbis  il- 
Jius  arx  vvQoc  &  vriCpi  K?J(9^a"/  nominantur,  ob 
1  &  vera  fatis.  Atque  ob  adco  fingulares  infu-  Jovis  natales  ibi  creditos.  Aliis  infulae  aliquoc 
rum  Britannicarum  dotes,  ingcntemque  earun-  maris  AEgaei  fic  appellatae  m.  Alii  clyfium  idem 
:m  etiam  apud  extcros  famam,  olim  acomplu-  cum  eis  faciunt",  quod  in  medio  inferorum  col- 
bus  iifque  viris  magnis  exiftimatum  eft,  Fortu-  locabant  alii,  alii  in  lunari  circulo,  ut  theologi. 
itarum  infularum  nomine  eas  venifle.  Cum  Nimirum  Fortunata  Virgilio  dicla  nemora 
im,  ut  eft  apud  Robertum  i_AvesburienJem  (fic  fedefque  beatae,  atquc  arva  beata  &  infu'ae 
uiliclmus  Camdenusf ;  ncc  vcro  mihi  praefto  eft  divites  Horatio0,  pro  infulis  Fortunatis,  ut  bea- 
vesburienfis  ipfe)  Clemens  VI.  pontifex  Ro-  tiflimis  mortuorum  fedibusi',  fumptae.  Ut  au- 
ams  Ludovicum  de  Hifpania  Fortunatarum  tem  inoleverat  apud  perplurimos  fenrentia,  fe- 
fularum principem  defignejfet  (comitem  fcilicet  des  illas  haberi  in  occiduis  telluris  partibus  feu 
laremontis8,  fub  annum  mcccxliv,  &  Philippi  in  occano  circa  -Tm^a.  y&Uc,  ultima  terrae, 
alefii  Galliarum  rcgis  apud  pontiricem  legatumh;  ubi  elyfium  fuum  collocat  Homcrus^,  &  infulas 
iis  dicitur'  comes  de  Telamon,  princeps  For-  Fortunatas,  feu  beatorum  cadcm  in  notione,  He- 
weitem  inde  vocitatus)  &  inejus  fubfidium  de-  fiodusr,  ita  partcs  illas  occiduas  ipfiflimas  eo  no- 
Uus  in  GaUia  &  Italia  haberet,  perfunfijji-  mine  fuifle  Britannias  antiquitus  cxiftimatum  eft^ 
um  noftris  crat,  illum  Britanniae  principem  eafque  infulas  feu  in  eis  fuifte  ipfum  elyfium 
fignatum  efje,  &  in  Briianmam  quafi  unam  feu  paradilum.  Inde  apud  Ifacium  Tzetzem  in 
Fortunatis,   ut  inquit  iile,  omnem  Jlum  ap-     commentanis  ad  Lycophronem,  uti  &  Joannem 


e.ratum  fieri.  Ipfique  viri  prudenlijfimi,  noftri 
<ud  pontificem  legti  ita  hanc  opimonem  im- 
ri/erunt,  ut  ftatim  fe  Roma  fubduxerint,  &  in 
'ngliam,  utfuos  certiores  facer.nt,  advolarint. 
~'ec  aliud  nunc  judicarit,  qui  fortunatas  & 
•atas  Britanniae  dotcs  peniius  noverit.     Le- 


fratrem  ad  Hefiodum,  fabula  quidem,  ingenii 
planc  Graecanici,  habetur  de  eis  infignis  fimul 
&  pcrquam  ridicula,  fed  ejufmodi,  ut  ex  ea  opi- 
nio  apud  Graecos  admodum  hanc  circa  rem  re- 
cepta  apcrte  cerni  poflit.  Lycophronem  fuum 
qui  Thebarum   urbem   hoc  nominc  indigitaflct, 


ti  illi  ad  pontiflcem  mifli  funt  ab  Edwardo  ter-  ideo  refutat  Ifacius  Tzetzes  quia  infulae  illae  be- 
)  fub  annum  mcccxliv.  ut  de  jure  ejus  in  atorum  funt  ^'  wx.ia.vov  Ga.&vdivLu,  ad  oceanum 
;no  Galhco  induciifque  cum  Philippo  Valefio    profundum,  juxta  Hefiodum   aliofque  Graecorum 


jorogandis  finiendifvc  ab  eis  illic  ageretur. 
ain  fane  &  numerofi  erant  illi  &  viri  per- 
iam  illuftres,  qui  fic  opinionem  illam  imbibe- 
at.  Comites  quatuor,  barones  fex,  adjectis  in- 
3er  quatuor   pluribufque   c  primariis   adeoque 


fcriptorcs  vetuftos  quos  ibi  citat.  Et  dein,  TligJ. 
•yh,  inquit,  t  cuvaolvov  '££■&  t\  ^ptilcw  a.  vnovs,  yi.i- 
Icl^Li  <?  te  '&#  ovacH  %upAvYit;  TipilTavia/,  (£  ©iAnc 
tyic  nroJc  d.va%\k>},  Eft  enim  in  oceano  infula 
illa  Brettania,  inter  Brettaiiiam  illam  quae  Jita 


,  Anno  MCCXCII.  b  Lib.  7.  cap.  59.  '  MS.  in  biblioihecaCottcniana  fol.  76.  2.  13-2. z.  dMS.inbibliotheca 

andelliana  B.f^.  fol.91.  c  In  bibl.othecae  Cottonianae  vol.  anipliori.  fBrit.  pag.  3.  6  Marianade  rcbus  Hifpa- 

1  :lib.i6.  cap.  14..  hThom.  Wallingham  ann.  MCCCXLIV.  '  Hieronym.  Surita  Annal.  Aragon.  lib.  8 .  cap.  4.  k  Rot. 

mae  anno  XVII.  Ed.  Ill.membran.  2  iic.  3.  £c  Rot.  Fianciae  17.  Ed.  III.  memb.  12.  8c  vide  Rot.  Romae  18.  Ed.  111.  memb.  2.  &  Th. 
ifmgham  ann.  MCCCXLIII.  'Iiiacus  Tzetzes  ad  Lycophroncm  pag.  i^y.Sdit.  Balil.  m  Mela  Lb. 2.cap.  7.Diodorus  Si- 

'  Jslib.  f.  cap.  83.  "Serviusad  AEneid.  j\8c  6.  "Epod.  16,  p  Lucian.de  vera  confcribend.  Kift.lib.  2.  Scho- 

I  :aA  Aiiftoph.  Ranas  afl.  1.  fcen.  2.  Schol.  vct. in  Horatii  Epod.  16,  &c.  ''Odyflf.  J"  &  videfts  Sa.luft.apud  Seivium  in  AEneid,  j-. 

' '  'EFV-  >i  ip>f 

Vol.  II.  R  r  r  r  r  r  r  eft 


1157 


Judicium   de   Decem 


lr5 


efi    iri  occidente  &   Thyltn   quae  ad  orientem  conferunt,    nefientes  qualifnam   eos  urgeat  ■, 

magis  vergit.     Id  cft,  Britannia  magna  feu  Al-  cejjitas.     Ibi  vident  naves  inftrutlas,  fd  m 

bion,  quam  fic  collocat  ille  inter  Bntanniam  al-  fuas,  hominibufque  vacuas,   in  quas  ingrejfi    , 

teram  fcu  parvam,  quac  Hibcrnia  eft,  &  Thulen,  migant,  &  fenthmt  gravitatem  navigiorum,  J 

de  cujus  fitu  haud  parum  difcrepant  chorographi  rinde  atque  fi  ea  effet  ex  vectoribus.    Sed  j 

tum  vcteres  tum  recentiores.     Secl  Tzetzi  puto  minem  interim   vidint.     Impetu    autem    uw 

hic  cum  Procopio3  fumitur  pro  Scandinavia.     Et  deferuntur  ad  Brettaniam  infulam  quo,  cumfi 


utuntur  navigiis,  vix  deferri  pojfunt  vigh 
quatuor  horarum  fpatio.  Ad  infulam  vero  < 
lati,  rurfus  nemimm  vident.  Vocem  autlt 
audiunt  ?  familiariter  eorum  veflores  ex- 
pientium,  qui  enumerant  ipfos  &  patres  eorix 
&  matres,  &■  dignitates  &  artes  &  nomii. 
tim  Jingulos   indicant.     llli  auttm  inde  eis 


de  Thule  copiofe  nuper  prae  a!iis  Ifacius  Pon- 
tanusb.  Hibcrniam  autem  hic  alteram  efie  Bri- 
tanniam,  palam  eft,  utpote  quae  fic  itidem  Pto- 
lcmaeo  &  Dionyfio  Afro  nominatur  aliifquc  tum 
Graecis,  Latinis  &  Arabibus  (qua  de  re  alibi c 
itcm  diximus)  tum  Ebracis;  unde  Rabbi  Abra- 
ham  Bcn  Chaija  in  Sphaera  fua  mundi  d  habet, 

intcr  DiyplX  □'Dti?  0,,5<n  infulas  maris  oceani,  onerati,  levioribus  navigiis,  unico  itidtmimpe), 

rfTJft  t^"ltD"l31  i""Q"l  N^LTD  Britanniam  Mag-  ad  propria  redeunt.     Hinc  eft  quod  compluri  s 

nam  <d<"  Bntanniam  Tarvam,  id  eft,  plane  Al-  ft  exiftimatum,    ibi   ka.eri  Beatorum  infuht 

bionem   &  Hiberniam,  pro  quibus  fatis  infelici-  atque  illuc  homines    cum  vitam  hanc  exuu\ 

ter   fubftituit   Ofwaldus  Schrcckenfuchfius  inter-  fic  tranfvehi.     Parilem  habet,  ut  apud  Graes 

pres,    Partkaniam    Magnam    &    Parthaniam  receptiffimam,    de  infulis  fortunatis  narrationa 

'Parvam.     Atque  illinc  etiam   infulae  minores  JoannesTzetzesf.     Ejwjce  Si  pacn,   inquit,   *)  c, 

innumerae    circumjacentcs    tam   magnae    quam  t  ^niSefii^Toiv  fyydc.  3jg.trop\jiJ.vk££,  ypj.p\ ; 

parvae,  Britannicae  di&ae.     Joanncs  autem  Tzet-  ZidSz.   Illuc  aiunt etiam  mortuorum animas tra". 

zcse  Hiberniam  Bretanidum  (ut   ille   cum  aliis  vchi,  ad  kunc  modum  fcribentes,  &  dein  ead  1 

vocar)  primam,  &  Albionem,  quae  '  ATwfiiw  illi  quae  ex  Ilacio   allata  funt  de  Britannia  fubji- 

difta,    fecundam    feu  ut  minorem  facit.     Pergit  git.     Ita   incolas  maritimos    feu  pifcatores  I,- 

autemlfaciusTzetzes;  Aiyvcn.  '^nz^  t£v  a.-av^viicryJv-  tanniae  Magnae,  Charontis  officium  mortuis  u  - 

rmv  ^jydc  cx&Jts  2^«p^£^'  t^c  y%  tLuj  dzrlvj  t«  verfis  praeftare  facit  prodigiofa  haec  narratio,  h;  i 

wYjfa.v^  1*  <G?y,  t  BpelrmvUv  tocvtav  vftCpv,  lySv&Sm-  paucis  tamen   Graecorum  credita.     Atque  ii : 

Cfii  ccv^wtki  lifiiiY.Smv,  v'imMoi  fiL   $ejtyi'o>c,  <po-  Fortunatarum  infularum  nomen  Britannicis, 


£P''    "j    \m  nXoiwvTtc    dvteii   Dffi   ii    <b^(  irtfJtTr&v 
tuc  tojv   tt\o\jTwVTo;v  -JjUydc,   dc,   (Qcctxiv.      OuSi   y> 
aTnXBivnc  \v    t    Tojv    ccvtwv  oik&lcuc,   'ro%t   emriey^v 
jCtcStv^wiv.     'Ad?.ojO[jfyjoi  2)  /jQ  fjv.y.eyv  diSjdvovf) 
Taiv  Sv^&V)  X)    cpcavnc.  ccKaouaiv  trKi  to  igyv  Kct/\icn\<; 
cj.vbvc.     'Ava.qu.vttc,  "Snreyc  tov  diyiocXov  fi-zSi^ovcriVy 
ew    «i^ote;    Troicc,    ctycn  dvfetc,   ctvdywi).      'Oe£o~i  ^ 
d-t^gl^cK  <^^.cTK6liacTjjAvccc,    2>M.'  8   TEt;    dvTcav,    yjs- 
vii  fj.lvTui   avSep-rrwv,    kv  cu;    bffiXSavttc,  VM-mty,- 
THcri,    xj    cci^ccvov^)    Q,a'vc,    t   v\oimv,    cec.  t{~  o^h- 
£ccto7v,   MoiVa.  Q    oepcn.     'Pottv    q  fju<£  xxJau~LS>vcTiv 
tic  t  B^Tacvicu/    vn&ov,   fjg^ic,  oti    ^ocZv^)  t  i§~icug 
vcluq-\  vu^SYijjJff-a  x.acriey^'.  ou/jdpSjvoi.     K.ct.Tuejcvtts 
£)  ireyi  r  vricmv,   mAi>  achvct  oepcri.     ^anmi  J)  aW- 
CVfTI  tcvv  SijSiv  VTroSiyo/juiv^v,  Su;  avTcav  'b^i^d^; 
<d7rv.s/S/jnivTo>v,    dvlsvc.    ^    r7ra.1eJ>£7ev    c  /W^p.-Sri', 
&ii  j)    'il   4'S  cJ^lcu   C  tt-xyti  x)  ovdfjtg.t^  tvv  if^.6' 
eva,  KcthouijTw.     Oi  Q  tbt»)/    SySriv  am^opliatijjji- 
voi  TTZtAiv  \?$.$ei9tteyic,  S7?   cmdfial  jMct,'  p07rjf  7reyc, 

•TOS     0ITGA.CLC,    CCUTcSv     VvTOCfiCpOVV!.       'Ex.    TiJT«   jTTlMoTi 

tSbfyv,  iPj  Tui  \x.a.icdecfiv  vncrxi  OKUcre  <c  toui  cum- 
@i£i(a-,flXg-i  cnciitjz  O^.-irsejvSSZ-  Fertur  aute^n 
mortuonm  animas  illuc  tranfvehi.  Namjuxta 
litus  oceani  Brettaniam  illam  alluentis,  homines 


intcr  eas  nonnullis,  ab  illis  tributum.  Et  fe 
fi  Tzetzes  hofce  intelligo,  in  litore  Britann  e 
Magnae  volunt  reperiri  navigia  illa  anima!  s 
onufta,  indeque  illa  cum  remigibus  rapta,  imp  i 
unico,  ad  Hiberniam  adpelli,  tunc  Scotiam  ^ 
dem  vocitatam.  Atquehuc  lpecT:arevideturil;d 
Claudiani s, 

EJi  locus,  extremum  qua  pandit  Gallia  litn 
Oceani  praetentus  aquis,  quo  fertur  Ulvjfe 
Sanguine  libato  populum  movijfe  filentem. 
lllic   umbrarum  tenui  Jiridore  volantum 
Flebilis  auditur  queftus,  Scc. 

Et  Natalis  Comesh;  CumFortunatae  infulae,ca  ■ 
pique  Elyfiii  in  ea  parte  Britanniae  (de  cc- 
muni  omnium  prope  praeftantiorum  fcriptor, 
fenttntia)  quae  eft  inter  occidentem  Britanni, 
&  Thultm  ad  ortum  folis  dicerentur ;  pifta 
res  quidam  fuiffe  in  litore  maris  oceani  n 
rantur  juxta  kanc  Britanniam  infulam,  t 
Quae  rcliqua  illic  adjicit,  uti  etiam  quae  hal: 
hac  de  re  Antonius  Muretus',  ex  JoanneTze 
in  Hefiodum  fumpta  funt.     Floruere  Tzetzes 


degunt  pifcatui,ajfueti  qui  Francis  quidem  (Graeci     fub  finem  feculi  duodecimik.     Et  forfan  exGr 

recentiores  eo  nomine  Celtas  veterum  feu  Eu-  ^ 

ropae  populos  indigitare  folent)  fnbditi  funt. 
Tributum  autem  eis  nonpendunt,  ideo  quod  tranf 
mittant  mortuorum  animas,  ut  ferunt.  Hi  enim 
a  pifcatu  redeuntes,  fub  vefperam  in  domiciliis 
fuis  dormiunt.  Et  paulo  poft,  fores  pulfari  fen- 
tnmt,  &  vocem  audhmt  eos  ad  opus  praeftan- 
dum  invocantem.     Surgcntes  vero  ad  litus  fe 


corum  illa  de  nomine  opimone  quam  proc 
dubio  didicerant  Angli  in  bello  orientis  faio 
inter  eos  verfantcs,  atque  ad  pofteros  tranfmi 
rant,  orta  cft  kgatorum  illorum  de  infulis  B 
tannicis  fentcntia.  Sed  vero  in  conceffione  ia 
pontificia  neutiquam  Britannicas  Fortunatarjn 
nomine  intelleclas  volunt  merito  alii.  Thoiiis 
Walfinghamius1;  Illae  infulae  funt  m  mari  ?'-. 


•Gothiclib.i.  bChorographic.Daniaedefcript.p3g.  68i,  &c.  741,  8cc.  '  In  Mari  Claufo  lib.  1 .  cap.  1 .  dCai'- 

'Chihad.  8. cap.zi S.  rin  Hetiod. 'E?y.  ,g  i„.  '      e  InRufinumlib.  1.  '.'Mytholog.  lib.  3.  cap.  19.  'mIX! 

jib.^.cap.  1.  i'VidefisJoann.  iuCiiiliade  11.  cap.jfij-.  &  Voffiuin  de  Hiftoricis  Graecis  lib.i.  cap.  27.  ^Anno  MCCCXI- 

diterrar.h 


[i.59 


ScR 


IPTORIBUS 


A  N 


G  L  I  C  A  N  I  S. 


Iltfo 


litcrranco,  valde  ftrtiles,  quarum  incolae  rtec 
"imt  Chrifiiani,  nec  de  fecia  Machomtti  do- 
'  inm  utiqus  laude  dignum,  fi  pofjeffionem  pa- 
■ificam  conttdijjet.  Adnotntur  in  editorum  mar- 
anc,  creatur  novus  princeps  infularum  Ballia- 
■um,  proculdubio  pro  Baleariwn.  Sed  puto 
jotius  illum  Mediterrancum,  in  quo  fitae  Ba- 
carcs,  hic  adhibuific  pro  Atlantico,  dc  cujus 
nfulis  fortunatis  ftatim.  Nam  certum  eft  tum 
liu  antc  Chriftianifmum  in  Balcaribus  rcccptum 
:fl'e,  tum  Fortunatarum  voce  cas  non  dcnotatas. 
Atqui  ctiam  annalium  autor  anonymus3,  %_Anno, 
nquir,  T)omini  mcccxliv.  'Pontificis  Ckmentis 
>apae  vi.  anno  iii.  &  Edwardi  tertii  poft  con- 
ittcftum  xvm.  17  die  Novembris,  dominns  papa 
reavit  unum  novum  principcm  qui  fuit  am- 
■affador  domini  Thil.ppi  de  Ba\ty0  deftinatus 
iomino  papae  &  nomtnatus  dominus  Lodovicus 
le  Hifpania  milcs  &  foldarius  praeditJi  Thi- 
■ippi,  quem  idtm  papa  m  ipfius  creatione  voca- 
jit  prmcipem  injularum  Fortunatarum,  quarum, 
eu  ad  qttem  eff:  clum  hujufmodi  faEia  fuit  cre- 
itio  nejcitur  adkuc.  Utinam  ad  honorem  An- 
'licorum,  quorum  projperitatem  idem  papa,  ut 
rcd.tiir,  intime  non  affeSiat.  Ita  hic  papac 
>pfi  &  conceffioni  illi  contcmporancus  fufpicari 
ddetur  id  de  quo  lcgati  jam  dicli  vix  dubitare 
juidem  funt  vifi.  Sed  reftius  proculdubio  illi 
jui  de  cekbratiffimis  infulis  Fortunatis  in  mari 
\tlantico  Africae  obverfis  fcu  Canariis  (a  maxima 
■imul  fic  omnibus  diftis)  donationem  illam  pon- 
ificiam  indubitanter  fumunt.  Ita  fcriptores  Hif- 
■>anicib,  Gallici c,  alii,  ut  &  Abraham  Bzoviusd 
[ui  eam  in  rem  Ckmentis  vi.  epiftolam  nonam 
itat.  Et  mirum  fane  di&u,  in  conceffionis  il- 
ius  tot  foknnibus  palam  &  publice,  ncc  fine 
iapae  in  confiftorio  oratione  ea  de  re  habitae 
cujus  thcma  erat  Faciam  principem  fuper  gen- 
em  magnam)  faftae  fcnfu  intelligendo,  dubium 
jufmodi  aut  incertum  tunc  manfifle,  ut  cujuf- 
lam  loci  princeps  is  factus  cflet  adeo  ignorare- 
ur.  Etiam  Francifcus  Petrarcha  fatis  conccffi- 
>nis  tcmpori  vicinus  coacvufque,  non  dubitat  de 
Mantici  maris  infulis  eam  tunc  captam  eflc. 
)e  illis  loqucns,  Nuper,  inquitf,  Cicmens  vi.  illi 
atriae  principem  dedit,  quem  vidtmus  Hifpa- 
orum  &  Gallorum  regmn  mixto  fanguine,  ge- 
erofum  quendam  virum  (Ludovicum  illum  quem 
liximus)  qui  cum  eo  die  corona  ac  fceptro  per 
<rbem  (Avenionem)  fpeBandus  incederet,  re- 
tcnte  tantus  coelo  imber  ejfluxit,  atque  ita  do- 
Jttm  madidus  rediit,  ut  ornen  ejfet  incubuijfe  illi 
■■'ere  fhvialis  &  aquofae  patriae  principatum. 
bt  quidem  in  dominio  extra  orbem  fito,  quali- 
?r  Juccejferit  nonnovi.  Scio  tamen  quodtnulta 
ribuntur  &  feruntur,  propter  quae  non  flene 
ortunatarum  cognomint  fortuna  conveniat.  Sic 
|le.  Lapfu  autem  memoriae  Henricus  Spon- 
anus  Apamiarum  epifcopus,  velut  ex  Joanne 
lariana,  ait s  pontificcm  Fortunatas  infulas,  five 
-anarias,  diftas  Alfonfo  xi.   Caftcllae  regi  do- 


nafle,  ca  lcge  ut  ibi  Chriftianam  Iegcm  infti- 
tuerct.  De  nomine  demum  illo  &  v  ^a.y.a.ovv 
vria-ov  infulis  illis  antiquitus  fignanriufque  tri- 
buto,  obvia  fatis  funt  atque  expreffiffima  apud 
Strabonemh,  Salluftium ' ,  Florumk,  Plini- 
um1,  Solinum"1,  Ptokmacum",  Plutarchum0, 
Philoftratum  i' ,  Euftathium'1,  Ifidorumr,  tefti- 
monia.  Sed  in  codice  Ptokmaei  optimo 
MS.  bibliothecae  Arundellianae,  ita  denotantur 
illae, 


A-7T£pffiT0s  vriQx; 

Kao"7ng/o.  vnQo$ 
Kcfy;a,£/'a.  vriQos 
HivTvg/.a, {  vriQpi; 


t<? 


Ubi  difcrepantia  eft  tum  in  aliquarum  nominibus, 
tum  in  longitudinibus  latitudinibufque,  ab  editis 
ctiam  qui  pro  correctiffimis  habentur,  nec  ea 
omnino  contemnenda.  Editorum  longirudines 
funt  o,  «,  0,  0,  a,  0,  licet  verfiones  habeant  1,  r, 
i>  1,  1,  1.  Ulinc  enim  putari  locorum  ibi  longi- 
tudines  nemo  nefcit.  Sed  non  pauca  funt  in 
numeris  Ptokmaicis  quae  ex  codice  illo  emen- 
dari    poflent.      Adfcribitur    ibi    manu   vetufta 


IdxJI 


JS^ 


Infulae  Beatorum.    Ita  fcilicet 


&  oULwJJ 


^M 


tantundem  denotans,  Ara- 


bum  geographis,  ut  Abulfedae,  Achmedi  Ben 
Magad,  Chakafendio,  aliis  interdum  vocitanturj 

uti  etiam  faepiffime  <!>}c)JL^||  ^.j]y^  1uas  in: 

nuit  Geographiae  Nubienfis  autor  (is  eft,  Alflie- 
riph  Aldrifius,  quo  nomine  aliquoties  citatur 
Abulfedae  &  Chakhafendio)    ubi  aitc    in    ^£ 

i_>Lj-LJ|  MMt  Tenebrarum  (ita  oceanum  bcci- 
dentalem  feu  Atlanticum  Arabes  nominant)  ha- 

beri  oldJliCl    ijLw'  O^-ty^  ^nod  vertunt 

Maronitae  duas  infulas  Terennes  vocatas  feu 
Alchalidath.  Idem  ex  Abulfeda  Fortunatas 
rectius  vertit  Jacobus  Chriftmannusv.  Nec  nu- 
merum  earum  alium  habuit  Plutarchus x,  nec, 
ut  puto,  Salluftiusv.  Sed  poftmodum  ipfe  AI- 
drifius z  etiam  fex  eas  expreffim  facit,  duabus 
tantum  interim  ut  infignioribus  {Masfahan  8c 
Lacos  vocat)  atque  unde  longitudincs  juxta  Pto- 
lemaeum  mcnfurari  foknt,  nominatim  memo- 
ratis.  Nimirum,  neutiquam  ab  earum  meridi- 
ano  cum  Ptokmaeo  ejulque  vulgo  fequace  me- 
tiuntur  Arabes  longitudines  locorum,  fed  ab  ipfo 
maris  Atlantici  feu  Africae  litore  maxime  occi- 
duo,  decem  gradibus  orientaliori,  ut  etiam  ex 
Alfragano a   &  Abulfeda b    &    inde  a    Jacobo 

•  MS.inbibliolh.CottonianaOtho  C.2.pag.  2^3.1.  b  Mariana  deReb.Hifp.lib.  i6.cap.  i4.Hieionym.Snrit3  Annal.  Aragon.lib.8.cap.4. 

iriiaylib.  14.  cap.11.  c  Nic.  Vignier.tom.3.  Pag-j"i°-  d  Annal.  tom.  14.  ann.MCCCXLlV.§.  16.  'Walfingham. 

n.  MCCCXLIV.  f  De  vita  folitaria  lib.  2 .  fcft.  6. cap.  3 .  s  Auctarium  Chronolog.  ad  epift. Baronii  anno MCCCXLVI.  h  Lib.  1 . 

i-  '  Citat.  Acroni  inHoiat.  Epod.  16.  8c  Servioin  Aeneid  6.  kLib-3.cap.  22.  'Lib.6.cap.  32.  "  Polyhift. 

J.J-J.  "  Lib.  4.  cap.  6.  o  In  Sertorio.  p  De  Vita  Apollonii lib.  5-. cap.  1 .  «  AdOdyfl".  4.  pag.  15-09.  'Orig.  14. 

. 3-  6.  <  Vide  Claud.  Salmafium  in  Plinianis pag.  1297.  &  Ortx-1-  in  Thefauro  Geograph.  verb.  Fortunatac infulae.  :  Part.  1 . Clima- 

.'•  u  Ad  Altraganicap.  n.pag.  5-3.  «InScrtorio.  J  Fiagmcnt.Hiftor. 6.  z  Part.  1.  Clim.2.  "Chro- 

•ug.Elcmcnt.  cap.  3.  *  In  pracfat,  &c. 

Chrift- 


i6i 


UDiciUM    a 


h 


>cem 


utfs 


Jr 


S2wJ 


Chriftmanfio  %  &  Robcrto  Huefio b  adnotatis  li- 
qiicf.  Atque  Arabes  alii,  fex  itidem  cum  Grae- 
cis  aliis  &  Latinis  agnofcunt.  Sic  Albatcgnius, 
In  oceano  occidentaii,  inquit  c,  fiunt  6  infitlue, 
-in  oppofito  Terrae  Nigrorum,  ex  inhabitatis  in- 
fulis,  quae  vocantur  infitlae  Fortunatorum,  quas 
paulo  ante  interpres  ejus  (ncquc  cnim  eum  hafte- 
nus  Arabicum  vidi)  appellari  ait  Alchalidec  ut 
in  editione  vetuftiore  d  &  Alchalidir  ut  in  nupe- 
ra  e.     Dubitandum  non  eft  fcripfiffe  Albatcgnium 

<_>|dl^l    quod  nomen  Arabibus  ufitatiffimum. 

Ubi  vero  paulo  poft  legitur  in  oceano  occidenta- 
li  quod  Amphtterios  appellatur,  perfuafum  habeo 

fcripfiffe  illum    ^^jLsjl   JUjj  c^.jJ| 

in  mari  occidintali  qitod  appellatur  oceanus.  Pro- 
digiurn  eft  nominum  illud  Amphiterios.     Et  vi- 

detur  fane,  mala  t3  ^u^ju^J  quae    wu^Jj-^^a^l 

forfan  fimularct  fcriptione  intcrpretem  ibi  decep- 
tum  effe.  Ncque  enim  Arabibus  nomen  aliqucd 
cjujfmodi  mare  illud  denotat.  Quod  vero  ad  no- 
minis  Beatorum  infularum  harum,  fic  didarum, 
rationcm  attinet,  advertendum  cftquod  habct  vir 
fummus  Ifaacus  Cafaubonus  f  ;  Fere  fit,  ut  i?ifu- 
laevkinae  continenti  inpotcfiate  funt  eorum  s  qui 
oDpofitam  oram  habent.  Itaqite  Mxxd&v  vfio-vt 
quirm  dicimus,  intelligimm  infulas  eorum  qui  ex- 
tremas  contincntis  partes  ad  oceanum  occiduum 
incolunt  (quemadmodum  fere  olim  ex  jure  Cae- 
fareo,  praefides  infiularum  gencrarim  nominati  h, 
Cycladum  in  mari  AEgaco  &  Ionio  infulajrum 
praefides  tantum,  ob  excelientiam,  fignincaffe  vo- 
Junt  jurifconfulti)  qv.orum  qttia  nota  erat  feli- 
citas  &  rerum  omnium  copia  ideo  propinquas  ip- 
fis  infttlas  vocarunt  Beatcrum  infulas.  Atque  ita 
explicat  illud  Strabonis  qui  de  locis  Africae  & 
Hifpaniac  occiduis  beatioribufque  atque  infulis 
Fortunatis  locutus,  adjicit,  'E«  g  ri  oVd  ngcr©.  S»- 
Acv  oti  >u  '(ff.bra.i  ivojm?ov  dii^cilfjjvxc  Ctjg.  vo  tt/\v- 
mdf&v  ToiBToi?  <xpy.oi<,  Ex  nomine  confiat  eas 
fortunatas  ejfe  jdeo  creditas,  quod  iftis  effent  lo- 
cis  vicinae.  Sed  miffis  tandcm  hifcc  parergis,  in 
liberiore  difquircndi  fcribendique  otio  le  ultro  fatis 
offerentibus,  ad  Radulphum  Dicetenfem  redimus. 
In  eodem  volumine,  quod  in  bibliotheca  Arun- 
dclliana  Joannem  illum  ppfte  ante  memoratum 
habet *,  Chronicon  occurrit  fane  non  contemnen- 
xlum,  ac  Radulpho  huic  manu  antiqua  tributum, 
cujus  initium  eft  Willielmus  Baftardus  dux  Nor- 
mannorum,  fiubjugatis  Anglis,  &e.  finis  vero  in 
ipfo  Joannis  regis  exitu.  Certe  hoc  ipfum  exifti- 
mo  merito  fuifle  adhibitum  inter  ea  quae  de  jure 
illo  Angliae  regum  in  regno  Scotiae  k,  fub  Ed- 
wardo  primo  rege,  ut  di£tum  eft,  confulebantur. 
Nam  ca  de  re  in  Chronico  illo  MS.  teftimonia 
funt  luculentiffima.  Admittitur  autem  a  biogra- 
phis,  praeeunte  Balaeo,  Radulphum  hunc  citari 
Joanni  Bachoni,   feu  Baconthorpio  ',   in  Senten- 


brcviter  quidcm  loquitur  jj. 
atquc  inde  Voffius  n.     Scilii 


tias.  Is  quidem,  ad  problcma  illud  revera  fat 
mirandum,  Chrifiianis  deberi  Terram  fianEim 
tnultiplici  de  caufia  &  idco  papam  pojje  il/am  rt 
cuperare,  ftabiliendum,  affert  quaedam  ex  Chn 
nica  Hierofiolymitana  quae  incipit,  Terra  fincl 
(id  eft  plane  ex  hiftoria  Hierofolymitana  Jacol 
de  Vitriaco)  de,  Heraclii  aliorumque  tcmpore 
que  in  Godefridum  Bolonienfcm  (de  Boylom  ii 
&  paulo  poft  Boylon  diftum )  &  ftatim  fubjunj_ 
■Haec  in  Chronicis  de  domojantlae  Fidci  Norw 
cenfis  dioecefis  quae  vocantur  lmagines  Hifiori, 
rum  pofi  medium,  ubi  agitur  de  VuHo  rege  {Wt 
lielmo  fcripferat  proculdubio  Bachon,  fcd  in  r 
bus  hujufmodi  negligens  erat  nimis  Chryfoftonr 
Marafca  ejus  cditor)  Cap.  ^uod  autem.  Cer 
quid  fibi  velit  illud,  Haec  in  Chrsmcis  de  dom 
&c.  nondum  didici.  Ncc  ibi  innui  Diceten 
Imagines,  facile  concedet,  opinor,  quifquislocu 
illum  five  cum  Imaginibus  ejus  hic  editis  fi 
Abbreviationibus  ejus  (nam  &  illae  Imaginum  n 
mine  etiam  apud  fcriptores  fubinde  veniunt)  oi 
nino  comparaverit. 

VII.  De  Joanne  Bromtono  ( fcriptoribus  n< 
raro,  Bramptono  pariter  difto )  abbatc,  ut  voc . 
folct,  Jornallenfi 
annes  Pitfcus  m,  atqu 
autoris  &  abbatiae  cjus  nomen  afferunt  ( qu 
Pitfeo  eft  Jomalenfis,  zlhsjarnauxenfis,  fcd  V«j- 
fio  tantum  Jornalenfis~)  Chroniconquc  ejus,  ji 
Joannc  rege  definens,  memorant,  temporis  qi 
floruit  plane  ignari.  Nec  mihi  de  Bromtono  L 
fo  ha&enus  quid  fatis  compcrtum.  Frequcnt; 
in  Antiquitatibus  Ecclefiae  Britannicae,  Joai  i 
Caio,  aliifque  citatur  codex  hic  nomineHiftor: 
Jornallenfis ;  qua  voce  fic  exarata  atque  in  ftud,- 
ibrum  ore  paffim  ufurpata  facpius  etiam  cum  V|- 
go,  fed  ofcitantius  fateor  quam  par  erat,  hifk- 
am  hanc  citans,  ufus  fum  ipfe.  Jorvallcnfis  plc.: 
Bromtonus  dici  debuit  a  3'c?cl>ai!,  feu  ut  itidu 
vocatur,  gjcretofill  &  %tiitoaax,  monafterio  •(<:- 
ftercienfi  in  agro  illo  qui  ahijmciitftjire  num- 
patur,  cujus  abbas  hic  Joanncs.  Rede  Chryi- 
ftomus  Hcnriquez  in  Thoenice  Revivificente  1,1 
Ordinis  Cijtercienfis  fcriptcrum  Anghae  &  /j- 
fpaniae  ferie  °,  Jervalla,  inquit,  tttulo  S.  A". 
riae.  Fundaior  Stephamts  comes  Eritanniae  f 
Richmundiae.  Abbatia  in  Richmundia.  Id  qci 
accepit  a  Nicolao  Harpsfeldio  qui  Joannis  Sp  i 
monafteriorum  catalogum  in  Henrico  ejus  o£kJ3 
infertum,  tranftulit  Latine.  Chryfoftomus  autila 
ille  ftatim,  Jomallenfis  abbatia,  alii  Jarvaxt- 
fiem  vocant,  in  quajoannes  Browptcnus  diueg, 
&  abbatiale  munus  exercuit,  de  quo  in  nojo 
Fafciculo,  tcmo  ficundo.  Et  tunc,  Jcrava.s 
dio:  cefis  Eboracerfis.  JornaUevfits  vero  ibi  h;  d 
omnino  cft  aliud  quam  quod  vulgo  a  Jervalkii, 
Joravallenfi,  aut  ejufmodi  voce  aliqua  vicina  :- 
pravatum.  Et  n  in  u  faciilime  librariis  comni' 
tari,  nemo  non  videt.  In  adtis  vetcribus  pu 
cis  ^,  faepius  nominatur  abbatia  dc  3Jo:ctaflJf;a 
fluvio  3joj,  f  cj,  Uro,  interlabente,  &  recenti' 


■  Ad  Alfragin.  cap.  3.  b  De  Glokis  part.  4.  cap.  1.  '  De  Scientiis  Sfell.irum  cap.  6.  d  Norinibergae  MDXXXJH- 

«  Bononiae  AiDCXLV.  f  AJ  Strabonb  iib.  1.  6  L.  p.  D.  tit.  dc  Judiciis.  h  L.  4.  a!:as  6:  C.  tit.  de  Navicu  i 

gt  novcll.  8.  cdifl:.  Conftantinopolit.  §.  46.  '  Fol.  113.  k  Et  vidc   hic  Abbreviat.  Chron.  cjus  anno  MLXXXVIII. 

'  Prolog.  in  lib.  4.  Sentent.  artic.  4.  m  In  Appendice  Centuriae  1.  num.  88.  "  De  Hiftoric.  Lat.  lib.  3.  cap.  11.  pa".  4 

edit.  alteia,  pag.  708.  J  Cap  47.  p  Rot.  Chartarum  35.  Edw.  I.  numcro  1  j\  Rot,  Fatintium  $.  Rich.  II.  part.  1.  merra- 

iia  14-  alibicjue  1'acpius.  \  In^uifit.  29.  Henrici  VIII.  in  Aclis  Curiac  Aiigmentatioais. 

ilic 


u6% 


ScR.IPTOR.rBUS     Anglicanis. 


1164 


ii :  '^Tcrfbfiltr-     Adeoque  tria  illa  nomina  apud 

i  irn  ibi  idcm  iplum,  icu  eundem  locum  &  nihil 

r  cterca  denotant.     Idcm  Chryfoftomus  in  Fafci- 

c  o  illo  iuo  ■■,  nihil  omnino  novum  dc  Joanne 

1  )mtono  affert,  fed  tantum  illud  ipfum,  cifdem- 

c:  verbis,   quod    a  Pitfeo    didiccrat,    interferit, 

( reptoquod  ci  dicitur  Jornalenfis  alias  Jariaux- 

(  'is,  quo  quidem  Icctio  Pitfei,  qui  fic  puto  fcrip- 

i  jr,  bene  corrigitur.      Sed  &  alibi  in  Phocnice  b 

D  Chryfoftomus  ille  caput  habet  integrum  dc 

"anne  Bromtono  abbate  Jornallenfi,  ubi,  Joan- 

\:  Bromptonus,  inquir,    ordinis  Ciftercienfis  ha- 

l  mu  tn  Angtia  ab  adoiefcentia  fufctpit,  qui  vir- 

i  \um  &  eruditionis  meritis  facJus  eft  abbas  Jor- 

j  llenfis  at/as  Jarvaugenfis  coenobii.     Fama  eft 

l  nc  multa  fcripfijfe,   quorum  tamen  nihil,  quod 

I  am,  e.vtat  pratter  hiftoriarum  opus,  quod  com- 

fttit  &  fuimonaftaio  dicavit,  cui  titulum  prae- 

i  it,  Chronicorum  librum  unum  5  poftquam  con- 

\'tt  Britones.     Extat    mamtfcriptus  Cantabri- 

iie,  in  coll  gio  fancli  Benedicii.     jQieando  au- 

\m  autor  claruerit,  ignoratur.     Sic  ille  ibi.     Id 

■  ro  quod  dixit  ab  ]oanne  Spedo  edoctus,  de  Ste- 

ano    comite  Britanniae  &  Richmondiae  fun- 

tore  coenobii  illius,  ita  mtelligendum,  ut  neu- 

ruam  pro  coenobitarum  fundatore  primario  fu- 

endus  iit  Stephanus  ille,  fed  Achatias  filius  Bar- 

)lfl  vir  dignitatis  equeftris,   qui  alio  in  viciniae 

co  jfoj£  dicto  primo  ejufdem  ordinis  coenobitis 

onafterium  inftituerat,   quos  in  Jorevallem  po- 

:a,  adeoque  ipfum  inde  monafterium  transferri 

)luit  Stephanus  ille  comes  circa  annum  mclx. 

c  enimlegitur  in  tabularii  priici  comitum  &  comi- 

litatus  Richmondiae,  comitum  veterum  tum  Bri- 

nniae  Minoris  tum  Richmondiae   ferie,   quam, 

■im  fcriptoribus  plcrifque  de  eis  editis  haud  pa- 

lm  fk  diilbna,  intcgram  interferere  fimul  hic  vi- 

im  eft.     In  tabulario  jam  difto  c  habetur  : 

Gencaiogia  comitum  Richmundiae  poft   con- 
quejium  ^Tngliae. 

]udo  comes  Bntanniae  ante  conqueftum  Angliae, 
Hits  Galfridi  ducus,  genuit  tres  filios  fttccejjive 
ijl  tjus  mortem  in  comttatu  Britanniae  praefi- 
°ntes.  K_Alanum  falictt  dicJum  Rufum,  vel 
rrrjraunr,  qui  primo  venit  in  i_Angiiam  cum 
TAllietmo  p&aflarD  dttce  Normanniae  cui  idem 
Yiliielmus,  poftquam  coronatus  fuit  in  regem 
Aiigliai  per  conqueftum,  auxilio  Matildis  re- 
hiae  fuae  dedit  honorem  &  comitatum  comitis 
idwini  in  Eborakjhira  (  Edvvini  fcilicet  Mercio- 
um  ducis  &  comitis  in  annalibus  noftris  dicti) 
ui  modo  vocatur  JlSirfjmiinDftjire  &  qui  adtunc 
vtitit  *25clDtit!lr,  &  poftea,  regum  privilegio,  in 
bertatem  eft  mutatus. 

Hic  Alanns  primj  incepit  facere  caftrum  & 
lunitionem  juxta  manerium  fuum  capitate  de 
'  Mlling  pro  tttitione  fiorum  contra  infeftationem 
Inglorum  tunc  ubique  exhaereditatorum,  ftmili- 
■r  &  Tanorum,  &  nominavit  dictum  caftrum 
ucfytmmit  fiuo  ydiom.ite  Gatlico,  quod  fonat  La- 

1  Lib.  2.  diftinct.  16.  cap.  10.  bCap.  20.  ' 

fpeximus  Rot.  p*c.  j\  Rich.  II.  part.    1.  membrana  14. 
S-J-3. 


tine  divitem  montem,  in  editio'i  ac  fortiori  loco 
fui  territorii  fttuatum.  Et  obiit  fine  exitu  de 
corpore  fuo  &  apud  fanfium  Edmundum  fepnl- 
tus  eft. 

Alantts  Niger  frater  fuus  eidem  fucceffit  m 
honorem  Richmundiae,  cujus  anno  gubemationis 
xvi.  quidam  miies  Acharias  (mcmoratur  etiam 
in  a&is  feculorum  vetuftiorum  publicis d  Akarias 
hic)  filius  Bardolfi  fundavit  monafterittm  ordinis 
Cijiercienfts  apud  £_■>$  in  l©cnDcfIapba!c,  quod 
pofiea  tranjlatttm  eft  ufque  in  territorium  de 
JBurton,  &  vocatur  Jorevallis,  per  Stephanum 
poftea  comitem  Richmundiae.  Et  obiit  fine 
liberis. 

Stephanus  Jrater  dicli  Atani  eidemfucceffit  in 
honorem  praediclum,  qui  tranftulit  abbatum  de 
jfojsf e  ufque  locum  qui  nunc  Jorevallis  dicitur, 
genuitque  Jilium  nomine  Alanitm.  Et  obiit  idus 
Aprilis,  anno  gratiae  millefimo  clxiv.  &  fepul- 
tus  apud  Begar,  monafterium  nempe  Britanniae 
Minoris. 

t_Alanus  filnis  Stephani  comitis  eidem  fuccef- 
fit,  qui  obiit  in  Britannia  tertio  kat.  Aprilis, 
anno  gratiae  millefimo  clxvi. 

Conanus  fiiius  i_Alani  comes  Britanniae  & 
Rtchmundiae  fucceffit  in  honortm  Richmundiae 
&  defponfavit  Margaretam  fororem  Willielmi  re- 
gis  Scotiae,  ex  qua  genttit  unicam  filiam  <£r  hae- 
redem  nomine  Confiantiam ;  quam  Galfridusfra- 
ter  Richardi  regisAngliae  defponjavit.  Ifie  Cona- 
nus  aedificavit  turrim  magnam  infra  cafiellum 
Richmundiae.  Et  obiit  in  Britannia.  Begarae 
fepelitur  anno  mclxx. 

Conftantia  filia  Conani  tenuit  honorem  prae- 
difium  &  ex  Galfrido  fralre  regis  habuit  filium 
nomine  t_Arthurum  quem  Johannes  <^Angliae 
rex  occidi  fecit  &  Alienoram  incarceratam  apud 
Co?f  pofi  mortem  Arthuri  fratris  fui.  Tofiea 
duxit  eam  Ranulphns  comes  Ceftriae,  quae  ab  eo 
propter  adulterium  divcrtiata  &  fine  proie  gene- 
rata  nupfit  cuidam  Guidoni  de  Tearcho,  ex  quibus 
proceffit  filia  nomine  i_Adelicia  quae  poft  mortem 
parentum  remanfit  in  cuftodia  regis  Franciae, 
quam  rex  dedit  in  rnatnmonio  domino  Tetro 
apandere  militi  fiuo  cum  Britannia.  Et  obiit 
in  Britannia,  fepi  Ita  apud  Begar,  anno  mcci. 

t_Adeiicia  obiit  in  Britannia  &  fepulta  apud 
^lonarmel,  anno  gratiae  mccxx. 

Johannes  filius  ^Adeliciae  obiit  in  Britannia, 
anno  millefimo  ccxxiv.  Nunquam  fuit  comes 
Richmundiae. 

Johannes  filitis  Johannis  comes  Richmundiae 
defponfavit  Beatricem  fiiiam  Henrici  regis  (tertii) 
de  qua  genuit  Arthurum,  Tetrum,  &  Johan- 
nem.  Occifus  fuit  apud  Lugdunum  in  corona- 
tione  domini  Clementis  papae,  anno  'Domini 
mcccv.  ibidemqtte  fepultus  fuit. 

K_Arthurus  dux,  fed  non  comes  Richmundiae 
filius  fuus  obiit  in  Britannia  &  fepultus  apud 
gMonarmel,  annogratiae  miilefimo  cccxi.  Johan- 
nes  frater  Arthuri  comes  obiit  in  Britannia  & 
fepultus  apud  ^icnarmcl,  anno  mcccxli. 

MS.  in  biblioth.  Cottoniana,  fol.  72.  d  Ann.  i*.  Hen.  III.  in 

c   Thomas  MiUefius  in  Caralogo  Honoris  pag.  590.  Auguftin.  Vincemius 


VOL.     II. 


Sf  f  ff  f  f 


Hifcc 


II(J$ 


Judicium  de  Decem 


IK 


Hifce  pagina   in  altcra  confcriptis,    in  altera 
proximc    fequente,     duftu    quidem   vetufto   nec 
adeo  inelegante  fedens  in  campo  viridante  Gui- 
lielmus  rex  primus  undique  armatus  coronatufquc 
&  fago  rubro  binis  lconibus  auratis  depicto  indu- 
tus,    atque   copiis    militaribus,    velut  in   Eboraci 
obfidione a,  ftipatus   tradit  diploma  latifundiorum 
Edwini  comitis  Alano  Britanniae  comiti  armato 
itidem  &  coronula  infignito  fagoque  depicto,  pro 
infignibus  Britanniae  Minoris  gentilitiis,  quadratis 
alternatim  aureis  &  caeruleis  cum  angulari,  ejuf- 
dem  figurae,   muris  Pontici  (  Ermins  dici  folet) 
parte  induto,  &  vexillum  fimilitcr  ornatum  dex- 
tra  tenenti  genibufque  provoluto.     Diploma  au- 
tem,  cui  figillum  Viride  appenditur,  vetuftum  il- 
lic  Jegitur  ;  idem  fcilicct  ipfum  quod  a  fcriptori- 
bus  tum  Angliae  b,  tum  Britanniae  Minoris  c  ex- 
hibetur.     Sed  demum  operae  pretium,  puto,  erit 
ftudiofis  qui  dignitatum    cjufmodi  fuccefllonibus 
oblectari  folent,  allata  diligentius  comparare  cum 
eis  quae  eifdem  de   comitibus  fatis    diverfimode 
etiam  inter  fe  occurrunt  apud  Holinlhedum  d  ex 
Joanne  Lclando,   Camdeno  e,    Bcrtrando  Argen- 
traeo f,    Auguftino  du  Paz  s,   id  genus   aliis,    ut 
minorum  gentium  apud  nos  recenfiones  corundcm 
fucceffionum,  nec  illis  nec  intcr  fe  confonas,  prae- 
termittam.     Sed  haec  extra  callem.     Hiftoriamau- 
tem  feu  Chronicon,   Btomtono  tributum,  ex  jam 
di&is  liquet  non  dicchdum  Jornallenfe  fedjorval- 
lenfe,  idque  potius  a  coenobio  qui  ejufdem  pof- 
feflbr  crat,  ut  ftatirn  dicctur,  quam  ab  abbate  aut 
aliquo  alio   coenobii   fcriptore.     Fateor  equidem 
olim  mihi  cum  aliis,  Joannem  illum,  Bromtonum 
feu  Bramtonum,    abbatem  hic  pro  autoie  etiam 
fecure  nimis  admiftum  efle.     Cacterum,  re  accu- 
ratius  pcrfpecla,   tum  alium  omnino  fuifle  auto- 
rem  non  cxiftimare  nequco,  tum  Joannis  Brom- 
toni  nomen  in  codicc  Bcncdictino  repertum,  non 
quidem   pro  autore  fed  pro  eo  qui,   dum  abbas 
erat,  monafterio  fuo  Chronicon  illud  compara- 
vcrat,   in   caufa  fuifle  cur  velut  pro  autore  ipfo 
abbas   ille   divulgaretur.     Scilicet  ibi,    fed  manu 
non  antiqua,  legitur  ;  Liber  monaflerii  Jorenal- 
lenfis  (pro  Jorevallenfis)  ex  procuratione  domini 
Johannis  23jomton  (vicus  fic  dicitur  in  Richmon- 
dia  unde   nomen  illud   natum)  abbatis  ejnfidem 
loci.     Si  quis  hunc  librim  alienaverit,  deiebitur 
de  libro  Vitae.     Quod   folenne   eft  anathematis 
quo  donationes  hujufmodi  munire  in  more  erat, 
carmen.     Jam  vero  hinc  difcimus  ex  procuratio- 
ne  ejus,  librum  hunc  naftum  efle  cocnobium  il- 
lud,    neutiquam  omnino,     illum   fcripfifle.      In 
fronte  autem  cxemplaris  Cottoniani  circa  annos 
abhinc  ducentos  amplius  confcripti,    manu  altera, 
etiam  feculi  noftri  fcribitur  Joralanenfis  hiftoria, 
cui  altera  adjicitur  a  Joanne  Bramton  abbate  Jor- 
nalenfi.     Hinc  puto  adeofidenter  fcriptoribus  re- 
ceptum  eft,   hunc  Chronici  fuifle   autorem,  '   Et 
adjedlum  illud  de  Bromtoni  nomine,  videtur  qui- 
dcm  illuc  acceffifle  ex  illo  tantum  quod  de  Brom- 
toni  abbatis  procuratione  dictum  eft,    perperam 


fumpto.     Quid  quod,  quum  Chronicomm  fcrip 
toribus  monafticis  folennius  nihil  fuerit  quam  jp 
fius,  in  quo   degebant,  coenobii  fingularia  aliquc 
locis  opportunis  infcrere,    ne    veftigium  quider 
infertionis  ejufmodi  in  Chronico  hoc  repetitur 
Ordinis  quidem  Ciftcrcienfis  (cujus  erat  hoc  coc 
nobium)  origo  illa    notiffima   anni  mxcviii.  i\ 
Burgundia  in  loco  qui  dicitur  Aylfimus  ( kger 
dum  plane  Molifimm)  in  dioecefi  Cabilonenfi  m 
moratur  fcriptori  huic  h,  quifquis  ille  fuerit, 
etiam  non  modo  initium  ejufdem  in  Anglia  cii 
ca  annum  mcxxx.  in  valle  Regali  feu  Rivalle,  fe 
etiam  complurium  quae  fub  id  tempus  orta  fur 
ejufdem  ordinis  apud  nos,  maxime  in  agro  Ebc 
racenfi,    monafteriorum   fundatio ;   cum  interir 
nullibi  Jorevallenfis  abbatiae,   ejufdcm  itidem  o; 
dinis,  originis  fundatorifve  nbminis,  cujus  tame 
tempora  ipfa  tractat,   apud  eum  mentio.     Und 
fane  dccernendum  videtur  fcriptorem  illum  no 
Jorevallenfem   omnino,    nedum   abbatem   fuifli- 
Nec  quidem  aut  Boftono  Burienfi,  aut  Lelandc 
aut  Balaeo,  ncc  veterum  puto  alicui,  memorati 
hic  Joannes  ut  fcriptor.     Adeoque   potius  autc 
anonymus   dicendus,   nec    liber  quidem  Joreva 
lcnfis  aliter  quam  qua  coenobii  illius  bibliothea 
donatus  ibi  aflervatus  eft,   indeque  pofteritati  di 
promptus.     Nec  Joannes  Bromtonus   abbas  pr 
autore  fcd   procuratore,   cujus  beneficio   naftui 
eft  coenobium   anonymum  illum,   duntaxat  a$: 
nofcendus.     Pcrtexere  autem  hiftoriam  fuam  ii 
ftituerat  fcriptor  hic  ufque  in  Edwardum  primun 
ficut  ipfe  expreffim  ait,  licet  codices  ejus  fub  initi 
Joannis  definant.     Nccquidem  Cottonianus  quk 
quam  habet  poft  illa  de  Richardo  rege  carmin. 
Corrigendi  autem  funt  illic '  tum  MSS.  tum  edi 
in  nomine  Galfridi  qui  vocatur  in  eis  Galfridn 
de  Nine  fialvo.     Legendum  planiffime  de  Vin 
fialvo,    qui   Gallis    Anglifque    fuis    (  nam  An 
glus  erat,  unde  etiam  fubinde  Galfridus  Anglicu 
dicitm)  Vanfiaufie  &  Vinefiaifi nomimn  folet.  Per 
celebris  is  fui  fcculi  poeta  fuit,  fub  Richardo  cj 
Joanne  regibus  k,  feu  fub  annum  mcc.     Nomc: 
illud    fortitum    eum   efle   a  libro   de    Vitibu: 
Vinis,  Fruflibus,  &c.  tuto  confcrvandis  inter  al 
os  ab  ipfo  diligentius  confcripto,  qui  etianinun 
extare    dicitur    Cantabrigiae  in    archivis   colleg: 
Caii  \  bene  quidem  conjeclavit  Joannes  Pitfeus ,T 
Habentur  autem  hexametri  verfus  illi,  non  in  li 
bro  aliquo  fingulari  de  Richardo  rege,  fed  in  ope 
re  penes  me  aliofque  non  raro  MS.  necdum  opi 
nor  typis  edito,  cui  titulum  dedit  ipfe  de  Nov, 
Poetria  (fic  cnim  artem  poeticam  vocitabant)  I 
cft  novo,  feu  reformato  terfioreque  poetice  fcri 
bendi  genere,  refpedu  fcilicet  habito  ad  rhythrn 
cum  &  perquam  barbarum  genus  alterum  quo| 
diu   ante  in  ufu   fuerat.      Opus  illud,  interdun 
etiam  de  artificio  loquendi  diclum,  dum  Roma 
agebat,  dedicavit  Innocentio  tertio,  e  quo  lit  hd 
minis   ingenii  mufaeque    fpecimina  plura  cerna) 
nonnulla   huc   tranfcribimus.     Innocentium   ai 
hunc  fcilicct  modum  falutat  : 


*  Anno  MLXIX.  k  Jo.  Lebnd.  apud  Holinfliedum  tom.  3.  pag.  7.  Guil.  Camdcn.  Brit.  pag.  ^91.   Thom.  Millelius  Catalog.  HJ 

noris  pag.  j-88.  '  Bertrand.  Argentraeus  Hift.  Britann.  lib.  4..  cap.  3S.  Gallice.                      «  Loco  ante  citato.                     c  Britanl 

F8-  S96-  ' Hift.  Britann.  lib.  4.  cap.  3S.  gcc.                   E  In  Uenealog.  iiluftrium  Britanniae  ramiliarum  Ga'lice  Parifiis  MDCX15 

hCol  99+.  I.  3-.  ;  Col.  1180. 1.   n.                       k  Bal.  Cent.  3.  fcript.  38.                      1  Vide  Eclog.  Oxonio  Cantabri?.  Archil 

Coll.  Caii  num.  7+.  ;"  AEtat.  12.  fcript.1  27^. 


Tai 


i<J7 


SCRIPTORIBUS     AngLICANIS. 


ii(58 


Tapafiupor  mundi  ■'  fi  dixero  papa  Nocenti 
^icephalum  nomen  tribuam   tibi,  fi  caput 

addam 
Hoftis  ent  nomen  metri ;  tibi  vult  fimdari. 
Mec  vom.n    metro,   nec  vult  tua  rnaxima 

virtus 
Clattdt  menfiura ;  nihil  efl  quo  metiar  illam. 
Tranfit  mcnfittras  hominttm.    Sed  divide  no- 

meri, 
Ttivide  fic  nomen.     In  praefir,    &   adde 

Nocenti, 
EJftaturque  comes  metri  fic  &  tua  virtus 
Tlurious  aeqttattir  divifa,  fed  integra  nulli. 
Egregius  fanguis  te  conf-rt  Bartkolomaeo, 
Mite  cor  Andreae,  pretiofa  juventa  Johanni, 
Firma  fides  Tetro,  perfeBa  fcientia  Taulo  ; 
1  Iftafimul  nulli.     Stiperejt  de  dotibus  una 
Quam   nulli  fas  ejt  pertingere,   gratia  lin- 

guae. 
^Auguftine  tace,  Leo  papa  quiefice,  Johan- 

nes 
'Define,  Gregori  fiubfifie  ;    quid  eloquar  om- 

nes  ? 
Efto  quod  in  verbis  aut  hic  aut  ille  fit  ore 
Aureus  &  totus  refiplendeat  ;   os  tamen  ejus 
lmpar  eft,  orifque  ttti  praejudicat  aurum. 
Trans  hominem  es  totus.     Ubi  corporis  ijta 

juventus 
Tam  grandis  fienii  ?  vel  cordis  tanta  fienec- 

tus 
'  lnfita  tam  juveni  ?  g)uam  mira  rebellio  re- 

rum  ! 
Ecce  fenex  juvenis  !  Fidei  fiub  tempora  pri- 

mae 
Cum  dominus  Tetro  praejerret  amore    Jo- 

hannem, 
Tapatu  Tetrum  voluit  praeferre  Johanni. 
ln  te,  papa  modo,   nova    res   hiis   accidit 

annis. 
Tapa  fenex  Petrus  a,  &  papa  juventa  Jo- 

hannis. 
Suntque  tui  b  quales  talem  decuere.     Relu- 

cent 
Et  circumlucent  papam,  qttafi  fidera  fiolem. 
Tu  folus  mundo  quafi  fol,  illi  quaji  Jiellae, 
Roma  quafi  coelum.     Me  tranjtuht  %_Anglia 

Romam, 
Tanquam  de  terris  ad  coelutn  tranfiulit,  ad 

vos 
.  iA  tenebris  velut  ad  lucem.    Lex  pttblica 

mundi, 
'  T)igneris  lucere  mihi.     T)ulcijfima  rerum, 
T>ulce  tuttm  partire  tito.     T)are  grandta  fio- 

lus 
Et  potes,    &  debes,  <&  vis,   &  ficis  ;   quia 

prudens, 
Sas  ;  quia  chmens,  vis  ;   quia  magnus  ori- 

gine,  debes  ; 
Et  qttia  papa,  potes,  quia  talis  es  &  quia 

tantus. 
Hic  mens  fubfedit  cttm  fecerit  undique  gy- 

rum 
Inque  fttis  dandis  te  praetulit,    omnibus  u- 

num, 


Totum  pojfe  ftium  tibi  defiinat,  accipe  magne 
Hoc  opus  exiguum,    breve  corpore,   viribus 
amplum. 

Dein  vero  orditur  opus  ipfum  quod  velut  pocti- 
ces  ctiam  &  rhctorices  ftudiofis  ipeculum  fed  om- 
nino  mctricum  facit,  inventioncm,  difpofitio- 
nem>  compofitionemque  mufae  fuae  exemplis 
copiofius  docens.  Et  pro  carminis  exemplo  lu- 
gubris  tantum  verfus  illos  de  Richardo  rege  in» 
ferit,  cum  hoc  lemmate  : 

Temporibus  IttSius  his  verbis   ixprime  Iuq\ 

tum  ; 
Neujtria  fub  clypeo  regis}  &c. 

Et  poft  horum  finem  feu  verba  illa  quam  longa 
eft  ( nam  fic  fupplendam  nemo  non  videt)  la- 
crima  mundi,  ftatim  fequitur  : 

Contra  ridiculos  fi  vis  infurgere,  plene 
Surge  fiub  hac  fipecie,  fied  tauda  ridiculofe  % 
t_Argue,  fied  lepide  ;  gere  te  fid  in  omni-^ 

bus  apte  ; 
Sermo  tuus  dentes  habeat ;  mordaeiter  itlos 
Tange,  fied  irrifior  geftus  plus  mordeat  ore. 

Atque  ad  hunc  modum  reliqua  exhibet  de  arte  Io- 
quendi  monita.  Lugubre  autem  illud  ejus  car- 
men  admodum  eft  paffim  hyperbolicum ;  &  pro- 
culdubio  eo  nomine  fuggillatur  a  Galfrido  Chau- 
cero,  ubi  in  monialis  presbyteri  fabula  illa  in- 
geniofa  de  Gallo  gallinaceo  a  vulpe  die  quodam 
Veneris  furrepto,  inftituitur  ad  Venerem,  inter 
alias,  querela  quod  die  fuo  rem  adeo  attocem 
patrari  permiferit.  Ideo  autem  quia  vulnus  mor- 
tiferum  etiam  acceperat  Richardus  rex  die  Ve- 
neris,  Galfridus,  ut  vides,  hic  nofter, 

O  Veneris  lacrimoja  dies !  Ofidus  amarum  ! 
llla  dies  tua  noxfuit,  &  Venus  illa  Venenttm. 
Illa  dedit  vttlnus. 

Atque  inde  Chaucerus,  quafi  parilis  planclus  ejuf- 
modi,  in  Galli  haec  caufa,  ratio  lepide  habenda 
fuifiet ; 

<©  ©enu0  tfjat  art  goobefrc  of  pleafance ! 
§>VM.t  tfjat  tfjp  ferbant  toa£  tfjte  tffjanticlere, 
3Enb  in  tfjp  fetbice  Dib  all  fjig  potocre 
a?oje  fo?  Delite,  tfjcn  tlje  toojlb  to  multiplie, 
J©f)p  toolbeff  tfjou  fuffcr  fjim  on  tfjp  oap  to  &ie? 
<©  ©aulfrioe,  occr  umffer  j&oueraine, 
«Cfjat  tofjcn  tfjat  toojtfjp  6ing$Iicfjar&  toasf  flainc 
IBit!j  ffjot,  compleincoft  fji^  beatfj  fo  foje ! 
I©fjp  ne  Ijab  %  noto  tfjp  fciencc  anb  tfjp  Ioje, 
€fje  jfribap  fo?  to  cfjibe,  a$  bib  pe: 
3P oj  on  a  ifribap,  cfIjojtIp  flaine  toasf  fjej 
€fjan  toolb  %  fljcto  pou  fjoto  tfjat  31  coulb  plainc; 
fog  Cfjaunfecleresf  tyttiz  anb  foj  fjijs  paine. 

Nempe  locum  illum  Galfridi  illius  refpexifle 
ibi  Chaucerum  dubitari  nequit,  quemadmodum 
nec    dubitavit  eruditiffimus  Camdenusd.     Quod 


ic  MS. 


b  CardJna'es. 


L.  ^OtfjU  «  MS. 


£  In  Reliqulis  Anglice  Londini  MDCXIV,  pag.  312. 


autem 


li  6$ 


Judicium    de   Decem 


"7 


autem  ad  chronici  hujus  autoris  tempus  attinet,- 
certe  poft  Edwardi  tertii  initia  floruifle  eum, 
quifquis  fuerit,  palam  eft.  Nam  obiter  memo- 
rat  ipfe  a  Joannae  Edwardi  ejuldem  regis  fororis 
&  Davidis  regis  poftea  Scotorum  fecundi  fpon- 
falia  ex  federe  inter  Anglum  &  Robertum  Bru- 
fium  regem  Davidis  patrem  inita,  quae  ad  an- 
num  attinent  Edwardi  regis  fecundum  feu  Chrifti 
mcccxxviii.  adeoque  ad  parliamentum  nimis,  ob 
fedus  illud  cum  Scotis,  infame,  tunc  Northamp- 
toniae  habitum.  InBuchanani  editisb,  depravate 
vocatur  Joanna  illa  foror  Henrici.  Certe  nec 
de  Edwardo  tertio  nec  de  aliis  ibi  fimul  com- 
memoratis  loqui  videtur  fcriptor  hic,  quafi  non 
etiam  tempore  jam  difto,  aliquot  faltem  annis, 
recentior  fuiffet  ipfe.  Plurima  ex  Hovedeno  fump- 
iit.  Et  locus  illec  qui  figillo  Willielmi  Siciliae 
regis  caret  fupplendus  eft  cx  Hovedeno d,  etiam 
&  inde  corrigenda  ibie  fcriptio  (&  logotheta  fub- 
ftituendum  pro  logoteca)  quemadmodum  etiam  e 
Gervafio  Doroberncnfi  f.  Alia  in  fubfcriptioni- 
bus  illis  tum  ut  hic  habentur  tum  ut  in  Ludovici 
Parutae  Siciliam8  ex  Hovedeno,  cum  figilli  fi- 
gura,  fumuntur,  bene  invicem  collata  corrigi 
hinc  itidem  queunt. 

VIII.  Gervafius  Dorobernenfis  feu  Cantuari- 
enfis,  monachus  ibi  Benedidtinus,  floruit  fub  Jo- 
anne  rege,  feu  anno  Chrifti  mcc  biographish 
editis  fatis  laudatus.  Claruifle  eum  anno  mcxxviii. 
hallucinatus  fcripfit  Gefnerus.  Lelandus !  autem 
de  eo,  Gervaftus  "Dorobernenfts  monachm  fanum 
Servatoris,  eruditione  infignis  multa,  iiluftravit. 
Studuit,  fupra  quam  cuiquam  credibile,  antiqua- 
rum  rerum  cognitioni,  quo  nomine  ingentem  hifto- 
riographorum  numerum  collegit,  praecipue  vero 
eorum  qui  res  Britannicas  &  Saxonicas  accu- 
rate  trattabant.  Unde  &  ipfe  tandtm  in  ha. 
renam  defcendtns  periculum  tngcnii  fecit  edito 
volumine  plar.e  egregio,  in  quo  tum  Britanno- 
rum  ab  origine  hiftoriam  tum  Saxonum  &  Nor- 
tomannorum  fortia  fafta  ufque  ad  imperium 
Joannis  regis  Argliae  deduxit,  diiigentia  qui- 
dem  inexkaufla.  T)e/nde,  induftria  non  minori, 
vitas  archiepifcoporum  Cantianorum  perfcripfit. 
^Praeterea,  ad  cumulum  addidit  librum  de  regi- 
unculis  Britanniae  primae  deque  fedibus  ponti- 
ficiis  in  ea  conftitutis  ac  denique  de  monafteriis 
in  eadem  a  nobilitate  conftrutiis.  Haclenus  de 
Gervajiani  ingenii  foetura.  Sic  Lelandus.  Lo- 
cus  vero  apud  Gervafium  habetur  perquam  fin- 
guiaris,  Eadmeri,  fcriptoris  decadibus  aliquot  an- 
norum  eo  antiquioris  ac  celeberrimi,  maxime 
animadvertendus,  nec  adeo  facile  forfan  rite  in- 
telligendus,  quem  praeterire  hic  nequibam.  Ead- 
merum  defcripfifle  ait  in  opufculis  fuis  (ubi  ni- 
mirum  de  combuftione  &  reparatione  Dorober- 
nenfis  ecclefiae  agit k )  veterem  ecclefiae  illius, 
igne,  bis  ante  combuftionem  de  qua  Gervafius, 
etiam  &  antequam  de  ea  fcriberet  Eadmerus, 
confumpta.  In  dcfcriptione  illa,  quam  verba- 
tim  ex  Eadmero  affeit,  inter  reliqua,  Sub  medio, 
inquit  ille,  longitudinis  aulae  ipfius  (ecclefiae; 
navis  ex  jure  pontificio  nuncupari  folitae)  duae 


turres  erant  prominentes  u'tra  ecclefiae  aL< 
§luarum  una  quae  in  auftro  erat  fub  honoi 
beati  Gregorii  papae  altare  in  medio  fui  dec 
catum  habebat,  &■  in  latere  principale  hoftiu 
ecciefiae  quod  antiquitus  ab  AngUs  &  nunc  n 
que  jSutij&tirc  dicitur.  Qtiod  hoftium  in  an, 
quorum  legibus  regum  fuo  nomine  faepius  exp; 
mitur.  In  quibus  etiam  omnes  querelas  tot\ 
regni,  quae  in  hundredis  vel  comitatibus  uno  if 
pluribus,  vel  certe  in  curia  regis  non  pojfent . 
galiter  dijfiniri,  Jinem  inibi,  Jicut  in  curia  ret  • 
fummi,  fortiri  debere  difcernitur.  i_Alia  ve< 
turris  in  plaga  aquilonali  e  regione  itlius  co- 
dita  fuit,  in  honorem  beati  Martini,  claufira  : 
quibus  monachi  converfabantur  hinc  inde  h. 
lens.  Et  Jicut  in  alia  forenfes  lites  &  Jei  ■ 
laria  ptacita  exercebantur,  ita  in  ifta  adolefa  ■ 
tiores  fratres  in  difcendo  ecctfiajiica  oJJicia  ,  > 
ac  noc~te,pro  temporum  vicibus,  injtituebantur,  & . 
Hic  Jitus  fuerat,  inquit,  ecctefiae  Cantuariem 
veteris.  Suo  vcro  tempore,  feu  fub  Hcnii  > 
primo,'  omnia  ibi  nova  fuifle  ait,  urpote  a  L:  - 
franco  inftaurata,    poftquam  incendio  pericra'. 

1 


Adeoque  etiam    inftauratum    tunc   oftium    ill 
auftrale,  cujus  an  tunc  idem  quem  memorat 
ufus  forenfis    maneret,    non  fatis  ex  eo  liqi 
Quonam   in  opufculo  fcripferit    hoc  Eadmei , 
mihi    nondum   conftat.     Certe   nec    in  hiftc  a 
ejus  Novorum,  nec  in  Anfelmi  vita  Edineri 
mine  edita  '  repcritur.     Sufpicor  equidem  S.  V 
fridi  archiepifcopi  Eboracenfis  vitae  ab   eo  cf 
fcriptae  illud  efle  infertum.     Vitam  illam  n<|- 
dum  vidi.     Sed  ibi  haberi  hoc  fuadet  illud  qi  d 
paulo  ante  apud  eum  occurrit  de  Wilfrid  i  c :- 
poris  Cantuariam  tranflatione,    unde  occafio.-i 
fumpta  jam   allata  fcribendi.     Sed  interim  ]■:- 
quam    mirum    videtur    illud,     Oftium    hoc    u 
@)ttt!)bi!rf,  in  antiquorum  legibus  regum  fuo  >- 
mine  faepe  exprimi.     Certe  leges,  qua  nonrie 
illo    fupremarum  poteftatum,    in  regimen  fu- 
rum,    conftitutiones   ac  fancita    denotari  folit, 
quamplurimae  habentur  &  Anglofaxonice  &  a- 
tine  fcriptae  editaeque,    regum   nempe  qui  Ji- 
mcro  hic  antiqui  difti,    feu  Inae,    Alfredi,   a> 
rum  etiam  ufque  in  Willielmum  primum.     t- 
qui  in  illis  tantum  abeft  ut  faepe  nomen  itii 
illius   exprimatur,    ut  plane  nullibi,    fic  opinr, 
illic    reperiatur.      Adeo  fidelis  tamen  ac  gr'is 
mihi  fcriptor  eft  Eadmerus,  ut  de  re  ipfa,  qo- 
modocunque  intclligi  debcat,  dubitare  nequeii. 
Nonne  igitur  alia  hic,    dum  in  legibus  exptiti 
ait,  legum  vocis  confideratio  ineunda  ?  alia  cil- 
dem  notio  quaerenda?  quali  quidem  admiffajin 
legibus,  juxta  notionem  ejufmodi,  quas  plurns 
abhinc  feculis  pcriiflc,  nullibique  in  voluminius 
fuis    jam    comparere  certum  eft,    nomen  h  US 
oftii,   in  rcm  quam  innuit  Eadmerus,    faepe  p- 
primi  potucrat.     Nemo  fcilicet  nefcit  legumjiO- 
mine  iaepius  venire  non  folum  fanctioncs  ac  Jn- 
ftitutiones,  verum  etiam  virorum  prudentum  >n- 
fultam,  unde  ctiam  inolevit  ut  jurifconfultis  4e- 
fareis,  ad  Digefta  &  Codicem  fcribentibus  aut  !ide 
quidquam  citantibus,    folenne  olim  fuerit  ndi-  ; 

•  Anno  MLXIX.  Col.  967. 1.  41.  b  Rer.  Scotic.  lib.  8.  Reg.  97.  Francof.  15-92.  '  Col.  1 14.  d  Anno  MCLXVI, 

*  Lin.  31.  '  Col.  1+37-  lin.  34.  8  Originalc  delle  mcdaglie  pag.  36.  h  Bal.  Cent.  3.  frript.  48.  Piticus  AB  '}•  I 

fcript.  iSj--     Voflius  de  Hiftoricis  Lat.  lib.  2.  cap.  56.  •  MS.  in  biblioth.  publica  Oxonienfi.  kCol.  1291.  '  A  Jmne 

PicardoanteAnfdmioperaCol.  Agrip.  1612.  "Papinian.l.  1 . D. de lcgibus. 

■ 


I71 


ScRlPTORlBttS      ANGLICANlS. 


tij£ 


juc  fit,  non  magis  Codicis  conftitutiones  quam 
»t  vctcrum  prudentum  confultorum,  decilionum, 
pinionum,  id  genus  aliorum  fragmenta  in  Di- 
:ftis  rcperta,  nec  tamen  pro  lcgibus  feu  con- 
itutionibus  confirmata,  fcd  utcunque  illuc  a 
iftiniano  tradu&a,  leges  nuncupare,  tametfi  qui- 
:m  doftis  aliquot a  eo  nomine  neutiquam  fue- 
nt  irreprehenfi.  Sed  interea  nonne  cum  rati- 
ie  cxiftimari  poteft,  etiam  hac  notione,  forte 
idmeri  aevo  fatis  recepta,  decifiones  forenfes 
judiciorum  formulas  fub  antiqtiis  fic  illi  didtis 
gibus,  fivc  in  a&is  tunc  ipfis  publicis  five  in 
■mmentariis  privatorum  inde  dcfcriptis  five  in 
rifque  habitas,  ab  eo  intelligi  per  verba  illa  in 
yibits,  quarum  fane,  hac  notione  fumptarum, 
i  dices  qualefcunque  compluria  ante  fecula  fun- 
i  :us  periere,  atque  cum  eis  oftii  illius  expreffio 
iifmodi?  Quafi  dixiflet  juxta  linguam  noftram 
j  n  ufitatam,  3[n  tfje  llioHjsf  0]  Qecojoif  o£  tfje  op 
•  iarp  tfourti?  of  «Jufiice,  o?  in  tlje  H*epo?t;Gf,  o; 
\  er&oo&sf,  o?  LatoBoo&tf  of  tfje  ancienc  Hingg, 
c  a  notione  tfje  SatDft  etiamnum  ufurpatur.  De- 
c  bnum,  formularum  &  commentariorum  id  ge- 
t  s  illorum  temporum  veftigia  aliqua  quidem  fed 
j  ofatishabenturinlibroillo  percelebri  JDomcfbap 
( to,  ac  interdum  etiam  in  fchedis  aliquot  aliis, 
t  i  lites  coaevae  regibus  illis  antiquis  memoran- 
t .  Sed  oftii  hujus  in  illis,  ni  fallor,  nondum 
f  efta  mentio.  Nec  fane  quidquam  quod  pro 
f  s  integra  forenfi  illiufmodi  per  fecula  illa 
a  id  Anglofaxoncs  formula  fumendum  videatur, 
1  itenus  vidifle  me  meminu  Conjectareautem, 
e  m  &  credere  par  eft,  fub  antiquis  illis  regibus 
ft  tam  Anglofaxonicis  quam  Normannis,  Ead- 
h  ri  fcriptionem  hanc  antevertentibus,  fuperftites 
fife  formulas  ejufmodi  &  decifiones  ac  in  co- 
d.  im  feu  voluminum  qualiumcunque  corpora, 
te  porum  ferie,  difpofitas  efle,  juxta  atque  poft- 
ir  ium,  idque,  ut  videtur,  exemplo  vetuftiorum 
ilrttm  feu  more  majorum,  ufque  in  aevum 
nrrum  ufus  obtinuit  in  annalibus  decifionum 
ac  lifputationum,  in  tribunalibus  fummis  habita- 
tu  ,  digerendis ;  quos  non  folum  ff  eertico&g  feu 
n  tles  ut  regum  nomine  diftingui  folitos  voci- 
B  is,  fed  etiam  fignantius  Htatohoo&g  legis  li- 
'p,  ubi  plane  legis  notio  haud  proprie  alia  quam 
:a  ua  decifio,  formula,  difputatio  forenfis  figni- 
ic  ur.  Neque  enim  libris  in  illis  conftitutiones, 
ar:iones,  ftatuta,  aut  quid  ejufmodi,  qua  tale, 
lir  atque  judiciis  ac  difputationibus  fubinde 
c<i!Tario  adhibetur,  omnino  reperitur.  Atque 
t  rifconfultis  j'am  noftris  habcntur  codices  ejuf- 
i< ;.  aut  eorundem  fragmenta  aliquot  paffim  pro- 
-  a,  idque   ab  Hcnrico   tertio  rege  ufque  in 

Sora  noftra,  eaque  five  continuata  five  varia- 
intercifa,  ita  temporum  ab  Henrico  illo  re- 
omtatorum  ufque  in  Willielmum  primum, 
u  >er  annos  140  acvtorum,  codicibus  ejufmodi 

:  1  nt  jurifconfulti  apud  nos  veteres,  idque  etiam 
;i<  irdi  fecundi  regis  feculo,  feu  circa  annos 
I  c  250,   nifi  velut   hyperbola  poetica  fallat 

"  1  :dus  Chaucerus,  vir  plane  ut  alias  fcientiffi- 
u-ita  tum  juris  Anglicani  peritus  tum  ejuf- 
n  ^onfultiorum  moribus,  libris,  ftudiorumque 


rationi,  maxime  in  collegiojurifconfulrorum  quod 
fntcrius  Templum  dicimus,  cujus  focius  ipfe  erat, 
perquam  adfuetus.  fn  elegantiffimis  nempe  co- 
rum  quos  fabularum  fuarum  Cantuarienfium,  fub 
tcmpus  jam  diftum  confcriptarum,  facit  autorcs, 
characteribus,  frvientis  ad  legem,  quo  nomine 
primaria  juris  Anglicani  coniultorum  dignitas, 
cis  cam  quae  eorum  eft  qui  pro  tribunali  ut  ju- 
dices  fummi  fedent,  veluti  docloris  aut  anre- 
ccflbris  denotatur  (licet  judices  noftros  doftori- 
bus  &  fervientes  bacalariis  refpondere,  temere! 
nimis  velit  Joannes  Roflus  Warwicenfisb)  mores 
ac  do&rinam  defcribens,  interferit, 

9fn  te.irmc0  fjab  fje  cate  anb  feomeg  aff 
€(jatfro  tlje  timc  of  Siing  n&iHiam  toajsf  fatl, 

id  eft.  Temporibus  ftatis,  feu  diebus,  pro  mori 
faftis  (quos  Crrm£  dicimus)  diftinffas  caufad 
habuit  univerfas  ac  judicia,  quae  a  tempore  Wil- 
lielmi  regis  evenere.  Certe  aequum  eft  ut  iti- 
dem  fentiamus,  tempore  Guilielmi  regis  feu  Ead- 
meri  feculo,  caufas  ejufmodi  antiquorum  tunc 
regum,  id  eft,  judicia  in  tribunalibus  eorum  lata, 
e  codicibus  qualibufcunque  aut  adtis  tribunaliurri 
illorum  publicis  edifci  potuiffe.  Et  certe  noti- 
one  jam  difta  fumendum  illud  ibiEadmeri,  In 
legibus  regum  antiquorum  fuadet  id  quod  in 
eis  difcerni  dicitur  de  querelis,  quae  legalite? 
non  pojfent  alibi  dijfniri,  finem  inibi  fortiri  de- 
bentibus,  qualis  locutio  non  tam  conftitutiones 
regias  feu  leges  notione  magis  vulgari,  quam  afta 
eorum  forenfia,  juxta  jam  dicla,  fapere  videtur. 
Sed  vero  impenfe  miranda  eft  jurifdidionis  hic 
prodigiofa  amplitudo,  nec  fane  minor,  ut  verba 
fonant,  quam  fi  dixiflet  fummum  ibi,  quoad  cau- 
fas  etiam  totius  regni  omnimodas,  imo  &  regiis 
fuperius  tribunal  archiepifcopale  ibi  locum  tunc 
habuiffe,  idque  in  legibus,  quas  diximus,  difcerni. 
Res  quidem  aliunde  perquam  inaudita  &  juri, 
apud  majores  noftros,  tum  regio  tum  populi, 
quale  tunc  &  femper  poftea  viguifTe  recipitur, 
undiquaque  diflbna.  At  nihilominus  habetur 
etiam,  apud  Petrum  Blefenfem,  jurifdi&ionis  ejuf- 
modi  Cantuarienfis,  faltem  ejuidem  reliquiarum 
imaginifve  fub  Henrico  fecundo  rege  ac  Thoma 
archiepifcopo  veftigium  fane  luculentum.  Dege- 
bat  Petrus  ille,  ut  minifter  ac  famulus  etiam  & 
archidiaconus c  Cantuarienfis,  in  aedibus  archie- 
pifcopi  illius,  quod  vitae  genus  omnino  aulicum 
tunc  erat  fplendidiffimumque.  Eo  nomine  eum 
acerbius  literis  infectabatur  nefcio  quis  Judima- 
gifter,  inftantius  illum  nec  fine  convitio  urgens, 
ut  in  fcholas  umbratiles  &  meditandi  contem- 
plandique  feceflus,  inde  fe  quantocius  reciperet^ 
Quod  lane  indigniffime  ferens  Petrusd,  illum  uf 
procacem  nimis  ac  intempeftivum  viriliter  re- 
darguit.  Atque  inter  reliqua  a  nobis  alibie  ex 
eo  addudta,  collegium  ibi  iiorere  oftendit  etiam 
jurifconfultorum,  quorum  pars  ipfe  rrtagna,  & 
Omnes,  inquit,  quaeftiones  regni  nodofae  refe- 
runtur  ad  nos.  Videfis  ibi  caetera.  Sed  de  hifcc 
porro  viderint  perfpicaciores.  Certe  neque  in 
epiftolis  Lanfranci,    nec  Anfelmi,    nec  Joannis 


H  ■  Valla  Elcgant.  Iib.  4.  cap.  48.   Vaconius  a  Vacuna  lib.  6.  Declaratione  79.  §. 
■"■'nt.  13.  fejpt.  ,1, 

V  L.  II. 


*  Epift.  6. 


'DUTertat.ad  Fletam,  cap. 8.  §. 

Ttttttt 


'MS*.  in  bibliothcca  Cottoniana  fol. po.j. 

Saria- 


Ju»icitfM   de  Decem 


H73 

Sarlsbttrtenfe  (m  quibus,  utpote  fatis  coaevis  ac 

forenks  fubindetradantibus,  junfdiaionis,  fi  qua 
iVcuis  ilis  iftiufmodi  fuiftet,    five  teftimonia  ex- 
£tf a  five   veftigia  ut  occurrerent     cum ratjonc 
eftet  expeaandum)  nec  quantum  fuo  alibi  om- 
n  ino  compcrta  funt  qualia   five  hoc  loco  aad- 
^crus  fi  ePPetrus  Blefenfis,  veluti  fibi  fecuWque 
£s    notiffima,    tradiderc.      Atquc   adverfffima 
t tfce  fcbentur  in  conftuutionibus  illis  nouilums 
pifcmentariisHenrici  fecund,    feu  tempons  quo 
etiamfloruit  Blcfcnfis,  Clarcndonenfibu *  d  ft«, 
m  id  eenus  alia  praetermittam.     Locus  etiam  apud 
Sellm  fmgularis  dc  legibus  fc  cauMas  primp 
in  Angliam  vocatis,  dignifhmus  cft  qui  hic ad- 
vertatur   expliceturque.    Notiffima  eft  ex :bflo- 
ricis  obviis,  controverfiagraviffima  ^bStephano 
rege,  inter  Thcobaldum  archiepucopum  Cantua- 
rienfem  &  Henricum,  fratrcm  regls,  epifcopum 
W mtonienfem   dc  jure  &  commodo  legauon  s 
a  latcre  hic  continuo.     Ea  Romae  acemme  agi- 
VZonuntur  htnc  inde,   ut  fcribrt  Gcrvafius 

dtfcordtae  graves,    «<«*&%&'«$£ 
inauditae     Tunc  LEGES  &  CAUSl  D 1L1 

eraVm%gtftcr  Vacartus.    Rc   tn   Oxonef^a 
legem  docutt,    &c.     De   juris  tantum  Caefaiei, 
canonico  five  conjunai  fivc  potius  nimiumim- 
merfi   complicatique   pcritis,   eorumque  in  A n- 
olia  tunc  origine  locus  planc  capiendus,   uti  & 
de  iuris  ejufdem  librorum  ufu  pubhco,    qua  de 
re  &  de  Rogerio  ilLo  Vacario   hic  memorato, 
fufius  nos  aUbifc     Adjicere  hic  hccat,  quafi  fta- 
tim  poftca   coeptum  efle  codices     fumma  cum 
dhigentia,   utriufque  juris  jam  difti,  «»?*"£ 
rum  inAnglia  aliorumque  ibi  comparan  bibho- 
thecis,  quod   fatis  elicere  eft  ex  hto iMS.  mo- 
nafterii  Petroburgenfis  a  Roberto  de  ^taoptjmn 
(ut  credi  folct)  tempore  Henrici  tertu  aut  ar- 
citer  confcripta.     Scilicet  Bencdifli  abbatis  Petro- 
burgcnfis,   qui  coepit  anno  mclxxvii.    ku   23 
Henrici  kcundi  &  mortuus  eft  mcxciv.  ku  Ri- 
chardi  primi  fexto,  eximiam  dignitatem  (chanfli- 
mus   enim  erat  Richardo  regi  confihanus  atque 
ab  eo  pater  dici  folitus)   atque  ics  in  abbatiac 
commodum    ab    eo    geftas  is  enarrans,   defcnbi 
cum    fecifle   ait   plurimos    libros,    quos  enume- 
rans,    partim   theologicos,    partim  jundicos  ah- 
ofque,  juridicos  ad  hunc  moduni  recentet,  De- 
creta  Gratiani,  ttem  T>ecrcta  Grattam,  Summa 
Muffini  de  decretis,  Summa  Johanms  Faguntmi 
de  decretis    (forte  Joannes  Faventinus  innuitur, 
apud  Gefnerum  e  Matthaeo  Dreflero   memora- 
tJSj    qui  tamen  in  Nevizani,  Gomefu,  Fiehardl, 
Zileti,  Freymonii,  Antonii  Auguftini,  GuidiUn- 
zirolli  diligentioribus  jurifconfultorum  nommum 
colkaionibus,   ni  fallor,  non  ommno  repentur; 
T>ecretales  Epiftotae,  item  <Decretales  LptJMae, 
item  Tfecretales  Epiftolae,   cum  Summa  Jic  in- 
apiente,  OLIM,  Jnftitutiones  Jnjliciam _  (Jum- 
niani)  cum  Antenticis  &  Infortiato,  <Digeftum 
vetus,tresj>artes,  cumT>igeJto  novo,  Summa  ria- 


Ii; 

centini,  tolum  corpus  juris  in  duobus  volud 
nibus.  Ccrte  haud  parum  tunc  apud  Anghi 
creviflc  ftudia  juris  utriufque,  quae  paulo  ai , 
hic  incepta  funt,  ex  hifce  difficile  non  eft  cc- 
ieaare      Et  de  Gcrvafio,  haaenus. 

IX    Sequitur  Thomas  j&tubtjc^,    Stobaeus  | 

dem  "interdum  diaus.     Is  fuum  in  aevum,    k 

in  Edwardum  tcrtium   annumve  quali  mccci  . 

pontificumEboracenfium  fucceflionem  &  aftiis.  - 

duxit    Lelandusc,  Thomas  Stobaeus  alias  &tohlf 

a  Leandro  Alberto,    libro  quarto  de  ilkftrus 

predicatoriae  ftEtae  viris,    lucuknte  celebra  s 

ell     Scripfit  librum  cui  titulus,  Statutum  con  a 

impugnantes  ecclefiafticas  conftitutiones;  de  ;, 

pendtts  praedtcatoriLus  Verbt  <Det-,  deperje£it  ■, 

vitae  folitariae;  de  arte  mortendi.     Plura  deo 

habes   apudBalacumd,   cujus  in   hbrorum  ilk 

recenfione,    is  qui  hic   editus  de   archiepifo  n 

Eboracenfibus  memoratur.     Celebratur  mdet.  a 

Gefiiero,  atque  ex  eo  a  Poffevino   uti  &  ab  .> 

tonio  Senenfi  in  Praedicatorum  bibliothecajc 

demum  a  Gerardo  Voffioe  in  editione  Hitt». 

corum  Latinorum  fecunda. 

X  Guilielmus  €f;o,nte  monachus  coen>u 
Cantuariae  Auguftiniani  Benediainus  a  Lelato 
MS  Balaeof,  PitfeoS,  Voflio^  cekbratur.  a- 
dem  quae  Lelandus  habct  verba  ex  eo  affer  .uc 
Balacus,  excepto  tamen,  mutandum  effe  exie- 
lando  illud  Balaei,  Eum  tanta  ufum  futfte  1- 
aentia  m  illufirandis  fui  coenobn  rebusqtwtx 
clarius  aut  antiquius  uUunt  habet  BrtUm 
no/ira  monimentum,  &c.  ineum  tanta  ufumj  f 
dHiaentia  in  illufirandvs  coenobtt  fm,  quo  nx 
clarius  aut  anftquius  ullum  habet  Brttannia  oj- 
tra,  mommentts,  &c.  Ita  Lelandi  fenfiu  & 
verba  ipfa  habes.  Idem  eft  qm  Gefnero  69 
fcriptori  ejus  frequenti  Poffevino  dicuur  Cfd» 
elmus  €ho?ncp,  &  ttibuitur  anno  mcccx:  iv 
qui  eflb  debuit  mccclxxx.  aut  cirater 

XI.   Hcnricus  mm¥™  (fic  fcnbl  folltUS  ? 

nonicus  abbatiae  Leiccftrenfis,   fub  tempor;:la 

ruiffe    dicitur  Richardi   fecundi  regis,    m  M 

ferme  exitum  hiftoriam  fuam  ab  Wilhelm.  « 

mo,   praemiffo  libri  primi  compcndio  de    bc 

aliquot  Saxonicis  &  Normannias,  feu  ma,,J 

mcccxcv.  deduxit.     Citatur  Joanm  Roffo    1 

Avicenfi1  unde  folum  tum  Lelando  tum  Eal 

notus,  nec  eorum  alterutri  vifus.    Ipfiffimaqu 

bus  utcrque  tantundem  fatetur,  verba  de  oU 

landi  kguntur  apud  Balacum  \  eqao«B« 

memorat  Gefncrus.     Exemplana   ejufdem  U 

habentur  bina  in  bibliothcca  Cottomana, 

rum  alteri  nec  ornatus  in  fronte  ullus  nM 

lus,  alteri  vero  titulus  in   frontc  antiquiti  ni 

nio  confcriptus  eft  Cronica  Leyceftrenfis, 

orahbri  itidem  adjicitur,  Comptatto  Rmu 

Stnuaritcn    canomct   abbatiae   Leyceftrenji ■■   > 

JSS^ingltae.     Profitetur  in  praeto 

Ciftrenfis  laudtflm  cronographt ,  hbn  fip tt 

rem  de  verbo  ad  verbum  ^bf^°t 

fuaque  aliunde  allata,  quac  quidem ^fufiffin| 

intermixturum   adjeautumque.     Id   t; 


i.-    -n.««;  rontmrknfis.  To.  Sarisburieni.  Ep'.lt.  i?9' 

Conftit.  taperial.  tom.  3.  Pag.  ?46-  enam  m Chron-c.  G.rvdu  col.  p  ^  ^^  §.  ^  +>  &c.  =  f^ ™°    ^ 

part.  z.  ann.  MCLXV.  &  Gcrval.um  mdem  col.  1409-  fG.nt-6.fcnpt.63.  .  ^-  ''^•lc^lPt• 

gUafi.  4Cr^fPt"f,  MtmbbUoth.CoUon.fol.u,.,.  i  Cent,  d.  fcript.  48. 

Hiftoric.Lat.lib.2.  cap.6i.&lib.3.cap.3.  ^M&.inDiouoi  ^ 


'75 


Scriptoribus    Anglicani 


1176' 


1  nonachi  Ceftrenfis  Pohychronici  quod  fatis  uni- 
•  erfalis  eft  ab  initio  rerum  hiftoria.  Ejus  autcm 
;iber  feptimus  in  Willielmo  rege  primo  incipi- 
i:ns,  in  exemplaribus  aliquot  extcnditur  etiam  in 
loftrcma  Edwardi  regis  tertii  tempora  feu  an- 
ium  mccclxxvii.  ut  in  codicibus  biblothecae 
.  \.rundellianae  aliarumque  ac  peroptimo  pcnes 
ne  ejuldem  codice,  cui  antiquitus  fubjicitur,  Ex- 
tScit  liber  fptimus,  Hiftoriae  Tolicronicae  ul- 
'imus,  &  dein  Traefentem  cronicam  compilavit 
9ater  Ranulphus  Ceftrenfis  monachus ,  quae 
/erba  quomodo  ab  ipfo  autore  fibi  primo  in 
ibro  dellgnata  funt,  ftatim  indicabimus.  Sed 
rero  in  codem  codice  ad  annum  mcccxliv.  in- 
:eptum,  antiquitus  adnotatur,  Ufque  huc  fcripfit 
R.  feu  Ranulphus.  Sic  etiam  ante  faepius  Ra- 
rmlphus  ipfe  fe  in  opere  illo  innui  voluit.  Exit 
nutem  ejufdem  liber  feptimus  Knightono  %  annis 
iliquot  ante.  Videfis  quae  de  eo  hiftoriaeque 
,  :jus  tempore  habent  variatim  biographi b.  Certe 
maximo  eum  apud  majores  noftros  fuifte  prae 
:aeteris  in  pretio,  inde  fatis  liquet  quod  tot 
cjufdem  codices  veteres  MSS.  ac  etiam  perpul- 
Idire  exarati,  in  bibliothecis  tum  publicis  tum 
iprivatis  etiamnum  reperiantur,  &  quod  prae  aliis 
dignus  habitus  fit  annis  abhinc  quamplurimis  qui 
in  linguam  verteretur  Anglicanam.  Verfio  illa 
typis  etiam  fuperioribus  feculis  bis  edita  eft,  & 
ab  interprete,  Joanne  fcilicet  de  Trevifa,  etiam 
lin  Edwardi  quarti  initia  continuata.  Etiam  Le- 
jlandus  in  MS.  ejus  vita  laudibus  illum  impenfe 
Jfefferens  &  in  Polydorum  Vergilium  velut  mino- 
tis  multo  aeftimandum  &  qui  veteribus  Britan- 
niarum  Anglorumque  fcriptoribus  foede  abufus 
ifuerat  acriter,    dum  vixit  ille,   invedus,    Tlura 


hic  dicerem,  inquit,  de  Tolydori  arrogantia,  nifi 
ftomachum  ejtis  timerem,  quem  tamen  non  uf- 
que  adco  timeo  quin  aperte  aufim  adfirmare 
Ranulphum  in  erutndis  myfteriis  antiquitatis 
Britanniae  ^  3/90  ira.awv  illo  fuperiorem  fuijfe, 
fi  fpetles  provincias  in  quibus  verfatus  fuit ; 
nempe  Salapiam,  'Davaniam,  Luniam,  cI)oro- 
ventaniam.  Sic  ille.  Quod  vero  ad  nomen 
fcriptoris  hujus  verum  attinet ;  id  quidem  edif- 
cendum  monuit  ipfe  c  literis  initialibus  capitum 
fexdecem  libri  primi,  fatis  imitatus  etiam  hac  in 
re  Ranulphum  Ceftrenfem,  cujus  adeo  eft  alias 
fequax.  Ranulphi  nempe  mei,  ut  faepius  alio- 
orum,  elegantius  auro  coloribufque  variis  ornati 
frons  minio  exhibet  carmen  hoc,  feculi  fui  bar- 
barifmo  confonum, 


Grammata    dant 
agentis. 


prima    capitalta   nomen 


Nimirum  initiales  literae  cujufque  capituli  libri 
primi,  ufque  ad  52,  in  verba  coaclae  ita  legun- 
tur,  Traefintem  Cronicam  compilavit frater  Ra- 
nulphus  Cefirenfis,  unde  tum  illud  quod  ante 
memoravimus  ad  codicis  mei  flnem,  tum  quod 
verbis  totidem  apud  Pitfeum  habetur  ex  codicis 
alicujus  veteris  fronte  fumptum.  Haud  ita  difpari 
modo  Knightonus  literis  initialibus  capitum  XVI. 
libri  fecundi  (nam  primus  velut  apparatus  tan- 
tum  locum  fequentibus  obtinet)  nomen  fuum 
ad  hunc  modum  defignat,  Henricus  Cnitton, 
unde  etiam  Lelandus  in  vita  ejus  MS.  Knigh- 
toduno  fuo  fupra  fcriptum  habet  Cnitiodunus, 
ut  aliam  nominis  le&ionem.  Et  de  hifce  tan- 
dem  fatis  fuperque. 


I1   'Lib.  4.  col.  ij-Sp.  bBa!aeus  edit.  priori  fol.  144. 1.  Cent.  6.  fcript.  12.  Gefnerus,   Pitfeus  AEt.  14.  fcript.  641.  Voflius  de  Hiilo- 

ricis  Latinis  lib.  3.  cap.  2.  Arnoldus  Wion  in  Ligno  Vitae  lib.  2.  cap.  77. 


Ex  aedibus  Carmeliticis  Londini 
X.  Maii  Juliani  MDCLII. 


M  A  R  E 


ii79 


ARE  CLAUSUM 


S  E  U 


De    Dominio    Maris 


L  I  B  R  I    D  U  O. 


P    R    I    M    O, 

A  a  r  e,    ex   Jure  Naturae    feu   Gentium,    omnium   hominum   non    efle 
commune,    fed  Dominii  privati  feu  proprietatis  capax, 
pariter  ac  Tellureirij  efle  demonftratur. 


S  e  c  u  n  d  o, 

erenifiimum,   Magnae   Britanniae   regem  Maris   circumflui,    ut   indi- 

viduae  atque  perpetuae  Imperii  Britannici  appendi- 

cis,    Dominum   efle,   afleritur. 


Tontus  quoque  ferviet  iili. 


Vol.IL  U  u  u  u  u  u  u 


n8i 


Sereniffimo  Potentiffimoque 

P    R    I    N    C    I    P    I 

C   A   R   O   L   O 

DE  I    G  R  A  TI  A 

Magnae  Britanniae,  Franciae,  &  Hiberniae 

R      E      G      I, 

FIDEI     DEFENSORlj 

Humillimus  atque  devotiflimus  ejus  fubditus 

JOANNES    SELDENUS. 


l/^\UOD  imperare  pridem  dedignatus  nones,  regum  optime 
1  w  maxime,  id  propenfifllmo  obfecundandi  animo  quam  po- 
^V^  tuit  maturiflime  abfolutum,  venerabundus  offero.  Differ- 
tatio  eft  de  Dominio  <jMdris,  ideo  inftituta,  ut  in  compendio  cer- 
aeretur  jus  illud  exploratiflimum,quo  ab  omniaevo  oceanus  Britan- 
aicus  in  facro  Britannici  tui  patrimonio  cenfitus  eft.  Divi  parentis 
:ui  juffu  tentata  olim  adumbrataque,  inter  fchedas  five  neglectas  five 
lisjectas  per  annos  amplius  fedecim  mecum  latuit,ut  imperfecta  ni- 
uis,  lic  etiam  ceu  intermortua.     Poftquam   autem  recognitioni 

ejus 


u82  D  ET>  I  CAT  I  0. 

ejus  inftaurationique  totus,  idque  ea  intenflflimi  ftudii  alacritate 
qua,  clementiflimis  utpote  majeftatis  tuae  aufpiciis  excitus,  carere 
nequibam,  per  menfes  aliquot  vacaveram,  non  tam  ut  evocata  re. 
vixit,  quam  plane  renata  eft.     Tot  fcilicet  in  ea  funt  emendata 
tot  difpunc~ta,  recocla,   limata,  immutata,  tanta  infuper  acceilio 
ubique  facta  eft,   ut  priftino,  quantum  erat,   lineamento  plerum- 
que  difparente,  cxeat  omnino  nova  ;   tam  nimirum  ex  iterata  ori- 
gine,   quam  ex  natura  fui,  tua.     Sunt  inter  fcriptores  exteros,  qui 
mare  tuum  auftralius  orientaliufque  principibus  fuis  temere  at- 
tribuunt.     Nec  pauci  habentur,     qui  maria    qualiacunque,    ex ' 
jure  naturae  atque  gentium,  univerfitatis  hominum  elfe  commu-' 
nia,  Caefarianos  aliquot  jureconfultos  veteres  maxime  fecuti,  aut 
adftruere  fatagunt,  aut  patientius  quam  par  eft  admittunt.     Ne  i 
quid  deforet,  quod  &  utrumque  genus  refellat,  &  majeftatis  tuae 
caufam   rite  adferat,    diffufam  teftimoniorum  indaginem  inivi, 
eaque  fimul  cum  rationum  momentis,  ex  omnimodo  jure  petitis, 
expendi,  felegi,   contexui ;   nec  indiligenter.     An  vero  feliciter, 
id  perfpicacitas  tua  fumma  &  vere  regia  prudentia  dijudicabit. 
Ipfe  interea  in  univerfum  impenliflime  contendi,    ut  tum  fere- 
niflimae  majeftati  tuae,  tum  veritati  exa&iflimae,  veluti  numi-: 
num  pari  facris  focialibus  colendo,   tempeftive  litarem.     Inexu- 
perabilem   tibi  felicitatem  fancliflima  illa  majeftas,   quae  tuae 
archetypa  eft,  praeftet  confervetque. 


P  R  AE- 


1183 


PRAEFATIO. 


OU  KT  quae  praemonenda  hic  duxhnus  nonnulla,  quorum  pars  etiam 
lecioribus  alias  Jcientiffimis  fuerit  neceffaria  ■:    caetera  itidem  iis 
B     qui  folenni  temeritatis  vitio  in  ipfo   impingunt  limine,   dum  libros 
^     obiter  falutant,  non  inutilia.     Speclant   illa  aut  tefiimoniorum, 
^ae   adhibentur,    fedem,     aut   dominii   marini  quod  demonfiratur  cir- 
-..nfiantias  aliquot,   aut    operis  titulum.      In   tefiimoniis,  praeter  typis 
■>.'tta  &  manufcripta  privatorum  bibliothecis  latentia,   non  pauca   imax- 
h  e  in  libro  fecundo)  adducuntur  e  tabulis  feu  monumentis  publicis,   quo- 
r  m  fidem  aliis  tefiibus  potiorem  effe  ( faltemfi  difcrimen  interfit )  adeo- 
]  ?  plenam,  tam,  puto,  concedet  aequus  rerum  qnilibet  aefiimator,    quam 
liatus  olim  cenfuit  a  Romanus.      Quae  privatorum    bibliothecis  latent, 
e  ubinam  adfer-ventur  plerumque  docet  margo.     Quoties  id  nonjit,  pe- 
nt  mernet  habentur.      Tabularum    autem  publicarum,    e    quibus  crebro 
ufumuntur  tefiimonia,  aliis  fimiliter   in  margine,  five  archivi,  feu  fa- 
c  >rum.  fcriniorum  locus,  five  archaeotarum  fcriniariorumve  muneris  no- 
rrn  fic  adjicitur,   ut  inde  fiatim  occurrat  ubinam  reperiantur.     Harum 
<\xro  aliis  {quarum  nempe  ufus  frequentior)   nidlus  prorjits  locus   nec  ar- 
c.  zeotae  nomen,  fed  rex  ut  plurimum  &  annus,  praeter  vocamen  earum 
/  'enfe,  duntaxat  adnotatur.      Quotquot  hujus  funt  generis,   aliae  atti- 
n  it  ad  annos  qui  foannis  regis  initia  &  Edwardi  quarii  exiium  inter- 
%  niunt,  aliae  ad  eos  qui  inde  ad  aetatem  excurrunt  nofiram.     §>uae  prio- 
rfunt  intervalli,   nec  locum  aut  archaeotae  nomenhabent  adjectmn,  ad- 
j  ~vantur  in  archioo  Arcis  Londinenfs  ;    quae  iatervatti  funt  pqfierioris, 
1.  illo  quod  Capettae  Rotulorum  nomine  efi  notiffrmum.     Futile  nimis  fuif 
f  tantundem  eis,   qui  archiois  Anglicanis   ajfueti  Jint,     hic  indicafje  ; 
q  ippe  quibus  ex  ipjo  forenft  vocamine  ( veluti  Rotulorum  Tatentium,  Ro- 
Worum  Clauforum,  Rotulorum  Tarliamentariorum,  Rotulorum  Franciae, 
Vijconiae,  Alemanniae ,  id  genus  aliorum,  quae  funt  tabulae  cancellariae 
jvglicanae)  &  regis  nomine  jatis  dignojcitur  ipja  etiam  tabularum  fedes. 
S  d  tam  popularium  meorum  qui  fcriniis  facris  alieni  fuerint,  quam  exte- 
j  rum  gratia,  inprimis  erat  hoc  praelibandum,  ut  fcilicet,fi  horum  alteru- 
t    tefiimonii    cujufcunque  ex  hifce  allati  fontemjeu  autographum  denuo 
ifici  ac  penficulatms  confuliforte  <velint,  eis,  cum  fedes  ita  defignentur^ 
c  nmodius  id  froe  praefentibus   ipfis  pro  libitu  facere  fioe  abfentibus  ab 
Ct  ncis   impetrare  J.  et   integrum.      Etenim,   tabidarum  fcriniarii   (  quibus 
J  mma  religio  efi  ut  tutiffme  conferventur )  ex  more  recepto  tmn  horis, 
q  %e  intempefiivae  non  Jiint,    omnimodts  aditum  confuleniibi^s  praebent, 
t  n  ita  eas  dijpofitas  habent,  £&  %  S£rlv  (  quod  voluit  de  tabulis  publicis 
e.am  Jufiinianusb)  huefau£ai   ety  ™v  Tdn&iinJ,  Jeu  ut  facile  a  requirenti- 
b  >  inveniantur.     Quod  ad  circumfiantias,  quas  diximus,  dominii  marini 

Marcellusl.  9.  ff.  tit.  de  Probationiblls  b  Novell.  Conftit.   15.  cap.  5.  §.  1. 

Vo  l.  II.  X  x  x  x  x  x  x  attinet ; 


1184.  P   R  A  E   F   A  T   I   O. 

attinet  ;  tum  hinae  hic  demonjlrentur  (qua  in  rebus  civilibus  voca,t.\ 
lum  illud  ferri  poffit  )  propofitiones,  aitera,  Mare  ex^  jure  naturae  $| 
gentium  omnium  hominum  non  effe  commune,  Jed  dominii privatifeu p^. 
prietatis  capax  aeque  ac  tellurem  ;  altera,  SereniJJimum  Magnae  Ru* 
tanniae  regem  maris  circumflui,  ut  individuae  ac  perpetuae  imperii  h  i- 
tannici  appendicis,  dominum  ejje  ;  exifiimandum  non  efi,  aiiufmodi  M 
mitti  hic  five  caufas  five  effeclus  dominii  marini,  quam  quales  fuer  u 
dominii  infulae,  continentis,  portus  feu  cu/ufcunque  alterius  territorii  \m 
provinciae,  quae  in  facro  principum  patrimonio  cenferifolet.  Nec  mins 
ex  juris  inter  gentes  de  dominio  acquirendo  recepti  ipfiufque  jufiitm 
ratione,  veiuti  ex  caufis,  natum  effe  maris  quam  teliuris  dominium  ;  :  ?c 
ejus  effetlus  alios  effe  quam  qui  patlis,  conventis,  foederibus,  fervitut.m 
Jive  confiitutionibus  fve  praejcriptionibus,  id  genm  aliis,  pariter  ac  ejf^ 
tus  dominii  telluris,  variatim  Jubjaceant.     Recle  ille  a  olim  : 

Nunc  jam  ceffit  pontus,   &  omnes 
Patitur    leges. 


Omnes  fciiicet  quas  patiuntur  territoria  qualiacunque ,  pro  rerum,  pe)  9- 

narum,  fecuiorum,  atque  juris  beiii  pacifque  difcrimine.     Et  ad  Tiberi  m 

Augufium  Vaierim,    Penes  te,  inquit  \>  hominum   deorumque   confer  js 

maris  ac  terrae  regimen  eiie   voluit.    Alia  funt  apud  <veteres  e/ufmdi, 

quibus  ita  conjungitur  terrae  &  maris  dominium,  ut  nullo  modo  invicmi 

difpar  ejje  veiint,    aut  difpares  hu/us  ab  iliius  dominii  fve  effetJus  j\s'\ 

caufas.     Quin  hoc,  puto,  cordatioribus  fatis  manifejium  efi3  fme  moni  1 ; 

quo  tamen  opus  eji  eis  qui  caujam  dominii  jyiarini  Joium  in  praepolienti  m 

ciaffum,    mterdum  etiam  piraticarum  c ,   vi,    effetlum   vero  in   omni  aj 

aiiis  fmpiiciter  perpetuoque  arcendis  conftjiere,   incogitanter  nimis,  m  k 

foederum  fideive  interpofitae  jurifve  habita  ratione,  pronuntiare  Jubhle 

audent.     Tituius  autem  libri  defenfone  etiam  eget  apud  aliquos,  quorjn 

palato  iilum  non  fatis  piacere  audio.     Noiunt,  fi  diis  placet,  Mare  Clauf n 

id  quod  hic  agitur,  feu  dominii  maris  affertionem,  Jed  tempus  quo  veteri  <4 

ciaudi  maria  dicebantur,  utpote  non  navigabiiia,  denotare.     Nemo  quiam 

nefcit  a  III.  iduum  Novembris  d  ufque  in  diem  VI.  id.  Martii,  feu  inir 

e]uJ'modi  temporis  hyberni  initium  atque  exitum  e  aiium,    ita  oiim  mn 

ciaufum  fuifjeac  dici,  ut  tempore  reliquo,  feu  aefiivo,  apertum,   id  <?, ; 

ciajfum  magis  patiens.    Quo  fenfu  dixit  Cicero  *,  dum  a  QuincJo  frare 

iiteras  expectabat,  Adhuc   claufum   mare  fcio  fuifle.     Adeo  ut  hoc  fefu 

tam  Ciuf.i  &  Tatuicii  cognomina  Neptuno,   quam  Jano  rite  fatis  triM- 

potuiffent.     Sedvero,  tametfi  ex  hac  ?naris  ciauf  notione,    titulus  fuijet 

dejumptus,  non  ita  Joret  fane  reprehendendm.     Nam  cum  dominift,  (M 

Juo  utifrui,  ut  extra  pafta  conventa,  foedera,  feu  jus  aiiquod  fmguUe 

Juperveniens ,    aiios  quofcunque   ei  arcere  iiceat ;    non  maie  dixerat  qw 

maria  quae  in  cujujpiam  dominium  tranfirent,  caeteris  quibujcunque  m 

dominis  nec  /ure  ejujmodi  fnguiari  gaudentibus,  ex  lege  dominii  clauja  em. 

non  dijjimili  fere  modo  ab  eo,  quo  tempore  iiio  hyemali  ciaffibus  intrala- 

biiia  funt  lege  naturae,  quemadmodum  loquitur  Vegetius.     Nam  ut  crehae 

tempefiates  atque  hyemis  inciementia,  a  Novembri  ufque  ad  novos  in  Mr-> 

iio   navigationis  nataies,    liberum  maris  ufum  vetabant,  ita  etiam  eWk 


•  Seneca  in  Medea  aft.  i.  b  In  Prologo.  c  Videfis  Ludovic.  Servin.  in  Placit.  tom.  2.  p.  ttfo. 

d  Vegetius  de  Re  Militari  lib.  4.  cap.  59.  c  L.  3.  C.  tit.  de  Naufragiis  &  1.  3.  tit.  cod.  in  Cod.  Th' 

ifiano  j  Jul.  Ferret.  de  R.  Navali  lib.  11.  §.  z.  &  3.  '  Ad  Quindurn  fratrern  lib.  s.  epift.  j. 


do- 


PRAEFATIO.  ng$ 

qui  ut  dominus  mare  privatim  ac  jure  occupaverit,  aliis  liberum  ejujdem 
ufum  non  raro  intercludere,  a  ratione  non  adeo  abfonum  effet  dicere. 
Sed  vero  alia  &  clarior  plane  tituli  mens  eft.  Ex  ftmplice  ejufdem  vo- 
cabuhrum  vi  denotatur,  mare,  non  aliter  ac  tellurem  feu  portum,  finibus, 
■Umitibus,  caeterifque  privati  dominii  notis  ac  circumjiantiis  ita  claudi 
feu  in  dominium  privatum  fecerni  fecludique,  idque  ex  jure  omnimodo, 
ut,  extra  domini  libitum  &  ftngularia  quae  variatim  interveniunt,  eva- 
nefcunt,  redeunt,  juris  temperamenta,  praecludatur  aliis  univerfis  ejufdem 
ufus.  Nam  claudere  non  modo  fimplicem  ipfum  claudendi  aclum,  quem- 
admodum  in  januis  oculifve  claufis,  claufo   agmine,  feu  ut  in  illo  Jjucani* : 

Brachia  nec  licuit  vafto  jadtare   profundo., 
Sed  claufo   periere  mari 

[quod  de  nautis  verfa  carina  teciis  dicitur)  verum  etiam  id  quod  confe- 
yuens  eft,  feu  tum  liberi  rei  claufae  ufus  negationem,  tum  proprietatem 
feu  imperium  ejus  qui  clauferit,  faepius  fimul  fignificare  certijfimum  eft, 
Venus  apud  Virgilium  b  ad  Jovem  : 

Quid  Troes   potuere  ?    quibus  tot  funera   paffis 
Cunctus   ob   Italiam  terrarum  clauditur  orbis  ? 

Jd  efl,  liber  orbis  ufus  eis  interdicitur,  feu  non  permittitur.  Et  Tro- 
tiertius  l  : 

Non  claufiffet  aquas  ipfa  noverca  fuas. 

*De  facris  Junonis  fontibus  loquitur,  qui  fexui  fequiori  velut  dominabus 
proprii,  Herculi  adeoque  mafculis  quibufcunque  interdicebantur.  Tencle- 
rorum  item  legatus  ad  Agrippinenfes  apud  Tacitum^,  Vobis  gratulamur, 
quod  tandem  liberi  inter  liberos  eritis.  Nam  ad  hunc  diem  flumina.,  ac 
terraSj  &  coelum  quodammodo  ipfum,,  clauferant  Romani,  ut  colloquia 
congreffufque  noftros  arcerent.  Et  apud  eundem,  Cerialis  ad  Treveros  ac 
Lingonas,  exceptis  tributis  caetera,  inquit,  in  communi  fita  funt.  Ipfi 
plerumque  legionibus  noftris  praeiidetis.  Ipli  has  aliafque  provincias 
regitis.  Nihil  feparatum  claufumve.  Ejujmodi  funt  alia  non  pau- 
ca.  Tlinius  item  de  ipfis  ?naribus e ;  Interiora  maria  terris  clau- 
duntur  ut  portu.  Et,  mare  Tyrrhenum  a  Lucrino  molibus  feclu- 
fum,  habet  idem  f  alibi.  Et  Tacitus s ,  tutum.,  feclufum  mare. 
YDe  Francis  etiam  olim  piratico  more  tum  per  mare  Mediterraneum  tum 
idpertum  oceanum  grajfantibus,  panegyriftes  ille  ad  Conftantium  h,  Even- 
tu  temeritatis  oftenderant  nihil  effe  claufum  piraticae  defperationi,  quo 
navigiis  pateret  acceffus.  Mare]  fcilicet  non  ejfe  ab  imperatore  Romano 
ita  eis  praeclufum,  quin  libere  eodem  depraedando  uterentur.  Summa 
e/i ;  id  quod  7).  Ambrofto  l  dicitur  poffidere  fretmn,  &  fpatia  maris  fibi 
vendicare  jure  mancipii^  ipfum  Columellae*  eft  maria  ipfa  Neptunumque 
claudere  ;  adeoque  mare  claufum  eft  mare  privatim  poffeffum,  feu  tam 
iure  quam  occupatione  ita  feclufum,  ut  commune  ejfe  definat,  id  eft,  jure 
mancipii  vendicatum.  Inde  anguli  claufares  dicebantur  anguli  quibus  cen- 
^turiae  in  veterum  Romanorum  ajfignationibus  ita  fe  invicem  continge- 
lant,   ut  ex  eis  quatenus  dominii  fingularium  jus  exporrigeretur  dignofci 

'  Phadal.  3^  b  AEneid.  i~.  =  Lib.  4.  eleg.  io^  d  Hiftoriar.  4.'  f  Hift.  NaK 

lib.  2.  cap.  97.  '  Ibid.  lib.  36.  eap.  15.  £  Hiftor.  2.  5  Panegyric.    Simihi.  ;  Hex- 

lemer.  lib.  5.  cap.  10.  £  De  Re  Ruftka  lib.  8.  cap,  16. 

pojfet, 


ii8tf  PRAEFATIO. 

pojfet,  uti  videre  eji  apud  Hygenum* .  Neque  exigendum  efi,  ut  ex~fw,- 
gente  munimento  continuo  aut  continuo  alicujus  limitis,  qui  emineat,  dufik 
claudatur,  quodhac  notione  claufum  fuerit  recle  dicendum.  Sed fitla  qub\. 
lifcunque,  per  rigores,  gammaia,  coxas,  linea  aeque  in  dominii  privaiA 
defignatione  feu  re  pofjeffa  civiiiter  claudenda  (quemadmodum  in  agris  <?l  ; 
cupatoriis  atque  arcifiniis  non  raro  apud  veteres)  locum  femper  habu.'; 
aeque  ac  limes  quaiijcunque  eminens  ac  continuus.  Unde  fiebat,  quod  in  <\ 
loniarum  affignatiotiibus  tum  loca  claufa  tum  extraciufa  vocabant,  quc 
ejujmodi  etiam  iineis  taittum  difierminabantur.  Julius  Frontinus  b ;  Ag(  ■ 
extraclufus  eft,  qui  intra  finitimam  lineam  &  centurias  interjacet,  ideoqt;: 
extraclufus,  quia  ultra  limites  finitima  linea  clauditur.  Sic  iineis  per  coei 
gradus  difpofitis,  feu  longitudinis  &  latitudinis,  clauduntur ,  ut  privati:  \ 
occupentur,  territoria  ajfignata  tam  in  coloniis  hodie  in  Americam  deducJ; 
quam  in  immenfo  illo  in  fuperiore  Jecido  Alexandri  VI.  pontificu  Roma;  \ 
dono,  quod  linea  a  poio*  arclico  ad  antarcticum  ficta  terminatur.  S: 
mare  Graecum,  quodeji  intra  injidas  Cyaneas  &  Cheiidonias,  ex  foeder^ 
claufum  eji  &  interditlum  Terfarum  imperatori  ab  Athenienftbus .  In 
intra  aream  facri  imperii  Britannici  patrimonii  clauditur  oceanus  cii 
cumfujus.  Ejujmodi  funt pajjim  alia.  Sed  nimius  Jum  in  re  tam  man* 
fefla.    Facuia  igitur  folem  iiivfirare  fuperfedeo.    Vaie,  ieclor. 

Ex  aedibus  Templi  interioris 
IV.Nov.  MDCXXXV. 

a  Lib.  de  Limitibus  Conftituendis.  >>  Lib.  de  Limitibus  Agrorum."  «  Laertius  Cherubinus  Bul « 

tom.  i.  pag.  393.  Hieronym.  de  Monte  Brixiano,  lib.  de  Finibus  Regundis  cap."  7.  f.  8.  *  PlutarB 

in  Vita  Cimonis. 


M  A  R 


/ 


:87 


1188 


IIARE  CLAUSUM, 


S  E  U 


De    Dominio    Maris. 


LIBER    PRIMUS. 


C  A  P.     I. 

'.tifculi  dijlributio,  &  libri  primi  ordo. 


D 


E  Mari  Claufo,  feu  dc  dominio  fe- 
reniflimi  regis  Magnae  Britanniae,  in 
oceano  circumambiente ,  difcepta- 
turo,  duo  inprimis  capita  funt  per- 
pendenda :  horum  alterum  juris  eft, 
;  :rum  fafti :  denominatione  a  majori  parte  pro 
r  re  utrique  tributa.  Tam  enim  id  quod  juris 
I  hic  plurima  immifta  habet,  quae  plane  funt 
i  i ,  quam  id  quod  facli  eft,  quae  funt  juris  non 
c,i.  Quod  juris  eft  in  eo  potiffimum  verfa- 
:  u'trum  fcilicet  mare  fit  dominii  privari,  feu 
1 3rk"tatis,  jure  capax.  Id  vero  quod  facli  hic 
:  cup  atur,  teftimoniorum  duntaxat  eft  cumu- 
j  feu'  luculenta  velut  inftrumentorum  editio, 
1  &  regis  &  deceflbrum  adftrui  poflet  atque 
i  :i  diuL-jai-na  occupatio,  feu  pofleflio  continua, 

I  ufucapdo  legitima,  cui,  ut  firmiflimo  titulo, 
c  linium  i:jus  innitatur ;  poftquam  nimirum  mare 
Jm  prop.tietati  nullo  jure  adverfari,  fed  om- 
;iodo  ejuldem  capax  efle,  manifeftum  fatis  red- 
lim  fuerit.  Capituni  horum  utrique  libellum 
im  tribuimus.  Et  primo  de  eo  quod  eft  ju- 
i  fecundo,  quid  facli  fuerit,  diligenter  expen- 
:  ius.  Nam  nifi  de  prima  quaeftione  plane  con- 
:  rit,    de  fecunda  fruftra  &   incaflum  contro- 

:itur.     Dicendorum  autem  libro  primo  ordi- 

I I  adhibere  vifum  eft  ejufmodi,  ut  ptimo  de- 
;  etur  undenam  orta  fit  &  in  difputationibus 
1  un  liabuerit  illa  juris  quaeftio,  cum  fententiis 
'  im  qui  negant  mare  dominii  privati  efle  ca- 

,  five  ita  in  cujufpiam  ex  jure  tranfire  pofle 
1  prieratem,  ut  reliquo  humano  generi  non  in- 

a  manear  commune.  Dein  praelibantur  quae- 
\\  quibus  ipfa  quaeftionis  vocabula  ita  expli- 
\  ^ir,  ut  tam  quo  mediorum  genere,  quam  qua 
'  re  fit  difpiciendum,    dilucide  inde  ftatuatur: 


'Imcydid.  !ib.  i.£c  Diodor.  Sicul.lib.  u.  tSigon.dcRcgnoItolhe  lib.  io. 

aims  So:or^aaus  dc  Indiarum  Jurc  lib.i.  cap.  zo.  §.34.  Sclcqrj.Gregor.  Lopez  inPartid.  2.  tit.  jj.  1 

'ol.  II.  y  y  y  y  y  y  y 


ne,  fi  illud  praetermittamus,  in  notione  five 
Verborum  five  controverfiae  dubia  haefitemus. 
Apparatu  hujuimodi  rite  tradito,  non  folum  nul- 
lum  omnino  juris  genus  refte  intellecftum  refra- 
gari  maris  dominio,  fed  jure  omnimodo,  cujus 
in  hujufmodi  difceptationibus  uius  efle  poteft, 
eoque  exploratiflimo,  tam  maris  dominium  pri- 
vatum,  quam  telluris,  agnofci  demonftramus.  Et 
demum  refponfione  diluimus  ea  quae  adverfus 
qualecunque  maris  dominium  privatum  folent 
adduci  :  a  quibus  aufpicandum.  Nam  fecundi 
libri  ordo  commodius  ipfi  praefigitur. 

C  A  P.     II. 

Ghiaha  fint,  quae  maris  dominio  reluciari 
videntur,  cjf  adverfus  illud  folent  ob- 
jici. 

TRIPLICI  fere  in  genere  cernuntur  quae, 
ut  dominio  maris  adverfantia,  folent  af- 
ferri:  alia  ex  commerciorum,  tranfitus,  ac  pere- 
grinationis  libertate,  ex  natura  maris  alia,  atque 
ex  difertis  fcriptorum  reftimoniis  alia  petuntur. 
Quod  ad  commerciorum  ac  peregrinationis  li- 
bertatem  attinet;  eam  adeo  naturalem  efle  vo- 
lunt  nonnulli,  ut  tolli  jure  nullibi  pofle  aiant  j 
&  jure  gentium  nefas  efle,  portu,  commeatu, 
commercio,  navigatione  mercatoribus  aut  pere- 
grinis  interdicij  jufta  bella  ob  fori  ufum  & 
portum  prohibitum  &  commercia  negata  coepifle. 
Exempla  objiciunt  Megarenfiuma  in  Athenien- 
fes,  Bononienfiumb  inVenetos,  rfifpanorum  item 
in  occidentalis  Indiae  incolas.  Nam  juftam  prae- 
texunt  viri  doctiflImic  caufam  bflli  ab  Hifpanis 
in  Americanos  fufcepti,  ob  communem  portuum 
ac  litorum  ufum  prohibitum.  Atque  huc  tra- 
hunt  illud  Virgilii,  velut  ex  jure  gentium  pro- 
nunciatum, 

FrancifcusViaoriadcTndis    traft.i.  §.2.3  & 
Guod 


n8p        <M  A  R  E    C  L  A  U  S  U  M,    feu        iii 


Gjuod  gentts a  hoc  hominum  ?  quaeve  htinc 

tam  barbara  morem 
Termittit    patria  ?     hofpitio    prohibemttr 

arenav. 

jam  vero,  fi  dominium  maris  ejufmodi  admit- 
teretur,  ut  domini  arbitratu,  maris  ac  portuum 
inde  ufus  prohiberetur,  juri  tunc  huic  commerci- 
orum  &  peregrinandi,  quod  naturale  vocant,  de- 
rogatum  iii  aiunt  j  quod  nolunt  ferendum.  Ex 
natura  autem  fui  (quod  fecundum  eft  objecvtorum 
genus)  mare  in  momenta  mutari,  adeoque  effe 
perpetuo,  aquis  aliis  aliifque  in  priorum  locum 
nunquam  non  fuccedentibus,  fluxile,  &  tam  non 
fibi  omnino,  fi  alveum  excipias,  idenij  ut  nec 
idem  aut  fingularis  poffit  efie  ejufdem  dominus, 
dici  folet.  Quin,  ubi  ipfa  dominii  ejufmodi  na- 
tura  maxime  in  finium  ac  terminorum  diftincli- 
one  confiftit,  in  mari  non  haberi  nec  haberi 
pofle  idoneam  ejufmodi  diftinctionis  five  mate- 
riem  five  inftrumenta,  quibus  finiiim  regundo- 
rum  jus,  in  dominii  controverfiis  principem  ob- 
tinens  locum,  fubniti  queat.  Etiam  &  illud  ex 
D.  Ambrofio b  afferunt,  de  pifcium  domiciliis  lo- 
quente;  Geometram  audivimus,  thalajfometram 
nunquam  audivimus ;  &  tamen  pifces  merfuras 
fttas  norunt.  Tantam  ctiam  maris  magnitudi- 
nem  effe,  ut  omnibus  populis  fufficiat  ad  aquam 
hauriendam,  ad  pifcatum,  ad  navigationem :  ideo 
privatum  ejus  dominium  non  admittendum. 
Tertium  genus  argumentorum  hic,  quod  e  fcrip- 
torum  teftimoniis  habetur,  partim  ex  poetis  ve- 
teribus,  theologis,  aliifque  aliud  agentibus,  par- 
tim  ex  jurifconfultis  rem  ex  profeflb  tractanti- 
bus  defumitur.  Prioris  claffis  eft  illud  Grypi  pif- 
catoris  &  Trachalionis  fervij  de  vidulo  in  mari 
reperto  difputantium,  apud  Plautum0, 

Gr.  Mare  quidem  commune  certo  ft  omni- 

bus.     Tr.  ajfentio ; 
Qui   minus  hunc   communem  quaefo  mihi 

ejfe  oportet  vidulum  ? 
In  mari  inventum  eft :  commune  eft.  — 

Affertur  etiam  Latonae  ad  rufticam  in  Lycia  tur- 
bam  fupplicis  orationis  pars  apud  Ovidiumd, 

§ktid  prohibetis   aquas  .<?    ujus   communis 

aquarum  eft. 
Nec  folem  proprium  natura,  nec  aerafecit, 
Nec  tenues  undas  :  inpublica  munera  veni. 

Item  illud  Virgiliie, 

Littufque  rogamus 

Innocuum,  &  cunclts  mdamque  auramque 
patentem. 

£t  Phoenicides  apud  Athenaeum f,  tw  /uh  6«,'- 
Aaojav  x.oivw  &.vcu,  Mare  commune  ejfe,  ait.  Qui- 
bus  accedat  fcitum  illud  Rabbinorum  aliquot  Hie- 


rofolymitanorum,  qui  Alexandro  magno  |bis;: 
quidem  totius  imperium  agnofccbant;  ita  taeaf 
ut  aridae  feu  telluris  tantummodo,  non  om  no 
maris  dominium  eum  acquifiviffe  fentirent.  ut- 
pote  foli Numini,  ut  domino,  fubjacentis.     V:ba; 

funtg,  tyi  vhv  r-D'pn  Ssn  n'3  vhv'^ 

nt#2'21  Non  dominabatur  in  mari:  fed  iw 
O.  M.  dominatttr  tam  in  mari  quam  in  tei  \n\ 
Claflls  fecunda,  feu  quae  apud  jurifconfultooc- 
currunt,  hujufmodi  funt :  Naturali  jure  om.  um 
communia  fiint  illa,  aer,  aqttaproftuens,  &  >  <,re 
&  per  koc  littora  maris ;  item,  Nimo  ad  >m 
maris  accedtre  prohibetur  pifcandi  caufa,  m 
tamen  villis  &  aedificiis  &  monimentis  ,  ft. 
neatur :  quia  non  funt  juris  gentium,  ficu  & 
mare.  Idqtte  divuS  Tius  pfcatoribus  Form  nil 
&  Capicnatis  refcripfit :  quae  verba  funt  ar- 
cianih  juiifconfulti,  8c  Juftiniani1  in  Infti  ti?t 
Et  Ulpianusk;  Mari,  quod  natura  omnibusoa- 
tet,  fervitus  imponi  privata  lege  non  potefti Tt 
alibi  idem  ' ;  Mare  commune  omnium  eft,  e  /;'. 
tora,  ficut  aer.  Et  eft  faepijftme  refcrip  % 
non  pojfe  quem  pifcari  prohiberi.  Quin  Co'us  '■ 
Maris,  ait m,  communem  ejfe  ufum  omnibui  ho- 
minibus,  ut  aeris.  Etiam  ipfum  Caefarem  cl- 
luris,  non  maris  dominum  effe  volunt  aliqui  cx 
eo  quod  Antoninus  Cacfar  refponderit,  Seui- 
dem  mundi  dominum  ejfe ;  legem  autem,  n  ris 
(fic  vulgo  intelligitur  ejus  refponfio)  ac  fi  ijris 
dominium  arrogare  fibi  nollet.  Atque  in  i|fi. 
licis0,  feu  jure  orientalis  imperii,  legitur,  CV 
alytaAoi  iv  ry  •ndvloov  Vcpmtxual,  Litorajm  iri 
omnium  poteftate.  Sic  Michael  Attaliates  if. 
confultus  imperiioricntalisi',  TivdSi  tto.vtoiv  («V 
bipv  o  arip,  70  jnov  vSh>&,  r\  haXapsa,  o  dw 
Aoc  ivi  -SaAaoJ»?,  -ij  o'i  7roTO,(«.o;,  ^uaedam  tnt 
omnium  hominum ;  quemadmodum  aer,  aqua  ro- 
ftuens,  mare,  litus  maris,  &  ftuvii.  Sc  cet 
mare  omnium  hominum  commune  efle  ex.lire 
&  naturali  &  gent.ium  fcribunt  utriufque  m- 
perii  jurifconfuki  aliquot  veteres.  Quod  fi  lco 
aut  ex  fui  natura,  aut  ex  alterutro,  quod  xi- 
mus,  jure  ita  commune  eflet,  fieri  fane  neqt:ct, 
ut  id  in  cujufpiam  privatum  tranfire  poflet  io- 
minium,  nifi  aut  jus  naturae,  quod  prorfus  m- 
mutabile  dici  affolet,  immutaretur  ;  aut  gent  m, 
quarum  pariter  intereft,  confenfus  ejufmodilo- 
minio  accederet.  Et  proinde  non  ufucaphe, 
non  praefcriptionc,  nullo  denique  titulo  aoiiri 
poffe  maris  dominium  velle  videntur.  N/ue 
enim  advetfus  naturam  ulla  exceptio  locumiia- 
bet :  Neque,  ut  refpondet  Papinianus  %  praefttp' 
tio  longae  pojfejjionis  ad  obtinenda  ioca  jns 
gentium  publica  Jolet  concedi.  Jurifconfultorlm, 
quos  diximus,  veterum  fequax  eft  interprejim 
turba  non  exigua ;  cum  tamen  fint  interea  |on 
pauci,  qui  vetuftam  illam  de  neceffaria  nris 
communione  fententiam  non  uno  mocjo  nn- 
perent  &  reftringant,  ut  infra  docetur.  lltet 
recentiores  autem  jurifconfultos,  in  impugna[do 
maris  dominio,  primas  tenuere  viri  bini,  la- 
riffimi  quidem  utrique,  fed  eruditione  &  n?)re 


"AEnrid.  i.  bHcxaemcr.]ib.  f.  cap.  10.  <  In  Rudente  actr.  4.  ■'Metamor.  6.  cAEneid.7. 

nofoph.  8.  s  Gemara  Hierofolymitan.  tit.  Aboda  Zara  feu  de  Cultu  Extraneo  fol.  41.  col.  3 .  cap  3 .  h  L.  1 .  &  1. 4.  ff.  de  Reru 

vilione.  'Tit.eodem.  §.&quidem.  kL.  1  j. flF.  tit.  Communia praedicorum.  'L.  13.5.7.  ff.  tit.de injuriis,  &  vid 

1. 24.  ff  de  damno infefto.  ■»  L,  3.ff.  Nequid  in  locopublico§.  1.  "  D.D.ad  l.o.ff.aalcgcmRhodiam.  "Eclog 

iic,  Jib.  50.  tit.  1.  cap.  13.  I  Pragmat,  tit,  1.  •>  L.  ^.  fl'.  tit.de  Ufucapionibus  &  Ufurpationibus . 


ingmi 


i  I  p  I 


De     D  o  m  i  n  i  o   M  a  r  i  s. 


1192 


ngenii  impares.  Fernandum  dico  Vafquium,  Hi- 
Iganum,  &  Hugoncm  Grotium,  Batavum.  Hilpa- 
,  tius  crat,  in  fummo  nuper  dominicae  rei  Philip- 
1 3i  tertii  Hifpaniarum  regis  praetorio,  fenator  ce- 
.  icbris.  Batavus,  fifcalis  olim  advocatus  Hollan- 
ptac,  Zelandiae,  &  Weftfrifiae,  aliifquc  honori- 
!jus  patriis  meririflimo  auftus,  vir  acuminis  & 
Dmnigenae  doctrinae  praeftantia  incomparabilis; 
Difputans  autcm  Vafquius  tum  de  jure  naturali 
&  gentium,  tum  de  rerum  dominio,  praefcrip- 
:ionibus,  id  genus  aliis  ;  Ex,  his,  inquit a,  ap- 
t>aret,  qttam  fufpetla  fit  fententia  exifiimantium 

■  Genuenfes  aut  etiam  Venetos  pojfe,  non  injuria, 
<>rohibere  alios  navigare  per  gulfum  aut  pelagus 
Cui  maris,  quafi  aequora  praefcripfrint  :  id 
mid  non  folum  eft  contra  kges  Caefareas  (jam 
ftjpra  citatas)  fid  etiam  eft  contra  ipfumjus  na- 
turae  aut  gentium  primaevum,  quod  mutari  non 
iojfe  diximus.  Qiwd  fit  contra  illud  jus,  con- 
tat ;  quia  non  folum  maria  aut  aequora  eo  ju- 

re  communia  erant,  fed  etiam  reliquae  omnes 
'es  immobiUs.  Et  licet  ab  eo  jure  poftea  recef- 
fum  fuerit  ex  parte,  puta  quoad  dominium  & 
>>roprietatem  terrarum,  quarum  dominium  jufe 
uturae  commune,  diftinBum  &  divifum  ficque 
ib  illa  communione  fegregatum  fuit  ;  tamen  di- 
verfum  fuit  &  eft  in  dominio  mafis,  quod  ab 
\rigine  mundi  ad  hodiernum  ufque  diem  eft  fttit- 
\ue  femper  in  communi,  nulla  ex  parte  immuta- 
lum,  ut  eft  notum.  Et  quamvis  ex  Lufitanis 
magnam  turbam  faepe  audiverim  in  hac  effe  opi- 
nione,  ut  eorum  rex  ita  praefcripferit,  navigatio- 
nem  Indici  occidentalis  ejufdemque  vafiijfimi 
maris,  ita  ut  retiquis  gtntibus  acquora  tlla 
'ransfretare  non  /iceat,  &  ex  nojtrifmet  Hifpa- 
tis  vulgus  in  eadem  opinione  fire  ejfe  videatuf, 
(t  per  vaftijfimum  immenfumque  pontum  ad  In- 
■  iortm  regiones,    quas  potentiffimi  reges  nofiri 

,  Hifpaniarum  fubegerunt,  reliquis  mortalium  r.d- 
ligare,  pfaeterquam  Hifpanis,  jus  minime  fit 
quafi  ab  eis  id  jus  praefcriptum  fuerit )  tamen 
Horum  omnium  non  minus  infanae  fiunt  optniones, 
'uam  eortim  qui  quoad  Genuenfes  &  Venetos  in 

.  odem  fere  fomnio  effe  adfolent.  Quas  finten- 
ias  ineptire  vel  ex  eo  dilucidius  apparet,  quod 

.   larum  nationum  fingulae  contra  feipfas  neque- 

■  nt  praefcribere ;  hoc  eft,  non  refpublica  Vene- 
.   tarttm  contra  femetipfam,  non  refpubltca  Gentt- 

nfium  contra  femetipfam,  non  regnum  Hifpano- 

'im  contra  fimetipfum,  non  regnum  Lufitanorum 

j  imtra  femetipjum.    EJfe  enim  debet  dijferentia 

iter  agentem  &  pattentem.     Contra  reliquas 

,   cero  nationes  longe  minus  praefcribere  foffunt, 

.   uia  jus  praefcriptionum  efi  mere  civile  :  ergo 

ile  jv.s  cejfat,  cum  res  agitur  inter  principes 

el  populos  fuperiorem  non  recognofcentes  in  tem- 

"'.   iralibus.  Jura  enim  civilia  cujufcunque  regionis, 

,     'toad  exteros  populos,  nationes,  vel  etiam  ho- 

ims  Jtngufos,  non  magis  funt  in  confideratione, 

'  'iam  fi  revera  non  ejfet  tale  jus  aut  unquam 

■■    tiffet,   &  ad  jus  commune  gentium  prtmaevum 

'..   d  fecmdarium  eft  recurrendum,  eoque  utendum ; 

-  w  jure  talem   maris  praefcriptionem  &  ufur- 

\  ttionem  admijfam  noji  fuijfe    unquam  conftat. 

'  Fernandus  Vafq.  Controverf.  Tlluftr.  lib.  1.  cap.  89.  §.  30. 


Alia  id  genus  habet  ille,  in  privatum  omne  ma- 
ris  dominium  audaciflime  inlurgens.  Prodiit  au- 
tem  Lugduni  Batavorum  anno  falutis  mdcix.  (id 
cft,  proximo  poft  difceptationem  prolixam  inter 
Hollandos  &  Hifpanum,  de  libera  in  Indias  ori- 
entalcs  navigatione,  Hagae  habitam)  Hugonis  Gro- 
tii  Mare  Liberum,  five  'De  Jure  quod 
Batavts  ( fic  fe  habet  titulus )  compettt  ad  Indi- 
cana  commercia,  T>iJfertatio.  In  ea  probare  ni- 
titur,  jure  gentium  quibufvis  ad  quofvis  adeo  libe- 
ram  etfe  navigationem,  ut  fine  injuria  per  mare 
impediri  nequeat.  Dein  mare  Atlanticum  & 
auftrale,  five  jus  navigandi  ad  Indos,  proprium 
non  effe  aut  effe  poffe  Lufitanorum.  6>uippe 
mare  ( inquir  b,  legibus  &  rationibus  jam  diftis 
nfus)  proprium  omnino  alicttjus  fieri  non  poteft. 
Gfuia  natura  commune  hoc  effe  nonpermittit,  fed 
jubet.  Alia  ea  de  re  habet  ipfe  in  eximiis  illis 
de  Jure  Pacis  &  Belli  libris,  de  quibus  inferius. 
Et  de  argumentis,  quae  maris  dominium  impug- 
nare  folent,  haec  fummatim.  Quaeftionis  igitur 
ejufque  vocabulorum  explicatio  proxime  ine- 
unda; 


C  A  P*.    iii. 

De  Marts  m  quaeftione  vocabtdo.  Et 
juris  difiributiOy  quae  dtfqtvfiftoni  in- 
ferviati. 

QU  O  D  ad  quaeftionem,  utrum  mare  fit  do- 
minii  privatijure  capax,  attinet;  capax  fu- 
mimus  eadem  notione,  qua  ufus  eft  Trajanus  Au- 
guftus,  dum  Plinio  c  fuo  folum  peregrinae  civi- 
tatis  capax  non  ejfe  dedicationis  quae  fit  jure  no- 
Jtro,  refcripfir.  Sed  &  maris  in  quaeftione,  ju- 
fis  &  dominii  vocabula  infuper  explicanda. 
Mare  intdligimus  univerfum,  &  tam  oceanum 
apertum  feu  exteriora  quae  funt  maria,  quam 
quae  iriteriora  timt,  veluti  Mediterraneum,  Adri- 
aticum,  AEgaeum,  Britannicum,  Balticum,  & 
quae  funt  id  genus  alia,  haud  aliter  ab  oceano, 
ac  uti  partes  undiquaque  homogeneae  a  toto,  dif- 
crepantia.  Jus  autem  (quod  eft  liciti  atque  illi- 
citi  norma,  menfura,  ac  index)  confideratur  bifa- 
riam  :  aut  qua  obligativum  eft,  quod  &  prae- 
ceptivum  dkitur ;  aut  qua  permiflivum  eft,  con- 
ceflivum  itidem  fcriptoribus  nuncupari  folitum. 
Qua  obligativum  eft,  in  eis  quae  vel  jubentur 
vel  vetantur,  ut,  fuum  cuique  tribuere,  non  pe- 
jerare,  caeteris  fimilibus,  cernitur  ;  qua  permifli- 
vum,  in  eis  quorum  nec  jubetur  ufus  nec  veta- 
tur,  fed  permittitur  tamen  ;  quemadmodum  in 
ipfo  emtionis,  venditionis,  manumiflionis  a£tu, 
in  contrahentium  conditionibus  pro  eorum  arbi- 
tratu  contraftui  adjici  foiitis,  id  genus  aliis.  U- 
trumque  autem  hoc  genus,  aut  univerfum  genus 
humanum,  id  eft,  gentes  univerfas,  fpeftat,  aut 
non  univerfas.  Quod  univerfum  ipectat  genus 
humanum,  feu  gentes  univerfas,  aut  naturale  eft 
aut  divinum  :  fcilicet  aut  ex  naturalis  rationis 
lumine  feu  refto  rationis  ufu  manifeftum,  quod 


b  Mari  libero  cap.  f . 


Lib.  10.  epift.  5-9. 


&  Lex 


H93 


^MARE   CLAU  SU  Mt  feu 


1194 


&  Lex  communis  in  publico  munii  6»  natura- 

libtis  tabulis  fcripta  eleganter  a  Tertuliiano  a,  & 

jtotraS  t  a,v£?e$7nov  SUcua.,   Communia  hominum 

jura  Graecis  b  nominatur,  ipthmquc  jus  gtntium 

primaevum  dicitur  jurifconfultis ;  aut  divinis  in 

eioquiis,   fcripto   mandatis,   praeftitutum  :    quo- 

rum  utrumque  jus  gentium  univerfale,   feu  om- 

nium  commune  recte   appellandum.     Quicquid 

in  horum  alterutro  obligativum  eft,  five  ex  ipfa 

rei  natura,  feu  potius   ex  naturae  parentis  auto- 

ritate,  habetur  apud  homines  immutabile.    Unde 

toties  philofophis  c ,   theologis  d  ,   jurifconfultis e 

pronunciatum  illud  afleritur,  jura  naturalia  ejfe 

immutabilia.     Id  quod  de  permiflivo  five  natu- 

rali  five  divino,   ad  humanum  genus  univerfum 

attinente,   dici   nequit.     Hoc  enim  pro  eorum, 

qui  rebus  praefunt,  judicio,  ex  fui  natura  varia- 

tim  efie  mutabile,   qua  permiffivum  eft,   nemo 

non  videt ;    ideoque  obrogationes,  abrogationes, 

temperamenta,  id  eft,  mutationes  indies  recipere. 

Cum  interea  obligativum  genus  incrementa  feu 

additiones,  utpote  quibus  five  firmius  five  decen- 

tius  poflit  obfervari ;  non  mutationes,  quibus  ul- 

latenus  vis  ejus  minuatur,   admittat.     Ex  obliga- 

tivi  hujuftnodi  additionibus  &  permiflivi  mutatio- 

nibus  conflatum  eft  alterum  illud  jus,  quod  an- 

guftius  eft,  &  ad  gentes  non  univerfas,  feu  non 

ad  totum  genus  humanum,  fed  ad  aliquas  ejufce 

tantum  partes,  fpeftar,  atque  recle  pofitivum  (fi- 

ve  fcilicet  a  Numine  five  ab  hominibus  pofitum) 

nuncupari  folet,  interdum  etiam  f  civile,  &  rec- 

tae  rationis  naturalis  additamentum.     Pofitivum 

hoc  jus  difpertire   liceat   in  illud  quod   unicae 

alicui  genti  populove  in  focietatem   coalefcenti 

proprium  fuerit  &  fingulare  (qualis  olim  habita 

eft  patria  illa  apud  Romanos  g  poteftas,  atque  ea 

quae  Athenis  h  in  more )  &  illud,  quod  in  ufu 

pluribus.     Hoc  mrfum  quod  pluribus  in  ufu  bi- 

fariam  dividimus ;  in  id  cui  plures  fimul,  pariter 

ac  communiter,   feu  ex  communi  aliqua  obliga- 

tione,  gentes  populive  fubfunt ;  atque  id  cui  gen- 

tes   populive   plures  non   fimul,  pariter,  aut  ex 

obligationis  communione  aliqua  fubfunt,  fed  fin- 

gulatim  atque  ex  accidente.     Triplicis  hujus  fpe- 

ciei  juris   pofitivi  primam  jus  fimpliciter  civile 

nominemus,  puta  ad  civitatem  aliquam  unicam 

attinens  ;   fecundam  jus  plurium  gentium  com- 

mune,  ob  communioncm  obligationis  ita  dicen- 

dum  ;    tertiam  jus  gentium  aliquot  feu  plurium 

civile  feu  domefticum,  propter  obligationem  qua 

tenentur  tantum  domefticam,  atque  fibi  fingulis 

fine  obligationis  communione,  civilem.     Teges, 

verbi  caufa,  XII.  tabularum  Athenis  Romam  al- 

latae,  utramque   apud  gentem  tam   Romanam, 

quam  Atticam  obtinuere  :  fed  ex  nulla  obligatio- 

iiis  aut  populorum  communione.    Jus  igitur  ta- 


bularum  commodius  multo  harum  gcntium  ci 
vile,  quam  utrarumque  gentium  fimpliciter  (quali 
locutio  communionem  indicat)   erat  dicendum 
Quod  vero  plures  fimul  gentcs   ex  obligationi. 
communione  fpeclat,  id  cft,  jus  plurium  genti 
um  communc,   bipartito  eft  itidem  tribuendum 
in  id  nempe  quod  gentibus  populifve  pluribus  ef 
imperativum,  atque  id  quod  eft  pluribus  intcrve 
niens.     Imperativum  vocamus  jus  gcntium,  quoi 
a  diverfis  gentibus  populifve,  fingulis  alioquin  im 
periis  ac  poteftatibus  fupremis  fubjacentibus,   e: 
communi  fingulis,   nec  difpari  fed  aliunde  deri 
vata  obligatione,   eaque  five  a  Numine   five  ai 
homine  imperata,  obfervatur,  aut  vim  debet  ha 
bere.     Tale  erat  jus  Dolopum,  Magnetum,  Phthi 
otarum,  Theflalorum,  aliorum  Graeciae  populc 
rum,  qui  pariter  ex  obligatione  communi  ab  K 
crifii '   Argivorum  regis  imperio  accepta  conver 
tus  Amphyaionici  jurifdiftioni  fuberant.     Tal- 
item,  fingulare  jus  belli  a  Numine  praefcriptur 
non  Ebraeis  folum  fed  &  Cananaeis k,  quibufcur 
belium  gerendum  :  nam  utrique,  licet  diverfimc 
de,  ex  imperantis  autoritate  tenebantur.     Et  ut 
gentes  aliquot  ex  pontificis    Romani    autoritai 
atque  imperio,  pariter   in  idem  jus  conveniun 
imperativum   jus  gentium  id   rite  appellandun 
Interveniens  autem  jus   gentium  dicimus,  quo 
non  cx  communi  pluribus  impeiio,  fed  intervt 
niente  five  pafto  five  morum  ufu  natum  eft  ;  <i 
jus  gentium    fecundarium   fere    folet  indigitat 
Hujus  capita  cernuntur  in  clarigationis,    legat 
onum,    captivorum,    obfidum,    poftliminii,    fo 
derum,    commerciorum,   id  genus  aliorum  pli 
ribus  gentibus   intervenire  folitorum  jure.    Et< 
nim  quantum,  in  hifce,  ex  additionibus  quae  ji 
ri  gentium  univerfaii  obligativo  &  mutationibi 
quae  permiflivo  univerfali  acceflerint,  inter  ger 
tes  diverfas  eft  conflatum,  id  totum,  nec  ampl 
us,  aut  imperativi  aut  intervenientis  nomen  m< 
retur.    Reliquum,   juris  gentium  univerfalis  fc 
primaevi  nomen  retinere  palam   eft.      Etiam  < 
jus  Caefareum,  quod  adeo  in  diftis  juris  inter 
venientis  capitibus  difcutiendis  locum  habere  fi 
let,  qua  cum  gentium  jure  univerfali,   five  nati 
rali  five  divino,  confonum  eft,  fub  eodem  etiar 
nomine  eft  ponendum  ;  qua  vero  ex  aliquot,  qu 
bus  eft  in  ufu,  gentium  confenfu  fic  adhibenti 
ejus  capita  ac  fcita  nonnulla  quae  juris  non  fur 
univerfalis,  planifllme  juris  gentibus  aliquot  ir 
tervenientis  vocabulo  eft  rite  denotandum.     Ql 
demum  fingulis  aliquot  populis  domi  in  foro  e 
receptum,  genrium  pluriumjus  Civile  appellar 
dum  eft,  feu  domefticum.    Juris  norionis  omn 
genae,  quae  in  quaeftione  tradanda  adhibenda  e( 
fyftemate  ad  hunc  modum  ob  oculos  pofito,  d 
dominio  reftat  ut  proxime  vidcamus. 


'  Lib.  i.  Corona  Militis.  »  Thucydid.  lib.  4.  Polyb.  lib.  1.  alii.  e  Audronic.  Rhodius,  Michael  Ephefius,  Eufrratiij 

aln,  ad  Anft.  Nicomach.  5.  cap.  10.  Cicero,  apud  Laclantium  lib.  6.  cap.  8.  d  D.  Thom.  1,  2.  q.  94.  art.  §  &c  '  I| 

ftit.  de  Jure  Nat.  §.  fed  naturalia.  f  Philo  Judaeus,  lib.  de  Jofeph.feu  de  Viro  Civili.  s  Inftit.  tit   de  Patria  Poteftate  j 

jus  autem.  ^Demodhen.  0rat.  contra  Ariftocratem.  j  Paufanias  ia  Phocicis,  Strabo  lib.  5.  AEfchines  in  Orat.  -afe.1  sr^ 


jr/isir^ti«s. 


*  Deuteron.  cap.  xx.  10. 


C^  I 


l9$ 


De   Dominio    Maris^ 


iio<£ 


C  A  P.     IV. 


)e  rDominio,    tum  Communi  omni- 
\  um,    tum  cPrivato.     Hu/us   initia, 
five  per   dijlributionem,   Jive  per 
occupationem. 

30minium,  quod  eft  jus  utendi  fruendi,  ali- 
enandi,  libere  difponendi,  aut  omnium' 
.  iminum,  pro  indivifo  poffidentium,  commune 
. :,  aut  aliquorum  tantum  privatum,  id  eft,  inter 
■  liverfitates  fingulares,  principes,  perfonas  qualef- 

•  nque,  privatim  ita  tributum,  ut  libertas  utendi 
iiendi  aliis  aut  intercludatur  aut  faltem  minua- 
1  r.  Primi  generis  dominium,  feu  quod  omni- 
,n  commune  eft,  in  rerum,  prifcis  feculis,  com- 

unione  folet  memorari.     De  ea  Virgilius a : 

Nec  fignare  quidem,  aut  partiri  limite  cam- 

pum 
Fas  erat ;    in  medium  quaerebant 

:  Senecab  : 

pervium  cun&is  iter  ; 

Communis  ufius  omnium  rerum  fiuit. 

Tibullus  c  ad  Meffalam  : 

Non  domtis  ulla  fores  habuit ;    non  fixus 
in  agris, 
Gjui  regeret  certis  finibus  arva,  lapis. 

ufmodi  funt  plura.     Quae  tamen  ita  intelligi 

•  lt  Ladtantius  d,  Non  ut  exiftimemus  nihil  om- 
i  10  ttm  fitiffe  privati  >  fedmore  poetico  figura- 
\m,  ut  intelligamus  tam liberales  fiuijfe  homines, 
1  natas  fibi  firuges  non  includerent,  nec  Joli  ab- 
j  mditis  incubarent,  fied pauperes  ad  communio- 
improprii  laboris  admitterent.  Certe  non  ob- 
i  ira  rcrum  plane  communionis  veftigia  occur- 
1  it  in  donatione  illa  Numinis,  qua  Noachus  & 
t  s  filii  ejus,  Semus,  Chamus,  &  Japhetus  ( qui 
\  lut  Adae,  in  gcneris  humani  poft  diluvium  in- 
lurationem,  perfonam  jam  fimul  induerant)  do- 
1  ni  pro  indivifo  rerum  omnium  fa£ti  funt. 
1  rmula  donationis  eft  e,  Creficite  &  multiplica- 
ijii,  &  replete  terram.  Tavor  vefter  &  tre- 
:  r  vefttr  erit  fiuper  omne  animal  terrae,  & 
per  cunctam  volatile  coeli,  cum  univerfis  quae 
vventur  fiiper  terram,  &  cum  omnibus  pificibus 
1  iris.  In  manum  veftram  tradita  fiunt.  Et 
^,  (tinus  Hiftoricus f  appofite,  Erant,  inquit,  Sa- 
1  ~ni  atvo  omnia  communia  dr  indivifia  omnibus, 
'  luti  unum  cun5iis  patrimonium  ejfet.  Unde 
i  1  in  Saturnalibus  bonorum  communio.  Neque 
;  ter  Cicero  s ,  Trivata  nutla  natura  5  fied  aut 
'  teri  occupatione,  ut  qui  quondam  in  vacUa  ve. 
,  ;unt ;  aut  bello  etiam  &  vitloria  potiti  fiunt : 
( ■  lege,  aut  pactione,  conditione  -,  fiorte.     Sed 


veri  non  eft  fimile  hujufmodi  communionem  diu 
obtinuifle.  Privatum  autcm  dominium,  feu  re- 
rum  finiumque  diftinclionem,  qua  caetcris,  prae- 
ter  agnitum  dominum,  libcrtas  utendi  frucndi 
aut  negata  eft  aut  minuta,  fecula  illa  aurea  fubfe- 
cutam  fuifle  aiunt  : 

Communemque  prius,    ceu   lumina  fiolis   & 

aurae, 
Cautus  humum  longo  fignavit  limite  mehfior  ; 

Ut  canit  illeh.  Et  fcimus  ex  Sacris  Literis  tel- 
Jurem  a  Noachidis,  feculis  aliquot  poft  diluvium, 
efle  divifam  '.  A  Japeto&  filiis  ejus  divifae  fiunt 
infiulae  gentium  in  terris  finis,  unufiquifique  juxta 
linguam  fiuam  &  juxta  familias  fiuas,  in  nationi- 
busfiuis  ;  quod  ait  Mofes.  Scilicet  a  Tanai  flu- 
vio  ufque  in  mare  Atlanticum,  feu  per  magnam 
Afiae  occidentalis,  quae  in  feptentrionem  vergit, 
partem,  praeter  totam  Europam,  limitibus  juxta 
familiarum  numerum  defignatis,  fedes  ut  domini 
privati  accepere.  Quemadmodum  Chamus  po- 
fterique  ejus,  non  diffimili  modo,  quod  auftro 
&  africo  expofitum  eft  ;  &  Semus  plagas  orien- 
tales  ufque  ad  Indiam.  Qua  de  re  Jofephus,  Eu- 
febius,  autor  Chronici  Alexandrini,  Zonaras, 
Cedrenus,  Euftathius  Antiochenus,  Freculphus, 
alii.  Invaluit  etiam  traditio,  ipfum  Noachum, 
perinde  ac  fi  totius  dominus  in  folidum  aut  arbi- 
ter  per  compromiflum  fuiflet,  diftributionis  hujus 
feu  privati  hujufmodi  dominii  poft  diluvium  in- 
ftaurationis  autorem  fuifle,  idque  ■£)  3«op  yt*na- 
fjyv,  juxta  oraculum  divinitus  acceptum,  eam- 
que  anno  aetatis  fuae  dccccxxx.  (qui  a  diluvio 
erat  cccxxx.  &  ante  obitum  ejus  vigefimus)  te- 
ftamento  firmaffe,  atque  moribundum  illud  in 
Semi  filii  primogeniti  manus  tradidifle,  cunclof- 
que  fimul  monuiffe,  Ne  quis  eorum  fratris  fines 
invaderet,  nec  injuria  alter  alterum  ajficeret  ; 
quoniam  inde,  ut  dificordiarum  atque  bellorum 
inteftinorum  caufii  ortretur,  fioret  neceffum,  Ita 
diferte  legitur  tum  apud  Eufebium,  tum  apud 
Cedrenum.  Utut  autem  fe  res  haec  habuerit, 
certum  fatis  eft,  inftaurata  efle  poft  diluvium  pri- 
vata  rerum  dominia,  quae  itidem,  ab  Adae  tem- 
poribus,  antea  juris  fuerant  receptiffimL  Nam 
ipfe  quidem,  qualem  poftea  habuifle  diximus  No- 
achum  cum  filiis,  donationem  a  Numine  acce- 
perat k ,  dominufque  rerum  fiebat  univerfalis, 
non  fine  ejufmodi  dominio  fibi  privato,  quod  fi- 
ne  illius  ceffione  (quantum  de  rebus  illius  aevi,, 
ex  recepta  apud  pofteros  ratione,  dijudicare  pof- 
fumus)  liberos  ejus  excludebat.  Ex  donatione 
autem,  affignatione,  feu  qualicunque  ceffione 
( antequam  ex  fucceflione  haeredem  habebat  mor- 
tuus)  liberi  ejus  fua  habuere  territoria  privati 
jure  dominii  diftincta.  Hinc  Abeli  pecora  & 
compafcua  fua,  Caino  agri  &  fua  fata.  Dein  eti- 
am  locus  Nod  feu  Naida  di£tus,  ubi,  urbe  Hc- 
nochia  condita,  fedes  fixit.  Inde  permutationes ', 
emptiones,  &  venditiones,  &  praeter  pondera  ac 
menfuras,  fidos  conventuilm  interpretes,  agris  & 
compafcuis  termini  feu  limites  acceflere.     Et  de 


Gcorg'c.  i. 
'  cncf.  cap.  ix.  z. 
»  k  32. 

VOL.    II. 


b  In  O&via  a<S.  i.  c  Eleg.  lib.  i.  J.  d  Divin.  Inflit.  lib.  <;.  fiu  de  Juftitia  cap.  ;. 

f  Lib.  43.  E  Offi.  lib.  1.       ,  h  Ovid.  Metam.  i.  '  Genef.  x.  f, 

k  Ccnef  i.  iS.  '  Jofeph.  Crig.  Judaic.  lib.  i.  cap.  3.  Euftath.  Antioch.  Hexaem.  pzg.  46. 


Zzznzz 


Caino 


it97 


^AIARE    CLAVSUM,  feu 


1198 


Caino  aiunt,  "O^rf  yJs  -jreP^s  *&*%,  Terminos 
cgris  primus  pofuit.  Ita  demum  introduda  funt 
dominia  privata,  quae  ex  illorum,  quorum  ( five 
ex  univerfali  tantum  praeeunte  unici  dominio, 
ut  in  Ada  ;  five  ex  rerum  communione  univer- 
fali,  ut  in  Noacho  filiifque  ejus)  intererat,  donatio- 
ne,  aflignationc,  aliave  ceflione,  five  principibus, 
five  univerfitatibus  unius  perfonam  induentibus, 
five  aliis  quibufcunque,  ut  dominis  fingularibus, 
primo  evenere.  Ut  id  fcilicet  fieret,  neque  ex- 
preflim  jubebat,  nec  vetuit  jus  five  naturale  five 
divinum,  quOd  univerfale  erat  (nifi  oraculum  il- 
lud  Noacho  datum  hic  admittere  velis)  fed  per- 
mifit  utrumque,  tam  nempe  rerum  communio- 
nem,  quam  privatum  dominium. 

In  terrkoriis  ita  diftribuendis,  confenfus  veluti 
humani  generis  corporis  feu  univcrfitatis  (inter- 
pofita  fide,  quae  etiam  pofteros  obligaret)  inter- 
venit,  ut  a  communione  feu  priftino  jure  eorum, 
quae  ita  diftributim  fingulis   dominis    cederent, 
plane  difccderetur  :    non  aliter  ac  ubi  focii  feu 
cohaeredcs  partes  aliquas  rerum  pro  indivifo  pof- 
feflarum  intcr  fe  dividunt.     At  vero  de  reliquis, 
neutiquam  diftributim  pofleflis,  nec  pro  indivifo 
exprefiim  retentis,  id  eft,  quae  vacua  feu  dereli&a 
manfere,  quid  dicendum  ?  Obtinuit  fane  antiqui- 
tus  in  gentium  illuftriorum  moribus,  atque  ctiam- 
num  obtinet,  quae  vacua  funt,  ea  fieri  occupan- 
tis ;  fcilicet,  ut  dici  folet,  nullius  in  bonis.     Ob- 
vium  id  habetur  in  jure  Caefareo,  atque  nullibi 
gentium,  quantum  fcimus,   non  receptum  cft  ; 
extra  quam  ubi  ex  jure  gentium  aliquot   civili, 
res  hujufmodi  aliquae  ad  principes,  non  ad  fub- 
ditos  occupantes,    attinent  :    nam  ibi  etiam  oc- 
cupationis  titulo  a  caeteris  fatis  eft  renunciatum. 
Et  temperamenti  hujus  hac  in  re  eft  fernper  ha- 
benda  ratio.     Sed  nobiliflima  eft,    de  ejufmodi 
bonorum  occupatione,  decifio  vetus  in  caufa  An- 
driorum  &  Chalcidenfium.     Utrifque  in  Thraci- 
am  profeclis  a    novarum    fedium  .quaerendarum 
caufa,  renunciatum  eft  Barbaros  Acanthum  reli- 
quifle.     Speculatores  bini,  quorum  Andrius  alter, 
alter  Chalcidenfis,  eledi,    fuga  &  folitudine  fatis 
animadverfa,  cdepere  curfu  contendere,  uter  ur- 
bem  pro  derelifto  habitam  prior  occupando   ac- 
quireret.     Chalcidonenfis  cum  vincerer  pemicita- 
te,  Andrius  haftam  ejaculatus  portis  infixit.     Hic 
jaculo,  ille  corpore  praevenifle  exclamat.     Diflen- 
tione  hinc  orta,    arbitri  adfcifcuntur    Erythraei, 
Samii,  ac  Parii.     Vicere  Andrii  numero  fenten- 
tiarum,   nam  pro  iis  cenfuerunt  Samii   &  Ery- 
thraei  -,  pro  Chalcidenfibus  aurem  Parii.     Ratio- 
nes  utrinque  optime  exhibet  Petrus  AErodius  b. 
IHis  hic  non  eft  locus.     Sed  interea  manifeftum 
eft,  univerfos,  tam  litigantes  quam  gentes,   quo- 
rum  in  arbitrium  res  eft  permifla,   occupantium 
fieri  derelida  cenfuifle.     Neque  alia  fane  ratione 
nititur  jus,  quo  ferae,  pifces,  volucres,   id  genus 
alia,  five  nondum   occupata  five  derelifta,   capi- 
entium  fiunt.     Quod  itidem  tam  in  Ebraeorum  c 
ac  Mahumedanorum  d  jure,  quam  in  Chriftiano- 
rum  moribus  iocum  habet.     Jam  vero  fi  com- 


muniter    &    pro    indivifo    fucre    univerfi    do 
mini    ante    partium    aliquot  diftributionem,   eaJ 
rum    quae     in    diftributionem     non     veneranti 
ut    manercnt    pariter    univerfi,    quemadmoduni 
ante,    pro    indivifo    domini,     neceflum    eft    u 
exiftimemus  ;    nifi  pattum  '  aliquod   inteivenerit 
quo  priftino  omnimodo  communionis  titulo  juri 
que  ita  renunciatum  fuerit,   ut  deinceps  eorurr, 
quae  vacua  manerent,  feu  in  diftributionem  no 
venirent,    domini   fierent    fingulares   quicunqu 
primo  animo  poflidendi,  infiftendi,    utendi  fn, 
endi,    corporaliter  occuparenr.      Neque  aliter  i| 
caufa  fociorum  aut  cohaeredum  (quales  in  rerui 
communione  homines  fuifle   videntur  univerfi 
fingi  poteft,  quomodo  ea  quae  in  diftributionei 
non  veniant,   non  ut  antea  mancant  communi 
Itaque  paftum  ejufmodi  primariis  dominii  privj 
initiis  intcrceflifle,  ejufquc  vim  a  primis,  quoru! 
poft  diluvium  intererat  res  diftributim  poflldef 
ad  pofteros  tranfmiflam  efle,    puto,   eft  ftatue, 
dum.     Adeo  ut  non  minus  de  diftributione  p 
aflignationem,  quam  de  occupatione  rerum  dj 
relitrarum    ad  libitum,   paftum  univerfale,   fi 
verbis  difertis  five  tacite  ex  morum  ufu,  initu. 
efle  deccrnamus.     Quod  ipfum  fane  amplefti  • 
detur  V.C.  HugoGrotius  :  Res,  inquit6,  inp\- 
prietatem  (de  cujus  exordio  loquitur)  ibant,  n  ■ 
animi  aEiu  folo  (neque  enim  fcire  aHipoterm, 
quid  alii  fuum  effe  vellent,   ut  eo  abfiineren,\ 
&  idem  velle  phires  poterant")  fed  padlfo  quodi  1 
atit  exprejjo,  ut  per  divifionem  ;  aut  tacito,  •' 
per  occupationem.     Simulatque  enim  commm » 
difplicuit,  nec  inftituta  efi  divifio,  cenferi  det[ 
inter  omnes  convenijfe,  ut  qttod  quifque  occup  '■ 
fet,  id proprium  haberet.     Parilis  fane  ratio  <-   . 
am  cjus  quod  quifquam  poftea,    ex  eo  quod  <- 
relictum  erat,  occuparet. 

C  A  P.     V. 

Domimi  effeBm  prtvati.  Et  qualifna  , 
in  vetujhortbus  rerum  dtftributionib:, 
mans  habita  fuerit   ratio. 

EX  dominio,   ad   modum  jam  di&um,   ji- 
vato  introdudto  evenit,    ut  territorii    u 
agri,    cujus  ufus  antea  univerfis  pariter  erat  m   . 
arando,  aedificando,  depafcendo,  arbores caedi- 
do,   fruttus  percipiendo,    tranfcundo  liber,  p>- 
prietas  ita  poflidenti,  five  per  diftributioncm  t 
peroccupationcm,  privatim  acquireretur  i  ut  ii- 
berum   ejufmodi  ufum  jure  poflet  impedire,  :c 
ejus  injuflu  alius  licite  uti  poflet.    Atque  ab  |ic 
origine  manavit  omnis  rerum  proprictas  feu,3- 
minium,   quod  five  alienatione,   feu  quacunlie  . 
alia  ceflione,    in   alios   transfertur,  five  pofl^li- 
one  continua  retinetur  5    habita  femper  ratiiic 
fpecialium  modorum  ac  temperamentorum,  qjie,  1 
five  ex  legibus  moribufque,  five   ex  pafto,  |o-  l 
minio  folent,  pro  variis  populorum  inftirutisjic- 
cedere.     Nam  hifce  reftringitur  &   minuituli- 


Mifna  &  Gemara  utraque  tit.  Baba. 


»  Plutarch.  in  Quaelr.  Graecis.  b  Rcrum  judlcatarurn  lib.  ,.  tit.  „_ 

cap.  ,.  8c  Maimonides  tit.  Zachia  Wcmithna,  cap.  ,.  _d  Alcoran.  Azoar.  n.de  Venatu;  &  Azoar.  3+.  de  aed.bus  '^^-^,  jU 

id  eft,  derchftis.    In  Arabico,  Azoarae  funt  T.  &  14.  <  De  Jure  Belli  ac  Pacis,  lib.  1.  cap.  2.  §.  z. 

L, 


199 


De    Dominio    M  A  R  I 


s. 


1200 


|  ra,  in  rc,  domini  poteftas.  Qiuc  ubi  prorfus 
,  linir,  ita  liium  cft,  quod  privaiim  poflidet  do- 
!  nus,  ut  alius  eflc,  ejus  injuffii,  omnino  jure 
.  e  nequeat.  Atquc  hacc  omnia  cx  mutatione 
'  is  gentium  univerfalis  feu  naturalis,  quod  per- 
\  llivum  eft,  orta  funt.     Inde  cnim  introductum 

minium  privatum,  ex  jurc  nempe  pofitivo.    Scd 

rcrea  ftabilitum  eft  ex  jure  univerfali  obliga- 
;  o,  quo  pactis  ftandum  cft  &  fcrvanda  fides. 

His  ita  pofitis,  videndum  crit,  qualifnam  in 
.:um  iive  primaria  iive  vetuftiori  aiiqua  diftri- 
l^ionc,  maris  habita  fit  ratio.  Nam  ii  cum 
;ris  etiam  mare  fuerk  a.ffignatum,  ccrte  faten- 
<  m  eadem  ex  origine  natum  cflc  maris,  qua  tel- 
I:is  dominium  privatum,  adcoque  illud  cfle  ejuf- 
.  m  aeque  cum  hac  capax.  Ccrte  in  diftribu- 
jne  tclluris  poft  dihivium  inftaurata  (quantum 
.  re  pofliimus  cx  vctcribus  qui  eam  tradidere) 
aris  alicujus  nomen,  ut  pars  affignata,  non  di- 
:te  occurrit.  Sed  vero  interdum  ut  limes  parti 
Ggnatae  adjicitur  oceanus.     Quemadmodum  ubi 

rs  Chamidis  primo  affignata  extenditur  a  Rhi- 
Koruris  AEgypti  pcr  Africam  ufque  ad  Her- 
ilis  columnas3,  ?jT3i  i-Jii  t«  dVnzs  x)  At-tuaS 
uav«,  ftu  ufqtte  occtdutim  &  Africanum  oce- 
mm.  Et  Cananaeorum  pars  (quae  in  Chami- 
trum  territor-io)  in  Pcntateucho  Samaritano  bis 
i  defcribitur,  ut  expreffim  protendatur  a  fluvio 
Egypti  feu  Nilo  ad  fluvium  magnum,  id  eft, 
jphratcm,  {YYWrt  OTl  Tj\,  Etb  ufque  admare 
mffimum,  feu  poftremum,  quod  eft  occidentale 
a  magnum.  Quae  poftrema  vocabula  haben- 
r  etiam  in  partis  illias  defignatione,  quam  ex- 
bet  codex  judaeorum  in  Deuteronomio.  In- 
rdum  vero  in  parte  affignata  includi  videri 
jftunt  maria  aliquot,  adeo  ut  non  minus  quam 
llus  affignari  videantur.  Nam  Japetidis  affig- 
inturc,  Ta  ~&r>  M/iJizs  Tps«  *A?yJcv  3  <Wk2; 
i  Tcx.^apwv  xj  ^oirlcLviYjSv  vn<wv,  Ea  auae  a 
iedia  in  feptentrionem  &  occafm,  vergunt  uf 
le  ad  Gades  atqtte  inftdas  Britatinicas.  Ma- 
a  videmus  in  affignationis  area  contineri,  AEge- 
ti,  Mediterraneum,  Adriaticum,  Britannicum. 
n  donata  nefcimus.  Quin  in  vctufta  terrae 
nctae  delignatione  (cujus  autor  ipfum  Numen) 
.nes  potius  quam  pars  tcrritorii  affignati  habeti 
dctur  mare.  De  plaga  meridiana  verba  funt; 
labebit^  terminos  contra  orientem,  mare  fal- 
ftimum.  Et  paulo  poft;  Ibttqtte  per  gyrum 
'rrninus  ab  Afemma  ufque  ad  torrentem  AE- 
tfti,  &  magni  maris  Uttore  fimetur.  De  oc- 
dentali  item  plaga  :  Tlaga  autem  occidentalis 
•  man  magno  intipiet,  &  ipfo  fine  clatidetur. 
i  fcilicet  ibi  vulgatus  interpres;  c}c  ad  eum 
nfum  ferc,  recentiores.  Sed  de  ep  loco  atquc 
iis  bic  allatis,  plura  capite  proximo.  Sequitur 
:in,  juxta  Ebraicam  veritatem  ;  Hie  erit  ter- 
inus  vefter  feptentrionalis ;  *  mari  magno  de- 
rtbetis  vobis  montem  Hor.  Et  paulq  infra: 
t  defcendat  termtnus  ille  (de  orientali  verba 
m  fiunt)  &  pertingat  ufque  ad  Httus  marjs 
rnereth,  ad  orientem ;  &  rurfus  defcendat  ter- 
inus  ad  Jordanem,  &  dejinent  exttus  termini 


in  mari  falfo.  Atque  haec  erit  terra  ve/ira 
cum  terminis  fuis  per  circuitum.  Quae  ferme 
itcrantur  in  diftributionc  a  Jofua  inftitutae.  At- 
que  a  mari  ufqtte  ad  mare f  alibi  terminatur  do- 
minium  in  Sacris  Literis.  Et,  fi  detur  tandem 
maria  in  vctuftiores  illas  territoriorum  diftribu- 
tiones  non  venifle,  rcftat  difpicicndum  utrum 
titulo  occupationis,  ut  res  vacuae  ac  derclicrae, 
potuerint  jure  poftmodum  adquirij  id  eft,  five 
jure  naturali,  five  divino  univerfali  quod  per- 
miffivum  cft,  five  jure  gentium  plurium  feu  com- 
muni,  leu  civili,  quod  in  rcbus  hujuffnodi  ex- 
pendendis,  naturalis  juris,  quod  eft  permiffivum,  in- 
terpretis  vicem  obtinet  praeftantiffimi.  Nam  fi 
ex  permiffivo  quod  univerfale  eft,  nihil  hic  ad- 
verfetur,  aut,  quod  idem  fcrme  eft,  fi  ex  jure 
pofitivo  gentium,  marinum  dominium,  quale  quae- 
rimus,  fuerit.  feculorum  populorumque  illuftrio- 
rum  fuffragijs  introduclum  ac  admiflum,  dubi- 
tandum,  puto,  non  erit,  quin  jure  quidem  om- 
nimodo  dominii  privati  maria  fint,  ut  tellus, 
undiquaque .  capacia. 

" 

C  A  P.     VI. 

Jus  citvr;;um}  feu  dwina  in  Sacris  Lite* 
rh  ejfata,  domim.Q  maris  privqto  fa- 
vere.  Rttam  &  diffufijfimum  mare, 
occidentalem  terrae  fantfae  plagam 
alluens^  feu  inftgnem  fahem  ejus  par- 
tem,  ex  afflgnatione  divina,  juxta  ju- 
rifconftdtos  Ebraeorum,  terrttorio  Ij- 
raelitico  ceffiffe. 

QUOD  ad  jus  hic  attinet  divinum,  in  eo 
planiffime  reperiuntur  quae  dominio  marino 
haud  parum  favenr.  In  donatione  illa  rerum 
poft  diluvium  primaria,  qua  Noachum  atque 
ppfteros  ejus  ditavit  Numen,  telluris  univcrfae, 
cujus  orbis  pars  funt  ipla  maria,  aerifque  con- 
termini  non  aliter  concedi  videtur  dominium, 
ac  qua  animalium  terrae,  volucrumque  coeli 
mentio  adjicitur.  Scilicet  exprefla  ufusfructus 
donatione,  ipfa  res  concefla  eft.  Atqui  nec  ali- 
ter  conceditur  ibi  maris  dominium ;  'Pavor 
vejier1.  &  tremor  vefter  (quae  vocabula  funt 
dominium  indicantia)  etiam  in  omnes  pifces 
maris.  Paulo  aliter  primis  parentibus  diclum 
eft;  Imp'eteh  terram,  &  fubjicite  eam,  &, 
"HT,  id  eft,  dominamini  in  pifcem  maris,  &  in 
volucrem  coeli,  &  in  ornne  animans  quod  rep- 
tat  fuper  terram.  Sed  res  hic  etiam  ipfa  fuo 
ufufruclu  indicatur.  Eatemur  de  privato  domi- 
nio,  feu  quod  omnium  hominum  commune  non 
erat,  hic  verba  non  fieri.  At  vero  in  humani 
generis  dpminium  commune  ita  primo  nec  dif- 
pari  formula  ^ranfiit  cum  tellure  fimul  mare,  ut 
ex  ea  Numkis  donatione,  parilem  utriufque,  ut 
unius  globi,  pro  hominum  arbitrio,  fuifle  in  fu- 
tura  rerum  diftributione  feu  dominio  privato 
intrpducendo    condkionem,     fas   fit    dijudicare; 


1  African.  3pud  Eufcb.  in  Cfaronic.  pag.  io.  Cedrenus,  pag.  ro.  i> Pentateucfa.  Samaritan.  MS.  Gencf.x,  19.  £c  Deuteronom.ixxiv.  5. 

uicb.  &  Cedrcnus,  locis citatis.  *Numer.xxxu/.  3,  6,  7,  8c  n.  c  Joiiia  cap.xv.  &  ieqq.  fPiil.lxxii.8.  Syracid. 

■•  liv.  SGcn,  ix.i.  hGen.i.  16. 


Nemtrius 


126  I 


^VIARE    CLAU  SUM,  feu 


12(1 


habcnt,  a^rt,  id  eft,  imperium,  feu  dominiumk 
mare?  Quin  reges  tam  maris  quam infularij 
in  eo  mcmorari  videntur ;  Reges '  Tharfa  &  p- 
_/«/<«  dona  afferent,  Etenim  Tharfis  Ebr.fe 
mare  denotat k ;  quod  ab  interpretibus  tum  Gra% 


Neutrius  jubetur  proprietas,  ncutrius  communio  : 
ied  utraque  ex  ipfa  donationis  formula  aeque 
permitti  videtur.  Et  frivolum  nimis  cft  quod 
opponunt  nonnulli,  Terrdm  Ji/iis3-  hominUm  dd- 
tam,    mare  autem   ipfius  b   NuminiS  effe ;  ac  fi 

dominium,  ne  quidem  commune,  fed  ufus   tan-  tum  Chaldaeis  aliquoties  agnoicitur.    Et  temer M 

tum,    maris    communis    permitteretur    ex  Sacfis  locum  Citatum  Munftcrus,  vir  alioquin  docHfllnhy 

Vcrbis.     Quafi  vero  non  itidem  dicatur,  T)omini  Tharjis  ibi  mare  non  vult  fignificarc,  quia  nont%t 

eji  terrac,  &  plenitudo  ejus,  &  cacumina  mon-  (ficille)  reges  maris ■,  fedinterristantumregna; 

tium  ejus  Junt.     Quis   nefcit   hujufmodi   efFata  Oblitus   nimirum   principes    maris  diferte  aj  d 

humanum    dominium   neutiquam    omnino    mi-  Ezekielem  (quod  diximus)  memorari.     Ad  il  d 

nuere?  Quicquid  enim  acquirunt  homines,  reftat  item1:    Et  ponam  manum  ejus  in  mari  &  &;. 

feniper   Deo   O.  M.   ut  naturae   univerfalis  pa-  teram  ejus  in  fiuminibus ,     adnotat  Aben  E  a, 

renti,  dominium  illud  fupremum  tam  hominum  Deum  O.  M.  dominium  affignafle  ibi  marirrn. 

quam  rerum   prorfus  omnium :    quod   nemo  fa-  Davidi    regi,     nWSDH    ny    OOTiro    "12  j;  1 

nus   negaverit.     Sed  de  dominio  humano  con-  nnnjm  C'3,    Ut  dominantur  in  eos  qui  jS* 

troverfia   eftj    eo  fcilicet  quod  ufumfrudtum  &  per   mare  five  per  fiumina  navigarent.     Et  n 

proprietatem  qualemcunque,  integro  femper  Nu-  Apochryphis m ;  O  viri,  num  praecellunt  hom,  ?s 

minis,  quod  nequit  minui,  dominio,  complefti-  qui  terram  &  rnare  obtinent,  &  omnia  qua>  <n 

tur.     Et  in  fcholis  ea  de  re  diftin&io  eft  obvia.  eisfunt?  Rex  autem  Juper  omnia  praeceUitfy 

Et  primo  dominii  genere  nihil  omnino,  nedum  dominatur  eorum.     Atque  alibi  ad  Ezdram  i- 

mare,   efle  in  hominum  bonis :    fecundo  omnia  gelus":  Mare  po/itum  eft  infpatiofo  loco,  ut  tet 

quidem  efle  aut  efle  pofle,  quae  prehendi,  occu-  altum  &  immenfum.     Erit  autem  ei  introus 

pari,  poffideri  queunt.     Accedat,  in  Veteri  Foe-  in  angufto  loco  pojitus,  ut  ejfet  Jimilis  flum  i- 

dere   expreffim   non  femel  haberi  occupationis,  bus.     6)uis  volens  voluerit  ingredi  in  mari,  j- 

pofleffionis,    dominii,    quale    tra&amus,    privati  videre  etim,  vel  dominari  ejus,  Ji  nontranjit 

maris  mentionem;   idque   ut  rei  legitime  intro-  dnguftum  ?  Parile  utroqiie  in  loco  admittkur  :1- 

du&ae.      Phoenicii    maris    principes   ac    domini  luris    marifque   dominium.      De  Afluero   et  m 

ibi   funt  Tyrii;  AEgyptiaci   autem,  Alexandrini.  rege  memoratur0,   eum  non  folufn  terram,  :d 

De  Phoenicio,  piopheta   ad  Tyrum ;    T)efcen-  &    cuncJas    infulas   maris  Jeciffe    tributat  u, 

dentd  de  foliis  fuis  cunffi,  DTl  OTl    ap^vla  ubi  exprefia  fane   marini  dominii   veftigia.    ta 

t«5  OaAawws,  id  eft,    domini  feu  principes  ma-  nempe  habet  editio  Vulgata  ex  origine  Ebr;  a, 

ris,    &c.     Levabunt   proinde  fuper    te  lamen-  quae  intercidit,    deprompta.     Sed  Graeci  ibi  o. 

tum,  &  dicent  tibi,  Quomodo  periifti,  quae  ha-  dices  expreffius,  "Ey&c^i  Si  o  /SzotAk);  im  iw 

bitas  in  mari  ?  urbs  incljta ;   quae  fuifti  fortis  /Wi  Aekv  -rie,  -n  yij$  ^  T5?s  BaAawns,  Scripftl  u- 

in  mari  ?    Tyriorum    hic    dominium  marinum  tem  rex  ad  regnum  terrae  &  maris.     Nec  c  e- 

plane  indicatur.      Et  in    capitee  proximo,    2^2  tercundum  eft  illud  ex  benedidionibus  Mofis :  St 

mS"OJ)  D'OS  In  medio  ieu  corde  maris  funt  ter-  Nephthali  p    dixit,  Nephthali   abundantia   »•-> : 

mini  tui ;  ut  habent  codices  Ebraei,  uti  &  Arabs  fruetur,  &  plenus  erit  beneditlionibus  T>onii: 

„'.'  ...  ntiH'  DTH  □',  mare  &  meridiem poj/idsbitiu 

MS. f  qui  reddit  ^j-SlJI  cJ^  >  t^ljL^L  haeredttabit ;  quemadmodum   locum  illum  a-  • 

"^^  tunt  Vulgatus  &  Graeci.     Sed  vero  aliis  pl§|; 

quod  idem  ipfum  fonat.     Nam  tam  Graeca  quam  que  mare  pro  occidentali  plaga,  ut  non  rarJin 

Vulgata  verfio  ab  origine  ibi  difcedit.     Et  fequi-  Sacris  Literis,  ibi  fumitur.     At  fane  de  mariia. 

tur:    Omnes   naves  maris  cum  gubernatoribus  lilaeo  feu  Tiberiadis  lacu,   non  de  mari.maflQ 

earum  fuerunt  tuae  ad  negotiandam  negotiati-  feu  Phoenicio,   quod  in   occidente  alluit,   vba 


onem  tuam.  Pro  quibus  vocabulis  poftremis  fub 
ftituitur  in  codicibus  Graecis,  iir\  Suafj&^  Sua- 
fjyiv  ujque  ad  occidens  occidentis,  five  in  mag- 
nam  partem  maris  magni,  feu  occidui,  id  eft, 
Phoenicii  feu  Syriaci.  Rurfus :  Eo  quod  exal- 
tatum  eft  cor  tuum,  &  dixifti,  T)em  ego  fum 


illa  fieri,    manifeftum  eft  ex  eo  quod  ad  lai 
illum,  mare  etiam  dici  folitum,  Nephthali  iles 
fuere.     Uti    etiam  liquet  ex  paraphrafi  Onlii,  > 
ubi  exprefia  fit  mentio  maris  Genejar,  quoc  p- 
fum  eft  Tiberiadis  lacus  fcu  mare  Cenereth  im 
dictum,    atque    eo   nomine  in   orientalis  tcae 


in  cathedra  T)ei  fedi  in  corde  maris.     Nec  vero     fandae  plagae  defctiptione  facra  i  cum   marilfa- 


Tyrio  minatur,  quod  maris  alluentis  dominium 
fibi  afcivcrat,  fed  quod  fuperbia  elatus  Dei  no- 
men  fibi  ufurparat.  Etiam  &  ipium  mare  & 
fortitudo  maris  nuncupatur  alibi g  in  Sacris  Literis 
Tyrius.  De  mari  autem  AEgyptiaco,  alterh  ad 
Niniven  locutus;   Num  melior  es  iyllexandria 

populorum   (in   origine  No  vocatur ;    urbs  quae     tcftimonia  haberi/ ut  non        ,,,     ,     ,      ; 
pro  Alexandna  hic    fumitur)   quae  habitat   in     jure    univerfali  permiffivo,    id  pofle  quem  d 
flumzmbus,    &   funt    aquae   in    circuitu    ejus,     pifci,    interim  admittatur.     Certe  &  quae  k- 
O  >n  -\VK,  Cujus  divttiae ;  robur,  feu  ut  Graeci     riore  capite  de  meridionali,  occidentali  fcu  m- 


lis,  feu  Afphaititide  lacu,  memoratum.     In.co,' 
autem  Deuteronomii  indicato  hallucinatus  l;c- 
bat  Rupertus  abbas  Tuitienfis r,    Mane   & 
ridiem  pojfidebit,   pro  mare  '&  meridiem. 
cunque  autem,   ex  allatis  manifeftum,  puto  i 
divinis  in  eloquiis  ejufmodi   de  maris  doniiio 


Jt- 
fit  . 


•Pfilcxv.,6.  »Pfa.xcv.f.  «PfiLixiv.i.fo.  i»  s  Ixixhc.  i .  5  xcv.  4.  "  EzechH  cap.  .«vi  ,6. 

m     ,,rf  B,bhothccaeArundel,anae  « ifib,  cap.  xxiii.  4,  '■  Nahum,  cap.iii.viii.  'Pfil.lxxi,     o 

nym  adlfaue,  «ap.n.  '  Pfil.lxxx.x.  if.  n,E1aras  iib.  j.  cap.iv.  2,  3-  ■  Idem lib.  4.  cap.  vii . ,  4   r 

caP.  x. ..  P  Deutcron.  xxx.n.  23.  «  Numer. xxxiv.  1 1.  &  3.  <  AdDeuteron.  lib.  2.  cap  xviii    '  4  * 


^Op.x 


°3 


De   Dominio   Maris. 


20/j; 


I  uo  atquc  aquilonari  tcrrac  fan&ae  tcrmino 
I;  addu&a  funt,  ea  ita  Ebracorum  &  jurifcon- 
[jjis  &  theologis  ■intelliguntur,  ut  aut  ipfum 
li  e  magnum  fivc  Phocnicium,  aut  faltem  par- 
;ej  ejus  conterminam  aliquam  a  Numinc  Ifra- 
d.s,  ceu  dominis  futuris,  fimul  ailignatam  ve- 
|jj  ;  qua  de  rc  fufius  paulo  diflcrendum.  Pro 
ciquod  cx  Vulgata  ibi  de  tcrmino  meridionali 
lo  tur,  ufque  ad  torrentem  AEgypti ;  &  magrii 
>it  -is  litore  firitetur  ■,  Ebraea  funt,  QHi'0  n^nj 
rij  n  VJTiK>"in  vm,  ad  torrentem  AEgypti  (feu 
(15  i  oftium  feptentrionale,  quod  terram  Ifraeli- 
tii  m  ab  AEgypto  ad  mare  diftcrminabar)  &  erunt 
tt'us  ejus  in  mare.  Adco  ut  de  termino  illo 
1  re  finiendo  (quod  habet  Vulgata)  nihil  ibi  in 
0(;ine  rcpcriatur  aliter  exprefliim.  Proxime 
dii  fubjungitur,  de  termino  occidentali  feu  qui 
ajmare  magnum3,  D'n  CJTy  rvni  □'  SttJl 
CJ  Vqj  DdS  n'n»  nr  Slin  Svun,  Quae  refte 
rt  30  tenus  fonare  poflunt,  G)uoad  terminum  ma- 
ri  mum,  fit  vobis  mare  magnum :  &  termimts 
h,  fit  vobis,  feu  vefier  fit,  terminus  ficilicet 
rs  'itimus,  feu  terminus  maris.  Atque  ibi  Graeci, 
T  opia  TO?  BaAaww;  UjU/V  eV°"'  03*£t  fl  DaAaoja 
ii*3*A»,  Fwzw  w^m  vobis  erunt,  feu  i>f/?r/ 
HBf.  Mare  magnum  terminabit.  Ubi  Sama- 
ti  ni  codicis  le&ionem  plane,  ut  faepius,  fe- 
q  mtur.    Nam  in  eo  legitur,  CoS  iTiT  nO'  £?'DJll 

r-^JDsS  n»n>  nr  Sav  Svnn,   £??«•- 

w  xus  maritimus  fit  vobis.  Terminabit  mare 
n  mttm.  Hicfit  vobis  terminus  maritimus  feu 
&  \dentalis.  Atque  ex  ufu  vocabuli  maris  tam 
p  plaga  occidentali  quam  pro  ipfo  mari,  ita 
1  rumque  vertitur  ille  locus,  ut  in  eadem  tam 
b  vi  periocha  mare  pro  utroque  fumatur.  Ter- 
v.  uis  vero  occidentalis  fit  vobis  mare  magnum. 
I  terminus  hic  fit  vobis  terminus  occidentalis. 
Cemadmodum  expreffim  etiam  Judaei  Hifpa- 
tt  nfes ;  y  termino  de  Ponente,  j  fiera  a  vos  el 
h  r  el  grande :  y  termino  efie  fiera  a  vos  ter- 
rnio  de  Tonente.  Atque  ita  fane  Onkelus  & 
£ibs  Erpenianus  ;  niii  quod  Onkelus  habeat, 
wminus  vero  occidentalis  fit  vobis  mare  mag- 
n\n  &  terminus  ejus;  idcm  erit  vobis  ter- 
tAms  occidentalis.  Tralatio  autem  Arabica 
Ui.  quam  bibliothecae  Arundellianae  debemus, 
pit  verba  illa  ad  torrentem  AEgypti,    habet, 

hfS&^  fcU  fc^cX^  ~bc.y\  ^\j  «^cXa 

I  -!  KasX  Et  erit  exitus  ejus  ad  regiones  feu 

■  tes  maris ;  &  e rit  terminus  maris  terminus 
1  ter.  Et  mare  magnum  in  terminis  fiuis. 
I  cfit  terminus  vefter  exparte  maritima.  Plaga 
a|em  feptenrrionalis  monte  Hor,  ut  in  allatis 
I  icc  in  fuperiore,  defignatur.  Adeo  ut  ex  hifce 
I  manifeftum,  feptentrionalius  Nili  oftium,  id 
I  Pelufiacum  (ut  videtur ;  nam  de  ipfiffimo 
1  3  non  fatis  convenit)  plagae  terrae  Ifraeliticae 


auftrali,  quae  maritima  crat,  uti  &  montis  Hor 
five  promontorium  fivc  radiccs  ci  quac  borcam 
ad  mare  occupabat,  terminorum  vices  pracftitifie. 
Mons  autcm  ille  idcm  cft  qui  in  Vulgata  dicitur 
Mons  altijfimus.  In  commentariis  Ebracorum 
nuncupatur  etiam,  i"~UOK,  ^slmana,  &,  flJOtf, 
i^Amanon,  &,  DIJON,  ^Amamts,  &  a  nonnullis 
pro  monte  in  Cantico  Salomonis b  i^Amana  item 
di&o,  fumitur.  Atque  in  Targum  Hierofolymi- 
tano c,  DlJOj  Manus  pro  Hor  monte  fubftituitur. 
Pro  Libano  fumitur  iis  qui  feptentrionalem  ter- 
rae  fanclae  terminum  Libanum  montem  in  de- 
fcriprionibus  fuisd  facere  folent.  De  hoc  autem 
monte  Hor  feu  Amano  (monti  qui  in  Ifficum 
finum  procurrit  cognomine,  ctiam  &  a  non- 
nullis  pro  eodem e  feu  potius  Tauro  monte 
fumpto^  ad    hunc    modum   Salomon  Jatchius, 

ij'0'rt  nsfirn  ivo»n  ad?  on  anno  w,  D'n  "j\rh 

Situs  eft  in  angulo  qui  fiub  Cauro  ponitur.  Ca- 
fiut  ejus  declive  in  ipfium  mare  protenditur. 
t^yttque  hinc  inde  aequor  habet  diffufium.  Inter 
terroinos  hofce,  fcilicet  auftralem,  feu  Nili  ofti- 
um  Pelufiacum,  &  borealem,  feu  montis  jam 
di£ti  promontorium,  mare  magnum,  qui  termi- 
nus  fit  occidentalis,  litus  finuofis  receffibus  va- 
riatum  alluens,  ita  per  milliaria  amplius  ducenta 
porrigitur,  ut,  fi  a  termino  boreali  ad  auftralem 
linea  ducatur  refta,  plurimum  maris  intra  eam 
per  tot  milliaria  porrecmm  intercipiatur.  Quod 
etiam  fine  tabula  chorographica  ob  oculos  po- 
fita  fatis  intelligere  eft  facillimum.  His  ita  ad. 
plagam  terrae  fan&ae  feu  Ifraeliticae  occidenta- 
tem,  quae  tota  maritima  eft,  idque  ex  veterum 
Ebraeorum  fcitis,  non  ex  recentiorum  defcripti- 
onibus,  breviter,  fed  quantum  res  quae  prae  ma- 
nibus  eft  poftulat,  indicandam  praeparatis;  ad- 
vertendum  eft,  theologos  &  jurifconfultos  Ebrae- 
orum,  de,  71W  p»  nviSnn  niVO,  praecep- 
tis  ex  terra  Ifiraelitica  pendentibus,  id  eft,  eis 
quibus  extra  terram  Ifraeliticam  ex  ipfa  Lege  Sa- 
cra  obligari  fe  nolunt,  difputantes,  accuratius  dc 
territorii  fui,  qua  facro  Numinis  effato  defi^na- 
tum  eft,  limitibus  etiam  ad  extimas  lineas  agerej 
fcilicet  de  finibus  territorii  fui  qua  nomen  ter- 
ritorii  univerfitatem  denotat,  non  folum  agrorum 
fed  fluminum  etiam  &  aquarum  qualiumcunque 
intra  fines  cujufque  civitatis;  quemadmodum 
apud  jurifconfultos  Caefareosf  item  recT:e  fumi- 
tur.  Praecepta  quae  diximus  Ebraeis  funt  ea 
quae  de  anni  fabbatici  obfervatione,  oblationi- 
bus  frugum,  Levitico  decimandi  modo,  id  genus 
aliis  habentur.  Nam  ex  Lege  Sacra  nolunt  haec 
extra  territorium  Ifraeliticum  obfervaris ;  tametfi,ex 
fuperinduftis  majorum  inftitutis,  in  AEgypto,  Idu- 
maea,terra  Moab,  &  Senaar,  tum  ob  frequentiam  irt 
eis  Ifraelitarum  tum  ob  viciniam  obfervari  folerent. 
Jamveroquod  ad  tcrritorii  Ifraelitici,qua  primum  a 
Numine  affignatum  eft,  limites  occidentales  feu 
maritimos  in  praeceptis  hujufmodi  ex  Lege  Sacra 
obfervandis  attinet ;  binae  in  eorum  commenta- 
riis  occurrunt  fententiae,    quarum  quidem  utra- 


•Tum.  xxxiv.  6. 


b  In  glofla  Jarchii,  adcap.4.  Cantici  Canticorum. 


c  In  Num.  34.  &  vide  glofT".  Talmud.  ad  tit.  Gittin  cap.  1 . 


™?  1?" ,     _  Lyran.  ad  Numcr.  34..  Andr.  Malius  ad  Jofuam,  Adricomius,  Jacob  Bar  Abraham  in  Tab.  Chorographica  terrae  fanftae,  &c.   Et 

n  Abu.enf  ad  Num.  34.  q.  2.  'GloiT  ordinar. ad  Numer.  34.  f  Caepola de  Servitutibus Ruftic. praed. cap.  16. §.  -l6. Hieronym. 

x  lonte,  lib.  de  Fmibus  regundis,  cap.6.§.8.  Alberic.Gentil.de  Jurebelli,  lib.3.  cap.  17.  Dd.in.l.o. ff.de  Judiciis.  e Mofet  Maimonides 

"a.  rherumoth.  cap.  i.&Mikotzi,  Praecept.Affirm.  133. 

'  0L-  M»  A  a  a  a  a  a  a  a  quc 


201 


E    C  L  A  V  S  U  M,    feu        i2c 


que  mare  aeque  ac  tellurem  Ifraelitis,  ut  domi- 
nis,  idque  a  Numine,  aflignatum  efle  videbimus, 
licet  altera  ampliora  cjufdem  fpatia,  altera  multo 
angUftiora  aflignentur.  Adeo  ut  de  re  confen- 
tiant  omnes ;  dc  areae  amplitudine  tantum  dif- 
erepantes.  Prior  fententia  eft  eotum  qui  ipfum 
totum  mare  occidentale  (quantum  terrae  Ifra- 
eliticac  plagac  occidcntali  praerenditur,  feu  li- 
neis  rectis,  a  boreali  &  auftrali  quem  diximus 
termino,  in  occidentem  per  oceanum  illum  dudis 
utrinquc  introrfus  finitur)  fimul  cum  continente 
a  Numine  fuilfe  eis  ttibutum  volunt;  ideoque 
praecepta  illa,  in  peramplo  illo  aequore,  velut 
in  tcrritorio  Ifraelitico,  obfervanda.  Hujus  fen- 
tentiae  autor  fuit  primarius,  jurifconfultus  prif- 
cus  &  celeberrimus,  Rabbi  Jehuda,  qui  &  ex 
difertis  Sacrae  Legis  verbis  fuperius  allatis,  ipfum 
mare  occidentale,  ita  utrinque  terminatum,  ait 
aflignari.  Scilicet  ad  hunc  modum  docuit  ille, 
ut  habetur  in  vetuftiflimis  Ebraeorum  >uris  pane- 
didis a,  pNJJ)  srrn  ^n  Himp  px  njudty  ho 
Sijjui  Sinjin  cyn  mS  rrm  □;  Sijjjii  'ip  Stfitf» 
\tr\a  j'nii  p-rcaty  □'DJim  □>  Sijjiji  coS  mr  nr 
owpiN  □'  njn  NmSspo  \nby  mno  atn.  iS'nd 
□'jiaSi  omn  \p  DiypiN  .□'  nyi  onyo  Srooi 
pksn  mnn  finTi  ninnoi  SNiti"  pN,  &uicquid 

ex  adverfo  obtendittir  tcrrae  Ifraeliticae,  id  ip- 
fttm  eft  ejufdem  cnm  terra  Ifraelitica  rationis; 
juxta  id  qttod  fcriptttm  eftb,  Guantttm  ad  ter- 
mimtm  occidentalem,  vefter  fit,  feu  vobis  ftt, 
mare  magnnm.  Et  terminus  hic  ftt  vobis,  feu 
vefter  fit :  terminus  fcilicet  maris,  feu  occiden- 
tis.  Etiam  &  infulae  collaterales  utrinque  tn 
eodem  rigore  pofttat,  ejufdem  fttnt  cttm  iateri- 
bus  ralionis.  Unde  fi  funicultts  pcr  infulas  dti- 
catur  a  Cephaloria  in  oceanum,  &  a  torrente 
AEgypti  in  oceanum,  a  funicttlo  introrftts  qtiod 
habttur,  pro  territorio  Ifraelitico;  quod  extror- 
fus,  pro  eo  quod  eft  extra  territorium  illtid,  fu- 
■mendum  eft.  Funiculus  a  Cephaloria  duclus,  per 
montis  Hor  feu  Amani  promontorium,  quod  iu- 
pra  memoratum  eft,  ducebatur.  Nam  in  ver- 
tice  montis  illius,  qui  terminus  hic  borealis,  fe- 
des  habuit  utbs  illa ;  uti  in  gloffa  ad  locum  ci- 
tatum  alibique  adnotatur.  In  ea  etiam  ad  hunc 
modum  explicatur  haec  fententia,  "101N  1-HljT  »m 

ny  iS'2ni  Sn-c"  pN  W  tin  njiJw  p'n  ho 
'"nd  son  nn  mtyn  mDJ:  Nintf  myoS  owpix 
Nin  n%v  ^op  Sinji  wn  Sijjjii  Srun  □»  'jjt*> 
□mnn  SSojji  dh  am  "jkh  -ooS,  ifc?  fenten- 

tia  hac  Rabbi  Jehudae,  totum  ipfttm  mare  qttod 
obtenditur  longitttdini  terrae  Ifraeliticae,  etiam 
in  oceanum  ufqtie  ad  occidentem  quo  orbi  ter- 
rarum  limes  pofitus  eft,  in  territorio  Ifraelitico 
eft  cenfndtim ;  fecundum  illttd  quod  fcriptum 
cft,  mare  magnum,  &  terminus  (locus  integer 
ex  Numeris  paulo  ante  hic  exhibetur)  ubi  fig- 
nantius  et  terminus  adjtcitttr,  ut  fcilicet  m- 
nuatttr  ipfam  maris  amplitudinem  intra  limitem 
etiam   contineri.     Et  poftea  ibi,   j*blWl  -Jffi?  p 

'ijn  i'DJii  D'oS  \nn  Nim  Sn-w  pN  fssn  vn 

/»?«•  fmiculos  illos  feu  /ztz^w  {in  oceanum, 
ut  di&um  eft,  utrinque  duftas)  infttlae  funt  ex 


territorio  Ifraeiitico;  &  idem  jtts  eft  mfularn 
&  aquarttm,  &c.  Hinc  etiam  glofla  Ebraeorl 
ordinaria  ad  verba  iila  in  Numcris,  Etfttvoc 
mare  magnum,  p  nn  f|X  D'n  "[inJJJ^  J>BJf 
— ?"iJJ3jn,  infttlae,  inquit,  ^a^  ?«  «z^/o  «s^i 
fifw^  &  ipfae  funt  pars  termini  feu  limit  j. 
Quin  paraphralls  ibi  Hierofolymitana  exprefli, 
N*n-J)'3DT  'linoi  '1DJ)  D1Jl"piN  Nin  Nm  NO'  EBrfc 
!-T1JlJ3  n'N1  N'0"lp  NO  p^,  £?  termmus  \ 
mare  magnum,  id  eft,  oceamts,  &  infulae  ej, , 
€^  «r^j,  &  naves,  cum  aquis primariis,  qi< 
in  eo.  Neque  aliunde  faftum  eft,  quod  Rali 
Aben-Ezrac,  Rabbi  Bechaid,  aliique,  maris  t  - 
tam  partem  aflignatione  illa  Ifraelitis  ccflifle  j  - 
tarint,  ut  etiam  per  mare,  '*n3Dn,  id  eft,  h- 
panicum,  tot  parafangis  in  occidentem  a  coi  - 
nente  Ifraelitarum  diflitum,  mare  magnum  int  - 
pretentur.     Utrifque  jam  memoratis  verba  fijk 

□DnSra  m^o  ioiSd  Sijjiji  '-i-oon  Snjn  ci 
loyyjji  Sujin  Nini  Snjin  wn  n»n»,  Marem. 

num  ;  fcilicet  Hifpanicum.  Et  terminus  5  a  <i 
diElum  fuiffet,  poffejfio  veftra  Jit  mare  magm  \, 
qttod  ipfum  per  fe  etiam  terminus  eft.  Sed  t 
interea  animadvertendum,  mare  illud  occidu  n 
totum,  ufque  in  fretum  Gaditanum,  Arabit  i, 
adeoque  Ebraeis  recentioribus,  qui  ex  Arab  a 
fchola  prodiere,  indifcriminatim  nuncupari  m  e 


Romanum,  mare  ^LJ)  Al-fhem  feu  Tiama  i- 
num,   (id  eft,   Syriacum)    marc  ^JcXJ^Jl    l 

Andalus  feu  Hifpanicum,  &  demum  Medt  •• 
raneum  •,  ab  oris  aliquot  fingulis  toto  denc  i- 
nato.  Id  quod  diferte  liquet  tum  ex  Geo  1- 
phia  Nubienfi,  tum  ex  compendio  Geograpl  0 
Abu  Elchafen  Hali  Arabise.  Id  vero  certi- 
mum  eft,  neutiquam  e  promilcua  ejufmodi  a- 
ris  denominatione,  fed  ex  aflignationis  primaie 
territorii  Ifraelitici  interpretatione,  qualem  c- 
moravimus,  maris  Hifpanici  nomen  apud  P )- 
binos  locum  hic  obtinuifle.  Ita  fentcntia  1  :c 
prior  totum  mare  occiduum  ufque  ad  fauces  a- 
ditanas,  quas  orbis  terrarum  limitem  ftatuere  e- 
teres,  territorii  Ifraelitici  partem  intra  line:.  a 
promontorio  montis  Hor  feu  Amani  &  do 
Pelufiaco  in  occidentem  duclas  inclufam,  cei:ri 
volebat.  Sententia  autem  altera,  quae  ratni 
multo  proximior  videtur,  anguftiora  quidem  a- 
ris  hujus  fpatia,  fed  tamen  maris  fpatia  jtis 
diffufa,  aflignationem  territorii  Ifraelitici  diviini 
complefti  defcernitur.  Scilicet  liac,  limites  o- 
realis  &  auftralis  fub  ipfum  litus,  feu  in  ei  c- 
mitate  promontorii,  quod  diximus,  ad  bortn, 
atque  in  oftio  Pelufiaco  ad  auftrum,  finiunp 
in  occidentem  non  ultra  porrecti.  At  veroiu- 
jus  autores  lineam  duci  volebant  rec~tam  a  o- 
montorio  illo  ad  oftium  Pelufiacum,  .a  bjca 
nempe  in  auftrum,  eaquc  claudi  &  termipti 
plagam  territorii  Ifraelitici  occidentalem  ;  itjut 
quicquid  live  maris  five  infularum  intra  hifif" 
modi  lineam  contineretur,  feu  eam  ab  ori  ite 
refpiceret,  id  totum  non  minus  territorii  Ift|:li* 
tici  pars  eifet,    quam  regio  qualifcunque  coti- 1 


•Gemara  Babylonia,  ad  tit.Gittin  feudelibeliisDivortii&c  Manumifl"iOnis,  cap.  i.fol.8.a.    Idcm,  fed  depravate,  iegitur  in  Gemara  Hierofcini" 
tana,  ad  tit.  Shebiith,  feu  de aano fabbatico,  cap.  6.  fol.  36.  col.  4.  J;  Nunier.  xixiv.  6.  f  Ad Numer.  xxxiv.  f*  a!^»' 

meros,  pag.  199.  col.  3 .  "  MS.  in  bibliothcca  Oxonienli. 


107 


De    Dominio   Maris," 


1208 


cntis.     Atque  ad  hunc  modum,   arcuato  atque    ad  Hamath.     Quia    Hamath    in  Cauri  plagn 
nuofo   territorii  illius  litori,    a  tribubus   Afer,    fita  eft  juxta   Hor   montem.     Ita   quod  termi- 


phraim,  Dan,  Zabulon,  Simeon  occupato,  pcr- 
npla  aequoris  fpatia  linea  quam  diximus  in- 
iufa,  atque  cjufdem  cum  litore  ipfo  juris  ha- 
ita,  per  ducenta  amplius  milliaria  praejacebat. 
1  pandectis  juris  Ebraeorum*  ita  explicatur  haec 
:ntentia;  So  p*6  r«in  Wrjfl  pN  WK 
7NX"    pX    £30371    (1JDX   HIDD   T1V1  J»3W 

«n  tyzv  j'Djn  psn  n-iin  yin?i  pjoa  mtoo 
j;  paoN  moo   Dnnj;  n»no  om  17**0  tnifc 

inn  jo  ha-\v\  px  00371  oinn  "o  onyo  Sn: 


no  hic  per  directum,  ut  habet  Vulgata,  dufto  a 
Nili  oftio  ad  Hor  montis  promontorium  inter- 
cipitur,  haud  cxiguam  maris  velut  aflignati  par- 
tem  complectitur.  Atque  haec  fententia,  qua 
viciniora  duntaxat  maris  fpatia  parili  jure,  ex 
ipfa  aflignatione  divina,  cum  continente  acfti- 
mantur,  receptior  eft ;  quod  fcimus  non  folum 
ex  ipfis  pandectis  vetuftioribus,  fcu  corpore  utro- 
que  Talmudico,  fed  ex  praeftantiflimis  illis  Rab» 
binis    Mofe    Maimonide c    &    Mofe   Cotzenfid, 


"IN7  nvm  f?rpi,  Ut  dignofcatur  quid  nomine  praeter  alios  minorum  gentium,  qui  eam  di- 
■rntorii  lfraelittci  veniat,  &  quid  extra  ter-  lertis  verbis  amplecluntur.  Et  juxta  utramque 
torittm  illtid  effe  fuerit  cenfndtm,    (quantum     fententiam   illud,    quod  de   provinciis  tranfma- 


rinis  generatim  apud  Salomonem  Jarchium' 
Rabbenu  Niffimf,  Obadiam  Bartcnorium8,  alios 
traditur,  fatis  interea  obtinet ;  fcilicet,  Vn  73 
733D  *in  DH  njnO  np,  guicquid  eft  extra  ter- 
ritorkim  Ifraeliticum,  id  totum  provinciae  feu 
civitatis  maris  nomine  contineri,  excepta  Baby- 
lonia.  Ad  exemplum  provinciarum  maritima- 
rum  procul  in  occidente  extra  lineas  fecundum 
five  hanc  five  illam  fententiam  dutlas  pofitarum, 
etiam  &  provinciae  atque  urbes  mediterraneae, 
quae  procul  extra  fines  territorii  Ifraelitici  pla- 
gis  in  caeteris  fedes  habuere,  provinciarum  feu 
urbium  maris  nomen,   pro  eo  quod  eft   tellus 


\  borealcm  &  occiduam  plagam)  quicquid  ci 
•a  atque  intra  montem  Amanurn  exporrigitur^ 
rritortum  eft  Ifraeliticum :  quod  ultra  mon- 
>m  illum  habetur,  eft  extra  hoc  territorium. 
',tiam  &  de  infidis  maris  quae  monti  prae- 
'ndv.ntur ,  eadem  ratione  dijudicandum  eft. 
'uniculus  feu  linea  tranfeat  fuper  eas  a 
mte  Amano  ufque  ad  torrentem  AEgypti  : 
wd  intra  lineam  continetur ,  territorium 
1  Ifrae/iticum ;  quod  extra  lineam ,  ter- 
torium  Ifraeliticum  non  eft.  Huc  fpeclrat 
lud  Ezekielisb  de  plaga  terrae  fanctae  mari- 
ma    poftquam    auftralem    quae    ad   mare   eft 

tfignaverat,  ^TOJO  t7Tun  0»n  D*"flN31  aliena,  fortitae  funt.  Qua  de  re  optime  Rab- 
mN2  nN*  non  N137  noi  n>*,  Et  pars  occi-  benu  Niflim  loco  citato.  Sed  vero  ut  hae, 
mtalis,  mare  magnum\  a  termino  ufque  ad  id  quae  extra  territorium  in  continente  pofitae, 
'iod  adverfum  eft  introitui  quo  ducitur  ad  Ha-  civitates  maris  ex  didto  locutionis  tantum  uftx 
,'ath.  Haec  pars  (feu  plaga)  occidentalis,  feu  nominabantur,  ita  etiam  in  eadem  locutione 
'■aritima.  Vulgata  ibi,  Et  plaga  maris,  mare  alias  intra  territorium  etiam  in  ipfo  mari  lo- 
•agnum,  a  confinio  per  direflum  donec  venias  cum  habere  admiflum  efle,  ex  oftenfis  liquet. 
■math.  Haec  eft  plaga  maris.  Helleniftae  au-  Et  demum  ex  utraque,  quam  exhibuimus  fen- 
m;  TSIo  70  (juieji  vilac,  xj  y\t-\,  Haec  pars  tentia,  fatis  probatur  divinae  afllgnationis  inter- 
ifier  &  africus ;  quae  proxime  praecedentium  pretationem  ejufmodi  prifcis  Ebraeorum,  quibus 
:rfio  eft.  Dein  pro  allatis  ex  Ebraeo  fequitur,  ipfa  fiebat  aflignatio,  jurifconfultis  receptam  efle, 
Qh  75  /jutept;  Tws  S«X*'oj})?  T115  /xgjaA»?  5ios*^«,  ut  mare,  aeque  ac  tellurem,  dominii  privati  ca- 
■5  iSff.1iva.vIi  t»k  aoT$«  'H^6,  tas  «ot^s  au7a.  pax  elfe  non  dubitarent ;  adeoque  infulas  in  al- 
Zvli  \<?i  Ta  7re?;  £xz.\a.ojzv  'H^S.  Quod  fo-  luente  mari  pofitas,  velut  continentes  tcrritorio 
it  tam  haec  pars,  quam  haec  partem  maris  Ifraclitico,  ob  interfluentis  maris  dominium,  aefti- 
agni  diflerminat  ufque  ad  id  quod  adverfum     marent.     Neque  obeft  quod  toties   rc  ufque  ad 

•  introitui  quo  ducitur  ad  Hemath,  ufqu\ad  mare  in  aflignationibus  occurrat,  ut  fuperiore 
troitum  ejus.  Haec  funt  quae  ad  rnare  He-  Iiquet  capite ;  aut  quod  mare  limes  fuerit.  Nam 
ath.     Cujuflibet  verfionis  mens    eadem.     Ea     non  folum  ufque  eft  dictio  faepe  inclufivah,  ve- 

.  tem  quam  Ebraicis  fubjecimus  tum  paraphrafi  rum  etiam  ipfi  limites  limitato  cedunt1  non  raro  : 
'  haldaicae  tum  Judaeotum  Hifpanienfium  inter-  Quemadmodum  termini  omnes  terminati.  Qua 
petationi  confona  eft.  Jam  vero  ex  veterum  de  re  jurifconfulti  &  pontificii  &  Caefarei  affa- 
i-tisibi  Salomon  Jarchius  ad  hunc  modum  rem     tim ;  uti  etiam  in  jam  dictis  Ebraei.     Ex  hifce 

•  plicat,  *?nj  toni  nSyoS  IDIxn  n'Oim  J*lSj5DO  igitux  elicitur,  neque  quod  univerfale  eft  jus 
T&H2  n'21-3i  ^TipD  nj;  non  X3S  naJ  n^  COnjfD     divinum,  ncque  pofitivum,  qua  pluribus  quibuf- 


:  Wfpoa  non  »3  non  N37  noj  Nimt;  nnn  nn  Nin 

'  n  in  Tia  n»jnj;0  n'0132f,  Ab  angulo  meridi- 
1  di  ftperius  diclo  (fic  interpretatur  illud,  a 
1  •mino)  qui  eft  fluvius  AEgypti,  ufque  ad  id 
qod  adverfum  ejl  introittti  quo  ducitur  ad  Ha- 
'■th  ;  nimirum  ufque  ad  angulum  fub  Cauro  po 


cunque  gentibus,  in  Sacris  Literis,  imperativum 
videatur  (nam  in  finibus  jam  didis  aflignandis 
imperativi  imago  manifefta  eft)  maris  dominio 
privato  reluctari,  fed  utrumque  fatis  ei  favere; 
etiam  &  exempla  dominii  ejufmodi,  fi  Ebraeis 
ipfis  fides,  exhibcre  lucuknta.  De  naturali  igitur 
j  im,  qui  ipfe  eft  Hor  mons  adverfus  introitui  &  jure,  quod  reliquum  eft,  gentium,  dein  videndum. 
- 

3emara  Babylonia,  ad  tit.  Gittin  feu  de  libeliis  divortii  &  manumifllonis,  cap.  i.  fol.8.a.  quod  itidem,  fed  depravate,  legiturinGemaraHiero- 
llmitanaad  tit.  Shebiith.ftu  de anno fabbatico,  cap.  6.  fol.  36.C0I.4.  ''Cap.  x!vii.  io.  '  HaJach.  Therumoth,  feudcOblati- 

0  u;,  cap.i.  •'Praecept.  ArErmat.  155.  e  AdTit.  Gittin  cap.  1.  fol.  1.  Ad  Alphefium,  part.z.  pag.sr^-  e  Ad 

f)  laioth.tit.  G:t'in,  cap.  1.  ubi  &  vide  Rabbi  Jom.Tob.  h  Bartol.  adl.  35.  patronus  ff.  tit.  delegat.  3.  6c  1.  Nuptae  ff.  de  Senatoribus. 

,'  chidiac.  ;n  c.Eccic-iias  13.  q.  1.  Hieronymus  dc  Monte,  iib.de Finibus  Regundis,  cap.  13. 


C  A  P. 


raep 


,MARE  CLAVsVM,  feu  1210 


c  a  p.    VII. 


Jiis  naturale  permitfwum,  cujm  hic 
ufus  efi,  e  gentium  illujlnorum 
civiliorumque,  tum  prijci  tum  re- 
centis  aevi,  moribus  placitifque  ej- 
Je  eliciendum, 

kUOD  ad  jus  hic  attinet  naturale,  feu  al- 
^J  terum,  in  juris  fupra  habita  diftributione, 
junTgenrium  univerfalis  feu  primaevi  capur,  ex 
redo  humanae  rationis  ufu  peti  folitum  ;  id  fane 
non  omnino  dominio  rnaris  privato  adverfari, 
fed  manifefto  illud  permittere,  ex  eo  evincetur 
quod  in  jiire  gentium  pofitivo  omnimodo  quod 
humanum  eft  (nam  de  divino  jam  eft  diftum)  ld 
eft,  tam  civili  plurium  gentium  feu  domeftico, 
quam  plurium  gentium  communi,  five  illud  in- 
tervenicns  fuerit,  five  imperativum,  nempe  in 
moribus  omnium  fere  quas  exploratas  habemus, 
atque  illuftriorum,  dominium  ejufmodi  mannum 
paffim  admittatur.  Diffitendum  quidem  non  eft, 
redum  humanae  rationis,  quae  pro  naturahs  juris 
indice  haberi  folet,  ufum  circa  res  divinas,  feu 
quae  ad  Numinis  attinent  cultum,  ex  plurima- 
rum  gentium  moribus  non  rite  edifci.  Neque 
inde  five  obligativi  five  permiflivi  generis  juris 
naturalis  capita  illuc  fpeftantia  ftatuenda.  Nam 
per  omnia  fecula  &  orbis  terrarum  quas  novimus 
regiones,  homines  de  ejufmodi  rebus  aut  fine  ex- 
aminis  congrui  accuratione,  aut  commodis  fiiis 
aut  pouplorum,  qui  imperio  continendi,  indoli 
infervientes,  decernere  faepe  funt  foliti ;  ut  Pa- 
gani,  Mahumedani,  id  genus  alii  tam  recentioris 
quam  prifci  aevi.  Et  rede  Antifthencs  Athenis 
olim  2,  ut  philofophi  alii  non  pauci,  docere  au- 
fus  eft,  Topidares  T)eos  effe  multos,  fed  natu- 
raUm  unum  ejfe,  contraquod  ccmmuniffimus  hu- 
manae,  apud  gentium  vulgus,  rationis  ufus  ac 
mores  induxerant.  Unde,  ut  in  ecclefia  olim 
Ebraica,  ita  etiam  in  Chriftiana,  ufus  humanae 
rationis  apud  ipfum  vulgus,  alias  liber,  ubi  in 
facrorum  contemplationem  feu  difquifitionem  a- 
fcenderit,  praeftitutis  quibufdam  axiomatis,  prin- 
cipiis,  &  juris  facri  normis,  velut  fanftis  animae 
repagulis,  meritiffimo  coerceri  folitus  eft  :  ne  fi- 
ve  in  veteres  rum  gentium  tum  feculorum  pluri- 
morum  errores,  five  in  nova  libere  difcurrentis 
ingenii  commenta  petulcus  evagaretur.  Et  fimi- 
lis  fane  femper  in  politia  facra  ratio  fervata  eft. 
At  vero  in  rebus  quae  mere  funt  humanae,  adeo- 
que  humanae  ut  mutua  duntaxat  hominum  officia 
fpeftent,  neque  ex  divino  aliquo  praecepto  inter- 
dicantur  (cujus  generis  nihil  fane  ne  fingi  poteft 
apertius  effe,  quam  territoriorum  dominii  diftinc- 
tio,  ejufque  ratio,  quae  hominum  confenfu  tota 
nititur)  quid  permiflum  fuerit  ex  jure  naturali, 
non  minus  recte  decernirur  ex  plurium  gentium 
ac  feculorum  veterum  recentiorumque  fcitis,  pla- 
citis,  moribufque  receptis,  quam  ex  diligenti  re- 


gionum,  fruticum,  arborum,  fatorum,  caetero-, 
rum  quae  ad  univerfam  agriculturam  attinent,j 
obfervatione  elieitur,  quid  quaeque  ferat  regio,j 
qUid  quaequc  recufet.  Quotquot  enim  gentei| 
dominium,  quale  quaerimus,  privatum  five  ex 
civili  fuo  fibi  jure  feu  domeftico,  five  ex  jurci 
cum  vicinis  fibi  gentibus  communi  admifere,  aui 
idonei  habendi  funt  juris  naturalis  permifuvi 
rquanti  hic  ufus  eft)  teftes,  aut  tot  gentes,  eaf^ 
que  illuftriores,  per  tot  fecula  contra  naturam 
commififte  (quod  nemo,  puto,  fomniat)  pronun- 
ciandum.  De  jure  naturali  Juftinianusb :  Quot 
naturalis  ratio  inter  omnes  homines  conftituit,  u 
apud  apud  omnes  populos  peraeque  cuftoditur 
vocaturque  jus  gentttm,  quaft  quo  jure  omne. 
gentes  utuntur.  Et  Caius c :  Ju*  gentium  ratio 
ne  naturali  inter  omnes  homines  peraeque  fer 
vatur.  Sed  vero  ubinam  omnes  gentes  ?  Non 
dum  quot  fint  exploratum  eft,  nedum  quos  ii, 
mores  confenferint.  Neque  earum,  quas  habe 
mus  exploratas,  omnium  in  moribus  reperituj 
omnino  quod  nonnullis  tamen  eft  juris  permiffiv. 
Quid  gentibus  Mediterraneis  cum  jure  de  nau' 
fragorum  bonis  fifco  fuo  applicandis,  quod  apu 
Anglos,  Aremoricos,  Siculos,  alias  aliquot  ger. 
tes  maritimas  obtinuit  >  Evanuit,  ut  non  permil 
fum,  apud  Chriftianas  gentes  in  bello  captorut, 
fervitus,  quae  tamen  apud  Mahumedanas  in  ufi, 
Fruftra  igirur  ex  omnium  moribus  petitur  hf 
norma  &  index ;  maxime  etiam  cum  nec  defu< 
rint  quae 

— -Z non  foedera  kgum 

Ulla    colunt,    placidas   aut  jura  tenent: 
mentes  ; 

Quod  ait  ille  d  de  Bebryciis.  Quales  item  6 
ferte  memorat  fuifle  aliquas  Ariftotelese.  1 
Salluftius  f  ex  Hiempfale  de  Getulis  &  Libybt 
Africae  vetuftis  incolis,  Neque  moribm,  inqu 
neque  lege,  neque  imperio  cujufquam  regebantuv.  . 
alibique  s  de  Aboriginibus,  Genus  hominum 
grefte,  Jine  legibm,  fine  imperio,  liberum  atq 
folutum.  Ad  gentes  igitur  praeteriti  praefent 
que  aevi  illuftriores  civiliorefque,  &  quorum  m 
res  habemus  exploratiores,  hic  recurrendum.  A 
que  in  iis  fane  non  folum  gentes  illae,  quas  i-  { 
fae,  quarum  hic  potiffimum  interefle  poteft,  mc 
ni  femper  habuere,  verum  &  ipfae,  quarum  ja.i  i 
intereft,  teftes  fatis  comperientur. 

Teftimoniorum  autem,  quibus  ufuri  fum 
genus  eft  duplex.  Alia  funt  quae  imperium  j: 
dominium  maiis  privarum  principibus,  populis,,- 
liifque,  ab  hiftoricis  atque  aliis  fcriptoribus  M 
omnia  fere  fecula  agnitum  ac  tributum  oftendutj: 
Alia,  quae  maris  dominium  ejufmodi,  juri  itida 
confonum  ex  jurifconfultis,  foederibus,  id  geJ" 
aliis  demonftrant.  Quae  utraque,  ut  rerum 
cit  ordo,  interferimus :  ita  tamen  ut  quae 
mare  Britannicum,  five  fafti  five  juris,  attin 
cumulo  in  hoc  teftimoniorum  prorfus  prae 
mittantur,  librum  fecundum  feorfim  occupati 
Atque  fic  demum   tum  quid  civile  gentium 


•  Cicero.  de  Natura  Deorum  Iib.  ,.  »  Inftlt.  de   JUre  Nat.  §.  jus  Naturale.  jjj^  ff"  de  "Tjtfi 

dominio.  *Val.  Flaccus  Argonautic.  4.  f  Nicomach.  Ub.  7 .  cap.  6.  f  In  bello  Jugurthino. 

jurat.  Catilinae. 


2!I 


De   Dominio    Maris. 


t2l2 


H  juid  gcntium  communc  plurium,  quid  de- 
y  jus  naturale  permiflivum  ( cx  gcntium  fci- 
■(ttioribus  hac  in  re  elicicndum)  de  dominio 
B1)  ptivato  ftatuerit,  fimul  erit  apcrtifllmum. 

C  A  P.    VIII. 

\pt  quo  e  Jeculorum  popuhrumque 
miplurium  moribus,  jus  de  domi- 

m  maris  privato  permijjivum  eli- 

Metur.    In  Jeculo  fabulojo  exprejja 

ttis  efje    hujus    tejlimonia.      Et 

mker  de  Romanorum  mari  Me- 

1'iterraneo,    cujus    imperium    Cn. 

Vompeio  mandatum  ejl. 

j  xula  e  quorum  monimentis  geftifque  mores, 
n  fcita,  placita,  quae  diximus,  populorum 
:t  umquc  edifcenda  funt,  bifariam  tribuo  s  in 
lijius  fabulofum,  &  hiftoricum.  Fabulofum 
B|n  non  illud  quod  olympiadum  initia  prae- 
eit  totum,  cum  Varrone,  appellamus  ;  fed  id 
tt  I  vetuftifllmis  duntaxat  fabulis,  fabularum  fal- 
Mifacie,  obducitur.  Difpertito  interim  hiftori- 
oi.i  illud  quod  vctuftius  eft,  &  imperiorum  at- 
u  rerumpublicarum  quae  aliquot  abhinc  feculis 
a  re,  mores  compledtitur ;  &  id  quod  eft  re- 
d.ius,  atque  earum  gentium,  quae  etiamnum 
c  nt,  ufum  hac  in  re  oftendit.  Caetemm  dum 
il  lofum  adhibemus  tempus,  non  e  fabulis,  qua 
i|lae  funt,  argumenta  petimus  ;  fed  involutam 
tjarum  &  theologorum  gentium  myfteriis  hi- 
am  vcritatcm  e  vetuftifllmis  hiftoricis  exhi- 
Bfcus.  Nam  etiam  Vera  funt  quae  kquuntur 
le,  ut  rette  Laclantius a ,  fed  obtenlu  aliquo 
jeque  velata.  Et  fic  veritatem  mendacio 
ivtrunt,ut  veritas  ipfa  perfuafioni  publicaeni- 
i\dtrogaret.  Fabulolb  quod  diximus  tempore, 
dftis  fcribunt  Titanibus,  forte  mundum  divi- 
Rdeos  fratres,  Jovem,  Plutonem,  Neptunum  : 
a|  coelum,  Plutoni  inferna,  Neptuno  mare 
c'  fle.  Rejedis  autem  nugis  illis  de  fydereo 
\\  coelo  feu  aethere,  de  infernorum  feu  mortu- 
r;  n  regno,  &  demum  de  terra  tota  b  fratrum 
miurn,  poft  divifionem,  communi,  quibus  pa- 
ejter  fibi  imponi  vulgus  finebat,  rcs  ipfa  quam 
mrvata  hac  hiftoria  latere  veterum  aliquot  do- 
-re,  alia  omnino  crat.  Non  deos  hofce,  fed 
e.iines  fuifle  aflerunt.  Ncc  coeli  fed  plagae 
ijntalis,  ex  qua  mortalibus  lux  datur  (unde  & 
|:rior  vifa  eft,  ideoque  coelum  diftum)  Jovem 
i:m  fuifle  :  Plutonem  autem  occidentis,  quae 
\\  recefllim  noftcmque  oftendit,  unde  inferior 
^iifta  &  inferna  :  maris  denique  &  interjedta- 
i  infularum  dominum  fuifle  Neptunum.  Ita 
linium  maris  privatum,  non  aliter  ac  telluris, 
Mributione  humana  hic  natum  comperimus. 
fe  rem  habuifle  docuit  olim  Euhemerus  Mef- 
S  us,  autor  vetuftus,  in  hiftoria  de  rcbus  eorum, 
i  dii  putati  funt,  confcripta,   &  ab  Ennio  ver- 


fa.  Ladantius,  T>e  Neptuni  forte,  inquitc,  md- 
nifeftum  eft,  cujus  regnum  tale  fuijfe  dicimm, 
quale  Cnei  Tompeii  fuit  infinitum  illud  imperi- 
um,  cui  totius  orae  maritimae  poteftatem  fna- 
tus  decreverat  ;  ut  pracdones  perfcqueretur,  ac 
mare  omne  pacaret.  Sic  Neptuno  maritima  om- 
nia  cnm  fuis  infulis  obvenerunt.  ^uomodo  id 
probari  poteft  ?  Nimirum  veteres  hiftoriae  do- 
cent.  t_Antiquns  autJor  Euhemerus,  qui  fuit 
ex  civitate  Alefjana,  res  geftas  Jovis  &  cae- 
terorum,  qui  dii  putantur,  colkgit  ;  hiftoriam- 
que  contexuit  ex  titulis  &  infcnptionibus  facris, 
quae  in  antiquijfimis  templis  habebantur,  maxi- 
msque  ift  fano  Jovis  Triphylii ;  ubi  auream  co- 
iumnam  pofttam  effe  ab  ipfo  Jove,  titulus  indi- 
cabat  ;  in  qua  columna  fua  gefta  perfcripfit  ;  ut 
monimentum  effet  pofteris  rermn  fuarum.  Hanc 
kiftoriam  &  interpretatus  efi  Ennius  &  fecutus  ; 
cujus  haec  verbafunt ;  Jupiter  Neptuno  imperi- 
um  dat  maris,  ut  infults  omnibus,  &  quae  loca 
ejfent  fecus  rnare,  omnibus  regnaret.  Sed  inter- 
cidit  tam  Ennii  verfio,  quam  Euhemcri  com- 
mentarii  ipfi  ,-  nec  fine  Jovis  caeterorumque  deo- 
rum  antiftitum  induftria  intercidifle  putandum. 
Eo  enim  magis  invifum  procuidubio  erat,  quic- 
quid  de  deorum  originibus  fcriptum  eflet,  quo  id 
eas  magis  patcfaceret,  &  magna  quae  facrariis 
venditabantur  nomina  ex  magnoium  flvc  regum 
five  heroum  coetu  mutuo  accepta  &  vuigo  cre- 
dulo  obtrufa  fuifle  proderet.  Nam  hinc  etiam 
,  atheus,  cum  Diagora  &  nonnullis  aliis,  dictus  eft 
Euhemerus,  qui  non  Laclantio  foium,  fed  Cle- 
menti  etiam  Alexandrino,  Eufebio,  D.  Augufti- 
no,  Arnobio,  aliis,  autor  cft  fingularis ;  cui,  irt 
argumentis  advcrfus  futilem  gentium  theologiam 
confarcinatis,  fidem  haberi  fcimus  maximam. 
Idem,  puto,  eft  qui  Plutarcho  d  Tegeata  dicitur, 
ubi  cum  Diagora  memoratur.  Sed  ab  eodem 
etiam  Meflenius  nuncupatur,  ubi  ut  ingentem 
mendaciorum  artificem  eum  fuggiilat  e  majorum 
fuperftitionis  cum  primis  tenacifllmus,  nec  Tri- 
phylios  aut  Panchaeos  (  Panchaea  infula  eft  in 
oceano  circa  Arabiam  auftraliori  fita,  in  quo  fa- 
num  Jovis  Triphylii,  unde  hiftoria  illa  de  regno 
'marino  fumpta  eft,  collocat  Euhemerus)  ullibi 
gentium,  odio,  ut  videtur,  in  Euhemcrum  duc- 
tus,  exiftimat  extitifle.  Sane  Diodorus f  eodem, 
ut  autore  gravi,  etiam  utitur.  Quin  jurifconful- 
tus  nupcrus  illud  Neptuni  apud  Homerum  : 

'Htci  't-ynv  ity.yov  •otAiw  a,?ig.  vou.tij.iv  au&t 
TIct7ti.0/£iVUV 

Ego  vero  ex  eis  quae  fvrte  tribuebantur  accepi 
coerukum  mare,  ut  in  eo  femper  habitarem,  ita 
intcrpretatur,  ut  de  tribus  Noachi  filiis  rem  to- 
tam  de  tribus  diis  narratam  fidenter  capfat.  Ver- 
ba  ejus  s  funt,  Id  proculdubio  ex  partitione  ter- 
rarum  inter  tres  ftkos  Noachi,  ex  quibus  Ja- 
pheto  infulae  obvetierunt,  caufam  traxit.  Adeo 
ut  Japhcto  non  folum  infularum  h  fed  etiam  ma- 
ris  dominium  in  fabula  illa  vclit  affignari.  Quod 
vero  ait  Laftantius  de  infinito  Pompeii  imperio^ 


i  3e  Falfa  Religione  lib.  i.  cap.  n.  b  Homer.  Iliad.  15-.  feu  0.  c  Loco  jam  citato.  d  De  Placitis  Philofopho- 

j  lib.  1.  cap.  7.  '  Lib.  dc  Ifide  8c  Ofiride.  r  Bibliothec.  lib.  6.  atque  apud  Eufebium  de  Piaeparat.  Evargelica  lib.  i. 

)  h  Adde  Geiard.  Voffium  dc  Hiftotiris  Graccis,  lib.  1.  cap.  ir.  s  Jo.  Gryphiander,  de  infulis,  cap.  31.  §.  7J.  5     Ge- 


rOL.  II, 


Bbbbbbbb 


t  2  1 3 


x3lARE    CLJUSUM,M 


12 


ut  de  Neptunii  dominii  exemplo,   id  ita  intelli- 

gendum  eft,  ut  tam  corum  qui  imperium  Pom- 

peio  mandarunt,  quam  ipfius  cui  mandatum  eft, 

iimul  habeatur  ratio.     Nimirum  Cilices  invafe- 

rant  maria,  quod  ait  Florus,  fublatifque  commer- 

ciis,  rupto  foedere  generis  humani,  jic  maria  bet- 

lo  quafi  tempeftate  praecluferant.     Rei  igitur  fru- 

mentariae  maxime  profpicientes  Romani,  ex  fe- 

natufconfulto  Gabiniano  Pompeium  emifere  'A- 

Cpcupnuijueiov  t  nr&ejLTuiv   t   Scl^&osav  a,  ad  vin- 

dicandum  a  piratis  mare.     Et  dabatur  ei  ea  lege, 

'  A^av  t  iiro;  'HgazA&iwv  ^nXcav  -ScxA<xw*K,  r\ite[- 

^su  Q  7TZ«m(  'trm    *?zoivt;    Tfx^-^criMc,   2x7z£  StxAax- 

cyh,   Imperium   maris  quod  intra  efl   columnas 

Herculis  -,    ccntinentis  vero  totius  ad  quadrin- 

genta  a  mari  fladia.     Inde  claflis  ingentis  prac- 

fcclus,    difpofitis   pcr  impcrii  fui  fpatia   pluribus 

kgatis,  mare  totum  a  faucibus  Gaditanis  ad  lirus 

Cilicium  ita  pacavit,  Ut  neque  b  in  terra,  neque 

in  mari  ejfet    qui    refiflere  poffet.      Certe    ipfe 

Pompeius  mandatum  tantummodo  habuit  impe- 

rium,  ut  admirallus  populi  Romani ;  ficut  bien- 

nio  ante  itidem  M.  Antonius,  quod  docet  Pater- 

culus.     At  vero  ipfe  qui  mandavit  populus,  ma- 

ris  hujus,   ut  territorii   Romani,    aeque  dominus 

erat   ac  ftadiorum  continentis  quadringentorum, 

quae  cum  mari  in  imperio  mandando  funt  pari- 

ter  conjun&a,    ut  non  magis  atque  mare,  domi- 

num  ferentia.     Et  Florus c,   Tiberius  Nero   ( qui 

e  legatis   erat    Pompeianis)  Gaditanum  fretum, 

qua  primum  maris  noflri  limen  aperitur,  obfedit. 

Noftrum  Romanus  ( uti   etiam   Salluftius  d  non 

femel)  rccle  appellat,    quod  ita  in  Romanorum 

poteftatem  prorllis  redadtum.     Et  Dio  Cailius  e, 

Gd^rlav  r  t  'Pw/ualvv  Tman.v,  Mare  univerfum, 

quod  Rotnanis  parebat,  pacavit.     Et  Mela,  de 

mari  Mcditerranco,  Id  omne,  inquit f,  qua  venit, 

quaqne  difpergitur,  uno  vocabulo  nofirum  mare 

dicitur.     Sic  alii  s.     Et  nojiri  maris  nomine  fic 

utitur  Mela   facpifllme  poftea.      Sed   hac  de  re 

plura  inferius,  ubi  dc  Romano  maris  imperio  fu- 

fms  agitur.    Neque  in  piratas,  ut  humanae  focicta- 

tis  hoftes,   jurifdiftio  tantum  a  Pompeio  exerce- 

batur    (qucmadmodum  in  piratas,    qui  in  mari 

quocunque  nondum  occupato  depracdantur,  ex- 

erceri  indics  videmus)  fed  ipfum  territorium  ma- 

rinum,   quod  invaferant  Cilices,  armis  recipieba- 

tur.     Unde  Manilius  h  : 

Qiiis  te  Niliaco  periturum  tittore,  magne, 
Tofl   viffias    Mithridatis    opes,    pelagufque 

receptum, 
Crederet  ? - 

Itaque  non  tam  Pompeii,  quam  ipfius  populi  Ro- 
mani,  utpote  maris  domini,  fimilis  habendus  e- 
rat  a  La&antio  Neptunus  ille.  Alia  funt  in  fa- 
bulofo  tempore,  quae  de  diis  di&a,  quid  de  ho- 
minum  hic  jure  fentircnt  veteres,  etiam  indicare 
videantur.  Nam  ubi  dcos  hominum  perfonis  in- 
duunt,  quae  humana  funt,  de  iis  ferme  lo- 
quuntur.  Undc  Hefiodus  Jovem  ait  Hecatac 
permififfe 


Aa.'«cr»5. 

Ut  partem  haberet  tam  maris  quam  telli 
Huc  fpedtat  item,  quod  habet  Oppianus  ' 
Amphitrite  regina  maris,  a  Neptuno  conftitu 

- -  'AAo?  (ZaaiAe<a.v  {'Swl&v, 

Reginam  maris  eam  conftituit.    Quin  Nontu  \ 

B££W  X-zfisi  ^a~Xi   «SaAssotf»?, 

Beroe  imperium  feu  dominium  habuit  maris.  \. 
milia  funt  innumera.  Et  de  tempore  fabulb 
haftenus. 

C  A  P.     IX. 

Trimum  apud  Graecos  in  tempte 
hifiorico  maris  dominium,  id e\ 
Minois,  feu  Cretenje. 

Iftorici  temporis  partem  priorem,  feu  q  e 
regna  ac  rcfpublicas,  quae  aliquot  ab  1  c 
ieculis  defiere,  comple&itur,  ab  imperio  Crci  i- 
fium  marino  aufpicamur.  Dein  vero  non  fo!  u 
complurium  veteris  Graeciae  populorum,  a  i. 
rumque  in  orientc  olim  illuftrium,  imperii  c 
dominii  fimilis  in  mari  Syriaco,  AEgyptia>, 
Pamphylio,  Lydio,  AEgaeo,  ejufque  vicifliti:- 
num  rccenfionem  perfcquimur;  verum  etiamlc 
Romanorum  &  Carthaginienfium  in  maribus  - 
cumvicinis,  veluti  fupero,  infero,  orientaliori  i- 
am,  alioium  id  genus  in  occidente  dominia 
plane  confuetum,  atque,  ut  juri  confonum,  n 
mores  receptum  efle  oftendimus. 

I.  MinosLycafti  filius,  Jovis  dicms,  Cretaer:, 
mare  circumquaque  Creticum  &magnam  AEd 
partem  ut  dominus  obtinuit.  Thucydides ',  i  '•■■ 
nos,  inquit,  tn<;  'ETAwiviis  ^aXaaan;  lir\  nrhy.  v 
one/rtiafv,  maris  Graeci  partem  maximam  t 
dominus  obtinuit.  Ita  fane  x&f-t&v  tum  r:, 
tum  in  fequentibus  interpretandum.  Neque  c 
imperium  habere  (quod  fonat  vulgo  zes^teiv)  qu  - 
quam  ut  navium  aliorum  numero,  tranfitui,  vo- 
^alibus,  pcr  maris  fpatia  tcrminata,  modum  &  \- 
oes  praeftituat  (non  alitcr  ac  ubi  agri  ufus,  p 
fuo  arbitratu  five  impeditur  five  permittitur  co 
nis)  aliud  omnino  fingi  quidem  poteft,  qui 
planiflimc  dominum  efie,  aut  faltem  ejus,  qui  f 
minus  eft,  feu  procuratorem  feu  indultu  agerj: 
quod  in  idem  hic  rccidit.  Utcunque  non  {• 
fcimus  Qa.>&a<n>xej^£v  interdum  duntaxat  ro  cof! 
navahbiis  praeftare  mterprctandum.  De  Min's 
dominio  cxprefie  itidem  Diodorus  Siculus  n,  l- 
colaus  Damafcenus  °,  Strabo  p,  Cedrenus  i,  9- 
das r,  alii.     Apud  Senecam  itcm  Phacdra f : 


a  Plutarch.  in  Pomp;io,  &  Appianus  Alexandrin.  in  Mithridaticis. 
Jugurtliino.  e  Lib.  42.  f  De  Situ  Orbis  lib.  1.  cap 

lib.  4.  ■  Halicutic.  lib.  t.  *  Dionyliac.  lib.  43. 

lyb.  pag.  2co.  n  Biblioth.  4.  °  Apud  Stobaeum  eclog.  cap.  42 

'.  In  Minou.  £  In  Hippolyto  aft.  1. 


>>  Dio.  lib.  36.  ■=  Lib.  3.  cap.  (5.  d  In 

s  Orofius  lib.  1.  cap.  2.  h  Altionok 

1  ub   i  m  U.  CaQubon.  in  Conment.  aJ  ) 

l  Geograph.  10.  q  PagJ 


0  tnd 


12,1$ 


JDe    Dominio    Maris. 


I2l6 


0  magna  vafti  Creta  dominatrix  freti, 
Cujus  per  omne  littus  innumerae  rates 
Tenuere  pontum  ;  quicquid  AJfyria  tenus 
Tellure  Nereus  pervium  rojiris  fecat. 

Et  primum  maris  dominium,  id  eft,  primam  e- 

,ufcc,  quod   nondum  occuparum  erar,  fed  in  va- 

:uo  rclictum,  occupationem  (unde  ortum  domi- 

nium    hujufmodi  )    Minoi   plerumque   tribuunt. 

Sed  mcndum  eft  in  Hieronymiana  Chronici  Eu- 

febii  verfione  a,   de  hac  re  ;   nec  practermitten- 

dum,  nifi  id  quod  celeberrimo,  &  primario  apud 

Graecos  maris  dominatui  apertis  verbis  reluctari 

rideatur,    ofcitanter   negkxerimus.      Minos  (  ira 

perfio  illa)  mare  obtinuit,    &  Cretenfbus  leges 

Aedit,   nt  Taradius  memorat,   quod  Tlato  fal- 

rtm  ejfe  convincit.     Quid  igitur  ?  Falfumne  eflb 

:onvincit  Plato  Minoem  leges  Cretenfibus  dedifle, 

5c  maris  imperium  obtinuifle  >   aut  eorum  alte- 

tutrum  falfum  efle  >  Locus  planefallit  &  cotrup- 

:iflimus  eft  tum  in  ficto   autoris  Taradii  nun- 

auam  alibi  audito  nomine,  tum  in  ipfa  Graeco- 

•um  Eufebii  tralatione.      Taradius  nefcio   qua 

jfcitantia  (de  Hieronymo  viro  fandto  &  doctiffi- 

tio  credere  nolim ;  fed  fcioli  forte  alicujus,  qui 

areviufculas  ejufce  in  chronico  illo  periochas  te- 

nere  adaugere   aufus  eft)   ex  ipfo  Para  T)ios, 

d  eft,  ex  Jove,  quod  habetur  in  Eufebii  Grae- 

::is,   natum  eft.     Nam  ibi  Eufebius,   Minos,  in- 

[uitb,  !9a;igt.(7(7we*7«,  mare  obtinuit,&  Cretenfi- 

'tws  /b^  AioV,  a  Jove  leges  dedit,  quas  tulit  ex 

mtro  ubi  per  novennium  fecejferat.     De  legibus 

llis  a  Minoe  acceptis,    quae  nec  ante  Cretam  a 

3aecilio   Metello  triumphatam  c   defiere,    &  de 

ntro  ejus  Idaeo  &  novennio,    res  eft  noriffima 

:x  Homero,   Platone,  Porphyrio,  aliis.     Statim 

utem  fequitur  in  Graecis  Eufebii,  dW^  S  TlAct,- 

Lif  ov  &<;  Nojaois  i\iy%&,  quod  certiffimum  eft 

ik  fonare,  id  quod  Tlato  in  legibus  adprobat, 

eu  confirmat.     Nam   ipfum  librorum  Platonis 

le  legibus  d  fundamen  eft  Minois  legum  ejufmo- 

ii  a  Jove  acceptio.     Tantum  abeft,  fuifle  verten- 

um,  quod  Tlato  falfum  ejfe  convincit,  aut  quod 

Dlato   refellit.     Cum    tamen   poftetius  minori 

oulto  quam  par  erar,  aut  ipfe  adhibere  eft  foli- 

us,  diligentia  hic  ufus  vir  maximus  Jofephus  Sca- 

ger  fubftitui  ibi  velit.     Nam  utcunque   ex    vi 

!c    ufu   frequentiori     vocabuli     iMy-yetv,       id 

ecte  ita  verti  videatur  ;  ipfa  tamen  res  &  alia 

:ocabuli   fignificatio  verfionem  noftram  efie  ve- 

um  manifefto  convincit.     Id  ipfum   vero  quod 

abet  verfio  Hieronymiana,    legitur,   ut  exfcrip- 

tm,    apud  Carianum  Scotum  e   &   Fiorentium 

Vygornienfem,   nifi  quod  in  Florentio  legatur 

^lato  falfitm  ejfe  affirmat, 


C  A  P.     X. 

Dominium  maris  Syriaci,  AEgypti- 
aci,  Tamphylii,  Ljdii,  AEgaei, 
gentes  in  oriente  illuftres  fepten- 
decim  invicem  fuccedaneas,  per 
complures  quamlibet  annos  conti- 
nuos,  non  aliter  ac  continentis 
Jeu  injularum,  pojl  Minoem  Cre~ 
tenjem,  obtimujje. 

PO  S  T  Minois  Cretenfis  tempora,  recenfitae 
funt,  in  Eufebii  atque  Africani  chronicis,  gen- 
tes  feprendecim  orientales,  partim  Europaeae 
partim  Afiaticae,  quae  fingulatim  per  annos  plu- 
rimos  mare  interius  fibi  circumvicinum  uti  do- 
mini  ita  obtinuere,  ut,  ex  jure  gentium  hifce 
univerfis  interveniente,  privatum  maris  domini- 
um  locum  habuifle  fit  manifeftiffimum.  Nam 
per  vices  &  per  diutinas  occupationes,  bello, 
victoria,  ceffioneque  qualicunque  mutantes,  fuam 
dominandi  fingulae  funt  periodum  fortitae,  an- 
nos  quingentos  amplius  fexaginta  continuos  fi- 
mul  implentes.  Ab  initiis  autem  Minois  feu 
Cretenfis  imperii  marini  ad  proximum,  quod  in. 
chronicis,  quae  diximus,  fequitur,  intercedunt 
anni  centum  feptuaginta  quinque.  Initia  illa  fub 
judicum  Ifraelitarum  aevo  collocantur.  Qui  fuc- 
ceffere,  ad  hunc  fe  habent  modum. 

II.  Secundo  Lydi  maris  fuere  domini.  Graeca 
Eufebii  f,  AuSbt,  61  £  Mmovic,  i^a.?tg.Cpit^.%aa» 
stm  %j  Lydi,  qui  &  Maeones,  domini  erant 
maris  annos  xcu.  Sub  AEneae  feculum  hujus 
imperii  initia  habentur.  Quod  vero  ad  nume- 
rum  attinct  annorum,  tametfi  idem  fuerit  turh 
in  univerfaEufebiiHiftoria,  tum  in  Canone  ejus 
chronico,  cum  tamen  Pelafgorum  imperium, 
quod  proxime  fequitur,  annorum  cxx.  aut  cir- 
citer  intervallo  disjungatur,  corrigendus  forfitan 
fuerit  &  £*  feu  cxx.  fubftituendus.  Quod  du- 
bitanter  etiam  monuit  vit  praeftantiffimus  Ifaa- 
cus  Cafaubonus  in  commentario  fuo  ad  Polybi- 
um,  ubi  de  illis,  qui  in  oriente  maris  funt  do- 
minati,  doctiffime  agit.  Abfque  numero  mari- 
num  Lydorum  dominium  memorant  etiam  Ma- 
rianus  Scotus  &  Florentius  monachus,  uti  &  Pe- 
lafgorum. 

III.  Tertii  in  hac  recenfione  maris  domini  fu- 
ere  Pelafgi.  Eufebius  s,  Yli\a.o-y\  SiuTt&iv  iSra,- 
Xa.aaw.ej.vnm.v  tin  iti,  Secundo  mare  obtinuerunt 
Telafgi  annos  lxxxv.  Quod  ad  Solomonis  & 
quae  fequuntur  tempora  rcfertur.  Sed  Thracum^ 
qui  mox  fuccedunt,  initia  pofcunt  ut  anni  hic 
potius  lv.  putentur.  Secundi  autem  fuere  Pe- 
lafgi  maris  domini,  fi  aut  Lydos  primos  cunt 
nonnullis  facias,  aut  primos  a  Minoe  feu  Cre- 
tenfibus  appellas  :  nam  ita  Pelafgi  plane  fecundij, 
alioquin  tertii  funt.  Quod  in  fequentibus  etiartl 
obfervandum. 


1  Eufeb.  Hieronvm.  num.  76)-.  b  Chronic.  Canon.  110,  in  Thefauro  Temporum.  c  Eutiopius  lib.  6,  d  Plato 

legibus  lib.  1.  '  c  Anr.o  V.undi  MMDCCCCXLIV.  f  Pag.  31.  &  pag.  ijy.  num.  940.  *  Chronic. 

1.  pag.  34..  &  num.  o5o. 


IV.  Quarto 


dMJRE   CLAUSUM,  feu 


1217 

IV.  Quarto  maris  domini  fuere  Thraces,  an- 
nos  (ut  in  Eufebiia  Graecis  habctur)  0  8  feu 
lxxix.  qui  tamen  in  verfione  Hieronymiana  no- 
vendecim  non  excedunr.  Sed  putat  Ifaacus 
Cafaubonus  magis  ir  6  feu  lxxxix.  rcfcriben- 
dum  cfle,  ex  initiis  Rhodiorum,  qui  proximi 
domini,  fuafus.  Marianus  &  Florentius,  verfio- 
nem-Eufebii  fequuti,  annos  tantum  xix.  Thra- 
cum  imperio  tribuunt.  Atqiie  apud  hofcc,  ut 
in  verfione  quam  diximus,  Thracas  dominos 
maris  fuifle  non  femel  adnotatur.  Cum  Jcro- 
boamo  rege  convenit. 

V.  Quinto  Rhodii  mare,  ut  domini,  obtinue- 
runt  annos  xxmb.  Atque  corum  hinc  ftudium 
circa  rem  nauticam  laudat  Straboc,  qui  de  Rho- 
do,  ISvJKstom-AfaLhmv,  inquit,  ■zvAiv  xsJvcv,  <£ 
7k  to<?n&x  xaS&tev,  domina  crat  maris  diu,  & 
piratas  fuftulit.  In  Latinis  Eufebii,  Rhodii 
dicuntur  quarto  mare  obtinnijfe.  Ih  Graecis  vero 
quartos  fuijfe  maris  dommos ;  &  juxta  non- 
nullos,  quintos.  Unde  difcrimen  illud  ortum 
fuerit,  liquet  ex  eo  quod  in  Pelafgis  cft  memo- 
ratum.  Celeberrimi  omnium  funt  maris  do- 
minorum  veterum  Rhodii ;  inde  inprimis  quod 
eis  acceptae  feruntur  leges  nauticae  in  Pandedas 
a  Juftiniano  relatae,  quae  in  utroque  imperio 
mirc  obcinere  folebant.  Antoninus  impcrator  ad 
Eudaemonem  Nicomedienfem'1,  t&T  vi^,  inquit, 
¥  Vohiw  x?ive£a>  TO  v.Mj>m*,  Lege  Rkodiorum  de- 
cidantur  lites  nauticae.  Et  funt  legum  omni- 
um  nauticarum,  quae  non  interciderunt,  vetuf- 
tiflimae,  ut  teftatur  Conftantinus  Harmenopuluse 
judex  Theflalonicenfis.  A  Tiberii f  tempore  in 
Romanorum  mores  funt  receptae.  Initia  eorum 
fub  Jehofaphati  regnum  collocantur.  Sed  prae- 
tcrmittuntur  Rhodii  tum  a  Mariano  tum  a 
Florentio. 

VI.  Sexto  rmris  funt  dominati  Phryges,  an- 
nos  XXV.  fed,  ut  habent  Eufebii5  Graeca ;  fe- 
cundum  alios  vi.  Latinis  occurrunt  tantum  xxv. 
uti  in  Mariano  &  Florentio.  Sed  vero  cum  in 
Graecis  Eufebii  quinti  numerentur  (ratione  fu- 
perius  diota)  maris  domini  Phryges,  numerum 
illum  fenarium  non  annos  fed  imperii  ordinem 
recle,  opinor,  animadvertit  Ifaacus  Cafaubonus 
denotare.     Lycurgi  feculo  dominatus  hic  tribuitur. 

VII.  Septimo  Cyprii  mare.  obtinuerunr,  ut 
alii,  annos  xxiii.  ut  alii,  xxxr.  Hoc  enim  in 
noiinullis  Hieronymianae  Eufebii  verfionis  cx- 
emplaribus"  reperitur:  illud  in  Mariani  &  Flo- 
rentii  chronicis,  ex  Eufebio  &  Hieronymo  ple- 
rumque  compilatis.  Sed  nequc  in  Graecis,  quae 
extant,  Eufebii,  neque  in  verfione  quam  edidit  Jo- 
fephus  Scaliger,  locum  habent  Cyprii :  nec  fane 
in  Ifaaci  Cafauboni  recenfione.  Cum  Joafi  fe- 
culo  convenit. 

VIII.  OftavoPhoenicesmare1  obtinueruilt.  Sic 
Eufebius,  Marianus,  Florentius;  nifi  quod  fepti- 
mos  faciant,  ob  diverfam,  quae  oftenfa  cft,  r.u- 
merandi  rationem.  De  horum  dominio  maris 
fatis  aperte  loquuntur  Sacrae  Lircrae :  quod  & 
fupra  notavimus,  ubi  de  jure  divino  verba  fiunt. 


I2t8 


Collocatur  hujus  dominii  memoria  fub  Uzia 
Judaeae  rege.  Quin  ipfa  gens  Phoenicum  in 
gloria  magna  navalium  artium ;  quod  docet  Pli- 
nius,  alii.  Atque  huc  forfan  referendum  eft  il- 
lud  ab  Antipatro  Tarfenfi  &  Mnafea,  fcriptori- 
bus  vetuftis,  traditum  de  Gatide  regina  Syrorum 
(qui  &  ipfi  Phoenices)  quam  ideo  Atcrgatin  \ 
dictam  volunt,  quoniam  edidto  jufleritk,  a-nJ 
Td-nSbi  fJMSiva.  \yfiZv  ta&m,  ( ut  Antipater)  id 
eft,  fine  Gatide,  feu  ejus  injujju,  neminem  pifi  \ 
cem  comedere,  aAAa  71-^0;  avTnv  ava^av,  fied, 
lit  quifque  pifies  captos  ad  ipfam  perferret, 
quemadmodum  Mnafeas.  Quod  de  etymo  ha-! 
bent  ridiculum  fatis  vidctur,  dum  nomen  Syrum 
feu  Phoenicium  e  Graeco  petunt  fonte.  Res| 
autem  ipfa,  quam,  opinor,  voluere,  haec  eft; 
Atergatim  non  Syriae  modo,  feu  Phoeniciae, 
(quae  maritima  Syriae  pars)  fed  &  praejacentis1 
maris  ita  reginam  feu  dominam  fuifle,  ut  neque- 
libere  pifcari  in  eo,  faltcm  non  pifcationis  com; 
modo  frui,  nifi  ea  annuente,  cuiquam  liceret 
Unde  etiam  ei,  apotheofi  poftea  donatae,  au 
reos  &  argenteos  pifces  facrare  confuetum. 

IX.  Nono  AEgyptii  poft  Phoenices  mare l  obti ■' 
nuerunt  fub  regibus  fuis  Pfammide  &Bocchoride' 
qui  olympiadum  initia  proxime  antevertunt.  Ha: 
bent  etiam  Marianus  &  Florentius. 

X.  Decimomarisfuntdominatim  Milcfii.  An| 
norum  numerum  non  exhibent  codices  Eufebi 
ani.  Caeterum  tam  apud  Marianum  quam  Flc! 
rcntium  legitur,  Mare  obtinuerunt  Milefii  an 
nis  xviii.  Stephanus  de  Urbibus,  Naurratis,  in' 
quit,  tirbs  AEg)pti  condita  eft  ~&ni  MiMoio. 
Tvn  BttA*T7ox£5iT8i"nui;,  a  Milefiis  tum  mare  oi 
tinentibus.  Et  civitatis  illius  conditnm,  cur' 
imperio  horum  marino,  memorat  fimul  EufebiuJ 
fub  tempora  Romuli.  Ab  illis  item  Sinopt 
ad  pontum  Euxinum  fita,  condita  cft,  quae  u-m$* 
(quod  ait  Strabo")  Tn;  iwac.  VLuavnov  ha/.dr";; 
in  fua  kabuit  poteftate  mare,  quod  intra  Cjd 
neas  infulas  xolvitur. 

XI.  Undecimomareobtinebant°Cares.  Horm' 
dominii  marini  meminit  ctiam  Diodorus  Sici; 
lusP.    Sub  Ezekiae  regis  aevum. 

XII.  Duodecimo,&  Caribusproximi,obtinuerui 
mare  Lesbii  1  annos  lxix.  Sic  in  Latinis  Euli 
bii.     Sed  Marianus  habet,  annis  lviii. 

XIII.  Decimotertio  Phocaeenfes  mare  obtinu 
runt:  circa  captivitatem  Babylonicam.  In  annr 
xliv.  protenditur  eorum  imperium.  Graeca  Eui 
bii1',  $(»;ig-(i$  2^a.ha.c<5-GXffdm<m.v  etm  \j.  S",    FkoCd- 

enfes  domini  maris  fuere  annos  xliv.  quibus  vertj 
praefigitur  numerus  1  Q,  feu  duodenarius,  qi 
duodecimos  eos  a  Lydis  fuifle,  &  a  Minoe  d 
cimos  tertios,  denotatur. 

XIV.  Decimoquarto  Corinthii  fucre  marisdoriM 
ni.  Eos  ita  collocatos  quidem  non  rcperio.  Sedni 
nifefto  liquet  ex  Thucydide1',  mari  pracpoteniS 
eos  fuifle,  &  copiis  navalibus  latrocinia  mari- 
ma  ita  coercuifle,  ut  tam  a  mari,  quam  a  rcn 
emporium  fibi  nancifcerentur  amplifilmum.  t 
cgregiam    corum   in   re  nautica  inftauranda  j-1 


Lib.4. 


•  Chronic.lib.i.p.34.Slnum-  ,OI+-  bChron.  Canon.  pag   118.  &  num.  noo 

J|,W  De  legibus  hifcevideemmBafiliclib.j-j.  tit.  S.  '  Prochir.  Juris ;  l.b.  2.  tit.  1 ,. 

sChron.C3non.p3g.120.num.  .127-  "  Edit.Baffl.  .J4°.  ;£ufcb  num.  119*. 

lEufeb.num.  .,30.  "Idem  num.  .167.  «L*.ifc  fEufeb.num.  1*84 

ieb.  num.1341.  5Chton.hb1.pag.4z.  ILib.  .. 


d  Ad  legem  Rhodiam  fl.  \u 

5  Graec.  Rom.  tom.  2.  pa£;.  ;'■ 

1  Apud  Athenaeum  Dipnoibpl]'. 

p  Biblioth.  ;.  '  " 

duftriJi 


2ip 


De   Dominio   Maris, 


I22Q 


[triam  idem  memorat  autOr.  Nec  refragatur 
npus,  quin  recte   hunc  locum  occupent    ipfi, 

&  Iones  proximum.  Sed  decimos  quartos 
s  &  dccimos  quintos  nondum  in  corum,  qui 

mare  obtinuerunt,  catalogum  a  fcriptoribus 
:eptos  comperimus. 

XV.  Decimoquinto  Iones  vicini  maris  domini 
:re,  feu  Ionii.  De  iis  Thucydides a,  Multo  poft 
ilicet  poft  Corinthiorum  vires  maritimas)  pe- 
r  lones  res  navalis  fuit,  aetate  Cyri  primi 
?rfarum  regis,  ejufque  filii  Cambyfis ;  tiis  te 
T  ia.'JToJ<;     6aAa'©j»<;  Ktipoj  7roA5f(o£>V/ss   'ixzJ.ta- 

■  w*  %^vovi  Etiam  &  cum  Cyro  pugnantes 
i  mari  aliquandiu  potiti  funt.  Ubi  adnotat 
loliaftes  vetus,  y^rovoc;  «'  ydo  i^Lan^,  mari  vi- 
o:  neque  enim  toto. 

XVI.  Decimofexto  domini  maris  fuere  Naxii.  Eu- 
>iusb;  Not|iOi  i.^a.XcictsOY.pa.Ttio-a.v  it  Ita  i.  T)e- 
wquinto  mare  obtinebant  Naxii,  annos  de- 
t.    Sub    Cambyfis  tempora.     De   Naxiis    in- 

Ue  cognominis,  quae  e  Cycladibus  una  eft, 
I  itur. 

XVII.  Decimofeptimo  Eretrienfes  indominium 
i  -.marinum  fucceflere.  Eufebius,  ubi  de  Naxiis  lo- 

5  tur,  xj  p.zT  oIvtovc,  inquit,  'EpST^ia;  (  ?,  Sm  £, 
l  tioji  illos  Eretrienfes,  decimofeptimo,  annos  vn. 
E  tria  urbs  erat  olim  infignis  opibufque  po- 
Ks  in  Euboea  infula. 

{VIII.  Et  demum  in  hac  recenfione  ultimi  feu 
d  imi  odtavi  maris  domini  fuere  AEginetae.  La- 
ti  i  Eufebii c ;  Mare  obtinuerunt  AEginetae  an- 
B|»  xx.  ufque  ad  tranfitum  Xerxis ;  quod  in 
o  mpiadis  lxvii.  anno  iv.  adnotatur.  Caete- 
ru  olympiade  lxxv.  tranfiit  Xerxes,  ejufque 
ai  o  primo.  Intercedunt  igitur  anni  xxvm. 
S>  vero  animadvertit  hic  Jofephus  Scaliger, 
ohac  in  annis  putandis  fupinitate,  nugatoria 
ei  quae  habent  Latina.  Et  ex  Graecis,  in- 
qi ,  arguuntur,  in  quibus  legitur  tantum,  °A«- 
y.  rai  i^3.\cLosoy.siTnaaLv  im  i  AEginetae  ma- 
ri  dominium  obtinuere  annos  x.  Quod  quidem 
oc  lrrit  tam  in  Chronico  Eufebii  priore,  quam 
in]anone;  nec  aliter  collocatum  ac  in  Latinis. 
Hctim  item  poteftatis  marinae  meminere  Strabod 

6  VElianuse. 

C  A  P.     XI. 

Dl  Laconko  atque  Attico  dominio  ma- 
nno ;  quin  &  hoc  non  a  Graecis, 
•erum  etiam  a  Perjis,  m  foedere, 
gnito. 

[ f  E QUE  folum  in  morlbus dominioque  ma- 
rino  tot  gentium  illuftrium  (quorum  im- 
■B  rum  anni  a  maxi  fubjugato  putari  foliti)  ita 
W  em  continuato  reperiuntur  quae  ex  oriente 
Ui  arTerenda,  fed  in  aliorum  etiam,  quae  fane 
f  uftriores ;  tametfi  recenfione  ejufmodi  nul- 
'^'•■ontexantur.  NotiiTimus  ille  Samiorum  rex 
°1  xates,  fub  imperii  Perfici  initia,  devictis  na- 
ali)raelio  Lesbiis  &  Milefiis,    adeo  maris  do- 


minium  adfectafle  fcribitur,  ut  dominii  is  capax 
efle  palam  interim  agnofcerctur.  Hcrodotus, 
Wolycrates,  inquitf,  %£  ic^tOc,'  rm  r\\j.M  i^/xe» 
E77\rivoiv,  os  GczAaojO^Psrsai'  lirtvOnSw,  7rapj£;  Mi- 
voroc,  te  tS  Yivocaaiv,  k/  «  S^i  ti;  a,77\0c,  ireOTipoi, 
*/>£;£  Trfs  3ra.xd.amc,  primus  eft  eorum,  quos  novi- 
mus,  qui  maris  imperium  fibi  adquirtre  in  ani- 
mum  induxerat,  praetcr  Minoem  Cnojfmm,  & 
fiquis  alius  illo  prior  mari  potitus  ejl.  De  re- 
gibus  loquitur,  puto.  Nam  aut  democratici  aut 
ariftocratici  formula  imperii  gubernabantur  fere 
Graeci  illi,  penes  quos  dominium  marinum,  ut 
fupia  oftenfum  eft,  toties  variabatur.  Neque 
eorum  dominium,  opinor,  ignorare  potuit  Hero- 
dotus  magis,  ac  Minois  regis.  Etenim  floruit 
ipfe  poft  finitum  AEginetarum,  quod  diximus, 
imperium,  feu  fub  olympiadem  lxxx.  Aut  igi- 
tur  de  regibus  tantum  eft  locutus,  aut  mire  hal- 
lucinatus. 

Circa  olympiadem  lxxx.  &  fequentia  in  mo- 
narchiam  Graecam  tempora,  nobililTimi  illi  Grae- 
corum  populi,   non  folum  Athenienfes,   fed  & 
Lacedaemonii,  interdum  dominium  circumfluen- 
tis   maris   occupavere.     De  Lacedaemoniis   De- 
moftheness,    ®a.xdT%s,  inquit,    yuh  %pyov,  xj  yifi 
dirdanc.,  maris  dominabantur,  &  terrae  univer- 
fae.      Alii  tantundem.      De  Athenienfibus   five 
idem,   five  Hegefippus,   in  oratione  illa  de  Ha- 
lonefo,   verba  faciens  de  Philippo  Macedonum 
rege  maris  imperium  affectante,    T)e  praedoni- 
bus,  inquit,  aequum  effe  ait  Thilippus,  ut  com- 
muniter  &  ille  nempe  &  vos  eos  qui  in  mare 
delinquunt,  pellatis,  sSiv  afoo  %  tSto  a^icey,   u$ 
rjfjLmv  tic,  Tr,v  £kx,\a,Tlctv  x.a.Tu.fa.dHva.t,  >g  o/j^7.oyy{- 
cra,i  tifJ&s,  ooc,  a,vi<j  ^iAiWttb  nSi  Triv  ev  t>?  3aAaT- 
7ji  <pu?\a.w,v  owjct-vji  1^*8   <pv\d,Tl>stv,    nihil  aliud 
quam  hoc  pofiulans,   ut  a  vobis  mari  ipfe  prae- 
ficiatur,    utque  confiteamini   vos  fine  'Philippo 
nec  mare  hactenus   veftrum    tueri  &  cufiodire 
pojfe.     Modum  etiam  qualitati  &  quantitati  na- 
vigiorum,  quibus  vicinis  uti  liceret,   foedere  po- 
nebant.     Caput  eft  foederis  cum  Laconibus  icli h, 
mari  quidem  Laconas  &  focios    uti    pofle,    fed 
•arAai'    y/n  f^g.K)i£  vrii,    aT^.oj    Si  xawpet   nXoiai    1$ 
isivT(J.v.ocna.  tu.Xa.vTa.  a.yvn  fjuirpjt,  minime  navi- 
gare  navi  longa,  verum  alio  navigio  quod  remis 
alium   vefturam  talentorum  quingentorum  non 
excederet.     Non  fcilicet  navi  uno  remorum  ver- 
fu,  nedum  biremi,  triremi,  aliifque  bellicis,  fed 
navigiis  utcunque  remorum  paribus  aliquot  agen- 
dis  &  onerariis,  illifque   fatis  exiguis.     Id  genus 
funt  alia  apud  Thucydidem.     Huc  fpectat  illud 
AEmylii  Probi,  de  Timotheo  Athenienfium  prae- 
fecto  illuftri:    Corcyram,   inquit,  fub  imperium 
Athenienfium  redegit,  fociofque  idem  adjunxit 
Epirotas,  Athamanas,   Chaonas,   omnefque  eas 
gentes   quae  mare   illud  adjacent.    Quo  faEio 
Lacedaemonii  de  diutina  contentione  deftiterunt, 
&  fua  fponte  Athenienfibus    imperii  maritimi 
principatum  concejferunt,  pacemque  his  legibus 
conftituerunt ,  ut  Athenienfs  mari  duces  ejftnt. 
Quae  vicloria  tantae  fuit  Atticis  laetitiae,  ut 
tum  arae  TACI  publicae  fint  faclae,  eique 
T>eae  pulvinar  fit  injtitutum.     EtDemofthenes1. 


hali 
\»L.   H. 


b  Chronic.lib.  i.  pag.4;.  cNunj.ij-o8. 

sPhilippic.  3.  Vide  etiam  Themiftoclem,  Epift.  14. 


*Lib.8. 

bThuc)'did.  lib.  4. 


=  Var.  Hiftor.  lib.  n. 
f  Oiat.  adverf. Leptinem. 


Cccccccc 


dc 


1221 


<JM  A  R  E    C  L  AU  S  U  M,    feu         1222,1 


de  Archebio  &  Heraclide,    'Oi  Bt^ssW»  <xv.es>-- 
^  @pa.TO(3«Aa,  jc«e«'tf«  W5  Wometcxv  rf  'EMjist- 
"btoVth,    wVs  tw  oWiw  ewn>Sb'o-8<K,  JjJ»*  Byzan- 
tium  Thrafybulo  cum  tradidiffent,   dommos  vos 
(Athenicnies  alloquitui)  mans  fecerunt,  adeo  ut 
decnnam  venderetis.     Veftigalia  fcilicet,  \k  r  <po?- 
rAuv  t  ifj.-m&v  rl  "E?^w7rivTv,  mercium  mercato. 
rumqui  Hetiefponto  uterentur,  quod  adnotat  ibi  Ul- 
pianus  rhetor.     Hinc  etiam  manafle  vult  Cicero 
durius  illud  populi  hujus  decretum  de  AEgine- 
tis,  maris  interdum  dominis;   Tiurius,    inquita, 
tjiibenienfs,  qni  fciverunt,  ut  AEginetis,  qui 
elagi  valebant,  pollices  pracciderentur.     Ne  ici- 
licet  in  pofterum  claffe  valerent,   aut  mare  jam 
Athenienfium   occuparent.      Nam   in   codicibus 
nonnullis  legitur,    quia   claffe  valebant ;    quod 
notat  Carolus  Langius.    Tametfi  ab  AElianob  in- 
telligatur  decretum  ideo  faaum,  ut  haftam  non 
ferre,  remos  vero  adhuc  agere  poffent.     Crude- 
litatem  deteftantur  fcriptores:  fed  manifeftum  eft 
maris   ufum    liberum    eis    ita    effe   praereptum. 
Neque    tantum    inter    ipfos    Graeciae    populos, 
dominium    hujufmodi    marinum    comprobatum 
eft  ;    vcrum  etiam  a  Perfis,  qui  tunc  rebus  ori- 
entis  potiebantur,    idque  in  foedere  illo    nobili 
poft   viaoriam  ad  Eurymedontem  ifto.     Nimi- 
rum  deviais  Artaxerxis  Longimani  Perfarutn  im- 
peratoris  copiis  navalibus  (quae  mare  circa  infu- 
las  Chelidonias  infeftum  reddiderant)  a  Cimone 
Athenienfium  duce,  adeo  fra^us  eft  regis  animus, 
t&5*g  Quxj.^i&at.  rh  ■miy&omov  &?wnv  htshmv,  ito-ttb 
fjJiv   tfpofjyv  <»«  rr?  'EWumwic  a.-miX^  SaAa.o-o-HC, 
ht%v  <U   Kvczvioov    x)  XsAioW*  p&xp<?  v»i  xj  351A- 

vjeufitm*  jj-*  TrAeiV,  ut  nobilem  illam  pacem  ini- 
ret  (fic  Plutarchusc;  &  Ariftidesd  ferc  idem)  ut 
femper  a  mari  Graeco  curriculum  equi  abftine- 
ret,  neque  intra  infulas  Cyaneas  &  Chelidonias 
longam  navem  vel  roftratam  haberet.  Toto 
i°itur  abftinendum  erat  regi  a  mari  AEgaeo, 
Rhodio,  Carpathio,  Lydio,  &  quod  inde  in  oc- 
cidentem  verfus  Athenas  vergit.  Quippe  cujus 
plane  domini  Athenienfes.  Nam  mare  Grae- 
cum,  quod  antiquitus  Caricum"  diaum,  a  Ca- 
ria  feu  occidentalioris  Afiae  partis  litore,  la- 
tiffime  diffunditur.  Etiam  fervitus  impofita  eft 
mari  Pamphylio  ac  Lycio,  uti  etiam  Ponto ;  ut 
nec  in  hoc  citra  Cyaneas  infulas,  nec  in  illo 
citra  Chelidonias,  navis  regia,  quae  aut  longa 
aut  roftrata  (id  eft,  bellica)  foret,  ex  foedere  ad- 
mitteretur.  Id  ipfum  fane  voluit  Ifocratesf,  ubi, 
de  Athenienfi  imperio  verba  faciens,  barbaris  non 
licuiffe  ait,  fj&%e?'i<;  irhoioic,  Wi  lavSbv  -ttK&v  $2.- 
ctIAioV,  longis  navibus  citra  Thafelidem  navi- 
gare.  Nam  Phafelis  eundem  cum  Chelidoniis 
rigorem  in  mctiendo  obtinet,  five  Lyciae  five 
Pamphyliae  oppidum.  Contexuerat  autem  hifto- 
riam,  rmgji  r  Szx.Aa.ojoY.ycinKicivTwv,  eorum  qui  ma- 
rts  dominium  obtinuere  vetuftus  fcriptor  Caftor 
Rhodius;  quod  memorat  Suidas.  Ex  eojulium 
Africanum  &  Eufebium  fuos  haufiffe  maris  do- 
minos,  fuperiori  capite  recenfitos,   merito  exifti- 


mant  viri  doais.  Etiam  &  Athenienfium  atqu! 
Lacedaemoniorum  dominatus  marinos  adjecifl 
eum,  vix  dubitandum.  Floruit  Caftor  fub  Au 
gufti  Caefaris  tempora.  Opus  ejus  illud  orc 
nino  periit. 


C  A  P.     XII. 

Alta  quae  fparfim  occurrunt,  de  mar\ 
dominio  in  orientalium  moribus,  tejl 
monia. 

T I A  M  in  fcriptis  quae  ad  orientalium  ge 

t    .  tium  mores  attinent,    plurima  fparfim  o; 

currunt,  quae  receptiffimam  fuiffe  de  privato  m 

ris    dominio  fententiam  luculenter   comprobai 

Antiochus  Epiphanes  Syriae  rex,  neOTn  DTI  N  • 

•h  Nonne,  inquith,  &  mare  &  tellus  meafun. 

De   mari   Syriaco  locutus.     Et  Xerxes  ille  P. 

farum,  cum  ridicule  Hellefponto  verbera  inflh 

rer,  ftigmata  inureret,  &  in  aquas  par  compedu 

demitteret,    Asctottmc,     ait ',    ro\    Simv   'Qnti.l 

tavSs,  Dominus  tibihanc poenam  irrogat.    Q11 

ubi    mare   rubrum   feu  Erythraeum   ita  dictu 

tradit  Agatharcides,  Boxi  Perfae  narrationem  • 

cutus,    ab  Erythra  rege  feu  Erythro  (id  eft,  '■> 

Edomo  accola,  qui  ipfe  &Efau  eratk,  atque  id  1 

quod  Erythrm  feu   rubrus  Ebraice  denotat)  > 

nuere  hoc  etymon  fimul  adjungit  \  wj&ew*  > 

ryi<;  Sa.xd.Ths  eLvtya.,  Virum  maris  ejufce  do  • 

nium  obtinentem.     Certe  &  apud  Philofttatui  * 

legitur  vetus  fuiffe  de  mari  rubro  paaum,  qi , 

€a.aiKtus  'E^u^pas  ivojMcTiv  ots  T?i5  3-«Aacfffi)?  i  ' 

vw  ^Xfj  rex  Erythras,  quando  mari  illi  do- 

nabatur,  contraxerat  neminem  AEgyptium  n  e 

illud  navi  longa  ingredi  debere,    oneraria  vd 

una  tantum  ibi  uti.     Et  de  Tyro  urbe  Quins 

Curtius",  Condita,  inquit,  ab  Agenore \  diu,  n:e 

non  vicinum  modo,  fed  quodcunque  claffes  ® 

adierunt,   ditionis  fuae  fecit.     Unde  &  7 

maria,  pro  mari  ita  occupato,  ut,  injuffu  dci- 

ni,  liber  per  id  tranfitus  non  effet,  abiit0  in|> 

verbium.     Quid  quod  etiam  in  oricnte  mos  )• 

tinuit  veterrimus,  ut  cum  reges  magni,  gentein 

fuam  poteftatem  redaauri,  imperii  ac  dominiit- 

rhas  fibi  tradi  imperarent,    aquam  &  terranilj 

mul  pofcere  folebant  ?  Scilicet  eas  volebant,  * 

em  yHv  y  vchg,   adferre  terram  &  aquamlk 

irot^eiv  ytv  x)  vc%p,  praeparare  terram  &aqf. 

Tam  maris  quam  telluris  eorum  dominium  m 

bolo  ejufmodi  defignari  exiftimabant.     Ita  a  M 

tharum  rege  Indathyrfo  pofcebatP  Darius  tei 

&  aquam  ;    ita  Xerxes  i  a  Lacedaemoniis ; 

uterque  a  Cois,  quod  ipfi  rcftantur  Coi  h 

bifcito    feu  epiftola   qua   Artaxerxi  Hippocr: 

reddi  impcriofiffime  perenti  refpondent:    n 

regis  magni  negligentes  Coi  nullo  paao,  < 

quid  periculi  fibi  imminere  videretur,  Hipp< 

tem  reddendum  effe  decemunt.     Decreto  e 


it.i 

lc- 

:ffl 

nlias 


•  Deofficiis  lib.  j.  fic,  Valerius  Maximus  lib.  9.  cap.  i.  ^.  Hift.Ub.  i.ap.  9-  c  Ex  Cratero,  in  Cmon.s  v  ta 

Pan-theuaico.  «Scholiaft.  ad  Thucydid.lib.  ..  addeDionyC  Halicainaff.lib.  1 .  flnPar.aihena.co.  *]?£*£ 

fC.sad  uum.S+o.  Gerard.  VoffiusdeH.ftoric.sGraccis  iib.  ..caP.  zS.  alii.  JJofeph  Ben.Gonon. l.b.j  cap^      Ed.t.Munffcr. 

,    Tnfol  'Herodotus  lib.  7.  .       Mof.  Scaliger  ad  Feftum,  verb.  AEgypt.nos,   &  N.col.  Fuller.  M.icekn.  hb.  4. 

fto£  Photiu»  cod.  , 5=  -  De  vita  Apdlbnii  lib.  3 .  c°ap. ,  ■ .  » De  vebus  Alexandn  l.b.  4.  ."  Aftauu.  apud 

veib.  Tyria  Marin.  PHerodotus  lib.4.  «Polybiushb.9. 


fllCI 


12^ 


De     Dominio   Maris. 


1224, 


3  iciunta,  Ksi)  yi  Axpdv  £  Hep^a  &to  Tzarrtpcvv 
t)  cnAas  y?ct-\ctvTwv,  ycuctv  Xj  v.^h>p  dircov-raiv,  8* 
l\mv  0  Sctfjgc,  OqiulV  ctvlvC  O^OiOlC  tdjs  «Mois  <*■!'- 
^  a)9!T)i5  Siutdvc  iovTctc  C7r'  dvrvc  'iovzw:,  Nam  & 
c  m  T>arius  &  Xerxes  decejfores  ejus  epiftolis 
/  s  terram  &  aquam  pojiidarant,  neutiquam 
j  ididit  populus  Cous ;  quippe  cui  fatis  erat  ex- 
i  natum,  illos  qui  ad  fe  mifijfent,  pariter  ac 
f:  mmes  caeteros,  ejfe  mortales.  Atque  in  Grae- 
c  codicibus  hiftoriolae  Judith  Nabuchodonofor, 
l  llum  vicinis  gentibus  indiclurus,  dcditionis,  quam 
<peftarct,  formulam  diferte  ait  efle  uth  prae- 
\rent  ei  terram  &  aquam.  Nifi  aquarum  pe- 
1  lde  ac  telluris  dominos  le  efle  putarent,  quam- 

I  irem  &  aquam  &  terram  velut  univerfalis  do- 
jinii  infignia  fibi  pofcerent  non  fatis  video. 
tuin  de  mari  cx  Indoram,  Perfarum,  atque 
.  Egyptiorum  difciplina  in  Onirocriticis  fcribens 
.chmes  Ben  Seirim  Arabs,  E/  Si  i'S>j  tic,  inquitc, 

I I  \o\amocft  rw  QaAaajav,  K/\ȣfivo/ngc  iq-cu  rnc  /3co- 
iA«z;  7riCiic,  itj  /3a£iA&'C«,  ^i  quis  in  fomniis 

■fus  fuerit  fibi  facJus  maris  dominus,  haeres 
it  univerfi  regni,  &  imperabit.  Accedat  huc 
elium  illud  de  Athenienfium  dominio  marino 
aculum :  DelofacrificantibusAthenienfibus,  pu- 
!  •,  dum  lavandis  manibus  aquam  hauriebat,  e 
liala  fimul  cum  aqua  pifces  effudit :  inde  a 
itibus  oraculum  redditum,  &>s  iwgtevCouQ  r*s 
'iKa.T%c,  maris  fore  eos  dominos.  Autor  eft 
riptor  vetuftus  Semus  apud  Athenaeum d.  Ubi 
hylarchus  etiam  memorat,  cum  Patroclus  Ptole- 
uaei  Lagi  filii  dux  ad  Antigonum  regem  pifces 
mul  &  recentes  ficus  mififlet,  atque  ambige- 
i:nt  adftantes  quid  illo  munere  fignificaretur, 
I  .ntigonum  lepide  dixifle,  fatis  ipfum  intelligere 
luid  fibi  vellet  Patroclus:  Aut  enim,  inquit, 
lult  Patroclus,  ficc.\a,Tloy^>a,r&iv  nftcts,  n  r  Cv*°>v 
I  o-JSyw,  imperium  feu  dominium  maris  nobis  ejfe 
ithmdum,  aut  rodendas  ficm :  aut  ignavum  & 
lollem  videri,  aut  maris  dominum  fieri.  De 
ominio  igitur  maris  privato  non  dubitabat. 
itque  ibi  etiam  gulo  apud  Antiphanem  Co- 
licum,  nec  vitae  conducibile  efle  ait,  nec  fe- 
:ndum, 

T5)S  f/Av   .SoAsit?»?   czvlimoiei£}cu  Ttvats 
'Yyjov,   dvctXi  a-y.&v  %  -zzroTAa  y^n^ctla.,  &C. 

'Mare  quofdam  ex  vobis  peculiare  fbi  vendicare, 
c  in  id  pecuniae  multum  impendere ;  obfonii 
"ero  ainavigare  nihil,  ne  gry  quidem.  Adjice 
nlieocriteum  illud  de  Ptolemaei  Philadelphi  AE- 
ypti  regis  dominio  marino  aeque  ac  telluris, 

TloA\£ie  $    kdcitih  ycunc,    TTO/factc  Si  Qcthdcr- 
anc, 

^Muitae  telluris  efl  dominus,  multi  item  maris. 
it  paulo  poft, 

Qa.Accffcra,  ch  Ttdca  (C    cttct 

Kaj    ttotuwJi     vjc/\ct£ovnc    dvdao-ovrai.  IlToAe- 

/XOjCcl, 


Mare  totum  (de  Lycio,  Pamphylio,  &  quod  in- 
terius  eft  reliquum,  loquitur)  &  tellus  &  fluvii 
fonori  regno  'Ptolemaei  fubjecli  funt.  Et  Philo 
Judaeus,  Non  glotientur,  inquit f,  principes  ob 
dcviclas  multas  gentes,  aut  quod  omnia  flumina^ 
Xj  tuj  aiirsiQct,  crhnSreH  xj  yjtyo^a  mAuyYi  tt pOijZK-lnQzvTc, 
&  maria  numero  &  magnitudine  dijfufijfima  in 
fuam  poteftatem  redegcrunt.  Dein,  tametfi  in 
oratione  de  pace  velle  videtur  Ifocrates  impcrium 
ac  dominatum  marinum,  quod  retinere  ftudcbant 
Athcnienfes,  malorum  eis  non  paucorum  eflc  cau- 
fam,  etiam  &  interdum  tyrannidem  ab  eis  in 
civitates  Graeciae  vicinas  inde  exercerij  id  ta- 
men,  ut  quod  fub  utilis  atque  inutilis,  &,  ex  ac- 
cidenti,  injufti  tatione  in  examen  veniat,  difpu- 
tat;  nec  omnino  ex  rei  ipfius  natura  injuftum 
efle  contendit.  Imo  alibi  dominatum  illum  fa- 
tis  laudat,  quanquam  non  omnia  in  eo  confer- 
vando.  Et  de  utraque  civitate  &  Laconica  & 
Attica  diferte  idems,  %wjiQn,  inquit,  i-^-A^-v 
WJQ/.O.V  yiviScu.  th;  ^^15  rf?  i(^ra  §ct/\a.Tla,v' 
r.v  d^Tron^pi  dv  itcf.Toto- ywcnv  bTn-^vc  ~%vot.  tzu  crtei- 
q-ctc  r-Jov  -7ni\i!av,  Evenit  ut  utraque  civitas  ma- 
ris  imperio  potiretur ;  quod  utn  tenuerint,  ur- 
bium  plerafque  diEio  audientes  habent.  Etiam 
difceptationem  legimus  apud  Atinotelem h  mg). 
'mc  irzyc  tw  ^ctXcLrlctv  ^ivavixc,  de  maris  com- 
munione ;  utrum  fcilicet  civitati  bene  inftitutae 
commoda  fucrit  necne.  Utrum  conducibilius 
eflet  manere  illuct  omnium  hominum  commune, 
adeo  ut  nemini  omnino  tranfitus,  negotiatio, 
mercatura,  pifcatio  negaretur;  an  ita  ufum  ejus 
coerceri,  ut  in  civitatis  dominium,  quo  exteri  ar- 
cerentur,  recipiendum  eflet.  Qua  hoc  utile  in- 
utileve  fuerit,  dilputat;  non  omnino  qua  injufti 
ne  fpeciem  quidem  obtenderit;  ex  gentium  cir- 
cumquaque  pofitarum  moribus  de  maris  non  mi- 
nus  ac  telluris  proprietate  abunde  edoclus.  Quin 
difcipulus  ejus  Alexandcr  Macedo,  vicloria  in 
oriente  potitus,  expeditionem  moliebatur  in  Eu- 
ropam,    ootjs   yys  -n  d-xcLQc   %  SrctXdTlnc  vjjg/.oi 

yivoLTo,  ut  cunclae  telluris  ac  maris  dominus  fie- 
ret,  quod  ait  Julianus '  imperator.  Et  fane  apud 
Greciae  populos,  in  primis  maris  accolas,  atque 
ejufmodi  in  oriente  alios,  idem  fere  habitum  eft 
fummum  prae  caeteris  imperium  &  dominatum 
obtinere,  &  maris  dominatu  potiri :  rieque  fine 
hoc  illud  aflequendum  exiftimabant.  Unde  con- 
filium  illud  Themiftocleum,  quod  Cn.  Pompeius 
etiam  Romae  amplexus  eft,  G)uik  mare  teneat, 
eum  neceffe  ejfe  rerum  potiri.  Et  omnino  mag- 
nae  potentiae  praeftdium  &  quafi  pignus  ejf, 
femperque  fuit,  maris  dominari  (fic  in  Polybium 
Ifaacus  Cafaubonus1)  quod  Graecis  SrstKctrh-^a- 
■niv  dicitur.  Tropterea  antiqui  chronicorum  apud 
Graecos  fcriptores,  cum  nulhm  extaret  fummum 
imperhim  ullius  Graeci  populi,  cujus  fa&is,  ante 
olympiadum  inftitutionem ,  doElrina  temporum 
inniteretur,  inter  alia  tempora,  quibus  ad  feriem 
temporum  deftgnandam  funt  ufi,  iftud  non  prae- 
termiferunt,  Jed  populos  dilig.  nter  recenfuerunt, 
penes  quos  imperium  maris  quondam  fuijfet,  at- 
que  omnes  mutationes  quae  in  ea  re  contigerunt 


•HippocratesEpillol.p.  b Judith. cap.ii.  7.Graece.  cCap.i78.  d Dipnofoph.  lib.  8.  <■  T dyllio  1 7 . 

: Plantanonc Noe.  sIn  Panaihenaico.  h  Politic. lib. 7.  cap. 6.  'In  Oratione  3.  feu  Eufcbiae  Encomio. 

tticum,  lib.  10.  cpifl.  7,  Plutarch.  in  Themiftocle.  'Comm.inPoiybium  pag.  109,' 


fLib. 
1  Cicero  ad 


accurate 


I  221 


A  R  E    C  L  A  U  S  U  M,    feu         1222 


de  Archebio  &  Heraclide,    'Ot  Bt>£aWiov  •swe*- 

-srdvn»,    «7%   tw  ftxaiw  A*»Sfc'tf8»,   ^»  £?*«»- 
r-w»»  Thrafybulo  cum  trafodiffent,   dominos  vos 
(Athenienfes  alloquitur)  mans  fecerunt,  adeo  ut 
decimam  venderetis.     Vedigalia  fcilicet,  kk  t  <po?- 
^m  t  l[i.7ii&v  t3  'E>?wifl-OT'»T3,  mercium  mercato- 
rum  qui  Hellefponto  utereniur,quod  adnotat  ibi  Ul- 
pianus  rhetor.     Hinc  etiam  manafle  vult  Cicero 
durius  illud  populi  hujus  decretum  de  AEgine- 
tis,  maris  interdum  dominis;   T)urius,    inquit1, 
<Jdihenienfs,  qui  fciverunt,  ut  AEginetis,  qui 
claffe  valebant,  pollices  pracciderentur.     Ne  ici- 
licet  in  pofterum  clafie  valerenr,   aut  mare  jam 
Afhenienfium   occuparent.      Nam   in   codicibus 
nonnullis  legitur,    quia   clajfe  valebant ;    quod 
notat  Carolus  Langius.     Tametfi  ab  AElianob  in- 
teiligatur  decretum  ideo  fadum,  ut  haftam  non 
ferre,  remos  vero  adhuc  agere  poflent.     Crude- 
litatem  deteftantur  fcriptores:  fed  manifeftum  eft 
maris   ufum    liberum    eis    ita    efle   praereptum. 
Neque    tantum    inter    ipfos    Graeciae    populos, 
dominium    hujufmodi    marinum    comprobatum 
eft  5    verum  etiam  a  Perfis,   qui  tunc  rebus  ori- 
entis  potiebantur,    idque  in  foedere  ilio    nobili 
poft  viftoriam  ad  Eurymedontem   ifto.     Nimi- 
rum  devittis  Artaxerxis  Longimani  Perfarutn  im- 
peratoris  copiis  navalibus  (quae  mare  circa  infu- 
las  Chelidonias  infeftum  reddiderant)  a  Cimone 
Athenienfium  duce,  adeo  fracrus  eft  regis  animus, 
tS^e  QutiSh&OJt.  tjic  iirtyi&cimov  iswi\v\iiAvw,  'Its-jtu 
uiv   &pO[A3V   a«  rvc  'EWwmmk  dnssiXmv  Sw-Aairo-ii?, 
tvSbv  Si   YLva.vfrv    %  XeAicViW  ]*g-^p<£  vm  %  ^A- 
vji^ohca  fjLTi  TrA&tV,  tit  nobilem  illam  pacem  mi- 
ret  (fic  Plutarchusc;  &  Ariftidesd  ferc  idem)  ut 
femper  a  mari  Graeco   curriculum  equi  abftine- 
~ret,  neque  intra  infulas  Cyaneas  &  Chelidonias 
longam    navem   vel  roftratam  haberet.     Toto 
ioitur   abftinendum  erat    regi    a  mari   AEgaeo, 
Rhodio,  Carpathio,  Lydio,  &  quod  inde  in  oc- 
cidentem  verfus  Athenas  vergit.     Quippe  cujus 
plane  domini   Athenienfes.      Nam   mare  Grae- 
cum,  quod  antiquitus  Caricum"  dichrm,    a  Ca- 
ria   feu  occidentalioris   Afiae   partis    litore,    la- 
tiftime  diffunditur.     Etiam  fervitus  impofita  eft 
mari  Pamphylio  ac  Lycio,  uti  etiam  Ponto;  ut 
nec  in  hoc  citra  Cyaneas  infulas,    nec  in  illo 
citra  Chelidonias,   navis   regia,   quae  aut  longa 
aut  roftrata  (id  eft,  bellica)  foret,  ex  foedere  ad- 
mitteretur.     Id  ipfum  fane  voluit  Ifocrates f,  ubi, 
dc  Athenienfi  imperio  verba  faciens,  barbaris  non 
licuifle  ait,  fj&-x.e?'$  ^oioic  Wi  ixvSbv  ir/\&v  «S*- 
otiAi^o?,  longis  navibus  citra  Thafelidem  navi- 
gare.     Nam  Phafelis  eundem  cum   Chelidoniis 
rigorem  in   mctiendo  obtinet,    five  Lyciae  five 
Pamphyliae  oppidum.     Contexuerat  autem  Iiifto- 
riam,  fngji  t  Sm^a.ojoY.pa.movsjnwv,  eorum  qui  ma- 
ru  dominmm  obtinuere  vetuffus  fcriptor  Caftor 
Rhodius;  quod  memorat  Suidas.     Ex  eojulium 
Africanum   &  Eufebium  fuos  haufifle  maris  do- 
minos,  fuperiori  capite  recenfitos,  merito  exifti- 


mant  viri  do£tis.  Etiam  &  Athenienfium  atqu 
Lacedaemoniorum  dominatus  marinos  adjeciff 
eum,  vix  dubitandum.  Floruit  Caftor  fub  Au 
gufti  Caefaris  tempora.  Opus  ejus  illud  om 
nino  periit. 

C  A  P.     XII. 

Alia  quae  fparfim  occurrunt,  de  mar\ 
domimo  in  orientalium  moribust  teft, 
monia. 


T I A  M  in  fcriptis  quae  ad  orientalium  ge; 
.  tium  mores  attinent,   plurima  fparfim  o' 
currunt,  quae  receptiffimam  fuifle  de  privato  m: 
ris    dominio  fententiam  luculenter   comprobai 
Antiochus Epiphanes Syriae  rex,  W3TH  DV1  N < 
•h  Nonne,  inquith,  &  mare  &  tellus  meafun, 
De   mari   Syriaco  locutus.     Et  Xerxes  ille  P( 
farum,  cum  ridicule  Hellefponto  verbera  inflis 
rer,  ftigmata  inureret,  &  in  aquas  par  compedi, 
demitteret,    Aeo-OTTH?,     ait  ',    ro\    Simv   'Qm\<  i 
TvivSi,  T>ominus  tibihanc  poenam  irrogat :    Qii 
ubi    mare    rubrum   feu  Eryrhraeum   ita  didn 
tradit  Agatharcides,  Boxi  Perfae  narrationem  • 
cutus,    ab  Erythra  rege  feu  Erythro  (id   eft,  (i 
Edomo  accola,  qui  ipfe  &Efau  eratk,  atqueidi 
quod  Erythrus  feu  rubrus  Ebraice  denotat)  '■■ 
nuere  hoc  etymon  fimul  adjungit  l,  5to>e«^ai  '• 
thc  SctXdrhc  dvSyoi,  Virum  maris  ejufce  do  ■ 
nium  obtinentem.     Certe  &  apud  Philoftratui » 
legitur  vetus  fuifle  de  mari  rubro  pa£tum,  qu  , 
Sa.atKiui  'E^uSrpccs  ivofuatv  6'te  tw  S-aAacrcri)?  f  - 
mi  le^   rex  Erythras,  quando  mari  illi  do  • 
nabatur,  contraxerat  neminem  AEgyptium  n  £ 
■illud  navi  longa  ingredi  debere,    oneraria  vs 
una  tantum  ibi  uti.     Et  de  Tyto  urbe  Quins 
Curtius",  Condita,  inquit,  ab  Agenore,  diu,  n"t 
non  vicinum  modo,  fed  quodcunque  claffes  d» 
adierunt,   ditionis  fuae  fecit.     Unde  &  7 
maria,  pro  mari  ita  occupato,  ut,  injufiu  doi- 
ni,  liber  per  id  tranfitus  non  eflet,  abiit0  inj> 
verbium.     Quid  quod  etiam  in  oricnte  mos  )• 
tinuit  veterrimus,  ut  cum  reges  magni,  gente.it 
fuam  poteftatem  redafturi,  imperii  ac  dominiit- 
rhas  fibi  tradi  imperarent,    aquam  &  terramj' 
mul  pofcere  folebant  ?  Scilicet  eas  volebant,  >- 
e«c  yHv  %  iio%0,   adferre  terram  &  aquamlk 
sToi/^ai'  y*v  $  -J<5top, praeparare  terram  &  aqt\n- 
Tam  maris  quam  telluris  eorum  dominium  ijni 
bolo  ejufmodi  defignari  exiftimabant.     Ita  a  f 
tharum  rege  Indathyrfo  pofcebatP  Darius  tei 
&  aquam  ;    ita  Xerxes  i  a  Lacedaemoniis ; 
uterque  a  Cois,  quod  ipfi  tcftantur  Coi  in 
bifcito    feu  epiftola   qua   Artaxerxi  Hippocr; 
reddi  imperiofiffime  petenti  refpondent :    n 
regis  magni  negligentes  Coi  nullo  pafto,  i 
quid  periculi  fibi  imminere  videretur,  Hipp< 
tem  reddendum  efie  decernunt.     Decreto  ejn» 


>Deofficiis  lib.  3.  fic,  Valcrius  Moximus  lib.  9.  cap.  ..  » V», Hift. lib.  ».op.  9-  «  ^^™'  in  ^^.rf&Jtar 

PanaThenaco.  ' Scholiaft. ad Thucydid. lib.  i .  a4de.DLpnyC  HalicarnaiT. nb.  i.  flnPanaihenaco.  PA°^,n&r 

B«.^o.  Gcrard.  Voffiusdc  H.LicisGraecis  iib.  r.cap.  ^^hi.  '  Joftph  Bcn.Gonor,  hb  j.  «P- J^«-     ™J <j 

Lovinfri  iHerodotus  lib.  7.  k  |of.  Scaliger  ad  Feftum,  verb.  Atgyptmos ,    Sc  Nicol.  Ful.er.  JNjdccUn. _im .4     I 

rApudpttium  cod.  a..5"  -De  vita  Apollonii  lib. , .  cap.M..  ; De  vebus  Alexandn  l.b.4.  ?  Aframu, apud  1 

vcrb.  Tyria  Maria.  p  Herodotus  lib.  4.  .q  Polybius  hb.  9. 


L2^ 


De     Dominio   Maris. 


1224. 


a  iciunt3,  Kai  yj  Aapsia  £  Hsp£»  azzo  -zs-arfpioi' 
tj  qoActi  ypa-^av-rwv,  yaxctv  xj  v.iUo  ciitiovtwv,  %k 
i<  )MV  0  S£pit)c,  opaav  a.u1xc  oiJ-Oicac,  Toii  aAAois  dv- 
|  aiOTIS    SrijToik  iovTO/C  \ir   cIvtvc,   'IovtW:,   Nam    & 

i,w  T>arius  &  Xerxes  deceffores  ejus  epifiolis 

uts   terram   &  aquam  pofiularant,    neutiquam 

lididit  populus  Coits ;  quippe  cui  fatis  erat  ex- 

|  iratum,    illos  qui  ad  fe  mifffent,  pariter  ac 

I  mmes  caeteros,  effe  mortales.     Atque  in  Grae- 

(   codicibus  hiftoriolae  Judith  Nabuchodonofor, 

l  llum  vicinis  gentibus  indiifmrus,  deditionis,  quam 

(pe&arct,   formulam  difcrte  ait   efle  ut  b  prae- 

jrent  ei  terram  &  aquam.     Nifi  aquarum  pe- 

ude  ac  tclluris  dorninos  ie  efie  putarent,  quam- 

(irem  &  aquam  &  terram  velut   univerfalis  do- 

linii   infignia    fibi   pofcercnt    non    fatis    video. 

liiin   de   mari    ex    Indorum,    Perfarum,    atque 

.Egyptiorum  dilciplina  in  Onirocriticis  fcribens 

.chmes  Ben  Seirim  Arabs,  E/  §i  'lh\  tic,  inquitc, 

it  icliauiOG-i  tyiv  uaAaajav,  x.Avipj>vo/j$<;  i<fcu  tyic,  /3a- 

l  A&«;  tfJiQic ,  x)  fiaQiA&Q&,  Si  quis  in  fomniis 

•fus  fuerit  fibi  facJus  maris  dominus,   haeres 

,  it  univtrfi  regni,  &  imperabit.     Accedat  huc 

elium  illud  de  Athenienfium  dominio  marino 

aculum :  DelofacrificantibusAthenienfibus,  pu- 

;    dum  lavandis  manibus  aquam  hauriebat,    e 

liala  fimul  cum  aqua  pifces  efFudit :     inde  a 

itibus  oraculum  redditum,    &>s  wjp/iuQovQi  tt\c, 

nAdrhc,   maris  fore    eos  dominos.     Autor  eft 

riptor  vetuftus  Semus  apud  Athenaeumd.     Ubi 

hylarchus  etiam  memorat,  cum  Patroclus  Ptole- 

uaei  Lagi  fllii  dux  ad  Antigonum  regem  pifces 

mul  &  recentes  ficus  mififlet,   atque  ambige- 

:nt   adftantes   quid    illo    munere  fignificaretur, 

.ntigonum  lepide  dixifie,  fatis  ipfum  intelligere 

uid  fibi  veliet  Patroclus:     Aut   enim,    inquit, 

'  ult  Patroclus,   §ccAa,Tlo->jjaT&v   fin&s,  «  t  Qjwm 

I  o-2yw,  imperium  feu  dominium  maris  nobis  efje 

\1tiundim,  aut  rodendas  ficm :    aut  ignavum  & 

lollem  videri,   aut  maris   dominum  fieri.     De 

ominio    igitur    maris    privato    non    dubitabat. 

itque    ibi    etiam    gulo   apud  Antiphanem  Co- 

licum,   nec  vitae  conducibile  efie  ait,    nec  fe- 

:ndum, 

TJ)5  /ULiV   .SoiAasT?»?    civJitjJOkhSjM  TIvclS 
'Yfjjpv,    dvaAialtav  %  is-QAAce.   yjPY\iA\g.1a.,  &C. 

Mare  quofdam  ex  vobis  peculiare  fibi  vendicare, 
c  in  id  pecuniae  multum  impendere  j  obfonii 
"ero  adnavigare  nihil,  ne  gry  quidem.  Adjice 
i:heocriteum  illud  de  Ptolemaei  Philadelphi  AE- 
.ypti  regis  dominio  marino  aeque  ac  telluris, 

IIoMa;e  $    ■fjja.TiH  ycuric,,    TTOAActc,  ck  8aAa'o"- 


Wuitae  telluris  efl  dominus,  multi  item  maris. 
'x  paulo  poft, 

Qcl.Aa.aa-a.  §1  Ttdoy,  (£   cua 

Kaj    izotuuqi    KeAa!S'ovTic,    avdaaovTai  IItoAs- 

JUOJU, 


Mare  toUm  (dc  Lycio,  Pamphylio,  &  quod  in- 
terius  cft  reliquum,  loquitur)  &  teiius  &  fluvii 
fonori  regno  'Ptolemaei  fubjefti  fuut.  Et  Philo 
Judaeus,  Non  glorientur,  inquit f,  principes  ob 
dcvidtas  multas  gentes,  aut  quod  omnia  fiumina, 
X)  tvj  aTreipjL  '7r\ri9r&  xj  fjjiyiljci  TnAayyi  tt pO(nz%Qavro, 
&  maria  numero  &  magnitudine  diffufiffima  in 
fuam  poteftatem  redegmmt.  Dein,  tametfi  in 
oratione  de  pace  velle  videtur  Ifocrates  impcrium 
ac  dominatum  marinum,  quod  retinere  ftudcbant 
Athenienfes,  malorum  cis  non  paucorum  cflc  cau- 
fam,  etiam  &  interdum  tyrannidem  ab  eis  in 
civitates  Graeciae  vicinas  inde  exercerij  id  ta- 
men,  ut  quod  fub  utilis  atque  inutilis,  &,  ex  ac- 
cidenti,  injufti  ratione  in  examcn  veniat,  difpu- 
tat;  nec  omnino  ex  rei  ipfius  natura  injuftum 
efle  contendit.  Imo  alibi  dominatum  illum  fa- 
tis  laudat,  quanquam  non  omnia  in  eo  confer- 
vando.  Et  de  utraque  civitate  &  Laconica  & 
Attica  diferte  idems,  2iw£o»,  inquit,  I^ts^k 
YJjp/.a.v    yivi&cu  itc,    dp<yf!s     tyic,    ;(cltiz    (id,Aa.Tla,vw 

r.V  OTTBTipJll     dv  rlCLTOOT ybjJlV    OTTii^K;    -%XOl  TO5  -TJ^l&l- 

c?a,c,  rcev  TnjAicav,  Evenit  ut  utraque  civitas  nia- 
ris  imperio  potiretur ;  quod  utn  tenuerint,  ur- 
bium  plerafque  ditlo  audientes  habent.  Etiam 
difceptationem  lcgimus  apud  Ariftotelemh  iiip}. 
Tnc,  TTQpc,  tw  §a.AaTla,v  ",{ciivuvia.c,,  de  maris  com- 
munione -,  utrum  fcilicet  civitati  bene  inftitutae 
commoda  fuerit  necne.  Utrum  conducibilius 
eflet  manere  illud  omniam  hominum  commune, 
adeo  ut  nemini  omnino  tranfitus,  negotiatio, 
mercatura,  pifcatio  negaretur;  an  ita  ufum  ejus 
coerceri,  ut  in  civitatis  dominium,  quo  exteri  ar- 
cerentur,  recipiendum  eflet.  Qua  hoc  utile  in- 
utileve  fuerit,  difputat;  non  omnino  qua  injufti 
ne  fpeciem  quidem  obtenderit;  ex  gentium  cir- 
cumquaque  pofitarum  moribus  de  maris  non  mi- 
nus  ac  telluns  proprietate  abunde  edodus.  Quin 
difcipulus  ejus  Alexandcr  Macedo,  viftoria  in 
oriente  potitus,  expeditionem  moliebatur  in  Eu- 
ropam,  Q7rws  Q/iSs  ts  dirdQii;  xj  $nx,AdTlnc,  vjjpjlos 
yivoiTD,  tit  cunflae  teliuris  ac  maris  dominus  fie- 
ret,  quod  ait  Julianus '  imperator.  Et  fane  apud 
Greciae  populos,  in  primis  maris  accolas,  atque 
ejufmodi  in  oriente  alios,  idem  fere  habitum  eft 
fummum  prae  caeteris  imperium  &  dominatum 
obtinere,  &  maris  dominatu  potiri :  neque  fine 
hoc  illud  aflequendum  exiftimabant.  Unde  con- 
filium  illud  Themiftocleum,  quod  Cn.  Pompeius 
etiam  Romae  amplexus  eft,  £uik  mare  teneat, 
eum  neceffe  effe  rerum  potiri.  Et  omnino  mag- 
nae  potentiae  praefidium  &  quafi  pignus  efi, 
femperque  fuit,  maris  dominari  (fic  in  Polybium 
Ifaacus  Cafaubonus1)  quod  Graecis  Srrn,Aa-Tlo-/jja- 
■niv  dicitur.  Tropterea  antiqui  chronicorum  apud 
Graecos  fcriptores,  cum  nullum  extaret  fummum 
impenum  uiiius  Graeci  popu/i,  cujus  faclis,  ante 
olympiadum  inflitutionem ,  doflrina.  temporum 
inniteretur,  inter  alia  tempora,  quibus  ad  feriem 
temporum  defignandam  funt  ufi,  ifiud  non  prae- 
termiferunt,  fed  popuios  dilig.nter  recenfuerunt, 
penes  quos  imperium  maris  quondam  fuiffet,  at- 
que  omnes  mutationes  qtiae  in  ea  re  contigerunt 


" Hippocrates Epiflol. 9.  b Judith. cap.ii.  7.Graece.  cCap.>78.  d Dipnofoph.  lib.  S.  'Hyllio  17. 

: Plantationc  Noe.  EIn  Panathenaico.  h  Politic.  lib.  7.  cap.6.  ■InOratione  3.  fiu  Euicbiae  Encomio. 

tticum,  lib.  10.  cpift.  7,  Plutarch.  in Themiftocle.  )  Comm.in  Polybium  pag.  ipo,- 


fLib. 
s  Cicero  ad 


accurafe 


121$ 


CMJRE  CLAUSU  M,  feu 


iiit 


accurate  in  fuis  chronologiis  adnotarunt.  Sed 
de  receptis  in  oriente  circa  maris  dominium  mo- 
ribus  fatis  fuperque. 

C  A  P.     XIII. 

De  Spinetis,    Tyrrbenis,    Carthaginienfi- 
bus>    aliis  tn  occidente  maris  dominis. 

NE  C  luculenter  minus  in  occidentalium  mo- 
ribus  vetuftis  dominium,  quale  diximus, 
marinum  comperitur.  Spinetae,  quibus  urbs  cog- 
nominis  ad  Padi  oftium,  diu  maris  fuperi  feu 
Adriatici  domini  fuere,  Delphos  ex  proventibus 
maritimis  decimas  magnificas  Apollini  mittere 
foliti.  Ita  Strabo 3  &  Dionyfms  Halicarnafleus  b ; 
qui  itidem  de  Tyrrhenis,  eos  maris  inferi,  feu 
quod  auftralem  Italiae  plagam  alluit,  fuifle  6<z- 
AaTVoxfaW^,  diferte  fcribunt,  id  eft,  plane  ma- 
ris  dominos.  Et  Diodorus  Siculus,  Tyrrheni,  in- 
quitc,  ■zro/ftas  %zs>vwi  Smt,\a,r%ii^xnQav'nc,  diu  mare 
ut  domini  obtinentes,  a  fe  illud  denominarunt. 
Poftmodum  autem  maris  fcre  totius  Mediterra- 
nei,  quod  occidentalius  eft,  Siculi  fcilicet  &  Afri- 
cani,  domini  fueredCarthaginienfes;  quibusprae- 
lio  devictis,  eodem  jure  temporis  aliquanto  po- 
titns  eft  Agathocles  Siculorum  rex,-  a  quo  defi- 
cientibus  Africanis,  dominatus  ille  cito  Cartha- 
ginienfibus  reftitutus  eft.  Sub  olympiade  cxviii. 
haec  gefta  funt.  Pcr  quadraginta  aut  circiter  an- 
nos  dein  fuere  domini  maris,  eique  leges  dabanr, 
Carthaginienfes  i  ufque  nimirum  ad  bellum  Pu- 
nicum  primum,  quod  olympiadis  cxxviii.  anno 
ultimo  incepit.  Ita  Polybiuse,  <ms  %a,\d,T%s 
dyyvm  rZv  "KjxpygiSbrluv  'Qnv^amiujTWi,  Carthagini- 
enfibus  maris  dominium  citra  controverfiam  ob- 
tinentibus.  Et  paulo  poft,  habebant  Carthagini- 
Cllfes,  TtiV  ygrru.  ^dXcnla.v  riyi/jyvla.v  at\g/mv  ex. 
irsj/yvoev,  maris  imperium  fine  omni  controverjia 
a  majoribus  acceptum.  Sed  &  diu  ante  Aga- 
thoclis  tempora  idem  obtinebant  Carthaginien- 
fes ;  quod  fatis  liquet  ex  foedere  illo  inter  eos 
&  Romanos  omnium  primo,  fub  confulum  ini- 
tia,  feu  circa  olympiadem  lxviii.  ido.  Ejus 
unum  eft  apud  Polybium,  qui  folus  illud  me- 
morat,  caput,  Mri  'TrkSv  'VooijL.tx\<4c,  /Va/te  T85  Pai- 
fj,OM>v  CuJLtH3'X's^  vntx.&va,  a  KaAtf  aitfnaTVS/m,  Zav 
yjli  \azo  %<HjjJ}iv@*  ri  ■JTO/Xijjj.tav  d,va.yng.-£r£<7iv,  Ne 
naviganto  Romani  Romanorumve  focii  idtra 
Tulchrum  promontorium,  extra  quamfi  tempefta- 
tis  aut  hoftium  vi  fuerint  coa£ii.  Africae  eft 
promontorium  illud ;  adeoque  domini  erant  ma- 
ris  Carthaginienfes,  ut  nec  Romanis  fociifve  eo- 
rum  ultra  illud  promontorium  navigare  vellent 
efle  fas.  Id  qnod  i&o  foedere  juftum  efle.  ag- 
novere  Romani.  In  fecundo  autem  illuftrium 
horum  in  occidente  populorum  focdere  cautum 
infuper  cft,  ne  quis  Romanorum  aut  Africam 
aut  Sardiniam  appelleret,  nifi  aut  commeatus  ac- 
cipiendi  gratia,  aut  naves  reficiendi ;  quod  docet 
itidem  Polybius.     Maris  igitur  ufus  fublatus,  aut 

"Lib.jr.  bOrig.  Rom.lib.  i.  = Biblioth.  lib. J. 

Alexandrin.  fub  initiis  Belli  Punici.  ,In  verb.Tyria  Maria. 

lib.  3.  cap.  33.  quod  memorat  etiam  Sigonius  deRegno  Italiaelib.  1. 
tioaibus  cap.  3_r.  m  Liv.  lib.  30. 


temperatus.  Atque  huc  fpectat  illiid  Pompei 
Fefti f  de  Poenis,  Tyro  oriundi  Toeni  adto  po 
tentes  maris  fuerunt,  ut  omnibus  mortalibus  na 
vigatio  ejfet  periculofa.  Nam  Carthaginienfc: 
Poenorum  primarii  fuere.  Quinetiam  de  Vene 
tis,  Galliae  occidentalis  circa  Ligeris  fluvii  ofti- 
um,  populo,  rerum  nauticarum  olim  prae  ac 
colis  ftudiofo,  Julius  Caefar,  In  magno,  aitg,  im- 
petu  maris  atque  aperto,  paucis  portubus  inter- 
jeclis,  quos  tenent  ipfi,  omnes  fere  qui  eodem 
mari  uti  confueverunt ,  habent  vecJigaies.  Ot 
ufum  vicini  maris  vedigalia  pendebantur  iilis: 
ut  dominis.  Nec  praetereundum  hic  quod  dc 
Authari  Langobardorum  rege  habct  Paulus  Warn 
fredus'1.  Intra  maris  undas  Rhegium  alluente.1 
columna  polita  erat :  Ufque  ad  eam,  inquii 
Paulus,  equo  Jedens  accejfit  Autharis,  eamque  de 
haftae  fuae  cufpide  tetigit,  dicens,  Ufque  hic 
erunt  Longobardorum  fines.  De  populo  autern 
Romano,  omnium  illuftriflimo  morum  jurifqm 
exemplo,  proxime  agendum. 


C  A  P.     XIV. 


Populi  Romani,  &  aui  in  orientali 
imperio  mores  eorum  funt  ftcutt  ,i 
domimum  marinum. 

PAribus  utrique,  Carthaginienfes  &  Roma: 
viribus  votifque  imperium  orbis  agitabam 
ante  bellum  Punicum  primum  j  nifi  quod  ex  d 
minio  illo  maris  tot  annos  obtento  potentioii 
illi  viderentur.  Tunc  autem  navium  clx.  claflis, 
intra  fexagefimum  diem,  quam  caefa  fuerat  fyl- 
va,  in  anchoris  ftantis  armifque  inftruftae,  C.  Du- 
illius  imperator  Carthaginem  fere  in  ipfo  mari 
delevit,  atque  in  Romanorum  poteftatem  hoc 
prorfus  redegit.  Et  pudebat  (quod  ait  Florus') 
nobilem populum,  ablatomari,  raptis  infults,  dare 
tributa,  quae  jubere  confueverat.  Ita,  exutis 
dominio  hujufmodi  Carthaginienfibus,  acquire- 
bant  jure  belli  ac  vittoria  Romani;  tanto  im- 
peratori  &  tam  perpetuo,  hoc  nomine,  honore 
habito,  ut  revcrtenti  femper  a  cocna  tibicines  ca- 
nerent  &  funale  praeferretur.  Qiiin  &  Phoeni- 
cii  &  Cilicii  maris  dominabantur  Romani,  quod 
ex  foedere  ab  Antiocho  Syriae  rege  cum  eis 
inito  manifeftum  fit.  In  eo  cautum  eft  ad  huncj 
modum,  Tradito  Antiochus  naves  longas  arma- 
mentaque  earum  ;  neve  plures  quam  decem  na- 
ves  acluarias  (nulla  quarum  plus  quam  xxx.j 
remis  agatur)  habeto,  neve  monerem  ex  belli 
caufa,  quod  ipfe  illaturus  erit.  Neve  navigato, 
citra  Calycadnum  neve  Sarpedonem  promontoria;, 
extra  quam  fiqua  navis  pecumam,  ftipendium\ 
aut  legatos,  aut  obfides  portabit.  Sic  Liviusk. 
Sed  apud  Polybium  l  legitur,  nidlam  habeto  tri-< 
ginta  remis  atlam  navem.  Annibal  item  in! 
oratione  ad  Scipionem  habita,  Non  recufamus,. 
inquitm,  quin  omnia  propter  quae  bellum  imtuni 
eft,  vejtrafint,  Sicilia,  Sardinia,  Hifpania,  quic- 

dDiodorusSiculuslib.  io.  cHiftor.  lib.  i.&  3.  addc  App'an, 

s  De  bello  Gallico  lib.  3.  c.ip.  8.  >>  De  Geftis  Langolardorum 

|Lib.  i.cap.  6.  _kDecad  4.  lib,8.  _' ln  cxcerptis  lega- 


qn, 


1227 


Dominio    MariS. 


I22B 


efi  fere  univerfae  telluris  ac  maris?  Procopius 
itcm  de  imperatoris  Romani  figura  urbem  laeva 
tcncntc  loquutus,   caclatoris  mentem  fuific  ait ', 

077  yti  Ti  dvTcZ  X)  ScIAcloso,  SiO'dAct>Ta,t   ■7n£Qz,   uni- 

verfiam  tellurem  ipfi  aeque  ac  mare  defervire. 
Tantundcm  fcrme  Niccptiorus  Calliftus  in  prac- 
fationc  ad  Hiftoriam  Ecclefiafticam.  Et  Julius 
Firmicus  de  iis  quorum  in  thematis  gcnethlia» 
cis  Juna  crefcens  tricefimam  tauri  partem  occu- 
paverit,  profperajovis  radiatione  acccdentc,  Ma- 
ris,  inquit  m,  &  terrae  dominia  pojjidentes,  quo- 
cunque  feliciter  exercitum  ducent.  Oppianus  ad 
Antoninum  imperatorcmn  : 

-  %otc\   fjiXv  yj  -i&m  cmm/lQPtat  va.Aa.ffax. 

'EiA&iTctf,  £)   puAo.  nzoc-tSiLw©*  cyvauAcov, 

Tuis  enim  fub  fceptris,  fcu  legibus,  mare  vol- 
vitur  &  pificium  turba  per  mare  difpofita.  Et 
Venus  adJovem°de  futuro  Romanorum  imperio, 

Certe  hinc  Romanos,  olim  voiventibus  annis, 
Hinc  fore  duclores,  renovato  fangnine  Teucri, 
Qui  mare,  qui  terras  omni  ditione  tenerent, 
Tollicitus :  quae  te,  genitor,  fententia  vertit  ? 

Unde  idem  poeta  alibip  de  Augufto  Caefare: 

<y£n  T)eus  immenfi  venias  maris,   ac   tuct 

nautae 
Nummafola  colant ;  tibifeviat  ultima  Thule, 
Tequefibi  generum  Tethjs  emat  omnibus  undis. 

Et  de  Scipione  Africano  Claudianus  1 

Ergo  feu  patriis  primaevus  manibus  ultor 
Subderet  Hifpanum  lcgibus  oceanum, 

feu  quid  aliud  caftris  faceret,  haerebat  lateri  ejus 
femper  Ennius.  Joanni  item  epifeopo  Euchai- 
tenfi,  in  Iambicis,  Conftantinus  Monomachus, 
imperator  quidem  orientis,  fed  cx  occidentalis 
imperii  monbus  nuncupatur1' 

r«s    J^    GaAafffltyJ   vmq/.©*  xj    SicnniTK, 

telluris  &  maris  dominus.  Uti  etiam  Leo  Au- 
guftus  a  Varadato  f  terrae  marifque  dominus. 
Unde  in  imperio  Conftantinopolitano,  occiden- 
talis  mores  fequuto,  ipfum  pelagus  AEgaeum  in- 
ter  themata  feu  provincias,  non  aliter  ac  Samus, 
Cyprus,  aliaeve  infulae  feu  territoria  qualiacun- 
que  recenfitum  eft.  Id  liquet  ex  thematibus  Con- 
ftantini  Porphyrogeniti c,  ubi  etiam  Heilefpontus 
expreffim  AEgaei  maris  praefefto  adfcribitur  cum 
territonis .  circumjacentibus.  Atque  ingens  fane 
proventus  crat  fifcalis  ex  hoc  mari,  pifcationis 
tantum  nomine :  dccem  interdum  aureorum 
millia,  interdum  duodecim  ex  ea  annuatim  con- 
flabantur.  Difcimus  ex  decreto,  quo  Androni- 
cus  Palaeologus  imperii  infignia  retinens,  fed  in 
thalamis   palatii   otiofus,    in  victum  fui  &  afle- 

■' lit.  I.iv.  lib.  48.  &  49.  bNat.Hiftor.lib.  7.  cap.  16.  c  Orig.  Rom.lib.  1.  d  In praefatione.  "Hugo 

Gro  is  de  Jure  Belli  Bc  Pacis  lib.  1.  cap.  3.  §.  15-.  fL.  1 3 .  ff.  tit.  Commuma  Praediorum.  E  Cap.  proximo.  h  In  Au- 

i(|  cap.49.  '  InRomac  Encormo.  *Orat.j-.  'De  AEdiliciis  Juftiniani,  cap.de  Auguftaeo.  "Mathefeos 

"Halfeutic.  lib.  3.  °  Virgil  AEneid.  1.  pGeorgic.lib.  1.  »  Praefat.  in  lib.  j.delaudibusStiliconis. 

£Concil.Cha!ced.part.  3.  tom.  a.part.  1 . edit. Binianae  MDCXVIII.  JLib.i.  them.  17, 


niid  infularum  toto  intcr  i_Africam  Italiamque 
ontinetur  tnari.  Carthaginknfies  inclufi  Africae 
Uoriius,  vos  {quando  ita  diis  placuit)  externa 
tiam  terra  marique  videamus  regentes  imperia. 
\t  paulo  poft  pace  inita,  quingentae  Carthagi- 
icnfium  naves,  qune  remis  agcrcntur,  ab  eis  fub- 
itac  funt  &  incenfaej  ne  fcilicet  mari,  quod 
im  alieni  eflct  dominii,  utercntur.  Poftca  etiam 
aftigatus  cft  fcnatus  Carthaginicnfium a  quod 
ontra  foedus  exercitum  &  navales  materias 
aberent ;  &  placuit,  quod  extra  fines  exerci- 
•tm  duxijfent,  &c.  bellum  iis  indici.  Et  diferte 
linius  de  Cn.  Pompeio,  Oram  maritimam,  in- 
uitb,  a  praedonibus  iiberavit,  &  imperium  po- 
'do  Romano  rejtituit.  Quin  de  latiffimo  po- 
nli  Romani  dominio  marino  Dionyfius  Hali- 
lrnaflcus,  ndcmc,  inquitc,  v.^.th  ^ccAdaanc,  & 
]vov  th;  clptq^  Hgpt-cAtiW!'  fDAwi',     ot.7A.cc.    xj    Ti)c, 

IvjiCLVlT^'©*,    OTt)    7&.<H£-Cij   \Jj\     dSllVaTOC    'Qfi,      Unt- 

'  erfi  maris  domina  eft  Roma,    non  folum  illius 

md  inira  Herculis  columnas  habetur,  verum  & 

fitus  oceani  quicunque  efi  na,vigabilis.     Hyper- 

)le  quidem  eft  :   fed  ampliffimi  dominii  mari- 

;  interea  teftimonium  luculentum.     Uti  &  il- 

d  Appiani  Alexandrinid,    Maris  Mediterranei 

,'tius  t enent  Romani  dominmm.     Ejufmodifunt 

ia.     Ncque   fane    admittendum   eft    illud    viri 

aeftantiffimi,  qui  de  exemplis  ejufmodi,  Haec, 

,quite,  non  docent  occupationem  maris  aut  ju- 

i  r  mvigandi.     Tojfunt  enim  ut  fingu/i,  ita  & 

I  ptli  pablis  non  tantum  de  jure   quod  proprie 

ji  competit,  fed  &  de  eo  quod  cum  omnibus 

minibtts  commune  habent,  in  gratiam  ejus  cu- 

jr  id  interefi   difcedere.     Et  ad  Ulpianum  fe 

i  ert,  qui  ex  bona  ftipulationis  fide,  non  ex  fer- 

^ute  mari  imponenda  pendere  vult  illam  pif- 

<:ionis  in  mari  thynnariae f  ceflationem,   de  qua 

i"ras.     Certe  ejufmodi,  cujus  quidem  autor  eft 

I  pianus,  diftinclione  idem  dici  poteft  de  om- 
inodo,  quod  vocamus,  five  dominio  five  fervi- 
t  c.  Privatim  uti  frui,  alios  jure  impedire,  ar- 
c  e,  ii  dominium  non  eft,  nihil  eft.  Quin 
( flandra   apud   Lycophronem    dominium    ejuf- 

II  >di  popuio  Romano  fore  praedixit,  ubi  ei 
fli>uit 

Tris  <C  BaAaoJ/);  Qm7rl '&.  C  [jgvcipxiciy , 

1  !'uris  &  maris  fceptra  &  monarchiam.  Huc 
fj.ftant  tum  quae  habemus  fupra  de  Cn.  Pom- 
pu  imperio  a  P.  Romano  delegato,  tum  quae 
0.  ter  occurrunt  apud  fcriptores  de  Romanorum 
dlminio  marino  alia.  De  Augufto  Caefare  Sue- 
tCiius",  ClaJJem  Mifieni,  &  alteram  Ravennae 
at<  tutelani  fiuperi  &  injeri  maris  coiiocavit. 
A  ftides  autem  dominium  hoc  Romanis,  non 
(q  :madmodum  olim  Athenienfibus)  certis  fini- 
bij  dcfinitum  efle  ait1,  fed  ut  cingulum  eorum 
in  erio  circumfundi.  Et  Themiftius  de  impe- 
laire  Thcodofio  feniore,  T/  cpaJw  av,  inquitk 
W  a  ■m.Tti;  a^S^cv  @z.(tiA?jovt(&^  ync,  <C  S^aActT- 
1     Quid  de  eo  diceres,  qui  imperator  fieu  rex 


1  ut.pag.5r. 

0L.   II. 


Dd  dddddd 


elarum 


1229 


CMJRE   CLAU  SUM,  feu 


12 


30 


claram  annuum  habuit  ^foQoStv  trnc,  aAisuTfiws  £ 
&rgp  8  Bu£ai"n«  liAuTctj  d*K3,  ytXiaowv  tssjs,  e'V" 
yya  ^cu',  proventum  pifcationis  ante  Byzanti- 
um  pendi  fiolititm  ufque  ad  decem  tunc  aureorum 
millia,  quod  ait  Nicephorus  Gregoras a.  Idem 
nonnullis  Topiaticum  b ,  Topicum ,  Pifiinica 
etiam  notninatur,  &  Topice.  Quin  in  Noti- 
tia  dignitatum  orientis,  fub  proconfule  Afiae, 
trinae  tantum  recenfentur  ad  hunc  modum  pro- 
vinciac : 

Sub   difpoftione   viri  fpcflabilis  -proconfulis 
t_Afiae  provinciae  infrafcriptae  $ 

i-Afia, 

Infulae, 

Hellefpontus. 

Etiam  officium  Hellefponti  confularis  in  refcripto 
Honorii  &  Theodofiic  Auguftorum  memoratur, 
ubi  e  vicarii  Afiae  poteftate  in  proconfulis  Afiae 
(qui  tunc  temporis  Simplicius  erat)  transfertur. 
Alibi  etiam  in  Juftiniani  Novellis  occurrit  Hel- 
lefpontus d  cum  Ponto  Polcmoniaco,  provinciae 
feu  praefeGurae  nomine,  conjunclus.  Scio  qui- 
dem  non  tam  pro  freto  illo  Afiam  &  Euro- 
pam  interluente  Hellefpontum  a  viris  do&is  hic 
capi,  quam  pro  regione  Afiae  maritima.  Sic 
Guidus  Pancirolluse,  etiam  ad  Notitiam,  Hoc  in 
loco,  inquit,  regio  ^Afiae  ad  Helkfponti  oram 
fitafignificatur.  Ccrte  fatis  raro,  puto,  occuirit 
alibi  Hellefponti  nominis  ufus  pro  regione  ali- 
quaf  Afiae,  fed  potius  Hellefpontia.  At  vero 
fi  in  Notitia  non  ipfum  fretum  fed  regio  cog- 
nominis  defignaretur,  quamobrem  hacc  tantum 
regio  figillatim  cum  Afia,  cujus  &  ipfa  pars  ali- 
quantula  ita  effet,  nominatur?  Si  pro  frcto  ipfo 
accipias,  res  manifefta  &  fibi  optime  conftans  vi- 
detur.  Peramplam  proconfulis  Afiae  provinciam 
Afia  ipfa,  freto  alluentc,  &  infulis  denctari,  ra- 
tioni  perquam  confonum  eft ;  non  ita,  Afia  ipfa 
&  infulis,  adjefta  infuper  nefcio  qua  regiuncula 
fatis  obfcura  quae  &  ipfius  Afiae  pars.  Et  fe- 
quentis  aevi  ufus  vetuftiorcm  hic  adminiftratio- 
nem  interpretari  videtur.  Ipftim  AEgacum  pe- 
la»us  (quod  vkinum  totum  fere  hoc  mare  con- 
tinet)  inter  themata,  praefcfluras  feu  provincias 
orientis  expreffim  a  Conftantino,  quem  jam  me- 


moravimus,  Porphyrogenito  numeratur.     Verba 
CJUS     funt,    To  <J=   xa.Aapcoi'  "*  h.ryxi?v  -7re %(,>©*  £ 
dvii  yj-fl\jg.-nZiQv  eli  Siftg,,    &c.     AEgaeum  vero 
pelagus  etiam  ipfum  inter  themata  relatum,  &c. ' 
Et  paulo  poft  etiam  de  infulis,   Ilepo-iJxaWay  M 
tzS   <?p<z,Tny£   y    'Aiyxiu   irt.XayHC,   eu  ts  KuxAad^j 
vncmi  K2A«jjm'cu,  itj   tmv  ~S.,rni£ji.o\v  av  nt^jikyyo-iv  jjte 
MitoA^»  -aj  Xi"®.  ^  (wir\  ii  Avy.v@*,  Ad  AEgaei 
autem  maris  praefecluram  pertinent  infulae  Cy- 
clad^  s   dictae,    &  ex  Sporadibus  quae  reliquas 
excellunt,    Mitylene  &  Chius   &  ipfa  Lemnus. 
Adeo  ut  hic  infulae  &  mare  ipium  velut  fin- 
gulares  praefe&urae   partcs   fcu  provinciae   non 
aliter    ac   aliae   qualcfcunque   regiones   contine- 
rentur.     Quin  ex  Notitia   orientis  obfervandum 
eft,   in  proconfulis  Afiae  infignibus,   quae  codi- 
cillis  quibus  is  praefkiebatur  principalibus  dcpingi 
folebant,    trium    contineri    (praeter    principum 
vultus  feu  genios  ac  mandatorum  librum)   mu- 
lierum  imagincs,    cafque  diadematis  turritis  pa- 
riter  cinclas  ad  modum  quem  oculis  mox  fub- 
jicimus,    ita  provincias  illas  tres,    fcilicct  Afiam, 
infulas,  Hellefpontum,  fimul  referentcs,  fuorum- 
que   nominum   adjeclione  figillatim  ita  infigni- 
tas,  ut  poftrcmam  primae  partem  fcu  regionem 
fuiffe  non   fit  omnino  cur  admittamus.     Quirj 
&  Pancirolli,  qui  non  folum  editis  Alciati  (unde 
flguram  acccpimus)    verum    etiam   manufcriptii 
Fulvii  Urfini  aliorumque  Notitiae  codicibus  ufu: 
eft,    imaginum  illarum  defcriptionem  fubjungere 
vifum  cft.     lnfra  librum  mandatoriim  kabet  hk 
proconfd  (ita  Pancirollus)  imagines  trium  mu- 
lierum,  quae  provincias  ipfi  commiffas  refrunt 
fiilicet  t_A(iam,  infulas  &  Hellefpontum,  ut  no 
mina  ipfis  infcripta  indicant.     Hae  infigne  quod 
dam  regium    in  capite   (diadema  quaelibet  tur- 
ritum,  in  libris  editis)  &  vafia  aureis  plena.  ma 
nibus  gerunt,  quae  exaflionem  tributorum  tribu. 
illis  regionibus  faciendam  ad  proconfulem  perti 
nere  fignificabant.     Longis  aureifique  tunicis  in 
dutae  funt.     In  manujcriptis  albas  aut  caertt 
leas  habent.     i^dfia  calceis   caeruleoque  pallu. 
utitur  :   aliae  calceis  carent.     Quae  infiulas  re 
fiert,  furpureum  palltum,  quae  Helltfpontum  vi- 
ride  geftat.     Sed  in  codtce  Urfmi  omnes  rubri. 
cothurnis  alte    calceatae  habitu  non  differurtt 
In  Madruciano  longis  vtfiibus  demijfis  vix  pe 
des  oftendunt.     Ha&enus  ille.     Anne   vero  ef 


,Ljb.  „  i>VidcJ.Cantacuzenum  hift.  lib.i.cap.  i.  Sclib.4.  cap.  41.  praeter  Jo.  Meurfium  in  Gbflano,  verb.  tmtm«  Sc  Jul.Cae. 

Bullin'<rer.  dc  Imperio  Romano  lib.  9.  cap.  72.  f  L.  unic.  C.  de  Omcio  Comkis  Sacri  Patrimonii.  "  Noveil.  10.  in  prat. 

f^tione.  » In  Notit.  Orient.  cap.   102.  iVide  Ortehunwn  Thelauro  Geograph.  verb.  Hdlcfpont. 

fimil- 


De   Do  minio    Maris. 


1231 


fi  ile  veri  regiunculam  aliquam  Afiae  in  infigni- 
b  i  hifce  pari  cum  ea  quae  fuit  Afiae  ipfius  ma- 
ji  ate,  cum  &  haec  illam  etiam,  non  aliter  ac 
t<  um  minutiam,  complexa  fuifiet,  depingi  >  ur- 
r:  fingularum  diademata,  ftatura  aequalis,  ma- 
;i  as  &  opulentia  nullo  modo  diffimilis,  talem 
pilitatem  indicare  videntur,  ut  earum  nulla 
ii  hac  defignationis  formula  alterius  pars  videatur 
q  dem  cenfenda  :  adeoque  ut  nec  Hellefpontus 
I  ibi  aliud  ac  ipfum  mare  feu  fretum  interlu- 
e  :j  quo  ita  Afiae  proconfulatui  cum  infulis  non 
npari  dominii  ratione  conjunfto,  Afiae  &  Eu- 
r  ;ae  provinciae  fiebant  civiliter  five  continuae 
1  contiguae.  Qualis  provinciarum  diftin&io 
l  non  erat,  etiam  cum  continente  infulae  prae- 
)  entes  ipfumque  mare  unicum  provinciae  cor- 
j  i  faciebant.  Atque  hinc  evenit,  utinfulae  Italiae 
|  sa  Italiae  effent,  utietiam  cujufqueprovinciaej 
i  quae  modico  freto,  ut  Sicilia,  Italia  dividerentur, 
(  magis  inter  continentes  provincias b  effent  cen- 
i  dae.  Interjacentia  maria  non  obftabanr,  quo 
1  nus  ex  continente  ac  infulis  unum  &  conti- 
!,  atum  territorium  efficeretur :  idque  autore  UI- 
F  no,  qui  mare  tamen  omnium  hominum  com- 
rune  effc  dicere  amat.     Sed  ea  de  re  infra   in 


refponfis  ad  objecta^  Etiam  idem  alibi  Ulpia- 
nusc;  Si  quis  me  prohibet  in  mari  pijcari,  vel 
everriculum  {quod  Graece  Qtyvvn  dicituf)  ducere, 
an  injuriarum  judicio  fojjlm  eum  convenire  ? 
Sunt  qui  putent  injuriarum  me  pojje  agere,  & 
ita  Tomponius,  &  plerique,  ejje  huic  Jimilem 
eum  qui  in  publicum  lavare,  vel  in  cavea  pub- 
lica  federe,  vel  in  quo  alio  loco  agere,  Jedere,  con- 
verjari  non  patiatur,  aut  Ji  quis  re  mea  uti  non 
permittat.  Condu£iori  autem  veteres  interditlum 
dederunt,  fi  Jorte  publice  hoc  conduxit.  Nam 
vis  ei  prohibenda  ejf,  quo  minus  condufiione  Jua 
Jruatur.  Inter  publica  igitur,  id  eft,  quae  funt 
populi d  Romani  propria  &  privata,  non  omnium 
hominum  communia,  aliter  ac  balnea  publica, 
caveae,  id  genus  caetera,  cenfebatur  mare,  quod 
a  populo  occupatum  eft.  Et  quid  eft  hic  publice 
conducere,  nifi  maris,  qua  ejus  dominus  erat  ac 
locator  populus,  condu&orem  fieri  ?  Neque  locari 
aut  conduci  quid  poffe,  quod  non  ita  unius  fit, 
ut  alterius  non  fit,  quenquam  affirmare  opinor. 
Quoniam  vero  loca  publica  privatorum,  ex  jure 
civitatis,  ufibus  deferviunte,  ideo  &  injuriarum 
agi  potuiffe  hic  cenfuit  Pomponius  cum  aliis. 
Ediiftum  infuper  praetoris  erat,  Nequid  in  loco 


L.  9,  ff.  tit.  de  Juciiciis,  de  qua  vide  J.  Grypiand.  traft.  de  Infulis  cap.  ij-.  bL.  99.  ff.  de  verb.  Signif. 

£  s  ff  tit.  de  Injuriis.  *  L.  t ;.  S.  ie  V.  S.  «  L.  2.  ff.  Ne  quid  in  loco  §.  z. 


<L.  ij.  §. 

pnblico 


£233 


CMARE    CLJUSUM&u 


12 


publico  facias,  inve  locum  immittas,  qua  ex  re 
quid  illi  damni  detur.  Ad  hoc  Ulpianus,  Ad- 
verftts  eum,  inquit3,  qui  molem  in  mare  pro- 
jecit,  interdiclttm  utile  competit  ei,  cui  forte 
haec  res  nocitura  fit.  Si  autem  nemo  damnum 
fentit,  tuendus  ejl  is  qui  in  litore  aedificat,  vel 
molem  in  mare  jacit.  Si  quis  in  mari  pifcari 
aut  navigare  prohibeatur,  non  habebit  inter- 
diEium  •,  quemadmodum  nec  is  qui  in  campo 
publico  ludere,  vel  in  publico  balineo  lavare,  aut 
theatro  fpecJare  arceatur.  Sed  cmnibus  his  ca- 
fibus  injurmrum  aclione  utendum  eft.  Inter- 
diclo  igitur  prohibitorio  utendum  erat,  ubi  mo- 
les  in  mare  jaclae,  non  alitcr  ac  ubi  damnum 
loco  cuicunque  publico,  thcatro,  balneo,  circo, 
foro   illatum.      Hifce,    quac   plane    populi   Ro- 


C  A  P     XV. 


Triroatorum  hominum  in  imperio  m 
mano  dominium  marinum,  c,\n 
imperatoria  in  orienle  fantlio^i 
qua  abrogata  prorfus  maris  cc  i- 
munione,  quae  a  nonnullis  obta- 
debatur,  perpetua,  idque  ut  ■<? 
injufla,  etiam  pri-vatorum  in  -o 
dominium  flabilitur., 

QUAE   capite  fuperiore  de  dominio  mis 
traduntur,  ad  populi  Romani  feu  unir. 
ere,  aequiparatur  omnimodo  mare,  etiam  ab  ipfo    fitatis  dominium,  id  eft,  patrimonium  public  n 
Ulpiano.     Qiiin  litorum  &  maris b  apud  eos,  qui     (in  quo  non  minus  ac  in  fmgulomm  homin  n 
de  maris  communione  loquuntur,  eadcm  eft  ra-     dominium  privatum  cernitur)  attinent.     Sunt;. 
tio :  ncque  nonnullis,  feorfim  de  iis  agentibusc,    to  de  fingulorum  ctiam  hominum  dominio  i!i-i 
minus  communia  dicuntur,  ut  Neratio,  Ulpiano.     rino   in    Romanorum   moribus    teftimonia     is 
At  vero  Celfus,    Litora,  inquitd,    in  quae  po-     ampla  ;    hominum    fcilicet   fmgulorum,    quis 
pulus  Romanus  imperium  habet,  populi  Romani    aut  populus  aut   princcps   maris  fui  partem  ;i-< 
effe  arbitror.     Qiiod    vero  ibi    fequitur,    Maris    quam  cx  civili  Romanorum  jure  ufuque  peri-  f 
communem  ufum  omnibus,  ut  aeris,  jablafqne  in    ferit,  locaverit,  conceflerit.     Immiflum  in  p  \.  r 
id  pilas  ejus  ejfe  qui  jecerit,  aperte  temperatur,    dia  marc,  fuum,  in  pifcinas  late  diffufas,  fawr 
atque    intra   rationem    dominii    populi  Romani     bant  lautiores,   nec  minus  illius  ac  praedii  a<tfi 
manifefto  cocrcetur  verbis  ftatim  fubjunftis;  Sed    centis  domini  habebantur.     Varroh,  Cum  pifm 
id  concedendum  non  ejfe  (ita   ibi  Celfus)  fi  de-    narnm  genera  fint  duo,    dulchun  &  falfariv,  j 
terior  litoris   marifve  ufks  eo  modo  futurus  fit.    alterum  apud  plebem,    &  fine  fruclu,   ubi  iWk 
Certe  fi  de  omnium  hominum  communione  ver-   phae  aquam  pifcinis  noftris  villaticis  minifira  ;  i 
ba  fierent  priora,  qualis  nempe  privatum  domi-    itiae  antem  marittmae  pifcinae  nobiiiuni,  qut't\ 
nium,  aut  jus  alterius  non  omnino  permitteret,    Neptunus  ut  aquam  fic  &  pifces  miniftrat,  ;  -  ■ 
quidnam  eft  id,  ufum  fore  dstericrem  ?  Nam  fi    gis  ad  oculos  pcrtinent  qttam  ad  vefica»?,  &  •  j 
ita  occupantis  fieret  locus,  ut  id  quod  nullius  an-    titis  marfupium  domini  exinaniunt,   qua*u  .  • 
tea  in  bonis  fuerat,  nec  altcrius  dominii  feu  juris    pient.     Neque  crat  hoc  aliud  quam  maris,  q  -  ; 

tenus  immiilum  eft  aut  inclufum,  fieri  domir :. 
Et  rcfert  Columella,  qui  fub  Claudio  vixir,  fe  - 
lis  vetuftioribus   B.omanos   pifcinis  tantummcj  ■' 
mediterraneis  plerumque  ufos  eiTe,   eafque  m  - 1 
nis  feminibus  replefle.     Mox,  fubjicit  illc ',  ift.t   - 
curam  fequcns  aetas  abolevit,    &  lautitiae  ■ 
cupietiwi  maria  ipfa  Neptunumque  claufrti . 
Atquc  ejufmodi  five  vivaria   five   claufa   raai , 
veluti  pracdia,  lacus,  vineae,  reditus  villarumn- 
ririmarum   annuos  augebant.     Idem   Columel, 


ratio  hic  haberetur,   non  licitum  minus  ei  eflet, 

qui  occuparet,  ufum  facere  aliis  deteriorem  in  fui 

commodum,  quam  ei  qui  agruin  nondum  oceu- 

patum  infederit.     Ita  igitur  voluit  Celfus  efle  li- 

tora  cSc  mare  populi  Romani,    ut  eorum,  priva- 

tomm  hominum   omnium  ufibus  defervientium 

(idque,  ut  diclum  eft,    ex  ipfo  civitatis  jurc,    & 

fecundum  temperamenta  ex  praetorum  edictis  ali- 

ifque  id  genus  adjefta )  conditio  in  fraudem  rei- 

publicae  deterior,  fine  injuria  fieri  nequiret.     Ad 

e.am  mentem  Scaevolae,  In  litore  jure genthim    Sed  qnoniam,  inquit,  fic  mores  obcalluere,  ut  n 

aedificari,  nifi '  ufus  publicus  impediret.     Et  Ari-     haec  ufitata  (  de  vivariis  iftis  marinis  loquitr 

fto  f ,    Gpuod  mari  occupatum  efi,  fit  publicum  :    verum  ut  maxime  laudabiha  &  honefta  judil 

tranfit  ,in  populi   Romani  patrimonium.     Nam     rentur,  nos  quoque,  ne  videamur  tot  jam  fet 

fic  pubticum  denotat ;    quod  ^offisr,    fcu  quod    lorum  firi  caftigatorcs,  hunc  etiam  quafiumv 

populieft,  non.omnium  hominum  pariter  com-    laticum  patrtsfamiJias  demonfirdbimus.     (^jii 

mune,  nuncupant   jurifconfulti   Graeci  j   quibus 

ctiam  ipfum  mare§  eo  fenfu  pubiicum  appellatur. 

Id  genus  funt  alia.     Unde  manifeftum  fit  tam  ex 

jurifconfukorum   pronunciatis,    quam  focderum, 

hiftoricorum,  oratorum,  poetarum  fcriptis,  maris 

apud  Romanos,   quemadmodum  telluris/  domi- 

nidm  efle  receptum. 


ve  infnlas  five  maritimos  agros  mercatus,  pr 
ier  exititatem  foii,  quae  pkrumque  litori  victi 
efi,  frutlus  terrae  ptrcipere  nonpoterit,  ex  ;n.' 
reditum  conftituat.  Villaticus  igitur  coloiio  ' 
mari  quacftus  crat,  uti  ex  agris  :  nec  horuin  n» 
gis  ac  illius  dominus  habebatur.  Ufitatum  h': 
dominii  marini  jus  memorat  etiam  D.  Ambror 
usk:  'Pro  fingulorum  (  fic  ille  )  libidine  incih- 
tur  terra,  rnare  injunditur,  ut  infalas  faciai 
ut  pojfideant  freta.     Spatia  maris  fibi  vendicat 


"Loc.  ciht.  §.  8.  5c"9. 
I.  15.  ff. de Injurii« §.  7. 

vifione.  6GloiTao  vet.  juris  vcib.  A»f 

*  Hcxaemcr.  lib.  5.  cap.  10.  Sc  lib.  de  Nabuthi 


"Indit.  de  Rcr.  Divif.  §.  litofum.  Marcianus  1. 
d  h.  3.  ff.  Ne  quid  in  loco  publico.  c  L- 

'  -■•».  "Dc  Re  Ruftica  lib. 

ap.'3. 


.  ff.  de  Divif.  rtr.  c  L.  14.  ff.de  acquir.  rer.dq. 

ff.  Nc  quid  in  loco  publico.  'h.  10.  de  Rer.  \ 

.  cap.  17.  MJe  Rs  Rufticalib.  8.  cap.  16,  &[• 


123$ 


De    D  0  M  I  N  I  O    M  A  R  I  s* 


123^ 


«rtf  ?nancipii  ;  pifciiitnque  jura,  ficut  vernacu- 
orum,  conditione  fibi  ftrvitii  fttbjetJa  commcmo- 
ant.  Ifte,  inquit,  Jinus  maris  meus  ■,  ille  alte- 
ius.  fDividunt  ekmenta  fibi  pottntes.  Excm- 
la  funt  in  lautiflimi  Luculli  pifcinis.  Is,  pcr- 
oflb  fub  Neapoli  monte,  mare  claufit,  &  do- 
.linus  erat  curfuum  marinorum,  quos  Te^^ju? 
tetAa'o-07)?  <£  ^Svo1ep'(f  b;  O^g^tP^^}  Ciirfus  ma- 
is  &  pifcibus  alendis  curricula  vocat  Piutar- 
hus a.  Quin  Lucullum  ob  injetJas  moles  mari, 
r  receptum  fuffojfis  montibus  in  terras  rnare, 
aud  infacete  ( quod  fcribit  Paterculus  b  )  mag- 
us  Tompeius  Xerxem  togatum  vocare  affueve- 
it.  Et  Plinius  c,  Lucullus,  inquit,  excifo  eti- 
m  monte  jnxta  Neapolim  majore  impendio  quam 
illam  a:d.ficaverat,  Euripum  &  maria  admi- 
\t.  Qua  de  caufa  magnus  Tompeius  Xerxem 
>gatum  eum  appellabat.  Id  quod  apud  Plutar- 
lum  Tuberoni  Stoico  attribuitur.  Notiilimum 
\  iliud  de  Xerxe  d  : 

Hoc  terrae  fiat ;  hac  mare,  dixit,  eat. 

um  Athos  mari   erat  circumeundus.     Et  Caius 

:rgius  Orata,   Ne  gulam  Neptuni  arbitrio  fub- 

tJatn  haberet,  peculiaria  fibi  ( inquit  Valerius e ) 
I  aria  excogitavit,  aeftuariis  intercipiendo  fluc- 
,  s,  pifciumque  diverfos  greges  feparatos  molibus 

cludendo  ;  ut  nulla  tam  faeva  tempefias  inci- 

,  ret,  qua  non  Oratae  menfae  varietate  ferculo- 

\m  abundarent.     Ejufmodi  jure  in  litore  Formi- 

10   ufus  eft  Apollinaiis  ille,   de  cujus  pifcina 

.  artialis  f  : 

Si  quando  Nercus  fentit  AEoli  regnum, 
Ridet  procellas  tuta  de  fiw  menfa. 
Tifcina  Rhombum  paficit,  &  lupos  vernas. 

<  flcquid  ampliora  maris  fpatia  obfoniorum  ha- 
l  nt,  id  praefto  exhibet  pifcina  Apollinaris,  id 
«,  mare  ex  litore  immiflum  &  occupatum  ; 

Contratla  pifces  aequora  fentiunt, 
Jacfis  in  altum  molibus - 

i :  Horatius  s  :  qui  &  alibi, 

Caementis  licet  occupes 
Tyrrhenum  omne  tuis  &  mare  Tonticum. 

ESalluftius,  G)uid'n  ea  memorem,  quae,  nifi  iis 
fi  videre,  nemini  credibilia  funt  ;  a  privatis 
ctipluribus  fubverfos  montes,  maria  conftrucJa 
ej_  ?  Hujufmodi  fuere  pifcinae,  mari  immiflb 
ci.fedtae'  Philippo,  Hortenilo,  aliis.  Imo  & 
in  r  indulta  principum,  maris  imperium  domi- 
flinque  interdum  erat  conceflum.  Tharfo  urbi 
cc  ceffit  Trajanus  Auguftus,  praeter  territorium 
CJ  irnjacentium  agrorum,  leges,  honorem,  ;E|a- 
71  y  ■zryjM.oy,  -£  Sclx£1ti]S  y  tiic  jcs.6'  ojfll/j), 
J.  ,  poteftatem,  ac  dominium  fluvii  (  fcilicet 
P  ni )  &  maris  adjacentis,  quod  lcgitur  apud 
D'iemk  Chryfoftomum.     Atque  ad  hujufmodi 

1  1  Lucilo.  b  Hiftor.  lib.  i.  ■=  Nat;  Hift.  lib.  9.  cap.  54.  4  Epigr.  Vet.  lib.  1. 

Y  10.  epig.  30.  £  Lib.  ;.  Od.  1.  £c  14.  h  In  Conjurat.  Catilinae.  ■  Varro  de  Re  Ruftica  !ib.  3.  cap.  ;. 

r'j|  oncil.  Chaiccdon.  can.  4.  &  in  can.  ti.fynod.  7.  ""L.  14.  ff.  de  Injuriis.  "  L.  13.  ff.  de  Injuriis  §.y. 

'■  C  nmunia  praedioruirj.  P  Ia  Cupidine  jurifperito,  cap.  9.  §.  3. 


origincm  fpcctafle,  ra  riii  irfa&m  S^AaWlaj 
jura  urbis  maritima,  quac  contexuifle  metropo- 
Jitanum  Neocaefaricnfcm  tcftatur  Thcodorus  Bal- 
famon  ' ,  veri  eft  fimile  ■,  ctiam  8aAa'C0»'*  $i- 
y-cux,  jura  maritima,  quae  conceffit  Emmanucl 
Comncnus  imperator  cocnobitis  quamplurimis, 
eodem  autore.  Nequc  de  ilnguiorum  hominum 
dominio  marino  illent  jurifconfulti  veteres.  Di- 
fcrte  Paulus,  ifque  celeberrimus,  Sane  fi  maris, 
inquit  m,  propriumjus  ad  aliqucm  pertineat,  uti 
fojfidentvs  interditJum  ei  competit,  fi  prohibeatur 
jus  fuum  exercere.  Qitoniam  ad  privatam  jatn 
caufiam  pertinet,  non  ad  publicam  haec  res  : 
utpote  cum  de  jure  fruendo  agattir,  quod  ex 
privata  caufia  contingat,  non  ex  publica.  <_Ad 
privatas  enim  caufias  accommodata  interditJa 
fiunt,  non  ad  publicas.  Apertius  nil  dici  poteft. 
Privatum  etiam  ilngulorum  hominum  citra  con- 
troverfiam  admittit  in  mari  dominium.  Etiam 
&  morem  ita  obtinuifle  ac  fuifle  receptum  agno- 
fcit  fatis  UJpianus,  cujus  tamen  animo  toties 
obvolitabat  id  de  perpetua  maris  communione. 
Si  quem  ( ita  ille  n )  ante  aedes  meas,  vel  ante 
praetorium  meum,  pificari  prohibeam,  quid  di- 
cendum  eft  ?  Me  injuriarum  judicio  teneri,  an- 
non  ?  Et  quidem  mare  commune  omniutn  eft,  & 
litora,  ficut  aer.  Et  efi  faepijfime  reficriptum, 
non  pojfe  quem  pifcari  prohiberi  :  fed  nec  aucu- 
pari,  nifi  quod  ingredi  quis  agrum  alienum  pro- 
hiberi poteft.  Ufiurpatum  tamen  &  boc  eft,  ta. 
metfi  nullo  jnre,  ut  quis  prohiberi  poffit  ante 
aedes  meas  velpraetorium  meum  pificari.  Quare 
fi  quis  prohibeatur,  adhuc  infuriarum  agi  poteft. 
In  morem  receptum  agnofcit  &  ufurpari,  iervi- 
tutem  ita  in  mari  conftitui,  adeoque  dominium 
ejus  privatum  admitti.  Quod  tamen,  ne  a  ma- 
ris  ita  fibi  dilecta  communione  recedar,  nullo 
jure  facTum  aufus  eft  pronunciare.  Sed  vero  <3c 
ipfealibi0,  Venditor,  inquit,  fnndi  Geroniani 
fundo  Botrofano,  quem  retinebat,  legemdederat% 
rie  contra  eum  pifcatio  thynnaria  exerceatur, 
quamvis  mari,  qttod  natura  omnibus  patet,  fiir- 
vitus  imponi  privata  lege  non  poteft  ;  qttia  ta- 
?nen  bona  fides  contratJus  Itgem  firvari  vendi- 
tionis  expoficit,  perfonae  pojjidentium  aut  infus 
eorum  fiuccedentium  per  fiipulationis  vel  vendi- 
tionis  legem  obhgantur.  Renunciat  hic  juri  fuo 
pifcandi  Botrojani  agri  dominus.  Etiam  &  dix- 
crat  Uipianus,"  fervitutem  adjacenti  mari  impoil- 
tam,  quae  res  eft  ipfa ;  niil  adeo  tenax  fuiflet  ipfe 
perpetuae  illius  comniunionis  marinae.  Imo 
eoufque  praejacentis  Botrojano  maris  dominus  eft 
Geroniani  emptor,  ur,  ex  hac  fervitute  revera 
territorio  marino  conftituta,  pifcatio  thynnaria 
jure  poftmodum,  ejus  injuflu,  a  Botrojani  poflef- 
fore  exerceri  nequeat.  Unde  appofite  Stephanus 
Forcatulus,  Tholofae  olim  legis  Caefareae  pro- 
feflbr,  Ntl  vetat,  inquit  p,  mare  omnibus  com- 
mune,  lege  publica  fieri  principis,  eo  dominio  quo 
finitimum  regnum  tenet,  cum  &  lege  privata 
fere  idem  eveniat.  Per  legem  privatam,  illam 
de  fundi  Geroniani  emptore  innuit  ;  ut  ipfe  ibi 
diferte.     Cacterum  ita  invaluit  in  orientalis  im- 


;  Lib.  9.  cap.  1. 
*  Orat.  34. 


OL.    II. 


Eeeeeeec 


peru 


feu 


123^1 


1237       dM  A  R  S    €  L  A  V  S  U  M, 

perii  jurifconfultorum  fenrentiis  Ulpiani  illa  de     in  agro  diceres,   eofdem  habebant  prothyra  fel 

ocrpetua  maris  communione,  ut  nullo  jure  prae-     veftibula  manna  hmites,  quos  adjacenna  praedial 

iacens  mare  occupari,  aut  pifcatio  cujufcunque  a     Et  frequcns  crat  dominos  fingulos   fuas   habcr 

praedii,    quod  alluebat,    domino  prohiberi  apud  !         '      ' 

illos  poflet  :  etiam  impeditum,  injuriiimm  agcre. 

Quodfatis  liquet  non  folum  ex  Bafilicis  a  (quae 

corpus  erat,   antequam  mutilarentur,   juris  Grae- 

canici  feu  imperii  orientalis )  verum  etiam  ex  Le- 

onis  Augufti  fandtionibus,  quibus  abolita  prorfus 

illa,  quae  inoleverat,  de  maris  communione  fen- 

tentia,  ut  aequitati  minime  confona,  recepta  eft 

Vetufta  illa  atque  aliorum  jurifconfultorum  illuftri- 

um  judicio  firmata,  de  praejacentis  maris  legitima 

occupatione  &  dominio  privato.     Etiam  &  fanc- 

tione  imperiali  ita  haec  ftabilita  eft,   ut  poftmo- 

dum  citra  controverfiam  pafllm  in  mare  AEgeo 

obtineret.     Lex   ( inquit  imperator  ille  b  qui  fub 

annum  falutis  dcccc.   orienti  praefuit)  quae  ma- 

ritimorum  praediorum  jus  ita  tollit,  ut  dominum, 

ft  illic  pifcantes  prohibeat,  injuriarum  actioni  fub- 

jiciat,    nobis     b    Sixcacc   &hfAirvac&     etpdvn,     Non 

aeque  zntjuftd  ftatuere  vifa  eft.     Rationem  ad- 

texit  ;  quia  quicquid  non  iniquo  titulo  in  cujuf- 

piam  dominium  devenit,  five  ex  fucceffione,  five 

cx  artificio,  aliove  cx  jure  modo  recepto,  curnam 

id  aliis,  injuflu  domini,  inferviret  i  Exploratiffimi 

(rc,  ut  oportet,  perpenfa)    jiuis  voluit  fuifle  titu- 

lum  ejus  qui  maris  ita  partem  aliquam  tenuiiTer. 

Toiyzewv,    inquit,    ^aTn^ofJ-tv,    t    lm>v  vo£fSu&iv 

exttfov  dvxti>\VTct>c,   Sia-m^etv   <C  wg/ov    tt)'    t«?  3, 

Gi  Itvtc,  |3i<A»8agi',    ^e*?    tni    auiV  '^t^iiyic,    <mc, 

t   ©j=?3z%y!>  Suimfy.uav  to$t?\&lM,    c.Ko\cvxetv,    Sanci- 

mus  igitur  ut  qnifque  veftibida  fua,   ieu  maria 

praejacentia,  inconcuffo  jure  pojfideat,  eorumque, 

dominws  fit ;  &,  fi  qui  fine  iffius  permijfu  illo- 

rum  emolumento  frui  velint,  hos  propellere  pof- 

fit.     Et  in  iis  quae  fequuntur  parilem   omnino 

facit  proprietatem  maris  &  telluris.     Praejacentia 

haec  praediis    maria  appellabantur,   t^jSnj^-  ra 

Sicl^Itioc,  veflibida  martna.    Neque  fandtio  haec 

Leonina  priftinos  folummodo  five  fingularis  oc- 

cupationis  five  alios  titulos  firmabat,  fcd  genera- 

tim  voluit,   ut    unufquifque   maris  vicini.  quod 

praedium   allueret  feu  praejaceret,  tametfi  non- 

dum  occupatum,  dominus  in  futurum  eiTet.  Sic 
diferte  intelligitur  Conftantino  Harmenopulo  ju- 
diciThefialonicenfi.  Ilgg*  -co^Boe^v,  fcribit  ille c 
^vcAcclriuv  ^  7g^aiyp)  vecc&t.  fH  KaxQcLgfS)*.  AiGVToc, 
(pyiaiv,   a&  ^ecfmCetv   ixa.ojov   ta  -m^iKft/Aevy   cunu,' 

£  WJO/.0V  17)  Ti?,  «  %ec,  j3«/\«8ae«',  ^&C.  f  OJJT6 
iQmgftTMC,  riic,  t   irgcfiSugfiv  bjrcKavetv  oo<psA&i«   ok- 

kolx.etv,  ^De  veftibulis  marinis  illud  ftatuit  trice- 
fima  Leonis  Caefaris  novella,  ut  quifque  ejus  do- 
minus  fit,  qtiod  fibi  adjaceat ;  atque  potefta-s  ei 
detur,  fi  qui  forte  voluerint  abfque  ejus  permif- 
fu  veftibidorum  commodisfrui,  eos  pellendi.  Tri- 
cefimam  novellam  vocat  Hcrmenopulus,  quae  in 
Codicibus  editis  eft  quinquagefima  fexta,  alium  or- 
dinem  earum  fecutus.  Quantum  autem  maris  in 
fronte,  in  adjacentis  praedii  domini  five  more 
antea  ufitato  five  ex  hujus  fanftionis  vi  tranfierit, 
nondum  eft  compertum.  Neque  ad  rem  noftram 
id  neceflarium  eft.     Verum   in  latitudine,  ac  fi 


epochas    five   remoras  pifcatorias  (  quasrT^cVt! 

Graeci  recentiores  d  dixere,  id  eft,  retia  confixii 

in  mari  palis  extenfa)  hac  tamen  legc  coactas,  i1 

quaelibet  epocha  a  vicina  diftaret,  ubi  praedii  1;> 

titudo  commode  permittebat,  trecentis  e  fexagir1 

ta  quinque  ulnis  :  diftantia  utrinque  aequaliter  ii' 

fumpta,   ut  a  cujuflibet  domini  epocha  centui 

ocloginta  duo  &  femis  in  prothyri  fui  extremit; 

tem  cxporrigerentur.      Cui  tamen  limitum  le 

per  decennalem  praefcriptionem  derogabatur.  A: 

nuus  ex  hifce,  uti  ex  rebus  aliis,  fundi,  prove. 

tus    villae  maritimae  domino  augebatur,    qut; 

■jre?3ufiov  **?$(&,    veftibularium  e  mari  lucrur 

&  WaZ^^quod  locarium  verti  poteft,  jurifcoj 

fultis  orientis  dici  folebat.     Merces  nempe,  quai 

conduftor  ftabuli,  tabernae,   fundi,  folvebat,  k 

carium  etiam  Latinis  f   di&um.     Sua  ita  hat. 

bant  privati,    ex  mari  praejacentc,  topiatica  fi 

locaria  ;    atque  ex  illis  vectigalia  principi   atini 

eodem  noraine  indigitata,  valoris  non  contei 

nendi  ( ut  fupra  oftenfum  eft )  reddebant.     Ad  1 

ut  tam  privatorum  hominum  quam  principis  (•■ 

minium  (de  quo  quaeritur)  marinum  in  impi . 

orientalis   moribus  citra   omnem  controverfia , 

etiam  id  fancientibus  cdi&is  publicis  &  quae  il  i 

negarent  ut  injufta   abrogantibus,    obtineret  l 

dl.  ainplius  annos.     Tot  enim  ad  Conftantis  • 

polim    captam    intercedunt   a  Leonis  fancti< : 

quam  diximus,  quae  non  folum  ad  Bofphor  1 

Thracium,   Hellefpontum,   mare  AEgaeum,    t  1 

quae  anguftiora  maria  funt,  attinet ;  fed  ad  t<-  ; 

verfa,  quae  impcratori  Conftantinopolitano  (^  ■ 

erant.     Et  de  tempore  hiftorico,  quod  vetufs 

eft,  feu  mores  Sc  jura  regnorumrerumpublicari  - 

ve,  quae  defiere,  comple&itur,  haec  dicta  funi! 

C  A  P.     XVI. 


T)e  maris  dominio  in  gentium  ci 
etiamnum  fiorent  moribus.  T> 
mo  de  Venetorum  mari  Adriati^  :, 
Genuenfium  Ligu/iico,  Tufconn ;: 
Tyrrheno,  &  demum  mari  ecc- 
Jiae  Romanae  feu  Romani  pow 
ftcis. 

1 

QUOD   ad   tempus   attinet   recentius,  aj 
ad  mores  ac  jura  gentium  quae  etiamini  i~, 
florent ;   illuftrius  in  eo   nihil  eft  ad  rem  q» ' 
difpicimus,  dominio  maris  Adriatici,  quo  perQl 
fccula  ampliffima  Venctorum  rcspublica  eff;a- 
vifa.     Tcftantur  illud  &  agnofcunt  non  ioA  ■- 
hiftorici  paffim  &  chorographi,   fed  &  jurip-s 
fulti  quam  plurimi  s,  Bartolus,  Baldus,  AngjJS, 
&  illuftriorum  coctus  qui  ultra  triginta  excr^it» 
quemadmodum  numeraflc  fe  memorat  Francpd 
illc  dc  Ingenuis  in  epiftola  ad  Liberium  ViiP1  ;: 


*  Eclog.  lib.  ^3.  tit.  6.  *Se*   uMtm  fiu  de  Pifcatoribus.  k  Leo  imperatorin  Novel!.  $6.  c  Prochir.  Juris  lib.  2 

d  Michael  Athaliates,  Pragmatic.  tit.  95-.  "  Lconis  Novella  fj,  102,  103,  104..  &  Athaliatcs  loco  jam  citato  1  ^ 

Lingua  Latina.    Et  de  Topiatico  vidchs  ]ac,  Cujacium.  Obiervac.  lib.  14.  cap.  1.  J  Ad  ff.  tit.  rer.  divif.-Bc  ad  1.  fane  13.  cit 

juriis. 


239 


De     Dominio   Mari 


S. 


t 


i  im  ante  annos  aliquot  confcripta,  pro  Vencto- 
;  m  maris  Adriatici  dominio,  adverfus  Joanncm 
1  iptiftam  Valenzolam  Hilpanum  &  Laurcntium 
otinum  Romanum,  qui  principis,  uti  ille  ait, 
flunenfis,  proregis  Neapolitani,  mancipia,  jus 
i  enetorum  maritimum  fcriptis  impugnaflcnt.  Pal- 
n  domina  maris  &  regina  maris  Adriatici  (de 
ijus  tamen  limitibus  lis  agitatur)  vocantur  Ve- 
:tiae.     Et  Sannazarius a  de  hac  urbe  : 

Vidtrat   Hadriacis    Venetam   Neptunus  in 
undis 
Stare  urbem,  &  toto  ponere  jura  mari. 

^eque  dominium  hoc  ex  jurifdiftione  in  perfo- 
as  aut  navigantium  tutela  ( ut  volunt  aliqui  b, 
■  :rbis  Ulpiani,  toties  mare  effe  omnium  homi- 
um  ex  naturae  jurc  commune  proferentis,  mife- 
i  addi&i)  conflatur  ;  aut  quodammodo  domini- 
\m  eft  (quod  ait  Angelus  Matthaeacius,  etiam 
rofeflbr  Patavinus)  fed  ita  Venetorum  propri- 
itn  eft  hoc  mare,  ut  eorum  injuflu  aliis  eo  uti 
ui  omnino  fit  minime  fas.  Etenim  navigantes 
npcdire,  ve&igalia  eis  imponere  poflunt,  caetera 
uae  in  praediis,  qua  aquae  proventus  reddunt 
nt  fetviunt,  facere.  De  navigatione  in  eo  mari, 
ro  eorum  arbitratu,  idque  jure  comprobato,  im- 
isdita,  teftantur  jurifperiti  non  pauci.  Angelus 
z  Ubaldis,  Negari  non  poteft,  inquit  c,  quod 
rr  tempora  longijjima  Veneti  &  eorum  Jignoria 
\ierunt  &  funt  in  quafi  pojfejfione  di£ii  Gulji. 
rnde  ratione  pojjejjionis  longijjimae,  in  qua  fue- 
mt  &  funt,  circumfcriptaforma  pattorum,  pof 
\mt  Veneti  Januenfibus  &  aliis  quibufcunque 
merdicere  potentiam  navigandi,  navigare  vo- 
intibus  per  eorum  Gutfum.  Sic  alii  citati  Be- 
:venuto  Stracchae  d,  Antonio  Peregrino  e,  Mar- 
'  e  Neapolitano  f,  Julio  Pacio  s,  Mantuae  Pata- 
Lno  h,  Francifco  de  Ingenuis,  Fulgentio  mona- 
loVeneto;  qui  omnes  fingularius  Venctorum  ju- 

afleruerunt.  Et  exempla  funt  quibus  conftat 
:incipes,  &  vicinos  &  alios,  veniam  a  republica 
enetorum  petiifle  per  mare  illud  navigandi,  quae 
anc  impetrata  nunc  negata  fuit.  Petiit  ab  ea 
adulphus '  Salcnfis  comcs,  anno  mcccxcix.  De- 
mbris  xn.  Uladiflai  regis  Neapolitani  &  Gui- 
:lmi  Auftriae  archiducis  nomine,  ut  fororem  re- 
.  s  archiduci  defponfatam  per  mare  Adriaticum 
\  Apulia  ad  fponfi  territoria  cum  tritemibus  & 
siis  navibus  liceret  deducere.  Neque  negavit 
^fpublica ;  fed  hanc  adjecit  conditionem,  ut  in 
nvibus  illis  nullus  aut  Venetiis  profcriptus  aut 
eleris  capitalis  in  eam  admifll  reus  exciperetur. 
uod  Tergefte  folventes  Auftriaci  tam  itu  quam 

reditu  bona  fide  praeftiterunt.  Binae  etiam  li- 
rae  extant  k,  quibus  Fredericus  Caefar  III.  an- 
js  mcccclxxviii.  &  mcccclxxix.  a  principe  Ve- 
.'tiarum  Joanne  Mocenico  &  republica  poftu- 
,  c  licentiam  fibi  fieri  per  mare  Adriaticum   ex 


Apulia  frumcntum  tranfvehendi.  Ejufmodi  alitts 
memorat  Francifcus  de  Ingenuis  ad  eundem  du- 
ccm  datas  a  regibus  Hungariae  :  &  ut  rem,  quae 
fibi  foret  gratiflima  &  mcrito  compenfanda,  li- 
centiam  hujufmodipofcunt.  Quin  MatthiasHun- 
gariac  rex,  literis  ad  Mocenicum  principem  anno 
mcccclxxxii.  miffis,  rempublicam  folitam  ait  fin- 
gulis  annis  licentiam  facere  comitibus  Frangipa- 
nis,  Zengae,  &  aliorum  locorum  maritimorum 
dominis  advehendi  per  mare  illud  ex  Apulia  cer- 
tam  frumenti  copiam  :  &,  quandoquidem  in  ifta 
ipfa  loca  jam  fucccflerit  ipfe,  petit  idem  libettatis 
fibi  indulgeri.  De  jure  vero  Venetorum,  vecliga- 
lium  navigantibus,  ut  pracdia  fua  tranfeuntibus, 
imponendorum,  frequens  apud  jurifconfultos  oc- 
currit  teftimonium.  Decretum  memorat  Salice- 
tus J  Venetorum,  quod  navigantes  per  mare  illud 
Venetias  afferre  debent  merces,  &  vecligalia  ibi 
folvere.  Et  Bartholomaeus  Caepola,  Veneti,  in- 
quit  m,  in  eorum  imperio  habent  regalia  &  jura 
fifci,  nec  fuperiorem  faltem  de  fatto  recognof- 
cunt.  Ideo  in  mari  praediclo  poffunt  imponere 
gabellas,  &  confifcare  merces  &  bona,  Jicut  in 
civitate  Venetiarum  -,  quia  tantam  jurifditlio- 
nem  habent  in  mari,  quantam  in  civitate  Vene- 
tiarum.  Antonius  item  Percgrinus  (advocatus 
erat  ille  fifcalis  camerae  Patavinae)  hac  re  fufius 
difputata,  Sit,  ait  n,  conclufo,  pifcationes  &jura 
pfcariarum  in  jidriatico  ejfe  de  regaliis  pnnci- 
pts  Veneti  ;  ac  ideo  vetare,  permittere,  &  fuper 
eas  gabellas  indicere poffe.  Julius  Pacius,  Marta, 
alii  tam  recentiores  quam  veteres  eadem  de  re 
affatim.  Et  Neapolitanorum  aliquot,  qui  maxime 
hic  adverfantur,  rationes  °  ex  fentcntia  illa  quae 
tot  abhinc  feculis  e  gentium  moribus  evanuit, 
mare  naturaliter  omnium  efle  commune,  &  e 
nefcio  quo  univerfali  imperatoris  Romani  domi- 
nio  tantum  adducuntur.  Certe  Marta  ipfe  Nea- 
politanusjurifconfultus,  Veneti,  fcribit  p,  funt  do- 
mini  maris  Adriatici,  quod  menfuratur  lxxx. 
pajfuum  millia,  &  incipit  ab  Aquis  olim  gradua^ 
tts  ufque  ad  Lauretum  oppidum  mmcTadoproxi- 
mum.  Et  Francifcus  Capiblancus,  item  Neapo- 
litanus,  fatetur  9  hodie  flumina  &  maria  ejfe  ap- 
patronata.  Memoratur  etiam  in  literis  r  Ludo- 
vici  II.  imperatoris  ad  Bafilium  imperatorem  ori- 
entis,  Nicetas  Patricius  Hadriatici  freti  fervator. 
Et  cardinalis  Tufchus  f ,  Gulphus  maris  eft  Vene- 
torum,  quia  longa  pojfejfwne  praefripfrunt,  & 
ita  inter  Venetos  &  Januenfes  extitit  in  pace 
narratum  &  conventnm.  Cui  rei  citat  Ange- 
lum  &  Jafonem.  Tranfeuntibus  autem  mare  A- 
driaticum  vecligalia  primo  aiunt  impofita  anno 
falutis  mcclxiii.  Laurentio  Theopulo  Venetia- 
rum  duce.  Gcnuenfium  armis  &  fame  afflicla 
republica,  nec  annona  juVantibus  vicinis,  Theo- 
pulus  ille  Nova  mari  (  fic  Flavius  Blondus T  ) 
Adriatico  navigantibus  tunc  primum  vetligalia 
&,  ut  certiore  dicam  vocabulo,  fraena  impofuit* 


1  Epigr.  lib.  i.  b  Vide  Jul.  Pacium  de  Dominio  IVtaris  Hadriatici,  Alb.  Gcntil.  de  Jure  Belli  Iib.  i.  cap.   ig.  Roderic.  Smrium   de 

s  t  Maris,    Angelum   Matthacacium,  de  via  &  ratione  artificiofa  juris  univerfi,  lib.  i.  Cap.  36.  c  Confil.  190.  idem.  ad  I.   1 3.  ffs 

;  delnjuriis.  «'Traift-de  Navigatione  §.  8.  c  De  JureFifci.lib.  8.5.  14.  f  De  JurifdiiSione,  Iib.  1.  cap.  33. S.  2f,  8c  16. 

1  Lib.  de  Dominio  Maris  Adriatici.  h  Fragment.  de  Venetiis  fubnex.  epitomae  de  Jurifconlultis  Illuftr.  ■  Francifcus  de  In- 

;  mis  in  epift.  de  Venet.  ]ure.  k  Anton.  Peregtin.  de  Jure  Fiici  ]ib.  8.  §.  19.  '  Ad  1.  3.  C  de  Nautico  Foenore. 

De  Servitutibus  Rufticorum  Praediorum  cap.  16.  §.  j  o.  "  De  Jure  Fifci   ib.  8.  §.43.  8c  lib.  1.  cap.  §.  18.  a  Francifcus 

'  Ponte,  de  poteftate  proregis  collateralis  conlilii,  lit.  1 1.  §.  19.   8t  feqq.  '  IDe  Jurifdictione,  part.  1.  cap.  33.  §.  iy.  q  De 

.:  e  Baronum  Pragmatic.  14.  §.  27.  *  Apud  Goklaftum  in  Conftit.  Imperia lib.  tom.  1.  pag.  19S.  Ec  Batonium  Annal.  tom.  10. 

1 1.  DCCCLXXI.  '  De  Jure  Statuum  in  fmp.  Romano,  mcmbro  if.  I  Decad.  2.  hb.  8. 


1241 


^IARE   CLAUSUM,   feu 


1242 


Lex  enim  tunc  fitperinde  lata  in  hanc  ufqite  di- 
em  fervafa  eft,  ut  intra  Hiftrum  Thanatici  ad 
Tolam  promontorhim  &  Ravennatium  plagam 
navigantes  ad  vecligal  folvendum,  mercefqtte  & 
onera  (ji  magiftratibus  collibuiffet )  deponendum, 
Venetias  fe  conferrent.  Creatufque  magiftratus 
cum  barchiis  attributis,  ne  legi  fiat  fraus,  die 
nocluque  utriufque  litoris  plagas  portufque  per- 
htftrat.  Atque  inprimis  eft  adjiciendum  illud  de 
controverfia  intra  Anconitanos  &  Venetos,  in 
concilio  Lugdunenfi  generali,  fub  id  tempus  mo- 
ta.  Hos  illi  mare,  vedigalia,  alia,  contra  jus  oc- 
cupafle  querebantur.  Caufam  abbati  Nervofiae 
Gregorius  pontifex  decimus  commifit  cognofcen- 
dam.  Is  Anconitanos  nil  fatis  folide  probantes 
rejecit,  permiffa  (quod  ait  idem  Blondus)  ponti- 
ficis  autoritate  Venetis  cura,  eam,  de  qua  diximus, 
maris  Adriatici  oram  a  Saracenis  piratifque,  fimul 
cum  veftigalium  portoriorumque  fuorum  juribus, 
defenfandi.  Neque  interceflerunt  principum  le- 
gati,  qui  affuerunt  :  fed  res,  nemine  praeter 
aftores  diflentiente,  definita  eft.  Caeterum  anti- 
quius  multo  eft  Venetiarum  in  mari  illo  domini- 
um,  cujus  infigne  quidem  annuum  deberi  aiunt 
Alexandro  III.  a  pontifici  Romano  :  ufum  dico 
annuli,  quem  fefto  Afcenfionis  Domini  quotan- 
nis  ritu  folenni  dux  navi  Bucentauro  difta  veclus, 
comitante  ampliffimo  fcnatu,  ad  perpetuandum 
fibi  maris  domimum  (quod  ait  Paulus  Merulab) 
in  medias  undas  projicit,  verbifque  conceptis,  eo 
munufculo,  mare  in  manum  fibi  convenire  juftae 
loco  fponfae  declarat :  Tefponfamus  te,  inquit, 
mare  infignum  veri  &  perpetui  dominii.  Quid 
igitur  obftat  quo  minus  optimo  plenoque  jure  ut 
agrorum,  ut  urbis,  fic  maris  dominos  Venetos 
habitos  effe  non  ab  ipfis  folum  fed  a  principibus 
vicinis  cenfeamus  >  Ejufmodi  funt  aliis  Italiae  po- 
pulis  jura  maritima.  Benedicms  Bonius  c,  Trin- 
cipes  in  litoribus  maris  cenfts  conftituere  va- 
lent ;  quia  quod  natura  liberum  ejfe  voluit,  fer- 
vum  &  proprium  fecere  ;  ut  eft  mare  Tyrrhe- 
num,  quod  Tifts  &  Tufciae  infirvit,  Adriati- 
cum  Venetiis,  &  Ligufticum  Januenfibus.  De 
quibus  itidem  Angelus  d,  Baldus  e,  Caepola f,  alii. 
Etiam  &  pontifici  Romano  fuum  eft  mare,  quod 
&  mare  ecclefiae  dicitur.  In  bulla,  quam  voci- 
tant  coenae  Tomini,  pridie  Parafceues  quotannis 
in  delinquentium  excommunicationem  promul- 
gari  folita  g,  habetur,  Item  excommunicamus  ejf 
anathematizamus  omnes  piratas,  curfarios,  ac 
latrunculos  maritimos,  difcurrentes  mare  noftrum, 
praecipue  a  monte  Argentario  ufque  ad  Terraci- 
nam.  Atque  in  excommunicationem  hanc  inci- 
dere  ait  Bartholomaeus  Ugolinus  h,  jurifconfultus 
celebris,  Tiratas,  curfarios,  feu  latrunculos  ma- 
ritimos  difcurrentes  mare  ecclefiae,  praefertim 
a  monte  Argentario  ufque  ad  Terracinam.  Idem 
aliis  dicitur  rnare  pontificis  Romani.  Et  tametfi 
non  defit  qui  mare  noftrum,  mare  univerfim 
Chriftianorum  ibi  denotare  '  velit,  fcriptorum  ta- 
men  ad  bullam  illam  celebriorum,  veluti  Toleti k, 

1  Anton.  Peregrin.  de  Jure  Fiici  lib.  8.  §.  18.  *  Cofmograph.  part.  2.  lib.  4.  cap.  36.  de  quo  more  item  Stephanus  Forcatuluj 

de  Gallorum  Imperio  Sc  Philofophia  lib.  3.  alii,  praeter  fcriptores  ds  Vcnetorum  Republica.  c   Lib.  de  Cenlibus  Attic.  16.  §■  4<j 

d  Confil.  290.  c  Ad  1.  1.  C.  de  Sentent.  ex  Brevic.  recitanda.  f  De  Servitutibus  Ruftic.  praed.  cap.  26.  R  Laca 

tius  Cherubinus  in  Bullario  tom  3.  p.  2fi.  h  De  Cenfuris  Pontifici  Refervatis  part.   2.  cap.  3.  §.  1.  '  GrafHus  Iib.  4.  Da 

cif.  cap.  18.  n.  5-3.  k  Summa  lib.  1.  cap.  20.  ■  De  Cenfuris  difp.  21.  fccl.  2.  num.  iS.  m  Releft.  de  Cenfurj 

Bullae  Coenae  cap.  4.  difp.  ij.  &  feqq.  "  Gl.  adc.  licet.  3.  tit.  de  Feriis.  °  Gl.  ad  c.  ubi  periculum  3.  §.  porro  6.  d 

Elcdtionej  2c  ibi  Jo.  Andrcas.  p  Statuta  Urbis  Romae  lib.  3.  cap.  72.  *  Concil.  General.  Lateran.  fub  L:one  10.  fell.  s 

qitiftl 


Suarez  ',  Ugolini,  Antonii  de  Soufa  m,  aliorum,  | 
confenfus  fatis  in  hoc  ponitur,   ut  mare,   quodr| 
fingularis  eft  patrimonii  pontificis  pars,   nominei| 
illo  fignificetur.     Quin  non  modo  ex  depraedati-| 
one,  fed  ex  fimplici  per  hoc  mare-  latrunculorum  j 
tranfitu,  veluti  ex  injuria  per  ecclefiae  folum  pa-  i 
trata,  excommunicationis   hujus  labem   contrahi, 
volunt,   ex   autoribus  jam  diclis,   aliqui.     Adeoj 
ut  jure  pontificio  dominium  hujufmodi  marinura, 
aperte  admittatur.      Quod  itidem  firmant  quae< 
in  Glofla  Corporis  illius  occurrunt.    Alecia  in  die- 
bus  feftis  capta  fi  fuerint,  congrua  ex  jure  ponti-, 
ficio  portio  ecclefiis   circumpofitis  debetur.      Ibi 
Glofla  n  adjicit,  Traecipue  iili  in  cujus  territorio 
captio  pifcis  fa£ia  fuit.     Ex  canone  etiam  con- 
cilii  generalis  Lugdunenfis,  fi  moriatur  papa  exrra 
civitatem,  convenire  debent  cardinales  in  civitate,, 
in  cujus  territorio  feu   diftriftu  is  mortuus   eft,t 
ad  fucceflbrem  eligendum  :  moritur  papa  in  rna-.; 
ri  :    ejus  eledio   fiet,   ex  eo  canone,    in  civitate 
feu  loco  cui  fubeft  mare  °  ;  quod  in  Glofla  do- 
cetur,  atque  ab  aliis  agnofcitur.     At  interea  ma-. 
ris  ecclefiae,  quod  vocanr,  feu  pontificis  Romani, 
ufus  civibus  Romanis  pifcantibus  permirtitur  li- 
ber  i  ut  compafcui  agri  (cujus  tamen  alius  eft  do- 
minus )   five  ex  patto,  five  ex  confuetudine,  five 
ex  lege,  herbam  depafcunt  accolarum  non  rarc 
animalia.      Lex   eft  Romanae   urbis,    Cuilibet^s 
Romano  civi  €^   habitatori  urbis  &  difiricJui, 
libere  liceat  in  curfu  tam  Tiberis  quam  Anienti 
&  mari,  quatenus  fluminum  ripae  &  maris  litm 
fe  extendunt,  quocunque  tempore  &  quocunqut 
artificio  pifcari :  nullique  prohibendi  aut  ab  m 
auferendi  aliquid  jus  fit,  dum  tamen  a  praediis 
aedificiis,  &  pifcariis,  quae  proprios  dominos  ha 
bent,  fe  abfilneant  ;  ejf  pariter  a  ripis  regionii 
arenulae,     videlicet  fantiae  Severiae  &  'Pauli 
in  quibus  fine  licentia  fyndici  pifcari  non  iicet 
Et  libertas  hujufmodi,  five  conceillone,  five  foe- 
dere,  five  moribus  temperata,  faepiffime  ubi  ma- 
ris  habetur  dominium,  reperitur. 

C  A  E    XVIL 

De  receptis  apud  Lufitanos  <&  Hi 
fpanos3  circa  maris  dominium,  mo- 
ribus. 

IN  Lufitanorum  moribus  nemo  nefcit  mari: 
dominium  agnofci,  qui  folennem  regum  eo 
rum  ftylum  obiervaverit.  Emmanuel  rex  in  le 
gum  Lufitanicarum  prooemio,  T>om  Manttel  pei 
grace  de  T)eos  rey,  &c.  Senhor  de  Guinee  &  dl 
conquifia  &  navigacam  &  commercio  d'  Ethio\ 
pia,  CArabia,  Terfia,  &  da  India  a  todos',  &c 
Qiiod  alibi  i  barbaro  Latine  ad  hunc  modum  le 
gitur,  EmmanueVDei  gratia  rex,  &c.  Tominu 
Guineae  &  conquifiae  navigatioms  ac  commerri 
^AEthiopiae,  Cdrabiae,  Terfiae,  &c.    Ubi  co% 


243 


De   D  o  m  i  n  i  o    Mari& 


124.4 


lifta  (quod  & .  Hifpanicum  eft  &  Lufitanicum) 
quod  acquifitum  eft  bello  dcnotat.  Idcm  ti- 
lus  laepius  occurrit  in  regum  veterum  Lufita- 
ae  diplomatis ;  undc  cos  commerciorum,  negotia- 
mis,  &  navigationis  dominos  &  heros  &  effe 

■  agnofci  icribit  Jacobus  Valdefiusai  dominum 
ro  quem  cfle  polle  navigatioms  in  mari  & 
mmtrcii,  abfque  maris  dominio,  non  aliud  eft 
.am  agro  uti  frui,  alios  omncs  jure  arcere,  nec 
men  dominum  efle.  Sed  vero  difertius  etiam 
aris  dominium  privatum  agnofcunt  leges  Lufi- 
ftcae,  idque  Atlantici,  ipfiufve  oceani.  His 
im  vetatur  cuilibet  five  extero  five  Lufitano 
:rba  legis  liint b  ajjl  natural  como  eftrangeiro') 
ibufcunque  in  navigiis  adire  ditas  partes,  ter- 

1  r,  mares  de  Gttinee,  &  Indias,  &  qualfquer 
ytras  terras  &  mares  &  lugares  de  nojfa  con- 
vtjla,  tratar,  refgatar,  nem  guerrear,  fem  nojfa 
-.enca  &  autoridade,  fob  poena  que  fazendo 
!  contrario  moura  por  ello  morte  natural,  & 
i  ■  ejfo  mefmo  feito  percapera  nos  todos  fem 
ins  moveis  &  de  rays,  id  eft,  diclas  regio- 
r,  r,  terras,  maria  Gumeae,  &  Indiarum,  aut 
iifcunque alias  tirras,  rnaria,  locanobisfubatia, 
i  comrmrciumfeu  negotiationem,  feu  ad  arma  in- 
f  tnda,  abfque  licentia  noftra  &  autoritate  -,  poena 
r.  ntali  ei  qui  contra  fecerit  infigenda,  bonifque 
e  s  univerjis  fifco  applicandis.  Adjicitur  etiam 
p:eftas  claflium  praefectorum,  quibus  navigandi 
il  c  libertas  a  principe  indulta,  omnes  quos  in 
nri  legi  huic  adverfum  quid  committentes  re- 
p  erint,  in  judicium  dcducendi.  Acquiri  igitur 
ipas  oceani  dominium  jure  potuifle  nec  ipfa 
g<  s  Lufitana  dubitavit.  Quin  ad  exteros  aeque 
a<  regis  fubditos  lex  haec,  qua  vim  habuit,  at- 
ti  :bat.  Acquifitum  autem  ejufmodi  Lufitano 
ju  efle  exteri  non  agnofcunt.  Sed  nihil  ob- 
it  :  in  jute  naturali,  quod  obligativum  eft,  quo 
rrms  acquiti  jus  ejufmodi  poterit,  omnes,  puto, 
pi  :tcr  aliquot  forfan  quibus  pelagus  nondum  eft 
uhm  lcgitime  occupatum,  fatentur  gentes  Eu- 
rc  leae ;  ialtem  ii  quid  fateantur,  ex  receptis  eo- 
rui  moribus  rite  fit  eliciendum.  Et  acris  fane 
de  ^tlantici  maris  &  auftralis,  quod  ad  Indias  ori- 
cnles  ducit,  dominio,  quod  obtendebant  Lufi- 
tai,  difceptatio  habita  eftc  inter  Elizabetham 
A  ;liae  reginam   ac  Sebaftianum  regem  Lufita- 

■  ,  fub  initiis  Elizabethae.  Qua  tamen  non 
cfl  iifputatum,  utrum  navigationis  aut  maris  do- 
nvus  efle  potuetit  Sebaftianus,  fed  utrum  do- 
m  ium  ejufmodi  legitime  acquifiviflet.  Jure  au- 
ic  Hifpanico  fcu  Caflellano  communi,  tametfi 
iit-rimus  eft  quidem  maris  ufus,  idque  perinde 
0N  ac  fi  de  naturalid  ejus  communione  non- 
du  jus  pofitivum  detogaflet ;  jurifconfulti  ta- 
nn   Hitpanici,  nec  fane  obfcuti,  dominii  capax 

efle,  etiam  &  principi  efle  adquifitum,  ver- 
bi;  oronunciant  expreffiffimis.  Gregorius  Lopez 
ad  Uphonfinas,  Toteft,  inquit e,  princeps  per 
pr.  ilegium  alicui  concedere  pifcationem  in  certa 
P<k?   maris.     Joannes   item   Gatcias  Hifpanus, 


Mare  eft,  inquit f,  cttjus  eft  terra  cui  adjacet, 
de  mari  aliquo  Hifpanico  locutus.  Nam  in 
univerfum  dictum,  futile  cft.  Dc  principis  item 
dominio  alii  aperte,  ut  Didacus  Couvaruvias s, 
Joannes  de  Hevia'1,  tam  quoad  navigationem 
liberam  quam  quoad  pifcationis  ufum  commu- 
nem  interdicendum.  Et  frequentia  fententiae 
hujufmodi  intcr  jurifconfulros  tam  Hifpaniae 
quam  Lufitaniae  agnofcitur  a  Fernando  Vafquio 
(qui  tamen  ipfe  mire  hic  reludtatur)  ut  ex  ver- 
bis  ejus  capite  fecundo  fupetius  allatis  conftar. 
Etiam  &  exerceri  five  ex  confuetudine  five  ex 
principum  indultu  a  privatis  jura,  quae  dominium 
maris  comprobant  apud  Hifpanos,  fatis  liquet 
ex  Roderico  Suario  ',  qui  tamen  veteris  de  com- 
munione  perpetua  fententiae,  non  tam  gentium 
mores  receptos  quam  fcholarum  dictata  juris  fe- 
cutus,  tenacior  eft.  Etiam  titulus  regis  Hifpani- 
arum  in  fe  habet,  quod  ipfum  oceani  regem  fe 
nuncupare,  videatur  aflerere  ;  maxime  fi  verba, 
quae  in  Caroli  quinti  Caefaris,  &  Hifpaniarutn 
regis  titulo  occurrunt  interdum  apud  Germanos, 
advertas.  In  praefatione  ad  Conftitutionem  de 
Judiciis  publicis  in  imperio  Romano  Germanico 

vocatur  is Infularum  Canariae,   necnon  m~ 

fularum  Indiarum,  &  terrae  firmae,  maris  oce- 
ani,  &c.  rex,  archidux  Auftriae,  &c.  Et  in 
fanctionibus  imperialibus  Germanice  editis  Sonifr= 
uiirjEc  g?niu!cn  Canariae,  aucl}  Dcr  ^nftilcn  In- 
diarum,  unrj  terrae  firmae,  iie[#  ®aerjj  oce- 
ani,  &c.  quod  ita  fexccnties  eft  obvium.  Ad- 
jicitur  oceani  vocabulum,  ac  fl  oceani  regem  fe 
infcriberet.  Sed  hallucinatio  eft.  Et  Hiipanica 
funt,  Rey,  &c.  de  las  iflas,  y  terra  firma  del 
mar  oceano,  &c.  Id  eft,  rex,  &c.  infiilarum,  & 
terrae  firmae  maris  oceani.  Scilicet  five  infulas 
five  continentes  oceani,  feu  in  oceano  pofitas, 
fpectes  (quas  Ferdinando  v.  Hifpaniarum  regi 
conceffitk  Alexander  fextus  pontifex  Romanus, 
univerfas  a  primo  longitudinis  circulo  in  occi- 
denti  pofitas)  earum  fe  regem  nuncupat,  non 
ipfius  oceani. 

c  a  p.  xvni. 

Qimtenus,  in  Gallorum  moribm  jen- 
tentiijve,  admittatur  maris  do- 
minium  privatum. 

QU  O  D  ad  dominium  maris  in  Gallorum 
moribus  attinet;  vetuftiflima  ejus  veftigia 
nonnullis  haberi  forfan  videantur  in  comitibus 
ad  cuftodiendam  maritimam  deputatis,  qui  in 
Capitulatibus '  occurrunt  atque  in  Rotlando  illo 
litoris  Britannici,  id  eft,  Aremorici,  praefeblo,  in 
Caroli  magni  vita  ab  Eginhatto  fcriptore  con- 
temporaneo  memorato.  Sed  dignitates  illae  non 
tam  ad  mare  ipfum,  quam  ad  litus  &  tractum 
maritimum,  feu  maritimum  telluris  limitem,  at- 


'  -dignitaKregumHifpanrcap.  11.  l O  quinto libro des Ordenacones.  tit.  tn.  c Infchedisejufd.  Temp. in  Biblioth. Cot- 

'°n:  i.  d  Vide  Alphonf.  Azeyed.adConfiit.  Regiaslib.7.tit.8.  Partid.  j.tit.  iS.1.  3.  Recopi^t.lib.7.  tit.  io.l.  p.8c  Partid.  $.  rit.  9.I.7. 

'Partid.  3.tit.  18.I.  11.  f  Lib.de Expeniis&Meiiorationibuscap.n.num.  3+.  6Inreiecl. c.  peccatum part.  2. 

h Laberinto de Commercio lib.  3.  cap.  i.§.ia.  ' Coruil.de ufumaris §.  1 3.  kLaert. Cherubin. Bullar. tom.  1. 

psg  9J.  dequa  donauonc  fufe  Joannes Solonanus,  dcjure  Indiarum,  lib.  2.  cap.  22.  [  Capitular.  Caioti  &  Ludovici.  Lmpp.  lib.  4.. 


0L.    II. 


Ffffffff 


tlnent  • 


i^4$ 


AR  E    CLAUSUM,  feu 


I24( 


tlnentj  utcunque  Gallis  fuperioris  &  hujus  aevi 
Rotlandus  tam  praefeBus  *  maris  quam  litorts 
(perinde  ac  fi  difcrimen  ineflet  nullum)  temere 
appellari  foleat.     Caeterum  fatendum  cft,  in  li- 
tore  illo  Aremorico  principes  olim  (ut   Venetos 
in  eodem  litore,  de  quibus  fupra  diximus)  vefti- 
galia  navibus,  proximo  velut  aeftu  utentibus,  im- 
pofuifle,  aliaque  ejufmodi  jura  fibi  vendicafle,  quae 
mbilitates  fuper  navibus  appellatae.     Sic  diferte 
legitur  in   inftrumento  veteri  de  procerum  Bri- 
tanniae  Aremoricae   inter   fe  loci   pracrogariva, 
anno  mlxxxVii.  fub  Alano  duce  contefto.     Sc- 
cundum  in  eo  locum  habet  vicccomcs  Leonen- 
fis,  qui  pro  tunc  (inftrumenti  verba  legisb)  ha- 
bebat  quamplures  nobilitates  fuper  navibus  per 
mare  oceanum  in  cojleriis  Occifmorevfis  feu  Leo- 
niae  navigantibus,  quas  (ut  diccbatur)  Budicius 
quondam  rex  Britanniae  [Aremoricac,   feu  Mi- 
noris]  concefferat  &  dederat  uni  praedecefforum 
fuorum    in   matrimonio  pro   ipfius  vicecomitis 
'probitate,  fidelitate,    &  valentia;    de  confenfu 
tamen  praelatorum,  comitum,  matibernomm   & 
procerum  Britanniae.     Qualefnam  fuerint  nobi- 
litates  hae,    partim   cxplicat  Bertrandus  Argen- 
traeus,   Redonenfis  olim  provinciae  praefes,   ea- 
rumque  originem  aperit,    ubi  de  breviculorum 
commeatus  (quae  brefs  de  conduiUte  nominant) 
jure,  etiamnum  eo   in  litore    ufitato,  agit.     ld, 
inquit c,    cum  pridem  principum  proprium  jus 
ejfet,  Leoniis  baronibus  doti  dixere  (qua  dc  rc 
jam  ex  inftrumento  fuperius  allato    diftum  eft) 
manfitque  id  jus  illi  familiae  gentilitium,  quoad 
Joannes  Ruffus  dux  de  Guynomario  Leonio  id 
grandi  pecunia  redemit,  cum  armis  Tetrus  T)ruy- 
denfis  Mauclerc   (Britanniae  dux)    ante  ajjerere, 
fed  fruftra,    contendijfet.     Origo  traditur,   ctm 
principes  noftri  &  reges  prifci  fcopulofo  &  ple- 
raque  importuofo   litore    crebra  naufragia  fieri 
frofpicerent,  lege  fanxere,  ne  injufu  fuo  freto 
excedere  liceret.     Solventibus  periti  maris    & 
litorum  duces,  veniae  fymbola  brevicula  naviga- 
turis  dabantur.     i_Afpernantibus  publicatio  na- 
•vis  &  armamentorum  indicla  ;  naufragio  facJo, 
etiam  merces  publicabantur.     Vema  fafia,   pe- 
riculum  rebus  nullum  a  fifco ;  naufragium  etiam 
colligere   licebat.     SwVe^    quae  alibi  diximus, 
adjutoribus  praeftabantur,  quod  vocant  droit  de 
falvage.     Talibus  breviculis  fuum  nunc,  ut  olim, 
pretium  eft.     Et  inter  caeteros  fifci  reditus,  ea 
quoque  mancipibus  vecTigalium  elocantur.    Hafte- 
nusBertrandus  ille;  unde  etiam  totidemfere  verba 
Renatus  Choppinus  \     Abrogatum  autem  ibi  efle 
morem,  quo  ita  naufragii  bona  omnia  in  com- 
mifium  cecidere,  idque  ex  edifto  anni  mdlxxxiii. 
teftis   eft   Petrus    Belordaeus  e  advocatus    curiae 
Redonenfis.     Verum  interea  haec  manifefta  funt 
in    occidui  illius  maris  parte  aliqua  litori  proxi- 
mante  five  dominii  five  fervitutis  in  mari  indi- 
cia  j  quae  fane  ex  accolarum  moribus,  mare  do- 
minii    effe  capax  fatis   comprobant.     Etiam    de 
brevibus  hifce  controverfiae  interdum  inter   Bri- 
tanniae  Aremoricae  principes   &  reges  Angliae 


ortae  funt;   quod  videre  cft  in  fchedis  aliquot 

de  rebus  Aremoricis  quae   ad  tempora  attiner 

Richardi    fecundi    noftri    &  Joannem    quartur 

Aremoricae  ducem.     Hoc  vero  certo  fcimus,  i 

paftis  inter  Edwardum  noftrum  quartum  regen 

&    Francifcum    fecundum    Aremoricae    duccn 

anno    mcccclxviii.    dc    mutuis   commerciis   . 

fubditorum  hinc  indc  tranfeuntium  libertate  tr 

ginta8  annorum  induciis,  expreffim  quidem  ca 

tum  effe  de  naufragorum  bonis,  fed  ita  cautur 

ut  parile  utrinque  eorum  jus  effer,  neque  ab  e 

quod  a  prifcis  feculis  in  Anglicano  litore  obi 

net  omnino  diffimile  :  nulla  breviculorum,  qu 

diximus,  five  juris  five  ufus  (veluti  rei  ab  Ang|. 

neutiquam  admiffae)    habita  in  induciarum   fc 

mula  mentione.     At  vero  jurifconfulti  Galloru  i 

quidam    nuperi,    non    folum    flucluum   aliqu; 

praediis  Aremoricis  vicinorum,    fed  &   univei 

maris  qua  Galliis   circumfunditur,    adeoque  B-- 

tannici  feu  Anglicani,    dominum,    regem  fuii 

cfle  perperam  afiertmr.     Quod  dum  aiunt,  fatis  q  - 

dem  dominum  cfle  pofle  maris  interea  affirma  . 

Charondas  Caronaeus,  Rex,  inquit h,  eft  domu  s 

fupremus  mariurn  qnae  circa  regnum  ejus  diff,  - 

dimtur.     Guod  ex  co  evenit,  quia  in  ejus   - 

teftatem    tranftatum   eft  jus  univerfum  ren  \, 

quae  jnre  five  naturali  five  gentium  faere  a* 

munia.     Alia  habct  fcre  fimilia ;  uti  etiam  I :- 

phanus  Pafchafius  ',    Ludovicus  Servinus k  rq  is 

olim    procurator   generalis,   Popellinerius  ',   ;  i. 

Si  de  mari  Maililienfi  fcu  Narbonenfi  loqu  i- 

tur,    non  reluctamur.     Sed  quod  ad  feptent  > 

nalis  Gallis  occiduive  illis  maris   corpus  atti  t, 

feu  quod  Gallias  &   Britannicas  infulas  intesjit 

(nam  etiam  id  quod  in  litore  illo  arcuato  c  i- 

duum   eis  eft,  feu    finus  Aquitanicus,  Britana- 

rum  noftrarum  Galliarumque  partes  occiden  ,i- 

ores  revera  interluit  aeque   ac  boreale  illis  rre 

Angliam  &  Normanniam)    nec  teftimonia  la 

anterioris    acvi   afferunt,    nec    omnino    habit.  : 

Nifi   quod    de   Venetis  Aremoricis   cx  Cac  % 

&    quod  de  proximo  Briranniae  minoris    1  )ti 

mari  fuperius  diftum  eft,  velis  hic  excipiendn: 

quorum  tamen  utrumque  magis  fervitutem,  w» 

bilitates  fuper  navibus   olim  dictam,    quam  ili- 

quod  dominium  fapiunt.     Quin  regibus  An  iae 

dominium  interlucntis  hujus  maris  omnino  c  Iir, 

ut  libro  proximo  oftendimus.     Imo  fane  ex  io- 

ribus  Gallorum  plerumque  domi  receptis  feu,:.ire  % 

corum  civili  nondum  derogatum  eft  veteri  riris" 

communioni;  fed  reftat  cis  hadcnus  non  c:u- 

patum  mare,  atque  omnium  hominum  conjiu- 

ne,    adeoque  non  in   regiis  bonis  feu   patmo 

nio  eis  cenfendum  ;    fi  nimirum  credere  fi 

libro  illi  juris  civilis  Romani  Gallicique  a  Tl 


tas 
ma'! 
Cormerio  Francifci  Andium   ducis    in .  fup  m» 
ejus    curiis  Alenconiis    confiliario,    nnper 
Jus  Rqmano  Gallicum  tradcre   infiituit: 
morcs  Gallicos,    principum  fanctiones,   priv 
immifcet :  at  vero  fub  lemmate  m,  T)e  rebus 
munibus  omnium,  mare  &  litora  maris,  ex 
Romanorum  jurifprudentia,    ac  fi   non  on 

•  Choppinus  de  Domanio lib.  t .  tit.  .  j-.Pafquier,  en  !es  Recerches de  la Francelib.  z.  cap.  i+.Simon  Marion    Plaidoye  j.  edit.  Paiif.  iS9\ "  ^ 
alii  "Apud  Bertrand.Argentr3uminhift.Britann.Minorislib.  l.cap.  13.  c  Ad  Coniuet.bnt.  art.  5-0.5.44. 

manio  lib.  ..  tit.  rf    §.  ic.  &  Thom.  Cormer.  Cod.  Hen.+.  lib.7.tit. ..  cap.6.  §.  .?6.  Mn  Confuetud    Bntann.  art.  Sx 

Bbliothec.Cottoniana.  Slbid.&Rot.  Franc!ae8.Ed.4.  membran.  20.  Scfeqq.  "In  not.adCooic  Htn i_.cij.lil      ,  .. 

ftit.18.  &  conftit.  1.  'Recerchesliv.z.  chap.  14.  [<  Playdoiestom.i.playd. .  1.  L  Amiral  de  fran 

llen.^.lib.  3.  tit.  1.  cap.  x. 


247 


De    Dominio    Maris. 


1248 


ic  in  re  a  Gallorum  difcreparet,  omnium  com- 

ninia  facit.     Quod  ccrtc  Gallorum  dominio  ma- 

no  rcfragatur.     Nec  praetcrcundum  cft,  confli- 

itiones  olim  obtendi  in  Galliis   binas,    altcram 

enrici  regis  fecundia,  alteram  Henrici  tcrtiib; 

uibus   voluere,   ut   naves  extcrorum   per  mare 

.'  ialliis  conterminum  tranfeuntes  fumma  vela  na- 

ibus  rcgiis  fummittcrent,  in  imperii  fcilicet  Gal- 

>rum  marini  recognitionem :  neutram  tamcn  a 

atribus  admiflam,   feu  quod  aiunt  fimpliciter  ve- 

ftcatam,    imo  nec   in  morcm  rcceptam  :    quin 

[c   pofteriorem,    quantum    ad  effeftum  aliquem 

jris,    plane   rejecTam.     Quod  &    ab   ipfis  Gallis 

arifconfultis  traditum  cft  in  caufa  illuftri c  Ham- 

urgenfium    aliquot     mercatorum    s&orum,    & 

iichaelis  Butardi,  aliorumque  reorum  in  pailia- 

aento  Parifienfi   fub  Henrico  rege  iv.   Turone 

abito.     Id   tamen  regum  Angliae  navibus  ho- 

loris  gratia  atque  in   dominii  recogniti  fignum 

|  x  jure   antiquiffimo   praeftari    folitum  cft ;    ut 

ibro  docetur  fequenti,   ubi  etiam  hac  de  re  fu- 

ius.     Scio  quidcm   regia  Gallorum  kged   cau- 

uni  effe,  tertiam  paitem  omnium  quae  e  pelago 

:xtrahuntur,  ad  rcgem  pertinere,  alteram  ad  ma- 

is  pracfedtum,   tertiam  demum  ad  claffiarios  re- 

)ertores.     Maris   itcm  praefe&os   feu  admirallos 

nimerare  Gallos  quamplurimos,  idque  ferie  nunc 

continua,  nunc  intermiffa;   quam  a  Philippi  di- 

<i  Ludovici    filii    temporibus,  id   eft,    ab   anno 

vicclxxxiv.  plerumque  aufpicantur,  ut  videre  eft 

ipud  Joanncm    Feroniume,    Stcphanum  Pafcha- 

lium f,  alios.     Sed  vero  divifio  illa  rerum  e  pe- 

ago   extraclarum,    fimpliciter   confiderata,    non 

nagis  afferit  dominium  ullum  in  ipfo  mari  quam 

)redae  cujufcunque  maritimae  ab  hoftibus  ereptae 

decimag  praefeclo  claffis,   ex  indultu  etiam  re- 

510,  perfolvenda.     Perfonarum,    nempe  fubdito- 

Vum,  confenfu  in  regem  tralato  nituntur  jura  hu- 

jufmodi,  non  dominii   aliquo  titulo,    quo  mare 

ipfum  acquiri  obtendatur.     Neque  aliter  ac  por- 

toria  &  vecTgalia  mercium,    quae  importantur, 

exportantur,    haec   foluta.      Ex    portoriis  autem 

aut  vecligalibus  mercium  ejufmodi,  viarum,  per 

quas  ttanfeunt  antequam   adveniunt   mercatores, 

dominium  afferi  nemo,  puto,  exiftimabir.     Ne- 

que  fane  ante  Francifcum  primum  regcm  hujuf- 

modi '  apud  Gallos  mos  invaluit.     Scilicet  plane 

non  dominus  maris,  eorum  quae  a  fubditis  e  pe- 

lago  quocunque  extraherentur,  particeps  effe  vo- 

iluit   &  fadus  eft  :   cum  ex  ipfo  maris  dominio 

rex  magnae   Britanniae  quod    in   mari  fuo   de- 

Itelictum  habctur,    praeter  alia  ejufmodi  emolu- 

menta,  idque  ex  jure  vetuftiffimo,  nec  quantum 

Tcimus  regni  initiis    recentiori,    percipere  foleat. 

Neque  admiralli   illi  Gallorum,   in  mari   faltem 

Gallias  &  Britannias  intetluente,  alii  fuere  quam 

claffium  &  perfonarum  armorumque  maritimorum 

&  tribunalium  domefticornm  praefedi :     non  ut 

provinciae  marinae  fcu  territotii  praefides,  quales 

cuftodes  ipfms   maris  apud  Anglos  &  admiralli 

Angliae.     Sed  hac  de  re  amplius  libro  fecundo. 

Ex    iis    autcm  quae    e    Gallorum  five  moribus, 

five  fententiis,   five   conftitutionibus  jam  adjeci- 


mus,  fatis  arbitror  liquet  dominium  maris  pri- 
vatum  jute  fivc  naturali  five  gentium  non  ad- 
verfum  cffe  eos  admitterc ;  quod  indagini,  qua 
verfamur,  omnino  fufficit. 


C  A  P.     XIX. 

'Dominium  maris  pri-vatmn  in  T)a~ 
norum,  Norwegorum,  Suecorum, 
Tolonorum,  Turcarum  moribus  re- 
ceptis. 

Liarum  etiam  gentium  Europae  moribus 
teftimonia  reperimus  luculenta  de  domi- 
nio  maris  privato,  Danorum,  Norwegorum,  Po- 
lonorum,  quibus  infuper  acccdat  &  Turcarum. 
Danorum  <Sc  Norwegorum  vifimus  in  vectigali- 
bus  quae  ex  ipfa  maris  Baltici  navigatione  regi 
Daniae  proveniunt  (quae  notiffima  funt)  atque 
ex  Notwegici  matis  dominio  Norwegiae  regi 
(qui  &  ipfe,  feculo  noftro,  Daniae  eft)  tributo. 
Nam  &  Fredericus  11.  Daniae  &  Norwegiae  rex 
mercatoribus  noftratibus  corporis  Mufcovitici, 
anno  mdlxxxiii.  ita  ufum  temporalem  maris 
Hyperborei  feu  Norwegici  indulfit,  ac  fi  ufum- 
fruclum  agri,  cujus  fibi  plenum  vendicaffet  do- 
minium,  conceffiffet.  Etiam  ex  fuo  arbitratu 
indultum  conditionibus  temperavit.  Extant  de 
hac  re  tabulae  publicae  h  ;  quibus  annuo  vedti- 
gali  compenfatur  regis  bencficium,  mercatoribus 
aliis  denegatur,  &  induciarum  inter  Mofcum  5c 
regem  pactatum  fine  terminatur.  Etiam  in  ve- 
tuftis  Danorum  hiftoriis  de  Heraldo  Heldetano  rege 
kgitur,  Sed  nec  quifquam  maris  dominationem 
abfque  ejus  nutu  ufurpare  ■praefumpfit .  Et  proxime 
fubjicitur  quod  eft  inprimis  ad  hanc  rem  notan- 
dum,  Qitipps  quondam  in  T)anorum  republica 
dividuum  terrae  &  peiagi  impenum  fuit.  Et 
Olo,  qui  poftea  rex,  a  patre  recepta  pelagi  do- 
minatione  lxxx.  maritimos  reges  nauticarum  vi- 
rium  certamine  confumpfit.  Quae  fcribit  Saxo 
Grammaticus ' ,  uti  &  ejufmodi  alia.  Et  in 
tranfactione  Hafniae  k  habita  inter  Chriftiernum 
Daniae  iv.  &  Guftavum  Adolphum  Sueciae,  re- 
nunciat  rex  Sueciae  juri  &  fuperioritati  &  do- 
minio  rnaris,  aliifque  regalibm  quae  in  Norwe- 
gia,  Norlandia,  &  dijlriciu  JVardhufenfi  ad 
difium  oceanum  vendicaverat.  Sed  de  Nor- 
wegorum  mari,  qua  feptentrionalius  eft,  plura 
fub  finem  libri  fecundi.  Ditionis  item  Polonicae 
mare,  ejufque  dominium,  memoratur  in  promiflb 
oratorum  quod  nomine  Henrici  111.  Galliarum 
regis,  in  Polonorum  regem  ele£ti,  conceptum  eft. 
Tromittunt  oratores  praedicli,  nomine  ipfius  re- 
gis  fereniffimi  elefii,  quamprimum  T>eo  volente 
ad  regnum  fuum  venerit,  claffem  necejfariam  & 
fujficientem  ad  tuendos  portus  &  dominium  ma- 
ris  ditionis  regni  <&  provinciarum  adjacentium, 
quatenus  fe  porrigit  omnis  ille  tracJus  Tolonicae 
ditionis,  fuo  fumptu  alere ;  quod  kgitur  apud  Ja- 
num  Janufzowskium   in  Statutorum   Poloniae l 


"Ann.  MDLV.  b  Ann.  MDLXXXIV.  '  Lud.  Servinus  inPlacit.  vol.  i.  placit.  n,  n.  Dec.  ij-oi.  pag.  261. b.  edit.  1609. 

'-Edici. Francifc.  i.promulg.  1  y+3 •  art.  11.Choppin.deDom.Franc.lib.  i.tit.  ij-.Scedift-  Franc.  rom.  3.  tit.  1  f  Catalog.  Admirall. Franc. 

'  Recerchcs lib.  1.  cap.  14.  s  Edift.Franc.tom.  3 . tit.  2.  coni1it.4-.ee  y.  h  InThefauro  Cottoniano.  '  Daniae  hift.lib.  7. 

k  2c.  jan.  MDCXIIl.  in  Rot.  Tract.  Amicit.  Tcmp.  Jacobi  regis.  '  Lib.  3.tit.  1.  fol.  109. 

fyntagmate, 


124-p 


CMJRE   CLAUSUM,  feu 


I2$C 


fyntagmate.  Turcamm  autem  imperator  (qui 
in  imperatorum  Conftantinopolitanorumjusvictor 
fuccelfit,  adeoque  mare  AEgaeum  fimul  adquifi- 
vit  cum  ponto;  quorum  hic  mare  nigrum  illis 
dicitur,  illud  mare  album)  ftylo  fibi  folenni  nun- 
cupare  fe  folet  dcminum  maris  tam  albi  quam 
nigrii  quod  etiam  viderc  eft  in  foedere  ab  Ach- 
mete  imperatore  Ottomanico  &  Henrico  Gallia- 
rum  rege  quarto  antc  annos  triginta  inito  %  ex- 
cufoque  &  Gallice  &  Turcice.  Quin  eodem  in 
foedere  Gallis  indulget  Turca  libcram  pifcationem 
&  corallium  indagandi  veniam  in  fretis  ac  fi- 
nubus  aliquot  maris  Africani  intra  regna  fua  Al- 
gerianum  &Tunetanum:  atque  infupcr  conflr- 
mat  quae  a  deceflbribus,  in  pifcandi  ibi  liberta- 
rem,  eis  fuerant  conceffa.  Coriolanus  itcm  Cip- 
picus b  in  geftis  Petri  Moccnici  imperatoris  Ve- 
neti;  imperator  Ottomanicus,  Ubi,  inquit,  maxi- 
me  Hellejpontus  coit,  duo  mmitijjima  caftella  ex 
uiraque  parte  invicem  oppofita  aedificavit,  ad 
quae  multas  bombardas  mirae  magnitudinis  con- 
jlituit ;  praefecJifqne  caftrorum  mandavit,  f  qua 
nitvis  illis  invitis  tranfire  velkt,  bomvardis 
fraclam  fubmergerent .  Quod  plane  eft  maris 
dominari,  &  titulo  domini  maris  albi  &  ni- 
gri  congruum.  Neque  omnino  contemnendum 
eft  hic  quod  occurrit  in  literis  Davidis  AEthio- 
piae  feu  Abaffinorum  imperatoris  ad  Emanu- 
elem  Lufitaniae  regem.  Infcribit  illumc  Impe- 
ratorem  Africae,  &  Guineae,  &  montium  at- 
que  infulae  lunae,  &  maris  rubri,  Arabiae  & 
'Perfidis  &  Armtitiae,  magnae  Indiae,  &c.  Hy- 
perbole,  pro  more  principum  Africanorum,  uti- 
tur ;  &  Emanueli  quae  fua  non  fuere  tribuit. 
At  interim  non  minus  admittit  eum  efle  potu- 
iffedominum  marisrubri,  quam  cujufcunque  alius 
tcrritorii,  nec  titulum  illum  juri  naturae  aut  gen- 
tium  magis  atque  hunc  relu&ari.  Ut  tandeni 
hanc,  de  dominio  maris  inter  legitima  admiffo, 
gentiumque  in  mores  recepto,  partem  conclu- 
damus ;  non  folum  numerofiffima  de  eo  ha- 
bcmus,  ut  oftenfum  eft,  paffim  teftimonia  j  fed 
nec  quid  omnino  in  gentium,  quarum  res  fe- 
culis  floruere  recentioribus,  more,  puto,  occur- 
rit  quod  hic  adverfetur:  extra  quam  ubi  ipfarum 
aliquot,  marium  alieni  dominii  &  poteftatis  ac- 
colae,  naturalis  &  perpetuae  (quae  toties  ex  Ul- 
piano  inculcari  folet  apud  fcriptores  fententiam 
illam  obfoletam  moribus  gentium  diffufiflimis 
vetuftiffimifque  nimium  anteferentes)  commu- 
nionis  obtentu  vicinorum  jura  violare  aut  in- 
fringerc  contendunt.  Quod  genus  fane  fapit 
caput  primum  foederis  ante  viginti  aut  circiter 
annos  ab  ordinibus  foederatis  Belgiae  &  Hanfe- 
nticis  aliquot  civitatibus  initi  :  Ghtod  conjunffio 
haec  aut  unio  (ita  foedus  ipfumd  e  Belgico  fcr- 
mone  a  Belga  verfum)  non  debeat  efje  direcla 
ad  ojfenfionem  ullius,  fed  tantum  ad  conferva- 
tionem  &  Jufientationem  liberae  navigationis, 
commerciorum  &  mercatorum  in  orientali  fip- 
tentrionalique  mari,  Jimul  ac  in  fiuminibus  om- 
nibus  &  fiuentis  Je  in  orientale  feptentrionale- 
qtte  mare  exonerantibus  j    nec  aliud  quid  accep- 


■ 


ii 


tum  hic  efje  debeat ;  ita  ut  rejpetlive  confoe 
derati  eorum  cives  &  fubditijure  omniumgen 
tium  &  impetratis  ac  obtentis  libertatibus 
juribus,  privtlegiis  &  a  majoribus  traditis  con 
Juetudinibus  in  praediclo  onentali  &  Jeptentrio 
nali  mari  ufque  ad  capita  extenfo,  &  in  prae 
diclis  fiuminibus,  amnibus  &  aqttis  abjque  im 
pedtmento  idlo  uti  &  Jrui  queant.  Et  mutua: 
promittunt  operas  refiftcndi  eis,  qui  liberam  hu 
jufmodi  impedirent  navigationem  in  feptenttio 
nali  illo  atque  orientali  mari,  Baltico  fcilicet. 
&  quod  Daniam,  Lithuaniam,  Pomeraniam,  ali- 
afque  Poloni  ditiones  alluit.  Ubi  non  folum  li- 
bertates  &  jura  antiquitus  privatim  concefla,  ve- 
rum  etiam  ipfum  omnium  jus  gentium  obtendi 
videmus.  Quo  fpe&aret  foedus  illud  difficile  non 
eft  conje&are.  Nam  fub  id  tempus  in  mari  Bal- 
tico  vecligalia  auxerat  rex  Daniae,  &  in  terri- 
toriis  fuis  marinis  itidem  Poloniae  rex :  idque  ra- 
tione,  quo  fruebantur,  dominii ;  cui  reluftari  vi- 
fum  eft,  ad  hunc  modum,  Hanfeaticorum  & 
focderatorum  ordinum  illud  foedus.  Sed  vero, 
his  omiflis,  cum  e  moribus  tot  gentium  illuftri- 
um,  tum  veterum  tum  recentiorum,  id  cft,  ex 
eorum  jure  tam  pluribus  communi  quam  fingulis 
civili  leu  domeftico,  dominium  maris  privatum, 
de  quo  quaeftio  fit,  tam  luculenta  fortiatur  tefti- 
monia  (quibus  etiam  non  pauca  accedent  alia 
obitcr,  ubi  de  mari  Britannico  libro  proximo 
agitur)  nil,  puto,  obftat  quo  minus  mare  aeque 
ac  tellurem  dominii  capax  efle  tam  ex  jure  na- 
turali  permiffivo,  quam  gentium  plurium  tum 
civili  tum  communi,  pafflmque  fere  interveni- 
ente  (quod  naturalis  pcrmiflivi  index  eft  in  re- 
bus  hujufmodi  certiflimus)  ftatuamus,  nifi  maneat 
quod  impediat  in  objectis;  de  quibus  proxime 
videndum. 


C  A  P.    XX. 

Refpondetur  ad  objeftionem  de  libero  ■ 
mercatoribus,  peregrims,  navigan- 
tibus,  tranfitu. 

QUAE  objici  folent,  ut  capite  fecundo  fu- 
periore  eft  fufius  oftenfum,  alia  ex  com-. 
merciorum,  peregrinationis,  tranfeundi  libertate 
omnium,  ut  praetexitur,  communi  ;  alia  ex  ipfa 
maris  natura ;  atque  ex  fcriptorum  teftimoniis 
alia  petuntur.  Qiiod  ad  genus  primum  atti- 
net;  humanitatis  quidcm  officia  exigunt,  ut  hof- 
pitio  excipiantur  peregrini,  etiam  ut  innoxius  npn 
negetur  tranfitus.  Atqueex  D.  Auguftino  eGra- 
tianus f,  Notandum  efi,  qnemadmodum jufta  bella 
gerebantur  a  fitiis  IJrael  contra  ^morrhaeos. 
Innoxius  enim  tranfttus  denegabatur,  qui  jure 
humanae  Jocietatis  aequijftmo  patere  debebat.  Et 
Ciceros,  Ufi  urbis  prohibere  peregrinos,  fane  in- 
humanum  efi.  Alia  funt  id  genus  plurima  quae 
objeftionem  illam  firmant ;  qua  nimirum  huma- 
nitatis  officia  bello,  timore,  fulpicione,  inimici- 


» lo.MartiiMDClV.Parifiis  MDCXV.  bDe  bcllo  Aliatico  lib.  2.  '  Apud  Francifc.  Alvarum  de rebus  AEthiopicis,  ScDamian. 

aGocslib.  dc  AEthiopummoribus.  d  Eman.  Mcteranus  Hiftor.  Belgic.  lib.  56.  Stapud  Galpar.  IClockum  lib.de  Contributionibus,  cap.  14. 

rInNumcr.q.<).[.  J  Cauf.  zj.quacft.  2.  cap.^.Sc  videlisHug.GrotiumdeJureBelli&  Pacislib.  2.  cap.  2.§.  13.  ^Orfic.Lib.j. 

tiis, 


k 


De     Dominio  Maris. 


i$i 


tv  id  genus  cactcris  non  turbata  fpectat.  At 
vi  5  quid  hoc  ad  dominium  rei,  pcrquam  tranfe- 
u  lum  cft  fivc  mercaroribus  five  percghnis  ?  Huic 
n  1  magis  dcrogaret  cjufmodi  tranfcundi  libcr- 
t,-  (d  modo  citra  controverfiam  eo  nomine 
ci.ctis  paterct)  quam  actus,  via,  iter,  aliaeve 
c  (modi  fervitutcs  in  agro  conftitutae,  ejus  re- 
mrarentur  dominio.  Detur,  cx  juregentium  om- 
n  m,  libcrum  cfle  tranfitum  Hifpanis  per  Pyre- 
n  os  in  Gallias,  Gallis  pcr  Alpcs  in  Italiam, 
h  is  in  Gcrmaniam  :  quid  hoc  ad  Pyrenaeorum 

■  Alpium  dominium  ?  Et  quae  de  lumine  ex 
hiine  accendcndo,  non  prohibendo  aquarum 
u  ,  id  genus  aliis  dici  folcnr,  hic  afferre,  cft 
p  ne  a  juris  difquifitione  in  eam  quae  charita- 
ti  cft  tranfire.  Charitatis  gratia,  carcere  &  poe- 
n  immincnte  cximebantur  aliquot,  qui  naves 
c  ifkicndi  incognitam  ante  peritiam  barbaris  tra- 
d.  crant,  impetrantc  fcilicct  Afclepiade  Cherfb- 
I  itanae  civitatis  cpifcopo,  fub  Arcadio3  &  Ho- 
n  :io  Auguftis :  nec  docentium  ars  minuta  eft, 
c  eam  quam  dofti  lucrifeccrant:  attamen  ex 
p  eftituto  jure  capirale  erat,  artem  illam  bar- 
bis  tradere.  Ejufmodi  hodieque  alia.  Adeo 
u  nihil  de  fuo  deperdere,  dum  alius  participat, 
a  dominium  aut  iiii  poteftatem  nihil  omnino 
a.neat.  Atque  ut  hanc  rcm  paucis  abfolva- 
r  is,  manifeftililmum  eft  ex  omnium  feculorum 
r  >ribus,  liberum  quem  vocant  tranfitum  ita  fem- 
j :  a  principibus,  terrirorii  dominis,  temperari 
1  cre,  ut  pro  variante  commodi  publici  cura, 
l :  aliter  omnino,  permittatur  interdicaturve. 
j  bericus  Gentilis,  ad  illud  de  Amorrhaeis,  Te~ 
1 9,  inquit b,  cwn  Augufiino,  fi  nec  timendum 
/  ne  noceatur,  &  certum  fit  noceri  non  poffe. 
i  lra  illa  principibus  incumbit,  ut  nec  percgrinos 
ic  commercia  admittant  aliter  ac,  pro  rc  nata, 
i  quid  dctrimenti  refpublica  interim  capiat,  pru- 
< nter  caveant.  Unde  etiam  in  foederibus  non 
i  'o  cautum  eft c,  Non  effe  jus  appellendi  ad 
ftus,  plagas,  promontoria  alterutrius  partis 
( Ique  ubi  viae,  per  quam  tranfitur,  neuter  eft 
( minus)  cum  tali  numero  navium  aut  armato- 
im,  ut  jufii  timoris  fufpicio  generari  poff/t, 
'■  m  parari ;  nifi  ex  permiffu  ejus,  fub  cujus  di- 
i  >ne  loca  ULi  fita  fitnt,  aut  nifi  tempefiatibus 
i  :aque  neceffitate  delati  illuc  fuerint,  ad  ma- 
}  ~em  vim  aut  nanfragii  periculum  ejfugiendum. 
]  timore  aut  fufpicione  domini,  ejufque  judi- 
o,  jufte  atcentur  peregrini,  mercatores,  advenae 
oalefcunque,  nifi  jus  aliud  interveniat  fingulare. 
P  Ariftoteles  aperte  aitd,  Legibus  cavendum  effe 
•:z;  b  d~&  xj  rriva.;  &fafjl(jyitQa.i  oa  ■&■£?$  a??\fi- 
.  $,  quibufcum  communicare  cives  oporteat,  & 
( m  quibus  non  oporteat.     Et  recle  Bodinus  e, 

■  ngularibus  paclis  populorum  ac  principum  con- 
•  ntis  commerciorum  jura  contineri.  Et,  Tere- 
[•num  finibus  arcere,  atque  etiam  fines  praeter- 
j  tJum  ejicere  licet,  non  modo  fi  bellum  indiSlum 
i ,  verum  etiam  ipfo  pacis  tempore,  ne  vel  ci- 

■  'im  mores  peregrinorum  confuetudine  corrum- 


pantur.  Bella  autcm  ob  commercia  ncgata,  ni- 
fi  contra  foedus  priftinum  ncgarcntur,  aut  eX 
praecunte  aliquo  titulo  commercandi  fmgulari 
libcrtas  illa  penderet,  jufte  fufcepta  fuifle,  tam 
facile  negamus  quam  quis  alius  aiferuerit.  Et 
quantumvis  ex  Francifci  Vic"toriaef  fententia , 
jus  dicatur  competiifle  Hifpanis,  Indos,  ob  com- 
mercia  &  hofpitium  ncgatum,  dcbellandi,  quem 
item  inprimis  fequitur  Joannes  Solorzanus  J. 
V.  D. g ;  diferte  tamen  eis  adverfatur  Ludovicus  Mo- 
linah,  qui  nullam  gentem  feu  rempublicam  teneri 
vult,  fivecumpericulofuifive  fine  periculo,  com- 
mercia  aut  hofpitcs  cxteros  admittere,  nifi  gravi  im- 
minente  neceflltate,  aut  foedere  aliove  jure  fingulari 
interveniente.  Et  alii  funt  non  pauci,  quos  afte- 
runt  Hifpani,  de  Indis  fuba&is  tituli.  Jus  etiam 
praetexunt  inventionis,  occupationis,  converfionis, 
id  genusalia,  practcrpontificisRomanidonationem. 
De  quibus  univetfis  fufe  Solorzanus  ille.  Et  mirum 
eft,ex  commercio  negatoortnm  efTe  Hifpanorum  jus 
Indias  acquirendi,  cum  &  ipfbs  &  Lufitanos  com- 
mercia  jure  pofle  fe  prohibere  in  utrifque  Indiis 
aperte  proflteri,  fit'  compettifTImum.  Nec  ob- 
ftat,  quod  ex  jure  Romano  Germanici  imperii 
princeps,  vel,  ex  ejus  concelllonc,  habens  regalia, 
tranfeuntibus  via  publica  interdicere  k  nequeat  fine 
jufta  caufa,  de  qua  in  camera  imperiali  decernen- 
dum ;  quod  tamen  nonnulli  ad  maris  navigandi 
libertatem  perperam  trahunt.  Nam  id  evenit  ex 
jure  fingulari,  in  quod  imperii  ftatus  convenere 
qui  item  camerae  fubfunt.  Sed  nondum  convenere 
gentes  caeterae  fingulis  imperiis  fupremis  fubjedtae, 
ut  libera  femper  fit  hinc  inde  tranfeundi  facul- 
tas;  nec  in  judicem  (ut  Germani,  &  fi  qui  alii 
fuo  in  territorio)  compromifere. 

C  A  P.     XXI. 

Re fpondetur  dbjeftioni  de  natura  ma- 
ris  fluxili  &  perpetim  mutante. 
Flumina  etiam  <&  aerem  conter- 
minum  ( quae  magis  fluxilia )  in 
proprietatem  tranfire. 

NAturam  autem  maris  dominio  privato  ad- 
verfari  aiunt,  tum  ex  eo  quod  perpetuo 
cft  in  fluxu,  nec  omnino  idem  manet ;  tum  quia 
defunt  finium  in  eo  diftin&ionis  idonea  tam  ma- 
teries,  quam  inftrumenta ;  fine  quibus  dominia 
privata  non  bene  confiftunt :  etiam  &  quia  om- 
nibus  ex  amplitudine  perpetuo  fufficir.  Quod  ad 
fluxilem  ejus  naturam  attinet,  nonne  flumina  & 
fontes  multo  magis  in  perpetuo  fluxu  ?  In  de- 
clive  feruntur  femper  flumina,  quibufcum  mare 
collatum,  a\Xwk  feu  immobile  fere  ftat,  quod  ait 
Strabo  '.  Et  Homenim  ideo  mare  ™;  hly.vns  feii 
paludis  nomine  vocitare  ait  Euftathius m,   S\d  to 

fA.ti  cwTjffietV  5(gcnx/  r7TD'mfj.0VC,   d?9\a,  7\iciv  fxivav,    eo 

quod  non  fiuxu  fertur,  ut  fluvii,  fed  perquam 
fiabile  efi.    Atque  alter n  Stat  immotum  mare] 


*  C.  TheodoC  lib.  io.tit.  40.I.24.  & C.  Juft.  tit.  de  Poenis.  1.  2 j\  b De  Jure  Belli  lib.  1 . cap.  19.  ^lnduciaeHifpan.  &  Or- 

5  Focdcrat.  Bc!g.  ann.  MDCIX.  art.  11,  &c.  d  Politic.  lib.  7.  cap.6".  «  De  Republica lib.  i.cap.  7.  Sc  6.  &  vide  eum  lib.  4. 

(  ■  1.  &. lib.  6. cap.  2.  ubideaditu  ad  Moluccas.  fTit.  dc  Indis.  s  Dejure  Indiarumlib.i.cap.  20. §.  5-)-.  hDeJuft:- 

5c  Jurc  traci.  2 .  diipurat.  1 05-.  ' Georgius  de  Cabedo  Dccif.  Luliran.  part.  2.  deeff.  47.  &  Diploma  Rcgis HifpaD.  Mari  LiberoHugonisGrc - 

k Rothenfa! de  lure Feudaii  cap.  f. dc  Regalibus,  concluf.  2 1 .  §iitinus  de Regaliqus  lib.  2.  cap.  2,  &c.  '  Geograph. 


^bi,c.'.u 


■"Adlliad. 


n  Seoec.  Suafor.  . 


VOL.   II. 


& 


£  2-55 


xMA  RE   C  LAU  SU  Mt  feu 


25 


■& '  qiiafi  deficientis  mfuofine  naturaepigra  mok-s. 
Sed   detur  adeo    fluxile   cflc,    quod   de  maribus 
maxime  feptentrionalibus    &  euripis  dici  folet ; 
certe   alvei,    &    loci   e    quibus    cffluunt    aquae, 
iidem  femper  manent,  variantibus  perpetuo  aquis 
ipfis.     Nec  tamen  inde  ydti  dominii  privati  flu- 
minum  ullibi  derogatum  efle  exiflimatur.     In  im- 
perio  Romano  Germanico  flumina  ufu  ex  jure 
civili  publica  funt,  in  privato  tamen  Caefaris  pa- 
trimonioa,  atquc  inter  regalia  feu  jura  fifcalia  re- 
cenfentur.     Unde  &  pifcationum  in  eis  ftmiliter 
reditus,  five  Caefari,  five   aliis  quibus  ipfe  con- 
ceflerit.     Qua  ratione  fit,  ut  Longobardiae  &  to- 
tius  Italiae  populi  fingulares  fuorum  territoriorum 
flumina    omnia    fibi    propria  habeant    ex  prae- 
fcriptione;    quod    docet   CaepoIab.      Ncc   quid 
magis   obvium   eft,   quam   fluminum  dominium 
non  minus  ac  riparum  afleri  in  legibus  Hifpa- 
norum,  Gallorum,  Polonorum,  Venetorum,  gen- 
tium  denique,  quarum  mores  habemus   explora- 
tos,  omniurn.     Nec  quantum  ad  hanc  rationem, 
quae  e  natura  fluxili  petitur,  attinet,  alia  eft  mi- 
noris,   alia  majoris,  alia  privati,   alia  publici  flu- 
minis  natura.     Etiam  ipfe  Uipianus c  de  flumine, 
Nec  differt  a  caeteris  licis  privatis  flumen  pri- 
vatum.     Et  Martianusd,  Si  quis  in  flummis pub- 
lici  diverticulo  folus  pluribus  annis  pifcatus  Jit, 
alterum  eodem  jure  uti  prohibet.     Quin  in  agri 
aflignati  modum,    uti  partes  faepe  olim  in  im- 
perio  Romano  cedebant  flumina.     Siculus  FJac- 
cus,  In  quibufddm,  inquite,  regionibus  fluminum 
modus   ajfgnatione  cejftt.     In  quibufdam   vero 
tantum  ftbfecivus  reliElus  eji,   aliis  autem  ex- 
ceptus ;  infcriptttmque flumini  illi  tantum.    Quem- 
admodum  etiam  Aggenus  Urbicusf.     Neque  enim 
unquam  exiftimatum  eft  flumina  aliter  ac  adja- 
centes   agros  populo  principive  Romano  acquiri, 
juxta  illud  Danubii  fluvii  ad  Auguftos; 

^Danubius s  penitis  caput  occitltatus  in  oris, 
Totus  fub  veftra  jam  ditione  fluo : 

Et  qua  dives  aquis  Scythico  folvo  oftia  ponto, 
Omnia  fib  veftrum  flumina  mitto  jugum. 

Scimus  tum  infulam  in  flumine  natam,  tum  al- 
veuni  relictum  jure  veteri h  etiam  communem 
efle  eorum,  qui  ad  fluminis  ripam  praedia  non 
limitata  poffident,  pro  modo  fcilicet  praedio- 
rum ;  rtifi  leX  aut  confuetudo  fingularis  obfiftat. 
Et  de  divifione  hujufmodi  infulae,  pro  ratione 
five  plurium  ad  alteram  ripam  praediorum  five 
ad  utramque,  fcripfit  olim  Bartolus  in  Tiberiade, 
&  recentius  Johannes  Buteo,  Baptifta  Aymus,  An- 
toniusMaria,  Johannes  Gryphiander,  alii.  Alvei 
igitur  adeoque  fluminis  (utcunque  cx  jure  civili 
etiam  publici,  quoad  ufum ;  ut  agri,  in  quo  via 
publica)  communis  erat  antea  in  eo  cafu  pro- 
prietas  dominis  utrinque  pofitis.  Qualis  ferme 
rationis  etiam  analogia,  iniula  nata  in  mari  non- 
dum  occupato,  &  fi  quid  inaedificatum  fuerit,  oc- 


cupantis  fit '.     Univerforum  enim  hominum  p 
mo  alvcus  &  mare  illud.     Ex  patto  autcm,  qui 
fuperius  diximus,  univerfali,  quo  rcrum  nondu 
occupatatum  proprietas  occupaturo  cederet,  is  q 
ita  occupaverit,  velut  a  dominis  priftinis  fuojr; 
ita  renunciantibus,  infulam  &  fundum  aedium  31 
cipit.     Cum   igitur  fluminum   proprietas  &  M 
minium    privatum   nullibi   non    agnitum  fuer 
cur  non  itidem  &  maris  cujufcunque  agnofcc 
dum   eft  dominos  efle  pofle?  Non  magisinhc| 
quam   in   illis  reluftante    natura  fluxili.     Imn 
ipfa  flumina  funt  maria  minora,    uti  etiam   p 
ludes  &  lacus;  quemadmodum  marc  ipfum  alu 
non   eft  quam  flumen,  palus,    lacus,    a  caetei 
magnitudine  duntaxat,  quantum  ad  fluorem,  d 
crepans.     Atque  ita  veteribus  eft  acceptum.    '. 
ipfa  creationis  hiftotia  omnes  aquarum  congreg 
tiones  maria  dicuntur;  quod  &  patreskad  han 
rem  obfervarunt.     Etiam  exempla  funt  in  Saci 
Literis   illuftria  de  lacubus  binis  Afphaltitide  •! 
Tiberiade,  quorum  uterque  pariter  &  mariadifl; 
Afphaltitis  Plinio,   Ptolemaco,  Jofepho,  Solin 
Vitruvio  lacus  eft :    Mofi  vero,   mare  falfum 
rccentioribus  plerumque,  mare  mortuum.     Tibj 
riadis  item  veteribus  lacus  diftus,  ut  &  D.  Lucae 
caeteris   Evangeliftis  mare  nominatur,    quema 
modum   etiam  Syro  Sc  Arabi  in  D.  Lucae  v< 
ftone.     Et  Ariftoteles,  Sub  Caucafo,  inquit",  l 
CUS  eft,  feu  Pv/u,vn,   xaAouor  S1'  61  ixS  ^d^xtlc, 
fed  accolae  appellant  mare.     De  palude  loquit 
Maeotidej   quae  etiam  ob  aquarum  copiam,  qt 
per  Bofphorum  Cimmerium  in  pontum  Euxinu 
evolvit,  mater  maris,   feu  ponti  matery   nunc 
patur   apud   veteres  °.     Unde  &  ita  fe  habui: 
Maeotidem  ad  Pontum,  Propontidem,  &  ma 
AEgaeum,    ut  oceanus  ad  mare  Mediterraneu 
fe  habet,  putabant  aliqui. 

Oceanumque  negant  folas  admittere  Gade 

quod  de  ea  Lucanus  r.  Quin  Jufliniani  aevo,  pt, 
vum  mare  diclum  fuifle,  fcimus  ex  Agathia 
Et  Feftus  Avienus1,  ad  Probum, 

Interrogajii,  Ji  tenes,  Maeotici 
Situs  quis  ejfet  aequoris 

Quo  faftum  eft,  ut  etiam  hodie  Mar  delle  Z 
bach  &  Mar  della  Tana  appellitetur.  Sic 
Italia  paludes  Eridani  feptcmfeptem  maria f  nu 
cupari  folita.  Et  in  Larium  Galliae  Cifalpinj 
lacum  Adduam  fluvium,  ut  in  proprium  mail 
devolvi  legitur  apud  Caffiodorum  r.  Kinc  < 
quod  Hefychio  &  Suidae  lacus  feu  xl/xvn  den; 
tet  oceanum  &  mare,  &  7iwmf*.&  feu  fluvh 
ipfum  oceanum.  Neque  hic  nefas  eft,  ut  nvm/ul 
SzcAaosn  e&fyi,  fluvius  cum  mari  contenda; 
utcunque  alias  in  provcrbium  abiit  in  eos  qi 
cum    potentioribus  certant.      Etiam  Homcro 


aFeud.lib.  j.  tit.  quae  fintregalia.    Rothenfal de  JureFeud.  cap.  f.  concluf.  13. 8c  24.  SixtinusdeRegalibuslib.i.cap.  3,  &c.  bDeH 

Vitut.  R.uftic.  Praediorum  cap.  31.  «  L.  1 .  §.  4.  ff.  de  Fluminibus.  d  L.  7.  ff.  de  diverj:  temp.  praefcript.  vide  1. 45-.  ff.  de  Ufucj 

onibus-  e  Lib.  de  Conditionibus  Agrorum.  f  Comm.  ad  Jul.  Frontin.  de  Limitibus  Agrorum.  E  Aufonius  Epigri 

h  L. 7.  29,  30, 6y.  ff  de  acquir.  rer.  dom.  Sc  Inftit.  de rerum  divif.  §.  Infula.  '  Ll.  citat.  Sc  1.  1 .  §.  18.  ff.  de  operis novi  nuntiatione.  ' 

cherius  ad  Genef.  i.  D.  Hieronymus,  alii.  Adde  Joh.  Philoponum  de  Mundi  Creatione  lib.  4.  cap.  6.  '  Genef.  xiv.  3 .  m  Cap. 

"  Meteorologic.  lib.  i.cap.  13.  » Herodot. in  Melpomene,  Plin.lib.6.  cap.7.Dionyf.  Afer,  Sc ad  eum  Euftathius.  PPharfal 

.^Hiftor.lib.  3.  •_ In Oris Maritimis.  £  Plin.  lib. 3.  c.  16.  Herodian. lib. 8.  JVariar.lib.  11  .Formul.  14.  ull5ad 

GtzSe 


[255 


De   Dominio   Maris, 


12$6 


■  (la.5clns  fisvSeoi  xlf-vn^ 


°rofundo  alti  lacus,  ufurpatur  pro  profundo  ma- 
is.  Et  alibi  inej^77\icL  a/jk.iw,  perpulchrum  la- 
um  pro  mari  habet  ille,  quod  &  advcrtit  Olym- 
>iodorusa.  Immo  ipfum  oceanum  ftatuere  ve- 
erum  aliquot  unum  effe  b,  ex  quatuor  flumini- 
ius  illis  maximis  quae  ex  Tartaro,  feu  ejufmodi 
larathro,  quale  fingunt  nonnulli c  ad  feptentrio- 
lem  reperiri,  cffluunt;  caeteris  tribus  ad  occul- 
os  terrae  meatus  damnatis.  Quin  oceanum  Bri- 
annicum 

incerti  flagna  profundi 

ppellat Lucanus  d.  Et  Barbaro  Latine  paffim  ufur- 
atur  marifcus  e  pro  palude,  ut  maris  diminu- 
vum;  quod  etiam  in  alias  aliquot  linguas  tranfi- 
it,  pro  idiomatum  varietate  mutatum.  Alia  ad 
anc  rem  obfervant  alii f.  Adeo  igitur  re,  na- 
jra,  nomine  eadem  funt  maria,  flumina,  con- 
cries  caeterac  aquarum,  quantum  ad  id  quod 
iiputamus  pertinet,  ut  quicquid  de  his,  de  illis 
:iam  fit  pariter  dicendum ;  nifi  ex  amplitudine 
':  anguftiis  tantummodo  difcrimcn  inducatur, 
uod  in  ratione  dominii  (ubi  occupationi  locus 
Y)  locum  habet  nullum.  Accedat  id  quod  de 
uxili  horum  natura,  feu  aquis  femper  in  alveo 
mtantibus,  dici  folet,  ex  ipfa  dominii  &  pof- 
:flionis  ratione  hic  non  magis  obftare,  quam 
uidam  aeris  naturam  dominio  &  poffeftloni 
jatii  fundo  feu  aedibus  furfum  contermino. 
patium  illud  plane  velut  alveus  eft  aeri  perpe- 
loflutianti;  cujus  tamen  civiliter  dominus  plane 
l,  qui  fundum  &  aedes  poftidet.  Inde  fervi- 
ltes  de  aedibus  non  altius  tollendis,  de  lumini- 
us  non  officiendis,  feu  de  profpeclu,  id  genus 
iae,  conftitutae  funt  in  ipfo  aere  contermino. 
rnde  in  opere  novo  nuntiato,  Tam  foli  quam 
>eli  menfuram  efje  faciendam,  ait  PomponiusB. 
:  obvium  eft,  ejus  efle  coelum,  feu  aercm,  cu- 
s  eft  folum.  Unde  ad  iliud  Pauli,  arborem 
i  confinio  natam  dominis  utrinque  efle  com- 
unem  h,  pro  qua  parte  in  fundo  fuerat,  Joan- 
:s  Buteo  in  queftione  de  divifione  frudms  ejuf- 
odi  arboris,  Intellige,  inquit ',  fundum  aerem 
\  fum  fundo  fuperfufum,  quem  perpendiculis  a 
morum  extremitate  metitur  ipfe.  Et  fane 
eo  domini  fumus  fundi,  aedium,  fpatii  quod 
ingulatim  domini  occupamus,  ut,  ex  eorum  com- 
iodis,  fuo  quilibet  contermino  utcunque  flui- 
tite  aere  (quod  hominum  elementum  eft)  ejuf- 
le  fpatio  ita  libere  &  beate  utatur  fruatur,  ali- 
j  jue  inde  pro  libitu  arceat,  ut  maxime  ejufce 
1  minus  etiam  habeatur  &  fit.  Multo  minus 
i  tur  aquarum  fluor,  qui  adeo  minor  eft,  do- 
>  nio  aliquatenus  reludtatur.  Et  quae  ita  flui- 
Mt  naturaliter,  manent  tamen  civiliter  femper 
'  iem,  ut  Thefei  navis,  domus,  univerfitas,  to- 
i  >  refecta,  ut  primarum  partium  ne  unica  jam 
'  'eriatur.     Sed   fubtilitate    hac   futili  maris  do- 


minium  impugnantcs  ad  philofbphos  ablcgandi 
funt,  maxime  Heraclitumk  &  Epicharmum,  qni 
in  momenta  rem  quamlibet  ita  mutari,  variari, 
novari  docuerc,  ut  nihil  omnino  in  tcrrarum 
orbe  reftct  jam  nunc  idcm  cum  eo  quoJ  ipfo 
jam  nunc  praeterito  momento  temporis  fucrat. 
Nemo  (inquit  Seneca >,  Heraclitum  imitatus)  efi 
mane  qui  fuit  pridie.  Corpora  nnflra  rapiuntur 
fluminum  more.  6)uicquid  vides  currit  cuni 
tempore.  Nihil  ex  his  quae  videmus,  manet. 
Ego  ipfe,  dum  loquor  mutari  ifia,  mutatus  fum. 
Nec  folum  idem  flumen  hominem  bis  non  ac- 
cipereA  fed  nec  eundem  homincm  bis  in  eundcm 
gurgitem  ingredi  poffe,  folcnne  erat  Heracliti 
dittum.  Undc,  'Ei;  -zvv  'H&t.x?\dT&iov  ctiia.vm> 
wmocjjigv  'Trcjly^g.ra,  efn.£d??\&v,  Omnia  in  Hera- 
cliti  fluvium  conjicere,  ufurpatum,  pro  eo  quod 
eft,  continentem  &  perpetuam  uniufcujufque  rei 
a  fe  ipfa  mutationem  afferere.  Horum  autem, 
in  civili  rerum  confideratione,  ampkxcntur  fen- 
tentiam  ii,  qui  fluxilem  maris  naturam  dominium 
maris  privatum  refellere  fbmniant;  &  nec  ipfos 
quid  five  fundi,  five  aedium,  veftium,  pecuniae 
aut  rei  cujufcunque  ut  dominos  poffidere,  necefle 
eft  ut  fimul  fateantur. 


C  A  P.    XXII. 

Ob/eciis  de  finium  <&  terminorum 
maris  defetlu,  ejufque  magnitu- 
dine  &  inexhaufia  dbundantia} 
rejpondetur. 

SEquitur  quod  de  limitum  ac  finium  defedu 
objicitur.  Et  fane  adeo  optandi  funt  paflim, 
ubi  dominia  diftinguuntur,  limites  aperti,  ut  ni- 
hil  magis.  Nec  immerito  Terminus,  juftitiae  Deus 
Romanis"1  olim  habitus.  Finium  autem  ratio 
aut  in  litoribus  confideratur,  aut  in  diffufo 
aequore.  Cur  litora  non  tam  fines  fint  legitimi 
quibus  innitatur  maris  dominii  diftin&io,  &  di- 
cendi  &  cenfendi,  quam  foffae,  vepres  fatae,  fu- 
percilia,  arborum  antemiffarum  ordo,  maceriae, 
alia  a  gromaticis  in  agrorum  finibus  regundis  ad- 
hiberi  folita,  non  omnino  capere  poffum.  Nec 
Sylvanus  ita  magis  tutor  finium  eft  quam  Nep- 
tunus.  Attamen  vir  magnus,  Efl,  inquit",  na- 
taralis  ratio,  quae  mare  conflderatum  ut  dixi- 
mus  proprium  fleri  vetat,  quia  occupatio  non 
procedit,  nifi  in  re  terminata.  Unde  Thucydides 
terram  vacuam  vocat  cio&svv  interminatam,  & 
Ifocrates  terram  ab  Athenitnfibus  occupatam 
iiv  vf  vfjjiv  dyQgj.&&vu.v  a  vobis  tcrminis  finitam. 
Liquida  vero,  quia  per  fe  non  temiinantur  (m 
vygpv  doQjL<^v  oiK&i&>  q?u>,  inquit  Ariftoteles)  oc- 
cupari  nequeunt,  nifi  ut  ccntenta  in  re  alia ; 
quomodo  lacus  &  flagna  occupata  funt,  itemflu- 
mina,  quia  ripis  tenentur.  Mare  vero  terra  non 
continetur,  par  terrae,  aut  terra  majus  :  unde 
terram  mari  contineri  veteres  dixere.     Et  tefti- 


AdAriftot.Mcteorologic.lib.  i.prax.  io\  bPlato  in  Phaedone.  c  Vide  Girald.  Cambrenf.  Topcgraph.  Hibern.  dift.  i.  cap.  14. 

flrfil.2.  e  Claud.  Salma*'.  in  Plin.  exercit.  ad  Solinum  pag.  5-77.  '  J.  Druf.  Cbfervat.  9.  cap.  20.  &:  ad  difficil.  loca.  Nu- 

n  •caP.  '??■  &  Albericus  Gcntilis  in  le£tionibus  Virgilirmis,  cap. 17.  Cael.Rhodigin.LeQ.  Antiq.  lib.  16.  cap.14.  eL.  li.ff.  tit.Quod 

v  it  c!am  §.z.  h  L.  83.  ff  tit.  Pro  focio.  >  Traft.de  D.  vilione  fruflus  arboris  in  confinio  natae.  *  Diog.  Laert.  in 

Hhelito,  &c.  'Epiit.  j8.  "Plutarch.  inNuma.  ;>  Hugo  Grotius  deJurePacis  &Belli  Iib.2.  cap.x.  §  3. 

monia 


12^7       dM  A  R  E    CLAUSUM,    fcu         1258! 


monia  vetcrum  dein  affert,  quibus  oceanum  cin- 
gulum  feu  vinculum  efle  otbis  terrarum,  ejufque 
ambitu  terras  omnes  convallare,  non  femel  affir- 
matur,  &  terram  aqua  feu  mari  contineri,  flniri ; 
ac  fi  terra  tota  velut  infula  unica  eflet  mari  a  cir- 
cumfufa,  quod  toties  veteribus  diclum.  At  vero 
detur  id  recipiendum  (quod  puto  neque  dodtiffi- 
mum  illum  virum  nec  quem  alium  conceflurum) 
non  omnino  video,  cur  tam  id  quod  continet 
non  revera  finiatur  eo  quod  continetur,  quam 
hoc  illo.  Nonne  corpus  fphaericum,  feu  qualif- 
cunque  figurae,  minus  a  majori,  quod  circumqua- 
que  contiguum  eft,  contefitum,  finis  &  limes  eft 
dicendus  majoris  concavo,  aeque  atque  hoc  con- 
vexo  minoris  \  Verum  de  mari  ac  terra  redtiffime 
Julius  Scaliger  b ,  Ntque  ab  altero  alterum  ita 
continetur,  quin  illud  quoque  contineat  :  neque 
inter  fefe  adeo  fejunguntur,  quin  viciffim  tum 
fubeant  tum  abfcedant.  Flexibus  finuofis  vicif- 
fim  fe  amplexantur  mare  &  tellus ;  haec  porre&is 
peninfulis  &  promontoriis  atque  finibus  redu&is, 
illud  fpiramenta  magnitudinis  fuae  circum  ex- 
aeftuans.  Ita  alterum  alteri  plane  fines  indifcri- 
minatim  conftituit,  non  aliter  ac  ripae  &  lacus 
aut  flumina  ;  quod  &  in  mari  Cafpio  tellure  cir- 
cumdato  manifeftius  eft.  Uti  &  in  Mediterraneo, 
antequam  ab  Hercule,  feu,  ut  volunt  Ara- 
besc,  ab  Alexandro  Magno,  incifis  montibus,  im- 
miflus  cft  per  fauces  jam  diftas  Gaditanas,  ocea- 
nus  Atlanticus.  Inde  globus  ille  unicus  conficitur, 
in  quo  maria  compluria  terminantur,  ut  infulae 
ipfae  feu  continentes.  Qitod  ex  Sacris  Literis  li- 
quidius  conftat.  Congrcgantur  ibi  aquae,  &  lo- 
cis  fuis  terminilque  d  finiuntur.  Et  Dominus  ipfe 
de  mari,  Circumdedi e  ilhid  terminis  meis,  & 
pofui  veclem  &  ofiia  ;  &  dixi,  Ufque  huc  ve- 
nies,  &  non  procedes  amplius.  Alibi f,  Circum- 
dabat  mari  terminum  fuum,  &  legem  ponebat 
aquis,  ne  tranfirent  fines  fuos.  Adeo  ut  dubitari 
nequeat  quin  fuos  habeat  in  litore  terminos  mare 
quodcunque  ;  ut  tellus  ipfa.  Nec  hac  de  re  ver- 
bum  feciflem,  nifi  rem  a  tanto  viro  impugnatam 
comperiflem.  In  diffufo  autem  aequore  vix  eft 
difficilius  terminos  &  limitcs,  quibus  diftinguan- 
tur  privata  dominia,  invenire.  Scopulos  eminen- 
tes,  brevia,  adverfa  invicem  promontoria,  infu- 
Ias  hinc  inde  fparfas  habemus,  e  quibus  linea- 
rum  rigores,  vcrfurae,  coxae,  gammata  fumantur, 
ad  territorium  marinum  terminandum  : 

Mille  jacent    mediae   dijfufa  per   aequora 

terrae, 
Innumeri  furgunt  fcopuli  montefque  per   al- 

tum. 

Numerantur  item  veteribus  orbis  terrarum  maria 
non  aliter  ac  oppida,  flumina,  infulae,  montes ; 
veluti  non  minus  invicem  difterminata.  AEthi- 
cus,  Omnis,  inquit  s,  terrae  orbis  habet  maria 
xxx.  oppida  ccclxx.  infulas  lxxii.  flumina  i/vn. 
montes  xh.  &c.   Dein  etiam  maria  oceani  orien- 


talis,  occidentalis,  borealis,  auftralis  figillatim,  e 
dem  modo  quo  provincias  ac  infulas  eotum,  ri 
ccnfct.     Quam  vere,  non  difputo  ;  fcd  fatis  m 
minibus  ac  terminis  diftingui  interea  maria  n 
dubitavit.     Accedit  egregiae  nauticae  pyxidis,  i 
graduum  coeleftium  five  longitudinis  five  latitil 
dinis,  atque  ex  hifce  doftrinae  triangulorum,  auil 
ilium.     Etiam  in  coloniis  ex  Europa  in  Amer) 
cam  aevo  noftro  deductis,  latitudinis  &  longitud  i 
nis  gradus  funt  pofleflbribus  termini  ;   quaks  i| 
mari  non  difficilius    habentur.      Tropicus   itei 
Cancri  &  aequator  in  mari  fuere  termini,  quibi 
finiri  voluere  aliqui  h  foedus  inter  ordines  Belgi,' 
focderatos  &  Auftriacos   anno  mdcviii.   contr 
hendum.     Et  in  foedere  inter  MagnaeBritanni, 
&   Hilpaniarum  reges  nupero '  aequator    cft   . 
mari  terminus.     Ejufmodi  alia  occurrunt.     Sa 
pedon  &  Calycadnus  Ciliciae  promontoria   fu 
ad  marinum  dominium  diftinguendum  termini  < 
foedere  k  a  Romanis  &  Antiocho  Syriae  rege  ir 
to.     Ulnarum  etiam  in  objacente  praediis  mj 
numerus  epochis  pifcatoriis   ftatuitur  in   Leoi 
imperatoris  fandione  s   de  qua  fupra.      Similii 
Cyaneae  &  Chelidoniae  inlulae  in  foedere  At 
co  '  cum  Perfarum   rcge  ifto ;  de  quibus  etia 
ante.     Quin   de  finibus  hujufmodi    non  dubi 
runt  aut  Alexander  VI.  &  cardinales  fui,  aut   v 
gis    Catholici  procuratores,    cum    impetrabai : 
bulla  illa  decantatiflima,  qua  orbis  occidental!: 
conceflus  eft  regi,    ita  finiendus,   ut  Iinea  a  p<  i 
arftico  ad  antardicum  fida,  quae  difiaret  a  qi  ■ 
libet  infularum,  quae  -vu/gariter  nuncupantur  i 
los  Azores  y  Cabo  verde,  centum  leucis  ver^t 
occidentem  &  meridiem  (quae  funt   bullae  \  • 
ba  m)  res  donata  parte  citcriori  terminaretur.  I  - 
de  Hieronymus  de  monte  n,  Termini  in  coelo  * 
aerepofitifunt,  inquit,    tempore  Alexandri  paj 
VI.  inter  Lufitanos  five  'Portugallenfes  &  <'-i 
fiellanos,  dividendo  infulas  Indiae  tunc  novii 
repertas  per  lineas  graduum  coeli  ;  &  quicq,  4 
reperiebatur  a  parte  orientali  erat  "PortugaU- 
fium,  &  a  parte  occidentali  erat  Caftellanon  <. 
Certe  hic  non  magis  telluris  partes,   five  infufl 
five  continentes,  quam  maris  fpatia  menfurabi- 
tur  finiebanturque.     Quin  obvium  eft  apud  jufl 
confultos,   etiam  eos  qui  interea  maris  omnirn 
di  communioni  funt  addiftiffimi,  centum  mih- 
riis  °   jurifdiftionem    domini    adjacentis    rev- 
nis   praefinire.     Interdum     fexaginta  occurnt.  : 
Jure    quodammodo,    inquit    Bodinus  p,    pfa 
cipum  omnium  maris  accolarum  communi  reO- 
tum  eft,  ut  fexaginta  milliaribus  a  litore  priniis  I 
legem  ad  litus  accedentibus  dicere  pojfit  ;   at  '•■ 
id  judicatum  eft  in  caufa  ducis  xfAUobrogM.  j 
Quod  ex    decifionibus  Cacherani    Pedemont<iis  i 
obfervat.     Etiam  &  pro  maris  confinibus  finta  \ 
regundorum  agi  pofie  docent  jurifconfulti  Caa-  j 
rei  9  celebres.     Menfurae   igitur  &  terminoiimq 
etiam  in   mari  ufum  fatis  hi  agnofcunt.     Q')d| 
vero  ad  illud  D.  Ambrofii  attinet,  Geometram'tt-\ 
divimus,  thalajfometram  nunquam   audivim'>-\ 


3  Cicero  in  Somn.  Scip.  &  vide  Joh.  Philoponum  de  Mundi  Creatione,  lib.  4.  cap.  f .  b  Exercit.  3  7.  =  Geographilc- 

bicnf.  Climat.  4.  part.  1.  ^  Damafcen.  de  Orthodoxa  Fide  lib.  i.  cap.  9.  e  Job.  xxxviij.  10,  11.  rlro- 

verb.  viij.  20.  s  In  Cofmographia.  h  Apud  Emanuel.  Mcteranum  Rer.  Belgic.  lib.  28.  '<  Ann.  MDCXX. 

art.  2.  k  Polyb.  in  Eclog.  dc  Legationibus,  cap.  3 f.  8c  Livius    Decad.  4.  iib.  8.  '  Plutarch.  in  Vita  C  irinii 

">  Laert.  Cherubin.  Rullar.  tom.  1.  pag.  393.  »  Traft.  de  Finibus  Rcgundis  cap.  7.  8.  °  Bartoi.  tract.  de  TibcriJ & 

DD.  in  1.  infuiae  Italiae  ff.  tit.  de  Judiciis.  P  De  Republica  lib.  1.  cap.  10,  *  Hicronvm.  de  Mont,-,  Tratl.  de|i* 

Rtgundis  cap.  39.  Baldus,  alii  ibi  citati. 

11 


2$9 


De    Dominio    M  A  R  I  s. 


1260 


fus  fanc  cft  vocabulorum  magis  quam  argumcn- 
m  in  rem  quam  rractamus.  Er  dc  variis  vario- 
i  m  pifcium  fivc  anrris  five  rcgionibus  a  Dco  dc- 
1  natis  in  oceano,  non  de  civili  maris  diftributi- 
ue,  ibi  loquitur  vir  fan&iffimus.  Ncquc  erat 
i  r  de  thalajfometra,  ut  prorfus  inaudito,  ira  lo- 
t  cretur.  Scimus  enim  apud  Graecos,  quibus 
t  niinia  marina  corumque  diftindiones  fuere  frc- 
1,  cntiuimae  &  pcrquam  variac,  etiam  &  thalaf- 
I  netras  rcpertos  efle  ;  nec  minus  ex  geometriae 
I  ncipiis  marequum  tellurem  mcnfuratam.  Pro- 
1  is  mathematicus  infignis  de  geomerriae  prae- 
l  ntia  agens,  Locorum,  inquit 3,  fitus  cognitos 
1  'it,     (AiTts'-   Tc  'jpvyrtmis,   m    Jx  r  -tj)  yqv  6££>r, 

1  3  t  yQ  &d?lg.osa.r,  menfuras  item  itinerum 
X  w  per  mare  quam  per  terram.  Quin  inflru- 
t  :nta  habuere  thalaflbmetrica,  quas  bv.^asoSb- 
ire&$>  maritimormn  itinerum  menfuras  appel- 
lirunt  Graeci,  faltem  recentiores,  &  ex  Archi- 
r:dea  doclrina  didiciflc  arque  pofteris  tradidifle 
\  ronem,  Anthemium,  mathematicos  alios  vete- 
t  fcripfere.     Hofce   fcilicet   ait  Joannes   Tzet- 

2  b  ex  Archimedis  libris  hydrica  &  pneumatica 
t  rfifie  inftrumenta  : 

1  machinas  quibus  gravia  traherentur,  &  in- 
(itmenta  maris  itineri  menfurando  thalaffodo- 
ntras  dicfa.  Nil  igitur  ex  maris  menfurandi 
Bione  obftar,  quo  minus  tum  materies  tum  in- 
fl.menta,  quibus  diftinguantur  ejufce  dominiaj 
t  leantur.  Id  demum  quod  de  magnirudine  ma- 
r.  atque  inexhaufta  abundantia  dicitur,  omriino 
pum  hic  valet.  Detur  inexhauftum  efle,  adco 
u  qui  privatim  fibi  vendicaverit,  nil  inde  damni 
e.  aliorum  ufu  tuierir ;  quid  hoc  ad  jus  dorhinii 
pjgis,  ac  detrimento  non  efle  domino  ignis  aut 
z-  delae,  ut  alius  lumen  de  fuo  lumine  accende- 
ti  !  Ergone  is  minus   ignis  aut   candelae  fuae 

I  ninus  \  Sed  vero  ex  aliorum  pifcatione, 
n  igatione,  commerciis  ipfum  mare  deteti- 
u:  domino     caeterifque    cjus   jure  gaudentibus 

II  noa  raro  videmus :  fcilicet  minuf  quod  ali- 
is  nde  percipi  poflet,  commodum.  Qtiod  ma- 
li  ftius  cernirur  in  marium  ufu,  quorum  fructus 
iu:  uniones,  corallium,  id  genus  caetera.  Eti- 
tr  minuitur  in  horas  marium  hujufmodi  abun- 
latia,  non  aliter  ac  five  metalli  fodinarum  ac 
■i\  :idinarum,  five  hortorum,  quando  frudtus  eo- 
Ui.  auferuntur.  Atque  non  minus  hoc  nomine 
{u  u  fivepifcationisftve  navigationis  proventu,  fo- 
<e;  le  habetur  Mahumedanis  (gentibus  difFufiffimis) 
IH  ia  fua  aeftimare  ;  quod  viderc  eft  apud  pfeudo- 
MOheramillum,  ubideNumine  aitc  fanctiffimo, 


KjU*    JaX 


\-*Xa     Kj\J1 


-I- 


^f* 


-cXif  ^3*3 


*j  eft  qui  in  ufum  vefirum  praeparavit  mare, 
I  ut  ex  eo  in  cibiim  carnes  fumatis  reantes, 


(ut  pifcatu  utamini)  tum  ut  ex  eo  extrahatis  oma- 
menta  qnibns  vejitamini.  Ornamenra  illa  inter- 
preratur    pracftanriffimus    Alcorani    paraphraftes 

Mahumedes  Ben   Achmcd   per   ^U>.  1L    <JJ0| 

corallium  &  uniones,  quae  verba  ctiam  in  ipfo 
AJcorano  alibi  d  pro  primario  maris  commodo 
ufurpantur.  Unde  irem  corallii  indagandi  venia' 
in  foederibus  imperaroris  Turcarum  interdum  con- 
cefla,  ut  fupra  notatur.  Etiam  Plinius  de  mari- 
bus  orienralioribus  maxime,  'Parum,  inquit  e, 
fuerat  in  gulas  condi  maria,  nifi  manibus,  auri- 
bus,  captte,  totoque  corpore,  a  foeminis  juxta 
virifque  geflarentur.  At  vero  etiam  in  maribus 
occidentalibus  margariras  &  uniones  reperiri  fae- 
pius  fatis  fcimus  ;  &  olim  repettos  crebrius,  do- 
cet  ille.  Quin  in  Britannia  ( ita  fcribit )  parvos 
atque  decolores  nafci  certum  eji  (id  quod  etiam 
nunc  ignoratum  eft  noftratium  nemini)  quoniam 
T)ivus  Julius  thoracem,  quem  Veneri  genetrici 
in  templo  ejus  dicavit,  ex  Briiannicis  margari- 
tis  faclum  voluerit  intelligi.  Imo  Britanniam 
petiifle  Caefatem  fpc  maigaritarum  multi  prodi- 
derunt,  quod  teftatur  Suetonius f.  Prerium  ejuf- 
modi  rranfirus  in  Briranniam,  ipforumque  five 
unionum  five  concharum,  e  quibus  illi  germinant, 
qualicunque  in  mari  frequentiam  minui  pofle  ex 
promifcuo  maris  ufu  ncmo  non  vidct.  Ubinam 
igitur  inexhaufta  commodorum  maris  ejufmodi 
abundanria,  quae  deterior  fieri  nequit  ?  Et  fimilis 
fane  ratio  qualifcunque  pifcationis.  Sed  ea  de 
re  quid  multa  ?  Nonne  ad  ravim  ufque  paffim  ■ 
apud  jurifconfultos,  maxime  imperii  Romano  Gcr- 
manici,  hodie  inculcatum  efle  compenmus,  at- 
que  olim  florente  Romanorum  imperio  millies 
diclum,  Caefarem  g  ejfe  mundi,  feu  totins  orbis, 
dominum  ?  Pro  Romariorum  more,  Ovidius  h: 

Gentibus  eft  aliis  tellus  data  limite  certo : 
Romanae  fpatium  ejl  urbis  &  orbis  idem. 

Mare,  puto,  non  eft  magis  inexhauftus,  quam 
orbis  totus.  Magnitudine,  abundantia  huic  illud, 
ut  pars  toti,  plurimum  cedit.  Non  igitur  ex  hac 
caufa  impugnandum  maris  dominium  ;  nili  & 
non  folum  efFarum  illud  de  univerfo  Caefaris  do- 
minio  manifefto  falfum,  ut  oportet,  fed  etiam 
ipfi  naturali  rationi  adverfum  ob  orbis  magnitu- 
dinem  &  abundantiam  pariter  afteramus.  Rectius 
igitur  ii,  qui,  ut  mundi  feu  telluris  dominus  efr, 
ex  jure  veteri  imperator  Romanus,  partis  fcilicet 
ejus  amplae,  ita  etiam  efle  eum  maris  dominum1 
volunr.  Neque  obftat  illud  Antonini  Augufti, 
ubi  fe  mundi  dominum,  fed  legem  (ut  vulgo  in- 
telligitur )  maris  appellat  dominam  i  quod  non 
aliud  (fi  detur  refponfum  ejus  k  ita  intelligendura 
efle)  iignificat,  quam  ita  in  rebus  nauticis  obti- 
nere  leges  Rhodias,  ubi  Romanis  non  adveria- 
rentur,  ut  fuis  refcriptis  non  omnino  contra  eaf- 
dem,  utcunque  utrarumque  moderator  ipfe  & 
dominus,  dijudicare  velkt.    Neque  aliter  fere  Al- 


',  Euclid;s  lib.  1.  lib.  2.  cap.  3.  in  Graecis  pag.  78.  5  Chiliad.  13.  cap.  45-7.  c  In  Alcorario,  Azoara  16.  in  Cod.  Arab- 

5-    Latino.  *  Azoar.  $■$■.  fcd  in  Cod.  Latin.  6j-.  c  Hift.  Nat.  lib.  9.  cap.  33-.  c  In  Julio,  cap.  47,  £c  videfis 

■    ndcn.  in  Brirannia  pag.  6;o,  8c  711.  §  L.  9-  ff.  tit.  ad  legem  Rbodiam,  &c.  ^  Fattorum  lib.  J.  f  Jcf. 

B   ander  de  JurilitcV.one  lniu^ae  cap.  14  §.  6j\  5cc.  *  L.  dejrecatio  9.  ff.  ad  lcgem  Rhodiam, 


OL.  II. 


H  h  h  h  h  h  h  h 


ciatus a, 


I2#I 


CMJRE   CLJUSUM,  feu 


126 


ciatus3,  alii  viri.  doaiflimi  illud  interpretantur. 
Sed  de'  refponfo  illo  Antonini  plura  mox  b.  A- 
deo  ut  non  minus  aut  anguftius  Romanorum  inv 
perium  in  decantatiflimo  illo  de  univerfali  domi- 
nio  pronunciato  cffe  intelligerent  veteres,  quam 
inter  eos  Petronius  Arbiter  c  ;  ubi  hifce  rem  ex- 
plicat : 

Orbemjam  totum  viftor  Romanm  habebat, 
§hia  mare,    qua    terrae,    qua  Jidus  currit 


Et  vetus  infcriptio  d  de  Oftavio  Augufto,  O  R- 
BE,  MARI  ET  TERRA  PACATO, 
T  A  N  O  C  L  U  S  O,  &c.  quemadmodum 
item  hiftorici  e,  Janum  ^uirinum,  terra  mari- 
que  pace  parta,  ter  clifit.  Tam  maria  quam 
tellurem  ampliflima  ditionis  Romanae  magmtu- 
dine  contineri  (quod  &  fuperius  oftenfum  eft  fu- 
lius)  volebant. 

C  A  P.    XXIII 

Teftimoniis  quae  fcriptorihts  aliud 
'agentibus  excidere,  &  in  maris 
dominium  ajferri  folent,  rejpon- 
detur. 

Eftat  ut  adverfas  hic  fcriptorum  fententias 

,        fuperius  exhibitas,  qua  autoriratem  in  fe  fe- 

rant,  expendamus.     Quod  ad  illa  Plauti  &  Phoe- 

nicidis  poetarum  attinet ;  joculariter  quidem  age- 

re  Trachalionem  fervum  nequam  cum  Grypo  pif- 

catore,  apud  Plautum  liquet.     Generarim  com- 

mune  efle  omnium  ait  mare,  quod  tam  nonduni 

occupatum  flgnificat,  quam  neceffario  &  naturali- 

ter  commune ;    &  quam  hoc,  illud  potius  eo  in 

loco.     Quin  communem  feu  nondum  occupatam 

pifcationem  cffe,    intelligi  poteft  ;   id  eft,  populi 

flve  Romani  five  Graecorum  cujufcunque  (nam 

utrique,  ut  ex  fuperioribus  liquet,  dominium  erat 

alicujus   maris  ante  Plauti   tempora)  dominium 

ejufmodi  fuiffe,  ut  pro  fuo  libitu  quidem  mari 

fuo  uti  poffent  ;  praeternavigantes  &  fi  quae  fue- 

rint  commerciorum  in  eo  incommoda  impedicn- 

do  arcendoque.     Pifcatione  tamen  nemini  hafte- 

nus  eos  ita  eo  in  aequore,   de  quo  verba  fiunt 

apud  Plautum  &  Phoenicidem,  interdixiffe,  quin 

communis  ea  five  civibus  five  vicinis  maneret, 

velut  agri  compafcui  ufus  ;   cujus  tamen  revera 

poflit  efle  dominus  fingularis  caetera  fibi  commo- 

da  percipiens,  quod  paflim  evenit.     Sed  &  poft- 

modum  etiam,  maxime  in  imperio  orientali,  feu 

apud  Graecos,  pifcationis  marfnae  privatum  jus  in 

patrimonium  tam  privatorum  quam  principis  tran- 

fiiffe,   ex  fupra  oftenfis  eft  manifeftum.     Adeo 

ut  hujufmodi  didtorum  vis  in  privatum  maris  do- 

rninium  addufta  evancfcat  cito  omms.     Quodve- 

ro  ex  Ovidio  habetur,  §luid  prohibetis  aquas  ? 

&c.  (quo  hac  in  re  difpuranda  ufitatius  fere  nihil 

eft)  id  non   tam  communionis  aquarum  aflertio 

eft,   quam  vehemens  &  hypcrbolica  rufticae  tur- 


bae  Lyciorum  inhumaniratis  increpatio.  Hau 
ftum  fitiens  &  feffa  petiit  Latona,  idque  ex  laaj 
negant  barbari  :  increpat  eos  meritiflimo  illij 
Sed  non  aliud  facit  haec  vehementer,  quam  An 
pelifca  apud  Plautum  f  placide,  Sceparnioni  k», 
vo  aquam  neganti  : 

Cur  tu,    inquit  Ampelifca,   aquam  grava. 
amabo,  quam  hojtis  hofti  commodat  ? 

Quicquid  enim  fine  detrimento  poffefforis  cor 
modari,  communicari  poterir,  id  ut  eriam  igno 
pofcenti  feu  peregrino  tribuatur,  exigitur  faepe  1 
officio  humanitaris.  Hoftis  enim  ibi  peregnn- 
eft,  ut  prifcis  s  non  raro  :  quod  etiam  cx  Sc 
parnionis  quaeftione,  qua  puellam  ludificarur,  di 
nofeitur  : 

Cur  tu,  ait  ille,  operam  gravare  mihi,  qua, 


"  Difpun&:onum  lib.  2.cap.  f. 
Sustonius  in  Otiavio  cap.  il. 


b  Infra  cap.  1%. 
1  In  Rudente  aft. 


Civem  peregrino  opponit.  Ex  eodem  humann 
tis  officio  manant  illa  ;  non  prohibere  aqua  pi 
fluente,  pati  ab  igne  ignem  capere,  lumen  de  .1 
mine  accendere,  ejulmodi  alia,  quae  accipie. 
utilia,  danti  feu  permittenti  non  molefla.  Atqj 
hoc  morum  duntaxat  praecepto,  quod  charit; ; 
eft,  nituntur  tam  Latonae  quam  Ampelifcae  tf 
ftulata  :  dominium  aquarum  privatum  non  ii 
gant  :  non  Latona  lacus,  cujus  privatum  doif 
nium  effe  fatentur  omnes,  non  putei,  unde  aqu  1 
Veneris  facerdoti  pofcebat  Ampelifca.  Etiam  : 
lacu  mediocris  aquae  Latonae  illa  verba  fii, 
Ovidius  ibi : 

Forte  lacum  mediocris  aquae  profpexit  t 

imis 
Valltbus 


Et  poftquam  fe  in  publica  munera  veniffe  dixe  \ 
fubjungit : 

Quae  tamen  ut  detis,  fupplex  peto,— 

Non  magis  quid  ibi  relucTiatur  aquarum  doi..- 
nio,  quam  rerum  quarumcunque,  ad  quas  lp( 
re  poifit  illud  Ennii : 

Nihilo  minus  ipfi  lucet,  cum  illi  accendtt. 

Atque  hominum  communia  videntur,  quae  Jit 
eiufdem  generis  omnia,  ut  monet  Cicero.  QMj 
tamen  communio  dominio,  quod  difpicimus,  jfl 
omnino  derogar  ;  nifi  amicitiae  (qua  omnia  jj 
lofophis  communia  difta)  chariratis,  liberalijfl 
jura,  dominio  privato  adverfari  quis  temere  d|| 
rit.  Neque  magis  contra  facir  quod  e  ViraJ 
affertur.  -Quid  hocteft  ?  CunBis  patere.  una,% 
dixit  Virgilius,  feu  apud  eum  Ilioneus,  de  M 
Tyrrheno  locutus  :  ergo  unda  non  poteft  omn  us 
unquam  jure  non  patere.  Argumentum  fatisu- 
tile.  Nulla  tellus  fuit  in  primariam  diftribic 
nem  non  veniens,  quae  ante  occuparionem  m 
cularem  cun£tis  non  pateret.     QLiin  non  jus. 


In  Satyrico.  d  Emeritae  ;  apud  Gruterum 

s  Feitus  in  verb.  Hoftis  &  Ciccro  dc  Orlic.  lib.  t . 


Virgil 


\\6$ 


De   D  o  m  i  n  i  o    M  a  r  i  s. 


126^ 


\  gilium,  fed  officium  humanitatis  tantummodo 
a  .atino  rege  pctitur.  Etiam  &  compcnfatio 
Lmittitur  : 

JSton  erimus,    inquit,   regno  indecores  -,   nec 

vefira  feretur 
Fa?/m  levis,  tantique  aboleflcet  gratia  flacii. 

]  .lcricium  igitur  ex  indultu  principis  accipiendum 
4 t,  agnofccndumque  j  non  ex  naturae  omnibus 
pnmuni  jure  exigendum,  juxta  poctae  menrem. 
il.am  intcrdum  pro  ipfo  aquac  ufu  vectigal  feu 
■nfionem  pracftari  paliim  fcimus.  Quin  apud 
iltavos  habetur  jus  Grutae  dittum  in  tractu  Del- 
x  eirfi,  quod  pencs  comites  plumarios  femper  ex- 
«  t  ( pupmgraben  vocitant )  quo  coclores  ccre- 
uarii  pro  ulii  aquae  centefimam  (ut  memorat 
I.drianus  Junius3)  illis  periblvunt.  Ejufmodi 
rint  alia  obvia.  Quod  dcmum  occurrit  apud  ma- 
■ikos  Hierofolymitanos  de  Alexandro,  idtantum 
iincit  exiftknafie  eos  Alexandrum  maris  domi- 
*\m  naftum  non  fuiffe  :  non  jure  potuifle  nan- 
»  ci,  neutiquam  aiunt ;  nec  fane,  nifi  fuo,  in 
liri  magno  feu  Phoenicio,  juri  (de  quo  fupra 
4  corum  fcitis  jam  diximus)  renunciarent,  fine 
j  :ogitantia  crafla  id  diccre  quiverunt.  Et  quic- 
rid  illi  de  Alexandro  Hierofolymitani  obiter, 
itte  Flavius  Jofephus  ipfe  Judaeus,  &  jurifcon- 
Jltusapud  Ebraeos  fui  aevi,  fi  ipfi  fides,  celeber- 
mus,  appellat  Vefpafianum  Caefarem  oWttotmi' b 
$  ync,  <£  SaAaoj»?,  dominum  tam  maris  quam 
iliuris.  Atque  affectafie  regnum  tam  maris  quam 
•t  luris  Alexandrum  ait  Julianus c  :  quod  &  in 
diberationem  venit  in  Senecae  Suaforiisd.  Sed 
Jec  omnia  ex  fcriptoribus  aliud  agentibus  } 
»od  &  animadvertendum  eft.  De  jurifconful- 
trum  igitur,  quae  reluctantur,  fententiis  poftrc- 
13  videamus. 

CAP    XXIV. 

Id  oljeclionem  ex  jurifconjuhis  ve- 
teribus  depromptam  refponfw. 

TUrifconfultorum,  qui  adverfi,  funt  veteres  alii, 
)  alii  recentiores.  Si  veterum  quantacunque 
.  trofpiciamus  teftimonia,  hoc  folum  ex  illis  de 
I  aris  communione  eliciendum  eft  ,-  exiftimafle 
'lidem  nonnullos,  magni  nominis  viros,  mare 
a  j,ure  naturali  &  gentium  efle  omnium  homi- 
um  femper  &  neccfiario  commune  j  quod  ta- 
ien,  dum  plurimorum  feculorum,  gentium  plu- 
imarum  mores  &  jura,  five  civilia  five  interve- 
lentia,  diligcnter  circumfpkimus,  omnino  ali- 
|r  fe  habere  apertiffime  comperitur.  Nam  id 
!tis  fuperque  in  jam  oftenfis  comprobavimus  : 
|  que  non  folum  ex  hiftoricis  clafficis  ( quorum 
i  populorum  moribus,  maxime  publicis,  indagan- 
s,  aliifque  ad  ipfa  jura  fpectantibus,  faepiffime 


ufus  cft  maximus e )  verum  ctiam  Cx  ipfis  focdcri- 
bus  fcu  jurc  plurium  gentium  intervcnicntc,  cti- 
am  &  jurifconfultis  aliis  non  minoris  nominis, 
principalibufquc  in  impcrio  Conftantinopolitano 
cdifti?,  practcr  alia  non  pauca,  unde  quid  cx  jure 
naturali  permiffivo  fit  hac  in  re  ftatuendum  facilc 
quis  poilit  cdilccre.  Etiam  &  cx  jure  naturali 
feu  gentium  liccre  voluerc  veterum  aliquot f  in 
aliena  fylva  vel  agro  venari  &  aucupari,  atque  in 
ftagno  alieno  vcl  lacu,  nedum  flumine,  pifcari, 
ni  dominus  praeoccupatus  intcrdiceret.  Haec, 
inquit  Cujacius  g,  Romani  prudentes,  qui  jus 
gentium  propius  fubfecuti  funt,  ita  cenfuerimt. 
Mores  tamen  ubique  pajfim  jus  gentium  fubege- 
runt,  adeo  ut  ne  in  flumine  quidem  pubiico  pifl 
cari,  neque  in  agris  libere  venari  aut  aucupari 
liceat.  Atque  idem  alibi  h,  Ufurpatione  tantum 
defendi  poteft  fiflcus,  qui  fibi  vendicat  pifcarias, 
ut  privati,  contra  jits  gentium.  Cum  tamen 
pifcationum  reditus,  legibus  in  feudalibus,  inter 
regalia  numerentur  ;  quod  &  viri  do£li  inter  vec- 
tigalia  vetera  fifci  Romani '  cenfent,  ipfum  Ul- 
pianum  teftem  adhibeates.  Nam  is  inter  publica 
vedtigalia  habet  vectigalia  pifcariarum  k ,  quemad- 
modum  legendum  volunt  nonnulli :  aliis  potius 
picariarum  '  fubftituentibus,  pro  locis  undc  effo- 
ditur  pix.  Certe  in  cenfibus  ipfe  etiam  Ulpia- 
nus  m  habet  lacus  piflcatorios.  Utcunque  vero, 
mores  gentium  recentiores  vetuftius  iliud  liberc 
pifcandi  &  venandi  aucupandique  jus,  five  natu- 
rale  (quod  vocabant  )  five  gentium,  fuhegere  j 
quod  fcimus  fatis  ex  vivariorum,  quae  vocant 
florefias,  &  fce  Wiltst  Daftn?,  feu  Bannum  flen- 
num,  fluminumque  diverfimode  fe  habente  paf- 
fim  n  jure.  Et  abfquc  interdicto  domini  praeoc- 
cupante,  libertas  illa  vctus  multis  abhinc  feculis 
ex  more  receptiffimo  fublata  eft.  Quod  itidem 
dicendum  de  mari ;  quicquid  five  veteres  illi  five 
eorum  fequaces  in  adverfum  fcriptitaverint.  Eti- 
am  in  orientali  imperio  jus  illud  vetus  de  com- 
munione  neceffaria  maris  non  fine  injuftitia  ob- 
tenfum  efle,  diferte,  ut  monftravimus,  pronuncia- 
vit  in  ediclo  Leo  imperator.  Unde  male  fanc 
Michael  Attaliates,  &  fi  quis  alius  orientis  jurif- 
confultus  Leone  pofterior,  dominio  ejus  privato 
eft  reluclatus.  Nec  melius  fane  vir  magnus,  qui 
contra  juris  rationem  illud  Leonem  mutafle  fcri- 
bit.  Et  inprimis  cavendum  eft  hic  illud,  quod 
nonnulli  de  praeftantiffimis  illis  Juftiniani  libris, 
qui  corpus  veteris  juris  conficiunt,  aufi  funt  afle- 
rere,  Jus  °  illis  praeflcriptum  libris  non  civitatis 
tantum  ejfle,  fled  &  gentium  &  naturae  ;  &  ap- 
tatumfic  eflfe  ad  naturam  univerflum,  ut  imperio 
extinEio  ipflum  jus  diu  fepultum,  flurrexerit  ta- 
men,  &  in  omnes  fle  eflfluderit  gentes  humanas. 
Ergo  &  principibus  ftare  ;  etfi  efi  privatis  con- 
ditum  a  Juftiniano.  Quafi  jus  naturale  &  gen- 
tium  ex  illis  duntaxat  libris  eflet  hauriendum. 
Nam  ut  mittam  non  folum  quam  plurimas  in 
ipfo  imperio  Romano  Germanico  alibique  paffim 


*  In  Hifioria  Batav.  cap.  19.  b  De  Bdlo  Judaico  lib.  5.  cap.   17.  c  Orat.  ?.  d  Sualbr.  1.  e  Vi- 

Gafpar.  Klockium  iib.  de  Contributionibus  cap.  10.  §.  463.  &  feqq.  '  L.  3.  ff.  de  acquir.  rer.  dom.  &  Inftit.  de  rer.  divif.  §. 

rae  igitur  beftiae,  Sc  1.  injuriarum  13.  ff.  de  injuriis  §.  ult.  *  Obfervat.  lib.  4.  cap.  1.  '•  Ad  lib.  j-.  Feud.  tit.  de  Re- 

liis.  ■  Guid.  Panciroll.  variar.  leift.  utriufque  Juris  lib.  3.  cap.  31.  k  L.  17.  ff.  de  V.  S.  '  Cujac.  ad  lib.  f- 

Feudis  j  alii.  ">  L.  4..  §.  6.  ff.  tit.  de  Cenlibus.  "  Vide  Sebaftianum  Medicem  trafir.  de  Venatione,  &c.     Edidt.  &  Con- 

:tud.  de  Aquis  8c  Foreftis  Galliarum  collccl.  per  Sanctyonium,  Andream  Gaill.  PraiSic.  Obfervat. lib.  2. 67.  Matthaeum  Stephani  dejurifdiftione 
1. 1.  part.  1.  cap.  7.  §.  4.31.  ejulinoJi  alios,  de  Venationis  Jure  in  imperio  Romano  Germanico,  £vc.  *  Alberic.  Gentilis  de  Jurc 

llilib.  1.  cap.  3. 

fanctiones 


126% 


dMARE    CLAUSUM,  k\i 


I2<S(, 


fanctiones  morefque  introdudtos,  mirum  in  mo- 

dum  non  pauca  quae  in  illis  habentur  libris  mu- 

taffe,  verum  &  occurrere,  principcs  aliquot  tam 

Hifpaniae  3,  quam   Galliarum  b  omnimodum  eo- 

rum  olim  ufum  foro  interdum  prohibuiffe ;  non- 

nulla  fane  funt  in  ipfo  jure  gentium  Europaea- 

rum  (quibus  recepti  funt,  idque  mcritiilimo,  tum  in 

fcholastum  in  foritm  libri  illi,  qua  fingularia  regno- 

rum  jura  permiferint)  jurejinquamjCrum  communi, 

feu  interveniente,  quae  non  omninojure  nituntur 

Juftinianco,  fed  ex  moribus  ei  plane  adverfis,  ju- 

flitiae  tamen  ad  trutinam  fatis  exactis,  funt  orta. 

Capti  in  bello  non  fiunt  fervi,  nec  jura  captivi- 

tatis  aut  poftliminii  quoad  perfonas  c  hominum 

omnino  in  ufu,  quae  tamen  titulum  occupant  in 

Digeftis.      Naufragio  naves  expulfac  ad  litus,   aut 

ad  dominos  priitinos  pertinent  ex  jure  Juftinia- 

neo  d  ( in  imperio  Romano  Gcrmanico  e  etiam 

firmato)    aut,  ut  derclicra  feu  vacantia,     ad   re- 

pertores  ;  nec  fifcus  fefe  intcrponit ;  cum  tamen, 

ex  gentium  non  paucarum  jure,   ipfis  vicinifque 

interveniente,  faepius  pro  confuetudinis  vatietatc 

fifco  eas  applicatas  effe  fit   certifiimum  :   vcluti 

apud  Anglos,  Aremoricosf,  Siculos8,  Italiae  li- 

torum  accolas  aliquot  h,  alios.     Et  tametfi  de  re 

tam   lu&uofa   compendium  fectari  crudeie  non- 

nullis  ',  uti  &  imperatori,    five  Conftantino  five 

Antonino,   qui  de  ea  re  legem  tulit,   exiftima- 

tur  ,-  ctiam  &,  praeter  interdiclum  concilii  Late- 

ranenfisk,  bulla  Coenae  T)omini  quotannis   ful- 

mine  exommunicationis  pontificiae  eos  ferit,  qui 

naufragorum   bona  fibi  rapiunt  '  quocunque  in 

mari  &  qualicunque  obtenfo  jure ;  attamen  fifci 

juris  hac  in  re  origo  ex  feculis  barbaris  nata  non 

eft,  fed  ex  vetuftifiimis  Rhodiorum  kgibus  mari- 

timis  (quae,  florentibus  Graecorum  rebus,  in  ufu) 

id  primum  manavit,  ut  infra  oftenditur,  atque  in- 

de  a  compluribus   principibus  eft  receptum.     Et 

cum  legatus  Caefaris  ( quod  ait  Bodinus )  coram 

Henrico  II.   Francorum  rege  queftus  ejfet,  duas 

naves  ad  litus  ejeclas,   &  ab  Jordane  Urjino 

(principis  nomine)  captas  ejje,  eafque  reftitui 

pofiularet,  Annas  Mommorenfius  magijler  equitum 

refpondit;  ea  quae  ad  litus  fuijfent  e/eila,  gen- 

tium  omnium  jure,  ad  principes  qui  htoribus  im- 

perarunt,  pertinere.     Itajus  invaluit,  at  ne  An- 

dreas  quidem  T)oria  queftus  fit  de  navibus  in  li- 

tus  Celticum  ejetlis,  &  a  praeficlo  claffis  Gal- 

liae  direptis.     Sic  ille.     Balenae  etiam  aliique 

pifces  grandiores  in  litus   ejedti  non  occupantis 

fiunt,  ex  jure  apud  Anglos,  Lufitanosm,  alios  re- 

ceptiflimo,  fed  aut  fifci  funt,   aut  eorum  quibus 

princeps  (quod  idem  eft)  jus  ejufmodi  indulferit. 


Alia  poffent  adduci,  quibus  fatis  conftet  jusget 
tium  &  naturale  non  omne  ex  fententiis  fcu  fcit ! 
in  corpore  Juftinianeo  occurrcntibus  eruendum 
adeoque  nec  quod  de  maris  communione  ibi  irl 
terfcritur,  vim  reccptorum  gentium  ieculorumqu 
tot  morum  aliquatcnus  minuere.  Quin  obfervar' 
dum  eft,  communc  in  illis  dici  rnare,  ut  aer,  J 
fcrae  funt  communes.  Quafi  vero  non  ipfe  aqj 
conterminus  in  privatum  dominium,  ut  occup;! 
tum  flumen,  tranfeat,  &  ferae  captae.  Etiar! 
litorum  &  portuum  communio  fere  apud  veten' 
illos  conjungitur,  ut  non  diflimilis,  cum  ea  quar 
docent  maris.  Quafi  vero  ex  vectigalibus  &  poi 
toriis,  quae  tum  in  litoribus  &  portubus"  imper 
Romani  tum  in  libris  °  ]uftinianeis  fatis  funt  (i 
paflim  alibi)  frequentia,  ipfa  portuum  &  litorur 
dominii,  qua  five  populi  illa  Romani  five  (quo! 
idem  hic  eft)  principis  erant,  ratio  non  manifeft 
eliciatur,  fecundum  id  quod  fupra  etiam  ex  Ce!1 
fo  p  expreflim  habetur.  Nam  quemadmodur 
pro  aedibus  in  folo  reipublicae  feu  publico  ej' 
trudis  penfto  i  foluta,  quod  folarium  a  folo  (■ 
Graecis  jureconfultis  in  aoe,xdg/.ov r  dictum,  ipfai  i 
rempublicam  feu  principem  foli  dominum  fuifl 
fatis  erat  argumento,  ita  fane  &  portorium  pr 
portuum  ufu  praeftitum  horum  fuiffe  dominiut 
non  difpar  comprobabat.  Et  portus  ipfi  pro  cont: 
nentis  parte  etiam  recte  habentur  ;  quod  alibi 
occurrit.  Quin  &  Hellefpontum  ita  fuum  fec 
ipfe  Juftinianus,  ut  liber  portuum  ipfiufve  mar 
ufus  negotiatoribus  naviculariifque  fine  pretio  n ' 
mis  gravi  ab  eo  non  permitteretur,  fi  fides  Prc' 
copio  r,  qui  res  ejus  contexuit,  coaetaneo.  Nc1 
maris  dominium  a  telluris  populorumve  domini 
difcrepare  cxiftimarunt  qui  Frederici  II.  Auguf 
epitaphio  ante  quadringentos  ferme  annos  ir 
fcripferunt  " : 

G^ui  mare,  qiti  terras,  populos  &  regna  fui 
egiti 

Scilicet  in  Bafilica  Panormitana  ;  ubi  tamer 
quemadmodum  in  imperio  Romano  Germania 
reliquo,  tunc  floruit  jus  Caefareum.  Summa  ef ; 
jureconfultos  illos  veteres  non  folum  quae  recep 
tiflimis  gentium  per  omnia  fere  fecula  moribu; 
fecl  etiam  quac  invicem  fibi  fatis  adverfantur,  ha 
de  re  ofcitanter  tradere ;  maxime  dum  mari  ip; 
ipfum  litus  adeoque  portus  velut  communioni 
non  difparis  conjungunt.  Unde  tam  ex  ipfotun1 
inconfiderantia  quam  ex  aliorum  autoritate  pari 
ter  refelluntur. 


*  Gregor.  Lopez  in  Alphonfm.  5.  tit.  4. 1.  6.  Azevedo  ad  Reg.  Conftit.  in  Rubric.  tit.  De  las  leyes.  b  Choppinus  de  Domanio  lib.  i 

tit.iy.J.j-.  ScBodin.  de  Republica lib.  i.cap.  8.  &  videGuil.Burlaeuminprooem.adcoram.  in  Ariftotelis  Phyfica.  c  Boerius  Decif.  1 7^ 

Alvarus  Velafc.  Confult.tom.  1.  jo.Francifcus  Suarez  de  Legibus  lib.  1.  cap.  2.0.  d  C.  tit.de  Naufragiis  8c  1.  1.&3.  ff.  delncendio,  f: 

.!.2i.§.  t.ff.tit. deadquir.  vel  amitt.  pofleffione.  e  Frederic.II.inC.deFurtis  c.Navigia,  ScConftit. Caroli.j-.de  JudiciisCapitalibu 

cap.  118.  f  Bertrand.  Argentraeusin  Confuet.Brit.art.j-fi.§. 4^.  8  Choppinusde  Domaniolib.  i.tit.  ij-.§.  10.  *  ■"  Lnq 

de  Penna  adC.tit.  de  Naufrag.  Matth.  de  Arflicl,  in  Conf.  Neapolit.  lib.  1.  confuet.  59.  vidc  Garfiam  Maftrillum  de  Magiftratibus  lib.  j.cap.  iq 
§•  393-  '  Andr.Gaill.  Praftic.Oblervat.  lib.  i.cap.  i8-.Bodin.de  Repub.  lib.  i.cap.  io.Stat.  Romae  Urbislib.  3.  cap.  8f.  "  Su| 

Alex.  3.  c.  Excommunicationi  extr.  tit.  de  Raptoribus.  '  Bartholomaeus  Ugolinus  de  Cenfuris  Pontifici  refervatis  part.  1.  cap.4: 

■'»  Georg.  de  Cabedo  Decif.  Luiitan.  part.  i.  48.  "  Ciccro  Orat.  pro  lege  Manilia,    Symmachus  lib.  5.  epift.  61.  &  6;.  Tacitus  Anna: 

lib.  13.  aliiobiter.  °  Tit.  dePublicanisin  ff.&  tit.  deVeftigalibus  in  C.  *  Cap.  14.  ^  L.  1 .  C.  tit.  dc  diverii 

praediis  Sc  1.  j-.ff.  tit.de  Operibus Publicis,  §.  1.  »  Eclog.  Baiilic.  lib.j-8.pag. 488. utetiam  limili notione  inl.  ij-.ff.tit.  Qui  podor  ii 

Pignore.  r  L.  ij-.Caefar.  ff.  tit.de  Publicanis.  «  In  Arcana  Hiftoria  pag.  1 10.  u  Gcorgius  Gualtherus  in  Tabii 

li<  Antiq.  Siciliae,  £cc.  pag.  93. 


C  A  P 


:\6y 


De   DoMinio   Maris. 


1268 


C  A  P.    XXV. 


r  refponfo  Antonini  Augufti,  fe 
•iominum  effe  mundi,  legem  au- 
mem  {ut  vitlgo  vertitur)  maris,  in 
L.  T)eprecatio,  ff.  tit.  de  Lege 
Rhodia.  Verus  ejufdem  refponfi 
mfenfus,  &  nova  verfio,  fed  genui- 
\\na.  In  eo  nihil  comperiri  quod 
Ymaris  dominio  omnino  refrageiur. 

fAUoniam  vcro  intcr  ca,  quae  ex  jurifcon- 
\jf  fultis  prifcis  contra  maris  dominium  folent 
letomi,  locum  habet  acieo  primarium  Antonini 
Ijimfti  ad  Eudaemonem  refponfum  illud  aliquo- 
|(i  fupra  memoratum,  ideo  vifum  eft  feorfkn  de 
Xigere,  atque  gcnuinum  ejufce  fenfum  perfcru- 
H,  quem   hactcnus  tum  omnino  fugifie  inter- 

■  um  turbam,  tum  nullatenus  maris  domi- 
I  reludtari,  quicunque  diligentius  rem  totam 
nofpexerit,  pcrfuafiffimum  fibi,    opinor,    habe- 

Libello  fupplice  Eudaemon  naufragus  ab 
n>eratore  petierat,  ut  bona  naufragii  fui  a 
«llicanis  direpta  fibi  reftituerentur.  Verba  funt, 
a  /olufio  Maetiano  a  ab  intimis  imperatori  con- 
B.i,  K.'j£ti  /3xo-iAoC  'Aviunve,  va.v(f£p.y.ov  irom- 
g^  «  tS  'I'Ta<Ai~t.,    ch)ipim.yt\yjiv  \zzo    t    h];jgcncaV 

'nnztc,  ¥Lux?>.a.SbLt;  vvam  cMvvitov,  1)omine  impe- 
»\r  Kjintonin?,  naufragium  in  ltalia  ( fed  de 
aectione  ftatim  plura)  facientes,  direpti  fitmus 
imblicanis  Cyclades  mfulas  kabitantibus.  Re- 
[pafum  tulit  ab  imperatore  hujufmodi  plerum- 
|i,  in  libris  vulgatis,  punctis  diftin&um,  'EyJ 
*.i'  lyotJLOv  vjjy.©.'  o  3  voy.&,  ^  fixAaorW  rco 
<io  nwv  VcStxiv  x.jivIc&0)  Ta  voi.vTj.xcu,  <£i>  bi$  f/J 
I  i£v  ii/J.i-zi^>v  olijnf  vo/JJ@*  cva.v2iS2)'  i^o  j)  dvm 
t  Bao^T©^  Auyvf@~  h-e/-viv.  Quod  verti  fo- 
c!  Ego  quidem  mundi  dominus  -,  tex  autem, 
m  is.  Lege  id  Rhodia  quae  de  rebus  nauticis 
<r,  fcripta  efi,  judicetur,  quatenus  ei  nulla 
mtarum  legum  adverfatur.  Hoc  idem  divus 
w  me  Augujtus  judicavit.  Nec  de  verfione  aut 
^one  refponfi  controverfia  aliqua  habita  eft, 
mterquam  in  verbis  illis  d  j)  viu.@'  £  SaAaw-iK, 
|U>us  refpondet,  lex  autem  maris  periodo  clau- 
U  i  ut  plerumque  fumitur,  atque  ut  recepta 
ratione  nos  in  objectis  fuperiusb  memoravimus. 
ioiim  qui  ita  verti  volunt,  fuere  non  pauci  qui 
xidverfativo  3  autem  innui  exiftimarunt,  im- 
O:orem  reliqui   terrarum  orbis  dominum  qui- 

■  fe  efle  refpondifle,  non  autem  maris  ;  led 
Bb  legem  tantum,  non   hominum   quenquam, 

I  dominum.  Andreas  Alciatus,  T>um  dicitur, 
id  it c,  Ego  quidem  mundi  dominus ;  lex  autem, 
ws  ,  quid.im  Gallici  doclores  exifiimabant 
P  tr  advtrfativum,  maris  imperium  ad  impe- 

II  rs  non  pertinuijfe.  Subjicit  vero,  GJjwd  fa- 
e>  rridicutum  eft :  tametfi  Baldus  d  ey  Jafon  e 
<*  rations  exiftimaverint  Venetos  Romano  im- 


perio  fubditos  non  ejfe.  Senfus  autem  hujus  te- 
gis  is  eft,  fcilicet,  rcs  maritimas  lcgc  Rhodia  fi- 
nicndas,  ut  paulo  ante  ipfe  explicat.  Nam  cum 
imperator fit  mundi  dominiis ,  ccrte  non  terratan- 
tum  fed  &  mare  ipfius  legibus  parere  debuerat, 
S1  ipfe  in  eis  leges  ftatuere  ;  cum  tamen  in  mari 
non  ttge  propria  judicet,  fed  Rhodia,  quae  ab  eo 
approbata  eft.  Intellige  crgo,  dum  dicitur,  Ego 
mundi  dominus,  quia  orbem  terrarum  ex  lege 
mea  rego.  Lex  autem,  intellige  Rkodia,  maris ; 
quoniam  ex  eajus  in  mari  redditur.  Huic  ac- 
cedtt  quod  particula  haec  3,  id  eft,  autem,  non 
ita  adverfatur,  ut  praecedentia  femper  exclu- 
dat.  Ideo  etiam  vcrtit  Alciatus,  Lex  autem  ma- 
ris,  qua  lege  Rhodiorum  nautica  judicetur,  &c. 
Meritiillmo  fane  perridiculam  appellat  eorum  fen- 
tentiam,  qui  hinc  maris  imperium  ad  imperato- 
rcs  non  pertinuifle  elici  velint.  Nam  detur  ita 
refpondifle  imperatofem,  ut  vulgo  vertitur  j  fibi- 
ne  ideo  negat  maris  dominium,  quia  legem  efle 
affirmat  maris  dominam  ?  Nonne  ipfe  interea 
mundi  (ita  fcilicet  refpondit)  adeoque  legis  ipfius 
dominus  &  arbiter  ?  Quod  illi  placuir,  lex  f  erat. 
Cujufcunque  igitur  rci  lex  domina  eflet,  ipfius 
imperatorem  (cui  fuberat  ipfa  lcx)  dominum  non 
fuiffe  dicere,  adeo  abfurdum  eft,  ut  nihil  fupra. 
Alii  fenfum  verborum  ad  hunc  modum  reddunr, 
Gjuamvis  ego  fim  mundi  dominus  &  imperator, 
atque  ita  legibus  fohtus,  neque  tenear  ex  prae- 
cepto  aliquo  fubditis  refpondere,  adhuc  tamen 
lex  fit  domina  &  regina  maris,  id  eft,  rebus 
quae  in  mari  acciderunt,  imperet  mari,  cumperti- 
neat  adres  nauticas,  nequefifcus  praeferatur  cum 
fubditorum  damno,  fed  fifci  &  privati  aequa  lance 
debet  tractarijuftitia,  &  ideo  refpondere  tenebi- 
tur  fifcus.  Ita  Francifcus  Amaya  g  in  rcgio  Gra- 
natenfi  fenatu  fifci  regii  patronus.  Dominii  ma- 
rini  negationis  ne  veftigium  quidem  ita  admitti- 
tur.  Sunt  etiam  qui  fenfum  efle  velint,  ut  An- 
toninus  expreflim  dicat  tam  maris  legem  quam 
mundi  dominum  feipfum  efle  :  Ego  quidem  mun- 
di  dominus,  lex  autem  fum  etiam  &  maris.  Sic 
Joannes  Igneus.  Atque  alii  aliquot  h  hac  pro- 
pendunt.  Quibus  fi  aflenlum  praebuerimus,  eti- 
am  ipfum  maris  dominium  imperatorem  fibi  fatis 
tribuifle  necefle  eft  ut  fateamur.  Vir  doctiffimus 
autem  Samuel  Petitus  Gallus,  Non  negat,  in- 
quit  *,  (Antoninusfe  maris  dominum  ejfe,  ut  noh 
pofiit  leges  dicere  iis,  qui  navigant  ;  vides  enim 
velle  jus  dici  Eudaemoni  &  publicanis  qui  ih 
Cycladibus  infulis  ex  lege  Rhodia  :  neque  item 
dicit  fe  ita  teneri  hac  lege  Rhodia,  ut  non  pojfit 
omnino  Eudaemoni  fuccurrere  adverfus  hanc  le- 
gem,  fi  quid  iiti  fiat  injuriae  ;  fed  vult  Eudae- 
moni  judicium  reddi  ex  hac  quidem  lege,  ita 
tamen  ut  Romanarum  legum  nulli  adverfetur 
'  haec  lex.  Ita  interpretatur  ille,  etiamfi  vulgata 
leclio  retineatur  ;  quam  ille  potius  rejiciendam 
vult,  atque  legis  nomen  ibi  difpungendum.  Sci- 
licet  id  quod  eft,  0  g  voy.(&  tjk  BaAcsoj))?,  lex 
autem  maris,  depravatum  efle  ex  i  q  avtju,®* 
lyti  fiaAaoJMf,  vehtus  vero  maris.  Quafi  impe- 
rator  mundi  quidem  fe  dominum  dlxifiet,  fed  ita 


'    9.  «|i*>in;  ff.  de  Lcge  Rhodia.  b  Cap.  2.  t  Difpunftionum  lib.  2.  C3p.  f.  d  In  Rub.  de  Rer.  Divif. 

L  :  hoc  jurc,  ff.  tit.  dc  Juftitia.  I  L.  1 .  ff.  tit.  dc  Conftitut.  Principum.  s  Obfervat.  Juris  lib.  1.  cap.  1.  §.  76V 

Fo  itulus  in  Cupidine  Jurifp.  cap.  9.  Mendoza,  apud  Amayam,  lcco  citato.  '  Mifcellan.  lib.  3.  cap.  1 1. 

°l.  II.  I  i  i  i  i  i  i  i  ventorum 


f  269 


E    C  L  A  U  8  U  M,    feu 


127C 


Ventorum  nihilominus  impcrio  atque  tcmpefhti- 
bus  fubeffe  mare,  ut  naufragia  ne  ipfe  quidem, 
etiamft  dominus,  praepedire  quiret.  Etiam  & 
cofmographiam  deprecationis  emendat  Petitus. 
Verba  illa  ev  ¥*i  'l\%>\icl  cx  librariorum  incuria 
ifrepfifle  putat  pro  ii  hy  T/iAia  (fupple  9aAa'w-/i ) 
in  mari  Telio,  feu  AEgaeo  quod  circa  Telum  in- 
fulam.  Qtiid  hic  monftri  eft,  ait  ille,  eos  qui 
in  mari  ad  Italiam  naiifragiwn  fecerunt,  a  pu- 
blicanis  qui  Cycladibus  funt  injulis  direptos  fu- 
iffe  ?  Quaenam  haec  efi  cofmographia  ?  Unde 
publicani  Cjcladum  infularum  ad  Italiam  ? 
Quod  appofitifiime  di&um.  Nam  manifcftum 
videtur  dc  ltal;a  ibi  mendurn.  Et  certiffimum 
eft  Telon  infulam,  five  ex  Cycladibus  five  Spo- 
radibus  unam,  iri  mari  AEgaco  ita  pofitam  efle 
(id  quod  ex  StrabOne3,  Pliniob,  Stephano  de 
Urbibus  fcimus)  ut  fibi  rcs  optime  conftcr,  Publi- 
canos  Cycladum  naufragi  in  mari  Telio  bona  in- 
vafific  ;  quod  de  mari  feu  litore  Italico  dicere,  a 
ratione  nimis  cft  diffonum.  Et  foite  in  rccenfio- 
lie  illa  marium  apud  AEthicum  cofmographum 
prifcum,  Mare  loniciim  &  AEgeum,  mare  Lau- 
tades  (quod  pro  Leucadium  depravate  legi  pu- 
tant  viri  dodti)  mare  Tillae,  ipfum  mare  Telium, 
etiam  ex  hac  deprecatione,  antequam  dcpravata 
eft,  fumptum,  innuebatur  nomine  Tillae.  Atque 
de  rcfponfo  illo  &  libello  fupplice  fcu  depreca- 
tione  Eudaemonis,  ad  hunc  fere  modum,  quan- 
tum  ad  rem  quam  tractamus,  viri  dodti.  Ego 
vero  cofmographiae  emcndationi  libentiffime  af- 
fenfum  praebeo  :  fed  ledtionem  veterem  recep- 
tamque  refponfi  mutandam  non  exifdmo,  excepta 
duntaxat  interpundtione.  Pundiorum  faepiflime 
ratio  nulla  habita  cft  in  codicibus  prifcis,  neque 
ufus  ullus.  Undc  pofteris  mbinde  fynraxis  con- 
fufio.  Perquam  exigua  autem  corum  hic  muta- 
tionc  (etiam  &  in  libris  cditis c  fane  ipfa  hic  funt) 
fcnfus  mihi  redditur  non  folum  in  deprccationis 
rem  appofitus  &  manifeftus,  verum  etiam  tum 
fomnio  illo  de  maris  dominio  impcratori  ibi  ne- 
gato,  tum  commento  de  marino  legis  dominio 
expreffim  ibi  tradito  plane  liberatus.  Nec  quod 
volult  imperator  fatis  aflccutos  efle  hadtenus  inter- 
prctes,  in  animum  poffum  inducerc.  Nam  quid 
hoc  ad  rem  ?  Ego  fum  mundi  dominus  quidem  ; 
lex  autem,  inaris  domina.  Si  de  lege  gencra- 
tim  dicatur,  ccrte  lex  aeque  erat  &  continentis 
clomina.  Etiam  in  continente,  ut  in  pelago,  Ie- 
gis  omnimodae  dominus  ipfe  Caefar.  Atque 
ita  fane  nihil  ad  deprecationem  hadtenus  attinu- 
iflet  refponfum.  Si  de  lege  Rliodia  intelligas,  eo 
fenfu  ut  cam  legem  efie  maris  dominam  vellet 
impcrator  ( qucmadmodum  Alciatus )  quid  illud 
eft  quod  fequitur  ?  Lege  Rhodia  finiendam  rem, 
quatcnus  Romanarum  legum  nulla  adverfttur. 
Anne  lex  Rhodia  fimpliciter  inaris  domina,  quae 
nihilominus,  etiam  dum  eo  infignita  eft  titulo, 
lcgibus  Romanis  cft  coercenda  ?  Concoqui  haec 
nequeunr.  Inrerpunge  igitur,  aut  ad  hunc  nio- 
dum,  Eya  p.  &  ^o^y  wj^i©*.  'O  j)  voy.0c,  77?5 
BaAawiK.  Tcs  vou.ca  awv  'Pohcav  a^nia^ca  tcS  vcxu- 
1m.c2,  ev  61;  yjy  lic,  tccv  rfXi-A^iv  curizf  vopc@^  evccv- 
Uif),  Ego  quidem  mundi  dominus.     Sed  vero  hu- 


jufmodi  feu  illa  lex  feu  mos  eft   maris,     Le^ 
Rkodia  dtcernatur  nautica,  quatenus  eidem  no 
ftrarwn  legmn  nidla  adverfatur.     Aut  fic,  'Ey 
p.  y  yja/xa  wJpi©*.      cO   Q  vo/Lt,©*  -nc  9stAa'oj>)5  .rj 
vofjup  tiSv  FoSicov,  &c.    Ego  o^uidem  mundi  fu; 
domimis.     Sed  vero  lex  feu  mos  ille  maris  e* 
lege  Rhodiorum  nautica  judicetur  fiu  drcernatn 
quatenus,  &c.     Eudaemon  Afiaticus,  Nicomcd 
Bithyniae  urbe  oriundus,  mari  in  Telio  (  fcu  AE' 
gco  quod  circa  Telum)  naufragium  pafllis  coi 
qucritur  bona  fua  publicanos  Cyladum  invafifli 
opem   Augufti  implorans,    perinde  ac  fi   injlirii  • 
fumma    publicani  ex  ejus  calamitate  compcndfutl 
iibi  feciflent,  dominum  eum  falutat  &  impcratr 
rem.     Refponfo  autem  dominum  fc  iibentcr  a<i  ; 
nofcit  impcrator,    adeoque  dominum,    ut  orb    ; 
terrarum,  etiam  ipfius  mundi,  dominatu  fuo  coi 
tincri  aiat.     Quo  ctiam  innuit  fuum  cfle  fuppl 
cibus,  qui  injuria  afficerentur,  fuccurrere  :  at  vij  ■ 
ro  quod  ad  rem  attinebat  querelae,  fe  deprec':  - 
tionem  dc   naufragii  bonis  a    publicanis  dirept  I 
utrum  injuria  id  factum  eflet  a  publicanis,  id  nc1 
fatis  conliare.     Quippe  (J\  prior  ledio  noftra  f    : 
interpunclio  admittatur)  gencratim,  inquit,  &i!  : 
gulariter  mos  obtinet  maritimus,    feu  lex  mar 
qua  naufragorum   bona  ad   publicanos  pertincr  • 
Nam  ita  6  '■f)  ro/x^  rmc.  da.xdacnc,  ille  vero  m    • 
feu  lex  iila  hujufmodi  eft  maris,  refertur  ad  re '  ' 
a  publicanis  geftam,  qua  in  deprecaridne  brevii    : 
narrabatur.      QLioniam  vero  mori  feu  legi  hi     ' 
maritimae  potcrant  efle,   five  ex  privilegio,  ii     : 
ex  bonorum  iqualitate,  five  ex  alia  aliqua  non  r 
nus,  pro  rc  nara,  Obtinente  lege,  temperamei 
aliquot,    quorum    ratione   forfan  aut    publica  : 
eflet,  hac  in  caufa  bonis  abftinendum,    aut  cc    - 
querenti  ob  /temporalem    aliquam   exceptiom 
non  agcndum  ;  ideo  legibus  Rhodiorum  nav^ 
bus,  rem  ram  fuccinfte  nullifque  adjedtis  circu  ■  • 
ftantiis  in  libello  expreflam,  redie  voluit  decerni  •  ""■ 
dam,    fcd  quatenus  interea   leges  Romanae  ni  E 
adverfarentur.      Neque  multum  difcrepat  fenl,  ;-' 
fi    pofterior    admittatur   interpuncrio   &  veri. 
Mundi  quidem  fum  dominus,  &  ditione  mea  1 1    : 
mare  quam  tellus  continetur.     In  utroquc  inji  1  - ; 
affedis,  ut  jus  exigit,  libenter  fuccurro.     Sed  -  ;;; 
ro  quodnam  fit  hac  in  caufa  jus  maritimum,  c 
an  querenti  fuerit  fuccurrendum,    decernatur  < 
Rhodiorum  legibus  quae  in  mari,  permittenti  s  bi 
nobis,  obtinent,  ubi  noftris  non  reluctantur.     i 
priorem   autem  fenfum,    quo   lex   maritima  fe  • 
naufragorum  bonis  ac  jure  publicanorum  (id  t,    ; 
fifci,  cujus  jus  in  eos  tranflatum)  afferitur,  firmi-  ..' 
dum,  haud  parum  facere  mihi  videtur,  fi  cor  - 
terit  ejufmodi  legem  fcu    morem  tunc  temp:'is  • 
obtinuiffe  :    quod  interpretes  hic  admittere  1  n  » -, 
folent.     Id  certum  quidem  eft,  jure  Caefateo  w 
nunc  libris  in  Juftinianeis  illud  conflatum  h:>     ; 
mus)  naufragii  bona  d  dominis   priftinis  ferji,  ^ 
adeoque  &  fifcum  &  publicanos  inde  arceri.  fr  '. 
tiam  &  morem,   quo  fifco  applicanrur,   veWa  .  . 
jure  maxime  alienum,   tum  in  Romano  Gern- .,  ^ 
nici  imperii  fententiis  receptis,  tum  in  j  ure  pd-"i-  ■ 
ficio  damnari  ;    quod  fuperiore  tetigimus  cap  : 
Caeterum  ipfo  Antonini  hujus  Augufti  aevo(jn- 


»  Lib.  10.  b  Lib.  4.  cap.  n.  .  -  =  Vide  AJciat.  Difp.  lib.  z.  cap.  $■.  <"  L.  3.  &  11.  ff.   tit.  de  adquir  &amij» 

foffefl".  1,  4+.  ff.  de  Adquir.  Rer.  Dom.  1.  1.  3.  ta  fecjq.  ff.  tit.  de  Incendio  1.  1.  C.  de  Naufragiis. 

toniiii' 


*7l 


jDe      D  O  M  I  N  I  O    M  A  R  I  s. 


12.72 


t  linum  Pium  inrelligc;  quem  fcribit  Julins  Ca- 
calinus  in  jurq  fancicndo  ufuin  fuifle  Volufio 
Jietiano  jurifconfulto;  c  cujus  libris  deprecatio 
£  refponfum  quod  tractamus  in  Pande&as  tranf- 
cptum  eft)  legcm  feu  morem  dc  naufragorum 
b  nis  iifco  applicandis  vim  habuiflc,  non  obfcuris 
(jlligitur  cx  indiciis.  Omnia  fere  quac  in  Pan- 
<iSis  occurrunt  de  eis  priftino  domino  fervandis, 
tPaulo,  Calliftrato,  Ulpiano,  qui  compluribus 
anis  poft  Antoninum  hunc  floruere,  defumpta 
t jj  a  manif cftum  cft.  Nonnihil  etiam  ad  ean- 
«an  rem  c  Prifco  Javoleno  b,  qui  Antonino  huic 
cactancus.  Scd  imperavit  Auguftus  hic  annos 
3  II.  &  fan&ione,  ut  videtur  cx  Javoleno,  flf- 
t  em  hac  in  caufa  rigorem  mitigavit.  Unde  fa- 
<  e  evcnirc  potuit,  ut  fub  codem  &  vis  inefle 
|  tuerit  legi  feu  mori  qualem  diximus,  atque  fub 
Idem  potuerit  llve  abrogari,  five  mitigari  con- 
(:utio  principalis,  quae,  in  codice  Juftinianeoc, 
f  :um  hac  in  fpecie  nolit  fe  interponere,  ab 
j  ltonio  Contio,  jureconfulto  praeftantiflimo, 
jtitonino  Augufto  ex  autoritate  codicis  veteris 
j  S.  tribuitur ;  tamctfl  in  editis  Conftantini  no- 
jen  praefigatur.  Verba  funt,  Si  quando  nau- 
j  igio  navis  expulfa  fuerit  ad  littus,  vel  fi 
i-ando  aliquam  terramattigerit,  ad dominos per- 
\wat.     hifctts  meus  fefe  noninterponat.     Qitod 

I  im  jus  habet  fificus  in  aliena  calamitate,  ut 
i  re  tam  lucfuofa  compendium  feffetur  ?  Etiam 
>  fub  Adriano,  hujus  per  adoptionem  patre,  ejuf- 

odi  quid  refcriptum  efle  docet  Ulpianus:  Li- 
,r<?  unicuique  (fic  Ulpianus d )  naufragium  fuum 
:\pune  colligere  conftatjdque imperator  Antoninus 
><m  divo  patre  fino  refcripfit.     Liquidifllma  funt 

II  hifce  veftigia  ufus,  fub  id  tcmpus,  juris,  quale 
iximus,  fifcalis;  quod  &  contra  vim  refcripto- 
:m  vcterum  repullulare  folitum  cfle  certo  fci- 
atus.  Nam  &  fub  Theodofio  feniore  in  ufu  fuifle 
i  ud  aliquo  elicitur  ex  Valgii,  feu  Vi&oris,  nau- 

jufragio  apud  D.  Paulinum  e.  Exempla  etiam 
:  nilia  funt  in  imperii  Romano  Germanici  li- 
iref.  Alia  adferri  queunt,  ubi  tamen  leges 
;iquot  in  contrarium  latae.  Quin  &  rhetores 
.jifci,  tam  Graeci  quam  Latini,  dum  de  foren- 
1  im  quaeftionum  ftatibus  exempla  adducunt,  hanc 
ifam  legem  feu  morem  de  naufragio  moribus 
*is  in  Graecia  ac  Romano  imperio  ufitatis  ac 
'  tuftis  immifcent,  velut  id  quod  erat  receptiffi- 
jium.  Sopater  &  Syrianus s  in  Hermogenem, 
.tfyw©.,  Ta  iu Qjiaitsyjiva.  ?idpvgji  y  f^TW^y  etvctj' 
I  voft.@*,  Tct  vccjdyix  t  TtAavcZv  HVccj.  Adcpv^ct, 
\Hjj{(pv@-  r^opAvv,  'bvii  va  \ifxkvctc,  ijjiejgfl»,  ^  d/jt,- 
'7bJ1Ta<71  •wtg/c  ctVTmv  o(  Tc/\.<Svcq  xj  01  "Te^tTM^OJ. 
•rcTixurSK  i  0 et_  Tn  t  vo/j^iv  dvccyvdcre-t  •sr^po-i^ovTcc; 
••\ctvmSmv<ij,  dSXha,  <mv  puoiv  t  ■mgjf.yytct.Tu.v  gkotthv, 
mx  eft,  Spolia  quae  reperiuntur,  ad  ducem  ex- 
icitus  attinere;  lex  item,  naufragium  effe  pub- 
vanorum.  Mari  procellofb,  fpolia  in  portum 
•  feruntur.  Ccntroverfia  de  eis  oritur  inter 
I  ces  &  publicanos.  Hac  in  fpecie  non  oportet 
■  \um  leclione  fruftra  torqueri,  fied  ipfiam  rerum 

turam  introjptcere.  Quaeftio  fcilicet  eft,  fpo- 
1   an  naufragia  jam   dicenda   haec  bona.     Cu- 


rius  itcm  Fortunatianus  ]\  Quae  eft  ftmplex  defi^ 
nitio  ?  Cum  unam  remfimpliciter  definimtts.  Ut, 
naufragia  ad  publicanos  pertineant.  Cujufidam 
naufiragi  corpus  cum  ornamentis  ad  litus  expul- 
fum  harena  obrutum  eft :  id  publicani  eruerunt : 
rei  fitmt  fepulchri  vio/ati.  Hic  enimfimpliciter 
quatritur,  quid  fit  violare  fepulchrum.  Quin 
fcripfifle  dcprccationcm  illam  &  refponfum  Volu- 
fium  Maetianum,  in  libris  publicanorum  ex  lege 
Rhodia  liquet;  id  eft,  in  recenfione  jurium  fivc 
fifcalium  five  publicanomm,  in  quibus  etiam  & 
naufragii  e  fifco  applicandi  five  ;us  five  mos. 
Quam  accommodum  cft  hifce,  ut  in  refponfo  illo 
Antonini  Augufti  verba  illa  0  $£  i-o/x©-  to;  rSa- 
\dostj;  per  lex  -vero  illa  maris  vertantur,  feu 
mos  ille  maritimus,  quem  ad  Icges  Rhodias  vo- 
luit  ita  ille  exigi  atque  decerni,  ut  interea,  fi 
quod  refcriptum  aliave  lex  Romana  adverfarctur, 
ne  Rhodiae  quidem  vim  obtinercnt.  Et  qualif- 
nam  tunc  eflet  Adriani  refcripti  (de  quo  Ulpia- 
nus  in  fupra  citatis)  vis,  forte  non  fatis  erat,  fine 
accuratiore  examine  ne  jurifconfultisquidem,  quo- 
rum  opera  in  refponfo  ufus  eft  Antoninus,  explo- 
ratum.  Sed,  ut  hanc  rem  demum  expediamus, 
five  vulgatam  verfioncm,  five  noftram  quis  ma- 
lit,  dominium  maris  in  refponfo  illo  negari,  aut 
in  eo  quidquam  veftigii,  quod  dominio  ejus  re- 
fragetur,  comperiri,  nemo  hominum,  puto,  nifi 
rationi  ipfe  renunciaverit,  re  tota  rite  perpenfa, 
exiftimabit. 


C  A  P.    XXVI. 

Recentiorum  jurifconfultorumjenteti- 
tiis  3  qua  adverfantur  3  maxime 
Fernandi  Vafquii  <&  Hugonis 
Grotii  refpondetur. 

SIVE  folutis  ad  hunc  modum,  five  merito 
fubmotis  jurifconfultorum  veterum  aliquot 
fententiis,  quae  ad  perpetuam  maris  communio- 
nem  aflerendam  folent  adduci,  difficile  non  eft 
recentiorum  autoritatem  pariter  rcludantem  di- 
luere.  Nam  fi  turbam  eorum,  fatis  quidem  in- 
gentem,  qui  five  ad  corpus  Juftinianeum  five 
feorfim  de  hac  re  fcribentes  a  communione  illa 
naturali  nolunt  recedendum,  contemplemur,  id 
plane  eos  facere  deprehendemus,  ut  qui  in  Ul- 
piani  feu  cujufcunque  id  genus  alius  magiftri 
vetufti  verba,  quam  par  eft,  fuerint  addidtiores. 
Nifi  dicamus  eorum  nonnullos  non  tam  jus  ip- 
fum  hac  in  re  quam  jurifconfultorum,  qua  tra- 
ditae  funt,  opiniones  explicafie.  Perinde  ac  fiquis 
aftronomica  Ariftotelis,  Thalctis  fententiam  ter- 
ram  mari  ut  dificum  innatare,  Stoicorum  hoc  il- 
lam  ut  cingulum  ambire,  veterum  de  immenfo 
fub  acquatore  calore,  &  quae  funt  ejufmodi  alia^ 
a  pofteritatc,  cui  illuxit  obfervationum  experien- 
tia,  rejefta  damnataque,  ita  explicarer,  ut  non  tani 
rem  ipfam  difquirere,  quam  autoris  cujus  vefti- 


Locis  fupmus  citatis.  b  L.  11.  ff.  tit.  de  adquir.  8camitt.  poflreflT.  §.  i.  c  L.  I.  C.  de  Naufragiis.  d  L.  12. 

I  it.  de  Incendio.  'Epifl:.  37. ad  Mic?.iium.  f  Chronic.  Albert.  Stadenfis  ann.  MCXII.  videfisFrederic.  Lindebrog.  in  Gloflaru* 

I  -1443.  £  'E15  s-iw-115  pag.  107.  Vcnetiis  1509.  h  Artis  Rhetoricae  Cholicae  lib.  1.  pag.  46.  cdit.  Parif.  MDXCIX. 


1273 


CMJRE   CLAUSU  M,  feu 


12 


74 


gia  premeret,  pcrfonam  (ut  quid  illetantumfentiret     eo  quac    jurifconfulti  vetcres  de  marls  commu- 


doccatur)  induere  videretur.  Scd  ut  radice  fuc- 
cifa  arbor  corruit,  ita  fummota  veterUm  illorum 
auroritate,  recentiorum  cuncta  ab  ea  tantum  fuf- 
fulta  enervantur.  Jam  vcroquod  e  Fernando  Vaf- 
quio  iuperius  adducitur,  rationibus  nititur  aut  mani- 
fefto  falfis  aut  ad  rem  non  pcrrinentibus.  Nam 
quid  hoc  eft?  Mare  ab  ortgirte  mundi  (fic  ille) 


nione.  Eos  etiam  in  partes,  ad  amplianda  pa- 
triae  commoda  difputans,  trahit ;  adeoque  nec  i 
dominii  privati  capax  mare  efle  probarc  nititUrJ 
Sed  hoc  argumenrum  eft  ei  aliis  ita  prudentcr 
circumvallatum,  ut  hoc  utcunque  five  fuadentei 
five  corruente,  caetera  rem,  quae  prae  manibus1 
habuit,     fuftinerent.     In   titulum    infuper   quemi 


ad  hodternum  ufque  diem  ej]'e  fuijjeque  femper    obrenduntLufitani,invcntionis,  occupationis,  item 

'  cum  qui  eft  donationis  pontirlciae,  difputar.  Et 
fcre  a  communione  illa  naturali  &  pcrpetua, 
quam  mordicus  tenere  volunt  jurifconfulri  Cae- 
iarei  quamplures,  ipfeque  firmare  in  rem  fuam 
nixus  eft,  aur  interdum recedere  videtur,  autaegre: 
fuftineri   pofle   fateri.     Nam   de    maribus   apud 


in  communi  nulla  ex  parte  immutatum,  ut  eft 
notum.  Certe  noriffimum  eft  eis,  qui  genrium 
feculorumque  mores  reccpros  juraque  introfpexc- 
rint,  id  quod_maxime  cft  contrarium,  ld  cft, 
maria  aliquot  tum  in  principum  tum  in  priva- 
torum  dominium  patrimoniumque  jure  explora- 
tiffimo  tranfiiitc ;  ut  ex  fupra  oftenfis  luculcnter 
comprobatur.  At  vero  &  pracfcriptionem  ceflare 
inter  invicem  exteros,  neque  in  jure  gentium,  fed   fui  parte  nec  inaedtficari  faciie,  nec  includi po 


veteres  Romanos  inclufis,    Maris,    inquitd,   na-\ 
tura  hoc  differt  a  iittore,  quod  mare  nifi  exigua 


civili  tantum,  locum  vult a  haberc ;  adeo  ut  in- 
ter  cos  qui  civili,  quod  praefcriptioncm  admittit, 
juri  communiter  non  fubfunr  (veluti  inter  prin- 
cipes  binos  fupremos)  praefcriptio  juxta  ejus  fen- 
tcntiam  vim  fortiatur  nullam.  Quo  quid  abfur- 
dius  dici,  ne  cogitari  quidem  poteft.  Omnia  fcre 
juris  gentium  intervenientis  capita  ex  praefcrip 
tione  feu  inveterata  confuctudine,  annofo  uten 


tefi  ;  &  ut  pojfet,  hoc  ipfum  tamen  vix  contin- 
geret  fine  ufus  promifcui  impedimento.  Si  quid 
tamen  exiguum  ita  occupari  poteft,  id  occupanti 
conceditur.  Partis  exiguae  &  majoris  difcrimenin 
dominioprivaro  ftatucndo  locum,  puto,  nonhabet. 
Sed  &  diverticuiwn  maris  difertis  verbis  excipit. 
Er  paulo  poft,  Non  de  mari  interiore  hic  agimus, 
quod terris  unciiqv.e  infufum  alicubi  etiamfluminis 


tium   confcnfu  ftabilira,   pendcnt.     Ut  taceamus  latitudinemncnexcedit-,de quotamenfatis conftat 

de  principibus  quorum   territoria  olim  Romano  locutos Romanos]urifconfukos,cumnobiks illas ad- 

fubcrant  imperio,  poftea  non  armis  folum  fed  &  verfus  privatam  avaritiam  fententtas  edtdermt. 

pracfcriptione  (quae  in  jura  gentium  paffim  ad-  1>e  oceano  quamtur,  quem  immenfum,  infinitum, 

mititur^  iui   juris  faftis.     Undenam  fit   ut  fetvi  rerum  parentem,    coeio  conterminum  antiquitas 

jam  non    fiant,    qui  apud  Chriftianos   in   bello  -vocat.     Et  dein,  In   hoc  oceano  non  de  finu  aut 

capti,   nifi  quia  ante  iccula  aliquot b  Chriftianae  freto,    nec  de  omni  quidem  eo  quod  e  htore  con- 

fratctnitatis  caufa  jus  illud  cxclefcere  coepit,    &  fpici   poteft,    controverfia   eft.     Inferius  etiame, 

praefcriptio  inter  qentes  eft  firmata  ?    Unde   rc-  Adjungevdum  eft,  eorum  qui  diffcntiunt  autori- 


demptionis  captorum  pretia  alia  principibus,  alia 
capicntibus  foivcnda  1  Scilicet  ut  ubi  decem  mil- 
lia  aurcorum  non  exceflerit  pretium,  capienti ; 
ubi  exccflerit,  principi  fit  folvendum :  Quia,  in- 
quit  Nicolaus  Boerius  in  Decifionibus  Burdegalenfi 


tatem  huic  quaejiioni  (de  praefcriptione  Joquitur) 
non  pnffe  accommodari.  Ilii  enim  de  Mediter- 
raneo  ioquuntur,  nos  de  oceano :  illi  de  finu,  nos\ 
de  immenfo  mari,  quae  in  ratione  occupationis\ 
plurimum  differunt.     Et  fane  ut  occuparetur  to- 


busc, fi 'excedit, ,ut  eft  quando  quis  cepitunumducetn    tus   oceanus,    nemo   exiftimare  potcft   non   effe 

difficillimum.  Si  tamen  occuparetur,  ut  fretum 
aut  finus,  ut  totus  orbis  veteribus  occupari  a 
principibus  diclus  eft,  aeque  etiam  in  dominium 
occupantis  poifet  tranfire.  Utcunque  fuerint 
etiam  alii f,  qui  expreffim  maria  interiora  ac  vi-, 
cina  ab  aperto  pelago  feu  diffufiore  oceano,  hic 
ex  ipfo  jure  itidem  diftinguant.  Sed  nec  prae- 
tereundum  eft,  eos  in  quorum  gratiam  libellum 
iftum  confcripfit  Hugo  Grotius,  id  eft,  ordines 
Hoilandiae  fuae  foederatos,  non  illibenter,  feu 
potius,  ut  videtur,  fecundum  ipforum  vota,  au- 
diifle  de  maris  communione  atque  libero  in  eo 
ex  jure  naturali  feu  gentium  pifcatu  fententiam 
(inprimis  qua  Grotii  erat)  a  legato  Jacobi  regii 
magnaeBritanniae,  publice  in  Hollandia  habita  ora- 
tione,damnatam }  aliofque,  ne  fimilem  tuerentur, 
graviter  ex  ejus  infortunio  monitos.  Cujus  rei  Gro- 
tius  ipfe  teftis  eft.  'Pro  navigatione,  fcribit  ille  g,  In- 
dicana,  pro  fervanda  apud  nos pannorum politura 


attt  comitem  vel  altttm  princtpem  aut  baronem 
tunc  efl  principis :  &  ita  fervatur  in  regno 
FranCiae,  &  t^Angliae,  &  Htfpaniae.  Tem- 
poris  pracfcriptione  fervatum  eft  inter  principes: 
idco  &:  in  jus  tranfiit.  Et  praefcriptionis  fane 
titulum  prorfus  inter  principes  ncgare,  eft  ipfa 
jura  gentium  intervenientia  plane  tollere.  Qtiae 
habet  Vafquius  caetera  de  charitate,  &  de  inex- 
haufta  maris  abundantia  (unde  difcrimen  facit 
inter  flumina  &  maria )  atque  id  genus  aliis,  ad 
dominii  rationem  non  omnino  attinent;  dequo 
ante  fatis  monitum  eft.  Ad  alterum  illum  de- 
venimus,  virum  ingentis  cruditionis,  &  rerum 
humanarum  divinarumque  fcientiffimum,  Hugo- 
nem  Grotium ;  cujus  nomcn  paffim  in  ore  ho- 
minum  arripitnr  ut  naturali  &  perpetuae  maris 
communioni  mire  patrocinantis.  Rem  illam 
tradtavit  ille  libris  in  binis,  Mari  libero,  &  in 
opere  illo    eximio   T)e   Jure  Belii   &   Vacis. 


Qriod  ad  Mare  Liberum  attinet,  in  Lufitanos  de  laboraviquantumalius  quifquam.  Trolibero  vero 
commerciis  per  apertum  mare  Atlanticum  &  pifcatu  in  oceano  tantum,  utCarktonus  regis  Bri- 
auftrale  Indicanis  confcriptum ;   habet  quidem  in     tanniarum  legatus,  cum  ab  inimicis  meis  inci- 

*  Illuftriam  controverf.  lib.  i.  cap.  j-i.  §.  i;.  unde  2-  V.  Cl.  Hugo  Grotius  in  Mari  Libcro  cap.  7.  >■  Suarez  de  Legibus  lib.  » 

cap.  20.  c  Dccidone  17S.  num.  4. '  «  Mari  Ubero  cap   5.  '  Cap.  7.  '  lo.  Gryphiandcr,  de  Iniulk 

cap.  if.  §.  fi.  s  In  Apolegctico  eomm  qui  Hollandiae  pracfuerunt  ante  mutationem  MDCXVIII.  pag.  3S7.  edit.He:delberg.  cap.  19 

pag.zj-?. 

taw 


t27* 


De    DoMiNib   M  a  r  i s. 


I2j6 


>atus  effet,    ttt  contra  me  jam  captum  (earceri 
raditus  eft  rebus  Barneveltianis  immiftus)  aliquid 
lubtice  diceret,  nihil  quod  diceret  aliud  invene- 
'it,    quam  me  principium  fecijfe  fermonum  ds 
>a  libtrtate,  tit  quae  &  jure  gentium  &  omnem 
memoriam  excedente  ufu  niteretur ;  cum  tamen  a 
<ne  in  eo  argumento  riihii 'diffum fcriptumve fuerit 
iiverfum  ab  iis,quae  anno  mdcx.  foedc  ratorumpro- 
•erum  legati  in  Britannia  defenderant ;  atque  ante- 
hac  majores  nojiri,  etiam  antefcula  aliquot.   Et 
tatnen  aiebat  is  legatus  mei  infortunii  exemplo 
terreri  alios  debere,  ne  eam  fententiam  tuerentur. 
Verum  quidem  cft  licentiam  in  reos  effundendi 
juicquid  potentioribus  placuerit,   ufurpari  foicrc. 
Sed  dicta  haec  fuere  non  tam  in  Hugonem  Gro- 
ium,  quani  in  ipfum  (quod  perperam  obtendi- 
:ur)  communionis  marinae  jus  naturale :  cui  ex- 
oreffius   &  fimplicius  muki,   quam  ipfc,   patro- 
dnantur,  tam  docle  &  ingeniofe,  nemo.     Nec, 
juantum  fcimus*  ut  res  fe  tunc  habuere,  difpli- 
:uit  legati  oratio  Hollandiae  proceribus.     In  li- 
ms  autem  de  Jure  Belli   &  Pacis  %  pofita  qui- 
iem  originis  privati  dominii  ratione  in  eo  quod 
:ft,  loca  privatim  aflignata  univerforum  commo- 
iis  non  fufficere,  propter  maris  magnitudinem  & 
ibundantiam  inexhauftam,  quae  fufficiat  omnibus, 
n  proprium  id  jus  abire  non  poffe  concludit; 
\lia   item  adjicit   de  interminata  maris  natura; 
ie  quibus  utrifque  fatis  eft  diclum  fuperius.     Sed 
andem  receptis  populorum  moribus  fe  dedit,  & 
k  maris  proprietate  feu  dominio  privato,  ut  rc 
:xtra  controverfiam  interdum  concedenda,   non 
emel  loquitur.     Terrae,  inquit b,  &  flumina  & 
1  qua  pars  maris  in  proprietatem  alicujus  po- 
)uh  venit,  patere  debet  his  qui  tranfitu  opus 
oabent  ad  juftas  caufas.    Poftea  etiam  de  c  flu- 
ninum   proprietate  verba  faciens;   Ad  hoc  ex- 
mplum  videtur  &  mare  occupari  potuiffe  ab  eo, 
jui  terras  ad  latus  utrumque  poffideat ;  etiamfi 
mt  fupra  pateat,  ut  fmus ;  aut  fupra  &  infra, 
tt  fretum ;   dummodo  non  ita   magna  ft  pars 
naris,  ut  non  cum  terris  comparata  portio  earum 
uideri  poffit.    Et  quod  uni  populo  aut  regi  li- 
■et,   idem  licere  videtur  &  duobus^  aut  tribus, 
1  pariter   mare  interfitum  occupare  voluerint. 
Nam  fic  flumma  quae  duos  populos  interluunt, 
tb  utroque  occupatafunt,  ac  deinde  divifa.    Alia 
iffert  de  maribus  occupatis,   ita  tamen  ut  intra 
liverticula  &  freta  plerumque  fe  contineat.     Ne- 


que  ex  naturali  jure  feu  rationc,  fed  cx  inftituto 
proveniflc  ait d    mare   non  occupatum  cffe,   aut 
occupari  jure  non  potuiffe.     Mutato  inftituto,  ft 
quod  dominio   maris  privato  in  jure  vetcri  ob- 
ftaret,  mutari  ctiam  communionis  rationcm.     At 
fatis  illud  mutatum  effe  ex  iis  quae  ha&enus  dc- 
monftravimus  abunde,   ni  fallor,  liquet.     Etiam 
ipfa  jura  tam  civilia  quam  intervcnicntia  pluri- 
marum  gentium  huc  faciunt  abunde,  ut  eft  often- 
fum.     Quibus  infuper,  ne  quid  trutinae  praepon- 
derationi  defit,  acccdat,    praetcr  jurifconfiiltorum 
Caefareorum,  e  Galliis,  Hifpania,  Italia  fententias 
fuperius,  pro  maris  privato  dominio  allatas,  Man- 
tiffa  haec,  quae  ex  ejufmodi  etiam  jurifconfultis 
generatim  de  mari  difputantibus  fumpta  cft.     Eam, 
ut  conflavit  jurifconfultus    in    imperio  Romano 
Germanico  non  incelebris,   Regenerus  Sixtinus, 
ipfe   quidem  privato    maris   dominio  relu&atus, 
exhibeo.     ^uaefiionis  inquite,  de  mari  &■  ejus 
litore  eft,  An  ficut  flumina  navigabilia,    &  per 
quae  alia  navigabilia  fiunt,   inter  regalia  refe- 
rantur  (nam  quicquid  in  regalibus  eft,    ita  eft 
principibus  privatum,  ut  fubditis  quod  fuum  eft ; 
unde  res  fifcales  ita  privatae  funt)  ita  etiam  ip- 
fum  mare  ejufque  litus  de  regalibus  fint  ?  Ca- 
cheranus  decif.  xss.  n.  81.   &  Ferrarius  Mon- 
tanus  T)e  Feud.  lib.  5.  c.  7.  verfic.     Tametfi 
jus  pifcandi  ;  maris  adminiftrationem   &  ipfum 
etiam  dominium  ad  regalia  refert,  nec  inter  mare 
&  flumen  publicum  difcrimen    conftituit.    Et 
Mynfingerus  Refp.  1 .  nu.  1 6 1.  decad.   1 1 .  pro- 
prietatem  maris  regalium  fpeciem  effe  ait.     Sed 
ipfe  Sixtinus  fubjecit ;    Sed  verius  eft  maris  & 
litoris  proprietatem  de  jure  communi  non  effe  de 
regalibus,  rem  pro  moreeorum,  quiUlpiani  ver- 
bis   addidiores  hic   quam  par  eft,  difputans,  & 
autores   qui   adverfantur  enumerans.     Caeterum 
univerfis,  quae  ha&enus  ex  tot  feculorum  genti- 
umque  moribus,  ac  jure  tam  plurimarum  civili 
quam  communi  feu  interveniente  deprompta  funt, 
rite  perpenfis,  nemo,  puto,  dubitabit  quin  neque 
in  natura  ipfius  maris,  neque  in  jure  five  divino, 
five  naturali,  five  gentium  quid  maneat,  quod  ita 
dominio  ejus  privato  reiucletur^   ut  id  non  jure 
omnimodo  atque  exploratiffimo  queat  admittii 
adeoque  quin  jure  qualicunque  dominii  privati 
capax  fit  qualecunque  mare  ;  quod  erat  demon- 
ftrandum. 


*De  JureBelli  8c  Pacis  lib.  2-  cap.  z.  §.  1,  &  3. 
(Dc  Regalibus  lib.  1.  cap.  4..  §.  97. 


5  Ibidem  §•  13. 


f  Ibid.  cap.  3.  §.  8. 


d  Ibidem  §.  10, 


Lihri  Trimi  Finis. 


VOL.     II. 


Kkkkkkkk 


M  A  R  E 


1*77 


12' 


MARE    CLAUSUM. 


S  E  U 


De  Dominio  Maris 


LIBER    SECUNDUS. 


C  A  P.     I. 

1)kendorum  in  libro  hoc  ordo.  Ocea- 
nus  Britannicus  quadrifariam  par- 
titus. 

Emonftrato,  fuperiore  in  libro,  mare 
pariter  ac  tellurem  dominii  privati 
capax  effe,  idque  ex  jure  omnimodo, 
five  divinum,  five  naturale,  five  gen- 
tium  qualecunque  accuratius  perpcn- 
damus ;  reftat  ut  de  dominio  fereniflimi  regis 
magnae  Britanniae  in  oceano  circumambiente, 
&  cumulatiffimis  quibus  id  firmatur  fulciturque 
teftimoniis,  differtatio  inftituatur.  Qua  in  re  is 
ordo  fervabitur,  ut  praemittatur  primo  maris  cir- 
cumflui  tum  diftributio  tum  varia  appellatio,  quae 
differtationi  inferviat.  Dein  oftendetur,  a  feculis 
vetuftiflimis  per  omne  aevum,  in  noftra  ufque 
continenter  tempora,  dominium  maris  illius  per- 
petua  occupatione,  id  eft  utendo  privatim  &  fru- 
endo,  fignatum,  propagatumque,  velut  nunquam 
non  individuam  five  corporis  totius  patrimonii 
regni  Britannici,  five  partis  ejus,  pro  rata  domi- 
nantium,  portionem,  feu  ut  telluris  appendicem 
nunquam  disjundtam,  eos,  qui  per  toties  mutan- 
tes  rerum  ftatus  hic  regnarunt,  five  Britannos  fci- 
licet,  five  Romanos,  five  Anglofaxones,  fiveDa- 
nos,    Normannos,    adeoque    reges    infequentes 


(quoflibet  pro  diverfa  imperii  amplitudine)  ob 
tinuiffe.  Regum  denique  magnae  Britanniae  ma 
ris  circumflui,  ceu  termini  eorum  imperii  noi 
terminantis  fed  terminati  (ut  agrimenforum  vei 
bis  utatur)  dominium,  perinde  ac  ipfius  infula> 
eaeterarumque  quas  poflident  circumvicinarum 
effe  proprium. 

Circumambiens  magnam  Britanniam  oceanu; 
quem  Britannicum  univerfim  nuncupamus,  qua 
drifariam  partitur ;  idque  ad  quatuor  mundi  pla 
gas.  Ab  occidente  Vergivius  alluir,  qui  &  Deu 
caledonii  nomen  induit,  ubi  Caledonum  ora 
pulfat.  Et  Vergivii,  in  quo  Hibernia  fita  efl 
pars  cenfetur  mare  Hibernicum,  olim  Vallis  Scj 
thicaz  didtum,  nunc  Canalis  fan£ii  Georgii  ap 
pellatum.  Tam  fcilicet  id  quod  plagam  Hiber 
niae  occiduam  alluit,  quam  quod  magnam  Bri 
tanniam  (jam  ita  didtam)  &Hiberniam  interfluit: 
Britannicum  dicendum.  Neque  enim  haec  fo, 
lum  (quae  etiam  antiquitus  magna  Britanni\ 
atque  interdum  infula  fimplicitcr  magnah  dicd 
batur)  fed  etiam  Hibernia  infula,  caeteraequi 
circumjacentes,  Britanniae  vocitatae.  Unde  fatj 
pius  Albion  &  Hibernia  infulae  Britannicae  i 
Britannides  aeque  appellantur.  Quod  videre  e 
apud  Strabonem,  Ptolemaeum,  Marcianum  Hj 
racleotem,  Plinium,  Euftathium  in  Dionyfiui 
Afrum,  alios.  Quin  Hibctnia  Mix£^  BpeTla.vl 
dida  eft  Ptolemaeo  c.  Et  vetuftus  fcriptor  Ethe 
werdus,  Hiberniam,  inquitd,  petunt,  Britann\ 
dem  olm  a  Julio  magno  Caefare  vocatam.    Forj 


s  Gildas  Epift.de  ExcidioBritanniac. 
cap.  4. 


b  Ariftides  in  Oratione  AEgyptiaca. 


'  Ma^nae  Conftrudlionis  lib.  2 . 


«■Libl 

ufi 


ij9 


De   Dominio    M  a  r  i  s. 


1280 


is  fucrat  is  codice  J.  Caefaris  intcgriori :   nam 

Uibi  in  Commcntariis  cjus  quibus  utimur,  dicla 

I  co  nominc  Hibernia.     Et  mutilum  eflc  intcr- 

■ilatumque  librum  iilum,  idque  a  Julio  quodam 

elfo,  cujus  nomcn  excmplaria  MSS.  intcrdum 

ac  fc  fcrunt,  obfervarunt  viri  docli a.     Ad  lep- 

ntrionem  occanus  hic  Hyperboreus,  Caledonius, 

iDeuca!edonius  nuncupatur ;  in  quo  lparfae  in- 

!ae  Orcades,    Thule,    aliae,   quae  Britannicae 

u  lyiljionicae  item  &  Britannides  b  di&ae,  mari 

luenti  nomen  tribucrc.    Et  Thule  quidem  (quam 

ii  Iflandiam  efle ;  alii,  idque  optimc c,  Shetlan- 

iarum   fcu  Zetiandiarum  maximam,    <C!)i!enrcII 

auris  d  diclam ;  aliter  alii  conje&antur)  non  fo- 

un  Britannica  infula  antiquitus  vocitata,    ve- 

jm  etiam  in  ipfa  Britannia  a  nonnullis  cxpreflim 

ollocata  eft.     Mahumedes  Acharranides  Arabs, 

ui  &  Aracenfis  <5c  Albategnius  dicTus,  mathe- 

.laticus  egregius,  qui  ante  annos  dcccc  floruit, 

^errae  latitudinem,  inquite,  obfervantes  a  loco 

'.neae  aequalitatis  (aequinoctialis)  verfus  fepft  »• 

riondem  partem,  infula  Tile,  quae  e/l  in  Bri- 

anma,  ubi  eft  majoris  diei  longitudo  xx.  hora- 

um,  eam   determinari   deprehenderunt.     Ptole- 

nacusf  fcilicet  &  ejus  fequaces,  qui  parallelum 

>er  Thules  fcu  Shetlandiarum  feptentrionalia,  id 


cft,  per  gradum  latitudinis  borcalis  lxiii.  practer 
quadrantem,  du&um,  orbis  habitabilis  tcrminum 
cile  ftatucrunt.  Etiam  &  alii  Thulen  pro  ipfa 
Britannia  ufurparunt  feu  Anglia.  Aderant  olim 
impcratori  Conftantinopolitano  fidi  cuftodes  feu 
fatcllites  Barangi  dicli,  idque  aflldui.  Ex  An- 
glia  defumptos  efle  liquet,  tum  ex  Niccta  Cho- 
niate 5,  tum  ex  Codino  Curopalate  h ,  qui  eos 
'IyxAiwci  Anglice  vociferationes  in  falutem  im- 
peratoris  edcrc  folitos  fcribit.  Atqui  in  hiftoria 
Annae  Comnenae "',  Alexii  filiae,  difcrte  <k  ths 
QsAn;  vwov  ex  Thule  mjula  eos  advenifle  me- 
moratur.  Britannicae  demum  dic~tae  funt  pariter 
omnes  infulae  quotquot  in  mari  hoc  feptentrio- 
nali  five  cognitae  five  auditae ;  quarum  ultimas 
oras,  etiam  &  ipfius  Thules,  ad  latitudinis  lxvii. 
gradum  aut  circiter  pertigifle  volebant  aliqui  ve- 
terum.  Et  Albategnius  de  oceano  qua  ab  Hif- 
panis  refpicitur  verba  faciens,  In  eo,  inquitk,  a 
feptentrionali  parte  funt  infulae  Britannicae, 
quae  funt  xii;  &  poft  haec  ab  inhabitationi- 
biis  elongatur ;  &  quo  procedat  ignoratur.  Ori- 
entalis  Britanniae  pars  oceano  Germanico  (Pto- 
lemaeo  ita  di&o,  quia  Germanico  litori  praejacet) 
pulfatur.  Ab  Auftro  Galliam  &  Britanniam  in- 
terfluit,  qui  Britamicus  fingillatim  Ptolemaeo  in- 


»  Lipf.  Epiftolicar.  quaeft.  lib.  i.  cap.  3 .  &  Eleft.  lib.  1.  cap:  7. 
InfuL Bnt. pag,  850.  1  Gafpar  Peucerus lib.  de  Terrae dimenfione. 

hb.i.  EHift.  Graec.lib.a. 

tarum  cap.6. 


*  Jo.  Tzetzes  Chi]iad.8.  cap.  118.  £Guil.  Camden  iix 

'  De  Scienriis  Stellarum  lib.  cap.  6.  fGeograph. 

J  De  Officiis  Conftantinop.  cap.  7.  <  Alejriados  Ub. ».  ■  *  De  Scientiij  Stel- 


digetatus. 


I28l 


^MJRE    CLAUSUM,  feu 


128 


getattts.  Verum  &  Britaririicum  appellabatUr  tc^ 
tum  illud  mare,  quod  per  lunatum  Gallici  li- 
toris  receffum  feu  finum  Aquitanicum  in  Hifpa- 
niarum  litora  feptentrionalia  porrigitur.  Teftis  eft 
Mela,  qui  Pyrenaei  promontoria  in  oceanum  Bri- 
tannicum  procurrere  ait.  Tyrenaeus,  inquita, 
primo  hinc  in  Britannicum  procurrit  oceanunn 
tum  in  terras  fronte  converfus  Hifpaniam  it- 
rumpit.  Quem  tamen  five  Gallicum,  five  Can- 
tabricum,  five  Aquitanicum  a  litoribus  quae  al- 
luit,  itidem  dici  nemo  nefcit.  Sed  ab  ampliffima 
five  Britannorum  in  mari  dominatione,  five  eorum 
qui  jura  Britannici  regni  acquifierant  (quod  hic 
idem  eft)  eoufque  etiam  protenfum  eft  maris  & 
Britannici  &  uingltcani  nomen.  Quod  etiam 
veterum  nonnullis  ad  promontorium  Nerium  ex- 
porrigitur.  Geographus  Arabs,  Ab  aquilonarih 
parte,  inquit,   ZAndalufiam  (ita  Hifpaniam  no- 

minare  folent  Arabes)  £yuuv^Lu!yl    ,£■  bu£ 

-"*3  r^  Cr*  am^lt  mare  -dnglorum,  qiii  ex  Ro. 
manis,  id  eft,  qui  ex  Europaeis  funt.  Nam  tum 
Romanos  tum   Francos    generatim   orientalibus 

dici  Europaeos  folenne  eft.     Et  dein  \|ja)  j?  .  ..*« 

jLrJj.^,  A  Toleto   ad  S.  Jacobum,    quod fitum 

eft  fuper  mare  Anglorum,  novem  ftationes.  Et 
locum,  ubi  fita  eft  S.  Jacobi  urbs,  vocatc  pro- 
montorium  maris  Kyinglorum.  Alia  habet  ille 
ejufmodi.  Ita  demum  velut  in  corpus  unicum 
civile  Britannia  magna,  infulae  circumjacentes 
&  mare  circumquaque  alluens  coaluere,  ut  Bri- 
tannici  nomine  fimul  totum  contineatur.  Et 
mutua  fibi  fane  invicem  velut  dignitatis  nomina 
reddidcre  oceanus  hic  atque  magna  Britannia. 
Haec  fcilicet  oceani  infula,  feu  infula  Caeruli^, 
fimpliciter  vcteribus  dicta  eft  ;  ut  ille,  oceanus 
infulae,  feu  Britannicus. 

His  ita  praeparatisj  primo  de  Britannorum, 
antequam  in  Romanorum  poteftatem  funt  redacli, 
dominio  marino  j  dein  de  ejufmodi  Romanorum 
hic  imperantium  dominio  imperium  infulae  & 
affiduo  &  neceflario  comitante,  agitur  in  fe- 
quentibus :  poftmodum  vero  Anglofaxonum,  at- 
que  aliorum  qui  in  Britanniis  fumma  rerum, 
ante  Normanni  adventum,  funt  potiti,  dominium 
ejufmodi,  fecundum  ea  quae  fuppetunt  apud  ve- 
teres  teftimonia,  explicatur :  poftremo,  ad  qua- 
dripartitam  oceani  Britannici  divifionem,  fingil- 
latim  cujuflibet  maris  (cis  Normannorum  tern- 
pora)  enarratur  occupatio,  &  diutina  atque  affi- 
dua  pofleffio;  unde  verum  &  legitimum  domi- 
nium  juraque  quae  prae  manibus  funt  marina, 
ufque  in  noftra  tempora,  filo  velut  continuo, 
deducantur.  Sed  vero,  cum  &  feptentrionalis 
&  occiduus  oceanus  latiffime  excurrat ;  hic  ad 
Americam,  ille  non  ad  Itlandiam  folum  &  Groen- 
landiae  litora,  fed  ad  metas  plane  incognitas, 
neque  totus  fit  Britannicus  dicendus ;  quoniam 
tamen  jura  fua  ampliffima  tam  in  hoc  quam  in 

71  De  fitu   orbis  lib.  1.  cap^  6.  t  Climat.  4.  part.   1. 

fcino.  !Hugo  Grocius,  de  jure  Belli  8c  Pacis,  lib.  2.  cap.  3.  $ 

■ 


illo  mari,    etiam  ultra  Britannici  nominis  rr..    ; 
tam,    habet   fcreniffimjus  rex  magnae  Britanni;, 
ideo  neque  haec  vifum  eft  omnino  praetermittei . 

■ 

C  A  P.     II. 

Britannos  oceanum  cognominenijnax 
?ne  qui  aujlralis  eji  &  orientalis,  i 
Ro?nanorumpoteJiatem  nondum  r< 
daclos,  ut  dominos,  cum  infula  ot 
cupajje. 


VERUM  quidem  eft  illud  quod  habet  v 
praeclarus,  None  ex  eo  folo  quod  terrt 
populus  occuparit,  mare  occupatum  colltgi  pofft 
1  nec  animi  afium  fufficere ;  fed  ac~iu  externo  ejj 
opus,  unde  occupatio  pojfit  intelligi.  Non  igiti 
a  nuda  terrarum,  quae  oceano  pulfantur,  occup; 
tione  feu  dominio  argumenta  funt  omnino  d< 
fumenda  :  fed  ab  ipfo  maris  ufu  ejufmodi  pi 
vato,  qui  in  mari  navibus  ad  dominium  five  tutai 
dum  five  vindicandum  fternendo,navigationis  mod 
tranfeuntibus  praeftituendo,  caeteris  quae  domin 
cujufcunque  marini  fru&us  funt,  petcipiendis,  quc 
caput  eft,  five  arcendis,  five  pro  arbitratu  admi 
tendis  confiftit.  Qua  de  re,  per  fecula  anter 
ora  ad  aevum  praefens,  ca  quae  Britanniat 
fpedant,  diligenter  exequemur. 

Vetuftiffimam  memoriam,  cui  de  rebus  Biitai 
nicis  fides  fere  ulla  fit  habenda,  Caii  Julii  Ca< 
faris  tcmpore  antiquiorem  non  efle  merito  ft; 
tuitur,  feculis,  quae  praecedunt  fquallore  fabul;  i 
rum  nimium  obdudtis.  Sub  illius  autem  adver 
tum,  non  ita  obfcura  circumflui  maris,  maxim 
auftralis  orientalifque,  a  Britannis  occupati  atqu 
ut  a  dominis  pofleffi,  velut  perpetuae  infulae  im 
perii  appendicis,  veftigia  reperiuntur.  Etenim  i 
non  duntaxat  navigantes  &  pifcantes  mari  fm 
tunc  ufi  funt,  verum  etiam  neminem  praete 
mercatores  fuo  injuffu  infulam  adnavigare  fine 
bant,  nec  quenquam  omnino  portus  &  oran 
maritimam  explorare.  Certe  rem  ita  fe  habu 
ifle,  non  leve  eft  argumentum  quod  ex  Caefan 
fubjiciemus.  Quin  argumentis  &  conjecturis,  di 
feculis  adeo  retro  diflitis,  venia  femper  dand; 
eft,  maxime  ubi  infequentium  feculorum  ufu; 
atque  teftimonia  adftipulantur.  Et  quemad- 
modum  in  longinquo  nimis  pofitorum  fpatia 
quae  oculis  admodum  in  incerto  funt, 
propinquioris  trianguli  certiori  ratione  foleni 
deprehendi;  ita  fere  quicquid  incerti  fuerit  iti 
probationibus  illis  ex  adeo  Ionginqua  vetufta 
te  adducendis,  id  ex  continuato  inde  citerio- 
rum  feculorum  more  &  jure  certiore  (quod  in 
fequentibus  fufc  aperictur)  fatis  manifcftum.  red- 
ditum  iri  non  dubito.  Quod  attinet  ad  fingU- 
larem,  prifco  illo  in  aevo,  Britannorum  naviga 
tionis  ufum,  fine  quo  maris  hujufmodi  occupa- 
tio  haberi  nequit;  utcunque  adpulfu  J.  Caefari; 
primo,  inufitatior  iongarum  navium  fpecies  f  ti 
morem  iis  injiccret,    &  fecundo,  navkim  omni- 

«  Climat.  5-.  part.  r.  *  In  Cataleflis  Virgilii,  de.Si 

:i.  I  Caeiir  dc  Be!!o  Ga!lico  lib.  4.  Sc  'f. 

gcnun 


283 


De     Dominio    M  A  R  I  s. 


Ii! 


; •;enum  numero  (quippe  quae  ad  dccc;  ut  non- 
iullis  placct,  at  Ma  excreverant)  perterriti  a  li- 
ore  dilccdercnt,  minime  ad  navale  bellum,  quale 
unc  imminebat,  neque  afluetum  eis  crar,  iatis 
irmati ;  fuas  nihilominus  naves  eos  habuiflc,  qui- 
>us  per  vicinum  mare  difcurrcrc  folerent,  adeo- 
me  illud  corporaliter  occuparent,  certiflimum 
!:ft.  Celebriora  prae  aliis  funt  quidcm  apud 
criptores  navigia  eorum,  quac  fuo  more  vimine 
:ontcxta  (ut  in  populis  vetuftioribus  alii)  &  co- 
iis  bubulis  circumteda  in  ufu  habebant  fre- 
juenti.  Etiam  de  vetuftis  OEftrymnidum  infu- 
arum  (Britannicarum,  quae  Belerio  promontorio 
idverlae,  £iHpe£  &  veteribus  Syllinaeh  dicun- 
:ur,  &  circumjacentium)  incolis,  Fcftus  Avienus c, 

rei  ad  miraculum, 

Navigia  junflis  femper  aptant  pellibus, 
Corioque  vafium  faepe  percurrunt  fahm. 

F.t  quod  habet  ille  de  negotiandi  illorum  jugi 
cura,  adeoque  navigandi  ufu,  ad  caeteros  qui 
Britannici  fuere  juris  aeque  pertinet.  Nec  prae- 
liis  fane  maritimis,  pro  feculi  &  populorum  fini- 
timorum  more,  gerendis  coriacea  haec  atque  vi- 
minea  Britannorum  navigia  fuifie  cunda  impa- 
lia  fentiendum  eft,  nec  itineribus  illius  aevi  lon- 
gis  minus  idonea.  Nam  cum  illis  fex  dierum 
1'patium  in  oceano  eos  emenfos  interdum  fuifie 
fcribit  exprefie  Plinius  d.  Etiam  in  hiftoria  legi- 
tur  Britannica e  Luidum,  fub  Caefaris  aevum,  Bri- 
tanniae  regem,  multas  infulas  maris  bello  occu- 
ipaue,  quod  poteftatem  navalem  infignem  claf- 
femque  non  inermem  denotat.  Verum  quidem 
ieft  naviculas  in  his  fuifie  (ut  nullibi  non  funt) 
quae  praeliis  &  tempeftatibus  proculdubio  fuere 
impares;  quales  fcilicet  J.  Caefar,  in  anguftias 
ab  Afraniano  exercitu  redadus,  conftruxit  ad  mi- 
lites  flumen  tranfportandos,  quemadmodum  eum 
(quae  ejus  verba  funt f )  fuperioribus  annis  ufu 
Britanniae  docuerat.  Carinae  primum  &  fta- 
tumina  ex  levi  materia  fiebant.  Reliquum  cor- 
fus  navium  viminibus  contextum  coriis  inte- 
gebatur.     De  quibus  item  Lucanus  s, 

Trimum  canafalix  madefatJo  vimine.parvam 
Texitur  inpuppim,  caefoque  indublajuvenco, 
VecJoris  patiensfumidum  circumnatat  amnem. 
Sic  Venetusftagnante  Tadofufoque  Britannus 
Navigat  oceano. 

lEt  de  his  alii.  Sed  puppes  quae  fex  dierum  fpa- 
itium  per  oceanum  emetiri  folebant,  parvae,  pu- 
)to,  eo  faltem  feculo,  non  funt  dicendae,  nec 
tquales  militum  tantum  trajedioni  conftruxit  Cae- 
nfar,  carrifque  jundis  per  millia  paffuum  xxn. 
devexir,  uti  memorat  ipfe.  Dubitari  igitur  ne- 
quit,  quin  tunc  fuerint  etiam  Britannis  navigia 
&  magnitudine  &  ufu  oceano  peridonea,  etiam 
j  e  materia  jam  dida.  Sed  vero  &  e  materia 
:  quae  mulro  commodior  eflet  firmiorque,  naves 
eis  bellicas  conftrui  oceanoque  fuo  infulifque  ru- 
endis  parari  folitas  fuifle,    merito  exiftimandum 


erit  ex  iis  quae  mox  de  vicinis  acquore  alluente 
arcendis  dicetur.      Frequcntis   autem   pifcationis 
ufus  inde  apud  eos  afleritur  (tametfi  non  definc 
qui    feptentrionaliores  Britannos  pifces  minime 
guftafie  h  fcribant)  quod  pifcium  grandiorum  den- 
tibus  eorum   cultiores   enfium   capulos  infignire 
afliieti   funt.     £>ui  ftudent  (inquit  de  eis  Soli- 
nus ' )  cultui,  dentibus  mari  nantium  belluarum 
infigniunt  enfium  capulos.     Candicant  enim  ad 
ebumeam  claritatem.     Nam  praecipua  viris  glo- 
ria  eft  in  armorum  nitela.     Abique  immenfa  hu- 
jufmodi  belluarum  copia,  quae  fine  frequenti  pii- 
catorum  tum  numero  tum  opera  capi  non  pof- 
fet,    ornatui  huic  materies  minime,   puto,  fufte- 
ciflet  apud  gentem  bellicofiffimam ;  in  qua  nul- 
lus  mas  nafcebatur,   cui  in  os  primos  cibos,  in 
bellici  ftudii  aufpicium,   paterni  gladii  mucrone 
inferre  non  folebat  puerpera.     Et  folennia  erant 
matrum  vota,   ut  non  aliter  ac  in  bello  &  in- 
ter  arma  mortem   filii   oppeterent.     Scio  haec 
apud  Solinum  plerumque  fcriptoribus  capi,  ac  fi 
de  Hiberniae  incolis  tantum  dida  fuiflenc.     Qua 
in  re,  fi  quid  video,    plane  hallucinantur.     Ca- 
put  habet  Solinus  de  Britannia.     Verba  ejus  funr, 
Finis  erat  orbis  ora  Gallici  litoris  -,    nifi  Bri- 
tannia  infula,  non  qualibet  amplitudine,  nomen 
pene  orbis  alterius  mereretur.     Oclingentis  enim 
&  amplius    millibus  pajfuum  longa  porrigitur, 
ita  ut  eam  in  Caledonicum  ufque  angulum  me- 
tiamur;  in  quo  receffu  Ulyffem  Caledoniae  ap- 
pulfum  manifefiat  ara  Graecis  literis  infcripta 
voto.    Multis  infulis  nec  ignobilibus  circumda- 
tur,  quarum,  Hibernia  ei  proximat  magnitudine. 
Inhumana  eft,  ritu  incolarum  afpero  ;   altas  ita 
pabulofa  ut  pecua,   nifi  interdum  a  pafcuis  ar- 
ceantur,  in  periculum  agat  fatias.     Illic  nullus 
anguis,  avis  rara,  gens  inhofpita  &  bellicofa. 
Sanguine  interemptorum   haufio  prius,   viilores 
vultus  fuos  oblinunt.    Fas  ac  nefas  eodem  ani- 
mo  ducunt.    Tuerpera,  fi  quando  marem  edidit, 
primos   cibos  gladio  imponit  mariti,   inque  os 
parvuli  fummo  mucrone  aufpicium  alimentorum 
leviter   infert,    &  gentilibus  votis   optat,   non 
aliter  quam  in  bello  &  inter  arma  mortem  op- 
petat.    Qui  fiudent  cultui,  dentibus  mari  nan- 
tium   belluarum,    &  caetera,    quae  fuperius    fe- 
quuntur.  De  infulis  dein  aliquot  circumjacentibus, 
veluti  Thanato,  Haebudibus,  Orcadibus,  Thule, 
agit.     Et,  quantum  ad  mores  attinet,   concludit 
Britanniam  partim  tenere  barbaros,    quibus  per 
artifices  plagarum  figuras  jam  inde  apueris  va- 
riae  animalium  effigies  incorporantur.     Quae  res 
fatis  eft  ex  Caefare  aliifque  fcriptoribus  nota.    Jam 
vero  fi  ea  quae  periochen  illam,   qua  prima  Hi- 
berniae  mentio  fit,  fequuntur,  de  Hibcrnis,  non 
de  Britanniae  magnae  indigenis,  intelligenda  fo- 
rent,-  fequererur  faneSolinum  ibi,-  prorfus  infti- 
tuti  in  ipfo  limine  oblitum,    ad  Hiberniam   in- 
fulafque  vicinas  e  Britannia  Magna  ftatim  tranfi- 
ifle,  neque  de  hujus  indigenarum,  in  ipfa  infula, 
moribus  quidquam,  praeter  figuras  cuti  incorpo- 
ratas,  idque  fub  capitis  calcem,  meminifle.    Quod 
mlhi  nullo  pado  credendum  videtur.     Nec  fert 


"  Guil.  Piflavienfis  in  geftis  Willielmi  regis  I. 
I  timis.  d  Hift.  Natur.  lib.  4.  cap.  16. 

fis  Solinum  cap.  35.  •  Pharfal.  4. 

VOL.   II. 


b  Andr.  Schott.  Obfervat.  Hiltoric.  lib.  3.  rap.  22.  §.  6,  cIn  Oris  Mari- 

c  Henric.  Huntingdon.  hift.  lib.Jli .  f  De  Bello  Civili  lib.  1 .  cap.  74,  &  vide- 

hDioCaflius  lib.  76.  ;  Polvhift.  cap.  35. 


Liiiini 


ipfa 


1285 


CMARE    CLAUSUM,  ka 


12J 


ipfa  fermonis  ratio  tam  Hiberniam  quaih  Britan- 
riiam  Magnam  hic  intelligi.  Nam  de  Britanftia 
hac,  Multis,  inquit,  infulis  nec  ignobilibus  cir- 
cumdatnr,  quarttm  Hibernia  ei  proximat  trtagtii- 
fudine.  lnhnmarta  efi  titu  incolarum  afpero, 
&c.  Morum  haec  deicriptio,  quae  ftatim  fubjun- 
gitur  fufior,  non  aliter  Hiberniae  mentiohi  con- 
texitur  in  editlone  Delriana  &  pkiifqUe  aliis  quas 
in  citatis  fecuti  fumus.  Et  quis  non  Videt  de- 
fcriptionis  illius  ihitiurh,  adeOque  infequentia,  ma- 
jori  multo  ratiohe  fic  ad  BritanriUm,  de  qua  ex 
inftituto  Verba  fiunt,  quarh  ad  Hiberniam,  cujus 
nomen  obiter  tantum  interferitur,  referri?  Nec 
ornnino  obftat  qUbd  de  angue  ibi  legitur.  Notiffi- 
rrium  quidem  id  efle  fateridum  eft,  fi  de  Hiber- 
nia  dicatur,  iri  qua  animal  nullum  venenofum; 
falfum,  fi  de  Britannia.  Caeterum  id  etiam 
ipfurh  de  Britannia  noftra  creditum  eft,  idque 
in  fplendidiori  fuperioris  aevi  literarum  luce  :  ut 
fcimus  rtpn  fblum  ex  Hicronymi  Cardani  libris 
de  Subtilitate  (in  quibus  a  hegatur  Britanniam  e- 
jufmodi  animal  aliquod  admittere)  verum  etiam 
ex  Julii  Scaligeri  in  eum  Exercitationibus  b,  qui 
hoc  itidem  admittit,  &  ad  caufas  quare  Britannia 
careat  Venenatis,  fruftra  tranfit.  Quod  mirum  fa- 
ne  eft,  cum  ih  illum  hic  tam  acritcr  lcripferit,  & 
utrique  viri  (ane  pracftantifiimi  naturaeque  callen- 
tiffimi  aliquamdiu  in  Britannia  egerint.  Sed  hal- 
lucinationcs  hujufmodi  ( quemadmodum  "etiam 
quae  apUd  Solinum  occurrtt  de  avibus  apibuf- 
que)  infrequcntcs  apud  fcriptores  non  funt.  Et 
Komanum  fcriptorem  fummam  exteris  gehtibus, 
quibufciim  amicitiam  non  colereht  JRomahi,  bar- 
bariem  tribuere  (quod  facit  hic  Solinus)  folenne 
er-at.  Quod  vero  in  editionibus  nonnullis  habe- 
tur,  Multis  infulis  nec  -ignobiiihis  circumdatur, 
quarum  Hibernia  ei  proximat  magnitudine,  •in- 
humana  c ,  ritu  incolarum  afpero,  &c.  ac  (i  ita 
etiam  fenfu  &  ordine  continuato,  quae  fequun- 
tur,  ad  Hiberniam  pfane  fpedtarent  ;  id  fane 
contra  veterum  aliquot  codicum  fpectatarumque 
editionum  fidem,  ex  eo  natum  opinOr  quod  de 
Hibcrnia  fola  in  fequentibus  lineis  aliquot  agi, 
cUm  vulgo  perperam  creditum  eft.  Attamen  & 
fic  etiam,  quae  ii  magnitudine  fequuntur,  aeque 
polTunt  &  debent  ad  Britanniam,  non  ad  Hiber- 
niam,  attinere.  Quin  &  expreffim  Tacitus  de 
Hibernis  illius  feculi,  Ingenia,  inquit  d,  cultufqite 
homimim  haud  multum  a  Britannia  differunt. 
Jam  vero,  ut  adcultum  illumqui  ex.pifcium  den- 
tibus  erat,  redeamus  ;  Gallicis  adverfus  Romanos 
bellis  fere  omnibus  (quod  ait  Caefar)  ex  Bri- 
tanniis  fubminiftrari  folebant  auxilia.  Aut  igitur 
Britannorum  fordidos  &  incultos,  etiam  &  iner- 
"tes,  plcrofque  fuiffe  eft  dicendum  (quod  falfiffi- 
mum  effe  conftat)  aut  hinc  conjectandum  eft  pif- 
candi  ufum  genti  fuiffe  frequentiffimum,  qui,  fi- 
mul  cum  navigationis  &  commerciorum  frequcn- 
tia,  oceanum  corporaliter  ab  eis  occupatum  efle 
demonfhxt.  Hujufmodi  autem  occupationi  cor- 
porali,  fi  adjiciamus  etiam  ita  mare  aliis  ab  iis  in- 
terclufum  cffe,  ut  pro  arbitratu  tranfitum  &  adi- 
tum  praepedirent,  quid  verat  quo  minus  eos  tam  ex 
animi  quam  corporis  polTcffione  dominium  ma- 


nifeftnm  fibi  acquifiifle  concludamus  ?  Ita  autei 
intcrclufum  fuifle  ab  eis  mare  fatis  apcrte  docei 
videtur  Caefar.  Cum  enim  is  primum  in  Bn 
tanniam  trajicere  contendens,  de  litore  ac  porti 
um  fitu  diligenter  in  Galliis  difquireret,  idqu 
convocatis  undique  mercatoribus  Gallicis  ;  adei 
ea  in  re  fruftra  fuit,  ut  ad  haec  exploranda,  proi 
fus  fcilicet  incognita,  C.  Volufenum  cum  long 
navi  necefle  ei  effet  praemittere.  Horum  enir 
prorfus  ignari  erant  Galli,  quia  aditu  prohibebar 
tur,  adeoque  libero  maris  ufu.  Nam  diferte,  hc 
rum  neque  temere,  fcrtbit  ille  e,  praeter  merca 
tores  iflo  adit  quifquam  ;  neque  iis  ipfts  (merc; 
toribus)  quidquam,  praeter  oram  maritimam,  ai 
que  e&s  regiones  quae  funt  contra  Galliam,  m 
tum  efi.  Ncque  igitur  adpellere,  invitis  Britar 
nis,  ad  litus  quis  jurc  ufitato  potuit  practer  mei 
catores  ;  neque  ipfis  mercatoribus  fas  erat  aut  lc 
ca  litoris  exfcenfioni  idonea  aut  incommoda,  ai 
quibus  exciperentur  portus,  opcrofius  &  penitii 
obfervare.  Quanquam  enim  oram  maritimai 
noviffe  hos  dicit,  attamen,  Qui  ejfent  ad  maji 
rttm  navhtm  multitudinem  idonei portus,  omnin 
nefciebant ;  quod  idem  affirmat  Caefar.  Et  or; 
maritimas,  praeternavigando  atque  in  ipfo  ma 
commercia  cum  infulae  incolis  exercendo,  inv 
fcre  mercatoribus  tantum,  ut  videtur,  permtflitn 
'Quin  vetus  Caefaris  interpres  Graecus  ibi,  vAa\£ 

if/.-7ri?tj>v,  lyilitw  quifquam,  praeter  mercatotv.< 
Britannis  non  facile  mifcebatnr.  Nec  tellui 
fcilicet,  nec  mari,  cujus,  ut  ofknfum  eft,  fr 
quentiffimus  eis  erat  ufus,  &  a  quo  velut  a  te 
ritorii,  cujus  erant  domini,  parte,  exteros  omne 
praeter  mercatorcs,  arcebant.  Unde  fequitur  et 
am  eos  qui  in  Britanniam  e  Galliis  Druidum  di 
ciplinae  difcendae  caufa  frequenter  trajicere  fblit 
id  non  nifi  temeritatis  poenae  obnoxios,  venia  a 
irifulae  regulis  non  imperrata,  feciffe.  A  reguli' 
inquam,  maritimis.  Nam  non  unius  imperio  tun. 
fuberant  Britanni.  Maris  domini  fuere,  qui  m; 
ritimis  civitatibus  feu  provinciis  imperabant  ;  vt 
luti  Cingetorix,  Carnilius,  Taximagulus,  Sego 
nax  inCantio  ;  alii  inRegnis,  Belgis,  Durotrigi 
bus,  Damnoniis,  Trinobantibus,  Icenis,  Coritan 
(populis  qui  Suffexiam,  Surriam,  agrum  Hamptc: 
nienfem,  Dorfetiam,  Devoniam,  Cornwallian 
Effexiam,  Norfolciam,  Suffolciam,  Lincolnien 
fem  agrum  occupabant)  id  genus  caeteris.  Nar 
&  Caefar  ipfe  interiorem  partem  infulae  ab  iis  in 
cultam  ait,  quos  inibi  natos  proditum  dicebant '. 
maritimam  autem  partem,  ab  iis  qtii  praedae  a< 
belli  inferendi  caufa  ex  Belgio  tranfterant :,  qu 
omnes  fere  iis  nominibus  ctvitatum  appellaban, 
tur,  quibus  orti  ex  civitatibus  eo  pervenerunt 
&  bello  illato  ibi  remanferunt,  atque  agros  co, 
lere  coeperunt.  Sed  ille,  pro  quantitate  infula 
exigua  fibi  cognita,  maritimas  civitates  feu  prcj 
vincias,  illas  tantummodo  appeilavit,  quae-Tha 
mefi  fluvio  auftrales  funt  ;  maxime  Cantium 
Regnos,  &  Belgas.  Tametfi  vero  ita  in  fingulaia 
diftraherentur  imperia  tunc  orae  maritimae,  nt 
hilominus  adverfus  hofteni,  feu  ad  mare  (  cuju 
tutela  ad  omnes  harum  principes  fpedabat)  tu 


'  De  Subtilitatc  lib.  10.  b  Exercitat.  100. 

niana.  *  ln  Vita  Julii  Agricolae. 


c  Edit.  Tlaudii  Salmafii. 
'  De  Bclio  Gallico  lib.  +. 


Atque  ita  fine  Cod.  MS.  vet.  in bibliotheca  Cott<j 

tandun 


1287 


De     Dominiq     M  A  R  I 


$1 


1288 


andum,  dubitari  nequit,  quin  cpmmuni  utcren- 

lu  fimul  confilio  ;  qucmadmodum  itidcm  in  aliis 

cbus  in  externos  hoftes  bellicis,  ut  viderc  eft  apud 

^aefarcm  %  ubi  fumma  imperii  bellique  admini- 

jtrandi  communi  Britannorum  confilio  permifla 

:ft  Caffivellauno.     Nec    dominatui    hujufmodi 

Jritannorum  marino  obftat,  quod  apud  Caefarem 

-  lc  Venetis,    Galliae  fub  Ligeris  oftium  populo, 

'  egitur ;  eorum  fcilicet b  amplilfimam  fuifle  orae 

naritimae  Galliae  occidentalis  autoritatem,  &  fci- 

:ntia  ufuque  rerum  nauticarum  caeteros  (fcilicet 

icinos  Galljae  populos)   eos  anreceififle  ;    atque 

lavcs  eis  fuifle,  in  praelio  navali  cqm  Decio  Bruto 

■  ommiflb,  totas  ex  robore  factas,  apprime  erec- 
as,  &,  five  vela  pellicea,  five  catenas  ferreas  pro 
unibus,  five  trabes  fpedtes,  ad  quamvis  vim  per- 
crendam.accommodatas ;  &  nu.mero  circiter  ccxx. 
larafjflimas,  atque  omni  armorum  genere  orna- 
ifltmas  e  portu  profedtas,  claffi  Romanae  adver- 
is  conftitifte.  Credendum  certe  non  eft,  harum 
lcrafque  non  fuifie  fubfidiarias  e  Britannia  Venc- 
:S  p.etitas,  aut  quantac,unque  fuerit  Venetorum 
ibtentia  navalis,  majorem  tamen  non  fuifle  quam 
ritannorum  i  etiam  ipfo  autore.  Nam  non 
)lum  ac.cer.fita  ex  Britannia  a  Venetis  tunc  auxi- 
a  diferte  fcribit  ille,  verum  etiam  plurimas  fuifle 
lisjiaveg,  quibus  in  Britanniam  navigare  confue- 
erunt.  A*  vero,  ut  fuperius  ex  ipio  oftenfum 
[r,  nemo  temere  Britanniam,  feu  Britannorum 
ijuflu,  adnavigabat.  Praeter  pelliceas  igitur  feu 
imineas  Britannorum  naves,  fuifle  eis  dubitan- 
am  «non  eft  claflem  ftrenuam,  quae  etiam  pro 
bitu  arceret  Venetorum  nayes  illas  armatiflimas. 
Jiter  qui  fieri  potuit  ut,  praeter  mercatores, 
smo  ex  Galliis  in  Britanniae  oram  maritimam 
Imitteretur  ?  Quin  omni  Venetorum  fenatu  ne- 
ito  a  Caefare,  fuperftites  fuere  poft  Bruti  victo- 
am  caeteri,  inter  quos  tamen  ne  repertus  qui- 
:m  efl:  qui  portum  Britanniae  aliquem  haberet 

■  cploratum  ;  ut  ex  eodem  liquet  fcriptore.  Qiiod 
:  -admittfpoflet,  fi  aut  Venetorum,  qui  illuc  na- 
gareconfueti,  potentia  navalis  Britannicae  prae- 
tifler,  aut  illorum  non  multo  fuperaflet  Bri- 
nnica,   non  omnino  capio.     Ratio  autem  cur 

fequenti  Caefaris  adpulfu  nulla  ejufmodi  navis 

mari  feu  litorc  Britannico  comperta  fit  (quod 

lde  miratur  Petrus  Ramus c )  nec  de  aliis  ac  vi- 

ineis  Britannorum  navibus  fcriptores  Romani 

^uantur,   obfcura  non  videtur.     Nam  navium 

1  od  ubique  fuerat,  unum  in  locum,  ad  praelium 

101  dictum,  coegerant  Veneti,  ut  exprefle  Caefar. 

1  igitur,  ut  credendum  eft,  in  iis  eflet  claflis  Bri- 

!  mica  in  fubfidium  accerfita,   certe  tota  ante 

'aefaris  adpulfum  amifla  eft  :    nam  periere  uni- 

icfae  Venetorum  vires  in  praelio   illo  navali. 

jain  &  P.  Ramus,   de  tempeftate   ingenti   qua 

.  lii  Caefaris  naves  magno  cum  periculo  in.  oce- 

■  o  hoc  ufquequaque  disjedae  funt,  verba  faci- 
h,  Haec  tempefias,  inquit,  maris,  Britannos 
u  es  veluti  ulcifcentis  ftut,  &  novum  ac  pere^ 
£.  mm  regem  indignantis.  Ac  fi  dixiflet  in  ipfo 
i  :ano  fines  fuifle  Britannici  imperii,  quod  ad 
i  mi  principem  runc  transferri  indignaretur  oce- 
•  is  ipfc.     Quod  vero  habet  panegyriftes  illed, 


de  Julii  Cacfads  aevo,  Illa.  aetate  nec  Britannia. 
ullis  erat  ad  navale  delhm  arrnata  navigiis, 
aut  oratoric  tantum  diclum  cft,  atquc  ad  Con- 
ftantii  Chlori  Caefaris  victoriam  (qua  C.  Allcclo, 
qui  Britanniam  invafcrat,  occifo,  reccpta  cft  in- 
fula  fimul  cum  occano,  ut  inferius  oftcnditur) 
impenfius  attollendani,  aut  de  ipfo  duntaxat  Cae- 
faris  adpulfus  tcmpore  capiendum.  Aliter  fane 
rationibus  iam  addudtis,  ac  autoribus  bonis  fub- 
nixis,  planililme  adverfatur,  nec  pro  yero  admit- 
tcndum.  Poftquam  autem  in  Romanorum  po- 
tcftatem  redadta  eft  infula,  navcs  proculdubio  ar- 
matae  Britannis,  ut  in  officio  facilius  contineren- 
tur,  interdidrae  funt.  Unde  poftea  fcriptores  de 
vimincis  tantum  verba  faciunr. 


C  A  R    III. 

Septentrionalis  maris  dominos  fiiijje 
Jiritannos  antequam  fubjugati  funt 
J^omqnis.  Et  mare  &  tellurem 
unicum  imperii  Britannici  corpus 
conjlituifje. 

SEptentrionalis  item,  feu  Deucalcdonii,  domi- 
nos  fuifie  Britannos  fub  id  aevum,  res  eft 
Tatis  tcftata.  Hanc  oceani  partem  maris  fuife- 
cretum  dixere.  Tacitus,  ubi  Julii  Agricolae  in 
hanc  plagam  navigationem  memorat,  Britannos, 
inquit,  ut  ex  captivis  audiebatur,  vifa  claffis  ob- 
ftupefaciebat,  tancjuam  aperto  maris  fui  fecreto 
ultimum  viclis  perfugium  clauderetur.  Atque  in 
animofa  Galgaci  Caledonii  oratione,  qua  milites 
ad  pugnam  hortatus  eft,  Nunc  terminm,  inquit e, 
Britanniae  fatet.  Maris  fui  fecretum,  feu  ter- 
ritorium  in  feptentrione  marinum,  terminum  fu- 
um  appellabant.  Quin  idem  Galgacus,  Nullae, 
ait,  ultra  terrae,  ac  ne  mare  quidem  fecurum, 
imminente  nobis  claffe  Romana.  Hujus  tutan- 
dum  aeque  ac  infulae  dominium,  innuens,  ut- 
pote  antea  acquifitum.  Quid  quod  fcriptoribus 
illius  feculi,  vincu/a  dare  oceano  &  Britannos 
fubjugare  idem  ipfum  denotabat  i  Ita  Lucanus  in- 
telligendus  f,  ubi  enumerat  quas  victoriae  facies 
pompa  potuiflet  Caefar  praemittere  in  urbem  re- 
greflus,  Gallorum  tantum  populis  ardoque  fub- 
adia  : 

ut  vincula  Rheno 

Oceanoque  daret  !  celfos  ut  Gallia  currus 
Nobilis,    &  favis  fequeretur   mijla    Bri- 
tannis  ! 

Attamen  nondum  vincula  oceano  noftro  data  e- 
rant  a  Romanis.  Infulam  potius  oftendit  tan- 
tum,  quam  pofteris  tradidit  Julius  Caefar  :  ne- 
que  ante  Claudium  pars  ejus  aliqua  in  Romano- 
rum  poteftatem  fatis  redacta  eft  :  neque  maris  im- 
perium  alio  devolutum.  Et  tametfi  fub  Augufto 
Drufus  Germanicus,  per  eam  oceani  parrem, 
quae  Rheni  oftia  &  Cimbricam  jnterjacet  Cher- 


t>e  Bcllo  Gallico  lib.  y.  b  Caefar  de  Bello  Gallico  lib.  3.  cap.  8.  8c  12.  *.  De  C.  Julii  Caefaris  Militia,  cap.  de  Praeliff 

^  a'i-  d  In  Panegyrico  Maximiano  difto  ;  Si  rnihi.  ;  Tacit.  in  Vita  Agricolae.  '  Pharfil.  Ub.  3. 


fonefturi,- 


1289       <JM  A  R  E    CLAUSlJM,    feu  iiM 


fonefum,  navigans3,  Erifios  fubegit,  ea  nihilomi- 

hus  vi&oria  nulia  pars  oceani   imperio  Romano 

adjun&a  eft  :   totus  Britannis,   nondum  omnino 

deviftis,  manebat.     Neque  indignum  eft  quod  hic 

obfervetur,  C.  Caligulam,  qui  Britanniae  immi- 

nebat,  ad  tranfmarinas  oceani  noftri  oras  ex  Ger- 

mania  interiori  profe&um,  'fl;  <&  lv  tm  Bpg^w/co 

c?ep.T&ao\'(g.,   Velut  in  Britannia  belhim  geftu- 

rum  (quae  verba  funt  Dionis b )  direfta  c  in  li- 

tore  circa  Rheni  oftia  acie,  balliftis  machinifque 

difpojitis,   fignoque  pugnae  dato,   nemine  gnaro 

aut  opinante  quidnam  ejfet  coepturus,  repente  ut 

conchylia  legerent,  galeafque  &  finus  replerent, 

imperaffe ;    atque   haec   oceani  fpolia    capitolio 

palatioque  debita  vocantem  animos  fuftuliffe,  ac  fi 

oceanum  ipfum  fubegifiet.     In  indicium  tandem 

leu  trophaeum  ludicrae  vifforiae  altijfimam  tur- 

rem,  e  qua,  ut  ex  Tharo,  noclu  ad  regendos  na- 

vium  curjks  ignes  emicarent,    juxta  excitajfe  ; 

cujus  nondum  penitus  vaftatas  ruinas,  fed  aquis 

plerumque  prope  Cattovicum  opertas,  rarius  nu- 

datas,  25>itcn{)U!0  &  C  HHttg  te  2&?Utert,  id  eft, 

ut  volunt  aliqui,  domum  Britannicam  vocant  Ba- 

tavi  accolae,   feu  Britannicam  arcem.     Certe  de 

turri  a  Caligula  tunc   ibi   extru&a  res  cetta   eft 

ex  Suetoniod.      Etiam  &  ruinas  hafce  ejufdem 

fuifle  turris  contendunt  viri  do&i,  Hadrianus  Ju- 

nius  Batavus e,  Guilielmus  Camdenus  noftet  f,  & 

Riehardus   Vitus  g  ;   aliis,    ut  Ortelio,    Goltzio, 

Cluverio  h ,   refragantibus.      Et  tum  de  origine 

nominis,    tum  de   fignificatione  eft   dubitatum. 

Qua  de  re  nos  non  difputamus.     Sed  fallor  ni- 

mium,    nifi  Caligula  non  tam  vidoriam  de  Bri- 

tannia  ipfa  fperatam,  faltem  cogitatam,  dum  hoc 

fecit,   neglexerit,   quam  ejufmodi  vi&oriae  com- 

pendium   joculariter   invenifle  fibi   vifus   fuerit. 

Rem  gefiit  ut  Britanniam  fubafturus.     Et  con- 

chylia,  oceani  fpolia  ei  di&a,  marini  dominii  in- 

fignia,    ac   velut  certiflimam   imperii  Britannici 

arrham  ratus   eft.      Accedit,    merito  exiftiman- 

dum  efie,    territorium  fuifle   imperii   Britannici 

unicum  e  tellure  ieu  continente  Magnae  Britan- 

niae  infulis  circumjacentibus  &  maribus  variatim 

interluentibus  conflatum.      Quod  tum  ex  unico 

nomine  illo  Britannico  totum  territorii  ejufmo- 

di  corpus  complexo  (ut  fuperius  narratur)  elicere 

fas  eft,  tum  ex  eo  quod  mare  ipfum  nonnullis, 

ut  Albategnio,  Britanniae  pariter  ac  infula  voca- 

bulo  fit  infignitum,   ubi  Thulen  oceani  infulam 

in  Britannia  collocat  :    fcilicet,   quemadmodum 

Sicilia,  Corfica,  Sardinia,  aliae  in  mari  Tyrrheno 

infulae,  partes '  Italiae  etiam  &  ei  continentes  in 

jure  didae  funt,  &  Sicilia  etiam  fuburbana  k  re- 

gio  (poftquam  maris  interfluentis   &  contermini 

erant  domini  fafti  Romani}  nominabatur ;  &  fi- 

mul  omnes  cum  Italia  &  ipfo  mari  unum  corpus 

feu  provinciam  confecere  :  ita  infulae  quas  dixi- 

mus  omnes  Britannicae  cum  Britannia  Magna  at- 

.  que  interluentibus  circumfluifque  maribus,  unum 
Britanniarum  feu  imperii  Britannici  corpus  rite 
erat  indigetandum,  tam  maribus  quam  infulis  in 
dominium  eorum,   qui  rebus  hic  potiti,  femper 


tranfeuntibus.  tJnde  forfan  evenit,  quod  Bri 
tannici  imperii  feorfim  aeftimati  magnitudinerr 
tantam  arbitrati  fint  Romani,  ut  Britannia '  not 
circumfufa  oceano,  fed  complexa  oceanum  ipfun, 
•videretur,  ut  panegyriftes  ille. 

CAP.      IV. 

Oceant  Britannki  dominium  ipfan 
Britanniam  Magnam  devicjam  fe 
quebatur,  fub  Claudio  <&  f)omi 
tiano  Augufiis. 

DEbellatis  poftmodum  a  Claudio  Caefar 
auftralioribus  Brirannis,  &  in  deditionen 
accepta  infula  Ve&ae,  acceflit  cum  illis,  velu; 
vittoriam  pars  neceflario  comitata,  Romano  in 
perio  Britannicus  oceanus ;  qua  faltem  fubafta; 
infulae  parti  praetendebatur.  Inde  ejufdem  ae\ 
poeta m  anonymus  ad  Claudium  de  Britann 
fubafta  : 

tytufoniis  nunquam  tellus  violata  triumph 
lcJa  tuo,  Caefar,  fulmine  procubuit. 

Oceanufque  tuas  u/tra  fe  refpicit  aras  ; 
Qui  jinis  mundo  eft,  non  erat  imperio. 

Et  dein, 

Eufrates  ortus,  Rhenus  recluferat  arBos, 
Oceanus  medium  venit  in  imperium. 

Ipfum  oceanum  imperio  cum  Britannia  Roma:  • 
tunc  fubjugatum  ait ;  ut  poft  etiam  expreffius : 

At  nunc  oceanus  geminos  interluit  orbes ; 
"Pars  eft  imperii,  terminus  antefuit. 

Terminus  erat  Romanorum  per  Gallias  &  Gi  • 
maniam  imperio  oceanus  Britannicus  j  devii: 
Britannis,  ftatim  imperii  pars  fiebat.     Iterum, 


Oceanus  jam  terga  dedit ;  nec  pervius  ull 
Caefareos  fafces  imperiumque  tulit. 


Et, 


llla  procul  noftro  femota  exclufaque  coelo 
Alluitur  noftra  vi£la  Britannis  aqua. 

Noftram  aquam  oceanum  appellat  non  min>', 
ac  infulam  ipfam,  devidum.  Unde  &  Romao 
cingi  jam  imperium  Romanum  oceano  fcrit', 
poftquam  nempe  fubafta  eft  Britannia  : 

£$uam  pater   invittis    Nereus    vallavett 
undis. 

Undatum  imperium  infulae  dominium  fem;:t 
fecutum  eft.  Et  Seneca  n  de  eodem  Caefare,^ 
hoc  mari  : 


*  Dio  Caflms  lib.  $-4.  Plin.  lib.  2.  cap.  67.  Sueton.  in  Claud.  cap.  1.  b  Adde  Aurel.  Vi&orem,  ut  emendalur  ab  Andrea  Sch/o. 

Obfervat.  Hiftoric. lib.  3.  cap.  11.  «  Sueton.  in  Calig.  cap.  46.  d  Ibid.  «  In  Batavia  cap.  10.  In 

Infulis  Britann.  pag.  8ji.  e  Hiftoriar.  lib.  4.  not.  5-6.  h  De  Rheni  Alveis  cap.  14.  &  videfis  Ortelium  in  Thefaur.  '{<>■ 

graph.  verb.  Britanni.  '  L.  9.  ff.  tit.  de  Judiciis  8c  1.  99.  ff.  tit.  de  V.  S.  k  Cicero  aflione  2.  in  Verrem,  &  Florus  lib.  3.  capV 

1  Panegyric.  Maximiano  di&us.    Si  mihi.  «;  Epigr.  Vett.  lib.  2.  &  in  Cataleil.  Vet.  Poet.  lib.  1.  tit.  7.  n  In  Oftav.  aft.; 

-paiit 


29* 


De    Dominio    M  A  R  1  sl 


1292 


- paruit  Uber  diu 

Oceanus,   &■  recepit  invitus  rates. 

En  qui  Britannis  primus  impofuit  jugum, 

Jgnota  tantis  clajjibus  texit  freta. 

min  in  ejufdern  Apocolocynthofi, 

Jujfit  &  ipfum 
No-ja  Romanae 
Jtira  fecuris 
Tr.m.re  oceanum. 

ritannicus  oceanus  palam  intelligcndus.  Et  prif- 
us  autor  Hegefippus,  "F/us  ( inquit a,  Agnppae 
:gis  pcrfonam  inducns  Claudium  alloquentis ) 
■tit  tranfiijfe  ad  Britannos,  quam  triumphajfe  de 
hitannis.  Quid  enim  facerent,  elementis  jam 
lomanorum  imperio  fubaclis  ?  T)ocuit  illos  oaa- 
m  fervitutis  patientiam,  poftquam  transfretan- 
ibus  &  ipfe  Romanorum  navigiis  infuetam  Jibi 
'vrvitutem  agnoverat.  Hinc  etiam  navalis  ccro- 
a  in  principis  honorem  faftigio  domus  TaLti- 
ae  fixa  eft,  trajecli  &  quafi  do?niti  oceani  in- 
'gne,  quod  ait  Tranquillus  b.  Verum  haec  ad 
lare  auftralius  tantum  pertinent  :  feptentriona- 
:us  haud  navigatum  eft  Claudii  clafll  :  neque  e- 
,im  ejus  eoufque  pertingcbat  victoria.  Primum 
utem  fub  Domitiano  circumnavigata  eft  infula 
Romanis  •■,  &  tunc  primum  illud  noviflimum 
tiare  ab  eis  cognitum  domitumque.  Tacitus  de 
ulio  Agricola  in  Britannia  propractore,  Hanc, 
nquit,  oram  novijfimi,  Caledonii,  maris  tunc 
rimum,  fub  Domitiano,  Romana  clajfis  circum- 
ieBa,  infulam  ejfe  Britanniam  affirmavit,  ac 
•imal  incognitas  ad  id  tetnpus  infulas,  quas  Or- 
adas  vocant,  invenit  domuitque.  Quod  itidem 
uvenalisc  : 

arma  quidem  ultra 

Littora   Juvernae  promovimus    &    modo 

captas 
Orcadas. 

Modo  captas  dicit,  id  cft,  fub  Domitiano.  Et 
:rror  eft  manifeftus  apud  Eufebium  Hieronymia- 
mm,  Claudium  Orcadas  infulas  Romano  adje- 
ijfe  imperio.  Quetn  tamen  fecuti  funt  Orofius, 
3aiIiodorus,  Eutropius,  Beda,  Nennius,  Ethel- 
.verdus,  alii.  Sed  contrarium  ex  unico  Tacito, 
criptore  coaetaneo  &  graviifimo,  fatis  evincitur. 
^uae  vero  occurrunt  apud  Valerium  Flaccum  d, 
Silium  Italicum  %  Statium  f,  alios,  de  Caledoniis 
k  Thule  fubactis  ante  Domitiani  tempora,  ita 
:antum  intelligenda  funt,  ut  aut  more  poetico 
..eptentrionaliorum  nomen  pro  Britannis  quibuf- 
:unque  per  fynecdochen  ufurpari  exiftimcmus, 
pfamque  Thultn  pro  Britanniae  parte  qualicun- 
}ue,  aut  Romanis  Caledonios  gcneratim  Britan- 
:ios  tantuna  non  auftrali  litori  proximantcs  deno- 
fcffie,  Nam  &  Julius  Florus  s  auftrales  Britan- 
nos  Caledonias  fecutum  ejfe  in  fytvas  J.  Caefa- 
rem  lcribit,    id  eft,    plane  in  lylvas  Britanniae 


auftralioris.  At  vcro  cum  Julius  Agricola  fub 
Domitiano  infulam  tam  navali  quam  terreftri 
bcllo  fubegiflct,  &  circumvefta  clafle  oceanum 
Calcdonium  ita  proprie  diclum,  quod  maris  Jui 
fecretum  ( ut  obfervatum  eft  fupra  )  appellabant 
Britanni,  undique  aperuiflct,  Orcadafque  domu- 
iflet  i  adjeclum  tunc  fuiffc  Romano  imperio  ma- 
re  ctiam  illud  feptentrionaiius,  atque  adeo  Ro- 
manos  Britannici  maris  totius  non  aliter  ac  in- 
fulae  dominos  fuifte,  par  eft  ut  cenfeamus.  Quod 
&  difertis  ferc  verbis  teftatur  Tacitus.  Is  de 
Agricola  Caledonios  armis  petituro  verba  faciens, 
ClaJJis,  ait,  ab  Agricola  primum  ajfumpta  m 
partem  virium  fequebatur  egregia  fpecie  -,  cum 
fimiil  terra  fimul  mari  bellum  impelleretur,  ac 
faepe  eifdem  caftris  pedes  equefque  &  nauticus 
miles  mixti  copiis  &  /aetitia,  fua  quifque  fecla, 
fuos  cafus  attollerent  ■,  ac  modo  fylvarum  &  mon- 
tium  profunda,  modo  ttmpefiatum  &  ftucJuum 
adverfa,  kinc  terra  &  hoftis,  hinc  auiJus  ocea- 
nus  militari  jatlantia  compararentur.  Britan- 
nos  quoque  \ut  ex  captivis  audiebatur)  vifa 
clajfis  obfiupejaciebat,  tanquam  aperto  maris  fui 
fecreto  ultimum  viclis  perfugium  clauderetur. 
Clariflimum  dominii  maris  Britannici  teftimoni- 
um  ;  quod  tam  Britannos  Caledonios  antea, 
quam  Romanos  poftea  dominos  agnofcit.  Utrum 
aucJus  an  vicJus  oceanus  ibi  legendum,  dubita- 
runt  viri  docti.  Sed  utraque  lectio  dominii  ac- 
quifitionem  palam  denotat.  Et  aucJus  oceanus 
mare  Caledonium  reliquo  mari  a  Claudio,  cum 
auftraliori  infulae  parte,  Romano  imperio  adjedto 
jam  accefliffe  fignuicat  :  quemadmodum  Auclum 
dicebatur  circi  fpatium,  quod  fupra  definitum 
modum  vitloriae  adjungebatur,  ut  habetur  apud 
Feftum  h.  Et  oceanum  Britannicum  ita  in  Ro- 
manorum  poteftatem  tunc  redaftum,  velut  per- 
petuam  infulae  ac  individuam  appendicem,  cogi- 
tavit  forfan  Papinius  ',  ubi  Domitianum,  fub  quo 
haec  in  Britannos  vi&oria,  ita  alloquitur  : 

maneas  hominum  contentus  habenis, 

Undarum  terraeque  potens 

Certe  &  fcriptor  nuperus  k  ipfum  ait  Julium 
Caefarem  Infulae  fretique  Britannici  imperium 
Jibi  ajferuijfe.  E.t  tam  fumma  id  dicit  cum  ra- 
tione,  dum  utriufque  imperium  velut  individuum 
conjungit,  quam  nulla,  dunrinfulae  imperiumju- 
lio  Caefari  tribuit. 

C  A  P    V. 

T)e  Romanorum  dominio  in  mari 
Britannico,  ut  injulae  appendicey 
a  'Domitiano  ad  Conjiantium  Chlo- 
rum  Caefarem,  feu  T)iocletianum. 

SUbadtis  vero,  ut  dittum  eft  fuperius,  &  infu- 
la,  &  qui  circumvolvitur,  oceano  a  Roma- 
nis  ;  ut  terreftre  imperium  tuebantur  praefides  ac 


De  Excidio  Hkrofolymit.  lib.  a.  cap.  9 


aic.Ub.  3. 
5.  cap.  j,o. 
^ccio. 

VOL.    II. 


varum  lib.  5 
-  In  vcrb.  A: 


b  In  Claudio  cap.  17. 


Satyr. 


d  Argonautic.  lib. 


in  Protreptico  ad  Criipinum,    Veftii  Bolani,  propraetoris,  fub  Vitellio,  Britanniae  filium. 
MBnm.  \  Thcbaidos  lib.  1.  »  Jac.  ChifEetius  in  epift.  dedicat.  ad  iiteHum  de 


Pu- 
E  Lib. 

Portu 


M  m  m  m  m  m  m  m 


Ie°ati 


293 


CMARE    CLAU SU ' M,  feti 


1291 


legati,   ita    matinum    archigubernus   cum   claffe  fcrit,  quod  non  munitus  effet  oceano,  fd  inclul 

numerofa.     Eo  enim  nomine  appellabatur  prae-  fitts,    ut  loquitur  Panegyrici  autore   ad  Maximia 

fedms   clailis  Britannicae,   feu,    ut  in  Pandc&is  num)   tandem  victus  &  occifus  eft.     Atque  itl 

Florentinis 3,    archigubernius :    quod   fcimus   ex  &  infula  fimul  &   oceanus,  qua  Romanorum  hir 

Javoleni  J.  C.    fub  Adriano   &  Antonino  Pio  imperio  praerendebatur,  poft  decennium  receptu1 

Auguftis,  epiftolis :  Seius  Saturninus,  inquit  ille  b,  eft.     Neque  aliunde,   quam  ab  hoc  decennii  itj 

archigubernus  ex  claffe  Britannica,    teftamento  Britanniis  imperio,  excufi  funt  nummi  illi  &  C 

fiduciarum   reliqitit  haeredem  Valeriitm   Maxi-  Caraufii,  &  C.  Allecti,  cum  infcriptionibus  IMP! 


C.     CARAVSIVS    P.  F, 
C.    ALLECTVS   P.  F. 

A  V  G.  EcTypum  autem 
cx  aereis  Allcfti  adjicimus, 
ut  eorum  infcriptio  in  parte 


AVG.   &  IMP; 


fimul  obferveturj  qua  im- 
perium  cjus  Britannicum 
oceani  circumflui  dominio 
maxime  fubnixum  efle  quin 
vellet,   vix  dubito.     Refti- 


mum  trierarchum ;  a  quo  petiit,  ut  filio  fuo  Seio 
oceano,  cum  ad  annos  ftdecim  perveniffet,  hae- 
reditatem  reftitueret-  Verum  cum  in  perdo- 
mandis  &  retinendis  Britannis  Caledoniis,  plu- 
rimum  laboris,    emolumenti  parum  fore  perfpi- 

ccrent  Romani,  ita  praetenturis  terreftre  impe-  averfa,  Triremis  cum  V I R 
rium,  in  auftrum  rccedcntes,  reli&a  Barbaris  fep-  TVTE  AVGVSTA, 
tentrionali  infulae  parte,  limitabant,  ut  oceani 
imperium  juxta  iliis  minutum  efie  credamus 
necefle  fit.  Praetenturae  illae  in  hiftoriis  de  Adri- 
ano,  Antonino  Pio  &  Severo  Auguftis  obviae. 
Ea   autem  quam    five   muro  five  vallo  ab  ori- 

cntali   litore   ad    occiduum  per  Brigantes  duflo     tutae  ita  cum  oceano  Bri- 

ftatuit  Adrianus    &  inftauravit  Severus,   coerce-     tanniae  infignc  etiam  tcfti- 

batur  Romanorum  territorium  intra  eofdem  pene    moniumeftpanegyricusille, 

fines  qui  Claudii  vidloriam  tcrminarant.     Altera     cujus  autorem  alii  Mamer- 

vcro,   quae   ad  Glottam  &  Bodotriam  aeftuaria     tinum,  Eumenium  alii  pu- 

infulam  interfecabant,  Romanum  imperium  Bri-     tant.     O  vicJoria  multtvaga,  inquit  ille,  &  in 

tannicum  fub  Antonino  Pio,  ac  poftea  fub  Va-     numerabilium  triumphorum,  qua  Britanniae  re 

lentiniano,  &Valente,  &  fequentibus  aliquot  im-    fiitutae,  qua  gentes  Francorum  penitus  excifae 

peratoribus,   finiebat.     Unde   forfan  nec   multo     qua  multis  praeterea  gentibus  in  conjttratione  il 

icptentrionalioris  oceani,    quam  qui  horum  ter-     fitts  fceleris   deprehcnfis,    impofita  eft  necefiita. 

ritoriorum  oras  allueret,  poftmodum  Romani  erant    obfequendi ;  denique  ad  perpetuam  quietem  marh 

domini.       Cacterum    poft    Seium    Saturninum,    purgata  fitnt !   Gloriare  tu  vero,  Caefar  invicl, 

claills,  quem  diximus,  fub  Adriano  aut  Antonino     (Conftantium  Chlorum  Caefarem,    jam  memo 

Pio  Britannicae  pracfedmm,    de  maritimis  rebus     ratum,  alloquitur)  alium  te  orbem  terrarum  pe 

Britanniae  ufque  ad  Diocletiani   tempora,   pene    periffe  ,•    &  Romanae  potentiae  gloriam  reftttu 

etiam  de   ipfa  Britannia,   apud   fcriptores  altum     endo  navalem,   addidifti  imperio  terris  omnibu. 

eft  filcntium.     Infeftantibus  autcmfubDiocIetiano     majus  elementum.     Majus    elementum  oratorii 

mare  Britannicum,  per  Aremoricum  &  Belgicum     dicit,  pro  ipfo  oceano  Britannico,  quem  ita  ex^ 

traftum,  Francis  &  Saxonibus,  ad  illud  pacandum     prefllm  ait  cum  Britannia  reftitutum.     Et  fingu 

miflus  eft  C.  Caraufius,  genere  quidem  infimusc,     lare  fic  eft,  Romanos  de  imperiis  Britanniae  & 

fed  confilio  &  manu  promptus.     Et  hanc  maris     maris  cognominis,   veluti  femper  individuis,  lo- 

praefe&uram   popofcifle  ipfum  fcribit    Galfredus    qui.     Et  de  lue  illa,  quam  folis  Britanniae  vifi 

Monumethenfis,   atque  promififle  tot   &  tanta    ceribus  intabuiffe  ait,   feu  de  periculo  Romanc 

fe  inde  adepturum,    quibus  rempublicam  magis    imperio  tunc  imminente,    Mullo  certe,    inquit 

augmentaret,    quam  fi  ipfi  regnum  Britanniae    fine  montittm  aut  flumimm  terminabatur,  qttem' 

traderetttr.    Ille  autem,   multis  Barbaris  fiaepe    dfpofitae  limitis  cuftodiae  non  tuerentur.     Sea- 

captis  (quae  funt  Eutropii  verba ;    &  de  mare    ubique  navis,  licet  nobis  virtutem  feltcitatem- 

Britannicum,  cui  a  Caeiare^ut  ejus  domino,  qua    que  veftram  haberemus,    magnis  tamen  terrori- 

Britanniae  imperium   tenebat,  praeficiebatur,  in-     bus  imminebat,  qua  jacent  maria,  qua  venti  fe- 

fcftantibus  fiunt)   nec  praeda  integra,   aut  pro-    runt.     Et  mox,  Hac  vicJoria  veftra  non  Bri- 

vincialibus  reddita,  aut  imperatoribus  miffa,  fd    tannia  fblum  fervitttte  efl  liberata,  fid  omnii-us 

fibi  fioli  retenta,  cttmfufpicio  effe  coepiffet,  con-    mtionibus  fecuritas  reftituta,  quae  marittmoufu 

fulto  ab  eo  admitti    Barbaros,    ut  tranfeuntes    tantttm  in  bello  adire  periculi  poterant,  quantum 

ctun  praeda  exciperet,  atque  hac  fe  occafione  di-    in  pace  commodi   confi quttntur.     Allccli   etiam 

taret,    a    Maximiano   juffus   occidi,   purpuram     imperium  virn  nattticae  rebellionis  exprefle  nun-| 

fumpfit,  &  Britannias  occupavit.    Firmatis  de-     cupat  idem;    atque  ipfam,   inquit,   Britann:ami 

mum  &  mari  &  terra  praefidiis,  utriufque  impe-     quae  fedem  tam  diuturno  fceleri  praebufiet,  con 


rium,  utpotc  fempcr  conjunclum,  feptennio'1  ob- 
tinuit ;  extindbus  a  focio  fuo  C.  Allefto,  qui  tri- 
ennio  idcm  fucceflbr  poffidebar.  Hic  autem  duflu 
Afclepiodoti  praefedi  praetorio  (poftquam  ita  in- 
certus  confiliique  inopsaConftahtio  Chloro  Cac- 
fare,  qui  in  Britanniam  ad  cum  reprimendum 
trajecerat  ipfe,  rcdderctur,   ut  tunc  denique  fcn- 


fiat  vicloriam  fofafti  reftitutione  fenfiffe  vefiram\ 
Simul  cum  Britannia  ipfa  dcvidla  concidit  vis 
omnis  nautica,  quac  in  hac  plaga,  Britannia  ab 
Allefto  ita  arrepta,  neccflario  ut  pcrpetua  infulac! 
comes  in  Auguftos  invaluiffct.  Et  pcrgit  pancJ 
gyriftcs,  Ex  aliis  quidem  p.irtibus  aliqua  reflantl 
quae  fi  voluntas  yel  ratio  defidaent,  pofiitis  ac\ 


'  Antoninus  Auguflin.  de  Nominibus  propriis  Pancteft.  Florentin.  b  ff.  tit.  ad  itnatuiconMr.  TrebeHiaa,  1.  i,0. 

pius  hift.  j.  *  Oroiius  lib.  7.  cap.  1^.  '=  Pancgyric.  Si  mihi  Caefar. 


qttir 


29$ 


De    Dominio    Maris. 


1296 


lirere ;    ultra  vceanum  vero  quid  crat  praster 

ritimniam  ?    quae  a  vobis  ita  recuperata  eft, 

;   illas  quoque   natienes  termin':s  ejufdem  in- 

lae   cohaercntes    veftris    nutibus    obfequantur. 

|  lulla  progrediendi  caufa  fupereft,  nift  fi  (quod 

\itura  vetuit)  fines   ipftus  quaerantur  oceani. 

'  uaenam   nationes   terminis   Britanniae   cohae- 

ntes  hic  funt  praeter,  tranfmarinas,  quarum  li- 

pra  tcrminis  imperii,  quod  tunc  Britannicum  cen- 

bntur,  fcu  provinciae  Britannicae  tcrminis  ma- 

uis,   id    cft,  ,occano  Britannico,    cohaerebant  ? 

eluti  GaJlorum,  &  confinium.     Nam  de  infu- 

>  exiguis  quae  proximant,    intelligendum  non 

t:  neque.  cnim  carum  incolae  nationes  diclac; 

;c  pancgyrici   majcftati  confonum  erat,    e  tam 

:iguis  imperatori  gloriam  adaugcre.     Quin   na- 

ones  illas  terminis  Britanniae  cohaerentes,  feu 

ihaerentes  Britannici  imperii  corpori  terminis, 

paulo  poft  fubnexis,  ipfos  Galliae  continentis, 

iijus  litora    terminis  oceani   cohaerent  Britan- 

'ici  (qui  civiliter  ipfius  infulae  pars,   feu  territo- 

jm    cum   eo  conjunclum,    habebatur)  incolas 

iffe  oftenditur.     Nam  fic  pergit  ad   explicanda 

a  verba  pancgyriftes,  Ter  vicJorias  tuas,  Con- 

mti  Caefar  invicJe,  quic-quid  infrequens  Am- 

ano  &  Bellovaco  &  Trigaftino  foto  Lingoni- 

ique  reftabat,  barbaro  cultore  revirefcit.     Etiam 

[i  eodcm  Carolus   Sigonius,  Hac  viBoria,  in- 

lit a,   non  folum  ipfa  eft  recuperata  Britannia, 

d  Galliae  quoque,    Hifpaniae,    Italiae  ■  atque 

dfricae  orae  perpetuis  piratarum  incurfiontbus 

ikratae.      Scilicet  Britannia   cum   oceano  fuo, 

ix  vi  eidenl  tuendo  nautica,  recepta,  in  tuto  po- 

rae  funt  non  folum  circumvicinae  fed  &  longe 

flitae  provinciae  maritimae,    quarum  univerfis 

;'ipendebat   hoc   bellum,    feu    rebellio   nautica, 

uae  tam  late  vagari  &  flagrare  poterat,  quam 

te  omnis  oceanus  &  Mediterranei  ftnus  ablu- 

ft;  quae  item   panegyrici   verba.     Britanniam 

ftituere,  recuperare,   rebellionem  nauticam  hic 

>mprimere,  oceanum  hunc  purgare,   ejufmodi 

ibita  funt,  ut  uno  peracto  caetera,  ob  conjunftum 

rpetuo  infulae  &  maris  cognominis  dominium, 

■ nfequerentur.    Et  amifla  Britannia,  copiae  Ro- 

.anorum  navales,    quibus  mare  tutiim,    itidem 

;  rifTae ;  reftituta,  etiam  &  hae  cum  oceano  re- 

ituebantur. 


formula,  quemadmodum  fub  praefecT:o  practorio 
Galliarum  vicarius  Britanniae  civili  adminiftrati- 
oni  hic  praecrat,  &  fub  magiftro  militum  occi- 
dentis  comes  Britanniarum  Sc  dux  Britanniarum 
mediterranca  infulae  copiis  tucbantur,  ita.  fub 
cjufdcm  magiftri  difpofitione  vir  titulo  fpc&abi- 
lis,  Comesb  litoris  Saxonici per  Britanniam,  prae- 
fidiis  in  litorc  auftrali  &  oricntali  Britanniac  dif- 
pofitis,  mari  univerfo  quod  Gallias,  Bataviam,  & 
Cimbricam  Cherfonefum,  &  magnam  Britanni- 
am  interfluit,  veluti  parti  feu  tcrmino  tcrminato 
impcrii  Britannici,  non  aliter  ac  ejufdem  imperii 
provinciae  alteri,  praefici  cft  folitus.  Quod  in  ipfo 
nomine  dignitatis  eft  fignantiflime  indicatum.  Nam 
dux  Britanniarum,  comes  Britanniarum,  ut  co- 
mes  Tingitanae,  comes  Hifpaniarum_,  id  genus 
alii  plurimi,  a  terris  &  rcgionibus  quibus  prae- 
erant,  denominabantur.  Atque  inter  dignitates 
illas,  quae  limitaneae  fuere,  eae  a  limitibus  no- 
men  femper  accipiebant.  Unde  comes  limitis 
AEgypti c,  praefefius  Euphratis d,  praefcJus 
ripae  T)anubu  e,  &  comes  "Danubzi s,  &  quibus 
Rheni  °  mandata  eft  cuftodia,  in  Ofriciis  Augufta- 
libus  occurrunr.  Scilicet  fluvii  hi  Romam  im- 
petii  termini  feu-  limites  erant.  Et  comites  feu 
duces  Rheni  verbis  iliis  de  Rheno  innui  putant 
merito  viri  doc~ti  ^.  Quemadmodum  autem  T>a- 
nubii,  Rheni,  Euphratis  nomina  fines  denota- 
bant  feptcntrionales  orientalefque  imperii  Roma- 
ni,  ita  planiflime  litoris  Saxonici  nomen  feu 
limes  orientalem  auftralioremque  finem  imperii 
Britannici,  feu  quod  Britannici  nomine  in  Ro- 
manorum,  ut  corpus  unum,  poteftatem  redaGum 
eft.  Adeo  ut  quicquid  ad  limitem  illum  pro- 
tendebatur,  comiti  litoris  Saxoniei  pcr  Britanni- 
am,  ut  praefeito  territorii  marini,  feu  infulae 
appcndicis,  proprie  fubjaceret.  Jam  vero  pro- 
tenfum  eft  territorium  illud  feu  provincia  huic 
dignitati  fingulari  fubjacens  per  mare  ipfum  Bri- 
tannicum,  a  Britannico  litore  ufque  in  litora 
tranfmarina,  feu  quae  in  Gallia,  Belgia,  Batavia, 
Cimbrica  Cherfonefo,  Britanniae  noftrae  adverfa 
funt :  ita  ut  quicquid  a  Britannico  litore  five 
maris  five  infularum  interjaceret,  comitis  quem 
diximus  praefe&urae,  veluti  admiralli  provincialis 
feu  territorialis  adminiftrationi,  accederet.  Litora 
autem  adverfa  illa  Saxonici  litoris  nominc  tota 
cognita  tunc  fuifle,  manifeftum  fit  tum  ex  Pto- 
lemaeo,  Marciano  Heracleote,  Zofimo,  ejuf- 
modi  aliis,  tum  ex  Notitia  dignitatum  utriufque 
imperii.  Etenim  juxta  Albis  fluvii  oftium^  quod 
Cimbricae  Cherfonefo  feu  E>aniae  regni  parti  oc- 
eidentali  prOximat,  Saxones  a  Ptolemaeo  '  & 
Marciano k  collocantur,  uti  etiam  in  ipfa  Cher- 
fonefo  Cimbrica.  Atque  a  fedibus  eorum  pri- 
mariis  &  vetuftis  litus  illud  Saxonici  nomen  de- 
fumpfit.  Gens  autem  inter  Germanos  praecipua, 
vicinis  pulfis,  in  auftrum  per  Batavicum,  Belgi- 
cum,  Gallieum  litus  fedes  ampliabat :  unde  fub 
Rheni  oftiis  Batavorum  agros  cam  etiam  fub 
Conftantini  tempora  occupafle,  fcribit  Zofimus1. 
Atque  ex  eo  quod  haec  infidebant  litora  Saxo- 
nes,  &  crebris  per  Galliarum  traclum  totum  ma- 
ritimum  exfcenfionibus  fadis  &  mare  &  tcllurem 


C  A  P.     VI. 

ve  dominio  marh  aufiralis  <£y  ori- 
'.  entalh  Britannicum  comitante  im- 
^perium,  a  Conftantini  magni  tem- 
'ipore  ufque  dum  infulae  valedice- 
'  bant    Romani.     ld    totum    prae- 

feclurae   comitis    litoris    Saxonici 

per  Britanniam  fubfuijje.  Et  dj 
!  claffe  fub  Romanis  Britannica. 

V  O   infcquente,   immutata  fub  Conftan- 
tini    tempora     adminiftrationis    imperii 

,  De  Occidentali  Impcrio  lib.  1.  b  NotitiaDignitarumTrnrerii  Occidentis.  c  Notitia Dignit.  Orieatis.  d  Infcript. 

Y  ,cr-  fol.  i°9°-  il-  c  Ibid.  fol.  490.  2.  fSidomus  /\pol!inaris  in  Panegyric.  Anthemio  diduo.  e  L.  9.  C.  Thec- 

"jlib.  7.tit.  1.  h  Marquard.Freher.Orig.  P.latin.prt.i.  csp.  3.  j  Geograph.lib,  s.  MnPeriplo.  f  Hiftor.  lib.  ; . 

inde 


i^97 


kMAR'E   CLAUSU  M,   feu 


129 


inde  infeftabant,  di&um  eft  non  folum  litus  il- 
lud  Saxonum  ipforum  feu  limes  impcrii  Britan- 
nici  orientalis,  verum  &  ipfum  litus  Belgicum 
&  Gallicanum  totum,  quod  Britanniae  noftrae 
advcrfatur,  Saxonicum  litus,  &  limes  Saxonicus. 
De  Cimbrico  &  Batavico  litore,  in  quo  fedes  fibi 
fecerant  ampliores,  res  manifefta  eft  ex  eis  quae 
jam  memorantur.  De  Belgico  &  Gallicano  ex- 
prefllm  itidem  teftatur  Notitia  dignitatum  im- 
perii.  Etenim  in  ca  habetur  fub  difpofitione  du- 
cis  tra&us  Aremoricani  (qui  totus  eft  ab  occi- 
dentali  Gallia  feu  a  Ligeris  fluvii  oftio  ad  Se- 
quanae  oftium)  Tribnnus  cohortis  primae  novae 
Armonicae,  Grannona  in  iitore  Saxonico.  Ibi 
planiffime  litus  Britanniae  noftrae  auftrali  in  Gal- 
liis  adverfum  litus  Saxonicum  appellatur.  Et  in 
eadem  Notitia  fub  diipofitione  ducis  Belgicae 
fecundae  (quae  a  Sequanae  ad  Mofae  fluvii  ofti- 
um  porrigitur,  &  Flandriam  compleditur)  habe- 
mus  Equites  T>almatas  Marcis  in  litore  Saxo- 
nico.  Atque  in  infigniis  ejufdem  ducis  expreffim 
item  habetur  litus  Saxonicum.  Ita  totum  quod 
a  Cimbrica  Cherlbnefo  in  occidentalem  Galli- 
am  procurrit  litus  Saxonicum  diferte  in  Notitia 
diftum.  Quod  non  folum  a  frequentiffimis  in 
ora  ca  maritima  depraedationibus,  quas  exercere 
lblebant  a  Saxones,  fed  ab  eorum  exfcenfionibus 
fedibufque  per  totum  illud  litus  fubinde  adquifi- 
tis  evenit.  Adep  ut  expreffius  nil  dici  potuerit, 
quam  oceanum  totum  intcrjacentem,  ut  infulae 


appendicem,  ab  auftralioris  infulae  partis  domit 
tunc  occupatum   efle  5    nifi  quis  velit  ea  quae 
comitis,  ducis,  aliufve  praefefti  limitanci  fedib 
propriis  ad  limites,   a  quibus  ipfe  denominab 
tur,  protenduntur,  five  ejus  imperio  {\vz  ptae 
cientium   dominio  non  fubjacuifle.     Quod  fai 
abiurdum  eft,  &  a  folenni  imperii  Romani  aj 
miniftratione  prorfus  alienum.     Sedes  autem  pr< 
prias  habuit  comes  ille  litoris  Saxonici  per  B. 
tanniam,  tantummodo  in  Britannia;  &,  fubRI. 
manis,  Britannicus  duntaxat  erat  ille  magiftratt'. 
Neque  Saxones  ipfi   alii   quam   hoftes :    &  lit ; 
eorum,  qua  illud  ipfi  infidebant,  planc  hofticu . 
erat.     Scdes  fcilicet   comiti  huic,   fuo  pro  art 
tratu,  fuere  in  quolibet  praefidiorum,  oppidorur 
feu  urbium  maritimarum  novem,   quas  in  lito  | 
Suflcxiano,    Cantiano,  EiTexiano  &  Norfolciei 
fitas,  pro  infignibus,  ad  mare  depidas  &  princ 
pali  diplomati  adjeftas,  femper  habuit.     Nomii. 
harum  fucre  Othona,  T)ubris,  Lemmanis,  Br, 
nodimum,  Garianum,  Rcgulbis,  Rittupae,  ^A 
deridos    (feu   Anderida)   Tortus  Adurni.    Si 
praeterea  fuere  &  vicario  Britanniarum  &  du 
&  comiti  Btitanniarum  infignia  itidem  eum  ir 
perio  data :     huic,   ipfa  infula  arcis  munitae 
gura   in    oceano   depicta;   duci,  oppida   aliqu 
mediterranea  ;  &  vicario,  provinciae  quinque 
quas  infula  a  Romanis  partita.     Quod  videre  1 
in  Notitia  dignitatum.     Ubi  comitis  litoris  Sax 
nici,   quem  diximus,    infignia  hac  formula, 


Silioillu;    Ariy!ai~!t   lili    S.  cpid.  6. 


fcili' 


299 


De     D  O  M  I  N  I  O     M  A  R  I  S. 


306 


:  i  ilicet  quae  in  codicillis  depingi  folcbar,  habcn- 
1  :r.  Qiiod  vero  ad  urbes  illas  in  inlignibus  hilcc 
,aritimas  feu  oppida  attinet ;  fi  rcrum  Biitanni- 
i  irum  pcriris a  crcdamus,  Orhona  fita  erat  ad 
rinobantum  litus,  quod  centuriae  de  IDcngp  m 
'roEilcxiano  praetcnditur.     Dubris  idem  eft  cum 


Tam  de  militum  quam  miniftrorum  nominibus 
confukndus  cft  Guidus  Pancirollus.  Ncque  hic 
locus  eft  commentario,  qui  ea  ledori  inclinan- 
tis  imperii  Romani  hiftoria  non  fatis  vcrfato 
cxplicarct.  Numcrorum  vcro  rationem  a  Guido 
fubductam,  ut  praefidia  fub  hoc  comirc,  ad  tu- 


Jofoer.     Lemannis  circa  j^iti}  in  litorc  Cantiano  tandam  Britannici  impcrii  tunc  temporis  appcn- 

>lIocabatur.      Branodunum    non    aliud    crat    a  diccm  hanc  marinam  adhibita,    melius  innotcf- 

^.incfjcftcr  in  licore  Norfolcienfi  prope  Metaris  cant,  adjicimus.     Snb  hoc  comite,  inquit c,    erat 

:ftuarium.     Garianum,    aut    (Ocrrrtnurrja    erat,  una /egio  forte  m  peditum,  &  fini  numeri,  forte 

it  locus  proximans.     Regulbium   fcu  Regulbis,  mcc,  &  duo  ordines  equitum  ferme  cc.     Summa 

iantii  aquilonarcm  oram  occupavit,  Rcculbn:  jam  eft  peditum  ferme  mmcc,  &  equitum  cc.  prae- 

rjminatum.     Rirtupis  fcu  Rhutupiae  in  Cantio  fecluram   enim  mille  peditum  hoc  tempore  fu~ 

ib  Wantfumi  fluvii  oftium  fedes  habuit,    forte  ijje  Conftantinus  Torphyrogenneta d  fcribit.     Sic 

.ictjttojotD.    Andcridos  Rothcri  fluvii  ripam  te-  ille.     Naves  &  clafliarii,  hoc  faltem  nomine,  non 


uit,  |j)cu)cnocn  jnm  appellatum.  Et  demum 
arcus  Adurni  in  viculum,  nunc  3!l!Djil!5ton  vo- 
itum,  prope  ^ljoprtjani  in  litore  Sufiexiano, 
anfivir.  Libri  aurem  in  infignibus  illis  figura, 
iae  in  codicibus  Notitiae  manufcriptis  purpu- 
a  feu  lutca  eft,  ut  teftatur  Guidus  Pancirollusb, 
ta  mandata  Caefariana  denotabat.  Et,  fi  Pan- 
rollo  fides  habcnda,    literae  ei  infcriptae  nota- 


memorantur  in  Notitia.  Sed  ut  in  hoftium  ex- 
fcenfiones,  fi  forte  acciderent,  difpofiti  fuere  or- 
dines  equitum,  ita  in  numeris  &  legione  clafli- 
arios  contineri  non  eft  quod  dubitemus.  Quem- 
admodum   etiam  Flavius  Vegetius,    x^Apud  Mi- 

fenum,  inquit e,  &  Ravennam  fingulae  legiones 
Romani  nominis  cum  claj/ibus  ftabant,   ne  lon- 

gius  a  tutela  urbis  abfcederent,    &,    cum  ratio 


orum  lingua  fignificabant,  Felix  liber  injttncltts    poftulaffet,  ad  omnes  mitndi  partes  navigio  per- 

venirent.  In  legionibus,  feu  harum  nomine,  ipfi 
clafliarii  ab  eo  cenfentur.  Obfervandum  vero 
interea  eft,  diligentiflimos  Romanorum  rerum 
indagatores f,  dum  de  claflibus  difpiciunt,  prae- 
ter  Ravennatem  &  Mifenenfem  5  (quarum  haec 
Galliam,  Hijpanias,  Mauritaniam,  t^Africam^ 
AEgyptum,  Sardiniam  atque  Siciliam  in  proxi- 
mo  habebat ;  illa  Epiron,  Macedoniam,  Achai- 
am,  Tropontidem,  Yontum,  Orientem,  Cretam, 
Cyprum  petere  direEia  navigatione  confueverat ; 
quae  funt  Vegetii  verbai  utraque  ab  Augufto 
Caefare h  primum  ad  tuendas  provincias  mariti- 
mas  ipfumque  mare  ibi  inftituta,  &  praetoria 
etiam  ob  dignitatem  dicta)  binas  alias  in  ipfo 
mari,  fed  minus  celebres  plerumque  tantum  ad- 
jicere :  harum  altera  ad  Forum  Julii  in  Gallia 
Narbonenfi',  altera  in  ipfo  Pontok  collocabatur. 
Atque  ita  quatuor  duntaxat  in  mari  clalfes  per- 
petuas  feu  celebriores  Romanis  fuifle  plerumque 
admittitur.  Alias  quidem  recte  addunt  fluminum 
clafles  etiam  perpetuas,  veluti  Rheni,  Danubii, 
in  quibus  Moefica,  item  &  Pannonica,  ejufmodi 
aliae.   In  his  vero  naves  feu  lembi,  luforiae  feu  lufu- 


ttariis  laterculi,  continens  mandata  ordine 
'incipis,  feu  primicerii,  qui  notariorum  prin- 
j:ps.  Ipfiflimae  eaedem  literae  in  aliorum  prae- 
dtorum  infignibus  interdum  habentur.  Quof- 
im  autem  in  marini,  quod  diximus,  dominii 
itelam  fub  difpofitione  fua  haberet  comes  li- 
iris  Saxonici  per  Britanniam,  quale  item  offi- 
um,  indicatur  in  Notitia  adhunc  modum, 

Sub  difpofitione  viri  fpeEiabilis,    comitis  li- 
toris  Saxonici,  per   Britanniam. 

Traepofittts  numeri  Fortenfium,  Othonae. 
Traepofitus  militum  Tangricanorum,  T)ubris. 
cPraepofitus  numeri  Tumacenfium,  Lemannis. 
Traepofttus  equitum  T>almatarum  Branodti- 

nenfis,  Branoduno. 
Traepofitiis  equitum  Stablefiani  Garrionenfis, 

Gariannono. 
Tribunus  cohortis  primae  Vetafiorum,  Regul- 

bio. 
fraepofitus  legionis  ir.   Aug.  Rutupis. 
Traepofitus  numeri  Abulcorum  Anderidae. 


Traepofitus  numeri  exploratorum,  portu  A-    riae  \diftae,  adimperiifinesufquein  ulterioresripas 
durni. 


Officium   autem  habet  idem   vir  fpefiabilis 
comes,  hoc  modo. 

Trincipem  ex  officio  magiftri  praefentalium 
a  parte  peditum. 


&  caftelja.  jn  eis  extrucla  tuendos  excubabant. 
Atque  hac  notione  luforiarum  nomcn  binis 
Codicis  Juftinianei  legibus m  fatis  antea  depravatis 
a  praeftantiflimo  viro  Claudio  Salmafio a  reftitu- 
tum  eft.  Atque  ut  in  fluminibus  luforiis  feu 
navibus  minoribus  plerumque  utebantur,  ita  in 
mari  liburnis,  quarum  minimae  remotum  habe- 
Numerarios  duos,  ut  fupra,  ex  officio  fupra-  bant  fingulos  ordines,  paulo  majores  binos,  ido- 
dicJo.  neae  menfurae  ternos   vel  quaternos,    interdum 

Cornicularium  ;  quinos,     ut  docet  Vegetius.    Jam  vero,   utcun- 

Adjutorem ;  que  apud  veteris  imperii  Romani  praefidii  &  mu- 

Subadjuvam ;  nitionis  omnigenae  indagatores  illos  fatis  obfcure 

Regendarium ;  aut  negligenter  verba  de  clafle  qualicunque  Bri- 

Exceptores  %  tannica  fieri  foleant ;  id  nihilominus  ccrtiflimum 

Singulares,  &  reliquos  officiales.  eft,  non  folum  fingularem  claflem  in  Romano- 

■  Guil.  Camden.  in  Suflexia,  Cantio,  Eflexia,  Norfolcia.  ^  Ad  Notitiam  Dignitat.  Occidentis,  cap.  71.  c  Ibid.  d  Lib. 

Thematibus.  c  De  Re  Militari  lib.  4.  cap.  31.  fLiplius  de  fviagnitudine  Romaru  lib.  11.  cap.  $■.  fed  Sc  vide  Jul.  Cacf. 

linger.  de  Imperio  Romano  Hb.  6.  cap.  6.  B  De  quibus  item  Tacitus  lib.  4.  Annalium.  hSuetonius  in  Auguftocap.49. 

'acit.  Annal.  4.  Strabo  lib.  4.  k  Jofeph-  Halof.  lib.  1.  cap.  26.  '  Cod.  Theodof.  lib.  7.  tit.  17.  De  Luloriis  Danubii. 

^.  4.  C,  deOffic.  Milit.  Judic.  Sc  1.  4.  C.  de  Offi.  Magiftri  Officiorum.  "  In  Notis  ad  Flavium  Vopifcum.  pag.  475-. 

Vol.  II.  N  n  n  n  n  n  n  n  rum 


t  301 


MARE   CLAUSUNL,   feu 


30 


rum  praefidiis  perpetuis  fuifle  iiburnarurn  Britan- 

nicam,  qua  marc  de  quo  loquimur,  velut  infu- 

Jae  magnae  Britanniae  appcndicem,    tutabantur, 

verum  etiam  aham  claflem  in  oceano  exteriore, 

feu  navale  aliquod  alibi  in  maritimis  five  Hifpa- 

niae  five  Galliarum  oris,    extra  mare  Mediterra- 

neum,  non  omnino  eos  habuifle :  faltem  nullibi 

apud  vetcres  commemorari.     Quod  teftimonium 

non  contemnendum  efl,    tum  unicum  confecifle 

Britannici  impetii,    jam    ad  Romanos  devoluti, 

corpus  mare  fimul  &  infulam,  tum  jus  ejufmodi 

111  mari,  quo  Britannicum  erar,    tunc  obtinuifle, 

ut  fimile  in   plagis  faltem  occidentalioribus  (ut- 

pote  in  quibus  alia  provincia  non  erat  marina) 

non   omnino  reperiretur.     Claffis   hujus  Britan- 

niCae    (praerer  obvium  illud  quod  de  Seio    Sa- 

turnino  claftis  Britannicae  archiguberno  fub  An- 

tonino  fcu  Adriano  Augufto  ex  Pandec~tisa  juris 

Caefarei  fuprab  habetur)    exprefla  apud  Tacitum 

ctiam    fit  mentio,    ubi    de  rebus  cerialis  &  ci- 

Vilis  fub  Vefpafiano  Augufto  locutus,  Ciratmfte- 

tcrat,  inquit c,  civilem  &  alius  metus,  ne  qitar- 

txdecima  legio,  adjmfia  Britannka  claffe,  affiiBa- 

ret  Batavos,  qua  oceano  ambiuntur.     Et  nulla 

cum  ratione  doctifiimus  Lipfius  opinatus  eft,  hanc 

fuiife  partcm  d  claffis  luforiarum   quibus  Rhenus 

fluvius  inftruftus  erat ;   paitem  fcilicet  ad  exitum 

fluvii  cxcubantcm  fub  arcem  illam  Britannicam, 

qua  de  nos  fuprae.     Nam  etiam  Britannica  in- 

tegra   erat  &   marina   omnino,    non   fluviatilis. 

Marinam    fuifle  non  folum    res   ipfa  perfuadet, 

verum  etiam  tum  jam  dida  tum  ea  quae  capite 

proximo    dicentur   de    comite    litoris   Saxonici; 

qua  faltem  ex  pofterioris  rerum  adminiftrationis 

pracfidiorumque  collocationis  ratione,  de  priore, 

ut  non  raro,  fuerit  dijudicandum.     Sibi  vero  in- 

regram  fuiflehanc  claflem,  fuumque  habuifle  prae- 

fedum,  teftis  eft  infcriptionis  veteris,  Romae  in 

palatio  Capranicenfi,  fragmentum f,  quo  periit  qui- 

dem  ipfum   nomen  praefefti  claffis  Britannicae. 

Sed  ex  eo  liquet  praefccluram  ejufmodi  in  Ro- 

manorum  vetuftis  non  incelebrem  fuifle,  eamque 

geffifle  quendam  qui  etiam  claflls  Moeficae   & 

Pannonicae  praefedus  fuerat,  uti  etiam  procon- 

ful  &  praefes  Alpium,  fubpraefedus  claflis  orae- 

toriae,  &  tribunus  iegionis  xvi.  Illud  ita  fe  habet : 


PRAEF.  CLASS.  BRIT.  ET  MOE- 
SIC.  ET  PANNONIC.  PROC.  ET 
PRAESIDI  ALPIVM  SVBPRAEF. 
CLASS.  PRAET.  TRIB.  LEG.  xvi. 
FL.  ECPREPVSA. 

Quin  non  ita  Ieve  eft  argumentum,  claffis  illius 
in  mari  Britannico,  velut  provinciae  Britannicae 
(juxta  ea  quae  didta  funt)  partc,  tuendo,  illis  in 
feculis  fuifle  ufum  frequentem,  ex  eo  quod  fca- 
pharum  exploratoriarum,  quae  majoribus  liburnis 
in  excubando  fociabantur,  nomen  a  Britannis  in 
Romanorum  fcripta  receptum  fuerit,  quemadmo- 
dum  copnlorim,  quig  itidem  in  Rheni  limite  tu- 

1  L.  46.  ff.  tit.  ad  fenatufconf.  Trcbellianic.  b  Cap.  j.  hujus 

lib.  1.  cap.  y.  e  Cap.  3.  f  Jan.  Gruterus  pag.  493." 

tud.  Romana  lib.  1.  cap.  -r.  h  De  Re  Militari  iib.  4.  cap.  37. 


cndo  naves  fuere  luforiae,    nomcn  a  Germanii 
Eas   vocafle  Britannos  Tyctas   obfervabant  R( 
mani.     Flavius  Vegetius,  qui  e  commentariisCJ 
tonis,   Celfi,   Trajani,   Hadriani,   fub  Valentini 
norum  acvo  libros  de  re  confcripfit  Romanoru  ■ 
militari,  Scaphae,  inquit h,  majoriius  liburnis  e.\ 
ploratoriae  fociantur,  quae  viccnos  prope  remk' 
in  ft-igulis  partibus  habebant;    quas   Britanl 
'Pyclas  vocant.     Per  has   &  Juperventus  Jier 
&  commeatus  adverfariorum  navium  aliquanc- 
intcrcipi  ajfolet,   &  fpeculandi  ftudio  adventi 
earum  vel  confilium  deprehendi.     Ne  tamen  e, 
ploratoriae  naves  candore  prodantur,  colore  v, 
neto   (qui  marinis  eft  ftutlibus  fimilis)  vela  ti, 
guntur  &  funes.     Cera  etiam,    qua  ungere  J, 
lent  naves,    inficitur,     Nautae  quoque  vel  m 
lites  venetam   veftem  induunt ,    ut   non  folm 
per  noEtem,  fed  etiam  per  diem  facilius  lateai 
explorantes.     Sic    ille.     Et   libri    cditi    habei 
plerumque  hic  PicJas,   aut  PyElas.     Manufcrij 
tis   vero    aliquot    quibus    ufits    eft    Godefcalci 
Stewechius  legitur  Picatas ;    uti  etiam  binis  jj 
bibliotheca  ad  D.  Jacobi    regia    (quod  adnota\ 
mihi  vir  doctiffimus  amiciffimufque  Patricius  T 
nius)  Picatas;    unde  in  verfionibus  Vegetii  fi 
periorum  Teculorum   Gallicis   habetur   nunc  f 
caces,    nunc  Pigaces.     Sed  Stewechius  ad  cit 
tum  locum,  Mihi,  inquit,  verhts  videtur  pinc 
appellatas.     Id  tnim  navicularum  genus  etia, 
hodte  Britannia  &  Batavia   agnofczt.     Voca; 
autem  vulgo  (gfn  pinc&c.     Utut  vero   fe  ha. 
res  habuerit,    exploratoriarum   habes    hic  api 
Vegetium,    navium   ufum  cum  liburnis  conjun 
tum,  nomenque  earum  ex  Britannico  illius  ae 
fermone  ita  obfervatum,  ut  non  omnino  videati 
dubitandum,  quin  Britannis  &  in  Britannica  pr< 
vincia  marina   ufum  earum  fuifle  aut  perpetuui 
aut  frequentifiimum  fimul  fentirct  Vegetius.    S 
ex  vocabulis  illis  Gefum,    Trimarcia,    EJfedm,- 
Tetoritum,  Braccae,   id    genus  aliis  five  a  Gall 
five  a  Britannis  in  Romanorum  linguam  reccj 
ti«,    notifllmum  ipfarum  rerum  quas  fignificai 
five  in  Galliis  five  in  Britanniis  ufum  fatis  ii 
dicari    a    nemine    non    agnofcitur.     Qtxin   et 
am   tuendi    maris    rationem    artefque    adhibit 
ita   adjungit   hic  Vegetius,    ut   eis   itidem  tur 
ufos  fuifle  Britannicos  clafliarios,    feu  qui  PycT 
aut  Picatis   iliis  in  excubiis   praeerant   marini 
non  fit  prorfus  ut  minime  credamus. 


C  A  P.     VII. 

Expenditur  fententia  virorum  all 
quot  do&orum,  qui  litus  Saxoni 
cum,  cujus  comes  ille  per  Britan 
niam  maritimus  diclus  eji,  litui 
<volunt  ejfe  Britannis  ciimarinum 
&  plane  refellitur. 

SED    vero  viri  aliquot   dofti,   five  aliud  t) 
plerumque   agentes,    five   ofcitanter   niml 
rem  perpendentes,   comitis  litoris   Saxonici  pa 

libri.  c  Hiftoriar.  lib.  4.  <l  De  Magnitudine  Romsi 

£  Videfis  Lipf  ad  Tacit.  Hift.  lib.  $.  num.  36.  &  de  Magiij 


Britanniar 


[303 


De   Do.minio    M  a  r  1  s, 


1304 


jfeanniam    dignitatem    fcu   praefecturam   alitcr 

Slcrpretanturj    atque   ira,    ut,  fi  eorum   fenten- 

ia  eflet  admittenda,    argumentum   feu   teftimo- 

liium  dc  maris  dominio  cum  infula  fub  Roma- 

iiis  in  praefectura  illa  conjuncto  fuperius  allatum 

,)alam  corrueret.     Horum  duplcx  eft  genus.     Alii 

pfum  litus  Britannicum  feu  cifmarinum,    Saxo- 

\ticutn  in  dignitatis  hujus    nomine   tantum    dici 

rolunt ;  alii,  tam  Britannicum  quam  totum  illud 

1  Cimbrica  Chcrfonefo  in  Galliam  occidentalem 

unato    receflu   porrectum   atque  Britanniae    ad- 

/erfum.     Sed  utrique  largiter  fane  funt  halluci- 

aati.     Prioris  fententiae  autor  eft  Guidus  Panci- 

•ollusa,  qui  a  Saxonibus,   quos  Vortigernus  Bri- 

:anniae  auftralioris   rex  huc   fibi  fubfidio    voca- 

Ivit,  ita  dcnominatum   intra  infulam  litus  feu  li- 

nitem  efle  fciibit.     lnfulae  partem  (ita  ille)  Sax- 

•mes  occuparunt,  unde  limes  contra  eos  a  comite 

reato  erecJus  Saxonicrts  eft  diclus.     Quo  nihil 

nfcitius  dici  potuit,  five  rem  ipfam  five  tempo- 

mm   rationem  fpectes.     Nam   ut  praeteream  in 

^otitia  ipfa   non    omnino  de  limite  Saxonico, 

"ed  de  lirore  vcrba  fieri    (utcunque   etiam  Pan- 

rirollo  praefectus,  de  quo  loquimur,  dictus  fit  in 

:ommentarii   fui    lemmate  comes  limitis  Saxo- 

lici  per  Britanniam)    fcripra    eft  Notitia    fub 

rheodofii  junioris  tempora,   feu  annum   ccccx. 

Ut   fere  confcntiunt  viri  docti.     Id    eft,    fub  id 

empus  formula  univerfae  imperii  adminiftratio- 

lis,    tam  in  oriente  quam   in  occidente,    quae 

am  antea  inoleverat,  fumma  cum  diligentia  ve- 

ut  in  laterculum  congefta  eft  unicum.    Jam  vero 

1  iaxones,  ut  plerique  veterum  docent,  primum  in 

3ritanniam  advenerunt    anno  Chrifti  ccccxlix. 

)etur  autem,  quod  ex  meliore  calculo  eft  forte  re- 

:ipiendum,  adventum  illorum  annum  ccccxxviii. 

brtiri  debereb,  id  eft,  xxi.    Theodofii  junioris; 

d  interea   (quod  inprimis  eft  hic  advertendum) 

:ertiffimum  eft,  derelictam  efle  a  Romanis  prae- 

ectis  Britanniam  omnino,    antequam  illi  acciti. 

kilicet  fuere  a  Vortigerno  rege  ad  retundendas 

iqiiilonales  gentes  (Pictos,  &  Scotos ;    non  Ro- 

nanos,  qui  infulae  valedixerant)  intromijji ',•  quod 

cribit  Gildas c.     Neque  Romanis    eorumve  du- 

:ibus   aut   comitibus  res  erat  intra  infulam  om- 

lino  cum  Saxonibus.     Adeo  ut  hiftoriarum  & 

emporis   rationum   fit  ignorantia  crafla,    Saxo- 

licum  quemcunque  limitem,    aut  Saxonicum  li- 

us,  florenre  aut  aliquatenus  obtinente  hic  Ro- 

nanorum  imperio,  in  ipfa  infula  ftatuere.     Ma- 

aifeftius   igitur    nihil    eft,     quam    tranfmarinum 

:!ritanniae  auftrali  &  orientali  adyerfum  litus,  ut 

iiperius  defignatum  eft,    Saxonicum  in  ea  digni- 

ate   dictum.     Etiam    &    multo   antiquior    erat 

■omes  ille  litoris   Saxonici  per  Britanniam,    & 

ratltis  maritimi,    feu  maris  ejus  quod  Roma- 

lorum  per  Briranniam   imperio,    feu  in  Britan- 

licae  provinciae  corpore,  comprehenfum  eft,  ad- 

:clione  notus.     Nam  fub  Valentiniano  I.  feu  circa 

nnum  Chrifti  ccclxx.  hac  dignitate  functus  eft 

Tectaridius ;  tefteAmmiano  Marcellino,  ubinun- 

ium  aitd   indicafle,    Britannias  barbarica  con- 

riraticne  ad  ultimatn  ■vexatasinopiam,  Necla- 


ridiumque  comitem  maritimi  traclns  cj-  Bucho- 
baudtm  ducem  hoftililus  inftdiis  circumxentum. 
Neque  alia  a  comitis  litons  Saxonici,  hoc  fcn- 
fu,  per  Britanniam  putanda  cft  dignitas,  qu3nl 
accepit  apud  Bononiam  (in  Galliis)  C.  ille  Ca- 
raufius,  de  quo  fupra,  ad  pacandum  per  tractum 
Bclgicae  Sc  Aremoricac  mare,  quod  Franci  O' 
Saxonis  (ut  Eutropii  &  Orofii  vcrba  funt)  in- 
feftabant.  Nam  pracfidia  ctiam  ipfum  &  fedes 
praefecturae  in  Britannia  eum  habuiflc  inde  fa- 
tis  elicirur,  quod  a  Maximiano  juflus  occidi,  in 
Britanniis  ftatim  purpuram  fumpfit,  &  per  fep- 
tennium  inde  imperavit.  Ita  praefe&us  hic  feu 
comes  tractus  maritimt  &  comes  litoris  Saxo- 
nici,  iidem  ipfi  femper  habiri,  ad  Britanniae  ma- 
rifque  fui  folius  adminiftrationem  attinuere. 
Quibus  etiam,  ut  nomine  tantum  non  re  difcre- 
pans,  adjungendus  eft  praefeclus  claffis  fub  Ro- 
manis  Britannicae,  de  quo  capite  fuperiore.  Suas 
autem  ad  tutandum  mare  &  litus  hoc  ttanfma- 
rinum  operas  auxiliares  ex  inftituto  principali 
praebuifle  fatemur  ducem  Belgicae  fecundae  & 
ducem  traftus  Aremoricani,  de  quibus  fupra  flt 
mentio.  Nam  &  praefidia  habebant  illi  in  li- 
tore  hoc  Saxonico,  ut  obfcrvatum  eft,  difpo- 
fita.  Caeterum  id  maxime  hic  obfervandum  eft, 
duces  hofce  tranfmarinos  non  ram  litus  aut 
mare  quam  continentem  ex  ipfa  dignitatis  na- 
tura  curafle ;  atque  inde  tantum  nomina,  ut  vi- 
des,  fortitos  :  hunc  a  traftu  Aremoricano  & 
Ebruicano e,  qui  per  provincias  quinque,  Aqui- 
raniam  primam  &  fecundam,  Senoniam,  fecun- 
dam  Lugdunenfem  &  tertiam  (quae  Britanniam 
minorem  &  Normanniam  complectitur)  exten- 
fus  totas  fere  Gallias  jam  vulgo  dictas  contine- 
bat ;  illum  vero  a  Belgica  fecunda :  neque  aliuni 
fuifle  Mediterraneorum,  alium  litoris  aut  maritimi 
tractus  in  Galliis  five  comitem  five  ducem  :  in 
Britannia  autem  diftincta  omnino  fuifle  munera 
five  comitum  five  ducum  Mediterraneorum,  & 
comitis  traftus  maritimi  feu  litoris  Saxonici,  di- 
ftinc~tas  copias,  infignia  prorfus  diftincta.  Perinde 
ac  fi  hoc  ipfo  Romani  imperatotes  vellent  de- 
notatum,  ut  mare  ipfum  ad  infulae  femper  im- 
perium,  ita  res  maritimas  earumque  tutelam  ad 
Brirannicam  litoris  Saxonici  feu  tranfmarini  prae- 
fecturam  jure  fingulari  pcrtinuifle;  utrumqe  au- 
tem  adverfi  Galliarum  continenris  ducem  fubfi- 
dium  adverfus  infeftantes  Saxones,  cum  res  po- 
ftularer,  ita  praeftare  debuifle,  ut  interea  fola  cura 
maris  ipfius,  ut  fingularis  mandatae  provinciae, 
comiti  litoris  Saxonici  per  Britanniam  conftituto 
incumberer.  Et  fi  quis  five  Aremoricae  five  Bel- 
gicae  fecundae  dux  feu  comes,  ducis  feu  comitis 
litoris  Saxonici  (ut  obiter  volunt  aliquif)  no- 
mine  appellabatur,  id  fane  inde  fiebat,  quia  litus 
Saxonicum,  nobis  tranfmarinum,  provinciam  eo- 
rum  terreftrem  terminabat;  quemadmodum  & 
comitis  jam  dicti  per  Britannkm,  marinam.  Nec 
vero  magis  admittenda  eft  fententia  illa  altera, 
tam  Britannicum  noftrum  quam  adverfum  feu 
tranfmarinum  litus,  Saxonicum  eo  aevo  dictuni; 
adeoque  nomen  illud  in  comitis,   de  quo  loqui- 


*  Ad  Notitlam  Dignit.  Occid.  cap.  72.  h  Apud  Guil.  Camden.  in  Brit.  pag.  py.  &  vide  Thomam  Lidiat.  in  Temp.  Emendaf. 

'g  23S.  '  In  Epift.  de  Excidio  Eritanniae.  d  Hiftor.  lib.  27.  e    Praeter  Noritiam    2c  Panciroilum,  vide  Jof. 

a%erum  ad  Aufonium  !ib.  2.  cap.  6.  f  joi^  Scaiiger  in  Left.  Aulbnianis  iib.  2.  cap.  6.  8c  Guii.  Camden-  in  Brit.  pag.  06. 


mur, 


i3°5 


ARE    CLAUSUM,  feu 


301 


mur,  dignitate  cifmarinum  litus  dcnotare.  Hu- 
jus  eft  Abrahamus  Ortelius d ;  SaxOnicum  litus, 
iuquit  ilie,  in  iibro  Notitiae,  Cantii  partem  ori- 
entalem  defgnare  video  ■,  cum  'Dubrim,  Rutu- 
pim,  &  alia  Cantii  oppida  in  eo  defcribat. 
Scquaccs  cjus  funt  viri  quidem  praeclari,  Guili- 
clmus  Camdenus b,  Paulus  Mcrula  c,  Philippus 
Ciuvcriusd,  alii  aliquot.  Et  rationem  adjici- 
unt;  quia  litus  utrumque,  tam  cifmarinum  quam 
tranfmarimum,  a  Saxonibus  piraticam  in  hoc 
rnari  tanta  frequentia  exercentibus  nomen  de- 
fumpfit.  Unde  &  in  comitis  titulo,  Britanni- 
cum  litus  defignari.  Sed  hallucinatio  eft  ma- 
hifefta.  Scimus  quidem  fcriptores  illius  aevi 
doccrc  tam  litus  advcrfum,  quam  mare  alluens, 
crebris  depraedationibus  Saxonum,  eorumque  ex- 
fcenfionibus,  fedibufquc  ibi  collocatis  (ut  ve- 
tuftas  in  litore  Cimbrico  &  Batavico  fedes  prae- 
termittam)  efle  infeftatum.  Ideoque  Saxonicum 
inde  denominatum  fuifle,  doclorum  vix  eft  qui 
dubitat.  De  Saxonibus  autem  litus  illud  ita  fre- 
quentantibus  teftes  funt  omni  exceptione  majo- 
res.  Sidonius  Apollinaris6  de  tra&u  Aremori- 
cano, 

Quin  &  Aremoriclis  piratam  Saxona  traffus 


Et  Ammianus  Marcellinus f,  fub  Valcntiniano  & 
Valente  Auguftis,  Gallicanos  ait,  Tratlns  Franci 
&  Saxones  iifdem  confines,  quo  quifque  erum- 
pere  potuit  terfa  vel  mari,  praedis  acerbis  in- 
cenditfque  &  captivorum  funeribus  hominum 
violabant.  Adde  &  Saxones  Baiocaffinos  in  Ii- 
tore  Arcmoricano  apud  Gregorium  Turonenfem  s, 
ceu  incolas  vctuftos,  commemorari.  Adeo  ut 
res  obfcura  non  fit,  quamobrem  Saxonici  nomcn 
litori  adverfo  inditum.  At  vero  nullibi  legitur 
Saxoncs  tunc  temporis  litora  Britannica  five  in- 
fedifle  five  adpellere  folitos,  aut  Britannicum 
quid,  praeter  mare,  infeftafle.  Nec  veftigium 
quidcm  occurrit,  unde  conjicias  nomen  Saxonici 
litoii  Britannico  tunc  temporis  fuiffe  aut  debi- 
tum  aut  tributum.  Atque  inauditum  eft,  puto, 
Htora  aliqua,  nominis  fui  celebritate  notiffima, 
a  praeternavigantium  tantum  five  tranfitu  five 
nuda  maris,  fine  exfcenfione,  infeftatione,  no- 
vum  nomen  defumpfiffe.  Maxime  in  dignitatis 
indicatione,  quae  non  fit  fine  telluris  etiam,  cu- 
jus  revera  ita  litus  eflet  ipfum,  nomine  interim 
adjeclo.  Percurre  quae  habentur  in  Notitia  utri- 
ufque  imperii  dignitates  univerfas :  nulla  reperi- 
tur  alia  denominatione  fignata,  quam  aut  ipfo 
Jimite,  ut  Iimitaneae,  aut  a  notiore  &  certiori 
provinciae  nomine,  ut  reliquae.  Scimus  quidem 
portum  qui  in  Morinis,  feu  tranfmarinus  nobis 
eft,  dici  olim  Britannicum,  feu  portum  Mori- 
norum  Britannicum,  ut  tcftatur  PIiniush:  quod 
nomen  a  Britannia  noftra  derivatum  volunt '  viri 
docli.  Sed  ob  J.  Caefaris  ex  illo  portu  in  Bri- 
tanniam  trajeclum  (nam  Iccium  faciunt)  ita  de- 
nominatum  volunt.  Simili,  aut  aequivaiente  ra- 
tione  litus,  quod  Britanniae  eft,  Saxonicum  fub 


dignitatis,     de    qua  loquimur,    temporc   vocaa 
non  eft  repermm.     Certe  nec  a  ratione  eft  a» 
fonum,    ipfum  Britannicum  in  Morinis  portur^ 
a    ftatione   navium   quac   tuendo   fub   Roman| 
mari    contermino,  qua  Britannicum  crat  &  Bril 
tannicae  praefcfturae  fubjacebat,  PJinii  fcu  Vei 
pafiani  Augufti   (quod  idem   eft)    acvo  denomi 
nari.     Quin  vero   fi    ipfum  litus  infulae  in  coj 
mitis,    quo  de   agitur,  limitanei  dignitate  inte.| 
leclum  fuiflet,    quam  compendiofe   didus  fuiflq 
comes  litoris  Britannici  .<?   Undenam  verborurj 
illa  periphrafis  fingularis,  -comes  litoris  Saxonia 
per  Britanniam^   fi  iitus  ipfum  fuiffet  Britann: 
cum  ?   Palam  eft,   quemadmodum  in  Officiis  Au, 
guftalibus  habebatur  magifler   militum  per  ori 
entem,  magifter  militum  per  Thracias,  per  lUy 
ricum,  peditum  pzr  occidentem,  ita  comitem  hun 
didum  efle  per  Britanniam:  fcilicet  undiquaqu1 
per  Britanniam,  quantum  ad  ejus  fingulare  mi 
nifterium  attinebat,  id  eft,  quantum  ad  tuendo: 
fines   imperii   Britannici  ad  ipfum  litus  Saxonf 
cum  feu  tranfmarinum  fitos.     Atque  ita  verbj, 
quibus  exprimitur  dignitas  hacc,  funt  diftingueni 
da,  ut  comes  per  Britanniam  plane  dicatur,  fo 
litoris  Saxonici,    feu   limitis  tranfmarini ;   qm 
ratione  caeteri  duces  feu  comites  limitanci  de 
fignari  foliti.     Et   egregium    eft    ad  hanc   rem 
exemplum  in  Germanici  imperii,   quod  tenuer 
Romani,  limite.     Is  erat  Rhenus  fiuvius.     Cufto 
dia  Rheni   mandari   folita   eft  praefefto ;    qu&j 
apud  Hiftoricosk   &  ex  Codice  Theodofiano1  el 
manifeftum.     At   vero    ripa  Tranfrhenana  era, 
limes   praefe&urae  hujus,   adeoque  imperh  Gei 
manici,  non  ripa  citerior.     Unde  etiam  Pofthu 
mius,    fub  Gallieno   imperatore  cuftodiae  huju 
praefectus,  limitis  Tranfrhenani  dux  nominatu 
a  Valeriano  Augufto  in  epiftola  ad  Gallos  miffa  , 
quod   difcimus  ex  TrebelJio  m  Pollione.     Et  li\ 
mes  trans  Rhenum,   id  eft,    ripa  Tranfrhenana 
memoratur  FJavio11  Vopifco.     Ita  fere  procon, 
ful  Afiae    totum    fub  fua    difpofitione   habeba 
HelJefpontiacum  fretum  ufque  in  Europae  Jitora: 
ut  capite  oftenditur   decimo  quatto.     Non  alic 
certe  modo   comes  litoris  Saxonici  per  Britan, 
niam,  litoris  feu  limitis  tranfmarini,  adcoque  to- 
tius  interluentis  maris,   ut  magiftratus  in  Britan- 
niarum   adminiftratione  conftitutus,    comes  ha- 
bendus  eft.     Id  quod  maxime  etiam  firmatur  e.\ 
alio  ipfius  dignitatum  Notitiae  loco,  ubi  de  co- 
mitum  praefecluris  quae  fub  difpofitione  viri  il- 
luftris   magiftri  peditum   praefentalis  agitur.     In 
libris  Notitiae  editis  ita  lcgitur, 

Sub  difpoptione  viri  illuflris  magiftri  pedi-, 
tum  praefentalis  comites  militum  infra\ 
fcf 


Italiae. 

t^Africae. 

Tingitaniae. 

Traclus  <^Argentorenfts. 

Britanniarum. 

Litoris  Saxonici  per  Britannias. 


a  In  Thefauro  Gcographico.                 bIn  Cantio  pag.  230.                  c  Cofmograph.  part.  2.  lib.  3.  cap.   31.                  d  Gcrnian.  Anti-j 

quae  lib.  i.  cap.  18.                 «  Panegyric.  ad  Avitum  Auguft.  feuCarm.  7.adde  eumlib.  S. epift.  6.  f  Hiftor. lib.  27.               sLib.fJ 

cap,  26.                    h  Hift.  Nat.lib.4.cap.22.                 '  |acob.ChiffletiusinPortuIcciocap.6.  6Zonarastoui.2.  alii.                '  L.$r 
C  Thcodof.  lib.  7.  tit.  1.                  I"  In  Triginta  Tyrannis.                 "■  In  Tacito  Augullo. 

Taui 


3°7 


De     Dominio    Mari 


5, 


X308 


'.in  in  Alciati  quam  Pancirolli  cditionc  legi- 
t  ut  hic,  militttm  infrafcriptorum.  Dubitari 
1  quit  quin  pro  mtlitum,  limitum,  fuerit  ful> 
l  uendum.  Ncque  enim  ratio  officiorum  im- 
t  ;ialium  patitur,  ut  Milittm  ibi  locum  habcar. 
]  certiflimum  cft  ex  cis  quae  fequuntur,  Itali- 
|i,  Africam,  tractum  Argentoratenfem,  Britan- 
liS,  &  Htus  Saxonicum  fuos  habuifle  comitcs, 
i  comites  limitum,  non  aliter  ac  territoria  quae 
i  proxime  fubjunguntur ;  vclut  Mauritania  Cae- 
iienfis,  Tripolitani,  aliae  itidem  provinciae, 
c  ae,  practcr  Britannias,  fuos  paritcr  habuere  du- 
<;,  nomine  dttcitm  limitum.  Jam  vero  tam 
dcis  quam  comitis  Britanniarum  limes  erat  ip- 
(a  infulae  litus.  Scilicet  nihil  omnino  erat 
fculae,  quod  eorum  praefecturae  non  fubcrat, 
r  quidcm  extrcmi  ipfius  qua  tellus  erat  limitcs. 
dod  cum  ita  fit,  cujufnam  limitis  crat  comes 
}|:,  qui  litoris  Saxonici  per  Britannias  diceba- 
I ,  fi  nolis  eum  ex  adverfo  litore  nomcn  fump- 
{ e  i  Dux  &  comes  Britanniarum,  fimpliciter  ita 
dti,  praeter  vicarium  Britanniac,  pro  diverfitate 
a  niniftrationis  totam  infulam  gubernabantj  at- 
q ;  &  comiti  &  duci  &  vicario  integra,  fed  di- 
I  fis  formis,  infula,  diffufo  oceano  circumdata, 
pi  infigniis  in  Notitia  habetur;  quemadmodum 
iam  infula  fimiliter  circumdata,  cum  oppidis 
l  ritimis  feu  navalibus,   comiti  litoris  Saxonici. 

I  vicario,  duci,  &  comiti  Britanniarum  admini- 
fi  tionis  limites  fuiffe  ipfa  infulae  territoria,  ade- 
c  K  etiam  in  ipfa  litora  fe  undiquaque  per  Ro- 
r  norum  hic  imperium  extendiffe  liquet  ex  eis 
qie  in  Notitia  dignitatum  oftenduntur.  Unde 
eim  &  dux  &  comes  Britanniarum  a  litore 
S  ronico  ut  a  limite  pariter  denominandi  fuiffenr, 
fico  nomine  litus  Britannicum  tunc  temporis 
fifet  indigitatum.  Nam  Britannias  ipfas,  qua 
iulae  ea  voce  comprehenfac  funt,  limitum  no- 

II  ie  expreflim  defignari  in  dignitatum  limitane- 
a  m,  quas  ex  Notitia  memoravimus,  recenfione 
p  im  videmus.  Extra  infulam  igitur,  adeoque 
h  litore  adverfo  feu  tranfmarino,  fecundum  id 
q  d  fuperius  difleruimus,  limes  ille  quod  litus 
ei :  Saxonicum  eft  etiam  hinc  ftatuendus.  Nec 
fa :  praetermittendum  eft,  cum  in  Notitia  quam- 
p.cima  provinciarum  atque  praefeclurarum  tam 
rrritimarum  quam  mediterranearum  fint  infig- 
n  depicta,  idque  ex  more,  apud  primicerios  ali- 
0  e  qui  codicillos  principalcs  conficerent,  ab  eis 
qi  fummae  rerum  praeerant  recepto,  non  folum 
m  a  omnino,  praeter  ea  quae  funt  praefedturae 
Bnannicae,  in  occidentis  dignitatibus  reperiri  in 
qiDus  maris  habetur  aliquod  veftigium,  nec  fane 
ir  iignitatibus  orientis  praeter  comites  AEgypti 
&Ifauriae,  quorum  utriufque  infignibus  prae- 
te  batur  limbus  marinus,  fed  etiam  in  Briran- 
ni  um  quatuor  praefecturarum  fingularum,  vica- 
ri)  iempc,  ducis,  comiris,  &  demum  comitis  li- 
to ;  Saxonici  per  Britanniam,  infigniis  perpetuo 
oci  num  circumfundi :  perindc  ac  fi  id  denotari 
in  voluiflent  Romani,  aliam  provinciam  pror- 
fu  nullam,  pracfedturam  nullam  aliam  adeo  aut 
ta  ample  conjunclum,  commixtum,  ac  velut 
uv,  rporatum  fibi  maris  doniinium  feu  terriro- 
rii  larini  tutelam  habuiffe. 


C  A  P.     VIU. 


E  Claudiano,  &  numifmatis  dli- 
quot  Antonini  TiiAugu/ii,  indicia 
de  Britanniae  infulae  &  oceani 
fui  imperio  &  dominio  individuo. 

ADominio  maris  Britannici  cum  infulae 
femper  conjuncto,  feu  comite  individuo 
(lecundum  ea  quae  didta  funt)  manarunt,  ut  veri 
cft  fimillimum,  illa  Claudiani,  qui  vix  de  Bri- 
tannia  pacata,  recepta,  aut  domita  Ioquitur,  quin 
mare  ipfum,  velut  id  quod  neceffario  comitare- 
tur,  fimul  adjiciat.  Ad  Honorium  Auguftum  de 
gentis  fuae  origine,  quae  ex  Iberia, 

Ctmabula  fovit,  inquit a, 

Oceanus.     Terrae  dominos  pelagique  futuros 
Immenfo  decuit  retum  de  principe  nafci. 
Hinc  proceffit  avus 

Scilicet  Theodofius,  qui  poft  Nedtaridium  Iko- 
ris,  ut  fupra  memoratur,  Saxonici  comitem  & 
Buchobaudem  infulae  ducem  caefos,  in  Britan- 
niam  miflus  eft  ab  Imp.  Valentiniano  I.  Ne- 
que  quod  pelago,  in  rerum  Theodofii  hujus  geftis, 
bene  refpondeat,  habet  Claudianus,  praeterquam 
quod  debellator  Britannici  litoris  ei  dicatur,  & 
maduijfe  Saxone  fufo  Orcadas  fubjungat.  Quod 
palam  de  pacato  mari  Britannico  a  Saxonibus 
infeftari  folito  intelligendum.  Mox  irem  de 
Theodofio  hujus  filio,  feu  Honorii  patre,  id  eftj 
Theodofio  Augufto  I. 

Sed  laudes  genitor  longe  tranfgrejfus  avitas 
Subdidit  oceanv,m  fceptris 

Quod  ad  recuperatam  Britanniam,  occifo  Aqui- 
leiae  maximo,  qui  per  tyrannidem  infulae  impe- 
rium  invaferat,  quin  fpectet,  vix  dubitari  poteft. 
Ad  Flavium  item  Stilichonem  Honorii  minoris 
tutorem,  apudeundem,  ipfa  Britannia,  Munivit 
me,  inquitb,  Stilicho, 

ne  litore  toto 

Trofpicerem  dubiis  ventutum  Saxona  ventis. 

Mare  fcilicet  mihi  pacatum  reddidit ;  mihi  tuta- 
tus  eft  &  fervavit;  ab  ejus  ufu  Saxonas  abegit. 
Alibi  etiam  Pietas  Dea  ad  Honoriumc, 

Quantum,  te  principe,  pojjim, 

Non  longinqua  docent :  domito  quod  Saxone 

Tethys 
Mitior,  aut  fratlo  fecura  Britannia  Titlo. 

Maris  tutameh  cum  infulae  plane  hic  conjuncT:- 
um.     Idem  poeta  ad  Manlium  Theodorum  Cos. 

Hijpana  tibi,  Germanaque  Tethys 

Tarttit,  &  noftro  didutla  Britannia  mundo. 


inegjrric.  de  4.  ConRibtu  Ilonorii. 
OL.  II. 


^De  laudibus  Stilichonis  lib.  1.  c  In  Eutropium.  lib.  t. 

O  0000000 


Idem 


igop 


CMARE    CLAU  S  U  My  feu 


1311 


Ivian  impcrium,  cadem  victoria,  tutela  eadem 
fempcr  &  maris  feu  Tcthyos  Britannicac  &  ip- 
ifius  infulae.  Germana  enim  Tethys  hic  oceani 
Eritannici  pars  illa  cft,  quae  Bclgas,  Batavos, 
Friiios,  jutas,  &  Britanniam  interfluit.  Hifce  ac- 
ccdat  piovinciae  (quac  praefidialis  fub  vctuftiori- 
bus  Caefaribus  fuit)  figura  in  Romanorum  nu- 
milmatis  reperta.  Ea  eft  forma  muliebris,  palla 
feu  liipparo  induta,  nunc  rupibus  nunc  globo  in 
cccano  infidens  cum  figno  militati,  hafta,  fcuto; 
uti  cx  aereis  Antonini  Pii 
nummis  juxta  habetur  de- 
picTa.  Britanniam  circum- 
ambicnti  oceano  imperare 
ita  notabant,  &  Roma- 
num  imperatorcm  Britan- 
niae.  Ncque  effigiem  hu- 
jufmodi  comperimus  ante 
tcmpora  Seii  Saturnini , 
primi  (dc  quo  mentio  apud 
vctcrcs  fit)  ptaefecTi  claflls 
Britannicae  feu  copiarum 
navalium,  quibus  Britanni- 
cum  occanum  tuebantur 
Romani.  Is  fub  Adriano 
aut  Antonino  Pio  hoc  mu- 
nus  gcfllr,  ut  ante  dicTum 
eft.  Atque  hinc  cft  quod 
poflca  Claudianus,  ubi  Bri- 
tanniam  (caeruli  feu  oce- 
ani,  jure  fingulari,  infulam 
dicTam)  perfona  induit,  ve- 
lat  eam  amicTu  pelliceo 
adeo  velut  undulante  & 
caerulco  glafti  colore  in- 
fecTo,  ut  oceani  aeftusom- 
nino  imitaretur;  &  pedi- 
bus  ejus  ipfum  oceanum 
fubjicit.  Ita  fcilicet  iile, 
ubi  plures  provincias  tra- 
bcarum  infignia  Stilichoni 
Romac  petentes  inducit : 
Hifpaniam,  Britanniam, 
Africam.     Et  dc  Britannia  feorfim3. 

Jnde  Caledonio  velata  Britannia  monftro, 
Ferro  picla  genas ;  ctijus  veftigia  verrit 
Caeruius,  oceanique  aejinm  mentitur  amitlus. 
Me  quoque  vicinis pereuntem gentibus,  inquit, 
Munivit  Stilicho  ■,  totam  cim  Scotus  Hiber- 

nam 
Movit,  &  injejlo  fpumavit  remige  Tethjs. 

Hifpaniac  ante  ibi  comas  palmae  foliis  ornat,  & 
veftcm  Tago  fluvio  intexto.  Africam  fpicis  & 
eborc,  qucmadmodum  in  Antonini  Pii  nummis 
etiam  dcfignabatur.  Harum  utraque  mari  item 
alluitur,  pcne  circumdatur.  Sed  ad  neutram,  ut 
ad  Britanniam,  adjacentis  maris  imperium  fpec- 
tafle  tum  intellcxit  poeta.  Caeterum  ut  Hifpa- 
niac  palmae  &  Tagus  fluvius,  ut  Africae  fpicae 
&  cbur  propria;  ita  Britannicae  provinciae  occ- 
anum  cognominem  proprium  fuifle  voluit  innu- 
erc.     Vcrum  ita  tcrminatum  fuiflc  Romanorum 


in  oceano   hoc  dominium  exiftimandum  eft  f 
cundum  litoris  occupationem,    ut  in  maris  intj 
rim  Britannici  parte,   quae  gentium  Britannic 
rum   eis    minime  fubjacentium    alluebat  Iitor! 
parum  juris  habuerint.     Quod  demariHibernio1 
&  quod  reliquum  eft  fub  Cauro  pofitum,  max 
me  diccndum.     Neque  enim  Hibernia  folum  f< 
etiam  Mannia,  inclinante  Romanorum  impcri 
infulaeque    occidui  maris  ceterae  &  Britanni| 
magna  pars  feptentrionalior,    a  Scotis  tenebat, 
Pidifque;  unde  par  eft  ut  iis  etiam  fuum  fuii 
in  alluente  oceano  imperium  avitum  autumemi 
Et   de   imperio   feu  dominio,    fub  Romanoru 
tempora,  oceani  Britannici,  velut  ejus  quod  nt 
minus  jure  prifco  ad  infulam  ejufque  imperiu. 
attineret,    quam  five  murus  five  pomoerium 
urbem,  haec  dicta  funto.     Ad  fucceflbrum  tei 
pora  tranfimus. 


C  A  P.     IX. 

Tfe  maris  Britannici  dominio,  po,- 
quam  Romanorum  imperium  e- 
uerant  incolae. 

INclinantibus,  fub  Theodofio  juniore  &  r- 
norio  &  Valentiniano  III.  Auguftis,  rebus  I  - 
manis,  neque  urbis  ipfius  tutelae  fufficienti  s 
praefidiis  militaribus,  liberabant  fe  omnino  eor  \ 
imperio  Britanni  ;  circa  annum  a  Julii  Caef  s 
adventu  cccclxxx.  feu  Chrifti  ccccxxx.  Scil:  t 
77;?  'Pc/j.a\y>v,  ut  fcribit  Zofimus b,  d^yftf  «<p  - 
ca.v,  xj  v.aff  iavTivi  l^iOTEuoi1,  Romanum  in, '- 
rium  exuerunt,  conftituta  pro  fuo  arbitrio  '■ 
publica.  Rediit  igitur  ad  indigenas  tam  m  is 
quam  infulae  partis  a  Romanis  antea  occup:  c 
dominium.  Huic  interim  inhiabant  Saxones  li 
adverfi  Jitoris  incolae,  quibus  re  piratica  exei- 
tatiflimis  piopulfandis  comitem  litoris  Saxoi:i 
per  Briranniam  praeficere  (ut  fufius  eftjamofh- 
fum)  folebant  Romani.  Quin  vero  &  in  fui- 
dium  adverfus  Scotos  &  PicTos  a  Britannis  1- 
ftralioribus,  Romana  omnimoda  ope  nudatis,  li 
accerfiti,  fummam  rerum  fibi  hic  demum  aditi 
funt.  Regnumque  ita  in  notiffima  illa  eorn 
heptarchia  femper  ejufmodi  habebatur,  ut  pc:s 
unum  aliquem  regem  effet,  etiam  ante  Egbti 
regis  tempora,  fummum  imperium,  quod  cae  ti 
omnes  agnofcerent.  Hos  Dani  excepere.  Aui 
terreftri  utrorumque  imperio  conjnncTum  fife 
marinum  vix  eft  cur  dubitemus.  Neque  em 
fcntiendum  eft  eos,  qui  adeo  affueti  falo,  cx  |i- 
bus  antea  erat 

— - pelle  c  falum  fulcare  Britanmm  | 

Ludus,     &   affuto  glauciim  ntare  fintft  ' 


Et  quorum  quot  remiges  vidiffes,  totidem  te  tf' 
nere putaffes  archipiratas,  ut  de  Saxonibus  loiii- 
tur  Sidonius  Apollinaris  d  ;  &  quibus  cum  dip\ 
minibns  pelagi  non  notitia  folum  erat,  fedftn- 


=  Di  laudibus Stiiichonis lib,  z, 
epTt  6. 


;  Stdon.  Apollinaiis  Panegyric.  ad  Avitum  Aug.  fcucarm,  7- 


liaip 


II 


De    D  o  m  i  n  i 


o 


M 


A  R  I  S. 


312 


'  iritas.  Quod  idcm  de  Danis  ctiam  &  Nor- 
lannis  ( promilcue  cnim  hacc  nomina  ufurpata 
indem  gcntcm  facpius  denotant  )  dicendum, 
flantibus  fatis  Rc^inonc,  Dudone,  monacho  Mal- 


atti,  Gotlandiam,  Orcades,  Norwegiam,  'Daci- 
am,  dirij/imis  praeliis  fuae  poteftatt  Jive  adje- 
cijfe  five  recuperajfe ;  ctiam  cx  Groenlandiam,  & 
omnes  alias  terras  &  infidas  orientalis  oceani, 


icsburienfi,Abbonc,Gemiticcnfc,aliisj  noncft,  in-  ufque  ad  Ruffiam,  &multas  atias  infu!asi  ultra 

uam,    fenticndum  hofce  fivc  infulam  five  litus,  Scantiam,   ufque  dum  fub  feptentrione.     Et  de 

ji  maris  impcrium  adeo  affixum   erat,    nactos,  hoc  fcculo   cft  illud  apud  Nennium  s   Elvodugi 

larc  itcm  pracjacens  jure  dominii  non  itidem  difcipulum  intclligcndum,  Cunedam  nempe  Ma- 

ccupafle.     Neque  omnino  forte  contcmnendum  glocuni  avum,  Britannum  auftraliorem,  Scotos  ex 

r,  fuifle  Saxonibus  hifcc  tantam  &  tam  fingula-  omnibus  regionibus  &  infulis  Britannicis  expulifle. 

:m    mirandamque   maris  &  rerum   marinarum  Ccrte  ut  haec  fierent,   necefie  eft  ut  poreftas  na- 


valis,  qua  mare  proximum  facile  tutum  femper 
redderctur,  accederct  ingens. 


C  A  P.     X. 


onfuctudiucm,  ut  ipfi  foli  artificiofa  acftuum  ac 

cfluxuum  maris  (hos   ledor.es  fcu  lidunas,    illos 

la/inas  appellitabant)  obfervatione  mcnfes    iibi 

c  annos  putare  fcierent,  etiam   &  annorum  cy- 

los  indc  conficere  :    prorfus  fine  excmplo.     At- 

ue  ut  vctuftiorcs  agricolae  tempore  interjungen- 

i  bovcs  dies  horafque,  &  quemadmodum  caetc-     j4ngh   SaxonUm   &    2)anorum    Bti- 

ac  fcrc  gentes  folis  &  lunae  motu  annos  diefque         fanntae  auftralis    imperium    0CCU- 

nenfurabant  C  utpote  rcbus  quarum   111  colcndis  .  •'      .    .  A       . 

pantium,  dominium  marinum,  tum 


uae  poffidebant  latifundiis  varioquc  corum  ufu 
atio  habenda  erat  prae  cactcris  maxima )  ita  hi 
oli  ex  folo  oceani,  cui  fucre  adco  afliieti,  motu 
eciproco  divcrfaquc  in  fiuxu  &  rcfluxu  litoris  pul- 
atione,  vclut  cx  co  cujus  in  corum  virae  gcncris 
atione  primaria  crat  habenda  ratio,  annalcs  ac 
nenftruos  pcriodos  diftinguebant.  Quin  ut  AE- 
;yptiis  ex  agrorum  fuorum,  quos  inundaverat  Ni- 
us  fuus,  dimcnfione  natam  efle  aiunt  geometriae 
xtem,  ita  Saxonibus  noftris,  ex  maris  fui  frequen- 
iifimo  ulu  &  pcrpetua  obfervatione,  ortum  effe 
Jnbirari  ncquit  artificium  hoc  alibi  inauditum. 
3e  quo  qui  plura  velit,  poft  venerabilem  Bedam 
'loftrum3,  confulat  jofephumb  Scaligerum,  Dio- 
lyllum  Pctavium  c,  Olaum  Wormium  d.  Totam 
?ero  gentcm  inde  rebus  nauticis  apprime  afluetam 
iiiific,  non  tantum  maris  accolas,  inde  elicitur, 
juia  aliter  aegre  admittitur  ex  vario  oceani  motu 
emporum  rationes  genti  ipfi  putandas  fuiftc.  Nam 
}ui  ab  oceani  ufu  alieni,  certe  quin  iis  computus 
iojafmodi  aut  inutilis  aut  difficilis  nimis  fuiflet, 
ieri  nequibat,  Etiam  caufa  proculdubio  erat  non 
aigua  accerfendi  in  infulam  Saxones,  ut  rerum 
pli  maritimarum  peritifilmi  mare,  quod,  quia 
lomana  clafiis  nuper  id  deferuerar,  hoftium  in- 
rurfibus  undiquaque  jam  patebat,  tutarentur. 
Tantundem  fane  innuere  vifus  cft  antiquus  fcriptor 
Ethelwerdus,  de  eorum  adventu  verba  faciens  ; 
Wis  diebus,  inquit  e,  agilem  audierant  Britanni 
'Jfe  in  piratico  genere  gentem  Saxonum  in  tota 
maritima  a  Rheno  fluvio  ufque  in  Tioniam  ur- 


ex  Saxonici  regni  initns,  tum  ex 
copiis  eorum  vicloriifque  navalibus 
elicitur. 

PRaeter  jam  dicla  de  Saxonibus  hic  rerum  po- 
titis,  funt  etiam  in  veterum  monimentis  alia, 
quae  tum  eorum  tum  Danorum  in  Britannia  reg- 
nantium  imperium  marinum  expreffius  indicant. 
Ea  quadrifariam  tribuo ;  in  potentiffimi  SaxOnum 
regni  initia  ;  copias  fequentis  temporis  &  victorias 
navales ;  tributa  &  fiduciariorumclientum  officia  ad 
rem  nauticam  pertinentia  ;  &  demum  expreffiffi- 
ma  aliquot  de  regum  tunc  temporis  Anglofaxoni- 
corum  dominio  marino  teftimonia.  In  initiis  reg- 
ni  Anglofaxonum  praecipuis  cenfeo  cum  Otthae 
&  EbifTae,  quos  fuadente  Hengifto  Vortigernus 
invitarat,  adventum,  tum  AElIae  Suffexiae  rcgis 
adpulfum.  Hic  mare  &  litora  auftralia,  illi  fep- 
tentrionalia  occuparunr.  De  copiis  Octhae  &  E- 
biflae  navalibus  ita  Nennius  h  Elvodugi  difcipu- 
lus,  fub  Gildae  nomine  etiam  circumferri  folitus, 
Cum  quadraginta  ciulis  navigantes  circa  TittoSi 
vaftaverunt  Orcadas  infulas,veneruntque  &  occu- 
paverunt  plurimas  infulas  &  regioms  trans  mate 
Frejicum  (Bodotriam  intelligit  fcu  fretum  Edin- 
burgenfc)  quod  inter  nos  &  Scotos,  &  ufque  ad 
confinia  'Ficlorum.  Et  Hengiftus  femper  ciulas 
(id  eft,  navigia  Saxonibus  plena,  pandos  myoparo- 
nes  Sidonio  diclos )  ad  fe  paulatim   invitavit, 


hem,  quae  nunc  vulgo  Sanemnrc  nuncupatur,  ac  ita  ut  infulas  quas  habitabant  relinquerent.  Vix 
m  omni  armatura  robuftam.  His  igitur  immenfa 
f>:r  nuncios  munera  mittunt,  auxitia  petunt,  fo- 
"ietatem  pscis  promittunt.  Qui  antea  mare  Bri- 
annicum  infeftare  foliti,  ad  ejufdem  tutamen  & 
id  pacem  invitantur.  Et  Britannis  certe  rerum 
lavalium,  adcoque  tutelae  maris  fui  curam  fuiflc 
o  in  aevo  maximam  inde  liquet,  quod  in  hifto- 


expreffius  dici  potuit  gentem  rebus  nauticis  bel- 
lifque  maritimis  afluetam,  Britanniae  partem 
magnam  ita  adeptam,  etiam  appendicem  li- 
lam  infulae  individuam,  feu  mare,  inprimis 
fuifle  tutatam,  numerofa,  quae  hoc  praeftare 
poffet,  vi  tradu&a.  Quod  ad  AEllam  attinet; 
eum  Cifla  &  Cimeno  filiis,   clafle  militaribus  co- 


ia  Britannica  de  Arthuro  illo  rege  decantatiffimo  piis  inftructiffima,  ad  locum  litoris  Sufiexiani  pro- 

ic  Malgonc  principe  legitur,   eos  fex  comprovin-  pe  iBirccinfj,  «imenfftoje  x  olim  ab  hoc  Cimeno 

■iales  oceani  infitlas  (ut  Galfredi  Monumethenfis  dictum,    adpulifle  fcribunt ;    oram k   maritimam, 

'erba  funtj   Hikrniam  videlicet,   atque  Iftandi-  pulfis  Britannis,  pofledifle ;  novifque  indies  e  Ger- 

»  De  Natcra  Rerum  ap.  iS.  'Dc  Emendaiione  Tc-mporum  lib.  2.  pag.  161.   Sc  in  Appendice  ad  Conje&n.  in  Varronem 

ag.  181.  edit.  iiSi.  c  De  Doftrina  Temp.  lib.  1.  cap.  70.  d  In  Faftis  Danicis  ub.  1.  cap.  11.  cLib.  1. 

Vide  Guil.  Lambard.  dc  Prifcis  Anglorum  legibus,  pag.  157.  B  MS.  in  Biblioth.  Cottoniana.  h  MS.  in BibSioth.  Cottoniana 

c  partimapudCamden.  inBrit.  pg.  91.  '  Cirt.  CcdwaTae  R,  apud  Camdcn.  inBrit.  pag.  213.  k  Ethe'.v,'crd.lib.  1.  &  j.cap.3, 

ienric.  Hunun^don.  lib.   2. 

mania 


13*3 


CM  A  R  E    C  L  A  U  S  V  M\     feu 


1 3 1, 


marifa  accitis  fubfidiis,  rcgnum  tandcm  ad  Hum- 
brum  fluvium  pcr  litora  oricntalia  dilataffe  ;  pri- 
mumque  fuiffe  Anglofaxonum,  qui  tam  diffufi 
impcrii  hic  potirctur :  quin  cjus  poftcris  durafle 
hoc  rcgnum  annos  circiter  feptuaginta.  At  vix 
fane  cvcnire  potuit,  ut  ii,  quibus  re  nautica  in- 
figniter  pollcntibus  adco  feliciter  res  iri  litore  pro- 
cefliflet,  ipfum  etiam  marc  non  obtinerent  ;  max- 
ime  cum  fub  id  tempus  alios  quoiquam  renautica 
in  hoc  traftu  polluifle  neutiquam  omnino  tcfta- 
tum  habcamus.  Copias  autem  navales  &  nava- 
lcs  viftorias  infequentium  regum,  tam  Danorum 
quam  Anglofaxonum,  videre  cft  paflim  apud  Jo- 
annem  Afferium  epifcopum  Schirburnenfcm,  Gui- 
Jielmum  monachum  Malmesburienfem,  Henri- 
cum  archidiaconum  Huntingdonienfem,  Rogcrum 
Hovcdcnium,  Florcntium  Wigornienfem,  Florile- 
gum  ;  praccipue  vcro  iri  Alfrcdi,  Edvvardi  fenio- 
ris,  Athelftani,  Edgari,  Ethchedi,  &  Haroldi  re- 
gum  geftis.  Ccrtc  diu  poft  Saxonici  regni  initia 
rem  nauticam,  qua  maris  dominium  tutum  foret, 
haud  parum  hic  floruiffe  exiftimandum  eft  tum 
cx  gcntis  moribus  fupra  narratis,  tum  ex  frequenti 
navigationis  ufu,  qui  utrinque  negotiantibus  in- 
terdictus  cft,  ob  ortum  intcr  Carolum  Francorum 
(poftca  Cacfarem)  &  Oftam  Merciorumapud  An- 
glofaxones  rcgem,  cui  caetcri  fubcrant,  diflldium. 
Sed  &  rcftituta  eft  cjufdem  paulo  poft  Jibertas, 
ex  foederc  in  Anglofaxonum  maxime  gratiam  & 
commodum,  quod  cx  Alcuino  a  &  Guilielmo 
Malmcsburicnfe  fcimus.  At  vero  ante  Alfredum 
regem  languefcere  cocpit  poteftas  eorum  mariti- 
ma,  idque  praefertim  lub  Ethciulpho  rege,  cum 
Dani  ''  feu  Normanni  non  litora  folum,  vcrum 
&  totam  pene  infulam  graviflime  infeftarent,  & 
infulas  pierafque  Britannicas  occidcntaliores  vi  oc- 
cuparent.  Et  patebant  omnia  piraticam  exercen- 
tibus.  Foftquam  autem  Alfredus  regnum  adep- 
tus  cft,  inftaurata  eft  maris  tutela,  firmatum  do- 
minium.  De  eo  ita  Aflcrius  ille  cpifcopus  Schir- 
burnenfis,  praeceptor  cjus  ;  Juffit  cymbas  &  ga: 
leas,  id  eft,  longas  naves,  fabrkari  per  regnum, 
ut  navaH praelio  hoftibus  adventantibus  obviaret, 
impofittfque  piratis  iti  illis,  vias  maris  cuflodi- 
endas  commifit.  Et  paulo  poft,  Nauiis  quoque 
fuis  mandavit,  ut  in  parte  frtti  vitale  hoftibus 
fubfidium  denegarent.  Tiratarum  hic  vocabulo 
(quemadmodum  alii  illius  aevi)  ufus  eft,  non  pro 
praedonibus,  ut  vulgo  ;  fed  pro  iis  qui  hoftium 
claflcs  arte  navali  adgredercntur,  &  marinum  de- 
fenderent  territorium.  De  vocabuli  etymo  fcho- 
liaftes  vetus  ad  Sophoclis  Ajacem,  Wi&i,  inquit, 
'A.liiv.6jg  cTbAo?  (C  Tt~xyih  0  $w  %  iztiZg-TX]  01  v^)  6<z- 
?&os*v  itz.x.asyi,  'Pira  Attice  denotat  dolum  feu 
artem,  itnde  &  piratae  dicuntur  qui  mare  infe- 
ftant.  Cum  vero  Alfredi  tempore,  Anglofaxones 
&  Dani  dc  fumma  rcrum  in  Anglia  fubinde  de- 
certabant  (nam  tunc  Gurmundus  feu  Guthrunus, 
rex  Danorum,  ut  fiduciarius  Alfredo  cliens,  fuas 
habuit  in  Noithumbria  &  Angliaorientali  fedcsat- 
que  tcrritoria  perampla)  concertationes  eorum  maxi- 
me  navales  fuere,  perinde  ae  fi  cum  qui  oceano 
13ritannico  dominaretur,  etiam  telluris  feu  praeja- 


centis  infulac  partis  dominum  fore,  ncceffarioft; 
qui  exiftimaffent  utrique.  Unde  ctiam  fiebat,  i-j 
invalefccntibus  in  mari  Danis,  copias  navales  in 
figniter  augeret  Alfredus  rcx,  naves  Danorum  m 
vibus  duplo  longiores,  altiores,  cclcriores,  minuJl 
que  nutantcs,  adeoque  naumachiis  multo  magi 
idoncas,  conftruendo.  Florentius  monachus,  Eo 
dem  anno,  inquit  (fcilicet  Chrifti  dcccxcvii.).  ex, 
ercitus  paganorum  in  Eaftanglia  &  Northitm 
bria  refidentium,  furtivam  praedam  circa  ripa 
maris  agentes,  terram  occident  alium  Saxonur, 
graviter  vexabant  maxime  longis  .  celeribufqu, 
navibus,  qttas  ipfi  ante  plures  annos  fabricave 
rant.  Adverfum  quos  bis  longiores,  altiorey 
ce/eriores,  minufque  nutantes,  ex  praecepto  regi 
Alfredi  fabrkantur  naves,  quarum  violenti 
praeditlae  hofthtm  naves  fuperari  pojfunt.  Tc 
tidem  verbis  idem  narrat  Rogerus  Hovedeniu: 
Henricus  autem  Huntingdonieilfis  de  remorum 
numero  quibus  agerentur  naves  hae  Alfredi,  cx 
prefiim,  Rex,  inquit,  i^Alfredus  naves  longas 
fcilicet  xl.  remorum  vel  plurium,  fecit  parar 
contra  puppes  cDacorum.  Sed  de  fexaginta  rei 
mis  navibus,  amplioribufque,  ab  eo  tunc  con 
ftruclis  loquuntur  annalcs  Saxonice  confcripti c 
unde  fuos  confarcinarunt  fcre  jam  citati,  aliiqu ■ 
fcriptores  cjufdem  farinae.  Vcrba  funt  Annaliurr 
pa  her  iEljqieb  Emj  rimbnian  lan^e  jxipu  on 
^en  pa  xj-cap  pa  pasjron  pill  neah  rpa  j-pa  lanj 
j-pa  pa  o^ojie.  Sume  hajjcbon  lx.  ana  pume  ms 
pa  psenon  as^peji  £e  j-piprjran  geunpealbpa: : 
ge  eac  heajman  ponn  ]ia  o^ne.  nsejion  hi  napo  1 
ne  on  jqiipfc  ^ej-ceapen  ne  on  benij-c  buro: 
j-pa  him  j-elpum  ]>uhre  f  hi  nyr  peoppopre  be 
on  mihron,  quod  fonat,  Conftrui  jujjit  Alfredu 
rex  naves  longas,  quae  cum  ^Danicis  praeliaren 
tur.  Fuere  autem  duplo  illis  longiores.  §jua 
rum  nonnullae  remos  habuere  fexaginta,  nonnm. 
lae  plures.  Celeriores  item  fuere  iflis,  minus  ntt, 
tantes,  atque  altiores :  nec  ad  formam  five  Fri 
ficam  five  TDamcam  fabricatae,  fed  ea  quam  ip 
fe  exiftimavit  praeliis  commodiffimam.  Undi 
dubitandum  non  eft  quin  mire  inftaurata  fuerit 
eo  regnante,  apud  Anglofaxoncs  res  navalis,  qua< 
provinciae  marinae  tuendae  inferviret.  Atquein 
ita  tam  ab  Alfredo  quam  Edwardo  filio  fuo  cun 
Danis  &  Normannis  praclia  navalia,  exitu,  ut  fit, 
vario,  non  fine  clafiibus  numerofis  faepius  occur 
runt.  Sub  Athelftano  autem  rege  copiis  mariti 
mis  inftrudtiffimo  Gens  Hibernenjium  (  ut  habc 
Huntingdonienfis  d  )  &  puppium  habitatores  fa 
tales  corrusntnt.  Anglofaxonica,  quae  in  vetu, 
ftis  Annalibus,  unde  ca  tranftulit  Hungtingdoni; 
enfis,  hifce  refpondent,  funt  Scorra  Jeo&e'  "1 
scypj:loran  p££e  jreollan,  quae  idem  fatis  deno 
tant.  Nam  Scorra  Jeobe  feu  Gens  Scotica  & 
Scoti  pro  Hibernis  non  raro  apud  veteres  fuj 
muntur.  Is  etiam,  Confirti£imum,  inquit  ideml 
duxit  exercitum  terra  &•  mari  in  Northumbriam 
&  Scotiam,  cui  cum  non  ejfet  qui  refffere  per\ 
fifteret,  ubique  terrarum  progrediens  &  pro  libitn 
praedans  cum  triumphali  rediit  lauro.  Undd 
poeta  e  illius  aevi  : 


*  In  Epifl:.  apuJ  Guil.  Malmcskir.  dc  Geftis  Regum  lib, 
maiuj. ann,  DCCCaL.  Malmesb. lib.  1. cap.2,  &c. 
lfb. 'f.  l;  ApudGuil.  Malmesbur.  deGeittsRegum  j.ca, 


cap.  <r.  Sc  in  Operibus  Alcuini,  inter  Epiftolas,  pag.  i6(Jp. 
MS.Codicusbini  in  Bibliotheca  Co!ton:ana  ann.  DCCCXCVII. 


b  Gefta  Nori 
*  Hiftor 


3'5 


De   Dominio    Maris. 


i%i6 


jam  cuhat  in    terris  fiera  barbaries  aqui- 

lonis  ; 
Jam  jacet  in  campo,  pelago,  ptrata,  reliclo, 
lllicitas  torvafque  minas  t^Analavas  anhe- 

lans. 

.nalavus  hic  Hibcrncnfium  a  multarumquc  infu- 
rum  rcx  crar,  qui  Athelftani  litora,  ad  Humbri 
ivii  oftium,  cum  clafle  dcxv.  naviuni  adgrcffiis, 
genti  accepta  clade,  in  turpiilimam  fugam  con- 
:rfus  cft.  Edgarus  vcro  rex  cum  ingenti  clajfe 
1  ic  Florentius  Wigornienfis b)  Jeptentrionali  Bri- 
nnia  circumnavigata,  ad  L°gionum  civitatem 
Ceftriam)  appulit,  un  fiibreguli  ejus  ocJo,  ut 
mdarat,  occurrerunt,  &  quod  Jibi  fideles  & 
rra  &  mari  cooperatores  ejfe  vellent,  jurave- 
.nt;  feu  ut  Huntingdonienfis  c  de  eadem  re, 
ines  illi  domino  debitam  dederunt  fidem,  fe  ter- 
&  mari  fervituros  ei  ad  ejus  imperium. 
.  regulis  hifcc  fuit  Maccufius,  plurimarum  rex  in- 
j  'arum  Hovcdcnio  &  Florentio  didus ;  &  Flori- 
j;o,  rex  monae  &  plurimarum  infularum.  Eun- 
<  m  archipiratam  nuncupat  G.  Malmesburienfis. 
( lin  idem  rex  Edgarus,  perinde  ac  fi  in  re  na- 
vi  &  maritima  (plendorem,  magnificentiam,  ac 
\  ut  epitomen  totius  imperii  fui  cerni  voluiffer, 
i  tpham  (cum  Ceftriae  agebat ;  ita  Florentius  & 
}  vedenius)  afcendit,  regulifque  iliis  ad  remos 
litis,  ipfe  clavum  gubernaculi  arripiens  eam 
p,  curfum  fluminis  deae  perite  gubernavit,  om- 
vue  turba  ducum  &  procerum  fimili  navigio 
c  litante,  a  palatio  ad  monafterium  S.  Joannis 
L  btijiae  navigavit,  ubi,  faiia  oratione,  eadem 
n  ipa  ad  palatium  temeavit.  Quod  dum  intra- 
p  optimatibus  fertur  dixijfe,  tunc  demum  quem- 
q  fuorum  fuccejforum  fe  gloriari  pojfe  regem 
A\lorum  fore,  cum,  iot  regibus  fibi  fubfequenti- 
k  potiretur  fompa  talium  honorum  ;  feu,  cum 
Wapraerogativa  honorum  frueretur,  ut  fcribit 
y.  mesburienfis  eandcm  rem  narrans.  Tot  regi- 
bt  qui  ut  fiduciarii  clientes  tam  mari  quam 
tc  i  cum  fubfidiis  ei  praefto  femper  forent, 
qu  idocunquc  accircntur.  Sed  &  infigne  cft  a- 
pu  eundem  Florcntium  &  monachum  Malmes- 
bu:nfem  teftimonium,  quotannis  regem  hunc 
%  ifidua  cura  &  copiarum  vi  mare  fuum  cir- 
:u  fluum  efle  circumluftrando  tutatum.  Omni, 
nt  it  Malmesburienfis,  aeftate,  emenfii  fiatim 
■5  bali  fiftivitate,  naves  per  omnia  litora  co- 
wr-ari  praecipiebat  ;  ad  occidentalem  infulae 
:  mktn  cum  orientali  ciajfe,  &  illa  remijfa,  cum 
%.  'entali  ad  borealem,  inde  cum  boreali  ad  ori- 
::ni'em  remigare  confuettts  ;  pius  fcilicet  explo- 
i;'<Kj ,  ne  quid  piratae  turbarent,  id  cft,  virili- 
$tr\  oc  agens  ( ut  ait,  praeter  Hovedenium,  Flo- 
,.en  ,is)  ad  defenfionem  contra  exteros  regni  fui, 
f  tum  fuorumque  ad  bellicos  ufas  exercitium. 
.^  fcftum  eft  hoc  imperii  marini  tutamen. 
Ai  um  autcm,  quas  diximus,  cuilibet  naves 
M  mcc.  caequc,  quod  expreffim  aiunt  fcrip- 
ttj  robuftae,  adeo  ut  co  rege  claifis  Britannica 
i/ibus  cjufmodi  conftarct  mmmdc.  quemad- 


modum  cxprcfle  Florcntius  d ,  &  Hovedenius. 
Alii  autem  quater  millc  navcs  claflcs  hafce  confc- 
ciflc  fcribunt,  ut  Joannes  Bramtonius  e  abbas  Jor- 
nallcnfis  :  aliis  tribus  hifce  claflem  quartam  adji- 
cicntibus,  unde  numerus  ad  mmmmdccc  excref- 
cit  i  quod  vidcre  eft  apud  Florilegum.  Ita  regni 
fui  fines,  ut  ait  etiam  Florcntius,  prudentia,  for- 
titudine,  jufiitia,  temperantia,  quoad  vixit,  i)eo 
auxitiante  cuftodivit  ;  &  quoniam  iram  ferocis 
leonis  contra  inimicos  habuit,  infularum  princi- 
pes  &  tyranni  illum  pertimuerunt .  De  Haraldo 
ctiam  feu  Heraldo  rege  legitur  apud  Ordericum 
Vitalem  ;  Heraldus  mare  navium  militum- 
que  copia  munierat,  ne  quis  hofiium  fine 
gravi  conflttlu  introiret  in  regnum.  Adeo  ut 
quin  mari  tuendo  cuftodiendoque,  ut  Anglofaxo- 
nici  in  infula  irnperii  appendici,  difpofitas  fuifle 
copias  illo  in  aevo  has  navales,  &  naumachias 
commiflas  exiftimemus,  fieri  quidem  nequeat  : 
maxime,  fi  haec  jam  oftenfa  cum  iis  quae  de  eo- 
dem  feculo  ad  hanc  rem  ftatim  fubjiciuntur,  rite 
componamus. 

c  a  p.    xr. 

Imperium  marinum  yinglojaxonum 
&  Danorum  in  Britanniis  reg- 
nantium  ex  tributis  <&  clientunt 
fiduciariorum  officiis  ad  rem  nau- 
ticam  pertinentibus,  itidem  obfer- 
'vandum.  Et  de  tributo  feii  Jii- 
pendio  Danegeldo  diclo,  quod  ma- 
ris  tutelae  praejtari  Jolebat. 

TRibuta  fcquuntur  &  clienturri  officia  ad 
rem  nauticam  feu  maris  tutelam  attinen- 
tia,  quae  dominii  item  marini  in  Anglofaxonum 
aevo  indicia  funt.  Tributa  dico  ad  navium  in- 
crementum  &  clafliariorum  commeatus  indici  fo- 
lita  :  qualia  fuerc  quae  fecundum  civium  fundos 
poffidentium  cenfum,  indi&a  fub  Ethelredo  rege 
ad  naves  conftruendas.  Tunc  enim  quicunquei 
cccx.  cafiatas  feu  hidas,  tetrae  poffldebat,  is  uni- 
us  navis  fabricandae  fumptus  pracbuit  :  &  pro 
rata  ad  hunc  modum  ortines,  qui  plurium  pau- 
ciorumve  hidarum,  hidaevae  partis  domini.  Hoc 
docent  Marianus  Scotus  f,  Hovedenius,  &  Flo- 
rentius,  totidem  quilibet  verbis.  ReX  Anglorum 
AEthebedus  de  cccx.  cajfatis  ( ita  illi )  unam 
trierem,  de  novem  vero  loricam  &  cajfidem  fieri, 
&  per  totam  Angliam  naves  intente  praecepit 
fabricari.  G)uibus  paratis,  ele£los  in  eis  miiites 
cum  alimentis  pofuit,  &,  ut  ab  exterorum  irrup- 
tionibus  fines  regni  fui  defenderent,  illas  ad 
Sandwicum  portum  congregavit.  Henricus  au- 
tem  Huntingdonienfis,  uti  etiam  Matthaeus  Pari- 
fienfis  °  &  Florilegus  de  eadem  re,  Fecit  rex  pa- 
rari  per  totam  Angliam  ex  trecentis  &  decem 
hidis  navem  unam,  &  ex  ob~lo  hidis,  loricam 
&  galeam.     Dein  fubjicit  Huntingdonienfis  quid 


;F;cr.IIoveilenui5annal.  part.  i  .ann.DCCCCXXXVII.&Florent.  Wigorn.  ann.DCCCCXXXVIII.  LInann.DCCCCXXXXVI7.' 

BiEdgariXin.  Huntingdon.  hb.  j\  *  In  Ann.  DCCCCLXXV.  « .  MS.  in  Biteothcca  Cottoniana.  «'MS.anno 

:W  in  Billioth.  Cottoniana.  *  Hiflor.  Minor  MS.  in  Biblioth.  Cottoniana. 


V  L.   1!. 


Pppppppp 


kidae 


1317 


^MARE    CLAU  SUM,  feu 


131 


hidae  nomine  veniat  :  Hida  autem  Anglice, 
ait,  vocatur  terra  unius  aratri  ciitturae  fujjiciens 
per  annum.  Alii  de  hidae  quantitate  aliter  fta- 
tuunt  :  &  pro  diverfo  regionum  more,  eam  fu- 
iffe  perquam  variam,  certiffimum  eft  5  fed  eandem 
cum  Cajfata  &  Carucata.  Certe  Annales  An- 
glofaxonici  a  monafterii  Abingdonienfis  hidas 
hic  expreffim  itidem  habent.  Sub  anno  mviii. 
feen  bebeab  j-e  Ein^  ( ita  illi  )  j>  man  j-ceolbe 
ojren  eall  angelcyn  j-cipu  j:a:j--hce  pypcan,  f 
ij-  ^onn  oj:  kjnm  huno  ftioum  3  oj:  Tynum 
amne  j-ce^8.  Anb  oj:  viii.  ftibum  helm  "J 
bynnan,  id  eft,  Hic  jujjit  rex,  ut  per  totam  An- 
gliam  naves  fedulo  fabricarentur ,  fcilicet  ut  ex 
cccx.  hidis  unica  pajfim  confirueretur  trieris, 
ex  ot~io  vero  hidis  lorica  praeberetur  &  galea. 
Et  folenne  eft  legibus  noftris  illius  feculi  hidarum 
humero  beatiorcs  cenferi  ;  quemadmodum  item 
paffim  videmus  in  Notitia  ilia  Angliae  feu  libro 
cenfuali  Poomcg  Dap b  difto,  qui  fub  Guiliel- 
mo  rege  primo  confcriptus  eft.  Addit  item  Hun- 
tingdonienfis,  Non  fuijfe  tantum  numerum  na- 
vium  tempore  alicujus  in  Britannia  ;  quod  iti- 
dem  teftantur  annales,  quos  diximus,  Saxonici. 
Igitur  nec  numerofiffima  illa  Edgari  navium  vis 
( de  qua  fuperiore  in  capite )  cum  hac  comparan- 
da.  At  vero  ex  vetuftis  illius  feculi  fchedis  hidae 
per  Angliam  apud  Guilielmum  Camdenum  c,  vi- 
rum  praeftantiffimum  atque  ingens  Britanniae 
noftrae  lumen,  ita  numerantur,  ut  non  ultra 
243  600.  excrefcant.  Si  ita  res  fuiffet,  certe  na- 
ves  integrae  ex  hoc  tributo  tantum  785.  conftrui 
potuere  ;  qui  numerus  millibus  aliquot  eft  Edgari 
regis  numeio  minor.  Itaque  alia  eft  hidarum  ra- 
tio  ineunda,  cui  locus  hic  non  eft.  Huc  fpe&at 
illud  Huntingdonienfis  de  Canuto  rege  &  Haral- 
do  filio  ejus.  ln  diebm  illis,  inquit  (fcilicet  Ha- 
raldi)  reddita  fuerant  xvi.  puppibus  ab  unoquo- 
que  portu  vin.  marcae  argenti,  ficut  &  patris 
Jui  tempore.  Quin  tributum  quod  clajficae  m.i- 
nui  penderetur  Jiatutum  ( cum  Canutus  &  Ed- 
mundus  regcs  in  infula  Sabrmae  mcdiamni,  Ole- 
neja  dicta,  foedus  percutiebant)  memorat  Hove- 
denius.  Accedat,  quod  Hardecanuto  Angliae  re- 
gi,  antequam  biennium  regnaverat,  funt  redditae 
triginta  duabus  puppibus  n  04  8.  tibrtye,  fcilicct 
triginta  duabus  navibus  conftruendis^;  quod  fcri- 
bit  Huntingdonienfis.  Is  etiam  unicmque  remigi 
fuae  claffis  ( ita  Matthaeus  Weftmonafterienfis  d) 
oEio  marcas,  &  fingulis  retloribus  decem  mar- 
cas  de  tota  Anglia  pendi  praecepit.  Idem  ite- 
rum  de  eo,  Minijlros  fuos  per  omnes  fines  regni 
deftinavit,  ut  tributum,  quod  indixerat,  nulli 
parcentes  colligerent,  &  piratis  fuis  (claffiariis) 
inde  omnia  miniftrarent.  Et  Florentius,  Otlo 
marcas,  inquit  e,  unicuique  fuae  clajfis  remigi, 
&  12.  (fic  apud  eum  legitur)  unicuique  guber- 
natori  de  tota  Anglia  praecepit  dependi,  tribu- 
tum  fcilicet  tam  grave,  ut  vix  aliquis  id  pojfet 
perfolvere.  Sed  haec  de  Canuto,  Haraldo  filio 
ejus,  atque  Hardecanuto  dicta,  forte  ad  tributum 
fcu  ftipendium  T>anegeldum  di&um  attincnt.  Id 
fcilicet  ad  rem  navalem  &  territorio  marino  tu- 


endo  quotannis   pendcbatur.      Inter  prifcas  Anii 
gliae  leges  occurrir,    Tancgeldi  redditio  propte. 
piratas   (five  dcpraedantes,   five  alios  mare  inva 
dcntcs)  primitns  jtatuta  eft.     'Patriam  enim  m 
feftantes,   vaftationi  ejus  pro  pojjefuo  infijtebani 
Ad  eorum  quidem  infolcntiam  reprimendam  fta 
tutum  eft  IDatt?geiO'<sm  annuatim  reddt ;  fcilice 
duodecim  denarios  de  unaquaque  hida  totius  pa 
triae  ad  conducendos  eos  qui  piratanm  eruptwm 
refiflendo  obviarent.     Ita  nonnullis  legitUr  cxemi 
plaribus f,    aliis  s  irruptioni  habentibus.     Alterl 
Vero   lectio  dcnotare  vidctur,    indiftum  hoc  tri 
butum   ad   conquirendas   alcndafque   copias   na; 
vales,   quae  ita  mare  tutarentur,    ut  nec  ex  adl 
verfo   litore   erumpere   poflent  piratae  hoftefvc 
Nec  aliter  bcne  locum  ibi  habet  eruptionis  vox 
Adeo  ut  ipfiffima  comitis  litoris  Saxonici  digi 
nitas  vetufta  (dc  qua    jam  fuperius  dicmm   eft 
in  eo  qui   claffibus  illius  aevi  praeeffet  ut  ad; 
mirallus,  non  obfcure  inde  cernatur.     Originen 
habuit  tributum   hoc   fub  Ethelredo   illo  reg(' 
Scilicet  is  a  Swano  Danotum  rcge  miferas  tan 
dcm   redaftus  in   anguftias,   pace  ab  eo  empt; 
etiam  ex  foedere  conduxit  puppes  Danorum  xl\ 
quae  regnum  fuum  in  mari  excubando  tutarei 
tur,    ftipendia  quae  ex  tributo  hoc  conflarenu 
in   commeatus   annuatim  acccpturae.     Quod  1 
rite  intelligatnr,  advertendum  eft  ex  hiftoria  Ai 
glofaxonica,  tributum  fcu  cenfum  Danis  pcrfol 
fub  id  tempus  folitum  non  unius  fuifle  gcneri 
Aliud  erat  tributum  feu  pecuniae  vis,  qua  pacci 
interdum  Anglofaxones  ab  illis  infulam  gravit 
infeftantibus  redimcbant :    aliud  vcro  quod  cla: 
Danicae,    ad  tutandum  mare   orafquc  defcndei 
das  maritimas  conduclae,    ut  ftipendium  praeft 
batur.     Primi  generis  tributum  in   illo  tum  Fl<   '• 
rentii  tum  Rogeri  Hovedenii    cernitur  fub  anr 
mvii.  Rex  Anglorum  AEthelredus  cum  conftt.  ■ 
primatum  fuorurn    nuncios    ad  Tanos  legan   - 
eis  nunciare  mandavit,  quod  fumptus  &  trib.    '■■ 
tum  eo  tenore  illis  dare  vellet,  ut  a  rapmis  a 
fifterent,    &  pacem    cum   eo  firmam   tenertr, 
Cujus  Jpoftidationi  confnferunt.     Et  ex  eo  tth 
pore  de  tota  Anglia  fumptus  illis  dabatur;  t   > 
tributum,  quod  erat  36000  librarum,  perfok    1 
batur.     Scilicet  hoc  tantum  nunc  fiebat,  ut  f 
cunia  pacem  ad  tempus,  quam  armis  non  poiu. 
adquireret,  ut  redre  ait  Florilegus.     Elapfo  itc    1 
quadriennio,    Omnes  Angliae  primates  utrii. 
que  ordinis  ante  pafcha  Lundoniae  congregc 
funt,  &  ibi  tam  diu  morati  funt,  quoufque  ii   : 
butum  TJanis  promijfum,    quod  erat  48   milh 
librarum,  perfolveretur  -,    quae  leguntur    ctia:.  : 
tam  apud  Florentium  quam  h  Hovcdenium.     Hl:  1 
autem    ideo  praeftitum  eft,  ut  TJani  omv.cs  f  : 
in  regno  erant  pacificam  haberent  cum  Av.g'  . 
ubique  cohabitationem,  &  ejfet  utriufque poj .'' 
quafi  cor  unum  &  anima  una,   quemadmodii 
Florilegus  illc.     Ejufmodi  funt  alia  in  illius  a  i 
hiftoria,    etiam   &   antcriora.      Neque  quotans 
pendi    folcbat   hoc  genus  primum,     fcd  pro  i-  ■ 
nata  fubinde  praeftitum   eft.      Utcunque  venh  ,; 
forfan  fucrit  quod  fcribunt '  nonnulli,  fro  p<\-'  1 


»  MS.  in  Bibliothcca  Cottoniana.  b  MS.  penes  Camerarios  Scarcarii.  c  In  Britpag.  1 14.  d  Ann.  M 

c  Ann.  eodem.  f  Apud  Rogerum  Ilovedcu.  part.  i.  pag.  34+,  in  edit.  Lonuln.  pag.  60;.  in  edit.  Francofurt.  EAJ 

G.  Lambard.  de  prifcis  Anglorum   legibus  fol.  128.  Sc  G.  Camden.  Brit.  pag.  102.  "    k  Anuo  MXII.  .  '  Autor  Chrc 


^Mroftiilis  MS.  in  Biblioth.  Cottoniana. 


!ter\s 


3l9 


De   Dominio   M  a  r  i s. 


320 


Iterius  fervanda  xxxvi.  millium  Ubrarum  tfi- 

•ttttm  'Danis  fingulis  annis  perfolvere  conceflijfe 

thclredum    in   foedcre  illo   anni  MVli.  de  quo 

aulo  ante  dictum  cft.     Conccfliflc  hic  lcgimus, 

lxta  perfolvifle  itidcm  nullibi.     Quod  vcro  fc- 

undi  generis  erat  claili  Danicac,  ut  dictum  cft, 

onductae  folvendum,  id  annuum  fuit,  &  codcm 

;mpore,    faltcm    codcm   anno,    fcilicet    Chrifti 

ms.ll.   quo   4S    millia    illa  librarum  ad   pacem 

cdimcndam    folvebantur,     pracftitutum.      Nec 

erta  pecuniae  quantitate  finicbatur,    fed  quanta 

laftiariomm  victui  &    vcftitui    fufficeret.     Flo- 

cntius  &  Hovedenius  in  anno  jam  dicto,    Tofl 

■aec,   tnbuto  foluto    (illo  48000  librarum)    & 

•ace  Juramentis  firmata,  IDanica  claffis  ut  prttts 

rat  congregata,  longe  lateqtte  difpergitur.     Sed 

um  rege  xlv.  naves  remanfere,  eique  fidelita- 

em  jitravere,  &  adverfus  exteros  t^Angliam  fe 

iefinfuros  eo  tenore  promifere,  ut  eis  vicJum  te- 

'imenqus  praeberet.     Qua  de  re  itidem  annales 

inglolaxonici  monafterii  Abingdonenfis a,  Da  jj 

^ajrol  ^ela;]--  yzy  "J  unfo  apaj-  aj-pojiene  pa> 

lon  pa  ro  jrejibe  j-e  ftejie  pibe  j-pa  he  spt  £e- 

^abenoce  yxy.    £)a  bu^on  ro  pam  cynre  oj: 

iam  hene  yry  ^  jieopenrir  fcypa.     Anb  him 

jeheron  ^  hi  polbon  pyj-ne   eajib  healban  *~| 

le  hi  peban  jxeolbe  *J  j-cnybon.     Id  eft,    Tri- 

iuto  foluto,    &  amicitiae  juramentis  praefiiitts, 

'xerctus,  ttt  ante  erat  covgrcgatus,  feu  claflis, 

i'ate  difpergitur.     Manebant  vero  cum  rege  ex 

pfo  exeratu  quadraginta  quinque  naves,   ipfiqtte 

Ue  data  promiferunt  fe   terram  hanc  defenfu- 

'os,  modo  eas  aleret  &  vefiiret  rex.     Danorum 

:ex  tunc  Swanus  erat,  quocum  ita  pcpigit  Ethel- 

redus.     Utrumque  autem  praeftationis,  quam  dixi- 

mus,  genus  Danejelb,  T>anegeldum  feu   T>ana- 

"reldtim,    id  eft,    tributum  Danicum,    dicebatur. 

lHoc  nomine  exprefiim  apud  Joannem  Sarisbu- 

tienfem b  innuitur  genus  primum :    ubi,   Suanus, 

inquit,  Britanniae  infulam,  quam  exmagnaparte 

vccupaverat,    vafiabat,  fpoliabat,    &    mtmbra 

Chrijii  perfetutionibus  multis  afftigebat  indtcii- 

one  cenfus,  qnam  lingua  t^Anglorum  Danageldum 

nominant.     Secundum  vcro,  quod  pro  clafllario- 

rum  commeatu  folutum  eft,   itidem  eadem  voce 

indigitabatur,    tum   quia    ex  foedere  Danico  na- 

tum,  tum  quia  Danicae  clafti  marino   territorio 

tuendo  conductae  pendi  iblitum.     Unde  &  idem 

retinuit    nomen    tam   fub   ipfis  regibus  Danicis, 

veluti  Canuto,  Haroldo  I.    Hardecanuto,   quam 

ifub   Anglofaxonibus    feu  Anglicanis.     Atque  ea 

iquae   diximus  fuiile   hujus   initia,   teftis  item  eft 

omni  exceptione  major  Ingulphus  abbas  Crow- 

landcnlis,   qui  fub  idem  feculum  floruit.     Is  de 

rebus  agens  Edwardi  Confeflbris,  Anno,  inquitc, 

mli.    (qui  decimus    erat  Edwardi   regis)    cum 

terra  non  daret  folita  ftrttlitate  fruclus  fuos, 

fed  fame  plurimos    habitatores    devoraret,    in 

tantum    nt  bladorum  carentia  &  panis  inopia 

multa  hominum  millta  morerentur,   mifericordia 

motits  fuper  populum piij/imtts  rex  Edziardtts  tri- 

btttum  gravijjimum,    quod  jDaiiigelrj   dicebatur, 

omni  Angliae  in  perpetuum  relaxavit.     Ferunt 


quidam,  regem  fanEiiJJimum,  cum  diffum  SDamgelti 
cubicularii  fui  collecJum  in  regis  cameram  in- 
tuliffent,  &  ad  videndum  tanti  thefattri  cumu- 
lum  ipfttm  adduxifft?it,  ad  primum  afpeEitim  ex- 
horrmffe,  protejlantem  fe  daemonem  fuper  acer- 
vttm  pecttniae  faltantem  &  nimio  gaudio  ex- 
uUantem  profpexijfe :    unde  priflmis  pojjejforibus 
jujfit  ftatim  reddtre,  &  de  tam  fera  exaBione 
ne  iota  unum  voluit  retinere.     fgttin  in  perpe- 
tuum  remifit,  anno  fcilicet  xxxvni.  ex  quo,  tem- 
pore  regis  Ethelredi  patris  ftti,  Sivanus  rex  T>a- 
norttm  ftto   exercitui  illud  folvi  fingulis  annis 
imperavit.     Putatis   retro   ab   anno  mli.    annis 
xxxvni.    fatis    occurrit    ipfe   annus  mxii.   quo, 
juxta  fuperius  dicta,  collocatur  Danegeldi  hujus 
initium.     Nec  obftat  omnino  quod  annus  uni- 
cus  forfan   fuperefle   vidcatur.     Nam  difcrimen 
ejufmodi  in  monachorum  Chronicis  faepe  obvi- 
um  efle,  maxime  ob  indiligentem  annotum  Chrifti 
ac  regum  (quorum  initia  variatim  difcrepare  ne- 
mo  nefcit)  commixtionem,  fatis  norunt   in  illis 
verfati.     Nec  ante  annum  proximum,  feu  mxiii. 
de  ttibuto   ftipendiifque  fatis   conventum    fuifle 
eft  veriitmile.     Nam  de  eo  anno  expreflim  FIo- 
rentius,   Hovedenius,   aliique ;    Interea  Svuanus 
tyrannus  fttae  clafji  fumptus  affluenter  parari, 
&    tributttm  fere    importabile  folvi  praecepit. 
Similiter  per  omnia  Turkiilus  ctaffi,    quae  apud 
43:cnerjDic  jacebat,  folvi  mandavit.     Claflis  illa 
puppium  xlv.  in  Thamefi  juxta  Grenovicum  fta- 
tionem  fubinde  habuir,  &  jam  prinium  ftipendia 
promifla  accepitj    id  eft,   anno  ipfo  qui  trigeii- 
mus  octavus  eft  retro  putatus,  ut  vult  Ingulphus. 
Unde  nec  anno  in  illo  initium  ejus  male  pofi- 
tum.     Aulicus  certe  erat  Ingulphus  illc  tempore 
Guilielmi  primi  regis,  feu  fub  ipfo,  quo  id  quod 
narrat  geftum  eft,  tempote,  non  incelebris.    Adeo 
ut   hac  in  re  fides  ei   cum  primis  fit  habenda. 
Quod  vero  ait  ille,    in  perpetuum  Danegeldum 
remififle  Edwardum  regem;    aftipulantur    etiam 
Rogerius  Hovedenius,    &  Matthaeus  monachus 
Weftmonafterienfis ;    hic,  Anno,    inquit,  gratiae 
mli.  rex  Edwardus  a  vecligali  graviffmo  An- 
glos  abfolvit,  quod  patre  vivente,   "Danicis  fli- 
pendiariis  triginta  o£io  millium  librarum  folvi 
confuevit.     Quae  itidem  leguntur  apud  Matthae- 
um  d  Parifienfem.     Hovedenius  autem ,  Rex  Ed- 
voardus  abfohit  Anglos  a  gravi  veciigali  tri- 
gefimo  cciavo  anno,  ex  qtto  pater  fuus  rex  Ethel- 
redtts  primittts  id  Tanicis  folidariis  folvi  man- 
darat.     Alii  tantundem.     Eandem  rem  in  anno 
fequente  collocant    annales   aliquot  Anglofaxo- 
nicie,   adeoque  annos  39,  ab  initiis  tributi  hu- 
jus  (quod  &  .t>enegylb  feu  Heregildum,  id  eft, 
tributum  militare  feu  navale,  appellant)  ad  illam 
Edwardi  rcgis  abolitionem  interceffifle  teftantur; 
idem  interea  cum  Ingulpho  &  Hovedenio,  quan- 
tum   ad  initia  attinet,  aflerentes.     In  anno  fci- 
licet  mlii.  Alebe  Gabpanb  cyng  (fic   annales 
illi)  ^  .kejie^rylb  ^  iEpelneb  cynr  am  aprealbe. 
J   yxy  on  pam  niron  ^   ppirrigopan  £eape 
yzy  pe  hehr  on  gannon  ba;i:be,  id  eft,  Abolevit 
Edvsardus  rex  tributum  ittud  mititare,  feu  He- 


1  In Bibliothcca  Cottoniana,  ann.  MXTI.  b  In Poiycratico,  feude  NugisCurialium.lib.  S.  cap.n.  c 

Francofurt.  pag.  897.  f  Hift.  Minor.  in  MS.  Bibliotheca  Cottoniana.  f  MS.  in  Bibliotheca  Cottop.ia 


Gisburrienfis  Annalibu?. 


Edit.Londin.  pag.  fio. 
iana  compacti  cum  Guil. 


regildum,, 


1321 


MARE    CLAUSUM,   feu 


132: 


regildum,  quod  antea  indixetat  Ethelredus  rexs 
anno  nimirum  xxxixa.  a  tempore  quo  incoepit. 
At  vero  apud  autorem  dialogi   de  Scaccario  fub 
Henrico   rege  II.    confcripti   (eum   fuifle  Gerva- 
iium  Tilburienfem  vulgo  putatur)    legitur    folu- 
tum  cfle  quotannis  ufque  ad  tempora  Guilielmi 
regisprimi  feu  Normannorum  adventum  :  nempe 
per   quatuordecim  annos  integtos,    qui  abolitio- 
nem   illam  proxime  fecuti  funt :    nam   tamdiu 
regnavit  Edwardus  rex,  quem  exccpit  Guilielmus 
ille.     Verba    autoris    funt,     Circumadjacentittm 
infularum  praedones,  irntptione  facia,  maritima 
depopulantes,  aurum,  argtntum  &  quaeque  pre- 
tiofa  tollebant.     Verum  cum  rex  £r  indigenae 
bellicis  apparatibus  inftruEii    in  fuae  gentis  de- 
fenfionem   inftarent,    illi  fugas   adgrediebantur 
aequoreas.     Inter  hos  itaque  pene  praecipua  & 
ftmper  pronior  ad  nocendum  erat  bellicofa  illa 
&  popultfa  gens  T)acorum;   qui  praeter  com- 
muntm  raptorum  avarittam  acrius  inftabant,  quia 
aliquid  fibi  de  antiquo  jure  in  ejufdem  regni  do- 
minatione  vendtcabant,  ficut  Britonum  plenius 
■narrat  hiftoria.    Ad  hos  igitur   arcendos  a  re- 
gibus  i_s?ngficis  ftatutum,  ut  de  fingulis    hidis 
regni,  jure  qttodam  perpetuo,   duo  folidi  argentei 
folverentur  in  ufus  virorum  fortium,   qui  per- 
luftrantes  &  jugiter  excubantes  maritima,  im- 
petum  hoftium  reprimerent.     Quia  igitur  princi- 
paliter  pro  T)acis  inftitutus  eft  hic  reditus,  Dane- 
geldum,    vel  Danegeldus,   dicitur.     Hic  igitur 
annua  lege,  ficut  dictum  eft,  fub  indigenis  re- 
gibus  folvebatur  ufque  ad  tempora  regis  JViili- 
elmi  primi  de  gente  &  genere  Normannorum. 
Sic  autor  ille,  qui  tributum  hoc  nomen,   vides, 
fortitum  efie  voluit  a  Danis,  quos  maxime  claffis 
co  fuftinenda  Angliae   finibus  arceret.     Sed  pri- 
mam  nominis  rationem,   quemadmodum  ex  fu- 
pra  citatis  addutta   eft,    amplectendam  efle  non 
dubito;    tametfi    poftmodum   etiam  fimili  clafll 
ex  cis  qui  Dani  non  eflent   fcu  Anglis,  ad  Da- 
nos  ipfos  reprimendos,    ftipendium  folutum  ac 
tributum  pendi  folitum  idem  nomen  non  imme- 
rito  itidem  indueret.     De  hujus  poftNormanno- 
rum  adventum  folutione,  plura  inferius  b.     Quod 
vero  dicit  hic  ille,    ex  hida  qualibet  folidos  bi- 
nos  argenteos  quotannis  praeftari  ad  tributum  hoc 
conflandum  folitos,    id   alios  habet  autores  ve- 
teres,   Rogcrum  fcilicct  Hovedeniumc,    &  Mat- 
thaeum  Parifienfemd.     Adeo    ut  praeftatio    ei, 
quae  ex  Anglofaxonum  legibus   fuperius  adduci- 
tur,  apud  hofce  fit  dupla.     Apud  Matthaeos  item 
Weftmonafterienfem  &  Parifienfem  annua  ftipen- 
dii  hujus  Danici  penfio  triginta  o&o  millibus  li- 
brarum  aeftimatur,  ut  ex  jam  citatis  liquet.    Quod 
fane  temere  nimis  ab  eis  fcriptum  eft.     Nec  me- 
lius  illi,    quibus  triginta  millibus  librarum  taxa- 
tur  illa  penfio,   velut  Chronici  Melrofenfise  au- 
tori.     Nam  qualicunque  cenfus  ratione,  pro  tem- 
porum  varietate,    tributum  ipfum  regi  pendere- 
tur,    certiifimum  videtur  ftipendia  clafli  Danicae 
praeberi  folita  adeo  incerta  fuifle,    ut  nunc  am- 
pliora  multo,    nunc  anguftiora,   pro  navium  & 
claifiariorum  numero  tutclae  marinae  idonco  (quod 


nec  aliter  evenire  potuifle  credendum  eft)  prae 
ftarentur.     Id  quod  ctiam   exempla  apud  hiftori 
cos    docent.     Florentius  in    anno    mxiv.    Re;\ 
Ethelredus,    inquit,   clajfi  quae  aptid  <02f netoi ! 
jacuit,  tribtttttm,  quod  erat   30  millia  hbrarum\ 
pendi  mandavit ;  lic  item  Hovedenius.     At  ani 
nales  Abingdonienfis  monafterii  Anglofaxonici ' 
de   eodem   anno,    Se  cyng   her   ^yiban  jjam' 
pene  "oe  on  ^penapic  la^i^  xxi.  ]>uj-enb  punt>' 
Rex  mandavit  folvi  exercitui   (ita   clafiis  illa| 
Anglofaxonice  paflim  vocatur)  qui  Grenovici fta- 
tionem  habuit  z  1 000  libras.     Haud  cxiguum  hic 
in  librarum  numero  difcrimen.     Utcunque  vero, 
fi  de  annuo  ftipendio  capiendum  fit,  minor  multo' 
erat  hoc  anno  quam  apud  monachos  illos  qui  de 
38000  libris  loquuntur,    aeftimatur.     Quadrien- 
nio  inde  elapfo,  fub  Canuto  rege  (qui  ipfe  Da- 
nus  erat)  longe  amplior  pecuniae  vis  claifi  huic 
fuftinendae   praeftabatur.     Plorentius    ille   faepe 
memoratus,  Hoc  anno,  (fcilicct  mxvui.)  de  tota 
K_Anglia  jz  millia,  &  de  Lundonia  1050  liA 
brarum  exercitui  "Danorum  funt  perfohta ,-   &  \ 
cum  rege  Cantito  40  naves  remanfere.     Caeterae  ■ 
vero  T)enemerciamfunt  reveclae.     De  quo  anno 
Hovedenius,  T)e  totaAnglia  72,  &  de  Lundo- 
nia  410  librae  exercitui  T)anorum  funt  perfo- 
luta.     Et  cum  rege,  &c,     De  fumma  difcrepant, 
non   de   re,    uti    nec    annales   Anglofaxonici, 
quos  memoravimus.     Sed  certorum  ftipendiorum 
rationi,    quam  afterunt   monachi  quos  diximus, 
fatis  advcrfantur  hi  fimul  omnes.     De  eodem  au- 
tem  tcmpore  Matthxus  Parifienfis s,  &  alter  ille 
Weftmonaftericnfis,    Canuto  claffem  T)anicam, 
inquiunt,  &  milites  Jlipendiarios  (praeter  40  fci- 
licet  naves,   ut  ex  jam  diclis  liquet)    remifit  ad 
natale  folum,  datis  eifdem  ex  tota  Anglia  oEio- 
ginta  duobus  millibus   librarum  argenti.     Item 
anno   fecundo  Hardecanuti   regis,    Redditus  ejt 
cenfus  exercitui  T)anorum,  fcilicet  2 1 000  librae 
&  8  9  librae,  quod  ait  Huntingdonienfis.     Quae 
omnia  fatis,    puto,    demonftrant   tum   ex  certa 
penfionis  annuae  quantitate  Danicum  quod  trafta- 
mus  ftipendium  non  conftitifle,   tum   ingentem 
pecuniae  vim  ad  mare  regibus  hujus  Angliae  tu- 
tandum  (nam  quorfum  alias  claflis  illa  perpetua, 
&   praeftationes    tantae  in  ejufdem   commeatus 
annuae)  quotannis  impendi  illo  in  aevo  folitam. 
Sub  Henrico  autem  II.  rege  nomen  Danegcldi 
in  defuetudinem   abiit,    tributis  nihilominus  ad 
mare  tutandum  aliis  nominibus  notiflimis  pendi 
folitis ;  ut  infra  oftenditur.     Sed  falluntur  nimi- 
um  tam  qui  a  priore  tributi  Danis,    pacis   redi- 
mendae  caufa,   foluti   genere,    Danegeldi  annui, 
quodcclebriuspafllm  habetur,  originem,  fivecum  j 
Joanne  Bramtonio  h  abbatc  Jornallenfi,  five  cum  I 
quopiam  alio  e  quo  ipfe  exfcripfcrit,  trahunt,  a)i- 
ifve  ejufmodi,    quam  qui    ob  negatam  Danis  &   : 
Saxonibus  navigationis    libertatem,     bellum    ab    1 
eis  in  Britannos  fufceptum  efle  volunt ',  ejufque   | 
exitum  fuifle,  ut  genti  fubjugatae  eo  nomine  tti-    ' 
butum  hoc  imponeretur.     Clientum    autem  fidu-    : 
ciariorum  officia  navalibus  expeditionibus  &  ma- 
ris  tutelae  illo  in  aevo  pracftanda  habemus  in   ; 


1  MS.  penes  Camerarios  Scaccarii,  c.  27 .    Idem  habetur  dialogus  etiam  in  Codice  Rubro  penes  rememoratorem  regis.  b  Csp.  if. 

'  Eciit.   LondiH.  pag.    276.    F.dit.   Fiancofurt.  pag.  4S2.  d  Hift.  Minore  MS.  in  Bibliotheca  Cottoniana;    in   Stephani  R.    initiis. 

r  MS.  ibid.  t  MS.  in  Bibliotheca  Cortoniana.  E  Hiftor.  Minor.  MS.  in  Bibliothcca  Cotton:ana.  h  MS.  in  Bibio- 

t.hcca  Cottoniana  anno  XIII.  Ethclredi  regis,  feu  Chrifti  DCCCCXCI.  pag.  57.  j  Apud  Jacob.  Thuanum,  Hiftotiar.  iib.  9;. 

iis 


|23 


De     Dominio    Mari 


3. 


I 


324. 


ij  quae  capite  fuperiore  dc  Edgaro  rege  difta 
[1 t.  Juramento  obftringebantur  ci  rcguli  infula- 
ri  1  circumvicinarum,  terra  &  mari  fervituros  ad 
eu  imperium.  Et  in  Notitia  illa  Angliae  ce- 
li  errima  £)omcfDcpa,  difta  (quae  ufitatos  fub  An- 
e  faxonibus  mores  plurimos,  praetercenfum  pro- 
v  :iarum,  continet)  Guilielmi  primi  tcmpore 
qifcripta  legitur,  Confuetudo  JVar-jvici  eft ;  fi 
t  •  per  mdre  contra  hoftes  fuos  ibat,  vel  iv. 
itfieins  (clafliarios  feu  remigcs)  vel  iv.  li- 
b  <s  denariorum  ei  mittebant.  Et  de  Exonia, 
( i.ando  expeditio  ibat  per  terram  aut  per  mare, 
f,  viebat  haec  civitas,  quantum  v.  hidae  terrae. 
« irneii aplr,  EpocfojD,  &  €otrnai£  ferviebant 
mntutit  ipfii  civitas.  Hoc  eft,  tantum  prae- 
fl  )ant  haec  tria  fimul  oppida,  quantum  Exonia 
f.  a.  Quin,  Reddebat  Gloceftria  xxxvi.  dicras 
f  ri  &  C  virgas  ferreas  dutliles  ad  clavos 
nvium  regis.  Leiceftria  item,  Si  per  mare 
j;  hoftem  ibat  rex,  mittebat  ei  quatuor  equos 
t  eodem  burgo  ufque  Londoniam  ad  compor- 
tidum  drma  vel  alia  quibus  opus  effet.  De 
JtDcg  etiam  agri  SufTexiani  oppido  primario, 
l  rex  Edxardus  confeflbr  habebat  cxxvn. 
j  rgenfes  in  dominio.  Eorum  confuetudo  erat, 
b  rex  ad  mare  cuftodiendum  fine  fe  mittere 
5j  voluijfet,  de  omnibus  hominibus  cujufcun- 
tt  ?  terrae  fuijfet,  colligebant  xx  folidos,  &  hos 
ibebant  qui  in  navibus  arma  cuftodiebant. 
Jius  maris  tutelae  feu  cuftodiae  exprefliffima  hic 
u:ntio  eft.  Et  in  Cokeftria  ElTexiani  agri  op- 
]  lo  infigni,  morem  illius  aevi  ofFendimus  red- 
ttdi  de  unaquaqne  domo  per  annum  vi.  de- 
vrios,  quos  reddere  poteft,  ad  viclum  foldari- 
tim  regis  ad  expeditionem  terrae  vel  maris,  &c. 
l  hoc  fit  fi  rex  foldarios  habuerit,  vel  expe- 
iionem  fecerit.  Haec  omnia  in  Notitia  illa. 
,  que  ejufmodi  funt  inibi  alia.  Quin  expeditio 
j '  mare  in  teftimoniis  hifce  non  bellum  ad  vi- 
<  lorum  continentes  fubjugandas  getendum,  fed 
]  iniflime  apparatum,  &  profeftionem  militarem 
;  marc  tutandum  pacandumque,  atque  ut  im- 
]tii  Britannici  partem  retinendum,  denotavit. 
■  aod  ex  hiftoriis  illius  tempotis  fatis  elicitur. 
!  am  neque  cum  vicinis  quibufcunque  tunc 
inporis  certamen  aliud  iniilTe  Anglofaxones  Da- 
:  )fve  noftros,  praeter  id  quod  aut  de  infulis  Bri- 
^anicis  aut  de  mari  fuo  inftitueretur,  legimus. 
Uod  etiam  eft  inprimis  advertendum. 

C  A  P.    XII. 

dgari   &  Canuti   regum  Angliae, 

1  aliaque   exprejjijfima  de   dominio 

(  eorum  decejforumque  marino  tejli- 

monia ;  &  de  adverji  litoris,  illo 

in  aevo,  gentibus  monitum. 

TT  tandem  quadruplicem  de  illius  aevi  tefti- 
_)  moniis  divifionem  abfolvamus,  Edgari  & 
inuti  regum  difertas  de  dominio  fuo  marino 


fentcntias  adjicimus.  Quod  ad  Edgarum  atti- 
net;  titulus  ci  folennis  crat,  Ego  Edgarusb  to- 
tius  Albionis  bafi!eits,  nec  non  maritimorum  feu 
infulanorum  regum  circumhabitantium.  Britan- 
nici  impcrii  corpus  ita  fane  facit  regna  mari- 
tima  circumquaque  omnia,  id  eft,  in  mari  Bri- 
tannico  pofita.  Quod  explicatius  reddit,  dum 
oceani  Britannici  regem  fe  exprcflim  appcllat  in 
tabulis,  quibus  ccclefiam  Wigornienfem  anno 
dcccclxiv.  ditavit ;  faltem  fi  eas  reftc  legcrint, 
qui  ante  annos  plurimos  typis,  quantum  ad  hunc 
titulum  attinet,  eas  mandarunt.  Verba  funt,  Al- 
titonantis  c  T>ei  largiflua  clementia,  qui  efi  rex 
regum,  ego  Edgarus  ^Anglorum  baftleus,  om- 
mumque  regum  infularum,  oceanique  Britanniam 
circumjacentis  (fic  legebat  olim  vir  fane  doChina 
multijugi  Joannes  JDrr,  nifi  quod  Britanmani 
pro  Britanniam  habet  ille ;  aliis  legentibusd,  In- 
fularum  oceani  quae  Bntanniam  circumjacent') 
cunEiarumque  nationum  quae  infra  eam  inclu- 
duntur  imperator  &  dominus ;  gratias  ago  ipfi 
T)eo  omnipotenti  regi  meo,  qui  meum  imperium 
fic  ampliavit  &  exaltavit  fuper  regnum  patrum 
meorum ;  qui  licet  monarchiam  totius  tfAngliae 
adepti  fint  a  tempore  Kylthelftani,  qui  primus 
regnum  i_Anglorum  &  omncs  nationes  quae  Bri- 
tanniam  incolunt,  fibi  armis  fubegit ;  nullus  ta- 
men  illorum  ultra  ejus  fines  imperium  fuum 
dilatare  aggreffus  eft.  Mihi  autem  concejftt 
propitia  divmitas  cum  Anglorum  imperio  om- 
nia  regna  infularum  oceani  cum  fuis  ferocijft- 
mis  regibus  ufque  Norwegiam,  maximamque 
partem  Hiberniae  cum  fua  nobilijfima  civitate 
T)ublinia,  ^Anglorum  regno  fubjugare.  Quos 
etiam  omnes  meis  imperiis  colla  fubdere,  T>ei 
favente  gratia,  coegi.  Quod  ait  patrum  fuorum 
neminem  imperium  fuum  ultra  fines  Britanniae 
dilatare  efle  aggreflum,  ita  plane  intelligendum 
eft,  ut  de  finibus  feptentrionalibus  occidentali- 
bufque  Britannici  imperii  capiatur :  quod  ex  Hi- 
berniae  &  Norwegiae  mentione  fatis  conftat. 
Adeo  ut  plures  quam  Britanniae  nomen  com- 
plecTeretur  jam  infulas,  feu  infulas  oceani  illius, 
cum  ipfo  oceano,  fubjugatas  ipfe  haberet  omnes. 
Canutus  autem  rex  fuae  ditionis  ciTe  oceanum 
Britannicum  verbis  exprefliflimis  item  eft  teftatus. 
Is  in  litore  Southamptonienfi  e,  ad  aeftum  maris, 
fedili  pofito  difcumbens,  ut  etiam  reges  ipfos 
homines  effe  affentatoribus  manifeftaret,  mari 
aeftuanti  ad  hunc  modum  imperafTe  fertur,  7af 
meae  ditionis  es,  &  terra  in  qua  ftdeo  mea  eft. 
Nec  fuit  qui  impune  meo  refifteret  imperio.  lm- 
pero  igitur  tibi,  ne  in  terram  meam  afcendasy 
nec  veftes  nec  membra  dominatoris  tui  madefa- 
cere  praefumas.  Mare  vero  (quod  aiunt  Hun- 
tingdonienfis  &  Florilegus,  qui  haec  narrant)  de 
more  confcendens,  pedes  regis  &  crura  ftne  re- 
verentia  madefecit.  Unde  rex  refiliens  nemi- 
nem  regis  nomine  dignum  efle  pronunciavit, 
praeter  eum  unicum  cujus  nutum  tam  mare  quam 
terra  obfcrvaret.  Neque  poftea  auream  coronam 
induere  voluit,  fed  imagini  Servatoris  cxuci  affixae 


MS.  penes  Camerarios  Scaccarii.  b  Apud  Guil.  Malmesbur.  de  Geft.  Reg.  lib.  2.  cap.  S.  c  Infpeximus  in  Rot.  part.  1. 

i  V.  IV.  part. 6.  Sic  habetur  apud  Joannem  Dee,  in  Monarch.  Britannic.  pag.  y8.  &  60.  Sc  apud  Willielm.  Purchaiium,   in  Peregrinantium, 
'  jiiceeditorum,    pirt.  3.  lib.  3.  cap.  19.  pag.  619.  d  Edwardus  Cok  e,  in  Pracfar.  ad  Commentariorum  Juris  lib.  4.  8c  Ja- 

c  .  Uflirius,  archicpifcopus  Armachanus,  in  Epiftolarum  HibeTnicarum  Sylloge,  pag.  111.  ubi  vide  item  pag.  163.  c  Guil.  Cam- 

'  .  in  Brit.  pag.  189.  f  Henric.  Huntingdonienf.  lib.  6.  &  Florilcgus,  anno  MXXXV. 

Vol.  II.  Q_qqqqq  qq  confecravit. 


132. 


<JMA  RE   C  LAU  SU  M,  feu 


132 


confecravit.  Ipfum  fc  interea  maris  dominato- 
rem,  aeque  ac  infulae,  effe  palam  eft  hic  pro- 
feffus.  Huc  fane  fpe&ant  fcriptorum  aliorum 
teftimonia  aliquot,  quae  utcunque  Anglofaxonum 
imperio  recentiora,  a  viris  nihilominus  hiftoriae 
Anglicanae  receptiflimarumque  de  dominio  maris 
Anglicano  fententiarum  callentifllmis,  utpote  a 
majoribus  edoclis,  pofteritati  relinquuntur.  Ha- 
betur  apud  Galfredum  Chaucerum,  non  celeber- 
rimum  tantum  poetam,  fed  etiam  virum  fane, 
pro  feculo  quo  vixit,  doctrina  omnigena  refer- 
tiffimum,  fabula  in  itinere  quod  flngit  verfus 
Cantuariam  a  jurifconfulto  fuo  narrata,  quam  ad 
Allae  regis  Northumbrorum  aevum  fpectare  vo- 
luit.  Regnavit  ilie  annos  xxx.  Coepit  autem 
anno  falutis2  dlix.  Fingitur  ibi,  Conftantiam 
imperatoris  nefcio  cujus  Romani  filiam,  Syriae 
rcgi  nuptam,  nave  in  mare  propugnaculo  cui- 
dam  litoris  Northumbrici  vicinum  devectam  efle, 
atque  in  arena  haefifle.  Chriftianam  eam  fu- 
iffe,  eoque  nomine  extorrem,  atque  a  propug- 
naculi  regio  praefeclo  captam.  Inter  defcriben- 
dum  autem  Conftantiae  infortunium,  Chriftia- 
nifmum  ait  (quod  vcrum  eft)  nondum  fuiffe 
territorio  in  ilio  ullibi  reccptum,  fed  feptentrio- 
nales  illas  plagas  tam  per  mare  quam  per  ter- 
ram  a  paganis  deviftas  tunc  eflc  atque  occupa- 
tas.     Vcrba  ejus,  quae  idem  fonant,  funt, 

fn  all  tfjat  Ion6  Durfitn  non  Cf)?iif  cn  rout,- 
II  €t%ittzn  (o\h  ficcn  ftcD  from  tlje  Countre 
C&jougtj  $5apnim0  tliat  contjuereD  all  ahout, 
€Ijc  plaguoa  of  $ojtfiuinuerlanD  fcn  lanD  auD 

Mare  vicinum  aeque  ac  tcllutem  viftoribus  hu- 
jus  infulae  ccflifle  appofite  dixit,  rcceptiflimae 
ea  de  re  apud  majorcs  fcntentiae  non  nefcius. 
Ploruit  antc  annos  ccxxx.  fub  Richardi  fecundi 
tempora.  Nec  minuitur  autoritas  haec,  ex  eo 
quod  caetera  funt  ibi  fabulofa.  Scimus  enim 
ex  fabulis  Heliodori,  Achillis  Tatii,  Theodori 
Prodromi,  Euftathii,  ejufmodi  aliis  five  eroticis 
five  generis  qualifcunque,  ritus,  mores,  ac  re- 
ceptas  fententias  tum  hominum  apud  quos  agi 
finguntur,  tum  feculorum  quibus  tribuuntur,  non 
inutiliter  fubinde  obfervari.  Joannes  item  Har- 
dingus,  qui  hiftoriam  de  rebus  Anglicis  metrice 
fub  Edwardo  iv.  rege  confcripfit,  ubi  principes 
memorat  qUi  fidei  juramenta,  ut  clientes  benefl- 
ciarii,  Canuto  regi  praeftitiffent,  adjicit b, 

g>a  DiD  tfte  ftinssf  of  Wahg  of  fiic  parage, 

38nD  all  tftc  ^Qjffi^efi  €>ecian, 

f  01  tSjcir  Rin0Domcs&  anD  fojtfick  lan&^  tftan; 

id  eft,  Idem  fecere  tunc  Cambro  Britanniae  re- 
ges  nobilijfimi,  uti  etiam  totius  oceani  fub  cauro 
pofiti,  nomine  regnorum  &  territoriorum  fuorum. 
Oceani  illius  regum  rex  ita  erat  Canutus ;  quod 
fatis  &  ipfe  teftatur,  ubi  ditionis  fuae  mare  fuifie 


in  fuperius  addu&is   cxpreflim   afKrmat.     Et 

oceani  Britannici  a  rcgibus  tum  Anglofaxoni, 

tum  Danicis  (praeter  ipfos  Britannos,   poftqua 

Romanorum  exuerant  imperium)  occupati  tejf 

moniis,  hadenus.     Quin  eodem  fcrtne  ufoshol! 

fuiffe  confilio  videtur,    in  firmando  tutandoqil 

tam  oceani  quam  infulae  imperio,  quod  Gcrma 

veteres  (quorum  pars  &  Saxones  &  Dani)  in  J 

vitatibus  fuis  meditetraneis  tuendis  adhibere  ti 

liti.     Apud  eos  enim  maxima  laus  erat  (quc 

fctibit  Caefar c )  quam  latijjimas  circum  fe  vajt, 

tis  finibus  folitudines  habere ;  hoc  propnum  vi\ 

tutis  exiftimantes,   expulfos  agris  finitimos  ct 

dere,    neque  quemquam  prope  fe  audcre  confijti 

re;   fimul  hoc  fe  fore  tutiores  arbitrantur,  n 

pentinae  incurfionis  timore  fublato.     Ita  fane  ii 

qui  in  Britannia   rerum  funt  tunc  potiti,    vifur 

eft    latiflima  circumambientis  oceani   fpatia  fu 

reddere,  circumnavigando,  aliofque  arcendo,  v< 

luti  ab  infulae  five  muro  five   pomoerio.     N< 

que   civitates   illae   Germanorum  domini   ma° 

erant   circumjacentium,    in   quibus  nihil  pnetf 

folitudines,  agrorum,  quam  Britanniae  reges  oc. 

ani  cognominis.     Caeterum  ut  de  Scotis  &  Pi&j 

fub  Romanorum  tempora  fupcrius,    ita  hic  ctian 

de  ipfis  iterum  Norwegis,   Normannis   (hi  dm 

iidem  faepe  funt)  aliis  feptentrionalibus  populi; 

moncndum  eft;  infulas  nimirum  Britannicas  ii1 

occiduo  &  feptentrionali  oceano  pofitas  a  Scoti< 

Piclifque  adeo  fuifle  interdum  occupatas,  utietiatv 

a  Norwegis,  atque  id  genus  aliis,  qui  mare  bo! 

rcale  infeftum  haberent,  infulafque  interjecks  in! 

vaderent,   ut  non  dubitandum  fuerit,    hos  etian 

pto  vario  terreftri  fuo   imperio  marinum  fimir 

(velut  litorum  qualiumcunque  Britannicorum  ap 

pendicem)   dominium   effe  hoc   temporis  inter 

vallo  adeptos.   Autor  incertusd  de  anno  dcccxlvi 

Scothi   a  Normannis   per  annos  plurimos  tri 

butarii  ejficiunturr    infults  circumquaque  pofitis: 

nullo  rejijiente,  potiti  immorantes.     Et  de  nau1 

ticis    in   mari  noftro  rebus  Normannorum   ali; 

occurrunt  apud  Reginonem  Abbatem,  Aimoinum ; 

&  fcriptores  de  aevo  illo  alios.     Sed  interca  prc 

comperto  fatis  eft,  ut  per  variantes  rerum  illo  faj 

feculo  ftatus  ipfum  infulae  imperium  in  incertc 

faepius  pofitum  eft,  ita   etiam  &  imperium  ma-; 

rinum   pari  aut  fimili  modo  affectatum  effe,  tur- 

batum,   invafum,   receptum,   defenfum,  velut  id1 

quod  infulae  imperium  dominiumque  nunquam 

non  fequebatur.     Scimus  autem  in  hiftoriis  Fran- 

corum  fubinde  quaedam  de  eorum  potentia  na- 

vali  hoc   in   feculo  occurrere,   quae  &  collegit 

Popelinerius e.     Sed   in   iis  nihil   habetur  quod 

dominii  fcu  imperii  marini  veftigium  feu  fpeci- 

men  exhibeat.     Pauca  fane  funt  ea  ;  &  quae  funt, 

aut  ad  tutanda  advcrfus  Normannos   ac  Danos 

per  mare  noftrum  tum  circumcurfitantes,   flumi 

num f  oftia,  aut  ad  Frifonum  g  eifque  vicinorum 

aliquot  fubjugationem  tantum  fere  attinent.    -Quo 

etiam  tantum   fpedtabunt   nonnulla,    quae  jnfw 

de  Francorum  admirallis  dicemus. 


■  Florentras  W.gomKnfo  ,nn.  DLIX.  »  Cap.  ,  ,7.  «  De  Bello  G,llico  lib.  6.  i  i„  Geflis  Normannorum  WS 

"*'"-  dc  CclilS  F""Cor"m  llb:  4-  «p.  90.  &  ,00.  dc  Normannis.  .  V  Am.ral  de  Francc,  ckp   6    ™mmWT™?£ 

mom.  Monach.  lib.  g.  cap.  7.  £c  Egmhart.  m  Vua  Caroji.  M.  j  Appendix.  Gregorii  Turoncnlis  cap.    09.  P  7 


C  A  P. 


3*7 


De    D  O  M  I  N  I  o    M  A  R  I  s. 


1328 


C  A  P.     XIII. 


reJlimonia  de  marino  regum  An- 
gliae  dominio,  poft  Kormannorum 
adventum,  per  capita  generatim 
indicantur. 

DE  m.arino  Britannorum  dominio  cis  Nor- 
mannorum  inAngliamadventum  (eo  enim 
ldaginis  ordo  deduxit)  proxime  difpicimus.  Et 
rimo  de  oceani  Anglicani,  fcu  ejus  quod  An- 
[iam  &  litora  portufve  vicinorum  adverfos  in- 
:rluit,  dominio  agemus.  Cum  autem  dominium 
mne  jufta  pofleffione  ftve  occupatione,  ejufque 
jntinuatione ,  inprimis  fubniti  in  confeflb  fit, 
ec  pofleffionem  adipifcamur  five  per  fe  animo, 
rre  per  fe  corpore  (ut  re&iffime  Paulus3  olim) 
d  tum  corpore  tum  animo,  &  utroque  ea  op- 
me  retineatur  j  unde  in  civilem  feu  quae  jure 
t b,  &  naturalem  feu  corporalcm  diftribuitur ; 
jminiumque  illud  ut  infigniter  firmetur  necefle 
;  a  vicinorum,  quorum  maxime  intereft,  per 
ulta  fecula  adftipulatione  &  libenti  atque  pub- 
:a  confeffione  feu  recognitione :  primo  tam  de 
irporali  feu  naturali  maris  hujus  pofleffione, 
■  lam  de  ea  quae  civilis  feu  jure  eft  atque  ani- 
:  0  retinetur,  ampliffima  fimul  de  tempore,  quod 
Aormannorum  adventum  fequitur,  teftimonia  ex- 
i  ijebimus :  dein  vero  ejufmodi  dominium  regum 
...igliae  marinum  etiam  ab  exteris  feu  vicinis 
;ntibus,  quarum  maxime  intereft,  recognitum 
tq  oftendemus.  Quoniam  vero  quae  de  An- 
;  cano  mari  generatim  ita  dicemus,  ad  auftrale 
<  orientale,  feu  quod  Gallias  &  Germaniam 
]  lfans  Angliae  litoribus  praetenditur,  potiffimum 
j  inebunt  •,  ideo  tam  de  occiduo  Angiiae,  quam 
1.  eo  quod  Scoticum  eft  &  borealius,  feorfim 
j  (lea  difieretur.  Quod  ad  maris  hujus  Angli- 
t  u  tam  corporalem,  quam  eam  quae  ex  ani- 
1  >  eft,  pofleffionem  in  illo,  quod  jam  trafta- 
1  is  temporis  intervallo,  perpetuam,  indeque 
i:um  &  retentum  non  diffimile  dominium 
ictatj  ejufce  funt  infignia  feu  teftimonia  lu- 
c  entiffima,  quae  methodi  caufa  in  capita  o£to 
t  )uimus.     Horum  eft 

[.  Cuftodia,  praefe&ura,  feu  admirallatus  ma- 

ris  Anglicani,  feu  territorii  fivc  provinciae 

regiae. 
.11,  Dominium  infularum  litori  Gallicano  prae- 

jacentium. 
IIII.  Impetrata  exteris  tranfeundi  per  hoc  mare 

venia. 
V.  Libertas  pifcandi  in  eo  exteris  vicinifque 

indulta,  &  tutela  pifcatoribus  praeftita. 
/.  Leges  &  termini  exteris,  qui  invicem  hoftes, 

Anglo  utrique  amici,  per  hoc  mare  mutuo 

depraedarentur,  praeftituti. 
II,  Tabulae  in  facris  Scriniis  publicae,  quibus 

dominium  hujufmodi  obiter,    idque  tum  a 
,    rege  ipfo  tum  ab  ordinibus  Angliae  parlia- 


mcntariis,  vclut  aliud  agcntibus,  ut  res  cer- 
tiffima  difertc  afleritur. 

VII.  Juris  patrii  commentaria  morcfque  rc- 
ceptiffimi,  quibus  five  aflcritur  five  admit- 
titur  cjufmodi  dominium. 

VIII.  Vetcrum  aliquot  notae  minoris  tcfti- 
monia. 

Domeftica  quidem  fcrme  funt  omnia  hac  in  di- 
ftributione  comprehenfa  teftimonia ;  fed  adeo 
publica,  &  tam  certae  fpedataeque  fidei,  ut  quod 
pofleffionem  tum  quae  animo  eft  feu  civilem, 
tum  quae  corpore  feu  naturalem  luculentius 
comprobet,  id  quidem  vix  poffit  fingi :  ut  intu- 
enti  cuivis  facile  patebit :  maxime,  fi  ipfis  exte- 
rarum  gentium,  quarum  inprimis  intererat,  fen- 
tentiam  feu  recognitionem,  quae  itidem  mox 
fubjicitur,  adjungat.     Sed  de  his  figillatim. 

C  A  P.    XIV. 

Reges  Angliae  poji  Nonnannorum 
adventum  maris  circumjlui  domi- 
nos  perpetuo  fuifje,  primo  ex  ejus 
veluti  provinciae  Jeu  territorii 
cujiodia  Jeu  praefeclura,  id  e/is 
jure  admirallatus  Anglicani  Jin- 
gulari,  probatur. 

QUOD  ad  cuftodiam  feu  praefeduram  ma- 
ris  hujus  attinet;  tria  funt  de  ea  maxime 
advertenda :  nuda  cuftodiae  maris  &  cuftodum, 
feu  admirallorum  in  tabulis  publicis  &  hiftoriis 
mentio  &  natura ;  tributa  &  vectigalia  ad  cufto- 
diam  ejufmodi  five  indida,  five  pendi  folita,  feu 
poftulataj  &  demum  cuftodiae  hujus  &  admi- 
rallatus  Anglicani  feu  praefe&urae  marinae  diplo- 
matum  tenor  &  varietas.  Cuftodiae  feu  prae- 
fe&urae  ad  tutandum  marc  inftitutae  mentio  eft 
poft  Normannorum  adventum  frequens.  Reco- 
lantur  hic  quae  fuperius0  ex  Notitia  Angliae 
3?omefDaji  difta,  de  cuftodia  hujufmodi  adno- 
tantur.  Et  Henricus  rex  primus,  inquit  Floren- 
tius  Wigornienfis d,  Butftcarlis  fuis  paecepit 
mare  cujtodire,  &  obfrvare,  nequis  de  fartibus 
Normanniae  fines  adiret  Angliae.  Totidem  fere 
verbis  Rogerus  Hovedenius,  excepto  quod  in  im- 
preffis  male  legitur  Buzfcarlis  pro  Butficarlis. 
Butfcarli  feu  SSurefcarleg  fiint  miniftri  nautici 
feu  claffiarii,  ut  Hufecarli  miniftri  domeftici  feu 
aulici,  lingua  Anglorum  veteri.  Mare  autem 
cuftodire  hic,  mare  ipfum  clafle,  non  regionem 
maritimam  (ut  interdum,  fed  raro)  copiis  ter- 
reftribus  tueri  denotafle  manifcftum  eft  ex  Hun- 
tingdonienfi,  apud  qucm  liquet  hos  ipfos,  qui 
mare  ita  cuftodirent,  miflbs  ctiam  fuifle  a  rege 
ut  navale  bellum  adverfus  Robertum  Normanniae 
comitem  in  Angliam  trajefturum  gererent.  In- 
terciderunt  autem  tabulae  publicae,  in  quas  re- 
ferri  folebant  codicilli  regii,  quibus  ejufmodi 
praefeclura  mandari   folebat,   per  totum  tempus 


U  ;•  ff.  tit.  de  acquir.  vcl  amitt.  poflifTione.  b  Hugo  Doncllus  de  Jure  Civili.  lib.  j.  Cujacius  Obfervat.  lib.  $>.  cap.  57-  '•  I0- 

C.  :,  de  accjuir.  po/TclT.  &  retinenda.  c  Cap.  n.  hujus  libri.  *  Anno  MCI. 

quod 


<JM  A  R  E    C  LJU  S  U  M,    feu  i^ 


1329 

quod  Normannoruni  adventum  &  Joannem  re- 
«rcm  intetvenit.  At  vero  ex  iis  qui  ad  fequen- 
tia  fccula  etiam  in  praefcns  attintnt,  apertc  con- 
ftat  reges  Angliae  praefeftos  conftituere  fohros, 
qui  mare  Anglicanum  cuftodirent,  fcu  e,us  cufto- 
des  effent  five  praefedl,  non  aliter  ac  provinciae 
cujufcunque  terreftris.     Primo  autem  man,  ma- 


fatlus  eft  admirallius  maris  (fic  Walimghamius11), 
<£<  dominus  Thomas  $mn  ajfociatus  eft  ei  adk 
obfervandum  fiemitas  maris  per  unum  annum.l 
Sub  eodem  etiam  rege,  &  Henricis,  qui  fequun-j 
tur,  quarto  &  quinto,  de  cufiodia  maris  agiturj 
in  'comitiis '  parhamentariis.  Richardo  item  co-  j 
mhi  Sarisburienfi,  Joanni  Salopienfi,  JoanniWi-; 


cujufcunque  terreftns ■  ^™JJ™ ™J  ™  g0mienflj  Jacobo  WUtonrenn,   praeter  baronem; 

ritimae&c   marmae  ^./%^™^™~  Lrtonium,  fub  Henrico  rege  vi.  cufiodta  mans™ , 

regio   folum  mantima     ied  ipfc  etiam  oceanu  ^  numerofa5  &  pofteaJo.; 

Brirannicus  planc  continetur;  quod  non  fen  per  ma             r                       Et  frequentes  erant  illo 

ficri  fatemur)  praenciebantur%  qUt  tuerentur  &  ^™  J£°     iae  prote£iJnes  verbo  forenfi 

cuftodirent,  nomine  cuftodum    ut  interdum)  na-  m ae vo  ^aac    ^     ?                 ]mm  vacatiQ 

™,  frequentius  ™°  ™JJJJjJ™Z    ™l  * ^  mkls  Sclac  hujufLdi  incumberent,  feu 

fcnfu  ,am    dido,     Et  fub  Henrico    ertio ^nun  1              cuftodia  &  defienfione*  marts  mora- 

cupatur    Thomas   dc   ajofettm"   ^Jgdit  rnlui  ut  verborum  erat  formula  quac  in  archk 

cufios    mans;    &  praeficitur  ipfc  ad  cuftodtam  remy,                                           is  fanaionibus 

Jarts  &  partium  martUmarumJ^  onenu-  fdt  ere°gis  padiamenrariis  p  mentio  fit  Jalva\ 

lis      Sub  eodem  ^fZlaTTmaleWc  uftodiae  matis,  feu  de  la  faufigard  de  la  mter, 

cuftodtebant   «J1*™'  **£' f^tp^*  ut   rei  tum  notimmae,    tum   cui  non  aliter  ac 

Hugo  de  tfcrqaeut  ctfo     erat  f^JcuSmt  provinciae  cujufcunque  praefedurae  in  more  erat, 

um,  &  maris  tn  parttbus  tlls.     Poftea  cujtoaum  p                f ..'           Quin  legem  rogat  plebs  annc 

nomenfacpius   in   M ■jjgnfit     Ed  ^g^J,^^^ 

vvardus  ^  ™™gtwn  ad  JjM^  *™  tefae  praeficcretur,  eo  quod    *   t*  t|onBpt  fii 

*»>*//«*;  w^//«f,  GernemuthenfHm  &  caete-  »« _«»    ' «.                               Necefiarium  vi 
nsillmsparttsnavtbus   Johamemde^umu    ^^^pll/%^,    utmare  cu/ic 

*««Wl^>r%^:&£^>£.  fZetl     auaCplfria    funt    ejufmodi   alia. 

cidentalibus  vero  navtbus  &  Hwerntcts,  miit  a'""r      ^       a£pofitiffimos  ekgantiffimofquc, 

tem  auendam  deHtbernta  ortundums  quae  vcrb  ^  ^m  hom  n^m  generum  cLradcres  U 
Sfc^^^^4^    ^confcriptos,  mercltorem    fui  acvi  Ang, 


alii.    canum  defcribit  Galfredus  Chaucerus  (floruit  ill( 


factis    f™.™?°Z^ZK    Tresalmira    i  fub  Richardo  fecundo  rege,  vir  rerum  patriarurr 

Edwardo  dem  fecundo^ regnantx^ tres  admvaUu  ^  $           [&  eum   ait>  u, 

tnumplaga;rumAnghae,  ™f"*^  wwmg  ^^  habereftit  pa 

hamius»)  ^»/»«f  Jchannes  ®nmxm,   domnm  mare ^c  '                Qu^d  ideo  fane  dixit) 

iV^Wa^id,  f^SfSS    u  TturXatoruS ^  noLium  illius  acvi  3[ 

cuftodiam  marts  habebant.    Et  pnmaia  com.t      ut  r  cui  folenne   erat  d() 

o/um  parliamentariorum   rauo    anno   regis-  Ed^    JW&.-g^  ?ollcitum  effe,  adeoqued,, 

wardt  totu  dcamo  J uarto ,^ :ft,    ^    «^r  y J  tM  eis  itet  navak  non  prae, 

ldifiid:l%Tla  te!:!C^  t^L  in  tabu-    beret,  U   reges  Angliae^ro  -r^urc^ 

iis  publicishi   id  eft,  iff  traclaretur  de  cuftodta 

pacvs   terrae,     &   Umitis    Scotici,    &    marts. 

Non  alia  habebatur  tutelae  maris  quam  te  luris 

feu  terreftris  provinciae  ratio.     Unicum  ex  hifcc 

conftare  innuebant,  regni  fcihcet  Anghae  corpus. 

Ejufmodi  alia  expreffim  occurrunt  in  tabulis  qui- 

dem  regis  *  parliamentariis,  fcu  in  confultatiom- 

bus  ordinum    regni  ea  fuper  re  fubinde  ita  ha- 

bitis,  ut,   dum  de  lafaufegard  de  la  terre, ,   ku 


illud'vduti  provinciam,  fcilicet  ejufdem  domini; 
tutarentur.     Chauceri  vcrba  funt, 

$10  rrafonsf  rpane  f)«  full  Rlcmnelp, 
^ctoing  altoap  tl)e  tncreafe  of  njji  toinninfl 
$c  tooulo  tfje  J>ee  toerc  feept  fo?  anp  tftinfl  \ 

35ettoire  Middleborough  ant)  Orewell. 

Id  eft,   Rationes  Tuas  gravijfime  ekcutus  lucr, 


bitis,  ut,  dum  de  lajauregura^  «  »'"»  "T  'f-  fn'crmenta  femper  aperuii.  Mari  autemm 
de  cuftodta  feu  tutela  telhrts  fivc  mfulae  &  de  Ju y^TomntT praeftari  volebat  tnter  hti 
lafaufegarddela  ^re^de^^amam,     telama^ TZJellL     Orwella  portus  eft  _ 


conftlium  pariter  ineunt,tam  hujus  domimum  quam 
illius  ad  regem  fuum  pertinere,  a  majonbus  edofti, 
manifefto  teftari  videantur.  Non  enim  de  clafle 
folum  agunr,  qua  hoftibus  per  mare  refifteretur, 
fcd  de  ipfo  mari  tuendo  aeque  ac  de  tutela  in- 
fulae,  adeoque  de  jure  in  utroque  regis  avito  de- 
fendendo.     Sub  Richardo  rege  n.  Hugo  Calocrlee 


"dleburgum  &  Orewellam.  Orwella  portus  eft  i 
maritimis  SurTolciae,  Middleburgum  in  Zelandit 
Integrum  oceanum,  qui  interfluit  Britanniam  h 
Zelandias,  tutandum  voluere  mercatores  Angl: 
id  folenni  effato  optare  foliti ;  utpote  quod  ip 
fum,  uti  &  tutela  eorum,  Angliae  regum  erai 
Nam  de  tranfmarinorum  principum  hic  tutela  e> 


■      c     -j       ►   Pof  R   Hm    3   oart    i    m.  ;.  8c  4.  Ckui:  9.  Hen.  3.  membr.    iy.  Pat.9.  Hen.  j.part. 
«Rot.  pat.  6.  loannis  R.  membr.  8.  v.de  rot.  . Pat  8.  Hen^  |vP*^."g  ^4     mcmbyran.  ,.  .  Rot.pat.  a7.Hen.j.part. 

m.  p.  »  Rot.  Pat.  48.  Hen.  3.  part.  ..  memb   3.* ^Rot. _  Uaui.  4».  H       3^  __  ftu    i^  MCCXCV_  f  Rot.  pat.  1 

membran.  j.  in  dorfo.  «  Rot.  nt.  .9.  H™c*c™^-  ^\idc  Rot.  pat.  19.  Ed.  2.  part.  ..   mem.  ,a.  &  »0.  Ed.  *.  m»  * 

Ed.    ..  m.  S-  ,8  EA   2-  fl™    p    i;,„    ,  ,  Fd  V  oart    ..  9,  Q.&  .1.  &  Rot.  Parliam.  zo.Ed.  j.  artic.  zu  ^^- 

tRot,Parliam..4.Ed,J.Srt.i.  ■  Rot.PaxU  anvij.  Ed  j.p  fc  ..  9,9  «  Hen.  4- art.  .8.  &  19.  fc  8  Hen.f.  » 

1  Rot.  parliam.  a.  Rich.  1.  jart.  ..  art.  39.  »c  7.     ^  ^F™^.  0.  m.  \.  .  Rot.  Franciae  j,.  Hen.  6.  m.  4.  *  *  • 

;££  ^3,  ^'.^  1?'  ^ot.pariiam.ao.-Hen.  6.  artic.  ,?. 

tl 


33 


De      DOMINIO      M  A  R  I  S. 


332 


■  a  portus  iuos   ac  finuofos   fortc,   inter  infulas 
uas  five  Germaniac  five  Galliae  Belgicae  contcr- 
linas  poflidcbant,   flcxus,   anteriorum  feculorum 
ftimonia  nihil  omnino,  quantum  fcimus,  fup- 
;ditant.     In  feculis  itidem  fequentibus  frequens 
t   cuftodiae  hujufmodi  feu  tutelae    maris  ejuf- 
:mque  pracfedturae  mcntio,  ut  amplius  patebit, 
'Dide  tributis  &  diplomatum  admirallorum  te- 
Dre  &  varietate  inferius  agimus.    Jam  vero  ob- 
rvandum  eft,  &  nomen  &  naturam  hujus  cujlo- 
ae  non  folum  ex  ejufdem  vocabuli  ufu  in  jure 
m  Caefareo  a  tum   pontificio  b ,   quo  diligen- 
.  m  rei,   cujus  is  dominus    eft   qui  five   cuftodi 
•  immodat  five  eum  praeficit,  curam  denotat  5  ve- 
;  m  etiam  ex   obvio  ejufdem  vocabuli,   aliis  in 
jaefecturis,   apud  Anglos  ufu  optime  dignofci. 
zm  conftituti  funt  olim,  idque  quando  cufto- 
.  m  rnaris  nomen  erat  ufitatius,  cuftodes  portu- 
v,  quemadmodum  hodieque,    cuftodes  comita- 
um  (qui  ipfi  funt  provinciarum  praefe&i,  vice- 
I  mites  dicti,  &  folenni  verborum  formula  cufto- 
tim  comitatus  fibi  habent  mandatam)  cuftodes 
nrchiarum  feu  limitum,    cuftodes  arcium  feu 
tlrorum,    vivariorum,   aedium,    ejufmodi  ali- 
1  um.     Etiam  &  Hiberniae  prorex  cuftos  Hiber- 
J  te,  &  dignitas  ejus  Hibernide  cuftodia  ftilo  fo- 
1  ini,  Joannis  c  &  Henrici  tertii  d  regum  maxi- 
i:aevo,  nuncupabatur.     Quemadmodum  &Jo- 
jaes  Bedfordiae  &  Humfredus  Gloceftriae  duces, 
(ibus  viciflim   regimen  Angliae,    Henrico  rege 
cinto  in  Galiiis  abfente,  permittebatur,  cuftodes 
t  tngliae  vocitabantur  ;   quod  tum  in  hiftoriis  e 
t  n  in  tabulis  publicis f  faepiflime  occurrit.     Sic 
k  thurus  princeps  Walliae  cuftos  ^Angliae  g  con- 
i  utus  eft,  Henrico  rege  feptimo  ex  Anglia  pro- 
f  to.      Sic  Petrus   Gaveftonius  cuftos  lyingliae 
et,   Edwardo   fecundo  rege  in  Galliis  agente. 
I  alii.     Et  praefecK  infularum  Caefareae,  Sar- 
"e  (  ^atfcp  &  <J3anufep)   &  adjacentium  in 
h :  mari  cuftodes  itidem  feculis   vetuftioribus  h 
t;  tum  dicti,  quemadmodum  nunc  gubernatores, 
t\  lodes,  &  capitanei.     Quod  cum  ita  fit,  quo- 
n  do  fieri  poteft,   ut  non  eadem  notione  voca- 
b  i  cuftodis  &  cuftodiae  majores  noftros  ufos  effe 
e:(timemus  in  cuftodis  &  cuftodiae  maris  nomi- 
i  qua  in  cuftodia  infidae  &  caeteris  jam  dictis 
di  fitatibus  uti  folebant  ?  Scilicet  in  hifce  omni- 
bi  dominium  imperiumque  fingulare  praeficien- 
tl  apertifllme  ita  fignatur  includiturque,  adeo  ut 
■*  1  magis  autoritas  in  perfonam  quae  praeficitur, 
<pm  rei   cuftodiendae   dominium  nomine  hoc 
J/kie  innuatur.     Nec  praetermittendum  eft,   fe- 
Ois  prifcis  antequam  fummorum  admirallorum 
Afjjiae   autoritas  a  regibus    noftris  fatis  ftabilita 
88,  &  ita  diftinfta,  ut  maris  praefectura  ad  eos 
ra  ummodo  attineret ;  ipfos  provinciarum  prae- 
fe;  3s  feu  cuftodes,  quos  comitatuum  vicecomites 
sp:llamus,   ex   ipfo  vicecomitatus  officio  etiam 
:u  Ddiam  aliquam  contermini  provinciis  fuis  ma- 
isvelut  regni  Angliae  partis,    habuiffe.     Quod 
>'   ( ut  alia  mittam  )  inde  fatis  probatur,  quia 
fli  non  raro  ipfi,  qui  ex  jure  patrio  ac  ordina- 


rio,  regia  in  locis  fibi  tantum  commcndatis  cufto- 
ditifque  exequi  mandata,  ut  nunc,  folebant,  eti- 
am  in  ipfo  mari,  non  aliter  ac  in  provincia  qua- 
cunque  mandantis  terrcftri,  idem  praeftabant.  Ni- 
mirum  naves  &  claffes  regias  a  portu  alio  ad  ali- 
um,  per  mare,  ut  per  provinciac  commendatae 
territorium,  ex  juffu  rcgio  ordinario,  nec  qui  alio 
jure  ab  eo  quod  cuftodiae  comitatus  feu  provin- 
ciae  erat  fubniteretur,  facpenumero  dcducebant. 
Quod  feculis  quidem  citerioribus  inauditum  eft  : 
fed  rem  fe  ita  habuiffe  fub  Henrico  tertio  &  Ed- 
wardo  primo  regibus,  docent  eorum  tabulae  » 
publicae.  Poftea  vero  omnimoda  maris  cuftodia, 
quae  extraordinaria  non  eft,  fummis  admirallis 
Angliae,  iifque  folis,  eorumve  legatis,  a  regibus 
noftris  permiffa,  jure  nunc  certiffimo  ad  eos  per- 
tinet.  Sed  ubi  quis  cuftodiae  praeficitur,  in  ipfa 
praefecmra,  regis  qui  praeficit,  poffeffio  ad  domi- 
nium  continetur.  Quod  etiam,  ad  ipfam  quam 
tractamus  rem,  verbis  expreffiffimis  libelli,  a  plu- 
rimis  gentibus  vicinis,  cognitoribus  fub  Edwardo 
noftro  primo  &  Philippo  Pulchro  Galliarum  rege 
exhibiti,  atque  inferius  k  adducli,  comprobatur.3 


C  A  P.    XV, 

Maris  Anglicani  dominium  esc  tri- 
butis  feu  vecligaiibus  ad  ejufce 
cufiodiam,  feu  tutelam,  poji  Kor- 
mannorum  adventum  indici3  pendi3 
pofiuiari  foiitis,  firmatur. 


DE  tributis  feu  veaigalibus  ad  maris  Angli- 
cani  cuftodiam  indictis,  pendi  folitis,  po- 
ftulatis,  teftimonia  funt  ampliffima,  vetuftiffima, 
omnifque  aevi  cis  Normannorum  tempora  :  at- 
que  ea  quae  de  cuftodia  maris  jam  dicta  funt, 
haud  parum  firmant.  Tributum  Anglofaxonum 
tempore  cuftodiae  maris  indktum,  quod  c3}ane- 
geldum  vocabant  (de  cujus  initio  ac  ufu  fuperius  l 
dictum  eft)  etiam  fub  Normannicis  regibus  olim 
pendi  fubinde  folitum  effe  liquet.  Poft  verba  ibi 
ex  prifco  dialogo  de  Scaccario,  de  ejufdem  ante 
Normanni  adventum  praeftatione  adducta,  ftatim 
fequitur  in  eodem  diaiogo,  Ipfo  namque  regnante 
( fcilicet  Guilielmo  primo )  tam  T)aci  quam  cae- 
teri  terrae  manfque  praedones  hoftiles  cohibebant 
incurfus,  fcientes  verum  effe  quod  fcriptum  eft, 
Cum  fortis  armatus  cuftodit  atrium  fuum,  in  pa- 
ce  funt  ea  quae  poffidet.  Noverant  enim,  quod 
acerrimae  virtutis  homines  impunitas  non  fer- 
rent  injurias.  Cum  igitur  dm  fohijfet  terra 
fub  ejtifdem  regis  imperio,  noluit  hoc  ut  annua- 
tim  folvi,  quod  fuerat  urgente  necejfitate  belli- 
cae  tempeftatis  exacJum  ,■  nec  tamen  omnino 
propter  mopinatos  cafrn  dimitti.  Raro  ergo  tem- 
poribus  ejus  vel  fuccefforum  ipfius  folutus  eft ; 
hoc  eft,  cum  ab  exteru  gentibus  bella  vel  opini- 
ones  bellorum  infurgebant.    Atque  inter  prifcos 


-    f.  ff.  tit.  commodati  §.f.  &  8.  b  Extr.  tit.  de  Officio  Cuftodis  Ecclefiae.  c  Rot  catt  2    TolQn   R  in  dorr  fc 

R.  ciauf  7    Hen   II    dorf  6    ,1    H™  ^lTl    J^  ^  '' ■     ,    r     "  ?*  ^  '"  ^  "■  in  JUnio  »  PhiliPP°  de  m™°'  &<= 

«i  r  7,    l  ,',,  r         ^       f    4'  r     .       &  I7"  m  d0rf'  C,2u£  '1-  Hen'  Ul-  mcmt,r-  7-  ™  dorf.  rot.  pat    i±.  Edw  I 

m  l-  17.  &  cauf.  if.  Edw.  I.  memor.   12.  m  dorfo,  &c.  *  Cap.  17.  &  »8.  1  Cap   11. 

0L-  ll  R  r  r  r  r  r  r  r  Anglorum 


i335 


JMA  RE   QL'AV  S  U  Af,  feu 


13341 


Anglorum  leges a  docemur,  Guilielmo  Rufo  a 
baronibus  auxilium  requirente,  ad  Ndrnianniatn 
requirendam  &  retinendam  de  Roberto  fiuo  fra- 
tre  cognomine  «STojtcfjote  Jerufalem  proficijiente, 
concejfum  ejfe  ei,  non  lege  fancitum  neque  firina- 
tum,  Danegeldum  ;  fcilicet  ex  unaquaque  hida 
quatuor  folidos,  qui  marinae  tuendae  provinciae 
impenderentur.  Nam  ex  fui  natura  ac  origine 
id  poftulabat  Danegeldum.  Etiam  in  Stephani 
regis  tempora  pendi  folitum  expreffim  teftatur 
Rogerus  Hovedeniusb.  De  promiffis  ejus  tem- 
pore  coronationis  fuae  agens  ille,  Tertio,  inquit, 
vovit,  quod  cDanegeldum,  id  ejl,  duos  folidos 
adhidam,  quos  antecejfores  fiii  accipere  fiolebant 
Jingulis  annis,  in  aetemum  condonaret.  Adfti- 
pulatur  item,  praeter  Matthaeum  Parifienfem, 
Rogerus  Wendoverius  c,  e  quo  Matthaei  Anna- 
les  editi  ufque  in  annum  decimum  nonum  Hen- 
'  rici  tertii,  feu  Chrifti  mccxxxv.  omnino  deiump- 
ti  funt.  Tertio  vovit,  fic  illi  de  Stephano  rege, 
quod  SDanrgcI&,  id  efi,  de  qualibet  yda  terrae 
duos  fiolidos,  quos  antecejfores  ejus  confiueverant 
accipere,  in  aeternum  annis  fingulis  condonaret. 
Ita  nempe  legitur  in  codicibus  Matthaei  hujus 
manufcriptis d,  unde  corrigendi  funt  editi,  qui  ha- 
bent  tantum,  Tertio  vovit  quod  antecejfores  ejus 
accipere  confueverant,  in  aeternum  annis  fiingu- 
lis  condonaret.  Subjicitur  autem  apud  Hovede- 
nium,  Haec  principaliter  T)eo  vovit,  &  alia, 
fied  nihil  horum  tenuit ;  quod  itidem  teftantur 
Parifienfis  &  Wendoverius.  Igitur  fub  Williel- 
mo  primo,  fccundo,  &  Henrico  primo  regibus, 
ctiam  &  Stephano,  tributum  hoc  maris  cuftodiae 
folvi  folebat.  Et  fane  in  proventus  facri  ratiociniis 
fub  Henrico  fecundo  fubinde  folutum  fuifle  re- 
peritur.  Quod  poftquam  defiit,  alia  ad  eandcm 
rem  ratio  frequentiffime  iniri  &  pro  moribus  pa- 
triis  ufurpari  eft  folita,  ne  ftipendia  &  commeatus 
tuendae  regni  Angliae  provinciae  marinae  omni- 
no  deeffent.  Ea  de  re  occurrit  in  actis  forenfibus 
Edwardi  primi  regis  terrarum  e  ad  cuftodiam 
maris  agiftatarum  mentio,  id  eft,  penfione  feu 
tributo  onuftarum.  Scimus  quidem  etiam  ad  co- 
piarum  in  litore  terreftrium  ftipendia  &  commea- 
tus,  fub  id  tempus,  nomine  maris  itidem  corro- 
gari.  Sed  tam  copiis  navalibus  mare  ipfum, 
quam  litus  terreftribus  tunc  cuftoditum  fuifle  cer- 
tum  eft  ;  adeoque  aut  ad  ipfum  mare,  aut  ad  tam 
litus  quam  mare  penfionem  illam  attinuifle.  Et 
in  publicis  regni  comitiis  fubfidiaria  pecunia  a 
plebe  pofcitur  Tour  (  la  fialvation  du  royalme, 
&  de  eux  mefimes,  &  auxint  de  la  meer,  de  la 
march  d'  Eficoce,  de  Gaficoigne,  &  des  ifles  ;  id 
eft,  ad  cuftodiam  regni,  fiui,  maris,  limitis  Sco- 
tici,  Vaficoniae,  &  infiularum.  Pari  aeftimatur 
jure  mare  ejufque  cuftodia  &  dominium  cum  eo 
quod  erat  regni,  limitanei  agri,  ac  infularum. 
Id  genus  funt  alia  non  pauca.  Sed  inprimis  hic 
eft  obfervandum,  quod  in  tabulis  parliamcntariis 
Richardi  fecundi  regis  occurrit  de  ve&igali  cuiii- 
bet  navi  per  admirallatum  feptentrionalem,  id 
eft,  in  mari  quod  orientali  litori  Angliae  a  Tha- 
mefis  oftio  in   boream  praetenditur,   tranfeunti, 


ad  maris  cuftodiae  feu  tutelae  ftipendia  &  corrt- 
meatus  impofito.     Nec  navibus  folum  Anglica-! 
norum  fivc  mercatcrum  five  pifcatorum,  fedcti-, 
am  jure  non  omnino  difpari  quorumcunque  exre-' 
rorum,   non    aliter  ac  fi  ob  itineris,   aftus,   feu 
viae,  per  agrum,  libertatem  veftigal  dominus  qui< 
irrogaret.      Pro  doliorum,  quibus   menfurabatut: 
navis  quaecunquc  tranfiens,  quolibet,  fex  denarii 
pendendi  erant :  exceptis  folummodo  navibus  fi-- 
ve  e  Flandria  merces  Londinum  five  aliunde  hv 
tra  admirallatum  illum  lanam  &  pelles  Caletum 
portantibus.     Si  halecum  pifcaturam  navis  exer- 
ceret,    hebdomadatim  fex  denarios  pro  quolibei 
dolio  folvebat  :   fi  aliorum  pifcium,    tantundcm 
fingulis  tribus  feptimanis  praeftandum  erat ;  ut:    ' 
ab  iis  quae  lithanthracas  a  Novo  Caftro  huc  por-    I 
tarent,  fingulis  tribus  menfibus.     Si  vero  in  Pruf    1 
fiam,    Norwegiam,   Scandiam,  aut  regiones  ali-    \ 
quas  adjacentes  tranfiret  navis,    pro   ponderis  &    ' 
menfurae  mercium  ratione  vedtigal  folvebat  fin-! 
gulare.     Atque  a  nolentibus,  vi  non  injufta,  haei'   l 
exigere  licuir.      Scilicet  exigendi  autoritas  man 
data  eft  iis,  qui  fex  navibus  armatis  ad  hujufmo     ■ 
di  tutelam  praeficiebantur.     Sed  rem  totam  e> 
autographo  g ,   eodem  quo  confcriptum  eft  idio    l1 
mate,  id  eft,  illius  aevi  Normannico,  fideliter  a    % 
hibemus. 

C   eft    T   ordinance    &    grante    ' 
per  l  advis  des  marchaunds  di  '< 
Londres    £f   des    autres   mar 
chaunds    <vers    la    North,   pe,    ' 
l  ajfent  de  tout  les  commune. 
de  parlament,  par  devant  l  s 
comte    de    Korthomberland  £   :: 
le   maire   de   Londres}  pur  /<   .. 
garde  &  tuicion  du  mier  &  co    . 
jiers  del  admiralte  de  North    c 
cve  deux  niefs,    deux    bargis 
&   deux  ballingers    armez   &  :: 
arraies  pur  ta  guerre  Jur  le   . 
coujlagis  que  s '  enjuient. 

Trimerement,  pur  prendre  de  chej 
cun  nief  &  craier,  de  quel  por 
tage  q  il  foit,  qe  pafje  per  l 
mier  dedeinz  la  dicle  admiralu 
alant  fef  returnant  pur  le  <voyagt 
de  chefcun  tonnetight  VId.  hoi 
fpris  neifs  charges  ove  ?narchai 
difes  en  Flandres  qe  feront  frei 
tez  &  difchargez  a  Londres,  e, 
niefs  charges  ove  leynes  et  peauL 
a  Londres  ou  ailleurs  dedeins  /i 
ditle  admiralte  que  feront  difchai 
gez  a  Caleis  ;  les  queux  niefs  Zsj 
gardeins  de  la  dicJe  mier  ne  J\ 


■  Apud  Rogerum  Hovedeniura  in  Annal.  part.  z.  pag.  344.  edit.  Londin.  Sc  603.  in  edit.  Francofurt.  &  apud.  G.  Lambard.  in  Archaeor 
mia  pag.  u8.  b  Annal.  part.  1.  pag.  276.  edit.  Londin.  pag.  4S2.  edit.  Francofurt.  '  MS.  in  biblioth.  Cottoniai 

d  Ibia.  c  M.  15-.  Edw.  I.  Comm.  Banc.  rot.  72.  penes  camerarios  Scaccarii.  '  Rot.  Pariiam.  13.  Edw.  III.  &t- 

5  Rot.  Parliam.  2.  Rich.  II.  part.  z.  art.  39.  in  fchedula. 

rot 


335 


De   Dominio   Maris. 


1336 


ront  temis  de  les  conduire  fans 
ejire  allovez. 

;em,  de  prendre  de  chefcun  vejfeau 
pejfoner  qe  pejfent  fur  la  mier 
du  dite  admiralte  entour  harang, 

[  de  quelle  portage  q  il  Joit,  au 
un  Jemain,  de  chefcun  tonne- 
tight  VF. 

'em,  de  prendre  des  autres  niefs 
<gy  veffeauz  pejfoners  que  pejfont 
entour  autres  pejfons  fur  la  mier 
dedeinz  la  dicle  admiralte,'  de 
quele  portage  q  il  Joit,  en  trois 
Jemaignes,   de  chejcun  tonnetight 

vr. 

f.em,  de  prendre  de  tous  autres 
neifs  &  veffeaux  pajfanz  par 
mier  dedeinz  la  dicle  admiralte 
chargez  ove  charbons  au  Novei 
Chajiiel  Jeur  Tyne,  de  quel  por- 
tage  q"  il  Joit,  en  le  quarter  de  un 
an,  de  chejcun  tonnetight  VR 

iem,  de  prendre  de  touz  autres 
niefz,  craiers  <&  veffeaux,  paf- 
fanz  per  mier  dedeinz  la  dicle 
admiralte,  chargez  ove  biens  de 
marchanz  queconques  en  EJpreux, 
ou  en  Nortivhay,  ou  en  Scone,  ou 
en  ajcune  Jieu  en  mejme  les  par~ 
ties  de  pardela,  pur  le  voyage  a- 
lant  et  retornant,  de  chejcun  laji 
Jquar  ou  lajias  graves  VId. 

Sic  tabulae  publicae  parliamentariae,  quae  illo 
1  aevo  fere  omnes  hoc  idiomate  concipiuntur. 
fon  appellentes  ad  litora,  velut  ex  litoris  dun- 
xat  jure,  vedtigalibus  hic  (ut  plerumque  alibi) 
int  onufti ;  fed  ipfi  tranfeuntes,  praeternavigan- 
s,  pifcantes  tam  exteri  quam  fubditi.  Quem- 
dmodum  etiam  voluere  fub  Henrico  quinto  or- 
..nes  Angliae  in  legis  rogatione,  quam  ex  facris 
tcriniis  inferius3  integram  exhibemus.  Voluere 
lilicet,  utpote  juris  ea  de  re  vetufti  regiique  do- 
ainii  fcientiflimi.  Neque  expreflius  quid  dici 
oteft,  unde  regem  Angliae  ipfius  maris  domi- 
ram  efle  afleratur.  Penfiones  enim  territoriales 
l:  fervitutes  indicere  plane  loci  domini  eft.  Quin 
nb  Henrico  rcge  fexto,  Willielmus  de  la  |5ooIe 


dux  Suffblcienfis  inprimis  accufatus  cft  iri  co- 
mitiis  b,  quod  fubfidia  pccuniaria  ad  maris  tute- 
lam  indicla  praeftitaque  aliorfum  intervertcrar. 
Verba  fonant  Anglice,  f  oj  ifje  Defence  ono  tup* 
cion  ano  fatifc  accping  of  tfje  fea,  ut  in  facris 
Scriniis  lcgitur.  Poftulantur  etiam  in  ejufdem 
tegis  anni  xxxn.  comitiis c,  quadragies  mille  li- 
brac,  f  0?  tfie  Defence  ano  faufegarD  of  tfje  fea, 
feu  In  defenfionem  &  cuftodiam,  fcu  tutelam 
falvam  maris  ;  quod  itidem  facris  in  Scriniis 
legitur.  Sed  quid  eis  hic  utimur  ?  In  fandlioni- 
bus  d  parliamentariis,  quae  typis  editae  paflim 
proftant,  faepius  occurrit,  ut  regni  ordinum  in 
comitiis  ore  didum,  reges  Angliae  a  tempore 
omnem  memoriam  excedente,  autoritate  parlia- 
mcntaria  accepifle  pecuniae  vim  magnam  nomi- 
ne  fubfidii  feu  vectigalis  mercium  five  importata- 
rum  flve  exportatarum,  jfor  tfje  Defence  of  tfje 
rcalmc,  ano  tfje  Rccping  anD  tfje  faufegarD  of 
tfje  fcajgr,  foj  t(je  entcrcourfe  of  marcfjanDife  fafe5 
Ip  to  comc  into  anD  to  pafie  cut  of  tfje  fame 
(quae  folennis  eft  vcrborum  formula)  id  eft,  Ad 
tuendum  regnum,  &  tuto  confervanda  &  cufio- 
dienda  maria,  ne  mercatorum  five  adeuntium 
five  exeuntium  commercia  omnino  impediantur. 
Scilicct  verba  haec  pars  funt  anteloquii  quod 
praefigi  folet  legis  rogationi,  qua  etiam  veftigal, 
fcu  portorium  illud  notiflimum  a  dolio  &  li- 
bra  (quae  ejus  menfurae  funt)  denominatum,  in- 
dici  eft  folitum,  f  oj  tfje  ftrcBtng  anD  furc  Dc« 
fcnDing  of  ttje  feojS  againfl  ali  perrons;  cnten- 
Ding  0?  tfjat  ffjall  cntrnD  tfjc  Difiurtjante  cf  u$ 
pour  faiD  commoitf  in  tfje  intercourfc,  anD  tfie 
inoaDing  of  tfji^  pottc  realme,  id  eft,  Ad  cufio- 
dienda  &  tuto  defendenda  maria  adverfus  om- 
nes  illos  qui  conantur  fu  fuerint  conati  five 
commercia  populi  vefiri  impedtre,  five  regnum 
hoc  veftrum  invadere.  Adeo  ut  per  haec  maria 
commerciorum  arbiter  &  dominus  ita  femper 
fuerit  habitus  rex  Angliae,  ut  injuflli  ejus  jure 
impediri  ea  nequirent.  Quod  fane  dominii,  de 
quo  diflerimus,  infigne  eft  manifeftum.  Et  reg- 
ni,  id  eft,  infulae  (nam  intcrdum  infula  fola,  in- 
terdum  fimul  &  mare,  ut  infra  oftenditur,  eo 
nomine  continetur  )  &  maris  tutelam,  ut  eorum 
quae  non  diipari  poflidentur  jure,  conjunclam  hic 
etiam  vides.  Tributum  feu  ve&igal,  quale  jam 
diximus,  ad  maris  tutelam  indici  folitum,  atque 
intcgra  folennis  ejufdem  indiclionis  formula,  in 
parliamentariis  Edwardi  fexti  regis  fanclionibus 
editis,  aliifque  fequentibus  habetur.  Ex  facris 
autcm  Scriniis,  etiam  &  retro  putatos  ab  Edwar- 
do  hoc  reges,  quorum  etiamnum  tabulae  publi- 
cae  extant,  eodem  feu  fimili,  pro  vario  feculo- 
rum  morc,  gavifos  efle  fit  certifiimum. 


■  Cap.  23.  b  Rot.Parliam.  28.  Hcn.  VI.  art.  3S. 

.  1 .  Mariae  reginae,  1 .  Elizabethae,  1 .  Jacobi  reg-'s. 


*  Rot.  Pariiam,  32.  Hen.  VI.  artic.  30.  &  41, 


d  Stat.  1.  Edw. 


C  A  P. 


337 


%3tARE    CLJUSITM,  feu 


C  A  P.    XVI 


*33< 

niorum  praediclorum  quaiitercunque 
Jpetlantia  et  pertinentia. 

Et  dein  fequuntur  in  codicillis  regiis  alia  quarr,| 
plurima  praefefturam  illam  &  jurifdidionem  ami 
plifllmam  explicantia.  Seculis  anterioribus,  ui 
lltpra  eft  oftenfum,  cufiodes  maris  praefe&i  hu-| 
juiinodi  vocitabantur,  qui  poftea,  fub  Edwardi  ii 
tempora,  admirallorum nomen  induere  coeperunti 
Horum  autem  praefe&urae  plagarum  limitibuji 
coerceri  folebant:  adeo  ut  tribus,  occidentali.. 
auftrali,  boreali,  fingulis  finguli  interdum,  p]e' 
rumque  vero  occidentali  &  boreali  plagis  fingi- 
li,  praeficerentur ;  raro  utrifque  unicus ;  ante- 
quam  admiralli  Angliae,  Hiberniae,  &  Aquita-, 
niae  nomen  in  diplomata  venit;  qua  de  re  fta-. 
tim.  Quemadmodum  vero  cuftos  maris  ab  ipfo 
mari,  cui  ut  provinciae  praefedtus  eft,  denomi- 
nabaturj  ita  admirallus  (vocabulum  cujus  ety-, 
mon  in  incerto  nimium  eft ;  fed  non  in  occi-' 
dente  folum  verum  etiam  in  orientali  imperioi 
dyjri&LM©*  feu  amiralms*  pro  clajjis  praefcffo. 
antiquitus  ufurpatur)  aut  a  clajfe,  qua  provinci- 
am  iuam  maris  defendebat,  ut  olim,  aut  a  tel\ 
lure,  quam  five  alluit  five  quacum  conjun&aefl 
ea  provincia,  ut  in  codiciliorum  formula  re-i 
centiori,  nomen  dignitatis  fumpfit.  Unde  abj 
Edwardi  primi  tempore  ufque  ad  Henricum  quar- 
tum,  per  annos  circiter  cl.  formula  folenni  cre-; 
ati  funt  admiralli  flotae  (id  eft,  clajfis)  navium\ 
noflrarum  verfus  partes  boreales,  feu  verfus 
parteS  occidentales,  feu  auftrales,  aut,  ut  inter- 
dum,  plagae  fimul  utriufque.  Nam  auftralis  & 
occidentalis  plaga  eandem,  ut  res  ipfa  fert,  de- 
nbtabat  ;  fcilicet  ab  oftio  Thamefis  plagae  hinc; 
inde  porre&ae.  Quemadmodum  autem  dignitas; 
comitis  &  magiftri  equituni  occidentis,  magiftri; 
equitum  per  Gallias,  magiftri  miiitum  per  ori- 
entem,  militum  per  Thracias,  id  genus  alia  in; 
Officiis  Auguftalibus,  non  minus  in  provinciis  im- 
perium  praeficientis,  qui  antea  provinciarum  do- 
minus  erat,  denotabant,  quam  fi  comes  &  ma- 
gifter  occidentis,  magifter  per  Gallias,  per  ori- 
entem,  per  Thracias  dicli  fuiffenr :  ita  mani- 
feftum  eft  admirallos  claffium  (quibus  mare  pe- 
rinde,  ac  copiis  terreftribus  tellus  poffidetur,  re- 
tinetur)  non  minus  in  mari  imperium  ac  do- 
minium  civilemque  poffeffionem  praeficientium, 
qui  antea  maris  domini,  defignaffe,  quam  fi  ma- 
ris  ipfius  cuftodes,  praefefti,  admiralli  fuiflent  in 
codicillis  nuncupati.  Et  qui  utriufque  plagae, 
feu  totius  claflls  Anglicanae,  admiralli  ita  con- 
ftituti  fuere,  gcnerali  nomine  interdum  admiralli 
Angliae  fupra  mare  dicebantur b,  antequam  ea 
verborum  formula  in  codicillos  praefefturae  re- 
gios  eft  recepta.  Et  hujufmodi  admirallorum 
claffium  feries  habetur  apud  V.  C.  Henricum 
Spelmannum  in  GlofTario,  ubi  &  caeteri  fequun- 
tur.  Mutatio  autem  talis  evcnit  formulae  co- 
dicillorum  fub  Henrico  quarto  rege,  ut  non  fo- 
lum  clajjium  fed  lAngliae  &  Hibemiae  (cu- 
jus  flotae  navium,  id  eft,  clafli  mari  Hibernico, 
tuendae,  interdum  admirallus  fummus  fingularis, 

a  Georgius  Codinus,  de  Officiis  Confhntinopolit.  cap.  z.  >>  Rot.  Pat.  10.  Rich.  II.  part.  x    mcmbr.  ic.  £c   n.  Rich.  II.  pavt.  J. 

m.  ii.  ubi  Richardus  comes  Arundelliae  fic  nuncupatur  in  protefiionis  revocatione. 


Ex  codicillorum  regiorUm  feu  diplo- 
maturn,  quibus  praefici  foliti  ad- 
miraiii,  tenore  <&  varietate,  de 
maris  Anglicani  &  Hibernici  do- 
minio  objervationes. 

SOlennis  diplomatum  fdrmula,  qua  praefici 
folet  admirallus  Angliae  fummus  in  maris 
tutelam,  ad  hunc  modum  fe  habet  hodie,  uti 
&  per  quamplurimos  fe  habuit  annos  anteriores  : 

T)amus  &  concedimus  N  officium 
magni  admiraili  no/iri  Angiiae,  Hi- 
berniae,  JValliae,  ac  dominiorum  & 
infuiarum  eorundem  (quod  interdum 
hic,  uti  etiam  in  fequentibus,  ubi 
iterantur  haec  verba  in  diplomate,, 
legitur  earundem  ;  plane  indifcrimi- 
natim)  viilae  nofirae  Calefiae  & 
marchiarum  nofirarum  ejufdem , 
Normanniae,  Gafconiae,  &  Aqui- 
taniae  ;  ac  ipfum  N  admirallum 
noftrum  Angliae ,  Hiberniae,  <& 
Walliae,  ac  dominiorum  &  infula- 
rum  nojirarum  earundem,  viliae  no- 
Jirae  Caiefiae  &  marchiarum  no- 
Jirarum  ejujdem,  Normanniae,  Gaf- 
coniae,  ■<&  Aquitaniae,  nec  nonprae- 
feclum  generaiem  clajfium  <&>  ma- 
rium  diclorum  regnorum  nojirorum 
Angiiae  &  Hiberniae,  dominiorum, 
et  injularum  noftrarum  earundem 
fecimus,  conftituimus,  et  ordinavi- 
mus,  ac  per  praefentes  Jacimus,  con- 
fiituimus  et  ordinamus.  Et  uiteri- 
us  Jciatis,  quod  nos  de  gratia  nojira 
fpeciaii  ac  ex  certa  Jcientia,  &c. 
damus  et  concedimus  eidem  N. 
magno  admirailo  nofiro  Angliae,  ac 
praejeclo  clajfium  et  marium  nojiro- 
rum  praediclorum,  omnes  et  omni- 
?nodas  jurifdicliones,  autoritates,  li- 
bertates,  officia,  Jeoda,  prqficua,  va- 
dia,  emolumenta,  wrecca  maris,  e- 
jecla,  regarda,  advantagia,  commo- 
ditates,  praehemmentias  et  priviie- 
gia  quaecunque  eidem  officio  magni 
admiraili  nojiri  Angliae  et  Hiber- 
niae   ac   aiiorum   locorum  et  domi- 


339 


De      D  O  M  I  N  I  O     M  A  R  I  s. 


34.0 


Thomas  J9crcp a  comcs  Wigornienlls,  prac- 
at)  ctiam  &;  t^Aquitaniae  &  'Ptcardtae  ad- 
itrallus  difertis  verbis  limul  unicus  conftitue- 
1  tur.  Qucmadmodum  Thomas  Beaufortius  (qui 
I  dux,  lub  Hcnrico  quinto,  Exonicnfis)  anno 
;nrici  iv.  dccimo  rcrtiob,  poftquam  diplomati 
10  claflium  pracfectus  ante  factus  fucrat,  rcnun- 
alfcr.  Atquc  is  primus  crat  (quantum  fcimus) 
!  ii  hac  crcatus  cft  tbrmula.  Scd  formuia  in 
oxima  omiffum  eft  'Picardiae  nomem  Ni- 
irum  Joanncs  dux  Bcdfordiae  admirallus  An- 
iae,  Htberniae  &■  Aquitaniae  diplomatc  con- 
tuitur c,  anno  Henrici  vi.  quarto,  fcu  Chrifti 
cdxxvi.  Ea  formula  duravit  circa  annos 
:xxviii.  feu  per  rcgna  Hcnrici  vi.  Edwardi  iv. 
ichardi  111.  Hcnrici  vn.  &  priorcs  rrcs  annos 
.:nrici  odavi.  Et  pcr  id  tempus  decem  admi- 
.  ii  alii,  pkrumque  pcrpctui,  slngliae,  Hiber- 
:  ae  &  Aquitantae  itidem  conftituti  -,  quorum 
•  ftremus  eft  Joannes  comes  Oxoniae ,  qui  ea 
cmulad  anno  Hcnrici  ociavi  primo  praeticitur. 
.  ufdem  autcm  regis  anno  quarto,  fcu  Chrifti 
nxni.  alia  fecuta  eft  mutatio,  feu  nominum 
;:e(Tio.  Tunc  Edwardus  J-JottJara  eques  aura- 
1 5,  Thomae  comitis  Surriae,  poftea  ducis  Nor- 
:  lciae,  rilius,  conftituitur  admiralliis e  Angliae, 
aiiiae,  Htb;rniae,  Normanniae,  Vafconiae,  & 
quitaniae.     Quibus  vcrbis,  in  diplomate  Gui- 

lmi  f  ir;ttrilliams[  (qui  etiam  comes  crat  Sou- 

amptoniae)  anno  Henrici  regis  oclavi  vigefimo 
ccavo  admiralli  conftituti,  adjiciturf  Caleftae  & 
tirchiarum  ejufdem.  Toto  inde  Henrici  ociavi 
mpore  ca  obtinuit  codicillorum  formula,  ad- 
fiis  (ut  antiquitus)  de  jurifdiciione  claufuiis. 
<b  initiis  autem  Edwardi  fexti  Thomas  Baro 
1  S.  Mauro  (vulgo  ^&rpmour)  de  <§nioeIep, 
!!wardi  ducis  Somerfetiae  frater,  rit  admirallus8 
:  dem  fcrc  verbis  quibus  Guilielmus  ille  comes 

mthamptoniae,  interferto  poft  Calefiae  nomen 
.  ilomae  &  marchiarum  earundem.  Hunc  fe- 
■  tus  eft  Joanncs  comcs  Warwici,  qui  creatur 
:  Edwardo  fexto,  anno  ejus  tertio h,  <_Admi- 
;  'lus  nofler  Angliae,  Hibemiae,  JValiiae,  Ca- 
I  he,  cr  Boloniae  &  marchiarum  noftrarum 
t  'imdem,  Normamiae,  Gafoniae  &  Aquita- 
}  te,  nec  non  praefetius  gensralis  clajfmm  & 
1  'rittm  noflrorum ;  atque  in  eodem  etiam  di- 
pmate  nuncupatur  poftea  magnus  admirallus 
r  ter  Angliae,  &  praefecius  clajftum  &  marium 
I  Irorum.  Poftmodum  autem,  Boloniae  nomine 
f  etermiflb,  proximus  admirallus  Angliae  fum- 
r  is  eadem  ipfa  verborum  formula  creatus  eft, 
cie  in  capitis  initio  fupcrius  adducitur.  Sci- 
1.  :t  eadem'  confiituitur  admirallus  Guilielmus 
I  o  ^oruaro  oe  <2fnrtfjf)am,  Thomac  ducis  Nor- 
f  ciae  filius,  initiis  Mariae  reginae,  feu  anno 
|  liii.    Et   pracfeciura    ipforum  marium,    ve- 


luti  primaria  dignitatis  provincia,  fignantius,  ut 
vidcs,  quam  in  diplomatc  comitis  Warwici  cx- 
primitur.  Exindc  retenta  eft  pcrpetuo  cadcm 
ipfiflima  formula ;  vcluti  in  diplomatc  admiralla- 
tus  fummi  Edwardi  baronis  Clintonii,  poftca 
comitis  Lincolniac,  fub  Philippo  &  Maria  k  rcgibus, 
Caroli  baronis  Eflinghamiae  poftea  Notinghamiae 
comitis,  fubElizabetha  ',  Caroli  ducisEboraci  (qui 
nunc  fcrcniflimus  rex  nofter)  fub  Jacobom  rege, 
praeter  Georgium  ducem  Buckinghamiac,  qui  toti- 
dcm  verbiseadcmpraefecturafubjacobo"  &  Carolo 
regibus  gavifus  eft.  Adeo  ut  per  annos  am- 
plius  lxxx.  aut  circiter  (id  eft,  ab  initiis  Mariac 
rcginac)  formula  integra  fuperius  in  capitis  ini- 
tio  oftenfa  femper  exprcflim  obtinuerit  in  admi- 
rallatus  Angliae  fummi  diplomatis,  qua  fivc  re- 
giones  five  maria  five  eorundem  dominium  de- 
notant.  Ea  autem  admirallus  dicirur  praefecius 
generalis  clajfium  &  marium  noftrorum  (quem- 
admodum  diferte  etiam  fub  Edwardo  fcxto  gc- 
neratim  itidem  conftituitur  Joannes  comes  War- 
wicenlis)  feu  marium  noftrorum  praediciorum.  At 
vero  quaenam  illa  maria  fcu  mariapraeditla  ?  Ver- 
bis  exprefiifllmis  in  praecedentibus  vocantur  illa  ma- 
ria  dtciorum  regnorum  noftrorum  Angliae  &Hiber- 
niae,dominiorum,&  infularumnoftrarum  earundem; 
Id  eft  plane,  Mer  d'  Engiettrre  d'  Ireland  & 
Gaies,  feu  mare  Angltae,  Htberniae  &  IVdlliae, 
quemadmodum  in  legibus  noftris0  interdum  etiam 
defignantur  matia  imperii  Anglicani,  quae  apud 
jurifconfultos  noftrosp  etiam  nominantur  fubindc 
les  quatre  miers  d'  Engleterre,  feu  quatuor  ma- 
ria  Angliae  ad  mundi  plagas  fcilicet  difpertita. 
Adeo  ut  in  receptiffima,  poft  Mariae  reginae 
initia,  praefecturae  hujus  formula  (e  qua  diplo- 
matum  anteriorum  item  interpretatio  <$c  fenfus 
eft  elicicndus)  poflcfnonem  continuam  feu  do- 
minium  regis  Angliae  marinum  per  quampluri- 
mos  annos  difertis  verbis  indicatum  habeamus. 
Et  quod  de  interpretatione  feu  fenfu  antcriorum 
diplomatum,  in  quibus  exprefla  maris  praefeciura 
deeft,  ex  hifce  quae  Mariae  reginae  initia  fe- 
cuta  funt  eliciendo  jam  diximus,  id  fane  (ut  rem 
ipfam,  quae  ex  narura  fui  tantundem  fatis  po- 
ftulat,  omittam)  haud  parum  confirmatur  ex  eo 
quod  etiam  is  qui  proxime,  antequam  exprefla 
marium  noftrorum  mentio  in  admirallatus  fummi 
diplomatum  formula  locum  haberet,  in  eandem 
dignitatem  cvecius  eft,  integto  officii  fui  no- 
mine  paulo  poftquam  eft  crcatus  (utpote  nomine 
eodem  quod  admirallorum  Angliae  revera  pet- 
petuum  erat)  dcfignetur,  Magnus  admirallus  An- 
giiae,  &  praefefius  generalis  clajjis  &  marium 
noftrorum.  Ita  fcilicet  nuncupatur  Thomas  baro 
de  S.  Mauro,  quem  ante  memotavimus,  admi- 
rallus  Angliae,  in  Edwardi  fexti  codiciiiis  ei0; 
de  commerciis  ftapulae  datis. 


Rot.  Pit.  11.  Rich.  II.  part.  2.   m.  if.  b  MS.  Formularum  de  Rcbus  Maritimis.  in  Bibiiotheca  Cottoniana.  5.  Maii  13.  Hen.4..' 

"  )t.  Pat.  4.  Hen.  6.  part.  z.  memb.  11.  1.6  Julii.  *  Rot.  Pat.  Pat.  1.  Hen.  8.  part.  1.  c  Rot.  Pat.  4.  Hen.  8.  part.  z. 

■  l^ugufti.  f  Rot.  Part.  28.    Hen.  8.  part.  2.  16  Augufti.  s  Rot.  Pat.  1.  Ed.  6.  part.  6.  17  Februarii,  membran.  9. 

h'  it.  Pat.  ;.  Ed.  6.  part.  2.  28   Novembris.  ■  Rot.  Pat.  1.  Mariae  reginae  part.  j .  20  Martii,  memb.  3.  k  Rot.  Pat.  4.. 

t     Phiiip.  &   Mariae  part.  1.  Fcb.   1  o.  '  Rot.  Pat.  27.   Eiizabethae  R.  part.  10.  8  Juiii.  ™  Rot.  Pat.  9.  Jacobi  regis 

r    9-  Januarii  27.  "  Rot.    Pat.  16.  Jacobi  rcgis  part.  17.  °  Stat.  20.  Hen,  6.  cap.  [I.  *  2  Ed.  3.  foi.  9.  leu 

;  ■•  p:.  6.  =-  Rot.  Pat.   1.  Ed.  6.  part.  6.  mcmbran.  y,  30  Augufti. 


VOL.    II. 


Sfffffff 


C  A  P. 


mi 


JMJRE   CLAUSUM,  feu 


l$V 


C  A  P. 


XVII. 


Satis  expreffis  in  admiralli  Anglide 
fummi  praejeclurae  codicillorum 
formula  verMs,  a  vetujto  ad  noj- 
trum  aevo,  mare,  cujus  tutelae 
db  Angliae  rege  wt  domino  prae- 
Jicitur,  Aquitanico,  Kormannico, 
Ticardico  litore  ad  aujirum  per- 
petuo  terminari. 

IN  formula  autem  fuperius  oftenfa,  quae  per 
tot  annos  obtinuit,  maria  vides  tantummodo 
ngnorum  noftrorum  Angliae  &  Hiberniae,  do- 
miniorum,  &  infularum  noftrarum  earundem, 
velut  provinciam,  cujus  tutelae  praeficitur  admi- 
rallus,  memorari ;  id  cft,  ut  diximus,  mare  An- 
glicanum,  Hibcrnicum,  &  Wallicum,  quod  ip- 
ium  totum  Britannici  nomine  venit,  ut  fub  libri 
hujus  initio  monitum  eft :  adjedta  tamen  effe  & 
Normanniae,  Gafconiae  &  Aquitaniae  nomina, 
praeter  Calefiam,  quae  adverfi  litoris  provinciae 
funt.  Quod  ad  has  hic  attinet;  aut  fpeftandae 
funt  perinde  ac  fi  ipfas  fua  femper  ditione,  a 
prima  earum  in  codicillis  mentione,  tenuiffet  An- 
glus,  aut  qua  ante  fecula  aliquot  jam  in  illius 
ditione  efle  deficre.  Detur  vero  primo  eos  per- 
petuo  manfiffe  in  Angli  ditione  poffeflloneque. 
Certe  utcunque  in  provinciis  illis  tribunalia  ma- 
ritima,  ex  codicillorum  hac  formula,  habere 
tunc  potuiffet  Angliae  admirallus  (ut  nullibi  fere 
non  habentur  tribunalia  maritima ;  etiam  ubi  nc 
Obtenditur  quidem  maris  aliquod  dominium  ad 
locum,  in  quo  habentur,  attinere)  attamen  maris 
ipfius  (modo  portus,  &  quae  ejufmodi  funt 
aequoris  anguftias,  veluti  praediis  incorporatas,  ex- 
cipias)  five  qua  Normannici  dicatur  juris,  five 
qua  Aquitanici,  Vafconici  feu  Picardici,  prae- 
feftus  inde  dici  nullo  modo  potuiflct  ipfe.  Sed 
in  provinciis  illis  tranfmarinis  jurifdi&ionem  ex 
hac  formuia  tunc  exercuiflct  maritimam,  non 
aliter  fere  ac  hodie  admirallus  nofter  in  Anglia 
&  Hibernia,  feu  alii  fimiles,  in  perfonas  &  res 
maris  Africani,  Mediterranei,  Indici,  feu  cujufvis 
procui  diffiti.  Nam  interminata  iunt  jurifdifti- 
bnis  ejufmodi  maritimae  fpatia.  Tutelae  vero, 
feu  maris,  cui  praeficitur  admirallus  ut  cuftos, 
tutor,  feu  praefes  ad  defendendum,  &  fub  di^ 
tion.e  praeficientis,  qui  dominus  eft,  retinendum, 
fpatia  terminata  funt.  Atque  ex  diu  ufitatae  co- 
dicillorum  formulae  verbis  difertis  fatis  liquet, 
nUllum  mare  praeter  illud  quod  aut  Anglicanum, 
Wallicum,  feu  Hibernicum  cft,  aut  ad  Angliam, 
Walliam  &  Hiberniam  velut  appendix  fpc&at,  ut 
provinciam  tutandam  in  iis  contineri.  Unde  fe- 
quitur,  adverforum  litorum  illa  nomina  marc  in- 
terluens  in  codicillis  non  omnino  defignarc  ut 
proprium  litoribus  illis,  feu  quoquo  jure  ad  illa 
attincns,  fed  limitis  tranfmarini  duntaxat  vicem, 
quantum  ad  maris  Anglicani  &  Hibcrnici  atti- 
net,   obtinerc  ;    uti  etiam  cifmarini    limitis  ob- 


tincnt  ipfa  fimul  tAngliae,    Walliae,    &  Hibet\ 
niae  nomina,  qua  mare  ab  admirallo  tutandut; 
in  codicillis  denotant.     Adeo  etiam  ut,    quenl 
admodum   comes  litoris   Saxonici  per  Britai\ 
niam  fignanter  ex    dignitatis   fuae    nomine  tcj 
tius  interfluentis  Gallias  &  Brirannias  maris,    u|  1 
provinciae  fingularis,  praefeftus  erat  (quod  fupii 
riusa   oftenditur)    &   adverfi  litoris  nomen  prj 
tutelae  limite  habuit;  ita  admirallns  Angliae  fuja 
mus,   feu  maris  ad  imperium  Anglicanum  atti 
nentis  praefeftus,    Normannicum,   Vafconicun| 
Aquitanicum,  Picardicum  litus,  ad  limitcs  tutek> 
feu  praefeciurae  fuae  (quatenus  provinciam  m; 
rinam  Anglicani  juris  habet  tutandam)  tranfm 
rinos  tantum  in  adverfis  illis  litoribus  denotat: 
dos,   in  regiis  codicillis  fortiatur.     Nam  fi  alkl 
fe  habere  res  dicatur,  quamobrem  non  conftitu 
tuf  tam  maris  ab  adverforum  horum  litorum  i, 
quo  denominati  praefeclus,  quam  Anglicani,  H 
bernici  &  Waliici,   feu  marium  regnorum  <yt, 
gliae,  Hibemiae,  &  Walliae,  domimorum  &  it-. 
Julamm  earundem  ?  Ratio  eft,  quia  mare  aliu 
qua  civiliter  illud  confideratur  (nam  de  geogr1 
phorum  denominatione  hic  non  loquimur)  int 
territoria  in  codicillis  memorata  cifmarinatranfm, 
rinaque  diffl uit  nullum.     Ut  igitur  in  Romana  ii  • 
dignitate/  omitis  litoris  Saxonici  perBritanniam, ; 
tus  dignitatis  limes  erat  tranfmarinus,ita  etiam  in  i, 
miralli  Angliae  fummi  praefeciura   (qua  provi 
ciam  tantnm  fortitur   marinam,    ut  praeficicnji 
terrkorium)  litora   illa   adverfa,   feu  provincii 
quae  codicillis   nominantur  tranfmarinae,   maj 
tutandi  limites  ccnfendi  funt.     Id  quod  ex  (i 
dicillorum  verbis  jam  animadverfis  fatis  prol  • 
tur,    dum   admittimus   (ut  hacienus  ratiocinarl 
caufa)  adverfas  illas  provincias  fua,  toto  tempc  I 
quo  in  ufu  fuit  illa  formula,  ditione  tenuiffe,  ij 
ftar  Romanorum  olim,    reges  Angliae.     Sed  c 
lud  fit  manifcftius,  dum  obfervamus  ita  a  Mar  •: 
reginae  faltem    tempore  retenta  in   praefediuK 
hujus  formula  effe  provinciarum  illarum  nomii, 
ut  nec  locus  omnino  poft  eam  relinquatur  il;- 
rum  alicui,  aliud  praeter  id  quod  diximus  in  oi 
dicillis  fignificandi.     Scilicct  ea  regnante  Cale.i 
Gallis  dedita  eft  :    nec  tempore  fequente  ulkii  . 
in  adverfo  circumquaque  litore  provinciam  teni.: 
Anglus.     Quin   vero  Henrici  fexti   anno  xx:t.  I 
feu  Chrifti  mccccliii.  deturbati  funt  Vafcon, 
Aquitania,    aliifque  Galliarum  provinciis  Ami,  : 
fub   Carolo  Francorum  rege  vii.     Neque  pt 
Henricum  hunc  magiftratus  aliquis  feu  praefefs 
infignior  ab  Anglo  five  in  Normannia  five  jij 
Aquitania  ipfa  conftitutus  eft,  aut  commode  p- 
tuit  conftitui;    nec  in   Noimannia  quidem  ffi 
poft  five  diu  ante  Aquitaniam  amiffam.     Vcru 
quidem  cft,  in  Picardia  comitatum  Guifncnfei, 
Calefiam,    &  alia   aliquot   diu  poft  manfiffe  |M 
ditione  regum  Angliae,  praeter  vicina  in  eodii 
agro   oppida  aliquot    ab  Henrico   oftavo.  artisj 
parta;    etiam    &  aliquantulum  Aquitaniaeb,  \-\ 
nis  aliquot  poft  Henricum   fextum,  regi  Anglc . 
fubinde,  fed  incerto,  paruifle.     Scd  non  omnio  i 
ducatum.     Nec  contra  facit,  interdum  fub  pr^i- 1 
cipibus  noftris  aliquot  aevi  recentioris,    cDuM& 
gemralem  feu  gubernatorem  omnium  fubditars 


Oip.  6.  hujus  libri.  J  Rot-  Vafcon.  6.  &  7.  Ed.  4,  8ic  m  Capelia  Rofulorum. 


noftrcfn 


134-3 


De    D  o  m  i  N  i  o   M  A  r  i  s. 


344- 


ijirorum  tn  Normannia  conftitui;   quo  nomine  eadcm  ratione  Normannlae  riomine  poftmodum 

;b  Elizabctha   regina*,  tum  Ambrofius   comes  accedente,   &  cum   Calcfia   ejufque  confinio  at- 

[/arvvici    tum   Adrianus  Poiningus    infignitur:  que  Aquitania  ctiamnum  retento.     At  vero  dum 

!  enim  hi  plane  copiarum,   quae  illuc  trajedtae  feculis  codicillorum  formula,   qua  regna  &  pro- 

'  alliarum    rcgi   fubvenirent,    imperatorcs   fucre,  vinciae,   ut  fupra  oftenlum  eft,  eXpreflim  nomi- 

I  ;c  omnino  in  ducatus  Normanniae  praefc&u-  nantur,  anterioribus  tum  Normanniatn  tum  Aqui- 

an  aliquam  creabantur.     At  vero,   etiam  poft  taniam   aliafque  in   Galliis  regiones  occupabant 

enricum  fextum,  perpetuo  retentum  eft  in  co-  Angliae  rcgcs,  non  alii  reperiuntur  admiralli  feu 

cillis  praefecturae  maritimae,   feu  admirallatus  maritimae  provinciae  praefecti  ab   eis  conftituti, 

ngliae  fummi,  Aquitaniae  nomen  :  nempe  per  praeter  illos  quibus  claffes  &  plagae,   modo  jam 

inos  clxxx.  aut  circiter,   a  tempore  quo  pulfi  ante  indicato,  mandabantur.     Sciiicet  tunc  tem- 

int  Aquitania  Angli;  ut  ex  fuperiore  liquct  ca-  poris  eis,    qui  claffibus  Anglicanis  plagifque  ita 

ite.     Huic  demum   adjcctum  eft,   ut  ibi  etiam  praeficiebantur,    totum  Britannias  noftras  &  ad- 

[tendimus,  Notmanniae  nomen  fub  initiis  Hen-  verfas  provincias   marc  interlucns,    &   qualium- 

ci  oclavi :    cum  tamen  nec  diu  antea,  nec  om-  cunque  regum  Angliae  territoriorum  claffes,   ita 

ino  poft,  Normanniam  ipfam  infederit  Anglus;  ex  fingulari  in  aequore  Anglicani  regni  jure  fub- 

ec  aliam,  praeter  Calcfiae  &  territorii  Guifnen-  jacebant,    ut  aliis  ejufmodi  praefedtis  nec  locus 

s  &  Hammcfenfis  in  Picardia  poffelTionem,    in  effet,   nec   eorum  aliquis  ufus.     Quod   fimiliter 


>edere  paulo  ante  cum  Galliarum  rege  initob, 
pfc  fibi  afferuerit.  Ita  &  hacc  per  annos  cxxii. 
:iam  in  codicillis  pracfefturae  maritimae,  feu 
dmirallatus  Angliae  fummi,  jam  duravit,  nulla 
,ne   ipfius  ducatus  praefedurae  habita  ratione, 


dicendum  eft  de  temporibus,  quo  reges  aliquot 
Angliae  etiam  ipfum  Franciac  regnum  poflide- 
bant ;  veluti  Edwardus  tertius,  Henricus  quintus, 
&  fcxtus.  Nec  nuda  conjectura  eft,  aiios  eos 
non  praefeciffe  mari  claffibufque,  praeter  illos 
:d  litoris  tantum  quod  mare  domino  tutandum  quibus  ex  Anglicani  tantum  jure  regni  mandata 
t  Galliarum  plagam  terminaret.  Nam  tametfi  eft  poteftas  (ex  jure  nimirum  quod  totum  mare 
quitania  quidem  primo  Angliae  &  Hiberniae  interluens  compleftebatur)  fed  fatis  etiam  pro- 
ominibus  in  codicillis  illis,  dum  Anglus  Aqui-  batur  illud  ex  eo,  quod  perpetuas  illorum  fecu- 
iniae  ducatum  poffidebat,  acceffit;  nihilominus  lorum  habemus  tabulas  publicas  c  de  oificiis  in 
on  folum  perpetuo,  etiam  poft  Angli  deturba-  Francia  provinciifque  illis  tranfmarinis  a  regibus 
onera,  ad  noftra  ufque  tempora,  itidem  ea  ita  noftris  conftitutis,  quorum  in  ampliffimo  numero 
i  codicillorum  formula  remanfir,  fed  &  Nor-  ne  veftigium  contrarii  mihi  occurrit.  Et  fi  quae- 
lannia  (quae  nunquam  antea  in  admirallatus  ratur  hic,  undenam  Britanniae  Aremoricae  litus 
mgliae  codicillis  nominata  fuit)  adjundta  eft,  (quod  itidem  Britanniis  noftris  adverfum  eft,  & 
Ique  feculis  aliquot  poftquam  ipfe  ducatus  An-     cum  Picardico,  Normannico  &  Aquitanico  certe 


•is  eft  omnino  ereptus.  Unde  aut  matis  tu- 
indi  limitis  viccm  obtinent  haec  nomina,  aut 
ihii  omnino  ea  in  codicillis  tot  annis  deno- 
ffe,  nulla  cum  ratione  ut  dicamus  neceffe  eft 


fatis  complet  totum  quod  mari  Anglicano  & 
Hibernico  in  Franciae  regno  obtenditur)  omifium 
eft,  certe  fi  ea  quam  memoravimus  ratio  locum 
habuerit,  vix  eft  ut  dubitemus  id  inde  eveniffe, 
fam  &  a  Mariae  reginae  exitu  ufque  ad  noftra  quia  Britanniara  Aremoricam  Anglus  non  ita  un- 
:mpora,  feu  per  annos  lxxvii.  adverfi  litoris  quam  poffcdit,  ut  ea  deturbatus  de  finibus  tcrri- 
ia  nomina  retenta  videmus  in  praefecturae  co-  torii  adjaccntis  marini  folicitior  effet.  Territo- 
icillis,  dum  nihil  omnino  in  Francia  ab  Anglo  riorum  confinium  domini  diverfi  (quales  Anglus 
Dfleffum  eft;   quemadmodum    etiam  Norman-     &  princeps  Aremoricus  olim;   nam  fuos  habuit 


iam  multo  antiquius  adjectam,    fed  diu  poft 
uam  eam  poffidere  defierat  Anglus.     Nec  ob 
iingli  ad  Franciae  regnum   jus  inferta  haec  no- 
aina  temere  reputet  quifquam.     Nimirum  totius 
ranciae  reges  fe   ftilo  folenni  ex  avito  jure  in- 


Aremorica  reges  &  duces  ante  Carolum  viu. 
regem,  fub  quo,  anno  Chrifti  mccccxci.  regno 
Gallicano  conjunfta  cft)  fines  ita  plerumque  di- 
ftinclos  tuentur,  ut  aperte  fint  omnibus  notio- 
res ;  cutn  tamen  ejufmodi  territoriorum  idem  do- 
tibunt  reges  Angliae.  Et  ducatus  Aquitaniae  minUs  (qualis  Anglus  dum  five  Normanniam 
:  Normanniae,  caeteraeque  provinciae  Gallia-  five  Aquitaniam  aliamve  in  Galliis  provinciam. 
um  in  codicillis  hifce  memoratae,  illo  regni  no-  maritimam  cum  Anglia  occupabat)  alterutro  de- 
nine,  ut  minus  in  majori,  comprehenduntur.  turbatus,  id  inprimis  profpicere  debeat,  ne  prae- 
(iaeterum  fi  inde  caufa  extitiffet,  certe  Franciae  terita  poffeffionis  confufio  futurae  finium  diftindti- 
tomen  fuiffet  admitallo  noftro  adjiciendum  ;  oni  fraudi  fiet.  Ne  igitur  provinciis  illis  mari- 
i:iam  &  alii  regni  illius  magiftratus  ab  Anglo  timis,  diu  ab  Anglo  olim  poffeffis  &  poftea 
ide  deturbato  pariter  conftituendi.  Cujus  rei  ereptis,  obtendi  potuiffet  etiam  &  mare  alluens 
:  veftigium  quidem  ullibi  extat.  Atque  ob-  feu  confine  finiul  cum  provinciis  ereptum  effe, 
rvandum  eft,  quamprimum  ab  admirallorum  cum  ob  praeteritam  poffeffionis  in  eodem  do- 
!  ngliae  praefecturae  denominatione,  quae  fiebat  mino  confufionem  cunctis  forte  non  fatis  con- 
j:  claffibus  &  plagis  quibus  praeerant,  ad  eam  ftaret  de  finibus  maris  Anglicani  in  litore  adver- 
aae  fit  ex  rcgnorum  &  provinciarum  nomini-  fo,  ut  didmm  eft,  pofitis ;  ideo  ad  fines  illos  de- 
|  is  in  codicillis  conficiendis  tranfitum  eft,  Aqui-  fignandos  retentum  eft  in  praefefturae  codicillis 
I  niam  adjedtam  effe  ;  ut  fcilicet  tam  ulterior  primo  Aquitaniae  amiffac  nomen,  dein  adjectum 
,  lam  citerior  maris  limes  litoribus  defignaretur:    etiam  Normanniae :  &  poftea  utrumque  cum  Ca- 


1  Rot.  Pat.  ^.  Elizabethae  R.  Part.  i.  in  dorfo.  bRot.  Franciac  i.  Hcn.  8. 

1  Archivo  Arcis  Londinenfis,  rcgum  fcrc  fingulorum  annis  diftinili. 


5  RQtuli  Franeiae,  Normanniae,  Vafconiae, 

lefiae 


1345       <JM  A  R  E    C  L  A  U  S  U  M,    feu 


34 


Scliac  &  confinii  nominc,  pro  litore  Picardico, 
ob  candcm  rationcm  ufquc  in  noftra  tempora 
pcrpctuo  duravit.  Qualis  fane  ratio  ad  Arcmo- 
ricam  attincre  nequibat ;  uti  neque  ad  Flandri- 
am,  ncquc  ad  alia  in  oriente  adverfa  litora. 
Qiiac  tamen  omnia  non  difllmili  ratione  terri- 
torium  Angliac  marinum  tcrminant.  Etiarn  fir- 
mabunt  haftcnus  oblervata,  quae  de  admiralli 
officio   penes  Gallos  ftatim  fubjiciemus. 


C  A  P.     XVIII. 

f)e  admirallis  regni  Gallicani,  feu 
in  adverfo  litore  confiitutis ;  eo- 
rum  origine,  natura,  varietate. 
Mare  ipfum   Britannias  &  Gal- 

i  lias  interluens ,  ut  praeficientis 
territorium  jeu  provinciam,  ea  in 
praefeclura  minime  contineri,  nec 
quid  in  ea  hdberi,  quod  regis 
Angliae  dominio  marino  relutie- 
tur. 

ADverfo  Galliarum  litore  admirallos  etiam 
a  rcge  Galliarum  conftitutos  nemo  nefcit. 
Et  quemadmodum  in  Gallia  Narbonenfi  admi- 
rallus  pracficitur,  qui  rebus  maritimis  ibi  prae- 
fit ;  ita  ctiam  in  adverfo  nobis  litore  fingula  funt 
minifteria  admiralli  Aquitaniac,  Britanniae  Are- 
moricac,  &  Normanniae  rcgionumquc  vicinarum. 
Latine  autem  jurifconfultis  Gallicis  nuperis  ad- 
mirallus  apud  eos  dici  folet  praefieclus  maris, 
ae  fi  etiam  praeficicnti  marc  fubjaceret ;  cum 
tamen,  fi  res  ritc  perpendatur,  praefeclura  illa 
maris  quomodocunque  dicta,  non  praeficientis 
aliquod  dominium,  ut  apud  Anglos,  in  citcriori 
aliquo  mari  (nam  dc  MalTilienfi,  quod  huc  non 
pertinet,  minimc  loquimur)  fed  tantummodo 
copiarum  navalium  in  mari  quocunque  &  nau- 
tarum  regimen,  &  jurifdictionem  in  perionas  & 
res  mobilcs,  quae  fub  judice  veniant  pour  raifon 
oti  occafwn  (quod  ipfi a  aiunt)  de  fiaifi  de'  la 
mer,  id  eft,  ob  caufam  aliquam  a  re  maritima 
ortam  tantum  defignct.  Quod  ut  apertius  in- 
telligatur,  eft  altius  repetendum.  Seculis  in  ve- 
tuftioribus  apud  Gallos  fuere  quidem  admiralli 
feu  rerum  maritimarum  praefe&i :  ita  tamen  ut 
corum  fcriptores  de  dignitatis  initiis  haud  parum 
difcrepenr.  Id  plerumque  aiunt  ;  reperiri  fub 
Carolo  magno  Rotlandum  maris  Britannicib 
(Aremoricani)  praefiectum,  quem  ex  Eginharto 
vitae  Caroli  fcriptore  contemporaneo  petunt. 
Sed  in  Eginharto  non  maris  Britannici,  fed  tan- 
tum  Britannici  litoris  praefettus  exprefle  is  nun- 
cupatur,  ut  fupcriorc  in  libroc  monuimus:  quo 
nomine  non  qui  mari,  ut  provinciae,  praeeft,  fcd 
qui  litori  ut  dignitatis  limiti,  defignatur :  id  eft, 
quales  fucre  comites  ad  cuftodiendam  maritimam^ 


deputati  illo  in  aevo,  qui  hoftium  incurfionib 
e  mari  refifterent.  Etiam  &  cuftodiam  hai 
fcu  litorum  tutelam  fub  regibus  Carolinis  paulo  pc 
Caroli  magni  tempora  defertam  ejje,  fcribit  ai 
tor  anonymusc  Chronici  monafterii  Befuenf 
Seculis  vero  infequentibus,  divifo  velut  min 
tatim  in  plures  ditiones  Galliarum  regno, 
quod  hoc  nomen  feu  regni  Franciae  diu  ret 
nuit,  ita  anguftiis  coactum  eft,  ut  Narbonenfe; 
provinciam  comites  fui  juris  Aquitaniam  feu  o 
ciduum  quod  auftralius  eft  litus  cum  Norma: 
nia  Angli,  Britanniam  Aremoricam  five  reg 
five  duces  cjufdem,  &  Flandriam  comites  i 
poffiderent.  Adeo  ut  dum  ita  omnis  ora  m 
ritima  praeter  Picardiam  a  regno  illo  diduc" 
manferit,  marc  fatis  exiguum  eflet  quod  ei  pra 
tendebatur.  Etiam  &  copiae  navales,  quarui 
(antequam  diftufior  acceffit  regno  Gallicano  p 
gio  maritima)  ufus  erat  maximus  in  belli  fac 
focietate,  fatis  exiguae.  Neque  praefectus  ali 
admiralli  nomine  tunc  conftitui  ibi  folitus  e 
quam  qui  pro  re  nata  clafll  &  rei  per  mare  b(' 
licae  (etiam  plerumque  a  maritimo  aliquo  p 
pulo,  velut  Liguribus,  aliifve  ejufmodi,  muti 
acceptus)  praecflet.  Reges  vero  ipfos  nullu 
tunc  in  mare  imperium  habuifle  diferte  fcrit 
Johannes  Tilius,  curiae  Parifienfis  aftuarius.  V( 
ba  appono f ;  Ex  quo  regnum  Galliae  partii 
onibus  minutum,  &  reges  in  ditiones  anguftiot 
contratli  funt,  eo  quod  potentes  vafaUi  feu, 
fummo  cum  imperio,  fifidem  exceperis,  obtineba  \ 
(rex  enim  Angliae  tenebat  ducatus  Normanniae 
Aquitaniae;  Britanniae fiuus  dux  erat;  &Fla 
driae,  Totofae,  provinciae  comites)  reges  Gi 
liae  diu  nidlum  imperium  in  mare  habuerunt,  \ 
propterea  non  fiuit  opus  amiraliis,  nifi  cum  e . 
peditionem  in  terram  fianfiam  fuficeperunt :  q  ' 
tempore  mercenariis  Genuenfibus,  Hifipanis,  a, 
ifiue  finitimis  peritis  rei  navalis  ufi  funt,  . 
curam  deveclionis  fiuficiperent,  nullo  conftituto  i 
eam  rem  ojficio  :  eoque  paflo  in  unica  expediti 
ne  amiraltos  plures  habuerunt.  Poftquam  a 
tem  Normannia  ceflerat  Anglus,  au&a  regni  G; 
lici  ora  maritima,  rerum  nauticarum  etiam  ui; 
aliquantulum  auctus  eft  ;  fub  Joannis  fcilicet 
Henrici  Angliae  tertii  regum  tempora.  IJnl 
fub  Philippo  Audace  Gallorum  rege,  feu  cir 
annum  mcclxxx.  in  dignitatum  Gallicarum  cai 
logo,  primum,  cujus  mcmoria  poftcris  eft  relifl, 
admirallum  ftatuunt  Enguerandum  Coucaeui 
ut  habetur  apud  Joanncm  Feronium.  Cujus  di<- 
nitas  qiralis  fuerit,  fatis  inde  dignofcitur,  qu(r 
proximi  cjus  fucceflbres  Matthaeus  Momoranciji 
&  Joannes  Haricurtius  copiis  tantum  pro  rc  nai 
maritimis  a  Philippo  Pulchro  praeficiantur  :  queif- 
admodum  ex  eorum  diplomate  s  fcimus.  Etiaji 
&  apud  Guilielmum  de  Nangis  hi  admirallom 
nomine,  uti  &  alii  fub  Philippo  Pulchro  apil 
Joannem  de  Bcka  h,  memorantur.  Tametfi  J  ■ 
anni  Tilio  »  primus  qui  in  Gallia  admiralli  di- 
nitatem,  ut  oificium  perpetuum  in  rem  naw 
lcm  conftitutum,  gefllt,  Amaurius  fit  vicecomj; 


•  Arrert.  ann.  MCCCLXXVir.  fub  Csroio  f.  Edift.  Franc.  tom.  3.  tit.  2.  k  Choppin.  dc  Domanio  Franciae  lib.   I.  tit. 

■  §.  11.  Pafquicr  en  les  R.ecerchcs  liv.  2.  cap.  14..  J.  Tilius  de  Rebus  Galiicis  lib.  2.  ali.  c  Cap.  18.  d  Capitular.  Caroi 

I.udovici   RR.  lib.  f.  cap.  4.  c  In  Geft.  Normannorum  pag.  22.  '  De  Rebus  Gallicis  lib.  2.  Adde  Laurent.  Bocheil.  in  T 

lauro  Juris  Gallicani  part.  1.  pag.  90.  B  Apud  Andrenm  Chefnium  in  Hift.  Familiae  Momoranciae  lib.  2.  pag.  183. 

Chronic.  Epilcoporum  Ultraiett  &  Com.  Hollandiae.  '  De  Rebus  Gallicis  lib.  2.   &  vide  Pafchaiium,  en  les  Recerches  lib.  2 

Narbonenll!; 


347 


De   Dominio   Maris. 


1348 


'arbonenfis   ;    fub  Joanne    ncmpe   &   Carolo 
flnto   Galliarum    rcgibus,    id  eft,    fub   annum 
]  ccclx.  aliis  a  alia  de  antiquitate    hujus  apud 
allos  praefedturae  ambitiofe  nimis  congerentibus. 
ccefllt  poftea,  fub  anno  mccccliii.  regis  Gal- 
arum  ditioni  Aquitania,  pulfo  Henrico  Angliae 
:xto  :  anno  autem  mcccclxxxi.  provincia  Nar- 
i  anenfis ;  mccccxci.  ducatus  Britanniae  -,  &  de- 
nim  quicquid  in  Picardia  tenuit  Anglus,  annis 
:iquot   interjedlis.     Ita  univerfa  ora    maritima, 
raeter  Belgium,    in  rcgni  Gallicani  patrimoni- 
m  rediit.    Inde  evenit,  ut  praefcdturae  maritimae 
:u  admirallatus  in  eo  poftea  quatuor  fuerint  in 
fu,  utcunque  plures  interdum  fimul  eadem  per- 
jna  obtineat.     In  his  autem  praefedtura  quae  ad 
lormannicum  &  Picardicum  litus  attinet,  etiam- 
um  dici  folet  admirallatus  Franciae,  eo  quod 
ntequam  provincia  Narbonenfis,  Aquitania,   & 
iritannia  Aremorica  regio  patrimonio  accedebant, 
ila  erat  in  Franciae  regno  Picardiae  praefedtura 
laritima,  cui  poftea  adjundta  eft  Normannia,  ut 
rovincia  proxima  ;    caeteris   tribus  a  provinciis 
uis  denominatis.     Rem   totam  optime   exhibet 
Cenatus  Choppinus.     Quatuor,  inquit  ille  b,  ma- 
is  Gallici  praefeEfi  vario  nomine,  variifque  in 
ris    maritimis,    parem   gerunt    praefecluram. 
°rifco  enim  aevo  i^iquitaniam  CAngli  occupa- 
ant,  Britanniam  Celticam    duces,  provinciam 
°hocenfem  comites  haereditarii,  non  Galliae  re- 
es.     i^Ac  propterea   id  temporis    ammiraldus 
"ranciae  praeerat  folum  Belgico  Picardorum  & 
Veuftriae  mari  ad  Armoricum  ufque  traEium. 
<AI>ii  vero  tum  privatim  fibi  principes  quique 
lelegerunt  confines  freti  retlores,  ceu  ammiral- 
bs.     Ob  idque  pulfis  <_Aquitania  t_Anglis,  & 
rovincialibus  Armoricifque  in  ditionem  redaEiis 
jallicae  regiae,  princeps  nil  innovandum  ratus, 
lecrevit  Aquitaniae  tegatum   &  ammiraldum . 
lelticae  item  Britanniae  praetorem,  cum  maris 
raefeEtura  ;  fimul  in  Narbonenfis  Galliae  pro- 
mcia,    diftinEie  feparatimque.     Francici  vero 
mmiraldi  juridicae  fedes  praecipuae  fiant  Lu- 
etiae  &  Rhothomagi.     Sic  ille.     Dynaftas  eti- 
,m  non  paucos,  qui  beneficii  jure  oras  obtinent 
naritimas,  fuis  in  territoriis  admiralli  poteftatem 
brtiri  fcribit  paulo  poft  idem.     Edidta  autem  & 
andtiones    de  admiralli  jurifdictione   in   copias, 
es,  &  perfonas  maritimas,  hofticae  praedae  deci- 
nis,  id  genus  aliis,  quae  ad  res  mobiles  &  per- 
fonas,  navigationis  qualifcunque  ratione,  imperio 
i;ranciae  fubjacentes  attinent,  habemus c  fub  Ca- 
iolis  V.  &  VI.  Ludovico  XII.  Francifco  I.  Hen- 
iicis  II.  &  III.  aliis   Galliarum  regibus.      Et  in 
lifce  interdum   nominatur  quidem  a  rege  noftre 
tieutenant  d  general per  la  mer  &  greves  d'  icel- 
'e,  id  eft,  Locum  tenens  fu  legatus  nofier  gene- 
•alisper  mare  &  litora  ejufdem.     At  vero  lega- 
us  hic  feu  praefectus,  quem  vocare  amant,  ma- 
is,  non  omnino  praefuit  unquam  maris  Gallias 
\k  Britannias  interluentis  parti  alicui,  ut  provin- 
:iae  feu  territorio  Galliarum  regi  tuendo,  quem- 
idmodum  Angliae  admirallus  s  fed  in  ipfo  mari 


copiis  tantum,  perfonis,  &  rebus  Gallicae  ditio- 
nis  navalibus e,  modo  non  diflimili  ab  eo,  quo 
princeps  fuprcmus  in  alicno  territorio  in  fui  co- 
mitatus  reos  animadvertit,  eofque  ut  domi  rcgit  j 
ncc  tamen  obtenfo  in  ipfo  tcrritorio  fibi  domi- 
nii  jure.     Quod  fane  nemo  non  exiftimabit,  qui 
&  teftimoniorum  veterum  dc  ejufmodi  dominio 
apud  Gallos  dcfcdtum  altuinque  filcntium,   prae- 
ter  praefcclurae  apud  ipfos  qualitatem,  primo  ob- 
fervaverit,    &  demum  intcgram  &  per  mare  li- 
tufque  circumfufum  ampliflimam  femper  unico- 
que  fub  imperio  exercitatam  Angli  poteftatem, 
idque  per  tot  feculorum  periodos,    comparaverit 
cum  ita  diu  disjectis  difllpatifque  in  adverfo  Gai- 
liarum  litore  imperiis,  nuperaque  orae  maritimae 
ad  regnum  Gallicarum  acceflione,   fecundum  ea 
quae  jam  de  illa  dicla  funt.      Teftimonia  plane 
nulla  funt  de  dominio  aliquo  maris  hujus,  Gal- 
liarum  regi  competente,  ante  noftrum  feculum  : 
neque  in  hoc,  aliorum  praeter  jurifconfultos  ali- 
quot,  qui  aut  obiter  aut  oratorie  tantum,  non  ex 
probationum  vi  aflerendi  modo,  de  eo  loquuntur. 
De  quibus  libro  diximus  fuperiore.     Ubi  ctiam 
adferuntur  alia,  quae  rem  quam  hic  tractamus  fir- 
mant,  inprimis  obfervanda.     Sed  &  adjicere  jam 
liceat,  ipfos  Francorum  hiftoricos,  &  fuperioris  & 
hujus  aevi,  autores  efie,  admirallos  Galliarum  re- 
gibus,   vetuftioribus  in  feculis,   ideo  aut  defuifle 
aut  fubinde,  ut  res  obiter  exigebat  tantum,  fuifie 
conftitutos,  Quia  nempe  nullum  in  mare  impe- 
rium  habuerunt,  ut  exprefle  ait  Tilius,  loco  fu- 
pra  citato.     Et  fruftra  fane  eos  reprehendit  Po- 
pellinerius  f,   dum  ait  illud  falfum  efie,  eo  quod 
Normannia,   Picardia,   &  Plandria  Galli  ditioni 
olim  fuberant.     Nam  ut  mittam  diu  fine  Nor- 
mannia   &  Flandria  regnaffe  Francorum   reges, 
nec  aliud  litus  praeter  Picardicum  rctinuifle  (ut 
ex  fupra  oftenfis  &  hiftoricorum  fide  paflim   li- 
quet)  anne  ideo  fequitur  falfum    efle,    nullum 
in  mare  imperium  eos  habuifle,   eo  quod  mari- 
timus  eis  efiet  traclus  aliquis  :   non  magis  fane 
quam  in  Galliis  ideo  fluminis  quem   efle  domi- 
num,  quia  praedia  habet  adjacentia.     Cum  recep- 
tum  fit  ex  jure  Gallicano  s,  regem  fluminum  na- 
vigabilium  paflim  dominum  efle,  ubi  non  fingu- 
lari    occupationis  pracfcriptione,    aliove,    praeter 
adjacentis  praedii   poflefllonem,    titulo,  fubdito 
non  ceflerint ;  uti  etiam  alibi  non  raro  recipitur. 
Quod  vero  ad  qualitatem  praefecturae  hujus  apud 
Galios  maritimae  attinet ;  advertendum  eft,  cum 
praefedturis  illuftrioribus  fingulis  locus  debeatur  in 
ampliflima  eorum  parliamenti  curia,  idque  ex  ip- 
fa  praefecturae,  qua  provinciam  aliquam  aut  re- 
gimen  intra  regni  Gallici  fines  primario  fpedtar, 
natura  ;  veluti  comiti  ftabuli,    hippocomo,  mag- 
no  magiftro,    aliis  :    admirallo   tamcn    Franciae 
ea  ratione  efle  nullum  :  quemadmodum  decifum 
cft  fub  Henrico  II.  h  cum  Gafpari  Collignio  ad- 
mirallo  Franciae,  qua  admirallus  erat  fcu  mari- 
timam  geflit  praefedturam,   locus  ejufmodi  plane 
eft  negatus  •,  eidem  vero,  qua  infulae,  ut  vocant, 
Franciae  fub  rege  praeerat,  conceflus.     Scilicet 


*  Popelliner.  en  PAmiral  de  France.  b  De  Domanio  Franc.  lib.  1.  tit.  1?.  §.  1;.  Adde  Popelliner-  cn  I'Amiral  de  Francc  chap.  n. 

Edift.  Regum  Franciae  lib.  3.  tit.  5.  &  Popelliner.  cap.  10.  d  Edicl:.  Ludovici  11.  MCCCCLXXX.  e  Petrus  Gregor. 

"holofan.  in  Syntagm.  Juris  lib.  1.  cap.  3.  f  L'Amiral  de  France  chap.  9.  s  Sanflyon.  des  Couftomes  des  Eaus  &  Forefts 

1.  z.  chap.  1.  cod.  Hen.  III.  lib.  16.  ^  Anno  MDLII.  12.  Jan.  ut  notatur  in  edifl.  regum  Franciae  tom.  3.  tit.  ;■  in  margine 

0.  Tilius  lib.  1.  Siraon  Marion  in  Placit,  f. 


VOL.   II. 


T tt  1 1 1  1 1 


admiralli 


349 


MARE   CLAUSUM,   feu 


'35' 


admiralli    nomine  intra  regni  fines  pracfecturam 
non  gefllt  primario,   fed  ex  eo  quod  admirallus 
claflium  feu  maris,   fenfu  jam  dicto,  qiiod  cxtra 
rcgis  imperium  eft,  in  perfonas  &  res  ratione  ma- 
ris  tantum  jurifdidtionem  exercebar,  ideo  hoc  nO- 
mine  loco  erat  arcendus.     Unde  etiam,  ut  vide- 
tur,   evenit  quatuor  quos  diximus  admirallos  fin- 
gulos,  provinciarum,  a  quibus  denominari  folent, 
regimen  itidem  fimul  fortiri  ;  quod  fcimus  e  fu- 
pra  citatis  ex  Choppino  aliifque,  qui  de  hac  re 
fcribunt.     Ita  intra  regni  fines  praefedturam  pri- 
mario  obtinentes,  id  eft,  intra  Galliae  litora,  pa- 
ri  cum  caeteris  regni  dignitatibus  illuftrioribus  jure 
fruuntur.     Quid  quod  etiam  fluminum,  quorum 
dominus  eft  rex  Galliarum,  regimen,    non  admi- 
ralli  praefedturae,   fed  fingulari  eorum   qui  prae- 
fides  feu   magiftri  a   aquarum  &  vivariorum  fyl- 
veftrium  nuncupantur,    fubeft.     Scilicet  publicae 
aquae,  quae  intra  rcgni  fines,  &  quarum  regi  eft 
dominium,  ad  aliam  dignitatem  attinent  ;   non 
omnino  ad  admirallum,    qui  provinciae  ibi  nulli 
tutandae  ex  generali  officii  natura,  nedum  flumi- 
nibus,  ut  apud  Anglos,   praeficitur.     Natura  igi- 
tur  primaria  dignitatis  hujus  eft,  tantum  claflibus 
in  mari  praeeffe ;  unde  etiam  ante  aliquot  annos 
Henricus   Momorancius  admirallus  Franciae,  fub 
ftatua  equeftri  Henrico  patri  duci  Momorancio 
Chantilliae  pofita,    Latine    fe  navalis    militiae 
magiftrum  pro  admirallo  tantum  b  appellat.     A- 
deoque  ncc  in  mari  ipfo  aliquid  regiminis,   quod 
praeficienti  dominium  afferat,  unquam  habuit  fi- 
ve  Franciae,   five  Britanniae,   five  Aquitaniae  a 
Gallo  conftitutus  admirallus  ;  id  quod  itidem  di- 
cendum  hinc  de  Belgicae  vicinique  Jitoris,  illinc 
de    litoris    Cantabrici   admirallis    quibufcunque. 
Similis  enim  horum  omnium,  quantum  ad  hanc 
rem,    fuit  atque   eft  autoritas.      Scimus  quidem 
dignitatem  hanc  in  foederibus  c  inter  Anglum  & 
Gallum  idlis,    admirallwn  Franciae  &  praefec- 
tum  clajjis  regiae,  quemadmodum  eandem  apud 
Anglos  dignitatem  admirallum  Angliae  &  prae- 
fe£tum  regiae  claffis  pariter  nuncupari  folere :  fed 
cx  jure  difpari  dignitatem  eodem  nomine  infigni- 
tam  eosgerere  ex  oftenfis  liquet.  Atque  ex  provin- 
ciae  natura,  non  ex  nudo  nomine,  dignitatis  qua- 
litas  aeftimanda.     Et  de  veterum  teftimoniorum 
defedtu  &  praefedturae  natura  feu  qualitate  haec 
didta  hic  funto.    Jam  vero  quod  ad  Angli  amplif- 
fimam  atque  integram  per  plurima  fecula  potefta- 
tem,   ejufque  cum  adverfi  hujus  litoris  imperiis 
minutatim  olim  divifis  comparationem  attinet  ; 
certiflimum  eft  ab  ipfis  fere  Anglofaxonum  initiis 
unicum    fuifle  per  Angliam,  adeoque   in  toto, 
quod  Germaniae,  Galliis,  Cantabriae  objacct,  li- 
tore   imperium,   idque  in  heptarchia   illa  apud 
fcriptores  obvia.     Nam  fuit  femper  qui  plurimum 
in  ea  poterat,  &  cui  caeteri  parebant,  ut  teftis  eft 
Beda  d.    Et  de  ea  re  infigne  eft  apud  Alcuinum 
teftimonium,  ubi  ob  diflidia  inter  Offam  Mercio- 
rum,  id  eft,  heptarchiae  partis  quidem  amplifll- 
mae,  fed  plerumque  mediterraneae,  &  Carolum 


Ffancorum  regem,  magnum  didtutn,  navigatio  i.i 
utrinquc  interdi&a  eft  e,    ut  commercia  omnir.i 
impedirentur  ;    quod  ne  intelligi  quidem  poterl 
nifi  Offae  etiam  imperio  maritima  loca  haec  am 
pliffima  paruiflent.      Imo  infcriptio,    qua  re»iuj 
OfFae  titulus  folennis  denotari  affblebat,  ad  hun! 
modum  faepe  habuit,  Offa  f,  T>ei  gratia  concv 
dtnte,  rex  Merciorum,  Jimufque  in  circuitu  net 
tionum.     Poft  Egberti  autem  tempora,   feu  at< 
num  Chrifti  dccc.  obvia  fatis  eft  regum  five  At 
glofaxonum  five  Danorum    perpetua   feries,  qi 
fine  ullo  imperii  conforte  in  hoc  litore  ( nifi  Ec 
mundum   Anglofaxonem   &  Canutum    Danun 
quibus  aliquantifper  eft  difpertitum  regnum,  fri! 
ftra  excipias)  regnarunt.     Mirum  igitur  non  ej 
reges  Angiiae,  tam  ampli  litoris  imperii  dominci 
integros  ac   in  folidum,   per  tot  fecula,    mar 
praejacentis  regnum,  ut  infulae  appendicem,  et 
am  tuto  retinuiffe  ;  maxime  cum  non  folum  ii 
adverfo  fimul  lirore  tam  diu  &  tam  late  imp< 
ritarent  ipfi,  verum  etiam  praeter  eos  qui  reg. 
unculas  aliquot  haberent  maririmas  ( fic  fane  r; 
tione  diffiifi  litoiis  imperii  Anglicani  habita,  d 
cendas)   eafque   diverfis   imperiis    fubditas,    no| 
effent  in  vicinis  qui  ullo  padto  reludtari  potui; 
fent.     Summa  eft,   cum  ante  proavorum  ferm 
memoriam  litus  duntaxat  exiguum  intraGallicai, 
regni  fines  comperiatur,  nec  domini  provinciarui. 
maritimarum,   quibus  poftea  modo  jam  indicar 
regnum  illud  audtum  eft,  ne  obtenderint  quideni 
ratione  provinciarum   illarum,    adjacentis  mar 
dominium  fibi  competiiffe,  nec  ullum  in  veterm 
monumentis  habeatur  de  ejufmodi  dominio  tefl 
monium,  quamplurima  vero  de  Angliae  regun 
per  mille  amplius  annos  litus  totum  Anglicanui 
late  exporredtum  unico  integroque  fub  imperi 
continenter  poffidentium,  dominio  marino,  m; 
rifque  perpetua,  ut  regni  appendicis,  occuparion; 
occurrant ;  fequitur  horum  jus  hic  efle  quidei 
manifeftum,    adeoque  admiralli  Angliae  mareiti 
fum  efle  provinciam,  tutandam  velut  regni  pai 
tem  ;    adverfi    autem    litoris   admirallos,    mar. 
praefedtos,  eo  fenfu  quo  praeficientis  dominiur 
aliquod  in  ipfo  mari  extra  portus  feu  alia  eju, 
modi  clauftra  denotetur,  nulla  cum  ratione  effe  d 
cendos.  Unde  etiam  aliquot  abhinc  feculis  vicina: 
gentes  complures  juris  Anglicani  fatis  confciai 
diferte  de  Reginero   Grimbaldo   admirallo  regi 
Franciae  querebantur,    eo  quod  L?  office  del  a& 
miralte  en  la  mier  d'  Engkterre  per  commiffto 
de  roy  de  France  tourcenoufment  emprift,  &  u[ 
un  an  &  plux,  &c.  id  eft,   Officium  admiraUt 
tus   in    mari  Kyinglicano    ex   autoritate  reg 
Franciae  fibi  arrogaffet,   &  per  annum  unicu^ 
exercuiffet.     Tabulae  veteres  integrae,  unde  illu 
defumptum  eft,  infra  exhibentur  ;  ubi  plura  etij 
am  ad  hanc  rem  facienria  habcs.     Et  de  cuftodi 
feu  praefcdtura  maris  Anglicani,  ut  regii  terri 
rii  feu  provinciae  atque  patrimonii  facri  parti 
hadtenus. 


*  De  quibus  volumen  grande  conrcripfit  SanQyonius,  &  vide  Cod.  Hen.  III.  lib.  i5.  b  Apud  Andraeam  Chcfnium  in  hift.  deF 

milia  Momoranciaca  lib.f.  pag.  +  sy.  ann.  MDCXII.  «  Rot.  Franc.  10.  Hen.  VITI.  Teu  MDXVIII.  4.  Oftob.  cum  Francifco  I.  Rc 

Foeder.  &  Traft.  Jacobi  regis  cum  Ludovico  XIII.  8cc.  d  Hift.  Ecclef  lib.  2.  cap.  $■-  oc  vide  Camden.  in  Britan.  pag.  97. 

cuinus  apud  G.  Malmesbur.  de  Geftis  Regum  lib.  1.  cap.  y.  8c  inter  epift.  Alcuini  in  operibus  ejus,  pag.  MDCLXIX.  f  Hemming 

MS.  in  Cod.  Ecclef.  Wigorn.  in  Bibliotheca  Cotton.  fol.  44.  b.  &  iyo.  &c. 


C  Al 


■ 


'35 


De  Dominio   Maris. 


1352 


C  A  R    XIX. 


/»  dominio  infulariim  litori  Galli- 
cano  praejacentium  perpetuo  a  re- 
gibus  Angliae  retento,  pojfejfionem 
maris  in  quo  fitae  Junt,  a  majori- 
lus  acceptam  confpici. 

REtineri  etiam  a  vetuftis  feculis  maris  hujus 
auftralioris  poffeffionem  ac  dominium  a 
:gibus  Angliae,  non  obfcure  indicatur  ex  infu- 
irum  Gallico  litori  praejacentium  dominio.  Sci- 
.cet  deturbatis  Normannia  ipfa  Joanne  &  Hen- 
ico  tertio  regibus,  infulae  Caefarea,  Sarnia, 
jpcrfep  &  >£5amcTep  vocamus )  Alderneia,  aliae 
iquot  circumvicinae,  litori  Normannico  ac  Are- 
lorico  praejacentes,  imo  intra  maris  finum, 
uem  facit  hinc  Aremoticum,  illinc  Normanni- 
un  litus,  fitae,  feculis  fequentibus  a,  ut  ante 
•odieque,  in  Angli  ditione  manferunt  ;  quod 
emo  nefcit.  At  fententia  in  Joannem  regem, 
:  Normanniae  ducem,  ob  Arthuri  nepotis  cae- 
:m  lata,  toto  quod  Normannici  juris  erat  eum 
cui  volebat  Gallus.  Quin  Normanniae  poftea 
nunciavit  Henricus  tertius  b .  Detur  fcilicet 
lod  vulgo  recipitur,  infulas  has  Normannici  fu- 
ie  juris,  feu  ad  Normanniae  ducatum  attinu- 
je  :  certe  &  ita,  neque  ex  fententia  eripi  potu- 
unt,  neque  renunciatione  Gallo  ceffere :  quip- 
| :  retenta  eft  maris  poifeffio,  adeoque  infularum 
I  eo  pofitarum  5  quemadmodum  fere  in  ipfa 
nglia  prioratus  non  pauci,  quorum  regimen 
•iam  erat  Normannicum,  fub  Angli  tamen  di- 
|»ne,  etiam  qua  Normannici  regiminis  fuere, 
>  m  jura  monaftica  apud  Anglos  viguere,  femper 
:anferunt  ;  utpote  intra  Anglicani  imperii  li- 
)ites  minime  violatos  fita.  Neque  unde  ita  re- 
lieri  potuiffent  infulae  facile  intelligitur,  nifi 
i:ra  Anglicani  in  mari  imperii  fines  locum  & 
i  ae  habuiifent.  Sed  vero  inprimis  eft  hic  ad- 
utendum,  plurimas  gentes  exteras,  praeter  or- 
ues  Angliae,  libello  publice  fub  Edwardo  I. 
i  Philippo  Pulchro  regibus,  in  cognitorum  ab 
<  conftitutorum  tribunali  exhibito,  difertis  ver- 
t  regem  Angliae  recognovifle  dominum  femper 
i  ffe  non  folum  maris  hujus,  fed  &  infularum 
i  eo  pofitarum  par  rayfon  du  roialme  d'  Angle- 
ttre,  feu  ratione  regni  x^Anglicani,  five  qua 
rses  ^Angliae  fuere.  Quod  idem  fane  eft, 
^totum  ufque  in  adverfa  iitora  feu  portus,  ma- 
r  hoc  eis  expreffiffime  tribuere.  De  libello  illo 
ijcra  inferius.  Nec  praetereundum  eft,  fub  ip- 
Wi  tempus,  quo  infulae  illae  ita  Normanniae 
a:atu  deturbato  Anglo  retinebantur,  primum 
€  niffe  litoris  alicujus,  Picardico  amplioris,  Gal- 
1»  no  regno  acceffionem.  Nam  ante,  Aquita- 
*  am,  Britannicum,  &  Normannicum  aliis  prin- 


cipibus  parucre ;  Aquitanicum  &  Normannicum, 
Anglo  ;  Britannicum,  duci  feu  comiti  cognomi- 
ni.  Adeo  ut  nec  litus  fere  nec  rerum  navalium 
ufus  aliquis  infignior  effct  tunc  Gallo  ;  unde  fa- 
cilius  etiam  erat  avitam,  quam  diximus,  maris 
atque  infularum  poffeffionem  Anglo,  poftquam 
ducatu  ceflerat,  retinere.  Quod  fatis  etiam  con- 
ftat  ex  navali  praelio  gcfto  inter  claffem  Gallica- 
nam,  cui  praefuit  Euftachius  monachus  fub  Phi- 
lippo  Augufto  rege  Galliarum,  &  Anglicanam, 
quam  Philippus  Albiniacus,  infularum  quas  me- 
moravimus  praefedus,  &  Joannes  Marefcallus, 
ftmitas  maris  folerter  fpeculantes,  regebant  fub 
initiis  Hemici  noftri  tertii.  Copias  fcilicet  fubfi- 
diarias  e  Galliis  ad  Ludovicum  (poftea  regem  ejus 
nominis  VIII.)  in  Anglia  Anglum,  cx  conjura- 
torum  perfidia,  impugnantem  trajeciura  erat  claf- 
fis  navium  ocloginta  Gallicana  :  hanc  adgreffa  eft 
Anglicana  navium  quadraginta.  Sed  pars  Fran- 
corum  ( ut  Rogeri  Wendoverii  c  &  Matthaei  Pa- 
rifienfis,  qui  rem  narrant,  verbis  utar)  quorum 
ufus  non  fuerat  fraelium  navale  conferere,  in 
brevi  erat  funditus  infirmata.  Navali  praelio 
Francos  hadenus  inaffuetos  effe  aiunt.  De  An- 
glis  vero  j  Kyih  Anglis,  inquiunt,  bellatoribtts 
&  in  marino  praelio  eruditis,  telis  confodieban- 
tur  &  fagittis,  lanceis  perfodiebantur,  gladiis 
trucidabantur,  navibus  perforatis  mergebantur, 
calce  (calcis  pulvere  in  aerem  ja&o,  &  venti  ad- 
verfi  vi  in  oculos  Francorum  impulfo)  caecaban- 
tur,  fpes  auxi/ii  &  fuccurfus  penitus  evacuaba- 
tur,  fuga  non  patebat.  Angli  tunc  marino  prae- 
lio  cruditi,  ita  mare  fuum  infulafque  in  eo  fitas 
etiam  retinebant.  Nam  &  praelium  hoc  ad  an- 
num  Henrici  tertii  fecundum  fpedat  d,  feu  Chrifti 
mccxviii.  id  eft,  ad  ipfum  fere  tempus  quo  pri- 
mum  Normannia  Anglus  eft  exutus.  Quod  vero 
dici  iblet,  ex  Normannico  jure  e,  feu  jure  duca- 
tus  Normanniae,  primum  infulas  has  ad  Anglum 
attinuiffe,  tam  facile  negatur  quam  affirmatur. 
Neque  rationi  huic  vis  ineft,  fuos  eas  habere 
femperque  habuiffe  qui  Normannicos  imitantur 
mores  5  ideo  Normannicas  effe.  Certe  &  Anglia 
Normannicis  mdribus  non  raro  utitur,  ut  gentes 
aliae  interdum  Romanis :  unde  tamen  argumen- 
tum  ejufmodi  fieri  non  poffe,  nemo  non  videt. 
Nec  validius  eft,  olim  paruiffe  eas  in  ecclefiafticis 
epifcopo  in  Normannia  Conftantinenfi,  ufque 
dum  avorum  memoria  ephcopo  Wintonienfi  f 
fubjicerentur.  Ob  loci  vicinitatem  commodius 
quidem  habebatur  diu  regimen  ecclefiafticum  e 
Normannia  dedudrum  :  quod  initium  habuiffe  ex 
illis  feculis  quibus  utrumque  litus  poffidebat  An- 
glus,  par  eft  ut  credamus.  Non  autem  magis  in- 
de  fblum  fequitur,  eas  ad  Normanniae  ducatum 
attinuifle,  quam  prioratus  olim  non  paucos  in  An- 
glia,  quia  juris  erant  in  ecclefiafticis  exteri,  ad  ex- 
terorum  ideo  principum  imperium,  non  ad  re- 
gum  Angliae  qua  Angliae,  fpeftaffe.  AEque  in- 
firmum  eft  quod  de  lingua  infularium  Norman- 
nica  afferri  folet.     Corwallenfes  in  Anglia  lingua 


»■  A  vett.  tocderurn,  &c.  MS.  m  Arch.vo  Fifafc.  fol.  .  «  MS.  in  Bibhotheca  Cottoniana.  *  Matth.  Paris  pa^.  39S.  ed.t. 

ai  1a  *■    a    ■        Liw\C°KZ  m  C°mm'  JU"S  .AngllC'  P5"-  7-  in  Calvini  calu  fo!'  «•   &  "•  Guil.  Camden.  in  Infulis  Brk.  pag.  8c,-. 

uod  &  admittitur  in  diplomatum  alquot  recentiorum  prooemiis,  veluti  in  Rot.  Pat.  7.  Elizabethae  R.  part.  3.  Herelio  de  Cartere?,  Rot. 

n  r[Q  Part'  '9'        '°-  JlC°      Part-  **•  Ub'  dc   inrularum  priviJegiis.  f  Videfis  Rot   Pat.   w.   Elizabethae  R.  part.  S. 


feniper 


i3S3 


CMJRE    CLAUSUM,  feu 


*35+- 


femper  ufi  fuht  Cambrobritanhica,  fairem  velut 
dialecto  variata,  uti  etiam  Aremorici  in  Galliis j 
Manniae  item  infulae  incolaej  Hibernica ;  unde 
tamen  nemo  eft  hominum,  qui  velit  fequi  aut 
hanc  Angliae  regibus,  qua  Hiberniae  five  domini 
five  reges  fuerint,  parere,  aut  illos  ex  Cambro- 
britannici  principatus  jure  aliquo  principibus  fuis 
fubjacere.  Scimus  quidem  non  lolum  in  diplo- 
nvatum  aliquot  recentiorum  prooemiis,  verum 
etiam  in  fupplicibus  libellis  infularium  vetuftis, 
intcrdum  infulas  illas  ad  Normanniae  ducatum 
olim  attinuiffe,  ejufdemque  juris  nomine  ab  An- 
gliae  regibus  retineri,  obiter  memorari  :  at  vero 
non  minus  fcimus  provinciis,  quae  in  Galliis  re- 
gibus  noftris  antiquitus  haereditario  accefferunt 
(quales  fane  hae  funt  dicendae  infulae,  fi  velut 
Normanniae  partes  retineantur )  permiffum  fu- 
iffe  femper  ita  fuis  uti  moribus  priftinifque  ju- 
rifdidionis  formulis,  ut  ordinariae  tribunalium 
Angliae  jurifdi&ioni  a  nunquam  omnino  fub- 
jacerent  :  fic  perpetuo  Aquitanis,  fic  Andegavis, 
ftc  Normannis,  ahis.  Etiam  &  a  feculis  ab- 
hinc  aliquot  principibus  noftris  vifum  eft,  ut  non 
alibi  ac  in  facro  fuo  confiftorio  extra  infu- 
lasjites  quae  ibi  oriantur,  deciderentur.  Cum 
interea  certiiiimum  fit,  regnantibus  Edwardo  fc- 
cundo  b  &  tertio  c  (  feculis  quibus  jus  illud,  quo 
infulae  hae  in  regum  Angliae  patrimonio  cenfirae 
funt,  proculdubio  exploratius  fuit )  jufiitiarri  iti- 
nerantes,  id  eft,  praefefti  ex  jure  ordinario,  non 
raro  per  Angliae  provincias  omnes,  quos  comita- 
tus  vocamus,  ut  de  criminibus  maxime  atrociori- 
bus,  juribus  imperii  facris  ufurpatis  &  privilegiis 
injuria  arrogatis  aliifque  fere  rebus  in  forum  de- 
duci  folitis  cognofcerent,  antiquitus  creati,  jufti- 
tiae  errantes  interdum  d  etiam  nuncupati,  in  in- 
fulas  illas  non  aliter  atque  in  Angliae  provincias 
emitti  folebant  ;  redamantibus  quidem  interdum, 
&  fupplices  adverfus  hujufmodi  jurifdiftionem 
porrigentibus  libellos,  incoiis.  At  vero  id  inte- 
rea  certifllmum  eft,  praefcdtorum  illorum  ( qui 
&  juris  fcientiifimi )  fententiam  tum  fuiffe,  non 
folum  vim  legitimam  obtinuiffe  codicillos,  qui- 
bus  praeficerentur  ipfi  ( id  quod  etiam  cxiftima- 
runt  qui  rebus  hic  tunc  praeerant)  verum  etiam, 
inftar  Anglicani  in  provinciis  moris  formulae, 
adeo  continuatas  fuiffe  per  diffufam  aequoris  in- 
terjacentis  amplitudinem,  tum  ipfas  infularum 
invicem  provincias,  tum  cum  Anglia  univerfas, 
ut,  caufa  interdum  ampliata,  non  aliter  ac  in 
mediterraneis  Angliae,  tam  coram  rege  in  Anglia, 
id  eft,  in  tribunali  quod  bancnm  regis  vocitant, 
incolis  earum  quibufcunque,  quam  alrerius  infu- 
lae  incolis  in  altera,  comparendi  dies  praeftitue- 
rent.  Quod  liquet  in  praefe&ura  Joannis  de 
,£>cat&cutsrg{j  fociorumque  ejus  fub  Edwardo  ter- 
tio  e  aliorumque  f  illius  feculi.  Atqui  inauditum 
eft,  puto,  ex  ampliatione  ejufmodi,  jure  noftro 
ordinario  praeftitui  tempus  comparendi  alibi  quam 
in  loco  ejufdem  juris  (qua  in  regis  patrimonio  ha- 


betur)  cujus  &  ipfe  eft  e  quo  ita  quis  amandatur.  • 
Neque  ejufmodi  quid,  ne  tentatum  quidem,  mc-J 
mini,  in  provinciis  quae  in  facro  imperii  Angli- 
cani   patrimonio    neutiquam  habitae,   ab  Angloi 
tamen  alio  titulo  pofleffae  funt ;  vcluti  Andega- 
viae,  Normanniae,  ac  Aquitaniae  ducatus,    ejuf-! 
modi  aliae.     Accedat  etiam,  in  vetuftioribus  aliquot.! 
regum  noftrorum  diplomatis,  quibus  firmantur  in- 1 
fularibus  privilegia  E  omnimoda,   ea  non  femel  de-' 
fignari  per  ejufmodi  privilegia,  quibus  gavifi  fuerint; 
ipfi,y?a  antecejfores  feu  praedecejfores  fui  fub  obe-\ 
dientia  aliquorum  progenitorum  nojirorum  regtm' 
Angliae  exiftentium.     Certe,  fi  ducatus  Norman- 
niae  partem   infulas  illas  fuiffe  tum  creditum  fu- 
iffet,  dubitari  vix  poteft,  quin  accefllffct  etiam  fta 
ducum  Normanniae,  quod   in  recentioribus  ali 
quot  diplomatis  h  occurrit  quidem,  ita  tamen  uf 
etiam  in  ipfis,  in  fidt  &  obedientia  coronae  no- 
firae  Angliae  expreffim  dicantur  infulae  illae,  id ■;' 
que  mcritifTimo,  retinendae.     Quin,  fub  Edwar-' 
do  tettio  rege  ',  libellis  ipforum   infularium  fup. 
plicibus,  quos  in  comitiis  parliamentariis  regi,  M 
privilegiis  fuis  moribufquc  tcmpore  omnem  me 
moriam  exccdente  ftabilitis,    exhibebant,  annec 
tuntur  mores  infularum  aliquot,  in  quibus  hi  oc 
currunt  :  Item,  quod  nullus  de  libero  tenemeni 
fuo,  quod  annurn  &  diem  pacifice  tenuerit,  fin 
brevi  dom.ni  regis  de  cancellaria,   de  tenemtnt 
&  tenente  factente  mcntionem,  refpondere  dek 
at.     Itcm,   quod  non  debeant  coram  juftitiarii 
domini  r.gis,  ad  ajftjas  capiendas  affignatis,  n 
fpondtre,  ant^quam  tranfcripta  commtjjionum  ec    : 
rundem  fub  figUiis  fuis  eis  liberent.     Item,  quo 
jujiitiarii  per  commiffionem  domini  regis  ad  ajj 
fas  capiendas  hic  afjignati  non  debeant  placit 
hic   tenere  ulira  fpatium  trium  feptimanarut, 
Certe  mores  hi  vetufti  etiam  ita  refipere  videnti 
perinde  ac  fi  ex  Anglicani  imperii  jure,  non  No 
mannico,   regibus  noftris  atque  jurifdiclioni  e; 
rum  ordinariae  fubjacuiffent  infulae  illae  ;  tame 
fi  infulares    eifdem  libellis  Normanniae    vicin;    ' 
partcm   fe  fuiffe   fimul  interferant.     Quid  quc 
ctiam  infula  Serka  ab  Elizabetha   regina  k  coi 
ceffa  fuerit  Herelio  de  Carteret  fibi  &  hacredibi     ■ 
fuis  poflidenda  fub  clicntelae  fiduciariae  formul 
quam  in  capite  vocitamus,  id  eft,  planiflime  vi 
lut  facri   imperii  Anglicani  patrimonii  feodum      ; 
utcunque  obiter,   ne  dicam  ofcitanter,  in  conce     i ■■ 
fionis  diplomate  intra  ducatum  Normanniae  e:    ;;! 
iftere  admittatur.     Cum  autem  in  focdere  Ca      \ 
nutenfi  renunciabat  Edwardus  tertius  Normanni: 
aliifque  aliquot  regionibus  Galliae  maririmis,  ai 
jedtum   eft,    ne  de  infulis  controverfia  manerc1 
eum  retenturum  tamen  quafcunque  infulas  tui 
pofllderet,  five  regionibus  quas  retineret    praej 
cerent  ',   five  aliis.     Nam  id  imperii  marini 
tio  poftulabat.     Etiam  tum  Caefarea  tum  Sarr 
ad  regnum  Angiiae  attinere,   &  regno  Anglk 
adjacerem,  ut  VecTis  &  Mannia,  dicunturirifw 
dcribus  aliquot  inter  Angliae  reges  &   princip 


"  Vide  ii.  Hen.  VIII.   Kelewa  y  fol.  ioi.  p]ac.  19.  b  Rot.  Placit.  de  Infulis  i.  Edw.  II.  8c  rot.  pat.  M.  Edw.  II.  part 

mcmbran.  21.  c  Mich.  5.  Edw.  III.  rot.  18?.  coram  rege,   8c  Mich.  6.  Edw.  III.  rot.  1S1.  coram  rege  ;    penes  camerarios  £1 

carii.  2.  Edw.  III.  fol.   5.  feu  32.  b.  &  Itin.  Tempore  Edw.  III.  rol.  138.  a.  d  Jo.  Sarisburienfis  dc  Nugis  Curialium  lib.  ;■ 

15.  &  16.  '  Mich.  f.  Edw.  III.  rot.   183.  coram  rege  Sc  Mich.  6.  Edw.  III.  rot.   181.  coram  regc,  penes  camenrios   Scacoi' 

f  Rot.  Placit.  dc  Infulis  2.  Edw.  II.  rot.  30.  indorfo  ;  in  arce  Londinenii.  E  Rot.  pnt.  2.  Fdw.  VI.  part.  7.  ubi  inlpeximus  1.  I 

rici  VIII.  Scc.  h  Rot.  pat.  2.  Jacobi  part.  19.  '  In  rot.  f.  &t  6.  Edw.  III.  paulo  ante  citatis.  k  Rot.  pst 

Eliz.  part.  3.  '  Tho.  Walfingham.  ann.  MCCCLX.  fcu  34.  Edw.  III.  "■  Foeder.  MDXLll.  interCacfarcm  Sc  Hen.  V  • 

&  Foeder.  MDLXXXV.  inter  Elizabeth.  reginam  Sc  ordincs  focderatos  Belgii ;   quorum  traDfumpta  in  biblioth.  Cottoniana. 

extc 


3tt 


De      D  0  M  I  N  I  O    M  A  R  i  s, 


1356 


ttcros  initis.  Infulas  itcm  has  conccifit  olim 
cnricus  quintus  rcx  a  Joanni  fratri  fuo,  duci 
cdfordiae,  Abfque  atiquo  nobis  vet  haeredibns 
;  oftris  reddendo,  atiqtta  praerogativa  regia  pro 
rnqua  atia  tenura  de  nobis  extra  diclas  infulas 
•nta,  quae  ad  dicias  i?ifu!as,  caftra  five  domi- 
ya  aliqualiter  pertinere  fotcrit,  non  obftante. 
'uaevcrba  jus  aliquod  ducale  ne  admitterc  qui- 
j'  ~m  vidcntur.  Et  velut  arra  feu  pignus  dominii 
1  arini  cum  infularum  conjuncli  crat  forfan  mos 
e  vetus, .  quo  Totus  pifcis  per  pifcatores  infu- 
rum  noftrarum  (ita  loquitur  in  lacris  Scriniis  b 
iwardus  rex  tcrtius  )  de  «©ernefrp,  3'crrfcp, 
1  erft  &  aiurcncp  in  mari  inter  fefta   pafchae 

■  -  S.  Michaelis  captus,  fecundum  confuetudinem 
\rtium  illarum,   ad  nos  pro  rationabiii  pretio 

'.  de  folvendo  dignofcitur  pertinere  -,  &  quod  dic- 
,  pifcatores  totum  pifcem  per  ipfos  inter  fefta 

aedicla  captum,  ufque  certa  loca  in  etfdem 
\ftdis  deputata,   deferre  tenentur,   ut  miniflri 

ftodis  infularum  praedi£iarum  inde  capere  pof- 
j  ■{,  ad  opus  noftrum,  pro  pretio  hujufmodi  quod 

■  derint  expedire.  Nec  contemnendum  eft  lane 
j  quod  in  chronicis  coenobii  Thcokesburicnfis 
1  currit  de  Henrico  de  Bello  Campo,  duce  War- 
'  ci,  in  dignitatcm  regis,  ab  Henrico  rege  fexto, 
jm  folum  infulae  Veftis,  verum  &  Sarniae  & 
( lefareae,  ad  quas  caeterae  in  hoc  tradu  civili- 
[t  ipe&ant,  creato.  De  infula  Vecli  idem  me- 
i  Drat  vir  optimus  Guilielmus  Camdenus c,  idque 
<  eodem  codice.  At  vero  codex  ipfe  d  ad  hunc 
jadum,  Obiit  autem  dominus  Henricus  nobilis 
t  x  Warwichiae,  &  primus  comes  Angliae,  do- 
\nus  U  IDifpcnfcc  &  de  l&crrrcbennp,  rex  de 
tulis  !©irjf)r  &  ©arDfcp  &  giar&fej>,  domi- 
1  s  quoque  coftri  Briftoliae  cum  fuis  annexis, 

■  Idus  Junii  A.  T>.  mccccxlvi.  anno  aetatis 
mxe  22.  apud  caftrum  de  Hanleya  ;  &  fepultus 

i  in  medio  chori  Theokesburiae.  Et  paulo  ante 
c  eodem,  Coronatus  eft  in  regem  de  PBigfit 
imu  regia^  eo  in  loco  nulla  caeterarum  infula- 
iln  expreffa  habita  mentione,  fed  illis  cum  hac 
j'i,  qua  regum  Angliae  patrimonii  pars  fuerunt, 
j'  e  cenfitis.  At  vero  credendum  non  eft,  inlu- 
1.  illas  Normannico  litori  praejacentes  in  rcg- 
nm,  utcunque  imperio  Anglicano  fubje&um, 
ii  converfas  fuiffc,  nifi  &  qui  converterint  eti- 
a:  ipfi  fuperiori,  quam  ducatus  titulo,  eafdem 
1  antea  poffediffe  exiftimaflent ;  id  eft,  plane  re- 
g.  Quemadmodum  Richardus  rex  fecundus, 
ci  n  Robertum  comitem  Oxoniae  ( qui  &  mar- 
lo  Dubliniae  &  dux  Hiberniae  fuit)  regeme 
Hnerniae  crearc  deftinarat,  fe  interea  infulam  il- 


lam  non  minore  quam  regis  (tametfi  domini  no- 
mcn  tunc,  uti  ctiam  ufquc  ad  Hentici  o&avi 
tcmpora  poftcriora,  rcgis  ibi  vkem  f  omnino  fup- 
plcrct)titu!o  acdignitatc  poflidcreproculdubio  non 
dubitavit.  Ita  infulas  illas  ac  mare  circumjacens 
cum  Angliac  rcgno  unici  imperii  corpus,  utcun- 
quc  divcrfis  illae  utcrentur  moribus,  conftituifle 
mcrito  cxiftimatum  eft.  Quo  etiam  fpe&at  fin- 
gularc  carum,  flagrante  inter  circumvicinas  gcntes 
bcllo,  jus,  induciarum  beneficio  ex  regum  An- 
gliae  indultu,  per  ipfum  mare,  gaudendi ;  de 
quo  plura  inferiuss.  Atque  in  tabulis  forcnfi- 
bus,  quae  acta  juftitiariorum,  quos  diximus,  iti- 
nerantium  continet,  placita  coronae  (quae  phra- 
fis  Anglicanum  imperium  indicat)  faepiflime  oc- 
currunt.  Item  in  aftionibus  h  formulae  illae, 
Spreta  dignitate  coronae  domini  regis,  &  domi- 
nus  rex  feifitus  fuit  de  praedicla  advocatione 
tempore  pacis  ut  de  feodo  &  jure  coronae  fuae, 
ejufmodi  aliae  non  paucae  habentur,  quae  jus  du- 
cale  non  fapiunt.  Accedat  infuper,  non  folum 
quae  Normannico  litori,  fed  etiam  quae  Aquita- 
nico  objacent,  infularum  jus  ita  olim  retinuiffe 
Anglum  (velut  poffeflionis  fuae  etiam  ejufdem 
maris,  qua  ad  Anglicani  regni  patrimonium  atti- 
neret,  pignus  feu  comitem )  ut  Hcnricus  nofter 
tertius,  utcunque  non  exiguae  Aquitaniae  parti 
renunciaret,  infulam  tamen  pracjacentem  illam 
(non  minus  in  occidente,  ac  Rhodum  olim,  ob 
leges  navales  '  celebrem)  Uliarim  fcilicet,  vulgb 
Oleron  di&am,  Edwardo  filio  primogenito  con- 
cefferit  poflidendam  in  pofterum,  nunquam  non 
ut  Anglicani  patrimonii  facri  appendicem.  Con- 
ceflioni  nempe  adje&a  eft  claulula,  Ita  k  quod  ea- 
dem  infidafemper  remaneat  coronae  Angliae,  & 
nunquam  alienetur  ab  eadem.  Literis  item  ad 
Uliarenfes  datis,  Notumus,  inquit ',  vos  a  coro- 
na  Angliae  ullatenus  fegregare.  Quin  annis  ali- 
quot  ante  Vafconiam,  feu  Aquitanici  litoris  ma- 
ritima,  Edwardo  principi  fimiliter  quidem  con- 
cefferat  m  ttf  integre  remaneat  coronae  Angliae 
in  perpetuum.  Adeo  fingulari  voluit  tafn  mari- 
tima  quam  infulam  hanc  jure  ab  eodem  poflideri, 
neque  ullo  pafto  magis  ae  ipfum  mare,  quo  pul- 
fabantur,  ab  imperio  Anglicano  disjungi.  Et  ta- 
metfi  poftmodum  tum  haec  infula  tum  aliae  ali- 
quot  circumvicinae,  idque  a  multis  abhine  fecu- 
lis,  litora  Gallicana  quae  proximanr,  varias  ob 
eaufas  fecuta  funt,  attamen  intcgrum  interea 
manfit  Angliae  regibus,  ut  ante,  maris  domini- 
um ;  quod  ex  caeteris  quae  oftendimus  fatis  eom- 
probatur* 


oRot.  Franciae  3.  Hen.  V.  membran.  6.  num.  12.  Novemb.  17.  *  Rot.  finium  51.  Ed.  III.  membran.  18.  «  In 

Bi  n.  pag.  200.  &  4.50.  d  MS.  in  biblioth.  Cottoniana.  '  Tho.  Walfingham.  in  Rich.  II.  anno  MCCCLXXXVIj 

pa  ;fi.  edit.  Londin.  f  Statut.  Hibernic.  33.  Hen.  VIII.  cap.  1.  B  Cap.  12.  h  Rot.  Placit  de  Infulis,  2. 

Et  il.  rot.  21.  8c  30.  &c.  in  arce  Londinenfi.  '  De  quibus  confulas  cap.  24.  k  Cod.   Vet.  Foederum&c.  MS.  anno 

M;  XIX.  penes  camerarios  Scaccarii.  '  Cod.  Vet.  MS.  in  biblioth.  Cotton.  de  Rebus  Aquitanicis,  fol.  3.  m  Rot.  Vaf- 

cc  38.  Hen.  III.  membr.  8.  Matth.  Paris  pag.  11S7.  feu  1207.  edit.  Lond.  Florilegus  ann.  MCCLIV.  8c  Cod.  Vet.  MS.  de  Reb.  Aquitanic, 
in  slioth.  Cotton.  fol.  66. 


^OL.     II. 


U  u  u  u  u  u  u  11 


C  A  P. 


S57 


<JMJ  RE   CLAUSVM,  feu 


1358 


C  A  P.     XX. 


Ex  venia  tranfeundi  feu  praeterna- 
vigandi  frve  indulgeri  folita  exte- 
ris,  five  petita,  dominium  &  pof- 
fejfw  maris  regibus  Angliae  ajje- 
ritur. 

Flrmantur  quae  de  pofteflione  ac  dominio 
hoc  diximus,  ex  publicae  fidei  literis  a  re- 
gibus  Angliae  in  veniam  per  mare  hoc  tranfe- 
undi  impetratis:  quarum  in  facris  Scriniis  tcfti- 
fnonia  funt  non  obfcura:  impetrantibus  fcilicct 
cxteris.  Ferrando  Urtis  de  Sarachione,  Hifpano, 
concefllt  Henricus  nofter  quartus  %  ut  tuto  navi- 
gare  ei  liceret  e  portu  Londinenfi  per  regna, 
dominia,  &  poteftatem  noftram  ujque  viilam 
de  la  Rochelle.  Ad  interfecans  mare  dominia 
&  poteftas  noftra  hic  manifefto  fpe&ant.  Et 
miflis  a  Carolo  Galliarum  rege  vi.  ad  Rober- 
tum  iii.  Scotiae  regem  legatis,  qui  de  foedere 
ineundo  agerent,  tutelae  tabulae  ab  eodem  Hen- 
rico  impetrabantur,  quibus  tuti  forent par  touzb 
noz,  povoirs,  deftrois  &  feigniories  par  mer  & 
par  terre,  id  eft,  per  univtrfas  noftras  potefta- 
tes,  diftriclus,  &  dominia  tam  per  rnare  qtiam 
psr  terram.  Innumerae  funt  aliae  publicae  fidei 
literae  {fialvos  ccnduclus  vocant)  in  facris  Hen- 
ricorum  maxime  quinti  &  fexti  fcriniis,  quibus 
tutus  indulgeri  folebat  &  aditus  &  receffus  tam 
per  mare  quam  per  terram  &  aquas  du/ces,  id 
eft,  pertotum  indulgentis  imperium.  Atque  ob- 
fervare  licet  literas  ejufmodi  folenni  titulo  dari 
a  regibus  noftris  folitas  ad  maris  praefeftos,  ad- 
mirallos,  viceadmirallos,  maris  capitaneos,  terri- 
torii  fcilicet  marini  praefides  a  rege  conftitutos, 
cum  tamen  in  id  genus  publicae  fidei  tabulis  a 
re«e  Galliarum  Angliae  regi  in  Gallias  tranfmi- 
graturo  olim  conceffis,  ejufmodi  praefeclorum 
nulla  reperiatur  mentio.  A  Phiiippo  Longo  re- 
°-e,  Edwardo  noftro  II.  literae  id  genus  datae, 
in  fronte  tantum  habuere,  Thelip c  par  la  grace 
de  *Dieu  roy  de  France,  a  touz  noz  jufti- 
ciers  &  fubgies,  falut.  Caufa  autem  obfcnra 
non  eft,  Anglum  praefectos  maris  literis  fuis 
alloqui  folitum,  Gallum  eo  in  aevo  duntaxat 
judices  fuos  &  generatim  fubditos:  fcilicet  per 
totum  hoc  mare,  ut  ejufdem  dominus,  fuos  ha- 
buit  etiam  ipfius  maris  praefe&os  Anglus,  quem, 
cum  ipfe  trajiceret,  aequum  non  crat  ut  tutare- 
tur  in  mari  Gallus,  intra  fcilicet  territorii  An- 
glicani  fines.  Attamen  tunc  temporis  admiral- 
lus  efle  potuit  Gallorum  regi ;  fcd  folum  in  li- 
tore  Normannico  &  Picardico:  nam  Aquitani- 
cum,  Brirannicum,  &  Narboncnfe,  nondum  pa- 
trimonio  regio  acceflerant.  Atque  eo  ferme 
tempore,  feu  paulo  ante,  habeniur  ii,  qui  in  ca- 
talogo  admirallorum  Galliae  primi  funt.  AEvo 
autem   rcccntiori,    verum  quidem  eft   in  literfs, 


etiam  Galli d,  fidei  publicae,    aliorumque  princi- 
pum  maritimorum,  difertis  vcrbis  admirallos  fo- 
lere   compellari   inter    caetera   miniftrorum    re- 
giorum  gencra  ;  ut  fcilicet  in  quaiicunquc  pafiiiri 
praefeclura  tuti  fint  ii  quibus  impctrantur.     Sed 
de  imperio  in  tranfeuntes  feu  praeternavigantes 
Anglicano,    plura   habentur  cx  rationc  limitum 
navigantibus  a  rege  noftro   in  hoc  mari  prae- 
fcribendomm,   quam   paulo  poft  oftendimus,  uti 
etiam    ex   eis  quae    fuprae    e   facris  Scriniis  de 
Veftigalibus  praeternavigantibus  ab  Anglo  impo- 
fitis   traduntur.     Atqui   &  huc  fpectat  fane,   rc-i 
ges  tum  Daniae,  tum  Succiac,  praetet  urbes  Han- 
featicas,    enixe  faepius  ab  Elizabetha  Angliae  re- 
gina  petiifle,  ut  liber  eis  eflet   per  mare  Angli- 
canum  tranfitus  cum  annona  in  Hifpaniam ;  fla- 
grante    fcilicet    inter    eam  &  Hifpanum  bello. 
Scio  qnidcm  liccntiam  ejufmodi  eis  negatam  efle 
non  folum   dominii    maris  caufa,   fed  inprimis 
ne  hoftibus  commeatus  adferrentur.     Unde  eti- 
am    naves  Hanfeaticorum   frumento  onuftae  3 
clafllariis  Anglicanis  in  ipfis  Ulifliponis  fauci- 
bus,  extra  territorium  Angliae  marinum,  captac1 
funt :    quae  fcilicct  pcr  mare  Scoticums  &  oc-i 
ciduum  in    Lufitaniam  tenderant ;    proculdubic 
ne  mari  Anglicano  injuflu  rcginae  temere  utc 
rentur.      Sed  vero  clamitabant  inde  Hanfeatici 
jura  gcntium,  commcrciorum,  foederum  violat, 
efle ;    navibus  ab  Angla  ita  eo  folum  nominc 
quod   ad  hoftem  commeatus  deferrent,   captis 
id    eft,    in  territorio  cujus    fe  dominam  ne  ob 
tendcbat  quidem  Angla.     Et  de  ea  re  quaefiic 
eft  illuftris  atque  a    viris  dottiflimis h  difputat; 
in   quantum    hoftibus  ii,    qui  hoftes   non  funt 
aut   dici  nolunt,  res  aliquas  jure  gentium  poflin 
fubminiftrare.     At  vcro  dum  annis  aliquot  ant 
navcs  has  captas,  non  fcmel  ncgata  eft  Hambm 
genfibus   (qui  caeterorum  etiam  Hanfcaticoruri 
nomine  liberam    fibi  per   hoc  mare  in  Lu(it;: 
niam  &  Hifpaniam  profedlionem  petiiflent)  om 
nimoda  five  frumentum  five  arma  bellica  tran 
vehendi  libertas ;    nec    jure   gentium  aut  com 
merciorum  petitionem  fuam  tunc  niti,  nec  rc1    : 
ginae  negationem  hujufmodi  juri  advcrfari  011    ] 
nino   fuggerebant.      Scilicct    primo   refponfum 
tulerc,  a  tranfvehendis  armis  aliifque  bello  cor 
ducibilibus  &  frumento  abftincrent:    In  caeter,    - 
■vtro  mercibm   (fic   regina)  tranfvehendis  rith    - 
vos  impediemus,   fed  veftrorum  fubditorum  tu    ■ 
ves  folito  more  commorari  &  praettrvehi  otm 
cum  favore  permittemus,  ut  inftitv.tam  navtgu,    B 
tionem  perficiant.     Iniquum  non  habcre  vifi  fui 
hoc  rcfponfum.     Sed  biennio  poft  ablegatus  c 
in  Angliam  Scbaftianus  a  OScrrjftcrt,  cotum  or 
tor,  cum  litcris  pctitoriis,  ut  exceptio  in  fuperi 
concefla   libcrtatc  tolicretur,    liberaque  omniu 
mercium   eflct  tranfveclio.     Rurfus  negatum  ( 
quod  petebanr,  adjcclo,  qui  aufb  tetnerario  fic, 
facerent,  poen.ts  pendinnt   fttae    indomii 
centiae,  fi  in  clafiiarios  aliofoe  fiubd.it os  majef 
tis  Angliae  incidercnt,  fiaclis  tpfiorum  rekts 
mercibus  qtiibuficunque  capientu;  fic  praeter  rJ- 


•  Rot.  Franciae  f.  Hen.  4.  membr.  11.   |an.  f.  b  Ibid.  membnn.  14..  c  Rot.  Gau£  13.  Ed.  2.  membr.  7.  in  dej'- 

d  Stilus  S<;  Protocoll.  Cancellariae  Franc.  cap.  de  Pafliiges  &  Sauf-conduits.  e  Cap.  14.  hujuslibri.  f  30  Junii  MDLXXX4- 

qua  de  re  declaratio  tunc  Londini  typis  edita.  E  ThuauusHifioiiarum  )ib.  pj-.  ''  Albericus  Gentilis  de  [uieBiiUilib.  i.capj' 

Hifpanic.  Advocat.  lib.  1.  cap.  20.  5c  Hugo  Grotius  de  Jure  Beili    5;  Pacis  lib.  3   cap.  1.  5.  J.  '  MDLX.YXV.  ut  in  Dedftatifc 

reginae,  MDLXXXIX. 

Itintat  1 


'359 


De    Dominio    M  A  R  I  s. 


1360 


'untatem  fttae  majeftatis  vetlis  &  captis.  Pc- 
itionibus  tantum  ita  fempcr  agebant ;  pro  arbi- 
:ratu  Anglae  refponfa  referebant ;  jura  gcntium 
iut  commerciorum  ne  practe.xebant  quidem,  an- 
•equam  in  alio  mari,  fcilicct  Lufitanico,  quoi 
urc  gentium  &  commerciorum,  Anglae  injuffu, 
ibi  libcrum  putabant  efle,  naves  fuas  vidercnt 
intcrccptas.  Tunc  cocptum  cft  de  libertate 
aullo  jure  ncgandaagi,  idque  ab  iis,  qui  pcr  ali- 
juot  ante  annos,  liberum  per  mare  Anglicanum 
:ranfitum  fupplices  non  femel  ab  ejufdem  do- 
aiina  tantum  petierant.  Adeo  ut  caput  illud 
'ut  effe  volunt  nonnulli)  juris  gentium  de  com- 
aieatu  hoftibus  ab  amico  non  fubminiftrando, 
aon  folum  in  caufa  antea  eflet  five  petitionis 
Hanfeaticorum  five  reginae  negationis,  fed  ac- 
cederet  etiam  dominii  marini  jus,  quod  plane 
fe  violaturos  fentiebant  Hanfeatici,  fi  reginae  in- 
iiiflu  per  ejus  maria  profkifcerentur.  Huc  fpec- 
;;ant  ab  eadem  ratioue  quae  occurrunt  de  hac  re 
nn  capitibus  ab  Witfeldio  &  Bernicovio,  Chrifti- 
i:rni  iv.  Daniae  regis  anno  mdxcvii.  legatis 
ipud  Anglam  expediendis.  SereniJJimum,  aiunta, 
regem  noftrum  Jevere  nobis  injunxijfe,  ut  apud 
Cerentjjimam  reginam  ageremus,  quo frumenti  attt 
innonae  vcciio  Hifpaniam  verfus  nojiris  Itbera 
oermittatttr,  quemadmodttm  etiam,  ttt  ante  fe- 
dmus,  &  rtunc  cum  omni  inftantia  iterum  fa- 
cimus  ac  fetimus,  maxime  cum  fufpicio  fit, 
°am  licentiam  frumentum  vehendi  etiam  tfdn- 
llts  &  Belgis  interdum  concedi ;  ne  noftri  pe- 
jori  conditione  utantur,  quam  veftri,  atque  ttt 
ad  mmimum  certis  quibufdam  navibus  in  gra- 
tiam  regiae  majeftatts  annuatim  libertas  anno- 
nam,  durante  hoc  beiio,  vehendi  faltem  conce- 
deretur :  atqtte  ttt  de  eo,  quod  obtinere  pojfimus, 
(erenijfimi  regi  noftro  refrre  queamus.  Tulere 
autem  refponfum  legati  hi  hujufmodi,  Reginam 
nulia  ratione  pojfe  induci,  ut  illttd  confentiat 
feri.  Et  cum  fttfpicto  aliegatur  a  vobis,  licen- 
tiam  interdttm  concedt  &  t^Angiis  &  Belgis 
vehendi  frumentttm,  attdemus  nos  ajferere  (viri 
nempe  primarii  a  facratioribus  confiliis  reginae, 
qui  refpondebant)  nunquam  tale  qtticquam  con- 
cejfum  efe  a  regina,  neqtte  hujufnodt  ejje  con- 
cejfttram,  dttrante  bello.  Nifi  marini,  per  quod 
tranfeundum  eflet,  territorii  domina  fuerit  regina, 
idque  Danorum  (ut  fuperius  Hanfeaticorum)  fen- 
tentia,  quorfum  haec  tam  ambitiofa  petitio,  quam 
refponfio  impcriofa  \  Libertas  hic  nulla  praeter 
eam  quae  ex  reginae,  velut  itincris  dominae,  ar- 
bitratu  pendebat,  faepius  iterata  petitione,  obten- 
;ditur.  Unde  etiam  eft,  quod  Joannes  Sueco- 
Jrum  rex  literis,  quibus  anno  mdlxxxvii.  ad  Eli- 
zabetham  reginam  datis  veniam  mercium  in  Hif- 
paniam  trajiciendarum  Olavo  Wormaeo  Sueco 
petebat,  faffus  flt,  necefle  ci  fore  maritimas  re- 
ginae  ditiones  pertranfire,  quae  literarum b  funt 
■vocabula.  Neque  novum  eft  hujufmodi  tranii- 
tum  exteris  negari.  In  quamplurimis  publicae 
ifidei  litcris,  mcrcatoribus  gentium  vicinarum  ab 
Edwardo  rcge  I.  conceflls,  exardefcente  inter  eum 
&  Gallum  bclio,    adjicitur  claufula  folennis,    ut 


nihil  ad  partes  Franciae  ducant,  fett  duci  fa- 
ciant,  nec  omnino  inimicis  noftris  inde  commu- 
nicent  quoquo  modoc,    ut  in   facris   legitur  Scri- 
niis.     Ejufmodi  funt  alia  non  pauca.     Unde  in 
mandatis  cjufdem  regis  habctur,    ut  fumma  cura 
atque   diligentia  retincretur    ci    fummum    maris 
impcrium,  utpote  fibi  jure  avito  competens,  ceu 
Icgum  &  pcrfonarum  in  eo  tranfeuntium  arbitro 
&  moderatori.     Verba,  quae  idem  fonant,  funt, 
EJpecialment d  a  retenir  &  maintenir  la  fouve- 
reignete ,    qe  fes  ancefires  royes  d'  Engleterre 
foloyent   avoir   en  la  dite  mier  a"  Engieterre, 
quant  a  /'  amendement,  declaration,  e>~  intcrpre- 
tation  des  lois  per  ettx  faits  a  governer  toutes 
maneres  d.-s  gentz  fajfanz  per   la  dite  mier. 
Huc  fpectat  etiam  illud  Joannis  regis  mandatum, 
quo  imperiofe  fatis  naves  omnimodas,    quae  per 
mare  Anglicanum    (gcnerali  maris,    utpote  cir- 
cumflui,  nomine  defignatum)  reperiri  potuerint, 
fifti  voluit  atque  ad    fua  litora  adduci.     Nimi- 
rum    fifti  quandoque   navcs  quorumcunque  tam 
exterorum    quam    fubditorum    in    portubus   per 
omnia  fecula,   tralatitium  eft.     Mare  autem  to- 
tum,  hoc  mandato,   fuum  non  minus   ac  portus 
ipfos   plane   innui  volebat  Joannes  rcx.     Man- 
dati   ipfms  teftimonium   appono.     REXe  om- 
nibus  ftttremannis  &  marimllis  &  mercatoribtts 
Angliae,  per  mare  ttinerantibus,  falutem.     Scia- 
tis  nos  mifijfe  Alanum  Juvonem  de    ^ojftam» 
&  JValterum  ^tafttin,  &  Vicentium  de  E^afTingjS, 
&  JVimttndum  de  Whuhtl^ep,  &  alios  de  ba- 
ronibtts  noftris  qttinque  portuum,  &  alios  fide- 
les  noftros  Jiuremamios  &  marineilos  galiarum 
noftrarum,  ad  omnes  naves  qttas  invenerint  per 
mare  arreftayidas,  &  faivo,   cttm  omnibus  in  eis 
inventis ,    dttcendas    in    t^Angliam.      Et    ideo 
vobis  praecipimtts ,    qttod  eis    de    hoc  fitis  in- 
tendentes,     ita     qttod  fitis    in    t^Anglia    ctim 
omnibus   navibus    &    merchandifis    vefiris    ad 
portttm  &  terminum,    qttos  ipfi  vobis  nomina- 
bunt.      Et  fi    aliqttis  eis    contra   praeceptum 
noftrttm  reftftere  temptaverit,    vos,  fideies  nof- 
tri,  fitis  eis  in  attxilittm  cum  omnibtts  viribus 
veftris,  ficut  diligitis  vos,    &  catalla  veftra, 
&  pacem  &  refideniiam  in  terra  nofira  vobis 
vel  aiictti  de  generatiom  veftra.     Tefie  JVilli- 
elmo  23jiit)j,  apttd  Satcgar,  viii.  die  Febrttarii. 
Stttremanni  &  marinelli  funt  navarchi  &  clafll- 
arii :  fed  omnes  naves  per  mare  arrefiari,  id  eft, 
fifti  feu  capi,  &  in  Angliam  adduci  juberc,  quid 
aliud  erat,  quam  maris,  per  quod  tranfirent,  do- 
minum    fe    indubitanter   profiteri?    nec  objiciat 
quis  mandatum  hoc  ad  naves  tantum  Anglorum, 
feu   mandantis   fubditorum,    attinuiffe.     Verum 
quidem  eft,  ipfos  codicillos  jam  addu&os  ad  na- 
varchos,   dafllarios,  mercatores  Angliae,   tantum 
miflbs  fuifle.     Sed   ex  ipfis  manifeftum  eft  inte- 
rea,  quatuor  viros  ibi  memoratos,  aliofque  quin- 
que  portuum  cives,  &  qui  adjiciuntur  caeteros  ia 
mandatis   praecedentibus  habuiffe,   omnes  naves 
qttas  invenerint  per  mare  arreftandas,  &  fal- 
vo,  cum    omnibus  in  eis  inventis,  ducendas  irt 
Angliarn.     Acceflere  autem  codicilli  hi,   ut  pa- 


'  Ex  tabulis  legationis  ejcfdem,  in  Bibllotheca  Cottoniana.  b  In  Bibliotheca  Cottoniana.  cRot.  Pat.'  14.  Ed.  1.  memb.  ;. 

'  5c  2f.  Ed.  1.  part.  1.  membran.  1.  7.   16,  &c.  *  Faicic.  de  fuperioritate  Maris  Angliae,  in  arce  Londinenii.  i  Rot.  Pat.  9. 

loann.  R.  mcmbran.  1.  m:m.  3. 

lam 


t$6t       kMARECLAVSVM,    feu 


1362 


km  eft,  ne  navatchi,  clafiiarii,  mcrcatoiis  cujuf- 
cunque  Anglicani  mari  utentis  auxilium,  ili  na- 
vibus  exterorum  fiftendis  deeffet.     Si  aliquis  eis 
contra  praeceptum  ncftrum  reftjtere  temptaverit, 
vos,  ftdeles  noftri,  fttis  eis  in  auxilium  cum  omni- 
bus  viribus  veflris,  &c.    Fideles  noftri,  feu  qui  na- 
vibus  fiftendis  opem  pracbere  debebant,  hic  funt 
Univerfi   nautae  atque  mercatores  Anglicani  per 
mare  hoc  difcurrentes.     Quorum  igitur  navcs  fif- 
tendae  erant,  non  veniebant  fidelium  feu  fubdi- 
torum   nomine,    quod  &  ipfam  mandati  hujus 
formulam  ita  comprobare,   ut  ea  de  re  ultcrius 
quid  adjicere  neccfie  non  fit,  neminem  qui  di- 
ligentius  intucatur,    exiftimo  dubitaturum.     Nec 
de  navibus  hoftium,  fed  quorumcunque  verba  fi- 
tint;   utpote   prolata  a  domino,    cujus  tunc  in- 
tcrcrat  non  folum  tcrritorio  fuo  marino,  fed  ctiam 
navibus  in  eo  praetcrnavigantibus,  non  aliter  ac 
in  portu  ftationem  habcntibus,  fnam  in  rem  & 
pro  libitu  uti.     Similcs  habentur,  atque  idem  pro- 
bantes,    codicilli  tcmporis  Edwardi  III.  regis,    in 
quibus  jubctur  naves  univerfas  dccem  doliorum, 
&  quac  excefierint,  in   mari  auftrali  atque  occi- 
dcntali  repcrtas    (exccptis   aliquot  jam  antea  tra- 
je&ioni  in  Arcmoricam  dcftinatis)  fifti,  &  armari, 
ut  regi  inferviant.     Lcmma  eft,  *De  navibus  ar- 
reftandis  &    capievd,s.     Fonnula  ad  hunc  mo- 
dum  fe  habct:    REX*  dikfio  fibi  Tkomae  de 
KtScniofi,  firvienti  fiuo  ad  arma,  locum  tenenti 
dilecli    &  fidelis  noftri  Reginaldi  de   Co&fjam 
admiralli  ftotae   noftrae  navium  ab  ore  aquae 
Tkamfiae  verfius  partes  occidentales,  fialutem. 
Sciatis;  quod  ajfignavimus  vos  ad  omnes  naves 
flimos,  creieras,  bargeas  portagii  decem  doliorum 
&   ultra,  quos  in  admiratu  praedi£to  (id  eft,  in 
mari  a  Thamcfis  oftio  in  auftrum  &  occiden- 
tem  porre&o)  inveniri  contigerit,  cum  omni  ce- 
leritate  qua  fieri  poterit  per  vos  &  deputandos 
a  vobis,  arrefiandos  &  capiendos,  &  ad  naves, 
flimos,  creieras  &  bargeas  praedicfos  per  ma"i- 
firos  &  dominos  eorundcm  de  guerra,   bene   & 
fiujftcienter  muniri  &  parari  fiackndos,    &  ad 
eosfic  bene  paratos  &  munitos  ufique  Sandwi- 
cum  celeriter  ducendos,  navibus  pro  pajfagio  di- 
lecli  &  fidelis  noftri  Thomae  de  JDarjtoo:tr\  & 
hominum  fitmum  verfius  Britanniam  profiefturo- 
rum,   ordinatis  duntaxat  exceptis ;  ita  quodvos 
in  propria  perfiona,    una  cum    navibus,    flimis, 
creieris,  &  bargeis  praediBis  de  guerra  Jic  bene 
paratis  &  munitis,  fitts  ibidem  die  fiabbati  proxi- 
mo   ante  fiejtum  apoftolorum  Simonis  &  Judae 
proxime  futurtm  ad  idtimum,  ad proficificendum 
exinde  in   obfequium  noftrum,  prcut   magiftris 
&  marinariis  navium,  flimorum,  creierarum,  & 
bargeiarum  praeditJorum    tunc    injungetur    ex 
parte  noftra,  ac  ad  capiendum fiufficientem  eeui- 
taturam,  pro  vobis  circa  praemiffa  laborando1,  in 
locts  ubi  mehus  expedire  videritis  (fieodo  eccle- 
pae  duntaxat  exceptd)  pro  denariis  veftris  inde 
fiolvendis  ,•   nec  non  ad  capiendum  &  arreftan- 
dutn  omnes  illos,    quos  in  executione  praemijjo- 
rum  contrarios  znveneritis  fieu  rebelles,    &  eos 
prifioms  noftris  mancipandum,    in  eifidem  mora- 
ttiros  quoitfque  de  eis  aliter  dttxerimtts  ordinan- 

•  Rot.  Franciac  22.  Ed.  3.  membran.  s.  Oflobris  20. 
"  Rot.  Franoae  38.  Hen.  6.  m.-mbran.  9.  &  14. 


dum,  &c.    Jubentur  item  cuncH  in  dicto  admi- 
ratu   miniftri  obfequium  atque  opem  eadem  iri 
re   praeftarc.     Subfcriptio,    autoritatem   mandati 
originariam  indicans,   eft,  'Per  ipfium  regem  & 
confilium  i  quae  illo  in  aevo  folennis  erat.     Ad- 
miratus  autem  nomine  hic  contineri  ipfum  mare 
quod  diximus,    ex   fupra  oftenfis  iiquet.     Atque 
in  eo,  avito  fuo  jure,  non  aliter  ac  in  ipfis  por^ 
tubus   feu  litoribus  Angliae    (nam    dc   navibus 
quorumcunque  in  portu  feu  litore  ex  juflu  rcgio 
fiftendis,   exempla  occurrunt  innumera)  fic  ufus 
eft  Edwardus  rcx  tertius ;  qucmadmodum  &  alii 
reges  Angliae.     Quod  vero  de  fiftendis  navibus, 
eifque   in    ofEcia  regis    maritima  confcribendis 
addu&um  eft,    id    femper  intelligas  oportet  ita  ! 
ad  juftitiae  normam  faclum,  ut  pro  ratione  tum  i 
doliorum  quibus  aeftimabantur,  tum  pro  nauta-  \ 
rum  numero  ita  condudtorum,   congrua  merces  i 
efiet  praeftanda.     Qua  de    re  teftimonia  etiam  '< 
occurrunt  in  tabulis b  parliamentatiis. 

C  A  P.     XXI. 

Tifcandi  in  mari  <veniam  a~b  An* , 
gliae  regibus  exteris  concedi  foli- 
tajm,  pifcatoribus  item  tutelam  ab 
eis,  ut  iti  fuo-territorio,  praejli- 
tam,  dominii  eorum  marini  injigne 
i'etus  ejfe  &  manifejlum. 

T  tranfcundi,  ita  &  pifcandi  iibertatem  a 
regibus  Angliae,  ceu  tcrritorii  marini  do- 
minis,  impetratam  comperimus.  Ejus  rei  tefti- 
monium  quidem  eft  luculentum  in  eo,  quod  e 
tabulis  parliamentariis  fuperiusc  de  vedtigalibus 
quibufcunque  in  mari  pifcantibus  impofitis  fub 
Richardo  rege  fecundo,  adducitur.  Qpin  in  fa- 
cris  Scriniis  occurrit,  Henricum  VI.  Gallis  aliif- 
que  exteris  quamplurimis  figillatim  indulfifie d 
per  unum  annum  integrum  tantummodo  (intcr- 
dum  per  fex  menfes)  &c.  ire  per  mare  pijcando 
omni  tempore  &  quoties,  &c.  Sed  &  fidei  pub- 
Iicae  feu  falvi  conductns  nomine  indulgcbatur 
haec  libcrtas.  Etiam  &  navibus  pifcatoriis  mo- 
dus  praefcribitur,  Ne  xxx.  dolia  excedant.  Et 
verum  quidem  eft,  adjici  velut  rationem  aliquam 
feu  conditionem  vcniac,  ut  pari  cum  exteris  fc- 
cuntate  aliquot  alii,  qui  Anglo  fuberant,  pif- 
cando  fruerentur.  Quod  ideo  duntaxat  in  in- 
dultu  locum  habuit,  ut  fi  hofce  detutbarent  illi, 
moleftiafve  eis  exhibcrent,  vcniae  bencfkio  ex-1 
ciderent,  rationis  illius  feu  conditionis,  fub  di-1 
plomatum  initia,  verba  ad  hunc  modum  fe  lja- 
buere;  Ut  fiaclum  pificandi  alecnm  aliortmque1 
pifiaum,  pro  utilitate  publica,  augeatur,  contiA 
nuetur  &  vigeat,  nec  non  ut  quibufidam  certisl 
pificatoribus  obedietttiae  nofirae  par  fiecuritas\ 
atqtte  confimilis  praeftetur  &  ftat.  Certos  pif\ 
catores  obedienttae  nofirae  Gallos  etiam  fuiflcl 
opinor,  qui  tunc  in  ditione  Angli :  cum  fcilicetl 
omnia  fere,  praeter  litus  Picardicum,  in  Galliis 
paulo  antc  ab  Anglo  dcfccerant ;  id  cft,  fub  cx- 

'  Rot.  Par.  3.  Hcn.  5.  part.  ,.  nlIm.  6.  feu  }  f/  c  c       ^ 


'3*3 


£)e    Dominio    M  A  R  I  s. 


1364, 


remo  Henrici  fexti.     Quod    vero    five  hic    de 

>ari  fecuritate  occurrit,  five  alibi  iuterdum  etiam 

le  publica  fide,  five  ex  Galli,   five  Flandri,   five 

\remorici  codicillis3,  etiam  pifcatoribus  Angliae 

jraeftanda ;   id  fere  evenit,   cum,  defervefcenti- 

>us  inimicitiis,   de  induciis  foedereve  fkbat  de- 

iberatio.     Utrinque  interim  fecuritas   ejufmodi 

:x    pacto    nonnunquam    praeftabatur :    fed     ab 

Vn^lo  tam   ut  a  domino  loci,   quam  ut  ab  eo 

iui   in  amicitiam  rcditurus  crat;    ab  aliis,   hoc 

antum  nomine,   non  illo :   nifi  de  portuum  & 

itotum  ufu  rem  capias:   nam  ita  tam  hos  do- 

ninos  quam  illum  efle  ncmo  diffitetur.     Etiam 

c  aevo  noftro  a  fummo  maris  praefc&o  impe- 

rari  folebat  venia  Gallis,  qui  foleas  Henrici  IV. 

Jalliarum  regis  menfae  in  mari  interfluente  ca- 

ierent ;  quod  aflerunt  qui  tribunali  &  rebus  ma- 

itimis  apud   nos  diu  praefuere.     Etiam  &  cap- 

15  efle  Gallorum  naves,  ut  injuriarum  reas,  quae 

ritra  hujufmodi  veniam  pifcationem  ibi  exerce- 

mi.     In  orientali  autem,  quod  agro  Eboracenfi 

c  vicino  praejacet,   mari,  libertas  pifcandi  Hol- 

mdis  &  Zelandis  a  caftri  Scardeburgenfis,  Ebo- 

icenfi  in  litore  pofiti,   praefe&o,    ex  veteri  in- 

ituto  folitum  eft  impetrari ;  quod  &  ante  annos 

Dmplures  memorat  V.  C.   Guilielmus  Camde- 

1  us  de  oris  illis  verba  faciens ;  Operae  pretium, 

lquit   illeb,   videatur  adnotare  uberrimam    & 

^meftuofijfimam  in  fubjeclo  mari  halecum  [five 

wucomaenidarum,  aut  chalcidum,  fi  ita  mavis) 

\ifcaturam    Hollandos    &    Zelandos    exercere, 

:um  veniam  prius  veteri  inftituto  ex  hoc  caftro 

inpetraverint.     Veriwm    enim  pifcandi  femper 

1  mcejferunt  tyingli,  honore  fibi  refervato,  uti- 

'.tate  vero  exteris  quafi  per  defidiam  refignata. 

i  ncredibile  enim  fere  eft,  quantam  pecuniae  vim 

t  hac  in  nofiro  litore  pifcatura  Hoilandi  fibi 

nrogant.     Sic  ille.     Alter  etiam  rerum  mari- 

rnarum  peritiffimus,  qui  libellum  Anglico  idio- 

iiate  confcriptum,  parliamentariis  fub  Elizabetha 

:gina  comitiis  de  pifcaturae  commodo  exhibuir, 

landros  fcribit,  Hollandos,  Zelandos  quotannis, 

iclinante    aeftatc,    quadringenta   aut  quingenta 

avigia  (25niT£jS   vocant)  emittere   ad  halecum 

.fcaturam  in  mari  hoc  orientali,  JJ^tjcrc c  iicfoje 

iep  fifl),  tfjcp  agfe  leaue  of  £car&o?omj!j,  id  eft, 

ti  antequam  pifcaturam  exercent,    a  Scarde- 

crgi  praefeilo  veniam  petunt;    quae  funt  ejus 

:rba.     Ediclo  item  cautum  eft  fub  Jacobo  rege 

3ftrod,  ne  quis  exterus  in  mari  Anglicano  aut 

libernico,  aut  eo  quod  attinet  ad  infulas  regni 

ingliae  caeteras,  pifcaretur,  venia  prius  a  lega- 

;i  ad  hanc  rem  Londini  conftkuris  non  obtenta 

;  quotannis    minime   novata.     De   venia    pif- 

,ndi  alias  item   a  regibus   Angliae  exteris  im- 

i:trata,   alia  habent  aliie.     Caufa  autem,    quod 

ileo  frequenres  non  occurrant   five  tranfeundi 

'e  pifcdndi  in   mari  Anglicano  libertatis  con- 

fllonum  formulae,  inde  planiffime  evenir,  quia 

:  foederibus  cum  vicinis  principibus  initis  to- 

'  s  ejufmodi  libertas  fuerit  (uti  itidem  portuum, 

orum,  itinerum,   aliarumque  rerum)  ira  utrin- 

e  indulta,   ut,    conftante  foedere,    velut  ager 


8  Hen.4.  infched.vetuft.BibliothecaeCotroninnae,  Stc. 
<  :  Londinenii  MDLXXX.  d  Edicl.  7.  Jacobi  R. 

i  nciae  f.  Hen.  4.  25  Septembris.  E  Roc.  Patent.  : 

VOL.   II. 


compafcuus  tam  focderato  utcnti  quam  Anglo 
domino  marc  delcrvirct.  Scd  vcro  etiam  in 
focderibus  hujufmodi  limitcs  interdum  pifcatuiac 
pofiti  funt;  quod  inprimis  obfcrvandum  cft  :  li- 
mitcs  tum  loci,  tum  tcmporis.  Adco  ut  foc- 
deraro  ultra  limites  hofce  pifcari  cx  focdcre  non 
liceret;  Anglo  in  mari  pracjacente  univcrfo  do-: 
minium  retinente.  Egregium  eft  fub  HenricO 
noftro  IV.  exemplum.  Pa&um  inierat  Gallus 
&  Anglusf,  pifcaturam  utriufque  fubditos  libere 
exercere  pofle  toto  mari,  quod  hinc  portu  Scarde- 
burgenfi  &  Southamptonien fi,  illinc  Flandriae  ex- 
tremo  &  Sequanae  fluvii  oftio  tcrminetur :  tem- 
pus  item  ab  autumno  intra  Januarias,  quae  fe- 
querentur,  calcndas  coerceri.  Atquc  ut  vi  foe- 
deris  tuto  frui  poflent  Galli,  literas  publicae  fidei 
praefcdis  maritimis  univerfis  dat  rex  nofter.  Li- 
mites  hic  plane  Gallos  ab  occidcntaliori,  &  quod. 
fub  Africo  pofirum  eft,  mari  cxcludebanr,  uri 
etiam  ab  orientali,  quod  in  feptentrionem  ab 
illis  porrigitur;  utpote  ab  Hcnrico  noftro,  pro 
fuo,  ut  domini,  arbitratu,  ita  fmito.  Neque  ju- 
ris  erat  ne  quidem  umbra,  qua  in  praefiniendis 
his  limitibus  Gallus  domini  vicem  obtinere  vi- 
deretur,-  cum  nec  feclufum  mare  litus  ejus  ullibi 
in  feptentrione  allueret,  nec  in  auftro  (praeter 
Normanniam)  aut  in  occidente  praejacentem  ha- 
berct  mari  regionem.  Caetera  fcilicet  aut  Bri- 
tanniae  Aremoricae  dux  aut  Anglus  tenebat,  ut 
fupra  monitum  eft.  Hinc  fane  in  ufu  fuit,  re- 
ges  Angliae  tutelam  pifcatoribus  etiam  extcris 
ediclo  interdum,  armata  interdum  clafle  praeftare, 
ubi  fcilicer  five  ex  foedere,  five  ex  impetrara 
venia,  temperamentis  pro  Angli  arbitrio  adje£tis, 
pifcatum  ibant.  Lemma  in  facris  Scriniis  eft,  de 
tempore  Edwardi  I.  Tro  hominibus  Hoilandiae, 
&  Zeiandiae,  &  Frifiae,  qitod  pifcari  pojfuni 
frope  'Jernemiitri.  Sequitur  codicillus  de  eorum 
tutela  s  regius ;  Rex  dikiio  &  fideli  fuo  Joanni 
de  25uteturtc,  cuftodi  maritimae  fuae  de  ^erne* 
mutfj,  faiutem.  Guia  inteiieximus,  quod  muiti 
homines  de  partibus  Hollandiae,  &  Zelandtae, 
&  etiam  Frifiae,  qui  funt  de  amicitia  noftra, 
ad  pifcandum  in  mari  nofiro  prope  3ferncnmt§ 
his  diebus  funt  venturi ;  vobis  mandamus,  quod 
publice  proclamari  faciatis  femet  vel  bis  in  qtta- 
libet  feptimana,  ne  aiiqui,  fub  omrii  quod  nobis 
forisfacere  poterunt,  eijdem  inferre  praefumant 
injuriam,  moleftiam,  damnum,  impedimentum  ali- 
quod  aat  gravamen ;  fed  ipfis  potius,  cum  in- 
diguerint,  confulentes  fint  &  auxiliantes  ;  ita 
quod  abfque  impedimento  pifcari  &  commodum 
fuum  facere  pojfint.  In  cujus  rei  teftimoniiim1 
has  literas  noftras  fieri  fecimus  patentes  ufque 
ad  finem  S.  Martini  proxime  futun  duraturas. 
Tejte  rege  apttd  J!9cngl)2m  xxvni.  die  Septem- 
bris.  Ad  annum  ejus  attinet  xxni.  feu  Chrifti 
mccxcv.  Eodcm  etiam  die  in  gratiam  comitis 
Hollandiae  ejufque  fubditorum  trcs  naves  arma- 
tas  emittit  in  oram  maris  ulteriorem,  pro  fal- 
vatione  (ut  alio  in  codicillo  loquitur)  navium 
terrae  veftrae  &  nofirae  captioni  alecum  va- 
cantium  feu  intendentium  his   diebus,  &c.  ad 

l$uti}(o?h&  $3eto  pcer^ftnifr, 


b  Tn  Britannia,  pag.  5-86". 
;;  Maii.  ■  c  Gerard.  Malinius  in 

;.  Ed.  I.  membr.  y. 

Xxxxxxxx 


gemercatona,  cap.  ij. 


excubandum 


J3^ 


CAIARE    C  LAUSUM,  feu 


i$66 


excubanditnt  ili  coflera  maritimae  vefirae.  Tu- 
telam  pifcandi  dat :  hanc  bimeftre  intra  tcmpus 
in  codicillo  utroque  claudit.  Pifcatores  etiam 
tutatur  (olus  tam  in  ora  Germanica  (quam  cofle- 
ram  marttimae  vefirae,  ob  vicinitatem,  in  lite- 
ris  ad  Hollandiae  comitem  hic  appellat)  quam 
Anglicana.  Neque  alio  uti  navigiorum  genere 
pifcatoribus  licuit,  praeter  id  quod  a  regibus 
noftris  pracfcriptum  eft.  Unde  interdicta  inter- 
dum  omnimoda  pifcatio  eft;  quae  &  admifla 
interdum,  modo  adjc&o,  ut  navigia  triginta  do- 
liis  minora  tantum  pifcarentur.  Id  liquet  ex 
codicillis  Edwardi  tertii  regis  de  pifcandi  legi- 
bus  ad  praefedos  fuos  fingulos  Gememuthae, 
Scardeburgi,  Whitbeiae  &  Donwici  oppidorum 
in  litore  orientali  pofitorum  datis.  Verba  funta; 
Quia  dederimus  licentiam  pifcatoribas  villae 
praediBae  &■  aliis,  qui  ad  villam  praediliam 
caufa  pifcandi  venire  voluerint,  quod  in  mari 
curn  navibus  &  bateliis  citra  pondus  xxx.  do- 
liorum  pifcari  &  commodum  fuum  facere  poffint, 
quibufcttnque  inhibittonibus  ftu  mandatis  nofiris 
in  contrarmm  fafiis  non  obftantibus ;  vobis  man- 
damus,  quodpifcatores  villae  praediclae,  &  alios 
qui  ad  vtilam  pra.diEiam  caufa  pifcandi  venire 
voiuertnt,  in  mari  cum  navibus  &  bateilis  ci- 
tra  pondus  xxx.  doiiorum  pifcari  &  commodum 
fuum  facere  abfque  impedimento  permittatis, 
qw.bufcttnque  inhibttionibus  feti  mandatis  noftris, 
vobis  in  contrarium  fafiis  non  obflantibus,  ut 
eft  diclum.  Tefle  rege  apud  turrim  London 
x.  K^iugufti.  Annus  erat  Edwardi  tertii  unde- 
cimus,  feu  mcccxxxix.  Quin  fi  qui  pifcatorum 
in  hoc  mari  tutelam,  Angli  injuflu,  olim  exer- 
cerent,  velut  dominii  jus  invadentes,  capiendi 
erant  &  cuftodiae  tradendi,  fententiam  ob  inju- 
riam  Anglo  illatam  exfpeftaturi.  Id  quod  vide- 
mus  in  tabulis  publicis  Edwardi  regis  noftri  iv. 
Praefecerat  nimirum  is  triumviros  cum  poteftate 
navali,  qui  pifcatores  per  mare  Norfolciam  & 
Suffolciam  alluens  tuerentur,  quos  cuftodes,  con- 
dufiores  &  izaftores  appellant  facra  Scrinia.  Ut 
igitur  tam  tutelae  impenfae  a  pifcatoribus  folve- 
rentur,  quam  alii  quicunque  ab  hujufmodi  tu- 
tclae  officio  arcerentur,  quatuor  viros  conftituit, 
fcilicet  Joannem  IjJcmingljnm  equitem  auratum, 
Guilielmum  Kpoptcn,  Edmundum  gbr,  &  Joan- 
nem  iBansncr t  armigeros,  tam  ad  cuftodes,  con- 
duEiores  &  waftorcs  iilos  fupervidendos  (ita  ta- 
bulae  ipfaeb)  quam  ad  communicandum  cam  qui- 
bufdam  pifcatoribus  cujufcunque  patriae  fuerint, 
qui  in  partibus  praedittts  fub  fecuritate  diEiorum 
A?.  N.  pifcari  voluerint,  quod  ipfi  pifcatores  & 
eorum  quiltbet  ad  omnia  &  omnimoda  coftas, 
enera,  &  expenfas  eifdem  cuftodibus  &  con- 
dttEioribus  pertinentia  tempore  ptfcationis  ftnt 
contributores,  &  hujufmodi  coftas,  ontra,  & 
expenfas  jttxta  ratam  portent,  &  ad  cofias, 
onera,  &  expenfas  illa  de  hujufmodi  pifca- 
tionibits  pifcatorum  praediEtorum,  ubicunque 
inveniri  poterunt,  kvanda  &  colligenda;  nec- 
non  ad  omnes  altos  fore  cujlodes,  condublcres, 
five  ivaftores,  alios  qttam  praenominatos,  prae- 

1  Rot.  Cauf.  ii.  Ed.  3.  membran.  jj-.  i>  R0t.  Pat.  22.  Ed.  4.  mcmbran.  2. 

gu(h  8c  part.  1.  in  dorf.  18  Septcmbris.  &  Rot.  Pat.  2.  Rich.  3.  part.  1.  mcmltan.  2. 

icu  MDClv.  jn  Rot.  Pat.  2.  Jacobi  R.  part.  32. 


Jumentes  vel  attentantes,  arfefiandos  &  capi-  \ 
endos,  &  proximae  gaolae  noflrae  commtttendos, ! 
ibi  faivo  &  fecure,  quoufque  pro  eorundem  de- 1 
liberatione  ordinaverimus,  cuftodiendos.  Totidem  ' 
ferme  verbis,  ad  eandem  rem,  habentur  diplo-  \ 
mata  aliquot  Henrici  feptimi c  regis ;  etiam  6c ' 
Richardi  tertiid,  excepto  quod  in  hujus  formula1 
interferatur  poft  vocabula  illa  &  expenfas  juxtal 
ratam  portent,  haec  claufula  hic  non  contem- ! 
ncnda,  iicet  iidem  pifcatores,  five  eorum  aliquis\ 
vel  aliqui,  titeras  de  falvo  condu£lu  a  quocun- 1 
que  rege,  principe  five  gubernatore  cujufcunque  i 
regni  obtinuerint  vel  obttnaerit.  Ita  ex  more' 
recepto,  &  pro  regum  noftrorum  libitu  ufitato,  i 
tutelae  impenfae  a  pifcatoribus  maris  hujus,  ut-i 
cunque  ab  aliis  principibus  qualefcunque  fecuri-1 
tatis  publicae  literas  antea  impetraffent,  prae-> 
ftandae  erant.  Neque  alii  praeter  eos,  qui  ab 
Anglo  conftituti,  in  tutelaehujufmodiconfortiumi 
admittendi;  ne  fcilicet  Angli  juri  ita  forte  de- 
rogaretur.  Quod  dominii  atque  pofieilionisloci1 
chaiadter  eft  manifeftus. 


C  A  P.     XXII. 

Leges  <&  termini  exteris  s  invicem 
hqftibus,  fed  Anglo  amicis,  in  mari 
a  regibus  Angliae  poni  fo/iti,  do- 
minium  eorum  tejianiur.  Et  de 
regiis  in  mari  conclavibus  fen  ca 
meris.  T)e  fingulari  item  perpe- 
tuarum  in  mari  circa  infulas  Nor- 
mannico  litori  praejacentes  indu- 
ciarum  jure. 
■■ 

,UOD    ad  Ieges   &  terminos  exteris,   qui; 
invicem  hoftes,   Anglo  utrique  amici,  pei 
hoc  mare  mutuo  depraedarentur,  praeftitutos  (nami 
id  quintum  cft  teftimoniorum  hic  caput)  attinet;; 
cum  fub  initiis  Jacobi  regis  Angliae,  pacato  un-; 
dique  reliquo  orbe  Chriftiano,  bellum  tamen  in-i 
ter  Hifpanum  &  foederatos  Belgiae  ordines  ex- 
ardefceret,  atque  inde  fieret,  ut  in  mari  Angli- 
cano  utrique  illi,  Anglo  amici,  mutuis  fe  invi- 
cem  &  frequentiflimis   infeftarent  depraedationi- 
bus,   de   quarum  jure  dubia  aliquot  intcr  mini- 
ftros  rcgios,  qui  de  rcbus  maritimis  cognofcebantj 
oriebanturj    rex   nofter,    majorum   exempla  fe- 
cutus,   atque    ut   regnator   legitimus  moderator- 
que  aquarum,   edicto  fancivit6  in  oris  Anglica- 
nis   limites   intra  quos   utrifque  ita  tutam  fore 
ftationem,  tutum  tranfitum,  etiam  &  utrofque  at 
ipfo   ita  proteftum  iri  voluit,    ut  neque  Hifpa- 
nis  in  Belgas  foederatos,  neque  his  in  illos,  ali- 
ifve  cujufcunque  gentis  in  alios,  intra  hofce  virr 
aliquam  impune   exercere   liceret.     Verba  edi&i 
funt ;  <®ut  picafure  i0,  tfjar  toirijin  onr  gjojtiff 
liJabcntf,  motirg,  €vctkg,  o;  otfjfr  plarcist  of  oui 
i^ominion,  oj  fo  nccr  to  onp  of  ou?  faiD  $o?r< 
0?  ^abenjJ  a0  miip  bc  rcafonauip  connntcD  to  6« 


Rot.Pat  3.Hen.7.part.  2.  indorfoif  AiiJ 
f  Kdicl.  j.  iViartii  2.  Jacobi  rcgl 


toitfiii 


[3<*7 


Li-,, 


De    Domin  i.o    M  a  r  i  & 


1368 


«oitftin  ffiat  titlc,  liinit  e?  pjcrinct,  tfjcre  fljalfje 
10  fojcc,  ntolence,  rurpjifc  oj  cffcnce  fitfferrD  ta 
|ic  Done,  citftcr  fcom  mon  of  toarre  to  man  cf 
toarre,  oj  man  of  toatre  to  mercfjcmt,  oj  mrr* 
iftnnt  to  mcrcfjant  of  ritfter  partie.  25ut  tljat  a!l 
if  tofjat  liatton  fcctorr,  fo  lonrj  a$  ffjrp  fijaiue 
iDittjin  tftofe  our  ^ojtjsf  ano  plarcsf  of  our  juriD 
liction,  oj  toljere  our  officcrg  map  pjo&ifnt  toio= 
i  cncc,  fljaiue  unbcrffoob  to  be  unbcr  our  piotccticn 
0  fte  ojbcrcb  Bp  courfe  cf  jufiicc,  anb  oe  at  pcace 
aefj  toitlj  otfjcr,-  id  eft,  Tlacuit  nobis,  intra 
ortus,  aeftuaria,  ftationes,  finus  noftros,  aliof- 
tue  locos  ditionis  noftrae,  feti  qui  ita  ultis  di£fo- 
Aim  portitum  noftrorum  feu  aeftuariorum  propin- 
tui  funt,  ut  rationabiliter  cenferi  pojftnt  ejfe ; 
ntra  titulum  illum,  limitem,  aut  praecinffum, 
wn  iri  permijfum,  ut  vis  aliqua,  violentia,  in- 
erceptio  aut  injuria  inferatur  ftve  a  navi  ar- 
nata  in  armatam,  ftve  ab  armata  navi  in  mer- 
■iatorem,  five  a  mercatore  in  mercatorem,  ex 
narte  altemtra ;  fed  univerfos,  cujufcunque  fue- 
:int  gentis,  quamdiu  Juerint  intra  illos  portus 
wftros  &  lucos  jurifdiEfionis  noftrae,  feu  ubi 
niniftri  noftri  violentiam  inhibere  queant,  cen- 
endos  fore  fub  tutela  noftra,  &fecundum  noftram 
■uftitiae  formulam  gubernandos,  pacemque  eis 
•.nvicemfore  colendam.  In  feclufo  vero  mari  ita 
lantum  vim  etiam  inter  hoftes  permitti  volebat 
lodem  ediclo,  ut  fi  aut  in  aperto  hoc  oceano, 
ihubus,  portubus,  aeftuariis,  armata  navis  vim 
kofti  inferendi  caufa  prope  imminerer,  aut  ex 
bco  aliquo  ita  interdiclo,  in  oceanum  navem 
koftis  ex  eodem  loco  rranfeuntem,  contra  edi&i 
hentem,  involaret,  tunc  armatae  tam  mercato- 
iiim  Anglorum  quam  praefe&orum  regiorum  na- 
ues  &  vim  ejufmodi  fubmoverent  &  ulcifce- 
Itaitur.  Edifti  verba  funt ;  <©ur  pfeofure  tfiere- 
|:oje  ano  commanDement  ig  to  all  our  offircrjsf 
tinD  fufijrctjef  bp  iSea  anb  ffianb,  tftat  tftcp  fljall 
»?eflibit  (ag  muerj  ag  in  fflem  Ipetfj)  all  futft 
lictoering  of  mcn  of  toarre  of  eitfter  fiDe  fJo  ncec 
rfje  entrie  of  anp  of  our  IjJatoenif  0?  our  Coafig ; 
,mD  tfjat  tftep  fijall  refcue  anb  fuceouc  all  mrr* 
ii^antsi  anD  otftcrjS  tftat  fljall  fall  toitftin  tfte 


Datmgcr  cf  anp  fucft  a£  ffinll  otoaitc  otir  Coafitf 
in  fo  nrct  piarcsf,  to  tlje  fjinD?ance  of  traDe  anb 
traffique  outtoarD  atib  fjomctenrD  frcm  onD  ta 
cttr  Kinrjbcmrsf ;  id  efi,  Tlacuit  nobis,  &  in 
mandatis  damus  omnibus  mitiiftris  noftris  fub- 
ditifque  per  mare  €f  per  terram,  ut,  in  quan- 
tum  valeant,  ipfi  prohibeant  cunttas  naves  ar- 
matas,  quae  ex  alterutra  parte  ita  imminucrint 
tam  prope  introitum  alicujus  portuttm  noftrorum 
feu  orarum  noftrarum,  atque  ut  tutelam  prae- 
ftent  fuccurrantqae  omnibus  mercatoribus  aliif- 
que,  qui  inciderint  in  infidias  quorumcunque  im- 
mtnentium  oris  noftris  in  locis  adeo  propinquis, 
unde  impedialur  commercium  &  negotiatio  ex- 
trorfus  &  introrfus,  ad  regna  noftra  &  ab  eis. 
Praeftitutos  quos  diximus  limites  tabulae  typis 
aeneis  exprefiae,  &  jufiu  regio  in  publicum  miflae, 
denotabant.  Earum  ratio  ira  fe  haber,  ut  lineae 
redtae  a  promontorio  aut  adjacente  infula  ad. 
proximum  in  litore  Anglicano  promontorium, 
aut  infulam  du£tae,  dcfignarent  tam  feclufum 
illud  mare,  quam  ipfos  portus  finufque.  Pro- 
montoria  haec  cum  infulis  ab  aquilonari  An- 
gliae  ora  per  orientem  &  auftrum  in  occiden- 
rem  circumeuntia,  numero  viginti  feptem,  fuo 
ordine  ita  recenfentur.  ^alp  ^jlanb,  tije  J»oto» 
tcr,  HgSjitbp,  jfiam&ojougft^eab,  ifte  d&pome, 
€rcmer,  iBmterton^iffTe,  €a(fer  ncffc,  Eapef= 
tof,  Cfir.cffe,  <©]fojtncffe,  tfje  |^ojtftfo>cIanb, 
tfte  5>aurfjfcjc[anD,  ^ungeneffr,  ^eacft,  23^ 
ncnose,  ^ojtlanb,  tfje  «&tort,  tfje  Kamme, 
tfte  SJubman,  tfje  Sijarb,  JtanD0  cnb,  afHIb« 
fo^b,  g>.  ©abibsf  fteaS,  25earbfie,  ©oipfjcab, 
&  Mona  infula.  Permagnos  maris  finus  ab  oce- 
ano  circumambiente  lineis  hifce  abfcifibs  habe- 
mus,  quos  regias  cameras,  id  eft,  Cftc  Sttiigg 
Cftamfter^,  &  portus  regios  vocitant.  Ut  in 
aedibus  fecefius  reduftiores,  feu  cubicula  aut  concla- 
via,  quae  camerae  barbaro  Latine  nuncupari  folent, 
habent  domini ;  etiam  &  Londinum  urbs  camera 
regis  t^dngliae  a  vetuftis  feculis  in  jure  noftro 
etiamnum  didta  eft,  ipfo  velut  nominis  angufti- 
otisufu,  dominio  ejus,  quodcircumquaqueadjacer, 
diffufius,  defignato:  ita  finus  hi  amplifllmi  fimili 

nomine 


t$6p 


<MA  RE  C  LAXJ  SU  Mt  feu 


*37< 


iiomine  infigniti,  &  pro  arbitrio  regum  Angliae 
praefiniti,  maris  quod  reliquum  eft  itidem  do- 
minium  indicant.  Defumpfimus  autem  promon- 
toriorum  &  infularum,  quibus  ita  finus  illi,  etiam 
in  adjecta  tabella  defignati,  terminari  folent,  ex  in- 
ftrumento3  a  duodecimviris  rerum  maritimarum 
callentiffimis,  atque  ad  hanc  rem  juratis  fub 
cdidti  promulgationem,  Anglice  confcripto  s 
quod  exhibitum  eft  ab  eis  V.  honoratiflimo 
Julio  Caefari  equiti  aurato,  &  tribunaiis  mariti- 
mi  fummi  tunc  praefidi,  nunc  vero  facrorum 
cancellariae  Anglicanae  Scriniorum  magiftro,  & 
a  fecretioribus  regi  confiliis,  cui  limitum  hujuf- 

M     artii  MDCIV.  feu  i.  Jacobi  R. 


modi  veterum  indagandofum  cura  mandata  eral 
Inftrumento  autem  in  illo,  tum  promontorii  cu 
juflibet  capitis  adinvicem  diftantia,  tum  re&u 
velificationis  curfus,  feu,  uti  vocari  amat,  rum 
borum,  qui  in  pyxide  nautica  ab  altero  ad  alte 
rum  navigantem  dirigant,  ratio,  unde  areae  cu 
juflibet  camerae  regiae  partim  dijudicetut  quan: 
titas,  explicatur.  Ordine  quem  fubjicimus,  al 
Infula  Sacra  feu  j^oip  3JlanD  auipicantes  duode 
cimviri  illi  a  feptentrione  per  orientem  &  auftrun 
in  occidentem  circumibant.  Diftantia  &  curfu 
primus  eft  ab  infula  illa  ad  Clje  £otiJter-  Ifld 
fimili  modo  recenfentur  caeterk 


Tromontoriorun 


De   Dominio  Maris. 


*»* 


Tro?nontoriorum 
feries. 

Rumbi. 

Leucae. 

Ad  tfte  ^ouitec 

in  phoenicem  £>.  §&,  <£. 

l7  \ 

Ad  WWbp 

in  notapeliotem  &.  4£, 

12 

Ad  Jlamoojougfi  fieab 

in  notapeliotem  4>.  <£.  J  verfus 
auftrum. 

8 

Ad  tfie  ^pojne 

in  phcenicem   &    &,  4£,  verfus 
apeliotem, 

»3   T 

Ad  Cromac 

in  mefeurum  &.  <£.  anb  8p  <C. 

24   7 

Ad  i©intcrton*ne£ 

in    hypophoenicesn    &,   <2,  flnb 

bp  a>, 

4 

Ad  £aftctne0 

in  phoenicem  »$,  £,  <C. 

2  n 

Ad  Hancfiof 

in  auftrum  ^&, 

3  * 

Ad  <Caff  nejf 

in  auftrum  <&.  *  verfus  occiden- 
tem. 

1    | 

Ad  <&ifopfynt0 

in  mefolybonotum  &,  anb  6p  U9. 

<S  4 

Ad  $o#ftfojeIanb 

in  auftrum  Sb,  \  verfus  occiden- 
tem. 

*S  5 

Ad  &outft  fojelanb 

in   auftrum    <fc. 

6    T 

Ad  SDunjjenetf 

in  norolybicum  $,  W-  ;  verfus 
auftrum 

7 

Ad  SSeacft 

in  africum  50,  &.  aa.  5  verfus 
auflrum. 

13 

Ad  25une  noje 

in    africum    m.  St.  Kt,  *  verfus 
occidentem» 

Hl 

Ad  §9ojtIanb 

in   hypafricum  ta,   anb  6p  d» 
verfus  auftrum. 

i5Ti 

Ad  tlje  £tact 

in  africum  m.  &.  20.  f  in  occi- 
dentem. 

:8| 

Ad  tfie  Samme 

in  occidentem  m.  |  verfus    bo- 

ream, 

6  ? 

Ad  tfie  £>ubman 

in  africum  ta.  &.  ta.  \   verfus 
occidentem. 

8  s 

Ad  tfie  Eijacb 

in  africum  ti&.  &.  ffit,  4  verfus 
auftrum. 

9 

Ad  tfje  Eanb$f<enb 

in  caurum    53.    JJJ.  Ct,     verfus 
boream. 

7 

Ad  S$iIfo?b 

in  boream  $«  i  verfus  orientem. 

31  ? 

VOL.    I 

Ad  M>.  £anib>fieab 

in  boream  $,  f  verfus  occiden- 
tem. 

Yyy y yyyy 

5  i 

Vromon* 


373 


MARE   CLAU  SU  M7   feu 


fPromontoriorum 
feries. 

Rumbi.  1 

j 

Leucae. 

Ad  2&earDfie 

in  hypaquilonem  $♦  jantl  Bp  <£♦ 

-|  verfus  orientem. 

12    i 

Ad  ^oJp  fjraa 

in  boieam  |J,   i  verfus  occiden- 
tem. 

9 

Ad  Monam 

in  hypaquilonem  0.  i  ano  6?  <£♦ 
7  verfus  boream. ,' 

26 

374 


Perampla  hic  ?ides  aequoris  fpatia,  per  milliaria 
interdum  nonaginta  amplius  intercepta   ( nam  e 
milliariis  Anglicanis  tribus  quaelibet  haec  fit  leu- 
ca)  e  quibus   camerae   illae  feu  receffus  marini 
conficiuntur.     Rem  autem  de  cameris  hifce  fub 
edicli  memorati  tempus  geftam,  ad  hunc  modum 
explicatam  habemus  in  duodecimvirorum,  qui  ju- 
rati  funt,   fubfcriptione   diftantiis  <Sc  rumbis  jam 
didis  adjecta.  '  Nos  qttorttm  nomina  fubfcribun- 
tur  (ita  Latine  fonant  quae   Anglice  fubfcripta 
funt )  evocati  in  praefientiam  viri  clarijfimi  Julii 
Caefaris   equitis  aurati,  fummae  curiae  regiae 
admiralitatis  judicis,  ibique  in  at~ia  confcripti  & 
jurati  ad  iimttes  &  terminos  defignandos  in  quos 
rfjc  ftingjef  cljamrjerg,  f)afccn£  o?  po?t0,  id   eft, 
regiae  camerae^    aejiuaria,  fu  portus,   in  oris 
maritimis  porriguntur,  hoc  inftrumento  refiponde- 
mus,  &,  quantum  fcimus  atque  intelligimus,  de* 
claramus,  difias  majeftatis  ejus  cameras,  aeftu- 
aria  feu  portus  efife  totas  oras  maritimas  quae 
retta  tinea  ab  altero  ad  alterum  promontorium, 
circa    regnum.   ^Angliae   dufia    intercipiuntur. 
Quod  tit  melips  inteliigatur,  tabellam  ea  de  re 
confecimus  ;  Cui  hanc  fchedulam  noftram  adje- 
cimtts,  in  qua  oftenditur  quomodo  in  retla  linea 
fe  habeat  promonidrium  alterum  ad  alterum,  fe- 
cundum  tabellam  illam.     'Data  iv.  die  Martii 
anno  'Domini  mdciv.  &  in  anno  ficundo  regni 
fupremi  domini  noftri  Jacobi  regis,  &c.    Et  fe- 
quuntur  dein  in  fchedula  duocecimvirorum  no- 
mina,  qui  univerfi  rerum  nauticarum  feu  mari- 
timarum  peritiffimi.      Ita  fpatia   lineis    reclis   a 
promontorio  ad  promontotium  du&is,   camerae 
feu  portus  funtTegis  Angliae  ;  qui  feclufi  pariter 
maris  totius,   ufquc  in  adverfa  litora  feu  portus, 
dominus,    dum  pacatiores  hos  volebat  effe  recef- 
fus,  id  quod  reliquum  eft  pelagi  amicorum,  qui 
invicem   hoftes  fuere,    depraedationibus    mutuis, 
ut  arbiter,  nec  tamen  fine  temperamentis  aliquot 
de  ipfo  pelagi  apertioris  ufu  adje&is,  permittebat. 
At  vero  &  contendebant  poftea  Kifpani,   ipfos 
etiam  in  apertiori  mari  extra  hos  limites  ab  hofti- 
ftibus  tuendos  ;  idque  ex  foedere,  quo  Hifpanus 
&  Anglus  alter  alterius  fubditos  tueri  debuit  ubi- 
que  regnorum  fuorum.     Scilicet  non  minus  id 
quod  reliquum  erat  interfitum  mare  regni  An- 
gliae  nomine  venire.     Quod  fcimus  ex  eorum 
advocati  in  Anglia  difputatione  de  marino  terri- 
torio  tuendo  inflituta  Contra  Hollandos,  qui  -valde 


exciamabant    (  ut  inquit  ille  a  )    quod  intercipe- 

rentur  a  magiftratu  regio  in  mari,   &  fifieren-i 

tur  in  mfiri  cum  praeda  quam  confeciffent  dc. 

Hifpanis  hofiibus.     Vim  eam  injuftam.     Se  re\ 

Jiituendos,  turbatos,  fpoliatos.     Etiam  &  audi\ 

endos  fic  contra  Hijpanos  ipfos,  qui  captivi  Ju\ 

folverentur  cum  captis  rebus.     At  ille  five  intu? 

fines,   fivje  extra  in  mari  Britannico  a  Britanniac. 

rege  tutejam  Hifpanorum  adverfus  Hollandos  jufl 

tam  effe  ad  hunc  modum  difceptat :  Vides  quan.\ 

protendatttr  regis  noftri,  Angliae,  imperiwn  longt\ 

m  meridiem,  fiptentrionem,   occafum.     Britan^ 

niae  b  feptentrionalia,   nuliis  contra  terris,  va  < 

fto  atque  aperto  mari  pulfantur.     Et  Hiberniatl 

meridionaiia  terminantur  ad  Hifipaniam ;  occi\i 

dua,   ad  Hifipaniae  regna  Indica.      Et  Jic  ej,h 

immcnfiim   lata  jurifdi£iio  regis  noftri  marina^  i 

Nec  eam  cogit  fiecutum  quoddam  regis  edit~lm\  i 

(idem  quod  lupra  memoravimus)  quo  Jint  ftne\  i 

quidam  notati,   ultra  quos  nolit  rex  potejiate»)  1] 

porrigi  territorii  fiui  in  beiiicis  his  geftis  Hijpa    : 

norum  &  Hollandorum.     Interceptos  autem  ,    i 

magjiratu-  dicunt  Hoiiandos  extra    hos  finesi  i 

Nam  &  per  patla  pacis  nuper  inter  nojtrum  eJi  li 

regem  Hifpaniae,    tutri  aiter  fubditos  alteriui  'i 

dekt  ubique   regnorum  fuorum.     Et  mtur  ft\  i 

debet  tiuri  per  immenfam  illam  uterque  Juriji  ;i 

difiionem.     Sunt  fciiicet  fines  c  juris,  &  fun>  k 

fines  conventionis.    Atque  de  iliis  ditlum  noi\  lii 

procedit  in  iftts.      Et  hic  fiqui  debemus  fine.<,  :: 

juris,  de  quibus  pro  certo  pafta  pacis  ac  feede;  ii. 

ris  capi  debent.     Quoniam  atii poftea  pofiii  fin.x  ^ 

non  in  cngitatione  tum  erar.t.     Edicii  atttempoi  » 

tejias  ad  praetenta  non  porrigitur.     Leges  $t  ty 

conftittttiones'  fiuttins  certttm  eji  dare  fiormar>\  t» 

negotiis,  non  ad  Jafia  praeterita  rexocari.    Ne,  :  Lr 

que  haec   eft  deciaratio  juris  regii  {itaque  ad  :|Jt 

mittenda*  fiaciiius)    fafta  in  ediclo,  fed  novt  ijj 

prorfus  dfipofitio  <&  iex.     Nam  declaratio  '  ni   n 

htt  novi  inducit,    &  nihil  mutat:    at  editiun   '<{, 

hoc  mtttat  mttltum;  fi  mttlto   uitra  fines  illo    % 

nunc  confiitutos  porrtgit  fie  vis  territorii  regis   '/y 

Etiam '  pojfit  refponderi,   quod  tradunt  omnes 

nec  valere  deciarationem  in  alterius  praejudi 

ciiim,  quod  hic  fieret  interaptae  navi;    cuif 

quaefitum  ex  communi  iege  erat,   item  ex  fii 

gulari  patio  pacis,  ttt  principes  nullam  patere; 

tur  in ,  territoriis  fuis  fieri  vim  fiubditis  altct 

titrius:    Et  ex  fiugttlari  adhttc  potentius,  qutf 


'  Albericus  Gentilis  in  Advocat.  Hirfpanica  lib.  i.  cap.  8. 
noch.  confil.  14.     '■  d  L.  7"  C  dc  leg.  Non.  Conf.  110. 

Oldrad,  31S.  Imol.  conf,  6-.  rin.   .  .£  Decian.  i.  conf.  7 


b  Tacit.  in  Vita  Agrico'ae    Cacf.  de 
'  t  ravetta  conf.  6^.1. 


llo  Gailico  Iib.  f. 

[  Decian. 


«  M 
conli!.  1 


i 


37$ 


De   Dominio   Maris. 


1376 


ic  deceat  obligationem  imminuere   contraEius: 
r  quae  nunc  imminueretur,  tamen,  fi fic  immi- 
,utum    daretur  territorium,   intra   quod  folum 
\%eri  Rijpanos    rex  nofier  pojfiet.     Etiam  non 
\ocet    quod  objiatur,    &  longe  antehac   longo 
fu  fiervatos  iu  hujufmodi  quaeflionibus  hos  effe 
\nes,   qui   exprejfi  nunc  funt  ediElo.     Nam  ut 
jaeteream   quae  traduntur   difificillima  in  pro- 
mdo    ufii*,    mcns  certe   regis   noftri  in  con- 
■actu  focderis  non  videtur  refpexijfe  ad  ufium 
'lum,  fi  quis  fuit,  aut  etiam  ad  ftatutum,  quod 
r  hic  vetuftum  extareperhibetur.     Neque  enim 
tnt  ifthaec  communia  &  intellecfa  principi  al- 
m  fioederato,    inteilecJa  fiorfitan  nec  ipfi  regi 
oflro  ;  res  nimirum  facli,  novo  in  regno.     Quae 
mnia,    quoniam  non   folum  ad  limitcs  hofce, 
nus,  feu  regias  in  mari  camcras,  fed  ad  totius 
uod  Britannicum  eft  maris  dominium  attinent, 
ufum   eft  hic  ex  Alberico  Gcntili  adjicere.     Et 
jale  fane  Gentilem  intellexit  Joannes  Gryphian- 
i:rb,  qui  de  rebus  maritimis  fufe  diflerens,  lo- 
im  quem   citavimus  ita  ex   eo   breviter  afFcrt, 
:  ft  Jacobi  regis  edifto  illo  jurifdi&io  ejus  fim- 
.iciter  finibus   illis   fuiflet  coercita.     ^dngiiae 
<'.rifidi£lio  marina  (fic  Gryphiander)  quamvis  in 
•■eridiem,  fiptentrionem,  &  occafum  porrigatur, 
nmen  ediclo   'Jacobi  hodierni  regis  certis  fini- 
lU  in  mari  circumfcripta  eft.     Autorem  fub- 
ungit  Albericum  Gentilem.     At  vero  non  ju- 
Xdiftionem  fuam  eis  finibus  circumfcribi  fimpli- 
iter  voluit  edicto  illo,    fed  tantum  quoad  bel- 
ica  Hifpanorum  &  Hollandorum  tunc  temporis 
/  vicem  gefta ;  reliqui  maris  Britannici  patiter  ac 
;imper,    ut   deceflbres,    dominus  ac  moderator. 
d  quod  tum  ex  edi&o  ipfo,  tum  e  Gentili  fa- 
I;  eft  manifeftum.     Neque  fane  facile  conjec- 
■ndum  eft,  undenam  originem  habuerit  jus  il- 
Jd  induciarum  fingulare  ac  perpetuum,  quo  Cae- 
<reae,  Sarniae,caeterarumque  infularum  Norman- 
<eo  litori  praejacentium  incolac  etiam  in  ipfo 
,;ari  fruuntur,   flagrante  utcunque  inter  circum- 
cinas  gentes  bello,   nifi  ab  Angliae  regum  do- 
inio  hoc  marino  derivetur.     De  jure  illo  ad 
inc  modum    breviter,    ex  vcterum  teftimoniis 
looms,   Guilielmus  Camdenusc:    Veteri  regum 
■Angliae  privilegio  perpetuae  hic  fiunt  quafi  in- 
Aciae,  &  Gallis  aliifique,   quamvis  bellum  ex- 
ideficat,  ultro  citroque  huc  fine  periculo  venire 
'  commercia  fecure  exercere  licet.     Fufius  au- 
:tn  in  diplomatis  aliquot  regiisd  idem   occur- 
::,  fic  de  Caefarea  explicatum,    quod  tempore 
llli  omnium  nationum  mcrcatores  &  alii,  tam 
eienigenae   quam  indigenae,    tam  hoftes  quam 
mici,  libere,  licite  &  impune  queant  &  pojjint 
llfae  infidae  &  locis  maritimis  cum  navibus, 
tercibus  &  bonis  fiuis,  tam  pro  evitandis  tem- 
tfiatibus   quam  fro   aliis  licitis  fiuis  negotiis 
ibi  peragendis,adire,  accedere,commeare  acfre- 
I  '.entare,  ac  libera  commercia  negotiationum  ac 
m  mercatorum  ibidem  exercere,  ac  tuto  ac  fie- 
re  commorari,  indeque  commeare  ac  redire  to- 
y  quoties  abfique  damno,  moleftia  feu  hoftili- 
te  quacunque,   in  rebus,   mercibus,  bonis,  aut 
i  rporibus  fiuis,    idque  non  fiolum  infra  infiulam 


&  locos  maritimos  praedicJos  ac  fraecinclum 
eorum,  verum  etiam  infra  fipatia  undique  ab 
eifidem  dijlantia  ufique  ad  vifium  hominis,  id 
eft,  quatenus  vifius  oculi  pojfit  ajfequi.  Et  pri- 
vilegium  hoc  nuncupatur;  quod  in  ipfum  mate 
vides  extendi  ufque  quo  oculorum  acies  a  litore 
pofllt  diffundi.  Si  non  a  regibus  Angliae  qua 
tam  maris  quam  infularum  domini  funt  (&  de 
jure  quo  infulae  ipfae  ad  eos  fpettant  fuprae 
dicmm  eft)  manavit  hoc  privilegium,  ne  cum  ra- 
tione  fingi  quidem  pofle  videtur,  undenam  or- 
tum  habuerit.  Aliorum  principum  ne  obtendi- 
tur  quidem,  quantum  fcimus,  hic  conceffio :  fed 
duntaxat  regum  Angliae ;  qui  nifi  circumluentis 
ubique  maris  ipfi  domini  eflent,  quo  titulo,  per 
tanta  in  eo  undique  fpatia  inducias  ejufmodi  in- 
ter  qualiumcunque  gentium  hoftes  infulas  illas 
adpellentes,  praeftituere  ?  Quemadmodum  vero 
non  folum  in  finubus,  quos  diximus,  verum  etiam 
per  fpatia  inde  pro  libitu  in  territorium  fuum 
marinum  extenfa,  hoftiles  quorumcunque  animos 
ceflare  voluere  faepius  rcges  noftri,  ita  fimiliter 
per  has  Gallici  litoris  oras  haud  adeo  difpar  in- 
dulfere  perpetuo  privilegium,  quo,  veluti  fub 
aequoris  arbitri  ac  moderatoris  alis,  tutum  forct 
quibufcunque,  etiam  invicem  hoftibus,  adnavi- 
gare,  e  portu  folvere,  &  demum  mari  ad  fpa- 
tia,  pro  libitu  primum  inftituta,  libcre  uti.  Quod 
fane  dominii   indicatio  obfcura  non  eft. 


C  A  P.     XXIIL 

Tdbulae  facrorum  Scriniormn  pub- 
licae,  in  quibus  antiquitus  domi- 
nium  maris  regibus  Angliae  obi- 
ter,  <&  tum  a  rege  ipfo  tum  db 
ordinibus  parliamentariis  aliud  a- 
gentibus,  idque  verbis  exprejjijji- 
mis  <&  fumma  cum  deliberati- 
one,  ut  jus  certifjimum  explora- 
tijfimumque,   tribuitur. 

^Abulae  fequuntur,  quae  facris  Scriniis  fer- 
vantur,  publicae,  in  quibus  obiter,  idque 
tum  a  rege  ipfo  tum  ab  ordinibus  Angliae  par- 
iiamentariis,  velut  aliud  agentibus,  dominium  ac 
poflefllo  maris  regi  Angliae  diferte  afleritur.  Id 
fcilicet  fextum  eft  diftributionis  fuperioris  caput. 
Edwardus  rex  tertius  fe,  deceflbrefque  fuos,  do- 
minos  maris  totius  circumflui  nuncupat  in  diplo- 
matis  fingulis  ad  Galfredum  de  ^ap  maris  auftra- 
lioris  occidentalifque,  &  Joannem  de  Norwico 
borealioris  (diftinftionis  termino  ab  oftio  Tha- 
mefis,  ut  folebat,  fumpto)  praefeclum  datis,  quorum 
ex  facris  Scriniis  hic  formulam  inprimis  animadver- 
tendam,  quantum  ad  hanc  rem  attinere  poteft,  fub- 
jicimus.  Rex1  dileclo  &  fideli  fiuo  Galfiredo 
de  ^ajr,  admirallo  flotae  Juae  naviurn  ab  ore 
aquae  Thamifiae  verjus  partes  occidentales,  fia- 

1.     Cum  nuper  vobis  per    literas   noftras 


Riv.  i.confil.  74.  num.  10.  t>  Trafl:.  de  Infulis cap.  14.5.46. 

!  (-7.  Rot.pat.  2.  Eliz,ab>.  part.  6.  8;  Rot.  pat.  2.  Jacobi  regis  part.  19. 


cIn  InfulisBrit.  pag.  857.  d  Rot.pat.i.Ed.VI. 

I  Cap.  19.  fRot.  Scotiae  10.Ed.IlI.  memb.  16. 

mandaverimus, 


<JAARE   CLAUSUM,  feu 


*B77 


mandaverimits,   quod  vos  una  cum 

navibus  de  quinque  portubm,    quas  ~de  gu.rra 

fro  obfequio  nojtro  muniri  &  parari  mandavi- 

mus,  fupra  mare  proficifceremini  ad  obviandum 

&  refiftendum  quibufdam  galeis  in  diverfts  par- 

tibtts  exteris  provifis  &  hominibm  armatis  mu- 

nitis,  quae  ad  partes  dominii  noftri  ad  gravan- 

dum  nos   &  gentes  noftras,  vel  ad  partes  Sco- 

tiae  in  inimicorum  noftrorum  ibidem  fitccurfum 

divertere,  ut  accepimus,  properabant  -,    &   quia 

jam  ab  aliquibm  eft  relatum  quod  galeae  ejufi 

modi  ufque  ad  numerum  xxvi.  ad  partes  Bri- 

tanniae  &  Normanniae  noviter  accefferint,  & 

ibidem   adhuc  fe  tenent  ad  mala   (ut  creditur) 

contra  nos  &  noftros,  quae  poterunt  perpetran- 

dum,  vel  ad  fuccurrendum  diclis  noftris,  ut  prae- 

dicitur,  inimicis :  nos  advertentes  quod  T  RO- 

GENITORES   NOSTRI   REGES 

ANGLIAE  TJOMINI  MARIS  AN- 

GLICANI    CIRCUM§iUAG)UE    & 

etiam  defenfores  contra  hofiium  invafwnes  ante 

haec  tempora  extiterint ;  &  plurimum  nos  taede- 

ret,  fi  honor  nofier  regius  in  defenfione  hujuf- 

■modi  noftris   (qrwd  abjit)  depireat  temporibus, 

aut  in  aliquo  minuatur,  cupientefque  hujufmodi 

pericidis,  auxiliante  T>eo,  obviare,  &  falvati- 

oni  ac  defenfioni  regni  &  populorum  noftrorum 

frovidere,  malitiamque  koftium  nojirortim  refrae- 

nari;    vobis   in  fide  &  legeantia   quibus  nobis 

obfincTi  eftis,   &  ftcut  de  vobis  fpecialiter  con- 

fid.mus,    mavdamus  firmiter   mjungendo,   quod 

ftatim  vifis  praefentibus,  &  abfque  ulteriore  di- 

latione^    naves  portuum  praeditJorum   ac  alias 

naves  quaejam  paratae  exifiunt  fupra  mare  te- 

neatis,  caeterafque  naves  pro  obfiquio  nofiro  hu- 

jufmodi  arrefietis,  quas  nuper  dearreftari  man- 

davimus  (ita  videlicet  quod  promptae  ejfent  & 

paratae  ad  proficifcendum  in  obfequium  nofirum 

praedicJum,  cum  magiftros  &  marinarios  navi- 

um   earundem  faceremus  praemuniri  fine  dila- 

tione,  five  fuerint  intra  libertates  five  extra, 

congregari,  &  eos  de  gutrra  hominibus  &  aliis 

necejfariis  bene  munitas  fupra  mare  una  cum 

navibus  praedictis  profictfci  facere)  &  galeas 

praed:£las  ac  alias  naves  contra  nos  guerrinas 

cum  omni  diligentia  exploretis,    eafque,  fi  ad 

partes  dominii  noftri  vel  ad  partes  Scotiae  ex 

caufia  praed:£ia  praefumpftrint  declinare,  poten- 

ter  &  viriliter  expugnetis  ;    &  fi  vos  latenter 

evaferint,    ita  quod  ipfis  non  poteritis  obviare, 

tunc  eafidem  galeas  &  naves  contra  nos  guer- 

rinas  ctim  navibus  flotae  noftrae  praediclts,  fi 

ad  rcgnum  noftrum  vel  ad  partes  Scotiae  prae- 

d:Bas  tranfierint,  fine  dilatione  aliqua  infequa- 

mini,   &  pro  confervatione  honoris  noftri  regii 

virilms  deftruatis.     Nolumus  tamen  quod  vos 

mcrcatoribus,   aut  aliis  per  mare  tranfeuntibus, 

&  nos  &  nofiros  gravare,  feu  hoftibus  noftris 

fuccurnre,  non  volentibus,  quicquam  damni  vel 

moleftiae  infiratis.     Sequitur  dein  poteftas  clafll- 

arios  conquirendi,   id  genus  alia  aliquot.     Dies 

item   &  autoritas  ad  hunc  modum  fubjungitur, 

Tefte  rege  apud  villam  de  S.  Joanne  xvi   die 

Augufti.    Ter  ipfum  regem  &  concilium.    Con- 

fimiles  litcrae  Joanni  de  Norwico,  plagae  borca- 


.378 


lioris  admirallo,    eodem  dantur  temporc  atquc 
autoritate  eadem.     In  legis  item  rogatione ,  fubtj 
eodem  Edwardo  rege,  parliamentaria  (quae  or-; 
dinum  vox  erat)  eum  ab  omnibus  gentibus  re  I 
gem  maris  &  haberi  &   appellari  folitum  com! 
perimus.     Verba   funta,    qe  xx  ans  paffez  &s 
toutdiz   adevant  la  navie  le  dit  roialme  eftoh, 
en  touz,  portz  &  bones  villes  fur  mier  &  fu\\ 
riviers  fi  noble  &  fi  plentinoufe,   qe  touz  le: 
pais    tenoient    &   appelloj/ent   noftre   avantdi^ 
feignieur,  LE  ROT  T> E  LA  MIER,  & 
toutfon  pays  dotoyent  lepluisper  mier  &  per  terr, 
per  caufe  de  la  dite  navie,  &c.    Quae  Normannic  i 
fonant,    adeo  celebrem  fuijfe  retroaiJis  fempe 
temporibus  in  omnibus  regionibus  maritimis  rer, 
i_Anglorum  nauticam,  clajfem  item  adeo  numen 
fam,  ut  univerfarum  regionum  incolae  cenfieren, 
&    vocitarent   regem    noftrum,    maris    regem 
Egregium  itidem  eft  hac  de  re  teftimonium  iij 
tabulis  parliamentariis  Henrici  quinti  regis,    uti 
ad  hunc  modum   pro  more  rogatur  lex,    Iteti 
priont b  les  Commens,  qite,  per  lou  noftre  trejft 
verain  Seigneur  LE  ROT  ET  SES  NC 
BLES  'fROGENITORS  <DE  TOU.\ 
TEMTS  OMT  ESTE  SEIGNEUR 
1>EL  MEER,  &  ore  par  la  grace  de  T)"u 
eft  venuz   que   noftre  dit  feigneur  le  roy  e1 
feigneur  des  cofies  d'  ambeparties  del  meer,  \ 
ordeigner  fur  touts  efirangtrs  pajfants  per  » 
le  dit  meer,    tiel  impofition  al  oeps  noftre  d\ 
feigneur  le  roy  a  prendre  que  a  luy  fembleu 
refonable  pur  la  fauvegarjie  deldite  meer.     Qu; 
fonant,  Item  petit  univerfitasplebis,  ut  (cum  n 
dominus  nofttr  fupremus  &  illuftres  ejus  prog 
nitores  perpetuo  fuerint  domini  maris,    &  ja 
ex  gratia  divina  evenerit,  diclum  dominum  nc 
trum  regem  dominum  ejfe  litorum  utriufque  pa . 
tis  maris)  ex  fancJione  irrogetur  univerfis  ei  : 
teris  per  mare  diBum  tranftuntibus  tale  vefi 
gal,  in  dicli  domini  noftri  regis  commodumpm  . 
Jiandum,  quale  ipfi  vifumfuerit  rationi  confbnu 
ad  tutetam  difti  maris.    Reiponfum  quod  r 
gationi   huic  fubfcriptum  eft,  ita  fe  habet,  Sc 
avife  par   le  roy,   id  eft,   "Deliberet  ipfe  re, 
Nam  in  GaUiis  tunc  rex  agebat,  earum  haeres 
victor,  parliamenti  praefide  Humfrcdo  duce  Gl 
ccftriae,  Angliae  tunc  cuftode  feu  legato,  a  qu 
ut  a  regis  vicario,   legcs  rogatae  hujufmodi  pl 
rumquc  tulere  pro  more  refponfum,  quoties  afle 
fus  eis  non  eft  praebitus ;   quemadmodum  ip 
rege  praefcnte,   Le  roy  s'  advifera  feu  rex  a 
liberabit,  refponfi  a  vetuftis  feculis  etiamnum 
rogationibus,  quae  in  fancliones  non  tranfeuit,   . 
locum  obtinet:    fcilicet  in   rogationibus  quib: 
aflenfum  antea  praebuerint  tam  proceres  quai   , 
plebis  univerfiras,  id  eft,  ordines  Angliae  parl  ■   , 
mentarii.   Quod  hic  inprimisadvertendum.   Nai   i 
certiflimum  eft,  nullum  five  a  rege  five  nomi:   1 
regis,   ex  more,   accedere  parliamentariis  legti   1 
rogationibus  refponfum,    antequam  rogatio,   vi    | 
apud  proceres  inchoetur  five  apud  plebis  univ'- 
fitatem  (quippe  iive  apud  hanc  five  apud  illos  \ 
gillatim,    non  apud  utrofque  fimul,    initium  !-   * 
mere  folet)  utrofque  habuerit  autores,  quod  i- 
unt  omnes  rebus  &  Scriniis  parliamentariis  y{:   \ 


'  Rot.  parliam.  46.  Edw.  III.  num,  10. 


J  R,ot.  parliam.  8.  Hen.  V.  mem.  3.  att.  5. 


1379 


De    DbMINIO    M  A  R  I s. 


1380 


fati.  Et  libi  alterutrorum  nomcn  in  ipfa  roga- 
tionis  formula  dccft  (ut  in  jam  allata  proccrum) 
fupplcri  (olcbat,  ut  hodieque,  id  ex  formula  af- 
fenticndi  brcviillma  quam  rogationi  adjiciunt  or- 
dines  apud  quos  rogatio  inchoata  non  eft.  Nam 
ab  ordine  pcncs  quem  inchoatur,  ad  alterum  tranf- 
mittituri  qui  aut  aifcnfum  praebct,  aut  eam  re- 
jicit.  Ubi  uterque  ita  affenfum  pracbuerit,  poft- 
modum  aut  affenfus  accedit  rcgius,  unde  in  Jcgcm 
tranfit  rogatio,  aut  in  deliberationem,  modo  in- 
dicato,  feponitur.  Quorum  neutrum  a  rcge  un- 
quam  cx  more  parliamentario  fit,  nifi  praeceffe- 
rit  tam  procerum  quam  plcbis  affenfus.  Ex  ipfis 
autem  rogationis  (in  quibus  hujufmodi  affenfus 
formulae  expreflim  adjici  folitae)  membranulis 
in  tabulas  parliamentarias,  quae  omnimodae  tranf- 
actarum  in  parliamento  rerum  hiftoriae  faturae 
funt,  defcribitur  ex  more,  eoque  veterrimo,  in- 
tegra  rogationis  formula  (petitionem  feu  billam 
muncupant)  ipfiflimis  quibus  primo  exhibetur 
iverbis;  praetermiffa  expreffa  mentione  affenfus, 
qui  extra  formulae  corpus  accedit,  tum  procerum 
tum  plcbis  (quippe  utrorumque  ailenfus  fatis  dig- 
nofcitur  ex  eo  quod  ad  regem,  more  parliamcn- 
tario,  ea  ita  pervenerit)  &  adjecto  tantum  regio 
five  aflenfu  five  deliberatione,  ut  oftenfum  cft. 
ilpfae  autem  rogationum  ejufmodi  membranulae 
pleraeque  ad  fecula  vetuftiora  attihcntes  periere; 
cum  tamen  tabulae  in  quas  referri  feu  defcribi 
ifolitae  funt  illae  cura  non  indiligenti  etiam  per 
ccc.  amplius  annos  fuerint  in  Scriniis  affervatae. 
[iQuod  totum  ideo  hic  monendum  duximus,  ut 
«x  rogatione  jam  allata  ex  tabulis  parliamenta- 
nriis  de  tempore  Henrici  quinti  haee  tria  ad  rem 
iquam  tra&amus  maxime  facientia  obferventur. 
Primo,  cx  jure  a  majoribus  accepto,  maris  do- 
ninum  effe  regem  Angliae  uno  ore  ordines  par- 
tiamentarios,  id  eft,  &  proceres  univerfos  & 
olebis  univerfitatem,  indubitanter,  utpote  rei  ex 
/eterum  etiam  teftimoniis  forte  aliquot,  quae 
aobis  temporis  injuriainvidit,  fcientiflimos,  aflir- 
inafle.  Id  quod  itidem  habetur  in  priori  illa 
uiae  ad  Edwardi  tertii  regnum  attinet.  Nam 
imilem  utraque  in  tabulis,  quales  diximus,  for- 
itur  locum.  Secundo,  mare  de  quo  Joquuntur 
icffe  totum  quod  Gallias  &  Angliam  interluit. 
SJam  expreffim  aiunt  regem  Henricum  maris 
lominum  jam  fuiffe;  dominum  des  coftes  d' 
'imbeparties  del  meer,  id  eft,  orarum  feu  litorum 
itriufque  partis  maris,  feu  quae  utrinque  mare 
oicludunt;  quod  de  alio  aqt  majori  mari  quam 
;ie  quo  antea  proxime  ibi  dictum  eft,  intelligi 
•jequit :  adeoque  de  toto  illo  mari  plane  fumen- 
ilum.  Tertio,  ordines  illos  non  dubitafle  quin 
txteris  quibufcunque  per  mare  hoc  ubicunque 
iranfeuntibus  parliamenti  Anglicani  autoritate 
-edtigalia  irrogari  potuiffent;  ut  in  portu  por- 
3ria.  Nec  cogitaffe  omnino,  regem,  qua  rex 
vrat  tunc  Galliarum,  fed  qua  Angliae  tantum, 
ji  eft,  qua  totius  interluentis  maris  dominus, 
!a  de  re  efle  rogandum.  Atque  abfimillimum 
,  ft  veri,  nec  omnino  cum  ratione  admittendum, 
los  voluiffe  ita  ex  deliberato  (nam  ejufmodi  de 
:bus  diu  tam  a  proceribus  quam  plebis  univer- 


fitate  dcliberatur  antequam  rogationi  affcnfum 
pracbcnt  ipfi)  voIuuTe>  inquam,  ita  cx  delibcrato 
vc&igalia  fanctione  parliamentaria  Anglicana  i'r- 
rogari  in  loco  qui  non,  ut  patrimonii  facri  pars, 
rcgi  Angliae,  qua  Angliac,  fubjacerct.  Hinc  cti- 
am  fcreniffimus  &  potentiflimus  Carolus  rex 
nofter  anno  fuperiore,  titulo  avito  &  juftifllmo, 
fe  pronunciavit  &  progenitores  fuos  reges  An- 
gliae  dominos  maris  hujus  femper  haclenus  ex- 
titiffe ;  in  literis1  nimirum  ad  provincias  Angliae 
maritimas  datis,  quibus  navium  fubfidiariarum  in 
dominii  fui  marini  tutelam  conftruftio  irrogatur. 
Hifce  accedat,  Guilielmum  de  Jlrp&uriif,  in  paftis 
inter  regem  noftrum  Edwardum  primum  &  Gui- 
donem  comitem  Flandriac  initis,  dc  infignibus 
in  navi  unaquaque  geftandis  &  reis  in  mari  pu- 
niendis b,  nuncupari  admirall  de  la,  mier  du  dicl 
toy  d'  EngLterre,  feu  admirallum  maris  ditli 
regis  (_Angliae.  Alia  ex  facris  Scriniis  ejufmodi 
occurrunt  tam  ubi  de  maris  dominio  in  juris 
patrii  mores  recepto  ac  recognito  proxime,  quam 
ubi   de  exterorum  teftimonio  poftea  differimus. 

C  A  P.    XXIV. 

7)e  juris  patrii  commentariis  mori- 
bujque  receptijjimis,  quibus  five 
ajjeritur  fwe  admittitur  domini- 
um  regis  ^ingliae   marinum. 

SEptimum  iri  diftributione  capitum  quae  tef- 
tantur  regum  Angliae  dominium,  quod 
diximus,  eft  de  juris  patrii  commentariis  &  mo- 
ribus  in  eo  receptis,  qui  illud  a  vetuftiflimis  fe- 
culis  adftruant.  Quae  huc  fpectare  poffunt  ctiam 
habentur  non  pauca  in  eis  quae  de  cuftodia 
mafis,  admirallatu  Anglicano,  aliis  fupra  tradta- 
tis,  fubinde  jam  aperiuntur.  Sed  vero  in  hoc 
capite  aut  jurifconfultorum  noftratium  fententiis 
ae  commentariis,  aut  tabulis  forenfibus  eorum 
opiniones  explicantibus  potifllmum  utemur.  Fa- 
teor  quidem  in  autoribus  aliquot  juris  noftri, 
qui  ante  annos  cccl.  aut  circiter  confcripfere, 
poftquam,  uti  tunc  mos  erat,  jus  Caefareum 
etiam  perlegerant,  fententiarum  quas  de  mari 
in  libris  juris  illius  repererant,  ita  fuiffe  verbo 
faltem  tenus  tenaces,  ut  eas  fua  in  fcripta  de 
acquirendo  rerum  dominio  agentes  transferrent. 
Inde  eft  quod  Henricus  Braftonius,  fub  poftcriora 
Hcnrici  tertii  tcmpora  jurifconfultus  celeberrimus, 
Naturali,  inquit c,  jure  communia  funt  omnia 
haec,  aqua  profuens,  aer,  &  mare,  &  litora 
maris  quafi  maris  accefforia.  Item,  aedificia, 
Ji  in  mari  five  in  litore  pofita  fuerint,  aedifi- 
cantium  fitnt  de  jure  gentium.  Et  ftatim  poft, 
Jus  pifcandi  omnibus  commune  efi  in  portu  & 
in  fiuminibus.  Quod  itidem  in  aliis  aliquot d 
illius  aevi  jurifconfultorum  noftratium  libris  oc- 
currit,  ut  id  quod  exciderat  fcriptoribus  Ulpiani 
&  Juftiniani  verborum  (de  quibits  abunde  didtum 
eft  in  libro  fuperiore)  quam-  par  erat,  in  gene- 
rali    rerum  divifione,    amantioribus.     Caeterum 


i  »Brev.  10.  Caroli  R.  Oftob.  10.  ftu  MDCXXXIV.  '  MCCLXXXVI.  feu   if.  Ed.  I.  in  Fafcic.  de  Superioritare  Maris  in  Arce 

ondin.  c  Lib.  1.  fcu  de  Rerum  divifione  cap.  iz.  §.  f.  8c  6.  d  Autor  Fietae  MS.  lib.  3.  cap.  i.  Breton.  lib.  z.cap.  dePurchas. 


VOL.   II. 


Zzzzzzzz 


hi 


1381        <JVl  A  R  E    ChAUSXJM,    feu 


1 382 


hi  ipfi  aliis  in  locis,  mores  patrios  indicantcs, 
regis  in  mari  dominium  iatis  admittunt.  Nam 
ipfc  Bractonius  poftea  non  femel  loquirur  de  iis, 
qui  ex  indultu  regio  quieti  fint a  ds  theolomo  & 
confiuetudinibus  dandis  per  totum  regnum  Angliae 
in  terra  &  mari,  &  per  totum  regnum  tam  per 
terram  quam  per  mare.  Et  ejufdem  in  aevo 
civibus  Londinenfibus  indulgebatur  pracftationum 
aliquot  immunitas b  per  totum  regnum  tam  per 
mare  quam  per  terram.  Non  rninus  ita  Bracto- 
nius,  cum  ad  patrios  redit  mores,  maris  quam 
terrae  regnum  regi  fuo  agnovit.  Atque  hinc 
etiam  faclum   eft,  ut  intcr  capitula  coronae,   ut 


dices  in  reipubiicae  commodum  efant  confulendi 
continentibus  liquet,  apud  jurifconfultos  noftros 
illius  acvi,  dominium  regis  marinum,  quam  an- 
tiquam  fuperioritattm  maris  vocabant,  in  am- 
biguo  non  fuifle,  Sed  ei  commodius  tuendo 
confilium  inibatur.  Confulebatur  nempe  judi- 
cum  confcflus  ai  finem,  quod  refumatur  & 
continuetur  (fic  in  facris  Scriniis  *  habctur ;  & 
obfervandum  eft  inprimis  quod  occurrit  hic  de 
Uiiaris  infulae,  quam  Oleron  vocamus  ad  oftiurri 
Charontonis  fluvii  fitam  in  finu  Aquitanico,  le- 
gum  nauticarum  initiis)  ad  fubditorum  profecu- 
tionem  forma  procedendi  qtiondam  ordinaia  fy 
vocant,  id  eft,  articulos  de  quibus  a  judicibus  pcr  inchoata  per  avum  dornini  noftri  regis  (Edwar- 
univerfam  Angliam  delegatis  ad  publicam  pacem  dum  I.)  &  ejus  confilium  ad  retinendum  &  con- 
fartam  te&am  confervandam,  folenni  more  erat  fervandum  antiquam  fuperioritatem  maris  An- 
inquirendum,  habeatur  &  hoc  T)e  purprefturis  gliae  &  jus  officti  admirallatus  in  ecdem,  quoad 
faclis  fuper  dominum  regem,  five  in  terra  five  corrigendum,  mterpretandum,  declarandum,  & 
in  mari,  five  in  aqua  didci,  five  intra  liberta-  confervandum  leges  &  fiatuta  ptr  ejm  ante- 
tem  five  extra,  five  alibi  ubicunqu?.  Idque  in-  ceffures  Angliae  reges  dudum  ordinata  ad  con- 
ter  articulos  hujufmodi  ab  ipfo  Bra£tonioc  &  fervandum  pacem  &  jufiitiam  inter  omnes  gen- 
codicis  Fietae  diftae  autore  d  recenfitos  locum  tes  nationis  cujttfcunque  per  mare  Angliae  tranfe- 
habet.  'Purprtfiuras  autem  lingua  forenfi  appel-  '  untes,  &  ad  cognofcendum  fuper  omnibus  in  con- 
lamus  ea,  quibus  locus  publicus,  quod  in  patri-  trarium  attemptatis  in  eodsm,  &  ad  puniendum  1 
monio  eft  principali,  veluti  iter  publicum,  flu-  delinqusntes,&  damnapajfis fatisfaciendum.  fguae 
men,  id  genus  caetera,  fiunt  dcteriora.  Nec  igi-  quidem  leges  &  ftatuta  per  dominum  Richar- 
tur  maris,  ex  reccpti  hujus  de  purprefiuris,  in  dum  quondam  regem  Angliae  in  reditu  fuo  a 
generali  inquifitionis  formula,  articuli  ratione,  do-  terra  fancla  correcla  ftartmt,  interpretata,  de- 
minium  regi  tribuitur  minus  ac  telluris,  itineris  clarata,  &  in  infula  Oleron  publicata,  &  no- 
publici,  fluminis.  Concors  eft  articulus  ille  de  rninata  in  lingua  Galltcana  \i  icp  «©Ipjoun.  Pro 
aqua  qiialibetcunque  falfa  a  fubdito  aliquo  inclu-  receptiflimo  hic  exploratiffimoque  habetur,  regem 
fa,  aliove  modo  occupata,  quod  ficri  dicitur,  in  Angliae  maris  cognominis  feu  circumflui  domi- 
vetuftis  ttibunalis  noftri  maritimi  commentariis,  num  jure  fuifle  avito.  De  jure  vero  hoc  ritc 
inregis  exhaeredationem.  Verba  funt  ibie,  ltem  tuendo  tantum  erat  a  jutifconfultorum  confeifu  j  i 
foit  enqms  de  ceulx  qui  acrochent  a  eulx  eaves  agendum.  Neque  obfcurum  cft  fane  fignum  hu- 
falses  en  defheretifon  du  roy.  Hodiequc  de  ea  Jus  dominii,  Richardum  primum  regcm  Angliae 
re  ex  admiralli  fummi  autoritate  inquiri  foler.  m  Uliari  infula,  quam  ipfe  in  mari  fuo  fitam, 
Robertus  item  Belknapius,  judcx  fub  Richardo  II.  non  tam  ut  dux  Aquitaniae  quam  rex  Angliae 
rege  celebris,  mare  ait f  regi,  uti  regni  fui  An-  poflidebat  (qua-  de  re  diximus  fuperius)  leges  il-  1 
glicani  feu  patrimonii  facri  partem,  fubjacere.  las  marinas  feu  nauticas  etiamnum  vim  obtinen-  : 
Verba  ejus  idiomate  Normannico  ita  fe  habent,  tes>  in  infula  illa  fua,  velut  rerum  marinarum 
Le  mere  efi  del  Itgeans  del  roy,  come  de  fon  co-  folum  regnatorem  moderatoremque  primurn  pro- 
rone  d'  Angleterre.  Ne  fcilicet  quis  dubitaret,  mulgafle,  &  tantam  eis  atque  tam  perpetuam  inde 
an  jure  regni  Anglicani,  an  five  Normannici  du-  tribuiffe  eo  nomine  autoritatem  ;  ut  quemadmo- 
catus,  ftve  alius  in  Galliis  provinciae  jure,  id  regi  dum  Rhodiae  leges  nauticae  feculis  in  vetuftio- 
fuo  competeret,  fignanter  ut  de  corona  fua  ribus  Rhodios  fuifle  Gtaeci  maris  dominos  (ut  n 
t^Angliae,  feu  ut  de  facro  iytngliae  patrimonio,  res  ipfe  fe  habet)  probant,  ita  Uliarenfes  leges  i 
verbis  fuis  adjecit.     Alter  item,    qui  fub  Hen-     hujufmodi  vim  in-  mari  fortitae k,  a  prima  earum 


rico  VIII.  fcripfit,  ex  more  vetere  traditum  efle 
ait,  regi  Angliae  hoc  onus  incumbere,  ut  maris 
Britannici  domino,  praedatores  mari  fubmovere, 
ejufquc  ufum  velut  itineris  publici  (cujus  folum 
in  fuo  patrimonio)  navibus  tutum  praeftare. 
Sic  enim  Anglice  loquitur  s,  €{)C  Mng  of  tl)C  ouSo 
cufiomc  cf  tf&e  ficalme,  a*j?  tfje  fgojo  of  tiSje  n&v 
roto  Jica,  i£  Bouno  00  it  \$  faio,  to  ftoure  tlje 
&?&  of  tfjc  f>iratg  ano  pctit  tabbu0  of  tt)e%ia- 
Tantundem,  quantum  ad  dominium  attiner,  apud 
jurifconfultos  noftros  recentioresh  citra  contro- 
vcrfiam  admittitur.  Et  in  tabulis  publicis  capita 
aliquot,  de  quibus  fub  Edwardo  tertio  rege,  ju- 


li 
k 


inftitutione,  Angliae  regem  utpote  autorem  fuum 
maris  circumvicini  dominum  nunquam ,  non  re- 
cognofcant.  Caeterum  harum  legum  exempla- 
ria  aliquot  typis  mandata,  eas  fexaginta  aut  cir- 
citer  annis  reccntiores  efle  Richardo  illo  rege  fa- 
ciunt;  qua  fide,  nefcio.  Latas  enim  memorant 
anno  lxvj.  fupra  millefimum  &  ducentefimum, 
qui  eftHenrici  noftri  tertii  quinquagefimus.  In 
jure  item  patrio  inter  abfentium  privilegia  habe- 
tur,  eos  qui  extra  regnum  Angliae  fuerint  tem- 
pore  foleanis  de  fundo  aliquo  in  ada  publica  re- 
latae  rranfaclionis  {finem  voce  forenii  dicimus) 
five  annali,  ut  olim,  liye  quinqucnnali,  ut  jure 
reccntiori,    praefcriptione    non   ita   teneri,   quin 


a  Bradlon  lib.  i.  cap.  24.  §.  2.  &  5-.  fbl.  j-6.  &  «-7. 
§'.  3.  &  cap.  2.  §.  1.  fol.  1 16  b.  &  118  a. 
Admirallat.  inquirend.  cdit.  anno  MDXCV.  num.  33. 
cap.  fi.  >>  Ed.  (JJolte  P"t.  f.  fol.  10S.  &  i 

ris;  in  Arce  Londincnii. 


Fleta  MS.  lib.  1.  cap.  20.  c  Cod.  MS.  de  Admirallatu  fol.    18  b.  Artic.  in, 

f  6  Rjch.  2.  f  jttf)erbtrt  tit.  Proteftion  46.  s  Seingerman.  lib.z. 

Com.  ad  %Uhtan  &'&■  439-  fol-  260.  '  In  fafcic.  de  Superioritate  Ma. 


i  Edift.  France,  tom.  3.  tit.  .2.  de  Juribus  &:  Privilegiis  Admiralli  §.  19. 


domura 


:583 


De     Dominio    Maris. 


1384 


c ■  num  rcdcuntibus  integrum  fit  jus  fuum,  fi 
c:  ?d  cis  competierit,  intra  fimilia  temporis  a 
lj  itu  fpatia  vendicare.  At  vcro  intra  regnum 
c  eodem  jure  fumitur,  idque  folenni  phrali  pro 
e  quod  cit  intra  (fcu,  ut  barbare  dici  (olet, 
i.ra)  quatuor  maria* ,  nempe  auftrale,  occiden- 
t :,  oricntale,  &  feptentrionale  iliud  quod 
]  lmum,  quo  conjungitur  Angliae  Scotia,  utrin- 
ai  alluit.  Intra  nempe  terminos  extimos  im- 
I  ii  Anglicani  in  quatuor  illis  maribus,  feu  in- 
ti  adverfa  oricntalis  &  auftralis  litora  portufve 
a  )rum  principum,  atque  intra  feptentrionalis 
t  occidentalis  terminos,  qui  aliter  quidcm  fini- 
C  ii  funt,  fed  tamen  finiendi ;  velut  ex  occupa- 
titiis  in  occidentem  ultra  Hiberniae  litora  oc- 
c  entalia  amplitudine,  atque  ex  maris  quod  Sco- 
ti.  juris  eft  initio.  Quod  autem  oppofitum  eft 
1  intra  quatuor  maria,  eft  ipfum  extra  b  qua- 
Mr  maria,  feu  in  partibus  efie  ita  tranfmari- 
n,  ut  terminis  dominii  regis  Angliae  marini 
f\ :  ulteriores ;  unde  de  finibus  feu  exteriori  ma- 
■m  limite  dijudicandum.  Et  utcunque  terra 
j  \gliae  pro  eo  quod  eft  regnum  feu  imperium 
t<  utn  Anglicanum  interdum,  ut  idem  fignificans, 
uirpetur,  locutione  fcilicet  vulgo  ufitatioie  & 
r  era  reftri&iore  pro  eo  quod  eft  multo  am- 
p-is,  ut  fieri  amat,  adhibita;  certiflimum  ta- 
iMi  videtur  in  juris  patrii  noftri  commentariis 
t,  ra  quatuor  maria  &  extra  regnum  (qua  fci- 
]i:t  regni  nomine  imperii  Anglicani  area  qua- 
liunque  continetur;  non  qua  ab  Hibernia, 
qcie  itidem  ejufdem  imperii  regnum  eft  fingu- 
1;:,  aliifve  infulis  quae  in  facroAngliae  regum 
primonio  cenfentur,  Angliae  regnum  in  jurec 
ft  inde  diftinguitur)  idemipfum  denotare.  Nam 
fcnne  eft  in  lingua  forenfi  ita  eum,  qui  extra 
n  num,  illo  fenfu  fuerit,  defignare.  Et  cum 
e  ipiebatur  fub  Richardo  II.  rege,  eum,  qui 
h :  nomine  praefcriptione  annali  fubmoveri  no- 
Itat,  in  Scotia  fuifle  intra  quatuor  maria,  re- 
f)  nfum  eft  &  decifum d,  quoniam  Scotia  intra 
r<  ni  Angliae  fines  non  erat,  ideo  exceptionem 
I:  nullam.  Adeo  ut  idem  valeret  intra  qua- 
ti  r  maria  &  intra  regnum ;  unde  &  idem  fit 
e.  ra  regnum,  &  extra  quatuor  maria.  Hoc 
fc  fu  etiam  extra  regnum  ejfe  apud  Litletonum, 
ijts  noftri  fcriptorum  facile  principem,  faepiuse 
« atur,  non  aliud  fignificans,  quam  quod  ipfe 
a)  if  per  eum  qui  ala  oufler  le  mere,  feu  mare 
tt  iecit,  aut  trans  feu  ultra  mare  fe  contulit. 
It  e  etiam  videtur  manafle  quod,  cum  inter  reo- 
«!i  aliquot  apud  nos  in  judicio  fiftendorum  ex- 
cutiones  temporales  (effonia  in  foro  vocamus) 
biiae  habeantur,  quarum  altera  de  ultra  mare, 
aj.ra  de  malo  veniendi  nuncupatur,  atque  po- 
lixor  ei  competat  qui  qualicunque  intra  maria, 
k-  citra  eorum,  quae  Anglicani  juris  funt,  ter- 
n  ios  ulteriores,  infortunio  praepeditur,  prior 
at:m  ei  qui  extra  imperii  Anglicani  maria 
te  ;  indc  videtur,  inquam,  manafle  quod  fecu- 


lis  anterioribus,  quando  frcquentior  cxcufationum 
hujufmodi  in  foro  ufus  crat,  reus  in  Hibcrnia 
abfcns  poftcriori  formula  rite  uti  potucrit,  non 
autem  priori.  Quam  nihilominus  fi  per  infciti- 
am  adhibcrcr,  pofterioris  tantummodo  naturam 
ea  induobat,  fuam,  id  cft,  omnem  quae  cx  co, 
quod  ultra  mare  fenfu  vulgatiori  ageret  reus, 
pendebat,  prorfus  exuens.  Scilicct  natura  utri- 
ufque  ex  jure  recepto  ejufmodi  fuit,  ut  ubi  priori 
quis  legitime  ufus  eflet,  is  etiam  poftmodum  po- 
fterioris  bencficio  femel  itidem  gaudere  poflet. 
In  dicia  autcm  fpecie,  priori  neutiquam  legitime 
adhibita,  fed  tamen  in  pofteriorem  per  juris  in- 
terpretationem,  ne  plane  inutilis  foret,  converfa, 
pofteriori  locus  non  crat ;  ne  fcilicet  contra  mo- 
rem  iteraretur.  Res  ipfa  fub  Henrico  tertio  rege 
ita  decifa  eft,  tefte  ad  hunc  modum  Henrico 
Braftonio  :  Eflo,  inquit  illes,  quod  quis  fe  ejfo- 
niaverit  de  Ibernia  quafi  de  tdtra  mare ;  attor- 
natur  ejfonium  illud  adfimplex  ejfonium  de  malo 
veniendi,  ut  coram  Martino  de  pattesfrjuH  tn 
banco,  anno  regis  Henrici  fexto,  de  Gilberto 
Marifcallo  &  Cecilia  uxore  ejm  &  tyillano  de 
Hyda,  qui  vocavit  ad  warrantum  Willielmum 
Marefcallum  in  comitatu  ^cmbjjoo&r,  &  quije 
effoniavit  de  Ibernia,  &  non  fuit  allocatum,  & 
poftea  fecit  de  hoc  quod  altud  effonium  de  malo 
veniendi  ad  alium  diem  non  fuit  allocatum. 
Tantundem  habetur  etiam  apud  Fletae,  codicis 
ita  didti h,  autorem  vetuftum.  Certe  non  minus 
ultra  mare  fita  eft  Hibernia  quam  five  Gallia 
five  Hifpania,  nifi  de  civili  tantum  hujufmodi 
fitus  notione  decifionem  illam  capias;  minime 
nimirum  fitam  efle  ultra  mare  illud  quod  impe- 
rii  Anglicani  pars  &  territorium  eft,  fed  in  eo 
collocatam,  &  unico  cum  Anglia  fummo  im- 
perio  comprehenfam  •,  adeoque  excufationem  de 
ultra  mare  haud  ea  in  fpecie  admittendam.  In 
vetuftis  item  commentariis '  de  tribunalis  noftri 
maritimi  moribus  legitur,  .fub  Henrici  primi  re- 
gis  tempora  (obiit  ille  anno  Chrifti  mcxxxvi.) 
aliorumque  regum  tam  deceflbrum  ejus  quam  fuc- 
ceflbrum  morem  obtinuifle,  ut,  fiquis  criminis 
in  mari  capitalis  reus  praeconis  voce  quinto,  le- 
gitimis  femper  interpofitis  dierum  fpatiis,  publice 
vocatus  fe  coram  admirallo  in  tribunali  non  fifte- 
ret,  interdiceretur  ei  Anglia  &  de  mer  appwte- 
nant  au  roy  d'  Angleterre,  feu  mari  quod  ad  re- 
gem  i^Angliae  perlinet,  per  annos,  plus  minus, 
ad  arbitratum  admiralli,  quadraginta.  Alia  huc 
fpe&ant  de  a&ionibus  olim  folitis  ob  res  in  mari 
hoc  emergentes  difertis  verbis  inftitui  in  tribu- 
nalibus  juris  noftri  municipalisk  ordinariis,  quo- 
rum  jurifdidio  ejufmodi  femper  habita  eft,  ut 
a£tio  de  re  alibi  ac  intra  regni  fines  emergente, 
ex  ftridto  jure  veteri,  inftituta  nunquam  non  eflet 
ab  eis  rejicienda.  Quemadmodum  jam  a  feculis 
obtinuit  plurimis,  rejiciendam  efle  nifi  intra  cor- 
pus  (uti  aiunt)  comitatus,  id  eft,  intra  infulae 
provinciam  aliquam  praefe&is,  quos  vicecomites 


Itat.  18.  Ed.  I.  fcu  de  modo  levandi  Fines.  Bradi-on.  lib.  ;.  de  Exceptionibus  cap.  30.  fol.  43 7.  1.  Ed.  III.  fol.  9  a.  4.  Ed. III.  fol.  46.  pl. 30; 
J  jFjerbCft   8.  Rich.  ll.  tit.  Continuall  Claime  13.  ^IotDtlCn.  Comment.  part.   1.  fpl.  35-9  &  360,  &c.  bBrafton.  ibid.  & 

<!<  te  7-  Jacobi  R.  part.  8.  fol.  100.  caf.  Ricli.  =EtCr)fojD.  c  €oft€  Part-  7-  in  caf.  Calvini.  fol.  23.  "  8  Rich.  i. 

J^jhcrDcrt  tic-  Condnuall  Claime   13.  *  Se£t.  440.  8c  441.  i  Sect.  677.  &  videfis  ^SlctObfn  Comment.  part.  1. 

fdlj-o.&jfio.  *  Lib.j-.Traft.de ElToniis,  cap.  8.  §.2.  h  MS.  ]ib.  6.  cap.  8.  j  MS.  fol.  izb.  k  Temp- 

^  •  jlUflCttlftt  tif-  ^IbOrBjiC   l0*-  &  Placit-  37-  &  38.  Hen.   3.   Rot.  10.  Devon.  Itin.   SujTcjC  47-  Hen.  3.  Rot.  10.  Trift.  j-o. 
Hc  3.  Rot.  22.  &Trin.  2+.  Ed.  3.  in  Brevibus  RegisinterlQiJlt  &  ©cnOJC  ;  quae  in  Arcis  Londinenfis  Archivo.    Ejufmodi  itcm  funt  alia. 

nuncupamus.. 


3% 


<JMJRE   CLAUSUM)  feu 


30* 


nuncupamtis,  hiandari  folitam,  res  ortum  habue- 
rit :  provincia  hac  marina  non  folum  quoad  tu- 
telam  &  cuftodiam,  verum  etiam  quoad  jurif- 
di&ionem,  admirallo  fummo,  fivc  eis  qui  vices 
ejus  gerunt,  jure  antiquitus  recepto,  cedente. 
Adeo  tandem  ut  manifeftum  fit,  etiam  ex  juris 
patrii  turri  fententiis  tum  moribus,  inftituenda- 
rumque  in  ea  a&ionum  olim  formulis,  domini- 
um  regis  Angliae  marinum  citra  controverftam 
admitti  aflerique.  Nec  eontra  habct  omnino 
vim  quod  five  Bra&onius  jurifconfultus  noftras, 
ut  diftum  eft,  five  alii  aliquot  illius,  tam  re- 
center  tam  antiquitus,  fed  nimis  ofcitanter  (dum 
Anglicani  juris  inftitutiones  tradunt  *  )  fequaces, 
de  maris  illa  veteri  in  libris  Juftinianeis  etiam  & 
in  fluminibus  pifcandi  commUnione  obirer  effu- 
tierint;  ac  fi  in  jure  noftro  ejufmodi  communio 
locum  haberet.  Sane  non  tam  ut  juri  patrio 
hac  in  re  exploratiflimo  adverfum,  quod  ita  ex- 
cidit,  eft  habendum  (nam  &  Bractonius  alia  ha- 
bet  ipfe,  quae  regis  dominium  hoc  innuunt,  ut 
oftenfum  cft)  quam  pro  Ulpiani  feu  Juris  Cae- 
fariani  fcholae  reliquiis  obiter  in  fcriptione  & 
nimis  negligenter  adhibitis  aeftimandum.  Id  quod 
itidem  dicendum  eft  de  fcriptore  apud  nos  uno 
&  alterob,  qui  cx  medii  fluminis  infulaeque  in 
eo  natae  ratione  plerumque  in  jureCaefareo  re- 
cepta  medium  interfluentis  aequoris  terminum 
dominii  hujus  marini  regibus  noftris  obiter  fed 
infcienter  faciunt.  Etiam  idem  eft  fimiliter  di- 
cendum  de  legatisc  Elizabethae  reginae,  qui 
Bremae  cum  Chriftierni  IV.  Danorum  regis  le- 
gatis  de  libera  per  oceanum  feptentrionalem  na- 
vigatione  agentes,  perpetuam  maris  ex  jure  gen- 
tium  omnimodi  commuriionem  objiciunt,  do- 
minium  negant ;  alia  ex  juris  Caefarei  fcripto- 
ribus  in  argumentum  trahunt,  quae  tum  juti  An- 
glicaiio,  tum  juri  gentium  intervenienti,  quod  a 
tot  feculis  inolevit  de  maris  dominio,  plane  ad- 
verfantur:  aut,  inquam,  idem  de  illis  eft  dicen- 
dum,  aut  eos  non  tam  quae  fibi  vera  argumenta, 
quam  quae  apud  jurifconfultos  Caefareos  quibuf- 
cUm  agerent,  vim  habere  majorem  viderentur, 
pro  re  nara  fekgiffe.  Neque  novum  eft  jurif- 
confultos  Caefareos  de  naturali  ac  perpetua  ma- 
ris  communione  verba  facere,  etiam  ubi  cer- 
tifllmum  eft  in  ditione,  qua  continentur  ipfi,  ejus 
dominium  a  vetuftiflimis  feculis  admitti ;  ut  in 
fuperioribus  declaratur.  Sunt  etiam  quampluri- 
ma  apud  nos  five  fifci,  five  eorum  quibus  fifci 
jus  a  rege  indulgetur,  jura  quae  dominio  quod 
traftamus  marino  fubniti  putant  nonnulli :  veluti 
fifci  applicatio  bonorum  in  mari  dereli&orum, 
pifcium  aliquot  grandiorum,  ut  piftricum,  fturio- 
num,  aliorum.     Et  fere  vim  fortitur d, 

Quicquid  confpicuum  pulchrumque  ex  aequore 

toto  eft, 
Res  fifci  eft,  ubicunque  natat. 

Praeter  naufragorum  bona  in  litus,  ubi  animal 
nullum  ex  nave  fuperftes  fuerit,  eje&a.  Caete- 
rum  haec  non  folum  maris  domino,   verum  & 


aliis  alibt  gentium  interdum,  cofnpetunt :  &  au; 
ex  continentis  jure,  ut  in  ejeftis  ad  litus,  fcl 
repertis  importatifque ;  aut  ex  jure  in  perfon;| 
quae  primo  occupaverint,  ut  in  rebusquibufcur! 
que  in  mari  dereli&is  repertifve,  id  genus  aliil 
plerumque  pendeut.  Ideo  ea  in  partes  hic  nol 
trahenda  duximus. 

C  A  P.    XXV. 

Minoris  notae  te/timonia  aliquot  itfj 
tera  de  dominio,  quod  tra&amu? 
marino. 

POftremum  caput  in  diftributione  fuperius  h: 
bita  eft  de  teftimoniis  aliquot  minoris  nc 
tae,  nummus  a  regibus  noftris  faepius  cufus  e 
aureus,  nobilis  rofatus  di&us,  qui  in  altera  pari 
navi  in  mari  flufluante,  regeque  enfe  &  fcut. 
armato  in  ipfa  navi  ut  in  throno  fedente  infis 
nitur ;  ut  ita  imperii  Anglorum  exhiberetur  m' 
rini  fymbolum.     Nummi  forma  hujufmodi  efl 


Cujus  autor  primus  extitit  Edwardus  rex  tcrti 
cum  claiTc  numerofiflima,  navium  fcilicet  und 
cies e  centum,  mare  fuum  tutabatur ;  quo  ter( 
pore,  ut  alias,  vi&ricia  per  Gallias  ferebat  arm, 
Certe  hac  in  re  exemplum  fere  fecuti  funt  reg 
noftri  illud  Caii  Alle&i,  qui  Btitannicum  in: 
perium  nacms  (ut  fupraf  oftenditur)  ejufmo; 
nummo  imperium  fuum  denotari  voluit.  Typr 
quem  adjecimus  eft,  puto,  Edwatdi  IV.  Et  i| 
numifmatum  regni  Gallicani  volumine  in  Ga 
liis  nuper  s  edito  habentur  nummi  aliquot  reguii 
Angliae,  qui  &Franciae  fimul  reges  fuere.  Sc, 
ad  facri  Angliae  patrimonii  jus  infignia  illa  n; 
vis,  maris,  enfis,  thronique,  non  omnino  a! 
Franciae  attinere  dubitare  nequit  quifquis  nec  v< 
lam  ejufce  rei  nec  veftigium  in  numifmatis  Ga 
licanis  a  regibus  tantum  Francorum  excufis  r<| 
periri  obfervaverit.  Quod  in  Zelandotum  nuni 
mis  aliquot  maritimae  poteftatis  infignia  etian| 
veluti  leo  e  mari  emergens,  atque  id  genus  ali 
occurrunt ;  id  fane  nuperum  admodum  eft,  < 
non  omnino  dominii  (fi  portus  eorum  &  fp; 
tiola  maris  interiora  infulis  eorum  inclufa  exc 
pias)  fed  vitae  generis  fitufque  populi  tantui 
index.  Nummi  autem  quem  diximus  Angl 
cani  partis  averfae  infcriptionem  (quae  inaure 
nummis  noftratibus  adeo  rara  non  eft)  fcilio 
Jefus  autem  tranfiens  per  medium  illorum 
ex  Evangeliis  defumptam,  alii h  opinati  funt  fyn 

c  Jo.  Cowellus  Inftit.  Juris  Anglicani  lib.  i.  tit.  i.  §.  3.  &  4.  b  Andreas  BJOJn  MS.in  Speculo  Juftitiarorum  lib.  2.  &  Joannes 

in  Monarch.  Britann.  pag.  11.  «  Anno  MDCII.  apud  Camden.  in  Annalibus  Tom.  2.  pag.  272.  Edit.  Londinenf.  dJuven 

Satyr.  4.  '  Thom.  Walfmgham.  MCCCLIX  feu  33.  Ed.  III.  fCap.  5.  e  Figures  desMonoyes  deFrance,  foi.  15 

&  i}2.  h  Apud  Guil.  Camden.  iiftUililirjJ  Pag-  lo6-  Edit-  MDCXIV. 

bolui 


:387 


t)e  Dominio   Maris. 


388 


olum  fuifle  chymiftarum,  qui,  fancliffimi  numi- 
is  &  nomine  &  tranfitu  ita  profane  fatis  ufur- 
1  ato,  reconditam  artis  fuae,  quae  aurum  nummis 
lifce  fub  Edvvardo  tertio  conficiebat,  majeftatem 
:  dumbrari  vellent ;  alii  amuleti  vicem  obtinuifle, 
1 :  caedi  &  vulneribus  averruncandis.  Certe  verba 
la  in  iis  quibus  tortorum  quacftioni  fubjecti 
lterdum,  dolori  allevando  abigendoque,  utun- 
ir,  locum  habere  ex  jurifconfultis3  aliquot  fci- 
ius.  Nec  operae  pretium  eft  ea  de  re  amplius 
uc  difquirere.  Partis  vero  nummi  adverfae 
lentem  verfificator  anonymus,  qui  fub  Henrici 
.;xti  tempora  rhythmis  fcripfit  Anglicanis  de  To- 
tia  confervativa  marish,  ita  explicat; 

1  f  0?  foure  tfjings?  our  $o61e  ffjctoctfj  to  me, 
1  liing,  dSfjip,  anb  £toecD,  anb  $otoecof  tfje£ce, 

Ouatuor  indicari  ait  in  nummoi  regem,  en- 
<m,  navem,  &  maris  imperium.  Quin  Anglo- 
iim  inprimis  interefle  enixe  fuadet  mare  (cujus 
iomini  reges  Angliae)  diligenter  cuftodire,  fibi- 
me  ut  imperii  firmamentum  perpetuum  atque 
raefidium  maxime  tueri.  Tantundem  etiam  ait 
uonuiffe  Sigifmundum  Auguftum,  cum  Hcnri- 
:im  noftrum  V.  ad  conciliandum  inter  eum  & 
■  arolum  Francorum  regem  VI.  pacem,  invife- 
jnt.    Verba  ejus  fubjicere  liceat : 

<€fie  tcue  pjocefie  of  «Cngfifi)  poftcie 
#f  uttettoarb  to  ftcep  tlji^  rcgion 
<f£>f  out  <t?nglonb  (tfjat  no  man  map  bcnie 

H&O}  fau  of  footfj  But  it  10  one  of  tfjc  fieff) 

'SW  tty#;  tfiat  tofio  feetfi  £outfi,  ^ojtft,  €aff, 
anb  fflelt, 

«fieriffi  meceftanbife,  fteep  tfje  3tbmiralrie, 
€fjat  toe  fie  Stfaflecd  of  tfje  naccoto  £ee, 

i  jfo?  Sigifmund  tfjc  gjeat  €mpetour, 

(i©fjicfj  ?ct  ccignctfj)  tofjcn  fje  toag  in  tfjtji  lonb 
at©itfj  feing  Henry  tfje  fift,  $?ince  of  fjonour, 
illjeccmucfj  glojp,  agfjim  tfjougfjt,  fjefounb; 
!  2U  migfjtp  lanb  tofjicfj  fjab  taftcn  in  fjanb 
•:€o  Uicccein  France,  anb  mafte  mojtalitp, 

3Cno  efcer  toefl  ftcpt  counb  afjout  tfje  &cc, 

!  %no  to  tfje  fcing  tfiug  fje  faib,  ffl?p  Bjotfjcc 
(i©fjcn  fje  perceirjb  ttoo  totong  Caiys  anb  Dover) 

i  <©f  all  pouc  toton£  to  cfjufe,  of  oneanb  otfjec, 
€0  fteep  tfje  &ea  aub  foon  to  com  otoec 
€0  toccce  outtoarbtf  anb  pouc  reign  to  recofter, 

tiieep  tfjcfe  ttoo  toton^  fuce,  anb  poura9ateffie, 

}%0  pouc  ttocpneepne,  fo  fteep  ttjc  $atcofti  £ee. 

f  #0?  if  tfjig  g>ee  Bc  ftcpt,  in  timc  of  toacce 
3Bfjo  can  fjcrc  paffe  toitfjout  bangec  anb  too? 
HDBfjo  can  efrapc?  tofjo  map  mifcfjicf  bifferre? 
ri©ljat  marcfjanbie  map  fo?  fip  fje  agoe? 
$ oj  neebg  fjim  muff  tafte  tretocjs?  etocrpfoe, 

1  Flanders  ailb  Spaine,  anb  Otfjcr,  ttuff  tO  me, 

■  <©j  effe  fjtnbjeb  afl  fo?  tfji£  $arroto  &ee, 

uae  rhythmis  hifce  diffufiora  habentur,   eorum 
\  nfum  fupra  pauculis  contraximus.     Verba  red- 


dere  operae  non  eft  pretium.  Idem  etiarti  ver- 
fifkator  ; 

25ut  fcing  Edward  mabe  a  fiege  ropoHj 
3CnD  toanne  tfje  toftm  •  anb  in  fpccialf 
Cfjc  .Sca  toa£  ftcpt,  anb  tfjcccof  fjc  toatf  Sojb; 
€fjust  mabe  fje  $ofjIrjsf  roineb  of  mccojb. 

Id  eft,  Edwardm  vero  rex  obfidione  itrbem  (Ca- 
letum)  ipfe  praefens  cepit.  Cuftodiebatur  inte- 
rim  mare  -,  atque  ejus  ipfe  erat  dominus.  Unde 
nummos  nobiles  diclos  cudit.  Alia  item  tefti- 
monia  ampliflima  habemus  hujus  rei  domeftica 
cum  vetufta  exterarum  de  eadem  re  gentium 
recognitione  mixta^  quae  proxime  fubjunguntur. 


C  A  P.     XXVI. 

jfb  exteris,  quorum  maxime  inte- 
reji ,  dominium  regum  ^ingliae 
marinum  Jolenni;,  ex  veteri  injli- 
tuto,  velorum  demijfjione  recognofci. 
Et  de  ediclis  ea  de  re  binis  re- 
gum  Galliarum. 

AD  exteros  devenimus.  Quorum  fane  ali- 
quos  ex  iis  quae  fuperius  five  de  limi- 
tibus  navigationi  a  rege  Angliae  praeftitutis,  five 
de  tranfitu  per  hoc  mare  non  femel  petito  difle- 
runtur,  dominio  huic  adftipulatos  efle  fatis  eft 
apertum.  Sed  bina  funt  prae  caeteris  teftimo- 
nia  infignia,  eos  fane  (fi  vicinos,  &  quorum 
maxime  intereft  hic,  ut  oportet,  potiffimum  fpectes) 
univerfim  idem  fecifle.  Horum  alterum  eft  fo- 
lennis  velorum  fummorum  demiffio,  qua  uti 
folet  quaelibet  navis  cujufcunque  gentis  exterae, 
fi  prope  claflem  regiam  navemque  aliquam  ejuf- 
dem  ciaffis  in  mari  hoc  praetervehatur.  Alte- 
rum  eft  libellus  vetuftus  publice  editus,  feu  actio 
inftituta,  qua  Angliae  regum  in  mari  dominium 
quamplurimae  gentes  exterae  olim  fimul,  uno- 
que  cum  Anglis  ore,  fub  Edwardo  noftro  pri- 
mo  recognoverunt.  Quibus  accedet  etiam  fin- 
gularis  ejufmodi  Flandrorum  in  legatione  ad  Ed- 
wardum  noftrum  fecundum  profeffio.  Demiflio- 
nem  autem  illam  velorum  non  folum  in  hono- 
rem  Angli,  fed  &  in  imperii  ejus  dominiique 
recognitionem  in  hoc  mari  fieri  nemo,  puto, 
dubitat.  Certe  dubitare  nequeunt  Galli,  qui  ejuf- 
modi  demiflione  fe  olim  volebant  dominos  ma- 
ris  noftri  agnofci  ;  fed  fruftra.  Scilicet  tam  fruf- 
tra  fuere  in  edidtis,  etiam  binis,  ad  demiflionem 
ejufmodi  omnium  fibi  exterorum  ftabiliendam, 
fuperiore  feculo  promulgandis,  quam  in  Angli 
territorio  marino  ita  temere  vindicando.  De 
ediftis  illis  libro  priorec  Jocuti  fumus.  Quorum 
ncutrum  vim  aliquam  in  foro  ibi  obtinuit,  ut  de- 
cifum  eftd  in  curia  fuprema;  quod  &  ibi  adno- 
tavimus.  Etiam  &  verba  quibus  elevatur  apud 
ipfum  Ludovicum  Servinum,  generalem,  tempore 
decifionis  illius,  regis  Galliarum  advocatum,  edicto- 


■Pau'us  Grillandus,  Traft.  dc  Quaeft.  Sc  Tortura  q.  4.  num.  13.  &  14.  b  MS.  in  Bibliotheca  Cottoniana,  &  videG.Camden.  loco 

1  tnte  otato.  «  Cap.  18.  *  Ludovic.  Servin.  Placit.  1 1.  tom.  2.  1^92,  pag.  162  b.  edit.  MDCIX. 

Vol.  II.  A  9  t»m 


3*9 


<JMARE    CLJUSUM,  feu 


rum  illorum  autoritas  hic  apponimus.  Tam 
edi&um  Henrici  Galliarum  regis  iecundi,  feu  anni 
mdlv.  quam  Henrici  tertii,  ieu  anni  mdlxxxiv. 
objiciebatur  ab  iis  qui  etiam  extra  oras  Gallica- 
nas  (nam  non  tantum  ad  mare  Galliis  conter- 
minum  fpe&arunt  verba  ediclorum)  vela  fibi  re- 
gis  Galliarum  nomine  fubmitti  volebant;  unde 
&  Hamburgenfibus  aliquot  hoc  facere  detreclan- 
tibus  vim  intulerant,  eofque  ut  dignitatem  atque 


ia  mer  (ita  fe  habent  verba  Normannica  b)  au- 
cunes  nefis  6u  vejfieaulx  charges  ou  voide,  qm 
ne  veviilent  avaier  &  abeifjtr  leurs  triefs,  an 
commandement  du  iieutenant  du  roy,  ou  de  l'ad- 
mirall  du  roy  011  fon  lieutenant,  mais  comba- 
tant  encontre  ceidx  de  la  flote,  que,  ftlz  puent^ 
eftre  pris,  quiis  foient  reputez  co?ne  enemies,  $•! 
leurs  nefis,  veffeatdx  .&  biens  pris  &  fiorfiaiti 
come  biens  des  cnemies,   tout  foit  que  les  mai.\ 


imperium  Gallicanum  non  fatis  obfervantes  in  ftres  ou  poffejfours  d  iceulx  vmidroient  venii' 
mari  ideo  ceperant.  Sed  quantum  ad  hanc  rem,  apres,  &  aiieguer  mefmes  les  nefs,  veffeaulst 
inquit  Servinus,  dicendum  cft  in  contrarium,  que    &  biens   eftre    biens  des   amies  du  roy  noftri 

les  ordonnances  de  ce  royaume  faifants  injunc~iion  feigneur  ;  &  que  la  menye  eftant  en  iceulx  fioi) 
d'  amener,   n'  ont  efte  obfervees,    &  ne  le  font     ent  chaftiez  per   emprifionement  de   leur  corpj 

encores  aujourdhuy,  &  on  ne  voit,  pas  que  pur  leur  rebellete  par  difcretion  ;  id  eft,  Obvian) 
celle  de  i'  an  mdlv.   nit  efte  verifiee  en  la  cour     habuerit  in  mari  naves  qualeficunque,  five  onu^ 

de  parlement,    ains  les   inthimez  en  rapportent  ftas  (ive  onere  vacuas,  quae  vela  fua  jujfiu  fim* 

fieulement    un  extrai£i  du   Grejfe    de  Brouage  praefecli  regii,  five  admiralli  ejupve  legati,  de '' 

(quod  fatis  quidem  liquet  ubi  apud  eundem  a  ob-  miftere  nolucrint,  fied praelmm  inierint  cum  claj 

jicitur  ediftum  illud)  T>'  ailleurs  lex  erat  obfo-  fiariis,   eos,  fi  capi  pjoterunt,   inter  hoftes   cen' 

leta,  &  ce  que  le  monftre  eft  la  novelle  ordon-  fiendos  -,    quin  &  naves  eorum  &  bona,  vem 

nance   de  /'  an  mdlxxxiv.     Car  il  n'  euft  efte  hoftium,  fifico  appticanda  :    idque   tametfi  nau 

befioing  d'  une  novelle  loy,  fi  la  vieille  avoit  ejie  cleri  fieu  navium  domini  poftea  allegaverint  eafi 

gardee ;  &  neantmoins  la  dernier  n'a  efte  veri-  dem  naves  &  bona  ejfie  amicorum  domini  nofir 

fiee  fimplement :  mais  comme  elle  eftoit  pourfiui-  regis  :  perfionas  autem,  quae  in  navibm  hujul 


vie  par  perfiones  qui  pouvoient  lors,  elle  ne  paffa 
pas  fians  reftftence,  ains  fiut  regiftree  &  publiee 
avec   la   modification  requife  par  le  procureur 
generai,   a  la  charge  de  i  executer  fuivant  ies 
anciennes  fiormes,  ejr  fielon  que  les  ojjiciers  de  i 
admiraulte  avoient  fiaiii  auparavant,  fans  rien 
fiaire  de  noveau.   Ediftum  quod  objiciebatur,  prius 
a  patribus  nunquam  admiflum  eft.     Nam  in  fcri- 
niis  parliamentariis,  qui  locus  eft  ejufdem  admiffi- 
onis  teftimonii,   ea  de  re  nihil  repertum.     Po- 
fterius  autem  admiflum  quidem  cft,  fed  quantum 
ad  juris  aliquem  eftedtum,  five  tunc  primum  fan- 
ciendi  introducendive,   five  antea  in  morem  re- 
cepti,  plane  rejeftum  eft,  idque  cavente  procura- 
tore  regio  ;  qui  fic  illud,  ut  vides,  temperari  vo- 
luit,   ut  quod  priftino  more  fubnixum  eflet,  id 
tantum  vim,  etiam  poft  edi&um  hoc  in  potcn- 
tiorum  aliquot  gratiam  ita  admiflum,    fortiretur. 
Prudenter  id  fa&iim  eft.     Nam  utrumque  plane 
vicinorum,  etiam  exterorum  omnium,  juri  nimi- 
um  adverfabatur.     Quod  vero  ita  fibi  ipfis  im- 
perii  &  dominii  fignum  efle  feu  pignus  voluere 
illi  primo  in  ediclis,  quae  tamen  poft,  iterata  rei 
deliberatione,  ut  non  fine  injuria  in  vicinos  emif- 
fa,  rejecla  jure  (ut  oftenfum  eft)  funt  ;    id  fane 
a  tot  feculis   Anglo  perpetuo  competiifle,  &  ab 
exteris,   ipfilque  Gallis,   praeftari  (ut  quod  prae- 
fcriptione  tam  diutina  fubnitatur)  folitum,  argu- 
mentum,    maxime  apud  illos,   leve  effe  nequit, 
quo  firmetur  Anglo  dominium  quod  traftamus. 
Certe  ufitatiffimum  fuifle  hoc  velorum  demiffio- 
nis  jus  Anglis  caeterifque  gentibus  intcrveniens, 
aflerunt  omnes  qui  mari  afliieti  ;   idemque   ve- 
tuftiffimum  eflc,  atque  ante  quadringentos  abhinc 
annos  recepmm,  inde  liquet,  quod  Joannes  rex 
Angliae  anno  regni  fui  fecundo  ( feu  fub  Chrifti 
Mcc. )  Haftingis,  litoris  Suflexiani  oppido,  ex  pro- 
cerum  affenfu  fancivit,  i\  praefe&us  regiae  claffis 
in  expcditionibus  navalibus  ( quae  omncs  co  in 
aevo  mare  auftralius  occupabant )  Encontre  fiur 

'  Servin.  Placit.  cttat.  &MS.  Commcntar.  de  rcbus  admirall.  fol.  28  ». 

ncx.  mcmbranae  26.  Rot.  Alemanniae  a.  22.  Ed.  I.  ad  3 1.   Ed.  I,  &.c. 


modi  fuerint  repertae,  carcere,  pro  arbitratu,  pu\ 
niendas  ejfie  ob  rebellionem.  Perduellio  habit 
cft,  fi  navis  qualifcunque  velorum  demiffioni 
imperium  Angli  fuo  in  mari  non  agnoviflet  ! " 
nec  amicitiae  quidem  nomine  tuendi  erant,  qij'T 
contra  omnino  facerent.  Poenae  a  rege  An^lia;!' 
adjedae  funt,  perinde  ac  fi  de  crimine  in  infir 'll 
lae  fuae  territorio  aliquo  admiflb  verba  fierent.    l 

C  A  P.     XXVII. 

§fuamplurimariim  gentium  circum<vi\x 
cinarum  dominii  regis  Angliae  ma  u 
rini,  in  libello  antiquitus  publid  'z 
edito,  feu  aclione  db  iisjimul  cun  t 
Anglis  in  Reginerum  Grimbalduji  ;•: 
Franciae  clajfis  praefeclum  injii  :•■ 
tuta,  recognitio.  Etiam  de  impfi  h 
cata  in  ipjius  defenjione  hujujmo  J 
di  recognitione. 


A 


Lterum  de  plurimarum  gentium  exterarun   :: 

k 


hic  recognitione  teftimonium  eft  libellu 
ille  ieu  aflio  olim  a  plurimis   fimul  gentibus  in 
ftituta,  qua  maris  circumflui  dominos  regcm  An 
gliae  deceflbrefque    ejus  efle  uno  profcflae  fun 
ore,  atque  in  judicium   deduxerunt  eos,  qui  ju 
illud  temere  violarunr.     Quod  ut  rite  capiatur  "' 
rem  integram  fufius  enarrabimus.     Exardcfcenti  P 
inter  Edwardum  noftrum  primum  &  Philippun  i:~< 
Pulchrum  Franciae  regem    bello,    ita    interdun    :: 
pa£to  conventum  eft,  ut  libera  nihilominus  utrin  " 
que  forent  commercia,    adcoque  cum  mercato  *» 
ribus  hinc  illinc  quibufcunque  inducjae;    qnoai 
caetcra,  armis  interca  utramque  invicem  ^entcm 
ut  aflblebat,    infeftantibus.     Singularcs  cjufmod 
induciae  fiujfiaentia  gunraeQ  nuncupabatur  j 

Rot.CIaaf.  15.  Ed.I.  in  fcfed.  ar 

flaarant' 


\a 


[39 


De    Dominio    M  A  r  i  s. 


392 


I  a^rantc  anas    bcllo,    praeficiebantur  ab  utroque 

irincipe  qui  de  rcbus  contra  has  inducias   patra- 

is  cognofccrcnt,   &  fecundum  legem  mercato- 

iam1  c5"  formam  fufferentiae  judicia  exerccrcnt. 

ilapfis   aliquot  annis   (quibus  intcrdum   induciis 

lujufmodi  locus  crat,    intcrdum  nullus)  focdus 

inno  Chrifti  mccciii.  initum  eft.     Is  cft  Edwardi 

egis  tricefimus  primus.     Caput  cjufdcm  foederis 

>rimum  eft  b,  ut  non  folum  invicem  amici  cflent 

eges  ipfi,    fed  etiam  ut  alter  alterius  jura  om- 

limoda  tucrctur   contra  alios  quofcunquc,    ex- 

:epta   ecclefia  Romana ;    atque  cx   regis  Angliae 

-.  aarte,   Joanne  duce  Brabantiae  genero  fuo ;    ex 

'.jarte   vero  regis  Franciae,    Alberto  rege  Roma- 

.  lorum  &  Joanne  comite  Hannoniae.     Tertium 

mtem   ejuldem  eft  caput   (nam  primi  &  tertii 

:apitis  in  libello  illo   feu  aftione  ufus  cft  fingu- 

aris,    ut  infra  patebit)  Item  il  ejl  accorde,   qe 

\  *  un  ne  receptera,  nefuftendra,  ne  confortera,  ne 

?era  confort,  ne  aide  as enemies  de  l  '  autre,  nefof- 

rrera  qu'ils  eient  confort,  fouccors,  ne  aide,  foit  de 

*ent  d'  armes,  011  de  vitailes,  ou  d  autres  chofs 

nueles  q'elesfoient  de  fes  terres  011  defonpoiar  ■,  mais 

\\,idionderafur  peine  deforfature  decorps  &  dauoir, 

E>  empefchera  a  tot  fon  poair  loiaument  en  bon 

'roi,   qe   les  dits  enemies  ne  foient  refceipts  ne 

.confortes    es   terres   de  fa  feignurie  ne  de  fon 

vjloiar,  ne  q'  its  en  aient  confurt,  foccours,    ne 

mde,  foit  des  gents  d  armes,    des  chevaux,    d' 

jirmeures,  de  <vitailles,  ou  d  autres  chofes  queles 

'felesfoient :  fenfus  eft,ut  ex  amicitia  hac  contrach, 

;ieuter  eos  qui  alteri  hoftes  eflent,    omnino  fo- 

veret,  aut  fuis  in  territoriis  opem  eis  fubminiftrari 

ullatenus  pateretur.      Sopito   ad    hunc   modum 

loello,  quoniam  non  folum  complures  ortae  erant 

l{uerelae  de  injuriis  tam  in  oceano  apertiore,  quam 

m  mari  noftro,  induciarum,  quas  memoravimus, 

.mgularium  tempore  Jiinc  ind£  admiffis,   verum 

v5c  credendum  erat  alias  ejufmodi,    maxime  ob 

.nimicitias  quibus  Franciae  rex   &  comes  Flan- 

driae  tunc  diftraherentur,  poft  foedus  initum  for- 

uan  orituras;  ideo  conftituti  funt  ab  utroque  prin- 

cipe  cognitores,    qui   hafce  audirent  deciderent- 

jque.    Et  ab  Angloc  fub  id  tempus  Robertus  de 

35urgf)cru)c  conftabularius  caftri  Dorobornenfis, 

i&  Joannes   de   25anqudi  fenefchallus  Pontivi, 

■Baraldus  de  js>zfra0,  &  Arnaldus  SEprjucin,  equi- 

ttes   auratij    a  Gallo  Saquillius  D}Tnafta,   Mitto- 

nius  Blanvillius,   Bertrandus  Jordanus,  &  Guili- 

clmus  Ralaftanfius,    equites  item  aurati  :   ut  fci- 

ilicet  cognofcerent  (fic  AngU  diploma)  des  enter- 

'tirifes,   mefprifes,    &  forfaites  en  treve  ou  en 

'ifufferance,    entre  nos  &  le  dit  roy  de  France, 

id'un  part  &  dautre,    es  cofteres  de  la  mer  d 

'-Engleterre  &  autres  per  decea,    &  aufint  per 

'devers  Normandie  &  autres  cofteres  de  la  mer 

\iper  de  ln  ;  id  eft,  de  ufurpationibus ,  injuriis  & 

'delicfis   tempore  five  foederis  five  fufferentiae, 

(feu,  induciarum  ob  commerciilibertatantantum, 

\a  nobis  &  dicio  Franciae  rege  initarum,   alter- 

utrinque  commijfis,   five  in  oris  maris  Anglica- 

nis,  aliifve  quibufcunque  citerioribus,  five  ver- 

\fm   Normanniam,   atque   aliis   quae  ulteriores 

,funt,  maris  oris.     Binis  autcm  diplomatis  praefi- 


cicbantur,  quos  mcmoravimus ;  ita  ut  altcrum 
quatuor,  quatuor  itidem  alterum,  fuo  ab  utro- 
que  rcge  pari  nominato,  complcclxrctur.  Tem- 
pus  utrorumquc  cft  dics  Junii  ultimus,  mccciii. 
Cognitoribus  fivc  hifcc  ii\'c  aliis  ejufmodi  con- 
ftitutis  libellum  conjunclim  exhibcnt  praclatorum 
&  procerum  Angliae,  fummi  item  Angliac  ad- 
miralli,  etiam  &  civitatum  oppidorumquc  per 
Angliam,  totius  deniquc  gentis  Anglicanae,  ali- 
arumque  regi  Angliae  fubditarum  procuratorcs  ■; 
quod  ut  fieri  potuerit  aliter  atque  cx  ordinum 
omnium  in  publicis  comitiis  autoritate,  ne  in- 
telligcndum  quidem  eft.  Cum  hifce  itidem  con- 
junguntur  procuratores  gentium  per  totam  ferme 
Europam  maritimarum,  veluti  Genucnfium,  Ca- 
talaunorum,  Hifpanorum,  Alcmannorum,  Zelan- 
dorum,  Hollandorum,  Frifiorum,  Danorum  & 
Norwegorum,  practcr  alios  imperio  Romano  Ger- 
martico  fubjeclos.  Hi  fimul  univerfi  eo  in  li- 
bello  actionem  inftituunt  in  Rcginerum  Grim- 
baldum,  qui,  flagrante  bello  inter  Philippum  re- 
gem  Franciae  &  Guidonem  Flandriae  comitem, 
Gallicae  claffis  praefcclus,  in  mari  hoc  merca- 
tores  in  Flandriam  practernavigantes  interceptos 
bonis  fpoliaflet.  Regem  Angliae  &  deceflbres 
ejus,  a  tempore  quod  omnem  memoriam  exce- 
dit,  citra  controverfiam,  aiunt  aclores  hi  fimul 
omnes,  ratione  regni  fui  %^ingliae,  fupremo  ma- 
ris  K_Anglicani  atque  ejufdem  infularum  dominio 
ac  imperio  fuijfe  gavifos,  praefcribendo  fcilicet 
leges,  ftatuta  atque  interdicia  armormn  navi- 
umque  alio  ac  mercatonis  armamentis  inftrucla- 
rum,  cautiones  exigendo,  tuielam  praebendo  ubi- 
cunque  opus  effet,  atque  alia  conftituendo  qtiae- 
cr.nque  fuerint  necejfaria  ad  pacem,  jm,  & 
aequitatem  confervandam  inter  omnimodas gentes 
tam  exteras  quam  in  imperio  Anglicano  com- 
prehenfas,  quae  per  iilud  tranfierint.  Supremam 
eifdem  item  fuiffe  atque  ejfe  tutelam,  merum- 
que  &  mixtum  imperium  in  jure  dicundo  fe- 
cundum  dicias  leges,  ftatuta,  praefcripta  &  in- 
terdicia,  aliifque  in  rebus  quae  ad  fummum  im- 
ferium  pojfint  attinere  in  locis  indicatis.  Ad 
praefecturam  admirallorum  a  regibus  Angliae 
conftitui  folitorum  fpeclare  jurifdictionem  ex 
imperio  ejufmodi  exercendam.  Dein  capite,  quod 
memoravimus,  foederis  nuper  ante  initi  primo, 
quo  utriufque  regis  jura  invicem  tuenda  erant, 
adjecto,  Grimbaldum  accufant.  Eum,.  aiunt,  Ma- 
giflrum  ejfe  clajfis  regis  Franciae  :  appeilare 
autemfe  admirallum  dicii  maris,  eo^ue  nomine 
conftitutum  fuiffe  fe  praetexere  a  Franciae  rege, 
ratione  belli  in  Fiandros  gerendi.  Citra  foede- 
ris  initi  tempus  &  contra  ejufdem  vim  ac 
mentem  admirallatus  officium  in  diclo  mari  in- 
jufte  eum  occupajfe,  &  fupra  annum  nfirpajje 
ex  Franciae  regis  diplomatis  autoritate  ;  An- 
glos  nimirum  aliofque  aliarum  gentium  tam  mer- 
catores  quam  alios  per  mare  illud  tranftuntes 
intercipiendo,  bonis  eos  carceri  traditos  fpoiiando, 
ea  regis  fui  miniftris  in  portubus  conftitutis  tra- 
dendo,  ut  quae  fifco  applicanda.  Atque  cum 
haec  a  fe  Jine  injuria  gefta  ejje,  tum  regis  fui 
diplomatis  autontate,  tum  interdicio  regis  An- 


*  Rot.  Pat.  16.  Ed.  I.  part.  %■  mem.  24.  in  dorf. 
Rot.  Pat.  31.  Ed.  I.  membr.  16.  ult.  Junii. 


J|  Foedus  intcgrum  habetur  in  Rot.  A'emanniae,    Ji.  Ed.  I.  rrembrana  : 

gliae 


i393 


kJMA  RE   C  LAU  S17  M,  feu 


394 


gliae^  quod  juxta  mentem  capitis^  quod  dixi- 
mus,  foederis  tertii,  per  ditiones  fuas  promul- 
gaverat  (interdifto  fcilicct,  quo  vetitum  eft,  re- 
gis  Franciae  inimicos  in  Angli  ditione  foveri, 
opemve  eis  ferri)  fubnixum,  in  fcriptis  corarn 
cognitoribiis  audactus  ajferuijfe,  atque  ita  fe  tu- 
eri  voluijfe.  Fieri  hoc  totum  in  grave  damnum 
&  praejudicium  tum  regis  Angliae,  tum  praela- 
torum,  procerum,  &  caeterorum  univerforum, 
qui  conjunftim,  ut  oftenfum  eft,  agebant.  Pe- 
tuht  igitur  fimul  omnes,  ut  cuftodia  liberati  qui 
carceri-ita  traditi  effent,  reddita  item  bona  nullo 
jure  capta,  jurifdictionem  admiralli  regis  Angliae 
(ad  quem  folum  tam  ex  jure  rerum  ac  loci 
quam  perfonarum  hujufmodi  jurifdi&io  attine- 
bat)  fubirent,  atque  ut  ex  cognitorum  fententia 
Reginerus  Grimbaldus  ipfe  damna  a&oribus  re- 
farciret,  fi  ntmirum  folvendo  effet ;  fin  minus, 
runc  ut  ad  idem  faciendum  damnareturrex  Fran- 
ciae,  qui  ejufmodi  praefcdturae  codicillis  eum 
donaffet.  Damnis  autem  refarcitis,  tunc  etiam 
ut  Reginerus  ob  foederis  violationem  poenas 
daret,  quales  alios  a  fimili  facinore  in  pofterum 
deterrere  poffent.  Quid  dein  fieret  a  cognito- 
ribus,  non  fatis  liquct.  Tanti  fane  fuiffe  res  vi- 
detur,  ut  pa£to  eam  fopiri  quam  in  foro  agitati 
fatius  forfan  haberetur.  Atqui  interea  manifcftius 
nihil  eft,  quam  regi  Angliae  hic  a  vicinis  gen- 
tibus  ferme  univerfis  marini  dominii  jus,  idque 
avitum  &  longaeva  praefcriptione  firmatum,  di- 
ferte  agnofci ;  adeoque  ut  pro  fuo  arbitrio  tute- 
lam,  leges  limitefque  navigantibus  in  hoc  mari, 
coque  quomodocunque  utentibus,  dare  poffer,  nec 
a  vicinorum  invicem  inimicitiis,  jureve  aliquo 
belli  ad  alios  fpc&ante,  hujufmodi  mutaretur 
jus  aut  minueretur,  aliter  ac  quocunque  alio  in 
territorio  ejus  ditionis.  Atque  obfervandum  eft, 
Flandros  ipfos,  quibufcum  &  Francis  tunc  in- 
tercefTerant  inimicitiae  ac  bellum,  minime  in 
attione  illa  focios  fuiffe,  nec  efie  rite  potuifle. 
Nam  ex  foedere  jam  dicto  ab  Anglo  &  Gallo 
inito,  mutuae  armorum  operae  praeftandae  erant 
invicem  ad  jura  alterutrius  tutanda.  Mari  igitur 
uti,  ad  Flandros  hoftes  infeftandos,  ex  foedere 
Gallo  eft  permifliim  :  non  item  ad  eos  inter- 
cipiendos,  qui  ex  aliis  quibufcunque  gentibus  hac 
tranfirent,  aut  ipfam  Flandriam  cum  mercibus 
peterent.  Et  Paulus  AEmylius3  de  hoc  ipfo 
tempore,  Gallus  excidium  Flandriae  minabatur: 
Anglus  Flandros  texit :  Edwardus  enim  ita 
Franci  regis  amicus  erat,  ut  tamen  Flandros 
everfos  nollet.  Sic  voluit  rex  nofter  tum  fui 
juris  utpote  tutor,  tum  fummus  navigationis  alio- 
rum  moderator.  Nec  vero  praetereundum  eft, 
ipfum  Grimbaldum,  clafiis  Franciae  hic  prae- 
feflum,  non  folum  ex  diplomatis  praefcdturae 
fuae,  five  regis  autoritate,  poteftatem  hanc  in 
mari  hoc  arrogaffe,  fed  expreflim  regis  Angliae 
interdidmm,  quod  juxta  tertium  memorati  foede- 
riS  caput  emanarat,  in  partes  itidem,  ut  eo  fe 
tueretur,  perinde  traxifle,  ac  fi  &  ipfe  minime 
fine  indultu,  quo  ex  interdicli  illius  vi  fe  gau- 
dere  exiftimabat,  jure  officium  illud  admiralla- 
tus  in  hoc  mari  fe  occupare  potuifle  fimul  ag- 


noviflet.  Nimifum  interdidlo  illo  vetitum  eflt 
ne  in  Angli  ditione  (id  eft,  per  my  fon  poere. 
quae  Grimbaldi  verba  fuere,  ut  in  libello  ipfn 
infra  exhibito  eft  videre)  foverentur  Franci  hofte;, 
eifve  auxilium  aliquod  praeberetur.  Atque  iti; 
exprefiim  interdicti  vim  objecerat  Grimbaldus  ft. 
mul  cum  regis  fui  diplomatej  quo  praeficiebatur  '■ 
ac  R  dixiffet,  Hac  poteftate  utor,  ea  donatus  qui 
dcm  a  rege  Francorum,  qui  me  elaffi.  &  rebu; 
fuis  maritimis  etiam  praefecit.  Caeterum  re;i 
praeterea  Angliae  interdi&o  fuo  promulgato  vc 
tuit,  ne  cui  iri  ditione  fua  Francorum  hofti  om 
nino  fuccurrereturj  juxta  foedus  inter  regem  utrum 
que  contradtum.  Ideoque,  cum  ego  nec  perfb- 
nas  alias,  nec  res  praeter  hoftiles,  faltem  quat 
in  hoftilibus  funt,  ex  jurc  gentium  interveniente 
ccnfendae  (nam  proculdubio  id  ab  eo  obtenfum 
cft,  eos  qui  Flandris  mercibus  aliterve  fuccurre' 
rent,  cujufcunque  effent  gentis,  velut  hoftes  in 
tercipiendos)  in  mafi  ceperim,  fatis  me  opinoi 
eo  defendi,  quod  ipfe  rex  Angliae,  edido  juxta 
initum  focdus  promulgato,  nolit  hoftibus  Fran- 
ciae  in  aliqua  ditionis  fuae  parte  fuccurfum: 
unde  nec  hifce,  quos  in  mari  cepi.  Summa  eft. 
ne  finxifle  Grimbaldum  ex  marino  aliquo  regh 
Francorum  dominio  admirallatum  fuum  potefta- 
temve  mandatam  pependiffe,  fed  omnino  ex  di- 
plomatis  regis  fui,  foederis,  atque  regis  Angliac 
interditti  vi;  Qiiafi  ex  eo  foedere  interdiftoqiK 
ab  Anglo  palam  conceffum  fuiffet  fibi  nullam, 
durante  ejufmodi  foedere  interdi&oque,  fore  in- 
juriam  tametfi  Franci  qualefcunque  hoftes  in  di- 
tione  fua,  feu  (quod  idem  hic  eft)  in  mari  fuo 
a  Franci  miniftris  interciperentur.  Certe  nifi  ita 
intelligas  Grimbaldum,  non  video  quamobrem 
interdiftum  illud  cum  regis  fui  diplomate,  ut  f© 
tueretur,  modo  in  libello  oftenfo,  omnino  con- 
jungeret,  aut  de  ditione  regis  Angliae,  per  quam 
intcrdictum  illud  promulgatum  eft,  verba  ibifie- 
rent;  cum  de  rebus  in  mari  tantum  geftis  con- 
troverfia  oriretur.  Si  vero  ita  fuerit  intelligen- 
dus,  certe  tunc  is  non  folum  non  adverfatus  eft 
avito  in  mari  regis  Angliae  juri,  fed  etiam  idem 
fatis  agnovit,  dum  foederis  &  interdidi  accefli- 
one  temporarium  tantum  eidem  modum  ad- 
je&um  effe  velle  videtur.  Adeo  ut  implicatam 
etiam  tunc  temporis  Francorum  ipforum  habea- 
mus,  in  hoc  eorum  admirallo,  adftipulationcm. 
Quomodo  autem  foederis  apices  exponendi  fue- 
rint,  locus  hic  non  eft  differendi.  Sed  domi- 
nium  regum  Angliae  marinum  in  libello  a  tot 
gentibus  recognitum  tantum  obfervamus.  Etiam 
obfervatu  fane  dignum  eft,  fub  eodem  ipfo  tem- 
pore,  fcilicet  pajjio  ante  foedus  initum,  Anglum 
fidei  profeflioriern,  quod  homagium  appellant, 
nomine  ducatus  b  Aquitaniae,  Pontivi  comita- 
tus,  aliarumque  quas  in  Galliis  poflidebat  pro- 
vinciarum,  Franco  praeftitifle ;  hifce  etiam  ex 
fententia  curiae  Parifienfis c  prorfus  cxutum  quan- 
doque  antca  fuiffc ;  etiam  &  fub  centefimum  qui 
praeceflerat  annum,  Joannem  regem  Normannia 
deturbatum  ;  atque  eam  tamen  Anglum  poftmo- 
dum,  idque  antc  foederis  &  libelli  hujus  cditio- 
nis  tempus,   fubinde  infediffe :    quae  omnia  huc 


*  De  GeftisFranc.  lib.  8.  b  Rot.  Aleman.  %o.  &  ji.  Ed.  I.  Du  Tillet  en  le  recueil  des  traifrcs,  &c.  fol.  40  b. 

/egus  ann.  MCCXCIII.   3.  Thomas  Walfmgham.  ann.  MCCXCIV.   alii. 


faciunt, 


1395 


De    D  6  m  i  n  i  d    M  a  r  i  s. 


396 


afciunt,  lit  animadvcrtamiis,  ubi  dc  maris.  Gdllias 
fe  Britannias  intcrlucntis  ufu  ac  imperio  controvefc- 

:  ja,  quam  memoravimus,  illuftnffimaortaeft,  plc- 
mmque  cjus  dominium  regi  Angliae  dccclToribul- 

;iue  luis,    titulo  a  temporc  omncm    mcroriam 

.  :xccdcntc  dcrivato,  a  tot  gcntibus  eit  tributum, 
lullum  interca  omnino  titulum  five  ex  Norman- 
liac  flve  ex  Aquitaniae  pofteffionis  jurc,  obtcncii, 
|uo   maris    alicujus    partis    dominium    ullatcnus 

.'  ubniterctur,    fcd   cx  folo  jure  Anglicani  impc- 

Ifi  univerfim  petitum  cfle.  Atque  cx  ipfa  rc 
alam  vidctur,  ca  de  quibus  in  libcllo  conque- 
ebantur  illae  gentcs,  ab  iilo  claflis  Francicae 
raefccto  maxime  in  mari  Francorum  Flandro- 
umque  .litoribus,  quae  invicem  hoftica  crant, 
roximante  gcfta  fuifle.  Certc  mare  totum,  de 
j.uo  loquuntur,  Anglo  fubjacere  uno  aiunt  ore, 
iquc  ex  folo  imperii  Anglicani  jurc.  Nec  tue- 
atur  fe  Grimbaldus,  five  Franciae  rcgis  dominii 
acuius  marini  obtentu,  five  pracfcriptionis  qua 
kntfli  titulus  innixus  cft,  vvelut  non  fecundum 
:ritatcm  aut  jus  avitum  enunciatae,  depulfior.e; 
ec  omnino  praetcxebat,  jus  quod  in  mari  illo 
:lalliis  contermino  Angliae    reges  habcrent,    id 

Is  compctere  five  Normanniae  five  alius  cujuf- 
jnque  Galliarum  provinciac  nominc,  veluti  cli- 
nibus  regis  Franciae  fiduciariis;  quorum  tamen 
i.nnium  ulus  fuiflet  ei  &  commodus  &  perquam 
tapeftivus,  ft  ita  fe  veritas  habuiflet.  Unde 
lud  parum  firmatur  item  id  quod  fupra  diflcrui- 
,us  de  adverft  litoris,  in  admiralii  Angliae 
.mmi  praefedturae  feculorum  recentiorum  codi- 
llis,  nominibus  pro  marini  regum  Angliae  do- 
\  inii  ejufque  tutandae  provinciae  limitibus  dun- 
:xat  fumendis.  Quin  &  circa  feptennium  ante 
.)dlum  jam  didtum  cognitoribus  editum,  cum 
jancorum  rex  ob  injurias  aliquot  atroccs  fubdi- 
i  fuis  in  hoc  mari  ab  Anglis  illatas,  regem 
jngliae  (qua  fiduciarius  erat  ei  cliens  fcii  va- 
{ lus  ratione  Aquitaniae  aliarumque   provincia- 

|im,  quas  in  Galliis  obtinebat)  velut  injuriarum 
in  folum  confcium  fed  &  fundum   in  jus  vo- 

Mt  vocari,  atque  in  curia  Parifienfi  fifti;  re  fu- 
is  in  citationis  literis   narrata,     nihil  eis  intcr- 

ipuit  ille,  quo  marinum  aliquod  dominium  aut 

*f  i  omnino  vellet  arrogari  aut  regi  Angliae  mi- 
r  i ;  quod  fatis  eft  videre  apud  Florilegum ', 
<\ .  annalibus  fuis  earum  exemplar  integrum  at- 
t  uit.  Idem  etiam  de  eodem  tempore,  In  illo, 
ii  uit b,  tempore  non  erat  rex,  neque  lex  nautis 
p  7ta,  ftd  qnod  quifque  rapere  vel  ferre  vale- 
b  ,  hoc  fuiim  effe  dicebat  s  quod  plane  denotat 
itientem  quidem  depraedandi  mareque  infeftandi 
Ji  ntiam ;  ita  nihilominus  intelligendam,  ut  in- 
c.  nparabilis  potentia  Anglorum  navalis,  quae 
nniim  ex  more  majorum  marinum  defenderet, 
iif  eadem  interea  (rege  dcpracdationes  fuis,  dum 
W.um  flagrabat,  indLilgcntiiiime  permittente) 
ir.cime  defignetur.  Nam  tum  Francos  tum 
H  janos  ubertim  tunc  temporis  captos  in  mari 
|t  Anglis  memorat  ipfc  Florilegus.  Etiam  & 
cm  five  Francicam  fivc  Normannicam  na- 
vi  n  ducentarum,  quae  per  mare  hoc  Anglis 
d  )iendis  difcuirerat,  a  fexaginta  navibus  An- 
'    s  victam  atque   in  Angliam   deductam  fcri- 


bit  fub  id  tcmpus  Thomas^  Walfinghamius. 
Et  autor  alius  vctultus  rcbus  hifcc  co'actancusd, 
Menfe  JMaii,  inquit,  jmccxciv.  mota  efi  difcor- 
dia  intcr  tiwtas  quinque  portuum  Angh.ie  & 
nautas  Franciae,  commifftimque  ejt  navale  prie- 
lium,  in  quo  Anglici  cum  C  navibas  ducentas 
naves  Franciae  ceperimt,  &  fere  omnes  nautas 
Franciae  ftibmirfertint  feti  occidtrunt,  propter 
quod  ^Pbilipfus  rex  Franciae  Vafcomam  a  rege 
t^Angliae  aaferre  conatus  eft.  Alii  dc  his  ejuf- 
modi  alia ;  unde  facile  cft  edifccre  quid  illud 
Florilcgi  fuerit,  Nec  regem  nec  legem  in  illb 
tempore  nantis  effe  pofitam.  Suis  fcilicct  laxarat 
habcnas  Angliae  rex,  velut  aequoris  hujus  mode- 
rator,  idque  ut  non  folum  hoftes,  vcrum  etiam 
cos  qui  hoftibus  quomodocunque  fuccurrerenr, 
aliterve  mari  ac  pro  domini  arbitrio  utcrentur, 
compefcercnt.  De  Flandrorum  autem  dominii 
regum  Angliae  matini  recognitione  parili  feor- 
fim  mox  agimus,  poftquam  libellum  ipfum  fuo, 
id  cft,  Normannico,  idiomate  e  facris  Scriniis 
proxime  ob  bculos  pofucrimus. 

C  A  P.     XXVHI. 

Libelli  fuperiore  in  capite  memorati 
exemplar  &  autoritas. 

N  arcis  Londinenfis  archivo,  ubi  tabulae  pub- 
licae  annorum  rctro  amplius  quadringento- 
rum  aflervantur,  fafciculus  membranarum  habe- 
tur,  quae  res  aliquot  ad  tempora  Henrici  tertii, 
&  Edwardorum  primi  &  tertii  fpectantes  com- 
plectuntur.  Prima  continet  pactum  intet  Ed- 
wardum  primum  &  Guidonem  x:omitcm  Flan- 
driae  de  fignis  navibus  per  mare  hoc  adhibendis, 
quibus  facilius  unde  eflent,  dignofceretur.  In- 
tertexuntur  dein  tria  libclli  quem  diximus  five 
autographa  five  exemplaria  eodem  tempore  con- 
fcripta.  Nam  finguli,  ut  videtur,  gentium,  quae 
in  agendo  focii  fucre,  procuratores  fibi  habebant 
libcllos  fingulos,  utcunque  fimul  omnium  no- 
mine  conceptos.  Unde  <Sc  unius  tergo  adfcribi- 
tur  'De  Baiona ;  quafi  Baioncnfium  libellus  ifte 
feorfim  fuiflet  editus.  Superiori  autem  cujufque 
parti  adjicitur,  T>e  fuperioritate  maris  Angliae, 
&  jure  ojftcii  admiraUatus  in  eodem,  uti  etiam 
pacto  quod  diximus  inter  regem  &  Flandriae 
comitem.  Etiam  illis  verbis  in  libellorum  uno 
adjungitur  retinendis  &  confirmandis .  Cunctis 
aevi,  ad  quod  materies  fpectat,  charactere  pla- 
niffime  exaratis.  Nec  de  eorum  fide  quaeftio 
ulla  efle  poteft  intuenti,  qui  veteris  fcriptionis 
atque  ejufmodi  tabularum  ignarus  non  eft.  Sen- 
fum  fane  totum,  etiam  &  verba  jam  antea  par- 
tim  reddidimus.  Ipfius  autem  libelli  integrum 
exemplar,  quemadmodum  idiomate  tunc  Galli- 
cano  feu  Normannico  conceptus  eft,  operae  pre- 
tium  duximus  fubjicere;  quod  ad  hunc  modum 
fe  habet  : 

iy£  vous,  ftigneurs,  auditours  deputez,  per  les 
rois  d?  Eng/eterre  &  de  France,  a  redreffer  les 
dammages  faits  as  gentz  de  leur  roiaulmes  & 
des  altres  terres  fubgitz  a  leur  feignuries,  per 


nno  MCCXCIIZ. 
OL.    II. 


'Anno  MCCXCIV. 


Anno  MCCXCVII. 

B  9 


1397 


MARE   €  LAV  SU  M,   feu 


J398 


mier  &  per  tirre,  en  iemps  de  pees  &  trewes, 
mcnflrent  les  procurors  des  praelatz  &  nobles, 
&  det  admirall  de  la  mier  d'  Engleterre,  &  des 
comminalties  des  citties,  &  des  villes,  &  des 
marehaunz,  marimrs,  mejfagicrs,  &  peieringes, 
&  de    tous  antres  du  dit  roiaulme   d'  Engle- 
terre,  &  des  autres  terrcs  fubgits  a  la  feignurie 
du  dit  roy  d'  Engleterre  &  d'  aillours,  Ji  come 
de  la  marine  de  Genuc,    Cateloigne,   Efpagne, 
Alemaigne,  Scland,  Hoyland,  Frife,  Denemarch, 
&  Norway,  &  de  plufours  autres  lieux  del  em- 
pirc,    we    come    LES   ROTES   T>'  E N- 
GLETERRE    TAR   RAISON  T>U 
T>IT  ROTALME,   T>U  TEMTS  T>' 
ONT  IL   NT  AT>  MEMOIRE  T)U 
CONTRARIE,    EUSSENT    ESTE 
EN  TAISIBLE  TOSSESSION  T>E 
LA    SOUVEREIGNE    SEIGNU- 
RIE   T>E   LA   MIER    T>'  ENGLE- 
TERRE    ET  T>  E  S   ISLES  ESTE- 
AUNS  EN  TCELLE,  paf  ordinance  & 
efiablifiement  des  lois,   eflatuts,   &   deftnfes  a" 
armes,  &  des  veffeaux  autrement  garnies  que 
veffeaux  de  marchandife,    &  de  feurte  prendre 
&  favegarde  doner  en  tous  cas  que  meftier  fer- 
ra,   &  par  ordinance  de  tous  autres  faits  ne- 
ceffaries  a  la  garde  des  pees,  droiture,  &  equite 
entre  toute  manere  des  gentz  taunt   d'  autre 
feignurie  come  leur  propre  par  ilkque's  pajfanz, 
'&  par  foveraigne  guarde  &  toute  mantre  de 
conifance  &  juflice  haute  &  bajfe  fur  les  dites 
lo.s,    eftatuts,   ordinances   &   defenfes,    &  par 
toutz    aultres  faitz  queux   a  le  governement 
de  fovereigne  feignurie  appertenir  purront    es 
lieux  avant  ditz,     Et  %yl.  de  B.  admirall  de 
la  dite  mier  deputez  per  le  roy  de  Engleterre, 
&  touz  les  autres  admiralls  per  meifme  celui 
roy    d!  Angleterre   &  fes  aunceftres  jadis  rois 
d'  Engleterre,   eujfent  efte  in  paifible  pojfeffion 
de  la  dite  foverein  garde  ove  la  conifance  & 
iufiice  &  ioutz  les  aultres  apertenances  avant- 
dites  (forfpris  en  cas  d'  appell  &  de  querele 
fait    de    eux  a  iour  fovereigns  roys  d'  Engle- 
terre  de  dejfault  de  droit,  ou  de  malvais  jugge- 
ment)  &  efpecialment  par  empechement  metere, 
&  jufiice  faire,  feurte  prendre  de  la  pees  de 
toute    manere  des  gentz  ufamits  armes  en  la 
dite    mier,    ou    menans  niefs  auitrement  appa- 
rallez   ou  garniez  que  n'  appartenoit  au  nief 
marchande,  &  en  toutz  auitres  points  en  queux 
home  peut  aver   reafonable  caufe  de  fufpecJion 
vers  eaux  de  robberie  ou  des  autres  mesfaits. 
Et  come  les  maiflres  des  neifs   du  dit  royalme 
d'  Engleterre,    en  abfence   des  dits  admirails, 
eufient  efte  en  paifibie  pojfejfion  de   conuftre  & 
jugger   des    touz  faicts  en  ia  dite  mier  entre 
toate   manere  des  gentz  folonc  les  lois  eftatuts 
<&  les  defenjes  &   cuflumes.    Et  come  en  le 
primier  articie  de  i'  alliance  nadgairs  faite  entre 
les  dits  roys,  en  ies  traitz  fur  la  darrain  pees 
de  Taris,  foient  comprifes  ies  paroles  que  s'en- 
fujent  en  un  cedule  annexe  a  ycefte  (at  non  in 
fchedula  annexa,    fed  in  cadem  membrana   de- 
fcriptum  eft  quod   fequitur ;   unde  non  tam  ip- 
fos   libellos,    qui  cognitoribns  edebantur,    quam 
fivc  formulas  eorum  archetypas  five  cxemplaria 
dcfcripta   haec  cfle  conjicicndum  forte  cft;   uti 


ctiam  cx  eo  quod  admiralli  Ahgliae  nomen  ali- 

ter   ac  per   A*  de  B.  non  inferatur;   quae  pri- 

ma  elementa  non    funt  nominis  alicujus    tunc 

temporis  Angliae  admiralli  in  facris  Scriniis   re- 

perti)  Trimierement  it  eft  traicT:  &  accord  entre 

nous  &  les  mejfagers  &  les  procureurs  fufdits^ 

en  nom  des   dits  roys,   que  iceux  roys  ferront 

Pun  a  l'autre,    defores  enavant,    bons,    vrayes, 

&  loyaux   amys,    &  eydans  contfe  tout  home 

{fauve  l'  Eglife  de   Rome)  en  tiele  manner  que 

fi  afcun  011  ptufieurs  quicunques  ils  fuijfent  10- 

loient   depointier,  empefcher,  ou  troubter  les  dits 

royes  es  franchifes,    es  liberties,  privilges,  es 

drois,   es  droitures,   ou  es  cuftumes  de  eux  <&\ 

de   kur  royalmes,    q'ils    feront  bons  &   Ioyaux< 

amys  &  aydans  contre  tout  home  que  puijfie  vivre 

&  morir  a  defendre,   gardir   &  maintenir  les 

franchifes,  les  liberties,  les  privileges,  les  droi-, 

tures,  &  les  cuftumes  dejufdites;  except  pur  le 

dit  roy  d'  ^Angleterre,   monfieur  Johan  duc  dt\ 

Braban  en  Brabant,   &  fes  heirs  dejfendans  de\ 

lui  &  de  la  filte  de   roy  d'Angleterre,    &  ex-\ 

cepte,  pur  le  dite  nofire  feigneur  le  roy  de  Francej 

l'  excetlent  prince  monjieur  Aubert  roy  d'  Ale-' 

maigne  &  ces  heirs  royes  d*  Alemaine,  &  mon. 

fieur  Johan  count  de  Henau  en  Henau.     Et  que< 

l'  un  ne  fierra  en  confail  ne  en  aide  ou  /'  autre, 

perde  vie,   membre,  efiate  ou  honor ;     monfieur 

Reyner  Grimbaltz  maifire  de  la  navie  du  dit\ 

roy  de  France,    que  fe  dit  efire  admiral  de  la  ; 

dite  mier  deputez  per  fon  feignure  avantdit  pet,  | 

fa  guerre  contre  les  Ftemminges,  apres  la  ditt  . 

alliance  faite  &  affirmeey  contre  la  forme  &  h: ;; 

fource  de  mefime  alliance  &  1'entencion  de  ceaux  ; 

que  la  firent,   lojfice  de  admiraulte  en  la  ditt  j) 

mier  d'  Engleterre,  per  commijfion  du  dit  roy  dt  >& 

France,  torcenoufiement  emprifi  &  ufia  un  an  &  \\ 

piuis,  en  prenant  les  gentz  marchaunts  du  roj  Sl 

aulme  d'  Engleterre  &  daillours  per  ia  dite  miei  [, 

pajfaunts  ovefque  lour  biens,    &  les  gens  ainf  « 

prifies  livere   a  la  prtfion  de  fion  dit  feignur  h  i, 

roy  de  France,  &  leur  biens  &  marchandifes  i\  ^ 

les  refceivors  per  mefme  celui  roy  de  France  t\  jr 

ceo   deputez   en  Ies  ports  de  fon   dit  royatme  ;B| 

come  a  lui  forfaits  $■  acquifes,  fift  amefner  pe>  l 

fon  juggement  &  agard,    &   la  prife  &   de-  jl 

tenue  des  dits  gents  ove  leur  dits  biens  &  mar  §. 

chandifes,  &  fon  dit  juggement  &  agard  fiur  k  f\ 

forfait   de  eaux  &  acquefi,  ait  jujtifie  devam  (v. 

vos,  feignours  auditours,   en  efcripts  par  my  1  ., 

autorite  de  fa  dite  commijfion  fur  l'  admiraulh  „w 

avantdite,  per  lui  auffi  ufurpee,   &  per  my  w\  j 

defence  communement  faite  per  le  roy  d'  Engle  ( ,„; 

terre  per  my  fon  poere  (folonc  la  forme  de  li\  £ 

tiers  article  de  V  alliance  avant  dite,    que  con  f 

tent  les  paroles  defujfecripts)   en  requerant  qu  »  ' 

de  ceo  ii  en  fuijfe  quitz  &  abfilutz,  en  gram  V 

damage  &  prejudice  du  dit  roy  d'  Engteterr  {", 

&  des  prelatz   &    nobles   &  aultres  dejfujj  ^ 

nomes,  per  quoi  les  dites  procurours  en  les  nourn 

de  leur  ditz  feigneurs,  a  vous  feigneurs  audito, 

avantdits,  prientque  deliverance  deuue  &  hafih 

des  dits  gents,  ovefque  leur  biens  &  marcha; 

difies  ainfi  prifes  &  deteinues  faites  efire  fai, 

al  admiratt  du  dit  roy  d'  ^Angleterre,    a  qi  fj 

conifance  de   ceo  appartknt  de    droit,  fi  co, 

deffus  eft  difl,    ainfi  q'il  fattnz  defiorbanse 


Uf 


599 


>e     BOMJNID     M  A  R  I  S. 


I4.OO 


■  wtts  &  d'  altri  puiffe  de  ceo.  conuftre  &.  faire 
1  eo  que  appertient  a  fon  ojfce  avant  dit,  & 
i  ue  te  dit  monfieur  Reyner  fbit  condemne  & 
\  'eflreint  a  faire  dt  uue  fitisfafiion  a  tous  le 
,  'its  damages  fi  avant  come  il  purra  fnffre,  ejy 
1,8  fa  defaulte  fon  dit  feigneur  le  roy  de  France, 
ver  qi  il  eftott  deputez  al  dit  office;  &  que 
.  tpres  deuue  fatisfatiion  fa/te  as  dites  damages 
e  dit  monfieur  Reyner  foit  fi  duement  pttniz 
vttr  le  blimiffement  de  la  dtte  alliance  que  la 
mnicion  de  ktifoit  as  aultres  example  pttr  temps 
■ivenir. 

Haclcnus  libellus  tot  gentium  regum  noftro- 

■um  imperium  ac  dominium  marinum  manifefto 

'  ignofccntium,    indcque  fibi  tutelam  poicentium. 

•  Oc  hac  re  in  hiftoriis  five  Francorum,  fivc  An- 

i.lorum,   aliorumve  mcntionem  non  fieri  mirum 

aon    cft.     Acla    forenfia  raro  fatis    in  hiftorias 

:onjiciuntur.     Sed  ipfo  eodem  tempore  Grimbal- 

Im  illum  claflis  Francicae  praefcQum  fuifle  fci- 

imus  ex  Francorum  hiftoria.     Paulus  AEmyliusa 

ide  Philippo  Pulchro,  Sedccim  triremes,    inquit, 

?  Liguria  mercede  conduxit,  praefeclo  Reginero 

Grimaldo.     Is  in  oceanum  circumvecJits,   mari- 

Umam    oram    Flandriae    hofti   infefiam   fecit. 

Idem  ipfe  eft  Regimerius  &  Reginerus  feu  Rei- 

merus  Grimbaldus.     Et  apud  Ligures  clara  eft  ejus 

nominis  familia.     Sed  quia  exterus  erat  &   con- 

:dufiitius,  ideo  (ut  videtur)  a  Joanne  Feronio  in 

ladmirallorum  Franciae   catalogo   praetermittitur. 

IJoanni   Tiliob   Roverius  Grimaldus  inter  claffi- 

jum  praefe&os  apud  Gallos  vocatur.     Is  etiam  eft 

ladmiraldus  regis  Franciae,  quem  fcribit  Joanncs 

Ide   Beka c    praefuifle    trecentis    &    quinquaginta 

triremibus  a  Philippo  Pulchro  in  fubfidium  Hol- 

landorum  adverfus  Flandros  anno  mccciv.  miffis. 

'tSunt  etiam   in  Gallorum  archivis  quae  ad  lites 

iinter  Anglum   &   Gallum    tunc    ortas  attinent. 

ffit  tametfi  in  eis  non  reperitur  (fi  Tilio  fides, 

iqui  tabularum  ejufmodi  publicarum  indicem  edi- 

idit)  libellus  ifte  feu  ejufdem  aliquod   exemplar  ; 

hhabetur  tamen  in   eis  diploma   ipfum,    quo  ab 

,:AngIo   tunc  praeficiebantur    cognitores,     quales 

.idiximus,   ad  res  contra  foedus  patratas  deciden- 

Jdas.     Illud  ad  hunc  modum  a  Tilio  d  defignatur : 

:fPouvoir  done  par  le  roy  Edovard  a  deux  nommez 

i&  accordez  de  fa  part  pour  avec  les  deux  eleuz 

nde  la  part  du  dit  roy  Phelippe  d"1  enquerir  & 

tamendir  les  forfaitJes  durant  lour  trefue,  le  der- 

'inier  de  Juin  mccciii.   Ou  trefor ;    layette  pro- 

icurationes,  poffe,  & poteftates  Anglia ;  K.  Eun- 

ddem    habent  diem  &  annum  diplomata  quibus 

ccognitores  conftitutos  ad  hanc  rem  fuifle  ex  ar- 

cchivis  noftris  fuperius  adnotavimus.     Neque  ob- 

liftat  hic   quod  ad  querelas  de  latrociniis    injuri- 

iiiique  aliis   in  mari   ac  terra  invicem  patrari  a 

pprivatis  folitis  decidendas,  ab  utriufque  litoris  prin- 

ccipibus   cognitores,    uti  &  a  regibus  jam  didtis, 

f  pariter  interdum e  conftituantur.     Par  inde  in  mari 

jus  conftituentium  utrique  efle  non  melius  elici- 

jtur,   quam  alterum  alterius  tcrrae  effe  dominum 

partiarium.     Et  perfonarum  quae  in  jus  vocan- 

dae  major  ratio  in  ejufmodi  cognitione  habetur, 


quam  qtiallfeunque  tcrritoriorum   dominii;  quod 
fcilicet  aliunde  prorfus  dignofccnduin. 

C  A  P.     XXIX. 

'Domiuii.  regu?n  Angliae  marini  in 
Flandrorum  ad  Edwardum  Jeciw- 
dum  legatione  recoguitio. 

Ifce  jam  accedat  Flandrorum  adftipulatio 
&  ultronca  profefiio  in  parliamentariis  An- 
gliae  comitiis  fub  Edwardo  fecundo  rcge.  Dum 
Robcrti  comitis  Flandriae  legati  de  rcbus  in 
mari  raptis  conquerebantur,  rcgis  Angliae  opem 
implorantcs,  raptas  efle  non  femcl  dicebant  fupra 
mare  Anglicanum  verfus  partcs  de  4Trat!tini  iri- 
tra  poteftatem  regis  Angliae,  atque  in  Angliam 
adduftas ;  ad  regem  autem  Angliae  pertincre  cri- 
minis  cognitionem  pro  eo  quod  ipfe  cft  domi- 
nus  ditJi  maris,  &  depraedatio  praeditla  fatJa 
fuit  fupra  praeditJum  mare  infra  poteftatemfi- 
am.  Quae  funt  tabularum  publicarum  verba. 
Sed  eas,  quantum  ad  hanc  rem  fpc&at,  integras f 
adjicimus. 

Memorandum  quod  cumfuper  dampnis  homi- 
nibus  de  regno  ^Angliae  per  homines  de  po- 
teftate  comitis  Flandriae,  &  Flandrenfibus  per 
homines  de  regno  praedicJo,  a  tempore  quo  ditJus 
nofter  rex  regni  fui  gubernacula  fufcepit  hinc 
inde  illatis,  amicabiliter  reformandis  inter  con- 
filium  dicJi  domini  regis  &  nuncios  dicli  co- 
mitis  in  i^Angliam  ex  caufa  praedicJa  pluries 
mijfos,  plures  tratJatus  habiti  ftiiffent ,  qui  prop- 
ter  aliqua  impedimenta  quae  evenerunt,  effetJum 
optatum  non  fortiebantur ;  tandem  in  parltamento 
ditJi  domini  noftri  regis  in  OtJabis  fantJi  Mi- 
chaelis,  anno  regni  fui  quarto  decimo  apud  Wefi  - 
monafterium  convocato,  quidam  nuncii  dicJi  co- 
mitis  venerunt  adtracJandumfuperdampnisprae- 
ditJis  informa  praeditJa  reformandis.  Et  cum 
dicJi  nuncii  ad  tratJandum  de  novo  fuper  hujuf- 
modi  dampnis  per  ditlum  dominum  noftrum  re- 
gem  admiffi  fuiffent,  ipfi  nuncii,  prout  alii  nun- 
cii  praefati  comitis  in  tratlatibus  fupradicJis, 
inter  caetera  quae  requirebant,  ante  omniafup- 
plicabant,  ut  difius  dominus  rex  ad  fefiam  fu- 
am  de  poteftate  fua  regia  inquiri  &  juftitiam 
faceret  de  quadam  depraedatione  quibufdam  ho- 
minibus  de  Flandria  nuper  de  vinis  &  aliis  di- 
verfis  mercimoniis  fuis  fupra  mare  Anglicanum, 
verfus  partes  de  «CrauDcn  infra  poteftatem  dicii 
domini  noftri  regis  per  homines  de  regno  An- 
gliae,  ut  dicebant,  fatia  ;  ajferentes  qtiod  vina 
&  mercimonia  praeditia  eifdem  Flandrenfibus 
depraedata,  addutia  ftterunt  infra  regnum  & 
poteftatem  ditii  domini  regis,  &  quod  ad  ipfum 
regem  pertinuit  fic  facere  pro  eo  quod  I^PSE 
EST  TtOMlNUS  <DICT1  MARIS, 
&  depraedatio  praeditia  fatla  fuit  fupra  dtcJum 
mare  infra  poteftatem  ftiam.  Tandem  in  eo- 
dem  parliamento,  habito  fuper  praemiffis  cum 
praelatis,  comitibus,    baronibus  &  aliis  proceri- 


*  De  Gedis  Francorum  lib.  8. 
*  Recueil  dcs  Traiftes,  &c.  fol.40. 
P»t.  n.  Ed.  II.  part.  1.  membran.  16.  in  dorfo. 


1  De  Rebus  Gallicis  Iib.  1.  c  Chronic.  Epifcop.  Ukrajefr.  &  Comit.  Holland. pag.  9;' 

c  Rot.  dauf.  2 1.  Ed.III.  pait.  1 .  membran.  ij.  dorf.  Rot.  Franciae  10.  Hen.  VIII.  &c.  f  Rot. 


bvs 


i^oi 


\JMJRE    CLAUSUM,  fed 


14.02 


bus  diBi  regni  ibidem  exiftentibus  traBatu  di- 
ligenti,  de  confilio  eorundem  concordatum  fuii 
per  diBum  dominum  regem,  quod,  pro  bono  pa- 
cis  inter  fubditos  terrarum  Angliae  &  Flan- 
driae  confovendo,  diBus  dominus  rex  ex  po- 
tejiate  ftia  regia  illa  vice  de  bonis  fttpra  diBum 
mare  Anglicanum  verftts  diBum  locum  de  Srnu&f n 
depraedatis,  &  infra  diBum  regnum  addttBis 
in  locis  ttbi  malefaBores  cum  bonis  fic  deprae- 
datis  ad  diBam  terram  Angliae  devenerant, 
per  juftitiarios  fuos  inquiri,  &  eandem  deprae- 
dationem  fecundum  legem  &  rationem  aud.rifa- 
ciat  &  terminari  s  &  quod  domini  navium  quae 
diBae  depraedationi  interfuerunt,  &  alii  qut  de- 
praedatores  illos  cum  bonis  ftc  depraedatis  in  to- 
to  vel  in  parte  fcienter  receptarunt,  inde  one- 
rentur  &  puniantur  ficut  participes  depraedati- 
onvs  JupradtBae. 

Ita  tabulae  illae  publicae.  Atque  codieillis 
regiis  mandata  eft  per  pfovincias  plerafque  ma- 
ritimas  jurifdidtio  cognitoribus,  qui  damna  refar- 
ciri  facerent.  Quoniam  autem  piacter  fluminum 
oftia  quamplurimi  funt  in  adveriis  otis  (maxime 
in  Zelandicis;    &    funt    etiam  in  litoribus   aliis 


auftrale,  jam  ditlum  eft :  de  occiduo,  etiam  Sco- 
tico  &  feptentrionali,  toto  denique,  quod  eft  re- 
liquum,  Britannico  reftat  ut  dicamus.  Occidui 
nemo  non  vidct  partem  Angliae  praejacentem 
intelligi  tam  in  libello  illo  cognitoribus  a  re- 
gibus  Angliae  &  Franciae  ante  trecentos  triginta 
amplius  annos  a  tot  gcntibus  oblato,  ubi  le  mer ' 
d'  Engleterre  feu  mare  Anglicanum  toties  00 1 
currit;  quam  in  regio  diplomate  fuperius  allatOj, 
quo  reges  noftri  domini  maris  Anglicani  circum- 
quaque  indigitantur ;  ut  quod  -ex  Braclonio  de 
excufatione  forenfi  ejus  qui  in  Hibcrnia  fuerir, 
habetur c,  atque  id  genus  cactera  huc  in  fupra 
allatis  facientia  praetereamus.  Etiam  &c  infulas, 
quotquot  in  vicino  hoc  mari,  Britannicas  ditfas 
pailim  Iegimus  (ut  fub  initium  hujus  libri  mo- 
nitum  eft)  perinde  ac  fi  freta  interflucntia  eas, 
non  aliter  atque  flumina  aut  aquarum  diverticula 
ripas,  a  magna  Britannia  disjungerent,  velut  cjuf- 
dem  aVoppoeyts  feu  fragmenta.  Quo  indicatur 
ipfa  freta  cum  infulis,  ut  flumina  cum  ripis,  ter- 
ritorii  Britannici  partcm  efle  cenfendam.  Atque 
huc  inprimis  fpeftat  item  illud  in  libcllo  toties 
memorato,  fcilicet  par  raifon  du  foyalme  dAn- 


vicinis)  finuofi  maris  intermeantis  flexus,   quibus   gleterre,   feu  ratione  regni  Anglicani,    dominos 
variatim  ita  intexitur  terra,  ut  ficri  commode  ne-    fuiffe  femper   reges  Angliae   tum  maris   Angli- 


queat,  quin  eadem  cum  terra  fic  intexta  ditione 
contineatur,  ut  corpus  unicum,  mare  itidem  in- 
tcrmeans,  quod  non  aliter  fere  atque  flumcn  feu 
torrens  non  raro  ibi  tum  ripas  difterminat  tum 
portus  facit  -,  ideo  mentio  etiam  interdum  fit  in- 
termeantis  hujufmodi  maris,  ut  ejus  quod  cenfe- 


cani  (feu  Britannici  qua  Angliae  praetenditur) 
tum  infularum  in  eo  pofitarum.  Unde  Mona 
infula,  Mannia  vulgo  dicta,  quae  inter  boreales 
Angliae  &  Hiberniae  partes  medio  libramine  (quae 
verba  funt  Giraldi  Cambrenfis)  porrigitur  in  hoc 
mari,   inter  continentes,   fi  quid  video,   Angliac 


tur  intra  jurifdiBionem  &  flumen  feu  fluBum  provincias  antiquitus  numerata  cft,  ut  Vectis,  ut 

maris  regionum  adverfarum  ;  vcluti  maris  Flan-  Lundeia,  ut   quac  funt   id  genus  ahae.     Neque 

driae,    feu  (quemadmodum   legitur  in    vetuftis  enim  aliud  intellexifle  videntur  veteres  illi,  qui 

fchedisa  quae   duftus  archetypos  literarum  Hen-  orta  controverfia,   utri   circumftipantium   infula- 

rici  regis  quinti  tum  ad  comitem  Carolefii,  tum  rum,    Angliae  feu  Britanniae  majori  an  Hiber- 

ad  decuriones   Iprae,  Gandavi  ac  Brugarum  prae  niae,  jure  haec  infula  in  maris  interfluentis  me- 

fe  ferunt)   deins  la  jurifdiBion  &  leftrem  de  dio  pofita  debuerit  applicari,    ad  hunc  modum 

la  'meer  de  Flandres ;  quod  idem  fonat.     Nam  litem    terminabant.     Venenofos    vermes    adve- 

dempto  mari   fic  intermeante,  aut  veiuti  portus  hunt:    hos  cum  infulam  hanc  admittere  &   ft> 

vicem  prae   litore  adverfo  fupplente,  quod  reli-  vere,   uti  Angliam  &  Britanniae  magnae  partem 

quum  eft,  feu   oceanus  adverfas   illas  regiones  &  reliquam,    Hiberniam   contra    eos  necate  obfer- 

Angliam  interluens,  Anglicani  juris,  juxta  ea  quae  vaflent,  Britanniae  eam  (ita  Giraldus  Cambren- 

iuperius  oftenfa  funt,  femper  cft  habitus.     Unde  fis*1,    qui  fub  Henrico  II.    floruit)    applicandam 

&  plane  fomnio  futilius  eft  quod  habet  fcriptor  communis  omnium   cenfura    diBavit.     Nam   fi 

nuperus,  ubi  per  portus  Mardiccii  navale  dudum  aut  Hiberniae  aut  Angliae  territorium,  qua  agro, 

inftauratum,    Britannici  freti  (hoc   de  quo  lo-  qua  mari  conftaret,  adeo  cenfuiflent  a  Mona  hac 

quimur  innuens)  imperium  Hifpaniarum  regi  re-  disjundtum,  ut  quod  interjacet  maris,  id  aut  om- 

ftitutum   -vidtjje  fe b   fcribit.     Et  de  exterarum  nium    hominum   neceflario  efle  commune,    aut 


vicinarumque  gentium,  quarum  maxime  interefle 
potuit,  fententia  atque  recognitione  marini  re- 
sum  noftrorum  dominii  ha&enus. 


aliis  quam  five  Hiberniae  five  Britanniae  regibus 
vetere  jure  fubjacuifle  exiftimaflenr,  fatis  ridicu- 
lam  fane  agitafle  videntur  controverfiam.  NarA 
alia  non  potuit  efie,  puto,  quaeftio,  quam  ea 
quae  de  finibus  eft  Angliae  feu  Britanniae  mag- 
nae,  &  Hiberniae.     Quaeftionem  autem  de  fini- 

2)<?  regzs  magnae  Britanniae  in  mari    bus  inter  vicinos  dominos  locum  habere  pofle, 

Hihernko,   &  quod   OCciduum    efl,     Ubi  territ°ria  utrorL™1ue  non  funt  continua  aut 
.  7       .    .       '  ^ '     1        .  "»'''*»*»«•"*    \j  3     contmua,    non  mtelligo.     Si  via  pubhca  mter- 


C  A  P.     XXX. 


dominio  feorjim  agitur. 

^E  Anglicano  mari,   feu  Britannico,   quod 

facti  Angliae  patrimonii  pars  eft,    gene- 

ratim,    fed    maximc  qua  five  orientale  eft   five 


venit,  vel  flumen  publicum,  quod  ad  neutrum 
vicinorum  dominorum  fpcdtat,  finium  agundo- 
rum  agi  non  pofle,  rcdte  docuite  Paulus.  Et 
fane  poftquam  Qtfintus  Eabius  Labeo  arbiter 
Nolanis    &  Neapolitanis   de  finibus   agri  a  fe- 


1  MS.  in  Bibiiotheca  Cottoniana  3.  Hen.V.  b  Jacobus  Chiffletius  in  epift.  dedicatoria  ad  comitem  de  Olivares,  Portui  Iccio  praefixa. 

Cap.14..  *  Topograph.  Hiberniae  Dift.  i.  cap.  ij-.  fL.4.  §.  11.  Ly.8;6.  ff.  tit.  Finium  Regundorura. 


|03 


De    D  0  M  I  N  I  O     M  A  R 


I  s. 


14, 


tru  datus\.  utrifque  fcparatim  regredi  ita  cal- 
le  pcrfuaferar,    ut   in  mcdio    aliquantum    agri 
tinqueretur,    quod  populo  Romano  iple  adju- 
t:avit,    neutiquam  intcr  eos   de  hujus  agri  fini- 
ts  quaeftio  amplius  oriri  potuit:    quippc    inter 
C3S  defiit  cfle  continium :  lcd  cum  populo  Ro- 
1  no  poftea,  fi  quae  oriretur,  crat  utrifque  agcn- 
c  m.     Alirer  lenticndum  non  eft  de  quaeftione 
i  1,  utri  terrarum  applicari  de  jure  debueritMo- 
lj,  inde  potillimum  nata,  quod  mediaHibernici 
,  Britannici    juris  territoria   interjaceret,   &    ad 
i  arum  confinium.     Nam  cx   argumento  ab  ip- 
&;  foli  duntaxat  natura  deducto,  fine  civili  do- 
jtiii  rationc  (cujus  menfuram  tamen,  velut  de- 
goni  fortem,  volcbant  hic   efle  ipfam  foli  na- 
liam)    non    magis    applicari   debucrat  five  Bri- 
«niac  iive  Hiberniae,  quam  Norwegiae,  Hifpa- 
■c,    aut  Galliae,    ubi   perinde    ac  in   Britannia 
■fienofa    animalia  nutriri  nemo  dubitat.     An- 
lce  igitur  feu  Britanniac  applicari   in  decifione 
I  vetcre  eft  Britannico  territorio   ita  continen- 
«.adjici,  ut   vere  &  civiliter  dici  poflit  Mona 
ivincia  fcu  terrirorium  Angliae  feu  Britanniae 
c<  tinens;  cum  nempe  Anglicanum  territorium 
it  ufque  in  occiduas  ejus  partcs  (eo  quod  in  oc- 
rimtem  ab"*  ipfo  confinio  vcrgit,    ad  Hiberniam 
^itante)    pcrpetuo  per  hoc  mare  protendatur. 
E-temere  nimis  Elizabcthae  reginae  legatis    ex- 
■t  in  diflertatione  b  cum  Icgatis  Danicis  de  li- 
b<i  navigatione   &  pifcatione  in  mari  Norwe- 
■>,   Bremae  h-ibita,     Reges  ^Axgliae  naviga- 
':  em  &  pifcationem  in  mari  Hibernico  inter 
6\liarii  &  Hiberniam  nunquam  prohibuijje,  ac 
i  lde  probari  voluiflent,  nec  pifcationem  navi- 
gtDnemve   inter    Iflandiam  &   Norwegiam    a 
9no  prohibcndam,    quoniam  neutri  maris  do- 
n  i,  lcd  pari  jure  litora  tantum  utrinque  pofle- 
ii  -nt.     Sed  &  a'.ia  non  minus  temere  de  ma- 
'ii.communione  ibi  dicta  funr,    ut  ante  adver- 
ins.     De   navigatione   &  pifcatione    in   mari 
S'\vegico  mox  plura,  caetcrum  ut  ratio  ex  ne- 
x  ,ria   maris  communione  petita   perperam  in 
Cjtionis  illius  diflertatione  ufurpara  eft,  ita  nec 
Kiim   eft  id  quod   de  mari  Hibernico  excidit. 
■aus    enim    non    folum    dynaftas    maritimos 

■  l  perduclles  jus  regium  pluribus  in  Hiberniae 
1;  ufurpantes,  ob  ipfam  pifcandi  licentiam  ab 
:x  ris  vccligalia  gravia  exegifle,  verum  etiam 
aitione  parliamentaria c  diferte  fuifle  cautum, 
R,quis  exterus  in  mari  Hibernico  pifcaretur, 
m  impetrata  prius  a  prorege,  aliove  regis  An- 

■  :  legato,  feu  magiftratu  ad  hanc  rem  legi- 
■>,  venia ;  etiam  ut  extcri  pro  qualiber  nave 
iftoria  xn.  doliorum  aut  plurium,  praefta- 
B'  quotannis  tredecim  folidos  &  quatuor  de- 
B.os,  &  pro  qualibet  navi  minore  folidos  bi- 
sdi  ipfis  navibus,  armamentis,  bonifque  cunctis 
fi  applicandis,  fi  forte  praeftationem  hujufmodi 
:r  hoc  aequoris  regnatoris  impcrium  detrecta- 
1  Sed  integrum  hac  de  re  fancirum,  e  quo 
&>tifllmam  ordinum  omnium  Hiberniae  de  re- 
Sjjcjure  fententiam  cdifcamus,  interfero.  Item 
trte  refjutffe  of  tfjf  «Commonjsf,  tfjct  tofjcte  t>u 
w  bctTcIls  of  otfjcr  lanDeg  fro  cne  Daie  to  otfjec 
*ge  to  fiffje  amcngff  tfje  Singsi  ^cifij  cne* 


mir*  in  Dibcrjf  partcs1  of  ttjte  fopD  IanD,  6p 
tofjtcfj  tfje  ftmge^  faiD  enemic^  frce  g?cat!pe  aD* 
banrcD  ano  firfngrfjrncD  aftorll  in  nitualfe^,  Ijar* 
«cn.g!,  armo?,  ae  bpbcn*  otfjer  nreeffarirjs',  alfo 
gpcat  triburcjsr  of  menrp  gibrn  6p  cberp  cf  tfjc 
faiD  bcrrcllcaf  to  tfje  faiD  cncmicjs1  from  Dap  to 
Dnp,  to  tfjc  g;eat  augmcntation  of  tfjeir  potocc 
onD  fojcc  againff  tfje  I^ingjtf  fjono?  anD  tocaltfj, 
anD  uttcr  Diffruction  of  ttjia  faiD  lanD,  tfjercupon, 
tfje  p?rmiflf£  confiDcreD,  it  i$  rnactcD  anb  o;otU 
neD  bp  auttfjotitp  of  tfje  faiD  ^arliamcnt,  tfjat  no 
manncc  befleU  of  otfjcr  fanbcsf  fljall  6ce  no  time 
noj  feafon  of  tfje  pccrc  from  fjcnccfojtfj,  from  tfje 
fcafi  of  tfje  33atibitp  of  oue  EojD  ^cfug  Cfjiiftc 
nej:t  comming,  go  in  no  part  cf  tfjc  faiD  fanD  6e. 
ttoirt  rfje  faiD  gjriflj  rncmiesf  to  no  manncr  fm> 
ing  toitfjout  one  rpeciall  iicfnce  of  tfjc  Jlieute» 
nant,  fjist  ©eputp  02  Sunice  of  ifje  IanD  fo:  tfje 
time  being,  o?  lifence  of  anotfjer  serfon  fjabing 
tfje  Iting^  potoec   to  gjaunt  rucfj  licence,  upon 
paine  of  fo?faiture  of  tfje  fijippc  anD  gooDjS  to  tfje 
fcing.    ainD  tfjat  tofjatfoebec  pecfon^  0?  pecftn 
ffjat  flnD  0?  imperfje  anp  of  tfje  faiD  beflelf^ 
rumpantjs  o?  fojfaite^  agatnff  tfjijef  act  6p  tfje 
aurfojitte  of  tfje  famr,  it  bte  JatofuII  to  tfjem  fa 
ma&ing  anp  ctaime  in  6efjalfe  of  tfje  feing,  ano 
appjobing  tfje  TaiD  fojfaptucfiSf  6p  anp  of  tfje  faio 
bcfTell^  to  6e  mate,  tfjat  tfje  feing  fijalf  fjabe 
tfjonc  moitpe  of  tfje  faiD  fojftptuce,  anD  tfje  Tat&e 
perfon^  o?  perfon  fljall  fjabe  tfjottjcc  toitfjout 
anpe  impecfjmfnt,  anD  tfjat  all  mannec  befTell^ 
of  otfjec  lanDiS  romming  in  tfjc  faiD  fanD  of 
3;reIanD  a  fifijing,  6eing  of  tfje  fiutoen  of  ttoefue 
tunne^  oj  Icfie,  fjabeing  onc  ^oucc  o?  6oate, 
efcerpe  of  tfjcm  to  pape  fo?  tfje  raatntenance  of 
tfje  SingjS  toarre^  tfjere  jciii.  0.  irii.  b.  6p  tfje 
pecc.    3SnD  afl  otfjcc  fmall  bcfielfjsf,  a.sf  fcarfCiS 
0}  baattg,  nct  fjabeing  Pjobcc  noj  lig^itcc  6eing 
toitfjin  tfje  faiD  6urDtn  of  ttoelue  tunnejf,  eberp 
of  tfjem  ffjall  pap  ttooe  fijillmgsf  going  a  fifijing 
in  tfje  Iiae  manner.    ^?obiDeD  aitoapes  tfjat  no 
befiell  fpfljing  in  tfje  ^ojtfj  parte  of  l©ic6lo  6e 
tfjargeD  &p  reafon  of  tftie  att ;  anD  tfjat  tt)c  %.itu. 
tcnant,  fjisf  K?e putp  0?  «Jufitce  of  tfje  lanD  fo?  tfje 
time  6eing,  fljall  fjabe  tfje  fojefaiD  furnrue^  ano 
Dutteof  of  monp  fo  paiD  to  6e  impIoptD  in  tfje 
feingiSf  toarresf  fo?  tfje  Defence  of  tfje  faiD  IanD  j 
anD  tfjat  tfje  <Cufiomer$f  anb  Collecto^  af  tfje 
fame   fummcg   fijall  arcoumpt  6efo:c  tfje  faiD 
gjufiice,  Sieutenant,  0?  IDcputp  fo?  tfje  time  6e« 
ing,  02  fucfj  2CuDito2.£f  tfjat  fljall  6e  fo?  tfje  fame 
appointcD  &p   tlje  iting  0?  tfjem,  anD  not  Be> 
fo?e   tfje   23aronjsf  of  tfjercfjequec  in  tfje  raj& 
fanDe ;  anD   tfjat  none   of  tfje  faiD  bcffcll.sf  fo 
tomming  from  ocfjtc  partjef  in  tfje  faiDe  lan&e 
fijatl  not  Depart  out  of  tfje  faiDe  lanDe,  till  ebecp 
of  tfjem  pap  tfjeic  faiDe  Duttcsf,  upon  pain  of 
fojfciturc  of  tfje  bcflel<i  anD  gooDsf  to  tfje  feingc. 
Senfus  fupra  redditur.     Sunt  etiam  qui  afferunt 
a  Maria  regina  noftra  Hifpanum  veniam  ad  an- 
nos  xxi.  impetrafle  d  pifcandi  in  feptentrionali- 
ore  mari  Hibernico,  atque  inde  proventum  mille 
librarum  annuum  fifco  Hibernico  auctum.     Cer- 


de  Officiis  lib-  J. 
'.  cap.  6. 


»L.    H. 


b  MDCII.  apud  G.  Camden.  in  Annalibus  tom.  i.  pag.  273.  edit.  Lood. 
,"•  Gerard-  Maioias  in  Lege  Mercatoria  cap.  3V  pag.  1S0. 

C   9 


te 


H°5 


tMARE    CLAU  SUM,   feii 


1406 


tc  &  edi&o  vetuit  *  Jacobus  Magnae  Britanniae 
rex  ne  quis  exterus,   non  impetrata  prius  vcnia, 
in  mari  hoc  Hibemico  pifcaretur.     Quaeftionem 
autem  illam  de  Mona  infula,   utcunque  a  Giral- 
do  ( qui  fub  Henrico  II.  fcripfit  )  memoratam, 
ortam  nihilominus  exiftimandum  eft  feculis  An- 
glofaxonum  vetuftioribus,    cum  nempe  quicquid 
Hibemiam  &  Britanniam  interjacet,   aut  Hiber- 
niae  regibus  aut  Britanniae  parebat,  id  eft,  cum 
utrifque  fua  feorfim  erant  in  hoc  mari,  territoria 
de  quorum  finibus  ambigebatur.      Certe  Edwi- 
nus  rex  Northumbrorum,    feu  potius   omnium 
Anglofaxonum  potentiflimus,  fub  annum  a  Chri- 
fto  nato  dcxxx.  Mevanias  infiilas  imperio  fub- 
jugavit  ^Anglorum,  quod  fcribit  Beda  b  ;   id  eft, 
tum  Mevaniam  quam  Anglefeiam  vocamus,  tum 
alteram  quae  Mona   eft,    de  qua  fumus  locuti. 
Citeriore   autem    Anglofaxonici    imperii    aevo, 
Norwegi  feu  Dani,  quorum  latrociniis  frequen- 
tioribus  mare  &  hoc  &  boreale  habebatur  in- 
feftiflimum,  &  hanc  infulam  &  Hebridas  invo- 
labant,  eafque  ducentos  ferme  annos  obtinuere  : 
adeo  ut  neque  ad  Hiberniam  neque  ad  Britanni- 
am  interea  potuerit  civiliter  applicari  haec  Mona. 
Ejus  autem  reges  tam  vicini  maris  quam  infulae 
dominos  tunc  fuifle  elicitur  ex  eorum  annalibus, 
ubi  Godredum,  cognomine  Crouatt,  Monae  re- 
gem  comperimus  fub  anno  falutis  mlxvi.  fubju- 
gajfe  c  fibi  cDubliniam  &  magnam  partem  de 
Sayaifctr :  Scotos  vero  ita  perdomuiffe,  ut  nul- 
lus,  qui  fabricaret  navem,  aufus  ejfet  plus  quam 
tres  clavos  inferere.     Modum  igitur   ac  legem 
rebus  vicinorum  navalibus  praefcripfit  ;  quod  ali- 
ud  non  eft,  quam  ipfo  maris  dominio  gaudere, 
ut  in  jam  di&is  eft  oftenfum.     Atque  hinc  for- 
fan   eft,  quod  vetuftiora  regum  Monae  infignia 
fuerit  navis  cum  velo  complicato,  adjefto  titulo, 
Rex  Manniae  &  infularum  ;  ut  ex  figillis  eo- 
rum  obfervat  Camdenus  d.     Nam  recentiora  funt 
illa,   tres  tibiae  humanae,   quae   paflim   obviae. 
Poftea  vero,  fubacta  ab  Henrico  II.   &  Joanne 
regibus  Hibernia,  atque  Reginaldo  rege  Manniae 
in  Joannis  regis  poteftatem  e  redatlo  (cum  nume- 
rofiflima  clafle  hoc  mare  occupabat  Anglus)  non 
eft  cur  omnino  dubitemus  quin  in  Angli  etiam 
imperium  circumvicinum  fimul  mare  reciperetur. 
Neque  enim  eo  in  aevo  fui  juris  erat  rex  Monae  ; 
fed  fubjugatus,  folenni  fldei  profeflione  praeftita, 
quam   homagium   vocant,     in   clientelam   regis 
Angliae  conceflit.     Caeterum  &  Scotorum  im- 
perio  paulo  poft  adjecit  eam  Alexander  III.  Sco- 
tiae  rex  f,  praefeclumque  impofuit,  qui  quoties  o- 
pus  eflet  cum  tredecim  triremibus  ac  quingentis 
clafliariis  fubfidio  ei  foret.     Hebridas  item,  pul- 
fis  Norwegis,  reciperavit  &  ad  pofteros  tranfmi- 
fit.     Dein  rediit  iterum  ad  Anglos  Mona.     At- 
que  ii  diu  Hibernia  cum  ea  &  territorio  illo  ma- 
rino  potiti  funt.     Septentrionalem  autem  hujus 
occidui  maris  partem  Hebridum  &  Scotiae  reges, 
poftquam  Norwegos  maris  hic  dominos  expulif- 
fent,  obtinuere.     Atque  hinc  eft  quod,  Ut  Sco- 
tia,  Anglia,  Mona  haec,   Hebrides,  &  Hibernia, 
praeter  caeteras  quae  adjacent  infulas,   ita  etiam 
ipfe  oceanus  Vergivius  &  Deucaledonius  occidu- 
am  Scotiam  pulfans,  atque  has  flexibus  finuofis 


intermeans,  regis  Magnae  Britanniae  avitum  pa 
trimonium  nunc  fir  fimul  cenfendum. 

Quinimo  in  aperti   hujus  &  immenfi    occan 
parte  occidentaliore   aiiud  eft  regis  Magnac  Bri- 
tanniae  jus,   idque  latiflime  &  per  Americanmrj 
litus  porrectum.     Cum  Elizabethae  reginae  aufpij 
Ciis  Humfredus  Gilbertus,  vir  equeftri  dignitatci 
in  novum  orbem  coloniam  deducebat,  ut  fimuj 
etiam  terras  aliquot  imperio  Anglicano  jure  lub 
jacentcs  in  oris  fcptentrionalis  Americae  oriental 
libus  reciperaret ;    inducebatur  ab    eo,    velut  ;, 
procuratore,  regina  in  pofleflionem  perpetuo  fib: 
pofterifque  retinendam  tum    portus   D.  Joanni; 
difti,  qui  in  infula  eft  quam  Baccalaos  vocant 
tum  univerfi   tam  maris   quam  telluris  fpatiun' 
dc.  milliaria  circumquaque  °  occupantis.     Solen,' 
ni  dein  ritu  Anglicano,  quo  praediorum  domi 
nium  transfertur,   tradito  nimirum  ei  ramulo  £ 
cefpite,  novum  hoc  regnum,  ut  reginae  benefi1 
ciarius  accepit.     Neque  fane  necefie  erat,  ut  aii 
ter  pofleflionem  (  unde  reginae  &  pofterorum  dc! 
minium  hoc  natum)  adipifceretur.     Haud  enira 
eft  exigendum,  ut  Qui  h  fundim  poffdere  veliP 
omnes  glebas  circumambulet  (quod  bene  mont 
Paulus)  fed  fufficit  quamlibet  partem  ejus  fum' ' 
introire,  dum  mente  &  cogitatione  hac  fit,  «'■ 
fundum  ufque  ad  terminum  velit  pojfidere.    Quo ' 
tam  ad  maria,  quam  ad  tellurem  nondum  occi 
patam  attinere  poteft.     Adeo  ut  quemadmodui 
Siculus  Flaccus  '   de  agris  occupatoriis,   Terra'  ' 
inquit,  nec  tantum  occupaverunt  quod  co/erept 
tuijfent,  fed  quantum  infpe  colendi  refervaver'  ' 
flmile  etiam  de    mari    ita    occupato  dici   qui  " 
at,    quantum   in    fpe   utendifruendi  refervatui  '. 
eft,    &  finitione  defignatum.     Nec  forfan  init    ' 
vaftiflimi  maris  hujus  Americani  dominii  adqu  J 


fitae  a  Gilberto  pofleflioni  debentur.     Inftaurav  ' 
potius,    &  regium  jus  hic  dilatavit.     Nam  & 

Sebaftiano  Cabotio  k,    fub  Henrico  VII.  Ang!  ' 

cano  imperio  infula  illa  Baccalaos  dida  adjoS'  " 

eft.     Et  poftea  inolevifle  morem  conftat,  ut  m  . 

niftri  aliqui  praefedti  regiae  claflis,  feu  admiral  ' 

Angliae  fummi  (cujus  in  provincia  funt  mar  ''' 

omnia  regi  Angliae  &  Hiberniae,   qua  Angli;  .' 
&  Hiberniae,  fubdita)  a  pifcantibus  etiam  in  hc 
mari  vectigalia  exigerent ;   quod  regii  fcu  prael 


» 


cientis  dominii  fymbolum,  puto,  erat  exprefliil 
mum.  Sed  ne  ejufmodi  vectigalia  in  pifcatorui 
detrimentum  amplius  praeftarentur,  publicorui 
comitiorum  le^e  fub  Edwardo  rege  VI.  cautum 


«i 


eft.  Quantum  maris  coloniae  noftrates  in  Ami 
ricam  nuper  deductae  fibi  occupaverint,  nondui 
fatis  exploratum  habeo. 


C  A  P.    XXXI. 

T)e  regis  Magnae  Britanniae  dom, 
nio  in  mari  Scotico,  orientali  wi 
xime  &  Jeptentrionali. 

QUAE  fupra  fubinde  occurrunt  ex  Jaco 
Magnae  Britanniae  regis  edi&o  m  de  pili 
tionis  prohibitione,  aeque  ad  maria  Scotica  c 
cumquaque  fufa  attinent  ;  unde  &  pofleflione 
horum,  marinum  &  avitum  dominium  retentu 

•  Edift.  7.  Jacobi  6.  Martii.  b  Hift.  Ecclef.  lib.  1.  C3p.  9.  c  Chronic.  Regum  Manniae  pag.  S40.  d  Bnt 

nia  pag.  847.  '  Chronic.  Manniae  anno  MCCX.  &  Rot.  Cart.-  14.  Joannis  R.  membran.  1.  indorfo.  f  Hcftor.  Bo« 

Hift.  Scot.  lib.  13.  E  Hackluit  in  Peregrinat.  &  expedit.  navalibus  Anglice  confcript.  tom.  z.  pag.  ij-i.  h  L.  3.  "• 

de  acquir.  rer.  dom.  '  De  Conditionibus  Agrorum.  k  Diploma  quo  ad  explorandas  terras  nondum  cognita*,  8c  mip< 

Anglicano  acquirendas,  miflus  eft,  habetur  in  rot.  Franc.  11.  Hcn.  VII.  [  Stat.  2.  &  3.  Ed.  VI.  cap.  6.  m  Edicl.  7-  Ja< 

R.  Martii  6. 

acmofc 


4°7 


De    Dominio   Maris. 


1408 


.  nofcas.     Interdiclum  rcilicct  eft  cxteris,   mari- 
lis  in  hifce  pifcari,  licentia  prius  Edinburgi  non 
:npetrata.      Et  in   Scoticis   lanctionibus   parlia- 
•.entariis   non   tam  conduntur  novae,  quam  in- 
•lurantur  veteres  leges,   quibus  cautum  cft  tfjat 
i:U  mauner  of  fifcfjcrc;si  tfjat  occupi-0  tfjc  fea, 
mn  Utfjcres'  pcrfong  qufjat  fumcucc  tfjat  Ijap* 
•rni<S  to  tlcg  fjcring  oj   guifjtc  fiflj  upon  tfje 
•  )afi,  02  toittjin  tfjc  %\c0,  0}  out  toitfj  tfje  fa< 
'mcn  toitfjin   ttje  tfritfjej*,  fijina    tfjem  to  free 
3O?t0,  $c.  id  eft,  ut  pifcatores  '  qualefcunque  ma- 
■i  utentes,    aliique  omnes  qui  haleces  aut  afl- 
wL  in  oris  Scoticis,  aut  intra  infulas  aut  extra 
,ns  intra  aeftuaria  ceperint,  eos  in  portus  libe- 
\os  inferant-,  &c.    ubi  vaencant  civibus  ejufdem 
zgni,  cjufjaicbp  W  ^ajcfiicjs  cufiomctf  fcc  not 
■  cfrauoeD,  ano  W  Ijienefie  liegcj*  not  fcufirat 
if  tfje  commotritie  appointcD  to   tfjcm  6e  <Boo, 
:  nnocr  tlje  paine  of  confifcation  ano  tpnfeJI  of  tfje 
flcfcljcllc^  of  tfjcm  ttjat  cutneg  in   tfje  contcaic 
:occcof,    anD    efctjcittins  cf  ali  tijeic    mona&le 
htuDDetf  to  ouc  fouecaine  HojDjS  ufc,   id  eft,   ita 
tfnec  veffigalibus  fuis  rex  fraudetur,  necfub- 
'Mti  ejus  maris  ufufrutJu  a  Numine  ipjis  prae- 
iituto  careant,  fub  poena  confifcatioms  perdi- 
ionifque  tum  ipfarum  navium  eorum  qui  con- 
'ra  venerint,    tum  bonorum  mobilium  omnium, 
jdeo  ut  patrimonio  regio  applicentur.    Ita  ut  ex 
ingulati  in  mari  ipfo  jure  ufusfructus  hinc  ven- 
.jicetur.      Aliter  fane  non  magis  five  ad  regem 
ocotiae  five  ad  fubditos  ejus  quam  ad  alium  quem- 
.•unque  jure  ufusfruflus  ille  attineret.     Quin  de 
»ifcatoribus  univerfis,  non  Scotis  magis  quam  ex- 
ceris,  fertur  lex  :  utpote  ab  ordinibus  cunclis  il- 
.  lius  regni,  qui  jus  tum  regium  tum  fuum  (regio 
ixilicet  fubjeaum)  a  majoribus  feu  ex  pofleffio- 
iae  atque  imperio  diutino,  ita  didicerant,  ut  du- 
-oitandi  locus  reftaret  ea  de  re  nullus.     Er  de  pif- 
catione  in  orientali    Scotiae  mari  jurifconfultus 
■Scotus  verba  faciens,  Nonpojfum,  inquit  b,  prae- 
terire  quod  ante  feculum  hoc,  poft  cruentifiimam 
?x  occafionibus  maritimis  difcordiam  inter  Sco- 
tos  Batavofque,  res  in  hunc  modum  compofita 
fuit,  ut  Batavi  impofierum  abfiinerent  ab  oris 
)Scoticis  ad  offuaginta  faltem  milliaria.     Et  fi 
forte  vi  ventorum  in  propmquum  deferrentur, 
vefiigal  certum  ante  regreffum  ad  Abredoniae 
«bortum  penderent,  ubi  turris  hac  aliifque  de  cau- 
:Hs  exftruEta  fuit  ;  id  quod  Batavi  bona  fide  ma- 
jorum  noftrorum  memoria   ufque   praeftiterunt, 
idonec  per  frequentiora  domi  diffidia  veBigal  hoc, 
cum  juribus  aliis  commodifque  compluribus,  par- 
tim  gubernatorum  negligentia,  partimque  Bata- 
worum  audacia  evanuerunt.     Ita  ex  foedere  ter- 
imini  exterorum  pifcationi  olim  in  hoc  mari  prae- 
ifcripti.      Septentrionalius   autem,   quod  Scotiae 
)objacet,  mare  Norwegis  &  Danis  infularum  ibi 
Idominis  olim  ferme  parebat  :   unde  &  Gothice 
Orcadum  incolae  etiamnum  loquuntur.     Infulas 
eo  in   mari   xxxii.   tenuit   ante   annos  cccclx. 
Rex    infularum     didus,    tali    tributo  de    rege 
Northuaegiae,  quod  quando  rex  innovatur,  rex 
infularum  dat  ei  decem  marcas  auri  ;  nec  ali- 
quidfacit  ei  in  tota  vita  fua,  nifi  iterum  alius 
•  rex  ordinetur  in  North-jvegia  ;  quod  fcribit  Ro- 
bertus  de  c  Monte.     Et  de  his  Giraldus   Cam- 

a  Parliam.  4.  Jacobi  R.  VI.  cap.  60.  &  pariiam.  6.  ejufdem,  cap.  8< 
Appctid.  ad  Sigebert.  GemKao  ann.  MCLXVII.  d  Top< 

io.  pi„,  7<s7.  f  Ex  tabulB  publicis,  Ferrerms  m   Appendice 

graph  iib.  z.  &:  Guii.  Camden-  in  Infulis  Brit.  pag.  849. 


brenlis,  In   boreali  oceano,  ait  d,  trans  Vltoniam 
&  Galivediam  funt  infulae  variae,  fcilicet  Or- 
cades,    &  Inchades  (fcu  Lcucades,  quas  Hcbri- 
des  efle  volunt  aliqui)  &  aliae  multae,  quarum 
fere  omnium  domimum  &  fubjtcJionem  Norwe- 
gienfes   obtinuerunt.     Licet  enim  aliis   regioni- 
bus  longe  propinquius  adjaceant,  gens  magis  ta- 
men  ifia  fcrutatrix  oceani  prae  omni  genere  pi- 
raticam  vitam  ducere  folet.     Unde  &  omnes  eo- 
rum  expeditiones  &  bella  navali  certamine  fiunt. 
Haec  fcripfit  ille  fub  Henrico  II.    Adeo  ut  inter- 
dum  appendices  illae  regni  Britanniarum  marinae, 
feptcntrionalibns  in  oris,  ab  exteris  invadcrentur. 
Hinc  etiam  Ordericus  Vitalis c  de  magno  Olavi 
filio  rege  Norwegorum,   Magnam  potentiam  in 
infulis  oceani   habebat :    quod  ad    Guilielmi  II. 
regis  Angliae  tempora  fpeclat.     Idem  etiam  Or- 
dericus,    Orcades,  inquit,   &  Finlanda,  lflanda 
quoque,    &  Groenlanda,  ultra  quam  ad  fepten- 
trionem  terra  non  reperitur,  aliaeque  plures  uf- 
que  in  Gothlandiam,  rcgi  Noricorum  (ita  Nor- 
wegos  appellat  ille)  fubjiciuntur,  &  de  toto  or- 
be  divitiae  navigio  illuc  advehuntur.     Sic  Nor- 
wegorum  olim  tam  in  vicino  hoc  Scotiae  mari, 
quam  apertiori,    imperium    luculenter   habemus 
defignatum.     Poftmodum  vero,  cum  inter  Alex- 
andrum  Scotiae  regem  tertium,  &  Magnum  Nor- 
wegiae  quartum,  uti  &  inter  Robertum  Brufium 
regem  Scotiae  &  Haquinum  Norwegiae,   pacta  f 
inita  erant  de  his  infulis,  ut  ad  Scotorum  impe- 
rium   pertinerent  ;   fieri  nequivit,   quin  dominii 
maritimi,  quod  circumvicinum  Norwego  hic  fu- 
it,  fimul  ceffio  accederet.     Poffidebat  tamen  ple- 
rumque  Norwegus,  &  poftea,  jundris  Norwegiae 
&  Daniae  regnis,  Danus ;    ufque  dum  Chriftier- 
nus  primus  Norwegiae  &  Daniae  rex,  cum  Mar- 
garetam  filiam  in  uxorem  rraderet  Jacobo  tertio 
Scotiae  regi,  infulis  hifce  prorfus  renunciaverit s ; 
jufque  fuum  omne  tum  in  Orcadibus  tum  in  Zet- 
landiis  infulis  caeterifque   citerioris  partis  maris 
Hyperborei  in  generum  atque  fucceflbres  circa  an- 
num  falutis  mcdlxx.  tranftulerir.     Qua  de  re  ip- 
fa  Joannis  Ferrerii,  Pedemontani  quidem,  fed  cui 
fupellex  hiftorica  ab  Henrico  ^ainclair  epifcopo 
Roflenfi  ex  archivis  Scotiae  fubminiftrata  eft,  ver- 
ba  adjicio.     In   mari  praeterea  T>eucalidonico, 
ad  circium   &  boream,  funt  Orcadum  infulae, 
proxime   ad   littus  Scoticum  fitae,    numero  28 
hodie  tantum  habitatae  ;    atque  fupra  Orcades 
ad  centum  milliaria  &  amplius  Norvoegiam  ver- 
fus  reperiuntur  Zetlandiae  numero  18,  quae  ho- 
die  ab  hominibus  incoluntur,  &  Scotiae  regipa- 
rent :  de  quibus  magna  fuit  prioribus  feculis  in- 
ter  Scotos  &  <Danos  contentio,  poffeffore  tamen 
T)ano.     Has  omnes  Chrifiiernus  <Danorum  rex, 
novi  matrimonii  gratia,   Jacobo  Scotorum  regi 
cum  Margareta  filia  pojfidendas  pacifice  tradide- 
rat,  quoufque  vel  ipfe  vel  pofteri  ejus  dotu  no- 
mine  quinquaginta  millia  florenorum  Rhenenfium 
nondum  diffolutorum  regi  Scoto  vel  fuccefforibus 
fuis  perfolvant.     Sic  enim  nos  ipfi  vidimus  & 
legimus  in  matrimomi  dominae  Margaretae  T>a- 
norum  regis  filiae  tabulis  cum  Jacobo  ejus  nomi- 
nis  tertio  Scotorum  rege  confetlis  &  utriufqtie 
regni  figdlis   decenter   confignatis,   anno  T>om. 
mcccclxviii.  &c  Toftea  vero,cum  domina  Mar- 

b  Guil.  Weiwodus  de  Dominio  Maris  cap.  3.  c  In 


gareta 


hift.  Heftoris  Boetii  lubjunaa,  pag.  ;SS. 


H°9 


^MARE   CLJUSUM,  fcu 


14.1«; 


gareta  regina  peperijfet  filium  fiium  primogeni- 
tum  Jacouum  Scotiae  principem,  rex  TDanus  fioe- 
cunditati  filiae  fuae  congratulaturus  in  perpetu- 
um  renunctavit  juri  fuo  de  infulis  maris  T>euca- 
lidonici,  nempe  Orcadtbus,  Zetlandiis,  &  aliis 
quas  fub  hypotheca  in  matrimonio  filiae  regi  Sco- 
tiae  cum  ea  tradiderat.  Hujus  renunctationis 
tabulas  in  archtvis  Scotorum  principum  ajfierva- 
ri  audio.  Atque  ita  demum  infulae  iftae,  marif- 
que  hujus  imperium  ad  Scotiae  reges  rediit,  quo 
etiamnum  gaudent.  Dominii  etiam  arram  in  hoc 
mari  habent  reges  Scotiae,  nempe  imperata  pif- 
catoribus  pro  ipfa  pifcatione  vecligalia,  de  quibus 
obiter  in  fanctionibus  a  eorum  parliamentariis. 

C  A  P.     XXXII. 

De  jure  quod  regi  Magnae  Britan- 
niae  in  va/lo  &  aperto  feptentri- 
onis  mari  competit.     Et  conclujio. 

DE  viciniore  mari,  quod  Scotorum  territo- 
rium  eft,  capite  egimus  fuperiore.  Sed 
vero  nec  praetermittendum  eft  hic  mare  illud, 
quod  in  feptentrionem  latiilime  panditur,  Friflan- 
diam,  Iflandiam,  alias  item  infulas  Dani  Norwe- 
give  imperio  fubjeclas  alluens.  Nam  ctiam  & 
hoc  Britanno  tnbuerunt  aliqui.  Albericus  Gen- 
tilis  ad  illud  Taciti  b,  Britanniae  fieptentrionalia 
nullis  contra  terris,  vajlo  atque  aperto  mari  pul- 
fantur  -,  Vides,  inquit  c,  quam  protendatur  re- 
gis  Magnae  Britanniae  imperium  longe  in  meri- 
diern,  feptentrionem,  &  occafum.  Ac  fi  quic- 
quid  fere  maris  Britanniis  etiam  in  aperto  ocea- 
noullibi  objaceret,  regis  Magnae  Britanniae  ditio- 
ai  pareret.  De  feptentrionali  item,  quod  in  cog- 
nitas  ibi  terras  porrigitur,  idem  fere  agnovit  fub- 
ditus,  non  ita  obfcuri  nominis,  regis  Daniae  in 
litcris  ad  amicum  Anglum  ante  annos  aliquot 
confcriptis.  Gudbrandum  dico  Thorlacium,  e- 
pifcopum  Holenfem  in  Iflandia  :  qui  ad  Hugo- 
nem  Branhamum  Harvvicenfis  ecclcfiae  paftorem 
literis  anno  falutis  mdxcv.  datis  d  Bntannos  pro- 
pe  maris  illic  diffufi  dominos  appellat  :  Hodie, 
inquit,  fama  efi,  veftris  Britannis,  quos  ego  pro- 
pe  maris  dominos  appellaverim  s  quotannis  ejfe 
in  Groenlandia  negotiationes.  Sed  ncgant  hoc 
Danorum  regcs  ;  &  fibi,  qua  Norwegiae  reges 
funt,  feptentrionalius  hoc  mare,  quod  Iflandicum 
eft,  vendicant  -3  idque  ex  jure,  fi  non  male  ob- 
tendunt,  vetufto.  Obfervandum  eft  ad  hanc  rem 
quod  occurrit  in  oratione  legatorum  Errici  X. 
regis  Norwegiae  &  Daniae  ad  Henricum  noftrum 
quintum  habita,  quae  ita  fe  habuit  e ;  Inviclifi- 
fime  rex  Angltae,  fcire  dignemini  quod  gratio* 
fijfimm  dominus  nojier  rex  Norwegiae,  &c.  prae- 
fattts  habet  infulas  aliquas,  videlicet  Ifiandiam, 
5Frcop,  I^ictJanO,  &  altas  plures  ad  regnum  fuum 
Norwegiae  pertinentes,  adquas  nulli  abantiquofio- 
lebant  accedere  de  terris  alienis  ex  quibuficunque 
caufiis,  five  pificandi  (ive  mercandizandi,  fub  poe- 
na  vitae  &  membrorum,  non  magis  homtnes  reg- 
ni  Norwegiae  quam  aliarum  terrarum,  praeter 
fpecialem  licentiam  regiae  majefiatis.  Nec  de 
aliquo  alio  loco  poft  obtentam  licentiam  exire  li- 

1  Parliam.   6.  Mariae  reginae  Scot.  cap.  5-4.  b  In  vita  Julii  Agricolae.  <  In  Advocat.  Hifpanic.  lib.  1.  cap.  $. 

d  Hackluit  in  Peregrinat.  tom.  1.  pag.  5-90.  Anglice  edit.  e  3.  Hen.  V.  feu  anno  Chrifti  I\1C(  CCLIII.  in  Schedis  Vetuft''s  Bibii- 

.  othecae  Cottonianae.  f  Ifaac.    Pontan.  in  hift.  Danica,  &  Zuer.  Boxhorn.  in  Apologia  pro  Navgat.  Ho!!and.  E  Foerl. 

Hen.  VI.  Angliae  &   Errici   X.    Daniae  R.  MCCCCXXXII.  art.  6.  ex   tabulis   legationis  Damcae,  feu   dillertarionis    Brcmenfis,  MDCH.  in 

Bibliotheca  Cottoniana.  h  Stat.  8.  Hen.  VI.  cap.  2.  8c  rot.  parliatn.  8.  Hen.  VI.  num.  35.  '  Rot.  fiar.cae  iS.  Hen.  VI. 

membran.  16.  rotul.  Franc.  12.  Hen.  VII.  rot.  Franc.  1.  Ed.  V.  &c.  k  Stat.  1.  Hen.  VIII.  cap.  1.  '  De  Gciiis  Scotorurffi 

.  lib.  1.  2  Focd.  Danic.  1 1.  Hen.  VII.  art.  4.  quod  in  tabulis  legationis  MDCII.etiamhabemus. 

p:.rlulus 


cebat,  quam  de  civitate  B^rgenfi,  nec  redire  a 
eundem  locum  cefifante  inevitabtli  necejjitate,  ui  j 
eos  cufiumas  &  alia  jura  ad  regium  fifi  um  em 
fiolvere  oportebat  juxta  antiquijfimam  regni  Now 
wegiae  confiuetudinem,  fme  alio.ua  homimtm  ii, 
contrarium  memoria  penitus  obfervatam.  Eti! 
am  Chriftophorus  rex  Daniae  &  Norwcgiae  an 
no  mccccxlv.  indulfit f  Ziriczenfibus  in  Zelanf 
dia  Iiberam  in  regnum  fuum  navigationem,  Exl 
ceptis  lfiandia,  aliifique  invicem  infulis  prohibi 
tis,  quae  diplomatis  verba  funt.  Quin  cx  foc$ 
dere  inter  Henricum  noftrum  VI.  &  eundcm  Er; 
ricum  Norwegiae  &  Daniae  regem,  Hafniae  iftoi 
anno  falutis  mcdxxxii.  s,  adduftum  eft  a  legatii 
regis  Daniae,  Bremae  cum  Elizabethae  noftrae  Ic' 
gatis  ibi  de  libcro  hujus  maris  ufu  anno  mdciiJ 
agentibus,  caput  hoc  in  eandem  fere  fentcntiami 
Caveant  omnino  mercatores  &  alii  quicunqu^ 
homines  &  fubditi  regis  ^Angliae  &  Franciae'\ 
ne  de  caetero  fub  poena  amijfionis  vitae  &  bo\ 
norum  vifitare  praefiumant  terras  IJlandiae,  Fim 
marchiae,  Halghalandiae,  feu  alias  quaficunquis 
terras  prohibhas  aut  portus  illegales  in  regnh'- 
TDaciae,  Sueciae,  &  Norwegiae.  Etiam  &  an-l 
nis  aliquot  ante  intcrdicl:us  eft  maris  hujus  ufus} 
tam  mercatoribus  quam  pifcatoribus,  nifi  North1 
barnam  regis  Northwegiae  celeberrimum  emporl' 
um  cum  mercibus  adirent.  Atque  ea  de  re  ha<< 
betur  fanitio  Henrici  fexti  parliamentaria,  quapei1 
annos  aliquot  ejufmodi  itidem  in  Norwcgi  giSM 
am  interdiftum  n  obtinuit.  Adeo  ut  frequentu 
fint  diplomata,  quibus  a  regibus  noftris  »  poftes; 
venia  Iflandiam,  Einmarchiam,  alias  Norwegiati 
&  Sueciae  regis  provincias  adeundi  Anglis  indul-1 
getur.  Sed  ipfa  lex,  cujus  vis  ex  ejulmodi  in-^ 
dultis  pro  regis  arbitrio  relaxabatur,  fub  Henrici 
oclavi  initiis  k  cft  antiquata.  Et  de  eo  temporc1 
Joannes  Major,  (guotannis,  inquit  ',  ad  IJlan- 
diam,  ultra  circulum  arfficum,  x_Anglorum  claf- 
Jis pro pificibus  habendis  proficifidtur.  Caetcrum 
utcunque  de  borealioris  hujus  dominio  fuerit  fta- 
tuendum,  ejufmodi  nihilominus  faltem  fcrvitus 
perpetua  olim,  initis  inter  Norwegiae  &  Angliac 
reges  paftis,  ei  imponebatur,  ut  ad  Iflandiam,  adc- 
undi  &  Iigc  mari  utendifruendi  jus  itcm  perpetu- 
um  fubditis  regis  Ahgliae  etiamnura  pcrmaneat. 
I£to  enim  Hafniae  intcr  Henricum  Angliae  VII. 
&  Joannem  II.  Daniae  &  Norwegiae  rcges  foe- 
dere,  anno  Chrifti  mcdxc  fancitum  eft  '"  &uod 
mercatores  &  homines  ligii,  pificatores  &  qui- 
cunque  alii  regis  ^Angliae  &  Franciae  fubditi 
libere  pojfint  temporibus  futuris  in  perpetuutn 
ad  infiulam  Tjte,  id  eft,  Ifiandiam  ( nam  hanc 
Thulen  efle  putabant  ejus  aevi  plerique,  ut  & 
nunc  etiam  nonnulli )  cum  eorttm  navibus  &  bo- 
nis  &  mercandifis,  vicJua/ibus  &  aliis  rebus 
quibuficunque,  emendi,  vendendi,  pificandi,  five 
mercandifiandi  cattfia  navgare,  accedere  &  nt- 
trare,  ibtque  mordri  &  more  mereatorio  conver- 
fari,  &  ab  eadem  redire  &  libere  revenire  to- 
ties  quoties  eis  placuerit  abfique  prohibitione,  mo- 
lefiatione  vel  hnpedimento  nojiro  haeredumve 
noftrorum  &  fuccejforum  in  regnis  T)aciae  dr 
Norwegiae,  vel  ojficialium  nofirorum  qttorunt' 
cunqtte  ;  fiolvendo   tum  in  illa  tnfittla  tum  i» 


<4*t 


JDc     DoMiNib    Mari 


s, 


1412 


wtnbus  ejiifdem,  m  quibus  eos  appelLre  conti-  Norwegicum.  iri  hoc  niari  jus  itidcm  quodcun- 

tetit,    jurd    &     tbeolonia    debita    &    confue-  quc  ab  Anglis  folenni  cujullibct  fcptcnnii  pcti- 

\a.      'Provifo  pmpir,    quo  lapfo  feptennio  pofi  tione  recognofcerctur.     Ncque  modum  cflc,  con- 

\<iatum  praefentium  immediate  currente,   novam  ditionem,  feu  tcmpus  fervituti  adjectum,  fed  ideo 

licentiam  a  nobis  &  fucceforibus  nojfris  regibus  tantummodo  locum  ibi  habere,   ut   feu   focderis 

■J)aciae  &   Norwe^iae  petant  &  obtineant,   ut  bcncficii  feu  fcivitutis  conftitutae  originis  mcmo- 

\<lc  de  feptennio  in  feptennium  mercatores  &  om-  ria  tantum  fubinde  petitione  inftauraretur.     Imo 

'  nes  praedifii  nos    &  fucceffores  noftros  reges  in  literis  Frederici  fecundi  ad  Elizabetham  rcgi- 

\Daciae   &  Norwegiae  in  impetratione   novae  nam  datis  quarto  Maii  mdlxxxv.  foederis  hujus 


licentiae  in  perpetuum  recognofcant.  Tempore 
!  autcm  non  finitum  fuifle  foedus  hoc,  fed  ad  hae- 
redes  fucceflbrcfquc  utiinque  pertinuifle  liquet, 
non  folum  partim  ex  jam  allatis,  verum  ex  ipfa 
,praefationis  formula,  quam  fubjungere  vifum  eft. 


claufulac,  quae  ad  liccntiae  petitioncm  fpeftat, 
verbis  renunciatum  efle  exprefllflimis.  Ncquc 
fane  cx  foedere  illo  Hafnienft  jus  omne  iq  mari 
illo  Anglis  competere  coepit,  quicquid  obtende- 
rint  Norwegi.     Etenim  cum  antiquitus  Errici  X. 


Nos  Joannes  T)ei  gratia  rex  praememoratus  de  kgati  apud  Henricum  noftrum  V.  de  Anglorum 

ttinanimi  confilio  &  confenfu  dile£torum  conftlia-  in  mari  hoc  pifcatione  conquerebantur,   Anglus 

t  'tiorum  noftrorum  &  aliorum  procerum  &  nobi-  etiam  antea   fibi  in  mari  illo  jus  aliquod  fuifle 

lium  regni  noftri  T)aciae  cum  oratoribus  illuftrif-  non  obfcure,  pnto,  innuit,  dum  in  Norwegi  gra- 

(imi  principis  Henrici  T)ei  gratia  regis  Angliae  tiam  hoc  tantum   tunc  praeftitit,    ut  Angli  non 

■  '■■'&  Franciae  fratris  noftri  chariftimi  Jacobo  aliter  ibi  per  annum  deinceps  futurum  pifcaturam 
,'Hutton  legum  dotiore,  Thoma  Clarentio  armo-  exercerent  quam  antiquitus  fieri  confueverat,  id- 
tfum  rege,  Thoma  Carter  &  Joanne  Beliz  mer-  que  edidis  in  portubus  &  urbibus  celebrioribus 

'catoribus  de  Linna,  de pace  reformanda  &  per-  promulgari  juflit.     Tempus  pracfinitum  &  vetus 

><>etua  concordia  inter  regna  nojlra  firmanda  trac-  pifcandi  confuctudo  priftinum  jus.aliquod  apertc 

:  tari  fecimus  &  annuimus  ;    qui  quidem  nojlri  fonant.     Ipfam  autem  ediftorum  en  tibi  formu- 

.nnfiliarii  &  oratores  cum  praenominati   regis  lam  a.     Nullus   de  ligiis  domini    noftri  regis, 

1  i/Lngliae  fratris  noftri.  charijfimi  fpeciali  man-  quibufdam  certis  de  caufts  ipfum  dominum  no- 

f  dato  &  pleniffima  poteftate,  de  qua  per  literas  Jtritm  regem  fpecialtter  moventibus,   ex  nunc  in 

yufdem  regis  Angliae  nos  certiores  reddiderunt,  unum  annum  proxime  jam  venturum  ad  partes 

;  aonftituti  in  civitate  noftra   Hafnenft,    pacem  infulares ,  regnorum  T)aciae  &  Norwegiae,    & 

•  oerpetuam  &  inviolabilem  amicitiam  &  ftrmam  praefertim  verfus  infulam  de  gjflanbe,  pifcandi 

)  iconcordiam  inter   nos,    haeredes  &  fuccejfores  catifafeu  alia  acced.re  praefumat,  in  praejudici- 

imftros,  fautores,   amicos  & \confanguineos,    &  um  regis  regnorum  praedi£iorum,  aliter  quam  an- 

\  iiiluftriftimum  principem  Henricum  regem  <_An-  tiquitus  confueverat.     Etiam  Anglos  eo  in  mari 

■  miae  &  Franciae  fratrem  noftrum  charijftmum  per  annos  complures  antea  pifcaturam  exercuifle 
:  /itofque  haeredes,  fuccejfores,  fautores,  amicos  liquet  ex  tabulis  ejufdem  regis  parliamentariis  b. 
>  ir  confanguineos,  perpetuis  futuris    temporibus  Focdus  autem  illud  Haderflabienfe  (de  quo  Cra- 

fte  &  fore  concluftmus  per  hunc  modum  qui  fe-  gius  ante)  non  ad  pifcationem  five  in  Iflandico 


opuitur.  Etiam  &  renovatum  eft  foedus  iliud 
hnno    mdxxiii.   ab   Henrico   Angliae   VIII.   & 

Chtiftierno  II.  Daniae  &  Norwegiae  regibus, 
iciec  forma  difllmili.  Jus  igitur  eft  perpetuum, 
ISc  ad  haeredes  regis  Angliae  tranfmiflum,  ut 
linglis  fuis  liber  fit  maris  hujus  feptentrionalio- 
i  is  feu  Iflandici  ufus.     At  vero  non  infrequen- 

:es  nihilominus  ea  de  re  interceflere  hinc  inde 

legationes,  regnantibus  Frederico  II.  &  Chriftier- 
<io  IV.    Daniae  regibus,   &  Elizabetha  Angliae 

•egina.  Reclamabant  Dani  ;  neque  jure  hujuf- 
inodi  uti  Anglis  fas  efle,  nifi  venia  prius  a  Da- 


ftve  in  Norwegico  hoc  mari,  fed  ad  negotiatio- 
nem  &  mercaturam,  quam  exercebat  corpus  mer- 
catorum  apud  nos  Mofcoviticum,  pertinet.  Hoc 
enim  duntaxat  paftum  eft,  ut  libere  fubire  pof- 
fint  corporis  illius  mercatores,  rempeftatibus  aut 
aliter  coafti,  litora  &  portus  tam  Iflandicos  quam 
Norvvcgicos;  hoc  tamen  refervato,  ne  fine  fpe- 
ciali  regis  T)aniae  licentia  in  portubw  Norwe- 
gicis  feu  Iflandicis  ante  prohibitis  ulla  ratione 
negotientur  &  mercaturam  exerceant,  neve  fub- 
ditis  regis  difiorum  locorum  ulla  re  contra  hofpi- 
talitatis  jura  molefti  fint,  ac  ob  omni  maleficio 


niae  regibus  impetrata,  eaque  quolibet  feptennio,    prorfus  abftineant  ;   quemadmodum  Cragio  re- 


tuxta  foedus  illud  fub  Joanne  II.  &  Henrico  VII. 
tfrum,  novata.  Quin  obtendebat  Nicolaus  Cra- 
i;ius  Chriftierni  IV.  legatus  in  Angliam  anno 
hdxcix.  paftum  Haderflabienfe  inter  Fredericum 
1.1.  &  Elizabetham  anno  mdlxxxiii.  initum,  ac 
i  eodem  diferte  cautum  fuiflet,  ut  denegata  pro 
ifaitu  reds  Daniae  licentia  fervitus  haec  in  mari 


fponderunt  Angliae  proceres.  Verum  de  hac  rc 
luculenter  omnia  explicantur,  &  copiofe  defendi- 
tur  jus  ifthoc  Anglorum,  in  literis  ab  Elizabetha 
regina  Kal.  Septembris  anno  mdxcix.  ad  Chri- 
ftiernum  iv.  datis,  quarum  partem  huc  fpeclan- 
tem  inferere  eft  operae  pretium.  <^4d  requifi- 
tionem  ferenijfimi  principis  patris  ferfyitatis  ve- 


(landico  Anglis  conftituta  terminaretur.     Caete-  firae  anno   mdlxxvii.  legatum   in  Uermantam 

jium  refponfum  eft  tum  a    proceribus  domi,  tum  mifimus  (ita  reginae  literae  loquuntur\  qui  cum 

'  reginae  legatis  Bremam  ad  negotium  hoc  tranfi-  ipfius  deputatis  trafiavit  de  otnnibus  controver- 

endum  miflls,  jus  hoc  five  fervitutem  marinam  fiis,    &  praefertim  de  pifcatione  Ifiandica    & 

inglis  tam  temporis  praefcriptione,    quam  per^  Norwegica,  ubi  compertum  eft  regem  niti  tan- 


etuis  foederum  paclis   adeo    confirmari,    ut   id 

1  uod  de  licentiae  petitione  in  paftis.  Joannis  II. 

' :  Henrici  VII.  regum  occurrit,  non  eo  omnino 

srtineat,   ut  five   negata  ea  five  non  petita  jus 

u  fervitus  illa  minueretur;  fed  eo  duntaxat  ut 


1  Vet.  Schcd.  de  Tcmp.  Hcn.  V.  in  Bibliothcca  Cottoniana;  Scrot.clauf.  3.Hen.  V.  membr.  <\-  indorfb- 
.  part.  1.  membr.  j.  n.  33.  '  Sub  Edwafdo  IV.  Angliae  R. 


tummodo  tra£iatu  biennalium  induciarum  c ,  tn 
quo  tunc  conventum  fuit,  ne  Angli  ultra  Haga^ 
landiam  navigarent.  At  ex  parte  noflra  exhi- 
biti  fuerunt  trafiatus  cum  regibus  Joanne  & 
Chriftierno,  in  quibus,  fopitis  quae  praecefferant 

Rot.  parliam.  7.  Hen 


VOL.    II. 


D  9 


controverfiis 


J4*3 


^MAkE    CLAUSUM,  feu 


14141 


controverfiis,  aliter  fuit  conventkm  ;  &  huic 
tr&fiatui pacis  gemraiis  fojieafaffiae,  nonprae- 
cedcntibus  induciis  biennalibus  ftandum  erat. 
Giv.od  recognofcens  fremjfimus  princeps  parcns 
vefter  petiit  per  literas  fuas,  ttt  controverfia  ifta 
refi  rrt  fofjlt  ad  aliam  difquifitionem.  At  ab  eo 
tempore  niilla  talis  dfqnjitio  fatta  eft.  Nihtio- 
minus  accepimus  fibditos  noftros  pifcantes  cap- 
tos  &  tormentis  cruciatos  &  hoftiliter  tratJatos 
fuijje.  t^An  jufte  hoc  fatlum  Jit  judicare  om- 
nes  pottrunt,  qui  aequo  animo  ratwnes  noftras 
funt  expenfuri.  Non  negamus,  quin  cum  do- 
fninus  canceliarius  l©(utfclb  &  de  2Bamieo  ad 
nos  venirent  (Whitfeldius  &  Barnicovius  kgatio- 
ne  funfti  funt  in  Anglia  anno  mdxcvii.)  prae- 
tendijfe  ecs  verbis  pifcationem  illam  IJlandicam 
&  Norwegicam  ab  i_Anglis  contra  foedera  & 
patta  regnorum  exercen  :  at  cum  probationem 
nullam  protukrint  neque  proferre  potuermt,  nos 
vero  authentica  inftrumenta  regum  Joanras  dr 
Chriftitrni  habeamus  in  contrarium,  quibus  ma- 
jor  ftdes  adhib.  nda  eft  quam  nttdis  allcgationibus, 
res  m  aliud  tempus  rejetla  eft.  T)otlort  quoque 
Cragio  refponfum  eft,  tranfatJiomm  quae  anno 
'JDomini  mdlxxxih.  Haderjlabiae  cum  nge  Fre- 
derico  facla  eft,  nihit  ad  hoc  jiegotium  perti- 
n.re ;  ratione  fupra  oftenfa.  Et  paulo  poft, 
Qiiod  vero  cx  traclatu  cttm  rege  Joanne  prae- 
tenditur  ( foedere  Hafnienfi  ;  de  quo  fupra )  li- 
centiam  pro  pifcatione  de  feptennio  in  feptenni- 
um  peti  oportuijfe  (id  quod  nec  per  quampiuri- 
mos  fiuit  omiffum)  refpondemus  ejus  omiffionis 
culpam  non  procejfiffe  ab  <^Anglis,  fed  T)anis. 
Nam  tifque  ad  tempus  expuftonis  Chriftierni 
regis,  circiter  annum  T>omini  MDXXi.feptennaiis 
iiia  licentia  petita  fiuit.  Toftea  vero  peti  defiit 
propter  incertitudinem  ad  qucm  legitime  regis 
fuccejfto  fpetlaret.  Et  a  temfore  di£fae  expul- 
Jionis  Chrifiierni  regis,  neque  reges  Fredericus 
abavus,  Chriftiernus  avus,  neque  Fredericus 
parens  ferenitatis  veftrae  ullam  talem  petitio- 
nem  licentiae  urferunt  :  f  d  exiftimantes  fujji- 
cere  priores  trattatus  qui  inter  reges  &  regna 
initi  fuerunt,  poft  plurimorum  annorum  prae- 
fcriptionem  (  cnm  fatis  alioquin  fecuri  ejjent  id 
tiunquam  attentandum  iri,  propter  quod  petitto 
primum  talis  licenttae  injtituta  Juerit )  nihil  vo- 
luerunt  innovare.  Et  in  hunc  ftnc-m  dotlori 
Cragio  monftratae  fuerunt  literae  Frederici  re- 
gis  patris  frenitatis  veftrae  quarti  Maii  anno 
mdlxxxv.  ad  nos  fcriptae,  Ji  ^Angli  ab  injuriis 
abftinuerint,  ipjbs  gavifuros  libertate  &  folita 
clementia  abfque  ulla  mentione  vel  requifitione 
petitionis  licentiae  ;  cum  nihiiominus  nos  obtu- 
limus  vobis,  mercatores  noftros  fecundum  anti- 
quam  &  per  multos  anr.os  intermijfam  confue- 
tudinem  dtinceps  a  vobis  de  feptennio  in  fepten- 
nium  petituros,  quam  oblattoncm  certiores  fiacli 
fumus  ferenitatem  veftram  noluijfe  admittere. 
Neque  enim  voluit  fereniffima  regina  jurifdiftio- 
nem  &  imperium  regis  Daniae  &  Norwegiae  in 
hoc  mari  aliter  agnoicere,  quam  ut  integra  intc- 
rim  (  ut  aviti  patrimonii  pars  minime  contem- 
ncnda )  pifcandi,  quam  diximus,  fervitus  ibi,  ut 
dictum  eft,    conftituta  fibi  ac  pofteris  retineretur. 


Aliae  fuere  &  literae  &  legationes  de  hac  re  an-i 
no  mdcii  a.     Sed  ampliata  lite  nihil   definitun: 
eft.     At  vero  &  in  mari  quod  Iflandia  eft  multc 
feptentrionalius    imperium    &   dominium     regia!  > 
Magnae    Britanniae   comperitur  ;    nimirum    ins 
Groenlandcnfi.      Hoc  enim   mare  nondum  oc- 
cupatum,   nec  pifcatorias  artes  paffum,   fingularij  1 
balaenarum    captura,    patrum    memoria,    quae- 
ftuofiffimum  primo  reddidere  Angli,  qui  Mofco-i  ( 
vitici  corporis  mercatores  hac  navigabant.     Ma-  i 
ris  ita  nondum  occupati  ufus,  &  ejufmodi  quae-  . 
ftus  primo  repertus,  repertori  tam  corporis  quam 
animi  poffeffione  id  fibi  altcrius  ( ut  hic  Angliae 
principis )    nomine  vendicanti,    ad  modum  ven-  , 
dicationis  dominium  tribuit  non  aliter  atque  ali- 
arum  quarumcunque  rerum  nondum  poffeflarun: 
prima  &  naturalis  &  civilis  poffeffio.     Unde  Ja- 
cobus  rex  in  literis,  quibus  viri  clariffimi  &  orna- 
tiffimi  Henrici  Wottoni  equitis  aurati  in  Hollan- 
dia  legati  fui  aliorumque  procuratorum  fidem  at 
que  ea  de   re  agenda  teftatus  eft,    'Pificationes  ' 
in  mari   boreali  prope  Groenlandiae  litora  nobL  \ 
foium  &  noftris  jure  acquifttas,  meritiffimo  ap- 
pellavit.     Ut  vero  tandem  concludamus  ,•   quic 
quid  haftenus  de  regum  Magnae  Britanniae  jun  1 
ac  dominio  marino  atque  avita  eorum  in  ocea 
no  facri  patrimonii   area  difleruimus,   id  totun  , 
compledamur  carmine  ea  de   re   olim   ab  ipfcu 
viro   praeftantiffimo   Hugone   Grotio   (de   cujufl 
fcriptis  juridicis,   qua   ad   maris  five  dominiunj/l! 
privatum,  five  communionem  attinent,  fuperion  ■) 
in  libro  diximus)  ad  Jacobum  regem  Anglican< 
regno  inaugurandum  elegantiffime  confcripto  : 

Tria,  inquit  c,  fceptra  profundi 

In  magnum  coiere  ducem 

Et  deinoceanum,  a  luna  agitari  folitum,  allocutus 
SumcTanimos  a  rege  tuo,  metiare  levatus 
Sidere,  nec  cela  populos  quocunque  calentes  i 
Soie,  per  immenfum  quem  circumvolverisorbem 

Qtiis  det  jura  man.  - 

lt,  licet  omnia  cafus 

Magna  fuos  metuant,  Jacobo  promijfa potefta. 

Cum  terris  pelagoque  manet. 

Paulo  item  poft, 

i rerum  natura  creatrix 

Tiiviftt  populos,  &  metas  ipfa  notavit. 
Sic  juga  "tirenae,  fic  oiim  Rhtnus  &  Alpe. 
Imperus  menfura  fuit :  te  fiumine  nulto 
"Detinuit,  nutla  nimbofi  verticis  dfce  ; 
Sed  totum  complexa  parens  hic  terminus  ipfi 
Subftitit,  atque  uno  voluit  fub  limite  claudi 
Te  fibi  fepojuit  fupremo  in  gurgite  Nereus.    \ 
Finis  hic  eft,    qui  ftne  caret.      Giuae  mett 

Britannis, 
Littorafunt  aliis  ;  regnique  acceffw  tanti  efi 

Quod  ventis  velifque  patet. 

Et  veriun  certe  eft,  juxta  teftimoniorum  fuperiu 
adduftorum  cumulum,  ipfa  vicinorum  princi 
pum,  qui  tranfmarini  funt,  litora  feu  portus 
Britannici  imperii,  quod  marinum  eft,  ■  me 
tas  efle  five  auftrales  five  orientales  ;  in  aper 
to  autem  &  vafto  feptentrionis  atque  occi 
dentis  oceano,  poft  diffufiffima  aequora  quai  ij 
Anglo,  Scoto,  Hiberno  occupata  funt,  eas  effi 
conftituendas. 


Canidcn.  in  Annalibus  Elizah  tom.  i.  ann.  MDCII.  pag.  171.  Edit.  Lond. 
rmplari  in  Bibliotlica  Cottoniana.  <  Sylvarum  lib.  1. 


'   io  Septembris;  MDCXIV.  ex  earundem  es 


F    I    N    I    S. 

Gratiae  &  gloria  Veo  Ser-vatori. 


V  I  N  D  I  C  I  A  E 

Secundum  Integritatem 

[     Exiftimationis   Suae 

Per   Convitium  de    Seriptione 

MARIS   CLAUSI, 

Petulantiflimum  Mendacifllmumque  infqlentius  laefae 

In  V  i  n  d  i  c  1 1  s 

MARIS  LIBERI 


ADVERSUS 


Petrum    Baptiitam    Burgum,    Ligultici    maritimi  dominii  aflertorem, 
Hagae  Comitum  jam   nunc   emiffis. 


Contumeliam  nec  fortis  poteji  nec  ingentius  pati. 


V. 

\    Nobiliffimo, 

Docliifimo, 

undiquaque   praeftantiffimo, 

vitae  meae,   itudiorum,   morumque, 

ac    limul    praecipuorum  quae 

in   V  I  N  D  I C  1 1  S   hifce  paginam  faciant 

utramque  (cum   quam  pluribus  aliis,, 

viris  illuftribus,    nobiliffimis) 

tefti   oculato   &   luculentiffimo, 

adjutori   mihi   affiduo, 

amico    longe    chariffimo, 

Joanni    Vatighano, 

a    Troefcoed, 

regionis  Dimetarum   Cereticae,  armigero 
Interioris  Templi   focio, 

U.    D  * 


.  ■     ■   '    "      '■  I  ■  . 


.'V-  \  '  §m,    '    ■    ,    '   '   -•.  ■ 


*4f* 


14.16 


Exiftimationis  Suae 


p  e  R 


Convitium    Mendaciffimum    laefae 


V  I  N  D  I  C  I  A  E. 


.  Quaejiio,  circa  maris  dominium, 
ittujiris.  Vindiciarum  Maris  Li- 
beri  fcopus.  Autoris  earum  libri 
quinque,  ejufdem  nominis,  olim  in 
Mare  Ciaufum  confcripti. 

I.  Confilium  unde  jcriptum  hoc  na- 
tum. 

II.  Lufus  infoJens  autoris  Vindicia- 
rum  Maris  Liberi,  de  nuperrima 
maris  Claufi  fcriptione,  &  nuper- 
rima  Anglorum  dominii  maritimi 
ufurpatione. 

V.  Obiter  de  roetujiifjimo  veiorum 
in  mari  Britannico  demiffionis  ufu, 
&  aciis  admirallitatis  Angliae,  de 
tempore  Joannis  regis,  publicis  ad 
eam  fpectantibitf. 

T.  Convitium  ipfum,  unde  ortum  hoc 
fcriptum  ;  Mare  Claufum  fcilicet , 
dum  carceris  colonus  eram,  in  re- 
dimendae  libertatis  pretium,  velut 
fabulas  quae  regi  placerent,  me 
confcripfiffe. 

1.  Tempus  quo  mare  Claufum  fcrip- 
tum  efi.  Obiter  de  praerogativae 
regiae  capt-tulis  Stamfordianis,  in 
quibus  folicitius  quaejivit  impug- 

VOL.   II. 


nator  regium  maris  Britannici 
dominium,  quod,  quoniam  non  il- 
lic  repertum,  nullibi  conclamat  ex- 
tare. 

VII.  Mare  Claufum  Jacobo  regi  por- 
retlum,  le&um,  rejiitutum.  T)iu 
pofi  fub  illo  carcer,  mallem,  cujio- 
dia  mea,  eaque  mitifjima,  prima, 
&  poji  hebdomadas  quinque  libe- 
ratio. 

VIII.  Carcer  meus  fecundus  fub  Ca- 
roio  rege. 

IX.  E  carcere  iiio  iiberatio,  quin- 
quennio  ampiius  ante  quidquam  de 
Mari  Ciaufofive  a  rege  illo  Jvve  a 
me  cogitatum. 

X.  Nulio  in  carcere  quid  operis  illius 
unquam  fcriptum  ejje,  nec  de  eo 
illic  me  omnino  effe  meditatum. 

XI.  Utrum  quae  domino  in  pretium 
iibertatk,  piacefent  fabuias  fcrip- 
ferim  ego,  an  impugnator  quae  pla- 
cerent  populo  ? 

XII.  Ratio  &>  conjiiium,  quo  femper 
ufus  Jum  circa  fcripta  quaecunque 
me  impetentia. 


E  9 


I N  T  E  R 


1417 


V 


I    N   D    I    C    I    AE 


I4.I& 


NTER  tranfvectos  vere  hoc  e  Belgio  li- 
bros  novos,  occurrit  mihi  titulus,  Theo- 
dori  J.  F.  Grafwinckelii  J.  C.  Maris  li- 
beri  Vindiciae,  adverfus  Vetrum  Bapti- 
ftam  Burgum,  Liguftici  maritimi  dominii 
ajfertorem  ■,  Hagae  Comitum  mdclii.  Nequibam 
non  avidius  ft<«nm  pereurrere  opus  ipfum,  utpote 


qua  five  in  libris  illis  quinque,  five  in  hifce  adi, 
verfus  Burgum  Vindiciis,  aliifve  aliorum  occur 
renria  neutiquam  omnino  morari  mihi  conftitm 
tum  eft.  Farinae  ejufmodi  qualifcunque  fueriJ 
vis,  ut  liberrimo  leftorum  judicio  partis  utriuf 
que  rationum  momenra  perpendentium  ea  paj 
teat,  fubfitque  neceflum  eft.     Nec  fane  aliorfun- 


quodcircaquaxiftionemdedominiomaiisiadeoexfe  anirtris  fedatioribus  provocandum,     tJr,  lite  con  | 

illuftrem,  &  nupere  hinc  inde  acrius  difceptatam  teftata,    praetori  aliifve  judicibus  forenfibus,  it: 

verfetur.     Ut   de  Liguftici  dominio  mavis  Petrus  poftquam  ftrictis  invicem  de  re  rantum  conrro- 

Burgus  a,  ita  etiam  pridem  de  Adriatici  &  Baltici,  verfa  utrinque  calamis  fuerit  decerratum,    lecto-j 

alii,  uti  &  nupere  de  Britannici,  Thomas  Rivi-  ribus,  pro  indole  eorum,   ingenioque    vario,    Ji- 

usb,  &  Joannes  Burrhus c,  equites ;    de  Indicani,  relinquenda;  quodutinam  in  omnibus  etiam  fcrip. 

veluti  Lufitanici,  Stephanus  Fagundez  d,  de  Gal-  torum  generibus,  magis  obtineret :  replicariones ' 

licani  Claudius  Morifotus e  i    de  cujuflibet,    J«J-  triplicationefque    in   jurgii   impetum  veritatifquc 

annes  Locceniusf,  alii  itidem,  difputarunt.     Le-  fimplicius  &  fobrie  difquirendae  negligentiam  ni-; 

gendi   ardorem    auxit  fcriptoris  dignitas  egregia,  miam  faepius  degenerantj  nec  pronius  adhiben-! 

utpote  S.  Marci  equitis  &  ordinum  Hollandiae  &  dae,    nifi    ubi  alterutrinque  facti  alicujus  nimiij 


Weftfrifiae  fifci  advocati  ;  etiam  &  ordinibus 
foederati  Belgii  generalibus  operis  infcriptio.  In 
Petrum  Burgum  quidem  accingere  fe  videtur, 
fed  multo  intenfius  me  faepius  nominatim  ferir, 
quafi  revera  m  Mare  Claufum  &  Anglos,  nec  in 
Burgum  fcripti  inftitutum  fuiflet.  Planiffime  ni- 
hil  in  Ligures  ipfos.     Impugnator  certe  ille  circa 


lgnorati  veritas,  qualis  e  ratiocinatione  fola  elicj 
nequeat,  fuerit  forfan  tempeftive  fuggerenda.  Ai 
vero  ubi  imprtgnator  quifquam  honeftioribus  fcho-i 
lafticifque;  etiam  ingenuis  &  candidis,  rationisj 
ingenii  &  literaturae  fuae  qualibufcunque  armisj 
conviriorum  ac  contumeliarum  ipurcarum  fivcl 
fuarum,five  ab  aliis  ultro  imbibitarum  fordes  fimji 


annos  abhinc  quindecim,    ejufdem  tituli,  fcilicet  in  adverfanum,  infamandi  plane  caufa,  falfo  im-, 

Vindiciarum  Maris  Liberi  (quod  a  viro  undiqua-  mifcuerit,  de  quibus  lcctor  interea  nullus,  quarai 

que  fummo  conlcripturn  folum  eft  ad  commercii  Yis,  dijudicare  potis  fit;  certe  adverfario  malitiofe ' 

Indicani  libertatem    adverlus   Lufiranos,    Batavis  &  extra  literarum,    rationis  &  ingenii  arenam,' 

aflerendam ;  quo  nomine  etiam  indigitari  folet)  indignius  fic  habito,  etiam,   velut  munus  huma-. 

opus  majus,   etiam  ad  me  infcriptum,    &   in  li-  nitatis,  tum  fibi  tum  aliis  praeftandum,  incum-' 


bit,  ut  fe  fibi  vindicet,  ac  infamiam  repellat,  con-j 
vitia  ejufmodi  diluendo.  Ne  fcilicet,  e  calam  \ 
procacis  infoJentia  filentio  praetermifla  exiftima-' 
tionis  fuae,  utcunque  immerentis,  diminutio  a 
pud  veri  nefcios  pofterofque  inde  nimisretineatur, 
III.  Impugnator  hic  elogiis  quidem  honore. 
quam  ut  mihi  rite  adaptari  queant,   plenioribus 


bros  quinque  tributum,  congeffit ;  mare  Clau- 
fum  illic  more  fuo  flagellans.  Nec  editi  funt 
typis  libn  illi  j  quorum  tamen  exemplar  tantum 
non  integrum,  compluribus  abhinc  annis  ex  Hol- 
Iandia  defcriptum,  amici  beneficio,  aceepi.  Hos 
item  in  Vindiciis  hifce  adverfus  Burgum  memo- 
rat  ipfe.     "Diclum  jam,   inquit  s,  fupra  refuta- 

tum  a  me  Seldeni  librum,   quod  quam  candide,  evehere  me  fubindc  dignatur ;  vir  plane  dodtifil- 

quam  ingenue  fecerim,  ipfum  fi  ita  res  ferat,  mus  amplillimufque.     Caeterum  ad  illud  qtloc 

vel  Sridemm  teftem,  judicem,   ajfertorem   quo-  Pcrrus  Burgus h    (qui  opus  fuum  Romae  edidii 

que  a  me,  fi  poterit    &  qua  poterit  vindicem  mdcxli.)    habct  de    dominio  maris  Britannici 

fero.     Eo  edifto,  neque  invidiam  ullam,    neque  de  hoc  nuperrime  opus  integrum  edidit  Jo.  Sel- 

malevolas  idlas  lancinationes  vereor  ;   quas  nec  denus   (typis  edideram  anno  mdcxxxv.)  impug- 

meruijfe    me   nec  provocajfe  teftabuntur,    quae  nator  hic*   praerermiflb  edidit  in    verbis  Burg! 

fcripfi ;    quando  illuftrijfimis  ac  praepotentibus  ibi   ab  eo  ciratis,   ftatim  ea  repetit  quafi  Burgui 

2)2).  ordinibus  Belgii  foederati  vifum  erit  in-  fic  fcripfifler,   Seldtnus  miperrime  integrum  opm 

jungere,    ut  typis  defcribantur.     Oppofui  caput  fcripfit,  quod  non  omnino  dixit  ille ;  fed,  Sel- 

capiti,  argumentum  argumento,  &c.     Unde  eti-  denus  nuperrime  (nempe  paulo  ante  fcriptionem 

am    in    Carmine    encomiaftico    hifce    adverfus  fuam,  quae  ita   intra  fexennium  retro  ab  edifi-, 

Burgum  praefixo  :  one  ejus  putatum  accidit)  opus  integrum  edidit'; 

quod  nemo  qui  Mare  Claufum  infpexerar,  nefcirc 

Ergo  Seldenum  quanquam  pro  tempore  differs,  quibar.     Et   paulo  poft,   ad  fibi  fic  fidtum,    fed 

Magno  praeiudens  optri,  tamen  ungue  konem  quafi  a  Burgo  fcriptum,    hic  nofter,    Nuperrime 

Oftendis.  fcriptum  quod  dicat  Burgus,  quam  vere  dicaii 

non  inquiro,  contentus  ipfum  nullms  erroris  m\ 

Sane  impugnatio  candide  &  ingenue  praeftita,  fimulare,    cum  non  potuerit    ni(i  de  nuperrima. 

ingenuo  &  candido  cuiquam  non  efle  gratifllma  ufurpatione  nuperrime  fcribi.     Belle,   leviterquc^ 


nequir.  Utcunque,  nec  invidia,  nec  malevolae 
lancinationes  a  me  omnino  verendae.  Mores 
mei  illis  alienifiimi. 

II.  Cavillos,   argutiolas,   fcommata,   circa  rcm 
controverfam  hallucinationes,   idque  genus  reli- 


fatis,  ad  Burgum,  &  nuperrime  &  de  fcriptione\ 
cujus  Burgus  mentionem  fecerat  nullam,  etian- 
&  de  nuferrima  Anglorum  ufurpatione,  veluti 
re  prorfus  indubitabili. 

IV.  Obiter  aurem  hie  advertere  liceat  de  facUt 


»  Romae  MDCXLI.  b  Hiftor.  Navalis  Mediae  lib.  ;.  cap.  37.  Londini  MDCXL.  "  Script.  MDCXXXIII.  edit.  MDCLI 

Londini.  d  Dejuftitialib.2.  cap.8.  §.  1 1.  Lugd.  MDCXLI.  c  Orbis  Maritimi  Hiftor.lib.  i.cap.  18,  £c'c.  Divione  MDGXLIIj 

f  De  Jure  Maritimo  lib.  1.  cap.  4.  Holmiae  MDCL.  £Not.  in  cap.  6.  pig\  122.  '  Lib.  1.  cap.6.  j).ig.  59. 

cap.  6.  pag.  118. 

quari 


i4'9 


MA R I S    C LAU S t 


1420 


uam  ufurpationem  hic  nuperrimam  vocat,   igno- 

.  atione  nimia;    non  omnino  fuifle  quod  de  ea 

a,   per  obliquum,     infultare,   adverfus    Anglos, 

bi   pcrmitteret :  quicquid  de  juris,  quae  cxtant 

;(timoniis  diccndum  fuerit  (quae  fatis  in  Mari 

Uaufb  traftata)  ut  alia  de  ufurpatione  feu  ufu  a 

xulis  fatis  vctuftis  derivato  practcrmittam,    illud 

lprimis,  quantum  ad  hanc  rem  nuperrime  con- 

ovcrfam,    obfervandum  cft ;   folcnnis  pcr  mare 

elorum  demifnonis,    quae  pro  dominii  qualif- 

jnque  imperii  feu  praerogativae  marinae  recog- 

itione  fumi  foleta,    in   mari  Britannico  ufum, 

nte  annos  amplius  abhinc  450,  in  teftimonio 

mni  majori  exccptione,   velut  juris  confuetudi- 

'  umque  maris  partem  etiarn  tunc  antiquam  re- 

:riri.     Illud   quidem   in  Mari  Claufob    partim 

fitur,   ut  ad  annum  mcc   feu  Joannis  Angliae 

1  :gis  fecundum  attinens;  quod  verum  cft.     Ip- 

'  ffima    autem   ex   archivis   admirallitatis  Angli- 

nnae  verba  funt,  Item  ordonne  eftoit  a  haftin- 

mes  pur  loy  &  cuftome  de  la  mer  ouc  temps 

% !  roy    fohn,    l'an    de  fon  reigne  fecond,  per 

'  idvis  de  fes  figneurs    temporels,   que  fe   te 

'■  cutenant  en  aucun  voiage  ordonne  per  commun 

"  mnfail  de  royalm  cncontre  fur   la  mer,    &c. 

lae  allata  in  loco  Maris  Claufi  citato,  praece- 

'  int.     Neque  regem  Joannem,    neque  proceres 

*  us,  de  ufu  &  jure  hic  dubitafle  palam  eft  •,  in 
"  nari  nimirum  Britannico,  per  quod  expeditiones 
'  nc  navales,  quarum  in  dillidiis  inter  Joannem 

Philippum  Auguftum  rcgem  Galliae,  ufus. 
'  xiftimaveritne  quifquam  regem  illum  Angliae 
\  ocerefque  fuos,  jus  ejufmodi  maritimum  fibi 
"  nc  fomniafle  aut  finxifle,  pofterolve  velut  iiclum 
'  cepifle  fervafleque  ?  Citatur  illic  codex  haec  cx- 
"  bens  fub  titulo  MS.  commentarii  de  rebus  ad- 
'  irallitatis  fol.  28.  Qui  quidem  commentarius 
:  lalis  fuerit,  publice  hic  intercft,  ut  redte  dig- 
■  >fcatur.  Defcriptus  eft  perpulchre  fub  Edwardi 
gis  III.  tempora,  ut  videtur  ;  ex  vetuftiori  pro- 
"  «idubio  exemplari.  Quo  modo  admirallus  fe 
;  rere  deberet,  in  miniftris  fibi  adfcifcendis,  fa- 
'  norofis  puniendis,  aliifque,  capitulis  in  complu- 
"  i)us  lingua  Normannica  docet,  matinas  item 
"  <  nfuetudines  (quarum  jam  memorata  pars  con- 
"  licua)  &  decifiones  aliquot ;  quibus  accedit  com- 
:  ]  ndium  Latine  de  judiciario  caufarum  proceflu 
'  Irenfi,  juxta  juris  Caefarei  formulas,  maxime 
■ «  ae  ad  admirallitatis  forum  fpedant.  Ita  perve- 
-  iftum  erat  atque  etiamnum  quidem  manet, 
piivi  admirallitatis  codex  hic  cimelium.     Sed 

•  £ud  me,  libens  fateor,  per  annos  complures  fer- 
'itum  eft.  Adfcribitur  in  fronte  mdlxxix.  Li- 
1  r  Guilielmi  Hareward  fupremae  curiae  ad- 
;  rallitaatis  Angliae  regiftrarii.  Sed  per  Guili- 
1  m  Hareward  inducitur  linea,  quafi  nullius  efle 
Mnittendus   fuerit  praeterquam  fupremae  curiae 

■"rmirallitatis  regiftrarii,  velut  in  Scriniis  cufto- 
Btntis.  Is  ita  regiftrarius  illic  anno  xxn.  Eli- 
j  Dethae  reginae  penes  fe  tenuit,  uti  &  de- 
<  fores  fecerant,  ac  fecere  fucceflbres.  Proxima 
*  :e  initium  pagina  habetur  mdl.  Loyake  na 
imte;  E.Clynton.     Id  eft,  ut  cimelio   archivi 


admirallitatis  Angliac  fingulari  nomen  fuum  ad- 
fcripfit  Edwardus  baro  Clintonius  fub  Philippo 
&  Mariad  regibus  &  poftmodum  fummus  An- 
gliae  admirallus;  qui  comcs  dein  Lincoiniae 
ab  Elizabetha  crcatus.  Hujus  exemplo,  fuccef- 
for  ejus  Carolus  Howardus  comes  Nottinghamiae, 
compiuribus  in  paginis  inferuit  C.  H.  nomen  fu- 
um,  ut  codicis,  qua  admirallus  erat,  domini,  fic 
defignans.  Adeo  de  flde  ac  autoritate  codicis 
non  eft  omnino  dubitandum;  quae  fane  prae- 
tcr  alia  notiora,  nuperrimae  ufurpationi  hic  fa- 
tis  rcfragantur.  Morifotus6  quidem,  licet  Bri- 
tannico  maris  dominio  adverfarius,  Joannis  rcgis 
ediclum  illud,  fic  ei  nominatum,  fatis  agnofcit, 
quamvis,  ut  recfe  ait  ille,  hiftorici  de  eo  taceant. 
Vcrum  quidem  eft,  omnimoda  dominii  maritimi 
jura  cuiquam,  ex  velorum  cjufmodi  demiffione 
fola  non  magis  probari,  quam  ex  homagio,  feudi 
nomine  praeftito,  omnimodos  dominii  ei,  cui 
pracftitum  fit,  apices  competere.  Dominii  &  im- 
perii  temperamenta  funt  non  pauca,  &  pcrquam 
varia.  Et  variae  ad  illa  fpe&ant,  ut  rufticae  & 
urbanae  ita  &  maritimae  fervitutes,  aliaeque  do- 
minii  five  partes  five  appendices.  Sed  in  fecu- 
lis  antiquiflimis,  quemadmodum  fafcium  in  oc- 
curfu  magiftratus  majoris  fubmiflionis  ufus  erat f, 
ita  infignia  navalia  in  fuperioris  digniorifque  oc- 
curfu  detrahebantur ;  ut  in  exemplo  illo  ilngu- 
lari  Antonii  &  Domitii  AEnobarbi  navium  prae- 
toriarum,  in  maii  AEgeo  invicem  occurrentium, 
ubi  lidlor  Antonii  primarius  in  prora  ftans  au- 
dacler  eis  qui  in  AEnobarbi  navi  erant,  "n?  Cm- 
xioic  (fic  Appianus3)  '■»  i^cLosooiv  an^^.71  uko.vIoHgi 
-zs-£pcrera,^g  qg.§*\Sa/  -ib  crnyMov,  01  Q  «.ao^jiptfc  72 
Xf  twj   Vccvv   ac;  tu,  'urAct.ytx  iMi  'Avnwit  veaic  -mt- 

e/ir^apzv,  ut  fubditis  aut  inferioribus  occurren- 
tibus  imperavit,  ut  detraherent  infignia,  quod 
&  fecerunt  illi,  &  navem  appulerunt  ad  latus 
navis  Antonii.  Sed  hoc  etiam  tantum  per  oc- 
curfum. 

V.  Ut  vero  ad  rem  tandem,  cujus  folius  caufa 
Vindicias  cmittimus  hafce,  deveniamus  5  inter  illa 
adco  incogitantius  &  temere  apud  Burgum  male 
capta,  &  velut  pro  anfa,  inde  per  fas  nefafve  ar- 
ripicnda,  tantum  fidta,  convitium  in  me  (ne  di- 
cam  ctiam  in  rcgum  Angliae  nupcrorum  aut 
utrumque  aut  alterum,  proceres  item,  confilia- 
rios  regios  aliofquej  qua  de  re  judicet  leclor) 
contumcliofiffimum  effutiit.  Ad  illud  quafi  a 
Burgo  dictum,  Seldenus  nuperrime  zntegrum  opus 
fcripftt,  infolentiflime  adjicit,  Non  mirumh:  vi- 
rorum  enim  Ule  inter  feculi  noftri  primicerios 
numerandus  &  meliore  fortuna  dignus,  fatifui 
infelicitate,  carceris  fe  non  digni  colonus  erat. 
Hinc  tit  exiret,  feque  libertati  amijfae  redo- 
nandum  fperare  daretur,  animum  ad  fcribendum 
appulit,  & 

Id  (ibi  negotii  credidit  fulum  dari, 
T>omino  ut  p/acerent  quas  feciffet  fabulas. 

Neque  talia  agitantem  fuccejfus  deftituit.  A 
quocunque  opprobrium  hoc  vuulentiffimum  illi 


..      Videfis  Joannis  Loccenii  de  Jure  Maritimo  lib.  i.  cap.  4..  §.  10.  bLib.  2.  cap.  26. 

&  .  Philip.  &  Mariae  part.  1.  Fcbr.  10.  ' Orbis  Maritimi  Hiflor.  lib.  :.cap.  iS.  paK.  461, 

Eaiyhyliis  lib.  y.  t  Ad  Burgi  cap.  6.  pag.  118. 


ProflB.  dRot.Patent.  4. 

I  LipfiusBeftor.  lib.  1.  cap.  23- 


(cui 


i^2i 


V 


I    N    D    I    C    I    A£ 


H2i 


"(cui  ipfi,   vitae  nieae  fatUm  ac  mOres  omnino 
plane  ignotos  cerno)  fuggeftum  fuerit,  adeo  co- 
mice  &  parodice  effufum,    eoutque  eft  undiqua- 
que  falfum  mendaxque  ;   ut  nihil    fupra.     Quod 
non  dubito  dejeraturos  quotquot  rem  ipfam  hic 
rite  fciverint,  adeoque  genium  meum  ftudiorum- 
que  &  vitae  modum  non  ignorarint.     Ncc  pauci 
quidem  funt  illi,  nec  e  vulgo,  qui  mecum  teflari 
queant  idem  ipfum,    uti  &  caetera  quae  ftatim 
in  praefentia  ianctiffimi  Numinis  teftabor  hic  ipfe. 
Certe  de  fati  mei  infeiicitate,    qualifcunque  illa 
fuerit,  forte  mea  haftenus  contentus,  nullibi  con- 
queftus  fum.     Res  eft  igitur  juxta  impugnatorem, 
me,    fi  diis  placet,  carceris  colonum,    veluti  li- 
bertatis   famelicum,    pufillanimum,    &  cuftodiae 
impatientem,  animum  ad  fcribendum  (Mare  Clau- 
fum)   appulijfe,   ncque  negotium  mihi  credtdijfe 
aliud  dari,    quam  domino  (id  eft,   regi  Angliae) 
ut  placerent  quas  fecijfem,  aut  facenmfabulas, 
indeque,   ut  fabularum,   quas  vocat,    praemium, 
coniequentem  fucceflum  nactum  efie.     Utro  de 
domino  feu  rege  loquatur  ipfe  (nam  &  a  Jacobo 
&  a  Carolo   regibus   in  cuftodiam  conjectus  fui, 
qua  de  re  mox)  non  indicat.     Sed  fi  fub  alter- 
utro  aliafve  ejuimodi  quid  feciflem,  adeo  ut  five 
carceris     prorogandi  metu,  five  impotente  coeli 
libcri   amore,    opus    illud  aliudve  aliquod  ejuf- 
modi,   ut  ita  placeret,  confcripfiflem,  plane  im- 
poftoris  vnfcrrimi  ac  falfarii,    nemo  non    meri- 
riffimo  agnofcerct  me    egifle   partes ;    a  quibus 
puto  alieniorem  quam  me  non  haberi  mortali- 
um  quenquam  teftabuntur  univerfi,  qui  me  no- 
verint.     Sed  impugnatori  placet,  veluti  rem  certo 
certiorem  afferre,   me  fic  pretio,    ad   libertatem 
redimendam,   nec  fine  fucccflli,    ufum  fuifle  tur- 
piffimo,  remque  adeo  indignam  infuper  regi  pla- 
cuiffc.     Strenue  profecto,  &  fatis  inhumaniter  fic 
vult,  fic  jubet. 

VI.  Jam  vero  ut  apertius  cuique,  &  Maris 
Claufi  fcriptionis,  &  carceris  mei  qualifcunque  & 
libertatis  reftitutae  vcra  dignofcatur  hiftoria  (unde 
cuique  de  convitio  hoc  mendaciffimo  fatis  con- 
ftet)  eam  compendio  hic  pertexere  (ut  Cafpar 
Peucerus  carcerum  iiiorum  olim  hiftoriam  edi- 
dit  fingularem)  neecfle  fuit.  Neque  enim  fine 
illa,  res  liquido  dignofci  potis  eft.  In  hac  etiam 
beneficam  mihi  a  nobiliffimis  aliquot  amicis,  dum 
carcere  aut  incommodis  inde  pendcntibus  coer- 
cebar,  operam  praeftitam  non  libentiffime  me- 
morare  nequibo.  Ante  annum  mdcxviii.  Jacobi 
regis  \6,  aetatis  mihi  34,  ex  liberrimo  ftudiorum 
meorum  more,  &  ambitione  omnimoda  &  fpe, 
quae  horum  extra  cancellos  evagaretur,  nunquam 
non  carente,  in  Templo  Interiore  (cujus  jam  fo- 
cius  fui  per  annos  quafi  50.)  appuleram  quidem 
animum  ad  fcribendum,  inter  alia,  hiftoriam  de 
decimis,  de  die  Chrifti  natali  diatribam,  &  de 
dominio  maris.  Edita  eft  Londini  typis,  nec  fe- 
mel,  eodem  in  anno  hiftoria  decimarum,  An- 
gliae ;  quae  licet  hieratici  generis  fignatura,  pro 
more,  prelo  permitteretur,  attamen  impretfa  ejuf- 
dem  quam  plurimis,  ctiam  &  epifcopis  tunc  au- 
licis  difplicuit  cunctis,  excepto  doctiffimo  illo  ac 
incomparabili  antiftite  tunc  Wintonienfi,  Lance- 
loto  Andraeide,  cui  fatis  placuit  illa,    ut  recep- 

3  Conflit.  Apoltol.  lib.  j-.  cap.  13. 


tiffimis  apud  nos  moribus  confona.     Eo  nimiixi 
quod  hiftorice  inibi  tradirajuri  decimarum,ctiam  i 
quotam,   divino  in    fuggeftibus  facris   tunc,    p| 
niffime  contra  Chriftianiimi  leges,  quae  nunquai 
non  ea  de  re  per  Angliam  alibique  obtinueraii 
impetuofius  in  proventuum  facrorum  augmentui 
inculcari  folito,    nimium    adverfarentur.      Hii 
crabrones  illi  afperiores  (poftquam  furiofius  m 
fed  fruftra  Omnino,  citationibus  aliquot  intertu; 
batfent)  quibus  rex  plerumque  indulgentior,  ai 
mum    ejus   in  me,    cujus  nomen   iili  nunqua, 
ante    auditum,   ita    ftatim    exacerbarunt,   ut    . 
tunc  Novomercati  agens,  imperaret,  ut  Theobn 
dis   circa  duodecimum  a  Londino  lapidem  dif,. 
tis,  in  reditu  fuo  in  urbem,  me  fcriptumque  tffl 
cotam  fc   fifterem ;  idem  ex  juflu  ejus,  innuen.^ 
mihi  Roberto    Nantono    equite    ac    fecretari/i 
Me  tunc  aulae  alieniffimum,  &  pauciffimis  ill. 
de  facie  notum,    incomitatum  Theobaldas    i.| 
noluere    viri  doctiffimi,    fummi,    mihique  ani. 
ciffimi,  &  morum  fcriptorumque  meorum  etia'aj 
teftes  affidui,  Edwardus  Hcywardus  a  Reiffhal 
in    agro  Norfolcienfi,  armiger,  cujus  fuaviffinijf 
&    femper  fibi    (quod  in  amicitia  caput  eft)   & 
mili,  contubcrnio,  fcrme  quinquagenario,  in  Tei, 
plo  Intcriorc,  fruitus  lum,  &  Benjaminus  Jond 
nius  poctarum  ille  facile  princeps.      Illuc  igit.i 
curru  fimul  pergimus,   medio  Decembri  aut  c 
citer,  ubi  cum  regem  quidem,  ob  fcriptum  illil, 
de  decimis  fatis  infenfum   efle  audiviflem,   pril 
curavit   Jonfonius    illuftri   heroi,    Georgio  tul 
Buckinghamiae  marchioni  (poftea  duci)    fumna, 
Angliae  admirallo,  regio  favore  praepollenti,  1. 
pretio    habitus,   ut  ille  me  amicius  coram  rd  , 
iifterer,  cumque  in  caufam  meam  placaret.     A 
que  id  fane,    renitentibus  interim  epifcopis  ill 
a  marchione  pratftitum  eft.     Placuit  regi,  feml, 
iterumque    mccum    de    locis    aliquot   in  fcrip.  , 
illo    allatis  &  docle   &  facete  &  inrerdum  ira 
diflerere ;    maxime    de    conftitutione    apoftolil, 
natalium    Chrifti  diem  in  25  Decembris  collijj., 
canten,    cujus,  uti  &   reliquarum    apoftolicaruif . 
dictarum  autoritatem,    quoniam    ego,    aliam  ; 
rem,    illic  elevaflem,    nec  tamen  quidquam  1 
fefto  illo,  praeterquam  quod  non  ante  quadrii 
gentos    aut   circirer  a  Chrifto  annos    ita  recef 
tum   fuifler,    adjeciflem,     fufpicari  fe  dixit  re,  ^ 
me    cum   Scotis    aliquot    fentire   feditiofis,    qtj  4 
ftatum  natalium    Chrifti   diem   celebrare  recuf  s 
renr.     Repofui,  tantum  id  abcffe,  ut  etiam  de  fii  ,, 
manda  diei    25   Dcccmbris  Juliani,   eo  nomin  . 
obfervatione,  ut  vcra,  temporumque  calculo  co   J 
fentanea,  opufculum  Anglice  jam  ante  quafi  a    • 
folviflem.     Id  fibi  ftatim  fereniffime  pofcit  a  n  j- 
afferri,    fimul   cum  explicationibus  aliquot  loc     ' 
rum  aliorum    in   hiftoria   ilia.     Poft  triduum  i   a 
Londinum     redimus,    ubi   quae  popofccrat   r  ll'. 
omnia  intra  menfem  aut  circiter  apparata  ei  pc    J 
rexi.     Er  perplacuir  iane  diatriba  illa  dc  die  n   ,„' 
tali.     Nomine   meo  rcnui   humiliorique    fic      ■ 
epiicopis  m   aulam  utcunque,    contra  quam  lp    , 
rarant  ipfi,  evecto,  ftudiorumque  mcorum  ratio    L 
aliqua    illic    habita,    inaudiverat  tunc  admirall   1. 
me  de  dominio  maris  etiam  fcripfiflc,  unde  v 
luit  rex,  ipfe,  procerumquc  alii,  ut  cditioni  icri ■  ^ 


tiH 


423 


dMA  R  I  S    CLAUS  I. 


4H 


im  illud  pararcm,  rcgiprius  exhibcndum.  Hoc 
:mporc  anni  jam  dicTi  mdcxviii.  vcrno  facTurn 
'■;},  feu  circa  annum  &  menfcs  rrcs  anrcquam 
D:»o  in  carccrcm,  aut  cuftodiam  aliquam  fucram 
I  nquam  conjecTus,  aut  ctiam  carccris  alicujus 
"iiinas  mihi  audiveram,  cxtra  quam  quod  cum 
1  .ichardus  Montacutius  (poftca  epifcopus  Norwi- 
';-:nfis)  in  fe  recepiffet  hiftoriae  decimarum  rcge 
j  inuente,  confutationcm,  rcx  mihi  acrius  intcr- 
M.cens  rcfponfo  aliquo,  mihi  dixit,  Si  aut  tu 
■\fe  aut  quis  amicorum  in  conftttationem  illam 
j  juae  paulo  poft  furorc  plenifTima  Anglice  ex- 
1  i\x)fcripferitis,  in  vincula  te  conjiciam.  Quod 
I >nfutationis  futurae,  puto,  non  exigua  per  fe 
k')nfutationis  inftar  fuit.  Ita  autem,  ut  diclum 
I  t,  opus  illud  de  dominio  maris  regio  fcu  Mare 
I  laufum  eft  inchoatum,  ad  umbilicum  dein 
'-'iftum,  &,  ut  rcgi  fic  ofterrctur,  apparatum. 
I  eutiquam  autem  mnc  aut  poftea  (quod  obiter 
%:m  monere  fas  fit)  fcriptum  illud  illiufve  pars 
ijiqua  exhaurienda  erat  ex  pracrogativae  rcgis  fic 
Jci  folitae  capitulis,  in  quae  Guiliclmus  Stam- 
Ifdius  eques,  judex  tandem  comrnunium  apud 
*ps  placitorum  fub  Maria  regina  celeberrimus, 
-ommentaria  cdidir,  aliaque  eis  aliunde  undecim 
jecit;  cujus  moniti  ut  hic  tempeftivi  ratio  mox 
"ibjungitur.  Etenim  in  illis,  non  tam  ut  in 
"yituto  a  (quo  nomine  vulgo  veniunt  tantum 
ftges  parliamentariae ;  &  legi  quidem  folet  in 
■irum  fronte,  edita  ea  fuiflc  anno  xvn.  Edwardi 
^;gis  fecundi  feu  anno  mcccxxiii.)  quam  ut  in 
:-vteris  juris  compendio  jurifconfulti  alicujus  ccle- 
■fioris,  a  ftudiofis  inter  caetera  fupellecTilis  juri- 
^i;ae  antiquitus  recepto,  ea  duntaxat  memotan- 
>i|r  praerogativae  capita,  quae  folum  jutifdicTio- 
%:m  fpecTabant  &  imperium  regium  juris,  ut 
^icitamus  Angli  co?nmunis  (qua  nempe  illud  ab 
u|:e  ecclefiaftico  fic  indigitato  uti  &  a  militati  ali- 
\  ue,  de  quibus  ftatim,  &  demum  jure  marino 
fj.nquam  non  difcriminatum  eft,  &  tribunalibus 
;tifdem  notiffimis  per  fe  obtinuit)  neque  alia 
i :  continentur.  Nec  quidem  id  genus  praero- 
jjtivae  regiae  capita  illic  cuncTa  congcfta  funt. 
flura  eorum,  in  compendio  illo,  etiam  Stam- 
irdiana  adjecTione  illa  aucTo,  omifla  funt  quam 
HTerta,  quod  fatis  norunt  juris  noftri  ftudiofi 
'<  ines  perfpicacius  rem  intuentcs.  Atque  ut  ec- 
"t  fiafticae  prerogativae  regiae  in  confiftoriis  epif- 
xpalibus  eorumque  velut  coloniis  per  dioecefes 
tduclis  (fed  intra  mandatorum  tribunalium  ju- 
li  communis  vim  femper  coercendis ;  idque  tam 
1:  fecula  ante  reformationem  Henricianam, 
tiam  poft)  in  notiffimis  articulis  cleri  (qui  ad 
aoum  Edwardi  fecundi  9  ipe&ant)  in  membra- 
h  Romae  titulo,  in  archivo  arcis  Londinenfis 
AnatiSj  etiam  &  in  ftatutorum  compendii  titulo 
«imomine,  uti  etiam  in  cancellariae,  quod  vo- 
tnus,  rcgiftro,  &  prohibitionum  &  brevium  & 
fmularum  forenfium  de  Praemunire  ufu,  uti 
eam  in  juris  communis  fubinde  annalibus,  fta- 
tlisparliamentariis  fingularibus,  aliifque  ejufmodi 
■1  fe  cerni  folitae  funt ;  atque  ficut  juris  mili- 
Hs  (cujus  ur  fingularis,  &  ex  jure  Caefareo 
iil  ul  &  Longobardico  poriffimum  defumpti,  ufus 
I  inuit  in  curia  militari,  The  Court  of  Knight- 


hood,  fctt  la  Cour  de  Chivalrie,  quod  conftabu- 
larii  &  marefchalli  Angliae  tribunal,  dum  muncra 
illa  vigucre  fuit,  duellum  militariter  armatum,  prac 
cacteris  probationum  generibus,  ex  more  admit- 
tcns)  pracrogativae  in  archivis  etiam,  commen- 
tariis,  decifionibus,  ftatutis  parliamentariis,  illuc 
feorfim  fpecTantibus  habentur;  atque  ut  fimiliter 
praerogativae  juris  aulici  feorfim  femper  vifuntur 
in  peculiari  quadam  juriidiaione  inrra  virgam 
(ut  dici  folitum)  fcu  milliaria  a  cubiculo  regio 
duodecim,  ad  oeconomum  fcu  fenefchallum  hof- 
pitii  regii  attinente,  adeoque  in  placitis  aulae  fie 
nuncupatis ;  quale  juxta  analogiam,  dicendum  de 
fingulari  fcncfchalli  Angliae  poteftate,aIiifqueejuf- 
modi  a  rege  dari  folitis,  de  parliamentorum,  & 
belli,  &  pacis  indicTione,  moneta  cudenda ,  digni- 
tatibus  confcrendis,  ejufmodi  aliis ;  non  omnino 
in  Stamfordianis  illis  memoratis ;  ita  demum  prae- 
rogativae  hic  marinae  fingularia  nequaquam  om- 
nino  fwc  elicienda  erant  five  quaerenda  ex  ea- 
pitibus  illis  Stamfordianis  (uti  nec  ecclefiaftica  aut 
militaris  aliqua  aliave  ad  reliqua  jam  memorata 
fpecTantia)  icd  e  teftimoniis  ea  de  re  per  fe  ve- 
tuftis,  ut  afchivis,  jurifconfultorum  noftrorum 
prifcorum  etiam  aliud  agentium  placitis,  regum, 
procerum  admirallorum,  conftitutionibus  mari- 
nis,  principurrr  exterorum  agnitionibus,  id  genus 
reliquis  ad  jus  marinum  feorfim  variatimque  at- 
tinentibus,  quae  etiamnum  extant,  &  momenti 
perpetuo  maximi  haberi  fint  merita,  uti  &  rite 
fcientibus  habentur.  Et  fruftra  plane  de  regiis 
Angliae  praerogativis  loquitur,  quifquis  diftincTio- 
nis  jam  memoratae,  quam  &  pueri  apud  nos  fci- 
unt,  fuerit  ignarus.  Jam  vero  in  Vindiciis  illis 
adverfus  me  olim  confcriptis,  nec  dum  editis, 
fpcciofiffima  introducuntur  pompa  capitum  illo- 
rum  lemmata b  Stamfordiana,  figillatim  exhibita, 
quafi  argumentum  illinc,  ut  Achilleum  quid  mag- 
nopere  fpirans,  dedudum,  de  controverfia  plane 
conclamatum  efle,  &  Mare  Claufum  inde  fundi- 
tus  refellendum,  fatis  probaret ;  quoniam,  fi  diis 
placct,  in  illis  nihil  de  dominio  maris,  velut 
praerogativa  regia,  repertum.  Manifeftius  nihil 
eft,  quam  nec  dominio  ejufmodi,  nec  perpluri- 
mis  praerogativis  tam  juris  communis  quam  ec- 
clefiaftici,  militaris,  maritimi,  aliis,  locum  ibi  fu- 
ifle  ullum,  nec  efle  juxta  colIecToris  mentem, 
debuifle.  Sollicitius  autem  impugnator  lemmata 
illa  fingula  Normannice,  uti  fcripta  funt  a  Stam- 
fordio,  exhibet,  ut  ledores  &  me  fimul  in  eis 
edoftos  jam  reddat  (opus  mirum!)  quae  exifti- 
mare  videtur  ille  (fi  rede  meum  me  docet  li- 
brorum  ejus  illorum  exemplar)  tantum  fatrapis 
majorum  genthim  aut  primae  atque  interioris  ad- 
miffionis  viris  communicata  effe  ;  cum  interim  ne- 
mini  apud  nos  non  fit  notiffimum,  ne  dupondiorum 
cuiquam  efle  ea  minus  trita,  quam  qualiacun- 
que  juris  noftri  elementa  prima.  Adeoque  non 
minus  ridiculum  eft,  ex  enumeratione  illa  Stam- 
fordiana  (ex  fe  interim  optima)  controverfiam  hic 
diremptum  ire,  quam  fi  quis  ex  Ptolemaei  numero 
ftellarum,  quas  in  rem  fibi  tracTaram  accuratius 
&  recTe  fatis  tradit,  aut  ex  Theophrafti  planta- 
rum  hiftoria,  Laertii  vitis  philofophorum,  Arifto- 
telis  libris  de  animalibus  (quorum  50  Graece  fe 


/idefis  18.  Edw.  III.  Fitzherbcrt  Tit.  Scire  facias  io.PlowdenComment.  i.  fo!.  176.  b,  &c. 
fo L.    II.  p    p 


Lib.  j.  cap.  2;. 


teftatur 


H25 


V 


I    N    D    I    C    i    AE 


teftatur  vidiffe  Rogeras  Baconus*,  cum  nullibi 
xjuantum  fcio,  numerus  ultra  20  habeatur)  aut  ex 
martyrologio  aliquo  fingulari,  feu  ex  aclionum 
Vulgo  diftarum  numero,  nullas  in  coelo  ftellas 
alias,  utcunque  telefcopiis  alitcrquc  dcprclienfas, 
nullas  alias  in  terris  plantas,  alios  non  fuiffe  phi- 
lofophos,  non  animalia  alia,  martyres  alios  nul- 
los,  publicas  non  alias  actiones  feu  judicia  exti- 
tiffe  affeveraverit.  Alia  ejufdem  illic  libens 
praetereo,  diverfi  quidem  nec  melioris  commatis. 
De  lcmmatis  illis  monui,  quia  etiam  literalis  ex- 
tra  Angliam  procul  dubio  rariffime,  fi  omnino, 
audita  funt,  nedum  nota. 

VII.  In  aeftate  autem  anni  jam  dicti  mdcxviii. 
feu  Jacobi  regis  16.  opus  illud  meum  qualecun- 
que,  feu  Mare  Claufum,  ut  voluit  ille,  ab  ama- 
nuenfi  perpulchre  exaratum  ei  porrexi,  quod  fe- 
reniffime  accipiens,  cum  brevi  percurriffet,   fum- 
mo  Angliae  admirallo  tradidit,    ut  is  de   eo  vi- 
rum   jurifconfultiffimum    Henricum   Martenium 
equitem  &  curiae  admirallitatis  Angliae  praefidem 
confuleret.     Perlegk   Henricus  Martenius,    nec 
quidquam  immutandum  cenfuit,  praeter  voculam, 
in  capite  poftremo,  unicam,  fervitutem,  in  po- 
teftatem  ;   uti   &  manu  fua  immutavit.     Refti- 
tuit   ille  tunc  admirailo,    qui  me  in  cubiculum 
fuum  accerfivit,  ubi  poft  pauca  de  editione  ver- 
ba,  arrepto  calamo,  manu  fua  typis  erat  ftatim 
mandaturus,  cum  fubito  abjefto  calamo,  Totius, 
inquit,  fua  manu  in  operis  honorem  hoc  faciat 
rex.  .  Statim  in  cubiculum  regium  me  cum  co- 
dice  introduxir.     Rem  ipfam  ei  narrat.     Rex  inde 
etiam  fignaturus  erat  mandatum  ad  typos.     Sed 
Memini,  inquit  rex,  quaedatn  illic  dici  de  mari 
feptentrionali,  quae  forte  fatri  meo  regi  T)aniae 
difpiicuerint ,   quod  quidem  noliem  libenter  nunc 
fieri,   cum  magnam  pecuniae  vim  ei  jam  de- 
beam,   &  majorem  ab  co  brevi  fim  muluo  pe- 
titurus.     Caput  igitur  libri  fecundi  poftremum, 
quo  mare  illud  traclatur,   eximi  voluit,    adeoque 
methodum  juxta  immutari.     In  manus  mihi,  ut 
hoc  fieret,  reddidit  codicem,  quem  eatenus  mn- 
tatum  ex  admiralli  dixit  mandato  fore  typis  eden- 
dum.     Pro  regio  placito  fic  cito  apparatum,  me- 
cum  ad'  aulam  portabam,   ubi  poftquam  in  ad- 
miralli  coenaculis  illum  faepe  nimis,  fed  fruftra 
praeftolatus   fum,   nec  admiffione,    quando,    ut 
opinabar,    debui,   exceptus,    me   codicemque  in 
mufaeum  nieum  retuli,  exuto  omni,  editionisim- 
petrandae  caufa,  animo  in  aulam  revertendi.     Nec 
ad  admirallum    ultro  unquam  me  poftea  con- 
tuli.  -  -  Codicem  ipfum,  paulo  poft,   ut  perluftra- 
ret,   facile  a  me  impetravit   illuftris  heros  Gui- 
lielmus  comes  Pembrochiae,    vwv    fine  exemplo 
aulico,   bonis  oranibus,  etiam  &  mihi  faventiffi- 
mus,   penes  quem  aliquamdiu  manfit.     Et  poft 
menfem  unum  aut  alterum  reftitutus,  per  quin- 
decim  inde  amplius  annos  penes  me,  velut  ob- 
livioni  traditus,   delituit.     Auditum  autem  mihi 
eft,  etiam  &  creditum,  non  defuifle  inter  admi- 
ralli  affentatores,  mihi  inimicius  fe  gerentes,  qui 
ei  perfuaferant,  interjecta  a  me  illic  fuifle  quae- 
dam  jurifdi&ionem  curiae  admirallitatis,  quae  quafi. 
illius  crat,  minuere  vifa,   unde  ■&  de  codicc  ty- 
pis  mandando  fententiam  aut  mutaffe  illum  aut 

"  In  Epift.  ad  Clement.  6.  MS. 


i 


laxafle,    etiam  &  in  aula  adverfus  me  haud  m 
amice  fc  geffiffe.     Ab  intimac  etiam  adrniffio- 
nis    aliquibus  didici,    regem  ipfum,    ex  cogitati 
onibus  fecundis  dubitafle,   mentionem  quam  fe- 
ceram  in  fcripto  illo,  foederum  aliquot  Jibi  forte 
praejudicio  fore.     Sub  parliamenti  dcin  anni  k- 
gis   ejufdem    17.   fcu   anni   ftyli   noftri  mdcxix.iI; 
initiumvernum,  memini  admirallum  me  in  acdi-j, 
bus   procerurn  parliamcntariis  ad   fe   acccrfiturn.lj 
placidius    interrogaffej    curnam  haud   attuliflefra 
codicem  illum,  ut  typis  mandato  fuo  edcrctur?|S 
Ego    vero;    me    faepius  iii  cocnacula  cjus   okj\ 
eam  in  rem  juxta  jufla  regia,    contuliflc,   frufiraj, 
eum    admiffionemque    expeftaffe,    adeoquc   neg-![, 
ledlus  ejufmodi  haud  libenter  patkntem,  me  om-|!- 
nino  abftinuifle  aula ;  in  quam  quidem  me  tunc  ' 
denuo   invitavit  ille.     Sed  plura  apud  eum  hac,, 
de  re'  verba  nunquam  feci.     Exitus  parliatneaa k 
jam  dicti  (quod  quafi  quadrimeftre  erat)  incidit  in 
Junium  anni  mdcxx.  feu  circa  biennium  amplius 
a  fcriptione  jam   dicta,    cum  ob  rcs  parliamen- 
tarias,  quibus  cum  proceribus  aliquot  ut  juris  ic- 
gii    ita    &   Jibertatis  patriae  juftae  amantioribus,', 
me  nec  temere,  fed  ut  confiliarium  ab  ipfis  ad- 
fcitum  immifcueram   (ncque  enim  hactenus  co- 
mitiorum  parliamentariorum  ipfe  pars  fucram  un- 
quam  aliqua)  regio  juflu  in  Roberti  Ducaci,  de- 
curionis  Londinenfis  viri  optimi,    &  tunc  uibis 
vicecomitis,    pofteaquc   baronetti   cuttodiam   de- 
trudcbar,  uti  &  procerum  aliqui  in  aliorum  cjuf- 
modi  cuftodias.     Ita  arcT:a  quidem  mihi  fuit  illa, 
ut  libero  amicorum  colloquio  frui  non  eflet,  pro 
more,  permifliim.     Atque  in  ea  per  hebdoma- 
das  tenebar   quinque.     Sed  non    alibi  quam  in 
aedibus    Ducaei    Londini    nitidis    fplendidilque. 
Neque  aliter  atque  amiciffime  lautillimeque  il- 
lic  per  tempus  illud  exceptus  habebar.     Sub  heb- 
domadarum  illarum  rinem,    in  aulam,    cx  rcgio 
juflu,   vocatus    fum  a   proceribus  aliquot  privati 
concilii,  in  quibus  ille  0  ■mdw,  &  dignitatis  Jiiae 
&  eruditorum  Coryphaeus,  Lancelotus   Andraei- 
des,  antiftes  Wintonienfis,    ut  cordatiffime,  pro 
more  fuo,   munus  Jhum,    ita  amantiffime  mihi,: 
de  parliamentaria  citra  regem  jurifdidione,  cap- 
tiofius  interrogato,  patronum  fe  praeftitit.     Hiac 
adeo  infenfus   effe   defiit  rex.     Nam   ex    fyco- 
phantiis  aulicis  aliquot,  tum  proceres  iftos  cufto- 
diae  traditos,  tum  me  falfo  infimulatum  efle  Ja- 
tis  jam  perfpexerat.     Unde  folennibus  libellis  lup- 
plicibus  porredtis,   liberabamur  omnes.     Hic  pri- 
mus  mihi  omnium  carcer,    fi  ita  dicendus  fue- 
rit;  in   quo  nihil  omnino,  uti  ncc  diu  ante,  de 
Mari  Claufo  cogitatum.     Animi  profeclo  gratia 
impetraram,    in  cuftodia  illa,    librorum  tantum;! );'.' 
binorum  (nam  codicum  libertas  alia  prorfus  ibi  lr. 
denegata)  Annae  Comnenae  Aiexiados,  &  Ead-   ; 
meri  novellac  hiftoriae  tunc  non   cditae,  ufum,,  „." 
qui  procul  a  rebus  maritimis,  diu  ante  mihi,  li-    V 
cet   fine  manu    ultima,   abfolutis.     Annae   illic;  J" 
librum  primum  Latine  vertebam.     Eadmeri.cdi-    ' 
tionem,    quae  haud  ita  diu  poft  fecuta  eft,   ten-  ,, ! 
tabam. 

VIII.  Obiit  Jacobus  rcx  Martii  '27.  mdcxkv.  j  ' 
Dein   poft   elapfum  amplius  oclcnnium  a  prima 
illa,  fub  Tacobo  rege,  cuftodia,  Martii-t.  mdcxxviii.. 


s; 


juxta 


- 


■•4*7 


MAR  I  S    C  LAU  S  I. 


14.28 


,  uxta  ftylum  noflmm  Julianum,  qui  quartus  crat 
laroliregis,  cgo,  in  comitiis  parliamcntariis  tiinc 
i|  ante  habitis,  Lancaftriae  oppidi  procuratorum 
:  lter,    uti  &  alii  aliquot  comitiorum  corundcm 

•  ollegae  in  arctiffimas  arcis  Londincnfis  cufto- 
ilias,  Alano  Apfleio  cquire,  viro  humaniifimo, 
:llic  tum  praefecto,  conjicicbamur.  Rapti  fcili- 
1  et  ad  Aulam  Albam,  non  folum  caufa  prorfus 
.  naudita,  fcd  nec  verbulo"  noftrum  alicui  ullatenus 

•ermiflb,  fententia  procerum  privati  concihi  fcp- 
irmdecem    ex   /uflii  regio,    juxta    formulam    ib- 

:mnem  in  noftrum  fingulos,  e  pracfidis  ore 
I  Tonunciata,  fatellitibus  rcgiis  figillatim  flipati, 
h  iuc  deducti  fumus ;  manfuri  illic  pro  libitu  rc- 

io.  Ncc  caufa  omnino  ulla  in  eorum  literis 
Le  cuftodia  hac  ad  praefedum  expreffa  eft,  prae- 

:r  mandatum  fimpliciter  rcgium.  Circa  heb- 
■  omadas  inde  binas,  privati  concilii  proceres  ali- 
luot,  Thomas  Arundeiliae,  Edwardus  Dorfctiae, 
ifenricus  Manceftriae  comites,  alii  in  arcem  miffi 

,ant,  ur  me  fimul  &  carceris  collegas  meos, 
hri&ius  fingulatim  examinarent ;  Roberto  Hetho 
\  .quite,  procuratore  regio  primo,  quacftiones  ante 
rppararas,  objicicnte;  mihi  autcm  maxime,  de 
[bictis  aliquot  velut  in  vectigalium  marinorum  jus 
,::gium.     Hifce  fane  ita  reiponfum  dcdi,  ut  fpe- 

irem  quidem  ipfe  uti  &  tam  procurator  regius 

•  aam  Dorfetiae  comes,  mihi  femper  amidifimus, 
:  fperare  mihi  profiteretur,  me  propediem  fore 

;berandum.  Sed  fpes  illa  omnino  fefeilit.  Faftis 
Lebus  proximis,  qui  terminus  pafchae  eft,  adeo- 
tje  anni  mdcxxix.  leu  Caroli  regis  quinri,  fub 
nitia  Maii,  amici  de  conditione  noftra  &  pri- 
llegiis  parliamentariis,  tam  atrociter  in  nobis 
lisfis,  perquam  anxii,  enixius  fatagebant  liberta- 
rm  nobis  vindicare,  idque  per  refcriptum  regi- 
■D  forenfe,  illud  notiffimum  Habeas  corpus  cum 
,:ufa  dictum,  juxta  quod,  nifi  in  mandato  five 
-gio  five  alio  judicibus  regiis  a  cuftodiarum  prae- 
■ps,  pro  more  fuo,  exhibendo  (quo  nempe 
■  lis  in  cuftodiam  alias  legitimam  miflus  fit)  ex- 
,  eifim  reperiretur  caufa  cuftodiae,  fi  vera  fuerir, 
:fficiens,  carcere  plane  is  exuendus  crat,  uti 
liam  in  parliamenro  jam  dicto  fuit  ex  jure  om- 
lbus  avito  fatis  decifum.  Ut  libertatis  hujus 
idintegrandae  juri  hic  praeveniretur,  fycophantae 
ilici  a  rege  impetrabanr,  ut  literis  nomine,  & 
lanu  fua  fignatis  juberet  praefectum  ei  fic  tunc 
j  iditos  omnes  arcla  cnfiodia  detinere  ob  notabi- 
%•  contempttis  ab  eis  in  nos  commijfos,  &  in 
wrimen  nofirum,  &  ob  commotam  in  nos  fedi- 
rnmem.  Qiiod  factam  eft  literis  ejufmodi  re- 
fcs  Maii  jam  didi  feptimi.  Utcunque  ex  re- 
liipti  cjufmodi  forenfis  autoritate  fiftebamur  co- 
lai  fori  regii  judicibus,  quibus  fimul  caufa  de- 
lljtionis  ex  lirerarum  illarum  verbis  oftenfa. 
ide  evenit,  ut  pro  judicum  arbirrio,  criminis 
I  objecti  &  perfonae  qualitate  rire  fundato,  & 
lare  forenfi  (juxta  quod  ferme  Ulpianus  de 
ic  Caefareo3)  aut  in  carcerem  fori  illius,  Ma- 
Icalciam  ForiRegiinuncupatum,  recipicndi  efle- 
lis,  aut  in  priftinum  remittendi,  aut,  pro  tem- 
I  x  liberati,  obligandi  cum  vadimonio  feu  fide- 
i.bribus  datis,  ad  die  aliquo  praefixo  denuo  com- 
I  cndum,    aut  omnino  liberandi.     Sed  in  car- 


ccrcm  priflinum   rcmittcbamur ;    licct  difputati- 
oncs  ea  dc  rc  in   advcrfum  forcnils  &  prolixac 
&:   dodtifnmae   utrinque  habcrcntur.     Utcunque 
per  fas  nctaiquc  ita  judicibus,  quorum  navis  ju- 
diciaria  clavo  gubcrnabatur  auIico,ur  remitteremur 
plaeuit.     Haec  omnia  dc  carccrc  hoc  in  jam  dicti 
fori  archivis  fufius  extant.     Arctiflinic  fic  cufto- 
dito,    libri,    chartac,    calamus,   attamentum,    diu 
denegabantur  omnino.     Scd  trimeflri  aut  circiter 
clapib,  in  aula  mihi  imperratus  cft  ufus  librorum, 
quos  fcripto  ipfe  indicaram  ab  amicis  ncmpc  pc- 
tendorum   aut  bibliopolis.     Nam  mufaeum  mc~ 
um  tunc  &   diu  poft  obferatum  manfit.     Fucre 
ii  tantum,  praetcr  Biblia  Sacra,  Talmud  utrum- 
que,    cum  hbris  aliquot   de  difciplina  Talmudica 
recentioribus,    atque  infuper  Lucianus.     EfHagi- 
tabam    a    praefedio   arcis,   ut   chartae,    calamus, 
atramentum    mihi   etiam    permitterentur,    quod 
facium  quidem  eft;  fed  ita  ut  chartae  non  aliae 
mihi  fic  permiflae  fuerint,  praeter  fchedas  novcm- 
decim,    quae  praefto  forte  erant,    figlis  praefecti 
nominis   A.  A.   fingulatim   ab  eo  tunc  fignan- 
das;  ut  nimirum  &  de  numero,  &  de  quocun- 
que  in  eis  fcripto   rationem   is  facilius   exigere 
poflet,    ncc  chartis  aiiquibus    aliis    uti    auderem 
ipfe.     In   hafce,    per    otium    illud    carccrarium, 
quam  plurima  excerpebam   (nil  aliud  ibi  fcribens 
aut  meditans)   cx  jam  dictis  Iibris,  eafque  fic  fig- 
natas   &  compactas  penes  me  habeo.     S.  Trinita- 
tis   termino   fequente,    amici    non    defperantes, 
eadem    ad  libertatem    redintegrandam    formula, 
fed  fruftra  omnino  ufi  funt.     Ita  tamen  ut  fin- 
gulis  diebus  quatuor  in  breviufculo  illo  termino 
e  judicum  mandato,  coram  eis  fifterer,  idque  per 
refcriptum  forenfe  jam  memoratum.     Sed  man- 
data  ejufmodi  eorum  formofa  fuperne  (nec  enim 
audebant  rogati  ea  non  emittere)  definebant  in 
remittendo  femper  in  carcerem  c.     AEftate  dcin 
tota  &  autumni  parte   pleraque  eodem  nec  ali- 
rer  tenebamur  carcere  omnes.     Etiam  interim  a 
procuratore  illo  regio  primo,  in  Camcra  Srellara, 
cum  aliis  fruftra  accufatus  fui,   nec  tamen  ibi  ali- 
bive  unquam,  Deo  Servatori  gtatias,  reus  pcractus, 
nec  pro  legitime  reo  fane,  opinor,  ab  eorum  qui 
tribunalibus  praeerant  aliquo,  revera  unquam  ha- 
bitus.     Paulo  poft  autumni  initium,  adventante 
termino  S.  Michaelis,  qui  Octobris  nono  femper 
incipit,   judices   illi    regii   cuncti  (quatuor  erant 
fatis    noti)   licet  in   me    fociofque  qualefciinque 
meos,   ne  aulae  gratiam  fibi  non  firmarcnt,    in- 
fefliores,  nihilominus,  ut  acrimoniae  intcrim  fuae 
invidiam  fummam  a  cordatioribus  ac  libertatis  pa- 
triae  amantioribus  impenfe  contracta,    minucre- 
tur,  nec  ipfi,  importuna  amicorum  noftrorum  li- 
bertatis  noftrae,  per  refcriptum  illud  Habeas  cor- 
piis  dictum,    efflagitatione  jufta,  porro  palam  in 
foro  V/eftmonafterienfi  turbarentur,  non  fine  per- 
miflu  regio,  formula  quidem  illa  fponte  ufi,  prae- 
ter  Joannem    Eliotum  equitem    &   Guiliclmum 
Strodaeum  armigerum,    aliofque  aliquot  collegas 
meos   carcerarios,    me  quoque  coram  eis   3   die 
Oclobris  in  hofpitio  Servienrium  ad  Legem  (quod 
diebus  faftis  domicilium  eft  alrerum  judicibus  re- 
giis)  in   Fletae   vico  fifti  voluere,    ubi  nobis  in- 
nuebant,  fe  jam  carcere  nos  liberaturos,  fed  ea 


1.  D.  Tit.  de  cuftodb  8c  evhibitionereorjn 
fori  Trin.  f.  Caroli. 


b  Term.  Pafch.  j-.  Caroii.  Rot.  35.  fcu  Aani  ":DCXXIX. 


*429 


V 


I    N    D    I    C    I    AE 


tantum  lege,    ut  vadibus  datis  obligaremur  fm- 
guli,  tum  ad  cbmparendum  coram   eis  ad  diem 
praefixum,  tum  ad  nos  bene  gerendos  erga  do- 
minum  regem  &  cun£tum  populum  fuum  (cum 
ncc    judicum  ipforum  quenquam,    noftrum  ali- 
quem  male  unquam  fc  geffiffe  in  rebus  jam  fic 
infaufte  &  impotentet  objcdtis  aliifve,   credidiffe 
certiffimum  fit)    idque  fub   muldta  graviflima; 
quae  quidem  formula  forenfis,   ut   jurifconfulto- 
lum  noftrorum  nefcit  nemo,   ab  eis  tantum  qui 
facinoris  alicujus,  atrocitati  aut   infamiae  faltem 
proximi,  crederentur  rei,   jure  ufitatiflimo  exigi 
olim  folita,  jam  tandem  (ex  fycophantiis  aulicis 
fic  infeliciffime  inoleverat)  a  quibufcunque  fyco- 
phantiis   ejufmodi  adverfantibus,    pariter  faepius 
exigebatur.     Nos  igitur  fatis  plerique  unanimes, 
ne  dignitati  parliamentariae,  qua  ante  frueremur, 
adeoque   populi  Anglicani    libertati   juftae,    per 
latera  noftra  ftc  petitae,   nobifve  plane  innocen- 
tibus,  nota  aliqua  indignior  inde  inuri  videretur, 
ideo  libentiffime  vades  qui  nobifcum,    ad  ftato 
aliquo  tempore  comparendum,   obligarentur,  ob- 
tulimus.     Et  vades  fingulis  praefto  fuere,    nec  e 
vulgo.     Sed  ad  nos  bene  gerendos   in  fcro  ob- 
ligari  quocunque  modo,    ratione  jam  difta,    Ut 
fordes  nobis  indigniffimas,  &  tunc  &  femper  po- 
ftea,  qualibufcunque  premeremur  ailguftiis,  prorfus 
renuimus.     Adeoque  altercationibus  pauculis  ini- 
tis,   quae  judicibus,    cancellos  aulicos  tranfgredi 
nullatenus  audentibus,    difplicuere,    in  carcerem 
redigebamur  ftatim  priftinum.     Abftinere  nihilo- 
minus  noluere  amici  (quibufcum  intervallulo  in 
hoc  colloquium  habueramus)  quin  refcriptum  il- 
lud  habea-s  cotpus  utcunque  toties  (nam  quinquies 
aUt  fexies  illud,  utpote  legitimi  carceris  menfura, 
adhibitum  fuerat)  fed  fruftra  tentatum,  nonoOfto- 
bris  inftaurarent.     Exhibuit   me   tunc  inde,   ut 
alios  aliquot  mei  collegas,   praefcclus  arcis,    ubi 
procurator  ille  regius  nos  non  omnino,  quibuf- 
cunque  vadibus  datis,  effe  liberandos  inftitit.     Va- 
dcs  autem  futuri,  ut  ante  femper,  praefto  erant 
ultroneique.     Mihi  quidem  heroes  illuftres  Hen- 
ricus   nunc   comes  Bathoniae,    Robertus   comes 
Effexiae,  etiam  ejufdem  ordinis  alii,  uti  &   no- 
biliffimi  viri,  Robertus  Cottonus,  ille  celeberri- 
mus  eques  &  baronettus,   &  Thomas  filius  ejus 
&  haeres,  aliique,  nec  e   vulgo,   qui  fe  quoquo 
modo  fub  muldae  qualifcunque  poena  in  liber- 
tatem  meam  obligandos  fponte  exhiberent.     Sed 
formulam  illam  de  bono  geftu,  ut  nec  ante,  ita 
neque  nunc,  aut  omnino  poftea  concoquere  qui- 
bam.    Judices  interim  nunquam  non  unanimes 
&  antiquum  obtinentes,  neque  aliter  quam  juxta 
tranfaclionem  aliquam  aulicam  rem  decerni  vo- 
lentes,  libertatem  non  illibenter  fe  permittere  vo- 
luiffe,   profeffi  funt,   modo  ftmul,   nec  omnino 
aliter,  nifi,  etiam   ad  nos  bene  gerendos  obliga- 
remur.     Etiam  judicum  tunc  primarius,  nifi  illud 
faceremus,    refcripti  illius  forenfis,    qui  libertatis 
perfonalis  omnimodae  vindex   legitimus  eft  fere 
folus,  ufum  omnimodum  palam  pronuntiavit  (fui 
femper  fimilis)  nobis  perpetuo  in  pofterum  dene- 
gandum.     Quod  ut  odiofiffimum  juris  prodigium 
fcientioribus  hic  univcrfis  cenfitum.     Et  objeclo 
ab  advocatis  noftris  tempus  circa  oclimeftre  car- 
cere  nos  detentos  fuifle,  nec  interim  in  jus  illic 

■  Regul.  Fori  Regii  Term.  Mich.  Anno  Caroli  R.   5. 


1430 

omnino  vocatas,  refpondit  ille  o&imcflre  tcmpus 
illud  in  odtennium,/migraturum,  nifi  formulae 
illae  de  bono  geftu  nos  fubmitteremus.  Huc 
fpedrat  ordinatio  haec  judicum  (regulam  curiaefl 
vocitant)  qua  ipfiffima  caufa  ob  quam  jam  car- 
cere  dignus  ab  eis  crcdi  vidercr,  exprcffim,  ut  in 
adtis  publicis,    habctur3. 

'Dies  Veneris  proximus  poft  OtJabas  fnfii  Mi- 

chaelis,  t^Anno  Quhito  Caroli  regis. 
Turr.       Dominus  rex         Ordinatumejt quodjo- 
London.      verfus  hannes  Selden  remittitur 

Joh.  Selden.  Allano  Apftey,  militi,  lo- 
cum  tenenti  turris  London,  falvo  cuftodiendus 
quoufque  curia  ulteriits  inde  ordinaverit,  quia  re- 
cufavit  imponere  ballium  pro  fe  bene  gerendo. 
Ter  curiam. 

De   noftrum   caeteris   parile   tunc  ordinatum. 
In    carcerem  igitur  priftinum   retrudimur.     Die 
nihilominus   1 7  Octobris  ejufdem,  nomine  meo, 
Edwardus  Littletonus,  vir  clariffimus,  dodtiffimuf- 
que,  mihi  femper  in  anguftiis  hifce  amicifiimus, 
&  tandem  eques,   baro,    &  cuftos  figilli  magni, 
Angliae,    ab  eifdem  in  foro  judicibus  petiir,   ut 
pcr  refcriptum  illud  denuo  illic  cgo  fifterer,  unde ' 
res  rationibus  iterum  addudtis  enucleatiufque  ex- 
plicatis  ventilata  redintegrarerur.     Petiit  inftan- 
tius.     Scd  fruftra ;   uti  &  ejufdem  Odtobris  20. 
Nec  puduit  tunc  judices  aperte  dicere,  nifi  manu 
mea  ante  teftarer,  me  obligatum  fore  ad  me  bene 
gerendum,  refcripti  ejufmodi  mihi    (quod  itiderrt 
de  reliquis  pariter  intellcftum)  ufum  haud  fore,  - 
ne  quidem  ad  me  fiftendum,  poftea  ullum.     Nec  I 
quidem  fperabamus  apud  judices  ejufmodi  rem 
aliter  fucceffuram.     Caeterum  illuc  jam  deven- 
tum  efle,  nemo  non  videt,  ut  libertate  fatis  am- 
pla  frui  potuiflem  (uti  reliqui  mecum)   fi  obli- 
gationi   illi  boni  geftus  fubmittere  nos  voluifle- 
mus.      Quod  &  perpetuo  nobis  inculcatum  pro 
fubitaneo  carceris  remedio.     Atque  id  adhibere 
quidem  facillimum  fuiifet.     Utcunque  ob  ratio- 
nem  jam  oftenfam,  conftantius  femper  illud  re- 
jiciebamus.     Paulo  poft,  feu  Novembris  in  parte 
pofteriori,  defervefcente  ita  aliquanto  amplius  ira 
aulica,  literis  a  privati  concilii  proceribus  ad  prae- 
fectum  arcis  datis,    jubetur,    nomine  regio,   nos 
omnes  arftiflima,  quae  ante  fic  duraverat,  cufto- 
dia  exuendos    effe,   adeo   ut  libertate  intra  arcis 
muros,  certe  non  ita  angufta,  &  laxo  tum  illic 
tum  aliunde  hominum  commercio  nobis  dein  fmi 
liceret.     Cujus  quidem  in  caufa  plane  fuit  maxi- 
ma,  quod  fumptibus  regiis,  dum  ardius  tencba- 
mur,  vi&um,  pro  more,  fatis  quidem  lautum  for- 
titi,  noftris  dein  omnino  effemus  alendi.     Et  puto 
me  &  collegas  meos  primos  fuifle,  qui  fic  cufto- 
diae  traditi,    eatenus  unquam  ex  arce  fic  libera- 
rentur  citra  libellos  fupplices  tantundem  defide- 
rantes,    five  regi  five  privati  concilii  proceribus 
porre£tos,  a  quibus  ab  ipfis  cuftodiae  initiis  pcr- 
petuo  abftinueramus.     Libertas  quidem  illa  qua- 
lifcunque  nova  haud  ita  placuit,   quin  mallemus 
inde  (quoniam  difficilius  multo  erat  e  cuftodijc 
cjufmodi  arcis  illius  limitibus  ullatenus,  ut  ex  aliis 
fieri  aflblet,    exeundi,   pro  tempore  qualicunquc, 
facultatem   nancifci)  in  carcerem  alium,   dum  de 
libertate  legitima  defperandum  videbatur,  migtare. 


Intra 


43 


xMAR.IS    CLAUSL 


[43' 


;  itra  hebdomadas  dcin  binas  aut  circitcr  Guilicl- 
■  ms  Strodaeus  &  ego  haud  acgre  procuravimus, 
t  per  rcfcriptum  illud  Haheas  Corpus  diclum, 
i  carcercm  fori  rcgii  Marefcalciam  dictum  a  ju- 
icibus  jam  dictis,  non  fine  rcgio  procul  dubio 
^ermifiu,  tranfinittcremur.  Quod  etiam  fine  li- 
ello  aliquo  fupplice  fivc  ad  rcgcm  five  ad  alios 
iCtum,  puto,  fine  exemplo  erat.  Sed  &  noftrum 
oc  reliqui  illic  tunc  fecuti  funt.  Adeoque  brcvi 
lde  omnes  iiluc  fumus  pariter  tranfvecti.  Eadcm 
:iam  caufa  quam  in  nos  aute  in  arcc  Londinenfi 
idices  illi  obtenderant,  de  in  bonum  geftum  fci- 
cet  (quem  utinam  illi,  qui  ad  melius  fe  geren- 
os,  qua  judices  fuere,  plane  obligabantur  ipfi, 
mnino  fervaflent)  vadimonio,  ut  carceris  fic  novi 
Dla  obtinuit,  unde  nata  ordinatio  illa  curiae 
.ifcc  fyllabisa. 

Dies  Mariis  proximus  poft  OSiabas  S.  Hilarii 
Kyinno  ^hiinto  Caroh  regis. 
Dominus  rex  Ordinatum  efl,   quod 

verfus  defendentes Jtabunt  com- 

oh.  Ellior,  militcm,       mijft  Marefcalciae  hujus 

/lilonem  Hobart,  mil.     curias ,    &   remanebunt 

oh.  Selden,  armig.        ftub  falva  cuftodia,  quo- 

ienj.Valentine,  armig.     uftque  imponant  ftafficien- 

c  Guilielmum  Strode.     tem  ftecuritatem  in  curia 

l  ic  pro  fe  bene  gerendo. 

Ita  quod  paulo  ante  judiccsin  tranfmittendis  no- 

•is  in  novum,  id  eft,  fibi  proprium  carcerem,  fece- 

;ant,  in  curiae  adis  fub  finem  Januarii  infequentis, 

:  eu  initiumtermini  Hilaiii,pro  more,firmari  voluere. 

IX.  In  Marefcalcia  deinde  illa  ufque  in  Maium 

:nni  fequentis   feu  Mdcxxx.    (  qui  Caroli  regis 

:extus  erat)  tenebar  quidem,  fed  ita,  utpromore 

.  ibcrtate  potius,  dum  quafi  pro  libitu  formulis  ali- 

quot  faciliime  obfervatis,  exibam  redibamque,  frue- 

:  er,  quam  carceris  incommodo  ullatenus  premerer ; 

tudiorum  rerumque  aliarum  ufu  liberrimo  per- 

niflb.    Scripii  iilicpraeteralia  libellum  de  Succeffi- 

■  )nibus  in  bona  defuncli,  cujus  editionis  tunc  fa&ae 

rontiinjectum  illud  ex  Prudentio  de  anima,  paro- 

•iicum,     Et  ftordes  arcfa  inter  vincla  recuftat, 

ruod  ab  amicis  aliifque  nec  immerito  acceptum, 

>ro  eo  quod  crat,  me  fordes  quibus  ad  bene  ge- 

•endum  obligando  me  judices  illi  implicatum  vo- 

uere,  recufare,  nec  iibertatem  inde  redempturum. 

Tunc  vero  etiam  ex  amiciffima  viri  ampliffimi 

Tobiae  Marthaei  equitis,  apud  nobiliffimum  Ri- 

:hardum  comitem  Portlandiae,  magnum  tunc  the- 

aurarium  Angliae,  mei  nomine  procuratione,  & 

ocneficio  fummo  inde  transfercbar  in  aedes  aliquot 

ifatis  commodas  ad  carcerem  Weftmonafterienfem, 

whe  Gate-houfte  nuncupatum  fpectantes,  unde  eti- 

•am  libertatem  ejufmodi  nactus  fum,  ut  ufque  au- 

itumni   Octcbris   initium,   in   aedibus  nobiliffimi 

xomitis  Cantii,  Wreftae,  in  agro  Bedfordienfi,  me 

libcre  gaudercm.     Unde  plane  natum  eft  illud  viri 

fummi  Hugonis  Grotii  Maris  Liberi  circa   cujus 

vindicias  adeo  fe  torfit  impugnator  (quam  feli- 

ciciter  judicent  alii)  autoris,  meique  mcorumque 

fupra  meritum  meum  femper  aeftimatoris   ami- 

affimi,  de  me  &  libertate  mea  jam  diclum  elo- 

gium.     Is  Parifiis   tunc  agens  in  literis  ad  virum 

cekbcrrimum    Nicolaum    Pereskium    fenatorem 

'Aquifextienfem   in  Septembri  illo   feu  mdcxxx, 

*  Rcgul.  Fori  regii  anni  Caroli  rcgis  $■.  termini  Ki'arii. 
roli  regis. 

VOL.   II. 


datis,  Ex  Magna  Britannia,  inquit  b,  nihd  ha- 
bes  boni  poft  Marmora  i_Arundelliana,  nifi  hoc 
ttnutn,  libero  coelo  ftrui  virum  optimum  ac  civem 
fortijftmum,  Seldertum,ftavintibns  tonis  omnibus, 
fic  ille.  Sed  vero  Londinum  atque  in  carccrem 
illum  Weftmonaftcrienfcm,  ego  redux,  termino 
ineunre  Michaelis  feu  in  Oaobri,  cum  tentabat 
ctiam  amiciifime  vir  cclebris  Joanncs  Mainardus 
jurifconfultus  eximius,  per  rclcriptum  toties  dic- 
tum,  libcrtarem  mihi  redhibere  (cujus  ultroneum 
beneficium  nunquam  non  agnovi  )  fed  itidem 
fruftra  }  quod  apud  judices  illos  aliter  hactcnus 
fieri  nequibar.  AEquum  petebam,  fed  nil  prae- 
ter  iniquum  a  foro  conceflum.  Is  interim  cum 
viris  quamplurimis  egregiis  aliis  oculatus  crat  eo- 
rum,  quae  jam  diximus,  teftis.  Intra  dics  dein 
pauculos  in  priftinam  Marefcalciae  jam  dictae 
cuftod;am  remittebar,  ubi  haud  alitcr  atque  ante 
eft  cftenfum,  quoad  libcrtatem,  habitus  fum. 
Fruftra  poftmodum  efiiagitatis  iterum  irerumque 
judicibus,  nec  libello  hadenus  fupplici  ullo  cui- 
quam  porreclo,  illic  me  alibique,  quafi  pro  libitu, 
fatis  undiquaque  fruens  (Hcet  haud  fine  accufatio- 
ne  nova  &  pcrridicula  a  procuratore  regio  in 
me  de  effugio,  fed  incaflum  omnino,  inftituta) 
degebam  ufque  in  Maium  anni  mdcxxxi.  qui  fcp- 
timus  erat  Caroli  regis.  Tunc  autem  forenfibus 
aliquot  difiidiis  glifcentibus  inter  heroes  illuftres 
Thomam  comitem  Arandelliae  &  Surriae,  Joan- 
nem  Salopiae,  Henricum  Cantii,  &  Philippum 
Pembrochiae,  &  Montis  Gomerici  comites,  circa 
jus  latifundiorum  aliquot  domus  Salopienfis 
controverfum,  cujus  ex  opera  ante  plerifque  eo- 
rum  diligentius  pracftita,  notitia  penes  me  erat 
fingularis,  tum  fui  tum  mei  caufa  Arundelliae  & 
Pembrochiae  comites  in  aula  pollentes  impetra- 
bant  a  rege,  ut  vadibus  datis  ad  intra  certum 
tempus  in  foro  regio  aut  coram  judicum  aliquo 
denuo  comparcndum  omnimoda  interim  gaude- 
rcm  libertate.  Quod  hac  formula  forenfi  in  ar- 
chivis  c  legitur. 

London  fcilicct.  Marr.  Ball. 

Johann.s  Selden  de  Tn- 

Tro  comparentia  fua  teriori    Templo   Lon- 

oclabis    Michaelis    &  don,    armig.   traditur 

interim   ad  comparen-  in   Ballium  pro  com- 

dum  coram  capitalijn-  parentia  fua, 

ftitiario  vel  aliquo  alio  Ed^ardo    Herbcrt    de 

juftitiario  curiae  ftuper  Interiori  Templo  Lon- 

monitionem  viginti  di-  don,  armigero, 

erum,  ex  parte  domini  Thomae    Gardiner    de 

regis  relinquendam,  ad  Interiori  Templo,   ar- 

domum       manfionakm  migero. 

Wiliielmi  Lee,   Statio-  Uterque  plegiorum  fub 

ner,  fituatam  in  Fleet-  poena    D.    librarum. 

ftreet,  London.  Et  pars  fub  poena  M. 
librarum. 

Marr.  Ball.  abbreviatura  eft,  fignificans  quen- 
quam  Marefcalciae  illius  carcerarium  in  Ballntm 
feu  per  vadimonium  liberari.  Vadium  hic  me- 
orum  fecundus  anno  jam  fuperiori  obiit,  vir  exi- 
mius,  urbis  Londinenfis  olim  fyndicus,  eques,  <Sc 
regi  dein  procurator  fecundus  mihique  femper 
amiciffimus.  Prior,  amicus  mihi  nunquam  non 
chariffimus,  vir  perquam  egregius  eques  &  pro- 

!  In  Epift.  ad  Gal!os  110.  5  Scr.  Ficiam  Pafch.  VII.  Ca- 

9   G  curator 


1433 


VlNDICiAE 


lm 


curator  paulo  poft  regi  primarius,  etiamnum  fu-     da  in  arcis  Londinenfis  otio  tantum  affeclati,  poft 

perftes  eft,  &  luculentiflimus  horum  teftis.     Utri-     modum  in  carceribus  reliquis  &  in  Jibertate',  iux^ 

que  in  popularibus  parliamenti,  anni  Caroli  regis     ' 

xvi.  cOmitiis,    procuratores  ;    qui  cum  viris  iliis 

fummis  Littletono,  Roberto  Mafono  urbis  item 

Londinenfis  fyndico,  Joanne  Vaughano,  aliis  ali- 

quot,  mihi  a  confiliis,  in  hifce  ultro  femper  fue- 

re.     Nondum  fcilicet,  a  regiis ;  fequenti  tempore 

a  judicum   aliquo  non  omnino  monitus,  fed 


taantedida,  fequentc  abfoluti  funt.  Nequidenr 
fic  aut  in  carcere  aliquo,  aut  in  libertate  vadimo-j 
niis  temperata,  ulla  habita  Maris  Claufi,  quod  ne<J 
leftum  per  annos  complures  in  tenebris  jacuerat, 
five  ratio  five  memoria.  Inclinante  dein  anni! 
mdcxxxv.  tempore  verno,  feu  quatuor  ampliusi 
menfibus  poftquam  ad  comparendum  quater  quo- 
bero  fruens  undiquaque  mihi  otio,  &  in  odtavis  tannis  in  foro  regio  obligari  defieram  emer°cn-' 
Michaelisfeu  termini  cognominis,  id  eft,  O&obris  tibus  de  jure  regis  maritimo,  etiam  qua  fubdiros! 
initio,  juxta  tempus  condidum  comparens,  ufque  fpe&arer,  quaeftionibus  aliquot,  proceres  nonnul-' 
in  S.  Hilarii  terminum,  qui  Januar.  23.  femper  li  apud  regem  praepollentes,  quibus  fcriptum  illud*' 
incipit,  parili  lege,  fed  citra  monitionem  fic  ali-  olim  fando  auditum  fuerat  ;  in  Iucem  revocan-! 
quam  interim  relinquendam,  liberabar.  Atque  dum  cenfuere,  adeoque  regcm  perfuadebant  ut' 
ita  inde  a  termino  quoque  ad  terminum  a  infe-     editionem  mihi  injungeret.     Unde  brevi  recoa-' 


quentem  per  annos  Caroli  regis  feptimum,  odta- 
vum,  nonum,   &  partem  plerumque  decimi,    o- 
pera  etiam  amiciori  procuratorum  primorum  re- 
gis,  viri  praeftantiffimi  Guilielmi  Noyi,  &  Joan- 
nis  Bankfii  equitis,  &  iifdem  ipfis  vadibus   ufus, 
nec  incommodo  aliquo  carcerario  ullatenus  di- 
ftri&us,  prorogabar  in  Tanuarii  exitum  feu  S.  Hi- 
larii  termini  anni  regii  decimi  (qui  ftylo  noftro 
Juliano  Chrifti  cft  mdcxxxiv.)  initium,  quo  fed 
nec  fine  libello  fupplice  regi  circa  menfem  ante 
porredlo   ( neque    ante  ullum    omnino   unquam 
porrexeram)   impetrabam,   ncc  ita  difficulrer,  ut 
vadimonium  fic  non  ulterius  obirem.     Benefici- 
um  hoc  libenter  agnofco,  autorcs  habuifie  Guili- 
elmum    antiftitem   Cantuarienfem,    &  comitem 
Portlandiae,  Angliae  thefaurarium.     Scilicet  obli- 
gatus  in  termino  S.  Michaelis  ad  comparendum 
in  S.  Hilarii  initiis,  tunc  me  fiftens  obligatione  e- 
jufmodi  omnimoda  futura  liberabar.     Quod  ex 
formula  hac  in  aclis  publicis  b  reperta  liquet. 
<_/£/  quem  diern  comparnit  &  exoneratur  per 
curiam,  &c. 
Londonfcilicet.     Joannes    Selden  de    Interiori 
Templo  armiger^   traditur  in 
Ufque  o£tabas       Ballium  pro  comparentia, 
S.  Hilarii  ;   ad    Edivardo  Herbert  de  Interiori 
quem  diem  com-       Templo  praediEio  armigero, 
paruit  &  exo-     Thomae  Gardiner  de  lnteriori 
neratur  per  cu-       Templo  praeditto  armigero. 
riam,  &c.  Uterque  plegiorum  fub  poena 

ccr»  iibrarum.      Et  pars  fub 
poena  d.  librarum. 
Ubi  obligationi  forenfi  priftinae,  liberatio  tunc 
infequens  adjetla. 

X.  Catcerum  meorum  hactenus  initia  ac  dura- 
tiones,  libertatis  intervalla,  vadimonia  carcere 
omnimodo  vacua,  eorundem  appendices  &  auli- 
cas  &  forenfes,  ex  archivis  aliifque  teftimoniis  cla- 
riffimis,  enarravi.  Neque  unquam  omnino  mi- 
hi  carcer  alius  aut  cuftodia.  Neque  in  ulla  un- 
quam  retentus  fum  diutius,  alitcr,  aliove  tempo- 
re,  aliamve  ob  rationcm,  quam  indicavi.  Sed 
vero  nec  in  carcerum  horum  ullo,  de  Mari  Clau- 
fo  aut  Claudendo,  aut  de  rebus  omnino  mariti- 
mis  meditabar,  aut  ullatenus  cogitabam,  nedum 
quid  illuc  tendens  fcribebam.  Opus  fcilicet  ip- 
fum  circa  biennium,  ut  oftendimus,  ante  carce- 
rem  mihi  ullum,  fcriptum  eft.     Libri  illi  de  Suc- 


nita  emendataque  (ut  in  epiftola  ad  regem  dedi-| 
catoria)  ex  juffu  regio,  qui  jam  cum  proceri-| 
bus  illis  fcriptum  infpexerat,  typis  eodem  in 
anno  prodiit.  Totius  tum  fcriptionis,  tum 
cuftodiae,  carcerum,  &  libertatis  Juftoriolae  en^ 
tibi  fummam  breviufculam.  Mare  Claufum 
Ante  annum  mdcxviii.  inchoatum  eft. 
Anno  eodem  primo  abfolutum  &  Jacobo  re»i: 

porredum. 
Mdcxix.  Mihi  reftitutum. 
Junio  mdcxx.  Cuftodia   mihi  prima  per  hebdo-   . 

madas  quinque  fub  Jacobo  rege. 
Martii  iv.   mdcxxviii.    Cuftodia    mea    fecunda  1 

feu  carcer  in  arce  Londinenfi  fub  Carolo  re^e.  1  I 
Novembri  mdcxxix.  Tranfmittor  in  Marefcalci- 

am  fori  regii,  tantum  quia  nollem  formulami  • 

forenfem  de   me    bene    gerendo   obligativam 

fubire. 
Per  aeftatem  mdcxxx.  Intervallo  fruebar  libertatis,r: 

de  quo  fupra  loquitur  vir  fummus  Hugo  Grotius.    :i 
Tunc  remittor  in  Marefcalciam  jam  didam. 
Maio  mdcxxxi.  liberor,  vadibus  ad  denuo  rern- 

pore  ftato  comparendum  datis. 
Poftea  feu   mdcxxxi,  xxxii,   xxxiii,  xxxiv. 

nunquam   in   carcerem  aliquem  redux.     Sed 

prorogaro  per  annos  aliquot  fic  vadimonio. 
Januario  mdcxxxiv.  Vadium  defiit  ufus. 
Circa  Junium  mdcxxxv.  recognitum,  [au&umquc    I 

typis  poftea  prodiit. 

Nec  quidem  verbulum  recognitionis  illius  alibi 
fcriptum  eft,  cogitatumve  quam  in  mufaeis  meis, 
nunc  Interioris  Templi  (  ubi  amanuenfis  mihi  in 
codice  regi  runc  porrigendo  operam  praeftitit  vir  J 
doftiffimus  Henricus  Jacobus)  nunc  aedium  vici-  ' 
narum  Carmeliticarum,  nunc  Wreftae  in  agro 
Bedfordienfi,  nec  unquam  ante  tempus  jam  de- 
fignatum,  nedum  in  carcere  aliquo  aut  cuftodia. 
Horum  fingulorum  teftes  fic  fuere  viri  illuftres, 
nobiliffimi,  alii  non  pauci. 

XI.  Atque  iidem  fane  aliique  non  minus  teftes 
fuere,  me  ut  alieniffimum  perpetuo  ab  ambitione 
aulica  omnimoda  fuifle,  ita  &  in  ftudiorum  ra- 
tione  qualicunque  genio  meo  nunquam  non  fuifle 
indulgentiflimum,  atque  inter  turbationes  illas 
conftantiffime,  &  animo  fedato  femper  fufquc  de-  ; 
que  eas  habentem,  perpeffum  efle,  nec  omnino 
veluti  famelkum  libertatis  in  carcere  colonum » 


ceffionibus  in  Bona  &  in  Pontificatum,  de  Jure  mino  ullatenus  ad  lucrandam  eam  adulatum  effe, 
Naturali  &  Gentium  juxta  Ebraeorum  placita,  nedum  tit  carcerem  exirem,  appuliffe  animum  ad 
Uxor  Ebraica,  Titulorum  Honoris  editio  fecun-    fcribendum  aut  negotium  mihi  dattim  credidiffe, 


>  Scr.  Finium  7,  8,  9,  10.  Caroli  regis. 


5  Ser,  Finium  Michael.  10.  Caroli. 


domino 


435 


MA R  I  S    CLAUSL 


H36 


omino  ut  placerent  quas  fecijfem  (faccrcmve ) 
abulas,  qualc  eft  convitium  ante  oftenfum  illud, 
t  odiofiflimum  calumniofiffimumque,  ita  men- 
aciilimum.  Cuiquamne  credibile  (qualefcunque 
lihi  alias  morcs)  me,  qui  pcr  fefquiannum  ampli- 
s  carceris  incommoda,  ncc  fateor  finc  commodis 
«is  libertatis  intervallis  aliquot,  perpeflus  eflem, 
Iquc  (  ut  intra  tempus  paulo  amplius  femeftre 
venit)  rationem  aliam  ob  nullam,  quam  quod 
Drmulam  illam  obligationis  forenfis  de  bom  ge- 
Hi,  ut  rem  mihi  nimis  foedam  vifam  (licet  non 
aucis  quafi  nihili  haberi  folitam)  fubire  abnue- 
:m,  nec  de  favore  aulico  unquam  lblicitum, 
deo  exiftimationis  fccundum  integritatem  hone- 
iae,  quam  mihi  ingenuitatc  animi  fumma  (abfit 
lvidia  verbo)  nunquam  non  tuatus  fum,  adeo 
wdide  negligentem  fuifle,  aut  efie  potuifle,  ut 
.  ve  fabulas  five  alia  ut  domino  placerent  fyco- 
hantae  inftar  fcriptitando,  libertatcm  mihi  mer- 
utum  efie,  quam  tam  facili  prctio,  juxta  jam 
dcta,  redimcre  quoquo  temporc  potuiflem  ?  Cer- 
,:,  dum  verba  fic  fieri  vult  calumniator  dcfabulis 
;d  placendum  ficl^s,  nemo,  opinor,  non  inte- 
|m  ex  jam  oftenfis  videt,  fabulas  adeo  temere 
•cijfe  ipfum  (licct  non  ut  carcerem  exiret)  de 
Mperrime  fcripfit  in  Tetro  Bitrgo,  de  capituHs 
i  u  lemmatibus  praerogativae  regiae  Stamfordia- 
tis,  de  carcere  meo,  &  Maris  Claufi  fcriptione, 
\z  alias  intertcxam,  ut  id  fibi  negotii  credidijfe 
ideatur ,  folum  dari  <PO'P  U L  O  (ut  Terentius 
m  rcftituatur)  feu  nefcio  cui  alii,  ut  placerent 
\ias  fecijjet  Rcfabulas.  Congeneres  funt  etiam 
i.libris  ejusillisquinque  in  Mare  Claufum  fcrip- 
i>,  licet  fatis  populo  placcre  fane  nondum  vifae 
.  nt,  faltem  non  omnes,  cum  tot  per  annos  deli- 
lerint  libri  illi,  necdum  a  graviflimis  pruden- 
tlimifque  ordinibus  typis  permiffi.  In  quibus 
iam  memini  eum  fcribere  a  Mea  in  fcripto  illo 
icpue  fibi  neque  ulli  unquam  cordato  viro  proba- 
<m  iri.     Forfan  !  fed  cordati  quorum  fodalitio 

ita  adfciicit,  femper  unanimes  non  funt.  At 
;  ro  &  typis  prodituros  libros  etiam  illos  jam  au- 
bo,  de  fucceflu  haud  omnino  folicitus. 

XII.  Iftiufmodi  autem  &  procaciora  alia  fimilia, 
i  quibus  kclori  five  aequo  five  iniquo  facile  fa- 
t)  eft  pro  judicio  fuo  &  adfectu  (nam  confociari 
lirum  utrumque  folere  nemo  nefcit)  decernere 
fi  e  in  libris  illis  quinque  five  in  Vindiciis  in  Bur- 
}  m  interfperfa  aequanimiter  omnino  (cum  fcrip- 
»m  fit  inta&ile  nullum)  fero,  uti  pariter  nullo 
i  gotio  fatis  ante  tulijoannis  Ifaaci  Pontani  hifto- 
Dgraphi  regis  Daniae,  Difcuflionum  hiftorica- 
ltm  libros  duos  b  in  Mare  Claufum  confcriptos, 
«iam  &  Claudii  Morifoti  Divionenfis,  viri  qui- 
«im  odtiffimi  c  in  Marc  Claufum  argumenta  qua- 
hcunque  facetiafque.  Hi  enim  non  convitiis 
■rfi  me  opprobriifvc  ullis,  quantum  memini,  ufi, 
nn  controverfam  ita  folum,  pro  genii  ingeniique 
i  criminc  tractant,  ut  leftoribus  non  imparibus, 
i  i  intueantur,  judicare  fit  facillimum.  Quale 
c  idem  pariter  dicendum  de  viris  longe  eximiis 
i  quot,  quibus  haud  placuit  tentamentum  me- 
»ltd  (de  quo  obiter  hic  dicere  liceat)  circa  fen- 
i  n  lcgis  9.  'A^iootri;  *D.  ttt.  de  lege  Rhodia  ex 


interpunctione  nova,  diverfum  ab  ante  rccepto 
eruendum.  Legis  fcilicct  illius,  in  difputationi- 
bus  de  dominio  maris  veluti  pracrogativam  forti- 
tac,  verba  vatiatim  intcllecla  funt,  ubi  in  refpon- 
fo  Antonini  Pii  Augufti  ad  Eudacmonem  in  ma- 
ri  AEgaeo  naufragum  conquercntcm  ipfumque 
■XJJ3/.ZV  @z.(tia(z,  dominum  impcratorem  nuncupan- 
tem,  legitut  in  Florentinis,  ^Ey»  fj.lv  5"  xco^b 
WQ/.®^,    6    Q   VofJ-Oc   ttic    ,3a.Aa'<*r)i;*    t«   VQ/Jbto  t^S 

Po5li)l<   X0LVec£o6     TcS    Va.ultt.Cp,     iV    GlS    fJJnUc     TifJ.lTi&lV 

aurcp  vi\j.oc  wavnS^)'  quod  interdum  in  ipfo  e 
Digeftorum  corpore  vertitur  Ego  quidem  mundi 
dominus,  lex  autem  maris;  lege  id  Rhodia,  quae 
de  rebus  nauticis  praefcripta  efi,  judicetur,  qua- 
tenus  nulla  nofirarum  legum  adverjatur.  Sic 
Volufius  Maetianus,  qui  refponfum  illud  ex  Jege 
Rhodia  facrum  retulit,  forte  etiam  imperatoris 
juflu  ejufdem  auclor.  Nam  inter  primarios  erat 
&  Antonino  huic  &  divis  fratribus  f  confiiiarios. 
Ex  eo  in  Digefta  recepta  cft  lex  illa  integr?,  quae 
Graece  quidem  fic  habetur  in  Florentinis  editis, 
aliifque  inde  ortis  editionibus,  parili  cum  intcr- 
pun&ione.  Sed  in  fcriptione  veteri  interpunftio- 
nes  ejufmodi  abefle  folere  nemo  nefcit.  Verfio 
autem  in  Florentinis  eft  nulla,  uti  nec  in  Ludovici 
Charondae  cditione  g.  Atqui  in  editionibus  ali- 
quot  eifque  accuratioribus  h  vetuftioribufque  ver- 
titur,  Lex  autem  maris.  Lege  Rhodiorum  ju- 
dicetur  nautica,  in  quitus  nulla  noftrarum  ei  iex 
adverfetur.  Etiam  in  aliis ',  Lege  Rhodiorumju- 
dicentur  nautica.  De  leftione  Graecorum  vix 
dubitatum  eft,  antequam  vir  dodtiffimus  Samuel 
Petitus  k  pro  o  3  vojuoc  t  Sa.Aa.oo-/ic  reponi  ma- 
luit  0  q  a.vifj.oc  ^  3w.Aa'<7(nj?,  adeo  ut  imperatorem 
refpondifle  vellet,  Se  quidem  mundi  dominum  ef- 
fe,  fed  ventum  maris  effe  dominum.  Quae  emen- 
datio  adeo  viro  fummo  Claudio  Salmafio  pla- 
cuit,  ut  adjecerit  '  Qitam  fi  non  occupajfet, 
non  aliter  poteram  cogitare,  nec  aliud  excogita- 
re.  Ego  vero  haud  libenter  olim  admittens, 
verbum  illic  immutandum  efle  ullum,  tenta- 
bam  potius,  aut  ex  alio  vetborum  intellecm  aut 
ex  interpunttionis  difcrimine  aliquo  fenfum  eli- 
cere  commodiorem,  adeoque  aut  0  3  vbp-oc  iHc 
^j./\ddur\c  vertere,  fedvero  hujufmodi,  feu  illa  lex 
feu  mos  maris  eft ;  aut  legcre  0  3  vof».oc  tHc  6a- 
J\ctQQni  Taf  V0fj.ca  t  'Vohw  y.eivicdco  tzS  va.<Shy.ca,  iv 
cic,  &c.  &  vertere  Sedvcro  lex  fiu  mos  ille  ma- 
ris  ex  lege  Rhodiorum  nautica  judicetur  feu  de- 
cernatur,  quatenus,  &c.  Certe  fecundum  con- 
jecturam  meam  priorem,  quam  pluribus  annis  ante 
praeiverat,  vir  praeftantiffimus,  Joannes  Bertran- 
dus  praefes  Tholofanus,  qui  exprefiim  vertit m  ver- 
ba  illa,  Haec  vero  lex  maris.  Et  de  lege  quae 
fequitur  ibi  Rhodiorum  nautica,  r  vo/s.ov  ibi  fume- 
re  videtur  ;  cujus  fenfui  quidem  confoni  itidem 
funt  &  Alciatus  n  &  Cujacius  °  qui  inquit  in  L. 
ccfyuo-tc  ¥).  de  lege  Rkodia  elganter  Antoninus 
ait  terram  fuis  legibus,  mare  legibus  Rhodiis  regi 
(cum  interim  utriufque  dominus  eflet,  ut  alii  prin- 
cipes  populique^)  quatenus  miUa  eis  legum  fua- 
rum  adverfatur.  Nec  quidem  aliter  ferme  Dio- 
nyfius  Gothofredus,  qui  interpungit,  0  fj  vou.©*,  iric 
rS-aAaco-j)»',  lex  autem,  mans.    Intra  biennium  ve- 


Lib.  ;.  cap.  ;.  '  Hardovici  Celrorum  MDCXXXVII.  '  Orbis  Maririmi  hiftor.  lib.  i.  cap.  18.  Divione  MDCXLlIf 

f  !  Mari  Claufo  lib.   i.cap.  if.  '  Parifiis  MDLXVI.   Antwerp.  MDLXXV.  Dionyr.  Gothorred,  Scc.  f  Capitolinus  in 

A  Dninis  L.  Divi.  17.  D.   tic.  de  Jure  Patronatus.  Politian.  lib.  y.  epift.  ad  Jacobum   Modeftum.  s  Antwerp.  MDLXXIX. 

11  rif.is  MDXXVIII.  Lugduni  MDLVII.  &c.  ;  Lugduni  MDLXXXV.  Scc.  "  Mifcell.  lib.  3.  cap.  11.  •  Libro 

d'  ]odo  Ufuranim  cap.  6,  pag.  104.  m  In  Eiinomicoin  Volufio  Matianopag.  67.  n  Diffunft.  lib.  2.cap. ;.  °  Ad 

P  1  Sentent,  2.  tit.7.  p  Hugo  Grotius  dejure  Belli  &Pacis,  lib.  *.  cap.  3.  f.  13. &  notata  ij:c. 

ro 


'437 


V   I    N    D    I    C    IAE,   &C. 


I438 


ro  poft  editionem  ineam,  vir  doctiffimus  Jacobus    reo,  ubi  jus  patrium  non  obftat,  &  jure  in  gloffis 


Gothofredus,  Dionyfiinlius,  patre  optimo  dignifii- 
mus,  in  Hypomnemate  fuo  de  imperio  maris,  pri- 
orem  conjecturam  meam  haud  adoiittendam  (& 
forfan  merito)  vult,  fed  interim  eandem  mecum, 
in  fecunda,  lectionem,  licet  non  fine  metathefi 
aliqua  vocum  quae  ad  rem  non  faciat  recipiendam. 
Ita  enim  ille,  0  3  i/o'/*os  -riis  SaAa'^«  t&/  vofjjp 


Accurfii  a  doftoribus  non  damnatis  repcrto,  & 
opinionibus  Bartoli,  ubi  quaeftio  in  jure  Caefareo 
non  expreffim  definitur.  Quale  eft,  jus  vetus  Ro- 
manum  decernendum  jure  XII.  tabularum  feii 
Attico  ;  ubi  aliud  non  adverfum ;  etiam  &  illrfflj 
in  legis  hujus  explicationem  a  Cujacio  n,  allatum,i 
Romano  jure  uti  nos  Gallos  quatenus  ei  lex  Gal-, 


'PoSiwv  va.vh-i.S  noi<.l£a>,  iv  Hts,  &c.  vertitque,  Sed    lica  non  adverfatur.     Certe  &  dempto  punctulo 


tammjus  marisfecundum  legem  Rhodiorum  nau- 
ticam  judicetur,  in  his  (videlicet)  in  quibus,  &c. 
ubi  verfionem  noftram  ^aa?*?»«jreprehendit,  qua- 
li  toT  h  oic  non  refpondentem.  Certe  in  editione 
paterna,  ejufdemque  a  filioa  inftauratione,  quate- 
nus  etiam  illic  fubftituitur.  Ita  quidem  illc  me- 
cum  in  lectione  illa  fatis  omnino  confenfit.  Ita 
etiam  eruditiffimus  Thomas  Rivius  b.  Sed  vero 
kctio  ejufmodi  prorfus  difplicuit  praeftantiffimo 
Salmafio  c,  qui  Petito  in  t§  voiloc  mutationem  in 
avifx%,  omnino  confonus,  fequentia  verba  fic  lcgi 

VUlt    Tttj'    VOfJLCO    T    'PoSiODV     XplViSia    TU.    VOLU%[ff.,     kge 

Rhodiorum  judicentur  nautica,  quorum  verbo- 
rum  fenfus  ut  plane  verus  eft  (quod  ex  Hermcno- 
pulo  d,  Docimio  e,  aliis  fcimus)  ita  etiam  ipfiffi- 
ma  quafi  verba,  velut  hic  legenda  habentur  rn  le- 
gum  Rhodiorum  navalium  margine  f.  Certe  & 
verfio  illa,  quae  in  editionibus  aliquot  Digcftorum 
occurrit,  lege  Rhodiorum  judicentur  nautica,  fir- 
mare  videtur,  interpretem  fic  in  Graecis  fuis  legifle. 
Noftram  autem  illam  kdionem  0  n  ro/ys  tos  Sa.- 
?u&CQis  TCtf  rifjbai,  &c.  lex  maris  fege  Rhodiorum 


illo  in  Latina  verfione  vetuftiore,  ipfiffima,  juxtai 
verfionem  noftram,  habetur  illic  kdio,  lex  au- 
tem  maris  lege  Rhodiorum  judicetur  nautica,  id' 
eft,  utAccutfmsjudicandofervetur,  quafiille  eti- 
am  fic  fenfu  continenti,  fine  interpun&ione,  in 
Latinis  fuis  Iegiffet.  Interpretcs  interim  ibi  (ma- 
xime  Baldus)  imperatorem  dici  tam  maris  quam 
telluris  dominum  admittunt,  &  de  confuetudine 
marina  ex  lege  Rhodia  judicanda,  locum  tantum 
capiunt,  non  omnino  de  dominio  maris  impera- 
tori  negato,  quafi  mundi  pars  illa  non  eflet.  Ut-: 
cunque  autem  fe  res  haec  habuerit,  &  qukquid 
de  0  a.vtfji.o<;  ibi  fit  ftatuendum  (neque  enim  mu- 
tationi  illi  locum  dari  voluit  Hugo  Grotius  °). 
kftio  illa  xomtSjw  tu.  va.vhx'1,  adeo  eft  verifimilfs, 
ut  ad  tentamina  illic  mea  afierenda  nihil  adjece-: 
ro.  Traftat  hanc  rem  impugnator  in  Vindiciis  i'|  \ 
advcrfus  me  fuis.  Viderit  leftor,  quem  folum  ap- 
pcllo.  Tantundem  pro  more  meo  facio  de  the- 
ologis  aliquot  petulcis  meorum  nonnulla  infulfi- 
us  &  olim  &  nuperrime  carpentibus.  Operae 
pretium  mihi  fane  nunquam  vifum  eft,  fed  ni- 


judicetur,   ideo  etiam  rejecta  eft  s  velut  abfurda    mius  otii  abufus  impugnationibus  ejufmodi,  apud 


nimis,  nec  auribus  ncc  mente  fatis  percipienda, 
ex  eo,  quod  legem  lege  judicari  in  locutione  nul- 
lo  modo  fit  admittendum.  Certamen  nullatenus 
ineo.  Sed  nondum  equidem  didici,  non  pofle 
proprie  fatis  dici  legem,  altera  in  notione,  xQAveSaf, 
■judicari  feu  decerni  lege,  in  altera.  Supponitur 
hic  Iegem  fuifle  tam  Caefaream  velut  generakm 
maris,  utpote  Romani  imperii  partis,  quam  legem 
Rhodiam  quae  in  rebus  nauticis  obtinuit,  etiam  ve- 
lut  Caefarea,  licet  Rhodia,  ab  origine,  exiftens, 
quoties  Caefarea  non  advcrfaretur.  Num  quid 
obftat,  quo  minus  dici  pofiit  lex  feujits  noftrum 
maris  dijudicetur  feu  decernatur  lege  feu  jure 
Rhodio  ica  juxta  illud,  cum  exceptione  adjecta? 
Sane  leges  &  jura  quenquam  judicare,  fatis  cer- 
nitur  in  illo  Homeri  h  01  /S/11  hv  dy$  aa.oMa,i 
xptvucxt  SriiMTac,  &  jura  hoc  vel  illo  jure,  velut 

alio,   judicare  in  Hefiodi '  illis ^U-n  J['  tStm 

^ifu^c,  & oxoAiai;  jj  oixcu^  xQ/ivcoo-t  3ifjv.<?x.c. 

Qualis  ferme  t«  xyiveiv  ufus  in  rebus,  ut  bellicis, 
ita  &  medicis,  in  quas  e  foro  vocem  (ut  vult  Ga- 


fcriptores  ultro  pokmicos  &  cavillandi  pruritu 
laborantes,  immifceri  folitis  ullatenus  conturbari. 
Etpronior  ad  ferram  contentionis  reciprocandam 
nixus,  in  animi  ingeniique  morbum  veritati  ple- 
rumque  inimiciorem  vergit.  AEquanimum  mihi 
fempcr  fuit,  five  mecum  quis  fentiat,  five  diflenti- 
at.  Etiam  ut  ex  diflenfu  ftolido  tam  firmetur  quil- 
quam  ex  cordato  &  dofto  corrigatur,  fubinde  eve- 
nire  fokt.  Et  pro  rationum  alterutrinque  allata- 
rum  pondcre  ftent  omnia,  cadantve.  Perinde  fe- 
re  efier,  fi  aliter  facerem,  anxius  urgeri,  quoniam 
quis  me  brevior,  procerior,  craffior,  macilentior, 
voracior,  bibacior,  mihi  difcolor,  aut  quid  ejuf-; 
modi  eflet.  Ut  regereretur  igitur  quidquam  fcrip- 
toribus  ejufmodi,  adeo  opus  efie  nondum  duxi. 
Certe  neque  hic  in  convitii  falfifiimi,  quo  ita  lae- 
dor,  compenfationem  convitium  regero ;  quan- 
quam,  juxta  philofophum  9  01  dvliwoiQvni  gs» 
uigfCjsai,  ^Mal  Tfjyi^Sv^,  referentes  non  faciunt 
contumeliam,fed  ulcifcuntur.  Ultoris  nomen  ho- 
neftius.  Convitiatoris  odiofum.     Famofi  libelli  & 


knus k )  tranftulit  antiquitas.     Atque  in  fenfum  fcurrarum  plauftrique  convitia  funt  inter  ea  quae 

quem  attulimus,  jus,  lex,  animadverti,  ufurpari  cum  fpreta  exokfcant,  prorfus  funt  contemnenda. 

videntur  in  illo  Trajani  Augufti '  ad  Plinium,  Quo  Atqui  impugnatoris  hujus,  utpote  viri  &  doftrina 

jure  uti  debeant  Bithyniae  vel  Ponticae  civitates  &  dignitate  adeo  eminentis,  contumeliofifiimum 

in  iis  pecuniis,  qnae  ex  quaque  caufa  reifublicae  hoc  convitium,  infamandi  caufa,  fic  egeftum,  ac 

debebantur,   ex  lege  cujufque  animadvertendum  velut  ex  infano  nimis  ac  maliciofiffimo  carceris, 

eft.     Videtur  non  mak  dici,  maritimum  Angliae  fcriptionis  liberationis  temporum,  horumque  cau- 


jus  deccrni,  dcfiniri,  debere  judicari,  jure  Caefa- 
reo  &  Uliarenfi,  feu  fecundum  illud,  aut  ex  eo 
quatenus  kx  Anglica  illi  nulla  adverfatur  ;  uti  & 
Lujitanica  m  jura,  in  rebus  non  facris,  jure  Caefa- 


Ex  aedibus  Londini  carmeliticis  Kal.  Maii  Juliani,  mdcliii 


farum  anagrammatifmo  natum,  non  aeque  publi 
ce  fcriptis,  fecundum  integritatem  Vindiciis  retu- 
diffe,  nimium  vecordis  plane  &  famae  pariter  in 
famiaeque  impenfe  prodigi  fuiffet.     Vak  Lectok 


»  Coloniis  Allobrogum  MDCXXIV.  b  Hift.  Naval.  Med.  lib.  3.  cap.  38.  c  Lib.  de  Moio  Ufurarum  cap.  f.  pag.  1° 

d  Prcchir.  lib.  1.  tit.  11.  c  Juris  Graec.  Rom.  tom.  2.  pag.  27S.  '  Ibid.  pag.  z6f.  e  Vide  edam  ArnoHui 

Vinnium  in  Not.  ad  Petri  Peckii  Nautica  pag.  276.  li  Hiad.  ar.  '•  In  'ii-yw  «.  k  De  Crifibus  lib.  3 .  £c  in  Prognoft. 

Hippocratis  corara,  3.  '  Lib.  10.  epift.  110.  m  Ordonacones  de  Portugal  lib.  2.  cap.  «.  "  Ad  Sentent.  Paul 

lib.  2.  tic.  7.  °  In  Sparfione  Florum  ad  tit.  de  Lege  Rhodia.  p  Lib.  4.  cap.  6.  1  Rhetoric.  2.  cap.  2. 

F   I   N    I    S. 


MARMORA  ARUNDELLIANA, 

S  I  V  E 

Saxa  Graece  incifa, 

Ex  venerandis  prifcae  Orientis  Gloriae  Ruderibus, 

Auspiciis  &   Impensis 

lerois   Illuftriffimi  THOMAE, 

Cbmitis  Arundelliae  &  Surriae,   Comitis  Marefcalli  Angliae, 

Pridem  vindicata, 
Et  ia  aedibus  ejus  hortifque  cognominibus  ad  Thamefis  ripam  difpofita. 

Accedunt    INSCRIPTIONES    alic-uot 

VETERIS     LATII, 

E  X 

lLocupletiilimo   ejufdem  Vetuftatis  Thefauro   fele&ae. 

Auctariolum   item  aliunde   fumptum. 
Publicavit  &  Commentariolos  adjecit 

JOJNNES    SELDENUS,  J.  C 

Jpfo  rore  mitii  figes  eft,  quo  gramen  onagris.     Prudentius. 


VOL.    li  9  H 


Viro  Clariflimo  &  Do&iflimo 

PATRICIO    J  U  N  I  O, 

Eibliothecario  Regio  S.  P.  D.  JOANNES  SELDENUS. 

TA  M  ajjidua,  fuavijjime  Juni,  &  amica  comttate,  in  ampliortbus  ArundeU 
hanarum  Infcripttonum  exfcrtbendts  &  fugienttbus  earum  veftigus  feltciter 
revocandis  mihi  focius  aderas,  tamque  docie  &  ingemoje  td  quod  tuum  erat 
praejlabas,  ut  earum  jam  ex  marmorets  autographis  (quae  nobtlijjimt  herois,  cujus 
'  nomine  pajfim  ipfa  editio  fuperbit,  erga  bonas  artes  amori  S?  magnijicentiae  nos  cum 
•  toto  orbe  Uterario  deberi  gratulantes  agnofamus)  in  chartaceam  lucem  prodeuntium  aut 
>  me  dominum  in  folidum  vendttare,  aut  te,  etiam  cum  acummis  &  eruditioms  praero- 
gattva,  partiarium  non  profitert,  piaculum  foret  nulla  fane  expiandum  hojlia.  Fruere 
igttur  quod  ita  jure  optimo  tuum  efl;  atque  adeo  Ubenter  agnitum  ut  ne  meum  qui- 
dem,  qmcquid  tllud  hic  porro  fuerit,  non  ttem  tuum  efje  feram.  Exigtt  ferme  mos 
ut  non  ftne  dedtcattone  emtttantur  libellt.  fjhiantum  igttur  eo  tttulo  transferrt  poteji, 
tantum  omnino  tuum  facto.  Nam  utcunque  hoc  feculo,  quo  tum  cenfore  opus  efl  tum 
arufpice  nobts,  donaria  hujufmodi  non  raro  prodiguntur  magts  quam  rtte  collocantur, 
ab  adulante  fctltcet  edttorum  turba,  quae  propenfe  ntmts  mitttt  lapides  in  acervos 
Mercurti,  Sf  tam  faflidtofa  nequttiae  mancipia  quam  fplendtda  tgnoranttae  6f  ve- 
i  cordtae  pegmata  bonarum  hterarum  fruBu,  non  mtnus  ambittofe  quam  tmprovide, 
ne  dicam  impie,  tnterdum  dtgnatur ;  ego  necdum  omntno  volut  hac  tn  parte  reus  ejfe. 
Ideoque  cum  deleBu  fmgulari  etiam  nunc  te  huc  adfctvi.  Ingenium  nempe  fagax, 
hberale,  &  prudenter  temperatum,  judtctum  perfptcax,  praeter  morum  fuavttatem 
cum  prohttate  conjunblam  (quibtis  ft  adefl  tnfuper  erudttio  qualts  tua  efl,  ne  ipfa  qut- 
dem  praeflantiae  corona  htc  abefl )  homtnem  cut  haec  facra  fieri  oportet,  adeoque  tey 
mi  Junt,  vere  conflttuunt.  Et  accedtt  porro  tum  perpetua  amorts  tnter  nos  recipro- 
catio%  tum  non  tnfrequens  fludtorum  ejufmodt,  qutbtts  humiiius  noflrum  &  tnnocen- 
tms  vitae  genus  ettam  jucundius  multo  Jt,  communtcatto.  Ita  non  modo  egregio  vtr- 
tutum  merito,  verum  ettam  peculiari  confuetudtnts,  amicttiae,  foctetatis  jure  locum 
occupas,   qui  eo  honoratior  efl  quo  te  minus  habeatur  indignus. 


Editionis 


H39 


Editionis  Anfa,  Caufa,  Confilium. 


SUB  anni  fuperioris  Epiphaniis  ex  Afia  ad- 
vecta  iunt  ad  illuftriffimi  Comitis  Arundel- 
liae  aedes  marmora  aliquot  fatis  ampla, 
mutila  &  difrupta,  fed  Graecis  literis  plerumque 
incifa.  Ex  cimeliis  illis  erant  quae  accepta  ferimus 
feliciffimae  procurationi  &  iummo  cum  judicio 
praeftitae  v.  cl.  doctiffimique  Guilielmi  Pettaei, 
qui  ante  annos  aliquot  a  Comite,  pro  fkgrantif- 
fimo  ejus  &  incomparabili  erga  nobiliores  artes 
veteremque  Graecorum  nitorem  amore,  in  ori- 
entem  ad  illud  negotii  non  fine  honefto  comme- 
atu  mifiiis,  infigni  id  genus  mercium  frequentia 
(ut  ftatuas,  figuras  infculptas,  numifmata,  & 
quae  funt  ejufmodi  caetera  feledtiffima  praerermit- 
tam)  geftionis  cui  praeficitur  fumptus  effufiffime 
repenfat.  Cum  primum  inviferat  ea  vir  praeftan- 
tiffimus  Robertus  Cottonus,  condus  ille  ac  pro- 
mus  vetuftatis  longe  locupletiffimus,  ad  me  ad- 
volat,  &  impenfius  inftat  ut  mane  proximo  (nam 
provectior  nox  erat)  ad  Graeca  illa  arcana  eruen- 
da  me  totum  accingerem.  Libentiffime  annuo. 
Sed  ut  expeditius  res  abfolveretur,  rogo  ut  in 
operae  focietatem  adfcifcerentur  amici  commu- 
nes,  eruditiffimus  Patricius  Junius  Bibliotheca- 
rius  Regius,  &  multijugae  doctrinae  ftudiique 
indefatigabilis  vir  Richardus  Jamefius.  Utrique 
condicit  ille.  Illucefcente  die  craftino,  conveni- 
mus  triumviri  in  hortis  Arundellianis,  ubi  Smyr- 
naeorum  decreta,  &  foedus  ab  iis  cum  Magne- 
fiis,  ad  Seleuci  Callinici  Afiae  regis  majeftatem 
tutius  confervandam,  percufium,  in  ftela  varia- 
tim  difrupta  primo  comperimus.  Fragmenta  fuis 
locis  commifta  longitudinem  pedum  VIII  &  pol- 
licum  binorum,  latitudinem  pedum  III  poll.  V, 
craffitiem  pollicum  VIII  exhibcnt.  Scriptura  au- 
tem,  cujus  lineae  utramque  oram  contingunt, 
Iongitudinem  pedum  VII  &  pollicum  VI  occupat. 
Lavando  &  faepius  detergendo  lectioni  accom- 
modam  reddimus,  mutuas  tradimus  operas,  & 
demum  quae  reliqua  erant  exfcribimus.  Hiatus 
enim  &  lacunae,  ut  in  edito  exemplari  videre  eft, 
haud  funt  infrequentes.  Sparfa  ftatim  eft,  ut  fieri 
amar,  de  Afiatico  hoc  monimento  fama;  &  per- 
crebuit  paffim  defiderium  ut  exemplaria  ejus  com- 
municarentur  ;  quod  non  minus  jufte  etiam  ami- 
ciffimis  negavi  ego,  quam  a  curiofioribus  efflidtim 
concupiebatur.  Verebar  enim,  idque  meritiffimo, 
ne  ea  quae  ex  marmore  mutilo  accuratius  de- 
fumpta  erant,  &  ad  veritatem  lecrionis  exacta, 
hiatibus  interim  fcatentia,  iterata  faepius  inter 
tranfcribendum  amanuenfium  incuria  in  depra- 
vatiflima,  ut  evenire  folet,  cito  degenerarent. 
Quod  ne  fieret,  atque  ut  amicis  tamen,  qui  de- 
peribant  ea  efflagitabantque,  interea  fatisfacerem, 
editionem  promitto.  Eam  dum  meditor,  alias 
item  in  eifdem  hortis  pretii  non  vulgaris  vifendas 
infcriptiones  adjungere  vifum  eft:  Maxime  vero 
mannoreas  Graecorum  veterum  epochas,  muti- 
las  illas  quidem  (quod  inprimis  dolendum  eft) 
fed  ejufmodi  interim  ut  in  hoc  literarum  genere 
plurimi,  idque  plurimis  nominibus,  fint  merito 
aeftimandae.  Etenim  nullus  reperitur  in  toto  orbe 
codex  qui  compluribus  feculis  eis  non  cedit.     Et 


autor  eorum  ipfe  anonymus  feculis  etiam  plu- 
ribus  vetuftior  eft  vetuftiffimo  eorum  quos  injuria  > 
temporis  nobis  non  invidit  chronologorum.  Grae-  '< 
cos  intdligo,  qui  fcriptis  fuis  ex  prisnario  inftitu-  I 
to  tempora  dinumerarunt,  in  queis  locum  prin-  . 
cipem,  five  aevum  fpecles,  five  viri  autoritatem,  I : 
obtinet  Eufebius,  quem  quingentis  amplius  annis  : 
antevertit  hic  nofter,  uti  ex  apparatu  noftro 
chronologico  fatis  edifcitur.  Imo  nec  Hiftori- 
cus  habetur  Graecus,  Herodoto,  Thucydide  & 
Xenophonte  exceptis,  cum  iis  quorum  opera  pla- 
ne  interciderunt,  cui  non  multum  praecedit  an- 
tiquitate.  Neque  alibi,  five  in  vetuftis  codici- 
bus  five  marmoribus,  praeter  aliud  unrcum  quod 
Arundellianorum  eft  XVII,  antiquiffima  illa 
numerandi  formula  per  iriAlA^HliPX  pro 
IVXLCDM  occurrit,  fi  Herodianum  -z&i  d&Q- 
[auv  excipias,  qui  eam  uti  obfoletam  folus,  quod 
fciam,  Graecorum  meminir.  Mos  ille  Atticus 
erat,  principalem  nominis  numeri  lireram  ponere 
&  fignificare  numerum  ;  n  fcilicet  pro  tlivli  V, 
A  pro  Aix.a  X,  Ia1  pro  Tltv]faov]a,  L,  H  pro  'Eza-  r 
to\  C  (nam  H  ipfa  ibi  afpiratio  eft)  &  pro  XiA/oj? 
XM,  adeoque  I  pro  unitate,  quae  vocabulo^  ui 
fallor,  I?  feu  i»  olim,  uti  poftea  Sg  &  iv,  fignaba- 
tur.  Atque  ad  hanc  rationem  intelligendus,  pu- 
to,  eft  Scaurus  Grammaticus  &  corrigendus,  ubi 
H  S>  effe  literam  fcribit,  &  apud  Graecos  quo-  . 
que  fuiffe ;  quod  fignificant  Attici,  qui  frinci-  " 
fes  literas  vocum,  a  quibus  earum  nomina  inci-  \ 
piunt,  numeris  notantes,  hac  quoque  in  eadem 
fignific atione  utantur.  Nam  quoties  unum  no- 
tant  M  Sf)  A  literam  fonunt,  quoniam  apud  illos 
M  @  A  dicitur,  Ivo  A,  T^/a.  T.  Sic  &  iko,tov,  id 
efi,  centum,  H  litera  notant.  Monftrum  eft  non 
lblum  quod  de  M  &  A  hic  Iegitur,fed  etiam  quod 
de  A  &  T.  Ubinam  ejufmodi  apud  Graecos  di- 
numerationis  aut  vola  aut  veftigium?  Corruptis 
Scauri  Graecis,  ut  fieri  folitum  eft,  tam  elemcn- 
tis  quam  vocabulis,  quae  hic  locum  habuere,  fub- 
ftituebant,  puto,  ignari  &  ofcitantes  librarii  ilfa 
lio  A,  T£/a,  T,  raentem  autoris  minime  afTecuti  % 
Mautem  &  A  porrentofe  forte  infarciebant,quo- 
niam  cum  quid  ibi  vere  fcribendum  effet  ne  ha- 
riolari  quidem  potuerint,  illa  ex  veteri  fcriptura 
depravata  exarare,  ut  fit,  eis  vifum  eft.  Scrip- 
fifle  potius  opinor  Scaurum,  Quoties  unum  no- 
tant  lara,  literam  fonunt,  quoniam  apud  illos  7g 
pro  A  dicebatur ;  7riv]i  U,  Six.a  A,  fic  &  ix.a,Tov  &c. 
Sed  hoc  obiter.  Quinetiam  Chronologica  hac 
ftela  in  infcriptionibus  quae  hadenus  repertae 
funt  pauciffimas  habemus  annofiores.  In  Lati- 
nis,  fateor,  Duiliana  illa,  fi  nimirum  genuina  eft, 
&  altera  ante  decennium  ad  portam  Capenam  efv 
fofTa,  quae  elogium  eft  L.  Scrpionis  Barbati  F.-  a 
v.  cl.  Jacobo  Sirmondo  explicatum,  triginta  aut 
circiter  annis  hac  antiquiores  funt.  Et  in  Grae- 
cis  forfan  habentur  aliquot  ejufmodi  apud  Janum 
Gruterum.  Caeterum  quanquam  nonnullae  ita 
tempore  hanc  praecedunt,  attamen  ad  unum  om- 
nes,  quotquot  omnino  vifae  funt,  nifi  nimiutn 
me  fallat  ratio,  huic  unicae,  fi  rei  quam  docet 
excellentiam  fpe&es,.  mukis  parafangis  funt  poft- 

ponendae. 


I  i,i.l 


ITIONIS     ANSA,     &C. 


ponendae.     Qaod  fermc  diccndum  eft  criam  de 

Smyrnaeorum  &Magnetum  ftela,  quac  epocha- 

rum  marmore  annis  amplius  viginti  reccntior  eft. 

Ncque  enim  tam  integras  &  expreflas  decreto- 

ium  fimul  &  foederis  formulas  Graecas  tamque 

vctuflas  alibi  compcrimus ;  ut  quae  caetera  ad 

hiftoriam  Seleuci  temporum  attinent,  hadtenus 

prorfus  ignota,  omittam.     In  illa  autem  cpocha- 

rum  dcfcribenda  opera  complurium  dierum  col- 

locata  cft.     Obfcurior  nempe  eft,  elementis  fae- 

pius  omuino  detritis,  fugientibus  faepius.     Has 

tamen,  &  perfpicillorum  ufu  adjutus  &  affiduo 

acumine  &  judicio  fuaviffimi  amici  Patricii  Jnnii, 

poft  bene  mukas  irerationes,  iu  quantum  fieri 

potuit,  revocavi.     Infignem  autem  chronologi- 

ci  hujus  marmoris  utilitatem  nemo  non  fufius  ag- 

noicer,  nifi  qui  accuratiores  temporum  rationes, 

fine  quibus  nec  confilia,  nec  res  geftae  rerumve 

fucccfTus,  quae  omnia  primaria  funt  civilis  fcieu- 

tiae  documcnta,  redte  deprehendi  queunr,  plane 

negligcndas  efle  minus  cordate  putet.     Nobilio- 

res  in  hoc  habemus  epochas  annorum  MCCC  aut 

circiter,  ab  initio  fcilicet  Attici  fub  Cecrope  im- 

perif  ufque  ad  tempus  quod  aunis  aliquot  Alexan- 

tirummagnum  proxime  antecedit;  ad  quem  faltem 

eriamauroremdefcendifTevcrifimilliinum  eft.   Ste- 

lae  enim  hujus  (cujus  latitudo  eft  pedum  II  pol- 

licum  VII ;  latus  quod  dextram  refpicir  pedum  II, 

pollicum  XI;  quod  finiftram,  pedum  III,  polli- 

cum  VII;  &  craffiries  pollicum  V)  pars  inferior, 

uri  ex  defcriprione  noftra  fcire  eriam  licet,  ob~ 

lique  abruptadiiparuir.     Coaevi  autem  fuere  (de 

Graecis  loquor  icriproribus  arque  viris  aliquo  e- 

ruditionis  genere  celebribus,  &  non  ram  de  mo- 

menris  remporum  quam  de  integro  feculo)  hifce 

i.marmoreis    inicriptionibus    binis   Theophraftus, 

I  Menander,  Pyrrho,  Crarinus,  Theocrirus,  Ara- 

i  tus,  ApolioniusRhodius,  Lycophron,  Nicander, 

■  Epicurus,   Zeno,   Berofus,   Cleanrhes,   Callima- 

i  chus,  quibus  &  Helleniftas  illos  qui  LXX  feni- 

i  orcs  dicunrur  adjicias,  ur  alios  minorum  genrium 

,|  praereream.     In  utrifque  typis  mandandis  ita  li- 

li  neas  repraefenrari  curavimus,  &  numeris  fignari, 

j<&,  qua  fieri  poruir,  juftam  hiatuum  &  lacuna- 

i  lum  proportionem  exhiberi,  ut  tum  facilior  eflet 

I  Jectori  &  fua  de  iis  fupplendis  conjectura,  tum 

I  lineam  aliquam  in  ipfis  marmoribus,  fi  invifere 

t  ea  libuerit,  citius  invenire.  Hifce  adjungere  item 

i  Tolui  praeclaras  illas  C.  Antonii  Seprimii  Publii 

■  cirharoedi    victorias,    e  quibus  eriam   nonnulla, 

■  quae  denfiffimis  tenebris  hactenus  in  cerraminum 
l  Graecorum  recenfione  obducta  funr,  &  V/iris  do- 
,i!t5tiffimis  fuere  cruces,  lucem  accipiunr  non  con- 
Memnendam  &  expediunrur.  Plurima  alia  in  pre- 
:tiofiffimo  illo  theiauro  Arundelliano,  quae  omnia 
'priftini  aevi  ftudiofis  grara  fore  non  dubiravi,  uri 
'&  paucula  quae  penes  me  defcripra  in  adverfa- 

riis  habebam,  adjicienda  cenfui.     Atque  ita  tan- 

!dem  promiffi  reus,  etiam  cum  foenore,  fidem  li- 

bero.     Quod  ur  amplius  efler,  tam  commentari- 

olos  aliquot  quam  verfiones  adjungo :  ad  epo- 

,charum  fcilicet  fenfum   aperiendum,  apparatum 

chronologicum,    quo  annorum  quibus  ufus   eft 

autor  rationes  demonftrem  ;  notas  hiftoricas  ad 

breviufculas  hiftoriarum  periochas  illuftrandas , 

praerer  canonem  chronicum,  quo  auroris  mentem 

'  in  annis  poriffimum  periodi  Julianae  (quae  com- 

munis  cfl  &  perquam  certiffima  temporis  men- 

liira,  quam  etiam  linguam  chronologicam  appel- 

VOL.  II. 


Iarc  folco)  explico,  additis  ctiain  fuis  in  Iocis  & 
olympiadum  &  rcpararae  falutis  humanac  annis. 
In  ipfo  etiam  canonc  notas  intcrfero,  quibus  cum 
primariae  claffis  chronologis  obviifque  optimo- 
rum  aurorum  de  purando  remporc  locis  anony- 
mum  marmoreum  commirro,  ejufque  autoricate 
pro  re  nata  aut  firmo-,  aut  caftigo,  aut  monira  c- 
juimodi  praebeo quae perfpicaciorcs  irrirent.  Mag- 
ua  enim  eft  vetuftiffimorum  apographorum  ad 
haec  praeftanda  autoritas;  fed  aurographorum 
maxima;  idque  maxime  iu  temporum  rarione, 
quae  eriam  ob  varias  intcrpolationes  a  Iibrariis 
ofciranrer  commirti  foliras  faepe  nimis  vaciilat. 
Unde  potiffimum  irem  evenir  ur  nulla  fere  repe- 
riarur  in  vererum  codicibus  difcrepantia  quae  di- 
verfirarem  in  temporibus  defignandis  immancm, 
paffim  occurrentcm,  rccentiorefque  indies  excru- 
cianrem  aequet.  Quod  non  folum  de  chronolo- 
gia  profana  dicendum  eftj  fed  etiam  de  facra  ; 
de  qua  item,  dum  de  remporum  rarionc  loqui- 
mur,  id  liceat  obiter  adnotrre  quod  nullibi  hacte- 
nus,  in  orbe  chriftiano  publicarum  eft,  pauciffi- 
mis  fane  audirum,  fed  a  doctiffimis  viris  &  diu 
&  impenfiffime  eft  defiderarum,  &  obfervatu  in- 
primis  ut  digniffimum  ita  jucundiffimum  univerfis 
qui  cum  hiftoria  facra  eriam  tempcrum,  quod 
prudentis  eft,  calculum  variaque  de  eo  veterum 
placita  explorare  fatagunr.  In  Eufebii  omnigena 
hiftoria  a  virofummo  Jofepho  Scaligero  exGeor- 
gio  Syncello  ante  annum  vicefimum  primo  in  lu- 
cem  emifla,  temporum  primorum  patriarcharura 
ejufmodi  eft  dinumerario,  ut  alia  fecundum  LXX 
feniorum  verfionem,  ad  Ebraicos  Judaeorum  co- 
dices  alia,  &  demum  ©^i  tS  <sP^  2a^£*^«ra;j 
TGg^wjj?,  feu  ex  Samaritanorum  libris  facris,  eif- 
que  mere  Ebraicis,  terria  fiar.  Libros  aurem  Sa- 
marirani  facros  alios  praeter  Penrateuchum  ag- 
nofcunr  nullos  De  eis  vide  plura  apud  Guliei- 
mum  Poftellum  libro  de  Originibus,  &  Scalige- 
rum  de  Emendatione  Temporum  pagina  610.  & 
ad  numerum  EufebianumMCCLXXI.  De  rem- 
porum  dinumerarionc  quae  in  Judacorum  libris 
&  LXX  fenioribus  haberur,  hic  plura  dicere  fu- 
pervacaneum  eft.  Ex  libris  ediris  faris  dignof- 
cunrur.  Computum  autem  Samariranum  exhi- 
bet  Scaliger  in  feprimo  de  Emendarione  Tempo- 
rum,  alium  fane  omnino  ab  Eufcbiano,  &  ab  a- 
liis  quibus  in  Europa  ufi  funr  chronologi  rarioni- 
bus.  Noras  irem  erudiriffimas  adjicir.  Sed  qiii 
in  Talaejiina,  inquir,  peregrinantur  pojfent  & 
alia  &  pentateuchum  ab  illis  adipifci.  Nam 
fane  chrijiianae  pietatis  homines  paulo  hac  in 
re  negligentiores  haclenvs  fuerunt,  ex  cujus  rei 
uberrimi  frutlus  redundarent.  Spero  non  de- 
futuros  qui  voto  noftro  fatisfaciant,  aut  exem- 
flo  noftro  haec  illuftratnri  funt.  Nam  huic 
conatui  noftro  multa  deefe  ad  perfeclionem  ul 
non  dubitamus,  ita  palam  profitemur.  Poftmo- 
dum  aurem  in  notis  ad  Eufebii  Graeca,  in  queis 
ex  Samaritanorum  pentareucho  patriarcharum 
anni  traduntur;  In  libris,  inquit,  noftris  de  E~ 
mendatione  Temftorum  prodnximus  j~cvcyod<picv 
quod  ipfimet  nobis  communicarunt  Samaritani. 
Id  cum  hoc  in  ormibus  convenit  praeterquam 
in  annis  Malaleel,  Enoch,  Mathnfala ;  quod 
quidem  difcrimen  vitio  librariorum  hic  commif- 
fum.  Sed  quicquid  chronicorum  communica- 
runt  ei  Samaritani ;  in  ipio  fane  eorum  penta- 
teucho,  quod  pridem  in  hunc  orbis  angulum  ex 
9  I  Afia 


3 


Editionis    Ansa, 


Afia  advedum  fumma  cum  voluptate  amplexi  id  eft,  Et  erant  omnes  dies  Reu  CCXXXIX 

iiimus,  patriarcharum  anni  multo  aliter  tradun-  anni ;  &  mortuus  eft.    Sherug  vero  vixit  D♦ti»7tl, 

tur  quam  autoritate  chronographii  nimis  fidenter  njti»   nNDl  Tlti»  five  CXXX  annos,  &  genuit 

nixus  ille  aiTerere   conatur.     Quod  tanti  certe  Nachor.     Et  vixit  Serug  Joftquam  genuit  Na- 

effe  puto  ut  nemini  non  fore  acceptiffimum  non  chor  nJti»  T\bU3  feu  C  annos,  ©  genuit  filios 

dubitarim,  ideoque  hic  obiter  animadvertendum  atque  filias.     T\5W  D'ti»7ti»  JYltl»  »D»  *-?3   vn'l 


interferendumque  duxerim.  Quinque  primorum 
patriarcharum  anni  omnimodi,  Adae  nempe,  Seth, 
Enos,  Cainan,  &  Maleleel,  idem  ipfi  funt  in 
pentateucho  Samaritano  cum  iis  quos  habemus 


fion  iTjii»  D'niN01  i.e.  ©  erant  cuntJi  dies  She- 
rug  CXXX  anni;  &  mortuus  eft.  Et  vixit 
Nachor  TW  D'J»3ti»l  J»ti»n  feu  LXXIX  annos, 
&  genuit  Terah.     Vixitque  Nachor  poftquam 


in  Judaeorum.     Sed  de  Jared  in  Genefeos  ejuf-  genuit  Terah  nJti»  DWl  D'jti>  J»ii»n  feu  LXIX 

dcm,   cap.  v.   18,  19,  &  zo.  legitur,  Vixit  Ja-  annos,  &  genuit  filios  atque  filias.     *~73  vm 

red  njti»  dwi  dw  id  eft,  annos  LXH,  ©  noi  mti»  nNDi  naty  D'j»3-in*i  nioti»  -nTj  »a» 

genuit  Henoch.     Et  vixit  Jared  Joftquam  ge-  i  e.  £9  mz»?  cuucJi  dies  Nachor  anni  CXLVIII; 

nuit  Henoch  nJti»  niNO  J»3ti»l   Tlti»  D»jDii»l  ii»on  S>  mortuus  eft.     Idem  autem  de  Abrahae  natali- 

id  eft,  annos  DCCLXXXV,  &  genuit  filios  &  bus,  anno  Terah  feptuagefimo  tributis,  fequitur 

filias.     Et   fuerunt    cuncJi    dies   Jared  J»3ti>  quod  habent  Judaeorum  codices,  qui   a  rerum 

mii»  nittO  njOti»!  iTJti»  nyyia)  i.e.  DCCCXLVII  conditu  ad  diluvium  fecula  aliquot  numerant,  ut 

anni.     Ejufdem  item  capitis  commate  z^,  &  fe-  vides,  plura  quam  Samaritani:  utrique  vero  pau- 

quentibus;  vixit  Methufalah   TXW  D'ti»ii»l  J»3ti»  ciora  quam  LXX  feniores.     Etiam  cuncli  dies 

id  eft,  LXVII  annos,  &  getmit  Lamech.     Et  Terah  in  fine  capitis  XI  funt  n*\'Dl  D»,J*3"I»X  ti»on 

vixit    Methufalah   poftquam  genuit    Lamech  TW  feu  CXLV  anni  in  Samaritano.     Quot  au- 

iTJti»  fllNio  ti»171  iTjti*  D'ti»Dni  ti»7!i>  id  eft,  DCLIII  tem  &  qualis  momenti  ad  Samaritanorum  apud 

annos,  &  genuit  filios  atque  filias.     Et  fue-  Eufebium  computum,  qui  in  annis  poft  patriar- 

runt  cuntji  dies  Methufalah  J»3ti»l  TW  Dnii'J>  charum  ■zra/JoTroiUv  a  librariis  proculdubio  depra- 

TQV   niKD  id  eft,  DCCXX,   &  mortuus  eft.  vatus  eft,  caftigandum  hinc  fumi  poffent  ?   Atqui 

Lamech  vero  vixit   TW  D'i£»om  ii»7ti',  id  eft,  anni  qui  •za-^WoiVai/  praecedunt   iidem  ipfiffimi 

LIII  annos,  &  genuit  filium,  vocavitquenomen  fimt  apud  Eufebium,  fi  Mathufalae  natales  ex- 

ejus  Noah.     Et  paulo  poft  ;   &  vixit  Lamech  cipias,  quos  tamen  male  notatos  &  contra  Eufe- 

foftquam  genuit  Noah  TJii»  niND  W  feu  DC  bii   mentem,  fexagefimo  fcilicet   Enochi  anno, 

annos,  &  genuit  filios  atque  filias.     Fuerunt  certiffimum  eft.     Legitur   ibi  'Evax  fyof&v®*  £ 


autem  cuntJi  dies  Lamech  ruti»  D»ti»om  ti»7ti» 
njti»  niffl  vm  anni  nempe  DCLIII.  De  Noah 
&  Sem  eadem  habet  quae  Judaeorum  codices. 
Sed  Capite  XI  Genefeos  poft  comma  n,  hic  le- 

gimus  no*i  nie»  niNO  w  Dti»  '0'  73  vnn,  id 

eft,  cuntJi  dies  Sem  erantDC  anni;  &  mortuus 


$iv#  t  MJwaAa.  Planiffime  legendum  |s  ieu 
LXV.  Nam  &  fubductis  temporum  calculis  ita 
liquet  ex  ipfb  Eufebio,  quem  de  hifce  rebus  vide 
chronicorum  Graece  editorum.  lib.  1.  paginis  3. 
4.  10.  &  19.  Et  rationes  <£  Euochi  ■urcuh7roi'ias 
eaedem  funt  tam  in  chronographio  Samaritano- 


eft.     Et  Arphacfad  vixit  niKDl  D'ti»7ti»l   ti»Dn  rum  Scaligeriano  quam  in  utroque  pentateucho. 

iTJti»  feu  CXXXV  annos,  \§  genuit  Selah.     Et  Sed  ad  chronographium  illud  fatis  corruptum  mi- 

vixit  Arphacfad  poftquam  genuit  Selah    i£»7$  nime  omnino  eft  Eufebius  alias  corrigendus.  Ne- 

nJti»  niN'0  t£»7ti>i  ODti»  five  annos  CCCIII,  genuit-  que  eum  corrigere  voluiffet  magnus  Scaliger, 

que  filios  &  filias,  nJDti»  "tt£»33"iN  'D'  73  VTl  nifi  pentateucho  Samaritano,    quo  nihil,  puto, 

nO'1  iTJti»  niKO  J»3"!N*1  nj^»  &vhw\   id  eft,   &  impenfius    defideravit,    prorfus  caruifiet.      At- 

eraut  'cuncJi    dies  Arfhacfad  CCCCXXXIII  que  ita  tandem  Samaritanum   annorum  mundi 

anni,  &  mortuus  eft.     Et  vixit  Selah  □>ti»7ti>  calculum,  haclenus  etiam  viris  docliffimis  igno- 

i-Uti»  mNOl   njti»  feu  CXXX   annos,  &  genuit  tum,  atque  ex  ipfis  abditiffimis  eornm  fontibus 

Eber.     Vixitvero  Selah  foftquam  genuit  Eber  petitum,  &  obiter  hic  primo  in  Iucem  emiffum, 

njtl»  tfWC  vhw\  □n'2'ti»  ti»7ti»  feu  CCCIII  annos,  boni  confulas,  lecfor,  &  porro,  quemadmodum 

&  genuit  filios  1$  filias.     ti»7ti»  i"!7ti»  'D'  73  vrvi  in  facrorum  temporum  rationibus  res  exegerit, 

n0'1   i"Utl»  NHft  y3"iNl  mti»   □'ti»7E?l  id  eft,  &  accuratius  &  fobrie  perpendas.     Sed  mirum  in- 

erant  cuncfi  dies  Selah  anni   CCCCXXXIII;  terea  forfan  videatur  quod  in  quaeftionibus  Ebra- 

&  mortuus  eft.     Eber  vero  vixit  D'ti»7ti»  yyiH  icis  ad  Genefim  tradit  D.  Llieronymus,  de  Mc- 

n2E»  nNDl,  id  eft,  CXXXIV  annos,  &  genuit  thufalae  annis  verba  faciens.     Cum  fupra  non- 

"Teleg.     Et  vixit  Eber  fioftquam  genuit  Veleg  gentis,  inquit,  Jexaginta  novem  annis  vixijfe  fit 

njti»  D'niKDl  n^ti»  D'i»3ti»  five  CCLXX  annos,  &  dicJus,  nulli  dubium  eft  quatuordecim  eum  an- 


genuit  filios  &  filias.  yy\H  "Dj;  '0'  7D  ViTl 
no>l  mti»  niN*0  i»37N'l  D'J£»,  id  eft,  &  erant  om- 
nes  dies  Eber  CCCCIV  anni;  &  mortuus  eft. 
Teleg  vero  vixit  nJti»  nKOl  iTJti»  D"i»Sti»,  id  eft, 
CXXX  annos,  &  genuit  Reu.     Et  vixit  Teleg 


nos  vixijfe  poft  diluvium.  Et  quomodo  verum 
eft  quod  ocJo  tantum  animae  in  arca  falvae  fa- 
tJae  funt  ?  Reftat  ergo  ut,  quomodo  in  Jlerifi 
que,  ita  &  in  hoc  fit  error  in  numero.  Siqui- 
dem  &  iu  Hebraeis  &  Samaritanorum  libris 


foftquam  genuit  Reu  njti»  n»\'01  D'Jti>  J»ti»n  id  eft,  fcriftum  referi :  Et  vixit  Mathufala  centutn 

CIX  annos,  &  genuit  filios  &  filias.     73  VTl  otJoginta  fieptem  annis,  &  genuit  Lamech.    Et 

nO'l  iTJti»  D»mKDl  D'!i»'7ti»l  J»ii»n   JlSo  'O»,   id  eft,  vixit  Mathufalah  poftquam  genuit  Lamech  fep- 

&  erant  cuntJi  dies  'Peleg  CCXXXIX  anni.  tingentos  ocJoginta  duos  annos,  £5  genuit  filios 

Et  vixit  Reu  ni\'01  TW  D'ti»7ti»l  D»nti»  five  annos  &  flias.     Et  fuerunt  omnes  dies  Mathiifalah 

CXXXII,    &  genuit  Sherug.     Vixitque  Reu  anninongenti  fiexaghttanovem;  &  mortuus  eft. 

pojiquam  genuit  Sherug  YJti»  nXDl   D»Jti»   J»3ti»  Et  vixit  Lamech  centum  otJoginta  duobus  an- 

five  CVII  annos,  ©  genuit  filios  atque  filias.  t/is,  &  genuit  Noe.     Quae  non  magis  confona 

no»l  iTJti»  D'nNDl  D'ti»7!i»l  J»ti»n  IJD  'O'  73  vm  funt  Ebraicis  five  Judaeorum  codicibus  quam  Sa- 

marita- 


Causa,   Consilium. 


maritanis  adverfantur,  uti  liquet  ex  iis  quae  fu- 

pra  tranfcripfimus.     Anne  igitur  alii  pentateuchi 

Samaritani  hoc  iu  loco  Jedtio  erat  D.  Hieronymi 

aevo  ?  Ant  hiuc  autoritati  ejuice  derogatur  ?  Id 

conjicere  mihi  nefas  eft.   Patrcm  illum  literarum 

oricntalium  callcntiflimum  facris  Samaritanorum 

!  Jibris  uiiim  efle  nullus  dubito.     Id  quod  cx  aliis 

i  cjufdem  operum  locis  fatis  edifcimus.     Sed  cum 

Eufcbii  numeros  Samaritanos  anteD.Hieronymum 

cx  corum  libris  collectos  video  ad  amuiTim  fane 

in  ^  TtmoWiag  annis  convenire  cum  eis  quos  jam 

ex  eorum  pentatcucho  repraefentavimus,  fieri  ne- 

quit  ut  non  memoriae  lapfii  illud  de  utrorumque 

libris  diihim  putem.     Et  ea  de  re  viderint  con- 

je&ores  perfpicaciores.     Plura  autem  de  chrono- 

Jogia  facra  dicendi  locus  hic  non  eft :   Sufficit 

haec  tantum  ita  indicafTe.     Codicem  vero,  qui 

hacc  nobis  fuppcditavit,  Samaritanum  magnis  im- 

penfis  ante  quadriennium  ant  circiter  ex  oriente 

ftbi  comparavit  reverendiflimus  antiftes  Jacobus 

UiTerius  archiepifcopus  Armachanus,  vir  iumma 

!|  pietate,  judicio  fingulari,  ufque  ad  miraculum 

do<5tus,  &  literis  feverioribus  promovendis  natus. 

iMecum  exemplar,  quod  vetuflius  efl,  &  chara- 

k  &:ere  Samaritano,  fcilicet  vetufliflimo  &  Ebraeis 

in  ufu  ante  Efdrae  tempora,  defcriptum,  pro  hu- 

manitate  fua,  cui   plurimum  me  debere   fem- 

per  agnofco,  in  Anglia  circa  id  tempus  commu- 

ji  nicavit.     In  Hiberniam  fecum  poftmodum  tranf- 

't  vexit,  priufquam  iis  quae  volui  inde  exfcribere 

adverfaria  mea  ditaflem.     Literis  igitur  nuperro- 

gatus,   eas  capitum  V  &  XI  Genefeos  partes 

quae  patriarcharum  tcmpora  defignant,  ex  eodem 

i  ad  me  ex  Hibernia  tranfmifit  exfcriptas,  feu  po- 

i  riiis  accuratiflime  depi&as.     Nam  ut  ipfiflimi  cha- 

i  raderum  apices  ubique  repraefentarentur  curavit, 

<  quod  charta  oleo  perlita,  quae  facilem  exfcribenti 
i  operam  efficerer,  praeftitum  eft.  Sed  vulgaribus 
'•}  Ebraeorum  chara6teribus  inde  ea  quae  fupra  no- 
i  tavimus  fideliter  defcripfi,  neque  aliis  edidi,  uti 

neque  Syriaca  neque  Arabica  quae  in  commen- 
h  tariolis  iubinde  adhibuimus.  Alios  enim  praeter 
-  illos  vulgares,  quibus  ex  orientalibus  linguis  quid 

<  exprimatur,  noudum  adepti  funt  apud  nos  typo- 
graphi.     Lingua  Samaritani  codicis  eadem  ipflf- 

1  fima  eft  cum  Ebraica  quae  in  facris  Judaeorum 

libris  habetur,   &  plerumque  cum  eifdem  libris 

huic  convenit.     Et  convitium  eft  fpurciflimum 

(  quod  de  Afima  creatore  ipfo  in  initio  Genefeos 

Samaritanae   exprobrant  judaei ;   faltem  Rabbi 

Abenezra  exprobrat  ad  principium  Efther.    Non 

•  aliter  inSamaritana  legitur  □TT7K  }«0!3  creavit 

'Dens  quam  in  Judaica.     Idem  dicendum  de  ri- 

l(  diculo  illo  mendacio  quo   tria    elementa  Ajiny 

'<  Cheth,  &  He  alphabeto  eorum  inefle  negat  Ben- 

jamin  Ben-Jona  in  Itinerario.     Et  redte  D.  Hie- 

ji  ronymus  in  praefatione  in  Iibrum  Regum,  quae 

ji  in  epiftolis  numerum  occupat  CVI,  Samaritani, 

i  inquit,   pentateuchum   Moyfi    totidem    literis 

;/  fcriptitant,  figuris  tantum  &  apicibus  difcre- 

fantes.     Quod  tamen  non  ita  intelligendum  ac 

l  fi  ubique  utrorumque  pentateuchus  ad  invicem 

i   confonus  fuiflet:  Sed  eandem  utriufque  Jinguam ; 

»   adeoque  eafdem^vocabulis  in  conflandis  literas, 


figura  tantum  diflimiles,  adhiberi.  Nam  practer 
immancs  illas  in  annorum  dinumerationc  difcrc- 
pantias,  aliae  infijper  funt.  InGenefeos  cap.  ii.  z. 
Samaritani  legunt,  Confummavit  Teus  in  die 
'tfVtW,  id  cft,  Jexto,  opus  fuum,  uti  &  LXX  ie- 
niores  cv  rf  -^i^,  ry  tzjyi,  ubi  Judacorum  codices 
five  Ebraica,  quamdicimus,  veritas  habet  '^OtSTT. 
Item  cap.  iv.  8.  ubi  apud  LXX  fcniores  rcdun- 
dant  illa  (fi  cum  Ebraica  veritatc  committas) 
verba  Caini  ad  Abelem,  AieA^^  «'«  ™  ^lov, 
id  eft,  tranfeamus  iu  campum,  eadem  ipfa  repe- 
riuntur  in  codice  Samaritano,  icilicet  nc^S  "hny 
quod  idem  fonat;  idquod  etiam  D.Hieronymus 
obfervavit.  Nam  in  quaeftionibus  Ebraicis  in 
Genefim,  Et  dixit  Cain  ad  Abel  fratrem  fuum. 
Subauditur,  ait  illc,  ea  quae  locntus  ejl  T)omi- 
nus.  Suferfluum  ergo  eft  quod  iu  Samaritano- 
rnm  &  noflro  volumme  rcferitur,  Tranfeamus 
in  campum.  Haud  igitur  de  alio  libro  quam  ip- 
fo  Samaritanorum  pentateucho  intelligendum  eft 
illud  ex  Cyrillo  ad  hunc  locum  adnotatum  in  e- 
ditionibus  aliquotHelleniftarum  verfionis,  e^«  jj 
cwTot,  itj  to  ~2.a,[A.a.^iy.ov,  habet  eadem  etiam  liber 
Samaritanus.  Nec  Targum  Hierofolymitanum 
omuino  ibi  innuitur;  quod  tamen  afierere  per- 
peram  aufus  eft  vir  doclus  qui  notas  verfioni  illi 
adjecit.  Sed  de  hifce  haclrenus.  Digreflioni  ve- 
niam  datum  iri  a  ftudiofis  non  dubito.  Res 
tanti  momenti  &  antea  a  multis  feculis  prorfus 
fere  inaudita  culpam,  fi  qua  commifla  eft,  uber- 
rime  compenfat.  Plura  de  hifce  annorum  dinu- 
merationibus,  &  de  ipfo  codice,  facile  dici  po- 
tuifTent,  quae  tamen  addere  non  imprudenter 
fiiperfedemus,  etiam  ejufdem  rei  mefTem  aliis  li- 
bentiflime  relinquentes.  Decreta  porro  &  foedus 
Smyrnaeorum  cum  Magnefiis  iitum,  fuppletis 
conjedlura  hiatibus  &  lacunis  (ita  tamen  ut  no- 
ftra  a  marmoreis  facillime  &  intuitu  primo  difcri- 
minentur)  commentariolo  qualicunque  iiluflro, 
uti  etiam  marmorum  pleraque  quae  reftant.  Plu- 
rima  que  ambitiofius  obfervari  atque  tumultuofe 
congeri  potuifTent,  ut  notiflimas  formulas,  ritus, 
8c  id  genus  alia  vix  ignota  quidem  iis  qui  non- 
dum  aere  lavantur,  data  operapraetermifi.  Ne- 
que  anfam,  ut  fit,  five  notandi  five  animadver- 
tendi  paflim  arripere  volui ;  iis  nimirum  abunde 
contentus  quae  plerumque  aut  neceflaria  aut  no- 
va  &  acceptiora  etiam  doiiioribus  fore  ambigere 
nequibam.  Otia  quibus  haec  fere  praeftitimus  in- 
primis  nobis  fecir  fumma  faventia  &  benignitas 
ampliflimi  herois  Henrici  Comitis  Cantii  &  vere 
nobiliflimae  heroinae  Elizabethae  conjugis  ejus. 
Tranquillus  enim  fecefliis,  quo  Wreftae,  quae 
eorum  villa  eft  in  agro  Bedfordienfi,  tum  aeftate 
fuperiori  tum  fefto  Chrifti  nataiitio  fruebar  (li- 
beraliflimo  fcilicet,  pro  infigni  eorum  erga  me 
immerentem  &  perpetua  bonitate,  ibi  hofpitio 
exceptus)  opportuniftime  indulfit  ut  urbanis  in- 
terturbationibus  liber  opus  incoeptum  commodif- 
fime  abfblverem.  Neque  fane  minus  exegit  gra- 
titudinis  lex  ut  egregiam  eorum  beneflcentiam, 
qua  mc  ftudiaque  mea  dignari  folent,  animo  pro- 
penfiflimo,  ita  agnofcercm,  quam  editicnis  ratio 
ut  hic  omnino  praefarer.     Vale,  ledor. 


Cal.  Anril 
MDCXXVIH. 


Epochae 


1447       Marmora  Arundelliana, 

Epochae  veterum  Craecorum  nobrfiores,  feu  mfigniora  annorum  tntervalla  ferme  um-  , 
verfa,  anno  ante  vulgarem  D.  n.  Jefu  Chrifii  epocham  CCLXIII,  feu  periodi  \ 
Jfdmnae  MMMMCCCCLI,  confcnpta. 

i  OT NlIAN...f2N Nf2NANErPA*ATOT2AN.... 

2  APHAM...O2AnOKEKPOnO2TOTnPf2TOTBA2IAEr2ANTO2A0HN' 

f2NEI£22APXONT02EMnAP£2I... 

3  ....TANAKTO2A0HNH2INAEAIOrNHTOr         AcDOTKEKPO*A0HNX2NE 
BA2IAET2EKAIHXI2PAKEKPOniAEKAH0HTOnPOTEPONKAAOT 

4  MENHAKTIKHAnOAKTAIOTTOTATTOX0ONO2ETHXHHHAniIIAcDO^ 
TAETKAAmNnAPATONnAPNA220NENATKi2PEIAIEBA2IAET2E..SIAE    ' 

5  ..NTO2A0HNf2NKEKPOnO2ETHXHHHAAOOTAIKHA0HNH2I...NETO 
APEIKAinO2EIAi2NITnEPAAIPPO0IOTTOTnO2EIAX2NO2KAIOTOnO 

y  ~p  K  A  T-T  *-*)  1-f 

6  APEIOSIIArOSETHXHHEFAnmBASIAETONTOS  A0HN£2NKP  .  .  .  OTAO 

OTKATAKAT2M02EniAETKAAIf2NOEETENETOKAIAETKAAmNTOT2   | 

7  OMBPOT2E<DTrENErATKf2PEIAi:EI2A0HNA2nPO...ONKAITOTAIO    T 
O...A...MTOTTOIP..ONIA O..TA2f2THPIAE0T2EN 

8  ..THXHHrAIAnBA2IAETONTO2A0HNf2NKP..N..OTA KTTJ2NAETKAA 

I12NO2EBA2IAET2ENEN0EPMOnTAAI2KAI2TNHrE 

9  ...OI2nEPITONOPONOIKOTNTA2KAm,..MA2ENAMcDIKTTONA2KAin' 
NOT..KAINTNETI0TOT2lNAMcDIKTT;ONE2 

io  ..THXHHr^milBASIAETONTOSAOHNflNAMGIKTTONOSAOOrEAAHN1 

OAETK i2TIA02EBA2IAET2EKAIEAAHNE2 

ii   ...OMA20H2ANTOnPOTEPONrPAIKOIKAAOTMENOIKAITONArX2NAi 

nANA0..NAI niXHHLPnilBA^lAETONTO^ 

iz  A0HNi2NAMcDIKTTONO2AcDOTKAAMO2OArHNOPO2EI20HBA2AcDIK 

ETO EKTI2ENTHNKAAMEI 

13  ANETHXHHlAInBA2IAErONTO2A0HNI2NAMcDIKTrQNO2AcDOr 

NIKH2EBA2IAET2AN 

i4  ETHXHHrPIIBA^IAETONTO^AOHN^NAMOIKTTONO^AcDOTNAr 

...H i2NESAirrnTOT 

15  ..I2THNEAAAAAEnAET2EKAIi2NOMA2  0HnENTHKONTOPO2KAIAIA 

ANAOT0TrATEPE2 J2NHKAIBA.. 

10'  ..AAPETi2KAIEAIKHKAIAPXEAIKHAnOKAHPO0EI2AirnOTr2NAOini2 

N ANT.. 

1-  KAIE0T2ANEniTH2AKTH2EMnAPA..AAIENAlNAmTH2POAIA2ETH 

XHHAAAAniIBA2IAETO 

i3  ©ONIO2nANA0HNAIOI2TOI2nPi2TOI2rENOMENOI2APMAEZETHEK 

AITONAri2NAEAEIKNTEKAIA0HNAIOT2...ON....AI... 

19  ..EONMHTP02EcPANHErKTBEAOI2KAITArNI20cDPTEArAOT2nPi2TO 
2HTPENErK..NAH2NTOr2cDPTrA2 A 

20  AOrMENHNcDPTri2TinPi2T02HTAH2EKAIAAAOr2NOMOr2MHTP02 
AIQNT20TnAN02KAIT0NEn 

21  ETHXHHAAAAIIBA2IAETONTO2A0HNi2NEPlX0ONlOrTOTTOAP 

MAZETHANT02AcDOrMINi22..nP....BA 

22  A....Ai2NIANmKI2EKAI2IAHPO2HrPE0HENTHIIAHIETPONTI2NTf2Nl 
AAIi2NAAKTrAi2NKEAMI02K 

23  ..AETQNTO2A0HNf2NnANAIONO2AcDOTAHMHTHPAcDIKOMENHEI2A 
0HNA2KAPnONEcDT...TENKAinP....nPA I2THA 

24  ..PinTOAEMOTTOrKEAEOTKAINEAIPA2ETHXHAAAAnBA2lAErONT 
O2A0HNH2INEPIX0Ei22AcDOrTPinTO 

15  E2nEIPENENTHIPAPIAIKAAOTMENHIEAET2lNIETHX..AAAAnBA2 

IAETONTO2A0HNX2N 

26  ..riO...N...ATTOrnOH2INE3:..0HKEKOPH2TEAPnArHNKAIAHMHTP 

02ZHTH2INKAITQNATT0T...... 

17  0O2Tr2NTnOAE2AMENi2NTQNKAPnONETHXHAAAnBA2lAETON 

TO2A0HNf2NEPIX0E£22 

28  ..  ,NOTTAMT2THPIAANEcDHNENENEAET2lNIKAITA2TOT OT2AIO 

rnOIH2..2EZE©HK 

29  ......f22TOrriANAIQNO2AcDOrKA0APMO2nPf2.TONErENETQ OTnPfl 

TJ2IAON...EANT 

30  AIIBA2lAErONTO2A0HNf2NnANAIONO2TOTKEKPOnO2AcDOr..N 

EAET2lNlOrTMNIKQ2 AcDOT 

3*  AL.TAATKAIAENAPKAAIAIErENETOKAIA.  KKE ATKAON02EA 

O0H2AN..TOI2EAA..2I....H..N..BA2IAETON 

32  T02A 


Marmora  Arundelliana,       1448 

31  TOSA0HNP.NnANAIONO2TOTKEKPOnO2A$OTKA....r H2IAIHPA 

KAH2 N i2 A02T... 

33  BA2IAETONTO2A0HNH2lNAirEi22A<J>OTA©HNH2I 2Ti2NKAPno 

NErLNETOKAIMANTETOMENO2..A0HN....AAfiNENH  .. 

34  ...2THOSXEN..  A  ..AMMINi22AZIi22EIETHXAAAlBA2IAETONT02 
A0HNiiNAir...Acj>OT0H2 

nc  A0HNi2NTA2Ai2AEKAnOAEI2EI2TOATTO2TN£2IKI2ENKAinOAlTEIA 

NKAITHNAHMOKFATIANAnPEi2 

36  O2A0HNI2NTONTi2NI20MIi2NAri2NAE0HKE2lNINAnOKTElNA2E 
THI5IHHHHrAIAAAAnAnOTH2AMMON...TH    

37  AAAAIIBA2IAETONTO2A0HNi2N0H2Ei22A*OTAPrEIOINETAAPA2 . 
BA2IAET2ANKAITONAri2NA.N..A...H0..AN... 

38  ETHIi?HHHHrZ?AAAniIBA2IAETONTO2A0HNi2N0H2Ei22A<I>OTOI 

NE2EI2TPOIANE....PATET2..ETHDPHHHHriIIIIIBA2IAETONTO 

2A0H 

39  .E20Ei22TPEI2KAIAEKATOTETOT2AcDOrTPOIAHAi2ETHlHIHHHHA 
AAAnBA2IAETONTO2A0HNi2N i22AETTEPOTETOT2MHNO20  . . 

40  ...NO2EBAOMHIO0INONTO2        AGOTOPE2TH  ..  IOIAITi2NATTO  .... 

.iri20OT0TrATPI....ON ri20OTKAIAT . . . . 

41  ...AOENAPEIOTriAri2IHNOPE2TH2ENIKH2EN iiN  .  ...ETH. .  .H 

HHHAAA. .  IIBA2IAETONTO2A0HNi2NAHMOcDi2NTO2  A0>OT  . . 

4x KTnPi2ITETKP02i2IKI2ENETHlHiHHHHAAAniIIBA2IAETONT02A 

0HNi2NAHMOOi2NTO2A(POTNH..ET2i2IKI2 T. . . .  AAAHK  AP  . ..  21 . . 

43  ANEOE2ONEPOT0PA2KAAZOMENA2T..  HNKAT ArPONONTnOK 

OAOO-QNA  .. ITOTNTA  . . . .  A  . . .  .2 AMON TA  . . .  Ii2Nl . .  ETENETOET  . 

44 AIIIBA2IAETONTO2A0HNi2NMENE2©Ei22TPEI2KAIAEKATOT...T 

2A0)OT..IOAO2OnOIHTH2 HETHrgiHr^AA  .  .BA2IAETONTO2A0H 

Ni2N.. 
45-  AcDOTOMHPO^OnOIHTH^EOANHETHlH^HAAAAIIIBA^IAETONTO 

2A0HNi2 IOrNHTOTAcDOTO...Ai2NOAPrEI02EAHMET2...NET.. 

46  E2KETA2EKAINOMI2MAAPrTPOrNENAiriNHIEnOIH2ENENAEK 

ATO^i^NAOHPAKAEOT^ETHli^HAAAIBA^IAErONTO^AOHNirN.. 
47 OT2AcPOTAPXIA2ErArHTOrAEKAT02i2NAnOTEMENOrEKKOPI 

NOOTHrATETHNAnOIKIAN 2TPAKOT 

48  TO2A0HNi2NAI2XTAOTETOT2EIKO2TOrKAIENO2Act)OTKAT 

ENIATTONHP..EN..P..i2NET..HHHHAAAcDOT O..T 

49  ETHHHHHAniIIAPXONTO2A0HNH2IAT2IAAcr>OrTEPnANAPO 

2OAEPAENEO2OAE2BIO2TOT2NOMOT2TOr....A...i2N...A..OT20AI 
ATAHT.. 

50  ...AH2EKAITHNEMnPO20EMOTAIKHNMETE2TH2ENET..HHHlAIAA 
AIAPXONTO2A0HNH2INAPiiniAOrAOOTA....2ArAO 2IAET2 

5i AAAIAPXONTO2A0HNH2INAPI2TOKAEOT2AcDOr2Ancl)iiEriMlT 

TAHNH2EI22IKEAIANEnAET2EcDTror2A OA 0.... 

5i  TO2A0HNH2INMENKPITIOTTOrnPOTEPOrEN2rPAKOT2AI2AE 

TiiNOMOPiiNKATEXONTiiNTHNAPXHN TO 

53  ONTE2KTPPANKAIOAriiNOrTMNIKO2ETE0HXPHMATITH2AnO 

TiiNAAcDTPiiNETHHH  . .  AAniIAPXONTO2A0HNH2I2IMii  . . 02A00T. . . 
5± ANITH2Ari2NriAAINETE0HETHHHHAniIIAPXONTO2A0HNH 

2IAAMA2IOTTOTAErTEPOTAcDOrENA0...AI2Ki2Mi2....P...E0H 2ANI 

55  ...Ti2NIKAPIEi2NHTPONTO22OT2APIi2NO2KAIAOAON..TE0..nni2T 
ONI2XAA AP2IXO NOINOT  . ..  .EP  . . . .  02  . .. .. 

56  ..AcDOrnEm^TPATO^AOHNi^NETrPANNEr^ENETHHHlA^AAAAnilA 
PXONT02.IK...OTACDOTKPOI202..A2IA2....AEACD02A.. 

57 AAAAIIAPXONTO2A0HNH2ITOTAHMOrAcDOrKTPO2OnEP2nN 

BA2IAET22APAEI2EAABEKAIKPOI20NTnO H22d>AA... .- 

58  .  ...KAIinni2NAZKATATOTTONOIAMBOnOIO2AcDOT0E2ni2OnOIHT 

H2 AXI...02EAIAASENAA...2TIN TE0HO  . .  PAr02ETHHHL37 

...APXONTO2A0.... 
39  ....NAIOTTOrnPOTEPOTAcDOrAAPEI02nEP2i>NEBA2lAETEMArOTT 

EAETTH2ANT02ETH..  .  .TaHIIAPXONTO^AOH AcDOTAPMOA 

I02KAI ITi2NAIIEKTE... 

60  ..PXONnEI2ITPATOTA ONKAIA0HNAIOI2  .  .P  . .  H2ANTOT2riEI2 

I2TPATIAA2EKI....KAA2..IOTTEIXOT2ETHHHAAAAniIlAPXONT02 
A0HNH2I 

61  . ..  .AcDOTXOPOinPi2TONHri2NI2ANTOANAPi2NONAIAASA2rnO..K02 

OXAAKIAE...ENTK ETHHHAAA  . ..  APXONTO2A0HNH2IAT2ArOPO 

TAcDOTNE inniA 

61  ....ENA0HNH2INETHHHAAAIAPXONTO2A0HNH2inT0OKPITOTAcD 

OTHEMMAPA0i2NIMAXHErENETOA©HNAIOI2nPO2TOr2nEP2A2... 

VOL.    II.  9  K  APIENT 


1449       Marmora  Arundelliana. 

APIENTEA2....f2NAAPIOTAAEA 
6}  .     ..  NTON2TPATHrONENIKJ2NA0ENAIOIETHHHAAniIAPXONTO2A 

0HN AETTEPQT..cD...N.ENMAXHI2TNHr{2NI2ATOAI2XrA020H 

OlHTH2 

64  :1.i2NAAAnAcDOT2IMi2NlAH20SIMi2NTAOTnAnnOSTOTnOIHTOTnOl 

HTH2S2NKAI NH2IKAIAAPEI02TEAETTAIEEPXH2AEOTI02BA2 

IAETEI.... 

65  AI1APXONT02  A0HNH2INAPI2TE  IAOT AcDOTAI2XTA020nOIHT 

H2TPAraAIAinPX2TONENlKH2EKAIETPiniAH20nOIHTH2ErENETOK 
AI2TH2IXOP02nOIHTH2 

66  THNEAAAAAi.A...OETHHHAAIIAPXONTO2A0HNH2IcMAOKPATOr2 

AcDOriEPHH2THNXXEAIANEZETSENENEAAH2nONTi2IKAI....ENAIN 

EN0EPMO 

67  2MAXHErENETOKAINATMAXIAEAAH2inEPI2AAAMlNAnP02TO 

T2nEP2A2HNENIKf2NOIEAAHNE2ETHHHAniIAPXONTO2A0HNH2I 

.      KAA....AOTAcDOrHEN 

68  ....TAIAI2MAXHErENETOA0HNAIOl2nPO2MAPAONlONTONHEP~O 
T2TPATHrONHNENIKi2NA0HNAIOIKAIMAPAONIO2ETEAETTH2ENE 
NTHIMAXHIKAITOnTPEPETK... 

69  .....EAlAinEPlTHNAlTNIANETHH....niAPXONTO2A0HNH2ISANTl 

nnOTAOOT  ...  A12NOAEINOMENOT2 ETTPANNET2ENETHHHA 

nAPXONTO2A0HNH2ITIMO20EN 

70 2IMC2NIAH20AEi2nPEnOT20KEI020TOMNHMONlKONHTPi2NE 

NIKH2ENA0HNH2INAIAA2KJ2NKAIAIEIKONE2E2TA0H2ANAPMOAI 
.  OTKAIAPI2TOrEITON02ETHHH.... 

71  APXONTO2A0HNH2I.i....MANTOrAcDOTIEPI2N2rPAKOT2c2NETTPA 
NNET2ENETHHHniHAPXONTO2A0HNH2IX..H..O2HNAEKAIEniXA 
PM020nOIHTH2KATATOT 

71  TONAcDOr20cDOKAH220cDIAAOTOEKKOAi2NOTENlKH2ETPAri2AIAlE 

.  T*2N£2NAAniIIETHHHniAPXONTO2A0HNH2INA*HcDIONO2AcDOrEN 
AirO2nOTAMOI2OAI0O2EnE2.. 

71  KAI^IMaNIAH^OnOIHTH^ETEAETTH^ENBIOr^ETHr^AAAAETHHH 
nAPXONTO2A0HNH2I0EA...NlAOTAcDOrAA....ANAPO2ETEAErTH2 

ENOAETI02n....AIK 

74  KA^MAKEAON.aNBA^IAETEIETHHn^AAAAniHIAPXONTO^AOHNHSI 
NET0innOTAcDOrAI2XrAO2OnO .  .TH^Bm^A^ETHTPAniHIETEAETT 
H2ENE>.. 

75  ..AITH2...KEAIA2ETHHTPAAAAIIIAPXONTO2A0HNH2....  AAA  OT 
TOrnPOTEPOYAcDOTErPiniAH2ETI2Ni2NAAAAIIITPATi2AIAinPi2TON 
ENIKH^ENETHHI^A  . . . , . 

76  ...ONTO2A0HNH2IAlcDI.........2AN..EKATETPiniAHN212KPATH2KA 

I...HArOPA2AcpOTAPXEAA02MAKEAONi2NEBA2IAETEnEPAIKKOTT 
EAETTH2ANT02ETHH 

j7  ONTO2A0HNH2IA2TTcDIAOrAcDOrAIONr2IO22rPAKOr2i2NETr 

PANNEr2ENETHHAAAAniIAPXONTO2A0HNH2INETKTHMONO2A(& 
OTETPiniAH2P.... 

-8  ...  AETTH2ENETHHAAAAnAPXONTO2A0HNH2INANTirENOT2  2 
O...AH20nOIHTH2BIi22A2ETH..AAAAIETEAErTH2ENKAIKTP02AN 
EB 

79  ..ONT02A©HNH2IKAAAlOTTOrnPOTEPOTAcDOr..EAE2TH2EA.  N 
IKH2ENA0HNH2lNETHHAAAniIIIAPXONTO2A0HNH2INMIKi2Ni22A 
cDOT.... 

80  ..AKTPOTANABANTE2KAI2i2KPATH2cDIA020cD EAETT O..E 

THEPAAETHHAAAniIAPXONTO2A0HNH2INAAXH 

81  ....  A0HNH2INETHHAAAnAPXONTO2A0HNH2INAPI2TOKPATOT2A 

cD 02 ME  . . .  PIANO2AI0TPAMBi2IENIKH2ENA0HNH2IN 

ETHH..  ... 

8z  ..  OrcDIAOHENO^AIOTPAMBOnOIO^TEAETTAIBIOr^ETHlA^nETHH  n 

IAPXONTO2A0HNH2inT0EOTAcDOrANASANAPlAH2OKi2M.... 
83  A0HNH2IKAAAEOTAcDOrA2TrAAMA2A0HNH2INENIKH2ENETHHni 

IIIAPXONTO2A0HNH2INA2TE..OTKATEKAHAETOTEKA 

84 rENETO0HBAmNKAIAAKEAAIMONli2NHNENIKi2N0HBAlOIETH 

HniIAPXONTO2A0HNH2INcDPA2IKAEIAOT 

85-  BA2lAETEIAcDOr2TH2IXOPO2OIMEPAIO2OAErTEPO2ENIKH2ENA0 

HNH2lNKAIi2IKI20HMErAAHnOA 

86  AcDOTAIONr2I022IKEAir2TH2ETEAErTH2ENOAEri02AIONT2I02ET 
TPANNET2ENK  AIAAE  . ..  N  . . . 

87  AETEIETHHIIIIAPXONTO2A0HNH2INNAr2irENOT2AcDOrcDi2KEI2T 
OENAEAcDOI2 

88  NH2IK 


Marmora  ArundellianA.       1456 

88  NHSIKHcDISOAilPOYAcDOTTIMOGEOSBinSASETHI^AAAAETEAErTH 
2ENET.. 

89  KEAONiiNBASIAETEIKAIAPTOSEPZHSETEAErTHSEiN SAEOTIOS 

B 

90  ..ENIKHSENETHIZ^AAAAIIIAPXONTOSAOHNHSINArAOOKAE 

91  ...NETOETHIZ7AAAAIAPXONTO2A0HNHSIKAAAI2 

9z  20002.... T...TOrTOrA*OrKA 

93  HIai....APXONTOS 

Idem  charactere  communi ,  cum  verfione 5  qualem  per  lacunas  licuit  exhibere. 
Vocabula  autem  mutila,  de  quibus  dubitari  omnino  non  poteft,  ea,  perinde  ac 
fi  integra  eiTent,  redduntur. 


dviy^wa 


defcripfi 


.2.  dq£d  ■ .  @*  ~&7ci  Kixqo7r@~>  tS  ■srquTX  ^anXdj<rav\cg 

'A6cuiaJv,   etus    dqycv\cs  ifi.  Ylaqoi 

53    ....  vdvaxjog,  'Ad!wr,Tiv  3  AieFvr\TX.    '  A(p'  &  Kixqo^ 

'AS-lwav  \Zcuri?.djo-i,  x.   -<J  X®&  KixqoTria  c/KKrfirj, 

to  ■srqcnqov  x.a/\a- 
4.  fBjjr, 'Axjixrj  ~>kni  'AyC\dia  tx  cuniyficv®-,  vrr\  XHH 

HAnill.      'Atp'  &  Adjxa?.iaiv  ■ar^o  T  Yiaqvaosov 

cv  Av/sqita  iQao-i/\dj<ri,   .  .  crt?\i  .  . 

1  j  .  •  vt@-  'Adtwuv  KUqo7r@^3  \t-/\  XHHH A.  'A<p'  5 

t   Sixr;  'AQlajytrtv  .  .  vi\o '' Aqc-t  x.   Yloo-etdaivt   \3Ziq  '  A- 
^hoodia  tH  Ylco-etoaiv^,  £  6  -nnr(3^  oxhffiq 
'6  ''  Aqet©*  -srdyog,   irr\   XHHlA^AFIIII,  fiao-tAdjov- 
Tcg  'Ablaiuv  Kq  . .  .  a.      'A<p'  k   Ka\axXva  f/.os  cVn 
A<LyM./\luv@->  'f^/Jijc,  x.  AdjxaXicov  txs 
'7  cyJaqng  itpvfy,  \y   Avxaiqeiag  dg  '  Adtwag  srqo  .... 
ov  x.  t$   010  .  . . .  vo  .  . .  0  .  .  f/.Tts]otq  .  .  ovt$  ...  0 
Ta  2ajf,p_/a  Wvcnv, 
t/\  XHHlA^An,  @ao-iXci/oflcg  '  Ablwm  Kq  .'v  . 

'A xjvaiv  AdjxaXia)v<&  \Qaori?.djo-iv  cv 

Qiqf/.07TV?\Ctig,  X.  Quurfyt 

Hg  isSi  t  oqov  otxSvTag,  <c  a)  .  . .  ixacriv  'Af/.(ptx- 

Tvovag,  Xj  ■sr  . . .  .  vs x.  viuj  "nt  (tvxcrtv 

'  Ay.p.x\vcvis 
IO  '.'. .  ty,  XHHnmill,  flao-i?XovT&'A8lu/£v  'Ay.-, 

Cpty^vov©-.      'Ap'  5  'EAA&^  0  Aivx drtc^@- 

\Qari?\djcri,  (c    EiAXCwig 
tl    .  .  0fjcaa'yjO-av  to  ■srqeTiqcv    Tpy.f/st   xaXayj/Jot,    c 

t  dycovaYIavaj  . .  vcu &  XHHrZ^nil, 

(Zao-t?.djavT@- 

zz  'AQZww  'Af/.ptx]vov@".    'Atp'  x  Kdlfj.©*  0  'A- 

y!w'eq@*  «V   OqSas  d<ptxijo   ix\t<jiv  t 

KaSfiH- 
'3   av,  "i-r\  XHHIa1!!,  (2ao-t?Jjov]og'A()!wuv'Af/.- 

Cptx\vov@-.      'A<p'    is vixrtS 

\Qacri?Jjcrav, 
44  iTti  XHHIa1!!,  $ao-t\djcvT(&>  'A6lw£v  'Aficptx- 

tvov@->.     'Ap'  i  vao   r\ uv  e£  AiyvTrja 

'  5    .  .  tg  t  'Yi?^xd^a  "i7T?Jjo-i,  X.  dvofuic^r,  YIivJr,xcVT0- 

q&;  x,  cu  Aavaa  SvFaTiqig  . . .  aivr\  x.  (ia  . . 
56   .Xaq&'ju  x.  YL?.ty.r\  X.  ' Aqxic>ixr\  ~}>OT0X?v\qc<i6eio-cc.  \jzsv 

T  KciTTCtlV avj  . . 

'  7  KSM  \Qvcrav  itti  ■$  dx\r,g  \fx.  Ylapy.  . .  ctdt  cv  Aivoa 

t  'Voliag,  iTr,    XHHAAAAnil,   (iao-tX^o'. 


)0   Q-cvt®",  Ylavadcwcc.Oig  Ttlg  ■urqd-nig  fyiofJijjctg,  dqfta 

iCvj^i,  x.  t  clyuva  \oetxvvi,  x.  'AbLwctias . .  ov .  .  a/. . . 
'■  9   i&v  f/.r^cg  ipaw,  \y  KvQiXotg,  x.  Tayvtg  0  $>qv£  cw- 

?.ag  ■srqaT<&'  r,vqiv,  iyx .  .  vu/.aiv  T>ig  <X>qvFag  . . . .  a- 
0  ?.>iyJ/j!w   <S>qvFi<ri  ■zrqclJT@*  r,vXricri,  x.  d?j\ag  vof/.as 

Mjjt^oV,   Aiovvo-ii,  YIav(&,   x.  t  \tt 

'l    ....  irr,  XHHAAAAII,  0ao-tAc^ovlos'A6Zw£v 

'YL&yJjc-vix  tS  73  aqfjca  ^cC^avTl^.     'A(p'  s  M/- 

vus  Ttrq /3«  . . 

li  0  . , .  A«- 


aulpicatus  a  Cecrope  primo  Athenarum  rege,  uf- 

que  ad  archontem  in  Paro 

....  yanactem,  Athenis  veroDiognetum.   Ex  quo 

Cecrops  Athenis  regnavit,  &  regio  Cecropia 

dicl:a  efb,  antea  fcili- 
cet  Adtica  ab  A6taeo  indigena  nuncupata,  armi 

M C  C  C  X  V 1 1 1.   Ex  quo  Deucalion  juxta Par- 

naiTum  in  Lycoria  regnavit 
regnante  Athenis  Cecrope,  anniMCCCX.     Ex 

quo  Mars  &  Neptunus  judicio  egerunt  de  Ha- 

lirrhothio  Neptuni  F.  &  locus  nuncupatus  eft 
Areopagus,  anni  MCCLXVIII,  Athenis  reg- 

nante  Cranao.     Ex  quo  diluvium  fub  Deuca- 

Iione  contigit,  &  is 
imbres  efrugit,  e  Lycoria  ad  Athenas 

facra  pro  falute  fecit, 

anniMCCLXV,  regnanteAthenisCranao.   Ex 

quo  AmphicTyon  F.  Deucalionis  ThermopyJis 

regnavit,  &  congregavit 
...  accolas  vicinos,   &  nominavit  eos  Araphi- 

clyonas,  &  P etiamnum  facri- 

ficant  Amphiclyones, 
anni  M  C  C  L V 1 1 1,  regnante  Athenis  Amphicly- 

one.     Ex  quo  HelJen  filius  Deucalionis  .... 

regnavit,  &  HelJenes 
nominati   funt  qui    antea  Graeci   appelJati,    & 

certamen  Panathenaeorum MCCLVII, 

regnante 
Athenis  Amphiclyone.     Ex  quo  Cadmus  Age- 

noris  F.Thebas  advenit condidit 

Cadmi- 
am,  anni  MCCLV,  regnante  Athenis  Amphi- 

<Styone.     Ex  quo reguarunt, 

anni  MCCLII,  regnante  Athenis  AmphicTyone. 

Ex  quo  navis ex  AEgypto 

in  Graeciam  tranfmifit,&  nuncupata  eft  pentecon- 

torus  feu  quinquagintaremis,  &  Danai  filiae 

&  Helice  &  Archedice  forte  Ie(ftae  a  caeteris  fi- 

Jiabus 

&  facrificabant  fuper  Iittus  in  Para  . .  de  in  Lin- 

do,  quae  Rhodi  urbs  eft,  anni  MCCXLVII, 

regnante Erich- 

thonius,  Panathenaeis  primo  celebraris,  currum 

junxit,  &  certamen  edidit,  &Athenienfes 

deorum  matris  agi  coepere  inCybelis,  &Hyaguis 

Phryx  tibias  primus  invenit,  & 

dictam  morePhrygio  primus  tibiis  ceciniv,  &alios 

nomos  Matris,  Bacchi,  Panis,  & 

anni  MCCXLII,  regnante  Athenis  Erich- 

thonio,  qui  currum  conjunxit.     ExquoMinos 

primus  regnavit . . . 

..Io- 


145 *       Marmora  Arundelliana. 


22  S  . .  -.  huviav  wM<Tt,Kj  <rlStn>og  fivptQy  hv  rt)  '  Ioy»  Qj* 

povtw  t  'IScuuv  AaicjvAuv,  KgAjtx«©«  «..».. 
4.3    . .  \<£>ov\og  'MAluum  YiavSiov^.     'A<p'  x  A>jpj'T>j<> 

dfplKOfBjJ!]   «S  'AQLwag  KCLOTTOV    t<pV    .  .    ViV  Xj  "ZSTP^    .  . 

.  .  ■srpyc  .  . .  UTtjo  . . . 

24  . .  pj.ir\o>A^>i  t2 Ktxix  ^  Necw'^;;,  eV>)  XHAAAAII, 

(ia.trtXdjov\og  'A6twyo-iv  'Eo/xQiug.  'A<p'  £  Ti  t>/7rjo- 

Z$  . . .  itwtnptv  '01  Tt)  Pc4g/'o4  x.aAx/Jo\jti  'EA<s6<j-«vi,  er>j 
X..AAAAI1,  '(ia<TtX<fcoi~\og' AQlwuv u  ... 

2t5  . .  ino  cujt^ '•zroritriv  e£  . .  6tjKt  Kootj  re  dp7raylw  x.  A>j'- 
[MjTpog  (^Ttjirtv,  >ij  r  «otSt 

17     0«ff  T  XJZSV^UfjS/JOJV  T  KaP7T0V,iTtl  XHAAAEf, 

(2acrtXdjov\cg  '  ASlwuv  'Hjp/xQiag 

28  . .  .vx  toL  fcv^^/a  dviplwtv  cv  'Ea<s6<t«v« 

<£  raV  Ta xtrcctx  ■zrottjtr  . .  g  .  i^iStjK . . . 

29  ■  •  •  •  chsctS  Ilavoiov@».  'A(p'  x  xa$apu,og  ■st^utiv 
ifyisjo x  "srouToi  aov 

tcLVT .... 

30 A 1 1,  (&atrtXtijoVT@>  'ASlwuv  JJavSiov©^  tS  Ki- 

xpoTrog.     A(p'  x  . .  v  'EXtv<rtvt  0  yvfwtxog 

—  'A<p'  S 

31     CU    .  .  TCt    AvKCJyia    Cl/   'ApXaSio.  ifflltTO,    K.    A 

.  .  .  XKt AvKccovog  iSo9t\trav  iHg    EAA  . . 

CTl JJ    .  .  V  . . .  (&acrtXdjov- 

32  Tog  'A6Luuv  WavSiovog  tx  Kjikpott  og.     'A(p'  x  Kcc 

y r\<ncc  'HpjcKXijg v  .... 

. .  u do? 

33  9>a<rtXdjov\ogt  Aciluut)criv  'Atyiug.     'A<p'  x' ASluiycri 

g  r   Kapwuv   i^tjo,    x.  ft,av\tvofSjjog  'A6lw 

....  aXuvtvtj  . . 

34  •  •  •  S  \sssut^ev ..  a  .  .aft^Atvug  a^«v<7«,sr>)XAAAT, 
@acrtXevav\og  'Adlwuv  'Aty  ....     'A<p'  x  0>j<r  .... 


rt  1  lonia  fedes  fixit,  &  ferrum  reperturn  eft  in  Ida 

ab  Idaeis  Daclylis,  Celmide 

regnante  Athenis  Pandione.      Ex    quo  Ceres 

Athenas  advenit,  &  fruges  plantavit,  & 


Triptolemo  Celei&Neaeraefilio,  anniMCXLV, 

regnante  Athenis  Erichtheo.     Ex  quo  Trip- 

tolemus 

. .  feminavit  in  Raria,  quae  didta  Eleufine,  anni 

M. .  CXLV,  regnante  Athenis 

Proferpinae  raptum  &  Cereris  inveftiaatio- 

nem,  &  ejus 

eorum  qui  fruges  exceperant,  anni  MCXXXV, 

regnante  Athenis  Erichtheo 

. . .  myfteria  edidit  in  Eleufine & 


3  £  'ASUuav  rccg  SuSiKct,  TxroAeig  eig  ii  cujtv  QxumKttriv  x, 
7ro/\i]eiccv  Jtv  t  &fiCC0Kpy.Ttccv  ajTtotw 

3% og  'AQLucov  T  T  'lcB-fjciaiv  clyava,    i9tjKt, 

Siiw  XmKleivag,  Irt)  IiPHHHHlA^AAAAIl. 

'Avl  4  CCfJCfJUiV TSJ 

37 A  AA  AII  da<rthtvov\og  'ASLuuv  Qtjcriug.  'A<p' 

8  'Apyeiot  vt£it%Spy.g (ia,<rix<£i<rav, 

56  t  ccytSvcc  .  .  v  .  .  a,  . .  t]d  . . . .  av  . . . 

38  ! .'.  %rt\  BPHHHHIZ^AAAnil,  (Zao-ttevovlog  'A- 
S-tjvtZv  Qtjtrtug.  'A(p'  i  o't  ...  vtg  dg  Tpotav  i  . .  pd- 
TcCtr "tT-jj  IjPHHHHIa1!!!!,  l2a<rtXtvov\og 

39   vecB-itiig  T^etcrKcuoiKdTis  "nng.  'A<p  x  Tpota, 

jjA<a,  stij  iH^HHHHAAAAfl,  (iatrtMvovjog  'A6tj- 
t£)V €<*><;,  odjTion  tTxg,  fiduiog  Q 

40  .....  tiog  iSSofj,ri  <p9ivov\og<      A<p'  §  'Opi<?tj  . .  loiccc- 

tuvouu\o tyicB-n  3-vyd](>J ov    .  . 

....  yidjx  x.  cw  .  .  . . 

41  . . . .  ao  c*  'AptHa  ■szrdyw  Lu  'Opi^tjg  cvtKtitrev  .... 
w  . . . .  irt,  ..  HHHHAAA..II,    /8<a<r«A<sC/'- 

OVTl^  'ASlww  Atl/Jl,0<pa>VT@».       'A<p'  %  .  . 

42  . .  Kv7rpa>  TtHitpog  wKio-ev,  "tTt]  IiPHHHH AAAIIIII, 

(&atrtKe\jov\og  'ASLuw  /\tjfj.opa)v\og.    'A<p'  X  N>/ . .  evg 
a>x,t<r  . . . .  y     . .  a.X.ari^ap  . . .  .  <rt 

43    av  "Eipetrov,  'E^uSg^es,   KXalpf&jjag  t  .  . . . 

Iw  KcQdyoovov   \jzsi  KoXo<puva  ...  tvSvQ.  . .  a,  .. 
z.afjiov t<*  . .  'I<av«'  . , .  'vfyjie-n  tj  . 

44 AIII   ,    ...  f2a<rtXevov\og   ' AStwuv  Mevs- 

c9"e<ii<;  T^tHirKcctiSeKdTX  . . . .  vg.     'A<p'  x  . . . .  ioS@* 

0  TsrottiTtjg tj,   tTti  IiPHL^AA  ..  @acrf 

XevovT®»  'Adtww  . . 

45  ..  .'A<p'  x "Ojtofjws o-7rott^t]g ecpavjjjETijIiFHAAAAIII 
(2a<rtAevov\og  ' Ailwuv  . . .  toyvtjrx.  'Atp'  x  O  . .  $uv 
0  'A^yeiog  Stipdjs  .........  vdj  .. 

4<5    ....  ItTKlV- 


Pandionis  F.     Ex  quo  luftratio  primum  in- 

ftituta  eft 

XII.  regnante  Athenis  Pandione  filio  Cecro- 

pis.     Ex  quo  in  Eleufine  gymnicus 

Exquo 

Lycaea  in  Arcadia,  & Lycaonis  da- 

bantur  Graecis regnan- 

te  Athenis  Pandione  filio  Cecropis.  Ex  quo 
Hercules regnan- 

te  Athenis  AEgeo.     Ex  quo  Athenis fru- 

gum  contigit,  &  conlulto  oraculo fub- 

iit 

poftulaverit  Minos,  anni  MXXXI.  regnante  A- 
thenis  AEgeo.     Ex  quo  Thefeus 

Atticas  duodecim  urbes  in  unam  collegit,  &  rei- 
publicac  formam  &  ftatum  popularem 


Ifthmiorum  certamen  propofuit,  fine 

occifo,  anni  DCCCCXCV.  A 

. .  XLII,  regnante  Athenis  Thefeo.     Ex  quo 
Argivi regnarunt,    &    certamen 


...  anni  DCCCCLXXXVII,  regnante  Atbe- 
nis  Thefeo.  Ex  quo  Graeci  in  Trojam  expe- 
ditionem  fecerunt,  anni  DCCCCLIV,  regnan- 
te  Athe- 

nis  Meneftheo  anno  ejus  decimotertio.  Ex  quo 
Troja  capta  eft,  anni  DCCCCXLV,  regnante 
Athenis  Meneftheo,  fecundo  ejusanno;  men- 
fis  Tharge 

lionis  die  vigefimo  quarto.  Ex  quo  Oreftes  . . . 
AEgifthi  filiae 

in  Areopago,  qua  vicit  Oreftes anni   . , 

CCCCXXX  ..II,    regnante  Athenis  Demo- 

phonte.     Ex  quo  . . 
Cypro    Teucer   fedes    pofuit,    anni 

DCCCCXXXVIII,  regnante  Athenis  Demo- 

phonte.     Ex  quo  Neleus  inhabitavit 

....  Ephefum,  Erythras,  Clazomeuas  . . .  Colo- 

phonem,  Myunta Samon in  Ionij 

am  fiebat  ... . 
XIII.  regnante  Meneftheo,  decimo  terticj 

ejus  anno.  Ex  quo  Hefiodus  poeta  floruit,  anni 

DCLXX  . .,  regnante  Athenis  . . . 

Ex  quo  Horaerus  poeta  floruit,  ann 

DCXLIII,  regnante  Athenis  Diogneto.    1> 
quo  Pheidon  Argivus 

l  ......  & 


Marmora  Arunbelliana. 


46 


47 


, . . .  icrKlvacrt  x.  voftto-fta  dpJvpSv  cv  'Aiytvri  iwoiri- 
crtv,  cv$'tKa\os  sov  d<p'  'HpyK/Xixsj  trr\  IlPHAAAI, 
/3acrti\djov\os  'ASuvcov  .  . 

...»?.  'A(p'  k  'Ap%ias  'EvciyqTX  o'iKa.T@"  cov  ~bcm> 
Ttffyjhl  cm  KopJvSa  r\yaFtv  "hcmiKiav 2,vpyKX 

,g    T@~>  'A&lwwv  'AicyyXx,   itxc,  hko<tS  K&J 

ivos-  'A<p'  <S  kclt  ctitcwiiv  r,p  .  .  iv  , .  p  .  .  .  cov 
lT HHHHAA.     'A(p'  i..o..v 

,0  eV»  HHHHAnill,  d^xovjos  'A8lw'ricrt 

Avtria.     'A(p'  »  Ttp7rciv$p@~  0  AtqHivios  0  AicrQtog 

Tfcf?  VOftXS    tS   ■  ■  <*,  .  .  COV  .  .  cf  .  .  Xcdg  CUiXriT 

$0    .  ■  ■   M<rl    *J    T     irl7T(>0&-'    'ifJ.5    OMUO     jJ.tji^tlcriV,    «T . 

HHHIa^AAAI,    d.pxov\os  ' AdL/Jrio-iv  Aqavite. 

'A<p'  x  A s  Avcto crixdjcr 

c\  .....  AAAI ,    dpxo^os   'A&lwrio-iv    '  Apj^oKXias  ■ 

'A(p'  &  'Ect7r(pco  ty  ~M.i\vXluJ>is  eiff  ^MtAictv  ttrhdj- 

crt  (pvyScrct oA  ....  »  .  .  .  . 

c%    t<&> 'AQlwricriv  fj%>  Kpjxia  ■urpoTipn,  cv  'Zvpy- 

kxctcus    )  T  cftcpcov  itctjixovlciiv  T  a^%Lw td 

53    ovjts  Kvppav,  x.  0  dycov  0  yvftvMcs  itiQyi  ygrt- 

uctTiTriS  >ot  t  Aa<pvpcov,  IT>\  HH  .  .  AAnil,   a(>- 

%ovt©*  '  AQlwycrt  ~2.tfj.co  .  @>.     'A(p'  «... 
rA, avirrjs  dycov  7rd/\iv  'nivvt  irr)  HHH  Anill, 

'dp%ov\os  'AQlwytrt  Aaftao-ia  t,S  cfoOTt^a.  ' A(p'  S  cv 

'A9  ....  cus  Kcofty  .' ...  P  ....  eflfj  ...  .  crctvi 

« tcov  'Titapjkcov  tjvpovjos  "2xcrapjcovos  x,  ooMv  .  . 

0 


&  nummum  argcnteum  iri  AEgina  fccit, 

undecimus  fcilicet  ab  Herculc,  anni  DCXXXL 

regnante  Athenis 

Exquo  Archias  Euagiti  F.dccimus  aTcmc- 

no,e  Corintho  deduxit coloniam  ....  Syracufas . .. 
.  regnante  Athenis  AEfchylo;  anno  ejus  vigefi- 

moprimo.     Ex  quo  annuus  archon  elcctus  eft, 

anni  CCCCXX.     Ex  quo 

CCCCXVIII,   archontc  Athcnis  Lyfia: 

Ex  quo  Terpandcr  Derdcnius,  Lesbius,  nomos 

tibiis  ce- 

cinir  &  aclioncm  coram  me  depulit,  anni  CCC 

LXXXI,  archontc  Athenis  Dropilo.    Ex  quo 

A Lyd reg  . . 

. . .  XXXI,  archonte  Athenis  Ariftocle.    Ex  quo 

Sappho  cx  Mirylene  in  Siciliam  trajecit  fugi- 

ens archon- 

te  icilicet  Athcnis  Criria  priorc,  Syracufis  autem 

rerum  potientibus  finitimis 

Cyrrham,&  certamen  gymnicum  editum  eft, 

quo  praemia  ex  ipoliis  praebenda,  anni  CCC 

XXVU,  archonte  AthenisSimone.  Exquo  cer- 
tamen    coronarium    iterum    failum    eil,    anni 

CCCXVIII,  archonte  Athenis  Damafia  fecun- 

do.     Ex  quo  Athenis  Comoediae,  . . 
. . .  Icarienfium,  inventore  Sufarione  & 


■mrcn  tov  .  u%o. 


■  a^n-xfi 


j6   .  •      ' A<p'   8   TletcriT^cjos  ' A6lwdpv  tTV(y.vvi£io-tv,  tTr\ 

HHlA^AAAAnil,  d^xovjos m a.'A<p' 

■§  KaoiVoff  .  .  .  ' Acricts OtAtpos  ct  .  . 

irj  AAAAII,  d^xovjos  'ASlwijo-i  tS  ^y.n.  'Acp' 

X   Kvpos   0  Yltpcrciv    /SdtnAtfOff   Sa.f50«ff  iho&t,  ngj 

Kpdio-ov  \set> »iff  crtpctk  .... 

J  8   . . .  x.  '\7T7rcovct^  x^  tStov  d  '\a,fj&07roios.     'A<p'  S 

Qtaxrts  c  ■z3-oiJ}7>)ff  •  •  ■  •  «•%' «ff  ioioctfyv  Aa  . .  <rii/ 

ridri  0  j>dy@*,  'irri  HHT&*  .  .  .  dpxovr@* 

'Ad.... 
^o    ....  vctiX  tS  TX-pOTipx.      'A<p'  &  ActQJHos  Tlt^crcov  t- 

Zctcrixdji,    Mdyx   Tl/\ctni\cro.v\os,  irri  ....  rA^III, 

ctpxpvlos  'Adri '  A<p'  s  'A[>fio$t@"  Kj 

.  .  .  T.SIV  d7r'iK[i 

60  . .  p%cv  Wiicrtq pjjcTH  a, ov  x^  'AQlwcuots  . .  ■  l> 

. . .  ■tjo-ccv  Tifff  TlcicriirpycTtOas  tKt KKacr  . .  . 

tH  Tti%%s,  iT*l  HHAAAAniH,  d.(J%ov]os  'Adlwrio-t 

61     'Ap'   S   %opdi  'rrrpci-nv  r\ycovio-ctv\o   dvOpdov, 

01/    hcJd^clS     'T7T0  .  .  K@*     XaAX.16^6 CVM    .... 

-  £T(;  HHAAA dir%ov\os  'A6lwr,o-i  Avo-ayc^. 

'A<p'  &  ve  .  .  .  '\7r7ria,  .  .  . 
'  6z   ....  bi' A6r\vr\criV,  stjj  HHAAAI,  kp^xov\os  'A6lw'ricri 

TIvSokpJth.     A(p'  a  !i  ifj.  ~Mapji6covi  fJ.dxn  ijfiitT» 

'Adlwcc/.oif  ■urpos  TXsTlipcras  ■  ■  a,(>/tv\tcts  ■  ■  ■  uv  Act- 

geix  dotA 
'63    . .  .vt  <?(>Ji\riyov  a/Mcov  '  A^Lwcuot,  etjj  HHAAffll, 

dp%ovJos  'Adlw IdjTtpx  .  .    <p  . .  v  .  .  .cv  fj,d- 

%rj  QjuitiFcovicrctlo  ' AtcyyKos  0  rnsofi\TriS 
\t   64  i..  %v  cov  AAAT\.' A(f>' x^ty.covib^ns  oWZtftcovioa  ■m-d.TT- 

•7T0S  tS  otohjtS  ■srotr^rjs  cov  di vr\cri  Kj  Act- 

petos  TtXdjTct,  'z.tptris  'j  0  t\os  fictcriAcCet 
6$   AII,  dq%ov\os'A6lwricriv  ' ApjT^a.  'A(p'  ar'Ai- 

tyvXos  d  •z.roHj/ijff  Tfyclcyoia,  ■zrpcoTiv  cvMrjcri  x.   TLvpj,- 

Trioris  d  ■ZTroiriTris  ifyilo,  x.  ~2.T>icri%oQ@-  TTrov/iTris 

'■  66  r  'EK,dbxa ..  a,  ..0,  trti  HHAAII,  de%ovlos  'A- 

Slwycrt  Q>iXoKfy.Tiss-  'A(p'  i  s.ip^r,s  T  cytdiav  "tCtv^tv 
Cf  'EAAjjazroiJ/ffl,  x  . .  . .  cvcttv  cc  Ot/>fto 

,     67 5  ftdxri  ifflilo,  x.  NcWjWt»%(a''EAA!ja"i  isfei  2«i- 

Xa,ftiva  Trrpos  tSs  Tlipcras,  uj/    cvmcov  dt  'EMtoeff, 
STij   HHAffll,    dp%ov\os   'AQlwricri   K«A  ....  06'. 
'A<p'  x  ri  cv 

VOL.    II.  ....t^ 


Ex  quo  Pififtratus  Athenis  tyrannidem  exercuitj 

anni  CCXCVII,  archcnte Ex  quoCroe- 

fus  . .  Afiae  . . . 
. .  XLII,  archonreAthenis  populo.    Ex  quoCy- 

rus  Perfarum  rex  Sardes  cepit  &  Croefum  . . . ; 

Eo  aevo  floruit 

Hipponax  lamborum  fcriptor.     Ex  quo  Thefpis 

poeta edidit  Alcefhn  . . .  propo- 

nebatur  hircus,  anni  CCL  . . .  archonte  Athe- 
nis  —  naeo  primo.     Ex  quo  Darius  Perfarum 

rex  regnavit,   Mago  mortuo,  anni LIII, 

archonte  Athcnis  . .     Ex  quo  Harmodius  & 

Af iftogiton  interfecerunt  Hippar- 
chum  Pififtrati  F &  Athenienfibus  . . . 

Pifiitratidas anni  CCXLVIII,  ar- 

chonte  Athenis 

Ex  quo  choris  primo  certatum  e(t  viro- 

rum,  &  certamine  illo  Hypo  . .  cus  Chalciden- 
fis  vicit,  anni  CCXXX  . . . ,  archonte  Athenis 
Lyfagora.    Ex  quo . .  Hippias  . . 

. . .  Athenis  anni  CCXXXI  archonte  AthenisPy- 
thocrito.  Ex  quo  pugna  Marathone  commifTa 

cft  ab  Athenienfibus  contra  Perfas,  , .- . 

Darii 

ducem  viccrunt  Athenienfes,  anni  CCXXVII, 

archonte  Athenis fecundo cef- 

tamine  contendit  AEfchylus  poeta 

natus  annos  XXX,  V  . . .  Ex  quoSimonidesSimo- 

nidis  poetae  avus,  ipie  etiam  poeta,  & Sc 

Darius  obiit,  Xerxesauternfilius  ejus  regnavit 

XV,  archonte  Athenis  Ariftide.    Ex  quo 

AEichylus  poeta  tragoediae  primum  vicit,  & 
Euripides  poeta  natus  eft,  &  Stefichorus  poeta 

Graeciam anni  CCXXIL  archonte  Athenis 

Philocrate.  Ex  quo  Xerxes  navigia  junxit  in 
Hellefponto,  & in  Thermo- 

pylis  pugna  commifTa  eft,  &  proelium  navale  a 
Graecis  adverfus  Perfas  juxta  Salaminem,  quo 
vicerunt  Graeci,  anni  CCXVII,  archonte  Athe- 
nis  Calliade.     Ex  quo  ad 

9  L  Plataeas 


145  3 


ARMORA    ArUNDELLIANA. 


68  ....  Toucv.g  fjidxi  i$tT  '  A&luucuotg  ■srpog  MapSoviov 
r  2Teo|ja  <rpy\r\yov,  uu  iv'tKuv  '  A&luuouai,  x.  Map- 

$0Vi@*  'iTlXdjTrjO-lV  CV   T{J   ft.dx'},    %}  ™  TTrvp  "ipdjX,  .  .  . 

69  ....  eAi'#   ■zs&  r  'Aijviav  'vrr\  H  . .  III,  «»ffr®- 

'A&twria-i  ILcwTiTrirx.  ' A<p'  &  .  .  .  Xuv  o  Aetvo;j%jxg 
'tTvpjivvdjcrtv  6tjj  HHATt,  cc,p%ovjog  '  A&lwrto-t  Tijtto- 
o9"ei/ . .  . 

70   ~S.ift,uvior\g  o  AtuTrpt7rxg,  o  K«o?,  o  to  fivrjfAO- 

vikov  djpuv  cnixrio-tv  'A&lwricriv  SiSdtrKuv,  x.  cu  eix.6- 
vig     i<rd&>]crav    'ApfioSia   xgj    '  Apj<royHTovog ,    itv\ 

HH... 

71  app(flVT@*   'A&Luricri [tdvTX.      'A(p'  x  '\i- 

puiv  ~E,vpy,KHcruv  iTVpjlvvdjcrtv,  irr]  HHEHII,  ap- 
X°v]os  'A&twricn  X  .  .  tj  .  .  0?.  Hv  'A  ilj  'E/rixa,(jfiog 
0  •zwoiYjTrlg  x$   tS- 

71  iw.  'A(p'  £  ~2.o<PoKXr\g  SotpiAAs  o  ox.  ¥>.o\uvx  ctii- 
x.r\cri  T^afuc^ia,  iruv  uv  A  A II 1 1 1,  \r-/\  H  H II I, 
a.pjxpv\og  'A&lwrio-iv  'A^piovog.  'A(p'  i  ov  'Aiyog 
■2xr0la.fj.0ig  6  Xi&og  nrta-  .  . 

73  <S."2.ifKuvi^r\g  o ■sroir^jijg 'tTr\XdjTrjcriV  /Siss "tTr\ 1a*AAAA 

erij  HHIl,  apxov\og  'A&lwricrt  Qia,  .  .  .  viSa.  'A(p' 
i  'AA  .  .  avop@»  'lTriXdjTr\crtv,    6  jj  lijog  U  .  .  M- 

74  xag  MaKtSovuv  @atnXdj&,  "tTr\  HIa^AAAAIIIIII, 

dpxoflog  '  A&lwricriv  'Ev$iw7ra.  'A(p'  &  'Ai^uA©-  o 
ii  .  .  r-  0iucrag  trr\  lA^Amill,  tTr,XdjTrjcnv  cv  . .  . 

75  . .  a,  <£  . . .  KtXiag,  \ty\  HI2FAAAAIII,  a^l^ 
'A&twycriv  KafXia  t»  -zTpoTipa.  ' A(p'  £  'Evpj- 
7riS:\g  iruv  uv  AAAAIII,  tfaF&iSia,  ■zs-pu-nv  cvix.r\- 
crtv,   iTt\  HIZ*A  ... 

j6   .  .  .  ov7o?  'A&luiricrt  Ai(pi crav  .  .  t  Ka~' 

'Evpj7rioIw  ~2.UKpy.rrig  K.  ...  ^ayopyg.  'A(p'  k 
'  ApxfiXaog  MaKto^ovuv  iQacrixdjcrt  YhpoiKKX  TtKdj- 
Tr\o-avjog,   "tTr\  H 

yj  ...  ov7os  ' A&lwria-i  'AftitpiAs.  'A(p'  a  Aicvv<ri@» 
2.vpy.KX<r£Jv  irvgcivvdjo-tv,  irrj  HAAAAIIIF,  ap- 
%ov\og  'A6!wrjcriv  'EvKJrjfAovog.     'A(p'  k  'Evpj.7ridr,g  (> 


79 

8o 
8i 
8x 


....  XdjTrjo-tv,  "tTr\  HAAAAll,   apyyvjog  ' A&lwyo-iv 

'Avji^jimg 2o    Arjg  6   irroi-r\Tr\g 

(Zimcrag  irrj  .  .  .  AAAAI,    'tTiXdjTrptv,  xaf    Kvpl^ 

civtQ 

....  oi^oj  'A&lwvicri  KciTAis  tx  ■zzrooTipx.     'Ap'  i 

.  .  .   t\t<rr\g    tX    viKr\crtv   ' A&twritriv,    'nr\ 

HAAAIIIIII,  apxov\og  'A&twricn  MiKcovog.      'A(p' 


Plataeas  pugnarunt  Athenienfes  adverfus  Mardo- 
nium  Xerxis  ducem,  &  vicloriam  reportarunt, 
Mardonius  autem  in  ipfa  pugna  mortem  obiit, 
&  ignis  erupit  in 

Sicilia  circa  AEtnam,  auni  C  . . .  VI,  archonte  A- 
thenis  Xantippo.  Ex  quo  Gelo  Dinominis  F. 
gravem  tyrannidem  exercuit,  anni  CCXV,  ar^ 
chonte  Athenis  Timofthene. 

Ex  quo  Simonides,  Leoprepis  F.  Ceus,  qui  me- 
morandi  artis  inventor  erat,  Athenis  ludis  e- 
dendis  vicit,  &  ereclrae  funt  imagines  Harmo- 
dii  &  Ariftogitonis,  anni  CC  . . . 

archonte  Athenis  Adimanto.  Ex  quo  Hiero  Sy- 
racufis  tyrannidem  exercuit,  anni  CCVIII,  ar- 
chonte  AthenisCharete,  cujus  etiam  tempore 
fuit  Epicharmus  poe- 

ta.  Ex  quo  Sophocles  Sophilli  F  ex  Colono,  tra- 
goedia  vicit,  natus  fcilicet  annos  XXVIII,  anni 
CCVI,  archonte  Athenis  Apfephione.  Ex  quo 
in  AE.;os  flumcn  iaxum  cecidit, 

&  Simonidespoeta,  poftquam  vixerat  annos  XC, 
vitam  flnivit,  anui  CCV,  archonte  Athenis 
Theagenida.  Ex  quo  Alexander  vitam  fbivir, 
filius  autem  ejus  Perdic- 

cas  in  Macedonia  regnavit,  anni  CXCIX,  ar- 
chonte  Athenis  E 'thippo.  Ex  quo  AEfchylus 
poeta,  poftquam  vixerat  annos  LXIX,  vitam 
finivit  in. . 

Siciliae  anni  CXCIII,  archonte  Athenis  Cal- 

Jia  primo.  Ex  quo  Euripides  annos  natus 
XLIII,  tragoedia  primum  vicit,  anni  CLX  . . 

archonte  AthenisDiphilo Floruerunt  au- 

tem  Euripidis  aevo  Socrates  &  Anaxagoras.  Ex 
quo  Archelaus  in  Macedonia  regnavit,  pofl: 
mortem  Perdiccae,  anni  C 

. .  archonte  Athenis  Aftyphilo.  Ex  quo  Dio- 
nyfius  Syracufls  exercuit  tyr^nnid^m,  anni 
CXLVII,  archonte  Athenis  Euclemone.  Ex 
quo  Euripides vitam 

finivir,  anni  CXLV,  archonte  Athenis  Antigenc. 

Ex  quo Sophocles  poeta  poftquain  annos 

XXXXI  vixerar,  vitam  finivit,  c'c  Cyrus 


. . .  .  a.      K.vpx  dvaQavjtg  x.  ~S.UKpJ.Trig  (piXocrop  .  .  . 

tkdjT    o  .  .    "irr\    lAxAA ,     irrj 

HAAAIIII,  a^oi^oj  'A&lwrio-i  Adxn 

;  ; .  .  .  'A&lwrjcnv  "tTr\  HAAAIl,   dpxovjog  'A&L/jricriv 

' Apj<roxpy.Tisg.   'A<p og Ms . . . 

(ja,vog  ot&vpjifjjaa  cvix,r\o-tv  'A&twricnv,  tTr\  H 

'Ap'  s  Q>i/\o£tvog  c)i&vpy.f/&o7roiog  TiXdjTci  /3i»V  "tTr\ 

TE1!!,  "tTri  HAIII,  a^oflos 

83    ' A&lwricri  Y\.v&ia.      'A(p'  X  'Ava^avb^tJjOrig  6  xuu  .  . 

'A&lwrtcn  Ka.7i\ia.      ' A<p'  '£ 

' A<?vddft,ctg  'A&Lurio-tv  cv'iKr\crtv,  "lTr\  HIIIIII,  dp- 
X"vlog  ' A&luiY\tnv  ' A</t  .  a.      KajiKari  5  7BT£  Ka 

84 •$ue7o  QrjQaiaiv   it.  AaKtt/a/.ftoviav,  Lw  aiiKav 

Ot]£cuot,  tTi\  HIIII,  df>xov\og  'A&lwricnv  Qpyccri- 
jcA«'oW 

85  (iacnXdjcH.  'Acp'  i  ~T.Tr\crixop(&h  0  '\ft,tpcuog  0  odj- 
Ttp@»  cvtKrjtrtv  'A&tcuricnv,   x.  tixi£rr\  MtydXr\  -sroX 


86   'A(p'  x  Aiovvtrt&SiKlXiuir/ig  iTtXdjTrjtrtv ,    0  3  ycg 
Atovvo-tog   'tTvpjivvdjcriv,    xcu  'AXt v 

Xda, 


chonte  Athenis  Callia  primo.     Ex  quo  Teleftes 

vicit  Athenis  anni  CXXXXIX,.  airchon- 

te  Athenis  Micone.     Ex  quo 

....  &  Socrares  philofophus  mortuu!;  eft  . . . .  an- 
nosnatusLXX,  anni  CXXXVII,  archonte 
Athenis  Lachete  . . . 

. . .  Athenis,  anni  CXXXV,  archonte  Athenis  A- 

riftocrate.     Ex  quo dithyrambis  vicit  A- 

thenis,  anni  C 

Ex  quo  Philoxenus  poeta  dithyrambkus  rrjortem 
obiit,  poftquam  annosLV  vixerat,  anniCXVI, 
archonte 

Athenis  Pythea.     Ex  quo  Anaxandrides  Oomicus 

Athenis  Cailea.     Ex  quo  Aftydamas 

Athenis  vicit,  anni  CIX,  archonte  Athtenis  A- 
fteio.     Combuftum  eft  autcm  tunc • 

commiiTa  eft  pugna  Thebanorura  &  Lace- 

daemoniorum,  qua  vicerunt.  Thcbani;,  anni 
CVII,  archonte  Athenis  Phraficlide  .... 

regnat.  Ex  quo  Srefichorus  Himeraeus  fecundas 
vicit  Athenis,  &  coudita  eft  Megalepolis  — 

Ex  quo  Dionyfms  Siculus  viram  finivir,  &  fi!iu5i 
ejus  Dionyfius  tyrannidem  exercuit,  &  Alex- 

andcr ,  regna- 

vit, 


Marmora  Arundelliana.        1454 

87  A<sC'«,  er!j  HIIII,  a.q%ov]t>s  'AQlwytnv  Ncw<ti$jxs.  vit,  anni  CIV,  archonte  Athenis  Naufigene.  Ex 
Acp'  \t  cjw«?  ti  h  AiAipoig quo  Phoccnfes  in  Delphis  . . .  Athe- 

88  vyri  Kr^io-oSaqit.  'A(p'  5  Ttpokos  (iiurets  iri  nis  Cephifodoro.  Ex  quo  Timotheus  poftquam 
Ia^AAAA  hixdjrqc-iv,  \t  annos  vixerat  XC,  mortem  obiit,  anni 

...  Mace- 

89  xsS»m  /WiA<sO'«,  yjj  A^-nlifas  kTtAd!nqo-iv,  . . .  donibus  imperavit,  &  Artoxerxcs  vitam  finivit . . 
s  j  0  C,os  /3 , , .  filius  vero 

90  . .  cwwprev,  hti  LE^AAAAIII,  a^xovlos  'AQLvyo-tv  . .  vicit,  anni  XCIII,  archonte  Athenis  Agatho- 
AyctQoate cle 

91  ...  vflo,  hr,  La^AAAAI,  ct£%ovlcs'AQlu!i!tri  KaA-     ..anniXCl,  archonte  Athenis  Calliftrato 

91  A19- o-o<pos . .  t  . . .  t&tx.     A<p'  &  Ka  . .  Ex  quo 

93  1  Ia1 ctqxovlos .  anni  L, archonte 

II. 

Foedus  Smyrnaeorum  &  Magnetum,  ad  majeftatem  Seleuci  Callinici  Afiae  regis  tu- 
tius  confervandam,  circa  annum  ante  vulgarem  D.  n.  Jem  Chrifti  Epocham 
CCXLIV,  feu  periodi  Julianae  MMMMCCCCLXX,  percufTum,  columnis  fin- 
gulis  incilum,  &  in  fano  Veneris  Stratonicidis  alibicuie  apud  utramque  rem- 
publicam  ex  pa&o  facratum.  Bina  inluper  foedus  comitantia  decreta  Smyr- 
naeorum. 

Decretum  Foederi  praevmm. 

x  EAOiENTQIAHMQI2TPATHrQNrNQ.HEnEIAHLTPOTEPONTEKA0ONKA 

IPONOBA2IAET22EAETK02TnEP 
a  EBAAENEI2THN2EAETKIAAnOAAQN.AIMErAAQNKINATNQNnEPI2TAN 
TQNTHMTIOAINHMQNKAITHN 

3  XQPANAIEOTAASENOAHMOSTHMnPOSATTONETNOIANTEKAlc&lAIA 
NOTKATAnAArEI2THNTQNENANTIQNEcPOAON 

4  OrAEOPONTI2A2TH2TQNTriAPXONTQNA  .  QAEIA2AAAALTANTAAEr 
TEPAHrH2AMEN02EINAinP02TOAIAMEI 

j  NAIENTHIAIPE2EIKAIANTIAABE20AITQMLT  .  ATMATQNKATATHNE  A 
TTOTATNAMINKA0OTIEZAPXH2TriE2THAIO 

6  KAIOBA2IAEr22EAETK02Er2EBQ2TALIP02TO  .  20EOT 2AIAKEIMEN 
02KAlcPlA02TOPrQ2TALTP02TOr2rONEI2MErA 

7  AO*rX02QNKAIELTI2TAMEN02XAPITA2AnOAIAONAITOI2EATTONE 
TEPTETOTEINETIMHSENTHMnOAINHMQNAIA 

8  TETHNTOTAHMOTETNOIANKAKDIAOTIMIANHNEnEnOIHTOEISTA 
LTPArMATAATTOTKAIAIATOTOMnATE 

9  PAATTOT0EONANTIOXONKAITHMMHTEPATHNTOTnATPO20EAN2 
TPATONIKHNIAPT20AILTAPHMINTIMQME 

io  NOT2TIMAI2AZIOAOrOI2KAIKOINHITnOTOTnAH0OT2KAIIAIAITO 
EKA2TOTTQMnOAlTQNKAIEBEBAIQ2ENTQIAHMQITHNATTO 

11  NOMIANKAIAHMOKPATIANErPA*ENAEKAILTP02TOT2BA2IAEI2KAI 
TOT2ATNA2TA2KAITA2nOAEI2KAITAE0NHA2I 

ix  J22A2AnOAEHA20AITOTEIEPONTH22TPATONIKIAO2AOPOAITH2A 
2TAONEINAIKAITHMnOAINHMi2NIEPANKAIA2TAONNTNTETnEP 

13  BEBAHKOT02TOTBA2IAEi22EI2THN2EAETKIAAOI2TPATH..I2nETA 
ONTE2AIAMENElNTi2IBA2IAEITAnPArMAT.A2TMOEPONTi22AIE 

14  nEMfANT0nP02T0T2EMMArNH2IAIKAT0IK0T2KAinP0  .  TOT2Tn 
AI©POT2innEI2KAI2TPATII2TA2KAIAnE2TEIAANEZATTQN 

15  ENAAIONT2IONTOMnAPAKAAE20NTAATTOT2AIA  .  .  AA22EINTHM® 
IAIANKAI2TMMAXIANBA2IAEI2EAETKQIEI2 

16  nANTATOrXPONONEnArrEAAOMENOIAIATHPOTNTQNATTQ  .TAn 
PATMATAKAITONATTONEXOPOrKAIcDIAONHrOTMENQNTnAPHEINAT 

17  TOI2nAPATOTAHMOTKAinAPATOTBA2IAEQ22EAETKOTnAN.ATA* 
IAAN0PQnAKAIKAAQ2EXONTAKAIAnOAO0H2E20AIXAPI 

18  TA2ATTOI2AHIA2TH2AIPE2EQ2OIAEEMMArNH2IAinAPAKAH0ENT 
E2KAIATTOIONTE2nPO0TMOinPO2TOAIAcDTAA22ElNTQIBA2IAEIT 
HNTEcDI 

19  AlANKAITHN2TMMAXIANKAIAIATHPEINATTQITAnPArMATATATE 
A£IQ0ENTArnOTQN2TPATHrQNcMAOTIMQ2AnEAEEANTOKAIEnAr 
TEA 

20  AONTAITHNATTHNE2ElNAIPE2lNTQIAHMQITQIHMETEPQIET2nAN 
TATATOTBA2IAEQ22EAETKOT2TMcPEPONTAKAIAnE2TAAKA2IN 

11  LTPOS 


1455       Marmora  Arundelliana. 

ii  nP02HMA2nPE2BETTA2ErMENTi2rKATOIKi2NnOTAMi2NAKAI.EPO 
KAHNErAETi2NTnAI0Pi2NAAMi2NAKAIAnOAAi2NIKETHNTOT2A... 

22  AEEOMENOT2TEHMINKAIANOI2ONTA2THNOMOAOITANKA0HNA 
£I..T2IN2TN0E20AITHMnPO2EATTOT24>IAIANEnAX0ENTE2AEKAI    ' 
O.. 

23  nPE2BETTAIF,niTONAHMON2TNAEAAAHKA2INTnEPAnANTi2NAKO 
A...©i22TOI2ENTHIOMOAOriAirErPAMENOI2ArA0HITTXHIAEAO    ] 
X0A.. 

24THNTEcMAIAN2TNTI0E20AinPO2TOT2EMMArNH2IAIEnmA2ITO 
...TOTBA2lAEi222EAETKOT2TMcf>EPOT2INKAIAnOAEI2AinP02ATT 
OT.. 

25  nPE2BETTA2TPEI20ITlNE2THNOMOAOITANTEHTI2ANAOZHITS2IA 
HMi2I.ANOI20T2INATTOI2KAinEPITi2rrErPAMMENi2NENATTHIAI.. 

26  AErH2ONTAIKAinAPAKAAE2OT2lNATTOT2AEXE20AIKAI2TNTEAE 
INTAENTHIOMOAOriAirErPAMMENAKAIEAMnEPAEE^NTAIOTEM 

27  MArNH2IAIOPKI2ATi22ANATTOT2OIAnOAEIX0H2OMENOinPE2BE 
TTAITONOPKONTONENTHIOMOAOriAirErPAMMENONnPO^AESA 
MEN... 

28  AETATTATi2NEMMArNH2IAIKAl2TN2c&PAri2AMENr2NTHNOMOAOr 
IANKAIOMO2ANTi2NKAIEnANEA0ONTi2NTi2MnPE2BETTi2N2T..... 

29  AEI20i2KAITAAOinAnANTATAENTHIOMOAOriAirErPAMMENAKAI  j 
TO*H*I2MATOAEANArPAcpHTf2KATATONNOMONANArPA0>HT£AE 

K 

30  2THAA2EI2A2KAIHOMOAOriAANArPAd'H2ETAIKAAE2ATi22ANAE 
..IEniMHNIOITH2Bf2TAH2KAITOT2nPE2BETTA2TOT2nAPArE>  ... 

31  ErMArNH2IA2EniSENI2MONEI2TOnPTTANEIONTOI2AEAnOAElX  j 
0E..2IMnPE2BETTAI2AOTi2ME0OAIONKAAAINO2OTAMIA2TOEKT 
OT 

32  HMEPi2N02i2NANOAHM02TASHIAnOTi2NTH2nOAEi22nP020Ai2NH 
MEPAIETArH2AMnENTEnPE2BETTAIAnEAEIX0H2ANOANOAHMO2 
MIK 

33  AIONT2IO2AIONTTAnAPMENI2KO2nT0EOT. 

34  EniIEPEJ22HrH2IOT2TE<DANHcpOPOTAEnT0OAS2POTMHNO2AHNAI 
i2NO2ArA0HITTXHIEniTOI2AE2TNE0ENTOTHMcDIAIAN2MTPNA 
I... 

35-  KAIOIEMMArNH2IAIKAITOIKOIOITEKATAnOAINinnEI2KAinEZOI 
KAIOIENTOI2TnAI0POI2KA..OIAAAOIOIKHTAIKAITHMnOAITEIAN 
EAi2KAN. 

36  2MTPNAIOITOI2EMMArNH2IAIKATOIKOI2TOI2TEKATAnO..INinn 
ET2IKAinEZOI2KAITOI2TnAI0POI2KAITOI2OIKOT2I 

37  THMnOAINEOOTi2ITHMMEN2TMMAXIANKAlTHNETNOIANTHNEI.. 
..AnPArMATATATOTBA2lAE1222EAETKOTAIATHPH20T2INOIEM 

38  MArNH2IAITi2IBA2IAEI2EAETKi2IMETAnA2H2nPO0TMIA2EI2AnA,  ; 
NTAT...XPONONKAI02AnAPEIAHcDANnAPATOTBA2IAEi2  22EAETKO 
TCDTAASANTE2 

39  EI2ATNAMINEINAITHNATTi2NAnOAi220T2INTi2IBA2IAEI2EAETKi2.. 
.      ...ITET20NTAIAEMETA2MTPNAIi2NKATATOT2TH2nOAEi22NOMO 

T2 

40  ..2TATIA2Ti22TONATTONEX0POrKAlcDlAONHrOTMENOI2MTPNAI 

O OTNTAIAEKAIOIEMMArNH2IAIAI2MTPNAIOISKAI2MTPNAIO 

ITOI2EM 

41  MArNH2IAIEKATEPOIATTi2NTONOPKONTONENTHIOMOAOriAITn 
Or..rPAMMENON2TNTEAE20ENTi2NAETi2NOPKi2NTAMENErKAHM 
ATAAT 

42  TOI2TArErENHMENAKATATOMnOAEMONHP0J2nANTAKAIMHEZE2 
Ti2MH..EETEPOI2ErKAAE2AinEPITi2rKATATOMnOAEMONrErENH 
MENQNMHTK 

43  AIAAIKH2MHTEKATAAAONTPOnOMMH0ENAP'*T?1viH..ANiUEnicD... 
OME..ONErKAHMAAKTPONE2Ti2AEAO20AIAETOI2EMMArNH2IAIi 
KATOIK.... 

44  TOI2TEKATAnOAINinnET2IKAinEZOI2KAITOI2TnAI0POI2nOAITE 
I..NEN2MTPNHIEOI2HIKAIOMOIAlTOI2AAAOI2nOAlTAI20MOIi22A 
EAE 

4,-  .HMnOAITEIANKAlTOI2AAAOI2....IKOIT2INEMMArNH2IAI020IA 
Ni22IN..AET0EPOITEKAIEAAHNE2ANENErKATi22ANAETOT2MErKA 

TAA0XI2M 

46  ..i2NEMl 

51 


Marmora  Arundelliana.        14.56 

46  ..QNEMMArNH2IAIinnE.Q....EKAinEZQNTQNTEKATAriOAirKA.Ti2 
NrriA10PQNOIONTE2rPAMMATEI2Ti2NTArMATi2NEniTONAHMON 
TQNAEAA.... 

47  OIKHTf2NTHrrPAO...OIAnOAEIX0ENTESTnOTf2NEMMArNHSIAIK 
ATOIKQ..ANAPE2OTANAETI0QNTAITOT2KATAAOXI2MOT2OirPAM 
MATEI2KAIOI 

48  ..NAPE2OIA...AEIX0ENTE2THrrPAcDHNTQNAAAQNOIKHTQNOPKI 
2ATQ2AN.  .  .  TOT20IE2ETA2TAIEniTOTMHTPi2IOTIEPOI2NEOKAr 
TOi 

49  TEI2HMHNAnOTOTBEATI2TOTANENHNOXENAITHrrPAOHN 

TQNONTQNTi2..APATTOI2KATOIKQNinnEi2NKAI 

fo  TnAI0PATA22OMENi2NTOT2AEANAPA2TOT2.  .  A<DE  P  O  NTA2TH  IT  P 

AcDHNTQN 

5I  OlKOTNTQNEMMArNH2IAIKAIONTQNEAET0EPQNKAIEAAHNQNTA2 

AEANENEX EHETA2TAinAPAAOTQ2ANTQirPAMMA  . . . ...  AA 

KITH2 
5z  TH2BOTAH2KAITOTAHMOTOAE0E20i2EI2 2IONEniKAHPQ2AT 

Q2ANAEO AlE12TA2O)TAA2TAANENEX0ENTAONOMATAnANTA 

KAIANA 

53  rPA*ATQ2ANEI2TAKAHPQTHPIAKAIE2TQMETOT2IATOI2ANArPAcD 

EI2INE QTHPlAnANTQNQrKAITOI2AOinOI2nOAITAI2METE 

2TIN 

54  XPH20i22ANAEOinOAITOrPA0H0ENTE2KAIEMMAPNH2IAinEPlTi2 

N2TNAAA QNKAITQNErKAHMATQNTQMnP022?vITPNAIOT2TOI2 

NOMOI2 

55  TOI22MTPNAIQNAEXE20Q2ANAEKAIEMMArNH2IAITONOMI2MAT 
OTH2nOAEQ2....0MONKAIAPXONTAAEONANAn02TEAAHIOAHMO 
2KTPIET20NTATET 

lf6  QrKAEIAQNKAIE20MENONElTITH2cDrAAKH2TH2nOAEQ2KAIAIATH 
PH20NTATHMnOAINTi2IBA2IAEI2EAETK.QinAPAAEHONTA10IEMMA 
TNH2IAIA0 
57  TQ2ANAE2MTPNAIOIKAIEl2KATA2KHNQ2INTOI2An02KETAZOME 
NOI2TQNEKMArNH2IA20IKIA2KAINQN02QNANTQIAHMQIAOHHIA 
cDOTArXPONOTHOMOAO 
1  ;58  riA2TN2cDPAri20HEI2ESAMHNONMI20OT20flAEOTAMIA2Ti2NO2I 
QMTiP020AQN.A20IKIA2METATQN2TPATHrQrKAITOANHAQMAAIA 
i         OTQAEIOTQNTH.. 

1    59  nOAEQ2nP020AQNOM02AIAETOT2MENEMMArNH2IAIKATOIKOT2 
T£2NTEKATAnOAINinnEi2NKAinEZi2NKAITOT2ENTOI2TnAI0POI2T 
:,       A220MENOT2KA. 
60  TOT2AAAOT2TOT2KATAXi2PIZOMENOT2EI2TOnOAITETMATONAE 
TONOPKQNOTvTNTQAIArHNHAlONAPHAOHNANAPEIANKAITHNTAT 
POnOAONKAITH.. 
;    61  MHTEPATHN2inrAHNHNKAIAI10AAi2TONEMnANAOI2KAITOT2AAA 
OT2©EOT2nANTA2KAinA2A2KAITHNTOrBA2IAEi222EAETKOrTTX 
HNEMMENi2EN 
6z  TAI22TN0HK AI2 AI22TNTE0EIM AinP022MTPNAIOT2E  I2AO ANTAT 
OrXPONON.AIAlATHPH2i2THNTE2TMMAXIANKAITHNETNOIANTi2 
IBA2IAEI2EAETKi2I 
63  KAITHI2MrPNAIi2NnOAEIKAIAnAPElAH05AnAPATOTBA2IAEi222EAE 
TKOTAIATHPH2i2KATAATNAMINTHNEMHNKAIAnOAi22i2Ti2IBA2IAE 
I2EAETKi2IKAIOT0EN 
.64  nAPABH2OMA!Ti2rKATATHNOMOAOriANOTAEMETA0H2OEniTOX 
EIPONTArErPAM.ENAENATTHIOTTETPOni2IOTTEMHXANH10TAE 
MIAIKAinOAITET2OMAIME0O 

65  MONOIA2A2TA2IA2Ti22KATATOr22MTPNAIi2NNOMOT2KAITA'fHcD 
I2MATATOTA.MOTKAI2rNAIATHPH2i2THNTEATTONOMIANKAIAH 
MOKPATIANKAITAAAATA 

66  EniKEXi2PHMENA2MTPNAIOI2rnOTOTBA2lAEi222EAETKOTMETAn 
A2H2nPO0TMIA2EMnANTIKAIPi2IKAIOrTEATTO2AAIKH2i2ATTP-N 
OT0ENAOTTEAAAi2IEn. 

:    67  TPE*-QOr0ENIKATAATNAMINTHNEMHNKAIEANTINAAI20ANQMAI 
EniBOTAETO...THinOAEIHTOI2XQPIOl2TOI2TH2nOAEQ2HTHNA 
HMOKPATIANHTHNI20 
il  ■  68  NOMIANKATAArONTAMHNT2QTQIAHAlQITQI2MrPNATQNKAIBOIH9 

H2QATQ EN02METAnA2H2cDlAOTIMlA2KAIOTKErKATAAEH-.QK 

ATAATNAMINTHN 
69  EMATTOrETOPKOTNTIMENMOIETEIHEcDIOPKOrNTIAEEHQAEIAKA 
VOL.  II.  9  M  IATTQI 


1457       Marmora  Arundelliana. 

IAYTi2IKAirE.,..i2IEHEMOYOM02AIAEKAI2MrPNAIOr2TOI2AnOMA 
TNH2IA2TONOPKON 

70  TONAEOMNTSiAIArHNHAIONAPHAGHNANAPEIANKAITHNTArPOnO 
AONKAITHMMH...ATHN2inTAHNHNKAIAcDPOAITHN2TPATONIKIAA 
KAITOT2AAAOT20EOT2 

71  nANTA2KAinA2A2EMMENi2ENTAI22YN0HKAI2AI22YNTE0EIMEOA 

IIP02TOY2 ArNHSIAIKATOIKOY2TOY2TEKATAnOAINinnEI2KA 

IIIEZOY2KAITOY2ENTOI2 

7%  YriAI0POI2TA22OMENOY2KAITOY2AAAOY2TOY2KATAXi2PIZOMEN 

OY2EI2TO TEYMAEI2AnANTATOrXPONONOr\0ENnAPABAINi2N 

Ti2rKATATHMOMOAOFIAN 

73  OrAEMETATl0EI2EniTOXEIPONTArErPAMMENAENArTHIOrTETE 

XNHIOrTE NHIOYAEMIAIKAlEYNOH2i2KAIBA2IAEI2EAEYKi2lKA 

ITOI2EKMATNH2IA2KA 

74  TOIKOI2TQI2TEKATAnOAlNKAlTOI2YriAI0POI2KAITOI2AAAQl2T 

OI20IKO MATNH2IAIO2OIEI2INEAEY0EPOITEKAIEAAHNE2K 

AinOIH20MAIAYTOY2 

75  nOAITA2nANTA2KAITOY2ErrONOY2AYTf2NE(DI2HIKAIOMOIAITOI 

2AAAOI2nOAI K  AIEI2cDYAA2AYTOY2EniKAHPi22A2KATAXi2PIi2 

E12HNANEKA2TOIAAXi22lN 

76  KAIOYTEAYTO2AAIKH2i2AYTi2NOY0ENAOYTEAAAi2IEniTPE*i2OY0 
ENlKATAA....AMlNTHNEMHNKAIEANTINAAI20ANi2MAIEniBOYAEY 
ONTAArTOI2HEKrONO... 

77  ATTi2NHTOI2YnAPXOY2INAYTi2NMHNY2i2i22ANTAXI2TAAYNi2MAI 

KAIBOIH i2METAOIAOTlMIA2KAIMETOY2IANAYTOI2Ai22i2Ti2N 

TEAPXEIi2NKAlTi2NAAA... 

78  Ti2NKOINi2NTH2nOAEi22i2NKAIOIAAAOinOAlTAIMETEXOY2INEYO 

PKOY MOIEYEIHEO)IOPKOYNTIAEEHi2AEIAKAIAYTi2IKAirENEIT 

i2IE3EMOYAnOAEIH... 

79  Ti22ANAE2MYPNAIOITEKAIOIAIIOMArNH2IA2ANAPA2 

ANEKATEPOIYnOAANBANi22INIKAN0Y2EINAIT0Y2OPKIOYNTA 

2TOI1AH0O2 

80  Ti2NTEEN2MYPNHIKAITi2NEMMATNH2IAIOIA,7 NT 

E2THinPOTEPONHMEPAIENAHMElNTOY2ENTHinOAEIi22TOYOPK 
OY2YN... 

81  AE20H2OMENOYTOYKATATHNOMOAOTIAN....KIZETi22 

...ONOIMENEKMArNH2IA2AnOAEIX0ENTE22MYPNAIOY2OIAEES2 
MYPNH2TOY2EM 

8x  MATNH2IAlTAAEIEPEIATAEI2TA....Ki2M02IAEN2MYPN A 

lN02AcDi2NAN*HcDI2HTAIOAHM02ENAEMArNH2IAIOITAMIAIOl2A 
NTOnAH0O2E 

83  TAHHIANArPA+ATi22 KAITHNOMOAOTIANEN2THA 

.ETi22AN2MYPNAIOIMENENTi2ITH2AcDPOAITH2TH22TPATONlKIA 
02IEPi2IKAI 

84  EMMArNH2IAITHinP02Ti2IMAIANAPi2IENTi2ITH2APTEMIA 

...NH2IEPi2IOIAEEMMArNH2IAIKATOIKOIENTETHIATOPAinAPATO 
NBi2MONTOY 

85  A'OM....OYKAlTA2Ti2NBA2IAEi2NEIKONA2KAIEMnANAOI2E 

. .  AIIOAAi2N02KAIErrPYNEi2IENTi2IIEPi2ITOYAnOAAi2N02ANArPA* 
ATi2AEKAIOTPAM 

86  MATOCDYAASTH2BOYAH2KAITOYAHMOYTAANTITPACDATH2OM0A0 

TIA2 O2ION2YN2cDPATI2A20i22ANAETA2OMOAOriA2THMME 

N2MYPNAIOI2AO0H2OMENHN 

87  OY2ANAnOAEIHHITOKOINONTi2NEMMATNH2IAITOI2TEEAYTi2NAA 
KTYAIOI2K....YnAPXONTIKOINi2ITHNAEEI2MATNH2IANAO0H2OM 
ENHN2cDPATI2A20i22AN2MYPNA.... 

88  OITE2TPATHTOIKAIOIES:ETA2TAITi2ITETH2nOAEi22AAKTYAmiKA 
ITOI2AYTi2NTAYTAAEAMcDOTEPOI2TOI2nAH0E2IN2YNTETEAEI20 
AITYXHITHIATA0HI 

85»  EAOHENTi2IAHMi2I2TPATHri2NTNi2MHEnEIAHnPONOi2NOAHM02Y 
nEPAnANT£2NTi2NTOYBA2IAEi222EAEYKOY2YMcDEPONTi2NAIETEAE 
IKAinPOTEPONTHNTEBA2IAEIAN 

90  AYTOY2YNAYHnNKAITAnPArMATAAIATHPi2NKA0O2ONHNAYNATO 
2KAinOAAAMENnEPIEIAENAnOAAYMENAKAIKATAcD0EIPOMENATi2 
NYnAPXONTi2NnOAAOY2AEYnEMEIN. 

91  KINAYNOY2ENEKENTOYAIATHPH2AITHNcDIAlANTHNnP02TONBAS 
IAEA2EAEYKONKAlNYNcDIAOTIMOYMEN02AYTi2I2rNAIATHPH2AlK 
AI2YNEXEINTAnPATMATAKA0O2ON 

91  ENAEXO 


armora  Apojndelliana*        i 45 8 


9z     ENAEXOMENONE2TINTHNTErTP02TOT2EMMArNH2IAIKATOIKO 

T2KAITOT^inAI0POT2innEI2KAITOT2nEZOT22TPATmTASKAIT 

OT2AAAOT2TOT20IKOrNTA2EMMA 
9^     rNH2IAI2TNTE0EITAlcDlAlANINAAIAcDrAA22J22lNTHN2rMMAXIAN 

KAITHNETNOIANTi2IBA2IAEI2EAETKI2lNOMIZC2.AE.NArKAIONElN 

AITHinOAEinAPAAABEINKAITO 
94     Xi2PIONnAAAIMArNH2IANKAinOIHSA2©AITHN0)TAAKHNAIATTO 

TINAKAITOTTOTnAPAAHcD0ENTO2rnOTH2nOAE£22A2cDAAE2TEPO 

NAIAMENHinANTATASTNErrT.. 
95-     nPArMATATJ2IBA2IAEI2EAErK£2IAIEnEM*ANTOnP02TOT20IKOTN 

TA2ENTf2IXI2PmiKAinAPEKAAE2ANArTOT2AIPEI2 cDIAIANT 

HNnP02T0NBA2IAEA2EAETK0N 

96  KAinAPAAOTNAITA2KAEIAA2Ti2IAPXONTITi2IAn02TAAENTITnO 
TOTAHMOTKAinA..AAEH..20AlcDTAAKHNTHN2TNAIATHPH2OT2A 
NMETATTX2NTOXI2PIONTJ2IBA2IAEI 

97  2EAETKi2IEnArrEAAOMEN02TATTAnOIH2ANTf2NATTX2NTnAPH:EIN 
ATTOI2riAPATH2nOAEJ22nANTATAcDIAAN0P{2nAKAIKAA{22EXONT 
AOIAEOIKOTNTE2ENTP-I 

98  X£2PII2IEAOMENOITHNOIAIANTHNnP02TONBA2IAEA2EAETKONME 
TAnA2H2nPO0TMIASnPO2EAEEANTOTAEIOTMENATnOTOTAHM 
OTKAITA2TEKAEIAA2nAPAAEAi2KA2I 

99  Tf2IAPXONTlTi2IAnE2TAAMENi2ITnOTOTAHMOTKAITHNcDTAAKH 
NTHNnAPATH2nOAEJ22nAPEAE2ANTOEI2TOXi2PIONArA©HITTX 
HIAEAOX0AinOAlTA2TEATTOT2EIN.... 

100  KAITnAPXEINATTOI2TAATTA02AKAITOI2AAAOl2nOAlTAISTnAP 
XEIKAITOT2TEKAHPOr2EATTJ2NTOT2ArOONTEO0EO2KAI2i2TH 
PANTIOX02EnEX{2PH2ENATTOI2KAinEPIO.. 

101  AAEEANAPOSrETPAcDHKENEINAIATTOISAAEKATETTOTSKAIEANnP 
O2OPI20HH..X2PAHNEXOT2INOinPOTEPONONTE2EMMArNH2IAI 
KATOIKOlTHinOAEITHIHMETEPAI 

ioi  TnAPXEINATTOI2TOT2TPEI2KAHPOT2Ai2PEANKAITHNATEAEIAN 
ATTOI2MENEINTHNNTNTnAPXOT2ANKAIOSOIATTi2NAKAHPOTXH 
TOIAO0HNAIATTOI2KAHPO.. 

103  InniKONAi2PEANTi2NnAPAKEIMENi2NT£2IX£2PmirnAPXEINAEKAlT 
IMi2NIKA..TOI2nEZOI2TOI2TETArMENOI2TnOTIMf2NATOI2AnOT 
AX0EI2lNAnOTH2cDAAArrO.. 

104  EniTHNcDTAAKHNTOTXX2PIOTTHNTEnOAlTEIANKAITHNATTHNA 
TEAEIAN..AITOI2AAAOI2rnAPXEIKAIEINAIATTOr2ENTJ2IXi2Pmi 
TnAPXEINAEKAmMANEIKAITOI2 

ioy  nEP2AI2TOI2TnOi2MANHNKAITOI2An02MTPNH2An02TAAEI2IN 
EniTHN..TAAKHNTOTXf2PIOTMENEKAEITEKAITOI2TnATTONTA2 
20MENOI2THNTEnOAITEI.... 

106  KAITAAAAcDIAAN0PJ2nAAKAITOI2AAAOl2TOI2EKMArNH2IA2E*H 
cDI2TAIK....nPONOH2AITONAHMONOni22ATTOI2AIAi2TAIEKBA2IA 
IKOTT..TEMETPHMATAKAITAO*J2NIA 

107  TAAAAO2AEm0EIEKBA2IAIKOTAIAO20AIATTOI2TOAE*HcDI2MAT 
OAEAN....PA*AIEI2TA22THAA2TA2ANATE0H2OMENA2ENTOI2IEP 
OI2TnOTETOTAHMOTKAI 

108  EKMArNH21A2ANATErPAcD0AIAEATTOKAIENTOl2AHMO2IOl2. 

'Decreti  quod  Foedus  fubfecutum  eft  finis.     Foedus  ipfum  fpatiola  bina  ampliora,  quae  lineas 

fejungunt,  interjacet, 


Ead 


ern 


1459 


ARMORA    ArUNDELLIANA. 


Eadem  charactere  comrnuni,  cum  verfione.  Hiatus  vero  &  lacunae  conjectura  ju- 
ftis  fpatiorum  menfuris,  fugientium  elementorum  relicjuiis,  &  circumftante  voca- 
bulorum  textu  nixa  fupplentur,  &  miniato  charafterc  a  caeteris  diftinguuntur. 


Smyrnaeorum  decretum  Foederi  praevmm. 


AopiV  tSi  CrifAti  <rpy\r\yuv  yvdTS/h}  '   'Ew«o>)  ■zsrpo- 
repov  te  x.a,(j'  ov  x-cupov  o  (ia.criAdjg  2,eAevxog 
\ssrts- 
%  iQaAev  eig  T  ~2.iXdjx.ioa. ,  ■sroXXuV   KaJ  fA.iya.Auv  xiv- 

^WJUV   ?n%i<rdvT]cdV  T'/jfJL  TiroAlV   r]fJ.UV  xcy  r 

3  X<J>pyv,  $it<pvAa£tv  o  dr,u.og  Trtu.  ■zrpog  cwtsv  tvvoiav 
T6  xgjf  (piAiav,  h  x.d]a7rAa,yeig  r  t  aiavTiuv  e<poOov, 

a.  iok  (ppovricrag  <£  r  \ssrapxovTUv  dXlooAeta.g,  aTAa 
irdv]a  oevrepy  rjyr,crd[Jj\jog  eivcu  ■mpog  to  rh3tcf.f<,et- 

$  vai  cv  Tij  cupicr{,  x.  dvjiAaQtcdr  rdfj,  ■wVaFfj.aruv  k$ 
T  icwrS  oujuaft.iv,   X-aff  ori  i£  dpxng  \5&l<-"/} .   oi    o 

6  (c  o  (iacriAdjg  ~S.ixdjy.og  djcrtQug  to.  srpog  niTg 9-eag 
•2\c/.xet[Jj\jog,  x.  (piAoqopFug  to)  ■wpog  rtsg  yoveig,  ft.tFa- 

7  Aoipvxog  uv  x.  S-hi<rdft,evog  xapjiag  "Z&rooioovcu  Tttig  i- 

CWTSV   'tVtpFtTiSO~lV,    'tTifJ<,rj0-iV  TYjfi  TSToAlV  yf&uv  ota,- 

8  tittS  SjfjLX  ivvoiav  x.  <piXo] ifjJa,v  Cw  't7ri7roirj]o  eig  tcl 
■arpyyft.aQ.  alrri/,  x.  2ijc6  ii  rsft.  ■wa.ri- 

Q  py  airtf  Qeov  'Avrioxov  xoj  rr]ft.  ftrrrtpy  t  tS  ■sra- 
Tc^og  Qeav  ~2,Tpy.Tsv\xlui  iopvcQr  ■zrap  r]fuv,  Ti[j,uft,t- 

10  vxg  TifJLCt/.g  aJrioXoyoig  xgjf  x,oivij  \ssri  tS  •srXrj&ag 
x.  ioia  v(p'  ixd<r<s  TcZfji.  <sroAt]uv'  K.  iStQcuucriv  tZ 
brjfiijj)  T  cWTi- 

1 1  vofxiav  x.  orjfjLoxpyriav '  iypytyev  3  <c  7rpog  risg  (iacri- 
Aeig  fi  rig  owjJ,<rag  xgjf  rdg  ijroAeig  x.  to.  tov/\,  d^i- 

1 2.  ucrag  ~iauiotpa.cQr  ts,  rt  iepov  £  ~fi,Tpyi]ovizioog  'A- 
(ppooirrig  ctcrvAov  eivctt,  x.  Tr,ft  -sroAiv  qfuvv  itpylv  x. 
kcrvAov.      Nwj  ti  VTTta- 

13  (itQ,ArjX,OTog  t£  (ia,cri7\lct)g  eig  t  StAdjxioa,  01  spy,- 
tsjFO'  <nrdjooi]tg  2^a,[J>\fJiiV  tS  (ia.TiAei  to,  tvpy.y- 
fJLOAc/.  Qjft,<pipov]ujg,   die- 

14  7ri.fjrqja.vJ0  -zjrpog  ryg  ift,  "Nia.lvrivitx.  x.avnxng  x.  ■nrpoS 
txs  \jjzrcu{)pxg  \7r7reig  x.  <rpy]idiTcog,  x.  a,7rt<?eiAa,v 
i<r  cwtZv 

15"  iva,  Aiovvcriov  lifi.  ■zAaxaAeirovfs^  cwTxg  2$0.Q>Y- 
AaOreiv  T/jfj,  CpiAiav  x.  crvf.t,fxa.xta.v  (3a,criAei  2sA<s6- 
xcf>  etg 

16  ■sravja  Tty  ^gcvov,  't7rayFe?Ao[,fyjoi,  2JcF]riPXv]av  cjj- 
tojN  to.  i*rpy.Ff/,a]a,  (c  r  cumv  i%6poy  x.  (piAov  >j» 
yayS/tcjv,   xscirdp^eiv  cw- 

1 7  Ttiig  •a^ji  J1  SrifjLis  <c  ■aftjs  tS  Qao-iAiug  ~2.eAdjx.iS 
tTrdvTa  rd  (piAdv^pctJTra,  x.  x.a,AoUg  txovfe,  x,  "iJsro- 
oodrjcrttQr  x&l/' 

16    rag  cwriig  JJ^iag  r  cupecreug.      Oi  '*)  ifJL  'NLaFvrjcria 

<G?fjcf,x,Ar\oiv]eg,  x.  cunii  ov\ig  ■cwpodvf^ot  ■mpog  li  oia- 

(pvAaayeiv  tS  0acriAei  rlc/j  ti  <pi- 
ip   A.iav  Xj  t   crvfj.f.ia.xia.v,   c  diaF]ripelv   cumS  Ta  •srpy.y- 

f/.d]a.,  Ta  T6  dfibidtvQ,  \}zjo  r  <rpy]>'iyJJv  (piAorifjcciig 

d-7rtoi^a.v]o,   x.  e7ra.FyeAA- 

2.0  ovj  t  cwtuv  t^etv  cupecrtv  tS  drjfxa  tS  r\u.tTiptf  e\g 
irdvltJ  Ta  y  (ZacriAiog  ILeAdjxis  QvfA,(pipov]a,  x.  d- 
7re<ra,Axa.criv 

2.1  •zrfiog  r,[j.dg'arpicrZdjTa,g,  iy  /Jj\uTcvy  xaTsixcovTloJd- 
fictiva  Xj  '\epoxAlw,  iy  5  r  \sarcu$^cov  Ad.fA.uva  xgj 
' ' A7ro7Auvix,irluj,  Tisg  ch  nO 

Ai^Offyjisg 


PLacuit  populo,  ducum  confilio.     Poftquam 
nuper,  quo  tempore  Seleucus  rex  expedi- 

tionem 
fecit  in  Seleucidem,  multis  magnifque  periculis 

civitati  noftrae  & 
territorio  circumquaque  imminentibus,  fervaverit 

erga  eum  populus  benevolentiam  &  amicitiam, 

&,  nec  hoftium  impetu  territus 
nec  rerum  fuarum  cladem  penfi  habens,  iuprimis 

ante  omnia  optimum  elTe  duxerit  in  hoc 
perfeverare  propofito,  majeftatique  ejus  pro  vi- 

ribus  adelfe,  ficut  ab  initio  fufceperat.     Unde 
etiam  rex  Seleucus,  deorum  cultui  religiofe  dedi- 

tus,  pius  erga  parentes,  magua- 
nimus,  &  ad  beneficia  bene  de  fe  merentibus  re- 

pendenda  alacris,  honorem  accumulavit  civi- 

tati  noftrae,  tum 
ob  benevolentiam  &  ftudium  quo  populus  ipfius 

majeftatem  aftecerat,  tum 
quod  pater  ejus,  deus  Antiochus,   &  mater  pa- 

tris,  dea  Stratonice,   confecrati  apud  nos  ef- 

fent,  &  hono- 
ribus  egregiis  honorati  tum  publice  a  plebe  tum 

privatim  ab  unoquoque  civium.     Et  ftabilivit 

populo  liber- 
tatem  &  ftatum  popularem  ;  quin  porro  fcripfit 

ad  reges,  principes,  civitates  &  gentes,  fanci- 
vifle  fe  non  modo  fanum  Veneris  Scratonicidis 

infpoliatum  fore,  fed  &  urbem  item  nofcram 

facram  &  infpoliatam  ;  &  cum  nunc  etiam  fi- 

mulac 
expeditionem  fecerat  Seleucus  rex  in  Seleucidem, 

duces,  cupientes  ut  rerum  ftatus  commode  re- 

gi  flrmaretur,  mi- 
ferint  ad  Magnefiae  incolas  &  eos  qui  in  caftris 

verfantur,  equites  &  milites    (amandato  ex 

ipfis 
qnodam  Dionyfio,  qui  invitaret  eos  ad  amici- 

tiam  &  belli  focietatem  cum  rege  Seleuco  fer- 

vandam 
perpetuam)  &  promiferint,  fi  confervarent  illius 

majeftatem,  &  eundem  cum  illo  hoftem  &  a- 

micum  aeftimarenr,  fore  eis 
&  a  populo  &  a  rege  Seleuco  omnimodum  fa- 

vorem  &  benevolentiam,  &  redditum  eis  iri 

bene- 
ficia  ejufmodi  optione  non  indigna ;  Magnefii  ve- 

ro    invitati,  etiam  &  ipfi  ad  fervandam  regi 

Seleuco  &  ami- 
citiam  &  belli  focietatem  &  confervandam  ejiis 

majeftacem  proni,  ea  quae  poftulabancur  a  du- 

cibus  avide  amplexaci  finc,  pollicici 
eaudem  animi  fe  habituros  fententiam  cum  popn- 

lo  noftro  ad  omnia  Seleuci  regis  commoda,  & 

miferint 
ad  nos  legatos,  ex  incolis  fcilicet  Potamonem  & 
Hieroclem,  ex  iis  vero  qui  in  caftris  verfancur 

Damonem  &  Apollonicetem,  qui 

nobifcum 


ARMORA    ArUNDELLIANA.  I46O 


.1  tePofBpm    rt  r]fuv   x,  dvoiTovjag  r.   ofioXcyiav   sutff 

Iw  d^Q  vtw  Quuflitdg  Tt]fi  -urpog  iajJTag  iptteav.  'E- 

■!rcvxpiv\ig  0  ^,  "I 
13   ■wPio-ZdjTct).  \tti  t  oijfj.ov  QjJuteXa.j\r]Ka,Tiv  \s/JTtp  a,- 

■jrdv\ojv  dzo?Q~f  Qojg  -rtig    cv  t;j    o fioXcyia  ytFpyfj.- 

fd+ioig'       'AyciQriTVXy  (ItcSoxQci 
2,4  t!w  Ti  (piXiav  QvjjTidtcQg  -srfiog  Tisg  ift  WLaFviTia  \ir't 

■sraTt  7^2    tS  /3aTtXtojg  ~2.ihdjK.ii    TVfitptPHTtv,  x. 

"homSei^cu  isrpc-;  cujt%£ 
25  ■aS-pioSdjTclg   Tf«f   onivtg  r    oftoXoyiav  n  r,Tig  clv 

^cVS  TV  ^if^V  dvotTiSTiv  cwrcig,   x.  ■we).  Tuy  ytFpyft- 

/jj\jojv  cv  cwtv)  hipi.- 
2,6  Xtyr,Tovj',   (C  ■Si^MaXtTiSTiv  cunig  $ixs<8g  ^  Quu- 

TtXeiv  tcI  cv  rn  0/j.oXoyta  ytFpyft/M/ja,.     ¥%.cu  iaft- 

TTtP  OtfoVJ  01  tfj, 

27  ~Wlc.yvrlc-ia,  cpKio-ciTairav  cwrssg  oi  'i>mOetxSrjTOfii- 
voi  ■srptTQdjTcu  t  opkov  T  on  r~n  oftoXoyia  ytFpyft- 
/jS/jov.      n^os-^ct^^N 

28  'A  TcdiTa  t  tft  "WlaFv/icria,  x.  QvjjT(ppyFtTa,/Jo\jojv  r 
cftoXoyiav,  x.  ofj.0Ta.vrav,  x.  irravtXnovlojv  Tcoft  ■zrptT- 
QdjTuiv,  o-fNTE" 

29  Xetcuoj  x.  rd  Xonrd  ■srd.vja  rd  cv  ty,  oftoXoyia  yi- 
ypyft/^/ja '  x.  ts  v/rjQtTfj.a  liot  d.vaFpy(pr,TO)  Kj'  r 
voftov,  dvaFpy(pr\To>  ^  kA\  EI2 

30  <ryXag  eig  dg  <£  r,  IftoXcyia  dvaFpy(pv\Ttj.  KaXt- 
TaTUJTav  'j  O'  37ny.r,vioi  r  @x/\rjg  k\  Tisg  ■srptT&dj- 

rdg,  ™ff^/iNOMENOT2x 

131  6k  ~NLaFvrjTiag,  Sth  ^tvtTftov  eig  to  ■zrpvja.veiov.  Toig 
3  d-7rcoi\x@&Tifi  TTPtT^djTCUg  Ootoj  fttQooiov  \\a.X- 
Xiv@-  0  ray.iag  rl  cr,  \V  KOINOT,  EO 

32  r]fttpS>v  otojv  dv  ^o  orjf/.(<5^  Ta^ti  Ik/ro  r  ■£  ■aroXtag 
■srpoToouv.  Hfttpyt  'iTdy/\Ta.fi  ■srifji.  IlptT&dj- 
tcu  dTrzoeixvriTav  <$>civoor]fj.@"  jVL/C , 

33  AiovJiri©-  Aiotvrd,  Tlap/xi/jiTK®-'  Ylv9ta. 


nobifcum  tradtarent,  &  apportarent  foedus  juxta 

quod  poftulant  iniri  fecum  amicitiam;   legati 

vero 
introducli  ad  populum  colloquium  habuerint  fu- 

per  omnia  llgillatim  prout  in  foedcre  funt  con- 

icripta  ;  cum  bona  fortuna  cenieri, 
ut  amicitia  contrahatur  cum  Magncfiis  in  omne 

quod   Seleuco  regi  commodum  fuerit,  &  ut 

defignentur  ad  eos' 
legati  tres  qui  foedus  quod  populo  placuerit  ap- 

portabunt  illis,  &  de  iis  quae  in  eo  lcripta  funt 

dif- 
ceptabunt,  &  eos  invitabunt  ad  eaadprobanda  & 

perimplenda  quae  in  foedere  conicripta.   Quod 

fi  adprobaverint  ea 
Magnefii,  jurejurando  eos  obftringunto  legati  de- 

fignandi,  illo  fcilicet  quod  eft  in  foedere  con- 

fcriptum.     Poflquam 
autem  haec  amplexati  fuerint  Magnefii,  &  foedus 

figillaverint,  &  juraverint,  &  legati  redierint, 

perim- 
plentor  item  reliqua  omnia  quae  in  foedere  con- 

fcripta.    Hoc  ipiiim  porro  decretum,  ut  lex  exi- 

git,  perfcribitor :  perfcribitor  etiam  in 
columnis,  quibus  ipfum  foedus  perfcribetur.    In- 

vitanto  autem  menftrui  fenatus  facrificuli  etiam 

legatos,  qui  e  Magnefia 
advenerunt,  in  Prytaneum  ad  facras  epulas.    De-> 

fignatis  vero  Iegatis  praebero  commeatum  Cal- 

linus,  aerarii  praefeclus,  ex  publico  in 
tot  dies  quot  populus  ftatuerit,  de  proventibus 

urbis.     Dies   ftatuti   funt  quinque.     Defigna- 

bantur  legati,  Phanodemus  Mic F. 

DionyfiusDionytae  F.  &  Parmenifcus  F.  Pytheae. 


Srnymaeornm  fef  Magnetum  Foeclus. 


34     |     ^Tli   itpiug  'Y{yr,Tih!,   <?l<pa.vr,{po(>ij  ^  Tlvdoodi^a, 
I     {    fj.lwcg  j\lujcudv@^,  d,yaHrj  Tvxyl-       Ewi  -nig 
St  Qiwi()tv]o  T/jfi  (ptXtav  y.fivpvcuQ\ 


35  xcfj  oi  tfi  ~Wlayv/jTia  KainiKot^  o'i  ti  >{£  ■sroXtv  t7r- 
oreig  a,  ■srtCoi,  x.  ci  cv  iziig  -czvcu&poig,  Ka\  o;  ahXot 
o'tKrilcu.      K.cu  Tr)fi  -TzroXTjeia.v  loaKa,v 

36  "Efj.vpvcuot  reig  tfi  ~Nl.aFvr,Tia  KarotKotg,  Tcig  re  x$ 
Tao[\iv  'iTTTritJTi  x.  'SrtCcig,  x.  mig  \sz^a!Apotg,  xgj 
■niig  o'tK8TI 

37  Tr,fi  TroXtv,  't(p'  «Tffl  Tr,fj,  >MJj  TVfJ.fJM.xtav  x.  r  'ivvot- 
av  T   EI2   T<*   ■zrpyyfJ-aia  5"  \Q>aTt/\iccg   ~S.t/\djKH 

d^c/.T^p^TiiTIV  o't   tfi 

38  MaJv/jo-ici  Tffl  0aTij\ei  XlXdjKa  fj^  7raTrjg  iwgcSv- 
fiia.g  etg  a-7ra,v\a,  tQY'  Xi'jV0'li  4  °'TA  "^apeih^fpav 
tyy^c  tS  /3a.TtJ\iag  'S.tXdjK^  (pv/\d,^a,vjtg, 

39  «V  oiwafiiv  eivcu  r  cwtZv,  diroodiTisTtv  t£  (ia,TihH 
Z.tKdjKcti .  TlOAfrdjTOVj^  rj  /Jtlf  *2.fJ.vpvct'.ojv  xj*  Tisg 
r  TroMcog  vofitsg 

40  p^raTiaqug,  r  ovtsv  crJpoy  kc/j/  <p'tj\ov  rfyifB.jjot 
~S.fJ.vpvcuo\2,  Q>\\[Svtcu  'A  -1  o(  tfi  jYLaFv/iTia,  ~S.fJ.vp- 
vciioig  k.   ~2./j,vpvcuci  roig  tfi 

41  Nla.yv/iTia,,  tKaTtpoi  cwtojv,  r  opkcv  r  cc  tj  ou,o- 
Xoyta  ij^y&ypyuyjpov .  ~E,twltMajLivjcov  'A  r  op- 
•aojV)  ra  />%>  'iyK>.r,fJMJg.  ujj-  \ 

42  72*?  ra  ytrf/jYi/Mjja  x^'  tcjj,  orctefiov  r,pioj  ■jravQ.' 
^  fit)  i£i<?w  /U.JJ/VS  iriootg  tyKateTcu  ixr&i  Tt2y  jtj* 
■mfi  ■srotef/.ov  yfflf)r,f/j\jct>v,  f/.r\Tt 

43  24&  OiKr,g  f>,Y,Ti  KdT  dhtev  T%07rofA  firfiiva.  Ei  '■§ 
f/,i],  l\clv  fO  <3w7<pEPl!'ry'EN("'  «y«Asjy&«  aKvpov  i<roj. 
Atficcd^  '-j  mg  i/A,  ~Nlayvr,Tia  KciTotaQlS, , 

VOL.  II.  w;s 


POntifice  Hegefia,  Stephanophoro  autem  Py^ 
thodoro,  menfe  Lenaeone,  cum  bona  for- 

tuna-,   hifce  conditionibus  amicitiam  inierunt 

Smyrnaei 
&  Magnefiae  incolae,  tum  equites  &  pedites  qui 

in  urbe  funt,  tum  qui  in  caftris,  &  habitatores 

caeteri.     Civitate  donarunt 
Smyrnaei  Maguefiae  incolas,  tum  qui  in  urbe  funt 

equites  &  pedites,  &  qui  in  caftris,  tum  qui 

urbem 
inhabitant ;  ob  quam  rem,  belli  focietatem  &  be- 

nevolentiam  erga  regis  Seleuci  majeftatem  ftu* 

diofiifime  obfervabunt 
Magnetes  regi  Seleuco,  idque  perpetuo  5  &  quae- 

cunque  acceperunt  a  rege  Seleuco, 

ea  tuebuntur  pro  viribus  fuis  &  reddent  regi  Se- 

leuco.     G?/^rnabuntur  autem  cum  Smyrnaeis 

juxta  leges  civiles, 
a  diffidio  vacantes.     Et  eofdem  amicos  &  inimi- 

cos  cum  Smyrnaeis  habebunt.    Smyrnae/j  ve- 

rojurabunt  Magnefii,  &Magnefiis 
Smyrnaei  alterutrinque,  jusjurandnm  in  foedere 

iubfcriptum.    Praeftitis  autem  juramentis,  con- 

troverfiae  il- 
lis  natae  tempore  belli  univerfae  perimantur.  Ne- 

que  alterutris  liceat  controverfiam  movere  de 

iis  quae  tempore  belli  fadta  funt,  neque 
in  forma  judicii  neque  ullo  alio  modo.    Et  fi  qua 

forte  emerferit,  plane  irrita  fit.     Dari  vero  eis 

qui  in  Magnefia  funt  incolis, 

9  N  tam 


ARMORA      ARUNDELLIANA. 


44  Ttig  re  x£  ■srd/\iv  \7r7r1a1rt  <t  ■zritpig,  Xj  Tiiig  v7ra!Apoig, 
■sroAi7«Ai/  a/  )£.fj,vpvr\  i(p'  icri)  6  ojaoIx  ing  a7'Ao:g 
■sroAiTcug.      'Ofj-oiug  '£  <^eAOS0AI 

45"  Tjjm.  ■uro>S\eia,v  x.  '  itiig  aXXoig  TOI2  OiKScnv  ifj, 
*bAayvrlcria,  ocroi  dv  utnv  ixdjQipci  re  (C  'Ejh.Luig. 
'AviViFxaTutrav  j  ras  jU.ey  xa\ahoxitrfj,Oi2i 

A.6  Tuv  ifJ,  Nlayvrjtria  J7r;re<yN  Te  (£  •are^fij:/,  r  ts 
«Ts  -zjrdXty  xdl  r  \izr«i^fflv,  oi  oi<7es  j^gjettjttet/as  r 
TaFfj.aTuv,  Stv.  r  arjfJ-ov.      Tuv  jj  a.AAi2N 

47  cixrjjuv  rijy  y^pcCpHN  01  d7rooti%biv\ig  \sc<ro  T  ift. 
Ivla.yvtjcria,  y.aitiixuN  dvopig.  Orav  3  tiSuvj  rxg 
x.cQa.Xoxio-fi.xg^  o\  ypy.ufj.ajcig,  x.  o\ 

48  Av^e?  oi  ciTiQaeiX&ivjtg  rsjj/  yqatplw  r  a7h.uv  oi- 
y.rF\uv,  cpxicrdTUcrav  JWrxg  o\  if<na<rcu  cWJ  #  /*'<}- 
Tf 4)'s  isgBit  lieo/Ga<;7z>i2,  TOT2  MET- 

49  rPAMMAraf  q/Ju/  ^otztS  /SeAnVa  aiiev^o^e- 
iicm  tjjj/  ypadiLo  r  cv\uN  tuN  Uapcwmg  xajoixuv, 

\7r7rim  £  ITEZJ2N  TJ2N  TE  KATA  nOAir 
KAI  TJ2T  KAT 

50  xnrcvApy.  Taaso/ju\vuvy  rig  'h  dvopyjg  T%g  ANetCpe- 

g»i/7*s  t^  j/^<pLN  r  AAAiiN  OIKHTilN 
OMOIilS  ANENHNOXENAI  THr 
TPAcDHN   TilN  AAAJ2N 

51  o\y.iv\uv  tfJL  ~Nia,Fvrjtria,  <c  ovjuv  ihdjdipuv  Xj  ''ElkUvwv. 

TdgjdvivixOUZAI.  rPA0)A2  Ol  \$»?cu 

•Sr^c/iOoTcorrav  rm  ypy.fj.fj.aFX  Ott>T/««i 
$2,  r    @x\ijg    x.    t£   lr\fjca.      'O    3    §i£ru    eig    TO 
AHMOnov.E^-DcAijflao-ariacrciii^  el  E2ETA2T 
fi«  «5  raj  cpuXag  Ta  dvev<vxpiv\a    dvdfuiia  <srav\a, 
x&f  dva- 

53  ypaipdrutrav  eig  ra  xXr>pu\ripja.  Kcu  i<ru  fj.i\ atria 
■jzig  dvaF^acpeicnv  eI2  TA  KAHP<aTsj£/a  ■ZJrdvjuv 
uy  x.  ing  XoiTrolg  ■zroXtrcug  fjcirfriv. 

54  'X.m&rucrav  'rj  o\  tso'hF\oF<i^.p-/fiiv\ig,  x.  if. M.alvr]cria, 
<zs£i  t  ^lw^AATMAT^v  <c  r  iyxhr;u,dTav  TcHft 
<srpog  ~S.fivpvcuag,  -riig  vof/coig 

^5"  Tvig  ~2.ficvpvcuu)V.  Al%icS~Ci)crav  'A  £  if*.  Maivrjiricc 
73  v'ofucrfj.a  m  r  -srcMccig  ENNo^tov. .  KfiK  dpy,ov]a 
£  ov  dv  "^Trz^i^i}  0  3ij.u(&>  xvpjdjcrovTd  tb  t- 

56  ct>F  x-Aeioav,  (c  eo-oi«^oi'  cMi  •r  (pvAaxijg  ■i5  TsoKiugy 
<t  OidijnPriCrofja  rrju  ■zrohiv  tco  <3a,cri,\ei  ~2.i/\<4jx,c?  Trra- 
py.Si^ov)  o\  ifi.  'WiaFvtjcria.      Ao- 

5*7  tucrav  '\  ^uvpvccioi  (c  «V  xccjacrxiwucriv  Tcig  aTrocr- 
xdjaCofjj\fjoig  r  o^;  M.aFv>jcriag,  oiy.iag,  xMvuv  ocruv 
dv  tc}  drjfjjf  oo^ri,   d(p'  i  dy  ^govx  r)  'ofJcoXo- 

58  yia  (uvcrcppy.yic&r]  tig  ijrd.fJ.buov.  'M.it&xa'®  g  0 
TO.fi.iag  T  dcriuft.  ■srpotroauv  ±ag  oixiag [d^ r  TPjyri- 
yuF.     Kfiti  tb  dvr\Kufj.a  oiodru  ^710  r  r^2 

59  TtroXlug  ■wpocrcSuv.  'Ofidcrcu  jj  ras  /^w  ifj,'M.aFvri- 
tria,  xaidixag  r  re  ^  ■zsrdh.iv  \7r7riav  x.  ■ariluv,  vgjf 
tsc;  cj/  roff  \jzrcu6poig  Taoyo/Jfyag,   xal 

60  T>2g  aAAss  r»V  xa\a%u9jlo^}\{Jisg  eig  73  •aroAir<s6/«.ct, 
ravoe  r    'cfittov.      'O^vJfij  jAf^o  T^,  'HAiov,    Afi>j, 

'A@lwav'  Aqtxav,  x.  r  TcwpottoAov,  x.  t^M 

61  Mjjreg^  r  ^.i7TvXlwLw,  x,  ' Arro/^u  r  e^  IlaviJoic;, 
x,  r^s  aXhxg  Otag  Tirdv\ag  (c  ■fjrd.crag,  ttcfj  r  r^ 
jiacriXiug  2eAciC^a  tuxJw  '.   ifj,/jv\uu  cu 

6l,  <v  Qvjjvrjxcug  cug  QvjjTi(JHfJ,cu  ivpdg  ~2.uvpycu\g  etg 
a7rav\g.  rty  ■fficvov.  K.cu  dia\-/\mcru  twu  re  QvfJt,- 
ft,a%iav  €  T  iuvaav  tS  (iacnXei  ^.ihdjxa 

63  £  TJ)  ~2.fJ,vpvcuuv  ■sroAei.  Ka<  d  7sramhr\(pa  tlr%d 
tS  (SacriXiug  2eA<sO;ctf  oid^rjmtru  xMvd,  avjua.fj.iv  r 
ifj.Lt),    <c    d7rtwucru  Tt2  \3acnAei   2eA<s6'xoi.     YLat 

64  <zAqt>£'i- 


tam  fcilicet  qui  in  urbe  funt  equitibus  &  pediti- 

bus,  quam  qui  in  caftris  verfantur,  jus  civita- 

tisinSmyrna  aequale  nec  difTimile  reJiquorum 

civiumjuri.     Similiter  dari 
jus  civitatis  etiam  reliquis  qui  in  Magnefia  habi- 

tant,  quotquot  nimirum  liberi  funt  &  Graeci. 

Exhibenco  autem  populo  colior£<?j  eorum 
qui  in  Maguefia  funt,  tam  equitum  quam  pedi- 

tum,  five  in  urbe  five  in  caftris,  ii  qui  funt  ag- 

minum  fcribae.     TkzUquorum 
habitatorum  defcriptionem  exhibento  viriaMag- 

nefiae  incolis  defignati.     Cum  vero  repraefen- 

tant  cohortes  fcribae,  & 
viri  defignati  defcriptionem  caeterorum  incola- 

rum,  adjurante  eos  quaefitores  Juper  ardenti- 

bus  fani  Magnae  Matris  vidimis, 
ytr/fosnempeie  optimafideedidilTe  defcriptionem 

eorum  qui  apud  fe  fuerint  incolarum,  equitum 

fcilicet  &  fieditum,    tam  qui  in  urbe  quam 

qui  in 
caftris  fuerint  difpofiti :  Viros  autem  qui  caete- 

rorum  defcriptionem  retulerint  adjuranto,  fe 

Jimiliter  edidijfe  caeterormn  defcrij>tionem 

qui  Magnefiam  incolunt  &  funt  liberi  &  Graeci. 

Exhibitas  autem  defcr ij>ticnes  qmeGrores  tra- 

dunto  acftorum  fenatns 
populique  cuftodi :  Is  publico  arcblvo  reponito. 

Sorte  vero  cooptanto  quaefitores  ia  tribus  e- 

dita  nomina,  &  de- 

fcribunto  in  fortium  tabulas.  Quin  participes  finc 
ii  qui  perfcripti  fuerint  in  fortinm  tabulis  rerum 
omnium  quarum  participesJunt  reliqui  cives. 

Utuntur  autem,  poftquam  civium  numero  ad- 
fcripti  fuerint,  etiam  in  Magnefia,  in  cou^r^- 
<f?/bus  &  acftionibus  quae  ad  Smyrnaeos  fpe- 
«Shtnt,  legibus 

Smyfnaeorum.  Admittunto  etiam  Magnefii  nu- 
mifma  civicatis  ut  /egitimum.  Excipiunto  i- 
tem  (Magnefii)  praefecflum  quem  miferit  po- 
pulus,  qui  fcilicet 

clavibus  potietur,  &  praefidio  erit  civitati,  eam- 
que  tuebitur  regi  Seleuco.     Prae- 

bento  autem  Smyrnaei  pro  habitaculis,  iis  qui  e 

Magnefia  emittuntur,  aedes  (quibus  leiloruiu 

numeris  fit  pro  arbitratu  populi)  ab  eo  tem- 

pore  quo  foe- 
dus  figillatum  fuerir,  in  tempus  fcmeftre.     Con- 

ducito  autem  publici  aerarii  praefeclus  curn  du- 

cibus  aedes  illas,  data  penfione  ex 
urbis  proventibus.     Juranto  vero  qui  Magnefiae 

funt  incolae,  tam  equites  &  pedites  in  urbe  & 

caftris  difpofiti,  quam 
caeteri  in  hanc  admiuiftrationis  formulam  admiifi, 

jurameutum  hujufmodi.    Juro  per  Terram,  So- 

lem,  Martem,  MinervamMartiam,  Dianara, 
Matrem  Sipylenen,  ApoIIinem  irJ  Pandis,  8c  re- 

liquosdeos  deaJque  omncs,  &  perregis  Seleu- 

ci  fortunam;  ftabo 
pacTris   conventis  quae  inivi  cum  Smyrnaeis  iri 

perpetuum;  &  obfervabo  belli  focietatem  & 

benevolentiam  regi  Seleuco 
&  Smyrnaeorum  civitati.     Et  quae  acccpi  a  rcge 

Seleuco  tuebor  pro  viribus  meis,  &  reddam 

rcgi  Seleuco.     Et  nihil 


Marmora    Arundelliana.       1462 


64  Gpp%.Qr,TO'/,UA  ruy  x*    r   ou.oAoyiav.   Sot   fj.tjo.6rjcrc-j 

3tT1  73  JgSji&V  Tt*-  ytFpy.fJSsi.  VIO.  CV  CUJTri  iSTt  TfOTTO) 
iSTl   U*l)ffBfy  SSlfilO,.        K.CU  rSro\l]djO~OIJ.CU  fii6'  0- 

65  fj.ovio,g  a.<ro.o-io,<rug  x$  nsg  2.>j,vpvcuuv  vcfwg  xj?j  ra 
\pri(pio-fia]a  rS  oln.fj.is.  Kcu  Qujjdtajnpncru  rlaj  rt 
cuirnvofJAav  €.  or,fJ.OKpyirio.v  xgj  t  aAAo.  Tcl 

66  59nzt%,ti)pti$pti,  2,fj.vpvcuotg  \szzo  %  (ZaTiAtug  2s- 
Xdjy.iS  fj$  ■zra.crqg  ■urpc6vfj.io.g  tfj,  ■ura.vrt  y.cupw.    Kat 

Srt  ajJng  a.oiKv\o-a  auruv  S6iva,  isrt  aAA<?  \ir*— 

6j  TPiyco  SStvi  xjs  otwaf.uv  r  ifilw.  Kcu  tdv  riva 
cucja.vccfj.cu  cJOTGaAisCoN  1A  tj  ■uroAet  s;  n>ig  xu~ 
Pjoig  Toig  r  ■uroAtug,   r\  r  or,fj.oy.pjcTiav  n  r  10-0- 

00  vcfttav  '/.a\c:Avov\o.,  u,Yjvvo-a  Tii  oqf/.as  ra>  ^Lfivpvcuav, 
iij  l3otn6rj<ru  ayJNIZOMei;©^  $  ■urdcrng  (piKoji- 
fiiag'  x.  CJSTc  \yKa]a.Aei'\iu  x^  Oujja.fj.iv  r 

69  tf/.cwrS.  'EvopkSvJi  fj%j  fj,Oi  tv  efr\.  'EpiopxSvjt 
■jj  i^diAeta  x,  ojjtu  xgj  j--sNEI  Taj  e£  tfj.S.  'O- 
fj.o<rcu  j   y   2.fivpva/.xg  Ttig  ^oro   !s/laFvn.criag  t  00- 

X.OV 

70  Tsvcft.      'Of.vvu  0&&  TLjj,  ''HAw,  "Apr,,  'A6lwa.v 

Afietav,  x.  r  TaijpoiroAov,  x.  r-ijfj,  fiijTEP  a,  r  2;- 
■jTvAlujIw,  <c  '  Appodirlw  r  ^.tpjcjoviy.Kfa ,  x.  rig 
oJrAisg  QtJg 

71  ■urd.vlag  tIj  ■urdcrag'  'tfj,tu%ia  cc  ^r  Qvju6';y.cug  cug 
0-wj]i6eifj.t6a  -urpog  rSg  EM  'M.o.Fvr^crio,  Kccjo'iKisg,T>ig 
ti  x*  ■ujoAtv  'nrrreig  ^  "uri?Sg,   x.  rig  a/  mig 

71  vrra/.6pc,ig  TO.OTOfBjJHg,  x.  risg  o.TAisg  rSg  Koi]axu?ji- 
Qjfjjl/jisg  etg  75  HOAlTaju,a,  eig  ciwavja  rly  %po- 
vov,  xtitv  ■uTO.pjflocuvuv  ruy  x^    rqfj.  oiJ.oAoyia,v, 

73  aot  fj.tlaiji6eig  3m  ro  x&£ov  ra.  ytFpyifJ,u%ja  hi  cwrn, 
art  Ttxvij  'irt  MHXAii?  iltfj.ta'  x.  &vtrla-ai  xc/j 
@acriAei  ~2.tAdjy.u>  k,  ro~ig  c/n  ~M.a.Fvr,o-io.g  x,a- 

74  rotyoig,  rtig  n  x?  tooAtv  x.  roi;  \jziroJ.6potg,  x.  rstg 
aJXotg  Toig  oixoTSIN  EM  M«/v!J5-j«4,  '00-01  eio~iv 
lAQJVipoi  rt  x.    E?\?Jwtg'   x.  ■uTOtr1a-ofJMA  cwrug 

75  •uToAiTa.g  ■uTo.vlag  x^  rig  iFyovag  aurZv  t<p'  "tay  xgj 
lfJ.oia,  rcig  aAAotg  •sroAfTAIS.  Kcu  eig  (pvAag 
cwrag  d7T.x.?.ripa)0-ag  Ka!axd>Py.oo  eig  lw  a,v  iX.a<TCt 
Xa.xuo-iv ' 

T  ^L  **TS  ct"Tii^  aotyJiO-ui  cwruv  £6iva,  'irt  aAAa 
&k:rpivju>  £,6tvi  xFf  <yYNa,fj,iv  r  'tfj.lw'  x.  \a,v  rna 
cuoTclvafj.cu  37nZishdjov\a  cwroig  r,  \y.yovol2, 

77   cwruv  r\  rolig  v7rap>xiio-iv  cwruv,  fj.ta.vo-u  ug  av  ra- 

,.     £"5"«  iwuufj.cu,  Xj  /3c;;j0H2<i;  $  <piAolof/.io.g'   x. 

/J.ijiso-iav  cwrftg  ducru  r  ri  ~>>qy-,eiuv  x.  r  aA?.QN 

7  70  r  koivuv  -f  ■srcAtuig  clv  x.  o'i  aAAot  ■uro>iru/.  fj,tri- 
XJSO-iv.  'Eu«fjxdMTI  MEN  fj.ct  tv  «V  tcpiopy.iifji  '-j, 
i^uAeto,  x.  cwrd  x.  ■fjjet  ra>  \£  \fj,S.      'A7rodetrA.- 

79  rucrav  5  ~2,fj,vpvcuoi  rt  x^   o'i  ~>>oto  M.aFvricriag   'avl(jcig 

EKATEP£20EN  O20TS  h  'tyJneot  ^- 

\  /°    '  •  \  *?  \e-  '\ 

Aafj.havucriv  iy.o.visg  etvcu  nsg  opKtisvrag  m  ■z*A^- 
S-©-  ruv- 

80  Tt    cv    ~2.fj.ipvn    Xj    r    ifc    M.a.yvrjcria.      Oi     AE 

IIPONOElf  i22AN  KEAETOv7£s  t?  ^onpm 

rifjkpa,  'ondrjfj.eiv  rig  ov  ry  ■>t'oA{  ug  rS  opy.is  crtu/TE- 
-51   Xi£n\<TOf/%is  rS  x$  r  0fj.0M.yiav.      OBc.^rairAN 

AE  TON  OPKON  TON  ANii  FErPAM- 

MEN<"'  w  /4"  ok  ^lo.yvrjcriag  'ihn>b>etx6ivltg  ~Zfivp- 
vcung'    ',.  '-j  e£  Ijftvpvng,   rSg  tu. 

>M.a.Fv>]o-ici. 


eornm  quae  in  foedere  funt  tranfgrediar,  neque 
in  pejus  pcrvertam  cjuae  in  eo  conicripta  lunr, 
neque  immutationc  ncque  u!lo  commento.  Vi- 
tam  civilem  inftituam  ani- 

mo  concordi,  a  diffidio  vacans,  juxta  Smyrnaeo- 
rum  leges  &  decrcta  populi ;  6c  llmul  conler- 
vabo  libertatem  &  ftatum  popularcm,  &  cae- 
tera  quae 

indulta  funt  Smyrnaeis  a  rege  Seleuco,  fumma  a- 
nimi  promptitudine,  idque  perpetuo.  Neque 
ipfeeorum  quempiam  injuria  lacefTam,  nec  al- 
teri  cuipiam 

id  facere  permittam,  pfo  viribus  nempe  meis.  Et 
fi  quem  infidias  aut  civitati  aut  civitatis  caftel- 
Jis  ftruentemanimadvertero,  aut  iibertatem  & 
ftatum 

popularem  impugnantem,  indicabo  populo  Smyr- 
naeo,  &  opem  certatim  feram,  idque  fummo 
ftudio,  neque  eum  dcfcram    quantum  in  me 

fuerit.  Si  fancle  haec  fervavero,  bene  mihi  fit ; 
fi  pejeraveio,  exitium  &  mihimet  ipfi  &  po- 
Jieris  meis.  Smyrnaei  vero  juranto  iis  qui  e 
Maguefia  advenerint  juramentum 

hujufmodi.  Juro  per  Terram,  Solem,  Martem, 
Minervam  Martiam,  Dianam,  Matrem  Sipy- 
lenen,  Veuerem  Srratonicidem,  8c  reliquos 
deos 

deafque  omnes ;  ftabo  paitis  conventis  quae  ini- 
vimus  cum  Magnefiae  incolis,  equitibus  fcili- 
cet  &  peditibus,  tam  in 

urbe  quam  incaftrisdifpofitis,  &  caeteris  in  hanc 
adrniniftrationis  formulam  admiffis,  in  tempus 
perpetuum  ;  Nihil  tranlgrediar  eorum  quae  in 
foedere  funt, 

neque  in  pejus  pervertam  in  illo  confcripta,  ne- 
que  arte,  neque  commento  aliquo.  Et  bene- 
volus  ero  Seleuco  regi  &  Magnefiae  in- 

colis,  tam  iis  qui  in  urbe  quam  qui  in  caftris 
dilpcfiti  funt,  &  caeteris  qui  in  Magnefia  ha- 
bitant,  liberis  fcihcet  &  Graecis  ;  &  faciam 
eos  omnes, 

itemque  qui  ex  iis  nati  fuerint,  cives  pari  undi- 
quaque  cum  caeteris  cvvibus  jure.  Et  in  tri- 
bus  eos  forte  diftribuam,  atque  in  eam  admit- 
ram  quam  unuiquifque  fortitus  fuerit. 

Eorum  neminem  injuria  lacefiam,  neque  altcri 
cuipiam  id  facere  permittam  pro  viribus  meis. 
Et  fi  quem  animadvertero  five  ipfis,  five  cis 
qui  ex  ipfis  nati 

fuerint,  aut  pofTeffionibus  eorum,  infidias  flruen- 
tem,  indicabo  qnam  primum  potero,  &  ftudi- 
ofe  opem  feram.  Et  participes  eos  faciam  tum 
magiftratuum  tum 

rerum  caeterarum  in  civitate  publicarum  quarnm 
reliqui  cives  participes  funt.  Si  haec  fancie 
fervavero,  bene  mihi  fit;  fi  pejeravero,  exi- 
tium  &  mihimet  ipfi  &  pofieris  meis.  Defig- 

nanto  porro  tum  Smyrnaei  tum  Magnetes  altei'- 
utrinque  quot  idoneos  fore  alterutri  exiftima- 
verint  ad  pJebem  tum 

in  Smyrna  tum  in  Magnefia  adjurandam.  Ki  ve- 
ro  pridie  edicto  caveant,  ut  in  uibe  haec  ma- 
neat  donec 

juxta  foedus  juramentum  perficiatur.  Adjuranto 
autem  jam  defcripto  juramento  ii  quos  defig- 
naverint  Magnetes,  Smyrnaeos ;  a  Smyrnaeis 
vero  defignati, 

Maancfios. 


14^3        Marmora  Arundelliana. 

82,     "NLa.y\n\<rlct,.     Td  3  Ugc-ta  to,  «5  ra,  QPx.co[A.otria,    Magnefios.     Victimas  ad  facra  juramenti  prae- 


83 
84 

86 

87 


i»  2/w'fvHI  ETOIMAZETft  O  KAAtfw 

d<p'  chv  ctv  il/r,<plmij  0  orjfj,@«.     'Ev  jj  ~Nictywi<ria, 

o't  Tafjucu  otg  av  to  KrASjiH©?'  s- 

r&£n.   'Avay^cipdruTAN  K  r  ofjoXoyiav  cv  TJjA- 

AI2  EKATEPOL  TA2  AE  ANATIOV 

<rrt»  'S.fj.vpvcuot  /mjj  cv  Ttjs  £  '  A.<pfioStTrjg  ~2.tp^\ov'i- 
SjU.  NLa,niyjTia,  Tff  ■arao?  t»  Mswawa  a/  w»  t?  'Aa- 

r^'^02  TH2  AETKOflPrHw  «j&O)  jj  yt 

M«lv>jo-»'«  KctTOizsi,  iv  re  r;j  dfopct  •ar£jo  r  Qc<>fj.ov  % 
AIONY2*  £  roij  r  (So.TtXiuv  eix.ovag,  -1  \fj,  Tlav- 

(5ou  eN  TJ2I  IEPi2I  TOr  'A^-o^vds  5  6y 

r^itwEa  cj/  r&>  isflffl  r£  '  A7ro7Xuvog.  'Ava.ipy.iyct- 
tu  3  jc,  0  yryfJ,- 

fj,ajo<pv/\a.^  £  QxXvis  k.  tS  oriftx  to,  dvjilfiypct  <$ 
ofj,o/\oyia.g  £]V  "pO  AHM00"'01'-  2,vjuTppyIiTd,- 
Stuto-v  jj  rv*S  ofj,oXoyia,s,  T^fj,  fMjJ  ~S,fj,vpvcuoig  oa- 

Q-ijTO/Xl/jZuj 

«  «v  d.7ro^H^Yi  73  *o»vov  t  e/*  Ma,yv?i<rii&,  Tolg  ti     ii  qui  a  communi  Magnefiae  defignati  fuerint, 
\cw\uv   SaxJvXiois  »AI  T12I  vttcLoxovIi  xsiv£-  r         tum  fuis  figillis  tum  eo   quod  communi  eft. 

Id  vero  quod  dabitur  in  Magnefiam,  figillan- 

to  Smyrnaei 
&  duces  &  quaefitores  tum  civitatis  figillo  tum 

figillis  fuis.     Atque  haec   ab  alterutra  plebe 

perimplentor  cum  bona  fortuna. 


89 


9° 


9r 


91 


93 


ftanda  in  Smyrna  praeparet  Gzllinus,  unde  de- 
creverit  populus  :  In  Magnefia  autem,  praefe- 
di  quibus  id  praeceperit 
plebs.  Perfcribuuto  etiam  foedus  in  colum#z> 
utrique.  Has  vero  conjecra.nto  Smyrnaei  tum 
in  Veneris  Stratonicidis  fano,  tum 

Magnefiae  ad  Maeandrum  in  fano  Diaz^  Leu- 

cofhryenae:   Qui  vero  Magnefiam  incolunt, 

in  foro  ad  aram 
Bacchi,  &  ad  regum  ftatuas,  c?  in  Pandis  in  fa- 

no  Apollinis,  &  in  Grynaeo  in  Apollinis  fano. 

Defcribito  autem  actorum 

Senatus  populique  cuftos  exemplaria  foederis  in 
archivum  pub/icum.  Infuper  figillanto  foede- 
ra ;  id  fcilicet  quod  ad  Smyrnaeos  dabitur, 


•j  etg  Nlayv/jTtav  do$riTO/Jyjju/J  QppyliTa&UTav 
Z[j,vpv*101  ^ 

o'i  ts  q-pjfltiyot  k.  0;  \Pz]o,<rcii  tZ  n  <$  TrroXiug  oa- 
it]vXia  K.  Toig  cwtuv.  TaOTO,  <j  dfj,<po\ipo<g  Ttiig 
w/\>iSe.Ttv  Qyjj]z]iXeicdr  rvx>}  t>)  dyav>}. 

Smymaeorum  decretum  quod  foedus  fubfecutum  efl. 


PLacuit  populo,  ducum  conlllio.    Poftquam 
populus  univerfis  Seleuci  regis  commodis 
conftanter  profpexerit,  tum  imperium  ejus 


'  Ao^sv  t£s  drifj.tp  sc^viyZv  yvcjfjy.  'Yi7retbri 
-Grpcvooov  0  orjfj.@"  v7Tip  d,7ra,v\cov  t  %  (sa.Tt- 
/\iug  S,i/\6(jx,a  Qjfj.p<.pov\uv  ojetsA^,  k.  ■zrpoTieov 
tIuj  Ti.  (3a.Tt/\eta,v 

cojj-I  trvjjcw^uv  -X.  rd  ■ur^fj,d]a.  o^tcQ-/jpuv  >ca6'  otov    olim  promovendo,  tum  majeftatem  ejus  conler- 
!w  ciujjaTog,  Xj  rsro/&d  fjiiv  v&ieihv  d7roA/\vfj%ja.        vando  in  quantum  potis  erat,  &  poiTe/fionum- 

fuarum  multas  circumfpexerit  deperditas  & 
vaftatas,  multa  item  fuftinnerit 
pericula  ex  eo  quod  confervavit  amicitiam  cura 
rege  Seleuco,  quin  nunc  etiam  fummo  conten- 
dens  ftudio  ejus  confervare  &  tueri  majefta- 
tem,  in  quantum 

Lv(iixo{j%Jov  irtv,  tIw  Ti  Tffoig  ris  \fj,  Nla.yvnTta.    poffibile  eft,  amicitiam  iniverit  cum  Magnefiae 
Yca\oiv.ng  Kj  txs  v7rut&pxg  \7r7reig  x^  tsV  -ars^V  r&-         incolis,  tum  qui  in  caftris  funt  equitibus  &  pe- 

ditibus  militantibus  tum  caeteris  qui  Mag- 
nefiam  habitant,  ut  nempe  belli  focietatem  &  be- 
nevolentiam  regi  Seleuco  obiervent ;  perpen- 
dens  vero  neceflarium  efie  civitati,  recipere  e- 
tiam 


ii  Ka^]a,<p9etpofjS\ua,  r  v7rapxovjuv'   rsro/\/\as  q  vwi- 

fj.etv% 

luvovjjxg  ivmiv  tS  ota\>imTcu  r  <pt/\tav  r  7rgcg  r 

(iaTtXia,  "Sixdjwv,  itj    vvjj    pi/\o]ift,^fjj]fj@^    ovjtzS 

TVJjota\>inTcu  ■k.  QvMixc-tv  to.  sr^t.ffj.aja,  %,aff  otov 


rturag  x.  rxg  d/\/\ag  rag  oMSv]ag  \fj,  Ma- 
yv/jTia.,  TVJj]i6ei't)  tpt/\ictv,    "tva,  ota<pv/\das-uTtv    r 
TVfj.fj.a.xia.v  ii.  r  ivvota,v  tm  /3aTt/\ei  2,t/\t£ix.o) '   vo- 
/"•'v^N  i)   Ava'~'<":^ov    etvcu   t>}    •zxoXet    txra^cf.Xa,- 


94     %ut/-m  Ha.Xcufj,c/IvnTtav,  ^  ■zroiqtrctcSg  r  <pvXax,!w  caftellumPalaemagnefiam,  &praefidium  in  eodem 

h'  cujt/,  "tva  x,   rxTis  -srci0jiXri(p6ivT@"   \sm  t5  collocare,  ut  fcilicet  hoc  etiam  recepto  commo- 

■zsoXiug  dTtpaXiri^ov  SictfjaY*}  "srdvlct  rd  TvjjiyfvS  dius  firmarentur  omnes  quae  vicinae  funt 

9^     ■zrpciTfj,d]ci  ra  /3cto-»A«  ^.iXcCica,  S1e7rifj.il/ctvlo  7rplg  res  regi  Seleuco,  miferit  ad  caftelli  incolas,  & 

txs  cix3v]a,g  bi  tiZ  xaU-f->  ^  'zrapix.dXiTctv  avTxg  invitarit  eos  ad  amplexandam  amicitiam  cum 

cuphtQ a.j  THN  <P'A»w  t  7rplg  r  (ZaTtXia  2s-  rege  Seleuco, 


XcCzo 

96  k.  7rapcr.SSvcu  rag  zXeioag  ra  ctPxov]i  ra  ~$c7nqaXiv]t 
isssv  tS  o>ifj.x,  Kj  iza,  ]h,oi£  A^  <pvXax,ud  r  tvv- 
ota\>]p-t\TXTO,v  fj,if  cwtuv  to  xa(/°v  TV  (ia.TiXei 

97  2sAc56/C«,  \7rayfOX0fjj\j0s,  Tcwra  7roir\TO,v]uv  cw- 
tuv,  vTrafiyetv  cwiiig  7racjt  r'  TrroXiug  7uc>,v]a  to, 
<piXavapu7ra.  x.  xaXug  lXflv\cC   Oi  'j  o'iaSv]ig  cv  to) 

9"  XuV-f  iXorjJjjot  r  (piXictv  r  7rpag  r  (iaTtXia  2s- 
XcCikov  fJ^  7Jra,T>ig  'urpodv/J.tas  7TPOTioi^av]o  T«£»a- 
[Mfja  i>7ro  tS  orjfJ.il,  k,  rdg  n  xXeiSo.s  'sP^.liluscaTi 

99  tg>  d,Pxov]t  t<2  d7ri<?o.Xfj%jo>  \nro  y  ^fju,  x.  r 
(pvXctKU/j  r  'Or^cf.  <$  T/roXius  7rapidi^av]o  tns  to 
Xue/ov "   'AyctStj  TVXV  ^iSoxdctt,  7roXircts  n  cwrSg 

«»Al 

100  k) 


8c  claves  tradendas  praefe6to  a  populo  milTo,  & 
excipiendum  praefidium,  quod  cum  eis  fimul 
coniervaret  caftellum  regi 

Seleuco,  pollicitus,  fi  haec  facerent,  fore  eis  & 
a  civitate  &  a  rege  Seleuco  omnimodam  bene- 
volentiam  &  favorem;  caftelli  autem 

incolae  amicitiam  erga  regem  Seleucum  fumma 
animi  alacritate  amplexati  aiTenfum  praebuerint 
iis  quae  a  populo  praefcripta  funt,  Sc  tum  cla- 
ves  tradiderint 

praefeclio  a  populo  miffo,  tum  praefidium  a  ci- 
vitate  receperint  in  caftellum  ;  cum  bona  for- 
tuna  cenferi,  cives  eos  fore 


ARMORA      ArUNDELLIANA.  1 464 


Kj  \jz~raPXtHv  cujtus  ra  ouna.  otra  x.  tug  aKKotg 

■-roKtToug  xs&apxr.'   x,  tkj  te  KAtjfiag  tcwTwv  mg 

$vo,  ov  ti  0  Qtog  €  Siujqc  'Av]iox@*>  't-rixuPAtrtv 

cwTsig,   Kj  'z-%1  oT 

'  A\i^avSp@~    ytF^J.<priKiv,  eivcu  owrzig  dotKa]dJ- 

rng'  <£  iclv  'srporocjt.i&ri  •]  ^ldpy.  Iw  txno-tv  o\  ttpc- 

tipov  ovjtg  £,«■  MaFvrjtria,  koLtomoi   rji  woA«  rj   jj- 

pejiect., 

\j-~ra^xetv  cwnig  rag  rpetg  KAtiPag   ocoptav,  Xj  r 

driAetav  cwTzig  [fyjetv  r  viw  xszxrdpxao-av'   x,  oo-ot 

cwtoov  a,H,kt]^x^l°h  oo&twcu  ow-nig  jcAwoN 


103 
IO4 


105' 
106 

107 

I08 


i-r~riKov  o^ojptdv,  r  'Sp^,Ket/jj\ja)v  ra  xat/-f- 
X&v  0  x.  TifJt-uvi,  ko!  Toig  ■milpig  roig  TtTaF/Jfyotg 
xjzm  Tipuva,  -wig  ~bGtt\ax§eto~tv  >bra  r"  (paAayFoS, 
ovVt  r  (pvXaKlw  £  xat/^'  r-u'  Te  "^ohF\eiav  x.  r 
cwtiw  aTiXetav,  *H  K.cu  THg  aTAotg  -jzrdoxi'  Xj 
eivcu  oWTXg  cv  Ttjt  x^t/V-  'TxesVgftV  'J  >\  Qpdv{, 
%  Tolg 

Wtotroug  Toig  \j-~ro  fLy.dvao,  <c  roig  ~>krro  'S.fJ.v-vrig 
~im--a>.eitrtv  cJvri  r  ^vXokIuj  & £&>£/'#,  Meve&A^  ti, 
<C  Toig  oV  cwTsv  raojojjj\jotg,  r  rt  ra'oAi/«AN 
x<  r  d/Xha  <p>0\dvQpwiTcL  d  (c  roig  «7Aoif  roig  ox. 
MaFvrjtriag.  'E,ipri(pt--cu  «Al  1^'ovorjo-cu  r  Sijfiov, 
o-roog  cwToig  oiocj^)  or.  @a,o~thM&  tA  i"e  fJt,ijorifA,d]a 
x.  rd  oiyaivta 

t  a>ha  00-a  etd8{  cx.  (iatrtXtKX  oioocQ?  owToig.  To 
>j  \pri<pto-fA,a,  liioi  dvAV&ipat  eig  rag  --rjhag  rdg 
dvdjigr[-~o/Bjjag  cv   roig  itooig   xssro  re  £  Sr\\*-a  x, 

TJ2N 

6%.  ~M.aFv^o-iag '  'AvayiFpyitpSai  -j  ojjt-  ic.  cv  -mg 
orjij.oo-totg. 


Sc  ad  eos  eadem  ipfa  pcrtincre  quaecunque  etiam 
ad  caeteros  civcs  pertincnt;  quinetiampraedia 
eorum  bina,  tam  illud  iciJicet  quodDeus  &  So- 
ter  Antiochus  eis  conceflk,  quam  illud  dc  quo 

Alexander  fcripfit,  forc  eis  decimarum  immunia ; 
&  fi  accefierit  regio  quam  occupant  prillini 
Magnefiae  incolae  civitari  noftrae, 

fore  eis  praedia  illa  tria  fine  onere,  &  libertatem 
eis  firmari  eandem  quam  nunc  obtinent.  Qiiot- 
quot  vero  eorum  funt  quibus  praedia  nondum 
ailignantur,  traditum  iri  eis  praedium 

equeftre,  fine  onere,  ex  eis  quae  caftello  adjacent. 
Fore  item  Timoni,  &  peditibus  fub  Timone 
difpofitis,  qui  nempe  ab  acie  felecli  fiint 

ad  cuftodiam  caftelli,  idem  jus  civitatis  &  ean- 
dem  immunitatem  quam  alii  obtinent ;  &  per- 
manfuros  eos  in  caftello.    Fore  item  Omani,  8c 

Perfis  fub  Omane,  &  eis  qui  a  Smyrna  ablegati 
funt  in  praefidium  caftelli,  &  Menecli,  &  eis 
qui  ei  fubjiciuntur,  idem 

jus  civitatis  atque  eandem  benevolentiam  quae 
&  caeteris  Magnetibus.  Decretum  etiam  eft, 
populum  praevifurum,  uti  eis  praebeantur  ex 
fifco  demenfa  &  annona 

atque  alia  quaecunque  ex  fifco  praeberi  eis  fbli- 
ta.  Hoe  vero  decretum  defcriptum  iri  in  co- 
lumnis  quae  faerabuntur  in  fanis  turrl  a  populo 
tum 

a  Magnetibus :  Quin  &  idem  defcriptum  iri  in 
arenivis  publicis. 


III. 


C.  Ant.  Septimii  Publii  Citharoedi  Vi&oriae. 


VOL.    II. 


r.ANT.SEnTiMios   nonAios 

nEPrAMENOS  KAI  2MTPNAI02  KAI  A0HNAIO2 
KAI  EcDESIOS  KIOAPi2AOS  M0N02  KAI 
nPiiTOS  Ti2N  AH  AtJlNOS  NIKH2A2 
TOTE  TnorETPAMMENOTS  Ar^NAE 
2MTPNAN  OATMniA  H  ^_|7  AAPIANIA 
Pi2MHN  B  nOTIOAOTS  B.  NEANHO 
AIN  T  AKTIA  B.  THN  ES  APTOTS  A2 
niAA  NEMIA  F  FIANTA2  KA0ESH2 
2MTPNAN  KOINON  _12IA2  IIEPrA 
MON  ATTOTSTEIA  F  TPJVIANEIA 
ASKAHnEIA  KOMOAEIA  B.  nTOlA 
TA  EN  AEAcDOIE  EOESON  AAPIANEIA 
EOESON  ::  EcDESHA.  BAPBIAAHA 
EniAATPON  ASKAHnEIA  A0HNAS 
AAPIANEIA  2APAEI2  XPT2AN0I 
NON  TPAAAEI2  nTOIA  MEIAH 
TON  AIATMEIA  POAON  AAEIA  B. 
AAKEAAIMONA  MANTINEIAN 
0EMATIKOT2  AE  KAI  TAAAANTIAIOTS 
nANTAS  OSOT2  HrflNISATO 
TnO  (Di2NA2KON  T.AIA.  AFA0HMEPON 
EcDESION  KAI  2MTPNAION  KAI 
nEPrAMHNON  KIOAPilAON  IEPONEI 
KHN  KAI  MEAOnOION  ENAOHON  nEPI 
nANTA  ETNOTN  FENOMENON  i!2  0T2EI 
nATEPA. 


9  O 


idena 


1465       Marmora    Arundelliana. 


Ide 


cum  verfione 
15 


r.  'Av7.  ~s,tii]ly.i@'  noTTAi©--, 

TLic.fafA.lwoc    )(cy   jSfJv^vdioc  rjfj  'Afjlwsaoc 
HgJ  'i<pktxi@r;  y.Aa^cciag,  fxov@'   vJj 

"ST^OOTOC    T*    CCTt'     CUQ}V@j    VIY.V\t?ac 

5    rtt   \suroyifpcffJ.y^j\sc  dyuivac. 

Xfxvqvav  'Oh.vjj.Tria,  H    T3   |7    Aicytavia 
'?afjlw  E,   nalioVsff  B,   NsavTro- 
Aiv  T,  'A^ioi  B,   t   e|  'Ap/if  «V- 
■jriSa,   Ne^ik   T,    nravlc&f  xadzt-ijs. 
10   S^uu^vav  xoivov  '  Atsiac,    n^j/«- 
f*ov  'Aoj/sss-«a   r,   Tc-aiav&a, 
'AtniAyj-iraa,   Kofj,oieta  B,  nuf3i« 
tco  gi/    AEAtforf,  'Etpstrov  'Acfg^avffos, 
'  Epitrov  ::  'EQitrtja,   Bc^SiAAijos, 

C.  Ant.  Septimius  Publius,  Pergamenus  &  Smyrnaeus&  Athenienfis  &Ephefius,  Citharoedus,  folus&primus 
qui  poft  homines  natos  vicit  fubfcripta  certamina.  Smyrnae  Olympia  H  t?  |7  Adrianalia  Romae  II,  Puteolos 
II,  Neapolin  III,  AcTtia  II,  ex  Argis  clypeum,  Nemea  III,  omnia  ordine  continuo.  Smyrnae  commune  Afiae 
Pergami  Auguftalia  III,  Trajanalia,  AEfculapia,  Commodalia  II,  Pythia  in  Delphis,  Ephefi  Adrianalia,  E- 
pheli ::  Ephefia,  Barbillea,  Epidauri  AEfculapia,  Athenis  Adrianalia,  Sardis  Chryfanthinum,  Trallibus  Pythia, 
Mileti  Didymeia,  RhodoHalia  II,  Lacedaemonem,  Mantineam.  Omnia  propofita  praemia  fua  habuere  & 
fuere  difficillima.  Certavit  fub  moderatore  C.  AElio  Agathemero  Ephefio,  Smyrnaeo  &  Pergameno,  Citharoedo 
Hieronice,  &  modis  faciendis  clariflimo,  in  omnibus  benevolo,  non  aliter  ac  fi  naturalis  pater  fuiflet. 

IV. 

Donariorum  ad  gyrnnafti,  ut  videtur,  Smyrnenfis  ornatum  recenfio ;  fed  mutila. 


'EttiScw^ov  ' Ao"/.\v\ireia,  ' hkluJac 

'Avigjtavaa,   ~Zo^$etc  X^vtrdvdi- 

vov,    T(y'AA«f   riuSios,    M«A;j- 

tov,   AiSvfieta,  'Pocfov  ' Ahna  B, 

Aan.iSaifjt.ova,    hAavllvnav' 

20    Qiyauy.ac  3   k\  jaKavucuxc 
ttravlac'    ocac  tjyavitrdlo 
\55sv   <paivatry.ov    I".  'AiA.  'AyahrifJ.ic.ov 
'Etpitriov   rjjj  If/.v^vcuov    ^ 
\~Vif>faw[wov   jtiOue^wtTov,    li^ovet- 

2J    xlw  IftfJ   fJ-ihoTroiOv   tvcio^ov,    tJzj) 
usavla   &jv%v    jfyjowJJoov    dc    tpvcH 
"Siaji^c. 


IA2 

AE  TOA nESTOE  TO   ^ 

E<DOT  2TPATHT0TNT02  THE2X0NT02 
OI  AE  KA.  BA22  02  ATI2NO0ETH2 
NEME2EJ2N  2TP&2EIN  THN  BA2I 
AIKHN  cDOTSKOS  EPTON  TIOIH2EIN 
M.  2.  XEP2IcDPJ2N  A2IAPXH2  TOT2 
KHnOTS  EI2  TON  OOINE  IK12N  A 
A0TKI02  nOMnHIOS  EI2  TON  cDOI 
NEIKI2NA  M  E  A0TKI02  BE2TEIN02 
THN  BA2IAIKHN  2TPJ22EIN  THN 
I1P02  TJ2  BOTAHTHPIX2  KAI  XAA 
KA2  TA2  0TPA2  TIOIH2EIN 
2MAPArA02  TIPTTANI2  NAON  TTXH2 
KATA2KETA2EIN  EN  TI2  (DOINEIK12 
NI  KAATAIAN02  TIPTTANI2  XPT2J2 
2EIN  TON  OPOOON  TOT  AAIHTHPIOT 
TH2  TEPOT2IA2..KAI  OI  EIS  TON  XA 
PI2THPION  NEJ2  KEIONA  2TN  2TIEI 
POKE0)AAn.  NTMOIAIA  APXIEPEIA 
KA.  APTEMTAAA.  KA.  nflAAA 
KAATAIA  NEIKHTOT  0ETAIANO2 
2TECDANHOOP02.  B.  <PA.  A2KAEEIIAKH 
EI2IAJ2P02  200I2TH2  ANTI2NIA 
MATNA  KA.  API2TION  AABIAIA 
MATNA.  M  KA.  HAEIA  M  KA.  XAPI2 
M  KA.  AEONTION  M  KA.  ATPHAIA 
KEIONAS  KTMBEAAEITA2  2  T  N 
SnEIPOKEcDAAOIS  EI2  TON  OOINEI 
KJ2NA  NB.  OI  nOTE  IOTAAIOI  M 
MHTPOAX2POS  NEIKAN0P02  ET2 
TON  CDOINIKI2NA  X  Z.  cD.  MOTPMOS 
KAI  KIAIANOS  M  KAI  02A  EflETT 
XOMEN  nAPA  TOT  KTPIOT  KAI2APOS 
AAPIANOT  AI  ANTONIOT  nOAEMf2 
N02  AETTEPON  AOTMA  2TNKAHTOT 
KA0O  AI2  NEI2KOPOI  rETONAMEN 
ATi2NA  IEPON  ATEAETAN  0EOAOTOT2 
TMNi2AOT2  MTPIAAA2  EKATON* 
nENTHKONTA  KEIONA2  EI2  TO 
AAEinTHPION  2TNNAAIOT2  yB. 
NOTMEAIKOT2  K  HOPcDTPElTA2  ^ 
KATE2KETA20H  AE  KAI  H  HAIOKA 
MEIN02  EN  Tf2  TTMNA2m  TIIO  2EXTOT 
APXIEPEI22. 


A  IKHNCI 
fupra  71  (il- 
K.  AHOTO  S 
iilferitur  in 
nurmore. 


Marmora'    Arundelltana.       14.66 


Idem,  cum  verfione, 


i«f 

$i  nS 7ri<r@~  73  Tj 

ci  -S.  KA    Haas@-  dycoioiirrg 
5   NsusrsVi/   <-pclcretv  r  fio.cn- 

/\ik!w.      <t>^s-JC@-'  \oFov  srotrio-esv 

5L    Z.    ~KiP!rippcov  '  Ao-ts.--Jr,g  rag 

x.r,7rag  etg  r   (potvety.cova. 

Axki@>  T\ofj.7rr,t@-  eig  t  <po<- 
IO   i/«/£.avct  K-I  E.   AxKet@"  Bi<retv@* 

t  (Scta-rf.tx.la)  <~pd<retv  r 

■sr^og  t»  (ZxX-flriejc?,  yJi  £«A- 

;ca<;  To4s  Srvpjcg   ■arotrlo-etv. 

^.fia.pjiyacg  Tlovravtg  vc.ov    xvx"~ 
15   y.cQa.cry.i(ju.o-etv  ce  Tai  <poive«o<i)- 

pt.      K/\cwoiavog  Tlpvravig  ^-vctpd- 

tretv  T  opoCpov  tS  d/\et7r]ripjis 

~-  yipxcriag'   ygj.  o\  eig  r  x~-~ 

ej<~r,pjov  vioo  zeiova   Qwj  azret- 
IO  POKipaAa)'   NvpCptdia  dppokpeta, 

KA.  '  A^ifJcvKha,  KA.  fW.Aa, 

K/.audta  Niz^Tir,  Qdjltavog 

<-icpav-!pcc-@>  B.   <J>A.  'Ary.M7nax.yj, 

'E<o"i'oao(3^-   Qopt<rr,g,  'Avjuvia 
Z5  Mdyva,  KA.  'Apj<rtov,  'Aa£<oYsj 

Mdyva  tfi    KA.  'HMa,  Kf   KA.  X«e/S 

Ivi  KA.  Aiiv\tov  M  KA.  'Au^Aiot 

xefova?  y.vyjoiX/\eiTag  Qwj 

cnretpoyipaAotg  eig  r  (Doivet- 

30   XftJVO.   NB.       Oi    -STOTi    'lx$d/.oi   IH. 
Mr^pcclct)p@'  'Nety.dvop@'  Aix.Lu@*  eig 
T   (poivetKuiva  X    Z.   <J>.  M^f4@-> 
y.   KtXtavog  fvi  j^/  aVei  iTrijv- 
X~$k>  <~r£cc   tS  Kvpja    KcJ.o-ap@* 

35   'Acipjavi  oV  'Avjavix  Tl.oAiij.co- 
v@*,   otsCngov  odyua  QwjK/\r,TX, 
Kad'  0  otg   viooKopoi  yiyova/j%j, 
dycevc/,  tiacv,  ariAetav,  3-ioAcyyg, 
vuvcooag,  fj.vpj.aoag  iKa-niv 

40  ~-iv\r,Kov\a,  Keiovag  eig  ~~> 
d\et~r\r,pjcv  ^.wjvaotxg  UB. 
"Nxuioty.xg    K.   Hop<pvpHTaq    Tj. 
Kajio-K<sOdcB->i  5   x.  r)  tjAioKd- 
fj.etv@~>  cv   tco  yvuyacritp  •j-~ro  SerTS 
-45"   dpxnpiopg. 


fub  cujus  praetura  polliciti  funt; 

Cl.  BaiTus  ccrtamiuum  praefes 

Nemefium  dearum  pala- 

tium  tegere ;  Fufcus,  opus  facere 

minarumVII.  Cherfiphron  Afiarcha, 

hortos  ad  palmetum; 

Lucius  Pompeius,  in  pal- 

metum  minas  V.   Lucius  Veftinus, 

eam  palatii  partem  tegere 

quae  curiae  proximat,  &  oftia 

aenea  facere; 

Smaragdus  Prytanis,  Fortunae  fanum 

exftruere  in  palme- 

to  ;  Claudianus  Prytanis,  inau- 

rare  tedrum  loci  ungendis  fenatoribus 

deftinati.     Et  alii,   in 

templi  pulvinar,/£«  locum  fupplicandi,  columnam 

cum  capitulo  tortili.     Nymphidia  facerdos  fumma 

Cl.  ArtemilJa,  Cl.  Polla, 

Claudia  Niceta,  Theudianus 

ftephanophorus  II.     Fl.  Afclepia, 

Ifidorus  fophifta,  Antonia 

Magna,  Cl.  Ariftion,  Albidia 

Magna,  minaml.  Cl.Hedia,  minaml.  Cl.  Charis: 

minam  I.  Cl.  Leontion,  minam  I.  Cl.  Aurelia, 

columnas  ftriatas  cum 

capitulistortilibus  in  pal- 

metum,  LII.  Qui  nuper  afTuere  Judaei  minam  I. 

Metrodorus  Nicanoris  F.  Dicenus,  in 

Palmetum,  denariorum  VIICO.  F.  Murmus 

&  Cilianus,  minas  II.  &  quae  acce- 

pimus  a  domino  Caefare 

Adriano  per  Antonium  Polemo- 

nem,  fecundum  nempe  fenatufconfultum, 

quo  bis  aeditui  eramus, 

certamen  facrum,  immunitatem,  theologos, 

hymnorum  cantores,  myriadas  centum 

quinquaginta,  columnas  in 

ungendi  locum  Synnadaeas  DCCCII. 

Numidicas  XX.  Porphyritas  XC. 

Sed  conftructum  eft  etiam  folarium 

in  gymnafio  a  Sexto 

pontifice  fummo 


....E22IOS 

...AAKK02 

2TPATHT02 

EITI    T12N     OnAflN 

HPAKAEI     OnAO 

(DTAAKI. 

STEOANHcPOPOTN 

T02     T.     nOPKIOT     AO 

MITIOT     KAEOAHMO.. 

«DAAOTIANOT     NEOT 

2ArAPEITOT. 
EniTPOnOS     TH2 
STPATHTIAS     F.     AOTI 
AIOS     NirEP     MHNO 
0>ANTO2     TEIMAI02 


V. 

....  iayi@- 
. . .  AaKK@- 
<-pJl"yog 
cJ7n  r  ottXuv, 
5"   'Hpycy.?\ei   0VA0- 
(pvhaKi. 
ZZriCpavripogSv- 
t@-  T.  Tle^Kia  Ao- 
[ttliy,  Kaso^^s 

10  <$>?jimav2  YcH 
~2.a\apetTis. 
'F.7riTpo7r@~>  <f 
<rpy^riyiag  F.  'Axi- 
}»©-,  Niysflj   Mlwo- 

l~   (pavT@*  Tetucci@* 


effius 

. . .  Iaccus 

praefedtus 

armorum, 

Hercnli  armo- 

rum  cuftodi. 

Stephanophori  magiftra- 

tum  gerente  C.Porcio  Do- 

mitio,  Cleodemo 

Flaviano  juvene 

Sagarita. 

Curator 

Praefe(Surae  F.  Avi- 

dius  Niger,  Meno- 

phantus  Timaeus, 


MAPK02 


ARMORA      ARUNDELLIANA. 


MAPK02     TAMIA2     KAI 
OI    2TNAP2.ANTE2    AT 
TJ2  KATA  THN  TOT  AHMOT 
XEIPOTONIAN     KA. 
POTcPEINOS    KAPTilPIA 
N02     EPMOrENH2 
ZI22IMOT     IEPJ2NTM02 
AINEIA2     MT2TIKOT 
no.  AIAI02   MHTPOBI02 
NE.     A.     TONNI02     KAP 
PIAN02    M.     PA.     POTcDOS 
TPAMMATET2     BOTAH2 
AHMOT    BEIBI02 

MEinHT02     NE.. 

OIKONOM02 

nAMcDIA02     NE. 

Eni    TOT     IEPOT 
ETEPrETAI. 


M«sw©-  Taw>aq  >Qjy 
oi  Qwac-^avjsc.  cw- 

Xetpc]ovlavy  KA. 
iO   'P»(p«v@^  Kaplupj.0.- 

vo(t    'Ec-fiofyrig 

Z.UTifia,  '\iomvy.©* 

'Atyetas  Mu^ix,?, 

IL.  ''AjAi^  Mjj7^'£;(^ 
25   Ne.  A.  Tovvi&  Kac- 

(/ctvos  M.  Pc4.  P£<p(§- 

ygg.ftu.ct.Tdjs  /3aA?s 

M«V>?7©-  Ne. 

30    CiX0V0[4@", 

n*ppiA(t^  N«. 
djigyiTcu. 


VI. 


A0HNAIf2N    KA MIJ2N     OI 

KATOIKOTNTE2ENAHAi2I 
KAI     OI   EMHOPOI     KAI    NATKAHPOI 
AAEZANAPONnOATKAEITOT     XATE 

APETH2    ENEKEN    KAI    AIKAI02TNH2 


EniMEAHTHN  AHMOT  TENOMENON 
EN  TX2I  Eni  ZHNJ2NQ2  APXONT02  ENIA 
TTJ2I 

AFlOAAftNI. 


Idem. 

'AQlwcotuv  Y.& jAtuv  o\ 

xcLloixSfjts   cv  AijAffl 

Y&l    o\    "iWTTOpOt    X.    VcWVO^poi. 
' AXt^cUIOOOV    YioMlX,hHTH  .... 
dpiltjs  IKK.11   Y^Jf   mxcuoo-twijc; 


iwtfJ.eX*lTUO  6r{wiS  -fyjopfyjov 

cv  tw  Sm  TLluum©*  cipxlon(&> 

CVlCWTa. 

'A7ro\Auvi. 

Ueft. 

Athenienfes  & qui 

Delum  incolunt,  & 
mercatores  &  naucleri 
Alexandrum  Polycliti . . . 
virtutis  &  juftitiae  causa 


cum  procurator  elTet  populij 
anno  Zenonis  archontis. 
Apollini. 

VII. 


AIONT2I02     ZHNJ2N02 

TOT    0EOAOPOT    BHPTTI02 

ETEPrETH2 

0EOI2    XIA 

TPIOI2. 


Marcus  aerarii  praefe&us,  & 
collegae  ejus 
fuffragiis  populi 
ele&i,  Cl. 
Ruffinus  Cartoria- 
nus,  Hermogenes 
Zofimi  F.  Hieronymus 
AEneas  F.  Myftici, 
Pu.  AElius  Metrobius 
juvenis,  A.Tonnius  Car- 
rianus,  M.  Ra.  Rufus 
fcriba  comitiorum 
populi,  Bibius 
Mipetus  juvenis 
difpenfator, 
Pamphilus  juvenis» 

in  fanum 

benefici. 

VIII. 


O     IEPET2    APXIAAM02 
OIAAINETOT     I2IAI 

02IPIAI     ANIOTBIAI 
XAPI2THPION 


Ideji. 

Sacerdos  Archidamus 
Philaeneti  F.  Ifidi, 
Ofiridi,  Anubidi, 
Donarium. 

IX. 


■ 

i        2IANS2    TMM2A 

AAPIANOT  KAI  TMN 

)))!))    11)!))))!)    1     )     ) 

EKnPoroN 

T102   r.   ka 

noMnHiOT 

■ 

BOTAETTOT 

nPTTANEi22 

EKrONOT 

T.    KA.    QTAAEPIOT 

AIKINNIANOT 

IEPE122 

A2KAHniOT 

KAI    AATTAPXOT 

nEI2AI12N 

TOI2     TNH2IOI2 

2TNTMNi2AOI2 

0EOT     AAPIANOT 

TON    BilMON 

KS2N 

....Ar& 

.;                        

X. 


Marmora    Arundelliana.       1468 

X. 

AIOOANT02    AIOM BAH2IO20 

ENIKA  API2TOAHM02 ENIKA  APTE 

rnOKPITHS    EPMOQANT02 NANTIOXOT 

Eni  AHMIOTPrOT  KOIPANOT  TOT  MAP2TOT  EPMX2NTAPTH . . 

HTJ2NO0ETEI  MANAPOKPATH2    EnirONOT  EXOPHTEI  FIAI 

EXOPHTEI    TIAI2IN API2TOAHM02. . . . 

ZENOXAPH2  KPATI2N02 ANAPATAOOT 

ZHNOAOT02  AHMHTPIOT ENIKA   API2T 

ENIKA  ZENOXAPH2   ATAHTH2   A 

ATAHTH2  2ATTP02 ANAPA2IN 

ANAPA2IN EPMIA2   AH 

innOAAMAS   nANTilNAKTIAT MAP2TA2.... 

AHMATOPA2   ATTAPXOT2 ENIKA   EPM 

ENIKA.innOAAMAS ATAHTH2 


02 

N02...ATN02 
nilNTMOTSE 
MEAITH2   APXIE 

OT   XAPIAHMOT  APXIEPEJ22   STPATHrOTNTO . 
2TNTEN0T2  2rNKAHTIKJ2N   TTIATIKI2N . .  APXIE 
2TPATHT12N  2TEOANHOOPJ2N  KAI  OI  2TNAPZAM 
TJ2TAMIAI  AIONT2I02   I\  M.  MHNOAOPOT    TOT  MAPKOT 
TOI  Eni  THS    EIPHNH2  TI.  KA.  A2KAHniAAH2  T.  OA.  nAPO 
T.  OA.  MHTPOBIAN02.  TI.  KA.  nANKAPn02  M.  ANT.  KAIinAA 
B.  T0T0IAHM0N02  TPAMMATET2   B0TAH2  AHMOT.TI.KA. 
T02  EniTPOn02   2TPATHT02  ANT.  inATI02  HPAKAE  _ 
...NODANTOT  0IK0N0M02   BA2202   EPMOTENOT2   Eni 
OIAHTOT  Eni  TH2    AIATAZEJ22   E2TIAI02    Eni  TOTn 

nPOAI2K02EX XPT2EPX22  Eni  TOT    IEPOT   ATA0HM.. 

Eni  TOT   2TE*ANOT...EIKIA.2...rEP 


XII. 


Senatus  popuIiqueDelii  pfephifma,  quoClinodemoLeboti  F.  Siphnio,  publico  fcilicet 
Deliorum  hofpiti,   &  de  eorum  temp^o  optime  merenti,  honores  decernuntur. 


VOL.    II. 


EAOHEN    THI    BOTAHI    KAITI2I    AH 
Miil     TIMOKAH2     TEAE2mnOT     EinE 
EnEIAH    KAEINOAHM02    AHBI2TOT   21 
(DNIO2ANHPArA0O2  J2NAIATEAEI  IIE.... 
TO  IEPON  KAI  TON  AHMON  Ti2NAHAI12N 
KAI  XPEIA2  TIAPEXETAI  KAI  KOINHI  THI 
nOAEI  KAI  IAIAI  T0I2  ENTTNXANOT2IN 
ATTi2I  Ti2N    TIOAITJ2N   E20    ANEI2    AT 
TON  riAPAKAAHnEPI   AH  . . .  OT  . . . .  AEAO 
X0AI  THIBOTAHI  KAITX2I  AHMI2I  EriAINE 
2AI  KAEINOAHMON  AHB12TOT  2IONION 
ETli  THIAIPE2I  HI  EX£2N  AIATEAEI  nEP 
ITO  IEPON  KAI  TON  AHMON  TON  AHAI 
I2N  KAI  EINAIATTON  TIPOZENON  KAIET... 
..TETHN  TOT  TE  IEPOT  KAI  AHAI£2N  KA.. 
ATTON    KAI    F,rrONOT2    EINAIA    AT 
T0I2  EN  AHAI2I  TH2  KAI  OIKIA2  ENKT... 
2IN  KAI  nP020AON  IIP02  THN  BOTAHN 
KAI  TON  AHMON  nPi2TOI2  META  TA  IEPA 
mAPXElN   AE    ATTOI2     KAI    TA    AAAA 
riANTA  02A  AEAOTAI  KAI  TOI2  AAAOI2 
nPOZENOI2   KAIETEPTETAI2  TOT    TE  I 
EPOT  KAI  AHAIilN  ANAITA+AI  AE  TOAE 
TO  +H0I2MA  THN  MEN  BOTAHN  EI2TO 
BOTAETTHPION  TOT2  AE    IEPOnOIOT2 
EI2  TO  IEPON  EI2  2THAHN  AI0INHN :  AnOAAO 
Ai2P02  MANTI0EOT  EITE  *Hct>I2EN. 


9  P 


idefn 


14^9 


APvMORA      ArUNDELLIANA. 


Idem,  cum 

"Ecojjsy  t?  /3«Ai?  *,  TiS  orjfia.  Tf^ojoAeiOijs  TeAscriV- 
sra  «7rei/.  'Esraoij  KAeii/ooijp..©^  ArfoooTit  2,l(pvt@-  a,- 
n/P  dyaMog  a>v  oicQtXH  -zs&i  to  Upov  x.  t  oV^oi»  r  AijAi- 
a|lj  W  >f  ^ff  ^"P^V  *£  Jio*i'{i'  rp  ■aroA«  x.  laia,  iug 
aivf%dvx<nv  ctvrd  r  Txro7\i\oi>v^  \g  o  a,v  eig  cwtdv  nsrapy,- 
KctAij   ■sr&i  avi  .  .  .  x  .  .  .  Ai^o^Scu  tj   /SsAij  *  TCu  oijpu 

67ra4VS5"a<    KAai'0^jl*5l'     Ai;£&;T£   2l<p|/(0y     C/OT7    TJ    CUpltTl 

i)   e;g«y  o<ii/sA«*  ■srS^    73   ieooi/  ?t   r  ojjjiaoi/  r   AijAios/v,  jc, 

CiViXi    ChJtSV    'SrpopSVOV    /i    djtpylTCU!    Tii   T£     '(£«?  %  AijAic 


rpo^svoi/  Jt  ciJtpyi 


i0X 


x,  ojjtov  K,  tFyovag'  kvcu  0'  cwTUg  ov  AjjAy  yijg  x.  eix.ict.g 
ivxjrio-tv  x,  ■srpoo-oiov  Tzpog  r  (iahlv)  k.  t  oijj.ov  -zrpuToig 
$  to,  \ipy..  '~i ■Tra.pxfiiv  'j  a/JTcig  x.  to,  cOkct,  •uravja.  ocra. 
otdoj  x,  -niig  a.l&oi.g  "zrpoZivoig  x.  djiayncug  r$  n  UpS 
jI  Ai)A(ii/v.  'Kva.ypy.tya/.  j  TorJt  ii  ipTJtpio-pa.  r  <Ajj 
(iaKU/j  «V  7B  (Zd\&(jTiiPj.oVy  T%g  'j  ttpoTTotag  eig  to  Upov, 
ei;   <t>]Auu  AiSiyLy.      ' KvroXKooajp®-  ^Aa,v\ib"ix  'tTrttliT]- 

<plO"6|/. 


XIII. 


verfione. 

Cenfuit  fenatus  populufque.  Timoclides  Te- 
lefippi  F.  relationem  fecit.  Cum  Clinodemus  Le- 
boti  F.  Siphnius,  vir  probus,  templo  populoque 
Deliaco  favere  non  definat,  &  necefiaria  fuppe- 
ditet  &  publice  civitati  &  privatim  civibus  qui 
cum  eo  verfari  folent,  in  quantum  auxilium  ejus 
imploratur ;  placere  fenatui  populoque  collaudare 
Clinodemum  Leboti  F.  Siphnium  ob  inftitutum 
quo  perfeverat  erga  templum  &  populum  Delia- 
cum;  &  agnofci  eum  hofpitem  publicum  &  be- 
neficiorum  autorem  &  templo  &  Deliis,  etiam 
ipfum  &  pofteros  ejus.  Fore  item  eis  in  Delo  & 
praedii  &  domicilii  pofieflionem  &  proventum, 
inter  fenatum  populumque,  primis  poft  facra.  Fo- 
re  porro  eis  etiam  caetera  omnia  quae  dari  folenc 
aliis  hofpitibus  publicis  &  beneficiorum  autoribus 
tenipli  nimirum  &  populi  Deliorum.  Pericribitor 
autem  hoc  pfephifma  in  curia  fenatus :  Sacrificuli 
vero  in  templo,  columella  nempe  faxea.  Apollo- 
dorus  Mantithei  F.  fufrragia  collegic. 


O  AHMOS  OAHAIflN  BA2IAI22AN 
AAOAIKHN  BASIAEflS  2EAETKOT 
FTNAIKA  AE  BA2IAEJ22  IIEP2Ei22 
APETH2  ENEKEN  KAI  ET2EBEIA2 
TH2  nEPI  TO  IEPON  KAI  ETNOIA2 
...2   TON    AHMON   T£2N    AHAIJ2N 


Idefl. 
Populus  Deliacus  reginam  Laodicen  regis 
Seleuci  F.  uxorem  vero  regis  Perfei,  vircu- 
tis  caufa  &  pietatis  circa  templum  &  bene- 
volentiae  erga  populum  Deliacum. 


XIV. 


Deliorum  Pfephifma  mutilum,  quo,  ob  merita  qualia  in  XII.  fupra  habentur,  ho- 
noreS  non  dilTimilcs,  cum  loci  praerogativa  in  certaminibus,  Mendicaeo  Dio- 
clis  F.  Cyrenaeo  &  poiteris  ejus  tribuuntur. 


2TM.. 

AOIOI  nAPA.... 
AITJ2N  ANArrE... 
KA102TE  TArMENO.. 

BA2IAEA  nTOAEMAmN 

rA602   E2TI  nEPITETOIEPONK... 
THM  nOAIN  THN  AHAIilN  KAI  XP.. 
AE   AIATEAEI  nAPEXOMENOSAl. . . . 

AlflN  TOIS  ENTTrXANOTSIN 

KAI  KOINHI  KAI  IAIAI  AEAOXOAITill 
AHM^2I  EnAINHSAI  MENAIKAION 
AIOKAEOT2  KTPHNAION   APETH2E 
NEKEN  KAI  ET2EBEIAS  TH2  EISTON. 
EPON  KAI  ETNOIA2  THS  EIETON.... 

MONT12N  AHAIi2N  EINAIAEK 

TON  nPOEENON  KAI  ETEPrE 

TOT  IEPOT  KAI  AHAI£2N  KAI  AT... 

KAI  EKTONOTS  EINAI  AEAT 

TEAEIAN  EN  AHAJ2I  KAI 

ANKAI  TH2  KAI  OIK. ..  .ETKTH.... 
KAI  nPOSOAON  nPOS  THMBOTAHN 
KAI  TON  AHMON  nPJ2TOI2  META 
TA  IEPA  KAI  IIPOEAPIAN  EN  TOI2A 
T122I  KAI  ATT&I  KAI  EKrONOISKAI 
TA  AAAA  OSA  KAI  T0I2  AAAOI2  nPO 
SENOI2  KAI  ETEPrETAIS  AEAOTAI  AN.. 
TPA-t-AI  AE  TO  ■FHcDISMA  THM  MEMBOT 
AHN   EI2  TO   BOTAETTHPION  TOT2AE 
IEPOnOIOTS    EI2  TO  IEPON 


XV. 


Marmora    Arundelliana,       1470 

XV. 

Pfephifmatis  Deliorum  haud  diflimilis  fragmentum. 

^,— ■ 1  ,   ■-   ■■  ~«a^        ITI  I       •  »WV.iT  f,i  -,  („■  tWni.,,   1 ' 

"       ■  '  '    '    WfWi" •-'— ■ * ■J*J-g*'— **— ' »~     — ««"'■■"-'W,'  W) 

"""""T  oTThXHTn"  k  a"i  e  i  n  a  .!...". .' 

X2J  FH2  KAI  OIKIA2  ETKTH2INKAI 
ATTX2I  KAI  EKTONOI2  TnAPXElN  AE  AT 
Ti2l  KAI  TAAAA  TIANTA  02A  AEAOTAI 
KAI  TOI2  AAAOI2  nPOZENOI2KAI  ET 
EPPETAI2  TOTTE  IEPOT  KAI  AHAIftN 
ANATPAi-AI  AE  TOAE  TO  *HcJ>I2MA 
THN  MEN  BOTAHN  EI2  TO  BOTAET 
THPION  TOT2  AE  IEPOIIOIOT2  EI2 
TO  IEPON  TAHIIOAEM02  AMNOT 
ETIE+HOISEN. 


XVI. 


HTETONTOE     ,LTA.    EEPAni^NOE.    XOAAEIAOT. 

...  .KOEMHTETONTOE.  KAEI.  ATIO  A  A*,NIOT  :  ETEIPIE<mE., 
...c&PONTIETHE.  A0HNAIOE.  EnENAONTOE.  E  AE  T2EIN  IOE., 
...IEEcDHBOIE:TON.  HPAKAEA.  ATIO  THE  ENEAETEININEIKHE., 

Herculis  figura  locum  hic  in  marmore  habet,  cum  leonina  vefte,  clava,  arcu,  pharetra. 
TIAIAOTPIBOTNTOE     ABA2KANTOT 
TOT   ETMOAnOT  KHct>EI2IEf22   ET02  Kr. 


Ideft. 

Cofmi  magiftratum  gerente  Sta.  Serapione  Collidis  F.  &  Cofmi  magiftratum  gerente  Cafi.  Apol- 

lonio  Stirienfe phrontiftes  Athenienfis  Spendontis  F.  Eleufinius  adolefcentibus  Herculem,  ob 

vicloriam  in  Eleufme. 

Gymnafio  tunc  praeerat  Abafcantus  Eumolpi  F.  Cephifienfis,  anno  XXIII. 

XVII. 

Sacrarum    in   Artemifio    erogationum    recenfionis    fragmentum. 


0.  E. 

AOrOS  IEP02.TJ2N  TX2N  IEPOIIOIH2ANT En....XON.. 

nOAE£22.PTOTTOTnOAT..2TPATOTONT nEPENIATT 

APrTPIONENAPTEMI2minAPAIEPOnomN....EI2ArET 

TIAPOT2H2BOTAH2KAirPAMMATEJ22TOTTH2nOAE 

nO+f2N2KTAAK02TOTAEONTEAIOTAPAXMA2MI*XHHH 

E0E2ANEI2APTEMI2IONTAMIAIANTirONO2TEAE2AP 

..EIAOMENi2NXPHMATi2NTf2I0Ei2IAPAXMA2.MXXHHH 

E*AAHTOTENAPTEMI2mi2TNTi2ITi2NATAHTJ2N 

AOMENMHN02rAAl...mN02nAPOT2H2BOTAH2I.....rPA... 

M.XXXX.TOTTOEAAINEI20MENTHinOAEIK...A..O*.... 

TEPOTAETTOI2TOI2EN.  ..  AAAIA. . . .  ANAPOAAIETKA 

E122AMENEIAAEZIOIOTAIATMX2NAHMAKOTKnAINE 

AHMOXAPOT20EMI2TATOPAIAAMmNO2AIAITi2IA 

KAITOI2TAMIAI2ANTirONf2ITEAE2APXIAOTAnriOAAO 

nOATBi2IKAAAIAIKOTIEPEKAEAEIinT0OIAEOT2nOAT 

AMNOTAIOrENEIAIOrENOT2.APAXMA2.MXXXX*.KA.A 

MENsE NAA   ...EZEIAOMENEI2TAEPrAMHN02..A 

2H2BOTAH2..   .TPAMMATEI2N KAIAAAOEZEIAOM 

TftNAPAXMA^XXXXHHHHL^AA.KAIEAOMENTOI^EIKHT..... 

TEAE2f2NOTAT2IZENf2ITIMH2IAHMOTAIAKPITi2mX 

TOTTOnAPEAOMENENAPTEMI2mi.IEPOnOIO!2ETKAEIAI.... 

©ENOTKAirPAMMATE&N KAIT.. ..  AAA. .  AP. ... 

KAAAlXANrOTKPIHPON...MNI2NnTPPi2NHHAAAAniIinA 
PATOTPAMNilN.   .  AINTOTX&POTHHHHLPAI  .nAPAAA... . 

AAIMAXOTinnOAPOMOT.HHAAIinAPAME NTMOTJ2I.... 

AAAONATTJ2IMEP02.AEPIONAPA*IAONNlOTKAI...KON 

TOEMnANC  PMX2I .  IZ1 . .  AH2 . . .  NH2K  AIAAKIMAXOTA 

N02HHIZIIinAPAAAMnmN02TOTOMOT....HAAAAIIAN.,.MOT 


A2 


I471       Marmora    Arundelliana. 

A2IS*HHHH NI22KITJ2NEIA2HHHH  fe  nEOKPI 

N02KAlNIKAPX02HHAAIinOAT2EN02AKPA.2.AHA... 

XmNHHHr^HH^TNONTMO^IEPOMBPOTOTTnEPK 

^O^IMXXEmNL^AAI.TIMO^TPATO^TnEPAPI^T 

AAA..AI....AAI...A.E.ANEni20ENH2TH2APKEAAAnr 

2OT0EOAi2PO2O ATTOTIEPO^Ia^KAI. ATTONOM02. .H2 .  .. 

OAEIAH2TI2NA...APf2NONlAIAIIIETTTXO2ETI20ENEIA 

NO2lAIAHnAPATi2NTOTA.NAP..2AAAAni.II.I.......0EOPT... 

0EOPTAOTTOEniBAi2ONATTOI2TH2ErrTH2E.. 

T2 

AI..OAIEI2...EITA....Ti2NTA2r....TEAHIIPIAMENi2NTOr... 

AAn...TOinOP TOTTOTE2MTI....ONAPI2TEIAH2AA  Ti2N 

NOMII2NTH2I20NOT.AAKAT M TTOTEI2 MI2  . 

Ti2N2n i2NTi2N...AAI2EP.....EKTAr.......OM.... 

niKAA12N....A...H IK .ON 

ATTOAEAAA MON KI.  ..T...2  .  ..TIIi2 

2Ii2...Ti2NE NTAPAM..EONT 

TH2....2...HPEIi2 T....22 

KH0I2....rH..T..i2 0i2NANEOP 

21 02miI....AAIOTTOTArO 

20  2  X  AT  .  A I P 

ANT^rONOrKAIAnOAAbAiiPof...'.. 

..Ti2NEriI2 i2..020T 

2TH2I0Ei2N 

TOT  TE2 

2TP 


XVIII. 


OIAI2TAN   MEMNi2N02 

O  AHM02. 

SuJ>er  figuram  muliebrem  fio- 
latam ;  ad  cujus  utrumque  la~ 
tus,  figura  puerilis. 


XIX. 


OTM02  HPA 

KAEIAIAN02 
ETi2N  IH  HPi22 
TATEINEnOIH2EN. 

Figuraeincifae;virilis  nuda,fi- 
ve  equum  ducens,  five  fraena 
tenens ;  &  arboris  e  cujus  ra~ 
mis  prodit  anguis. 


XX. 


Amilla  Matrei  F.  monimentum  fibi,  Afclepiadi  conjugi,   &  pofteris  condit,-  prae- 
fcriptis  etiam  legibus  fepulcralibus.     Sed  quadrataru  errores  immanes  funt. 


AMIAAA    MATPEOT    Zi22A    KATA2KETA2 
E    EATTH    KAITi2    2TNBIi2    A2KAHniAAHT 
O    MNHMEION    KAI    TOI2    0PEMMA2I    KAI 
ErrONOI2    ATTi2N     KAI    0PEMMA2I.     EI 
2THN     20PON    MOT    MHAENA    ETEP 

ON    BAH0HNAIE.. HNENE2TI02TN 

BI02    MOT    nAHNEMOT.    EANAE    TI2    BA 
AHAOTi2TH     ZMT  PN  AIi2NTE  P  OT2I A 
A.     TATION     AE     A2KAHIHAAOT     EAN    BOT 
AHTAI  TE0HNAI  EI2    TO   MNHMEI0N0EI2A20P 
ON    EATTH  BAH0H2ETAI  MONH   KAIOTKE2E2T 
AI  ATTH  AAAEN0EINAI  OTAENA  OTTE  KAHPON 
OMOI2  ATTH2    EI2  TO  MNHMEION   EANAEET 
EPON  TI2  0H  EI2  THN  20PON  ATTH2  OMOIi2 
2Ai22EI  TH   THPOT2IA  X  A.    EniTPEni2AET 
OI2    0PEMMA2I   MOTEAN    BOTAi2NTAI    20POT 
2    EIII0EINAI    AIATi2   KAI    2TN  E 12  E  NHNE  X  E 
NAI    EI2THN    KATA2KETHN   TOT    MNHMEIOT 
ESEI    AE    KAI    TMNE20TEPi2N    Ai2PEAN    HPTA 
2MEN02   TO   ME20N   E220PIN  TOI2AEKAHPO 
N0M0I2  MOTOTKEnAKOAOT0H2EI  TOTTOMNHMEION 


XXI. 


Marmor  a    Arundelliana. 

XXI. 


1472, 


0.               K. 

kopnhaios 

rATKHNIKAI 

TEKTTAAEIN  HI 

TNH2I0I2    KAI 

III2TOI2  AnEAE 

n 

KOPNHAI02     2J2THPIXO 

XXII. 


In  altero  latere  faxi  oblongi. 


OAHM02  ANE0HKEN 
TEPONTIANNOEOAiiPOr 


altero,  crticis  amplioris  figura. 


I»  tertio. 


«J«  I^ANNHC    POTcDINOT    CMTPNAIOC 

CTMBOAAIOrP..A^PHEAMHTOKHniON 

TOTTO  ©EOAaP*  T*  CM^rNEEKTON^ 

*i>  KAI   nNETMATKa    TI* 


XXIII. 


TOTTOT  TOT  HPi20T  KAI  TH2  EN  ATTI2 
AIIOKEIMENH2  2  0POT  nPOKONNNH 
2  I A  2  KAI  T  J2  N  A  O  I  n  J2  N  FI  A  N  T  i2  N 
KHAONTAI  OI2  KAI  AIAQEPOT2IN 
KATA  rEN02....A2TPIKI02  ATTIK02 
.KA2TPIKT02  APTEMIAJ2P02  O  KAI 
..MIAN02     O     HPiiON     KATE2KETA 

..01   nponAnnoi   att*2N   ka^tpiki 

.02  KAI  PAPIAN0...TATTH2  TH2  Eni 
..PH2  ES20PATI2MA  AnOKEITAI  EI2 
...EION     XPEOOTAAKION 


XXIV. 


XXVI. 


"^AIOT  MENEKPATOT2 
^*ATAI02  TIMOKAHOT2 
^,^AI02  IEPET2  AI02  KAIIE 
""TnN  tHOISAMENOSA 
SEN  HMATJ2N  OI2TN 
SEN  ANAP02  AIONT2I 
EI02  TPAMMATET2  HPJ2 
"(DOP02     NEJ2TEP02 


T.  AIAIOC 

HPAKACIAHC 

KAI    AIAIA    OIAHTH 

KAI   TOTT^N   OI   TIOI 

HPAKAEIAIIC    KAI 

KPONIOC 

tplAOTMEN^ 

ET^NIC 

MHN^N     T 

HMEP.    KZ 

M.     X. 


xxv: 


XXVII. 


MAPKOI     TJ2.. 

E2nEPi2I     EnEMEAH 

0EN    Ti2N    MAKPOT   TOT    K, 

<3ior  nPEiMor  kai  map 

KOT....T0T     2ATT... 
OT     E2IIEPE     XAIPE. 


KOKKEIA 
KPH2TH 
ET^N.ICM.B. 
H     ME.     KT. 


VOL.    II. 


9  a 


kkviii 


1473       Marmora    Arundelliana. 


XXVIII. 


KAATAIOS     IHTHP     ArAGHMEPOS     EN0AAE     KEIMAI 
FIANTOIH2     AEAAJ22     KPAinNON     AKE2MA     NOSOT 

HTNON    TOTTO     AE     MOI    KAI    MTPTAAH     EI2A     2TNETNJ2 
MNHMA    MET     ET2EBEJ2N     AE     E2MEN     EN     HATEIiil. 


Idem ; 

K./\cwh(S^  IriTtjp  ' A.ya.Qr\fji,ii>@*  c#9ct$e  Keifxou, 

Tlccfjoitig  dtoaag  kpouttvcv  a.KiVfn.cL  voo-a. 
"Eiwov  tSto  oi  fJiOt  tyij   Mvfldfy  eto-ct,  o~iwdjva> 

MvS^iot.     Msr*  <s6Vs£ea»/  jj  to-fS/u  av  'HAu<r/&>. 

Tam  Claudii  Agathemeri  quam  Myrtalae  conjugis  figura  Jitpra  verficulos  adj 

XXIX. 


nPEIMATHIAIA    TTNAI 
KI..ACONTAC    TIB6PIOT 
IOAIOT    K6ACOT    nOA6 
MAIANOT     AOTAOC 
KOCMI^C     KAIAMEN 
IIT*C    CTNZHCACH 
ATTaCTH    ACKA     TO 
MNHM6ION    TOTTO    6KT«N 

iai«n   enoiHce 

TOTTO     TOMNHMeiONCXei 
eiCOAON     CSOAON 


Haclenus  Graeca.     Sequuntur  ex  Latinis,  etiam  Arundellianis,  feleBa  aliquot. 

I. 


BONAE     DEAE     VENERI     CNIDIAE 
D  IVNIVS  ANNIANVS  HVMENAEVS  ET  IN  VICIA  SPIRAAEPII  AEDIMIANA. 


Habetur  in  fronte  Jive  porticus  five  ojiii,  ut  videtur,  fani. 

II. 


M.    ANNI    AVCTI  ,  ET 

SEMPRONIAE     SCVRRAE 
IN    FR.CVM    VSTRINO    P.     xIII. 
IN    AGRO         P.  XXIII. 

M.     ANNIVS    M.     ANNI    FELICIS.    F. 
SATVRNINVS  VIX.   ANNXIIX   PIVS     ET 
SANCTVS    IS     EREPTVS     MATRINEC 
ILLAE    POTVIT    GRATIAM    REFERRE. 


Marmora    Arundelliana* 
III. 


1474 


IV. 


P.I...VPVLLIVS.P.E.3.L.     APOLLONIVS 
£)  CARRIA.D.    LANDROMACHA 
BETVTIA     Q.     L.     FAVSTA 
C.     VICRANVS.     SECVNDVS 


CERCENIA.     M.     I.     VRANlO. 


V. 


D.     M. 

P.     AELIO     AVG.    LIB. 

ERASINO     DVLCISSIMO 

ET    PIENTISSIMO 

AEMILIA.     HELENE     CONIVNX 

ETP.    P.     AELII.     AVG.     LIB. 
MVSICVS     ET     HELENVS     FILII 
FECERVNT     ET     SIBI     ET    SVIS     LIBERTIS    LIBER 
TABVSQVE     POSTERISQVE     EORVM 
ITA    NE     LICEAT     HVNC     MVNIMENTVM    VENDERE 
VEL    DONARE.     QVOD     SI    FACTVM     FVERIT 
VTRISQVE     ARK.     PONTIFICVM 
H-S     XXX.     M.     N.     POENAE     NOMINE 
INFERET    H.    M.    D.    M.     A. 


VI. 


SILVANO    SACRVM     SODAL 
EIVS     ET    LARVM     DONVM 
POSVIT    TI     CLAVDIVS     AVG 
LIB     FORTVNATVS     A 

CVRA     AMICORVM 

IDEMQVE     DEDICAVIT 

ET     EPVLVM    DEDIT 

DE     CVRIS     N.     IIII. 

K.     AVGVSTIS.     C.    M..N 

CIO     FVNDANO     ET 

C.     VITENNIO     SE 
VERO.     COS. 


vir, 


1475       Marmora    Arundelliana, 


vii. 


QVINTVM    ANNVM    DECIMVM 

NARCISSVS     FLORE     IVVENTAE 

HOC     IACET     ABREPTVS 

CONDITVS     IN     TVMVLO 

QVISQVIS     ADES     LECTOR 

FATVM    MISERABILE     CERNIS 

PARCAE     NAM     IMPVBEM     Q_VEM 

RAPVERE    MIHI 

MAERET     CARA     SOROR 

QVAE     FRATREM    LVGET 

ADEMPTVM 

MATER     HABET     NATVM 

HORVM    LVX     CANDIDA 

TORQVET 

HIC     SEPTIMVM    DECIMVM 

FRVMENTVM     PVBLICVM 

ACCEPIT 

IXVM    DECIMVM 


VIII. 


_ 


L.     SESTIVS 

SOTERICVS     SIBI 

ET     SESTIAE     PRISCAE 

COLLIBERTAE     ET 

CONIVGI     SVAE     BENE 

MERENTI     CVM     QVA 

VIXIT    ANNIS    XXX. 

DE     QVA     NIHIL     DOLVIT 

NISI     MORTE 

ET.    T.    TITIO     BASSO     AMICO 

SVO     HOMINI     OPTIMO 

ET     SINGVLARIS     EXSEMPLI 

ET     LIBERTIS    LIB  ERTAB  V  S  QVE 

SVIS     POSTERISQVE     EORVM 

IN     FRONTE     P.     XII.     IN     AGROP.     XII. 


IX. 


DIS     MANIBVS 

ANCHARIAE     AMPELIDI 

FECERVNT 

M.     ANTONIVS    M. 

ANTONI    m.    f.    flori 

LIBERTI     APRILIS     LIBERTVS 
POTHINVS     CONIVGI 
SVAE     CARISSlMAE 

merenti  de   se   et 
m.   antonivs   antoni 
pothini   filivs   clavd. 
ivstvs   matri  svae 
piissimae   adq^ve 
indvlgentissimae 


X. 


SEX.     TITIENVS.    D.     L.    EROS 

SI 

P.     CLODIVS.     P.     L.     TELAMO.     SIBI.     ET 

P.    CLODIO.     P.    L.     CORINTHO.     CONLIBER. 

ET.     CHIAE.     L. 

C.     IVNIVS.     AP.     CL.     SENO.     SIBI     ET 

EVARISTO.    L.     ET     CORNELIAE.3.     L.     SECVNDAE 

C.    FANNIVS.     C.    L.    ALEXANDER     SIBI     ET 

CRENVSAE.     ET     INACHOL. 


Marmorum  ArundelTianorum  Fims. 


I47<5 


Au&ariolum  aliunde  colle&um. 


Ex  hifcriptionum  in  oriente  repertarum  exemplari  ante  oclennium  communicuto. 


ArAOHI     TTXHI 

ATTOKPATOPA    KAI2APA 

M     SEITTIMION     2EOTHPON 

ET2EBH     nEPTINAKA 

SEBA2TON     APABIANON 

AAIABINIKON     IIAP0IKON 

METISTON   *   HBOTAI 

KAI     OATMOS     TON 

NEilKOPON 

n  E  P I N  0  I O  N. 


Ideft. 

Cum  Bona  Fortuna ; 
Imperatorem  Caefarem 
M.  Septimium  Severum 

Pium,  Pertinacem, 

Auguftum,  Arabianum, 

Adiabenicum,  Parthicum, 

Maximum,  Senatus 

Populufque 

iEdituorum   Perinthiorum. 


II. 


ArAOHI     TTXHI 

ATTOKPATOPA    KAI2APA     0EOT     TPAIANOT     nAP 

0IKOT     TION     0EOT    NEPOTA     imNON    TPAIANON     AAPI 

ANON     2EBA2TON    *    AI     MAPXHIKII2     EHOT2IA2TOI 

TnATONT   O    r. 


Id  eft. 

Cum  Bona  Fortuna ; 
Imperatorem  Caefarem  Divi  Trajani  Par- 
thici  filium,  Divi  Nervae  Nepotem,  Trajanum  Hadri- 
anum  Auguftum,  Tribunitiae 
poteftatis  X.  Cof.III. 


III. 


Habetur  etiam  in  eodem '  ertemplari  infcriptio  chriftiana,  cujus  elementa  perperam 
connexa,  inverfa,  fcandentia,  mutila  nimiam  vocabulorum  pariunt  obfcuritatem. 
Quatenus  tamen  per  typos  licmt ,  diftintla  illa  repraefentamus ,  unde  de  fenfu 
hariolari  difficile  non  eji. 


•J.  EITlC0eAHCHHnCPA0HAsNAITHIMONHNTATTATNVr0KsM . .  TKTM 
eTOXIATTHCICMETOXIONClaMONHMerAAHMIKPAHeiTsVCTHSrHOIH 
Ae£OVOITsTOeXeT^TAC«?..T4)NAT..IH0eO0OPnP4;NKAIEM^TaAMA 
PT^AaWMONAX* :  ^CATTsKATnTOKONANTIAIKONeNHMEPAKPICeaC  <f». 

^  MHNII *,v...eT»c:MaAr  4. 


Senfus,  puto,  eft. 

Hh  Si  quis  erga  monafterium  fan&iffimae  Dei  genitricis  beneficus  exftiterit,  eum  monafterii, 
fpiritualium  fcilicet  ejufdem  bonorum,  participem  illa  faciat.  Qui  damnum  intulerit,  fortiatur  is 
tum  fandrorum  patrum,  tum  mei  peccatoris  JoannisMonachi  imprecationes ;  ut  nempe  &  ipie  fan- 
cliimmam  Dei  genitricem  adverfariam  habeat  in  die  judicii  «f< 

►f  MenfeI...o...die,  ...anno  (ni fallor)  VIMDCCCXXXIII  >f> 


VOL.  II. 


9  R 


ht 


7 


A  UCTARXOLUM. 


In  Brigantum  item  agro  ante  annos  ali- 
quot  reperta  tria,  quae  fequuntur,  de~ 
bemus,  v.  cl.  Guilielmi  Camdem  t3  y.a- 
x%?iT2  colleBaneis,  quibus  Bntanmam 
fuam  augere  dejlmaverat. 


IV. 


Ideft, 

Caefarem  Nervam, 

Trajanum  Auguftum, 

Germanicum,  Dacicum, 

Inviclum 

Civitas  Afopirarum. 

IX, 


FORTVNAE     CONSERVATRICI 


V. 


DEAE   nymphae   brig. 


AFA0H     TTXH 
cDAAOTION     OTAAEPION 

K^NSTANTION 

TON     EIIKDANEETATON 

KAIEAPAH     nOAlS 

H     A2J2lIEITi2N 


VI. 


DEO.    QVI.    VIAS. 
ET     SEMITAS    COM 
MENTVS     EST    T.    IR 
DAS.  S.  C.  F.  V.  L.  L.  M. 
Q.     VARIVS.     VITA 
LIS    ETECOS.    ARAM 
SACRAM    RESTI 
TVIT 
APRONIANO.ET    BRA 
DVACOS. 


Idefl, 

Cum  bona  Fortuna, 

FJavium  Valeiium 

Conftantium 

UluftriiTimum 

Caefarem,  Civitas 

Afopitarum. 

Ex  eodem  faxo,  quod  ex  oriente  nuper  ad- 
ve&um  in  navi  prope  Londinum  alicubi  fub- 
du<5ta  vifebatur,  hafce  duas  infcriptiones,  quae 
non  unius  feculi  iunt,  ante  aliquot  dies  defcripfit, 
&  mecum  communicavit,  v.  cL  Hugo  Hollan- 
dus. 


Repertum  efi  apud  Thornburgh  ad  Swalae      Ebraicarum    infcriptionum   fragmenta, 
fl.  ripam,   17  Julii  1620.  quod,  fche-        quae,dirutaantedecenntum,adrefeBio 


dula  inferta  notavit  Camdenus  ad  Bri~ 
tanniae  fuae  pagmam  jpj. 

VII. 


nem,  porta  Londini  boreali,  Alderfgate 
diBa ,  in  veteris  firuBurae  faxis  fm~ 
gulatim  reperta  funt. 


DEO 

SILVANO 

L.    TANICVS 

VERVS 

PRAEFVSL.    L.    M. 


tfpNI 

. . .  twr\pn 
. .  DDmnN 


Sua  manu  adjecit 
paginae  699,  hanc  Sihano  infciptionem 
ad  Cadir  in  agro  Sterlinenji,  qui  Scotiae 
efl,  cum  aliisy  quas  inde  edideraty  vi- 
fendam. 

VIII. 


III. 


II. 


.^mxoriN 
. .  nm»sn 


'OHNI 

....ann 
. . .  *w 


IV. 


..AI2APA     NEPBA. 

TPAIANON    2EBA 

STON    TEPMANI 

KON     AAKIKON 

ANEIKHTON 

H    nOAlS    H     AZJ2 

I1EITJ2N 


..rronnn 

a«i3Sl .  • 

DIE? .... 

riD 


Au&arioli  Finis. 


A  D 


H78 


1479 


A  D 


Marmora  Arundelliana, 


E  T 


Quae  iupra  repraefentantur  caetera, 

J  0  A  N  N  E  S     SELDENUS. 
Ad  veteres  Graecorum  Epochas, 

I.  Apparatus  Chronologicus.       II.  Notae  Hiftoricae.       III.  Canon  Chronicus. 


UT  fatis  intelligantur  clariora  vetuftiffimae, 
quam  Marmori  debemus,  epocharum  de- 
fcriptionis  veftigia,  &  ufui  facilius  accommoden- 
tur,  tria  inprimis  necelTario  praelibanda  duximus; 
ApparatumChronologicum,  Notas  Hiftoricas,  & 
l  Chronicum  Canonem.    Ad  primum  recte  inftitu- 
endum  tria  item  aperienda  funt,&  argumentis,  pro 
viribus,  firmanda ;  annorum  nempe  quibus  tempo- 
ra  putantur,  ratio ;  annus  in  quem  termini  ad  quos 
intervalla  deducuntur,  five  citeriora  calculi  para- 
pegmata,  incidunt ;  &  demum,  Aftyanadtis  ar- 
chontis  Parii  (ita  enim  mutilum  illud  in  fronte 
nomen  fupplere  liceat)  &  Diogneti  Athenarum 
archontis  'nruvvpx  initia;  quibus  porro  accedat 
de  archontum  caeterorum,  quorum  annis  fingulis 
epochae  notantur  complures,  quantum  fane  fieri 
poteft,  initiis  &  finibus  indicium.     Horum  enim 
quodpiam  quo  minus  fcimus,  eo  in  epocharum 
'  &  intervallis  &  parapegmatis  ut  magis  caecutia- 
mus  necefieeft.  Athenienfibus,ad  quorum  tempo- 
ra  omnia  plane  hic  exigenda  funt,  quemadmodum 
i  &   pierifque  aliis  gentibus,  in  uiu  fuifle  annos 
tum  naturales  feu  hierophanticos,    tum  civiles 
feu  populares,  tam  certum  eft  ut  de  ea  re  dubi- 
tari  nequeat.     Naturales  dico,  quos  tropicos  efle 
feu  aftronomicos,  id  eft,  circulari  folis  «V  to.  kiro- 
f&/ja  motu  terminatos,   credebatur.     Atque  re- 
deuntis  aevi  conftans,  communis  &  aequabilis 
menfura  hi  erant ;    fyftemata  nimirum  dierum 
(  CCCLXV  &  plerumque  quadrantis,  qualia  funt 
i  ipfi  Juliani  quibus  hodie  utimur,  aut  eis  proxi- 
r  mantia.     Horum,   ante  alios,  infignis  eft  teftis 
3  autor  vetuftilTimus  Geminus.     Civiles  anni  erant 
I  lunares,  qui  fcilicet  feftis  celebrandis,  magiftrati- 
bus  ineundis,  creditis,  ufuris,  ftipendiis,  penfio- 
nibus  folvendis,  &  id  genus  aliis  ftatis  tempori- 
bus  perficiendis  aptati,  inaequales  quidem  fuere, 
adeo  ut  communes  naturalibus  diebus  aliquot  ef- 
fent  minores;  embolimaei,  pro  embolifmi  varie- 
tate,  pluribus  majores.     Utrique  tamen  ita  difi 
pofiti  erant,  ut  per  folennes  mtegrorum  fuis  locis 
menfmm  embolifmos,  &  dierum,  ad  patrium  ri- 
[  tum,  profthaphaerefes,  poft  certam  annorum  na- 
turalium  abfolutam  periodum,  ab  eodem  naturali 
initio  denuo  civiles  redintegrarentur,  &utriufque 
fideris  rationum  cjufrnodi  fieret  pariatio  quae  in 


orbem  deinceps  fimiliter  rediret.  Lunarium  ho- 
rum  annorum,  puto,  quantitas  primo  dierum  e- 
rat  CCCLX,  quot  fcilicet  menfes  pleni  XII  con- 
ficiunt.  De  hifce  capio  Herodotum  in  Clio,  fea 
Solonis  ibi  de  infelicitate  humana  ad  Croefum  o- 
rationem.  Neque  verolunares  appello,  perinde 
ac  fi  veris  lunae  motibus  is  numerus  dierum  re- 
fpondiflet.  Sed,  rudi  haitenus  mathematices  in 
Graecia  aevo,  menftrui  lunae  motus  quam  annui 
folis  imperitiores  non  minore  quam  XXX  die- 
rum  fpatio  lunam  circulum  fuum  peragrare  falfo 
autumabant,  &  ad  eum  calculum  neomenias,  ex- 
adtiori  artificio  carentes,  &  caetera  tam  facra 
quam  civilia  celebrabant.  Poftea,  explorata  quae 
vero  propior  erat  menfis  atque  anni  lunaris  quan- 
titate,  diebus  CCCLIV,  cum  horis  &  fcrupulis 
appendicibus  civilis  annus  terminabatur,  poft  cer- 
tas  etiam  (uti  vetuftior)  periodos,  anno  iblari  feu 
naturali  per  embolifmos  &  profthaphaerefes  con- 
ciliatus.  Atque  ad  hujus  generis  formulas  annis 
eorum  peradtis,  primo  in  trieteridibus  naturali- 
bus,  dein  tetraeteridibus,  poftmodum  oclaeteridi- 
bus  Cleoftratea  &  Harpalea,  inde  in  Metonica 
enneadecaeteride  feu  cyclo  decemnovennalli,  & 
demum  in  Calippica  hebdomecontaexaeteride  feii 
cyclo  annorum  LXXVI,  (neque  enim  infra  au- 
toris  noftri  marmorei  aevum  defcendimus)  utri- 
ufque  fideris  circulares  motus  &  tempora  ab  iis 
menfurata  pro  vario  cyclorum  artificum  ingenio. 
aequabantur.  Et  de  hifce  Cenforinus  fatis  ad  rem 
noftram  de  Die  Natali  capite  XVIII.  Sed  vero 
non  folum  adinvicem  erant  inaequales  civiles  an- 
ni  feu  lunares,  verum  etiam  ipfa  inaequalitas  per 
frequentem  periodorum  novationem  &  multipli- 
ces  artificum  errores  adeo  incerta  erat  &  tumul- 
tuaria,  ut,  fuperioribus  maxime  feculis,  fefta  fua, 
variatim  inde  revertentia,  ne  ipfi  quidem  dii  (ut 
lepide  apud  Ariftophauem  in  nubibus  conqueri- 
turLuna)  cognofcerent;  fed,  cum  facrarum  epu- 
larum  lautitias  five  ad  verum  lunae  motum  five 
ad  elapfi  ulcimo  anni  rationem  exfpeclabant,  -£ 
io^ty,s,  ob  dierum  five  anticipationem  five  com- 
perendinationem,  pij  tvxovJh,  -Z  S  $<x7rvx  -^d/- 
c&iv]is,  tam  fejlo  die  quam  epillis  frtifiratz,  re- 
dirent  jejuni,  eoque  nomine  Lunae  ipfi  graviter" 
minarentur.     Quin  poft^aquam  propius  ad  veras 

lunae- 


1480     Apparatus    ad    Graecqrum      1481 


lunae  rationes  accefferant  novae  periodi,  ita  ut 
non  tam  dililmiles  locos  neomeniae,  panegyres, 
&  fefta  quotannis  redeuntia  ibrtirentur ;  ejufmo- 
di  nihilominus  manfit  communium  &  emboli- 
maeorum  inaequalitas,  atque  ea  alrernationis  dif- 
paritas,  ut  ne  fic  quidem  communis  menfurae 
omnino  praeftare  potuiffent  officium  fme  accura- 
tifiima  fimul  embolifmi  cujuflibet,  praeter  id  ge- 
nus  caetera  quae  inaequalitatem  pariebant,  cog- 
nitione,  qua  operofius  vix  quidquam  erat  in  cal^ 
culo,  aut  in  turba  periodorum  incertius.  Quam- 
obrem,  tametfi  anni  vocabulo,  ubi  vereribus  Grae- 
cis  de  ftipendiorum,  verbi  gratia,  folutionis  tem- 
pore,  quod  ad  civilis  anni  rationem  accipiendum 
erat,  verba  fiunt,  lunaris  denotatur  (cujus  rei 
expreflifiimum  eftapud  Ariftorelem  inOeconomi- 
corum  fecundo,  ubi  Cleomenis  fraudem  memo- 
rar,  exemplum;)  attamen,  intervallis  per  annos 
generatim  defignandis,  alium  quam  naturalem  feu 
iblarem  annum,  aequabilem  fcilicet,  ftabilem, 
communem  &  notiflimam  menfuram,  fcriptorem 
apud  eos  quempiam,  adeoque  inter  eos  autorem 
noftrum,  adbibuifle  credibile,  puto,  non  eft: 
Maxime  autoris  noftri  ieculo  ;  quod  in  periodum 
Caiippicam  primam,  ut  mox  demonftrabitur,  in- 
cidit,  cui,  uti  &  proxime  faltem  fuperiori,  non 
modo  ad  aequandam  lunarium  anomaliam  ied  e- 
tiam  ad  aunos  iimpliciter  defignandos,  folares,  in 
ufu  fuiffe  manifeftum  eft.  Inde  annus  abfolute 
Platoni  in  Timaeo  diclus  folaris  eft.  Lunae  mo- 
tu  menfis,  inquit,  conficitur,  ancwTcg  3  mcrav 
ijA<©-*  t  icwtS  •sr&iixQcu  kvxAov,  annus  vero,  pofl- 
quam  fol  Jimm  abfolverit  circulum,  quod  nec 
de  alio  anno  folari  quam  quo  nunc  utimur  intel- 
ligit,  ad  eundem  fcriptor  vetuftus  Chalcidius. 
Neque  de  alio  faue  anno  loqui  Ariftotelem  fum- 
morum  aliquot  virorum  pace  exiftimo,  ubi,  tem- 
porum  ipatia  explicando,  dies  duntaxat  CCCLX, 
numero  rotundo,  annuae  tempeftati  tribuere  vi- 
deatur.  Libro  VI  de  Hiftoria  Animalium  capi- 
te  XX,  KJ«j  inquit,  jj  fBp  Aclk&ivix.?j  (jcJ&w)  'wf\ov 

jK.eol^-     tS     CVICWtS,    tStO    01    iflV  rjfllpa/.    ifcrjX,Ov}ct,'    KCiV 

a^cf.  jJ-iS,  «  ovcriv  r\   T(j.tfi  ^Xnovctg  rjfiicyig,   il   \Xct,TJag 

(jticl,  Geflat  uterum  canis  Laconica  fextam  anni 
partem,  quae  fexagenis  ex  diebus  conftat ;  quan- 
quam  uno  alterove  aut  tertio  die  plures ;  pau- 
ciores  vero  uno,  ut  retfte  vertit  Julius  Scaliger, 
Sc  Theodorum  Gazam,  qui  aut  uno  vel  altero 
die  plus  minufve  habet,  in  corruptum  notat  in- 
cidifTe  exemplar.  Et  paulo  poft  etiam  Ariftote- 
les,  FiVicu  Jj  nvncn  t  kwjuv  to  "m:ifvrf\ov  ft,ip@~>  tS 
cjjicwtS'  tStb  oi  is-iv  r]jMPcu  i<o00jj,nH.ovJa,  k,  ovo,  Nou- 
null<e  canes  uterum  ferunt  quintam  anni  par- 
tem,  id  efl,  dies  LXXII.  Annus  hic  folaris  in- 
telligirur.  Neque  enim  aut  Ariftotelis  aevo,  aut 
eo  quod  eum  praeceflit,  lunaris  tot  dierum  fyfte- 
ma  effe  credebatur;  quod  ex  periodorum  Cleo- 
ftrateae,  Harpaleae,  Metonicae,  etiam  Calippi- 
cae  (nam  poft  ejufce  etiam  initia  Ariftoteles  cir- 
ca  fexennium  vixit)  ratione  fatis  deprehenditur. 
Scio  locum  illum  ad  aequabilem  Graecorum  an- 
num,  uti  appellatur,  minorem  trahi  ab  incompa- 
rabili  viro  jofepho  Scaligero.  Atqui  nec  de  ipfo 
anno,  ita  ei  dido,  mihi  quidem  perfuadct.  In- 
genioflflimum  agnofco  inventum.  Sed  qua  ra- 
tione  veterum  teftimoniis  ita  fubnitatur  ut  fides 
ei  fit  habenda,  nondum  ex  eruditiflimis  ejus  lu- 
cubratiouibus,  quarum  nec  indiligens  fui,  mihi 
compertum  eft.  Sed  vero  neque  Ariftotelem  ex 
s 


tot  folum  diebus  annum  folarem  conftirifle  qufs 
iine  fumma  in  magnum  philofophiae  parentem     ' 
injuria,  autumet  ?  Nam  tum  in  Metonica  ennea- 
decaeteride  tum  in  hebdomecontaexeteride  Ca- 
lippi  (quibus  utriique  labentibus  floruit  Arifto- 
teies)  annum  folarem  dierum  fuifle  CCCLXV 
praeter  horas  appendices,  ab  eo  ignorari  plane 
nequibat.     Sed  rotunde  ad  morem  iocutus  eft 
vulgi,  quod,  utcunque  recepta,  ob  aequationem 
&  temporum  per  fecula  dinumerationem,  accura- 
tiori  anni  fblaris  quantitate,  atque  ea  quae  a  ve- 
ro  propius  aberat ;  exprimendis  tamen  anni  par- 
tibus,  quibus  agriculturae,  uteri  geftationis,  &  id 
genus  aliorum  tempeftates  meniurabar,  ejufmodi 
dierum  numerum  qui  maxime  multiplices  habe- 
ret  ex  diebus  integris  conflatas  partes,  uhde  fci- 
licet  divifioni  effet  commodiflimus,  uti  fieri  amat, 
retinebat ;  quinque,  qui  appendices  erant,  die-   : 
bus,  eo  quod  multiplicem  divifionem  impedirent,  j 
non  minus  quam  horis  &  momentis  negleclis.   • 
Nam  etfi  quinta  pars  anni  folaris,  five  Metonici 
five  Calippici,  dies  habuit  LXXIII,  atqueitato- 
tidem  dies  pro  quinta  anni  parte  vulgo  ufurpari  \ 
potuit ;  attamen,  fi  ad  eum  modum  porro  fuppu- 
tafTent,  nullam  aliam  ex  diebus  integris  conftan- 
tem  habuiflent ;  fed  in  divifione,  feu  partium  pro  i 
vario  ufu  indicatione,  ad  momenta  non  ad  dies 
fatis  incommode  necefTario   numeraflent.     Sed 
notiflima  plerumque  fuit  numeri  CCCLX,  ut  e- 
tiamnum  eft  in  calculo  aftronomico,  commodi- 
tas.     Alias  autem  integer  annus,  ut  communis 
erat  intervallorum  meniura,  folis  inregra  revoiu- 
tio  Ariftoteli  aeftimabatur.     Et  tralatitium  fatis 
eft  numeros  rotundos,  momentis  quae  calculum 
turbarent  praetermiflis,ubi  perneceflaria  non  funt, 
adhiberi.     Id  ipfum  ferequod  hic  Ariftotelem  fe- 
ciiTe  cenfemus,  fecit  olimGregoriusmagnus,  cum 
dies  XXXVI  anni  Juliani  pars  decima  ei  habiti 
funt ;  uti  videre  eft  homilia  ejus  XVI.  ad  evan- 
gelia,  &  dift.  f.  de  confecratione,  c.  16.    Neque 
aliud  jurifconiulti  Romani,  qui  in  eodem  anno 
menftruum  tempus  fimpliciter  di<Shim,  nec  ter- 
mino  diei  quoti,  a  quo,  fignatum,  triginta  tan- 
tum  diebus,  atque  hifcemultiplicatis  menfes  plu- 
res  metiri  folent ;  quod  habetur  c.  De  jure  deli- 
berandi,  1.22.  §.  i  &  2.     Idem  docet  Alexander 
Confilio  114,  Alciatus  ad  I.  98.     Cum  biflextus 
D.  de  verborum  fignificatione,  alii.     Haud  aliter, 
opinor,  intelligendum  eft  illud  Cleobuli  de  duo- 
decim  anni  filiis,  q.uorum  fingulis  triginta  filiae, 
aenigma  Graecum,  quod  in  difputationibus  de 
anno  Graecorum  afFerri  folet;  nifi  forfan  ad  fu- 
periora  fecula,  quibus  annum  Iunarem  revera  di- 
ebus  CCCLX  confici  creditum  eft,  fpecl:et.    Nec 
quid  aliud  innuere  videtur  togatorum  ille  doctif-  j 
fimus  Varro,  ubi  apud  Nonium,  tot  fcribit  fta- 
tuas  aeneas  Demetrio  Phalereo  Athenis  dicatas,     i 

Quot  luces  habet  annus  abfolutus. 

Signanter  dicit  annus  abfolutus.  Non  pro  eo 
quod  eft  annui  folaris  motus  tempus  abfblute  fini- 
tum,  fed  pro  abfoluto  illo  &  rotundo  dierum  uu- 
mero,  qui,  diebus  illis  multiplicem  divifionem 
minime  ferentibus  liber  &  abfolutus,  annum 
menfurare  vulgo  folebat.  Inde  eft  quod  ftatna- 
rum  numerus  erat  CCCLX,  uti  a  Plinio  libro 
XXXIV,  capite  VI,  docemur.  Sed  quod  addit 
Plinius,  noncium  anno  hunc  numerum  dierum  ex- 
cedente,  ab  hoc  ipfo  Varronis  loco  perperam  in- 

tellefto 


1482       Epochas  ChronologiCus.        1483 


telleclo  emanafle  fiifpicor,  &  temere  viro  alio- 
jquiu  fcientiflimo  excidifle.  Neque  enim  hujuf- 
modi  anni,  five  luhariSj  five  folaris,  veftigium, 
puto,  circa  Demetrii  Plialerei  feculum  in  Grac- 
corum  monimentis  omnino  occurrit.  Erat  au- 
tem  Demetrius  autori  noftro  &  primae  periodo 
Calippicae  labenti  coaevus.  Ita  tandem  annorum 
fimplcxdinumeratio,  tum  alibi  apud  Ariftotelem, 
tum  apud  vetuftiores  Graccos,  qui  exftant,  de 
folanbus,  fcu  Jnlianis,  faltem  qui  Jnlianis  proxi- 
mant,  intelligenda  eft.  Ejufmodi  habendus  etianl 
decennii  calculus  apud  Homerum  in  Iliados  fe- 
cundo;  quod  nempe  belli  Trojani  menfura. 
Inde  Themiftiusad  Phyficorum  quarti  extremum, 
Jlotrx,  inquit, ffiova:  7jTAw  idhu;  hna,  "itzo-iv '  tSto 
&  Wiv  ia<r«ih  ^&«po%cii  tS  jjAi»,  Quanto  tempore 
llium  captum  eft  ?  Tiecem  annis,  id  eft,  decem 
folis  revolntionibus .  Annis  ejufmodi  fignantur 
apud  Herodotum  &  Thucydidem  (quorum  uter- 
que  noftro  antiquior  eft)  induciae,  foedera,  & 
quae  funt  id  genus  aliae  temporum  durationes. 
Atque  inde  eft  quod  Thucydides,  ubi  annos  Pe- 
loponuefiaci  belli  numerat,  non  per  archontum 
feries  aut  nomina,  quod  idem  eft  acfi  dixiflet, 
non  per  annos  lunares  (quibus  fingulis  archontes 
finguii  imperabant)  fed  per  aeftates  &  hyemes, 
quae  annos  plane  folares  fignificant,  fe  putare 
profitetur;  &  decennium  ejufdembelli  integrum, 
&hujufmodi  nempeannis  conflatunij  cwnSixcieTav 
vocabulo  denotat,  quod  choz^ouv  feu  folidorum 
&  naturaliter  revertentium  annorum  fpatio  re&e 
interpretatur  fcholiaftes.  Vide  eum  libro  quinto. 
Hinc  vetuftiflimis  Graecorum,  annum  fimplici- 
ter  diclum  nomine  a  fole,  quem  Avkov  vocabant, 
iumpto  indicari  credebatur.  ld  AvKclQag  eft,  Ho- 
mero  ufurpatum  OdyfT.  £.  Macrobius  Saturna- 
lium  I.  cap.  XVII.  Annum  vetuftijfimi  Graeco- 
rum  AuHclCcvtcf,  appellant,  t  usro  tH  Avkx,  id  eft, 
fole,  ficuvopivov  ncfj  fiir$xy.wov.  Avzov  autem  folem 
vocari  Lycojolitana  Thebaidos  civitas  teftimonio 
eft,  quae  Jari  religwne  Apollinem  itemque  Lu- 
fnm,  hoc  eft,  Avkov,  colit,  in  utroque  folem  vene- 
rans.  Nec  quifquam  alios  quam  folares  in  Era- 
tofthenis,  noftro  coaetanei,  canonibus  chronicis 
intellexit.  Iidem  ufurpabantur  in  Chaldaeorum 
veterum  &  iEgyptiorum  temporis  calculo.  Et 
tandem  univerie  id  verum  fuifte  videtur,  etiam 
ab  initio  feculi,  quod  fcribit  Cicero  in  Somnio 
Scipionis  (idque  antequam  in  civilem  ufum  Ro- 
manis  receptus  eft  annus  folaris,  aliter  quam  ad 
lunares  aequandos)  homines  populariter,  feu 
vulgari  temporum  dinumeratione,  annitm  tan- 
tummodo  folis  reditu  metiri.  Quin  noftrum  Sc 
coaetaneos  inGraecia,  &  ubicunque  periodus  Ca- 
lippica  civiles  annos  aequabat,  fcriptores  ita  re- 
ditu  folis  tempora  menibs  efle  verifimillimum  eft, 
ut  etiam  diem  integrum  ex  quatuor  quadrantibus 
confccftum  cuilibet  quadriennio  non  minus  nec 
aliter  adjicerent  q  uam  Pv.omani,  poft  Juliananl  an- 
ni  novationem,  &  chriftiauae  etiamnum  Europae 
gentes.  Sic  ratio  certifiirna  temporum  conftare 
potuit,  &  revertentium  annorum  initia  fatis  reti- 
neri,  quae,  quadrantibus  illis  negiedtis,  per  to- 
tum  annum  poft  periodum  annorum  MCCCCLX 
prorfum  vagari  necefle  erat;  uti  in  veterum  AE- 
gyptiorum  rationibus.  Calculus  autem  hujufmo- 
di  quadrantum  in  Calippica  periodo  nemini  noti 
bbvius  erat.  Nam  anni  ejufdem  folares  ipfifli- 
ini  erant  Juliant.  Et  de  annorum  quibus  uius  eft 
VOL.  II, 


noftcr  ratione  hacT^nus.  Plura  dc  ca  multo  dici 
poterant.  Sed  dodtioribus  hacc  multa  nimis  vi- 
deantur  ;  quae  tamen,  nc  harum  rcrum  rudiorcs, 
variis  apud  vcteres  annorum  formis  turbati,  in 
Jiminc  haefitarcnt,  pr  cmoncre  duximus.  Quod 
vero  ad  tcrminorum  ad  quos,  fcu  citcrionim  para- 
pegmatum,  annum  attinet ;  cum  intervalla  om- 
liia  ufque  ad  Aftyanactcm  Parium  &  Diogncturo 
Athenienfem  archontas  (quos  »afilpf  ieu  an- 
huos  fuifle  dubitandum  non  eft)  dcducantur, 
par  fane  eft  ut  ante  corum  initia  quodlibet  inter- 
Vallum  penitus  abfolutum  efle  exiftimemus,  atqne 
fic  purata  ab  autore  tempora  fuifle,  ut  in  annum 
fblarem  qui  proxime  archontum  horum  initia  an- 
tecedebat,  univerfi  termini  citeriorcs  incidant; 
habita  nempe,  ut  neceflarium  eft,  ratione  varie- 
tatis  menfium,  diertim,  &  ahni  tempeftatum,..  ad 
quas  figillatim  fpeclabant  terrriini  a  quibus,  five 
ulteriores.  Scio  ninilominus  w  "%ac  ieu  etag,  uti 
noftro  fcribitur,  id  eft,  ufque,  tam  inclufioneni 
quam  exclufionem  faepius  fignare.  Et  fi  inclu^ 
fio  hic  eo  intelligatur,  annus  terminorum  eric 
ipie  archontum,  quos  diximus,  annus  ;  non  au- 
tem  qui  praecedit,  nifi  exclufionem  denotari 
fentiamus,  uti  &  ego  quidem  fentio,  &  in  hp- 
jufinodi  rationibus  res  ipfa  ferme  exigit.  Atque 
ita  fane  verifimillimtim  eft  autbrem  noftrum  ip- 
fo  archontum  anno  chronologiam  fuam  fcripfifle. 
Quotus  igitur  annus  ille  arcnontum  initia  prae- 
cedens,  ieu  annus  terminorum  citeriorum  fuerit 
in  periodo  Juliana,  quae  tum  communis  tum  op- 
tima  annorum  menfura  eft,  perpendamus.  Ut  is 
rite  eruatur,  epochae  autoris  noftri,  ce  quibus 
omnino  confenfus  eft  apud  fcriptores  alios  fide 
dignifllmos,  obfervandae  ;  atque  ex  eis  per  anno- 
rum  adjectionem  annus  quem  quaerimus  prodibit. 
Cum  autem,  juxta  tria  illa,  de  qiiibus  Varro 
apud  Cenforinum,  temporum  difcrimina,  obfcu- 
rum  nempe  feu,  ut  vocat  ille,  d^Xov,  mythicum 
five  fabulofumj  8c  hiftoricum ;  in  primo  nullas, 
in  fecundo  &  tertio  complures  habeat  nofter 
epochas;  eae  vero  quae  ad  fecundum  fpectant 
non  minus  fint  plerumque  incertae  quam  quae  ad 
primum,  adeo  ut  de  illis  etiam  ihter  veteres  paf- 
fim  difconveniat ;  e  tertio  duntaxat  fumenda  iunt 
quae  hic  ufui  efTe  poffint.  Secundum  autem, 
quod  Olympiadum  Iphitearum  initia  antevertit, 
apud  noftrum  durat  ufque  ad  epocham  de  cblo- 
nia  Syracufas  dedufftaab  Archia,  regnante  Athenis 
AEfchylo.  Quae  hanc  praecedunt,  intervalli  funt 
my thici :  Haec  autem  &  quae  fequuntur,  hiftorici. 
In  hiftorico  tamen  intervallo,adeliciendumannuni 
terminorum,  non  fine  deleclu  adhibendae  ftint  e- 
pochae.  Etenim  in  hoc  etiamfuntnonnulla  huic 
rei  nimis  incertae ;  quippe  controverfate.  Contro- 
verfam  autem  epocham  hic  in  partes  trahere,  efi; 
ipfam,  quam  venamur,  rem  atque  controverfio- 
iam  imprudenter  relinquere.  Supercft  igitur  ut  cer- 
tiffimas  feligamus.  Eae  funr  de  quibus  non  fbluni 
unanimis  inter  fcriptores  editos  fed  etiam  inter 
hofce  &  noftrum  reperitur  confenfus,  quales  funt 
ahni  aliquot  archontum  qfli  proximo  anre  noftrum' 
feculo  imperia  tenuere,  adeoque  eciam  ei  ante  a- 
lias  notiffimi.  Hujus  genefis  funt  oninium  ar- 
chontum  anni  qui,  marmore  nhmeris  norati,  So- 
cratis  mortem  &  Lachetem  archontemfequuntur: 
Ariftocratis  fcilicer,  Pytheae,  Afteii,  PhfaficlidiSi 
Naufigenis,  &  Agathoclis,  quos  fingulis  ad  htihc? 
modnm  epochis  adjetftos  exhibet  marmoi1. 

9  S  •  M 


1484      Apparatus  ad  Graecorum       1485 


Anni.  Archonte. 

Ex  quo '. CXXXV  Ariftocrate. 

Ex  quo  mortuus  eft  PhiO  cxyi  p    . 

loxenus  )  J 

Ex  quo  Aftydamas  vicit    CJX  Afteio. 

A  pugna  Leuctrica  CVII  Phraficlide. 

A  morte  Dionyfii  Siculi     CJV  Naufigene. 

A  morte  Artaxerxis  XCIII  Agathocle. 

Rerum  aliarum  in  hifce  Epochis,  praeter  ipfos 
archoutas,  nihil  ad  id  quod  impraefentiarum  agi- 
mus  fpe&at.  Anni  autem  horum  archontum  in 
faftis  Atticis,  nemine  contradicente,  Olympia- 
dum  &  proinde  periodi  Julianae  annis,  quos  fub- 
jicimus,  fignantur. 

Olympiadis.  Anno.  Teriodijulianae. 

Ariftocratis  XCV  2.  4315- 

Pytheae  C  1  4334 

Afteii  CI  4  4341 

Phraficlidis  CII  z  4343 

Naufigenis  CIII  1  4346 

Agathoclis  CV  4  4357 

Iueuudusigitur  itaeft  calculus.  Singulis  archontum 
annis  in  periodo  Juliana  adjice  fingula  marmorei  au- 
toris  intervalla :  Conficitur  annorum  numerus  qui 
terminornm  annum  indicat.  Ariftocratis  annus  eft 
in  periodo^^if.  Autoris  intervallumi35',  cui  an- 
nis  4315  adjecfis,  fiunt  4450  in  periodo.  Itaque 
annus^^fo,  quiOlympiadiizgrefpondet,  eftan- 
nus  citerioris  termini  intervalli  quod  Ariftocrate 
fignatur.  Eadem  dinumeratione  incaeterisquae  fe- 
quuntur  adhibita,  idem  prodit  annus.  Sed  mo- 
nendum  interea,  auni  in  periodo  ejufmodi  hic  ra- 
tionem  habendam  ut  non  aliud  initium  &  finem 
fortiatur  quam  initia  binorum  in  fronte  marmo- 
ris  archontum,  quae  jam  demum  eruenda  funt, 
patiantur.  Neque  enim  periodi  hujus  anni  minus 
ab  alio  quovis,  in  chronologicis  explicationibus, 
die  exordium  pro  re  nata  fumere  pofiunr  quam  a 
calendis  Januariis ;  ut  nemini  non  liquet  cui  va- 
rius  ejus  ufus  incognitus  non  eft.  Cum  igitur, 
labente  periodo  Calippica  prima,  fub  qua  nofter 
fcripfit,  anni  Attici  civilis  feu  lunaris  aut  magi- 
ftratuum,  five  r^g  ■sr^.mag,  caput  ftb  aeftivum 
folftitium  figeretur,  nemo  non  videt  finem  &ini- 
tia  anni  terminorum  circa  eandera  cecidifTe  tem- 
peftatem.  Unde  fit  ut  fub  aeftivum  folftitium  an- 
ni  445-0  periodi  Julianae,  a  calendis  Januariis, 
ut  vuigo,  purati,  initium  habuerit  terminorum 
annus  ;  circa  idem,  quod  fecutum  eft,  folftitium, 
anni  nempe  periodi  Julianae  445-1,  finitus;  pridie 
fcilicet  neomeniae  Hecatombaeonis  menfis  (in 
qua  magiftratus  iniri  foliti)  feu  ultimo  anni  prae- 
cedentis.  Atque  ita  a  folftitio  aeftivo  ad  fblfti- 
tium,  ad  Atticorum  temporum  rationem,  non  a 
calendis  Januariis,  ut  plerique  hodie  ad  chriftia- 
norum,  annos  periodi  marmori  mox  aptatos  di- 
numeramus.  Reftat  igitur  ut  binorum,  quos 
diximus,  archontum  initiorum  diem,  caput  nimi» 
rum  anni  lunaris  feu  fi  ■wpv^vhhs,  id  eft,  neome- 
niam  Hecatombaeonis,  anni  periodi  Julianae 
4451,  in  diebus  item  Julianis  difquiramus.  Ea 
reperta,  ipfa  etiam  anni  folaris  terminorum  inde 
retro  putandi  initia  aeque  erunt  manifefta.  Pe- 
riodus  Calippica,  feu  hebdomecontaexaeteris, 
quae  annorum  LXXVI  cyclus  eft,  ad  cujus  ra- 
tiones  lunares  rnagiftratuum.  quotannis  initia  aliter 


atque  aliter  fe  habuere,  incepit  fub  aeftivum  fol- 
ftitium  anniperiodi  Julianae  4384,  quod  fatis  ex 
Ptolemaeo  non  uno  in  loco  liquet.  Id  item  plu- 
ribus  &  expreftius,  poft  virum  fummum  Jofe- 
phum  Scaligerum,  oftendit  pridem  vir  fane  etiani 
fummus  Dionyfius  Petavius  in  fecundo  de  Do- 
dtrinaTemporum,  lib.  II,  cap.  XVIII.  cujus  ideo 
libentius  hoc  nomine  obiter  memini,  ut  exempla- 
rium  Ptolemaei  editorum  apud  eum  ibi  caftioatio- 
nem  faltem  unicam,  quae  ad  periodi  hujus  exor- 
dium  fpecfat,  ex  manufcripto  Ptolemaei  co- 
dice  firmarem.  Memorat  Ptolemaeus  fiib  ex- 
tremum  libri  IV,  Almagefti,  tres  ab  Hipparcho 
defectiones  lunares  obfervatas :   txtuv  -),  inquit, 

tIw  •stqutIw  (pria-i  yilonvcu  t£   vQ  itqi  £   ^djTtaa.g  >§§ 

KaAiw-TTov  ■zs&iofrx,  primam  ait  commiffam  anno 
LII  periodi  fecundae  Calippicae.  Mendofum 
hic  numerum  efie  quovis  pignore  contenderevuk 
Petavius,  &  vl  pro  v£  fubftituendum.  Idque 
redtiflime.  Quod  non  modo  Georgii  Trapezun- 
tii  verfio,  ubi  LIV  habetur,  fuadet,  verum  etiam 
tum  calculus  aftronomicus,  quo  in  XXVI  gradu 
Pifcium  eclipfis  illa  anno  LIV  periodi  reperitur, 
tum  periodi  ipfius  alibi  apud  Ptolemaeum  com- 
putus  demonftrat.  Et  codex  quem  dixi,  qui  an- 
te  annos  CC  aut  circiter  pulcherrime  exaratus 
xetftqMov  eft  bibliothecae  inftru<ftiiTimae  reveren- 
diffimi  archiepifcopi  Cantuarienfis,  eo  in  loco  vfr 
habet.  Annum  item  LIV  hic  notari  in  Latino 
Codice  MS.  ex  Arabico  verfo,  qui  fervatur  in  bi- 
bliotheca  Collegii  Omnium  Animarum  Oxoniis, 
pridem  monuit,  idque  amicifiime,  vir  dodti/fimus 
Joannes  Banbrigius,  Aftronomiae  ibidem  profef- 
for  digniffimus.  Caeteros  autem  annorum  ejuf- 
dem  Ptolemaei  capitis  non  aliter  exhibet  codex 
Cantuarienfis  ac  exemplaria  typis  vulgata.  Sed 
vero,  primo  ita  primae  periodi  Calippicae  anno 
iudicato,  annum  Juliauae  periodi^^fi,  anno  Ca- 
lippicae  primae  68  refpondere  palam  eft.  Neo- 
menia  autem  Hecatombaeonis  menfis  anni  pe- 
riodi  Calippicae  primae  68,  feu  initium  magiftra- 
tuum  in  anno  eo  lunari,  tam  ad  Petavianas  quain 
ad  Scaligerianas  rationes  cadit  in  VIII  Julii.  Eo 
igitur  die  inibant  magiftratus  Aftyanax  nofter  Pa- 
rius  &  Diognetus  Athenienfis  archontes.  Itaque 
feptimo  Julii,  feu,  quod  in  hoc  anr.o  idem  eft, 
pridie  neomeniae  Hecatombaeonis  finitus  eft  an- 
nus  nofter  terminorum,  qui  cum  fblaris,  ut  ante 
difputatum  eft,  fuerit,  ab  VIII  die  Julii  retro  pu- 
tatus,  ab  eodem  die  in  anno  praecedente,  ieu 
4450  Julianac  iperiodi  &  6j  periodi  ejufdem  Ca- 
lippicae,  fumpfit  exordium.  Atque  ita  inter 
VII  Julii  anni  alterius  &  alterius  VIII,  omnes 
intervailorum  termini  citeriores  collocandi.  Hifce 
nixi  fundamentis  canonem  conftruximus  chroni- 
cum  annis  tum  periodi  Julianae  tum  eis  qui  vul- 
garem  D.  N.  Jefu  Chrifti  epocbam  antevertunc 
fignatum,  quo  fine  operofiori  aliquo  calculo  Epo- 
chae  cujuflibet  autoris  noftri  annus  indicetur. 
Reges  item  Athenarum  adjecimus,  &  archontas 
annuos  feu  i7ruvvpzg,  quemadmodum  in  Marmore 
habentur.  Sed  &  horum  tandem  initia  &  fines, 
quantum  fcilicet  a  docftiffimis  temporum  inter- 
pretibus  edocemur,  qua  ratione  eliciantur  hic 
fubjungimus.  Ad  hanc  rem,  tempora  quae  in 
canone,  quem  infra  exhibemus ,  primam  annuo- 
rum  archontum  inftitutionem  fequuntur,  trifari- 
am  dividimus :  In  intervallum  quod  ab  anno  pe- 
riodi  4030  ufque  ad  4178  inclufis  terminis  pro- 

tenditnr: 


1486        Epochas  Chronologicus.         1487 


tenditur  ;  id  quod  hunc  annum  &  42.94  interja- 
cet ;  8c  demum,  quod  iude  ad  extremum  fucce- 
dit.  Intervalii  primi,  fateor  me  nulla  ratione  ita 
Attica  tempora  hactenus  afiecutum  efle,  utqualcf- 
nam  periodi  annorum  ad  aequandos  utriufque  lu- 
minaris  motus  in  uiu  fuerint  fatis  cognoverim. 
In  obicuro  iunt  &  incerto  pofita  quae  de  ea  re 
icriptores  reliquere.  Atqui  ex  tetraeteridibus 
hebdomecontaexaeteridem  confecit  vir  magnus 
Jofcphus  Scaliger,  quam  ut  vetuftifllmam  Attico- 
rum  temporum  &  cerriflimam  menfuram,  perio- 
di  Atticae  vocabulo,  tam  in  libris  de  Emendatione 
quam  in  canonibus  edidit.  Sed  ingenium  fcien- 
tiifimi  herois  &  immeniam  eruditionem  muko 
magis  femper  admiratus  ium  quam  docfriuae  illi- 
us  periodi  aiTentiri  potui.  Etiam  ipfa  quibus  ni- 
titur  ipfe  teftimonia  (&  res  eft  ejufmodi  quae 
non  tam  artificis  ingenio  quam  vetuftatis  tefti- 
monio  ponderanda  eftj  Iectoris  benignioris,  fi 
bene  perpeudantur,  etiam  cohibent  aflenfum,  fal- 
tem  non  pariunt ;  quin  adverfariis  tela  fiunt,  qui- 
bus  fententia  ejus,  fidenter  nimis  tradita,  non 
mediocriter  enervatur.  Confule,  fi  placet,  quae 
contra  difputarunt  &  popularis  nofter  Thomas 
Lydiatus  &  Dionyfius  Petavius.  Caeterum  quo- 
niam  impenie  autori  periodus  illa  placuit,  &  aliis 
forfan  non  paucis  ob  incomparabilis  viri  autori- 
tatem  nondum  difplicet,  tabellam  adjicimus  qua 
laterculum  neomeniarum  periodi  Atticae  apud 
Scaligerum,  in  I  de  Emendatione,  pagiua  42  &  pri- 
mo  canonum,  pagina  59,  cuiquam  ingredi  liceat, 
&  facillime  neomeniam  feu  caput  anni  cujuique 
archontis  atque  finem  in  primo 
canonis  noftri  intervallo  reperire. 
Neomenia  aurem  ea  eft  hic  Ga- 
melionis  menfis.  Nam  feculis  ve- 
tuftioribus  Gamelion  anni  civilis 
caput  habetur,  cui  locus  eft  fiib 
hybernum  folftitium.  Dato  nimi- 
rum,  in  hoc  canonis  intervallo, 
periodi  Julianae  anno,  abjice  numerum  qui  in  ta- 
belia  proxime  minor  eft.  Nam  3976^  primus  eft 
primae  periodi  Atticae  feu  Scaligenanae  hic  la- 
bentis.  Qui  refiduus  habetur,  in  Jaterculo  Sca- 
ligeriano  neomeniam  Gamelionis  feu  archontis 
initium  indicat :  Proximus  demum  in  eodem  la- 
tercuio,  dempto  niduo,  finem  oftendit.  Nam  etfi 
pridie  neomeniae  Gamelionis  proxime  fequentis 
annus  lunaris  finiebatur,  attamen,  ad  Scaligeri  ra- 
tiones,  duo  annum  clauferunt,  ad  finem  Pofideo- 
nis  ultimi  raenfis,  adjecfitii  dies,  qui  avapxoi  di- 
<3:i,  eo  quod  per  illud  biduum  Athenae  magiftra- 
tibus  carebant.  Imperiis  enim,  ut  vult  ille,  abi- 
bant  ultimo  die  feu  -r,  Teia-/.doi  Pofideonis,  adeo- 
que  triduo  ante  neomeniam.  Bidno  autem  inter- 
jacente,  comitia  creandis  magiftratibus  habita. 
Verbi  gratia,  Agon  Pythicus,  in  canone  noftro, 
coronarius  denuo  fit  auno  periodi  Julianae  4152, 
archonte  Damafia  fecundo.  Numerus  in  tabella 
proxime  minor  eft  41x7  ;  quo  abje6to,  refiduus 
eft  5.  Huic  refpondit  in  Iaterculo  Scaligeriano 
dies  XX II  Januarii  pro  neomenia  Gamelionis, 
qua  magiftratum  iniit  Damafias.  Neomenia  Ga- 
melionis  anni  infequentis  eft  Januarii  XIX,  unde 
triduo  dempto,  dies  ejufdem  Januarii  XVI  anni 
Damafiae  exitum  indicat.  Intervallo  autem  ca- 
nonis  noftro  fecundo,  omnia  ad  hanc  difquifi- 
tionem  adeo  incerta  funt  ob  oclaeteridum  Cleo- 
ftrateae  &  Harpaleae  ufus  ignorationem,  ut  futile 


nimis  eflet  contendere  in  eo  initia  &  fincs  ar- 
chontum  certis  dicbus  fignarc.  Scd  fub  hujus  in- 
tervalli  extremum  faltem,  fi  non  antea,  caput  an- 
ni  t  'srqvTuveias  fcu  magiftratuum  a  Gamelionc  feu 
cardine  hyberno  tranflatum  eft,  quod  neceflario 
naonendum,  ad  hecatombaeoncm  feu  aeflivum 
cardinem,  quod  non  folum  ex  Antiphontis  co- 
aevi  oratione  XVI  feu  <arg<  &  x"S^i,  fed  criam, 
ut  alia  omittamus,  ex  Thucydide  Iiquet.  De  rege 
facrorum  (qui  in  magifiratibus  annuis)  locutus 
Antiphcn,  Tr,g  $'  tt^i,  inquit,  cwrJ  honroi  6vo 
yjvig  r,rrai',  ©^yjjAnav  'Z  2.Mpi>o(pc(>  «w,  Imperii  ejus 
dno  menfes  fupereraut,  Thargelion  &  Scirrho- 
fhorion ;  quibus  verbis-manifefto  innuit  infcquentis 
menfis,  qui  hecatombaeon  eft,  neomcniam  caput 
anni  magiftratibus  creandis  aptati  fuifle.  Thu- 
cydides  autem  de  iplb  anno  a  cujus  initio  enne- 
adecaeteridern  fuam,  quae  nondum  in  ufu  recep- 
ta  erar,   aufpicabatur  M«ton,    verba  faciens  Ji- 

bro  II.  Ylv&cSa^,  ait,  iri  <5"Jo  jjjjvag  a^xo\\^'  hfilwcu- 
01;,  fc  T  cv  TloTidcua  fxaxl^J,  \jJjJJi  kyCju>,  x,  ctfjtct  r\ej. 
"'P/CyXPfi  Qr,Qcuuv  ctvdgtg  oXlya  ■zr/\eit:g  Tfiay.oa-icov 
ttrrjASov  \g  YihaTauav  $  BoiaTiag,  Cttm  TythodorO 
dao  fraeterea  menfes  fungendi  magiflratus  fu- 
perejfent,  fexto  fcilicet  menfe  a  pugna  in  Toti- 
daea  commifa  @  ver  jam  incefifet,  Thebano- 
rum  quidam  paulo  plures  trecentis  ingrejfi  funt 
Tlataeam  Boeotiae.  Et  verfioni  huic  adftipula- 
tur  plane  fcholiaftes  vetus.  Menfis  igitur  de  quo 
loqnitur  Munichion  erat  jam  labens ;  is  fcilicet 
qui  vernorum  primus  erat ;  adeoque  duo  illi  qui 
Py thodoro,  primi  enneadecaeteridisMetonicae  an- 
ni  archonti  iiravupa,  fupererant,  ut  Thargeliou 
&  Scirrhophorion  fuerint  necefTe  eft,  &  pro- 
inde  ut  Hecatombaeonem  caput  anni  -arpvkveiag 
teneret,  uti  poftea,  perpetuo  tenuit.  Terti- 
um  demum  intervallum  periodus  ilJa  Meto- 
nica  feu  enneadecaeteris  occupar,  ad  cujus  neo- 
menias  hecatombaeonis,  quae  ad  noftri  fpe- 
clant  archontas,  eruendas,  fimilem  priori  ta- 
beilam  adjungimus,  ufu  non  omnino  diflimili.  Nu- 
mero  refiduo  ingredere  Iaterculum 
five  Scaligerianum  five  Petavianum 
enneadecaeteridis  Metonicae.  Neo- 
menia  quam  quaeris  in  diebus  Ju- 
lianis  ftatim  occurrit ;  fed  diverfi- 
mode  pro  diverfis  quas  amplexan- 
tur  illi  putandi  rationibus  Scali- 
gerianum  haberur  in  II  deEmenda- 
tione  pag.  77  &  canonum  I  pag. 
64.  Petavianum  lib.  II  de  Do&ri- 
na  Temporum  cap.  XIII.  Difcrepantiae  autem 
cardo  in  hoc  verfatur,  quod  alter  neomenias  he- 
catombaeonis  folftitium  aeftivum  nunquam  vult 
antevertifle;  alter,  tam  antevertifle  quam  fecu- 
tas  effe.  Nam  de  periodi  hoc  initio  &  embolif- 
morum  numero  controverfia  non  eft ;  de  horum 
vero  locis,  non  exigua.  Sed  de  ea  re  non  eft  hic 
difputandi  locus.  Vide  quae  in  canone  notamus 
ad  annum  periodi  4305.  In  archontis  autem  cu- 
juflibet  exitu  feu  anni  fine  hic  eruendo,  pro  tri- 
duo  quod  in  periodo  Attica,  a  proximi  anni  neo- 
menia  demitur,  dies  quinque  hic  fubtrahere  opor- 
tet.  Nam  cu  dvac%u  f7«e?»  hab  Metonica  ennea- 
decaeteride  quatuor  erant ;  de  quibus  diferte  Ul- 
pianus  rhetor  ad  Demofthenis  orationem  contra 
Androtionem. 

Abfoluto  demum  apparatu  noftro  ad  EpochaS 
chronologico,   loco  non  ita  importnno,  obiter 

adjicere 


Anni 
Teriodi 
fulianae. 


4357 


1488       Apparatus  ad  Graecorum        1489 


adjicere  liceat  de  menfium  Atticorum  ordine 
&  textu  corollarium  non  omnino  contemnendum, 
«juod  ad  calcem  Ptolemaei  magnae  conftrudtionis, 
quam  diximus,  manu  exaratae  reperitur.  De 
menfibus  iis  atque  fmgulis  eorum  locis  diu  eft 
quod  defudarunt  viri  doftiffimi,  Theodorus  Ga- 
za,  Gregorius  Giraldus,  Hadrianus  Junius,  Joan- 
nes  Lalamantius,  alii.  Sed  fruftra  nimis  pleri- 
que.  Feliciori  multo  pridem  opera  Jofephus 
Scaliger,  &  nuperrime  Dionyfius  Petavius  tam 
ad  S.  Epiphanium  quam  in  Dodtrina  Temporum. 
Sed  nec  in  eorum  contextu  Scaligero  adverfatur 


Petavius,  praeterquam  quod  Maemacterionem 
Boedromioni  proximaife  vult,  nec  Pyanepfionem 
interveniffe,  ut  Scaliger,  fed  efle  fecutum.  Ad 
calcem  autem  Ptolemaei,  quo  utimur,  eadem  ip- 
fifllma  contextus  forma  qua  Scaliger  eos  difpofuir, 
occurrunt,  a  vetufto  aliquo,  nec  imperito,  quod 
dubitari  nequit,  Mathematico,  cum  RomanO- 
rum,  Macedonum,  Perfarum,  Arabum  &  Aegyp- 
tiorum  menfibus,  in  chronologorum  ufum,  ad 
hanc  faciem,  non  alio  quam  icriptus  eft  codex 
ipfe  charadtere,  adjecli; 


A0HN.QN. 

PQMAIQN. 

MAEKAONQN. 

IIEP2QN. 

APABQN. 

AirrnTmN. 

TloO-itdldv. 

Se^^S^/©0. 

'ZavStx.cc:. 

<X>ao(pap$iv. 

MXX&&P- 

0$. 

YafiyAtCoV, 

QxTC-Zpj.@~> . 

Apjif/d<rt@>. 

Ap&fiTrias. 

Z.ctp_y,p. 

<$*a8L 

AvSfryjPJCOV. 

Noif/£p/@>. 

Acti<rt@>. 

~X.0pTO,T. 

Y>Ct[A.'!TiCtCt    CtXCtA. 

A6v?. 

EAatpqQoMctiv. 

Aexif/&pj.@>. 

Ylavef/,@>. 

Tapu.a. 
MepTctr. 

Yafiwtaa  ctx^P- 

~X.oidx. 

Mxvvxtcov. 

\avudpj.@*> . 

Aa@>. 

NrZdfAaTiShe. 

T«& 

Qct,pJ>jXiuv. 

^><£ipyde/@>. 

YoP7TlCU@->. 

~2,ctpeZa.p. 

N7£a|*«7<  A«;g«g  ■ 

Me%sip. 

2,xip'po(pO(>/cdV. 

Mdpji@>. 

Y7TepZepeT<M@>. 

Mi%ifi. 

PavT^a,7T. 

QapteVCdO. 

~ExO.T>}ftQctiCdV. 

A7TPl7i\t@>. 

Ai@>. 

'  Atto.v. 

~c~)ctfA.7rav. 

^apf/.aSL 

MiQ.yei]vicdv. 

Mdi@>. 

A>re?i\cu@>. 

A% 

Ya^a^dv. 

Ylaxcov. 

Bo>)apof/.tCdV. 

YLuaVilptCdV. 

'\<£Vi@>. 

A$ivd/.@>. 

Nrcti. 

^.aaaK. 

Ua/jvi. 

lii/\i@>. 

YlepjTi@>. 

M7raxf*>*v- 

Ax>\x.av]av. 

Esrttpl. 

Mou^taxliptcdv. 

vAvFa?@>. 

AuV§©-. 

Avipav]d,p. 

u  ctt  xh.c7rtf/.aie. 
£  t~jMpcf.. 

AsA^SVT^W. 

Metrccj. 

E7raycf/,ev@>. 

non  ut  gentis  alterius  menfium  loci,  in  anno  na- 
turali,  menfium  alterius  locis  ubique  relponde- 
rent  (quid  enim  Septembri  Romanorum  cum 
Attico  Pofideone,  qui  primus  menfis  eft  hyber- 
nus?)  fed  ut  tum  menfium  cujufque  gentistex- 
tus,  tum  diverfa  veterum  annorum  civilium  ini- 
tia,  menfibus  primis  fignata,  exhiberentur.  Fi- 
deliter  deicripfi  etiam  ea  in  quibus  a  librario 
plane  peccatum  eft.  Illud  enim  u  di  ■/.Ko7rirtaie 
e  -^ipjn  in  Perfarum  laterculo  Iegi  debet  ng/  dt  xAo- 
■7rt\x£>.cf.  i  rjf/.epj.t  furtivi  quinque  dies,  feu 
nNplTOO  Muflerakath,  uti  eodem  fenfu  vocant 
Perfae.  Eos  inde  rta.<ria^xd  appellat  IfaacusMo- 
nachus  in  canone  Perfico,  apud  Chriftmannum. 
De  hifce  &  Perficorum  menfium  nominibus,  quae 
hic,  uti  etiam  in  tabulis  Alfonfinis,  Alfragano, 
&  Ifaaco  jam  dicfto  depravate  nimis  Ieguntur, 
vide  Joiephum  Scaligerum  de  Emendatione  lib.  III, 
capite  de  anno  vago  Jezdegird,  pagina  200,  & 
canonum  lib.  III*  ad  caput  XI,  &  ibi  Georgium 
Chryfococcern.  Adde  PetaviideDoctrinaTempo- 
rum  libri  III,  caput  IX  &  fequentia.  Arabicos 
item  menfeSj  quorum  aliqui  in  portentofa  voca- 
bula  (ut  fieri  faepius  amat  cum  quid  ex  orienta- 
libus  linguis  Europaeis  chara<fteribus  exprimitur) 
degenerarunt,  habes  apudScaligerum  de  Emenda- 
tione  libro  II,  pagina  107.  'PaftTnad  axdh  in 
Arabum  laterculo  &  ~~?art7riad  ax^<\  Arabice 
funt  SinSk  y*i"l  Rabiu  Alatvol  &  nn^N  JPY\ 
Rabiu  Alacher,  id  eft,  Rabiu  prior  &  Rabiu 
prior  &  Rabiupoflerior.  Eadem  vocabula  prio- 
rem  &  pofteriorem  notant  in  binis  fequentibus, 
quorum  uterque  HNOJ  Giumedii  dicT:us.  Id  hic 
Graecis  characteribus  fonat  Nr^^ar  aut  Nr^afta- 
ti*    Confule  Scaligerum  in  canonibus  pag.  235-. 


Sed  de  Maemaclerionis  Ioco  praeter  Scaligerum 
de  Emendatione  lib. !,  pag.  31.  VideporroPetavii 
difputationes  librol,  cap.X,  &libroIV,  cap.  VIII 
&  ad  S.  Epiphanii  Haerefim  LI,  pagina  135-.  Adi 
etiam  Gautici  additiones,  quae  ad  calcem  Ahna- 
gefti  a  Georgio  Trapezuntio  verfi  habentur.  La- 
terculus  autem,  qui  prae  oculis  etiam  eft,  men- 
fium  Macedonum  (in  quo  pro  Ylep/<?t@>,  YlepJ.Ti@> 
iegendum)  non  finit  ut  caftigationem  editorum 
venerablisBedaenoftri  exemplarium  de  temporum 
ratione  praetermittamus.  In  ejus  quem  diximus 
libelli  capiteXII,  Graecorum  menfesita  recenfen- 
tur.  Vocatur  autem  apud  eos  ipfe  Tiecember 
EAaQrjZoAidv,  Januarius  Nvxtw,  Februarius  Qae- 
Fi]Mdv,  Martius  Ai<tp@-,  Aprilis  "EavJMog,  Maius 
ApTefiic-t®*,  Junius  Ai<rt@>,  Julins  Yldvef/.@-, 
Augufus  Au@>,  September  Ycpp^gi@>  (pro 
Yo<o7rtdi@>J  Oclober  Y7reoZeperd>.@>,  Novcmber 
A«©».Portentola  plane  eft  enumeratio.  Q_uid  E- 
laphebolioni  cum  Diftro,  Xantico,  &  Macedo- 
num  caeteris  ?  Quid  Thargelioui  ?  Hi  enim  Atti- 
ci  menfes  interillos  Macedonum  locum  nunquam 
habuere.  Nu%tav  vero  omnino  verbum  nihili  eft. 
Forfan  Munichionis  reliquiae.  Sed  &  ira  hinc 
non  minus  ablegandum  quatn  Attici  rnenfes  cae- 
teri.  Et  nimis  oicitanter  Joanncs  NoviomaguSj 
qui  feriem  menfium  Graccorum  ex  depravatiflimo 
hoc  loco  excerptam  Bedae  autori  tribuit.  Caere- 
rum  Graecorum  vocabulo  Macedonas  tanrum  feti 
Syromacedonas  aeternum  illud  Britanniae  decus 
hic  innuit,  nec  alios  quam  Macedonum  menfis 
revera  nominavit.  Ita  fcilicet  fcripfit  ipie  ;  Vo- 
catur  autemapndeos  ipfe  \December  ~AiriXXcu@fk 
Januarius  ~A<ftvd/.@>.  Februarius  Yii(j.Tt@>,  Mar- 
tilis   AWe@>,    Afrilis  'Eavjtxo;,  &c.    Id   diiciiliUS 

ex 


149°        Epochas  Chronologicus.        1491 


ex  vetuftiflimo  Bedae  excmplari  MS.  in  inftructif- 
fima  nobilifllmi  viri  Roberti  Cottoni  bibliotheca, 
ubi  ad  hunc  modum  locus  ille  exaratur ;  Graecis, 
ut  fit,  nominibus  aliquantulum  corruptis.  Voca- 
tur  aulem  apud  eos  ipfe  T)ecembcr  Apileos,  Ja- 
nuarius  Exdynios,  Februarius  Perithios,  Mar- 
tius  Diftrios,  Aprilis  Xanthicos,  Maius  Arte- 
mifeos,  Junius  Defeos,  Julius  Panemos,  Au- 
gujius  Loos,  September  Gorpieos,  OEiober  Hy- 
perberetaeos,  November  Dios.     I^  nnriffimnA 


Ita  notiflimo  & 


perpetuo  menfium  Macedonurh  tcxtu  ufus  efl: 
doclriflimus  Beda.  Elaphebolioni,  Thargelioni, 
Nychioni  fcu  Munichioni,  nempc  Atticis,  nullus 
ibi  locus  erat,  antcquam  fivc  ab  exlcriptoribus 
imperitis  fivca  negligentibus  editoribus  pcrpcram, 
nequc  fumma  finc  injuria,  praebcrctur.  Quin 
fatis  obvium  fane  fuiflct,  etiam  ex  ipfius  Ephe- 
meride,  fua  menfibus  hic  tribus  nomina  reftituifle. 
Nam  in  ea  Graecorum  duodecim  mcnfes  vocabu- 
Iis  item  Macedonicis  adnotantur. 


Ad  Veteres  Graecorum  Epochas  Notae  Historicae. 


Linearum  in  bifce  mmerns  ad  exemplar  Epocharum  fuperius  elemeittis  majufcuUs  deficriptum 

fipeEiat. 


CUM  pierifquehujus  dvayea&s  primae  lineae 
elementis  etiam  autoris  nomen  difparuifle 
.  credo.  Autorum  nomina  in  orationis  textus  ini- 
i  tio  locos,  feculis  vetuftioribus,  habuifle  nemo 
1  refcit  qui  Herodotum  aut  Thucydidem  falutavit. 
Atque  ut  eorum  codices  membranei  aut  charta- 
cei,  ita  noftri,  qui  a  prima  perfona  fermonem  au- 
fpicatur,  marmoreus  erat.  Nam  ut  temporis  in- 
juriam  propulfando,  pofteritati  tutius  confulere- 
'  tur,  cippis  faxeis,  q^Ku/.q  feu  y.voQio-t,  velut  libris 
feu  tabulis  publicis,  tam  res  veterum  geftas  & 
temporum  rationes  quara  leges,  pacta,  deorum 
&  mortuorum  titulos,  vota,  incidi  iolenne  erat. 
Euhemerus  Siculus  res  gefas  Jovis,  £s  caetero- 
rv.m  qtti  dii  putabantur,  collegit,  hiftoriamque 
contexv.it  ex  titulis  5>  inficrtptionibus  facris, 
quae  in  antiquijjimis  templis  habebantur,  ut 
clifcrte  meminit  Lactantius  de  falfa  religione, 
cap.  XI  Etiam  columnae  aureae  in  fano  Jovis 
Triphylii  pofitae,  qua  perfcripta  erant  ejufdem 
numinis  gefta,  eidem  hiftorico,  quem  poftea  in- 
terpretatus  eft  Ennius,  uius  erat  maximus.  In 
Sicyone  item  dva.^pa.pr,  erat  feu  defcriptio  ejuf- 
modi  facrata,  unde  Heraclides  in  librum  fuum  de 
muficis  Junonis  Argivae,  antiftitum,  poetarum 
etiam,  &  muficoram  celebriorum  nomina  tra- 
duxit.  Teftis  eft  Plutarchus  libro  de  mufica, 
cui  hujufmodi  fcriptores  d.vaSty^ciQcnc  generatim, 
five  defiriptionum  aut  recenfionum  autores,  non 
femel  dicuntur.  Columellae  item  quibus  Cre- 
tenfes  facra  defcripferant  Corybantum  a  Porphy- 
rio  in  fecundo  -ssrS.'  ^w^f  e/r^J^av  memorantur. 
Quin  obvium  eft  quod  de  columnis  illis  Sethi  ne- 
potum,  lateritia  altera,  altera  faxea,  quibus  fy- 
deralis  fcientiae  inventa  fua  mandarunt,  habet 
Flavius  Jofephus.  Et  de  prifcis  Danis  Saxo 
Grammaticus  Iibro  de  fitu  Daniae  ;  Majorum 
aila patrii  fiermonis carminibus  vulgata,  linguae 
fuae  literis,  faxis  ac  rttpibus  infculpenda  cura- 
bant.  Paulo  item  poft;  voluminum  loco  vaftas 
tnoles  ampleciebantnr,  codicum  ufiitn  a  catttibns 
mutuantes.     Et  lacuna   haec  ita  forfan  partim 

ilipplenda,    dvi^cetya,  riq  d.vcc§tv  *J>ovxq  ~^p^dy.iy@^, 

Scc.  Superiora  tempora  deficripji  aufpicatus,  &c. 

Pag.  i^^o.  lin.  2.    \yu  Tld^a  uoVaxT©-] 

ty,  Tld^a  fBfi  ' ' h.vjd.\ciY.-©*,  I11  paro,  AJtyanafie. 
Vix  fieri  potuit  ut  aliud  fuerit  nominis  initium. 
Parus  igitur  ex  Cycladibus  maxima  &  olim  flo- 
rentiflima  infula,  utcunque  imperio  Attico,  ut 
"vicinarum  pleraeque,  fubjedta,  fuos  habuit  ar- 
chonres  annuos,   quemadmodum  ipfae  Athenae, 

VOL.  II. 


quae  fuinmum  adminiftrationis  civilis  exemplar 
fuit  populis  circumjacentibus.  ItaDelii,  ita  alii. 
Videfis  Gruteri  infcriptiones,  pag.  400. 8.  4C5M. 
&  1021.  7.  Autorem  autem  hinc  Parium  fuifle 
aequum  eft  ut  conjecl:emus.  'AvaSpj.(plw  fuam, 
five  opus  chronologicum,  pcpuiaris  archontis  no- 
mine  fignavit,  ut  ita  &  patriae  honorem  haberet, 
&  popuJarium  captui  rem  facilius  accommodaret, 
omuia  ad  calculi  terminum  domi  fixum  &  notifli- 
mum  deducendo.  Atcicum  vero  infuper  adjecit, 
idque  meritiflimo,  non  folum  quod  reipublicae 
Athenienfis  majeftatem  (quam  tamen  eo  aevo  va- 
rie  affligebant  Macedonum  reges)  Parii  procul- 
dubio  obfervabanr,  fed  etiam  quia  epocharum, 
unde  intervalla  putarar,  characteres  communes 
&  perpetui  erant  five  reges  five  archontes  Athe- 
nienfium.  Quod  genus  characterum  apud  Parios, 
quorum  refpublica  minorum  erat  gentium,  haud 
omnino  eft  verifimile  exftitifle. 

lbid.  Iin.  6.  '/Aeet&  ■urdfcq']  De  Areopago,  feu 
rupe  Martia,  ante  alios,  confulendi  Jofephus 
Scaliger  ad  numerum  Eufebianum  DI,  &  Joanncs 
Meurfius  in  libro  fingulari  qui  Areopagus  dictus. 
Paulo  ante  legendum  plane,  'Adhiyo-t  Wwa  "  Aoc^ 
&c. 

Ibid.  Iin.7.  rd  ^,arr,(ja  iSuo-v/']  Sacra,  Soteria 
dicta,  a  Deucalione,  qui  aquarum  vim  fugerar, 
Jovi  Phyxio,  five  qui  fugientibus  opem  ferre  fo- 
ler,  fiebant.  Sic  Apollodorus  izrei  S-e&V,  lib.  I. 
Et  Jovis  Q>v'ftx  meminit  etiam  Apolionius  Argo- 
nauticorum  II  &  IV,  cujus  ad  hanc  rem  fcholiafies 
item  vifendus. 

Ibid.  lin.  8 xrvm  Ldj*a.b\w©*\  DeAm- 

phictyone  &  Pylaico  conventu,  &  legibus  Am- 
phictyonicis  ab  eo  inftituti?,  videfis  Strabonem 
lib.  VIII  &  IX,  Dionyfium  Halicarnaflenfem 
lib.  IV,  ubi  de  Tullio  rege,  &  Paufaniam  in  Pho- 
cicis,  praeter  Amphictyonum  decreta,  quae  apud 
Demofthenem  in  oratione  de  Corona  cbvia 
funt.  Addeinfcriptionesapud  Grurerum,  pag.  129. 
15-.  &  1021.  7.  quae,  ni  fallor,  eaedem  ipfae 
funt ;  item  Michaelem  Apoftolium  in  Prover- 
biorum  Centuria  III.  4.  Sacra  autem  quorum 
hic  mentio  in  fano  Cereris  feculis  pofcerioribus 
peragi  folebant.  Strabo  lib.  IX,  de  Thermopylis 
Jocutus,  Es"*  5  5  Ai^i/J,  inquit,  yXyaq  aoiiS-i,  yJj 
A'<;y,r:Te @-  hecy,  cjj  ci  &  'asa.o-a.v  YkoXaua)  iT'J0-'ta,v  eri- 
j\nv  o\  ' AfitptKJuevts,  Eft  etiam  portns  ibidern  mag- 
nus,  &  Cereris  fanum,  ubifingulis  jVylaicis  con- 
ventibus  Ampbiciyones  facrificabant .   Qiuf,yt  riq 

■z&i,   &C.]   &  paulo  poft,   5J  dyoficnriii  ' Au.<P:k{Icvc:c~\ 

9  T  nemo 


i492       ^D  Graecorum  Epochas        14 


ncmo  in  mutilis  hujus  periochae  vocabulis  agnof- 
cere  non  poteft. 

Ibid.  lin.  10 dr^os]  <&9tdric>(&  legendum. 

Phthiotidis,  Theffaliae  regionis,  rex  eratDeuca- 
lion,  &  poft  eum  filius  ejus  Hellen.  ItaThucy- 
dides  lib.  I,  Conon  apud  Photium,  cod.CLXXXVI, 
feciione  27,  alii. 

Ibid.  iin.  n.  %  r  dycZva,  TIava6..vcu...]  Du- 
bium  non  eft  de  certamine  Panathenaico  ver- 
ba  fleri.  Et  videtur  fane  aut  de  prima  ejus  infti- 
tutione,  aut  de  fancito  aut  confilio  fub  Amphic- 
tyone  habito  de  eo  inftituendo  ac  poftmodum 
celebraado.  Sed  origo  ejus  plerumque  Erichtho- 
nio  regi  tribuitur;  de  qua  re  mox  plura.  Caere- 
rum  ante  Erichthonium  'A6Loa/.a,  Athenaea,  non 
Tanathenaea,  certamen  illud  dicium  effe  fcribit 
Ifter,  vetuftus  rerum  Atticarum  autor  apud  Har- 
pocrationem  in  Llava/Jlwcua,.  Ipiitm  igitur  certa- 
men,  utcunque  nuncupatum,  Erichthonio,  etiam 
Iftri  fententia,  vetuftius. 

Ibid.  lin.  11.  rKalp».]  Cadmia  primo  oppi- 
dum  feu  urbs  erat.  Poftea  Thebis,  juxta  quas 
condita  eft,  auciis,  arx  feu  «ss^aVpAis  Thebamm 
dicia  eft ;  ut  capitolium,  arx  Romana. 

Ibid.  Iin.  13 t&Ufs  iQa,o-ixdjo-avf\    Viderint 

hic  perfpicaciores  annon  haec  ad  Tyri  Sc  Sidonis 
rcgnum,  numero  Eufebiano  DLX  notaturn,  ipe- 
cient.  Quvixris  iZa.AKtiiiav  eft  in  Thoenicia  reg- 
narunt,  cujus  urbes  Tyrus  &  Sidon.  At  qui 
regnarunt  Eufebio  funt  ibi  Cadmus  &  Phoenix  ex 
AEgypto  profecii.  Cadmus  vero  Agenoris  F. 
qui  idem  eft  &  Phoenicis  frater,  Bacchi  fcilicet 
avus,  apud  noftrum  triennio  antequam  hi,  qui- 
cunque  fuerint,  regnare  coeperunt,  Thebis  Boe- 
oticis  regnavit.  Sed  mira  videtur  apud  Euiebi- 
um  temporum  quae  ad  Cadmum  fpeciant  luxatio. 
Vide  ad  dicium  numerum  Jofephum  Scaligerum. 
Vide  item  Eufebium  numero  DLXXXVII  8c 
DCXI,  &  in  Graecis  pag.26. 

Ibid.  lin.  14.  'A<p'  5  vcwg i£  Aiyvirjx  «V 

rT~&c. 

Ibid.  liu.  if.  Xj  uyopdS-vi  ■arsi^s""?^©"]  De  Da- 
nao  &  fiiiabus  quinquaginta,  paffim  veteres:  Sed 
ds^eutccontori  nomine,  navi  Jongae  qua  ex  AE- 
gypto  profugere  indito,  raro.  Ita  dicfam  fcribit 
diferte  Apollodoms  Bibliothecae  lib.  II,  idque  a 
filiarum  numero,  uti  etiam  Euftathius  ad  Iliados 
ct.  Sed  nominis  originatio  ea  mira  eft.  A  remo- 
rum  potius  numero  feu  verfu  aut  ordine  unico 
qui  ex  quinquaginta  conftabat,  impofitum  eft, 
uti  &  Argonavi.  Ita  etiam  T^ta,yJfjc^os,  tsoso,^- 
•<lovts(>os  &  fnniliter  naves  aliae  longae  diciae.  Hanc 
primam  fuiffe  navem  longam  fcribunt  nonnulli. 
Hyginus  Fabula  CCLXXVII.  Minerva  frirna 
7iavem  bifroramTanao  aedificavit,  in  qnaAE- 
gyptum  fratrem  profugit.  Tantundem  etiam 
fabtila  CLXVIII.  Et  Piinius  lib.  VII,  cap.  LVI. 
Navem  primus  in  Graeciam  ex  AEgypto  T>a- 
nans  advexit.  Ante  ratibus  navigabatur,  in- 
ventis  in  mari  rubro  inter  infidas  a  rege  Ery- 
thra.  Confule  item  Nonni  QuuaXuyLu  adGrego- 
rii  Nazianzeni  inveciivam  primam  numero  |:f 
Erythras  autem  rex  non  alius  quam  Edomus  Ja- 
cobi  patriarchae  frater  viris  dociis,  nec  immerito, 
habetur.  Adi,  fi  placet,  Jofephum  Scaligerum  ad 
Fefti  AEgyptinos,  &  Nicolai  Fulleri  miicellanea 
facra  lib  IV,  cap.  XX.  Poftea  ad  plures  remo- 
rum  ordines  deventum  eft  ;  de  quibus  vifendi 
quidem  Lazarus  Baifius  &  Gregorius  Gyraldus  in 


iis  quae  de  re  navali  edidere,  fed  in  primis  ante 
alios  magnus  Scaliger  ad  numerum  Eufebianurn 
MCCXXX,  &  Willebrodus  Snelhus  in  praefa- 
tione  ad  fuam  hiftiodromicen. 

Ibid.  lin.  16.  3  'EaiwJ"^  'A^Jhm;]  Quae  prae- 
cedunt,  reliquias  effe  puto  aliorum  fororum  ali- 
quot  nominum.  Sed  vero  in  diffentientibus  apud 
veteres  harum  nomenclaturis  Archedicen  nullibi 
reperio.  Hae  forte  videntur  leciae  ad  peragen- 
dum  facrificium ;  de  quo  proxirae. 

Ibid.  lin.  17.  iS-vo-av  cRn  f  'ci-^\ris\ui.Tia,ocf.  .  .«'<5i  cv 
AAX]  Quid  is  Wa^, . .  dh  hic  denotet,  nifi  re- 
gio  fuerit  Lindi  urbis  Paragas,  authujufmodi  quid 
dicia,  fateor  me  prorius  nefcire.  Ex  elemento- 
rum  quae  fuperfunt  in  marmore  veftigiis  elicue- 
rit  forfan  quisIlAPAPAAI  autllAPArAAI. 
Saa-ificabant  autem  virgines  Minervae  deae,  cui 
fanum  m  littore  ab  eis  exftrucium  fcribit  Strabo 
hb.  XIV.  Et  Lindia  Minerva,  quae  proculdubio 
eadem  eft,  memoratur  ApoIlodorolib.il,  Diodo- 
ro  Siculo  bibliothecae  V,  &  Suidae,  &  Apoftolio 

in    '  soi&v  yp-^ix,os. 

Ibid.  lin.  18 'E^/^ov.os  TlavaijlwaJ.cis  toj 

■zs-ocStdis  fyofJtyois']  Quicquid  id  fuerit  qnod  de  A- 
gone  Panathenaico  fuperius  fub  Araphiciyone, 
idque  hujus  periochae  rebus  decennio  vetuftius, 
traditum  erat ;  hinc  videtur  liquere  fub  Erichtho- 
nio  primo  Agonem  celebratum  fuifTe.  Etiam 
primo  eum  hunc  inftituiffe,  fcribunt  Hellanicus, 
8c  Androtion,  fcriptores  Attici,  apud  Harpocra- 
tionem :  ''Hyali  r  u^tIw  0  'E%j.-xfi'cvtos  0  %Htpcuw 
quae  verba  utrique  tribuuntur.  Ita  etiam  Apol- 
lodorus  lib.III,  Hyginus  in  poetico  aftronomico, 
in  Heniocho;  &  commentarius  vetus  ad  Arati 
phoenomena,  quae  Germanici  Caefaris  dicuntur. 
De  facro  hoc  certamine,  quod  duplex  erat,  fi 
veterum  teftimonia  velis,  confulendus  Jofephus 
Scaliger  in  Eufebianis  ammadverfionibus  ad  nu- 
meros  DCCLXXXIX  &  MCCCCLIV  ;  in  pri- 
mo  deEmenditioneTemporum,  capite  de  periodo 
Delphornm  Pythica  ;  addendis  eidem  operi  pag. 
739>  &  in  canonum  lib.III.  pag. 2.24, 225-.  Item 
Joannes  Meurfius  in  fortunae  Atticae  cap.  III,  & 
in  libro  de  Panathenaeis  fingulari,  cum  eis  quae 
congeffit  Petrus  Caftellanus  in  'EcfoXoyia.  Adde 
Euftathium  ad  Iiiad. /3.  in  illud  Horneri,  KHooi 
'AdLua/.av  rsm\i>is.oillpa)v  cvicwjZv,  quod  de  Panathe- 
naica  pentaeteride  intelligit ;  praeter  Coeliura 
Rhodiginum  lib.  II,  cap.  XXVII,  &  Michaelcm 
Apoftolium  centuriaxv.  80. 

Ibid.  d^jca,  s^o-Ofs]  Hyginus  poetici  aftronomi- 
ci  lib.  II.  Alii,  inquit,  anguina  crura  habuiM 
Erichthonium  dixerimti  eumque  frimo  tcnporc 
adolefcentiae  ludos  Minervae  ^Panathenaea  fe- 
cijfe,  &  iffnm  qnadrigis  cttcurriffe  ;  fro  qv.ibns 
jaEiis  inter  fidera  dicitur  ccllocatus.  Quadrfe 
gis  igitur  in  ipfis  Panathenaeis  cerravit,  &  vicior 
evafit  primus.     Virgilius  Georg.  III. 

Trimus  Erichthohius  currus,  &  quatuor  dnfiis 
Jungere  equos,  rapidifque  rotis  infifiere  viclof. 

Dum  viciorem  ait  fuiffe,  celebratos  ab  co  Iudos 
indicat.  Et  frigide  nimis  ibi  Servius,  cui  viclor 
apud  dociiffimum  poetam  fiii  frcfofiti  ejfecisr 
tantum  habetur.  Eum  tria  equarum  mihia,  qua- 
rum  plerifque  puili  crant,  nutriviffe  etiam  uierai- 
nit  Joanues  Tzetzes  Chiiiade  III,  cap.  LXHL 
Quadrigarum  etiarn  inventionem  Erichthonio  tri- 
buebant  plefnmque  Graeci,  faltem  in  Graeciaj 

Eufebius 


1 494 


NoTAE    HlSTORICAE. 


1495 


Eufebius  tiomefo  DXLIil,  Erichthonius  primus 
quadrigam  jv.nxit  iu  Graecia.  Erat  quippe  a- 
fud  ali.is  nntioiies.  Sed  numcro  CCCCXLVII. 
Tiochilus  pnmus  fertur  junxiffe  quadrigam. 
Trochilus  iile  Callitheac  filius  erat,  primae  Ju- 
nonis  Argivae  facerdotis  ;  ut  Theon  in  commen 
rariis  ad  Aratum.  Callithyia  Piranthi  Spirantis, 
filia  ea  dicitur  Africano  apud  Euiebium,  Chroni- 
corum  partc  priore,  pag.  1.5.  At  quin  Trnchili 
nomen  pro  Argivo  Orfilocho  apud  Hyginum,  in 
Heniocho,  fubfiituendum  fit,  dubitare  non  poi- 
fum.  Alibi  enim  quifnam  Orfilochus  dictus  qua- 
drbarum  inventor  reperitur  ?  Et  de  ea  re,  atque 
depravato  apud  alios  Trochili  nomine,  optime 
Paulus  Leopardus  in  Emendatiouum,  lib.  I, 
cap.  XV.  Tantum  abefl  ut  magno  Scaligero  af- 
fentiam  ubi  Corippi  lacunam  in  Eufebianis  hoc 
nomine  fupplet.     Corippus,  lib.  I. 

referam  primum  junxijfe  quadrigas, 

Et  currus  armaffe  uovos,  felopemque  fecundum 
In  foceri  veuijfe  necem ■ 

Orfilochum  referam  legi  vult  ille  ;  corrupto  no- 
mine  ab  Hygino  deiumpto.  Thomas  Dempfte- 
rus  fidenter  ibi  Cecropidem  pto  Erichthonio  infe- 
lit.  Senfus  placet ;  fied  vocabulura  iniertum  non 
omnino.  Erichthonium  junxiile  primo  quadri- 
gas  a  Corippo  ibi  innui,  non  eft  cur  non  plane 
fateamur.  Ea  enim  vulgo  obtinuit  opinio  ;  ut 
fcilicet  Pelopem  fecundo,  inftituto  etiam  certa- 
mine.  At  vero  Cecropidis  nomine  Erichthonium 
iatis  obfcure  defignafTet,  neque  aliter  quam  qui 
nude  Romulidis  fingularem  aliquem  Romano- 
rum  imperatorem.  Quid  dubitemus  Heniochum 
referam  primas,  &c.  legere  ?  Ita  res  ipfa  fuadet, 
&notiiTImumErichthoniinomen;  notiffimum  fci- 
licet  prifcis  aftronomis,  faltem  quotquot  eorum 
eumprimum  junxhTe  quadrigascum  plerifque  fen- 
fere.  Nequeideo  eft  Heuiochusvnagis  appellativum 
quam  proprium  quod  aurigam  interpretetur.  Ita 
migravit  hic  in  proprium,  uti  olim  etiam  Henio- 
chi,  a  Telchio  &  Amphito  Caftoris  &  PoIIucis 
jvioxus  feu  aurigis,  ad  defignandam  gentem  illam 
in  Sarmatia  ;  de  qua  Plinius  lib.  VI,  cap.  V.  E- 
tiam  73  auriga  ut  proprium  ejus  nomen  ufurpa- 
tur,  uti  apud  Arabas  jK^tf  p'"  JO  feu  retinens 
habenas,  quod  id  iplum  cnm  Heniocho  fonat ; 
cum  iuterim  figuram  huic  nomini,  uc  proprio,  in- 
terdum  pingant  Arabes  muium  clitellatum  ere- 
&um  ;  quod  ex  Scaiigeri  nons  in  Manitiom  dii- 
cimus.  Sed  vero  &  Ophiuchus,  Sagittarius, 
Arclophylax,  Engonafiu,  Aquarius  rion  tam  ap- 
pellativa  funt  quam  propria  in  coelo  nomina 
AEfcuIapii,  Centauri,  Arcadis,  Herculis,  Gany- 
medis,  aut  aliorum  quos  ibi  finxit  vetuftas  :  At- 
que  ita  Heniochus  Erichthonii,  Corippi  lacunae 
reftituendus. 

Ibid.  EZETZE]  Non  licuit  per  operarum 
formas  omnes  archetyporum  figuras  ubique  re- 
praefentare  ;  quod  tamen  plerumque  in  univer- 
ils,  fed  in  prioribus  binis  exacfe,  fecimus,  exce- 
ptis  tantummodo  II  &  Z.  de  quibus  &  aliis  ali- 
quot  ejufmodi  rebus  minutulis  hic  fimul  vifum 
eft  monere.  To  n  tum  in  chronologico  hoc 
marmore,  tum  in  Smyrnaeorum  decretis  &  foe- 
dere,  perpetuo  crus  quod  ad  dextram  vergit,  ha- 
bet  dimidiatum,  ad  hunc  modum  17.  In  recen- 
tioribus  infcriptionibus  quas  dedimus  utrumque 
crus  aeque  femper  extenditur ,  &  Z*jYa  etiam  non 


alitcr  quam  ufitatis  typographorum  formis  exa- 
ratur.  In  vetuftioribus  autcm  hiice  binis  Zj;'tvs 
hac  fcmper  figura  X  occurrir,  quae  y,-a  oV7»w 
five  Eta  fupiuum  dicitur  Alypio.  Hanc  autem 
X  formam  pro  S  ufurpatam  nondum  animadver- 
timus.  Imo  fufpicamur  virum  dodtum,  qui  id 
ex  multis  antiquitatum  vefbgiis  a  fc  obfervatum 
ait,  afrini  figura  deceptum  efie.  Vide  Ortclii  the- 
faurum  geographicum  iu  Cyzicus  &  in  Sanga- 
rius.  Et  vereor  iane  ne  ii  T  in  KTTIKHNlzN 
(proculdubio  pro  Kvfydtvw)  apud  Adolphum  Oc- 
conem  in  Antonini  philolbphi  numifmatis  inde 
natum  fuerit,  quod  vetus  J'  $j'r«  fcu  X  figura 
eum  qui  defcripfit  fefellerit.  De  Jiterarum  Grae- 
carum  formis  vetuflioribus  non  eft  cur  plura  hic 
adjiciamus.  De  eis  vide  eruditifiimam  V.  CI  Clau- 
dii  Salmafii  diatribam  ad  coniecrationem  templi 
in  agro  Herodis  Attici,  ubi  etiam  magni  Scali- 
geri  errores  de  Ionicarum  formis,  quas  ad  Eufe- 
bium  memorat,  meritiffimo  ca^igat.  Tc  lv  au- 
tem  in  T,  &  73  N  in  M,  cum  nempe  finales  ef 
fent,  nou  aliter  fere  quam  in  compoficionc  fanfi- 
iffe  (quod  a  pronunciarionis  more  fluxifTe  nemo 
dubitet)  bina  illa  rrrafmora  legentibus  ^  .am  eft. 
Adjedtum  porro  73'  v  ple:umquc  tc  :"s  perfonis 
fingularibus  temporum  aliquor  &  darivir  cbus 
pluralibus,  tametfi  vocalis  non  fequatur,  iegeuti 
obfervandum  eft.  Neque  dc  eo  ira  fc^tiendum 
ac  fi  aut  ab  Attico  idictiimo  aut  quadratarii  er- 
rore  manafTet.  Certe  vetus  mos  Graece  fcriben- 
di,  ut  videtur,  id  pierumque  exigcjat  Servatur 
in  bibliotheca  inftrucrifiima  nobiliifimi  vir:  Ro- 
berti  Cottoni  mutilum  Genefeos  exempiar  ante 
annos  M,  ni  fallor,  literis  quadratis  exaratum,  ia 
quo  illa  fcribendi  formula  obtinet ;  ut  cap  VIII. 
Era7ri^c-iXiv  t  'srtfy.c-tga.v  tyz  <£  •/.iZcdTa,  x.  dv^Tfii^/iv 
•uj-plq  ojutzv  tj  ■srsp/<r£5j:,  x.  c^vi  (pvKMv,  OCC.     Paffim 

in  eodem  codice  eadem  fcribendi  ratio. 

Ibid  lin.  19.  QicLj  furngis  sp&wj  bj  Kv&iXoif]  De 
deorum  matris,  Rheae  fcilicet  feu  Berecynthiae, 
facris  nunc  primo  celebrari  coeptis,  verba  fiunt. 
Phrygiae  mons  Cybela,  Cybeli,  &  Cybelus  diclus, 
etiam  ipfi  deae  Cybeles  nomen  dedit.  Strabo3 
Stephanus,  alii. 

Ibid.  Kcu"Tayvt{  0  $wr]  Alexander,  autor  de 
rebus  Fhrygiis  vetuftus,  apud  Plutarchum  libro 
de  mufica  teftatur  item  "Tayv.v  -^poZtov  av^a-eu, 
Hyagnin  Thrygem  primo  tibiis  ceciuife.  Et 
Apuleius  fufius  &  eleganter,  Floridorum  I.  Hy- 
agnis,  inquit,  fuit,  utfando  accepimns,  Marjyae 
tibicinis  pater  \3  magifter,  rudibus  adhuc  raufl- 
cae  feculis,  fclitns  ante  alios  cantus  canere ;  non- 
dum  quidem  tam  flexauimo  fouo,  r.ec  tam pluri- 
formi  rnodo,  nec  tam  multiforatili  tibia.  ®nif- 
pe  adhuc  ars  ifta  repertu  novo  commodum  orie- 
batur.  Nec  quidquam  omnium  efi  quod  prJfit 
in  primordio  fui  Jerfici  ;  fed  in  omnibus  ferme 
ante  efi  fpei  rudimentum  quam  rei  cxperimen- 
tum.  Trorfus  igitur  ante  Hyagnim  nihil  aliud 
plerique  callebant  cum  Virgilianus  cpi/io  fat 
bubfequa, 

Stridenti  miferum  ftipula  difperdere  carmen. 

Gfrtod  fi  quis  videbatur  paulo  largius  in  arte 
promovijfe,  ei  quoque  tamen  mos  fuit  una  tibia, 
velut  una  tuba,  perfonare.  Trimus  Hyagnis 
in  canendo  manus  difcapedinavit.  Trimus  du- 
as  tibias  uno  fpiritu  animavit.  Trimus  laevis 
&  dextris  foraminibus  acuto  tinnitn  $3  gravi 

bombo 


149^       ^D  Graecorum  Epochas        1497 


bombo  concentum  mufictim  mifcuit.  Hujufmodi 
cantum  Phrygium  biforem  nuncupavic  Virgilius, 
AEneidos  IX. 

■ ite  per  alta 

1)indyma,  ubi  ajfuetis  biforem  dat  tibia  cantum. 

Ad  quem  locum  Servius ;  Bijonum,  imparem.  Et 
fervavit  eis  tibiarum  fuarum,  ideft,  Phrygia- 
rutn,  naturam.  Tibiae,  porro  inquit,  aut  Ser- 
ranae  dicuntur  ( Sarranae  ;  a  Sarra,  quae  Tyrus 
eft)  quae  Junt  pares,  &  aequaleshabent  caver- 
fias ;  aut  Phrygiae,  quae  &  impares  funt,  & 
inaequales  habent  cavernas.  Ergo  biforem,  difi 
fonum,  dijjimilemque.  Non  funt  pari  modu- 
tatione  compofitae.  Yx,  apud  eundem,  Varro  de 
tibiis,  maxime  quarum  inventor  Hyagnis,  id  eft, 
Phrygiis  ;  Tibia  Thrygia  dextra  unum  foramen 
habet,  finifira  dno ;  quorum  unum  aaitum  fonum 
habet,  alterum  gravem.  Inde  eft  quod  tibiis 
interdum  paribus  dextris  &  finiftris,  etiam  & 
Sarranis,  ludos  ados  habemus  apud  Terentium; 
interdum  imparibus  primum,  &  pojiea  duabus 
dextris,  ut  in  titulo  Heautontimoroumenou.  Vide 
item  Julinm  Pollucem  lib.  IV.  8c  obferva  Midae 
Agrigentini  tibicinis  vi<ftoiiam  in  Olympiadis  OA 
anni  tertii  dvay?jc<p>jg  Scaligerianae,  &  fchemata  a- 
pud  Gruterum  in  infcriptionum  corpore,  paginis  z 7, 
&  28.  Atqui  de  tibiarum  inventione  vide  plura 
apud  Plurarchum  de  mufica,  Strabonem  lib.  X. 
Paufaniam  in  Corinthiacis,  Ariftotelem  Politico- 
rum  VIII,  cap.  VI.  Pindarum  Pythionicarum 
Xir,  &  ibi  fcholiaften,  Martianum  Capellam 
lib.  IX,  Euftathium  ad  Iliados  0-,  Eufebium  in 
chronico  Graece,  pag.  32.  Hyginum,  Palaepha- 
tum,  Ovidium.  Adi  item  Julium  Scaligerum  poe- 
tices  lib.  I,  cap.  XX.  Sunt  vero  qui  ab  homi- 
num  ferme  initio  tibiarum  inventionem  petunt. 
Etenim  quae  apud  fanclum  autorem  in  Genefeos 
cap.  IV,  commate  21,  de  Jubale  habeutur,  ea  de 
tibiis  intelligunt.  Ibi  3jn#l  T)jO  ei  tribuuntur, 
quod  Kitld&v  iij  ipa,ATri(/ov  interpretantur  Helleni- 
ftae,  alii  citharam  &  organa.  Sed  paraphrafis 
Chaldaea  utraque  pro  2ty  fubftituit  xrvON  Abu- 
ba,  quae  pro  tibia  etiam  fumitur.  Et  Ambubai- 
aritm  collegia  apud  Horatium  explicans  Acro, 
Ambnbaiae,  inquit,  dicuntur  mulieres  tibicines 
lingua  Syrorum.  Etenim  Ungua  eorum  tibia  Jive 
fymphonia  Ambubaia  dicitur.  De  loco  autem 
illo  facrae  hiftoriae  confule  Marinum  Merfenium 
ad  Genefim  quaeft.  LXI.  Caeterum  Hyagnidi 
filii  erant  Marfyas  &  Olympus,  mufici  celeber- 
rimi.  Sed  corrigendus,  puto,  obiter  Hyginus  fa- 
bula  CLXV,  ubi  Marfyas  Oeagri  filius  legitur. 
Hyagnis  filius  reftituendum  videtur.  Neque  e- 
nira  Mariyae,  fed  Orphei  pater  erat  Oeagrus. 
De  Hyagne  vide  porro  Coelium  Rhodiginum 
lib.  IX.  cap.  VIII. 

Ibid.  lin.  10 yy^jlw  <ppvyt<ri]  Potius  fylla- 

bas  in  verfione  cauti  retinuimus,  quam  id  quod 
res  eft  forte  expreffimus.    Autorem  fcripfifte  pu- 

tO,  r  a^jxonav  r  y.a?\b''jS/jlu/  ^pvyi^i  ~tpojt@^  tivfycre, 
Harmoniam  quae  Phrygia  vocaiur  tibiis  primus 
cecinit.  Athenceus  lib.  XIV,  Ariftoxenus,  inquir, 
T  r^  Qjpvytst  d^ovta.g  ivpirtv  'TdyvicJt  rS  Q>pvy~i  dva~i§Y\- 

c-iv,  Harmoniae  'Phrygiae  inventionem  Hyagnidi 
phrygi  ajjignat.  Nihil  ejufmodi  in  Harmonicis 
Ariftoxeni  quae  exftant  reperitur.  Sed  fcnpfit  e- 
tiam  ille  de  tibiis,  Sc  ~j&  cwxZv  tet\<nac  feu  de  ti- 
biis  perforandis,  8c  de  mufica  opus  aliud,  quae 


omnia,  cum  aliis  fummi  viri  lucubrationibus,  in- 
terciderunt.  In  harum  quas  nominavimus  aliqua 
hoc  de  Hyagnide  occurrifle  dubium  non  eft.  Sed 
finguiarem  noftro  hic  efle  harmoniae  Phrygiae 
notionem  mox  oftendimus. 

Ibid.  kJm  dfoxg  No'j!*jff]  Nomos  etiam  in  verfione 
retinuimus,  non  fine  virorum  docftorum  exetn- 
plo.  Idem  ipfum  eft  vocabulum  quod  leges  five 
civiles,  five  alias  quae  ad  adminiftrationem  pub- 
licam  attinent,  fignificat :  Sed  hic  ad  muficam 
ipeclat.  No^fflv  autem  muficorum  notio  plerum- 
que  duplex  eft ;  altera  ex  altera,  ut  fit,  nata.  In- 
terdum,  idque  primario,  praefcriptae  regulae  fo- 
norum,  phthongorum,  chordarum,  t«V«  feu  in- 
tentioni,  a^o-m,  S-e<r«  &  diaftematis,  quas  ultra 
progredi  citrave  regredi  non  licuit,  ~No,w>i  dice- 
bantur.  Et  tum  fingula  inftrumenta  mufica  tum 
ipfae  cantiones  fuos  habebant  praefcriptos  no- 
mos,  quorum  unicuique  erat  oi/Aa,  rdo-ig  ieu  in- 
tenfio  propria,  ut  docet  Plutarchus.  Citharae 
pracfcripti  vopot  xtQa^aSiyJi  dicli,  tibits  cwAuhy.oi. 
Ita  vipot  Xvy.x.0'1.  Et  mufica  inde  legitima  erat ; 
de  qua  re  vide  Boethii  initium,  Athenaeura, 
lib.  XIV,  Plutarchum  libro  de  mufica.  Atque 
hujufmodinomorumautorespraetereadicuntur  qui 
chordas  &  tonos  adjiciebant.  Inde  Terpander  (d*: 
quo  plura  infra)  cum  citharam  feu  lyram  fepti- 
chordem  primo,  ut  volunt  nonnnili,  fecifTer,  no- 
mos  etiam,  ut  necefie  erat,  fimul  fecit  chorda- 
rum  numero  accommodos  ;  &  *%'  vopov  Ixa-ov  ~m 
"nrio-t  iiig  icwrS  ii  ~sig  'OfjLr^a  fJOiKri  ~r2iTi6>]X.e,  JeCUfl- 

dum  qnemlibet  nomum  i$  Homeri  &  fuis  car- 
minibus  heroicis  modos  aptavit,  quod  ait  Plu- 
tarchus.  Timotheo  item  Milefio,  qui  chordas 
porro  auxit,  nomi  fimiliter  novi  tribunntur ;  ut 
auloedici,  hoc  fenfu  Clonae  tibicinum  principi. 
Nec  dubitandum  etiam  nomorum  hac  notione  au- 
torem  fuiffe  Hyagnidem,  qui  item  lyricus  Or- 
phei  tetrachordo  Chorebi  quinto  nervo  auclo, 
iextum  etiam  adjecit,  ut  teitanturBoetbius  de  mu- 
fica  lib.  I,  cap.  XX.  LIoc  feniu  ufurpatur  voca- 
bulum  in  hymno  ad  Apoliinem  qui  Homeri  dici- 
tur,  fed  Cynactho,  qui  circa  LXIX  Olympia- 
dem  floruit,  ab  aliis  tribuitur,  ut  videre  eft  apud 
icholiaftem  in  Pindari  Nemaeorum  II. 

X\cLv\-/\  ydp  TOt,    <S>oj£s,   vojj.@"  /2s£Ajj'«,^)  aSijg. 

Et  Athenaeus  lib.  XIV,  apud  Arcadas,  inquit, 
pueri  ab  infantia  dde.v  't&i^ofia,:  x]J'  vIjmv  ^ig  vuvaz 
x.  Wcudvag  otg  000,-01,  k%  to.  ■~to.t(>/ci,  rag  o7r:^a^/.nf 
Yipwag  -Z.  3~ezg  vp.v2o-t.  Msra  A  TaiJTO,,  xzg  Tiy.oflix 
ii  QiAofivz  vo^g  fW.v8a,ioflig  yjjpdja<7tv  xa,T  cvtcwKt  . 
Tzi;  iltovvo-tavsig  cuih-Tcug  a>  ni;  Ssdtfoig,  Cantari 
feient  juxta  leges,  feu  nomos,  hymnos  &  paea- 
nas  quibus  finguli,  ut  mos patrius  obtinet,  gett- 
tis  fuae  heroas  &  deos  celebrant.  T)ein  vero+< 
Timothei  &  Phihxeni  nomos  edocli,  faltant 
quotannis  in  theatris  ad  tibicinum  cantum,  qv.i 
Bacchanalibus  injerviant.  Qyod  autem  fpeci- 
mina  nomorum  cantiunculis  exprefia  erant,  inde 
varia  illa,  five  a  primis  cantiuncularum  verbis, 
five  a  metri  aut  rhythmi  ratione,  five  ab  alia  jS 
jufmodi  caufa,  nomiua  nomis,  hac  notione,  in- 
di£h,  puto,  habemus  apud  Plntarchum  &  PoIIu- 
cem  lib.  IV.  quos  vide.  Neque  aliter  Plutarchum 
intelligendum  fentio  ubi  vljusg  ~-d,Aa.<.  \'t  \~-Sjv  o-wt- 
<-acQr,  Nomos  antiquitus  ex  carrninibus  heroicis 
ccmpofitcs,  ait,  &  Timothei  exemplum  afFert, 
quam  fi  dixerat  heroicis  carminibus  maxime  ex- 

prcfla 


i49  8 


NOTAE    HlSTORICAi 


1499 


Preffa  fuifle  prima  Nomorutn  fpecimina ;  quorum 
Jibros  XVIII  compofuit  Timotheus  ille  ;  ut  teftis 
cft  Stephanus  srci  ■zo-oXtm,  in  MiA^t^.  Ita  eti- 
arn  capicnda  quae  de  Terpandro  atque  aliis  ha- 
bet  Proclus  in  Chreflomathia.  Et  ab  ejufmodi 
nomorum  variecate  tibicinum  aZpjc  vc[Mu*oh@»  di- 
citur  Tclefti  Sclinuntio  apud  Athenaeum  libro 
jam  citato.  Neque  forian  aliter  intelligendum  eft 
illud,  'fluo/twwsv  ■/.iQa.Ka.v  is-cX^cav  vo/j.cov,  apud  Pinda- 
rura  Pythiorum  XII,  quam  de  multiplicibus  ti- 
biarum  cantui  praefcriptis  legibus.  Vide  tamen 
fcholiaftcm  ibidem,  &  Polycephalum  vof/.ov  apud 
Plutarchum.  Scribit  etiam  Plutarchus  Timothe- 
um,  nomis  carminibus  heroicis  aptatis,  didtio- 
nem  nihilominus  dithyrambicen  feu  Ae|w  StSvpjty,- 
Qr/,rjv  cantajfe,  ne  citius  quam  par  erat  videretur 
veterem  muficam  innovaffe.  Quod  perpendant 
qui  veterem  muficam  callent,  &  fimul  morem  il- 
lum  Graecorum  notulas  feu  flguras,  alias  ad  di- 
ctionem,  alias  ad  pulfum  denotandum,  adfcriben- 
cdi  recolant.  Nam  in  cantionum  fuarum  diagram- 
imatis  duplices  habebant  figuras  feu  notas  mufi- 
icas  ;  alias,  quae  inferiores,  ad  inftrumentorum 
1  phthongos  feu  pulfum,  alias,  quae  fuperiores,  ad 
dictionem  fpediante?,  utrafque  memorat  &  exhi- 
bet  Boethius  de  Mufica  lib.  IV,  cap.  III.  Et  de 
,  eis  (quod  in  eorum  gratiam  qui  fugientia  vete- 
Tum  artium  veftigia  revocare  ftudent  obiter  liceat 
adnotarc)   Alypius  in  Ifagoges  praefatione,  2)?- 

,u.eta,  inquit,  to.  fjctv  dvco  £  Xi^tcog,  ra,  'j  xcctw  £ 
ixoxo-icoc,  Figurae  fuperiores  diEiionem  indicant, 
inferiores  pulfum.  Finita  autem  praefatione,  fe- 
quitur  in  codice  meo  MS.  AvSix  teioTH  crripeia,  h£ 
ro  Smtcvcv  $>'©-,  Lydii  modi  figurae  in  genere 
•mufices  diatonico.  Dein  vero,  hae  figurae,  mi- 
nio  notatae,  &  ad  hunc  modum  difpofuae, 

i-rL  fcot^vhJ 


co^JVtK 


OfStndecim  fcilicet  haec  figurarum  paria  Lydii 

modi,  in  genere  diatonico,  phthongos  ita  figna- 

bant  ut  inter  canendum  fuperior  di6tionem,  infe- 

rior  cujufque  paris  pulfum  denotaret.     Primum 

nempe  par,  quod  Zyja,  \Ji\e\7rXg  x.  raJiJ  ■zs-xd.ytov  vo- 

cabant,  ■srpccrXa.fj.QavoySj.ov ;  atque  illud  dictionem, 

ihoc  pulfum.    Secundum  quod,  T  dvi<?&y.y.ivcv  Kj  T 

ilftov  dixere,  fimiliter  t  viararjjv  \W«t»v.     Atque 

dta  deinceps  in  phthongorum  fyftemate.     Eadem 

xatione  id  genus  aliae  figurae  caeterorum  modo- 

irum  &  generum,    enharmonici  nimirum  &  chro- 

imatici,  phthongos  itidem  fignabant.     Quod  ta- 

men  me  fatis  intelligere  profiteri  non  auius  ium. 

\i\utorum  verba  duntaxat  &  figuras  de  hac  re  ad- 

'icio,  ut  melioris  nimirum  judicii  acumen  exfpe- 

ftent.     Mentem  autem  hic  de  dictione  &  pulfu 

(tdfequi  haitenus  ( neque  fateri  pudet )  nequivi. 

>ed  vero  ita  paflim  intelligendus  Al)rpius,  ut  fi- 

>ura  quae  ei  primo  nominatur  pro  fuperiore  ha- 

)eatur;  tametfi  non  folum  in  codice  meo,  quae 

,  ^hriftophori  Longolii  erat,  ante  annos  C  aut  cir- 

:iter  manu  exaratus,  fed  etiam  in  MSS.  tam  Gau- 

lentii  Ifagoges  muficae  quam  Alypii  exemplari- 

'us,  tum  bibliothecae  Mertonenfis  tum  Bodlei- 

VOL.  II. 


anae  Oxoniis,  altcra  cujuflibet  paris  figura  alte- 
ram  in  porrcctum  plerumque  fequatur,  &  pro- 
prius  ille  male  ricgligatur  omnino  fitus  quo  di- 
verfa  utriufquc  ofncia  notari  debuiffent.  Nam 
in  codicibus  illis  miniata  dclineatio  figurarum  dc- 
fcriptioni  illi,  quac  fbla  in  vulgatis  habetur,  ac- 
ccflit.  De  figuris  ctiam  hifce  Gaudentius  iiib  Ifa- 
gogcs  finem;  'EjjfijV«#ft  inquit,  ci  ■sraXcuot  ovcy,a,- 
trt  ■zcpcg  r  cr-/ifji.uo-ia,v  T  cxjanoudacce,  pdcyicov,  x.  ypycf/,- 
fj.a.o-1  rctg  y.aAnfJ.ivctg  lEriy,etoig,  cov  (lege  -wiej.  m~)  vvv 
ftrjiov.  H  t  f.xcrr/.oov  o-i\f/.etcov  tx9ecrig  yiyovt  idiv  Mi 
oSif/.c-tctKret  T  (tdcyfcov,  07rcog  y.rj  ra  ovo[>.aTa  x.a(f  f/.a- 
<rav  ypy.(pctT0,  %.  ivt  ■j  cr>i'/.c-fj>  ovjjcuto  Ttg  3oxi\tvooo-y.etv 
Kj  'haroo-iifj.iticK^  pGcyfov.  Et  poftea,  "YAtcrav  j  <5i- 
■jtKSj  y.aff  iy.a<rov  ti;k5i/  ra,  crv\f>,eia,,  cm  to  f/.tv  dvcj  r 
hiQv  dTroo-fii/.cuvti,  73  ■j  y.a.rca  t  x-pxtriv.  Id  ipfum 
dicit  quod  Alypius.  Et  ad  eandem  rem  Ariftides 
Quintilianus,  ■urtej  Mso-i;^?  Iib.  I.  rcig  fjjXv  koctco  to, 
y.a?\a  x.  to,  cjj  v  doa/g'  fiio-civhtx.d,  i\  tyiha,  y.gafj.a.Ta., 
rctg  '<j  civ&i  rdg  addg  %a,pc/.-<]rtfj.'(ct/[\i.  Codex  Arifti- 
dis  Quintiliani  manufcriptus  habetur  tam  in  bibli- 
otheca  Magdalenenfi  Oxouiis  quam  Bodleiana. 
Sed  Magdalenenfis  eft  vetuftior.  Scripfit  de  mu- 
fica  tres  libros  ad  TtfMardTag  ircu^g  Eufebium  & 
Florentium,  &  compluria  habet  de  figuris  mufi- 
cis,  earum  ratione,  ufu,  fitu,  quae  neque  apud 
Alypium  nec  Gaudentium  reperiuntur.  Quae 
autem  ex  manufcriptis  hifce  Oxonienfibus  huc 
tranftulimus,  cum  quamplurimis  aliis  notatu  dig- 
niflimis,  quibus  nempe  locus  hic  non  eft,  ea  om- 
nino  debemus  infigni  humanitati  V.  Cl.  &  erudi- 
tiflimi  Petri  Turneri  fodalis  Mertonenfis,  qui 
nobis  ea  communicare  amiciffime  dignatus  eft. 
Fufius  haec  explicent  qui  muficam  callent,  & 
cum  Bacchii  rS  yipov\(&,  autoris  Graeci  vetufti, 
Ifagoge  comparent.  Bacchius  habetur  integer  a- 
pud  Marinum  Merfenium  in  Genefim,  pag.  1887. 
Eundem  etiam  Marinum  de  hac  re  confulant,  pa- 
ginis  1883,  1666,  &  1707.  Atque  hifce  quae 
obiter  indicavimus  rite  intelleclis,  cognofci  de- 
mum,  opinor,  fatis  poterit  quale  fuerit  htd^a.fic- 

f/.a.  illud  feu  q/fif/.a.  amTTidov  rdg  r  [/.l?.(t>0%[/Sl/JCdv  ■mto/- 

ixov  $wd,fj.etg,  figura  plana  -vires  eorum  quae  ca- 
nuntur  continens  apud  veteres  Graecos,  uti  ap- 
pellatur  Cleonidi  in  Harmonica  quae  Euclidi  vul- 
go  tribuitur.  Diagrammatum  vero  feu  o-r^.eiav  hu- 
jufmodi  (Tablature  hodie  vocamus)  primum  fa- 
ciunt  nonnulli  autorem  Stratonicum  cirharoe- 
dum  ;  de  qua  re  confule  virum  iummum  Ifaacum 
Cafaubonum  in  animadverfionum  in  Athenaeum 
lib.  Vill,  cap.  XII.  Alius  omnino  &  multo  fim- 
plicioris  generis  funt  notulae  recentiores  Graeco- 
rum,  quas  habet  Merfenius  in  Genefis  caput  IV, 
quaeft.  LVI,  pagina  1527.  Vide  porro  eundem 
quaeft.  LVII,  artic.  17,  pag.  1694.  &  quas  V.  CI. 
Jano  Rutgerfio  oftendit  Graeculus  ille  de  quo  le- 
pidiffimam  habet  vir  ille  docliflimus  politiflimuf- 
que  narrationem.  Sed  ad  nomos  redimus  ;  de 
quibus  vide  etiam  Coelium  Rhodiginum  lib.  IX. 
cap.  III.  &  Scaligernm  poetices  lib.  I.  cap.  XIX. 
Et  in  prima  hac  notione  ufiirpari  opinor  vcy,ov  a 
Maximo  Tyrio  Differtatione  VII.  ubi  ffit  >S,  in- 
quit,  cjj  fj,wiv.rj  fj.iXciv  kg  vcf/.@*  £o\  etg  ^h\@f,  Id 
genus  alia  funt.  Altera  tS  vofj,a  notio  cft  quan- 
do  pro  ipfb  genere  cantici  tam  ex  vocabulorum 
fcilicet  metris  aut  rhythmis  quam  modulis  mufi- 
cis  legitimis  in  honorem  deorum  maxime  com- 
pofito  fumitur.  Hanc  a  prima  defluxifle  palam 
eft.  Cantica  nempe  quaedam  fecundum  nomos 
9  U  formata 


1500       Ad  Graecorum  Epochas        1501 


formata  etiam  ipfa  nomi  tandem  dicta ;  ut  in  ec- 
clefiis  tam  orientali  quam  occidentali  cantus  fa- 
cri  horae  qui  horis  canonicis  canuntur.  Sed  ad  ea 
carjtica  quae  in  deorum  honorem  componebantur 
nomorum  vocabulum  etiam  reftridtum  eft,  non  a- 
Jiter  fere  quam  verfus,  antiphona,  introitus, 
pfalmus,  hymnus,  &  id  genus  caetera,  quae  ex 
origine  fua  latifiime  patent,  adiacras  in  chriftia- 
nifmo  cantiones.  Etiam  in  choris  praecipue  ca- 
nebantur  nomi,  fed  fine  antiftrophis.  Nec  om- 
nia  in  choris  cautica  nomi  di6ti.  Ariftoteles  pro- 
blemate  XIX,  fe£t.  XV.  Aid  ri  o\  fB/j  vofjcot  ch>.  bi 
a,vji^o<potg  itroiSvTo '  cdt  'A  aYhaA  coca/.  ou  •xfipj.tt.cu  ;  U7i- 
de  failum  eft  quod  vomi  fine  antiftrophis  pera- 
gcbantur,  aliae  antem  quae  ad  choros  fpeftant 
cantilenae  non  item  ?  Vide  quae  iequnntur.  Et 
de  nomis  hoc  ienfu  coniule,  fi  placet,  praeter 
Plutarchum,  Suidam  in  Timotheo,  in  "O^iov  & 
in  ■Aofidf&ov,  &  Suctonium  in  Neroue  cap.  XX. 
Proclus  autem  in  Chreftomathia,  divifo  in  tria 
genera  carmine  melico,  quorum  primum  ait  ad 
deos  fpedhre,  fecundum  ad  homines,  tertium  «5 
rdg  ■srpom-iTfjiiTa.c  ^i^d.o-etg  feu  ad  ea  quae  obiter 
eveninnt,  ad  deos  fpedtare  ait  Hymnum,  Profb- 
dium,  Paeanem,  Dithyrambum,  Nomon,  Ado- 
nidia,  Iobacchum  &  Hyporchemata.  Arqui  in 
fingulari  omnium  explicatione  nomon  Apolloni 
proprium  facit.  'E^ei  3  tij  r  hrwvjiiav  oLtt  «iW, 
quiu  &  ab  Apolline  nomen  fumpfit.  Nc^t^  jS 
0 '  Airifkw  i-m-AXrftn,  nam  &  Apollo  Nomimns  nun- 
cupabatur.  NifMfiov  eum  didrum  non  memini, 
Noy.iov  iaepius,  uti  &  Noptxov  melopoeiae  ipeciem, 
quae  item  vnjoetfftjg  vocabatur.  Martianus  Capel- 
la  lib.  IX.  Neotides  quae  &  vofM-/.lg  confuevit 
vocari ,  quae  plures  fbnos  ex  nltimis  recipit. 
Nomen  utrumque  tbrte  a  nomi,  quam  tractamus, 
notione  deductum.  Nomos  autem  Apollini  pro- 
prios  fuifle,  nullus  omnino  credo.  Nomus  "oo&iog 
Palladi  facer  erat,  uti  etiam  doftdrst^,  ut  aliqui 
apud  Hefychium;  licet  etiam  hic  de  Hectore 
curru  feu  dpaa\:  tracto  nonnullis  accipiatur.  Vi- 
de  Suidam.  Et  nofter  hic  plane  Proclo  adverfa- 
tur.  Quin  -srpcg  -»j  S-exg  voy.01  apud  Graecos  in 
ufu  memorantur  Plutarcho.  Et  Polluci  Iib.  IV. 
Nomi  tam  Jovi  &  Palladi  quarii  Apollini  tribuun- 
tur.  Sed  vero  de  vocabuli  ratione  Ariftoteles  Pro- 
blemateXIX,  iecT:  XXVIII  Atd  fi  vifxoi  v.aKiv^) 
ig  aSacriv ;  tj  oti  -zsojv  &rn~acQ(  ypytftu,a!g.  yacv  rxg 
voftng,  aircog  fvi\  STnXclB-coiJai,  courio  cv  ' Ayatjvpcrotg 
£ti  eiaidacri,  -2  r  vTtocov  av  cibw  iag  ■arguTag  to  cwto 
cUcdxarav  'oTfip  Tclg  -za^uTag ;  %)nde  evenit  quod 
nnmos  qnos  cannnt,  ita  uomiuantur  ?  Anne  inde 
ftt  quod,  priufquam  literas  callebant,  leges  can- 
tabant,  ne  fcilicet  e.irum  oblivifcerentur,  id 
quod  etiamnum  Agathyrfis  in  nfu  eft  ;  atque  ad- 
eoreceutiorum  cantilenarum  primarias  eo  voca- 
bant  nomine  quo  ipfas primas?  Certe  memorant 
alii  Graecis  in  ufu  antiquitus  fuifle  leges  &decre- 
ta  ad  lyram  recitare.  Harmonia  apud  Martia- 
num  Capellam  lib.  IX.  Qiiid pacis,  inquit,  mu- 
nia  ?  Nonne  noftris  cantilms  celebrata  ?  Graeca- 
rum  quippe  urbinm  multae  ad  lyram  leges  de- 
cretaque  publica  recitabant.  Et  de  ea  re  vide 
quod  infra  habemus  deTerpandro.  Nihilo  feci- 
us,  fummi  philoibphi  pace,  pcrfuafum  non  pof- 
fum  non  habcre,  primariam  vocabuli  caufam  ean- 
dem  fuifie  quam  ex  Plutarcho  fupra  adtulimus, 
nec  a  canendis  legibus  omnino  emanafie.  Du- 
plici  hac  Nomi  notione  non  animadverfa,  pluri- 


ma  de  veterum  &  mufica  &  poefi  loca  male  capi 
necefie  eft  Sed  defiit  plerumqne  prima  ;  poft- 
quam  muficis  legibus,  etiam  autoritate  publica  o- 
lim  fubnixis,  foluti,  pro  artificum  ingenio  ad  ali- 
os  atque  alios  chordarum  &  phthongorum  tum 
numeros  tum  intenfiones,  ut  hodiernus  mos  eft, 
tranfire  (blebant.  Et  fecundae  ufus  frequcns  e- 
rat;  uude  &marmoreo  noftro  autori  hic  dxxoi  vi' 
fMt.  Sed  dum  aAAa?  dicit,  mutilam  illam  perio- 
chae  partem,  quae  praeceifit,  de  nomo  etiam  in- 
telligendam  innuit.  Harmoniam  illam  Phrygiam, 
quam  Hyagnidi  tribuir,  non  modumduntaxarfu- 
ifle  Phrygium,  non  nomos  prima  norione  modo 
Phrygio  praefcriptos  cenfco,  fed  cantilena  um  ip- 
farum  modulis  inftrudarum  genus,  ieu  melica  car- 
mina  quae  deum  matri  propria  etiam  vopoi  Qpvytot 
dicebantur.  De  eis  locutus  eft,  puto,  Teleftes  Se- 
linuntins,  ubi  Phrygium  hujus  numinis  nomum  a 
Pelopis  comrtibus  inGraeciam  primum  tradudum 
fcribir,  &  hymnum  Lydium  diierte  fimul  memo- 
rat : 

TlpoHidt  <ZT(ia.  tcpjiTyjpy.g  '~E,fkLu ' uiv  Cy  cwhoii 
Z.wuowaoot  YltAo7r@»  f/.ateog  Ipnag 
Qpvyiov  aacrav  vcfiov. 
Tot  o    o^vtpwotg  ■zs->jKJidw  \LaAft.o7g 
K.PIHSV  Avotcv  VflVOV. 

Leguntur  apud  Athenaeum  in  XIV.  Nam  ut 
hymnus  Lydius  piane  cantilena  hic,  ita  nomus 
Phrygius.  Sic  voft@*  Perficus,  eodem  libro,  Di- 
ogeni  tragico  memoraiur.  Ira  etiam  recte  inter- 
pretatus  eft  B.  Hieronymus  Eufebium  (modo  ver- 
bo  Citharicorum  venia  detur)  ubi  Mefbmedern 
Cretenfem  fub  Antonino  Pio,  Citharicorum  car- 
minum  mnfi  um  poetam  vocat,  quem  Eufebius, 
numero  BPS,  ■zroi-fllw  viftw  xt&apuiSix.av  appellat; 
uti  ad  J.  Capitolinum  dodtiftime  animadvertit  e- 
tiam  V.  Cl.  Claudius  Salmafius  contra  magnum 
virum  qui  non  modo,  notis  ad  Eufebium,  aliter 
omnino  hallucinatus  fcripfit;  verum  etiam  inde, 
memoriae  lapfu,  in  prolegomenis,  D.  Hierony- 
mum  quid  vcy.oi  efTent  Avpjxoi  ne  minimum  qui- 
dem  odoratum  efle  temere  fatis  afierit.  Sed  er- 
ror  fuit  etiam  plurium,  vofutg  pro  modis  rantum 
accepifie.  Tam  autem  modorum  quam  facrorum 
carminum  ad  citharam  aptatorum  poeta  eratMe- 
fbmedes,  uti&  fuerantquamplurimi  alii;  tametfi 
faepius  etiam  in  fcena  operas  fuas  poetis  locarent 
tibicines,  &  modos  faciebant,  ut  videre  eft  apud 
Terentium.  Cerre  tam  modos  quam  carmina, 
feu  diclionem  five  metricam  five  rhythmicam 
componere  ejufdem  erat  feculis  vetuftiffimis;  un- 
de  cantores  &  doiSoi  poetae  paffim  dicti.  Et  tra- 
jeclio  eft  jocularis  literarum  apud  Hefychium, 
ubi  habent  vulgati  codices,  RaoSoX  a).  oSoi  <zfyi 
Taxd.Ta.tg.  Quod  vir  docliffimus  &  de  Graecis 
praefertim  literis  aiaxime  meritus  utraque  Glof- 
farii  editione  accipit  ac  fi  bardi  vias,  quae  o^Vj 
funt,  Gallis  fignificaflct.  Dejerare  aufim  fcripfif 
fe  Heiychium,  BaoSoi,  d.oiooi  ta-^.TaKdroug,  Bar- 
di  poetae,  feu  cantores,  funt  Gallis,  uti  etiam 
Britannis ;  quod  ex  Athenaeo,  Marcellino,  aliis 
fcimus.  Et  Feftusdiferte,  BardusGallice  cantor 
appellatur,  qui  virorum  fortium  laudes  canit. 
De  bardi  porro  voce  videfis  Turnebi  Adverfaria, 
hb.  XXIII,  cap.  XV. 

Ibid.  Nc'f4«  Mij^oV,  Aiovva-x,  tlavog']  Praeter 
nomos  Deum  Matri  proprios,  etiam  alios  ei,  Bac- 
cho,   Pani,   Satyris,    communes  cecinit  primum 

Hyagnis 


1502 


NoTAE    filSTORICAF; 


I50j 


Hyaanis  Phryx.  Ec  modus  Thrygius,  ante  ali- 
os,  religiofus  fignanrer  dicitur  Apuleio,  Florido- 
rum  primo.  De  communibus  horum  facris,  unde 
orta  &  nomorum  leu  cantilenarum  communio, 
conlulc  inprimis  Strabonem  libro  X,  ubi  de  Cu- 
retibus  agit,  &  Euripidis  Bacchas.  In  nomis  hif- 
ce,  &  qui  fuere  caeteris  diis  dicati,  mira  erat  & 
ridicula  theogoniarum,  amorum,  peregrinatio- 
num,  fraudum,  portentorum  ieges,  &  iexcenta 
tam  puerilia  quam  fabulofa.  Neque  aliter  fieri 
potuit.  Atque  inde  recle  capiendus  eft  locus 
philolophorum  principis  haclenus  a  viris  alioquin 
doctiffimis  alio  pcr  tot  fecula,  idque  fubinde  pue- 
riliter  nimis,  detorfus.  In  Metaphyficorum  II, 
cap.III.  de  potentilfima  confuetudinis  vi  locutus, 
'HAixlwAia^wj,  inquit,  *e^«  73  (^uiojfie?,  ei  vcy.01  <5>jA2- 
trtv,  c*   olg  -a,  fj.v8d'Sri  ygj,    TrcuSaPjtuOti  fteiCov  i%vet  & 

■yivatrKoiv  zi%}  cwtZv,  %)&  73  lOog,  Qualis  Jit  confue- 
tudiuis  vis  etiam  ipfi  nomi  demonftrant,  in  qui- 
bus  fabulofi  G>  puerilia,  eo  quod  eis  ajfueti  fu- 
mus,  plns  valeut  quam  vera  eorum  cognitio. 
Etiam  ratio  eadem  in  loci  interpretatione  forte 
obrinebit.  ■Commentariis  enim  affuevimus  ple- 
rumque,  qui  de  legibus  five  civilibus,  five  gen- 
tium,  philofophum  ioqui  dictitant ;  quo  nihii  fa- 
bulofius,  aut  puerilius  Ubinam  amabo  haben- 
tur,  five  apud  veteres  Graecos,  five  alibi,  ejuf- 
modi  leges  ?  Legum,  imperiis  in  quibus  vim  for- 
tiuntur,  aliquando  nonnullae  ineptaereperiuntur; 
Enantiophan£n  in  eis  cumulus  non  deeft ;  rabu- 
larum  forenfium  faepe  diftorquentur  vafritie  ;  alia 
eis  infunt,  &  in  plerarumque  gentium  legibus  fem- 
per  inerant,  quae  emendatione,  explicatione,  obro- 
gatione,  abrogatione  indigent.  Sed  quam  fabulofa 
&  puerilia  nihil  omnino  minus.  Etiam  perquam 
j  puerile  eft  quod  habet  hic  Alexander  Aphrodifien- 
fis  de  fabula  dentium  fatorum  unde  homines  prog- 
nati ;  ac  fi  inde  pro  patria  pugnandum  fore  lex 
exegiiTet.  Et  Prudentius  Petrus  Fonfeca  in  ex- 
planatione  capitis,  poftquam  vulgatam  de  legibus 
civilibus  opinionem  tradiderat,  Fortajfe,  adjicit, 
,  tamen  nomine  r  vaftuv  intelligit  Ariftoteles  ve- 
teres  quafdam  cantilenas,  &  ad  Problemata 
lectorem  relegat. 

Pag.  145-1. lin  22.  ...  AX2NIAN]  Aut  ita  Ie- 
gendum,  aut  ...  AI2NIAN  Puto  fcilicet  aut 
Apolloniam  innui,  aut  Cydoniam,  quae  eadem 
1  Cretae  urbs  erat.  Sed  Apollonia  dicta,  Minoe 
Creta  regnante.  Vide  Stephanum  in  KuJWa, 
quod  nomen  poftea  natum. 

Ibid.   lin.  26.    Kopr,g  re  dp7raylw]   De  Cerere, 

Triptolemo,  Proierpina  in  mutilis  hifce  periochis 

1  egiffe  autorem  liquet.      Monemus  nos  tantum, 

mtcunque  Myfteriorum    feu  Eleufiniorum    initia 

1  hoc  loco  collocanda  fuerint  (de  qua  re  videfis 

Eufebium  numero  DCXIX)  tamen  veftigia  tam 

Ihujus  quam  proximae  periochae,  quae  luperfunt 

(Graeca,  five  de  Mufaeo,  five  Eumolpo,   five  de 

1  utrifque,  quibus  Myfteria  a  nonnullis  tributa  funt, 

I  breviufculam  narrationem   prae  fe    ferre.     Vide 

'  Suidam  in  ~Mxo-cu&  &  m"EvftoA7r{&.   De  mufaeis 

!  confule  J.  Meurfium  Atticarum  le£tionum  lib.  II. 

cap.  XIX.  &de  Eleufiniis,  libri  ejuidem  fingula- 

ris  cap.  II.    Eleufinia  autem,   quod  docli  fciunt, 

duplicia   erant;    majora,    &  minora.       Majora 

,  menfe  Boedromione,  feu  fub  autumnum,  minora 

Anthefterione,  feu  tempore  verno,  peragi  fole- 

;tbant.    Et  utriufque  fefti  tempeftatum  &  nominum 

difcriminis  rationem  a  folis  ad  aequinodia  acceflu 


&  receffu  petit  Julianus  impcrator  in  oratione 
«V  ^iri^i.  t  S-tuv,  idque  ac  fi  myfteria  utraque, 
utcunque  nomine  tenus  Cererem  &  Proferpinam^ 
revera  tamen  iblem  ipfum,  quem  velut  lummurn 
ad  gentilitatis  theologiam  deum  colcbant,  prima- 
rio  refpexiifent.  Tov  io-r,fi.ioj,vh  xvy.Xov,  inquit  ille, 
jj  Sfog  cwryj  KaTfveifJ.aro.  TeA«/)  j^  •578'  t  "Z*vyov 
Ar^oi  ^  KoPy  Tcl  Qfftva  x.  "ihdppwg.  fi.v^-r.pja  ■  x.  tStb 
etKorcog  yivf^j.  X^>)  3S  X.  ct7nov]i  Tte  S-fS  TfXfcB-ijvoK 
■zrctAiv,  iva  ftriOtv  UZOT  Tqg  d&ix  X.  QxoTeivr,g  ovcytpfg 
7ra8co(j%i  SinKPy.Ticrr\g  ovuudy.tcog .  Aig  ySv  'A8lwcuoi 
Ttj  Arioi  TtXScrt  ra  yv<rr\pja'  cv  eivrzi  f&jj  tg>  Kpjm,  ra, 
ytKoy.  <pa.cn  yv<?r,pja '  to,  fj.fya.Aa,  jj  ■areg/  ra.g  XrjXag 
(t  2,vyov  potius  legendum)  ovt©-  s"a/*,  Si  ctg 
fva.yx©-'  "ftyhu  a/.Tictg '  Is/ltyaXa  jj  covcya<rcu  ii  y.tKpu. 
voyi(u,    x.  aXXcov  fviKct,    yuXt<ra  3,     cog  eixog,    txtx 

~bC7m%COpSvT@*'   tS    QtS    ydXXoV  >]7rtP  ISrPOCTlOVTOg  '     Al07TlP 

cjj  Txniig  ocrov  eig  \Sun>ftvqcriv  yu.cw  cttf  otj  k\  7rctpovTog  rx 
Qcti]vjpog  x.  dvctFaiyS  &fS,  rct  7TPcjtXna,  xuTfQaAAovTD  t5 
teAstjjV  EiVa.  fjuxpy.  vrf^ov  alieicu  Qtwfxiig,  x,  T 
ifpav  ciyitretcu'  A.7riovTog  ^  Xonrov  %  &fS  ■zrpog  r  civ- 
TixQova,  (^uvlw,    x.   (pvj\a.Krlg  fvfKa  Xj  QaiTrjaJag  cwrt   ii 

Kf<pdhcuov  cRnTfAeiJ)  r  yvrrjpicov.  Orationem  Juliani, 
unde  hoc  defcripfimus,  MS.  mecum  pridemcom- 
municavit,  uti  iolet  id  genus  alia,  pro  fua  huma- 
nitate,  vir  dodtrina  &  morum  fuavitate  infignis 
Patricius  Junius  bibliothecarius  regius  ;  &  de  hoc 
loco  me  monuit.  Integram  orationem  cumdua- 
bus  aliis  apoftatae  nondum  in  lucem  editis  ante 
fexennium  tranfmifit  ad  V.  Cl.  dodtiffimumque 
Dionyfium  Petavium,  qui  eas  publici  juris  facere 
pollicitus  eft. 

Ibid.  lin.zy.  Ka6ac:y,og-zs-pcdTov']  Luftratio  urbis, 
quae  in  Thargeliis  feu  VI  die  Thargelionis  quot- 
annis  celebrari  folita  eft,  forfan  intelligenda.  Ur- 
bem  fcilicet  immolatis  duobus  viris,  pro  viris  al- 
tero,  altero  pro  fexu  fequiori,  februabant.  Vide 
Harpocrationem  in  (pa,Pfj.a.xog ,  Helladium  apud 
Photium  cod.  CCLXXIX,  pag.  ifpo.  Joannem 
Tzetzem  Chiliad.  V,  cap.  XXIII.  &  Chil.  VIII, 
cap.  CCXXXIX.  Michaelem  Apoftolium  centu- 
ria  XVI,  3.  &  Suidam  in  ■aiPj.^y.a..  Adde  Meur- 
fii  Atticarum  ledionum  lib.  IV,  cap.  XXII.  & 
Graeciae  Feriatae  lib.  IV,  in  Thargeliis.  Feftum 
ejufmodi  menfe  Februario  Romanis  erat.  Vide 
Pompeium  in  Februario.  Et  Februa  vidtimis  hu- 
manis  peradta  ex  veteribus  copiofe  narrat  prae- 
ftantiffimus  vir  Hugo  Grotius  in  defenfione  fidei 
catholicae.  Vidtimas  autem  humanas  feu  dv8eu- 
7ro8v<riag  plerumque  fuftulit  Adrianus  imperator; 
quod  memorat  Porphyrius  lib.  II.    ■srepj  ^m%>ig 

Ibid.  lin.  30.  'E»  'Ea<s6(t<w  '  yuy.viKog']  De  agone 
non  capere  nequis,  leu  certamine  Eleufinio.  My- 
fteria  Eleufinia  alia  erant ;  neque  de  his  agitur. 
Hallucinati  vero  funt  etiam  dodtiffimi  viri  qut 
certamen  Panathenaicum  idem  cum  Eleufinio  fu- 
iffe  putarunt.  De  illo  fatis  ante  dici um  eft.  De 
utroque  Ariftides  in  Ylava8nvcuKn,  'EvSo^o^.Tot  -xrdv- 
Ttm,  inquit,  oi  xj  r  EAAaoa  dymfg.  xjj  /oSp  tJtuv 
•urpfo-QvraTog  0  r  Uavad/ivcuctiv ,  ei  A  /3aA«,  0  r  'Ea<50- 
o-iviuv,  Celeberrima  aeflimantur  Graeciae  certami- 
na.  Horum  autem  vetuflijfimtim  eft  'Panathe- 
naicum,  aut,  Jl  mavis,  Eleujinium.  Nam  de  tem- 
pore  Eleufinii  inftituti  ne  Ariftidi  quidem  ea  in 
oratione  conftitiffe  cenfeo ;  fententiam  faltem  eum 
diffimulaffe ;  unde  nata  eft  illa  de  utriufque  ve- 
tuftate  vacillatio  ;  quam  male  interpretati  viri 
alioquin  praeftantiffimiutrumque  certamen  confu- 

dere. 


1504        Ad  Graecorum  Epochas        1505 


dere.  Sed  &  ipfe  Ariftides  in  "ExdicnvU,  dyava,, 
ovatorie  faltem  dixit,  yuijuumv  ^iicQ^  ■stpSjtov  'Ea<sO- 

CW   f  '  ArjiyJjg,    %.  78  C&SMv.    61VCU  ^  KcLQTtX   §   <pcUl'lVT@^, 

'Tretpuylpav  r  cevSg&zmaity  o/rov.  eig  la^wf  S/rC  f  tjfiSPZ  ?f  0- 

<pj;j  sxe^ff-i»!',  Trimum  gymnieum  certamen  Eku- 
Jlne  peracltim  ejfe,  cum  quidem  ex  frugibus  na- 
tis  conftaret  praemium  ;  pericuhtm  ficieutibus 
hmninihtis,  qttantum  ipfts  ex  alimento  manfueto 


&  01  YiXhlw.ic  dg  Tpoiccv  Weci,T<£ierav,  quod  idem  eft 
quod  vertimus. 

Ibid.  lin.  39.  i£iri.pa  \txc~]  Quadratarii  incuria 
omifTum  eft  proculdubio  hic  «kots  k,  iia  ut  an- 
nns  Menefthei  vigefimus  fecundus  ab  autore  fig- 
natus  fuerit.  Nam  fi  anno  ejus  XIII  expeditio- 
nem  fecere,  quid  hoc  eft,  anno  II  Trojam  cepifi 
fe  ?  Res  palam  eft.     Numerorum  autem  notae, 


roboris  acceffijfet.     Sed  &  aperte  diftingunntur     tum  de  expeditione  tum  de  Troja  capta,  fubob 


apud  cptimum  Pindari  feholiaftcn  ad  Oiympio- 
rum  «?!©•'  VII.  De  Rhodia  pugile,  fam,  inquif, 
ra,  Yhu/etvlw-cuct,.  vtvw>itjv.mg,  h  rd  H^xAfrict,  sj  rd. 
\Jkvyjiina,    q  rct,  '\~)xdjoTLVia,    y\  ra,   TlaviXArivta.       Et 

diferte  in  Chreftomathia  Heiladius,  "On  ^SJra, 

[MfJ   ra,  WavaMiwa/.a,   oruutfq,    etra,   tcl  'W\X.djo-'tvtaj  cTvrt 


fcurae  funt  in  marmore.  Nec  tamen'alias  quam 
quas  repraefentamus  credet  quifquam  qui  optima 
perfpicillorum  fide,  etiam  jufta  eiementorum 
alibi  in  marmore  quantitate  nixus,  eas  deuuo 
elicuerit. 

Ibid.  fj.lu/cg  0 ]  Ahus  quam  Thargelion 


TliAeta.   t&wxo.ti  ■m-^o.v&tjKct.v  aSxa,  QerjaAoi,   "Primo    menfis  efie  nequit.  Neque  enim  alius  menfis  five 


Tanathenaea  infituebantur,  deinde  Telsiae  mor 
ttto  Ekiiftuia  certamina  inftituerunt  Thejfali. 
Caeterafacitrccentiora.  VidePhotiumpag.  1590. 
Adi,  fi  placet,  Petri  Fabri  Aganiftici  lib.  III. 
cap.  XXIX. 

Ibid.  liu.  31.   Avzdict~}    De  Lycaeis  Arcadum, 
fcu  Lupercalibus,  uti  etiam  nonnullis  vocantur, 


a  0,  five  ab  aliqua  figura  huic  fimiii  incipit.  At- 
tici  item  fcriptores  Thargelione  menfe  Trojam 
captam  plerumque  tradunt  ;  de  qua  re  poftea  in 
canone  chronico. 

Ibid.  lin.  40 iylo-6a  5-vyate't]    Nata  efl 

Aegiftho  &  CJytaemneftrae  filia,  Helena  dicfta, 
quam   cum  utroque  parente  truciduvit  Oreftes. 


vide  Eufebium  numero  DCCCLXVI,   atque  ibi  De  ea,   Ptolemaeus  Hephaeftio    apud  Photiurn 

Scaitgcruro,  praeter  J.  Meurfium  Graeciae  Feria-  Cod.  CXC. 

rae  hb.  V.  Quae  veteres  de  hiice  facris  habent,        Ibid.  iin  41.  '0^t>k  cvlvtiTiv]  Capitale  in  Areo- 

abiflis  fimul  exhibentur.  pago  judicium  in  caufa  Oreftis,   qui  Aegifthum 

Ibid.  lin.  32.  'H^iXyjg]    Herculis  labores  ali-  adulterum  &  Clytaemneftram  matrem  intcrfece- 

quot  fuh  Aegeo  rege  collocanrur  apud  Eufebium  rar,  habes  apud  Aefchylum  in  Eumenidibus,  Et 

numero  DCCLXVIII.   Sed  quid  nofter  hic  vo-  vide  Schoiiaftem  ibi.     Etiam  Eufebio   ™  wtcj 

Iuerita  eomjiectarint  perfpicaciores.  'O^lw  iub  Demophonte  rege  coJIocantur.     In 

lbid.  lin.33.   'AS-lwyio-i g  r  na^Tem']  rd-  marmore  aperte  Jegitur  c*  'Aphx  -zrdfa  pro  A^aV 

putng  r  KctPTrSiv  tego.     Ex  quo  Jierilitas  frugftm         Ibid.  lin.  42 Kwar^  Tsw^,©-]  De  Teucro 

coutigit.     De  ea  Plutarchus  in  Thefeo,  uti  etiam  Telamonis  F.  Sc  pofteritate  ejus  in  Cypro  infula. 

de  oraculo  a  populo  Athenieufi  confulto,  Minoe,  confule  Panianiam  in  Corinthiacorum  primo,  & 

&,  quae,  ni  fallor,  hanc  periocham  integram  oc-  Strabonem  lib.  XIV.  legendum  puro,   'A<p'  5  r 

cupabaat,  caeteris.  ~2.a,Xap.iva,  cv  Kvyreco  T{6k^-  ®>ao-ev,  Ex  quo  Sala- 

Ibid.  li-n.  $_f.  'A9Lu£v  r&lg  $&>c\x.a  ■sroAetg'].  De  hac  minem  in  Cypro  condidit  Te-ucer.     De.  ea  re  vi- 

re  confole  item  Plutarchum  in  Tbefeo,   Paufani-  defis  item  Servium  ad  illud  Aeneidos  I. 
am  in  Atticis,    Eufebium  nuniero  DCCLXXIX,  .  „  , 

atque  U  Scaligerum.  „  a  ,  ~~^mt0r  tUm  Bdus  °Pmam 

Ibid.  %  r  SmJH  Adeo  ut  popularis  libex-         Vaflabat  C^rum 

tatis  oforibus  feu  oAiya^aif  foJenne  inde  fuerit  &  Ifacium  Tzetzem  ad  Lycophronem,  pag.  80. 

Thefeum,  veliuEi  omnium  primum  autorem  ma-  A  Trojae  excidio  reverfus  hoc  fecit.     Fufius  rem 

lorum  civitati,  ineufare;   quod  notat  Theophra-  memorat  Stcphanus  Lufignanus  Cyprius  in  Cypri 

ftttS  capite  ■zs%l  kxSap-ficLg .     Videfis  Ifocratem  in  Chorographia  Italice  fcripta. 


Panathenaica,  &  Sigonium  de  republica  Atheni- 
enfium  lib.I.  cap.  V. 

Ibid.  lin.  36.  f  t  'lcS-u-laiv  dyHvct]  De  Ifthmiis 
Mehcertae  facris  a  Glauco  inftitutis,  iifque  no- 
(fturnis,  quae  myfteria  potius  quam  certamina  e- 
rant,  in  certamen  Ifthmium  a  Thefeo  mutatis, 
vide  Apollodorum  lib.  III.  Hyginum  fabula 
CCLXXIII,  Paufaniam  fub  Atticorum  finem  & 
Corintbiacorum  initium,  praeter  Plutarchum  -, 
ubi  etiam  Sinin  feu  Sinnin  (de  quo  hic  nofter) 
occifum,  manefque  ejus  hac  inftauratione  pla- 
catos,  habemus. 

Ibid.  lin.  37.  kx).  f  dyuvaJ]  Nifi  hic  de  certa- 
mine  Olympico  inftaurato  verba  fecerit,  nec  ario- 
lari  omnino  poffum  quodnam  certamen  iunue- 
rint  orationis  reliquiae,  neque  in  marmore  quid- 
quam  de  Olympico  certamine  memorari  videtur. 
Cerre  Agon  Olympicus  Eufebio  ab  Hercule  in- 
ftituitur,  Theleo  rege.  An  de  inftaurato  agone 
ab  Atreo  locus  capiendus  ?  Vide  de  Olympici 
agonis  vetuftioribus  inftaurationibus  Scaligerum 
in  canonum,  lib.  III.  pag.  283. 

Ibid.  lin.  38.  lacuna  plaue  ita  fupplenda,  'A<p' 


Ibid  'A<p'  i  Hn.djg]  NjjAsC'?.  Q_uae  ad  mi- 
grationem  hanc  Ionicame  Graeciatertiam,  Neleo 
duce  factaro,  &  ad  urbes,  quae  hic  nominantur, 
five  conditas  five  inftauratas  fpeclant,  vide  apud 
Paufaniam  fub  initium  Achaicorum,  Strabonem 
Jib.  XIV.  maxime  vero  Aelianum  Variar.  Hift. 
lib.VIH,  cap.V. 

Ibid.  lin.  44.  @ao-iXdjcvrog  'Ailwuv  MsncS-s^s} 
At  tunc  rex  erat  Athenarum  flve  Medon,  Codri 
fiiius,  Nelei  frater  ;  five  Acaftus  Nelei  nepos. 
An  ergo  binominis  horum  alrer,  &  Meneftbeus 
etiam  dictus?  Nifi  ita  fuerit  pro  Medonte  aut 
Acafto  male  Meneftheum  fubftiruifTe  videtur  qua- 
dratarius.  Neque  enim  ahus  eft  apud  fcriptores 
Meneftheus  praeter  fuperiorem  illum,  quo  reg- 
nante  Troja  capta  eft ;  ad  quem  hoc  fpeclare,  alio 
fcilicet  feculo  geftum,  non  poteft.  Etiam  annus 
ejus  adjecftus  eft,  reeta-v.cucitv,dTzk  mg. 

Ibid.  Atp'^]  Dubitari  nequit  quin'A<p' 5'Ho-iV 
iog  0  aroi;;7-J?  \§dvq,  Ex  Cfiio  Hefiodus  poeta  florttit, 
fit  Iegendum. 

Ibid.  lin  ^.  Atp'  »  <&..  &w]  <$ei£w.  Aegine- 
tas  infulae  ftauiitate  laborantes  in  mari  negotiari 

coactos 


1506 


NOTAE    HlSTORICAE. 


I507 


coadtos  ait  Ephorus  ;  unde  ad  comrnercia  num- 
mos  argenteos  eis  primo  a  Phidone  Argivorum 
rege  cuibs  icribit  apud  Strabonem  lib.  VIII.  Idem 
eft  cui  ponderum  &  meniurarum  apud  Graecos 
inventio  tribuitur.  Vide  Scaligcrum  ad  Eufebia- 
num  MCCXVII. 

Pag.  1451.  lin.  47.  ' h^x}.cLq,YJ<ja.yyiTH"\  Archiae, 
qui  etiam  ex  Heraclidis  iuir,  patrem  alibi  occur- 
rere  incompertum  habeo.  Sed  de  colonia  ab  eo 
e  Corintho  deducfa,  Syracufis  conditis  aut  am- 
pliatis,  &  Temeno  (unde  Temenidae)  fatis  ha- 
betur  apud  Thucydidem  in  fexto,  Martianum 
Heracleotem,  Paufaniam  in  Eliacorum  primo, 
Strabonem  lib.  VI,  &  VIII.  Videfis  Scaligerum 
ad  Eufebianum  numerum  MCCLXXXIIII. 

Ibid.  lin.48.  'A<p'  i  koT  aitcwTov,  &c.]  Spatium 
lacunae  &  elementorum  reliquiae  hanc  aut  hujuf- 
modi  lectionem  fuadenr,  'A<p'  §  kciJ  cvicwtov  ^pi^ 
0  ctoxuv,  quod  in  verfione  fubftituimus.  Res  ip- 
fa  etiam  hunc  fenfum  plane  firmat.  Ita  autem  de 
Archonte  vn-aniyM  tantum  locutus,  caeteros,  qui 
collegium  annuum  cum  eo  conftituebant,  fatis 
indicavit. 

Ibid.lin.49. 0  AtoSinos]  TerpandrumAntiffaeum 
&  Lesbium,  ut  hic,  dicfum  fcimus ;  etiam  Ar- 
naeum  &  Cumaeum  Suidae.  Sed  unde  Derde- 
nius,  aut  quid  fibi  velit,  plane  nefcimus. 

Ibid.  rsV  voftiii]  De  nomis  antea  diximus.     In 

utraque  vocabuli  notione,   nomorum  Lyricorum 

autor  fuit  Terpander,   etiam,    ut  volunt  aliqui, 

primus,   quem  alii  tamen   Philammonem  fuiffe 

malunt.     Sed  hanc  rem  dijudicandam  puto  ex  va- 

ria  lyrae    chordarum    acceffione.     Nova   enim 

quaelibet  acceffio  novos  peperit  nomos  feu  Ieges 

muficas.  Tetrachordem  aiunt  Orphei,  cujus  Met- 

curius  dicitur  inventor,  primo  auxit  Chorebus, 

fecundo  Hyagnis,  tertio  Terpander,  feptima  ad- 

jecfa.     Ita  Boethius  de  Mufica  lib.  I,  cap.  XX. 

ubi  Nicomachum  aflert  autorem,  lyram  quatuor 

duntaxat  chordis,    etiam  Orphei  aetate,  confti- 

tifie.     Certe  Nicomachus  Gerafenus  diferte  Or- 

phei  lyram  ait  fuiffe  feptichordem,  atque,  ipfo  a 

Maenadibus  difcerpto,  in  mare  ja&am ;   ejecfam 

autem  ad  AntifTam  Lesbi  infulae  urbem  ;   reper- 

tam  ad   Terpandrum    (qui    AntifTaeus)   allatam 

effe:  Illum  vero   fecum  in  Aegyptum   portafTe 

ut  antiftitibus  facris  oftenderet,   ejufque  invento- 

rem    fe   primarium    feu   •sroufydj(vrlw  venditafTe. 

Vide    Nicomachum     in    harmonicae    enchiridii 

lib.  II,  cap.  I.     Et  Nicephorus  Gregoras  ad  Sy- 

nefii  infomnia  feptem  etiam  chordas  Orphei  lyrae 

tribuit,  ita  alii.      Neque   fane  temporum  rationi 

fatis  conveniunt  quae  habet  ibi  Boethius.    Nam 

Hyagnis    etiam  Orpheo  vetuflior ;    fi  noftro  & 

Eufebio  fides.     Hyginus  item  Mercurium  pfimo 

feptichordem  formaffe  lyram  memorat.    De  Ter- 

pandro  porro,   nomis  ejus,   lyra  feprichordi,   at- 

I   que  aliis  in  mufica  ab  eo  novatis,  vide  Plutar- 

!    chum  de  mufica,  Cleonidis,  quae  Euclidi  tnbui- 

tur,  harmonicam,  Athenaeum  lib.  XIV,  Strabo- 

j    nemlib.XIII,  Suidam,  anonymumcumCenforino 

plerumque  editum  cap.  XIX,   &  veterem  hypo- 

thefin  Pythiorum  apud  Pindari  fcholiaften.     £t 

de  lyrae  forma,  &  chordis,  earumque  variatione, 

coniule  infuper  in  primis  viros  fummos  Scalige- 

rum  patrem,  poetices  lib.I,  cap.XLVIII.  filiumad 

'  Manilium,   pag.  4x1.   &  Hugonem  Grotium  ad 

Arateorum  phaenomenon  imagines,  pag.  5-4.    Et 

1  Qwciyjjyi  hiftorica  cum  Eufebio  edita  Simonidem 

VOL.  II. 


Lyricum,   ncpotem    fcilicct,    t:,-    >,vpo.   r    Tfi-sn 
tpboy[ov    traditur    adinveniffe      Vide  lbi   Olym- 
piade  N-.  CaeterumClemcns  Alcxandrinus  Stro- 
mat.  ct.  de  Terpandro ;   MeA®-  ^pZt^,    inquit, 
■w&ibqKi  izig  ■zfci/u.clcti,     x.    T»f   hcMtdu/.y.ovlm  voy.ag 
ly.tXoTrow,?*  Tip7ra.v$p@-  0  'APiiotx7.@",    quod   Hcr- 
vetus  vertit,  modos  poematibus  primas  adjecit, 
S   Lacedaemoniornm  leges  numerofis  %'erjibus 
fcripft.     De   poematibus   vide  quae  fupra   ex 
Plutarcho  adnotavimus,  ubi  de  nomis.    Scd  vcyvg 
hic  leges  denotare  mihi  periuaiiim  omnino  non 
eft  ;   civiles  fcilicet :    Quae  tamen  apud  veteres 
Graecos,  feculis  eorum  vetuftioribus,    ni  fallan 
Capella,  canebantur;  de  qua  re  etiam  nos  lupra 
aliquid  adduximus.     Exprobrat  eo  in  loco  Grae- 
cis  doctiffimus  ille  pater  prima  artium,  quae  tunc 
inufu,  inventa  recentiora  fuiffe,  &  Ebraica  anti- 
quitate  muko  pofteriora.     Quamplurima  cnume- 
rat.     Inter  ea  etiam  hoc  objicit ;    quo  tempore 
nihil  minus  in  ufu  fuiffe  merito  exittimarit  quis 
quam  alicubi  omnino  civiles  leges  in  Graecia^ 
nedum  Lacedaemone,  five  cantari,   five  verfibus 
fcribi  numerofis.     Neque  enim  ejufce  rei  exem- 
plum  alibi  reperire  poruit  Ariftoteles  fuo  aevo 
praeterquam  apud  Agathyrfos ;  ut  videre  eft  in 
problematum  decimo  nono.     Litempefiive  igitur 
nimis,   neque  ad  rem,  de  legibus  civilibus  haec 
fcripferat  Clemens ;  fed  vero  de  nomis,  id  eft,  can- 
tilenis  facris,   tunc  temporis  Lacedaemone  ufita- 
tis,  appofitiffime.     Notiffimum  erat,  Graecorum 
feftis  nomos  hujufmodi    cani  ;    quod  fcimus  ex 
Plutarchi  Iibro  de  mufica,  ubi  Olympo  autoritri- 
buuntur  No^o*  dofioviKoi  oij  vuu  ^Zv^)  (quae  ejus 
verba  funt)  di  'EtAsjvs?  bi  raig  ioprcD.g  r  3s2v,  Nomi 
harmonici,  qnibus  nunc  etiam  utuntur  Graeci  in 
fejlis  deorum.  .  Sed  nec  ijA.tMToltio-iv  eft  Clementi 
numerofis  verfbus  fcribere,  fed  modulis  feu  no- 
tis  mificis  temperare,  aut  phthongos  aptare,  id 
eft,   Toug  a^u/.g  etiarn  ykhr\  ■zo&Tibiva/.,   adeo  ut  id 
quod  hic  dixit  non  aliud  fuerit  quam  Terpandrum 
tum  poematis  primum  modos  adjeciffe,  feu  car- 
mina  feciffe  melica,  tum  muficae  facrae,  cujus  in 
nomis  feu  cantilenis  facris  tunc  ufus  erat  Lacedae- 
mone,  autorem  fuiffe.     Ita  Timofthenes  Ptole- 
maei  Philadelphi  claffis  praefecf  us  nomon  Pythi- 
cum,  cujus  ufus  folennis  in  certamine  Pythico,' 
&  partes  ejus  quinque  iuiho-n-ouio-t,  apud  Strabo- 
nem  lib.  IX.    De  opinionis  in  hac  re  patris  veri- 
tate non  difceptavimus :  Sed  aliam  fuifTe  ejus  men- 
tem  credere  nequeo.     Lacedaemonios  autem  fig- 
nanter  nominavit,  quia  nuila  Graecarum  civitatam 
aeque  ac  illi  muficam,  five  bello,  five  pace,  cu- 
rabant.     Teftes  funt  Athenaeus  lib.  XIV,  Capella 
lib.  IX,  Agellius  lib.  I,  cap.  XI,  Joannes  TzetzeS 
Ghiliad.  lib.I,  cap.XVI.  Sextus  Empiricus  adver- 
fus  mathematicos,  lib.  IV,  alii. 

Ibid.  lin.  50.  . . .  K^o-t . . .  yaf  tLu  iy.wpoc^-'  iy.5  <HkLv 

y.iii^o-tv'}  Vertimus  tibiis  cecinit   (nam  Jw/sj-rt 

exaratum  foifTe  non  eft  cur  dubitemus) © 

acJionem  coram  me  depdit.  De  Terpandro  hoc 
dici  nemo  fanus  putet.  Quid  enim  cum  Terpan- 
dro  autori  noftro  qui  quadringenris  aut  circiter 
poftea  annisvixit?  Libenter  tiriy^a  hic:  Nec  ta- 
men  quod  conjecfura  fuggerit  invidebo.  Cum 
venia  id  forian  placebir,  fine  qua  placet  nihil. 
Autor  hic  legitimae  muficae  cnm  imperio  forfan 
in  republica  fua  praefuit,  &  prehenfionem  feu  in 
jus  vocationem,  feu  utramque,  habuit  eorum- 
qui  contra  quam  leges  aut  mores  recepti  prae- 
9  X  fcripfifTertf 


1508       Ad  Graecorum  Epochas        1509 


fcripfifTent  muficam  innovaflent,  atque,  inter  nar- 
randum  Terpandri  novationem,  alium  fibi  coae- 
vum  (ita  videri  poflit)  obiter  &  parenthefi  me- 
morabat,  qui,  Terpandri  exemplo  fretus,  etiam 
in  receptos  illos  harmoniae  mores  commiferat,  & 
in  jns  demum  vocatus  abfolutus  eft.  Judicium  in 
re  hujufmodi  latum  habes  apud  Boethium  lib.  I, 
de  mufica,  in  Laconico  illo  Ephororum  decreto 
in  Timotheum  Milefium ;  quod  in  evulgatis  Iibris 
mifere  corruptum  habetur.  Reperitur  etiam  tura 
apud  Paulum  Leopardum  emendationum  lib.VIII, 
cap.  XIV,  tum  in  Gregorii  Gyraldi  hiftoriae  poe- 
tarum  dialogo  IX.  Sed  emendatius  apud  Jofephum 
Scaligerum  iu  Manilianis  pag.4z6.  Actio  in  Ti- 
motheum  inftituta  eft,  praecipue  quod  chordarum 
lyrae  numerum  ufque  ad  undecim  auxiflet,  atque 
ita  juvenum  animos  corrupiflet,  tlw  7roXu(puviav 
vitrcLyw.  Sed  Artemon  apud  Athenaeum  Iib.  XIV, 
fcribit  eum,  dum  in  judicio  ftabat,  atque  aderat 
minifter,  qui  ex  decreto  fuperfluas  chordas  prae- 
ciderer,  lyramque  ad  ftptem  reduceret,  'Arro^u- 
via-xov  feu  minutuhim  Jlpollinem  indicafle,  ■argoV 
tiw  cwrlw  QiwTa-piv  itroxopoov  Augjw  e^ovfei,  %  afpt$>j- 
vcu,  Cujus  lyrae  tot  erant  chordae  haud  diverfi 
fltu  difpofitae,  atque  inde  abfolutumfuiffe.  Ju- 
dicium  de  Timotheo  annos  C.  aut  circiter  auto- 
ris  noftri  dva^&plw  antevertit.  Sed  etiam  ejus 
aevo,  hoc  eft,  poft  initia  imperii  Graeci,  feu  Se- 
leucidarum,  infignes,  pro  artificum  ingeniis,  in 
muficam  receptam  irrepfifle  mutationes  palam  eft 
ex  iis  inprimis  quae  apud  Plutarchum  habet  A- 
riftoxenus  de  Telefia  Thebano  fibi  coaevo,  &  de 
Ariftonico  Argivo  Menecharmus,  &  Lyfandro 
Sicyonio  Philochorus  apud  Athenaeum  lib  XIV. 
Alia  ejufmodi  funt.  Et  ejufmodi  quempiam  reum 
coram  ipib  autore  judicis  partes  iuftinente  abfo- 
lutum  praecedens  fortq  lacuna  hic  occnparat. 

Ibid.  A<p'  x  A g  AuSo ]    Vix  fieri  po- 

teft  ut  id  quod  exaratum  fuit  aliud  fuerit  ab  Acp' 
x  'AxudTJ>ig  Auc/uv  iQao-lAduo-i.  Ex  quo  Alyattes 
Lydia  regnavit.  Vide  canonem  noftrum  chroni- 
cum. 

Ibid.  lin.  51.  MiruA&z/V  «'?  ShssAiW]  Phaon 
Lesbius,  quem  mifere  deperibat  Sappho  poetria 
Lyrica,  in  Siciliam  velificaverat,  quem  demum 
(ut  nofter  hic  innuit)  Sappho  fecuta  eft,  &  tae- 
dium,  quod  ob  abfentem  amafium  pafla  eft,  & 
patriam  fugiens.  Ovidius  in  amatoria  Sapphus 
epiftola  ad  Phaonem, 

Nunc  tibi  Sicelides  veniunt  nova  praeda  piel- 
lae, 
Ghidmihi  cum  Lesbo?  Sicelis  ejfe  volo. 

Sed  amoris  poftea  ac  fpretae  injuriae  formae  im- 
patiens,  in  Acarnaniam  fe  contulit,  ubi  Leucadis 
fakum,  certiflimum  amoris  remedium,  idque  pri- 
ma  fubiit,  fi  fides  Menandro  apud  Strabonem  li« 
bro  X.  Deeo  faltu  vide,  ante  alios,  Ptolemaeum 
Hephaeftionem  apud  Photium.  Mitylenaea  igi- 
tur  Sappho,  &  celeberrima  poettia  fuit,  atque  a 
Phaone  amata,  &  ea  ipfa  cujus  figuram  numif- 
matis  infcribebant  Mitylenaei,  ut  teftatur  Pollux 
libro  IX.  Sed  Erefliam  Sappho,  non  Mityle- 
naeam  nec  poetriam  illam,  Phaonem  arfifle  vo- 
lunt  alii.  Vide  Nymphin  apud  Athenaeum 
lib.  XIII,  Suidam,  &  Apoftolium  in  <&duv.  Amo- 
rem  hunc  Sapphus  natum  perhibet  magorum  va- 
nitas,  quod  herba  mafcula  Centumcapita  didta 
Phaoni  contigiflet.     Inde  enim  viros  amabiles 


fieri.  Sic  Plinius  lib.  XXII,  cap.VIII.  Vide  Sui- 
dam  in  ILewrtpu. 

Ibid.  lin.  5-3.  Kuj>'pavJl  De  expeditione  qua  Eu- 
rylochus  CrhTaeos  &  Cirrhaeos  feu  Cyrrhaeos 
(nam  utroque  modo  Cyrrha  fcribitur)  eos  qui 
oraculum  confultabant,  infidiis  in  via  infeftantes 
profligabat,  hic  verba  fa£k  fuifle  certiflimumeft. 
Inde  enim  inftauratus  Pythicus  agon,  &  ^^«7/- 
t»is  fa6tus  eft ;  praemiis  fcilicet  ex  opimis  confecti 
belli  fpoliis  depromptis.  Nec  cur  ^^1^  hic 
agon  dictus  fuerit,  fatis  alibi  docetur.  Vide  ar- 
gumenta  fcholiis  Pindari  Pythiorum  praefixa,  Pe- 
trum  Fabrum  in  Agoniftico  lib.  II,  cap.  XXIV, 
Julium  Scaligerum  poetices  lib.  I/cap.  XXIII. 
Et  Helladio  in  Chreftomathia,  Certamina  Pythia 
pofita  lunt  $  ts  Ttjv  Kippav  -zsreo-Sv,  fioft  Cirrhae 
cladem.  Videfis  item  Rhodiginum  Antiq.  Leclio- 
numlib.XIV,cap.XIX. 

Ibid.  lin.  5^4 avWtii  dyuv\  'A<p'  §  0  <?i(pa- 

viTtjs  dyuv,  &c.  Ex  quo  idem  cerlamen  corona- 
rium  iterum  faSium  efl.  Praemia  fcilicQt  viclo- 
rum  denuo  coronae  erant.  Antiquitus  enim  eti- 
am  coronarium  fuerat.  Videfis  Strabonem, 
lib.  IX,  in  Phocide,  argumenta  fcholiis  Pythiis 
Pindari  praefixa,  Paufaniam  in  Eliacorum  II,  Sc 
in  Phocicis.  De  archontibus  vero  Simone  &  Da- 
mafia  fecundo  plura  mox  in  canone  chronico. 

Ibid.  lin.  55.  '2.x<Ta^uv(gh\  Sufarionis  poetae 
fenarii  aliquot  de  foemina  citantur  Stobaeo  Ser- 
mone  LXVII.  lidem  fuut  quos,  diflimulato  Sto- 
baei  nomine,  habet  Gyraldus  de  poetis  dialo- 
go  VI,  qui  nil  aliud  de  Sufarione  fibi  repertum 
efle  ait.  Clemens  vero  Alexandrinus  Stromat. 
a.  'E5j-gj/c'j)o-Ev,  inquit,  xajxafiiav  ^.ao-apiaiv  «  'Ij4ap*d6'<r, 
Comoediae  inventor  erat  Sufarion  lcarienfis. 
Nonne  Sannyrion  idem  fuit?  Haud  rarum  eft  ut 
nomina  quae  raro  occurrunt  depravatiflime  a  li- 
brariis  defcribantur.  Sannyrionis  autem  Athc- 
nienfis  comici  nomen  apud  Athenaeum  aliquoties 
Jegitur.  Habet  etiam  Suidas.  Et  veteris  comoe- 
diae  autor  primus  aut  inter  primos  fuifle  dicitur. 
Vide  Julium  Scaligerum  poetices  lib.  I,  cap.  VIF. 
Nec  contra  facit  quod  Icarienfis  alter,  alter  Athe- 
nienfis  dictus  fuerit.  Id  genus  denominationes 
diverfae  fatis  fimt  frequentes. 

Pag.1452..  lin.  58.  'E^Ie/Aa  . . .  s-jv]  ''Axtctq-tv. 
Alceftis  igitur  erat  tragoedia  quam  primam  docuit 
Thefpis.  Cognominem  habet  Euripides.  Sed 
in  recenfendis  Thefpidis  tragoediis  nemo  fcripto- 
rum,  puto,  Alceftin  memorat.  Priroum  etiam 
tragoediae  autorem  hunc  facit  Clemens  Stromat. 
a.  &  Plutarchus  in  Solone.  Et  Horatio  de  arte, 
primus  eft  Thefpis 

Carmine  qui  tragico  vilem  certavit  ob  hircum. 

quod  hic  etiam  plane  ex  verborum  reliquiis  innui- 
tur.  De  eo  vide  plura  apud  eruditiflimum  Ifaa- 
cum  Cafaubonum  de  fatyrica  poefi  lib.  I,  cap.  V. 
Gyraldum,  Scaligerum  patrem. 

Ibid.  lin.61.  'A<p'  £  x°^'  ■z^w]  Sublata  e  ve- 
teri  comoedia  chororum  licentia,  agi  coeperunt 
feorfim,  ut  primo  ferme  agebantur.  Nam  vetus 
Athenienfium  Mufa  nihil  aliud  erat  praeter  x°$i 
'&cuosuv  >l  dvtyuv,  choros  puerorum  ©  virorum  ; 
quod  docet  Maximus  Tyrius  difTertatione  XXI. 
Unde  etiam  tragoedia  &  comoedia  tandem  pro- 
pagatae.  Trichoriam  Lacedaemoniis  inftituerat 
Tyrtaeus  ad  tres  aetates,  puerorum  fcilicet  cho^ 
rum,  virorum?  &  fenum.  Vide  Pollucem  lib.  IV, 

de 


15  io  Notae  H 

de  chori  item  vetuftate  vide  Eufebium  numcro 
DCCXXXIV,  ubi  de  Philammone,  &Philoftra- 
tum  in  vita  Apollonii  lib.  VI,  cap.  VI,  ubi  de  AEf- 
.  chylo.  Virorum  autem  non  folum  agebatur  cho- 
•rus,  fed  demnm  in  certamen  evafit,  quod  vicit 
iprimus  choragus  hic  leu  chori  coryphaeus  (itadi- 
iftns  qui  choro  praeerat,  &  eum  docuit  feu  edi- 
tdit)  cujus  nomen  pene  in  marmore  obliteratum 
aliunde  reftitui,  puto,  nequit.  Hypodicus  fi  le- 
igam,  favent  fatis  &  elementorum  quae  fuperiunt 
veftigia  &  lacunae  fpatiolum.  Chalcideniem  fu- 
lifTe  palam  eft.  Nam  %d/\>tikt&s  tantum  non  inte- 
igrum  in  marmore  habetur.  Quiiquis  demum  hic 
ifuerit,  &  poetam  &  muficum  fuifle  infignem  du- 
ibitandum  non  eft.  Viderint  igitur  perJpicaciores 
an  Hippicus  carminum  fcriptor  numero  Eufebia- 
uio  MCCCCLXXVII  (qui  aeque  ignotus  eft)  aut 
iHippafius,  nomen  apudCapellam  aeque  contro- 
werium  lib.IX,  aut  Tondos  &  Hyperides,  in  li- 
ibello  cum  Cenforino  plerumque  ediro,  aut  mede- 
llam  hic  fubminiftrent,  aut  hinc  accipiant. 

Ibid.  lin.66.  'Ap'  I  'Ziofyg  r  %i<Ha,f\  Vide  He- 
rrodotum  in  Polyhymnia,  &  ejuice  de  hac  re  ex- 
Iplicarionem  eruditam  apud  Dionyfium  Petavium 
jad  Themiftii  orationem  X. 

Pag.  145-3.  lin.  70.  2,ipav$ri;  0  h.iUTr^i7Tisg]  Bini 
^Simonides  clariores  apud  icriptores  habentur,  a- 
\ms,  &  ex  filia  nepos.  Avus  Leoprepis  filius  vo- 
,;atur  Suidae ;  atqne  ei  memorandi  artis  inventio 
Hpbuitur ;  de  qua  item  Cicero  de  oratore  fecun- 
Ifo.  At  ex  noftro  iiquec  Leoprepem  avi  generum 
luiiTe  &  nepotis  patrem.  De  avo  antea  dixerat ; 
nic  de  nepote.  Ceus  uterque  fuit ;  uterque  po- 
Ea.  Neque  igitur  avo  fed  nepoti  inventio  illa 
Hebetur.  De  Simonide  boc  vide  Joannem  Tzet- 
uem  Chiliade  I,  cap.  XXIV,  ubi  victorias  repor- 
tafle  ait  quinquaginta  fex.  Confule  etiam  Vale- 
vium  Maximum  lib.  VIII,  cap.  VII. 

Ibid.  lin.  J%.  '  Ap'  is  cv  Aiyog  'sro^.fjuitg  0  Ai&og  stte- 
■<-s]  De  faxo  iilo  quod  e  coelo  in  AEgos  flumen 
:ecidifle  dicitur,  vide  Plinium  lib.  II,  cap.LVHI. 
:'5jufdem  caius  &  praedidhonis  Anaxagorae  memi- 
irit  Laertius  m  ejus  vita.  Et  apud  eundem  Sile- 
;aus  hiftoricus,  "Ewi  a^z^l&^y  icribit,  AifivAx  xi- 
;h<j  e|  Spj.vS  ts-io-tiv,  Archonte  Dimylo  lapidem  e 
(;oelo  decidijfe.  Sed  hujus  nominis  archon  alibi 
;ion  reperitur.  Unde  Jofephus  Scaiiger  librarios 
:uLaertii  exemplaribus  lacunam,  quae  archontis 
! rominis  locus  fuerat,  ita  praeteriiffe  exiftimat,  ut 
m  SipvXov  XiB-ov,  quod  lapidem  inftar  duarum  mo- 
;arum  ei  figniftcant  &  autoris  verba  erant  archon- 
cem  fequentia,  archontis  nomen  perperam  crea- 
cent.  Legi  igitur  voluit  ille  Sm  doxoi~@-Au6-a.rix 
if/w/\ov,  &c.  Vide  eum  ad  Eufebiauum  numerum 
MDLI.  Certe  &  ipfum  Anaxagoram  dixifie  fo- 
:em  fuifle  f/.v/\ov  2jJ.ttvoov,  feu  molarem  lapidem  ig- 
•utum,  legimus  apud  Jofephum  contra  Apio- 
laem ;  ubi  tamen  /xvSoov  %]J.ttvoov,  ut  apud  Laer- 
iium  habetur,  id  eft,  majfam  candentem,  reponi 
rult  Ifaacus  Cafaubonus.  Sed  demum,  fi  archon- 
is  nomen  fuerit  apud  Laertium,  ita  ut  vult  Sca- 
|  iger,  praetermifTum,  noftro  hic  autore,  interfere 
tisa.tyiifa.  Philoftratus  autem  ait  Anaxagoram 
raedixifle  dg  X&oi  'ss^  Aiyog  7iroja,fA.S  tx  SpjcvS  &>o- 

<H<rc$,   Lapides,  pluraliter,  m  AEgos  flumen 


.ISTORICAF. 


151  I 


e  coelo  cafuros  ;  De  vita  Apollonii  Iib.  1,  cap.  II. 

Ibid.  lin.83.  Kct]<Mclti  'j  TOreJ  Quidnam  id  fuerit 
quod  hic  autor  interferuerat,  fatis  perfpc&um  non 
habeo.  Sed,  fi  bene  ariolor,  cometae  flammis 
coelum  micans  feu  ardens  notarat.  K«7«e«'>/  'j  ii- 
ti  Kj  H^fxog,  aut  ejufmodi  quid,  Tunc  arflt  coe- 
lum.  Certe  fub  archonte,  Ariftotelis  cxemplari- 
bus,  Ariftaeo  di&o,  ingens  in  Achaia  vifiis  eft 
cometa  in  hyeme  circa  occafum  acquinoclialem, 
cujus  radii  etiam  tertiam  partem  coeli  illumina- 
runt.     Vide  eum  meteorologicorum  lib.  I,  cap.  VI. 

Ei  0  fA-iyag  HSfMjTrig  &  o  fA,iya,g  dftjo  dicitur.      To  Oj 

inquit,  ip'i\y@'  d,7TiTinvi  fiixi/-  T*  t<ftTa  f/tpxg  tS  x- 
ejtvx,  Lumen  ejusfe  extendebat  ttfque  in  tertiam 
coeli  partem,  id  eft,  circa  pccafum  i<pulilf\o  £ 
t(j.tvv  f/.iP@-  73  issrto  ylw,  tertiam  hemifphaerii 
partem  illum  inibat ;  quae  verba  iunt  Olympio- 
dori  ad  eundem  locum.  Loquitur  de  eo  Arifto- 
teles  ac  fi  fuo  aevo  apparuiflet.  Natus  eft  Arifto- 
teles  Olympiade  XCIX  tefte  Laertio,  atque  ita 
XII  annum  aetatis  agebat  Olympiadis  CI  quarto, 
feu  archonte  Afteio,  de  cujus  nomine  in  marmore 
non  dubitandum.  Nam  etfi  quintum  elementum 
non  fatis  manifeftum  fit,  haud  aliud  tamen  fuifTe 
quam  quod  'A$-«*  formet  ex  veftigiis  palam  eft. 
Neque  lacunae  fpatium  quam  j?  'iuto.  amplius  eft. 
At  vero  neque  dum  vixit  Ariftoteles  Ariftaeus  ar- 
chon  reperitur,  nec  in  perpetua  illa  ferie  archon- 
tum  CL  aut  circiter,  quae  Ariftotelis  exceflum 
proxime  antevertit,  nec  alibi,  occurrit  aut  no- 
men  archontis  ejufmodi,  aut  aliud  quod  tam  Ari- 
ftaeo  proximat  quam  Afteius,  uti  vocatur  etiam 
in  faftis  archon  hujus  anni.  Sub  Alcifthene  au- 
tem  archonte,  qui  proximum  occupat  annum,  id 
ipfum  quod  Ariftaei  anno  apud  Ariftotelem  tri- 
buitur,  collocare  videtur  Olympiadum  dm^cttpYj 
Scaligeriaua.  Aa^Trdg,  inquit,  up$n  tff  r  Sej>.vov 
Sm  •zroA/xdg  vvKJctg,  Tdo-cjUTU^  \-xptra,  Aay.-jrpoT-riQ.  yjy 
6vMO.fA,iy   "§   pco-iig,   ce?t  Stti   £  yrjg  crzidg  vroteiv  'u&a- 

'&\rlo-icog  t7/)  o-txlu>ri,  Fax  coelo  vifli  eft  plures  no- 
Eies,  cujus  tantus  erat  luminis  fulgor,  vis  tan- 
ta,  ut  etiam  vix  minores  fecerit  in  terra,  quam 
luna,  umbras.  Sed  vitium  folenne  eft,  in  annos 
proximos  epochas  ex  locis  propriis  defilire ;  & 
non  femel  in  ea  dml^cup^  commiflum. 

Ibid.  lin.  84 $,n»  <drfcalm~\  'Ap'  §  r) 

f-axn  c*  A<^JKteoig  i$,tTD  Qrfeaiuv,  &c.  Ex  qtto 
Leutlrica  fugna  commijfa  eji  Thebanorum,  &c. 
Aut  vocabulis  hifce,  aut  hoc  certe  fenfii,  fup- 
plendam  efle  lacunae  partem,  certiflimum  eft.  A- 
di  chronicum  canonem  ad  annum  periodi  Julianae 
4343- 

Pag  1454.  lin.  89 roilovm  /•W<A<s6V]  'Atp' 

x  <$>ij\t7T7r@'  0  'AfivJvjic  r  'M.ax.iljovoov  (&a.o-i/\c£jet,  ri 
'Aflo^iofyg  iTiXdjTrio-iv,  vD.x@^  0  0  t/oV  (iaa-iXdju  ? 
Hioo-itv,  "iTri  —  Ex  quo  Thilippus  Amyntae  F. 
Macedonia  regnare  coepit,  &,  Artaxerxe  mor- 
tuo,  fuccejflt  in  imperioTerficoOchus  filius,  an- 
ni  ■■■■  Ita  fcripfifle  autorem  veri  eft  fatis  fimile. 
Conjecfturae  adftipulantur,  &  fpatia  eorum  quae 
periere,  &  reliquiae,  praeter  res  ipfas,  de  quibus 
vide  chronologos.  Alia  quae  marmoris  hiftorias* 
explicent  locum  habent  in  notis  chronico  canoni 
interfertis  commodiorem. 


Canon 


s> 


1512 


•RAECORUM 


Epoch 


Canon  chronkus  veterum  Graeeorum  epochas,  ab  Anonymo  in  marmore  defcriptas 
annis  tum  Periodi  Jidtanae,  tum  qut  vulgarem  D.  N.  Jefu  Chrifti  epocham  ante- 
vertunt,  fngulattm  indtcans.  .  Adje&ae  funt  etiam  fuis  locis  Olympiadum  anni. 
AbjeBts  fcilicet  ex  44  jo.  (quod  qua  rattone  fit,  ofienditur  fupra  in  apparatu 
chronologico)  ftngults  quae  in  marmore  habentur  intervallis,  reltnquuntur  ftnguli 
anm  qm  tn  Pertodo  Jultana  unamquamque  epocham  defgnant. 


Anno 

Periodii   Ante 
J»l.    \chnjl. 

3131,1582 


3I4O  I574 
3l8x  1531 


3185-1519 


3I9Z  15X1 
3193  1511 


3195^519 
3I98  I5l6 


3103 


15-11 


3x08  i5°6 


Ecrops  primus,  Athenarum  rex,    regnare  coepit.      Ab  eo 
tellus  circumjacens,  cpae  A<5tica  dicla  erat,  nominata  eil 
Cecropia. 

Epocha  haec  recentior  eft  Eufebio  annis  XXVI.  Nec  major  ferme  confen- 
fiis  eft  inter  enm  &  noftrum  ante  annuorum  Archontum  initia,  feu  periodi 
Julianae  anuum  MMMMXXX. 

Deucalion  regnat  in  Lycoria  juxta  Parnaffum. 

Aclionem  inftituit  in  Martem  Neptunus,  de  Halirrhothii 
caede  j  unde  Areopagus,  feu  Rupes  Martia,  nuncupabatur  ju- 
dicii  locus. 

Tam  Neptuni  a&ionis  formulam  quam  Martis  exceptionis  flnxit  Libanius 
fophifta,  declamatione  XXII  &  XXIII. 

Deucalionis    diluvium,    fuga,     facrificium   pro    falute   Jovi 

Phyxio. 

Convenit  Varro  apud  D.  Auguftinum  de  Civitate  Dei  lib.  XVIII,  cap.  X. 

uti  etiam  Graeca  Eufebii,  pag.  27.  Etfi  in  chronico  ab  Hieronymo  verfb  & 
in  canone,  pag.  74,  fub  Cecrope  ab  eodem  colJocetur.     Adftipulatur  noftro 
etiam  Cedrenus,  cujus  tamen  Graeca  male  diftin£ta,  non  melius  verfa  legimus 
Diluvium  contigit  in  ThefTalia  cRn  AdiKctXiav©*,  inquit,  /3a<nA<5GW(3>-'  'A&lwy- 
ti  ^cLrion  ¥l?j.vcLx  cuj-dx&ov©-,  fub  T)eucalione,  regnante  Athenis  rege  fecun- 
do  Cranao  indigena.     Sed  perperam  typis  editur,  cWi  Ldj%atiuv@*  f3ao-iA<sCov 
t@^  'A&lwya-i,    cSdjTi^is  Kg£»a«  cujii-x,&o\i@»,   quod  a  Xylandro  pejus  redditur, 
cDeucalione  Athenis  regnante,  fecundo  a  Cranao  indigena.     Quin  cum  no 
ftro  confentiunt  Tatianus  adverfus  gentes,  &  Clemens  Alexandrinus  Stro 
mat.  a.  quorum  uterque  fub  Crotopo  Argivorum  rege,  Athenienfium  Cranao 
coaevo,  diluvium  hoc  ponunt.    Sed  Orofius  lib.  I,  cap.IX,  fub  AmphycT:ione 

Amphi&yones,  &  Pylaeicus  conventus  inftituuntur. 

Graeci  primo  Hellenes  nuncupati,  ab  .  Hellene  Phthiotidis 
rege.  Acon  item  Panathenaicus  inftitutusj  aut  de  eo  inftituen- 
do  five  fancitum,   five  confilium. 

De  Hellenum  nomine  confulendus,  praeter  eos  qui  obvii  funt,  Dicaear- 
chus  in  /3/w  'EAAa<5oj. 

Cadmia  condita  a  Cadmo  Agenoris  filio. 

nicia  regnanr. 

Vide  notas  pag.1492. 

Danaus  cum  filiabus  quinquaginta  ex  Aegypto  navi  Pentecon- 
toro  di<5ta  in  Graeciam  tranfve&us.  Earum  in  Rhodo  infula  fa- 
crificia. 

Primis  Panathenaeis  celebratis,  Erichthonius  primus  currum 
junxit.  Myfteria  Deorum  Matris  in  Cybelis  coepere.  Hyagnis 
Phryx  tibias  invcnitj  harmoniam  Phrygiam  eis  primus  cecinitj 
aliorum  nomorum,  Matris  Deorum,  Bacchi,  Panis,  autor  eft. 

Minos  Creta  regnat.  Ferrum  in  Ida  monte  ab  Idaeis  Da&ylis 
Celimide  &  caeteris  reperitur. 

De  Idaeis  hifce  &  ferro  reperto  videfis  Strabonem  lib.  X,  &  fcholiaftem  ad 
Apollonii  Argonauticon  lib.  I.  (undc  pleraque  compilavit  Natalis  Comes  in 
Mythologiaeiuae  lib.IX,  cap.  VII )  Scaligerum  tum  ad  numerum  Eufebianura 
DXCIX,  tum  in  Canonum  lib.  III,  pag.  341,  item  Clcmentem  Stromat. «.  & 
Scaligerianam  (\wcyuy\v  hiftoriarum  pag.  400,  401. 


Rege   Athtn). 

enfium. 
Cecrope 
primo. 


Eodem. 
Cranao, 


Amphicflyonc 
Eodem. 


Pandionc 


Ceres 


i4oq 
*599 


it-95 


i%59 


11.56 


1x5-1 


i^itf 

1109 


Canon  ChronicuS. 

Ceres  fruges  plantat.     Triptokmus  kem,  in  Eleufitie. 

MyfWia  Eleufinia  (ut  videtur)  coepere. 

Luftrationis  feftum  inftitutum. 

Certamen  in  Eleufine  gymnicum  inftittltum. 

Lycaea,  feu  Lupercalia,  in  Arcadia  inftituta. 

Frugum  apud  Athenienles  fterilitas.  Oraculo  de  ea  re  fcon- 
fulto,  indidtum  a  Minoe  adolefcentum,  impuberum,  &  virginum 
tributum  fubiere. 

Minos  hic  fecundus  erat,  qui  fcilicet  primus  e5*A««-o>cgj4T«,  feu  maris  im- 
perium  obtinuit.     Videfis  Scaligerum  ad  numerum  Eufebianum  DCCLXV. 

Thefeus  fparlus  Athenienfium  pagos  in  unam  urbem  collegit, 
ftatum  popularem  inftituit,  Ifthmiorum  certamen  inftauravit,  ut 
Sinis  manes  placaret. 


1513 

Rege  Atben, 
Erichtheb. 

Eodem. 

andione 

fecundo. 

Eodem. 
Eodem. 
Aegeo. 


Thefeo. 


^OL.  II 


Nam  ex  Graecis  elementis  numeralibus  plane  liquet  numerum  hic  proxi- 
mum  fuilTe  IiFHHHHEFAAAAII,  id  eft,  DCCCCXCII.  Res  ipfa  difpa- 
ruir. 

Certamenj  uti  non  immdrito  Videatur,  Olympicum  fub  Atreo, 
Hercule  Certante,  inftauratum. 

Sed  Vide  Eufebium  numero  DCCCXIV,  &  Scaligerum  in  canonibus  lib.III, 
183.     Adi  item  Paterculum  lib.  I,  &  Clementem  Strom.  *. 

Graecorum  in  Trojanos  expeditio. 

Ilii  excidium,  OecgyyjXiSivaG  sgiopy  ip9li/WTog}  feu  XXIVdieThar- 
gelionis. 

Is  dies  ad  Scaligerianae  periodi  Atticae  fatiories»  eft  XXIII  Jnnii  Juliani. 
De  menfe  convenit  noftro  cum  plerifque  veterum.  Nam  Thargelione  cap- 
tum  Ilium  plures  fcripfere.  PlerumqUe  etiam  lyKy  <p6ivt>vT©~  ieu  XXIII ; 
alii  etiam  Scirrophorionis,  rnenfis  fequentis,  eodem  die.  Vide  Clementem 
Stromat. «.  &  Dionyfium  Halicarnaflenfem  lib.  I.  Certe  ea  anni  tempeftate, 
fcilicet  fub  aeftatis  initium,  captum  efle  etiam  indicat  Virgilius  Aeneidos  III. 
vix  frima  inceperat  aejias, 

Et  pater  Anchifes  dare  fatis  velajubebat. 
Ut  autem  die  feptimo  &  die  oitavo  idem  dies  innui  poflet  palam  eft;  diver- 
fa  fcilicet  initii  rarione  habita.  De  anno  quo  capta  eft  Troja  alia  fuit  ple- 
rurhque  Atticorum  fcriptorum  fententia.  Ukimo  Menefthei  tribuunt,  qui 
fcilicetfub  Meneftheo  collocant;  aliis  fub  Demophonte  rege  captam  traden- 
tibus.  At  nofter  proculdubio  vigefimum  fecUndum  Menefthei,  penultimum 
fcilicet  ejus  annum,  hic  adjecerat,  utcunque  quadratarii  incuria  r£  ««ot£  prae 
termittatur,  ut  fupra  monuimus.  Et  ad  annum  ufque  XXIII  regnafle  eum 
plerumque  voluht ;  etfi  in  Graecis  Eufebii  non  femel  It@-  Xy  ei  afllgnerar, 
&  diferre  legamus,  Ta'r«  tS  Xy  iret  ii  "Ikiov  nXu,  Hujus  anno  XXXIII  Troja 
capta  eji.  Sed  vide  item  addenda  Graecis  ejus  pag.  2.1  ^.  ubi  x.y  leguntur. 
Plerumque  etiam  CCCCVII  anni  ab  excidio  hoc  ad  Olympiadem  primam 
Iphiteam  numerantur.  Vide  Eratofthenis  canones,  Eufebium  numero 
DCCCXXXV,  &  ibi  Scaligerum ;  quem  etiam  confule  in  I,  de  Emendatione 
pag  43.  &  V,  pag.  355.  &III,  Canonum  pag.  283.  &  Dionyfium  Petavium  de 
Doctrina  Temporum  lib.  IX,  cap.  XXVII.  &  fequentibus.  Conftantinus  au- 
tem  Manafles  bellum  TrojaHum  antiis  CL,  aut  circiter,  recentius  facit.  Nam, 
unde  edoctus  nefcio,  Priamum  a  Davide  Judaeorum  rege  copias  fruftra  po- 
pofcifle  auxiliares  fcribir, 

'E»  ■mdvTuv  XV}  inquit,  ^iz^deig  &  Aa^avi^  yi^av 

Ei?  r  Act&td  r  a,vct\3g,  rijg  'lx$a/.a;  Ta'i^.Tr{ ' 

'Kfhi  0  AdCt^  a  oiSattriv,  &C. 
Et  praeter  chronologorum  qui  perpetuas  temporum  feries  dueunt  turbam, 
videfis  item  Herveti  colleclanea  in  Clementem  Alexandrinum  pag.  797.  Sed 
demonftrativam  efle  hanc  epocham  aflerit  Scaliger*  utpote  quae  fuo  tem- 
peftatis  charactere  nititur;  adeoque,  rationibus  fubdu&is,  collocat  ille  inah- 
no  periodi  Julianae  MMMDXXXI,  qui  anno  a  noftro  notato  annis  etiarri 
XXVI  recentior  eft.  Uno  anno  vetuftius  numero  Scaligeriano  conjedtat 
fuifle  hoc  excidium  Petavius,  utriufque  ratiories  perpendant  &  porro  vide- 
rint  hic  doctores.  Quin  novennium  tantum  integrum  intervenit  poft  expe- 
ditionem  Graecorum  ad  urbem  excifam.    Et  tempore  verno  expeditiones 

9Y 


Eodem. 


Eodemi 


Menefiheo. 

Eodem,  anno 
■vide  Wo' 
tas  Hifioritat. 


fieri 


1514       Ad  Graecorum  Epochas 


Anno 


Period: 

5«/. 


35o8 


35-12 
3637 


Ante 
Chrifi. 


120(5 


IO77 


3770 


3807 


3819 


395-7 


94, 


907 


895 


fieri  folebant,  de  qua  re  vide  plnra  poftea  notis  ad  Smyrnaeorum  foedus. 
Abfoluto  demum  poft  expeditionem  novennio,  fub  aeftatis  initiis,  id  eft 
proximo  feu  decimo  anno,  capta  eft  urbs. 

Et  Tianaum  decimo  vere  rediffe  rates 
ait  Propertius  lib.IV.  quod  &  Chalcantis  pafTerum  portenti  interpretamento 
apud  Homerum  Iliade  fecunda  eft  confbnum. 

Judicium  in  Areopago  de  Orefte. 

Nam  liquet  tam  ex  numeralium  elementorum  veftigiis  quam  ex  iis  quae 
praecedunt  &  fequuntur,  numerum  hic  fuifle  IiPHHHHAAAAII  feu 
DCCCCXLII. 

Cypro  Teucer  fedes  pofuit,  Salamine  nempe  condita. 

Ionica  migratio,  Neleo  duce. 

Tribuuntur  haec  plerumque  anno  odtavo  Acafti  regis  Athenienfium,  feu 
periodi  Julianae  MMMDCLXXIII.  Vide  Eufebium  numero  DCCCCLXXV. 
Et  annorum  CXL  intervallum  plerumque  habetur  inter  Trojanum  excidium 
&  hanc  migrationem,  uti  diferte  etiam  numerat  Eratofthenes  in  canonibus. 
Vide  Clementem  Stromat.  a,  Scaligerum  ad  dictum  Eufebii  locum,  &  Peta- 
vium  de  Dodtrina  Temporum,  lib.  IX,  cap.  XXX.  Atqui,  licet  prior  pars  nu- 
meri  apud  noftrum  difparuerit,  tamen  AIII,  feu  XIII,  eum  terminat.  Sed  nul- 
lus  eft  numerus  qui  ternario  terminatus  &  ex  DCCCCXLV  (quo  fcilicet 
epocha  Trojae  captae  noftro  notatur)  dedudtus  relinquit  CXL.  Si  fcripfit 
nofter  IkFHHHAIII,  id  eft,  DCCCXIII,  intervallum  illud  ei  erit  tantum  an- 
norum  CXXXII  Neque  alius  eft  numerus  ita  terminatus  unde  aut  interval- 
lo  quod  diximus  numerus  propior  elici  poteft,  aut  quo  propius  ad  aliorum 
rationes  accedat  nofter.  Caeterum  &  ita  non  folum  in  anno  regis  (quocun 
que  is  fuerit  nomine  didtus)  annis  aliquot  ab  aliis  difcrepat,  fed  etiam  pro 
chronifino  annorum  XXXVI  in  epochae  conftitutione.  Nam  fi  detur 
numerum  quem  diximus  eum  hic  adnotafle,  refpondet  in  periodo  annus 
MMMDCXXXVII. 

Hefiodus  floruit. 

Suadet  Jacuna  quae  vefligia  reliqua  numeri,  qui  ad  Hefiodi  fpedtat,  fequi- 
tur,  eum  integrum  fuifte  ItPHlA1  AAA  feu  DCLXXX,  unde  annus  quem  ad- 
jecimus  exit.  Si  aliter  fuit  terminatus,  pauculorum  utcunque  annorum  dif- 
crimen  efle  duntaxat  palam  eft.  Annum  autem  notatum  fuifle  puto  non  a- 
lium  quam  quo  primum  Hefiodus  poemata  publice  recitavif,  aut  in  certamen 
poeticum  defcendit ;  quod  ipfum  fentiendum  eft  de  anno  Homero  proxime 
affignato. 

Homerus  floruit. 

Ita  XXXVII  annis  Hefiodus  artis  fuae  fpecimina  publice  edidit  ante  Ho- 
merum.  De  horum  aetate  quaeftio  eft  &  vetuftiflima  &  celeberrima.  Et 
uter  natu  antiquior.  Sed  L.  Accius  poeta  &  Ephorus  hiftoricus,  ut  nofter, 
Hefiodum  priorem  faciunt.  Vide  Agellium  lib.  III,  cap.  XI.  Varias  autem  de 
Homeri  aevo  fententias  vide  apud  Clementem  Stromat.  a,  &  Eufebium  nu- 
mero  DCCCCVIII.  &  in  chronico  Graeco  pag.  31,  33,  34,  &2.15.  Adi  por- 
ro,  fi  placet,  Scaligerum  ad  didtum  numerum,  Petavium  de  Dodtrina  Tempo- 
rum  lib.  IX,  cap.  XXX.  Paterculum  lib.  I.  &,  ad  eum,  Lipfium,  Philoftrati 
'H££»x«  in  Euphorbo,  &,  praeter  ea  quae  congeflit  Gregorius  Gyraldus  dia- 
logo  II,  Apollodorum  atque  alios  apud  Joannem  Tzetzem  Chiliad.  XII.  cap. 
CCCXCIX.  Recentiores,  qui  perpetuas  annorum  feries  obiter  contexunt, 
praetermittimus. 

Phidon  Argivorum  rex  nummum  argenteum  percuflit  in  Ae- 
gina  infula. 
Vide  Eufebium  numero  MCCXVII,  &  Scaligerum  ibidem. 

Archias  Evagiti  F.  coloniam  e  Corintho  in  Siciliam  de- 
duxit.     Syracufae  conditae. 

Conditas  Syracufas  numero  MCCLXXXIV  fcribit  Eufebius,  id  eft  an- 
no  Clidici  Athenarum  regis  primo.  Epochae  numerus  annorum  in  mar- 
more  evanuit.  Sed  annus  regis  manet,  nimirum  XXI  Aefchyli  regis,  qui 
primum  Clidici  annis  XXIV  antevertit,  &anno  IV  OlympiadisV  refpon- 
det,  feu  periodi  Jul.  MMMDCCCCLVII.  Videfis  Scaligerum  ad  Eufebia- 
num  numerum,  &  Hubertum  Goltzium  in  Sicilia,  pag.  21.  qui  Eufebium 
hic  fequuntur.  Sed  inftauranda  forfan  hinc  eft  chronologia  tam  de  Naxo 
condita  quam  de  Syracufis,  fi  Thucydidi  item  fides  habenda,  cui  proximo 
poft  Naxum  conditam  anno  colonia  ab  Archia  dedudta  eft.  Vide  eum  fiib 
initio  libri  VI.    Quinto  item,  inquit  ille,  poft  habitatas  Syracufas  anno 


7S7 


ChaJci- 


-r:,.vf 


Anno 
© 

| 


403: 


4369 


4109 


4I2-3 
4131 


Ante 

:hr,fi. 


684 


/O 

60: 


645 


6o5 


47 


49 


591 


58c 


Canon  Chronicus. 

Cbalcidenfcs  c  Naxo  profe&i  Catanam  condidere,  &  fub  idem  ternpus 
Lamis,  colonia  Megaris  dedu&a,  Trotilum  condidit ;  alia  itcm  enumerat 
quae  pariter  ab  hoc  Archiae  cpocha  ita  pcndent  ut  ca  ignorata  fimul  ctiam 
illa  ut  ignorentur  necefTe  eft.  Haec  omnia  a  chronologis  inftaurcntur,  no- 
firo  autorc,  qui  CL  duntaxat  annis  aut  circiter  poft  Thucydidcm  fcripfit. 

Primi  annui  Athenarum  archontes. 

Confcntit  hic  nofter  ad  amufiim  cum  Eufebio.  Et  firmat  id  utcrquc 
quod  impugnat  Scaliger  ad  numerum  Eufebianum  &  MCCXCVI  & 
MCCCXXXIII.  Scd  &  vide  Euiebii  Graeca,  pag.  215:.  ubi  item  Olym- 
piadc  XXIV,  primus  Archon  annuus  praeficitur ;  qui  idem  efl  annus.  At- 
qui  ex  Paufaniae  loco  in  MefTenicis  de  Hippomenis  archontis  dcccnnalis 
anno  quartn,  adflruere  hic  vult  Scaliger  metachronifmura  intcgri  quadrien- 
nii  commifTiim  efTe  Eufebio,  quem  arguit  ac  fi  in  confefib  efiet  decen- 
nales  illos  archontas  quatuor  fingulis  deccnniis  integris  praefuifTc;  id  quod 
etiam  admittit  Eufebius.  Sed  difcedendum  a  receptiori  dc  hac  epocha 
feutentia  non  fentio.  Ea  fcilicet  proculdubio  notior  multo  erat  quara  fin- 
gulorum  archontum  qui  praeccfTerunt  anni,  qui  eriam  pro  imperiorum  pro- 
rogatione,  morte  praeveniente,  aut  decreto  fummovente,  plures  aut  pau- 
ciores  efTe  potuifTent,  nec  fatis  fcriptoribus  cogniti ;  ipfa  interim  annuo- 
rum  epocha,  utpote  Olympiadibus  aut  alio  quovis  cbaradtere  cettiflimo 
fignata,  notiflima.  Scd  &  vide  porro  Eufcbii  Graeca,  pag,  39.  lin.  41.  & 
*Ziwa.yuy[w  hiftoricam  Scaligerianam,  ubi  triennio  recentius  quam  noflro 
collocatur  Creon,  primus  ctticwo-i®*  a^xm->  fcilicet  anno  Olympiadis  XXIV 
tertio,  uti  etiam  Carolo  Sigonio  in  faftis  Atticis.  Adi  infuper  Meurfium 
de  Archontibus  lib.  I,  cap.  VIII,  &  Petavium  lib.XIII,  pag  5-48. 


1515 


Archonte 
Aihenarut, 


ifi< 


nomorum  autor  infignis  ha- 


Terpander,   pocta  &  muiicu 
betur. 

Annus  eft  Olyrapiadis  XXXIII  qnartus.  Ejufdem  fecundo  Terpander 
infignis  habetur  Eufebio.  Huic  etiam  aevo  eum  tribuit  Hellanicus  de  an- 
no  difTentiens,  apud  Athenaeum  Iib.  XIV,  ubi  in  Carneis  primurn  eum  vi- 
cifie  ait.  Carneorum  autem  feftura  inftitutum  eft  XXVI  Olympiadc, 
tefle  ibidem  Sofimo.  Sed  Hicronyrao,  eodem  in  loco,  Plurarcho  etiam 
libro  de  mufica,  &  Nicoraacho  Gerafcno  lib.  II,  cap.  I,  multo  vetuftior  eft, 
Sc  Olympiadibus  Iphiteis  prior.  Unde  etiam  coliocatur  a  Jofepho  Blan- 
cano  in  Mathematicorum  Chronologia,  anno  DCCC  ante  Chrifti  epo- 
cham.  De  Terpandro  vide  item  Joanncm  Tzetzem  Chil.  I,  cap.  XVI,  & 
Eufcbium  in  Chronico  Graeco  pag.40. 

Aiyattes,  m  fallor,  Lydorum  rex,  in  Dynaftia  Mermna- 
.laaim. 

Prochronifmus  eft  apud  chronologos  aliquot,  qui  accuratius  rem  aefti- 
mant,  novcnnii;  Eufebio,  feptennii.  Ex  veftigiis  quae  in  marmore  non- 
dura  oblirerata  funt,  cumiyftematecjufdemaevicomparatis,  alium  hicprae- 
tcr  hunc  Alyattem  innui  perfuafum  non  habeo.  Numeri  qui  epocham  de- 
fignaret  partem  prioremdifparuifie  verumeft :  Sed  reliquiae  illae . . .  AAAAI, 
fi  conjecturae  fides,  HHHAAAAI  indicant.  Major  effo  annorum  numerus 
nequit;  quod  tum  ex  iuftituto  autoris  ordine  tum  ex  veteri  Graecorum 
numerandi  ratione  fcimus.  Si  minor  fuerit,  ut  decennio  minor  fit  necefie 
efl,  adeoque  ut  eo  longius  a  recepta  chronologia  difcrepet.  Vide  Eufe- 
bium  nura.  MCCCCV,  &  canonum  Scaligerianorum  lib.  II  &  III,  atque 
ejufdem  fequaces. 

Sappho  poetria,  Lesbia,  folum  vertens,  in  Siciliam  fugit. 
Cirrha  direpta,    agon  Pythicus  inftauratus  e(t,  praemiis  ex 
ipfis  fpoliis  propohtis  ,•   nempe  Xf/iyalirrig  fadhis  eft. 

A_gon  Pythicus  denuo  rs(pav'iTYjg  feu  coronarius  fit. 
Sic  firmat  nofter  fententiam  receptam  de  anno  quo  hic  agon  coronarius 
fadlus  eft ;  tertio  fcilicet  Olympiadis  XLIX,  uti  diferte  Paufanias  etiam 
in  Phocicis.  Sed  dum  hoc  firmat,  convellit  interim  quae  de  Pythiade 
praecedente  habent  fcriptores.  Vide  XwjaFayla)  hiftoricam  cum  Eufebii 
chronico  editam  in  Olympiadis  MH  anno  tertio.  Quin  vero  agonem  pen- 
taetericum  ante  hanc  inftaurationem  fuifTe,  pro  confefTo  habent,  hoc  eft, 
poft  quartum  quemlibet  annum  agi,  uti  Olympicum,  folitum,  adeoque 
praecedentem  inftaurationem  qua^^oJiT»!?,  Cyrrhaeis  excifis,  faclus  eft, 
tertio  Olympiadis  XLVIII  tribuunt;  uti  etiamapud  Paufaniamin  Phoci- 


)ropi!o. 


Crlti» 
brimo. 

Simone. 


Damafij 
fecunio. 


Ci9 


1§16        Ad  Graecorum  Epochas 


Anno 

Periodi    Q     Ante 


Jul. 


4^3 
4156 

4158 

* 
4168 


Chrijl. 


4178 


4189 

4T97 


58 


561 
SS* 
SS* 

5-46 


53<S 


S*-S 

517 


cis  habetur:  Et  videfis  Scaligerum  operis  magni  libri  I,  capite  de  Periodo 
Delphorum  Pythia,  &  ad  numerum  Eufebianum  MCCCCXXXV.  Adde 
Petavium  de  Doctrina  Temporum  lib.I,  cap.  XXXIII,  &  Erafmum  Schmi- 
ditim  in  prolegomenis  ad  Pindari  PythioniCas.  Atqui  inftauratio  illa  quae 
Cyrrhae  excidium  fecuta  eft  noftro  cadit  in  annum  II,  OlympiadisXLVII. 
Julianae  nempe,  ut  vides,  periodi  MMMMCXXXII.  Ita  novennium  in- 
terceffit,  non  tantum  quadriennium.  Et  certe  legimus  agonem  hunc  olim 
fuiiTe  novennalem.  Argumenti  tertii  Pythiorum  Pindari  autor,  'EteAhtj 
3,  inquit,  0  dym  xa&^xd?  /j$  a4&  cwicitl»ie/$(&,  Cekbrabatur  anttquitus 
certamen  'Pythium  quolibet  novennio.  Et  Cenfbrinus  de  Die  Natali  ca- 
pite  XVIII.  'Delphis  quoque  ludi  qui  vocantur  Tjthia  pojl  oclavum 
olim  conficiebantur.  Caeterum  QwuaSi»yr,g  quam  diximus  autor  (qui  ipfe 
Scaliger  eft)  ab  inftaurata,  anno  Olympiadis  XLVIII  tertio,  Pythiade, 
ipfas  dinumerari  Pythiadas  fcribit,  neque  aliter  dinumerat.  Res  non  om- 
nino  Ievis  eft  momenti.  Et  porro  viderint  eruditi.  Quod  autem  ad  ar- 
chontas  attinet,  gratiffima  a  noftro  lux  eft.  Et  Simon  &  Damaflas  fecun- 
dus  in  archontum  faftis  fuis  locis,  unde  apud  viros  doitiffimos  ha6tenus 
exfiilarunt,  reftiruendi.  Vide  loca  fuperius  in  notis  ad  hunc  agonem  indi 
cata.  Damafias  vero  apud  Diodorum,  qui  Olympiade  XXXV  praefuit, 
primus  erat;  hic,  fub  quo  inftauratus  agon,  fecundus  ;  quod  primo  ex 
hocmarmore  cognitum  facem  praebet  infignem  viro  doctiffimo  Jib.  I,  de 
archontibus  cap.  XI,  quem  unicum  Damafiae  nomen  fefellit. 

Sufarion  Icarienfis,  Comoediae,  ut  videtur,  inventor. 
Vide  notas  hiftoricas. 

Pififtratus  tyrannidem  Athenis  occupat. 

Simonides  poeta  avus  natus. 

Vide  numerum  periodi  inferiuS  4M5-- 

Croefi  Afiae  regis  initia. 

Reliquiae  enim  illae  A AAAII  palam  oftendunt,  modo  perpetua 

fcriptorisordinisratioobfervetur,  numerum  integrum  fuifTe  HHTZ^AAAAII, 
feu  CCXCII,  unde  annus  hic  prodit. 

Cyrus  Sardes  capit.  Hipponax  poeta  lambicus  ejuice  tem- 
poribus  floret. 

Si  noftro  hic  cum  Eufebio  convenit,  tunc  fcripfit  nofter  HHIa^AAAII, 
feu  CCLXXXII,  unde  fit  periodi  MMMMCLXVIII.  Nam  Eufebio 
haec  epocha  eft  Olympiadis  LVIII  annus  tertius.  Sed  neque  hifce  ac 
quiefcas.  Confule  quae  adnotat  Scaliger  ad  numeros  Eufebianos 
MCCCCLXII,  &  MCCCCLXXI,  &  Olympiadum  dvaf^v,  in  NH 
Sed  de  Hipponacte  complurium  annorum  hic  apud  Eufebium  prochronif- 
mus  eft.  Is  Olympiade  XXIII  collocat  Hippomctem,  feu  periodi  Ju- 
lianae  MMMMXXVI.  At  Plinius  certum  effe  ait  Hipponaclem  fuifle 
Olympiade  LXIII,  quae  feculo  qubd  a  noflro  indicatur  fatis  refpondet. 
Vide  item  Scaligerianam  illam  QwaXuylcu  hiftoricam  Olympiade  E. 

Thefpis  poeta,  Alceftidem  tragoediam  docens,  primus  vi- 
lem  certavit  ob  hircum. 

Olympiade  LXI  docuifT;  feu  tragoediam  priffio  edidiffe  Thefpim,  au- 
tor  eft  Suidas.  Noftri  numerus  in  lacunam  definit.  At  fi  Suidae  fides, 
fpatio  lacunae  non  refragante,  potius  annuente,  habendafit,  ita  fupplendus 
eft,  HHIa^AAIII,  CCLXXIII.  Inde  prodeunt  numeri  quos  adnotavi- 
mus.  Certe  minorem  fuifTe  quam  CCXCI  liquet  ex  Croefi  epocha  ;  & 
cum  noftro  exacte  ita  convenit  dva.F?ji<p>j  Olympiadum.  Sed  de  hirco  pro 
praemio  dato,  &  tragoedia  inde  dicta,  prochronifmus  eft  apud  Eufebium 
annorum  fane  LV.     Vide  numerum  ejus  MCCCCXXVI. 

Aefchylus  poeta  natus. 

Vide  infra  numerum  4113,  &  4157. 

Darii  Hyftafpis  F.  Perfarum  regis  initium. 

Quae  reliqua  funt  numeri  autorem  fcripfifle  HHE^III,  CCLIII,  fatis 
demonftrant.  Sed  metachronifmus  eft  quadriennii,  &  manifeftiffimus  er- 
ror,  nifi  alia  noftro  fuerit  annorum  ejus  ratio  quam  hactenus  didicimus. 
Nam  binas  habemus  apud  Ptolemaeum,  in  quarto  magnae  conftructionis, 
eclipfcs  lunares,  quarum  alteri  annus  Darii  XX,  &  dies  vigefimus  octavus 
Epiphi,  Novembris  fcihcet  XIX,  alteri  annus  XXXI,  &  dies  tertiusTybi 
feu  Aprilis  XXV  tribuitur.  Nec  aliter  ejus  anni  in  MS.  quem  diximus 
codice  revereudiffimi  archiepifcopi  Cantuarieofis  notantur  quam  in  vulga- 


Archonte 
Athtnarnm. 


Primo. 


tlS, 

3 


Anno 

O 


7* 


Antt 
Chr.Jl. 


512. 


5°9 

497 
495 


491 


VOL.  II. 


Canon  Chronicus. 

tis,  nifi  quod  numerus  XXXI  ra  ■mpun®  y^  t&cmos-u  cdm/iT^,  non  nume- 
ralibus  literis,  exprimacur.  Et  conienius  hic  eft  tam  exemplarium  Grae- 
corum  quam  verfionum,  five  ex  Graecis,  five  ex  Arabicis,  uti  ab  eximio 
Marhematices  Oxoni«  profefTore  Joanne  Banbrigio  peramice  monitum  eft. 
Eclipfium  harum  altera  in  annum  Nabonaflari  CCXLVI  incidit,  altcra  in 
CCLVII,  id  efl,  in  annum  periodi  Julianae  MMMMCCXII  altera,  altera  in 
MMMMCCXXIH.  Ergo  annus  Darii  primus  congruit  periodi  anno 
MMMMCXCIII,  qui  quadriennio  folido  noftri  calculum  antevcrtit.  Vi- 
defis  Jofephum  Scaligerum  lib.  V,  de  Emendatione,  pag.  379.  &  Dionyfium 
Petavium  de  Do&rina  Temporum  lib.  X,  cap.  XVIII. 

Caedes  &  fuga  Piliftratidarum,  &  eorum  tyrannidis  finis ; 
patriae  liberatoribus  Harmodio  &  Ariftog;itone. 

Prope  abeft  nofter  a  fententia  quam  V.  CL.  Joannes  Meurfius  de  Pifi- 
ftratidarum  initio  ftabilire  nititur  libro  de  Fortuna  Attica,  cap.  X.  fed  ta- 
men  abeft.  Vide  ejus  rationes  tum  ibi,  tum  in  Pififtrato  ejus  cap.  V. 
Adde  Dionyfii  Petavii  paralipomena  ad  libros  de  Do&rina  Temporum 
pagina  856. 

Chororum  Virilium  certamen  primum,  quo  Hypodicus 
(aut  altus  nomine  non  abfmili  diBus)  Chalcidenfis  vicit. 

Ut  numerus  qui  in  lacunam  definit  aut  HHAAAAIT,  CCXLV,  fuerit, 
aut  ab  hifce  non  multum  difcreparit,  necefle  eft.  Inde  producuntur  quos 
adnotavimus. 

Sophocles  poeta  Sophillo  patre  natus. 

Vide  inferius  numerum  4144. 

De  Htppia  Piffirattda  nefcio  qmd  habuit  hic  autor. 

Fuga  ejus  in  Sigeum  non  aliud  videtur  quam  tyrannidis  Pififtratidarum 
finis,  quem  fupra  judicaverat.  Neque  finis  ille  locum  omnino  hic  obti 
nere  potuit.  De  Hippiae  rebus  vide  Herodotum  in  Terpfichore,  & 
Thucydidem  lib.  VI.  Annus  hic  eft  quartus  ante  pugnam  Marathoniam 
qua  Hippias  fub  Dario  ftipendia  meritus  eft,  &  in  patriam  pugnans  occu 
buit.  Notatur  eidem  anno  ab  aliis  Philippus  Archon.  Vide  Meurfiuin 
de  Archontibus  lib.  II,  cap.III. 

Proelium  illud  inclytum  Marathonium,  in  cruo  Perfarum 
clades  &  Athenienfium  victoria,  Miltiade  duce.  In  ea  etiam 
pu?nat  Aefchylus  poeta  annos  natus  XXXV. 

Difcrepant  de  anno  hujus  pu^nae  fcriptores.  Olympiadis  LXXII  anno 
primo  (qui  ipfe  noftri  poflit  efle  annus  ;  faltem  plulquam  anno  unico  dif- 
crepare  nequit)  epocham  hanc  collocat  Olympiadum  dva.Tp^(pn  Scalige- 
riana.  Adi  Scaligerum  ad  numerum  Eufebianum  MDXXV,  &  Meurfium 
de  Archontibus  lib.  II,  cap.  IV.  Sed  ingeniofifllmas  Scaligeri  rationes 
exaite  firmat  nofter.  Vide  eum  de  Emendatione  Temporum  lib.V,  pag.  382. 
Sed  adverfatur  Petavius  de  Doctrina  Temporum  lib.  X,  cap.  XXII,  &  anno 
fequenti  tribuit.  Hac  pugna  (quod  ex  veftigiis  orationis  contextus  elici- 
tur)  Aefchylus  poeta,  annos  natus  XXXV  certamine  ftrenue  contendit 
cum  fratre,  fcilicet  Cynaegiro.  Annus  cft  Olympiadis  LXXII  fecundus. 
Suidas  autem  concertafle  fcribit  Pratinam  cum  Aefchylo  &  Chaerillo 
Olympiade  LXX,  in  llpj^lvac,  neque  aliud,  puto,  voluit  in  Aefchylo, 
ubi,  ut  codices  editi  habent,  qFavtZtTi,  inquit,  etuiis  cv  t$  8  'OXvpincih,  e- 
tSSv  w  m,  Certavit  Olympiade  IX,  annos  natus  XXV.  Refcribendum 
forfan,  modo  fit  ipfe  lui  medela,  bi  rij  0  'Oav^icL^i.  Et  proclivis  lapfus 
erar,  ut  ex  O  in  numeris  0  fieret.  Ita  inter  Suidam  &  noftrum  de  aetate 
confenfus  eft.  Atque  ita  redle,  puto,  Suidas  emendatus.  Satis  item 
confentit  Olympiadum awf^.  Videfis  Ifaacum  Cafaubonum  de  Satyrica 
Poefi  lib.I,  cap.  V.  &  J.Meurfium  de  Archontibus  lib.II,  cap.II.&XIX. 
&  periodi  hic  annos  4x18,  &  4x57. 

Simonides  poeta,  Simonidis  etiam  poetae  avus,  clarus  vi&o- 
ria,  ut  videtur,  habetur.  Darii,  Hyftafpis  F.  regis  Perfarum 
exceffus.     Xerxis  initia. 

Quae  reftant  ex  notis  numeralibus  funt  AII  aut  AIII.  Nam  utrum  ex 
veftigiis  eliciendum  fit  non  fatis  liquet.  ScripfifTe  puto  autorem  HHAAIl. 
Inde  natus  eft  in  periodo  Juliana  annus  MMMMCCXXV.  In  Darii  ex- 
ceflu  hic  prochronifmus  eft,  ut  in  initiis  metachronifmus,  fi  ad  aliorum 
rationes  exigas.  Si  alium  fingamus  numerum  integrum  ita  finientem, 
longius  a  rccepta  epocha  vagabimur.  Vide  Jofephum  Scaligerum  de  E- 
raend.  Temp.  lib.V,  pag.  381.     Ad  Simonidem  hunc  fpe&at  illud  apud 


1517 

Archonte 
Athtnarnm. 


Lylagori. 


Pythocrito. 


fecundo. 


Aiiftide. 


Eufebium 


i  5 1  8       Ad  Graecorum  Epochas 


Anno 


Periodi 


4228 


4*33 


4134 


W5 


Antc 

Chrijl. 


47$ 

- 


Eufebium  num.  MDXXX.     Sed  &  vide  eum  numero  MCCCLIV.  & 
Graece  pag.  40.  &  infra  annum  periodi  42.45". 

Aefchylus  annos  natus  XL  tragoedfa  primum  vicit.     Eu- 

ripides  poeta  nafcitur.     Stefichorus  poeta  Graecia 


De  Aefchyli  victoriis,  vide  fcholiaften  ejus  in  Perfas,  Suidam,  vitam 
ejus,  Gregorium  Gyraldum  Dialog.  VI.  &  quae  fupra  citavimus  anno  pe- 
riodi  42.23.  Inftauratio  Olympiadum  aliquot,  quae  ei  tributae,  a  noftro 
forfan  accipienda.  Sed  trinis  ferme  Olympiadibus  integris  ante  noftri 
epocham  Aefchylum  agnitum  fuiffe  notat  Eufebius ;  quod  ipfum  etiam  no- 
tat  Olympiade  plufquam  integra  recentius. 

Euripidis  autem  natales  apud  noftrum  fexennio  autevertunt  annum  a 
Diogene  Laertio  in  vita  Socratis  affignatum,  qui  eft  Olympiadis  LXX 
primus,  feu  periodi  MMMMCCXXXIV,  qui  annus  dicitur  vulgo  Xerxis 
tranfitus  in  Graeciam,  ut  alter  regni  ejus  initiorum.  Etiam  Suidas  & 
Thomas  Magifter,  Olympiadum  item  <Lva,y&<pri  Scaligeriana,  Laertii  fuut 
fequaces.  Vide  porro  Gyraldum  Dialog.  VI,  &  J.  Meurfium  de  Archon- 
tibus  lib.  II,  cap.  VIII.  Sed  Eufebio  clarus  habetur  anno  tertio  Olympia- 
dis  LXXVII.  Certe  ad  Laertii  rationes  ita  admodum  puer  clarus  erat. 
Ad  noftri  vero,  annum  agens  fextum  decimum. 

Stefichoros  autem  habet  nofter  binos.  De  altero  feu  juniore,  inferius 
proxime  poft  annum  periodi  4343.  Natum  autem  fcribit  Stefichorum 
Suidas  Sh  rr,g  a£  'Ohvjji,7ritl(i(&,  Olympiade  XXXVII.  Et  ad  fummam  fe- 
nedtutem  eum  perveniffe,  annum  fcilicet  LXXXV,  ex  Luciani  Macro- 
biis  docemur.  At  fi  natus  fnerit  Olympiade  XXXXVII,  ad  noftri  ra- 
tiones,  jam  ad  annum  CXLVI  pervenerat,  aetatem  eo  aevo  rariffimam. 
Atqui  &  raortem  obiiffe  ait  Suidas  Olympiade  LVI,  feu  annis  LXX  ante 
annum  quo  nofter  eum  collocat.  Eufebio  autem  clarus  habetur  Olympiade 
XLII,  mortuus  LV.  Stefichorus  vero,  poeta  etiam  infignis,  de  quo  mor- 
tuo  Phalaris  tyrannus  fcribit  tum  ad  filias  fuas  tum  ad  Himeraeos  epifto- 
las  XXXI,  LIV,  &  CIII,  obiit  faltem  ante  Olympiadis  XXXVIII  an- 
num  fecundum,  quo  nempe  ipfa  Phalaridis  tyrannis  juxta  Eufebium  finita. 
Vide  etiam  Phalaridis  epiftolas  alias.  Anne  igitur  tres  Stefichori  ?  Adi 
etiam,  fi  placet,  Gyraldum  Dialog.  VI.  &  Joannem  Tzetzem  Chiliad.  I. 
cap.  XXV.  Sed  Suidae  etiam  convenit  cum  Qwjafuyy  hiftoriamm  Scali- 
geriana,  quam  videfis  Olympiadibus  AZ  dc  N?-.  Geloni  autem  Siciliae 
ryranno  coaevum  fuiffe  Srefichorum  habet  Couon,  noftro  aftipulatus,  apud 
Photium  Cod.  CLXXXVI,  fecl.  42.   Vide  infra  annumperiodi4235-. 

Hellefponto  navigia  jungit  Xerxes.  Pugna  ad  Thermopy- 
as,  &  proelium  ad  Salaminem  navale.  Xerxis  fcilicet  in 
Graeciam  tranfirus. 

Haec  vulgo  anno  tribuuntur  proximo.  Alii  aliter.  Sed  de  ea  re  vide 
quae  Scaliger  difputat  lib.  V.  de  Emendatione  pag.  383.  &  in  tertio  cano- 
num  pag.  2.31.  ubi  etiamdedie  ingeniofiffime,  ut  folet.  Sed  exacte  cum 
noftroconveniuntPetavii  rationes,quas  vide  de  Doclirina  Temporum  lib.  X, 
cap  XXIV.  Adde  ejus  caput  XXII,  libri  prirni,  &  notas  ad  Themiftii 
orationem  XII.  Archon  hic  erat  Calliades,  uti  etiam  ex  marmoris  veftigiis 
liquet.  Ita  etiam  nominatur  Laertio  in  vita  Socratis,  Dionyfio  Halicar- 
nafleufi  lib.IX,  Diodoro  lib.  XI.  &  Thomae  magiftro  in  vita  Euripidis. 
Sed  eidem  Laertio  in  Anaxagora  Callias  vocatur,  uti  &  Eufebio,  &  D. 
Hieronymo  ad  Danielem  cap.  XI.  &  Olympiadum  dva^afpei. 

Pugna  ad  Plataeas.  Infignis  nempe  illa  libertatis  Graeciae 
fortiffime  recuperatae  epocha.  Ignem  item  evomuit  Aetna 
m;ons> 

Neque  enim  marmore  alius  hic  potuit  efie  numerus  integer  quam  HHIII, 
qui  annum  hunc  indicat.  Tranfitus  Xerxis  praecedente  hanc  pugnam  an 
no  fuffragiis  plerumque  omnium  collocatur.  Itaque  Paufaniae  cum  no- 
ftro  de  utroque  forte  convenit.  Is  enim  in  Eliacorum  II  pugnam  hanc 
Olympiadi  LXXV  tribuit,  qui  hic  ipfe  annus  eft  ;  ergo,  ut  videtur,  Xer- 
xis  tranfitum  praecedenti.  Sed  apud  Eufebium  metachronifmus  eft  qua- 
driennii ;  pugna  had  Olympiade  LXXVI  pofita. 

De  Aetnae  flammis  confule  Philippum  Cluverium  in  Sicilia  antiqua 
lib.  I,  cap.VIII.  Sed  nunc  primum  montem  ignem  evomuiffe  iunuir,  ni 
fallor,  nofter. 

Gelo  Dinomenis  F.  tyrannidem  in  Sicilia  invadit. 


Sed 


Canon  Chronicus. 


1519 


Anno 

Ptriidi     Q     Ante 


> 


Cbnjl. 


4136 


79 


47^ 


+141 


1 


V- 


4M4 


77 


47 


4145 


4^9 


Sed  mirum  hic  inter  noftruru  &  fcriptores  alios,  quos  inter  neque  con- 
fenfus  eft,  difcrimen.  Vide  Eufebium  numero  MDXXX,  &,  ad  eundem, 
Scaligerum.  Adde  Pindari  fcholiaften  ad  Pythionicarum  I,  &  III,  &  Sca- 
ligerum  ad  numcrum  porro  Eufebianum  MDXLII,  item  Olympiadis  OB 
auni  fecundi  dvay^i^lu! . 

Simonides  nepos,  Leoprepis  filius,  Ceus,  is  cjui  memoran- 
di  artem  invenit,  ludis  Athenis  vicit.  Pififtratidarum  percuf- 
foribus,  libeitatis  fcilicet  patriae  vindicibus,  Harmodio  &  A- 
nftogitoni  ilatuae  politae  iunt. 

In  lacunam  definit  numerus.  Sed  ex  eo  quod  archontis  nominis  reli- 
quum  eft  .  ...^avr-,  manifeftum  eft  fatis  'ASefttSmi  exaratum  ruilTe.  Is 
proximum  poft  Timofthenem  annum  occupat  in  faftis  Atticis.  Numerus 
lgitur  erat  HHAIIII,  CCXIV,  qui  noftros  facit ;  autproximeminor.  De 
Simonide  hoc  nihil,  ni  fallor,  occurrit  in  Eulebii  chronicis.  Videfis  fupra 
ad  annum  periodi  42.15-  &  inferius  ad  4145.  ubi  de  Simonide  avo.  Nepo- 
tem  autem  les;imus,  cv  -:i  Qwayoyij  hiftorica  a  Jofepho  Scaligero  edita, 
floruiffe  Olympiade  LVI,  anno  fcilicet  LXXX  aut  circiter  ante  noftri 
epocham. 

Hiero  Syracuiis  tyrannidem  occupat,  Geloni  fratri  fucce- 
lens.     Huic  coaevus  fuit  Epicharmus  poeta. 

Ergo  annos  duntaxat,  VII,  non  XVII,  regnavit  Gelo  ;  quod  tamen  in 
Eulebii  Graecis,  &,  pro  rationum  fandamento,  Scaligero  habetur.  Annus 
hic  eft  Olympias  LXXVII.  Prochronifmus  eft  in  Hieronis  initiis  trien- 
nii  apud  Eufebium ;  ipatii  item  amplioris,  fi  periochae,  quae  de  Hierone 
praecedit,  fides  apud  euodem  magis  habenda.  Vide  eum  numero 
MDXXXVIII   &    MDXLII.     Pindari    Scholiaftes   ad  Pythiorum  III, 

Ka.a:~a.n,  inquit,  0  'liccjj  Za.ciK^jg  k$  t  tCac^y.c^Lu  tarlu/  OKvfj.7ria.da,  ■f 
H-At?i,q  cydcr.c  Tlii()ia,c)@»  ~n  ~rpcx.Hfjt.iVA  'OKvy.7r1a.01  Qjy^ova  xo~r,<;.  Regnare 
coepit  Hiero  rex  Oljmpiade  LXXVI,  quae  Tythiadi  XXVIII  refpondet. 
id  eft,  anno  Olympiadis  LXXVI  tertio,  qui  ipfa  eft  Pythias  XXVIII,  ab 
eo  tempore  quo  agon  Pythicus  coronarius  factus  eft  dinumerata ;  de  qua 
re  vide  ante  numerum  periodi  4132..  Tertii  autem  OJympiadum  anni 
Pythiades  funt.  Sed  Pindari  Schcliaftis  calculus,  biennio  tantum  antever- 
tens,  noftri  ration  bus  proximat.  Vide  fupra  citata  ad  numerum  4x35 
praeter  cLva.Ua.Zry  OJympiadum  in  IIE.  Veftigia  autem  quae  in  marmore 
reftanr  Charetem  fatis  indicant  Archontem,  qui  hunc  annum  in  faftis  At- 
ticis  tenet.     Scripfit  plane  nofter  X«p§-. 

Socrates  philofophus  nafcitur.  Sophocles  tragicus  Sophil- 
;i  fihus  tragoedia  primo  vicit,  annos  natus  XXVIII. 

De  Socrate  vide  infra  annum  periodi^^i^.  At  natus  igitur  eft  Sopho- 
cles  Periodi  anno  MMMMCCXVII,  feu  Olympiadis  LXX  quarto,  utfu- 
pra  notavirnus.  Metachronifmus  de  natalibus  novennii  eft  apud  Suidam, 
qui  natum  eum  effe  ait  *£  ~  cy  '0?.vy.~-JJa,  feu  Olympiade  LXXIII  qua 
dricnnii,  apud  vitae  ejus  autorem,  qui  LXXI  Olympiadis  fecundo  &  Phi 
lippo  Archonti  tribuunt.  Ita  etiam  Olympiadum  a.va^pdSc  anonymus, 
quem  vide  item  anno  tertio  LXXIII  Olympiadis.  Vide  Meurfium  de 
Archontibus  Jib.  II,  cap.  III.  &  Gregorium  Gyraldum.  Sed  hoc  ipfo  anno 
id  ipfum  de  vicforia  ejus  forte  innuerat  Eufebius.  Nam  fub  eodem  in  La- 
cinis,  Sophocks  £2  Euripides,  inquif,  clari  habentur.  In  Graeco  vero- 
canone,  anno  praecedente  eum  quem  defignat  nofter,  SocpcaAsjs,  air,  ~ea,- 
yaoc7rcicg  ~t^£tzv  brf;3aga&  Sophocles  Tragicus  poeta  primum  ingeuii  fui 
opera  publicavit,  id  e(t,  in  certamen  poeticum  defcendit ;  quod  tamen  in 
Latinis  Eufebii  ipfa  Olympiade  ponitur.  Vide  eum  numero  MDXLV 
&  in  priore  parte  chrouicorum  Graece  pag.  44.  D.  Hieronymum  ad  Da- 
nielem  cap  XI,  &  Scali^erum  ad  dicftum  numerum.  De  Archonte  hujus 
anni  vide  inferius  ad  periodi  4313. 

Saxum  cecidit  in  Aegos  flumen.  Simonides  poeta  mor- 
tuus  eft  nonagenarius. 

De  Archontis  nomine  non  eft  cur  dubitemus.  Plane  indicat  quod  eft 
nominis  in  marmore  reliquum.  Vide  autem  notas  hiftoricas.  De  faxi 
cafu  (de  coelo  uempe  decidiffe  ferebant)  quadriennii  eft  apud  Eufebium 
metachronifmus  ;  prochronifmus  Plinio  biennii.  Vide  eum  lib.  II, 
cap.  LVIII.  Sed  non  omnino  hic  docftiffimo  viro  alTentire  queo,  qui  ex 
Lyfandri  vita  apud  Plutarchum  putat  eiiciendum,  Anaxagoram  quidem  ca- 
fum,  uti  eft  apud  Laertium,  praedixiiTe,  fed  fexaginta  aut  circiter  poft  an- 


Archonte 
Athenarum. 


Apfephione. 


Theager.ida, 


pis 


TS20        Ad  Graecorum  Epochas 


Anno 

Pfriod      Q      / 


Chnjt 


425-1 


4*57 


ctrca 
4260 

* 

4170 


42-75 


4194 


79 


84 


90 


463 


457 


454 
44z 


440 


iiis  faxum  cecidiiTe ;  eo  fcilicet  quod  Lyfandri  in  Athenienfes  vicloriam, 
quae  tot  annis  poftea  parta  eft  ad  Aegos  flumen,  cafum  hunc  portendif- 
(e  tunc  conjectabant  nonnulli,  aut  ejus  Qipeiov,  quod  ait  Plutarchus,  fuilfe; 
ac  fi  cafus,  qui  tot  annis  anteverterat,  vicToriae  fignum  fuifTe  minime 
omnino  conjecfalTent  harioli.  At  vero  ex  aftrorum  pofitu  fcimus  fata, 
quae  poft  multo  plures  annos  eveniant,  mitti,  a  futili  aftrologorum 
gente  quotidie,  idque  ritu  veteri,  praedici  folere.  Quod  nerao  nefcit 
qui  eorum  «(peSj,  eLveugQ.s,  direftiones,  uti  vocant,  &  revolutiones,  tam 
in  fingularium  hominum  quam  in  urbium  gentiumque  thematis,  atque  alias 
ejufdem  farinae  nugas  exploravit.  Etiam  celeberrimum  eft  in  hiftoria  Bri- 
tannica  faxum,  quod,  non  femel  tranflatum,  ceftiffimura  futuri,  pofl 
compluria  fecuk  inloco  quem  occupaverit,  regni  indicium  &  omen  habi- 
tum  eft;  idque  divulgatiffimo  carmine.  Nihir  igitur  vetat  quin  faxum 
quod  fub  Anaxagora  cecidit,  vicToriae  quae  tot  annis  poftea  parta  eft,  five 
fignum  five  portentum  apud  conjecTores,  qui  tam  libentiffime  rerum  ejuf- 
modi  anfas  quam  vaniffime  arripiunt,  aeftimaretur.  Sed  porro  de  cafu 
vide  ibidem  Plutarchum.  Adi,  fi  placet,  J.  Meurfium  de  Archontibus 
Iib.  II,  cap  XIV.  Romae  certe  lapidibus  pluifTe  faepius,  &  portentum  fa- 
cris  novendialibus  ritu  veteri  luftrari  folitum,  legimus  apud  Julium  Obfe- 
quenrem  de  prodigiis.  Et  ejufmodi  quid  de  lapidibus  aevis  recentioribus 
non  uno  in  loco  memoratur. 

De  Simouide  avo  hic  autorem  locutum  efTe  puto.  Adi  notas  hiftoricas 
pag.  15-10.  Simonidis  nomcn  nonfemel  luxatum  legitur  apud  Eufebium. 
Vide  fiipra,  annum  pcriodi  4215-.  Sed  &  vide  eum  numero  MCCCCLVII, 
qui  Olympias  eft  LV,  id  eft,  Periodi  Julianae  MMMMCLIV.  Simonides, 
inquit,  clarits  habetur ;  &  in  Graecis,  Stjusii/i^s  ihuyfyn.  Certe  circa 
eum  ipfum  annum,  fi  nunc  nonagenarius  erat,  natales  ejus  collocandi 
Nonne  igitur  pro  iyivnv  illuc  irrepfit  iymf/^en,  quod  tum  Eufebium  in  an- 
nalibus  quos  exicripfit,  tum  D.  Hieronymum  fefellerit?  Suadet  fane  tem- 
poris  ratio.  Ad  eundem  Simonidem  etiam  fpedtat  illud,  puto,  quod  ha 
bet  Eufebius  numero  MCCCCLXXX.  Sed  quod  occurrit  de  hoc  nomine 
apud  eum  MCCCLIV,  pertinere  ad  avum  ibi  nequit,  nedum  ad  nepotem 
Et  certe  fubmovendum.  Vide  Gregorium  Gyraldum.  Adde  quod  habe- 
tur  in  dvay&pj  Olympiadum  HB.  &  apud  Synefium  Epiftola  XLIX  ad 
Theotrmum. 


'Archentt 
Athenarun;. 


Alexander  Macedonum  rex  vitam  finit.  Succedit  filius  ejus 
Perdiccas. 

De  Archonte,  quem  tamen  Euthippum  vocant,  confenfus  aliquis  eft 
apud  alios  fcriptores  :  De  anno  vix  ullus  apud  veteres.  Vide  Eufebium, 
Diodorum,  Scaligeri  Canonum  librurn  III.  pag.  335'.  &Dionyfium  Petavi- 
um  in  Paralipomenis  ad  Doctrinaru  Temporum  pag.  849.  Marmoris  autem 
veftigia  reliqua  tam  patris  quam  filii  nomina  fatis  indicant. 

Aefchylus  poeta,  annum  agens  LXIX,  moritur  in  Sicilia 
De  eo  vide  fupra  ad  annos  periodi  4189,  422,3,  &  4228.  Apud  Suidam 
autemaetas  ejus  annisundecim  minor  eft:  In  vita  ejus,  fexennio.  Adi 
item,  praeter  Ifaacum  Cafaubonum  de  Satyrica  Poefi  lib.  I.  cap.V,  & 
Gregorium  Gyraldum,  Joannem  Meurfium  de  Archontibus  lib.  II, 
cap.^XIX. 

Timotheus  Milefius  nafcitur. 

Vide  inferius  inter  annos  Periodi  4348  &  4352. 

Euripides  poeta,  aetatis  annorum  XLIII,  tragoedia  primo 
vicit.     Coaevi  ei  erant  Socrates  &  Anaxagoras. 

Vide  fupra  ad  annum  periodi  4228.  Hoc  ipfo  anno  Eufebius,  'Eut/irt- 
hs  0  ifa.yq>$oiroios  eyvui/L(\t7a ,  Eurifides  tragoediarum  fcriftor  clarus  ha- 
betur,  ut  habet  D.  Hieronymus.  Victoria  haec  innuitur.  Numeri  in 
Marmore  literae  pofteriores  evanuere.  Sed  par  fatis  eft  ut  credamus,  ex 
iis  quae  de  natalibus  Euripidis  fupra  habentur,  fcriptum  fuiffe  HEPAAA 
five  CLXXX.  Id  firraat  etiam  lacunae  fpatium.  Sed  &  vide  D.  Hierony- 
ranm  ad  Danielem  cap.  XI.  At  Diphilus  biennio  poll  Archon  eft  in 
Faftis. 

Philoxenus  poeta  dithyrambicus  nafcitur. 
Vide  inferius  ad  annum  periodi  43  34. 

Perdiccas  Macedonum  rex  moritur.    Succedit  ei  Archelaus. 
Obliterantur  pleraeque  numerales  Iiterae  quae  Archelai  initium  figna- 
bant.    Sed  ex  Archontis  nomine  forfan  deprehendendi.    Is  eft  Aftyphilus 


Euthippo. 


Callia  prime. 


Oiphilo. 


Allyphilo.' 


aliis 


Anno 


43  °3 


4305 


Anti 
Chnft. 


4II 


409 


4307 


Arehonte 
Aihtnanim. 


4O7 


VOL.  II. 


Canon  Chronicus.  152 i 

aliis  itern  Ariftophilus  didus.  Sed,  cum  noftro,  Aftyphilum  eum  nomi- 
nat  Athenaeus  lib.  V.  Archon  erat  ille  anno  Olympiadis  XC  primo,  qui 
cft  periodi  Julianae  MMMMCCXCIV.  Vide  Diodorum,  &  Meurfium 
de  Archontibuslib.III,  cap.VIII.  Ita  fcripfit  nofter  HIaMII  feu  CLVI, 
fi  ad  Archontum  faftos  vulgaros  eum  exigas.  Quos  intcr  &  eum  intcr- 
dum  tamcn  difcrimen  eft.  Ergo  regnavit  Pcrdiccas  annos  LXIII,  qui 
funt  XV  plures  quam  ci  tribuit  Eufebius.  Scd  de  Perdiccae  exceflu  & 
Archelai  initiis  immanis  eft  apud  veteres  difcrepantia,  quorum  ncmini  ta- 
men  adfentit  nofter.  Certe  Nicomedes  Acanthius,  qui  annos  XLI  Per- 
diccam  regnafle  fcripfit,  propius  a  noftro  abeft.  Theopompus  autem  reg- 
nafle  eum  tradidit  annos  XXXV,  Anaximenes  XL,  Hierr.nymus,  vetus 
rerum  Graecarum  fcriptor,  XXVIII,  (quem  fecutus  eft  Euiebius)  &  ut 
aliquis  demum  reperiatur  confenius,  Marfyas  &  Philochorus  XX III. 
Horum  fententias  exhibet  Athenaeus  lib.  V.  Singularem  item  habet  Dio- 
dorus  fibi  Pcrdiccae  exceflus  annum. 

Dionyfius  Syracufis  tyrannidem  occupat. 

Metachronifmus  eft  triennii  apud  Eufebium.  Vide  eum  num.  MDCIX, 
Diodorum,  alios.  Sed  tamen  ipfum  annum,  cui  ejus  initia  tyrannidis  ple- 
rumque  tribuuntur,  obtinet  Eudremon  (quem  habet  nofter)  archon  in 
faftis  vulgaris  in  quibus  Theopompus  eft  noftri  anno  archon,  interceden- 
tibus  Glaucippo  8c  Diocle  ante  Euctemonem.  Vide  epocham  hic  proxi- 
mam. 

Euripides  poeta  moritur,  ftptuagenarius. 

Vide  fupra  ad  annum  periodi  4x28,  &  4270.  At  Eufebio  anno  qui 
proxime  infequitur,  eodem  fcilicet  quo  ille  Dionyfii  Siculi  initia  ftatuit, 
moritur  Euripides.  Videfis  ad  eum,  Scaligerum,  ad  numerum  MDCIX. 
Archon  autem  anni  quo  vivere  defiit  Euripides,  Callias  eft  aliis;  qui  An- 
tigenem  fcilicet  excepit,  &  triennio  tardius  quam  noftri  rationes  patiuntur 
magiftratum  inivit,  uti  &  Antigenes  biennio  ;  fi  fcriptoribus  vulgatis  cre- 
dimus.  Vide  Diodorum  &  Meurfii  Archontas  lib.  III,  cap.  XII.  Et  huic 
anno  Diocles  afllgnatur.  Quin  EucTemon  &  Antigenes  Archontes  funt 
in  faftis  continui,  cum  tamen  inter  Dionyfiii  initia,  archonte  Euctemone, 
&  Euripidis  mortem,  Antigene  Archonte,  intercedat  hic  biennium  inte 
grum.  Sed  id  re(5te  fatis  fieri  forfan  potuit,  fervata  interim  exactiflime 
fucceflione  illa  continua,  fi  annorum  embolimaeorum  rationem  habeamus, 
eorumque  in  enneadecaeteride  Metonica  ad  Scaligeri  calculum.  Etenim 
fub  hifce  archontibus  agebatur  enneadecaeteris  fecunda,  cujus  in  annum 
quintum,  juxta  noftrum,  cadit  annus  Antigenis,  qui  Scaligero  atque  ejus 
fequacibus  eft  embolimaeus.  Et  rationibus  ita  fubdudtis,  EucTxmcnis  ini- 
tia  five  Hecatombaeonis  ejus  neomenia  incidit  in  XII  Julii,  Antigenis  in 
ejufdem  menfis  redeuntis  II,  cujus  tamen  annus,  utpote  embolirnaeus, 
EucTemonis  fuperabat  diebus  faltem  XV,  &  ad  XVI  diem  Julii  proximi 
anni  protendebatur.  Ita  Eucteinonis  &  Antigenis  bini  anni  civiles,  prae- 
ter  duos  integros  annos  folares  communes,  dies  IV  occupabant.  Cum 
quibus  etiam  quatuor  alii  dies  eLvctgxoi  cenfendi,  de  quibus  iupra.  Itaque 
quod  fub  initiis  evenit  Eu6temonis,  biennio  ante  collocandum  fuerit  quam 
id  quod  fub  Antigenis  finem.  Atque  ita  tempeftas  anni,  ferme  ipfi  dies, 
in  utraque  epocha  hinc  (fi  fides  calculo)  indicari  poflint.  Caeterum,  Ievi 
elemencorum  figurae  mutatione  vulgatis  hic  rationibus  confentiet  fere  no- 
fter  in  utroque  archonte.  Scilicet  fi  in  hac  epocha  legerimus,  quod  mi- 
hi  non  permittit  marmor,  HAAAAII,  in  illa  vero  HAAAAIIII.  Sed  ratio 
tunc  intercalationis  Scaligerianae  non  procedit.  Nam  anni  quibus  collo- 
cantur  hi  Archontes  in  faftis  funt  ei  utrique  communes.  Sextus  nempe 
&  feptimus  enneadecaeteridis.  Sed  de  Metonico  hoc  cyclo  vide  porro 
DionyfiumPetavium,  cui  calculus  alius  eft,  alia  embolifmorum  difpofitio. 
Et  nec  Eudtemonis  neque  Antigenis  (ut  noftro  collocantur)  annus  ei  em- 
bolimaeus  eft.  Difcrepant  enim  faepius  Scaliger  &  Petavius  in  primae  an- 
ni  Attici  neomeniae  loco.  Hic  eam  perpetuo  fuifle  quae  folftitio  proxi- 
mabat  aflerit,  ille  eam  quae  folftitium  proxime  infequebatur.  Atque  in 
ea  re  cardo  certe  eft  controverfiae  quam  de  calculo  Attico  inftituit  in 
Scaligerum  Petavius.  Vide  Petavium  lib.  II,  de  Dccftrina  Temp.  cap.  XI, 
XII/&  XIII. 

Sopliocles  annorum  aetatis  XCI  moritur.     Cyrus  minor  in  cMa ftimi 
Afiam  afcendit. 

Quamvis  difparuerit  epochae  numerus,  &  primum  etiam  aetatis  Sopho- 
clis  elementum,  tamen  ex  eo  quod  hujus  reliquum  eft,  &  eis  quae  fupe- 
rius  de  Sophocle  occurrunt,  annus  quem  annotavimus  non  obfcure  elici- 1 

10  A  tur. 


i$2i       Ad  Graecorum  Epochas 


Anno 

Periodi     O     -Ante 
Jul.      <$•    Chrifl. 


4311 


4313 


4315 


^ 


94 


403 


95 


401 


399 


tur.  Vide  fupra  ad  attnum  4x44.  Epocha  igitur  in  marmore  hic  erat 
HAAAAHI  feu  CXLIII.  At  tam  Euripidis  quam  Sophoclis  mortem  fta- 
tuunt  «odem  anno  alii  plerique.  •  Vide  Meurfium  de  Archontibus,  lib.  III, 
cap.  XII.  -Gregorium  Gyraldum  Dialog.  VI,  &  Olympiadum  dvaF^tylw 

anno  tertio  nonagefimae  tertiae.    Cyri  afcenfam  ex  veftigiis  illis  dv&> 

quod  dviQcuvtv  forte  indicat,  adjecimus.  Sed  Wtx^-  Hunc  fexennio  poft 
afcendiffe  tam  Eufebius  quam  Diodorus  fcribit,  archonte  Exaeneto.  Vide 
inferius  ad  annum  periodi  4313.  Sed  nec  ita,  biennio  intercedente  inter 
hanc  &  eam  quae  praecedit  epocham,  Antigeni  proxime  fuccedit  Callias ; 
quod  tamen  volunt  fafti  omnes.  Neque  hic  ab  intercalatione  medicina 
eft,  juxta  noftri  rationes ;  fi  eas  recle  capimus.  Atqui  ita  hi  in  faftis  col- 
locantur  ut  feptimum  alter,  alter  o&avum  enneadecaeteridis  annum,  id  eft 
embolimaeum,  occupet.  Et  Antigenis  fic  annus  a  X  Julii  ad  XXVIII 
Junii,  Calliae  autem  inde  ad  XVII  Julii  redeuntis  anni  Scaligeriani  exten- 
ditur.  Certe  fic  biennium  inter  eorum  praeturis  fignatas  epochas  locum 
habuerit.  Adjeclione  autem  tS  <sr$t(>is  innuit  Calliam,  ut  videtur,  etiam 
nunc  archontem  fuifle,  qui  L  antea  anno,  quo  mortuus  eft  Aefchylus, 
Archon  item  erat  etiam  tunc  0  •zr^or^©-  diclus.  Ahus  enim  ejufdem  no- 
minis  erat  eodem  aevo  iubinde  Archon  annuus. 

Teleftes  poeta  Athenis  vicit. 

Selinuntium  poetam  dithyrambicum  intelligit.  Athenaeo  citatur  hic 
faepius.  Nec  dubitari  poteft  de  nomine,  tametfi  primum  difparuerit  in 
rnarmore  elementum.  Quadriennio  autem  poft  illuftris  habetur  apud  Dio- 
dorum,  Iib.  XlV.  Ithycle  fcilicet  archonte.  Et  cum  3fao-ti/A.oTdTotg  Mv^fjt, 
£c7roi«ff  Timotheo  Milefio,  Philoxeno  &  Polyeido  connumeratur.  Vide 
infra  ad  anuum  periodi  43  34.  Teleftis  vitam  fcripfit  Ariftoxenus  muficus, 
uti  memorat  Apollonius  in  Wocja,  S-cwf^ao-ia.  y.. 

Socrates  Philofophus,  fenex  feptuagenarius,  moritur. 

Eufebio  Olympiadis  XCV  anno  II  moritur  Socrates.  Metachronifmus 
eft  biennii,  aut  circiter.  Sed  &  Eufebius  in  Graecis  nonagenarium  tem 
pore  mortis  fuiffe  ait,  Yltav  -n  xuv&ov  a,7ri§a.vi  Zyo-as  irri  G,  Haiifla  cicnta 
mortuus  eji  nonagenarius .  Depravata  forte  eft  illa  figura  numeralis  ex  O, 
quod  leptuaginta  notat.  Ojjin  natales  Socratis  Eulebio  ipfb  acno  tertio 
Olympiadis  LXXVIII  tribuuntur.  Ita  mortuus  eft,  poftquam  vixerat 
annos  LXV.  In  utroque  igitur  loco  erratum  eft  Sed  ad  amuffim  ferme 
confentiuntnofter&  Apollodorus  apudLaerticim,  quiOlympiadisLXXVII 
anno  quarto  fub  Aphepfione,  aut  Apfephione,  uti  noftro  vocatur,  ar- 
chonte  natum  fcribit.  Et  tam  de  anno  natalium  expreffe  Olympiadum 
dvaf&tpij,  quam  de  mortis,  aftipulatur.  Vide  fupra  annum  periodi  4144 
Neque  omnino  ulla  Laertii  loco,  in  vita  Socratis,  de  hac  re  medela  opus 
eft ;  quam  ramen  attulit  vir  doc~hffimus,  tam  Aphepfionis  &  Phaedonis  no- 
minibus  eundem  apud  fcriptores  annum  defignantibus,  quam  iteratis  forte 
Aphepfionis  praeturis,  ni  fallor  ipie,  deceptus ;  nec  tamen  fine  exemplo. 
Videfis  dva.r&<p!w  Olympiadum,  Olympiad.  OA  anno  tertio,  &  J.Meur- 
fium  de  Archontibus  lib.  II  cap.  VII,  &  XII.  Nam  per  totum  annum  ^ 
■zr^vQ.vHa,g,  quo  Socratem  natum  aiunt,  aut  Aphepfion  magiftrarum  geffit, 
Phaedon  etiam,  nefcio  quare,  vocatus,  aut  fufreclus  eft  ei  mortuo  Phae- 
don,  qui  quod  reliquum  erat  anni  incepti  implevit.  Videfis  faftos  Atti- 
cos,  &  Suidam.  Etiam  de  morte  adeoque  de  aetatis  annis  cum  noftro  fa- 
tis  convenit  Laertio,  quem  confiilas  in  vita  Xenophontis,  ubi  idem  dicit 
quod  in  Socratis.  Laertius  autem  Xenophontem  cum  Cyro  afcendifie  ait 
proximo  ante  Socratis  obitum  anno.  Certe  de  iis  qui  $  %  Kvqx  dvt&cuvov 
fcripfilTe  etiam  hic  noftrum,  vix  eft  ut  omnino  dubitemus.     Veftigia  illa 

Kv^x  dvaQdvjtg  fatis  fuadent.     Etiam  fub  hoc  ipfo  tempore  colloca- 

tur  apud  optimos  fcriptores  ipfa  Cyri  dvdQao-tg.  Vide  Scaligerum  de  Emen- 
datione  lib.V.  pag.389.  &  fupra  annum  periodi4307. 


Atqui  in  faftis  archontes  continui  funt  Laches  &  Ariftocrates ;  integro 
nihilominus  hic  inter  epochas  biennio  putato.  Neque  opem  fert  hic  Sca- 
ligeriana  intercalatio,  five  anni  ■zr^v&veiag  ratio.  Secundae  enim  enneade- 
caeteridis  Metonicae  annos  habent  hi,  uti  in  faftis  locantur,  XIV  &  XV, 
quorum  uterque  ad  Scaligeri  calculum  communis  eft.  Anne  igitur  inter 
hofce  alius  locum  obtinuit  ?  Atqui  ad  noftri  rationes,  Lacheti  annus  eft 
embolimaeus,  decimustertius  nimirum  enneadecaeterici  cycli  fecundi, 
unde  faltem  res  haec  falva  fieri  poffit.  Calculo  autem  Petaviano  etiam 
annus  cycli  hujus  XIV  eft  embolimaeus. 

.  . Dithyrambo  Athenis  vicit. 


Atiftocrate, 


Vtr.  ?al. 

4334 
4337 


Olymp. 
IOO 


IOO 
4 


38o 


377 


'4341 


101 

4 


373 


4343 


371 


4344 


37° 


Canon  Chronicus. 

Philoxenus  poeta  dithyrambicus,  (exagenarius  moritur. 
Videfis  fupra  ad  annum  periodi  43 11. 

Anaxandrides  comicus  primo,  ut  videtur,  vicit. 

Annus  epochae  difparuit;  fed  manet  archon,  qui  Calleas  eft,  feu 
Callias,  ut  Diodoro  atque  aliis  dicitur ;  quem  Chambriam  male  nominat 
Sigonius.  Poft  Ariftocratem  archontem,  noftro  cum  faftis  vulgatis  de 
annis  exacte  convenit.  Ita  numerus  hic  erat  HAIII  feu  CXIII,  unde  is 
quem  adjecimus  prodit.  Optime  confentit  Suidas  in  'Ava^av^^g.  Et 
anno  proximo  mvf^m,  in  Olympiadum  dvaF^<p>j,  archonte  Charian- 
dro. 

Aftydamas,  ludis  edendis,  vicit  Athenis.  Ingens  arfit 
cometes. 

At  fabulae  Aftydamas,  poeta  utpote  tragicus,  commiffione  certabat 
annis  antea  XXVI,  aut  circiter,  archonte  Ariftocrate.  Ita  tum  Dio- 
doro,  lib.  XIV,  tum  Olympiadum  dvaF&Qn  legitur.  De  cometa  vide 
notas  hiftoricas. 

Pugna  Leu£trica  Lacedaemoniorum  Sc  Thebanorum,  in 
qua  gravifllma  illorum  clades. 

Ita  hanc  Lacedaemoniorum  cladem  collocat  diferte  Paufanias  in  Arca- 
dicis ;  ita  alii.  Anno  infequenti  potius  tribuit  maguus  Scaliger.  Vide 
eum  de  Emendatione  lib.V  pag.  391.  Saltem  Pbraficlide  in  fine  anni 
magiftraturn  gerente  putat  proelium  commiffram.  Nam  Plutarcbus  (quem 
de  hac  pugna  vide  in  Pelopida  &  Epamkionda)  -contigifTe  ait  Hippodro- 
mii  menfis  ■vsi^iP1^  Wa/jSt/ua.  Et  Hippodromiu-m -cum  Hecatombaeone 
corafert.  Sed  ea  res  fatis  eft,  fi  dies  ipedtemus,  incerta  ;  detempeftate 
interim  anni,  con  item.  Phraficlidis  annus,  ad  Scaligeri  rationes  Me- 
tonicas,  embolimaeus,  quintus  nempe  enneadecaete-ridis  quartae  Meto- 
nicae,  incepit  II  die  Julii ;  finivit  e}ufdem  menfis  XV  in  anno  fequente. 
Et  cum  fub  id  tempus,  aeftivum  icilicet  folftitium,  quod  Plutarchi  de 
Hecatombaeone  mentio  innuit,  proelium  commifTum  fiaerit,  atque  nofter 
aunos  folares  ab  VIII  Julri  retro  putar-it  (de  qua  re  in  Apparatii  diximus) 
fecu.ndurai  hafce  rationes  tam  in  finem  Phraficlidis  qua-m  in  inicium  con- 
jici  pofTet.  Sed  annus  hic  communis  eft  Petavio,  &  incipit  III  die  Julii, 
Junii  XXII  (aut  fi  r  dvd^yav  r,yi.i^m  ratio  habeatur)  XVIII  finitus.  Vide 
autem  proxireiam  epocham,  qua  forte  ad  finem  ejus  praeturae  necefiTario 
trahendum  indicatwr. 

Stefichorus  Himeraeus  fecundus  vicit  Adiems.  Megale- 
polis  ra  Arcadia  condita  eft. 

De  Stefichoris  vide  fupra  ad  annum  4118.  Epochae  numerus  hic 
cum  ipfius  marmoris  fragmentis  aliquot  amplis,  uti  &aliapluria,  difpa- 
ruere.  At  fi  Pauianiae  fidcs,  ipfum  qui  adjectus  erat  numerum  revo 
care  forfan  non  eft  difficile.  Certe  fi  noftro  cumPaufania  hic,  quemad 
modum  in  priori  epocha,  coiiveniebat,  res  erit  manifefta.  Ule  in  Arca- 
dicis,  SuuanH&rs/,  inquit,  >}  u.iFdx>i  -zroAig  hicwTci  t£  tu  cwtcS  x.  fut\cr'm  hhlFoig 
vruov,  t)  to  ■zfluio-f/.a,  Aaxzctav.ij.oviw  'lyiviTo  to  cv  Att/xrf  01?,  ®g$i(7<»A«ok  y%j 
'A6la!ria-tv  dpyovT!^.,  adjTipa  'A  er«  <£  'zxaTBTqg  '0^ufi.7ndo@^  x,  odjTipag,  Con- 
dita  efl  Megalepolis  eodent  anno  quo  G?  menfibus  paucis  poflquam  cla- 
dem  accepere  Lenffiris  Lacedaemonii,  Thraficlide  Archonte  Athena- 
rum,  fecundo  fcilicet  anno  Olympiadis  CII.  Vide  epocham  proxime 
fuperiorem.  De  initio  Phraficlidis  anni  loqui  eum  non  opinor  nifi  a  no- 
ftro  plane  difcedat.  Nam  fi  menfes  illi  pauxilli  ab  initiis  ejus  putandi, 
tunc  hae  duae  epochac  in  unam  concurrere  debuifTenr,  non  dividi.  Nec 
eofdem  annorum  numeros  alibi  omnino  iterat  nofter  praeterquam  femel, 
idque  fub  tempus  mythicum.  Sed  quae  ad  eundem  fpectant  numerum, 
fub  eodem  fimul  collocare  folet.  Caeterum  annum  hic  ad  Juliani  formu- 
lam  intelligi  opinor  a  Paufania,  quae  eo  fcribente  paffim  in  ufu ;  ne- 
que  aliter  quam  fi  dixifTet,  eodem  anno  Juliano,  a  calendis  fcilicet  Ja- 
nuariis  putato,  quo  proelium  contigit  Leuctricum,  archonte  netnpe 
Phraficlide,  feu  Olympiadis  CII  fecundo,  &  paucis  poft  ipfum  proelium 
menfibus,  conditam  efTe  Megalepolin ;  id  eft,  in  annis  .Olympiadicis, 
anno  poft  Phraficlidem,  proximo,  feu  Olympiadis  tertio.  Si  ita  intelii- 
gatur,  tunc  ad  finem  Phraficlidis  non  ad  initia  ejus  fpectat  ipfum  proe- 
lium  in  noftri  epocha;  fi  nempe  recte  Plutarchus  fub  folftitium  aefti- 
vum  id  collocarit.  Sic  numerus  in  Marmore  erat  Hlll,  CVI.  Sed  tam 
Megalepolis  conditum  quam  pugnam  Leuctricam  fub  Phraficlidis  anno 

3 


1523 

Archcnu 
Athenartiti). 


Cr.l!ea. 


Artcio. 


ponit 


1524        Ad  Graecorum  Epochas 


Ptfiod 

J»t. 
4346 


Anno 

Olymp. 

103 

I 


434* 


Antt 
■Zhrijl 


368 


103 

3 


4357 

43^9 

4... 


105 

4 
106 


!66 


ponic  Scaliger  in  Olympiadum  «vafgjefpsi.  Vide  Petavium  de  Dodtrina 
Temporum  lib.  X,  cap.  XXXI. 

Dionyfius  Siciliae  tyrannus  moritur.  Dionyfius  filius 
(uccedit. 

De  anno  hoc  cum  aliis  noftro  convenir.  Exacte  ita  Eufebius  ;  qui 
Olympiade  CIII  collocat  Dionyfii  Junioris  initia.  Sed  fi  re&e  ra- 
ciones  noftri  tenemus,  plures  aliquot  anni  Dionyfio  patri  quam  vulgo 
afiignantur  tribuendu  Gertifilmum  eft  male  tam  in  Graecis  quam  Lati- 
nis  Eufebii  odtodecim  duntaxat  notari;  quod  ex  ipfo  Eufebio,  cui  Dio- 
nyfius  tyrannidem  invafit  fub  Olympiade  XCIII,  fatis  arguitur.  Tri- 
ginta  o<fto  habet  Helladius  in  Chreftomathia.  Id  rationibus  ex  Dionyfii 
initiis  apud  Eufebium  fumptis  proximat,  &  a  chronologis  magnis  reci- 
pitur.  Sed  noftro  funt  XLIII.  Vide  fupra  ad  annum  periodi  4303.  & 
Scaligerum  ad  Eufebianum  numernm  MDCXLIX.  Quae  in  lacuna  hu- 
jus  epochae  fuperfunt  veftigia  Alexandri  nomen  fatis  indicant.  Sed  nifi 
Alexandri  Amyntae  F.  Macedonum  regis  mors  &  Ptolemaei  Aloritae 
fucceiToris  initia  fuerint  notata,  ne  ariolari  pofium  quid  fibi  velint, 
Spatium  fragmenti  quod  evanuit  non  dhTentit.  Sed  prochronifmus  eft 
apud  Eufebium  quinquennii  ;  apud  quem  Macedonum  regum  etiam 
fatis  turbata  funt  tempora.  Sed  vide  Scaligeri  Canonum  lib.  III. 
pag- 335". 

Phocenfes  Delphis 

Naufigenem  excepit  Polyzelus  archon,  quem  Cephifodorus,  fafto- 
rnm  confenfu.     Sed  quid  de  Phocenfibus  &  Delphis  annotatum  fuerit, 

ne  conjectari  quidem  poflum.     Graeca  habent  0^»«?  -n  cv  AeA<pc<? 

Certe  o<itennio  poft,  archonte  Agathocle,  ci  <X>cox,eis  Kct&.ha.iuQa,vx<rt  -n  cv 
AeAipoK  U$v,  diripiunt  templum  T)elphicum ;  quod  docent  &  Paufanias 
in  Phocicis,  &  Olympiadis  CV  anni  quarti  av«.%s<pi  Sed  Cephifodori 
annus  in  faftis  ei  quem  adjicimus  refpondet. 

Timotheus  nonagenarius  moritur. 

Timotheum  Milefium  intellige.  De  eo  vide  pfephifma  apud  Boe- 
thium  lib.  I  de  Mufica,  &  quae  obiter  de  eo  diximus  ubi  de  nomis  fu- 
pra  egimus. 

Philippi  Macedonis  Amyntae  F.  Alexandri  M.  patris,  ini- 
tium.  Obitus  Artaxerxis  Mnemonis  Perfarum  regis.  Ini- 
tia  Ochi  Artaxerxis  filii. 

Vide  Scaligerum  ad  numerum  Eufebianum  MDCLII  de  Mnemone 
Vide  eum  item  lib.  V.  de  Emendatione  pag.  388.  &  in  Canonum  ter- 
tio.  Adi  item  Petavium  de  Do&rina  Temporum  lib.  X,  cap.  XXIX 
Atqui  Ochi  initia,  &  quae  caetera  hic  annotantur  (fi  re<5te  in  Notis  Hi- 
ftoricis  conjedtavimus)  cis  annum  Periodi  4348.  loca  habuifTe  hinc 
liquet. 


357 
355 


VlClt. 


Archontz 
Alhtnarnra. 


Naufigenc. 


^epbifodoro. 


Agathode.' 
Calhftrato. 


15*5 


1526 


Ad  Smyrnaeorum  decreta,  &  foedus  ab  eis  &  Magnetibus  percuffum,  feu  ad  Arun- 

dellianorum  Marmorum  II. 


TAM  de  Smyrnacorum  &Magnetum  foede- 
re  ad  Seleuci  Calliaici  (qui  Antiochus  e- 
tiam  didtus  cft,  Eufebio  tefte,  &  Pogon,  uti  ha- 
bet  Polybius  libro  II.)  Afiae  proprie  ita  dictae 
&  Syriae  regis  majeftatem  tutius  confervandam 
inito,  quam  de  praevio  atque  ilJo  quod  fubfequi- 
tur  decreto,  altum  eft  apud  fcriptores  filentium. 
Res  item  fub  eo  geftae  jejune  nimis  &  perfun- 
<Storie  traduntur.  Caeterum  occafionem  unde 
confilium,  quo  tum  in  pacifcendo  tum  in  decer- 
nendo  ufi  funt,  ortum  eft,  haud  difficile  forfan 
fuerit  elicere.  Nam  binae  regis  in  Seleucidem 
(Syriae  regionem  maritimam)  expeditiones  in 
decreto  praevio  memorantur.  Etenim  \iare§£«A- 
A«v  eig  r  2tX<&x3a,,  bis  in  eodem  decreto  ufurpa- 
tum,  expeditionem  facere  in  Seleucidem  fidenter 
vertimus,  licet  fateamur  interim  -a  \nrio&a.rkav  ea 
notione,  pro  'iy&a.fkeiv  fcilicet,  vix  reperiri.  Sed 
reperiri  tamen  non  dubito.  Diodorus  Siculus  non 
diverfb  fenfu  \j5T£§6<*^hv  «V  r  AiQtoirUv  dixit.  A- 
iro  t  apxjMuv  (inquit  Iibro  I.)  %g'cvuv  a.%y.Y\.-n>\i- 

fJ,CUiS  "§  <j5jA(X06A<pS  ■ZZ7POToJopdjijiVT(S^,     %■%   OTTUg    Tiv\g 

•r  'E?Ato/'<yv  xssnpiQctXov  eig  Ai9t07ria.v,  ci?&.'  xoh  fJ-i>gi 
•r  cpuv  £  Aiyv7rja  'urpoTaviGqTav'  %Tug  'ci^ivct  'ura.vla. 
IZ  tcI  T3&  t»V  -nnrxs  TXTXg  ^  ■uravjiXug  \7rtwjSwja,. 
TS  'A  ■zrpoetpyyjJJtj  [Sao-iAiag  fjuiff  'EXKu/jixii;  8\wcLij.iug  eig 
Ai3-i07riav  •uTputx  ^^ajdjTavT@-,  'i7ri\vu&rri  tcl  x^  T 
y^copyat  tojjtLv  daffj&t&Bov  ~&7n>  txtuv  t  ypovuv.  Ea- 
dem  hic  notione  \jzsripQ,a.7i\etv  ufus  eft  qua  ■srpoo-o.va,- 
ficuvetv  &  seyLTctfetv,  quae  non  aliud  fignificare  vo- 
luit.  Neque  enim  de  privatorum  peregrinationi- 
bus  Iocutum  efTe,  fed  de  imperatorum  expeditio- 
nibus  (utcunque  fe  aliter  habet  viri  dodri  Latina 
interpretatio)  mihi  perfuafiffimum  eft.  Quin  res 
ipfa  (pericula  fcilicet  Smyrnaeorum  urbi  agrifque 
circumjacentibus  imminentia,  quae  in  decreto  mc- 
morantur)  non  modo  verfioni  hujufmodi  favet, 
fed  nec  aliam  admitti  debere  fuader,  quam  ejuf- 
modi  in  qua  eductas  a'  rege  copias  intelligamus. 
Expeditionum  vero  harum  fecunda  occafionem 
decretis  foederique  praebuit.  Atque  ea,  puto, 
erat  qua  bellum  Ptolernaeo  Eucrgeti  AEgypti  re- 
gi  non  magis  feliciter  intulit  Seleucus  quam  civi- 
tatibus,  quae  defecerant,  primo  intulerat.  U- 
tramque  ex  Juftino  feu  Trogi  Epitomes  Iibro 
XXVII,  potifllmum  difcimus.  A  parricidio  au- 
fpicia  regni  coeperat  Seieucus,  Berenice  noverca 
fua,  Ptolemaei  Philadelphi  filia  &  Euergetis  fb- 
rore,  &  parvulo  fratre  ex  ea  fufcepto,  trucidatis. 
Daphne  fe  clauferat  illa,  ut  caedem,  qua  dolo 
circumventa  paulo  poft  erepta  eft,  vitaret.  Ibi 
obfidione  cingebatur.  In  fororis  auxilium  advo- 
lans  Euergetes  ad  Babylonem  ufque  (quod  fcribit 
Appianus)  afcendit;  cui  etiam  Afiae  civitates 
quamplures,  &  perpetrati  fceleris  odio  ducStae,  & 
crudelitatis  exemplo  territae,  fe  tradunt.  Adver- 
fiis  has,  Euergete  domeftica  feditione  revocato, 
Seleucus  ingeutem  clafTem  comparat.  Sed  repen- 
te,  veluti  diis  ipfis  (quae  verba  fimt  Juftini)  par- 
ricidium  vindicantibus ;  orta  tempeftate  clajfem 
■naufragio  amittit.  Nec  quicquam  illi  ex  tanto 
apparatu  praeter  nudum  corpus  &  fpiritum,  & 
paucos  naufragii  comites  refiduos  fortuna  fecit. 
VOL.  II.    *  J         J  J 


Mifera  quidem  res,  fed  optanda  Seleuco  fuit. 
Siquidem  civitates,  quaeodio  ejus ad^Ptolemae' 
um  tranfierant,  veluti  diis  arbitris  fatisfaclum 
fuijfet,  repentina  animorum  mtitatione  in  nau- 
fragii  mijericordiam  verfae  imperio  fe  ejus 
refituunt.  Atque  haec  prima,  ni  fallor,  eft  ex- 
peditio  cujus  hic  mentio.  Sccunda  fequitur  in 
ejufdem  verbis  :  Laetus  igitur  malis  fuis,  f*J 
damnis  ditior  redditus,  veluti  par  viribus,  bel- 
lum  Ttolemaeo  infert ;  fed  quafi  ad  ludibrium 
tantum  fortttnae  natus  ejfet,  nec  propter  aliud 
opes  regni  recejijfet  quam  ut  amitteret,  vicJus 
proelio,  non  multo  quam  poft  naufragium  comi- 
tatior,  trepidus  Antiochiam  confugit.  Neque 
vero  conjecSturae  fidem  adeo  minuit  quod  nulla 
Juftino  Seleucidis  hic  mentio  fit.  Etenim  clafle 
ufum  efTe  Seleucum  tam  in  fecunda  quam  prima 
expeditione  neceffum  eft  ut  credamus.  Nec  fieri 
potuit  ut  aliter  Ptolemaeum  lacefTeret,  nifi  per  Ju- 
daeam  aut  Arabiam  immenfis  itineribus  in  AE- 
gyptum  permeafTet ;  quod  nemo  fanus  autumet. 
SolvifTe  autem  clafTem  in  utraque,  ex  portuofb 
Seleucidis  lirore,  quod  regni  clavis  erat,  fuadet 
opportunitas  loci,  qui  tum  in  civitates  quae  defe- 
cerant  tum  in  AEgyptum  copias  commodiffime 
emittebat.  Nec  antequam  fe  reftituerant  civita- 
tes  aliunde  emittere  tuto  potuifTe  Seleucum  veri- 
fimillimum  eft.  Id  igitur  quod  in  decreto  primo 
eft  xszri&dTixuv  a?T  SeAfitWl*  intelligimus,  pro  eo 
quod  eft  copiis  militaribus  tam  ad  navale  quam 
terreftre  bellum  inftruElis  in  Seleucidis  littora 
tranfire :  quod  ita  bis  fub  initiis  regni  fui  Seleu- 
cum  feciffe  exiftimandum  eft.  In  civitatibus  au- 
tem  Afiae  quae  fidae  ei  iemper  remauferanr,  Smyr- 
na  fuit;  urbs  utpote,  quae  etiam,  Romanis  po- 
ftea  fumma  rerum  potitis,  conftantiffima  fuit,  eo- 
que  nomine  ante  alias  omnes  liberas  Afiae  civita- 
tes  clariffima  (quod  memoratur  in  excerptis  Po- 
lybii  legationibus  XXV  &  XXXVI)  &  &Urfov 

f  E~&d.d(&h;  'Acria.g  x,oo-fA.og  8c  ■zrpocj^yfJ.a,,  Ioniae<re- 
Cpaiv©-,  &  yjjg  a.ya,Xpa.  Ariftidi,    &  *«AA«Vsj  T  'La- 

vtxuv  -uroMuv  Luciano  in  Imaginibus  di&a.  In  iis 
vero  civitatibus  quae  majeftatem  regis  comiter 
confervare  defieranr,  &  cum  Smyrnaeis,  vicinis 
nempe,  bellum  gefTeranr,  Magnefia  erat ;  quod 
ex  ipfis  decretis""&  foedere  fatis  manifefto  edifci- 
tur.  Poft  fecundam  igitur  Seleuci  expeditionem, 
clademque  fecutam,  Smyrnaeorum  (qui  a  Seleu- 
cide  quamvis  longe  diffiti,  regiis  tamen  malis  ni- 
mium  implicati  erant)  duces,  quibus  nimirum 
belli  pacifque  jus  a  populo  permifTum  eft,  cum 
Magnetibus  legatione  egerunt,  ut  eorum  amicitia 
tum  civium  Iibertati  tum  majeftati  regiae  provide 
confuleretur.  AfTentit  populus  Magnefius,  miffis 
etiam  legatis  ad  Smyrnenfem  populum,  qui  totius 
rei  fundus  facftus  eft.  Sed  civiliter  &  prudenter 
quicquid  de  alterutra  expeditione  ultra  dici  potu- 
it,  tam  in  decretis  quam  in  foedere  omifTum  eft, 
ne  expreffiori  five  invidiofae  regii  apparatus  cau- 
fae,  five  infelicis  exitus,  memoria,  aut  defecTrio- 
nem  civitatibus  aut  parricidium  regi  oblique  ex- 
probrare  viderentur.  Populus  autem  uterque  ae- 
que  liber  erat  ante  foedus  initum,  uti  etiam  po- 
10  B  pulus 


i$iy 


Ad   Smyrnaeoru 


1528 


pulus  Palaemagnefms  in  decreto,  quod  foedus  fe- 
quitur,  memoratus.  Eo  fcilicet  modo  liberos  fu- 
ifie  fentio  quo  populi  qui,  cum  fui  juris  fint,  fu- 
perioris  nihilominus  majeflatem  comiter  confer- 
vare  renentur,  ad  mentemProculi  I.7.  D.  de  cap- 
tivis  &  poftliminio.  Neque  aliter  ra  ■sn^cyy.aja, 
t«  /3a<nA«  24s^Tijpii\i,  &  clvTiAcQndr  r  ■mpy.ly.aTUiv, 
hic  intelligo  quam  r  dpxluj  x.  ^ujja,<reiav  t>^«V  quo 
loquendi  genere  utitur  Polybius,  aliique  Graeci, 
pro  eo  quod  eft  imperzum  &  majefiatem  confer- 
vare,  auc  comiter  confervare.  De  phrafeos  illius 
vi  politici  &  jurifconiulti  obiter.  Ipfa  vero  foe- 
deris,  quod  ex  eorum  genere  ell  quae  inaequalia 
funt,  formula  plurimum  minuitur  Magnetum  li- 
bertas  :  Et  quod  fpecie  foedus  eft,  revera  eis 
precaria  erat  fervitus. 

P.  i45"9. 1. 1.  <r&TtiyZv  ■yvufj.y.')  Etiam  pfephifma 
Athcuienfium  de  legatis  ad  Philippum  regem  mit- 
tendis,  qui  de  padtis  fervandis  cum  eo  agerent, 
archonte  Heropytho ,  apud  Demofthenem  ora- 
tione  de  corona,  ■?  ^aXrjg  -Z  ^^-^ySv  yvu^)  factum 
eft;  uti  illud  quod  ibi  fequitur  ■zroMy.c^x^  yv®M> 
Tolemarchi,  f  eu  magifiratus  qni  bello  praecrat, 
confilio.  Erant  autem  <;pf];\yoi  fcu  dnces,  quos& 
fraetores  recte  dicas,'  atque  etiam  folemarchi 
(hujus  nominis  unicus  erat  apud  Athenienfes  ma- 
giftratus  ordinarius;  illius,  decem)  in  Graecis 
plerumque  rebufpublicis  viri  fumma  fide  &  pru- 
dentia,  quibus  civitatis  praefidium  cuflodiaque, 
atqne  rei  militaris  adminiftratio  tam  pacis  quam 
belli  temporibus,  veluti  ferme  dictutoribus,  man- 
dabatur.  Diferte  de  hujufmodi  m3giftratibus  lo- 
cutus  Ariftoteles,  politicorum  VI  capite  VIII,  ■*.&- 

/\So-t'-\,   inquit,     <fpjij-,jy^g  ■!  «rotey.aozxc;  Txg  TMxryg, 

id  genus  magiftratus  vocant folemarchos  &  fira- 
tegos.  De  ftrategis  irem  apud  Athenicnfes,  at- 
que  eorum  in  legationibus  ordinandis  (quae  res 
ad  marmor  noftrum  fpectat)  munere,  confulas  pfe- 
phifma  in  legatos  aliquot,  in  quibus  Antiphon 
rhetor  erat;  quod  habetur  apud  Plutarchum  in 
Antiphontis  vita.  Sed  vide  Sigonium  de  republi- 
ca  Athenienfium  lib.  IV.  cap.V. 

Ib.  I.  9.     0661/   'A\t]'lOX,OV  X.  &IX1V  ~2<Tpj£lovi>lLUJ   iopucSr 

'■wa.£  jy.tv.']  Antiochura  Antiochi  Soteris  filium, 
Callinici  patrem,  Theon  {caT)enm  di&am  paffim 
apud  veteres  Icgimus.  Cognomen  primo  forti- 
tus  eft  (fic  Appianus  in  Syriacis)  apud  Milefios, 
eo  quod  Timarchi  tyrannide  eos  fiberafTer.  Sed 
Stratoniccm  alibi  deam  nuncupatam  minime  com- 
perio.  Sed  nec  hujns  aut  illius  apotheofeos  vefti- 
gium  ullum ;  quae  tamen  per  'ifyucQg,  hic  innui 
videtur.  Illud  autem  coufecrari  vertimus,  &  in- 
telligimus  pro  eo  quod  eft  fanis,  delubris  feu  xa.- 
S-icipypao-!,  aut  ftatuis  ritu  facro  pofitis,  in  deo- 
rum  album  referf  i.  Nou  diffimili  forte  ritu  ab  eo 
quo  Nicator  relatus  eft  ab  Antiocho  Sotere  filio, 
de  qua  re  Appianus,  aut  a  Smyrnaeis  Homerus 
poeta,  de  cujus  apotheofi  Strabo  lib.  XII,  &  Ci- 
cero  oratione  pro  Archia.  Idem  honos  habitus 
eft  ab  Athenienfibus  Lemni  incolis  Seleuco  Nica- 
tori  &  Antiocho  Soteri,  proavo  fcilicet  &  avo 
Seleuci  noftri ;  quod  fcribit  Phylarchus  apud  A- 
thenaeum  libro  VI.  De  Stratonica  autem  hac, 
quae  Seleuci  Nicatoris  patris  indulgentiffimi  ux- 
or  Antiocho  Sotcri  filio,  Callinici  avo,  qui  eam 
effii&im  deperibat,  conceffa  eft,  &  de  Erafiftrati 
archiatrorum  principis  in  amore  illo  tum  inda- 
gando  tum  promovendo  fagacitate,  vifendi  funt 


Plutarchus  in  Demetrio,  Lucianus  de  dea  Syria, 
Eufebius  in  chronico  Graece  edito,  Appianus, 
Suidas  in  Seleuco,  Valerius  Maximus  lib.  V,  cap. 
VII.  Erafiftrati  etiam  artificium  iftud  tangit  Ga- 
Ienus  in  izra  &  ■zs-poftvcoo-y.c-iv. 

Ib.  1.  II.  Tdg  ■uroKc-tg  Xj  rd  i&vn.~]  "Edvq,  feu  gen- 
tes,  pro  fingularium  provinciarum  incolis,  feu 
proviucialibus  eodem  jure  utentibus ,  hic  fumi- 
tur ;  non  pro  integris  populorum  nationibus.  Ne- 
que  enim  folummodo  regibus  &  principibus  qui 
vicinis  populis  praeerant,  fed  etiam  urbibus  & 
fingulis  provinciis  hanc  gratiam  fuam  de  afyli 
jure  erga  Smyrnaeos  merito  indicari  voluit  Seleu- 
cus.  Omnium  enim  illorum  interfuifTe  eam  fcire 
nemo  non  vider.  Eodem  ipfiffimo  fenlir  r«  iSthj 
faepius  habetur  apud  Marcianum  Heracleotem 
juniorem  illum  (non  <$  <sj%irlyr\o-tug  autorem)  in 
Periplo  ;  quem  Iibentius  hic  Iaudo  ideo  quod  & 
urbes  clariores,  &  fd  IB-vvj  feu  gentes  hac  notione 
fumptas,  quae  infulae  majores  Britannicae  feculis 
habuerint  vetuftioribus,  accuratius  enumerat  cum- 
fluviis,  promontoriis  &  infulis,  idque,  quod  fci- 
am,  folus ;  fed  a  rerum  noftratium  confarcinato- 
ribus  nimium  neglectus.     De  Hibernia,  "E^«,  in- 

quit,  t3-vq  t<r',  sroXtHg  't7rio-^y.ng  tt,  d:<-pco\r\ty.a,  cJ^Vtj- 
y-a,  tsivji,  vqtrxg  tTno-qy.xg  e|,  Habet  gentes  feu  fro- 
vincias  XVI,  urbes  infignes  XV,  fromontoria 
infignia  V,  infulas  infignes  VI.  Et  de  Albione, 
quam  nunc  Magnam  Britanniam  appellant,  vE%a 
3  cv  ojjt^,  ait,  iSyq  7\y,  ■moXag  'iTTio-quzig  vff,  ■zrfla.- 
y.ng  t7Tio-/ifA.ag  ft,  a.%pc<)Tr\pj.a.  c/Tno-yfAct,  0  ,  ■xfprovrio-ov 
d7Tio-/ifj,ov  iva,   ■Ac/\7rag  'l7n<Tr\y.}ig  t,  /XifjS/jag  iiTio-tjuiis  y\ 

Continet  in  fe  gentes  feu  provincias  XXXIII, 
urbe s  infignes  LIX,  fiuvios  infignes  XL,  fro- 
montoria  infignia  IV,  feninfulam  infignem  unam, 
fintts  infgnesV,  fortus  infignes  III.  Ptolemaeo 
recentior  eft  hic  Marcianus ;  nam  eum  citat.  Sed 
vero  cum  hifce  numeris  compara  Ptolemaei  cho- 
rographiam  Britanniarum. 

lb.  1.  ix.  'It^ov<^^,T(^]ovix,t^og'AippocfiTrig.']  Aphrodite 
feu  Venus  Stratonicis,  praeterquam  Tacito,  vete- 
rum  nemini  memoratur.  Dictum  autem  a  Stratonice 
puto,  non  aliter  atque  AEneis  ab  AEnea  appellata 
eft  Venus ;  cui  exftruxerunt  Trojani  Italiam  pe- 
tentes  fana  bina ;  prope  Leucadem  alterum,  alte- 
rum  apud  Actium ;  quod  memorat  Dionyfius  Ha- 
licarnafTenfis  lib.I.  Nam  rariffima  funt  exempla 
quaedeos  deafve  a  perfonis  aliis  quam  majoribus 
fuis  denominatos  exhibent ;  licet  quae  a  locis  fint 
paffim  obvia.  Et  fatis  obvii  funt  etiam  novi  dii, 
ex  adulatione  fpurciffima  nati,  qui  prifcis  cogno- 
mines,ut  PythioniceVenus,Themifo  Hercules,  Ju- 
lia  Juno,  &  quae  funt  ejufinodi.  Videfis  Cafau- 
boni  animadverf.  in  Athenaeum  lib.  VI.  cap.  XIV. 
Hujus  autem  geueris  fi  haec  noftra  fuiiTer,  Stra- 
tonice  Venus,  non  Stratonicis,  quae  tantum  de- 
nominativum  eft,  dicta  fuiflet.  Neque  aliam  opi- 
nor  fuiffe  hanc  Venerem  quam  ipfiffimam  deara 
Syriam,  AfTyriam,  feu  Hieropolitanam,  quam  a 
Stratonice  longe  ante  alia  numina  cultam  fatis  o- 
ftendit  Lucianus,  ubi  illam  per  infomnium,  dum 
adhuc  Nicatori  cohabiraret,  monitam,  Hierapo- 
lim  fe  contulifTe  narrat,  templum  deae  inftauraf- 
fe,  &  per  triennium  operi  affidue,  cum  Combabo 
itineris  comite,  incubuifTe.  Smyrnaei  autem,  ut 
five  Stratonicen  ipfam,  five  maritos,  five  filium, 
five  nepotem,  five  hofce  omnes  fimul  demere- 
reutur,  templo  etiam  eidem  deae  facrato,  a  Stra- 

tonice 


CRETA    £  T 


I529  1 

tonicc  eam  non  immerito  dcnominabant :  obtcn- 
ib  forfan  interea  (quod  in  rebus  hujufmodi  fieri 
folitum)  oraculi  imperio,  uti  ctiam  Romae  tre- 
centis  aut  circitcr  annis  poftca  obtendebant  ; 
quod  ex  Tacito  mox  oftenditur.  Neque  omni- 
110  obftat  quod  apud  Lucianum  non  Aphrodite 
fed  'Hm  &  H^tj  'Aas-vy.yi,  feu  Affyria  Juno,numen 
Hieropolitanum  indigitetur.  Nam,  ut  praeter- 
mittam  notiffimam  illam  numinum  apud  gentium 
theologos  confufioncm,  qua  eis  quae  unius  fal- 
temfexus  funt  unitas  etiam  divinitatis  plcrumque 
tribuitur  ;  Hierapolitana  dea  non  minus  Aphro- 
dite  quam  Juno  nominanda  erat,  imo  potius  fane 
Aphrodite  ;  quod  etiam  bene  norunt  Smyrnaei, 
indigitamentum  ejus  ad  amuffim  proculdubio  ab 
hierophautis  antea  edocti  quam  nomen  facratum 
evulgarent.  Utut  enim  Junonis  Graecorum  fpe- 
cicm  prae  fe  maxime  fcrebat,  aliarumque  quam- 
pluriurn  dearum  quidpiam  habebat  ;  cefto  eti- 
am,  feu  adumbrandi  amoris  illecebras  tunica 
(nam  tunica  ceftus  erat,  non  cingulum  ;  quod 
optime  docet  Nicolaus  Rigaltius  in  notis  ad 
Onofandrum)  induta  fedebat.  Indumentum  au- 
tem  illud  proprium  erat  (quod  ait  etiam  ipfe  Lu- 
cianus)  duntaxat  Uraniae,  quae  ipfiffima  Aphro- 
dite  feu  Venus  eft.  KeyoV,  inquit,  «£«',  t«  ^JvIoj 
t  ipcMilu)  Ko<rpt.%b'<Ti.  Atque  diferte  Plutarchus  Hie- 
ropolitanam  tam  Aphroditen  quam  Junonem  fen 
"H^didtam  fcribit  invitaCraffi.  QuiuPtolemaeus 
deam  orientalibus  quibuicunquc  nominibus  vocita- 
tarn  Aphroditen  fuiffe  ait  in  fecundo  tctrabibli. 
Hoc  autem  nomen  atque  ejufmodi  alia  Graeco- 
rum  vocabula  Affyriis  plane  peregrina  erant.  lis 
vero  Uraniam  hanc  Mv/\rf]a  feu  MJa^S-  dictam 
effe  teftes  funt  Herodotus  in  Clio  &  Hefychius. 
MJa<t7<x  autem  Tmrefpjiv  feu  Genitricem  denotat 
Syris,  ut  \  Aait7*  pro  eodem  numine  Arabibus  e- 
iiam,  apud  Herodotum  loco  citato,  ufurpatum. 
Jta  omnia  in  Vencrem  conveniunt.  Sed  de  ori- 
entalium  Venere  nos  plura  in  fecundo  fyntagmate 
de  diis  Syris. 

Ibid.  "Ao-uAov  SW.]  Jus  igitur  afyli  quo  frue- 
batur  Veneris.  Stratonicidis  fanum,  magis  Callinici 
regis  beneficium  erat  quarn  ex  oraculo  Apollinis 
natum.  Hoc  tamen  folummodo  ut  juris  fui  ar- 
gumento  ufi  funt  Romae,  fub  Tiberio  impera- 
tore,  Smyrnaeorum  legati  in  certamine  illo  de 
Graecarum  urbium  afylis.  Nam  ubi  ex  decreto 
feuatus  civitatum,  quae  in  eo  certamine  &  jura 
iua  &  legatos  miferant,  aliae  regum  qui  ante  vim 
Romanam  valuerant  fancita  ad  afyla  iiia  firmanda 
ediderunt,  aliae  autem,  quod  fcribit  Tacitus  An- 
nalium  tertio,  obfcuris  duntaxat  ob  vetuftatem 
initiis  nitebantur  ;  in  his  Smyrnaeos  ponit,  ut- 
pote  qui  oraculum  Apollinis,  cujus  imperio  Stra- 
tonicidi  Veneri  temflum  dicaverant  ( quae  ejus 
verba  funt)  praetcxuere.  Obfcura  fcilicet  numi- 
nis  juffa  magis  quam  exprcffiffima  hominum  fan- 
cita  periclitanti  caufae  patrocinari  fatis  impru- 
denter  exiftimabant.  Sed  cautius  poftea  egit  Po- 
lemon  fophifta  juris  peritiffimus.  Nam  renafcen- 
te  \ssrip  t  cv  rvi  IZuvpvy  vaav  k.  t  \tt  cuniic.  otKcciuv 
feu  de  fanis  Smyrnaeorum  (quorum  is  fyndicus  e- 
rat )  fanorumque  juribus  controverjia,  orationi 
illius  pofthumae  in  judicio  folum  lecfae  tanta  ar- 
gumentorum  vis  inerat,  ut  fccundum  Smyrnaeos 
decerneret  imperator  Antoninus,  uti  fcribit  in 
Polemonis  vita  Philoftratus.     Vix  dubitare  pof- 


Fo 


E  D  U  S. 


I530 


fum  quin  afyli  hujus  jura  in  judicium  tunc  revo- 
cata  fucrint,  &  regia  fancita  (  quorum  in  hoc  de- 
creto  mentio  eft )  prae  futili  fuperftitione  fub  Ti- 
berio  neglecta,in  legitimas  probationes  a  ibphifta 
rite  adhiberentur. 

Ibid  .  Kcu  TtjfA  ■aroAiv  ^fx£v  hpy.v  <c  ci<rv/\<iv.~\  Ita 
non  lolum  fanum  fed  &  urbs  tota  &  deae  fancli- 
tatis  particeps  &  confugii  Iocus  erat.  E  fano 
fcilicet  nemo  in  jus  erat  vocandus,  nedum  rapi- 
endus  ;  ex  urbe  nemo  qui  vicinis  damnum  inju- 
riamvc  intulerat,  in  deditionem  repetendus.  Sic 
dwxlac  jus  in  utroque  intelligo.  Templa  au- 
tem  aliquot  afyla,  lucos  item,  aras,  fiatuas,  a- 
pud  veteres  non  raro  habemus,  Scd  urbem  to- 
tam  afyli  jure  potitam  effe,  alibi  quam  apud  Ju- 
daeos  (quibus  in  hac  re  cafus  erat  tantum  fin- 
gularis,  fortuiti  fcilicet  homicidii)  rariffimum  eft 
in  fcriptis  veterum.  Sed  in  Titi  numifmatis  ha- 
betur  nAPAITS2NmN  THS  IEPAS  KAI 
A2TAOT  ;  &  in  Domitiani  AAMEAEPftN 
TH2IEPA2  KAI  A2TAOT.  Thapface- 
norum  civitati  idem  tribuitur  in  Trajani ;  Gaba- 
litarum,  in  Elagabali  nummis.  Et  alia  funt  ejuf- 
modi.  Nonnullis  vcro  TH2  IEPA2  KAI 
ATTONOMOT  reperitur.  Ita  dicitur  Cae- 
farea  in  Septimii  Getae  nummis.  tta  aliae  aliquot. 
Etiam  fenatus  Smyrnenfis  in  Augufti  aliquot  hpj. 
<rvFx,h-fl<§^  Kj  ixdOSi^  vocatur.  Sed  de  Perficae 
Hierocaefarienfium  Dianae  templo  &  duobus  mil- 
libus  paifuum  tributa  inviolabilis  perfugii  fandti- 
tate^  vide  Tacitum  Annalium  tertio.  Quin  in- 
colas  totius  infulae  quae  iparfis  circa  Britanniam 
&  olim  defertis  proximabat  Upsg  ■wcLvt&g  ^  dtrvAxg 
a  Britannis  habitos  ait  Demetrius  perluflratum 
fub  Hadriano  imperatore  miffus,  apud  Plutarchum 
libro  de  defedtu  oraculorum.  Et,  uti  Proclus  lo- 
cum  Plutarchi  intelligit  in  primo  libro  ad  Plato- 
nis  Timaeum,  infula  ipfa,  cum  fuerit  facra,  erat 
2^a  tSts  a,<7vA@->  dveif&/Jl  \szsi  t  x.pji.txv]cov,  ideo  e- 
tiam  a  Jrincipibiis  ut  ajylum  babitum.  Samo- 
thracia  item  \niu\a.  Jacra  erat,  &  augujii  tota  at- 
que  inviolati  Joli ;  quod  legimus  apud  Livium 
decad.  V.  lib.  V.  Unde  erat  quod  Perfeus  ulti- 
mus  Macedoniae  rex,  a  Paulo  AEmilio  vidtus, 
inviolatus  exftitit,  uti  etiam  Plutarchus  memorat 
in  AEmilio.  Caeterum  licentia,  qUae  in  prae- 
texendo  per  urbes  Graecas  (in  quibus  Smyrna) 
afyli  jure  nimium  crebuerat,  fub  Tiberio  fenatuf- 
confultis  coercita  eft,  &  modus  praefcriptus. 
FaEfa,  inquit  Tacitus,  Jenatus  conjulta,  quis 
multo  cum  honore,  modus  tamen  fraejcribeba- 
tur  ;  jujjique  ijjis  in  temfilis  Jacere  aras  Ja- 
crandam  ad  memoriam,  neu  Jpecie  religiouis  in 
ambitionem  delaberentur.  Modus  perfonarum 
qualitati,  Jocorum  fpatio,  tempori  forte  datus.  Ita 
afylorum  jura  per  has  civitates  tantum  innovata 
erant,  minime  autem  omnia  quae  ufquam  erant 
abolita ;  quod  fatis  inconfiderate  (ut  recTe  no- 
tat  Lipfius)  Suetonio  elapfum  eft  in  Tiberio 
cap.  XXXVII.  Et  fruftra  nimis  facit  Petrus 
Gambacurta,  qui  Taciti  verba  Suetonio  non  ad- 
verfari  contendit.  Videfis  eum  de  immunitate 
ecclefiarum  lib.  I.  cap.  XVII.  Gentium  autem 
fana,  feu  templa,  nonnulla  tantum  afyla  fuere  ; 
unde  Livius  libro  XXXV.  Janum  lucumque  A- 
pollinis  Delii  ea  dicit  fuiffe  religione  &  eo  jure 
Janc~ium,  quo  Junt  temjla,  quae  ajyla  Graeci 
vocant.     Videfis  Strabonem  de  Neptuni  afylo  in 

Calauria 


153* 


Ad   Smyrnaeorum 


Calauria  lib.  VIII.  Tcmplum  item  Meccanum,  ifl 
Alcorano,  afyium  eft ;   quod  legitur  Azoara  I. 
Sed  chriftianorum  in  univerfum  omnia,  poft  adul- 
tum  fere  chriftianifinum,  templa  confugis  falutem 
praeftabant  :    Et  majeftatis  crimen  erat  eos  abdu- 
cere,  etiam  verberibus,  tonfura,&  deportatione  lu- 
endum.    Vide  titulos  de  his  qui  ad  ecclefias  con- 
fugiunt  in  utroque  Codice,  &  de  crimine  facrile- 
gii  in  Juftinianeo ;  fandionem  item  Theodofii  & 
Valentiniani  concilio  Ephefino  fubjundtatn.  Con- 
fule  etiam  Petri  AErodii  rerum  judicatarum  lib.  I. 
tit.  IX.     Arqui  praeter  juris  tum  civilis  tum  fa- 
cri  utriufque  imperii  commentarios,  &  varios  fin- 
gularium  gentium  mores,  quibus  &  firmatum  fae- 
pius  eft  &  mutatum  afylorum  in  ecclefiis  jus, 
confulenda  eft  conftitutio  nupera  Gregorii  XIV. 
Pontificis  Romani,   qua  modus  etiam  huic  juri 
praefcriptus  eft.     Reperitur  apud  Laertium  Che- 
rubinum  in  BuIIarii  tomo  II.  pag.  694.     Quin  ea 
editis  Profperi  Farinacii  &  Petri  Gambacurtae  in- 
terpretamentis  illuftratur.     Vide  item  Petri  Sarpi 
de  jure  afylorum  librum  fingularem.     Nec  vero 
omnino  ingratum  forlan  fuerit  fi  de  fingulari  afy- 
M  jure,  quo  etiam  in  univerfis  fuis  aedibus  gau- 
debat  olim  tam  Templariorum,  dum  ftetere,  ib- 
dalitium,  quam  Hofpitalariorum,  decifionem  An- 
glicanam,  eamque  non  contemneudam,ex  vetufto 
rerum  Hofpitalariorum  codice  MS.  hic  obiter  adje- 
cero;  maxime  cum  in  commentariis  juris  noftri  vix 
reperiaturid  genus  decifionum  veftigium  aliquod; 
fed  decifio  ejufmodi  integra  omnino  nullibi.  An- 
no  Henrici  quarti  Angliae  regis  decimo,  qui  vul- 
garis  eft  Chrifti  1446,  menie  Julio,   fedentibus 
pro  tribunali  Wintoniae  Guilielmo  3J>attfeefO?5  & 
GuilieJmo  ^teitC,  judicibus  nempe  ad  reos  jux- 
ta  patrium  ritum  cuftodia  liberandos  diplomate 
pnncipali  conftitutis,  accufatus  cft  furti  Johan- 
nes  <Spo?C,  qui  fe  minime  judicio  fiftendum  effe 
excipit,  fed  plane  eximendum,  eo  fcilicet  quod 
a  domo  quadam  vi  abreptus  fuifTet  quae,  Hofpi- 
talariorum  utpote  pofTeffio,  jure  afyli  potiebatur, 
uti  &  eorundem  caeterae  ;   five  quod  ipfe  (ut 
ipfiflima  juris  noftri  formula,  utcunque  barbara, 
utar)  fro  felonia  praeditlafugit  ad  quandam  do- 
nmmpnoris  &  fratrum  hofpitalis  S.  Johannis 
Jerufalem  m  Angha  in  Q5Ul*tyIjt01t  vocatam  §>pit= 
tieljOUfe,  quae  quidem  domus  privilegiata  exfi- 
flrtyficut  caeterae  domus  ejufdem  privilegiata 
exfiftunt,petendoineadem  domo  privilegium  hof 
pitahs  praedi&i.     Et  dicit  quod  ipfe  ab  eadem 
domo  per  conftabularios  villae  praedidtae  &  a- 
hos  aemulos  fuos  manu  forti  contra  volunta- 
tem  fuam  extracius  fuit  ;   &  petit  quod  ipfe 
ad  domum  fraediclam  reftituatur.     Adeft  eti- 
am  Hofpitalariorum  procurator,  qui  domum  e- 
am  fuifTe  aiTerit  olim  Templariorum,  &  privile- 
giaTemplariis  ab  Innocentio . . . .,  Hofpitalariis  ab 
.an°  ,I,I>   ^ndulta  exhibet,   ne  quis  in   illos 
quiaddomos  eorundem  fratrum  pro  falute  fua 
conjugumt,  vel  in  res  eorum  infra  ambitum 
domorum  ipfarum,  manus  injiciat  violentas   E- 
os  qui  contra  fecerint  anathemate  feriendos,  ap- 
pellatione  omni  ceiTante.     Quin  privilegio  eo- 
dem  perpetuo  a  tempore  primae  conceilionis, 
tum  Templarios  tum  Hoipitalarios  (ad  quos  eti- 
am ,    exftindo  fub  Clemente  V.  Pontifice  Ro- 
mano  Tempkriorum  fodalitio,    pleraque  eorum 
Dona,  pnncipum  confenfu,  applicata  funtj  ita 


*53* 


ufos  eiTe  ut  fi  quis  criminis  cujufcunque  felo- 
mae •  didh  reus  ad  eorum  domum  quamcunque 
confugeret,   non    minus  inviolatam   ibi   pacem 
fortiretur  quam  fi  ad  fantfam  ecclefiam  confu- 
g.iTet  Clementis  Bulla  de  applicandis  Templario- 
rum  boms  habetur  in  Laertii  Cherubini  Bulla- 
no,  tomo  I,  pag.  i49.     Ut  autem  de  vcritate 
adnturn  patrium  conftaret,  evocant  e  vicinia  iu- 
dices  duodecim  viros  qui  juramentis  praeftitis 
de  pnvilegu  ufu  pronunciarent.    Hi  dicunt  fu- 
fer  Jacramentum  fuum,  quod  praedicla  domus 
vocata  ©ptttleljOUfe  nufer  fmt  in  pojfejfwne 
praediclorum  religioforum  virorum  fratrum  mi- 
litiae  templi    m  modo  in  fojjejjtone  JraedicJo- 
rum  nmc jrioris  &  fratrum  fraedicli  hofpi- 
tahs  f.Johanms  Jerufakm  in  Anglia  ex/t- 
Jht.     Etquod  praediclus  Johannes  %qk  fu. 
gitufque  eandem  vocatam  ©ptttlefjOUfe  profe- 
/oma  prae<h£la,   8f  fetiit  ibidem  privi/egmm 
traedtclthofptalu  S.  Johannis  Jerufa/em  in 
Angha,  ®  m  eadem  domo  exftitit  quoufqw  ab- 
eademdomo  contra  voluntatem  fuam  Per  mof- 
dam  aemulosfuos  manu  forti  extracJusfuL 
prout  tdemjohannes  ®m  fuperius  alle/avit 
Et  ukenus  dicunt  faper  facramentum  fuum, 
quod  tam  praedicli  nunc  prior  S$  fratres  hof- 
ptahs  fraeditli,  necnon  omnes  Jraedecejfores 
fmpnores  &  fratres  hofpitalisillius  templ 
rtbusfuis,  hujufmodi  pnvilegium  a  temp0re 
concefTwms  ejttfdem  habuerunt,  &  femperhu 
cujque   contmuarunt,    videlicet   quod  auilibet 

ZlAVe  f°Tm  ad  «l^«™  domtm  tam 
fraedietorum  fratrum  militiae  temfli  tempore 
fuo  quam  fraediclorum  nunc  frioris  &  jZ 
trum  hofpitalisjraedicli  ac  fraedecefforum  fu- 

Zmb?rTm  &  fratrum  h0&ital"  MiuT/em. 
portbus  futs,  pro  ahqua  felonia  fro  falute  fua. 
fugtens  habtut  in  eadem ' domo  ad quimJcZ 
git,  m  m  qualibet  domo  domorum  praedika 
rum  haberet,  hujufmodi  frivilegium  ®  liber- 
tatem  prout  in  facrofancla  ecclefa  tunc  tem- 
foris  proeodem  delicJo  exffteret ;  prout  WiL- 
helmus  de  mBttSm  (is  Hofpitalariorum  pro- 
STI^  tro  fraedmis  priore  &  frltri- 
^sbofpttakspraediclifuperiusallegavit.   Et 

tlZ7  rCmt'  r°d  Ucet  aliluis  f  M«e 
jua  adahquam  domum  domorum  fraediclarum 
pro  ahquafeloma  in  forma  fraedicla  fwiens 
ab  eadem  domo  extractus  fuijfet,  ipfe  femper 
occafione  frivilegii  fraedicii  ad  hujufmodido- 
mum  a  toto  tempore  praeditto  reftitutus  fuit 
De  refhtutione  dubitant  judices ;  unde  caufa  am- 
piiata  elt  etiam  in  aeftivam  anni  proximi  fe/17- 
onem.     Qua,  poftquam  interea  a  procuratori- 
bus  regus  pnvilegium  impugnatum  eft,  &  altei- 
utnnque  difceptatum,  &  res  a  caeteris  etiam 
qui  judicns  praeerant  mature  eft  perpenfa,  fecun- 
dum  reum  afyli  nomine  fertur  fententia      Ne 
que  haec  fane  indigna  quae  formula  forenfi  in- 
terieratur.     Auditis  &  p/enius  intel/eclis  tam 
recordo  praediBo  quam  diverfis  &  non  modi- ' 
cis  legis  feritorum  rationibus  pro  domino  re<?e 
in  hac  parte  faclis,  ac  habito  frius  ind°  avi- 
famento  tamjuftitiariorum  domini  regis  in  u- 
troque  banco  quam  fervientium   domini  reris 
ad  legem,  necnon  aliarum  peritorum  de  etuf- 
dem  domini  regis  confdio,  fer  praefatos  JVil- 
helmum  ^anfeefO-Q   &    WilheLmum  g>fcteite, 

pro 


1533 


£  C  R  E  T  A     %  T 


EDUS. 


I 


Hr 


pro  jure  domini  regis  in  hac  parte  falvando 
ad  hoc  reqtiifitorjtm,    videtJir  jnftitiarits  hic 
qjtod  PraedicJus  nunc  prior  £»>  fratres  hofpita- 
lis  praedicJi  hujufmodi  privilcgium,  prottt  ex 
parte  fua  iri  formapraedicJa  aUegatnm  exftitit, 
habere    debeant.      Ideo   confideratum   eft   qttod 
praedtcJiis  Johannes  <So?C  ad  praedicJam   do- 
mum  praedicJi  prioris  fitucJi  Johannis  Jeru- 
falem   in    Anglia    vocatam    ©ptttlCljOUfe    iu 
TBtlUtJiJtfllt,  ad  qtiam  idem  Johannes  <J5o?C  pro 
fekttia  praedicJa  fugit  petendo  ibidem  privi- 
legium  hofpitalis  praediffi,   &  extra  quam  i- 
dem  Johannes   ®Q\t  poftmodnm  per  conftabu- 
larios  villae  praedicJae   &  alios  aemnlos  fuos 
manti  forti  contra  volnntatem  fuam  in  forma 
praedicJa  extracJus  fuit,  reftitnatur.     Et  re- 
ftituitur  per  vicecomitem  comitatus  praedicJi. 
Accufationis,  exceptionis,   ampliationis,  &  ien- 
tentiae  formulam  integram  olim  exfcripfimus  ex 
vetufto,  quem  diximus,  codice,   qui  locupletif- 
flmus   eft   rerum   ad  Hofpitalarios  fpectantium 
.  thefaurus.  Sed  fub  Henrico  Angliae  rege  VIII,  le- 
gibus  in  ordinum  comitiis  Jatis  autiquata  iunt  hujui- 
modi  afylorum  jura:  &  plane  apud  nos  evanuere. 
Pag  1460. 1.23.  'AFa6ij  rvxv  hfioxScu']  Bene  omi- 
nandi  caufa  dya,6ij  fvxv  Sc  fermocinationibusGrae- 
corum  adhiberi  &  infcriptionibus  praefigi  folitum 
efle  notiilimum  eft      Haud  alia  notione  quam, 
quod  bonum,  felix  fauftumque  fit,  fors  fuat,  & 
quae  funt  ejuiinodi  Romanis  in  ufu  erant.     In 
utroque  decreto  hic  reperitur,  &  ad  extremum 
foederis.     Sed  uon  ita  multa  funt  exempla  hu- 
jufmodi  in  decretis  aut  foederibus  ufus.     Vide 
annuas  Athenienfium  &  Lacedaemoniorum  in- 
ducias  apud  Thucydidem  lib.  IV.    Eae  tvxv  dya- 
3-y  tj?  ?  'Mlwcuav  pacftae  funt.     Laconum  item 
decretum  uon  diflimili  auipicio  fit,   de   Epicle- 
tae  Grinni  filiae  legato,  apud  Janum  Gruterum 
in  infcriptionibus  pag.  217.  &  vide  eundem  pag. 
400,    &  401.     Etiam  pro  eo  quod  eft  Roma- 
nis,   quod  felix  fauftumque  fit,  exprcffe  fubfti- 
tuunt  Graeci,  dyatiy  Tvxy,  uti  habetur  apud  Ap- 
pianum  lib.  IV.  de  bello  civili.     Id  Ka,xZg  fyo^o 
eft  Helleniftis  Maccabaeorum  primo   cap.  VIII. 
23 .     Et  Donatus  ad  Terentii  Hecyram  fors  fu- 
at  ufurpari  ait  pro  bona  fortuna  fit ;  unde  eti- 
ara  nos,  cum  bona  fortuna,  verbum  verbo  red- 
dentes  hic  vertimus.     Pro  eodem  praefigebant 
etiam  edi6tis  Romani,  bonum  facJum,  quod  vi- 
dere  eft  (ut  teftimonia  id  genus  caetera,  quae  ia- 
tis  obvia  funt,  praetermittam )  in  reciproco  illo 
mathematicorum  edicto  de  Vitellii  nece  apud  Sue- 
tonium  cap.XIV.  Ubitamen  non  fofum  edidtorum 
formulam  eos  irrififle  puto,  fed  etiam  fine  artis 
fuae,  cujus  item  amantior  crat  imperator,   vo- 
cabulis  rite  fervatis  ipfis  (fi  Graece  fcribebant, 
quod  eft  fatis  fimile  veri)  five  intelkctis  &  in- 
dicatis  (fi  Latine)  homonymia  acrius  eum  fu- 
gillaiTe.     Bonum  facJum  ( ita  Latine,  ad  formu- 
lam  edi<fti,   nodtu  ludebant   mathematici,   poft- 
quam  ejufmodi  formula  interdiu  eos  Italia  intra 
Kalendas  Odobris  excedere  jufTerat)  ne  Vitel- 
lius  Germanicus  intra  Kalendas  OcJobris  ttf- 
quam  ejfet ;  quod  Graece  fonaflet ;  dya6ij  rvxv- 
BrrsAAi©-'  0  Te^fiavixog  'cjfog  r  xaXav^uv  r  &  'Odjco- 
Gp/x  d-7raXXa.yrlo-tf)  £  /3ix.Homonymia  dnplex  fu- 
iiTe  videtur  ;  tum  in  eo  quod  tam  fenfii  indica- 
tivo   quam    optativo    intelligi  poffet  -d   dyoM 
VOL  II. 


r^Xii   rtim  quia  fortuna  bona  feu   dyaSij  nxi 
aut  bonum  faftnm  i'Jcm  innuens,   tam   cx    ar- 
tis  ritu  quam  ex  cdicti  fonnula  petenda  erat.  Et- 
enim  fortunam,  quae  in  tota  ratione  mortaiium 
fola  utramquc,  ut  ait  ille,  paginam  iaccre  exifti- 
mabatur,  five  dyafylw  &  bo':am,  fwc  y.axb),  cpcvj- 
xlw  aut  malam  nominabant  lnathemanci,  prout 
fiderum   in    thematis  genethliacis  poficura  &  5" 
xxfyx  £  tvxw>  fcw  fortis  fortnnae  habitudo  prac- 
didtionis  argumcnta  fubminiftrabant.     Neque  id 
folum  in  hominum,  fed  8c  uibium  &  impcriorum 
thematis  obtinebat.      Aut  igitur  infeliccra  cxi- 
tum  dya,6ijg  rvx^g  bonae  fortnnae  fcu  boni  facii 
(quod  idem  eft)   nomine   irnperatorij  cujus  ex 
thcmate  malam  fortunam  ieu  cxirium  comperc- 
rant,  ironia  innuebant ;  aut  confulto  fimul  urbis 
feu  imperii  Romani  themate  (uti  artis  illius  prae- 
ceptis  oportct)  bonam  ex  tyranni  ncce  fortu- 
nam  imperio,    folennibus  edicli  vocabulis,  quae 
eodem    iono  fcre,  non  diliimili   fenfu,  .aftrolo- 
giae  propria  erant,  ufi  edicebant.     Non  fum  nef- 
cius  interim  rd  cVnxjr/Q.  feu  res  externas  plerum- 
que  a  magiftris  forti  fortunae  tributas  cfTe.     Scd 
cum  multiplex  fuerit  ejufdem  fortis  fignificario, 
in  vitae  etiam  datoribus  feu  aphetis,   tefte  ipfb 
Ptolemaeo,  primarium    obtinet    locum.      Unde 
prout  five  a  locis  five  a  ftellis  anaereticis  feii 
interficientibus  laeditur,  mortis  genus  ofteudere 
putatur.     Vide,   fi  placet,    Hermetem  in  Car- 
po,  Aphorifmo  LXXVIII.      Et  Vettius  Valens' 
Antiochenus,  aftrologus  vetuftus,  necdum  typis 
editus,  fortem   fortnnae,    quam  x.v^Jav  £  o-dfia- 
r<&  appellat,  lunam,  fbrtem  vero  daembnis  feu 
genii   iolera    (qui  eidem    Vettio  ySg  v^j  lcupcri 
%oo-\M%ug  \jzs-dqxH)  denotare  ait.     Huic  igitur  rd 
•srgjt^T >*d,  five  res  agendas,  feu  athla  (ud  vccac 
Manilius)  tribuit  ;    illi  rd  o-«^7w«>  five  quae 
ad  corpus  fpeitant  ;   nimirum  -fanitatem,  mor- 
bos,  pulchritudinem,    necem,   &  quae  funt  id 
genus  alia.      Ita  icilicet  t   dvikXoFiav  five   Flori- 
dorum  iibro   IV.     Ubi  •s?S<  duu^criag  %%evs>v  tu,- 
7T(yi}£la)v  Kj  d7r&;i~\av  agit  juxta  fteilarum  erranti- 
um  periodos  &  dtpio-otg  feu  in  tempcra  rni/Iio- 
nes,   quas  vulgus  hedie  aftrologorum  proroga- 
tiones  vocat.     Adjicit  infuper  ibidem  caput  -un- 
fy.    i^ovav  iiicupio-iug  "i&m    xXypit    •£    rvx^g   K   octifj.o- 
i<(8>o,  five   de  rebus  fbrtibus  fortunae  &    gcnii 
affignatis.     "Evdv  zv,  inquit,  o-aip,d]ix.&g ^govxg  dt- 
rifj%>,    okv   •A.Xty-aK\ri^ci.c,    y^    dc£rii!eiac$    ij    cufuufUis} 
•sfjdiretg,    crlvr,,   rjrd6q,    kc.j   oa~a,    ■srore   o\v    r]V.H   ra   crcii- 
y.dji    '5j%t    pdcreag,     rtpx<jic<,g,    ;ldovrlg,    z.a.}Xovr:c,     nra.- 
(ppo^io-iag,    ^rd    rS   x.Xr,pz   i5   tJ^jj?  oir/jcdiXo/jjjj    Q 
meCKoSg.      Kcc    i;    dv    naraXii^ri    0 
fj,z6a    -n    ^adiov    tl    rag    tTrovrag   dq-i^g 
'Q.g,  7rdg    cyvjfidliFovj   iffpcg  r    y.a6oXiK<.i 
r  dtfjtlinav  y?ovuv,  ^,  'srorzpcv   t7riy.tvtfoi   o\  p^ivot  aT' 
r   ■roXr,pov    etcrtv  ?)   tx.x.vt\Poi.      Ideoque   a.ya.nLLo    rvyjLu) 

&  dyoMv  (SaAfutv*  velut  deos  contubernales  ha- 
bemus  apud  veteres.  Vide  Ariftidis  oracionera 
facram  primam.  Et  poema  fic  inchoavit  Diago- 
ras  il!e  atheos,  fed  antequam  deos  efle  negafletj 
Kard  Scu.fj.ova,  x\  rvxoJJ  •ovd.vUf.  reAeircu,  Jj1  daemo- 
ne,  {eugenio,  &  fortnna  fittv.t  ohuiia;  quodme- 
morat  Sextus  Empiricus  adverfus  mathematicos 
lib.  VIII.  Et  "La^adfi  Zafradi,  fcu  Zoroaftri,  id 
eft  magorum  fcholis,  fortuna  dicSta  eftj  adeoque 
t  isnxvlm  ~&ex'fty*Si  ut'  habet  Theodorus  Mopfue- 
ftiae  libro  •srg/  is  bu  Yit^a-iSi  fj.ay;y.>]g ,  apud  Pho- 
10  G  tiuiii 


rggcvt&i     Xcyi(o- 

7    [J.a,ojv^iiv- 
oiy.ooiajj orr,)> 


*535 


d   Smyrnaeorum 


1536 


tiiim  codice  LXXXl.  Obirer  autem  alia  quae 
apud  Vettium  noftrum  habet  Necepfo,  qui  AE- 
gypti  rex  ante  annos  MMCCC  fcripfif,  de  forte 
fortunae  fubjungimus.  Neque  gratiam  nos  inde 
non  inituros  putamus  non  folum  cum  iis  qui  di- 
vinarricem  iliam  artem  fruftra  nimis  venditant, 
ied  ctiam  cura  illis  qui  fobrie  philofophantes,  & 
reverenter  priica  indagando,  artium  qualiumcun- 
que  five  deperditarum  five  fugientium  veftigia 
iatagunt.  Vettius,  Fioridorum  primo,  ad  felici- 
tatem  ieu  infelicitatem  nati  dignofcendam,  lo- 
cum  ejus  eiTe  ait,  dva^KouoTa-mv  ■*.  oiwa<riKcv.  Etj 
ut  fententiam  firmet,  Necepfonis  regis  librum 
XIII  cirat.  Ita,  inquit,  -2,  0  (iao-iX&Cg  a>a^x°A'J®' 
cv  tj>  IF  /3iQXci>  yvq-iKug  ioriXuTt,  Xiyuv,  ivTtxo/J^/Jug 
otr\a-ct  liig  r\ytpyg  'fjjo  ;jj\p-/ig  (lege  $>vu/jj}/joig)  Qa(pug 
d.pj6 'y.eiv  ~bau>  ®  3vn  o-tXlwlw '  'urahiv  A  dpopuv  (de- 
pravatum  eiTe  puto  ex  d<p'  dpoo-KOTni,  qui  abbre- 
viante  figura  ex  literis  duabus  primis  &  sr  inter- 
dum  adjecia  conlcribi  iblitus  eft;  nifi  dp'  opuv 
pro  eodem  illum  ufurpaiTe  malles)  io-crr^a,  Tdasetv, 

X,   T   "hOToQaVTa   TD7T0V    QwjOpdv  itTIV@->  TtTt£>Xiv    d<rip@>, 

x.  Ttg  r\  TiVig  3vTi  t&tuv  ■arpoo-eto-t'  t&ti  □  r\  A  ■uravjd- 
rracrtv  ug  Kctjri^ip^cu.  Ejc.  j^  <?  *j  T5  r  Ttnruv  Qvylvu- 
trtug  ■arpooriXov  KPjvetv  r  fyvu/jj/juv  to,  ■uTpy.yyaja. 
Atque  eodem  rnodo,  ait,  jPetoJiris  locum  expli- 
tat  in  defiuitionibus,  five  a>  -tiig  opotg.  'Oyoiug'^ 
yg.'.,   inquit,  0  YltTscrtpjg  ct>  Tslg  c(>cig  'toriXuo-t  r  Ttnrov. 

Extremo  item  libro  tam  ex  Petofiride  quam  ex 
Necepfone  eadem  iterat.  Et  libro  III  caput  ha- 
bet  de  forte  fortunae,  ejufque  in  natorurn  vitae 
fpatium  imperio  &  legibus.  Res  ipla  fatis  futi- 
lis  eft  &  niigatoria.  Sed  quoniam  ex  eodem  Ne- 
cepibnis  libro  etiam  deiumuntur  quae  de  ea  tra- 
dit,  ideoque  vetuftiora  funtquam  quae  alibi  om- 
niuo  legimus  de  fortunae  fortis  apud  aftrologos 
inrerpretatione,  &  fatis  a  vulgi  fcriptorum  ien- 
tentiis  diverfa,  etiam  totum  caput  adjicere  vifum 
eft,  quod  nec  bonarum  literarum  ftudiofis  inju- 
cundum  fore  credimus,  certe  aftrologiae  magi- 
ftellis  pergratum.     Lemma  hujufmodi  eft,  TltpJ 

kXJpx  TVZVS  ^g  r  'urSt  (ur]g  Ttnrov  yt&'  \jzzv06tyyaT@", 
a  s  k  tcI  ixdx^a  "vrr\  r  d<ri^uv.  Ei^ov  3  (inquit 
Vettius  ille  Valens)  *gj  toAtIw  t  oupto-tv  -&&  %eo- 
vuv  Tu~i,g,  \szii  /jSjj  t  dpy^cuuv  dva,7ri7rXtfyS^jtw  ■utoiki- 
j\ug.  Av-rog  <5s  2>\&  ■ureipj.g  dva,(r\Tr\o-a.g  oiiicpjva'  hcjj 
oiofAou-,  yd)i\ov  Tzig  •whei^oig  dpicrKeiv.  'Hv  y&  rij  IT 
/3(£a&>  0  (2a<riX<£/g  /u$  1}  <a7pooiyiov  %,  rag  r  t^uav  2>\&,- 
rdpetg ,  KXripov  tvxIS  'i7ri(pjipei  "ixmi  ®  2  tTtXiwrig  <c 
t£>  0  yeyi<r!w  (Iege  ov  yiyt<rov)  ■v&tTrotel,  2  ai  0A9 
T:j  /3i'GAa>  yjvriixovrijc-t,  (c  %vpj.ov  kpjhm  tvttov  '  irret  & 
•i.  ouvSy.a,  TiQ-rjK.i  -rr>  iwiroiKvi  '*,  dva,7ra,Ktv.  Koa  0 
rjAi@-  "hori  rjig  d,pyfiAJ®^  'zrrccvng  ouuv®^  x.vt©* 'aTO,- 
py.oifruo-1  iojripov,  xvkXov  2\g.vvuv  %a&a,7rif>  opy,Tcu. 
NvAizg  '■§  'iTTipyfiA''"^  &  -ardvloli  r)  o-iXlwr}  (pucr<pop3o-a, 
TdfJ^iTcct,  d/\A  ot\  yj\u  icaripy.g  (paveio-a.  ovirou '  ot% 
*j  3vrtriov@<-  y.ixt/-  Ti'^  fJ*il>%r-  'Eoj-'  on  3  22$.  Tl- 
Kag  ■£  vv>nig  raTop£jo-ejcu,  ot07rep  di®Xx&ug  oKbjtAug  t 
kvkAov  ©  7ira.Pi\yFeyvrix,tv.  IIe£/  /wjj  XV  thtx  2^,vorj- 
uaT©-'  a,/\Aot  aXKug  (pa.vio-t.  'F,[j.oi  0'  ido^tv  crki  /Bp 
rju.tpj.vvig  •<%>io-tug  XajJJadvetv  ~hm  rjXiiS  crkl  criXlwtw , 
Td  "to-c/,  ~>kni  cj>  3-jii  vvKltpjvrjg ,  t(p'  ocrov  y3jj  ri  2s- 
Alwrj  •^j-repyetog  i*-i ,  txt  i=rt  yi-^tg  &  otujri ,  dv 
OJJTrjg   Siri    T    rjXtov   Xayjadvetv   k,   tc4    "tcra,  ~hcm  upoo-ko^- 

OTH'      MeTO.    jj    r    OVO-tV    ~b3U)   WXtH    'tTT    CWTtW.        Xo   ^ 

3vT!Xty{v  dio7rtp  oXojeXug  r  kvkXov  ®  'srup^FytyvriKe , 
THTti  ooKei.  ~2,;<S7reiv  'j  oirjo-et  etg  ■sroiov  tottov  s|e«- 
Criv  0  KXrjp@",  ii  TTiTrov  r]yetcd^  kvpjov'    fTretja,  Qwjopy.- 


«j 


tsv  %  Zudix  Kvpjov  cti  ■aTOiM  ^udia  TtTeLw  TPJTCV  '■), 
T  t&tx  oi-JsieoxroTlw.  'E«  txtuv  fi  r  tpjuv  tzttuv  (£ 
r  txtuv  o'tKooio7TOTUV  o  @iurty.(S}*'  xpovl©-  cCptjrio-i1) 
k^  T&q  Tfeig  'opxg  oiov  iKa.<r@~>  r  d=ripuv  i^iag  <5&ti- 
(Sxg  "itioxrclp.  T?  y%J  xv  iruv  X,  %  tQ,  $  u,  ®  'Qtj 
9  rj,  Q  k,  /j  Kt.  'Oyoiug  'j  ^  "iko.ct@*  iljiuv  dva,- 
(popuv  x%  kXt^ov.  Kard  ii  KXiya,  Sv  QvlrKpj.vetv  cft- 
yo-q  •uTOTtqov  SoTiKtVTftS^  o  kX:/iP@->  '2  wqy.aTi? uv  r\ 
'i7rava(pepo jMjj@~,  jj  "hmKeKXiKug,  x.  Txg  r  Tmo^iuv  oi- 
KootoTroTag,  kuSus  x.  o  ■uro.Xcuog  yiyvrjjcct,  xiyuv,  'urdg 
*  37rtKtvTf@-  rig  ioixg  xpovag  ■urXtjpetg  tfio^uo-t '  iKKtv- 
Tf@i  'j  oo-ag  ctv  ytfijlei  Xonro\rpy.(px (j^jjag  c/tc  r  iSiuv 
dpjdyuv.  syLtpjCxcrt  'j  tl  rdg  TiXeiag  cwtuv  ■s&o- 
oag,  x.  rag  dvapooj.g,  orav  KaXug  tvxuo-i.  ~S,vyyt- 
PjCxo-t  j  '/Lj  oi  Qiwcuptjfrcu  QvyTrapovjtg,  jj  cv  o'tKeioig 
^uoiotg  tvFx&mvIzs  j  «'  /*!?  "  dypoTtpcu  ou  cupio-etg 
QvyytpjSo-t.  Kcu  cWTog  -j  oyoiug.  TlpcTtpov  'A  dei 
hoyt(iCKj7  Taj  dpjdybg'  upytg,  tjyipy.g,  ytwag'  etTcb 
'ojiajj\ig'  x.  idig  rpjo-iv  cpoig  %(>ij<dr'  eAct^iVa,  yio-a>  + 
TtXettii'  Svho-uvjiSivjeig  r  ■vtputov  tS>  odjTtpa ,  ri  r  tfi- 
-nv.  YIoXXaKtg  3S  bot  yjp  i>nr@i  iytpjcrtv  qyipy.g- 
oot  ytaJa.g'  oot  cticwjsg'  'Sr^,  Tag  2\c/.(popy.g  r  >Pri- 
yccjfriKuv  t^uoiuv,  <£  r  oi>cooeraroTi)v,  r\  r  y.o.kcSIikuv 
cutiuv  ii  cvavjtuo-tuv.  Tipoo-tTTiytpjCHo-t  ■j  y^  rd  i\rf 
(c  ytwag  io-apjdyctg  Tisg  xpovotg.  To  o  cvjt>)  k.  o  /y\ 
K  o  t£„  Tt>7r@.  ifpi^et  tS  Khr,pcp  y^  r  \JAPjo-y.ov'  ottot 
dv  o\  xAr\pjKoi  Ttnrot  i\  o;  Kvpjot  <Sr^qC7rto-uo-t'  yaXtTd, 
07T0T  dv  o  KhrjP@->  T<2  ^,  T  ytpjTyov  oy.x^priTi).  Kcu 
jS  o;  dqipeg  dv]t7ra,pyxojpxo-iv  dXXijXOtg.  Ar\Xi\ruyij}jJ 
•^  (c  Ci/  7»  ■arpciovTi  Xoyif  eig  T%g  tjvhfcipjcrytjg.  '  Y,<?tv 
'■j  'nri  \ssnnfeiyyar@'  ®  $  KapKiv@*  £  ^  ix@ueg 
Tj^TAV^WSfl    o     KXijpog    tr     nx-js    ko,pkiv@- 


dyaQo^ouyovuv'  r\  kvpjo,  t%  KArjon  t7rt  %  KtvTfx  dlpt- 
3-ri'  "TLS-rtKO,  rd  %£  i~  'S.iXlwr\g  Kt  'irq,  ^  £  y.a.-JKtvsi 
r  dva(popy,v  tS  datiripij  KhiyaT@->  it-/\  a€.  k.  tS  oiko- 
SiaxroTSi  £  crtXtwrig  %  'tTri  x£.  yivovj^  ew<  tj  ojjto  errj 
£Q  (ita  MS.  Sed  calculus  exigit  sr#)  ntrtiTuv  \fm 
'iTihdjTt*.     '' K>M-    ©  ss  jj  $?  1?  oyoiug  $  Xj   £  h  % 


5  V, 


*537 


E  CR  E  TA    ET 


0 


Fo 


E  D  U  S. 


i>33 


J    Y")     5    X)      0   X/\>JP@h'   T    TVX/IQ    SS    "iioTOXlxXlXCiig. 

x,vpj@^  dya.Uoocufj.ov2v  '■zvap'  cctpicriv  if/,t.pjcri  xa  iotcb 
'iryj  A,  K,  ulwag  rig  cWT^g  cv  iSiu  tvx^v  (udia'  tx- 
tci!  'A  Qvf.irapuv  %  ifA.ipj.crtv  cvicwtbv  '     'EteAgGt«.  t<2  Aa 


compluria.  At  dcmurn  pejrpendaiithaec  "■:  corri" 
mittant  Ptolcinaci  caput  •srtpj  ri  K/\r,px  4  tvxw,  in 
tetrabibli  tcrtio,  a(t  ologorum  filii.  Ita  intelli- 
gcnt  ctiam  quis  i  QbyFpjtpdjg  fucrit  qucm  ibi  mc- 

sr«.      YlapjflrifmTlov  XV  i-rrt    •sra.o-tjg  •fjJlcrtcog   Tag  •srpu-  morat    PtolemacUS.      Necepio    plailC    cft    crvy  Fcyc- 

ysysjcfifjfycig  cv  dp%v  •ur^.yFtAiag,  x^  Tclg  cpdo-etg,  <c  cpcCg  ille ,   ita  proptcr  cxccllcntiam  di&us;    uti  o 

rdg  poipjcg,  "iva  firj  lo^uyip  xa6txa^ov  eta@~  \s&rv/J.ifJ,-  (3acri/\c£g  ci/a.p%if.v\j@",  Sc  i  (iacrtXcCg,  &  i  'rxa.Acuig, 

vyo-xetv  Xj  tco  auTa  ypjlcpeiv.     'Slg  bri  issw^dyf^aT©"  &intcrdum  iQvyFypcCg  etiam  aVettio  nomiriatur. 

$  dvdyxlw  \cyov  ■srpo]dtcu  rfjjicrttg.  Citat  enim  Vettius  Timacum,  Abramum,    Her- 

Sequitur  dein  caputcui  lemmaefl,  •sSc  xAtfiax-  mippum,  Orioncm,  Critodemum,  aftrologos,  quo- 

Tijpuv  (in  ipfb  capite  xA>ipj.xAifA.axT>jptg  vocantur)  rum  plerique  apud  Firmicum  itcm  reperiuhtur. 

feu  de  annis  nati  in  quos  imperium  obtinent  ftel-  Ideo  autem  Necepfo  cva.<ixo[J)jj@j  di&us  eft,  ni  fal- 

lae  maleficae  pro  variis  quas  ad  fortem  fortunae  lor,  quia  primus  fuiffe  creditus  eft  qui  afb  ologiae 

fbrtiuntur    ipfae    radiationibus.     Alia  fequuntur  praecepta  fcriptis   tradiderit.     Quin  is   fimul  & 

■&&  cmcwtcov  r  fiicrav  r  aWipuv.     Nam  Xtv\  d^ipav  Petofiris  eadem  cauia  flmplici  r  •sraAa/.cZv  nomi- 

habet  triplicia;    t*  ihdx^a.,  qui  funt  anni  fupe-  ne  nonnunquam   appellantur.     Vidcfis  cxegcfin 

rius  fideribus  tributi,  rd.  fj.icra,  ra  reAa*.     Sic  a-  veterem   quae   Proclo   tribuitur  in  caput   quod 

pud  vulgus  aftrologorum  codem  fenfu  occurrunt  diximus  Ptolemaei.     Scio  d.yablw  tvx<w   divcr- 

anni  minores,  medii,    maj.ores.     Videfis  Julium  fam  apud  afirologos  obtinere  notioncm      Nam 

Firmicum  Mathefeos  lib.  II,  cap.  XXXIII.  Ubi  is  domum  fchematis  cocleftis  quintam  ita  antiquitus 

de  ejufmodi  annis,   &  chronocratoribus,   in  fe-  vocabant,  ut  in  Sexti  Empirici  quarto,  Julii  Fir- 

quentibus  ut  ferme  Vettius.     Etiam  ad  has  nu-  rnici  lib.  II,  cap.  XIX,  alibi  item  legimus.     Sed 

gas,   quae  velut  antiquiffima  omnium  quae  ex-  cum  ea  notione  nihil  huic  loco  eft.     Atqui  Ke- 

ftant    aftrologiae  judiciariae   fpecimina    adduxi-  fycbius,  'Aya6rj  tv%>i,  rj  Nifj.to-tg  ^  >)  Qiy.ig. 

mus,  fufius  explicandas  pluribus  libro  agit  quar-  P.  1460.  1. 30.  'ETn/^sjW  r  /3&A^.]  Antiftites  rii- 

to.     T«  \jxnvc)ityu.d~la  quae  aftert,  fcbematis  coe-  mirUm  qui  ta  Svhydujia,  id  eft,  facramenfirua,  fi- 

li,  ut  &  oculis  facilius  accommodentur,   reprae-  ve  pro  tota  urbe  five  pro  fenatu  peragi  folita  fa- 

fentavimus.     Planetarum  autem  &  fignorum  hic  ciebant;    idque  noviluniis.     De  facfis  ejulmodi 

characlcres  non  prorfus  fimiles  funt  eis  quos  co-  apud  Graecos  fufius,  ex  autoritate  veterum,    Jo- 

dex  MS.  exhibet.     Quales  in  typographi  Joculis'  annes  Meurfius  in  Graeciae  feriatae  lib.  V  in  NV 

reperiuntur,  talibus  ufi  fumus.     Sed  nec  ita  dif-  fj.lwia.     Ibi  etiam   de  Epimeniorum    nornine  & 

crepant  ut  alios  omnino  efTe  fentias,  nifi  dudtu-  functione  in  facris  illis.     DocSiffimi  viri  notis  ad- 

um  ejufmodi  varietati ,    quae  ad  figuras  eafdem  jicio,  ad  ea  menfe  nimirum  redennte  femper  ce^ 

ipfas  repraefeutandas  adhiberi  folet,    ignofcen-  Jebrata  epulas  menftruales,    Piauto    ita  vocatas* 

dum  effe  non  velis.     Varii  fane  apud  librarios,  fpedtare.     Ergafilus  parafitus  in  capteivis, 


idem  interea  volentes,  dti(5tus  funt.  Et  codex 
MS.  haud  alios  fere  habet  quam  tetrabiblon  Pto- 
Jemaei  Graece  editum.  Sed  hi  &  illi  qui  paffim 
hodie  in  ufu  funt,  a  veteribus  fcilicet,  ut  fieri 
amat,  paulo  deflexi,  eadem  ipfa,  etiam  qua  line- 
arum  dudtus  funr,  fignificant,  &  earundem  rerum 
fideribus  fingulis  refpondeutium  funt  imagines. 
Saturni  plane,  in  utrifque,  falcem  tantum  innu- 
it,  Jovis  fulmen,  Martis  fpiculum,  Solis  five  glo 


jDico  unum  ridiculum  ditliim,  de  diclis  me- 

lioribiis, 
Quibas  folebam  menfiruales  epulas  ahte  adi- 

pifcier ; 
Nemo  ridet. 

Quin  6c  WifjLlwing  facrificulos  ejufmodi  aut  facro- 
rum  antiftites  generatim  interdum  denotare,  uti 

bum  lucidum,  ut  vulgo  pingitur,  five  radium  fd-  &  i^ifj.L/Jtafacras  epulas  quae  menftruae  non  e- 

larem,  ut  frequentius  in  JibrisGraecis;    Veneris  rant,  fed  annuae,   &  'nriy.lw£,6tv   ita  ficrificare. 

fpeculum,  Mercurii  caduceum,  Lunae  ipfam  110-  Id  liqUet  tum  ex  teftamento  Epidtetae  Grinni  fi^ 

vam.     Ita  etiam  in  fignis  ;   Arietis,  Tauri  &  Ca-  liae  in  marmorea  tabula  Venetiis,   tUm  ex  Lace- 

pricorni,  cornua,  quae  tamen  fatis  diftincTra ;  Ge-  daemoniorum   pfephifmate   qiio   firmatur   tefta- 

minorum,  amplexus  mutuos  ;   Cancri,  cheJas  ;  mentum.     Sacrae  enim  epulae  feu  i7rifj,Iwia  plane 

Leonis,   caudam ;    Virginis,  pedtinem;    Librae^  ibi  quotannis  tantum  celebranturj  idque  diebus 

jugum;  Scorpionis,  item  caudam,  fed  diffimilem  XIX,  XX  &  XXIDclphinii  menfis.     Et  temere 

Leonis;  Sagittarii,  fagittam ;  Aquarii,  lineasun-  egit   interpres  qui  a  Tig  u.tj  iirtfduidjo-i,   Si  quis 

dulantes ;  Pifcium,  pifces,  ut  in  coeleftibus  ejuf-  menfe  fuo  facris  noti  minifiraverii,   ibi  vertiti 

ce  figni  diagrammatis,   connexos.     Ita  fors  for-  &  oVnfj.lwioi,  menfiruatim  facro  dcfervientes ;  8c 

tuuae  rota  plerumque  denotatur.     Quae  tamen  3hfj,lwia,,  menfes  folenv.es.     Debuir  fane,  Si  qnis 

omnia  inartificialiter  a  librariis  folent  formari.  funcTioni  fuae  facrae  defnerit,  epularum  anti- 

Tantum  abeft  ut   in  hifce  figuris  myfterii  quid-  fiites  facri,  facrae  epulae,   quod  ex  ipfis  tefta- 

piam  latere  fentiamus  cum  iis  qui  nefcio  quos  mento  &  decreto  manifeftum  fit.     Ea  vife  apud 

abditos  naturae  fenfus  inde  expifcari  fe  fruftra  (ne  Jauum  Gruterum.     Ex  frequentia  fcilicet  facro- 

quid  gravius   dicam)    credidere.     Solenne  erat  rum  in  noviluniis  celebratorum,   vocabula  qtiae 

Graecis  etiam  vocabula  alia  faepius  occurrentia  ratione  ftati  temporis  primo  indita  furi",  riulla  ha- 

ejufmodi  figuris  abbreviare,  uti  in  defcriptis  etiam  bita  poftmodum  temporis  ratione,  ad  fimilia  ferj 

yidere  eft ;  ubi  ^,  Scufj.av  eft,  (cujus  partem  ha-  quaecunque  periodica  facra  periouis  diffimilibuS 

bent  feu  fortem  cum  aliis  pluribus,   praeter  for-  celebrata  tranflata  funt.    Inde  eft  etiam  quod  He- 

tunae,  aftrologi)  <£  Sc  J&  upo<rxoTr(&,    ^  ihdxt-  fychio  'hpottoioi   (ut  fcilicet  facefdotiuni'  id  deno- 

h*.     Etiam  ©,   quod  Solem  vulgo  indicat,  cir-  tat,  feu  utBrauroniis  facrificabant  quolibet  quiri- 

euJus  eft  apud  Vettium  faepius.     Id  genus  habct  quennio  andftites  ita  didi,.  five  Eleufiriiis  inajo- 

ribus,' 


1539 


Ad  Smyrnaeorum 


1540 


ftbus,  aut  id  genus  aliis  redeuntibus  facris,  apud 
Poliucem  in  oitavo ;  non  ut  xixafjo-fyjov  i~  Upu- 
xrwuris  vocabulum  eft  apud  pbilofbphum  politico- 
rum  fexto)  redduntur  Sh^lano',  quod  facros  an- 
tiftites  fimpliciter,  ut  diximus,  figniflcabat.  Tan- 
tundem  habet  Phavorinus.  Ita  Upoplwicu  gene- 
ratim  tandem  dies  fefti  dicSti ;  uti  ex  Demofthe- 
nis  contra  Timocratem  ab  Harpocratione  &  Sui- 
da  obfervatur.  Et  Helleniftis  pari  forian  ratio- 
lie  fcnn,  quod  novilunium  eft,  &  vxfdzoict,  fae- 
pius  vertitur,  item  \oprv\  feu  feftum  eis  redditur 
3  Regum  cap.  XII,  comm  33.  idque  feftum  a 
noviiunio  remotiffimutn,  quinto  decimo  fcilicet 
die  Marwhefcan  menfis  celebrandnm.  Scio  anri 
pro  menfe  ibi  ab  aliis  lumi :  Sed  res  ipfa  quae 
narratur  feniorum  interpretationi  maxime  fa- 
vet. 

Pag.  I460.  I.  3  I . 'Ew<  ^evio-ftov  «V  w  «rti<j]aveiov~\  Ipfa 
3hfih/iei  ieu  iacrae  epulae  per  fyvie-fj.iv  innuuntur. 
Tempeftas  enim  adventus  legatorum  e  Magne- 
fia  ejufmodierat,  ut  inftante  novilunio  opportune 
exciperentur.  "Zmo-^lc  pro  facris  ejufmodi  epulis 
ufiirpatur  apud  Plutarchum  in  Demetrio.  Decre- 
verant  miiere  adulantes  Athenienfes  Demetrium, 
quotiefcunque  appeileret  Athenas,  -mg  Ajfi.ii]oog  <& 
Aiovuo-a  fatcrpois  8ixi<&M  ;  Cereris  &  Liberi  pa- 
tris  lautitiis  feu  epulis  ficris  excipere;  eodem 
nempe  ritu  honorem  regi,  ut  numini,  exhibere, 
quo  debrum,  quos  diximus,  facra  celebrabant. 
De  ea  re  cohfulas  porro  Caiaubonum  animadver- 
fionum  in  Athenaeum  libro  VI,  cap.  XV.  Lega- 
ti  autem  hic  ad  ipforum  deorum  epulas  tantum 
honoris  caufa  invitandi  ;  idque  in  prytaneum, 
quod,  uii  caeteris  Graeciae  urbibus,  ita  Smyr- 
nae  proculdubio  erat  locus  iu  quo  tum  victus  pub- 
licus  Hieronicis  aliiique  de  republica  optime  me- 
rcntibus  dabatur,  tum  Vefta  perpetuo  iacrata,  & 
publicae  epulae  pollucibiliter  celebratae  iunt.  Do- 
cliiffime  item  de  prytaneis  Cafaubonus  dicti  vo- 
luminis  lib.XV,  cap.XIX. 

Ibid.  1.  34.  'Esri  Ut>iag  'Hyija-iV)'  Eminentiori- 
bus  apud  utrurnque  populum  dignitatibus,  iifque 
apnujs,  rii  fallor,  foederis  annus  notatur,  quem- 
admodum  Ephororum  fimul  &  Archontum  tiru- 
vijjLodv  nomina  annos  fignare  folebant  in  Lacedae- 
moniorum  &  Atheuienfium  foederibus ;  quod  ex 
Thucydide  &  Demofthene  fatis  cognofcitur.  Sed 
dignitas  haec  facra  eft  utraque.  Et  pontificem 
fummum  par  eft-ut  credamus  fuiiTe  Hegefiam. 
Quin  de  anno  facerdotiis  variis  fignari  folito  vi- 
de  Arrianum  ad  Epictetum  lib.I.  cap.XIX,  Fla- 
vium  Jofephum '  Kox^oXoyiag  lib  XIV,  cap.  XVI. 
1  Maccabaeorum  cap.XIII,  commat.  41,  &  cap. 
XIV,  comm,  43.  Janum  Drufium  ad  locum  pen- 
ultimum;  Joannem  Meurfium  in  Archontibus 
lib.III,  cap.  VI,  de  facerdotibus  Junonis  apudAr- 
givos,  &  in  Graeciae  Feriarae  lib.  III,  fefto  'H- 
f>Ma.  Et  habet  dogma  Melitenfium,  incifum 
Romae,  hunc  titulum,  'art  'hoo6uT%,  ?  Tmto,  'lai- 
m,  dpxev}uv  'j  'HfiHn  Xj  K-jTtjT^,  quod  videfis  a- 
pud  Gruterum  in  infcriptionibus  pag.  400.  aliud 
item  ejufmodi  Agrigentinorum  ibidem  pag.  401. 
Adde  Platonis  de  legibus  iib.  XII,  Plutarchum  in 
vita  Demetrii,  decreta  aliquot  apud  Demofthe- 
nem  de  corona,  Caftorem  apud  Eufebium  in 
chronicorum  priore,  de  Sicyoniorum  carniis,  & 
in  canone  numero  DCCCLXXXIX,  in  adden- 
dis  etiam  pag.irj.     Confule  porro  Meurfium  di- 


<fti  de  archontibusoperis  lib.III,cap.XVI  &XVII. 
Et  durarunt  ejuimodi  aliique  varii  diftinctionis 
annuae  charadteres  ufque  ad  Juftinianum  Impe- 
ratorem;  adeoque  ut  civiratibus  aliquot  in  more 
etiam  tunc  temporis  pofitum  effet,  fine  ulia  ali- 
us  notae  adjectione,  annos  inftrumentis  publicis 
&  contractibus  fuo  dunraxat  ritu  defignare.  Ne- 
que  aliud  innuit  ille  novelia  XLVII,  ubi  •srfart- 
%n<riv  'nr\  -nig  r  ■srchtuv  xqivoig  feu  obfervationem  irt 
civitatum  temporibns  maxime  orientaiibus  ha- 
bitam  memorat.  Eadem  vero  Novella  primo  fan- 
citum  eft,  ut  non  foium  in  urbe,  fed  etiam  in 
omnibus  provinciis  &  civitatibus,  actris  fingulis 
&  inftrumentis  acfuarii,  tabelliones,  exceptores, 
&  qui  funt  id  genus  caeteri ,  praeponerent  im- 
peratoris  annum,  coniulem,  indiclionem,  men- 
fem  &  diem,  &  demum,  pro  civitatum  arbitrio, 
-m  4  ■uroXtag  ■zreuri  te'o7roig  i-&,  annum  fcilicet 
qui  quocunque  modo  civitati  proprius  erat.  E- 
dita  eft  haec  Novella  anno  Juftiniarii  IX.  Salutis 
nempe  reparatae  DXXXVII.  Dicebatur  praeter- 
ea  dignitas  apud  Smyrnaeos  primaria,  eaque  qua 
annos  fignificabant,  Stephanephorus,  uti  altera 
illa  hic  memorata,  quae  Magnetum  eft.  Sed  il- 
lius  ufus  Smyrnae,  puto,  nondum  inoleverat,  fe- 
cuiis  utpote  aliquot  poft  Seleuci  tempora  recep- 
tus ;  de  qua  re  ftatim  plura. 

Ibid.  2re^«v>;<po/^«  "\  TLuQo^^a.  ~\  Stephane- 
phorus  hic,  feu  coronam  geftans,  tum  ex  fu- 
premis  erat,  puto,  Magnetum  judicibus  annuis, 
tum  Solis  &  Apollinis  iacerdos,  ifque  primarius, 
(nam  plures  etiam  erant  ejufmodi  ibi  ficerdo- 
tes)  cujus  nomen  faftis  ad  annum  defignandum, 
adeoque  foederi  huic,  pro  more  adjiciebatur,  uti 
archon  primarius  feu  iiruvufjj^.  Id  fane  elicerei 
fas  eiTe  videtur  ex  Platonis  lib.  XII,  de  legibus, 
ubi  de  judicum  fupremorum ■&  correclorum  ele- 
clione  verba  facieus  exemplum  affert  de  Magne- 
tibus :  Utrum  de  iis  qui  in  TheiTalia  &  vicinis 
Thefialiae  regionibus,  au  de  noftris,  non  fatis 
liquet.  Cum  vero  ex  veteribus  doceamur,  hofce 
illorum  fuiffe,  idque  diu  ante  Platonem,  coloni- 
am,  non  eft  cur  dubitemus  non  ita  diverfa  fuiiTe 
utrorumque  inftituta,  maxime  in  iacris  caeterif- 
que  quae  folenniora  erant.  Neque  opinor  fane 
PJatonem,  dum  Magnetas  in  civili  illo  de  ma- 
giftratibus  praecepto  generali  meminit,  ipfos  oui 
eis  tunc  fuere  in  ufu  mores  non  fimul  innuiiTe. 
Quotannis  voluit  in  communi  Solis  &  ApoIIinis 
templo,  civium  conyentu  habito,  poft  foKtitium 
aeftivum,  triumviros,  qui  fupremi  forent  judices 
fimul  &  utriuique  numinis  iacerdotes,  ex  opti- 
mis  civibus,  fuffragiis,  hiique  paritate  turbaris, 
fbrte  eligi,  &  &a)i\oi  feu  fronde  viridi  coronari ; 
tum  pronunciari,  Oti  WlaFvnrav  tj  *J"  Q-tiv  ■sra.Mv 
Tuxicra,  o-arnjfjag  ^roKig  'ix/csfp"  veura,  cwT.-g  'HAi»  av~, 
o&g  Tng  aii/qag  vec-ig ,  aKpodiviov  AttoAA&ivi  k*?  t 
txraKa/.lv^vcy.cv  dvuri&tjTi  zoivov  k.  'HAim,  §)uod  Mag- 
netum  civitas,  inftaurata  fibi  divinitus  falute, 
dcfignatos  fuos  Soli  triumviros  optimos,  ut  pri- 
mitias  ritu  veteri, '  Jlpollini  ©  Soli  commnnes 
confecrat.  Ita  nempe  annum  aufpicabantur  for- 
te  Magnetes.  Triumviris  autem  hifce  minorum, 
fcribit,  magiftratuum,  correcforum  fcilicet  feu 
<£S-iwav,  cenfuram  competere,  atque  ab  his  ad 
illos  reis  provocare  licere:  Quin  exuta  poft  an- 
num  dignitate,  fingulari  dum  vixerint  honore 
haberi,   hos  folos  civium  coronam  lauream  ge- 

ftan , 


i54i 


D 


E  C  R  E  TA     ET 


Fo 


E  D  U  S. 


154* 


ftare,  ac  omncs  Apollinis  &  Solis  facerdotes  per- 
petuo  rnanere.  'AQxuQia  5,  inquit,  \m  ko.t  cki- 
cu/Ttv,  r  ts-QUTtv  xp/dtvja  r  •fpofj^oiv  ox.m<t>  t<£  cvicw- 

TCfi   T  \tpiuV     X.  TXVOfla   dvafpyCpliV    TtSTX   X.O.T     CVICWTOV, 

oiruf  a.v  yiyvfy  pirfov  dpj6y,S  tS  xft*  'iu$  *'  *l 
■sroAif  olyJTcu,  Summnm  vero  facerdotem  unum 
cjfe  quolibet  anno,  atque  eum  qui  prirnus  re- 
nunciatus  eft  ex  his  qui  illius  anni  fuerint 
facerdotes.  Hujus  autem  nomen  perfcribi  ad 
tempora  defignanda,  dum  civitas  habitatur. 
Si  haec  ad  Magnetas  omnia  fpe&ant,  Stephane- 
phororum  eis  genus  duplex  erat :  Alii,  tam  ma- 
giftratuum  cenlurae  quam  dcorum  facris,  annis 
iiiis  elecli,  praeerant  ;  alii  exuta  poft  elapfum 
annum  dignitate  profana  feu  adminiftratione  ci- 
vili,  perpetuo  tamen  manebant  facerdotes  ho- 
norarii  :  Saltem  facrorum  cura  ab  his  amplius 
haud  erat  exigenda,  fed  ultimo  electis  delega- 
ta.  At  Stephanophori  non  minus  hi  quam  illi 
dicti  ;  univerfis  enim,  iifque  folis,  coronam, 
eamque  lauream,  geftarc  fas  erat.  Primi  autem 
generis  tres  duntaxat  erant,  quorum  is  qui  pri- 
mus  renuntiatus  eft  pontifex  erat  maximus,  & 
ewaro/*©»  ts  oiicwtS,  feu  anni  fignator,  unde  il- 
lius  nomen,  quod  fortitus  eft  hic  Pythodorus, 
cum  Smyrnaeorum  pontifice  Hegefia  foederi 
praefigitur.  In  hanc  dignitatem  eve&us  eft  The- 
miftocles  cnm  fedes  haberet  Magnefiae,  quam 
ut  panem,  ficut  alias  orientis  urbes,  ut  vinum, 
obionia,  veftes,  &  ftragula  ei  figillatim  fubmi- 
niftrarent,  dono  a  Xerxe  acceperat.  Ita  Pofis 
vetuftiilimus  rerum  magneticarum  fcriptor  a- 
pud  Athenaeum  libro  XII.     Ilco-is  bv  Tpjrm,  ait 

ille,  ~hl\ayvr\\iy,av  T   QtfMfox.Ma  <pr\<riv   cv   W\.ayvr\<ria 

T  ~2,Ti!l>civo<£iopov  cipyi\v  dva/\a,Qcvja,  Srvcrai    A6r\va,  x.  t 

iopryjv  Ha.va.drjva.ia,  ov 0^0.70.1.     Neque  vero  eft  cu'r 

porro  de  vocabuli  ratione  foliciti  fimus.     Tam 

notum  eft  coronas  velut  dignitatis  maxime  pro- 

pria  infignia  geftaffe  iacros  antiftites,  quam  fa- 

cra  eos  fecifie.     Atque  inde  vocabulum,  ut  fit, 

natum.     Tarfi  idem  dignitatis  nomen  Herculis 

facerdotem  denotabat ;    quod  fcribit  Athenaeus 

libro   V,   ubi   Lyfiam  philofophum   Epicureum 

Stephanephorum  ibi  creatum  oftendit,  &  ?e<p&- 

vov  da.tpvije  %%v<n!,c  iTepfJltfov,  coronam  lauream,  quae 

aurea  etiam  erat,  geftajfe.     Metrodorum  item 

Hermogenis  F.  a  myftarum  conventu  Stephano- 

phorum  feu  facerdotem  Matris  deum  renuncia- 

tum  habes  in  veteri  infcriptione  apud  Gruterum 

pag.  309.  1.  &  pag.  1097.  5-.     Vide,   fi  placet, 

Carolum  Pafchalium  de  Coronis  lib.  IV.  cap.  XIV. 

atque  adde  magni  Cafauboni  animadverfiones  in 

quintum  Athenaei  cap.  XIII.  &  ejufdem  notas 

ad  Suetonii  Octavium  cap.  XVIII.     Caeterum 

non  omnes  coronae   facerdotum  provincialium 

aureae  erant ;  quod  tamen  ex  Tertulliani  de  I- 

dololatria  cap.  XVIII.   ab  eo   ibi  elici  videtur. 

Fuere  duntaxat  nonnullae  ;   neque  aliter  intelli- 

gendus  Tertullianus,     Nam  aliae  laureae  in  pro- 

Vinciis  non  minus  quam  Romae  erant,  aliae  ex 

aliis  frondibus,  pro  ritu  vario.     Etiam  ipfi  A- 

thenienfium  archontes  myrto  coronabantur,  li- 

cet  inde  non  denominati.     Teftatur  PoIIux  in 

1    octavo  ;   &  videfis  V.  C.   Joannem  Meurfium 

'    Atticarum  lectionum  lib.  VI.  cap.  VI.     Poftmo- 

dum  autem  &  Smyrnaeorum  pontifex  maximus, 

cujus  nomine  annum  fignabant,  Stephanephorus, 

feculis  aliquot  nimirum  tranfa&is,  dici  coepit  ad 

VOL.  II. 


aliarum  civitatum,  quibus  vox  illa  in  nfu,  cx- 
emplum.  Id  compcrimus  iub  temporibus  An- 
tonini  Philofiophi.  Tunc  enim  Heraclides  ib- 
phifta   (quod   Icribit    Philoftratus)  l,Ti<pavr\(pr,Qov 

aQXW    w<*.<>    cwitif    r)pjrtv,   cidj  tjf   TUf   ovicWTtif    TiQivJ 

Xfivpvciioi  to,  ovoficQa,,  Corotiatam  dignitatem,  fcu 
eam  quac  Stephanephori  eft,  apud  eos  obtinuit, 
a  qna  annis  fuis  Smyrnaei  noniina  imponunt. 
Et  ad  Smyrnam  fpectanr,  puto,  &  inde,  ni  fal- 
lor,  tranflatae  funt  illae  quas  fupra  dedimus  in- 
fcriptiones  aevi  foedere  recentioris,  in  quibus 
habetur  dignitatis  hujus  mentio.  Vide  IV,  V, 
&  IX  Arundellianarum  quae  Graecae  funr.  A 
tam  frequenti  nominis  apud  oricntales  ufu,  Ste- 
phanephororum,  &  eorum  qui  coronas  geftan- 
tes,  aliis  tamen  nominibus  noti  erant,  fodalitio, 
&  adminiftrationis  tum  viciiTitudinibus  tum  jure 
partiario,  dignitas'  riaec  d£la>fta  ii  W  p§«  s-e- 
(pavt-tpogov  feu  <?ifA.fia}o<p'opov,  diguitas  cui  coronam 
geftandi  jus  erat  partiarium,  interdum  diceba- 
tur ;  quo  fcilicet  diftingueretur  a  faftigio  vere 
regio  feu  monarchico.  Ita  iutelligo  Ptolemae- 
um  libro  IV.  Tetrabibli  capite  II.  srSi  rvxnf 
ci^iufA.cQiKyjf,  feu  de  fortuua  dignitatum,  quam  a 
luminarium  &  comitantium  ieu  ftipantium,  lc- 
pv(pop£v\uv  nempe  planetarum,  pofitu  iumit.  Si 
in  mafculinis  fignis,  inquit,  &  in  angulis  lumi- 
naria  fuerint  planetis  quinque  ftipata,  reges  naf- 
cuntur.  Si  planetae  ipfi  ftipantes  angulos  oc- 
cupent,  orbis  decernunt  imperium.  Si,  caeteris 
ita  fe  habentibus,  fol  fuerrt  in  mafculino,  luna 
in  foeminino  figno,  atque  horum  alterum  dun- 
taxat  angulum  habeat,  n-ytfiovtf  fiovov  "urwjj  £a»js 
iij  S-avdm  xvpjoi,  priucipes  erunt  folummodo  non 
fupremi,   vitae  tamen  necifque  poteftatem  ha- 

bentes.  'E,a,v  jj  -arQOf  Tzsrttf,  ait,  fj,rta'i  01  c^oQv<po- 
pSvjtf  a^tptf  cmixtvjpoi  ucriv,  r\  fj,apjvQy\<rc<icri  itif  xkv- 
Tpoif,  fttyaXoi  yJvov  "tcrov^J,  x,  cv  d^i&>fj,a,<ri  Ttif  ~h?m 
y.ipxf  qift.fxa.Tofpopoif,  r)  cottaow" tvsif,  i\  <rpy.itirwa.Qxi- 
xsif,  Xj  xx'i  tttf  r]ytfj,oviK2if.  Ubi  MS.  codex  in 
bibliotheca  collegii  Corporis  Chrifti  Oxoniis  ha- 
bett  ft.iya,Xiwo[fyjoi  icrov]ca,  x,  d^idfut.0-1  roif  >otb  fjk- 
QHf  <rt<pavo(popoif,  r)  S^nTpoirtxsif,  r\  <rpyT07rtoa,Qxixoif, 
r\  'npyjixoif,  x,  &  Tcif  r]ytfj.cviy,oif.  Si  caeteris  ita  fe 
habentibus,  ftipantes  planetae  angulos  non  oc- 
cupent,  neque  eis  teftimonium  praebeaut,  mag* 
ni  erunt,  &  dignitate  cui  coronam  geftandi  jus 
eft  partiarium,  feu  vicarii,  feu  caftrorum  prae- 
fe&i,  feu  facerdotali,  minime  autem  princtpali 
dignitate,  confpicui.  Ita  locus  ille  reddenaus ; 
quem  depravarunt  nimiumLatini  interpretesGon- 
gava;  Camerarius,  horumque  fequaces,  dum  na- 
talium  fplendore  confpicuos,  aut  in  dignitati- 
bus  generis  illuftres,  pro  d.^icLfi.0,0-1  itif  ~xxi  fA- 
QHf  <rttpavo<poQoif,  plerumque  ignoranter  fubftitu- 
unt ;  alii,  habentes  magnum  pojfe  fuper  aliqttam 
villam.  Sed  veri  fenlus  veftigia  maxime  haben- 
tur  in  verfione  illa  AEgidii  Tebaldini  ex  Hif- 
panico  fermone  in  Latino-barbarum  ante  fecu- 
la  aliquot  edita,  ubi  Iegimus,  Erit  natus  mag^ 
ni  nominis  tantum  ;  &  ejus  valitudo  velut  il- 
lius  qui  uni  parti  dominabitur  apparebit.    Hif- 

panica  autem  verfio  Alfonfi Caftellae  regis 

^uffu  ex  Arabica  fumpta  eft  verfione  quam  non- 
dum  vidimus.  Sed  partiarium  dignitatis  jus  A- 
rabem  agnovifTe  ibi  palam  eft,  quod  aut  difli- 
mularunt  aut  ignorarunt  interpretes  caeteri  om- 
nes.  Neque  doctius  fane  eorum  qui  commenta- 
10  D  rios 


1543 


Ad   Smyrnaeorum 


rios  ad  locum  confarcinarunt  quifpiam.  De  a- 
lia  quam  hac  ipfa  Srephanephori  dignitate  mi- 
nime  capiendum  eft  illud  in  Hephaeftionis  The- 
bani  atque  aliorum  aliquot  aftrologorum  prifco- 
rum  excerptis.  Ghibus  afcendit  (aiunt)  terti- 
us  librae  decanus,  eorum  nonnulli  ^<pavo<p^o- 
rqo-xcn  ( ita  in  codice  typis  edito )  ^  d^o-t  ■aroAs- 
m.     Plane  legendum  <?t<pavo(po^o-xo-i. 

Pag.  1460.  1.  34.  ixtuils  Ajjvoww.©-]  Ut  facra 
pleraque,  ita  etiam  temporum  nomina,  folennes 
rationes,  atque  alia  oompluria  Athenis  in  loni- 
am,  in  tertia  coloniarum  e  Graecia  migratione 
(de  qua  confdendus  Paufanias  in  Achaicorum 
initio )  transfretarunt.  Cuinam  igitur  tempeftati 
menfis  hic,  Smyrnaeis  &  Magnetibus,  puto  & 
Ionibus  caeteris,  communis,  refponderit,  e  mo- 
ribus  Atticis  illuc  tradu&is,  cum  Ionicis  alias  de- 
ftituti  fimus,  eruendum  eft  Menfium  Attico- 
rum  laterculos  habemus  apud  recentiores  vari- 
os.  In  iis  Lenaeonis  nomen  non  habemus,  ex- 
tra  quam  ubi  a  grammaticis  aliquot,  accuratio- 
res  temporum  rationes  negligentibus,  infarcitur. 
Et  raro  fatis  apud  veteres  omnino  habetur  A- 
pud  Hefiodum  occurrit.     Verfus  notiffimus  eft  : 

lS/[Zwa.  \  Avmcuoova,  xdx!  Yj.\ua\sb  (iaSo^c/.  Trav\a,, 
TStsv  a,A<£acQr,  &C. 

Boeotius  erat  poeta,  ideoque  menfem  Boeotium 
ita  di&urn,  funt  qui  non  abfurde  colligunt.  Sed 
Boeotiis  menfem  ita  aliquem  vocatum  negat  eru- 
ditiffimus  Hefychius.  Januarius  pro  eodem  He- 
fiodi  interpretibus  plerumque  fubftituitur,  &  nunc 
Gamelioni  Attico,  nunc  Pofideoni  tribuitur.  Vi- 
de  Joannem  Tzetzem  ad  Hefiodum,  &  Theo- 
dorum  Gazam  de  menfibus  Atticis,  qui  xax-lv 
eum,  puto,  appellat,  de  hac  re  agens.  Quin 
Etymologici  autori  menfium  principium  dicitur 
Lenaeon,  &  Choiaco  AEgyptiorum  convenire. 
Sed  Choiacus  in  fixo  AEgyptiorum  anno  in- 
tervallum  quod  a  XXVII  Novembris  ad  XXVI 
Decembris  interjicitur  occupat.  Hybernum  in- 
terim  fuiffe  apud  Hefiodum  nemo  dubitare  po- 
teft.  lonibus  autem  meufem  Lenaeonem  fuifie 
etiam  tradunt  &  Proclus  ad  Hefiodum  &  Tzet- 
zes  in  Trincavelli  editione  ;  qui  porro  iuter 
menfes  Atticos  eum  tam  bene  forfan  numerat 
quam  male  collocat.  Ego  vero,  doctiorum  pace, 
Lenaeona  (fi  aut  Athenienfes  fpectemus,  aut 
eos  qui  ab  Athenienfibus  mores  fuos  accepere) 
ipfiffimum  fuifTe  Anthefterionem,  five  fecundum 
menlem  Atticis  hybernum,  opinor.  Etenim  men- 
fes  Atticos  a  folennioribus  fuis  facris  plerum- 
que  denominatos  efTe  manifeftum  eft  :  Ut  a 
Thargeliis  Thargelioa  didtus,  Pyanepfton  a  Pya- 
nepfiis,  Antbeflerion  ab  Anthefteriis.  Non  dif 
fimili  fere  ratione  prifcis  Danis  C6?ffftlt0natfj 
Decembrem,  &  Saxonibus  iEoj-renmonaJ)  Apri- 
lem  denotabat ;  uti  etiam  a  Februis  Februari- 
as  Latinis  dictus.  Certiffimum  autem  eft  Athe- 
nienfibus  Dionyfia  feu  Liberalia  triplicia  fuifTe. 
Ea  quae  *J*  dycis  feu  ruralia,  (ut  eorum  anni 
feriem  obfervemus ; )  ea  quae  Anthefteria,  feu 
Tiionyfia  fimpliciter  faepius,  &  propter  excel- 
lentiam  T>ionyfia  Majora,  &  Tiionyfia  in  Lim- 
nis,  dicla ;  8c  quae  xan-  a^v  feu  'Vrbana.  Ho- 
rum  genus  primum  Pofideone  menfe  celebra- 
bantur,  tefte  Theophrafto  <m<i/  <M>ohv%ias.    Se- 


cundum,  Anthefterione ;  quod  a  Demofthene 
contra  Neaeram,  Thucydide  in  fecundo,  He- 
fychio,  aliis  docetur :  Tertium,  Elaphebolione, 
nt  idem  Hefychius,  alii.  Atticorum  menfium 
feriem,  quae  ad  hanc  rem  extra  controverfiam 
pofita  eft,  vide  fupra  pag.  1488.  Ubi,  fi  Mae- 
rnacSterionem  excipias,  nullum  fuo  loco  non  tri- 
butum  habes.  Dionyfiorum  autem  primum  & 
fecundum  annua  erant ;  tertium  trietericum.  At 
fecundum  genus,  noftra  fententia,  dicebatur  e- 
tiamra  huucua,  ieuLenaea  (quae  adverfantur  hic, 
licet  a  docftiffimis  viris  ofcitanter  nimis  recepta, 
&  fubjiciemus  &  eluemus )  feftum  fcilicet  Liberi 
patris  maxime  folenne  &  vetuftiffimum,  adeo- 
que  duplex  fefti  nomen  binominem  ipfum  men- 
fem  effecit.  Ut  ab  Anthefteriis  Anthefterion, 
ita  a  Lenaeis  Lenaeon  formatus  Neque  enim  a- 
Iiud  fonat  Lenaea  quam  Bacchanalia,  Libera- 
lia,  feu  Atovve-ia,  illa  quae  Anthefteria  fuere.  Ex- 
preffiffime  de  nomine,  ad  hanc  rem,  Lenaeo- 
rum,  Hefychius ;  Atpvai,  c*  'Adlwats  iiir@*  dm- 
fio\j@*  Aiovvo-a,  07rn  Tci  Alwaia,  tjytTs.  Limnas  di- 
cit  locum  ejfe  Athenis  Libero  patri  facrum,  in 
quo  facra  Lenaea  feragi  folita.  At  vero  quae 
in  Limnis  facra,  ea  Anthefteria  ipfiffima,  feu  ma- 
jora,  fuiffe  nemo  dubitat.  Itaque  Lenaea  & 
Anthefteria  eadem.  Idem  Hefychius  in  Alwai- 
uv  fdw,  idiva.,  inquit,  r  fJwcliv  Botoo-ni  xtco  xahS- 
<rtv.  Eixa^H  3  0  TlAxTa(>x@*  BxxaTtov.  Kcu  }S  ihu- 
%gos  triv.  "Evtot  $  f  'E^cuov,  0?  $  r  BaxaTtov  Wtv. 
Kcu  >S  'ASqvcuot  t  r  Aijvouaiv  \ootIw    cv  cwrct  ayuo-tv. 

Nullum  menfem  Lenaeonem  vocabant  Boeotii. 
( Dum  haec  fcripfit  verfum  illum  Hefiodi  refpex- 
it)  Tutatur  autem  Bucatius  idem  ejfe  Tlutar- 
cho.     Nam  &  is  frigidus  eft.     Alii  Hermae- 
um  ejfe  Lenaeonem  volunt,  qui  Bucatium  fe- 
quitur.     Nam  etiam  in  eodem  Lenaeorum  fe- 
ftum  celebrant  Athenienfes.     Menfis  igitur  quo 
Lenaea   peragi  fblita   Hermaeo  Boeotorum  re- 
fpondir,  id  eft,  fecundo  eorum  menfi.     Nam  Bu- 
catius  eis,  aunum  a  folftitio  hyberno  aufpicatis, 
primus  erat ;  quod  docet  Plutarchus  in  Pelopi- 
da.  Hic  itaque  Gamelioni  Attico  refpondet.  Se- 
cundus   igitur,   nempe  Hermaeus,    Anthefterio- 
ni ;  adeoque  Anthefterionis  facra  funt  quae  Le- 
naea  dida.     Videfis  Proclum  ad  Hefiodi  opera 
&  dies,  ubi  male  Bixa,^©-  pro  Bxko,t<&-  legi- 
tur,  &  a  doctis  aliquot  viris  patienter  nimis  ex- 
cipitur.     At  diferte  ibi  de  Hermaeo  Iocutus,  cui 
Lenaea  Attica  etiam  tribuit,  vla>ns,  inquit,   tS- 
tcv  Sd'  a,Xhoos,  aXXa,  AtivaituJva,  KaX.Sa-tv,   Iones  men- 
fem  illum  non  alio  quam  Lenaeonis  nomine  ap- 
pellant.     Idem,   ni  fallor,    voluit   ibi   Joannes 
Tzetzes ;    tametfi   veterum  temporis  rationum 
omnino  expers  Romanorum  Januarium,  AEgyp- 
tiorum  Choiacum,  &  Lenaeonem  temere  con- 
fundat.     Nam  Lenaei  feu  Lenaeonis  menfis  no- 
men  inde  petit,  oti  to,  Tiifjolyia  hi  txtw  lyivijo,  eo 
quod  'Pitboegia  in   eo  feragebantttr.     Et   ex- 
prefTe  Aqvcu@«,  inquit,  -sr^  "luo-t  xaXaT&t,  Le- 
naeus  lonibus  appellatur.     Ita  fcilicet  Tzetzes 
in  editione  Trincavelliana  feu  veteri.     Sed  nu- 
perae  haec  verba  nefcio  quare   praetermittunr, 
aliis  eo  in  loco  fubftitutis ;   &  non  ©^  "lao-t, 
fed  -wao   'EyXrjo-t    Anvatcdv  xaAetrat,   in  ea   legitur. 
At  vero  Pithoegia  XI.  die  Anthefterionis  pera- 
gi  folita,  tefte  Plutarcho  Sympofiacon  III.  quaeft. 
VII.     Sed  8c  Hefychius,  opinor,  Anthefterio- 

nem 


1545 


D 


E  CR  E  TA    ET 


Fo 


E  D  U  S. 


114.6 


H> 


nem  ipfum  Lenaeonem  appellat,  ubi  de  Libera- 

libuS  in  Atovvtrta  agit  :  Atoiwia,  ait,  tooTri  'AfJnvy- 
triv  rj  Atovvcru)  r/yejo.  Td  fJ&jj  xar  dygxg,  yrivog  Ylo- 
tretcJew©^.  to.  j)  xAciia,  yr,vog  Ativcum®^  ra  5  cv 
,  <*$-«,  'EM-q>riGoAiM@".  Triplicia  proculdubio  Li- 
beralia  Athcnienfium  docere  hic  voluit  vir  lci- 
entifiimus.  Ac  ruralia,  &  quae  urbana  diclra, 
feu  trieterica,  fuis  menfibus  recte  tributa  vide- 
mus :  Illud  vero,  t<*  jj  xAcua,  verba  nihili  funt. 
Emendarunt  alii  legentes,  ii  5  ■m-aAat,  Anvatu- 
v©».  Sed  ita  duplicia  tantum  erunt  ibi  Libera- 
lia,  &  ea  quae  majora,  annua,  &  maxime  fo- 
lennia,  contra  morem  Hefychianum,  prorfus  o- 
miffa.  Quin  nec  ita  hic  fatis  congrua  tradide- 
rat  ipfe  iis  quae  verbo  Arjvaiw  dixerat.  Alii  t« 
5  Arivcua,  ibi  legunt.  Sed  in  iis  etiam  funt  qui 
fumma  interim  incogitantia  Lenaea  &  Liberalia 
ruralia  etiam  ipfi  confundunt.  Sed  lectio  haec 
eft  appofitiifima,  quam  etiam  firmatam  habeo 
perfpicacifiimo  judicio  ampliflimi  &  amicifiimi 
viri  Danielis  Heinfii.  Ita  caftigandum  illum  He- 
fychii  locum  me  amanter  literis  fuis  docuit  fy- 
dus  illud  orbis  literati  fplendidifiimum.  Atque 
aequum  certe  eft  ut  aut  eam  lecftionem  amplexe- 
mur,  aut  t<*  3  doxouct,  (  pro  xAcua  )  Arjvaiwog  fubfti- 
tuamus.  Utroque  modo  Anthefteria,  feu  Diony- 
fia  in  Limnis,  Lenaeone,  id  eft,  fuo  menfe,  rite 
collocabimus.  Etenim  Dionyfia  haec  rd  dt>%cu- 
CTI&  Thucydidi,  ideoqne  d^cua  feu  vetufta 
propter  excellentiam  &  vetuftatem  dicTa  funt. 
Sic  triplicia  Dionyfia  iuis  figiJJatim  menfibus 
pulchre  ab  Hefycriio  ordinata.  Et  non  iblum 
menfis  nomen  fed  &  nominis  ratio  ad  Ionas  no- 
ftros  Athenis  migravit.  Iis  enim  Lenaea  etiam, 
Liberalia  illa  majora  &  vetufta,  eodem  Anthe- 
fterionis,  XII  nempe,  die  quo  Athenis  quotan- 
nis  peragebantur.  Locuples  eft  hujus  rei  teftis 
Thucydides  libro  II.  Ab  auftrali  arcis  parte 
compluria  fcribit  delubra  Athenis  fuiffe  fita;  Jo- 
vis,  inquit,  Olympii,  &  Apollinis  Pythii,  & 
Telluris  five  Cereris,  jc,  ii  a/  Aiyvatg  Aiovvcns,  & 
rd  d,pvaioTepy,  Atovvcria  rij  ocooexaTtj  ■sroietTai  cv  y,rju 
'Av8e<?eo/wt,  ucare^  kj  ei  <*V  AQrivcuw  Ims;  \ti  ii 
vSv  voyttpo-iv,  %£>  Bacchi  in  Limnis,  cui  vetufti- 
ora  Liberalia  fiunt  XII  die  menjis  Anthefteri- 
onis,  quemadmodum  nunc  quoque  Iones  juxta 
morem  celebrant.  Ibi  Scholiaftes,  doxaioTi^, 
inquit,  enre  hm  Wi  ^  viuTtpjt  a?i\a.  Vetuftatis 
nimirum  nomine  a  caeteris  Liberalibus  haec  fig- 
nanter  diftincta.  Atque  haec  ipfa  funt  Liberalia 
quae  rioog  uoa  ■sromT^  Atowcria  celebrari  fblita  eti- 
am  in  Smyrna  noftra  diferte  memorat  Ariftides 
tum  in  ~E[A.vpvaix,S>  ■ztroAijtxca  tum  in  ■srpoo-tpMifliKa}. 
Ea  fcilicet  quibus  triremis  facrae  pompa  fieri  fo- 
lebat ;  de  qua  &  ipfe  Ariftides,  &  Philoftratus 
in  vita  Polemonis  Sophiftae,  ubi  etiam  exprefTe 
Anthefterioni  menfi  apud  Smyrnaeos  Liberalia  il- 
la  tribuuntur.  TIey7re^),  incJul,:  Philoftratus,  r\g 
[MjVt  'AvSe^epjuvt  [A,e]aocria  rpjr^rig  eg  dyopjiv,  rjv  0  t£ 
Aiovvrra  \epdjg  oiov  xv&pvriTyg  c£/6zwn,  'Pompa  fer- 
tur  menfe  Anthefterione  fublimis  triremis  in 
forum,  quam  dirigit  Liberi  patris  facerdos  ut 
gubemator.  Attamen  male  Uli  qui  rd  Atovvo-ta 
limpliciter  dicta  femper  Anthefteria  feu  dppcat- 
oTipy.  fignificare  volunt.  Dionyfia  fimpliciter  di- 
cta  ruralia  etiam  nonnunquam  denotant,  &  in- 
terdum  urbana  ;  cum  fcilicet  aut  exprefTe  a  Le- 
naeis  difcriminantur,  aut  aliter  ex  ipfa  de  qua 


mentio  fit  re  fatis  dignofcuntur.  Thrafyllus  a- 
pud  Laertium  in   vita  Platonis,   Tragocdi,   in- 

quit,   TtT(>jf.cri    o^jiyacriv  r\ywi(ov\o,   Aiovvcrioig,   Arjvcu- 

otg,  YlavaQrjvcuoig,  XuTfoi?,  quatuor  dramatis  (feu 
tetralogia)  certabaut,  T)ionyfiis,  Leuaeis,  'Pa- 
nathenaeis,  &  Chytris.  Dionyfia  capieuda  hic 
effe  pro  aliis  a  Lenacis  manifeftum  eft.  Pana- 
thenaea  menfem  Hecatombaeonem  occupabant ; 
quod  liquct  ex  pfephifmate  Timocratis  in  Dc- 
mofthenis  adverfus  eum  oratione.  Chytrorum 
feftum  Lenaeorum  poftridie  celebratum.  Simi- 
lis  vocabulorum,  ni  fallor,  ratio  eft  apud  Pollu- 
cem  lib.  VIII,  ubi  archontem  Dionyfia  ordinare 
ait,  regem  vero  facrorum  Lenaeis  praeefTe.  Sic 
Eupolis  in  Urbibus  (comoediae  nomen  eft)  tri- 
buta  Athenas  a  fbciis  «V  rd  Atovvcria  portari  ex 
fancito  folita  ait  apud  Ariftophanis  fcholiaftem 
in  Acharnenfes.  Sed  Anthefteria  feu  Lenaea  ab 
Eupolide  intellecta  fuiffe  fentire  nequeo.  Nam 
fub  agonem  Lenaeum  tributa  focii  non  afFere- 
bant ;  quod  diferte  docet  Ariftophanes,  utcun- 
que  fcholiaftes  eum  ibi  de  ruralibus  agere  per- 
peram  cenfet.  Et  quod  de  comicis  Babyloniis 
&  CJeone  traditur,  ad  ruralia  referendum  eft, 
non  ad  aliud  Dionyfiorum  genus.  Nam  ad  ur- 
bana,  quae  trieterica  erant,  nequit,  quoniam  tri- 
buta  annuatim  perfblvebantur,  ut  ex  AEfchinis 
oratione  ■srepj  ■uP^cw^crZsiag  fcimus.  Dionyfia 
autem  Galeno  intellecta  libro  de  Antidotis  pri- 

mo,  ubi  de  iis  qui  T<f  Atovvcrcc  (iaxx^ovjeg  eidS-acri 
otaoxrav  Tag  i%iovag,  iirauo[J>\jis  [ap  %  hpog,  a7rai  o 
^yyS/jis  Siftxg,  agit,  ipfa  urbana,  ni  fallor,  feu 
trieterica  erant.  Meufem  enim  Elaphebolioncm 
indicare  videtur,  qui  ver  claufit.  De  eifdem  Di- 
onyfiis  inteJligendus  forfan  locus  ille  Ariftotelis 
metaphyficorum  V,  cap.  XXIV,  ubi  de  variis 
modis  dicendi  aliquid  ex  aliquo  fieri  verba  fa- 
ciens,  unum  afrert  de  eo  quod  aliud  fequitur,  & 
proinde  ex  eo  fieri  dicitur  :  Giov,  inquit,  e|  \tn>- 
yipjag  ffljjnd  0  ■zirASg,  oti  y^  icrriyepjav  e-fiie-n'  iL 
cyn.  Aiovvcriw  Qapyr,Aia,  'oti  y$  ra  Aiovvcria,  1)t  ex 
aequinociio  fit  navigatio,  qnia  poft  aequinocJi- 
um  fit ;  &  ex  TDionyfiis  Thargelia,  quia  j?oft 
"Dionjfia.  Certe  Dionyfia  illa  elaphebolionis 
feu  trieterica  proxime  fuis  annis  praecedebant,  in- 
terjecto  menfe  Munichione,  Thargelia  :  Id  eft,  a- 
lia  non  interveniebant  Dionyfia.  Quod  fl  de  an- 
nuis  Dionyfiis  capiendus  fit  Ariftoteles,  tunc 
Anthefteria  feu  Lenaea  innuir,  quae,  interjectis, 
praeter  complures  dies,  menfibus  integris,  tam 
Elaphebolione  quam  Munichione,  in  anni  Attici 
ratione  Thargelia  antevertebant.  Craffum  erro- 
rem  aliquot  interpretum,  qui  Thargelia  ibi  menfe 
Februario  collocanr,  &  de  iis  nefcio  quid  ignavum 
efiutiunt,  libenter  praetermittimus.  Sed  vero  do- 
cf  ifiimis  aevi  noftri  viris  placere  video,  Lenaea  fa- 
cra  a  ruralibus,  quae  Pofideone  celebrabantur,  non 
fniffe  diverfa.  Nituntur  illi  plerumque  autoritate 
fcholiorum  in  Acharnenfes,  quibus  fateor  Lenaea 
&  ruralia  eadem  funt.  Scholiis  illis,  &  Marco 
Mufuro,  qui  eorum  pJeraque  congefiit,  pluri- 
mum  debemus.  Sed  affenfum  hic  praebere  ego 
omnino  nullus  queo.  Ulud  DicaeopoJis  apud  poe- 
tam  in  Acharnenfibus, 


Eyco  'j   "zrroAeyis  x.  xaxcUv  a7ra}Aayetg, 
A£<a  Td,  xaT    dypig  eicriav  Atovvcrta. 


Ego 


1547 


Ad   Smyrnaeorum 


Ego  bello  malifque  folutus,  rus  me  conferam, 
&  Liberalia  agam  ruralia.  De  Lenaeis  male  in- 
rerpretatur  fcholiaftes,  &  fallit  dum  fallitur.  Nec 
melius  eadem  ipfa  intelligi  vult  quae  in  eadem 
comoedia  poftea  hifce  verbis  traduntur, 

Avto\  >S  erttei»,  iiri  Alwcua  t   dym' 

¥i.H7TCt)    ^tVOt    ■WO.^HTIV.     OvTt    jS     (boPOI 

Hx,x<riv,  xt   6%  r  ■woKtaiv   o't  fyjpyLWXjA. 

Nos  ipftmet  fumus.  Certamen  hoc  in  Lenaeo 
efl.  Neque  adfunt  peregrini.  Non  enim  hac 
tempeftate  adferuntur  tributa,  neque  ex  urbi- 
bus  adveniunt  focii.  Primo  loco,  Pofideonis  fa- 
cra  nemo  non  videt :  Sed  de  iis  verba  ibi  fiunt 
a  perfona  Acharnenfi  quae  gravioribus  fbluta  cu- 
ris  rus  fe  conferre  deftinat.  Efc  tempus  in  quo 
loquitur  ad  inducias,  de  quibus  ibi  mentio,  fpe- 
ctat.  Sed  o  Stti  Alwcuu  dycov,  in  fecundo  loco, 
ipfiffima  Anthefteria  funt,  feu  Liberalia  quae  in 
Limnis  agebantur,  id  eft,  Lenaea,  quibus  fcili- 
cet  comoedia  illa,  Acharnenfes,  docebatur  ar- 
chonte  Euthymene  ;  quod  legimus  in  ejufdem 
argumento.  Lenaeon  enim,  neinpe  Alwcuov,  in 
urbe  erat,  non  rure,  locus  in  quo  certamina  ce- 
lebrabant  Athenienfes  ante  theatrum  exftructum. 
Ibi  etiam  Bacchi  Lenaei  fanum  ;  adeoque  a  Lim- 
mis  locus  hic  non  diverfus.  Tantundem  affere- 
re  videtur  mihi  omni  exceptione  major  Hefy- 
chius  in  'Ettj  Alwcuu.  Ayciv  \<rtv,  inquit,  cv  tZ 
tf.<r«  Alwcuov,  ■csBtQoAov  i%onv  jjiiyct,  x.  cv  cum^  Ar\- 
vcua  Atovvtra  .'ttpov ,  cv  a>  'iTT^tXSv]o  o't  dyuveg  'Awjucu- 
cov,  ■m^J.v  73  S-taveov  o'tx9c)o[Ar[$rrivcu.  Manifeftiffi- 
mus  eft  ad  fecundum  Ariftophanis  locum  com- 
mentarius,  quem  recentiorum  fcholiis  praepon- 
derare  nemo  dubitet.  Atque  inde  etiam  Suidas, 
etymologici  autor,  &  Phavorinus  intelligendi  in 
c)?n  Alwccta..  Etymologus  item  corrigendus.  Adeo 
autem  Ariftophanis  fcholiaften  in  hifce  aberraffe 
nemo  miretur  qui  eundem  etiam  in  autumno  Le- 
naea  collocare  adverterit.  Etenim  liberaliorum 
triplicium  nulli  locus  erat  in  autumno,  neque  e- 
jufce  rei  apud  veteres  alibi  veftigium  occurrit. 
Alibi  etiam  in  facrarum  ratione  nimium  fallit  i- 
dem  fcholiaftes.  Sed  ab  eo  hic  ftat  quod  apud 
Stephanum  de  Urbibus  legitur,  Alwcu(3^,  dydv 
Atevvo-x  cv  dypoig,  ~bcm  tS  Ajvd,  &  citatur  Apollo- 
dori  chronicon.  At  quae  fupra  attulimus  fatis 
perfuadent  verba  illa  cv  dypoig  futile  efle  five 
Hermolai  epitomatoris  five  recentioris  alicujus 
magis  gloffema  quam  five  Stephani  five  Apol- 
lodori  (quorum  uterque  intercidit)  mentem  ape- 
ruiffe.  Et  aut  veteris  Graeciae  facrorum  igno- 
rantia  eft,  aut  incogitantia  eft  nimia  Procli  ad  He- 
fiodum,  ubi  de  Boeotorum  Hermaeo  menfe  lo- 
cutus,   eundem  eum  cum  Attico  Gamelioiie  fa- 

cit,   kcl$o\   inquit,   t<4  Alwcuct  ivctp]  ' A^lwcuotg,   quo 

tempore  Athenienfbus  Lenaea  celebrari  folita. 
Quis  unquam  five  Lenaea  five  Dionyfiorum  alia 
ulla  Gamelioni  antea  tribuit !  Adeoque  nil  fatis 
obftat  quin  demum  Lenaea,  Dionyfia  in  Limnis, 
&  Anthefteria  eadem  ipfa  facra  fuiffe  concluda- 
mus,  atque  inde  menfem  Lenaeonem  vocitatum 
ac  fi  Dionyfion  feu  Bacchius  dicfus  fuiffet,  quae 
idem  fonant.  Nam  &  Baccho  menfis  ipfe  ante 
alios  facer  habebatur,  uti  notat  Harpocration  ; 
&,  pro  varia  embolifmorum,  profthaphaerefium 
8c  cyclorum  ratione,  a  Januario  per  Februarium 


in  Martium,  in  menfibus  Julianis,  diverfimode 
vagabatur.  Vide  nunc,  fi  placet,  viros  fummos 
Jofephum  Scaligerum  de  Emendatione  Tempo- 
rum  lib.  I,  capite  de  menfibus  Attici  ■,  &  cano- 
num  Ifagogicorum  lib.  I,  pag.  5-7.  &  Ifaacum  Ca- 
faubonum  tum  ad  Theophrafti  charaderem  <s&} 
d^oAe^/iccg,  tum  de  fatyrica  poefi  lib.  I,  cap.  V. 
Adde  Phavorinum  in  Lexico,  &  Petri  Caftella- 
ni  'EopTdXoytov.  Nemo  eft  horum  cui  non  hic  ad- 
verfamur  ;  fed  non  fine  ratione,  qua  aliter  edocfi 
fententiaelibentiffime  renunciabimus.  De  Libe- 
ralibus  item  Atticis  confule  Dionyfium  Petavi- 
um  ad  Themiftii  orationem  XII.  Sed  de  men- 
fe  hadlenus.  De  anno  item  videbimus.  Annos 
quorum  initia  loca  habuere  circa  folftitia  aefti- 
va,  cum  caeteris  plerifque  Graeciae  civitatibus, 
noftris  hifce  in  ufu  fuiffe  vix  eft  cur  dubitemus. 
Et  quod  ex  Platone  fupra  notavimus  de  Ste- 
phanephororum  electione  tantundem  flrmare  vi- 
detur  in  Magnefia.  Seleucidarum  autem  anni 
tam  iiicerti  funt  apud  fcriptores,  ut  vix  de 
eorum  cujufpiam  initiis  8c  exceffu  exacte  fa- 
tis  confentiant.  Sed  fi  Eufebio  fides,  Seleu- 
cus  Callinicus  8c  Ptolemaeus  Euergetes,  hic 
AEgypto,  ille  Afia,  regnare  coeperunt  anno  II, 
Olympiadis  CXXXIII.  qui  periodi  Julianae  eft 
MMMMCCCCLXVII.  Si  igitur  in  occafione 
foederis  fupra  non  erravimus,  quarto  vel  quin- 
to  Seleuci  anno,  feu  anno  I,  vel  II,  Olympia- 
dis  CXXXIV,  id  initum  effe  non  abfurdum  erit 
conjeclare.  Detur  enim  Seleucum  circa  initia 
anni  II,  Olympiadis  CXXXIH,  id  eft,  aeftate, 
regnum  accepiffe.  Aufpicia  regni  a  parricidio 
coepiffe  fcribit  Juftinus  ;  &  tam  Ptolemaeum  in 
fororiam  ultionem  advolaffe  quam  Seleucum 
poftea  adverfus  civitates  quae  defecerant  claf- 
fem  comparaffe  narrat,  perinde  ac  fi  res,  pro  in- 
coeptorum  magnitudine,  feftinantius  a  neutro 
geri  potuiffent.  Trinarum  autem  quas  raemo- 
rat  ille  expeditionum  tempora,  Ptolemaei  fcili- 
cet  in  Seleucum,  Seleuci  primae  in  civitates,  fe- 
cundae  in  Ptolemaeum,  fuos  (fi  quod  verifimil- 
limum  eft  id  fentiamus)  habuere  annos  faltem 
fingulos.  Quod  non  modo  rerum  geftarura  ra- 
tio  fuadet,  fed  &  ufitatiffimus  ille  tam  in  orien- 
te  mos  quam  in  occidente  tum  claudendi  maris, 
tum  aperiendi.  Nam  quin  maritimae  fuerint  il- 
lae  expeditiones,  nullus  dubito.  Claudebatur  au- 
tem  mare  ab  autumno  ad  tempus  vernum ;  ver- 
no  aperiebatur.  De  Romanorum  in  hac  re  more 
Vegetius,  alii  paffim,  teftes ;  de  Graecorum,  He- 
fiodus,  Theophraftus :  De  orientalium  autem  ip- 
forumque  Syriae  regum,  teftimoniura  in  facris 
literis  perhibetur  z  Samuelis  cap.  XI.  1.  &  1  Pa- 
ralipomenon  cap.  XXI.  1.  FaSium  autem  efi 
vertente  anno,  eo  tempore  quo  folent  reges  ad 
bella  procedere  ;  quod  ad  mare  etiam  claffibus 
aperiendum  fpeclat.  Neque  aliam  praeter  ver- 
nam  tempeftatem  ibi  denotari  vult  Rabbi  Chim- 
chi,  quem  merito  fcquitur  etiam  magnus  Scali- 
ger  in  prolegomenis  ad  canones.  In  Ebraeo  tem- 
pus  illud  vocatur  CwSon  JiNi'  Tty  tempus  ex- 
peditionis  feu  profeclionis  regum  :  Helkniftis, 
0  x,cupcg  t  i£o$Ms  t  ficco-tAiuv.  Vere  igitur  anui  II, 
Olympiadis  CXXXIII,  feu  primi  Seleuci,  Pto- 
lemaeus  in  fororis  auxilium  cum  claffe  advola- 
vit.  Vere  anni  III,  Olympiadis  ejufdem  adver- 
fus  rebelles  civitates  Seleucus  claffem  comparat. 

Adeo 


1549        Decrita  et  Fojedus.         1550 


Adeo  eniiu  accifae  erant  res  ejus  bello  Ptole- 
maico,  ut  citius  clafTem  illam  comparaffe  nou 
fit  credibile.  Eadem  anni  IV  tempeftate ,  in- 
ftauratis  poft  naufragium,  quod  mifere  paffus  eft 
in  expeditione  adverius  civitates,  viribus,  bellum 
in  Ptolemaeum  infeliciter  redintegrat.  Atque  i- 
ta  neceffe  eft  ut  foedus  Anthefterione  feu  Lenae- 
one ,  fub  Februario  fcilicet  poft  hafce  clades 
proximo,  initum  cadat  in  annum  I  OJympiadis 
CXXXIV.  Qui  ita  erit  Seleuci  quartus.  Quod 
ft  regnare  coepit  ille  fub  flnem  anni  II  Olympiadis 
CXXXIII,  fimili  ratiocinio,  Olymp.  CXXXIV 
fecundo,  feu  periodi  Jul.  MMMMCCCCLXXI, 
qui  ante  vulgarem  Chrifti  epocham  eft  annus 
CCXLIII,  tribui  poffit.  Et  diferte,  hoc  forfan 
calculi  genere  ductus,  Sethus  Calvifius  utriuf- 
que  regis  res  geftas  ita  diftribuit,  ut  ultimam  Se- 
leuci  cladem,  quae  foedus,  uti  noftra  fententia 
eft,  proxime  anteceffit,  quarto  ejus  anno  collo- 
cet.  Annus  autem  Olympiadis  CXXXIV  pri- 
mus,  feu  quartus  Seleuci,  eft  Calippicae  periodi 
fecundae  XI,  adeoque  fecundus  duodecimus.  Si 
igitur  periodus  illa  etiam  Smyrnaeis  in  ufu  fue- 
lir,  (quod  fatis  eft  credibile)  etiam  Anthefterio- 
nis  feu  Lenaeonis  initium  &  finis,  in  menfibus 
Julianis  ad  varias  chronologorura  rationes,  maxi- 
me  Scaligerianas,  &  Petavianas,  quorum  Iater- 
culos  confulas,  facile  reperiri  poffunt. 

Pag.  I461.  1.  45\  ocroi  ctv  atrtv  ihdjSriPoi  ts  xJ^''E/\- 
/\Luig.~\  De  civitatis  donatione  Attica,  quae  Ioni- 
cae,  feu  Smyrnenfi,  forian  non  ita  difpar  erat, 
confule  J.Meurfium  de  fortuna  Attica,  capiteV. 

Ibid.  I.48.  "EhTcL?cu~\  Quaefitores  hi  erant  ad 
quos  rerum  repetundarum,  interverfae  pecuniae 
publicae,  atque  aliorum  quae  in  adminiftratione 
publica  committuntur  criminum  judicium  fpecSta- 
bat.  Aliis  Myi<rcu,  ivS-iwot,  Qwjr,yogot,  didti.  Ita 
Ariftoteles  politicorum  tertio  cap.  VIII. 

Ibid.  I.48.  'Fi7ri  §  M>iTfffl'a  hjiois  viox,cwms~\  Fa- 
num  magnae  Matris,  feu  Metroum,  in  planitie 
urbis  (nam  pars  etiam  montana  erat)  memorat 
Strabo  lib.  XIV.  Super  Uyi  viokcw^l,  quae  etiam 
\pirvcy,  dicta,  feu  ardentes  vicJimas,  8c  cRn  tvlli- 
uv  feu  animalium  immolatorum  profecTra,  aris  e- 
tiam  aliifve  facris  five  tactis  five  infpectis,  fblen- 
ne  gentibus  erat  jurare,  uti  chriftianis  fuper  fa- 
crolancta  evangelia,  cruces,  reliquias  facras.  E- 
tiam  tp7rvoJci  inde  Ǥǩ-  1>jlloo-i@^  eft  apud  Hefy- 
chium.  Et  Alcidamas  ulloo-i  r  '  K-TroXKojva,  £  tidcp- 
vm  a.ipdf&/j(&h,  juravit  j>er  Apollinem,  tacia  lau- 
ro,  quod  habetur  ex  Nicandro  apud  Antonium 
Liberalem  in  metamorphofi  prima.  De  variis  ju- 
randi  ritibus  confulendi  Briffonius  in  formulis, 
Guilielmus  Barclaius  ad  tit.  de  Jurejurando  ff" 
Thomas  Dempfterus  &  Baptifta  Hanfenius  libris 
de  juramento,  praeter  Petrum  Fabrum  in  com- 
mentario  de  magiftratibus  Romanis ,  Danielem 
Heinfium  ad  primum  Silii  Italici,  &  Fredericum 
Lindebrogium  in  gloffario,  verbo  jurare.  Adde 
porro  Philippum  Mauffacum  ad  Harpocrationem 
pagina  ^43,  ubi  de  juramento  in  Agrauli  aedibus 
ab  Ephebis  praeftari  folito.  Nobis  hic  quae  ii  ad- 
notarunt  compilare  religio  eft.  De  Judaeorum 
vero  ritu  in  juramentis  veteri  &  fatis  portentofb, 
vide  quod  ex  tabulis  praefecf  oriis  legitur  in  juris 
Graeco-Romani  lib.  I,  pagina  119.  Et  Turcarum 
imperator  Achmetes  foedus  cumHenrico  magno 
Galliarum  rege  anno  MDCIV  idtum  firmat  jura- 

VOL.  II. 


mento  fer  veritatem  magni  T)ei,  omnipotentis, 
creatoris  coeli  ®  terrae,  &  J>er  animas  avo- 
rum  fuorum  &  proavorum.  Chriftiani  autem 
aut  tangunt  plerumque  facra ;  aut  manum  ad  pe- 
<ftus  admovent,  fuftollunt,  aut  prorendunt,  facris 
infpedtis.  Nec  diffimilem  fuiffe  gentibus  mo- 
rem,  cum  non  tangebant,  aequum  eft  ut  opine- 
mur.  Quae  vero  ita  five  tadis  five  infpedtis 
facris,  &  admota,  fublata,  aut  protenfa  manu 
praeftantur  juramenta,  Corporalia  dicuntur  feu 
corporaliter  praeftita,  ut  in  C  tit.  Si  adverfus 
venditionem,  1. 1.  &  tit.  Si  minor  fe  majorem 
dixerit,  J.3.  Et  Cujacius  ad  Novellam  LI,  de 
mulieribus  fcenicis ;  Corporaliter,  inquit,  jurat, 
quijurat  taclis  Jacrojanclis  evangeliis,  velma- 
nufublata;  quos  Baifamo  vocat  QcoLtdltxxc  o^xxc. 
Quin  vide,  fi  placet,  Lindwodum  noftrum  ad 
conftitutionem  presbyteri ,  tit.  de  Jurejurando, 
Verbo  injpedlis.  Et  oc^xsv  cruy,o^txSjg  cJicJovcu  &  crco- 
fj.altx.uc  cLiviwcu  eft  facramentum  corporaliter 
fraeftare  jurifconfultis  Graecis.  Confule  Bafili- 
con  eclogam  X,  tit.XXV,  cap.  IV,  &  Harmeno- 
puli  Procheiron  lib.I,  tit.  XII  Id  ipfum  voca- 
bant  cujTy  ry  <L\-$uu.  i7roiJcwjja/.  feu  ipfa  veritate 
aut  revera  jurare;  quo  nempe  corporaliter  ju- 
rare  diftinguerent  ab  eo  quod  eft  Qvll&oAouc?  five 
iFy^pug  piff  'o^kx  QzQcucoo-cu,  pro  quo  fubDiocle- 
tiano  Romae  dicebant,  in  inftrumento  per  facra- 
menti  religionem  adfeverare  ;  ut  in  lege  Codi- 
cis  penultimo  citata  legimus.  Non  enim  fiebat 
reftitutio  in  integrum,  fi  minor  in  inftrumento 
per  facramenti  religionem  fe  majorem  effe  adfe- 
veraflet,  nifi  palam  ex  ipfo  inftrumento  confti- 
tiffet  illum  nihilominus  minorem  fuiffe.  Sin 
vero  corporaliter  &  revera  praeftitiffet  de  ae- 
tate  majori  juramentum,  haud  reftituendus  e- 
rat  omnino.  De  reftitutionis  illa  feu  ~hvnxd]a- 
sdcnug  lege,    in  dicfa  Bafilicon  ecloga,  Tcwto, 

ottx  cvtycy.fpyj  rco  ctvllQoKcuco  fiovov  o  opx@*,  £  jjSjj 
o-ufidjtxug  k.  rij  dtyQeta.  ufj,ocriv  0  vtUTip@«  icwiiv  «- 
vcu  fjLH<lpva,  quod  non  aliud  fbnat  quam  quod  jam 
diximus.  Putarunt  igitur  Graeci  jurifconfulti  fa- 
cramenti  religionem  inftrumento  infertam,  nec 
corporaliter  praeftitam,  non  effe  rij  dKyfisia,  00- 
xsv.  Certe  fidem  interpofitam  fine  corporali  ju- 
ramento,  corporali  aequiparari,  video  apud  cla- 
riffimum  jurifconfultum  Andream  Gaillium ;  quem 
vifas  lib.  I,  Obfervationum  Practicarum  CI,  &  Iib. 
II,  Obfervat.  LIX.  Adnotare  hic  non  ingratum, 
puto,  erit  ritum  illum  Londinenfem  veterem, 
quo  in  judiciis  publicis  fuper  mortuorum  tumulos 
de  eo  jurare  iblenne  erat  quod  ipfi  teftarentur 
mortui  fi  in  vivis  fupereffent.  In  tabulis  publicis 
ab  Henrico  Angliae  rege  III  civibus  Londinenfi- 
bus  confectis,  anno  ejufdem  regni  LII,  die  Mar- 
tii  XXVI,  legimus.  Concejfimus  eifdem  civi- 
bus,  quod  de  placitis  ad  coronam  pertinentibus, 
de  hiis  maxime  quae  infra  civitatem  praedi- 
c~iam  &  ejus  Juburbium  fieri  mitingent,  fe  pof 
fint  difrationare  fecundum  antiquam  confuetu- 
dinem  civitatis  praedifiae,  eo  tamen  excepto, 
quod  fuper  tumulos  mortuorum  de  eo  quod  di- 
Buri  funt  fi  viverent,  non  liceat  praecife  ju- 
rare,  fed  loco  mortuorum  qui  ante  obitum  fuum 
eletti  fuerint  ad  eos  dijrationandos  qui  de  re- 
bus  ad  coronam  Jpefiantibns  appellati  fuerint, 
vel  reflati,  alii  liberi  &  legales  eligantur 
qui  idem  fine  dilatione  faciant  quod  j>er  de- 
io  E  funcJas 


1551 


Ad   Smyrnaeorum 


*55* 


funcfoi  memoratos)  fi  viverent,  fieri  oprte- 
ret. 

Pag.  r.461.  1.5-3.  KA^amje/a.]  Exigit  res  ipfa 
Ut  fortium  tabulas,  quibus  eorum  qui  in  tribus 
fortito  cooptabantur  nomina  perfcripta  erant,  hic 
inteliigamus.  Nec  tamen  alibi  hac  notione  voca- 
bulum  occurrere  memini.  Scriptoribus  tam  pro 
locis  ubi  magiftratus  forte  creati  funt,  quam  ubi 
ejuimodi  magiftratus  in  theatro  federe  foliti,  ufur- 
patur.  Item  pro  fbrtium  umis.  Videfis  Pollu- 
cem  lib.IX&X,  &  fcholia  ad  Ariftophanis  Ec- 
clefiazufas. 

Ibid.  1.  54.  1,wjcttXaJfidruv  %.  \yy,M[A.a,TUv~\  Con- 
tracJibus  ®  afiionibus  vertimus.  ~Zwja.XhdyfAa,- 
ra  eodem  hic  fenfu  capio  quo  apud  Ariftotelem 
in  ethicorum  V,  cap.V,  ubi  in  iK.&tna,  &  dKxo-ia, 
diftribuuntur,  &  totum  illud  fatis  comprehen- 
dunt,  unde  a&iones  apud  jurifconfultos  nafcun- 
tur,  quae  five  ex  contracSu  aut  quafi  contraclu, 
five  ex  delicto  aut  quafi  deli&o  competunt.  E- 
tiam  tota  juftitia  quae  forenfis  eft  ita  o-v/a.xxdy- 
(/.0.0-1  nititur.  De  Ariftotelis  loco  confule  inpri- 
mis  Andronicum  Rhodium  in  paraphrafi  lib.  V, 
cap  III. 

Ibid.  l.^J.    Oliclci;,   itXivoUv  ocruv  dv  rce  oeifA.ce  oo^ri.l 

Singularum  aedium  capacitas  fit  prout  populo 
placuerit.  Nam  a  ledtorum  five  difcubitoriorum 
five  cubicularium  numero  hic  tam  aedium  capaci- 
tas,  puto,  (quae  fcilicet  aut  ad  contubernalium 
numerum  aut  familiarum  amplitudinem  attine- 
bat)  quara  alibi  faepius  oecorum  &  conclavio- 
rum,  aeftimabatur.  Oecorum  aeftimationem  hu- 
jufmodi  videre  eft  maxime  in  Callixeni  &  Mof- 
chionis  defcriptionibus  navium  Ptolemaei  Philo- 
patoris  &  Hieronis  regis  Syracufani  apud  Athe- 
naeum  lib.  V.  Inde  oecus  ibi  ■zrivjclx.fav®-',  r&o-- 
Kcuc)ixd.KXiv(&,  &  eixocri  KXivctg  d7aost%o/u!)jj@«. 

Ibid.  I.61.  Tlu)  I.nrv/Juiluj"\  Ut  Mater  deum 
Berecynthia,  Idaea,  Thrygia  didta  a  locis  cog- 
nominibus  in  quibus  colebatur,  ita  Sipylene  hic 
a  Sipylo.  Sipylus  autem  mons  Phrygiae  paflim 
memoratur ;  Plutarcho  de  fluminibus  in  Maean- 
dro.  Hefychio,  Straboni,  &  in  proverbio,  oXov 
r  ^'nrvhov  /nija,:uveiv.  Atqui  &  urbs  erat  Sipylus 
Phrygiae,  quod  notat  Stephanus,  nomen  que  gen- 
tile  efle  S,i7rvxLvog  8c  2,i7rvxlwj.  Notat  autem  ex 
Hellanici  libro  primo  koetav  feu  de  facrificiis  Ju- 
nonis  Argivae.  AEfchylus  item  in  Niobe  apud 
Strabonem  in  extremo  lib.  XII  habet,  XiyrvXov 
'I^cav  dvd  xQovoi,  Sipylum  Idaeo  in  folo.  Urbs 
ea  multis  abhinc  feculis,  regnante  Tantalo,  ter- 
rae  motu  everfa  eft,  uti  &  complures  circumja- 
centes.  At  celeberrimam  fuifie  inde  liquet  quod 
dum  terraemotum  hunc  memorant  fcriptores,  Si- 
pyli  nomine  potiflimum  defignant.  Ira  Strabo 
lib.I.  Quin  Ariftoteles  in  II,  meteorologicorum 
cap.  VIII,  terraemotus  meminit  in  quo  rd  -zr&i 
SjVuAoi/  d,viT(^.7r-i\,  Sipylns  evertebatur.  SiVeAo» 
ibi  male  habet  commentarius  Alexandri  Aphrodi- 
fienfis.  Sed  pejus  multo  facit  vir  doitus  qui 
^>Xiy^d>.ov  ■sre^iei/,  Thlegraeum  campum,  eo  in  lo- 
co  Sipylum  a  philofopho  appellatum,  in  Thefau- 
ro  geographico  fcribit.  Non  minus  campum  a 
Sipylo  quam  regionem  Ligufticam  diftinguit  ibi 
Ariftoteles. 

Ibid.  'AttoXXu  r  ift  Udvo>oic~\  Nec  de  Apol- 
line  in  Pandis  alibi  legi,  nec  de  ullo  loco  qui 
Pandi  aut  Panda  didf  us  praeter  Sogdianorum  (qui 


fub  alio  coelo  locati)  oppidum,  quod  Panda  vo- 
catur  apudPliniumlib.VI,  cap.XVI,  &  Solinum 
cap.  LII.  Fieri  fane  potuit  ut  etiam  inde  nomen 
iii  Ioniam  deduceretur.  Altaria  enim  ibi  con- 
ftructa  funt,  non  folum  a  vetuftiflimis  illis,  Her- 
cule,  Semiramide,  Cyro  ;  fed  eriam  ab  Alexau- 
dro  Magno,  velut  trophaea  metarum  imperii  eo- 
ufque  promotarum;  eaque,  ur  videtur,  Apollini. 
Ita  enim  conjcclura  eft  ex  altaribus  quae  eidem 
numiui  Taxartem  fluvium  poftea  tranivcclrus  De- 
modamas  Seleuci  &  Antiochi  dux  Apollini  ftrux- 
it,  ut  terminoruin  fcilicet  imperii  prolationis  in- 
fignia.  Sed  ultra  quid  hic  affirrnarc  plane  nngari 
eft,  fi  hoc  non  eft. 

Ibid.  Ka).  r&?  dxXzg  Qiisg  7srd.vrag  x.  ■srd.crag'] 
Poft  infigniorum  numinum  nomina,  per  omnes 
ita  generatim  jurabanr,  idque  ex  riru  pontificio 
paflim  fervari  iolito.  Exempia  funt  apud  Home- 
rum  &  Virgilium,  ad  cujus  Georgicorum  inirium* 
Tofi  fpecialem,  adnotat  Servius,  invocationem 
tranfit  ad  generalitatem,  ne  quod  uumen  prae- 
tereat :  More  fontificum,  per  quos  ritu  veteri 
in  omnibus  facris  poft  fpeciales  'Deos,  quos  ad 
ipfum  facrum  quod  ficbat  necejfe  erat  invocari, 
generaliter  omuia  numina  invocabantur.  Vi- 
de,  fi  placet,  jusjurandum  quo  foedus  iniere 
Carthaginienfes  8c  Philippus  Macedonum  rex  a- 
pud  Polybium  lib.  VII,  &  fragmentum  foederis 
in  Creta  effofli  apud  Janum  Gruterum,  p.  foj. 

Ibid.  Kcti  r  &  @ao-iXiag  ~2.iX£y;,i  tvxL>j\  Mos 
invaluit  in  oriente  jurandi  facpius  per  fortunam, 
falutem,  vitam,  caput  principis.  Neque  inter 
haec  in  gentilitatis  thecfogia  dilcrimen  erat.  Ve- 
tuftiflimum  eft  exemplum  in  Geneieos,  cap.  xlii. 
Ubi  Jofepho  nvnQ  »n,  Vivit  Tharaoh,  ieufer 
vitam  Tharaonis,  ad  Ebraeorum  &  qui  cogna- 
tas  habent  linguas  morem  adjurandi  profertur. 
Nec  aliter  tranftulit  Aquila  quam  per  Z>?  ^a^u, 
ut  &  hodie  Galii,  Vive  Tharaoh.  Atqui  ienio- 
ribus  redditur,  Nj  r  vyioia.v  <§a?j.o),  Ter  falutem 
Tharaonis;  quod  retinet  Latina.  Nam  vivere 
etiam  eft  valere,  laetari ,  felicem  effe.  Vetu- 
fliflimum  autem  Genefeos  exemplar  MS.  in  bib- 
liotheca  Cottoniana  habet  ibi,  Ma  r  fyi&av  (±>a,- 
&&.  Jurat  etiam  Urias  Davidi  regi,  "im  -|»rr 
^jti'3J  per  vitam  tuarn  &  fier  vitam  aalmae 
tuae ;  feu  per  falutem  tuam  &  fnlutem  animae 
tuae,  ut  in  Latina  editione.  Habetur  z  Sarriue- 
lis  cap.  xi.  comm.  iz.  Et  de  capite  regis  tefta- 
tur  R.  Abenezra  in  decalogum.  Ubi  eum  capite 
.  plecbendum,  eriam  fuo  aevo,  fcribit  fuiffe  qui  a- 
pud  AEgyp'105  -psn  w'X"iD  fer  caj>ut  regis  pe- 
jeraverat,  nec  ranto  auro  quantum  inie  pende- 
bat  redimendum.  Sed  haec  omnia  in  r  rvxLu, 
pro  veterum  ritu,  recidunt.  Et  juramentum  ira 
praeftitum  '^ji©^  /SowtjAwoV  diclum  viderur,  fal- 
tem  in  Armenia.  Adi  Strabonem  lib.  XII,  ubi 
de  fano  Pharnacis  menfis.  Manavit  mos  cx  ori- 
ente  ad  Romanos.  Decreverat  lenatus  Julii  Cae- 
faris  r  tvx^j  l^vvvcv.,  quod  fcribit  Dio  lib. 
Eo  occifo,  populus  Antonii  oratione  de  c 
nitate  habita  (ut  fit)  irriratus  pcrr 
bunde  quaefitum  it,  &  fenatorcs  iiicufat  qund 
paffi  effent  eum  virum  interfici  pT>  qtib  tifi  m'--o- 
tannis  publice  vota  concipcreiirar  dccreviflent, 
X.  §  rlw  n  vy'ma.v  rl-j  n  rvyfj  cUomcrciv,  (jj  pcr  CU- 

jus  falutem  &  fortnnam  jurajfent.  Ex  decreto 
erat  quod  jurabant.     Atque  inde  difcri:; 

per 


ECRETA     ET     rOEDUS. 


. 


1553 

per  falutern  jurabant  &  per  fortunam.     Honor  in  more  pofitum  crat  ctiam  cWiftianis,   qui  ned 

liic  qui  in  juramentis  tributus  eft  Julio,  manfit  tam  per  creatnram  jurabant  qttam  per 

etiam  Angufto;   fed  a  Tiberio  vctitus  eft,  portea  rem  creaturarum,  nec  in  creatura  aliu 

redivivus.'    Videfis  Dionem  lib.  LVII  de  Tibcrio.  creatorem  ipfitis  venerabantur ,  quod  ait  Gra- 

In  epirtolae  irem  ftationariorum  Tyriorum,   Pu-  tianus  C.  XXII.  q.t.  c.  16.     Et  quemadmodum 

teolis  ad  Tyrios  caetcraique  Phoeniciae  civitates  in  dignitate  feu  poteftate  principum  cxprimcnda, 

iub  Antonino  philofopho  fcriptae,  fronte  legitur,  majeftas,  iercnitas,   perennitas,   &  quac  iui.t  e- 

Ai*  reV  §i&g,    Xj  t  sF  x.vi/.x  ijptiv  cwTtK£c£i3(>(&h  tv-  jufmodi  in  Codice  utroquc,  alibique,   ita  forlan 

xlw,  quod  videre  eft  apud  Janum  Gruterum,  in  in  votis  de  eorum  felicitate  (qualia  ejufinodi  ju- 

infcriptionum  corpore,  pagina  1105.     Et  Arifto  ramenta  funt)  ialus,  vita,   fortuna,  genius  ipfas 

medicus,  qui  Romani  martyris  linguam  Afclepi-  principum  perfonas  revera  denotabant.     Exetn- 

adis  juflu  iub  Galerio  imperatore  exfecuerat,  ac-  plum  forte  dedu&um  eft  ex  facris  literis,  nbi  per 

cufatus  (cum  elinguis  martyr  fummum  Dei  ve-  fanclitatem  Dei,  atque  id  genus  alia,  pro  Deo  ip- 

ri  optimi    maximi   poteftatem  verbis,    ut  fcri-  ib  ufurpari   notant   viri  docti.     Vide  Amofmm 

bunt,   copiofe  proferret)   quod  mercede  ductus  prophetam  cap.  IV,    &  J  Drufii  lib.  XIV,  Obfcr- 

collufiflet,   nec  linguae  nervos  omnes  abfcidif-  vat.  cap.XV.    Et  vret  t  $o?ag  ri  Qri,  £cu 


fet, 


fiateT)ei,  apudHelleniftas  ad  eam  rem  &  doc- 
tiffime  &  ingeniofiffime  magnus  Heinfius  in  Ari- 
ftarcho  facro  exercitatione  XV.     At  vero  falus 
principis  chrirtianis  ira  difcriminabatur  a  genio, 
ieu  fortuna,  uc  per  hofce  jurar.e  nefas,   per  illatn 
fas  fuerit  olim  aeftimatnm.    De  fortuua  videadta 
quae  diximus  martyrii  S.  Polycarpi.     De  genio, 
Tertuliiauus  apologetici  carp.  XXXII,  Sed  &Ju- 
ramus,  inquit,  ficut  non  per  genios  Cacfrum, 
ita  per  fialutem  eorum,  quae  efi  augufiior  om- 
nibus  geniis.     Neficitis  genics  duemones  dici , 
S)  inde  diminutiva  voce  daemonia.     Nos  jndi- 
ciumTiei  fiufipicimns  in  imperatoribus,  qnigen- 
tibus  illos  praefecit.     Id  in  cis  ficlmus  effe  quod 
T)eus  voluit,   ideoque  3>  fiaivum  volun. 
quodT>eus  voluit;    &  pro  magno  id  juta 
habemus.     Caeterum  daemonas ,    id  eji 
adjurare  confiuevimus ,   ut  illos   de  homini 
exigamus ;    non  dejerare,   ut  illis  honorem  di^ 
vinitatis  confieramus.     Et  ubi  Arcadius  &  Ho- 


Tefinr,  inquit,  fialtttem  principis  ,  me  fim- 

plici 
Funclum  fiecantis  arte,  judex  optime, 
Serviffs  jufiis  abfique  firaude  publicis. 

Ita  Prudentius  peri  Stephanon  hymno  X.  Inhu- 
maniter  autem  aliquos  pleclebat  Caius  quod  nun- 
quam  per  genium  fuum  dejeraffent,  tefte  Sueto- 
nio  capite  XXVII.  Ita  genius  feu  iW^w  idem 
cum  forruna  aeftimatus.  Nam  &  dj^cuy^na,  vir- 
tus  cum  fiortuna  conjuncta  recte  Ciceroni  reddi- 
tur.  Confule,  fi  placet,  v.  cl.  Danielem  Heinfi- 
um  ad  Hefiodi  opera  &  dies,  cap.  XVII.  Quin 
Plutarchus  in  praeceptis  politicis,    O»  piycLxoi, 

inquit,    $cu<jLova,   K,    tvxJw    img   KaJopScoparL   Quii7ri- 

ypficpzo-t,  magni  viri  rebus  praeclare  geftis  ge- 
nium  &  fortunam,  ut  autores,  fiecum  inficribunt. 
Et  in  exemplis  quae  adducit  utrumque  confun- 

dit.     Sed  &  tam  partis  feu  fortis  ^a/.pov^  feu  ge-  norius  imperatores  refcripferunt,  eos  qui  XXV 

nii  quam  aliarum  complurium  fortium,    quae  in  annis  majores  adverfus  pa£ta  vel  traniaclbiones 

ufu  erant  veteribus  aftrologis,  unica  fortunae  fors  libero  arbitrio   confeclras  &  invocato  Dei  optimi 

(de  qua  fupra)    Ptolemaeo  &  caeteris  plerifque,  maximi  nomine  firmatas  veniendum  putaverinc, 

fi  Arabas  &  eorum  fequaces  excipias,   vices  fii-  infamia  inuri,  &  emolumento  quod  ex  paclo  fu- 

ftinet.     Per  genium  autem  principis  jurandi  mos  erint  confecuti  prorfus  carere  :    ejufdcm  etiam 

diu  poft  Tiberium  renatus  duravit.     Vide  acSa  legis  poenae  fubjiciunt  eos  qui  (ut  reicripti  ver- 

Martyrii  S.  Polycarpi  apudEufebium  Hift.  Eccle-  ba  funt)  nomina  noftra  placitis  inferentes  fia- 

fiaft.  lib.IV,  cap.XV.     Et  Ulpianus  1. 1 3 .  Si  duo  lutem  principum  confirmationem  iuitarum  ju- 

D.  tit.  de  Jurejurando  §.6.   Si  quis  juraverit  in  raverint  ejfe  pacJionumf  quod  legimus  C.  tit. 

re pecuniaria  per  genium principis  dare  fie  non  de Tranfactionibus  I.41.  Siquis,  &C.Theodof 

oportere,  &pejeravit,    vel  dari  fibi  oportere,  lib.  II,  tit.  IX.     Ubi  vetus  fcholium  ejufmodi  ju- 

vel  intra   certum  tempus  juraverit  fie  fiolutu-  rantes  efle  eos  ait  qui  dominornm  nomina  con- 

rum,  nec  fiolvit,  imperator  nofier  cum  patre  re-  jurant ,  placitis  iufierentes,    diff.nita   implere 


ficripfit  fuftibus  eum  cafiigandum  dimittere,  & 
ita  ei  fiuper  dici,  ^roo7nTC6g  ^  'opwe,  i.  e.  petu- 
lanter  ne  jurato.  Nam  pejerantibus  per  princi- 
pis  fortnnam  poena  erat,  quam  fuftulit  fuo  tem- 
pore  Tiberius,  uti  eft  apud  Dionem ;  minuit  etiam 
ita  Alexander  Severus,  ut  qui  calore  animi,  non 
confulro,  pejeraverat,   is  minime  puniretur.   C. 


negtexerint.  Sed  lege  cumjuraut,  placitis  ^c. 
Ita  emendo  ex  MS.  codice  Theodofiano,  quem 
breviario  fuo  ante  D  annos  de  Romanis  impe- 
ratoribus  ex  Haymoue  Floriacenfi  confeclo  in- 
texuit  Guilielmus  Monachus  Malmesburienfis. 
Caeterum  pro  nomiua  nofira  veteres  orientis  ju- 
rifconiulti  numina  noftra  proculdubio  exempla- 


tit.  de  Rebus  Creditis  lib.  II.  Tericulum  corporis  ribus  fuis  ibi  legere.     Vertebant  enim,  0'/  rmg  ^s- 

vel  majefiatis  crimen,  ait  imperator,  fiecundum  re^jv  B-etorrlQ.  -mlg  QjfA.cpcovoig  >j  t  Qg.hvo-io-.v  cvti- 

conftitnta  divorum  farentum  meorum,   etftper  d-hng,   id  eft,    qui  numen  noftrum  patlis  aut 

principis  venerationem    quodam    calore  fuerit  tranfacTionibus  inferentes ,    Scc.      Vide   ecio- 

pejeratum,  infierri  non  placet.     Ita  id  quod  pri-  gam  Bafilicon  lib.  XI,  tit.  II.  cap.  XLIX.     Irera 

mo  in  juramentis  fortuna,  falus,  genius  erat  prin-  Marcellinus  in  cauia  Donatiftarum,  per  admira- 

.cipis,   in  venerationem  etiam  interdum  immuta-  bile  myfterium  Trinitatis,  per  incaruationis  do- 

batur,  uti  poftea  in  majeftatem  (quod  videre  eft  minicae  fiacramentuM,  &  per  falntemfitprame- 

apud  Vegetium  de  Re  Militari  lib.  II,  cap.  V)  item  moratorum  principum  (  Honorii  &  Theodofii) 

&  iu  ipfura  principem:    Per  quem  non  tam  ut  fecundum  aUegationes  partium  fie  judicaturtr,;i 

iidei  teftem  quam  ut  perfidiae  vindicem  dejerare  fromittit,  in  collationis  Carthagine  habitae  pri- 

mae 


*555 


Ad   Smyrnaeorum 


1556 


mae  capite  quinto.  De  jurejurando  hujafmodi 
per  principem  locutus  eft  Athalaricus  rex,  lite- 
ris  ad  populum  Romanum.  Eccet  inquit  (apud 
CafliodoTum  Variarum  VIII,  formala  III.)  Tra- 
jani  veftri  claris  feculis  reparatum  exemplum. 
Jurat  vobis  fer  quem  juratis.  Nec  poteft  ab 
illo  quifquam  falli  quo  invocato  non  licet  im- 
pune  mentiri.  Et  Conftantinus  Harmenopulus, 
qui  ante  quingentos  ferme  annos  Theflalonicae 
judex  floruit,  in  Prochiri  lib.  I,  tit.  VII.  OvSeis 
X%  ss"  &iS  ofjoao-as  Ktvovjjdjef  'tKavos  j&  0  opx@*  'i%et 
Ttftupov  td  &eiav,  el  xjf  &  OtS  ytyovtv.  Ei-  j)  x^  @a- 
ctXtus  xdjd  Tivct,  SsijftoTtiQJi,  ofiocri  tis,  Qvyxat]^)-  O 
Stti  %°rifjt.cto-i  x^  &  (iacrtXius  ifJtocrctg  Xj  3Jnopxycrcts 
'powctXi(t().     'O  ax.  ouMGixqs  yriipis  y  e£  cuTtjtrews  $F 

CtVTldixX    0P*3V   't7TiX^V  VJT     CJKKXriCrictS    T  dxPjiv]uV  ipct- 

7rjo^i@o  <£ictyhxiuv'  cfhoPKeiv  jj  f$  tcwto,  'tMfxSeis, 
yXuc&OKOTreioju.  iv  cwtd  x.  3m  fj.ctprvpuv.  Nemo 
qui  per  T)eum  jurat,  periclitatur.  Sufficit  e- 
nim  juramentum  vindicem  habere  ^Deum,  fi per 
1>eum  praeftetur.  Quodfi  quis  per  principem 
(per  venerationem  principis  habet  Joannis  Mer- 
ceri  ver/lo)  animi  calore  mottts  juravit,  veniam 
confequitur.  Ghti  in  re  pecuniaria  per  princi- 
pem  (per  genium  principis  fubftituit  hic  Mer- 
cerus )  juraverit ,  &  pejeraverit,  fujiigatur. 
Ghii  vero  five  ex  fententia  judicis,  five  adver- 
fario  poftulante,  jusjurandum  in  ecclefia  praefti- 
terit  facrofanfiis  tafiis  evangeliis,  ei  perjurii 
poftea  convitlo  lingua  exfcindatur.  Idemque  in 
teftibus  obfervetur.  Verba  ufque  ad  'pcTraxilfJ 
excerpta  iunt  ex  Bafilicis.  Videfis  Theodorum 
Balfamonem  ad  Photii  Nomocanonem  tit.  XIII, 
cap.  XVIII.  eclogas  Bafilicon  lib.  LX,  tit.XXX. 
Cujacium  obfervat.  lib.  II,  XIX.  Caetera  Har- 
menopuli  fere  in  ecloga  Leonis  &  Conftantini 
imperatorum  habentur  tit.  XXVIII,  &  apud  Mi- 
chaelem  Athaliatam  in  fynopfeos  titulo  XVIII. 
Sed  de  difcrimine  juramenti  quod  per  Deum  & 
quod  ta&is  evangeliis  praeftatur,  vide  illud  D. 
Chryibftomo  tributum  C.  XXII,  q.  I,  C.  II,  & 
fententiarum  lib.  III,  diftindt.  XXXIX,  cap.  V, 
&  ibi  magiftros.  Sed  haec  obiter.  Caeterum 
non  modo  per  falutem  prfncipum  fed  etiam  per 
fuam  litigantes  ex  praefcripto  legis  jurabant.  U- 
ti  &  vetuftioribus  aevis  per  capita,  oculos,  & 
hujufmodi,  tum  liii  tum  parentum  ex  more  paf- 
fim  jurabant,  non  aliter  ac  Hiberni  hodie  per 
manus  five  parentum  five  domini.  Videfis  Brif 
fonium  Formularum  lib.  VIII.  De  Iitigantibus 
vero  per  falutem  fuam  jurantibus,  coniule  fis 
Ulpianum  ff.  tit.  dejurejurando,  1. 3.  $.4.  1.$,  & 
33.  Quin  legimus  inBafilicon  eclogis lib. XXII, 
tit.  V,  cap.  XXX.  'O  xf  <$  tcwrS  cruTtip/as  oftvvs 
tsonei  /$>  opvuvcu  x^  tS  &tS,  quod  tranflatum  eft 
a  Graecis  jurifconfultis  iifque  chriftiauis  aevi  me- 
dii  ex  illis  Ulpiani  verbis  loco  jam  ultimo  ci- 
tato.  6)ui  per  falutem  fuamjurat,  perT)eum 
jurare  videtur.  ReJpecJu  enim  divini  numi- 
nis  itajurat.  Et  Synefio  non  infrequens  eft  in 
epiftolis  jurare,  vrj  r  'neyiv  o-S  xtcpctxlw,  h&i  r  r 
'srcuSav  fiS  a-uTtii/iav,  per  facrum  tuum  capttt,  S> 
per  liberorum  meorum  falutem.  Vide  epifto- 
las  ejus  XLIX,  XCV,  CIII,  alias.  Nec  aliud, 
puto,  voluit  quam  per  falutem  fuam  aut  caput 
jurare  Cofmas  lub  Alexio  Commeno  patriarcha 
CoDftantinopolitanuS,  cum  per  fuum  nomen  ju- 
rabat  nolle  fe  patriarchali  fede  fecedere  nifi  Ire- 


ne  imperatrix  fuis  manibus  infigniretur.  Anna 
Porphyrogenneta  in  Alexiados  lib.  III.    TD  iSi- 

ctv  t7T0ft.aa-dyj\j@^  KXricrw,  <pt]cri  -zrpos  cwtxc,  Nij  tvv 
Koo-ftdv,  ei  fiti  2^c/.  r  \fjtuv  %eipuv  tj  eipjjtuvj  tS  <r\tpzs 
dfyuSi},  tS  ^x^d/I^S  S-^ovss  chi  ^i^o-ofjbcu,  quod 
idem  fonat.  Et  per  vitam  fuam  jurat  Avicenna 
Arabs  lib.  de  Almahad  cap.  III.  Videfis  item  Bal- 
famonem  ad  canonem  XCIV,  fynodi  in  Trul- 
lo.  Idem  autor  tLu  \^u>fcoo-ictv  feu  juramentum 
epifcoporum  AEgypti ,  quod  fidejullionis  vicem 
fupplebat,  in  fynodi  Chalcedonenfis  canone 
XXX,  ita  interpretatur  ut  eam  efFe  dicat  -n  «V 
tIw  KiCpctXwu  tS  ftcto-iXiug ,  sj  eig  tIw  oiKeictv  cruTr,- 
%j.mi  0'fdoo-cu  Twct,  per  imperatoris  caput,  vel  fa- 
lutem  fuam  quempiam  jurare.  Sed  Zonaras 
ibi,  per  imperatoris  caput,  &  falutem  ejus,  ip- 
fiufque  jurantis  jurare,  \^uf*.atr'ia,v  efle  notaE. 
Obtinuit  etiam  mos  per  filiorum  regis  vitam 
jurare.  Sed  in  occidente,  lege  ante  annos 
DCCCIata,  hujufmodi  juramenta  vetita  funt,  at- 
que  inde,  puto,  in  judiciis  exoleverunt.  In  oc- 
cidente  dico.  Nam  in  oriente  diutius  manfifle 
fcimus  ex  Graecis  jurilconfultis.  Lex  eft,  1)t 
nullus  praefumat  per  vitam  regis-  &  filiorum 
ejus  jurare.  Habetur  in  capitulis  Karoli  &  Lu- 
dovici  lib.  III,  tit.  XLII,  &  legum  Longobardo- 
rum  Hb  III,  tit.  XXIV. 

Pag.  1461.  I.  69.  'EtpiocxSvTi  3  \jruXetct  x.  dunS 
Xj  $iet  ts  e|  \pS.~\  Imprecationes  ejufmodi,  dirae, 
ieu  d^ou,  fatis  funt  frequentes  apud  veteres.  Ee 
Cicero  de  legibus  lib.  II.  Terjuris  poena  divina 
exitium,  humana  dedecus.  Unde  Sc  Diagoras  il- 
le  ciamrfieis  \sz?o  Ttv^-  cPhopKricrctvT®",    x.  fitjcTiv  "tve- 

Kct  TXTS4  ■Zrci&0VT(&^,    fA.t6i]PflOO-Cllo    HS    73    Kiyetv    ft,ij    5- 

vcu  S-tiis ,  quae  verba  funt  Sexti  Empirici  adver- 
fus  Mathematicos  libro  VIII.  Jurisjurandi  autem 
fcrmulam  cum  adjedta  imprecatione  &  vetuftif- 
fimam  &  horrendam  fubjungo  ex  Vettii  Valentis 
Antiocheni  nondum  typis  vulgati  fcriptoris,  FIo- 
ridorum  feu  Anthologi^n  lib.  IV.  Ubi  fratrem, 
&  caeteros  omnes  qui  libro  fuo  apotelefmatico 
initiandi  eranr,  ita  adjurat,  'O^ilu  a-i,  cV)ix<p't  fin 
TifA,iurctjt ,  iij  txs  fJtvrciSuyis  fjta  Tcwrti  rji  (\w\cl^ei, 
Spy.vS  ftfy  cI^^/k]ov  kvt@*  x.  ©  $voKcu$SKci£ucfov  3-  t\ 
Xj  T)  (c  txs  t  ■arXctvtircts  a.^ipy.s,  01  uv  o  Tzrcis  /3i@* 
rivioxetTcu,  cwtlw  Tt  Tlw  isrpovotctv  x.  \tcyMciyKLw,  ct 
IJTnixpvCpots  TcuJTct  QwjTtiprjO-cu ,  x.  fttj  fttQ.SSvcu  -ms 
ct7rcuo<£iTsis ,  ei  fttj  ms  ci^iots  x.  oiwctf^/jots  OA&cpv- 
Kctasetv  x.  cifjtetZaSs?  oiKcuug,  curm  ti  \ftoi  Scttevrt  tS 
eicrtiF/]irct(S/)Ci>  cieifMt\q-av  <£  ciyaAlw  Cp/iftiw  ~h7nsv'tu,etv' 
x.  fut\t<rct  crkifvcvQ-s  73  ct(pSovav  Xj  ii  t5  ctXrfieicts  fti- 
f>(^,  us  \sssa  iotvos  ctvopas  cRnXtXv/jfyjov  cwiis  \(pu- 
Ttcrct  ftvjoi  "ZffaptvTcts  to  tfiov  cvofta,  tripas  tireta-cpt- 
petv  Tcwrtl  Qvjjjct^et '  y.tiot  Au@ijcrcu  Ttvct  r  'srpoTt- 
ypytfifjj/juv  >)  fttXXovTuv  Xtytcacu  ■zrpos  tb  ctS-trijo-cu 
Tiis  cvTvrxavov\a,s'  x.  ftq  ipoyov  \7rtviyxcu.  K.cu  tcw- 
Tci  (l%)  !X\&,(pvXaos-xcriv  a\  ■srpoetptilta/)ot  S-ta)  -srdvTts 
tfijoSlpeis  to-ov7),  ^/  jSi'@»  djTra^tis,  <£  xa]a&vfti@"  Xo- 
yto-ftuv  QjuuTtXetct.  'lL7rtopKSo-t  3  to,  ovavria,  Mijre 
yr)  (ZaTtj,  firiTt  S-aXarja  ■srXurr,,  ftyrt  t\kvuv  arrapa.' 
TvCpXos  Tt  vSs  £  •art7rcuScijyS/j@^  \ssrctc^xuv ,  d,cyrr 
fiavct  @iov  x,  dvi7r'tTi£)KTiiv  dyaduv  \7rdy01.  'Edv  $i 
Tts  x,  /$  fyavaTiv  \<rt  xukuv  ti  Xj  xaXcov  d.y.ajari,  xd- 
xei  r  cy.oiuv  fttTaXdQotiv.  Videfis  Julium  Firmi- 
cum  mathefeos  lib.  VII,  in  initio.  Praeter  di- 
ras  ejufmodi  gentibus  ufitatas  (quae  obviae  (unt 
apud  rituum  veterum  confarcinatores)  vide  eas 
quae  Judaeoriun  Conftantiuopolitanorum  jura- 

mentis 


1557 


Di 


CRETA     E  T 


F  O 


E  D  U  S. 


I55B 


mentis  adjeclae  erant  ex  tabulis  praefedtoriis  in 
juris  Graeco-Romani  lib.I.  pag.119.  Deiisetiam 
quae  chriftianis  olim  in  uiu  confulas  Novellam 
VIII.  Adde  Durandi  fpeculum  tit.  de  juramento 
calumniae  §.3.  Dirae  autem  illae  horrendae  in 
Novella  VIII,  etiam  ante  juftiniani  aevum  vetu- 
ftae  eraut  &  iblennes,  ut  in  tremendo  fcilicet  die 
judicii  perjurus  haberet  portionem  Judae,  lepram 
Gehezi,  &  tremorem  Caini.  De  hifce  enim  ip- 
filfimis  Ioquitur  Procopius  in  arcana  hiftoria, 
dcy.g  ts  ■Z7cL~a.g,  inquit,  iTt£a.M'.;  otua  •zs-pog  r  •asa,- 
Xcc.oTa.-av  a<.cfta.o-$ua,!  dnv,  quod  diris  omuibus 
more  majorum  devovil  uon  male  vertit  Nicolaus 
Alemannus.  Diras  fcilicet  congeffit  eas  omnes 
quae  veteribus  fblennes  habitae.  Juramenta  au- 
tem  per  corpora  coeleftia  iblcnniter  praeftita, 
uti  apudVettium  noftrum  per  coeli  fyftema,  zo- 
diacum,  luuam  &  quinque  planetas  caeteros  (ad- 
je<ftis  item  providentia  &  fato)  fatis  raro  occur- 
runt  in  fcriptis  veterum.  Certe  in  Mahumedis 
Alcorano  aliquotics  ejuimodi  habemus  formulas. 
AzoaraXCV,  ut  Latinae  editiqnis  numeri  ducunt, 
feu  Alburochu,  Iegimus,  JToSn  nxn  tXxta\"i, 
quod  fer  coelum  figuifcrum  vertit  Retinenfis. 
Ubi  paraphraftes  Arabs,  qui  Mahumedicis  ex- 
plicationibus  in  ipfo  contextu  interfertis  verba 
Alcorani  lineis  miniatis  notata  interpretatur,  ha- 

bet,  ipidSk  »3  roipn  ^y-a  -\zy  vnx  ^a^ha 

Sydera  XII  antiquitus  delineata  iu  Alphurcan 
leu  Akorano.  Alia  id  genus  occurrunt  in  Azo- 
aris  XCVI  &  LXIII.  Ubi  per  ftellam  vefper- 
tinam  juramentum  concipitur.  Et  in  Azoara 
XCIX  ~)JDbN"l  feu  per  auroram,  'K  (inquit  pa- 
raphraftes  ille)  DV  t-73  "IJ!3,  id  eft,  per  auroram 
diei  cujufibet.  Azoara  item  LXVI,  quae  LVI 
eft  in  Arabico,  legimus,  Ter  loca  occafus  ftella- 
rum,  quod  magnum  fapientibus  ef  facramen- 
ium,  hic  Akhoran  optimus  a  rege  mundi  com- 
pofitus  eft.  Id  tamen  (quod  obfervavit  nobis 
v.  cl.  &  docTiffimus  Guilielmus  Bedwellus)  A- 
rabicis  minime  convenit.  Nec  magis  conveni- 
unt  quamplurima  aiia  quae  in  Latina  illa  verfio- 
ne  veteri  obtruduntur.     In  Arabicis  autem  legi- 

tur,  -h  D-c\h  ri3Ni  dtoSn  ypxin  CjVpci  xS 
D!D#  p^^j/Tl  id  eft,  Ne  jura  per  occafus  flella- 
rum.  Nam  illud  juramentnm ,  f  noveritis , 
raagnnm  eft.  Sed  vetuftiffimum  penes  me  ex- 
emplar  Latinum  non  alicer  eo  loco  fe  habet  quam 
codex  editus.  Binis  autem,  quibus  utor,  exem- 
plaribus  Arabicis  ea  quae  tranfcripfimus  verba 
locum  illum  occupant.  Alias  in  Alcorano  jurandi 
formulas  fatis  portentofasvide  AzoaraLXXXV, 
LXXXVH,  XCV,  XCVI,  XCIX  &  C.  Adde 
Alcorani  epitomes  veteris  orationem  quartam.  Et 
de  perjurorum  poena  vide  Azoaram  LXVIII. 
Sed  juramentis  quae  indicavimus  ipfum  Deum 
optimum  max.  plerumque  ufum  efTe  impie  innuit 
impoftor  ille  qui  Alcoranumconfarcinavit. 

Pag.1463.  I.84.  'Ma.Fvi;crla.  tsi  ■sr^og  ra  ~Mcudv- 
fyi\  DuplexMagnefia:  Ad  Maeandrum  fluvium 
urbs  altera  erat,  ad  Sipylum  montem  altera. 
Neutrius  eft  infrequens  mentio  apud  autores  utri- 
ufque  linguae.  Maeoniae  urbs  utraque.  Haec 
autem  illa  multo  feptentrionalior. 

Ibid.    'Ei/  Tti  t5  ' KoTly.ib@*>   •$  Katix.o!ppvriv>]S  '££».] 

Ita  populus  alter  in  alterius  numinum  fanisfoedus 
ex  pacfo  collocabant.  Ideo  autem  hiatum  Leuco- 
phryenes  nomine  fupplevimus  quod  tum  elemen- 
VOL.  II.  1 


torum  numerus  haud  impar  fucrit;  tum  quia  Di- 
ana  Leucuphryene  feu  Leucophryne  di<5ta  impcn- 
fe  Magneiiae  culta  cft,  Strabone  tefte.  In  ea 
quae  hodie  e.xftat  urbe  (inguit  lib  XIV  de  Mag- 
nefia  locutus)  fanum  ejt  Tianae  Lcucophrynuae, 
quod  raagnitudine  quidem  temph  £f>  donariorum 
multitudine  Ephejio  cedit:  Concinnitate  autem 
&  artificiofa  delubri  ftruciura  longe  illud  fu- 
perat.  Magnitnd.ine  etiam  omnia  Afiatica  fu- 
perat,  duobus  cxceptis,  Ephefio  £9  quod  Tidy- 
mis  eft.  De  fano  hujus  deac,  quod  nempc  pfeu- 
dodipteron  erat,  volumen  conicripfit  Hcrmoge- 
nes.  Vitruvius  in  prooemio  libri  VII.  Edtdit 
volwmen  Hermogenes  de  aed.e  Tianae  Ionia  , 
quae  eft  Maguefiae  Tfeudodiptcros.  Et  Mag- 
nefiaeTianae  nomine  culta  eft,  non  diffimili  fa- 
no,  Alabandi,  quae  Cariae  urbs  erat ;  quod  te- 
ftatur  idem  lib.  III,  Dianae  Leucophrynes  memi- 
nere  Tacitus,  Clemens  Alexandrinus,  Arnobius. 
Videfis  Lipfium  ad  Taciti  annalium  lib.III,  com- 
menrario  in.  Sed  non  minus  Lencophryene^ 
ut  in  vetuftis  aliquot  Strabonis  exemplaribus , 
quam  Leucophryne  dicenda  eft.  Apud  Magne- 
fios  magis  Leucophryene.  Nam  in  numifmate 
Marciae  Otacillae  Severae  Aug.  Philippi  Augufti 
uxoris  nomine  infignito  legitur  (fi  Occoni  fides) 
MArNHTP.N  AETKOOPTHNH.  A  Leuco- 
phrynes  nefcio  cujus  funere  nomen  petitur  ab 
Arnobio  &  Clemente.  Fanum  ejus  etiam  afy- 
lum  erat,  tefte,  Ioco  quem  diximus,  Tacito. 
Leucophryenem  notari  Dianam  figuraDianae  nu- 
dae  arcitenentis    in  aereo  Elagabali   numifmate 

cui  mfcribitur  EIII MArNHTPN  vix  eft 

cur  dubitemus.  Idem  dicendum  de  Maximini 
illo  cujus  pars  altera-  Julium  Verum  F.  exhibet, 
altera  vero  MATNHTJ2N  NEJ2KOPJ2N  AP- 
TEMIA02. 

Ibid.  1.  85-.  AIONT20T]  Difrupto  hic  mar- 
more,  elementorum  ducTus  ferme  difparuere.  Sed 
ex  apicibus  reliquis  non  eft  difficile  hanc  leclio- 
nem  elicere. 

Ibid.  I.  8<5.  ^Zwjo-cp^is-clcSrua-a.v'}  Vetuftiffimus 
eft  figillorum  in  oriente  ufus,  tametfi  ante  Ili- 
aca  tempora  non  annulis,  id  eft,  figillis,  fed  no- 
di  nota  epiftolas,  alia  claudi  folita  vult  Plinius. 
Vide  eum  lib.  XXXIII,  cap.  I,  fed  confule  Ge- 
nefeos  cap.xxxviii,  comm.  18.  Exod.  cap.  xxviii, 
ii  &  36.  1  Reg.  cap.  xxi.  8.  Danielis  vi.  comm. 
17.  Jeremiae  cap.  xxxii.  11.  Efther  cap.  iii.  iz. 
Tobit  cap.  vii.  comm.  14.  praeter  hiftoriolam  Be- 
li  &  Draconis.  Adde  Jofephum  Scaligerum  in 
elencho  Trihaerefii  Nicolaii  Serrarii  cap.  XI.  An- 
te  figillorum  inventionem  aiunt  Graeci  nonnullu 
eorum  vice  in  ufu  fuiffe  virgulas  feu  afferculos  a 
cimicibus  variatim  irrofos.  Ifacius  Tzetzes,  ad 
illud  Lycophronis, 

Td  5  akXa,  3-(j/.7rcQoaT@^  «^ffl;^  Sojiw 
Zppyiytg  dozdj<rei, 

Reliqua  vero  vermicnlis  exefum,  intafium  ae- 
dium  figillum  obfervabit ;  aut, 

Intacfa  vermiculata  claxendix  domos 

Servabit  alias 

ut  vertit  Jofephus  Scaliger;    fl^/V  f-,  inquit  ibi 

Tzetzes ,    djpiblwcu   rd.g  c-Qpy.yiScig  o\   'ma.Xouoi  10-- 

(DpyiyiCoy   ^vMig  tjzfo  3-pj7ruy  (itopa^ois  j    2^d   ^» 

10  F  cuJrd 


1559 


Ad    Smyrnaeorum 


1560 


cwta  'Gs.oXwhT-fta,  hvo/.,  Triufquam  figilla  reper- 
ia  funt,  veteres  figillabant  lignis  cimhibus  ir- 
rofis,  eo  quod  plurima  eis  inerant  pundta.  Quafi 
vero  feculum  ejufmodi  unquam  fuiffet  in  quo  ci- 
mices  tantum  five  foramina  five  lineas  qualiter- 
cunque  dudtas  ligno  incidebant,  homines  vero 
adeo  ftupidi  ut  incidere  non  poffent.  Atqui  e- 
tiatn  ejufmodi  virgulas  feu  afferculos  figillorum 
ofHcium  faepius  praeftitiffe  forfan  non  eft  dubi- 
tandum.  Etiam  nunc  forte  interdum  praeftant. 
Ideone  vero  alia  figilla  nondum  inventa  ?  Et  in- 
teliigendus  fane  Lycophron  potius  ac  fi  vetufta- 
tem  duntaxat  (cujus  caries  comes  eft)  in  figil- 
lo  notaffet.  Videfis  autem  Ammonium  &  He- 
fychium  in  &pj.7ro%%coT@^,  &  Suidam  in  Srif.7r$'i- 
<?anv.  Herculem  ejufmodi  figillo  cimicibus  ex- 
efo  primo  ufum  efTe  ait  Philoftephanus  apud  He 
fychium.  Caeterum  ars  etiam  fculptoria  cum  fi- 
gillorum  confe£hone  fpeciatim  occurrit  in  facris 
literis,  idque  feculis  plurimis  ante  quidpiam  me- 
moriae  de  Graecorum  moribus  traditum,  Exodi 
cap.  xxviii,  commate  n,  onn  'nins*  quod  coe 
latnra  gemmarii  antiquitus  vertitur :  Senioribus 
feptuaginta  eft  yXv/jcyca,  o-<poa.yil@~,  coelatura  fi- 
gilli.  Et  Munfterus  ibi,  q.uem  recentiores  ple- 
rumque  recle  fequuntur,  Opere  gemmarii ,  & 
qui  figilli  coelaturas  facit ,  fculpe  duos  lapi- 
des,  &c.  Confulas  etiam  Exodi  cap.  xxxix.  Ne- 
que  infrequens  eft  vocabuli  0*1*1,  pro  eo  quod 
eft  figillare ,  metaphora  in  veteri  inftrumento  ; 
unde  &  figillorum  in  Syria  ufus  frequentia  fa- 
tis  manifefta  eft.  Sed  Plinius  annulos  figillari- 
tios  (ut  Vopifci  verbo  utar)  in  defuetudinem  ma- 
xime  in  oriente  poftmodum  abiiffe  fcribit.  Li- 
bro  XXXIII,  cap.I.  Nullos,  ait,  omnino  annu- 
los  major  pars  ^entium  hominumque  etiam  qui 
fib  imperio  no/iro  degunt  hodie  habent.  Non 
fignat  oriens  aut  AEgyptus ,  etiam  nunc  lite- 
ris  contenta  folis.  Sed  de  veterum  Perfarum  fi- 
gillis  vide  excerpta  de  legationibus  exMenandio 
pag.  296,  editionis  Latinae,  1609. 

Pag.  1463.  I.87.    Ka).  tu  \sora,o^fiv\i  x.otva}~]    Com- 

mune  igitur  Magnetum  fuum  habebat  figillum  ; 
ita  etiam  Smyrnaeorum  civitas ;  uti  &  aevis  ci- 
terioribus  paffim  corpora  &  collegia.  Sed  de  fi- 
gillo  communis  alicujus  populi  alio  in  loco  qui 
non  fuerit  plurimis  feculis  marmore  recentior, 
legiffe  me  non  memini.  Etiam  &  figillum  hoc 
<5axruAi©*  di6tum  a  pari,  uti  par  eft  exiftimare, 
forma  cum  iis  qui  perfonarum  fingularum  digi- 
tis  geftabantur.  Ideoque  etiam  curiofulis  non- 
nullis  aevi  noftri,  qui  omnia  purioris  aevi  fermo- 
ne  pronuntiare  ftudiofius  quam  par  eft  cupiunt, 
annuli  figilla  funt  principum,  tametfi  revera  non 
fint  annuli ,  fed  craffiores  laminae  nihil  omnino 
annuli  prae  fe  ferentes. 

Pag  1463.  I94.  UaAcufA.aFvio-ia.v']  Quod  Ta- 
laemagnefia  feu  vetus  Magnefia  dicitur  non  ali- 
ud,  puto,  fuit  quam  five  caftellum  five  urbecu- 
la  in  ea  planitiei,  cui  Thorax  mons  imminet, 
parte  fita,  unde  Magnefia  civitas,  quae  tunc  flo- 
ruit  &  foedus  percuffit,  in  alium  ejufdem  plani- 
tiei  Iocum  tranflata  eft.  Strabo  de  Matris  Din- 
dymenes  fano  in  veteri  Magnefia  &  Thorace 
monte  verba  faciens  lib.  XIV,  Ncfv  'j  cbt  w»,  in- 

qilit,       73    llflOV,      24#     75     T   •STOMV   H$     O,X\0V   [A.il(t)X.lt&~CU 

linrov.  Ita  Scepfis  &  Palaefcepfis  urbes  erant  vi- 
cinae  in  Phrygia  &  Myfia,  ita  Biblos  &  Palae- 


biblos  in  Phoenicia.  Et  fiint  id  genus  aliae. 
Palaemagnefia  igitur  aut  fui  plane  juris  erat,  aut 
ita  faltemMagnetum,  qui  foedus  cum  Smyrnaeis 
percuflerant ,  imperium  detredtabant ,  ut,  icto 
foedere,  Seleuci  majeftati  haud  fatis  profpexif- 
fent  Smyrnaei  nifi  fingulari  legatione  etiam  hof- 
ce  ad  illius  amicitiam  leorfim  invitafTent. 

Pag.  1464.  1.  101.  ' Akx,aT&Txc~\  Praedia  illa 
feu  fundi  bini,  x.a^oi  didti,  Palaemagnefiae  inco- 
lis  a  Seleuci  decefforibus  affignati  (de  quibus  ne- 
mo  fruftra  expe<5tet  ut  plura  cognofcere  videa- 
mur)  decima  immunes  erant,  id  eft,  annuo  cen- 
fu,  qui  five  jure  tuncufitato,  five  padto  con- 
vento,  praeftari  folebat,  ubi  privilegium  aberat. 
Ita  agri  affignati,  Romanis  olim  omni  munere  & 
collationis  onere  vacui  eraut,  I.  III.  C.  de  fundis 
Limitotrophis.  Duplex  autem  plerumque  erat 
veteribus  Graecis  decimarum,  quae,  uti  proven- 
tus  publicus,  pendebantur,  genus.  Portoria  feu 
navium  aut  rerum  importatarum  &  exportata- 
rum  veitigalia,  alterum  erat ;  ea  quae  colono- 
rum  agri  five  fcripturarii  five  fativi  reddebant, 
alterum.  Decima,  quae  portorium  erar,  memo- 
ratur  Demoftheni  in  oratione  contra  Leptinem, 
quae  &  srg<  clriK^Siv  nominatur.  Archebius  & 
Heraclides,  inquit,  Byzantium  Thrafiybulo  tra- 
dentes  xv^jag  vjxctg  i7roi>]o-a.v  ^S  'EAA^taroVJtf  co^i  T 
<>ix.cItIw  "i&roMcdg,  dominos  vos  Athenienfes  fece- 
re  Hellefponti,  adeo  ut  decimis  inde  frueremi- 
ni.  Ubi  UJpianus  adnotat,  AixcItIw  cx.  t  <pop- 
ticov  t  tfj,7ripav  tS  'EAAf/taroV^  ■lAa./j.Qa.vov,  <Z)eci- 
mam  negotiatorum  mercium  in  Hellefponto  ac- 
cipiebant.  Et  publicanus  qui  decimam  hanc  col- 
ligebat  ^ixMldjr/jg  8c  ^gx^Aoy©-  didtus,  uti  &  A- 
rabibus  *1N2?J*  eadem  notione,  quod  alicubi  item 
legifTe  me  memini,  &  "IXC^n  pro  ipfo  veclrigali. 
Vide  Harpocrationem  &  Suidam.  Adde  fis  Jo- 
annis  Meurfii  Atticarum  ledtionem  iib.  III,  c.  II. 
Neque  haec  decima  raro  occurrit.  Alterum  ge- 
nus  quod  huc  fpeclat  meminit  Ariftoteles  Oeco- 
nomicorum  II.  In  oeconomia  fatrapica,  docet 
ille,  proventuum  angendorum  ratio  eft  praeftan- 
tiflima  ex  agrorum  fruclibus.  Proventum  inde 
natum  (penfionem  fcilicet  a  colono  pro  agro  fa- 
tivo  praeftitam)  o\  pfy,  inquit,  6k<pc(jcv,  e<  j$  $1- 
xo,t!w  ts-ooo-aJopdjno-iv,  alti  tributum,  alii  deci- 
mam  appellant.  Aliam  rationem  ex  re  pecnaria 
affert,  five  ex  agris  fcriptnrariis,  aut  ihra  r  Qoo— 
x,q;j.a,Tb>v,  quae  ejus  verba  funt.  Etiam  &  hunc 
proventum  Shv.apTrictv  &  hxarlw  diclum  ait.  Vi- 
de  porro  1  Samuelis  cap.  viii.  comm.  i^.  Ejuf- 
modi  decima  etiamnum  palfim  in  oriente  a  Tur- 
carum  imperatore  exigitur.  Neque  de  alia  olim 
intellexi  illud  inAIcorani  Retinenfis  AzoaraXVII. 
T)e  decimis  &  beneficiis  firme,  &  inde  fecun- 
dum  morem  conftetam  operare.  Sed  Arabs  ha- 
bet,  Sttme  **"ij;7JO  TDKI  "l*y?*"N  quod  tibi  indul- 
tum  efi,  &  ea  quae  dari  confttefcunt.  Paraphra- 
ftes,  quem  diximus,  Arabs  habet,  p  yabx 
XJj;  tynn  *>«Sl  wah^  n^bn^  quod  a  benevo- 
lentia  hominitm  obvenerit,  aitt  eorum  befzeficiia  ' 
neqtte  ab  eis  quid  extorque.  In  Arabico  eft  A- 
zoara  VII.  Verum  &  alibi  Robertus  ille  Reri- 
nenfis,  locis  non  diffimilibus,  decimas  fubftituid 
pro  ejufmodi  vocabulis.  Et  in  Azoara  LXVIII, 
quae  in  Arabico  eft  LVIII.  Oratores  &  deci- 
matores,  inquit,  eftote,  fequendo  T>eum  om- 
nium  operum  cognitorem  atque  propbetam  ; 
1  ubi 


i  $6i 


ECRETA    ET 


Fo 


E  D  U  S. 


1  ^02 


ubi  Arabs  habet,  ni3?7N  faftS)  D^ohii  RVpb 
nSlsm,  i"17?N  KiyDNl  id  cft,  freces  celebrate, 
~&  eleemojynas  date,  obedieutes  'Deo  £j?  prophe- 
tae  ejus.  Scd  haec  obiter.  Ex  agris  irem  fati- 
Vis  Romanis  pendi  folebat  locatoribus  decima ; 
quod  ex  Appiani  civilium  primo  cognofcimus. 
Nec  difirmilis  cft  decimarum  proveutus  qui  tum 
ex  annuis  agrorum  frudibus,  tum  ex  fofTilibus, 
Galliis,  Hiipaniis,  alibi  in  Europa,  etiam  alicu- 
bi  in  Anglia,  penditur.  Videfis  Choppinum  lib.  I. 
de  domanio  Franciae  tit.  I. 

Ibid.  H  x^ZJ-  *tv  'txxcw  v  "utpotipov  oijeg  ij/.  Mciy- 
^a-icf]  Ager,  puto,  veteri  Magnefiae  adjacebat 
quem  pofTIdebant  ii  qui  Magnefiae  olim  fuerant 
incolae,  id  eft,  qui  fedibus  mutatis  in  Smyrnae- 
um  agrum  tranfmigrarant.  Hunc,  fi  Smyrnae- 
brum  civitatis  pofTefTIonibus  accederet,  decretum 
hoc  veteris  Magnefiae  incolis  feu  Palaemagneti- 
bus  affignat  nomine  «Ai^a  feu  praedii  fine  onere 
poffidendi. 

Ibid.  1.  ioi.  Ktijpov  'i7rwMoi\  Praedium  eque- 
fire  hic  non  diverfi  fuifie  generis  autumo  a  fun- 
dis  illis  olim  in  imperio  Romano  ad  fubmini- 
ftrandos  rei  militaris  fumptus  afllgnari  folitis.  Eo- 
rum  duae  fpecies.  Nam  aut  tam  tironibus  quam 
veteranis  in  perpetuum  five  beneficium  &  fti- 
pendium  ilve  praemium  donabantur,  aut  ad  an- 
nonae  militaris  duntaxat,   penfitationes  colonis 


locabantur ;  idquc  plerumque  fiebat  in  Iimici- 
bus  impcrii,  uncic  agri  limitanci  di&i  &  fundi  li- 
mirotrophi.  De  his  videfis  L.  15-.  Ircm  fi  §.  i. 
ff.  de  rei  vindicatione  &  C.  tit.  de  rundis  limi- 
totrophis.  In  fpccie  prima  planifTima  iunt  fcu- 
dorum  veftigia.  Et  de  vetuftifiima  feudo- 
rum  natura  confule  quae  occurrunt  de  duci- 
bus  limitaneis  apud  Lampridium  in  Alcxandro 
Severo,  &  de  Cimbris  apud  Lucium  Florum 
lib.  III.  cap.  III.  Nec  difcrepabant  t»  k)J[m'Q. 
<?yt,TtultKci)  feu  fraedia  militaria,  quae  in  im- 
perii  orientalis  legibus  habentur.  Conflantini 
Porphyrogennetae  dc  iis  Novella  exftat  tum  a- 
pud  Leunclavium  in  jurc  Graeco  Romano,  turn 
apud  Cujacium  in  Feudis.  Sed  cmcndatior  a- 
pud  Carolum  Labbaeum  in  conftitutionibus  im- 
peratorum  Graecolatinis,  &  Joannem  Meurfi- 
um.  Sed  vero  «Ai^oj  hic  nofter  equires  tantum 
alebat  ad  hoftes  ab  impcrii  Magnerici,  feu  po- 
tius,  poftquam  i<5to  inaequali  foedere  fervitu- 
tem  induerant,  Smyrnaei,  finibus  arccndos  ;  ad- 
eoque  xA^o<  'nrirwt  (fi  de  prima  Romanorum 
fpecie  intelligas)  ipfifTima  fere  funt  feuda  quae 
phrafi  forenfi  feuda  militaria  feu  Fees  de  Chi- 
valer  Anglis  nuncupantur.  AaPidv  autem,  quod 
Jine  onere  yertimus,  decimas  aut  alias  anno- 
nae  penfitationes,  non  militiae  onus,  hic  exclu- 
dit. 


Ad  C.  Ant.  Septimii  Publii  Citharoedi  viciorias,  feu  Mar- 
morum  Arundellianorum  III. 


PAG.  14^5".  evanuere  ex  marmore  fuperio- 
res  elementorum  feptem  primorum  api- 
ces.  Sed  ex  reliquiis  inferiorum  conjedTura 
T.  ANT.  SEIX  fubftituimus.  Hujufmodi  au- 
tem  wta.ypa.tyuA  r  'tioovtvMv,  qualis  erat  in  agoni- 
bus  muficis  Septimius  nofter  Publius,  hlQtvcu  feu 
Jaxeae  hierov.ic  arum  dejcrijtiones,  ut  vocantur 
Lycurgo,  frequentes  erant  apud  veteres.  De 
eis  autera  videfis  fcholiaftem  ad  Pindari  Olympi- 
orura  oden  VII.  &  marmor  X.  fol.  1468.  praeter 
ejufmodi  alia  aliquot  apud  Lipfium  &  Grurerum 

Ibid.  1.  2,.  HepFci^/jvog,  si  2,[j.upvcti@h',  ii  'Aorivcuos, 
Kj  'Etyio-t(3h~\  A  plurium  civiratum  populis  ci- 
vitate  donatus,  toc  habuit  denominationes  tum 
hieronices  hic,  tum  moderator  ejus  C.  AElius 
Agathemerus.  Sic  Artemidorus  &  Daldianus  e- 
rat  8c  Ephefius,  uti  ipfe  teftatur  Onirocriton 
lib.  III.  cap.  LXVII.     Sic  alii. 

Ibid.  1.  6.  ^Zy.vpvav  'OA.Jpn*  TI  ~\^  I7]  Bini  fci- 
licet  Smyrnae  erant  fub  Adriano  agones  Olym- 
pici  feu  quinquennales  ;  id  eft,  Olympia  bina, 
praeter  ea  quae  pro  communis  Afiae  votis  ibi 
faepius  celebrari  folita  :  de  quibus  etiam  mox. 
Ea  quae  fic  fimpliciter  dicfta  funt,  atque  ea  quae 
Olympia  Adriania,  ab  Adriano  nempe  five  in- 
ftirura  five  conceffa,  nuncupabantur.  Neque 
haec  alia,  ni  fallor,  fuere  ab  dyZvi  illo  UpS 
Smyrnaeorum  cujus  fub  fequentis  infcriprionis 
finem  menrio  eft.  Frequentia  aurem  ejufmodi 
agonum  a  glifcenre  provinciarum,  poftquam  fer- 
viruri  egregie  litare  coeperant,  adulatione  fub 
Odtavio  duxit  initium.  Suetonius  in  ejus  vi- 
ta,  capite  LIX,  Trovinciartim  pleraeque,  Jit- 
$er  templa  ^S  aras,    ludos  quoque  quinquen- 


nales  fene  oppidatim  conjituerunt.  Ex  indul- 
to  nimirum  aut  jufTu  principali  conftituerunt 
provinciae,  urbes^  oppida.  Unde  indifcrimina- 
tim  five  a  principe,  five  a  provinciis,  urbibus, 
oppidis,  certamina  inftituta  fuiffe  faepius  dice- 
batur.  De  binis,  quae  diximus,  Smyrnae  O- 
lympiis  vide  y.  cl.  Claudium  Salmafiurn  ad  A- 
drianum  Spartiani.  Adi  item  Hermodori  illam 
Farnefianam  quae  habetur  in  Lipfii  auclario,  & 
apud  Gruterum  eft,  pag.  314.  &  Philoftratum 
in  Polemonis  Sophiftae  vita,  praeter  Paufaniam 
in  Eliacorum  primo,  &  Philippi  epigramma 
quod  citat  Petrus  Faber  Agoniftici  libro  III. 
cap.  XXVII.  Sed  verd  fallitur  eruditifTimus  Fa- 
ber  capite  praecedente,  ubi  Farnefianae  infcri- 
ptionis  ™  'A^pjdvta  de  ludis  in  Antinoi  hono- 
rem  inftitutis  intclligenda  efTe  perfuafum  habet. 
Erant  fane  in  Antinoi  honorem  ludi  gyrhnici  a- 
libi  inftituti.  Atqui  non  Adriania  dicia  fiiur, 
fed  Antino««,  de  quibus  etiam  poftea.  Quid 
vero  fibi  hic  velint  notae  illae  TI  1,  I7  omnino 
nefcimus  nos.  Nodum  mihi  haitenus  inextri- 
cabilem  folvant  erudiriores.  Prima  earum  ira 
typis  repraefentari  debuit  ut  fuperior,  quae  trani- 
verfa  eft  linea,  finiftro  £"  H  apici  conjungere- 
tur,  ac  fi  T  &  H  in  unum  coaluifTent.  De  fe- 
cunda  figura,  quae  five  t<£  Shtrqjiu  ?■  five  He- 
braico  7  non  prorfus  eft  diffimilis,  &  non  fe- 
mel  in  fequenribus  etiam  iterari  videtur,  vide, 
fi  placet,  Gruterum  in  infcriptionibus  pag.  585. 
2.  &  Nicolaum  Alemaununi  ad  Procopium 
pag.  41.  Sed  nos  hic  planirfime  caecutirnusj 
quod  fateri,  ubi  aliter  non  fuppetunt  vires,  nun- 
quam  pudet. 

Ibid. 


1 


Ad   Septimii   Publii 


Ibid.  'A^dna  'Vdy/jv  B]  Romae,  Athenis, 
Ephefi,  Adrianalia  vicit  Septimius ;  quod  tcfta- 
tur  marmor.  Paffim  ferme  certaminUm  fibi  cog- 
nominum  autor  fuit  Adrianus.  Xiphilinus,  «ro»«, 
inquir,  y^j  Sricn^.  xgj  d.ywag  'srej.iroodjo^j©^  rdg 
■srohets.  Id  ipfum  Spartianus,  In  omnibns  pene 
iirbibus  t§  aliquid  aedificavit,  &  ludos  edi- 
dit. 

Ibid.  I.  7.  Uojtixag  B]  Apud  Puteolos  Adriani 
inemoriae  facravit  Antoninus  Pius  quinquen- 
nale  certavien,  8>  flamines,  S>  fodales,  &  mul- 
ta  alia  quae  ad  honorem  quafi  numinis  fpecla- 
rent ;  quae  verba  funt  Spartiaui.  Ulud  EuVe- 
Q>c-:cl  in  Farnefiana  dicitur,  feu  Pialia,  &  certa- 
rnen  erat  Ifelafticum.  Hieronicis  nempe  jus 
erat  fingulare ;  diruta  parte  moenium,  pompa  in 
urbem  invehi.  Videfis  Cafaubonum  &  Salmafi- 
um  ad  Spartiani  extremum,  &  Jofephum  Scali- 
gerum  V,  de  Emendatione  Temporum,  pag.  447. 
Melphitana  autem,  qua  ad  hanc  rem  utuntur,  in- 
fcriptio  cft  apud  Gruterum,  pag.  154..  n.4.  'Aydv 
cji  Uo]tt/\oig  hic  memoratur  etiam  in  ftationario- 
rum  Tyriorum  epiftola  quam  Gruterus  habet  pag. 
noy.  Stadium  item  hujus  agonis  innuit  Arte- 
midorus  Onirocriricorum  lib.  I.  cap.  XXVIII,  ubi 
EuVeS«*  rd  cv  'IraAlix,  d%9iv]ct  \jaro  (la.o~t/\ioig  'Avjai- 
viva  Sln  tw  -zo-ccldj  'A$yLd.w  memorat,  de  curfore 
verba  faciens,  qui  per  infomnium  fe  luminibus 
orbatum  effe  vidit,  atque  victor  evafit. 

Ibid.  Nia.v7roMv  r]  ItQa^d  feu  Augufialia  agon 
hic  di6tus  in  Farnefiana,  ut  ~2.tQ.a<rd  ai  NsaxoAi, 
&c.  Quinquennalis  item  erat,  &  Odtavio  a  Ne- 
apolitanis,  ut  videtur,  facratus.  Memoratur  Sta- 
tio,  Suetonio,  Seuecae  Confule,  fi  plura  ve- 
lis,  P.  Fabri  Agoniftici  III.  caput  XXVI.  &  Sca- 
ligerum  Ioco  jam  citato.  Adde  Julium  Caefa- 
fem  Capacium  hiftoriae  Neapolitanae  hb.  I. 
cap.  XV. 

Ibid.  "Axlia  B]  Agon  in  Actio  Apollini  facer 
erat  ;  quem  poft  vicloriam  Adtiacum,  condita 
urbe  Nicopoli,  inftauravit  Auguftus  ;  teftibus 
Strabone  &  Dione.  Videfis  Fabrum  loco  nuuc 
fupra  didto,  &  Scaligerum  V  de  Emendatione 
Temporum,  capite  de  primo  agone  Adtiaco. 

Ibid.  1.  8.  Tlw  \[\"  Aoyag  dmr'\.la.~\  Etiam  Ne- 
meos  ludos  ab  Argivis  celebrari  folitos  e(Te,  in 
quibus  cum  clypeis  decurrebant  armati,  conftat; 
quales  doTrt^iirag  oVa/5s  ctooyag  vocavit  Pinda- 
rus  Iftbmiorum  primo.  Romae  item  in  vinea 
cardinalis  Carpenfis  r  \\\ " '  Aoyag  dwri^a  re\g  co- 
rona  circundatum  exhibet  faxum  quadratum. 
Vide  Panfaniam  iri  Eliacorum  primo,  Hysinum 
fabula  CLXX  &  CCLXXIII,  quem  in  hujris 
agonis  nomine  depravatum  recfte  emendavit  v.  cl. 
Joannes  Meurfius  in  Graecia  Feriata,  verbo  'H- 
odia.  Eum  item  ibi  confule.  Adde  Angoni- 
ftici  P.  Fabri  libri  II.  caput  XXIII.  praeter  Far- 
nefianam  illam  feu  Hermodori  apud  Gruterum 
infcriptionem. 

Ibid.  1.  10.  ^y.vovav  kowcv  'Ao-ia.g']  Commune  fci- 
licet  Afiae,  quod  ex  pluribus  eifque  celebriori- 
bus  Aflae  civitatibus  conflatum  ;  velut  ex  Ephe- 
fiis,  Smyrnaeis,  Pergamenis,  Milefiis,  aliis,  qui 
concordiam  foventes  &  focietatem,  &  facris 
eam  firmare  ftudentes,  communia  Afiae  facra 
certamina  in  urbe,  de  qua  five  in  comitiis  om- 
nium  convenerar,  five  aliter  decretum  erat,  ce- 
lebrabant.     Atque  hifce  praefuere,  puto,  Afiar- 


chae;  de  quibus  ad  marmor  proximum.  Ita 
nummum  Caracallae  interpretatur  Scaliger  V  de 
Emendatione  Temporum.  KOl.sJON  ©PA- 
KflN  AAESANAPI.  AIN.  cpiAinno. 
niOIA  Communia,  inquit,  tria  (uude  unum 
item  confeitum)  Thraciae  celebrabant  Tythia 
Thracica.  Vide  in  Farnefiana  ~2yvpvav  6  wva) 
Ao-tag  aig.  Et  xotvS  r  KorjcHv  habetur  agon  quin- 
queunalis  apud  Gruterum  pag.  1094.  5-.  Certa- 
mina  haec  communis  Afiae  ipfiffima  effe  t* 
k$"  r  ' Aa-iav  'OhvyTrta  apud  Philoftratum  in  vir 
ta  Polemonis  Sophiftae,  vix  dubitare  queo,  pace 
viri  do£tiffimi  qui  ad  Spartianum  haec  eadem 
effe  cum  Adriani  Olympicis  ibi  inftitutis  obi- 
ter  afhrmat.  Neque  obeft  quod  Polemoni  & 
pofteris  ejus  datum  fit  Adrianeis  ^ooKa^c^  feu 
praefidere,  &  quod  praefedit  poftea  iiig  «J*  r 
'Ariav.  Decreto  civitatis  duntaxat  Smyrnenfis 
eft  perpetua  illa  praefidendi  Adrianeis  praero- 
gativa  data.  Sed  communis  Afiae  facris  com- 
mune  item  Afiae  tantum,  aut  fenatufconfulturri 
Romanum,  aut  refcriptum  principale,  non  civi- 
tas  aliqua  fingularis  eum  praeficere,  puto,  po- 
tuit.  Communia  autem  Afiae  facra  haec  fue- 
re,  opinor,  uti  alia  faepius  apud  Graecos,  ma- 
jora  &  minora  :  majora,  quae  pentaeterica  5 
minora,  quae  annua.  De  hac  diftinctione,  uti 
etiam  de  e  Kotvolg,  in  Farnefiana,  paulo  poft 
plura. 

Ibid.  I.  11.  UioFayov  Avyxrna,  T]  Poftquam 
Pergameni  templum  Augufto  facraverant,  etiam 
iis  permiffum  eft  ut  facros  ludos,  honori  ejus 
ampfiando,  inftituerent.  Ita  Dio  iibro  LI.  Hi 
Auguftalia  feu  Avyas-eta  dicta,  adeoque,  quod  in 
Farnefiana  Jegimus,  Ipoiwg  bi  1y.v^  'Ohvyma,, 
Kgj  'Ae^jdvta  'OXvy.iria.,  UJ.pfay.ov  Avyac-eta  tftg, 
vertendum  eft,  fimiliter  in  Smyrna  Olympia,  S> 
Adrianalia  Olympia,  'Pergamo  Augufialia  III. 
Neque  erat  fane  cur  de  Auguftalibus  illis,  quae 
plane  Pergami  collocantur,  ita  folicitus  effet  vir 
magnus  in  V.  de  Emendatione  Temporum.  Quf 
item  alii  five  Farnefianam  edidere,  five  voca- 
bula  quae  adtulimus  citarunt,  male  hacTrenus  ea 
intellexerunt :  Apud  Gruterum  pag.  1090.  legi- 
mus  ex  fepulcro  quod  via  Appia  VII  ab  urbe 
milliari  vifitur,  Ui^ayov  x,tSa^^g.  Adjecta  eft 
corona  hederacea. 

Ibid.  T^cudveia,']  Speclacula  Parthica  dicfa  fa- 
cravit  Adrianus  Trajano  ;  tefte  Xiphilino.  Ea 
Romae  celebrari  folita.  Gymnafium  etiam  erat' 
Romae,  Trajani  opus,  architeclo  Apollodoro. 
Utrum  ad  hoc  an  ad  illa  Trajanalium  nomen 
hic  fpeclet,  non  liquet. 

Ibid.  I.  13.  Aa-aAijV.Ma]  Horum  item  in  Far- 
nefiana  mentio.  Et  Mtya/\o&o-z,/\*i7rei&v  UvQiuv  iri 
alia,  apud  Gruterum  pag.  410.  n.  3.  Atque  e- 
tiam  AEfculapia  Smymae  fuiffe  videntur.  Ari- 
ftides    in   oratione  facra   prima,   'EMkxv   dg   bi 

X   'Ao-y.Mirix 


VO.I    TOi    tt 


2jy.vpvy  -urpog  iajn^.v  ■caqoo-n 
£  ai  Tu  Tvy.vao-i(f.  Tam  Gymnafmm  quam  tem- 
plum  in  Gymnafio  exftrudtum  AEfcuIapio  forfan. 
facrum  ibi  erat. 

Ibid.  Koyocteta,  B]  Commodaliorum  feu  Koy.o- 
Muv  mentio  in  faxo  Venetiis.  Corona  nempe 
ipfum  vocabulum  KOMOAEIA  circumdat, 
fub  epigrammate  iri  Achirifti  athletae  honorem. 
Vide  Gruterum  pag.  317.  n.  1.  Alibi,  puto,  a- 
pud  veteres  non  occurrunt.      Inftituta  forre  a 

Severo 


I565        ClTHAROEDI     VlCTORIAS.        I566 


Severo  imperatore  Commodum   in  divos  refe- 
rente. 

Ibid.  "Etparov  'AJj/«a]  Ut  Smyrnae  Adria- 
nalia  Olympia  erant,  ita  Ephcfi,  quae  hic  me- 
morantur,  nec  alibi,  puto,  omnino  praeterquam 
in  Farnefiana  ;  ubi  habemus  'E(pe<roy  F  '  Alfjdveta 

'OhvffTTtCt. 

Ibid.  J.  14.  "E^sror.  :'E(p£3-?a]  In  feftis  deorum 
cognominibus  enumerat  Julius  Pollux  lib.  I.  'Ag- 
ti^®-  ' ' Aoriplo-ict  Xj  'Epta-ia.  Vide  item  Meur- 
fium  in  Graeciae  Fcriatae  lib.  III,  de  Ephefiis. 
Sed  an  ad  hoc  Dianae  feftum  agon  hic  ipecler, 
non  conftat. 

Ibid.  BapQt^a]  In  Farnefianae  infcriptionis 
editione  Gruteriana  legimus  BABIAAHA; 
quod  ipfum  in  Lipfiana,  unde  fumptum  eft,  pun- 
clulis  iubnotatur,  ac  fi  de  leclione  inter  exfcri- 
bendum  dubitatum  fuifiet.  Marmor  noftrum 
BAPBIAAHA  habet  manifefto,  quod  ut  in 
BABBIAAHA  five  quadratarii  five  exfcripto- 
ris  incuria  migraret,  non  erat  difficile.  Sed  non 
minus  nefcimus  unde  nomen  hoc  natum,  quam 
hanc  veram  marmoris  noftri  leclionem  efTe  cer- 
to  fcimus.     Vide  Lipfii  Auctarium  pag.  57. 

Ibid.  1.  1 5.  'Ett^mjoov  ' AsTcAsjVc-ja]  Haec  memo- 
rat  etiam  Faruefiana.  Alibi  occurrere  non  me- 
mini. 

Ibid.  I.  15",  16.  'Adlwac  'A^jdveta]    Adrianalia 

Athenis  habentur  in  infcriptione  illa  de  Achi- 

rifto   apud   Gruterum  pag.  317.    quam   vide    i- 

tem  apud  Scaligerum  ad  numerum  Eulebianum 

Mj.^CXLVII,  led  emendatiorem  in  Sahnafii  no- 

tis  ad  Spartianum.     Fanum  Adriano  Athenis  fa- 

cratum  eft,   Panellenion  didtum  ;   atque   is  W 

cwJ,  feu  juxta  idem,  ut  fcribit  Xiphilinus,  cer- 

tamen  inftituit,    quod  ipfa  Adrianalia  hic  fuiffe 

exiftimo.     Neque  cur  Panelienia  id  nuncupacum 

efTe  cenfendum  fit  video,  tametfi,   eo  quod  fa- 

num   Panellenium   dicebatur,    ideo  &   agonem 

cognominem  fuifTe  velit  vir  doctifnmus.     Me- 

mcrantur,  opinor,  haec  facra  certamina  cum  a- 

liis  in  Farnefiana  Hermodori ;  6  Yia.vaJilu/cua,  'O- 

Xvfi.7ria,  Uan^lwia.,  ' Ahjdma  Sig.     Viro  fummo, 

qui  tum  in  libris  de  Emendatione,  tum  ad  Eu- 

febium,   quatuor  haec  vocabula  uuum  agonem, 

adeoque  ipfa  tantum  Adrianalia,  Athenis  deno- 

tafTe  vult,  nullus  affenfum  praebeo.     Quot  vo- 

cabula,   tot  certamina  magis  innuuntur  ;   atque 

omnia  Athenis  peracSta.     Per  s  YLava^!wa/.a,  'Pa- 

nathenaea  Tentaeterica,   feu  majora  intelligo. 

Nam  minora  (quae  &  vetuftiora  erant)  quotan- 

nis,  feu  poft  minorem  periodum  elapfam,  cele- 

brabantur.     De  utrifque  vide  quae  fupra  notan- 

tur  in  notis   hiftoricis  ad  Graecorum  epochas, 

praeter  Harpocrationem,    Suidam,    &  autorem 

argumenti  orationis  Demofthenis  adverfus  Mi- 

diam.     Ut  igitur  jufta  cerraminis  diftincStione  ex- 

preffior  honoris  viclori  neret  accefiio,   6  Uava- 

S-lwaia  dici  videntur,  pro  Yl^irrjpjy.oig  feu  quin- 

quennalibus.      Neque   ab  alia   ratione,    opinor, 

73  e  poftea  in  eodem  faxo  praefigitur  -aii  xawais 

f  'Ao-tag.      Quemadmodum   enim  Panathenaea 

(quo   nomine  fignanter  di&a  funt  facra  Athe- 

nienfium,  feu  omnium  qui  Attici  ruris  accolae 

erant,   certamina  communia)  &  minora  erant, 

&  majora,  quae  etiam  quinquennalia;  ita  etiam 

in  Afia  minori,  quae  Atticos  mores  plerumque 

imbiberat,   commuaia  ientiendnm  eft  facra  ad 

VOL.  II. 


eundcm  modum  quandoque  divifa  efle.  Et  Pa- 
nionium  pro  communibus  Ionum  facris  nou  dif- 
fimili  notione  legitur  apud  Philoftratum  in  vita 
Apollonii  Iib.  IV,  capite  II.  Ita  fit  ut  e  koivo) 
'Ao-iag  pro  quinquennalibus  communibus  Afiae 
capienda  fint,  non  pro  quinque  communibus  feu 
civitatibus  Afiae,  ut  volunt  aliqui.  Ita  recTe 
a  minoribus  etiam  difterminata  funt.  Olym- 
pia,  quae  in  Farnefiana  hoc  loco  fequuntur,  At- 
tica  item  erant  ;  uti  etiam  Panellenia  Atque 
eorum  origines  Adrianum  ieculis  plurimis  ante- 
vertunt.  v^idefis  fcholiaften  ad  Pindari  Olym- 
pionicon  odem  VII.  Quin  &  Adrianalia  ibi  At- 
tica  fimiliter,  puto,  erant ;  fed  Athenarum  no- 
mine  ideo  forte  minime  notata  quod,  poft  Pa- 
nathenaeorum  mentionem,  caetera,  quae  conti- 
nenter  fecuta  funt,  ad  Athenas  pertinere,  ne- 
minem  dubitaturum  non  immerito  fenferit  is  qui 
confcripfit. 

Ibid.  1.  16.  2*'^«f  Xjuo-<»v0iw]  Etiam  Chry- 
fanthina  Sardis  occurrunt  in  illa  Hermodori. 
Item  nummus  Alexandri  Mammaeae  F.  habet 
XPT2AN0INA  2APAIANI2NTPI2 
NEI2KOP&N,  quod  ex  Occone  difcimus.  Id 
ipfum  innuit  Martianus  juriiconfultus,  ubi  cer- 
taminis  Chryfanthiani  meminit  L.  24.  D.  de  an- 
nuis  legatis  ;  Cum  erat  certa  fecunia,  inquit 
Martianus,  id  efl  ceutum  reipublicae  Sardiano- 
rum  (in  nonnullis  editionibus  Pandeitarum,  male 
legitur  Sardinianorum )  relicla  per  quadrien- 
nium  certaminis  Chrjfiauthiani,  divus  Seve- 
rus  \§  Antoninus  refcripfierunt  videri  perpe- 
tnam  penfitationem  reliquijfe  teflatorem  fer 
quadrienniurn,  non  in  frimum  quadriennium. 
Sed  Chryfiauthini  potius  legendum.  Et  certa- 
men  inde  nomen  habuifTe  putat  Faber  quod  e 
floribus  aureis  coronae  fertave  contexerenturt 
atque  fraemii  loco  vicJoribus,  ficut  apud  Tolo- 
fiates  fioetico  agone  annuo  argentei,  praeftaren- 
tur.  Apollinis  oppidum  in  Chryfa,  &  quod 
de  Chryianthide  ex  Paufania  adnotat  Dionyfius 
Gothofredus,  huc  fpeclare  mihi  parum  viden- 
tur.  Aliis  a  Chryfanthio,  nomine  inftituentis 
Lydio,  nomen  hoc  certaminis  manaiTe  videtur. 
Certe  &  fummi  Lydiae,  cujus  urbs  primaria  Sar- 
des,  pontificis  iub  Juiiani  tempora  nomen  erat. 
Et  certamina  fub  nominc  inftituentium  quando- 
que  celebrari,  non  modo  ex  Adrianaliis  iiquet, 
verum  etiam  ex  illo  Lucii  Titii  teftamento  apud 
Scaevolam  L.  21.  liberto  D.  de  Annuis  Legatis 
5-3-  Et  fane  r  ieoZv  'e-wavocMcao-tg,  five  fiacrorum 
in  Lydia  inftauraiio,  diferte  ab  Eunapio,  apud 
quem  de  Chryfanthio,  utpote  ejus  praeceptore, 
compluria  lesimus,  tribuitur.  Sed  hic  ita  mul- 
to  recentior  eft  quam  cui  certaminis  iub  Seve- 
ro  eodem  nomine  celeberrimi  origo  aut  nominis 
ratio  ailignetur.  Adi  Cujacium  libro  XXIII,  Ob- 
fervat.  VII.  &  Petrum  Fabrum  Agoniftic.  lib.  III, 
cap.  XXVI. 

Ibid.  1.  17.  Tpjcfoetg  n.vQict]  Gymnafium  quod 
terraemotu  Trallibus  collapfum  efle  memorat 
Strabo,  libro  duodecimo,  iatis  oftendit  feculis 
vetuftioribus  certamina  ibi  celebrari  folita.  Ad 
idem  forte  redintegratum  fpeclant  haec  Py- 
thia. 

Ibid.  1.  i3.  M«A»j7av  Ai^vfA.eta]   Apollini  Didy- 

maeo  agonem  facrum  fuifle,  faltem  ex  illo  no- 

mine  natum,  non  eft  cur  dubitemus.     Apoiii- 

10  G  nis 


I 


Ad   Smyrnensem 


1568 


ais' Didymaei  oraculurn  in  Branchidis  apud  Mi- 
lefios  cultum  habet  Strabo  lib.  XIV,  Stephanus 
ide  urbibus,  Sozomenus  ecclefiafticae  biftoriae 
"lib.  I,  cap.  VII.  &  Nicephorus  Calliftus  lib.  VII, 
Cap.  XLV.  De  Didymaei  nominis  ratione  con- 
fule  Macrobium  Saturnaliorum  lib.  I,  capite  XVII. 
Neque  de  Didymaeis  hifce  alibi  legifle  me  me- 
toini. 

Ibid.  vPofrov  "AA«a.3  In  Hermodori  Farnefiana 
legitur  riOAONAAEIA.  Et  tam  recle  in 
conficiendis  ad  Gruterum  indicibus  ''Aa&h  inter 
lacra  certamina  inde  numerat  magnus  Scaliger, 
quam  male  in  caftigationibus  ex  EIOAON  ibi 
^Wfacit;  &  ad  A2KAHIIEIA,  quod  ibi 
praecedir,  retrotrahit,  ac  fi  de  curfu  feu  ftadio 
AEfcuIapio  facro  locus  foret  intelligendus.  Sed 
extra  controverfiam  efle  puto  aut  quadratarium 
Farnefianae  pro  Graeco  P  72!  n  ibi  perperam  in- 
cidilTe,  aut  Lipfium  exfcriptorem,  fugientibus  e- 
lementi  apicibus  deceptum,  pro  POAONA- 
AEIA,  nOAON  AAEIA  edidifle  (uti  vi- 
dere  eft  in  ejus  auctario)  quem  fecutus  temere 
magis  peccavit  five  Gruterus,  five  quis  alius, 
qui  Latina  verfione  Podonalia,  quod  verbum  ni- 
hili  eft,  fiibftituit.  Ad  Rhodum  plane  perti- 
nent  haec  facra :  quae  '  A\ta,  &,  ad  aevi  cite- 
rioris  fcribendi  rationem,  ''AAaa  eis  dicta.  A- 
riftides  in  Tocitaxt?  Rhodios  alloquens,  «,  f  /3/j, 
inquit,  r  'Ahiav  oLyciva,  wo^o-e-e,  ludos  Halios,  feu 
agonem  Haliorum,  feragetis.  Haud  alius  for- 
fan  erat  agon  hic  ab  illo  qui  Tlepolemus  item 
vocatus  foli  feu  'Hai&j  (unde  nomen,  ut  vide- 
tur,  ortum  eft)  facer  erat,  &  Gorpiaei  menfis 
die  XXIV  celebratus,  feu  VI  die  a  Nemeis.  Co- 
rona  in  eo  praemium  erat  populea.  Videfis  fcho- 
liaften  ad  Pindari  Olympionicas,  od.  VII. 

Ibid.  I.  19.  Aax.dcupova,']  Farnefiana  Hermo- 
dori  habet  EiW»A«<*  ov  AaxiScuf&ovi.  Lacedae- 
monis  etiam  Hyancinthina  memorantur  Philo- 
ftrato  in  vita  Polemonis  fophiftae. 

Ibid.  MavjtH-iav']   Hinc  emendanda  eft  Farne- 


fiana,  ubi  AIANTINEIAN,  quod  nihil  om- 
nino  figniiicat,  occurrit.  Do&iflimus  Petrus  Fa- 
ber  AIANTINOIA  ibi  voluit  fubftitui,  cer- 
tamina  nempe  Antinoo  facra.  Sed  vocabuli  ft>- 
no  deceptus  eft :  Rem  ipfam  tamen  plane  teri- 
git.  Vide  eum  Agoniftici  lib.  III.  cap.  XXVII. 
Certiflimum  eft  MANTINEIAN  pro  AI- 
ANTINEIAN  Iegi  opoitere.  Mantineae 
quinquennale  certamen  in  Antinoi  honorem  ab 
Adriano  inftitutum  eft,  Hoc  'Avjivletov  feu  ayuv  A'v- 
tivoh®o  di6tum.  Etenim  patria  Antinoi  Cithy- 
nia  erat.  Bithyni  autem  ex  Arcadibus  ipfilque 
Mantinienfibus  oriundi.  Inde  erat  quod  Man- 
tiueae  parentalia  ejus  annua  haberi  &  facrum 
certamen  quinquenuale  voluit  Adrianus.  Ita 
Paufanias  in  Arcadicis;  Tztuv  "ivixa,  inquit,  0  0a- 
criAtsGY  ««TS^ijVaOT  dvm  x.  cv  Mavjiveita  Tif&dg.  Kcu 
Titery  n  x%  tr@-  ixa.<rov,  x^  dyuv  i<riv  UIJKj  %]&  'iTHg 
tffiy-7f]8.  Atque  haec  funt  '"Avjivoaa  apud  Gru- 
terum  pag.  317,  n.  1. 

Ibid.  1.  2.0.  OepaTMxs~\  Id  quod  praemii  loco 
dabatur  vicforibus,  feu  bravium,  Sif&a  dicfum 
eft.  Nam  certamina  obfcuriora  forfan  complu- 
ria  praemia  praeter  exiftimationem,  puto,  aha 
non  habuere,  adeoque  Snf&aTixd  minime  fuerc. 
Qi/ia  hoc  fenfu  non  femel  legitur  in  oraculis 
Sibyllinis.  Omnes  autem  agones  quibus  prae- 
mia  erant  cujufcunque  generis  nominatim  pro- 
pofita  ,3-ipaTmoi  erant.  In  iis  aliquot  duntaxat 
rapavJTai,  feu  coronarii.  Et  ut  a  <?Kpdvu  rtpa,- 
vc-tTijg  &  <Ti<pavtT?ic:  dicebatur,  ita  a  3-if/MTt  S-ipaTt- 
Tijs  &  9-ipaTHT/ic.,  pro  eo  quod  eft  S-ifictTixog.  NeC 
tamen  3t^aTc4'Q.g  alibi  quam  in  columna  Far- 
nefiana  reperifle  me  memiui.  TltpJ  3tf.>,ariy.Sv  a- 
liter  grammatici  plerumque.  Videfis  Julium  Pol- 
lucem  fub  extremum  lib.  III,  Phavorinum,  id  ge- 
nus  alios.  Sed  ncmo  melius  de  hac  re  quam 
Petrus  Faber  in  Agoniftico  lib.  II,  cap.  IX.  8c 
lib.  III,  cap.  XIII.  Adde  Scaligerum  de  Emen- 
datione  lib.  5,  pag.  446. 


Ad  Smyrnenfem  Donariorum   in   gymnafii   ornatum   re- 
cenfionem,  feu  marmorum  Arundellianorum  IV. 


AG.  1466.  J.  5\  Nspso-e&ii/]  Nemefium  fa- 
num  occurrit  apud  Paufaniam  fub  Achai- 
corum  initio  ;  idque  ut  Smyrnaeorum  praefer- 
tira  tutelarium  numinum.  Et  de  Smyrnaeis  ille, 
Nejiiecras  -srAcrixg  vof&i^trtv  dvTt  f&idg,  x\  f&^Tipy,  cw- 
rcug  (pda-tv  &vu4  NJ«S,  Nemefs  fktres  J>ro  una 
ftatuunt ;  £l>  earum  matrem  ejfe  nocJem. 

Ibid.  I.  7.  Xt^u-icp^i/  A'o-idi?X'K~]  Afiarchae  e- 
rant  qui  ludis  theatralibus,  certaminibus,  feu 
fpeclaculis  aliis,  in  deorum  honorem  haberi  fb- 
litis,  praeerant ;  uti  etiam  Bithynarchae,  Syri- 
archae,  Lyciarchae,  Phoenicarchae,  Cappado- 
carchae,  &  id  genus  caeteri,  quorum  nomen  vo- 
tiva  feftivitatis  folennia  dedicavit,  ut  aiunt 
Honorius  &  Theodofius  AA.  in  conftitutione 
de  expenfis  ludorum  C.Theodof.  lib.  XV,  tit.  IX. 
L.  z.  Horum  fundtio  Afiarchia,  Bithynarchia, 
Lyciarchia,  Cappadocarchia  dicebatur.  Etiam 
munerarius,  quod  munera  feu  fpedtacula  ede- 
bat,  'Ao-idqxis  vertitur  Ruffino  in  S.  Polycarpi 
martyrio    apud  Eufebium    lib.   IV,  cap.  XIV. 


Quod  vero  fpeclacula  feu  munera,  quibus  prae- 
erant,  facra  erant,  ideo  facerdotes  indigitati  funt. 
Quin  a  ratione  tum  nominis,  tum  dignitatis, 
quae  eminentior  erat  &  honoris  eximii,  prae- 
fides  etiam  vocabantur,  &  funcTrio  tam  praefi- 
datus,  dirxn^  'iTraqxta,  feu  praefeElura,  quamy^- 
cerdotium  denominantis  provinciae  nuncupari 
folebat.  Id  videre  eft  apud  Papinianum  L.  8. 
D.  tit.  de  Vacatione  &  excufatione  munerum, 
UIpianumL.  6.  §.  14.  D.  tit.  de  Excufationibus, 
&  Strabonem  lib.  XIV.  ubi  de  Trallibus  agit,  & 
paulo  poft  ubi  de  Lyciis  ;  'Ev  5  t£  •Twnl{y.u,,  in- 

quit,  Lyciorum  -zs-pSnvv  /S/>  Avxta^xil?  cupetTai,  «V 

d?kat  d,pxcd  cu  &  avrvifidj©^,  firimo  eligitur  Ly- 
ciarcha  ;  foflmodum  etiam  qui  fitnt  caeteri  rei- 
fublicae  magiftratus.  Nec  erat  fane  cur  vir  fum- 
mus,  non  tam  \7ra1rxiav  quam  h^mo-vjjtw,  dici  vo- 
luerit  hanc  dignitatem,  ad  Strabonis  locum  ubi 
de  Trallibus  loquitur.  Inde  etiam  principes  di- 
&i.  Nam  Tiv\g  r  'Ao-tac-xdv  in  Aclis  Apoftolo- 
rum  cap.  xix.  commate  31  in  vulgata  editione 

quidam 


I§£>9  DoNARlORtJM     RlCENSIONEM.  I570 


quidam  de  principibits  Afiae  redditur;  idque  re- 
-«e  fatis,  puto,  utcunque  non  fine  reprehenfione 
a  nonnullis  id  excipiatur.  Eodem  ipio  icnfu  Sy- 
rus  ibi  habet  »N>DJO  W~\  &  Arabs  »\"E\X  mrn 
Utrumque  principes  Afiae  denotat.  Sed  prin- 
cipum  vocabulum,  uti  ctiam  ejufdem  notio  in 
ti»  ' Aia-Mqxns,  ex  fmgulari  niu  loquendi,.  ad  A- 
fiam  •fimul  &  ad  facra  fpcclacula  reftriugeba- 
tur  ;  non  aliter  fere  ac  princeps  in  prinqpe  Dal- 
matiarum,  aliarumque  fub  inclinante  imperio 
Romano  provinciarum,  fingulari  notione,  pro- 
viucias  fimul  &  a6ta  tantum  judiciorum  prae- 
fedtorurn  praerorio,  'C-omicum  provinciarum,  & 
hujufmodi  aliorum  quibus  friberat,  relpexit.  Deea 
ae  videfis  Caffiodorum  lib.  VII,  formulam  XXIV. 
&  utriufque  Imperii  Notitiam.  Ita  v\  ■sr^ardJ- 
cfltg  t  \ira$p(}3))i  feu  z&vw  &C  primates  proviti- 
ciarum  chriftianis  dicuntur  iacrorum  antiftites 
fummi ;  nulla  ramen  in  nominis  notatione  fa- 
crorum  ratione  expreiTa.  Gallica  atitem  verfio 
tuto  in  Actis  retinet  Afiarqnes.  Sed  vero  $c  ea- 
dem  vocabula  tarn  principes  quam  facerdotes  fae- 
pius  alias  fignificant.  Ebraeis  CDUH^  utrofque 
denotat.  Et  tam  Atbenis  quarn  Romae  /3a.o-i- 
hia.  feu  regem  fuifTe  qui  facris  dnutaXat  praee- 
rar,  nemo  nefcit.  Indifcriminatim  etiam  pon- 
tifex  Romanus  rex  &  papa  ab  Arabico  autore 
Geographiae  Nubienfis  appellatur,  mT\  WlO  'S 
n3K'27K  "OUD1?!!  ""^-jSn4  "VOp  III  urbe  Roma'e 
ftint  aedes  regis,  qui  papa  voc-atur.  Locus  eift 
in  parte  II,  climatis  V.  Alia  funt  obvia  quae 
huc  fpedtant.  Certamina  autem,  f^e  alia  fpe- 
(Stacula  quibus  praeerant  facri  hnjnfinodi  gen- 
tium  praefides  feu  principes  (hac  notione)  pro- 
Vinciarum,  ea,  puto,  erant  quae  a  fingularuni 
gentium  aut  provinciarum  communibus,  ftatis 
temporibus,  diis  peragebantur.  Et  qui  §  £  'A- 
triag  xaivS,  feu  communis  Afae  ita  proprie  di- 
<Stae,  hujufmodi  facris  (de  quibus  fupra,  ubi  de 
Adrianaliis  Athenienfibus)  praefecfus  cft,  is  A- 
fiarcha  dicebatur ;  uti  qui  §'  xstvS  £  'S.v^J.a.g  fa- 
cris,  Syriarcha  :  Ita  Lyciarcha,  reliqui.  Com- 
munis  autem  Afiae,  leu  urbium  (ex  quibus  pro 
partium  ftudiis  conflatum  eft  id  quod  commu- 
nis  Afiae  nomen  obtinebat  ;  quod  idem  eft) 
id  genus  facra  iu  Afianarum  aliqua  civitatum 
eminentiffima  haberi  folebant  :  unde  Afiarcha- 
rum  Ephefi  mentio  in  AcStis  Apoftolorum,  & 
Smyrnae  in  Polycarpi  martyrio.  Ubi  enim  fa- 
cra  celebrata  erant,  ut  ibi  officio  fuo  fungeren- 
tur  neceffe  erat  facrorum  hi  praefides ;  in  co- 
mitiis  fcilicet,  ut  videtur,  five  a  commuuis  pro- 
curatoribus,  five  a  civitaribus  in  quibus  prae* 
erant,  five  alias  undecunque  Iegitime  elecfi.  £t 
fane  aucStor  fanctus,  ubi  Afiarcharum  Ephefi  me- 
minit,  Demetrii  fabri  argentarii  verba  perinde 
refert  ac  fi  ipfiflimum  ii  Komv  ■£  'Ao-lag  feu  com- 
mune  Afiae,  pro  ritu  provinciae,  communibus 
facris  celebrandis  adfuifle  expreiTiiTime  docere 
VoIuiiTet.  Locus  eft  Adorum  capite  xix.  \\ai 
Siu^ixTe,  inquit  Demetrius,  j^  dyJeTe  Iti  £  fXcnv 
'Epitrx,  dtka)  o^tn  ■SfaV^j  i5  'A<rla,g,  o  YlaJh®*  St(&> 
■2sreio-a.g  p.iTi<r/iO-iv  ixavov  o%\ov,  Myuv  oti  cbt  do^i 
S-ioi  ci  2l|#  x«£<aK  ytvo^oi,  Et  videtis  ®  andi*- 
tis  quod  non  fokim  Ephefi,  fed  pene  totius  A- 
fiae,  Taitlus  hic  fuadens  avertit  mnltam  tur- 
bam, v  dicens  non  ejfe  deos  qui  manibns  fiunt. 
Monet  non  modo  Ephefiorum  fed  &  caeterorum 


ferme  omnium  totius  Afiae  (ficpropric  dicStae) 
incolas,  manc  temporis  Ephcfi  a  D.  Paulo  *n 
perfuafionem  uovam  tra<Stos.  Tot  nimirum  ci- 
vitatum  fingularium  cives,  pro  more,  ad  cbm- 
munis  facra  peragenda  convcberant  ut  yfbov  tra- 
<r<x,  ri  'Ai-ia,  ferme  tota  Afia,  non  injuria  dicc- 
rentur.  Id  quod  inprimis  etiam  adftruit  Syrus, 
qui  pro  -a.?kd,  a^iv  itr&vqg  ^  'Ao-iag,  &c.   habet 

cnSia  rrn  ®m  m«dn  nS^  jsswid1?  ^R  ^Sn 

"liDilNI  fed  etiam  rw  y.ow  feu  communi  Afiae 
perfuafit  ifie  "Pati/us,  'ittque  M'ud  pervertit. 
Nec  quid  reclius  ibi  fonat  xx.w,  quod  ii  -Ti-hn- 
§©-  ieu  inul>titndo  plerumque  vertitur,  notiortc 
haud  difcrepailte.  Neque  aliter  intelligo  Eufc- 
sbium,  ubi  <srav  $>  ^AfjS'©^  'ait  r  'th&v  %.  'Xxo^cukv 
r  ~2,fAvqvav  xo-ti>mxv]cov  facrtfm  Polycarpd  expro- 
brafle  docStrina-m,  &  Phihppo  Afiarchae  incla- 
m&ffe.  ut  feonem,  qui  diicerperet  virnm  fancfum 
'emitteret.  Ruffinus  Vertit,  iD'niverfa  multitu- 
''do  tam  gentilium  quam  Judaconim  Smyrnen- 
fium  civitatis.  Rettius  forfan,  commune  gen- 
tium  @  Jvtdaeorilm  quod  Smyrnae  ttmc  agebat. 
'Civitates  enim,  ex  •q;aiilbus  eotamune  feii  ii  xot- 
■w  oonflatum,  illuc  ad  communis  iacra  fpecSta- 
cula  cele-branda  commigraverant.  Similirer  pro- 
nuociandum  eft  de  aliarum  gefitium  feu  provin- 
ciarum  five  Afiarchis,  five  -tHg  Kotvtig.  Videfis 
pdrro  Gruterum  pag.  itif,  n.  i.  410,  n.  3.  & 
J025-,  n.  4.  de  xotvc)  Galatiae  &  Gaiatarcha,  & 
•de  Afiarcha  pag.  512,  1.  'EXKaiiaox&v  apud  eun- 
dem  non  alro  'fenfu  u&tpari  videtur  quam  pro 
ed  quod  eft  £  $  'E>Aci8(&  xotvS  factis  ejufmodi 
praeeffe.  Praeter  ea  qUae  citaviteus  confulas 
etiam  de  dignitatis  genere-,  C.  tit.  de  Naturali- 
busliberis  L.  1.  tit.  de  Officid  comitis  orietotis  L. 
unica,  C.  Theodof  lib.  VI,  tit.  III.  de  Praediis  Se- 
natorum  L.  1.  &  lib.  XII,  tit.  1.  de  Decurionibus 
L.  103.  Adi  itemCujacium  lib.  II,  Gbfervat.  XIII, 
Antoninm  Auguftinum  ad  Modeftinum,  Petrum 
Fabrum  Agoniftici  lib.  I,  cap.  XVIII.  &  lib.  III, 
Semeftrium  cap.  1.  Gabrielem  Albafpinum  lib.  I^ 
Obiervat.  XXII.  In  deiuemdinem,  cum  caeteris 
gentium  lacerdotiis,  tandem  abiit  haec  dignitas. 
Et  poftrema  ejus,  ut  Icilicet  quae  evanuerat, 
lUentio  apud  veteres,  eft,  ni  fallor,  in  Juftiniani 
novella  LXXXIX.  S.  Laurentium  ArchileVi- 
tam  vocat,  apud  Prudentium,  praefecfus  ( quo 
jubente  paflus  eft  is  martyrium )  Myfteriarchen ; 
bene  efi  quod  ipfe  ex  omnibns  Myfieriarches  in- 
cidit.  Nonne  ad  nomina  illa  de  quibus  hic  e- 
gimus,  fimiliter  terminata,  allufit  ?  Myfteria  il- 
la  feu  facra  chriftianorum  xmvd.  feu  communia  e- 
rant.  Ipfi  chriftiani,  feu  ecclefia  commune  e- 
rat.     Et  Laurentius 

— —  Trimus  e  feptem  viris, 
Ghii  fiant  ad  aram  proximi, 
Levita  fublimis  gradtt, 
Et  caeteris  praefiantior, 
Clahfiris  facrornm  prweerat, 
Cveiefiis  arcanttm  domns 
Fidis  gubernans  ciavibns, 
Votafque  difpenfans  vpes. 

Non  aliter  fere  fe  habuere  forfan  Afiarchae,  Bi- 
thynarchae,  &  qui  id  genuS  alii,  ad  facra,  quae 
diximus,  &  prcVCntus  gentilitatis  facros,  quam 
S.  Laurentius  ad  Chriftianorum  thefauros. 

Ibid. 


I57i 


Ad   Smyrnensem 


1572 


Ibid.  1.  35-.  n«Ae/*«v©«]  Nonne  hic  Antonius 
Polemo  ipfe  Polemo  fophifta  efl  cujus  vitam 
fcripfit  Philoftratus?  Certe  Polemonem  fophi- 
ftam  Adrianum  imperatorem  adeo  ad  Smyrnae- 
orum  (quibus  chariiTimus  fophifta  ille  erat)  fa- 
vorem  pellexifle  prodit  ille,  ut  uno  die  mille 
myriadas  in  eorum  civitatem  impenderit.  My- 
riadas  habemus  in  marmore  tantum  CL.  Cae- 
teras  forte  columnarum,  hic  numeratarum,  pre- 
tium  fupplet.  Nam  ex  myriadibus  illis,  T«  ts 
rS  criTx  (inquit  Philoftratus)  'e^oojov  s|ewo»^, 
Xj  yvpvacnov  r  x$  r  'Acriav  piyaXoTrpi7ri<?a-nv,  kJj 
nug  r>jte(pct,vrls  0  3Jn  4  dx,^.g,  Rmporia  anno- 
nae  &  gymnafium  omnium  quae  in  Afia  funt 
fraeftantijfimum  conftruEta  funt ;  item  templum 
m  promontorio  fitum. 

Ibid.  1.  36.  AdjTtpov  fioypa  o-iwk^th,  xaff  0  cYis 
viunooqoi.  yiyovcif^/j]  Secundum  fenatufconfultum, 
per  quod  bis  aeditui  facli  fkmus.  Ac  fi  ita 
innui  voluerint  ii  qui  confcripfere,  aliud  etiam 
praeceftifTe,  idque  iub  Adriano,  procurante  Po- 
lemone,  fenatufconfultum  quo  primum  aeditui 
facti  fuerant.  Si  ita  intelligatur,  tum  viukodoi 
in  provinciis  fenatufconfulto  Romano,  interdum 
faltem,  creati ;  quod  alibi  non  lectum  eft.  Quin 
&  de  jurifdiclione  data  forte  intelligi  oporter, 
qualis  permifla  eft  Ephefiis  veu-xcpois,  ut  mox 
ex  Adtis  Apoftolorum  adnotamus.  Sed  libero 
fruatur  quifque  judicio.  Caeterum  de  Ntuxopois 
hac  notione  accuratius  videndum  eft.  Eos  ae- 
dituos  Latiue  vocamus,  &  neocoros  interdum  in 
Latio  diclos  fcimus  ex  infcriptione  quae  Romae 
in  hortis  Matthaeorum  vifitur,  &  apud  Grute- 
rum  legitur  pag.  uox.  z.  Ita  didtos  templo- 
rum  aedituos  nemo  nefcit,  feu  hqoSu/Xisc,  uti  in- 
terpretatur  Theophylactus  ad  A<fta  Apoftolo- 
rum,  capite  XIX.  Sed  quid  nomen  iiiud  cum 
illiufrnodi  temporis  characterifmo  conjun<ftum, 
aut  de  civitatum  populis  di6tum,  denotet,  haud 
inter  doctos  convenit.  Saepius  ita  in  Graecis 
numifmatis  occurrit :  In  libris,  puto,  nufquam  ; 
II  D.  Lucam  excipias.  Neque  praeter  hoc  A- 
rundeilianum,  illud  quod  Auclarioli  noftri  pri- 
mum  eft,  &  aliud,  quod  Romae  exftat  muti- 
lum,  habetur  marmor,  inter  ea  quae  obferva- 
vimus,  quod  vocabulum  hoc  fenfu  exhibet.  In 
numiimatis  autem,  &  fine  remporis  characterif 
mo,  &  cum  eo,  de  civitatum  tamen  populis  di- 
clum,  non  raro  habetur.  In  Augufti  KAI2  A- 
PEI2N  <DIAinnOAEITJ2NNEX2KOPJ2N. 
InCaii,  2EAETKES2N  NEJ2KOPJ2N.  E- 
tiam  ij  /3#A-/j  %  0  d-^@->  r  veuxopuv  YltpjvQiuv  Iegi- 
tur  fupra  in  Auclariolo  fol.  1476.  Alia  ejufmo- 
di  funt  in  nummis  quampiurima  ufque  ad  Gal- 
lieni  aevum.  Interdum  etiam  vocabulo  ita  u- 
furpato  numen  adjicitur ;  ut,  MATNHTI2N 
NEJ2KOP12N  APTEM,IA02,  quod  legi- 
inus  in  Maximini  nummis,  facra  quandoque  i- 
tem  certamina  fimul  memorantur  ;  ut,  A  K- 
TlAmoiA  IlEPIN0If2N  NEJ2KOPX2N, 
quod  videre  cft  in  nummis  Seprimii  Severi, 
Caracallae,  &  Antonii  Gordiani.  Saepiffime  au- 
tem  temporis  etiam  nota  conjungitur  ;  ut,  'E<pe- 
ffim  $)s  aut  B  Ntuxo/iuv  ;  tpJs  aut  r,  Ut,  NMop^aii 
rpjs  Ntuxoouv :  &  interdum  tit^xis  aut  A  Ntu- 
%'opuv,  quod  occurrit  in  numifmatis  Crifpinae 
Auguftae  Aurelii  Commodi  uxoris,  Juliae  Mae- 
fae   Elagabali   aviae,    Alexandri  Mammaeae  & 


-Licinii  Valeriani  ;  ut  'lePovoXnTuv  A  Neuxo- 
ouv)  'E(pto-iuv  A  Neuxopuv.  Et  in  thefauro  Cot- 
toniano  Caracallae  nummus  hujufmodi  vifitur. 


Neque  majorum  numerorum  notas  vocabulo 
Niuxo^uv  adjectas  obfervavi.     Sed  'E<pto-iuv  A  Ne- 

UXCflUV     habemUS,      &    'E({)tO-iuV     KTPUTUV      NlUKOPUV, 

&  in  Aurelii  Veri  nummo,  'E<pto-iuv  S~ig  Ntuxopuv 
■utooptuv  'Ao-ias.  Nam  &  Afia  faepe  adjicitur 
ubi  Ntuxopuv  meutio  fit;  Ut  Aaohxtuv  S'ig  Neu- 
kopuv  'Ao-iag  in  nummis  Antonini  Pbilofbphi  ; 
quomodo  &  Dianae  nomen  cuin  temporis  nota 
aliquando  additur,  ut  in  Caracallae ;  'E<pto-iuv  cfig 
NtuKopuv  xg-j  r  'A£Tipt$<&:  Temporis  item  no- 
ta  cum  certamine  facro  nonnunquam  apponi- 
tur,  ut  in  illo  Alexandri  Mammaeae  F.  Xpvo-dv- 
3-iva,  2.a(>oid,vuv  tpJs  Ntuxoouv.  Vide  fupra,  ubi 
de  Chrylanthinis.     In  ejufdem  item   imperato- 

ris,     AxTta  ■zvvS-ia   TlipjvSiuv /3  Neuxopuv. 

Et  in  Antonii  Gordiani,  eadem  &  AI2  NEJ2- 
KOPJ2N.  Atque  ut  ad  Smyrnaeos  noftros, 
quorum  hanc  recenfionem  marmoream  fuiffe  me- 
rito  conjectamus,  tandem  revertamur :  Ipfi  funt 
etiam  toJs  Niuxo^oi  in  Gallieni  numifmatis.  Vi- 
de  item  Adolphum  Occonem  pag.  446,  in  Phi- 
lippo.  Haec  fcilicet  ex  Huberto  Gokzio,  An- 
tonio  Auguftino,  Sebaftiano  Eritzio,  &  Occone 
olim  collegimus.  Atque  apud  eos  funt  alia  ejuf- 
modi  plura.  Quin  figurae  faepius,  nummorum 
hifce  infcriptionibus,  numinum  &  facrarum  ae- 
dium,  interdum  victoriarum,  coronarum,  rerum 
id  genus  aliarum  accedunt.  Et  in  iho  Smyrnae- 
orum  figura  vifuur  turrita  quae  dextera  lauream 
tenet;  &  deum  mater  eft.  Per  adjectionem  au- 
tem  r  Ntoxcpav  colonias,  ob  quam  rem  nefcio, 
fuere  qui  intellexere.  Alii  vocabulo  idem  de- 
notari  volunt  quod  in  DEVOTUS  NUMI- 
NI  MAJESTATIQJJE  EJUS  exprimitur; 
&  temporis  notas  five  imperatorum  Romano- 
rum  annos  (certe  ante  monarchiam  Romanam 
cula  hujufmodi  numifmata  nondum  animadver- 
ti)  five  quoties  fuerint  numifmata  in  honorem 
five  numinis  cujufpiam  five  imperatoris  recufa. 
Alii  hs  Ntuxoouv  de  gemino  templo  Julio  fcilicet 
&  Augufto  facro  capiunr,  perinde  ac  fi  civitas 
(cujus  nummi  ita  iufcripti)  utriufque  fe  aedi- 
tuos,  pro  foleuni  feculi  adulatione,  profeffi  fu- 
iffent.  Nam  etiam  in  Augufti  nummis  Kvoo-imy 
o)s  NiuKoouv  Iegitur.  Sed  vero  non  eft  omnino 
cur  numen  majeftatemve  imperatoris  vocabu- 
lum  fpectare  conjeclemus.  DifTuadent  tum  ali- 
orum  numinum  faepius  adjecSae  figurae,  inter- 
dum  &  nomina ;  tum  ipfi  fcriptores  rerum. 
Romanarum  veteres,  qui  dum  magnitudinem 
Romanam  &  ingentem  imperatorum  apud  ex- 
teros  gloriam  fatis  ambitiofe  praedicant,  di- 
vini  hujufmodi  honoris,  quo  nihil  amplius,  ni- 
hil  pluris  fuiffet  aeftimandum,  ne  minimum  qui- 
dem  habent  veftigium.  Nec  magis  eft  cur  an- 
nos  imperatorum,  aut  numifmatis  recufi,  name- 

rorum 


1573  DoNARlORUM    Recensionem.  1574 


rorum  notis,  quae  rariffime  ultra  quartum  ex- 
crefcunt,  &.  plcrumque  fecundum  cxprimunt, 
fignari  putemus.  De  gemino  autcm  Julii  &  Au- 
gufti  templo  fententiae  acccdcre  nemo  potcrit 
qui  impcratorum  iufequentium  numifmata  ita  in- 
fcripta  in  mcmoriam  revocaverit.  Sunt  etiam 
qui  ut  rem  incxtricabilem,  dum  irj  vctcribus  nu- 
mifmatis  cxplicandis  toti  funt,  fcponunt.  Vide- 
fis  tandem  Antonium  Auguftinum  dialogo  V.  Se- 
baftianum  Eritzium  parte  fecunda  dc  numifma- 
tis  veterum,  Ludovicum  Nonium,  Goltzium,  & 
Ifaacum  Cafaubonum  ad  Ancyranum  monimen- 
tum  in  animadverfionibus  Suetonianis.  Sed  mi- 
hi  perfuafum  fatis  eft,  raj  vtuKcpag  hic  ad  pane- 
gyres  illas  feu  certamina  facra,  ftve  pentaete- 
rica  five  aliis  tempeftatibus  annuis,  pro  vario  ri- 
tu,  innovata,  quae  provinciarum  communium 
(de  quibus  iirperius  aliquoties  nonnihil  diximus) 
erant,  attinuifTe ;  etiam  numinum,  quibus  facra 
ilk  dicata,  plane  aedituos  fuifle,  curatores,  &• 
Vindices;  ipfafque  urbes  velut  aedes  facras,  ad 
communium  nempe  facra  illa  peragenda.  Com- 
munium  autem  hujufmodi  majora  erant  alia,  a- 
liaminora:  Majora,  ut  Afiae,  Syriae :  Minora, 
ut  Lyciae,  Lydiae,  Phoeniciae,  Galatiae.  Nul- 
Ja,  neque  in  his  neque  in  illis,  civitas  procul- 
dubio  erat  quae  eximios  fe  fortiri  honores  &  alia 
commoda  quampJurima  lucrifacere  toties  non 
exiftimabat  quoties  intra  moenia  iua  communis 
illius,  cujus  pars  erat,  facra,  redeuntibus  perio- 
dis,  celebrabantur.  Id  quod  aut  communis  etiam 
vota,  pro  more  patrio,  aut  imperatoris,  aut  fe- 
natus  autoritas  ftatis  temporibus  decernebat.  In- 
de  evenit  quod  Ephefi,  Smyrnae,  Magneftae, 
celebratis  communis  Afiae,  puto,  hifce  facris, 
eorum  cives  vimkopoi  in  numifmatis  dicantur. 
Ut  enim  perfbna  fingularis,  qui  aedituus  eft  ali- 
cujus  fani,  illud  curat,  ita,  non  adco  difparili 
analogia,  univerfitas  civium  qui  urbem  fuam  pa- 
negyribus  &  in  ea  gymnafium  certaminibus,  nu- 
mini,  cui  facra  ea  erant,  devoti,  aptabant,  aedi- 
tuorum  officium  omnino  praeftabant,  five  aedi- 
tuabant.  Et  Afiarchae,  verbi  gratia,  in  commu- 
nis  Afiae  facris,  quemadmodum  alii  ejufmodi  ter- 
minatione  &  ratione  nominis  noti  alibi,  velut 
agonothetae,  publicis  eifdem  facris  praefidebaut. 
De  Afiarchis  fupra  diximus.  Majoris  id  geuus 
communis  aedituorum  exempla  habemus  in  iis 
quae  fupra  ex  numifmatis  memoravimus,  de  E- 
phefiis,  Magnefiis,  forte  aliis.  Nam  ad  Afiae 
commune,  cujus  facra  hujufmodi  Dianae,  ni  fal- 
lor,  erant,  ea  fpecTant.  Et  ad  idem  non  alio 
modo,  ni  fallor,  Smyrnenfes  viuKopot  in  recen- 
fione  quae  prae  manibus  eft.  Minoris  communis 
aeditui  forte  erant  Sardiani.  Chryfanthina  fci- 
licet  pentaeterica,  ut  videtur,  facra  erant  com- 
munis  Lydiae.  Haec  Sardibus  cum  tertium,  id- 
que  continenter  (de  qua  re  mox  plura)  celebra- 
bantur,  cives  ter  aeditui  feu  rpjg  vtuKopot  fuere. 
Nam  fi  73  viukopuv  in  illo  Alexandri  Mammaeae 
F.  nummo  ad  Chryfanthina  pertinet,  ut  pertine- 
re  verifimillimum  eft,  tunc  fequi  videtur,  non 
majus  commune  aliquod  innui.  Nam  Chryfan- 
thina  ultra  Lydos  nullibi  extendebantur;  nec  ad 
Sardianos  ita  reftricfta  efTe  videntur  ut  alibi  in 
Lydia  celebrari  nequirent,  utcunque  apud  eos, 
primarios  nempe  Lydiae  cives ,  faepius  quam 
alia  aliqua  in  urbe  agebantur  ;  quod  indicari  e- 
tiam,  ad  hanc  rem,  videtur  a  Martiano  jurif- 
VOL.  II. 


confulto,  Ioco  fupra  addudTo,  ubi  de  Chryfan- 
thinis  feorfim.  Atque  ut  Chryfanthina  ic  ha- 
biiere  hic  ad  Sardianos,  ita  forte  AKTI A  II I- 
01 A  ad  Pcrinthios,  qui  viooKoopt  di£H  in  numif- 
matis  fupra  memoratis  cum  adjccTione  horum 
ccrtaminum.'  Et  ad  agones  illos  quorum  numi- 
nibus  illi  nayJqoi  erant,  omnia  illa  numiimata, 
quibus  nuKo^ot  cum  ca  adjccTione  vocantur  Pe- 
rinthii,  attincre,  non  iijique  ccnfcndum.  Ncque 
alio  fpecTare  idem  in  infcriptionc  illa  au6tarioli  no- 
ftri  nomen  fine  numine,  tempore  aut  facris  ulur- 
patum.  Neque  enim  horum  ullum  perpctuo  ad- 
debatur ;  fcd  frequenter  tamen.  Et  cum  finc  ulla 
hujufmodi  diftinclionis  nota  -n  vtaKopav  duntaxat 
civium  nomini  fubjungeretur  (ut  in  exemplis  quae 
occurrunt  non  paucis)  non  dubito  quin,  a  no- 
tiiTimo  &  patriae  &  feculi  ritu ,  tam  facra  fin- 
gula  quam  numina  quibus  illa  dicata  funt,  in  fin- 
gulis  ejufmodi  monimentis,  communium  maxime 
majorum,  fatis  liquido  tunc  temporis  intellige- 
rentur ;  utcunque  ita  jam  plerumque  non  modo 
obfcura  fint  fed  &  inacceffa,  idque  eruditiflimis 
etiam  viris,  qui  haec  non  aliter  omnino  fcirepof 
funt  quam  veterum  fcripta,  quorum  pars  ingens 
intercidit,  fuggerunt.  Temporum  autem  notae 
feu  numeri  faepius  adjetSti  non  annos,  puto,  non 
agones  (continuos  inquam)  fignant,  fed  tantum- 
modo  muneris  r  naKogw  vices  continuas ;  unde 
fiebat  ut  intermiffa  prorogatione,  alia  nimirum 
ad  aedituandum  urbe  fuffecTa,  cives  qui  hoc  mu- 
nere  antea  bis,  tcr,  quaterve  contiuenter  funcTi 
effent,  vices  fuas  feu  prorogationes  denuo  mini- 
me  unquam  dinumerarcnt,  fed  a  prima  vice,  fi 
quando  iterum  plnries  nuKopot  fierent ,  fimiliter , 
ut  primo,  redaufpicarentur.  Ita  tamen  ut  vicem 
primam  temporis  nota  raro  fatis  diftinguerent : 
Ne  fcilicet  prorogationem  forte  ambitiofius  fpe- 
rare  viderentur.  Id  quod  etiam  in  confulatibus 
olim  obfervatum.  Caeteris  vero  deinceps  nu- 
meris  opus  forfan  erat  ad  viciniora  certaminum 
tempora,  quae  fuccedebant,  fic  breviter  diftin- 
guenda.  Ita  ii  viukopuv  fine  temporis  nota 
primam,  autumo,  vicem  indicat,  aut  non  conti- 
nenter  iteratam;  quod  hic  idem  eft.  Attamen 
&  fuere  qui  etiam  primis  vicibus  numerum  ad- 
jiciebant,  ut  videre  eft,  in  nummis  fupra  allatis, 
ubi  Ephefii  A  NeuKcpot  funt,  ac  fi  forte  tum  pro- 
rogationem,  ob  egtegiam  urbis  diguitatem,  fpe 
devoraffent,  tum  neque  fpem  illam  neque  digni- 
tatem  in  nummis  non  obtendi  ambitiofiores  no- 
luiffent.  Quae  pronius  eos  feciffe  credendum  eft, 
quod  etiam  rxg  ■vrpodrxg  4  'Atriag  in  Aurelii  Veri 
nummis  (fi  Occoni  fides)  cura  $)g  viuko^oi  effent, 
ipfi  fe  etiam  dici  voluerint.  Sed  forfan  &  A  Ns- 
uKcqav  male  exfculptum  habemus  pro  A  Ne&iKcpav. 
Elementorum  A  &  A,  numifmatis  &  infcriptio- 
nibus  maxime,  maxima  eft  fimilitudo.  Caete- 
rum  de  numerorum  hic  notis  viderint  porro  eru- 
diti.  Quod  autem  de  viukopx  fignificatione  dix- 
imus  mire  firmat  D.  Lucas  in  Aclis  apoftolo- 
rum  cap.  xix.  Ubi  etiam  Afiarchas  (de  quibus 
fupra)  memorat.  Sacrum  tunc  temporis  ageba- 
tur  communis  Afiae  certamen  feu  fpe&aculum 
Dianae  facrum  Ephefi.  Praefidcbant  ut  Agono- 
thetae  publici  aut  certaminum  facerdotes,  Afi- 
archae.  Neaac^o*  ideo  feu  aeditui  didti  Ephefii ; 
feu,  quod  idem  eft,  Ephefioi  um  civitas  viukop©* 
erat.  Exprefliflime  fandtus  autor,  poftquam  de 
Demetrii  fabri  argentarii  monitis,  fbciorum  ejus 
10  H  ira 


1^75      Ad   Arundellianorum       1576 


ira&clamore,  Afiarchis,  theatro,  &  infano  multi- 
tuditiis  ad  afTerenda  Dianae  iacra,  &D.Paulum  & 
comites  ejus  Ariftarchum  &  Caium  incufandos, 
conventu  verba  fecerat,  K«t*s-«Ai*s  3,   inquit,  i 

y^tf/,jj,ct,Tc€g  r  ox/\ov,  prjo-iv,  a,vopig  'Epicrioi^  rig  ya/> 
i<riv  cLv9pu7T@«  og  i  yivuo-Kc-i  r  'Epnriuv  ■zsoMv  viuko- 
pov  itra.v  T5  f/.iya.Xrjg  fj-ia,g  '  A.prifj,io<@-  /^  %  ot07TtT$g ; 
,A.va,flt'p'prlTav  iv  ofuv  txtcov,  oiov  Wtv  vfj.a,g  Ka,ri<ra/\- 
jtSjJng  xzsrdpxeiv,  'Z  f///\oiv  ■srooxsTe?  ■mpy.cs&v'  Hya,- 
yijt  }S  Txg  avtjey.g  TXTxg  xti  'n^oo-v/Xag,  %Tt  @/\acr(p>i- 
y.iv&g  t  Srtav  vycuv.  £<  ySp  iv  Ajj^wjt ty.©*  x,  ci 
trujj  a//nS  TtfffiiTci/.  ■ztrpog  tivo,  Xoycv  ixxcrtv,  a.yopjt.iot 
o,yov\g.i,  k.  dv9v7ra,7ii  Htriv'  'i\Ka./\£iTutra.v  a,/\/\>]/\oig. 
E;  06  ti  ■zsBt  iTipaiv  cTkiCtjTeiTi,  cv  tyj  c#vof/,a  tyKK/\r\- 
cria  c)~h/\v9i\tri^).  K.cu  }S  kivoujjcC '0 y%>  iFx.a.Xsicdr  <ja- 
trtug  ■srei  t5  trrifj.ipov,  fxrjotvcg  cuTia  \^t%i>yJof\@>  ■zrizt 
&  owj;io-ofj,t9a,  "isrodivcu  Xoyov  ■$  crv<zpopr\g  TcwTHjg. 
Kcct    Tcwig,   enruv   ciwiXvcrt   r    6r,KXrjtria.v .       Et  Cttm 

fedajfet  fcriba  tnrbam,  dixit,  viri  Ephefii,  qnif 
nam  eft  hominum  qui  ignorat  Ephefiorum  ci- 
vitatem  viaxceov  feu  aedituam  jam  efe  mag- 
nae  deae  T)ianae,  ^S  fimulacri  ejus  e  coelo  lap- 
fi  '?  Cum  hifce  igitur  contradici  nequeat,  0- 
fortet  vos  fedatos  ejfe,  &  temere  nil  agere. 
Adduxiftis  enim  homines  iftos,  qui  neqtie  fa- 
crilegi  funt,  neque  deam  veflram  blafphemia 
laefere.  Ghiod  fi  Temetrius  &  qui  cum  eo 
funt  artifices  habent  adverfus  aliquem  caufam, 
conventus  foreufcs  aguutur.  &  proconfules  funt : 
Agant  invicem.  Si  quid  de  caeteris  quaeri- 
tis,  in  lepitimo  conventu  poterit  abfolvi.  Nam 
periculum  eft  ne  feditionis  hodiernae  argua- 
mur,  curn  nulla  omnino  fit  caufa  unde  tumul- 
tus  hujufmodi  ratio  reddi  poffit.  Quibus  di- 
cJis,  dimifit  eos  qui  convenerant.  Qualefnam 
viaxopot  fuerint ,  ubi  ita  cives  vocantur ,  hinc 
peripicuum  efTe  videtur.  Scriba,  qui  veiut  fyn- 
dicus  erat  urbis,  ut  fedaret  tumultuantem  de  Di- 
anae  facris  Ephefioium  turbam,  a  Demetrio,  ut 
fuo  quaeftui  confuleret,  excitatam,  &  in  thea- 
trum  ruentem,  monet  eam  ut  in  memoriam  re- 
vocaret ,  Ephefi  cives  tunc  temporis  vtuyJpag 
Dianae  elTe.  Scimus  enim  ex  Maximini  numif- 
rnatis  Magnefios  ejufdem  fuifTe  alias  vtuyj^g. 
Ut  Laodicenfes  Afiae  vtuyJpag,  quod  idem  eft, 
ex  Antonini  Philofophi  nummis  ;  &  Ephefios 
bis  dici  Dianae  vtuKipag  in  Caracallae,  &  femel 
in  Aurelii  Veri.  Inftat  igitur  fcriba,  caufam 
non  omnino  fubefTe  cur  in  Ariftarchum,  Cai- 
um ,  D.  Paulum  omnino  inclamitarent ,  cum 
neque  facrilegi  efTent,  neque  in  Dianam  blaf- 
phemi.  Neque  enim  in  Dianam  illorum  convi- 
tium  haberi  voluit  fcriba  quod  deos  efTe  dene- 
gafTet  Paulus  qui  artificum  manibus  confedti  ef- 
ient.  Nam  ne  fimulacrum  ejus,  quod  colebant, 
ut  manibus  artificum  confeclum  efTe,  fed  ut  de 
coelo  lapfum  venditabat  civitas  ;  unde  diferte  <F 
SiotTiTSg,  quod  idem  eft,  &  ad  rem  maxime, 
mentio  fic  fcribae  perquam  opportuna.  Et  hif- 
ce  fane  vanyjpuv  horum  munus  non  obfcure  in- 
dicatur.  Honorem  numinis,  aedes,  vafa  facra 
curabant,  &  de  eis  etiam  jurifdicftionem  exerce- 
bant ;  quad  fenatufconfulto  feu  fcripto  princi- 
pali  forte  permitti  folitum :  Et  de  eis  folum. 
Nam  (\  quam  Demetrius  aut  focii  ejus  injuriam 
tuliflent,  aclio  eis  competebat  in  foro  proprae- 
toris  aut  aliorum  magiftratuum  Romanorum, 
quorum  in  poteftate  tunc  erant  caetera  quaecun- 


que  judicia.  Nam  ita  etiam  fcriba  innuit.  Si 
quid  autem,  inquit,  de  caeteris,  de  facrilegio  pu- 
ta,  aut  de  blafphemia  in  Dianam,  quarum  rerum 
cognitio  ad  cives  jure  vttwcipav  fpecftat,  tempe- 
ftive  de  eis  agi  poterit  &  judicari  in  legitimo  ci- 
vium  conventu,  feu  comitiis  eorum  iacris,  five, 
ut  appofite  Syrus  vertit,  ND19J  JO  WHH  NJl2m 
X't£>U37  id  eft,  in  loco  qui  a  lege  deftinatus  eft 
comitiis  habendis.  Atqui  tunc  plebs  coalefcens 
tumultuofe  in  theatrum  (ubi  fimul  cum  primori- 
bus  civitatis  aderat  fcriba  qui  haec  Jocurus  eft) 
irruerat,  quin  &  idoneum  illud  comitiis  ad  dam- 
nandos  chriftianos,  utpote  adverfarios ,  haben- 
dis  Iocum  imprudenter  aeftimaverat.  Caeterum, 
monente  fcriba  feu  fyndico,  tempeftive  eis  often- 
fum  eft,  nec  ejufmodi  de  qua  civibus,  jure  nimi- 
rum  viax.opav,  jurifdiclio  erat  adlionem  adverfus 
eos  ne  coeptam  quidem  efTe,  nec  locum  comi- 
tiis  habendis  idoneum  fen  legitimum.  Nihil,  pu- 
to,  in  vetuftiorum  fcriptis  munus  vtunipm  ac  iin- 
gularem  eorum  juris  dicendi  poteftatem  aeque 
aperit.  Vulgata  editio  pro  vtuKipov  ibi  cultri- 
cem  haber,  quod  frigide  vim  verbi  explicat.  Sy- 
ro  melius  vertitur  NmOIS,  quod  plane  aeditua 
eft  aut  antiftes  facra. 

Ibid.  dyuva  \tpov~\  De  eo  fatis  fupra,  ubi  de 
Smyrnenfibus  Olympiis ,  ad  marmor  proxime 
praecedens. 

Ad  Arundellianorum  V. 

Pag.  1466.  lin.  f.  H^mXm  o7r/\oipv\a.Ki~\  Ut  Jo- 
vem  cuftodem,  item  Herculem  cuftodem,  an- 
te  alia  numina,  hoc  nomine  colebant  veteres. 
Et  feftum  celebrant  Romani  pridie  idus  Augufti 
Herculi  Magno  cuftodi  in  circo  Flaminio,  quod 
ex  antiquiffimo  kalendarii  fragmento  in  aedibus 
Capranicorum  Romae  vifitur.  Idem  Hercules 
memoratur  Ovidio  in  Faftis,  &  Viclori  in  regio- 
nibus  urbis.  Vide  item,  fi  placet,  Janum  Grute- 
rum,  pag.  45,  &  134,  in  infcriptionibus.  Sed 
c7r/\opvAa,K@*  feu  armorum  cuftodis  nomine  cul- 
tum  Herculem  alibi  legifTe  me  non  memini. 

Ibid.  I.7.  ~i,Ti<pav/lpopivT(G^~\  Vide  quae  de  Sfe- 
phanephoris  diximus  iijpra  ad  foederis  Smyrnae- 
orum  &  Magnetum  initium. 

Pag.  1467.  lin.  ult.  ETEPTETAn  Obfcu- 
rius  eft  hoc  in  marmore  vocabulum.  Qui  non 
fenfu  &  notis  verborum  terminationibus  dudtus 
legeret,  ETEPTEZZO  magis  exfcriberet. 

Ad  fextum. 

Pag.  1467.  XATE.  ]  Si  marmor  infpiciat 
quis,  forfan  etiam  OATE  legerit.  Sed  utrum- 
que  aeque  mei  fugit  intelledtum. 

Ad  feptimum. 

Ibid.  Altare  fatis  grande,  figura  cylindrica, 
illud  de  Dionyfio  Beryrio  inciium  habet  fupra 
lemnifcatum  fertum  ex  foliis  &  floribus  contex- 
tum,  quod  ejufce  medium  circundar.  Hoc  qua- 
tuor  capita  ovilla  aeque  per  circuitum  diftantia 
Iaxius  pendens  fuftincnt.     Praeter  capitum  au- 

xes, 


*577 


O  R  U  M     C  A  E  T  E  R  A  M.  I  5  J  8 


freSi  pcnduli  funt  juxta  ircm,  aurium  fere  Afri- 
canarum  caprarum  inftar,  lemniici;  qui,  nifi  au- 
res  ovillae  fimul  aftabre  formarentur,  &  penitius 
iertura  infpiciens  eos  circumvolantes  animadver- 
tas,  etiain  pro  auribus  capitum  iumi  poiTent. 
Neque  enim  alibi  ferto  appenduntur  quam  ubi 
illud  fuftinent  haec  capita  Altare  minus,  fed 
fine  inicriprione  aliqua,  non  diffimili  figura,  fer- 
to,  capitibus,  Iemnifcis  plane  fimilibus,  in  uobi- 
liffimi  comitis  hortis  etiam  vifitur. 


Ad  oclavum. 

Ibid.  Excavatur  faxum,  &,  five  magnitudi- 
nem  five  formam  fpedtes,  parvulorum  fedilis  fer- 
me  figura  eft.  Sedile  tamen  commode  nullius 
ciTe  potuit.  Nam  fuperficies  interior,  praeter  la- 
tera,  plani  nihil  habcr,  fed  concava  eft  &  decli- 
vis.  In  iiiperiore  parte  legitur  infcriptio  diis  il- 
lis,  ut  vcri  eft  fimillimum,  tniy&ajcns  t  feu  qui 
una  eademque  ara  colebantur,  facra  ;  uti  &  ip- 
fum  fuit  donarium. 

Ad  nonum. 

Ibid.  TMNflA....AAPiANOT  &2TN- 
TMNf2AOL5  0EOT  AAPIANOT]  Hym- 
nodos  feu  hymnorum  cantores  Adriani  indulto 
acceptos  habemus  etiam  cum  theclogis  marmo- 
re  IV.  Et  ad  Smymenfes,  ni  fallor,  tam  hoc 
quam  illud  fpectat. 

Ibid.  'KfaTagp&s  Yht&cum.']  De  Alytarchis&A- 
lytarchia,  quod  eorum  munus  eft,  videfis  C.  tit. 
de  Officio  comitis  orientis  L.  unic.  C.  tit.  de  Cu- 
preffis  L.  z.  C.  Theodof  tit.  de  Jure  Fifci  L.  iz. 
&  tit.  de  Expenfis  Ludorum  L.  ult.  Conftile 
porro  Cujacium  lib.  II,  Obfervat.  XIII,  &  Pe- 
trum  Fabrum  in  Agoniftico  lib.  I,  cap.  XVIII. 
Neque  vero  Alytarcha  urbis  duntaxat  Antioche- 
nae  erat,  fed  aliarum,  velut  hic  Pifarum.  Lu- 
dis  feu  certaminibus  praefuifTe  eum  certum  eft. 
Sed  qualenam  fuerit  ejus  munus,  fatis  eft  hacte- 
nus  apud  jurifconfultos  (nam  eorum  provinciae 
eft  hic  pronunciare)  incompertum.  Et  certamen 
Olympiorum  Pifis  celebrari  folitum  difcimus  ex 
Farnefiana  illa  Hermodori  infcriptione  celebri, 
apud  Lipfium  &  Gruterum  vifenda.  Ibi  '0/\vp- 
'ttio,  Ta,  cv  n«V?  legitur. 


Ad  Arundellianorum  XII,    XIV  &  XV, 
pag.  1469,  1470,  quae  Deliorum  Pfe- 

phifmata  funt. 

TltpJ  73  Uocv  hojj  7tv  orjiMv  tuv  Aqhluv]    Cyclades 
(quae  Deluin  circumjacent ;    ideoque  ita  didae 


quod  eam  6xwt\u<rcw\o)  frequentes  crant  in  cxhi- 
bendis  Deliis  honoribus ;  de  qua  re  Strabo  1.  X. 
Siphnus  aurem  iniula  erat  cx  Cycladibus  Inde 
&  occafio  &  fenfus  harumftclarum  non  difTicilc 
eruendus  eft. 

Tl^(J.av  au  Tciq  dyua-i  ]  Haec  loci  in  facris 
certaminibus  praerogativa  pfephiiinate  Deliorum, 
quod  marmor  cft  XIV,  Mcndicaco  Dioclis  F. 
donatur  :  Ut  fcilicet  cum  Hieronicis  federet.  De 
proedria  Hieronicarum  coniule  Petrum  Fabrum, 
Agoniftici  lib.  II,  cap.  XVI.  Et  in  muueribus 
honorariis  praecipuum  apud  Graccos  occupabat 
locum  ioci  pracrogativa,  feu  sr^oe^et. 

Ad  dccimum  t;rtium. 

Pag.1469.  BtsurihKsyciv  haoolx.lw']  Scleucum  hic 
intelligo  Philopatorem  Antiochi  Magni  filium  ; 
Perfeum  autem  efTe,  illum  Maccdonicorum  re- 
gum  ultimum,  quem  captum  in  triumpho  duxit 
fplendidiffimo  Paulus  AEmilius,  &  finem  ita  ad- 
jecit  inclyto,  uti  ait  Livius,  per  Europae plerttm- 
que  atque  Afiam  omnem  regno.  Caeterum  Lao- 
dicen  aut  hujus  uxorem  aut  illius  filiam  alibi  oc- 
currere  non  memini.  Uxorem  autem,  fed  fine 
nomine,  Perfei  meminit  Plutarchus  in  Pauli  vita. 
Ea  haec  ipfiffima,  puto,  erat  Laodice.  Saxum 
pars  eft  bafis  fuper  quam  ftatua  Laodices,  ni  fal- 
lor,  erigebatur  a  Deliis. 

Ad  decimuni  fextum. 

Pag.  1470.  .......  sjrd&vT©-]  Dubitandum  non 

eft  quin  xoo-fitit^jovr©^  tam  legendum  fit  linea 
prima  quam  fecunda;  ubi  etiam  x.  KOTu.r)rdjovT@^, 
&c.  ut  ms  \<pr,Qw;,  &c.  in  tertia  fubftituendum. 
cofmorum  Cretenfium,  qui  Idecem  eranr,  &  non 
diffimile  ephoris  Lacedaemoniorum  tenuere  im- 
perium,  fufius  raeminit  Ariftoteles  Politicorumll. 
Et  de  protocofmis  item  Cretenfibus  plura  haben- 
tur  in  faxis  vetuftis  ex  Lytti  Cretae  urbis  ruinis 
erutis,  quae  typis  mandavit  Gruteru?,  pag.  1084. 
8,  9, 10,  &c.  &  1094.5.  An  xotriujT^Jojlti  hic  ii- 
dem  fuerint  cum  cofrais  illis,  non  fatis  perfpe- 
dum  habeo.  De  more  autem  fxequente  Hercu- 
lanarum  imaginum  in  gymnafiis  facrandarum 
confule  Petrum  Fabrum  Semeftrium  lib.  II,  cap. 
XI,  &  Agoniftici  libro  I,  cap.  XVI. 

Ad  decimum  feptimum. 

Ibid.  y.kuos  yct/\i  . . .  w©-]  Tctptrjiuv®*.  plane 
nequit  efTe.  Subobfcura  funt,  fateor,  elementa. 
Sed  nec  Atticura  illud  nomen,  nec  aliud  quod 
hactenus  in  Graecorum  menfibus  comperi,  pro- 
culdubio  ibi  exaratum  erat. 


Ad  Arundellianorum  quae  Latina  funt,  I. 


Ad 


tertium. 


P 


AG.  1474.  Stlvano,  Herculi,  Libero~\  Ne 
deorurn  cuiquam  loci  ante  alium  praeroga- 


tiva  daretur,  ita  in  circulo  eorum  nomina,  ni  fal- 
lor,  infcribi  voluit  hic  Julius  Alexander.  Sic  e- 
nim  nullus  eorum  erat  primus,  imus  nullus,  aut 
fecundus:   Sed  par  omnibus  honor.     Hanc  ratio- 

nemj 


1579      ^D    Arundellianorum       1580 


nem,  ad  eandem  rem,  nomina  infcribendi  memo- 
rat  Aufonius  in  Ludo  feptem  fapieiitum,  ubi  So- 
Jonis  verba  funt, 

Neque  me  ejfe  frhnum  veflrum  aitt  imumex- 

ifiimo, 
AEqualitas  qnod  ordinem  nefcit  fati: 
RecJe  olim  hieptum  "Deiphzcus  iujtt  'Deus 
Jfhtaerentem,  quifnam  frimus  fafientum  fo- 

ret , 
*Vt  in  orbe  tereti  nomina  eorum  infcriberet, 
Ne  Jrimus  effet,  ne  vel  imus  quiffiam. 

Quin  Caius  lib.  I,  Inftit.  tit.  II,  de  Numero  fer- 
vorum  manumittendorum,  Si  ita  in  teflamento 
fervorum  inanumiffio  adfcrifta  fuerit ,  id  efl, 
in  circulo,  ut  qui  frior,  qui  poflerior  nomina- 
tus  fit  uon  pojfit  agnofci,  nulli  ex  hiis  iiberta- 
tem  valere  manifeflum  efl.  Hoc  fcilicet  fcrip- 
tum  eft  ad  Jegem  illam  Fufiam  Caniniam,  quam, 
ut  Jibertates  impedientem  &  invidioiam,  pofl- 
modum  fuftulit  Juftinianus,  uti  videre  eft  tam  in 
Codicis  quam  in  Inftitutionum  titulo  de  ea  Jege 
tollenda.     Eriam  proavorum  memoria,    cum  lo- 

dalitioFrancifcano  juffifTetUrbanus pon- 

tifex  Romanus  ut  ei  nomina  exhiberent,  ex  ipfis 
tria,  quorum  unum  in  cardinalitiam  dignitatem 
eveheret,  illi  circulari  figura  exhibuere,  ne  a  lo- 
ci  nominis  praerogativa  quis  dignior  eis  cenferi 
videretur.  Sed  ilie,  Ordinem,  inquit,  perver- 
tiflis,  §J  ego  ordinem  pervertam,  omiffifque  fb- 
dalibus  ita  defignatis,  praefeiftum  ordinis,  quem 
generalem  vocant,  cardinalem  creavit.  Narrant 
cardinalis  Alexander  in  C.  Nicolao  tit.  de  Appel- 
lationibus  &  Felinus  in  C.  cum  dilefSta  tit.  Re- 
fcriptis.  Adde  Tiraquellum  de  jure  primigenio- 
rum  quaeftione  XIX,  ubi  tamen  perperam  cir- 
cnhtm  in  Novella  XV,  quae  ordiuationem  defen- 
forum  civitatum  praefcribit ,  de  circulari  hujuf 
modi  defignatione  interpretatur.  Quod  redte  ibi 
notat  Dionyfius  Gothofredus. 

Ad  quintnm. 

Ibid.  TJtrifque  APK.  pontificttni]  Quadrata- 
rii  errore,  pro  uterque  puto  AD  K  feu  C.pon- 
tificum,  quod  coUegium  pontificum  denotat.  Quae 
fequuntur  funt  ;  Seflertium  XXX  millia  num- 
tnum  poenae  nomine  inferet.  Hoc  munimen- 
to  dolus  malus  abeft.  Elementa  illa  fingula  fae- 
pius  in  cippis  fepulcralibus  comperiuntur  hoc 
fenfii.  Videfis  de  hujufmodi  poenae  nomine  Gru- 
terum  pag.  946,6.  &  fuperius  fol.  1471,  marmo- 
re  XX. 

Ad  fextum. 

Ibid.  Silvano  facruni]  Dc  Silvanis  tribus,  qui- 
bus  infcriptiones  facrae  fieri  folitae,  vide,  prae- 
ter  alia  quae  magis  obvia  funr,  Jofephum  Scali- 
gerum  ad  Fefti  Marffedis.  Silvano  facrum  fo- 
dalibus  ejus  &  Larum  donum  pofuit  Ti.  Clau- 
dius,  &c.  Ita  lego.  Sodales  ejus,  puto,  erant 
Hercules  plerumque,  Liber  pater,  Mercurius, 
qui  item  Larum  fodales.  Silvanus  igitur  hic  do- 
mefticus  erat  &  polTeffionibus  coniecratus,  ut 


cuftcs ;  quem  &  Silvanum  Larum  didum  q{Ts 
vuJt  Scaliger.  Ex  ip!o  hocfaxo,  dumRomaein 
vinea  quadam  extra  portam  Flumentanam  inter 
viam  Flaminiam  Tiberimque  vifebatur,  defcrip- 
fit  iilud  Smetius  quod  legitur  apud  Gruterum, 
pag.63.1.  qucm  vide  item  pag.  65.2.  Quod  au- 
tem  pag.  66,  1.  habetur  Szivauo  fanclo  facrum 
Thilemon,  Jegit  Scaliger,  loco  jam  citato,  Sii- 
vano  fancio  Larum,  &c. 

Ibid.  A  cura  amicorum}  Inter  ofTicia  domus 
Auguftae  erat  cura  amicoritm  Augufli.  Et  qui 
hoc  fungebantur  minifterio  a  cura  amicorum  di- 
<fti  funt:  Et  femper  aut  plerumque  liberti  Augu- 
ftorum  erant.  De  iis  vide  Gruterianas  infcrip- 
tiones  pag.  70,  %.  &  pag.  598,  faepius.  Eadem 
notione  AureJia  Liviae  Auguftae  ferva  a  cura  Ca- 
teiiae  dicitur  in  faxo  quod  vifitur  Romae  in  hor- 
tis  Carpenfibus.  Vide  Grutefum  pag.  578,  5-1. 
Amici  Auguflorum  hic  ii  erant  quos  in  contu- 
bernium  &  interiorem  familiaritatem  atque  a 
confiliis  fibi  adfcifcebant  imperatores.  Nec  uni- 
us  erant  claffis  ;  fed  primae  alii ;  alii  fecundae, 
item  tertiae.  Lampridius  de  Alexandro  Severo ; 
Moderationis  tantae  fuit  ut  uemo  unquam  ab 
ejus  latere  fubmoveretur,  ut  amnibus  fe  blan- 
dum  ajfabiiemque  praeberet,  ut  amicos  non  fo- 
lum  frimi  ac  fecundi  loci  fed  etiam  inferioris 
aegrotantes  viferet.  Quin  fub  Tiberio  totidem 
item  amicorum  ejufmodi  clafTes;  quarum  extre- 
ma  grati  diiti ;  univerfi  vero  comites  fieregri- 
7iationum  exfleditionumque.  Atque  hinc  nata 
illa  comitiva  dignitas,  quae  ab  hac  origine  etiam 
triplex  eft  in  Eufebio  de  Vita  Conftantini  lib.  IV, 
cap.  I.  Et  hallucinantur  viri  dodti  qui  Conftan- 
tinum  triplicis  illius  difrerentiae  autorem  faciunt. 
De  qua  re  nos  fufius  in  titulis  noftris  univeriae 
Europae  honorariis.  De  Tiberii  autem  comiti- 
bus  videSuetonium  in  ejus  Vita  cap.  XLVI.  Et 
de  Augufti  amicis  porro  cl.  Salmafium  ad  Spar- 
tianum. 

Ibid.  M cio  Fundano  <S?  C.  Vettennio  Se- 

vero  Cojf.]  Minucius  Fundanus  &  Vetennius  Se- 
verus  confules  erant  anno  Claudii  ImperatorisXI, 
non  ordinarii,  fed  fuffeclri.  Neque  in  veterum 
faftorum  quae  exftant  fragmentis  occurrunt.  Sed 
annum  eorum  fcimus  ex  Onufrii  Faftis,  ubi  ve- 
tus  legitur  haec  infcriptio,  Ti.  Claudius  T)rufi 
F.  Caefar  Auguflus  Germanicus  Tont.  Max. 
Trib.  Tot.XI,  Imf.  XXIIII,  CofiV.  T>.T>.  Re- 
Jlituit  C.  Minicio  Fundano  &  C.  Vetennio  Seve- 
ro  Cofi  Habetur  item  in  Gruterianis  p.  188,6. 

Ad  Au£tarioli  II. 

Pag.  1476.  An{A,a.qxtx,>ig  i^ntrla.g  ii  I  ]  Ita  exem- 
plar  meum  uefcio  a  quo  fed  puJcherrirae  defcrip- 
tum.  Sed  legendum  proculdubio  tvT,  adeoque 
tribunitiae  foteflatis  III.  Nam  tertio  imperii, 
quod  cum  tribunitia  poteftate  idem  eft,  anuo 
Trajanus  erat  conful  tertium. 

Ad  Au&arioli  III. 

Ibid.  Nimium  fallimur  nifi  in  abbreviante  illa 
primae  depravatiffimae  hujus  infcriptionis  lineae 
fcriptura,  Tr©!^,  uti  in  quartae,  nr0KON, 

vene- 


1581 


ARMORtJM     CAETERA.  I582 


venerandum  illud  ^ataylac,  nomen  S-eoTcxa  tri- 
buatur.  Ec  forte  in  utroque  loco  nr©K  potius 
fcribendum.  Atque  ut  0K  0EOTOK.  ita  nr. 
nANAI\  fatis  exprimit.  Ad  hujus  vcro  illius  ca- 
fus  terminandus  eft.  Ideo  propria  terminarione 
illud  caruit.  Qua  ratione  autem  ■zravayia,  S-eotu'- 
x@-  in  Graecorum  iacris  primo  fignanrius  &  no- 
mine  ram  velut  proprio  quam  appellativo  indigi- 
tara  fit  Dei  genitrix,  oftenditur  in  Graecorum  ri- 
tuali  libro  qui  Horologium  dicitur  lemmate  ■srgf  £ 
v\l/ao-eaig  T5  wa.va.yiac,   oTrag  yiyovi '    <C    %l&  tI.      Id 

fufius  etiam  habetur  apud  Jacobum  Gretferum 
lib.  III,  capite  VII,  ad  Georgium  Codinum. 

'^Emg^aAT  \  Pro  5-^Ar,  opinor,  feu  6833 
anno  mundiGraecorum,  id  eft,  anno  Chrifti  1325". 
Dedu6lis  enim  ex  anno  mundi  Graecorum  5"fo8 
perpetuo  remanet  annus  aerae  Chriftianae. 

Ad  Au&arioli  V. 

Pag.1477.  T)eae  nymphae  Brig~\  Montana 
an  fluviatilis  haec  Brigantum  dea  non  liquet :  Sed 
cum  nympha  indigitetur,  veri  eft  fimillimum  ha- 


rum  alteram  fuiffe.  Montes  enim&  fluvios  im- 
primis  divino  honore  colebant  veteres  Britanni. 
Eisnempe,  ut  fcribit  Gildas  id  epiftola  dc  Exci- 
dio  Britanniae,  "Divimts  honor  a  caeco  populo 
cumulabatur.  Nec  fub  Angloiaxonum  imperio, 
ctiam  adulto,  hujufmodi  cultus  planc  in  defue- 
tudinem  abierat ;  colligo  ex  Canuti  regis  legi- 
bus,  cap.V.  Ubi  adoratio  b.irbara,  quam  hx- 
benpcype  dixere,  vetatur.  Ejufce  pars  ibi  eft 
fiuvios  feu  jdo&Jiasrep  adorare.  Ita  veteres  in 
Germania  Saxones  frondofts  arboribus  fontibuf- 
que  venerationem  exhibebant,  uti  apud  Adamum 
Bremenlem  ait  Einhardus. 


Ad  Audarioli  VI.    . 

Ibid.  T)eo  qui  vias\  Certe  Mercurius  erat 
Deus  6k'^©~  feu  viarum  praefes  ;  de  quo  videfis 
de  diis  Syris  fyntagma  II,  cap.XIV. 

Aproniauo  13  Bradua  Cofr\  Extremo  Com- 
modi  imperatoris  anno  confules  erant  Caffius  A- 
pronianus  &  Metilius  Bradua. 


Ad  Ebraicamm  Infcriptionum  fragmenta. 


AG.  1478.  Ebraica  faxa  non  adjecimus  per- 
inde  acfi  tanti  vifa  fuerint  ea  quae  fuper- 
iunt  vocabula  preti:  ut  inde  locum  hic  jufte  me- 
rerentur.  Et  breviufcula  erant  &  concifa,  etiam 
dum  integra  exftabant,  nec  magni  omnino  mo- 
menti:  Ad  hunc  modum  lacunofa  minimi  funt. 
Unum  &  alterum  vocabulum  quod  terram  fan- 
Etarn  8c  Abrahamum  indicat  in  primo  legimus. 
Sed  in  fingulis  non  tam  fenfum  aliquem  quam 
vocabula  duntaxat  paucula,  aut  potius  elemen- 
ta,  fatis  etiam  interdum  incerta,  reftare,  inter 
exfcribendum,comperiebamus.  Veruntamen  quo- 
niam  rariflima  funt  ejufmodi  faxa ,  &  inter  ea 
non  femel  cenfita  fuere  quae,  utcunque  leviflimi 
forfan  pretii,  eorum  nihilominus  qui  accuratius 
bonis  ftudiis  incumbunt  defiderium  impenfe  irri- 
tare  folenr,  ut  qualianam  ea  demum  fuerint  figil- 
latim  fatis  cognofcant,  ideo  vifum  eft  ea  audtari- 
oli  noftri  partem  facere.  Ex  dirutis  Judaeorum 
fynagogis  &  monimentis  eorum  fepulcralibus  ad 
veterem  portae  inftaurationem  proculdubio  olim 
transferebantur  :  Et  five  fynagogarum  parieti- 
bus  five  mortuorum  tumulis  primo  conceptae 
lunt  infcriptiones  quae  a  lapicidis,  aritiores  com- 
miffuras  molientibus,  ut  vides,  mutilatae.  Sub 
Eiizabetha  item  gloriofiflimae  memoriae  regina, 
cum  anno  MDLXXXVl  reficiebatur  porta  Lon- 
dini  occidentalis,  LtltirriitC  dicSa,  repertum  eft 
in  veteris  ftrucfturae  faxis  infcriptio   hujufmodi, 

pni*'  133  'in  p  nro  'in  navo  jvjin  Hic  tumu- 

lus  eft  Rabbi  Mofis  filii  Rabbi  illuftris  Ifaac. 
Ita  enim  legenda  &  intelligenda  eft  infcriptio  il- 
la  depravatiflime  typis  non  femel  edita  in  Joan- 
nis  Stowaei  notitia  Londini,  Anglice  fcripta,  ubi 
nullo  fenlu  exaratum  habemus,  nti'Q  "paiVJ  "jn 
riras  "\T\r\  "]D.  Et  verfio  Latina,  quae  adjici- 
tur,  item  reprehendenda,  Haec  eft  Statio  Rab- 
bi  Mofis  filii  infignis  Rabbi  Ifaac,  quod  de  ae- 
dibus  ibi  intelligitur  ac  fi  aedium  Rabbi  Mofis 
VOL.  II. 


fronti,   pro  titulo,   adfcriptum  fuifTet.     Dubium 
mihi   non  videtur  faxum  fuiffe  fepulcrale.     Se- 
pulcrum  aut  tumulum   ro-jJO  vocabant  Judaei ; 
quod  in  Ebraicis   epitaphiis  alibi   etiam  occur- 
rit.     Et  frequentiflimos  fuiffe  olim  Londini  cip- 
pos  Judaeorum  fepulcrales   verifimillimum    eft. 
Nam  ante  annum  falutis  reparatae  MCLXXVIL, 
feu  Henrici  regis  fecundi  XXIII,   Judaeum  alibi 
fepeliri  non  licuit.     Rogerus  Hovedenus,    Eo- 
dem  anno,  inquit,  dominus  rex  pater  dedit  li- 
centiam  Judaeis  terrae  fuae  habendi  coemeteri- 
nm  in  qualibet  civitate  Angliae  extra  muros 
civitatum,  ubi  pojfent  rationabiliter  ®  in  com- 
petenti  loco  emere  ad  fepeliendum  mortuos  fuos. 
Trius  enim  omnes  Judaei   mortut  Londonias 
ferebantur  fepeliendi.     De  Judaeis  autem,  qui 
olim  in  Anglia  agebant,  plurima  occurrunt  tum 
in  vetuftis  commentariis,  tum  in  tabulis  publicis. 
Antiquiffima  eorum  mentio  eft  in  legibus  aliquot 
Edwardo  Confeflbri  tributis.     Sciendum,  ibi  le- 
gimus,  quod  omnes  Judaei,  ubicunque  in  regno 
funt,  fub  tutela  &  defenfione  regis  ligia  debent 
ejfe.     Nec  qnilibet  eorum  alicui  diviti  fe  po- 
teft  fubdere  fine  regis  licentia. '  Judaei  enim 
&  omnia  fua  regis  funt.     Quod  fi  qnifquam 
detinuerit  eos,  vel  pecuniam  eorum,  ferquirat 
rex  fi  vult  tanquam  fuum  froprium.     Ad  hunc 
fenfum  in  decreto  illo  quod  regis  Edvuardi pri- 
mi  ftatutum  de  Judaifmo  vocamus,   Judaei  non 
femel  dicuntur  tailliables  au  roy  come  les  foens 
ferfs,  &  a  nul  autre,  i  e.  capitationi,  quae  tal- 
liagium  appellari  folebat,  ad placitum  regis,  & 
non   cujufquam  alius,    obnoxii,    non  aliter  ac 
fervi  ejus.     Et  fatis   haec  fufius  interpretantur 
ea  quae  conditionis  hi  milerae  homines  faepius,- 
pro  principum  arbitratu,  tulere,   idque  non  fine 
publica  comminatione  exfilii,   quod  poftmodum 
etiam  fubierunt  nullo  redimendum  tributo.     Et 
fingularis  erat  in  Anglia  Judaeorum  plerumque 
10  I  ftatus 


5 


Ad   Arundellianorum       1584 


ftatus  &  rerum  eorum  adminiftratio.  Caufarum 
civilinm  ad  Judaeos  fpeclantium  difceptationem 
coram  judicibus  quijuftitiarii  ad  cufiodiam  Ju- 
daeorum  ajfignati  dicebantur,  &jure  fingulari 
moribufque  ad  Judaifimum  (ut  phrafis  erat)  pro- 
prie  fpedhmtibus  iu  judiciis  utebantur,  habemus 
in  archivis.  Item  Starra-  Hoc  nomine  in- 
firumenta,  quibus  &  Ebraice  &  Latine  plerum- 
que  fcriptis  contractus  ab  eis  five  initi  five  dif- 
ioluti  erant,  ita  dicebantur  a  ipty,  quod  Schetar 
aut  Sehtar  fonat.     Elias  in  Tbisbite,  "pjg  "iqty 

t^m  St-to  ^sp  pzft  ho  pi  n^iro  *w  5in 
•ssirn  v^  inSiT?  cnx  rbposn  ln  isinDty  pp§ 

ptf")  IIDTO  □,2,nn  \)&h,    id  eft,   Schetar  aut 
Shetar  dicitur,  ut  Schetar  Jive  cautio  feu  injiru- 
mentum  debiti,   Shetar  Jive  cautio  feu  inftru- 
mentum  dotis.  Similiter  omne  vocabulum  Sche- 
tar  in  Rabbinorum  noftrorum  (quorum  beatajit 
memoria)  firiptis  inftrumentum  Jignificat,  quo 
quis  poteftatetn   aut  dpminium  fuum  ad  aliud 
transficrt.     EJlque  defimnptum  ab  illo.     Num 
poucs  potcfiatern  ejits  (feu  nppo  Mifichtaro)  in 
terris?    Locus  quem  defignat  eft  in  Jobi  capite 
xxxviii.  commate  33.     Inde  habent  niltOty  *»*0 
Menain  Schetaroth  aut  Schtaroth,  quod  aeram 
contraciumn  fbnat,  &  pro  epocha  annorum  A- 
Jexandreorum  iis  ufurpatur  in  tracTratu  TWv\  Van 
Rofth  Hafchana  feu  de  capite  anni  qui  o&avus 
eft  Seder  Moed  feu  ordinis  II,  in  Talmude.     Et 
in  commentario  vetufto  juri§  noftri  quem  Fle- 
tam  dicimus  ;    Coutrahentes  cum  Judaeis  vel 
Judaeabus,  pecorantes,   &  Sodomitae  in  terra 
vivi  confodiantur ■;  dum  tamen  manuopere  cap- 
ti  per  teftimonium  legale  vel  publice  convi&i. 
Ita  libro  f,  cap.  XXXVII.     Alia  quampluria  fu- 
ere  de  pignoribus,  hypothecis,  aciionum  ceflio- 
nibus,   creditorum  exa&ionibus,   ufuris,  &  ejuf- 
modi  caeteris,  jura,  Judaeis  apudmajores  noftros 
propria ,    quae  praetermittunus.     Sed  quod  de 
fumroo  eorum,  feu,  ut  vocabantur,  communita- 
tis  Judaeormn  Angliae,   in  Anglia  presbytero, 
facerdote  five  epifcopo  in  archivis  legimus,  quo- 
niam  de  ca  dignitate  vix  quidpiam  omnino  apud 
fcriptores  editos  occurrit ,    id  adnotare  libuit. 
Hunc  tam  creare  folebant  reges  fuo  arbitratu 
quam  lata  fententia  fummovere,   idque  jure  & 
certiffimo  &  ufitatilfimo ,    ufque  ad  pofteriora 
Henrici  tertii  regis,   tempora.     Id  manifeftum 
videtur  ex  fegiis  aevi  quo  apud  uos  floruere  Ju- 
daei  diplomatis.     Quod  ad  creationem   regiam 
attinet,  fatis  fcimus  ex  Joannis  regis  diplomate 
quo  Jacobum  Judaeum  in  hanc  evexifTe  dignita- 
tem  fratrem  fuum  Ricardum  regem  primum  in- 
nuit,  idemque  firmat.     Diploma  in  tabulis  pub- 
licis  quae  cartas  Joannis  regis  exhibent,  ita  legi- 
tur,  parte  fcilicet  1.  membrana  z8.  Cart.  171. 
anni  ejus  primi :    Rex  omnibus  Jidelibus  fiuis  Sf? 
omnibus  &  Judaeis  &  Anglis  falutem      Scia- 
tis  nos  concejfjfe  &  praefenti  carta  noftra  con- 
Jirmaffe  Jacobo  Jndaeo  de  London,  presbytero 
Judaeorum.  presbyteratum  omnium  Judaeorum 
totius  Angliae ,   habendum  EU  tenendum  quam- 
diu  vixerit  libere  £f>  quiete  &  honoriftce  S>  in- 
tegre,  ita  quod  nemo  ei  fuper  hoc  moieftiam  ali- 
quam  ant  gravameu  inferre  praefitmat.    6)uare 
volumus  &  firmiter praecipimus  quod  eidem  Ja- 
cobo  quoad  vixerit  presbyteratitm  Judaeorum 
per  totam  Angliam  garantetis,  manuteneatis, 


&  pacifice  defiendatis:  &  Ji  quis  ei  fuper  hoc 
forisfacere  praejumfierit ,  id  ei  fine  dilatione 
(fialva  nobis  emenda  noftraj  de  forisfaclura  no- 
ftra  emendari  faciatis,  tanquam  dominico  Ju- 
daeo  iioftro  quem  fipecialiter  in  fiervitio  noftro 
retinuimus.     Trohibemus  etiam  ne  de  aliquo  ad 
fie  pertinente  ponatur  in  placitum ,  niji  coram 
nobis,  aut  coram  capitaii  juftitia  nojfra,  Jicut 
carta    regis  Ricardi  firatris    noftri    teftatur, 
Tefte  S .  Bathonienji  epificopo,  &c.  Tiat.per  ma- 
num  H.  Cantuarienjis  archiepificopi  caucellarii 
noftri  apud  Rothomagum  XXXI  die  Julii  anno 
regis  noftri  primo.     Crearat  fcilicet  Jacobum 
hunc  presbyterum  Ricardus  primus,  dignitatem 
ei  diplomate  hoc  firmat  Joannes.      Submovifle 
item  presbyterum  hunc  regem  (interveniente  fci- 
licet  judicum  ad  quorum  cognitionem  fpecrabant 
res  Judaeorum  fententia)  conftat  ex  alio  Henrici 
tertii  diplomate,  quo  item  Judaeorum  communi- 
tati  Angliae  primo  conceditur,  ut  impofterum 
presbyterum  feu  facerdotem  five  epifcopum  fibi 
eligerent,  ita  tamen  ut  regi  electum  praefenta- 
rent,  atque  ejufdem  impetrarent,  non  aliter,  pu- 
to,  ac  fodalitia  decanorum  &  capitulorum  Chri- 
ftiana  in  epifcopis  eligendis,   affenfum.      H\ec 
diicimus  ex  tabulis  publicis  quas  patentes  anni 
41.  Henrici  tertii  vocamus.     I11  eis,  membrana 
4,  numero  6,  habetur  quod  item  interferere  hic 
vifum  eft.     Rex  omnibus,  &c.   Cum  Eiyas  epifi 
copus  Judaeus  nofter  London,  pro  traufigrefiione 
quam  fiecit  tam  nobis  quam  dileclo  firatri  nofiro 
regiAlemanniae,  a  fiacerdotio  communit atisju- 
daeorum  Angliae,  coram  diietlis  &  Jideiibus  no- 
ftris  Philippo  Baflet,  Philippo  Luvel,  Henrico  de 
Bathon,   Simone  Paflel,   &  caeteris  juftitiariis 
ad  cuftodiam  Judaeorum  ajfignatis ,    quos  ad 
tranfigrejfionem  illam  convincendam  jufticiarios 
noftros  ajfignavimus,  per  judicium  eorundem  ad 
ficaccarium  noftrum  fiuerit  abjudicatus,  &  de  e- 
jufdem  fiacerdotii  officio  &  de  omnimodis  atiU 
officiis  ^  ballivis  quas  de  nobis  prius  optinuit 
Jit  depojitus:  Nos  de  confiiio  eorundem  jafticia- 
riorum  concejfimus  praedifiae  communitati  Ju- 
daeorum  noftrorum  Angliae ,  per  Jinem  trium 
marcarum  auri,  quem  Creffe  &  Haqinus  firater 
ejufidem  Judaei  nobis,  pro  eadem  communitate, 
fecerunt,  quod praediclus  Eiyas  fiacerdqtium  il- 
iud  nunquam  in  pofterum  habeat  &  recuperet, 
&  quod  nullus  de  communitate  ilia  de  caetera 
Jit  fiacerdos  nifi  per  communem  eiecJionem    om- 
munitatis  ejufidem  ;    §)  quod  illa  communitas 
poft  decejfium  cujuflibet  fiacerdotis  Jic  etecli  ali: 
um  eligendi  quemcunque  voluerint  fiacerdotem% 
liberam  habeat  fiacuitatem,  ac  ipfium  nobis  p>ae- 
fientandi,  ut  noftrum  fiuper  hoc  ajfenfium  optine- 
at&fiavorem.  In  cujus,  &c.  T.  R.  apud  WLq%£; 
ffOCfe  XX  diejuiii.     Sacerdotium  ejufmodi  Ha- 
gino  filio  Denlacres  Judaeo  conceditur  ab  Edwar- 
do  I,  ut  videre  eft  in  ejufdem  diplomate,  quod; 
habetur  in  patentibus  anni  ejus  9,  membrana  zo. 
Sed  Judaei  tandem  anno  ejufdem  regis  XVIII, 
qui  reparatae  falutis  eftMCCXCIIf,  ex  Anglia  ig    ■ 
exfilium  pulfi  funt.     Et  mirum  eft  quod,   cum 
infignes  faceret  in  calendario  Judaeorum  Rabbi 
Ori  Ben  Simcon  epochas  eorum  exfilii  ex  Fran- 
cia,  Hiipania,  &  Portugallia,  id  quod  in  Anglia 
fubiere  omnino  omicteret.     Et  numerus  &  gentis 
calamitas  fatis  etiam  exfilii  Anglicani  memoriam 

exeoifle 


i585 


ARMORUM     CaETERA.  1§S6 


execnfle  videatur.  De  eo  confulas  imprirnis  Tho- 
mam  Walfinghamium  in  Hypodigmatc  Neuftriae, 
&  Fiorilegum.  Adjicimas  nos  iis,  quae  fcripto- 
res  illi  habent,  regii  ad  complurcs  vicecomites 
(qui  provinciarum  apud  nos  annui  cuftodes  funt) 
refcripti  formulam  qua  publica  iu  exfilium  pro- 
ficifcentibus  fides  praeftabatur ;  7)e  Jttdaeis  reg- 
ttttm  Angliae  exeuntibtts.  Rex  vicecomiti  Glou- 
cefiriae  :  cum  Judaeis  regni  nofirt  univerfis 
certttm  tempts  praefixerimus  a  regno  illo  trans- 
fretandi ;  nolentes  quod  ipfi  per  minifiros  no- 
Jiros  attt  alios  qttofcunque  aliter  qttam  fieri 
conjuevit  indebite  pertralientur,  tibi  praeci- 
pimtts  qttod  fer  totam  ballivam  tuam  pttblice 
proclamari  &  firmiter  inhiberi  Jacias  ne  quis 
eis  injra  temptts  praeditJttm  injttriam,  molefii- 
am,  damnnm  injerat  fett  gravamen.  Et  cttm 
contingat  ipfos  cum  catellis  fuis  quae  eis  con- 
cejjtmiis  verjus  partes  London  cauja  transjre- 


tationis  Jhae  dirigere  grefftts  Jitos,  Jalvttm  Z§ 
Jecttrum  condttcJum  eis  habere  Jacias  Jumptibtts 
eorttndem.  'Provijo  quod  Judaei  praedicli  an- 
te  receffitm  Jttttm  vadia  Chriflianorum,  quae  pe- 
ttes  Je  habent,  illis  quorum  Juerint,  ft  ea  ac* 
qttietare  voluerint,  refiituant  ut  tenentttr.  T.  R. 
apud  JVeflmonafierium  XVIII  die  Jttlii.  Lcgi- 
tur  in  tabulis  publicis  quas  claufas  vocamus  an- 
ni  XVIII,  qui  ipfe  exfilii  eft,  membrana  6.  Ec 
fimilia  refcripta  ad  vicecomites  EfiTexiae,  Ebo- 
raci,  Northamtoniae,  Lincolniae,  Herefordiae  & 
Suthamtoniae  diriguntur.  Ejufmodi  aliud  refcri- 
ptum  occurrit  in  patentibus  ejufdem  anni  mem- 
brana  14.  numero  4.  De  civitatis  autem  jure  a- 
pud  chriftianos  Judaeis  five  permittendo,  five 
negando,  confulendi  imprimis  funt  Sixtus  Me- 
dices  Theologus,  libro  de  foenore  Judaeorum, 
&  Marquardus  de  Sufanis  jurifconfulcus,  de  Ju- 
daeis  &  aliis  iafidelibus, 


Notae 


Notae  &  Spicilegium 

t  N 

E    A    D    M    E    R    I 

Monachi   C  A  NTUA  R  I EN  S  IS 
HISTORIAE    NOVORUM 

S  I  V  E 

S  U  I      S  E  C  U  L  I 

LlBROS      VI, 

R  E  S     GESTAS 

(Quibus  ipfe  non  modo  Spe&ator  diligens,  fed  Comes  etiam  &  A&or  plerumque  interfuit) 

Sub  Gu ilielmis  I  &  II,  &  Henrico  I,  Angliae  Regibus, 

Ab  anno  nempe  falutis  MLXVI  ad  MCXXII, 
Potiflimum  complexos. 


Securus  licet 

ARneam  Rutuh 

mque  ferocem 

Committas  : 

Nulli 

gravis  efi 

percujfus  Achilles„ 

VOL. 

II. 

10  K 

. 


159* 

Ampliffimo  DcxStiffimoque  Viro 

J.  O   A    N    N    I 
LINCOLNIENSI 

A  N  T  I  S  T  I  T  I, 
Magni  Sigilli  Angliae  Cuftodi* 

JOANNES     SeLDENUS    S. 

N"E^UE  vero  frontem,  honordttffimo  tuo  nomine,  vir  ampliffime,  ideo  decora- 
mus  quod  aut  Eadmerus  ipfe,  aut  nofirae  in  eum  Notae,  &  Spicilegium,  Jive 
patronatum,  five  tutelam  veluti  praepilatam,  fibi  inde  expofcant.  Is  enim, 
plane  ingenuus,  Ss*  omnt  pertculo  liberrimus,  non  modo  in  aetatem  jam  olim  adolevit 
jufiam-,  fed  in  aliquot  etidm  fecula  fenefctt  -y  atque  adeo  nec  tutore  mdiget ,  nec  pa- 
trono.  Meae  autem  opellae  amplitudinem  tuam  fub  alterutra  ratione,  ut  praefidtum, 
implordre,  importunum  fdne,  efiam  infolens  forte,  rnerito  videretur.  Novi  utpote 
oltm  expertus  faevos  mtnttdbtliter  in  me  concrepantis  turbae  impetus,  &  crebras  ufque 
ud ravtm  convitiorum  nubes  in  horas  fufiinui ;  eftamrofus,  fed  forfan  ut  lima:  Neque 
efi  qutdem  cur  meliorem  rrithi  ntinc  expeBem  condttionem.  Adverfus  haec  autem  te 
pofcere  defenforem,  haud  altud  ejfiet  quam  eo  nitt  ut  tngruentem  tmpudentiae  (ut  fit). ' 
tgnoranttae  &  calumniae  vim,  tuum  immerito  obtenfum  nomen  tnterciperet ;  id  quod 
aperte  foret  dtgnitate  tua  indignijfimum,  nec  mihi  omnino  conductbtle.  Spreta  enim 
ejufmbdi,  aut  prorfus  evdnefcunt,  dut,  foluto  vigore,  tn  ridtcula  mutant.  Et  non  tam 
magnt  nomtnts  praetentura  quam  fpernentis  antrnus  abolittonem  praefiat,  ubt  legtttma 
dmKfmi,  ut  dtxtt  altquts,  y\  cnmi)  ruFxdm.  At  fatts  porro  fuiffet  caufae  cur  haec 
tibt  potijfimum  offerrem,  quod,  &  egregius  perttiffimufque  hterarum  cenfor  &  fautor 
indulgentijfimus,  &  audtas,  &  vere  Jis.  Gfutppe  qui  doBrinam  fuo  merito  in  dtes 
cupienttjfimus  honefies,  8?  fumptuofam  infiruendts  publico  ufui  bibliothecis  operam  im- 
pendas  \  praemium  ita  fiudiofis  fimul  &  armartum,  etiam  fiine  exemplo,  folicttus  pa- 
randi.  Caeterum  nemo  efi  vulgi  cui  eadem  deforet  caufa.  Mihi  igitur  non  erai,  & 
nolebdm  effe  htc  unus  e  multts.  Singularis  ttaque  nomtnts  tui  praefigendt  atque  unicd 
ratio  fuit,  ut,  cum  Eadmerum,  in  lucem  maxime  emijfum,  vivactjfimum  fore  non  du~ 
bitarem ;  nofirae  ejus  edtttoni  infuerem  (quod  ita  perennaret)  tefiimonium  Vtbentijfime 
dgnofcentis  extmtum  erga  me  favorem  tuum,  cujus  agnitionts  anfam  fi  nbn  tum  folict- 
ttus  quaererem  tum  ardentius  arriperem,  bipedum  plane  evaderem  tngratijfimus.  Et- 
emm  rion  modo  infignt  benignttate,  atque  ea  opportunijfima,  prius  fere  quam  ttbi  om- 
ntno  tnnotuertm,  in  fummts  primo  reipubltcae  fafiigtis  pofitus  me  obfirinxifit,  fedfronte 
etiam  conttnenter  exporre&o  &  animo,  varidtim,  &*  perpetuo  mihi  non  defiifii  etiam- 
num  accumulare  grattam.  Neque  ejus  aut  intempefitva  aut  morofa  remijfione  laboras; 
aut  inopmatts  quafi  paroxyfmts,  five  ad  gloriam  tui  tpfius  five  ad  commodum,  pro 
re  nata  fimulanter  tncenderts.  Nimio  fcilicet  grajfari  ejufmodt  morbum  tam  certum 
efl,  quam  tuum  fitbt  confians  judtctum,  ferenum  candtdumque  antmum  tnque  bonaruni 
literarum  atque  vtrtutis  fiudia  ubique  &  jufie  propenfum,  eo  vacare.  Hoc  volui,  vir 
ampltjfime ;  atque  ita  demum  non  librum  tibi  nuncupatum  mitto,  fed  votivam  gratitu- 
dtnts  tabulam,   ubi  dturnet^  dppendo, 

V.  Id.  April.  CD  OCXXill 


I59z 


i593 


De  Eadmeri   editione  praefatio. 


UOti  Eadmeri  hiftbriam  novorurri,,  Uti 
felectam  ex  numerofa  fcriptorum  noftra- 
tium,  nondum  typis  editorum,  claffe, 
rante  alias,  publicaverim,  in  caufa  ma- 
xiine  erat  fingularis  operis  praeftantia ;  quam 
in  exemplari  uno  &  altero  diutius  periclitari,  in- 
dignum  plane  vifum  eft.  Quod  vero  cum  notis 
adjecerim  etiam  fpicilegium,  ideo  facStum  eft,  ut 
ipfo  interdum  explicatius  illuftrato,  &  hiftorica 
gentis  noftrae  matcries  incrementi  rionnihil  inde 
acciperer,  &  qui  res  noftras  accuratius  condere 
in  pofterum  fuerint  adgreffi,  diligentius  indagan- 
di  fpecimen  lucrifacerent.  Praeftantia  ejus  cer- 
nitur  tum  in  reipfa  tum  in  eximio  autoris  nar- 
randi  jndicio,  pari  fide,  etiam  8c  non  contem- 
nendo  fermonis  nitore.  Remipfam  dicimus  ini- 
tia  &  progrefTus  illuftriorum,  in  imperio  Angli- 
cario,  rerum  quibus  verfabantur  reges  &  ordines 
regni  per  intervallum  illud  quod  ab  anno  MLXVI 
ad  MCXXII  protenditur.  Confilia  inita,  regum 
&  procerum  animi,  fadtiones  pontificiorum  8c 
feceffus,  ipfafacriconfiftoriiarcana,  difputationes, 
fententiae,  &  quae  caetera  relatu  digniora  inter- 
veniebant,  aperiuntur,  infertis  etiam  faepiffime 
tum  regijs  tum  pontificiis  atque  aliorum  literis 
quae,  ut  neceffarium  fupplementum,  apprime 
conducant.  Judicio  autem  omnia  ejufinodi  &  lo- 
cata  &  compacla  ibnt,  ut  ferme  nihiJ,  quod  in 
hiftorico  merito  velles,  hic  defideretur,  nihil  ali- 
bi,  in  copiofa  veterum  apud  nos  autorum,  five  in 
luce  proftantium  five  in  facrariis  vetuftatis  deli- 
refcentium,  fit  aequiparabile.  Egregio  enim  ma- 
teriae  deleefu  ulus,  in  ea  difponenda  haud  indili- 
gentior  eft.  Filo  neque  inaequali  neque  levicu- 
Jarutn  narrationura  feu  fabularum  portentofarum 
infitione  rriale  deformato  (ad  miracula  enim  non 
omnino  divertit,  excepto  duntaxat  unico,  de  A- 
chclcide  virgine  velata,  loco  qui  periodo  una  & 
altera  breviffime  abfolvitur)  nec  abfurda  rerum, 
quae  nihil  omnino  ad  inftitutum  attinent,  im- 
pactione  abrupto,  omnia  artificiofe  coi?texuit. 
Vitiis  enim  hifce,  quibus  ille  vacat,  uti  pudendis 
interLrimentis,  fcatere  pene  caeteros  omnes  prif- 
cos  rerum  Anglicanarum  confarcinatores  notifli- 
mum  eft  Nec  claffico,  rei  nempe  bellicae  plane 
infcius,  feriem  turbat,  fed  civiliora  duntaxat  fum- 
ma  diJigentia  exequitur,  quod  etiamfi  in  ardbo  fit, 
non  tameneft  inglorius  labor.  Fidem  autem  non 
impari  confcripfiffe  eum  inde  exiftimo,  quod  cum 
&  Anfelmo  &  Radulpho  archiepifcopis  Cantua- 
rienfibus  effet  charflimus  afliduuique  utrique  mi- 
nifter,  &  in  Anfelmi  porro  atque  adeo  in  ponti- 
ficis  Romani  partes,  dum  acerrime  agitabatur  il- 
luftris  illa  de  inveftiturarum  jure  quaeftio,  pro- 
penfiffimus;  frequentia  nihilominus  ordinum  tam 
facrorum  quam  civilium  fufFragia  in  avito  regum 
jure  decernendo,  &  quae  funt  alia  ad  id  fpedtan- 
tia,  ita  plene  enarrat,  ut  quod  renitentibus  pon- 
tificiis  magis  adverfaretur  nihil  prorfus  dici  po- 
tuiflet.  Quantus  fuerit  Aufelmo  dixerit  ipfe. 
a  Continuus  comes  B.  Anfelmi,  inquit,  dum  vive- 


ret  ejfe  foiebam ;  8c  itineris  ejus  &  labores  co- 
mites  fuimus.  Quantus  item  Urbano  II,  & 
quali  apud  Anfelmum  pollentia  aeftimatus,  edif- 
cere  licet  ,ex  unico  b  G.  Malmesburienfi  monacho 
qui  potioVem  etiam  hiftoriarum  iuarurn  parterri 
Eadmero  debet.  Obedientiae,  fcribit  ille  de  An- 
felmo  loquutus,  pertinax  cufos^  cum  archiipif- 
copus  liberae  poteflatis  eflet,  rogavit  papam 
'Vrbanum,  ut  fibi  aliquem  proponeret  cujusjuf 
fls  viiam  difponeret.  Is  Eadmerum  exhibuit, 
cujus  Anfelmus  jujfa  tanti  faciebat  ut,  cum  eum 
cubili  locajfet,  non  folum  fne  praecepto  ejus  non 
furgeret  fed  nec  latus  inverteret.  Radulphus 
autem  qui  Anfelmum  excepit,  quanti  cum  habe- 
ret,  &  quali  conjuncfi  fuerint  inviceui  neceflitu- 
dine,  fatis  elicitur  ex  Radulphi  epiftola  ad  Con- 
radum  Priorem  Cantuarienfem.  c  'Praemitto  vq- 
bis  fratrem,  ita  ille,  @  amicum  noflrum  dom- 
num  Eadmerum  omnium  laborum,  &  aBuum  no- 
ftrorum  confcium,  &  focium  Quin  nemo  -eft 
hominum,  puto,  qui  hiftoricum  facrae  familiae 
merito  addi&iflimum  &  devincftum,  ipfum  etiam 
in  ea  clariflimum  &  honoribus  fane  cumulatum 
(vitam  ejus,  ubi  haec  exprefliora,  ftatim  iiibjun- 
gimus)  iui  interea  ordinis  praefidum  fententiam, 
adverfus  eos  quos  non  modo  totis  viribus  tueri 
nitebatur,  fed  in  quorum  maxime  d  honorem  opus 
aggrefTum  eum  effe  palam  eft,  uno  ore  ac  planif. 
fime  latam  narrare  crederet,  nifi  idem  praeterea^ 
fidiflimum  eum  fuifle,  ac  ejufmodi  qui  alterutrius 
partium  ftudiis  veritatem  longe  praeverteret,  fibi 
haberet  perfuafiflimum.  At  vero  ecce  ipfa  in  re- 
gis  &  ordinum  comitiis  antiftitum  vocabula  ex 
ipforum  ore  ab  eo  excepta  &  fideliter.  vulgata. 
e  Si  fecundum  'Deum  quod  uUatenus  voluntati 
regis  obviare  pojfit,  confdium  a  nobis  expeclas, 
(Anfelmum  alloquuntur  caeteri  epifcopi,)  fruftra 
niteris,  quia  in  hujufmodi  nunquam  tibi  nos  ad- 
minicularividebis.  Sonat  autem  hic  fecundum 
IJeum,  id  totum  quod  ad  res  ecclefiae  forenfes 
&  politiam  facram,  ut  in  notis  fufius  diximus, 
fpecftabat,  &  chriflianitatis  vocabulo  fignanter 
non  femel  memoratur.  Poftea  item,  quicunque 
regiae  dignitatis  ei  confuetudines  toiiit,  coronam 
fimiil  §!>  regimen  tollit.  1)num  quippe  fine  al- 
tero  decenter  haberi  non  pojfe  probamus;  Sed 
recogita,  rogamus  te,  &  Drbani  iilius  qui  ojfen- 
fo  domino  rege,  nii  tibi  prodejfe,  nec  ipf  paca- 
to,  tibi  quicquam  valet  obejfe,  obedientiam  ab- 
jice,  fubjefiionis  jugum  excute,  &  iiber,  ut  ar- 
chiepifcopum  Cantuarienfem  decet,  in  cuncJis 
aclibus  tuis  voiuntatem  dotnini  regis  &Juftio- 
nem  expecia.  Hujufmrdi  compluria  apud  eurn 
occurrunt,  8c  apertiffima  funt  (fi  tam  autoris 
conditionem  quam  glifcentes  utrinque  facftiones 
fpedtaveris)  teftimonia,  eum  fummopere  veritatis 
infraitae  crimen  fugiffe,  atque  adeo  ut  pruden- 
tiflime  ubique  profpexifle  videatur,  ne  five  ma- 
lignitate,  quae  falfam,  uti  dixit  hiftoricorum 
princeps,  libertatis  fpeciem  obtendit,  infenfus, 
five  adulatione,  quae  verus  foediflimae  fervitutis 


•  Eidmerus  ]ib.  ;   pag  123,  &c  Iib,  4.  pag.  106.  edit.  Lond.  1623. 
:Eadmeius  kb.  5.  pjg.  113.  d  Vide  lib,  j.  initia. 


b  De  gcdis  pontif.  lib  i    pag.  130.   edit.  Londin. 
c  Idem  iib.  1,  pag.17,  2S. 

character 


1594       &E  Eadme&i  editione,  &c.       1595 

ehara&er  eft,  obaoxius  deprehenderetur.     Ita  bb-  inquit,  effugit  confcicntiam  domini  Eadmeri  fo- 

na  eum  fide  animoquc  ventatis  amantiflimo  fcrip-  bria  fermonis  fejiivitate  elucubratum  opus.  in 

fifle  oftendimus.    Quod  fi,  illo,  ut  oportet,  eon-  quo  a  rege  orfus  Edg  iro  ufque  ad  IViUielmum 

ceflb,  dubitetur  an  ei  cjufmodi  eflet  rerum  uius  primum  raptim  tempora  perftrinxit    ©  inde  li- 

qui,  veritatis  adeo  amantem,  vero  iatis  inftrudtum  centius    evagatus   ufque    ad  obitum  Radulphi 

redderet;  certiflimum  eftvix  eum  quidquam  nar-  archiepifcopi  dijfufam  &  necejf,riam  hijioriam 

rafle  cui  teftis  atque  fpecfator  diligens  non  inter-  ftudiojis  exbibuit;  quae  penetranlcnbit  Joannes 

fuit.     * Mihi,  inquit,  ab  infatltia  hic  mos  erat,  Balaeus  in  introdu&ione  pro   hiftqria  formanda 

femper  nova  quae  forte,  fed  maxime  in  ecclefia-  Centuriae  XIII  iiibnexa.     Alibi  ctiam  Malmesbu- 


rienfis  de  Guilielmo  II.  verba  faciens,  Superfe- 
dendum  eji,  inquit,  in  hiftoria  qtiam  reveren- 
dijfimi  Eadmeri  praeoccupavit  facundia. 

Incrementi  autera  quod  mareriae  hiftoricae  in 
fpicilegio  adtulimus,  nihil  omnino  obtrufimus 
quod  non   eft  fideliter  defumptum  aut   ex  actis 


fticis,  occurebant  diligenti  intentione  conjide- 
rare.  Etiam  plerumque  comitem  &  adtorem 
pontificiis,  maxime  dum  Anfelmus  in  vivis  age- 
bat,  adfuiffe  palam  eft.  Quin  cum  bene  noverit 
rerum  in  publico  geftarum  narrationem  male  con- 
venire  homini  experientia  publica  alieno,   defidi, 

&  in  folitariae  vitae  clauftris  arcfato,  fe  poft  mor-  publicis,  quae  tamen  in  archivis  delitefcunt,  aut 

tem  g  Anfelmi   in  privato  converjantem  vocat,  ex  MSS.  autorem  fide  digniflimorum  exemplari- 

eoque  nomine  velut  haut  fatis  idoneum  hiftoriae  bus,  quae  res  ejufdem  aevi,  nullibi  in  libris  ha- 

ulterius  protrahendae  modeftius  perftringitj  quem  (Stenus  editis  repertas,  fubminiftrant,  aut  ex  locis 

tamen  etiam  caeterorum,  quae  inde  perfequitur,  aliquot  fcriptorum  typis  quidem  mandatorum  fed 

fcientifllmum  fuiffe  ipfa  materia  planiflime  con-  qui  vulgo  legentium  vix  nomine  tenus  noti,  fal- 

vincit.     Neque  alia  interferi  voluit  quam  eaquo-  tem  minime  obvii  funt  neque  hiftorico  lemmate, 

rum  fcientiflimum  fe  certo  fciebat.     Qui  igitur  quod  indiligentem  indagantium   turbam  inviter, 

tam   egregia  genuinae  libertatis  fpecimina  in  iis  infigniti.     Et  quicquid  hoc  nomine  intelligimus, 

enarrandis  quae  partibus,    in   quas  ipfe  pronus  adhiftoriaeEadmerianaeintervallumfpedtat.  Cae- 

trahebatur,  maxime  adverfantur,  exhibuit,  neque  tera,  quae  fubinde  ac  pro  re  nata  accedunt,  de 

ipfum  fe  rerum  quas  omnino  narrat  ignarum  efle  recentiori  aevo,   teftimonia,   in  notis  cenfemus. 

potuifTe  manifefto  oftendit,  quin  &  notitiae  fuae  Adta  autem  publica  quorum  praecipuus  in  fpici- 

terminis  adeo  prudenter  fe  coercet,  eum  fane  ne-  legio  ufus  erat,  funt  illae  Guilielmi  primi  tabulae 

que  infcitiae  reipublicae,  nec  libidine  aflentandi,  cenfuales  five  Anglicani  imperii  breviarium  feu 

nec  rurfus  odio  adverfus  dominantes  (quae  tria  notitia,    quam   ©OtWC0tiap   vocitant,    in  qua, 


veritatem  hiftoricam  aeque  fblent  intervertere) 
pofteros  fefelliffe  exiftimo.  Atque  hifce  Guiliel- 
musMalmesburienfis  h  aftipulatus,  eum  fuorum 
temporum  hiftoricum  Jlnceritate  veritatis  lau- 
dandum  vocat. 

In  fermone  vero  nitor  ejufmodi  reperitur,  ut, 
fi  veteres  rerum  noftratiurn  fcriptores  ad  unum 
omnes  diligentius  evolveris,   hujus  fuerit  incom 


quolham  jugeratim  agros,  quas  fylvas,  prata,  qua 
clientelaris  juris  formula,  quot  fervos  unufquif- 
que  viritim  poflideret,  qualefnam  infuper  clien- 
tes  glebae  beneficiis  obftridtos  haberet,  quanto 
proventuum  annuorum  valore  beatus  exifteret,  at- 
que  id  genus  nonnulla  alia,  provincialium  ali- 
quot  (qui  ad  hoc  munus  jurati)  fide  defcribuntur. 
Neque  de  fubditorum  tantummodo  fed  de  regiis 


parabilis.     Stylum  fane  aequabilem  fatis,  gravem,    facultatibus  eodem  modo  anquifitum  eft.     Ifte 
8c  hiftorico,  ut  aetas  tulit,  dignum  prae  fe  fert,    rotulus  (inquit  Ingulphus  qui  defcriptioni  coaeta 


vocabula  etiam  fere  ubique  pura.  Habentur, 
fateor,  loco  uno  &  altero  implacitarey  alodium, 
forisfacfa,  &  ejufmodi  forfan  paucula  alia  quae 
faftidientis  forfan  ftomachi  grammaticis,  qui  ad 
nafcentis  Caefariani  imperii  aevum  ita  omnia  ridi 


neus  erat)  vocatus  eft  rotulns  Wintoniae,  &  ab 
Anglicis  fro  fua  generalitate  omnia  tenementa 
totius  terrae  integre  continente,  3DrjtltE0»Ja|> 
cognominatur  %  id  eft,  dies  judiciarius,  IDotttee- 
nim  Angliseftjudicium.   Sed vetuftus  autor  dialogi 


cule  exigunt,  ut  res  ipfas  inprimis  utiles  libentius    MS.  de  Scaccario  (Gervafium  Tilburienfem,  qui 


ignorari  velint  quam  delicatulis  auribus  per  vo 
cabula  Cicerone,  Saluftio,  Tacito,  Livio,  aut  a- 
liis  fcriptoribus  qui  tunc  floruere  claflicis,  mini- 
me  reperta,  immitti.  Sed  Latinitatem  alias,  qua 
indulfit  illud  feculum,  nitidam  minime  adeo  de- 
formant  hi  naevi.  Caeteri  quos  terimus  five 
coaetaneos,  five  priores,  five  recentiores  (de  ve- 
tuftis  interim  Ioquor)  barbarie,  fquallore,  &for- 
dium  congerie,  prae  Eadmero,  plerumque  detur- 
pantur.  Unicus  enim  ferme  eft  Malmesburienfis 
ille  monachus  qui  ha&enus  in  vetuftae  claflis  hi- 
ftoricis  noftris  primas  tenuit :  &  merito  meher- 
cle,  fi  cum  caeteris  five  proftantibus  five  anti- 
quariorum  loculis  fervatis  componetur.  Sed  ve- 
ro  etiamMalmesburienfem  hic  nofter  ftylo  faltem 
aequat;  in  caeteris  autem  (continentem  dico  nar- 
randi  formulam,  fidem  quae  rerum  nititur  ufu, 
delectum,  &  afliduam  inftituto  ftri&im  exequen- 
do  accurationem)  Jongo  plane  intervallo  fuperat. 
Quin  ipfe  Malmesburenfis  ;   Nee  vero  noftramt 


fub  Henrico  II.  floruit,  eum  efle  plerumque  exi- 
ftimatur)  in  archivo  fifcali  cum  tabulis  hifce  ferva- 
ti,  ob  hoc,  inquit,  nos  eundem  librumjudiciarium 
nominamus,  non  quod  in  eo  de  fropofitis  aliqui- 
bus  dubiis  feratur  fententia,  fed  quod  a  prae- 
diclo  judicio  non  licet  ulla  ratione  difcedere. 
De  hiice  tabulis  decantatiflimis,  apud  Ingulphum, 
Guilielmum  Malmesburienfem,  Florentium  Wi- 
gornienfem,  Henricum  Huntingdonienfem,  Mat- 
thaeum  Parifium,  alios,  plura  memorantur.  Et 
ex  Roberto  Gloceftrenfi  MS.  qui,  annis  abhinc 
CCCL  aut  circiter,  rythmis  Anglicanis  hiftoriam 
a  Bruto  aufpicatus  in  fui  aevum  contexuir,  hofce 
etiam  qui  &  rem  attinent  &  vetufti  fermonis 
noftri  fpecimen  praebent,  adnotare  hic  non  piguit. 

Cfie  fettte;  William  iJO?  tO  tDttC  tlje  &)fj|t&  Ot 

W  lonoe 
Let  ettqueri  ffteftltcfje  tSo?u  al  Engelonde, 
^oumora  ploulono,  anorjoumomiptrjertaifa 


VOL.  II. 


1  Lib.  1.  pag.  50. 


s  Lib.  j.  pag.  107. 


*  De  geftis  regum  lib.  4, 
10  L 


UUxt 


I59<5 


De   Eadmeri   editione 


'597 


ftfliete  tn  eueticlje  @>ite,  anD  toat  tlji  tuete 

toojti)  tljctcto, 
3nD  tlje  Eentss  of  eacfj  Cottn,  anti  of  tfje 

CBatets  caclj  one 
Cfjat  tnttttlje,  ano  of  ©lluoeg  efee,  tljat  tfjete 

ne  btleoco  nonc 
TBttt  tljat  Ije  ttita  ttiat  tfjp  toete  fcmttfj  of  al 

Engelonde, 

8no  totte  al  cfette  tljat  tuuttlj  tljetof,  tclj  ttn- 

octffottDe* 
3no  let  tt  ttnte  clete  tnott,  anD  tljat  fctit 

Duoe  itnig 

3ltt  tljC  ttefOttC  at  Weftminfter;  tfjete  tt  pt  f£ 1 

©o  tljat  o?e  &inw  futfj,  toljen  tljf  tanCome 

tofee 
3no  teti  tnat  folc  ntigljt  gine,  tfjep  futtD  tljete 

in  tljo?  oofee* 

Atque  etiamnum  Weftmonafterii  in  archivo  fifca- 

li  quod  receptum  Scaccarii  dicimus,    &  perpul- 

chre  exaratae  &  integrae  fervantur,  duobus  vo- 

Iuminibus,    quorum  utrumque  archetypum  eft, 

comprehenfae.     Neque  puto  alibi  in  orbe  chri- 

ftiano  actorum  publicorum  autographa,    quorum 

faltem  ratio  aliqua  habenda  eft  extare  quae  non 

feculis  aliquot,   hifce  cedunt.     At  vero  occurrit 

quod  de  iis  non  intempeftive  hic  monendum  duxi, 

nimium  fcilicet  falli  plerumque  fcriptores  noftros 

tum  in  harum  materie  incaute  enarranda,  tum  in 

ipfo   tempore   quo  conficiebantur ,    defignando. 

Materiam  ita  memorat  Guilielmus  Malmesburien- 

fis  ac  fi  cenfum  omnium  capitum  in  eis  praeter 

alia  reperirentur.     Henricus  autem  Huntingdo- 

nienfis,  ac  fi  quot  fimul  unicuique  animalia,  fuif- 

iet  indicatum;  uti  Thomas  etiam  Walfinghamius 

in  Hypodigmate.     Et  Florentius  non  folum  quot 

animalia,  ied  &  quantum  vivae  fecuniae  quif- 

que  fojfidebat,   defcriptum  narrat.      Matthaeus 

vero  Parifius,  quot  animalia  fufficerent  ad  unius 

hidae  culturam  8c  qitot  milites  in  unaquaque 

provincia.     Florilegus  tantundem,  &  porro  quid 

uni  militi  fufficere  pojfit.     Polydorus  autem  in 

hafce  relatos  fimul  fcribit  milites  qui  fiipendia 

facerent.    Alia  horum  quilibet  habet,  quae  vera ; 

ied  in  hifce,   quae  jam  notavimus,   recenfendis 

nemo  eft  eorum  qui  non  hallucinatur  ;  &  cum  iis 

non  pauci.     Neque  memini  quemquam  in  evul- 

gatis  recte  tradidifie  quid    hae   compledtantur, 

praeter  unicum  Ingulphum  qui  8c  rei  geftae  teftis 

erat.      Totam    terram,    inquit    ille,    defcripfit 

(Guilielmus  nempe  I.)    nec  erat  hida  in  tota 

Anglia  quin  valorem  ejus  &  pojfejjbrem  fmtm 

fcivit;    nec  Ucus,  nec  locus  aliquis  quin  in  re- 

gis  rotulo  extitit  defcriptus  ac  ejus  reditus,  & 

proventus,   ipfa  pojfejfio  regiae  notitiae  mani- 

feflatus,  juxta  taxatorum  fidem  qui  eleBi  de 

qualibet  patria  territorium  proprium  defcribe- 

bant.     Atqui  ad  hanc  rem  multo  accuratius  (fed 

in  cenfu  capitum  etiam  hallucinatus)  autor  ano- 

nymus  vetufti  codicis  MS.   qui  breviarium   eft 

villarum  8c  fundorum  quorum  proprietarii  tunc 

erant  antiftes  &  fbdales  Elienfes.    In  eo  praedia 

quae  hifce  tabulis  numerata  ad  Elienfesfpeclrabant, 

recenfentur,  praefixo  literis  miniatis  hujufmodi 

lemmate.    Hic  fubfcribitur  inquifitio  terrarum, 

quomodo  barones  regis  inquirunt;  videlicet  per 


facramentum  vicecomitis  fcirae,  &  omnium  ba- 
ronum  &  eorum  Francigenarum,  &  totius  centu- 
riatus,  presbyteri,  praepofiti,  VI.  '  Villani  u- 
niufcujufque  villae.  T)einde  quomodo  vocatur 
manfio,  quis  tenuit  eam  tempore  regis  Edwardi. 
<2juis  modo  tenet,  quot  hidae,  quot  carrucatae 
in  dominio,  quot  hominum,  quot  villani,  quot 
cottarii,  quot  fervi,  quot  liberi  homines,  quot 
fochemani,  quantum  Jylvae,  quantum  prati, 
quot  pafcuorum,  quot  molendini,  quot  pifcinae, 
quantum  eji  additum  vel  ablatum,  quantum  va- 
lebat  totum  fimul ;  &  quantum  modo,  quantum 
ibi  quifque  liber  homo,  velk  Sochemauum  ha- 
bnit,  vel  habet.  Hoc  totum  tripliciter ;  fcilicet 
tempore  regis  Edwardi,  &  quaudo  rex  Williel- 
mus  dedit,  &  quomodo  fit  modo ;  &fipotefiphs 
haberi  quam  habeatur.  Sequuntur  demum  eo- 
rum  nomina  qui  jurati,  jam  di6torum  in  provin- 
cia  Cantabrigienfi  praediorum,  praeter  adfcripti- 
tios  glebae,  iervitutes  &  ejufmodi  alia  ad  ea  atti- 
nentia,  recenfitionemjuxta  regii  inftituti  formu- 
lam,  exhibebant,  ubi  videre  etiam  licet,  &  con- 
ditionem  interdum  juratorum  &  legitimum  eo- 
rum  in  illo  aevo  numerum,  quod  non  alibi,  it 
bene  memini,  reperitur.  Ita  autem  anonymus 
ille,  nec  ipfb  cenfu,  ni  fallor,  recentior,  uti  eti- 
am  faadent  ipfarum  literarum  du£tus.  Ifii  ho- 
mines  juraverunt  in  <StapIeljBU  hundredo  ; 
Nicholaus  de  CljettCta,    Willielmus    de   Cfjt= 

penfjant,  homo  Gaufridi,  Hugo  de  fpefeUrtffe» 

©Uatfn    de    €>afjam,    Rodbertus   Anglicus  de 

jFo?DIjam,  £>?0ntat  de  Btllfngeujam,  AUnus 
de  Burefoellc,  aittri?  de  gmeilefrjelle.     Ifli 

homines  juraverunt  in  CaOClai  hundredo,  fcili- 
cet  Ricardus  praefetlus  hujus  hundredi,  Ed- 
wardus  homo  Alberici  de  <Het,  Radulfus  de 
tyOtQt,  Willielmus  de  Mara,  .@>tattDatO  de  Se- 
verlaio,  Frawinus  de  ClUCtelittge,  Carlo  de 
Cavelaio,  Wlmarus  homo  JGKtgljeiU  In  hun- 
dredo  de  sBtaitag  juraverunt  homines,  fcilicet 
Alerannus,  Roggerus,  homo  Walteri  Gijfardi, 
Ricardus  praefeclus  hujus  hundredi,  Farmannus, 
Hufcarlo  de  ©uaffjam,  Leofwinus,  patalD,  ho- 
mo  Hard.  de  Scalariis,  Aluricus  de  CKiutttffeljam, 
&  alii  omnes  Franci  &  Angli  de  hoc  hundredo 
jurayerunt.  In  Ctepeflatt  hundredo juraverunt 
homines,  fcilicet  Radulfus praepofitus  hujus  hun- 
dredi,  Willielmus  deCaleio,  Radulfus  de  Baren- 
tona,    Teobaldus  homo  Hard,    ©tattoatoe    de 

^aaefeeflune,  <Soo?i?^fulmete,  Alvurkusde 

Cteppeflatt,  Sigar  Dapifer  &  omnes  alii  Franci 
&  Angli  de  hundredo  juraverunt.  In  RaOfeilD 
hundredo  hii  juraverunt  Manfridus,  T>avid  de 
"BelCUjam,  atque  alii  nonnulli,  hoc  etiam  adje&o 
(ut  plerifque  centuriis;  fed  non  omnibus)  &  om- 
nes  alii  Angli  &  Franci  de  hoc  hundredojttrave- 
runt.  Sed  in  duobus  fequentibus,  j&amtltCDiC  & 
2j32itIegfO?D  di&is,  id  omittitur,  quod  idem  po- 
ftea  fit  in  duobus  hundredis  de  Clp  qui  conve- 
niunt  apud  Wichefordam.  Caeterum  in  juratis, 
qui  in  centuria  &amntCDiC,  AEdwinus  presbyter 
habetur,  uti  &  in  centuria  sBtOtt)  dicfta  Warinus 
presbyter,  &  in  Pampeworda  Godwinus  presby- 
ter ;  alibi  ibidem  Leodmannus  presbyter.  Atque 
ita,  cum  viginti  plus  minus  cenfitae  fint  jam 
dicfae  provinciae  centuriae,  in  quatuor  duntaxat 


Ita  MS.  forte  ViUanirum, 


\  Ita  MS.  fed  lege  Sichimanus. 


repenrur 


J59§ 


P  R  A  E  F  A  T  I  O. 


599 


reperitur  presbyter  juratus.  Caeteri  plerumquc 
defignantur  aut  villis  quas  incolebanr,  aut  patris 
nominibus,  aut  familiis  quarum  in  clientela  dege- 
bant,  addita  interdum  muneris  alicujus  five  do- 
meftici  five  villatici  nota ;  ut,  Paganus  Dapifer, 
Willielmus  homo  PicotiVicecomitis,  ■^Tefjf I  prae- 
pofitus  abbatis  Ul;It>,  Wido  homo  abbatis  de 
Ramefeio,  Ofmundus  homo  Gileberti  de  <25attt, 
Robertus  filius  Warini,  Gosfridus  coneftabulius 
abbatis,  Robertus  camerarius,  ©itt?  homo  co- 
mitis  Euftachii,  &ejufmodi  complures  a!ii.  Non- 
nunquam  etiam  praepofitus  hundredi  inferitur; 
fed  rarius.  Ita,  quod  miniatum  jam  dictum  lem- 
ma  promittit,  id,  five  in  juratorum  nomenclatu- 
ra,  five  in  reipfa  de  qua  anquifitum  eft,  haud  fa- 
tis  eft  compertum.  Quin  difcrepat  faepius  ipfe 
cenfus  ab  eo  qui  in  tabulis  illis  Guilielmianis  qua- 
rum  fides  omni  exceptione  planiffime  major  elt. 
Animalium  autem  numerus,  pecuniae  aeftimatio, 
aut  capitum  cenius  (alius  quam  quo  iervi  & 
clientes  cenfiti)  non  omnino  in  his  reperitur. 
Neque  alias  quam  has  ipfas  eorum  quem  intel- 
lexiffe  certiffimum  eft,  quod  ipfa  temporis  ratio 
facile  etiam  perfuadebit.  Sed  in  eo  fimiliter  pec- 
catum  eft.  Balaeus  centur.  II.  fcript.  LVI.  An- 
gliam  defcribi  fecit  (Guilielmus  I.)  anno  regni 
iiii  XVII  &  in  volumen  redigi,  quod  in  Londi- 
nenfi  praetorio  juxta  Fabianum  hucufque  ferva- 
tur.  Et  illud  Anglice  vocabat  DOHtPgDafe, 
quod  neminem  parcat  ficut  nec  magnns  ille  dies. 
Sed  (ut  obiter  moneam)  aut  archivum  fifcale, 
quod  Weftrnonafterio  eft,  intelligit,  aut  plane 
etiam  in  loco  fallitur  cum  Balaeo  Fabianus.  Cae- 
terum  in  anno  antichronifmus  eft.  Nam  ante  an- 
iium  Guilielmi  vicefimum  defcriptio  haec  non  eft 
abfoluta  ;  immo  in  eo  facta.  Teftis  eft  omni  ex- 
ceptione  longe  major  voluminum  eorum,  in  quae 
referebantur,  alterum  &  minus  quo  ieorfim  cen- 
fitae  iunt  Effexia,  Norfoicia,  &  Suffokia.  In 
hujus  calce,  literis  majufculis,  nec  ipfa  dcfcrip- 
tione  recentioribus,  adjeclum  eft, 

ANNO  MILLESIMO  OCTOGESIMO 
SEXTO  AB  INCARNATIONE  DOMI- 
NI,  VIGESIMO  VERO  REGIS  WIL- 
LIELMI,  FACTAESTISTA  DESCRIP- 
TIO,  NON  SOLUM  PER  HOS  TRES 
COMITATUS  SED  ETIAM  PER  A- 
LIOS. 

Recte  ideo  Florentius,  in  temporis  utpote  cal- 
culo  prae  caeteris  diligentiffimus,  in  annum 
MLXXXVI.  conjicit.  Nec  male  Thomas  Wal- 
finghamius  qui  ocTogefinio  feptimo  collocat,  uti 
etiam  Radulphus  de  Diceto  MS.  atque  alii.  A 
natalibus  enim  Servatoris  putabant  ilii,  ut  a  con- 
ceptione  Florentius ;  unde  &  abfolutam  effe  de- 
fcriptionem  in  eo  quod  fefta  illa  intercedunt  in- 
tervallo  elicitur.  Caeterum  fuos  etiam  habuit 
autores  Balaeus,  eofque  mehoris  notae,  ac  Fabia- 
no  magis  fpectatos  :  Matthaeos  dico,  Florilegum 
&  Parifium,  atque  Rogerum  Wendoverium  MS. 
praeter  alios  complures  qui  anno  MLXXXIII 
tribuunt,  id  eft  XVil  Guilielmi.  Sed  hi  omnes 
jure  velut  fucceffionis  tranfmiffum  errorem  exce- 
iperunt,  nec  fidem,  quae  cum  ipfo  autographo 
queat  decertare,  magis  facere  poffunt  quam  alii 
nonnulli  quibus  Edwardus  Confeffor  hujus  operis 
autor  afferitur.  Sed  tantae  illi  ignorantiae  poe- 
nas  inde  fatis  luunt,  quod  de  re  fibi  prorfus  igno- 


ta,  temere  nec  fine  fiducia,  verba  feciffe  palam 
dignofcuntur.  Qui  enim  cunque  paginam  ejus 
aliquam  puto  omnino  infpexerit,  Guilielmi,  fal- 
tem  non  Edwardi,  fuiffe,  ut  planiffime  is  agnof- 
cat,  neceiTe  eft.  Neque  alius  proculdubio  eft  li- 
ber  ille  quem  Conradus  Gefnerus  rem  ipfam  ig- 
norans,  ied  audacter  nimis  &  imprudenter  ignoto 
fibi  libro  tirulum  formans,  in  bibliotheca  fub  no- 
mine  Iibri  I.  de  die  judicii  ultimo  Guilielmo  no- 
ftro  tribuit.  Specimen  eorum,  quae  tabulas 
hafce  occupant,  luculentius  &  fufius  habetur  apud 
Ingulphum;  ubi  Guthlaci,  Crowlandenfis  coe- 
nobii  numinis  tutelaris,  latifundia  inde  tranfcri- 
buntur.  Neque  alias  tabulas,  quae  merito  publi- 
cae  dicendae  (iint,  in  Edmeriano  intervallo  exara- 
tas  omnino  in  archivis  habemus.  Quae,  ex  au- 
tographis  olim  defumpta,  in  actis  recentioribus 
extant,  nonnulla  fuo  loco  etiam  introduximus. 

Codices  autem  MSS.  quos  teftes  fine  loco  & 
nomine  Iaudamus,  omnes  (uti  etiam  ipfum  unde 
haec  editio)  fuppeditabat  inftrucTiffima  il!a,  & 
quantivis  precii,  bibliotheca  nobilifiimi,  erudi- 
tiffimi,  mihique  amiciffimi  viri  Roberti  Cottoni 
equeftri  digniiate,  &  ea,  quam  baronetti,  dici- 
mus,  ciari,  qui  non  modo  comparandis  ingenti 
fumptu  libris  MSS.  iifque  fele&ifiimis,  fed  etiam 
humaniffime  iis  atque  propenfifiimo  in  bonarum 
literarum  &  rerum  civilium  ftudiofos  animo  com- 
municandis,  imrnortalem  tam  apud  exteros  quam 
populares  meritiffimo  nactus  eft  famam.  Sed  ve- 
ro  quamplurima  ad  intervallum  hujus  hiftoriae 
fpedtantia,  &  in  codicibus  MSS.  reperta  in  fpici- 
legio  confulto  praetermifimus.  Ejufmodi  autem 
ea  funt  quae  propriarn  magis  editionem,  utpote 
jufla  volumina  confecxura,  quam  in  aliena  appen- 
dice  locum  fibi  merentur.  Verbi  graria,  Lan- 
franci  in  jam  dicta  bibliotheca  atque  etiam  (fi  be- 
ne  memini)  in  ea,  qnae  eft  Benedictini  collegii 
Cantabrigiae,  extat  inftauratio  vitae  folitariae  cum 
praefixa  ejufdem  epiftola,  quae  plane  ad  hiftoriam 
illius  aevi  facram  apprime  pertinet.  Neque  alia 
eft  ab  eo  libro  quem  de  ceremoniis  monachorum 
ei  tribuit  Balaeus  cent.  XIII.  fcript.  XII.  Anfelmi 
item,  qui  totus  in  hoc  aevum  incidit,  habentur 
in  Cottoniana  epiftolae  MSS.  CXXVII  quarum 
nulla  omnino  edita  eft  in  tribus  illis  epiftolarum 
ejus  libris  a  Joanne  Picardo  nuper  evulgatis.  Sed 
praeftantifiimae  funt  &  ad  rem  qua  aevum  iiiud 
exercebatur  maxime  faciunt.  Exemplar  quo 
fervantur  habet  etiam  caeteras  illas  publicatas, 
atque  hafce  fubinde  interfertas  nec  omnino  conti- 
nente  ordine  feorfim  alicubi  locatas.  Dominum 
autem  agnovit  olim  Joannem  de  Grandifono  epif- 
copum  Exonienfem,  qui  fua  manu  anno  falutis 
MCCCLXIIII  haec,  teftandi  animo,  praefixit. 
T)o  &  lego  culcunqne  archiepifcopo  Cantuarienji 
ttt  memor  Jit  miferi  Johannis  de  Gratidifono 
Exonienfis  qtti  hoc  manufua  fcripfit.  Hic  poteft 
videri  ftatus  tam  ecclefiae  quam  regni  Angliae. 
Farragines  etiam  hiftoricas  nondum  typis  editas, 
ad  hoc  fpatium  tamen  attinentes,  apud  locupletes 
autores  legimus ;  Ailredum  nempe  Rbievallen- 
fem,  Radulphum  de  Diceto  (qui  tamen  plurimas 
Eadmeri  paginas  expilavit)  Osbernum  Cantuari- 
enfem,  TurgotumDunelmenfem,  qui  in  hoc  inter- 
vallo  floruere,  alios  etiam  citerioris  aevi,  Petrum 
fcilicet  Blefenfem  (qui  Ingulphum  infequentis 
feculi  hiftoria  continuat)  Rpbertum  Knightonum 
canonicum  Leiceftrenfem,  Joannem  Bramptonum 

Coeno- 


l6oo 


T)e   Eabmeri    editione 


1601 


Coenobiarcham  Jornallenfein,  Thomam  Rud- 
bornum  monachum  Wintonienfem,  Thomam  Wi- 
kium  canonicum  Ofneienfem  praeter  alios  ejuf- 
modi  qui  minorum  funt  gentium,  at  luce  fane 
digni.  Lcges  item  Henrici  primi  etiamnum  ex- 
tant  in  libro  MS.  quem  Rubeum  dicimus,  in  ar- 
chivo  fifcali  penes  commentarieufem  regium  ;  & 
earuodem  exemplarii  occurrunt  alia  vetufta.  Ho- 
rum  fimilia  funt  compluria.  Caeterum  eorumom- 
nium  five  figillatim  five  junclorum  (ut  volumi- 
num  ratio  tulerit)  editionem  potius  expe&an- 
dam  aeftimavimus,  quam  fruftratim  pro  arbitratu 
noftro  difcerpta  eorum  membra  hic  Eadmero 
mancipanda  ;  quod  forte  etiam  futuram  eorum 
editionem  faltem  tardaret,  fi  ejus  fpem  non  omni- 
no  (quod  timendum  forfan  eflet)  interim  aboJe- 
ret.  Quod  igitur  ex  MSS.  codicibus  in  fpicilegio 
praeftitimus  haud  aliud  fere  eft  quam  adnotatio 
fragmentorum  hifioricorum  aut  breviufcularum 
narrationum  ejufmodi  quae  ad  fpatium,  quo  clau- 
ditur  Eadmeri  hiftoria,  fpedtant,  nec  tamen  aliam 
quam  hujufmodi  editionem  jure  expe&ant.  Id 
genus  funt  praecipue  Edgari  fanciio  Latino-Saxo- 
nica  de  folitariae  vitae  fodalitiis,  Guilielmi  leges 
quae  Ingulpho  edito  conjungi  debuiflent,  alia  quae 
deprompfimus  ex  MSS.  quae  vix  unquam  in  lu- 
cem  alias  proditura  credidimus. 

Libri  autem  typis  jampridem  mandati,  e  qui- 
bus  quidpiam  defcripfimus,  pauci  quidem  funt;  & 
in  iis  primum  obtinet  locum  Guilielmi  Lambardi 
archaeonomia  unde  audlarium  adjecimus  Iegibus 
Guilielmi  regis  quae  non  vulgaris  pretii  aeftiman- 
dae  funt  cuiquam  nafcentis  imperii  in  Anglia  Nor- 
mannici  rationem  curiofius  perpendenti.  Caete- 
ras  quae  in  vulgatis  five  hiftoricis  five  annalibus 
noftris  obviae  funt,  confuko  praetermifimus,  ne 
ex  loco  celebriori  in  obfcurum  traducerentur. 
Quin  etfi  in  hifloriis  Normannicis,  pridem  a  Du- 
ciano,  Lutetiae,  editis,  interferantur  quaedam  an- 
tea  vulgo  inauditae,  maluimus  tamen  inde  le<5to- 
res  petere  quam  nos  acStum  agendo  itertato  pub- 
licaie.  Videfis  in  iis  Guil.  Pi<5tavienfem,  pag.  207.  C. 
&.  Ordericum  Vitalem  ecclefiafticae  hiftoriae 
lib.  IV,  pag.  ^o^  &  506".  Normannorum  enim  re- 
bus  veruftis  adeo  noftrae  plerumque  intermiftae 
funt  ut  non  finc  ignavia  aut  infcitia  praeteriri  il- 
Iae  pofilnt,  fi  quis  de  uoftris  diligentius  confulat. 
Neque  alio  confilio  ufi  fumus  de  fcriptoribus  qui 
univerfaliore  rerum  dedudtione  feu  annales  feu 
hiftorias  five  quid  ejufmodi  reliquere,  cum  ipfa 
lemmata  feu  librorum  frontes,  licet  minime  no- 
minatim,  fatis  indicent  res  etiam  noftrates  in  eif- 
dem  locum  fuum  neceflario  efle  fortitas :  Baroni- 
um  intelligo,  Biuium  qui  fynodos  congeflit  & 
pontificum  Romanorum  epiftolas,  Surium,  centu- 
riarum  Magdeburgenfium  autores,  etiam  Antoni- 
num,  Vincentium,  ejufmodi  alios.  Nam  prae- 
ter  ea  quae  ad  hoc  intervallum  fpedtantia  ab  edi- 
tis  rerum  noftrarum  notiflimis  fcriptoribus  de- 
fumpfit  Baronius,  habet  etiam  (ut  exemplum  ad- 
jiciam)  plerafque  Lanfranci  archiepifcopi  Cantua- 
rienfis  epiftolas  non  familiares  illas,  fed  quae  illius 
aevi  politiae  lucera  maximam  afFerant.  Earum, 
ui  fallor,  fe  agnofcit  ipfe  exemplar  accepiffe  a 
clariflimo  &  dodtiflimo  viro  Nicholao  Fabro  Pe- 
trifcio  curiae  Aquenfis  adfeflbre  digniflimo  atque 
amico  mihi  plurimum  obfervando.     Neque  ex 

[  Io  notis  ad  Anfelmi  lib.  1,  epift.  tz, 


alio  traduxit  exemplar  fuum,  ut  audivi,  Petrifcius 
quam  ex  Cottoniano  quod  vetuftiflimum  eft  & 
alias  etiam  exhibet  quarum  pleraeque  familiares 
funt  &  nihil  omnino  publici  comple<5tuntur.  U- 
nam  autem  &  alteram  de  Orchadum  infulis  nos 
adjecimus,  quae,  fi  bene  memini,  non  alibi  typis 
leguntur.  Sed  interim  monendus  eft  (ne  quid 
gravius  dicam)  '  Joannes  Picardus  qui  Anfelmi  e- 
piftolas  aliquot  abhinc  annis  in  lucem  emifit,  ni- 
mia  fe  injuria  Balaeum  noftrum  ventofae  infcitiae 
poftulafle,  ubi  fcribit,  Balaeus  centuria  XIII 
fcriptorum  Britanniae,  ob  unarn  aut  alteram  d 
Lanfranco  datam  epiftolam  numerat  Ub.  I.  epi- 
ftolarum.  Sic  infat,  inquit,  -ventofus  homd 
quae  non  vidit.  Sed  temere  nimis  haec.  Nara 
ex  unico  Baronio  diicere  poterat  non  pauciores 
extare  Lanfranci  epiftolas  quam  quae  librum  qui^ 
dem  jufte  conficerent ;  neque  fana  adeo  parvum, 
fi  familiares  adjicerentur,  quae  operarum  artifici- 
um,  caeteris  jam  editis,  non  omnino  merentur. 
Epiftolas  igitur,  quas  diximus,  potius  a  Baronio, 
ubi  proftant,  petendas  quam  huc  transferendas 
etiam  duxi.  Idem  de  nonnullis  aliis  apud  eundem, 
apud  Binium  item  in  Gregorii  VII.  Pafchalis  II. 
&  Urbani  II.  epiftolis,  Magdeburgenfes  etiam,  8c 
qui  funt  id  genus  alii,  dicendum.  Hifce  aonu- 
meranda  Anfelmi  vita  ab  Eadmero  confcripta  quae 
proftat.  Ejufdem  itera  epiftolae  editae  quarum 
nullam  fere  adnotavimus  nedum  tranfcripfimus. 
Nugas  enim  plane  atque  incaflum  egiflem,  fi  ex- 
pilatis  aliorum  thefauris  qui  omnibus  aeque  paflim 
aperti  neminem  non  aeque  invitant,  meum  re- 
pleviflem,  quod  fimul  de  pontificum  Romanorum, 
vicinarum  gentium,  facri  item  belli,  hiftoriis  & 
annalibus,  atque  vitis  coaetaneis,  quibus  res  no- 
ftrates  fubinde  involutae,  diclum  velim. 

Hifce  ita  praelibatis,  fpecimen  demum  inda- 
gandi,  quod  in  hac  noftra  opera  praebemus,  ube- 
riori  parum  indiget  explicatione.  Nemo  enirn 
eft,  puto,  hominum  qui  jam  dicta  percurrerit, 
quin  ipfam  fatis  imbiberit  in  re  gentis  noftrae  hi- 
ftorica  indagandi  rationem  minime  vulgarem,  fi 
confilium  in  hifce  noftrum,  quod  aperuimus,  fal- 
tem  obfervaverit.  Dum  enim  non  folum  ea  quae 
confulto  omifimus,  verum  etiam  quae  obtrivimus 
in  fpicilegio  reconditiora  (ut  feruntaevi  reliquiae) 
indaginis  veftigia  atque  nimis  inufitatos  anfracl:us 
ita  patefecimus,  qualenam  interim  fpecimen  il- 
lud  efle  intellexerimus,  fatis,  ni  fallor,  indicavi- 
mus.  Atqui  ut  ufui  indaginem  ejufmodi  &  mag- 
no  fore  &  neceflario  (fi  nempe  cura  diligentia 
&  judicio  fiat)  ita  nimium  negleftam  ha&enus 
eam  efle,  qua  ignavia  lcriptorum,  qua  infcitia, 
certiflimum  eft.  Licet  enim  hiftoriae  Anglica- 
nae  apud  nos  confcribendae  cupidinem  ita  faevire 
uti  Abderiticum  olim  illud  malum  (quod  ad  fimi- 
lem  rem  facete  advertit  Lucianus)  fas  non  fit  di- 
cere ;  mali  tamen  Abderitici,  in  illo  fcriptitantium 
proventu  quem  congerendis  rebus  noftris  (quae 
disjedtae  ut  Ss?  oficAoTJuv,  &  ignavis  inacceflae) 
hoc  feculum  tulit,  velut  fymproma  forfan  videa- 
tur,  adeo  rerum  ignoranter  ab  aliis  traditarum 
moles,  elegantias  verborum,  rotunditates  fenteu- 
tiarum,  ftyli  decorem,  &  quae  futit  id  genus  alia 
efflidiim  duntaxat,  uti  fit,  etfi  faepius  infeliciter, 
aucupari  ;  neque  interim  prudentius  materiari, 
neque  ea  primo  fideliter,  non  fine  diligentiflimae 


indaginis 


i<5o2 


Pr  A  EFATIOj 


1603 


indnginis  examine,  colligerc  quac  tali  accura- 
tionc,  tali  ornatu,  tum  folum  digna  cenienda  funt, 
poftquam  cum  judicio  perpcnfa,  poftquam  eorum, 
quipraccefterunt,ofcitanteraudaculorumerroribus 
libera,  cum  omnium  undique,  qui  ea  tradtant,  fcri- 
prorum  locis  comparata,  ad  veritatem  tum  codicum 
vetuftatis  rcccflu  interiore  latentium,  tum  a&o- 
rum  publicorum  (quorum  ingens  &  ab  hiftoricis 
noftris  fere  intadta  apud  nosmeftis  eft)  exadta  de- 
mum  atque  limata  fuerint.  Haec  enim  five  in- 
cogitantia  five  defidia  five  iufcitia  fecure  praeter- 
vehi,  atque  eo  folummodo  niti  ut  apto  dicendi 
genere  atque  ordine  omnia,  fine  jufto  examine 
ab  autoribus  proletariis,  ut  evenit,  accepta,  con- 
texantur,  perinde  eft  atque  fi  pellem  quis  leoni- 
nam  &  clavam  forte  naclus,  Hercule  ipfb,  five 
ob  metum  five  ob  ignaviam  non  quaefito  fed  li- 
benter  negled:o,  proftitutae  Omphalae  potius  feu 
obvio  nano  eas  aptaret.  Si  hoc  non  eft,  haud 
fane  aliud  erit  quam  fi  fugientia  exefae  quis  Phi- 
diae  Minervae  membra  magno  hiatu  promiflbr  in- 
ftauraturus,  rem  fiducia  plenus  ideo  adgrederetur, 

oti  tcL  oeo-[A,et  -f  KPn7riS@^  ae]o  cipnvu  Txronjcretv  (ut  ill 

re  pene  hujufmodi  dixit  Themiftius  in  pofterio- 
ra  Analytica  fcripturus)  quod  nempe  fandalii  ejus 
ligulam  five  nitidiorem,  fi  diis  placet,  five  orna- 
tiorem  fe  reddere  poffe  perfuafum  habuerit. 

De  Eadmeriauae  hujus  hiftoriae  praeftantia  atque 

noftra  ejus  editione,    hadtenus.      Supereft  ut  de 

ipfius  autoris  nomine,  &  vita  (uti  moris  eft)  e- 

tiam  aliquid  fubjungamus.     Nomine  ejus  perpauci 

apud  veteres  noti ;    neque  alium  memini  ita  di- 

<9:um  praeter  uuicum  Eadmerum  S.  Albani  coeno- 

biarcham,  feu  Edmarum,  quae  eadem  funt  voca- 

bula,  unde  error  crailiffimus  ortus  eft,   five  Ba- 

laeo  five  (quem  plerumque  exfcripfit  ille)  Lelan- 

do.      Nam  inde   hunc  noftrum  coenobiarcham 

fuilTe  S.  Albani  incaute  nimis  tradunt.     Atque  fe- 

cutus  eft  eos  Joannes  Pitfaeus.     Sed  certo  lcimus 

nos  Eadmerum  illum  qui  S.  Albani  coenobio  prae- 

fuit,  fub  Ethelredi  regisinitia,  circa  annum  fcilicet 

DCCCCLXXX  mortem  obiiffe,  quod  aperte  do- 

cet  Matthaeus  Parifius  in  MSS.  vitis  coenobiar- 

charum  S.  Albani.     Ita  noftrum  hic  centum  am- 

plius  annis  anticipat.     Scriptio  autem  nominis  e- 

jus  iu  membranis  vetuftis  non  femper  eadem  eft, 

neque  fane  etiam  in  hoc  ipfo  opere  fibi  conftans. 

Paginis  enini45.  lin. 3 .  113.  lin.41.  &i30.1in.3i. 

Eadmerus  dicitur.      Sed  pag.  131.  lin.  iz.  134. 

lin.41.  &  pag.  139.  lin.  4.    Edmerus;    atque  in- 

difcriminatim  utraque  fcriptione  utuntur  &  ve- 

teres  &  rccentiores.     Nos  codicis  MS.  fidem  fe- 

cuti  ubique  fumus,  &  ubi  ea  mutabat,  typos  eti- 

am  non  mutare  religio  erat.      Atqui  nugae  res 

funt  hujufmodi,  nec  quem  ultra  torquere  debent, 

fed  librariorum  arbitratui  accepto  ferendae.    Cae- 

terum  male  illi   atque  injuria  agunt  qui,    dum 

Edinetum  vocant,  novum  plane  ei  creant  voca- 

men.     Tam  certum  eft  Ediuerum  in  MSS.  non 

ditftum  quam  fine  difcrimine  Eadmerum  &  Ed- 

merum  paffim  indigitatum  non  aliter  atque  pro- 

rnifcue  ufurpamus  Eadgarum  &  Edgarum,    Ead- 

mundum  &   Edmundum,    Eadwinum  &  Edvvi- 

num,  Elredum  &  Ealredum,  Eadwardum  &  Ed- 

wardum,    quibus    triflyllabon    duntaxat  nomen 

cfle  palam  eft,  nec  primam  fyllabam,  ut  in  Mar- 

tialis  Earino,  efferendam.      Nam  Ca   (uti  &  60) 

prifcis  Anglis  velut  diphthongi,  in  fimplices  fo- 

nos  tranfiere,  ut  videre  eft  in  Call,  Caloon,  €al- 

VOL.  II. 


bonman,  Cale,  Calmej-,  Cajimej  quac  cadem 
ipfa  funt  cum  noftris  311,  <!Elutr,  aiUcrmitlt, 
8Se,  3!me0,  3rntC*  Etiam  hodie  €a  a  fimpli- 
ci  <&  vix  diflbnans  eft,    ut  videmus  in  (£nrtlj, 

Care,  €arlj>,  €atc,  Caller  &  hujufmodi.  Ne- 

que  alitcr  plane  Eadmerus  quam  Edmerus  pro- 
nuntiandum.  Et  de  nomine  haec  fatis  fupcrque. 
Onere  autem  vitam  ejus  fcribendi  levant  me 
Balaeus  inprimis  &  Pitfaeus.  Quorum  hic  pon- 
tificius,  &  jam  nunc  Liverdunenfis  in  Lotharin- 
gia  decanus  floret ;  ille  vero,  fub  initia  rcrum  fa- 
crarum  apud  nos  fuperiori  feculo  inftaurationis, 
antiftes  in  Hibernia  Oflbrienfis  claruit,  &  fcrip- 
torum  Anglicauorum  vitas,  pracvia  Joannis  Le- 
landi  opera  maximedemum  adjutus  collegit.  Sed 
in  Romanum  pontiflcem  ejufque  omnis  ierc  aevi 
adfeclas  infenfo  ferociter  animo  &  fatis  intem- 
peftive  paffim  invecSbus,  materiem  tamen  ferme  to- 
tam  pontificio  fcriptori  fubminiftravit,  ab  eo  in- 
terim  haud  fatis  humaniter  exceptus.  Quae  utcr- 
que  habet  de  Eadmero,  malui  fubjicere,  ut  me- 
dium  inde  temperatumque  libramentum  lectori 
aequo  confletur,  quam  novi  confarcinatoris  per- 
fonam  mihi  ipfi  iuduere.  Joannes  Balaeus  cen- 
turia  II.  pag.  80.  editionis  fuae  anno  ifyS.  non 
debito  utcunqne  loco  ferventis  odii  indicia  ape- 
riens,  8c  immerito  plane  in  Eadmerum  (fas  flc 
dicere,  ne  quid  gravius)  convitia  fundens,  ad 
hunc  modum  vitam  ejus  enarrat. 

Eadmerus,  Cantuariae  ad  fanum  fervatoris 
monachus,  Anglus  natione,  Anfelmi  ejufdemfi- 
dis archi-praefulis  auditor  olim  atque  conjuntlif 
flmus  difcipulus,  venenofi  fub  eo  calicis  mere- 
tricis  magnae  foculum  haufit.  Imbibitis  fri- 
mum  gentilium  fhilofophorum  ac  foetarum  fae- 
cibus,  nihil  magis  in  votis  habuit,  quam,  fro 
anti-chrifti  regno  fropagando,  divinas  corrum- 
fere  leges,  atque  aniles  fabulas  veritati  ante- 
ferre.  Haec  frofefio  ittce  clariora  funt  infpi- 
centi  ineptifima  opufcula  quae  exaravit,  dum 
adhuc  habitaret  Cantuariae,  ac pofteafuijfet  ad 
fanum  Albani  ditijjimus  abbas.  Scriffit  nemfe 
grande  voiumen  de  difcordia  illa  magna  (quae 
tam  diu  duraverat)  inter  Guiiheimum  Rufnm 
Anglorum  regem  a  Nofmanuornm  vicjoria  fe- 
cundum,  &  Anfelmum  fraefatum,  in  quo  plenis 
(Ut  aiunt)  buccis  beftiae  Romanae  tuetur  far~ 
tes,  eique  fraefixit  titulum 

De  Iibertate  ecclefiaftica,  Iib.r. 
Vitam  Anfelmi  archiepifcopi,  lib.  1. 
Hiftoriarum  colledtanea,  lib.i. 

de  caeteris  nihil  adhuc  vidi.  Tortenta  Jiuriind 
fiuis  immificuit  fcriptis,  quo  dementaret  iecJores 
incautos.  Claruit  praeftigiator  &  iniquus  fiu- 
phifta,  anno  a  chriftianae  falutis  origine  per  na- 
tumT)ei fiihtm  1110.  Anglis  dominante Henri- 
co  primo  rege  praefato. 

In  locupletiori  autem,  quae  &  poftrema  eft, 
centuriarum  illius  editione,  auclior  paulo  reperi- 
tur  Edmeri  vita,  aucrfor  item  librorum  ab  eo 
fcriptorum  numerus.  Sed  ncc  benigniorem  ani- 
mum  aut  minus  effraenatam  in  autorem  &  doitum 
fane  &  luce  digniffimum  feiociam  attulere  cogi- 
tationes  ejuslicet  recoctae. 


10M 


Ead- 


DMERI    EDITIONE 


m  Eadmerus  TJoroberuenfis,  adfamtm  ferva- 
toris  in  eadem  urbe  monachus,  archi-praefulis 
Anfelmi  attditor  oiim  ac  difiipttlus  fumme  di- 
leEitts,  ex  venenifero  calice  meretricis  magnae 
fub  eo  pocuium  haufit.  Imbibitis  revera  primum 
gentiiittm  philofiophorum,  ac  poetarum  faecibus, 
nihil  magis  in  votis  habuit,  quam  pro  promo- 
vendo  antichrifti  regno,  divinas  corrttmpere 
leges,  atque  aniles  fabulas  veritati  anteferre. 
Haec  profeEio  luce  clariora  funt,  infpicienti 
ineptijjima  quae  exaravit  opufcuia,  dum  adhuc 
habitaret  Cantuariae,  ac  pofiea  fuiffet  ad  Alba- 
ni  fanum  ditijfimus  abbas.  Romanarum  rerum 
perittts,  cum  praediEio  Aufelmo  Romam  proficifi- 
cebatur,  non  folum  itineris  comes,  fed  &  vitae 
Jitae  correEior  ab  eo  petitus,  atque  a  Romano  pon- 
tifice  'Vrbano  II  concejffus  &  datus.  Scripjit 
Eadmerus  ifte  volumen  grande,  de  magna  illa 
dificordia,  quae  tamdiu  duraverat  inter  Guilhel- 
mum  Rufum  Anglorum  regem,  &  Anfieimum  ; 
in  quo  plenis  (ut  aiunt)  bttccis,  bejiiae  Roma- 
nae  tuetur partes  :    Cui  titulum  praefixit 

De  Iibertate  ecclefiaftica,  lib.  i. 

Hiftoriam  Novoruni  in  Anglia,  lib.  6.  Cum 
praefientis  aetatis  viros. 

Vitam  Anfelmi  archiepifcopi,  lib.2.  Ghtoniam 
multas  S>  antecejforum. 

Vitam  Vuilfridi  archiepif.  lib.  i.  Anno  qui  ab 
incarnatione. 

De  D.  Mariae  laudibus,  Iib.  i. 

Inftituta  chriftianae  vitae,  lib.  i. 

De  geftis  fui  temporis,  lib  i. 

Querelam  fuper  morte  Anfelmi,  lib.  i. 

Et  alia  plura  compofuit.  'Porteuta  multa  in 
fiuis  reliquit  Jcriptis,  quibus  decipi,  ac  demen- 
tari  poffent  letiores  incauti.  Claruit  praefii- 
giator  ac  fiophijia  antio  Chrifti  112 1,  quopraefiu- 
latum  T).  Andreae  in  Scotia,  Simone  T)uneL- 
menfi  tefie,  reliquit. 

Ita  Balaeus.  Joannes  vero  Pitfaeus  ad  hunc 
modum,  in  rektionibus  fuis  de  rebus  Anglicis, 
aetat.  12.  pag.  199. 

Eadmerus,  vel  Edinerus,  cognominattts  can- 
tor,  iu  Augiia  natus,  in  Cantia  educatus,  ordi- 
nis  S.  BenediEii  monachus  Cantuarienfis,  in  coe- 
nobio  fiervatoris  congregationis  Cluniacenfis. 
^Pofiea  propter  eximias  virtutes,  &  doclrinam 
fiingularem,  fa£ius  efi  abbas  S.  Albani,  &  tan- 
dem  epificopus  S  Andreae  in  Scotia.  Fuit  S. 
Anfielmi  Cantuarienfis  archiepificopi  primum 
auditor  &  dificipuius,  deinde  convicJor  &  ami- 
cus,  taudem  exilii  comes,  &  omnium  confiliorum 
particeps.  Romam  cum  eo  proJeEius,  urbaneab 
IJrbauo  Jecundo  fiuficeptus,  &  in  honore  magno 
habitus  eft.  Hunc  Guiihelmus  Malmesburien- 
fiis  inprologo  regum  Anglorum,  &  alibi  Jrequen- 
ter  laudat,  meritoque  Laudandum  ajjirmat  a  fo- 
bria  fermonis  fefiivitate,  ab  orationis  elegantia, 
ab  hifloricae  veritatis  finceritate.  Breviter  & 
fiilo  fiobrio  ab  Edgaro  rege  ufique  ad  Guilhel- 
mum  primum  hiftoriam  perjirinxit.  T)einde 
latius  evagatus,  res  geftas  muitorutn  regum  & 


principum  ad  fiuum  pene  tempus  deduxit,  ficuti 
ex  Lelando,  Simone  T)unelmenfi,  &  aliis  colli- 
gere  eft.  T)oEii  viri  non  pauci  ad  hunc  varias 
ficripferunt  epiftolas,  quae  MS.  fiervantur  Can- 
tabrigiae  in  collegio  S.  BenediEii.  Ipfie  atttem 
totam  iilam  dificordiam  inter  Augiiae  regem 
Guilheimum  Jectlndttm,  &  JanEium  Anfielmum 
archiepijcopum  Cantuarienfem  maguo  volumitie 
fittfie  ficripfit.  Quod  optts  hunc  titultim  prae  fie 
fiert 

De  ecclefiaftica  libertate.    Librum  ttnum. 

Hiftoriam  Novorum  in  Anglia.   Libros  fiex. 
Cttm  praefientis  aetatis  viros  diverjts  cafibtts. 
MS.  n  Catttabrigiae  in  collegio  S.  BenediEfi. 

Hiftoriarum  colledlanea.     Librttm  unum. 
De  vira  °  Anfelmi,  Libros  dttos. 
§hioniam  multas  £9  antecejforum.     MS.  ibidem. 

De  rebusgeftis  S.  Anfelmi,  &  S.  Elphegi  archie- 
pifcoporum  verfu.     Librum  unum. 

De  P  vita  S.  Vuilfridi  archiepifcopi.  Librum  u- 
7ium.     Anno  qtti  ab  incarnatione. 

Querelam  fuper  morte  S.  Anfelmi  carmine  ele- 
eiaco.     Librum  unum. 


De  inftitutis  chriftianae  vitae.  Librum  unum. 
De  laudibus  S.  Mariae  virginis.  Librttm  tinum. 
De  geftis  fui  temporis.     Librum  unum. 

Collegit  eliam  maxime  ex  praefiato  Anfelmo,  de 
morte  humilitatis,  &  feptem  gradibus  ejus,  &  de 
duobusejufdemmontis  cuftodibus,  Librum  unum. 
MS.  Cantabrigiae,  in  coliegio  S.  BenediEli. 

Opufculorum.     Librttm  untim.  MS.  ibidem. 
De  S.  Dunftano  verfu.     Librtim  ttnttm.  MS. 
ibidem.     Et  alia. 

Claruit  anno  fialutiferae  redemptionis  112,1,  re- 
rttm  iu  Angliapotiunte  Henrico primo.  HaEie- 
nus  Titfaeus. 

Caeterum  apud  Arnoldum  Wionnm  in  Ligni 
vitae  Iib.  2.  cap.  66.  atque  Conradum  Gefnerum 
ita  memoratur. 

Eadmerus  Angltts,  monachtis  Cantnarienfis, 
congregationis  Clnniacenfis,  qtti  claruit  anno  T)o- 
mini  1120,  ficripfiit 

De  Iibertate  ecclefiaftica.  Lib.  1. 
De  vita  fandli  Anfelmi.   Ep.  lib.  1. 
Hiftoriarum  colle&anea.  Lib.  1. 

Eadem  ipfa  pene  habet  PofTevinus  in  apparatus 
facri  tom.  1  pag.494.  Nequealium  fuifie  plane 
exiftimandum  eft  eum  quem  nefcio  unde  Emon- 
dum  vocat  Trithemius  abbas  Spauheimenfis,  at- 
que  in  fcriptoribus  facris  hoc  elogio  collocat,  uti 
etiam  inbibliotheca  hallucinatus  Gefnerus. 

Emondns  mouachus  Cantuarienfis  in  Auglia 
ordinis  fiancli  BenediEii,  Anjelmi  archiepijcopi 
quondam  auditor  atque  dificipulus,  vir  in  divi- 
nis  ficripturis  diuturna  excercitatione  doEitss, 


™  Bal.  Centur.  z.  fcript. 68.  "  Ita  Th.  James  in   Eclog.  Oxonio-Cantabrig.  in 

°  Pracfixi  funt  libri  de  ejus  yita  tres  (qui  haut  alii)  editioni  Anfelmi  operum  Parifns   i6u, 
Cottoniana. 


iibl.  Coll.  S   Benedifl.  num  78. 
P  txrat  m  B;bl!otbeca 


\6o6 


PilA£FATIO. 


1607 


G?  fecularium  literarum  non  ignarus.  Scripfit 
non  fpernendae  letlionis  opufcula,  quibus  £9  fi- 
delium  aedificationi  profuit  &  nomen  fuum  fo- 
fieris  notificavit.  E  quibus  extat  unum  volu- 
meu  de  difcordia  quae  fuit  inter  Guilielmum 
Anglorum  regem  &  S.  Anfelmum  ]>raefatum 
Cantuarienfem  archiefifcopum, 

De  libertate  ecclefiaftica,  lib.  1. 
De  vita  ejufdem  Anfelrai,  lib.  1. 

Et  quaedam  alia.  Claruit  temporibus  Henrici 
quarti,  anno  domini  11 20. 

Ita  tandem  confilium  noftrum,  quid  porro 
praeftiterimus,  etiam  autoris  vitam  ex  biographis, 
praefati  fumus.  Neque  exemplo  hanc  editionem 
(quod  alii,  qui  fimili  operae  non  impares  nec  o- 
tio  indigent,  fequantur)  fore  defperamus.  Ete- 
nim,  in  annalium  &  aliorum  rerum  noftratium 
commentariorum  nondum  in  vulgus  emifTorum 
editione,  frequentiflime  occurret  (faltem  arripi 
poterit  idque  utiliter)  anfa  fpicilegii  fingulariter 
infervientis  conficiendi,   ad  cujus  fabricam  ube- 


riores  longe  fylvae  atque  eae  faciles  aditu  &  civi- 
Ji  fcientiae  couducibiliores  fuppctunt  in  tabulis 
maxime  publicis,  quae  nimirum  tcmpora  Johan- 
nis  regis  initiis  recentiora  fpedtant,  unde  mate- 
riafi  nemini  nou  licet.  Neque  hiftoriarn  noftram, 
rerumve  noftrarum  aliquod  intervallum  mdicare 
omnino  moliatur  quis  ignava  fiducia  imprudenter 
plenus.  Sed  tabulas  illas  diligentius  inprimis 
invifat, 

Et,  quam  retinens  meminit,  fummam 
Confulat,  alte  fcripta  retraclans, 
1)t  vulgatis  queat  oblitas 
Addere  fartes. 

Quod  ex  divino  Boetio  ita  ■zra^eiv  liceat.  Nos 
autem  operae  hujufmodi  primitias,  feu  Ixvof^^Uv 
aut  lineationem,  emittere  maluimus  ex  vetuftiori 
atque  longe  abhinc  diiftto  feculo.  Rem  icilicet 
ita  in  tuto  fore  plane  cenfuimus,  nec  calumnian- 
ti  utpote  delatorum  five  ignorantiae  five  impuden- 
tiae,  neque  fimulationi  iufurronum  ullatenus  ob- 
noxiam. 


A  D 


i<5o8 


A  D 


A    D    M    E    R    U    M 

Notae  &  Spicilegium. 


Pag.  z.  lin.  9.  Edit.  Londin.  16x3. 

VI  non  primo  fiterlt  homo  regis  &  de 
manu    illins  epijcopatus  vel   abbatiae 
-^      inveftituram.~]  Obtinebat  aevo  illo  fu- 
periore  mos  folennis,  atque  ante  Normannorum 
etiam  adventum   hic  ufitatiffimus,  ut  majorum 
gentium   antiftites   facri,    epifcopi   nimirum  & 
coenobiarchae   (qui  faltem  in   clientela  regia) 
a    facris    ecclefiarum   corporibus    electi,    quin 
faepius  etiam,  fpretis  omnino  corporum  facro- 
rum  fufFragiis,   in  aula  defignati,  annuli  &  ba- 
ciili  paftoralis  five  pedi  traditione,  in  dignitatis 
pofleffionem  a  regibus  noftris,  jure  avito  nixis, 
mitterentur.     In  Glaftonienfis  coenobii  privile- 
giis,  apud  G.  Malmesburienfem  de  geftis  regura 
lib.  2.  cap.  8.     Rex  Edgarus  monachis  eleclio- 
nem  fui  abbatis  perpetuo  manere  cenfet,  fibi  ve- 
ro  fiiifque  haeredibus,  tribuendi  fratri  elecJo 
paftoralem  baculum,  poteftatem  retinuit.     At- 
qui  idem  autor  alibi  eleSiionem  praefulum  &  ab- 
battim  tempore  Anglorumpenes  clericos  &mona- 
chos  fuijfe  fcribit,  uti  videre  eft  in  libro  ejus  ter- 
tio,  de  geftis  pontificum,  ubi  de  Edmundo  epifcopo 
Lindisfarnenfi  agit.  Verum  citerioribus  aevi  Sax- 
onici  annis,  fwe  regum  tantummodo  gratia  five 
aulicarum  partium  ftudiis,  facri  hnjufmodi  hono- 
res  delati,  &,  negle&o  prorfus  fufrragiorum  jure, 
eodem  ritu  donati.     De  ea  re  luculentiffimum 
perhibet  teftimonium  Ingulphus  abbas  Crowlan- 
denfis,  qui  Guilielmo  I.  coaetaneus.     Amultis, 
inquit,  annis  retroaclis,  nulla  eleSlio  praelato- 
rum  erat  mere  libera  &  canonica.     Sed  omnes 
dignitates  tam  epifcoporum  quam  abbatum  per 
annulum  &  baculum  regis  curiapro  fita  comfla- 
centia  conferebat.     Egregium  porro  ritus  hujufce 
adjicit  exemplum  de  Wulgato  coenobiarcha  We- 
gelandenfi  in  Crowlandenfem  ita  crearo  ab  Ed- 
wardo  Confefiore ;  unde  liquet  etiam  folenne  fu- 
ifTe,  demortuo  antiftite,  baculum  illud  paftorale 
( puto  &  annulum )  a  deftinato  ad  hanc  rem  fa- 
cri  corporis  nuncio,  regi,  qui  fuo  arbitratu  fur- 
rogandum    antiftitem    eo    infigniret,    exhiberi. 
Gervafius  etiam  Dorobernenfis  in  declamatione 
feu,   ut   vocat  ipfe,   imaginatione    MS.  contra 
Robertum  abbatem  S.  Auguftini  Cantuarienfis  ; 
Lanfrancus,  inquit,  petivit  regem  (Guilielmum 
nempe  I)  ut  fibi  donationem  abbatiae  (S.  Augu- 
ftini  fcilicet)  concederet  ficut  omnes  praedecejfo- 
res  fuos  conftat  habuijfe.  Refpondit  rex  &  dixit 
fe  velle  omnes  baculos  pajiorales  Angliae  in 
manu  tenere.     Annales  item  Lichfeldenfis  eccle- 
fiae  MSS.  Vfque  ad  illa  tempora  (de  Henrici  I. 
aevo  verba  fiunt )  reges  conferebant  omnes  epif 
copatus  in  Anglia  per  inveftituram  annuli  £9 
baculi ;    compluria  ejufmodi  paffim  occurrunt. 
Quam  controverfiofa  res  effet,  fufius  patet  ex 
autore  hoc  noftro  atque  aliis  qui  ejufdem  feculi 
res  narrant.     Caeterum  utcunque  hujufmodi  juri 
reauntiatum  fuerit  ab  Heorico  I.  ( ita  enim  fcri- 


bunt)  in  aliquo  tamen  ufudiu  poftea  duraffe  vi- 
detur.  Quod  elicere  fas  eft  ex  Joannis  Regis 
diplomate  quo  baculi  paftoralis,  in  coenobiarcha 
Nuteleienfi  defignando,  tradendi  jus  Guillielmo 
Marefcallo  Pembrochiae  comiti  tranftulit.  Idem, 
ni  fallor,  conceffit  quod  jus  patronatus  coenobii 
jurifconfulti  poftea  nominabant.  Verum  ecce  ip- 
fa  diplomatis  verba  defcripta  ex  tabulis  regiis, 
quas  cartas  vocant,  anni  i.  Joannis  regis  mem- 
bran.  16.  num.  118. 

'JObannes  dei  gratia,  &c.  Sciatis  nos  prop- 
J  ter  amorem  quem  erga  dilecJum  &  fidelem 
noftrum  JVillielmum  Marefcallum  comitem  Ten- 
broc  habuimns,  &  propter  bonum  &  fidele  fier- 
vitium  quod  ipfie  nobis  fiecit,  dedijfe  &  concefi- 
filjfe  &  hac  carta  noflra  confirmajje  ei  &  haere- 
dibtis  fiuis  donationem  baciili  pafiioralis  abbatiae 
de  Nutelega  quae  eft  in  feodo  fiuo,  habendam  & 
tenendam  imperpetuum  cum  omnibus  rebus  &  /i- 
bertatibus  &  liberis  confiietudinibus  ad  dona- 
tionem  baculi  paftoralis  pertinentibus.  6)uare 
volumtis  &  firmiter  praecipimus  quod  praedi- 
cJus  JVillielmus  Mareficallus,  &  haeredes  fiui 
poft  eum,  habeant  S  teneant  de  nobis  ©  haere- 
dibus  noftris  praedifiam  donationem  baculi  pa- 
ftoralis  bene,  &  in  pace,  libere,  integre,  flena- 
rie,  ®  honorifice,  cum  omnibus  libertatibus,  & 
liberis  confiuetudinibus  fiuis.  Teftibus  R.  Com. 
Mellent.  &  R.  Com.  Cejtr.  R.  Com.  Leic.  T)at. 
fier  mamtm  S.  Wellen.  Archidiac.  apud  Regu- 
lam  16.  die  Augufti,  anno  rcgni  noftri  fiecundo. 

Neque  apud  Anglos  viguit  duntaxat  hic  mos. 
Frequens  idem  ipfe  reperitur  tum  in  imperio  Ro- 
mano,  tum  in  Galliarum  regno,  alibi ;  qua  de 
re,  praeter  Othonera  Frifingenfem,  Sigebertum 
atque  alios  quamplurimos  hiftoricos  veteres,  eos 
maxime  qui  res  Henrici  imperatoris  IV.  &  ejuf- 
dem  nominis  I.  regis  Anglorum  confcripfere,  con- 
fulendi  inprimis  iiint  Sigonius  de  regno  Italiae 
lib.  4.  9.  10  &  11.  Baronius  tom.  11.  Ann. 
M.  LXXVH.  &  poftea  faepius,  Cherubinus  de 
Nurfia  in  Bullarii  tom.  1.  pag.  16  &  17.  Binius 
Concil.  tom.  3.  part.  z.  in  Urbano,  Calixro  & 
Pafchali  fecundis,  Renatus  Choppinus  de  Doma- 
nio  Franciae  lib.  z.  tit.  1.  §.  6.  &  feqq.  &  de  fa- 
cra  Politia  lib.  1.  tit.  7.  §.  iz  &  13.  cum  eis  quae 
obiter  de  hac  re  leguntur  apud  Ivonem  Carno- 
tenfem  in  epiftolis,  GofTridum  Vindocinenfem  in 
opufculis  &  epiftolis,  atque  in  Cujacio  ad  lib.  2. 
de  Feudis  tit.  3.  qui,  Epificopatns,  inquit,  imo 
&  omnia  fieuda  antiquo  more  Gallico  per  annu- 
lum  &  virgam,  quod  dicebatur  par  Rain  &  par 
Bafton,  conjerebantur.  Rain/ro  annulo,  ut  ho- 
.  die  Germanis  Eetll!J*  Quod  etiam  plane  Angli- 
canum  eft  JRttlflT*  Adde,  fi  placet,  Gratian.  Dift. 
63.  c.  2x.  Hadrianus,  &  plura  de  hoc  jure  adno- 
tata  habes  in  fereniffimi  regis  paraenefi  ad  princi- 
pes  Chriftianos.  Id  ipfum,  quantum  faltem  ad 
1  pedi 


1  °  .      A  D    E  A  D  M  £  RUMj    &C. 


Pedi  tradinonem  fpeftat,   diccndum  de  imperio 
orienns;    quod  lucuJenter  oftcndunt  &  Georgius 
1  hranzes  m  chronici  Conftantinopdlitani,    Jib  3. 
cap.19.  &  MaJaxus  PeJoponncfius  in  hiftoria  Pa- 
tnarcharum.     Cum  enim,   elcdto  in  patriarcham 
Gennadio  Scholario,  Muhamedes  II.    Turcarum 
lmperator  Jupcr  ritus  in  creando  patriarcha  adhi- 
ben  lohtos,  facros  urbis  ordines  rogitabat,  reipon- 
ium  eft,  iSetft  $  0  QMntoCg  (jra  fe  habcnt  barbara 
recentioris  Graeciae  vocabula)  fi  j  XU  $?}  W 
wxij,    Xj    ir(n    txa&cy    0"   2*Ar*i/(§-    ^     w\  xUn    g 
r,  ***;«*,*   j  Qalltv  ^  j  %-?>!  tS  ^  ' 
ftoc  elt,    Ztere  folebat  zmperator  in  patriar- 
cbae  manus  fcipionem    feu  pedum    (quod  l- 
*a»Kn  hic  &  mterdum  tr*lvd?%lKaV  ^.vmov  sV0. 
catur)    «ty«,  ^  ««*/,>  »«„»  yfo  imperator 
fedum,    &  tn  fatriarchae    manum    tradidit. 
Sed  vidcfis  eundem  MaJaxum  in  Hieremia  pa- 
tnarcha      Ad  vetuftms  illud  apud  majores  no- 
Krosznvefizturarum,  utvocabant,  jus  fpedtat  id 
quod  habetur  in  Edwardi  regis  III.  literis,  adRo- 
manum  pontificem  &  purpuratorum  collegium 
datis,  quibus  juri  fibi  a  majoribus  tranfmiffo  ad- 
yerJan  mento  afTerebat  quod  epifcopum  aliquem 
m  Anglia  eledum  Romanus  pontifex  facrisfolen- 
mbus  in  digmrate  prius,  etiam  tunc  temporis,  fir- 
maret  quam  regius  accederet  eleclioni  aftenfus. 
^mprogenttores,  inquir,  nofiri  qui  dudumfnn- 
darunt  hdotarunt  ecclefiam,  fingulas  cathedra- 
les  ecckjtas  regni  nofiri  vacautes  olim  iibere 
contulerunt  regio  jure  fuo   (quod  ipfum  eft  ve- 
tuitummveftituraejus)  fed pofimodum,  ad  fup- 
fkcationem  cleri    ac  reverentiam  &  rogatum 
fummt  pontificis  qui  tunc  univerfali  praefide- 
bat  ecclefiae,   concefiit  dominus  rex  Angliae  qui 
tnnc  erat  capitulis  ecclefiarum   cathedralium 
quod  cedente  vel  decedente  loci  fontifice,  facro- 
rum  corporum  votis  alius  eflet  defignandus  qui 
tamen  neceftariofolennemregisaifenfuiri,  tametfi 
non  mveftiturae  formulam  quam  diximus,    expe- 
dtaret.     Extant  Jiterae  illae  in  tabulis  Romanis 
anm  9  &  10  Ed.  III.  n.  3  &4.     Deceiforem  autem, 
quem  inreJIigit,  puto,  hic  Edwardus,  eft  [oannes 
rex,  de  quo  vide,  fi  pJacet,  Matthaeum  Parif  p. 
341-  edit.  Londinenfis.     Recentiora  quae  hanc 
rem  attinent  confulto  praetermittimus. 

Ibid  Iin.  n.  Exceptis  duobus  epifcopis,  Er- 
iiefio  vzdehcet  atque  Guudulpho.-]  Nam  antifti- 
itum  RofFenfium  fubrogandorum  jus  erat  olim  pe- 
mes  archiepifcopos  Cantuarienfes,  quod  finsulare 
ipnvilegium  (jure  enim  communi,  epifcopatuum 
ipatronus,  apud  nos,  duntaxat  rex  femper  habitus 
<e  t)  paffim  occurrit  in  vetuftis  Cantuarienfis  ec- 
(c  efiae  tabulis,  &  videfis  Jofcelinum  Antiq.  Eo 
(clefiae  Bntannicae  in  vita  Chicheleii,  &  Cart  16 
IReg.  Johan.  membr.6".  &  dorf  5.  in  archivo  re- 
[gio,  &Bra<3on.  lib.  5.  de  exceptionibus,  cap.4. 
J>.  tf.  In  codice  item  coenobii  Dunftaplenfis  MS 
Hegunus; Anno  M.CLXXXII.  JValterus  Rof- 
Ifenfis  eptfcopus  obiit,  cui  Gualeranus  archidia- 
fouus  fubfittunur,  quiper  textum  evangelii  de 
*nanu  archtepifcopi  (Richardi  nimirum,  qui  fub 
(Hennco  II.  rege  praefuit)  fptritualem  caufam  e- 
otjcopatus;  per  auuuLum  autem,  regalium  pof- 
,  reJJtonem  accepit.  Landavenfis  item  ecclefiae  pa- 
rronus  ohm  comes  erat  Gloceftriae,  quod  occur- 
•it  m  cod.  vet.  MS.  in  archivo  Fifcali,  diploma- 


1(5 1  t 

tnm  fcilicet  pontificiorum,  pag.  166,  atque  alibi 
non  lemeJ.  Sodorcnfis  etiam  epifcopii  in  Man- 
ma,  patronus  habetur  hodie  Derbienfis  comes, 
utpote,  jurc  avito,  infulac  dominus. 

Ibid.  lin.16.  T)eo  Jacrijque  canonibus  contra- 
rtum.-\  Veteres  quos  hic  intelligit  canones  lunr, 
puto,  canon.  31.  cx  iis  qui  apofiolis  tribuuntur, 
&  oecumenicae  fcptimae  fynodi,  quae  Nicaeae 
iiabita  eft,  canon.3.  praeter  alios  fuperioris  acvi 
apud  Grananum  repertos  dift.  63.  Concilii  Ro- 
mam  Jub  Gregorio  VII.  canonem  5-.  SynodiAn- 
tiochenae  canonemx^.  cum  caufaei6.  quaeft  7 
c.16.  Alii  funt  recentiores  de  quibus  mox  obi- 
ter.  At  vero  utcunque  canonibus  prifcis  adeo 
cautum  fuerit,  ne  principes  epifcopos  aut  inft itu- 
erent  aut  defignarcnr,  aut  defignatos  feu  eledos 
in  digmtatis  pofleffioncm  mittercnt ;  in  utroque 
tamen  impeno,  tum  occidentis  tum  orientis,  Cae- 
iarum  jus,  uti  Anglorum,  Gallorum  item,  alio- 
rumque  regnorum,  five  fandcfones  fivemores  ad- 
verlabantur;  &  antiftites  facri  a  regibus  inftituti 
occurrunt  frequentiffimi.  De  occidente  atque 
aJus  regnis,  fatis  id  notum  eft,  ex  iis  Jocis  quae 
iupra  adnotantur  de  inveftiturarum  ritu.  Et  de 
onente,  Theodorus  Balfamon  patriarcha  Antio- 
chenus,  juris  peritiffimus,  ad  lynodi  Carthagini- 
enfis,  canon.16.    'O  fanjJig,  inquir,  W  M^ 

s^«  itr^-ABTrlw ^  «?  iA.iteUoX>v  ayssv  5  ^fySv  6x  r 
oiaaw  pttzc7r'oXicov,  do-cwTcog  bjot/ag  d^^iav  hm- 
t>w,  XjOH.  vix  'm&Kotrse  x,  ^OTrcXlrag  ijfi&fy   \c\ 

eft,  lmperatort  competit  jus,  epifcopatum  in 
metropohm  mutare,  &  a  propria  metropolt  ah- 
enare,  qutn  &  dioecefes  foutificum  difiermina- 
re,  atque  de  novo  epifcopos  ©  metropohtas  con- 
fittuere.  Eundem  item  Theodorum  videfis  ad 
can  4.  concilii  Chalcedonenfis. 

Pag.4.  lin.x.  JVentanus  epifiopus^  Wintoni- 
enfis  nempe,  Wintonia  enim  Ptolemaeo  &  Anto- 
nino,  Venta  dicitur  Belgarum,  hodieque  C0Ct= 
gttetlt  Cambro-Britannis ;  unde  Ventanus  &  Wen- 
tanus  faepius  apud  vetuftiores  monachos ;  &  de- 
pravate  pro  eodem  Wenlanus  in  codicibus  im- 
preffis  Guil.  Malmesburienfis  de  Geft.  Pontificum,- 
Iib.i.  pag.n7.b.  edit.Londin. 

Ibid.lin.^i.  $hae  ufque  in  quadragiiita  ocio 
lempore  regis  Edgari  nova  furrexerant.-]  Exi- 
rruus  emm  coenobiorum  &  inftaurator  &  aucftor 
Edgarus  rex,  atque  ad  Dunftani  hortatum  forma- 
tus,  eorum,  qui  vitae  folitariae  nomina  dederantj 
amantiffimus  erar,  presbyterorum  five  clerico- 
rum  ahorum  coetibus  nimium  infenfus.  Couful- 
to  praetermittens  quicquid  apud  editos  hiftoricos 
de  ea  re  legitur,  haut  intempeftive  hic  adnoto  in- 
ftitutiones  ab  eodem  rege  promulgatas  quae  mo- 
nafticae  per  totam  Angliam  reipubJicae  tunc  tem^ 
poris  reparatae  five  lodalibus,  utriufque  fexus, 
Benedi<ainis,  vivendi  normam  praebebant.  Ai^ 
que  earum  fane  etiamnum  extat  exemplar  vetu- 
ftiffimum  tum  Saxonice  tum  Latine  charadleri- 
bus  perpulcris  exaratum,  quod  fideliter  exfcrio, 
tum,  utroque  etiam  idiomate,  exhibere  hrc  vi- 
ium  eft;  neque  alia  forma  quam  in  ipfo  exem- 
plan  reperitur,  ubi  verbum  verbo  redditur,  atque 
jta,  puto,  ut  non  tam  propriam  idiomatis  Saxo- 
niei  fyntaxin  &  ordinem  quam  fingulorum  yoca- 
bulorum  fignificationem  indicaxet. 


VOL.  II. 


10 


P[Q* 


^ 


A d   Eadm  e  rum 


1613 


Prohemium  regularis  concordiae  Anglicae  nationis  monachorum  fan&imonialium- 

cjue  orditur. 


Gpulboji    pilla    prrubhce.  Epij-^ej- 

Gioriofins  etenim      Eadgar    Chrifii 

£ej:ulrumixenbpe  ^ype.     Gn£hj-cpa  "j  o- 

opituiaute  gratia,  Anglorum  caetera- 
ppa  peoba  prSmnan  embhpipjcr  Bpirrij-- 
fumque  gentium  intra  ambitum  Britan- 
cep  Ixlanbej-  punigenbpa  Eing  aepelbopen. 
niae  infulae  degentium  rex  egregius, 
pjiam  on£imenbpe  hij-  cy  Ibhabej-  ylbe  Jjeahpe. 
ab  ineunte    fuae  pueritiae  aetate     licet, 

j-paj-pa  j-eo  gepunap  ylb.  myj-hcum  bpuce 
ttti  ipfa  fblet  aetas,  diverfis  nteretur 
^Seapum.  -}  j-pa  peah  ^erype  mibgobcunbpe 
moribus,      attamen      refpefiu  divino 

archpinen.  abbube  j-umon  £eopnj:ullum  myne- 
attaclus,       abbate  quodam       aJfid.uo  mo- 

Xienbum  ^J  cynehcne  phrej-  ^eleapan  pex 
nente  ac  regiam  catholicae  fidei  viam 
£ej-pureli£enbum.  on^ann  msephcc  Eob  on- 
demonfirante,  coepit  magnopere  T)eum  ti- 

bpasban.  lujcian  -\  pupjnan:-  Scinenbum  hr- 
mere,  diligere  ac  venerari.  Radiante  pau- 
lun  vel  asrpera  ^eleajran  j-peancan.  ybelnyj-- 
latim  fidei      fcintilla  ne  otiofita- 

j~e  mib  j-lajp^Se  abihxub  acpune.  mib  hpil- 
tis      torpore       explofa  delitefceret,  qui- 

cum  hahxjia  ponca  geapnunxum  on  harne 
bus  fanclornm  operum  meritis  infervidum 
j:uli}:nemebnyj-j-e  pylm  beon  on  seler  hemih- 
Perfefiiouis  ardorem       accendi  vale- 

re.  reopnpullice  apnearian  capjrull  heon^ann:- 
ret,  fiudiofe  percunclari  foiicitus  coepit. 
Apinbenum  repij-rhce.  pajrpahalran  minj-rpu. 
Comperto  etenim,  quod  facra  coenobia, 
on  mij-licum  hyj-  cynejncej-  j-ropum.  ropopene 
diverjis         fui   regiminis      locis,  diruta 

-\  popnean  Dpihrnej-  upe  £>a:lenbej-  Epiprep 
ac  pene  T)omini  nofiri  Jhefu  Chrifii 
jieopbom  poplasrene  gymeleajdice  cerrpebon. 
fervitio  defiituta  negligenter  tabefcerent, 
Dpihrnep  on  bpypb  mib  xype.  mib  micelpe 
"Domini  compun£fus  gratia,  cum  magna 
mobep  bhj-j-e  eprenbe  seghpapa  j-ropa 
animi  alacritate  fefiinando  ubicunque  locorum 
^epyjxnhce  £eenbj-ralube.  "J  urabpaspbum 
decentifiime       refiauravit,  ejectifqtie 

^ymeleaj-jia  ppeoj-ra  plpum.  na  j5  an 
ttegiigentium  clericorum  fpurcitiis,  non  folum 
monecap.  ac  eac  mynecyna  eac  pasbepum 
monachos,  verum  fanciimoniales  etiam,patribus 
^  mobbpum  ^ej-errum.  ro  Eobej-  peopbome 
matribnfque  conflitutis,  ad  T)ei  famulatum 
a^hpaji  ■jeonb  j-pa  mycele  hyp  picep  pym- 
tibique  per  tantam  fui  regni  ampii- 
pe  epulhce  he  ^eperre,  ^  mib  gobum 

tudinem  devotijjime  confiituit,  bonifque 

eallum  Aexobienbum  bhpe  he  gepeie- 
omnibus     locupletans  gratulabundus  dita- 

gube:-  Eynelicpe  pirubhce  gebpocen  penun^e, 
vit.  Regali  utique  funfius  officio, 
j-pappa  hypba  hypbe  capjaill  ppam  peaj:lum 
veluti  paftorum  pafior* folicitus     a      rabidis 


oprpyjma^ea^lum.  j-pilce  ^ymcenbum  pulj:a 
perfidorumretibns,  ui  hiantibus  luporum 
£omum  vel  hpacum.  pa  jxeap  ];e  Dpihrener 
faucibus,  oves     quas,        T)omini 

pp^ijcenbpe  ^yj:e.  £eopnj:ull  he  ^e^abepube 
largiente        gratia,  fludiofus  coilegerit 

bepepi^enbe  he  ^enepube ;  ^  hyp  ^ema;ccean 
muniendo  eripuit ;  conjugique  finae 

mynecyna       mynj-rpclupan     ppa 
Aifrithae  fantJimoniaiium       mandras  ut 

uneaji^ej-  mib  ^epunan  hypfcep  heo  bepepube. 
impavidi         more  cufiodis       defenderet , 

j-pippajjiehce  he  bebeab.  f  pirubhce  pa^pnmann 
cautijfime      praecepit ;  ut  videlicet  mas 

pspnmann  pij:mann  pijrmannum  buron  seni^pe 
maribus      foemina     foeminis,     fine  uilo 

penan  rpynunge    £eheolpe:-     Rcjuhcpe 

fufpicionis  firupuio  fubveniret.  Reguiari 
pirubhce  ha;Ii^ep   j:a;bep  pichrm^e 

itaque  fantii  patris  Beneditli  tiorma 
pupphce  onj:an^enpe.  ^e  sebbufcap  j-pipe  ma- 
honefiiffime  fkfcepta,  tam  abbates  perpluri- 
nega  ^t  eac  a:bbunppan.  mib  him  unbeppeob- 
mi       quam     abbatijjae,    cum  fibi  fubje- 

bum  gebpoppa  -]  pyprpa  ^ej^ejij-cypum.  hal- 
flis  fratrum  fororumque  coiiegiis,  fan- 
gena  j:yhan  j:orj-papu  mib  anum  ^eleajcan.  na 
tlorum  fequi  vefiigia        tma  fide,      noa 

j-pa  peah  mib  anum  peapej-  gepunan.  ro?e- 
tamen  uno  confiuetudinis  nfu,  certa- 
jdicej-  mib  mycelpe  hyjban  ^eblyppun^e:- 
tim  cum  magna  fiuduerunt  hiiaritate. 
G3ib  pilcum  pirubhce  ^  puj-  mycelum  bi^enb^e 
Tali  igitur     ac  tanto  fludio 

\z.y  j:opp£eba  Eync^  msephce  ^e^labube.  01- 
praefatus  rex  magnopere  detefiatus,  ar- 
glu  ^ehpylce  mib  geopnpilpe  cape  pxiea^en- 
cana  quaeque  diiigenti  cura  exami- 
be.  j-ynojMice  gemorsr  pinran  cxcearpe  be- 
nans,  Jynodaie  concilium     JVintoniae  fie- 

on  ^ebembe.  *}  pap  popb  myne^yenbhce  ^ 
ri  decrevit,  iiiucque  verba  exortatoria  ac 
^epibpume  011  bocpelle  hlurrojihce  appirene 
pacifica  pitacio  luculentijfime  caraxata 
j-pipe  eabmob  he  aj-enbe.  ~)  ealie  Epij-rep 
humiiiimus  defiinavit,  cuntlofque  Chrifli 
on  bpypb  mib  £yj:e.  hemynexube.  pxr  hi  e- 
compunclns    gratia,  monuit,         ut     con- 

jxnppsepe  mibgehcum  peapaj-  ^epunan, 
cordes  aequali       confuetudinis  ttju, 

hali£ap  -J  acop  ^eej:enia;rebe  j:£bpap.  pe- 
JancJos  probatojque  imitando  patres,  re- 
gullice  beboba  mib  j:sprum  ^ejiancep  ancpan 
gulariafraecepta  tenaci  mentis  anchora 
gehealbenbe  nare  hpan  rpyiccenbe  uiTrejip.-E-' 
fervantes  nullo  modo  dijfeutiendo  dtfcorda^ 
pubon.  |na  ungelic  -}  miplic  anej-  peTuler  ^ 
rent ;  ne  bnpar  ac  varius  unius  regni.ie  ac 
anej-  ej>elep  ^ejuina  bypmophce  raie  hahrpe 
unius patriae  ufiis  probrofe  vituperinm  fancjae 
bpohrnunga  on^ebpohre:-  Dypej-  heah  ylbep* 
converfationi    irrogcret.      Hujus  praeceiiett' 


*  Citatur  h;c  locus  (atque  ex  ipio  exemplari  quo  nos  uii  fumus)  a   v.  c.  Ifaaco  Cafaubono  in  epiftola  dedicatots.i  Exercitationi- 
hus  Baromanis  praefixa. 

1  ran 


1614 


NOTAE     ET     SPICILEGIUM. 


I615 


rati  cync^ej-  mib  pnearpe  mynexun-e  Xaj-- 
tifiimi    regis  figaci         monitu      Jpi- 

rlice  on  bpvpbe  na  f       an       Bij-ccopq-. 

ritualiter  compunfii  non  tautum  epificopi, 
ac  eac  ppilce  abbubaj-  ^  abburij-ran  \'~~  )"]>iicne 
verttm  ctiam  abbates  13  abbatijfae  quod  talem 
^  j-pa  miceliie  hixe  eapnubon  habban  lapeop. 
@  tanturn  meruerunt       habere  dotlorem, 

uppnj-rpehrum  ro  jiobejium  habum  opmsere 
ereclis  ad    aethera   paimis,  immenjas 

heah  prrenbun  bancaj-.  pill  pse^senej-  &e.jiec- 
ceifi  throno  grates,  voti  compotes  refer- 
cean  hyna  ylbon:-  pirub  j-ona  hyj-  hsej-um 
re  11011  difulerunt.  Nam  ilico  ejus  imperiis 
nub  eahpe  mobep  j-meaunxe  bhpehce  hyjipum- 
toto  mentis  conamine  aiacriter  obtempe- 

Xenbe.   "J  hahxej-  ealbpep  upej-  la- 

rantes,  fanclique  patroni  noftri  Gregorii  docu- 
jia       mib  pam  psene  eabxan  mynian 

menta  quibus  beatum  Augttftinummonere 
he  hyXbe  ^  na  J3  an  Romanij-cpa  ac  eac  j-pilce 
ftuduit,  utnonfoium  Romanae  verum  etiam 
Fpancij-cpa  pyjijrhce  cypecena  xepunan.  nipne 
Galliarum  houefos  ecclefarum  ufus,  rudi 
Cnxla  cyjicean.  xephrexenbo  he  xej-erre. 
Anglorum  ecclefia,  decorando  couftitueret, 
pypbixenbe.  roxeclipebum  Flojnj-cum  Mone- 
recoleutes,  accitis  Florenfs 

cum  pxj-  eabi Xan  "J  eac   psej-  heahcan 

beati   BenediEii  necnon      praecipui 
mynyprpej-  pa:r  bpymum  yj-  xenemneb 

coenobii  quod  celebri  Gent  nuncupatur 
naman.  munecum.  sexhpylce  op  pujfoum  hypa 
vocabuio,  monachis,  quaeque  ex  dignis  eorum 
peapurn  puji]-j:ulle  xexabpienbe.  j-pa  j-pa  beon 
moribus  houefa  colligentes,  uti  aj>es 
hunixcamb  reapep  mib  mij-hcum  j:elba  bloj-a- 
favum  netlaris  diverfis  pratorum  flori- 
num  on  anpe  hyj:e.  j-pa  Jiaj-  peapa  £epu- 
bus  in  uno  alveario,  ita  has  morum  confue- 
nan  ro  lyj:ej-  pyp^Snyj-j-e  "J  pexulicpe  xe- 
tudines  ad  vitae  houeftatem  S?  regularis  ob- 
healrj-umnej-j-e  pejiednej-j-e  J  jmani  }>am  pe 
fervantiae  dulcedinem  tit      ab   his       qui 

psex  cynehcne  beboba  Dpihrnej-  buron 
viam  regiam  mandatorum  Tomini  abfque 
^ylpej-  leahrpe  mealclrSe  nu  Xyr  eabmob- 
jablantiae  vitio  laclei  adhuc  humili- 
lice  j-rseppa^S  uranybbpe  j-noj:pan  semylbnyj-j-e 
ter   incedunt     depu/fio       naufeae  tedio 

buron  ceopunxe.  sephce  bpence  beon  abupxeb 
fine        querela,  /egitime  hauftu  deguftari 

myblujcpenbum.  "j  Xpsebixe  mib  luphcpe  hi 
libentijfimo,  ac    avidi  amabi/i      pofi 

mihron  beon  xejiylleb  ej-rjnillnej-j-e  xeinerhce. 
fent  imp/eri  devotione      temperate, 

mib  mycelum  "^  j:pemj:ullum  xej-ceabep  ro- 
cum     magna     ac      fiubtili-  nationis     difi 

bale.  Epij-rep  mibban  eapbej-  haelenbep  ^e- 
cretione,  Chrifti  mundi        falvatorisofi- 

j:ulrumirenbpe  gype.  on  pyj-j-e  ^ehpaebon  ^e- 
tulante  gratia,       hoc         exigtw      ap- 

j-erron        bec:- 
fofnerunt  codicello. 

Baer  na  pirubhce  j-ynbpi^e.  ^yj:  hi  hypa. 

-ATi?  igitur  finguli,       fi        fiuam, 

fnaxepyp^oe.  j:ynbele  onhypapipan)pij-r- 
quod  ■  abfit,    adinventionem     fiuapte        J>rae- 


plle  ^ecupan.    ]?oene   mxpuj-ran     !, 

fiwnptuofi  e/igerent,  excelkntifiimum  fan£iae 
hyp|  ■unmyj-j-c  j)xj-rm.  j-umpe  py)ejipyji&- 
obedieutice  fruclum,  aiicujus  arrogan- 
neppe  ppiran  on  unner  bcppicene  eapmhce 
tiae  faftu  inopinate  fedutti,  miferabiiiter 
ppleron.    ^  o^eneah,     ma   J-Knne 

amitterent,ac  Sarabaitae,  vel  fere,  pctius  auam 
munecaj-  o^e  menn  paspon  ^ec)unr  ocphce 

monachi  aut  homiues  viderevtur,  iegitimum 
behar  Dpihrne  upum  hadenbum  Epij  re  an- 
votum  T)omino  noftro  Ihefiu  Chrifto  nna- 
mobe  hy  be  heron  ^  mib  pebbe  gaj-rhcum 
nimes       voverunt  Jacicque      fpirituaii 

hi  £epoej-rnuban  hi.  Iyj:e  rej-rdan.  ^eoce  pe- 
confirmaveruut  fie,  vita  comite,  jugo  re- 
rulej-  unbeji  "Seobbe,  ^aj-  amsapcuban  ];eapa 
guiae  deditos,  has     adnotatas    morum 

^epunan  mib  ^emerenehcpe  openlice    healbau 
confiuetudines        communi       palam     cuftodire 
bpohrnunre:- 
converfiatione. 

0'^ep.  serhpilc     on  birlum  rebebhu- 

Caeterum,  unujquifique     fiecretis  orato- 

pej-  propum  on  j-pa  micelum  j-pa  hahrej-  ^ap- 
rii  locis,  in  quantum  fiancri  Jpi- 
rej-  ^yj:e  milbehce  onrihr  pynbep  lypum. 
ritusgratia  clementer  infligaverit,  pecuiiaribns} 
repiran  Eobe  mib  ^obpa  peopca  pseccean 
tefte  T)eo,  cum  bonorum  operum  vigiiuntid 
paebhce  bjiuce  ^ebebum:- 
confiu/te  utatur  orationibus. 

Bser  ro  j-o^an  j-e  cejela  ^vj-j-ej- 

Hoc  eteuim  TJuu/ianus  egregius  hujus 
e^elej-  sepcebipceop.  mib  j:opepin— um  "Sujih- 
fa,triae  archiejificopus,        praefiago  ajfld- 

blapen  gaj-re  ro  rerpymmene  psep  jcopepxban 
tus      fipiritu,  ad  corroborandum  praefati 

j-yno^licpe  ^e^abepun^e  remor.  ■rlea- 
fynoda/is    conventus  conci/iabu/um,    pro- 

phce  *3  pij-hce  ro  ^ehihre.  ]5  ^epiprlice. 
vide  ac  fapienter  addidit,  ut  vide/icet^ 
nseniT  muneca  o^o^Se  senirej-  heahpan  ha- 
nuUtts  monachorum  ve/  alicujus  a/tioris  gra- 
bej-  j>ep  o^&Se  neo^Sepan  biglu  mynecyna 

dtis  vir  ve/  inferioris fecreta fiincTimonia/ium 
byppn^  m^ran  j:apenbjia  re^Spij-rlsehre,  ^ 
audax  ingredi  luftrando  praefiumeret,  & 
h)a  ^Se  ^aj-rhcep  anpealbep  ealDojij-cype  ro 
hi  qui  fipiritua/is  imperii  prioratum  ad 
lape  nore.       na  ro  peopulbhcpa  pice- 

dificip/hlae  uti/itatem  non  ad  fiaecuiaris  tyran- 
repe  mihre  opep  hig  be^a^S.  ppa  hyjia 
nidem  potentatus  fiuper  eas  excrcent,  ita  fiuum, 
j-paj-e  eabira  mme-ac)  bl&a       6e" 

ut       beatus  hortaturlfidortis,  fiecretorntntem- 
masrhce  j:opej-cepian  ro^an^.  f  hypa  pexulej- 
perate    praevideant  accejfum,  nt  earumreguiari 
rehealbj-umnej-j-e  narej-  hpon  onrean  cpej?an:- 
obfirvantiae  minime       contradicant. 

Dser  j-ylj:pihr  relypebpumperuhcum  reoce 
Id  fiolttmmodo  cathoiicis        reguiari      jugb 
unbeppeobbum    ro  berymenne   pe  rebemron 
deditis  adtendendum  cenfttimus, 

na  f  pa  pe  ongepunan  psebpa  j:op  J:ane  cyn^e 
ne  eam  quae      iifiu      patritm  pro  rege 

-)  pelbonbum  oj:  ^sepa  pelbsebum.  Epifre 
ac  benefacjoribus  quorum    beneficiis ,     Chrifto 

^ipenbum. 


IOI 


d   Eadmerum 


1617 


Tipenbum.  pej-ynbpebbe  Jnng  pasbene  ange- 
/argiente,  pafchnur,  interceffionis  ora- 
bsEbe  xepnnhce  pe  pnraS.  mib  micelpe  rpip- 
wi;ii?  confttete  canimus,  nimia  veio- 
tiyrre  ryn^enbe  E-ob  rpypop  ro  yppunxe  un- 
c itate  pfaliendo  T)eum  potius  adiracundiam  in- 
bej-ceaputhce.  j5  na  ri£e.  pojrSclypian  pasnne 
confiderate,  quod  abftt,  provocent  quam 
^oppceapubhce  ro  rynna  popgipnyppa 
provide  ad  peccaminum  veniam 

umla^Sian:-  Spa  pirubhce.  mmegienbe  paebep 
inviteut.  Ita  igitur,  hortante  patre 
ujium  ealiero   bselenbhce   pn^enbe 

noftro  Beneditlo,  omnia  diftincle  pfallendo 
hybnyman.  j3  Tepange  upe  xe^psepixe  prepne 
modificentur,ut  mens  noftra  concordet  voci 
upe.  ^i  j3  pi  £epylleb  f  apoprohce.  Icpm- 
noftrae  &  impleatur  iliud  apoftolicum,  'Pfal- 
-fc  on  Xaj-re.  ic  j-mge  *J  on  £e)ance:-  E-yp 
lam     fpiritu,     pfallam   &       mente.  Si 

j-ophcc  pon  ami-jie  neibe  ahpser  pijmran 
autem  pro  qualibet  neceffitate  quid  extra 
gemamne  pexuhcej-  peaper  xepunan  ro 
communem  regularis  confuetudinis  ufum  ad- 
icenne  by^S.  rpalan^e  hyr  py  £ebon  o^S 
dendurn  fuerit,    tamdiu  agatur  quo- 

p"  j-emtm^a  pop  pam  hirip^ebon.  Epip- 

adufqtte  negotittm  pro  qua  agitur,  Chri- 
rej-  ^epulrumiAenbpe  gype.  pixeber  ^  f. 
fti  opitttiante       gratia,  melioretur,  &  ut, 

pojihoxubpe  prSeppejibnyj-pe  pjiyran.  panc- 
coutemftto  arrogantiae         faftu,       gra- 

pullupr  hypj-umnyj-j-e  pi  begeren  pseprm  "J 
tijfmms  obedientiae  adquiratur  fruEius,  & 
gpab  pe  pe~ulhca.  an  pam  yp  £eboben  J  nan- 
gradusilleregitlaris,  in  quo  praeciftitur,  ut  ni- 
c5in£.  na  bo  je  munuc  burou  f  gemennep 
hil  agat  monachus  nifi  quod  communis 
mynej-rpej-  pegul  oppe  ylbpena  pyn  geniine- 
monafterii    regula  vel  majorum  cohortan- 

£ube  bypena.  Teojinhcoj-r  pi  ^ehealbon  na- 
tttr  excmpla,  diiigentijftme  cuftodiatur.*Ne- 
rer  hponleng      ppirrhce      gepunan     j-i 

quaqtiam  ulterius  fraefumptuofe  ufu  te- 
healban  mib  bypprygnej-pe  buron  gej^eahre 
veatur  temerario  nifi         concilio 

j-yno]'hcum  xecopen  ^  bercehre  mib  gep- 
Jytiodali  eieclum  traditumque  cum  difcre- 
ceabe  m:e£ena  ealpa  mebep  ppam  eallum 
tione  virttttiim  omnium  matre  ab  univerfs 
by])  pihr^elypebum:-  Onpojippascenum  pirub- 
fuerit       cathoiicis.  Traefato  equi- 

hce  j-yno^Shcum  ^emore  f  ro  unbeppran- 
dem    Jynodaii     conciliabulo  hoc  adtenden- 

benne  micelum  ealle  Tebembon  ^  sebbuba 
dttm  magnopere  cttnfii  aecreverunt,  ut  abbatum 
"1  Kbburifj-ena  cype  mib  cyngep  ^ejeahre 
&  abbatiffarum  eieclio  cum  regis  confenfu 
^)  mib  paebe  hal^ep  pe^ulep  yxyie  ^ebon  mib 
&  couciiio,  fantjae  reguiae  ageretur  docu- 
lape:- 
mcnto. 

Bij-ceopa  eac     cype.    eallppa  a^bbuba. 

Epifcoporttm  quoque  eletlio,  uti  abbatum, 
lacahpaja  011  pebe  bipceophcum  monecap  pe- 
ubicunque  in  fede       efifcopali     monachi    re- 


gulhce  bpohrnia^.  ^yp.  Dnihrenepunnenbpe 
guiares  converfantur,  ft,  T)omini  largiente 
6)'F-  rPylcPe  ^eo^incge  ]?ap  munuc  beou 
gratia,  tanti  frofetlus  inibi  monachus  rep- 
^emer  mse^:-  Darylpum  ^emere  hirpi^e- 
periri  potuerit.      Eodem         ?nodo  aga- 

bon  na  o]mum  a^m^um  ^emsre  Jisane  }>xpe 
tur,  nec  alio  quolibet  modo  dum  ejuf 
j-ylpn  hi  rynb  Opohrnun^e  ppam  a^ni^um 
dem  Jiint  converfationis,  a  qttoquam 
j-i  ^pipr:- 
praefumatur. 

Eip  po)hce  bypi^bome  ^elerrenbum  o^S^Se 
Si    atttem,    imperitia      impediente,        vel 
j-ynnum  ^eeapnebum    j-pylc  "Se    ppa  micelep 
peccatis  promerentibus,  taiis  qui  tanti 

haber  pupppcype  pyjij^e  pi^  on  pKpepylpan 
gradus    honore      dignus  ftt     in  eadem 

gepaqipxbene  beon  ^emer  na  msj  op  o- 
congregatione  repperiri  non  potuerit,  ex  a- 
"Sjium  cuSum  moneca  mynprjia  mib  an- 
iio  noto  monachorum  monaftcrio,  con- 
psebum  cyne^ep  ^  ^ebjio^pa  pam  beon  ^e- 
cordi  regis  &  fratrum  quibus  dedi- 
hal^ob  hepeal  ^epeahre  j-i^ecopen:-  Se  ^eha- 
cari  debet  conftiio,  eligatur.  <j>hii  ordi- 
bub  ^epiphce  bipceop  on  eallum  psenepylpan 
natus  videiicet  epifcoptts  in  omnibus  etmdem 
peap  pe^uhcpe  mib  munecum  hyp  psene  pe  £eb- 
morem  regularem  cum  monachis  Juis  quem  ab- 
bub  hylr  pegulic  mib  ^eopnpulpe  ^emene  ^ 
bas  tenetreguiaris,       diiigenti  cura     & 

ppipupr  mib  opmserpe  ealnepse^  buron  £ep- 
magnopere  exceilenti  jugiter  ftne  in- 
picin^e  ^ehealbe:-  Ne  bipceophabep  mnn- 
termijfione  cuftodiat.  Nec  epifcopatus  occaji- 
£an  pe^ulep  beboba  opeppjiur  o^e  opep^ir- 
one,  regulae praecepta  tumidus  vei  obiivio- 
rol  Jmiprhce  berpixpenbe  ac  ppa  mycelum 
fus     temere      intermittat,  fed  quantum 

ppa  he  opejij-rilr5  ^  peojice:- 
excellat  &   opere. 

J)eo  pupbhcpa       ealboppcype  f  ne  ro  my- 
Secuiarium    vero  prioratum    ne  ad       mag- 
celpe  hpype      hyhbe     ealppahpilum   ^elamp. 
ni       ruinam  detrimenti,  uti      oiim  acciderat, 
eapmhce  become  mybmycelum      embe- 

miferabiiiter  deveniret,      magna  animad- 

pance  *]  mib  amanj-umunge  beon  onpan^en 
verfione  atque       anathemate  fuftipi 

mynprpum  on  halgum  piphce  popbeobenbe. 
coenobii  facris     fapienter     prohibentes, 

cm^ep  hupu^in^a  ^  cpene  hlapopbpcype  ro 
regis  tantummodo  &  reginae  dominium  ad 
hal^pe  rropmunbe  "|  ro  cypichcpe  shre 

facri  loci  munimen  &  ad  ecciefiafticae pojfeffionis 
pulrum  mib  pillan  pymle    ^yjinan      ^e- 

augmentum,  '    voto       femfter  efflagitare    op- 
pipcenbhcum  ealpa  pnorephcupr  hi^;  heron:> 
tabili  prudentijftme       jujferunt. 

To  cyn£ep  po^Shce  neobe  "^  cpene  pae- 
Ad  regis  vero  obfequitm  &  reginae  pa- 
bejiap  mynj-rpa  ^  mobbpa  ppa  apr  ppami- 
tres  tnonafteriorummatrefqtte  quotiens expedie- 
ge.  ro  hah^ep  mynprpep  "Sam  hi  open  pynr 
rit,  ad   facri      coenobii         cui        praefunt, 


*  1.  forte  ncc  qaidquam ;    fed  ita  Saxonice  forer,   na  ajnige  pmj. 


Itfl8  NOTAE    ET    SpiCILEGlUM.  1619 

nore  mifa  Eobej-      Te     3  jneTuIej-  Te-     ann$.  Syben  neob  yr.  unben  nnTein  ot&e 


healrj-umnej-j-e  eabmobhce  ro  £an 
fervantia  humiliter  accedant. 

Ricum  na  pjnnnnTan  roT.ejieoji 

Totentibus  vero  non        caufa  co?ivi 

biTenne  ac  pji  mynj-rjiep     nore         -j      be 

vaudi,  fed  pro  monafterii  utiittate  ataue   de 

npnillVri      '    0^  jLn  utv.  y  ."  ""-«'"'»    »«»  circunus     niji     necellitas 

pepmiTe    rra   ap  j-pa  hir    pjienuTe    onrean     mycel   roTenybe.  1  nebbehepcr  Tenaber  ro 

SP         tr  °^>ur^       mWe     **       t     bihre   vel  rcirre.  poniTenbe  narej- 
/«jW      nmafterttm     cretio  hoc        ditfaverit,  vagaudo    nequl 


vel 
palmj-anTum  on  >eopiTenbe  mib  blerpunTe 
pfalmodiis  inferviendo,     cum  bcneditlione 

he  pjie:- 
eat. 

Tuna         p>hce  embe  pji.  buron         neob 
Villarum    autem  circuitus     nifi    necefjitas 


leajre         hi  habban: 
licentiam    habeant. 

Ribenbe    p>hce  o^e  p>an  pasji  bonbe. 

Equitando  autem     vel  pedites  iter  agendo, 


hpon  T,elom  lseceon:- 

quam  frequenteut. 

pojiulb  manna  p^Shce  §ebeojij-cypaj-.  buron 
Saecularium       vero        convivia,  ni 


<     .              ..        ,         j.                     "6       "'  uitcvutu/  tum       vero         couvivia,               m 

Z,  y%l7  7/   /Um        Se^r5an.    ac    offlfe  rSepunTa  ppe,-  cumlyW  unmmblunTa    o- 

lZ\l£Jl^l            "£2*1    /£d      Vd  ****     ^tter"  hojpitaliils      inofinaif    fu- 

j  ea  mj  an6am  hirbeapian  oW5e  be  >iut  neob  Fn  becume.    on  nane  pn-an    mib  hpmrnyrre 

Pfahnodus         mfervtant    vel    de     re      " ne-  pervenerit,        nullo     modo                        auftu 

behxpm  onalyjcebom  ryman  hij-paecan:-  byppriTpe  na^a  ealbpaj-  na^a  unben=oeobban 

eejflrta        opportuno     tempore  loquantur.  temerario      nec  praelati    nec               fubiecli 

Birre  bepeapirenbe  j}   riba  peTolhce    na  Teneopan  Tepnirrkecean:. 

f/w       confiderantes   ut  horas  regulares  non  adire            praefnmant 

pibenbe      ac    oF   hoppm  hhrenbe      cneopi-  Birleojran  mib  Tepihre  Temere  1   Terele. 

eqmtando  fed  de      equis     defihendo         genu  ViRum       cum  pondere  menfura,®  uumero, 

^enbe       buron    b*T   peolj-  hir  beo.   Seba-  j-cjmb.         ^j-ren    jcophxpebcej-j-e.    pxccean. 

feBentes,    mfi     dtes  fefiva    fuent,     conve-  vejiitum,  jejunium,     abfiinentiam,      vigiliam, 

yrenhce.    rpa   rPa  hi  maSon.   mib  Tobcunbjia  j^ean.   JJ     hynj-umnerre    rob    T      o^one 

menter,   ut        potuermt,        cum          divina  tacttumitatem,    oVedientiae    bonum  @  caciera 

onbpyjinyjje.  hi  Tepyllan:-  Sehpilce    >a    munbbonan    upej-    baj-    eabiTan 

compunBione,     compleant.  qmeqHe     tae    fatrom-       Jjh    >  i          ^f. 

bipi^enbe   po^hce  na  TunTlmTaj-  ac  Se>u-  Benebicrej-   TeferebnejTe      pilhce       pe  on- 

Itmerantes    vero   non  juvenculos  fed  adul-  BenediEti          traditione      voluntarie      rufce- 

Tene    ^pa   myneTunTe  hi  beon  Teberejiube.  penron.    Dpihrnej-  unej-    :02elenber    Enirrer 

tos     quorum  ammomtione               meliorentur,  pimus,        Domini     noftri       Jefti          Chrifti 

mib  him  on  Tepejij-cipe  Teteban:-     iEr  ham  Teunenojie  Tvjre  mib  eallum  mscTenum  Teheal- 

fecum         m    comitatu        ducant.            T>omi  annuente    gratia,      totis         vinbus        ciifto- 

ro>hce    puniTenbe    na    f  an     Tebjio>jm    ac  benbe:- 

vero         degentes     non  folum      fratres     fed  dientes 

eac      abbubaj-  j-am  TunTe  o^e             cilbpu  Be  Tepmirhcum  =Raj- haliTun  neTuler  >eapum 

etiam  abbates  adolefcentes    vel  puerulos  non  T>e     confuetis       fanclae      regulae  moribus 

rnib  eajimum    clyppenbe    o=8^e    mib    hppum  j-am^e  jpam  >am  jronepEbon  jr^ben  Benebicre 

brachns            amplexando    vel                 labris  tam         a              praeditfo    fatre    BenedicJo 

leohrhce     cyjjenbe.     ac   mib  luppenbum  mo-  pam^e  rram  hahrum  ^prep  ryliTenbum  T  Te 

leviter      deofculando,  fed      carttattvo      ani-  quam        a     fankis        fequacibus         WMi- 

:   i     pillan.  buron  poj.bum  hi  piTenbum.  ajipiji-  epenlaecenbum  hyp.  bselmadum  mib>a;r  micelum 


mi  ajfeiJu,  flne     verbis    adulatoriis,     reve- 


ta.  "ibus         fuis,    partim     cum 


%.i      •"■'■"■  i                   ■        , '          "  *"•     lvl"           J'*iJ>     variirn     cum            mavna 

phce    mibmicelumpsnj-cype  lupan:.     Ne  ro  bomej-      roj-ceabe.    mib  j-ynTalum  Teheafe 

renter  cum  magna     cautela    dthgant.    Nec  ad  examinis  difcnjfone,        vagi               cuftoditis 

hypj-umnyj-j-ej-ynbniTe     amiTne     hyjia.     ne  Tepunan.  prereban  cynrer  myneTunTe  Tero- 

obfeqmum       pnvatum  quemfiam  illorum,  nec  ufu,           praedtclt     regis        mouhu         fre- 

hujia  unbeji  Saj-rehcer  >inSer  TypincTe  xn-  bube  ^  ylbjiena  hsj-um  Tetnymebe  cajifculhce. 

faltem  fub   fpintuahs     ret         obtentu      fo-ti      ac  patrumimperiis      confici  fbhcite, 

lypiTne  url^ban  Te^jnj-rla.rean  acealj-pa  j-e  ealj-pa  pe     beheron.  on  j-pamicelum  rpa  mih- 

lum         deducere     praefumant,     fed,  uti  re-  utipolliciti  fumus,     in      quanttim              vi- 

jieTul    byr    unbeji  hyj-  hyjibej-  psccean  vel  ra     helpa^.    1  Taprej- hah|er  Tipu    on  nhr. 


gula  praecipit,  fub  fui    cujiodis  vigilan 

Tymene  j-ynTaUice  puni^e:- 
tia        jugiter    maneant. 

Ne    j-e  hyjibemibj-ynbjii^umajm^um  cil- 

Nec  ipfe  cuftos  cum     fingulo 


resfubpetent,  ^Sfpiritus  fincligratia  inftinxerit, 
ro  luppenbne  bno>ejihcpe  annyj-j-e  ^eheal- 
ad  caritativam  fratemae  unitatis  cufto- 
bjiumnej-j-e  ppirenbe  uron  onhhron.  ■>  ppam 
diam  fcribendo      dilucidemus,    nt       -u 


,  "      .j*  •>    o —    .    — 2-"   j"»x-     m»»  jc/ tacnuu      uiwciaemus,     ur       a> 

be      buran^jnbban  j-e  Tepirnyj-j-aerj-ranbe     him      a^cep    hjrej-        eablean  -    ealle  annsb 


rulo    Jlne      tertio    qui  "  ieftis  ' '         ' afftftat 
ro  pjienne      leape      hcebbe    ac   mib  Tepunan 


ipfo,  aetemae  vitae  remunerationem  cuntli     con- 
lice        ^       bh^hce       Tehealbenbe      onpon. 


migrandi     hcentiam  habeat ;  fed  filito    corditer  &  gratulabunde  confirvantes  recipiant 


mib  ealjie  pcole.  Sir  ^in^  Tej-ceabhce  rpa  Se 
cum   tota  fcola,    fi    res    rationabilis  itaexe 
VOL.  II. 


pe  ^oe  be>  anmobe.  ^Saer  ip  anej-  >eapej-  eap- 
qui    facit  unanimes,  id  eft  itnius  moris  habi- 
io  O  bian 


j6io 


A  d   Eadm  e  ru 


102 


bian  on  huj-e.  =8an  ip  cymng  Eob  Eobej-  "^ 
tare  in  domo ;  ubi  eft  rex  T)eus  T>ei  & 
fcemnan  punu.  pe  mib  pseben  ^  halgum  gapre 
virginis  filius,  qui  cum  Tatre  &  SjirituSaucJo 
leojca^S  ""I  rnxa]?  Eob  on  pojudba  populb:- 
vivit    &  regnat  T)eus  in  fiaecula  faeculorum. 


Sequuntur  capitula  XII.  de  facris  monachorum 
8c  folennibus  officiis,  atque  ea  Benedi&inis  prae- 
ceptis  aptata,  unde  etiam  ipfiffimus  nonnunquam 
orationis  &  prooemii  &  capitulorum  contextus 
petitur.  Atqui,  abfolutis  capitulis  hifce,  regia 
f  iibjungitur  fandtio,  qua  cautum  eft  ne,  demortuis 
coenobiarchis,  ea  quae  eia-^yClma,  jurifconfultis 
Graecis  di&a,  &  Relevia  feupotius  Hereotano- 
ftratibus,  ab  iis  qui  fuccedunt,  fifco  penderentur. 
Antea  enim  pendi  folebant,  quod  ex  fanctione 
ipfa,  quam  hic  fubjicimuSj  liquet. 

Baj-  popepsebe  ropopan  cyning  J5  he  ^Syj-j-e 
Traefatus  equidem  rex  tit  hujus 
hrrlan boce  enbj-pasce  eallj-pa  anprynn  ^eleap- 
libelluli  epilogum  uti  prohemium  fide- 
pullpe  "]  gepceabpij-hcjie  popjiahrinc^e  myne- 
li  ac  rationabili  exortationis  moni- 
gun£e  ongam  juhr  ;releaplice  beluce  mib 
tu  coepit,  orthodoxe  concluderet  pru- 
j-norejium  pmeagenbe  pepebe.  mib  mycelum 
denti  dificutiens  examine,  cum        magno 

hyj-  cynehcan  mihrep  anpealbe  popbeobenbe 
fitae  regiae  poteftatis  imperio  interdicens 
msej-rilcuj-r  he  her  f  nan  abbuba  o^o^e  abba- 
magnopere  jujfit,  ut  nemo  abbatum  vel  abba- 
bypj-ena  hini  prope  ro  psem  Tolbhopbige 
tiffarum  fibi  locellum  ad  hoc  thefiaurizaret 
eopphce  f  repunhc  gapul  f  mnlsebij-ce  he- 
terrenum,  ut  folitus  cenftts  quem  indigenae  He- 
pegeare  £epanhce  clypiap.  f  poja  )yj-ej- eap- 
riatua  ufualiter  vocitant,  qui  pro  hujus  fa- 
bep  ma^am  sprep  ^epirmege  cynne^um 
triae  fotentibus    Joft        obitum,  regibus 

beon^ej-ealb  ^epunyj-.  panon  pop  him.  populb- 
dari  fiolet,      unde  pro  eis,  faecula- 

bepa  £3£jxnlsecine£e.  beon  gepealb  mihr.  hr 
rium      imitatione,  dari  Jojfet,  ha- 

hxpbon.  ~J  j-pa  on  Ananian  -\  Sapjian  amanj-u- 
berent,  &  fic  Ananiae  &  Saphyrae  anathe- 
munge  hjieoj-enbe  ro  mycelum  hyj-  j-aple  yo- 
mate  corruentes  ad  magnum  fuae  animae  de- 
pypbe  hah^ej-  pegulep  bebobu.  j-ynbpige 
trimentum  fancjae  regulaepraeceptajpecttliaria 
ealle  pjabeobenbe.  ro  nahre  rebybon:-  Ac 
omnia  prohibentia,  adnullarent.  Sed 

f  j-ampe  hi  j-ylpum  j-am  eallum  seprepgenc- 
hoc  tam  fibi  quam  cuncTis  fiiccejfori- 
vum  hypa  pop  abbub  o^e  abbubyj-pan  beon 
bus  fuis  pro  abbate  vel  abbatijfa  da- 
gej-ealb  on  Epij-rej-  Jjsej-  gejpelian  hi  pynb 
ri  in    Chrifti    cujus    vicarii  funt 

•j  hyj-  mobop  GDapian  ^j  ealpa  halgena 
ejnfque  genetricis  Mariae  ac  omnium  fancJorum 
naman  mibascum  he  pojibeab  anpealbe:-  Daer 
nomine  aeterno  prohibuit  imperio.  Hoc 
j-ophce  mib  pelpyllenbpe  nhnnc^a  myn^ienbe 
autem         benevola  intentione      hortando 

helrepbe  f  mynprpa  pa;bpaj-  ^  mobbpa  j-pa 
fuafit     ut  monafteriorumgatres  matrefque  quae~ 


hpilce  opep  ^epunan  neabbehejre  ^ej-ra)ehan. 
cunque  fiuper  ufius  neceffarios  refiaverint, 
^ujih  hanba  "Seajipena  on  heopenlice  mib  mi- 
fer  manus pauperum  in  coeleftes  cttmmag- 
celpe  ^  pingalpeonbpypbnyj-pe^elo^ian  rolb 
110  @  jugi  compunBione  recottdant  the- 
hopbu  f  hchaman  on  eop)ian  punirenbum 
fianros  quo    corpore    in      terra  degeute 

mob  pasp  bpohrnegenbe  unbepph^ebe  yu- 
animus  ibi  converfando  fiubfequens  ma- 
ni^e  "^ap  ge  ^olb  hopbum  mib  enbypbnepj-e 
neat    ubi         thefatiros  ordine 

popepenb    pihrpij-uj-rpe:-      Eyp  asmre 
fraemifit       jnftijfimo.  Si      quae      vero, 

ylbpan  ^epirenbum     behjran.       pe  sprjia  ab- 

{riore       obeunte,    fiiferfnerint,fubfequens  ab- 
ub  ppa  paq-  hahran  ^aprep  ^yp    ongebpmcj) 
bas    ut  fimtii  Jpiritus  gratia  inftinxeritr 

na  ^Sam  ma^on  pl£ej-chcum  o^e  pycum 
non  Jrofiinquis  carnalibus  vel  tyrannis 
peojiulbhcum  cepreji  ^Sxy  iepjian  bihre 
faecularibus  fecundum  anterioris  diclatum 
baslenbe  ac  neobum  ^ebjiojipa  "j  Jieap- 
dividendo,  fied  necejfitatibus  fratrum  &  pattfe- 
pena  helpenbe.  poprenbe  mib  gebpopjia  re- 
rum  fubvenietido,  ordinans  cum  fratrum  con- 
"Seahre  pij-hce  bihre:- 
filio,      fiafienter  difponat. 

Idem  jus  poftea  femper  apud  nos  in  ufu,  prae^ 
terquam  ubi  mos  flngularis  aut  pactum  ejuiinodi 
praeftationem  exigeret.  Qua  de  re  confulendi» 
fi  placet,  Braclonus  lib.  de  acquirendo  rerum  do- 
minio  cap.  35.  5.4.  Codex  Breton  dicius  capire 
de  Homagiis,  3.Ed.3  fol. 76. b.  xo.Ed.  3.  tit.  §> 
I)Ot!)?p  124.  &  tit.  EeltCf  8.  3.  Hen.  4.  fol.  2.  a. 
8.  Rich.  2,.  tit.  Eeitef  14.  Et  de  Hereoto  feu 
t)ep^eare  Saxonico,  five  relevamento  aut  rele- 
vatione  feu  relevamtne  (uti  vocabant)  videfis  le- 
gum  Canuti  regis  cap.68.  &  69.  &  leges  Edwar- 
di  ConfeiToris  cap.  de  Heretochiis,  quibus  haec 
adjungas  ex  tabulis  Angliae  cenfualibus,  fub  Gui- 
lielmo  primo,  publica  fide  confcriptis  atque  etiam- 
num  in  archivo  fifcali  fervatis.  In  Cantia  quan- 
do  moritur  (ita  tabulae  illae)  Alodiarius,  rex 
inde  habet  relevationem  terrae,  excejta  terra 
S.  Trinitatis,  &  S.  Auguftini,  $3  S.  Martini,  £fx 
excejtis  bis,  Godric  «teTBUMCg,  ©  Godric  de 
CarlefOfte,   ®  AElnold  Clft,    &  Esber  OBtgst, 

Seret  de  Ctllefjatit,  &  Cttrgf^  &  I2a?ntnn"© 

3?0?«.  Sufer  iftos  habet  rex  forisfacluram  de 
capitibus  eorum  tantummodo,  &  de  terris  eorum 
habet  relevamen  qui  habent  fuam  focam  &  fia- 
cam.  Et  in  civitate  Herefordenfi.  Burgenfis 
cum  caballo  ferviens  cum  moriebatur,  habebat 
rex  equum  @  arma  ejus.  T)e  eo  qui  eqtmm  non 
habet  fi  moreretur,  habebat  rex  aut  X  fblidos 
aut  terram  ejus  cum  domibus.  Item  in  3rceu=- 
felD  fquod  nuttc  ^ttijiwXtilt}  dicimus)  pagi  He- 
refordenfis  villa,  habet  rex,  ut  in  tabulis  illis 
legitur,  tres  ecclefias.  Tresbyteri  harum  ec- 
clefiarum  ferunt  legationes  regis  in  JKIICtlf  0  ;  & 
quifque  ecrum  cantat  pro  rege  II  tnijfas  una- 
quaque  hebdomada.  Si  quis  eorttm  moritur,  rex 
habet  de  eo  XX  fol.  per  cottfuetudinem.  Vide 
etiam  Camdenum  in  Pago  Berokienfi  de  Taino- 
rum  relevamine.  Atque  alia  ejufmodi  reperiun- 
tur.     Sed  de  his  obiter. 

Caeterum 


1(522  NoTAE     ET     SpiClLEGIUM. 


Caeterum  quod  ad  fcdiilam  Edgari  in  novaudis 
folitariac  virac  inftitutis  curam  atque  navatam 
operam  porro  attinet ;  extat  ctiamnum  codex,  e- 
jus  juiTu  literis  aureis  pulcherrime  exaratus,  quo 
ca  novo  Wintoniae  monafterio  inftauravit.  Prae- 
fatione  ad  illius  aevi  morem  fatis  turgida  (quae 
aliquot  paginas  occupat  ncc  tameu  ad  rem  omni- 
no  facit)  hic  praetermifta,  quod  reliquum  eft,  e- 
tiam  exhibemus. 


I(J23 

excefiibtts  fedttlo  iutercedcrent  fervitio  quo  eo- 
rum  iuterccffionibtts  nojiri  reghninis  jtatus  vi- 
geretmunitns,  abbatem,  Chrifto  cooperaute,  eli- 
gens,  altithrono  fubjecJus,  iltic devote ordiuavi. 
Hoc  fubnixe  ejflagitans  depofio  ut  quod  it> 
fuis  egi,  hoc  agat  iu  mihi  ab  ipfo  conlatis,  fcili- 
cet,  adverfarios  nojlros  dejiciens,  arnicos  flitbli- 
maudo  provehat,  ut  inimicos  flauftae  T)ei  eccle- 
fiae  deprimens,  amicos  ejus,  mouachos  vidcticet, 
beatificans  jufllificavi . 


Dc  illorum  anathematc  qui  monachis  infidiantur. 


frGO    Edgar  divina  favente  gratia   totius 

*-'  Aibiouis  Bafiletts,  rimari  magnopere  coepe- 

ram  quid  opcritm  fl/tdio  exercerem  ut  ad  tantam 

gloriam  perveniens  Chrifli  fiancforumqtte  ejus,  C^  autem  quaiibet  Occafione,  diaboto  injligante, 

coelo  coiiocatus,  contuberuio  coronatus  fruerer,  contigerit,  ut  flafluflitperbientesarrogantiae^ 

tautamque  inferni  miferiam  devitarem  ;    injii-  dejecJi  canonici  monachorum  gregem  quem  ego 


gante  etenimT)omini  clementia,  occurrit  animo. 
ut  ipfie  crhninibus  ceffarem  cuncJis  atqne  bonis 
operibus  iufiftens  forma  flaElus  gregi  quofique 
noftri  regimiuis  gitberuamine  degentes  iucrifa- 


venerans  cumpaftore  inT)ei  conjiittti  poffejftone, 
dejicere  infidiando  voluerint,  agatur  de  eis,  & 
de  omnibus  qui  quolibet  munere  caecati  juva- 
men  eis  impenderint,  quod  abfum  eji  de  angelis 


cerem.     Quofldam  igitur  fuafionibus  invitans  ad   finperbientibus  &  de  protopiajio  diaboli  fraude 


fedutto  ut  paradifi  videlicet  Ihnitibtts  fubiimibus 
regni  coelorum  fediiibus  ejetTi,  cum  his  qui  T)o- 
mini  famulatum  afpernentes  contempferunt  ba- 
rathri  incendiis  detrufi  jttgi  crucieutnr  mifieria. 
Nec  inde  evulfi  fie  glorientur  evafijfe  tormen- 
ta,  fiedcum  Jttda  Chrifti  proditore,  ejufque  com- 
plicibus  acheronte  conglutinati,  frigore  Jiri- 
dentes,  fiervore  perttflti,  iaetitia  privati,  moe- 
rore  anxii,  catenis  igneis  compediti,  lictorum 
metu  perculfi,  fcelerum  memoria  confufi,  totitts 
bonitatis  recordatione  fiemoti,  aeterno  ittgubres 
punientttr  cruciatu. 

Item  de  anathemate  iufidiantium. 

OVI  autemjam  praedicJos  novi  Wintanienfis 
«*«^_  ecclefiae  coenobii  monachos  vel  quofiibet  e- 
jujdem  ordinis  nofiro  regimine  degentes,  e  mo- 
nafterii  quae  vitiorum  Jpurcitiis  expurgans, 
Jejim  Chrijio  T)omino  noflro  vitto  daemone,  ad- 
quifivi,  eliminare  praeflumens  voluerit,  anathe- 
ma  fit,  S>  eadem  maiedicHone  qua  Cain  parrici- 
da  qtti  fratrem  fiuum  Abei  (Jiimulante  invidia) 
tividus  interemii,  majiigia  addicfus  eft,  fine 
termino  teneatur  obnoxitts,  atque  in  T)ei  perfie^ 
cutione  continuo  perfieverans,  in  hac  vita  nul- 
lum  dignitatis  adqttirat  honorem,  nec  in  fttturo 
fine  miferia  unquam  perfifltat ;  fied  etim  Ananiae 
&  Saphirae  una  *  Stix  porrigi  ne  *  ejuiantem 
crucians  completJatur. 

De  bencdidrione  monachos  venerantium. 

fYDicunque  praetitulatos  monachos  bonis  qui- 

t^d^_  bttftibet  tocuptetans  ditare  voltierit,   crea- 

tor  cttncti  tenens  clementer  eos  eorumqtte  pro- 

geniem  totius  ubertate  proflperitatis,  hic  &  tti 

JLJAC  itaqueratione,flanc~ii  Spiritus  attacius    flutttro  flaeculo,  ditando,  locitpletet. 

Scriptis  decentereoritm  iu  tibro  vitaenomini- 
btts  cum  Chrifto  portionem  in  coelortim  habitacu- 


praemia,  quofdam  tcrroribtts  compelians  ad gio- 
riam,  bona  aedificans,  mala,  ut  T)omiuo  facientes 
potui,  dijfipavi.  Scriptttm  qttippe  per  Hiere- 
miam  memini  prophetam  :  Ecce  conftituite  fu- 
per  gentes  &  defupcr  regna  ut  evellas  &  deftruas, 
&  dilperdas,  &  diiftpes,  &  aedifices,  &  plantes. 
Taiibtts  igitttr  exortattts  docJriuis  qttibus  nos 
T)ominus per  prophetam  clementer  ammonnit,  a- 
gens,  Chrijiojaciente,  iu  terris  quod  ipfie  jufte 
t  egit  in  coeiis,  extricaus  videlicet  T)omini  cul- 
tttra  crhninum  Jpttrcitias,  virttttttm  fiemina  fie- 
ditlus  agricola  iuflerui. 

*  Qua  ratione  clericos  eliminans,  monachos  col- 
locavit. 

'  I  Tmens,  igitur,  ne  aeternam  incttrrerem  mi- 
-^  fieriamfi  adepta  potejiate  nonfacerem,  quod 
ipfle  qui  operatttr  omnia  quae  in  coelo  vult,  & 
in  terra  Jitis  exempiis  juftus  examinator  inno- 
tuit,  vitioforttm  cuneos  canonicorum  e  diverju 
noftri  re^iminis  coenobiis  Chrifti  vicarius  elimi- 
navi.  §>)ttod  nullis  mihi  intercejfionibus  prodejfe 
poterant,   fed  potius  ut  beattts  ait  Gregorius, 

jttfti  vindiclam  jttdicis  provocarent  qtti  variis 
vitiorum  naevis  contaminati  non  agentes  qttae 
T)eus  jttbendo  volebat,  omnia  quae  nolebat  re- 
belles  faciebant,  avidus  inquifitor  advertens, 

!  gratos  T)omino  monachorum  cttneos  qui  pro  nobis 
incuncJanter  incederent  noftri  juris  monafteriis 

1  devotus  hilariter  coiiocavi. 

1  Quod  fancti  Spiritus  gratia  compundtus  abbatem 
8c  monachos  conftituit  monafterio. 


I         flamine,  locumT)omini  mundans,  Wintani- 
:<enfis  ecciefiae  novimonaflerii  arciflerittm  noftro 


Saivatori,  ejttfique  genitrici fiemper  virgini  Ma 
riae,  &  omuibtts  apojioiis,  cum  caeteris  fianclis 
dicatttm  reftauravi. 

Sciens  ficriptum  confentientes  &  facientes  pa- 
ri  conftringuntur  poena,  rebelliones  omnipotentis 
volttntati  obviantes  pojflejjionem  T)omini  ttfttr- 
fare  noti  fluflinens,  clericos  laflcivientes  repuli, 
iac  verosT)ei  cultores  monachico  gradtt  flungentes, 
Wti  pro  noflris,  noftrorumque  inibi  quieflcentium 

*  Ad  hunc  modum  fanftionis  capita  in  ipfo  autographo  diftinguuntur. 


lis  habeant  qui  monachos  flitos  qttos  noflris  con- 
gregatos  temporibus  pojfidet,  vel  verbis  vei  fla* 
£iis  fiancfitatis  flttdio  honoraverint. 

Quales  &  qualiter  monachi  in  hoc  monafterio 
converientur. 

T)Eguiares  igitur  monachi  non  flaeculares  in 
'*■  praeflato,  Chrifto  comite,  degentes  mona- 
flierio  regttlaribiis  moribtts  obtemperent. 


Tatres 


1624 


Ad   Eadmerum 


Z> 


Tatres  *  venerates  fpirituales  fanclorum 
patrum  imitcntur  exempla,  nil  ageiltes  nifi 
quod  communis  monafterii  regula,  vel  majorum 
demonftraverit  norma. 

A '  fiaecularibus  igitur  potnpis  remoti  toto  nifu 
corpr>ris  cuftodiant  &  animae  caftitatem. 

Humilitatis  ftudio  pollentes,  corpus  parfimo- 
niae  vigore  munientes  alacri  conftringant  animo. 

Civium  convivae  intra  urbem  ferpetuo  inter- 
diEiu  fleri  erubefcant. 

Incivitate  degentes,  in  refeclorio  pompaticas 
lafcivafque  faecularium  delicias,  ut  melancoli- 
amaporiantes,  licitis  caritativi  utantur cibariis. 

Extra  refecJorium  autem  minime,  nifi  domo 
infirmorum  aegroti  decubuerint  edentes  licite 
quaejujfi  fuerint. 

Sacri  fummiqtie  ordinis  hofpites,  fi  ratio  exe- 
gerit,  S>  peregrini  ordinati  longo  terrarum  fpa- 
tio  venientes  ad  abbatis  menfam  in  refeclorio 
cautijfime  invitentur. 

Laicis  in  hofpitio  condecens  exhibeatur  huma- 
iiitas. 

Et  monachorum  quifpiam  manducandi  vel  bi- 
bendi  cttm  eis  fecundum  patrum  decreta  licen- 
tiam  non  habeat. 

In  refeclorio  autem  edendi  caufa  vel  bibendi 
non  introducantur. 

'Pauperes,  ut  Chriftus,  ingenti  cordis  fufci- 
piautur  trifudio. 

Dc  abbatum  ele&ione. 

^lvinarumfludio  literarum  luculentijfime  eru- 
diti,  orationum  frequentia  ajfidue  occupati, 
caritatis  amplexu  laetijfimi,  fidei  exercitio 
fromtiJfirni,fpeprovehentefinceriJfimi,  pace  con- 
corditerfixi,  omniumque  virtutum  flore  decorati 
ad  finem  ufiqtte  coeptum  tantae  bonitatis  initium, 
Chriflo  jttvante,  perducentes,  eadem  gloriofi fru- 
antnr  libertate,  qttam  beatuspatronus  Beneditlus 
omnibus  regulari  praecepto  Jubjeclis  inftituit. 

Scilicet  ut  poft  abbatis  obitum  tunc  temporis 
regentis  abbatem  ex  eadem  ordinent  congrega- 
tione  quem  fibi  omnis  concors  congregatio  Jive 
pars,  quamvis  minima,  congregationis  fialubri- 
ori  elegerit  confilio. 

Qualiter  rex  abbatem  &  monachos  venerantes 

muniat. 
jDEges  itaque  quicunque  noftri  fuerint  fuccef- 
v  fores  nullam  extraneam  perfonamjus  tyran- 
nidis  fuper  monachos  exercentem  imponant,  ne 
forte  T)ens  eos  damnans,  &  regno  deponat  © 
vita. 

Electum  vero  a  fratribus  Chrifti  vicarium 
diguanter fufcipiant,  eumque  caritatis  igne  fuc- 
cenfi  locupletando  venerentur. 

Juvamen,  in  quantum  indiguerit,  Chrifti  a- 
more  compunSii  alacriter  impendant. 

Mutuo  namque  confortati  juvamine  in  nullo 
a  regularibus  praeceptis  difcordantes,  T)omini 
gregem,  non  mercenarii  fed  paftores  fidijfimi, 
Itiporum  riflibtts  eximentes,  intrepidi  defendant. 

Qualiter  abbas  &  monachi  regem  a  daemonum 
temptatione  eripiant. 
/tBbas  autem  armis  fuccinSius  fpiritualibus 
■*■*  monachorum  cuneo  hincinde  val/atus,  carif- 


matum  coeleftium  rore  perfufus  aerias  daemo- 
num  expugnans  verfutias,  regem  omnemque  fui 
regiminis  clerum  Chrifto  (cujus  virtute  dimi- 
cant  juvante)  a  rabida  hoflium  perfecutione  in- 
vifibilium  follerter  fipiritus  gladio  defendens, 
fidei  fcuto  fubtili  prolegens,  tutamine  robujio 
proelians,  triumpho  miles  eripiat  inperterritus. 

Qualiter  rex  abbatem  &  monachos  ab  hominum 

periecutione  defendat. 
J?EX  itidem  terrenus,  coeleftis  caftra  regis 
■*  *■  fortijfimo  roborans  munimme,  armis  faecu- 
laribus  vifibiles  expugnans  adverfarios,  hoflinm- 
que  rabiem  faevientium  adnihilando  dejiciensj 
conditoris  fui  pafcua  gregemque  follicita  inex- 
pugnabilis  tueatur  cuftodia,  quatenus  ad  vitae 
bravium  perveniens,  aeternis  tripudians  frua- 
tur  bonis  quae  nec  oculus  videre  aliquatenus po- 
tuit  humanus,  nec  in  hominis  cor  nllatenus  af 
cendit,  quae  praeparavit  T)eus  diligentibus  fe . 

De  monafticae  poiTefllonis  libertate. 

CINT  praefati  monafterii  rura  omnifque  mo- 
^  nachorum  poffejfio  in  rebus  magnis  vel  modi- 
cis  internis  vel  externis  in  urbanis  vel  fiubur- 
banis  praediis,  campis,  pratis,  pafluis,  Jylvis, 
molendinis,  rivulornm  curfibus,  aetema  liber- 
tate  in  Chrifli  nomine  ejufque  genitricis  ditata. 

Quod  nullus  faecularium  monafterii  pofTetflonem 
inlicite  ufurpet. 

VAEcularium  quifpiam  aufutemerario  jus  ty- 
^  rannidis  non  in  Chrifti  cultura  praefump- 
tuofus  exerceat. 

Non  minuat,  inftigante  diabolo,  quod  fiincli 
Spiritus  inftinBu  tam  a  mequam  a praedeceffbri- 
bus  meis  necnon  a  catholicis  utrtufque  fiexus  ho- 
minibus  largifiua  concejfum  eft  dapfilitate. 

De  benediclione  augentium. 
/fUgenti  tribuatrerum  cunEiarumopifex  tran- 
**  quillum  vitae  praefentis  excurfum,  lougae- 
vam  inftantis  temporis  vitam,  futuram  aeternae 
beatitudinis  talionem,  fufficientem  viSlualium 
ubertatem,  interminabile  projperitatis  augmen- 
tum,  copiofum  virtutum  omnium  juvamen. 

De  malediclione  minuentium. 
ll/tlnuentem  perpetua  pojfideat  mifieria. 
*■         In  TDomini  manens  perfiecutione,  e/us  ge- 
nitricis  JanEiorumque  omnittm  incurrat  offenjam. 

'Praefentis  vitae  adverfitas  iUi  femper  eve- 
niat. 

Nulla  ei  bonitatis  accidat  profperitas. 

Omnia  ejtts  peculia  inimici  vaftantes  diripiant. 

In  fitturo  autem  aeterni  miferrimum  cum  ae- 
dis  in  finiftra  pofitum  damnent  cruciatus,  fi  non 
JatisfacJione  emendaverit  congruaquod  in  TJomi- 
ni  ufurpans  detraxit  cenfura. 

Quibus  modis  faecularibus  obtemperent,  &  quod 
nullius  reatus  hoc  Domini  privilegium  minuere 
valeat. 
>~T~,Ribtis  tantummodo  canfis,  faecularibus  ob- 
■*•  temperent  praeceptis  ;  rata  videlicet  f  Ex- 
peditione,  Tontis  Arcijve  conftrutlione,  alias 
aeterna  ditati  glorieutur  libertate. 


|  Vidcfis  Matt.  Paris  Ann.  U44-  pag.  838.  edit.  Londin.  &  44.  Ed.  3.  fol.  z;  a  Knivet. 


Reatus 


l626"  NoTAE     £T     SPICILEGIUM. 


1(527 


Reatus  qnippiam,  fi  incitante  daemone,  fe- 
dutJits  veiabbas  vel  fratrum  aiiquis  fragiiiter, 
qund  abfit,  contraxerit,  juftitia  purgante  fecun- 
dum  regulare  praeceptum  abolitus  damuetur, 
tnaneatque  praejatae  munificentiae  libertas  alli- 
throno  per  nofiram  humilitatem  oblata  admona- 
choriim  ufus  gratuite  fibi  Jamulantium  inviola- 
biiis  aeterna  libertate  jocunda,  quia  T)eus  qui 
banc  privilegii  largifluam  donationem  locumque 
cum  univerfa  monachorum  Jamilia  ruraque  om- 
nia  facro  fubjefia  coenobio  pojjtdet,  nunquam 
reatum  commifit,  nec  ullo  unquam  tempore  com^ 
mittet. 

Sit  igitur  praefata  libertas  aeterna,  quia 
T)eus  iibertatis  pojfejfor  aetemus  eft. 

Quoties  &  quare  in  anni  circulo  hoc  fratribus 
legatur  privilegium*. 

ANno  Incaruationis  TtominicaeDCCCCUXVI. 
■*  *■  fcripta  eji  hujus  privilegii  fingrapha,  his 
teftibus  confentientibus  quorum  injerius  nomina 
ordinatim  caraxantur, 

*$*  VGo  Eadgar  divina  largiente  gratia  An- 
'-'  glorum  bafileus  hoc  privilegii  donum 
noftro  largiens  redemptori  locoque  ejus  fan- 
iiijfimo  primus  omnium  regum  monachorum 
inibi  coliegium  conftituens,  manu  propria  fig- 
num  agiae  crucis  imprimens  confirmavi. 

►}«  Ego  1)unftan  Dorobernenfis  ecclefiae  archi- 
epijcopus  largifluam  benevoli  regis  donationem 
venerans,  crucis  Jignaculo  corroboravi. 

>J«  Ego  Eadmund  Clito  legitimus  praefati  regis 
fiiins  crucis  fignaculum,  infantiii  florens  ae- 
tate,  propria  indidi  manu. 

»j«  Ego  Eadweard  eodem  rege  Clito  procreatus 
praejatam  patris  munificentiam  crucis  figno 
conjoiidavi. 

>J«  Ego  AElJthryth  legitima  praejati  regis 
conjunx,  mea  iegatione  monachos  eodem  loco 
rege  annuente  conftituens,  crucem  imprejfi. 

»}*  Ego  Eadgiju  praediffi  regis  ava  hoc  opus 
'egregium  crucis  taumate  conjolidavi. 

»f«  Ego  OJcytyl  Eboracenfis  ecclefiae  archiepif- 
copus  confirmavi. 

►f«  Ego  Athelwold  ecclefiae  JVintonienfis  epifi- 
copus  regis  gloriofijfimi  benevolentiam,  abba~ 
tem,  mea  altum  mediocritate ,  &  aiumnos, 
quos  educavi,  illi  commendans,  crucis  figna- 
culo  benedixi. 

►}«  Ego  AElJftan  Lundonienfis  ecclefiae pontijex 
conjolidavi. 

►J«  Ego  OJulJ  epijcopus  confirmavi. 

*j*  Ego  Ofivold  epijcopus  confignavi, 

»f«  Ego  Alfwold  epifcopus  conjoiidavi. 

*i>  Ego  Byrehtelm  epijcopus  confirmavi. 

►}«  Ego  AElfftan  epifcopus  confolidavi. 
Ego  Eadelm  epifcopus  confirmavi. 

*i>  Ego  Athulf  epijcopus  confignavi. 

*f*  Ego  JVynfige  epijcopus  confirmavi. 

4"  Ego  AEfcwig  abbas  conjolidavi. 

►£«  Ego  OJgar  abbas  confignavi. 

►r"  Ego  Ordbyriht  abbas. 

Hh  Ego  AElfftan  abbas. 

*}«  Ego  AEthelgar  primus  huic  loco  abbas  Ordi- 


natus,  Chrifto  gubernante,  vigui, 
>k  Ego  AElJhere  dux. 

Ego  AEiJh  dux. 

Ego  Ordgar  dux. 

Ego  Ethelftan  dux. 
*J*  Ego  Ethelwine  dux. 

Ego  Beortnoth  dux. 

Ego  AElfwine  \  m. 

Ego  Byrhtferth  m. 

Ego  Ofweard  m. 

Ego  AEthelweard  m. 

Ego  AElfweard  m. 

Ego  Be :::-.::  m. 

Ego  AElfwin  m. 

Ego  JVulfftan  m. 

Omnes  qui  nominatim  hoc  privikgio,  regis 
jujpu,  dejcripti  videmus,  pofteritatis  noftrae 
Jrofapiam  fubnixe  depofcimus,  ut  manuum  no- 
ftrarum  vadimonium,    Chrifti  cruce  firmatum, 

nequaquam  violantes  irritum  Jaciant.     Si  Juc- 

cejforitm  quijpiam  temeritatis  aufu  violare  prae- 
Jumjerit,  corporis  &  Janguinis  Jeju  Chrifti 
farticipatione  privatus,  perpetua  damnatus 
perditione,  anathemafit,  ntfi,  divino propitiante 

rejpe£iu,  ad  humilem  JatisJa£iionem  refipijcens 

converjus  Juerit. 

Atque  de  infigni  hac  folitariae  vitae  inftaura* 
tione,  intelligendum  eft  illudHenrici  Huntingdo- 
nenfis  in  Edgari  regis  elogio, 

Templa  T)eo,  templis  monacbos,  monachis  de- 
dit  agros. 

Levi  eandem  rem  pede  tranfeunt  hiftorici  noftrf, 
inter  quos  confulendus,  fi  placet,  FJorentius  Wi- 
gornienfis,  fub  annis  DCCCCLXIV  &  LXIX  8c 
LXX.  uti  etiam  Matthaeus  Florilegus,  &  quod 
ii  fexagefimo  quarto  fupra  nongentefimum  anno 
tribuunt,  de  novo  illo  Wintoniae  coenobio,  in 
fexagefimum  fextum  transferendum  eft,  fi  fides 
habenda  (&  habenda  plane  eft)  regio  diplomati 
quod  jam  inferi  fupra  curavimus.  Videfis  porro 
quae  occurrunt  apud  Surium  die  5-  Odtob  tom.f. 
&  Baronium  rom.  10.  ann.970.  ubi  hae  fandiones, 
quae  expreffiiTimis  verbis  Edgarum  fui  autorem 
non  femel  luculentiiTime  agnofcunt,  breviter  me- 
morantur  ac  fi  Dunftanum  folummodo  &  Johan- 
nem  XIII.  pontificem  Romanum  autores  habuif- 
fent.  Quin  Edgari  item  oratio  ad  antiftites  de  ea, 
quam  diximus,  inftauratione  extat  apud  Ailredum 
abbatem  Rhivallenfem  in  MS.  epiftolica  hiftoria 
ad  Henricum  II.  Atque  obfervatu  quidem  eft 
digniiTima,  ea  ipfa  eft  quam  Iaudat  V.  C.  Ilaacus 
Cafaubonus  in  epiftola  Exercitationibus  praefixa, 
atque  ita  fe  habet  fideliter  tranfcripta  ex  eifdem 
MSS.  quibus  ipfe  ufus  eft. 

rxDoniam  \  magnificavit  T)ominus  mijericor- 
J^^  diam  Juam  Jacere  nobijcum,  dignum  eft,  0 
patres  reverendijfimi,  itt  innumeris  beneficiis  il* 
lius,  dignis  rejpondeamus  operibus.  Neque  enim 
in  gladio  noflro  pojfidemus  terram,  &  brachium 
noftrum  non  falvavit  nos,  fed  dextra  ejus,  & 
brachium  fanSium  ejus;  quoniam  complacuit  iili 


*  Deeft  hoc  loco  in  aurographo,  ni  fallor,  quaternio;   adeoque  &  caput  illnil  cujus  hahetur  hic  lemmai    &  alia  forfan  deiideran- 
tnr.     Sed  quae  fequunturexfcribimus,  \Minifler;  quod  Thanus  feu  'Segen  erat  Saxonibus,    qui  nempe  plerumque,  ut  re^ 

jius  cliens  aur  miniftei  aulicus,  fundum  eo  nomine  poffidebat.  $  Anglice  nabetur  apud  Fox.  Hift.  Ecciefiaft.  lib.4  pjg.  153- 

VOL.  II.  10  P  in 


i6z8 


Ad   Eadmerum 


1629 


in  nobis.  Juftum  proinde  eft  ut  qui  omniafkb- 
jecit  fub  pedibus  noftris,  fubjiciamus  illi  &  nos 
&  animas  noftras,  &  ut  hii,  quos  nobis  fubdi- 
dit,  ejus  fubdantttr  legibus,  non  fiegniter  elabo- 
remus.  Et  mea  quidem  intereft,  laicos  cum  ae- 
qttitatis  jure  trafiare,  inter  virum  &  proxi- 
mum  fuum  juftum  judicium  facere,  punire  facri- 
legos,  rebelles  comprimere,  eripere  inopem  de 
manu  fortiorum  ejus,  egenum  & pauperem  a  di- 
ripientibtts  eum.  Sed  &  meae  folicitudinis  eft 
ecclefiarum  miniftris,  gregibus  monachorum, 
choris  virginum,  &  necejfaria  miniftrare,  &pa- 
ci  eorum  ac  quieti  confulere.  T)e  quorttm  om- 
nium  moribus  ad  nos  fpec~lat  examen,  Ji  vivunt 
continenter,  fi  honefte  fe  habent  ad  eos  qui  fo- 
ris  fitnt,  fi  in  divinis  officiis  folliciti,  ft  ad  do- 
cendos  populos  ajfidtti,  fivitJufobrii,  fimodera- 
ti  habitu,  fi  in  judiciis  fitnt  difcreti.  Tace  ve- 
ftra  loquor,  reverendi  patres,  fi  iflafollerti  fcru- 
tinio  curaffetis,  non  tam  horrenda  S?  abominan- 
da  ad  aures  noftras  de  clericis  pervenijfent.  Ta- 
ceo,  quod  nec  illis  eft  corona  patens,  nec  tonfura 
conveniens,  quod  in  vefte  lafcivia,  infolentia  in 
geftu,  in  verbis  turpitudo,  interioris  hominis 
loquunttir  infaniam.  Traeterea  in  divinis  offi- 
ciis  quanta  fit  negligentia,  cum  facris  vigiliis 
vix  intereffe  dignentur,  cum  adfacra  miffarum 
folennia  ad  ludendum  vel  ad  ridendum  magis 
quam  ad pfallendum  congregari  videantur.  T)i- 
cam,  dicam  quodbonilugent,  mali  rident,  dicam 
dolens  (fi  tamen  dici  poteftj  quomodo  diffluant 
in  comeffationibus,  £f)  ebrietatibus,  in  cubilibtts, 
&  impudicitiis,  ut  jam  domus  clericorum  puten- 
tur  proftibula  meretricum,  &  conciliabula  hi- 
ftrionum.  Ibi  aleae,  ibi  faltus  &  cantus,  ibi 
ufque  ad  medium  nocJis  fpatium  protraclae  in 
clamore  &  horrore  vigihae.  Sic,  fic,  patrimo- 
nta  regum,  eleemofynae  pattperum,  immo  (quod 
magis  eftj  illiuspretiofifanguinispretiumpro- 
fligatur.  Ad  hoc  igitur  exhauferunt  thefauros 
fitos  patres  noftri,  adhoc  fifcus regius,  diftrafiis 
redditibus  multis,  detumuit,  ad  hoc  ecclefiis 
Chrifti  agros  @  pojfejftones  regalis  munificentia 
contulit,  ut  deliciis  clericorum  meretrices  ornen- 
tur,  luxuriofa  convivia  fraeparentur,  canes  & 
aves  ac  talia  ludicra  comparentur  !  Hoc  milites 
clamant,  plebs  fubmurmurat,  mimi  cantant  & 
faltant,  &  vos  negligitis  !  vos  parcitis !  vos 
dijfimulatis  !  ^Vbi  gladius  Levi,  &  zelus  Si- 
meonis,  qui  fcorto  abutentes  filia  Jacob  Sichi- 
mitas  eorum  habentes  figuram,  quiChrifti  eccle- 
fiam  pollutis  afiibus  foedant,  etiam  circumcifos 
fucciderunt  ?  1)bi  fpiritus  Moyfi  qui  *  caput  vi- 
tuli  adorantibus  etiam  domefticis  fui  fanguinis 
non  pepercit  ?  *Vbi  pugio  Thinees  facerdotis  qui 
fornicantem  cum  Madianita  confodiens  fandla 
hac  aemulatione  T)ominum  placavit  iratum  ?  IJbi 
fpiritus  'Petri  cujus  virtute  perimitur  avari- 
cia,  haerefis  Simoniaca  condemnatur?  AEmu- 
lamini,  0  facerdotes,  aemulamini  vias  Domini, 
&jufticias  T>ei  noftri.  Tempus  faciendi  contra 
eos  qui  diffipaverunt  legem  dei.  Ego  Conftan- 
tini,  vos  Tetri  gladium  habetis  in  manibus. 
Jungamus  dextras,  gladium  gladio  copulemus, 
ut  ejiciantur  extra  caftra  leprofi,  ut  purgetnr 


fanBuariumDomini,  &  miniftrent  in  templo  fi- 
lii  Levi,  qui  dixit  patri  &  matri  nefcio  vos, 
&  fratribus  fttis  ignoro  \  vos.  Agite  qnaefo 
follicite  ne  poeniteat  nos  fecijfe  qttod  fecimus, 
dediffe  quod  dedimus,  fi  viderimus  illud  non  in 
T)ei  obfequium  fed  in  pejfimorum  luxuriam  im- 
pttnita  libertate  conjitmi.  Moveant  vos  JanElo- 
rum  reliquiae  quibus  infultant  veneranda  alta- 
ria,  ante  quae  infaniunt.  Moveat  vos  antecefi- 
forum  noftrorum  mira  devotio,  quorum  eleemo- 
fynis  vefania  clericalis  abutitur.  Troavus 
meus,  ut  fcitis,  totam  terram  fitam  ecclefiis,  & 
monafteriis  \  decimavit.  SancJae  memoriae  ata- 
vus  meus  AEluredus,  ut  ecclefiam  ditcret,  non 
thefauris  fuis,  non  patrimonio,  non  fiumptibusy 
non  redditibus parcendum putavit .  Avus  meus 
fenior  Eduvardus  quanta  contulerit  ecclefiis, 
veftram  paternitatem  non  latet.  Tater  meus  S> 
frater  ejus  quibus  donariis  Chrifti  altaria  cumu- 
laverint,  meminijfe  vos  decet.  O  pater  patrum 
T)unftane  contemplare,  quaefo,  patris  mei  ocu- 
los,  ab  illa  lucida  coeli  plaga  in  te  radiantes; 
audi  querulas  ejus  voces  cum  quadam  pietate 
in  auribus  tttis  refonantes.  Tu  mihi,  pater 
Tttnftane,  tuttm  de  conftruendis  monafteriis,  de 
ecclefiis  aedificandis  confilium  falubre  dedifti, 
tu  mihi  adjutor  in  omnibus,  &  cooperator  exti- 
tifti ;  te  quafipaftorem  &  epifcopum  animaemeae 
morumque  meorum  cttftodemque  elegi  !  Quando 
non  tibi  partti?  quos  unquam  thefauros  tuiscon- 
filiis praetuli?  quaspojfejfiones,  tepraecipiente, 
non  fiprevi  ?  Si  quid  pattperibus  dandum  exifti- 
mabas,  praefto  fuit.  Si  qttid  conferendum  ecc/e- 
fiis  jttdicabas,  nondiftttli.  Si  quidmonachis  cleri- 
cifue  deeffe  querebaris,  fupplevi.  AEternam  di- 
cebas  ejfe  eleemojynam  nec  aliam  fru£iuofiorem% 
quam  quodmonafteriis,  ecclefiifve  confertur,  quo 
&  T)ei  fervifiuftentantur,  &  quodfttperefi paupe- 
ribtts  erogatttr.  O  praeclaram  eleemojynam  !  O 
dignum  pretium  animae  !  Opecatorum  noftrorum 
falubre  remedium!  quoda  finu  Sibyllae  in  pere- 
grini  muris  pellicula  foetet ;  quod  ejtts  auriculas 
ornat,  quod  componit  digitulos,  quodcorpus  deli- 
catum  in  bijfo  ftringit  &purpura.  Hiccine  eftx 
pater,  eleemofynarum  mearum  fruilus  ?  Hic- 
cine  defiderii  mei  tuaeque  promijfionis  ejfeclus  ? 
Quid  huic patris  mei  qtterimoniae  refpondebisl 
Scio,  ficio,  cum  videbas  furem  non  currebas  cum 
eo,  nec  cum  adulteris  portionem  tuam  ponebas. 
Arguifti,  obfiecrafti,  increpafti.  Contempta  fiunt 
verba,  veniendum  eft  ad  verbera.  Habes  hic 
tecum  venerabilem  patrem  AEdelwoldum  IVin- 
tonienfem  epifcopum,  habes  reverentijfimum 
fraefulem  IVigomenfem  Ofwaldum.  Vobis 
iftttd  committo  negotium,  ut  epifcopali  cenfttra 
&  attthoritate  regia  turpiter  viventes  de  eccie- 
Jiis  ejiciantur,  &  ordinate  viventes  introducan- 
tur. 

Ex  MSS.  autem  hic  adjicere  vifiim  efl,  tametfi 
etiam  in  quarta  parte  libelli  T)e  vera  dijferentia  ■ 
regiae  poteftatis  &  ecclefiafiicae  fub  Henrico 
VIII.  editireperiatur;  libellus  ifte  habetur  in  Mel- 
chioris  Goldafti  monarchiae  tom.  z.  pag.  zz.  8c 
Oratio  ipfa  pag.  42. 


*  Caput  Vituli  pro  ipfo  Vitulo  ab  Ifraelitis  adorato,  ufurpant  Tcrtullianus,  Optatus,  Ladantius,  alii ;  quod  fufius  notavimus  fyn- 
tag.  1.  de  Diis  Syris,  cap.4.  -j-  In  uno  MS.  illos.  vide  Deuteronom.  cap.xxxiii.  comm.  10.  %  De  Ethelulpho 

rege  loquitur.     Decimationem  illam  memorant  G.Malmesburienfis,  Ingulphus,  Florilegus,  alii.    Sed  de  ea  re,  vide  fi  placet,  com- 
pluria  in  hiftoriae  noftrae  decimarum,  cap.  8.  §.4, 

Pag. 


1630  NOTAE    ET    SPICILEGIUM.  1631 


Pag.  5-.  Iin.3.  Cum  omnibus  quae  Jerebat,  &c. 
Tro  ritu  loci,  captivati  addicitur.']  Mos  prif- 
cus  etiamnum  reftat  fere  per  omnia  littora  chri- 
ftiani  orbis,  ut  naufragorum  bona  fifco  applicen- 
tur ;  quod  tamen  apud  Anglos  haut  obtinet  nifi 
ubi  neque  homo  quifpiam  nequc  canis  aut  felis 
vivus  evaferit.  De  littore  Gallico  videndus  Ber- 
trandus  Argentraeus  in  Confuet.  Britan.  tit.  T>e 
TJroicJs  dtt  Trince  art.  56.  5.45-.  Carol. de  Graf- 
falio  Jure  Franc.  2.0.  De  Neapolitano,  Andracas 
de  Ifernia  ad  Conftit.  Neapol.  1.  &  Matthaeus 
Afflictus  in  Conftit.  Neapolit  lib.  i.tit.  5-0.  De 
aliis,  idem  Bertrandus,  Choppinus  de  Domanio, 
lib.  1.  tit.  15-.  Bodinus  de  Rep.  lib.  1.  cap.  10.  alii. 
Sed  aliter  jus  Caefareum.  §htod  enim  jus  (in- 
quit  Antoninus  imperator)  habet  fificus  m  aliena 
calamitate,  ut  de  re  tam  lu£fuoJa  compendium 
JeBetur?  C.  de  Naufragiis  1.  1.  Et  qui  naufra- 
gorum  chriftianorum  bona  rapiunt,  anathemate 
ferit  jus  pontificium  in  extra.  De  raptoribus,  c.  3 . 
Excoramunicationi,  &  in  fan&ione  illa  pontificia 
bulla  Coenae  Domini  di&a,  ad  quam  videndus 
Bartholomaeus  Ugolinus  libro  de  cenfuris.  Do- 
niinum  autem  terrae  intellige  hic  Guidonem  co- 
mitem  Pontivum  five  Pontivi,  Picardiae  fcilicet 
provinciae  maritimae,  atque  Normanniae  vicinae. 

Pag.  6.  lin.  24.  Quemquam  in  omni  domina- 
tione  fua  conftitutum  Romanae  urbis  pontificem 
froapoftolico,  nifi  fe  jubente,  recipere.]  Hoc 
ipfum  agnofcit,  &  eum,  qui  in  hanc  fancftionem 
peccaret,  etiam  laefae  majeftatis  feu  perduellionis 
reum  pronunciat  Guillielmus  II.  eodem  libro. 
Huc  fpecftat  epiftola  illa  Guillielmi  I.  qua  obfe- 
quii  fideique  profefilonem  Gregorio  VII.  pontifici 
Romano  eamper  nuncium  petenti,  avitojurifub- 
nixus  pernegat.  Ea  fe  ita  habet  in  MS.  codice 
epiftolarum  Lanfranci  archiepifcopi  Cantuarienfis. 

'Xcellentijfimo  fan&ae  ecclefae  paftori  Gre- 
gorio,  gratia  T>ei  Anglorum  rex,  &  dux 
Normannorum  Willielmus,falutemcum  amicitia. 
Hubertus  legatus  tuus,  religiofe  pater,  ad  me 
veniens  ex  tua  parte  me  admonuit,  quatenus  ti- 
bi  &  fuccejforibus  tuis  fidelitatem  facerem  S>  de 
pecunia,  quam  antecejfores  mei  ad  Romanam  ec- 
clefiam  mittere  folebant,  melius  cogitarem.  V- 
num  admifi,  alterum  non  admifi.  Fidelitatem 
facere  nolui,  nec  volo ;  quia  nec  ego  promifi  nec 
antecejfores  meos  antecejforibus  tuis  id  fecijfe 
comperio.  Tecunia  tribus  ferme  annis,  in  Gal- 
liis  me  agente,  negligenter  collecla  eft.  Nunc 
vero,  divina  mifericordia  me  in  regnum  meum 
reverfo,  quod  colletlum  eft  per  praefatum  lega- 
tum  mittitur.  Et  quod  reliquum  eft  per  lega- 
tos  Lanfranci  archiepijcopi  fidelis  noftri,  cum  op- 
fortunum  Juerit,  tranfinittetur.  Orate  prono- 
bis  S  pro  ftatu  regni  noftri,  quia  antecejfores 
veftros  dileximus,  ®  vos  prae  omnibus  fincere 
diligere  ©  obedienter  audire  defideramus. 

Pecunia,  quam  memorat,  vedtigal  illud  eft 
quod  Romano  pontifici  concefTum  olim  ab  Ina 
occiduorum  Saxonum  rege,  Petri  Denarii  vulgo 
appellatur.  Sed  mirum  interea,  undenam  Bertol- 
dus  Conftantienfis,  tam  falfo  affirmant  in  ap- 
pendice  ad  Hermannum  Contracftum  fub  anno 
MLXXXIV  Guilielmum  vidorem,  totam  terram 
Anglorum  Romano  pontifici  tributariam  fecijfe, 
nec  aliquem  in  fua  foteftate  aliquid  emere  aut 
3 


E 


vendere  permifijfe  quem  apoftolicae  fedi  inobedi- 
cntem  deprehenderet.  Fallit  planc  &  falJitur; 
&  illius  aevi  res  apud  Anglos  geftac  manifeftifli- 
me  rcluclantur.  Pontifex  auteih  Romanus,  apo- 
ftolicus  hic  vocatur,  uti  pafiim  tum  apud  hunc 
autorem  tum  eos  qui  &  coaeranei  iiint  &  vetu- 
ftiores.  Vocabulum  aliis  promifcue  tributum  eft 
antiquitus  epifcopis,  poftmodum  vcro  Romano 
pontifici  proprium  nomen  faclum  eft,  vide  de  ea 
reGregorium  Magnum  Iib.6.  indicft.if.  epift.  37. 
&  quae  notavit  doctiffimus  Iiaacus  Cafaubonus 
in  Exercitationibus  adannalcs  Baronii,  5.4.  ann. 
3i.  num.  5-.  Atqueinjuriiconfultorumnoftratium 
commentariis  vetufto  Gallorum  idiomatc  confar- 
cinatis,  f  apcftnlle  frequenter  item  denotat,  uti 
non  femel  apud  Gotofredum  Vilhardovinum  in 
prifca  illa  hiftoria  Conftantinopolitana  Gallice 
confcripta,  idem  reperitur.  Tralatitium  enim  eft 
nomina  primo  complurium  aeque  communia,  fin- 
gularis  alicujus  dignitatis  fignificatione  poftea  co- 
erceri,  uti  videre  eft  in  ducis,  comitis,  militis, 
presbyteri,  diaconi,  etiam  &  papae.  Papa  enim 
olim  omnibus  epifcopis  tribuebatur  in  occidentis 
imperio,  quod  videre  eft  apud  Sidonium  atque 
alios  pafiim,  &  Joannes  patriarcha  Alexandriuus, 
0  Ha.7T7ra.g  Ate£avfyc4ag  appellatur  in  lemmate  epi- 
grammatis  Anthologiae  lib.  3.  cap.  1.  Quin  aevi 
orientalis  imperii  citeriori,  etiam  papa  haut  aliud 
quam  primum  feu  infimum  facri  ordinis  gradum 
defignabat.  Id  liquet  ex  Ifaacii  Comneni  impera- 
tons,  circa  annum  falutis  MLVIII  fanclione  qua 
■&&  & xa.vovtx.2  feu  honoraria  ejus,  qui  infacros  or- 
dines  cooptandus*  erat,  praeftatione  legem  tulit. 
Statuit  enim  ut  eo  nomine  nullus  epifcopus  pluf- 
quam  feptem  aureos  nummos  acciperet,   unum 

fcilicet  oje  vtoih  cujtzv  A(W  ■srcl7rciv  qm  dvdvci^lui, 
teta  di,  ors  %1-i^o-nvH  cuniv  %\J.xovov,  k,  iti^c  reia  org" 
xAij^f  cw7sv  \ifia,  'rjToi  ■sroio-QvTiaov  ;  id  eft,  unum 
quando  Jacit  eumfimpLicempapamfive  lecJorem, 
tres  quando  diaconum  eum  inftituit,  &  qui  cae- 
terijunt  tres,  quando  integram  facerdotis  fieu 
presbyteri  dignitatem  ei  confert.  Atque  ^«7«, 
TrcvTnraq  dicebatur  qui  five  legendo  fiVe  aliamini- 
fteria  obeundo  vices  patriarchae  Conftantinopoli- 
tani  feu  to.  ^ti^o,  t£  ^>^is^^,  quae  verba  funt 
Codini,  gerebat.  Comneni  autem  fancftio  quam 
memoramus,  occurrit  apud  Theodorum  Balfamo- 
nem  ad  Photii  Nomocanonis  titulum  de  Fide. 

Ibid.  lin.2.8.  Trimatem  quoque  regni  fiui  non 
finebat  quicquamftatuere  aut  frohibere  nifi quae 
fiuae  voluntati  accommoda.~\  Quantus  item  fue- 
rit  Guilielmus  ifte  in  imperio  quod  circa  facra  ex- 
ercetur,  palam  videre  eft  in  diplomare  ejus  quo, 
coenobio,  quod  a  Bello  in  quo  vicit  Haraldum  ad 
littus  Suflexianum  denominari  voluit,  pluria  pri- 
vilegia  tam  facris  officiis  quam  jurifdicftioni  Epif- 
copi  Ciceftrenfis  derogantia,  ftylo  perquam  im- 
periofo  concefiit.  Illud  ex  ipfo  autographo  quod 
etiamnum,  figillo  regis  appenfo,  fervatur  in  the- 
fauro  quantivis  pretii  Cottoniano,  fubjungam. 

Tl/IUielmus  TJei  gratia  rex  Anglorum,  tam 
clericis  quam  laicis  per  Angliam  conftitu- 
tis,  falutem.  Notum  fit  vobis,  me  concejfijfe  ^S 
confirmajfe,  ajfenfii  Lanfranci  archiepifcopi  Can- 
tuarienfis,  @  Stigandi  epifcopi  Cicejtrenfis,  & 
confilio  etiam  efificoporum  ac  baronum  meorum, 
■ut^  ecclefia  JanSii  Martini  de  Bello,  quamfunda- 
vi  ex  voto  ob  vicjoriam  quam  mihi  T)eus  in  eo- 

dem 


1632 


A  d  Eadm  erum 


l$33 


dem  loco  contuiit,  iibera  fit  &  quieta  in  perpe- 
tuum  ab  omni  fervitute  &  omnibus  quaecunque 
humana  mens  excogitare  poteft,  cum  omnibus  dig- 
nitatibus  &  confitetudinibus  regalibus  quas  ei  re- 
gaii  aticloritate  concejfi,  ficut  cartae  *  meae 
teftantur.  Volo  itaque,  @  firmiter  praecipio, 
quatenus  ecclefia  illa,  cum  leuga  circumquaque 
adjacente,  libera  fit  ab  omni  dominatione  &  op 


prohibeatur.  Nec  altarium  facrationes,  confir- 
mationes,  velquaftibet  epijcopales  benedicliones, 
abbatis  vel  monachorum  requifitione  a  quolibet 
epificopo  ibidemliberefieri,  ab  aliquo  contradica- 
tur.  Hoc  etiam  regali  aucloritate,  &  epijcopo- 
rum,  ac  baronum  meorum  atteftatione  conftituo? 
quatenus  abbas  ecclefiae  Juae,  &  leugae  circum- 
jacentis  per  omnia  judex  fit,  &  dominus.     <De- 


prefiione  epificoporum,  ficut  illa  quae  mihi  coro-    JuncJo  abbate,  de  eadem  ecclefia  abbas  eligatur, 

nifi  forte  fquod  abfitj  ibidem  idonea  perfona  re- 
periri  non  pojfit.  Hanc  conftitutionem  meam 
fic  voto  &  regali  aucloritate  conjirmatam,  nul- 
Ins  Juccejforum  meorum  violare,  vel  imminuere 
praejumat.  ghicunque  igitur  contra  iibertaies 
vel  dignitates  ejujdem  ecclefiae  Jecerit,  foris- 
fabturae  regiae  coronae  fubjaceat.  Hujus  rei 
tefies  fiunt,  Lanfrancus  archiepificopus  Cantua- 


nam  tribuit,  &  per  quam  viget  decus  noftri  re 
giminis.  Nec  liceat  epijcopo  Ciceftrenfi,  quam- 
vis  in  illins  dioecefi  ft,  in  ecclefia  iiia,  vel  in 
maneriis  ad  eam  pertinentibus  ex  conjuetudine 
hojpitari,  contra  voluntatem  abbatis  ;  nec  or- 
dinationes  aliquas  ibidem  facere,  nec  abbatiam 
in  aliquo  gravare.  Sed  neque  Juper  illam,  do- 
minationem  aliquam,  aut  vim,  velpoteftatem  ex- 


rceat,  Jed,  ficut  mea  dominica  capella,  libera  rienfis,  Stigandus  Ciceftrenfis  epificopus,   Wal- 

fit  omnino  ab  omni  ejus  exafiione.     Ad  Jynodum  kelinus  epijcopus  Winton.   Wuifianus   Wigorn. 

vero  abbas  ire  non  Jummoneatur  nec  compellatur,  epijcopus.     ^ui  omnes,    me  praejente,    &  au- 

niji  propria  voluntate  pro  aliquo  negotio  ire  diente,  horum  praeceptorum  meorum  &  confiitu- 

voiuerit.    Nec  monachos  Juos,  ubi  fibi  opportu-  tionum  vioiatores  perpetuo  anathemate  damna- 

nius  viderit,  ad  fiacros  ordines  promoveri  facere  verunt.    Apud  Winton. 


Id  genus  etiam  eft  fancitum  ejus,  quo  facram 
a  civili  difcriminavit  forum.  Etenim,  florente 
Saxonum  imperio,  mutuas  in  jure  dicundo  veluti 
tradebant  operas  atque  eodem  utebantur  bis 
quotannis  foro  dioecefeos  epifcopus  fimul  &  pro- 
vinciae  praefes  feu  vicecomes,  quem  &  Shyne- 
^eneve  (unde  ©fjtrfffe  nunc  dicimus)  &  inter- 
dum  Gal&onman  nominabant.  Neque  aliud  fere 
eorum  illo  faeculo  forum  erat  quam  quale  nunc 
eifet  uniufcujufque  epifcopi  fynodus  cum  viceco- 
mitis  foro  conjun&a  five  in  eadem  curia  &  eo- 
dem  tribunali  celebrata.  Edgarus  rex  legum 
cap.  5-.  t>asbbe  mon^mpaon^eanBurihgemore 
-j  rpa  jxype  gemore.  •}  ftasn  jxype  ^emore 


Bijxeop "}  j-e  Galoojiman.  ^  'Saeji  xft^en  rsecon 
ge  go&ej-  juhre.  £e  ponufoej"  juhre.  quod  apud 
Johannem  Bramptonum  abbatem  Jornallenfem  in 
hiftoria  fua  MS.  (ubi  veteres  Anglorum  leges 
pene  omnes  ex  Saxonico  fermone  in  barbariem 
illius  aevi  verfae  reperiuntur)  ad  hunc  modum 
redditur.  Habeatur  in  anno  Burgmotus  ter,  S> 
Scyremotus  bis,  &  interft  praejul  comitatus 
(nempe  Scyremoto,  five  femeftri  conventui)  & 
Aldermannus  ;  &  utrique  doceant  T)ei  reiium 
&  Jaeculi.  Totidem  fere  verbis  in  Canuti  regis 
legibus  idem  habetur.  Atque  inde  forfan  eft  quod 
etiam  hodie  femeftres  illi  inquifitionis  conventus 
quibus  praeeft  vicecomes  (ttcqneg  &  lputHi|eO!3, 


*  Vide  Melchioris  Goldafti  tom.  2.  Monarch.  pag.  41. 


id 


i(534 


NOTAE     ET     SpiOLEGIUM. 


I635 


'd  eft,  centuriarum  forum  dicimus)  ante  menfem 
a  pafchatis  &  D.Michaelis  fefto  clapfum  folenni 
ritu  habcndi  fint,  idque  cx  vetuftiflimo  more, 
uti  Jiquct  ex  Magnae  Chartac  cap.35.  &  Stat.  1. 
31  Ed.III.  cap.4.  Nam  temporaria  Iex  olim  lata 
eft  in  Antiocheno  concilio,  quae  ejuirnodi  iyno- 
dos  bis  quotannis,  eifdemque,  quas  diximus, 
tempeftatibus,  ab  epifcopis  indici  praecepit.  Ne- 
que  verifimillimum  non  eft,  inde  natum  morem 
aevo  illo  fuperiore,  ut  vicecomes  &  epifcopus 
ftatis  hifce  temporibus  firnul  primo  uterentur,  at- 
que  inde  poftmodum  ad  nos  propagatum  efle,  ut, 
difterminatis  fub  Guilielmo  eorum  tribunalibus, 
priftinum  de  tempore,  &  tot  faeculis  receptum 
inftitutum  a  vicecomite  fervaretur.  Vide  concil. 
Anriochen.  canon.  2.0.  dift.  18.  c.4.  Et  concilii 
ejuldem  anno  falutis  CCCXLI.  habiti  canones  in 
ecclefiae  venjftifiimo  canonum  corpore  locum  e- 
tiarn  cbtinuiiTe,  notiflimum  eft  Quin  &  in  apo- 
ftolorum,  ut  vocanr,  canone  XXXVIII  idem  le- 
gicur.  In  utroque  autem  t?  Ttldorr,  iQoy.dh  t8 
■7Ti  ~;;y.z5-7je,  feu  quarta  pentecoftes  hebdomada  idem 
denotat  quod  intra  raenftruum  a  pafchate  tempus. 
Nam  pentecofte  ibi  intervallum,  quod  pafchatis 
diem  &  pentecoftes  feftum  intervenit,  denotat; 
haut  vero  ipfum  feftum,  uti  vulgo  ufurpatur. 
Unde  eft  quod  apud  Gratianum  jam  diclo  loco, 
Burchardum  lib.i.  cap.  44.  atque  Ivonem  part.j. 
cap.  15-4  explicatur  per  medium  tempus,  inter 
Paicha  &  Pentecoften,  quod  juri  quo  etiam- 
num  utimur  congruit  :  Hyperberetaeus  vero 
menfis  (qui  ridicule  per  Beritheon  in  excufis 
Burchardi  libris  dicitur)  plane  Oclober  eft,  & 
Svrorum  feu  Syro  Macedonum  menfis,  a  quo 
&   annum  aufpicabantur   &   epccham    Alexan- 

dream  quae  /^jjjjj    ^$    ^ljU  feu  Tarik  ~Dhi 

Ikarnain  vocant  Arabes,  quod  epocham  feu 
aeram  bicornis  fonat.  Eo  enim  nomine  notus 
eft  Alexander,  ea  figura  in  nummis  fculptus ;  Jo- 
vis  nimirum  Hammonis,  cornuti  patris,  effigie 
decoratus.  Neque  id  hic  monuifle  operae  pre- 
tium  duxeram  nifi  doclos  alioquin  viros,  an  Hy- 
perberetaeus  hic  Septembrem  an  Oiftobrem  fig- 
nificaret  dubitafie  non  a  vetuftis  modo  interpreti- 
bus  verum  &  ab  ipfis  canonibus  fatis  interim  e- 
doctos,  obfervaflem.  Vide  notas  ad  Gratiani  edi- 
tionis  Gregorianae,  dift.  18.  c.4.  Anni  autem  ve- 
teris  Olymniadici  (in  quo  nunc  in  Septembrem, 
interdum  in  alios  incidebat  Hyperberetaeus)  & 
Alexandrei,  qui  Hyperberetaeum  Ocxobri  perpe= 
tuo  conjunxit,  difcrimen  minime  advertebant. 
Vide  de  hac  re  incomparabilem  v.  Jofephum  Sca- 
ligerum  de  Emendat.  Temp.  lib.  1.  §.  de  periodo 
Macedonica  aeftiva.  Caeterum  fanctio  quam 
diximus  Guilielmi  regis  ita  fe  habet  in  ejus  ad  Re- 
migium  antiftitem  Lincolnienfem  refcripto. 

Jlfliiieimus  gratia  T)ei  rex  Anglorum  comiti- 
bus,  vicecomitibns,  &  omnibus  Francigenis, 
£§>  Anglis  qni  in  epificopatu  Remigii  epificopi 
terras  habent,  falutem.  Sciatis  vos  omnes  & 
caeteri  raei  fideies,  qui  in  Anglia  manent,  quod 
epificopales  leges  quae  non  bene  nec  fecundum 
fanfiorum  cauonum  praeccpta,  nfiqtte  ad  mea 
tempora,  in  regno  Anglornm  fitterunt  >  communi 
concilio,  &  confilio  archiepificoporum  meorv.m, 
&  caeterorum  epificoporttm,  &  abbatum,  &  om- 
nittm  principttra  regni  mei,  emendandas  jttdica- 
vi.  Tropterea  mando,  &  regia  atttJoritate 
VOL.  II. 


praccipio,  ut  nullus  epificopus  velarchidiaeoms 
de  legibtts  epifiopaiibus  amplins  i  pla- 

cita  teneant ;  v.cc  caufatn  quae  ad  regimcu  . 
marum  pertinet,  adjudicium  faecularium  homi- 
num  adducant,  fed  quicunque  fcundum  ei-. 
pales  leges,  de  quacunque  catt/a,  vel  cr  Ipa    1- 
terpeiiatus  fitterit,   ad  iocura  qucm  ad  hoc  e ' 
copus  eiegerit,   &  uomiuaverit,  veniat, 
de  catifa  fua  refipondeat;  ~t>  non  J 
TiXt,  fied  fiecundttm  cquoues,  &  epij 
rccittm  ~Deo,  &  epifiopo  fiito  j 

Traufcriptum  cft  autem  ex   an  gio  in 

arce  Londinenfi,  ubi,  inter  rcgit  • 
fiae  Lincolnienfi  olim  indulta  arquc 
confirmata,  reperitur ;  nimirumin  cart.i.  Rich.II. 
membranan.  numerof.     Habetur  >. 
apud  Foxum  in  Ecclefiaft.  Hift  4  pag.  1 
&  vide  lib.  3.  pag.  135-.   &  Hiftoriae  coitrac  de 
decimis   caput  14  §.1.  ubi  forum  vicecomiris  ic- 
meftre  pro  menftruo  fubftitui  libi 
Caeterum  in  a<ftorum  Roberti  Wiucheiieii  archi- 
epifcopi  Cantuarienfis  regiftro  feu  pubiicis 
tabulis  MSS.  totidem  fere  verbis  occurrit  id  qucd 
Guilielmo  regi  hic  tribuitur.     Regi  et£ 
wardo  I.  in  ordinum  comitii«,  ut  in  cidis  ta   [ 
legitur,  exhibet  ordo  iacer  libellum,  in  quo  : 
plures  injurias  queritur  juriidict:- 
foro  illatas,    neque  alius  iane  cft  quam  articuli 
continentes  gravamina  ecdefkc  Airgucanac  quo- 
rum  mentio  fit  in  prooemio  conftitutionum  quas 
Articulos  Cleri  vu!go  nominamus.     In  iibelio  au- 
tem  quem  dixi,  Cum  WiUielmus,  inquit  ordofa- 
cer,  dudttmrex  Angiiae  de  cc  i.ar- 

chiepificoporum,  abbaium,  & 
regni  fiui,  kges  epificopales,  quae  uon  bcne  nec 
fiecnndnm  fianciorum  cdnonum  praecepta,  fue- 
rant,  filcut  nec  fiunt  hiis  diebus,  iu  regno  Angliae 
obfiet^vandas  inconcuffe  judicaverit ,  prrpterea- 
que  ma.ndaverit  &  praeceperit  ■  epifi 

copus  vel  archidi.xc;:;is  de  legii  '  :  ej 
vel  caufis  quae  adregimen  a  .  inent, 

ad  hundreda,  vel  judlcia  [..: 
qtticquatn  adducereiit.  fed  -    quiiibet  . 
que  caufia  vel  culpa  fiecuv :  "ales 

interpeltrftus  ad  tbcam  ecclefilaftinm 
rium  quem  'epifiopus^    e  Ique 

de  caufia  vel  culpa  refipou/ 
cas  &  epifiopales  leges  ;    ~§  fil  epifitcpi  judicio 
ftare  noluerit,  fii  cpv.s  fiucrit,  ad  vs. 
fiortitudo  cjj  juftitia  regis  vel  vicecomes  adhi- 
beatur.      Et  nihihminus  c :  rdi- 

xerit  ne  ullus  vicecvmes praepofitas  fit . 
regis  aut  aliquis  laicus  homo  dc  leg:!: 
epificopum  pertinent  fie  infromittat,  ; 
~S  alia    (ita  fe  habent  Iibelli  verba; 
praedicii    Willielmi  rcgis  plei     s   . 
tnr,  &c.     Sed  porro  de  rcgio  Guilielmi  iu  1 
ordinandis  imperio,   vide,   fi  p!accr,    vitai     3 
gonis  abbatis  Cluniacenfis  in  bibliotheca  C 
cenfi  foI.45-4.  praeter  Gregorii  VII.  hb.9  cpift. f. 
ubi  presbyteros  uxores,  iaicos  decimas  quas  a 
v.ebant,   etiam  jnramento  dimittere   comfiul. t, 
quae  Gregorii  verba  funt. 

•Ibid.  1.  32.   Nniii  epificopornm  permitt: 
aliquem  de  baronibus  fiuis  fiett  miniftri. 
excommttnicaret.']     Id   ipium  pene   reperirar  in 
Clarendonenfium  comitiorum    ca-iribu':  c 
HenricusII.  inftaurator  fub  anno  I     Z 
etiam  quid  barones  hicdcnotent,  forte  diicei:  _ 

10  Q_  Voca" 


l6$6 


Ad   Eadmerum 


Vocabulum  nempe  alia  notione  ufurpari  quam 
Vulgo;  neque  eos  duntaxat,  ut  hodie,  fignificare 
quibus  peculiaris  ordinum  comitiis  locus  eft,  fed 
buiverfos  qui  faltem  beatiores,  regia  munificen- 
tia,  ad  formulam  juris  noftri  clientelaris  quod  nul- 
lius  villae  regiae  glebam,  fed  ipfum  tantummodo 
regem  fpedat  (CctlttrC  Ctt  CfjCtT  phrafi  forenfi  di- 
cimus  five  tenuram  in  capite)  latifundia  poffide- 
bant.  Nam  in  capitibus  quae  dixi,  ita  legitur. 
Nulltts  qui  de  rege  tenet  in  capite,  nec  aliquis 
dominicorum  miniftrorum  ejus  excommunicetur, 
nec  alicujus  eorum  terrae  Jiib  interdiflo  ponan- 
tur,  nifi prius  dominus  rex,  fi  in  regno  fuerit, 
conveniatur  vel  juftitia  ejus  (qui,  velut  prae- 
fectus  praetorio  aut  pro-rex,  regias  illo  aevo 
vices  agebat,  &  capitalis  Angliae  juftitiariusetiam 
indigitabatur)  fi  fuerit  extraregnum,  utreElum 
de  eofaciat,  &  ita,  ut  quod  pertinebit  ad  re- 
gis  curiam  ibi  terminetur  &  de  eo  quod  fpeclat 
ad  curiatn  ecclefiaflicam  ad  eandem  mittatur, 
nt  ibidem  terminetur.  Habentur  vero  comitio- 
rum  illorum  capita  tum  apud  Gervailum  Doro- 
bemienfem  &  Rogerum  Wendoverium  MSS.  tum 
apud  Matthaeum  Parifium  (licet  depravate)  cu- 
jus  hiftoriae  pars  prior  quae  a  Guillielmi  primi 
initiis  ad  annum  Heurici  III.  decimum  nonum  pro- 
tenditur,  Wendoverio,  unde  exfcripta  eft,  tota 
debetur.  Sed  &  alia  eorum  *  occurrunt  alibi  ex- 
emplaria.  Caeterum  omnes  qui  quocunque  jure 
clicntehri  fundos  regios  obtinebant,  hac  lege  in- 
tellexerit  Robertus  Gloceftrenfis  comprehendi. 
Is  n.  rythmis  Anglicanis  hiftoriam  noftram  ufque 
ad  iuum  (nempe  Edvvardi  I.  ni  fallor)  aevum 
complexus,  narrat  quibufnam  ex  capitibus  iftis  re- 
fragatus  fuerit  Thomas  archiepifcopus  Cantua- 
rienfis  fub  Henrico  II.  atque  hoc  quarta  fede  col- 
locansita  in  exoletura  fiiae  aetatis  fermonem 
transferre  fe  putabat. 

Cfje  sertfje  fons?  tljat  no  matt  tljat  of  tfjc 

SUnrt  Ijuiu  ourjljt 
3inCijctTo?  ttt  entg>eti)ife,  to  ^anitnrr  foete 

tu?0tlfjljt, 

IBote  tljc  csuatlietiig  of  Ijolj?  Cfjirclj  tljat 

is?ourj*jt  fjim  tljcteto, 
Cfje  jRmjj  icoe  0?  i$  TBatltfcg  foat  Ijc  fjau  mtf  oo* 
3no  Mca  sctff  fijete  tljet  to  amcttomcnt  it 

finnrj:, 
Snti  bdtc  Ijp  tDoIoe  ijp  tljeit  IcSeoo  tfje  S^an= 

ftng» 

Obfervatu  autem  digniffimum  hic,  quod  narrat 
Radulphus  de  Diceto  decanus  Londinenfis.  Sub 
anno  MCLXIII.  Thomas,  inquit,  archiepifcopus 
vacantem  ecclefam  Ainefordiae  contulit  in  Lau- 
rentium.  Willielmus  villae  dominus,  fibi  ven- 
dicansjus  patronatus  in  eadem  ecclefia,  Lauren- 
tium  expulit.  Archiepifcopus  eum  excommuni- 
cavit ;  qttod  quia,  minime  certiorato  rege,  fe- 
cijfet,  maximam  regis  indignationem  incurrit. 
Afferit  namque  rex,  juxta  dignitatem  regni, 
quodnullus  capitaneorum,  nullus  militans  regi, 
nitllus  minifter  regis,  nullus  fcilicet,  ut  vulga- 
riter  loquar,  de  rege  tenens  in  capite  caftellum, 
villam,  vel  praedium,  citra  conjcientiam  regis, 
ejt  excommunicandus  ab  aliquo  ;  nefifuper  hoc 
rex  certioratus  tion  fuerit,    ignorantia  lapfus 


communicet  excommunicato,  capitaneum  fkum 
venientem  adfe  vel  invitans  ad  ofculum,  vel  re- 
cipieus  in  concilium.  Ratio  legis  jam  di6tae  red- 
ditur,  &  quid  barones,  quid  miniftri  in  ea  deno- 
tent,  luculentius  explicatur.  Nec  vero  ita  intem- 
peftivum  hic  duco,  aliquot  quae  fub  Guilielmo 
fcripta  occurrunt  de  baronibus  teftimonia  adno- 
tare,  unde  vocabuli  fenfus,  qui  eo  aevo  atque 
hoc  loco  in  ufu,  liquidius  innotefcat.  Cenfuales 
Guilielmi  I.  tabulae  barones  ad  hunc  modum,  in 
Dorfetiae  cenfu,  memorant.  In  2Uatfjattt  de 
parte  S.  Wandregifili ;  fuut  ibi  XLV  domus 
ftantes,  ®  XVllfunt  vaftae.  T)e  partibus  alio- 
rum  baronum  funt  ibi  XX  domus  ftantes  &  LX 
funt  deftruclae.  Et  in  burgo  de  UUatfotC  (ita 
tabulae  illae,  in  pagi  Warwicenfis  cenfu)  habet 
rex  in  dominio  fuo  CXIII  domus,  ®  barones  re- 
gis  habent  CXII,  de  quibus  omnibus  rex  habet 
geldum  fuum. 

Epifcopus  de  SUttCCfitC  habet   IX     mafuras. 

Epifcopus  de  Ceffre  VII 

Abbas  de  COuCnttie  XXXVI 

Epifcopus  Conftantienfis  I 

Comes  de  ^ClIcnt  XII 

Albericus  Comes  IV 


T„  \Monachi  ha~ 
\bentl  de  eo. 
II 
II 
VI 
II 
I 
IX 

I 

I 


Hugo  de  ^entemaifirii 

Henricus  de  jFeteteS 

U>ato!B 

Robertus  de  <§)tauf0?a 
Rogerius  de  LtttJJ 
Richardus  Venator 
Radulfus  de  !LtntCU' 
Abbas  Malmesburienfis 

TVillielmus  OBontsnlfct 

Willielmtts  filius  C0?f3UCi0tt    II 

Goiffridus  de  S^arjttauill  I 

Gotjfridus  de  WS.IZZ  I 

Giftebertus  de  (gattt  II 

Gtftebertus  QBttilt  I 

Nicholaus-Baliftarius  I 

Stefanus  g>titmatt  I 

Ctttcfjii  iv 

^atolti  11 

Osbernus  F.Richardi  I 

Criftina  I 

JLttitf)  Monialis  II 

Hae  mafurae  pertinent  ad  terras  quas  ipfi  ba- 
rones  tenent  extra  burgum,  &  ibi  apprecia- 
tae  funt.  Praeter  Criftinam  hic  &  Luitham,  om- 
nes  regis  barones  erant,  qui  nempe  CXlI,  fupe- 
rius  dicl:as  domos  poffidebant.  Alia  quae,  mox 
aliorfum  adnotata,  haec  tempora  fpe&anr,  Iu- 
cem  hic  de  baronis  ejus  aevi  notione  praebe- 
bunt.  Miniftros  autem  hic  dictos  intelligo  eos 
qui  ofhciis  five  palatinis,  five  urbanis,  five  ru- 
fticis  functi,  regii  famuli  habebantur.  Neque  a- 
lios  fuiffe  autumo  Tainos  &  fervientes  regis  in 
cenfualibus  Guilielmi,  quas  memoravimus,  ta- 
bulis  Vocitatos.  Quamplurimi  enim  ibi  Taino- 
rum  occurrunt  nomine,  id  eft,  Bejenj-,  unde 
Taini  Latine,  quod  miniftros  interprerantur;  ne- 
que  aliud  vocabulum  eft  (fi  originera  fpeites) 
quam  DiCttaCt  Belgicum  quod  a  ©icnctt,  hoc 
eft  miuiftrare,  fit  &  %  "^egen  veftigia  fatis  fer- 


Vide  Joannis  Sarisbur.  Epift.  159.  &  cakem  vitae  Thomae  Cantuarienfis,  quam  Quadtilogum  dicimus, 


var, 


163S  NoTAE    ET    SriClLEGiUM. 


maJ uerit ,ehgat;    Tyf  heo  nym*  hhan,    hco  Zraff/JpfZ^ "p?™?"-  $.*#*«* 

cxnb  cnyhr,  ryf  heo  nvm5  noran,  heo  camS  toZTJ*V  reS"Ed&ar*  ™M  veruuta- 

mxbcn,  quodionat,  fi MiumVeton&rit  maf-  "ZEtvZTT £*"* ■  "&  *%*"  "#«"* 

ratf.     Min.ftros  autem   iJlos  regios  five  tainos  ////  V  KV    /    7           fraeditrae  leges  fofitae 

&fervicnres,  in  tabulis  iJIis  ceniua Tibus    ira  no  j^f^*™*?**"*  fed Poflqita&rex 

taros  habemus.     Cola  Venaror,  u££  Venaror  S«Z  i    ?  re&?°  &*  fMmatus,  cmfilio  ba- 

Godvvinus  Accipitrarius,  Hugo Lath arius    S  %£?;**?*'  U&em  LX™  «»«"  fopitam  ex- 

Portarius,  HcrfTcrtus  Cameraf  ^  &  h  "uVn^od"  Tavlf^eZT^  T-^'  ^^  ^" 

Lannarius  aurem  eft  idem  quod   nrerpres  -  unde  callJT/Z""^™'''  & ""firmatavo- 

&  Utmiet  eadem  notionl  uLp^  S.     Lari  e  pXVi^etTJfr^  "**"«'*/* 

nempe  hnguae  perirum,   caereras     cuae  in   nJn  SJf-    n    ^  ■  eam*  fed  cnm  praetermiffa 

ita  calluiftf  exifthnafaan  ,  ut  lenJrale    nterore  S  ^f  &  SS?^*  **"***  *■**«  -  «  «* 

nomen  non  inamerito  e,  inde  donTdum  Snt  "£*??'  f^J  T  "*"  *»***  *>*« 

Neque  fane  aiios  fiihTe  tunc  remSfcr?hSS  a  1/         ff '5  ^^  ""^*'  "**»'  LX™ 

Thanis  plane  conftat  ex  ipfis  iS  diSs  tabuhs  ZS:  r  V*i'  fT  t™**™  "gis  Willielmi 

In  Surrienfis  nempe  pagi  ceniu bTdem ,  Of X  '  £  xf?      **&**  .****  *4™  comitati- 

Theodoricus,  atquedii  fervientum  nom n fme  a£i5?  "?.&«*»*'  qmbus  jnrejurando 

moranrur,   qui  tamen  ipfi  Taini  SdhcrhSnarim  35?      &"  *"?"  ^  mil'ldmo  «  ?™ad 

poftea  ftatim  vocitantur,  uti  in  Wfoor uac  cedu  **f %%??''*  *'***  ad  de^ram  leqne 

Hervaeus  arque  alii  miniftri  didi,   ftrvi  mes  Sa  ££3?!?  **£"*"*    ****  ■/*■*■  »  ^on- 

tim  nominanrur,  quos  Tainos  item  aDDeS  M  »w!f  "*  ff^fk  ?dt*fa cerBnt>    nil fraeter- 

quet.     MeminCayino^SSS&t  TZ         ^^'^  nihraevaricando\mit- 

Dcvoniae  ccnfu  obiervandum,  fidem  " ne^e  l         Aldredlts  a^m  Eboracenfis  archiefif 

alianotione,  Taini  fimul  d.cuntu       Hinc  et?am  ffi   ^Jf&^  milielmum  coronaveratj  k 

Cautlailueoccurritineifdemtabals    id  cft  TaT  «?     Londomenfis   efffcofus,  fer  fraeceftum 

norum  terra,   Jeu  fundus  Ta  nis  necuLris      In  ^^f^^jp^'^^^^ 

tOncK©|&Wiow®C«JcarcL  wJr«/S2?  {atflmatrtS   "gfa    f«™entes  exordL, 

nebat  adfirmam  de  amt.fefljHe      Et  fn  sfme  h^tfl*»d*mentum    leges  &  hbertates  &  ja- 

fetia,  de  Roberto  de  ©iSS f    Tain0  feu^ Sn  "  ,  /T  56^  T"  ^  ^^'  «Wrfe 

quamtenebat  T>odo  libere  *T  R  E   hnir »j7i  m  anna".bus  -Hcnnci  fecundi,  ubi  digreffio  eft  de 

&>to  Daluettone  ^,^  ^-  S  S^ae1-buS-   rEt  rr°tidem  f1rme  verbis' 

judicata  eft  cffe  CafofctfflL     Huc  fnedat  ■Xr*L  T  a      T            ^ranfcnpfimus,   occurrunt  apud 

J^^Jn^sSLS^^S£  &uto^iirrhifcfr'aurori^Lich!ieidie'^ 

cenfu  occurrit.     Eo  nomine  fhndum  venH.>,rt  r    rtov,edeni  In  hlfce  diicnmen  haut  adeo  con- 

id  fignificat,                                       ^  Vendicare>  tei?nendum  e^t,  ut  ideo  negligenda  eftent  quae 

Pio-   <    ii„  ,.     /n                      .  nabet  ilJe  nondum    editu^,    cmod  eadem   H/Hprri 

^^ofe^Jftr  ZZe7em£TArUS  V^  ^  ^  **  ^c^  STeftf n2 

fuperfederunt  plerTqut  rcruTl^hc^m  f^  ^T    a^  ^  PerPe«derir,  id  fateatoi 

rientes  confarcinatores ^Zk I  ulnamTon  f  °  T  r  ^  I^™  V£r°  in  aurore  Lichfeldienfi 

fent.     Caererum  ad ^hanc  rem    veTm^fS  Fars  ahqua  dunraxat  earundem  legum  quas  inter- 

Lichfeldienfis  chroniei  MS  auror  JL  ient  Hovedenus,   atque  ejufmodi  pars  eriam  a- 

Guilielmus  r^Vt^J^JSP*  Pud  Henricum  Knightoniam,  canonicum  Leyce- 

confdio  baroulm  fuorum    fecitTmt^T  ^^t  ^iprorem  non  indiligeatem,  quinon- 

^verfosAngliaec^ZtmoJnelZlZ  *7  ^T  'V^  pr°diit'  rePentur-     Tr!P!o  ™™ 

pentel    ^S  fica  legeTtid  os    ZeoZl    Z' ^  P^/^q11^  Hovedenus  habet,    quam  aut 

Ufuetudinis  Mjr^AVtU^riimL  Levcefrenfis  ^ut  Lichfcldienfis.    Apud  hofeeve- 

lielmusleges  Northfolkiaeisu^»    r      t  v  "f^   qUae  ia  Horede^  "™  comperta: 

^^©^/S^i^S^fr^  TVetuftl  fane'  ftreor3    funt  &  Lichfeldieniis  & 

^amrum&NorJgen/rlmf^iZZTfif  LeiCeftrenf,,S,  &  Hovedenus  autores.     Atque  de 

m^h^kn^^^ZSi!^^  fs  n,onnuIis  qui  eadem'  de  hac  re'  tradidere 

refvariL^r^l    J    fer  t0fUm  regnumob-  idem  dicendum.     Sed  eorum  neminem,  ante  ali- 


fervart  fraeceferat,  fro  eo  quod omnesantecef- 
fores  ejus  fe  fere  omnes  barones  Normanniae, 
Norwegenfes  extitiffent,  &  quod  de  Norwegia 
ohm-vemffnt:  *  Sed foftea,  ad  freces  comtu- 
nttatts  Anglorum,  rex  adquievit,  qui  defrecati 


funt,  quateuus  PermitteretlbileaeZ^C^     W*Mn™  fides  (in  re  adeo  vetufta  ac  viros  ne- 
F  rmttteretfibt  legesfroprtas®     que  rebus  civilibus  nequc  ftudiis  forenfibus  fatis 


quot  a  Guilielino  fecula  elapfa,  fcripfiiTe  palarn 
elt,  neque  interpolarionem  evafiiTe  leges  illas  a- 
pud  Hovedenum.  Nam,  m  capire  de  rributo  Da- 
nico,  Guilielmi  regis  junioris  fit  mentio.  Et 
quahfnam  fides  (in  re  adeo  vetufta  ac  viros  ne- 


Id  e  i,  tempore  reg^s  Edwardi. 


1 1.  mutantei. 


^l.jnm. 


6ei&- 


A  d   Eadm  e ru 


M 


raccupatos  plernnque  fugiente)  fcriptoribus  hu- 
jufmodi  recentioribus  adhibenda  fit,  etfi  ftatuere 
minime  aufim,  diligentins  tamen  anquiri  velim. 
Recentiores  voco  dum  Ingulpho  abbati  Crowlan- 
dienfi  eos  compono ;  qui  in  hac  re  teftium  non 
tam  facile  princeps  merito  dicendus  eft  quam  fo- 
lus  forfan  cui  par  fit  ut  credamus.  Etenim  non 
folum  oculatus  i!le  Normannici  in  Anglia  imperii 
initiorum  teftis  erat,  verum  etiam  in  aula  apud 
Guilielmum  regem  ad  jura  coenobii  fui  ftabilien- 
da,  affiduam  navavit  operam,  in  qua  per  virorum, 
qui  rebus  tum  civilibus  tum  forenfibus  exercitati, 
confuetudinem,  legum  Guilielmi,  hoc  eft  Edwar- 
di  regis  a  Guilielmo  firmatarum,  Normannico 
idiomate  confcriptarum,  atque  ab  iis,  cjuas  re- 
centiores  illi  habent,  multum  difcrepantium,  ex- 
emplar  naclrus,  Crowlaudiam  fecum  detulit  atque 
ad  hiftoriae  fuae  caicem  adjecit.  Quo  Guilielmi 
anno  hoc  fecerit,  diferte  non  explicat  ipfe.  Sed 
liquido  conftat  tempus  fuiffe  poft  annum  ejufce 
XV  aut  circiter ;  quod  ideo  obfervatu  dignum  eft 
quoniam  legum  illarum  apud  recentiores  quos 
diximus  &  receufitio  &  confirmatio  anno  Guiliel- 
mi  IV  tribuuntur,  cum  tamen  alias,  eafque  plu- 
rimum  diffidentes,  decennio  &  amplius  poftea, 
eodem  kmmate  eodemque  nomine  infignes,  cir- 
cumlatas  &  pro  genuinis  ac  folis  quibus  regis  & 
ordinum  autoritas  antea  accefTerat,  habitas  fuiffe 
(fi  Ingulpho  credas)  fit  exploratiffimurn.  Unde 
forfan  elevanda  fides  eorum  qui,  praeter  hafce, 
alias  uobis  temere  obtrudunt.  Tametfi  enim  fin- 
gnlaria  plurium  annorum  fancita  Guilielmum  au- 
torera  agnofcere  potuiflent,  haut  tamen  ita  veri- 
fimile  eft  nec  a  quoquam  narratur,  aut  iteratam 
effe  legum  Edwardi  fub  Guilielmo  recenfitionem 
aut  plufquam  unam  fuiffe  eorum  five  recognitio- 
nem  five  confirmationem.  Qpod  fi  plures  forte 
effent,  id  interim  plane  ftatuendum  foret,  poftre- 
mae  maximam,  ne  dicam  folius,  rationem  haben- 
dam  effe.  Annum  autem  regis  XV  praeteriiffe 
cum  Ingulphus  exemplar  fuum  in  aula  Londoniis 
nactus  eft,  inde  fatis  novimus,  quod  diplomati 
Crowlandenfi  coenobio  tunc  temporis  impetrato 
atque  edita  ejus  hiftoria  reperto,  teftis  fit  Guiliel- 
mus  epifcopus  Bunelmenfis,  qui  ante  annum  fa- 
lutis  MLXXXI  feu  XV  Guilielmi  regis  minime 
iuffeitus  erat,  &  earum  forte  erat  genuinum  ex- 
emplar  legum  quae  IV  anno  autoritate  publica  & 
recenfitae  &  firmatae  fuerant.  Nam  fieri  poteft, 
nec  veri  eft  diffimile,  recentiores  illos,  tametfi 
notho  legum  exemplari,  faltem  interpolato,  de- 
cepti  fuerint,  verum  nihilominus  recenfitionis  & 
confirmationis  annum,  utpote  forfan  decantatum, 
fideliter  &  didicille  &  narraffe.     Sed  vero  ipfum 


Ingulphum  audiamus.  Attuli,  inquit,  eadem 
vice  mecum  de  Lundoniis  in  meum  monafterium 
leges  aequijjimi  regis  Edwardi,  quas  dominus. 
meus  inclytus  rex  Willielmus  authenticas  ejje, 
&  perpetuas  per  totum  regnum  Angliae  *  invio- 
labiliterque  tenendas  fub  poenis  gravijjimis pro- 
ctamarat  &  fuis  \  jujiitiariis  commendarat  eo- 
dem  idiomate  quo  editae  funt ;  ne  per  ignoran- 
tiam  contingat  nos  vel  noftros  aliquando,  in  no- 
Jirum  grave  periculum,  contraire  &  ojfendere 
aufu  temerario  regiam  majeftatem  ac  in  ejus  ceit- 
furas  rigidijfimas  improvidnm  pedem  ferre  con- 
tentas  faepius  in  eifdem,  hoc  modo,  quae  verba 
finiunt  editam  ejus  hiftoriam,  adjecfis  tantummo- 
do  a  v.  c.  Henrico  Savilio  editore,  videtur  hic 
leges  Edwardi  inferuife  quae  defunt.  Atqui 
certo  fcimus  nos  eum  ibi  eas  inferuiffe,  quod  non 
folum  ex  ipfo  hiftoriae  autographo,  Crowlandiae 
in  agro  Lincolnienfi  etiamnum  fervato,  conftat, 
fed  etiam  ex  recentiori  quo  ufi  fumus  exemplari 
ante  annos  CC  aut  circiter  exarato.  Inde,  qua- 
tenus  tum  per  librarii  &  incuriam  &  infcitiam 
tum  per  mucidam  fermonis  &  obfoleti  &  de- 
pravatiffimi  fcabritiem  licuit,  eas  ftatim  exhi- 
'bemus,  ejufmodi  latinitate  quam  ufurparunt 
veteres  apud  nosjurifconfulti,  calente  praelo,  fe- 
ftinanter  donatas,  verbum  fcilicet  verbo  plerum- 
que  reddidimus ;  &  barbara  phrafi,  fed  materiei 
maxime  idonea,  quicquid  intelligebamus  potius 
interpretari  voluimus  quam  in  puriorem  fermo- 
nern  transferre,  qui  obfcuritati  hujufmodi  non 
tam  lucem  adferret  quam  (ut  faepius  fit)  tenebras 
offunderet.  Neque  fere  reperitur  quifquam,  nifi  a 
foro  &  medii  temporis  hiftoria  nirnium  fit  alienu<;, 
cui  barbara  haec  latinitas  non  fit  intelleda.  Ni- 
tidiora  vero  Caefarei  juris  vocabula  hiice  aptare, 
interpretem,  Juftinianum  potius  legiffe  oftende- 
ret,  quam  propriam  Normannici  idiomatis  vim 
aperiret.  Neque  tamen  omnia  quae  transferre 
hic  aufiis  fum,  me  fatis  fequutum  efle,  omnino 
perfuafum  habui ;  &  perfpicacioribus  libenter 
compluria  reliqui.  Nam  autographo  deftitusus 
(quod  interea  nancifci  impenfe  &  volebam  &  ni- 
tebar,  fed  fruftra)  nolui  me  conjecfurarum  nugis 
ultra  torquere ;  fed  ubi  me  prorfus  fugiebat  (uti 
faepe)  Normannicae  didionis  fignificatio,  in  ipfa 
verfione  eam,  variato  charadtere,  retinui.  Mal- 
lem  enim  me  palam  infcientiae  reum  confiteri, 
quam,  in  craffiffimis  tenebris,  oculorum  aciem 
incaffum  obtendere.  Et  apud  peritiores  con- 
jecT:ores,  qui  hujufmodi  rebus,  otio  abundantes, 
delecStantur,  vicem,  dum  feftino,  cotis  forlan  ob- 
tinebo  exors  licet  ipfe  fecandi. 


Hae  lunt  leges  &  coniuetudines  quas  Wil- 
lielinus  rex  conceflk  univerfo  populo 
Angliae  poft  iuba£tam  terram.  Eae- 
dem  funt  quas  Edwardus  rex,  cogna- 
tus  ejus,  obfervavit  ante  eum. 

I.  De  Afylorum  jure  &  immunitate  ecclefiaftica. 

CCilicet,  fax  fantlae  ecclefiae  cujufcunque  fo- 
^  risfaclurae  quis  reus  fit  hoc  tempore,  &ve- 

nire 


Ces  font  les  leis  &  les  cujiumes  que  li  reii 
Wtlhatn  grantut  a  tut  le  peuple  de  En- 
gleterre,  apres  le  conquefl  de  la  Terre. 
Ice  les  meifmes  que  le  reis  Edward  fun 
cofin  tint  devant  lui. 


O  eft  a  faveir,  pais  a  faint  yglife ;   de  quel 
forfait  que  home  out  fait  en  cel  tens;  e  il 

pout 


*  Ita  Codex  MS. 


•}  Juditiis  in  MS. 


NoTAE     ET     SPICILEGIUM. 


i<543 


nlre  poteft  ad  fianciam  ecclefiam,  pacem  habeat 
vitae  @  membri.  Et  fi  qnis  injecerit  mannm 
in  id  anod  mater  ecclefia poftulaverit,  Jivefit  ab- 
batia,  fiive  ecclefia  rcligiofiis,  reddat  id  qtiodab- 
Jiulerit,  &  centum  Jolidos  nomine  fiorisfacJnrae. 
Et  de  matrice  ecclefia  parochiali  XX  Jolidos. 
Et  de  capella  X  Jolidos.  Et  Jecnndum  pacem 
regis  in  legibus  Merciorum  centum  Jolidis  emen- 
det,  fimiliter  de  ©einfatC,  &  de  injidiis  praeco- 
gitatis. 


II.  De  hominum  regis  privilegio. 
Haec  placita  JpetJant  ad  coronam  regis. 


Et 


Ji  qui  male  fecerint  hominibus  illius  ballivae  S? 

de  hoc  fit  attincJus  per  jujiitiam  regis,  foris- 
faBurafit  dtipla  illius  quam  alius  quijpiam  fo- 

risfiecerit. 

III.  De  pacis  publicae  violatoribus. 
Et  qui  in  Tanorum  lege  violaverit  pacem  re- 
gis,  CXLIV  libris  emendet ;  &  fiorisfiacJurae 
regis  quae  JpebJant  ad  vicecomitem  XL  folidi  in 
Merciorum  lege,  &  L  fiolidi  in  rege  TVefl-Saxo- 
iium.     Et  de  libero  homine  qtii  habet  @>ac  & 

S>oc  ©  Col  &  Cem  &  ^nfanrjcntfjcof  &  im- 

placitatus  fuerit,  \§  ad  forisfacJuram  pofiitus  in 
comitatu,  pertinet  forisfacJura  ad  opus  viceco- 
mitis,  XL  orae  in  Tanorum  lege,  &  de  alio 
homine  qui  ejufmodi  libertatem  non  habet  orae 
XXXII.  T)e  his  XXXII  oris  habebit  vice- 
comes  ad  ufum  regis  oras  decem,  &  is  qui  eum 
implacitaverit  habebit  in  remedium  verjits  eum 
oras  XII,  ©  dominus  cujus  finibus  manjerit  X 
oras.    Haec  efl  T>anorum  lex. 

IV.  De  latrocinii  reo,  &  fidejufTore  qui  moruni 

ejus  periculum  in  fe  fuiceperat. 
Haec  eft  conjuetudo  in  Merciorum  lege  ;  Ji  quis 
appellalus  fuerit  de  latrocinio,  Jeu  defurto,  S? 
plegiatus  fuerit  venire  ad  juftitiam,  &fugerit, 
plegius  ejus  habebit  IV  menfes  &  unum  diem  ad 
eum  quaerendum,  &  Jipojfit  eum  invenire,  ju- 
ret  Je  duodecima  manu,  quod  tempore  quo  eum 
plegiavit  latro  non  fuerat,  neque  per  eum  ejfet 
quod  fugerit,  nec  etim  prehendere  pojfiit.  Tunc 
reddat  catallum,  &  XXJblidospro  capite,  & 
IV  denarios  al  ceper,  ©  unttm  obolum  pur  la 
befche,  &  XL  Jolidos  regi.  In  Weft-Saxonum 
lege  C  Jolidos  ad  clamorem  pro  capite,  &  IV  li- 
bras  regi.  In  lege  "Danorum,  forisfaclura  eft 
VIII  librae  XX  Jolidi  pro  capite,  &  VII  librae 
regi.  Et  Ji  is  poteft  intra  annum  &  IV  dies  in- 
i)enire  latronem  &  eum  aminare  ad  juftitiam, 
redhibebunt  ei  viginti  Jolidos  quos  acceperiut,& 
fiat  jujtitia  de  latrone. 

V.  De  Iatronis  prehenfione. 
Si  quis  prehenderit  latronem  abjque  fiecta  & 
abfique  clamore,  atque  eum  ei  cui  damnum  fia- 
ifum  eft  dimijerit,  ©  venerit  poftea,  rationi 
conveniens  eft  ut  det  ille  Xjolidosprof^engtoitt, 
©  finem  fiaciat  juftitiae  a  la  primerme  devife 
abfique  licentiajuftitiae,  JorisfiacJura  eft  XL  Jo- 
lidi. 


pout  venir  a  fainte  yglife;  out  pais  de  vie  &  de 
membre.  E  fc  alquons  meift  main  cn  celui  qui 
la  mere  yglile  requireit,  fe  cco  fuft  u  abbcic,  u 
yglife  de  religion,  rendift  ce  quc  il  javereit  pris, 
e  cent  folz  dc  forfait,  e  de  mer  yglilc  de  paroifte 
XX  fblz,  e  de  chappele  X  folz,  e  que  cnfyaint  la 
pais  le  Rci  cn  SJ9ctCf)ClieIaC  centfbl/.  les  amendes, 
altrefi  de  JpcillfatC  edeaweit  purpenfed. 


n. 

Icee  plaiz  *  afierent  a  la  coroune  le  rei ;  &  fe 
alquens  u  quens  u  provoft  f  mefTeift  as  homes  de 
fa  baillie,  e  de  co  fuift  atint  de  la  juftice  lu  roi, 
forfait  \  fuft  a  duble  de  ce  comme  altre  fuft  for- 
fait. 

III. 
E  que  en  Dandac  fruifle  Ia  pais  le  roi  VII 
vinz  liverez  e  IV  les  amendes ;  e  lez  forvaiz  le 
roi  qui  afierent  al  vefcunte  XL  folz  en  S0CtCljC= 
HClae,  e  L  folz  en  SBeff=@etefae,  E  **  al  frans 
home  qui  aveit  @>ac  e  @>0C  e  ^ol  e  'Ccm  e  3ill-- 
faitgenetljCOf,  fe  il  eft  emplaide  e  feit  mis  en  for- 
feit  en  le  counte,  f  f  afiert  il  forfat  a  oes  le  vef- 
cunte,  XL  ores  en  DCIlCiac,  e  de  altre  home 
qui  ceft  franchife  non  ad  XXXII  ores.  De  ces 
XXXII  ores,  arat  li  Vefcunte  a  oes  Ie  roi  X  ores, 
e  cil  qui  li  plait  aurat  de  remied  vers  lui  Xfl  o- 
res,  e  Ie  feignur,  en  ki  fin  il  maindra,  X  ores ; 

co  eft  en  Denelae. 


IV. 


Coft  eft  la  cuftume  en  ^CtCijeneiae,  fe  al- 
quens  eft  apeled  de  larim,  u  de  roberie,  e  feit 
plevi  de  venir  a  juftice,  e  il  feit  fuie  dedenz,  fbn 
plege  fi  avera  de  IV  meis  e  I  jour  de  quer  le,  e  fi 
il  le  pot  truver,  fi  jurad  fei  dudzime  main,  que 
al  ure  que  ille  plevi,  laron  nel  fot,  ne  per  lui  ne 
feut  eft  fui,  ne  aveir  nel  pot,  dunc  rendrad  le 
chatel,  e  XX  folz  pur  la  teft,  e  IV  den.  al  ce- 
per,  e  une  maille  pur  la  befche,  e  XL  folz  al  rei. 
En  {KHeff--S>e;teneIae  cent  folz  al  clamur  pur  la 
teft,  e  IVIivr.es  al  rei.  ff  Cent  Deneiae,  le  for- 
fait  VIII  liveres;  les  XX  folz  pur  la  teft,  e  les 
VII  livres  al  rei.  E  fil  pot  dedenz  un  an  &  f  J.  IV 
jurs  trover  le  larun  e  amener  a  la  juftice,  fi  Ii  ren- 
dra  les  vint  folz  kis  aurad  ont  e  fmert  fainte  la 
juftice  de  larun. 


V. 
Cil  ky  prendra  Iarun  fanz  fuite  e  fanz  cri  que 
cil  en  leift  a  qui  il  aurad  le  damage  fait  &  vienge 
pois  apres,  fi  eft  raifun  que  il  dunge  X  folz  de 
|)ena;fi)ite,  e  fin  face  la  juftice  ala  primerme  de- 
vife  fans  le  conge  a  la  juftice,  fi  eft  forfait  de  XL 
folz. 


VI.  De  animalium  redemptione.  VI. 

Is  qui  averium  replegiaverit  Jcil.  aut  eqttum,        Cil  ky  aveir  efcut,  u  chivalz,   u  buefs,  u  va- 
aut  bovem,  aut  vaccam,  aut  porcum,  aut  ovem,    ches,  u  porcs,  u  berbz,  que  eft  jfO?fengeit  En- 

gleis 


*  Aficent. 

VOL.  II. 


t  Mesfeift, 


%  Faijl. 


jf  Afiert. 


ioR 


\\  E  en. 


t|  Forte  u»  feu  un  juts 


A  d   Eadmerum 


1644 

fquod  jfo?ftttgCtt  Anghce  dicitur)  cil  qil  cla 
dabit  al  gros.  s.  praepofito  habere  tfje  LeCUfUUtt 
VIII  denarios,  nec  tamen  ait  meis  quil  ont  cent 
al  maiJle  non  dabit  flufquam  VIII  denarios,  & 
froporco  IV  denarios,  &pro  ove  denarium  I  ifitres 
que  vit  unicuique  IV  denarios,  nihilominus  ne- 
que  habebit  nec  dabit  plufquam  VIII  denarios,  £§> 
dabit  vadios,  &  inveniet  piegios  fe,  fi  aliquis 
venerit  ad  probationem  intra  annum  &  diem  ut 
averiumfetat,  falvum  exhibiturum  in^curia  id 
quod  refiegiaverit. 

VII.  De  rebus  forte  inventis. 
Similiter  de  averio  endirez  &  alia  re  inven- 
ta;  oftendatur  tribus  fartibus  vicineti,  ut 
teftimonium  habeat  de  inventione.  Si  aiiquis 
veniat  ad  probatiortem  ad  rem  clamandam,  det 
vadios  &  inveniat  flegiosfe,  fl  alius  quifpiam 
clamaverit  averium,  intra  annum  &  diem,  fal- 
vum  exhibiturum  in  curia  id  quod  invenerit. 

VIII.  De  homicidio  &  capitis  aeftimatione,  feu 

Wera. 

Si  quis  alium  occiderit,  &  fit  reus  confitens, 
&  emendare  negaverit,  det  de  fuo  SJ9at1u0te 
domino  pro  libero  homine  Xfoiidos,  &fro  fer- 
vo  XX  folidos.  JVera  Thani  XX  librae  in 
Merciornm  lege,  &  in  JVeft-Saxonum.  Et  wera 
villani  C  foiidi  in  Merciorum  lege,  atque  etiam 
in  JVeft-Saxonum. 

IX.  Quibus  capitis  aefhmatio  feu  wera  fblvenda. 

§hiod  ad  weram  attinet,  primo  reddat  isqtti  eft 
de  halt  fanguine  viduae  &  orphanis  X  foiidos  ; 
&  quodfupereft parentes  &  orfhani  inter  fe  di- 


1645 


X.  Animalium  aliquot  valor,  in  capitis  aeftima- 
tione  cenfenda. 
In  wera  reddere  poterit  quis  equum  non  ca- 
ftratumpro  XXfolidis,  &  taurum  pro  X  foli- 
dis,  &  iter  proV  folidis. 

XI.  De  percuflore. 
Si  quis  alium  percufferit,  &  negaverit  ultra 
emendare,  frimo  reddat  fun  le  cbefe  &  flagas, 
juret  fufer  fanBa  quod  aliter  non potuit  facere, 
nec  pro  haur  fi  chier  nec  fecit  defarbote  cho  efl: 
de  la  dulor. 

XII.  De  vulnere  indito 
Si  plaga  Iui  vient  a  vis  defeuvert  al  polz  tote 
veie  IV  denarios,  &  de  omni  offe  quod  quis  tra- 
xerit  explaga,  offe  toto  vifo  IV  denarios ;  poftea 
accordement  fi  li  metir  ad  avant  honours  que  fi 
illiont,  id  quod  ei  fecit  ftcor  fuum  ei  fuggefferit, 
&  confilium  fuum  ei  donaverit,  accifiat  ab  eo 
quod  ei  obtulerit. 

XIII.  Membrorum  praeciforum  aeftimatio. 

Si  acciderit  ut  quis  pugnum  cujufpiam  abfci- 
derit  aut  pedem,  reddat  ei  medietatem  werae 
fecundnm  id  quod  eft.  Sed  pro  follice  reddat 
medietatem  manus.  Tro  digito  qui pollici  fro- 
ximus  XV  folidos,  de  folido  Anglicano,  l:oc  eft, 
quer  denarios.  Tro  digito  Jongo  XVI  folidos. 
Tro  altero  qui  portat  annuium  XVII  folidos. 
Tro  digito  minimo  V  folidos.  Si  unguem  quis 
cuiquam  praeciderit,  V  folidis  de  folido  Angii- 
cano  cmendet,  &fro  ungue  digiti  minimi,  IV  de- 
nariis.  3    '  XIV.  De 


gleis  apeled,  cil  qil  cla  durrad  al  gros  s.  al  pro- 
voft  aveir  tf)e  lUffUtUUtt  VIII  den.  jatant  ni  ait 
meis  quil  ont  cent  al  maille,  ne  durrad  que  VIII 
den.  e  pur  un  porc  IV  den.  e  pur  un  berbz,  I  den. 
e  ifitres  que  vit  pur  chafcun  IV  den.  ne  jatant  ni 
aurad  ne  durrad  que  oit,  d'  e  durra  wage,  e  tru- 
verad  plege,  que  fi  altre  veinged  a  pref  de  denz 
lan  e  un  jour  pur  laveir  demander,  quil  i  ait  a 
droit  en  la  curt,  celui  de  que  il  aveit  efcus. 


VII. 

Altrefi  de  aver  endirez  e  de  alrre  treveure ; 
feit  muftred  de  treis  pars  del  veifined,  que  il  eit 
teftemonie  de  la  troveure,  fi  alquens  vienge  a 
pref  pur  damer  la  jofe  duift  wage  e  trofie  pleges 
que  fe  altre  clamud  laveir  de  denz  lan  e  un  jour 
qui  ill  ait  a  droit  en  la  curr,  celui  qui  laverat 
troved. 

VIII. 

Si  home  occit  altre,  e  il  feit  couufaunt  e  il  de- 
nie  faire  les  amendes,  durrad  de  fa  SjDaufoote  al 
feignor  pur  le  franc  home  X  folz,  e  pur  le  ferf 
XX  folz ;    la  were  del  Thein  XX  li.  en  $6)11-- 

cljenelae  e  en  cEefi^erenelae,  e  la  wer  del  vi- 

lain  C.   folz   en   ^etCljettelae   e   eufement  en 

IX. 

De  la  were,  primerament  rendrat  Pum  de  halt 
fainc  a  la  vidue  e  as  orphanins  X  folz,  e  le  furplus?- 
orphanins  e  Ies  parenz  departent  entr'els. 


X. 


En  la  vvere  purra  il  rendra  chival  qui  ad  la  cuille 
pur  XX  folz,  e  tor  pur  X  folz,  e  iter  pur  V 
folz. 

XI. 

Si  home  fait  plaie  a  altre  e  il  denie  otrei  fair 
Ies  amendes,  primerement  Ii  rende  fun  le  chefe  e 
li  plaiez  jurraz  fur  fentez  qui  pur  mes  nel  pot 
fair  ne  pur  haur  fi  chier  nel  fift  defarbote  cho  eft 
de  la  dulor. 

XII. 

Si  la  plaie  Iui  vient  a  vis  defeuvert  al  polz  tote 
veie  IV  den.  &  de  tanz  os  cum  hom  trarad  de  la 
plaie  al  os  tore  veie  IV  den.  pois  acordement  fi 
li  me.tir  ad  avant  honours  qui  fi  illiont  co  quil 
ad  fait  a  lui  fe  ibn  queur  li  purportaft  e  fbn  con- 
feil  li  donaft,  prendreit  de  lui  ce  quil  offie  a  Jui. 


XIII. 

Si  co  avent  qui  alquen  colpe  le  poin  a  altre, 
u  le  pied,  fi  Ji  rendra  demi  were,  fuluc  ceo  q'il  • 
eft,  mez  del  pochier  rendrad  la  meite  de  la  mein. 
del  dei  apres  le  polcier  XV  folz  de  fblt  Engleis 
co  eft  quer  deners  de  lunc  dei  XVI  fblz,  del  altre 
qui  ported  Panel  XVII  folz,  del  petit  dei  V  fblz, 
del  ungle  fi  il  colpe  de  cafcun  V  JbJz  de  fblt  En- 
gleis;  al  ungle  de  petit  dei  IV  den. 


XIV.  Ki 


1646 


NOTAE    ET    SPICILEGIUM. 


i<>47 


Ki  altrei  efpoufc  purgift,  fi  forfait  la  wcre  vers 
fun  feignour. 


XIV.  De  adulterio.  XIV. 

Qui  dejponfatam  alteri  vitiaverit,  forisfaciat 
werarnfutttn  domino  fuo. 

XV.  De  judice  corrupto.  XV. 

Etiam  qui  falfum  tulerit  judicium,  lueram        Altrefi  qui  faus  jugcmcnt  fait,  pcrt  fa  were  fi 
fuam  perdat,  nifi  taclis  facrofanttis  (Evange-    il  ne  pot  prover  for  laintz  qui  melz  ne  *  fot  ju- 
liis)  probare  poterit  fe  melitts  judicare  non  po-    ger. 
tuijfe. 


XVI.  De  purgatione  iilius  qui  furti  reus  eft. 

Si  quis  alterum  appellet  de  latrocinio  &  is 
fit  liber  homo,  ©  habeat  ond  caverre  teftimoni- 
um  de  legalitate  purget  fe  per  plentim  facramen- 
tum,  §)  alter  qui  infamis  attte  ftterat  per  fer- 
ment  nomed,  videlicet  XIV  homines  legales  per 
non  fi  is  habere  eos  poterit  fepurget  fe  duodeci- 
ma  manu,  &  fi  habere  non  pojftt  Je  defendat  per 
juis  S)  appellator  jurabit  furlui  jur  iet  homines 
nomes  quod  propter  haur  non  fecit  nec  propter 
aliam  caufam  quam  quia  jus  fuum  perfequere- 
tur. 

XVII.  De  eo  qui  templum  aut  domum  fregerit. 

Etfiquis  appellatus  fuerit  de  fraclione  mo- 
nafterii  aut  cubiculi,  neqtte  fuerit  antea  infamis 
enarer  fe  purget per  XLII  legales  homines  nomes 
fe  duodecima  manti,  &  fi  alias  infamia  notatus 
fuerit,  purget  fe  a  treis  dulles,  videlicet  per 
XLVIII  homines  legales  nomes  fe  trigefima  fexta 
manu,  &  fi  illos  habere  neqtiierit  eat  a  le  juife  a 
treis  dubles  fi  coil  douft  a  treis  de  pleno  facra- 
mento,  &>y?il  enarrer  larcin  amended,  altalewe 
archiepifcopus  habebit  de  forisfacJura  XL  foli- 
dos  in  Merciorum  lege,  &  epifcopus  XX  folidos, 
@  comes  XX  folidos,  &  baro  X  folidos,  &  vil- 
lanus  XL  denarios. 

XVIII.  Dedenariis  S.Petri,  feu  vecftigali  Romano. 

Liber  homo  qui  habuerit  averia  campeftria 
XXyidenariis  aeftimanda,  dabit  denaritim  S.Te- 
tri.  Tro  IV  denariis  quos  donaverit  dominus, 
quieti  erunt  bordarii  ejus  &  ejus  boner,  &  ejus 
fervientes.  Burgenfs  qui  de  propriis  catallis 
habet  id  quod  dimidia  marca  aeftimandum  eft, 
det  denarium  S  Tetri.  Qui  in  lege  T)anorum 
eft  liber  homo,  &  habet  averia  campeftria  qttae 
dimidia  marca  in  argento  aeftimantur,  debet 
dare  denarium  S.  Tetro.  Etper  denarium  quem 
donaverit  dominus,  erunt  quieti  ii  qui  refident 
in  ftio  dominico. 

XIX.  De  muliere  vi  comprefla  &  pudicitia  lucla- 
mine  tentata. 
^ui  foeminam  vi  opprejferit,  forisfacit  membra 
ftta. 


XVI. 

Si  home  apeled  altre  dc  larcin,  &  il  fot  francz 
home,  &  il  ait  ond  caverre  teftmonie  de  lealte  fen 
efcoudirad  per  plein  ferment,  &  altre  qui  blafmed 
ait  efted  per  ferment  nomed,  co  eft  a  lavorr,  qua- 
corte  homes  leals  per  non  fi  il  aver  les  pot  fi  fen 
efcoudirad  fei  dudzime  main  &  fi  aveir  nes  pot  fi 
fe  defende  per  juis  e  li  apeleur  jurra  furlui  jur  let 
homes  nomes  qui  pur  haur  nel  fift  ne  pur  altre 
chofe  fi  pur  fon  dreit  non  purchacer. 


XVII. 

E  fi  alcons  eft  apelez  de  mufter  fraifler,  u  de 
chambre,  e  il  neit  efted  blamed  enarer  fen  efcou- 
dit  per  f  XLII  leals  homes  nomez  fei  dudzime 
main,  e  fil  eit  alre  fiee  efted  blamed,  fen  efcoudied 
a  treis  dubles  ceo  a  favoir  per  XLVIII  homes 
leals  nomes  fei  trentefifte  mein,  e  fil  aveir  nes 
pot  aut  a  la  juife  a  treis  dubles  fi  coil  douft  a  treis 
duble  in  ferment,  e  fil  ad  enarer  larcin  amended 
alt  al  ewe  li  arcevelqe  averad  de  forfature  XL  folz 
en  ^ercIjEITlac,  e  lui  eveftres  XX  folz  e  lui 
quenz  XX  folz,  e  Ie  baron  X  folz,  e  li  vilain 
XL  den. 


XVIII. 

Franc  home  qui  ad  aver  champefter  trente  de- 
ners  vailaunt,  deit  doner  le  dener  feint  Pere,  le 
feignur  pur  IV  den.  que  il  dour  ad  fi  erunt  quites 
fes  bordiers  e  fes  boner  &  fes  ferjanz.  Li  bur- 
geis  qui  ad  en  fonn  propre  chatel  demi  marc  vai- 
lant,  deit  dener  feint  Tere.  Qui  en  SDendaC 
francz  home  eft  e  il  averad  demi  marc  en  argent 
vailant  de  avor  champeftre,  fi  deurad  dinier  le  do- 
ner  feint  Pere.  E  per  le  dener  qui  li  feignur 
durrat  fi  erent  quietes  ceals,  qui  meinent  en  fon 
demainer. 


XIX. 


Ki  purgift  femme  per  forze  forfait  ad  les  mem- 
^ui  proftraverit  foeminam  ad  terram  &    bres.     Ki  abate  femme  a  terre,  pur  faire  lui  for- 
ei  vim  inferat,  multa  ejus  domino  eft  X  folidi.    Ce,  la  multe  al  feignur  X  folz.  fil  la  purgifte,  for- 
Si  vero  eam  comprejferit,  forisfacit  membra. 


fait  eft  de  membres. 


XX.  De  iis  qui  ve&igal  Romanum  feu  D.  Petri 
non  pendunt. 
Qui  negaverit  denarium  S.Tetri,  eumpendat 
per  juftitiam  S.  Ecclefiae  &  XXX  denarios  fo- 
risfaclurae.  Et  ft  de  ea  re  eft  implacitatus  per 
juftitiam  regis,  forisfaciat  epifeopo  XXX  dena- 
rios,  &  regi  XLfolidos. 

XXI.  De 


XX. 


Ki  renent  le  dener  feint  Pere,  le  dener  pendra 
per  la  juftice  de  feint  Eglife  e  XXX  den.  for- 
fait.  e  fi  il  en  eft  plaide  de  la  juftife  le  rei,  le  for* 
fait  al  evefque  XXX  den.  e  al  rei  XL  folz. 

XXI.  Si 


Pot. 


I  »1.  XLIV. 


A  d  Eadm  erum 


XXI. 


quo- 
Jica- 


Si  alquns  eriene  Foil  al  altre  per  aventure  quel 
que  feit,  fi  amendrad  LXX  folzdel  folz  Engleis, 
e  fi  la  puruele  i  eft  remis,  fi  ne  rendra  lui  que  k 


e 
meite. 


XXII. 


XXI.  De  oculo  eftbffb 

Si  quis  alteri  oculum  effoderit  i% 
cttnque,  emendet  LXX  folidis  folidorum 
norum.     Et  fi  la  purnele  refiituatur, 
duntaxat  reddatur. 

XXII.  De  relevio  feu  ci<r${xlut2  comitis. 
'De  relevio  comitis,  quod  ad  regem  pertinet, 
VIII  equi  ephippiati  ©  fraenis  ornati,  IV  lori- 
cae,  &  IV  hammes,  &  IV  fcuta,  &  IV  hafiae, 
&  IV  enfes,  les  altres  IV  chaceurs  &  palfredi 
cum  fraenis  &  capifiris. 

XXIII.  De  relevio  baronis. 

2)<?  relevio  baronis,  IV  equi  cum  fellis  &  frae- 

nis  ornati,   &  loricae  II  @  II  hammes  &  fcuta 

II  &  II  hafiae  &  II  enfes.   &  les  altres  II  un 

chaceur  S>  unus  palfredus  cum  fraeno  &  capifiro. 

XXIV.  De  vavaforis  relevio. 

1)e  relevio  vavaforis  ad  ligium  fuum  domi- 

num.     Gjhtietus  ejfe  debet  per  equum  fon  peip  ta- 

lem  qualem  habuerit  tempore  mortis  fuae,  &per 

loricam  fuam,  S>  per  fon  haume  S>  per  fcutum 

fuum,  &  per  hafiam  fuam,    S)  per  enfem  fuum,    fefpe,  fil  fuft  des  apeiie,  quii  ne  out  ne  chivaf  ne 
&fiadeo  fuerit  inermis  ut  nec  equttm  habuerit    les  armes,  per  C  foJz. 
nec  arma,  per  centum  folidos. 


De  releife  al  cunte,  que  al  rei  afiert  VIII  chi- 
valz  felez,  e  enfrenez,  lez  IV  halbers,  e  IV  ham- 
mes,  e  IV  efcuz,  e  IV  Launces,  e  IV  efpes,  les 
altres  IV  chaceurs  e  palfreis  a  frenis  e  a  cheve- 
ftres. 

XXII. 

De  releif  a  barun,  IV  chivalz  enfeles  e  en- 
frenes,  e  II  halbers,  e  II  hammes,  e  II  efcus,  e 
II  launces,  e  II  efpes,  e  les  altres  II  un  chaceur, 
e  un  palefrei  a  frenis  e  a  cheveftres. 

XXIV. 

De  relief  a  vavafour  a  fbn  lige  figneur  ;  deite 
eftres  quite  per  le  chival  fbn  peipe  tel  quil  aveit 
a  jour  de  fa  mort,  e  per  fon  halbert,  e  per  fon 
haume,  e  per  fon  efcud,  e  per  fa  launce,  e  per 


XXV.  Adeo  me  caecutire  hic  fateor,  ut  nec  lem- 

ma  adjicere  poffim. 
De  eivers  deins  aver  kil  velit  calumniare,  em- 
blet,  &  ille  vult  dare  vadios  &  invenire  plegios 
ad  profequendum  appellum  fuum,  tunc  fifcuve- 
rad  illi  quod  il  auverad  entremenis  nomer  war- 
rantum  fuum  fi  eum  habuerit,  &  ftnon  habuerit 
eum,  nominabit  fuum  ipettuCl  t)0|lj,  &  tejtesfuos 
G>  habebit  eos  ad  diem,  &  ad  terminum  fi  eos 
habeat  aut  eos  habere  poterit,  &  li  entreceur 
Iiuverad  in  vadium  fe  fexta  manu,  S>  alter  po- 
nat  in  manum  fui  warranti  va  fonlpeUueluOJtl) 
&  habeat  ille  tefies  quod  il  lacharad  al  marthied 
in  rei,  &  quod  ille  non  fet  fuum  warrantum  in 
plegio  vif  ne  mort  coo  jurad  od  teftes  fuos  per 
plenum  facramentum  perdat  catallum  fuumfl  is 
teftimonium  perhibeat  quodtyzvfozl  bO?tfj  enpuft, 
&  fl  non  poterit  habere  warrantum  nec  tefiem, 
perdat  &  pro  foldrad  perdat  weram  fuam  domi- 
no  fuo.  Hoc  obtinet  in  Merciorum  jure,  &  in 
"Danorum,  &  in  Wefi-Saxonum.  Noji  vocabit 
dominum  funm  ad  warrantum  de  hoc  qitod  foni- 
tur  in  vadio,  &  ou  T)anlae  meite  en  vele  diffi 
la  quod  is  ftt  derained,  &  Jl potefi probare  quod 
hoc  fit  de  fa  nurture,  per  tres partes  fon  vigued 
fe  il  aver  ad  deraigned.  Nam  pofl  facramentum 
li  eft  jugied  inde  non  potefi pofiea  lever perjudi- 
cium  Angliae. 

XXVI.  De  centuriae  mulcfta,   ubi  reus  homicidii 

judicio  non  fiftitur. 
*De  murdre  freceis  occift,  &  homines  hundredi 
non  prehendunt  &  aminant  ad  jufiitiam  infra 
VIII  dies  ut  ofiendat  ob  quam  caufam  fecerit, 
reddant  le  murdre  XLVII  marcas. 


XXV. 

De  eivers  deins  aveir  kil  voldrad  clamer  embler, 
e  il  volge  doner  vvage  e  trouver  plege  a  perfuir 
fon  apel,  dunt  li  fcuverad  a  celui  quil  auverad  en- 
tremeins  nomer  fon  guarant  ful  lad  e  fi  il  nel  ad 
dunt  nomerad  fon  ipettM  ftO?Ij  e  fes  teftemouies 
e  ait  les  a  jur  e  a  terme,  fil  Jes  ad  u  fil  les  pot 
aver,  e  li  enter  ceur  liveriad  en  guage  fei  fifte 
main  e  li  altre  le  metirad  en  la  main  fon  warrant 
va  fon  IpCUSel  6o?t6  &  i'  ait  teftimonies  que  il  la- 
charad  al  marthied  in  rei  e  quil  ne  fet  fon  warrant 
en  le  plege  vif  ne  mort,  coo  jurad  od  fes  teftimo- 
nies  per  plein  ferment  fi  perdra  fbn  chatel  fi  il 
teftimonient  qui  il  Ipettuel  bo?tfj  enpuft,  e  fil  ne 
pot  aveir  guarant  ne  teftimonie  fi  perdrad  &  pur 
foldrad  pert  fa  werre  vers  fon  feignur,  co  eft  en 

s^etcljenelae  e  en  iDenelae  e  en  aaieff--@>er;eitelae- 

Ne  vocherad  mie  fon  feignor  warant  iceo  qui 
feit  mis  en  guage  e  on  JDcnelae  meitre  en  vele 
diffi  la  qui  il  feit  derained  e  fil  pot  prover  qui 
ceo  foit  de  fa  uurture  per  treis  partz  fon  vigued  fe 
il  aver  ad  deraigned,  kar  puis  Jei  ferment  Ji  eft 
jugied  ne  len  pot  pas  puis  lever  per  le  jugement 
de  Ensleterre. 


XXVI. 

De  murdre  freceis  occift  e  les  homes  del  hun- 
dred  nel  prengent  e  amenent  a  la  juftife  de  denz 
les  oit  jours  per  muftrer  pur  qui  il  la  fait,  fin 
rendrunt  le  murdre  XLVII  mars. 


XXVII.  De  clieutis  adtione  verfus  dominum.  XXVII. 

Si  quis  vult  derainer  conventionem  de  ter-  Si  home  volt  derainer  covenant  de  terre  ver 

ra  fua  verfus  dominium  fuum  per  pares  fuos  fon  feignor  per  fes   pers  de   la  tenure  meimes 

de.  tenura,  ipfos  quos  appellaverit   ut  teftes  qui  il  apelerad  a  teftimoines  Iefcuverad  derai- 

3                   Jint  ner, 


1650         Notae   et   Spicilegium.         1651 

fiut  lefcuverad  deraiaer.  Nam  J>er  extraneos  non    ner.    Kar  per  cftranges  nel  pnrra  pas  dereincr„ 
poteft  dereiner. 


XXVIIL    De  :::::::  : 

§hti  placitat  in  cttria,  ctijufcunque  curia  fit, 
excepto  ubi  le  cors  le  eft  efti  e  home  li  mcttid  fu- 
fer  eo  quod  dixerit,  rem  quam  nolit  confiteri,  fi 
non  fioteft  deraincr  per  II  intelligehtes  homines 
qui  interfuerunt  placito  &  videntes  quod  non 
dixerit,  recovered  a  fa  parole. 

XXIX.  De  colonorum  relevio. 
T)e  relevio  villani.  Melitts  animal  quod  ha- 
buerit  id  five  equus  Jit,  five  bos,  five  vacca, 
donabit  domino  fuo  pro  relevio,  &  poftca  fi  fe- 
rait  cuz  les  villain  /;/  franco  plegio. 

XXX.  De  viis  publicis. 
T)e  tribtts  viis,   videlicet,  JKLIetlUtffffrCte  & 
CrmtngfflXte  &  jFufle.     §>ui  in  aliqtta  harum 
viarum  hominem  itinerantem  five  occiderit  five 
infilierit,  is  pacem  regis  violat. 

XXXI.  De  latrone,  cum  Iatrocinio  feu  \ttoju\o- 
<po^,  prehenfo. 
Si  latrocinium  fit  inventtim  in  cujufcunqtte 
terrafit  rj?  latro  fimul,  dominus  terrae  &  uxor 
ejus  habebunt  medietatem  bonorum  latronis,  £9 
les  chaleiurs  lor  chatel  fe  ille  trovent  &  Jabor 
merred,  fi  repertttm  fit  intra  Sbacfie  &  ShOCfje 
ferdat  uxor  &  dominus  habebit. 

XXXII.   De  ::::::::  : 

De  Strewarde  de  unaquaque  hidarum  hundredi 
mius  homo  intrafeftum  S  Michaelis  S>  S.  Mar- 
tini,  &  UJarUtrCfce  habebit  XXX  hidas  quietas 
pro  laborefuo,  &fiaveriamorianturperilot\el 
denient  watter  G>  non  pojjtt  oftendere  nec  clamo- 
rem  nec  vim  quae  factafuerit  reddat  averia. 

XXXIII.  De  colonis  &  glebae  afcriptitiis. 
Eos  qui  cuftinent  terram  non  debet  quis  mo- 
leftare  praeterquam  de  eorttm  diotre  cenfit.  Nec 
licet  a  feignurage  difcedere  ctdtores  de  terra  fua, 
quin  reclum  fervitium  fttum  facere  pojfint.  Na- 
tivi  qui  difcedunt  a  terra  fua  non  debent  cartre 
faut  naivirie  quere  quae  non  faciunt  rettum  fer- 
vitium  quodfpeclat  ad  terram  fuam.  Nativum 
qui  difcedit  a  terra  unde  eji  nativus  &  venit  ad 
alteram,  nttllum  ettm  retineat  nec  catalla  ejtts, 
fed  redire  cogatur  ut  faciat  fervitium  fitum 
tale  qttod  ad  eum  fpeftat.  Si  Ies  feignurages  non 
facittnt  altri  gainnys  venire  ad  terram  fuam, 
jttjiitia  id  faciat. 


XXXIV.  Ne  quis  domino  fuo  debitas  praefta- 

tiones  fubtrahat. 
Nemo  domino  fuo  fubtrahat  redtum  fervitittm 
Juttm,  propter  nullam  remijjtonem  quam  ei  antea 
fecerit. 

XXXV.  De  foemina  gravida  quae  capitali  fup- 

plicio  damnatur. 
Si  morti  damnata  fit  attt  membrorttm  mutila- 
tioni  foemina  in  utero  geftans,  de  ea  non  fiat  ju- 
ftitia  priufquam  farturierit. 

XXXVI.   De  inteftatorum  bonis. 
Si  qttis  intefiatns  obierit,  liberi  ejus  haeredi- 
tem  aequaliter  dividant. 
VOL.  II.  XXXVIL 


XXVIII. 

Home  qui  plaide  en  curr,  a  qui  curt  qui  co 
feit  fors  la  ou  Je  cors  le  eft  efti  e  homc  Ii  mcttid 
fur  quil  ait  dit  chofc  qui  il  nc  voille  coiniftre,  fe 
il  ne  pot  derainer  per  II  cntcndable  homc  del 
pleidant  &  veant  qui  il  nel  aUrad  dir,  recovered 
a  fa  parole. 

XXX. 

De  relicf  a  vilain.  Le  meillur  aveir  quil  averat 
u  chival,  u  buf,  u  vache,  donrad  a  fon  feignor  de 
releif  &  puis  fi  ferait  cuz  les  vilains  en  franc 
plege. 

XXX. 

De  III  chemins  co  eft  a  faveir,  flHetUngffrete 
&  iSrtmtnrrffrete  &  jf rjg,  ki  en  alcun  de  ces  che- 
mins  oceit  home  qui  feit  errant  per  le  pais  u  afaltj 
fi  enfreit  le  pais  Ie  roi. 

xxxi. 

Si  larecin  eft  troved,  en  qui  terre  qui  ceo  feic 
&  le  laron  ovefque  le  feignor  de  la  terre,  &  la 
feme  averunt  la  meited  del  aveir  a  Iaron  e  les 
chaleiurs  lor  chatcl  fe  ille  trovent  e  labor  merted 
fil  eft  trove  dedanz  ©aflje  &  ©OCljC,  fil  perdra 
la  femme  &  le  feignor  laverad. 

XXXII. 

De  Streward  de  chefcon  des  hides  de  hundred 
un  home  de  denz  la  fefte  feint  Michiell  &  le 
feint  Martin  &  2Haratrei)C  fi  aurad  XXX  hides 
quites  per  fon  travaile  &  fi  avers  trefpaflent  pe- 
rilot  vel  denient  watter  e  il  ne  puflent  muftrer 
ne  cri  ne  force  qui  lon  fuft  faite  fi  rendifent  laveir. 

XXXIII. 

Cil  qui  cuftinent  la  terre  ne  deit  I'um  travailer 
fe  de  lour  diotre  cenfe  non  ne  leift  a  feignurage 
departir  les  cukivurs  de  Iur  terre  pur  tant  cum  il 
pufTent  le  dreit  feirvife  faire  les  naifs  ki  departet 
de  fa  terre  ne  devient  cartre  faut  naivirie  quere 
qui  il  ne  facent  lur  dreit  fervice  que  apend  a  lor 
terre.  Li  naifs  ki  departet  de  fa  terre  dunt  il  eft 
nez  e  vent  a  autri  terre  nuls  nel  retenget  ne  Ii  ne 
fe  chatels  enz  le  facet  venir  arer  a  faire  fon  fer- 
vife  tel  cum  a  li  apend.  Si  les  feinurages  ne  fa- 
cent  altri  gainnys  venir  a  Ior  terre  la  juftife  Ie 
facet. 


XXXIV. 

Nullui  ne  toille  a  fon  fenior  fun  dreit  fervife 
pur  nul  relais  qui  ii  li  ait  fait  en  arere. 

XXXV. 

Si  femme  eft  jugee  a  mort  u  a  defacum  des 
membres  ki  feit  enceintee,  ne  faced  lum  juftice 
defquele  feit  delivere. 

XXXVI. 

Si  home  mort  fans  devife,  fi  departent  les  en- 
fans  1'erite  entre  fei  per  u  wel. 

,o  S  XXX VII. 


l6$2 


Ad  Eadmerum 


1653 


XXXVII.  De  adultera  a  patre  deprehenfa. 

Si  pater  deprehenderit  filiam  in  adulterio  in 
domo  fua  feu  in  domo  generi  fui,  bene  licebit  ei 
oure  (lege  forfan  occire,  occiderej  adulterum. 

XXXVIII.  De  jactu,  velut  ad  Iegem  Rhodiam. 
Si  quis  eu  puifTuned  alterumfit  occifits  aut  per 
manhablement  eiflille,  egojecero  res  tuas  de  na- 
vi  ob  metum  mortis,  de  hoc  non  potes  me  impla- 
citare.  Nam  licet  alteri  damnum  inferre  ob 
mortis  metum  quando  periculum  evadere  non  po- 
teft,  &  fi  de  hoc  me  mefces  quod  ob  metum  mor- 
tis  nel  feifTe  de  co  mefpriorai  &  ea  quae  in  navi 
reftant  dividantur  in  communi  fecundum  catalla, 
&  fi  quis  jecerit  catalla  extra  navim,  quando 
necejfitas  uon  exegerit,  ea  reftituat. 

XXXIX.  De  judicio  in  focium  abfentem. 
'Duo  funt  participes  unius__  crichet,  ©  unus 
eorum  implacitatus  fuerit  abfque  altero,  qui 
negligentia  fua  perdit ;  non  inde  debet  damnum 
cedere  alteri  qui  abfens  fuit.  Nam  quodjudi- 
catum  eft  inter  eos  non  debet  praejudicare  iis 
qui  abfentes  fuerunt. 

XL.  De  relevio  eorum  qui  clientes  cenfum  pen- 
dunt. 
Eorum  qui  fundum  fuum  tenent  ad  cenfum, 
fit  reclum  relevium  tantum  quantum  cenfus  an- 
nuus  eft. 

XLI.  Dejudiciis. 
Caute  projpiciant  ii  quibus  cura  incumbitjudi- 
ciafacere  utjudicent  utipetunt  quando  dicunt  di- 
mirre  nobis  debita  noftra,  &prohibemus  ne  homo 
chriftianus extra  terram non  vendat  nen  furchetut 
en  paifumne  wart  lum  quodhomo  animam  fltamnon 
perdat  quam  T>eus  vitafua  redemit,  qui  injuriam 
eflevera  aut  falfumjudicium  frapurcurruz  nepur 
hange  u  pur  a.y drfit  in  forisfablura  regis  de  XL 
fblidis,  fil  ne  pot  aleier  quod plus  recli  facere 
nel  font  fi  perde  fa  franchife  fi  al  rei  nel  pot  ra- 
chater  a  fon  plaifir:  Et  fi  fit  in  Danorttm  lege 
fit  forisfaclura  de  LjtljflFte  fil  alaier  ne  fe  pot 
quod  melius  facere  non  folt  &  quod  rebtam  legem 
&  re&um  judicium  recufaverit,  fit  forisfablura 
erga  illum  cuijtis  hoc  pertinuerit ;  fifit  erga  re- 
gem  VI  librae,  ftfit  erga  comitem  XL  folidi,  fi 
fit  in  hundredo  XXX  folidi,  &  erga  omnes  i  cons 
qui  curiam  habeut  in  Anglia  co  eit  adfolidos  An- 
glicanos.  In  Danorum  lege  qui  reblumjudichtm 
recufaverit,  ftt  is  in  mifericordia  de  fiio  Haljflftfc 
nec  bene  faciat  querelam  regi  de  hoc  quod  quis 
ei  defecerit  in  hundredo  attt  in  comitatu. 

XLII.  De  pignore,  quod  namium  vocant,  capiendo. 
Non  capiat  quis  namium  aliquod  in  comitatu 
nec  per  vim  tifque  dum  ter  reEium  petierit  in 
httndredo  aitt  in  comitattt,  &>  fiad  tertiam  vicem 
recJum  non  poteft  habere,  eat  ad  comitatum  & 
comitatus praefigat  ei  diem  quartum  ©y^cilide 
fait  de  ki  il  fe  claime  dunt  prengeconge  ut poffit 
tiamium  capere  pur  le  fon  lum  &  pref. 

XLIII.  Ne  quis  rem  aliquam  emat  fine  teftibus. 

Nemo  emat  quantum  IV  denariis  aeftimatur 
neque  de  re  mortua  neque  de  viva  abfqtte  tefti- 

monio 

*  Hors.  f  Tlefendons.  %  Hsrs. 


XXXVII. 

Si  Ie  pere  truitet  fa  file  en  anulterie  en  fa  mai- 
fbnn,  u  en  Ia  maifonnfbn  gentdre  ben  li  laufl  oure 
lavultere. 

XXXVIII. 

Si  home  en  puifTuned  altre  feit  occis  u  per  ma- 
nablement  eiflille  Io  jettai  voz  chofez  de  la  nef 
per  pour  de  mort  &  d'eo  ne  me  po  ez  enplaider, 
kar  leifl  a  faire  damage  a  altre  pur  pour  de  mort 
quant  parele  ne  pot  efchaper  e  fi  de  come  mefcez 
qui  pur  pour  de  mort  nel  feifle  de  co  mefpriorai 
e  les  chofes  qui  funt  remife  en  le  nef  feient  de- 
partis  en  commune  fulun  les  chatels  e  fi  alcun 
jothed  les  chatels  *  fors  de  la  nef  fenz  bufun,  fil 
rendet. 

XXXIX. 

Dous  funt  perceners  d'un  crichet  e  efl  lun  en- 
plaide  fanz  laltre,  &  per  fa  folie  fi  pert  ne  ditper 
co  laltre  eflre  perdant,  ki  prefent  ne  fud,  kar 
jofe  juge  entre  eus  ne  fors  juge  pas  les  altres  ki 
ne  funt  a  prefent. 


XL. 

Cil  qui  tenent  lur  terre  a  cenfe,  fbrt  Iur  droit 
releif  a  tant  cum  a  cenfe  eft  dun  an. 


XLI. 

Ententivement  fe  purpenfent  cil  qui  les  juge- 
mentz  unt  a  faire,  qui  fi  jugent  cum  defirent 
quant  il  dient  dimitte  nobis  debita  nofira,  &nous 
t  dTendum  qui  lum  chriftien  \  frrs  de  la  terre 
ne  vende  nen  furchetut  en  paifumne  wart  lum 
qui  lum  lamne  ne  perde  qui  du  rechatat  de  fa  vie 
ki  tort  eflevera  u  faus  jugement  fra  purcurruz  ne 
per  hange  u  per  aveir  feit  en  **  forfaunre  le  rei 
d'  XL  folz  fil  ne  pot  aleier  qui  plus  dreit  fair 
nel  font  fi  perde  fa  franchife  fi  al  rei  nel  pot  racha- 
ter  a  fon  plaifir :  E  fil  eft  en  JDCttTlae  feit  forfait 
de  3Lilj;Iitr,  fil  alaier  ne  fe  pot  qui  il  melz  faire 
ne  fok,  e  qui  dreite  lei  e  dreite  jugement  refufe- 
rad  feit  forfait  envers  celi  ki  dreit,  co  eft  a  aveir, 
fi  co  eft  envers  li  rei  VI  livers,  fi  co  eft  envers 
cunte  XL  fblz.  Si  co  eft  en  hundred  XXX  folz. 
e  envers  touz  i  cons  ki  curt  unt  en  Engleterre  co 
eft  al  folz  Engleis.  E  en  iDCitelaequidreit  juge- 
ment  refuferad  fait  en  la  mercie  de  fa  LfttUte  e 
ne  face  bon  plainte  a  rei  dici  qui  lun  li  feit  de 
faili  el  hundred  u  el  conte. 


XLII. 

Ne  prenge  hum  nammil  en  conte  ne  de  fors 
d'ici  quil  eit  tresfois  demand  dreit  el  hundred  u  el 
conte,  e  fil  a  la  tiers  fiee  ne  pot  dreit  aver,  alt  a 
conte  e  le  conte  len  a  fete  le  quart  jura,  e  fe  cili 
de  fait  de  ki  il  fe  claime  dunt  prenge  conge  qui  il 
pufle  nam  prendre  pur  le  fon  lum  e  pref. 


XLIII. 

Ne  nu!  achat  Je  vailiant  de  IV  den.de  mort, 
vif,  fans  teftimonie  ad  IV  hornmes  u  de  burt,  u 

de 

**   Eerfalnrs. 


1654  Notae  et  Spicilegium.  1^55 

monio  IV  hominum  aut  de  burgo  aut  de  villa.  de  vile;  e  le  Ium  le  chalanae  e  il  vent  ait  tcflimo 

Etfi  qms  rem  vendicat  &  il  vent  habeat  tefti-  nie,  fi  nad  nul  warant  rend"  lnm  al  un  fon  chatcl 

monmm,  fi  nullum  habeat  warrantum  refpon-  e  le  forfait  ait  ki  avcr  le  deit;   e  fi  tcftimonie  ad 

deat  alteri  catalkimfuum  &  forisfacluram  ha-  ficum  nous  eviz  defunes  voeft  Ics  trcis  foiz  e  a'la 

beat  qm  habere  debet,  &  f  teftimoninm  habeat  quart  feiz  le  dereinet  u  il  le  rcnde 
ut  jam  diximus  vocft  tribus   vicibus  &  vice 
quarta  le  dereinet  &  il  le  rende. 

XLIV.  De   :::::::::  :  XL1V 

Traeterea  rationi  confonum  non  videtur  ut  Aus  ne  femble  pas  raifon  qui  lum  face  pruvance 

quu  face  pruvance  fur  teftimonie  ki  conufent  co  fur  teftimonie  ki  conuflent  co  que  entre  eft  e  qui 

que  entre  eft,    &  que  nul  nel  pruft  devant  le  nul  nel  pruft  devant  le  terme  de  VI  meis  apres 

terme  VI  menjmm  poftquam  que  laveir  fu  emble.  co  qui  laveir  fu  emble. 

XLV.  De  vadimonio  deferto.  XLV 

Earquieftredteeteftimonietdeleaute&leplait         E  al  qui  eft  redte  e  teftimoniet  de  deleaute  e 

tresfoiz  vicibus  efchmt  &  ad  quartam  vicem  o-  Ie  plait  tresfoiz  efchuit  e  al  quart  muftrent  li  fu 

dat  fummomtor  de  tnbus  defaltis  nihilominus  menout  de  fe  treis  defautes,   uncore  le  mande 

le  mande  lum  **  ftlegium  mveniat  &  veniat  ad  lum  qui  il  plege  trufe  e  vienge  a  dreit,    e  fil  ne 

jus,  i$  ft  noht,  fi  non  vzderit  hominem  vivum  volt  fi  ne  vift  lum  vif  u  mort  ft  pren2e  Ium  quana  • 

aut  mortuum    capat  quantum  habet  S>  reddat  il  ad  e  fi  rende  lum  al  chalangeur  fun  chatel  e  li 

petenticataUumfuum  &  dommus  habeat  medie-  fire  ait  la  meite  del  remenanr,  e  le  hundred  la 

tatem  refidm,  &  hundredum  medietatem.      Et  meite.     Et  fi  nul  parent  nami  ceftc  juftife  defor- 

finemo  parent  nam,  cefte  juftife  deforcent  feient  cent  feient  forfeit  envers  li  rei  de  VI  Iib  e  quer 

forfe.t  envers  le  re.de  VI  lib.  &  quergent  le  Ia-  gent  le  larun  nen  en  ki  poefte  il  feit  S 

run  nen  en  k, i  poefte :  il  fe.t  troveneit  warant  de  warant  de  fa  vie  ne  per  defenfed  plait  nait  mes 

fa  vie  ne  per  defenfed  plait  nait  mes  recover.  recovrer.  F 

XLVI.  De  hofpitibus.  XLVI 

Nemo  aliumrectftetultra  III  no£tes  fi  t.l  ne         Nuls  ne  receit  hom  ultre  III  nuis  fi  til  ne  li 
1.  command  od  qu.  .1  fuft  an.z.  command  od  qui  il  fuft  aniz. 

XLVII.  De  famulis.  XLVII 

Nemo  hominem  fuum  a  fe  difcedere  patiatur        Ne  nuls  ne  lait  fun  hum  de  Ii  partir  pus  qui  il 
pftquam  reclatus  fuerit.  efl-  rete  ^     lI  rUb  HU1  M 

XLVIII.De  ::::::::  XLVm 

Et  qm  latronemen  contre  e  fanz  qui  a  acient         E  ki  larun  en  contre  e  fanz  qui  a  acient  li  Ieit 

1.  le.t  aler  fi  la  mend  a  la  va, lence  de  larun  u  fe  aler  f.  la  mend  a  la  vailance  de  larun  u  fo  LfDU  2e 

nefpurge  per  plener  k. -W  latro  non  fit  e  ki  le  per  plener  lei  qui  .1  laron  nel  fout    e ki 1   cri  orS 

purget   C  "  C     ^1  ame°d  °U  f£n  ef-  *  furrera  U  furflfe  li  rei  amende  °  fo> ^efpurget! 

XLIX.    De  :::::::::  :  XLIX 

Ghilibet  etiam  dominus  habeat    fervientem         F  rhafrnn  r^;™-.*  ».v  r     r  ■  r 

nt,  habeat  ad  recT;um  m  hundredo.  ^  c   nunarea. 

L.  De  :::::::  : 

^bStu^^KS^SS^  fUerk  &         Sieftafc°nS  qui  blame't  feit  de  dinz  le  hundred 

IV  loommes  le :  retent,  Je  duodeama  manupurget,  IV  humes  le  retent  fei  XII  main  s'efpur2er    e  fi 

Jfi  .1  feut  furft  deduz  la  chalenge   dominus  red-  il  feut  fhift  deduz  la  chalange  h  fire  reTde  fun  were 

dat  ™eramfuam  e  fi  lun  chalenge  le  feignour  que  e  f.  lun  chalange  le  feignou?  qui  per  ie  feut  Se  fi 

T*eSSl  ff  P^r  dmdedma  mam>     s'efc"udie  te  VI  main&e  fil  ne  p^ot  enver  li   ei  la 

mfnonpfet,  emendet  verfus  regem  &  fa  ut-    ment  e  cil  foit  utlage.  P 

lagatus.  ° 

didft -q^e^^nma£l^S  hafCe  tra"  !Jbr0T ,fapkntiae  C3PUt  f^  ^dcum  milielmus 

fcribitur    exnrp  nnrn  •  r,im  ;„S ormannico  con"  ft,    deltberavtt   quomodo  Im^uam   Saxntiicam 

traditum   SfeC i^, "P^^^lze^  M*  d^re  &  Angliam  &  Normanniam  tn 

t.ad.tum,  Gu.l.elmum.d.oma.llud,  utpoteverna-  zdiomate  concordare,  &  ideo  ordinavit  aurdmd- 

culum    nafcent.que  .mper.o  velut  magis  fidele,  lus  in  curia  regzs  »jS^^S^gSS»% 

Lif  ^PdrqrSnc£7ffite    Mi(?Dpenfe  t-  kTJm  *UOd  P-Au^ontZsaS^, 

ftor  c  de  eaTe  habent    RobTrr  J ^R  ?,qT  h'"  *"*?«  Galli™™>  ^fterGalUcum  Lattnum, 

virum      taeUmtmr,E  be»n"  Holkoth.um,  quae  duo  ufque  hodie,  inquit,  obfervantur.    Flo- 

ISn       aT         ,^  •/?    '  do6tl(rmium'  teftem  ruit  autem  Robertus  .fte  fub  Edwardo  III    cojns 

adhfoeo.     Narrant  hftortae  (.ta  fcribit  ille  ad  regni  anno  vkefimo  quarto,  faeviente  pefte  ab! 

8  reptus 


1656 


A  d   Ead  m  e  ru 


1657 


reptus  eft,  vide  Star.  36.  Ed.III.  cap.  i^.  Atqui 
complures  aliae,  vetuftis  lchedis  Guilielmo  regi 
tributae  (praeter  eas  Edvvardo  regi  accepto  latas) 
reperiuntur,  quarum  hafcefubjungereetiam  vifum 
eft,  tam  quod  apud  Rogerum  Hovedenum  ex  mu- 
tilo  nimium  exemplari  obtrufae  fint,  aut  librario- 
rum  injuria  decurtatae,  tum  quod  Guilielmi  Lam- 
bardi  codicem  de  prifcis  Anglorum  legibus  (ubi 
editae  quidem  funt,  nec  tamen  undequaque  ex- 
emplari  quo  utor  confonae)  etiam  ftudiofis  ra- 
riffime  occurrere  certo  fciam. 

Tlfliiieimus  T)ei  gratia  rex  Anglorum,  dux 
'  '  Normannorum,  omnibus  hominibus  Jiiis 
Franciae  l§  Angliae,  falutem. 

LI.  De  religione  &  pace  publica. 
Statuimus  inprimisjuper  omnia,  unum  Teum 
per  totum  regnum  noflrum  venerari,  unam  fidem 
Chrijti  Jemper  inviolatam  cuflodiri,  pacem,  & 
Jecuritatem,  &  coucordiam,Judicium  &Juftitiam 
inter  Anglos  &  Normannos,  Fraucos  &  Britones 
TValiiae  &  Cornubiae,  cPic~ios  &  Scotos  Alba- 
niae,  fimiiiter  inter  Francos  &  injulanos,  pro- 
vincias  &  patrias  quae  pertinent  ad  coronam  S? 
dignitatem,  defenfionem  &  obfervaiionem,  &  ho- 
norem  regni  noftri  S>  inter  omnes  nobis  Jubjefios 
per  univerjam  monarchiam  regni  Britauniae 
firmiter  &  invioiabiliter  obfervari.  Ita  quod 
nullus  alii  forisfaciat  in  nulio  fuper  forisfaclu- 
ram  noflram  plenam. 

LII.  De  fide  &  obfequio  erga  regem. 
Statuimus  etiam  ut  omnes  iiberi  homines  foe- 
dere  &  facrameuto  affirment  quodintra  &  extra 
univerjum  regnum  Angliae  (quod  olim  vocaba- 
tur  regnum  Britanniae)  Willielmo  Juo  domino 
fideles  ejfe  volunt,  terras  &  honores  illius  fide- 
litate  nbique  Jervare  cum  eo,  &  contra  inimicos 
&  aiienigenas  defendere. 

LIII.  De  Normanni  feu  Francigenae  caede. 

Volumus  autem  &  firmiter  praecipimus  ut 
omnes  homines,  qnos  nobificum  adduximus  aut 
pofl  nos  venerint,  fint  Jub  protecJione  &  iupace 
7wftra  per  univerjum  regnum  praediBum,  &  fi 
quis  de  iliis  occifus  Juerit,  dominus  ejus  habeat 
intra  V  dies  homicidam  ejus  fi  poterit,  fin  au- 
tem,  incipiat  perjolvere  nobis  XLVI  marcas  ar- 
genti  quamdiu  fiibflantia  domini  illius  perdura- 
verit.  1)bi  vero  dominus  dejecerit,  totus  hun- 
dredus  in  quo  occifio  Jafia  efl  communiter  fiolvat 
quod  remanet. 

LIV.  De  jure  Normannorum  qui,  ante  adventum 
Guilielmi,  cives  fuerant  Anglicani. 
Et  omnis  Francigena  qui  tempore  Edwardi 
propinqui  uoftri  fuit  in  Anglia  particeps  con- 
(iietudinum  Anglorum,  quod  ipfi  dicunt  3ni)i8tC 
&  StttfCOtC,  perfolvat  fecundum  legem  Anglo- 
rum. 

LV.  De  clientelari  feu  feudorum  jure,  &  ingenuo- 
rnm  immunitate. 
Volumus  etiam  ac  firmiter  praecipimus  &  con- 
cedimus  ut  omnes  liberi  homines  totius  monar- 
chiae  regni  noftri  praedifii  habeant  &  teneant 
terras  Juas,  @  pojfefitones  Juas  bene  &  inpace, 
iibere  ab  omni  exacJione  injufla,  S>  ab  omni  tal- 


lagio  ;  ita  quod  nihil  ab  eis  exigatur  vel  capia- 
tur  nifi  Jervicium  Juum  liberum  quod  de  jure 
nobis  facere  debent  &facere  tenentur ;  &  prout 
ftatutum  eft  eis  &  illis  a  nobis  datum  &  concef- 
fum  jure  haereditario  imperpetuum  per  com- 
mune  confilium  totius  regni  noflri  praeditfi. 

LVI.  De  nodturnis  cuftodiis. 
Statuimus  etiam  GJ  firmiter  praecipimus  ut 
omnes  civitates,  fjy  burgi,  &  cafteiia,  &  hun- 
dredi,  &  wapentachia,  totius  regni  noftri  prae- 
dicfi  fingulis  noEiibus  vigilentur  &  cuftodiantur 
in  gyrum  pro  maleficiis  t&  inimicis  prout  vice- 
comes  S5  aldermanni,  &  praepofiti  &  caeteri 
baliivi  &  miniftri  noftri  melius  per  commune 
confilium  ad  ntiiitatem  regni  providebunt. 

LVII.  De  menfuris  &  ponderibus. 
Et  quod  habeant  per  univerftim  regnum  men- 
furas  fideliffimas  &  fignatas  &  pondera  fidelijfi- 
ma  &  fignata  ficut  boni  praedecejfores  ftatue- 


LVIII.  De  clientum,  feu  vafiallorum,  praeftatio- 
nibus. 
Statuimus  etiam  S>  firmiter  praecipimus  ut 
omues  comites,  @  baroues,  &  milites,  &  Jer- 
vientes,  &  univerfi  iiberi  homines  totius  regni 
voftri  praedicti  habeant  &  teneant  Je  Jemper 
bene  in  armis  ®  in  equis  ut  decet  &  oportet,  & 
quod  fint  femper  prompti  &  bene  parati  adfier- 
vicium  Juum  integrum  nobis  explendum  &  per- 
agendum  cnm  Jemper  opus  ajfuerit,  Jecundum 
quod  nobis  defeodis  debent  &  tenementis  fuis  de 
jure  facere,  &ficut  illis  fiatuimus  per  commune 
confilium  totius  regni  noftri  praedicli  &  Mis  de- 
dimus  &  concejfimus  in  feodo  jure  haereditario. 
Hoc  praeceptum  non  noftrum  fit  violatum  uilo 
modo  fiuper  forisfatluram  nofiram  plenam. 

LIX.  Ut  jura  regia  illaefa  fervare  pro  viribus  co- 
nentur  fubditi. 
Statuimus  etiam  &  firmiter  praecipimus  ut 
omnes  liberi  homines  totius  regni  praedifii  fint 
fratres  conjurati  ad  monarchiam  noftram  &  ad 
regnum  noftrum  pro  viribus  Juis  &facuitatibus 
contra  inimicos  pro  pojfe  fuo  defendendum  &  vi- 
riiiter  fervandum,  pacem  &  dignitatem  coronae 
noftrae  integram  obfervandam,  &  ad judicium 
reBum  ^Sjuftitiam  conftanter  omnibus  modis  pro 
pojfe  Juo  fine  doio  &  fine  dilatione  Jaciendam, 
hoc  decretum  faucitum  efi  in  civitate  London. 

LX.  Ne  venditio  &  emptio  fiat  nifi  coram  tefti- 
bus  &  in  civitatibus. 

Interdicimus  etiam  ut  nulia  viva  pecunia 
vendatur  aut  ematur  nifi  intra  civitates  &  hoc 
ante  tres  fideles  teftes  nec  aliquam  rer,i  vetitam 
fine  fidejujfione  &  warranto,  quod  fi aiiter  Jece- 
rit  Jolvat  &  perjolvat,  &  poftea  Jorisjaciuram. 

LXI.  De  emporii?,  &  jure  urbium  pagorumque 
notae  roelioris. 
Item  nullmn  mercatum  vei  Jorum  fit  nec  fieri 
permittatur  nifiin  civitatibus  regni  noftri,  &in- 
burgis,  &  iu  murovallatis,  <sin  cafteiiis  &iu  lo- 
cis  tutijfimis  ubi  coujuetudines  regni  noftri,  & 
jus  fioftrum  commune  ©  dignitatis  coronae  noftrae 
quae  conftituta  Junt  a  bonis  praedecejforibus  no- 

ftris 

8 


I65B 


OTAE     £T     SPICILEGIUM. 


I659 


flris  depcriri  non pojfmit  nec  dejyderari  ttec  vio- 
lari,  fed  omnia  recle  &  in  aperto  &  per  jttdi- 
cium  S>  juflitiam  fieri  debent.  Et  ideo  caflella, 
&  burgi,  &  civitates  fita  funt  &  fundantur  & 
aedificaiitur,  fcilicet,  ad  tuitionem  gentium  & 

popuLorum  rcgni  &  dcfenfionem  regni,  1$  idcirco 
obfervari  dcbent  cum  omui  libertate  &  integri- 
tate  &  ratioue. 

LXII.  De  purgacione  forenfi  in  judiciis  publicis. 
Tecretum  efi  etiam  ut  *  Francigena  appeLLa- 
verit  Anglum  de  pcrjnrio  aut  murdro,  fttrto, 
homicidio,  rau  qttod  dicunt  apertam  rapinam, 
quae  negari  uon  potefl,  Anglus  fe  defendat  per 
quod  melius  noverit  aut  judicio  ferri  aut  duello. 
Si  autem  Anglus  infirmus  ftterit,  inveniat  ali- 
nm  qui  pro  eo  faciat.  Si  quis  eorum  viclus 
fiterit  emendet  regi  XL  folid.  Si  autem  Anghts 
Francigenam  appellaverit  &  probare  vcluerit 
judicio  aut  duello,  volo  tunc  Francigenam  par- 
gare  fe  facramento  \  nonfraclo. 

LXIII.  Firmanrur  Ieges  Edvvardi  regis. 
Hoc  quoque  praecipimus  ut  omnes  habeant  & 
teneant  legem  Edwardi  regis  in  omnibus  rebus, 
adauBis   hiis  quas  conflituimus  ad  utilitatem 
Anglornm. 

LXIV.   De  juftitiae  publicae  fidejufToribus. 

Omnis  homo  qui  voluerit  fe  teneri  pro  libero 
fit  in  plegio  ut  plegius  ettm  habeat  ad  jufiitiam 
fi  quod  offenderit,  &  fi  quifquam  evaferit,  ta 
Linm  videant  plegii  ut  folvant  quod  calumnia- 
tum  eft,  &  purgent  fe  qttia  in  evafo  nuLLam 
fraudem  noverint.  Requiratur  huudredns  & 
comitatus  fficut  anteceflfores  flaiuerunt)  &  qui 
jufle  venire  debent  &  noluerunt,  fummoneantur 
femel;  &,  fi  fecundo  nou  veniunt,  accipiatur 
unus  bos,  &  fitertio  aLius  bos,  &  fiquarto,  red- 
datur  de  rebns  hujus  hominis  quod  calumpnia- 
tum  efi  qttod  dicitur  Leapgylb  &  infuper  regis 
forisfaclura. 

LXV.  De  fervis  &  eorum  manumiflione. 

Et  prohibemus  ut  nullus  vendat  hominem  ex- 
tra  patriam.  Si  quis  vero\  veLit  fervum  fitum 
liberumfacere  tradet  eum  vicecomiti  per  mamtm 
dextram  in  pleno  comitatu,  &  quietum  HLum 
clamare  debet  a  Jttgo  fervitutis  fuae  per  manu- 
mijfionem  S>  oflendat  ei  Liberas  vias  &  portas  & 
tradat  illi  libera  arma  Jcil.  Lanceam,  &  gladi- 
ttm,  deinde  Liber  homo  ejjicitur. 

LXVI.  De  fervis. 
Item  fi  fervi  permanfierint  fine  calumnia  per 
annum  ©  diem  in  civitatibus  noftris  veL  in  bur- 
gis  in  muro  vallatis  vel  in  cajlris  noflris,  a  die 
illa  liberi  ejftciuntur  &  liberi  a  jugo  fervitutis 
fuae  fiut  imperpetuum. 

LXVN.  De  fuppiiciorum  modo. 

Interdicimus  etiam  ne  quis  occidatur  vel  fuf 
pendatur  pro  aliqtta  culpa,  fed  \  evernantur  ocu- 
/i&  abfcindantur  pedes  veLtefticulae  veLmanns, 
ita  quod  trttncus  remaneat  vivus  in  fignum  pro- 
ditionis  &  nequitiae  fiuae  :  Secundum  enim 
quantitatem  delicli  debet  poena  maleficiis  infligi. 
Ifla  praecepta  non  fint  vioLata  fuper  forisfaclu- 
*  si  Fr.  +  N0B  ferro  apud  Hovedenum. 

VOL.  II, 


ram  noflram  plenam.     Teflibus,  &c. 

Schedac  autcm,  quae  in  hifce  cruendis  ufui  e- 
rant,  leges  ctiam  de  cxamine  forcnfi  fuppedira- 
runt,  quarum  exemplar  corredtius  habetur  apud 
Joannem  Bramptonuiri  abbatcm  Jornallenfcm 
MS.  qui,  diligentiffinvus  aiioquin  rerum  noftra- 
rum  maxime  autem  legum  vetuftiorum  indagator, 
Guilicimum  alias,  praetcr  haice,  flatuifTe  non  me- 
morat.  Earum  apud  abbatem  hunc  hujulmodi 
Iemma  eft,  &  hujuimodi  ftylus. 

Inftitutiones  five  leges  regis  Willielmi. 

JT/ILLicLmus  T)ei  gratia  rex  Anglorum.  Omni- 
"*  bus  ad  qttos  Jcriptum  Ijoc  perveniat  falu- 
tem,  &  amicitiam.  Mando  &  praecipio  per 
totam  Anglicam  nationem  cuflodiri. 

LXVIII.  De  examiue  forenfi. 
Si  Anglicus  loomo  compellet  aliquem  Franci- 
genam  per  beLLum  de  furto  velhomicidio  veLali- 
qua  re  pro  qua  beLLum  fieri  debeat  vel  judicium 
inter  duos  homines,  habeat  plenam  Licentiam  hoc 
faciendi.  Et  fi  Anglicns  belLum  noLit,  Franci- 
gena  compelLatus  adlegiet  fe  jurejurando  contra 
eumper  fuos  tefies  fecundum  Legem  Normanniae. 

LXlX.  De  eodem. 
Item  fi  Francigena  compellat  Anglicum  per 
bellum  de  eifdem  rebus,  AngLicus  plena  licentia 
defendat  fe  per  belLum  vel  per  judicium  fi  ma- 
gis  ei  placeat.  Et  fi  uterque  fit  invalidus  & 
nolit  beLlum  vel  non  pojfit,  quaerat  fibi  LegaLem 
defenfionem. 

LXX.  De  eodem. 
Si  Francigena  viclfus  fuerit  perfoLvat  regi 
LX  fol.    Et  fi  Anglicus  nolit  fe  defendere  per 
bellitm  veLper  teflimonittm,  adlegiet  fe  per  TDei 
judicium. 

LXXI.  De  examine  forenfi. 
T)e  omnibus  utLagariae  rebus  rex  inflituit  ut 
Anglicus  fe  purget  ad  judicium.  Et  fi  Angli- 
cus  appelLet  Francigenam  de  utlagaria  &  hoC 
fuper  ettm  invcritare  velit,  defendat  fe  Fran- 
cigena  per  belLum.  Et  fi  Anglicus  non  audeat 
eum  probare  per  bellum,  dejendat  fe  Francige- 
na  pLenojuramento  noit  in  verborum  obfervantiis. 

Monendum  efl:  interim,  diftributiones  ejufmodi 
in  exemplaribus  MSS.  minime  repertas  effe,  fed  a 
nobis  coniulto  factas,  tam  ut  faciliorem  aditum 
(ubi  fieri  poruit)  praeberent  capitum  iemmata, 
quam  ut  curioibrum,  qui  haec  feclantur,  obfer- 
vationibus  fubvenirent  numeri,  quos,  non  alio 
confilio,  a  primo  eaium  quas  Ingulphus.  dedic 
capite,  per  caetera  continenter  deduximus. 

Accedere  etiam  poteft  inftitutis  Guilielmi  re- 
gis,  illud  a  Joanne  Sarisburieufe  lib.  8.  de  Nugis 
Curialium  cap.  7.  AJfumpto,  inquit  ille,  regni 
diademate  $S  pace  compofita,  legatos  mifit  adex- 
teras  nationes  ut  a  praeclaris  omnium  domibus 
quicquid  eis  magnficmn  aut  mirificum  videatnr? 
**  afferrent  TJefiuxit  ergo  in  infulam  cpulen- 
tam,  &  quae  fere  foLa  bonis  fuis  efl  in  orbecon- 
tenta,   quicquid  magnificentiae,    imo  luxuriae 


\  Ernantur.  **  Al.  auftrrent. 

10  X 


potuic 


Ad   Eadmerum 


\66o 

potuit  inveniri.  Porro  hocetiamdeannonaPala- 
tina  quod  habetur  in  Dialogo  de  Scaccario  feu  Libro 
Nigro  ita  di£to  a  Gervafio  Tilburienfe  (ut  fen- 
tentia  recepta  eft)  fub  Henrico  II  confcripto,  qui 
in  archivo  fifcali,  quodreceptum  Scaccarii  phrafi 
forenfi  nominant,  fervatur.  Iti  primitivo  regni 
Jiatu  pojt  conquifitionem,  regibus  de  fundis  fitis 
non  auri  vei  argenti  potidera,  fed  Jbla  viEiuaiia 
folvebantur.  Ex  qtiibus  in  ufus  qnotidianos  do- 
mus  regiae,  necejfaria  minijirabantur  ;  &  nove- 
rant,  qui  ad  hoc  deputati  fuerant,  quantum  de 
fingulis  fundis  proveniebat.  Caeterum  ad  Jii- 
pendia  vel  donativa  miiitum,  &  alia  necejjaria 
de  piacitis  regni,  vel  conventionibus,  §>  ex  ci- 
vifatibus  vel  cajiellis,  a  quibus  agricultura  non 
exercebatur,  pecunia  numerata  fuccrefcebat. 
Toto  igitur  regis  JViiiieimi  primi  tempore  per- 
feveravit  haec  infiitntio,  ufque  ad  tempora  re- 
gis  Henrici  fiiii  ejus,  adeo  ut  viderim  ego  ipfe 
quofdam,  qui  viffinaiia,  flatutis  temporibus,  de 
fundis  regiis  ad  curiam  deferri  viderint.  Cer- 
tum  quoque  habebant  officiaies  domus  regiae,  a 
quibus  comitatibus  triticum,  a  quibus  diverfae 
Jpecies  carnium,  vel  equorum  pabula  vel  etiam 
necejfaria  debebantur.  His  vero  foiutis  fecun- 
dum  conftitutum  modum  cujufque  rei,  regii  offi- 
ciales  computabant  vicecomitibus  redigentes  in 
fummam  denariorum  :  Tro  menfura  fcilicet  tri- 
tici  ad  panem  C  hominum  folidum  I ;  pro  corpore 
bovis  pafcuaiis  foiidos  V  pro  ariete  vel  ove  IV 
denarios  ;  pro  praebenda  XX  equorum,  fimiiiter 
IV  denarios.  Succedente  vero  tempore,  cum  idem 
rex,  iti  tranfmarinis  £g>  remotis  partibus,  fe- 
dandis  tumuitibus  bellicis  operam  daret,  conti- 
git,  ut  fieret  fibi  fumme  necejfaria,  ad  haec  ex- 
pienda,  numerata  pecunia.  Confluebat  interea 
ad  regis  curiam  querula  multitudo  colonorum, 
vel,  quod  gravius  fibi  videbatur,  praetereunti 
frequenter  occurfabat,  obiatis  vomeribus  in  fig- 
num  deficientis  agriculturae.  Innumeris  enirn 
molefiiis premebantur,  occafione  viEiualium,  quae 
per  plures  regni  partes  a  fedibus  propriis  de- 
ferebant.  Horum  igitur  querelis  inclinatus  rex 
definito  magnatum  confiiio,  defiinavit  per  reg- 
num,  quos  ad  id  prudentiores,  &  dijcretiores 
cognoverat.  Qui  circumeuntes,  &  oculata  fide 
fundos  fingulos  periuftrantes,  habita  aefiimatione 
viEiualium  quae  de  his  foivebatitur,  redegerunt 
in  fitmmam  denariorum.  T)e  fumma  vero  fium- 
marum,  quae  ex  omnibus  fundis  furgebat  in  uno 
comitatu,  conjiituerunt  vicecomitem  illiiis  comi- 
tatus  ad  Scaccarium  teneri,  addentes  ut  ad  fca- 
lam  foiveret.  Nec  praetereundum  hic  quod  ha- 
bet  Henricus  Bra&onius,  prifcus  apud  nos  jurif- 
confultus,  de  forinfeco  fervicio,  quod  fcilicet  ii 
praeftant  qui,  in  fubditorum  clientela  eo  nomine 
fundum  poflidentes,  dominorumfuorum  perfouam 
in  offtciis  maxime  militaribus  regi  praeftandis  in- 
duunt,  quod,  ut  fcribit  ille  *  dicitur  regale  fiervi- 
tium  quia  fpetlat  ad  dominum  regem  &  non  ad 
alium  &  fecundum  quod  in  conquefiu  fuit  ad- 
iuventum.  Ad  Guilielmi  hujus  tempora  eum 
refpexifle  palam  eft:  Vidoriam  enim  ejus,  vo- 
cabulo  barbaro,  Conqueftu,  praecife  olim  ut  ho- 
die  fignabant.  Nonnullae  aliae  funt  ejufce  leges 
apud  Matthaeum  Parifium,  Henricum  Hunting- 
donienfem,  alios,  quas,  quoniam  funt  cuique  ob- 
viae,    praetermittimus.      Sed    caveant   interim 

*  De  acquir.  rer.  dum.  lifa.  i,  j  lu  MS, 


l66l 


ledores  ne  a  Polydoro  ejufque  fequacibus  in  hifce 
fallantur.  Indiligentia  enim  fua  deceptus  quae- 
dam  Guilielmo  velut  autori  tribuit  quas  vetuftio- 
ribus  Saxonici  imperii  temporibus  certiftimum  eft 
deberi,  quafdam  etiam  quae  non,  ante  aliquot  a 
Guilielmo  elapfa  faecula,  natae  funt. 

Sed  oblitus  haelenus  praeftiti  a  Guilielrno  rege 
juramenti,  quo  veteribus  Anglorum  fancitis  etiam 
generatim  obfervandis  fe  obftrinxit,  non  intem- 
peftive  hic  Matthaei  Parifii  de  ea  re  verba  fub- 
jungo  Vitas  confcripfit  ille  coenobiarcharum 
D.  Albani.  In  Fretherici  autem  coenobiarchae 
vita  (qui  nempe  vir  ftrenuus  &  conftans,  Haral- 
di  regis  non  minus  devicli  quam  regnantis  no- 
men  fibi  chariilimum  retinens,  reluclantibus  poft- 
modum  Anglis  auftralibus,  ut  Aldredus  antiftes 
Eboracenfis  aquilonaribus,  fe  ducem  fortiter,  at 
fruftra,  praebuit)  varia  partium  ftudia  narrans, 
Videntes,  inquit,  Angii,  rem  agi  pro  capitibus, 
piures  convocando  exercitum  numerofium  ac  for- 
tifjimum  confiaverunt,  praeficientes  fibi  Edga- 
rutn  fpeciofiflimum  &  fortiffimum,  in  cujus  Jina 
tota  fpes  repofita  fuit  Angiigenarum,  unde  itt 
Angiia  tale  exiit  eulogiwm  CQfV.at  CtijClittg 
(SligelCintiES  jDcrcIing*  Fuit  autem  inter  om- 
nes  Anglos  dux  &  promotor  efficacijfimns  abbas 
S.  Mbani,  Frethericus,  tanquamvir  generofus, 
opibus  &  viribus  non  mediocriter  formidabiiis. 
Coepit  igitur  rex  vehementer  fibi  timere  ne  to- 
tum  regnum  quod  tanti  fanguinis  ejfufione  adqui- 
fierat,  turpiter  amitteret  etia,m  trucidatus. 
Archiepifcopi  igitur  (fcilicetLanfranci)  pruden- 
tia  foeliciter  erud.it iis,  mitius  coepit  agere  cum 
regni  primatibus,  ea  quae  pacis  funt  humiliter 
rogitando,  &  fierena  facie  vocavit  eos  ad pacem 
fed  fubdoiam,  ficitt  rei  feries  finaliter  clarius 
patefecit.  Occurrerunt  igitur  Angli  memorati 
nii  maii  cogitautes  in  regimine  &  ducatu  abbatis 
Fretherici  apud  ISerCfcljamfiUtlC  ;  ubi  pofi  mul- 
tas  \  deceptationes ,  praefente  archiepificopo 
Lanfranco,  rexpro  bono  pacis  juravit  fuper  om- 
nes  reiiquias  ecclefiae  fanEii  Albani,  taffifque 
facrofanEiis  evangeiiis,  |  minante  juramentum 
abbate  Fretherico,  bonas  &  adprobatas  antiquas 
leges  quas  JanBi  ac  pii  Angiiae  reges  ejus  ante- 
cejfores  &  maxime  rex  Edwardus  fiatuit,  invio- 
iabiiiter  obfervare.  Et  fic  pacificati,  ad  pro- 
pria  laeti  recejferunt. 

Pag.  7.  lin.  6.  ghtodjacri  canones  filios  prefi- 
byterorum  quos  reiigionis  ordo  non  ornat  afacro- 
rum  ordinum  promotione  removeant.']  Totidem 
verbiS  idem  narratur  a  Radulpho  de  Diceto,  de- 
cano,  regnante  Joanne,  Londinenfi,  quem  in  hi- 
ftoriam  iuam  in  codicibus  MSS  iervatam,  com- 
pluria  ex  Eadmero  deprompta  inferuifTe  patet. 
Caeterum  quinam  iili  canones  (quibus  hoc  ad- 
jecla  etiam,  de  religionis,  uti  vocant  ordine, 
conditione,  cautum  eft)  aut  fub  Alexandro  II. 
aut  deceffbrum  ejus  aliquo  ?  Annus  erat  MLXXI 
quando  Romam  adibat  Lanfrancus,  comitanti- 
bus  eum  praefulibus  iftis,  atque  tunc  tempo- 
ris  ob  hanc  caufam  fpoliatum  ab  Alexandro- 
narrant  Eboracenfem.  Nullus  autem  ejufmo- 
di,  fi  bene  memini,  reperitur  aut  in  juris  pon- 
tificii  commentariis  aut  alibi  canon,  cui  initia 
vetufliora  funt  concilio  Claromontano  quod  quin- 
quennio  aut  circiter  poft  Lanfranci  obitum,  anno 
nimirum  MXCV  iiib  Urbano  II  habitum  eft.  Vide 

\  Ita  MS, 

ditfi 


\66% 


NoTAE    TT    SPICILEGIUM. 


166  i 


di&i  concilii  canon.  %$.  8c  dift.  56.  cxtr.  tit.  De  lus  abbas  vir  reiigioflus,   y  cleganier  literatus 

Filiis  Presbytcrorum,  praerer  Bernardi  Papienfis,  G»  in  obflervantia ordiuis  rcguiaris,  rigtdus,  & 

lib.  1.  tit.  9.  Joannis  Gallenfis,  lib.  1.  tit.  9.  atquc  prudens,   totius  mouajlicae   religionis  normam 

Ivonis  part.  6.  cap.  410.     Neque  aliud  ultra  pro-  qttam  jam  olim  tam  praelatorum  quam  fubdito- 

nuntiare  audemus,  quam  non  liquet ;   nifi  fas  fit  rum  remijfioris   vitae  iliecebrofla  voluptds  eii- 

Eadmerum  mcmoriae  lapfus  hic  &  temporis  an-  minaverat,   cattte,  G>  pattiatim,  ue  refeutind 

ticipati  poftulare.     Cum  enim  fcripfit  ilJe,  ejuf-  mutatione  tumullum  gravaret,  rejormavit.    Et 

modi  lex  pontificia  vim  obtinebat  ;    quae  tamen  flacla  eft  ecclefia  flancti  Albani  quafi flcola  reii- 

Lanfranci  aetate  minime  erat  nata.     Cautius  igi-  gionis,  \S  diflciplinaris  obfervanciae  per  totum 

tur  G.  Malmesburienfis  agit  dum  id  genus  cano-  regnitm  Attgiiae.     Attulerat  namque  fecnm  con- 

nem  non  adjicit,  fed  quod  filius  cfiet  presbyteri  flnetndines  Lanflranci  &  fltatuta  monaftica  a  do- 

duntaxat,  ideo  fpoliatum  Eboracenfcm  fcribit  in  mino  papa  merito  approbata,  couflcripta.     'Vnde 


Lanfranco,  uti  alii  nondum  editi.  Romae  enim, 
etiam  illo  aevo,  facerdotum  filii  pro  fpuriis  habi- 
ti ;  quod  fatis  elicitur  ex  jure  pontificio  antiquio- 
ri  apud  Gratianum  dift.  32.  &  33.  Lege  autem 
Judaica,  uti  in  aliis  nonnullis,  ita  in  hac  re  tunc 
nixi  pontificcs  Romani  fpurios  a  facri  ordinis  dig- 


odor  bonae  famae  hujus  ecclefiae  Romauam  curiam 
S?  remota  regna  illuftrando  pervoiavit.  Et 
muitorum  tam  praelatorum  quam  magnatum  cor- 
da  feliciter  ei  inciinavit. 

Pag.  8.  lin.47.    Gundulfus  nomine,  ab  eodem 
ibi  fubrogatus  epifcopus  eft.~]    Huc  fpcctant  quae 


nitate  arccbant,   atque  inde  erat  quod  facerdotis  autor  prilcus  vitae  MS.  Gundulfi  Roflenfis  epif- 

filius  hic  exueretur  fua     Lex  autem  Judaica,  quam  copi,  de   illius  eleitione  tradidit.      Lanflrattco, 

exemplo  fibi  efie  volebant,   habetur  Deuterono-  inquit,  ecciejiafticae  dignitatis  fummum  apicem 

mii  cap.xxiii.  coram.  i.    iTirvnp;)   IfOO   JG4  *b  in  Attgiia  tenente   &  flapieuter  adminiflrante, 

i.  e    Non  veniet  Mamzer  in  ecciejiam  T>omhii.  Rovecejtrenjis  ecclejia  fuo  eft  paftore  deftituta, 

Mamzer  enim  ibi  (quod  inde  Mav^  fit  &  pro  defliinclo  Ernofto  epiflcopo  qui  monachus  Sewar- 

notho  ufurparur  alicubi  &  apud  Gregentium  &  a-  do,  &  ifji  monacho,  in  epiflcopatum  quidem  fluc- 


pud  Cedrenum)  Graecis  interpretibus  eft  cs*.  -urom? 

natus,  &  Arabice  in  facris  bibliis  redditur  IJ|    ^s, 

pharuch  alzani  feu  pullus  meretricis,  uti  etiam 
in  verfione  Chaldaica  qui  Jonathani  Uzielis  filio 
tribuitur;  vide  porro  fi  placet,  dift.  56.  cap.  12. 
apoftolica,  &  c.  13.  per  venerabilem  extr.  tit.  Qui 
filii  fint  legitimi, 

Pag.  ead.  lin  6.  Et  ipfemet  flcripflerit .]  Opus 
ab  eo  de  iis  rebus  fcriptum  defiderarur ;  videfis 
Ba'aei  Centur.  13.  Script.  12.  ubi  fcriptaejusenu- 
merantur,  quorum  pars  maxima  injuria  temporis 
intei  ciderunt. 

Pag. 8.  lin.42.  Inftituto  eiTaulo  abbate.~\  De 
abbate  ifto,  Matthaeus  Parifius  in  MSS.  vitis  e- 
jufdem  coenobii  abbatum,  haec  fcripta  reliquit. 
Rex  Willieimus,  de  morte  abbatis  Faritii  certi- 
ficatus,  coenobium  S.  Albani  vacans  in  manufua 
tenuit,  S>  extirpatis  flylvis,  &  depauperatis  ho- 
minibus  opprejftt.     Et  nifi  correptionibus  Lan- 


cejferat,  fed  in  eo,  anno  tantum  dimidio  vixe- 

rdt.     Voiens  autempontifex  ut  ex  more  antiquo- 

rtim  monachus  fuccederet  monacho,  cogitare  coe- 

pit  qttem  potiffiinum  monachorum  eiigere  pojfet, 

qui  hoc  onus  Jibi  njuticJum  portare  vaieret.   Co- 

gitauti  tamen,  Gtinduifi  citius  occurrit  fanEii- 

tas  quae  jam  certis  experimentis  fatis  ei  ftterat 

approbata.     Huuc  igitttr,  habito  cttm  fapienti- 

bus  confilio,   ad  poutificatutn  eiegit  £9  ut  ejus 

eieclioni  rex  ajfenfum  praeberet^  tpflum  tranflma- 

rinas  ad  partes  ad  regem  direxit.     Gattdio  au- 

tem  rex  repietus  non  modico,  quia  occafionem, 

T)ei    hominem  exaltandi,    invenerat  de  cujus 

flattEiitate  jam  ad  eum  flatis  clara  fama,  fer- 

venerat,   pontificis   petitionibus  jttftis    libens 

ajfenfum  praebuit  &  houorepontificaii  virtimTei 

dignijfmumjudicavit.  Accepta  igitur  Lanfran- 

cus  autoritate  regia,  praeflules  convocat,  pri- 

mores  Rojfenfium  mandat,  regis  &  fuam  volun- 

tatem  omnibus  pandit,  omnibus  ajjcttfiim  prae- 

bentibus  &  gaudentibits  fideiem  domus  T)ei  dif- 


frattci  refraenaretur,    irreftaurabiliter   toturh    penfatorem  conftituit.     Non  fuit  obnitendi  po 


coenobium  deftruxijfet.  Efficaciter  igitur  pro 
curavit  ipfe  Lanfrancus  ut  cPauitis  ejus  confan- 
guineus  quem  fecum  in  Angliam  duxerat  in  ab- 
batem  praeficeretur.  Ifte,  natione  Neufter,  con- 
fanguinitate  archiepifcopo  Lanfranco  propin- 
quus,  ©,  ut  quidam  autumant,  filius,  mona- 
chus  fuit  Cadomenfis  ecciefiae.      Hic  ecciefiam 


teftas,  cum  eum  urgeret  regis  magni  &  praefii- 
iis  tanti  atttoritas.  Vox  fe  indignttm  claman- 
tis  opprimitur,  cum  quo  fe  clamat  indigniorem 
eO  dignior  acciamatur.  Ordinatur  itaque  vir 
vere  dignijftmus  epifcopatu,  Gunduifus,  in  ec- 
cleflia  T)orobernenfliYA\ Kal.  Aprilis,  anno  ab  in- 
carnationeT)omiuiMLXXVll.nndecimoveroad- 


beati  Albani  fufcefit  regendam,  procurante  difio  ventus  Normannorum  in  Angliam  flub  comite 

archiefifcopo  Lanfranco,  qui  eundem  Tauiumfi-  Guilielmo,  rege  poftmodum  Angiiae  nobiliflfimo. 

liali  dilexit  amore,  promotus  in  abbatem,  anno  Conflecratus  autem  ex  more  propriam  tendit  in- 

gratiae  MLXXVII.  IV  Kai.  Juiii,  tempore  regis  viflere  fledem,  tripudiantibtts  tnrbis,  Rojfettfem 

fViliielmi  regis  majoris  &  conqueftoris,    auno  ingreditur  urbem,  pontificaii  flede  intronizatus 

regni  ipjitts  XI.     Hic  primtts  abbas  hujus  eccie-  inducitur,  praeflui  omni  veneratione  ex  eo  habe- 

fliae  flttit,  poftquam  Attgiia  Normatvtis  flitit  pe-  tttr.     Redduntttr  &  ei  denique  pojfeffiones  qttae- 

nitus  fubjttgata.     Iflie  hauc  ecclefiam  caeteraque  dam  Roflfenfis  ecclefiae,  qttas  praefuiantibus  an- 

aedificia  praeter  piftorium  &  piuji/iochium  re-  tecejfloribns  fl/tis  Lanflranctts  in  flua  tentierat  di- 

aedificavit,  ex  iapidibtts  &  tegttiis  veteris  civi-  tio/te.     Ea  vero  conditione  reddtintur,  nt  in  ec- 

tatis  Verolamii,    &  materie  iignea  qttam  inve-  ciefia  Roflflenfi ficttt jam  fraeflui  nterque  deiibe- 

nit  apraedecejforibtts  flttis  coiietlam,  &  reflerva-  raverat,    monachi  fonantur.     Audierant  ettim 

tam.      T)itaverat  enim    ipflnm   archiepiflcoptts  ibi  quondam  monachos-  fluijfle,  itnde,  ad  antiqua 

Lanflrancits,   &  ipflum  eleSinm  theflauro  mttlti-  ftudia  redeuntes,  mouachorttm  tttibi  ordinemfta- 

plici  reddiderat  habundantem.  Ifte  qttoqtte  'Pau-  tuere  flanxerunt.     Tempore  ergo  brevi  elapflb, 

ecclefiae 


Ad   Eadmerum 


1665 


ecclefia  nova,  veteri  deftruBa,  incipitur,  offici- 
uarum  ambitus  convenienter  difponitur,  opus 
omne  intra  paucos  dies,  Lanfrauco pecunias fittm- 
miniftrante  multas,  perficitur.  lgitur perfeclis 
omnibus,  quidam  ex  quinque  tantum  clericis  qui 
ibi  inventi  funt  ad  religionis  habitum  confluen- 
tes,  ajfociatis  multis  aliis,  ad  fexagenarium  & 
amplius  numerum  in  brevi  fub  dotlrina  patris 
Gundulfi  fuccrevere  monachi.  His  Gundulfus 
vivendi  fpeculum,  his  totius  religionisfalJus  eji 
documentum.  Haclenus  autor  ille  anonyrnus  MS. 

Pag.  9.  lm.2.7.  Ipfeinde,  &c.  confirmatafub 
teftimonio  regii  figilli  fcriptareliqutt.']  Tum  in 
MS.  codice  epiftolarum  Laofranci  tum  apud  G. 
Malmesburieniem  in  lib.  3 .  de  geftis  regum  &  de 
pontificum  geftis  I.  &  in  Antiquitatibus  Ecclefiae 
Britanniae,  pag.  11 1.  alibi  etiam,  a&a  de  hac  re 
habeutur.  Sed  vero  in  Lanfranci  epiftola  illa 
quam  ad  Alexandrum  II  fcriptam  inferit  Malmef- 
burienfis,  iniquum  erat  ea  praetermitti  quae  ledu 
digniillma,  ex  MS.  codice  Baronius  primo  in  lu- 
cem  edidir.  Vide  eum  tom.  11.  ann.  1071.  & 
part.  2.  tom.  3.  concil.  poftrcmae  editionis  Bi- 
nianae  pag.  xyi. 

Pag.  9.  Iin.  44.  T)ifpofito  apud  pfnnctlCtte 
principum  ccnventu.]  Quaenam  in  illo  conventu 
a<fta  finr,  &  qua  judicii  formula,  luculentius  ex 
hiftoriola  quam  in  codice  MS.  RofTenfis  ecclefiae 
comperimus,  edocemur.  Eam  cum  epigraphe 
quam  in  diclo  codice  prae  ic  fert,  fubjungimus. 

De  placito  apud  Pinendenarn  inter  Lan- 
francum  archiepifcopum  &  Odonem 
Baiocenfem  epifcopum. 

t~T~l  Empore  magui  regis  JVillielmi,  qui  Anglicum 
-*-  regnum  armis  conquifivit,  &  fuis  ditiouibus 
fiubjugavit,  contigit  Odonem  Baioccufem  epifco- 
pum,  &  ejufdem  regis  fratrem  multo  citius 
quam  Lanfrancum  archiepifcofum  in  Angliam 
venire,  atque  in  comitatu  de  CfjCUt  cum  magna 
potentia  refidere,  ibique  poteftatem  11011  modicam 
excercere.  Et  quia  illis  diebus  in  comitatu  illo 
quifquam  non  erat,  qui  tautae  fortitudinis  vi- 
ro  refiftere  pojfet,  propter  magnam  quam  habuit 
poteftatem,  terras  complures  de  archiepifcojatu 
Cantuarberiae  &  coufuetudines  nonnullas  fibi  ar- 
ripuit,  atque  ufurpans  fuae  dominationi  aficrip- 
fit.  Toftea  vero  non  multo  tempore,  contigit 
praefatum  Lanfrancum  Cadomenfis  ecclefiae  ab- 
batem,  jujfu  regis,  in  Angliam  quoqtte  venire, 
atque  in  archiefifcopatu  Cantuarienfi,  1)eo  dif 
ponente,  totitts  Angliae  regni  primatem  fubli- 
matum  ejfe.  1)bi  dum  aliquandiu  refideret  & 
antiquas  ecclefiae  fuae  terras  multas  fitbi  deejfe 
inveniret,  SJ  fuorum  negligentia  antecejforum 
illas  diftributas  atque  diftrafias  fuijfe  reperifi- 
Jet,  diligenter  inquifita  S>  bene  cognita  veritate, 
regem  quam  citius  potnit  ®  11011  pigre  inde  re- 
quifivit.  Traecepit  ergo  rex  comitatum  totum 
abfque  rnora  confidere  &  homines  comitatus  om- 
nes  Francigenas  & praecipue  Anglos  in  antiquis 
legibus  &  confuetudinibus  Jeritos  in  unum  con- 
venire.  6)ui  cum  convenerunt  apud  Tinende- 
nam  omnes  pariter  confederunt.  Et  quoniam 
multa  placita  de  diratiociuationibus  terrarum 
®  verba  de  confuetudinibus  legnm  inter  archie 
pifcojum  £•>  praediclum  Baiocenfem  epifcopum 


ibi  furrexerunt,  &  etiam  inter  confuetudines 
regales  &  archiepifcopales  quae  prima  die  ex- 
pediri  non  potuerunt,  ea  caufhi  totus  comitatus 
Jier  tres  dies  fuit  ibi  detentus.  In  illis  tribus 
diebus  diratiocinavit  ibi  Lanfrancus  archiepif 
copus  plures  terras  quas  tunc  ipfe  epifcopus  & 
homines  fti  tenuerunt,  videlicet,  Herebertus  fi- 
lius  Ivouis,  Turoldus  de  Roveceftria,  Radulfus 
de  Curva  Spina,  Hugo  de  Monte  Forti,  cum  om- 
nibus  confuetudinibus  §E>  rebus  quae  ad  eafdem 
terraspertinebant ;  fcilicet  3R,acUlfC,  ©aiWiBIC, 
EatCtatrg,  £He0Ctttt1C,  monafterium  de  JLunnutg 
cum  terris  SJ  confuetudinibus  ad  ipfum  mona- 
fteriumpertinentibus,  ©alfOUtlC cumburgo$)Ztl)Z 
ad  ©aittJUttC  pertinente,    3LaittJpO?t,    |)itoctt= 

trettnc,  EoMnp,  Detlinp,  p?effttutte,  gm.t-- 
Ucrljctffc,  Catljctljc,   €)?ptntune,  €fnesfo?u, 

quatuor  praebendas  OSjOCljC,  de  i^ttuetttune, 
©tOltCS  &  DeiHllttUie*  In  Suthreia,  favente 
rege  JVillielmo,  diratiocinavit  ipfe  archiepifco- 
pus  9J9ttlteIitCfje»  ln  Londonia  monafterium 
fanfiae  Mariae,  cum  terris  @  domibus  quas 
Livingus  presbyter  &  uxor  iUius  habuerunt ; 

in  gpMzim  ^eigfjag,  ^cffant;  in  isocfjtn» 
paniftte,  Rifebergam,  ij)altuttc  5  in  £)j;cnfo?o= 
fitc,  jBitaentune ;  in  Cafifctc,  Stfflcoe ;  in 

Sutfokhia,  jFtacljCttfjam.  Item  fuper  Radul- 
fumde  Curva  Spina  LX  folidatas  de  paftura  in 
€>!Cait*  Et  omnes  illas  terras  &  alias  diratio- 
cinavit  cum  omnibus  confuetudinibus  ©  rebtts 
quae  adeafdem  terras pertinebant,  ita  liberas  at- 
que  quietas,  quodin  illa  die  qua  ipfum  flacitum 
finitum  fuit  non  remanflt  homo  in  toto  regno  An- 
gliae  qui  aliquid  inde  calumpniaretur  neque  fu- 
fer  iffas  terras  etiam  parvum  quicquam  clama- 
ret.  @)tOfiC£  vero  &  DcSflttUne  &  jfracfjEtt-- 
fjattt  reddidit  ecclefiae  fancTi  Andreae,  quia  de 
jure  ipfius  ecclefiae  antiqnitus  fuerunt.  Et  in 
eodem  placito  11011  folum  iftas  praenominatas  © 
alias  terras,  fed  &  omnes  Libertates  ecclefiaejuae, 
&  omnes  confuetudines  fuas  renovavit,  ®  reno- 
vatas    ibi    diratiocinavit,    Soca,    Saca,    'Cof, 

tZDeam,  3Flptetta,  jfpinttfje,  <S?itfjli?ccfje,  jfo?e- 
fleaf,  pmnfatz,  Slnfaitpttnetfjeof,  cum  omni- 

bus  aliis  confitetudinibus  paribus  ifiis  vel  mino- 
ribus  iftis  in  terris  S>  in  aquis,  in  fylvis,  in 
viis,  &  in  pratis,  &  in  omnibns  aliis  rebus  in- 
fra  civitatem  &  extra,  infra  burgurn  ®  extra, 
&  iu  omnibus  aliis  locis.  Et  ab  omnibus  illis 
probis  &  fapientibus  hominibus  qui  ajfuerunt 
fuit  ita  ibi  diratiocinatum,  &  etiam  a  toto  co- 
mitatu  recordatum  atque  judicatum,  quod  ficut 
ipfe  rex  tenet  fttas  terras  liberas  &  quietas  ht 
fuo  dominico  ita  archiepifiopus  Cautuarienfis 
tenet  Juas  terras  omnino  liberas  &  quietas  in 
fuo  dominico.  Hnic  placito  interfnerunt  Gois- 
fridus  epifcopus  Conftantienfis  qui  in  loco  regis 
fuit,  &  juftitiam  illam  tennit ;  Lanfrancus 
archiepifcopus  qui,  nt  dittum  eft,  placitavit,  @ 
totum  diraciocinavit ;  comes  Cantiae,  videlicet 
fraediEfus  Odo  Baiocenfts  epifcopus,  Ernoftus 
epijcopus  de  Roveceftria,  AegeLricus  epifopus 
de  Ciceftra,  vir  antiquiffimns,  &  legum  terrae 
fapientijfimus  (qui  ex  praecepto  rcgts  advecius 
fuit,  ad  ipfias  antiquas  legum  confuetudines  difi- 
cutiendas,  &  edocendas,  in  una  quadrigaj  Ri- 
chardus  de  'CunefajCgp,  Httgo  de  Monte  Forti, 
IVillielmus  de  Sl'CC0,  Haymo  vicecomes,  &  alii 
mnlti  barones  regis,  &  ipfms  archiepifiopi,  at- 


\666         Notae    et    Spicilegium. 


1667 


que  illorum  epifcoporum  homines  multi,  &  alii 
aiiorum  comitatuum  homines  etiam  cum  toto  iflo 
comitatu  multae  &  maguae  attcJoritatis  viri, 
Francigenae  fciiicet  \£  Angli.  In  horum  om- 
nium  praefentia  multis  &  apcrtififimis  ratioui- 
bns  demonftratnm  fuit,  qttod  rex  Angiontm  nul- 
las  confiuetttdines  habet  iu  omnibtts  terris  Cantua- 
rienfis  ecclefiae  niji  fiolttmmodo  tres.  Et  illae 
tres,  quas  habet,  confuetudines  haefunt ;  una, 
fi  quis  homo  archiepifcopi  effodit  iiiam  regalem 
viam  quae  vadit  de  civitate  *  in  civitatem. 
Altera,  fl  quis  arborem  iucidit  juxta  regalem 
viam  S>  earn  fuper  ipfam  viam  dejecerit.  T)e 
iftis  duabus  confnetudinibtis  qui  culpabiles  in- 
venti  fuerint  atqtte  detenti,  dum  talia  faciunt, 
five  vadimonium  ab  eis  acceptum  fuerit  five 
11011,  tamen  in  fecutione  miniftri  regis  &  per 
vadimonium  emendabunt  qttae  injufte  emendan- 
da  fitnt.  Tertia,  cenfttetudo  taiis  eji.  Si  quis 
in  ipfia  regali  via  fiangninem  fuderit,  aut  homi- 
cidittm  vel  aiittd  aliquid  fecerit  quoduuilatentis 
jieri  licet,  fi  dttm  hoc  facit  deprehenfus  atque 
detentus  fuerit,  regi  emendabit.  Si  vero  depre- 
henfits  ibi  non  fuerit,  &  inde  abfque  vade  dato 
femel  abierit,  rex  ab  eo  nihil  jnjie  exigere  po- 
terit.  Simiiiter  fttit  oftenjitm  in  eodem  placito 
quod  archiepificoptis  Cantuarienfis  ecciefiae  iu 
omnibus  terris  renis  Ss  comitis  debet  mttitas  con- 
fuetudines  jujte  habere.  Etenim  ab  iilo  die, 
quo  ciauditttr  Aiieiuya  ufqtte  ad  ocJavaspafchae, 
fiquis  fanguinem  fuderit,  archiepifiopo  emenda- 
bit.  Et  in  omni  tempore  tam  extra  quadragefi- 
mam  qttam  infra,  quicunque  illam  cttlpam  fiece- 
rit  qttae  CIjtiHtDttE  vocatttr,  archiepificopus  aut 
totam  attt  dimidiam  emendationis  partem  habe- 
bit.  Infira  quadragefimam  quidem  totam ;  & 
extra,  aut  totam  aut  dimidiam  emendationem. 
Habet  etiam  in  eifidem  terris  omnibus  quaecun- 
que  ad  curam  &falutem  animarum  videntttr per- 
tiiiere.  Hujus placiti  mttltis  tefiibtts  multifqtte 
rationibus  determinatum  finem poftquam  rex  au- 
divit,  laudavit,  lattdans  cttm  confenfu  omnium 
principum  fuorum  confirmavit,  &  ut  deinceps 
incorruptus  perfieveraret  jirmiter  praecepit. 
^htod  propterea  ficriptttm  eft  hic,  ut  t§  futurae 
in  aeternum  memoriae  proficiat,  &  ipfi  fttturi 
ejufdem  ecclefiae  Chrifti  Canttiarienfisfuccejfores 
ficiant,  qtiae  &  quanta  in  dignitatibtts  ipfius  ec- 
clefiae  a  'Deo  tenere,  atque  a  regibtts  &  princi- 
fibus  hujus  regni  aeterno  jure  debeant  exigere. 

Neque  intempeftivum  eft  hic  meminifTe,  quod 
tam  de  fingulari  archiepifcopi  tunc  temporis  prae- 
tenfo  jure,  quam  de  fententia  fecundum  ecclefias 
S.  Trinitatis  &  S.  Auguftini  data,  in  tabulis  faepe 
nominatis  Guilielmi  cenfualibus  compertum  eft. 
Archiepifcopas  calumniatur  (ita  tabulae  illae  in 
Cantiae  cenfu)  fiorisfafinram  in  viis  extra  civi- 
tatem  ex  utraque  parte  ubi  terra  fita  eji.  Ghii- 
dam  praepofitus  Brumannus  nomine  \  T.  R.  E. 
cepit  confiuetudines  de  extraneis  mercatoribus 
in  terra  S.  Trinitatis  &  S.Auguftini,  qui  poftea 
%  T.  R.  W.  ante  archiepificopum  Lanfirancum  & 
epificopum  Bajocenfiem  recognovit  fie  injufte  ac- 
cepijfe,  &,  fiacramento  fiaclo,  juravit  quod  ipfiae 
ecclefiiae  fiuas  confiuetudines  quietas  habuerint 
R.  E.  tempore.     Et  exinde  utraeque  ecclefiae  in 


fiua  terra  habuerttnt  confuetudines  fttas  judicio 
baronum  regis  qui  placitum  tenuerunt.  Latac 
etiam  jam  didae  apud  pttlttCOette  fententiac  men- 
tio  eft  in  eiidem  tabulis.  Nam  in  Cantiac  cenfu, 
fub  indice  iatifundiorum  Roffenfis  antifiitis, 
CffrjCljCSS  manerium  (ita  legitur,  quod  ©tOfeegi 
eft  in  memorata  iententiae  hiftoriola)  fiuit  &  eft 
de  epificopatu  Rojfienfi ;  fied  Godwinus  comes 
T.  R.  E.  emit  illttd  de  hominibus  qtti  illud  tene- 
bant  de  ep  fiopo,  &  eo  ignorante  fafta  eft  haec 
venditio  "Poftmodum  vero  regnante  Willieimo 
rege,  dirationavit  iiiud  Lanfiranctts  contra  Ba- 
jocenfem  cpificopum.  Et  inde  eft  modo  faifita 
Rojfenfis  ecclefia.  Quin  &  illud  de  publicarum, 
quae  Cantuariae  proxime  inferviunt,  viarum  fof 
fionibus  muldifque  ob  earum  violatum  jus,  ad 
hunc  modum  ibidem  memoratur.  Concordatum 
eft  de  recJis  caiiibus  qttae  habtterint  per  civita- 
tem  introitum  &  exitum ;  quicunqtte  in  iiiis  fio- 
risfiecerit  regi  emendabit.  Simiiiter  de  caliibus 
reclis  extra  civitatem,  ufique  ad  unam  lettgam 
&  III  perticas  &  III  pedes.  Si  qttis  ergo  infira 
has  pubiicas  vias  intus  civitatem  vei  extra  fio- 
derit  vel palttm  fixerit,  fequiUtr  iiittm  praepo- 
fittts  regis  ubicunqtte  abierit,  &  emendam  acci- 
piet  ad  optts  regis. 

Pag.  11.  lin.  11.  Traecepit  Auguftino  ut  ejufi 
dem  ordinis  viros,  cujus  &  ipfie  noficitur  ejfe~\ 
Monachos  nempe  Benedidinos  G.  Malmesbu- 
rienfis  in  MS.  codice  de  antiquitatibus  ecclefiae 
Giaftonienfis,  ante  Auguftinum  icribit  monachos 
Giaftonienfis  ecclefiae  (atque  par  eft  fane  credere 
eriam  caeteros)  more  Aegyptienfium  monacho- 
rum  vitam  degiffe.  Hinc  (inquit,  poft  adven- 
tum  fcilicet  Auguftini)  in  diverfis  locis  ordinan- 
tur  fiedes  epificopales,  conftruuntur  monafteria 
fiecttndum  B.  patris  BenediEii  reguiam  T)eo  mi- 
litatitia,  ita  ut  poftea  in  gente  Angiorum  nttlii 
reperiantttr  monachi  quin  fiuerint  B.  Beneditli 
regulam  profiejfi.  Indc  hiis  temporibus  in  mona- 
fierio  Giaftonienfi  coepit  primo  eadem  regula 
exerceri  quod  prius  fiuerat  more  coenobiorum 
Aegypti.  MS.  codicem  pro  infigni  fua  humani- 
tate  quam  ftudia  noftra  optime  merentem  perpe- 
tuo  atque  libentiffime  agnofcunt,  communicavit 
mecum  olim  v.  cl.  atque  omni  eruditionis  genere 
fummoque  judicio  ornatifiimus  Thomas  Allenus, 
Gloceftrenfis  fodalitii,  atque  celeberrimae  acade- 
miae  Oxonienfis  decus  infigniffimum.  Sed  mi- 
nime  credi  volunt  nonnulli,  monachorum  Aegyp- 
tienfium  inftituta  (quae  pleno  demenfa  horreo 
habentur  apud  Caffianum)  in  occidente  unquam 
effe  recepta ;  qua  de  re  confule,  fi  placet,  Hen- 
ricum  Vandenzypium  part.  3 .  de  monaftico  ordine 
S.  Gregorii  cap.  5.  Atque  fufius  difputat  ille  in 
ejufdem  libri  part.  i.  cap.  4.  de  Auguftini  noftri 
familia  quam  haut  alium  fuifTe,  praeter  eam  in 
qua  facratus  erat  S.  Gregorius,  eft  puto  apud 
omnes  in  confefTo,  etiam  ipfe  Gregorius  iatis 
teftatur  lib.  7.  epift.  114.  ad  Syagrium  epiicopum 
Auguftodunenfem,  ubi  Auguftinum  quondam  mo- 
nafterii  mei  praepofitum  vocat.  At  Equitianam 
non  Benedidtinam  Gregorii  familiam  fuifle  vult 
Baronius ;  atque  is,  ni  fallor,  hoc  primus  voluit 
&  receptiffimae  vetuftatis  fententiae  demum  re- 
Iucl:ari  aufus  eft,  duclus  nimirum  conjeduris  nec 
fane  contemnendis  nec  magni  fane  ponderis.  Vi- 


*  L.&, 

VOL.  II. 


f  Id  eft,  Ternpre  Rtgis  Edwarii, 


\  Tempore  RegU  Willielmi. 

10  u 


defis 


1668 


Ad   Eadmerum 


1669 


defis  Annalium  tom.8.  fub  anno  DXCVI,  &  quae 
ineum  fcripfitVandenzypiuslocisjamdifStis.  Fa- 
teor,  apud  veteres  rerum  noftratiurn  confarcina- 
tores  minime  difertis  (fi  bene  memini)  verbis 
alicubi  doceri  Auguftinum  ex  fodalitio  fuiffe  Be- 
nedictino :  Sed  praecife  monachum  duntaxat  vo- 
cari  faepius.  Et  Auguftinum  &  alios  plures  cum 
ea  monachos  Iegimus  apud  Bedam  quem  plerique 
fequuntur.  In  veteri  item  Chronico  Saxonico 
MS.  fub  Anno  DXCVI.  #en  Enegopiuj-  papa 
j-enbe  zo  Bmrene  A^uj-trinum  mib  pel  mane- 
gum  CDunecum.  J>a  6°bef  pojib  An^laj^eobe 
gobj-pelleban:-  Hoc  eft,  Hoc  anno  Gregorius 
papa  in  Britanniam  mifit  Auguftinum  monachum 
cum  quamplnrimis  monachis  qui  Anglicanae  gen- 
ti  verbum  T)ei  praedicarent.  Neque  aliter,  ad 
hanc  rem,  mentionem  ejufdem  fieri  apud  veteres 
reperio.  Sed  interim,  -n  monachus,  nullius  fa- 
miliae  nota  adjecta,  de  iis  qui  apud  majores  no- 
ftros  eo  nominememorantur,  dictum,  femper  (nifi 
memoria  me  fallat)  Benediclinum  interpretatur,  uti 
apud  Graecos  fere  Bafilianum.  Accedit  etiam 
coenobii  S.  Salvatoris  Cantuariae  incolas  Bene- 
dicl:inae  familiae  etiam  ab  ipfis  incunabulis  fem- 
per  apud  nos  effe  habitos ;  faltem  nihil  occurrere 
in  vetuftis  quae  hic  teftimonio  effe  poffunt  mo- 
riimentis  quod  alius  cujufpiam  familiae  nomen  un- 
quam  aut  induiffe  eos  aut  exuiffe  aut  fuadet  aut 
omnino  innuit.  Et  apprime  huc  facit  illud  Boni- 
facii  pontificis  Romani  in  literis  fuis  ad  Ethelber- 
tum;  Fili  gloriofie,  inquit,  quod  ab  apofiolica 
fede  per  coepificopum  noftrum  Mellitum  poftula- 
fiis,  libenti  animo  concedimus,  id  eft,  ut  veftra 
benignitas  in  monafterio  in  ^Dorobernenfi  civi- 
tate  conftituto,  quod  fianflus  dotJor  vefter  Au- 
guftinus  beatae  memoriae  Gregorii  dificipulus 
fianffi  Salvatoris  nomini  confiecravit,  cuiadprae- 
fens  praeejfe  dignofcitur  dileBiJfimus  frater  no- 
fier  Laurentius,  licenter per  omnia  monachorum 
regulariter  viventinm  habitationem  ftatuat, 
apoftolica  authoritate  decernentes,  ut  ipfiveftri 
praedicatores  monachi  monachorum  gregem  fibi 
ajfocient,  &  eorum  vitam  fantlitatum  moribus 
exornent.  Quae  noftra  decreta,  fi  quis  fiiccejfo- 
rum  veftrorum,  five  regum,  flve  epificoporum, 
clericorum,  five  laicorum  irrita  facere  tentave- 
rit,  a  priucipe  apoftolorum  'Petro  S?  a  cunftis 
fuccejforibus  finis  anathematis  vocabulo  fiubja- 
ceat,  quoad  ufique  quod  temerario  aufiu  peregit, 
^Domino  placita  fatisfaBione poeniteat,  &  hujus 
inquietudinis  veram  emendationem  faciat.  Aut 
igitur  prima,  cujus  autor  Auguftinus,  inftitutione 
fodalitium  hujus  coenobii  erat  Equitianum  aut 
Benedictinum.  Neque  enim  dubitatur  a  Baronio 
quin  &  Auguftinus  &  Gregorius  Equitiani  effent, 
fi  non  Benediclini.  Si  primo  Equitianum  fuiffet, 
neceffum  plane  erat  ut  novatio  ejufmodi  poftmo- 
dum  accederet  quae  in  Benediclinum  tranfmuta- 
ret.  At  non  modo  nihil  ejufmodi  reperitur,  fed, 
in  ipfis  etiam  incunabulis,  a  jam  diclio  Bonifacio 
lancitur  ut  monachi  (fic  ante  Jegitur)  qui  ibi  e- 
rant  ab  Auguftino  inftituti  monachorum  fibi  gre- 
gem  affociarent  &  eorum  vitam  fancTiitatum  mo- 
ribusexornarent;  &  ne  quis  omnino  fancito  illi 
adverfaretur,  graviffima  cautum  eft  intermina- 
tione,  ac  fi  juffuTetomnes  ejufdem  familiae,  ejuf- 
dem  fodalitii,  quo  primum  fuerant  inftituti,  & 


nomen  &  mores  perpetuo  ibi  fervare.  Neque 
fane,  nifi  mere  fictis  habenda  fit  fides,  aut  nova- 
tionis  hujufmodi  aut  nominis  aut  normae  tranf- 
mutationis  veftigium  aliquod  extat.  Qua  de  re 
diligenter  etiam  confului  tabulas  jam  dicti  coeno- 
bii  ubi  quamplurima  eaque  vetuftiflima  pontificum 
inftrumenta,  quibus  munitum  eft,  comperio;  hu- 
jufmodi  vero  tranfmutationis  neque  volam  com- 
perio  neque  veftigium.  Et  videfis  Ordericum  Vi- 
talem  Hiftor.  Ecclefiaftic.  lib.  4.  pag.  516  &  5-17. 
At  verofi  primis  in  initiisBenedictinum  effetcoe- 
nobium  illud,  eadem  ipfa  argumentandi  ratio  qua 
in  conjecturis  fuis  de  Gregorio  ufus  eft  Baronius, 
Auguftinum  Benediclinae  familiae  fuiffe  demon- 
ftraret.  Neque  enim  dubitat  ipfe  quin  ejufmodi 
fuerit  antiftes  quales  ipfi  fodales  ab  antiftite  adfci- 
ti.     Sed  porro  viderint  hic  quorum  intereft 

Pag.  iz.  lin.  21.  Chrifina  tamen  a  vobis  acci- 
piant.~\  Extat  eadem  ipfa  epiftola  in  codice  MS. 
epiftolarum  Lanfranci,  neque  ab  hac  omnino  dif- 
crepat  praeterquam  quod  tanttim,  non  tamen,  in 
ea  legatur. 

Pag.  14.  lin.  13.  Totius  Angliae,  Scotiae,  & 
Hiberniae,  necnon  adjacentium  infiularum  ma- 
trem.~]  Huc  fpe&ant  epiftolae  binae  in  MS.  Lan- 
franci  epiftolarum  codice  repertae,  quarum  altera 
eft  Thomae  Eboracenfis  antiftitis  ad  Lanfrancum, 
altera  Lanfranci  ad  Wigornienfem  &  Ceftrenfem 
epifcopos.  Utraque  vero  agit  de  electo  Orca- 
dum  epifcopo  fblennibus  facris  in  dignitatem  eve- 
hendo,  Radulpho  nempe,  cujus  nomen  quod  in 
jam  didis  literis  minime  occnrrit,  edifcimus  ex 
Thoma  Stubbaeo,  veteri  archiepifcoporum  Ebo- 
racenfium  vitarum  fcriptore,  nondum  edito. 

Thomae  archiepifcopi  Eboracenfis  ad  Lanfran- 
cum  Cantuarienfem  antiftitem  epiftola,  de  Radul- 
pho  Orcadum  epifcopo  facrando. 

plijfimo  ^SfianBiJJimo  Cantuariorum  archiepif 
copo  totiufque  Britanniae  fiummo  paftori 
Lanfranco,  Thomas  fidelis  Juus  &,  nifi  prae- 
fiumptuojum  Janffitati  fiuae  videatur,  Ebora- 
cenfis  ecclefiae  archiepificopus,  coeli  portas,  Te- 
tri  vice,  juftis  &  injuftis  jufte  aperire  c^  clau- 
dere.  Ecce  pater  fianEiijfime,  filius  tuus  ad  te 
clamat,  fied  magis  filia,  Eboracenfis  videlicet 
ecclefia,  ad  eam  cui  difipofitione  divina  praefides 
ecclefiam,  tanquam  ad  maternum  recurrens  fi- 
num,  pie  poftulat,  ut,  ex  abundantia  materna- 
rum  deliciarum,  reparetur  inopia  Juarumfie  de- 
fierentium,  immo  longe  &  inter  barbaras  nationes 
pofitarum,  matrum.  Siquidem  venit  ad  nos  qui- 
dam  clericus,  quem  mifit  Taulus  *  comes,  cum 
literis  figillatis,  de  Orchadum  fartibus,  fignifi- 
cans  in  eis  epifcopatum  fuae  terrae  eidem  cleri- 
co  fie  concejfijfie.  At  ille,  antecejfiorum  fiiorum 
ordine  cuftodito,  poftulat  a  nobis  epificopum  fie 
confiecrari.  Cui  quod jufte petit  injufte  denegare 
non  pojfumus.  'Precamur  ergo  ut  nobis  duos 
epificopos  dirigat paternitas  veftra,  quorum  fulti 
orationibus  @  auxi/io,  tantae  rei  facramentum 
canonice  compleamus.  Illa  autem  procul  arcea- 
tur  fufipicio  quam  nuperrime  nobis  nofter  frater 
&  coepificopus  fiubintulit  Remigius,  me  ficilicet  in 
pofterum  quaefiturum  T>orcaceftrenfis  vel  Wi- 
gornienfis  epijcopi  hac  de  caufia  fiubjeblionem. 
T>ko  enim  coram  T)eo  me  nunquam  hocfaSiurum. 


*  Videfis  G.  Malmesbur.  de  geflis  regum  Iib.  5.  fol.  91.  Iin.  27.  Edit.  Londin. 


Si 


l67Q  NOTAE    ET    SPICILEGIUM. 


1671 


Si  placet  igitur  fianfiitati  vefirae,  utjuxtape-     c/iiam  archicpifioptts  Lanfirdncus  habuerat  ex 
titionem  vefiram  nobis  facere  diguemini,   locum    beneficio,  iftt  concejfit  ex  fiolido.   Idem  pene  ha- 

betur  ex  tabulariis  monafterii  S.  Auguftini  apud 
v.  cl.  Guilielmum  Camdenum  inCantio  pag.i38. 
Saepius  occurrit  alodium  &  tcnere  in  alodium  in 
cenilialibus    Guiliclmi  primi  tabulis.      In   cenfu 
agri  Hantonienfis;    5i20ltOCHe  tenet  rex,   CUIflet 
tenttit  de  Cofif  comite,  fed  non  fttit  alodium. 
Ibidem  etiam ;    i[2Ini'0Ci)feHC  tenet  rex.     Gueda 
comitijfa  tenrtit  de  Godwino  comite  in  alodium ; 
tunc   geldavit  pro  V  hidis,    modo  pro  II  hidis 
&  dimidia.     Terra  eji  X  carucarum.     In  Can- 
tiae  cenfit,  in  TBCnf  ttOCttC  manfit  Godricus  &  te- 
tribtts  Wlfftano  IVigoruienfi  £5  Tetro  Ceftrenfi    net  XX  acras   in   alodio  fiuo.      Et  in  Suflexia, 
epificopis  Jaiutem.     Infiunavit  nobis  venerabilis    CetinglCp  Almar  tenuit  de  rege  Edwardo,  ficut 
frater  nofter  Thomas  Eboracenfis  archiepificopus     alodium,    unde  etiam  alodiarii  &  aloarii,   clien- 


Eboracum,  tempus  quinto  nonas  Martias  nobis 
immtttabiiiter  confiitttimtis,  cj>  vobis  fignifica- 
mus.  Ergo  vivas  £s>  valeas  £y  fipiritualibus  in- 
crement  is  ufiqucquaque  proficias. 

Ad  epifcopos  Ceflrenfem  &  Wigornienfem 
fcribit  Lanfrancus,  ut  Radulphi  antiftitis  Orca- 
dum  facrandi  muneri  intcrfmr. 

I  Anfirancus  gratia  T)ei  fianciae  T)orobernenfis 
■*  ecclefiae  archiepifiopus,  venerabilibus  fra- 


advenijfe  de  Orchadum  infitlis  ad  fie  quendar, 
clericum,  quem  in  epificopatu  ipfius  terrae,  prae- 
cipiente,  (s  infinttante  Tattio  comite,  teftatur 
effe  eieclum.  Et  quia,  ex  antiquo  more,  fiui 
Jttris  eft  pracfiatarum  infularitm  praefities  con- 
fiecrare,  petit  a  me  ut  mittam  fibi  de  noftris  fitf- 
fraganeis  duos  qtti  tantae  rei  fiacramentum  cum 
eo  valeant  celebrare.  Rogantes  itaqtte  pracci- 
pimus  &  praecipientes  rogamus  qttatenus,  omni 


telari  hoc  jure  fundos,  alodia  di<Stos,  poflldentes 
nuncupantur.  In  Suffexia  cenfu  ;  HattfCtofCC 
Godwinus  tenet  d.e  comite  de  25ui,  &  de  eo  VII 
dloarii.  Et  quando  moritur  alodiarius  (ut  le- 
gitur  in  Cantiae  cenfu)  rex  inde  habet  relevatio- 
nem  terrae,  excepta  terra  fianEiae  Trinitatis. 
Et  in  cenfu  Hantonienfis  provinciae  ;  Hugo  de 
\pQTt  tenet  CeteefDJu',  ©  Willielmttsde  eo.  T)uo 
liberi  homities  in  aiodittm  tenuerunt  pro  II  ma- 


excufiatione  fitmmota,  illuc  eatis,    S5  ex  noftro  neriis  de  rege  Edvaardo,  tunc  £9  modo  geldabat 

praecepto  fiecnm  quod  jujium  eft  in  tantae  rei  pro  V  hidis.     Terra   eft  IV  carucatantm.     In 

myfterio  compleatis.     Non  enim  decet  ut,  qui  dominio  fiunt  II  carttcatae  &>  XX  bordarii  &  IV 

facrandus  iu  hauc  terram  venit,   &  cum  omni  firvi  cnm  I.  carucata  &  quater  XX  acrae  pra- 

humilitate  fiacrari  fie  poftniat,  inopia  adjutoritm  ti.  T.R.E.  &  modo  valet  IV  libr.  cum  recep. 

a  tanto  regno  non  fiacratus  abficedat .    Terminttm  C  fiol.  Ifidem  IVillielmus  tenet  de  Hugone  unam 

hujits  confie  ratiouis  lator  vobis  praejentium  in-  virgatam  S>  dimidittm  in  ClatfllgCg  \T)uo  liberi 

dicabit;  &  ne  forte  fioiiiciti  fitis  putantes  qttod  homines  tenuerunt  de  Alvaino,  fied  non  fuit  a- 

vel  ipfie  vel  fiuccejfores  ejus  hac  occafione  fiuper  lodium.    Ibi  II  bordarii  G)  VI  acrae  prati:  Va- 

ecclefias  veftras  jus  praelationis  quandoque  co-  luit  X  fiol.  modo  VIII  Jblid.    In  ifto  hundredo 

nentur  arripere,  literas  quas  ipfie  mihi  tranfini-  &  in  ijio  manerio  tenet  Jj5t  COt  II  virgatas  & 

fit  fraternitati  vefirae,  Jollicitudinem  de  fttttt-  dimidium  de  rege.      ptjftClCt  teutiit  in  aiodio 

ro  gerens,    curavi  tranfimittere.     §)uas,  &  has  de  rege  Edivardopro  tnaherio :  Tunc  S>  modo  gel- 

quas  vobis  tranfimitto,  archivis  eccleftarum  ve-  dabat  pro  II  virgatis  &  dimidio.     Terra  eft  di- 


midium  carucatae  &  ibi  eft  cum  nno  villano  S>  II 
bordariis  &  X  acris  prati.  Iftam  terram  ca- 
lumniatur  Willielmus  de  CiJCrttCt,  dicens  perti- 
nere  admanerium  de  Ccr0Cf02o  fieudum  Hugonis 


ftrarum  ob  memoriam  fiuturorum  fiervatttm  iri 
fraecipio. 

De  prifco  etiam  Cantuarienfium  antiftitum  jure 

in  Hibernia,  nondum  fcihcet  imperio  Anglicano  de\p$lt,per  haereditatem  fiui  anteceJforis,&  de 

adjeita,  luculenta  funt  teftimonia  epiftolae   illae  hoc  fiutim  tejiimonitim  adduxit  de  melioribus  &> 

Lanfranci  ad  Gothricum  &  Terdelvacum  Hiber-  antiqttis  hominibus  totitts  comitatus  &  httndredi, 

niae  reges  quae  habentur  integrae  in  dicto  ejufce  cjj  pfcot  contraduxit  Jttum  teftimonium  de  villa- 

epiftolarum  libro,    &  apud  Baronium  fub  anno  nis  &  vili  plebe  ®  de praepofitis  quivolunt  de- 

MLXXXIX  tom.  1 1 .  publici  juris  primo  fadtae  fiendere  per  fiacramentttm  autper  T)ei  fudicium, 

funt.     Alia  item  occurrunt  apud  Eadmerum  quae  qttod  ille  qui  tenuit  terram  liber  homo  fuit  & 

hanc  rem  plenius  explicant.     Vide  eum  pag.  3  6.  pofttit  ire  cum  terra  fiua  quo  voluit.     Sed  teftes 


&  130.  &  feqq.  praeter  S.Bernardumin  vitaMa 
lachiae.  In  Mathildae  porro  reginae  literarum 
ad  Anfelmum  infcriptione,  falutatur  Anfelmus, 
'Primae  fiedis  archiepifiopus,  Hibemorum  om- 
niumque  fiptentrionalium  infularum  quae  Or- 
chades  dicuntur,  primas,  uti  habetur  in  Anfelmi 
lib.  3.  epift.  5-5-.  De  Hibernia  vero,  ad  hanc  rem, 


Willielmi  nolunt  acctpere  legem  nifi  regis  Ed- 
wardi  ufique  dum  dijfiniatur  per  regem.  Va- 
luit  XV  fiol.  &  poft  VIII  fiol.  modo  X  fiolidis. 
Hujufmodi  fuut  alia.  Qualenam  vero  alodii  jus 
apud  majores  noftros  aevo  ifto,  in  ufu  fuerit, 
incertum  eft.  Quid  aliae  gentes  maxime  Ger- 
mani,  Franci  &  Itali  hoc  nomine  intellexerint, 


videfis  Camdeni  Britanniam  pag.  735-.  &  765-.  De  fcire  licet  ex  Cujacii  praefatione  ad  lib.  1.  de 

Scotia,  confule,  fi  plura  velis,  eundem  pag.  703.  Feudis  &  ad  lib.  z.  tit.  17.   praeter  Hotomam 

&  Polydorum  hift.  Anglic.  lib.  2.4.  in  Edwardo  verba  feudalia,  &  quae  funt  id  genus  caetera  a- 

quarto,  anrio  MCDLXXI.  praeter  Rogerum  Ho-  pudjurifconfultos  vulgatifllma.  Frequentiam  por- 

vedenum  fub  annis  1180.  &  iicjz.  cujus  verba  ro  vocabuli  diligentiflime  ex  veteribus  notatam 

fere  tranfcribit  Baronius  tom.  1%.  in  eifdem  annis.  habemus   apud   docliflimum  virum   Fredericum 


Pag.  18.  Iin.^i.  In  Alodium,&c.  tranfirent.'] 
In  Alodium  tranfire  illo  aevo  dicebatur  etiam  ex 
iblido  concedi.  Guil.  Malmesburienfis  lib.  r.  de 
geftis  pontificum,  verba  faciens  de  Rufi  munifi- 


Lindebrogium  in  gloflario  fuo  ad  codicem  le- 
gum  anriquarum,  in  verbo  Alode.  Jurifconful- 
tis  autem  exteris  a  beneficio  feu  feudo  ita  ple- 
rumque  diftinguitur,   ut,  cum  beneficia  folenni- 


centia  in  Anfelmuro,  Vrbem,  inquit,  Cantuariae    bus  five  ex  lege  five  ex  pado  praeftationibus  & 

condi- 


1672 


A  d   Ead  m  e  ru 


1673 


conditionibus  fint  obnoxia,  alodia,  velut  >t}n- 
patQ.  3io7ri?jo(STcL  ( ita  Graecorum  alicui  ea  dici 
memini)  five  agri  proprium  duntaxat  poffiden- 
tium  jus  agnofcentes,  omni  ejufmodi  fidei  quae 
juramento  praeftito  fieri  folet  profemone,  omni 
undiquaque  fervitio  habeantur  liberrima.  Atqui 
in  noftratis  juris  quo  utimur  commentariis  nihil 
omnino  habemus  in  qua  hujus  dominii  formulae 
veftigium  eft,  extra  uuicam  forte  eam  quam 
jFcaitfcalntOlgnC  feu  liberam  eleemofynam  voci- 
tamus,  quae  ad  ordinem  facrum  tantummodo  fpe- 
ctat,  &.  neque  cenium  neque  fidei  quam  dixi- 
mus  profeffionem,  fed  precum  iblummodo  in  pa- 
tronorum  feu  dominorum  falutem  effundendarum 
officium  a  clientibus  exigit ;  ita  tamen  ut  civili 
foro  cliens  de  ea  re  fifti  non  poffit.  In  caeteris 
formulis,  quotquot  apud  nos  aut  etiamnum  ex- 
tant  integrae  aut  veftigia  fua  reliquere,  iblennis 
fidei  profeffio,  facramento  firmata,  jure  exigi- 
tur,  atque  adeo  ut  ad  unum  omnes  apud  nos 
glebae,  veluti  beneficia  feu  feuda,  clientelam  ali- 
cujus  domini  merito  ac  planiffime  aut  agnofcant 
aut  agnofcere  debeant.  Caeterum  ad  vetuftum 
archiepifcoporum  in  Cantuaria  jus  (quod  hoc  lo- 
co  memoratur)  fpedtat  etiam  forian  prifcum  nu- 
mifma  cujus  pars  altera  Plegmundi  archiepifco- 
pi,  altera  Eicmundi  cufbris  nomine  ad  hunc  mo- 
dum  fignata  eft.  Prototypum  fervatur  in  the- 
fauro  Cottoniano,  ubi  etiam  nummum  Celno- 
thi  archiepifcopi  &  nomen  &  imaginem  prae  fe 
ferentem,  me  vidiffe  memini.      Et  pecuniae  cu- 


dendae  jus,  quod  majeftatis  merito  cenfetur,  ar- 
chicpifcopo  ut  nrbis  domino  tunc  temporis  (ita 
videtur)  competebat ;  uti  forfan  aliis  oppidorum 
celebriorum,  quae  burgos  vocamus,  aut  civita- 
tum  five  dominis  (ive  decurionibus.  Atque  eo 
aevo,  non  folum  ( quod  opinor )  gaudebat  jure 
cudendae,  quilibet  ejuimodi  dominus,  verum  e- 
tiam,  pro  iuo  arbitratu,  nomine  fuopte  five  ef- 
figie  eam  fignabat.  Poftea  vero  (nam  Celno- 
thus  fub  AEthelwlfo  rege,  &  Plegmundus  fub 
Aluredo  floruit )  cautum  eft,  regnante  Athelfta- 
110,  ut  unum  duntaxat  per  imperium  Anglica- 
num  atque  idem  efiet  ubique  pecuuiae  genus, 
quo  abrogatum  puto  priftinum  ac  promiicuum 
illum  fignaudi  morem,  neque  ullam  poftmodum 
five  principis  effigie  aut  nomine  nummum  per- 
cufliim ;  adjecto  interdum  five  comitis  provin- 
cialis,  five  urbis  aut  oppidi  domini,  five  cuforis 
etiam  nomine.  Athelftani  autem  lex  ita  fe  ha- 
bet  cap.  14.  pe  cpaspon  j5  an  myner  j-y  o^en 
ealle  pxy  cyn^ep  anpealbe  "J  nan  man  ne  myne- 
ri^e  buran  popr  ;  hoc  eft,  Jubemus,  unum  per 
totum  regis  imperium  fore  nummi  genus-,  ne- 
que  quis  illud  extra  oppidum  cudat.  Atque  ex 
ejufdem  legibus  porro  docemur  Cantuariae  plu- 
res  fuifTe,  ex  inftituto,  monetae  cufores  quam 
alibi  in  Anglia,  urbe  duntaxat  Londinenfi  excep- 
ta  ubi  VIII.  Cantuariae  vero  VII.  quorum  regii 
erant  quatuor,  bini  autem  archiepifcopo  infer- 
viebant,  &  unus  coenobiarchae.     Videfis  etiam 


Edgari  leg.  cap.  8.  &  Canuti  cap.  8. 

Pag.  48.  1.  8.  §)uod  cervos  regis  ceperint  ad 
judicium  rapti  judicantur^\  Venationes  (fcribit 
G.  Malmesburienfis  de  Guilielmo  II. )  quas  firi- 
mo  indulferat,  adeo  prohibuit,  ut  capitale  eflfet 
fupplicium,  prendijfe  cervum.  Atque  huc  po- 
tiffimum  reipexifTe  autumo  Joannem  Sarisburi- 
enfem  lib.  1.  de  Nugis  Curialium  cap.  4.  ubi  de 
venatione  loquutus,  in  tantam,  inquit,  quidam 
hujus  vanitatis  inftinclu  erupere  vefaniam, 
ut  hofles  naturae  fierent,  conditionis  fuae  im- 
memores,  divini  judicii  contemftores ;  dum  in 
vindiclam  ferarum,  imaginem  'Dei  exquifitis 
fuppliciis  fubjugarent.  Nec  veriti  funt  homi- 
nem  pro  beftiola  perdere,  quem  ttnigemtus  T>ei 
redemit  fanguine  fuo. 

Ibid.  I.  10.  Examine  igniti  ferrt\  Id  genus 
criminis  apud  majores  noftros  purgandi  reperi- 
tur,  cum  in  notiffimae  Emmae,  Edwardi  confef- 
foris  regis  matris,  laefae  cum  Alduino  antiftite 
Wintonienfi  pudicitiae,  infimulatae  judicio,  tum 
in  veterum  Angliae  regum,  uti  Athelftani,  Ca- 
nuti,  Guilielmi  I.  atque  aliorum  infequentium 
fancitis.  Ritus  autem  folennes  in  eodem  adhi- 
bitos  edifcas  licet  ex  verborum  explicatione  Gui- 
lielmi  Lambardi  Archaeonomiae  fuae  praefixa,  vi- 
ta  Roberti  Gemeticenfis  archiepifcopi  Cantuari- 
enfis  in  Antiquitatibus  ecdefiaeBritannicae  prae- 
ter  gloflarium  Petri  Pithoei  capitularibus  Caroli- 
nis  &  Ludovicianis  inferviens.  Neque  duntaxat 
ferro  ignito  fed  etiam  aqua  nunc  fervente  nunc 
frigida,  judicia  publica  exercebantur.  Id  tum  Io- 
cis  quos  diximus  conftat,  tum  apud  autorem  li- 
belii  quem  Ranulpho  Glanvillae  (nelcio  an  re- 
(Se)  vuJgo  tribuimus,  manifeftum  eft.  Vide  didri 
libelli  lib.  14.  cap.  1.  Rogerum  Hovedenum  an- 
nalium  part.  I.  in  ann.  MCLXXVI,  &  fequente 
Pag-  5"47  &  5"66,  editionis  Francofurtanae,  Hen- 
ricum  item  Braclronium  lib.  3.  de  Corona  cap.  16. 
§.  3.  Quae  ad  ejufmodi  apud  alias  gentes  mo- 
rem  pertinent,  confulto  praetermittimus.  Du- 
ravit  autem  in  Anglia  horum  examinum  ufus  uf- 
que  in  Henrici  III.  tempora,  cum  non  ram  Iege 
Jata  quam  defuetudine,  idque  ob  reverentiam  ju- 
ris  pontificii  quo  diu  antea  prohibitus  erat,  pror- 
fus  evanuit.  Neque  enim  aliud  five  in  tabula- 
riis  regiis  five  alibi  repertum  puto  de  hac  re,  a- 
pud  majores  noftros,  fancitum,  praeter  illud  u- 
nicum  quod  in  publicis  anni  tertii  Henrici  III. 
tabulis  habemus,  ubi  provincialibus  aliquot  ju- 
dicibus  datur  in  mandatis,  ut  ea,  quae  infta- 
bat,  judicii  vice  ab  hoc  examinis  genere,  ut- 
pote  a  pontificiis  damnato,  abftinerent  ;  quod 
ram  certum  eft  legis  perpetuae  tum  non  obti- 
nuiffe  quam  ipfum  judicii  ritum  poftmodum 
cito  in  defuetudinem  abiifTe.  Regium  autem 
quas  intelligimus  mandatum  ita  le  habet  in 
pat.  3.  Hen.  3.  membrana  5-.  unde  fideliter  de- 
icripfimus. 

l)EX  dileftis  &  fidelibus  fuis  Thilifpo  de 
2JfetQt  ®  fociis  /uis  itinerantibus  in  comi- 

tatibus  Cumberiano,  CMeflntcclattti,  &  iatt- 

Calfet,  falutem.  Gfuia  dubitatum  fuit  &  non 
determinatum  ante  inceptionem  itineris  veflri 
quo  judicio  deducendi  fint  illi  qui  reSiati  fimt 
de  latrocinio,  murdro,  incendio  &  iis  fimilibus, 
cum  frohibitum  fit  fer  ecclefiam  Romanam  ju- 
dicium  ignis  &  aquae,  provifum  eft  a  confilio 
3  noftro, 


1(574 


NOTAE     ET     SpICILECiIUM. 


167? 


noftro,  ad  praefetts,  ut  in  boc  itincre  vcftro  Jic 
fiat  de  rcciatis  de  hujtifmodi  excejftbns ;  vide- 
itcet  quod  illi  qtti  retlati  funt  de  criminibtts 
praediclis  majoribus,  &  de  his  habeatur  fttfpi- 
cio  quod  culpabiles  fint  de  eo  unde  recJati  fitnt 
(dc  quibtts  13  licet  regnum  noftrttm  abjttrarent 
adhuc  fufpicio  effet  quod  pojiea  malefacerent) 
teneantur  in  prifona  noflra  £9  faivo  cuftodiau- 
tur,  ita  qttod  non  incurrant  pericultim  vitae 
vei  membrorum  occafone  prifonae  noftrae.  Ilii 
vero  qui  rnediis  criminibns  reciati  fnerint  & 
quibus  competeret  judicitim  ignis  vel  aquae,  Ji 
non  effet  prohibitum,  &  de  quibus  fi  regnum 
nofirum  abjurarent  nuila  fuerit  poflea  maiefi- 
ciendi  fttfpicio,  regnum  noftrttm  abjurent.  Iiii 
vero  qui  minoribus  recJati  funt  criminibns  nec 
de  eis  fuerit  maii  fttfpicio,  falvos  $3  fecuros 
fiegios  inveniant  de  fidelitate  ti?  pace  noftra 
confervanda  ^3  fic  dimittentur  in  terra  noftra. 
Cnm  igitur  nihii  certins  in  hac  parte  provide- 
rit  confiiittm  noftrum  ad  praejens,  reiinqnimus 
dijcretioni  veftrae  hunc  ordinem  praedicJum  ob- 
fervandttm  iu  hoc  itinere  veftro,  ut  qtti  perfb- 
nas  homiuitm,  formam  deitcJi,  13  ipjarnm  re- 
rum  veritatem  meiitts  cognofcere  poteritis,  hoc 
ordine  fecundnm  difcretiones  3)  confcientias  ve- 
ftras  in  hujnfnodi  procedatis.  Et  in  hujus  rei 
teftimonittm  I3c.  Tefte  T)omino  T.  iVintonienfi 
epifcopo  apud  iVeftmonafteritim  XXVI.  die  Ja- 
nuarii  anno  regni  noftri  JII. 

Ter  eundem  (3  H.  de  Bttrgo  jufticiarium. 

Eadem  formula  memoratur  in  archivo  fcrip- 
tum  efTe  ad  alios  nonnullos  provinciarum  judi- 
ces,  Somerfetiae  nempe,  Dorfetiae,  Cantiae,  Ef- 
fexiae  &  Herefordiae,  caeteros  etiam,  qui  pro- 
viuciis  runc  temporis  judices  praefuere,  veri  eft 
fimile  ejuhnodi  mandataaccepifTe.  Animadverten- 
dum  vero  interea  eft  diu  ante  Henrici  III.  initia, 
examina  ejuimodi  jure  pontificio  vetica  efle.  An- 
nus  enim  Henrici  tertius  erat  MCCXIX.  falutis 
humanae.  Atqui  ea,  non  folum  in  epiftola  Alex- 
andri  II.  ad  Raynaldum  Cumanum  epifcopum 
(ante  Kenrici  nempe  aevum,  annis  centum  fu- 
pra  quinquaginta  &  amplius  confcripta)  velut  il- 
licita  damnantur,  fed  ipfiffima  quae  hanc  rem 
fpecftabant  epiftolae  verba  iu  corpore  canonum 
pontificiis  jurifconfultis  tunc  temporis  tritifilmo, 
utpote  audtoritate  clarifiimo  (quod  fcilicet  Gra- 
tiani  operae  acceprum  ferimus )  locum  fortita  fue- 
rant.  Vide,  fi  placet,  Cauf  7..  quaeft.  5.  c.  7. 
§.  Purgationem,  &  Ivonem  part.  10.  cap.  ij.  & 
extr.  tit.  de  Purgatione  vulgari  c.  3.  diledii.  Haec 
uti  alia  etiam  quae  fuere  in  judiciis  exercendis 
examinum  genera  nominabant  antiquitus  Ojibal- 
lum  feu  Ordaiia,  ut  forma  Latina  vocabant,  quod 
nihil  aliud  eft  praeter  judicia.  Inde  etiam  hodie 
Alemannis  &  Belgis  (quorum  idioma  optimus  eft, 
in  compluribus,  veteris  noftri  fermonis  interpres) 
drtljCPl  &  OrntlCCl  judicia  fonant,  &  Ci'Cti)tfiCtt 
&  ©rjjBCClett  judicare  uti  etiam  Clttl)CVlZt  & 
©OJtieeicr  judicem.  Id  vero  diferte  afferitur  in 
canonibus  iynodi  Eanhamenfisfiib  Ethelredo  rege 
habitae.  Judicinm  (ita  in  canonibus  iftis)  quod 
Angiice  Onbal  dicitur,  &  jttramenta  vuigaria 
feftivis  temporibus  13  legitimis  jejuniis  fed  £9 
ab  adventu  T)omini  ufqtte  poft  ocJavas  Epipha- 
niae  G)  a  Jeptttagejnna  ufque  XV  dies  pofi  pajcha 
minime  exerceantur,  didtae  fynodi  canoues  lite- 

*  videfis  G.Camienum  in  Icenis,  pag.  334. 

VOL.  II, 


ris  mandavit  Wlftanus  pontifex  Eboracenfis,  inii 
fub  Ethclredo,  cum  Aelphcgo  Cantuarienfe  an- 
tiftitc,  pracfuit.  Etiamnum  integri  lcguntur  in 
codice  MS.  pcrqium  vctufto  8c  eleganti  ejulce 
aevi  charadtere,  cxarato. 

Pag.  49.  liu.  17.  Qniddam  de  epiftoia  fibi 
oiim  ab  Anfclmo,  &c.  edita  (3  direcJa.']  Ex- 
rat  cpiftola  llla  in  tom.  3 .  Opcrum  Anfelmi  pag.  3  3 . 
Quae  lequuntur  autem  hic  de  concilio  Barenfi 
pleraque  omnino  ha&enus  defiderata  erant.  At- 
qui  non  contemuenda  acceffio  inde  fieri  poteft  di- 
ligentiffimo  doctifiimoque  Binro  qui  de  hujufce 
adtis  nihil  reperiffe  fe  fatetur  praeter  ea  quae 
Eadmerus  obiter  iu  Anfelmi  vita  &  Malmesbu- 
rienfis  in  primo  de  Geftis  pontificum  meminere. 
Idem  dicendum  de  concilio  Romano  II  fub  Urba- 
no  habito,  de  quo  hic  noftcr  pag.  50,  51,  51  & 
73,  vide  Binium  iu  Concil.  tom.  3.  part.  x.  pag. 
4x1  &  ^zz.  Opus  autem  illud  de  proceffione 
Spiritus  Sandti  (de  quo  poftea  lin.  45-.)  habetur 
in  Anfelmi  operum  tom.  3.  foJ.  1x5". 

Pag.  5-1.  lin.  31.  In  corona  fedes  iiii  pofita 
eft,  qtti  iocus  non  obfcttri  honoris.~\  Gervafius 
Dorobernenfis  MS.  in  declamatione  contra  Ro- 
bertum  abbatem  S.  Auguftini  (quam  Imaginatio- 
nem,  ut  id  genus  alias,  vocat)  Anfelmus  inquir, 
in  Cantnarienfi  civitate  confecratus,  ab  Urba- 
no  papa  paliium  fitfcepit,  @  tantam  ejus  gra- 
tiam  habttit  ttt  ettm  aiterius  orbis  papam  voca- 
ret,  &  in  Angliam  reverfo  fallium  Ebcracenfi 
archiepifcopo  donandum  mitteret.  Ica  ille.  Qui 
tanto  nomine  dignus  erat,  loco  etiam  honoratii- 
fimo  merito  collocandum  cenfuit.  Vide  porro 
V.  c.  Guil.  Camdeni  Britanniae  pag.  139. 

Pag.  5-4.  lin.  17.  Gjhtae  fagitta  utntm  jacJa 
ipfttm  fercnfferit]  Veterum  plerifque  traditur 
transfoffum  fuifie  regem  fagitta,  qnam  in  fera- 
rum  vivario,  quod  Novara  Foreftara  dicimus,  ja- 
(ftu  infelici  collimarat  Gualterus  Tyrellus  Gal- 
lus,  idque  eft  receptiffimum.  At  Sugerius,  qui 
huic  regi  coaetaneus  &  Tyrello  familiaritate,  ut 
videtur,  conjunctus,  de  morte  ejus  verba  faciens, 
Impouebatur,  inquit,  a  quibufdam  cuidam  nobi- 
ii  Gualtero  Tjreiio  quodeum  fagitta  perfoderat, 
qttem,  cumnec  timeret  nec  fperaret,  jurejuran- 
do  faepius  audivimus  quafi  facrofancJnm  ajfe- 
rere  quod  ea  die  nec  in  eam partem  fyivae  in  qua 
rex  venabatur  venerit,  nec  ettm  in  fylva  omni- 
110  viderit,  legimus  in  vita  Ludovici  Craffi  regis 
Galliarum.  Sed  accuratius  multo  quam  caeteri, 
fingularia  omnia,  quae  miferam  regis  caedem  & 
Tyrelli  jadlum  fatalem  attinenr,  narrat  Orderi- 
cus  Vitalisin  Hift.  Ecclefiafticae  Iib.  10.  pag.  783. 

Pag  61.  Jin.33.  Et  apud  Alexandrum papam 
privilegittm  ipfi  abbatiae  adquifierat.~\  Privile- 
gii  hujus,  anno  falutis  MLXXI  indulti,  exemplar 
habemus  inter alia pontificia  diplomata  ante CCCC 
annos  defcripta  in  fchedis  Cottonianis.  Neque 
fane  illo  aevo  apud  majores  noftros  ejufmodi  pri- 
vilegiorum  Romae  irnpetrandorum  mos  adeo 
inoleverat,  quin  operae  pretium  fuerit  iftud  fub- 
jungere,  ut  ipfa  faltem,  utpote  tunc  temporis  in 
Anglia  non  minus  rara  quam  imperiofa,  formula 
innotefcat. 

/iLexaxder  epifcoptts  fervtts  fervorum  T)ei, 
^1  dilefio  in  Chrifto  Jilio  Baldrgvjino  abbati 
monafterii  S.  Edmttndi,  qttod  *  XntlJtCCg  litttBe 
nuiicitpatur  in  Anglta  conftitnti  ejnjqtte  fttccef- 

10  X  foribus 


Ad   Eadmeru 


i 

foribus  in  perpetuum.  ffjhianquam  fedes  apofto- 
lica  univerfalis  mater  &  omnium  ecclefiarum 
princeps  univerfas  ecclefias  communi  Jure&  difi 
pofitione  contineat,  pkraeque  tamen  inveniun- 
tur  quae  in  fingulare  patrocinium  fauBae  Ro- 
fnanae  ecclefiae  commendari,  ac  proprie  ejus ju- 
ri  applicari  ac  fummitti  cupiunt,  quatenns ■  fin- 
gulari  providentia,  &  caritate  fuae  matris  am- 
pkxae ,  ufquequaque  liberiores  &  munitiores 
exifiant,  &  ad  exercenda  divinae  fervitutis  ob- 
fequia,  inde  tranquillitatis  &  praefidii  muni- 
tiones  accipiant,  unde  magifierium  fiacrae  tradi- 
tionis  expeciant.  Si  igitur  in  eadem  apoftolica 
fede  praefidenti,  haec  foUicitndo  &  cura  fingu- 
laris  incumbit,  ut  ex  ipjd  confideratione  regimi- 
nis  omnibus  tam  in  defenfione  &  corroboratione 
diligentiam  quam  in  fpiritali  fpeculatione  & 
doclrina  vigilantiam,  quantum  T)eo  auxiliante 
praevalet,  circumferre  debeat,  valde  congruit 
ut  fi  quando  ea  quae  ad  honorem  &  utilitatem 
ecckfarum  T)ei  pertinent  abeo  poftulantur,  be- 
ftivola  donatione  concedat,  &  ad  finum  matris, 
id  eft,  Janflae  Romanae  ecclefiae  domicilium 
propriae  commendationis  devotione  Jluentes  egre- 
gia  benignitate  affeBuque  cuftodiendi  fufcipiat. 
Nos  itaque,  dikciifiime  fili  Baldegwine,  in 
apoftolatus  adminiftratione  non  noftris  meritis 
fed  divina  kcati  gratia  aequitatem  tuae  poftu- 
lationis  &  commijae  tibi  congregationis,  necnon 
charijfimi  filii  noftri  Willelmi  regis  benignae  in- 
terpellationis  vota  attendentes ,  videlicet  ut 
praedifium  monafterium  fautli  Edmundi,  cui  di- 
vina  difpofitione  praeejfe  dinofceris,  in  tutelam 
©  defenfionem  fianctae  Romanae  ecclefiae  fiufici- 
peremus  ejufque  ftatum  &  attinentia  bona  apo- 
Jiolici  privilegii  firmamento  muniremus,  cum 
omni  benevolentia  &  caritate  vobis  concedendum 
effe  pervidimus.  Quapropter  in  hac  praefienti 
faniiionis  noftrae  pagina,  falva  quidem  in  omni- 
bus  hujus  fedis  reverentia,  concedimus  &  con- 
firmamus  tibi  tuifque  fuccefforibus  praefatum 
monafterium  cum  omnibus  quae  nunc  fibi  jure 
pertinent  aut  in  futurum  T>eo  annuente  ibi  con- 
ferendafunt,  ut  fine  omni  moleftiae  @  inquietu- 
dine  illud  in  veftra  gubernatione  teneatis ;  fta- 
tuentes  &  apoftolica  auBoritate  corroborantes  ut 
idem  monafterium  in  hoc  ftatu  &  monaftico  or- 
dine  perpetua  ftabilitate  permaneat,  nec  aliqua 
poteftas  faecularis  aut  ecclefiaflica  etmdem  vene- 
rabilem  locumad  epificopalem  fedem  mutare  pofi- 
fit  aut  debeat,  &  quaecunque  donationes  rerum 
aut  libertatis  eidem  monafterio  regiis  ftatutis  & 
praeceptis  traditae  Junt  aut  in  pofterum  pro  T)ei 
nomine  conferendae,  ex  noftra  apoftolica  confir- 
matione  ratae  illibataeque  permaneant,  fialva 
primatis  epificopi  canonica  reverentia.  Igitur 
ad  honorem  T)ei  &  utilitatem  praedibfi  mona- 
fterii  cupientes  hanc  noftram  conftitutionem  fiem- 
piterna  ftabilitate  teneri,  Jancimus  &  apoftoli- 
ca  auffioritate  firmamus,  ut  nullus  rex,  dux, 
comes,  epificopus,  abbas,  fieu  aliqua  perfona  fiae- 
cularis  aut  ecclefiaftica  jam  fiaepefatum  mona- 
fterium  vel  fratres  ibi  T)eo  fervientes  inquie- 
tare  praefiimat  nec  aliquid  eorum  quae  nunc 
jure  habet  aut  in  futurum  T)eo  concedente  ad- 
quifierit  cujufcunque  modi  fint,  ab  eo  alienare 


i6jj 


aut  invadendo  diripere  nec  aliqua  occafione 
vexare  aut  fine  licentia  abbatis  tenere  audeat. 
Siquisautem  temerario  aufu  haec  noftra  Jtatuta 
contaminare praefiumpfierit,  aut  infringere,  ana- 
thematis  laqueo  fie  innodatum  &  judicio  fuperni 
judicis  pleclendum  ejfe  cognojcat.  &ui  vero 
piae  devotionis  intuitu,  hujus  noftrae  fanffio- 
uis  cuftos  &  objervator  extiterit  &  bona  fua  ad 
amplificationem  ejufdem  monafterii  contulerit 
aut  conferre ftuduerit,  apoftolicae  benediclionis 
gratiam  confequatur  &  aeternae  retributionis 
gloria  repleatur.  Bene  Valete.  T)atum  Late- 
ranis  VI  kalendas  Novembris  per  manus  Tetri 
fanclae  Romanae  ecclefiae  presbyteri  cardinalis 
ac  bibliothecarii  anno  XI  pontificatus  domini 
Alexandri  fecundi  papae,  anno  videlicet  domi- 
nicae  incarnationis  miUefimo  feptuagefimo  pri- 
mo,  indiclione  *  VII. 

Pag.  68.  lin.  7.  Ne  abbates  faciant  milites.'] 
Prifce  enim  ab  infigniorum  ecclefiarum  antifti- 
tibus,  ritu  lblenni  adhibito,  militiae  feu  eque- 
ftris  ordinis  dignitate  tirones  donabantur.  Co- 
dex  vetuftus  de  rebus  ad  coenobium  S.  Martini 
de  Bello  fpedantibus,  in  tabulario  proventuum 
regiorum  quod  augmentationum  dicimus  ;  Ter- 
ras  cenfuales  non  donet  (abbas)  ad  feudum. 
Nec  milites  nifi  in  facra  vefte  faciat.  Vetus 
item  diploma  coenobiarchae  Radingenfi  ab  Hcn- 
rico  I.  conceflum  &  poft  a  Joanne  firmatum  ; 
Terras  cenfualesnon  donet  (abbas)  ad  feudum. 
Nec  faciat  milites  nifi  in  fiacra  vefte  Chrifti 
in  qua  parvulos  fufcipere  modefte  caveat.  Ma- 
turos  autem  fieu  dijcretos  tam  f  clericos  quam 
laicos  provide  Jnfcipiat.  Reperio  in  pat.  1. 
Hen.  IV.  part.  %.  membr.  26.  num.  10.  &  in 
publicorum  judiciorum  aclis  Trinit.  2.  Ed.  III. 
rot.  106.  Berk.  id  ipfum  occurrit.  Qtri  diligen- 
tius  de  hac  re  confulere  velit,  adeat  Ingulphum 
in  hiftoria  Crowlandenfi,  Joannem  Sarisburien- 
fem  de  Nugis  Curialium  lib.  6.  cap.  10  &  13. 
Petr.  Blefenfem  Epift.  94.  &  fuperioris  aevi  ri- 
tus,  in  facrandis  creaudorum  equitum  armis,  qui 
in  ritualibus  (quae  pontificiis  noftris  in  ufu  & 
manualia  dicta)  atque  ejufmodi  aliis  extant. 
Haec  enim  omnia  fatis  edocent  in  creandis  equi- 
tibus  ( non  Balnei  duntaxat,  ut  vocant,  fed  uni- 
verfis)  ordinis  facri  viros  in  ecclefiis  folennem 
operam  impendiffe,  quod  inde  forte  emanavit 
quod,  vetuftiori  faeculii,  ipfius  etiam  digniratis 
au&ores  haberentur.  Nam  &  archiepifcopumCan- 
tuarienfem  equitem  creafTe  legimus  ;  Lanfran- 
cum  fcilicet  Guilielmum  fecundum.  Malmes- 
burienfis  monachus,  lib.  4.  de  Geftis  Regum,  de 
Guilielmo  ;  accejfit,  inquit,  favori  ejus  maxi- 
mum  rerum  momentum  archiepifcopus  Lanfran- 
cus,  eo  quod  eum  nutrierat,  ©  militem  fecerat. 
Quin  de  Brando  coenobiarcha  Edtnundoburgenfi 
&  Hevvardo  adolefcente  ftrenuo,  Ingnlphus  pao-. 
^xi.  edit.  Londin.  Tatruum  fuum,  inquit,  ab- 
batem  Burgi,  nominc  Brandum  virum  valde 
religiofium  &c.  adiit  &  fie  fieri  legitimum  mili- 
tem,  praemiffa  primitus  omnium  peccatorum 
confefiwne  &  eorum  percepta  abjdlutione,  in- 
ftantifiime  Jitpplicavit.  Videfisv.c.  Guil.  Cam- 
deni  Britanniam  pag.  126. 


*  Potius  VIII.  nam  is  indiftionis  pontificiae  numerus  in  Novembrem  anni  1071.  incidit.  Imperntoria  antem  indictio  tunc  erat  IX. 
f  Ad  Militiae  enim  armatae  dignitatem  interdum  etiam  qui  facri  erant  ordinis,  transfugiebant.  Videfis  Matth,  Parif.  pag  SSi.  edir'. 
Londinenfis.  ' 


Pag. 


NoTAE    ET    SpiCILEGIUM. 


1679 


Pag.  68.  liu.  29.  Velut  bruta  animalia  ve-    tius  appellatur,  denotant;  pag.  16.  lin.fz.   ^f</w 
tiunaari]  Si  de  fervorum  (quos  flJtlUlincS  phrafi    omnem  chriftianitatem  in  Aiiglia  fere  periife  : 


forenfi  dicimus)  venditione  non  loquitur  hic  ca 
non,  non  omuino  capio.  Eorum  cnim  uti  alia- 
rum  quarumcunque  rerum,  quae  mancipia,  jure 
Caefareo,  vocatae,  dominium  five  venditione  five 
donatioue,  &  Saxonum  tempore  &  Normanno- 
rum,  rire  transferebatur.  Videfis  chirographum 
ThoroJdi  dc  'BUlsCtlljnle  apud  lngulphum  in  ex 


&  pag.  28.  lin.  45".  omnem  ancioritatcm  exercen- 
dae  chriftianitatis  illi  adimere  cupiebat;  alia 
iuut  ejuiinodi,  atque  gcncrali  chriftianorum  no- 
minc,  in  cdi&is  imperatorum  veterum,  cpiicopos 
ipeciatim  dcfignari  volunt  juriiconiulti  nonnulli 
ad  1.  11.  Chriftianos  C.  de  cpijcopali  audientia. 
Hinc  apud  nos  fora  iacra  quibus,  jure  nempe 
tremo.  Nequc  fane  aut  canon  hic  aut  alia  apud  communi  fubnixis,  aut  epifcopi  pracfunt,  aut  ii 
nos  lata  lex  id  juris  ha&enus  adeo  reflxir,  quin,  qui  eo  nomine  epifcopos,  utpote  quos  provocare 
in  jurifconfultorum  noftratium  commentariis  paf-  licet,  fuipiciunt,  curiae  chriftianitatis  etiamnum 
fim,  legibus,  quibus  utimur,  confonum  agnofca-  vocitantur.  Primo  chriflianitatis  vocabulum,  le- 
tur.  De  iervitutis  jure,  videfis  quae  difputant  gem  chriftianam  feu  venerationem  chriftianam,  & 
Bodinus  de  repub.  lib.  1.  cap.  5-.  &  Albericus  Gen-  chriftianum  cultum  generatim  ionabat,  uti  videre 
tilis  de  jure  belli  lib.  3.  cap.  9.  eft  in  C.  tit.  De  Apoftatis  1.  4.  &  C.  Theodof. 

Pag.95".  lin.24.  Archidiacones.]  Ita  MS.  co-  tit.  De  SpecTracuIis  1.  ^.  C.  eod.  tit.  De  Decurio- 
dex.  Atque  archidiacones  *  dixit  puto  ut  alii  nibus  1.  112.  C.  eod.  tit.  De  Judaeis,  Coelicolis 
hypodiacones.  Ifidorus  apud  Gratianum  dift.  21.  1. 19.  alibi  item.  Sed  poftea  funitio  atque  jurif- 
c  1.  Cleros.  Hypodiacones  Graece  quos  nos  fub-  diitio  illa  quae  in  gerenda  chriftianae  religionis 
diaconos  dicimus.  Sic  enim  ibi  legitur  tametfi  in  feu  chriftianitatis  aut  politiae  ecclefiafticae  cura 
Ifidori  c  :dice  quo  utimur,  edito  nempe  a  Bona-  potiflimum  exercentur,  chriftianiras  etiam  fignan- 
ventura  Vulcanio,  hypodiacom  habeatur ;  locus  ter  di6ta  funt;  atque  inde  facra  fora,  fora  chri- 
eft  in  Originum  lib.  7.  cap.  de  Clericis.     Caete-    ftianitatis  vocitata. 

rum  frequens  in  vetuftis  conciliis  ufus  eft  voca-        Pag.  95".  lin.  42.   Cujus  cathedrae principatus 
buli  diacones  &    eorum  quae  inde   formantur.    poneretur  in  abbatia  de  Heli.]    De  initiis  hifce 
Concil.  Agathenfis  canon.  39.   Presbyteri,  dia-    epifcopatus  Elienfis,    fragmentum   MS.   veteris 
cones,  fiubdiacones  vel  deinceps  quibus  duceudi    ejufdem  ecclefiae  hiftoriae  habetur  ;  quo  &  con- 
uxores  licentia  11011  ejt,  etiam  alienarum  nuptia-    filia  adhibita,  &  regia  &  pontificia  de  ea  re  diplo- 
rum  evitent  convivia  ;   &  canon  49.   T)iacones    rnata  comperiuntur.     Poft  mortem  Ricardi  ab- 
vel  presbyteri,  &c.   &  canon  65-.   <%hwniam  non    batis  (itahiftoriailla)  mittitur  arege  ad Elyenfie 
oportet  diaconem  fiedere praefiente  presbytero,  &c.    coenobium  Herveus  Pangorenfis  epijcopus  a  fko 
Reperitur  etiam  diacones  in  cafu  redto  in  conci-    epificopatu  perviolentiam  ejefius,  ut  ibi  de  rebus 
lii  Eliberini  can   18.  Toletani  4.  can.  38.   atque    ecclefiae  ad  tempus  fujlineretur  donec  *  exple- 
obiter  apud  Burchardum,   Ivonem,   Gratianum  ;    nius  deliberajfet  quid  de  eo  ejfet  fiaffurus.     EJl 
neque  plura  adjicere  exempla  eft  operae  pretium.    autem  Pangor  monajlerium  in  Walliis  tot  habi- 
Inde  recentiores  Graeci  habent  etiam  2iJ.xuv  pro    tationibus plenum,ut,ficut Beda  refiert,fiinfiep- 
:a]#'!£<ji<(3K   Malaxus  Peloponnefius  in  hiftoria  pa-    tem  partes  divideretur,non  minus  quaeque  por- 
triarcharum ;  Koo-ivi®^  24»nav,  pro  Arfienio  diaco-    tio  quam  CCC  homines  haberet.     Hic  cum  epifi- 
no,  &  poftea,  ori,  'oirotoc  yivj  ^x^^s  *?  ho£g  rj  24J-    copatufungeretur  Herveusgentem  efferam  nimia 
x.uv,  &c.  neque  interim  diaconusin  recloevitatur.    aufteritate  tratlabat.     Videns  tantam  in  mori- 
Tam  enim  in  ditStis  conciliis  audtoribufque  Latinis    bus  eorum  perverfitatem  fquam  nemo  facile  pof- 
quam  apud  Malaxum,  utrumque  indifcriminatim   fet  tolerare,  undeque  epifiopali  timori  nullani 
ufurpatur.   Eadem  analogia  formabant  Graeci Tod-    firvabaut  reverentiamj  gladinm  bis  acutum  ad 
<ceuvoxopatrono.    HefychiusinLexico;  sydtecovsg    eos  domandos  exercuit,  nunc  crebro  anathemate 
oi  ■srpSnoi  r  d^iuOivruv  t5  'VodpcuoovwoXileiac.  \^si  Vdpv-    nunc  propinquorum  &  aliorum  hominum  eos  coer- 
te  'ucctfov  SVrss.  Theophilus  Anteceflbr  Inftit.  lib.  1.    cens  multitudine.     Nec  minor  fuit  eorum  contra 
tit.  17.    O  vcftt^  0  }va$i-Ac!2iXr(&  txc  ^citeuvag  il    eum  rebellio.     Tanto  periculo  ei  infiftebant  ut 
tks  t  "srememm  isou^a.q  ij&  r  t&tuv  SmTooTrtu)  xa,\ii,   fratrem  ejus  perimerent,  fimili  modo  eum  peri- 
Lex  XII  tabularum  patronos  atque  patronorum    mituri  fi pojfent  i;i  eum  manus  injicere.    Expa- 
liberos  ad  eorum    (libertorum  icilicet)   tutelam    vit  epfficopum  ingruens  infortunium,  plurimifi- 
vocat;   ita  etiam  frequentiflime  legitur  tumapud    que  fiuorum  interfieffis  aut  graviter  vulneratist 
eundem  Theophilum  tum  apud  Bafilicorum  auto-    videns  quod  animafiua  quaereretur,  nec  congrnos 
remlib.49.  tit.  1  8cz.  ubi 'A?rsA<s6'^©~,   ait,   ^    haberet  defienfiores,  ad  regis  Angliae •  confiugit 
'srdr^v®^  a,Tipo7rotov  dyuylw  £  IvxidJ)  %tvv\Tcu,  Li-    patrocinium,  utile  fibi  confiecutus  exilium.   Rex 
bertusfcilicet  contra patronum fiamofiam  aclionem    autem  ejus  adventum  nt  fiamoji  tunc  ternporis  C§> 
inftituere  non  poteft.     Harmenopulus  atque  alii    religiofi ' epificopi  benigne  fiuficipiens  ad  Elienfiem 
jurifconfulti  Graeci  idem  faepiflime  habent  ;  &    ecclefiam  deftinatumprocurationem  inde  accipere 
veteres  infcriptiones  in  Graecia  r  ■srciT^va.,  pro    eum  conftituit.     Ipfie  vero  illuc  veniens,  gratiat 
patronum  ;  quod  legimus  apud  Janum  Gruterum    converfiatione   &  mirabili  prudentia,   ommum 
pag.  5-95-.  num.  11  &  iz.  pene  monachorum  fibi  alligavit  ajfeclum,   ut  fi 

Pag.  9J.  lin.39.  ^Ot  quoniam  ratio  chrifiiani-  fieripoffet  eumfibi  epificopumadoptarent.  ^nam 
tatis  id  utile  fore  fuadebat.]  Chriftianitas  &  ea  *  circa  fic  ajfeciionem  afipiciens  cepit  paulatim 
quae  ad  chriftianitatem  pertinent  paflim,  apud  quibufidam  circnmlocutionibus  loci  utilitatem  eis 
Eadmerum  atque  alios  illius  aevi  fcriptores,  fun-  proponere,  firatrum  animos  attemptare  &  mnlta 
clionem  epifcopalem  atque  forifacri  a&ionem  &  jocunda promittere,  fi  abbatiavi  iu  epificopatunt 
adminiftrationem  feu  oflicium  epifcopale  ut  ufita-    promovere  &  fieipfiim  vellent  in  epificopnm  fiufi 


*  Ita  Anfelmus  lib.  3.  epift. 61.  De  archidiaconibus  &:<:.  Ita  apu!  Rogerum  Hovedenum,  pait  1,  r^  Jt°'  b. 


ciperSi 


i68o 


A  d   Ea  d  m  e  ru 


M 


I 


cipere,  ad  quod  efficiendum,  fiuum  quoque  eis 
promifit  auxilium,  dum  tamen  illi  fuum  praebe- 
rent  ajfenfium.  Ipfis  autem facile  ad  eum  conver- 
Jis,  ipfie  regem  adiit.  Rex  petita  concejfit,  Ro- 
bertum  Lincolnienfem  epifcopum  ad  colloquium 
invitavit,  ut,  quod  ille  locus  in  ejus  epificopa- 
tum  *  videbatur,  fine  ejus  conniventia  nonfieret 
ifta  mutatio  ne  diocefis  ejus  pateretur  injuriam, 
Jfi  inconfulto  fiuo  epificopo,  alius  in  eum  inducere- 
tur  epificopatus.  Propterea  oportuit,  ut  futu- 
rus  epifcopatus  aliquam  haberet  parochiam, 
quam  fibi  impertiri  de  Lincolnienfi  ecclefia  ca- 
nonica  jujiitia  cum  aequa  compenfiatione  pojiula- 
bat.  T)atum  eft  itaque  manerium  de  S>paItI£tUlC 
Lincolnienfi  ecclefiae  injus  perpetuum  pro  com- 
mutatione  epificopalis  curae  fiuper  pagum  Grante- 
bregenfiem,  &  finito  hoc  inter  regem  &  Robertum 
epificopum  fiecrcto  negotio,  (monachis  omnino  in- 
confiultis,  ecclefiae  filiis  tf>  ignorantibus)  Her- 
veus  epificopus  cum  literis  regis  ad  confirman- 
dum  hoc  propofitum  Romam  dejiinatur.  §Juo  ve- 
niens  impetravit  quaepetiit,  adregem  S)  archi- 
epificopum  &  comprovinciales  epijcopos,  literas 
apoftolicas  fiupsr  fiua  caufia  quales  optabat  repor- 
tans.  Gjuarum  textum  hic  fiubficribi,  nec  ocio- 
jum  eft  nec  onerojum. 

|  Quod  Herveusadomino  papamandatum  ob- 
tinuit  ad  regem  Henricum  de  promovendo  abba- 
tiam  de  <&ty  in  epifcopatum,  &  de  conftituendo 
eum  iJIuc  in  epilcopum. 

pAfichalis  epificopus  fiervns  Jervorum  T)ei,  di- 
■*  lecJo  in  Chrifto  filio  Henrico  gloriofio  regi 
Anglorum  fialutem,  &  apoftolicam  benedittionem. 
Omr.ipotenti  T)eo  gratias  agimus  qui  talem  te 
regem  noftris  temporibus  conftituit  qui  &  terre- 
num  regnum  fiapienter  ad  honorem  T)eigubernas, 
&  aeterni  regis  fiollicitudinem  ante  oculos  men- 
tis  portas.  Toftulafti  fiquidem  a  nobis  per  lite- 
ras  ut  in  loco,  qui  (£{J)  dicitur,  novus  ex  apo- 
Jiolica  autoritate  epijcopatus  conftituatur,  quia 
Lincolnienfiem  epificopum  tantae  magnitudinis 
ejfe  dixifti,  ut  ad  peragenda  ea  quae  epificopalis 
Junt  officii  unus  epifiopus  nullatenus  fiufficere 
pojfit.  Tro  quo  &  devotionem  tuae  voluntatis 
laudamus  &  difipofitioni  ajfenfium  praebemus,  ita 
tamen  ut  in  celebri  loco  confiiituatur,  ne  nomen 
epificopi,  quod  abfit,  vileficat.  Adhoc  enimepifi- 
copus  conftituitur  ut  populum  T)ei  &  verbo  do- 
ceat  &  vita  informet,  &  ad  verum  paftorem  T)o- 
mini  commijfarum  fiibi  animarum  lucra  reportet. 
In  hiis  quoque  de  quibus  rogafti,  licet  quaedam 
ibi  inordinata  videantur,  tuae  tamen  •voluntati 
refragari  nequaquam  valemus.  Novit  praeter- 
ea  gloria  vejira,  dompnum  Herveum  epificopum, 
quem  vita  &  ficientia  commendat  non  modi- 
ca,  nimia  barbarorum  Jerocia  &  perfiecutione  de 
fiede  fiua  expulfium  &  multa  fidelium  Jratrum- 
que  fiuorum  caede  fuijfie  fugatum.  Cujus  ut 
fcientia  fruBum,  qui  non  periit,  affierre,  &  vi- 
ta  bonum  valeatT)ei  populo  exemplum praebere, 
volumus  &  rogamus  ut  fi  qua  eum  apud  vos  va- 
cans  ecclefia  vocaverit,  ibi  autloritate  apoftolica 
conftituatur,  ne  infrutluofo  diu  filentio  torpeat 
qui  vitae  coeleftis  documenta  in  ficientia  S)  mo- 
ribus  portat.  Omnipotens  T)eus  apoftolorum 
Juorum  precibus  &  vos  S>  prolem  veftram  cujio- 


diat  &  coelefte  poft  terrenum  vobis  regnum  con- 
cedat.     T)at.  XI  Kal.  T)ecembris. 

Alias  quoque  literas  mifit  papa  eidem  regi  qua- 
rum  hic  textus  eft. 

Quod  auctoritateapoftolica  epifcopatus  in 
(f  l^  conftituitur. 

DAfihalis  epificopus  Jervus fiervorum  T)ei,  ve- 

•*     nerabili  fratri  Anfielmo  Cantuarienfi  archi- 

epificopo  &  caeteris  comprovincialibus  epifiopis 

fialutem,   &  apoftolicam  benediclionem.      Inter 

caetera  regna  terrarum,  ad  apoftolicae  fiedis  di- 

leBionem  atque  obedientiam  Anglorum  regnum 

Jpecialiter  pertinere,  apoftolicae  fiedis Jcripta  & 

Anglicarum   hiftoriarum  fieries  manifeftabant. 

GJuae  nimirum  caufia  fiollicitndinem  nofiram  pro- 

penfius  impelltt  illius  regni  ecclefias fiamiliarius 

confovere  &  eartim  dijpofitionibus  fiollicitius  in- 

vigilare.  Lincolnienfiem  itaque  epificopatum  tam 

fipaciofium  ex  filii  noftri  regis  veftrijque  literis 

agnovimus,  ut  ad  ea  quae  epificopalis  fiunt  offi- 

cii  peragenda,   unus  nuUatenus  fiufficere  pojfit 

epifcopus.    6)uapropterex  voluntate  Lincolnien- 

fis  epificopi  poftulat  a  nobis  idem  karijfimus  ji- 

lius   nofter  &   chriftianififimus   rex  Anglorum 

Henricus,    quatenus  in  parte  una  epificopatus 

ipfius,  ex  apoftolicae  fiedis  permijfione,  novus 

epijcopatus  conjiituatur,  in  loco  videlicet  qui 

<£!)>  vocatur.     Cujus  nos  petitionibus,  quia  re- 

ligiofae  videbantur,  ajfenjiim  libenter  praebui- 

mus  &  epificopatum  in  loco  praefiato  conftituendi, 

ex  apoftolica  autoritate,    licentiam  damus,  fta- 

tuentes  ut  fiedes  epificopalis  in  loco  praediclo 

conftituta   omni  deinceps    tempore  perfieveret. 

T arochiam quoque quamveftra  Jraternitas,  cum 

praediclo  fratre  Lincolnienfi  epificopo  &  regis 

providentia,  eidem  epijcopatui  ajfignaverit,  per- 

petuo  pofiideat.     Torro  de  monafierio,   in  quo 

fiedes  epificopalis  coiifiituitur  Anglicorum  mona- 

fteriorum,  in  quibus  epificopi  conftituti  fiunt,  con- 

fiietudo  fiervabitur.     Hujus  conftitutionis  con- 

fiervatores  omnipotentis  T)ei  &  apoftolorum  fiuo- 

rum  beneditlione  perpetuo  perfruantur.  Amen. 

His  fuae  confirmationis  Herveus  fufceptis  epi- 

ftolis,  Angliam  cum  apoftolica  benedi<5b'one  pro- 

peravit,  regem  &  archiepifcopum  adiit,  literas  eis 

oftendit,   aflenfum  eoruiri  obtinuit  8c  in  fequenti 

anno  totum  negotium  confummavit,  anno  vide- 

licet  Dominicae  incarnationis  MCVIII  pontifica- 

tus  autem  domini  Pafchalis  papae  anno  X.    Quo 

etiam  anno  rex  Henricus  abbatiam  Eiienfem  ad 

epifcopalem  mutavit  fedem  &  eundem  Herveum 

Pangorenfem  epifcopum  eidem  ecclefiae  praefe- 

cit,  confirmans  eum  fequentibus  cartis. 

Carta  regis  Henrici,    quomodo  abbatiam 
de  Clp  in  epifcopatum  tranfmutavit. 

J  N  nomine  fantlae  &  individuaeTrinitatis  Ta- 
'  tris  &  Filii  &  Spiritus  SanEti.  Anno  ab  in- 
carnatione  T)om.  MCVIJI  indifiione  : : :  Anno 
pontifcatus  domini  Tafchalis  papae  fecundi  de- 
cimo,  regni  quoque  mei  fimiliter  decimo,  ego 
Henricus  providente  divina  clementia  rex  An- 
glorum  S>  Normannorum  dux,  JVillielmi  magni 


•frVerba  funt  autotis  quem  defcribimus,  uti  caetera  quae  ita  m  hac  hiftorioh  interferuntur. 


regts 


1682 


NoTAE     ET     SPICILEGIUM. 


1683 


regis  fiiius  qui  Edivardo  regi  haereditariojure 
fuccejfit  in  regnum,  videns  @  ecclefiae  meffem  in 
regno.meo  multam  effe,  &  agricoias  quidem  pau- 
cos,  S>  ob  hoc  piurimum  iaborantes  in  meff~e,  & 
in  ipfia  Lincolnienfem  ecciefam  multa  plebe  foe- 
cundam,  ex  autoritate  GJ  conftlio  praedicTt  papae 
Tafchaiis  &  ajfenfu  fimul  ®  prece  Roberti  Lin- 
colnienfis  epifcopi  qui  tunc  ecclefiae  praeditlae 
praefidebat  ©  totius  capituii  fui  cum  ipfo,  an- 
nttente  dompno  Anfeimo  beatae  memoriae  Can- 
tuarienfi  archiepifcopo  &  Thoma  fecnndo  vene- 
rabiii  Eboracenfium  archiepifcopo  &  nniverfis 
epifcopis  &  abbatibus  totius  Angiiae,  fed^S  omni- 
bus  ducibus,  comitibus  S?  principibns  regni  mei, 
Elyenfe  monajterium  in  quo  qttidem  ufque  in  tem- 
pora  mea  abbates  fnerant  cum  Cantebregenfi pro- 
vincia  quantum  videlicet  iid  jus  Lincolnienfis 
ecclefiae  pertinebat,  cum  duabus  abbatiis  Thor- 
neia  videlicet  &  CfoatTriClj  in  epifcopalem  fe- 
demficnt  &  caeteros  epifcopatus  regni  mei  libe- 
ram  &  abfolutam  perenniter  fiatuo  SJ  confirmo, 
&  pro  fubjefiione  £9  omnibus  epifcopalibus  con- 
fuetudinibus  ad  fupraditJam  ecclefiam  Lin- 
colnienfem  pertinentibus  *  abfoivendnm,  confi- 
lio  &  ajfenfu  praeditli  papae  Tajchaiis  de  be- 
neficiis ejiifdem  monafierii  viUam  nomine  @pHluT= 
filiC  cum  omnibus  appenditiis  fttis  quae  in  terri- 
tcrio  pimlzritlOlW  fita  efl,  cum  omuibus  confue- 
tudinibus  ad  viiiam  praediffam  pertinentibus, 
fttpradiEiae  Lincoinienfi  eccleftae  &  Roberto 
ejufdem  fedis  epifcopo  &  fuccejforibus  fttis,  ficut 
eam  unquam  Eiyenfe  monaflerium  iiberius  & 
quietius  tenuit,  jnre  perpetuo  tradidi  pofftden- 
da.  Primttm  fiquidem  Londoniis  apud  Weftmo- 
nafterium  in  folennitate  Tentecoftes,  de  negotio 
ifio  in  praefentia  mea  coram  feiicis  memoriae 
Anfelmo  archiepifcopo  &  univerfis  epifcopis  SJ 
abbatibus  &  proceribus  regni  mei  tra&atum  eft, 
£f)  eorum  omnium  communts  ajfenfus  eft  favorabi- 
liter  confecutus.  Poft  mortem  praedicli  pontifi- 
cis  Anfelmi,  ex  autoritate  domini  papae  Tafcha- 
iis,  ficut  jam  Jiipraditlum  efi,  in  concilio  apud 
caftrum  j^atiltgljam  habito  in  die  tranftationis 
beatae  Etheidredae  virginis  fedis  ejufdem,  feii- 
citer  per  mifiericordiam  T)ei  terminatum  eft  S> 
definitum  IX  Kal.  Novembris. 

Hiftoriolam  hanc  in  exeinplaribus  binis  legi, 
quae  eadem  ferme  exhibent,  utraque  ante  annos 
amplius  trecentos  exarata.  Sed  fldei  forfan  fuf- 
peciae  merito  videantur.  Neque  enim  forenfis, 
qui  eo  aevo  in  ufu,  ftyli  charadterem  habet  Hen- 
rici  regis  diploma,  utpote  quod  ab  inufitata  omni- 
no  verborum,  nefcio  qua  pompa,  in  pontificis 
Romani  honorem  confarcinata,  aufpicatur,  &  duces 
veluti  nomen  honorarium,  idque  a  comitibus 
plane  diftinclnm,  memorat,  cum  certiifimum  fit 
neminem,  poft  Guilielmi  I.  tempora  ufque  ad  Ed- 
v/ardum  tertium,  ejufinodi  dignitatis  vocabulo 
apud  nos  efle  infignitnm.  Nec  in  archivis  regiis, 
ubi  faepius  vetuftorum  quae  epiicopio  Elienfi  uti 
etiam  quae  aliis  indulgentur  privilegiorum  iuftru- 
menta  iterantur,  hujufmodi  quid,  diligenter  li- 
cet  anquifiverim,  reperio.  Anielmus  item  obiit 
anno  MCIX.  XI  Kal.  Maii,  at  vero  in  diplomate 
hoc  quod  anno  MCVIIItribuitur,  mentio  eft  An- 
felmi  mortui.  Praeterea  annus  MCVIII  hic  fit 
annus  decimus  Henrici  regis,  cum  planifllme  no- 


num  fuperarc  non  poflet.  Videfis  Eadmeri  pag. 
102.  lin.  36.  Crafllflimi  fane  anticlironiimi.  O- 
birer  monuifle  me  haec  fatis  eft  :  Peripicacioium 
judicio  cactera  rclinquo. 

Pag-  97.  lin.  49.  T)t  ecciefia  epifcopatusuitra 
tres  menfes  non  maneat  fine  paftore.]  Paftore 
nempe  confecrato,  ita  jubct  concilium  Chalcedo- 
nenie,  adt.  i-f.  can.  25.  'Ettc-ioi?  §i  riHi  f  ^.reoiro- 
Mtuv,  uq  vftr/\-xJfir\<J&(j,  cijj.tAitri  T  \\vsxa<ZJ-'riu-'i'lu'' 
ajJTiiq  ■ura^MitVi  K,  a.va.Qnxfhm'')  tci$  x&pojovictc;  f  i7ri<rx.c- 
7rcov,  idoj^i  Ty  clyia  tvjjoou  ceiis  t^icov  yJttjZv  ■yivs&i' 
Tctg  xet/JoTwicic.  f  cfkicrKOTTun;  kl  cft,  tytiOtliam  mett'0- 
poiitani  quidam,  uti  accepimus,  negiigunt  com- 
mijfos  fibi  greges  &  differunt  ordinaiiones  epif 
coporum,  vifum  eft  Jynodo  fanclae,  intra  tres 
menfes  fieri  debere  epifcoporum  ordinationes. 
Habetur  etiam  apud  Gratianum  dift.  75.  cap.  2. 
Videfis  etiam  Burchardum,  lib.  1.  cap.2,4  8cz<;. 
Ivonem  part.  6.  cap.  5.  &  Gratian.  dift.  100. 
cap.  1. 

Pag.  109.  lin.  $%.  Nifide  monachico  ordine,  8cc. 
uno  duntaxat  excepto.~\  Proculdubio  Stigandum 
intcllexir,  qui  apud  Guil.Malmesburienfem  etiam 
expreflim  nominatur.  Sed  viderint  interim,  qui 
diligentius  hanc  rem  perpendere  volunt,  de  No- 
rhelmo  atque  fuperioribus  Nothelmo  archiepilco- 
pis;  &  confulant  porro  Jofcelinum  in  Antiquita- 
tibus  ecclefiae  Britannicae  &  Francifcum  Godwi- 
num,  epifcopum,  dum  fcripfir,  Landaveniem, 
nunc  Herefordenfem,  in  epiicoporum  noftro- 
rum  vitis.  Et  ilimmus  fane  neque  omnino  in- 
diligens  monaftici  ordinis  cultor  Arnoldus  Vyo- 
nus,  dum  quinam  celeberrimarum  ecclefiarum 
archiepifcopi  fbdalitio  BenedicTrino  fe  immilcuif- 
fent  indagando  fe  torquet,  in  Cantuarienfibus 
Nothelmum,  Cuthbertnm,  Bregwinum,  alios 
etiam  (fed,  ut  verum  fatear,  nonnullos  quos  cer- 
tiifimum  eft  Benedidtinos  fuifle)  praerermirtir. 
Vide,  fi  placet,  Amoldum  in  Ligni  Vitae  lib  1. 
cap.  20,  &  G.  Mahnesburienfem  in  de  Geftis 
Pontificum  lib.  1.  in  Odone. 

Pag  124.  lin.  40.  T)ire£ii  quoque  ftint  ab 
Henrico  rege  Angiorum  ad  ipfum  conciiium,  &c. 
Wiiiielmus  Exonienfis,  Randuiphus  T)unei- 
menfis,  &c.]  Quatuor  nempe  epifcopi.  Narn 
ira  mos  folennis  olim  obtinebat,  ut  ad  concilium 
generale,  IV  duntaxat  ex  Angiia  epifcopi  mitte- 
rentur.  Idem  obfervatum  in  concilio  Lateranenfi 
fub  Alexandro  III  anno  MCLXXIX  habito.  Et 
cum  in  Anglia  tunc  temporis  confilium  de  mit- 
tendis  Romam  epifcopis,  ut  concilio  ibi  interef- 
fent,  adhiberetur,  Epifcopi  Angiiae  conftanter 
ajferuerunt  (verba  funt  Rogeri  Hovedeni,  Simo- 
nis  DunelmenfisMS.  atque  aliorum  de  ea  re  agen- 
tiuiii)  quod  ad  generaie  conciiittm  domini  papae 
quatnor  epifcopi  de  Angiia  tantum  Romam  mit- 
tendi  fint.  Caeterum,  in  conciliis  recentioribus 
mos  varius  eft,  &  pro  arbitratu  regio  &  re  nata 
faepius  mutat.  De  legatis  feu  oratoribus  ad  con- 
cilia  generalia  ex  Anglia  miifis,  confulas  licec 
Matthaei  Parifii  annum  MCCXLV  (ubi  etiam 
Anglicanorum  civium  univerfiras  feu  rriplex  ordo 
literas  &  oratores  deftinar  ad  concilium  Lugdu- 
nenie  fub  Innocentio  IV  celebratum)  &  Thomae 
Walfinghami  Ypodigma  Neuftriae  in  eodem  anno 
pag.  466.  &  eundem  in  anno  MCCCCIX  cui  ac- 
cedat  ex  archivis  id  quod,  ad  refarciendum  \  in 


+  Vide  <-nncil.  Conftant.  feff.  zo,  aoud  Bin.  tom.  \.  rartz,  pa».on. 

VOL.  II. 


10  Y 


concilio 


1690 


t6gi 


Ad  Viros  Clariffimos 

EPISTOLAE  VARIAE 


A  Letter  of  Mr.  John  Selden,  copied 
from  the  original  in  the  hands  of 
Matthew  Haley  Efq,-  at  Alderly  in 
Gloucejlerjhire. 


To  my  honoured  and  trtdy  worthy  Fri&nd,  Mr. 
Ben.  Jbhnfon. 

THUS  ambitious  am  I  of  yourlove,  but  of 
your  judgment  too.  I  have  moft  willing- 
Iy  collecfted  what  you  wiihed,  my  notes  touch- 
ing  the  literal  fenfe  and  hiftorical  of  the  holy 
text  ufually  brought  againft  the  counterfeiting 
of  fexes  by  apparell.  To  omit  variety  of  tran- 
flations,  the  text  itfelf  is  thus  ont  of  the  origi- 
nal  word  for  word  :  A  man's  armour  Jhall  not 
be  upon  a  woman,  and  a  man  Jhall  not  put  on 
a  womau's  garment.  In  'Deut.  xxii.  f.  fo  it  is, 
and  not  as  the  vulgar  hath  it,  that  a  woman 
Jhall  not  wear  a  man's  garment,  nor  a  man  a 
woman's.  That  which  the  woman  is  forbidden 
is  called  ~O.T,t7D  Celi  geber,  i.  e.  the  arms  or  ar- 
mour  of  a  man :  That  which  the  man  may  not 
vvear  is  ntt'N  flVoty  Shimlath  IJha,  i.  e.  a  wo- 
man's  gown,  or  Jiola  muliebris.  The  Greek, 
whom  they  call  the  Septuagint,  followeth  the 
Hebrew  truth,  cht  'i<ra/.,  fay  they,  Qx&tj  «iXes 
cI5e*2  yiwa/.y.),  aos  jivmj  cvove-ij  civip  <?oXrjv  ywjcux.eia,v. 
So  I  read  in  them  rather  QaAjy)  than  Qtdln  as  the 
publifhed  books  have,  although  £*<sO'jj  plurally  fig- 
nify  the  fame  which  Celi  doth  in  anothef  no- 
rion,  that  is  vefTels  or  inftruments.  But  the  rea- 
fon,  why  I  would  alter  that  in  the  publifhed  Sep- 
tuagint  is,  befides  the  felf  matter,  becaufe  FL.  Jo- 
Jepbus  Archaeol.  4.  cap.  8.  remembers  that  nega- 
tive  commandment  with  the  fame  word,  beware, 
iaith  he,  left  the  woman  ufe  «v^g/xji  «fcs&j?,  and 
for  the  woman's  garment  there  ufes  the  felf  fame 
as  the  lxx,  i.  e.  <reXtj  yiweuxeict.  I  know  ctvlcy,- 
xjj  e-xdjr]  may  be  interpreted  virilis  apparatus  ge- 
nerally,  or  habitus  virilis;  but  it  beft  here  fig- 
nifies  as  in  AriJiophanes's  Qtptjxsg,  where  the  old 
Scholiaft  interprets  it  by  isctwirhiet,  and  if  you  re- 
tain  iOc<sCij  in  the  lxx,  yet  then  too  it  ftands  for 
Qtdjtj  ■zB-otej/Mcl  or  injirumenta  bellica.  So  that 
the  text  by  its  words  alone  hath  not  fo  much  re- 
ference  to  the  fexes  ufing  each  others  cloathes, 
as  to  the  forbidding  the  man  the  woman's  habir, 
but  the  woman  the  man's  armour.  Although  I 
know  the  canon  law  out  of  ancient  authority 
prohibits  the  woman  the  man'scloaths,  calls  them 
«w<5)o«5i/  dptyUe-ucL,  but  that  I  guefs  proceeded  ra- 
ther  from  prevention  of  indecency,  than  perfua- 
fion  of  this  text.  You  may  fee  Gratian's  De- 
cree,  Dift.  30.  cap.  6.  taken  out  of  the  Council  of 
Gangra  in  Taphlagonia  held  in  the  year  3x5", 
and  the  original  of  it  is  in  the  Codex  Canonum, 
VOL.  II. 


can.  72.  whereto  Thotius  alfo  in  his  Nomocanon 
tit.  11.  cap.  14.  hath  reference.  Agreeing  to  the 
Greek  is  the  Chaldee  paraphrafe  of  Onkelos, 
Let  there  not  be  a  man's  ornaments  of  arms  up- 
on  a  woman,  and  let  not  a  man  adorn  himfelf 
with  a  woman's  ornaments.  Many  expofitors 
obferve  the  intent  of  this  precept  to  be  for  the 
publick  prefervation  of  honefiy  in  both  fexesj 
left  in  corrupt  manners  by  fuch  promifcuous  ufe 
of  apparel  the  leaft  forwardnefs  of  nature  might 
take  the  eafier  advantage  of  opportunity,  as  it  is 
noted  by  R.  R.  R.  Aben  Ezra,  Solomon  Jarchi, 
or  the  author  of  the  common  Hebrew  GIols  and 
Mofes  Mikotzi,  by  the  firft  two  on  this  place, 
by  Mikotzi  in  his  Traecept.  Negat.  5.  Thilo 
the  Jew  underftands  it  in  his  mei  dv^eia.g,  as  if 
men  were  forbidden  there,  even  in  the  leaft  kind 
to  incline  to  the  quality  of  the  weaker  fex.  Fla- 
•viusjofephus  chiefly  appropriates  it  to  the  war^ 
and  thus  expreffes  it :  CBuAaarere  5  pJAKr*  b/  ^p 
y.a%cas  ai<rt  ^jfrs  yiwcuxa,  dvacync^  Q/-djyj  >eqcdr  y.rjri 

kvd^  toA?  ywjctix.etci.  But  a  Rabbin  of  the  great- 
eft  worth  by  the  eftimation  both  ofjews  and 
Chrijiians,  hath  a  very  difFerent  expcfition5  I 
mean  Mofes  Ben  Maimon,  who  is  alfb  called 
(from  the  fix  Ietters  of  his  name  after  the  Jewijh 
fafhion)  Rambam,  and  becaufe  his  educationand 
ftudies  were  chiefly  in  Egypt,  he  is  known  by 
the  name  of  Mofes  AEgyptius,  being  by  birth 
of  Corduba.  This  Mofes  in  his  More  Nebo^ 
chim,  part  3.  cap.  36.  makes  a  divifion  of  the 
precepts  of  the  old  Teftament  into  fourteen 
kinds  of  them ;  the  fecond  is  touching  fuch  things 
as  Were  to  prevent  idolatry,  and  in  it  he  puts 
thofe  negatives  againft  facrifices  to  Moloch,  againft 
witchcraft,  the  confulting  with  Ob,  the  fuperfti- 
tious  part  of  aftrology,  t§c.  but  amongft  them 
efpecially  he  refers  that  of  apparel  and  armour, 
to  an  idolatrous  ufe;  fuppofing,  that  as  in  the 
temple  adoration  was  conftituted  toward  the 
weft,  hew'd  ftones  were  not  aIlow'd,  facrifices 
of  beafts  were  ordained,  the  priefts  were  coni- 
manded  to  wear  breeches,  and  the  mixtion  of 
infition  of  plants  of  feveral  kinds  were  forbid- 
den,  becaufe  idolaters  neighbouring  to  the  Jews 
wor!hip'd  towards  the  eaft  (as  you  well  know) 
and  had  their  temples  of  hew'd  ftone,  and  gave 
divine  honour  to  beafts  (efpecially  the  Egypti- 
ansj  and  their  Cohanim  or  priefts  breechlcis 
(as  the  Jews  not  without  ridiculous  error  think) 
did  facnfice  to  Baal  Thegor,  and  that  when  of 
one  kind  infition  was  to  be  into  another,  the 
beftial  ceremony  was  nt  ramus  inferendiis  Jii  iii 
manu  (fo  are  the  Latin  words  of  my  author) 
alicujus  mulieris  pulchra,  &  quod  vir  aliqtcii 
cognofcat  eam  praeter  morem  naturalem,  & 
dixerunt  qitod  in  tempore  illius  cEius,  midier 
debet  inferere  ramum  in  arbore.  Suppofing  thaC 
10  Z  « 


Epistolae. 


I 


«s  in  thefe  and  divers  tnore  fuch  like  related  by 
him,  producing  the  idolatrous  cuftomes  out  of  an- 
cient  monuments  of  the  Syrians,  fo  in  this  of 
apparel  there  vvas  moft  fpecial  regard  to  theavoid- 
ing  of  a  fuperftitious  rite  ufed  to  Mars  and  Ve- 
mis,  which  was,  that  men  did  honour  and  invoke 
Venus  in  women's  attire,  and  women  the  like  to 
Mars  in  man's  armour,   as  out  of  an  old  magici- 
an,  one  Centir,   he  recitcs.     His  words  are  in 
my  Latin  copy  :  IJiud  autem  eft  propter  quod 
fcriptura  dicit,  Non  accipiat  mulier  arma  viri, 
neque  vir  ittduatur  vefte  muliebri.     Invenies 
autem  in  libro  artis  magicae,  quem  compofuit 
Centir,  quia  dicitur  ibi,   ut  vir  induat  vejiem 
muliebrem  piElam,    cum  Jieterit  coram  Jiella, 
quae  vocatur  Venus  t§  mulier  ajfumet  loricam 
S§  arma  bellica  cum  fteterit  ante  ftellam  quae 
dicitur  Mars.     Eft  etiam  hic  alia  ratio,  quo- 
niam  opus   iftud,  fufcitat  concupifcentiam,   & 
inducit  genera  fornicationum,    thele  are  in  the 
38thchapter.     What  the  original  of  the  author 
is,  I  know  not.     I  could  never  fee  the  Arabick 
or  Hebrew  copy,  as  Buxtorf  on  the  other  fide 
fays  he  could  never  meet  with  the  Latin  one ; 
for  it  was  firfl  writren  in  Arabick  by  that  Mofes, 
and  turned  into  Hebrew  by  R.  Sam.  AbenTybbott, 
the  Latin  Tranflation  alfo  being  enough  ancient. 
Ben  Maimon  lived  about  CD  years  fince :  His  au- 
thority  is  not  of  the  common  rank ;  for  rhejeias 
proverbially  fay  of  him,  that  from  Mofes  to  Mo- 
fes  there  was  never  any  fuch  as  this  Mofes,  and 
fome  of  great  place  in  the  ftate  of  learning  fpeak 
of  him,  that  he  was  Judaeorum  (rather  Rabbi- 
norumj  primus,  qui  delirare  defiit.     He  wrote 
other  things,  but  this  work  of  his  Moreh  Nebo- 
chim  (i.  e.  as  the  Latin  title  is,  T)uc~ior  T)ubi- 
tantium  or  Terplexorum)  in  his  ripeft  years  a- 
bout  fifty,  and  made  it  as  the  draught  of  his  laft 
hand  in  meddling  with  holy  philofbphy.     What 
words  he  ufes  for  Venus  and  Mars,   I  certainly 
knovv  not.     But  I  know,   that  it  is  certain,  that 
thofe  two  deities,   tho'  under  other  names,    or 
at  leaft  two  every  way  like  them,   were  adored 
in  thofe  Eaftern  parts,  and  that  moft  anciently. 
The  vvhole  confent  of  European  writers  allow, 
the  original  of  Aphrodite  or  Venus  out  of  Syria, 
as  ihe  is  for  a  goddefs,  and  I  doubt  not  but  that 
fhe  vvas  worfhipped  in  the  Taleftine  T)agon  or 
Ajiaroth  or  both.     You  know  that  of  Cicero 
3.  de  Nat.  T)eorum.     ghtarta  Venus  Syria  Ty- 
roque  concepta  quae  AJiarte  (i.  e.  AftarothJ  vo- 
catur,    qtiam    Adonidi   nupfife  traditum    eft. 
Ovid,  Manilius,  Hyginus,  others  have  as  much 
in  fubftance.     And  whencefoever  the  Latin  Ve- 
nus  is  derived   (which  very  name  might  with 
little  difficulty  be  with  her  rites  thence  traduced) 
it  is  certain  that  the  Chaldeans  calfd  her  by  a 
vvord  even  almoft  interpreting  Aphrodite.     You 
knovv  that  is  ufually  fetch'd  from  «<p^©-,  and  they 
calfd  her  T)elephat,  derived,   as  it  feems  from 
TJe/eph,    i.  e.  Stillatio,  which  hath  affinity  e- 
nough  vvith  her  fhorter  name'A<p^  in  Nicander. 
Hefychius  Aite<pa.T  0  ^  'A<p^  J/t^  dv^  vW  XaA- 
Soam.    Her  antiquity  cannot  be  doubted  of,  fee- 
ing  indeed,   fhe  was  truly  the  Mater  T)eum  in 
my  thologie ;  and  fomewhere  the  old  Scholiaft  on 
Apollonius,  you  may  remember,  delivers  it  from 
a  Greek  tradition,  that  fhe  was  the  eldeft  of  the 
deities.     For  Mars  he  is  affirirfd  the  farne  with 


Baal  or  Belus  the  moft  known,  and  moft  ancient 
by  name  in  any  memory  of  idolatry,  and  that  by 
authority  of  holy  writ.      He  is  rernembred  in 
Num.  xxii.  comm.  ult.    Both  Cedren  and  the  au- 
thor  of  the  Fafti  Siculi  out  of  ancient  monuments 
now  loft,  deliver,  that  in  the  Affyrian  Empire 
Thurus  fiicceeded  Nitius,  and  that  his  father  Za- 
mis,  brother  to  Rhea,  named  him/A^  or  Mars, 
and  that  he  was  the  firft  to  whom  that  nation 
ere&ed  columns,  (columns  were  at  firft  the  fta- 
tues  for  deities)  and  that  they  named  him  Baal> 
which  fay  thofe  authors,  interprets^A^s  sroAs^w 
3-tog.     They  mifs'd  of  the  interpretation  ;   for 
Baa/figniRes  lord  or  dominus:  But  in  the  mac- 
ter  they  were  right,  and  doubtlefs  well  direfted 
by  fome  Afiatick  authority.     For  the  fame  Be- 
lus  or  Baal  is  by  a  moft  ancient  hiftorian  Hefti- 
aetis  cited  by  Eufebius,  in  his  9  Troparafc.  Evan- 
gel;    and  in  his  chronicle  that's  only  in  Greek, 
called  Z<$C?  'EroaA;©»  or  Jupiter  belli  praejes, 
where  he  fpeaks  of  his  temple  priefts  and  reiicks 
of  about  the  time  of  the  confufion  of  languages. 
What  is  ZdO?  'EiWa<©^  but  Mars  in  the  very 
particulars  of  fi&ion?  Jofephus  Orig.  Jud.  I. 
cap.  6.   cites  the  fame  place  of  Heftiaeus,  buc 
it's   mifprinted  'Ei^eAf©- :    It's  fome  fault,    but 
every  body  fees  what  it  fliould  be.     A  greater 
error  about  thia  name  is  in  the  Loci  Hebraici  of 
S.  Hierom,  as  they  are  publifhed:   where  the 
whole  tranflation  of  that,  is  taken  out  of  Hefti- 
aeus  (but  not  fb  acknowledged  by  the  father) 
and  Gemalii  Jovis  is  ridiculoufly  for  Enualii 
This  by  the  way.    And  fo  rouch  for  the  antiqui- 
ty  of  thefe  deities,  which  being  not  made  clear 
hinders  the  authority  of  that  hiftorical  expofition 
out  of  Centir  and  Ben  Maimon.    Lefs  doubc 
need  be  made  of  that  kind  of  worfhip  by  change 
of  apparell.  Thefelf  fame  was  in  Europe,  where 
norhing  of  that  kind  was,  if  not  traduc'd  out  of 
A/ia,     You  beft  kuow  that  of  Thifocorusan  old 
Greek  in  Macrobius  Saturnal.  3.  cap.  8.  hemakes 
Venus  the  fame  with  the  Moon  (iuch  confufion 
of  names  is  frequent)  and  reports  injacriftcium 
facere  viros  cum  vefte  muliebri,   mulieres  cum 
virili,  quod  eadem  &  mas  aeftimatur  K§  foemina. 
A  mafculine  and  feminine  Venus  differs  not  iu 
the  Gentilis  Theologus  from  Mars  and  Vettus 
for  every  deity  was  of  both  fexes,  and  a,yP^o$n\v*s 
as  the  Egyptians  held  the  moon  to  be,   vvhich 
Tlutarch  reports,  and  as  the  old  Hermes  fays  in 
his  Poemander  of  the  true  God,   well  agreeing 
with  that  of  the  Schoolmeu,  Mafculinitas  con- 
fignificata  hoc  nomine  T>eus,   non  pottitur  circa 
T)eum,  as  Aquinas^s  words  are.     And  this  very 
goddefs  ib  diftinguiflfd  by  that  fex,  whereof  flie 
was  prefident,  that  they  ftyled  her  the  feminiiie 
goddefs  or  5-idv  ■yiwa.meia.v,  and  at  whoie  facrifices 
no  kind  of  male  creature  was  to  be  endured  in 
the  temple   (for  3-ea)  yiwcuKaa.  vvas  nothinj  but 
the  bona  dea,  and  bona  dea  is  the  fame  vvith  Ve- 
nus,  which  befides  other  teftimonies  is  juftified, 
out  of  an  old  infcription  on  the  portal  of  her  tem- 
ple,  the  fragment  whereof  remains  amongothers 
now  in  Arundel  houfe,   thus  conceiv'd,  bonae 
deae  Veneri  Cnidiae)  this  goddefs  fo  much  no- 
thing  but  a  vvoman,  was  yet  of  both  fexes  myfti- 
cally .    Tollentemque  dettm  Venerem,  fays  Calvus 
in  Macrobius,  and  there  Laevir/usVenerem  igi- 
tur  almum  adorans  five  foemina  five  rnas  efi,  ita 

uti 


i(594 


E 


PISTOLAE. 


J695 


titi  alma  noBiluca  efl.     And  in  Rotne  was  an     §_«_«*  "o  £  Tr^a-f^a-tv  cw\S-  Inthefc  two  places  you 
armcd,  and  in  Cyprus  a  bearded  Venus.     Neicher    fce  in  the  farae  verie  they  change  the  fex.   This 


originallyj  by  all  likeiyhood,  was  Venus  and 
Mars,  other  than  the  mafcuiine-fcminine  or  ge- 
nerativc  powcr  iuppofed  in  the  fiin,  or  fun  and 
moon,  which  were  thc  firft  crcatures  idolatroufly 
worfliipped:  For  we  muft  here  think  of  thefe  as 
they  were  gods  only,   not  plancts.      And  why 


laft  is  in  parr,  and  more  ncar  thc  Hebrew  truth 
alledg'd  by  St.'Tauho  thc Romdns,  cap  xi.com. 4. 
wherc  he  hath  alfo  Ttj  BaaA  yet  follows  not  the 
lxx  in  the  reft.  I  know  fome  would  havc  movi 
or  Siwclpei  underftood  witn  -\,  joyn'd  to  Baal,  and 
(6  fave  the  diverfuy  of  gender.     But  under  their 


may  not  we  collecf  rationally  in  their  theology,    favour  the  fcriptures  uic  will  not  cnough  juftify 

'  it,  alcho'  itbetruetoo,  th&t  inTobit  cap.i.com.f. 
you  have  t6vot  rS  Badx  t\  oswijiq?&,  as  ibme  copies 
are,  others  bring  Tn  Sapdx?.  in  that  place.  To 
this  purpofe  is  it,  that  the  Syrzau  god  Dagott 
remembred  as  mafculine  in  the  ho!y  text,  is  fe- 
minine  to  all  European  writers.  What  the  Grceks 
and  Latins  have  of  Adargatis,  T)erceto,  Atar- 


that  in  regard  of  the  maiculine-feminine  power 
fuppofed  in  their  worfhipped  deity,  they  coun- 
terfeited  themfelves  to  be  mafculine-foeminine  in 
the  adoration  ?  Which  could  not  be  better  done 
than  by  a  woman's  wearing  armour,  and  a  man  s 
pntting  on  a  woman's  garment.  The  more  wil- 
lingly  I  here  note  this  community  of  fexes  in  eve- 


ry  of  the  ancienteft  gods,  becaufe  alfo  the  lxx  gata,  T)erce  (ail  one  name)   and  the  like,  you 

conferr'd  with  the  Hebrew,  and  with  profane  beft  know,  being  moft  converiant  in  the  recon- 

ftory,   do  moft  fpecially  fhew  that  community,  dite  parts  of  humane  learning.     That  Adargatis 

and  that  not  without  reference,   as  its  probably  or  Atergatis  (the  Syrian  deity)   was  nothing 

to  be  thought  to  thofe  very  rites  fpoke  of  in  Ben  elfe  in  origination  of  her  name  but  n  "VIN  adir 

Maimon.     No  man  has  not  heard  of  the  name  of  dag,  \.  t.pifcis  fublimis  ox  potens :  Andas  pro- 

Aflarte  or  Aflaroth,  whom  Cicero,  Suidas  and  fane  ftory  fliews  that  Adargatis  was  mulier  for- 

others  make  but  a  Venus,   Lucian  and  Achilles  nzofa  fuperne,  ending  in  a  fifh  (Lucian,  T)io- 

Tatius  the  Moon,  Thi/o  of  Byblus  inhisThoe-  dore,  others  juftify  it)  fo  in  that  text,    x  Sam. 

nician  theology  out    of  Sanchoniathon,    both  cap.  v.  4.  where  T)agon  fell  before  the  ark  and 

Moon  and  Venus.    Sc.  Anftin  upon  Judges  and  his  head  and  hands  were  broken  off,  it  is  addedj 

^Plutarch  in  Crajfus,  Juno  or  Venus  or  what  that  only  the  form  of  a  fiih,   or  fo  much  as  was 

elfe  is  in  the  kind  feminine,  the  Greek  interpre-  fifli,  was  left  of  him.     So  doth  T).  Kimchi  and 

ters  in  both  numbers  have  her  only  feminine,  and  others  underftand  it,  and  well,  againft  fuch  as 

an  old  infcription  is  with  0EA2  2IAX2N02  have  with  error  fetch'd  the  name  from  another 

for  her  queftionlefs.     Yet  in  the  original  1  Reg.  word  fignifying  wheat,  and  took  T)agon  for  Ju- 

xi.  com.  5".    fhe  is  called  Elohi  Zidonim,  i.  e.  piter  frumentarius.   T)agon  then  and  Atergatis 


T)eus  Sidoniorum.  The  Hebrew  indeed  having 
no  word  in  the  holy  book  exprefllng  a  goddefs  as 
dea  in  Latin,  fo  that  frequent  name  of  Baal  or 
in  the  plural  Baalim  (not  at  all  diftinguifhed  by 


or  Artaga  (as  Thurnutus  calls  it,  fomewhat 
nearer  to  Adirdag,  the  other  names  being  varied 
rather  by  tranfpofition  of  letters  than  ought 
elfe)  will  fall  out  to  be  all  one,  yet  of  both  kxes. 


gender  in  the  original  fcripture,   faving  that  it  is  The  lxx  make  it  mafculine,    and  above  what 

taken   for  mafculine,  as  it  fignifies  lord,   akho'  in  the  Hebrew,  fay,  that  by  the  fall  both  the 

the-idolaters  had  their  Baaleth  or  Beeleth  for  the  feet  of  it  were  brok.en  off,  which  yet  makes  no- 

feminine  of  Baal,  which  in  Megaflhenes  cited  thing  againft  the  being  of  it  pavtly  in  forrh  or 

by  Jofephus  and  elfewhere  is  BjjAt^  is  in  the  fifh.     Fof  altho'  neither   the  Hebrew  fpeak.  of 

Greek  iometimes  of  one,  thenof  another  gender,  any  feet  it  had,  nor  your  Eurdpeaa  writers,  by 

as   if  they   would    denote   the  mafculine-femi-  their  own  teftimony,  give  their  Atergatis  more 


nine  qualiry  attributed  in  the  worfhip,  as  in 
Num.  cap.  xxii.  com.  ult.  %  BcatA  for  Baal-Thegor : 
So  is  it  in  4  Reg.  c.  x,  xi,  and  xvii.  and  in 
Hof  xi.  thc  Haaheifx.  'iGvov,  in  Jerem.  1.  for  Bel 
(differing  from  Baal  but  by  dialedl)  B>jA(^  0 
u7flo»iT@»  and  divers  other  fuch  Places  are  all  for 
the  mafculine,  yet  in  mention  of  the  fame  Hofxi. 
com.  8.  is  tjj  EW'a.  So  in  Jerem.  xi.  com.  8. 
(where  the  lxx  exceeds  the  Hebrew  by  a  fevv 
words)  and  Zephan.  cap.  i.  tmemat.  4.   and  in 


than  a  fifh  tail,  yet  upon  examination  of  fome 
Chaldean  monuments,  left  by  Berofus  a  prieft 
of  Belus  (I  mean  the  true  Berofus,)  it  wfll  ap- 
pear  both  that  the  lxx  or  whoever  were  the 
authors,  did  not  add  that  of  the  feet  without 
ground,  and  alfo  that  the  ancienteft  goddefs  or 
god  worfhip'd  by  idolatry  in  thofe  parts,  was 
half  of  humane  form^  half  fifh,  but  io,  that  ou: 
of  the  fifh  tail,  Iegs  of  humane  fhape  came  forrh, 
as  out  of  a  man's  body.     For  he   (that  is  Bero- 


1  Sam.  cap.vii.  com.  13.   rdc  BaA«j«..     So  is  the  fus)  outof  relicks  of  antiquity  left  frofu  the  eld- 

Ammonites  Moloch,  although  ufually  known  for  eft  time  in  Babylon,  reports,  that  when  in  the  bc- 

mafculine  deity,  yet  named  for  a  goddefs  in  the  ginning  of  things  the  Babylonians  or  AJfyriavs 

Greek,  Jerem.  cap.xix.  com.5.   the  Words  are  werealtogetherignorant  ofwhatinftruclionmight 

dyj>$opyia-a.)>  wJ/ijA*  tJ  BaaA  g xct&iuuetv  t*Y  ijxs  cwtSiv  furnifli  them  with,  there  came  amongft  them  out 

a/  -arug/- "  and  in  cap.  xxxii.  com.  35-.  they  turn  the  of  the  Red  Sea  a  creature  called  Oannes  having 

icxt,    they  built  altars  b>  tv,  Badx    (where  cv  I  a  body  of  a  fiih  and  two  heads,  one  of  a  fiihi  a- 

think  abounds)  in  the  valley  of  the  fons  ofEu-  nother  humane,  and  feet  like  a  man  growing  out 


nom,  that  they  might  ojfer  their  fons  and  their 
daughters  tS  MaAo^  Bcco-ixH.  Are  not  here  t$ 
Badx  and  t£  MbAojj  for  the  fame  ?  That  which 
they  call  altars  to  Baal,  is  in  the  original  high 
places  of  Baal,  as  here,  fo  in  3  Reg.  cap.  xix. 
com  18.  And  I  will  keep  in  Ifrael  7000  all 
which  have  not  bowed  the  knee  T_i  B«*a,  -1  ■ar«v 


Of  the  tail ;  that  it  had  a  voice  hke  a  man,  that 
it  taught  the  Afyrians  ail  arts,  all  laws,  and  what 
elfe  fit  for  civil  fociety ;  and  that  to  his  time 
(he  lived  under  Alexander)  the  ftatue  of  it  was 
kept,  with  divers  other  moft  portentous  pieces  of 
relation  touching  Belns  and  Cmorca,  which,  al- 
thoueh  they  be  all  fabulous,  yet  do  enotj^ 

prove 


i6q6 


Epistolaf. 


prove  both  the  antick  forra  fuppofed  by  the  Lxx 
in  giving  T)agon  feet,  and  alfo  their  opinion  of 
that  marine  deity,  which  in  truth  was  nothing 
but  Venus. 

Scllicet  in  pifiem  fefe  Cytherea  novavit, 

fays  Manilius.  Neither  doubt  I,  but  that  this 
Oannes,  Tfagon  and  Artaga  were  originally  all 
one.  You  fee  Baal,  T)agon,  Moloch,  Atarga- 
tis  the  greateft  names  in  the  Eaftern  theology  of 
the  Gentiles,  were  expreflly  noted  by  both  fexes, 
and  according  to  that  myftery  of  comraunity  of 
fexes,  were  worfhipped.  So  had  the  Greeks 
'A<p£o<5;r(cjK.  and  'A^^I/d?,  the  Latins  Lunus  and 
Luna,  which  two  were  fo  had  in  divine  honor 
in  Mefopotamia,  as  Spartian  reports  in  his  Ca- 
racalla,  where,  while  the  moft  learned  Cafaubon 
fuppofes  the  worfliip  of  the  two  fexes  in  one  dei- 
ty  among  the  Eaftern  people  to  proceed  from 
nothing,  but  becaufe  their  names  are  from  feve- 
ral  roots  of  both  grammatical  genders,  he  doth 
not  with  tolerable  performance  fecond  his  own 
worth.  Clearly  it  was  a  myftery  of  their  theo- 
logy  concluding  upon  the  mafculine-feminine 
power,  which  made  both  the  worfhip  and  grara- 
matica!  genders,  not  the  trifles  of  grammar  their 
ceremonies  of  worfhip.  But  thus  much  of  the 
truth  or  likelihood  of  that  reported  rite  in  change 
of  appare!,  which  whether  it  be  well  applyed  to 
the  holy  texr,  I  will  not  affirm.  In  the  connexi- 
on  of  thefe  no  vulgar  obfervations,  if  they  had 
been  to  the  common  learned  reader,  there  had 
been  often  room  for  divers  pieces  of  European 
theology,  difpers'd  in  Latin  and  Greek  authors 
of  the  Gentiles  and  fathers  of  the  church  too, 
and  often  for  parts  of  my thology ;  but  your  ovvn 
moft  choice  and  able  ftore,  cannot  but  furnifh 
you  incidently  with  whatever  is  fit  that  way  to 
be  thought  of  in  the  reading.  With  what  an- 
cient  fathers,  as  Cyprian  and  Tertullian  fpecial- 
]y  have  of  this  text  or  others  dealing  on  it,  as 
it  tends  to  morality,  I  abftain  to  meddie.  What- 
ever  this  is,  which  I  have  collecfted,  I  confecrate 
to  your  love,  and  end  with  hope  of  your  in- 
ftrudting  judgment. 

From  the  Inner-Temple  this 
28*  o/Feb.  1615-. 

Epflolae  ad  clar.  Petrefkium  ex  autogra- 
-phis  apud  virum  illuflrem  ThomaJJlnum 
Mazaugnes. 

Ibellum  iftum  nugacem ,  qualemcumque 
meum,  tanti  autorem  beneficii  fore,  ut  a 
te,  vir  ampliflime,  falutarer,  ne  fperare  quidem 
unquam  poteram.  Impenfarum  mirifice  rependit 
horarum  damnum,  dum  in  caufa  fuerit  ut  tui 
fruar  amore,  ur,  te  fovente,  magnis  iftifce  viris, 
quos  tui  fimiles,  uti  tot  optimos  fenatus  literarii 
principes  ex  imo  fubfellio  fufpicere  foleo,  faltem 
noh  difpliceam. 

Nuncium  reditus  tui  in  Galliam  Narbonenfem 
avide  expccftabo,  id  eft,  coelaturas,  infcriptiones, 
&  quae  in  armario  illo  tuo  quantivis  pretii  reliqua 
dis  Syris  aut  lucem  accendant  aut  ornatum  au- 
geant,  velut  promifTum  olim  exigam.   Vides  quas 


tibi  egregia  tua  humanitas  exhibitura  fit  moleftias. 
Hominem  literis  provocafti,  cui  dum  thefaurum 
aperis,  %etpr\Xia,  tantum  non  ipfa  periclitantur ;  uc 
iKJv7ra,  communices,  etiam  importunus  efflagitabo. 
Sed  vero  nec  officio  defuturum  me  dubites,  quan- 
docunque  tibi  optime  merenti  praeftare  licuerit. 

Quod  ad  opufculum  illud  vernacula  lingua  con- 
fcriptum,  five  ad  Hiftoriam  Decimarum  (is  enim  ti- 
tulus  eft)  attinet,  exemplar  unum  &  alterum  ri- 
bi  deftinaram.     Sed  bini  pene  menfes  funt  quod 
antiftes  Londinenfis,  qui,  praeter  Cantuarienfem, 
apud  nos  typographorura  officinis  cenfbr  praeeft, 
calente  praelo,  non  folum  typographo  vehemen- 
ter  nimis  eo  nomine  interminabatur,  verum  etiam 
8c  fchaedae  omnes  quotquot  excufae  reperiri 
poflent,  (plus  minus  dimidio  exemplaris  manu- 
fcripti  typis  excufo)  etiam  &  ipfi  typi  ejus  juffij, 
irruente  in  operas  iracundiae  fimul  &  authoritatis 
turbine,  inopinato  rapiebantur ;  ea,  velut  quae  ia 
commiflum  inciderant,    hadtenus  bibliopolarum 
corpus  (id  nutum  antiftis  etiam  obfervat)  jure  au 
injuria  occupat.     Sed   exemplar  manufcriptum 
auctorem  fuum,  favente  numine,  non  deferuit : 
Nec  fine  fubfcriptione  (ad  morem  noftrum)  facel- 
lani  nefcio  cujus  ex  ejufdem  antiftitis  familia,  iu 
praelum  irrepferat.    Cur  id  fecerit  antiftes,  no- 
lim  tu  quaeras  rationem,  ne  praetexuit  quidem 
hadrenus,non  mihi,nontypographo,  noncuiquam 
a  quo  edoceri  poffimus.  In  lucem  prodire  duntax- 
at  non  oportere  libellum  ufque  ad  raucim  clamat ; 
idem  &  prophetici  generis  nonnullis  aliis,  qui  vi- 
cini  funt,  vociferantibus.  Sed  viri  graves  &  docti, 
quiejufcemodicaufaminterdi&idiligenterinterle- 
gendum  funt  fcrutati,  id  quod  res  eft  forfan  fufpi- 
cantur.  Hiftoriam  nempe  decimarum  elaboratam, 
fatis  vulgo  reconditam,  &  ab  ea,  quam  recentio- 
rum  aliqui  maxime  noftratum  (dum  le&oribus  im- 
ponunt)  partim  ofcitanter,  partim  impudenter  nar- 
rarunt,  diverfam,  in  vulgus  jam  editam,  detrimen- 
to  efle  reipublicae  ecclefiafticae  forfan  videri  rion- 
nullis,  qui  etiam  apud  nos,  falfa  veris  anteponere 
interdum  prudentes  non  verentur,  ne  quid  gravius 
dicam.     Ordo  hiftoriae  is  eft,  ut  primum  e  facris 
literis,  ex  Hebraeorum  magiftris,  Graecorum  item 
&Romanorum  monimentis  fideliter  depromantur 
quae  ad  eam  faciant.     Tempore  dein  chriftiano 
in  quater  CCCC  annos  difpertito,  morum  &  ve- 
tuftum  &  recentiorem  folvendi  patrum  item  & 
minorum  gentium  theologorum,  juris  etiam  pon- 
tificii  peritorum  fententias  cv  opdh,  atque  rerum 
publicarum  fandiones  adjicimus,  quaeftione  illa, 
qua  merum  jus  decimarum  paflim  vexatur,    ad 
theologorum  fcholas  confulto  relegata,  Anglorum 
etiam  legibus  tum  antiquis,  tum  ncvis,  cum  va- 
rio   fblvendi,   voveudique  &  ad  coloni  arbitra- 
tum  perpetuum  decimarum  jus  tribuendi  ritu  feor- 
fimextrahiftoriae,  quamdiximus,  titulumexinti- 
ma  antiquitaterepetitis,  atque  in  eodem  volumine 
digeftis  :  Sed  de  hac  re  pofthac  forte  plura. 

In  ea  autem  opera  tamdiu  fui,  &  adhuc  ita 
diftineor  (uti  facra  etiam  nonnulla  quae  pro  ftre- 
pente  inftant  negotia)  ut  in  calendarium  iftudocu- 
los  vix  conjicere  quidem  hactenus  licuerit,  mul- 
to  minus  de  iis,  quae  in  eo  aTr^a-ira.  efle  prima 
fronte,  neque  ingenio  aditum  praebere  videan- 
tur,  conjedturam  aliquam  formare.  Jamnuncve- 
ro,  .cum  literae  tuae  monerent,  arripui ;  utinam 
ipfum  autographum  infpicere  fas  fuerit !  faltem  de 
elementorum  duclu  iplo,  varietate,  magnitudine- 

que 
1 


1698 


E 


P  I  S  T  O  L  A  E. 


1699 


que  utinam  is  qui  primus  evulgavir,  non  nihil  ad~ 
monuiffet,    &   de    autographi  porro  vctuftate ! 
Anne  quae   vocabula  illic    majufculis  cxarantur 
litcris,    in    autographo   etiam    ita   fe   habent  ? 
An    quoniam   difficiliora     nonnulla    vidercntur, 
ca  literarum  quantitate  voluit   illud  denotari  is 
qui    iculptori   lineas   duxit  ?    Extrane    contro- 
verfiam  eft  (exempli  gratia)  fub  idibus  Martiis 
illud  CANNA  INTRAT,   in  autographo  ira 
pingi  ?   Is  dies  Annae  Perennae  feftum  erat  Ro- 
manis,  &  Annae  nomen  integrura  in  hoc  vo- 
cabulorum  portento  reftat.     Confcdtumne  etiam 
liquido    conftat  eodem   quo    Nicaena    lynodus 
prima  celebrata  eft  anno  ?  Sane  in  hcbdomadas  di- 
vifum  eft,    licet  &   retineant   fimul   ogdoades, 
quas  propter  nundinas  Romani  in  tributione  die- 
rum  fervabant.     At  magni  funt  viri,  qui  hebdo- 
madas    Romano  calendario  eo   aevo  adpofitas 
prorlus  negaut;    nec  ante  Theodofii  faltem  tem- 
pora  adjedf  as  afferunt.     Sed  quid  hic  video  ?  An- 
no  ctiam  fub  Nicaena  fynodo  aequinocftium  ver- 
num  in  XVI  kalendas  Aprilis,  folftitium  brumale 
in  XV  kalendas  januarias,  aeftivum  in  XVII  ka- 
lendas  quintiles  incidebant?  Scculum  Nicaena  fy- 
nodo  feculis  non  paucis  pofterius,   &  ieptingen- 
tos  aut  circiter  abhinc  annos  is  calcuius  defignat: 
Et  vernum   aequinodtium    XI  kalendas  Aprilis 
Conftantir.i   aevo  tenebat ;    quocum  non  male, 
fateor,    quadrat  folis  ingreffus  in  aquarium  qui 
hic  adnoratur.     Idem  de  caeterorum  uno  &  alte- 
ro  foi  ian  dicendum.     At  quam  aVuV*^ .'   Quam 
ridicula  haec!    Eodemne  leculo  aquarius  iolem 
excepit  X  kalendas    Februarii,   quo  aries  XVI 
kalendas  Aprilis?  Infandurn  idmonftrum  aftrono- 
mis.     Figurae  irem  illae  barbaricae,  &  ab  Arabi- 
bus  ante   annos  ferme  fexcentos  acceptae,    ob 
quam  rem  kalendas,  nonas,  8c  idiis  numeraut  ? 
An  ad  coelaturae  compendium  ?   Priufquam  igi- 
tur  de  vetuftatis  iftifce  veftigiis  conjecfuram  ad- 
ferat  quis,    monimenti  authoritatera  8c  delinea- 
menta   certius  fciat    oportet.      Certe   Ifia    illa 
(AEgyptiorum  feftum)  quae  in  kalendis  Novem- 
bris  coilocantur,  illnftrare  videntur  menfis  piclu- 
ram,  quae  in  catalecfis  veterum  poetarum  reperi- 
tur.    De  Novembre  illic, 

Memphidos  antiquae  facra  deamque  colit. 

Nonne  Memphidia  illa  facra  ipfiffima  funt  Ifia, 
quae  vagante  menfe  Athyr  in  anno  AEgyptiaco 
variatim  celebfari  folebant;  fed  fixo,  locum  in 
Novembre  juliano  (huic  enim  menfis  Athyr  fixus 
refpondet)  fortiebantur  ?  Nobiliffimi  Jofephi 
Scaligeri  judicium  hic  non  defuifTet,  fi  fando  un- 
quam  audiiffet  monimentum  hujufmodi  extitiffe. 
Nam  de  Ifiis  negotium  ei  exhibuit  Geminus  aftro- 
nomus.  Neque  locum  fefto  in  Athyr  fixo,  id  eft, 
Novembre,  fed  in  Paophi,  five  Decembre,  ha- 
bere  potuiffet,  dum  fe  torquer,  demnm  conclu- 
dit:  Et  Memphidia  facra  i^ta-iv  Ofiridis  fuiffe 
ariolarur,  quod  tamen  8c  calendario  huic,  &  poe- 
tae,  quifquis  fuerit,  veteri  adverfatur.  Quid  enim 
illud,  Tteamque  colit  ?  Ofirifne  Dea  \  Sed  haec 
cbiter,  &  dum  currente  calamo,  fi  non  fi<5titium, 
faltem  nimis  depravatum,  nec  fideliter  exfculptum 
calendarium  cogitamns.  Ego  vero  imprudens, 
qui  temere  haec  tibi  do&iffimo  effutire  non  ve- 
rear ;  fed  audacem  etiam  infignis  tua  humaniras 
&  candor  reddidit.  Editioni  bibliorum,  quain 
VOL.  II. 


dodi  molimini,  fclicia  prccor  aufpicia.  Cnialis 
autcm  ea  futura  fir,  undc  cxemplaria  vetera  ma- 
nuicripta,  quacnam  itera  illa  fint,  cfflicvtim  cupio 
icire.  Vetuftiffimum  Gencfcos  cxcmplar  Grac- 
cum,  quod  ex  inftrucf  iffima  v.  c.  Robcrti  Cotto- 
ni  bibliotheca  petiifti  tu,  voto,  ni  fallor,  vix  om- 
nino  fatisfaciet.  Annus  plusminus  cft,  poftquam 
cum  feptuaginta  feniorum  vcrfionc  idem  commifi. 
Subinde,  fed  i-ariffimc  diffident,  atquc  diffidium 
illud  in  minutulis.  Meis  verbis,  fi  placet,  fa- 
Iura  v.  c.  Jacobum  Sirmundum,  cui  docfiffimam 
explanationem  elogii  L.  Scipionis  Barbati  (prae- 
ter  alia  compluria)  debemus  omnes  ;  ego  verb 
ante  omnes :  Id  nimirum  ex  optimi  fenis  G.  Cam- 
deni  exemplari  Parifiis  nuper  edito,  in  quo  autho- 
ris  nomen  manu  exaratum  eft,  primum  refcivf 
Tu,  vir  ampliffime,  me,  ut  facis,  ama,  nec  quid- 
quam  prius  mihi  in  votis  eft,  quam  ut  amore  & 
gratia,  quibus  me  immerentem  aeftimas,  non  fo- 
lum  fruar,  fed  tam  infigne  beneficium  tum  de- 
mum  etiam  merear.     Vale. 


3  Hus  Februarii 
161S.  Lundini. 


Tibi  devotijffimus, 

J.  Selden. 


!P.  S.  Literas  tuas,  ubi  refcribere  placuerir,  uc 
apud  J.  Biffium  typographum  regium  mihi  red- 
dantur,  fi  tu  vis,  tabellario  detur  in  mandatis. 

Ad  Kundem. 

Aximas  tibi,  vir  ampliffime,  uti  femper 
_  habeam  etiam  hoc  noraine  gratias  neceffe 
eft,  quippe  qui  operam  illam  noftram  diatribae 
feu  hiftoriolae  de  decimis  impenfam  &  fovere  8c 
tueri  cupias,  8c  audtori  falubriter,  (literis  jampri- 
dem  acceptis)  coniulas,  ne  diutius  finat  exem- 
plardumtaxat  archetypum  periclitari  hic,  ubidum 
imperitum  iacrificulorum  examen  etiam  diris  exe- 
crarur,  &  in  alienam  meffera  me  falcem  immifif- 
fe  impudenter  deblaterat,  editioni,  ne  dicam^ 
veritati  ipfi,  invidet,  atque  archetypum  Vulcano 
vovendum  vult  magnopere ;  quafi  vero juris  a  pue- 
rilibus  aunis  ftudiofo  propria  non  effet  meffis  ea* 
quae  ex  veterum  hiftoria,  humanique  juris  moni- 
mentis  ad  facrum  illud  portentum  fpeclant  excer- 
pere,  8c  iftiufmodi  opus  contexere,  quod  &  eo- 
rum  infcitiae  &  impudentiae  aliquantulum  forfari 
os  obturet:  Sed  editionem  fperamus  futuram  de 
archetypi  etiam  periculo  fecuri.  Vix  citius  ih 
lucem  prodibit,  quam  falutabit  manus  tuas  exerri- 
plar  unum  &  alterum.  Quod  ad  fermonem  qud 
confcriptum  eft  atriner,  fateor  fi  Latino,  comrao- 
de  excudi  poffet  Parifiis  alibi ;  &  quod  reliquurri 
eft,  certo  praelo  alicujus  exterae  gentis  mandaf 
fem  ipfe,  fi  per  idiomata  Anglicanum  &  Saxoni- 
cum  vetus  (quae  raro  alibi  capiuntur)  licuiffet; 
At  confulto  idioma  noftrum  elegimus,  neque  ma- 
gis  Anglicano  eft  idiomate  confcriptumi  quam 
Anglicano  nomini,  &  politiae  velut  dicatum ;  & 
dimidium  plus  minus  operis  ad  ecclefiae  tantum- 
modo  noftrae  hiftoriam,  noftrique  juris  vereris  lu- 
cem  (unde  etiam  fax  omnino  nova  recentiori  paf- 
fim  accenditur)  pertinet.  Non  Anglicano  igitur 
confcripfiffe  fermone,  quam  plurimos,  quornm 
inprimis  intereft,  a  lecl:ione  arcuiffefuiffer;  quis 
enim  nefcit  innumcros  (maxime  ubi  de  decimis 
prius  inrer  ecclefiafticum  &  prophanum  certamen 
velut  acre  quotidie  initur)  hiftoriam  ejufcemodi 
ii  A  mirifiee 


1700 


I  S  T  O  L  A  E. 


I70I 


mirifice  optare  fibi  apertam ;  quibus  tamen  fatis 
aequis  alioquin  judicibus,  lingua  alia  praeterver- 
naculum,  non  intelligitur  ? 

Doleo  calendarii  Conftantiniani  non  modo  ar- 
chetypum,  fed  &  unde  id  hauferit  G.  Herewartus, 
italatere;  at  vero,  dodtiffime  vir,  fidtitium  ego 
dicere  minime  aufus  fum  5  eo  nomine  accufare  vi- 
deris.  Gaeterum  vereor  ne  qua  exculptoris,  qua 
exfcriptoris  incuria,  depravate  nimium  exhibea- 
tur,  atque  adeo,  ut  fi  qui  conjecturam  adgreffus 
fuerir,  iaepius  magis  quid  exfcriptor,  autexfculp- 
tor,  quam  quid  autor  ipfe  primarius  calendarii 
voluerit,  ariolandum  fuerit ;  praefertim  ubi  de  eis, 
quae  ante  alia  difficilia  occurrunt,  fiat  quaeftio. 
Fateor  excufabilem  forfan  efTe  luxationem  illam 
charadterum  motus  iolis,  &  ab  ea  quam  ingeniofe 
adfers  tu  caufa.  Atqui  inde  tamen  conftabit, 
plurima  poft  Conftantinum  fccula  monimentum 
ipfum  exfcriptum  fuiffe,  &  ante  ieptingentos, 
aut  circiter  abhinc  annos.  Quin  eo  feculo,  ubi- 
nam  gcntium  vetuftatis  ejufcemodi  reconditioris, 
ut  ita  dicam,  apiccs  &  tricae  ita  in  pretio,  ut  ex- 
fcribentes  plerumque  turpiter  erraffe  non  immeri- 
to  fuipicemur  ?  Qui  ad  ieculi  illius  barbariem  ex- 
emplaris  primigenii,  (primigenium  enim  eft,  dum 
editionem  expetfamus)  icriptionem  refert,  aucfo 
ritati  &  obfcuriorum  vocabulorum  in  eo  fidei  non- 
nihil,  fi  non  nimium,  detrahit ;  &  iftiufmodi  fcripta, 
quae  non  tam  ex  fyntaxi,  quam  feftorum  deorum, 
heroum,  fingulis  conftant  plerumque  vocabulis, 
obvium  eft,  ut  a  barbarie  vulnus  ante  alia,  fed  a 
litterarum  luce  medicinam  aegerrime  accipiant. 
Atqui  bonis  horis  dignafunt  nonnulla,  quae  fatis 
bic  iatent,  &  partim  fe  velut  nucleo  exerunt,  in 
quibus  torqueri  me  facile  patiar,  cum  per  nego- 
tia,  quae  hactenus  diftrahunt,  licuerit. 

Itane  vero  v.  c.  H.  Aleandrum  Ev^ea-iv  feftum 
idem  cxiftimare,  quod  in  calendario  HILARIA? 
Hilariatertiumnonas  Novembris  obtinent,  id  eft 
feptimum  menfis  Athyr  fixi.  Atqui  decem  dies 
antevertit  'Acpavta-^  *,  Ev^iireag  —  Feftum,  quod 
in  idibus  Novembris  poft  Augufti  aevum  celebra- 
ri  foiitum,  hoc  eft,  decima  feptima  menfis  Athyr. 
Id  Jiquido,  ni  fallor,  conftat  apud  Plutarchum 
■ssBt  ''ItiI@^,  aut  Plutarchus  fallit,  aut  calendarium, 
fi  Hilaria  &  Ev^a-tg  idem  funt.  Sed  ille  quatuor 
continuos  dies  a  decima  feptima  t2  Athyr 
Ofirin  quaeri,  &  demum  reperiri  ab  exultantibus 
fcribit.  Velut  eundem  etiam  numerum  retinet 
calendarium  in  'la-eiotg,  ubi  a  quinto  kalendas  No- 
vembris,  id  eft  a  vigefima  feptima  tS  Paophi  fixi  -, 
numerus  putatur;  uti  in  Plutarchi,  'iv^a-tg  a  deci- 
ma  feptima  Athyr.  Ego  Heurefim  in  calendario 
fuftico  idem  feftum,  quod  Ofiridis  Ev^a-tg  eft, 
femper  exiftimavi :  Quo  minus  tamen  Hilaria  ea- 
dem  efTe  autumem,  obftant  quae  de  temporis  dif- 
fidio  jam  obiter  adnoto.  Abfque  illo  fuiffet  difli- 
dio  (cui  nullo,  ni  fallor,  modo  fas  eft  mederi,  ni- 
fi  quae  Plutarchus  habet,  &  quae  de  anno  AEgyp- 
tiorum  fixo  ab  antiquis  exceptione  majoribus  tra- 
duntur,  non  folum  ad  novum  redigamus  examen, 
verum  &  nove  etiam  iuterpretemur)  facile  fane 
tua  animadverfione  monitus  ISIA  ipfa  Heurefim, 
Ev^ia-iMg  veluti  ^^,0-x.djcov  fuiffe  in  animum  induce- 
rem.  Sed  de  his  jam  nunc  fatis :  Cum  otii  bene- 
fkio  pofthac  forte  quid  de  calendarii  Iocis  obfcu- 
rioribus,  non  dicam  te  dignum  (nec  fperare  licet) 
fed  humanitate  tua  Sc  candore  non  prorfus  indig- 
nurn,  saihi  formaverim,  libentertibi  cenfori  exhi- 


bebo.  Interim  \ixixa>.  Me  ama,  ut  facis,  vir  am- 
pliffime,  &  fi  quod  ofrkium  hic  praeftare  gratum 
tibi  me  pofTe  comperias,  impera.   Vale. 

Tuo  nomini  femper  devotijjimus, 

J.  Seldek, 
Londini  4  kal.  April.  161 8. 

Ad  Eundem. 

Vir  amplijfme, 

QUID  dodMimi  Aleander  &  Pignorius  de 
caeteris  calendarii  Conftantini  locis  obfcu- 
rioribus  cenferent,  magnopere  expeto  re- 
fcire,  faltem  fi  impetrare  nefas  non  fuerit. 
Dottrinam  utriufque  &  ingenium  fieri  non  po- 
teft  quin  admirer,  &  impenfe  colam ;  etiam 
&  conje&uram  illara  uti  non  fpernendam,  liben- 
ter  accipio,  quae  quidnam  fub  CANNA  IN- 
TRAT,  &  ARBOR  INTRAT,  lateat,  ex 
intimis  vetuftatis  adytis  depromere  videatur. 
Cannam,  inquis,  five  arundinem  in  facris  Berecyn- 
thiis,  pinum  item  intelligunt :  Sed  in  hanc  fen- 
tentiam  pedibus  ire  nequeo ;  aliara  tamen,  ut  mihi 
fingam,  in  qua  acquiefcam,  haclenus  haud  fatis 
video.  Menfem  deum  Matri  plerumque  facrum 
aguofco.  Sed  vero  ubinam  apud  veteres  ejus  fa- 
crorum  mentio,  in  queis  aut  canna,  aut  pinus 
primas  tulerit  ?  Interim  etiam  quid  ad  eam  rem 
denotet  vocabulum  intrat  ?  Ut  affenfum  recineam. 
neceffum  eft,  hic  fcepticus.  Pofthac  fi  quid  (cum 
per  rerum  turbas,  quae  inftant  forenies  nonnul- 
lae,  licuerit)  videro,  candori  tuo  aperiam.  Con- 
ftatfane,  ni  fallor,  caetera  illa,  SANGUEN, 
HILARIA,  LAVATIO,  alia  item  ad  idem 
numen  referri ;  forfan  ad  aliud  canna  aut  arbor 
non  attineat.  Sed  antiquitatis  fundamentum,  quo 
nitar,  non  invenio,  dum  rem  quaero.  Atque 
hic  obiter  diem  natalem  Minervae  biduo  poft- 
quam  debuerit  celebrari  reperio.  Quinquatrio- 
rum  enim  primus  dies  Minervae  natalis,  &  ad 
eum  luxationis  modum  non  femel  erratum  eft  iti 
calendario ;  tempeftive  vero  admonuifti  tu  de  fbl- 
ftitiis  &  aequinodtiis,  ea  nempe  antiquitus  non 
tam  fignorum  initiis  quam  alia  parte  fuccedente 
collocata.  Atqui  hoc  exploratifiimum  eft  fi  recle 
capiamus.  Id  conftat  fatis  apud  Ovidium,  Ma- 
nilium,  Achillem  Tatium,  &  alios.  Caeterum 
fic  fe  res  habet.  Cum  annus  duplex  fir,  civilis 
&  naturalis,  naturalem  annum  fi  hic  fpecftemus, 
&  ad  aftronomorum  calculum  recentiorem  exiga- 
mus,  manifeftum  eft  aquarii  &  pifcium  initia 
tantummodo  fuis  locis  denotari.  Caetera  &  im- 
perite  &  ridicule,  faltem  adeo  ofcitanter,  ut,  lar- 
giter  peccaffe  aucf  orem,  qui  defcripfit,  nemo  iufi- 
cias  ire  potis  fit.  Civilis  aurem  veterum  anni  fl 
rationem  habeamus,  confefti  nempe  a  vetuftiori- 
bus  mathematicis,  puta  iis  qui  Julianae  emenda- 
tioni  praefuere,  fane  pofteriorum  decera  menfium 
figna,  &pun£ta  illa  etiamadSoIigenis  comrnenta, 
&  fecundum  veteres  Romanorum  fifios  diipofita 
in  calendario  fuiffe  fubodorari  licet.  Neque  a 
faftis  illis  ita  difcrepant,  quin  difcrimen  illud, 
quidquid  fit,  incuriae  potius,  aut  infcitiae  five 
fcriptoris  five  fculptoris,  quam  diverfae  anni  ra- 
tioni  fit  tribuendum.  Neque  aliud  proculdubio 
erat  calendarium  illud,  quod  ex  Capitolinis  rude- 
ribus  erutum  memoras  tu,   quod  ipfiffimum  ab 

Ovidio 


1702 


E 


PISTOIAE. 


Ovidio  decantatum.  Ocftavum  dicm  ab  ingreflu 
lolis  in  aequinoctium  hic,  nti  apud  Ovidium  for- 
titur ;  id  enim  eft  HILARIA  Martii,  quae 
octavum  kalcndas  obtincbant  :  Ab  olympiade 
vero  paraxogmatis  exemplo,  quo  in  ocravo  gra- 
du  cancri  folftitium  conftituebatur,  hunc  calculum, 
quo  octonas  partes  ita  numerabanr,  ni  fallor, 
primo  accepere.  Sed  alii  alias  ctiam,  ut  deciinas, 
duodecimas,  in  eorum  locis  difquirendis  elege- 
runt.  Sed  fateor,  mi  Petrifci,  me  primulum  fa- 
tis  temere  anni  naturalis  &  pcritioris  &  exacfio- 
ris  calculi  ratione  duntaxat  habita,  ea  fcripfifle 
quae  de  prifcis  illis  nuper  tibi  effutii.  At  vero 
docra  tua  monita  de  veterum  folftitii  pofitura 
vixdum  guftaveram,  cum  ftatim  in  mentem  vene- 
rit,  quod  apud  Ovidium,  Manilium,  alios  de  ea 
re  obiervaveram,  folftitia  &  aequinodtia  nempe, 
octavum  plerumque  apud  veteres  gradum  figno- 
rum,  hoc  eft,  octavum  diem  a  primo  folis  introi- 
tu  obtinere:  Et  cum  folftitia  hic  &  hilaria,  (id 
eft,  aequinoctium  vernum)  non  aliter  collocari 
animadverterem,  lucis  hujufce  velut  ox&irvtfirtas 
autorem  te  gratus  fane  agnovi ;  &  a  naturali  an- 
no,  &  aftronornico  calculo  ad  civilem  &  Solige- 
nianum,  id  eft,  Ovidianum  me  contuli,  quem  ta- 
men  in.  calendario  fub  Nicaena  fynodo  confedro 
antea  nec  expedtaverarn,  nec  fufpicione  ductus 
quaefiveram;  maxime  cum  non  liceret  per  diftra- 
hentia  negotia  intenfo  fatis  &  compofito  animo 
menfium  in  eo  ordinem  percurrere,  nedum  fufpi- 
cari  ea,  quae  ad  tam  vetuftum  feculum,  &  ad  a- 
ftronomiam  tunc  temporis  antiquatam  fpedtant, 
hic  latere.  Caeterum  quod  tu  de  ftella  occiden- 
taliori  uniufcujufque  figni  adfers,  unde  hauftum 
eft  ?  Eo  enim  modo  folftitia  &  aequinodtia,  non 
odtavas,  decimas,  autduodecimas,hoceft,  eundem 
numerum  in  ariete,  cancro,  libra,  &  capricor- 
no,  fed  aliam  atque  aliam  in  horum  quolibet  for- 
titi  fuifTent.  Neque  enim  prima  arietis  ftella  & 
prima  cancri  pari  unquam  ab  initiis  fignorum  in- 
tervallo  diftabant.  Sed  certiftimum  eft  pundta 
illa  ad  varia  duntaxat  vererum  &  rudia  placita, 
hos  vel  illos  fignorum  gradus  a  pari  denominatos 
numero  obtinuifTe.  Meridiana  lux  ipfa  clarior 
non  eft,  &  in  exfcripto  illo  quod  narras  in  calenda- 
rio,  ubi  quintodecimo  calendas  Aprilis  folem  ex- 
cipit  aries,  aequinodtium  in  VIII  kalendas,  non 
in  XI.  (uti  in  literis  tuis  notatur)  rejiciendum 
erat,  quod  &  veterum  teftimonia,  &  calendarium 
Conftantinianum  fatis  redduntmanifeftum;  &ex 
Nafone  emendationes  hic  petendae.  Bene  etiam 
eft  in  Conftantiniano,  &  ad  veteris  calculi  ratio- 
nem$  quod  fol  prius  ingreditur  cancrum  quam 
folftitium  adfcribatur :  Sed  male,  quod  inter  in- 
greffum  illum  &  folftitium  dies  novem  interce- 
dant,  cum  fex  tantummodo  deberent  ;  hoc  eft, 
odtavus  ab  ingrefiu  dies  folftitium,  ni  fallor,  ven- 
dicabat,  ut  fcilicet  uno  modo  omnes  menfes  fua- 
que  figna  &  puncta  difponerentur.  Eodem  er- 
roris  genere  peccatum  eft  in  Martio  Conftantinia- 
no:  Solem  enim  excipere  debuit  aries  XV  ka- 
Iendas,  ut  in  tuo  iilo  Capitolino  ;  nam  &  aequi- 
nodtium  in  VIII  kalendas  conftituitur.  Unde  ma- 
riifeftum  eft  nimiam  in  hifce  five  defcriben- 
dis,  five  exfculpendis  rebus  <*5rgo<rE|/«v  moleftias 
etiam  illiberales  philologo  exhibere:  Sed  de  ca- 
lendarii  calculo  hadtenus  ;  de  quo  dum  fecundum 
civilis  anni  ordinem,  &  veterum  placita,  a  te  ita 
moniti  anquirimur,    libenter   tandem  acquiefci- 


1703 

mus:  nec  aliam  temporis  aut  folaris  rnotus  ratio- 
nem  a  primo  autore  defignatam  ctiam  dejerarc 
aufus  fucrim,  quam  veterem  illam  Ovidianam, 
feu  Soligeniauam,  quac  tamen  a  defcriptoribus  ta- 
metfi  nonnihil  hic  dcpravata  fit,  ut  fibi  nihilomi- 
nus  integre  reftituatur,  prout  jam  vidimus,  haud 
eft  difficile.  A  fufpicione  igitur  illa,  quam  nupcr 
imbiberamus,  nova  difquifitionis  anfa  a  te,  vir 
dodtiflime,  data  liberamur;  neque  aftronomicam 
monimenti  partem  antiquiorem  ipfo  monimento 
originem  accepifTe,  dubitare  licet :  Sed  fculpto- 
rem  ubique  fere  eft  aequum,  ut  incuiemus.  Si 
quid  penes  te  fuerit,  quod  ad  hiftoriam  noftram 
decimarum  faciat,  ut  communices  impetrare  li- 
ceat.  Interim  me  ama,  ut  inde  felix  cfle  minime 
definam.   Vale. 

Tuo  nomini  devotijjlmus, 

J.  Selden. 
Londini  6  kal.  Junii  1618. 

5P.  S.  Tardius  quam  oportuit  hae  litterae,  ni 
fallor,  ad  te  veniunt.  Sed  in  caufa  erat  feceffus 
ad  dies  aliquot  rufticus,  qui  necefTario  id  efFecir ; 
neque  aliter  fieri  potuit  per  negotia  quae  fubito 
inftabant,  atque  inopinato. 

Ad Eundem. 

CR  E  D  E  mihi,  vir  darifTime,  circa  Juuii  ini- 
tium  ad  te  refcribebam ;  &  literis  bene  pro- 
lixis,  quicquid  ad  aequinoctiorum  &  fblftitiorum 
rationem  in  calendario  illo  fpedtat,  ni  fallor,  ex- 
plicabam,  a  te  nempe  monitus  de  eorum  apud 
veteres  calculo.  Quod  enim  monuifti  tu,  ea  an- 
tiquitus  non  tam  fignorum  initiis,  quam  parte 
aliquafuccedentecollocata,  fi  redte  capiatur,  verif- 
fimum  eft.  Atque  anfam  inde  veritatis  expifcan- 
dae,  te  docente  adripui,  qui  ofcitantia  nimia  (iti- 
genue  enim  fateor)  calculo  duntaxat  naturali  at- 
que  recentiorum  aftronomorum  fcitis,  antea  hic 
incumbebam,  veterum,  ut  ita  dicam,  civilis  aequi- 
nodii  &  civilis  folftitii  negligens.  Sed  nec  mi- 
nus  verum  eft,  certo  apud  veteres  partium  nume- 
ro  folftitia  &  aequinocf ia  notari  folita,  quam  nori 
notari  in  fignorum  initiis,  hoc  eft,  cdtavis  gradi- 
bus  confecfis,  five  odtavis  poftquam  fol  dode- 
catemorion  aliquod  eorum  quatuor  introivit  die, 
neque  vero  ftellae  occidentaliori  aliquis  hic  efTe 
poteft  locus.  Id  certe  ita  liquet  ex  Ovidii  faftiSj 
ut  obvios  alios  in  partes  vocare  fupervacaneum 
fit.  Ita  &  aequinocfia  in  calendario  non  peten- 
da  funt,  ubi  folis  introitus  adnotatur,  led  ab' 
oclavo  die  infequenti,  &  una  pars  figni  unufque 
dies  hic  idem  efle  intelligenda  funt.  Eciam  in  hac 
re  tamen  a  fculptore  nonnihil  erratum  eft.  Sed 
tantummodo  a  fculptore  aut  exfcriptore  in  15  kal. 
April.  (non  i6ni  failor.)  folis  ingreflum  in  arie- 
tem  ftatuere  debuir,  uti  certifTime  aequinodtiurri 
in  8  kal.  ftatuit.  Id  enim  eft  hilaria  &  fol  iri 
cancro  ad  13  kal.jul.  fpedtat,  non  ad  17;  uti  & 
folftitium  ad  6  non  ad  7.  Ubi  porro  eiratum  eft  iri 
Fortis  Fortutiae  fefto,  qnod  male  cum  folftitio 
conjungitur;  icimus  enirn  illud  8  kal.  Jui.  deberi. 
Bruma  vero  procul  dubio  nimium  exulat,  &  in 
aliurri  menfem  deportatur.  Exploratiflimum  eft 
eam  8  kal.  Januarii  fortitam  efle  apud  veteres,  uti 
&  folis  ingreflum  in  capricornum  ij  ksl.    Sed 

h'e 


1704 


Epistolae. 


1705 


hic  8  kal.  Decembrcs  obtinet,  numeium  calenda- 
ram  tenuit,  meufem  proprium  perdidit :  In  cau- 
ia,  dejerare  aufim  fculptor  aut  exfcriptor.  Hoc 
aeque  ad  Conftantinianum  &  ad  illud  calendarium 
e  ruderibus  Capitolinis  effbiTum  pertinet.  Etiam 
&  in  illo  tuo  erratum  eft  in  numeris,  quos  non 
difficile  eft  reftituere.  Oclavae  parti  haec,  ni  fal- 
lor,  dederunt  veteres,  dum  civilis  calculi  exem- 
plum  fibi  ab  oly  mpiadum  parapegmate  mmebant;  in 
eo  enim  iolftitium  couficiebatur,  cum  fol  o&avam 
partem  cancri  peragraret.  Et  fi  Hipparchus  pri- 
mus  (ni  fallor)  autor  erat,  qui  initiis  reliquorum 
haec  tribuebat ;  atque  ita  alicubi  Columella.  Alii 
alias  partes  affignabant,  ut  videre  eft  apud  Mani- 
lium,  Achillem  Tatium  &  alios.  Sed  plerique 
ociavas  voluere;  atque  haec  funt  ipfiffima  fere 
quae  docftiffimus  Georgius  Herewartius  ad  Ale- 
andrum  fcripfit.  Et  fi  literae  meae  fuperiores  de 
hac  re  interciderint,  eum  certe  autorem  nodi  hu- 
jus  folvendi  mihi  fuifle  aequum  eft  ut  agnofcam, 
ne  plumis  illius  me  hic  veftire  videar.  Sed  no- 
dum  hunc  qualemcunque  nemo  non  potuit  folvere, 
qui  ad  veteris  aftronomiae  dogmata,  five  ad  civi- 
lis  Romanorum  anni  formam  diligenter  fatis  non 
refpexiflet,  quod  cgo  fateor  non  prius  feci  quam 
tu  opportune  monebas.  Jam  vero  procul  dubio 
omnia  quae  ad  hanc  rem  in  calendario  fpectare 
queant,  fatis  manifefta  funt.  Atque  id  ipfum, 
quod  olim  in  caufa  erat,  cur  fufpicaremur  vetufta- 
tem,  jam  nimium  firmat.  Sed  tuum,  fi  placet, 
accedat  judicium.  Mihi  cum  Herewartio  hic 
plane  convenit.  Redtiffime  doctiffimus  H.  Alean- 
der  de  Memphidis  facris  in  cataledtis  vet.  poeta- 
rum ;  Ifiaca  neceffe  eft,  ut  ibi  denotentur.  Sed 
anne  mos  ille  in  Gallia  Cifalpina  anferis  cdme- 
dendi  quotannis  kal.  Novembris  ab  Ifidis  facris  ? 
Ut  ita  fe  res  habeat  fieri  poteft.  Sed  idem  fere 
mos  etiam  non-lam  kal.  quam  alio  quopiam  die 
circa  id  tempus  fervatur  nonnullibi  in  Anglia. 
Quod  ille  tibi  de  calendario  MS.  &  numeris  figu- 
ra  barbarica  notatis,  utinam  quod  editum  eft  inde 
emendaretur,  faltem  in  quibus  variet,  animad- 
verfionibus  tuis  ita  lucis  forfan  nonnihil  incre- 
menti  acccderet.  Sed  figurae  illae  barbaricae  fa- 
tis  oftendunt  exemplar  (quod  velut  archetypon 
laudamus,  cumantiquius  aliud  non  reperiatur) 
aevo  fuperiori  confcriptum  fuifle,  cum  nempe 
craffiffima  ignorantia  literas  &  amoeniores  &  re- 
conditiores  fpurciffime  deturparet.  Lydiati  con- 
filium  velle  te  video ;  fed  diu  eft,  quod  rure  agir, 
nec  ubi  loci  fatis  intelligo.  Quam  primum  id 
refcire  contigerit,  eum  literis  confulam.  Gratiffi- 
mum  opus  fecifti  cum  fragmentum  illud  obferva- 
tionum  in  Genefim  ad  me  mitteres.  Cambdeuo 
communicavi.  Magna  fperamus  de  autore  quif- 
quis  ille  fuerit,  qui  tam  docte  de  Edene.  Quif- 
quis  de  tam  a7r^oo-iV<»  adeo  feliciter,  multo  majo- 
rem  necefle  eft  ut  in  caeteris,  quibus  haud  ita 
dubia  lux  inveftiganti  affulgeat,  is  mereatur  lau- 
dem  ;  &  meffis  fane  magna  reftat  magno  ingenio 
in  facris  illis  excutiendis.  Vale,  vir  clariffime, 
&  amore  tuo,  me  femper,  uti  facis,  dignare. 

Tttusy  itt  nihil  magis  ejfe  jpojjit  tuitm> 


Ad  Eundem. 


J.  Selden. 


3  Id.  Aug.  Juliani  1618.  Londini 
ex  aedibus  Inter'  Teinpli. 


Inas  ad  te,  vir  humaniffime,  dedi  litteras, 
quarum  neutras  accepifle  videris ;  utraeque 
bene  prolixae  ;  &  ad  calendarium  illud  inprimis 
fpeclabant.  Primae  vero  quas  circa  Junii  initium 
publico  tabellario  commendabam,  ni  fallor,  inte- 
riere ;  fieri  enim  nequiit,  quin  fi  Parifiis  extarenr, 
aut  apud  tabellarium,  antehac  tibi  traditae  fuif- 
fent.  Alteras  autem  non  dubito,  quin  aut  jam 
pridem  acceperis,  aut  fis  faltem  accepturus :  Eas 
enimoptimus  ille  vir,  &  numquam  latis  laudatus 
Nevaeus  tibi  fe  traditurum  fpondebar,  quem  in 
GalJias  e  Batavia  nondum  revertifle  autumo.  Jam 
vero  ?  kalendas  Octobris,  quae  inftant,  redditae 
mihi  in  rus  abituro  funt  literae  tuae  a  te  datae  vi- 
gefima  prima  Augufti  veftri,  neque  poft  illas,  quas 
v.  c.  Naevaeus  ille  attulit,  alias  accepi.  In  his 
tuis  libellum  meum  de  Duello  petis,  &  quae 
alia  mihi  fuccurrunt  de  ea  re.  Libellum  illum 
paucarum  horarum  opufculum,  tuo  judicio  pror- 
fus  indignum,  &  quod  intra  hebdomadem  u- 
nam  &  afFectatum  eft,  &  Anglice  dumtaxat 
confcriptum,  ctiam  &  prelo  commiflum,  cum 
his  accipies,  &  quam  primum  rediero  Londi- 
num,  hoc  eft  pofl  quatriduum,  alia  id  genus 
parabo,  quaete  falutatum  mittam :  Neque  ingrata 
forfan,  faltem  fi  hactenus  eorum  copia  tibi  fa&a 
non  fuerit.  Penes  me  enim  reftat  libellus,  quo 
defcribuntur  Gallice  (idiomate  nimirum  illo  Gal- 
licano,  quo  ufi  funt  proavorum  memoria  An^Io 
rum  aulici  &  jurifconfulti)  formulae  provocandi, 
edendi,  refpondendi,  atque  alia  quae  ad  provo- 
cantem  &  reum  fpectant,  poftquam  in  arenam 
defcenderiut.  Hunc  exhibuit  olim  Richardo 
noftro  II.  nepoti  fuo  Thomas  Wodftochianus, 
Anglis  ftratopedarcha ,  feu  comes  ftabuli ;  &  fi 
de  duelli  formulis,  aut  armorum  fpecie,  quae  in 
veteri  ufu  in  jure  noftro  municipali  fuere,  certio- 
rem  te  fieri  cupis,  Iibentiffime  item  &  collio-am, 
&  mittam.  Ea  enim  quae  Wodftochianus  habet, 
non  ad  juris  noftri  municipalis  mores  pertinent, 
fed  magis  ad  civile  (ut  dicimus)  feu  Romanum, 
fecundum  quod  decifiones  olim  nonnullae  fiebant 
etiam  apud  nos  in  foro  illo  nobilium  dignitati 
coniervandae  deftinato,  &  la  cour  de  chivalerie 
didto.  Judex  huic  foro  proprius  erat  comes  fta- 
buli,  &  minifter  affiduus  item  &  afleflor  magifter 
equitum,  five  marefcallus.  Diu  eft  quod  forurn  il- 
lud  defiit  feu  potius  quod  magiftratus  illi  defiere. 
Neque  enim  apud  ncs  pcft  Henrici  VIII  tempora 
comitis  ftabuii  magiftratum  quis  geffit ;  quo  ramen 
fi  quis  donaretur,  nihil  obftat  quo  minus  &  fo- 
rum  illud  refufciraretur,  &  ad  morem  veterem 
caufae  criminales,  quae  jure  municipali  dirimi 
nequeunt,  &  aliae  quae  ad  nobilium  aeftimatio- 
nem  &  dignitatcm  attinent,  in  eo  deciderentur. 
Sed  Wodftochiani  libellum,  &  quae  funt  alia, 
quae  tibi  grata  fore  alioiari  poffim,  tranfcribi  cu- 
rabo,  &  ad  te  dabo  ftatim  poft  reditum  meum. 
Summae  enim  temporis  anguftiae  jam  nunc  me 
premunt,  nam  ctiam  equum  femie  confccnfurus 
haec  raptimfcripfi. 

Felici  cum  deledhi  opus  illud  cogitas.    Vere  no- 

bilc  eft,  ncbilitati  inprimis  conducibile,  &  quod 

te,  hoc  eft,  virum  nobiliffimum  aucftorem  dcfide- 

rat.  lavotismeis,  vir  clariffime,  nihil  unquam 

'  anti- 


ijo6 


E 


PISTOLAE 


antiquius  eft  quam  ut  te  denicrear,  neque  molefti- 
as  mihi  exhibere  te  poffe  putes,  nifi  cum  forte 
rcfcivero  te  mihi  quidvis  officii  quod  ex  animb 
praeftitum  cupis  liberrime  non  impcraturum 
Vale,  mi  Petriki,  &  beare  me  amore  tuo  nequa- 
quam  define.  Si  quid  velis  de  re  ducllica  magis 
figillatim  apemerim,  forfan  pJura  quae  exoptas, 
accipics  &  mihi  non  parum  arridebit  fcrutandi 
onus.  Vale  iterum  &  felicibus  aufpiciis,  felici 
progrcflu,  tibi  omnia  fecundcnt  dii,  fi  qui  funt 
doctorum  pracfldes.  Sed  iis  te  charifTimum  efle 
neceffe  eft. 

T)igiiitatis  tuae  Jiudiofffimus 
&  admirator  fummus, 

J.  Selden. 

Ex  aedibus  interioribus  Templi  Londini,  5-  ka- 
lend.  Ocftobris  161 8.  ftylo  noftro. 


J707 


mde  reus.  Sed  cum  praejudicium  mcrito  ex 
pe&arem,  judicium  vere  regium  mira  prudeu- 
tia,  doctrina  fingulari  &  temperantia,  etiam  ea 
quae  acutiflima  ingcnia  (qualc  regis  eft  ufque  ad 
miracuium)  raro  comitatur,  nixum  comperi;  & 
demum  regi  fereniflimo  fatisfacfum  eft,  &  tutus 
redii.  In  hoc  certamine  illuftrifllmi  marchionis 
Buckingamii  (qui  folus  arbiter  aderat  cum  faepius 
dignaretur  me  colloquio  fuo  rex)  fuaviflimos 
rnorcs  &  ingentem  humanitatcm  erga  me  prorfiis 
lgnotum,  &  a  rebus  aulicis  alieniflimum  nedum 
lmmerentem  agnofco  &  aeternum  agnofcere  de- 
beo.  Innocentiam  meam  tunc  mirifiee  fovebat, 
&  conftanter  etiamuum  fovet  vir  nobiliflimus. 
Sed  nimius  fum.  Vale  vir  ilfuftriflime.  Feliciter 
cedant  vota  tua,  &  mihi  ut  foles  fave,  utique  ho- 
noratiflimis  Herebertorum  famiJiae,  (cujus  veluti 
iu  clientelam  te  aufpice  adfcitus  fum)  tuae  verd 
cum  primis  amplitudini  addicftiflimo. 


Ex  autQgrapho  penes  reverendun,  virum    L"J™f£^ 
Geo.    Harbin. 


Vere  Tmts, 

J.  Selden. 


Viro  amplijfimo  E.  Herberto,  legato  apid  regem 
ChriJiianiJJimum. 

JAM  tandem  vero  te  interpellant,  vir  amplifli- 
me,  etiam  noftrae  non  tam  literae  quamnugae  : 
Eas  dico  quas  cum  hiice  flmul  accipies.  A  re  ip- 
fa  enim  aufpicor,  nec  officiorum  blanditiis  pal- 
pare  humanitatem  tuam  aut  vifum  eft,  aut  eft 
opus:  Quippe  quae  fingularis  &  mihi  inprimis 
exploratiflima;  &  qua  non  minus  indignae  funt 
vulgares  illae  morum  afTaniae  &  fucatae  moles, 
quam  viro  fummo  reipubl.  negotiis  onufto,  tibi 
inquam,  intempeftivae.  Accepinuper,  idqueab 
optimo  juvene  fratre  tuo  Henrico,  ante  menfes 
aliquot  tranfmiflas  ad  te  efle  animadverfiones  illas 
procacis  cujufdam  facellani  confarcinatas  in  Hi- 
ftoriam  meam  Decimarum,  cujus  nomine  fane  ti- 
bi  plurimum  debeo,  quod  fuperiori  anno  pericli- 
tanti  atque  invidorum  telis  petito  autori  adeo  con- 
ftans  atque  adeo  afliduus  efles  patronus.  Menfes 
autem  funt  quatuor  &  amplius  quod  prodiere  ani- 
madverfiones  illae;  quas  confeftim  excepere  notae 
aliquot  a  me  in  eas  confcriptae,  fidei  fcilicet  at- 
que  exiftimationis  meae  vindices.  Has  typis  ut 
mandarem,  non  eft  conceflum.  Fas  enim  eft 
(apud  eos  qui  cenfuram  librorum  hic  agunt)  ut 
quis  &  me  &  Hiftoriam  meam  mendaciflime  & 
pro  arbitratu  fuo  conveilat;  nefas  vero,  ut  five 
mihi  five  verirati  ipfi  ego  viciflim  patrocinatus 
publici  juns  faciam  quidquam  eorum  quae  fcrip- 
lerim.  Notarum  idcirco  quas  dixi,  exemplaria 
ahquot  manu  exarata  vulgata  funt.  Unum  etiam 
tibi,  vir  nobiliflime,  avide  deftinavi,  quamprimum 
nempe  facellani  opufculum  penes  te  efTe  refcive- 
fam :  Neutrum  enim  dignum  quod  a  te  legere- 
tur :  neutrum  igirur  ad  te  dare  in  animo  prius  fuit, 
quam  alterum  alinnde  accepifle  te  mihi  innotef- 
cebat.  Infortunio  autem  nonnulJo  marftatus  mi- 
hi  videor,  quod  animadverfiones  ibi  vifae  &Je<ftae, 
ubi  de  notis,  id  eft  fidei  meae  vindicibus  nihil 
ne  auditum  quidem.  Eas  igitur  jam  mitto  ad  ae- 
quiflimum  &  dotftiffimum  judicem.  Exemplar 
harum  fereDiffimo  regi  nuper  non  tam  often- 
srr'  quam  malevoIorum  interpretamentis 
&  fufurns  ita  interpolatum,  ut  ad  regem 
Theobaldas  accerfitus  fuerim  velut  nimirum 
VUL.  II, 


To  the  right  reverend  james  Ullier,  Lorcl 
Bifhop  of  MeatH. 

My  Lord, 

IShouId  before  this  have  returned  your  Nu- 
bienjis  Geograpkia,  but  Mr.  Bed-well  had  ic 
oi  me,  and  until  this  time,  prefuming  on  your 
favour,  he  keeps  it ;  nor  cau  we  have  of  therfi 
till  the  return  of  the  mart.  TJien  I  fhall  be  fure 
to  fend  your's  through  Mr.  Burnet.  There  is 
nothingthat  is  here  worth  memory  toyou  touch- 
ing  the  ftate  of  learning;  only  Ireceived  letters 
lately  out  of  France  touching  this  point,  whe- 
ther  wejind  that  any  churches  in  ihe  elder  times 
of  chrijiianitj  ivere  with  the  doors  or  fronts  eaji- 
ward  or  no,  becaufe  of  that  in  Sidonius  —  Arce 
frontis  ortum  fpeclat  aequinbclialem,  lib.  z. 
ep.10,  &c.  and  otherlike.  I  befeech  your  Lord- 
fhip  to  let  me  know  from  you  what  you  think 
hereof.  I  have  not  yet  fent  it,  but  I  fhall  moft 
greedily  covet  your  refolution  :  And  if  any  thin» 
be  here  in  England  that  may  do  your  Lordfhip 
favour  or  fervice,  and  lye  in  my  power,  com- 
mand  it,  I  befeech  you,  and  believe  that  no  man 
more  admires,  truly  admires  your  worth,  and 
profefTes  himfelf  to  do  fo,  than 


Mar.  24.  i6xr. 
Stylo  Anglico. 


Tour  Lordjhifs 
humble  fervant^ 


J.  Selden, 


V.  S.  My  Tiiles  of  Honour  are  in  the  prefs, 
and  nevv  written,  but  I  hear  it  fliall  be  ftaid  ;  if 
not  I  fhall  falute  you  with  one  as  foon  as  it  is 
done. 

To  the  mofi  reverend  James  Ufher.,  Arch- 
bifhop  o/Armagh/ 

.  My  Lord, 

F  Was  glad  to  have  occafion  to  fend  to  yOur 
1  Lordfhip,  that  I  might  fo  hear  of  the  good 
eftate  of  your  felf,  and  your  family,  to  which' 
certainly  aJl  good  men  wifh  happinefs.  I  was 
the  Jaft  vveek  vvith  Sir  Robert  Cottoti  at  Conning- 
11 B  toni 


!7o8 


Epistolaf, 


709 


ton :  At  my  parting  from  bim  (when  he  was 
with  his  fbn,  to  go  to  Oxford  to  the  Parliament) 
he  gave  me  Jeave  to  fend  to  yourLordfhip  to  fpare 
me  the  tvvo  Saxon  Chronicles  you  have  of  his; 
which  I  befeech  you  to  do,  and  to  fend  them  me 
by  this  bearer ;  together  vvith  my  Matthew  Ta- 
ris,  Baronius  his  Martyrologie,  and  Balaeus.  I 
exceedingly  want  theie  five  Books  here,  and  (if 
you  command  it)  they  fliall  be  fent  you  again  in 
reafonable  time.  I  prefume  too,  my  Lord,  that 
by  this  time  you  have  noted  the  difierences  be- 
tween  the  texts  of  the  received  original,  and 
that  of  the  Samaritau.  I  befeech  you  to  be 
pleafed  to  permit  me  the  fight  of  thofe  diffe- 
rences  if  they  may  with  manners  be  defired,  ef- 
peciaJly  thofe  of  times.  I  fhall  defire  nothing 
more,  than  upon  all  opportuniiy  to  be  moft 
ready  to  appear,  and  that  with  all  forwardnefs 
of  performance  in  whatfoever  I  were  abJe, 

Tour  Lordjhifs 
moji  aJfeElionate  fervant, 

J.  Selden. 
Wrefi  in  Bedfordfhire, 
£.4.  16x5. 


To  the  mofi  reverend  James  Uflicr,    Arch- 
bifhop  of  Armagh. 

My  Lord, 

IT  was  moft  glad  news  to  me  to  hear  of  your 
fo  forward  recovery,  and  I  JhaJl  pray  for  the 
addition  of  ftrength  to  it,  that  fo  you  may  the 
eafier  go  on  ftill  in  the  advancement  of  that 
comtnonwealth  of  learning  wherein  you  can  fb 
guide  us.  I  humbly  thank  your  Lordihip  for 
your  inftructions  touching  the  Samaritan  bible, 
and  the  books.  I  have  retumed  the  Saxon  An- 
nals  again,  as  you  defired,  with  this  ftiit,  that  if 
you  have  more  of  them  (for  thefe  are  very  flight 
ones)  and  the  old  book  of  Ely,  Hifioria  Jorual- 
lenfls,  the  Saxou  evangelifl,  the  book  of  JVor- 
cefier,  the  bool<.  of  Mailros,  or  any  of  them, 
you  will  be  pleafed  to  fend  me  them  all,  or  as  many 
as  you  haveof  them  by  you,  and  what  elfe  you 
liave  of  the  Hiftory  of  Scotlaud  and  Ireland,  and 
they  lhall  be  returned  at  your  pleafure  :  If  you 
have  a  Saxon  Bede  I  befeech  you  let  that  be  oue 
alfo.  If  I  have  any  thing  here  of  the  reft,  or 
ought  elfe  that  your  Lordlhip  requires  for  any 
prefent  ufe,  I  ihall  moft  readily  fend  them  to 
you,  and  ihall  ever  be 


Sept.  14.  i6z<). 
JVreft. 


Tour  Lordjhifs 

mofi  ajfetJionate  Servant, 

J.  Selden. 


'P.  S.  Sept.  19.  fent  him  upon  this;  Annales 
Latino-Saxonici,  the  book  of  Mailros,  For- 
doni  Scotichronic.  Fragment.  Scotic.  Annal. 
ad  finem  Ivonis  Carnot.  Fragment.  Anna- 
lium  Abb.  B.  Mariae  Virginis  'Dublin.  Annales 
Hiberniae  Thomae  Caje,  the  book  of  Heath, 
<Pembrig,s  Annals,  MS. 

There  is  hope  (as  Sir  Robert  Cotton  tells 
me)  that  a  very  antient  Greek  MS.  copy  of 
the  council  of  Nice,  the  firft  of  them  of  that 
name,    is  to  be  had  fomevvhere  in  Hunting- 


donjlyire.  I  thought  it  would  be  a  piece  of 
news  that  would  be  acceptable  to  your  Lordfhip ; 
he  is  in  chafe  for  it. 

Vtro  ornatijfimo  J.  Geranlo  VoJJio  J.  Sel- 
denus  S.  P.  D. 

Vir  amplijfime, 

ANNUS  eft,  quod  ad  me  opus  tuum  de  La- 
tinis  Hiftoricis  egregium  fane  &  eruditione 
refertifilmum  mittere  dignatus  es  ;  munus  gratifll- 
mum,  five  autorem  (quem  fufpicio)  five  rem  ip- 
fam  fpeclrem.  A  tanto  viro  falutari,  &  dignum 
ad  quem  ejufinodi  munus  daretur,  aeftimari,  mi- 
hi  permagnum  erat.  Gratias  tibi  quas  pofium 
maximas  ago,  &  citius  egiffem,  nifi  cum  literis 
Marmora  fimul  Arundelliana,  quaefub  praelo  ca- 
lebant,  cum  tuas  acciperem,  mittere  ad  te  defli- 
nafiem,  nec  prius  refcribere  quam  ea,  quae  com- 
penfationis  aliquam  figuram  induerent,  abfolve- 
rentur.  Editionem  quam  plurimaintervenerunt; 
quae  ita  impediere,  ut  fuperioris  aeftatis  initium 
minime  anteverteret.  Exemplar  ad  te  ante  men- 
fem  dedi,  farciculis  v.  cl.  Johannis  de  Laet  cum 
aliis  in  Batavianis  exemplaribus  commifium. 
Spero  te  antehac  accepiffe.  Literas  ruas  adjicere 
nequibam,  neque  citius  in  Bataviam  fcribere.  Ve- 
niam  mihi  non  negabit  humanitas  tua.  Vale,  vir 
eximie,  &  me  inter  eos,  obfecro,  fidenter  nume- 
res,  qui  admirandam  tuam  do&rinam  fummopere 
amant  8c  colunt. 

Londini  Cal.  Sept.  1618. 

Clariffimoinro,  amico  fwgulari,  Chrifliano 
Ravio  Johannes  Seldem/s,  S.  P.  D. 

Vir  clarijfime, 

QUOD  vis,  praeftare  jam  nequeo.  Nec 
pignori  omnino  opus  foret,  aut  efie  debe- 
ret,  fi  mihi  adefiet  copia,  unde  quod  tibi 
ufui  foret,  fuppeditaretur.  Interea  obfecro  in  prae- 
fenti  accipere  non  dedigneris ,  munufculum  hoc 
aureorum  uummorum  fc.  librarum  fterling.  quin- 
decim.  Exilitatis  pudet  amoris  nomine  tantum 
non  lpernendae.  Sed  &  nos  inter  nos  fblum  nof- 
cimus  &  nofcemus.  Cum  forcunae  ac  temporis 
circumftantiae  permiferint,  ampliora  Iibentiffime 
ofterentur  ab  eo,  qui  fingularis  ac  reconditae  eru- 
ditionis  tuae  fumma  cum  humanitate  conjuncftae 
eft  admirator  iiimmus  ac  tui  amantifiimus. 

J.  Selden. 

Londini  15  Februar.  1641.  fc.  more  Anglico 
qui  inMartio  demum  incipiunt  1642.  non  in 
Januario. 

Viro  praeflantiffimo  Marco  Meibomio  Jo-   . 
annes  Seldenus,  S.  P.  D. 

Blnas,  praeftantiffime  Meibomi,  accepi  a  te 
literas  poftquam  Ptolemaeum  hinc  tranf 
mifi.  Refcribere  citius  commode  nequibam.  Jam 
tandem  te  falutat  Porphyrii  in  eundem  commen- 
tarius  ufque  in  caput  VII  libri  lecundi,  ut  exifti- 
mamus  hic,  genuinus,  tametfi  e  codice  quodam 
z  Vati- 


ij  io 


Epistolae. 


171 1 


Vaticano  perfuafus  Holftenius  vclir,  Porphyrii  upnn  rhat  of  frincipes  "Juventutis  in  Suctonius 
efTc  iblum  quantum  in  IV  libri  primi  capita  fcribi- 
tur;  rcliquum  clTc  Pappi.  Sed perfbjcacior  vide- 
ris  ipfe.  Accidit  in  codice  hoc  deieripuis  cmu- 
mcntarius  nefcio  cujus  in  pofleriorcm  libri  1. 1. 
partem,  quem  defcrij  fic  ipfe,  ne  quid  cx  noitris 
hic  tibi  dceffcr,  nunquam  fatis  laudatus  ille  Ge- 
rard  Langbainius,  ad  quem  fimulatquc  accepe- 
ram  literas  tuas  Oxonium  mifl.  Porphyrium  item 
cum  hiice  comiratur  infcrioris  feculi  codex  hym 
norum  cum  notulis  Graecis  canendi  fatis  ab  aliis 
occurrunt  diverfis.      '  kva.^y.^.fjca.Tio-fj^g  r$ 


5 

oAs  hicwri  Kf  Tcig  oio-7TOTMclg  iopTctg  VOCanr,    ut  fub 

initium  litcrarum  ibi  miniatarum,  ied  fuaientium, 


airttf  Tacifits,  circs  thc  Avcyran  ftonc,  thus; 
"  Vcha  lunr,  ut  ad  rnehlviTa  bcncficio  viri  illu- 
"  HrisAu^cruBusbcqaii.  EOJUITES  AUTEM 
"  RO'MA'Nt  UNIVERSl  PRINCIPEM 
h  -  -  HASTIS  ARGENTEIS  DONA- 
"TUM  APPELLAVERUNT.  Quani  la- 
"  cunam  rite  explevcris,  Triucipem  Juvcnt. 
"  Caium"-  So  hc  thcre ;  and  in  his  Auclarium, 
pag  zo.  the  Infcriprion  is  1o  cited,  his  word^>  uo- 
on  it  being,  Explerem  IVV.  C.  /.  e .  Trincipem 
Juventutis  Caium.  So  Ifi  Cafaubon,  on  Sneto- 
nius  lib.i.  cites  the  whole  ftone,  and  (o  this 
piece,  but  without  the  fupplement ;  of  wlvch  hc 


reliquiae  docent.     Nomina  poftmodum  in  minia-  makes  nodoubt,  adding,  Mirum  ita  Auguflum  lo- 

tis,  led  obfcurius,  exhibentur  autorum  :    Joannis  qui,  quafialter  tautumfiliorum  eo  honore  fuerit 

§ '  Ki«a£eA»?,    ^tHva,   ?  Ko^ov/i,  Marci  'foqc[A.ovclxx,  affecJus:  Nam  certum  efl  ambos  Trincipes  Ju- 

Joannis  J1  TAJ/ce^  JV^To^/aAT^,  Joannis  ^Ka*-  veututis  ejfe  appellatos.     Etiam  de  hajiis  ar- 

o~a  %  K.ay.Tra.<ictqi%,  &c.    Forte  in  notis  tuis  ufui  genteis  dijfentit   T)io   qui   aureas  vult  fuijfe 


effe  tibi  poffit  codex  hic  meus.  Ideo  in  iupel- 
leciile  mea  iibraria  cum  fic  latere,  ut  tu  interim 
careres,  omninonolui.  Si  tibi  ufus  fuerit  Graeca- 
rum  Boethii  notarurrr,  forfan  e  MS.  apud  nos  ea 
dari  poffint  quae  edita  emendent.  Impera  ipfe, 
fi  quid  ejufmodi  tibi  operae  pretium  fore  exiftima- 
veris.  Latinorum  MSS.  de  recentiorum  feculo- 
rum  mufica  in  bibliothecis  academiarum  noftra- 
rum  copia,  puto,  haud  exigua  ;  qualis  ille  Odo 
tuus.  Etiam  hymni  cum  cotis  ab  poftea  receptis 
diverfiflimis,  non  rari.  Sed  hujufmodi  codices, 
opinor,  non  tam  ad  editionem  hanc  Graecorum 
pertinere  quam  ad  aliam,  qua,  Deo  volenre,  rem- 
publ.  literariam  feorfim  poteris  iple  pofthac  & 
ipero  te  velle  beare.  Quod  ad  Vettium  meum 
attinet,  tantum  abeft,  me  nolle  tibi  defcriptum, 
ut  fi  penes  me  manfiffet,  tuo  rogatu  ipfe  tibi 
defcribendum  curare  voluiffem.  Atque  aegre 
profedto  tibi  condono,  quod  de  me  fic,  hac  in  re, 
tibi  permileris  dubitare,  id  eft,  plane  de  humani- 
tate  mea.,  Quantum  ad  editionem,  parilis  mihi 
mens.  Et  gratiffimum  erir,  fi  defcriptus  collatuf- 
que  e  bibliotheca  prodierit  Meibomiana.  Arbi- 
trio  tuo  hic  omnia  lubentiffime  permitto.  Sed 
jam  tandem  defcriptum  fpero.  Codicem  interim 
ipfum  brevi  reducem  hic  impenfe  defiderari  defi- 
tum  non  eft,  cum  Vitruvio.  Siforte  Vettiieditio- 
nem  cogitaveris,  habebis  etiam  tractatulum,  qui 
in  MS.  meo  ad  finem  ejus  erat  aevi  recentioris, 
nefcio  cujus  (fed  non  illius)  de  motus  folaris  ab 
initio  mundi  calculo,  nec  contemnendus.  Exop- 
tatiflimum  mihi  te,  virum  rantum,  in  Anglia  ali- 
bive  videre.  Deus  faxit  ut  beneficio  illo  tandem 
tempeftive  fruar.  Sed  vero  rerum  &  temporum 
incerta  praefentia  peregrinationes  qualefcunque 
etiam  incertiflimas  faciunt,  &  eventus  periculo- 
fos  inopinatofque  faepe  nimis  jam  producere 
folent,  quos  Deus  avertat  a  te  lemper,  &  bono 
literarum  publico  diu  fofpitem  confervet.  Vafe, 
caput  chariffimum. 

Maii,  Jul.  ifj.  1651.  Londini. 

To  the  moft  reverend  James  Ufher,  Arch- 
bifloop  of  Armagh. 
My  Lord, 
TT  is  true  that  Lipfius,  in  Annal.Taciti  lib.i. 


lib.lN.  The  Teriocha  wherein  this  is,    in  Zi 
fius,  Cafaubon,  Gruter,  (fol.i3£.)  is  thus,  line 
for  line. 
3  HONORIS.  MEI.  CAUSA.   SENATUS. 

POPULUSQUE.   RO- 
MANUS.     ANNUM.    QUINTUM.    ET. 

DECIMUM.   AGENTIS.  b 
CONSULIS.  DESIGN  AVIT.  UT.  CUM.' 

MAGISTRATUM.  INIRENT. 
POST.     QUINQUENNIUM.     EX.     EO. 

DIE.  DUO.d   DEDUCTI.   IN. 
EORUMVE.'    INTERESSENT.    CON- 

SlLIIS.  PUBI  ICIS.  DECREVIT. 
SENATUS.    EQUTTES.    AUTEM.   RO- 

MANI.   UNIVERSI.   PRINCIPEM. 
HASTIS.   ARGENTEIS.     DONATUM. 

APPELLAVERUNT. 

If  Th.  L'Abbe  had  let  me  know  of  his  editi- 
on  of  the  Affifcs  of  Jerufaleni,  I  could  have  fur- 
nifhed  him  from  another  and  far  ampler  copy 
than  that  of  the  Vatican,  out  of  my  own  ftore. 


Whitefriers, 
Aug.$.  1653. 


Toitr  Lordjhifis 
mofl   humble 
and  devoted  fervant, 
J.   Selden. 


To  the  mofl  reverend  James  Ufher,  Arch- 
bijhcp  cfi  Armagh. 

My  Lord, 

JT  is  true  that  f  §)uem  Topulus  Cof  &c.  Ex 
Marmore  Romae  is  cited  there  by  Lipfius, 
nota  2,3.  in  the  later  edirions.  To  the  lame 
purpofe  Cafaubou  in  Moniment.  Ancyran.  Cai- 
um  14.  natum  annos  crealum  fuijfe  confiilem  ex 
hijioria  Tiionis  &  vetere  lapide  qui  hoc  difierte 
contiuet  notum  eft.  But  where  that  infcription 
is  to  be  found  defcribed,  non  liquet.  I  have  fearch- 
ed  as  diligently  as  I  can,  but  in  vain.  Neither  in 
Smetius,  Lipfius  his  Auffarinm,  nor  Gruter,  can 
I  find  it,  no  nor  in  Boijfardus,  who  puts  toge- 
ther  all  at  Rome  by  their  plaoes,  not  in  method  of 
their  quality,  as  the  reft  do.  Sigonius  A.  ab 
U.  C.  DCCLIII  hath  Caius  and  Taulus  for  Crjf. 
on  his  Fafti ;  and  Onuflhrius  lib.  z.  Com.  in  Fafi. 
the  fame  DCCLIV,  neither  of  them  mention  this 

T^'pe.r,t^mcP0^e/-^nnaI  Uller">  Pig-Si7.Per.Jul.  4079.  b  Pr0  AGENTES  Lipf.  &  Grur.     ScribeAGEN- 

i.DT;      ey    tn    n,L     nrn,,.,,  CLipf-  &  Grut'  EUM-  dLiPf-  &  Grut-  QUO-  Sed  aPud  Cafaubonum 

legiturhX.  EO.  DIE.    DEDUCTI.  e  Facio  FORUM   &  divido  UT.  1NTERESSENT.   fententia  longe  alia. 

Lipl.  KGrut.  5  Vide  partem  pofter.  Annalium  Ufferianorum,  p.  527,  Jul.Per.4709. 

ftone. 


num 


.  18.   (as  it  is  in  my  edition,  Taris  1606.) 


IJIZ 


PISTOLAE. 


ftone.  But  Onnphrius  cites  indeed  another, 
C.  Caefar  Augufti  F.  Coff.  vias  omnes  Arimini 

Sterni  as  divers  other  ftones  remember 

him  by  that  dignity.  But  for  that  mentioned 
by  Lipjius  and  Cafaubon  I  fee  no  fign  of  ir,  after 
a  careful  fearch  again-  through  the  places  alfo 
which  your  Lordfhip  mentions,  orthe  AucJarium 
of  Gruter,  of  Magiftrates. 


Whitefriers, 
Ang.15.  165-3. 


Tour  Lordjhifs 
moft  humbiejervant, 

J.  Selden. 


To  the  mofi  raweW  James  Umer,  Arch- 
btjhop  0/Armagh. 

My  Lord, 
CTepheu  'Pighius  in  U.  C.  DCCLIII,  hath  no 
•**    other    infcription    than    that    in    Gruter, 

pag.1075.   2- 

C.  CAESARE.  AUG.  FIL.    ET.  L. 

PAULO.  COSS. 

LARES.  AUGUSTOS,  &e. 

Nor  any  thing  that  further  concerns  the  matter 
more  than  every  body  there  have.  Touching  his 
mention  of  Junius  Gallio,  I  neither  find  him, 
or  that  province  in  the  time  of  Nero  which  he 
runs  through.  e  Who  that  Gallio  in  the  Acls 
was,  iudeed  appears  not  clearly,  whether  the 
adopting  father  or  the  adopted  fon.  Gallio  the 
father,  you  know  was  baniihed  by  Tiberius. 
That  M.  Seneca  had  three  fons,  whereof  L.  was 
the  fecond,  appears  in  efift.  8. 

Sic  mihi  fit  frater  majorque  minorque  fu- 
ferftes, 

As  likewife  in  the  titles  of  the  controverfies  and 
declamations.  Novatus,  Seneca,  Mela,  fo 
reckoned;  whence  Novatus  is  taken  for  the 
eldeft.  That  L.  Seneca  had  a  brother  called  Gal- 
lio  appears  by  himfelf  in  his  infcription  of  his 
de  vita  beata$  aud  alfo  in  that  of  Statius,  in 
Genethliaco  Lucani. 

Hoc  fttts  quam  Senecam  dediffe  mundo, 
Aut  dulcem  generaffe  Gallionem. 

And  in  that  ofTacitus,  Annat.iS-  under Nero ; 
Junium  Galtionem  Senecae  fratris  morte  favi- 
dum,  & frojua  incolumitate  fuffiicem  increfuit 
Saliemis  Clemens;  befides  the  mention  of  him 
by  the  name  of  Junius  Gallio  frater  Senecae 
in  Eufebius  num.  MMLXXX  (where  that  ridi- 
culous  miftake  is  of  frofriafe  manu  interficit, 
mortem  ejus  Nerone  in  fuam  praefentiam  dijfe- 
tente,  in  editione  Scatigerana  aliifque,  for  O- 
iymp.  rw.  non  eft  afia,  Nerone  in  fuam  praefen- 
tiarn  differente.)  AndafterwardsMMLXXXIV 
L.  Annaeus  Melas  Senecae  frater  &  Gallionis 
bona  Lucani  foetae  filii  fui  a  Nerone  fromere- 
tur.  And  Tacitus  alfo  lib.  16.  Mela  quibus 
Gallio  &  Seneca  parentibus  natus,  &c.  Which 
of  thefe  three  were  eldeft,  is  not  altogether  clear. 
But  it  is  a  good  argument  taken  from  the  enu- 
meration  by  their  father,  that  their  births  were 
agreeable  to  that  order :  And  then  Novatus  or 
Gallio  muft  be  eldeft.     And  Tacitus  proves  Gal- 


1 7 1 3 

//Vs  priority  in  the  place  now  cited.  Hence 
Lipfius  in  de  vita  Senecae,  cap.  z.  and  divcrs 
times,  on  his  works  makes  Novatus  the  eldeft. 
But  in  his  Eietl.  1.  cap.i.  he  makes  him  the  fe- 
cond,  and  L.  thefirft.  So  doth  Tontacus  oaEu- 
Jebius,pzg.S73-  And  Grotius,  adAc~ixvui.ii, 
Erat  hicfrater  magni  Senecae  dic~tus  cumjunior 
effet  Novatus,  fed  adoptatus poftea  a  Junio  Gai- 
iione :  But  I  confefs  the  father's  enumeration 
fways  moft  with  n:ie.  Touching  the  adoprion  I 
can  find  no  uulikelyhood,  that  M.  Seneca  ihould 
give  away  any  of  his  fons  by  adoption  vvhich 
was  ufually  made  for  advantage.  And  Junius 
Galiio  the  father  might  well  deferve  ir,  and  that 
of  Seneca  ad  Marcium  rather  confirms  the  rea- 
fonablenefs  of  ir,  and  the  like  ufe.  Now  for  that 
Gallio  in    the  Acls,    (whom   the   Arab   calls 

,j*baJuI2  as  T)io,  Galenus,  the  father  GaitioJ  it 

forts  very  well  with  all  circumftances,  that  he 
Ihould  have  been  Seneca's  brother,  as  Baronius 
anno  5 3.  §.  33.  Tontacus  in  Eufebium,  Gro- 
tius,  &c.  doubr  nor.  Seneca's  power  in  court 
will  warranr  ir,  and  his  comforr  ro  his  mother  of 
her  two  fons,  fcap.16.)  alter  honores  induftrid 
confecutus  eft,  atter  contemfit,  plainly  meanihg 
Novatus  or  Gatlio,  and  Mela.  And  of  Gatiio's 
greatnefs,  (in  praefat.ad  Nat.  Ghtaeft.^.J  "  So- 
"  lebam  tibi  dicere  Gallionem  fratrem  meum 
"  (quem  nemo  non  parum  amat,  eriam  qui  amare 
"  plus  non  poteft)  alia  vitia  non  nofcere,  hoc 
"  etiam  (adulationem)  odifle  ".  And  it  doth 
not  well  appear  what  became  of  Galiio  the  fa- 
ther;  likely  enough,  before,  loft  upon  his  banifh- 
ment.  But  neither  doth  it  clearly  appear  that 
either  father  or  fon  was  proconful  in  Achaia, 
there  being  no  necefllty  that  the  mention  olGal- 
lio  and  Achaia  together,  only  with  relation  to 
his  ficknefs  contradfed  there  (Epift.xo^.)  fhould 
prove  him  proconful  of  it.  And  it  may  be  as 
much  wondered  at,  and  more  that  Seneca  after 
his  way  had  not  mentioned  or  touched  his  digni- 
ty,  when  there  was  an  unavoidable  mention  to 
be  had  of  Achaia  (whence  he  fpeaks  of  his 
coming  as\of  an  ordinary  traveller)  more  I  fay, 
than  that  he  calls  him  dotninus  mens  Galiio. 
Whether  he  were  his  elder  brother,  or  nor,  he 
might,  by  reafon  of  his  digniries,  which  he  fo 
had  and  affecfed  (as  Seneca  expreffly  takes  no- 
tice  of  in  that  to  his  mother)  complementally 
call  him  dominus  metis,  though  Lipjius  refers  it 
every  where,  after  he  grew  of  the  mind  that 
Novatus  Was  eldeft,  to  the  elderfliip.  Pardort 
my  thus  troubling  your  Lordihip,  and  efpecially 
my  ill  writing  and  blotting,  which  I  could  not 
mend  by  tranfcribing,  becaufe  I  was  to  difpatch  it 
away  as  foon  as  I  had  done. 

Whitefriers,  Tottr  LordJhip's 

OcJober  13.  moft  humbie  and 

i6<T3.  moji  affeflionate 

friend  andfervant, 

J.  Selden. 

y.  S.  Golitts  his  Lexicon  is  come. 

My  fecond  de  Sjnedriis  is  done,  only  it  wants 

the  dreffings  previous  ro  ir :   And  the  third  is  be- 

giHiinfeveraliheets,  and  will  I  hope  be  fbon  dii- 

patched. 


(  Vid.  Aimal.  Ufler.  part.  pofter.  pag.  670.  Per  Jul.4768. 


That 


I7U 


Epistolae. 


17x5 


That  Salmafius  is  dead,  is  by  every  body  un- 
doubtedly  believed,  and  I  am  afraid  it  is  too  true. 

*  For  the  name  of  dominus,  you  beft  know  the 
frcquent  uie  of  it  in  compellations  and  appella- 
tions  out  of  Martial,  lib.%.  epig.  68.  adOlum, 
and  enough  of  Seneca's  time. 

Ghiod  te  nomine  jam  uou  faluto, 

Ghiem  regem  ©  domiunm  prius  vocabam, 

Ne  me  dixeris  effe  contnmacem,  &c. 

And  lib.x.  ep.113.  inTrifcum. 

Cttm  te  11011  noffem  dominum  regemqne  vocabam  ; 
Cum  bene  te  novi,jam  mihi  Prifcus  eris. 

And  //£.4.  <?/>/£.  84.  in  Naevolum, 

Solicitus  donas,  dominum  regemque  falutas. 

This  was  frequent  in  falutations  and  mutual  ex- 
preffions,  though  the  emperors  fometimes  avoid- 
ed  it  as  too  much  earneft,  or  feeming  fo ;  to  the 
reft  it  being  in  jeft  or  complement.  Truly  Sene- 
ca  ufed  not  a  lefs  expreffion  of  that  kind  to  him, 
when  he  began  his  books  de  Ira,  with  Exegijii 
a  me,  Novati,  ut  fcriberem  quemadmodum  ira 
pojjlt  leniri,  &c.  Exigere  is  acJus  dominii,  as 
exigere  tributum,  veiJiga/,  &c.  In  moft  fami- 
Iiar  language  I  have  thus  poured  out  my  fancies 
to  you,  which  I  know  you  will,  in  your  excellent 
goodnefs  and  judgment,  look  upon  with  gentle 
pardon.  So  that  if  Gallio  in  the  Atfs  were  ei- 
ther  of  them  that  had  fuch  relation  to  the  Sene- 
ca's,  I  fuppofe  it  to  be  moft  probable  it  was  this 
Novatus. 


To  Dr.  Langbaine. 

IN  N°  85-4.  of  Mr.  AJhmoles  books,  pag.  2.94. 
is  this  written  by  Mi.AJbmole.  "  In  the 
"  year  1648,  at  the  Greyhound  in  Foreft-jireet 
"  in  Chefter  (upon  the  digging  a  cellar)  was 
■•  found  the  antient  altar-ftone  here  defcribed. 


_Be/um/e 


io.m.tanaro 

TELVTIV.fiGAEER. 
PRAEi-ENS.GVATA. 
■pRI.LEG.XXW 
CCMMODO.ET 
IATERAKO.COS 
.       V.  S.L.M. 


Feet. 
The  Iength  of  the  ftone  is  3 

The  breadth  at  the  top  1 

From  the  top  to  the  infcription       1 
Breadth  of  the  infcription  o 


Inches. 


y.  295-.  That  inlcription  of  Chefter  I  think  I 
have  rcceived  by  five  or  fix  hands  :  And  this 
which  you  have  is  agrccable  in  fubftancc  (tlicy 
being  written  from  the  ftonc,)  fave  that  your 
EIVPIVS  isELVPIVS. 

It  is  true,  Tauarus  I  think  occurs  uo  whcre  elfc. 
But  confidcring  the  fiips  of  cutters  or  the  foon 
ufual  miftaking  to  fuch  a  dcgree  of  a  namc, 
though  there  might  be  a  Jnpiter  Tanarns  as 
well  as  anothcr,  (and  I  cannot  doubt  but  fuch  ad- 
ditional  names  were  multiplyed  to  many  of  the 
gods,  that  appcar  not  now  in  books,  there  be- 
ing  fo  many  of  them  loft)  yet  probably  enough 
this  might  be  Jnpiter  Taranis,  who  in  Lucan  is 
a  Gaulijh  and  fo  a  Britift?  god,  (and  in  ibme  co- 
pies  TaramisJ  as  it  is  thought  from  Tanar  (ea- 
fier  fb  let  flip  with  a  little  anagram)  in  Weljh, 
Thunder  and  to  Thunder.  For  GVNTA  I  am 
yet  at  a  nonplus,  &c. 


Tour  moft  affetJionate  Friend, 


T)ec.  14. 1653. 


J.  Selden. 


To  hts  excellency  the  Lord  Whitlocke,  Lord 
Embaffador  from  the  ftate  of  Eng- 
Iand,  &C    to  her  Majejiy  ofSweden. 

My  Lord, 

YOUR  excellency's  laft  of  the  3A  of  your 
February,  brought  me  io  unexpechible  a 
plenty  of  the  utmoft  of  iuch  happinefs,  as  con- 
fifts  in  true  reputation  and  honour,  as  that  no- 
thing  with  me  can  equal  or  come  near  it.  Firft 
that  her  moft  excellent  Majefty  a  Prince  fo  ucpa- 
rallefd  and  incomparable,  and  fo  juftly  acknow- 
Iedged  with  the  height  of  true  admiration  by  all 
that  either  have  or  love  arts,  arms  or  other 
goodnefs,  fhould  vouchfafe  to  defcend  to  the 
mention  of  my  mean  name  and  the  inquiry  of  my 
being  and  condition,  with  fuch  moft  gracious  ex- 
preffions.  Next  that  your  excellency  whofe  fa- 
vours  have  been  fo  continually  multiplied  on  me, 
ihould  be  the  perfon  of  whom  fuch  inquiry  was 
made.  All  the  danger  is,  that  your  ncble  affecti- 
on  render'd  me  far  above  myielf.  However  it 
neceftitates  me  to  become  a  fervent  fuitr.rto  your 
excellency,  that  if  it  fhall  fall  out,  that  her  Ma- 
jefty  and  you  have  again  leifure  and  will  ipeak  of 
any  fuch  trifles  as  I  am,  you  will  be  pleafed  to 
reprefent  to  her  Majefty  my  moft  humble  thanks 
and  my  heart  full  of  devotion  to  her,  of  which 
too  I  ftiall  ftudy  to  give  if  I  can,  fome  other  hum- 
ble  teftimony.  God  fend  her  moft  excellent  Ma- 
jefty  always  her  heart's  defires,  and  the  moft 
royal  amplitude  of  all  happinefs,  and  your  felf  a 
good  difpatch  and  fafe  and  timely  return. 


Mart.i.  165-3. 
Whitefriers. 


My  Lord, 

Tour  Excellencys 
moft  obliged  and 
humble  Servant, 

J.  Selden. 


Vid.  Annalium  part.  poft.  loco  fupra  citato. 


11  c 


POEMATA, 


\ji6 


1717 


P      O      E      M     A     T     A. 


Optabam,  &  thyafus  chorufque  amantum 
Mufas  hoc  cupiunt,  tui  laborum 
Et  quicquid  reliquum  eft,  adhuc  tuifque 
Servatum  pluteis.     Tibi  at  videmur 
Non  tam  quaerere  quam  parare  nobis 
Laudem,  dum  volumus  palam  merentis 
Tot  laurus  cupidi  repofta  fcripta ; 
Dum  fecernere  te  tuafque  mufas 
Audemus  numero  ungulae  Iiquorem 
Guftante,  ut  veteres  novem  forores 
Et  Sirenibus  &  folent  cicadis  ; 
Dum  &  fecernere  pofle  te  videmur, 
Efflidtim  petimus  novumque  librum, 
Qui  nullo  facer  haut  petatur  aevo, 
Qui  nullo  facer  exolefcat  aevo, 
Qui  curis  niteat  tuis  fecundis ; 
Ut  nos  fcire  aliquid  fimul  putetur. 
Atqui  hoc  macle  fies,  velutque  calpar, 
Quod  diis  inferium  tibi  facremus, 
Ut  nobis  bene  fit ;  tuamque  frontem 
Perfundunt  ederae  recentiores 
Et  fplendor  novus.     Invident  coronam 
Hanc  tantam  patriae  tibique  (quanta 
Aeternum  a  merito  tuo  fuperbum 
Anglorum  genus  efle  poflit  olim) 
Tantum  qui  penitus  volunt  amoenas 
Sublatas  literas,  timentve  lucem 
Jonfoni  nimiam  tenebriones. 

J.  Selden,  J.  C. 

Ad  ArBurium  Hopton  anms  eiiamnum 
juvemhbus  homme  hbero  vere  dignts  jlu- 
dus  oppido  quam  mfigmtum,  carmtne 
Phaleuao  ug  h  TV7rco  encomium. 

AN,  quem  Patricius  docebat  olim 
Jam  tu  a  Maccius  ?  An  fcholae  b  vetuftae 
Es  Maugantius  ?  Iniulaene  Glafti, 
AncMelkinus?  An  aemulus  Bladudi 
Madulphi d  monachus  ?  e  Robertus  an  tu 

*  Scholar  to  the  Irifh  faint,  wrote  of  Genethliaque  Judgments;  iived  under  Vortiger  about  CDLX.  Bal. 

b  A  great  mathematician,  prefident  of  the  publick  fchools  (which  for  thofe  tirnes  were  as  ouf  now  Univerfities)  at  Caer-leon  in 
Monmouth ;  not  inftitqted  by  Arihur,  as  Cay  in  his  antiquity  of  Cambridge  fuppofes,  but  long  after:  Otbervvife  how  could  there 
bave  been  CC.  ftudents  there,  about  the  Saxons  arrival  ?  As  is  witneffed  in  Cambden,  out  of  Alexander  Ejfebienfis :  Nor  doth  the 
Monmouth  Jeffrey  affirm,  that  he  inftituted  any  fchool  there,  but  only  that  he  had,  in  the  time  of  that  pompous  celebration  of 
the  Round-Table-Order,  a  fchool  of  CC.  philofophers  in  this  city,  which  were  altogether  in  celeftial  obfervations,  and  aftrology 
judicial.  Bale  puts  all  this  at  Chefler,  but  upon  warrant  of  the  Britifh  ftory  (which  in  fome  things  is  ferioufly  to  be  regarded)  it 
fliould  be  at  Caer-leon  upon  Ushe,  ftyled  Ifca  Leg.  II.  Aug.  in  Surita'%  Antoninus,  which  may  perhaps  be  meant  by  Ptolemy'%  Aiyiui 
ddO-riyi  Xs£as-ij  although  he  places  it  in  another  people.     He  flouriflied  under  Vortiger. 

c  Otherwife  Mevinus,  a  monk  of  Glaftsnbury  in  Somerfet,  an  aftrologer  in  Vortiger'%  reign. 

AElmer  foreign  writers  call  him,  fo  ftudious  in  curiofities,  that  he  adventured  the  imitation  of  Dzdalus,  and  the  Britifh  Bladudn 
flying,  but  with  no  lefs  misfortune.  About  the  Confeffor's  timewashea  monk  of  Malmesbury  '  in  Wiltfliire,  fo  called  from  Madulph 
a  Scot,  or  Scoto-Hibernus,  who  (with  Adelm  his  fcholar)  difputed  andwrote  about  thegreat  controverfy  of  celebrating  the  true  Paf- 
fover  in  its  true  time. 

e  Robert,  furna,med  Grofe-tefl  bifhop  of  Lincoln,  under  Hen.Wl.  befides  his  mathematick  fufficiencies,  which  remain  teftified  in 
his  Computus,  Higden'%  Polychronicon,  and  elfewhere,  fpent  feven  years  labour  in  framing  a  Brafen-head,  which  (as  Orpheus  *  hii 
did  in  LesbosJ  fhould 

tell, 

Offuch  things  as  befell, 
And  feven  years  befinejfe 
He  layd,  but  for  the  iacheffe 
Ofhalf  a  minute  of  an  houre 
Fro  jirfi  he  began  laboure, 
He  loft  all  that  he  hai  do. 
Such  a  piece  of  magick  petformed  is  by  an  old  monk  affitmed  '  of  Gerebert,   (afterward  pope  Sylvefler  II.)  compofed  Certai. 


Ad  v.  cl.  Ben.  Jonfonmm,  carmen  pro- 
treptkon. 

RAptam  Threicii  lyram  Neanthus 
Pulfet ;  carmina  circulis  Palaemon 
Scribat;  qui  manibus  facit  deabus 
Illotis,  metuat  Probum :    Placere 
Te  dodisjuvat  auribus,  placere 
Te  raris  juvat  auribus.   Camoenas 
Cum  totus  legerem  tuas  (Camoenae 
Nam  totum  rogitant  tuae,   nec  ullafn 
Qui  pigre  trahat  ofcitationem, 
Lectorem)  &  numeros,  acumen,  artem, 
Mirum  judicium,  quod  ipfe  cenfor, 
Jonfoni,  nimium  licet  maliguus, 
Si  doiftus  fimul,  exigat,  viderem, 
Sermonem  &  nitidum,  facetiafque 
Dignas  Mercurio,  novafque  gnomas 
Morum  fed  veterum,  tuique  juris 
Quicquid  dramaticum  tui  legebam 
Tam  femper  fore,  tamque  te  loquutum, 
Ut  nec  Lemnia  notior  figillo 
Tellus,  nec  macula  facrandus  Apis, 
Non  cefto  Venus,  aut  comis  Apollo, 
Quam  mufa  fueris  fciente  notus, 
Quam  mufa  fueris  tua  notatus  ; 
Illa,  quae  unica,  fidus  ut  refulgens 
Striduras,  liiperat  comis,  minorum  : 
In  mentem  fubiit  Stolonis  illud, 
Lingua  Pieridas  fuifle  Plauti 
Ufuras,  Ciceronis  atque  didum, 
Saturno  genitum  phrafi  Platonis, 
Mufae  fi  Latio,  Jovifque  Athenis 
Dixiflent.     Fore  jam  fed  hunc  &  illas 
Jonfoni  numeros  puto  loquutos, 
Anglis  fi  fuerint  utrique  fati. 
Tam,  mi,  tu  fophiam  doces  amoene, 
Sparfim  tamque  fophos  amoena  fternis. 
Sed,  tot  delicias,  minus  placebat, 
Sparfis  diftraherent  tot  in  libelJis 
Cerdoi  caculae.     Volumen  unum, 
Quod  feri  Britonum  terant  nepotes, 


1  Bal.  Ccnt.  z.  Xdand,  Malmesbmienf.  Lib.i.  cap.  i.  Camd.  Matth.  Taris  in  Hen.IU.  »  Jhilofttat.  in  'H^mrnit.  J.Gowet.  in  Confcff. 

Amantis  lib.  ^.  9  G.  Malmsb.  de  hift.  teg.  lib.  2,  cui  Geiebettus  ifte  (contia  quam  aliis)  eft  Joannes  IP.  XV. 

Perdoclius 


1718 


Po 


E   M  A  T  A. 


Perdocftus  Capito?  Tibi  an  fBachoni 
Anne  eft  s  Limnocharis  rcrnifTa,  h  Bedae, 
'  Suiceri,  anne  animaefl:  uti  olim  Homeri, 
Cantori  Rudio  ?  Magis  mathefi 
Credam  Pythagorae,  tot  inter  alti 
Oarag  cum  ingenii  tot,  ante  pleros, 
Artis  fymbola  patriae,  tibique 
Sic  dentur  mutuo,  prius  docendo 
Qpam,  Ardturi,  poterant  receus  oborto. 

J.  Sclden  e  Soc.  I.  Templ. 

In  Bucolica  G.  Brown.  Ghiod,  per  fecef- 
fts  rufttci  otia,  licttit  ad  amic.  &  bon. 
Itt.  amanttff.  Anacreonticttm. 


7*9 


JIOHO,, 


T7"  A>A@*  trcv  KvS-tp 

2cY,   Kgpa 
Ty.vti^ivtra.v,  'Itepue. 
Ty  Qvy.7rfy1.fav  EpcdTig. 
Tcuc.  trvv  Ylahhclcis  (J>!(£^. 
Tsjc  lAxtrOA  ■uTPCxa.Tyio^cv' 
Tcfig  trv  dH\@->  otwrj  * 
Tsjc  xy.?,v  daustrsjg. 
$2i  _S  \<r'  dvi^cc?^- 

~i"VX1)    iVVicL  T>j/S,0V 


"Os- 


roocr/ui 


E 


ooorag. 


MsVaic,  vf  '  A.<p£oYiveii} 
TLoSttIov,   tSth  ■unMo-y.s. 
"Naosie^  cly.tycTiono-L') 
'  Ovrcog  itxrt  £»A(S"@». 


Q 


Ad 


amoris  numma. 


UIN  voftrum  Paphie,  Anteros,  Erofque 
Ut  regnum  capiat  mali  quid,  abfit ! 


Venus,  pcr  Syriuranimis  venuftam! 

Amplexus  tencros,  pares,  iuaves 

Pfyches,  per,  tibi,  bafiationum 

Eros  quantum  erat !  Et  per  Antcrotis 

Feiices  animas!  Periclitanti 

Obtcftor,  dubiaeque  coniulatis 

Rei  voftrae!  Mifcrum  magis  favete 

Languori,  miferum  favete  amantum, 

Divi,  cordolio!  Quod  eft  amatum 

Iclu  propitii  ferite  pe&us! 

I<5tus  quin  fit  ab  aurea  fagitta ! 

Ortas  fpe  placita  fovete  flammas! 

Ortis  quin  fimiles  parate  flammas  ! 

Suas  gnaviter  ambiant  k  Neaeras ! 

Et  cautim  laciant  fuos  Neaerae ! 

Dextras  fternuite  adprobationes! 

Adfuetis  detur  ofculum  labellis! 
Et  juncftis  detur  ofculum  ialivis! 

Tui  nedaris  adde,  diva ',  quin&am. 
Conturbet  tremula  libido  linguae, 
Ne  quis  bafia  m  faicinare  poffit! 
Morfusmutua  temperet  voluptas! 
Dormitis,  nimiumque  defuiftis 
Procis,  atque  adamantinis  puellis. 
Ifthaec  proipiciens  tibi,  Cupido, 
Audax  admonui.     Tuas  Apollo, 
Deuique  Arcadia,  Minerva,  &  Hermes 
Supplantant  Veneres.     Marinus  arcum 
Tendit,  quin  jaculis  tua  pharetra 
Surreptis  petimur.     Camoena  texit 
Cantu  daedala,  blandulum  Aphrodites 
Ceftum,  &  infidias  plicat.     Minervae 
Buxus,  Mercurii  chelys,  cicuta 
Fauni,  dulce  melos  canunt.     Erota 
En,  olim  n  docuit,  plagas  eroti 
Jam  tendit,  juvenis,  poeta,  paftor. 


as  he  fays,  infpeclione  fyderum,  cum  videlicet  omnes  Planeiae  exordia  curfus  fui  mtditartntur;  which  how  you  can  underftand,  unleff, 
either  wben  they  are  all  in  thofe  points  wherein  the  *  Jhema  Mur.dt  imaginattoii  of  lbme  ar.cients  (true  calculation  cannot 
through  uncertsmty  of  Chronography)  placed  them,  or  elfe  when  by  Parallax  they  are  (fuch  I  mean,  as  may,  the  five  lefler)  ia 
point  of  their  fecond  ftation  at  once,  (a  fyftem  perhaps  too  rare  to  find)  I  confefs  I  ktiow  not. 

}  f  Rogtr  Bacon  in  time  of  Edwardl.  doct.or  of  divinity  in  Paris,  and  a  Francifcan  in  Oxford,  a  Dorftfliire  born  gentleman, 
whom  lt  pleafes  Bale  s  to  ftile,  Prtftigiatcr,rj?  Magus  Necromanticus,  non  tn  virtute  Dei,  fed  operatione  malorum  fpirituam,  zniWier 
reckons  him  among  his  Deplorau  ingenii  homints ;  but  that  great  cierk  M.  J.  Dee,  Iong  fince,  promifed  his  apology.  Notice,  that 
the  worid  hath  of  him,  proceeds  for  the  moft  part,  from  his  cbymick  dcctrine,  for  which  Woarehadumifts,  and  Spagiriftick  writers 
commonly  vouch  him.  But  his  works  were  divers,  both  mathematical,  phyfica],  and  theological 6.  Of  fome  of  them  copies  are  ex- 
tant  in  Peter-Houfe,  and  Bennet-CoiUge  in  Cambridge,  fome  in  private  hands,  and  in  Pimbroke-Hall  hbrary,  the  titles  of  fome  of 
his  fpecial  treatiles,  (not  mcntioned  by  Bale  or  Gefner)  De  prolongatione  vitt,  Antidotartum  ejufdem,  De  graduatione  medicinarum, 
(in  fome  of  which  I  prefume  his  report  was  of  Artephius,  whom  he  affirmed  7  to  have,  by  art  apphed  to  nature,  Hved  a  thoufand 
years)  remain  in  the  frootifpiece  of  a  volume,  the  books  themfelves  being  unhappily  feifed  by  plagiary  harpies.  And  queftioh- 
lefs  fpight  and  ignorance  (frequent  enemies  to  learning  and  art)  have  depnved  pofterity  of  no  fmall  benefit  by  mif-cenfuring  what 
they  underftood  nor.  Howfoever  in  othets,  in  this  learned  Frier  it  hath  been  too  manifeft,  all  whofe  works  fairly  writteD,  and  weil 
bound,  were,  by  religious  pretendmg  fciolifts,  damn'd  as  divelifli,  with  long  nails  through  them  faftned  to  desks  in  the  Francifntiu 
library  in  Oxford,  and  there  amoDg  duft  and  moths  confumed  3,  being  fufpefled  of  herefie,  he  was  commttted  to  prifon  by  i>P.  Ni- 
cholas  4.  '. 

S  Adam  de  Marifco  (pardon  me  that  for  rhe  verfe  he  ufurps  aname  of  Homers"  Uingfrog)  familiar  friend  to  Rohert  Grojfe-tejl", 
both  commended  tor  mathematicians,  by  frier  Bacon,  to  P.Clement  IV.  of  Somerfet  "  by  birth,  by  profeffion  a  Minorit,  or  Frati- 
cifcan  in  Oxford. 

b  For  his  learning  and  gravity  furnamed  Presl/yter  Venerabilis,  born  at  Jarow  upon  Tint  in  the  biftioprick  of  Dur/t/m,  fpent  hit 
life  in  letters  under  Btnedtcl,  or  Bennet,  furnamed  Bifhop  '3,  an  Englifh  gentleman  of  birth,  and  abbotof  Weremouth  (which  found- 
ed  that  abbey,  and  another  at  Jarovj,  as  one,  and  firft  of  all  brought  builders  of  ftore  work,  ufe  of  glafs  windows,  paifiting  and 
fuch  hke  into  England  from  Rome,  whither  he  travelled  five  feveral  times)  and  Ceolfrids  fucceffor ;  wrote  de  temponhm,  cempa- 
to,  and  other  univerfal  learning.  Never  (as  fome  think)  liv'd  out  of  his  native  territory,  nor  by  any  likelihooi  ever  profefsd  at 
Camhridge,  as  is  guefs'd  at  by  Herrifon  and  '*  Cay,  upon  argument  drawn  from  a  cottage  there  cailed  Bedes-houfe,  no  more  thaa 
Anaximandtr  and  Anaxagoras  upon  J.  Lidgat's  teftimony,  or  than  ,s  Bellerophon  was  an  Oxford  man  upon  occurrence  of  an  un- 
known  place  there  titled  Bellerophontis  Curia  in  the  book  of  S.  Frid*fvid's  monaftery,  or  than  this  Bede  and  S.  Colman  lived,  or 
were  buried  (wirh  other  old  wives  tales  of  them)  at  Bofeham  in  Sufjex,  as  without  warrant,  the  vulgar  there  have  a  tradition. 
Malmeshury  buries  him  in  the  abbeyof  Jarrovj :  Stdmodo,  faith  he,  cum  heato  Cuthherto  Dunelmi  fittim  famt  conftrmat. 

'  Roger  Suicet,  ,s  firft  inventor  of  the  art  Cakulatory  in  difputation  wherein  multiplicatis  particutis  negativis  ©■  trajeClis  per  tjfe  ct" 
»0»  ejfe,  calculo,  (which  was  beans  and  peafe)  op-.ts  erat,  quoties  erat,  difputandum.  The  worth  of  this  fubtle  doclor,  Cardan  and  h:s 
moft  penetrating  antagonift  Scaliger,  enough  blazon:  Nor  do  the  titles  of  CavMationes,  and  Qui/qutlit  Suicetict  in  Vives,  and  Pic. 
Mirandula  much  detrafl  from  him.  He  was  author  of  an  f.phemerides ,  and  other  of  that  nature,  beiides  a  book  of  the  art  Caba- 
liftick.    Oxford  was  his  univerfity,  and  under  Ed.lU.  as  is  thoaght  was  juftiy  prov'd  of  him. 

k  Amica,  Domina  (noftro  idiomate  amatorio,  Miflrefs)  &  Neaerafunt  utifynonyma,Prudentio,  ante  alios,  Peti  Steph. hymn.  iz. 
&  alicubi.  v.  fi  placet  &  Jof.  Scaliger.  ad  3.  Xibulli.  'Horat.  Carm.  1.  od.  13. 

m  Ne  fcilicet  quis  pernumeret.  Finitusn.  Scnotus  numerus  fafcino,  apud  Veteres  obDOXius,  Idque  in  bafiis  obfervatnm  habes, 
apud  CatuTI.  Carm.  5.  8C7.  ■>  Amor  a  paftore  omnegenus  Mufices  olim  edotftus.     Bion  Idyll.  3. 

4  De  thematc  mundi  confule  Petrum  AUiacenf.  ap.Jicum  Mitand.advetf.  Aftrolog.  lib.s.  cap.9.  &  v.  Jul.  Eiimic.  5  Bal.Cent.j_.  De  pra:- 

ftig.  Dimonum.  lib.  2.  cap  4.  <■  Th.  James  in  Zdog.  Oxonio-Cantabiigienf.  lib.  1.  7  Leo  Suav.  in  compend.  pnilol.  PaiacelL 

&  ad  PatacelC  Iib.  1.  de  vita  longa.  8  J.  Twin.  de  teb  Albion.  lib.2.  »  Lant.  Humfied  piifat.  ad  Jefuitilmum.  . 

"  Homer.  M&x>/t.  "  Bt.  Twin.  apud  Oxon.  lib. 3.  «  Camden.  in  Btigant.  Malmesbui.  lib.  1.  degeft.  teg.  cap.3-  Hennc. 

Huntingdon.  lib.^Bed.in  Epit.  hift.  Anglic.  ■3Bed.l.;.  hift.Anglic.cap.19.MaImef.de  Ponnfic.  lib  S.  Bal.  Cent.2.  Hift.  Dunelmenf.  Br.  Twin. 

apolog.2.  '4  Cai.  Antiq.  Cantabiig.  lib.  r.  "  Br.Twin.apol.  3.  "  J.Saiisb.  in  Mctalogic.  lib.  1.  cap.j,  Bal.  cent.  3.  Gelnei.  bibnotnec. 

Iltnasc 


P  O   E   M  A  T  A. 


1720 

Ifthaec  profpiciens  tibi,  Cupido, 
Audax  admonui.     Fave  Cupido. 

By  the  fame. 

SO  much  a  ftranger  my  feverer  mufe 
Is  not  to  love-ftrains,  or  a  fhepherd's  reed, 
But  that  ihe  knows  fome  rites  of  Thoebus  due's, 

Of  Tan,  of  Tallas,  and  her  fifters  meed. 
Read,  and  commend  fhe  durft  thefe  tun'd  eiTaies 

Of  him  that  loves  her  (ihe  hath  ever  found 
Her  ftudies  as  one  circle.)    Next  ftie  prays 

His  readers  be  with  roie  and  myrtk  crown'd ! 
No  willow  touch  them!  As  his  °  baies  are  free 
From  wrong  of  bolts,  fo  may  their  chaplets  be ! 
J.  Selden,  Juris  C. 

Ad  v.  c.  Th.  Farnabium  de  Lucano perpe- 


1721 


AU  arts  in  difcords  and  concents  are  clos'd 

(And  when  unwinged  fbuls  the  fates  reftore 
To  th'earth  for  reparation  of  their  flights, 

The  firft  muficians,   fcholars,    lovers  make 
The  next  rank  deftinate  to  Mars\  knights 

The  following  rabble  meaner  titles  take) 
I  fee  thy  tcmples  crown'd  with  Phoebus  rites, 

Thy  bay  's  to  th'eye  with  lilly  mix'd  and  rofe, 

As  to  the  ear  a  diapafon  cloie. 

J.  Selden. 

'E12  tyjv  2AMOTHAOT  tSiiOTPXA- 
20T    AnOAHMIAN. 

'  TJEg/V,  AiSvrig,  -zre&Ttig  •areg/,  x,'  'Acrios@*  cur,e 
■*■         Tcy.fA.fA.aT  >f '  dfA.lpiAaCpij  vSv  %ajdjra<rov  %%&. 
ilyvyiuv  tb  viuv  tiMtuv  Ti  Tmottuv  k.  \optuv 
Mox6Svtic  QvTocy.oLu  Qx.10vafA.ivuv  fA.ifA.afA.iv  * 


tuts  tlltus  noits  exphcato  &f  m  lucemjam    T^^mt  £  -^  „<p«ww5  Jfh'<fau.Kev 


Oi  /Mjj  dvrttpicnoi,  x.'  dfkooavTOi,  fjnpovTig. 
Eu  fjut/Xa.  QupvjSov  Tli4pxacr@*>  TaiJTa  BpiTavvoig 
K.a*  /Xiyiug  ipnH.   t£>  <ri(pog  tko  Txrotrov. 

Jo.  Selden,  J.  C.  e  Soc.  Int.  Templt. 


Ql 


prodtturo. 
iUM  vatum  Genios  chorus  fororum 
(Vatum  queis  veteris  perennet  aevi 
Nomen)  Caftalii  ad  caput  liquoris 
Accitos,  monuit  parare  lucem 
Tutelis  reliquis,  ne  fingularum 
Nodofae  tenebrae  diu  morentur 
Le&ores  timidos,  retardat  anceps 
Quos  feu  carminis  ordo,  feu  vetuftas 
Doc"to  emblemate  turbet  involuta: 
Haut  eft  ingenio  repertus  alter, 
Farnabi,  potior,  fcientiorve, 
Aut  prifcae  hiftoriae  poeticefve, 
Cui  mandetur  honos  vices  gerendi 
Tutorum,  &  tenebris  faces  parandi, 
Quam  tu,  cui  veteres  reconditique 
Ritus  ex  adytis  patenr,  &  omnes 
Thefauri  fophiae  nimis  reducti. 
Mufarum  ergo  tuum  petunt,  facrantque 
Excepti  hofpitio,  necinde  cedunt; 
Quin,  nacli  penetral,  fimul  fecundant 
Votum  Pieridum,  tuo  labore 
Ufi  ac  affiduo-tibi  viciffim 
Adftantes  taciti  docent  miniftri. 
Sic  fe  res  habet  &  palam  loquemur ; 
Quid  tu  diffimulas?  Parum  videmus 
Si  his  non  aufpiciis  mage  imputamus 
Tuis  quam  ftudiis,  quod  aut  Aquinas 
Quodve  alter  fatyra  redudtiori 
Qui  torquet,  radiis  tui  corufcent 
Solis,  nec  lateant,  falefque  acuti 
Quos  jaclat  falo ;  quodque  fic  cothurno 
Reddatur  fua  lux,  &  a  falebris 
Quod  Pharfalica  bella  detonantem 
Jam  purges :  Genios  quis  audet  ipfos 
SuggeffifTe  tibi  probus  negare  ? 
Tantum  non  Genios  videmus  ipfbs. 

J.  Selden,  J.C 
\ 
To  his  w<?nofy/mWMichaelDrayton. 

"Y  Muft  admire  thee  (but  to  praife  were  vain 
I      What  every  tafting  palate  fo  approves) 
Thy  martial  Tyrrhick,  and  thy  Efick  ftrain, 

Digefting  wars  with  heart-uniting  loves, 
The  two  firft  authors  of  what  is  compos'd 

In  this  round  fyftem  all ;  it's  antient  lore 

°  Bays  (fair  readers)  being  the  materials  of  poet's  garlands  (as  myrtle  and  rofes  are  for  enjoying  lovers,  and  tbe  fruitlefs 
willow  for  them,  which  your  inconftancy,  too  oft,  makes  moft  unhappy)  are  fuppos'd  not  fubjeft  to  any  hurt  of  Jupiter's  thun- 
deibolts,  as  other  trees  are. 


ln  eptgraphen  Jant  Anglorum  carmen. 

Uifnam  io  muflat?  Pofuifti  Enyo 
Arma ;  jam  doctos  Iber  haut  Batavos 
Marte  turbat;  foedere  jam  Britannus 
Continet  orbem. 
Clufium  audax  quis  referat  larentem  ? 
Falleris.     Diae  Themidis  recludo 
Iutima.     Haec  porta  melius  ferata 
Pandit,  Eamus. 

J.  S. 

To  that  fingular  glory  of  our  nation, 
and  light  V)f  Britame,  M.  Camden 
Clarenceux, 

S~\  Tvyiuv  i(pop@^,  Tifitov  x,atJX>ifA,a  BpeTavvuv 
UU      TLacri  -israp'  Soox.ifA.otg  djSoK.ifA.eig  t  dyaSotg. 
Tidcri  ■zrap   lofiocrwjrig  @dcrav@*>,  KafA.cflwe,  Tihr\tyie 

Tlg  Aoyyiv@-  Uw,   ug  x.  Acyt<ropdvrjg. 
T{fA.iTiPO>g''/\ri(ii  -zrovoig'   xa6opuvtff.g  \sztroopa 

2#  fA-rf  fA.ifA.<pof&{ii4,  8-apcrateug  xaSopu. 

J.  Selden. 

EI2  ONOMA2TIKON  HPJ2I2N,   tuv 

sv  tsXsi  svcfo/tifAyieravTuv  vno  (piXTczTa  n^ 
cpiXo/TovuTtxTis  IJ2ANNOT  tS  2IAO- 
A  O  T  N  O  T  trvXXsxQsv  ^  ixSbdsv. 

A  Nn/\iri  Ti,   Ovcrig  ti,   fA.itrrifA.Qpjiri,   jjds  K.  dpx,T@« 
Iloari  •zz-aTqSricrav  troig,  <pl/\i,   vravnoaig ; 
TivTi  TlrjViXojrrig  TTocng  dyx^ooio  T-rAavriQdg 
'TiO£ct.x,ig  dvSpuTruv  d?ia  x.  (ppiv  iyvug  ; 
'M.aJ&.ov  ~Z>qi6fA.r\cTag  wacrrig  Yscrfjuri-n^g  eutie 

TloppvpoG/\a<r@J  ifA.01  lOTiOA  aJUT0%[OCf.TUq. 
A.VOPUV  r]pUUV  K90~fA.riT0P  oh  lavi, 

K.cu  6d/\(@h1  itjjvolx.a  yvrjcrtov  6€vofA,itjg, 
2ei  Ttropoi  r]ouuv  dvTafyov  ec9"Ao'f  duT@- 
Trjg  ■zroAvKcucrapJrigf  £  ■aroXvicoic^.vtrig. 

APKT.  0  A&2T02. 


I  N  D  E  X  locorum  Scripturae  Sacrae  quae  in  fecundo  volu- 
mine   vel  citantur,    vel  expiicantur. 


G  E  N  E  S  I  S. 

Cap.   Vir.Pag. 

i     5  97"- 

26  1200 

28   iip(5 
ii     2    1446 

13   814 

24  540 

iv         vii  1499 
21   1495 
tslt.    227 
v  1445 

18  1443 

19  i44-i 

20  1445 

.  25  M43 

vi    8  1445 

viii  149J 

ix  971 

2  1195,  1200 
26  17 

X  «52,  698,  121 

2  255 

5   H96 
<5  815 
19  1199 

21  220 

25  1196 
32   11915 

xi         354,  144  j 
11   1443 
Xiv    3   1254 

5  345 
13  210 
xv     3  <5o 
xviii         881 
xxi  10  11 
xxii     2  321 
xxiii    9  <5o2 
xxiv  10  214 
45  659 
<Jo  626 
65  755 
xxv    1  8 

5  "> 

<S  ii 
31   i<5 

7  2I4 

18  310 

3  55i 

.  27  347 
xxxi         237 

19  279 
47  2I9 
53   385 

xxxiv  31  790 
xxxvi  3  1 <5 

..  ?8  327 
xxxvii  25   13    ■ 

3<5  16 
xxxviii        63 
8  582 

14  75<5 

15  790 

18  1558 

19  755 

Vol.  II. 


'7 


xxvni 


XXX 


Cap. 

Vcr. 

Pag. 

24 

754 

2(5 

6<5o 

xxxix 

1 

"3 

5 

347 

xl 

42 

6<So 

xliii 

31 

504 

xlvi  nlt. 

5°5 

xlx 

3 

10 

19 

274 

1 

23 

552 

E  X  0  D  u  s. 

ii 

10 

14 

iii 

i5 

552 

i<5 

590 

18 

590 

iv 

29 

5i>o 

vi 

3 

552 

20 

5° 

vii 

7 

32>  84   -      . 

viii 

2(5 

304,  305,  753 

Xii 

21 

55>o 

xiii 

2 

20,  21 

xiv 

I 

291 

xviii 

2 

808 

xix 

I 

302 

15 

302 

xxi 

2 

48 

4 

55* 

<5 

753 

9 

711 

10 

<5io,  711 

11 

711 

14 

181 

xxii 

i<5 

593 

28 

971 

xxiii 

J3 

viii 

i<5 

302 

32 

158 

33 

377 

xxiv 

1 

33 

4 

83 

5 

83 

18 

302 

xxviii 

182,  282 

1 1 

x558,  1559 

3* 

1558 

40 

183 

4- 

183 

45 

122 

xxix 

194 

(5 

i8<S 

7 

194 

24 

28,0 

29 

191,  192 

XXX 

192 

23 

300 

33 

J95 

xxxii 

293 

4 

30CJ 

<5 

299 

18 

299 

20 

299 

24  295 

xxxiv 

538 

*3 

344 

15  792             A 

Cap.   Vtr.  Pa^. 
16  J58 

i    19  i9>  544 
20   19 

XXXV    21    63  £ 

22    (Sjl 
25    72<5 

xxxviii    8  749 

xxxix         1559 

j7  634 

27   Io<5 

30   i8<5 


L  E  V  I  T  I  C  U  S. 

i  15  280 
iii         302 

v     8  280 
vi         302 

-°  197   .'    .     - 
...   "   r?3 

VIII  192 

9  i8<S 
12  194 
27  280 

.    33  i9i 

ix     1  590 

x     <S  177 

xii     2  718 

5  718      -  , 
Xni        753 

xv  19  718,  755 
xvi         182, 23S 

4  l88 
xvii    7  236,  792 

xviii        9,  155,  158,  578,  <So9, 

794 

2  313 
4  88<S 

6  5J5»53ftf4f»J4i'547 

7  544 

8  540 

9  544 

10  544 

11  545>54§,  551 

12  544 

13  544 

14  540,  545    . 

!5   544 

1(5  37,  540,  544,  574 

17  544'  545 

18  535 
21  312 

xix  10  728 

12  227 
20  158 
23  711 

29  579>597>734 
xx    2312 

3  312 

4  3i2>75»i 

5  792     ' 

<5  28<5,  290,792 

H  535.  J47 
*7  555 

19  535 

2°  555 
2'   535 


I  N  D  E  X  locorum  S.  Scripturae  quae 


Cap.     Phr.  Pag. 

Cap.  Vhr.  Pag. 

xxi        9 

8  75S 

z  J4i 

xxxi         307,  749 

3  54i 

xxxiii    7  291 

7  555»  57§>  7S>« 

34  348 

9  597>704'728>733'79i 

40  43 

10  177 

.    41  43 

*3  ^S^-  555>  55^»  551'  57s 

xxxiv    3   1199,  1202 

14  578 

6  1199,  1203, 1205 

17  165,  176 

7  1199 

18  175 

II    1202 

22  175, 180»  158 

12     1199 

..  23   *75>  541 

XXXV    12    192 

xxii  20  170 

xxxvi        xi,  44,  51 

22  ijf,  175 

7  43 

xxiii         33,622,  887 

11  43,  546 

25  446 

33  3°r 

Deuteronom ium 

34  301 

xxv         38 

i    4  348 

10  61 

3648 

25  38,  4<J,  568 

111  14  43 

xxvi    1  241 

iv         304, 960 

6  241 

19  226 

30  385 

v  21  592 

xxvii     3  753 

23   590 

6  19 

vi        446,  514 

4  639 

N  U  M  E  K.  I. 

7  212 

vii        446 

i  49  977 

3   37 

iv     3   167 

5  344 

v     5  452 

viii        45 1 

12  742 

ix  21  299 

13   579 

xi  13  446,639 

17  749 

xii     3  344 

18  756 

xiii     1  773 

22  749 

13  64 

27  749 

XV    12   48 

19  745 

XVI             <S22 

vi    j  177 

13  «25 

.  23  445 

14  623 

viii  24  167 

15  623 

xi  16  64 

xvii    8  755 

26  438 

9  «3 

xii     1  807,  814 

17  9>  S*z>  563 

xiv        48 

20  153 

33  79* 

xviii  11  xiii,  289,  290 

xv        110 

xix    2  590 

15  69 

15  775,804 

20  756 

18  704 

37  tf39 

xx    2  5*3,  192 

38  212 

3  452- 

xviii    4  152 

5  6i7 

xix         1 17 

7  7°9 

a  x45 

8  710 

5  753 

10  1194 

xx  25  190 

xxi        xi,  889 

28  86 

2  590 

xxi  29  310 

4  753 

..  3°  395 

15  29 

xxii  29  610 

I<S  22,  <So 

ttlt.  396,  i^93>  1694 

17   17,  18,  20,22 

xxiii         3  09 

xxii        704 

xxv         307 

3  7*5 

13  90, 147 

4  59* 

xxvi        48,49,51 

5  27, 355, 169© 

5i  55 

7  59J 

52  48 

12  590 

xxvii        xi, '51 

13  702 

3  55 

15  590 

4  35 

16  605 

8  2,  42, 74 

17  705 

9  3°>3a 

22  728 

11  41,44,59,74 

23  601,728 

18  436 

24  <Soi 

xxix        622 

3J  593 

xxx    4  718 

Cap.  Ver. 

AjfJ 

28 

593 

3° 

535»  548 

5o 

^3  5 

xxiii 

158 

2 

9,  578,  I<S<S2 

3 

5<S9 

7 

578 

8 

578 

ii 

164, 181 

H  794 

'7 

597>  734 

18 

79i 

23 

1202 

xxiv 

3 10,  800 

1 

601,760,784 

2 

759 

3 

572,  1199 

4  753 

xxv 

xi,  36,  585 

1 

734 

2 

viii 

5 

34  55'7°9 

6 

3  5' 75 

7 

157'  58J'  590 

9 

38,571,580 

28 

595 

29 

59S 

xxvi 

19  452 

xxvii 

20 

535 

22 

535 

23 

535 

xxxi 

9 

592 

xxxii 

vi 

x-7 

236 

40 

V 

49 

395 

xxxiii 

1 

84 

10 

1629 

xxxiv 

9  438 

J   O   S    H   U    A. 

i 

lilt. 

64 

xii 

4 

348 

xiii 

12 

348 

xvi 

1200 

xvii 

51,  67 

4  5<S 

5 

54 

XX 

17 

307 

xxii 

17 

307 

xxiv 

2 

238,385 

33 

43 

J  U  D  I  C  U  M. 

ii 

J3 

343.354 

vi 

25 

344 

28 

344 

yiii 

280 

21 

868 

2<S  858 

33 

310 

ix 

4 

310 

4<S 

310 

X 

3 

43 

<S 

215 

xi 

2 

12,  592 

S 

592 

7 

12 

35 

89 

40 

886 

xii 

9 

564, 569 

xiv 

7 

615 

8 

615 

20 

638 

in  fecundo  Volumine  vel  citantur,  vel  explicantur. 


Cap.  Vcr.  Pag. 

Cap.  Vcr.  Pag. 

Cap.  Ver.  Pag. 

xvi  23   364 

v 

1  ifi 

xvii    5  280 

I      R  E    G. 

26  792 

7  31 

vi 

103, 106, 107,  110,  nt 

12  280 

i         193 

3   32,  84 

xviii  30  280 

5  7^4 

8  105 

xx  28  89,  109 

4  764 

10  146 

11        68,98 

28  95 

R    U    T    H. 

21  43 

50  89,  96 

iv     5  638 

5i  89 

i  11   36 

v    4  358 

ix 

20  89,  91 

iii    9  38 

vn  14  51 

xii 

27  94 

i>   59 

ix         315 

XV 

16  344 

iv     2  626 

xi         314 

xvi 

7  452 

6  568 

5  342,  1594 

71  545 

7  58.535 

2<J    13 

xviii 

i<5  94,  96 

11  616 

3  3  342 

xix 

6  zi*,->91i 

xn         300,347 

XX 

2   305 

I     S  A  M  U  E  L. 

33    1539 

xxiii 

3   167 

XV    II    308 

11  386 

ii         90, 98 

xvi         310 

13  181,376 

10    II 

2  327 

26  167 

18.93 

xvii     1  91 

xxiv 

153 

27  91 

xvi  i         341 

4  86 

30  97 

J9  344 

6  89,  96 

31  94 

xix  18  1694 

7   127 

iv   19  29 

xx        316 

17   135 

v         563 

xxi        343 

xxvii 

5  94 

4  355,  1695 

8  1558 

33  638 

vi        3 17 

15   66 

xxix 

22  96 

vii    4  543,544,345 

vui  13   1694 

II      R    E    G, 

II    Chronic» 

14  67 

15    1550 

i        374 

xi 

21  564 

ix     8  616 

u    9  17 

XV 

372 

xiv    3  92 

21  959 

i<5  308,  373 

36  92 

v        388 

xix 

n  106 

xvi  12  193 

x        327, 346,  1694 

XXI 

3  1538 

xvii  18  767 

20  327 

3   153 

xviii  19  55a 

xi        34<5j  1694 

xxiii 

27  166 

25  (5i8 

sii     2  105 

xxiv 

2  105,  157 

xix         279 

xiii         881 

20  107 

3  290 

™        3?Z    on  ■       '     ' 

21  108 

xxi         94 

xvi         312,881 

xxv 

14  400 

xxii        94 

3  3J3 

xxvi 

107 

9  92 

xvii        312,343,344,345,378 

18  106 

18  93 

17  3i3 

xxviii 

21  300 

xxiii     <S  92 

a4  74 

XXX 

10  106 

xxviii         282,  289   . 

3i  3i4'  358 

17  166 

xxx     <S  733 

32  252 

xxxiv 

385 

xxxi        346 

33  252 
xviii         219,  1694 

XXXV 

*3  452 

II   Samuii. 

18  108 
34  399 

E    2    R    A. 

iii    2  562 

xix    2  59  i 

ii 

62  160,558,559 

78 

18  347 

iii 

8  167 

v  13  7,8,  563 

ult.  388 

vi 

XV 

vi  23  552,553 

ixi    3  2-31 

vii 

I  105 

viii        215 

...  7  29o,  343 

24  977 

17  -94»  9<S 

xxiii      88<S 

ix 

10  37 

ix    7  8,  67 

5  2.31,314,35)3 

X 

3   552 

x         215 

5  344 

10  158 

xi     1   1548 

7  344' 345 

12   1552 

9  180 

Nehemiah- 

xii        7^7 

10  312 

7  5^3 

15  300 

vii 

5  558 

8  67, 571 

30  190 

7448 

3*  3r5 

31  i53 

64  160,558,559 

xv        965  563 

3*  i53 

xii 

1   iii 

27  102 

xxiv    2  215 

10  iii 

xvi         5<*3 

xxv  18  96, 103,154 

xiii 

16  361 

8  67 

23  "3 

xix  11  592 

I     C  H  8.  O  N  I  C. 

24  223 

26  67 

25   158 

xxi    8  8,   552 

i  32  8 
iii    1   562 
iv  33  291 

28  161,  17? 

C«p» 


I  N  D  E  X  locorum  S.  Scripturae  quae 


Cap. 

Ver.  Pag. 

E    S    T 

H   B    !U 

ii 

7  14      1 

8  9 

14  9 

15  14 

iii 

12  1558 

viii 

17  71 

ix 

3i  753 

X 

I    1201 

J  o  £ 


XXXI 

26  226 

27  226 

28    22(5 

xxxvi 

32    226 

xxxvii 

9  256 

xxxviiiio  1257 

11   1257 

32  256 

33  1583 

P    S    A    L 

i 

*  435 

ii 

226 

X 

3  458 

xvii 

95<* 

xix 

5  629 

ult.  449 

xxiv 

1  1201 

xxix 

3  xi 

xxxvii 

25  24 

1 

12  1201 

li 

!5  449 

lxxii 

8  120O 

10  1202 

27  853 

lxxiii 

17  193 

27  792 

lxxix 

16  792 

17  793 

'xxxii 

971 

Ixxxix 

25  1202 

xciv 

1  vi 

xcv 

4  1201 

5  1201 

civ 

1022 

cv 

309,  310 

21  293 

cvi 

312 

35  79* 

_ 

39  792 

cxiii 

452 

cxiv 

452 

cxv 

452 

16  1201 

cxvi 

452 

cxvii 

452 

cxviii 

452 

cxxvii 

3  5*9 

cxxxiii 

*95 

2  194 

cxlvii 

4  260 

?  K.  O  V  E  R 

ii 

794 

iii 

29  777 

V 

706 

5  794 

... 

i8  778 

viii 

19  1257 

xi 

r7  59 

Cap.  Ver.  Pag. 

Cap.  Vir.  Pag. 

xiii  22  42 

26  394 

xvii        1990 

XXXll           314.347 

xviii        753 

11  1558 

25  751 

25  1694 

xxi     1  216 

35  3'5,  346 

xxii  10  758 

xxxiu  ii  626,  637 

xxvi    8  397 

xlii     1   105 
xliv         348 

EcCLESIASTES. 

xlvi  16  362 
xlviii         3 1 1 

i         317 

1  393 

ii  14  773 

7  3io 

iv  13  238 

xlix     1  315 
35  399 

Canticum. 

1         394 

2  3*5,  34<> 

... 

iii  11  634 

li  39  395 

iv    4  634 

4i  394 

vi     2  706 

44  32  5?  4°4 

4  706 

57  395 

I    S    A    I    A    S- 

T  H    R.  E  N. 

iii         757 

v  15  634 

21  631 

viii         770 

EZIKIEL 

xv        311 

2  393 

iv  13  343 

Xvii        385 

vi        385 

Xviii        390 

viii         3  8(5 

2  391 

1  592 

xix  .      220 

14  389 

xxii  15  108 

16  231 

xxiii     3  302 

xvi  12  634 

4    1201 

l7  347 

xxxiv  14  350                     V 

20  312 

Xxxvi        2 19 

21   312 

15  35* 

37  795 

19  399 

38  735 

22  10S 

40  733 

XXXvii        388 

51  792 

2  592 

xxi  21  281 

12  399 

Xxiii     7  378 

Xxxix     1   394 

37  313 

xl  20. 34$   ; 

39  3121 

26  260 

47  733 

xlii  12  348 

.  48  744 

xliv  14  345 

xxvi  16  1201 

xlvi         393 

xxvii  34  1201 

1  325 

xxxviii  8  747 

1     I  1.66 

xliv  13   179 

liv         7<5<J 

18  634 

6778 

19  183 

Ivii     5  343 

20  177 

Ixi  10  6'iZ 

22  157,556 

lxv    4  317 

xlvi  16  60 

ii  258 

xlvii  20  1207 

lxvi  17  317 

Daniii, 

J  E    R..E.M   I    A    s; 

iii        327 

ii  18  302 

iv        327 

28  329>34<* 

31  V 

iii     1   573,  766 

vi        404 

6  766 

17  660,  1558 

vii        313,314,348 

ix         124 

18  380 

xi  38  403 

31  312 

xii    7  v 

34  <*2<5,  <*37 

X     3  345 

H  O  S  E  A  S. 

16  332 

xvi    9  626,637 

i     2  792 

Xix    1  592 

ii        346 

-5  3™,3H,346,I694 

8  346 

19  "8 

x6  326 

xxv  10  626,  637 

iii     4  281 

&£. 


in  fecundo  Volumine  vel  citantur7  vd  explicantur. 


Cy.  Ver.Vag. 

Ctf.  Ver.Pag. 

Of.  Ver.  Pag. 

jv         296',  345,  881 

18  45 

xvii  24  6x6 

12    281,792 

xix         671,  751,  853 

13  3CS 

J    V   D    I    T    H. 

3  768,785 

vi  22  343 

7  762 

ix        308,309 

ii    7  1223 

9  809,  813,  824 

X          300 

iv         iu 

xxi  12  362 

5  314.347 

25  406 

xi        1694 

S    A    P    I    E    N    T    I    /E. 

3i  754 

2  346 

..  32  794 

8  1694 

xii     5  312 

xxii        xi 

14  745 

6  312 

2  670 

xiii         293 

xiv        258 

...  24  34.  57* 

2    225 

12    795 

xxiii         2 1 2 

22    88(5 

2  <5,  142 

J    O    E    L. 

23  312 

3  xiii 

26  366 

4  77* 

ii  16  619,  635 

15  xiii 

Bakvch. 

16  ix 

A  M  0  s. 

XXiv  27  386 

ii  23  626,  637 

41  726 

ii         3<57 

xxv  10  630 

iv         15  54 

S  V   S    AN   N  jE> 

xx  vi         141 

v  26  315 

65  *5 

ult.  196 

16    592 
50    592 

66  65 

J    O    N    A. 

I     M  A  c  c. 

M   A   &  C  V   S.' 

i         220 

i  19  752 

ii    1  126 

ii        94 

N    A    H    U    M. 

27  128 

16  794 

iii  48  230 

19  630 

iii    4  792,  795 

viii  23   1533 

vi        765 

8  1201 

ix  37  630 

vii    8  xiii 

x  21   190 

9  xiii,  124 

Zephania 

83  363 

X    2  730 

xiii  42   129,  1539 

4  7<52,  785 

i    4  314,346 

xiv  43  1539 

11  785,  809 

5  3i5 

xvi  24  148 

12  765 
xii  19  34>  57? 

Zacharia. 

11     M  A  c  c 

xiv        124 

53  H1 

i    4  1694 

i  19  196 

xv  18  406 

iii     5  634 

ii    4  196 

ix    6  10 

xii    9  772 

L     V     C      A      5; 

x    2  281 

xiii     8  17 

S  Y  R  A  ci 

ii  25  117 
iii     2  137 

M    A    L    A    C    H. 

Xxii    4  4» 

v     1  1254 

xxv  29  752 

30  794 

ii  13   777 

xxxiii  23  60 

34  630 

15  777 

xxxvi  17  445 

xii  13  16 

16  -J66 

xliv         1200 

36  630 

xlv  10  252 

xiv    8  630 

I.       E    S    D    R    A    S. 

24  110 

xv    8  616 

25  153 

22  660 

iii         1202 

1    I  115 

xvi  18  785,809 

iv               I2G2 

xvii        853 

2     I202 

M   A   T   T    H   M   U   S. 

xxii  66  592 

3  1202 

vii     3   1202 

i  18  614,796 

J   O   H    A    N   N   E 

4  1202 

v    5  858 

5  1202 

22   314,  826 

i     1  525 

29    3H 

12  15 

II      E    S    D   R    A    S. 

31    762,784 

ii     1  630 

32   784,  809,  813,  824 

3  630 

i         105 

40   689 

9  622 

vi     7  210,  244 

iii  28  687 

T    O    B    I    A    S. 

ix  11  794 

iv    9  74 

15  630,  638 

18  76y 

i     5  346,  169% 

23  723 

viii  11  728 

iv  12  45 

x  17  956 

x  31  733 

vi        45 

xiv        765 

xi  47  141 

vii        628 

xv     3  xiii 

xviii        ij8 

14  1558 

15  6 

viii        628 

19  788 

xi  17  45 

xvi        885 

V  O  L.  II. 

B 

Glf. 


I  N  D  E  X  locorum  S.  Scripturae  quae 


Sp.  Vtr. 

H- 

Cdj>.  Ver.  Pagl 

Cap.  Ver.  PAg. 

Ac  T  A 

ApOstolorum. 

A 

D      RoMANOS^ 

Ad  Ephesios 

i  26 

519 

i 

9  V 

v        661 

ii  29  434 

27    211 

22  661 

iv     6 

125,  159 

ii 

2    XV 

v    2 

644 

viii 

17    3 

Ad   CoiosseSSis 

34  77i 

14    15 

vii 

316,434 

xi 

4  347»  l695 

ii  18  285 

43 

314,396 

iv  14  525 

viii 

434 

I     AdCorinthios 

27 

812,  814 

I    Ad    Timotheum 

ix 

434 

iv 

9  210 

29 

524 

V 

793 

iii     2  435 

37 

211 

vi 

15  670 

iv     3  810 

xii  22 

772 

Vii 

688 

v        17 

xv    i 

818 

3  712,  721 

20 

794 

4  721 

11     Ad     TlMOTHEUM 

..  24 

819 

10  765,  020,  827 

xvii  18 

230 

11  786 

ii     5  210 

23 

248,  330 

viii 

5  329 

28 

329 

X 

20  247 

A d   Tiiusi. 

xviii  12 

1713 

xi 

3  821 

xix 

1569,1571 

10  821 

i    7  435 

*4 

125 

21 

434 

II 

Ad   Corinthios 

Ad   Hebkios. 

3i 

1568 

.  33 

iiii 

i 

23  V 

i    7  1022 

xxi     2 

217 

xi 

24  viiij  706. 

xii  16  16 

3 

217 

20 

818,819 

Ad     Galatas 

II       P  E  T  R  I 

21 

819 

xxii     3 

77i 

iv 

5  1? 

ii         330 

5  5S>2 

7  3 

...  2J 

Vlll 

30  11 

Apocaltpsis. 

xxiii 

829 

vi 

1  458 

2 

145 

iv    9  v 

5 

144 

Ad    Ephesios 

10  V 

raviii  11 

400 

xv     7  V 

iv 

1 131 

xviii  23  626,637 

I  N  D  E  X 


I N  D  E  X  Auctorum  qui  in  fecundo  Volumine  citantur,  vel 
explicantur  vel  refutantur. 


A. 


RAaron  Ben.  Chiim.  58 
Abelardus  (Petr.)  1076 
Abarbinel  184.  194,  195,581, 
•        711,  808 

Abdias  Babylonius  34^- 
Aben  Ezra  17,  31,  37,  39,  i5*>  r94>  z<>6> 

274,  179,   2.85,  291,   387,    396,   706, 
1206,  1552,  I(59I 
R.Aben-Tybbon  6-6. 
Abraham  Ben  Chaija  161,  348,  n  57 
Abrabam  Ben  David  111,   149,   150,   290, 

451,  769,  770 
Abraham  Salmanticenfis  10S,  111 
Abu  Alchafen  Hali  161,  12,06 
Abulenfis  II,  6,  38,  40,  96,  807,  12.04 
Abul-feda  1 1 60 
Abu  Walid  Mahumed  Ben  Schecina  M  S.  5 19, 

521 
Accurfius  1049,  1104 
Achmed  Ben  Magad  M  S.  61,  512 
Achmetes  585,  646,  662.,  787,  821,  12.2.5 
Ac~fon  (Joh.  de)  1099 
Adamsus  (Theodor.)  8; 8 
Adamannus  Scotus  11 32. 
Adelardus  Monachus  Bathonenfis  510 
Admirallatu  (MS.  de)  1381,  1390 
Adrichomius  (Chrift.)  xi 
AElianus  360, 375, 649,652,,  12.19,122.1,1505 
AEmana  (Sepher)  399 
AEmilius  (Paul.)  981,  1393,  1399 
AErodius  (Petr.)  736,  738,  75*>  821.  858, 

H97>  M3 ' 
AEfchines  1194,  1546 
AEfchylus  335,  365,  371,   1505,  1551 
AEtbiopia:  Regum  libellus  811,  815 
AfHiiftus  (Matth.)  1165,  1630 
Africanum  Concilium  842 
Agathias  333,  358,  383,  385,  1063,  1254 
Agobardus  Lugdunenfis  xiii 
Agrippa  (Corn.)  288,  289 
Aimoinius  (Floriac.)  843,   1326 
Albafpinus  (Gabr.)  689,  850,  15-70 
Albategnius  (Maho.)  1161,  1279,  1280 
Albericus  Gentilis   38,  690,  705,  713,  763, 

S36,   843,    890,  910,  964,  984,   100.3, 

1046,   1098,  1205,   1239,   11.51,   1255, 

1264,  135-8,  1374,  1375,  1409,  1678 
Albertus  Stadenfis  1272 
Albiniaco  (Phil.  de)  13  31 
Albohazen  Halii  filii  Abenragel  276 
Albumafar  261,  265,  269,  283 
Alcabitius  265 
Alcjeus  233 
Akiams  (Andr.)  598,737,  894,  1051,  1062, 

1069,   1071,   1261,   1267,  1269,   1307, 

1436,   1481 
Alcoranus  xiv,  xv,   3,   91,    91,  240,   293, 

294,   195.  196,   297,    351,   377,   456> 

45',  518,  521, 565,  566,  567,  572,  573, 

727,  740,  741,750,  757,  779>78°>  781, 

782, 1 197, 1259, 1260, 1531,1557, 1560, 
Alcuinus  13 13,  1350,  v.  Malmesburienfis, 
Aldrerus  (Bernard.)  223 
Aldrifius  ( Aliheriph)  v.  Geographus  Nubienfis. 
Alemannorum  Leges  841 
Alemannus  (Nic.)  15-61 
Alexander  Aphrodifienfis  1502,  155:1 
Alexandro  (Alex.  ab)  645,  65-2,  654,  655, 

876,  896,  899 
Alfraganus  1160 
Alhazen  888 

Atphefius  (Rabbi)  19,  565  591,  617,  798 
Alphonfus  (Petr.)  565. 
Alphonfus  Pifanus  468,  470,  472,  507,  566 
Alvarez  (Franc.)  665,  811,  812,  1249 
Alvredus  Rex  598,  991 
Amama  (Sixtinus  ab)  10,  63,  711 
Amaya  (Franc.  a)  836,  105 1,  1052,  1268 
D. Ambrofius  198,  305,333,413,509,510, 

650,  665,  729,  797,  853,  1131,  1185, 

1189,  1234,  1258 


Ammianus  Marccllinus  298,  340,383,  443J 

570,  738,  882,  890,  1303,  1305,   1554 
Ammonius  Alexandrin.  73c,  1559 
Anacreon  989 
Ancyrana  Synodus  849 
Andocides  820 
Andronicus  Conftantinop.  44 
Annales  Anglo  Saxonici  1314,  131 7,  1 3 1 8> 

1319,  1320,  1322,  v.  Chonicon 
Annius  de  Viterbo  278,  8  8  3,  969 
Anfclmus  Archiep.  Cant  513,  847,  1675, 
Anthologion  398,  829,  1022 
Antiochena  Synodus  1029,  161 1,  1634 
Antoninus  407,  503,  1136,  1228 
Antonius  Monachus  598 
Apollinaris   (Sidonius)    667,    1063,    1296, 

1297,  1305,  1310 
Apollinarius  293,  310,  312 
Apoliodorus  357,  1491,  1492,  1493,  1504, 

1522 
Apollonius   Rhodius  217,  233,  261,   303, 

368,  382,  1491,  1522 
Apoftolica:  Conftitutiones  84S,  1421 
Apoftolius  (Mich)  1491,  1493,  1503 
Appianus  Alexandrinus  1113,  12,25,   1127, 

1420,  1525,  1527,  1533 
Appio  666 
Apulejus  73,    *84>    333>   349.   313»  65i> 

1495,  1502 
Archangelus   350 
Arelatenfis  Synodus  669,  849 
Aquinus  (Phil.)  10,  616 
Aratus  329,  3^9 

Arcudius  Petr.)  440,  444,  664,  665,  856 
Argentina  ( Tho.  ab)  511 
ArgentraEus  (Bertrandus)  1165,  1245,  1165, 

1630 
Ariftides  1221,   1227,   1278,  1499,   1503, 

'534>  M45 

Ariftophanes  130,  345,  351,  365,434,591, 
656,  734,  966,  1156,  1479,  1546,  1547, 
1551,  1690 

Ariftoteles  48,  150,  151,  172,  333,  339, 
355,  361,  403,  416,  522,  655,  711,  883, 
889,  975,982,  1022,1210,1224,1151, 
1154,  1156,  1438,  1480,  1481,  1496, 
1500,  1502.  1511,  1527,  1546,  15-49, 
1551,  1560, 

Arnifsus  (Henning)  763,  1120 

Arnobius  213,  247,  249,  284,  346,  347, 
381,  648,  652,  1558 

Arnobius  Siccenfis  223 

Arnoldus  Abbas  Lubecenfis  2  84 

Arrianus7i,  72,  317,  368,  406,  454,  1539 

Artemidorus  305,  360,  649,  656,  1561, 
1563 

Artopseus  (Petr.)  888 

R.  Afcher  43 

AfTer  Menevenf  916,  921,  924 

Afferius  (Joh.J   13 13 

Afterius  Epifc.  Amafese  657,  853 

ii.  Athanafius  193,  318,  376,  381,  470, 
504,  505,  507,  510,  511,  517,  52,3,  729 

Athenjeus  233,  303,  319,  359,  361,  361, 
37',  383>  394>  395,  875>  966,  973>  981, 
983,  1189,  1117,  1223,  1496,  1497, 
1498,  1501,  1506,  1507,  1515,  1521, 
1527,  M41'  J-55« 

Athenagoras  363 

Attaliata  (Mich.)  659,  696,  735,  740,  838, 
1064,  1190,  1237,  1555 

Aventinus  (Joh.)  11 17 

Averroes  416 

Avicenna  454,  455,  456,  705,  758,  779, 
780,   814,  1556 

Auguftinusx.  8,  14,  36,  61,  95,  118,  137, 
220,  212,  247,  257,  259,  279,  280, 
284,  188,  199,  3'°,  V-9,  3  34>  345> 
354,  381,  509,  510,  637,  651,  658, 
7A9>  737,  751,  804,  816,  853,  888, 
971,  975,  979,  980,  1003,  1027,  1250, 
1524,  1694 

Auguftinus  (Antonius)432, 463,  857,  105 1, 


1074,  Io86>  "38,  1293,  1570,  i57»> 

1573 
Aufonius  305,  336,  514,  1253,  1579 
Azevedo  (Alphonf.  de)  1077,   1119,  1243, 

1265 
Azo  (Joh.)  1087,  11 04,  11 17 
Azonus  (Joh.)  1 3 


B. 


Baal  Aruch  13,  212,  221,  3S7,  398,  52^ 
616,  634,  717,  724,  755,  772 

Baal  Hatturim  22,  42 

Bachonus  (Rog.)  283,  520,  1090,  1098, 
142^,  1718 

Baconthorpius  (  Joan.)  xii,  1161 

Bagnus  (Blafius)  432 

Baifius  (Lazar.J  1492 

Baldus  ICtus  984,  1118,  1241,  1258,  1267 

Ealduinus  (Bened.)  585,  5S7,  588,  858, 
ic6o,  1071,  1075,  1103 

Bakeus  ( Johannes)  xii,  186,  461,  521,  731, 
1048,  1076,  1081,  1084,  1115,  1125^ 
1133,  1144,  1145,  1148,  1151,  1153, 
1154,  1166,  1169,  1171,  1174,  1175, 
15955  '598>  1599,  1601,  1604,  1661, 
1716,  1718 

Balfamon  (Theod. )  190,  431,  440,  514, 
588,  659,661,  696,  811,  S37,  839,  851, 
855,  1064,  1136,  1550,  1555,  1556, 
161 1,  1631 

Banbrigius  (Joan)  133,  265 

Barclajus  (GuilJ  1549 

Baronius  44,  137,  138,  140,  141,  289, 
430,  431,  433,  462,  464,  46S,  469, 
498,  501,  507,  5^4)  517,  5i8,  513, 
524,  528,  570,  571,  572,  5-74,  631, 
666,  688,  690,  732,  738,  765,  809, 
812,  828,  830,  835,  843,  845,  846, 
854,  857,  1061,  1063,  io68j  1073, 
1126,  1135,  1240,  1600,  1609,  1627, 
1664,  1667,  1670 

Bartenorius  (Obadias)  vi,  9,  14,  21,  24,  37, 
58,  60,  113,  121,  139,  194,  446,  555, 
560, 563, 573,  580, 604,  626,  633,  635, 
707,  715)  724,  753)  77i)  776,  1208 

Barthius  (Gafpar)  x,  72 

Bartolus  1078,  1118,  1208,  1258 

Baiilica  569,  589,  659,  694,  735,  737,  740^ 
751,  811,  837,  838,  1038,  1047,  1050, 
1064,  1190,  1237,  1266,  1550,  1554, 
1555,  1678 

S.  Bafilius  269,  661,  752,  766,  852 

Bafilius  Seleucienfis  Epifc.  821,  818 

Bafingftochius  (Joan)  63,  871 

Batricides  (Saidus)  12,  13,  87,  88,  89,  91^ 
118,  149,   164,   238,   240,   321,  413, 

4T4)  4J5)  4l6>  4r7>  4l8>  439,  449> 
461,  462,  463,  464,  465,  466,  467, 
470,  471,  499,  5-00,  505,  508,  510, 
511,  512,  514,  515,  516,  523,  525, 
1131 

R.Bechai  8,  10,30,  31,  42,  44,  59,  1206 

Beda36, 397,  469,731,809,826,  844,857, 
896,  900,  901,  903,  906,  907,  908, 
909,  910,  911,  912,  973,  991,  1027, 
1031,  1058,  1116,  1132,  1133,  1134, 
1135,  1136,  1137,  ii38)  13**3  x34?> 
1489,  1668,  1718 

Beka  (Joh.de)  1346,   1399,  1405 

Bellarminus  43 1,  690,  691,  730,  789,  s58, 
1010 

Bellonius  (Petr..)   566 

Belordeus  (Petr.)  1145 

Belluga  (Petrus)  11 18 

Ben  Syra  778 

Benjamin  Tudelenfis  74,  *8l5  *96>  3  00, 
313,  3M>  438>  Sl4 

Bereftiith  Rabba  11,  16,  17,   638,  714 

Bernardus  Papienfis  1661 

Berofus  317,  357,  385)  395>  870,  879>974 

Berterius  (Petrus)  432,  433,  471 

Bertramus  (ConrJ  xi,  135  ^- 


I  N  D  E  X  Au6torum   qui  in  Secundo  Volumine 


Bertrandus  (Joh  )  1056,  1061,  1436,  1630 

Beverorius  (Joh  )  705 

Bcza  (Thcod.)  148,  73°,   7«5,   794>  8l5, 

8:S 
Bignonius  (Hiercn.)  439,  713,  841 
Binius  (Marg.)  62,   431,   43,   4'>3,   468, 

500,  531,  693,  H38,  1600,  1601,  1609, 

1675 
Bion  351,  6-5 
Bituriccnlis  (Rud-ilph)  II  38 
Bivarius  (Franc.)  'Oi    v 
Blancanus  (Jofeph)  i<ji<j 
Blancus  (Guil.)  ix,  340 
Bleda  (  Jacob)  636 
Blondclus  (David)  601,  10-0,  1 1 31 
B  ondus  (Flavius)  1  240 
Boccvus  (Henr.)  r  :i8 
Bochiitus  (Sam.)  ni 
Bochcllus  (Laur.)  17,  672,  659,  7?4>  '  346 
Bodinus  (Joh.)  873,  SSS,  889,  89?,  971, 

9.80,981,991,1068,  iot;.,i.ii9>  lx   l> 

1258,  1265,    1630,  1678 
Boerius  (Nic)  4  2,  740,  1165,  1273 
Bocthius  (HeflorJ  n 30,  1134,  u35i  "57, 
1140,    1141,    1145,    1 1483    1149,    I4°5> 

14.7,  i.  9S,  1506,  1 508 
Bonacina  (Mart.)  693 
Bonatus  265 
Bouricius  (Henr.)  io';, 
Bonlferius  (Jacob.)  xi 
Bonifacius  85-,  1067)  10'ri 
Bonius  (Bened.)  1141 
Bofius  (Anton)  ',28 
Boftonus  Buneniis  1152,  n  54 
Borerus  (Joh.)  951 
Bovius  ;Caro'.)  463 
Boxhr.rnius  (Zuer.)  14^9 
Braciona  (Henr.  de)   1-,    5c8,   6S0,   681, 

682,  683,698,7:6,  735,844,898,  919, 

92.,  9-  5,  928,  93^,,  94',  95°,  99°,  993> 

994,    995,    1006,   ioc8,    120,    1021, 

1023,    1038,    1:3  ,  1040,  1044,  ,045> 

104C,   1048,   1097,   1113,  1H4,  IH7, 

13S  ,    1381,  13S3,   13S4,   1610,  1611, 

1660,  1673 
Biamronus(Joan.)  697,  1161,  1316,  1322, 

1633 
Bremenfis  (Adamus)  95',  988 
Briflbnius  ( Barnab. )  384,    453,   645,  649, 

669,   737.  7^2,  824,   1051,  1549,  MS5 
Britton  950,  990,  1024,  1040,  1042,  1048, 

iii 3,  iii 7,  138-,  1621 
Brcmtonus  v.  Bramtonus 
Bvooke  IC28 

Bucerut  (Mart.)  684,  6S<j 
Buchananus  (Georg.)  Sjf,  Sjt,  928,  1130, 

r  1 3 Sa  1141,  1141,  'M6,  Il69 
Buchevius  (  AEgid. )  ix,    526 
Buchetus  (Joh.)  13=11 
Bulialdus  (Ifmacl)  261 
Bullarium  671,  1039 
Buvgundicnum  Leges  66y,  841 
Bullmger  (Jul-  CxC.)  1229,   1300 
Eusbequius  (Auger.)  91 
Eurchardus  (Wofmat.)  viii,  69S,  850,  857, 

8<j8,   1037,  1070,  1678,  1683 
Burgus  (Petrus)  141 7,  1418 
Burlxus  (Guil.)  1265 
Burrhus  (  Joh.)    1417 
Burtonenfes  Annales  1097,  1109 
Buxtorfius  (Joan)  viii,  332,  365,  43S,  448, 

4S2,  524,  586, 592,  635,  63S,  706,  708, 

772,  1692 
Bzovius  (Abrah)  11 59 

C. 

Cabedo  (Georg.  de)  1119,  li'"ji,  116/ 

Cabotius  (Scbaftian)  1406 

Cabotius  (Vincent)  440 

Cacheranus  (Odtav.)  1276 

Cxpola  (Barth.)   1204,   1240,    1241,    1253 

Cajetanus  (Cardinalis)  808 

Cajus  (Joh.)  8S0,  102-,  1166,  1718 

Cajus  lcrus  3,  812,  1210,  1579 

Caklerinus  (Johan.)  ii 

Callimachus  144,  989 

Calliftratus  74-,  921 

Calvifius  (Sethus)  1061,  1074,  M49 

Camartus  (AEgid.)  90,  91 

Camdenus  (Guil.)  272,  500,  5^2,  504 
845,  84-,  878,  879,  S80,  S91,  g94 
895,  89^,  898,  8;,9,  901,  910,  911 
917,  9?3>  934>  943,  945>  95°,  951 
955,  972,  97-',  9S5,  9>5,  999,  1001 
1004,  1016,  1018,  1019,  1056,  1057, 
1058,   1130,   1132,   1136,1144,  1146 


1155,  1165,  1168,  1259,  1279,1289, 
1299,  1303,  1304,  1305,  1311,  1317, 
1324,  1350,  1352,  1375,  1385,  1386, 
1387,  1403,  1405,  1408,  141 3,  1621, 
1670,  1671,  1675,  1677,  1716 

Camerarius  (Joach. )  129,  266 

Canifius  (Henr.)  107,   1132 

Cantacuzenus  (Joan)  91,  370,  457,  513, 
1129 

Canutus  Rex  68 1,  99?,  993,  1005,  1006, 
1019 

Capatius  (Jul.  Crefir)  1563 

Capelia  ( Mavtian. )  305,  651,  1496,  1500, 
I5°7i 

Capellus  (Jacob.)  61,    90,    123,    128,  179, 

Capgravius  (Joh.)  1 154 

Capiblancus  (Franc.)  1140 

Capito  (Atterus)  453 

Capito  (Rob.)  63,  1107,  1716 

Capitolinus  (Jul.)  737,  897,  1271,  1436 

Capitulariaimpp.  69C,  697,  841,  842,  843, 
1066,  1067,  1244,   1346,  1556 

Capuanus  (Victor)  731 

Caranza  (Barthol.)  463,  470 

Cardanus  (Hier.)  785,  S67,  965,  11S5 

Cavpzovius  (Bened.)  1053 

Cavthagineniis  Synodus  692,  839 

Cafas  (  Bavtholomxus  de  lasj  1 1 19 

Cafaubonus  (Ifaac)  44,  71,  104,  130,  136, 
138,  207,  195,  340,346,433,586,587, 
585,  649,  1 161,  12  14, 1216,  1224,  1499, 
ij-09,  151-,  1517,  1510,  1528,  15.9, 
1541,  1548,  1573,  1617,  1631 

Cafaubonus  (Meric)  250,   587 

Cafmannus  ( Ottho)  888 

Cafiianus  1667 

Cafiiodorus  5 84,  47-,  570,  II 54,  1254, 
155S  M69 

Caftaldus  (  Andr.  Pifcara )  671 

Caftaldus  (Reftaurus)  11 18 

Caftellanus  (Petrus)  652,  1493 

Caftro  (Aiph.  a)  811,  858 

Caftro  (Leo  a)    376 

Caftro  (Roder.  a)  705 

Catharinus  (Ambr.)  888 

Cato  24S,  331,  453,  589,  734 

Catullus   352,  61 

Catumfyritus  (Jo.  Bapt.)  440 

Cedrenus  (Georg.)ii.  17,  44,  61,  137,  149, 
1 3 3,' 2 3  8,  239, 241,  260,  165,  316, 328, 
367, 368,  371, 391, 500,519,  1199, 12 14, 
1524,  1693 

Cellotius  (Ludov.)  413 

Cenforinus  233,  286,  1479,  1483,  iri6 

Cerda  (Ludov.  de  la)  6=6 

Ceftrenfis ( Ranulph)  973, 1144, 1 155, 1 175, 
1176 

Chalcedonenfis  Synodus  143,431,  468,851, 
1218,  1135 

Charifius  (Arcad.)  1047,  1055 

Charondas  (Ludov.)  105 1,  1246,  1436 

Chaucerus  (Galfr.)  668,  683,  1015,  1016, 
1111,  1168,  1171,  1325,  1530 

Cherubinus  (Laert)  iii,  xvii,   11 86,    1241, 

1244,  125S,  1531,  1609 
Chefnius  (Andr.)  1346,  1349 
Chiffletius  (Jac.)  1292,  1305,  1401 
Chcerilus  224 
Choppinus(Renat.)io77, 1103, 1117,1119, 

1245,  1147,  1265,  1345,  1347,  1561, 
1630 

Chriftmannus  (Jacob.)  415,   512 
Chronicon  Alexandrinum   89,   95,  98,  99, 
107,  109,  iii,  113,  116,  117,  118,  11-', 
!33>  i49>  239,276,  316,  328,  343>39° 
Chronicon  Befvenfe  1 3  46 
Chronicon  Mannia:  Regum  1405 
Chronicon  Melrofenfe   11 30,    1141,   1143, 

1160,  1 161,  1318,  1311 
Chronicon  Saxonicum   1058,  1668 
Chronicon  Scoticum  1140,  1141 
Chronicon  Ultraje£rinum  1346,  1399 
Chryjbcephalus  (Mich.)  848 
Chryfoftomus  230,  257,   330,    376,   72S, 

729,  752,  826,  853,  1555 
Ciacconius  (Alphonf.)  469,   513,  632,  691 
Cicero  xiv,  115,  216,  230,  131,  136,  245, 
249,  264,171,274,  358,  348>  350,35'. 
352,353,  360,  381,  434>  44>>  5*7,648, 
650,655,811,  873,  882,  885,  893,  979, 
1184,   1195,  1109,1221,   1224,  1250, 
1257,  1161,  1166,  1290,    1403,   1481, 
1510,  1556,  1692 
Cippicus  (Coriolan.)  1249 
Cirjerus  Icrus  ii 

Cironius(Innocent)  1063, 1065, 1066, 1074, 
1075,  1077,  1117 


Clarus  (Jul.)  598,  736,  1067 

Claudianus  ix,  109,  668,904,950,965,999, 

1 158,  1128,  1308,  1309 
Clemens  Alexandr.  xiv,  232^240,151,151, 

284,  191,  292,  329,  330, 33 ''j  3 3 5>  J69, 

370,  375,  386,403,  666,  667,  688,  711, 

733,  849,   8S1,   884,  979,  1507,  1509, 

1512,  1513,  1514,   1558 
Clemens  Romanus  444 
Cluverius  (Phil.)  1289,  1305,  151S 
Coccejus  (Joan)  xi,  10 
Cochlcjus  (Joan)  1027 
Codinus  Curopolata  1180,1337,  1581 
Ccenalis  (Rob.)  800 
Coke(Edw.)682, 919, 933,  980, 995, 1038, 

1113,  1115,  1120,  1324,   1352,   1382, 

•385 
Colbo  (Sepher)  446,  451,  581 
Columella  1185,  H34,  1490 
Columna  (Anton.  Marfil.)  73 
Comeftor  (Petrus)  II 19 
Comnena  (Anna)  1280 
Comnenus  (Alex.)  659,  663,  696,  839 
Connanus   (  Franc.)   13,  669,  1049,  1051, 

1053,  1056 
Conradus  (Lancelott)  432 
Conftantinus  Porphyrogenita  367, 122  8,  1300 
Contius  (Anton.)  587,  836,  1061 
Copernicus  (N.)  888 
Coraiius  (Joan)ii,  4,  514,  1051I 
Coriolano  (Longus  a)  463,  468,  693 
Cormer  (Tho.)  714,  1245,  1246 
Cornarius  (Janus)  44 
Cotovicus  91 

Cotta  (Catellianus)  587,   1085 
Couvaruvia  (Sebaft.de)  13,  672,  736,  m6, 

1244 
Cowelius  ( Joan)682, 737, 1 1 16,  u  17,  1 385 
Cozri  (Sepher)  717 
Crabbus  (Petrus)  472 
Cranz  (Alb.)  S96 
Cratinus  587 
Cravetta  (Aymo)  1374 
Croius  (  joan)  v.  7  3 1 
Crufius  (Mart.)  650,  66i 
Cuballus  (Petr.)  736 
Cueva  (Mart.  Montera)  740 
Cujacius  (Jacob.)  5S6,  587,  589,  690,  706, 

737,   7)8,  822,  837,  964,   1045,  1052, 

1056,    1060,  1063,  1094,   '238,   1264« 

1328,   1436,   1438,   1550,    1566,  1570, 

1577,  1609,  1671 
Cuna:us  (Petr.)  xi,  6t,  188,  206,  438 
Curius  Fortunatianus  1272 
QXurtius  327,  1222 
Cufa  (Nic.de)  567 

Cypvianus  381,  439,  5-13,  706,  810,  1696 
Cyrilius  Alexandr.  313,  315,316,318,333, 

376,  390,  728,  1446 


Damafcenus  (Joan.)  386,   574,  1257 

Damafcenus  (Nicol.)  316,  IC20,  1214 

Damafcius  341,  355,  371 

Damafus  440,  691 

Damianus  (Petr.)  92,  528 

Damhouderius  (JodocJ  735,   740,  1067 

Danise  Monumenta  1359 

Decianus  (Tiber.)  1075,  ^374 

Decretalia  iii,  S52,  857,  909,  1022,  1091. 
1117 

Dee(JohJ  887,  1324,  1385 

Demetrius  Chomatenus  660 

Demetrius  Cydonius  567,  573 

Demofthenes  379,556,  645,  649,654,736, 
751,  787,1194,  1220,  1491, 1527,1539, 
1546,1560,    1565 

Dempfterus  (Tho.)  645,  1 1 30, 1 1 3 1,  1 1 34, 
1136,  1140,  114I3  1143,  1145,  1150, 
I!53>  '494>  '549 

Dextrus  (Flavius)  462,  501 

Diceto  (Radulphus  de)  1088,  U54,  n6r, 
1598,  1636,  1661 

Didymus  302,  328,  351,  398 

Dieu  (Ludov.  de)  212,  213,  519,  729,  761, 
786,  796,  8oo 

Digefta  ii,  3,  13,  182,  216,  171,  441,  585, 
5S7,  589,  590,  59?,  599,  645,  646,  64S, 
658,  667,694,700,  713,735,  736>  737, 
740,  752,821,  819,  833,835,845,  1036, 
1047,  1049,  1050,  1055,  1056,  1057, 
1072,  1074,  1086,  1089,  1094,  noc, 
noi,  1139,  1161,  1170,  1255,  1427, 
1436,  1527,  1566,  v.  tavitcin. 

Dillerus  (Joh.Mich.)  22S 


citantur,  yel  explicantur  vel  rcfutantur. 


Dio  Cafllus  viii,   ix,  X,  71,  281,  538,  503, 

879,  8<)r,  985,  ro^i,  1056,  1057,  1213, 
1284,  1189,  '55i>  '5''+ 

Dio Chryfoftomus  394,  1135 
Diodorus  Siculus  61,  298,  318,  311,  327, 
319,  34°>358>  36°>  36j>4^5,4°7>736, 

880,  886,  890,  978,  11 56,  1187,  1112, 
1114,   1118,1125,    1493,   1(16,    1518, 

1510,  1511,  1121,  IS2J,  1515,  1695 

Dionyiius  AEneus  994 

Dionyiius  Afer  301,  1154 

Dionyfius  Alexandrinus  439,  463,  517 

Dionyfius  Areopagira  229,  386,  888 

Dionyfius  Carthuf.  780 

Dionyiius  Exiguus  85 1 

Dionyiius  Halicarnaficnfis  27 1,650,  734, 763, 

871,  896,991,  1051,  1121,  1225,  1117, 

1491,  1513,  1518,  1528 
Dionyfius  Periegetes  310 
Dioicorides  384 
Docimius  1437 
Dominicus  (M.Anton.)  1065 
Donatus  (Marcell.)  705,  1046 
Donellus  (Hugo)  1327 
Doomesday  Book  13  17,  1323,  1328,  1595, 

1598 
Dorotheus    Metropolita    Monembafiaj   468, 

469,  471,  474, 501,  505 
Douza  ( Fr.)  331 
Douza  ( (oh.)  987 
Druhus  (Joan.)  8, 10,  13,24, 33,40,44,49, 

58,74,99, 114,  126, 118,  206,  316,  329, 

362,  363,  376,  387, 397,  399, 565,  <86, 

614>  770,772,  800,807-,  1155,  1539, 1554 
Duarenus  (Franc.)  1005 
Dunelmeniis  HiftoriaM.  S.  1 127, 1 128, 1 1 37, 

1683 
Durandus  (Guil.)  43:,  660, 666, 1 104, 1 1 18, 

'557 
Dyer  936,  950 


E. 


Eadmerus  1169,  1170,  1592,  1593,  1602 

Ecchellenfis  (Abraham.)  1131 

Edgarus  Rex  1004,  1029 

Edmundus  Rex  697 

Egbertus  Archiep.  Eborac.  678,  692,  699 

Eginhardus  843 

Eimericus  (Nic.)  xviii 

R.Elia  Ben  Mofeh  547,  548,  549,  795 

R.Eliezer  621  . 

Elias  Levita  27,  211,  180,  306,  314,  313, 
35°>  377,  599>438,  600,635,771,1583 

Eliberitana  Synodus  849 

Eliotus  (Thom.)  462 

Elmacinus  (Georg.)  415,417,  434,722 

Empereur  (Conftant. )')  xi,  138,  438 

Enrius  (Q^)  318,  329,  963,  1262 

Epheiius  (  Michaei)   11 94 

Epigi ammata  Vetera  1235,  1290 

Epiphanius45, 1 18, 149, 191,229,240,328, 
329,  405,432,  433,  462,  464,  469,  471, 
472,  507,  515^  658,765,  810,  819,  828, 
1489 

Erafmus  33«,  730 

Eritzius  (Sebaft.)  1572,  «573 

Erpenius  (Tho.)  297,   376,  413,  418 

Erythrams  (Nicol.)  2-8 

Ethelwerdus  928,  931,  988,  1027,  .1058, 
1278,  1311,  1312 

Etymologicon  Magnum  367,  598,401,402, 
514,  587,  652,  1543,  1547 

Evagnus  519,  737 

Evariftus  Papa  690,  69»,  849 

Eucherius  Lugdunenfis  220,  380,  1254 

Euchologium  658,664,  665 

Eugubinus  888 

Euhemerus  Meflenius  238, 1211,  1212,  1490 

Eulogius  72,  387 

Eunapius  976 

Euripides  35<>  649,655,  885,981 

Eufebius  17,  36,44,  61,88,  89,  90,  92,99, 
X02,  iii,  112,  113,  114,115,  116,  117, 
118,  123,  124,  126,127,  i»8,  129,  130, 
>33>  '34>  156,  137, 149,  119,  214,  132, 
133,  235,  140,  141,  285,  287,291,  301, 
302,  303,  312,  316,  318,  319, 320,  321, 
322,  313,  317,  329,  333,341,  348,  357, 
364,  366,  369,  374,  377,  392,  40-,4i9, 
439,440,  462,468,  469,  471,  514,  516, 
5 17,527.574,7  30,809,8 14,829, 979, 983, 
1068,1199, 1212,1215,1216,1217,1218, 
1219,1440,1441,1444, 1492  1494,1496, 
1(01,1504,1705, 1710,1712, 15 13, 15 14, 
1515,1516, 1517, 1718,1519, 1510, 1511, 

1522,1523,  1524,  !  525,!  539,1548,  1553, 

Vol.  H. 


1567,  1580,  1693 
Euftathius  Antiochenus  1196 
Euftathius  Thcflalon.   247,    261,  276,  284, 

288,  319,  328,  335,  343,  ^51,  371,  575j 

395>   396,  398,  655,  978,   n6o,   1152, 

1493,  1496 
Euftratius  1193 

Eutropius  900,1215,1293,  1304 
Eutychius  v.  Batricides 
Euthymius  Zygabenus   367,  369,  387,  392, 

567,  718,  784 


F. 


Faber  (Petrus)  206,  734,  736,737,  740,  812, 

824,1504,  1509,1549,  1562,1563,1566, 

1568,  1570,  1577,  M78 
Fabrotus  (Carol.  Annib.)  705,  737,  840 
Faganus  (Al-J  896 
Fagius  (Paulus)  46,  156,  280,  291,  305,  313, 

347>  59°,  593»  628,  704,  746,  778,  792, 

800,  807 
Fagundez  (Steph.)  141 7 
Farnabius  (Tho.)  ir 
Felicianus  (Jo.Bern.)  360 
Felinus  ICtus  ii 
Feneftella  (L.)  896 
Fererius  (Joh.J  1146,  1408 
Ferrandus  (Fulgentius)  84S 
Ferrus  (Michael)  Manrique  431 
Ferretus  (Jul.)  1 1 84 
Fefonius  (Joh.)  1147 

Feftus  Avienus  233,  651,  652,  1274,  1183 
Feftus  (Pompeius)  65;,  654,  813,991,  1008, 

1055,  1222,  1226,  1262,  1292,  1501 
Fichardus  (Joan.)  1075,1085,  1098 
Filelacus  (Joan.J  47 1 
Firmicus (Jul.)  ijr,  233,  252,  264,  266,  269, 

176,  184,  285,  320,  365,  384,  392,  403, 

500,  554,-784,  888,  1228,  1537,  1538, 

1556,  1718 
Fizherbert  682,714,895,1037,  1058,  1042, 

1110,1381,1383,1384,1413 
Flefcherius  (G.)  663 
Fleta  681,  682,  683,  735,  1038,  1045,  1046, 

1047,  1380,  13S1,  1384  1 
Florentius  Vigornienfis.Monachus  v.  Vigorni- 

enfis 
Floriacenfis  (Hugo.J  474 
Florilegus  (Matthams)  973, 1058, 1088, 1313, 

1324,  1356,  1394,1395,1585,1596,1627 
Fiorus  899,  991,  1160,  1213,  1226,  1290, 

1291,  1562 
Fonfeca  (Prudentius  PetrusJ  1501 
Forcatulus  (Steph.)694,.899,  972,  979, 1236, 

1241,  1168 
Fordunius  (Joh.)  1140,1141,  1143,1149 
Forfterus  (Valent.)  1061,- 1075,  1085 
Fortiifcutius  (Joh.)  1 109,  1 1 1 8 
Fortunatus  (Venantius)  10 
Fox  (Joh.)  896,  897,  915,  987,  1007,  1018, 

1635 
Fragofius  (Bapt.)  693 

Francia:  Edicta  1345,  1347,1348, 1358, 1382 
Francifcus  Cardinalis  590 
Freculphus  Lexovienf.  1 11,  440 
Freherus  (Marqu.)44,  588,  594,  1296' 
Freymonius  (Wolfg.)  1061,  1075,  I094 
Frifingenfis  (Otto)  1020 
Frifionum  Lex.  598 
Frontinus  (Jul.)  1186 
FrofTardus  903 
Fulgentius  238 

Fulgentius  Monachus  Venetus  1239 
Fulgoiius  (Raph)  1050 
Fullerus  (Nic.)  »06,  1222,  J492 


Gabriel  &  Joannes  Maronita:  414,  416 

Gabriel  Sionita  294 

Gaill  (Andr.)  1264,  1265,  1550 

Gaius  ICtus  648  •, 

Galatinps  (Petr.)  xviii,  124,  438,  574 

Galenus  865,  1437,  1546 

Gallia  (Lancillottus)  668 

Gama  (Antqn.  aj  13 

Gambacurta  (Petr.)  1530 .  , 

Gangreniis  Synodus  810 

Ganz  (R.David)  xvi,  xvii,  415 

Garcias  (Joan.)  1243 

Garibay  1159 

Gaflindus  (Petr.J  518 

Gaudentius  Epiic.  Brixianus  622,  658,  667, 

690,  694,  737,  827,  836,  «053,  1499 
Gaza  (Theodor)  1480,  1543 
R.Gedaliah  xvi 


Gedaloth  (Hilcoth)  78,  446,  573,  574,  y8i, 

616 
Gelafius  Cyzicenus  468,  469,  472,  501,  507 
Gclenius  (Sigif.J  115,  134,  260,  573,   764, 

80 1 
Gellius  (Aul.)  249,  331,  645,  649,  666,  696, 

734,763,881,893,985,1070,1054,1507, 

1514 
Gemara  BabyLonica  ad  Titulos  fcquentes 
Aboda  Zara  634 
Tit.  Baba  Bathra  7,  14,  17,   18,  19,  22,  23, 

M>  l9,  31,  41,  4*>  43>  44>  49>  5°>  54> 

55»  f7,  59,  69>573>  769 
Tit.  Baba  Kama  623,  716,  755,  770 
Tit.  Baba  Metzia  vi  1197 
Tit.  Beracoth  14,  181,448,  639 
Tit.  Becoroth  21,  175 
Tit.  Cerithoth  193,  194 
Tit.  Cethuboth  5,   26,  153,  162,^77,   594, 

596,  611,  613,614,  616,  617,  621,  622, 

623,  624,  625,  626,  627,  634,  636,  703, 

707,  708,  711,  712,  714,  715,  716,  717, 

718,  721,  723,  724,  7*7>  726,  773,  759 
Tit.  Cholin  165,  167,  616 
Tit.  Eracin  801 
Tit.  Erubin  xii 
Tit.  Gittin.  42, 583,610,6:2,633,  778,763, 

777,798,799,801,803,  804, 1205,1207, 
Tit.  Jabimoth  10,  22,  35,  36,  70,  156,  537, 

555>  556,  561,  564,  565>  573,  574,  580, 

582,  591,  604,  607,  618,  624,  641,  709, 

720,  721,  753,  754,  755,  801,  806 
Tit.  Joma  104,  117,  133,  139,  146,  154, 

155,  184,  196 
Tit.  Hidofchin  44,  48,  558,  601,  602,  604, 

608,  6 io,  612,  613,  711,  746,  749,  751 
Tit.  Megilla  121,  127,  132,  448 
Tit.  Menachoth  121,  154,  179 
Tit.  Nidarim  719 
Tit.  Nidda  604,  708 
Tit.  Pefachim  452 
Tit.  Rofh  Haftiena  450,  773,  774 
Tit.  Sabbath  585,  770 
Tit.  Sanhedrin  viii,  8,  9,  12,49,  64,65,  438, 

563>  571,  582,  601,  728,  750,  764,  772, 

777,  778,  782 
Tit.  Sota  154,  446,  633,  635,  743,  746,75} 
Succa  639  ,: 

Tit.  Thainith  86 
Tit,  Zebachim  190,  192 
GemaraHierosolymitak-a  ad  Titulos  fequentes  - 
Tit.  Avoda  Zara  11 89 
Tit.  Baba  Bathra  2,  14,  19,  23,24,44,55,76 
Tit.  Baba  Metzia  vi,  vii,  1197     ; 
Tit.  Beracoth  447,  448,  449,  639,  772 
Tit.  Cethuboth  xv,  8,  594,  611,  616,  6n,: 

.622,  616,  636,  70S,  712,  715,  721,  7J2, 

726,  755 
Tit.  Gittin,  xv,  776>  776,  790 
Tit.  Horajioth  132,  133,  138, 146,153,157, 

192, 196 
Tit.  Jabimoth  10,  535,  580,  582,  591 
Tifc  Joma  104, 117, 132, 133, 138,  146,188 
Tit.  Kidofchin  44,  48,  781 
Tit.  Maccoth  197 

Tit.  Megilla  xv,xvi,  132,  133,138,146,155 
Tit.  Meed  Katon  584,  621 
Tit.  Nidarim  719 
Tit.  Nidda  n_ 
Tit.  Sabbath  771  ■ 
Tit.  Sanhedrin  xvi,  63,  65,  66,438,  563, 571,- 

572,  782,  584,  607,  728 
Tit.  Shebiith  1205,  1207 
Tit.  Siklim  153,  193 
Tit.  Sotai53>i93>  5*3>633>  63f>  7">  744» 

749 
Tit.  Thaimoth  86 
Tit.  Theruma  770 
Gemeticenfis  (Guil.)  1008 
Geminus  301,  1478 
Genebrardus  (Gilb.)  103,  260,  301,  453>469a 

613,  626,  770 
Geographus  Nubenfis  713,  517,   722.   5z3j 

814,  1160,  1257,  1181,  1569 
Georgius  Monachus  89,  95,  99 
Germanicus  (Carfar)  359,  364,  10*6 
Germanus  Patriarcha  Byzantinus  467,  474 
Gervaiius  Dorobernenfis    5.13,    1088,    1169^ 

1173,  l6o8>  1636,1675 
Gervafius  Tilburienfis  945,  997,  i°°3>  ,I0*°» 

'  1095,  1311,  i595>  i66° 
Gelnerus  (Conr.)  1070,  1087,  "17>  "44»' 

1151,  H74>  "75J  *599>  r7l8 
Geufrseus  (Anto.)  686,  781 
Gibbonius  (Ricardijs)  11 54 
Gigas  (HieronJ  19 
Ciggeus  (Anton.J  74«  ^^ 


INDEX  AuSorum  qui  in  fecundo  Volumine 


Gildas  874,  879,  880,  89', 900,903, 908,986, 
1057,  1067,  1178,  1503,  1581 

Glanvilla  (Ran.  de)  680,  681,  706,  847,950, 
958,  1007,  1011,  1036,  1114,  1673 

Glaflius  (Salom.)  167 

Gloceftrenlis  (Rob.)  icoo,  1595 

Glycas  (Mich.)  160,  165,  313,  348 

Goblerus  (Juftinu.)  1086 

Godignus  (Nicol.)  812 

Godwinus  (Franc.)  1683 

Goes  (Damianus  a)  811,  1149 

Gogava  (Anton.)  783 

Goidaftus  (Melchior)  84;,  1064,  1065,  1076, 
1078,  1173,  1140,  1619 

Golius  (Jacob.)  41 6 

Coltzius  (Nub.)  ii8p.  M'4.  x57i>  *573 

Gomeiius  (Anton.)  S9R.  7}6 

Goropius  Becanus  976,  981,  5,77 

Gorranus  (Nicol )  816 

Gothofiedus  (Dionyfi )  434,  569>  587,  695. 
696,  81;,  898,  1436,  1437,  1566,  1579 

Gowerus  (Joan.)  186 

Gradibus  (  |ob.  de)  731 

GrarHus  1241 

Grandifono  (Joan.  de)  1599 

Graflalus  (Carolus  a)  1077,  1630 

Cratianus  9,  178,  413,  440,  588,  657,  663, 
665,  680,  690,  691,  698,  751,  8sc,  857, 
I061, 1063, 1065, 1068,  1069, 1071,  1073, 
1078,  1150, 1  554, 1609, 161 1, 1634, 1662, 
1674,  1678,  1683,  1690 

Gregorius  Magnus  163 1,  1667 

Gregorius  VII,  1635 

Gretferus  ( Jacob.)  1 5  8 1 

Grillandus  (Paul.)  1387 

Grotius  (Hugo)  111,364,438,  556, 591,614, 
638,  705,  713,  733.  75*,  765,  785,  796. 
797,  800,  S08,  810,  826,  859, 1 119,  1191. 
ny8,  iii7, 11  so,  1156,  1173, 1174,  '*75» 
1176, 1181,1358, 14(4, 1436, 1438, 1503, 
1506 

Gruterus  (Jan.)  167,  270,  171,  172,  *73» 
174,  171,  335,  336>  339,  354,1051,1262, 
1296,  I  -01,  1440,  1490,  14,1,  1496,  IS3',- 
1538,1541,1552,  1553,  >56l,  1561,1563, 
1564,  I565,I568,I570,I57I,I577jI57S, 
158-,   1678 

Gryphiander  (Joh.)  1211,  1131,  nfio,  1*73» 

1375 
Guadagnolus(Ph.  )  566,  3-71,  57? 
Gubertus  (Anton.)  645,  668,  669,  689,  690 
Guiliermus  An-ifiodorenfis  511 
Gulonius  (Nicol.)  71 
Guagninus  (Alex)  810 
Gualterus  (Georg.)  1166 
Giilonius  (Nicol.)  71 
Gutherius  (Jacob.)  442,  453,  598,  649,  651, 

690,  696,  11 39 
Gyllius  (Petrus)  276 
Gyraldus (Lilius)  381, 397, 1491, 1508, 1514, 

ij-r8,  1519,   1520,  1511 
Gyraldus  (Sylvefter)  870,  907,   1095,   11 30, 

1255,  1402,  1408 


H. 


Habertus  (Iiaac)  69^ 

Hackluyt  1406,  1409 

Hagulftadienfis  v.  Joannes,  v.  Ricardus 

Hales  (Alex.  de)  209,  128,  256 

Haly  Aben  Ragel  264 

Haly  Aben  Rodoan  182-,  518,  78J 

Hanfenius  (Baptifta)  1549 

Hardingus  ( Joh.)  131C 

Harmenopulus  659,  661,  687,  696,  735",  736, 

740,752,838,  839,  855,  IO47,.  I064,  I2I7l. 

1237,  1437,  1550,  1555,  1678 
Harpocration  380,   1493,  1503,  1539,  1547, 

1560,  1565 
Harpsfeldius  (Nicol.)  11 34,  ii'53,  1162 
Harvillseus  (Henr.)  17 
Hegefippus  1210,  1191 
Heinfius'(Ban. )  206,  212,  287,   334,  401, 

619,  638,  1549,  1553,  1554 
Heliodorus  288,  3  86,  896 
Helvicus  (Cnrift.)   574 
Herrimingus- 1350 
Hengham  680,  1036,  1040 
Henrici  iv.  Codex  jurisni9 
Henriquez (Chryfoftomus)  1 1 52,  1 1>"3,  11 54, 

1161,  1 1 6j 
Heraclides  Pbrtt.  960 
Herbanus  72' 

Hermannus  contraftus  474,  1630 
Hermes  284,  304,  346,  386-,  982,  1534 
Herodianus,  322,  336,  338,  339,  348,  349, 
,  3.55..  586,  898,  1055,  «54 


Herodotus  215,  298,  305,  318,  317,  333. 
350,  351,  3°8,  37i,  379,  3S3.  384,  38)-, 
386,  395,  396,  4°o,  433,  813,  875,  885, 

920,  975,  IHO,  1221,  II54,  I479,  I482 
1517,  «5*9 

Herwartius  (Jo.  Geor.)  654 

Hefiodus  233,  328,  587,  908,  976,  1156, 
1213,  1437,  1543,  1548 

Hervetus  (Gent.)  733,  838 

Hefychius  73,  233,  251,  270,  302,  303,316, 
319,  320,  311,  528,  332,  333,  335,  336, 
338,  348,  350,  351,  353,  359,  362,  366, 
367,  370,  371,  371,  383,  390,  391,  393, 

396,  397,  398,  400,  401,  403,  463,  514, 
586,  587,  591,  646,  1156,  1154,  1501, 
1529,  1738,  1544,  1545,  1547,  1549, 
'55',  »559,  '678 

Hevia  (Joan.  de)  1244 

Heuterus  (Pontus)  13,  975,  993 

Hierocles  517 

D.  Hieronymus  91,  95,  Hf,  114,  116,  187, 
2io,  221,  226,  227,  239,  256,  258,  281, 
181,  288,  2>8,  29C,  300,  308,  311,  314, 
3M,  3*°,  r-h  334,  335,  344>  345,  346, 
363,   567.  371,  381,  389.  395.  394«  395. 

397,  404,  413,  440,  461,  509,  510,  511, 
5'3.  5i6,  517,  530,  651,  719,  7»"1,  757, 
768,  770,  807,825,  1131,  1444,  «445. 
1501,  151 5,  15 18,  iri9, 1520, 1 521, 1693 

Hieronymus  de  Sanfta  Fide  xiii 
Higden  (Ranul.)  876,  992, 1085 
Hincmarus  Rhemenlis  69  -,  692,  705,  732, 

73  5,  843,  1065,  1069,  1070,  1071 
Hippocrates  1123 
Hifpanorum  Partits  736 
Howell  Dha  843 
Holkot  (Rob.)  283,  793 
Holingftied  (Raph)  996,  11 16,  1165 
Homerus  233,  247,250,  261,171,301,322, 

3*8,  330,  334,  339,  351,  362,  655,  884, 

939,  9S9,   971,   97J-,   99°,    '°**,    >  lS6> 

121 1,  11 12, 1254,  1437,1482, 1552,  1718 
Horatius  350,   374,    653,  931,    966,   1000, 

103 1,  11 56,  1235,  1509,  17 18 
Hornius  (Andr.)  1036,  1113,  1385 
Hoftienfis  1049,  1104 
Horus  Apollo  231,  889,  905 
Hotomannus  (Anton.)  728 
Hotomannus  (Franc. )  586,  645,  690,  695, 

822,  824,  978,  991,  1006,  1007,   105 1, 

1119,  1671 
Hotomannus  (Nic.)  694 
Houfonus(Joh.)  858 
Hoveden  (Rog,  de)  518,  921,  916,  928,  931, 

93*,  934,  94*,  943,  94°,  °48,  949,  95c, 

952,  1008,  1921,  I024,  IO3O,  1091,  1109, 

1126,1146, 1148,1150, 1169, 1173,1313, 
1314,1315,1318, 1310, 1311,1328, 1333, 
1581,  1639,  1670,  1673,  l683 

Hrabanus  Maurus  j-15 

Huefius  (Rob.)  261,  n6t 

Huntingdon  (Henr.)  891,  905,911,  912,918, 
918,  919,  931,  914,  941,  951,  994,  1002, 
1018, 1133,1283,1312, 1313,1314,131 5, 
1317,  1322,  1324,  1595,  1596,  1718 

Hyginus  329,  363,  1186,  1492,  1493,  1496, 
1563 


R.Jacob  Bar  Abraham  1204 

R.JacobBarRabbiAfcher  457,567,  582,641, 

R.Jacob  Bar  Solomon  23,  31 

Jacobatius  Cardinalis  432 

Jalkut  313 

Jamblichus  284,  332,  396 

James  (Tho.)  1718 

Januenfis  ( Joan.)  1089 

Janufzowskius  (Janus)  1248 

Jarchi  (R.  Salom.)  xvi,  9, 14,  17,  iS,  19,  31, 
3f,  38,  41,  43,  51,  54,  57,  60,  67,  69, 
86,  89,  90,  96,  103,  106,  107,  III,  122, 

153,  157,  159,  161,  167,  186,  193,  194, 
227,  239,  281,  305,  306,  307,  312,  313, 
343.  373.  378,  38D,  386,  387,  569,  597, 
638,  7",  715,  7io.  743,  756»  768,  791, 
798,  808,  1204,  1207,  1208,  1691 

Javolenus  (Prifcus)  1171,  1293 

R.Jehofua  546,  547,  548,  549,  551,  552,555 

R  Jehuda  Ben  Elai.  v.  Sepher  Sifhr»  1 7$ 

R.Jehuda  Ben  Eliaser  737,  543,  550,  551, 
55»,  795 

R.  Jefaias  67,  93 

Ignatius  441,  68S 

Ingemundi  (Ragvaldus)  66a 

Ingenuis  (Franc.  de)  1239 

Ingulphus  Crowland  9 1 S,  920,  923,  914,916, 


9*8,  9J3,  934,  9+*>  943.  944>  945,  951» 
95*.  994,  995.  996,   1001,   1016,    1016, 
■1 3 19,  1595. 1596,  1608,  1640,  1677 
Innocentius  III,  431,   598,  671,   697,   690, 
700,  700,  706,  8y7.   1069,  1074,  '077, 
1079,    1091,    1104,    1108,   1117,    1139, 
1265,  1331,  1662 
Innocentius  IV,  xiii,  xvii,  671 
Joannes  Sc  Gabriel  Maronita?  414,  416 
Joannes  Antiochenus  139, 140,176,177,281 
Joannes  Cantacuzenus  v.  Cantacuzenus 
Joannes  Carnolenfis  v.  Sarisberienfis 
Joannes  Cluniacenfis  1073 
Joannes  Euchaitenfis  122  8 
Joannes  Galienfis  1662 
Joannes  Hagulftadienfis  1148,  tlfl 
Joannes  Helronita  284 
Joannes  Major  1410 
Joannes  Sarisburienfis  v.  Sarisburienfis, 
R.  Jom.  Tob.  58,  63,  571,617,  1108 
Jornandes  970,  977 

Jofcelinus  731,  945,  958,  993,  1001,  loil, 
1011,1018,1081,  1090,  1096,  161  ,1683 
R.Jofe  Ben  Chiipetba  181 
Jofephus  iEgyptius  473,  497,  508 
Jofeph  Gorionides  111,  145,  404,  1111 
R.  Jofeph  Haroah  /38,  539,  541,  543,  544, 

54S  54° 

Jofephus  x,  11,  13,  36,  39,  40,  49,  58,  64, 
71,  74,  85,  86,87,88,  89,  90,  92,  93,94, 
96,  98,  99,  ico,  101,  102,103,  104,105» 
108,  109,  iii,  112,  113,  114,  118,  113, 
124,  125,  126,  127,  128,  129,  130,  131, 
132,  133,  134,  135,  136,  137,  138,  139, 
J44,  145,  146,  147,  148,  150,  152,  153, 
154,  161,  162,  163,  168,  169,  176,  179, 
180,  183,  184,  185,  186,  187,  188,  190, 
199,  215,  210,  140,  141,  160,  261,  185, 
300,  312,  316,  326,  327,  334,  344,  345, 
347,  363,  3°5,  $66,  387,  388,392,  405, 
roc»  554,  555,  556,  558,  561,  564,  568, 
573,  59',  591»  594  oi6»  63°,  704,  7°5» 
706,  709,  761,  764,  76«,  768,  769,  774, 
784,  799,  800,  808,  868,  882,  884,  976, 
1196,  1254,  1163,  1300,  1539,  /.fioc, 
1693 

Joubertus  (Laur.)  705 

lrena;us  xiii,  329,  518 

Ifachar  Een  Naphthali  44 

Hernia  (Andr.  de)  1078,  1650^ 

Ifidorus  Chsracenus  363 

Ifidorus Hifpalenfis  308,  317,443,  670,  1065;, 

1071,  11 10,   1160,  1678 
Ifidorus  Pelufiota  15,  248,  184,  841 
Ifocrates  122  1,  1504 

Ifychius  302 

Julianus  ICtus  835 

Julianus  Imp.    341,  355,  1114,  1163,  1503 

Julius  Africanus  36,  88,  91,  130,  574,  1199 

Julius  Csefar  878,  879,  881,  889,  890,  977, 

978,  989,  ioi:>,  116,  1055,  i"6>  1281, 

1183,  1186,  1187,  1316 
Julius  Capitolinus  336,  338 
Junius  (Hadr.)  586,  1163,  1289 
Ivo  Carnotenfis  443,   666,  690,  69?,   843, 

850,  857,  1062,  1063,  1065,  1068,  1070, 

1072,  1073,  1609,  1634,  1674 
Juftellus  (Chriftoph.)  441,  850,  851,  854 
Juftinianus  ii,  iii,  viii,  3,  216,  432,  441,  569, 

618,  645,  682,  694,  695,  696,  731,  735, 
756>  737,  738,  75*»  782,  813,  831,  831, 
833,  834,  835,  836,  837,  838,  839,  840, 
897.  899, 909,  949,  965,  995, 1017,  1037, 
1038,1043,1044, 1045, 1046, 1047, 1048, 
1049,  1050,  1051, 1057,1066,  I07C,  1071, 
1072, 1074, 1085, 1102,1103,  'l°8, 1109, 
II  ro,  II 6i,  1184,  1 190, 1210,1129,  1140, 
1141,  1165,1166, 1271,  130?,  1331,  1374, 
1481,1531,1550,  i,-5;,  1554,1567,  1568, 
1570,  1577,  1579,  1630,  1679 

Juftinus  (Hiftoricus)  69,  215,  318,  311,  975, 
1195,  1525 

JuftinusMartyr  229,288,313,  377,386,403, 
797,  827 

Juvenalis  iiii,  vii,  173,  305,  406,  589,  646, 
65L  6r3,  734-  749,  756.  813,  883,  940, 
986,  990,  1291,  1385 


K. 


Karo  (R.Joieph)  312,  567,  573,  619: 

Keplerus  (Joan.)  867 

Kimchius  (R.  David),  8,  10,  12,  17,  43,  66, 

67,  68,  86,  89,  91,  93,  94,  96,  lor,  106, 

108,  109,  110,  127,  153,  157,  166,  181, 

•93»  '95>  '96»  zi6t  *56»  258,  260,  261, 

»79, 


citanttir,  vel  explicaritur  vel  fefutantuf; 


»79,  t8i,  311,  314,  JM>  34'>  345>  344> 

3S6,   378,  386,  387,  563,  569,  571,  619, 

653>  63S  638>  73?>  764>  767,  169? 

Kirchcrus  (Athan. )  121,  13»,  251,  5",  655 

Kirftenius  ( Petr.)  141,  427,  457,  5'7>   5,8> 

5»  ,  516,  ^27,  809,  814 
Klockus  (Gafpar.)  1149,  1164 
Knighton  (Hcnr.)  1174.  "75,  '639 


Lactantius  197,199,  318,  319, 3  3 1,4" 0,88:, 

885,  1   ii,  119?,  119/,  'iii>  i1IJ>  '49° 
Laertius  (Diogenes)  330,880,881,  885,979} 

983,   1156,  1510,  1518,  1522,  1546 
Laetus  (Pompon.)  S96 
Lambardus  ( Guil.)  684,  697,  752,  8s8,  9'5> 

945,  948,  955,  991,  1006,  1018,  131 1, 

ij'7,  iJ33>  l6oo,  1673 
Lamprtdius  (Spart.)   338,  887,   897,   1057, 

156-,  15-83 
Lanciliottu5  Gallia  668 
Landulphus  Sagax  414,  519 
Lanrrancus  Archiep.  Cant.  846 
Langtoft  (Petrus  dc)  1116 
Lanfelius  (Petr.)  44 
Languis  (Paulus)   1117 
Laorticenlis  Synodus  184,  698,  849 
Lapide  (Corn.  a)  xi 
Larreas  (Jo.  Bapt.)  $-98 
Lateranenfe  Concilium  1087,  1141»  1165/ 
Laurentius  (Jos.)  ^89 
Laurus  (Jo.  Bapt.)  6;  1 
Lazius  (Wolfg.)  977 
Lecttus  (Jacob.)  7 JJ- 
Lelandus  (JoanJ  1125,   1144,   1152,  i'53, 

1165,  n 74,  1 176 
f  3n  Hob  Sepher  601,  606,  607,  61  8,  798 
Leo  (Joh.)  AtricanU5  686,  704 
Leo  Magnus  1138 
Leo  Mutinenlis  38,  5-70, 1-91,631,  638, 7/0, 

777 
Leontius  Scholafticus  74>  33° 
Leopardus  (Paulus)  1508 
Lefl-eus  (Joh.)   1137,  i'41 
Leci  Barcinonenfis  45  7>  59<> 
R.Levi  Gerfomides  n,  17,  43,  66,  67,  68, 

9i>  93>  ijT3>  '93>  34?>  373>  38°»  J"8i 
Leunclavius  (Johan.)  viii,  188,414, 5*13, 519, 

522,  837,  840 
Libanius  6j-i,  653,  6f6,  734,  756 
Lichfeldenfcs  Annales  1608,  1638 
Lindenbrogius  (Frider.)  738,841, 1271»  '749» 

1671 
Lindwodus  (Guil.)  681,  1007,   1013,   1088, 

ii  10,  1550 
Lipfius(Juft.;  7i,7*,'5"oo,503  581,  737,  812, 

881,  884,  801,  908,  978,  979,  985>  986> 

1001,  1016,    1179,    1199,    '3»i»    1410, 

1514,  15-58,  ij-65,  1577 
T.Livius  271,273,651,871,  882,  891,914, 

980,  IOJ-0,  1226,  1217,  Ilf7>  i53°>  I578 

Loccenius  (Joh.J  1417,  I4r9 

Lombardus  (Petrus)  67 1,  698,  699,  700,  75*. 

1076 
Longobardorum  Leges   1066,  1074,  155-6 
Lopez  (Gregor.)   1077,  11 19,   1188,  124;, 

1165 
Lucanus    656,  877,  884,   885,   890,    1185, 

iif4,  H5J-,  1283,  1188 
Lucianus   109,  2  88,    298,   300,   305,   348, 

353>  3>~8>  ?6l>  36?>  39x>  f87>  7H>  886, 

H56,  '5i6>  '5l8>  lTl9>  i6o'>  l69T 
Lucretius  236,  354,  88<j,  963,  965,  975 
Lufignanus  (Stepban.)   1505 
Lufitanorum  Ordinationes  736 
Lyeophron  183,  371,  37:,  1156,  1559 
Lydiatus  (Tho.)  1303,  1486 
Lydius  (loan.)  469 
Lyranus  (Nic.)  xii,  39,  44,    373,  7°4>   71», 

1104 
Lyfias  734 

M. 

Macarius  ^gyptius  298 

Machiavellus  878,  949,  964 

Machzor,  451,  601,614,625,  619,631,634, 
635,  636 

Macrobius  H",  165,171,  275,177,178,185, 
198,  159.  ?'6>  3'7,  3",  3*9>  3?1»  ?3*> 
345,  358,  363>  366>  ?68>  38l>  455'  6>"2> 
654,  666,869,  8S>">  886>  889>  96°»  l001» 
1567,  1695 

Magius  (Hieron.)  585 

Magdeburgenfes  Centuriatores  4JI,  691 
Maharil  452,  6ei,  614,  618,  615,  632,  634, 


6>6,  798 

Mahumcd  Ben  Abdalbachi  MS.  815,816,817 

Malaxus  Peloponncfius   1610,  1678 

Maldonatus  750,  858 

Malinius  (Gerard.J  1 563,  1404 

Malmcsburienlis  (Guil.)  iii,  185,  414,  510, 
847,  866,  908,  909,910,  911,915,914, 
916,  917,  92',  912,  925,  914,  916,  927, 
918,  Q'-g,  931,  937,  942,  944,  945,  950, 
953.  981,984, 992,995,  1001,  1005, 1- 15, 

I02-I,  I03O,  I  "54,  1082,1090,  IO9 1,  1128, 

1135,1136,1137,1138,114.7,1313,1314, 
1515,1324,1350,1554,15-93,1594,1595, 

1596, 1608,  161 1.  1662, 1664, 1667, 1668, 
1670,  1673,  1675,  1683,  1717 
Mangelfed  (Burch.  de)  viii 
Mapsus  (Guil.)  iooi 
Manilius  232,  233,  259,  264,  3^9,  362,  391, 

867,  1035,  1213 
Marcianus  964 

Marculfus  Monachus  841,  841,  1065 
Mariana  ( Joan)  501,  515,  730,  752,    1006, 

"55,  "59. 
Marianus  Scotus  1135,    I2I5>    1216,    1316 
Marcianus  Heracliota  1 1 96,  15  6,  1528 
Marianus  ( ICtus)  1190,  1153J  1566,  1575 
Marinus  335 

Marion  (Simon)  1145,  1348 
Mariotellus  (Fiuvius)  i :  86 
Marmochinus  (ian&us)  814 
Martiaiis  iv,  v,  vii,  viii,  ix,  238,360, 587, 589, 

734,  8i3>  9*9,  990,  1135 
Mafcardus  (Alderanus)  1037,  1102 
Malius  (Andr.)  1-04 
Maftrillus  (Garfias)  1 165 
Matthaacius  (Angel.)  1139 

Mauflacus  (Phil.)  1549 

Maximus  Tyrius  145,  338,  343,  37°,  884, 
1499,  1509 

Medices  (Sebaftian.)  1264 

Medices  (Sixtus)  1586 

Megiierus  (Hter.)   91 

Mela  (Pomp.)  198,  981,   u<6,    1213,  1181 

Meldunenfis  Synodus  699 

Mcnander  317,  359,  363,  1559 

Menardus  (Hugo)  439 

Menochius (Steph.)  598,  671,  737,  740, 1 373, 

Menologium  Scoticum  1 1 50,  1153 

Mercator  (Gerard.)  889 

Merillius  (Edmundus)  587,  1051 

Merfenius  (Marinus)  1496,  1499 

Merula  (Paulus)  976,  979,  1016,  1075,  Iz4-'» 
1305 

Metcranus  (Emmanue!)  1249,  1157 

Meuriius  (Joan.)  ii,  514,  519,651,655,1229, 
1493, 1502, 1503, 1504,  15 15, 1517, 15 18, 
1519,1520, 1521, 1512, 1538, 1539, 1541, 
1549.  1560,  i563,  '565 

Microprefbyticon  62,  63 

Midbar  Rabba  ff,  58 

Midralb  Rnth  38,  568,569 

Milevitana  Synodus  851 

Millefius  (Tho.)  1164,  1165 

Minflngerus  (Joach)  1077,  1276' 

Minutius  Felix  318,329,  330,  406 

Miraeus  (Aub.)  470 

MlSN  A 

Tit.  Baba  Bathra  I,  14,  18,  13,  24;  28,  31, 

31,  40,  41,  46,  58,  59 
Tit.  Baba  Metzia  vi,  1197 
Tit.  Becoroth  18,  19,20,  14,  I75J 
Tit.  Beracoth  446,  639 
Tit.  Bitza  621 
Tit.  Cerithoth  534 
Tit.  Cethuboth  24,  594,  597,  611,  614,  616, 

617,  621,  621,  624,  641,  707,  708,  7t  1, 

7'4,7'f,  7i6,  717,  7*r>  7">723,  714» 

725,  726,  7^6,  759 
Tit.  Gittin  724,762,775,  797>  803,  804 
Tit.  Horaioth  64,  143,  181 
Tit.  Jabimoth  10,  11,  160,  535,  555,  557, 

574,  580,  585,  591,  608,  624 
Tit.  Joma  140,  154 
Tit.  Kidoichim  44,  160,556,557,  560,  W> 

602,  605,  611,  761 
Tit.  Maccoth  41,  704,  706 
Tit.  Menachotb  121,  183 
Tit.  Middoth  63,  197 
Tit.  Moed  Katon  61  i 
Tit.  Nidarim  719 
Tit.  Nidda  21,  693,  694 
Tit.  Perah  153,  145 
Tit.  Pirke  Aboth  xii,  375»  760>  77« 
Tit.  Sabbath  744,  755»  77« 
Tit.  Sanhedrin  iii,  9,  49,  64,  65,  141,  I44> 

555,  562,  570,  581,  601,  6&7>  7©Ji  7*8, 
Tit.  Shcbuoth  r.  yiis 


Tit.  Shekalim  753 

Tit.  Sota  145,  446,  633,  635,  709,  710,743, 

744,  745>  746>  74» 
Tit.  Thamid  155 
Tit.  Theruma  770 
Tit.  Zebachim   16,  83 
Molanus  (Joh.)  1  lyj 
Molfeiius  (Andr.)  1078 
Molina  (Ludov.)  13,44,  115* 
Moltnams  (Petrus)  432 
Moses  Maimonidzs 
Monachus  (AntoniusJ  598 
Monachus  (Gregorius)  9:9, 
Monachus  (Ifaac)  14S8 
Monachuc  (Matthseus)  855 
Monacbus  (Rich.)  781 
Mongcorgius  (Nichol.J  157,  561 
Montanus  (Jo.  Ferrarius)  1176 
Montanus  (Arias)  13.  181,  7,6 
Montanus  (Horaiius/  II 18 
Monte  Brixiano  (Hieron.de)  1 186, 1104,  iicS, 
1158 

Monte  fRobert.  de)  1407 

Montecatinus  (Anton)  718 

Montenfis  (Rob)  1084 

Monticolus  (Sebaft.)  836 

Monumethenfis  (Galfr.)   860,  868,  871,  874 
875,  878,  891,  896,  898,  900,  907,  918,  ■ 
973.  974,  1193,  13'1 

Morinus  (Joan.)  43 1,  432,  457 

Motifotus  (Claud.)  1417,  1420,1435 

Morus  (Tho.)  931,  1007 

Moies  Gerundenlis  505 

Praefat.  ad  JadChszeka  xii,  m,  769 

Hal.  Aboda  Zara  viii,  6f,  289,  290,  307,  399 

Hal.  Aibdim  47 

HaL  Baba  Bathra  6cr 

Hal.  Becoroth  22 

Hal.  Beracoth  625,  616,  619 

Hal.  Biath  HammikdalTi   152,  164,  175,  176, 
178,  179,  198 

Hal.  Celi  Hammikdalb  86, 122, 138, 153, 155, 
157,  166,  167,  178,  182,  184,  190,  191, 

193,  i94>  '95>  '97>  :99 
Hal.  Daioth  719 
Hal.  Erubin  616 
Hal.  Gazela  7 1 3 
Hal.  Gerufhim  573,  607,  608,624,  751,  753,' 

754,  758,  778,  798,  801,  803,  804,  8oy 
Hal.  Jabimoth  ii 
Hal.  Jabom  Vechalitza  35,  36,  70,  574>577, 

582,  583,  591,  618,  626 
Hal.  Ifhoth  5,  6,  7,  8,  25,  27,  42,  535,556. 

565,  576,  577,  6ei,  602,  604,  605,  606, 

608,  609,  610,  61 1,  612,  613,  614,  616, 

618,  621,  622,  623,  615,  626,  627,  6101, 

642,  703,  707,  711,  714,  715-  TiTilrt. 

720,  721,  7">  724,  7»5>  7i"6>  74»>  75'« 

755>756>  759,805 
Hal.  Ifuri  Bia  70,   157,  160,  162,  163,  536, 

555>  5<6>  f58>  W.  560,561,  641,  718 
Hal.  tviriath  Shemai6i3,  626,  639 
Hal.   Magid  Mifna  14,  157,  618,  64*,  711, 

7*4  , 
Hal.  Malove  Welove  19,  713 
Hal.  Melachim  64,  153,  182,  563,  571,  709, 

7iO,78i. 
Hal.  Memarim  6oz 
Hal.  Mithnoth  Ainim  14 
More  Nebochim  17,  33,  T9<  °^>  "7>  lJ°V 

i44,  181,  190,  307,  312,  317,  35°,  36<« 

377,  384,  389,  447,  582,  772,  1691 
Hal.  Naira  Bethula  594,  703,  704,  "61         , 
Hal.  Nafchim  601,  631 
Hal.  Nechaloth  5,9,14,15,16,17,19,21,16, 

18,  29,  35,  37,  39,  41.  4J>  19.  606 
Hal.  Sabbath  621,  621,  719 
Hal.  Sanhedrin  viii,  63,  142,  747 
Hal.  Secinim  19 
Hal.  Semita  Vejubal  38,  42,  61, 
Hal.  Shabithath  Aiftiur  719 
Hal.  Shagigoth  534 
Hal.  Shebuoth  719 
Hal.  Sota  74*.  745.  744.  74W46.749.  7U 

7f4 
Hal.  Talmud  Tora  188,  719 
Hal.  Tephilia  Webarcoth  Cohenim  166,  181. 

446,  447,  449,  450,  45 1 
Hal.  Therumoth  1204,  1107 
Hal.  Thefuba  vii 

Hal.  Zichia  Vemithna  (5o,  69,  1197 
Mofes  Mikotzi  xvi,  66,  70,  154,  160,  164, 

166,  175,  178,  180,  181,  184,  189,  190, 

191,  194,  281,   289,  290,  312,  438,  446, 

45».  554>  535>  536>  563>  57i,  573.  574. 

<-8i,  594.  601,  602,  616,  618,  641,  -07, 
709. 


I N  D  E  X  Audtorum  qui  in  fecundo  Volumine 


709,711,715,-11,746, 798,1104, 1107, 
169.  .        ... 

Munfterus  (Seb.)  io,  156,  158,  191,  632, 
746,  978,  983,  988,  1408,  ioi-5, 
1559 

Murctus  (Anton  )  1158 

Muta  (Marius)  1078 


N 


Natalis  Comes  971,  1158,  Mri 

Navarra  (Petr.  a)  iii 

Navarrus  (Mart.)  693 

Naziinzenus  (Gregor.)   73,   313,   333,  374, 

853,  1491 
Neapolitanus  (Marta)  1139,  1140 
Nennius  1311 
Neocaefarienfis  Svnodus  849 
K..  Nephthali  Afchenazi  635 
Ncratius  453 
Neubrigeufis    (  Guil  )    934,     1091,    1148, 

■11 54 
Nicaena  Synodus   4:0,  44?,  458,  474,  506, 

513,  S49 
Nicander  398 
Nirarchus   1 46 

Nicephorus  Calliftus  36,  136,  137,  273,.276, 
415,  41 -,  43",  440,  468,  470,  500,  sos, 

514,  515,    516,   570,  731,  8963    iil8, 
1567 

Nxcphorus-  Patriarcha  Confrantinopol.  89,  96, 
10»,  1  jy,  iii,  112,  115,  119,  14S).,  338, 
384,  429,  461,  661,  1229,  15-06 

NicetasChonlates  186,  ^or,  50/,  1280 

Nicetas  (t  yrus)  313,  332 

Nicetas  Heracleenfis  661 

Nicomachus  Gerafenus  249,  1506,  1515 

Nicrembeig  (Eufeb.)  733 

N'gron'us  (Jul.)  586 

R.  Nifiim   1208 

Nirh.ardus.9S8 

Nonius  Marceilus  ;rS,  338,649,  651 

Nonius  (Ludov.)  1575 

Nonnus  73,  287,  31?,  334,  371,  718,  11X4 

Noiden  (John)  973 

Normannorum  Chronica  1083 

Notkerus  (Balb.)  515,  11 33 

Novarinus(Aioyf)  634,  638,  645,  656,740, 
800 

Novellae  iii,  1 3 ,  70, 74, 441, 469, 669, 695, 696, 
739,7 V-,  82 1,830,  83 1,834, 83 5,836,  «37, 
838,  854,  855,  1037.  1060,  1071,  1073, 
1082  1088,1090,1110,  u6i,  1183,1230, 
1137,  154°,  1550,  1557 

Numifmata  Galiiae  1386 


Obfopa:eus  (joan.)  286,  910 
Occo  (Adolph.)  380,  656,  687,   1495, 
Ockamus  (Guil.)  95 
Oderbornus  (Paul.)  663 
Odofredus    1049,    1070,   1074,   1086. 
1104,  1085,   1087,.  1090,  1101,  11 
Oecumenius  248 
Olam  Rabba  (Seder)   50,   86,  96,   105. 


,    109 
04. 

281 

ic6, 


217, 
795. 


Olam   Zuta    (Seder)    102,   103,  104, 

107,  150 
Olaus  Magnus  672,  6S1 
Oldendorpius  (Joh.)  734 
Oleafter  808 

Olympiodorus  379,  380,  1058,  11.75 
Onkelos  83,  156,  158,  177,  184,  214 

256,  280,  305,  5-90,  593,  749,  79' 

807,  808 
Onuphrius  Panvinius  1580 
Oppianus  302,  303,  361,  1114,   1118 
Optatus  Milevitanus  198 
Ordericus  Vitalis  427,  435,  1078, 1316,1408, 

1600,  1669,  It375 
Ordinazones  1077,  1437 
Oribafius  (Sard.)  705 
Origenes  x,  xv,  63,  92,  229*  287,  307,3.13, 

33°,  3-35»  368,  376,  387,  397,  796,826, 

827,  870 
Orofius   (Paulus)  770,    1063,  1113,   1293, 

1304,  1524 
Ortelius (Abrah.)  278,563,983,  1136,  1160, 

1219,  1289,  1305,  1495 
Otho  Trifingenfis  1609 
Ovidius  209,  245,  283,  318,  359,  363,391, 

653,  654,  872,  885,  966,  975,  981,  985, 

987,990,  1012,1189,  1196,1260,  1262, 

1496,1576  ' 


Pachymerius  (Georg.)  119 

Pacius  (Jul.)  1239 

Pagninus  (Sanctes)  148 

Palaeotus  (Gabr.)  10,  671 

Pallada  829 

Pailadius  183 

Pancirollus  (Guido)  434,  585,  786,  jS7,f88> 
589,  737,  902,  1076,  1058,  1060,  1062, 
1075, 1085,  1086, 1087, 1088,1098, 1229. 
1264,  1199,  1303,  1307 

Pandcctae  70,434,  589,  51,8,  599,646,  735, 
740,  772,  822;  S23,  824,  829,  S45,  894, 
89-,  898,  S99,  902,921,  977,1008,  1030, 
1037,  1045-,  1046, 1047, 1048, 1104,1183, 
1189,  1190,  1204,  1208,  1210,  12 17, 
1217,  1231,  1232,  1233,  1236,  1238, 
1253,  i*S4'  1155,  1260,  1264,  1166, 
1267,  1168,  1269,  1270,  1289,  1193, 
-1301,  1317,  1331,  1401,  1406,  v.Di-' 
gep 

Papinius  :t6,  299,  401,  1291 

Parifienfis  (Matthaeus) -68i,  737,  903,918, 
9'9.  943.  944.  95i.  9fl»  991.  994-  996, 
1002,  1007,  1024,  1018,  1095,  1096, 
1109  1120,  1173,  1316,  1320,  1321, 
1322,  1323,  1352,  1356,  1795.  1596, 
1610,  1636,  1661,  1683,  1685,  1716 

Paracdius  236 

Paraeus  (Phii.)  122 

Parker  (Matth.)  Archiep.  Cantuar.  V.  Jofcelr- 
nus 

Paruta  (Ludov.)  1169 

Pafchahus  (Carol.)  655,  656,  1541 

Pafchafius  (Steph,)  1246, 1247,  1346 

Paiqualigus  (Zachar)  706 

Paiquier  iv,  1245,  1345 

Patavinus  (Mantua)  1239 

Paulinus  1171 

Paulo  (Carolus  aS.)  431,  470,  510,  ^15, 
II33.II33 

Paulus  AlexandrrausiOl,  265 

Pulus  Burgenfis  44 

Paulus Diaconus  n,  112,  11 3,  770 

Paulutius(Fabrit)  8/8 

Paurmeifter  (Tobias)  432,  1052 

Paufanias  73,  241,  242,  247,  271,  335,  365, 
370,  371,   375.   3sf.   386,  969.   1003, 

1194,  15045  1507,  1506,  1509,  1515, 
1518,  1513, 1543,  1562,  1563, 1568 

Paz  (Auguftinus  du)  1167,  149 1 

Peguera  (Ludov.  a)  598,  740 

Peirefcius  (Fabric.)i.46,  1432 

Peregrinus  (Anton.)  1239,  1240,  1241  . 

Pererius  (Bened)  888 

Perpiniano  (Guido  de)  811 

Periius   360,  400 

Perufinus  (Angel.)  1049 

Pefikta  Zotertha   ic,  19,  35,  41,   58,   74, 

5-65,  582,  592,^  778     . 
Petavius  (Dion.)   45,  61,  71,  95,   ^6,  ior, 

108,  126,  128,  132,   137,  251  394,  413, 

432,  462,  469,   716,  786,   1131,   1311, 

1484,  1486,  1488,  1710,  1513,  1514, 

1515,  1516,  1517,  1520,  1521,  1513, 

1524,  1548  . 
Petitus  (Sam.)  iv,  87,  88,  222,  433,  457, 

556,  598,  607,  655,  657,  720,  734.  736, 

765,  820,  1268,  1436 
Petrarcha  (Franc.)  1 1  /9 
Petreius  (Petr.)  811 
Petronius  405,  406,  1005,  n6t 
Petrus  Alliacenfis  889  '     . 

Petrus  Blefenfis  72,  693,  1016,  1093,1094, 

1139,  1172,  1173,  l677 
Petrus  Abbas  Cluniacenfis  xiii,  521 
Petrus  Rhemenfis  306 
Peucerus  (Gaipar)  1 279 
Phavorinus  1547,  1548,  1768 
Philaftrius  275,  312,  317,  342,  391 
Philo  Judaeus  30,  31,  33,  75,  84,  1*56,  163, 

170,  175,  188,  307,  308,311,  311,321, 

329,  348,  388,  554>  756,  592,  594.  6l6. 

63*5  703,  705,  709,  733.  734»  736,  741. 

747,  749.    7fO,    774»    788,   793,    888, 

1193 
Philo  Biblienfis  222,   316,  319,   323,'  326, 

3*7.  3*9.  334»  338,  347,  357 
Philoponus  284,  1254.  1157 
Philoftratus  369,  ir6o,  1222,  1510,  1529, 

1542,  1546,  1562,  1566,  1571,1.717 
Philoxenus  401,  586,  587 
Phoenix  Colophonius  383 
Photius  72,  74,  147,  149,  283,  284,  310, 
"  313)   318,  338,  358,  371,  387,  396,  4°3, 


416,  470,471,  501,  517,  588,  679,  687, 
70.5,  836,  837,  855,  1058,  1064,  1221, 
1492,   1503,    1504,    1505,   1518,    1535, 

■     1691 

Phranzes  (Georg.)  662,  1619 

Phurnutus  359,  363 

Picardus  (Joh.)  1601 

Pichena  (Curtius)  13 

Pictavienfis  (Guil.)  1183,  1600 

Picus  (Joan.)  Miradulanus  xv,  262,  18-,  416, 
889,  1021,  1718 

Pierius  (Joh.)  889 

Pighius  (Steph.Vin.)  336,  381 

Pignorius  (Laur.)  667 

Pinaeus  (Sever.)  707 

Pindarus  287,  371,  959,  1016,  1012,  1496, 
1497,  1498,  1504,  1506,  1509,  1519, 
1561,  1766,  1567 

Pineda  (Joan.)  8,  634,  638,  647,  656 

Piianus  (Hugo)  1089 

Pithoeus  (Petr.)  x,  72.  336,  349,  841,1673 

Pitfaeus  (Joan.)  462,  1048,1076,1081,1115, 
1125,  1144,  1145,  1172,  1153,  llS4> 
1162,  1266,  n.69,  1174,  1175,  1602, 
1604 

Pius  (Tho.)  796,  858 

Platina  691,  987,  1007 

Plato  224,  235,  247,  253,  269,  270,  290, 
330,  391,  976,  982,  1215,  1275,1480, 
1739,  1740 

Plautus  iv,  211,  798,  643,  645,  650,651, 
734,  822,  912,  983,  989,  1189,  1262, 
1538 

C. Plinius,junior  827,  119;,  1437 

C.  PUnius,  fenior  233,  253,  261,261,271, 
173»  277.  301.  3 '9,  3*7,  3  58,  365,  575, 
381,  503,  586,  646,  650,  666,  880,  890, 
891,  966,  976,  978,  979,  1160,  1185, 
1227,  1235,  1254,  1160,  1269,  1183, 
1305,  1481,  1492,  1494,  1510,  1516, 
I55i,  1558,   1559 

Plotinus  253 

Plowden  1020,  1037,  1383^   1384,  1423 

Plurarchus  230,  232,  265,' i^r,  273,  275, 
277.  2.78,  298,299,  30»,  317,  318,  332, 
333.  335,  346»  3J-I,  353,  354.  359, 360. 
361,  366,  369,  384,  385,  391,  392,  401. 
405,  407,  589,  598,  652,  653,  656,  720, 
734,  757.  820,  822,  823,  875,  S81,  882, 
883,  889,  890,  896,  904,  908,  914,  940, 
941»  943»  959.  964>  971,  97»,  976,  978, 
979.  980,  983,  984,  988,  1160,  1186, 
1197,  12.12,  1213,  12.21,  1224,  1235; 
1256,  1257,  1490,  1496,  1497,  1498, 
■-■1500,  15C4,  1506,  1507,  1509,  1515; 
1519,   1520,    1523,    1527,    1729,    1539, 

.    1544.  "551, 1553»  1694,  1700 

Pocockius  (Edw,)  228,  240,  253,414,416, 
473  . 

Polemus  577 

Politianus,  Angelus  278,  1075,  1435 

Pollux  379,  587,  588,  638,  652,  820,  993, 
1496,  1497,  1500,  1509,  1539,  1741, 
-  1546,  1551,  1565,  1568 

Polonus  (Ferdin.)  363 

Polonus  (Mart.)  69 1 

Polyaenus  73 

Polybius  1222,  1225,  1216,  1257,  1515, 
1526,  1527,  1572 

Pomis  (David  de)   x,  xiv,  8,  600,  634,  708, 

™. 
Pompeius  1503 

Pontius  (Bafilius)  736 

Pontanus  (Jo.Ifa.)  1157,  1409,  1435 

Pontanus  (Jacob.)  519 

Ponte  (Franc.de)  1240 

Popehnerius  1326,  1347,  1348 

Popma  (Auibnius)  589 

Porphyrius  266,  287,   305,  312,   311,  360J 

5.16,  673,  884,  1503 
Portius  (Simon.)  f  10 
PoiTevinus  (Anton.)   148,  811,  1060,  1117^ 

1144,  11 74 
Poftellus  (Guiliel.)  91,438,  566,  1442 
Povellus  (David.)  879,  1016 
Prifcianus  221,  1046 
Prifus  (loh.)  865,  876,  w<,     ' 
Probus  (AEmyl.)  1220 
Proclus  266,  1259,  1498,  1500,  1530,  1538, 

1543,  '544»  '747 
Procopius  Caefar  222,381,  384,  519,  988, 

1058,  1064,  1177,  1266,  1577 
Procopius  Gazaeus  63,  256,  344,   374  39», 

39i 
Propertius  287,  n  87 
Prudentius    ix,  109,  243,    247,  376,  143»! 

Pefellu» 


citamur,  Vel  explicaiitur  vel  refutantUr, 


WeIlus(Mich.)*R4,  *8<S>  351,  355,469,839, 

1047,  1064 
Ptolemaeus(C]aud..)  116,  161,162,  266,  340, 

353,390,407,499,503,  565,783,812,815, 

912,  969,  n  36,  1 160,  1254,  1279,  1296, 

1483,  1496,  1538,  154'- 
Ptolemaeus  Lucenfis  471 
Purchaiius  (Williclm.j  1324 
Putero  (Paris  de)   1077 
Pythagoras  884,  889, 


Quintinus  fjoh.)  1049 


R 


Radericus  Frifing  1020 

Radulphus  Saleniis  Comes.  1135» 

Raevardus  (Jacob.)  648,  650,  828 

Raguelli  (Franc.)  17 

Ramirez  (Pintus)  634,  656 

Ramus  (Pctrus)  1287 

Ranchinus  (Guil.)  1065,    107" 

Ranconetus  (Emaric)  1063 

Rangolius  (Claud.)  206 

Rebuffus  (Petr.J   1077 

Reuchlinus  (Joan.;  333,  339,  881,  960, 979, 

102- 
Revius  (Jac.)  691 
Rhodiginus(Coelius)  11 7,  652,876,960,1011, 

1155-,  1493,  1496,1409,  1509 
Rhodius  (Andron.)  1193 
Ribera(Franc)  206 
Ricardus  Ha^ulftadienfis  11 52 
Ricoullus  (Anton.J  ii,  iii 
Riccius  (Aloyf.)  736,  740 
Riccius  (Paulus)  xi,  10,  281,  283 
Rio  (Martin  dei)  9  9,  1011 
Ritterftufius  ('  omaa.  )  333 
Rivalieniis  (Alured.J  593,  1053,  1147,  H54» 

16:7 
Rivallius  (Aymar.)  105-3 
Rivetus  (Andr.)  632 
Rivius  (Tho.)  1375.  I4'7>  I43t 
Robert  (Claud.)   1084 
Rofiniacus  ( Chriftoph.)  43  J 
Rogerius  (Conftant.)  1036 
Rolewink  (Wernerus)  526 
Romae  urbis  Statuta  1141,  tz6# 
Rofate  (Alber.)  588 
Rofellis  (Anton.  de)  512 
Roiinus  (Joan.)  645-,   824,  105-41 
Roffus  (Joh.)  1076,  1155.  i1?*» 
Rothenfal  1252,  115-3 
Rouille  (Guil.  le)  999 
Rubeus  (Jo.  Bapt.)  663 
/luffinus   36,  39,   44>  f8>    7i,  »;,  87,  94, 
ioo,ioy,iu, 113,113,  124,115,116,131, 
la33,  134,  135.  I<33>  l69>  ifio,  J98,3°9> 
469,  470,  501,  5'6>  5*7,  56i>  569>  f73> 
709,  764,  765S  I569 
Ruffinus   (Liciniui)  44 
Rupertus  Abbas  Tuitienfis  120* 
Rutihus  x 
RuZaeus  (Arnulphus)  11 18 


Sacranus  (Joan.)  811 
Salenfis  (Radulphus)  1139 
Salianus  (Jacob.)  206,  241,  302. 
Salica  Lex  598 
Salicetus  1240 

Salmafius  (Claud.)  231,  134>  23i>  34T>  433 
■"■   646,  75-8,  796:   s' 


Saxo  Grammaticus  949, 1248,  1490 
Scaliger  (Jof.)  iv,  4,  13,  25,  61,  67,  71,  74. 
89,  99,  116,  113,  116,  128,  137,  138, 
168,  1S4,  209,215,239,200,262,16/, 
283,  284, 188, 189,  294,  195,  302,  310, 
317,318,319,311,327,331  335,  339, 
340,  342,  348,  350,  357,  558,  360,  362, 
368,  381,  385,  387,  391,  394,  395,  401, 
416,  419,  433,  438,  439,  445,  451,  45;, 
463,  469,  519,  5">  589,  654,  65-5,  764, 
76$-,  770,  799,   811,  813,  815,  974,  986, 

1215,  1219,   1221,  1285-,   I304,   I3II, 
I44I,  I48,  148/,   I486,  1488,  I489, 

1491,    1492,    1493.   1494,   '49j>    1504, 

1506,   lym,    1512,    1513,    1514,     151S, 

1516,    1517,    1519.    1521,   1513^    1524, 

1548,    15-58,    1563,    1/64,    1565    1567, 

1568,  1580,  1634,  1718 
Scaliger  (Jul.)   203,    302,  645,  646,  1157, 

14S0,  1 506,  1509  \ 

Scaurus  Grammaticus  1440 
Schaccus  (Forrun.)  xii. 
Schaftbaburgenfis  (Lamb.)  469 
Schikardus  (Guil.)  xi,   xvii,   191,   191»  212, 

457,  563,  566,  571.  710,  800 
Schmidius(Erafmus)  15 16 
Schottus  (Andr.)    1283,1285 
Schrader  (Laur.)  506,  507 
Schreckentusklius  (OfwaldusJ   46" 
Schuliam  (R.  Sam  )  91,    104.  107 
Scipio  Gentilis  646,  713,  72S,  83;,  83 5 
Scotorum  Regiam  Majeftatem  680,  63  2,  847, 

n. 4 
Scotus  (DunsJ  819 
Scrivevius  (Petrus)  iv 
Scultetus  (Abrah.J  796; 
Sedul;us(Henr.)io 
Seingermann.  1382 

L.  A.Seneca  2R6,  331,   352,763,822,  823, 
883,  972,  973,  976,  978,  979,  985,986, 

990,   1022,    1184,     U95,    1214,   1256, 

1250 
M.  Ann.  Seneca  Rhetor    963,    966,   1252, 

1263 
Q^Serenus  Samonicus  -89 
Serrarius  (Nicol.)  13,  24,  49,  74>  206,  388, 

438,  764,  770,  H58 
Servinus  (Ludov.)    1184,  1246,  1247,  138S, 

1389  .       , 

Servius  Honoratus  148,  161,  471,  312,327. 
338,  345,  368,  441,  647,  649, 65 »,871. 
972,  1156,  1493.  1496,  1505,  1572 
Severus  Alexandr.  662 
Sextus  Empiricus   227,  261,   1507,    15-34, 

1538,  1556 
Sextus    Pompejus     248,    303,     386,    400^ 

811 
Shaliheleth,  v.  R.  Gedaliah 
Shemoth  Rabba  84 
Sherlogus    (Paul. )    633,    634,    656,    661, 

667 
Shulcan  Aruch    557,    564,   565,  567,  573, 
5-74,    576,    580,    594,    616,    625-,   627, 
629 
Siculi  Fafti  384,  427,  i*93 
Siculus  Flaccus  1406 

Sigebertus  (Gemblac.)  1135-,  n?6,   1609 
Sigifmundus  Liber  Baro  8 1 1 
Sigonius  (Carol.)  xi,  1 14, 1 34, 1 37, 188, 645, 
821,   814,  843,    893,   910,    940,    ioc6, 
1054,   1061,    1062,    1065,    1064,  1066, 
1074,   1.075-,    Il88>   H25,  H9J".   1504, 
15-15,  15-27,  1609 
Silius  Italicus  318,  35-5-,  401,  1291 
R.SimeonBen  Jochai  280,  v.Zohar. 
Simeon  Metaphraftes  526 
Simlerus  (Jof.)  1127 
Simplicius  264,  272,  lyf 


684,  692,    697, 
10,  11 30,  1338 


n  14, 

'334. 

.384, 

102", 
I319> 


I  l  19, 

13  59« 
1390, 

IOJJi 

135-3, 


Salomonius 

Saluftius  905. 

D.  Salvianus  (Maflilien.)  349 

R.  Samuel  Aben  Tybbon  27 

Sanchez  (Tho.)  706 

Sanctionius  1264,    1348,  1349 

Sancrius  (Gafp.)  206 

Sannazarius  (Jacob.)  1139 

Sardus  (Alex.)  694 

Sarisburienfe  Manuale  683,  684,  685,  699 
Sarisburienfis   (Joan.)    398,    9X7.  9Jo,  95'. 
991,  1076, 1082, 1085-,  1090,  1093, 1094, 
1109,  1173,   1353,    165-9,    l£73,   l677, 
1718 
Saxonum  Leges  669 

Vol,  II. 


1071,  11 37,  1440 
Sixtinus'  (Reginerus)    1118,     125-1,    125-3, 

1276 
Sixtus  Senenfis  5-74,  582,  732,   741»  8oo> 

t')"3 
Skenaeus  (Joan.)  847 
Sleidanus  (Joan.)  xviii,  912 
Smetius  (Mart.)  354,  1580 
Snellius  (Willebrodus)  149} 
Socinus  (Fauft.)   785 
Socolovius  (Stan:flaus)  444 
Socrates  Hiftoricus  313,  364>  43°,  468>  47°. 

471,  y69>  8ii 


Solinus  275-,  277,298,  317,335",  381,976, 

983,  1163,  1254,  "84,  1552 
Soloizmu.<  (Josn.)  118S,  1244,  123-1 
Sophocles   3-3,    351,    371,    88:j,  960,971, 

ioii,   i5'3 
Soufa  (Antnn.dc)    1242 
Sozomenus  176,    364,  381,430,  470,474, 

510,  920,   iof-8 
Spanhcmius  (Fiid.)  859 
Spartianus  (AEiius)  298,338,346,895,  899, 

1055,   1^5-6,  1563 
Spcdus  (Joan.)  1153,  116 
Spdmannus   (Henr.)    681. 

699,  843,  844,  1096, 
Spondanus  (Hcnr.)  1 159 
Spottus  (  rh.J  945,  1015- 
Sdmford  915,  935,  941,  1008 
Stapletonus  (Tho.)  n  33 
Statius  244,  355,  965,  1291 

Statuta  Regg.  Angliae  &  ScotiaI 

Carol.  I.  1379 

Edward.    Confeff.    941,     993,    996,    1005^ 

1029 
Edward.  I.  444,  844,  8.(5,   S75,  919,  993, 
1025,   10:8,    1040,    1041,    104'.,  1097, 
IC99,    nc8,    11 11,   m  3, 
ii2~,    1162,    13104    1332, 
1360,    1364,    1380,    1383, 
1391 
Edward.  II.  682,   950,    993, 
1100,    1101,    nc8,    1153, 
1357,  1400 
Edward.  III.  681,  924,  936,  950,  995,  1002, 
I015,    1020,    ici-,    1103,    1111,    1155, 
1334,    1340,    1353,    1355,    I36,>  1365K 
1376,   1378,   1383    1384,    1400,    142;, 
1610, 161 1, 1634,  16-7 
Edward.  IV.  134-.,  1365,  1404,  1412 
Edward.  V.    141 
Edward.  VI.  648, 

1375,  1406 
Elizab.  685-,  950,   1335,  I34°> 

1354.  1375 
Henric.I.  1681 
Hcnric.  II.  951 
Henric.  III.  444,  687 

1040,    1097,    1107,    mo. 
I329>    '33x>    t35i>    1351 
1384,  1550,  1584,  1673 
Henric.  IV.   1109,  1119,  1319,  1330, 
i337>    1363,    »364>    Mji,    1611, 
16S4 
Henric.  V.   1330,  1331,   135-5-,  '36i> 

1401,  1409,  1411 
Henric.  VI.  950,  loio,  1036,    1040, 
1106,   1115,    1119,    1153,    '330, 
'339,  '34°>  t36i,   1410^  1684 
Henric.  VII.  1351,1366,1406,  1410 
Henric.  VIII.  681,   860,  975-,   1028, 
i:39,   1 343.   '349>   1353,    i>54, 
1399,  1410,  1411,  1533 
Jacob.  I.  Angl.     1335,    1340,    I349: 
1363,  ,1366,   1369,    1375,   1383, 
1406,  14  7 
Jacob.  I.  Scot.  107? 
Jacob.  IV.  Scot.  107S 
Joannis  444,  734,  "'"i  m5>  '329>  1 351* 

1360,  1405,  1583,  i6c9,  1610 
Mariae  Reg.  Scotiae  1409 
Phil.   &  Mariae    936,     1335, 

1420 
Richard.  II.   95-0,  952,  1004, 
'  nc8,    1109,   1119,   1162, 
1334,   t337.   1339,   1357, 
1621,  1635 
Richard.  III.  11707,1366 
Stephani  (Matthae.)  1264 
Stcphanus  (Byzant.)  275,  3  '0,3i9>  320,327. 
335,  370,  371,  38S,  499,  812,  815, 1491» 
1502,  1547,  M5i>  !567 
Stephanus  (Henr.)  215,  97 1 
Stephanus  (Jofeph.)  588 
Stevartius  (Petr .)  469 
Stobaeus  12 14,  1509 
Stowaeus(Joan.)  10  9,  1097, 1116 
Strabo   113,  115.  116,143.2   ',  298,  319, 
311,  7i7,  317,339,  346>359,  S6?,  36b, 
374,  379,   382,  383,  39^,  406,  4°7,  64S> 
655.  878,  880,  8S9,   8yi,  893.  959,  977, 
1160,   1161,     1114,    ti'7,   'i'8>    I1I0> 
1125-,    1151,    1169,    13°°,    '49'>   '493, 
1495,    i5'2.   1505-,    '5-06,    1507,   '5-09, 
15-12,    1527,    1530.    'i+9,    t55t> 


35>    I339>    13^4» 

'343>  i35i> 


si,  683,  713,735; 

11 10,   1115,    1164^ 
1356,   138'jj 


'339. 
1677, 


1375, 


1041, 
133'!» 


162; 
1356,- 


13^' 
1405, 


1339,   1340, 

1010,  1018, 
1164,  1319, 
1381,   1383, 


'J-52, 


1511,    152-',    '53°>    *W>    '>v'0- 
15-58,  1559>I566,  15-67,1568,1578 

Straccla 


I N  D  E  X  Auclorum  qui  in  fecundo  Volumine,  &c 


Straccha  (Benevenutus)  1239 

Stubbs  (Tho,)  1130,  1174,  t6jO 

Stuckius  (Guiliel.)  453 

Suarez  (Franc.)  8 1 9, 1051,  1078,  1242,1165» 

1173 

Suanus  (Roder.)  1144 

Suavis  (Leo)  1718 

Suavis  (Petr.)  857 

Suetonius  ix,  72,  217,  309,8223  877,  891, 
892,893,913,1051,105-5,1227,1260, 1261, 
1289,  1291,  1300,  15-00,  15-3C,  15-333  15-41, 
15,3,  i,6i,  15-80 

Suidas  128,  249,  252,  25-6,  260,  298,  299, 
303,  309,  319,  328,  338,  348,  370,  ;8o, 
384,  398,  400,  516,  705,  920,  983,  115-6, 
1114,  1221,  1254,  '493,  1500,  15-02, 
1503,  1506,  1516,  15-17,  1518,  1520, 
15",  15  39,  M59,  '56^j   M65 

Sulpitius  Severus  126,  127,  644. 

Surita  (Hieron.)  115-5-,  n  59 

Surius  (Laur.J  1154,  i6or,  1627 

Sufannis  (Marqu.  de)  ii,  vii,  xiii,  1586 

Swinborn  (Hcnr.)  682 

Symmachus  303,  1266 

Syncellus  (Gcorg.)  127,  235,  239,  260, 
1442 

Synefius  243,  249,250,251,286,440,1510, 
if55 

Syrianus  1271 


Tacitus  13,  70,  148,  116,  267,  338,  40;-, 
407,  502,  641,  645-,  649,  650,  7  37j  873j 
878,  879,  886,  891,  891,  893,908,924, 
9283  952,  955,  973,  9S0,  981,  985,986, 
J054,  1057,  1185,  1266,  1285-,  1287, 
1291,  1292,  1300,  1301,  1373,  1409, 
>5*9>  'f>° 

Talmud 

Glofla  Talmudica  107,  142,  155,  1563  633, 
634,  6;6 

Talmud  Babylonicum 
Tit.  Aboth  1S7 
Tit.  Beracoth  451 
Tit  Eracin  61 
Tit.  Horajioth  143 
Tit.  Joma  iof 
Tit.  Johoth  616 
Tit.  Kidofcb  m  560 
Tit.  Middoth  443 
Tit.  Nidda  603 
Tit.  Sota635 

TaLMUD   HlEROSC  LI.IITANUM 

Tit.  Beracoth  451 
Tit.  Cethuboth  7c8 
Tit.  Kidofchim  560 
Tit.  Sanhedrin  vi 


Tamburinius  (Afcan.)  11 39 

Tapia  (Carol-)  1   78 

Targum  Hierofol.  vii,  13,257,291,749. 
1204,  1206, 1446 

Tatianus  392,  730 

Tatius  ^48 

Tephilloth  (Seder)  706 

Terentius  iv,  598,  644,  1501,  1^-3 5 

Tertullianus  iv,  75,  230,  298,  313, 
328,  346,  349,  358,  36S,  370,  387 
562,  634,  658,  65-9,  666,  667,  6S8. 
712,  756,  757,  761,  763,  7863  78- 
809,  823,  824,  8263  850,  1193, 
155-4,  1696 

Themiftius  216,272 

Theo  3J9,  361 

Theocritus  2S7,  351,  380,  390,  398, 
983,1223 

Theodoretus  167,  228,  240,  309,  313, 
333)  3R4>  43°)  44",  +68,  510,05-8 

Theodoricus  Rex  598,  840 

Theodorus  Arch.  Cant.  692 

Theodofius  Imp.  ii,  iii,  406,  432,  433, 
435)  6lS>  65-9,  696,  736,  737,  73 
830,  831,  852,  8:9,  840,  851, 
1060,  1061,  1065,  1066,  1067, 
1072,  1073,  I074>  "I",  1184, 
1295,  1300,  1306,  ,53Ij  1550, 
1570,  ij-77,  i°79 

Theognes  Megar.  960,  990 


5  75*, 


406, 


79fj 
54>> 


.  4'4, 
,829, 
1056, 
1068, 
1251, 


Theophraftus  233,  586,  15-04,  1543,  1548 
Theophylactus  148,3163  397,  401, 519,662, 

728  732,  1571 
Theophilus  Anteceflbr  1678,  v.  Juftinianus 
Theophilus  Antioeh.  341,  392 
Theorianus  5-19 
Thomas  Aquinas  44,  61,  84,  228,  230,346, 

699,  819,  S88,  1193 
Thefaurus  fCar.  Anton.)  672 
Tholofanus  (Capell.)  858 
Tholofinus  (Petrusj  831,  1051,  1119,  1347 
Thorne(Guii)  11 74 
Thomtonius  (Gilb.)  683,  1036,  1038,  1044, 

1045,    1046,  1047,   1113,   1118 
Thofephoth  (Sepher)  19,  104,  146,147,  634 
Thmnus  (Franc.)  1028 
Thuanus  (Jacob.)  1322,  1358, 
Thucydides  1187,  1193,  1114,  1219,   1220, 

1211,1482, 1487, 1491, 1505, 1517, 1533, 

.M39,  i544>  "45 
Tibullus  362,  11 95 

Tilius  (Joh.)  1345,  13463  1348.  1399 
Tillet  (du)   1394,  1399 
Tiraquellus  (Andreas)  ii,  645,7283  Jl-1,  740 
Tocco  (Carol.deJ  1066 
Toleti  1241 

Toftatus  (Alphonf.)  61,  796,  888 
Totanus  (Guil.J  xiii 
Trallianus  (Alex.)  229,  2S8,  329 
Trebatius  453 
Trebellius  Pollio  1 306 
Triburienfe  Concilium  g^p 
Tridentina  Synodus  671,  857 
Tritemius  (Johan.)  865,  974,  1070,  1153 
Trogus  69,  147,  407 
Tuitienfis  (Rupertus  Abbas)  1202 
Turgotus  Dunelmeniis    1127,    1128,  1129, 

1148,  1149,  11 50' 
Turnebus  (Adrian.)  587,  656, 1501 
Turonenfis  (Gregor.)  1305,  1326 
Turrianus  (Franc.J  433 
Tufchus  Cardinalis  1240 
Twinus  (Brian)978,  983,  994,  iooi,  1076, 

115-0,  1718 
Twinus  (Joh.)  879,  904,  1025-.  1718 
Tzemach  David,  v.  R.David  Ganz. 
Tzetzes  CJoan.)  233,  359,  363,   1157,  n<8a 

1259,    1279,    1493,    1507,    1510,  15-14, 
■    I5M,  1518,  1543)  '54-4 
Tzetzes  (IfaciusJ22  3, 283, 11 56,  1157,1503, 

»5°*i  »5*8 

V 

Vacarius  (Rogerius)  1083,  1084,1085,1086, 

1087,  1173 
Vacuna  (Vaconius  a)  1171 
Valafcus  (Tho.)  736,  740 
Valdefius  (Jacob.)  501,  1243 
Valerius  Maxirnus^So,  758,  822, 1221,1235, 

151-,  1518 
Valerius  Flaccus  656,  1210,  1291 
Valcfius  (Henr.)  140,  705 
Valla(Laur.)  514, 1171 
Vandenzypius  (Henr .)  1 667 
Varro  223,  299,   328,  329,  338,  350,  368, 

382,435,453,  649,  651,  652,  654,  885, 

896,  1234,  1235,  123  8,  148 1,  1483, 1496 
Vafquius  (Ferdin.)  1 3,736,  1191,  1244,  1273 
Ubaldis(Angelusde)  1239,  1241 
Vegetius  (Flav.)  1184,    1300,   1302,   1548, 

1553 
Velafcus  (Alvarus)  1265 
Velleius  Paterculus  877,1235,  1513,  15 14 
VeraCruce(Alphonf.  a)  700 
Vernenfis  Synodus  1 1 3  8 
Verfteganus  (Rich.)  908 
Vettius  Valens  231,233,  234,265,266,26-, 

268,269,  310)  1534)  '535)  M36>  '55° 
Ugolinus  (Barthol.)  1241,  1165,  1630 
Ugonius  (Matthias)  432,  440 
Vicecomes  (Jofephus)  73,  662 
Victor  (Aurelius)  1289 
Vicror  Uticenfis  381 
Viitoiia  (Franc.)  1188,  1252 
Vi£torius(Petrus)  360,900,  949 
Vignier  (Nicol.)  II 59 
Vigornienfis(Florent.)  320,1005-,  1008,1133, 

"45,    n»5,   >3'3>    '314,   ij>r»   »3»7, 

1320,  1325,  1:28,  1595,  1596,  1627 
Vilhardovinus(Gotofr  )  1631 
Vincentius  (  Auguftinus)  1 1 64 


Virgilius  (Polydorus)  686,  691,  874,  879, 
894,  896,  897,  899,  901,  910,  918,  922, 
935,  951,  1002,  1005,  1011,  1026,  1596, 
1670 

Virgilius  (poeta)  216,261,277,293, 322,349, 
368,  380,400,441,518,647,865,871,  913, 
918,  959,  965,  983,  9S4,  1022,  1156, 
1185,  1189,  1195,  1228,  1263,  i_i8i, 
'493,  '496,  «5i3>  ii-5' 

Virunnius  (PonticusJ  872,  873,  874,  896 

Viterbienfis  (Gottefridus)  500 

Vitricus  834,  835 

Vitruvms    386,  1558 

Vitus  (Richard.)  504,  870,  876,  893,  807j 
898,  S99,  910,  1055,  1289 

Vives  (Ludov,)  320 

Vlpianus  216,  441,  585,  588,645,  648,650, 
667,  796,1047,  1048,  1051,  11903I231, 
1232,  1233,  1236,  1263,  1264,  1171, 
1176,  1553,  1555,   15-60 

Voyfin  (Jofeph.  de)  767 

Volatcrraaus  (Rapri.)  519 

Vopifcus  (FlaviusJ  341,  431, 516,900,  1001, 
1306 

Voflius  ( Dionyf.)  128 

Voflius  (Jo.  Ger.)  iv,  265-,  266,454,  ii2j-, 
1144,    1145,    1149,   115-1,   II54j   h^s, 

II62,  I169,  1174,  II75,  1212,  1221 

Urbicus  (Aggenus)  1253 

Urrctenfis  (Ludov.)  812 

Vretta  (Luys  de)  665 

Urfinus  (FulviusJ  105-1 

Ufierius  (Jacob.J  Armachanus  472,  498,  846, 

1058,   1130,    1132,    1133,   "34,  "37, 

1140,   1150,  115-2,  1324 
Vulcanus  977 
Uziel  (Jonathan  BenJ    Paraphrafta  157,  159, 

238,  257,  180,  291,  5-90,  634,636,  776, 

19$ 

W 

Walo  Meflalinus4i2, 438,  516 

WaHingham  (Thom.)    903,    918,   950,  994, 

115-5,   1158,    1159,    1330,    1331,     135-4, 

i3»5, 1394,  1396,  1585,  1596,1598,1685 
Warnctredus  (PaulusJ  889,  908,  1226 
Welwodus  (Guil.)    1407 
Weudoverius  (Rog.)io95,  1333,1351,1598, 

1636 
Wefenbecius  (Matth.)  858 
Weftmonafterienfis(Matth.)  1040, 1317,  1320, 

1322, 1596 
Whelocus  (Abrah.)   "32,  II 34 
Wides  (Elias  de)  72 
Wier  (Joan.)  705- 
Wikius  (Tho.)  1076 
Wincheliey  Arch.  Cant.  Regiftrum  683 
Wion  (Arnold.)  1127,    1136,    1145,    n*V 

"75,  1683  *** 

Wifigothorum  Leges  667,  6973  841,  io6< 
Wollius  (Hier.J     72 
Wormius  (Olaus)  13 11 


Xenophon  360,  386,  644,  875,  914 
Xiphiiinus  (Dio.)  viii, !  3  3  4,  338,  339,  340, 

369,  888,  105-6,15633  1564,  1565- 
Xylander  ix 


Zacchias  (Paulus)  705- 

Zaccuth  (R.  Abr.)  xvi,  12,  108,  m, 

iiZ,  122,  127,  144,  145,  154,  415 

4f7,  5=-i,  536,  633,  750,  75-9,  769, 

771,773,784 
Zancbius(Hieron.)  960,  1022 
Zecchius  (Laelius)  432 
Zepperus  (Will.J  XI 
Zoannettus  (Franc.)  ii 
Zohar  8,  280,  306,767,  799 
Zonaras  <9,  112,  130,  132,  134,  136", 

a6o,  265-,  277,  290,  313,  440,  463, 

519,  570,  589,  65-9,662,  836,  851, 

855-3  1064,  1306,  1556 
Zofimus    276,    340,   364,   5-70,   8j>o,  987» 

1058,  1296,  1310 
Zwingerus  (Theod.J  645,  649,  800 


112J 
458, 

770, 


139, 
Soi, 

854. 


INDEX 


INDEX     Rerum   &  Materiarum   quae    in  fecundo 
Volumine  continentur. 


AAron.  Succeffionis  exemplum  juxta  dogmata  Ebraeorum  in 
Mofe  £c  Aarone  31,  53  Aaron  Mofis  natu  major  frater 
ibxd.  Mofis  nomen  Aaronis  nomini  praeponitur  ibid. 
Mofis  &  Aaronis  ftemma  32  Mofes  Aaronem  £c  filios  e- 
jus  iniriavit  b'+  Duo  Aaronis  filii  duas  familias  facerdota- 
les  faciebant  Sj",  90  Aaron  quando  mortuus  86-88  Eleazai  pri^ 
mus  Aaronis  fucceflbr  S6,  SS 

Abacus.  Gereberti  Chriftianis  datus  iSj" 

Abbas,  Abbates,  epifcopos  £c  presbyteros  apudScotos  parile  jushabu- 
iffe  dicit  Beda  1 1 32  Epifcopi  fubjecti  abbati  in  Scotia  1 1 32,  1 1 3 3 
Jus  presbyterii  £c  abbatiae  in  Scotia  1133,  1134  Abbatcs  £c  pres- 
by teri  in  Scotia  epifcopi  faeti  1137—1139  Abbates  ex  Heledeis  per 
multa  fecula  creati  1140  Abbatum  £c  epifcoporum  Scotiae  con- 
troverfiae  Sc  eledtiones  in  Chronico  Melrofenfi  1143  Abbates  e- 
queftris  ordinis  dignitate  olim  donabant  tyrones  1677 

Abel.  Cani  £c  Abelis  lis  de  feculo  futuro  vii  Dominium  ejus  priva- 
tum  1196,  1197 

Abellio  3  3)" 

Abendonias  abbas  in  jus  vocatus  1 101 

Abiathar  Abimelechus  interdum  dicitur  54  Abiathar  fub  rege Davide 
fummotus.  £c  Zadokus  in  locum  fubftitutus  96, 97  Zadokus  Abia- 
thari  conjunctus  fuit  in  pontificatu  9J-,  96  Abiathar  £c  Zadokusan 
fimul  pontiiices  fuerint  139 

Abilius  oatriarcha  Alex.  461 

Abisag  Davidis  concubina  764 

Ablactandi  'cu-,p^S  614 

Ablutio  trina  in  ruibus  nuptialibus  apud  Graecos  66/ 

Abobas  Periamm  deus  590 

Aborigines,  qui  12 10. 

Abracadabra,  Amuletum  adverfus  febrem,  quid  189 

Abrahah,  unde  dicatur  veteribus  ^20  Statuarius  dicitur Ebraeis  238 
Abraham  fundum  emit  ab  Ephrone,  prerio  602 

Abraxas  Bafilidianorum  deus  28S,  289  Abraxas  &  Nkac5  literis  nu- 
meraiibus  numerum  dierum  anni  communis  monftrant  28S 

Academia.  Archiepifcopus  Cantuar.  licentiam  abfentiae  abacademiain- 
dulget  1099    In  gradibus  academicis  perfonae  manualis  dekgnatio 

4-9 

Francisc.  Accursius  ab  Edwardo  I.  in  Angliam  invitatur  ad  docen- 
dum  jus  Juftinianeum  IC97,  1098  Mandatum  regis  de  eo  1097, 
1:98 

Achad.  UnusDeus  317 

Achaia.  Cometa  in  Achaia  vifiis  eft  1511 

AcHARiAsin  Tors  coenobium  inftituit  1163 

Achazus  rex.  Receffus  umbrae  in  Achazi  regis  horologio  229 

Achias.  Achias  pro  Achitobo  legendum  in  Jofepho  93, 941  Coloniam 
e  Corintho  in  Siciliam  deduxic  1514 

Achiatobus  pontifex  93 

Achor,  Deus  apud  Plinium  37$ 

Acrisius  Argivorum  rex,  jura  ejus  11 94 

Actium.  Agon  in  Actio  ApoSni  facer.  i$6$ 

"a}x,  Hefychio  Juno  Babylonia  316 

Adad  in  Syrorum  regum  nominibus  316  Adadi  £c  Molochi  efK- 
gies  pro  fole  3 1 6 

Adad.  Axumitarum  AEthiopum  rex,  primus  rex  Chriftianus  apud 
AEthiopes  8 12,  813 

Adam.  Apologiae  antiquitas  Adamo  accepta  fertur  260 

Adamaanus  abbas  £c  presbyter  1135-,   1136     Duo  Adamaani  1136 

Adamiani  Nuptias  damnabanc  6j-§ 

Adilwalchius  primus  Southfexiae  rex  Chriftianus  912 

Adirday  358 

Admirallatus  Anglicani  jus  fingulare  poft:  Norrrannorum  adventum 
in  Angliam  1328  Cuftodes  maris  admiralli  dicrl  1329,  1338  For- 
mula dipiomatis  fummi  Angliae  admiralli  1337,  1340  Admirailivox 
unde,  £c quando primum  ulitata  1338  LimitesadmiralliAngliae  133S 
CodicilliregiiregumHenricilV,  VI, VIII.  EdwardiVI.  de  admirallis 
Angliae  1 3  3  8, 1 3 ;  9  AdmiraLi  Angiiae.Hiberniae,  \V"aUiae,£c  Aquitaniae 
1339  Diplomatis  admiralU  Angiiae varietas  133 8 — 1340  Admirallus 
Angliae  nunquam  fuitadmiraHusNormannici,Aquitanici,£cPiccardici 
littoris  1341  Admirallus  Angliaemare  tantum  Anglicanum,  Hiber- 
nicum  £c  Wallicum  tuebatur  13  41  Admiralli  terntorii  Anglicani 
1344  Admiralli  regni  Galiicani  1345,  1346  Quatuor  admiraliatus 
in  Gallia  l?47  EdiCta  de  jurifdictione  admiraiiorum  Gaiiiae  1347 
Differentia  inter  admirallos  Galliae  £c  Angliae  1347- 1349  Admi- 
Iillorum  Galliae  dignitas  1349  Admiralii  Angliae  jus  in  mare  ip- 
fum  habebant  135-0  Littoris  Gallici  admiialli  praefecti  maiis  fue- 
runt  1350  De  jure  ofticii  admirallatus  1596-1398  Liber  admi- 
rallitatis  Angliae  defcriptus  fub  Edwaido  III.   1419,  1410 

Admir/tus,  quid  1362 


AdodUs  316 

Adonai  305 

Adonis.  Thammui  Adonis  389  Venus  &  Adonis  Syris anfe aiios cult» 
390  Pianctus  £c  gaudia  de  Adonide  amiffo  8c  reperto  590  Ado- 
nis  a  Venere  £c  Proferpina  alternis  viribus  in  deliciis  habitus  390 
Heurefis  Adomdis,  feftum  Romanorum  391  Adonidi  facra  fiebant 
39t.  ir- 

Adoptio.  Deliberorum  adoptione  apud  Ebraeos  14  Adoptio  in  filios 
Dei  ij- 

Adoratio.  Adorationis  ritus priftinus  226  Cabalaficra  male  intellcfta 
res  creatae  adorabantur  228 

Adramelech  314,  3^8,  35-9    Deus  muii  figura  3S7 

Adrianus,i>.  Hadrianus.  Adrianalia  Romae,  Smyrnae,  Ephefi,  Athe» 
nis  1561,  1565 

Adriaticum  mare,  Veneti  domini  ejus  1238,  1239  Mare  Adrfati- 
cum  tranfeuntes  vectigal  pendunt  1240  Controverfia  inter  Anco- 
nitas  &  Venetos  de  mari  Adriatico  124.1 

Adulter,  Adulterium.  Varia  aduiterii  genera  apud  Ebraeos,  & 
poenae  727—729  De  rriuliere  adultera  in  Evangelio  Johannis,  an  ge- 
nuina  an  apocrypha  fuerit  periocha  -28-732  Quaemulier  aduitcra 
in  Evangelio  fuerit  733  Adultcri  impune  necabantur  apud  Graecos 
734  Moechus  olim  apud  Anglos  muriiabatur  ibid.  Johannis  re»i* 
Angliae  literae  de  muiilatione  prohibita  adulterii  caufa  73^  Adul- 
tera  impune  necabatur  juxta  jus  Caefareum  735,  736  Lex  mun- 
danainter  Chriftianos  de  adultero  necando  73J  An  adulterum  ne- 
care  fit  licitum  736  AEgyptii  genitalia  abfcindebant,  vel  nares  de- 
truncabantjCum  mille  plagis  adultero  ibid.  Quomodo  adulterium, 
ante  receptum  ab  imperatoribus  chriftianifmum,  lit  punitum  737 
Conftantinus  M.  primus  mortem  adulteris  iirogafle  dicitur  ibid. 
Conftantii  Sc  Conftantis  refcriptum  de  moite  adulteri  7  3  8  Poena 
aduiterii  fub  Vaientiniano  £c  Vaiei"»  iHd.  Leonis  £c  Majoriani  im- 
peratorum  refcripium  dc  jnxma  aduiterii  738,  739  Tribonianus 
adtexuit  verba  Juftiniani  refcripto  de  adulterio  ibid.  Poenae 
adulterii  refcgatio,  deportatio,  £c  bonorum  confifcatio  740  Poena 
mcnis  ob  adulterium  non  erat  fbrenfis,  ftd  cuique  permiila,  ante 
jus  [uftinianeum  ibij.  Adultera  in  monafterium  detruditur,  adulter 
morte  plectitur  ibid.  Poena  adulteiii  in  oriente  ibid.  Aduiterii  poe- 
na  apud  Mahumedanos  740,  741  Quando  uxor  adulterii  fulpefta 
aquas  potare  debuit,  quando  non  744,7  5  3  Uxor  fecunda  vice  fulbe(5ta 
adulterii  fine  dote  ejiciebatur  744  Formula  £c  ritusexaminis  uxoris 
adulterii  fufptdhe  per  squas  amaras  746-74.9  Uxor  adulterium  con- 
fitens  coram  Synedrio  fine  dott  ejiciebatui  747  Uxor  aduiterium 
conftanter  negans  aquasamarasbibere  cogebatur  747-.74p  Carmen 
horrendum  a  muliere  adulterii  lblpccta  dicendum  749  Judaei  zelo- 
typi  fubimperio  Romano  uxorem  adulterii  fufpectam  dimittebanc 
7yo  Uxoris  aduiterii  fufpectae  poenaapud  Mahumedanos  y;o,y$i 
Uxor  adukerii  merito  fufpeita  dlvortio  ejicienda  7j"i— 7 j-3  Poena 
adulterii  juxta  Leges  Atticas  75-2  Adultera  tum  rnarito  tum  amafio 
interdicitur  7J4  Poena  adulteram  retinentis  vel  rurfus  recipientis 
7j"4'  ISS  Forum  rem  deadultera  examinat  ibid.  Chriftianiiacra- 
mento  dato  adulteria  evirabant  827  Vir  adukeram  non  impune  re- 
tinebat  inter  Chriftianos  829  Adulterii  poena  in  Anglia  940,  ogo, 
991 

Adueni  portus  five  Aldrington  1298,  1299 

AEgeum  mare,  parsimperii  Conftantinopol.  1228— 1230  Annuusejut 
proventus  1228,  1229     Naves  praetoriae  in  eo  1420 

AEginetae  Maris  Domini  1219  Ataenienles  pollices  praeridunt  AE» 
ginetis  1221 

AEgos  flumen  ij-io,  ij-ii,  15-19 

AEgyptus.  AEgyptii.  Quando  primum  AEgyptii  veteres  bovos 
Deos  coluerunt  227  AEgyptii  Pafcbatis  ritum  imitabantur  229 
Duodecim  coeii  fignaapud  AEgyptios  261  AEgyptiiomniumrerurri 
fortes  in  aftrorum  pofitu  capicbant  262  Decani  in  confteliationibus 
apud  AEgyptios  282,  283  AEgyptiorum  dies  fefti  poft  multa  fe- 
cula  vagabantur  301  Anni  aequabilis  apud  AEgyptios  vetuftas 
ibid.  AEgyptus  aeria  303  AEgyptius  Jupiter  ibid.  AEgyptii  a 
carne  abftinebant  305-  Vagus  AEg)ptiorum  annus  391  In  AE- 
gypto  £c  Africa  C  Epifcopi  471,  j-iy  AEgyptii  genitalia  abfcin- 
debant,  velnaresdetruncabant,  cum  mille  plagisadulter0  736  Maris 
Domini  121S     Menfes  eorum   14S8,  1489 

AEllae  copiae  navales  in  Britannia  1 3 1 2 

AElstanus  monachus  Abendonenfis  ordalium  fuftinet  1^21 

AEmilius  Paulus  Papinianus  juris  oracuium  j  Eboraci  praetor  eiat 
899,  icj-6,  icj-7 

AEmilius  five  Abiiius  patriarcha  Alex.  461 

AEneas  regnum  occupat  87 1 

AEneus  ierpens  403 

AEquator  £c  tropicus  cancri  termini  funt  maris  125-8 

AEr.  Fluida  aeTis  natura  non  tolht  donjinium  pri\T»urja  tenae  fuiiuia 
conterminae  I2j;jr.  1266 

AEscBYLyj 


INDEX  RerumSc  Materiarum  quae 


AEschylus  poetaquando  natus  ij-io"    Vicforiae  ejus  ij-iS     Quando 

mortuus  Ifio 
AEsculapia  Smyrnae  15-64    Epidauri  i;6f 
AEsculapius.  Thema  geniturae  mundi  ex  AEfculapio  285-,  286 
AEthelredus  rex.    Tributa  ad  rem  nauticam  quomodo  ab  eo  Indicla 
13 16     A  Swano  Danorum  rege  bello  devicfus   13 18     Danorum 
manus  conducit  ad  tutandum  regnum  1319,  1310 
AEthelswitha.   Burgbredi  Merciorum  regis  uxor  995- 
AEthiopes.  Ritus  nuptiaks  AEthiopum  66f    AEthiopesChriftiani  di- 
vortia  in  ufu  habent  81 1,  8 12,  81  3,  S17      Quando  initia  Chriftia- 
nilmi  apud  AEthiopes  812,813,  817      Adad  rex  Axumitarum  AE- 
thiopum  poft  vicforiam  primus    rex  Chriftianus  apud   AEthiopes 
812,813     Damianus  Omeritarum   AEthiopum  rex  812     AEthio- 
pumreligio  ex  Paganifmo,  Mahumedifmo  &  Cbriftianifmo  confecla 
S13    AEthiopica  evangeliorum  verfio  ex  Arabico  facta  ibid.     AE- 
thiopes  Habaffeni,  Habeifeni  Sc  Abiflini  dicfi  ;     8c  AEthiopia  Haba- 
fliith,  Habaflia  8c  Abifit  didfa  S 1+     AEthiopia  ubi  fita  &  unde  difta 
814,  Sij-     Mahumed  Een    Abdalbachi  Negarenus  de  AEthiopibus 
fcripfit  8 15-     Habaffeni  vox  unde  ibid.      Negafhi  nomen  principis 
Habaffenorum  ibid.      Atzhama  rex  Habaifenorum,  Mahumedanus 
faftus  816     Atzhama  quando  mortuus  S 1 7     Zago  Zabo  AEthiops 
de  gente  fua  fcripfit  ibid.    Davidis  AEthiopiae  regis  literae  ad  Em- 
manuelem  Lufitaniae  regem   1249 
AEtna  ignem  evomuit  15 18 
Africanus.  Veteres  ejus  interpretes  notantur  92     In  Africa  8c  AE- 

gypto  C.  Epifcopi  47 1,  f  15  ^  ^ 

'Ay«9-if  TiiJKy  quid    15-33       'Ayairt  to%7i,  8c   ayecS-os  ialfiim  funt  dii 

contubernales  apud  veteres  15-34 
Agathoclis  Epocha  1484 
Aglibaal  Deus  circularis  338 
Aglibelus  Deus  339 

Agon  Apollini  facer    15-63,   1566,  1/67     Agones  h-ij/mTum  156S 
Agonothetae  publici  1574 
Agrlppa  rex      Levitis    lineae   tunicae  ufum    concedit     183,     199, 

200 
'AypoVijs  Deus  Philoni  35-7 
R.  Aharon  Jehofuah     Karaei   fententiam    de   inceftu    ample&itur 

5-47 
Aidanus  fub  Segenio  abbate  epifcopus  factus  11 34 
Ailredus  abbas  Rievallenfis.  Vita  ejus   115-2,  115-3     Ailredi  ut  fancti 
vita  in  legendis  fancforum  115-3     Ailredus  abbas  cum  Ethelredoab- 
bate  8c  Adilredo  confunditur  ibid.    Scripta  ejus  1 15-4 
{''"Vfc^velamen  Ebraeorum  63$ 
U"»i  W  quid  denotat  543 
Aim  Alphabeto  Samaritcno  deefr.   144? 
Ailwini  tumulus  1028 

Aistulphus  rex  1063  - 

Alagabalus.  Dirquifiuo  3e  Alagabalo  350-343      Alagaball  antiftcS 

Julius  Balbillus  337     Sacra  Alagabali  340 
Alaricianus  codex   1062 
Alauze  idolum  Arabicum  35"» 
Albategnius  Arabs  mathematicus  Ii8f 
Albion  11 57 

Alchindus,  Philofophus  Arabs  416 
Alcimus  pontifex  Menclao  fuccelfit  124     Non  fuit  ex  genere  pon» 

tificali,  licet  fueritex  facerdotali  five  Aharonico  125 
Alchalidath  infulae  Arabibus  1160 

Alcoranus.  Verfio  Alcorani  Itala  Arrivabenii  notatur  4  Alcoranus 
idola  tempori  Noae  afiignat  240  Alcorani  verfio  Latina  emendatur 
293,  294  Litera  P,  diftinclionis  caufa  in  Alcorano  pofita  297 
Alcoranus  explicatur  5-67,  780,  7S1  De  prole  laiSanda in  Alcorano 
praeceptum  727  Verfio  Retinenfis  notatur  757 
Aldermannus  quis  apud  Saxones  923,  1028 

Aldrisius  geographus  Arabs  fex  infulas  Fortunatas  habet  11 60,  1161 
Bernardus  Aldretus  vocabula  Punica  congefiit  223 
Aldwinus  quando   obiit  1129 
Alemanni.  Divortia  iis  in  ufu  842 
Aletto  idolum  Arabicum  352 
Alexander  Aphrodifienfis,  fabula  ejus  dentium  latorum  unde  homines 

prognati  1/02 
Alexander  M.   Jaddus  denegat  AlexandriM.  exercitui  forum  rerum 
venalium  150    Jaddus  veftibus  facris  indutus  Alexandro M.  obviam 
ibat  183,  184     Bicornis  Romanus  dicitur  5-21     Terrae,  non  maris 
dominus  11 90     Maris  dominus  1124     Maris  imperium  affecfavit 
1263    Quando  mortuus  1520 
Alexander  patriarcha  Alexandrinus.  Patriarcham  ex  presbyteris  fieri 
vetuit  421,  422,  5-12    Patriarcham   ex  epifcopis  fumi  voluit  pri- 
mus  508,  5'Q 
Alexander  II.  papa  Romanus,  Guilielmo  Normann.  Duci  vexillum 

donat  944 
Alexander  III.   papa  Rom.    Henrico  I.    regi  fe  opponit  1  o  1 8     Jus 

Caefareum  ex  monachorum  manibus  fumpfit  1092 
Alexandsr  VI.  papa  Rom.  Bulia  ejus  de  terminis  Lufitanorum  & 

Hifpanorum  1258 
Alekandria.     Alexandrinus,  f.  Patriarchae. 

Alexandrinum  Chronicon  notatur  89,  98, 107, 113,  116  Differt  in 
fcrie  8t  annis  pontificum  poft  excidium  templi  primi,  ab  aliis  1 16— 
118  Emcndatur  32S  Duodecim  presbyteri  conftituti  a  S.  Marco 
Alexandriae  42 1 ,  434,  43^  ln  Alexandria  Chriftianorum  tempore 
ignotum  quid  Judaeus  differat  a  Chriftiano433  Presbyteri  Alexan- 
drini  Anathemati  Arrii  fnbfcribunt  507 
Alfleda.  Edwardum  Edgari  filium  iblio  8c  vita  privat  934    Vatici- 

nium  de  ea  934,  935 
Alfredus.  Gurmundum  Danorum  regcm  baptizari  fecit  922    Primus 
Angliam  in  comitatus,  centurias,  Sc  decurias  divifit  922-. 924,  992. 
993    Oeconomica  ejus  difciplina  924    Leges  ejus,     Dejuramentis, 
De  Aiylis,    De  infidiis  domino  faftis,    De  facrilegis4     De  pugna- 


rum  locis,     De  fanflimoniali,    De  uxore  gravida,     De  fornicatione 

8c  ftupro,      De  falfa  calumnia,     De  haereditatibus  925-,  926     Antc 

Alfredum  piratica  exercebantur  in  Britannia  1 3 1 3     Rex  Alfredus  re- 

ftauravit  navales  copias  Britannorum   13 13,   13 14      Naves  Alfrcdi 

1314 
Alfwinus     jurifconfultus  in  Anglia  1091 
Ahenatio,,  v.  Bona.    Andreas  11.  rex  Hungariae 
Alilat  3^2 

Alionaeus  pontifex  Ebraeorum    1 34 
Alitta  35-2 

Alla,  rex  Norfhumbrbrum  1325- 

'Axs.cc  ix.  xvSkg  367    'a»«  Cabar  Saracenorum  Venus  368 
C.  Allectus.     Praefcdfus  maris   8c  terrae  imperii    Britann.    1293 

1294 
Allobrogum  imperium  870,  871 
Allodium.  Fundus  Allodii  jure  poffeffus  945-    Jus  Allodii  apud  Anglot 

1670,  1671     Allodium  unde  8c  quid  1671,  1672 
Alyates  Lydorum  rex  1515 
Amanus  385 
' AiAcwgutrii;  397 
Ambubajarum  colleg'um  1496 
America.  Regis  M.  Britanuiae  jus  in  littus  Amcricanum  1406     Re- 

gina  Eliz.   Americae  partem   occupat  ibid.       Angli  vediigalia    in 

mari  Americano  exigunt  ibid. 
Amici  imperatorum  i^o 
Amilcas  Numen  Punicum  318 
' AjMfjj»^  dea  Syria   3^3 
Ammonius  Altxandrinus.      Religionis  deiertor  tandem  redu&us  423 

Quis  fuerit  Ammonius  ille  516,  $17 
AMoR.Amoris  Numina  17 18,  17 19 
Amos    Propheta  &   Stephanus  in    Aflis    Apoftolorum    conciliantur 

A    3"3        - 

.Amphvctionicus  conventus    1194,    15 12       Leges    Amphyclionicae 
1401 

Amyllae  monumentum  147 1 

Anamelbch  314     Equi  figura  Deus  387 

Anaitis  385- 

Analavus  rex  Hibernenfium  1315- 

Ananelus  pontifex  130 

Ananias  Nibadaei  filius,  pontifex  Ebraeorum  134 

Ananus  Anani  hlius,  pontifex  Ebraeorum  13S 

Ananus  filius  Seth,   pontifex  Ebraeorum  132 

Anastasis.  Athenienfes  Paulum  Anaftafin  Deam  docuifli  credebant 
230 

Anastasius  imp.  lex  ejus  de  fecundis  nuptiis  uxoris  repudiatae  S34 
Ea  in  codicem  Juftinianeum  relata  ibid. 

Anchariae  Ampelidis  infcriptio  Latina  1475" 

Ancilium  feftum  Martium  menfem  nuptiis  inidoneum  reddit  6,4 

Ancilla.  Ancilla  licet  cum  dotalibus  pactis  in  concubinatum  recepta,' 
necuxor,  nec  concubina  erat  8  Pater  filium  ex  ancilla  fufcepturn 
haeredem  fibi  facere  potuit  14  Ancillae  Ebraeae  nec  filio  nec  filiae 
domini  defun£H  fervitutem  debebant  48  Ancillarum  officia  do- 
meftica  725,  716 

Anconitae  controverfia  inter  eos  Sc  Venetos  de  mari  Adriatico  1241 

Ancyranum  monumentum  1711,  1712 

Anderidos  five  Newenderi.  Civitas  maiitima  Britannorum  1298, 
1299 

Andreas  It.   rex  Hungariae,  alienationes  ejus  11 17 

Lancelot  Andrews  epifcopus  Winton.  amicus  Seldeni  142 1, 
1426 

Andrius  8c  Chilcidenfis  difputantes   de  poffeflione   urbis  dereli&ae 

1197 
'Avssi©*  939 

Angelus.  Cabaliftarum  ordo  Angeloram  Mazaloth  if$  Angelorum 
nomina  obfervare  mos  vetuftiffimus  284,  285-  Angelica  falutatio 
Arabice  456 
Anglia,  Angli,  Anglica.ii.  Britannia,  Tributum,  Admiialus.  Parentum 
affertio  cc  in  liberos  educatio  olim  apud  Anglos  filium  legitime  na- 
tum  faciebat  15,  16  Orientalium  Numinum  cultus  in  Anglia  35-4 
liride  knights  8c  Bride  cakes  apudAnglos  638,  668  Ritus  nuptia- 
les  veteres  in  Anglia  fecundum  ufum  Sarum  6-6-678  Quaenam 
olim  in  Anglia  benedicfio  fecundis  nuptiis  dabatur  671—678  Pars 
tertia  bonorum  in  Anglia  dotis  loco  affignabatur  6S0  Quaenam 
bona  olim  apud  Anglos  uxori  in  dotem  cedebant  6S1  Quae  bona 
8c  quanta  eorum  parsviduae,  marito  defunffo,  in  Anglia  dabatur 
681—683  Ritus  nuptiales  fuh  Edwardo  VI.  in  Anglia  6S4  Hi 
poft  biennium  paulum  mutabantur  68^  Anglicana  Liturgia  Latine 
reddita  omittitofficium  matrimonii  ibid.  Ritus  matrimonialespon- 
tificiorum  in  Anglia  68f,  6S6  Formu'a  dotalis  in  nuptiis  apud 
Anglos  697,  698  In  Anglia  nuptiarum  facra  per  facerdotem  pera- 
guntur  698  Tempus  nuptiis  celebrandis  prohibitum  apud  Anglos 
hodiernos  699,  700  Moechus  olim  apud  Anglos  mutilabatur  734 
Apud  Asglos  veteres  jure  pontificio  divortia  in  ufu  844,  847 
Synodus  Anglicana  de  divortiis  060  Anglica  lingua  Bclgicae  8c 
Alemannicae,Graecae,  8t  Hebraicae  in  mukis  convenit  S6^  QLiando 
Angli  e  Gernaania  venerunt  S66  Cometae  in  Anglia  malum  omen 
866,  867  Gomer  primus  gentis  Anglicae  parens  S69  Bruti  ftem- 
ma  8c  progenies  in  Anglia  871—877  Cordeilla  prima  Gynaecocra- 
tiam  in  Anglia  inftituit  874  Pentarchia  in  Anglia  ibid.  Belini  leges 
de  jure  viarum  publicarum  in  Anglia  8-j-,  «76  Anglia  olim  in 
quamplurima  rt-gna  ante  Julium  Caefarem  divifa  fuit  878,  879 
Angliae  imperii  forma  antiquitus  non  tuit  monarchica  S78  Apud 
Anglos  temporebelliuni  formaimperii  conimittebatur/Wrf-  Arifto» 
cratica  reipu.l.  forma  in  Anglia  snte  J.  Caffarem  879  Philofophi 
Samothci  in  Anolia  S80  Saronidae  Druides  in  Anglia  8S0,  881 
Druidura  leges  8c  mores  in  Anglia  8S9-891  Anglorum  regcs  a 
Caflivtllauno  ad  Lucium  regem  89 1—895  Motus  ia  Angla  contra 
1  Romanos 


in  fecundo  Voluminc  contineritur.' 


Romanos  S93  Julius  Agricola  difcipiinam  militarem  infroduxit 
in  Anglhm  R94  Impp.  Rom.  legatos  m  Angliam  mifebant  ad  gu- 
bernandum  893  — 89^  Pidri  in  Anglia  S'o'5  Tres  in  Anglia  ol:m 
archiepifcopatus  Sc  xxviii.  epiicopatus  897  Angliae  reges  vicarii 
Dei  dicti  897,  898  Infula  Tanatos  fedes  Angbrum  prima  906 
Ocra,  Ebufa,  £c  Cerdicius  e  German:a  in  Ang.iam  evocanrur  9:7 
Heptarchia  in  Anglla  911— 91.8  Synodi  Anglicanae  canones  de 
caftitate  clericorum  914  Egberus  rex  Angliae  imperium  fere  to- 
tum  conjunxit  917  Octo  principes  in  Heptarchia  Saxonica  reges 
dicri  918  Angli  ante  Henricum  II.  Hberniae  praefuerunt  954 
Canutus  Swano  fuccedit  in  regno  Ar.gliae  96  Tetrarchia  Angliae 
tempore  Canuti  regis  956,  937  Rex  Angliae  condemnatis  vitam 
dare  poteft  947  Guiiielmus  I.  torus  Angliae  terrarum  partes  ea- 
rumque  valorem  novit  952  Brutus  legcs  in  Anglia  condidit  9-5 
Quomodo  bonorum  dominia  olim  in  Anglia  conrerebantur  vel  do- 
nabantur  jooi  Quinque  portus  in  Anglia  950,  1004  Curtoiie 
d'AngIeterre,  lex  Henrico  I.  adfcripta  1039  Homines  venundari 
prohibenmr  in  Anglia  ni$  Angiiainfex  provincias  dividitur  1019 
[urifpeTiti  ftx  ptovinciis  Angliae  praefecti  ab  Henr.  I.  10 19,  1010 
Quis  libcr  homojuxta  jus  prifcum  Anglorum  1015  Synopfis  le- 
giflatorum  &  regum  Angliae  1026,  1017  Unde  Angli  parliamen- 
torum  nomen  £c  inftitutum  mutuati  funt  1016  Chronologia  regum 
Angliaea  Samothe  ad  Henricum  II.  1031,  1031  Jurifconfultorum 
ufus£c  autoritasin  Angiia  1057  Lex  Caefarea  de  poteftate  regia  confti- 
tutioDi  regiminis  Anglicani  adverfatur  1052  Jus  Caefareum  in  An- 
gia  io<4,  1055  AEmilius  Papnianus  judiciis  Caeiareis  in  Anglia 
praefuit  1056,  1057  Ita  etiam  Paulus  £c  Ulpianus  jurifconfulti 
105*7  Juris  Caefarei  ufus  in  Anglia  duravit  ccclx.  annos  1057, 
1058  Finis  imperii  Romani  in  Anglia  1058  Juris  Caefarei 
in  Anglia  ufttati  libri  veteres  1059,  1060  Jus  pontificium 
£c  fynodicum  in  AngHa  prohibitiim  1090  Juris  Juftinianei  ufus 
in  Anglia  tempore  regis  Stephani,  Henrici  II.  Richardi  I.  £c  Joan- 
nis  1093--1C97  JurifconfuM  in  Anglia  1091—1095,  1096  Juris 
JuhVnianei  ufus  in  pontificiis  coni':ftoriis,in  tribunalibus  regiis,  &.  in 
academiis  nor,  1 101- 1 104  Lex  Terrae  in  Anglia  quid  rno 
Uo-atio  Joannis  regis  Argliae  Innocentio  III.  Papae  facta,  irrita 
Tedditur  ab  ordinibus  -"ngliae  1110  Urbanus  V.  Papa  Rom.  An- 
gham  &  Hib-.rn:am  ceu  feudum  Romanae  fedis  pollideri  conten- 
debat  iiid.  Gualonis  Cardinalis  excommunicatio,  8c  tyrannis  in 
epifcopot  &  populum  Angliaen^i  Cuftodes  maris  apud  Arg^os 
1:48  Conrroveriia  8c  pactum  inter  reges  Angliae,  &  principes 
Britanniae  Aremoricanae  1246  Angii  ftipendiaibvunt  dafti  Danicae 
I32r,  1312  Marinum  regnum  Anglorum  poft  Normannorum  ad- 
Tentum  13:7,1328  Jus  admirallatus  Anglicani  iingulare  poil  Nor- 
marinorum  adventum  ibid.  Reges  Galliae  fe  reges  Angliae  oiim  ap- 
peilabant  1343  Reges  Angliae,  dum  Franciae  regnum  poifidebant, 
•dmirallos  territorii  fui  maribus  praeficiebant  1344  Praelium  na- 
vale  inter  Gallos  &  Anglos  fub  Henrico  III.  1352  Anglorum  ma- 
ritimum  dominium  remaniit,  Kcet  littora  infularum  Gaihcanarum 
ceiTerint  jurifdictioni  Gallorum  i3<6  Prcmontoria  xxvn.  in  An- 
glia  1 36S — 1 3 -"3  Induciae  infularum  Normannicarum  tempore 
belii  inter  Anglos  &  Gallos  1375,  1376  Privilegium  imperii  roa- 
litimiregum  Angliae  tempore  belli  1376  Modus  legem  in  Anglia 
ftabiliendi  per  regem  8c  ordines  pariiamentarios  1578,  1379  Jurif- 
coniukorum  Anglorum  teftimonia  de  regum  Angliae  dominio  maris 
1 381— 1385  Dominium  maritimum  Angbrum  contra  Gallos 
1392,  1393—13.^5  Praelium  navaie  inter  Anglos  8c  Gallos  1395, 
1396  Angli  vectigalia  in  mari  Americano  exigunt  1406  Naviga- 
tiones  a  Norwegis  £c  Suecis,  Angi.-  permilTae  1410  Epifcopi 
apud  Anglos  a  regibus  inftituti  16 11  Nonniii  rege  Angliae  jubente, 
pontifex  Romanus  pro  Apoftolico  recipitur  in  Anglia  1630  In  An- 
glorum  Janum  (SeldeniJ  Carmen  172 1 

Anglo  Saxones,  v.  Saxones 

Anianeus  codex  1061 

Anima.  Animae  immortalitatem  St  metempfychoiin  ftatuit  Pythagoras 
884 

D.  Annae  Sc  Joaehimi  annulus  pronubus  in  coenobio  Romae  632 

Annales  Juridici  a  Rich.  Winchedon  coniarcinati  1099  In  interioris 
Templi  bibliotheca  1099,  1100  In  bibliotheca  hofpitii  Lincolnt 
1100 

Annius  notatur  974 

Annulus.  Annuli  ufus  in  nuptiis  Sc  iponialibus  apud  Ebraeos  63 1, 631 
Nulla  mentio  annuli  fpOnlalitii  in  Talmude  631  Annulus  pretii 
fponfalitii  loco  dabatur  apud  Ebraeos  631  D,  Annae  £c  Joachimi 
annulus  pronubus  in  coenobio  Romae  iiid.  B.  Virginis  Mariae  an- 
nuius  pronubus  Peruiii  reconditur  iiid.  Jofephi  annulus  a  Pharaone 
datus  3pud  Philonem  iiid.  Annulus  fidei  fymbolum  apud  Ebraeos 
iiid.'  Annuli  in  ibmniis  uxores  &  nuptias  lignificant  6.1.6  Quare 
annulus  a  Paganis  in  fponfalibus  dabatur  64-  Annuiorum  duorum 
ufus  in  nuptiis  apud  Graecos  659,  660  Cur  annuii  in  quarto  di- 
gito  geftantur  apud  Graecos  £c  Romanos  666  Annulus  ferreus  8c 
aureus  pronubusapud  Romanos  ibid.  Annulus  contractus  locoapud 
Paganos  &  Chriftianos  dabatur  667  Veteres  liturgiae  formulam 
benedicendi  annulum  habebant  ibid    Annuli  aurei,  ferrei  rooi 

Annas  &  Caiphas  pontifices  fimul  memorantur  in  Evangelio  137— 
143  Annas  quinque  filios  pontihces  habuit,  8c  generum  pontifi- 
cem,  ipfe  expontifex  1:9  Annas  Ca;phae  Segen  dicitur  iiid. 
Annas  8c  Caiphas  principis  8c  patris  fynedrii  nomina  faepe  commu- 
tarunt  144 

Annedotus  357 

Annus.  Anni  aequabiHs  apud  AEgyptios  vetuftas  301  V2gus  AEgyp- 
tiorum  annus  391  Analogia  anni  8c  diei  8S7  Quo  anni  tempore 
rr.undi  initium  887— S89  Annus  naturalis,  civilis,  lunaris  1478, 
1479  Graecorum  divifio  anni  14-9  Inaequalitas  annorum  luna- 
rium  1479,  1480  Annus  foiaris,  communis  1481,  1482  Gre- 
gorfi  M.  annus  14S1  Annus  jurifconfultorum  Rotrjanorum  ibid. 
Deccnnium  belli  Trojani  1 482    Anni  PeloponnefiEci  belli  ibid.  Annus 

VOL.  II. 


qromjdo  rrenfurabatur  apud  vctere."  ibij. 

At:o8RF.TA.  Sarac  nomcn   r.pud  Phocmcios  321 

S^'>'D3N  f'"r  !r4"!?isni?  Ta.mudicif  qu  d  5R5 

Anselwus  Archnp.  t..n:uar.  Papa  altcrius  orbis  d:6ta<  <!?,  167^ 
Epiftola  ejus  ad  Munardachum  Hiberniae  regem  de  divurtiis 
84 1 

Antheristio  Lenaeus  merfis  fuit  1544,  i<4< 

Anthroto.mantia  Gallorum     86 

Anthusa  Fortunae  Conftantinopoiitanae  nomen  a  conditore  inditurh 
276 

Antigonus  Hyrcani  pbntiFcis  aures  praert.fit  176  Patrocius  ad  Ari- 
tigonum  regem  p:fce>  &  ficu<  mittit  1:23 

Antiochus  Epiphanes  cauponaiui  pontjficaium  1 14 

Antiochus    Deus   dicitur    ifa^ 

Antoninus.  Qunfcnfu  Antoninus  Ta!mud  confcripfiuc  dicitur  xvi 

Varius  Antgni.nus  imperator,    mors  ejus  turpis  886 

Antoninus  Fius  legem  maris  dominam  aiftrir,  quo  fenfu  id  intelli. 
gendijm  1267-1272  An  fe  maris  dominum' non  fuifle  aiferat 
1263  Rgorem  legis  de  riaufragiis  mitigavit  1271  Maris  Britan- 
nici  domimum  probatur  ex  nummis  Antonini  Pii  1309,  1310  Ref- 
ponfum  Antonini  Piiad  Eudaemonem  naufragnm  exphcatur  1436— 

C.  Antonii  Septimii  Publii  victoriae  1441,  1464,  1465 

' Axi%om<r{j,i-i'&*    3  -  9 

Apis  initia  dedit  vitulo  aureo  297.  298    Apis  conceptus,  genitus  29S 

Convivium  Sc  chori  in  Apidis  inventione  199    Apis  merfus  ibid. 
'A<pfi,rap  989 

'E| ' AQgodim  in  pharmaceutria  quid2S7    'Aipjw.Vt^  34y 

*AffoA£i*4/i5  763 

Apollnaeis  pifcina  1135 

Ai-ollo  336  M»btJ»5  375  Nomimus  icco  Didymaeus  ir66, 
'567    Agon  Apollini  facer  1 563-1 566,  1567 

'AtrohK-i^jr,  quid  463 

'AfrorfofKni    763 

Apostoli.  Elchawarin  Apoftoli  Arabice  518,  519  Ritus  Apoftolici 
nupiisles  quinque  693  Apoftolorum  canones  divortiorum  ufum 
probant  848  L'Apofteille  1631 

Afpeal  936 

Apulejus  Magus.  Sigllum  ejus  ligneum  ~Bantel(  285- 

Aqua.  Quandomulier  adulter.i  .ufpectaaquss  porare debuit, quando  non 
744»  7fl  Uxores  quaed^m  aquarum  potaticne  liberae  .erant  74*7 
Maritus  non  nifi  ab  omni  illicito  concubi:u  purus,  uxorem  ad  aqua- 
rum  examen  adigsre  poterat  746  Formula  examinis  ptr  aquas  a- 
maras  746-749  Aquae  fanftae  749  Menfe  Aaar  aquarum  exa- 
rden  nt  753  Thales  Milelius  aquam  omnium  rerum  origintm  dixir 
876  Autharis  Longobardorum  rm  aquae  iniidens  na.abat  1216 
Praefides  aquarum  8c  vivariorum  fylveftnum  inGallia  1349  Aqua 
fella  a  fubdito  inclufa  1  3  8 1 

R.  Aquiba.  Senrentia  ejus  de  caufis  divortii  76:,  763    Coinciditcum 

Hillelianorum  774,  77,-  Opinio  ejus  indulgentior  pro  maritis  fove- 
tur  ab  Ebraeis  777—784.  785 

Aouitania  Gallis  cefljt  ab  Anglis  1 342  Quare  Aquitaniae  nomea 
in  codicillis  admirallatus   Angliae  manfit  1343,1344 

Ara.  Athenis  arae  omnibus  diis  infcripta  148  Apud  Latinos  omoi- 
bus  diis  &  deabus  arae  .248 

Arabarchen  Rufrini  85 

Arabes.  Arabum  dii  368  Arabum  idola  35-2.  Arabum  obadas  368 
Arabes  colebant  faxum  quadratum  369  Dyfares  Aiarum  370 
Arabes  linguam  Graecam  per  Romanam  inrelligunt  yiy  Cod-ces 
Graeci  Arabice  verfi  j-n  Ibn  Nadir  bibliotheca  Arabica  ibid.  Ro- 
maniae  Sc  Romanorum  nominis  ufus  apud  Arabet  pi,  523  Ara- 
bibus  Chriftiani  Romani,  £c  Chriiiianorum  terra  Romama  dicirur 
iiid.  Joannes  Hifpallenfis  divinos  libros  hngna  Arabica  donabat  5-5 
Menfes  eorum  1488 

Aram  214 

Apatus.    S.  Pau'us  Aratum  citat  329   Arati  Phaenomena  364 

Arbiter.  Arb.tforum  forum  spud  Judaeos  iii 

Arcades.  Lycaei  Arcadum   1  504 

Arcadius  imperator.  Refcriptum  ejus  de  privilegiis  Judaeorum 
435 

Archidiacones  1678 

Archiepiscopus,iv.  Cantuaria.  Eboracum.  Tres  olim  trchiepifcopatus  m 
Anglia  Londin.  Eborac.  8c  Glamorgantinus  8^7—98-  ArchiepiC) 
copatus  Londino  Cantuariam  tranflatus  910,  911  Archiep:fccpa:us 
Lichfeidiam  transfertur  ab  Offa  Merciorum  rege  914  Archkpiico- 
patus  reftituitur  Athaelardo  9^4 

Architr(clinus  an  ex  facordotali  genere  622 

Afz'.  InufX'"  1568 

Arelatense  concil:um.  Ei  interfuit  reftirutus  epifcopus  Londir.  F- 
borius  Eboracenfis,  Ec  Adelfius  coloniae  Londincniium  epili  opas 
502    De  divortiis  agit  849 

Aremoricani  tradtus  dux  1304 

Areopagus  1491 

AfD5    fi£c;  370 

Argentinensis  ecclefiae  ritus  nuptiales  67/ 

Argumentandi  genus  duplex  apud  Judaeos  5*38 

Aristides  Quintilianus  libros  tres  de  mufica  fcripfit  1499    Notatur 

1503 
Aristobulus.   Diffidium  inter  Ariftobulum  8c  Hyrcanum  fratres,  Ju- 

daeis  magnam  clademintulic  130       Annum  xvu.  egreifus  ponti- 

fcx  facitus  169 
Aristocrat.s  Epocha  1483 
Aristotelis  explicatur  I4X0 
Arius.   Ex  MXXLVIII.  epifcopis  5c  patriarchis    CCCXVIII.  ccn'ra 

Arium    decreverunt  464,   465,    468-470    Presbytcrn  Aicxaniir m 

Anaihemati  Arii  fubfcribunt  5:7 

E  ArMeni. 


INDEX   RerUm&   MATERiARtJM  quae 


Armeni.  Divortia  in  ufu  habint  8ii 

'A(fiti9-ii\vs  Deus  346 

Arrianus  notatur  71    De  profelytis  Judaebrum  71,  71   Hymnorum 

formulae  apud  Arrianum  454 
Andreas  Arrivabenius.  Verfio  Alcorani  Itala  ejus  notatur  4 
Artaxerxes.  Magna  Judaeorum  libertas  fub  Artaxerxe  x 
Artaxerxes  Longimanus,  Per&rum  rex ;  a  Cimone  imperio  navali  ex- 

uitur  iii  1 
In  Artemisio  facrae  erogationes  1470 
Artes  Mars  AEgyptiis  dicrus  310 
Artes.  Artium  illiberalium  ftudiofus  non  dignus  fucceffione  faCerdotali 

181 
Artos  quid,  juxta  orientales  310 

"Agj;ilf«T<>SOS  125,    iz6 
'Atragxx  388 

Ascanius  confulit  Magos  de  partu  Sylvii  uxoris  871 
Ascemeri,  Ascemeli  quid  apud  Mahumedanos   294. 
Asclepiadis  monumentum  1471 
'AmS-  nomen  regis  AEgyptii  vetufliffimi  2  35- 
Asherah  343,  344 

Asiatici  a  Trojanis  originem  ducere  volunt  974    Tres  provinciae  fub 
proconfule  Afiae   1229,    1230      Proconfulis   Afiae  infignia  1230 
Communia  Aliae  fidera  1563,  ij-64 
Asima  Deus  387    Afimus  creator  1445 
Asinus.  Afinum  &  Afini  caput  Judaeos  olitn  coluifie  dicunt  veteres 

404-4- 7 
AsModaeus  daemoniorum  princeps  377 
Assuerus  rex  terram  8c  infulas  maris  tributarias  fecit  1202 
Assyria.  Syri  Aflyrii  etiam  didti  215     Syria  &  Affyria  indifcrimina- 
tim  fumitur  2 1 5     Mylitta  Aflyriorum  350     Aflyriorum  numina 
378 
Asiarchae  ludis  certaminibufque  praeerant  1^7—1570 
Astarte.    Petrus  Faber  de  Aftarte  fcripfit  206     Aftarte,  Aftitoreth, 
Afther,  Alhtaroth  542,  343,   344     Lucus  Aftaroth  343     Aftartes 
facerdotes  ibid.      Aftartion  3  45    Taurinum   caput  eft    Aftartes  in- 
figne  847     'As-ij  ki%cntTr,<,  ab  Aftarte  repertus  347     Aftarte  Luna 
8c  Venus  vocatur  348 
Asteii  Epocha  1483,  1484 
Asterius  de  divortio  657,  65S 
Astra,  v.  Sidera. 
Astroarche  349 

Astrologia.  Setho  8c  pofteris  ejus  aftrologiae  inventio  adfcribitur,  ab 
aliis  Adamo  259,  260    Semo  inftauratio  difciplinae  aftrologicae  tri- 
buitur  261 
Asylum.    Jus  afyli  in  fano  Veneris  Stratonicae  iyip,  *f$°    Graeco- 
rum  jura  afylis  data  fub  Tibcrio,    ftnatus  confultis  coercita  funt 
1550     Templa  Gentium  afyla  fuerunt  ibid.   Templum  Meccanum 
afyium   15-31      Chriftianorum   templa  olim  afyla  fuerunt     153 1 
Rex  Henr.  VIII.  privilegia  afylorum  in  Anglia  abolevit  15-33 
Astronoe.  Dea  355 
Astyanaxis  Parii  aetas  1483— 1481* 
Astydamas  ludis  edendis  vicit  Athenis  I$22 
Atergatis  358—1218    Quomodo  pifces  comedentes  placabant  numen 

Atergatem  360 
Athara  558,  359 
Athbash  Rabbinorum  395 
Athenaeus  emendatur  361 
Athenarum  certamen  1492 

Athenienses-  Paulum  Anaftafin  Deam  docuifle  credebant  130  Athe- 
nienlium  rex  virginem  tantum  ducebat  556  Athenienfium  poena 
raptoris  j-98  Athenienfium  xaxiitrws  Hui  720  Divortia  in  ufu 
apud  Athenienfes  820  Maris  domini  1220—1223  Lacones  cum 
Athenienfibus  foedus  de  navibus  &  mari  ineunt  1120  Timotheus 
Athenienfium  praefectus  ibid.  Athenienfes  praecidunt  pollices  AE- 
ginetis  1221  Imperiumeorummarinumnoneratinjuftum  fuinatura 
1224  Menfes  eorum  1488, 1489  Vetus  Athenienfium  mufa  1 509 
Frugum  apud  Athenienfes  fterilitas  15-13  Primi  annui  Athenarum 
archontes    15 15       Athenienfibus   Dionyfia   triplicia   erant    1543, 

M44 

Athelardus.  Ei  Archiepifcopatus  reftituitur  a  Leone  III.  P.  R. 
914 

Athelstanus.  Regulos  Britonum  devicit,  8c  eos  tributarios  fecit  927 
Primus  inter  Saxones  diadema  portavit  928  Regnum  ampliavit 
8c  Jegibus  confervavit  928—930  Leges  Athelftani,  De  decimis,  De 
furtis,  De  lervis,  De  infidiis  domino  fa&is,  De  permutatione  bono- 
rum,  De  monetis  8c  monetariis  Angliae,  De  equitibus,  De  ordalio, 
De  dieDominico  928,  929  Athelftani  lex  de  ordalio  957  Copiis 
navalibus  inftruerus  1314  Analavum  Hibernenfium  regem  bello 
navali  vicit  1315-  Unicum  pecuniae  genus  per  Angliam  cudi  juffit 
1672 

"AS-s/iis-!^.  939 

Athla  Manilii  259 

Attaga  358,  359 

'ArlocyaiH  ibitl. 

Attaints.  Lex  Edwardi  III.  de  cdnvi&ionibus  Attaints  dictis  1 1 1 2, 
1113 

Attica.  Poena  adulterii  juxta  leges  Atticas  7J2  Thufcorum  8c  Atti- 
corum  coitus  communes  983  Attica  civitas  maris  dominio  gaude- 
bat  1224  Mos  Atticus  numeros  fcribendi  1440  Attica  periodus 
1486    Attici  menfes  a  folennioiibus  facris  denominati  1543 

Attila,  rex  Gothorum,  Romanorum  auxiliares  impedivit  manus  Bri- 
tannis  praeftandas  903 

Atzhama  rex  Habeffiaornm  Mahumedanus  fadtus  8 1 6  Quando  mor- 
tuus  817 

Audianorum  haerefis  462 

AverruncUs  Deus  400 

Augustalia  in  Neapoli  15-63    Pergami  1564 


Augustinus.  A  Gregorio  papa  in  Angliam  mittitur  909  Doroberniae 
epifcopus  ibid.  Gregorium  papam  de  ecclefiaftica  difciplina  confulit 
909,910  Familia  ejus,  an  Equitianus,  an  Benedielinus  1667 
1668 

Augustus  Caefir.  Dominatus  ejus  in  Anglia  891  Maris  dominus 
1227 

Avicenna  explicatur  780,  781 

Autharis  Longobardorum  rex  aquae  infidens  natabat  I2i6 

Avus  in  bona  patris  liberis  deftituti  fuccedebat  29—31 

Azizus  &  Monimus  Edeflae  folis  srxftfyei  341 

Azonis  fumma  1087 


B, 


BAAL  tanquam  Mars  adorabatur  326     Baal  norhen  olim   vero 
Deo  tributum  326    Baal  mafculino  8c  foeminino  genere  me- 
moratur  in  LXX.  interpretibus  346 
Baalath  Ob  290 
Baal  Berith  310 
Baal  Peor,   five  Phegor,    quale  numen  &  unde    derivatur    307 

308 
Baal  Tzephdn,    quid    fecundum    Rabbinos    zgi      Oppidum  erat 

ibid. 
Baal-zebub,  unde  ita  dictus  374,  375 
Baaltis,  B?atis  348  / 

Baba  Ben  Botha  difcipulus  Sammaei  771 
Babia,  Syrorum  numen  371 
Babyloniorum  Oannes  357 
Bacchius  Ifagogen  muficae  fcripfit  1 493 
Bacchus  368 

Rogerus  Bacho.  J.  Balei  de  Rogero  Bachone  retractatio  286    Capita 
magica  conflata  a  Rog.  Bachone,  &  Roberto  LincOln.  2S6  Roger. 
Bacho  quis  &  ubi  natus  171 8 
Badenses  in  Germania  thermae  984 
BaiSyis  feftum  Aflyriorum  396 
SetitTdf/^/a  310 

Ek/toAoi  Gentilium,  unde  3 i  o,  311 
Balaenarum  captura  14)4 
B«A««jpo:yoi  881 

Bal,  v.  Baal,  Belus.  Bal  Punice  Deus,  fanum  ejus  326,  327 
Julius  Balbillus,   antiftes  Alagabali  337 
Benedictus  Baldwinus  notatur  588 
J.  Baleus.    Retraaatio   ejus   de   Rogero   Bachone   286      Notatur 

1048 
Theodorus  Balsamon,  de  divortiis  839 

Balteus.  Opus  Phrygionicum  baltei  facerdoralis  18}  Balteus  ex  lino 
8c    lana   contextus    omnibus    praeter    facerdotem    interdicebatur 
183 
Balticum  mare,  libera  navigatio  in  eo  1150 
Bamoth  five  excebfa  385 
Bancus  regis  1353 

Baptisma.  De  ablutione  peccatorum  apud  Ebraeos  in  ritibus  baptifmi 
72    Baptifmus  initiationis  ritus  in  facris  Mithrae  73     Baptifmus 
Chriftianorum  baptifmum  Ebraeorum  imitabatur  439 
Barangi  1280 

Barba.  Commentum  de  barbarum  aurearum  originatione  306 
Barbari  Romanis  qui  904,  1285 
Barbillia   156$ 
Barca,  urbs  517 
Barchozebas  376 

Bardi,  unde  ita  di£ti  8c  quinam  fuerint  890-974 
Barones.  Archiepifcopi,  Epifcopi,  Duces,  Marchiones,  Comites,  Vice- 
comites,  8c  Barones  tantum,  qua  Barones,  regni  comitiis  intererant 
1020    Barones  regni  qui  1636,  1637 
Baronius  notatur  140,  433    Valentinianum  imp.  a  polygamia  abfol- 

vit  570 
Caspar  Barthius  notarur  71,  72 
Basilea  Atlantiorum   318 
Bgo-iAiti;.    Sigillum    ligneum    BamAiu;    dictum  285-      Z«o-iab/;  liSt 

316 
Basilica.    Leonis  imp.  Bitc-iAix»  837,  1038    Maris  dominium  pro- 

batur  ex  Bafilicis  1237 
Basilius  Macedo  conftitutioejus663  Canones  Bafiliani  dedivortiis  855- 
Joh.  Basingstochius  Teftamentum  XII.  Patriarcharum  in  occidenta- 

lem  eccleiiam  attulit  63 
Bassianus  rex  Britanniae  900 
*7]p  n3  oraculum  coeleftc  536 
Batavi.  Jus  Grutae  apud  Batavos  1262    Batavi  pifcationem   in  mari 

liberam  defendere  volebant  1274 
Said  Batricides   Patriarcha   Alexandr.   De  Simone  Jufto  119,  120 
Said  Batricides  refutatur  150      Nomen  ejus,  patria,  natales,  digni- 
tas,  aevum,  &  fcripta  413-417     Codex  Eutychii  Antiochenus  & 
Aleppinus  418     Eutychii  origines  ecclefiae  Alexandrinae  419-426 
Eutychius  noratur  461     Eutychii  chronologia  patriarcharum  Alex. 
examinatur  461,  462 
Bau  unde  derivetur  229 
Joannes  de  Beauchamp,    creatur   Baro  de  Kiderminfter   diplomate 

1020 
Beccense  coenobium,  fchola  difciplinarum  ilJufttis  1084 
Thomas  Becket  Archiep.  Cantuar.   Miracula  ejus   1007     Diffidium 
inter  eum   oc  Henticum  1.    1014— 1018     Tres  poft  eum  Cantuar. 
Archiepifcopatus  candidati  1088,1089 
Beda  notatur  1031   Beda  Scotorum  presbyteros,  epifcopos,  8c  abbates 

parile  jus  habuifle  dicit  11 32     Beda  quis  5   ubi  natus  1718 
Beelsamen  334     Belifamae   Minervae  monimentum   349     Belifima 
aeftuarium  Britannici  littoris  ibid.  Beel- 


in  fecundo  Volumirtc  continentur. 


BlELZEBUB  3  76 

Bel,  Belus.  BcI  tanquam  Mars  adorabatur  326  BelusPhoenicius  ibii. 
BelusBabylonius  317  BSai^-  coelumdicitur  318  De  Belo  veterum  ien- 
tentiae  ibid.  Belus  live  Baal  Afiaticis  Deus  318,  3 19-- 3  34  Euro- 
paeorum  monimenta  deBelo  Afiatico  335,  336,  337  Befis,  Bc'.enus 
336  Bel  341  Belus  ftercoreus  376  Beli  Sc  Draconis  hiftoria  Apo- 
crypha  unde  4^3     Belus  Deus  gulofus  404 

Eelatucadrus  Deus  3 3  s>  3  36 

Belgium,  Foedus  inter  ordines  Belgiae  8c  Hanfcaticas  civitates  initum 
1149     Dux  Belgicae  fecundae  1304 

Belinus.  Brennus  adverfus  fratrem  Belinum  arma  parat  875  Leges 
Belini  de  jure  viarum  publicarum  in  Anglia  875-,  S;6  Belini  cor- 
pus  primum  crematum  eft  in  Anglia  876 

Belisama,  1/.  Beeifamen. 

Bilknapius  Rob.  dominium  maris  Anglicani  aflerit  1381 

Bellagines  970 

Bello  campo,  Henr.  de  Dux  Warwici,  rex  infularum  Veftis,  Sarniae 
8c  Caefareae  creatur  ab  Henrico  VI.  1355 

Bellum,  facerdos  unftus  belli  caufa  191  Dup'ex  belli  genus  apud 
Ebraeos  710  Bella  ex  negato  portus  maris  ufu  orta  1788  Beila  ob 
communia  negata  1151  Tempus  quo  reges  olim  ad  beila  proce- 
debant  13*48 

Tji.\!u*a,Tt7x  orientaiium  281,  181 

BiJAns  348 

Sebastianus  a  Berghen  13^8 

Berta  Francorum  regis  filia,  uxor  Ethelberti  909 

Bertoldus  Conftantienfis  notatur  1630 

Eeth  fanum  fignificat  510    Beth-peor  ibid.  Beth-dagon   363 

BETHSABAab  Uria  divortio  fuit  feparata  7673  768 

r— im-i   pro  filiis  8c  filiabus  fumuntur  3—34 

Benedicere,  v.  Sponfus,  Annulus,  Corona,  Nuptiae.  Benediclionis  for- 
muia  in  ufu  olim  circa  initiationem  444  Benediftiones  Ju- 
daeoram  privatae  &  publicae  44';  Benedictiones  facerdotales  apud 
Judaeos  445,  446  Tres  benedictionum  fpecies  apud  Judaeos  ve- 
tuftae  451,  4f2  Ordo  ad  benedicendum  fponlam  ex  Rituali  Ro- 
mano  669,  670,  671  Nuptiis  fecundis  quaenam  benedicrio  ex  jure 
Canonico  datur  671— 67S  Benedictio  iacramentalis  fecundis  nup- 
tiis  fub  Edwardo  III.  rege  dabatur  678  Benedictiones  fponialitiae 
&  nuptiales  a  quolibet  apud  Ebraeos  peragi  poterarit  6S7  Apud 
Pagahosnon  nili  facerdos  fponfos  benedicere  pbterat '£/<?.  Benediclio 
facerdotalis  in  nuptiis  adhibita  ex  jure  pontificio  691,  692  Ut  a 
ftupris  8c  contuberniis  iliicitis  homines  arceantur,  benedictio  facerdo- 
talis  in  nuptiis  hodic  requiritur  693,  694  Nihil  in  codice  Juftini- 
aneo,  Theodofiano  Sc  Digeftis  de  facerdotali  benediftione  in  ritibus 
nuptialibus  694,  695  Leo  imperator  orientis  fancrionem  primus 
edidit  de  benedietione  nuptiaii  per  facerdotem  696  Benediftio  fo- 
lennis  poft  praerepta  virginitatis  figna  706 

Bibere.  Rex  Edgaruslegem  debibendo  ftatuit  994 

Bigamus.  Bigami  in  oriente  a  S.  Euchariftiae  commuriione  per  bien- 
nium  arcebantur  687 

Severinus  Binius  notatur  433 

Elias  Bisitz  1  five  Byzantinu:,  ideni  qui  Eliah  Ben  Mofeh  5-47 

BlTHYNARCHA     1  ?6$,    I57O 

Bladuda  quis  1717 

Blegabridus  rex  Angliae  muficortim  princeps  876 
Petrus  Blesensis,  v.  Petrus. 

Boazus.  Nuptiae  Boazi  8c  Ruthae  non  ad  legem  de  Leviratu  pertine- 
bant  38-40    Boazus  fait  Elemelechi   frater  8c   patruus  Machlonis 

38.39 
Boetius  notatur  648 

BoLATHEN   34' 

Bona,  v.  Dominium,  Naufragium-  Bona  uxoris  713  Bona  depluma- 
tionis  724  Provifio  ih  Fleta,  quod  bona  coronae  rex  ab  alienatione 
revocare  tenetur  11 16,  11 17  Provifio  regum  Chriftianorum  de 
alienationibus  bonorum  regiorum  1117,  1118  Bonorum  com- 
munio   iiy^ 

Bonifacius  Tufciae  Dux  1066 

Bononiensis  Archiepifcopatus  ritus  nuptiales  672  Bononia  Grego- 
rio  X.   Papae  datur  a  Rodulfo.  I.  imperatore  n  17 

Borgh,  unde  993.  994 

Bos.  Bos  deauratus  in  Ofiridis  ludru  299  Boves  dii  8c  diis  dicati  304 
Boves  utriufque  fexus  304 

Rogerus  de  Brabanzon   1108 

Bracton  Henr.  de  quis  1036  A  Gilberto  de  Thornton  in  Epitomen 
redadrus  1038—1043  Varia  ejus  nomina  1039  Bractonius  jure 
Caefareo  olim  ufus  eft  1044,  1045  Explicat  Pandedtarum  titulum 
de  poteftate  regia  1046,  1047  Dominium  maris  Anglicani  aflcric 
1381 

Branodunum  feu  Branchcfter,  civitas  maritima  Bntannorum  12985 
1299 

Brennus  adverfus  fVatrem  Belinum  arma  parat  87/ 

Breton  1036,-1039 

Bride  Cakes,  liba  fponfalitia  five  nuptialia  apud  Anglos  668 

Bride  Knishts  apud  Anglos  638 

Brigantes  703-893  Infcriptiones  Latinae  in  Brigantum  agro 
1477 

Eritannia  Aremoricana.  Controverfia  8c  patrum  inter  reges  Angliae 
8c  principes  Critanniae  Aremoricanae  1 246  Galli  male  regem  fuum 
maris  Britannici  regem  aflerunt  1 246 

Britannia,  Britanni,  v.  Cambro-Britanni,  v.  Anglia.  Epifcopus  ex 
Britannia  fynodo  Nicaenae  interfuit  C02  Apud  Britannos  fub  im- 
perio  Romano  divortia  in  ufu  843  Vox  Britannia  unde  865  Quis 
author  Britanniae  ibid.  Brirannia  Arietis  figno  fubjecra  eft  867 
Primi  Britanniae  incolae  868  A  Bruto  aufpicia  Britanniae  869 
Gigantes  infulam  Britanniae  appulerunt  870  Britannia  unde  Sa- 
mothea  di&a  ibid-     Celtarum  principes  in  Britannia  ibij.    Jtlius 


Caefar  bis  Britanniam  adgredi  tcntat  877  Forma  rcipubl.  Britannicae 
antiquitus  877,  878  Poctarum  8c  Phiiofophorum  Britannicorum  fu- 
perftitionesmagicae8,o  J.CacfarBrirannisvcctigalimpunit  891  Tri- 
butum  a  Brirannis  impcratoribus  Romanis  pcndcbatur  891  Julius 
Agricola  primus  Britanniam  infuiam  efle  mvenit  8^4  Britannia 
praefidialis  ibid.  Lucius  primus  rex  Chriftianus  inter  Britannos 
baptizatus  89C,  896  Jofephus  Arimathaeenfis  religionis  fundamen- 
ta  in  Britannia  jecit  896  Simon  Zelotes  Britanniam  intravit  ibid. 
Briranniae  praefecti  a  Septimio  Severo  ordinantur  898  Scptimius 
Severus  Britanniam  cum  fiUis  intrat  S99  Septimius  S.  muro  Bri- 
tanniam  cingit  ibid.  Caraufius  rcgnum  Britanniae  occupat  900 
Diocletiani  perfecutio  in  Britannos  Chriftianos  ibid.  Conftantinus 
M.  imperator  Britannus,  in  Britannia  enutritus  901  Civilis  Britan- 
niae  adminiftratio  fub  Conftantino  M.  901,  902  Praefe&us  Britan- 
niae,  Comes  Britanniarum,  Dux  Biitannlarum,  Comes  iacrarum  lar- 
gitionum,  quis  fub  Conftantino  M.  ibid.  Dignitas  rcgum  Britan- 
niae  902,  903  Britanrii  Romanis  ad  Theodolii  junioris  imperium 
fubfuerunt  903  Eritanni  Pictis  8c  Scotis  infeftantur  903-987 
Attila  Britannorum  inimicus  iSid.  Britanni  tributum  fub  imperio 
Romano  pendebant  9  3,  904  Britanni  in  Cambriam  ablegantur  ab 
Hengifto  908  Britanni  in  ecclefiafticadifcipl.na  erudiuntur  907,908 
Saxones,  Angli,  Jutae  8c  Frifones  Britanniam  ingrediuntur  908-987, 
988  Swanus  Danorum  rex  infuiam  Britanniae  ingreditur  Sc  occu- 
pat936  Deae  Matres  apud  Britannos  972  Hiftoria  Britannica  a 
Bardorum  cantilenis  compofita  974,  977  Britannia  Divitiaco  Suef- 
fionurh  regi  fubjacuit  c8o  Britanni  8c  Galii  olim  iifdem  legibus, 
&  lingua,  8c  cultu  vivebant  979,  9S0  Leg:rs  Britannorum  &  Gallo- 
rum  veterum  980-988  Foeminae  in  confilia  pacis  bell^que  adhi- 
bitae  apud  veteres  Gallos  &  Britannos  980-9S2  Nummus  veterum 
Gallorum  8c  Britannorum  983  Animalia  efu  interdidia  apud  Gallos 
8c  Britannos  ibid.  Polygamia  in  ufu  apud  Britannos  veteres  ibid. 
Ofcula  apud  Britannos  983,  9S4  Libertas  leguin  veterum 
Britannorum  984,  ^Sf  Britannia  in  Romanorum  pottftate 
fuit  987  Julius  Agricola  civiles  in  Britannia  introduxit  leges 
986  Jus  Caefareum  olim  in  ufu  in  Britannia  10C4  Antoni- 
nus  Geta  gubernabat  Britanniam  jure  Caefareo  ioj-y  Britanni  Ro- 
manorum  fegibus  parere  definunt  10C7  Jus  Caefareum  non  fuit 
receptum  in  Britannia  per  DCCXL.  annos  ioSc,  1081  Jus  Cae- 
fireum  introductum  in  Angliam  fub  annum  MCXL.  icSi,  1082, 
1083  Iniuiarum  Brirannicarum  dotes  11  c 5,1156  Britannia  mag- 
na  8c  Britannia  parva  1 1 57  Hibernia  parva  Britannia  dicitur  1 1 57— 
127S  Britanniae  incolae  Charontis  ofEcium  animabus  praeftare  di- 
cuntur  Graecis  fcriptoribus  1 1  ;S  Oceanus  Britannicus  qujdrifariam 
partitus  1278—1281  Infulae  Britannicae  £c  Britannides  1278,1279 
Singularis  Eritannorum  navigationis  ufus  1282  Britannorum  na- 
vigia  viminea  Sc  coriacea  1183—1188  Britanni  naves  beilicas  habe- 
bant  1283-1287  Pifcatio  grandiorum  pifcium  apud  Eritannos 
1284  Britanni  veteres  bellicofi  12S4  Britannia  animalibus  venena- 
tis  caret  1285  Britanni  Galis  adveriiis  Romsnos auxilia  praeftabant 
ibid.  Britanni  marinum  dominium  fibi  acquiiiverunt  12 8c,  1286- 
14 14  Mercatoribus  folis  licuit  ad  littora  Britanniae  adpeliere  1286 
Druidum  difciplina  in  Britannia  culta  S83,  12S6  Reguli  Britanno- 
rum  maritimi  12S6  Civitates  Britannorum  maritimae  ibid.  Bri- 
tanni  impeTii  hoftem  communi  confilio  propellebant  12S6,  1287 
Britanni  Venetorum  naves  armatiflimas  arcebant  1287  Britannorum 
naves  quales,  cum  Caefar  appelleret  in  Britannia  ibid.  Britanni 
antequam  Romanis  fubjugati  erant,  feptentrionalis  maris  domini 
fuerunt  128S  Britannorum  maris  fecretum  1288—1292  Nulla 
pars  infulae  Britannicae  ante  Claudium  imp  in  Romanorum  potef- 
tatem  redacta  fuit  1288  Terra  Sc  mare  unicum  imperii  Britannici 
corpus  conftituunt  1289--1295— 1301  Claudius  imp.  Britannos 
auftraliores  dcvicit  1290,  1291  Oceani  Britannici  dominium  poffc 
devictos  Britannos  ibid.  Domitianus  imp.  primus  circumnavigavit 
infulam  Britanniam  1191  Quomodo  oceanus  Britannicus  in  Ro- 
manorum  poteftatem  pcrvenerit  1192  Julius  Agricob  iub  do- 
mitiano  imp.  Britanniam  fubegit  ibid.  Romani  maris  Britanni- 
ci  domini  1292— 1296  Archigubernius  marini  dominii  Britan- 
norum  1293  Romani  feptentrionalem  Britanniae  partem  non 
adibant  ibid.  Terminus  imperii  Britannici  fub  Adriano,  Severo, 
Antonino  Pio,  Valentiniano,  Valente,  imperatoribus  ibid.  Na- 
tiones  terminis  Britanniae  cohaerentes  1297  Romani  quatuor 
clafles  nivales  in  Britannia  habebant  1300  Britannia  marina  1301 
Britanni  voces  irt  Romanorum  linguam  intulerunt  1301  Portus 
Morinorum  Britannicus  1305  Ante  Alfredum  piratica  exerceban- 
tur  in  Britannia  15 13  Infulae  Britannicae  a  Pidlis,  Scotis,  Nor- 
mannis  8c  Norwegis  infeftatae  1526  Britannici  freti  imperium 
140 1  Regis  M.  Britanniae  jus  in  littus  Americanam  1406  in 
mare  Scoticum  orientale  &  feptentrionale  1406-1409  Regibus 
M.  Btitanniae  in  mare  feptentrionis  competit  1409-1414  Mare 
infulas  Daniae  ac  Norwegiae,  Friilandiam  <k  Iflandiam  aliuens  Bri- 
tannis  tribuitur  1409  Regis  M.  Britanniae  imperium  in  Groen- 
landenfi  mari  1414 

Brithricus  veneficio  peremptus  ab  Edburga  uxor  9 1 6 

Britonum  lex  Martiana  973 

Brittenhuis  8c  fHuis  te  Britten  12S9 

Britton  1036,  1039     Ccmpendium  juris  Gallicani  1040 

Joannes  Bromton  abbas  Jornallenfis  1 162     Liber  Jorevalleniis  mona. 
fterii  non  a  Bromtone  eft  conicriptus  1165,  1666 

Broningfeldiae  excidium  1 140 

G.  Brown,  in  Bucolica  ejus  Carmen  Seldeni  1718 

Brutus.  A  Bruto  aufpicia  Britanniae  869  Brutus  novus  Bntannorum 
rex  871  Bruti  ftemma  Sc  progenies  in  Anglia  8^1-877  Brutus 
unde  diftus  871  Brutus  Pandraiiim  dev.cit  8-2  Ignoge  uxor 
Bruti  ibid.  Brntus  Legreciam  infulam  appellit  ibid.  Brutus  facnfi- 
cat  Jovi,  Mercurio,  8c  Dianae  ibid.  Bruti  oratio  ad  Diar.sm  ibid. 
Dianae  refponfum  Bruto  datum  ibid.  Brutus  cum  Conneo  Totnef- 
fium  in  Anglia  adnavigat  87 3  In  Anglia  navibus  appulfus  rex  la- 
6  a  luutar 


iHDEX   Rerum  &  Materiartjm  itjuae 


lutatur  971,  973      Brutus   Loridinum  condit   975     Brutus  pa- 
trem  fuum  occiiic  871-974    Brutus  rex  leges  in  Anglia  cbndidit 

97> 

Agrestis  Bubastis  fanum  123 

Geo.  Buchananus  nntatur  917.  918 

~S«i>,<ra.ftiit  quomodb  fcribendum  113  _ 

Bulgariani  controverfia  inter  eos  8c  Martinianos  1049 

Bulla  Coenae  Domini  de  Naufragiis   1265 

BurghredDs  Merciorum  rex  99j- 

Burghton  fpittlehoufe  1^-31  —  15-53 

Burgundiones.  Uxores    emebantur  apud  veteres  Eurgundiones  649 

Apud  eos  viro  divortia  dare,  non  autem  uxori  permiflum  842 
}\Iichaelis  Butardi  &  Hamburgenfium  caufa  in  parliamento  Parif. 

1247 


c. 


CABALA  facra  228    Cabala  lacra  male  intelleQa  res  creatae adora- 
bantur  228 
''a»«  Cabar,  faracenorumVenus  368     Dii  Cabiri  ibid.  Cabar 

402 
Cabilonense    concilium    de    ordinatione    per     epifcopos     Scotiae 

1138 
Cadir.    Infcriptio  Latina  apud  Cadir  1477 
Cadmia  Arx  Thebarum  1491     Cadmia  condira   a  Cadmo  Agenoris 

filio  ryn 
Cadmus  8c  Phoeflix  in  Phoenicia  regnarunt  1493 
Caesara,  Noachi  neptis,  inHiberniam  fugit  870 
Cain.  Caini  &  Abclis  lis  de  feculo  fucuro  vii      Dominium  ejus  pri- 

varum  1 196,  I  197 
CaichaS  8c   Annas,    pontifices  bini  fimul  in  Evangelio   memorantur 

137-143     Caiphas   8c  Annas    principis  &  patris  fynedrii  nomina 

iaepe  commutarunt  144 
Caius  imp.  Rom.  dominabatur  in   Anglia  891,  891 
Calceus,    qualis    calceus   requirebatur    ad    renuntiationem    leviratus 

Calendarium  Romanum  examinatur  1698,  1699    Calendanum  Con- 

ftantinianum    reftituitur  &  emendatur  de  iolftitiis  Sc  aequinodtiis 

1700—1704 
Calesia  fub  Maria  regina  Gallis  ceffit  1341 
C.  Caligulae  ludicra  victoria  in  littore  Rheni    1189     Oceani  fpo- 

iia  ibiit. 
Calippica  periodus  1480 
Calnae  in  agro  Wiltoniae  fynodus  934 
Calycadnus  8c  Sarpedon  termini  dominii  marini  1258 
Camalodunum.  Colonia  Camaloduni  in  Britannia  ubi  502-504-985 

Duo   Camaloduni   loca   in  Britannia  505      Infcriptio  Camaloduni 

985 

Cambro  Britanni  divortia  inufu  habebant843,  844    Britanni  in  Cam- 
briam  ablegantur  ab  Hengifto  908     Griffinus  rex  Cambro  Britan- 
norum  interficitur  943    Feuda  Cambro  Britannica  975 
Cameys,  Joannes  de,  Margaretam   uxorem  Willelmo  Paynel  divortio 

dat  844,  845    Caufa  divortii  examinatur  846 
Cancellarius  in  Anglia  1018    Cancellarii  in  Anglia  ex  clericis  faepe 

fafti  1096,  1097 
Canones.  Divortiorum  ufus  probatur  in  canonibus  Apoftolorum  S48 
Canones  in  oiientedivortiaconcedentes  85-4,  8/5     Codex  canonum 
eccleliae  Romanae  857 
Cantacuzenus.       Apud    eum    liber     Amyiiirio»    de     Mahumedicis 

370 
Cantaras  pontifex  Ebraeorum  133 

Cantuaria,  Cantium,  v.  Dorobernenfis.  Metropolitana  fedesLondino 
Cantuariam  tranflata  910,  911  Reges  Cantiani  911,  912  Pley- 
mundus  Archiep.  Cantuar.  916  Cantiani  Guilielmo  Conqueftori 
obviam  veniunt  ramis  8c  armis  ftipati  945-  De  praerogativa  Can- 
tuar.  interSc  Eboracenfes  Archiepifcopos  9^3  Eboracenfis  Cantua- 
tienfi  fubjacet  954  Tres  poft  Tho.  Becket  Archiepifcopatus  Can- 
tuarienfis  candidati  1088,  1089  Londin.  epifcopus  decanus  Ar- 
chiepifcopi  Cantuar.  Winton.  cancellarius,  Lincoln.  vicecancellarius, 
Sansbui  icnfis  praecentor,  Wigornienfis  capellanus,  Roffenfis  cruci- 
ferarius  1088  Archiepifcopus  Cantuar.  juris  civilis  profefibribus 
licentiam  ab  acadcmia  abfentiae  indulgebat  1099  Ecclefiae  Cantuar. 
defcriptio  1170  Chauceri  fabula  Cantuar.  1172  Tribunal  judici. 
orum  regiorum  Cantuariae  ibid.  Ibi  collegium  jurifconfultorum 
floruit  fub  Henr.  II.  1172  Archiepifcopus  Cantuar.  epifcopos 
Roffenies  furrogabat  1610  Jus  viarum  publicarum  in  Cantio  fin- 
gulare  ab  Archiepifcopo  Cant.  praetenfum  1666,  1667  Cantuari- 
erifis  Archiepifcopus  prirnas  Hiberniae,  antequam  imperio  Angli- 
cano  fuiflet  adjedta  1670  Vetuftum  Archiep.  Cantuarienfium  jus 
1672  ArchiepifcOpi  Cantuar.  jus  cudendae  monetae  habebant  1672 
Cantuariae  monetae  cudebantur  ibid. 
Canutus  rex  patri  Swanofuccedit  in  regno  Angliae93t>  Tetrarchia 
Angliae  ejus  tempore  936,937  Canutus  fubjugat  Olavum  regem 
Noricorum  937  Canutus  Romamabit  ibid. Epiftola  Canuti  de  pere- 
grinationibus,  de  exaftione  pecuniarum,  dejuftitia  937,938  Immu« 
nitates  templi  8c  facerdotum  a  Canuto  ftabilitae  938  Canuti  leges, 
de  nuptiis,  de  decimis,  de  pecuniie  folutionum  temporibus,  de  je- 
juniis,  de  centuria  ac  collegio  decemvirali,  de  crimine  facerdotum, 
de  viduae  flupro,  de  adulterio,  <ie  homicidio,  de  infidiis  regi  8c 
domino,  de  praediis  regiis,  de  inteftatb  mortuis,  de  hereotis,  de 
furtis,  de  defertione,  de  feris,  de  pace  in  viis  938—941,  992—995 
Tributum  pro  re  nautica  exigit  1322  Imperium  ejus  in  mare 
Britannicum  1324  Auream  coronam  induere  detreftat  1324,1325 
Juramenta  fidci  ei  praeftita  IJ2J- 
Capelet  1014 


Caph.  Male  Jarchius  Graecorum  Caph    Ebraeorum  Nun  fimUe  efle 
dicit  194      Abarbirrd  GraecQm    Cajh  cum  Ebraeorura  3  facit 

CapitaLe,  Caput.Capitaliacrimina  in  Pentateucho  praefcriptis  legibus 
puniebantur  morte  64  Bona  capite  damnatorum  vel  comburebantur, 
vel  ad  haeredes  perveniebant,  vel  regis  fifco  cedebant  6f,  66  Ca- 
pite  plexi  juflii  regio  Sc  ex  judicio  fynedrii  ibid.  Regi  male  dicens 
capite  ple&ebatur  66  Sylvefter  II.  Papa  Rom.  caput  quod  ref- 
ponfa  daret,  fudifle  dicitur  285  Capita  magica  conflata  a  Rog. 
Bachone  8c  Roberto  Lincoln.  286  Capitis  acftimatio  apud  Saxsnes 
950 
Capito  Robertus,  v.  Grofletefte. 
Capitulatio  Caefarea  1053 

C.  Carausius  regnum  Britanniae  occupat    9^0      Pellit  Francos,  & 
Saxones  mare  Britannicum  infeftantes  1293—1304     C.  Garaufius 
qiiis,  quomodo  mortuus  1293,  1294 
Cares  nuris  domini  1 2 1 8 
Caro.  AEgyptii  a  carne  abftinebant  3  -f 
Cakolus  Francorum  rex.    Diflidium  inter  eum  &  Offam  Merciorura 

regem  13 13-1349,  1350 
Carolus  M,  Bertam  uxorem  repudiavit,  8c  Hildegardam  Suevamdux» 

it  843 
Carolus  VI.  Galliae  rex    poteftatem   per  regnum  Angliae  navigandt 

obtinet  1357 

Carthaginiensis  fynodus   divortia  tollit,   &  divertentium   fecundas 

nuptias  83^,  84—851,  852     Canones  Carthaginienles  de  divortiis 

8y5    Carthaginienfcs  maris  domini  1215     Carchagmienlium  naves 

a  Romanis  iublatae   1227 

Candida  Cafa,    Whitehearne  11 36      Ninias  epifcopus  ad  Candidam 

''Cafam    11 36,     11 37       Pethelmus     Caadidae    Cafae    cfp.fcopus 

"37 
Cassivellaunus  rex  AngHae  facrificia  offcrt  ob  Julii  Caefaris  abitum 
877     Reges  Angloium  a   Caflivellauuo  ad  Lucium   regem  8yi— 
R9S 
Castor  Rhodius   n:i 
Cataclysmus   univerfalis  praedicTius  974 
Catalla,  8c  Chatel,   quae  bona  6,-!i     Omnibus   catallis  dotare  apud 

Anglos,  quid  6S3      Dos  catallorum  quid  tbid. 
Cataphrygarum  haerefis  matrimonium  prohibentium  Sio 
Cbcrops  primus,  Athenarum  rex,   quando  rtgnare  coepit  1512  Hic 

Aiticam  terram  Cecropiam  nominavit  ibtd. 
Cedrenus    male  Jofephum  intelligic  137 
Cedwalla    rex    Pagenham    Waltrido    Archiep.     Cantuar.    eonfert 

919 
Celsus  jurifconfultus   Romanorum   mare,    Romanis  commune  di- 

cit  1133 
Celtarum  reges  fabulofi  S69     Magus  filius  Samothae  Celtis  oppids 
exfttuxit   870       Ctltarum   principes   in    Gallia    8c  Britannia  ibid. 
Celtae  Romanorum  legibus  parere  definunt  1057 
Cemarim  facerdotes  314 
Centuria,  v.  Edgarus,  Canutus,  Edwardus  I.    AEtas  cooptandi  inj 

cer.turiam  939 
Cephaloria  1205 

Ceudicius  e  Germania  in  Angliam  evocatur  907 
Ceres  fruges  plantat  1 5 1 3 
!    p-O  exciiio  coelitus  infligitur  10 
Cestus  «5-05,  quaie  indumentum  1529 
Chalcedonensis  fynodus.    Comites  in  ea  143      Synodus  Chalcedo- 

ntnlis  de  divoniis  Sj-i 
Chalcidensis  8c  Andrius  difputantes  de  pofieflione  urbis  derelictae 

1197 
Chalcondylas  notatur  983,  984 

Chaldaei.    Quando  primum  Chaldaei    novos  Deos   coluerunt   227 
Undecim   figna  coeli  apud  Chaldaeos  262     Chaldaicum  oraculum 
emendatum  3C5 
Chamanim  lingua  fanfta  quid  38 5 
Chamos  310.  311 

Chanameel  AEgyptius  pontifcx  dicitur  145 
Chanin  lbn  Ifaac  Graecos  autores  Arabice  tranftulit  521 
Charon.  Britanniae  incolae  Charontis  orficium  animabus  praeftare  di-; 

cuntur  1158 
Charondas  in  Pythagorae  fcholis  enutritus  883 
Chartae.   Subfcriptiones  chartarum  cum  crucibus  aureis  apud  Saxo- 

nes  8c  Normannos  995-100  ,  icoi 
Chaucerus    Galfr.    Grifiida  apud  eum  corona  nuptiali  ornata  668 
De  die  Veneris  fatali  1168    Fabula  Cantuarienfis  1172    Fabulaejus 
de  marino  Britannorum  imperio  1325 
Cheder,  thalamus  viri  629,  630 

Chelidonius,  pifcis  Chaldaeis  361     XOufrmfyn  quid  361 
Chestriensis  altaris  infcriptio  1714,  1715 
Cheter,  Chederle,  Arabibus  pro  Elia  Propheta,   8c  pro  D.  Gregori» 

fumitur  91 
Cheth,  alphabeto  Samaritano  deeft  I44JT 
Chifletius  Jac  notatur  1401 
Chiliastae  976 
CHmoGRAPHAscerea  impreffione  8c  teftibus  firmare  coepit  Guilielmusl,' 

9Sl 

Choerilus  poeta.  Ejus  de  lingua  Phoenicia  conjeflura  224, 

Chon  397 

Xagi<T[Aos  820,821 

Chorographia.  Chorographia  in  S.  Literis  diflertmultum  ab  ea,  quae 
in  profanis  reperitur  fcriptoribus  216 

Christianismus,  Chriftiani.  Chriftiani  faepe  Judaeorum  nomine  apr 
pellantur  apud  fcriptores  Gentiles  x  Chnftiani  oriontem  verfus 
orant  3S6  In  Alexandria  Chriftianorum  tempore  ignotum,  quid 
Judaeus  differat  a  Chriftiano  43  3    Chriftianorum  notio  de  SpirituS. 

438 


in  fecundo  Volumine  continentur. 


4^:8  Hadriani  imp.  epiftola  de  Chriftianorum  AEgyptiorum  mori- 
bus  fi6  Arabibus  Chriftiani  Romani,  8c  Chriftianorum  terra  Ro- 
mania  dicitur  f-~,  ^23  Ebraeorum  ritus  nuptialcs  8c  fponialitii 
Chriftianorum  8c  Paganorum  rinbus  funt  congeneres  64:,  643, 
644  Triginta  annos  poft  afcc-nlionem  Domini  rc.igio  Judaeorum 
in  Chriftianifmo  obtinuit  6^7  Chriftiar.i  vetcres  confarreationera 
Paganorum  in  re  nuptiaii  rejecerunt  ibid.  Coemptio  quomodo  in 
nuptiis  adhibebatur  apud  primitivos  Chrifrianos  ibid.  Chriftiani 
nuptias  Paganorum  non  itc-rabant  6^S  Confarreationis  Paganae  vef- 
tigia  in  Chrifrianifmo  668--68<  Coemptionis  Paganse  vcfligia  in 
arris  fponfalitiis  apud  Chriftianos  669—6  8  j-  Sub  initia  Chriftianif- 
mi  nuptiae  abique  miniftris  facris  per3gebantur  687  Chriftlani  pri- 
mitivi  Judaifmum  ac  jura  Ebraeorum  circa  legalia  2c  divortia  reti- 
nebantSiS,  819,  S20  Chriftianorum  primitivorum  diiciplina  ex 
fchola  Samaeana  &  Hiicliana  manavit  820  Chriftiani  facramento 
dato  adulteria  evitabant  817  Chriftianorum  jurandi  ritus  1549, 
lyj-o— 155-2  Epifcopi  fpeciatim  per  nomen  Chriftianorum  deno- 
tantur  167S,  1679  Quid  per  Chriftianitatem  inteiligatur 
ibid. 

Christiernus  IV.  rex  Daniae,  apud  regiaam  Eliz.  agit  de  maris  trart- 
iitu  ad  Hifpanos  135-9 

Christus.  An  tempora  Jannaei  8c  natales  Chrifti  concurrerint  149 
Virgo  in  fphaera  Perfica  fymbolum  nativitatis  Chr.fti  182,  283 
Mahumedani  Jefura  Chriftum  magno  in  honore  habent  45-6  Chtifto 
lingua  Syriaca  in  ufu  789  TemporeChriftiJudariin  diiputaticnibus 
fuis  Rabbinice  loquebantur  789  Ctux  Chrifti  ex  quercu  fuic 
881 

Chronicon  Alexandrinum  notatur  89--98--107— 1 13— 116  Differt  in 
ierie  8c  annis  pontificum  ab  aliis  1 1 6- 1 1 3  Emendatur  328  Chro- 
nicon  Rhythmicum  Scoticum  1 140—  1 142  Chronicon  Melrofenie 
1133  Joh.  Forduni  Chronicon  114;— 1145-  Autor  Cri.onici  quod 
Bromtono  adfcribitur,  quanoo  vixit  11 69  Ex  Hovedeno  multa 
fumpfit  ibid.    corrigitur  ibid. 

Chuppa  thalamus  nuptialis  mulieris  627—630 

Cicero  ijluftratur  •  4$* 

Cilices  maria  invadunt  Romanorum  1213 

Cindaswikthus  rex  841 

Cinegistus  Weftfaxiae  primus  rex  Chriftianus  914 

Cippius.  Cippi  fpulchrales  velut  fimulacra  culti  241 

Cisterciensis  ordinis  origo  1166 

Civitates  maris  1208  An  civitati  maris  communio  utilis5  nec  ne, 
diiputat  Ariftoteles  1224 

Ciulae  quid  13  12 

Ciun  Saturnus  Arabibus  396* 

Clarendon.  Conftitutiones  Carendonicnfes  1013  Afliiae  regis  Hen- 
rici  I.  apud  Carendon  8c  Northararune  1  -20 

Classis.  Romani  quatuor  cbffes  in  Britannia  habebant  1300  Oafies 
perpetuae  Romanorum  ibid.  ClalGs  Britanniae  praefeitus  1301 
Ciaffis  Britannica  navalis  i^ij-,  1316" 

Claudere  quid  denotat  118? 

Claudianus  emendatur  209 

Claudius  Caesar.  Magna  Judaeorum  libertas  fub  Claudio  Caeiare  x 
Diploma  Claudii  Caefaris  de  veftitus  poctificalis  cuftodia  Judaeis 
tradita  1S7--190  Druidum  difciplinam  abolebat  892  Dominarus 
ejus  in  Anglia  891— Soj  Britannos  auftraliores  devicit  1290, 
1291 

Clavis.  Clavium  ademptio  uxoris  divortii  fymbolum  apud  Romanos 
822 

Clemens  Alexandrinus  explicatur  de  praefentia  miniftri  iacri  ad  con- 
fecrandas  nuptias  68  S,  6S9 

Clemens.  Ex  conftitutionibus  Clementinis  divortiorum  uius  probatur 
848 

Clerici.  Canones  fynodi  Anglicanae  de  caftitate  clericorum  914 
Cancellarii  Angliae  ex  clericis  faepe  faeti  1096,  1097  Dignitatibus 
juridicis  praeficiebantur  tempore  Edward.  I.  1098,  1099  Cericus, 
Clergie,  Grandclerc,  Beauclerc,  Mauclerc  1110,  im  Town  clerk 
iii  1 

Climacteres  fepteni  8c  noveni  2  3  4,255- 

Clinodemo  Siphnio  facti  honores  1468 

P.  Clodii  infcriprio  Latina  147J 

Clonas  tibicinum  princeps  1497 

Cneius  Pompejus.  Ei  imperium  maris  Mediterranei  a  Romanis  datum 
1213,  1214 

Coelum,  Coeleftis,  v.  Scorpio,  Crocodilus.  Coelum,  terram,  daemo- 
nia  mifcebant  Gentiles  243  Duodecim  iigna  coeli  261,  262 
Undecim  figna  coeii  apud  Chaldaeos  262  Hermes  de  xii.  iignis 
coeli,  ante  creationem  animalis,  innumeris  fere  annis  in  terra  extan- 
tibus  263,  264  Vultus  coeleft.es  282  Reginae  coeli  placentae 
380  Judaei  coelum  pro  numine  colunt  406  Judaei  coelicolae 
vocantur  407 

Coemptio  uxoris  apud  Romanos  cc  Germanos  veteres  648,  649 
Auguria  8c  immoktiones  adhibitae  in  coemptione  uxoris  651  Quo- 
modo  coemptio  in  nuptiis  adhibebatur  apud  Chriftianos  primitivos 
657  Coemptionis  Paganae  veftigia  in  arris  fponialitiis  apudChrifti- 
anos  669— 68y 

Coena  Domini.  Pafcha  Judaeoruin  imitabatur  439 

Colcestre  peny   1 1  o  1 

Collignius,  Gaspar,  Admirallus  Franciae  1348 

Colonia  Camaloduni  in  Britannia  ubi  5-02—5-04—98$  Romanorum 
quid  893 

Coludius.  Colodona  urbs,  Coldinghame  11 36 

Columba.   Syri  venerabantur  columbas  362     Samaritanorum  columba 
362        Columbas    vendentes     8c     alentes    inter   infames    habiri 
363 
S.  Columba  Pidros  Chriftianifmo  imbuit  1131 

Vol.  II. 


Columna.  Columnae  duacin  Africa  Phocnicio  fermonc  infcriptae  '2' 
Coumnae  velut  fimulacra  cultae  241 

Coluthus.  Coluthi  ordinatio  in  AEgypto  <io 

Coma.  Sacerdos  8c  pontifcx  comam  alere  non  debuit  177  Coma  Na- 
zaraei  177, 1 78  Saccrdos  non  ultra  xxx.  dies  comam  nutrire  dcbe- 
bat  1-8     Comarum  piimitiac  Dcae    Syiise  lacratac  209 

Comis.  InGcrmania  Comitum  filii  Comites  appellantur  n(  Comi- 
tumquae  dignitasComitiva  142  Comites  in  fynodo  Chalcedoncnfi 
6c  fcpheuna  14;  Comcsquis  1028  Comites  Plumarii  1:62  Co- 
mcs  httoris  Saxonici  pcr  Bricanniam  1296  S&ies  cjus  129S  Ofti- 
cmm  ejus  &  marini  domin.i  ejus  fubjccri  12  9,  1300  Cura  maris 
ei  mcumbebat  1  ;o4  Officium  Comitis  ftabuli  diu  in  Anelia  defiit 
17-5  6 

Co.meta.  Cometa  in  Anglia  malum  omen  866,  867  Hcnrici  VI. 
8c  filii  Edwardi  IV.  mors  per  Cometam  praediaaS67  Cometa  ante 
mortem  reginae  Elizabethac  867  Phaenomena  circa  tempus  con- 
fpiranonis  pulvcris  pyriiin  Angia  ibid.  Cometa  in  Achaia  fub  Arif- 
tieo  1511 

Comitia  regni  Parliamentaria.  Archicpifcopi,  Epifcopi,  Duces,  Mar- 
chiones,  Comites,  Vicecomites,  8c  Barones,  tantum  qua  Barones, 
rcgr.i  comitris  intererant  1010  Chevaiicrs  pro  arbitra-u  Regis  ad 
Parhamentum  fummonentur  ibid.  Unde  Angli  Par.ijmentorum 
nomcn  8c  inftitutum  funt  mutuati  1026  Quinarn  Parliamentis 
interfuerunt  tempore  Normannorum  1027  Parliamenta  hodictn» 
in  Anglia  ibid. 

Commerciorum  libertas  1188 

CoMMODALIA     IS^'4 

Communitas  Platonica  983 

Comnenus,  Alexius  primus.  Edidrum  ejus  de  divortiis  8^9 

Comnenus,  Emmanuel.  Coenobitis  conceditjura  maritima  1236" 

Compotatio  nuptiaiis  in  ecclelia  668 

C;nchestrensis  ecclefia  1 148 

Concubina.  Serva  licet  cum  dorrfbus  paflis  in  concubinatum  recep- 
ta,  nec  uxor,  nec  concubina  era.  8  SuccciEo  in  dotem  ad  concubi- 
narum  liberos  non  attinet  ibid.  Concubinae  uxorum  nomine  inter. 
dum  :n  S.  Scrip.ura  veniunt  8,  9  Concubina  p;rmifla  facerdoribus 
163  Uxoris  ufus  iimplex,  abfque  ritibus  8c  foiennibus  nuptialibus, 
concubiDam  conftituit  6«  8 

Concubitus.  Interdictum  de  concubitu  extraneo  apud  JuJaeos  13  De 
fucceflione  prolis  ex  illicito  concubitu  fufceptae  ibid.  C  mcubitus 
non  erat  licitus  apud  Judaeos  iine  dote  617  Confenfus  £c  concu- 
bitus  juxta  jus  natura;e  matrimonium  conficit  641.-643 

Conducere  publice  1232 

Confarreatio  inter  facra  nuptiiia  apud  Paganos  65-0  Initium  con- 
tarreat.onis  an  Numae,an  Romulo  tribuendum  ibid.  Cht.ftiani  vete- 
res  conrarreationem  Paginorum  r^jicidaoc  6l7  Veftioia  confatrea." 
tioms  Pagan^in  rhr.ftianifmo  66S-6S', 

CoNjuciUM,  Conjuges,  v.  Matrimonium.  Pe-lonaiis  conjugum  unio 
apud  Karaeos  5-40,  5-41-640  Dii  conjugaies  651,  6^2  Nullum 
conjugium  iine  dote  669  Praefinitae  conjugalis  debiti  vices  717, 
718  Conjugalia  detita  juxta  Schammaeanos  8c  juxta  Hilielianos 
quando  praeftanda  ibid.  Vota  pro  debitis  conjugalibus  praeftandis 
quomodo  laxabantur  &  puniebantnr  718—720  Contumacia  marid 
debitum  conjugale,  vei  comperendinantis,  vel  negantis,  mulfla  pu- 
niebatur,  nifi  repudiare  vellet  uxorem  720  De  debito  conju<rali 
a  legis  Iludiofo,  abartofice,  amercatore  uxotibus  praeftando  719.720 
Solonis  lex  de  debito  conjugali  720  Uxores  cebitum  conjugaie  ma- 
ritis  denegsntes  repudiabantur  721  Vitia  corporis  conjugum,  ob 
quae  alteruter,  vel  feparandus,  vel  retinendus  7/9,  760 

Connanus  notatur  669 

Consanguinei  in  bona  defunctorum  fuccedebant  apud  Ebraeos 
3' 

Conspiratio  pulvetis  pyrii.  Phaenomena  ante  tempus  ejus  in  An- 
glia  867 

Constabularius  in  Anglia  1027,  1028 

Constans  imp.  Reicriptum  ejus  de  morte.adulteri  738 

Constantinus  Monomachus,  maris  Dominus  1228 

Constantinus  Porphyrogenita,  maris  Dominus  ibid. 

Constantinus  rex  Scotiae  917  Regno  depoiito  coenobio  Sancr- Andrea- 
nofefacravit  1140,1141 

Constatikopolis.  Patriarchatus  Conftantmop.  quando  coepit  430 
Imperium  Conftantinopolitanum  mare  AEgaeum  complectitur 
1228-1230 

Constantinus  M.  Tempote  ejus  diocoefes  8c  paroeciaeadmodum  con- 
traftae  fuerunt  47 1  Naifus  fiveNaefus  Conftantini  M.  patria  foo 
Primus  mortem  adulteris  irrogafle  dicitur  737  Refcriptum  ejus  de 
adulterio  ibid.  Jus  de  divortiis  inter  Chriftianos  confirmat  per  con- 
ltitutionem  828,  829  Sanctio  ejus  judicio  ac  confeniu  patrum 
Nicaenorum  ftabilita  830  Auctoritas  epifcopis  a  Conftantino  M. 
concefla  ibid.  Sanctionem  de  divortiis  laxavit  831  Leges  Con- 
iiintini  M.  de  divortiis  in  orbe  Chrifri2Eo  receptae  850,  85-1  In 
Britannia  enutritus  901  Civilis  Britanniae  adminifttatio  fub  eo  por, 
902  Praefecrus  Britanniae  iub  eo  quis  -.  quis  Comes,  quis  Dux,  quis 
Comes  iacrarum  largirionum  ibid.  Ethelbertus  Conftantini  M.  fuc- 
ceflbr  rex  Angliae  902  Lex  Conftantiniana  de  epifcoporum  juris- 
dictione  non  fuit  admifla  in  Juftinianeum  aut  Theodoiianum  codi- 
cem,  Sc  apud  jurifconfultos  neglecta  jacuit  1067— 1070 

Constantius.   Refcriptum  ejus  de  rnorteadulteri  738 

Copuli  qui  1301 
Corban  61 

Cordeilla  prima  Gynaeecocratiam  in  Anglia  inftituit  8-4 
Cormerius,  Thom.  notaturi246 

Corona.      Corona  pontificis  1 S6,  187     An  ea  triplici  ordine  fabre- 

facta  fuerit  185-,  186   Triplex  Ifraelitarum  corona  187,  18S  Spon- 

fus  &  fponia   coronas  geftabant  in  nuptiis  apud  Eoraeos  633,  634 

Nuptiales  coronaefub  templi  fecundi  excidium  interdictae  633    Co- 

F  ronarum 


INDEX   Rerum  &  Materiarum  quae 


ronarum  nuptialium  ufus  apud  Paganos  6r$-,  656  Coronae  ex  va- 
riis  rebus  conficiebantur  apud  Paganos  6y6  Sponfi  fifymbno  coro- 
nabantur  apud  PaganosiiW.  Coronarum  ufus  in  nupciis  apud  Grae- 
cos  659,  660  Digami  non  coronabantur  apud  eos  661  SancVio 
Michaelis  Patriarchae  Conftant.  de  coronatione  nuptiali  661,  661 
Joannes  Patr.  Byzantius  coronas  nuptiales  Mauritio  8c  Conftantinae 
Auguftis  imponit  662  Veteres  Liturgiae  formulam  benedicendi  co- 
ronam  habent  667  Tertullianus  adverfus  coronas  militares  &  nup- 
tiales  difputat  ibid.  Mos  fponfos  &  fponfas  coronandi  in  oriente  & 
occidente  ibid.  Grifilda  apud  Chaucerum  ornata  corona  nuptiali 
668  Coronae  fponfis  ac  paranymphis  dabantur  68  5  Canutus  rex 
auream  coronam  induere  detre&at  1314.,  131?  Corona  laurea 
apud  Magnefios  1540  Partiarium  dignitatis  coronam  geftandi  jus 
apud  Graecos  ij^z 

Corpus.  Vitio  corporis  laborans  facerdotio  &  pontificatui  non  erat 
idoneus  170  Vitia  corporis  alia  permanentia,  alia  tranfeuntia  170-- 
175  Quis  vitio  corporis  laborans  profanat  facrificium,  quis  non  176 
Ob  nonnulla  corporis  vitia  facerdos  non  arccbatur  a  iunftione  1 77 
Corporis  vitia  quae  fponfalia  iblvebant  611  With  my  body  I  thee 
worjliip  explicatur  686  Vitia  corporis  conjugum  ob  quae  alteru- 
ter  vel  feparandus  vel  retinendus  7fo,  760 

Costobarus.  Salome  Coftobaro  marito  libellum  repudii  mittit  764 
Coftobarus  quis  7  6  f" 

Cottoniana  bibliotheca  1^99 

COVELLA  3fO 
CoVERFEU  9<I  — 1002 

Le  County  Court   1029 

Cragius,  Nicol.  141  i,  1412 

Creare.  Quomodo  res  creatae  in  deorum  numerum  relatae  funt  235 

Septem  res  ante  rerum  initia  creatae,  juxta  Ebraeos  314 
Crepida  Attica  587 
Cretenses.  Imperium  eorum  marinum  1214    Minos  rex  Cretae  mari 

Cretico  imperabat  1214,  1215 
Crocodilus  ad  abigendos  crocodilos  fiilus  283 
Croesi  regis  Afiae  initia  15 16 

Crux.  Chrifti  crux  ex  quercu  fuit  881    Crucis  honor  920 
Culdei  apud  Scotos  11 30   Scoticana  Culdeorum  ordinatio  fublatain 

Anglia  1 1 3  5  11.  Keledei. 
Cumbria.    Malcolmus  rex  Scotorum  Cumbriam  obtinet  931 
Curia.  Tempus  curiarum  habendarum  1029,  1030    Curia  admirali- 

tatis,  Curia  conftabularii  Angliae  1 102 
Cusa,  Nicol.  de,  notatur  ^67 
Custos.  Cuftodes  maris  Anglicani.  fub   Henrico  I,  III.   Edwardo  I, 

II,  III.    Richardo  II.    Henrico  VI.   1328-1330     Curtodcs  quln- 

eueportuum  in  Anglia   1329      QuW, ■"»«<"  maris  denotat  1 3  3 1 

Cuftodes  varii  in  Auglia  «  Hibernia  tbid.    Officium  cuftodis  ma- 

ris  1332 
Cuthaei.  Nergal  a  Cuthaeis  petitur  217-.382 
S.  Cuthbertus.   ContrecTratio  corporis  ejus  1128,  11 29    Evangelio- 

rum  codex  mirifice  fervatus  11 50,   11/1      Quis  ea  confcripferit 

Il/O—IIJi 

Cybela  mons  Phrygiae  149?    Myfteria  Deorum  matris  in  Cybelis 

coepere  ifi* 
Cydonia  Cretae  urbs,  Apollonia  dicra  1502 
Cyprii.   Quando  &  quamdiu  maris  domini  1217 
Cyrus  Sardes  capit  ijl6    In  Afiam  afcendit  1^21 


D. 


DAchareni.  Gens  370 
Dacia,  Daci  j-oo 
Daemon.     Daemoniorum  cultus  236,  237    Daemonia  hirco 
denotantur  236,  237    Coelum,  terram,  daemonia  mifcebant  Genti- 
les  243    Praefides  daemoniorum  246    De  forte  daemonis  269  Dae- 
moniorum  s^oG-EyyiVsts   284      'Zv^oXikui  3c&i[aowv  pioatycu    287, 
288  Amijmi  idem  quod  Genius,  Fortuna  ifjj 
DAGONjDeus.  Dagonis  fimulacrum  &  etymon  356     Pedes  adnati  ex 
cauda  Dagonis  3^8      Dagon  in  Deam  formatus  ibii.     Dagon  idem 
qui  Derceto  feu  Atergatis  ibid.     Dagonis  varia  nomina  ibid.    Da- 
gonis  feftum  364    Dagon  pro  Nebo  393 
Damianus  Omeritarum  AEthiopum  rex  812 
Damnare.  Bona  capite  damnatorum  vel  comburebantur,  vel  ad  haere- 

des  perveniebant,  vel  regis  fifco  cedebant  65,  66 
Danaus  cum  filiabus  L.  ex  AEgypto  in  Graeciam  tranfvehitur  15 11 

Earum  in  Rhodo  infula  facrificium  ibid. 
Danegeldum,  tributum   a  Danis  impofitum   918,  919— 1317— 1311 
Quamdiu  Danegeldum  folutum   fit  in   Anglia   1321,  1322     Sub 
Normannis  folvebatur  ab  Anglis  1332     Solvebatur  fub  Willelmo  I, 
II.  Henrico  I.  Stephano  Sc  Henrico  II.  1332,  1333 
Danelage  946-997,  998 

Dani.  Eaftangliam  devaftant  911  Danorum  leges  inter  Anglos  ftabi- 
litae  946  Dani  domini  funt  maris  1248  Dani  maris  Britannici 
domini  13 10,  1311--1350  Vidtoriae  navales  Danorum  regum  in 
Britannia  1 3 1 3  Tributa  ad  rem  nauticam  quomodo  a  Danis  indifla 
1316,  13 17  Anglo-Saxones  duplex  tributum  Danis,  &  quando  fol- 
vebant  1318,  1319  Clafli  Danicae  Angli  folvebant  ftipendia  1321, 
1 322  Dani  liberum  maris  tranfitum  ab  Elizabetha  reg.  petunt  1358 
Dani  mare  feptentrionale  fibi  vendicant  1409,  1410  Dani  prohibent 
pifcationes  8c  commercia  in  mari  feptentrionali  abfque  licentia  regis 
ibid.  Ziriczenfibus  navigatio  in  regnum  Oaniae  &  Norwegiae  in- 
dulgetur  1410  Daniae  reges  cum  regina  Eliz.  agunt  de  Anglorum 
privilegiis  in  mari  feptentrionali  1412,1413  Veteres  Dani  laxisin- 
fcribebant  majorum  facla  1490 
Daniel  Propheta.  Hebdomades  ejus  finitae  148 


Danitae  colebant  fculptile  Michae  280 

Darciae,  Joannae,  ftatua  Aureliis  981 

Darii  Hyftafpis  F.  Perfarum  regis  initium  15 16  Exccflus 
1517 

Datis.  Cur  Datis  Delum  infulam  reliquerit  intaftam  385,  386 

David  rex.  Uxores  ejus  xviii.  562,  ^63 

Deadly  feud  991 

Decenna  quid  993 

Decreta  pontificia  recepta  1078,  1079 

Decuria,  v.  Edgarus,  Canutus,  Edwardus  I.  AEtas  cooptandi  in 
decuriam  939 

Decimae.  Hiftoria  decimarum  Seldeni  epifcopis  Angliae  infenfa  1411  — 
1697—1706,  1707  Refutatur  a  Rich.  Montacutio  1423  Duplex 
decimarum  genus  apud  veteres  Graecos  1560,  ij-6i  Quare  Seldeni 
hiftoria  decimarum  Anglico  idiomate  fit  confcripta  1699 

Deductio.  Morbus  deduttionem  fponfae  tardare  poteft6i4  Coitus 
poft  fponialia  ante  deductJonem  non  fuit  licitus  615-  Dedudtio  Ju- 
daeorum  quid  ibid.  Tempus  deductionis  virginis,  viduae  vitiatae 
621,  622  Dies  Mercurii  dedu&ioni  fub  templo  fecundo  praeftitue- 
batur  623,  624  Dies  Jovis  dies  dedudtionis  viduae  &  vitiatae  ibid. 
Deduftio  in  thalamum  627  Sponfae  immundae  dedu&io  in  thala- 
mum  ibid.  Mos  deductionis  &  laetitiae  nuptialis  in  oriente  ufitatus 
630 

Delium  oraculum  de  Athenienfium  dominio  marino  1223  Pfephifma 
fenatus  8t  populi  Delii  1468— 1470 

Delus.    Delus  infula  intacta  385,  386 

Demetrius,  Patr.  Alexand.  A  S.Marco  ad  Demetrium  nullus  in  AF.- 
gypto  fuit  epifcopus  422  Demetrius  primus  fecit  epifcopos  AE- 
gyptios  422-511,  512-515 

Demetrius  Phalereus  1482 

Dempsterus  Thomas  notatur  1 134,  1 141,  1 144,  1494 

Dens.  Alexandri  Aphrodifienfis  fabula  dentium  fatorum,  unde  homi- 
nes  prognati  1502 

Denarius,  i>.  Petrus. 

Deplumatio  714 

Dea  Anaftafis  230  Tempeftates  Deae  245  Apud  Latinos  omnibus 
Diis  &  Deabus  arae  248  Dea  NemeGs  five  Fortuna  ;  infcriptiones 
ejus  269-272  Dea  Fortuna  in  partu  invocata  273— 275-  Fortunae, 
urbium  Deae  tutelares  275,  276  Hecate  veneficarum  Dea  2S7 
Deus  Sidoniorum  Dea fuit  345  NatioDea3  52  Dea noctium  ibid. 
Mithra  Dea  Perfarum  3  s  3  Deo<=  Matres  35-4  ''Afnpctq  Dea  Syria 
353  Dea  Phoenicia  diiftum  Palladium  372  Deae  Matres  apud  iiri- 
tannos  972 

Derce.  Veneris  filia  per  pifces  in  mari  fervata  3  59 

Derceto.   Dagon  35-8 

Deucaledonius  oceanus  1278 

Deucalion  rex  Phthiotidis  1492  Regnat  in  Lycoria  juxta  Parnaflum 
1 5 1 2  Deucalionis  diluvium,  fuga,  facrificium  pro  falute  Jovi  Phy- 
xio  1512 

Deus,  Divinitas,  -v.  Dii.  Deus  Abraham,  Deus  Ifaac,  &  Deus  Jacob 
in  rarminibus  magicis  229  Philofophi  veteres  fideribus  divinita- 
tem  attribuebant  231,  232  Sethus  pro  Deo  habitus  233—299 
Qtiomodo  res  creatae  in  Deorum  numerum  relatae  funt  235  Filii 
Dei  apud  Mofen  239  Saniores  gentes  in  unum  Deum  Deitates 
fuas  controhebant  247—251  Baal  £c  Bal  pro  vero  Deo  326-128, 
329  Nomen  Dei  tetragrammaton  331,  332  Deus  'AppawS-nA&s 
346  Deus ''Ap>i5  370  Deus  MvTx  374  Deus  involutus  377  Deus 
Nahor  383  Deus  Averruncus  400  Sanftitas  Dei  pro  Deo  ipfo  ia 
S.  Scriptura   if  <4 

Dextri,  Flavii  Lucii,  Chronicon  ^01 

Diana  Perfica  395  Bruti  oratio  ad  Dianam,  &  Dianae  refponfum 
872  Diana  Leucophryne  Magneflae  culta  i_f57,  155S  Blafpbemia 
in  Dianam  ad  cives  vEaxopas  fpeftat  IJ75,  1576 

Dibon.    In  Dibon  Nebo  cultus  393 

Diacones  1678 

Dies,  Dies  Veneris  369  Planetarum  dies  cognomines  antiquam  repe- 
tunt  originem  369  Dies  Mercurii  deductioni  fub  templo  fecundo 
praeftitutus  623,  624  Dies  Jovis  dies  deduftionis  viduae  8c  vitia- 
Ueibid.  Dies  atri  654,  655  Quodnam  diei  principium  887,888— 
972    Analogia  diei  &  anni  887 

Diffarreatio quid,  quomodo  peragebatur  821,  822 

Digami  non  coronabantur  apud  Graecos  661  Digami  quales  inter 
Chriftianos  primitivos  permiffi  849 

Digesta.  Nihil  in  Digeftis  de  facerdotum  facra  funcSlione  in  ritibus 
nuptialibus  694,  69  5 

Digitus.  Digiti  diftorti  facerdotem  excludebant  a  benediftione  pro- 
nuncianda  181 

Dignitas.  In  dignitatibus  perfonae  manualis  defignatio  439  Dignita- 
tis  privatio  civilis  mors  dicitur  1100,  1101 

Dn,  11.  Saxones.  Autores  qui  de  Diis  Syris  fcripferunt  206  Coma- 
rum  primitiae  Deae  Syriae  facratae  109  Dii  Syri  nomcn  alios 
in  S.  Scriptura  memoiatos  Deos  includit  214  Quinam  Dii  fub 
ratione  Syrorum  veniunt  217,  218  Deorum  Syrorum  nominum 
etymologia  grammaticalis  228,  229  Origo  Sc  progrefliis  mukitudi- 
nis  Deorum  226-252,  nj-3  Dii  coeleftes  olim  culti,  alii  funt  cor- 
porei,  alii  incorporei  226  Quando  primum  Chaldaei  £c  AEgyptii 
veteres  novos  Deos  colebant  227  Portentofae  de  Diis  tabuiae  24 3 
Deorum  mhvtmptx  244  Omnia  Deorum  numero  tandem  habita 
a  Gentilibus  245  Saniores  gentes  in  unicum  Deum  deitates  fuas 
contrahebant  247-251  Gentes  omnes  Deos  eodem  facrorum  genere 
colebant  147  Athenis  ara  omnibus  Diis  infcripta  248  Apud  Lati- 
nos  omnibus  Diis  £c  Deabus  arae  ibid.  Teraphim  Labanis  Dii  279 
Boves  &  oves  Dii,  &  Diis  dicabantur  304  Deorum  figilla  porta- 
bantur  in  lefticis  322,  323  Numina  in  dynaftarum  nominibus  an- 
tiquitus  327  Pater  commune  divum  nomen  331  Sexus  in  nu- 
minibus  confunditur  346  Mater  Deum  353  Orientalium  numi- 
num  cultus  in  Anglia  3 54  Dii  Syri  ibid.  DiiCabiri  368  Arabum 
i  Dii 


in  fecundo  Volumine  continentur. 


Dii  iiid.  Dii  (lcrcorei  376,377  AfTyriorum  Dii  378  Dii  canis, 
afini,  muli,  cqui  figura  387  In  occulto  Pantheo  Ifraelitae  colebant 
numina  varia  392  Syrorum  numina  Gentilitia  399  Dii  yajjW/tjAtot 
iive  conjugales  6fi  Philumnus  8c  Picumnus  Dii  conjugales  6fz 
Dii  nuptialcs  iiid.  Deorum  nuptiae  iiid.  Scotorum  Dii  tutelares 
92.7  Myfteria  Dcorum  Matris  in  Cybelis  coepere  1512  Deorum 
par  omnium  honor  1577,  1578  Amoris  numina  1718,  1719 
Dio.  Quando  vixit  iv 
Diocesis.    Temporc    Conftantini  M.  diocefcs  £c  paroeciae  admodum 

contractae  fuerunt  47 1 
Diocletianus.  Pcrfccutio  ejus  in  Britannos  Chriftianos  900 
Diodorus  Siculus  regnum    Sc   pontificatum   apud  Ebraeos  perpetuo 

conjunfla  fuifle  dicit  14.7,  148 
Diogneti  Athenienfis  aetas  i483--i48^ 
Dionysia  Athenienfium  IJ43,  1544  Dionyfia  ruralia  £c  urbana,  quan- 

do  celebrata  I54J-,  'W6 
Dionysius  tyrannidem  occupat    Syracufis    1521      Quando  moritur 

1524 
Dionysii  Patr.  Alex.  aetas  ^10,  511 
Diplomata  apud  Saxones  996 
Disciplinae  variae  inftauratae  per  Europam  1076 
Divitiacus  Sueflionum  rex.  Ei  Britannia  lubjacuit  980 
Divortium,  v.  Repudium.  Divortio  ejecta  fratria  Leviro  non  nubere 
debebat  580  Uxor  quae  divortio  ejici  nequibat  595  Maritus  inops, 
qui  uxorem  alere  non  poteft,  divortio  eam  feparet  oportet  715,  716 
Divortium  quid  760  Duo  uxorum  genera,  quae  divortio  ejici  non 
pofliint  761  Lex  facra  de  divortio  761,  761  Tres  caufae  divortii 
uxorum  762  Talmudicorum  fentcntiae  de  caufis  divortii  762,763 
In  V.  T.  nulla  divortii  mentio  763,  764  In  republ.  Romana  raro 
divortii  mentio  763  Apud  Romanos  8c  Graecos  maritus  uxorem, 
&  uxor  maritum  dimittebat  763,  764-782  Salome  Coftobaro 
marito  libellum  repudii  mittit  764  Libelli  divortii  claufula  de  nu- 
bendi  permiifione  alteri  765  Herodias  maritum  divortio  reliquit 
iiid.  Libelli  repudii  mentio  in  Efaia,  Jeremia,  £c  Malachia  766  Si. 
lentium  exemplorum  divortii  in  V.  T.  ufum  ejus  non  tollit  766, 
767  Unde  exemplorum  divortii  in  V.  T.  penuria  767  Jehoiada 
pontifex  uxorem  divortio  dimifit  iiid.  Ifraelitae  in  militiam  pro- 
iediruri  libeilum  divortii  uxoribus  dabant  iiid.  Bethfaba  ab  Uria  di- 
vortio fuit  feparata  767,  768  Divortia  ante  Chriftum  £c  tempore 
Chrifti  apud  Judaeos  fuerunt  in  ufu  768  Propter  quam  caufam 
Sammaeani  8c  Hilleliani  divortia  permittebant  774—784,  785  Fl. 
Jofephus  uxores  divortio  dimilit  774  R.  Aquibae  fententia  de  di- 
TOrtio  762,  763—774,  775  Difputatio  feQarum  apud  Talmudicos 
de  divortio  774,  775  Mahumedani  Ebraeorum  fententias  de  divor- 
tio  amplexantur  779—782  Pro  masiti  arbitrio  divortia  apud  Mahu- 
medanos  fiunt  779,  780  An  repudiata  uxora  marito  recipi  poflit 
apud  Mahumedanos  780,  7S1  Ex  jure  naturali  Ebraeorum  divorti- 
um  iilis  licuit  782  Divortiorum  uiiis  apud  oritntales  782,  782 
Claud.  Ptolemaeus  de  conjugum  divortiis  explicatur  783,  784 
Chriftus  Gentilium  divortia  iiberrima  improbat  786  Fornicatio 
divortii  cauiaaflignatui  787  LibeUi  divortii  luiiuuia  798  Soriptio 
ejus  accurata  £c  particularis  efie  debebat  799,  800—806,  807  Li- 
bellus  divortii  ultro  offerendus  799-802  Uxor  dimifla  poft  tri- 
meftre  fpatium  alii  mibere  poterat  799-803  Nuptiae  ab  uxore 
dimifla  repeti  poterant  799-805  Decem  res  fingulares  ad  confici- 
endumlibellum  divortii  legitimum  801-805  Vir  cum  uxore  di- 
miffa  cohabitare  non  debuit  8?2,  803  Vir  cum  uxore  dimifla  co- 
habitans,  alium  libellum  divortii  ei  tradere  debebat  803  Libellus 
repudii  irritus,  cui  vitium  inerat  804,  805  Divortium  dubium 
805,  806  Ob  divortium  dubium  uxor  afecundo  marito  dimitten- 
da  806  Ob  libellum  repudii  dubium,  irritum,  £c  cui  vitium  inerat, 
uxor  revocanda  iiid.  Ob  libellum  repudii  irritum  uxor  ab  utroque 
marito  ejicienda  per  Iibellum  legitimum  iiid.  Mulierem  innuptam 
lege  vetitam  fi  quis  duxerit,  eam  repudiare  non  debuit  iiid.  Hiero- 
nymus  nullum  divortii  jus  antediluvium  vel  ante  legem  Mofis  in 
uiu  fuifle  dicit  807  Divortia  in  ufu  apud  Ruthenos,  Graecos,  Ar- 
menos,  AEthiopes  811--813— 817  Ecclefiae  Graecae  &  Latinae 
fententiae  de  divortio  818  Chriftiani  primitivi  divortia  retinebant 
818-820  ut  Sc  Gentiles  ad  Chriftianifmum  converfi  820-822 
Divortia  in  ufu  apud  /.thenienles  820  Divortia  in  ufu  apud  Indos 
veteres  8c  Romanos  ante  Chrifti  natalia,  8c  tempore  Apoftolorum 
821—824  Conjugia  apud  Romanos  olim  diffarreatione  &  focieta- 
tis  conjugalis  renuntiatione  folvebantur  821  Clavium  ademptio 
uxoris  divortii  fymbolum  apud  Romanos  iiid.  Ante  natales  Chri- 
fti  divortia  apud  Romanos  in  ufu  822  Formula  divortii  apud  Ro- 
manos  iiid.  Teftes  divortii  apud  Romanos  adhibiti  iiid.  Divorti- 
um  apud  Romanos  non  fiebat  temere,  fed  ex  confilio  amicorum 
822,  823  Divortia  apud  Romanos  in  ufu  tempore  Apoftolorum 
82;,  S24  Divortium  triplex  826  Praeceptum  de  divortio  varie 
inteliigitur  iiid.  Divortiorum  ufus  8c  exempla  a  Chriftianifmo  in 
imperio  Romano  recepta  ufque  ad  jus  Caefareum  827—836  Con- 
ftantinus  imperator  jus  de  divortiis  feculis  prioribus  ftabilitum  in 
imperio  Romano,  Chriftiano  confirmat,  8c  poenas  iis  conftituit  828 
Conftitutio  ejus  de  divortiis  829  Tria  crimina  divortium  caufa- 
bantur  tempore  Conftantini  M.  iiid.  Lex  de  divortiis  in  Papiniani 
Rcfponfis  831  Conftantinus  imp.  fanctionem  de  divortiis  laxavit 
iiid.  Uxor  repudiata  poft  V.  annos  nubere  poterat  832—835 
Sandriones  Theodolii  8c  Valentiniani  III.  imperatorum  de  divortio- 
rum  caufa  multiplici  832—854  Jus  divortiorum  Caefareum  834 
Imperatoris  Anaftafii  lex  de  fecundis  nuptiis  uxoris  repudiatae  iiid. 
Caufae  divortiorum  juxta  Juftinianum  imp.  83^,  836  Repudia 
minorum  non  valent  ex  codice  Juftinianeo  836  Mutuo  confenfu 
repudia  fieri  vult  Juftinianus  imp.  iiid.  Zonaras  divortia  in  oriente 
libera  antiquitus  fuifle  dicit  836  Conftitutiones  Caefareae  de  divor- 
tiis  in  oriente  poft  Juftinianum  ftabilitae,  ufque  ad  Leonem  imp. 
836,  837  Leonis  imp.  conftitutiones  de  divortiis  837,  838  Mi- 
chaelis  Attaliatae  opus  juridicum  divortii  caufas  continet  838,  839 


Michael  Pfcllus  de  divortiis  839  Edidtum  Alexii  Comneni  primi  de 
dtvortiis;ii«/.  Conitantinus  Hermenopulus  8c  Theodoru^  Balfamon 
de  divortns  liid.  Synodus  Carthaginienfis  divortia  tollit  839,  840 
Graecorum  mores  circa  divortia  840  Thcodorici  Oftrogothorum 
regisedidhim  dc  divortiis  840,  841  Eurici  Wiligotho.um  regis 
lcx  de  divortns  841  Leges  Gothicae  in  Hifpania  de  divoitiis  iiid. 
Apud  Francos  vcteres  divortia  in  ufu  841,  842  Apud  Bur-mndios 
viro  divortia  dare,  noa  autem  uxori,  permiflum  841  Aicmi  annis 
divortia  in  ufu  iiid.  In  occidente  fub  Carolo  M.  &  Ludovico  Pio 
pontificiae  fandtiones  de  divortiis  in  ufu  842,  84;  Apud  Loneo- 
bardos  divortia  in  ufu  Md.  Apud  Britannos  fub  imperio  Romano 
divortia  in  ufu  843  Cambro-Britanni  divortia  in  uluhabebant  84;, 
844  Apud  Anglos  vetcres  jure  pontificio  divortia  in  ufu  844-847 
Divortn  fyngrapha  fub  Edwardo  I.  844,  845  Lcx  Edwardi  I. 
regis  de  divortio  S4y  Divortii  8c  dotis  caufa,  Margaretae  olim 
uxoris  Joannis  deCameys,  examinatur  845,  846  Monitum  Gre- 
gorii  Papae  VII.  ad  Lanfrancum  Archiep.  Cantuar.  de  divortiis 
846  Apud  Scotos  divortia  liberiora  in  ufu  erant  846,  84  7  Anfel- 
mi  Archiep.  Cantuar.  cpiftola  de  divortiis  S47  Inter  Hibcrnos  fyl- 
veftres  hodie  libera  divortia  in  ufu  iiid.  Divortiorum  ufus  proba- 
tur  ex  Conftitutionibus  Clenicntinis  8c  ex  Canonibus  Ap>  fto  orum 
848  Synodus  Gangrenfis  de  divortiis  iiid.  Secundae  nuptiae  poft 
repudium  prohibentur  iiid.  Michael  Chryfoccpbalus  dc  divortiis 
848,  849  Neocaefarieniis  fynodus  de  divortiis  849  Synodus  Are- 
latenfis  I.  8c  Eliberitana  de  divortiis  iiid.  In  conciio  Nic3eno 
Arabico  de  divortiis  mentio  850  Leges  Conftantini  M.  de  divor- 
tiis  in  orbe  Chriftiano  receptae  8^0,851  Chalcedoncnfis,  Cartb2- 
ginienfis,  8c  Milevitana  fynodus  de  divortiis  Sj-r,  852  Syricii  Papae 
decretalis  epiftola  de  divortiis.  Innccentius  Papa  I.  epiftolam  de 
divortiis  habet  8;2  Leonis  M.  fententia  de  divortiis  iiid.  Pities 
Poft-Nicaeni  divortiorum  ufum  recitant  852,  853  Car.ones  in  ori- 
ente  divortia  concedcntes  854,  85-5  Matthaeus  rr.onachus  de  di- 
vortiis  855  Principes  cx  legibus  Caefareis  permifcrunt  divortia 
856  In  occidente  fententiae  de  divortiis  877-859  Concilium 
apud  Wermeriam  dedivortiis  8f7  Synodus  Tndentina  juspontifici- 
um  de  divortiis  firmat  iihl.  Veneti  repudii  jus  fibi  confirmari  ro- 
gant  8^-8  Divortiotum  caufae  iiid.  Romanenfes  divortia  adrro- 
bant  ut  £c  Reformati  iiid.  Joannes  Houfonus  8c  Thomas  P  us 
de  divortiis  difceptarunt  iiid.  Synodus  Anglicana  de  divoitiis 
S60 
AS-,   363 

Domesday  Hber  952—999,  1000  Quando  confcriptus  1317-13:3 
Quid  continet  159,-1599  Quare  Domcfday  Book  dicitur 
1593 
Dominus,  Dominium,  -u.  rw,  Terra.  Perfarum  mos  in  acquifitione 
dominii  920  Quomodo  bonorum  dominia  olim  in  Anglia  confere- 
\bantur  vel  donabantur  tooi  Dominium  quid  1195  Aliud  priva- 
tum.  aliud  commune  1195,  1196  Dominium  privatum  vel  per 
diftributionem,  vel  per  occupationem  primitus  fadtum  1197,  1198 
Sociorum  ac  cohaeredum  caufa  in  dominio  privato  1198  Padtum 
de  dominio  1197,  1198  Effedtus  dominii  privati  119S  Domi- 
nium  alienatione,  cefiione,  £c  occupatione  ibid.  Dominium  priva- 
tum  ex  juie  pofitivo,  8c  jure  univerfali  obligativo  introducitur  n  99 
Dominii  arrha  apud  veteres  fuit,  aquam  £c  terram  tradere  1222, 
1223  De  dominii  poffeflione  1527,  1328  Dominii  marini  jura 
1385  Dominii  formulae  apud  Anglos  1672  Dominus  quid deno- 
tat  1714 
Domitianus,  imperator.   Magna  Judaeorum  libertas  fub  Domitiano  ix. 

Primus  circumnavigavit  infiJom  Britannicam   1291 
Domus.  Dqmum  novam  extruens  intra  terram  Sandiam  a  militari  Sc 

civili  munere  per  annum   immunis  erat  709-711 
Donatio,  i>.  Joannes  R.  Angliae.     Poft  nuptias  donatio  inter  conju- 
ges  non  admittitur  inter  Ebraeos  713     Donationes  inter  virum  8c 
uxorem  7 1 4     Donationes  regiae  1 1 1 S,  1 1 1 9 
Dorobernensis,  v.  Cantuaria.     Combuftio  8c  reparatio  eccleiiae  Do- 

robernenfis  1169,  1170 
Dorsanes  Indorum  321 

Dos.  Jusdotale  apud  Ebraeos  5,  6,  7  Quid  dos  denotat  apudEbraeos 
7  Succeflio  in  dotem  ad  concubinarum  liberos  non  attinet  8  Pacia 
dotalia  fponfae  a  fponfo  dauda  6 1 5  Dos.  taxata  virginis,  foeminae 
vitiatae,  viduae  repudiatae,  renunciatae  a  Ieviro  6r_j-,  616  Dotcm 
ficlis  plerumque  menfurant  Judaei  616  Filiarum  facerdotali  genese 
ortarum  dos  duplex  616,  617  Concubitus  non  erat  licitusfine  dote 
apud  Judaeos  617  Sponfa  furda  abfque  dote  deduci  poterat  liid. 
Profelytae  dos  pofl:  fponfalia  dabatur  617,  618  Sponfa  repudiaia 
ante  dotem  conftitutam,  nullam  expe£fabat  dotcm,  poft  dotem  con- 
ftitutam,  dotem  lecum  fumit  618  Sponfalia  interdum  dos  dicun- 
tur  iiid.  Dotale  inftrumentum  virgini,  viduae,  repudiatae,  8c  fra- 
triae  618— 620  Sponfi,  non  patres,  dotabant  fponfas  62 1  Dos  uxo- 
ris  indotatae  apud  Graecos  8c  Romanos  64?  Mos  de  uxore  dotibus 
emenda  649  NuIIum  conjugium  fine  dote  669  Dotatio  ad  oftium 
ecclefiae  680—683  Pars  tertia  bonorum  dotis  loco  aflignabatur  in 
Anglia  6S0  Quaenam  bona  uxori  olim  in  dotem  cecebant  in  An- 
glia  681  Catallis  dotare  quid  6S3  Inftrumenta  dotalia  695  For- 
mula  dotalis  in  nuptiis  apud  Anglos  697,  698  Dos  virginea  vel 
refcinditur,  vel  tanquam  vitiatae  minuitur  ob  praereptam  virginira- 
tem  707,  708  Piuribus  viduis  unius  manti  demortui  quomodo 
dos  praeftanda  724,  725  Dos  £c  incrementum  dotis  uxoris 
724 
Dositheus  Samaritanus  387 

Draco.  Beli  8c  Draconis  hiftoria  Apocrypha  unde  403 
Drayton  Mich.  Carmen  Seldeni  in  eum  1720,  1721 
DRUiDEsin  Anglia  8S0,  88 [  Unde  diifti  iiid.  Druidae  Pythagorica  & 
Judaica  dogmata  imbiberunt  S82  Druidum  ftudia  in  Britannia  Sc 
Gallia  883-1286  Druidum  dogmata  8S4-887  Druidum  facrificia 
humana  885  Druidum  difciplina  de  planetariis  aftrologorum  horis 
88p  Denarius  numerus  Pythagoricus  Druidibus  facer  ibid.  Druidum 


INDEX  Rerum&  Materiarum  quae 


legesSc  mores  in  Anglia  889-891  Claudius  Caefar  Druidum  dif- 
ciplinam  abolebat  891  Lucius  rex  Druidum  mores  8c  idololatriara 
exuit  898  Julius  Caefar  Druidum  leges,  ritus,  8c  philofophiam 
fcriptis  confignavit  976  Druides  unde  976,  977  Leges  &  difci- 
plina  in  Britannia  juxta  Druidum  inftitutionem  977--980  Graecae 
Jiterae  apud  Druidas  Gallos  977»  9?8  Principia  menfium  apud 
Druidas  978  Druides  antiquiffimi  legum  cuftodes  979  Sex  lapi- 
deae  imagines   Druidum  in  Voitlandia  ibid. 

Drusius  notatur  800 

Drusus  Germanicus  Frifios  fubegit  12S8,  1189 

Dubrjs  five  Dover  civitas  maritima  Britannorum  1198,  1199 

Ducaeus,  Rob.   1416 

Duella  olim  interdi£la,  fed  tamen  in  ufu  in  Anglia  fuerunt  949,  950 
De  re  duellica  1705 

Dugbiin.  Mos  tw  Dugbiin  313,  314 

Dunstanus  Archiep.  Cantuar.  ex  ruina  domus  illaefus  evadit  934 
Vaticinium  ejus  de  Ethelredo  £c  Alfleda  934,  935 

Dunuallo  Molmutius  primus  regum  Britanniae  diadema  aureum  ha- 
buit  874    Leges  Dunuallonis  Molmutii  973 

Dusarus  Deus  370 

Dux.  In  Germania  Ducum  filii  Duces  appellantur  115 

Dysares  Arabum   370 


E. 


yLiterae  y   poteftas  ac  pronunciatio  vii 
Eadgarus,  ti.  Edgarus. 

Eadmerus  laudatur  1170  Hiftoriae  ejus  veritas  laudatur  1591, 
1593  Anfelmo  8c  Rudolpho  antiftitibus  Cantuar.  charus  ibid.  Ur- 
banoll.  pontifici  Romano  charus  1593,  1594  Guil.  Malmesburi- 
enlis  hiftoriae  Eadmeri  multa  debeti594  Stylus  Eadmeri  lauda- 
tur  ibiil.  Notae  in  Eadmerum  1595-1601  Eadmerus  quis  fuerit 
1602,  1605  Scripta  Eadmeri  1603— 1606  Eadmerus  notatur 
1661 
East-Anglia  912—918    Eorpwaldus  Eaft-Angliae  rex  Chriitianus  912, 

Dani  Eaft-Angliam  devaftant  ibid. 
East-Saxia  911-918     Sebertus  Eaft-Saxiae   rex  ad  Chriftianifmum 

converfus  913 
Ebissae  copiae  navales  in  Britannia    1311 

Eboracum.  Eborius  Eboracenfis  epifcopu*  co»rflio  Arelatenfi  interfuil 
502  Formula  rituum  nuptialium  fecundum  ufum  Eboracenlis  ec- 
clefiae  differt  a  Sarum  676--680  Controverfia  de  praerogativa  Caa- 
tuarienfes  inter  8c  Eboracenfes  Archiepifcopos  9J-3  Eboracenfis  Cal- 
tuarienfi  Archiepifcopo  fubjacet  954  Imperatoris  Romani  tribuial 
Eboraci  10^6  Epifcopi  Scotici  Archiepiicopo  Eborac  fuberant 
1 146  Thomae  Eboracenfis  Archiepifcopi  ad  Lanfrancum  Archiep. 
Cant.  epiftola  de  Radulpho  Orcadum  epiicopo  facrando  1669 
Ebraea  lingua  olim  folam  Syriam  occupavit  108,  209  Olim  late  pa- 
tuit;  undc  difta  218,  219  In  varias  dialeftos  migravit  118,  21} 
Nomen  Ebraei  unde  220  Ebraifmus  in  Punicis  apud  Plautuip.  »■"*  *» 
222  Infcriptiones  Ebraicae  1477— 15S1,  1581 
Ebusa  e  Germania  in  Angliam  evocatur  507 

Ecclesia.   Quadripartita  diviiio  bouorum  eccleaae  909, 910    Forirju- 
larium  Eccleiiafticum   1099     Gravamina  ecclefiae  Anglicanae  Ed- 
wardo  I.  oblata  1635 
Ecgblrtus  Cantuariorum  rex  canonice  ordinatos  viros  Roma  expe- 

tit  1135- 
Edburga  uxor  Erithrici  916 

Edgarus  rex.  Monafteria  reftaurat,  &  oflo  fubregulos  habuit  931 
Wallenfibus  tributum  lupis  Jblvendum  impoflit  ibid.  Leges  ejus, 
de  denariis  in  domos  fingulas,  de  die  Dominico,  de  appellatione 
liris,  de  caluninia,  decomitiis  centuriae,  de  futtis  933  Charta  ejus 
933,  934  Legem  de  bibendo  ftatuit  994.  Edgari  lituus  dimidiatim 
feftus  1001  ■Claffis  ejus  navalis  131^  Cura  maris  ibid.  Qiiomo- 
do  ofiicia  clientum  fiduciariorum  in  expeditionibus  navalibus  fub  eo 
iblvebantur  1322,1313  Imperiumejusin  mare  Britannicum  1323, 
1324  Edgarus  rex  coenobiorum  inftaurator  &  auflor  regulas  iis 
praefcribit  1611—1622  Monachos  inftituit  8t  clericos  elirninat 
1622  Spiritus  S.  gratia  compundtus  abbatem  8c  monachos  infti- 
tuit  ibid.  Edgari  conftitutiones  de  illorum  anathemate,  qui  mo- 
nachis  infidiantur  1623  De  benedidtione  monachos  venerantium ; 
quales  St  qualiter  monachi  in  monafterio  converientur  ibid.  De  ab- 
batum  eleftione;  qualiter  rex  abbatem  &  monachos  venerantes  mu- 
niat  1624  Qualiter  abbas  &  monachi  regem  a  Daemonis  temp- 
tatione  eripiant  1624,  1625  Qualiter  rex  abbatem  8c  monachos  ab 
hominum  peifecucione  defendat  1625  De  monafticae  pofleffionis 
libertare  ibij.  Quomodo  nullus  fecularium,  monafterii  pofleffioncm 
inclicite  ulurpet  ibid.  De  benediftione  augentium  8c  maledictione 
minuentium  ibid.  Quibus  modis  abbates  8c  monachi  fecularibus 
obtemperent,  £c  quod  nullius  reatus  hoc  domini  privilegium  minuere 
valeat  162$-,  1626  Quoties  8c  quare  in  anni  circulo  Edgari  privi- 
legium  fratribus  legatur  1626  Teftes  privilegiorum  Edgari  abbati- 
bus  8c  monachis  concelTorum  1626,  1627  Edgari  oratiodeinfi.au- 
ratione  monafteriorum  1627—1629 
S.  Ed.vundi  abbatia,    Alexandri  II.    Papae  privilegium   ei  conccffiim 

167$-,  1676 
Edmundus  rex.  Sandtio  ejus  de  fponfalibus  697  Leges  ejus,  de  de- 
cimis,  de  ftupro,  de  adulterio,  de  homicidio,  de  mulfta,  de  violati- 
one  pacis  931,  932 
Edwardus  I.  rex  Angliae,  Alfredi  filius.  Syngrapha  divortii  fub  eo 
S44  Lex  ejus  de  divortio  84$*  Comitia  parliamentaria  fiib  eo  ibid. 
Imperium  fuum  ampliat  926  Epifcopos  conftituit  in  Anglia  ibid. 
Excommunicatur  a  Formofo  Papa  Romano  ibid.     Leges  ejus,  de 


juramentis,  de  fceleris  damnato,  de  populi  concionibus,  de  inceftu, 
de  feftis,  de  praecifione  membrorum,  de  fagis  8c  hariolis 
927 

Edwardus  II.  rex  Angliae  Edgari  filius.  Alfleda  eum  folio  8c  vita  pri- 
vat  934 

Edwardus  III.  Confeflbr  diftus.  Haroldo  fuccedit  942  Guilielmum 
ducem  Normanniae  regni  haeredem  inftituit  943  Affinitas  Guili- 
elmi  Ducis  8c  Edwardi  Coniefibris  944  Anglos  a  Danegeldo  abfol- 
vit  13 19,  1310,  1321 

Edwardus  I.  rex  Angliae.  Leges  Sc  mores  regni  fcriptis  confignari 
juffit  1042  Franciicum  Accuriium  invitat  in  Angliam  ad  docen- 
dum  jus  Juftinianeum  1097  Mandatum  regis  de  eo  1097,  1098 
Ecclefiafticum  formularium  ejus  1099  Refcriptum  ejus,  Moderata 
Mifericordia  1 1 14  Concedit  gentibus  vicmis  liberum  maris  tranfi- 
tum  1359,  1360  Bellum,  induciae  Sc  foedus  inter  Edwardum  I. 
£c  Philippum  Pulchrum  13  0-1396  Cognitores  querelarum  inter 
eos  1392--1399  Interdi&um  ejus,  ne  in  Atiglica  ditione  Gallo- 
rum  hoftis  foveretur  1394  Homagium  praeftitit  Galliae  1394, 
Gravamina  ecclefiae  Anglicanae   Edwardo  I.  oblata  1635 

Edwardus  II.  rex  Angliae.  Ratio  computationis  denarii  S.  Petri  fol- 
vendi  in  Anglia  tempore  Edwardi  II.  1019  Jus  Caefareum  fub 
Edwardo  II.  non  fuit  bene  excultum  1103  Notariis  pubiicis  Cae- 
fareis  autoritatem  denegat  1108  Sanctio  ejus  de  Attinctis  n  13 
Philippus  Longus  rex  Galliae  Edwardo  II.  litcras  concedit  mare  tra- 
jiciendi  in  Galliam  1 35-7 

Edwardus  III.  rex  Angliae.  Ofcula  pedibus  dare  recufat  903  Juris 
Juftinianei  ufus  in  tribunalibus  regiis  8c  jurifconfultorum  ftudiise- 
vanuit  tcmpore  Edwardi  III.  1103,  1104  LexEdwardilII.de 
convictiombus  Attaints  didhs  11 12,  1113  Legatos  ad  pontificem 
mittit  de  jure  fuo  in  regno  Gallico  115^,  11/6  Normanniae  re- 
nunciat,  retinet  tamen  infulas  littoris  ejus  1 3  j-4  Mandatum  ejus  de 
navibus  arreftandis  1361,  1362  Se  dominum  maris  appellat  1376, 
1377 

Edwardus  IV.  rex  Angliae.  Filii  ejus  mors  per  cometam  praedicla 
S67 

Edwinus  rex.  Bello  fortis,  pacis,  juftitiae  8c  religionis  amans  912,913 
Chriftianam  fidem  ampleititur  913  Pancalus  vocatur  932  Guili- 
elmus  1.  Alano  diploma  latitundiorum  Edwini  tradit  1165 

Egbertus  rex  Angliae  imperium  fere  totum  conjunxit  917  Heptar- 
chiam  Engelond  vocavit  992. 

'Eyai.  Pronunciatio  vocis  iyai  86 f 

Ex/A«vEr«  auid  705",  706 

Elchawarin  Apoftoli  Arabice  518,  519" 

Eleazar.  Eleazar  aut  Phinees  fV.ius  Eleazaris  ab  uxore  haereditario  ac- 
cepit  collem  in  monte  £r,hraim  43  Primus  Aaronis  fuccefibr  86- 
88  Fontificatus  iu  E!-eazaris  familiam  rediit  90-97,  98  Stemma 
Eleazaris  pontificis  9°  Eleazaris  pontificis  nepotes,  Ithamaridum 
iamilia  florente  Vitam  inter  plebem  iacerdotum  privatam  agebant 
100  1  ontif.catus  in  famili*  Eleazaris  a  Zadoko  haereditaria  per- 
Dianfic  tta  .:*  — 

exeazap.us  Ioazari  frater,  Pontifex  Ebraeorum  13» 
ELEiZARus  Anani  filius,  Pontifex  Ebraeorum  133 
Eleemosvna  ad  aratrum  938 
'Eteyxw  12  ij 

Eleusiniae  Athenienfium  73  Duplicia  erant;  quando  peragebantur 
1502,   1^03-1513 

Eleutherius  Pont.  Rom.  Fugatium  &  Damianum  ad  Lucium  regem 
Angliae  mifit  896  Lucius  rex  Angliae  leges  ab  EleutherioPapape- 
tit  897 '  Epiftola  ejus  ad  Lucium  regem  Angliae  897-987 

R.  Eliaezer,     Karaeus    explicat    R.     Jofephi    rcgulas    de   inceftu 

Elias.   Phinees  per  Metempfychofin  Elias  fuifle  dicitur  90--92    Elias 

Propheta  Arabibus  vocatur  Cheter  91 
Elias  Ben  Mofeh   Jehofuah  Karaei  fententiam  de  inceftu  ampleiftitur 

547    Traftatus  ejus  de  inceftu  mutilus  547—549    Exphcatio  ejus 

interdidti  conjugii  affinium  ibid. 
Eliberitana  fynodus  de  divortiis  849 
Elisha  duplicem  portionem  lpiritus  ab  Elia  petit  171 8 
Eliot  Thomas  Eques   Encolpii   librum  Graecum  in  Angl.  tranftulit 

462 
Eliun  Deus  222 
Elizabetha  regina.    Cometa  ante  mortem  ejus  R67    Difceptatio  in- 

ter  eam  £c  Sebaftianum  Portugalliae  regem   de  mari  1243     Dani, 

Sueci,  £c  Hanfeaticae  civitates  hberum  maris  tranfitum  ad  Hifpanos 

ab  Eliz.  regina  expetunt  1358,  1 35-9  Oratio  ejus  de  mari  Hibetnico 

cum  legatis  Danicis  notatur  1403 
Elsingus  Archimandrita  Auguftinenfis  945 
Ely.  Abbatia  de  Ely  in  epifcopatum  promovetur  1679-1683     Frag- 

mentum  hiftoriae  eccleliae  Elienfis  1679 
Embolismus  1480 

Emma    Edwardi  Confeflbris  mater  Ordalium  fuftinet  102 1 
'EfwrAi*  quid  Hefychio  8c  Philoxeno  j-86,  5-87 
Encolpius.   Encolpii  liber  Graecus,  Imago  Gubernationis,  a  Thoms 

Eliot  Equite  in  Angl.  tranflatus  462 
Encratitae  nuptias  damnabant  658 
Eorpwaldus  Eaft-Angliae  primus  rex  Chriftianus  912 
'E&5  five  £iw5  quid   1483 
'Ettccoi^oI  290 
Ephesia  I$6f 

Ephesina  fynodus.   Comites  in  ea  143 
EPH0Dquid93    Quando    pontifex   geffit  Ephod  188    Ephod  280, 

281 
Ephron.  Abraham  fundum  emit  ab  Ephrone  pretio  601 
Epicharmi  aevum  1519 

'EmTTUTKlK®'    4OI 

Epiphanes 


in  fecundo  Volumine  continentur. 


Efiphanes  rex,  maris  Syriaci  dominus  1122 
Epiphanius  notatur  45--149  Emendatur  461,463 
Episcopus.  Difputationes  de  epifcopali  dignitate  411,  413  A 
S.  Marco  ad  Dcmctrium  Patr.  Alexand.  nullus  in  AEgypto  fuit 
epifcopus  421  Demetrius  primus  fecit  epifcopos  AEgyptios  iiij. 
Fatriarchae  &  cpifcopi  nominum  diverfa  fignificatio  apud  veteres 
Chriftianos  434  In  AEgypro  £c  Africa  c.  cpifcopi  471  —  5 1  j-  Urbs 
plures  uno  habuit  epifcopos  in  oriente  471,  501  B.  Patricius  Hi- 
bcrnienfis  ccclxv.  epifcopos  inftituiflc-  dicitur  472  Alexander.  Patr. 
Alex  ex  epifcopis  patriarcham  fumi  voluit  primus  5-08—510  Epif- 
coporum  ordinatio  apud  Alexandrinos  509,  510  Epifcopi  juxta  me- 
ritum  creabantur  in  AEgypto  5  10  Abfente  epifcopo  presbyter  con- 
fccrat  in  Alexandria  ibij.  Nullus  in  AEgypto  epifcopus  ante  Deme- 
trium  patriarcham  511,  512-5-15  Epifcopi  presbyteratum  Alexan- 
dnnum  rctinebant  5 1  1  Papae  nomen  omnibus  epifcopis  commune 
fuit  5 1 5  Epifcoporum  gubernatio  ecclefiaftica  ftabilita  in  fynodo 
Nicaena^i^  Auftoritas  epifcopis  a  Conftantino  M.  conceffa  830 
TresoliminAnglia  archiepifcopatus  ccxxvn  I.  cpifcopatus  S97—  987 
Edw.  I.  cpifcopos  conftituit  in  Anglia  916  Ordo  icdcndi  inter  e- 
pifcopos  Anglicanos  9^4  Epifcopales  fedes  mutatae  fub  Guilielmo 
Conqueftore  iiij.  Rex  apudSaxones  praelatos  elegit  995  Guil.Rufus 
epifcopatus  multc-s  &  monafteria  fifco  inferuit  1005-  Lex  Couftan- 
tiniana  de  epifcoporum  jurifdiflioncnon  fuit  reccpta  in  Juftinianeum 
aut  Theodotianeum  jus.fed  apud  jurifconfulios  neglecta  jacuit  1067, 
1070  Scotis  jus  competiit  epifcopos  conftituendi  abfque  epifcopi 
ope  1 7  3 1  Epifcoporum  £c  presbyterorum  parilis  poteftas  ibij.  Beda 
Scotorum  presbyteros,  epifcopos,  8c  abbates  parile  jus  habuifle  dicit 
1131  Epifcopi  abbati  fubjedii  funt  in  Scotia  1132,  1 1 3 3  Palla- 
dius  primus  Scotorum  epifcopus  canonice  ordinatus  113"  Abbates 
&  presbyteri  in  Scotia  epifcopi  fadfi  1137-1139  Epifcopi  veteres 
Scoti  fedes  non  habebant  1 1 38  Concilium  Cabilonenfe  de  ordir.au- 
one  per  epifcopos  Scotiae  ibij.  Wilfridus  Archiep.  Ebor.  confecra- 
lionem  ab  epifcopis  Scotiae  fufcipere  negat  iiiJ.  Ex  facerdotibus 
epifcopi  £c  pontifices  a  populo,  Sc  collegiis,  Sc  principibus  inter 
Chriftianos  funt  creati  1 1 39  Petri  Blefenfis  epiftoia  contra  epifco- 
porum  admiffionem  in  Scotia  £c  Hibernia  1 140  Gualonis  cardina- 
lis  excommunicatio  8c  tyrannis  in  epifcopos,  £c  populum  Angliae 
1141  Epifcoporum  £c  abbatum  Scotiae  elecrjones  £c  conrroverfiae 
in  Chronico  Melrofenfi  1 143  Jus  regium  in  Scotia  in  ele&ionibus 
epifcoporum  iiij.  Epifcopi  Scotici  fuas  habebant  fedes  1 146  E. 
pifcopi  Scotici  Archiepifcopo  Eboracenfi  fuberant  iiiJ.  Regia  prae- 
rogativain  confiftoriis  epifcopalibus  Angliae  1423  Epifcopi  apud 
Angios  £c  Galios  a  regibus  inftituti  161 1  Epifcopi  Scprovinciarum 
vicecomites  b:s  quotannis  apud  Saxones,  eodem  foro,  jura  dicebant 
1632,  1633  Guiiielmi  I.  refcriprum  ad  Reroigiurn  epifcopum 
Lincoln.  de  foro  &  legibus  epifcopalibus  1635  Epifcopus  non  ex- 
communicetBaronem  vel  Min<ftrum  regis  1635,1636  Epifcopi  8t 
abbates  olim  tyrones  mi  itiae  feu  equeftrisordinis  dignitate  donabant 
1677  Epifcopi  fpeciatim  per  nomen  Chriftianorum  denotantur 
1678,  1679  Quatuor  epifcopi  ex  Angiia  ad  concilium  generale 
mittebantur  1683,  1684 

Epitrapezius  Patcaecus,  ftatua  Herculis  erat  40 1 

Eq_ues.  Equites  aurati  ad  duodecimviralia  judicia  vocati  1020  Che- 
valiers  pro  arbitratu  regis  ad  parliamentum  fummonentur  iiid. 

Eouus.Perfae  equos  £c  quadrigas  foli  facrabant  386 

Eretrienses,  maris  domini  12 19 

Erichthonius.  Sub  eo  primus  Agon  Panathenaicus  inftitutus  eft,  8t 
quomodo  1493  Tria  equarum  millia  nutrivit  1493  Primus  cur- 
rum  junxit  1512 

Erinnyae  971 

'EsfiMtu  xitfu».  'E^/Jjxfx,  397    "E^ax-ic  398 

Ermingstrete  973 

Erythras  quis  1491 

Esaias  Propheta.  Divortii  mentio  in  Efaia  766 

Esau.  Profanus  vocatur  ob  vcnditum  jus  primogeniturae  1 6 

Esmuno  quomodo  legendum  213    Efmunus  Deus  Phoenicum  355 

Esseni  Angelorum  nomina  obfervabant  284,  285 

Essonia  13S3,  1384 

Esther.  An  adoptata  in  filiam  a  Mardocaeo  14 

Ethelulphus  rex.  Liberalis  erga  ecclefiam  Anglicanam  919  Judi- 
tham  conjugem  in  regio  folio  collocat  921  Ethelulphi  regni  fuc- 
ceffores  iiiJ.    Romanam  ecclefiam  praediis  fuis  donat  iiiJ. 

Ethelbaldus  rex    Abbatiae  Croylandenfis  fundator  996 

Ethelbertus.  Conftantini  M.  fucceffor  rex  Angliae  902  Gregorius 
M.  Ethelbertum  regem  Angliae  ad  Chriftianiimum  hortatur  ibij. 
Berta  uxor  Ethelberti  909  Religionem  Chriftianam  fufcipit  iiiJ. 
Ethelbertus  Sc  fucceffores  in  regno  Cantiano  911,  912  Ethelberti 
leges  991,  992 

Ethelredus.  Rex  Angliae  934  Baptifterium  inquinat  iiid.  Vaticini- 
um  de  eo  934,  935  Leges  ejus,  de  heris,  de  fervis,  de  emptione 
aut  permutatione  bonorum,  de  mercatoribus,  de  homicidiis 
935 

Ethelwolfi   Angliae  regis  nuptiae   &  Judithae  Caroli  Calvi  filiae 

697 

"££»;>.  Quid  per  i^Tij  intelligatur  1528 

Evangelia.    S.Cuthberti  Evangeliorum  codex  mirifice  fervatus  1150, 

11  51    Quis  eum  confcripfetit    II50--H5-1   Saxonica verfio  interli- 

nearfs  Evangeliorum  1151 
EvA.Samael  Daemonium  fefellit  Evam  377 
Evaristus  Papa.  Epiftola  ejus  de  facerdote  benedicente  nuptias  notatur 

690,  691     Sanftio  ejus  vim  legis  in  occidente  obtinuit  697    Epif- 

tola  ejus  ficfitia  849 
Euchologium.  Editio  ejus  depravata  661—664—665 
Eudaemon  naufragus  bona  fibi  direpta  reftitui  petit  ab  Antonino  Au- 

gufto  1167— 1270— 1436— 1438 
'Evc^taj/,ctlx  1553 
Eveshamensis   monachi    vifio   de   jujifconfultis   in    Angli?    io<)5j 

1096  2 


Euhemerus  Mcflenius  Atheus  1212 

Eumenidae   971 

'Ewapta.  dca  976 

Eunuchus  non  habcbat  jus  in  fratriam  577  Indich  Eunnchus  rcgi- 
nae  Candaces  8 1 2 

"Evgicric,  fcftum  1700 

Euricus  Wiligothorum  rex.   Lex  ejus  de  divortiis  841 

Euripides  explicatur  35;  Quando  natus  1518  Victotiac  ejus  ibij.. 
Quando  mortuus  1521 

Euuolochus  Cirrhaeos  &  Cryffaeos  profligat  15-09 

Europa.  Navis  quae  Europam  vexit,  an  Jovis  fuerit  tutela  403  A 
Trojanis  plurimae  gcntes  Europac  ongincm  ducere  volunt  865 
Cclticae  nomine  fumitur  Europa  969  Europiei  a  Trojanis  ori- 
gem  ducere  volunt  974  Multae  fanctiones  Europaeorum  principum 
contrariantur  Juftiniani  lcgibus  1265  Onentales  Romanos  £c  Fran- 
cos,  Europaeos  appellarit  128 1 

Eusebius.  Eufebii  &  Africani  interpretes  veteres  notantur  92  Eufebii 
mens  de  fuccefiione  pontificum  apud  Ebraeos  99  Eufebius  fcriem 
£c  annos  pontifkum  exhibet  poft  Jofedecum  11 2-1 15  Hotatur 
ob  feriem  pontificum  113  Eufebius  differt  in  chronologia 
pontificum  poft  excidium  templi  primi,  ab  aliis  116— 1 18 
Notatur  1 36-1 291- 1492  Hieronymiana  chronici  Eufebii  verfio 
1215 

'Evipp^Tis  214 

Eutychius  Patriarcha  Alexandrinus,   v.  Batricides. 

Examen  quid,  8c  quamdiu  duravit  in  Anglia  1673,  1674 

Excisio.   Poena  inceftus  eft  excifio  554 

Excommunicatio  quid  1013 

EXCONSUL.    I2J- 

Exhaereditatio  irrita  judicatur,  nifi  haeres  Iegitimus  inftituatur  59 
Exhaereditatio  a  moribundo,   non  a  fano  facta  valebat  59 

Exorcismi  veterum  Saxonum   958 

Expontifices  125—139    Annas  expontifex  139 

Exqjjaestor  125 

Extranea  mulier  quid  in  S.  Scriptura  794 

"E%u  yXaZy.i  350 

'Eintrtcc  vox  quid  821 

Exuperius  Tholofanus  epifcopus  852 

Ezechiel  ttagoedus  291 

EzRA.EzraStSynedrium  ejus  preces  Judaeis  praefcripfit  447-4^7  Ez- 
ram  benedicitiones  nupnales  tradidifle  dicunt  Judaei  613—626  Syn- 
edrium  ex  Ezrae  decieto  diebus  Lunae  £c  Jovis  fedebat  623 


F. 


FABER,   Petrus,    de   Aftarte    fcripfit   206        Notatur    ir6i, 
1568 
Fabiolae  a  viro  repudiatae  nuptiae  fecundae  832 

Fabulosum  tempus  12 11 

Fagius  notatur  791 

Familia.  Familiae  apud  Ebraeos  fequebantur  patres  31—160  Fabulae 
gsnealogicae  apud  Ebraeos  de  familiarum  puritate  160  Quas  He- 
rodes  igne  combuflit  164  Inquifitio  de  familia  puellae  apud  Ebraeos 
5575558,5-5-9 

Fanum.    Ritus  puellarum  infano  confidentium  379 

Farnabius,  Tho.  In  Lucanum  ejus  carmcn  Seldeni  1720 

Fasces.  Fafcium  fubmiflionis  ufus  1420 

Fasciae  pedales  j-S  7 

Fatuus.  Uxor  fatui  a  leviro  renuntiari  poteft  577  Fatui  fponfalia 
valida  erant  608 

Fayes  3  5 1 

Februarius  menfis.   Feftum  vidtimae  humanae  in  eo  1503 

Ferrum  in  Ida  monte  abldaeis  Daflylis  Celimide  8c  caeteris  repetitur 
15-12 

Festa.  AEgyptiorum  dies  fefti  poft  multa  fecula  vagabantur  301 
Feftum  Jehovae  in  hiftoria  facra  vituli  305  Feftum  Oiiridis,  Ado- 
nidis  391  Feftum  Sacceum  394— 396  BxTzytc  Aflyriorum  feftum 
396     Feftis  diebus  non  fiebant  nuptiae  apud  Paganos  654 

Filamines  896 

Filia.  Filiae  ex  defectu  filiorum  8c  nepotum  fuccedebant  in  bona  pa- 
rentum  per  aequales  portiones  22,  23  Alimenta  filiabus  minoribus 
ncn  haeredibus  praeftandaex  bonis  paternis  24  Filiabus  decima  pars 
bonorum  paternorum  cedebat  26,  27  Filiarum  Z7:ix}y,cxit  haeredita- 
tes  apud  Ebraeos  45  FiJiarum  ex  facerdotali  genere  idem  jus  quod 
Iffaelitidarum  circa  conjugia  556  Filia  nubilis  fponfalia  ipfa  con- 
trahebat  606 

Filius,  v.  Liberi,  Mahumedani.  Quare  filii  filiabus  praeferuntur  a 
Q>33  rsxtx,  i/tci  pro  filiis  8c  filiabus  3—34  Quomodo  Mahume- 
dani  filiis  Sc  fiiiabus  haereditates  diftribuunt  3,  4  Filius  ex  ancilla 
fufceptus  patris  haeres  efle  potuit  14  Parentum  affertio  £c  in  libe- 
ros  educatio  olim  apud  Anglos  filium  legitime  natum  faciebat  15,  r|S 
Filius  pofthumus  non  obtinebat  duplicis  fortis  praerogativam  21 
Filii  prae  filiabus  alebantur  in  patrimonio  angufto  24  Filius  incertus 
quomodo  fuccedebat  patri  40,  41  Fiiius  ex  illicito  facerdotis  con- 
cubitu  natus,  non  arcebatur  ab  altari  159  Filii  Dei  apad  Mofen 
239 

Finanus  epifcopus  a  Scotis  ordinatus  1134,  11 35 

Fiscus.  Fifci  fucceflio  6y,  66  Nabothi  bona  fifco  cedebant  66  Cn- 
men  laefae  majeftatis  committentis  bona  fifco  regio  cedebant  65, 
67    Mephibofbeti  bonafifco  olim  tradita  67,  68 

Flamen  Dialis  65-0 


Vol.  IX, 


IKDEX  Rer\jm&  Materiarum  qtiae 


Flandri.  De  rebus  in  mari  raptis  apud  Edwardum  II.  conquerun- 
tur  1400  Flandrorum  inteimeantio  maris  jurifdictis  8c  privilegia 
1401 

Fleta.  MS.  8c  editio  Fletae  10 55  Scriptorum  claffis,  cui  accenien- 
dus  eft  Fletae  autor  1036  Fletae  autor  jure  Caefareo  o!im  ufus 
eft  1C44,  1045  Explicat  Pandefiarum  titulum  De  poteftate  regia 
1046,  1047  Notatur  1048  Tempus  autoris  Flctae,  fcripfit  nec 
fub  Edwardo  III.  nec  fubll.  fed  fub  I.  1111— J115  Unde  nomen 
Fleta  11 15  Autor  libri  Fletae  incarceratus  erat  11 16  Provifio in 
Fleta,  quod  bona  coronae  rex  ab  alienatione  revocare  tenetur  1 1 16, 
11 17     Proviiio   haec  non  obtinuit  tempore    Edwatdi  I.    111S-- 


fia,  Aquitama,  Vafconia  Gallis  ceffit  ab  Anglis  1342  Reges  Franciae 
fe  reges  Angiiae  olim  appellabant  1 343  Praefectus  maris  apud  Gal- 
tos  quis  1 345-1 347  Galliae  regni  ditiones  divifae  1346  Re°es 
Franciae  nullum  in  mareimperium  habent  1346-13  48- 13  50  Copuie 
navalesGalliae  fub  Philippo  Audace  8c  fub  Phillippo  Pulchro,  regibms 
Galliaei346  Ora  maritima  Gallici  regni,  regi  Gallicae  patrimonium 
1 347  Qyalitas  praefefturae  maritimae  apud  Gallos  1348  Praefidcs 
aquarum  Sc  vivariorum  fylveftrium  in  Gallia  1349  Gailicani  reeni 
acceffio  poft  Normanniam  Anglis  ademptam  1351,1351  Praelium 
navale  inter  Gallos  8c  Anglos  fub  Henrico  III.  135-2  Induciae  in- 
fularum  Normannicarum  tempore  belli  interAnglos  &Gallos  1375, 
1376  Galli  vela  fumma  fibi  demitti  poftulant  m  mari  13S7,  13SS 
De  poteftate  regum  Galliae  marina  ibid.  Gallis  nullum  competit  ius 
marispropter  provinciam  aliquam  Gallicam  1395  Praelium  navale 
inter  Gallos  8c  Anglos  1395,  1396  Epifcopi  apud  Gallos  a  regibus 
inftituti  161 1 


Florentinus  codex.  Autoritas  ejus  587 

Flumen.  Fiuminum  dominium  privatum  8c  reditus  125-3    F)omini- 

um  infulae  in  flumine  8c  in  mari  natae   1153,  1154     Flumina  £c 

lacus,  maria  interdum  dicuniur    1254,  1275 
Foedus.  Smyrnaeorum  cum  Magneiiis  1439— 1446— 1454  Gallio,  Junio,  quis  1712,  1713 

Foemina.  Apud  Romanos  foeminae  in  fucceffionibus  viris  pofthabitae      Gamaliel  Patriarcha  Judaeus  433-771  Unam  poft  xviii.precationem 

3    Foemina  alia,  eft  vel  alius  tribus,  vel  extranea  11     Foeminae  fe-  inftituit  45-1 

cundariae,  quarum  conjugia  vetita   5-35,  536"     Foeminae  occukatio      Gamelionis  Neomenia  1486 

cum  viro,  jufta  fufpicionis  caufa^744     Foeminae  in   confiliis  belli       r^©-  8c  rixm  fynonyma  651  Txy,c^m'irix. Theflalorum  ibid. 


pacifque  adhibitae  apud  veceres  Gallos  8c  Britannos  980,  981,  981 
Foemineus  fexus  divinus  apud  veteres  981  Foeminae  celebres  in 
Gallia,  inter  Judaeos,  Italos,  Graecos,  AEthiopes,  AEgyptios,  An- 
glos  981 

Fordunus,  Joh.  Chronicon  ejus  11 43-1 145  Macullochus  continua- 
tor  ejus  1145    Quando  Fordunus  vixit  1144 

Formosus  Papa  Romanus  excommunicat  Edwardum  regem  An- 
gliae  926 

Fornicatio,  v.  Tlcfmu..  Caufa  divortii  affignatur  787  Idololatria  & 
impietas  interdum  per  fornicationem  exprimitur  in  S.  Scriptura  791 
Fornicatio  tripliciter  intdiigitur  826 

Fors  coenobium  in  Jorevallum  tranflatum  1163 

Fortiscutius,  Joann.   notaturiio9 

Forte,  Fortuito.   Ufus  vocabulorum  forte  8c  fortuito  157 

Fortuka.  B.  Auguftini  de  fortunae  iignificatione  in  S.  Literis  animad- 
veriione  25-6  Sors  fortunae  159—269  Sors  fortunae  Sc  £y«.9->i  Tti^!) 
idem  261,  262  Fortunae  bonae  ceu  deae  monimentaSc  fana  facrata 
269—270  Infcriptio  deae  Fortunae  270,  271,  272  Fortuna  dubia, 
bona,  mala  270      Fortuna  pro  generationis  dea  habita  a  veteribus 

272,  273     Fortuna  primigenia  Romanis  culta  8c  infcriptiones  ejus 

273,  274  Dea  Fortuna  in  partu  invocata  275  Haerelis  Fortunam 
reginam  coeli  invocantium  ibtti.  Fortunae  urbium  deae  tutelares, 
nominibus  myfticis  deiignatae  275,  276  Anthufa  Fortunae  Con- 
ftantinopolitanae  nonien  a  conditore  inditum  276  Simulacrum  For- 
tunae  Conftantinopoli  ereelum  £c  adoratum  176,  *77 

Francus.  Uxorcm  Saxoaicam  jurc  Saxonico  ducens,  non  legitimam 
pollidere  uxorem  dicitur  697  Apud  Francos  veteres  divortia  in  ufu 
841  Libtllus  repudii  Francorum  veterum  841,  842  Francorum 
reguli  866  Jure  Caefareo  ufi  funt  1062,  1063  Romanorum  jura 
apud  Francos  1064    Mare  Britannicum  infeftant  1293— 1304 

Frankalmoigne  1672 

Frater.  Fratres  in  bona  patris  liberis  deflituti  fuccedebant  29-3 1 
Succeffio  fratris  natu  maximi  fratriara  viduam  ducentis  in  bona  34, 
3y,  36  Fiatres  nonuterini,  fed  germani  fratriam  duceredebent  36— 

574 
Fkatria,  v.  Leviratus.   Formula  fponfalium  fratriae   604 
Friborgum  quid  993 
Frisii.   Drufus  Germanicus  Friiios  fubegit  12SS,  1289    Edwardus  I. 

Friliis  poteftatem  concedit  pifcandi  1364 
Fruges.  Frugum  apud  Athenienfes  fterilitas  151 3 
Frumentum  fuper  caput  fponforum  fpargebatur,  vel   in  vafibus  fere- 

batur  teropore  nuptiarum  634,  635 
FuRjFurtum.Poenaerapinaeacfurti  temporeHenriciI,8cII.  1007,1008 


G. 


iabalusjjs 

Gadriel  Paranymphus  Adae  638 

Gad  quid  255,  256,  2.5S     Quomodo  Gad  in  hiltoria  Leae 
poteft  inteiligi  aftrologico  modo  258,  25-9 

Galfridus  de  Vino  Salvo  paeta  11 66,  11 67  Opus  ejus  de  artifieio 
loquendi  carmine  1167,  1168  Ejus  fabula  de  gallo  gallinaceo  fur- 
reptodie  Veneris  n  68 

Gallia,  v.  Admirallus.  In  Galliis  pretii  nuptialis  ufus  669  Celtarum 
principes  in  Gallia  870  Gallorum  anthropomantia  886  Gallicum 
idioma  ubique  intrcduxit  Guilielmus  I.  951--1002  Graecae  Literae 
apud  Druidas  Gallos  977,  978  Galli  8c  Britanni  olim  iifdem  legi- 
bus  Sc  lingua  8c  cultu  vivebant  979,  980  Leges  Gallorum  8c  Britan- 
norum  veterum  980-  9S8  Foeminae  in  conllliis  pacis  bellique  adhi- 
birae  apud  veteres  Gallos  8c  Britannos  9S0-  9S2  Nummus  veterum 
Gallorum  983  Animalia  efu  interdicta  apud  Gallos  ibiil.  Polyga- 
mia  in  ufu  apud  Gallos  veteres  ibid.  Romanorum  jura  per  Galliam 
in  ufu  1065  F.dwardus  IIT.  legatos  ad  pontificem  mittitdejure 
fuo  in  regno  Gallico  1155-,  1 1  <;  6  Gallorum  maris  dominium  1 244, 
1245  Gailorum  nobilitates  fuper  navibus  1245-  Jus  de  naufragiis 
apud  Gallos  ibid.  Galli  male  regem  fuum  maris  Britannici  regem 
aflerunt  1246  Gallis  reftat  mare  omnium  hominum  commune 
ibid.  Summa  vela  navibus  Gallorum  regiis  fubmittere  in  ufu  1247 
Divifio  rerum  e  pelago  extractarum  in  Gallia  ibid.  In  Gallia  tem- 
pore  Francifci  primi  naufragiorum  bona  8c  veftigalia  marium  folvi 
ceperunt  ibid.  Turcarum  imp.  Gallis  indulget  liberam  piicationem 
1249    Galli  voces  in  Romanorum  linguam  intulerunt  1302    Cale- 


Gandavensis,  Joann.  Lancaftriae  Ducis  liberi  legitimi  facti  1108 

Gangrensis  fynodus  de  divortiis  848 

Garianum,  live  Gernemutha.    Civitas  maritima  Britannorum  1198, 

1299 
Gaudentius  notatur  621     De  figuris  Muficis  1499 
Gavelkind  Cantianorum  945 
Gazaei.  Gazaeorum  Marnas  334,  335 
Gehenna  unde  314 
Gelenius  notatur  764 
Gelo  tyrannidem  in  Sicilia  invadit  151 8 

Gemara.  Rabbi  Jochanan,  8c  Rabbi  Aihi  autores  Gemararum  xvi 
Genealogicae  tabulae,  -u.  tabula. 
Genevensis  ecclefiae  ritus  matrimoniales  686 
Genius  thoro  nuptiali  praefidens   651 
Gens.   NonTidem  omnibus  gentibus  funt  mores  1110 
Gentiles,  ii.Paganus.  Oiientem  verfus  numen  adorant  386    Sub  ini- 
tia  Chriftianifmi  inter  Gentiles   miniftri  facri  nuptiis  benedicebant 
690     Chriftus  Gentilium  divortia  liberrima  improbat  7S6    Gentiles 
ad  Chriftianifmum  converfi  multos  ritus  paganicos  obfervabant,  8c 
inter  eos  divortia  820-822     A  Romanis  veteribus  mores  8c  leges 
didicerunt  82 1 
Genuenses.    Mare  eorum  Ligufticum  1240,  1241 
Geografhus  Nubieniis  explicatus  294     Mahumedanus  fuifle  aiTeritur 

=W 
S.  Georgii  Canalis  1278 

Gerebertus,  1,  e.  Papa  Sylvefter  II.  Caput  quod  refponfa  daret  fu- 
difledicitur  2S5  Abacuma  Saracenis  acceptum  Chriftianus  pcirnus 
dedit  ibid. 
Germani.  Germanorum  veterum  coemptio  nuptialis  649  Ex  Ger- 
mania  in  Gallias  pretii  nuptialis  traniiit  ufus  66c>  Jura  Vetera  Cae- 
iarea  non  obfervantur  hodie  in  imperio  Romano-Germanico  1053 
Germanus    epifcopus    Britannos   in  ecclefiaftica    difciplina   erudivit 

907,  908 
Gervasius  Dorobernenfis,  quis,  quando  vixit  1169,  1170 
Gervasius  Tilburieniis  1095* 
Tigmrix.  Senatus  590—592 
Geta,  Antoninus.  Filius  Septimii  Severi  899    GubernabatBritanniam 

jure  Caefareo  101/5 
Getulae  8c  Libyes  exleges  8c  fine  imperio  1210 
Giafar  Ben  Abitalib  Atzhamum  AEthiopum   regem  ad  Mahumedif- 

mum   convertit   816,  817 
Gigas.  Quid  Gigantes  in  V.  T.  869    Gigantes  infulam  Britanniaeap- 

pulerunt  870 
Gigon  397 

Gilbertus,  Humfredus,  coloniam  in  Novum  Orbem  deducit  1406 
Giuma  feftum  369 

Glanvilla,  Ranulphus  de,  quis  1035 
Glastonia.  Coenobium  S.  Benediftiin  Glaftonia  896    Monachi  Gla- 

ftonienfis  eccleiiae  1667 
Glevum  idem  ac  Gloceftria  986 
Glocestriae,    Humfredus,    Dux,    praefes      Parliamenti    Anglicani 

1378 
Tyarat  290 

Godricus  jurifconfultus  in  Anglia  1091 
Gomer  primus  gentis  Anglicae  parens  869 
Gore,  Joh.  pro  felonia  de  Hofpitale  S.  Johannis  Jerufalem,  in  Anglia 

confugit  1^31—1533 
Gothi  jure  Caefareo  uii  funt  1062,   1063 
Gothicae  leges  in  Hifpania  de  divortiis  841    Jus  Gothicum  in  impe- 

rio  Romano   1065,  1066 
Gothofredus,  Jacobus,  laudatur  1437 
Gothricus  Hiberniae  rex  846 
Gravii.   Graves  8c  Reves  qui  1018 

Gregorius  M.  Ethelbertum   ad  Chriftianifmum   hortatur  902    Au- 

guftinum  monachum  in  Angliam  mittit  909     Epiftola  de  denariis 

S.  Petri  916    Codex  Gregorianus   1063    Gregorii  M.  annus  1481 

Familia  ejus,  an  Equitianus,  an  Benedictinus  1667,  1668 

Gregorius  Monachus.    Succeffio  pontiricum    Ebraeorum  juxta  eum 

S9    Notatur  99 
Gregorius  Papa  VII.  Monitumejus  adLanfrancum  Archiep.  Cantuar. 

de  divortiis  S46 
Griffinus  rex  Cambro-Biitannorum  interficitur  943 
Graecia,  Graeci.   Romania  pro  veteri  Graecia,  8c  Romani  proGrae- 
cis  dicuntur  519,  j-20     Codices  Graeci  in  Arabicam  linguam  verii 
ab  Arabibus  5-11     Veteres  Graeci  iponforum  amicos  habebant  638 
Dos  uxoiis  indotatae  apud  Graecos  647    Graecorum  trjortXsia  6j-i 

Graecos 


ln  fecundo  Voiumine  continentut; 


Graeci  veteres  hyberno  tempore  nuptias  cclebrabant  655  Sponfa- 
lium  formula  apud  Graecos  6y 8 — 661  Formuia  rituum  nuptialium 
apud  eos  ibid.  Annulorum  Sc  coronarum  ufus  in  nuptiis  apud 
Graecos  6$$,  660  Digami  non  coronabantur  apud  Graecos  661 
Tetragamorum  nuptiae  pro  nullis  habitae  apud  Graecos  66 1  Mof- 
chovitarum  ritus  nuptiales  non  diflcrunt  multum  a  Graecorum  665 
Poculum  commune  in  ritibus  nuptiahbus  apud  Graecos  661—664 
Trina  ablutio  in  nuptialibus  ritibus  Chriftianorum  Graecorum  66y 
Apud  Graecos  maritus  uxorem  8c  uxor  maritum  dimittebat  765, 
764—782  Graeci  divorria  in  ufu  habent  811  Ecclefiae  Graecae 
fententia  de  divortio  818  Graecorum  mores  circa  divortia  840 
Oracula  Graeca  lingua  data  873  Graecae  Literae  apud  DruidasGal- 
]os  977,978  Graeci  non  interdicebant  pifcationem  in  aequorc  1261 
Graecorum  mores  de  naufragiis  127  1  Veterum  Graecorum  Epo- 
chae  1439-- 1441  — 1446—  1454  Antiquiffima  numerandi  formula 
apud  Graecos  1445  AEtas  Epocharum  veterum  Graccorum  1441 
Autorcs  Graeci  coaevi  marmoribus  Arundellianis  ibid.  Graecae  In- 
fcriptiones  1472,  1475  —  1476  Graecorum  divifio  anni  1479 
Graecorum  menies  1488, 1489  De  Graecarum  litterarum  formis 
vetuftioribus  1494, 1495  Graecorum  figurae  Muficae  1498  Grae- 
ci  Heilenes  nuncupati  ab  Hellene  rege  iyn  Graecorum  jura  afyfis 
data  fub  Tiberio,  Senatus  confultis  coercita  funt  iyjo  Sacra  men- 
ftrua  apud  Graecos  1538,1739 

Graswinckelius,  Theodor.  De  marilibero  contra  Mare  Claufum  14 17 
Seldenum  magis  quam  Petrum  Bapt.  Burgum  perftringit  1417  No- 
tatur  1418—1420,1421—1435,1436 

Grimbaldus,  Reginerus,  Admirallus  Franciae  135-0 — 1392,  1 393 — - 
'199 

Grisilda  apud  Chauccrum  ornata  corona  nuptiali  668 

Groenlandense  mare.   Regis  M.  Britanniae  imperium  in  eo  1414 

Grosseteste,  Rob.  Epifc.  Lincoln.  17  iS  Magica  capita  ab  eo  con- 
fiata  286  Contra legitimationem  Hberorum  in  concubinatu natorum 
fcribit,   1107,1108 

Grotius,  Hugo,  mare  commuriis  efle  juris  aflerit  1192— 1274— 1276 
Notatur  1227  Refutatur  de  communione  maris  univerfali  1273— 
1176     Carceri  traditus  eft  1274,  J17j" 

Grutae  jus  apud  Batavos  1162 

Gualo  Cardinalis.  Excommunicatio  ejus  &  Tyrannis  in  Epifcopos 
&  Populum  Angliae  1141 

Gryphiander,  Joan.  notatur    1375 

Guilielmus  I.  rex  Angliae.  Edwardus  Confeflbr  eum  regni  haeredem 
inft-.tuit  945  Vincit  Haroidum  943,944  Vexillo  ab  Alexandro  II. 
Papa  Rom.  donatur  944  Affinitasejus  £c  Edwardi  Confeflbris  ibid. 
Anglia  potitur,  £c  rex  ialutatur  ac  coronatur  944,  945  Cantiani  ob- 
viam  ei  veniunt,  ramis  £c  armis  ft-pati  945  Normannis  Angltam 
diftribuit  945—997  Danorum  Leges  inter  Anglos  ftabilire  vult  946 
Leges  ejus  946— 954.-999-.1004  Anglorum  Legibus  Normannas 
immifcuit  949-9^1  Venationibus  dedirus  erat  951  Chirographas 
cerea  impreflione  £c  teftibus  hxmare  cepit  ibid.  Gallicum  idioma 
ubique  introduxit  951—1001  Milites  confecrandi  confuetudinem 
Anglorum  abolet  951  Rotulus  ejus  Wintoniae  952  Singulas  to- 
tius  Angliae  terrarum  partes,  earumque  valorem  novit  ibid.  Eccle- 
iiaftica  a  civilibus  dividit  judicia  ibid.  Epifcopales  fedes  mutatae 
fubeo  95-4  Edwardi  Confeflbris  leges  introduxit  in  Angliam  99S 
Publica  ejus  profeflio  £c  juramentum  598,  999  Defcribi  facit  om- 
nem  Angliam  999, 1000--1029,  wo  Viftualia  tributorum  loco 
folvebantur  Conqueftori  1003  Charta  ejus  de  rebus  ecclefiafticis 
1004  Alano  Comiti  Britanniae  diploma  latifundiorum  Edwini  tra- 
dit  1165  Officia  clientum  fiduciariorum  quomodo  fub  eo  folve- 
bantur  1322,  1313  Gregorio  VII.  Pontifici  Rom.  obfequii  £c  fidei 
profeflionem  denegat  1630  Eccleiiam  S.  Martini  de  bello  privile- 
giisdonavit  1631— 1633  Refcriptum  ejus  ad  Remigiurn  epifcopum 
Lincoln.  de  Foro  £c  Legibus  Epifcopalibus  1635  Cenfuales  Guili- 
elmi  tabulae  1637  Confirmat  leges  Edwardi  regis  1640  Leges 
ejus  Normannicae  1640— 1655  De  afylorum  jure  8c  immunitate 
ecclefiaftica  1640  De  hominum  £c  regis  privilegio  1642  De  pa- 
cis  publicae  violatoribus:  Delatrocinii  reo  £c  fidejuflbre,  qui  morum 
ejus  periculum  in  fe  fufceperat :  De  latronis  prehenfione  :  De  ani- 
malium  redemptione  1642  Derebus  forte  inventis  1644  De  ho- 
micidio  £c  capitis  aeftimatione  feu  Wera :  Quibus  capitis  aeftimatio 
feu  Wera  folvenda :  Animalium  aKquot  valor  in  capitis  aeftimatione 
cenfenda  ibid.  De  percuflbre:  De  vulnere  indito  :  Membrorum 
praeciforum  aeftimatio  ibid.  De  adulterio  :  De  judice  corrupto  ; 
De  purgatione  ejus  qui  furti  reus  eft:  De  eo  qui  templum  vel  do- 
mum  fregerit :  Dedenariis  S.Petri  feu  ve&igali  Romano  :  De  mu- 
liere  vi  compreffa,  £c  pudicitia  luctamine  tentata  1646  De  iis  qui 
veciigal  Romanum  non  pendunt  ibid.  De  oculo  effoffo  i648  De 
lelevio  Comitis.Baronis,  Vavafforis  ibid.  De  centuriae  muldia,  ubi 
reus  homicidii  judicio  non  fiftitur  ibid.  De  clientis  aciione  verfus 
Dominum  ibid.  De  relevio  Colonorum  1 6ro  De  viis  publicis  : 
De  latrone  cum  Iatrocinio  prehenfo  :  De  colonis  £c  glebae  adfcripti- 
tiis:  Ne  quis  Domino  debitas  praeftationes  fubrrahat :  De  foemina 
gravida,  quae  capitali  fupplicio  damnatur  1650  De  inteftatorum 
bonis  ibid  De  adultera  a  patre  prehenia  1652  De  jactu  velut  ad 
legem  Rhodiam  :  De  judicio  in  focium  abfentem:  De  relevio  eo- 
rum  qui  focium  abfentem  pendunt  ibid.  De  judiciis :  De  pignore, 
quod  Namium  vocanr,  capiendo  :  Ne  quis  rem  ahquam  emat  fine 
teftibus  ibid.  De  vadimonio  deferto  1654  De  hofpitibus  :  De  fa- 
mulis  ibid.  Guilielmus  rex  idioma  Gallicum  in  Angliam  propagari 
&  populare  reddi  voluit  ibid.  Leges  Guilielmi  regis  Latinae  1656— 
1660  De  religione  Bc  pace  publica  1656  De  fide  £c  obiequioer- 
ga  regem  :  De  Normanni  five  Francigenae  caede  ibid.  De  jure 
Normannorum,  qui  ante  adventum  Guilielmi  I.  cives  fuerant  An- 
glicani  ibid.  De  clientelari  feu  feudorum  jure,  £c  ingenuorum  im- 
munitate  ibid.  De  nocturnis  cuftodiis  1657  De  menfuris  £c  pon- 
deribus :  De  clientum  feu  vaflalorum  praeftationibus  ibid.     Ut  ju- 


ra  regia  illacfa  fervare  pro  viribus  conentur  fubditi  ibid  Ne  vend," 
t.oSc  emptio  hat,  nifi  coram  teftibus  &  in  civitatibus  ibid  D= ™Z 
por..s&  jure  urbmm  pagorumque  notae  melioris  ibid.  be  ourw 
t.one  toreni.  m  judic.s  publicis  ,658  I.eges  Edwardi  rcri,  ab  co 
firmantur:  De  juftitiae  publicae  fidejuflbfibus  ibid.  D Tfervis  t 
eorum  manumifhonc  ibid.  De  fuppliciorurh  modo  ibid.  D,-  cxa- 
minc  forenl,  .6,9  Guilielmus  rex  legatos  ad  cxteras  nationes  2- 
t.t  ,b,d.  Conftitut.o  ejus  de  annona  1'alatina  .660  De  forinfcco 
ierv.c.o  ,b,d.     Juramentum  ejus  de  obfervandis   fancitis  vetcribus 

Gu.lielmus  II  rcx  Angliae.  Autoritas  ejus  903  Primitiariim  ius 
pnmus  introduxit  ioor  Epifcopatus  multos  '&  monafterio  filco 
inlermr  ,b,d  Venationes  prohibuit  ibid,  An  Gualt.  Tyrellus  eum 
iag.tta  interieccr.t  .67^  ' 

Gundulfi  Roffenlis  epifcopi  eleciio  1663,  1664 

Gurmundus  Danorum  rex  baptizatus  912 

Gustavus  Adolphus  rex  Sueciae  renunciavit  dominio  maris  124.8 

Gynoecocrat.a  in  Anglia  a  Corde.lla  primum  inftituta  S-4.  Tntcr 
veteres  concefla  981  '*  r 

Gyraldus,  Silvefter,Cambrenfis  jurifconfultus   1095 


ft 


HABASSENI,  v.  AEthiopes 
Haeeas  corpus  refcriptum  1427,1428 
Habitus  fexus  alterius  non  eft  induendus  1690-1606 

Hada,  Chada  316 

Hadrianus  imperator.  Epiftola  ejus  de  Chriftianorum  AEgyptiorum 
monbus  516  Domina.us  ejus  in  Anglia  894,  895  Refcriptum 
ejus  1:72     Icelafticum  certamen  in  memoriam  Adriani  1563 

Haeres.  Haereditas.  Inter  cohaeredes  majores  £c  minores  aetate  quo- 
modo  diftr.butio  fiebat  bonorum  apud  Ebraeos  2 3,  24  Haeredes  in- 
certi  quomodo  in  bona  defunciorum  fuccedebant  40,41  Diftin- 
«a.ones  quatuor  apud  Talmudicos  de  jure  haereditatis  46,  47  Pa- 
laeftim  jure  haereditario  difbibuebatur  48,49  Omnes  Ifraelitae  qui 
ex  AEgypto  exierant  £c  20  aetatis  annum  artigerant,  ab  haereditare 
excludebantur  per  mortem  48  Jus  Ebraeorutr.  haeredes  inftituendi 
alios  praeter  eos,  quos  jus  commune  exigebat  60  Ante  legem  de 
haereditatibus  latam,  quilibet  haeres  inftitui  poterat,  etiamii  non  lit 
conjunftus  fanguine  ibid.  Haereditas  alienata  per  certum  fpatium 
temporis,  £c  fine  adjecto  temporis  fpatio  61  De  haeredibus  mc-te 
damnatorum  6<,  66 

Haereticus.  Manus  imponebantur  Weticis  refipifcentibus  438  Hae- 
retici  nupt.as  damnantes  658— Srr 

Hagar  ancilla   deplumationis  erat  724 

Haliartus  Boeotorum  319 

Halii  Ludi  1 5  67 

Halilath  3yo 

Haly  explicatur  282 

Hamburgensium  £c  Michaelis  Butardi caufa in  Parliamento  Parifiis  1 247 
Hamburgenfes  caufam  apud  reginam  Eliz,.  agunt  de  commeatibus  ad 
Hifpanos  tranfvehendis   1358,1359 

Hananias  futor  a  S.  Marco  fanatus  £c  Patriarcha  Alexandrinus  faftus 
419-421-427-429 

Hanseaticae  civitates.  Foedus  inter  eas  £c  ordines  Belgiae  initum 
1249  Liberum  maris  tranlitum  ab  Eiiz.regina  petunt,  fed  nonob- 
tinent  135-8 

Hardecanutus   Canuto  fuccedit  942 

Harmenopulus  emendatur  662,663     De  divortiis  839 

Haroldus  Hardecanuto  fuccedit  942  Haroldus  regni  Angliae  fpe  fe 
abdicat ;  fed  perfidus  Angliam  aggreditur ;  £c  a  Guilielmo  duce  Nor- 
mann.  v.ncitur  943,944     Ejus  copia  navalis  1316 

Harpocrat.s  facra  265 

Harpsfeldius,  Nicol.  notatur  1 1 34 

Hashish,  Presbyter  Arabice    431- 

Hasmonaei.  An  Hafmonaei  ex  Eleazaridum  familia  fuerint  126,  ri7 
Hafmonaeis  fbrte  diftribuebatur  facerdotium  127  Ponrifica.us  in 
Hafmonaeis  1  ;o  annos  permanfit  1 3 1  Hafmonaeos  principes  £c  pon- 
tificesex  familia  Davidica  fuifle  tradunt  nonnulli  149  Haimonaeo- 
rum  fucceffio  in  Pontificatum  legitima  i8;5 181 

Hastings.   Praelium  ad  Haftings  944 

He,  Alphabeto  Samaritano  deeft  1445- 

Healfkoning  quis  1028 

Hecate  veneficarum  Dea  287-355     Hecatus  355 

Hegesias  pontifex  ij-39 

He.ksius  Dan.  commendatur  1 545- 

Hel,  341 

Helena  Colceftrenfis,  Brit:nna  fuifle  dicitur  498 

Helena  Rheavenfis,  mater  Conftantini  M.  474—497  Helenae  patiis 
quae,  juxta  Eutychium  499 

Helena  ab  Orefte  trucidata   1505 

Heli  Ithamarides,  1/.  Ithamaris  Judaei  eum  Phineefo  fucceffiite  dicunt 
89, 90  Heli  non  fuit  Phinees  90  Phinees  vices  in  ponrificatu  gef- 
fit  patris  fenis  Heli  92  De  filiis  ei  nepotibus  Heli  in  pontihcatum 
fuccedentibus,  uique  ad  Abiatharem  92,  y? 

Heliogabalus  five  Alagabolus,  v.  Alagabolus.  Urania  Heliogabali 
uxor  339 

HelLespontus.  Xerxes  ejus  Dominus  1122  Officium  Hellefponti 
Confularis  1129     Hellefpontus  quid   1229 

Hengistus  £cHorfaducesAnglorum,Saxonum,  &  Jutarum  909  Hen- 
giftiforor  uxor  fit  Vortigerni  906, 907    Hengifti  fucceflbres  908 
■  Henio- 


IKDEX   Rerum  &  MateriArutm  quae 


Heniochus  auriga  1494, 

Henochia  uibs  prima  869 

Henricus  I.  rex  Angliae.  Leges  ejus  1005— 102  e-i  620  Poena  ra- 
pinae,  furti,  ac  ftupri,  ejus  tempore  1007,  1008  MonetariorUm 
falforum  &  menfurae  falfae  poena  tempore  Henrici  I.  1008  Cur- 
toife  d'Angleterre  lex  Henrico  I.  adfcripta  1009  Lex  ejus  de  nau- 
fragiis  iiitl.  Tributum  bclli  caufa  indicit  ibid.  Ultimus  Norman- 
norum  Dux  ibid.  Ejus  tempore  multa  caflella  8c  monetaria  in  An- 
glia  1010  London.  concilio  praefuit  ibid.  Difiidium  inter  eum  & 
Thomam  Becket  Archiep.  1014-1018  Ira  ejus  adverfus  curiam 
Rom.  1018  In  fex  provincias  dividit  Angliam  1019  Afliia  ejus 
apud  Clarendon.  Sc  Northamtune  1020  Ordalium  ejus  tempore 
102I  Prohibet  examen  igniti  ferri  1673,1674  Carta  ejus,  quo- 
fncdo  abbatiam  de  Ely  in  epifcopatum  tranfmutavit  1681,  1682 
Cartae  hujus  anticronifmi  16S2,  1683 

Heneicus  II.  poena  furti  ejus  tenipore  1007  Sub  Henrico  II.  Da. 
negeldum  deliit  1322 

Henricus  III.  Normannia  deturbatur  iJfi  Uliarim  infulam  Edwar- 
do  filio  dat  1356 

Henricus  IV.    navigandi  per  regnum    Angliae   poteftatem   concedit 

135,7 
Henricus  V.  dominus  maris  1378,  1379 

Henrici  VI.  mors  per  cometam  praedifta  867  Henricum  de  Bello 
Campo  regem  infularum  VeiXis,  Sarniae,  Sc  Caefareae  creat  l^c-r 
Galis  aliifque  gentibus  pifcationis  in  mari  libertatem  indulget  1 362 
Formula  ejus  qua  legatos  ad  concilium  Bafileenfe  mitfit  1684, 
1685 

Henricus  VII.  Focdus  inter  eum  &  regem  Daniae  de  ufu  maris  fepten- 
trionalis  141 1 

Henricus  VIII.  Denarium  S.  Petri,  Papae  Romano  folvi  prohibuit 
primus  922     Privilegia  afylorum  in  Anglia  aboievit  1J33 

Henricus  II.  rex  Galliae  ediitumde  demiffione  fummorum  velorum 
publicavit  1387,  1388 

Hekricus  III.  rex  Galliae  edidtum  de  demiifione  fummorum  velo- 
rum  publicavit  ibid. 

Henricus  Huntingdonienfis  quando  fcripfit     113? 

Heptarchia  in  Anglia  912--918    Reges  Heptarchiae  1027 

Heraclae  aetas  510,  511 

Heraclidis  liber  de  mulicis  Junonis  Argivae  1490 

Heraclitus  omnia  ex  lgne  fieri  dixit  876  In  Heracliti  flumenconji- 
cere,  quid  I2f6 

Hercules.  Defanaus  320  Diodas  321  Hercules  Jupiter  uirii.wi®~ 
^Tt  Hercules  ujwjii»  otoVtov©'  ibid.  Hercu'es  AEgyptius  397 
Epitrapezius  Pattaecus  ftatua  Herculis  erat  401  Armorum  cuftos 
1576 

Heregildum  1320 

Herelio  de  Carteret  infula  Serka  in  capite  donatur  '3^"4 

Hereoti  variae  fpecies  940—  ioo£ 

Hermaphroditus  non  habebat  jus  in  fratriam  $77  Sponfalia  ejus 
dubia  609 

Hermes.  De  xii.  fignis  coeli  ante  creationem  animalis  extantibus 
263,  264  Hermetis  commentum  de  urbium  Sc  hominum 
femper  fuperftitum  numero  264  Statuae  fpiritu  plenae  apud  Her- 
metem  284 

Hermogenianus  codex  1063 

Herodes.  Ex  arbitrio  regio,  non ex  fuccefiione  haereditaria  pontificatum 
pendere  voluit  1 3  1  Quales  pontifices  Herodis  tempore  conftitue- 
bantur  13^,  136—164  Herodes  tabulas  genealogicas  igne  combuf- 
fit  164  Herodes  veftium  pontificalium  cuftodiam  Judaeis  tradebat 
190  Sammeas  Hercdem  in  fynedrio  homicidii  accufatum  increpat 
769 

Herodias   maritum  divortio  reliquit  765 

Herodotus  notatur  35-2 

Hesiodus  quando  floruit  IJ14 

Hesychius  emendatur  370     Explicatur  1501—1^45 

Heuresis,  Adonidis  feftum  Romanorum  391 

Hibernia,  Hiberni,  v.  Mare.  Hiberni  apud  veteres  Scotorum  nomine 
veniunt  S46— 13 14  Lanfranci  Archiep.  Cantuar.  de  divortiis  Hi- 
bernorum  846,  847  Gothricus  St  Terdelvacus  Hiberniae  reges  846 
Muriardachus  Hibernorum  rex  847  Inter  Hibernos  fylveftres  hodie 
libera  divortia  in  ufu  ibid.  Caefara  Noachi  neptis  in  Hiberniam  fu- 
git  870  Angli  ante  Henricum  II.  Hiberniae  praefuerunt  934 
Urbanus  V.  Papa  Rom.  Hiberniam  ceu  feudum  Romanae  fedis 
poffideri  contendebat  11 20  Hibernia  parva  Britannia  dicitur  1  i<j7-- 
1278  Vergivii  oceani  pars  mare  Hibernicum  1287  Hiberni  belli- 
cofi  dicuntur  1284  Hibernorum  mores  & ingenium  1285  Hiber- 
niae  rex  1 355-  Dominus  Hiberniae  1356  Hibernia  ultra  mare  fita 
1384  Reginae  Eliz.  oratio  de  mari  Hibernico  1403  Sancitum  de 
regio  Hibernorum  jure  1403,  1404  Hibernia  ab  Henrico  II.  & 
Joanne  regibus  Angliae  fubafta  eft  140^  Hiberni  per  manusparen- 
tum  vel  domini  jurant  1^5  5 

Hida  quid  918— 994— 13 17 

Hieracitae  nuptias  damnabant  658 

Hieraticus  125,  126 

Hiero,  Gelonis  fuccefibr  Ifl9 

Hieronymus  emendatur  334  Nullum  divortii  jus  ante.  diluvium  vel 
ante  legem  Mofaicam  in  ufu  fuiffe  dicit  807  Hieronymiana  chro- 
nici  Eufebii   verfio    notatur    1215       Hieronymus  notatur  1444, 

X44J- 
Hieropolitanum  numen  iyio 

Hierosolyma.    Patriarchatus  Hierofolymitanus  quando  coepit  431 
Hii,  vel  Ii,  infula  11 34,  n 35    Hiideftinatus  male  legitur  pro  Hii, 

deftinatus  11 34 
Hilaria  in  calcndario  Conftantiniano  1700— 1702 
Hillel,  Hilleliani.     Debita  conjugalia  juxta  Hillelianos  quando  prae- 

ftanda   717,  7 '8     Scholae  Hillelianae  fententiae  de  caufis  divortii 

762,763    Hillelis  in  fynediio  auftoritas  760    Quis  Hilld,  quando Sc 


quamdiu  vixit  769,  770  Diflidii  interSammaeum  &  Hillelem  ortus 
770  Controverlia  de  oblatione  frugum  ventilata  inter  Sammaeanos 
&  Hillelianos  ibid.  Hillelis  difcipuli  &  fucceffbres  771  Hilleliano- 
rum  fententiae  recipiuntur  a  Judaeis  ibid.  Controverfiae  inter  Hil- 
lelianos  &  Sammaeanos  praevalebant  tempore  Chrifti  ibid.  Talmu- 
dici  magni  eas  faciunt  ibid.  Hilleliani  ocrodecim  capitibus  Sam- 
maeanorum  afientiuntur  771,771  Vocecoelitus  delapla  Hilleliano- 
rum  ftabilita  fuit  dodtrina  772  Quando  Sc  ubi  coeltfte  oraculum 
Hillelianorum  firmabat  praerogativam  772,  773  Hillelianorum  con- 
troverfia  de  repudio  774  Hilleliani  propter  turpitudinem,  &  quam- 
cunque  aliam  rationem  divortium  permittebant  774—784,  781; 
Jus  pontificatus  ad  Hillelis  pofteros  haereditario  tranfmiflum  774 
Hillelianorum  opinio  de  divortiis  examinata  777,  776 

Himerius  Tarraconenfis  epifcopus  8f  2 

Hinnon.   Vallis  filiorum  Hinnon  314 

Hipponax  poeta  Iambicus  quando  floruit   15*16 

Hircus.  Daemonia  hirco  denotantur  136,  237  Thefpis  poeta  vilem 
certavit  ob  hircum  1516 

Hirundo  pifcis  361 

Hispania.  Gothicae  leges  in  Hifpania  de  divortiis  841  Romanorum 
jura  per  Hifpaniam  in  ufu  106$  Hifpanoium  dominium  maris 
1243,1244  Jus  Hifpanorum  Indos  debellandi  [2J-2  Alexandii  VI. 
Papae  Bulla  de  terminis  Hifpanorum  1258  Hifpanorum  limites  ma- 
ris  1366--1368  Hifpani  cum  Hollandis  diiputant  de  marino 
territorio  tutndo  1373,  1374 

Hollandicae  ecclefiae  litus  matrimoniales  686  Libertas  pifcandi 
Hollandis  concefla  1363,  1364  Genus  navigii  pifcatorum  Hoilan- 
dorum  rex  Angliae  praefcripfit  1365*  Holiandorum  limires  maris 
1 366— 136S  Hifpani  cum  Holiandis  difputant  de  marino  territorio 
tuendo  137;,  1374 

Homerus.    Iltteica  Homeri  362    Homerus  quando  floruiti")t4 

Komo.  Homines  vcnundari  prohibentur  in  Anglia  10 15  Menie  Fe- 
bruario  viclimae  humanae  feftum  apud  Romanos  i^joj 

Honorius  imperator.     Refcriptum    ejus   de    privilegiis    Judaeorum 

Honorius  Papa  III.    Refcriptum  cjus  de  Alienationibus   Andreae  II. 

regis  Hungariae  1 1 1 7 
Hopton,  Ardturius.   Poema  Seldeni  ad  eum  171 7,  1-1S 
Hor  mons  1203,  1204    Varia  ejus  nomina  ;   ubi  fitus  1204    Lineae 

a  monte  Hor  ad  oftium  Pelufiacum  inclula  terra  limites  occidenta- 

les  terrae  Ifraelis  facit  1206- 1108 
Horologium.  Receffiis  umbrae  in  Achazi  regis  horologio  219 
Horoscopus  fors  fbrtunae  259 
Horsa  dux   Anglorum,  Saxonum,  &  Jutarum  906 
Hortensia  lex  1049»  1050    Hortenfii  pifcina  1235 
Hospitari.    Diverfa  hoipifantium  nomina  1023 
Hostis  pro  peregrino  fumitur    121S2     An  commeatus  apportare  iicet 

hofti,  ab  eo  qui  non  eft  hoftis  utriufque  partis    1 3  5  8 
Hovedenus,  Rogerus,    plagiarius,   8c  quomodo  a  plagio  abfolvendus 

in-;,  1126 
Housonus,  Joannes,  Sc  Thomas  Pius  de  divortiis  difceptarunt  858 
Howel  Dha.   Leges  cjus  843,  844 
Huense,  Hiienie  monafterium  II 32— II 34 
Husecarli,  five  Butfecarli,  qui  1328 
Hyagnis  Phrygius  primus  tibiis  cecinit  1491;,  1496— i^n      Harmo- 

niam  Phrygiam  primus  cecinit ;  autor  eft  Nomorum  Bacchi  Panis 

matris  deorum  if  11 
Hymnus.  Hymnorum  formulae  apud  Arrianum  45-4   Hymnus  Lydius 

1501 
Hyperberetaeus  menfis  Ocxober  eft  1634 
Hypodiacones  1678 
Hypodicus     Chalcides    vidtor    in     certamine     chororum    virilium 

1517 
Hyrcanus  pontifex  &  rex.  Difiidium  inter  Ariftobulum  Sc  Hyrcanum 

fratres  magnam  Judaeis  cladem  intulit  130      Julius  Caelar  firmat 

pontificatum  Hyrcano,  qui  tandem  occiditur  ibid.     Pharifaeos  con- 

vivio  excipit  ad  veritatem  de  fe  audiendam  163     Antigonus  Hyr- 

cani  aures  praerofit  176 


IABNE  urbs  772 
Jacobus  I.  rex  Angliae  limites  maris  ftatuit  Hiipanis  Zc  Hollandis 
bella  inter  fe  moventibus  1366,  1367,  1368 
Jacobus  epifcopus  Hierofol.  a  tribus  ordinatus  440 
Jacobus.  Presbyter  Judaeorum  in  Anglia  communis  444 
Jaddua  &  Manaffe  an  fimul  pontifices  fuerint  139     Jaddus  pontifex 

&  princeps  denegat  Alexandri  M.  exercitui  forum  rerum  venalium 

1 50   Jaddus  pontifex  facris  veftibus  indutus  Alexandro  M.  Hiero- 

folymis  ob?iam  ibat  183,  184 
Jadoa.  Nugae  Ebraeorum  de  Jadoa  animali  290 
Iairus.  Civitates  23    Jairo  haereditas  uxoria  43 
Iamb.ri  tiliorum  nuptiae  650 
Jannaeus.    An   tempora    Jannaei  Sc  natales    Chrifti   concurrerint 

149 
Japhetus.  Semus  an  Japhetus  natu  major  17 
Jaso  pontifex  &  princeps  1 50 

''■*?  3--0 

"I*a,  Sc  'hvco,  Nomen  Tetragramaton  Jovis  329  'I««S  ibii. 

Ibzanes  judex.  Quot  uxores  &  liberos  habuit  5*64 

ICHNEUMON    905,  506 

ICONIENSES. 


in  fecundo  Volumine  cohtinentur, 


Iconienses  Sponfalibus  renuntiantem  vivicomburio  puniunt  81 1 

Jehoiada,  five  Jojada  pontifex  fuit  ante  Zadokum  9+  Einae  Icho- 
jadae  uxores  1^7 

Idololatria,  Idololatra,  Idolum.  Idololatria  facerdotem  in  perpetuum 
ab  altari  arcebat  179  Quomodo  Gentiles  ex  lege  nmilitudinem  ido- 
lorum  quaerere  potuerint  230,  231  Idololatriac  origo  unde  2.38 
Alcoranus  idola  tempore  Noac  aMignat  140  Idolorum  templa  Se- 
ruchi  aevo  diruta  241  Idololatriam  vituli  aurei  nondum  expiatam 
efle  dicunt  Ebraei  305-     Idola  Arabum  352 

Idus  menlium  inidoneae  nuptiis  apud  Paganos  654 

Jehojada    pontifex  uxorem  divortio  dimiiit  767 

R.  Jehosuah  Karaeus  544-546  Nova  ejus  regula  de  inceftu  prohibito 
M°--550 

R.  Jehudah  Ben  Eliaczer.  Dodtrina  ejus  de  inceftu  550— 554  Quo- 
modo  a  R.  Jofepho  diffcrat  551 

Jepthe.    Quare  Jepthc  Gileades  non  fuit  haeres  in  domo  patris  fui 

12,    II 

Jeremias  Prophcta.   Divortii  mentio  in  eo  764 

Jeroboamus.  Vituli  ejus  duo  300,    301     Jeroboami  feftum   quando 

incidit  301 
Jesus  Damnaei  fijius,  pontifex  Ebraeorum  i  jy 
Jesus  Gamalielis  filius,  pontifex  Ebraeorum  ibid. 
Jesus  Phabetis  filius,  pontifex  Ebraeorum  132 
]  esus  Sie  filius,  pontifex  Ebraeorum  ibitl. 
'hi£  311 
Ignatius  explicatur  de  praefentia  miniftri  facri  ad  confecrandas  nuptias 

688,  68y 
Icnis.    An  pueri   per   ignem  traducli,  an  cremati   312-340    Ignis 
A105  <p uXtuui  5  3  9    Ignis  facer  8c  #073s5-©-  383     Magorum  carmen 
quod  igni  accinebant  ibid.    Pcrfae  ignem  colebant  ibid.    Heraclitus 
omnia  ex  igne   fieri  dixit  876      Ignis  ad  purganda  crimina   960 
Ufti  ignis  interdum    Deum  fignificat  960-1013      Ignis  «ywVix©- 
1021 
Ignoge,  uxor  Bruti  S72 
Jideon.  Ritus  initiatorum  t£  Jideoni  290 
Ilerdense  concilium  698 
Ilethyia  351 

Imago.  lmagines  mafculinae  347 
Imilce  318 

ImpAria  five  imperia  quid  589 

Imperatores.  Leges  imperatorum  Roman.de  Judaeis  &  eorum  mo- 

ribus  ii,  iii      Imperatores   Romani  a   Julio  Caefare  ad  Hadrianum 

dominabantur  in  Anglia  891-895-     Legatos  in  Angliam  mittebant 

ad  gubernandum  893—895     Imperatorum  Rom.  imperium  mari- 

numi2i6-ii28    Figura imperatoris  Romani  1228     Imperatorum 

amici  1580 

Impilia  quid  Ulpiano  8c  Plinio  586,  587-589 

Impositio  manuum.  Patriarcha  Alexandr.  per  impofitionem  manuum 

electus  8c  creatus435,  436    Impolitio  manuum  apudEbraeos436— 

438,439    Facultas  manus  imponendi  apud  Judaeos  437   Impofitio 

manuumin  victimis  immolandis  apud  Judaeos  438    Impofitio  ma- 

nuum  Haereticis  refipifcemibus  439    Impofitio  manuum  Evangelio, 

cruci,  reliquiis,  &  caplulis  earum  ibid.    Difcrimen  irhpofitionis  ma- 

nuum  orientalis  8c  occidentalis  ecclefiae  440 

Imprecatio.  Imprecationes  vindictae  apud  Romanbs  &  Judaeos  vi, 

vii 
Impubes.  Haeres  impubes  non  fuccedebat  in  pontificatum  168,  169 

Impubes  non  ungebatur,  nec  facro  veftitu  induebatur  168 
Ina  rex  Angliae.    Leges  ejus  de  primitiis  feminum :    De  afylo  :   De 
loco  pugnarum  :   De  furto  8c  furibus :    De  praedone :  De  Pagano 
fure  :  De  peregrino  in  fylvis  errante  :    De  liberis  patre  orbis :  De 
marito  fure  914—916 
Incestus.  R.  Jofephi  regulae  de  inceftu  examinatae  8c  explicatae  a 
R.  EUaezerb  Karaeo  538—541-553    R.  JehofuahKaraei  novaregu- 
la  de  inceftu  prohibito  546—55-0     R.  Abaron  8c  Eliae  Ben  Mofeh 
explicatio  interdicti  de  inceftu  547-549     R-  Jehudah  docrxina  de 
inceftu   550-- 554     Quomodo  R.  Eliaezer  a   R.  Jofepho  difterat  in 
docrrina  de  inceftu  551    Sex  fententise  Talmudicorum  de  interdidto 
inceftus  5-5-1,  552    Inceftus  poena  eftexcifio  55-4    Spurii  ex  inceftu 
fufcepti  ab  ecclefia  Dei  arcebantur  ibid. 
Inditement  936 

India,  Indus.  Decani  in  conftellationibus  apud  Indos  282, 183    Indi 
fponfiis  mercabantur  pari  boum  649      Divortia  in  ufu  apud  Indos 
821     Jus  Hifpanorum  Indos  debeUandi  125-2 
Indich  Eunuchus  reginae  candaces  S12 
Infamis.  Mulieres  infames  apud  Ebraeos  quae  75- 5,  7J"6-758    Uxores 

infames  dote  excidebant  758 
Infantes,  v.  Liberi. 
Ingulphus  abbas  leges  Guilielmi  I.   quando  lecum  Crowlandiam  de- 

tulit  1640,  1641--1654,  165-5- 
Initiatio.    Triplex   initiatiationis   genus  apud  Ebraeos  69    An  bene- 

di&ionis  formula  olim  in  ufu  circa  initiationem  444 
'IyxAiws-i  1280 

Innocentius  IV.  pontifex  Rom.  Talmud  igni  condemnavit  xiii 
Inscriptiones     Graecae   1472,  1473--1476      Latinae   1473— 1477 
Infcriptiones  Ebraicae  1477—1/81,  1582   Infcriptio  tumuli  Judaica 
rcperta  Londini  1581 
Instrumenta  publica,  quomodo  olim  fignabantur  1/39,  1540 
Insulae.  Infularum  Britannicarum  dotes  iiff,  1156    Infulae  Fortu- 
natae  quae  apud  fcriptores  Graecos  Sc  Latinos  115-6—1160     Tzet- 
zisinfula  Britannica  115-6-1158     Ratio  nominis  infularum  Fortu- 
natarumu6i  Infulae  Fortunatae  pro  infulis  Canariis  1159     Infuiae 
Alchalidath  Arabibus  1160    Dominium  infulae  1253,  1354    Infula 
Cyanaea,  8c  infiila  Chelidonia  terminus  marini  dominii  1258  Infiilae 
Britannicae  1278,1279    Infulae  Orcades  1 2  -  9    Infula  Caeruli  1 2  8 1 
Infulae  Ceftrymnides    1283    Infulae  Syllinae  ibid.      Infulae  in  mari 
Tyrrheno  Italiae  pars  1289     Iniiilae  Britannicae  1  PidtiSj   Scotis, 
VOL.  II. 


Normanms,  8c  Norwcgis  infcfta  1326  Infulae  Normannico  Iittori 
adjaccntes  in  Anglorum  impcrio  marino  manfcrunt  1351  Rex  An- 
gliae  maris  Britannici  8c  infularum  cjus  dicitur  ibid.  Rcgimcn 
ecclefiafticum  infularum  littoris  Normannici  1352  Infula  Cadarca 
Sarnia,  Alderneia  ad  littus  Normannicum  1351  Infulae  Jcrley  8c 
Garncfcy  ibid.  Infulae  litioris  Normannici  non  Anglicanae,  kd  Nor- 
mannicae  jurifdictionis  formulis  utcbantur  1352  Juftitiarii  An";i  in 
infulas  littoris  Norman.  olim  proficifccbantur  1353  Infubrum  lit- 
toris  Normannici  praefectorum  autoritas  judicialis  1352  Libclli 
fuppliccs  infularmm  Normanniae  1353,  1354  Privilcgia  infuhiium 
Normanniae  1354-1356  Infula  Serka  ab  Elizabetha  reg.  Mercliode 
Carterct  in  capitedonatur  1 354  InfulaVedis,  infula  Mannia  ibid.  V\C- 
ces  ab  inliilaribus  Normanniae  in  pignus  dominii  marini  quotannis 
Edwardo  III.  donabatur  135-5  Henricus  VI.  regem  infulac  Vc-ais, 
Sarniae,  8c  Caeiareac  creat  ibid.  Infulae  Normannicae  ac  mare  cir- 
cumjacens  unum  conftituebant  impcrium  Anglicanum  1:5-6  Indu- 
duciae  infularium  Normannorum  ibid.  Uliaris  infula  ibid.  Infula- 
rum  Normannicarum  induciae,  intcr  bella  Anglorum  8c  Gallorum 
unde  1375,  1376  Infula  Mona  f.  Mannia  inter  continentes  An- 
gliae  provincias  numeratur  1401--1405  Norwegi  infulas  Hebridas 
&  Monam  infulam  tenebant  per  cc.  annos  1405  Porius  D.Joan- 
nis  in  infula  Baccalaos  1406  Sebaft.  Cabotius  infulam  Baccalaos 
fubegit  ibid.  Iniulae  Orcades  1407,  1408  A  Chriftierno  I.  rcge 
Norwegiae  &  Daniae,  Jacobo  Ill.Scotiae  regi  renunciantur  infulae 
Orcades8c  Zetlandiae  1408 

Investitura  quomodo  fiebat  apud  veteres  921—1008  Per  onnulum  8c 

baculum  1608-  1610  Inveftiturae  in  oriente  Sccccidente  a  principibus 
fiebant  1608--1611 

Invocatio,  v.  Adoiatio.   Invocationis  ritus  apud  veteres  244 

Io  355- 

Joachimi  Ec  D.  Annae  annulus  pronubus  in  coenobio  Romae 
632 

Joaribus,  claflis  ejus  facerdotalis  126,  127 

Joazarus  Simonis  Boethi  filius,    pontifex  Ebraeorum  132 

Jochanan  Ben  Zachai  quando  floruit  750 

Joannes.  Evangelium  ejus  Graece  fcriptum  519-523  An  Periocha 
de  muliere  adultera  in  Evangelio  Joannis  genuina  fit,  an  apocrypha 
728-732 

Joannes  Byzantius  Patriarcha.  Mauritio  8c  Conftantinae  Auguftis  co- 
ronas  nuptiales  imponit  661 

Joannes  Hagulftadenfis  Prior,  quid  fcripfit  8c  quando  moituus 
1152 

Joannes  Hifpalenfis  epifcopus     Divinos  libros  Ungua  Arabica  dcnabat 

r~s 

Joannes  rex  Angliae.  Literae  ejus  de  mutilatione  prohibita  adulterii 
caufa  7  3jr  Charta  ejus.Ne  exeasregnum  1012  Donatio  ejus  Papae 
Innocentib  III.  faaa  irrita  declaratur  ab  ordinibus  Angliae  1120 
Normannia  deturbatur  13  51  Mandatum  ejus  de  tranfitu  maris 
Anglicani  1360  Naves  per  mare  ab  eo  arreftari  jubentur  1360, 
1361  Statutum  ejus  de  velorum  demiflione  1389,  1590  Presby- 
teratum  Judaeis  in  Anglia  concedit  1583 
oannes  Sarisburienfis  archidiaconus  juri  Caefoeo  incumbebat  1093,' 

1004 
oannes  Suecorum  rex,  ab  Eliz.  regina  liberum  maris  tranfitum  ex- 

petit  1359 
ona,   infula  Scoticana  1 1 3  z 

onathas  Anani  filius,  pontifex  Ebraeorum   133      Jonathanis  indu- 

menta  pontificatus  facra  erant  ftola  purpurea  8c  corona  aurea  1 S7—  1 90 

ones  maris  domini  12 19    Ionica  migratib  in  Graeciam  Neleo  Duce 

1505-1514 
onsonius,  Ben.   Poema  Seldeni  in  eum  171 6 

orevallum.  Jorevallenfis.  Coenobium  in  Fors,  JoreVallum  tranflatum 
eft  1163    Liber  Jorevalleofis  monafterii  non  a  Bromtone  eft  con- 
fcriptus   1165,  1166 
osephus  AEgyptius.   ConciUa  Arabica  464,  465    Catalogum  patrum 

qui  fynodo  Nicaenae  interfuerunt,  contexuit  464—474 
osephus.  Nuptiae  Jofephi  8c  B.  Virginis  45    Quomodo  B.  Virginem 

clam  dimittere  voluifle  dicendus  797 
osephus   Arimathaeenfis    religionis    fundamenta    in    Biitannia  jecit 

896 
osephus  Cabei  filius,  pontifex  135 
osephus  Caiphas  pontifex  Ebraeorum  133  , 

osephus  Canei  filius  pontifex  Ebraeorum  134 
osephus  Patriarcha.  Annulus  aPharaone  ei  datus  apud  Philonem65i 
osephus.  Emendatur  8c  notatur  39,  40-146-169-334-573,574— 
630-800,  801  Jofephus  differt  a  Talmudicis  in  diftributione  por- 
tionum  filiarum  Zelophchadi  58  Zelophchadus  Jofepho  dicitur 
~x,^ax^r,q  59  Succefiio  pontificum  Judaicorum  juxta  Jofephum 
89  Joiephus  notatur  8c  emendatur  de  ierie  pontificum  Ebraeorum 
100—105:  Jolephus  8c  Seder  Olam  differunt  in  ferie  pontificum 
103—105  Differt  a  S.  Scriptura  107  Jofephus  de  Templo  Oniae 
113  Verfio  Jofephi  Latina  notatur  176,  177  Jofephi  defcriptio 
veftium  pontificis  differt  ab Ebraeis  reliquis  185,  186  Jofephus  in- 
terdicvto  Mofaico  meretricum  conjugium  prohibitum  efle  docet573 
Jofepbus  lacra  nuptialia  apud  Judaeos  memorat  616  Jofephus  ux- 
ores  divortio  dimifit  774 
R.  Josephus  Propheta.  Liber  ejus  de  inceftu  examinatur  53S-541— 
545  R.  Eliaezer  tiaraeus  explicat  Jofephi  regulas  de  inceftu  543 
Quomodo   R.  Jehudah  a  R.  Jofepho  differat  in  doflrina  de  inceftu 

Josua.  Capitalia  quaedam  crimina  juxta   Iegem  in  Jofua  puniebantur 

64 
Irnerius  primus  Gloflarum  in  jus  Juftinianeum  auflor  1074 
Isaac  Ifaaco  jus  primogeniturae  datum    16,  17 
Iselasticum  certamen  Puteolis  in  Adriani  memoriam  1/63 
Isidorus  Hifpallenfis  quando  floruit  1065 
Ismael  Ben  Ali  Mahumedanus  hiftoricus  464 

H  Ismael 


INDEX  Rerum&  Materiarum 


quae 


Ismael  Ben  Elilha  pontifex  fub  ipfo  templi  fecundi  excidio  145- 

Ismaelitae.  Lites  contra  Ifraelitas  inftituunt  de  jure  pnmogeniturae 
1 1      Ifmaelitae  Arabes  vel  Saraceni  dicuntur  1 3 

Ismaelus  Phabi  filius,  pontifex  Ebraeorum  132—135 

Israelitae.  Ifmaelitae  lites  ccntra  eos  inftituunt  de  jure  primogeni- 
turae  11  Omnes  Ifraelitaequi  ex  AEgypto  exierant  Sc,  xx  aetatis 
annum  attigerant,  ab  haereditate  excludebantur  per  mortem  48 
Sacerdotes,  Levitae,  Ifraelitae,  tria  genera  apud  Judaeos  558  Ifrae- 
litae  in  militiam  proftdturi  libellum  divortii  uxoribus  dabant 
767 

Ister  rerum  Atticarum  autor  vetuftus  1492, 

Isthmica  certamina  1504—1513 

Italia.  Romanorum  jura  per  Italiam  in  ufu  1065  Infulae  in  mari 
Tyrrheno  Italiae  pars  1289 

Ithamar.  Stemma  Ithamaris  pontificis  98  Ithamaridum  familia  flo- 
rens  100  Ithamatidum  familiae  in  dedudtione  Babylonica  nulla  ha- 
bita  eft  ratio  110 

Juba  319 

Judaei,  v.  Judex,  Impofitio,  Preces,  Talmud,  Sponfalia,  Annulus. 
Leges  irr.peratorum  Roman.  de  Judaeis  Sc  eorum  moribus  ii,  iii 
Arbitrorum  forum  apud  Judaeos  iii  Judaei  patriorum  ftatutorum 
tenaces  iv  Juvenalis  Judaeis  exprobrat  obftinatam  tenacitatem  iv-- 
vii  Martialis  adjurat  Judaeum  per  numen  fuum  vii,  viii,  ix  Ju- 
daei  rei  verberibus  caedebantur  in  Germania  in  fcfto  Reconciliatio- 
nis  viii  Magna  Judaeorum  libcrtas  fubDomitiano  ix  Judaei  olim 
Romae  fccundum  leges  patrias  vixerunt  ibid.  C  hriftiani  faepe  Ju- 
daeorum  nomine  appellantur  apud  fcriptores  Gentiles  x  Magna  Ju- 
daeorum  libertas  fub  Arraxerxe,  Sc  fub  Claudio  Caefare  iiid.  Quinam 
autorcs  de  rebus  Judaeorum  civilibus  confulendi  xi,  xii  Humanae 
traditiones  judaeorum  xiii  Lex  oralis  Judaeorum  xv  Liberorum 
fucceflio  iu  bona  paterna  apud  Judaeos  1—4  Judaei  cum  Samarita- 
nis  nuilum  habent  commercium  74  Judaei  plurima  tcmpa  cxtra 
patriam  degentes  habebant  113  Clades  Judatorum  ob  diflid.um 
Ariftobuli  &  Hyrcani  1 30  Judaei  interdum  alium  pontificem  con- 
ftituebsnt  praeter  eum,  qui  a  principibus  Romanis  conftituebatur  145- 
Populi  Judaici  principes  poft  reditum  ex  captivitate  ufque  ad  Haf- 
monaeosi^o  Judaeorum  convitia  in  Samaritanos  361—387  Ju- 
daei  orienttm  verfus  ad  oftium  temph  folem  adotabant  386  Judaei 
ritus  phngendi  ab  Affyriis  8c  Phoenicibus  didicerunt  y,o  In  oc- 
culto  Pantheo  Ifraelitae  colebant  numina  varia  391  Judaei  fuem, 
aiinum,  Sc  alini  caput  olim  colebant  404--407.  Judaei  coelum  pro 
numine  habebant,  unde  Coelicolae  dicuntur  406,  407  Judaei  pa- 
triarchas  Sc  primates  per  imperium  Romanum  habebant  431,  431 
]n  Alexandria  ignotum  quid  Judaeus  differat  a  Chriftiano  433  Re- 
fcriptum  Arcadii  &  Honorii  impp.  de  privilegiis  Judaeorum  435 
Juriaei  a  Chriftianorum  notione  de  Spiritu  S.  differunt  43  8  Du- 
plex  argumentandi  genus  apud  Ebraeos  558  Polygamia  apud  Ju- 
daeos  licita  5-64—566  Polygami»  Judacorum  duravit  ad  Theodofii, 
Arcadii,  &  Honorii  imperatorum  tempora  5-69  Judaei  Europaei 
in  Italia,  Sc  Getmania  ex  indultu  Papae  polygami  funt  570  Triplex 
apud  Judaeos  contrahendi  matrimonii  formula  5-99  Triginta  annos 
poft  afcenfionem  Domini  religio  Judaeorum  in  Chriftianifmo  obti- 
nuit  65-7  Apud  Judaeos  benedictio  fponfalitia  8c  nuptialis  a  quolibet 
peragi  poterat  687  Virginitatis  figna  8c  teftimonia  apud  Judaeos 
8c  Mahumedanos  704—707  .  Judaei  in  difputationibus  fuis  Rab- 
binice  loquuntur  tempore  Chrifti  789  Judaeorum  idololatria  fub 
arboribusSSi  De  jurandi  ritu  Judaeorum  1549,  1550  Saxum  fe- 
pulchrale  Judaeorum  1582  Judaeorum  in  Anglia  lubjedtio  &  ca- 
lamitates  1581—15-86  Juftitiarii  in  Anglia  ad  cuftodiam  Judaeorum 
defignati  1583  Communitas  Judaeorum  Angliae  ibid.  Presbytera- 
tus  Judaeis  a  rege  Jojnne  conccffus  ibij. 

Judas  Maccabaeus  poft  Alcimum  fit  pontifex  126  Pontificum  fuccef- 

-  fio  a  Juda  Maccabaeo  ad   Ananelum  127—131 

Judex,  Judicium.  Facultas  judiciaria  apud  Judaeos  436  Judices  par- 
ticukrlum  caufarum  ex  compromiffo  tiebant  apud  Judaeos  437 
Judicium  duodecimvirale  apud  Saxones  935,  936  Judicia  apud  An- 
glos  olim  alia  publica,  alia  privata  1029 

Julius  III.  pontifex  Rom.    Talmud  igni  damnat  xvi,  xvii 

Julius  Agricola  primus  Britanniam  infulam  effe  invenit  894  Difci- 
plinam  militarem  introduxit  in  Angliam  ibid.  Civiles  in  Britannia 
introduxit  legcs  986    Britanniam  fubegit  1292 

Julius  Caefar  firmat  pontihcatum  Hyrcano  1 30  Bis  Britanniam 
aggredi  tentat  877  Caflivellaunus  rex  Angliae  facrificia  offert  ob 
Julii  Caefaris  abitum  ibid.  Vedtigal  Britannis  imponit  S91  Drui- 
dum  leges,  ritus,  8c  philofophiam  fcriptis  confignavit  976  Terrae, 
non  maris  dominus  dicitur  1190  Naves  ejus  longae  1281  Naves 
ejus  ad  flumen  trajiciendum   1283     Percuffores  ejus  inquirebantur 

Junius,  Patticius,Seldenum  marmora Arundelianaexfcriberejuvit  1438, 
'+39 

Juno  Carthaginienfis  350  Juno  novella  luna  didra  Romanis  ibid. 
VariaJunonis  nomina  651,  651  Juno  8c  Jupiter  r&iuu  dicuntur 
652 

Ivo  Carnotenfis  quis  St  quando  mortuus  1073-1084 

JuriTER  Sabazius  119,  230  Jupiter  feu  Sella  Juftitiae  25-5  Jupiter 
AEgyptius  303  Jovis  MtthpL  hijlxcujpit®*  312  Jupiter  live 
Zii/5  Europacis  Deus  318,329  Jovis  tetragrammaton  '\xa  Sc 'Is»'s> 
329  Jupiter  Marfpitcr  3 3 1  Jupiter  unde  dicatur  ibid.  Jupiter 
««fMii©-  375  Jupiter  ftercoreus  376  Venus  Jove  antiquior  rii- 
citur  apudGraecos  38.,  382  Navis  quae  Europam  vexit,  an  Jo- 
vis  fuerit  tutela  400  Jupiter  Sc  Juno  rixntii  dicuntur  652  Jovis 
res  geftae  columnae  aureae  infcriptae  1490  Jupiter  Tarauis 
1715- 

Juramentum,  Jurare.  Juramentum  Judaicum  per  Anchialum  explica- 
tur  iv,  v  Jurandi  formulae  contraiftae  apud  veteres  iv  Juramenta 
apud  Judaeos  per  Dei  nomen  Sc  cognonv.na  v  Martialis  adjurat  Ju- 
daeum  per  numen  fuum  vii-ix     Jurare  pcr  templum  Dei  viii,  ix 


Jusjurandum  Vettii  Valentis  aftrologi  231,  231  Juramentum  per 
fanguinem  Abelis  240  Juramentum  judicts  praeftabanc  de  legibus 
Angliae  fervandis  1 1  9  Juramenta  fidci  Canuto  regi  praeftita  1 325 
Jurare  fuper  ardente6  vidtimas  15-49  De  variis  jurandi  ritibus  Ju- 
daeorum,  Turcarum,  Chriftianorum  1549,  1550-1551  Londini  tn 
Anglia  olim  fuper  tumulos  mortuorum  jurabant  in  judiciis  pubhcis 
1550  Jurare  per  fortunam,  per  vitam,  per  caput  principis  1552, 
155;  Juraie  p:r  genium  principis  I55"3,  M54  Per  p.rincipem 
jurare  1554,  155-5-  Hiberni  per  manus  parentum  vel  domim  ju- 
rant  15-55  Litigantes  per  fuam  falutem  jurabant  155-5,  1556  For- 
mula  juramenti  cum  adjedtis  diris  feu  imprecationibtis  ex  Vettio 
Valente  1556,  1557  Dirae  juramentis  additae  15-57  Juramenta 
per  corpora  coelcftia  ibid.  Juramentotum  formula  in  Alcorano 
ibid. 

Jurisperiti  fex  provinciis  Angliae  praefedti  ab  Henrico  I.  1019, 
1020  Jurifconiulti  quorum  icripta  defiderantur  1036, 1037  Jurif- 
confultorum  ufus  Sc  audtoritas  in  Anglia  1037  Veterum  jurifconful- 
torum  explicanones  tituii  pandedtarum  de  poteftate  regia  1049— 
105-2  Vifio  monachi  Evefhamenfis  de  jurifconfultis  in  Anglia 
1095-,  1056  Junfconiiilti  in  Anglia  1C91  Legum  mundanarum 
periti  1096  Jurifconfultorum  collegium  floruit  Cantuariae  fub 
Henr.  II.  1172  Jurifconfulti  veteres  ma!e  communionem  maris 
univ-erfalem  ftatuunt  1266  Jure  naturali  mare  coramune  effe  dice- 
bant  13S0  Jurifconfultorum  Anglorum  teftimonia  de  regum  An- 
gliae  dominio  maris  1381—1385-  Annus  jurifconfultotum  Roma- 
norum  14S1 

Jus,  11.  Mare.  Juris  Ebraici  fpecimen  in  fucceflionibus  ex  fcriptis 
Rabb.  &  Talmudicis  ii  Jus  dotale  apud  Ebraeos  5, 6, 7  Jus  pri- 
mogeniturae  apud  Ebraeos  16—23  Jus  matrimonii  triplex  apudE- 
bracos  531,532  Juxta  jus  naturale  mutuus  confenfus  Sc  concubi- 
tus  matrimonium  conficiebat  641-643  Nuptiarum  fecundarum 
benedidtio  exjure  Canonico  671,678  Jus  quarentense  683  Inju. 
re  Caefareo  facri  minifterii  in  ritibus  nuptialibus  nulla  fit  mentio 
694  Aduitera  impune  necabatur  juxta  jus  Caefareura  735,736 
Jus  divortiorum  Caefareum  834— Sj-6  Jus  Wreccum  1009  The- 
ophilus  Anteceffor  juiifconfulrus  quatuor  juriscondendi  autores  facit 
1047— 104V  Jura  vetera  Caefarea  non  obfcrvantur  hodie  in  impe- 
rio  Romano-Germanico  1055  CapitulatioCaefarea  ibid.  Jus  Cae- 
fareum  ol;m  in  uiu  in  Britannia  105-4  ^fus  juris  Caefarei  in  An- 
glia, in  coloniis, St  regimine  civdi  1054— 1058  Juris  CaefareiinAn- 
glia  ulitati  libti  veteres  1059,1060  Jus  Caefateum,  Juftinianeum, 
Sc  Theodofianum  in  Angliam  introductum  1081-1083  Jus  pon- 
tificium  8c  fynodicum  in  Anglia  prohibitum  1090  Stephani  regis 
ediiium  de  jure  Caefareo  exterminando  10S2— 1090  Jus  Caefare- 
um  intra  Sc  extta  coenobia  Anglicana  praeledtum  1091  Alexander 
III.  P.  R.jus  Caefareum  ex  monachorum  manibus  fumpfit  ibid. 
Jus  Caefareum  in  jus  pontifkium  admiffum  in  Anglia  1096  Jus 
Caefareum  fub  Edwardo  II.  non  fuit  bene  excultum  1103  Jus 
Caefareum  nullam  habuit  autoritatem  in  regimine  civili  Anglicano 
II05--U07  Juris  communis  Anglicani  aeftimatio  fub  HenricoII. 
8c  Richardo  I.  1109  Juris  Caefarei  libri  monafteriis  8c  aliorum 
bibliothecis  illati  1173,1174  Mare  ac  terra  juriseft  privati  1184, 
11 85  Jusquidii92  Jus  aliud  obligativum,  aliud  praeceptivum, 
aliud  humanum,  aliud  divinum  ibid.  Jus  gentium  univerfale  1 19  j 
Jus  immutabile,  jus  mutabile;  juscivile,  jus  pofitivum  1193,  "94 
Jus  gentium  imperativum,  &  intetveniens  11 94  Jus  belli  a  Dco 
praefcriptum  ibid.  Jus  Caefareum,  jus  domefticura  ibid.  Jus  oc- 
cupantium  bona  1197  Jus  divinum  dominio  marino  favet  1200 
Jus  naturale  permiflivum  elicitur  ex  moribus  gentium  illuftrium 
prifci  Sc  hodierni  aevi  1209  Ebraei  Sc  Chriftiani  juris  iacri  norrais 
vulgus  coercuerunt  ibid.  Jus  naturale  8c  gentium  ex  Juftiniani  li- 
bris  non  poteft  hauriri  totum  1264,  1266  Jus  patrium  Anglica- 
num  maris  dominium  regum  Angliae  adftruit  /3S5  Apud  Saxo- 
nes  epifcopi  8c  provinciarum  vicecomites  eodem  foro  bis  quotannis 
jura  dicebant  1632,  1633 

Justinianus.  Nihil  in  codice  Juftinianeo  de  facerdotis  facra  fundtione 
in  ritibus  nuptialibus  694, 695  Matrimonia  illuftriorum  8c  obfcu- 
riorum  quomodo  fiunt  juxta  Juftinianum  695,  696"  Juftinianus 
imp.  fandtiones  Conftantini  M.  Theodofii  Valentiniani,  ac  Anaftafii 
de  divortiis  in  codicem  fuum  retulit  834  Caufae divortiot um  jux- 
ta  Juftinianum  imp.  835,836  Repudia  minorum  non  valent  ex 
codice  Juftinianeo  835  Mutuo  conienfu  repudia  fieri  vult  Juftinia- 
nus,  exceptacaufa  caftitatis  ibid.  Juftinianus  Tribonianeorum  autor 
1045  Jus  Juftinianeum  in  oriente  in  ufu  1063  Juftinianus novas 
leges  introduXit  ibid.  Juris  Juftinianeiufusinoccidentenullus  1064 
Gentes  univerfie  Juftiniani  legibus  parebant  ibid.  Juftinianeumjus 
non  fuit  in  ufu  in  occidente  uique  ad  leculi  xiimedium  1071,1072 
Sed  citatur  interdum  1071,1073  Inftauratur  per  occidentem  fub 
Lothario  Augufto  II.  1073  ^eP°  jur,s  Juftinianei  explicator,  Bo- 
noniae  1074  Juris  Juftinianei  partesRavennaerepertae  1075  Qua 
ratione  jus  Juftinianeum  receptum  fuit  in  Gallia,  Hifpania,  Lufitania, 
Italia,  Germania,  Scotia  ;  8c  in  occidente  1076— 1078  Inftitutio- 
nes  Juftinianeae  Elementa  dicuntur  1095-  Jutis  Juflinianei  ufus  in 
Anglia  tempore  regis  Stephani,  Henrici  II,  Richardi  I.  8c  Joannis 
1093--1C97  Juris  Juftinianei  ufiis  in  Anglia  tempore  Henrici  III. 
Sc  Edwardi  I.  1097,  109S— 1100,  1  ioi  Juris  Juftinianei  ufus  in 
conliftoriis  pontificiis,  in  tribunalibus  regis,  Sc  in  academiis  Angliae 
i.iDi  — 1104  Evanuit  tempore  Edwardi  III.  1104  Jus  naturale 
Sc  gentium  ex  Juftiniani  libris  non  potcfthauriritotum  1264--H66 
Multae  fandliones  Europaeorum  principum  contrariantur  Juftiniani 
legibus  1265 

Justinus  imp.  Caufa  communis  conienfus  in  divortiis  a  Juftino  imp. 
data  835 

Justitiarius  regniquis  1082  Juftitiarii  Angli  olim  fub  Edwardo  II. 
Sc  III.  in  infulas  Normannici  littoris  juftitiae  caufa  proficifcebantur 
1353     Juftitiarii  itinerantes,  juftitiarii  errantes  1353 

Juvenalis  Judaeis  exprobrat  obftinatam  tenacitatem  iv-vii 

Juvenis. 


in  fecundo  Volumine  continentur. 


fuvENis.     Juvenis  pro  primogenitus  85,84 
Jynges  Chaldaeorum  186 


K. 


KA'£»«©-,Cabar  402 
Kalekdae  menfis  nuptiis  inidoneae  apud  Paganos  6<4 
Karaei.  Quinam  Karaei,  quis  eorum  princeps,  quae  docrrina, 
qumam  fcriprores  illuftres  5-57,  558  Karaei  inrerdicta  connubiorum 
affinium  ex  lege  facra  decernunt  S  5 S,  5  ;  9  Quid  propinquorum  no- 
mincapud  Karaeos  veniat  s  39, 5-40  Perfonalis  unio  conjugum  apud 
Karaeos  $-40  Karaei  magiftri  iniiti,  &  inhaerentes  dicunrur,  ibid. 
Karaei  recentiores  vetufliorum  fententiam  de  unione  conjugum  re- 
jiciunt  541  R.  Jofephi  Kiraei  quinqueregulae  de inceftu  prohibito 
examinantur  S^-SOfi  Novatores  inter  Karaeos  vetuftiorum  Ka- 
raeorum  docrrinae  de  conjugiis  propinquorum  interdidtis  opponunt 
5-44  Karaei  quamplurimi  R.  Joiephi  opinionem  de  inceftu  prohibi- 
ro  fequuntur  5-47  Karaeorum  de  inceftu  explicatio  fummaria  550 
Unio  Karaeorum  perfonalis  in  conjugio  640 

Keledei,  Culdei,  Keldei  apud  Scotos  1*150  Jus  eorum  in  Scotia 
1131,  1131—11 35-— 1 138  Tempore  Turgoti  epifcopi,  Keledeorum 
jus  in  Scotia  ceffavit  1139,  1140  Keledei  poft  introdudtum  in 
Scotiam  epifcopatum  jus  fuum  fibi  vendicabant  ibid.  Monachi  & 
abbates  ex  Keldeis  per  multa  fecula  creati  1140  Jus  Keledeorum 
in  ecdefiam  Sandlandreanam  tranflatum  1  141  Juria  Keledeorum 
finis  in  hiftoria  Turgoti  continetur  1145 

**">p  &  ifdtfr  idem   1 5 

Kiji?  &  KDfi5  389, 393 

KAijpwrtJpi»  Graecis  15  51 

Knighton,  Henricus,  quis,  quae  fcripfit,  quando  vixit  11 74, 11 75- 

¥.f$sfjjwr  quid  6ff 

Kyrie  eleefbn  454 

KaifMss-iifi»  AEgyptiorum,  quid  xupiK-tu,  &  wzmi  151 


LABAN.  Teraphimi  Labanis  Dii  279 
Lacedaemoniorum  reges  quinam  878     Lacedaemoniimarisdo- 
mini  121 1     Prae  aJiis  Graecis  muficam  curabant  15,07    Tri- 
choria  Lacedaemoniorum  a  Tyrtaeo  inftituta  1509,  1517 

Lacones  cum  Athenienfibus  foedus  de  Davibus  &  mari  ineunt  1220 
Laconica  civitas  maris  dominio  gaudebat  1124 

jLactare.  De  uxorepro!emla£tante  726  Deprole  ladtandain  Alcora- 
no  praeceptum  727 

Lacus.  Lacus  &  fiumina  interdum  maria  dicuntur  1254,  Ixff 
Lacus  Afphaltides  1254  Tiberiadis  lacus  ibid.  Lacus  pifcatoriiin 
cenfibus  habiti  1264 

Lamesae  infulae  maris  rubri  incolae  294,295 

Lasfrancus  archiep.  Cantuar.  Epiftolae  ejus  de  divortiis  Hibemorum 
846, 847  Piacitum  apud  Pinendenam  inter  Lanfrancum  arch.  Cant. 
&  Odonem  Bajocenfem  epifcopum  1664— 1666  Thomae  Ebor. 
archiep.  epiftola  ad  eum  de  facrando  Radulpho  Orcadum  epifcopo 
1669  Lanfranci  epiftola  ad  Ceftrenfem  Ec  Wigornienfem  epifcopos, 
ut  interfint  muneri  facrandi  Radulphi  Orcadum  epifcopi  1670 

Laodicena  fynodus  698 

Latimer  £t  Latinarius  1638 

Latini.  Omnes  Occidentales  Chriftiani  Latini  dicuntur  520  Eccle- 
fiae  Litinae  fententia  de  divortio  818 

Lea.    Ominatio  Leae  269 

Ledones  five  Lidunae  quid  1311 

Legatus.  Theobaldus  archiep.  Cantuar.  Legatus  natus  1082  Con- 
troverfia  de  jure  legationis  a  latere  1 173 

Legitimatio  liberorum  in  concubinatu  natorum  in  Anglia;  contro- 
verfia  de  ea  1107,  1108  Ritus  legitimationis  iiberorum  in  An- 
glia  olim  iig8  Joann.  Gandavenfis  ducis  Lancaftriae  liberi  legiti- 
mi  facri  ibid. 

Lelandus  notatur  1 1 16 

Lemannis  circa  Hith,  civitas  matitima  Britannorum  1298,1299 

Lemuria  aRomulo  inftituta  65-3  Lemuria  menfem  Majum  nuptiis 
inidoneum  reddunt  654 

Lenaeus  menfis  quis  apud  Iones  1543— 1549 

AtvTecGpci;  quid    1 1 

Leo  imperator  Orientis  fancrionem  primus  edidit  de  benedictione  nup- 
tiali  per  facerdotem  696  Refcriptum  ejus  de  adulterii  poena  738, 
739  Juris  Juftiniani  corpus  Graece  novavit  837  Leonis  imp.  ji&- 
vlxuut,  ibid.  Leonis  imp.  conftitutiones de divortiis  8:7,838  Sen- 
tentia  ejus  de  divortiis  852 

Leo  III.  Papa  Rom-  reftituit  archiepifcopatum  Athelardo  914 

Leodiensis  Dioecefeos  ritus  nuptiales  678—675 

Lesbii  maris  domini  1218 

Leucadis  faltus  15-08 

Leuctrica  pugna  Lacedaemoniorum  &  Thebanorum  1523 

Leudemen,  Leudes,  Leude,     quid  cc  unde    1016 

Leviratus,  Levir.  Exceptiones  contra  iegem  de  leviratu  3  7  Pro- 
les  non  longe  poft  leviri  nuptias  nata,  fuccedebat  mortui  patris 
haereditati  37  Mos  hodiernus  Judaeorum  de  leviratu  38  Nuptiis 
Boazi  &  Ruthae  non  ad  iegem  de  leviratu  p;rtin;bant  38—40 
Pontifex  non  tenetur  lege  de  leviratu  555  Rex  &  vidua  regis  le- 
ge  de  leviratu  foluti  funt  571     Praeceptum  de  ieviratu  $74    Ad 


fratres  uterinos  non  fpeaabat  lex  de  leviratu  ibid.  Matrimonlum 
leviri  cum  fratria  quomodo  contrahebatur  574,  ',75  (^uis  |cvlr> 
quando  &  quare  fratriae  rcnunciare  porerat,  quando  non  575,  <,y(, 
Profclytorum  fratres  &  filii  ttnebantur  legc  leviiatus  575  Uvir 
rtnunciare  cogebatur  fratriam  publice  576  Primogcnitus  fra-riam 
duccbat  N76  Lcvir.  mortuo  marito,  vivus  ducebat  fratriam,  non 
alius  frater  na'us  poft  obirum  mariti  fratriac  576,5-77  Eunuchus, 
fenex  capularis,  cc  hcrmaphroditus  non  habebant  jus  in  fratrism  <77 
Quae  fratria  rite  renuncari  poteft  a  leviro  ibid.  Fratria  divortio 
dubio  a  fratre  mortuo  fepa-a-a,  folenniter  renunciari  debet  578 
Nuptiae  cum  fratria  iicirac,  irritae  8c  divortio  folvcndac  578,  5-79 
Quae  fratria  inceftus  nom  ce  interdidta  erat  leviro  5^9  Kcuuncia- 
tio  leviratus  ibij.  De  pluribus  uxoribus  frarris  mortui  praeceptum 
Talmudicorum,  an  omnes,  anunam  ducere  debeat  levir  5-9,  580 
Stenlis  virago  leviro  interdifta  5-80  Divortio  cjedta  leviro  inter- 
didta  ibid.  Secundariae uxores  fratriae,  leviro  nonfuntducendae  581 
Propinquae  fratriarum  leviro  prohibitae,  li  fratriac  renuncaiTct  5-81. 
582  Formula  fblennis  rcnunciationis  coram  prcsbyteris  582  Rc- 
nunciationis  leviratus  hbellus  de  exuto  calceo  585,  5S4,  <,8y  Sur- 
dus  &  mutus  non  tenebatur  lege  leviratus  5S2  Foeminae,  fcrri, 
minores,  reftes  idonei  renunciationis  Leviratus  5-84  Coram  pres-- 
byteris  renunciario  leviratus  ficbat  590-^92  Pueila  fponfalibus  re- 
nuncians  patri  leviri  interdidta  eft  608  Inftrumenrum  dotale  tra- 
triae  a  leviro  conftituendum  620 
Levitae.  Levitarum  aetas  xx  vel  xxv  vel  xxx  annorum  erat  rr.inifte- 
rioidonea  166,  167  Quinquennium  levitis  concedebatur ad  difcen- 
dum  167  Lineae  tunicae  ufum  impetrant  fub  Agrippa  rcge  183- 
199,200     Sacerdotes  levirae  &  lfraelirae  tria  gcnera  apud  Judaeos 

Atvxextoiit,  XxxK7i£t'cc,    11  36 

Lex.  Lex  oralis  Judaeorum  xv  legibus  in  S.  Seriptura  fancitis,  fu- 
daei  aiias  legi  facrae  non  adverfas  ftab-liverunt  64,  6r  Quomodo 
GentiJes  ex  legelimili-udinem  idolorumquaerere  potuerint  2  0,231 
Leges  Howe,  Dha  843,844  Leges  regis  Inae  914-916  Leges 
Alfredi  regis  92$-,  926  Leges  Edwardi  I.  regis  92-  Leges  Athel- 
ftani  928,929  Leges  Edrnundi  regis  931,  932  Leges  Edgari  re- 
gis  935,934  Ethelredi  regis  legcs  935  Canuti  regis  leges  938— 
941  -992—995  Guilieimi  f.  leges  946-95-4  Legcs  Gallorum  & 
Bntannorum  veterum  983—988  Lex  Salica  981  Leges  Phara- 
mundi  ibid.  Saxonum  veterum  leges  6c  mores  9S9— 999  Leges 
Ethelberti  regis  99^,992  Henrici  t.  leges  ioo<— 1025  Leges 
prifcae,  velmutatae,  vel innovatae,  vel  defierunr  105S  LexHortcn- 
fia  1049,  io-o  Princeps,  popuius  fenatus,  plebs  iegum  condenda- 
rum  autores  ibid.  Popuius  non  habet  autoritatem  legis  ferendae, 
1950  Lex  Caefarea  de  poteftate  regia,  conftitutioni  re^iminis  An- 
glicani  8c  imperiorum  Europaeorum  adverfatur  ro<2  Lex  Rhodia. 
Leges  Oleronianae  iioi.-uy-.jgi  Lex  terrae  in  Angliaqu:d 
11 10  Judlces  juramentum  praeftabant  de  legibus  Aoghae  fervandis 
1109  Quidnominelegum  veniat  1170, 1 171  Leges  xii  tabularum 
Romanis  &  Atticis  communes  1193  Modus  legem  ftabiliendi  in 
Anglia  per  regem  &  ordines  parliamentarios  1378,1579 
Leyburne,  Guil.  de,  Admira''us  maris  Anglici  1380 
Liber.  Quis  liber  homo  juxta  jus  prifcum  Anglorum  1025 
Liber  Rubeus  Henrici  I.  leges  continens  1600 
Liberi,  v.  Concubitus,  Mater,  Legltimatio.  Liberorum  fucceflio  In  bo- 
na  paterna  apud  Judaeos,  Romanos,  MahumeJanos  1—4  Liberi 
maiculi  in  bona  materna,  mortuo  patre,  fuccedunt  apud  Ebraeos 
5—6  Liberi  tam  legitimi  quam  naturales  fuccedunt  in  haereditatem 
7  Naturales  liberi  alii  ex  concubinis,  alii  ex  inceftu  geniti,  alii  ex 
ancillis  Sc  extraneis  ibid.  Quomodo  ii  fuccedunt  in  haereditatem 
matris  7, 8, 9  Libeti  ex  ancilia  &  cxtranea  geniti  a  fucceflione  sx- 
duduntur  apud  Ebraeos  1 1  De  adoptione  liberorum  apud  Ebrsecs 
14  Proles  uxoris  non  longe  poft  fecundi  mariti  nuptlas  nata, 
cujus  infans  fuerit  16—37  De  fucceflione  liberorum  fexus  dubii 
aut  utriufque  fexus  27,28,29  Proles  patris  conditionem  fequitur 
160  An  pueri  per  ignem  traducti  an  vero  cremati  312—340  In- 
fantes  Saturno  Africano  immolati  318  Liberorum  immolatio  apud 
Phoenicios  321  Liberi  exnuptiis  licitis,  illicitis,  Sc  irriris  fufcepti 
apud  Ebraeos  55-6,  557 
Libertina  nova  xc  dies  a  nuptiis  Ifraelitarum  arcebatur  62  5 
Libyes  exleges  &  tine  imperio  i2-io 
Lilith  35-0 
Limes.    Dux  limitis  Tranfrhenani    1306      Comites  &  duces  limitum 

1305,2307     Limes  comitis  littoris  Brit2nnici   1307 
Lincoln,  Robertus.     Magica  capitaab  eo  conflata  2S6     Lincoln  epi- 

fcopus  vicecanceilarius  archiepifcopi  Cantuar.   1088 
Lineae  tunicae  Levitarum  183—199,200 
Lingonensis  fynodus  699 

Linguae.     Linguae  vitium   non  excludit  a  facetdotio  vel  pontificatu 
175     Lingua  blaefa  exdudebat  facerdotem  a  benedictione  pronunci- 
anda  181 
Lipsius  notatur  71,72     Emendatur  1710,1711 
Literarum  Graecarum  formae  vetuftiorcs  1494,  1495 
Littus.     Balenae  &  pifces  grandiores  in  iittus  ejecri,  cujus  fint  1265* 
Dominium  littorum  ac  portuum   1266     Mercatoribus  foiis  licuit  ad 
littora  Britanniae  adpellere  1286     Comes  Iittoris  Saxonici  per  Bri- 
tanniam   1296     Littus  Saxonicum  unde  ita  dictum    1296»  1297— 
1303-1365,1306     Littus  Belgicum  1297       Littus  Gallicum  ibid. 
Sedes  comitis  littoris  Saxonici  1298     Offidum  ejus  5c  marini  ejus 
dominii  fubjeai    1299,1300       Littus  Saxonicum,   non  eft  littus 
Eritannis  cifmarinum  1303      Praefidia  Sc  tranfmarinae  auxiliares  o- 
perae  littoris  Saxonid    1304      Mare  Britannicum  &  littus  tranfma- 
rinum  non  eft  .ittus  Saxonicum  ibid.     Littora  non  ab  infeftantibus 
&  praeternavigantibus  nomen  furnunt,  ftd  a  tei.ure  vicina  1  ;o< 
Liturgia.     Veteres  Liturgiae  formulam  anaulum  &  coronam  benedi- 
cendi  in  nuptiis  babent  667     Liturgia  Anglicar.a  LatmeredJita  offi- 
cium  matrimonii  omittit  6S5 

LOKDIXUM 


INDEX    Rerum  &  MATERiARtfM    quae 


Londinum.  Concilio  Arelatenfi  interfuit  reftitutus  epifcopus  Londin. 
8c  Adelfius  Coloniae  Londinenfium  cpifcopus  501  Ludus  velLud- 
dus  Londinum  reftauravit  8c  denominavit  876  Londinenfis  archie- 
pifcopatus  896  Templum  Londinenfe  a  Diocletiano  everfum  Sige- 
bertus  rex  Saxonum  reftauravit  897  Londinenfis  archiepifcopatus 
Cantuariam  tranflatus  eft  910,  911  Epifcopus  London.  decanus 
archiep.  Cantuar.  1088  Londinum  camera  regis  Angliae  dicitur 
1368 
Loncobardi.  Apud  eos  divortia  in  ufu  841,845  Jus  Longobardi- 
cum  in  imperio  Romano  1065,1066 

Lotharius  Tecbergam  repudiabat  843 
Lous  menlis  394 

Lucas.  Evangelium  fuum  Graece ad Theophilum  fcripfit  424.-519-- 
513     Lucas  medicus  725 

Luci,  Richardus  de,  Summus  Angliae  jufticiarius  108S 

Lucina  3fi 

Lucius  primus  rex  Chriftianus  inter  Britannos  baptizatus  895,896- 
986,987  Eleutherius  Papa  Rom.  Fugatium  Sc  Damianum  ad  Lu- 
cium  regem  mifit  S96  Leges  a  Papa  Eleutherio  petit  897  Drui- 
dum  morcs  &  idololatriam  exuit  S98 

Luctus.  Judaei  ritus  plangendi  a  Phoenicibus  Sc  Affyriis  acceperunt 
390 

Luculli  pifcinae  123 y 

Lucus,  quid  in  S.  Literis  343 

Ludi  Halii  1567 

Ludus  vel  Luddus  Londinum  reftauravit  8c  denominavit   877 

Ludwalus,  princeps  Walliae  927 

Lugdunense.  Concilium  11,  1570  Praelatos  five  antiftites  habuit 
472 

Luidus  rex  Britanniae  infulas  maris  bello  occupavit  1183 

Lunus  &  Luna  346  Aftarte  Luna  vocatur  348  Juno  novella  Luna 
difta  Romanis  3/0  Mahumedani  lunulas  corniculantes  faftigiis  ae- 
dium  imponunt  368 

Lupi.    Edgarus    Wallenfibus    tributum    folvendum     lupis    imponit 

93* 

Lupus  epifcopus,  Britannos  in  ecclefiaftica  difciplina  erudivit  907, 
908 

Lusitani.  Mare  Atlanticum  8c  Auftrale  non  eft  proprium  Lufitanis 
1192  Maris  domini  1242,  1243  Lufitani  privatum  maris  domi- 
nium  agnofcunt  1243  Controverfia  inter  Eliz.  reginam  8c  Sebafti- 
anum  Lufitanorum  regem  de  mari  ibid.  Davidis  AEthiopiae  impe- 
ratoris  literae  ad  Emmanuelem  Lufitan.  regem  1249  Alexandri  VI. 
Papae  Bulla  de  terminis  Lufitanorum  1258 

Lustratio  apud  Gentiles  73  Porcus  8c  mus  in  luftrationibus  anti- 
quorum  317,  318    Luftrationis  feftum  inftitutum  1^13 

Lycaea  in  Arcadia  inftituta  1 5 1 3 

Lyciarcha  1569,  1570 

Lydi  quando  8c  quamdiu  maris  domini  12 16 

Am<&'  annus  Graecis  1482 

Lyrae  variarum  chordaxum  ijo&  Orphei  8c  Terpandri  tyra  feptichof- 
dis  1506 


M. 


MAACHAE  idolum  372,   373 
Mabilia.  Quaeftio  de  natalibus  Mabiliae  1094 
Macarius  explicatur  298 

Maccius  quis   1717 

Macedonum  menfes  148S,  1489 

Macrobius  explicatur  265—298— 316— 363 

Macullochus  continuator  Joannis  Forduni  1144 

Magi.  Magorum  carmen  quod  igni  accinebant  383 

Magnesii.  Foedus  eorum  cum  Smyrnaeis  1439.-1446-1454--1525, 
1526  Libertas  eorum  per  foedus  minuta  1^27  Stephanophori, 
triumviri,  corona  laurea  apud  Magnefios  1540  Duplex  erat  Mag- 
nefia  15^7 

Magus  filius  Samothae  Celtis  oppida  exftruxit   870 

Mahumed  Ben  Abdalbachi  Negarenus  de  AEthiopibus  fcripfit 
Si< 

Mahumedes,  Mahumedani,  v.  Turcae.  Mahumedani  Talmudicos  co- 
dices  Alphurcan  appellant  xiv  Liberorum  fucceflio  in  bona  paterna 
apud  Mahumedanos  i— 4  Mahumedani  duas  portiones  filiis,  8c  unam 
filiabus  diftribuunt  3,  4  Mahumedani  filio  unico,  8c  filiae  unicae 
dimidium  bonorum  defunfti  patris  cuilibet  diftribuunt  4  Mahu- 
medani  8c  Mufulmanni  71  Mahumedani  nugis  fuis  hiftoriam  vituli 
aurei  coinquinant  293,  294—297  Mahumedani  lunulas  corniculan- 
tes  fafiigiis  aedium  imponunt  368  Mahumedani  adorabant  caput 
Veneris  369  Liber  Amywtm  de  Mahumedicis  370  Mahumedani 
a  Chriftianorum  notione  de  Spiritu  S.  differunt438  Eorum  pre- 
candi  formulae  454,  455,4^6  Mahumedani  Jefum  Chriftum  mag- 
no  in  honore  habent  456  Quatuor  uxores  ducere  licuit  juxta  Ma- 
bumedanos  j-6j-,<66  Mahumedis  uxorum  numerus  $-66  Mahume- 
dis  vidua  nulli  nubere  potuit  572  Apud  Mahumedanos  coemptionis 
fponfalitiae  ufus  686  Ritus  Mahumedanorum  nuptiales  ibid.  Vir- 
ginitatis  figna  8c  teftimonia  apud  Mahumedanos  704—707  Poena 
adulterii  juxta  Mahumedanos  740,  741  Uxoris  adulterii  fufpeihe 
poena  apud  Mahumedanos  7^0,  7^1  Mahumedani  Ebraeorum  fen- 
tentias  de  divortio  amplexantur  779—781  Divortiaapud  Mahume- 
danos  pro  arbitrio  mariti  fiebant  779,  780  An  repudiata  uxor  a 
marito  recipi  poffit  apud  Mahumedanos  780,  781  Ex  jure  natura- 
li  Ebraeorum  divortium  illis  licuit  782  Mahumedani  maria  fua 
aeftimantex  proventu  pifcationis  8c  navigationis  1259 


Majorianus  imperator.    Refcriptum    ejus   de  adulterii   poena  738, 

739 
Majus   menfis.     In  eo  non    fiebant  nuptiae    apud    Paganos   63-3, 

654 
Malachbelus  Deus  339 

Malachias  Propheta.  Divortii  libelli  mentio  in  eo  766 
Malchus  emendatus  333 
Malcolmus  rex  Scotorum  Cumbriam  obtinet  93 1     Vita  ejus  1 14S— 

nyo 
Malinae  quid   1 3 1 1 

Malken,  facrificiorum  Molochi  locus  315 
G.  Malmesburiensis    notatur  285       Multa   hiftoriae  Eadmeri  debet 

1594 
Mammon  vox  unde  220 

Mamzeres.    Mamzeres  8c  liberi  ex  inceftu   geniti  fuccedunt  in  haere- 
ditatem  matris  9     Mamzer  quis  8c  unde   ita  dicatur  9     Mamzer 
ultimo  fupplicio  plecf  endus  9,  1 0 
Manasse  8c  Jaddua  an  fimul  pontifices  fuerint  139 
Manasses.    Pofteri    Manaffes    fiiccedebant   in    terra    promifla   j-i-- 

54 
Manichaei  nuptias  damnabant  658 
Manilii  Athla  25-9    Manilius  explicatur  392 
Mannors  quid    1030 
Manserus,    Manzerus,    Spurius,    Nothus,    quomodo  diftinguantur 

10 
Mansor  quid  1 1 
Mantineia  1567,  1568 
Manumissio.    In   manumiftionibus    perfonae     manualis    defignatio 

439 
Manupastus  quid  993 

Mare,  v.  Oceanus,    Admirallus,    Velum.    Mare  aeque   ac   terra  juris 
eft  privati  1184,    1185     Ratio  nominis  Maris  Clauli  1184--1186 
Argumenta  quod  dominium  maris  noneftjuris  privati  1188    Bella 
ex  negato  maris  portus  ufu  orta   ibid.     Jus  maris  naturale  1 1 89 
Mare  mutabile  non  circumfcribitur  limitibus,  8c  omnibus  patet  ibiif. 
Mare  commune  efie  omnibus  probatur  ex  jure  gentium  8c  ex  jure 
naturali  1 189— 1 191     Maris   dominium   non  poteft   acquiri  11 90 
Ferdin.  Vefquius  contra  jus  maris  privatum  difputat   1191    Hugo 
Grotius  mare  communis  efle  juris  aflerit  1 192    Mare  Atlanticum  8c 
Auftrale  non  eft  proprium  Lufitanis ibid.  Mare  quid  ibid.  Maris  diftribu- 
tio  non  nommabatur  in diftributione  tellurispoft  diluvium  ibid.  Maria 
indiflributioneterraecontinentur  nogDommiumamariad  mare  1200 
Jus  divinum  dominio  marino  favet  ibid.  An  mariatanquamresvacuae 
poflint  occupari  jure  ibid.    Marium  dominium  Noacho  a  Deo  con- 
cedebatur  ibid.    Quomodo  mare  Numinis  effe,  intelligendum  1 20 1 
Tyrii,  maris  Phoenicii  principes  ibid.    Mare  AEgyptium  five  Alex. 
andrinum  1201,  1202    Mare  Galilaeum,  feu  Tiberiadis  lacus  1202 
Mare  Genefar,  mare  Ceneretb,  mare  Salfum,  ieu  Iacus  Afphaltites 
ibid.    Phoenicium  mare  1203    Totum  mare  occidentale  cum  con- 
tinente  terrae  Hraeliticae  limites  occidentales  dicuntur  nof,   1206" 
Mare  Hifpanicum,  mare  Romanum,  mare  Damafcenum,  mare  Me- 
diterraneum  1206    Maris  civitates  1108    Ujque  ad  mare  quid  de- 
notat  ibid.    Mediterranei  maris  imperium  Cneo  Pompejo  a  Romanis 
datum  12 13,   1214     Cilices  maria   invadunt    R.omanorum  12 13; 
Cretenfium  imperium  marinum  1 2 1 4    Minos  rex.  Cretae  Cretico 
mari  imperabat   1214,  1215     Imperium  maris   Cretenfe   quando 
fuerit,  8c  quamdiu  duraverit  1216    Lydi,  Pelafgi,  quando  Scquam- 
diu  mari  domini  11 16    Thraces,  Rhodii,  Phryges,  Cyprii.,  Phoeni- 
ces  maris  domini,  quando  8c  quamdiu  1 2 1 7      Milefii,  Cares,  AE- 
gyptii,  Lesbii,  Phocaeenfes,  Corinthii,  maris  domini  quando  £c  quam- 
diu  12 18    IoneSj  Naxii,  Eretrienfes,  AEginetae  marisdomini  12 19 
Polycrates  Samiorum  rex,  dominus  maris  1129    Athenienfes  domi- 
ni  maris   ibid.     Lacedaemonii  domini  maris  1 2 1 1      Philippus  rex 
Macedonum  imperium  maris  affedtat  1220     Lacones  cum  Atheni- 
enfibus  foedus  de  navibus  Sc  mari  ineunt  ibid.  Mare  Caricum  mi 
Artaxerxes  Longimanus  imperio  navali  exuitur  ibid.    Epiphanes  rex, 
maris  Syriaci  dominus  121    Mare  Ery thraeum  unde  ita  dictum  ibid. 
Paifum  de  mari  rubro  ibid.    Maria  Tyria  ibid.     Oraculum  Delium 
de  Athenienfium  domino  marino  1123    Ptolemaei  Philadelphi  AE- 
gypti  regis  dominium  marinum  ibid.     Laconica  civitas  £c  Attica 
maris  dominio  gaudebant  1224     An  civitati  maris  communio  uti- 
lis,  nec  ne,  difputat  Ariftoteles  ibid.  Alexander  Macedo  maris  domi- 
nus  ibid.    Maris  accolae  apud  Graecos  maris  dominio  potiri  dicun- 
tur  ibid.    Spinetae,  Tyrrheni,  Carthaginienfes,  maris  domini  122$- 
Veneti  rerum  nauticarum  ftudiofi  1226     Populi  Romani  8c  impe- 
ratorum  Rom.  imperium  marinum  1226— 1228     Romani  domini 
fiunt  Carthaginienfium  Phoenicii  Sc  Cilicii  maris  1226     Pifcatio  in 
mari  thynnaria  1227— 1236     Auguftus  Caefar,  Theodofius  ienior, 
Scipio  Africanus,  domini  maris  1227,    1228     Conftantinus  Mono- 
machus,  maris  dominus  1228    Conftantinus  Porphyrogenita  maris 
dominus  ibid.    Maris  AEgaei  proventus  annuus  1228,1229    Ulpi- 
anus  mare  omnium  hominum  commune  dicit   1231-1233—1236 
Celfus Romanorum  mare  Romanis  commune  dicit  1233     Privato- 
rum  hominum    in   imperio    Romano  dominium   marinum   1234 
Quaeftus  villaticus  coloni  ex  mari  ibid.    Tharfi  urbis  dominium  ma- 
ris  1235     Emmanuel  Comnenus  Coenobitis  concedit  jura  maritima 
1236    Paulus  jurifconfultus   privatorum  dominium   maris  adferit 
ibid,     Maris   dominium   probatur   ex    Bafiiicis  8c  ex  Leonis  imp. 
fan£lione  1237     Limites  veftibulorum  marinorum  1238     Principis 
8c  privatorum  hominum  dominium  in  mare  in  oriente  ibid.    Vene- 
torum  dominium  maris  Adriatici  1238,  1239    Venetorum  mos an- 
nuus  defponfandi  mare  annulo  1241    Genucnfium  mare  Liguflicum 
1240,  1241      Tyrrhenum  mare  Tufcorum  1241     Mare  ecclefiae 
Romanae  ibid.    Lufitanorum  dorninmm  maris   1242,   1243    Lufi- 
tani  privatum  maris  dominium  agnofcunt  1243     Difceptatio  inter 
reginam  Elizab.  Sc  Sebaftianum  Lufitanorum  regem  de  mari  ibid. 

Hifpanonjm 


in  fecundd  Volumine   continentur. 


Hifpanorum  niaris  dominium   124;,   1144      Gallorum   dominium 
maris  1144,  1245    Galli  male  regem  fuum   maris  Britannici  regem 
afferunt  1246      Gallis  reftat   maie    omnium    hominum    commurte 
ibid.    Divifio  rerum  e  mari  extractarum   in  Gallia  1147    Vecriga- 
lia  marium  in  Gallia  temporc   Francifci  I.   foluta  ibid.     Cuftodcs 
marisapud  Anglos  1248    Danorum,  Norwegorum,  Polonorum,  do- 
minium  maris  privatum  ibid.     Guftavus  Adolphus  rex  Sueciae  re- 
nunciavit    dominio  maris   ibid.      Turcarum   imperium  maris  1249 
Libera  navigatio  in   Scptentrionali  Sc   Baltico  mari   inftituta    1150 
Dominium  raaris  privatum  tam  jurc  naturac  quam  gentium  inni- 
titur  ibid.     Liber  mcrcatorum,  pcrcgrinorum,  8c  navigantium  tran- 
fitus  non  tollit  privatum  maris  dominium  1250,  1  a ■>  1      Fluxus  ma- 
ris  non  tollit  privatum  maris  dominium   125*3  r2S3      Dominium 
infulae  in  flumine  Sc  in  mari  natae  1253,   125-4    Flumina  Sc  lacus 
interdum  maria  dicuntur  1214,   1255     Lirr.itum  ac  finium  maris 
defeftus,  non  tollit  privatum  maris  dominium  125-6,  1257    Terra 
veteribus  infula  mari  circumfufa  dicirur    115-7      M3re  fuos  habet 
terminos  aeque  ac  tellus  1257,    1258    AEquator  8c  tropicas  cancri 
maris  funt  termini  1258     Sarpcdon  8c  Calycadnus  termini  dominii 
marini  ibid.    Infula  Cyanaea,  Sc  infula  Chelidonia  terminus  marini 
dominii  ibid.    Mans  menfurae  Sc  tcrmini  in  ufu  apud  jurifconfultos 
1258,1259    Thalaffometrae  apud  Graecos  11^9    Magnitudo  maris 
&  inexhauftaejusabundantia  non  obftat  privato  maris  dominio  1159, 
1260     Mare  ex  commerciis  Sc  pifcationibus  detcrius  redditur  115-9 
Mahumedani  maria  fua  aeftimant  ex  proventu  pifcationis  8c  naviga- 
tionis  ibid.    Margaritae  in  maribus  occidentalibus  1260     Lex  maris 
domina  1260—1167—1269    Orbis  mari  &  terrapacatus  ab  Octavio 
Augufto  1261     Graeci  non  interdicebant  pifcationem  in  mari  ibid. 
Terra  Sc  mare  omnibus  patent,  donec  per  publicam  autoritatem  pri- 
vatum  ejus  dominium  afferatur    1262—1264—1273      Vefpafianus 
Caefar  maris  dominus  1163     Alexander  M.   regnum  maris  affecta- 
vit  ibid.    Jurifconfulti  veteres  male  communionem  maris  univerfa- 
lem  flatuunt  1-66    Quofenfu  lex  maris  domina  intelligenda  1267— 
1272.     Antonini  Pii  imp.  refponfum  de  imperio  maris  1268,1269 
Mare  Tillae  five  Telium  1269     Vafquius  refutatur  de  communione 
maris  univerf  li   1273— 1276     Baravi  pifcationem   in  mari  liberam 
defenderc  volebant  1274  Grotius  liberam  maris  communionem  pro- 
bare  vult  1174--1276     Diverticula  maris  1274    Oceanus  Britanni- 
cus  quadrifariam  partitus   1278--1181       Mare   Hibernicum    1278 
Mare  Auftrale  Sc  Oricntale  a  Eritannis  occupatum  fuit  tempore  Julii 
Caefaris  1281  Britanni  marinum  dcminium  fibi  acquiiiverunt  1285-, 
11S6    Reguli   Britannorum    maritimi    1286      Maritimae  civitates 
Britannorum  1286--1298,  1299     Britanni  Septentrionalis  maris  do- 
mini   1288     Britannorum  maris  fecretum    1288—1294    Romani 
maris  Britannici  domini  1292— 1196    Franci  Sc  Saxones  mare  Bri- 
tannicum  infcftantes  pelluntur  1295—1304     Cura  maris  comiti  lit- 
toris  Saxonici  incumbebat  1304  Mare  Britannicum  &  littus  tranfma- 
rinum  non  eft  littus  Saxonicum  ibid.  Mare  Britannicum  &  littus  tranf- 
marinum  Saxonum  depraedationibus  infeftabatur   1305     Maris  Bri- 
tannici  dominium  ex  Claudiano  probatur  1308    Et  ex  nummis  An- 
tonini  Pii  Augufti  1309,   ijio     Poft  Romanos,  Saxones,  8c  D2ni 
maris  Britannici  domini  13 10,  1311    Edgari  cura  maris  1  jij-    Ed- 
oari  Sc  Canuti  regum  imperium  in  mare  Britannicum  1323,  1 J14 
Chauceri  fabula  de  marino   Britannorum  impcrio  1325-     Marinum 
regum  Angliae  dominium  poft  Normanniae  adventum  1J27,  1J28 
Mare  cuftodire  quid  1J2S    Cuftodes  maris  Anglicani  1319    Cufto- 
des  maris  admiralli  dicti  1J29-1338    Cuftodia  maris  Anglicanifub 
Henrico  I.  Henr.  III.  Edwardo  I,  II,  III.  Richardo  II.  HenricoVI. 
1228—1350    Quid  cuftos  maris  denctat  1531     Officium  cuftodis 
maris  133-     Tributa  ad  maris  Anglicani  cuftodiam  poft  Norman- 
norum  adventum  pendi   folita   1332-1536      Quatuor    maria  An- 
sli3e    1340    Mare  Anglicanum    littore  Aquitanico,    Normannico, 
gc  Vafconico  terminatur  1541     Limites  maris  Anglicani  cifmarini 
Sc  tranfmarini  1341,  1542    Anglo-Saxones  ScDani  imperium  mari- 
timum  exercebant  in  mari  Britannico  poft  Egbertum  1349,  135-0 
Rex:  Anoliae  maris  Britannici  Sc  infularum  in  eo  pofitarum  dominus 
dicitur  1 5 j-i     Henricus  IV.  poteftatem  concedit  navigandi  perreg- 
num  AngHae  iJJ7    Philippus  Longus  rex  Galliae  mare  in  Galliam 
trajiciendi  concedit  ibid.     Liber  maris  tranfitus  ab  Eizabetha  regi- 
na  petitur  1358,  1359      Per  foedera  inter  principes  Anglis  vicinos 
mare  Anglicanum  tranfeundi  poteftas  eft  conceffa  1565,  1364    Ja- 
cobus  I.  hmites  ftatuit  maris,  Hifpanis,  £c  Hollandis  bellainter  femo- 
ventibus  1366—1368      Regiae  camerae   in  mari  Anglicano  1368— 
1370-1373    Navibus  mare  Anglicanum  tranfeuntibus  veiiigalia ir- 
rogantur   1379,  1380     Jurifconfultorum  Anglorum  teftimonia  de 
regum   Angliae  dominio  maris   1381--1385     Antiqua  fuperioritas 
maris  tempore   Edwardi  III.    1381-1396— 1398     Quatuor  maria 
1383     Criminis  reus  ultra  mare  Anglicanum  agens,  quomodo  pu- 
nitur  1383,  1384    Criminis  in  mari  reus,  quomodo  punitur  ijS'4 
Jus  patrium  Anglicanum  maris  dominium  regum  Angliae  adftruit 
1 5S5-    Elizabethae  reg.  legati  de  dominio  maris  cum  rege  Daniae 
agunt  1385-— 1410,  141 1    Dominii  marini  jura  13S5    Dominii  ma- 
ritimi  regum  Angliae  in  Flandrorum  ad  Edwardum  II.   legatione 
recognitio  1400    Quis  in  mari  Hibernico  pifcari  potuit  1403— 1405 
Ve£tigalia  pro  pifcatione  in  mari  Hibernico  1403      Marina  regina 
Angliae  Hifpanis  veniam  in  mari  Hibernico  pifcandi  concedit  1404 
DominiumScpifcationes  in  mari  Scotico,  Orientali  £c  Septentrionali 
1406—1409      Septentrionale  Scotiam   verfus  mare    Norwegis  Sc 
Danis  paruit  olim  1407,  1408    Reges  Scotiae  arram  dominii  inmari 
Scotico  habent  1409      Mare  Septentrionis  Anglis  competit  1409— 
1414     Mare  infulas  Daniae  ac  Norwegiae  Friflandiam  Sc  lflandiam 
attinens  Britannis  tribuitur  1409    Eani  mare  Septcntrionale  fibiven- 
dicant  14^9,  1410     Anglis  maris  Septentrionalis  ufus  conceditur 
per  foedus  inter  Henricum  VII.  Sc  Joannem  II.Daniae  regem  1410, 
141 1,  141 2    Reges  Daniae  cum  rc-gina  Eliz.  agunt  de  maris  Sep- 
tentrionalis  priyiiegiis  Anglorum  1411,1414     Britannorum  imperi- 
um  in  mari  Grecnlandcnfi  1414  Scriptores  de  maribus  1417  Tem- 
Vol.  II. 


pus  quo  Seldem  Mare  Claufum  confcriptu-  cfl     Js  ,      Praeromtivi 
dominii    maiis  Britannici   1423     Liber  Selde.ii  (IVJarc  Claufum  1  K. 

cobo  I.  regi  porrcctus,  leclus,  rcftitutus  i.;2<;,  14,20 
Manus,  v.  Impolitio.    In  manumiffionibus,  dignitatibus,  & 

acadcmie.s  pcrfonae  manualis  dciiguatio  430 
Mapezius,  Gualterus  1C96 
Macpopuv  quid  655- 

MAnATHONiuin  praelium  Miltiade  ducc  11717 
Marcionitae  poft  Arium  orti  466     Nuptias  damnabant  65-8 
S.  Marcus.   Hanamas    Patriarcha    Alexandrinus  a    S.  Marco  faccus 
419-421-427-419     S.  Marcus  conftituit  xii  presbyteros  Alexan- 
driae  411-454,435   A  S.  Marco  ad Deinetrium  nullus  in  AEgypto 
fuit  cpifcopus  422    Petrus  Evangclium  Marci  Latine  icripfic  414-. 
5-18,  519-523    S.Marci  corpus  igne  crematum  cft  426-517,  528 
ln  Cyrene  Sc  Pentapoli  cpifcopos  ordinavit  51  j     Quando  Alexau. 
driae  occifus  526,  5-27 
Mardocempad  394 

Margareta  regina  Scotorum  vita  ejus  114S-1150 
Maroaritae  in  maribus  occidentalibus  1260  Margaritarum  in  Britan* 

nia  abundantia  ibid. 
Marcemah  quid,  Sc  unde  didtum  557—399 

Maria,  MaterJ.  C.  Nuptiae  Jofephi  &  B.  Virginis  45      B.  Virginis 
Mariac  annuius  pronubus  1'erufii  reconditur  631      Quomodo  Jofe^ 
phus  B.  Mariam  clam  dimittere    voluiffe  dicendus  797 
Mariani  poft  Aiium  oiti  466 
M«f»  335 

Marisco,  Adam  de,  quis  1718 

Maritus,  v.  Uxor,  Zelotypia.     In  uxoris  defundtae  bona  fuccedcbaf, 
41,  4;       .iarito  non  licuit  uxorem   divortio  ejediam  poft  fecundi 
mariti  obitum,   in  uxorcm  ducere  572,    573       Maritus  novus  Ec 
•  1  ium  a  munere  militari  Sc  civili  immunis  erat  709, 

7ro  DeceL.  ofEcta  conjugalia  mutua  maritus  uxori  praeftare  obli- 
gatur7ii— 714  Maritus  uxori aimcnta,  veftimenta, domiciliui.  cum 
utenfibbus  dare  cogebatur  apud  Ebraeos  715,  716  ^laritu?  aops, 
r  .1  uxorem  alere  non  poteft,  divortio  eam  feparec  opx.et ibia.  Ma- 
iiti  votu.ri  in  Jctrimentum  uxoris  quomouo  lblvi  jebet  716,  717 
Mar.ti  poteftas  in  uxorem  cum  domic.lii  fedes  mucare  veiit  717 
Contumacia  mariti  debitum  conjugalc  vei  comperenJmancis,  vel  ne- 
gantis,  mulcia  puniebatur  710  Maritus  impotens  generandi  a  mu-; 
liere  feparabatur  722  Maritus  in  aegrotantem  uxorem  medicinae 
iumptus  impendcre  debebat  ibid.  Uxorem  captiv:rr,  rccimere,  8c 
morcuam  fuis  fumptibus  fepelire  debebat  722,  723  Maritus  non 
niii  ab  omni  -llicito  concubitu  liber,  uxorem  ad  aquarum  examen 
adigere  poterat  746 
Marmora  Arundelliana  opera  Seldeni  Sc  Patr.  Junii   exfcripta  143 84 

1439     A  Gui).  Pcttaeo  ex  A&  afportata  1439 
Marnas  Gazaeorum  334,  35^- 
Marspiter  311 
Martialis  adjurat  Judaeum  per  numen  fuurn  vii,  viii,  ix     Martialis 

explicatur  359 
Martiana  lex  Britonum  973 

Martiniani.  Controveriia  inter  eos  Sc  Bulgarianos  1049 
Martius  menfis.    In  eo   non  Sebant  nuptiae   apud   Paganos   653^ 

6<4 
Masculus.     Mafculus  £c  ex    mafculis  in  ftirpe  Aharonica  oriundus, 

admittebatur  ad  pontificatum  151,  ij-i 
Masculinae  im3gines   347 

Mater.  Matris,  liberorum  expertis,  bona  ad  agnato!  paternos  abeunt 
apud  Ebraeos  5  Naturales  liberi  fuccedunt  in  haereditatem  7,  S 
Maternorum  bonorum  dupltx  portio  non  cedebat  primogcnitis  iS^ 
1 9—2  3  Marernae  cognationis  nulla  ratio  habebatur  apud  Ebraeos  3  ij 
31  Mater  deum  353  Deae  m2tres  354 
Matilda.  Dos  ejus  unde  conflata  1009 

Matrimonium.  Jus  matrimonii  apud  Ebraeos  triplex  531,532  Con- 
jugia  ex  S.  lege  vetita  apud  Talmudicos  propter  affinitatem  J35, 
S34  Interdidia  connubiorum  affiniiun  apud  Karaeos  538,  539—544 
Qyaenam  conjugia  facerdotum  8c  pontifici  vetita  555  Triplex  a- 
pud  Judaeos  Sc  Romanos  contrahendi  matrimonii  formula  5-99 
Unio  Karaeorum  perfonalis  in  conjugio  640  Juxta  jus  naturale  mu- 
tuus  confenfus  Sc  concubitus  matnmonium  conficiebat  641—643 
Matrimonia  fine  bile  6fi  Officium  matrimonii  in  Liturgia  Angli- 
cana  Latine  reddita  omittitur  6S5  Ritus  matrimoniales  pontificio- 
rum  in  Anglia  685,  6S6  Ritus  matrimoniales  in  ecclefiis  Gene- 
venfi,  Hollandica,  Scotica  606  Pontificii  matrimonium  faciamen- 
tum  faciunt  693  Matrimonia  illuftriorum  8c  obfcuriorum  quomodo 
fiant  juxta  Juftinianum  69^,696  Apud  pontificios  matrimonium 
etiam  fine  facris  folennibus  rite  peragi  poffe  permittitur  699  Ma- 
trimonium  duobus  modis  diffolvitur  761  Sententia  Ben  Syrae  de 
matrimonio  778,  779 
Mattathias  an  pontifex  fucrit  127,  118 
Matthaeus.    Evangelium    ejus    Hebraice    fcriptum    '119-513-789 

Quando  fcriptum  809 
Matthaeus  monachus  de  divortiis  8^5- 
Matthias  Anani  filius,  pontifex  Ebraeorum   154 
Matthias  Theophili  filius,  pontifc-x  Ebraeorum  132— 13^ 
Maugantius  quis  1717 
Mazal  Tob  155     Mazal  Sc  Mazaloth  ibid.    Cabaliftarum  ordo  Ar.ge? 

lorum  Mazaloth  ibid.  , 

Mazaroth  255 
M«c?sus  3 1 9 

Mechavi  Chaldaeorum  iSi 

Medus.  Dextrisdatis  fponfalia  inibantur  apud  Medos  644 
Mev^Ak^t©-,  MtyciM[jja£&'  cx  Phoenicia  319 
Megalepolis  in  Arcadia  condita  1513 
Mfycc.etH^   319 
Meldunenhs  fynodus  699 
Melicartus  Tyriorum  319 
Melunius  quis  1717  ■ '■■  ■■-'■■  -'T"s 


INDEX  Rerum&   Materiarum  quae 


Mellitus  London.  epifcopus.  Sebertum  E.iftfexiae  regem  ad  Chriftia- 
nifmum  converrit  913 

Melo.  Nomen  Nili  301 

Melrosense  Chronicon   1143 

Mendicaeo  Cyrenaeo  facti  honores  1469 

Mendicake  ofiiatim  apud  Ebraeos  24 

Menelaus  pontifex  1 24 

Meni  tojca  dicitur,  quod  de  vii  planetis  abEbraeisfumitur  158 

Menestheus  1^03 

Meneth  idolum  Arabicum  351 

Mensis.  Ordo  menfium  Ebraeorum  302  Menfes  nuptiis  faciendis 
aufpicati  vel  inaufpicati  apud  Romanos  6^3,  6)"4  Meniium  prin- 
cipia  apud  Dn.idas  970  Menfes  Athenienlium,  Romanorum,  Ma- 
cedonum,  Perfarum,  Arabum,  AEgyptiorum,  Graccorum  1488, 
1489  Meniis  Lenaeus  quis  apud  Ioncs  1^43—1549  Menfes  Atti- 
ci  a  folcnnioribus  facris  denominati   1543 

Mensura.  Falfae  menfurae  poena  tempore  Henrici  I.1008 

Mephiboshetus.  David  rex  reftituit  Mephibofheto  bona  fifco  olim 
tradita  67,  68     Apud  regem  accufaius  fe  excufat  ibid. 

Merchenlage  946-997 

Mercia  91 8    Weda  primus  eorum  rex  Chriftianus  915 

Mercurius.  Mercurii  acervus  Graecis  facer  397,  398  Mercurius 
««7,©-  398 

Meretrix  permifla  facerdotibus  163  Jofephus -  meretricis  conjugium 
prohibitum  efTe  docet  573  Coitus  meretricum  verberibus  punieba- 
tur  597      Philo  Judaeus   meretricem  lapidandam  efle  dicit  733, 

754 

Merkolis  39S 

Merodach  394 

Mertonensia  conciiia  1107 

Mitrii/AoK^jjot.  361 

Mesowedes   Cretenfis  citharoedus  1501 

Mesopotamia  214 

Muro{ux   3SS 

Metempsychosis  autor  quis  979 

Metonica  periodus  1487 

Mexicanae  nuptiae.   Thymiamatis  facrum  in  iis  65-2 

Micha.  Templum  Michae  180,  281  Quamdiu  fculptile  Michae  cole- 
rent  Danitae  280 

Michael  Attaliata.  Opus  ejus  juridicum  de  caufis  divortii  838,  S39 
Notatur  1164 

Michael  Chryfoccphalusde  divortiis  848,  849 

Michael  Duca  imperator  83S 

Michael  Paranymphus  Adae  63S 

Michael  Patriarcha  Antiochenus  418 

Michael  Patriarcha  Conftantinopolitanus.  Samftio  <=jus  de  coronatione 
nuptiali  66 1,  662 

Michael  Pfellus  de  divortiis  S39 

Miles,  Miiitia.  Ordo  militiae  fufcipiebatur  apud  veteres  Saxonespio 
Milites  confecrandi  confuetudinem  Anglorum  abolet  Guiliehnus  I. 
951  Magifter  militum  1 306-1 338  Juris  militaris  Angliae  prae- 
rogativa  unde  petenda  1423,  1424 

Milesi  1,  quando  £c  quamdiu  maris  domini  1218 

Milevitana  fynod.us  de  divortiis  S51,  8ji 

Milicus  3  iS 

Mina  quid  616 

Minerva  371    Minervae  Lyndiae  facrificabant  virgines  1493 

Minor.  Devaria  minorumactateapud  Ebraeos  24—26  Tutores  minori- 
bus  apud  Ebraeos  a  quo  eligebantur  25-  Minores  foeminae  £c  fervi 
non  poterant  efTe  tutores,  nili  a  parente  elefti  26  Minor  majori 
natuinterdum  anteponitur  in  regni  fucceflione  15-3  Minoris  uxor 
a  leviro  renuntiari  poteft  578  Minor  quis  mafculus,  quae  puella 
605  Minoris  mafcuii  contradlus  fponfalitius  irritus  erat  ibii.  Pu- 
ella  minor  non  fine  pai'entum  confenfu  fponfalia  facere  poteft  ibid. 
Bona  puellae  omnia  patri  cedebant,  quamdiu  minor  ibid.  Puella 
minor  renuntiare  poteft  iponfalibus  606  Turores  £c  agnati  vicem 
patris  praeftabant  puellae  minoris,  patre  mortuo  ibid.  Puella  renun- 
tians  patrileviro  interdicla  eft  608  Repudia  minorum  non  valent 
ex  codice  Juftinianeo  83  $ 
Minos  rex  Cretae.  Cretico  mari  imperabat  12 14,  1215  Leges  ejus 
1215  Imperium  marisejus  quando  fuerit,  £c  quamdiu  duravit  1216 
Creta  regnat  ifii 

Miphletzeth.  Maachae  Afae   regis  matris  idolum  372,  373     Unde 

idolum  hoc  apud  Ebraeos  derivatur  373 
Miriam  quando  mortua  87,  88 

Misna.  R.  Jehudah  Hakadoffi  Mifnajoth  confecit  xv,  xvi 

Mithra.  Sacra  Mithrae  75     Mithra  r^mXccr^  229     Septem  portae 
Mithrae  313    Qtiae  pericula  obeunda  Mithrae  initiatis  ibii.    Mithra 
quid  317    Mithra  dea  Perfarum  35-3 
Mitra  pontificis  iSy 
MnT^m  646 

Moi~a'*    £c    fhmxiio    adulterium     &    adulteria    committere    ligni- 
ficat     788—794      Ilopmx.    £c    potyjM  quomodo   differunt  825, 
826 
Molmutinae  leges  874—973    Dunuallo  Molmutius  874 
Molcchus.  Molochi  facra  312-314-340    Septem  conclavia  in   Mo- 
locho  313     Moloch  Baa!  diitus,    8c  Melchom  314,   ?,i;    Molochi 
facrificiorum  locus  Malken  di£tus  3  i_y     Adadi  &   Molochi  effigies 
profole  316 
Momorancius,  Henr.  admirallus  Franciae   1349 
Mona  infula,  f.  Mannia.    Inter  continentes  Angliae  provincias  nume- 
ratur  1402,  1403—1405    Infula  Mona  ab  Edwino  rege  Northum- 
brorum  Anglis  fubjugatur  1405-     Norwegi   eam  tenebant  per   cc 
anncs  ii.oy     Godredus  rex  Monae  infulae  ibii.     Infignia  ejus  ibid. 
Reginaldus  rex  Manniae  ibid.    Rex  Monae  homagium  praeftitit  An- 
glorum  regi  ibid.     Alexander  III.  Scotorum  rex  Monam  infulam 


fubegit  in  poteftatem    ibid.      Angli  infulam    Monam  recuperant 
ibid. 

Monachi,  Monafteria.  Jus  Caefareum  intra  £c  extra  monafteria  An- 
glicana  praelcctum  1092  Alexander.  III.  Papa  Rom.  jus  Caefareum 
ex  monachorum  manibus  fumpfit  1092  Monachi  in  Scotiaex  Ke- 
ledeis  per  muita  feculacreati  1140  Libri  juris  Caefirei  monaftmis 
illati  11 73,  1174  Privilegia  monachis  Cc  monafteriis  ab  Edgaro 
rege  conceffi  1611--1629  Monachi  bcnedictini  ab  Auguflino  in- 
ftiruuntur  1667  Monachi  Glaftonicnfis  ecdcfiae  ante  S.  Auguft:- 
num  AEgyptiorum  monachorum  more  vivebant  1667 

Moneta,  Monctarii,  v.  Pecunia.    Monetariorum  falibrum  poena  tem- 
pore  Henrici  I.  100S   Monetae  cudebantur  Cantuariae  1672 
'  >scV 


p^oi  341 


Monimus.   Azizus  Ec  Monimus  Edefliie  Solis 

Monomachia  1102 

Mons.    Mons  Olivarum  didtus  mons  corruptionis  376 

Mons  Peffokmus.  Montpellier  11 17 

Montacutius,  Rich.  notatur  207—401     Refutat  hifloriam  Decima- 

rum  Seldeni  1423 
Montanistarum  haerefis  matrimonium  prohibentium  Sio 
Montis  S.  Petri  abbatiae  fundatio  in  Metenfi  diocceli  ic66 
Moribundus,  Mors.    Moribundi  voluntas  etiam  Jine  fcriptis,  vi  vocis, 

valebat  S9     Mortuos  confulendi  ratio  290,291 
Morisotus,  Claudius,   noiatur    1410      Contra  Mare  Claufum  fcripfit 

'43J-  .  ,  „.  , 

Moscovitae.  Ritus  nuptiales  eorum  non  d:(ferunt  multuma  Graeco- 
rum  663,  664  Poculum  commune  non  in  uiii  in  ritibus  nuptialibus 
Mofcovitarum  664  Divortia  permittunt  £c  repudiatis  nuptias  fe- 
cundas  810,  S11  Quando  Chriftianifmus  apud  Ruthenos  introduc- 
tus  811     Mercatores  Mofcovitae  in  Anglia  1412— 1414 

Moses.  Aaron  Mofis  natu  major  frater  32,  33  Mofis  nomen  in  S. 
Scriptura  £c  Talmudicis  autoribus  praeponitur  nomini  Aaronis  ibid. 
Molis  8c  Aaronis  ftemma  32  Mofesextraordinem,  licet  non  primo- 
genitus,  facerdotis  munere  fungebatur  S4  Mofes  pontifex  fummus 
Aharoncm  £c  filios  ejus  initiavit  84  Mofes  uxorem  fuam  divortio 
ejecit  807,  SoS    Tharbis  &  Zippora  Molis  uxores  S08 

Motii  Phoenicum  310 

Mulcta  virgini  ftupratae  danda  593,  594  Muldtae  vel  patri,  vel 
puellae  cedebant  597 

Mundus.  Thema  geniturae  mundi  ex  AEfculapii  fcriptis  a  veteribus 
traditum  2S5,  2S6  Mundus  certis  temporibus  patere  dicitur  apud 
Paganos  6>;4,  655-  Quo  anni  tempore,  mundi  initium  8S7-S89 
Mundi  creatio  momentanea  888 

Municitium  Romanorum  quid  893 

Munsterus  notatur  791-1201 

Mayoytirtf    3  2  I 

Mures.  Muforitae  317  Porcus  Sc  mus  in  luftrationibus  antiquorum 
317.318 

Muriardachus  Hiberniae  rex  847 

Muscae.  Mufcae  facra  Dei  veri  non  infeftabant  374,  375  Mufcae 
Accaronitae  375 

Musica.  Blegabridus  rex  Angiae  muficorum  princeps  S76  Graeci 
duplices  habebant  figuras  feu  notulas  muficas  1498  Enharmonicae 
8c  chromaticae  figurae  muficae  149S  Gaudentius  de  figuris  muli- 
cis,  Ariftides,  Quintilianus,  £c  Bacchius  de  mufica  fcripferunt  1499 
Diagrammatum  in  muiica  autor  Stratonicus  citharoedus  1499  La- 
cedaemonii  prae  aliis  Graecis  muiicam  curabant  1^07 

Mutinus  Deus  990 

Mutus  non  tenebatur  lege  leviratus  582  Muti  fponfalia  valida  e- 
rant  608 

Mvia,  0so5  375      Mvwypoc;  ibid. 

Mylitta  Affyriorum  3j-o 

Myricinae  virgae   3S3 

Myrilla  puellula.   Nuptiae  ejus  Sc  Stratoclis  fenis  694. 

Myrtus  praeferebatur  fponfis  apud  Judaeos  633 


N. 


N'ABOTHUS  ob  blafphemiam  Iapidatus  £c  bona  ejus  fifco  ce- 
debant  66 
Nadir,  Ibn,  bibliotheca  Arabica  511 

Nahor  Deus  383 

Naisus  live  Naefus,  Conflantini  patria  500 

Narcissi  infcriptio  Latina  1476 

Natio  Dea  352 

Natura.  Quando  libri  de  natura  primum  fcriptis  divulgati  xiv 

Naufragium.  Henrici  1.  lex  de  naufragiis  1009  Richardi  regis  lex 
de  naufragiis  ibid.  Jus  de  naufragiis  varium  1210-.1245  Bona  nau- 
fragio  expulfarum  navium  quibus  cedant  1 265-— 1385,  1386  Bulla 
Coenae  Domini  de  r.aufragiis  1265  Origo  fifci  juris  de  naufragiis 
ex  lcgibus  Rhodiorum  maritimis  manavit  ibii.  Graecorum  mores 
de  naufragiis  1171  Naufragorum  bona  fifco  regio  applicantur 
1630       '  ■•■■_• 

Navis,  quae  Europam  vexit,  an  Jovis  fuerit  tutela  400  Infignia  na- 
vium,  &  tutelae  navium  diflerunt  ibid.  Naves  longae.  Julii  Caefaris 
1282  Britannorum  navigia  viminea  £c  coriacea  1183— 118S  Na- 
ves  Julii  C.  ad  flumen  trajiciendum  1283  Britannorum  naves  bel- 
licae  1183-1187  Britanni  Venetorum  naves  armatiflimas  arcebant 
1287  Britannorum  naves  quales,  cum  Caefar  adpelleret  in  Britan- 
nia  ibii.  Naves  luforiae  1300,  1301  Scaphae  exploratoriae  1301 
Navales  copiae  Octhae  £c  Ebiflaein  Britannia  13 12  Et  AEIlae  ibii. 
Rex  Alfredus  reftauravit  navales  copias  Britannorum  1313,  13 14 
Naves  Alfredi  13 14     Oflicia  clientum  fiduciariorum  in  expeditioni- 

bus 


in  fecundo  Volumine  continentur. 


bus  navalibus  quomodo  folvcbantur  fub  Edgaro  Jc  Williclmo  t. 
i;:i,  1313  Cuftodes  navium  apud  Anglos  1319  Henricus  IV. 
perregnum  Angliae  navigandi  poceftatem  conccdit  1557  Naves 
per  mare  arrcftari  jubentur  a  rege  Joanne  Cv  Edwardo  I.  1360— 
1362  Gcnus  navigiorum  pifcitorum  Hoiiandicorum  a  rege  An- 
giiae  praefcripturn  1363  Vedtigalia  navibus  mare  Anglicanum 
tranfcuntibus  irrogantur  1379,1380  Naves  ptaetoriae  in  AEgeo 
niari    1410     Infignia  navaiia    ibid.      Autores  de  re  navali    1402, 

■49? 
Nausigenis  Epocha  1485,  14S4 
Naxii,  maris  domini  11 19 
Nazaratus  five  Zaratus  AiTyrius  quis  533 
Naziraei,  Nazaraei.    Coma  Naziraei   177,178     Judaeorum  ritualia  5c 

legalia  obiervabant  819,810 
Neaera,  amica,  domina  fynonyma  funt  1719 
Nebo,  AtTyrius  Dcus  &  mons  393     Pro  Nebolxx  ponuntDagon  393 

In  Dibon  Nebo  cultus  ibid. 
NECHErso  quis  235 

Nectaridius  comes  littoris  Saxonici  1303 
Negashi  nomen  principis  HabaflVnorum  Siy 
Nego,  Deus  Chaldaeus  407 
Neighbour  vox,  unde  «93 
N;IX©-.    Abraxas  cc  NeDi©-  litcris  numeralibus  numerum  dierum  an- 

nis  communis  monftrant  288 
Nemei  ludi  ab  Argivis  celebrati  1  5  G  3 
Nemesis  Dea  170     Nemefium  fanum  15-67 
Neocaesariensis  fynodus  de  divortio  S49 

Neccori  qui   1571—1573     Neocororum  nomen  fiepe  in  nummis  re- 
peritur^  1 57 •  — if73        Nsaxofoi  <Ji's,  Tfi;,  aut  -rslfaxis    1571,  1571 
Qui  nir-cfoi  Ephefiis  1574,  15-75- 
Nephleseth.     Numen  Francifci  Rablefii  373,3-4 
Neptunus  Gufius  &  Patulcus  8c  Janus  dicimr  11 84     NeptunusDe- 
us  maris  1111,1211,1214    Adiionem  inftituit  in  Martem  in  A- 
reopago  I  5  1 2 
Nergal  a  Cuthaeis  petitur  217     Nergal  381,  383     Nergal  gallinam 

vel  gaiium  Rabbinis  denotat  3  87 
Nftos,  caput  vituli  Netos  298 
Nevil,  Alexander,  archiep.  Cantuar.  1010 
Neuruz,  feftum  Perfarum  vernum  655 
Nibchaz,  Deus  canis  lpecie  387 

Nicephorus.  Succeilio  pontificum  Ebraeorum  juxta  Nicephorum 
Sj,  100  Emendatur  ex  manufcripto  Graeco  107—110  Notatur 
129,130  Nicephori  ieries  pontificum  fub  Herode  emendatur  136, 
137-144,145-  Male  Jofepbum  inteJigit  137 
Nicaena  fynodus.  Alexandri  Patriarchae  Alex.  hortatu  congregata 
464—466  Ex  MMiLvin  epifcopis  £c  patriarchis  cccxvm  contraArrium 
decreverunt464,465-468— 470  Joiephus  AEgyptius  catalogumpa- 
trum  qui  fynodo  Nicaenae  interfuerunt  contexuit  464-474  Con- 
cilii  Nicaeni  adra  quot  libris  conftiterunt  46  S  Numerus  eorum  qui 
Nicaenae  fynodo  interfuerunt  468—470  Quando  fynodus  Nicaena 
celebrata  469  Nomina  eorum  qui  fynodo  Nicaenae  fubfcripierunt 
4-3—498  Synodus  Nicaena  non  pertingit  ad  aetatem  Juiii  Papae 
4-4  Epifcopus  ex  Biitannia  fynodo  Nicaenae  interfuit  5-02  Ara- 
bica  patrum  Nicaer.orum  nomina  errore  plena  5-05-  Graeca  patrum 
Nicaenorum  quorundam  nominaex  Charta  Niliaca  errore  plena  506, 
$07  Epifcoporum  gubernatio  ecclefiaitica  ftabiiita  in  fynodo  Ni- 
caena  515  In  concilio  Nicaeno  Arabico  de  divortiis  mentio  850 
Patres  poft-Nicaeni  divortiorum  uium  recitant  85-2,853 
Nicolaus  Papa.     Ritus  occidentaiis  ecclefiae  nuptialesa  Papa  Nicolao 

primum  defcripti  665,666 
Ninias  epifcopus  ad  Canoidam  Caiam  in  Galdia  1136,1137 
Nisroch  AlTyriorurn  numen  3S8 

Noachus.  Teftamentum  ejus  orbem  terrarum  tribus  filiis  dividens 
61,62  Alcoranus  idola  tempori  Noachi  affignat  240  Noachus 
£c  filii  omnium  rerum  dommi  facii  1 195  Japeti  £c  filiorum  ejus 
dominium  privatum  a  Noacho  datum  11 96  Chami,  Semi  domi- 
nium  privacum  a  Noacho  datum  11 96  Marium  dominium  Noa- 
cho  a  Deo  concedebatur  nco 
Nobilis  rofitus,  moneta  Edwardi  III.  explicatur  1386-1388     Amu- 

letum  fuit  387 
Noft.©-',     vox  apud  veteres  Graecos  ignota    <)-6     Ntjin  mufici  qui, 
&   varia  eorum  notio    1497--1500      Terpander  autor   Nomorum 
Lyricorum  1 506—  1 5 1 5     Nomi  in  cantiunculis  Sc  cat  minibus  obier- 
vati  1497,1498     Nomi  apud  Graecos  Diis  tribuuntur  1500     No- 
rnus  Phrygius,  Nomus  Perfius  1501     Quid  Nomus  apud  Ariftote- 
lem  1501      Nomi,  leges  muficae  five  cantilenae facrae  1506,1507 
Nomi  Graecoium  feftis  canebantur  1 507 
Nonae  menfium  nuptiis  inidoneae  apud  Paganos  654 
Norha.miae  judicium.     Quaeftio  ibi,  quo  jure  Scotia  effet  gubernanda 

a  rege  Angliae  1 1  oS 
Normaxni,     Normannia,  %:  Infuiae 

Nor.mannia  unde  didta  99S  Normanni  firmabant  chartas  impreffione 
cerea  cum  crucibus  £c  teftibus  adjedtis  1000,1001  Marinum  re- 
gum  Angliae  dominium  poft  Normannorum  adventum  1527, 1328 
Quare  Normanniae  nomen  in  codicillis  admirallatus  Angliae  man- 
iit  1343,  1344  Rcx  Joannes  £c  rex  Henricu;  III.  Normannia 
deturbantur  135-1,  135-2  Edtvardus  III.  Normanniae  renunciat 
'354 
Northumeria  912—918 
Nurwegorum  maris  domimum   privatum   114S     InfiVas  Hebridas  & 

Monam  Norwegi  per  cc  annos  tenebant  1405 
Norwico,  Jcan.  de,  Diploina  ab  Edw.  III.  ei  datum  1377, 13  7S 
Notarius  publicus.     Edwardus  II.  notariis  publids  Caefareis  autori- 

tatem  denegat  1 108 
Novus  orbis.  Humfr.  Gilbertus  coloniam  in  novum  orbem  deducit 

1406 
Ncx.    Deanodtium   351 


Nubiensis  Geographus  explicatus  194     Mihumcda 

195 

Numerare.     Antiquiflima  numerandi  formu'a  apud  Grrv. 
Mos  Atticus  numcros  fcribendi  ibid. 

Num.mus  vettrum  Gallorum  £c  Britannorum  9S ;     Nummus  Septimii 
Getae  986     Nummus  Scveri  imperator:- 

Nuptiae,  v.  Deduftio,  Anglia,  Matrimonium,  Siccrdos,  Btncdictrc. 
De  nuptiis  tribuum  apud  Ifraelitas  43, 44  Pontirki  £c  facerdotibus 
r.uptias  icerare  licuit  5-61  Nuptiae  cum  fratria  licitae,  irritae,  £: 
divortiofolvendae  5-78,579  Nuptiae  quid  599,600  Septem  epu- 
li  nuptialis  dies  600  Sponfarum  patrcs  L.  Zuzos  irapenfis  nuptia- 
libus  dabant  621  Epulum  nuptiale  periepiidium  vcl  triduuin  du- 
ratat  621,623—629  Benediciiones  nuptiales  apud  Judaei 
624,621,626  Ez-ae  formulam  benedidtionis  nuptialis  accc-ptum 
fetunt  Judaei  613-616  Decem  benedidtioni  nuptialiadelTcdebebant 
626  Exempla  benedictionis  nuptialis  in  Vet.  Tcft.  ibid-  Jofcphus 
£c  Philo  facra  nuptiaiia  apud  Judaeos  memorant  ibid.  Nuptiae  To- 
biae  cum  Sata  Raguelis  filia  628,  629  Dccem  virginum  nuptiac-  in 
Evangelio  630  Mos  dedudlionis  oc  laetitiae  nupiiaiis  in  oticnteufi- 
tatus  ibid.  Nuptiae  filiorum  Jarnbri  ibid.  Coronae  gcrebantur  in 
nuptiis  a  Iponfo  &:  fponfa  653,634  Frumentum  temporc  nuptia- 
rum  fuper  caput  fponforum  fpargebatur  vel  in  vafibus  fercbatur 
634,635  Velamina  in  nuptiis  adhibita  635  Bini  paranymphi  in 
iingulis  Ebraeorum  nuptiis  636  Ebraeorum  ritus  nuptiales  Chri- 
ftianorum  2c  Paganorum  ritibus  funt  congeneres  641-644  In 
nuptiis  Paganorum  teftes,  arrh:e  lponfilitiae,  oc  annulus  pronubus 
in  ufu  646  Sacra  nuptialia  apud  Paganos  647-65-0,65 1  Roma- 
norum  nuptiae  fiebant  vel  coemptione,  vel  uiii,  vei  CGr:":rr:--;  ne 
647,648     Nuptialis  coemptio  veterum  Germauorum  649  - 

cio  nuptiab'  pontifex  M.  praefidebat'650  Genuis  thoro  nuptiali  prae- 
fidens  651  Nup:':arum  tempore  poftes ungebantur  6 s  2  Dii  r.up- 
tiales  ibid.  Nuptiae  Deorum  ibid.  Benedidrio  nuptialis  apud  Paga- 
nos  653  Quinam  menfes  aufpicati  vcl  inaufpicati  nupciis  f  iendis 
dicuntur  apud  Romanos  65-3,65-4  Mexionae  nuptiae  6--2  Nup- 
tiae  non  fiebant  apud  Paganos  menfe  Martio  &  Maio  653,  654 
Feftis  diebus  non  fiebant  nuptiae  apud  Pagmos  65-4  Ka  er,::e  idus 
&  noDae  inidoneae  nupciis  apud  Paganos  654  Perfae  verno  tempo- 
re  nuptias  celebrant  65-5  Graeci  veteres  hiberno  tempore  nuptias 
celebrabant  ibid.  Haeretici  nuptias  damnartes  6,8  Ritus  nuptiales 
apud  Graecos  65-8—662  Annulorum  Sc  coronarum  ufus  in  ritibus 
nuptialibus  Graecorum  659,660  Tetragamorum  nuptiae  pro  nullis 
habitae  apud  Graecos  661  Sandtio  Michaelis  Patnarchae  Conftaut. 
de  coronatione  nuptiali  661,  661  .  Ritus  nuptiales  Mofcovitarum 
non  differunt  muitum  a  Graecorum  663,664  Poculum  commune 
m  ritibus  nuptialibus  apud  Graecos  66r,  664  Trinaablutio  innup- 
tiaiibus  riribus  Graccorum  66y  Nuptiales  ritus  AEthiopum  ibid. 
Nuptiales  ritus  occidentalis  ecciefiae  a  Nicolao  Papa  primo  deftripti 
665,666  Liba  nuptialia  apud  Anglos  668  Compotatio  nuptialis 
in  ecclefia  ibid.  Nuptiis  fecundis  quaenam  benedidtio  ex  jure  cano- 
nico  datur  671,678  Ritus  nuptiales  Bononienfis  archiepifcopatus 
672  Dioeceieos Leodienfis  672—675  Ecclefiae  Argentiaenfis  675 
Veteres  in  Anglia  ex  Manuali  fecundum  ufum  Sarum  £c  Eboracenfis 
676—680  Benedidtio  factamentalis  fecundis  nuptiis  fub  Edwardo 
III.  rege  67S  Mahumedancrum  ritus  nuptiales  6S6  Nuptiae  fub 
initio  Chriftianifmi  abfque  miniftris  facris  peragebantur  6S7  Quid 
nuberein  Dominofit  603  Ritus  Apoiiolici  nuptiales  quinque  ibid. 
Nihil  in  codice  Juftiniaueo,  Theodofiano  £c  Digeftis  de  facerdotum 
ficra  iundtione  in  ritibus  r.uptiaiibus  694,695  Nuptiae  Ethelwolri 
Angliae  regis  £c  Judithae  Caroii  Calvi  rilia  697  Formula  dotalis  in 
nuptiis  apud  Anglos  697,  698  Nuptiarum  ficra  per  facerdotem 
peraguntur  in  Angiia  69S  Nuptiae  vetantur  tempore  Quadragefi- 
mae  ibid.  Quae  tempora  nuptiarum  celebritati  interdidla  ibid. 
Tempus  nuptiis  non  celebtandis  praeftitutum  ab  ecclefia  Romana 
698,  699  Tempus  nuptiis  celebrandis  prohibitum  apud  Anglo- 
Saxones  8c  Anglos  hodlernos  699,  700  Nupta  novitcr  praereptae 
virginitatis  accufata '  731,  701  Vir  falfo  noviter  nuptam  accufans, 
vapulat  8c  muldratur  706  Poil  nuptias  donatio  inter  conjuges  non 
admittitur  inter  Ebraeos  713  Uxor  quituor  annos  abfente  marito 
nuptias  aJias  inire  poterat  832  Uxor  repudiata  poft  quinque  annos 
nubcre  poterat  851,855  Secundae  nuptiae  poft  repudium  prohi- 
bentur  848 


o. 


OANNES  Babyloniorum  35-7 
Obadas  Arabum   36S 
Ob,  Ototh,  BaalachOb  189,290     Ritus  initiatorum  tZ  Ob. 
290 
Occidens.    Omnes  occidentalcs  Chriftiani  Latini  dicuntur  5-20     Oc- 
cidentalis ecclefiae  ritus  nuptialesa  Nicolao  papaprimodflcripti  665, 
666    In  occidente  fub  Carolo  M.  £c  Ludovico  Pio  pontificiae  ian- 
dtiones  de  divortiis  in  ufu  842,  84;     In  occidente  fententiae  de  dl. 
vortiis   857-85-9     Juris  Juftinianei  in  occidente  ufus  nullus   1064, 
Theodofiana  jura  in  occidente  recepta  1064-1067 
Occupare    Occupatio.     Jus  occupantium  bona    1197     jus  animalia 

occupantis  1197 
Oceanus,  v.  Mare.  Deucaledonius  Oceanus  1178,1405  Vergivius 
Oceanus  127S -1406  Oceanus  H>perboreus,  Calcdonius  1279 
Oceanus  Germanicus  1280  Oceanus  Britannicus  1280,  i:Si 
Oceanus  Britannicus  quadrifariam  partitus  1 2-8-12 Si  Oceam 
Britannici  dominium  poft  devidlos  Brttannos  1210-1291 

OCTA 


INDEX    Rerum  &  Materiaru 


u 


quae 


Gcta  e  Germania  in  Angliam  evocatur  907 

Octavius  Auguftus.  Orbis  mari  Sc  terra  pacatusab  ed  1261 

Octhae  copiae  navales  in  Britannia  1 3 1 1 

Odacon  357 

Odo  Bajocertfis  epifcopus.     Placitum  inter  Lanfrancum  archiep.  Cant. 

Sc  eum  1664-1666 
Odones  quid  587,  588 
"fl«5  apud  Helladium  35-7 

Offa   Merciorum   rex  archiepifcopatum  Lichfeldiam   transfert    914 
Controverfia  inter  Carolum  regem  Francorum   &   Offam  regem 
Merciorum  1313-1349,1350 
Officia  humana  ex  humanis  placitis  difcuntur  1109,1210 
Okeniltstrite  973 

Olavus  rex  Noricorum  bello  fubjugatus  a  Canuto  937 
Oleronianai  leges    1102--138:.      Autor  earum  Richardus  I.    1109 

Henricus  III.  Uliarim  infulam  Edwardo  filio  dat  1356 
Oleum.    In  un&ione  oleum  fuper  caput  fundebatur,  &  Graeci  X  fi- 
gura  in  fronte  exprimebatur    193,  194      Oleum  fanclum  ceflabat 
fubtemplo  fecundo  195      Regum  unftio  etiam  abfque  o]eo  fan$o, 
pontificis  autem  nonnifi  cum  eofiebat    196      Oleum  fan£tum  per 
quinquaginta  annos  fub  templo  primo  fuit  abfconditum  ibid. 
Olivarum  mons,  diftus  mons  corruptionis   376 
Olympia  duo  Smyrnae  1J62 
Olympicum  certamen  1 504—1 5 1 3 
Omanus  385 
'OfwVcs  quid  711 
Ominatio  Lese    269 
Onca  Thebraorum  371 

Onias  pontifex.  Judaeorum  traditiones  de  Oniae  pontificis  templo 
in  AEgypto  condito  121, 121  Jofephus  templum  Oniae  defcribit 
123  Templum  Oniae  fub  Vcfpafiano  claufum  fuit  iiid.  Strabo 
meminit  templi  Oniae  in  AEgypto  123,  124  Onias  II.  impubes 
pontiticatum  non  obtinuit  ftatim  poft  mortem  Simonis  16S  Oniae 
pofteri  ob  facrificium  in  templo  Heliopolitano  fadtum,  jure  pontifi- 
catus  excludcbantur  180 
Oraculum.  Oraculum  templi  primi  fub  fecundo  artificiofa  imitatio- 
ne  exhibetur  190,  191  Oraculum  non  confulebatur  fub  templo 
fecundo  191  Chaldaicum  oraculum  emendatum  355  blp  rQ 
oraculum  coelefte  5-36  Oracula  lingua  Graeca  data  S73  Oracu- 
lum  Delium  de  Athenienfium  imperio  marino  1123 
Orcades  infulae  1279-1407,1408      Radulphus  Orcadum  epifcopus 

1669, 1670 
Ordalium  ad  homicidium  purgandum  apud  Anglos  941  Ordalii 
aquae  £c  ignis  formula  apud  Saxones  in  ufii  9S3,  9f&  Athelfta- 
ni  lex  de  ordalio  95-7  Ordalium  ad  Henr.  III.  tempora  inufu 
in  Anglia  9^9  Unde  ordalium  ortum  979,  960  Concilium  Tri- 
burienfe  ordalium  permirtit  959  Stephanus  V.  Papa  Rom.  vetat 
ordalia  ibid.  Tempore  regis  Henrici  I.  aqueum  ordalium  du- 
plex  ibid.  Emma  Edwardi  Confeflbris  mater  ordalium  fuftinet 
ibid.  AElftanus  Monachus  Abendoncnfis  ordalium  fuftinet  ibid.  A- 
queum  ordalium  qui  fuftinebant  ibid. 
Ordinatio,  v.  Epifcopus,  Presbyter.  Formula  ordinationis  presbyte- 
rorum  jam  in  ieculo  Mofaico  incepit  436  Ordinatio  apud  Judae- 
os  univerfalis  Sc  particularis  437  Legitima  ordinatio  etiam  per 
epiftolam  fiebat  ibid.  Ordinationi  tres  interefie  debebant  apud  Ju- 
daeos  Sc  Chriftianos  437-439  Ordinatio  idoneos  fecit  Judaeos  ju- 
diciis  exercendis  438  Ordinationis  effectus  ut  Spiritus  S.  fuper  or- 
dinatos  quiefceret  ibid.  Jacobus  epifcopus  Hierofol.  &  Paulus  a 
tribus  ordinatus  440  Coiuthi  ordinatio  in  AEgypto  5  10  Ordina- 
tio  canonica  in  Britannia  iHf  Scoticana  Culdeorum  presbytero- 
rum  ordinatio  fublata  in  Anglia  iiid.  Ofwius  Northanhymbrorum 
8c  Ecgbertus  Cantuariorum  reges  canonice  ordinatos  viros  Roma 
expetunt  ibid.  Concilium  Cabilonenfe  de  ordinatione  per  epifcopos 
Scotiae  1 1 3  8 
Ordo.    Varius  apud  veteres  Sc  hodiernus  ufus  vocis  ordinis  44  i     Or- 

do  facer  442 
Orestes  Helenam  cum  utroque  parente  trucidat   1 50J'    Capitale  judi- 

cium  contra  eum  in  Areopago  1505— 1JM4 
Oriens.    Judaei  orientem  verfus  folem  adorabant   386     Chriftiani  0- 
rientem  verfus  orant   3 86     Gentiles  orientem  verfus  numen  ado- 
rant  iiid.    Divortiorum  ufus  apud  orientales   782,  783     Canones 
in  oriente  divortia  concedentes  S54,  Sf5     Jus  Juftinianeum  in  ori- 
ente  in  ufu  1063     Principis  &  privatorum  hominum  dominium 
in  mare  in  oriente  1238    Orientales  Romanos  Ec  Francos,  Europae- 
os  appellant   12  81 
Origenes.    Origenes  notatur  de  fucceffione  Ebraeorum  x,xi 
Orfheus.    Lyra  ejus  feptichordis   1506 
Orsilochus  quis  1494 
Ortelius,  Abrah.  notatur  1305 
Orus  Pattaecus  40  T,  402 
Os  quod  forte  tibi  contigit  rodito  778,  779 
Oscula  apud  Britannos  983,984 

Osieis.     Bos  deauratus  in  Ofiridis  luftu  oftendi  folitus  199     Ofiris 

numen  AEgyptiorum  unde  dicitur  302,303—305      Ofiris  Omphis 

dictus  303     Thammuz  Adonis  Ofiris  didhis  389,390     Z^o-is  O- 

firidis  feftum   391 

Ostrogothi.    Jure  Romano  vetufto  Sc  Theodofiano  utebantur  1064 

Oswius  Northanhymbrorum  rex  canonice  ordinatos  viros  Roma  expe- 

tit   113$- 
Othona  maritima  civitas  Britannoram  1298    1299 
Ovidius  explicatur  246, 1261, 1261     Cur  Syritimidi  vocantur  in  O- 

vidio  359 
Ovis.    Oves  Dii  Sc  Diis  dicabantur   304 

Oxonii   comes  Robertus  a  Richardo   II.  rex  Hiberniae  nominatus 
13^,1556 


Plitera  diftinftionis  caufa  in  Alcorano  pofita  297 
Paederastiae  poena  1066,  1067 
Paganham  919—996 
Pagani.     Pagani  certas  precandi  formulas  a   Judaeis  didicerunt  45; 
Autores  qui  de  ritibus  facrorum   Paganorum  fcripferunt,  deperditi 
453,454    Gentiles  poft  baptifmum, circumcifionem,  &  oblationem 
regenerati  familae  priftinae  plane  renuntiabant  641     Ebraeorum  ri- 
tus  nuptiales  &  fponfalitii,  Paganorum  8c  Chriftianorum  ritibus  con- 
generes  funt  642-644     Contraflus  fponfalitii  Gentilium  jam  pro- 
felytorum  non  nifi  libello  divortii  dinmebantur  642      In  Pagano- 
rum  nuptiis  teftes,  arrhae  fponfalitiae,   Sc  annulus  pronubus  in  ufu 
646,647     Sacra  nuptialiaapud  Paganos  647-650,651     Benediflio 
nuptialis  apud  Paganos  653      Martio  Sc  Maio  non  fiebant  nuptiae 
apud  Paganos  6^3,  674      Feftis  diebus  non  fiebant  nuptiae  apud  eos 
654     ICalendae,  idus,  Scnonae  inidoneae  nuptiis  apud  Paganos  ibid. 
Coronarum  nuptialium  ufus  apud   Paganos    6^5,  656     Chriftiani 
nuptias  Paganorum  non  iterabunt  658 
Palaemagnesia  quid  1559,  iy6o 

Palaestina.    Succefiionis  fpecies  ac  regulae  in  haereditaria  terrae  pro- 

miffae  diftributione  obtinebant  48, 49     Quomodo  diftributio  terrae 

promiffae  fiebat  inter  tribus  Ifrael  49,  fo     Pofteri  Manaflae  fucce- 

debant  in  terra  promifla  51--J4. 

Palatina  dignitas  quae   142,  143 

Palladium  Trojanum  quisfecerit  283,284     Palladium dictum  Phoe- 

nicia  Dea  372 
Palladius  primus  Scotorum  epifcopus  canonice   ordinatus  113/ 
Palma.    Patmarum  rami  praeferebanmr  fponfis  633 
Palmyra  urbs   339 

Palus  Moeotis  1254    Paludes  Eridani  iiid. 
Panathenaicum    certamen,  quando  inftitutum    1492,  1493—1511 

An  idem  cum  Eleufinio  IJ03,  1504 
Panchaea  infula  1 2 1 2     Panchaei  qui  ibid. 
Pancirollus,  Guidus,  notatur  1303 
Pandectae  repertae  in  Amalphi  urbe  1074     Pifanae,  Florentinae  Pan- 

deitae    1075 
Pando  urbs.     In  ea  altaria  exflrufta  1551,  1552 
Papinianus.     Lex  de  divortiis  in  Papiniani  Refponfis    831 
Pannormia,  five  Pannomia,  five  Parnomia.    Editioejusnotatur  1069-- 

1072 
Pantheon.     In  occulto  Pantheo  Iiraelitae  cclebant   numina    varia 

393 
Papa.    Patriarcha  Alex.  Papa  dictus  423-j-i2--j-i4     Anielmus  ar- 
chiep.  Cantuar.  alterius  orbis  Papa  dicitur  513      Papae  nomen  om- 
nibus  ab  origine  epifcopis  commune>  Romano  pontifici  folum   at- 
tributum  y-i  3     Papa  unde  derivatur  513,514     Papae  Romani  ele- 
ctio  ubi  facienda  1242 
Papiria  Pauli  AEmylii  uxor  divortio  repudiata  S22, 
Paradius  12  iy 

Paranymphus.  Bini  in  fingulis  Ebraeorum  nuptiis  paranymphi  636 
Paranymphi  thalamo  conjugali  prima  no£te  adefie  cum  convivis  lae- 
tari  debebant  ibid.  Samfonis  in  V.T.  paranymphus  637  Michael 
8c  Gabriel  paranymphi  Adae  638  Mofts  paranymphus  Dei  Sc  ec- 
clefiae  Ifraeliticae  ibid. 
Parentes.  Parentum  affertio  8c  in  liberos  educatio  olim  apud  An- 
glos  filium  legitime  natum  faciebat  15, 16  Parentes  primi  in  Sy- 
ria  formati  Sc  ibi  etiam  defecerunt  208 
Pares  regni,  non  juramento,  fed  verbo  nobilitatis  ad  veritatem  aftrin- 

gnntur  936 
Parliamentum,  v-  Comitia. 

Paroecia,  Parochus.     Tempore  Conftantini  M.  Dioecefes   Sc  paroe- 
ciae  admodum  contraftae  fuerunt  471      Parochus  qui  nondum  eft 
presbyter,benedicit  nuptiis  apud  pontificios  693 
Parus  infula  1490    Parii  Athenienlis  reipubl.  majeftatcm  obfervabant 

1491 
Pascha.     AEgyptii  Pafchatis  ritum  imitabantur  229     Coena  Domini 
Pafcha  Judaeorum  imitabatur   439       Carmen  Syriacum  in  azymis 
Pafchalibus  452,45-3     Controverfia  de  tempore  Pafchatis  462 
Paschalis  II.  Papae  Rom.  mandatum  de  promovenda  abbatia  de  Ely 

in  epifcopatum  1680, 16S1 
Pater.  Paternorum  bonorum  portio  duplex  cedebat  primogenitis  1 8 
Tutores  a  patre  elefti  25,  26  Bona  paterna  quomodo  inter  filias 
diftributa  26,  27  Patris  liberis  deftituti  bona  quomodo  diftribue- 
bantur  29—3 1  Familiae  apud  Ebraeos  fequebantur  patres  31  Pro- 
les  patris  conditionem  fequitur  160  Pater  commune  Divum  no- 
men  331 
Patriarchae,  Patriarchatus.  Teftamentum  xii  Patriarcharum  com- 
mentum  eft  Graeculorum  62  Teftamentum  xii  Patriarcharum  no- 
tatur  62,63  Teftamentum  xii  patriarcharum  a  Joh.  Bafingftochio 
in  occidcntalem  ecclefiam  allatum  eft  6  3  Hananias  patriarcha  Ale- 
xandrinus  419-421-427-429  Patriarcha  Alexandrinus ex xii pres- 
byteris  creabatur  421-511,512  Alexander  patriarcha  Alexandrum 
patriarcham  ex  presbyteris  fieri  vetuit  421,422-5-12  Patriarcha 
Alexandrinus  Papa  didtus  423-512-514  Romanus,  Alexandrinus, 
Antiochenus,  Conflantinopolitanus,  Sc  Hierofolymitanus  patriarcha- 
tus  430--432  Nomen  patriarchae  Alexandrini  tempore  Hadriani 
imp.  432    Judaei  patriarchas  &  primates  per  imperium  Romanum 

habebant 


in  fecundo  Volumine  continentur. 


nabebant  432,  455  Patriarcha  Chriftianus  cogitur  adorare  Chriftum 
433  Patnarchae  8c  epifcopi  nominum  divcrla  iignificatio  apud 
veteres  C.hriftianos  434  Patriarchae  nomen  tantum  emincntiam 
lacram,  non  autcm  autoritatem  vel  jus  magiftratus  fignificabat  ibid. 
Patriarcha  Alexandrinus  per  impoiitioncm  manuum  eledius  £c  crea- 
tus  4:5,436  Pjtriarcham  creare  4J-S  Catalogus  patriarcharum  A- 
le.vandrinorum  ab  Aniano  ad  Alcxandrum  qui  fynodo  Nicaenae  in- 
terfuit  4^9,460  Eutychii  chronoiogia  patriarcharum  Alex.  exami- 
nctur  461,  462  Patriarcha  ex  epifcopis  facTrus  5-08—510  Priorum 
patriarcharum  dinumeratio  1441  Chronologia  patriarcharum  pri- 
morumex  P^ntateuchoSamaritanodiiTertabEbraeorum  1443,  1444— 
1446 

15.  Patricius  Hibernenfis  ccclxv  ecclefias  fundalTe,  £c  tot  epifcopos 
inftiruifle.  &  tria  presbyterorum  ordinaffe  dicitur  472 

Patroclus  ad  Antigonum  rcgem  pifces  £c  ficus  mittit  1123 

Ylacrpw  pro  patrono  167  S 

Patruus    in  bona  patris  liberis  deftituti  fuccedebat  29—31 

Pattaecus  Phoenicum  deus,  in  navium  puppibus  &  proris  circumfe- 
rebatur  400  Pattaeci  unde  401  Epitrapezius  Pattaecus  ftatua 
Hercuiis  crat  iiVi/.    Orus  Pattaecus  401,402 

Paulinus  Eborac.  Archiep.  Edwinum  regem  Chiiftianamfidemdocet 
913 

S.  Paulus.  Lege  Porcia  a  verberibus  immunis  erat  D.  Paulus  viii 
S.  Paulus  Aratum  citat  319     A  tribus  ordinatus440 

Paulus  abbas  S.  Albani  1662,   1663 

Paulus  jurifconfultus  in  Anglia  juri  Caefareo  exercendo  praefuit  1056 
Privatorum  dominium  maris  adferit  1236 

Pausanias.  De  Paufiniae  <rtyx.  conjectura  371 

Peckham,  Joann.  Archiep.  Cantuar.  Formularium  ecclefiafticum  ejus 
1099 

Pecunia.  Pecuniae  fubfidiariae  quid  1009  Athelftanus  rex  unicum 
pecuniae  genus  per  Angliam  cudi  juflit  1672, 

Pedules  falciae  587 

Pelagiana  haerefis  in  Britannia  a  Germano  &  Lupo,  epifcopis  oppo- 
fita  907 

Pelasgi,  quando  Sc  quamdiu  maris  domini  12 16 

TliXna.1  Homeri  362 

Peloponnesiaci  bellianni  1482 

Pelusiacum  Niii  oftium  1203  Lineae  a  monte  Hor  ad  oftium  Pelufi- 
acum,  inclufa  tena,  limites  occidentales  terrae  Ifraelis  facit  1206-- 
1208 

Pentateuchus.  Capitalia  crimina  in  Pentateucho  puniuntur  64  Pen- 
tateuchus  Samaritanus  differt  in  fucceffionis  jure  ab  Ebraeo  74-76— 
1443.  1444-1446  Duo  MS.  codices  Pentateuchi  Samaritani  75. 
76  Diverfae  lecfiones  Pentateuchi  Samaritani  ab  Ebraeo  74—76 
Septuauinta  interpretes  magis  Samaritanum  quam  Ebraeum  fecuti 
funt  P^ntateuchum  213  Pentateuchi  Samaritani  aetas  1445, 
1446  _ 

Pentecontorus  navis  Ionga  1492 

Peor.  Undc  nomen  Peor  309    Peor  mons  ibid. 

PErojuris  Juftinianci  explicator  Bononiae   1074 

ntftcTiis  quid  denotat  220 

Perdiccas  fucceflbr  Alexandri  1520 

Peregrinationis  libertas  1188  _ 

Peripatetici.  Libri  peripatetici  ore  &  dicTtatis  a  magiftris  ad  difcipu- 
los  tranfmifli  xiv 

nsjiS-sfMwii  %'im  quid  3  79 

ntfi^wicj»  379 

Perjurus,  Perjurium.  Perjurus  apud  Judaeos  loris  caedebatur  vm 

Persa,  Perficus.  Sphaera  Perfica  282,  283  Decani  in  confteilationi- 
bus  apud  Perfas  ibid-  nt>_>«W*  Perfarum  383  Perfae  ignem  cole- 
bant  ibid.  Equos  £c  quadrigas  foli  facrabant  Perfae  3b6  Abobas 
Perfaeorum  390  Sponfalia  dextris  datis  inibantur  apud  Perfas  644 
Perfae  verno  tempore  nuptias  celebrant  6  ■55-  Mos  eorumin  acqui- 
fitione  dominii  920    Perfarum   menfes  1488,   1489 

Pes.    Pedes  adnati  ex  cauda  Dagonis  3  j-8 

Petavius,  Dionyf.  notatur  1 1 3 1     Laudatur  1 48  5 

Pethhelmus  vel  Pechthelmus  primus  Candidae  Cafae  epiicopus  dicitur 
1137 

Petitus,  Sam.  explicat  Antonini  Augufti  refponfum  de  dominio  maris 
1268,  1269 

Petroburgensis  monafterii  hiftoria  1173 

Petrus.  Marci  Evangelium  Latinefcripiit  424-J-I8  Petrus  corpore 
univerfo  cruci  afiixus  eft  424,  425-  Denarii  S.  Petri  per  Angliam 
colligendi  916-922—1018  Epiftola  Gregorii  Papae  de  denariis 
S.  Petri  916  Henricus  VIII.  primus  Papae  Romano  denarium 
S.Petri  folvi  prohibet  912  Ratio  computationis  denarii  S.  Petri 
folvendi  in  Anglia  tempore  Edwardi  II.  1019 

Petrus  Bathonienfis  five  Blefenfis  Archidiaconus  juri  Caelareo  incum- 
bebati093,  1094  Epiftolaejus  contra  epifcoporum  admiflionemin 
Scotia  £c  Hibernia  1140 

Phallus  Graecorum  &  Latinorum  373 

Pbannias  Samuelis  filius,  pontifex  Ebraeorum  135-  Sub  Phanniaepon- 
tificatu  cxcidium  templi  fecundi  ibid. 

Pharamundi  leges  581 

Phegorius.  Libidinis  mentio,  ubi  Phegorii  dei  309  Sacra  cultus  Phe- 
gorii  310 

Phidon  Argivorum  rex  nummum  argenteum  percuflit  in  AEgina  ia- 
fula  15 14 

Philastrius  notatur  zjj 

Philippus  Longus  R.  Galliae  Edwardo  II.  literas  concedit  mare  tra- 
jiciendi  in  Galliam  1357 

Philipvus  Macedonum  rex  imperium  maris  affeflat  1220 

Philippus  Pulcher.   Bellum  £c  induciae  £c  foedus  inter  Edwardum  I. 
8c   Philippum  Pulchrum   regem   Galliae  13  90- 13  96     Cognitores 
querelarum  inter  eos  1392. -1399 
Vol,  II, 


Philo,  Judaeus.  Philonis  cxplicatio  interdicYi  facri  dc  fcorto  facerdo- 
tum  163  Explicatur  307,  308  'AyfoTus  deus  Philoni  3J7  Philo 
facra  apud  Judaeos  nuptialia  mcmorat  626  Jofephi  annulus  a  Pha- 
raone  datus  apud  Philonem  632  Meretricem  lapidandam  cfledicit 
733.  734  Differt  a  Talmudica  doflrina  734 
Piiiloxenus  Gloflarii  autor  notatur  401 
Philoxenus  poeta  Dithyrambicus  quando  natus  1520     Quando  mor- 

tuus  ipi 
Puilumnus  &  Picumnus,  dii  conjugales  fij-2 

Pihneas.  Elcazar  aut  Phinees  filius  Eleazaris  collem  in  monte  Ephraim 
haereditario  ab  uxore  accepit43  Phincas  Eleazari  fucceflit  in  lacer- 
dotio,  8c  Jofuae  in  principatu  8S  Judaei  Phinecfo  exaudtorato 
Heli  fucceilifle  dicunt  S9,  90  Phinees  aut  longaevus  fuit,  aut  alius 
ejufdem  nominis  89  Phinccs  votum  Jephthe  noluit  rclaxiri  89,  o-j 
Phineefi  facerdotium  fempiteruum  dicitur  9-j  Heli  nonfuit  Phinees 
ibid.  Phinees  per  Metempfychofin  Pythagoricam  Elias  ruifli  dici- 
tur  ab  Ebraeis,  Chriftianis,  &  Arabibus  90—92  Phinccsfaliusnempj 
filius  Heli)  viccs  in  pontificatu  geflit  patris  fenis  Heli  92 

Phocaeenses.  Maris  domini  1218 

Phoenix  Colophonius explicatur  383 

Phoenicia  lingua  210  Columnae  duae  in  Africa  Phocnicio  fermone  in. 
fcriptae  222  Variae  linguae  Phoeniciae  S.  Cananaeae  dialcdli  223 
ChoerilipoetaedeiinguaPhoenicia  conjectura  2  2  4  Liberorum  immo- 
latio apud  Phoenicios  321  Phoenices  marisdominiquandoSt  quam- 
diu  1217,  12  iS  Cadmus  £t  Phoenix  in  Phoenicia  regnarunt  1493 
Phranicus  rex  972 

Phrasiclidis  Epocha  1483 

Phryges  quando  8c  quamdiu  maris  domini  12 17 

Ta  xlrvfu,  dvjjjiZcru.i  quid  379,  380 

^vXcaciix  705 

Picardus,  Joannes,  notatur  847 

Picti  in  Anglia  895-  Britanni  Piflis  infcftantur  903-987  Chriftia- 
nifma  imbuuntur  1 1 3  2 

Picumnus  8c  Philumnus,  dii conjugales  652 

Pilamines  896 

Pileus.  Pileus  facerdotum  differt  a  pileo  pontificis  184  Plicaturae 
pilei  184,   185 

P 1  ratae  qui,  £c  unde  vox  dicatur  1 3 1 3 

Piscis,  Pifcatio, Pifcina.  Pifces  fervabant  Dercen  Veneris  filiam  35-9 
Pifces  comedentes  inflabantur  8c  morbis  affligebantur  359,  360 
Quomodopifcescomedent.es  placabant  numen  Atergatem  360  Syri 
venerabantur  pifces  ibid.  Pifces  apud  Ifraelitas  venales  361  Pifci- 
um  fignum  coelefte  ibid.  Pifcis  Chelidonius  Chaldaeis  ibid.  Hirun- 
do  piicis  MJ.  pjfccs  facri  ^1,  362  Pifcis  figura  Veneri  aptiflima 
360  Pifcatio  in  mari  thynnaria  1227-1236  Romani  vetcres 
pifcinis  utebantur-  1234  Luculli  pifcimc;  Apollinaris,  Philippi 
Hortenfii  pifcinae  1235-  Turcarum  imperator  Gallis  indulget  libe- 
ram  pifcationem  1249  Pifcationum  reditus  inter  regalia  numeran- 
tur  1264  Pifces  grandiores  in  httus  ejefti  cujus  fint  1265— 1385, 
1386  Pifcatio  grandiorum  pifcium  apud  Britannos  1284  Pifcis 
ab  infulanbus  Normanniae  in  pignus  domini  marini  Edwardo  III. 
quotannis  donabatur  135J  Venia  pifcationis  ab  Henrico  VI.  data 
1362  Venia  foleas  pro  Henrico  IV.  rege  Galliae  pifcandi  ab  Anglis 
impetrata  1363  Libertas  pifcandi  Hollandis  £c  Zelandis  conceifa 
ibid.  Pifcatura  halecum  ibiil-  Per  foedera  inter  principes  Anglis  vi- 
cinos  pifcandi  concefla  eft  libertas  1363,  1364,  1365  Henrici  IV. 
Edwardi  I,  II,  III,  IV.  Richardi  III.  Henrici  VII.  leges  &  diplo- 
mata  de pifcationibus  1364— 1366  Quis  in  mari  Hibemico  pifcari 
potuit  1403— 1405  Veftigalia  pro pifcatione  in  mariHibernico  14-3 
An  pifcari  iiceat  in  maribus  Scoticis  1406,  1407 

Pisistratidarum  caedes  £c  fuga  15-17-1519 

Pistense  ediilum  1066 

Pius,  Thomas,  8c  Joannes  Houfonus  de  divortiis  difceptarunt 
858 

Placentae.  Reginae  coeli  placentae  380 

Placentinus  juris  Caefarei  in  GalHa  inftaurator  1087  Summa  Pla- 
centini  ibid.     Rogerii  Vacarii  inimicus  fiait  ibid. 

Planeta.  Planetis  fingulis  fortes  adfoibebantur  a  veteribus  262—268, 
269  Exordia  curfus  planetarum  185  Planetarum  dies  cognomines 
antiquam  repetunt  originem  369  Planetarum  praerogativa  SS8 
Druidum  difciplina  de  planetariis  aftrologorum  horis  S89 

Pleymundus  Cantuar.  Archiepifcopus  926 

Ad  Plataeas  pugna  15 18 

Plato  femideus  971  Communitas  Platonica  983  Minois  leges,  Ph- 
tonis  legum  fundamentum  1 2 1 5 

Plautus.  Ebraifmus  in  Punicis  apud  Plautum  221,  222  Sponfalio- 
rurn^  formula  apud  Plautum  643,  644  Plautus  explicatur 
1261 

Plinius.  Achordeus  apud  Plinium  375- 

Poculum.  Poculum  vini  in  fponfalium  benedidlione  614  Poculum 
commune  in  ritibus  nuptialibus  apud  Graecos  661-664  Poculum 
commune  Mofchovitis  nonin  ufuritibus  nuptialibus  664  Poculum 
zelotypiae  apud  Judaeos  1022 

rio*V«  586-589 

Poep  1  n  1  us  emendatur  216 

Polemarchi  qui  apud  Graecos  1527 

Polemo  1571 

Polonorum  dominium  maris  privatum  1248 

Polstcrates  Samiorum  rex,  maris  dominus  1220 

Polydorus  notatur  1661 

Polygamia.  Polygamia  apud  Judaeos  £c  Mahumedanos  hcita  564, 
j6j,  566  Polygamia  Judaeorum  duravit  ad  Theodofii,  Arcadii,  £c 
Honorii  imperatorum  tempora  562  Valentmianus  imp.  pro  poly- 
gamia  legem  tulit  569, 5-70  Baronius  Valentinianum  imp.  a  poly- 
gamia  abfolvit  570  Polygamia  inufu  fuit  apud  Gallos  8c  Britannos 
veteres  983 


K 


Hvhvhoyi» 


INDEX    Rerum  &  Materiarum   quae 


hoADAoy/a  apud  D.  Matthaeum  244 
lloXumvj/jla,  deorum  144 
Pompeja  Caefaris  uxor  d.vortio  repudiata  812 
Pompejus,  Cneius,  v.  Cneus.     Pompeji  jurifdidtio  in  piratas  1113 
Pontanus,  Joh.  Ifaac.  contra  Seldeni   Mare  Claufum  fcripfit  1435" 
Pontifex,  Pontificatus.    Mofes  fummus  pontifex  84     Quijurispon- 
tificatus  non  capax,  ei  nec  facerdotii  minoris  munus  credebatur    Sj- 
Succeflio  pontificum  Judaicorum  juxta  Jofephum,   Nicephorum  Sc 
Gregorium  monachum  contrariatur  fS.  Scripturae  Sc  fcriptis  Judae- 
orum  89     De  fiiiis  oc  nepotibus  Heli  in  pontificatu  fuccedentibus 
ufquc  ad  Abiatharcm    92,  93      Pontificum  Ebraeorum  fuccefllo  a 
Zadoco  ad  Jehofedec,  juxta  Jofephum  Sc  juxta  Seder  Olam  101-105 
Series  pomiftcum  in  Paralipomenis  £c  Ezra  105,  106     Pontificatus 
in  Eleazaridis  familia  haereditaria  permanlit  1 10     Succefiio  pontifi- 
cu.m  a  Jofedeco  ad   Simonis  fecundi  pofteros,  Oniam     110,   111 
-Ejlfebius  feriem  &  annos  pontificatus    pontificum  exhibet  poft  Jofe- 
decum   1 1 1,  1  r  j-     Pontifices  nonnulli  apud   Ebraeos  pontificatum 
pretio  Sc  ambitione  funt  afTecuti  1 1 3     Antiochus  Epiphanes  caupo- 
nabatur  pontificatmn  114     Anni  pontificatus  pontificum  poft  exci- 
dium  templi  primi  116-118     Difcordia  Eufebii,  Chroaici  Alexan- 
drini,  Sc  autorum  Talmudicorum  de  annis  pontificatus  pontificum 
poft  excidium  templi  primi  117,  118     Pontificum  fucceflio  a  Juda 
Maccabaeoad  Ananelum  127— 131      Herodes  pontificatum  ex  arbi- 
trio  regis,  non  ex  fucceflione  haereditaria  pendere  voluit  131     Pon- 
tificatus  in  Hafmonaeis  cxxx  annis  permanfit  ibid.    Series  pontificum 
ab  Hanane'e  ad  excidium  templi  fecundi  132-  136     Pontifices  poft 
Hafmonaeos  ex  arbitrio  principum  Romanorum  veimultitudinis  luf- 
fec"ti   132      Pontifices  per  xxviii  annos  Herodis  tempore  ex  /acer- 
dotibus  quibufcunque  conftituebantur    1  3?,  136      Nicephori  feries 
pontificum  fub  Herode  emendatur  136,137—144,145     Pontificatus 
nonfuitannua  dignitas  137-139     Bini  pontifices  iimul  in  Evange- 
lio  memorantur   1   7—143      Bini  pontifices   non  ungebantur  fimul 
138     Pontificatus  io  pofteriori  fecundi   templi  aevo  interdum   fuit 
annuus  1 30     Pontificum  vicarii  Sc  expontifices  pontifices  interdum 
appeliantur    139,  140     Pontifices  exautorati,  fanguine  pontificibus 
conjuncli,  £c  ftationum  facerdotalium  principes,  pontifices  vocanrur 
140      Pontifices  alii  facerdotio,  alii  civili  adminiftrationi  praeerant 
142     Judaei  interdum  alium  pontificem  conftituebant,  praeter  eum 
qui  a  principibus  Romanis  conftituebafur    i^y      Niunerus  pontifi- 
cum  fub  templo  fecundo  recenfitus  a  Jofepho,  differt  ab  eo  in  utro- 
que  Talmude  memorato    14.6     Numerus   pontificum  fub  utroque 
templo  ex  Tabnude   £c  autoribus  Rabbinis    1 46,  1 47     Reguum  & 
pontificatus  apud  Ebraeos  conjundta  perpetuo  fuifle  dicuntur    147, 
148     Tacitus  pontificatum  regno  aflumptum,   non  conjunctum  fu- 
ifle  dicit  148     Poft  reditum  cx  eapcivitate  Babylonica  ufque  ad  fecu- 
lum  Chrifti  reges  pontifices  fimul  erant  ibid.      Qualitates   quinque 
requiiitae  in  pontifice  Ebraeorum  151     In  fucccflione  in  pontifica- 
tum  proximitatis  fanguinis  ratio  habebatur  iyi,  152      Mafculus  ex 
ftirpe  Aharonica  ex  mafculis  oriundus,  admittebatur  pontifex    ijt, 
152     Mortuo  pontifici  primogenitus  filius  vel  nepos  primogenito 
vicarius  fuccedebat  152     Pontificis  haeres  proximus  Segen erat  1J4, 
lftf     Segen  officium  pontificis  obibat,  cum  pollutus  eflet  pontifex 
lyy     Vir  ex  nuptiis,  lege  ac  traditionibus  magiftrcrum  interdiclis, 
natus,  pontifex  efle  nequibat    ij-y,  iyt>      Pontifex  virginem  ex  ea- 
dem  domo  ducat   if6      Pontitex  unam,  non  plures  habere   potuit 
uxores   ibid.     Profanarum  conjugia  pontificibus  prohibentur    1 60 
Herodes  pro  fuo  libitu  pontifices  creavit  Sc  abdicavit   164     Ponti- 
fex  puber  efle  debuit,  167, 168     Haeres  impubes  non  fuccedebat  in 
pontificatum  168,  169     Unclio  &  veftitus  facer  ad  pontificis  crea- 
tionem  requirebatur  168     Interdum  pontifex  ante  plenam  puberta- 
tis  aetatem  creabatnr  169    Pontifex  xvii  annorum  ibid.    Vitiiscor- 
poris  laborans  pontificatui  non  erat  idoneus    170      Linguae  vitium 
non  excludit  a  pontificatu  175    Antigonus  Hyrcani  pontificis  aures 
praerofit  176    Pontifex  non  debebat  comam  alere   177      Pontifex 
qualibet  fabbati  vefpera  tondebatur  178     Caput  pontificis  non  rade- 
batur  ibid.    Vitia  animi,  ob  quae  quis  pontificatui  non  idoneus  red- 
debatur  178,179    Oniaepotleri  jurepontificatus  excludebantur  1S0 
Hafmonaeorum  fucceflio  in  pontificatum  legitima    180,181      Odto 
veftes  pontificis  M.  apud  Ebraeos  184-186     Pileus  pontificis  184 
Mitra  pontificis  1S5    Corona  pontificis  186,187     Ancoronapon- 
tificis  triplici  ordine  fabrefafla  fuerit    \%s,  186     Jonathanis  indu- 
menta  pontificatus  facra  187     Diploma  Claudii  Cxfaris  de  veftitus 
pontificalis  cuftodia  ibid.    Indumentum  capitis  pontificis  variis  no- 
minibus  diftinguebatur  ibid.     Veftes  pontificis  aliae  aureae,  aliae  al- 
bae  184— iSS    Quando  pontifex  geflit  Ephod  188     Pontificis  non 
omnibus  facris  veftibus  induti   minifterium  illegitimum  habebatur 
189      Pontificis  indumenta  facra   fucceflbri  induenda   erant    ibid. 
Herodes  £c  Romani  principes  ufque  ad  Vitellium  cuftodiebant  indu- 
menta  pontificalia  190    Jus  poncificalium  indumentorum  Judaeis  a 
Tiberio  oc  Claudio  datum  ibid.     Ofto  veftes  pontificis  erant  fub 
templo  utroque    190,  191      Veftes  facrae  pontifici  novo  per  vn 
dies  induebantur  191     Ritus  pontificem  ungendi  oleo  fanfto  apud 
Ebraeos  192    Haeres  pontificatus  iemper  ungebatur  oleo  fan£fo  cum 
initiaretur   192,  193      Pontificis    unctio   per    vii    dies    iteranda 
193     Quae  figura  tronti  pontificis  imprimebatur  193,  194     Ponti- 
ficis  unftio  femper  curn  oleo  fan&o  fiebat  196    Uniftio  pontificum 
fub  templo  primo  non  fuit  perpetua  ibid.     Sacrificium  fingulare 
pontifici  praeftandum  eft,  dum  ille  initiandus  eft    196,  197      Con- 
troverfiae  de  pontificum  natalibus,  nuptiis.aetate/ucceflione.vitiifve, 
in  fynedrio  M .  determinabantur  197-200    Pontifcx  viduam  reti- 
net,  quam  duxerat  facerdos  555    Pontifex  non  tenetur  lege  de  levi- 
ratu  ibid.    Qualis  virgo  pontifici  ducenda  ibid.     Pontifex  non  niii 
unicam  uxorem  ducere  debet  561,561     Pontifici  nuptias  iterare  li- 
cuit  ^62    Sacrificio  nuptiali  pontifex  M.  pracerat  6^0     Jus  ponti- 
ficatus  ad  Hillelis  pofteros  haereditario  tranfmiflum  774    Gradu  tan- 
tum  pontifex  M.  a  facerdotibus  difiart   1139     Pontitex  Romanus 


in  Anglia  pro  Apoftolico  non  poteft  haberi,  nifi  jubente  rege 
Angliae  1630    Pontifex  Apoftolicus,  Papa  163 1 

Pontificii.  Matrimonium  facramentum  faciunt  693  Quis  apud 
eos  benedicit  nuptiis  ibid.  Apud  pontificios  matrimonium  etiam 
fine  facris  folennibus  rite  peragi  pofie  permittitur  619  Pontificae 
fanfliones  de  divortiis  in  occidente  fub  Carolo  M.  &  Ludovico  Pio 
in  ufu    842,  S43     Divortia  adprobant  8  5  S 

PooLe,  Willielmus  de  la,  dux  Suffolciae  accufatus  1335,1336 

PoPELLINERIUS  nOtatUT    I348 

Pcrcus  in  luftrationibus  antiquorum   317,318 

Tliiiv<&*,   Xlogma,    Tlocr/>.     Variae  vocum  harum  fignificationes     787, 
788-792,  793-824-826      Quaelibet   vitia  interdum    per  acpiUr 
fignificantur  793,794-796     nogmx  Sc  /mXh'x.  quomodo  differuat 
82j-,  826 
Porphyrius  explicatur  3^9    Reftituitur  1709,1710 
Portorium  quid  1266 
Portus.    Quinque  portus  in  Anglia    1319      Portus  D.  Joannis  in  in- 

fula  Baccalaos  1406 
Possessio  domini  eft  vel  animo  vel  corpore  1327,  1328 
Praedium  equeftre  1561     Militare    1561,1562 

Praefectus,  Praefedtura.    Domus  Praefecfi  dignitas  apud  Ebraeos  109 
Praefecfi  provinciarum  apud  veteres  Saxones   994     Quatuor  prae- 
fefturae  Britannicae,  vicarii,  ducis,  comitis,£ccomitis  iittoris  Britan- 
nici   1307 
Praescriptionis  titulus  inter  principes  negari  non  poteft  1273 
Praetores  quid    1527 

Preces.  Precum  formulae  Judaeis  non  erant  praefcriptae  ante  Ezram 
446  Ritus  Judaeorum  circa  preces  446,  447  Ezra  Sc  fynedrium 
ejus  preces  Judaeis  praefcriplit  447-457  Oclodecim  apud  Judaeos- 
preces  44",  44S-.457  Formulae  initii  &c  finis  precum  Judaicarum 
449  Tempora  precum  apud  Judaeos  449,  450  Precatio  obferva- 
tionis  coeii  apud  Judaeos  ibid.  Preces  novae  a  privatis,  non  ecclefia 
tota  offerendae  451  R.  Gamaliel  unam  poft  xvm  precationem. 
inftituit  ibid.  Multae  precationes  privatim  apud  Judaeos  dicebantur 
4^  i,4<2  Libri  precum  apud  Judaeos  45-3  Pagani  a  Judaeis  certas 
precandi  formulas  didicerunt  ibid.  Mahumedanorum  precandi  for- 
mulae  alia  ab  Abraha  patriarcha,  alia  a  Domino  Jefu  Chrifto  tradita 
454—456  Formulae  precandi  tjuacunque  lingua  apud  Ebraeos  pera- 
gi  poterant  514 
Prema  8c  Mutinus  dii  990 

Presbyter.  Difputationes  de  presbyteralidignitate  412,413  Duode- 
cim  presbyteri  a  S.  Marco  conftituti  Alexandriae  421—434,435 
Alexandrinus  patriarcha  exxn  presbyteris  creabarur  41 1—5  1 1,512, 
Alexander  patriarcha  Alexandrinus  patriarcham  ex  presbyteris  fieri 
vetuit  421,  411— 512  Haihifh  presbyter  Arabice  435-  Presb)'teri 
nomen  ex  Judaifmo  in  Chriftianifmum  efl:  tranllatum  ibid.  For- 
mula  ordinationis  presbyterorum  jam  in  feculo  Mofaico  incepit.436 
Jacobus  presbyter  Judaeorum  in  Anglia  communis  444  B.  Patricius 
Hibernenfis  tria  millia  prcsbyterorum  ordinafle dicitur  nyi  Ordina- 
tio  presbyterorum  apud  Alexandrinos  509,  yio  Presbyter  in  Ale- 
xandria  abfente  epifcopo  j-io  Epifcopi  presbyteratum  Alexandri- 
num  retinebant  511^  Coram  presbyteris  renuntiatio  leviratus  fiebat 
590—592  ngio-SvTi/jim  varie  fumitur  apud  Ebraeos  ibid.  Presby- 
terium  non  fuit  forum  apud  Judaeos,  quod  de  religione  &  rebus  ft- 
cris  tantum  cognofcebat  593  Presbyterorum  Sc  epifcoporum  pa- 
rilis  autoritas  1 1 3 1  Beda  Scotorum  presbyteros,  epifcopos,  Sc  ab- 
bates  parile  jus  habuifle  dicit  11 32  Presbyterii  £c  abbatiae  jus  in 
Scotia  1133,1134  Abbates  £c  presbyteri  in  Scotia  epifcopi  fafti 
11 37-1 139  Presbyterorum  filii  a  facrorum  ordinum  promotione 
promovendi  1661,  1662  Romaepresbyterorum  filii  pro  fpuriis  ha- 
bentur  1662 
Priapus.    Hieronymo  Priapus  idcm  qui  Baalphegor  30S    Priapusdeus 

372 
Primitiae,  v.  Ina.    Guil.  Rufus  primitiarum  jus  primus  introduxit 

iooj- 
Primogenitura,  Primogenitus.  Lites  inter  Ifraelitas  de  jure  primo-' 
geniturae  ii  Jus  primogcniturae  apud  Ebraeos  16  Portio  duplex 
primogenitis  16,17,18  Primogeniti  ante  tabernaculum  &  facerdo- 
tium  Aharonis  facerdotalem  fun£fionem  exercebant  16-S4  Efau 
profanus  vocatur  ob  venditum  jus  primogeniturae  16  Jus  primo- 
geniturae  Ifaaco  datum  16,  17  Nepos  cc  neptis  cx  primogenito 
fuccedebat  in  duplicem  portionem  bonorum  iS  Paternorum  non 
maternorum  bonorum  portio  duplex  cedebat  primogenito  i-8,  19— 
23  In  credito  Sc  in  debito  duplex  portio  primogenitis  aflignatur  ab 
Ebraeis  19  Portio  duplex  in  agris  invicem  continuis  dabatur  pri- 
mogenitis  ibid.  Primogeniti  erant  vel  ratione  haereditatis,  vel  ra- 
tione  lanctitudinis  £c  redemptionis  ibid.  Ratio  primogeniturae  du- 
plex  20,21  Dubia  primogenitura  in  gemellis  ibid.  Jus  primogeni- 
turae  ad  mafculum,  non  ad  foeminam  ipectat  13  Jus  primogeniru- 
rae  non  obtinuit  in  diftributione  portionum  haercditariarum  filia- 
rum  Zelophchadi  57  Juvenis  pro  primogenitus  83,  S4  Jus 
primogeniturae  facerdotale  poft  initiationcm  Aaronis  &  filiorum  ejus, 
defiit  85  Jus  primogenitorum  152,153  Primogcnitus  ducebat 
fratriam  576 
Princeps.    Principes  populi  Judaici  poft  reditum  ex  captivitate  ufque 

ad  Haimonaeos  iyo 
Priscillianistae  nuptias  damnabant  658 
Proclus.     Carmen  melicum  in  tria  genera  dividit  1500 
Proculejani  770 

Profanus.  Quid  profana  mulier  apud  Ebraeos  ij-S,  159  Profanusvel 
profana  funt  quae  nafcuntur  ex  coitu  facerdoti  interdidto  1 5  9  Secundus 
coitus  libcros  protanos  faciebat  ibiil.  Profanarum  conjugiafacerdo- 
tibus&pontificibusfolisprohibentur  160  Quid profana dubia  162,163; 
1'ropinquus.  Qyid  propinquorum  nomine  apud  Karaeos  veniat  5-39, 
y40  Propinqua  fratriarum  leviro  prohibita,  fi  fratriae  renuntiaflet 
581,583 

PitOSELyTUS." 


in  fecundo  Volumine  continentur. 


Proselytus.  ProCJytorum  juftitiae  bona  quibus  cedcbant  6e/,  70 
Profelytus  juftus,  Sc  profelyrus  domicilii,  quis  69  Profelytus  jufti- 
tiae  triplici  initiamentorum  genere  admittebatur  ibid.  Profclytus 
juftitiae  rite  initiatus  patriam  Sc  priftinam  cognationem  exuit  69, 
70  Arrianus  de  profelytis  Judaeorum  71,  -i  Profelytorum  fratres 
&  filii  tenebantur  lege  Ieviratus  5-75  Prolelytae  in  Gcntilifmonup- 
tae  dos  poft  fponfalia  dabatur  617,  618  Profelyta  nova  xc  dies  a 
nuptiis  lfraelitarum  arcebatur  614  Contracrus  fpor.falitii  inGenti- 
lifmo  facti  non  iterabantur  a  profelytis  641 

Proserpina.    Adonis    a    Venere    Sc    Proferpina    in    dcliciis   habitus 

19°    , 

nfos-xstjJsoAosia  ;S6— ;Sg 

rifoTs^Eia  Graecorum  6<;i 

Proxeneta.  Per  proxenetas  fponfiua  fiebant  606  Inftrumentum  Sc 
formula  proxenetae  viri  aut  toeminae  contrahendi  poteftatem  haben- 
tis  ibid. 

Psellus,  Michael,  de  divortiis  S59 

Ptolemaeus,  Claudius,  expiicatur  1S1  De  divortiis  conjugum  ex- 
plicatur  7S3,  7S4  MS.  codex  ejus  1485-  Ptolemaeus  emendatur 
ibid. 

Ptolemaeus  Aridaeus  quis  120,  121 

Ptolemaeus  Evergetes,  quando  regnare  coepit  1 5+8,   1 549 

Ptolemaeus  Oilab  Aoz  quis  120,   m 

Ptolemaeus  Philadelphus.  Oniae  Simoni  pontifici  munera  mittit  1 16 
Dominium  ejus  marinum  1223 

Pubertas  apud  Ebraeos  24-26-113  Pubertas  xiii  annorum  165 
Pubertatis  figna  puberem  faciebant  167  Pontifex  puber  vel  xx  an- 
norum  cffe  debuit  167,  168  Annus  triceiimus  quintus  extrema 
pubertatis  meta  168  Interdum  pontifex  ante  plenam  pubertaris ae- 
tatem    creabatur   169 

Publica  loca  privatorum  ufibus  inferviunt  1232 

Pudenda  virilia  in  facris  orientalium  340 

Puella,  v.  Mincr.  Ritus  puelarum  infano  confidentium  379  Sacer- 
dos  Sc  alius  quicunque  uxorem  ducrurus  de  familia  puellae  anxie  in- 
quirebat  j-57--r59  In  inquifitione  de  familia  puellae,  dematribus,  Sc 
aviis,  non  de  patribus,  Sc  avis  inquirebatur  559  Vi  ftuprata  puella 
quando  viro  nubere  potuit,  quando  non^  AEtas  puefae  ftupra- 
tae,  cui  mu:cta  folvenda  ibid.  Pue.la  per  fponfalia  uxor  fiebat  601  - 
AEtas  fponfaiium  pue.lae  juxta  Taimudicos  608 

Punica  lingua  120  Ebraifmus  in  Punicis  apud  Plautum  211,  221 
Reftiturio  Punicae  linguae  222  Bernardus  Aldretus  vocabula  Punica 
congelfit  223 

Purchasius,  Sam.    In  ia-oJa/iow»  ejus  Carmen  Seldeni  1711 

PURPRESTURAE  q'-lid  I38I 
PuSEUS    ICOI 
HvftTa  3S4 

TlvfiiB-iM  PerCrum  383 

Pyre-"'.ei  promontoria   11S1 

Pyrethi  qui   382 

Pyctae  five  Picatae  quid  1301 

Pylaeicus  conventus  1511 

Pythagoras.  Pythagoreorum  TslpeiM-oj '33!  Pythagoras quando  vixit 
23-"  Pythagoras  ex  orientalium  myfteriis  eruditionem  iiiam  haufit 
ibid.  Pythagorae  natales,  peregrinationes.  ftudia  881—884  Druidae 
Pythaeorica  Sc  Judaica  dogmata  imbiberunt  882  Zaleucus  Sc  Cha- 
rondas  inPythagorae  fcholis  enutnti  883  Pythagoras  fcriptis  arcana 
fua  confignare  noluit  ibid.  Pythagorae  aureorum  carminum  quis 
auflror  S84  Pytbagoras  immortaiitatem  Sc  metempfychofin  ani- 
mae  ftaruit  ibid.      Denarius  numerus  Pythagoricus  Druidis  facer 

889  _ 

Pytheae  epocha  1483,  1484 
Pythica  Trallibus  15-66 
Pythicus  agon  iDftauratus  1 5 1 5 
Pythodorus  pontifex  1541 


QUADRAGESIMA.    Nuptiae  vetantur  tempore   quadragefimae 
698 
.  Quadrigarum  certamen  1493   Quadrigas  quis  primus  inGrae- 
da  junxic  1494 
Quaestores,  quaefitores,  apud  Graecos  1/49 
Quakentenae  jus  683 


cT"\A/3<5of_WTSi'«  orientalium  281,  183 
L  *-*  Rablesii,  Franc.  numen  Nephlefetb,  373,  374 
-^-     Rach,  Deus  Chaidaeus  407 
Radulphus  de  Diceto  quis,  quando  vixit   1154,1155     Cbronieon  e- 

jus  1161,  1162 
Radulphus  Orcadum  epifcopus  1669,  1670 
'ikfimi  388 


Ranulphus  Ceftrenfis,  Polychronicon  <jus  ri7jr,  ti-6 
Ranwlphus     Dunchmnfis      cpifcopus      Turgotum     ordi" 
1147 

Ranulphus  jurifconfultus  in  Angliato^i 

Raphia  cpifcopatus  500 

Reformati  divor'a  approbant  85S 

Regeneratio  apud  Ebraeos  70 

Regulbium  feu  Rcculver.  Civitas  maritima  Britannorum  1298, 
1299 

Rehoboami  rcgis  uxores  8c  concubinae  564 

RENUNTiAREleviro;  item  fratriae,  v.  Leviratus. 

Rephan,  Remphan,  Raiphan  396,  397 

Repudium,  -u.  Divortium.  Libcllus  repudii  in  fponfalibu;  dubiis 
apud  Ebraeos  neceilarius  5'6,  537  Dos  taxata  rcpuJiatae  fu<, 
616  Dotale  inftrumcntum  repudiatae  618,  619  Repudiata  nr.lt 
xc  dies  a  fcriptionc  iibelli  repucii  nubtre  potuir  64  Sammaeano- 
rum  Sc  Hillelianorum  controverfia  de  repudio  774 

Restitutus  epifcopus  Londin.  concilio  Arelatenfi  &  Sardicenfi  inte:- 
fuit  502— 504,  505 

Reves  quis  1028 

Rex,  Regnum.  Regi  maledicens  capite  pledtebatur  66  Crimen 
laefae  majeftatis  committentis  bona  fifco  regio  cedebant  66,  67 
Rcgnum  £c  pontificatus  apud  Ebraeos  perperuo  conjuncta  fuifie 
dicuntur  14-,  14H  Minor  majori  natu  interdum  in  regni  fuc- 
ceflione  anteponitur  15-3  kegni  haeres  raro  ungtbatur  de 
fancro  cum  initiaretur  192,  193  Quando  haeres  regni  unge- 
batur  apud  Ebraeos  ibid.  Regum  undtio  etiam  abfque  oleo  fancTo 
fiebat  196  Rex  Ebraeus  xviii  uxores  ducere  potuit  561,  -63 
Regis  vidua  nemini  fubditorum  nubebat  5-70  Regis  mortui  fer- 
vis,  fceptro,  Sc  equis  uri  non  licuit  fubdiris  5-71  An  regis  vi- 
dua  fuccelTori  nubere  potuit  ibid.  Rex  8c  vidua  regis  lege  de 
leviratu  foluti  funt  iiid.  Reges  Anglorum  a  Caffivellauao  ad  Lu- 
cium  regem  S91--S95  Ocro  principes  in  Heptarchia  Saxonica 
reges  difti  yi8  Staurophori  globuli  regum  91  j  Regni  pares 
non  juramento,  fed  verbo  nobilitatis  ad  veritatem  aftringuntur 
936  Regtae  confortis  donationes  ratihabitae  apud  Saxones  995 
Refcriptum  Ne  exeas  regnum  10 11  Regum  Angiiae  chronologa 
a  Samote  ad  Henricum  II.  1031,  1032  Vererum  jurilconfulto- 
rum  explicationes  tituii  Pandecrarum  De  poteftate "  regia  1049— 
IOJT2  Lex  Caefarea  de  poteftate  regia  conftitutioni  regim;nis 
Anglicani  Sc  imperiorum  Europaeorum  adverfatur  1051  Provi- 
iio  regum  Chriftianorum  de  alienationibus  bonorum  coronae  vel  re- 
giorum  1116— 1118  Reges  Chriftiani  totius  Europae  tempore 
Edwardi  I.  n  17  Re_  mfukrum  Vedis,  Sarniae,  gc  Caefareae 
ab  Hctirico  VI.  crearus  135-5  Regia  praerogativa  in  confifto- 
riis  epilcopalibus  Angliae  1413  Regis  barones,  Sc  regis  miniftri 
qui  1635,-1637 

Rhea  ubi  -199,  500 

Rhenus  fluvius.  Ludicra  C.  Caligulae  vidroria  in  littore  circa  Rheni 
oftia  1189  Imperii  Germanici  limes  1306  Dux  limitis  trans 
Rhenani  ibid. 

Rhodia  lex  1 102— 1269,  1270  Rhodii  quando  Sc  quamdiu  ma- 
ris  domini  1217  Origo  fifci  juris  de  naufragiis  ex  legibus  Rho- 
diorum  maritimis  manavit  1265  Digeftorum  titulus  DelegeRho- 
dia  explicatur  1436— 1438 

Rhombus  magicus  quid  287 

Richardus  rex  I.  Lex  ejus  de  naufragiis  1009  Oleronicarum  Iegum 
auftor  ibid.  Leges  ejus  maritimae  diverfae  a  legibus  Caelareis 
ibid.  Juris  communis  Anglicani  aeftimatio  apud  Angios  fub  Rich.  I. 
ibid.    Die  Veneris  interfecrris  eft  1168 

Richardus  II.  rex  Angliae.  Joannem  Beauchamp,  Baronem  de  Ki- 
derminfter  creat  diplomate  1020  Vedtigal  navibus  impofitum 
fub  Richardo  II.    13 3 3-- 1335       Regem  Hiberniae  creare  volebat 

Richmundiae  comitum  genealogia  poft  conqueftum  Angliae  ad 
mcccxli    1163,  11 64 

RlMMON    388 

Rittupis  five  Richborow.  Civitas  maritima  Britannorum  1198, 
1299 

Rodulfus  I.    imp.  Bononiam  dat  Gregorio  X.  Papae  n  17 

Roffensis  epifcopus  Archiepifcopi  Cantuarienfi  cruciferarius 
1088  Archiepifcopi  Cantuarienfes  RoiTenfes  epifcopos  fur- 
rogabant  1610  Gundulii  Roffenfis  epifcopi  eleftio  1663, 
1664 

Rogerius.  alias  Frogerius  vel  Frigerius  10S6,  10S7 

Roma.     Roma  devaftata  875 

Romance  io6j- 

Romani.  Liberorum  fuccefiio  in  bona  paterna  apud  Romanos  1—4 
Apud  Romanos  foeminae  in  fucceflionibus  viris  pofthabitae  3  Ro- 
mania  pro  veteri  Graecia,  Sc  Romani  pro  Graecis  dicuntur  j-19, 
5-20,523  Arabes  linguam  Graecam  per  Romanam  intelligunt  5-19 
Romaniae  Sc  Romanorum  nominis  ufus  apud  Arabes  ^22, 
523  Terra  Romanorum  5-12  Alexander  M.  Bicornis  Romanus 
dicitur  ibid.  Triplex  apud  Romanos  contrahendi  matrimonii  for- 
mu!a  599  Jus  fponfaliorum  apud  Romanos  643--64S  Dos  uxoris 
indotatae  apud  Romanos  645  Romanorum  nuptiae  fiebant  vel  co- 
emptione,  vel  ufu,  vel  confarreatione  647,648  Annuus  ufus  mulieris 
apud  Romanos  uxorem  conficiebat  648  Quomodo  uxoris  coem- 
ptio  fiebat  apud  Romanos  648,  649  Menfes  nuptiis  faciendis  au- 
fpicati  vel  inaufpicati  apudRomanos  653,654  Ordo  ad  benedicen- 
dum  fponfam  ex  Rituali  Romano  669-67 1  Tempus  nuptiis  non 
celebrandis  praeftirutum  ab  Ecclefia  Romana  698,699  In  repub!. 
Romana  rara  divortii  mentio  763  Apud  Romanos  maritus  uxo. 
rem,Sc  uxormaritum  dimittebat  763,764-781  Gentiles  Chriftiani 
fadri  a  Romanis  veteribus  leges  8c  mores  didicerunt  821  Conju- 
gia  olim  apud  Romanos  diftarreatione  £c  focietatis  conjugalis  renun- 


INDEX  Rerum&  Materiarum  quae 


tiatione  folvebantur  ibii.  Clavium  ademptio,  divortii  fymbolum  a- 
pud  Romanos  822  Ante  natales  Chrifti  divortia  apud  Romanosin 
ufu  ibid.  Formula  divortii  apud  Romanos  ibid.  Teftes  divortii  a- 
pud  Romanos  adhibiri  ibid.  Divortium  apud  Romanos  non  fiebat 
temere,  fed  ex  confilio  amicorum  822,823  Divortia  apud  Roma- 
nos  in  ufu  tempore  Apoftolorum  823,  824  Ecclefiae  Romanae 
codex  canonum  85-7  Romanenfes  divortia  adprobant  85-8  Impe- 
ratores  Romani  a  Julio  Caefare  ad  Hadrianum  dominati  funt  in 
Anglia  891-895  Municipium  Romanorum  quid :  colonia  Roma- 
norum  quid  893  Motus  in  Angliaduce  Boodicia  contra  Romanos 
ibid.  Britanni  Romanis  ad  Theodofii  Junioris  imperium  fubfuerunt 
903  Attila  auxiliares  Romanorum  manus  impedivit  Britannis  prae- 
ftandas  505—987  Barbari  Romanis  qui  904--1285  Ethelulphus 
Romanam  ecclefiam  praediis  fuis  donat  921  Romanus  populus  o- 
lim  abfque  legibus  vivebat  97$  Tempore  Stephani  regis  Romanae 
leges  ex  Britanniapulfae  1010  Ira  regis  Henrici  I.  adverfus  curiam 
Romanam  1  o  1 8  Romani  imperatoris  tribunal  Eboraci  1 05-6  Cel- 
tae  Sc  Britanni  Romanorum  legibus  parere  definunt  1057  Finis 
imperii  Romani  in  Anglia  1058  Romanorum  jura  apud  Oftrogo- 
thos,  Wiiigothos,  Francos,  Italos,  Hifpanos  8c  Gallos  in  ufu  1064, 
1065  In  imperio  Romano  jus  Romanum  Sc  jus  Gothicum  five 
Longobardicum  obtinet  1065, 1066  Populi  Romani  Sc  imperato- 
rum  Rom.  imperium  marinum  1126--122S  Romani  domini fiunt 
Carthaginienfium,  Phoenicii  &  Cilicii  maris  1216  Carthaginien- 
fium  naves  a  Romanis  fublatae  1227  Privatorum  hominum  in  im- 
perio  Romano  dominium  marinum  1234  Romaoi  veteres  pifci- 
nis  utebantur  ibicl.  Romanae  ecclefiae  mare  1241  Romani  maris 
Britannici  domini  a  Domitiano  ad  Conftantium  Chlorum  feu  Dio- 
cletianum  1292—1296  Romani  feptentrionalem  Britanniae  partem 
non  adibant  129;  Romani  quatuor  claiTes  navales  in  Britannia  ha- 
bebant  1300  Romanorum  claffes  perpetuae  ibid.  Galli  £c  Britanni 
voces  in  Romanorum  linguamintulerunt  1302  Romanorum  men- 
fes  1488,  1489  Nonnili  rege  Angliae  jubente  pontifex  Romanus 
pro  apoftolico  recipitur  in  Anglia  1630 

Romulus  Lemuria  inftituit  653 

Ronice  Hengifti  foror,  uxor  fit  Vortigerni  906,907 

Rotlandus  praefeclus  maris  8t  littoris  1245 

Ruffinus.  Zclophchadus  Ruffino  dicitur  Orophatim  5-9  Arabarchen 
Ruffini.   Ruffinusnoratur  88-96-136 

Rutha.  Nuptiae  Boazi  &  Ruthae  non  ad  legem  de  leviratu  pertine- 
bant  38-40-568,569 

Rutheni,  v.  Mofcovitae 


s. 


"teiW.     Confmgiunea  &  uxor  denotari  dicitur  41 
SABBAvel  Sebat  menfis  Ebraeorum  86,87 
Sabelliani  poft  Arium  orti  466 
Sabiniani  770 

Sacerdos.  Sacerdotalis  funftio  in  primogenitis  16—84  Sacerdotiurn 
dupkx  eft  apud  Ebraeos  83  Saccrdotale  primogeniturae  jus  defiit 
poft  initiationem  Aaronis  Sc  filiorum  ejus  85*  Sacerdotum  appel- 
lationcs  variae  ibid.  Qui  facerdotii  minoris  capax  ibid.  Duo  Aaro- 
nis  filii,  duas  facerdotales  familias  faciebant  85—90  Clafles  facerdo- 
tum  a  Mofe  8c  Davide  inftitutae  8r—  86  Sacerdotes  idiotae  100 
Sacerdos  unftus  in  belium  ij3  Sacerdotes  non  ducant  fcortum, 
nec  violatam,  nec  repudiatam  15-6—160,161,162  Sacerdos  vidu- 
am  ducere  potuit  1 57  Profanus  vel  profana  ex  illicito  facerdotis 
coicu  nafcuntur  159  Filius  ex  illicito  facerdotis  concubitu  natus 
nonarcebatur  ab  altari  ibid.  Tabulae  genealogicae  apud  Judaeos  de 
facerdotum  famiiiarum  puritate  1 60  Adventus  facerdotis  docf  i  atque 
perfefti  160, 161  Joiephusdefacerdotumnatalibus  161, 162  Me- 
retrfx  6c  concubina  permifiae  funt  facerdotibus  163  Philonis  ex- 
plicatio  de  interdicto  facerdotibus  fcorto  ibid.  Sacerdotum maxima 
cura  erat  natalium  puritas  8c  fucceffio  163,  164  Herodes  tabulas 
genealogicas  facerdotum  igne  combufiit  164  AEtas  minifterio  fa- 
cerdotali  idonea  fuit  annus  vicefimus  exaftus  165,166  Immaturi- 
tas  facerdotis  duplex  165-  Vitiis  corporis  laborans  non  erat  idoneus 
facerdotio  170  Linguae  vitium  non  excludit  a  facerdotio  175-  Ob 
nonnulla  vitia  corporis  facerdos  non  arcebatur  a  fun£tione  177  Sa- 
cerdos  8c  pontifex  non  debebat  comam  alere  ibid.  Sacerdos  non 
ultra  xxx  dies  comam  nutrire  debebat  178  Vitiaanimi  obquaequis 
facerdotio  non  idoneus  erat  17S,  179  Sacerdos  illicito  conjugio, 
juncfam  uxorem  repudians,  miniiterio  idoneus  cenfebatur  179 
Idololatria  facerdotem  in  perpetuum  ab  altari  arcebat  ibid.  Sacerdos 
homicida  facrifrcium  quidem,  non  autem  aliam  fun<£tionem  lacerdo- 
talem  pracftare  potuit  1S1  Lingua  blaefa  Sc  diftorti  digiti  exclude- 
bant  facerdotem  a  benediftione  pronuncianda  ibid.  Sacerdos  homi- 
cida  ab  altari  avellendus  morti  tradebatur  182  Artium  illiberalium 
ftudiofus  non  eft  dignus  fucceffione  facerdotali  ibid.  Veftes  &indu- 
menta  facerdotum  quatuor  182—185-  Balteus  facerdotalis  183 
Sacerdoti  non  licebat  indui  veftibus  facris  nifi  temporc  funcTrionis  fa- 
crae  ibid.  Pileus  lacerdotum  differt  a  pileo  pontificis  1S4  Sacer- 
dotis  non  omnibus  veftibus  facris  induti  minifterium  illegitimum 
habebatur  1 S9  Solennis  ritus  facerdotem  facris  veftibus  induendi 
189-19^  Sacerdosunctus  belli  caufa  192  Sacrificium  fingulare 
facerdotis  initiandi  1 96,  1 97  Controverfiae  de  facerdotum  natalibus, 
nuptiis,  aetate,  vitiifve  in  fynedrio  M.  determinabantur  197-200 
.  Sacerdos  a  fynedrio  M.  vitii  convictus  vefte  nigra  indutus  emitte- 
batur  198  Sacerdotis  manum  facrare  quid  280  Sacerdotes  apud 
Ebraeos  nafcebantur,  non  creabantur  443     Quaenam  conjugia  facer- 


dotibus  vetita  5-5  5-  Sacerdos  uxorem  dufturus  de  familia  puellae 
anxie  inquirebat  5-57—559  Sacerdotes,  Levitae,  Ifraelitae  tria  gene- 
ra  apud  Judaeos  5^8  Sacerdotibus  nuptias  iterare  licuit  562  Sa- 
cerdotis  filia  ftuprata  igne  comburebatur  597,598  Sacerdotali  ge- 
nere  ortarum  filiarum  dos  duplex  616,617  Apud  Paganos  nonnifi 
facerdos  benedicere  poterat  fponfis  687  Nuptiae  fub  initia  Chriftia- 
nifmi  ablque  miniftris  facris  peragebantur  687  Miniftri  facri  ad  ri- 
tus  nuptiales  non  requiruntur  688,689,690  Benediclio  facerdotalis 
in  nuptiis  adhibita  ex  jure  pontificio  691,692  Sacerdotum  bene- 
dictio  in  nuptiis  quare  requiritur  695,694  In  jure  Caefareo  nulla 
lacri  minifterii  in  ritibus  nuptialibus  fit  mentio  094  Nulla  in  co- 
dice  Juftinianeo  &  Theodofiano  Sc  Digeftis  de  facerdotis  facra  fun- 
iftione  in  ritibus  nuptialibus  mentio  694,  695  Leo  imperator  ori- 
entis  primus  fanctionem  dedit  de  benediftione  nuptiali  per  facerdo- 
tem  696  Evarifti  Papae  fanflio  de  iacerdotali  benediftione  in  nup- 
tiis,  vim  Iegis  in  occidente  obtinuit  697  In  legibus  Wifigothorum 
nihilde  facerdotali  benediitionein  nuptiis  ibid.  Ex  facerdotibus  epi- 
fcopi  &  pontifices  a  populo  £c  collegiis  8c  principibus  inter  Chriftia- 
nos  funt  creati  1 138  Gradu  tantum  pontifex  maximus  a  facerdo- 
tibus  differt  1 1 3  9 
Saceum  Feftum  394—396 
Sacolus  monachus  Jurifconfultus  in  Anglia  1091 
Sacrificia.  Sacrificium  a  profano  faftum  valuit  apud  Ebraeos  164 
Poena  facrificantis  £c  iaborantis  vitio  176  Quis  vitio  corporis  labo- 
rans  profanat  facrificium,  quis  non  ibid.  Sacrificans  in  alio  templo 
quam  Hieroiolymirano,  fancSuario  Hierofol.  excludebatur  179,  180 
Sacrificium  in  templo  Heliopolitano  180  Sacerdos  homicida  facrifi- 
cium  praeftare  potuit  181  Sacrificium  iingulare  facerdoti  8c  ponti- 
fici  praeftandum  dum  hic  vel  ille  initiandus  eft  196, 197  Sacrificio 
nuptiali  pontifex  maximus  praeerat  650  Druidum  facrificia  huma- 
na  885-  Variarum  gentium  confuetudo  facrificia  humana  offerendi 
885,  886  Menie  Februario  feftum  victimae  humanae  apud  Ro- 
manos  1503  Sacrificium  filiarum  Danaiin  infula  Rhodo  15 12 
Sacrilegium.  Capite  plexum  apud  Saxones  992  Sacrilegii  poena 
1071  Nulla  facrilegii  poena  apud  Galros,  Hifpanofque  veteres 
ibid. 

SacruM.  Gentes  omnes  deos  eodem  facrorum  genere  colebant  247 
Sacrorum  ritus  apud  gentes  prifcas  248,249  Tympanorum  fonitus 
infacris3i4  Virilia  pudenda  in  iacris  orientalium  340  Autores  qui 
de  ritibus  facrorum  Paganorum  lcripferunr,  deperditi  453,454  Ne- 
mo  ad  facra  officia  admittebatur  apud  Ebraeos,  nifi  puro  fanguine 
natus  ibid.      Sacra  menftrua  apud  Graecos  1^3 8, 1 539 

S<«i«>  ^sp«.  394-396 

Salica  lex  9S1— 1066 

Salmanassar     colonias   in  Samariam  deducit  378 

Salome  Coftobaro  marito  libellum  repudii  mittit  764 

Salutatio  Angelica  Arabice  45-6 

Samael  Daemonium  Evam  fefellit  377  Samael  Angelus  Martis 
ibid. 

Sammaeus,  five  Schammaeus.  Conjugalia  debita  juxta  Schammaeanos 
quando  praeftanda  717,  718  Scholae  Sammaeanae  fententiae  de 
caufis  divortii  762  Sammaei  in  fynedrio  autoritas  769  Sam« 
rneas  Herodem  in  fynedriohomicidii  accufatum  increpat  ibid.  Dif- 
fidii  inter  Sammaeum  8c  Hillelem  ortus  770  Sammaeana  fecla  femel 
tantum  in  fententiam  Hillelianam  tranlibat  ibid.  Gentroverfia  de 
oblatione  frugum  ventilata  inter  Sammaeanos  &  Hillelianos  ibid. 
Sammaeorum  fententiae  a  Judaeis  rejiciuntur  771  Controverfiae 
inter  Sammaeanos  £t  Hillelianos  tempore  Chrifti  praevalebant  ibid. 
Talmudici  magni  faciunt  controverfias  illas  ibid.  Octodecim  capi- 
tibus  Samaeanorum  Hilleliani  affentiuntur  771,772  Controverfia 
eorumde  repudio  774  Sammaeani  propter  turpitudinem  iT\~\y  fo- 
lum  divortium  permittebant  774-784,785  Sammaeanorum  opinio 
de  divortiis  examinata  775,776 

Samaritani,  v.  Pentateuchus.  Pentateuchus  Samaritanus  differt  ab 
Ebraeo  in  fucceffionis  jure  74—76—1443, 1444— 1446  Judaei  cum 
Samaritanis  non  habent  commercium  74  Samaritae  nec  legem  Ju- 
daicam.necEvangeliumChriftianorumampleftuntur  74  Samaritani 
unde  295,  296  Samaritanorum  columba  362  Judaeorum  convitia 
in  Samaritanos  362—387  Computus Samaritanus  1442  Pentateu- 
chi  Samaritani  aetas  1445, 1446  Aijn,  Cheth  &  He  alphabeto  Sa- 
maritano  deeffe  dicuntur  1445- 

Sameri  quid  apud  Mahumedanos  294. 

Samonicus,  Q.  Serenus  289 

Samosatenses  poft  Arium  orti  466 

Samothes  quis  870  Magus  filius  Samothae  Celtis  oppida  extruxit  870 
Philofophi  Samothei  in  Anglia  880  Samothes  Celtarum  fund3tor 
969  Samothei  Semnothei  qui,  8c  unde  dicti  970,971  Samothes 
fucceilbres  972 

Samsonis  fponfalia  8c  nuptiae  6r f    Samionis  paranymphus  637 

Samuel.  Samuel  Achitobo  fucceffiffe  dicitur  pontiiex  95—99  Samu- 
el  jure  ordinario  non  fuit  capax  pontificatus  95- 

Sanctandreanus.  Rex  Scotiae  coenobro  Sanftandreano  ie  facrat 
1140,  1141  Jus  Keledeorum  in  ecclefiam  Sanctandreanam  tranfla- 
tum  1141  Sanctandreanus  epifcopatus  in  archiepifcopatum  mi- 
gravit  1146 

Sandalium  20,21     Indorum,  Periarum,  AEgyptiorum  5S5 

Sandes  Perfarum  321 

Sannyrion  veteris  comoediae  autor  primus   15-09— 1516 

Sappho  Ereffia  1508 

Sappho  Mitylenaea  a  Phaone  amata,  in  Siciliam  fugit  1508— 1515 

Sara.    Sarae  nomen  in  Anobretum  Phoenicii  mutant  3  2  1 

Sarachione,  Ferrando  TJrtis  de,  Henricus  IV.  per  regnum  Angliae  na- 
vigare  concedit  1357 

Sardis  Chryfanthina    15-66 

Saronidae  in  Anglia  880,881 

Sarpedon  8c  Calycadnus  termini  dominii  marini  125-8 

Sarum 


in  fecundo  Volumine   continentur. 


SaruM  ecclefia.  Formu'a  rituum  nuptialium  fecundum  ufum  Ebora- 
cenfis  eccltfiae,  difttrt  a  Sarisburienlis  0-6— 6So  Sarum  epifcopus 
praecentor  Archiepifcopi  Cantuar.  1088 

S.-.tan  undc  dicatur  3  7 7 

Saturniliami   nuptias  damnabant  658 

Saturninus  nuptias  damnabat  658 

Saturnus.  Infantes  Saturno  Africano  immo'ati  ;i3  Saturnalia  39+— 
596     Ciun  Saturnus  Arabibus   396 

Saxones.  Uxores  emcbantur  apud  Saxones  649  Anglo-Saxones  viduae 
iihe  liberis  dimidiam  bonorum  mariti  partem,  cum  liberis  cc  innup- 
tae  omnia  dabant  60  4  Francus  Saxonicam  uxorem  jure  Saxonico 
duccns,  non  legitimam  poffidere  uxorem  didtur  697  Tempus 
nuptiis  celebrandis  prohibi-.um  apud  Anglo-Saxones  6^,9,  700  Saxo- 
nes  Britanniam  ingrcdjuntur  938  Thor,  Woden,  Frca,  Eofter,  nu- 
mina  Saxonum  ibid.  Tuifto  ,  Mannus,  dii  Saxonum  ibid.  Saxones 
regis  uxorem  non  reginam,  fed  conjugem  regis  appeiiari  volunt 
916  Immunitatcs  in  diplomatis  regum  Saxonum  919  Militiae 
ordo  fufcipiebatur  apud  Saxones  veteres  910  Syngrapharum  com- 
politio  apud  vetcres  Ssxones  ibid.  Quomodo  praedia  venundaban- 
tur  &  acqu<rebantur  apud  vereres  Saxones  920,  91  r.  Capitis  ae- 
ihmatio  apud  Saxones  950  Saxones  pecuniariis  pocnis  crimina  pu- 
niebant  931  Judiciura  duodecimvirale  apud  Saxones  935-,  936 
Superftitiones  Saxonum  veterum  954,  9SS  Saxonum  veterum 
leges  &  mores  9:8—999  Connubia  veterum  Saxonum  988,  9S9 
Poenae  aduiterii  apud  veteres  Saxones  990,  99  [  Provinciarum  prac- 
fecTi  apud  veteres  Saxones  994  Rex  apud  Saxones  praeiatos  eicgit 
995-  Subfcriptiones  chartarum  cum  crucibus  aureis  apud  Saxones 
2cNormannos  995.-1701  Regiae  confortis  donariones  ratihabitae 
apud  Saxones  997  Diplomata  apud  Saxones  996  Ttir  Booh  Law 
Booh  veterum  Saxonum  H7i  Saxones  mare  Britannicum  infeftanc 
1293 -1304  Quando  Saxones  in  Angliam  vencrunci;o;  Saxo- 
nes  a  Vortigerno  in  Britanniam  intromilfi  ibid.  Mare  Britannicum 
&  Iittus  tranfmarinum  Saxonum  deprsedationibus  infeftabatur  1305 
Saxones  Baiocalfini  ibid.  Poir.  Romanos,  Saxones,  8c  Dani  maris 
Erirannici  domini  13 10,  13  11  Saxones  ex  fluxu  Sc  refluxu  maris 
periodos  menftruas,  6c  annales  conftituebant  1 ;  1 1  Saxones,  quia 
rerum  nautcarum  peririflimi,  accerfebantur  in  Angliam  ibid.  An- 
glo-Saxonum  imperium  in  mare  Britannicum  13 iz  Anglo-Saxo- 
num  vidroriae  navales  in  Britannia  131;  Anglo-Saxones  duplex 
rributum  Danis  folvebant  1318,  1319  Eorum  impcrium  marinum 
in  Heprarchia  1 349     Et  poft  Egbcrtum  1 350 

Saxum.  Arabes  coluat  faxum  quadratum  369  Dani  majorum  facta 
iaxis  infcribebant  1490  Saxum  quod  e  coelo  in  AEgos  fluinen  ce- 
cidit  1510,  1511  —  15-19     Sepulchrale  Judacorum  1582 

Say,  Galfridi  de,   diploma  1376»  i;77 

Scaliger  Jofeph.  notatur  589— 799— 14S0-1494  Laudatur  1485, 
1486 

Scaphae  exploratoriae  1301 

Schewes,  Guilie!.  Archiepifcopus  Sanaandreanus  1144,  114? 

Scipio  Africanus  maris  dominus  1218 

ScORCHVlLLEIN   quis   ICI5 

Scorpio.  Scorpio  fignum  coeli  ad  abigendos  fcorpiones  fictus 
2S5 

Scostum.  Quid  fcortum  five  Zona  Ebraeis  fignificet  157,  158  Se" 
cundus  coirus  fcortum  faciebat  i;g  Quid  fcortum  dubium  162, 
163  Pueila  trima  fcortum  effe  potuit  161  Philonis  explicatio  de 
fcorto  16; 

ScoTiA.Scotiae  ecclefiae  ritus  matrimociales  686  Hiberni  apud  veteres 
Scotorum  nomine  veniunt  846-1314  Apud  Scoros  divortia  libe- 
riora  in  ufu  erant  846,  847  Britanni  Scotis  infeftantur  903-987 
Scotorum  cii  tuteiares  927  Conftantinus  rex  Scotiae  ibid.  Suc- 
ceflio  in  regnum  Scotiae  fub  Edw.  I.  rege  Angliae  1 108  Quaeftio 
in  Judicio  Norhamiae,  quo  jure  Scotia  eiTet  gubernanda  a  rege 
Angliae  1108  Keiedei  apud  Scotos  1150,1131—1138  Scotis  jus 
competiit  epifcopos  coalTituendi  line  epifcopi  ope  1  i  5 1  Epifcopi 
abbati  fubjecTi  funr  in  Scotia  11  y-,  1 1 3  3  Jus  presbycerii  &  ab- 
batiaein  Scotia  113;,  1134  Scoticana  Culdeorum  ordinatio fublata 
in  Angiia  1135  Abbates  &  presbyteri  in  Scotia  epifcopi  facTi 
11 37— n 39  Epifcopi  veteres  Scoti  fedes  noa  habebant  1138 
Conciiium  Cabilonenfe  de  ordinatione  per  epifcopos  Scotiae  ibid. 
Chronicon  rhythmicum  Scoticum  1140-1142  Conftantinus  III. 
rex  Scotiae  regno  depofito  coenobio  SancTandreano  fe  facravit  1 140, 
1141  Jus  regium  in  Scotia  in  eiecTionibus  epifcoporum  1143 
Epilcopi  Scotici  fuas  habebant  fedes  8c  Archiepifcopo  Eborac.  fube- 
rant  1 146  An  Scotia  fit  intra  iv  maria  1  ;8j  Rex  M.  Britanniae 
dominium  in  mari  Scotico  habet  1406— 1409  Reges  Scotiaedomi- 
nii  arram  in  mari  Scotico  habent  14*9 

Scvthica  valiis  1278 

Sebastianus  Portugalliae  rex.  Difceptatio  inter  reginam  Eliiabetham 
8ceum  de  mari  1243 

Seeertus  Eaftfexiae  rex  ad  Chriftian:fmum  converfus  913 

Seder  Oiam  Zuta  differt  a  Jofephoin  ferie  pontificum  Ebraeorum  10;  - 
1 0 $-     Differt  a  S.  1>aiptura  1 07 

Segen.  Dignitas  Segenis  140-153,  154,  tff  Pontifids  haeresproxi- 
mtis  Segen  erat  ij"4,  155  Quomodo  Segen  initiabatur  ij-4  OflT- 
cium  Segenis  in  feiio  expiationis  15-5-  Segen  ofEcium  pontificis  o. 
bibar  cum  pontifex  pollutus  eflet  ibid.  Raro  etiam  non  proximus 
fanguine  fubftituebatur  iri  dignitatem  Segenis  ibid. 

Secxnius  abbas  1 1 34 

Seius  Saturninus   1309 

Seldenus.  Ratio  Apologiae  Seldenianae  de  Mari  Claufo  141 8  Ma!e 
affcritur,  Seldenum,  carcere  ut  exiret,  Mare  Claufum  fcripifle  142C, 
141 1  Seldenus  fub  Jacobo  I.  8c  Carolo  I.  in  carcerem  conjicieba- 
tur  1421  Se.denus  de  die  Natali  Chrifti  cum  Jacobo  I.  rege  collo- 
quitur  1422  Hiftoria  decimarum  ejus  epifcopis  infenfa  a  Rich. 
Montacutio  refutatur  141 1,  1421     SeldeniMare  Claufum  Jacobol. 

VOL.  II. 


rcgi  porrecium,  lciftum,  rcftitutum  14K,  1416  Seldcnus  in  car- 
ccrem  conjicitur  fub  rcge  Jacobo  pcr  hcbdomades  quinquc  1416 
Lancclot.  Andrcws  epiic.  Winton.  Scldcni  amicus  1421-1426  Scl- 
denus  fub  Carolo  I.  in  carccrcm  arcis  Londm.  dctruditur  1416- 
1428  Libri  deneganrur  ci  in  carcerc  ibid.  Scldcnus  vadcs  de  bono 
geftudarc  recufat  1420,  1430-1435  Ex  arcc  Londincnfi  in  Ma- 
reicalciam  mittitur  captivus  1431  In  carcerem  Wcftmonafterien- 
fem  the  Gzti-lioufe  dctruditur  1431,  14-2  Remittitur  in  Marcf- 
calciam  1432  E  carceribus  libcratur  vadibus  datis  1432,  14  3 
Libri  a  Seideno  in  carcere  confcripti  1433  Mare  Claufum  ^iibcr} 
Scldeni  a  Carolo  I.  imprimi  jubetur  14:4  Favorem  aulac  caprare 
nuaquam  ftuduit  1434,  1435-  Scidcni  animus  &  mores  vcrfus  eos, 
qui  fcriptis  ipfum  adoriuntur  1458  Seldcni  Epiftoiae  1690-171  5' 
Seldeni  Poemata  1716-1721  ln  Seidcni  Onomafticum  Heroum 
1721 

Seleucus  rex  Callinicus.  Bis  in  Seleucidcm  cxpeditionem  fufcipit 
1525,  1526  Ptolemaeo  Evergeti  AEgypti  regi  bellum  infcrt  ij-^j- 
A  parricidio  regna  aufpicabatur  ibid.  '  Quando  rcgnare  incepit  1 548, 
1549     Seleuciaarum  anni  incerti  1^48 

Semiramis    362 

Tif/ytxl  dei  apud  Athenienfes  971 

Semnothei,  Samothei  qui,  fk  unde  difSti  9-0,  97 1 

Semus.  Semus  an  Japhetus  natu  major  17  Semo  inftauratio  difcipli- 
nae  aftrologicae  tnbuirur  261 

Senex  capularis  non  habcbat  jus  in  fratriam  577 

Septemcastrensis  notatur  566,  f6y 

Septentrionale  mare.    Libcra  navigatio  in  eo   inftituta  1270 

Septimius  Geta.    Nummi  ejus  906 

Septimius  Severus  Britanniae  praefecilos  ordinat  898  Geta  &  Baflia- 
nus  filii  Septimii  Severi  899  Biiranniam  cum  filiis  intrat  ibid. 
Edicrum  ejus  de  mala,  £c  bona  fide  ibid.  Muro  Britanniam  cingit 
ibid.    Eboraci  moritur  900     Nummus  ejus  9S5 

Septuaginta  interpretes.  Magis  Samaritanum  quam  Hebraeum  fecuti 
funt  Pentateuchum  213  Baal  in  mafculino  £c  foeminino  genere 
memoratur  in  lxx  interpretibus  346  Septuaginta  interpretes  de 
Deabu»  Nergal,  AiTma  387,  388  Pro  Nebo  Dagon  ponunt  393 
AfEni  elementorum  figura  faepe  haliucinati  funt  397 

Q^  Serenus  Samonicus  289 

Serlones  quatuor  1151  Serlo  monachus  Kjrchftallenlis  quando  flo- 
ruit  ibid. 

Serpens  aeneus  403    Serpentes  in  facris  adorati   403 

Seruchus.   Seruchi  aevo  idoiorum  templa  diruta  241 

17  alienigena  quid  denotat  15 1 

Serviens  ad  legem  1 1  72 

Servinus,   Ludovicus,   de   potcftate   regum   Galliae   marina    i;8", 

Servitium  forinfecum  quid  919 

Servus,  -v.  Ancila.   Servo   non  licuit  liberum  compeliatione  five  abba 
vocando,  fibi  in  patrem  adfcifcere   14,  iy    Servi  Ebraei  tantum  ad 
filios  defuncri,  non  fiiias  aut  fiatres  ffaiiimittebantur  47,  4.8 
Sesach  Deus  394 
2&BS    &    'Ao-<5    nomina    regum    AEgvptiorum    vetuj^flimorum 

^5> 
Sethus.    Sethus   Adami  filius  pro  Deo  habitus   233—299     Setho  £c 
pofteris  ejus  aftrologiae  inventio  adfcribitur  25-9,  260     Columnis 
Sethi  nepotum     fideralis  fcientiae  inventa  infcnpta  erant   1490 
Sexburga  Cenwalchii  regis  uxor  981 
Z«8  in  SaS-15  verfura  caniculae  fidus  denotat  231 
Sextus  fotericus.  Infcriptio  cjus  Latina  147/ 

Sexus.   Sexus  in  numinibus  confunditur  346     Venus  utriufque  iexus 
eft  36     De  vefhmenta  fexus  ementitis  praeceptum  Moiatcum  366 
Habitus  fexus  alterius  noneft  induendus  169;- 1696 
Shardus  judex.  Juris  Caefarei  non  iuit  adeo  ignarus  1105,  1104 
Sherlogus,  Paulus,  notatur  634 
Sicca  Venerea  colonia  Afric2na  3  80 
Siccuth  321  —  323 

Siclus.  Siclis  dotem  plerumque  menfurant  Judaei  616 
Sida  Beii  uxor  371 

Sidera,  v.  Steila.  Philofophi  veteres  fideribus  divinitatem  attribuebant 
231,232     AEgyptii  omnium  rerum  fortes  in  aftrorum  pofitu  ca- 
p:ebant  262     S;deralis  fcientiae  inventa  columnis  Sethi  nepotum  in,- 
iaipta  erant  1490 
Sidonic  Sidoniorum  deus,  dea  fuit  345 
Xiyu,.  De  Paufaniae  c-Tyx.  conjectura  371 
Sigebertus  primus  orientaiium  Saxonum  rex  Chriftianus  templum 

Londinenfe  inftauravit  S97 

Sigillum.  Sigilium  ligneum  Apuleji  magi  28^    Deorum  figilla  porta- 

bantur  in  lect.icis  312,  313     Vetuftiflimus  eorum  in  oriente  ufus 

1558, 1559  Commune  figillum Magnefiorum  8c  Smyrnaeorum  I5J9 

Sigonius  notatur   1066 

Silvanus.     Tres  Silvani   quibus    infcriptiones  facrae    fiebant   1/7?, 

1580 
Simeon  Camitbi  filius.     Sex  ejus  fraties  pontifices  furnmi  erant  14/, 

146 
Simeon  Dunelmenfis  quis,  &  quando  vixit  H2j-     Qaando  mortuus 
1126,    1127      Male  fibi   Turgoti  hiftoriam  attribiat    1128—1148 
Turgotus    fenior    Simeone     1129       Simeon    Piagiarius    1129— 
1148 
Simon  Doethi  Alexandrini  filius,  pontifex  Ebraecrum  132,  133 
Simon  Camitbi  filius,  pontifex  Ebraeorum  133 
Simon  Juftus.   Longaevitas  ejus  117      An  idem  cnm  Simeone  Jufto 
in  Evangeliis  memorato  117,    118-12+    Quis  Simon  Juftus  tuent 
juxta  Said  Batriciden  1 19,  120 
Simon  Zelotes  infuiam  Britanniae  intravit  896 
Ssmonides  duo  clari  1510— 1517-1519,  1520    Simonides  memorandi 
arte  clarus  15-19 

L  SlNAR 


INDEX  R  e  r  ti  m  5c  MAtERtARUM  quae 


Sinar  quid  Ebratis  '•;<,<■,  t;& 

Sipylene  urbs  1J"5I 

Siris.   Nomen  Niii  :oj 

Sikius.    Sol  ita  dicitur    303 

2(xai  3^6 

Sixtinuf,  Rcgenerus,  jurifconfultus  1176 

Txm  321 

Jmpwithus  jurifconfultus  vocabulorum  juris  Caefarei  ignarus,  juris 
Anglicani  periciflimus  1105,  1104 

Smyrnaei.  Eorum  foedus  cum  Magnefiis  1439—  1446—1454  Eorum 
decreca  1439—1446  Donaria  ad  Gymnafium  Smyrncnfe  146,— 
1468  Occaiio  roederis  eorum  cum  Magneiiis  152S,  1516  Smyr- 
na  urbs  clariflima  iri6  Commune  figillum  Magneliorum  £c  Smyr- 
naeorum  1559 

Sobna.  Praefecrus  domus  8c  fcriba  fic  vocatur  109 

Socrates  philofophus  quando  natus  1519,  iy;o  Quando  mortuus 
1511 

SoL  Perfae  equos  8t  quadrigas  fbli  facrabant  5  86  Judaei  orientem 
verfus  ad  oftium  templi  folem  adorabant  ibid.  Sol  divino  apud  my- 
thologos  in  honore  habitus  960 

Solarium  quid  1166 

Soldurii  milites  1010 

SotiNUS  explicatur  1184,  Ii8s 

Solon.  Solonis  lex  de  ftupratore  598  Lex  cjusde  debito  conjugali 
72.0 

Sopiiocles.  Scholiaftes  Sophoclisemendatur  371  Quando  natus  1517 
Vifloriac  cjus  1 519     Qiundo  mortuus  1521  ' 

Sors  Sortes  juxta  cognationes  diftributae  in  divifione  terrae  promifiae 
51,51  Hafmonaei  forte  in  facerdotiumeligebantur  117  Sors  for- 
tunae  159-165,  166—169  AEgyptii  omnium  rerum  fortes  in 
aftrorum  politu  capiebant  161  Sortes  planetis  fingulis  adfcribeban- 
tur  a  veteribus  161— 16S,  169  De  forte  daemonis  169  Os  quod 
forte  tibi  contigit,  rodito  778,  779  Res  externae  forti  fortunae 
tribuuntur  1534  Sors  fortunae  Vettio  Volenti  luna  eft;  fors  dae- 
monis  feu  genii,  fol  1534-153 8 

SoutHsexia  911  Adilwalchius  primus  Southlexiae  rex  Chriftianus 
911 

Sihaera  Perfica  282,  183 

SlMNETAE    IHf 

Spiritus.  Ordinationis  effeclus,  ut  Spiritus  S.  fuper  ordinatos  quiefce- 
ret  438     Mahumedani  £c  Judaei   a  Chriftianorum  notione  de  Spi- 
ritu  S.  differunt  438 
Spondanus,  Henr.  notatur  11 59,  1160 

Sponsalia  dubia  556,  537     Sponfalia  quid  799      Per  fponfalta  puella 

uxor  fiebat  601      Formula  fponfalium  ex  pecunia   aut  ejus  valore 

data  601,602     Sponfalia  argento  fiufta  601     Edulia  &.  res  humanis 

ufibus  inrerdiftae  pecuniae  loco  in  fponfalibus  dari  non  poterant  602 

Sponfalia  irrita  quomodo  fiebant  ibid.     Sponfalia  fiebant  libello  ibii. 

Formula  contraclus  fponfalitii  603,  604     iponfalia  folo  coitu  fine 

folennibus  facra  ficri  nolunt  Ebraei  ibii.     Formula  fponfalium  fratriae 

604     Sponfalia  dubia  libello  repudii  folvenda  604, 605-611     Spon- 

ialia  minoris  mafculi  8c  puellae  irrita  erant  605     Quomodo  &  quan- 

do  pater  filiam  defpondebac  635,  606      Filia  nubilis  fponfalia  ipfa 

contrahebat  606     Per  proxenetas  fponfalia  fiebant  ibid.      Puella  mi- 

nor  renuntiare  poteft  iponfalibus  ibid.     Formula  Iibelli  renunciatio- 

nis  puellaeminorennis  607     AEtas  fponfalium  puellae  juxta  Talmu- 

dicos  608     Teftes  fponfalibus  aderant  apud  Ebraeos  ibid.    Viri  vi 

aut  metu  contrafta  fponfalia  non  irrita,  foeminae  autem  irrita  erant 

ibid.     Quae  fponfalia  valida,     quae  irrita  erant  ibid.     Surdi,  muti, 

facui,  8t  viraoinis  fterilis  fponfalia  valida  erant  ibid.     Sponfalia  Her- 

maphrodki  &  Tomtom  dubia6o9     Sponfalia  inceftuofa  irrita  erant 

ibid.    Sponfalia   fccundaiia  quae    valida,    quae  prohibita  funt  ibid. 

Ebraeis  fponfalia  cum  Gencili  irrita,  cum  apoftata  Ebraeo  valida  e- 

rant  ibid.    Sponfalia  conditionaliter  inica  609— 61 1     Quatuor  quali- 

tates  in  fponfalibus  conditionaliter  inicis  requificae  609      Reduplica- 

tio  in  fponfalibus  Sc  contra&ibus  610     Conditio  impoffibilis,  pof- 

fibi.is,  fubfequens,   &  quae  facrae   legi  adverfabatur  in  fponfalibus 

ibid.    Teinpus  adjeftum  conditioni  fponfalium  611      Sponfalia  fe- 

cunda  non  obftabant  primis  ibid.     Contraftus  pro  nihilo  habetur, 

ii  conditio  non  implet  ibid.     Immunitasa  votis,  8c  a  vitiis  corpo- 

ris,  conditio  in  fponfalibus  ibid.    Corporis  vitia  quae  fponfalia  folve- 

bmtibid.     Sponlalia  quando  irrita,quando  non  61 1     De  fponfalibus 

a  puellae  procuratore  initis,  dum  ipfa  inierat  alia  ibii.     Sponfalium 

lblennis  benediftio  apud  Judaeos  6 1 3      Ezram  benedifliones  nupti- 

ales  tradidifle  dicunt  Judaei  ibid.     Poculum  vini  in  fponfalium  bene- 

diclione  6 1 4    Duodecim  menfes,  interdum  tantum   xxx  dies,  poft 

fponfalia,  ante  deduclionem  conccdebantur  fponfae  614,615  Coitus 

poft  fponfalia  ante  deduftionem   non  fuit  licitus   6if     Samfonis 

fponfalia  8c   nuptiae  ibii.    Sponfalia    interdum  dos  dicuntur  618 

Sponfalia  diefefto  8c  fabbato  non  inibantur  apud  Judaeos  611  Con- 

traftus  fponfalitii  non  iterabantur  a  profelytis,  fed  libello  divortii  di- 

rimebantur  641,  641     Ebraeorum  ritus  nuptiales  &  fponfalitii,  Pa- 

ganorum  &  Chriftianorum  ritibus  congeneres  funt  64'.-644     Spon- 

laliornm  formula  apud  Plautum,  apud  Perfas,   Medos,  &  Romanos 

643— 64^    Sponfalium  formula  apud  Graecos  658-661     Sanftio 

Edmundi  regis  de  fponfalibus  697     In  Anglia  nuptiarum  lacra  per 

facerdotem  peraguntur  698 

SroNsus.Sponia,  x/.  Benedicere.   Sponfus  fponfam  deducere  tardans,  a- 

limenta  ei  ultra  praeftitutum   dedudtionis  tempus    tradebat    614 

Sponfa  contumax  6iy    Pafla  dotalia  fponfae  a  fponfo  danda  ibid. 

Sponfa  furda  abfque  dote  deduci   poterat  617     Sponfa  repudiata 

quando  dotem  expeflabar,  quando  non  618     Sponfi,  non  patres  do- 

tabant  fponfas  611     Tempus  poftulandi  de  virginitate  fponfae  prae- 

repca62  3     Sponfae  immundae  deduftio  in  thalamum  627     Spon- 

forum  magna  dignicas  apud  Judaeos  619      Sponfus  &  fponfa  co- 

rocas  gcftabant  in  nuptiis  apud  Ebraeos  633.,  634    Myrtus  £c  pal- 


jnarum  rami  praeferebantur  fpdnfis  633  Frumentum  fuper  cjput 
fponforum  ipargebatur  634,  635  Sponfalitii  miniftri  Bride  K.nighti 
apud  Anglos  638  Veteres  Graeci  fponforum  amicos  habebant  ibid. 
Sponius  virginis  a  praeceptorum  affirmativorum  obfervatione  im- 
munis  a  deduftione  ad  concubitum  fponfae  639  Indi  fponfas  mer- 
cabantur  pari  boum  649  Apud  TheiTalos  fponfus  equum  armatum 
dabat  fponfae  ibid.  Duplex  fponiae  corona  apud  Paganos  656 
Sponfi  iifymbrio  coronabantur  apud  Paganos  ibid.  Mos  fponfos  8c 
fponfas  coronandi  in  oriente  &  occidente  667  Sponfus  per  annum  a 
munere  militari  £c  civili  immunis  erat  709,  710 

Spot,  Ulricus.    Abbatiae  de  Burton  fundator  1  o  1 1 

Spottus,  Thomas,  notatur  1015 

Spurius,  v.  Mamier,  Manferus.  Quomodo  fpurius,  nothus,  manftrus, 
8c  manzerus  diftinguantur  1  o  Spurii  ex  inceftu  fufccpti  ab  ecclefia 
Dei  arcebantur  ff$ 

Stamfordius,  Guil.  Commentarius  ejus  in  imperium  regium  juris 
communis  Anglicani  1423,  I414-  Nihil  ibi  de  dominio  maris 
1414 

Starrus  Judaeorum  584 

Statius  explicatur  299 

Statua,  Statuarius.  Statuarum  origo  quando  2  3  8  Thara  8c  Abrahara 
ftatuarii  dicuntur  Ebraeis  138  Statuae  fpiritu  plenae  apud  Hermetem 
284      Statua  Joannae  Darciae  Aureliis   981 

Staurophori   globuli  regum  910 

Stela.    Stelae  velut  iimulacra  cultae  241 

2?-i)A«i5  Teteres  infcribebant  hiftorias,  leges,  pacla,  8c  vota  1490 

Stella,  v.  Sidus.  Stellarum  numerus  apud  Ebraeos26i  Decani  in 
conftellationibus  apud  Perfas,  Indos,  £c  AEgyptios  282,  183  E- 
braeorum  nugae  de  innumero  ftellarum  numero  348 

Stephanophori  apud  Magnefios  duplicis  erant  generis  1540^ 
15-41 

Stephanus,  8c  Amofus  propheta  in  Aflis  Apoftolorum  conciliantur 
3lJ 

Stephanus  Byzantius  emendatur  370 

Stephanus  V,  Papa  Romanus  vetat  ordalia  <)f<) 

Stephanus  rex  Angliae.  Ejus  tempore  Romanae  leges  ex  Britannia 
pulfae  1010  Ediflum  ejus  de  jure  Juftinianeo  exterminando  1081— 
1090  Theobaldo  Archiep.  Cantuar.  infenfus  1090  Ediftum  fuum 
revocavit  ibid. 

Stercorei  dii  376,  377 

Stesichori  duo  iyi8     Viitoriae  Stefichori Himeraei  II.  152J 

Stigandus  Archiep.  Cantuar.  945 

Stobbaeus,  Tho.  iive  Stubbes  j  quis£c  quando  vixit  II 74 

Ztoi%ucc  Graecorum  8c  roi^iw^etTixoi  282 

Strabo.     Templi    Oniae   meminit    123,    114       Strabo   expUcatur 

2Tf«T«-/oi  quid  apud  Graecos   1527 

Stratonicus  citharoedus.   Diagrammatum  in  mulica  autor  1499 

Stratonica    Dea  dicitur  lfzy 

Stratoclis  fenis  8c  Myrillae  puellulae  nuptiae  694 

STpo^«A(^-   ticxTtxos  quid  286,   287 

Stuprum.  Tria  poenarum  genera  ob  ftupratam  virginem  J96  Vi 
ftuprata  puella  viro  nubere  quando  potuit,  quando  non  59)"  Sacer- 
dotis  filia  ftuprata  igne  comburebatur  J97,  598  Poena  ftupri  vir- 
ginis  defponlatae  in  Hifpania,  Italia,  £c  juxta  jus  Caefareum  ^98 
Stuprum  Veftalium  ibid.  Stupratoris  vi,  five  raptoris  poena  varia 
ibid.  Solonis  lex  de  vi  ftuprante  ibid.  Stupratoris  poena  Atheni- 
enfium  ibid.    Poena  ftupri  tempore  Henrici  I.  1007, 1008 

SuBARRARE   646 

Subsellia.   2s/3s'»ia  589 

Successio,  v.  Romani,  Mahumedani,  Liberi,  Concubitus.  Succefiio- 
nes  Judaeorum  in  S.  Scriptura  hodie  apud  eos  in  ufu  funt  ii  Juris 
Ebraici  fpecimen  in  fuccelfionibus  ex  fcriptis  Rabb.  8c  Talmudieis 
ibid.  Succeflio  apud  Ebraeos  eft  vel  in  bona  defuncti,  vel  in  digni- 
tates  1  Liberorum  fucceffio  in  bona  paterna  apud  Judaeos,  Ro- 
manos,  8c  Mahumedanos  1—4  Jus  fuccefiionis  vicariae  five  reprae- 
fentationis  2  Succeffio  haereditaria  alia  eft  ex  lege,  alia  ex  condici- 
one  dotali  a  fynedrio  praefcripta  6  Succeffio  in  bona  tam  materna 
quam  novercae  quomodo  fiebat  apud  Ebraeos  6,  7  De  fucceffione 
iiberorum  utriufque  8c  dubii  fexus  27—29  Succeflio  a  latere  apud 
Ebraeos  30  Succeffionis  exemplum  inMofe  8c  Aarone  31,  33  Suc- 
ceflio  apud  Romanos  reciproca  41  Tria  fundamenta  apud  Talmu- 
dicos,  quibus  tota  fucceflionis  materies  innititur  47  Succeflionis 
fpecies  ac  regulae  in  haereditaria  terrae  promiflae  diftributione  obti- 
nebant  48,  49  Fifci  fucceffionis  6)",  66  Samaritanus  Pentateuchus 
differt  ab  Ebraeo  in  fuccefiionis  jure  74—76  In  fucceffione  in 
pontificatum  pioximitatis  fanguinis  ratio  habebatur  151,  ij-2 
Minor  majori    natu  interdum  in    regni    fucceflione  anteponitur 

Succoth  Benoth  imago  gallinae  cum  pullis  378    Templnm  Veneiis 

Uraniae  in  Succoth  Benoth  denotatum  378 
Sueci,  11.  Guftavus  Adolphus.  Liberum  maris  tranfitum  ab  Eliz.  re- 

gina  petunt  13  $-8 
Sufferentia  Guerrae  1390 

SUFFETES  quid   221 

Svicetus,  Roger,  quis  1718 

Suidas  notatur  370 

Sulpitius  Severus  emendatur   114 

Supplicium.  Quatuor  ultimi  fuppiicii  genera  apud  Ebraeos  64 

Surdus.   Non  tenebatur  lege  leviratus  582     Surdi  lponfalia  valida  e- 

rant  608 
Suthdure  in  legibus  regum  Angliae  n  70 
Sus.   Sucm  Judaeos  olim  coluifle  dicunt  veteres  404—407 
Swanus.  Danorum  rex  infulam  Britanniae  ingreditur  £c  occupat  936 

Ethelrcdum  bello  devicit  1318 

Swapham» 


in  fecundo  Volumine  continentur. 


Swapham,  Rob.  de,   hiftoria  monafterii  Pctroburg.  i  ic  73 

Sylvano  infcriptio  Latina  1 47+- 147? 

Sylvester  II.  Papa  Rom.  v.  Gerebertus. 

Symbola  coeleftibus  corporibus  facra  241,  242  Suji/,£oAik*i  A«i- 
/jtiovw  fjtto^cp»t  1X7,188 

Symmachus  explicatur  305 

Synagoga.  Multae  fynagogae  in  academia  Hicrofolymitana  ante  ex- 
cidium  fub  Vefpafiano  xv  In  fynagogisjudaeorum  olim  lcx  fcripta 
8c  traditiones  magiftrorum  explicabantur  ibid. 

Suw^ay^otl*  quid  15-s  1 

Synedrium.  Synedrium  M.  dc  facerdotibus  confeffui  fuo  idoneis  ju- 
dicabat  63  Synedrio  M.  duo  praefidcbant,  alter  princeps,  alter  pa- 
ter  fynedrii  141  Principis  &  patris  fynedrii  munus  non  erat  per- 
petuum,  fed  ab  alio  ad  alium  tranfibat  143  Controvcrfiae  de  pon- 
tificum  8t  facerdotum  natalibus,  nuptiis,  aetate,  fuccedionc  Sc  vitiis 
in  fynedrio  M.  determinabantur  197—200  Nemo  ad  fynedria  ad- 
mittebatur,  nifi  puro  fanguine  natus  560  Synedrium  ex  Ezrae  de- 
creto  diebus  Lunae  &  Jovis  fedebat  613 

SYNESiosjieftitutus  250-186,187 

J.m%K*  quid  827 

Syngrapharum  compofitio  apud  veteres  Saxones  910 

Syracusae  quando  conditae  1 5 1 4 

Syria,  Syrus,  1/.  Dii.  Parentes  primi  in  Syria  formati,  8c  ibi  etiam 
defecerunt  208  Ebraea  lingua  olim  folam  Syriam  occupavit  108, 
209  Syriae  nomen  214  Syri  etiam  Affyrii  didti,  8c  inde  Syrorum 
vocabulum  215-  Syria  8c  Aflyriaindifcriminatimfumitur  ibid.  Sy- 
riae  termini  116  Quinam  Dii  fub  ratione  Syrorum  veniunt  217, 
218  Dii  Syri  354  Cur  Syri  timidi  vocantur  inOvidio  359  Sy- 
ri  venerabantur  pifces  360  Syri  venerabantur  columbas  362  Ba- 
tia  Syrorum  numen  372  Venus 8t  Adonis Syris  ante  alios  culti  390 
Syrorum  numina  Gentilitia  399  Carmen  Syriacum  in  azymisPai- 
chalibus  452,  453  Sententia  Ben  Syrae  de  matrimonio  778,779 
Lingua  Syriaca  Judaeis  &  ipfi  Chrifto  in  ufu  erat  789  Evange- 
lium  Matthaei  Syriaca  lingua  fcriptum  dicitur  iiid. 

Syriarcha  15-69, 1^70 

Syricius  Papa.    Epiftola  ejus  decretalis  de  divortiis  851 


T. 


TABULA.    Tabutae  genealogicae  apud  Ebraeos  de  familiarum  pu- 
ritate  160--55S, 559    Herodes  eas  igne  combufiit  164 
Tacitus.    Pontificatum  regno  affumptum,  non  conjunctum  fu- 
ifle  dicit  148    Notatur  407     Explicatur  650 

Talentum  Ebraicum  quid  305 

Talisman  Arabum  288 

Talmud,  v.  Mifna,  Gemara.  Autoritas  Talmudis  xiii  Innocentius 
IV.  Talmud  igni  condemnavit  ibid.  Ex  Talmude  8c  autoribus  Tal- 
mudicis  cum  dele&u  fententiae  magiftrorum  excerpendae  funt  iiid. 
Talmudis  duae  partes  quando  fcriptae  xiv,  xv  Mahumedani  Tal- 
mudicos  codices  Alphurcan  appellant  xiv  Quo  fenfu  Antoninus 
Talmud  compoiuifle  dicitur  xvi  Talmud  Babylonicum,  Talmud 
Hierofolymitanum  iiid  Julius  III. pontifex  Rom.  Talmud igni  dam- 
nat  xvi,  xvii  Lrbrorum  Talmudicorum  leftio  8c  pofieffio  prohi- 
betur  xvii,xviii  Difcordia  Eufebii,  Chronici  Alexandrini  8c  Auto- 
rum  Talmudicorum  in  ferie  8c  annis  pontificum  116-118  Nu- 
merus  pontificum  fub  templo  fecundo  a  Jofepho  recenfitus  diflert 
ab  eo  in  Talmude  utroque  memorato  146  Numerus  pontificum 
fub  templo  primo  8c  fecundo  ex  Talmude  146,  147  Sex  de  inter- 
dicto  inceftus  fententiae  Talmudicorum  551,5-52  Talmud  Hiero- 
folymitanum  notatur  560  Quatuor  uxores  ducere  licuit  juxta  Tal- 
mudicos  565,566  Talmudicorum  fententiae  de  caufis  divortii  762, 
763  Difputatio  fecrarum  apud  Talmudicos  de  divortio  774,775 
Quid  voce  miy  turpitudinis  apud  Talmudicos  intelligatur  776-- 
794>795 

Talus  judicia  exercens  976 

Tanatos  infula,  prima  Anglorum  fedes  906 

Tartarus  330 

Tarthac    Deus  figura  afini  3  87 

Tatianus  nuptias  damnabat  658 

Taurus.'   Taurinum  caput  eft  Aftartes  infigne  347 

Titeia  Ugoteyict  quid  687 

Telestas  poeta  Athenis  vicit  1521 

Tsak?  8c  yifti®*  fynonyma  651 

Tempestates.  Deae  145  Monumentum  de  tempeftatum  Apotheofi 
Romae  effofum  246 

Templariorum  privilegia  1114-1531,1532 

Templum,  v.  Onias.  Judaei  plurima  extra  patriam  degentes  habebant 
123  Sub  Phanniae  pontificatu  excidium  templi  fecundi  135  Sacri. 
ficans  in  alio  templo  quam  Hierofolymitano,  a  fanctuario  Hierofol. 
excludebatur  179,  1S0  Sacrificium  in  templo  Heliopolitano  180 
Unftfonis  ritus  cc  oleum  fan&um  ceflabat  fub  templo  iecundo  19 J 
Quinque  res  fub  templo  fecundo  deerant,  quae  erant  fub  primo 
1  95-,  1 96  Oleum  fandlum  per  L  annos  itib  templo  primo  fuit  ab- 
fconditum  196  Templa  Gentium  afyla  fuerunt  15-30  Templum 
Meccanum  afylum  1 5  3 1  Chriftianorum  templa  olim  afyla  fuerunt 
iiid. 

Tempus.    Tria  temporum  difcrimina  1483 

Tenementum  liberum   11 12 

Jv^SJP,  unde  derivatur  212 


Terapiiim,  Labanis  dii  279  Ritus  in  iisconfincmli-.  179,  if0  |  . 
raphim  Michae  280,281      Graeci  varie  vcrtunt  to  Tetaphim   »8J 

TtpcCTOO-AOTTOl    29O 

Terdelvacus  Hiberniac  rex  846 

Terminus  juftitiac  deus  apud  Komanos  12-6 

Tf.rms    jurifconfultorum     1172 

Terpander  cithatam  feptichordcm  fecit  1497-1506  Autor  ri-.mo- 
rum  Lyricorum  15-06—1515 

Terra.  Terra  fandta,  ti.  Palaeftina.  Coelum,  tcrram,  daemoni.-i 
inifcebant  Gcntiles  243  Terra  Romanorum  511  l.ex  tcrrae  ir> 
Anglia  quid  11 10  Tcrra  ac  mare  juris  funt  privati  1184,1185 
P-irs  terrae  Chami  pofteris  Ec  Japeti  affignata  1 199  Maria  in  diftri- 
butionc  terrac  contincntur  1199  Vctulla  terrae  fanctae  defignatio 
1199-.  1203  Quatuor  plagae  terrae  fanctae  1199  Quomodo  tcr  • 
ram  filiis  hominum  datam  efle  intelligendum  1201  Terrac  Iiracli- 
ticae  terminus  occidentalis,  feptentrionalis  1203, 1204  Duae  Rabbi- 
norum  fententiaede  limitibusoccidentalibus  terraelfraeliticae  1104— 
1108  Terra  vetcribus  infula  mari  circumfufa  dicitur  1157  Mare 
8c  terra  fuos  habent  terminos  ibid.  Terra  8c  mare  omnibus  patent, 
donec  privatum  ejus  dominium  afferatur  1262-1264-1273  Ter- 
rae  ad  cuftodiam  maris  ageftae  in  Anglia  1333     . 

Territorium  quid  apud  Ebraeos  denotat  1204  Praeccpta  intra  ter- 
ritorium  Ifraeliticum  oblervanda  ibid. 

Tertullianus  ceu  Montanifta  notatur  562  Adverfus  corbnas  milita- 
res  Sc  nuptiales  difputat  667  Explicatur  de  ptaelentia  miniftri  (a- 
cri  ad  confecrandas  nuptias  688,  689 

Tics-tifccrJtTop®"   1492 

Testamentum,  v.  Patriarcha 

Testis.  Teftes  leviratus renuntiationis  584  Teftes  fponfalibus  aderant 
apud  Judaeos  608 

Tethys  Germana  1309 

Tetragamorum  nuptiae  pro  nullis  habitae  apud  Gtaecos  661 

Tsipt&xTvc.    Pythagoreorum  332 

TEUcERin  Cypro  infula  fedes  ponit    150/— 15 14 

Thaini  quij  unde  eorum  nomen  1637, 1638 

Thalamus,  v.  Deduftio.  Chuppa  thalamus  nuptialis  mulieris  627— 
630    Cheder  thalamus  viri  629—630 

Thalassometrae  apud  Graecos    1259      Inftrumenta    thalaffbmetrica 

Thales  Milefius  omnium  rerum  origincm  aquam  dixit  876 

Thammuz,  ®»u,fMsi,  Bx^l  389  Propheta  Thafnmuz  ibid.  Teku- 
pha  Thammuz  ibid  Thammuz  Adonis  389,  3^0  Thammuz 
tanquam  foli  facra  faciebant  391,  392  Thammuz  nomen  AE- 
gyptium  392  Thaumus  Mars  392  Thamud,  Thamuz  Pharaorex 
iiid. 

Thamyris.    Repudiatus  a  Thecla  uxore  765— S27, 828 

Thara    ftatuarius   Ebraeis  dickur    238 

Tharbis  uxor  Mofis  808 

THARSisquid  1202     Tharfi  urbis  dominium  maris    1235; 

Thebae.    Unde  Cadmus  223     Onca  Thebanorum  371 

Thecla  Chriftiana  facTta  matrimonio renuntiavit  765,827,828 

Theobaldus  archicp.  Cantuar.  cum  rege  Henrico  I.  praefuit  concilio 
London.  1010  Legatus  natus  1082  Controverfia  inter  eum  8c 
epifcopum  Winton.  de  jure  legationis  a  latere  11 73 

Theocritus  explicatur  287 

Theodoricus  Oftrogothorum  rex.  Edidturrt  ejus  de  divortiis  840, 
841     Quando  regnavit  841  ^ 

Theodorus  archiepifcopus  Cantuar.  1135" 

Theodosius.  Nihil  in  codice  Theodofiano  de  facerdotum  facra  fun- 
6lione  in  ritibus  nuptialibus  694,695  Codex  Theodofianus  noiatur 
8  3  o  Saniftio  Theodofii  de  cauiis  divortii  8  3  2 , 8 ;  3  Ea  in  codicem 
Juftinianeum  rclata  834  Codex  TheodofianUs  quandoeditus  1060— 
1063  Jus  Caefareum  in  codice  Thcodofiano  mutatum  1061 
Theodofiana  jura  in  occidente  recepta  1064  Jus  Theodofianurri 
per  legem  Romanam  intelligitur  1066  Jus  Theodofianum  in  occi- 
dente  variatum  8c  admiffum  1067  Codicis  Theodofiani  iifus  in 
fcriptotibus  ac  fynodis  per  cccli  annos  1067  Jus  Theodofianurri 
interdum  citabatur  in  pccidente  1071,  1073  Maris  dominus 
1227 

Theodredus  Londinenfis  epifcopus  992 

Theologia,  Theologus.     T»'^-©-  ■?  9-soAoy;'«5  14? 

The.\(istocleum  conlilium  1224    Themiftocles  pontifex   15-41 

Theophilus  Anani  filius  pontifex  Ebraeorum   1 3  3 

Theophilus  Anteceflbr  jurifconfukus  quatuor  juris  condendi  autores 
facit  1047— 1049 

Thermopylas,  pugnaad,   15-18 

Thesaurarii  olim  in  Anglia   1028 

Theseus  autor  Democratiae   1504—15-13 

Thespis  poeta  Alceftidem  tragoediam  docens,  primus  vilem  certavit 
ob  hircum  15 16 

Thessali.     Apud  eos  fponfus  equum  armatum  fponfae  dabat  649 

Thorlacius,  Gudbrandus,  1409 

Thornburg.     Infcriptio  apud  Thornburg  1477 

Thorne,  Guil.  quis,  quando  vixit  1174 

ThornTon,  Gilbertus  de,  quis  1038-11 14  Braaonem  in  Epitomen 
redegit  &  expofuit  103S-1043  Summa  Thorntonii  1041,1042 
Jure  Caefareo  olim  ufus  eft  ro44,  1045  Expiicat  Pandeflarum 
titulum  De  poteftate  regia  1046,  IC47  Thorntomus  notatur 
1048 

Thoth,  unde  derivatur  229 

Thraces,  quando,  8c  quamdiu  maris  domini   12 17 

Thule,  Thyle.quid  1 1 57--H79, 1180-1291-14'° 

Thurstanus  archiep.  Eborac.  coenobium  fundat  1143 

Thuscorum  &  Atticorum  coitus  communis  983 

Thymiamatis  facrumin  nuptiis  Mexicanis  6-;s 


INDEX   Rerum  &  Materiarum   quae 


Tij5--rius  Caefar.    Judaeis   cuflodiam   veftium   pontificalium  tradebat 

190    Tiberii  dominatus  in  Anglia  892 
Tibia.    Hyagnis  Phrygius  primus  tibiis   cccinit    1495,  1496    Tibia 

Phrygia  14.94,  1495    Tibiae  quando  primum  invcntae  14^6 
Tilius,  Joan.  primus  in  Gallia  admirallus  1346 
Timotheus  Athenienfium  praefedtus  illuftris  mo 
Ti.v.otheus  Milefius  chordas  cithsrae  auxit  1497     Quando  natus  rj-io 
Qjando  mortuus    M14      Judicium  contra   eum  quod    chordarum 
lyrae  numerum  ufque  ad  xi  auxiflet  1508 
Titanes.  Titanibus  devictis,  mundus  forte  inter  fratres  Deos  divifus 

eft  11 11 
Titus  imp.  Romanorum.   Dominatus  ejus  in  Anglia  893—895 
Tobias.  Tobiae  nuptiae  cum  Sara  Raguelis  fiiia  45-,  46      Libri  Tobiae 
editiones  duae  Ebraicae  46--347    Quomodo  haereditas  facra  ad  To- 
biam  prae  aliis  attinere  potuit  45,  46     Nuptiae  Tobiae  cum  Sara 
Raguelis  filia  628,  629 
Tomtom.   Sponfalia  ejus  dubia  609 
To7txtikov   1238 
Tophet  unde  314 
Tor/.lia    y£9 

Torrensis,  Abbas,  in  jus  vocatus  1103 
Tourne  !e  Vifcont  1029 

Traditio.    Humanae  traditiones  Judaeorum  xiii— xy 
Trajanalia  1^64 

Trajanws  imp.  Rom.  Dominatus  ejus  in  Anglia  893--89^ 
Tcmca   Remorae  pifcatoriae  1238 
7>:»jcovTop©-  1492 
Tribonianus  adtexuit  verba  Juftiniani    refcripto   de    adulterio  737, 

738 
Tribunalia  rcgia  olim  bina,  vcl  maritima  vel  militaria  n  02    Cantu- 

ariae  tribunal  1172 
Triburiense  concilium  ordali3  permittit  959 

Tribws.     Quamdiu  lex  de  nuptiis  propriae  tribus  obtinuit  apud  Ebrae- 
os  44    tonfufio  hareditatis  tribuum  per  mutuas  Ifraelitarum  nup- 
tias  43,  44 
Tributum.   Victualia  tributorum  loco  folvebantur  Guilielmo  I.    regi 
Angliae  1003    Tributa  ad  rem  nauticam  quomodo  ab  Ang'o-Saxo- 
nibus  &   Daiiis  indicta   13 16,   13 17      Tributa  ad  maris  Anglicani 
cuflodiam  poft  Normannorum  adventum  pendi  folita   1331-1336 
Tridentina  fynodus  jus  pontificium  de  divortiis  firmat857 
Trinobantes  5*03—893 
Triphyli  1  qui    12 12 
Triumviri  apud  Magnefios  quotannis  electi  1540 

TltOGLODYTAE     393 

Trogus.  Regnum  &  pontificatum  apud  Ebraeos  perpetuo  conjuncta 
fuiife  dicit  147,  148 

Trota,  Trojani.  Palladium  quis  fccerit  283,  284  A  Trojanis  pluri- 
rme  gcntcs  Europae  originem  ducere  volunt  86-;  Trojani  belli  de- 
cennium  1482    Troja  menfe  Thargelionc  caput  1505-,  ry  1 3 

Tropicus  cancri  &  aequator  termini  funt  maris  iij-8 

Trullanus  canon  de  divortiis  85-5- 

Turodtus  epifcopus  Samftandreanus.  Hiftoriam  quae  Simeonis  Du- 
nelmenfis  dicitur,  contexuit  1127,  1128— 1130-1146,  1147  Tur- 
gotus  fenior  Simeone  1119  Tempore  Turgoti  epifcopi  Keledeorum 
jus  in  Scotia  ceffavit  11  ?9,  1140  Hiftoria  ejus  juris  Keledeorum 
in  Scotia  finem  facit  1 14-;  Turgoti  dignitas  epifcopalis,  mors  iiij. 
Hiftoria  ejus  quando  confcripta  1 146-- 1148  Ranulphus  Dunelmen- 
iis  epifcopus  Turgotum  odio  habuit  11 47  Turgoti  fcnpta  1148— 
1150     Duo  fuerunt  Turgoti  115-0 

Tumores<x  efu  pifcium  359,  360 

.TuMutUS,  Judaica  tumuli  infcriptio  reperta  Londini  tempore  Eliza- 
bethae  reg.  1581 

Turcae.  Turcarum  imperium  maris  1149  Turcarum  imperator  Gallis 
indulget  liberam  p'fcationem  ibiJ.  De  jurandi  rituTurcarum  1549, 
1 5-5-0 

Turonensis  fynodus  1092 

Turpitudo  Hliy.  Quid  voce  hac  in  S.  Scriptura  Sc  apud  Talmu- 
dicos  intelligatur  776  -790—795- 

Tutores.  Tutores  minoribus  conftituebantur  apud  Ebraeos  15  Mino- 
res  foeminae  cc  fervi  non  porerant  efle  tutores,  nili  a  parente  electi  16 

Tvmfanum.    Tympanorum  ibnitus  in  iacris  314 

Tvtto'.  zutol  {jticcysiuv  187 

TwJW.;    397 

Tyrellus,  Gualt  an  Guilielmum  II.  fagitta  interfecerit  1675" 

Tyrii.    Maris  Phoenicii  principes  1101 

Tyrrheni.    Maris    domini    1225-       Tyrrhenum    mare    Tufcorum 

1241 
Tyrtamus  Theophraftus  vocatur  971 
Tzetzis  infula  Britannica  11 56-1 158 
Tzilmenaia  280 


V. 


YA  xufiiip  unde  derivatur  213—367 

Vacarius,  Rogerius,  Abbas  Beccenfis,  jus  Juftinianeum 
docuit  in  Anglia  10S3,  1084  Annales  Anglicani  &  hiilo- 
rici  iilent  de  eo  10S5  Jurifconfulti  ejus  mentionem  faciunt  1085, 
1086  Primus  Surnrniftarum  juris  fuit  1086,  1087  In  Archiepif- 
copum  Cantuarienfem  eleclus  &  confirmams,  munus  hoc  recufavit 
1088  Vacarii  nomen  unde  1089, 1^90 
Valens  imper.  poena  adulterii  fub  eo  738 

Valentinianus  imperator   duas  duxit  uxores  $■ 69,  5-70     Pro  Poly- 
gamia  lcgem  tulit  iiiJ.     Baronius  eum  a  Polygamia  abfolvit  570 


Poena  adulteiii  fub  eo  738    Sanctio  Valentiniani  irr.p.  de  divoitiorum 
caufis  832,  835     Ea  ih  codicem  |uftinianeum  relata  834 
Valerius  M.  explicatur  3S0,  381 
Vandali  jure  C?efareo  ufi  funt  IC62,  1063 
Varro  emendatur  6^1 
Vasconia  Gallis  ceflit  ab  Anglis  1342 
Vasquius,  Ferdinandus,  contra  jus  maris  privatum  difpctat  1191  Re- 

futatur  de  communione  maris  univerfali  1273 
Udones  quid  587,    -; 88 

Vectigal,  11.   Tributum.    -Vecrigal  autoritate  parliamenti  indictum 
mercium  importatarum  vel  exportatarum  1336    Jus  regium  in  vec- 
tigalia  marina  1427 
Velamen.   Duo  velaminum    genera  in  nuptiis  adhibita  apud  Ebraeos 
6-5    Ve'amen    verecundiae  caufa  apud  Ebraeos  in  nuptiis  adhibitura 
ibii.    Velamen  foeminarum  in  oriente  8c  in  occidente  756-- 7  <j  S 
Velum.   Velorum  fummorum   demiflio  prope  claflem  regiam  Anglica- 
nam  1 388—  1  39-5  - 14 ■  y,    1420     Gald  vela  fumma  fibi  demitri  pof- 
tulant  in  mari   13S7,  13SS     Edicrum  regum  Galliae  Henrici  II,  & 
III-  de  demiflione  fummorum  velorum  ibij.     Joannis  regis  Angl. 
ftatutum  de  demilfione  velorum  13  "9,  1590 
Venatio,  v.  Canutus.  Guiliel.  Rufus  venationes  prohibuit  1005    Ve- 

natio  cervi  prohibita  1673 
Veneria  Sicca    colonia    Africana    3S0       Veneria    a    Venere   di&a 

381 
Veneti  divortii  jus  fibi  confirmari  rogant  858  Dominia  Vcnetorum 
reipubl.  fubdita  iiul.  Rcrum  nauticarum  ftudiofi  112.6  Domini- 
um  eorum  maris  Adriatici  1238,  1239  Controveriia  in:er  Anco- 
nitas  &  Venetos  de  mari  Adriatico  1241  Venetorum  mos  annuus 
defponfandi  mare  annuio  iiij. 
Venus,  Cnidia  248  Venus  Deus  345  Aftarte  Venus  vocatur  348 
Derce  Veneris  filia  per  pifces  in  mari  fervata  35-9  Venus  Aphaci- 
tis  364  Syriaca,  Phoenicia,  Venus  iiij.  Veneris  terra  365  Venus 
utriufque  fexus  cft  ibiJ.  Figura  pifcis  Veneri  aptifiima  -66  Venus 
Salambo  vocatur  367  "a»k  Cabar  Saracenorum  Ver.us  3C8  Venus 
five  Urania  iiiJ.  Dies  Veneris  369  Mahumedani  caput  Vcneris 
adorant  iiid.  Veneris  Uraniae  templum  in  Succoth  Benoth  denota- 
tum  378  Venusa  Benoth  Venos  diSa  383  Venus  unde  derivatur 
381  Venus  Jove  antiquior  dicitur  3pud  Graecos  381,  3S2  Venus 
incognita  Romanis  fub  regibus  382  Venus  an  a  venicndo  deriva- 
tur  ibul.  Venus  Perlithea  ibiJ.  Venus  Sc  Adonis  Syris  ante  alios 
culti  390  Adonis  a  Venere,  &  Proferpina  in  deliciis  habitus  ibiJ. 
Galfridi  de  Vino  Salvo  fabula  de  Gallo  Gallinacco  die  Veneris  fur- 
repto  ti68  Chaucerus  de  die  Veneris  fatali  iiij.  Infcriptio  Lati- 
na  Veneri  1473  Venus  Stratonica  15-28,  1529  Jus  afyii  in  fano  & 
urbe  Veneris  Stratonicae  1529,  ij-30 
Ver,  Albericus  de,  jurifconfultus  1091 
Vere,  Robertus,  dux  Hiberniae  1010 

Vergivius  oceanus  1278    Vergivii  pars,  mare  Hibernicum  iiiJ. 
Vespasianus  imp.  Rom.   dominatus  ejus  in  Anglia   891—895    Do- 

minus  maris  1163 
Vestibulum.   Limites  veftibulorum  marinorum  1138     Veftibularium 

ex  mari  lucrum  ibij. 
Vestis.  Veftitus  facer  requirebatur  ad  pontificis  creationem  16R  Im- 
pubes  non  induebatur  veftitu  facro  ibij.  Quatuor  veftes  facrae  fi- 
cerdotum  iS  1-185-  Sacerdoti  non  Iicuit  indui  veftibus  facris  nifi 
tempore  functionis  facrae  183  Veftes  pontificis  M.  ocloapud  E- 
braeos  184-186  Joiephi  defcriptio  veftium  pontificis  dirTert  abE- 
braeis  reliquis  185-,  186  Diploma  Claudii  Caefaris  de  veftibus  pon- 
tificalis  cuftodia  Judaeis  tradita  1 87— 190  Veftes  pontificis  aliae  au- 
reae  aliae  albae  184—  1 88  Veftes  albae  in  expiationis  fefto  geftaban- 
tur  188  Pontificis  veftes  facrae  fucceflbri  induendae  erant  r8<-t 
Solennis  ritus  facerdotem  facris  veilibus  induendi  189-191  Cuf- 
todia  veftium  facrarum  pontificalium  )udaeis  tradita  190  Oflo 
veftes  iacrae  pontificis  erant  fub  templo  utroque  190,  191 
Veftes  facrae  pontifici  novo  per  vii  dies  induendae  191  Sacerdos 
vitii  conviftus  vefte  nigra  induebatur  198  De  veftimenta  fexus 
ementitis  praeceptum  Moiaicum  366 
Vettius  Valens.  Jusjurandum  ejus  231,  132  Dodrrinaejus  de  climac- 
teribus  feptenis  &  novenis  234,  235  Quis  Vettius  Valens  futrir, 
unde  nomenejus,  &  quo  tempore  vixerit  165—267  Infcriptio  ia 
honorem  ejus  167  Teftrmonium  ejus  deiortibus  planetarum  16S, 
269  Vettio  Valenti,  Sors  fortunae,  luna  eft  ;  Sors  daemonis,  fcl 
1534-15-38  Juramenti  formula  ex  eo  1556,  15-5-7  Vettii  Valentis 
editio  17 10 
Vetulamium  fedes  Cafiibellini  985- 
Via.   Leges   Belini  de  jure  viarum   publicarum  in  Anglia   875,  876 

Viae  publicae  interdici  nequeunt  iine  caufa  jufta  1152 
Vicecomes  quis  1618,  1019 
Vicedominus  quis  1018,  ioip 

Vidua.  In  patrimonio  angufto  vidua  prae  filiis  alebatur  14  Regis  vi- 
dua  nemini  fubditorum  nubebat  570  An  regis  vidua  fucceflbri 
nubere  potuit  5-71  Vidua  regis  lege  de  leviram  foluta  eft  iiij. 
Mahumetis  viduae  nulli  nubere  poterant  5-72  Dos  taxata  viduae 
615-,  616  Dotale  inftrumentum  viduae  6 1 8,  6 1 9  Tempus  deduc- 
tionis  viduae  611—614  Vidua  poft  xc  dies  a  morte  mariti  nubere 
potuit  614  Qtiae  bona  &  quanta  eorum  pars  viduae  cedebantapud 
Anglos  marito  defuncto  681,  681  Haereditas  mobilis  five  cataila  a 
judice  aflignabantur  viduae  apud  Anglos  683  Anglo-Saxones  vi- 
duac  fine  liberis  dimidiam  bonorum  mariri  partem,  cum  liberis  & 
in  nuptae  omnia  dabant  684  Viduis  pluribus  unius  mariti  demor- 
tui,  quomodo  dos  praeftanda  724,  715-  Viduae  a  mariti  haeredibus 
alimenta,  veftimenta  ac domicilium  idoneum  dabatur  725  Quando 
vidua  iterum  nubere  potuit  in  Anglia  941 
Vindicta-  Imprecationes  vindidhe  apud  Judaeos  &  Romanos  vi,  vii 
Vindicta  Dei  de  impiis  vii 


in  fecundo  Volumine  continentur. 


Vinea.   Vineam  intra  terram  fanitam  plantans  a  militari  &  civili  offi- 
cio  per  annum  immunis  erat  7°9"7  1 1      Arbores  frugiferac  quin- 
que  confitae  vineam  conftituuntapud  Ebraeos  711 
Vin  .  Galrridus  de  Salvo,  ti.  Galfridus. 

Virago  renunriari  potcft  a  leviro  577-59°  Viraginis  fterilis  fponfa- 
lia  valida  608 

Virgae   rnyricinae  385 

Virgo,  Viiginitas.  Virgo  in  fphaera  Pcrfica  fymbolum  nativitatis 
Jefu  182,183  Quid  v:rgo  Cretice  ,3.5-  Qualis  virgo  pontifici  du- 
cenda  5<;f  Rex  Aihcniennum  virginem  tancum  ducebat  ,$-6  E- 
rcptae  virginitatis  compenfatio  vel  pernuptia  , vel per mulcram  5-53, 
«■<  4  Vngo  vel  vi  vel  illecebris  ledudta  5-94  Quaenam  muicca 
virgini  vitiatae  folvebaCur  ibid.  AEtas  virginis  ftupratae  cui  mul- 
cta  folvenda  595  Coituscum  virgineexcifione,  verberibus,  &  mul- 
fla  puniebatur  596  Tria  poenarum  genera  ob  ftupratam  virginem 
ibid.  Mulclae  ob  ftupratam  virginem  vel  patri  vel  puellae  cedebant 
597  Poena  ftupii  virginis  defponfatae  in  Hifpania  &  Italia  &  jux- 
ta  jus  Csefareum  598  Dos  taxata  virginis  6 1  j-  Dotale  inftrumen- 
tum  virgini  conftituendum  618  Tempus  dedu&ionis  virginis  621 
Tempus  poftuhndi  de  virginitate  praerepta  fponfae  62 3  Decem  vir- 
ginum  nupthe  in  Evangelio  6;o  Nupta  noviter  pracreptae  virgi- 
nitatis  accufata ;  formula  actionis  in  cam,  poenae,  teftes  701—704 
Virginitatis  figna  £c  teftimonia  apudjudaeos  £c  iVhhumedanos  704-- 
707  Benediclio  folennis  poft  praerepta  virginitatis  figna  706  Po- 
ftulatio  de  praerepta  virginitate  quando  facienda,  quando  non  707— 
709  Dos  virginea  vel  refcinditur  vel  tanquam  vitiatae  minuitur  ob 
praereptam  virginitatem  707,  70  8  Adverfa  valetudo,  &  familiae 
morbus  virginitatis  figna  impedire  poteft  708  Virgines  facrificabanc 
Minervae  Lindiae  1493 

Vitia,  v.  Corpus.  Viciatae  foeminae  dos  615,616  Tempus  deduc- 
tionis  vitiatae  622,613.624 

Vitulus.  Vitulus  aureus  bos  fuit  aut  juvencus  293  Mahumedani nu- 
gis  'uis  h'ftoriam  vituii  aurei  coinquinant  293,294  Vitulus  car- 
nen.  &  fanguinem  habuiffe  dicitur  Mahumedanis  297  Apis  AEgyp- 
tiorum  initia  dedit  vitulo  aureo  297,298  Caput  vituli  Netos  198 
Ifrae.itae  convivium  £c  choros  celebrabant  pro  vitulo  aureo  199-302 
Vitulus  aureus  merfus  299  Vitulus  aureus  non  fuic  Apis  aucMne- 
vis,  fedbosdeautatus  ibid.  Vituliduo  Jeroboami  300, 301  Feftum 
Jthovae  in  hiftorii  facra  vituli  305  Idololatriam  vituli  aurei  non- 
dum  exp^am  effe  dicunc  Ebraei  ibid.  Ec  quoc  talentis  vitulus  an- 
reus  conftiterit  305 

Uliaris  infula,  v.  Oleron. 

Ulpianus  jurifconfultus  in  Anglia  juri  Caefareo  exercenda  praefuit 
1057  Mare  omnium  hominum  commufle  efle  dicit  1231-1233— 
1236 

Ulstanus  Wigornienfis  epifcopus  ob  ignorantiam  linguae  Gallicae  Ec- 
clefiaftica  dignitate  privatus  eft  tempore  Guilielmi  I.  951—1002 

Unctio,  v.  Oleum.  Umftio  £c  veftitus  lacer  ad  pontificis  creationem 
requirebantur  16S  Impubes  nonungebatur  168  Ricus  pontificem 
ungendi  oleo  ianfto  apud  Ebraeos  192  Sacerdos  unclus  belli  caufa 
ib.  Regni  haeresraro,  ponciticatus  autemfemperungebaturoleo  iacro 
cum  initiaretur  192,  193  Quando  regni  haeres  ungebatur  apud 
Ebraeos  ibid.  Per  feptem  dies  uncSio  pontificis  iteranda  193  Un- 
ftionis  forma  &  ritus,  in  capite  &  fronte  193,194  Unct.ionis  ri- 
tus  £c  oleum  fanctum  ceflabat  fub  templo  iecundo  191"  Regum 
un&io  etiam  abfque  oleo  iancro  a  Mo/e  primum  confecto  fiebat, 
pontificis  aucem  nonnifi  cum  eo  1 96  Unctio  pontificum  fub  cem- 
plo  primo  non  fuic  perpetua  ibid.  Poftes  ungebantur  tempore  nup- 
ciarum  6fi 

Unio  Karaeorum  perfonalis  in  conjugio  540,  541-640 

Voitlandia.     Sex  lapideae  imagines  Druidum  in  Voiclandia  979 

Volusius  Maetianus  jurifconfulcus   126---1271 

Vortigernus  vitiis  deditus  905  Uxor  Vortigemi  906,  907  Pocu- 
lum  Vortigerno  porreftum  ibid.  Germanos  in  Britanniam  vocat 
987 

Votum.  Mariti  votum  in  detrimentum  uxoris,  quomodo  folvi  debet 
716,  717  Vota  de  debitis  conjugalibus  praeftandis  quomodb  laxa- 
bantur  £c  puniebantur  718—720 

Urania  Heliogabali  uxor  339  Urania  ieu  Coeleftis  Afrorum  349 
Venus  five  TJrania  368     Urania  eciam  Uranus  dicicur  ccZeos  ;68 

Urbanus,  t.  Papa  Rom.  Regnum  Angliae  &  Hiberniae,  ceu  feudum 
Romanae  fedis,  poflideri  contendebat  11 20 

Vulcanalia  655 

Vultus  coeleftes  282 

Uxor,  v-  Matrimonium,  Conjuges,  Nuptiae,  Maritus.  Numerus  uxo- 
rum  ex  lege  naturali  non  finitur  561  Pontifex  non  nifi  unicam 
uxorem  ducere  debet  561,  562  Rex  Ebraeus  xviii  uxores  ducere 
potuic  562, 563  Quot  uxores  St  liberos  Ibzanes judex  habuit  564 
Quatuor  uxores  marito  ducere  licuit  juxta  Talmudicorum  £c  Mahu- 
medanorum  fententiam  f  6y,  5-66  Mahumedis  uxorum  numerus 
j-66  Praeceptum  temporale  de  unica  tantum  ducenda  uxore  apud 
Judaeos  ^67,  j-68  Marito  non  licuit  uxorem  divortio  repudiatam 
poft  fecundi  marici  nuptias  in  uxorem  ducere  572, 573  Uxor  fa- 
tui,  uxor  minoris  a  leviro  renuntiari  poflunt  577, 578  De  pluribus 
uxoribus  fratris  mortui  praeceptum  Talmudicum,  an  omnes,an  unam 
ducere  debuit  levir  5-79,  j-8o  Uxor  quae  divortio  ejici  nequibat  fg  5 
Uxor  gravida  poft  biennium  poll  puerperium  nubebat  624  Annu- 
us  ufus  mulieris  apud  Romanos  uxorem  conficiebat  648  Uxoris 
coemptio  quomodo  fiebac  apud  Romanos  648, 649  Uxores  eme- 
bantut  apud  veteres  Burgundiones  8c  Saxoncs  649  Mos  de  uxore 
dotibus  emenda  ibid.  Auguria  £c  immolationes  adhibitae  in  coem- 
ptione  uxoris  651  Uxor  unde  derivetur  652  Uxoris  ufus  fimplex 
abfque  ritibus  &  folennibus  nuptialibus,  concubinam  confticuic  6j-8 
Quatuor  officia  mutua  conjugalia  uxor  marito  praeftare  obligatur 
711-714  Uxor  ex  aliena  terra  nupta,  an  £c  quomodo  in  terrara 
Vol.  II. 


fcnctam  cum  marito  migrare  potuit  717  Plusquam  nuituor  uxo- 
res  non  licet  fumere  fimul  720  Duo  uxorum  conntvr.icium  gc- 
nera  711  Uxores  debitum  conjugalc  dencgantes  maritis  >~pudia- 
bancur  ibid.  Uxor  poft  decennium  ftcrilis  ejicicnda  711,711  Ux. 
oris  prae  marito  dignitas  civilis  713  Uxoris  bona,  dos,  £t  incrc- 
mentum  dotis  713,  724  Uxorum  officia  domcftica,  uti  &  anciVa- 
rum  725-,  716  Dc  uxore  prolern  laiSante  716  Uxori  gravidae, 
repudiatae,  £c  dein  prolem  nutrienti  patcr  alimcnta  dabat  727  De 
uxore  adultera,  iiide  Adullerittm.  Uxores  adulterii  fufpeclae  a- 
quarum  potatione  liberae  erant  745-  Duo  uxorum  gencra  quae  di- 
vortio  ejici  non  poffunt  761  Uxor  non  duccnda  cum  confnio  cam 
ftatim  non  repudiandi  777  Uxor  prima  non  eft  dimittenda  777, 
778  Uxor  fccunda  faciledimittebatur  abEbracis778  Uxor  dimifla 
pofttrimeftrefpatiumaliinuberepoterat  799-805  Vir  cumuxoredi- 
miflacohabitarenondebuit  802,80;  Vircumuxore  dimiflacohabi- 
tans  alium  libellum  divortii  ei  tradere  debcbat  8  -  3  Qyae  uxor  poft 
libellum  repudii  revocanda,  quae  per  legitimumlibellum  ejicienda  806 
Uxor  quatuor  ann;s  abfente  marico  nuptias  alias  inire  poterat  8ji 
Uxor  repudiata poft  quinque  annos  nubere  poterat  8;i--83f 
VyOnus,  Arnoldus,  notatur  1683 


w. 


W"  AFTORES  pifcationum  1365 
Walfridus  archiepifc.Cantuar.Cedwalla  rex  ei  Paganham 
confert  919 
Wallia,  v.  Cambro-Britannia.    Ludwallus  princeps  Walliae  927 
Walteri,     Hubertus,     archiepifc.     CantUar.     Angliae    jtlfticiarius 

I--96 
Wapentachium  923 
Watlingstrete  973 

Weda.  Primiis  Merciorurh  rex  Chriftianus  913 
Wermeria.  Concilium  apud  Wermeriam  de  divortiis  857 
Westmonasteriensis  fynodus  95 i 
Westsaxenlage  946—997,  998 
Westsaxia  912—918 

Wigorniensis  epifcopus,    capellanus  archiepifcopi  Cantuar.  10S8 
Wilfridus  arcbiepifcopus   Eborac.  confecrationem  ab  epifcopis  Sco« 

tiae  fuicipere  negat  1 1  38 
Winchedon,  Rich.  Annalium  Juridicorum  confarcinator  1099 
W  ine  epifcopus  1 1 3  5 
Winton.  epifcopus,  cancellarius  archiepifcopi   Cantuar.   1088    Con- 

croverfia  inCer  Theobaldum  archiep.  Cantuar.  &  Henricum  Winton. 

epifcopum  de  jure  legationis  a  latcre  1173 
Wisigothi.   In  legibus   Wifigothorum  nihil  de  benedidtioce  facerdo- 

tali  in  nuptiis  697    Jure  Caefareo  utebantur  1062,  1063  Jure  Rci; 

mano  vecufto  &  Theodofiano  utuntur  1064,  io6j 

WlTTERNENSES  epifcopi    II36 

Wolfius,  Hieron.  notatur  7i>  7» 

Wresta,   domus  Henrici  comitis  Cantii  1446 


XE  R  X  E  S    rex,    Helleiponti   dominus   1221      Initia  ejus 
ifi7    Helleiponto  navigia  jungit  ij-i8     Tranfit  in  Grae- 
ciam  ibid. 
Xiphilinus  emendatur  340 


"EER-BOOKS.  Law-Bcoh  veterum  Saxonum  117J 
Yeoman,  Yuman  unde  1014. 


ZABII.  Zabiorum  imagines  foli  Sc  lunae  dicatae  ad  oracula  red» 
denda  281 
Zadokus.  Zadocus  Abiathari  conjuncrus  fuit  in  pontificatu 
9S,    96-139      Zadokus    in    locum     Abiatharis    fubftitutus   96, 
97 
Zago  Zabo  AEthiops  de  gente  iua  fcripfir  817 
Zaleucus  in  Pythagorae  fcholis  enucricus  883 
Zaratus  Aflyrius  quis  333 

Zelandis  pifcandi  libercas  concefla  1363,  1364     Nonuni  eorum  po- 
teftatis  maritimae  infignia  1386 

jj  Zeloph- 


JNDEX  Reri/m&  Materiarum   ©V." 


Zelophch/ious.  Fiiiarum  ejus  portiones  quatuor  baereditariae  54— 
«7  jus  primogeniturae  m  diftributione  portionum  haeredifariarum 
(iliarum  Zelophchadi  non  obtinuit  57  Jofephus  differt  in  diftributi- 
cne/brtium  filiarum  ejus5  ab  autoribus  Talmudicis  ^8  Zefophcha- 
dus  Jofepho  SoAsnutJif;  dicif  ur,  8c  RufEno  Orophatim  fg 

.Zelotypia,  Zelotypus.  Lex  de  zelotypia  742,  74 j  Maritus  zeloty- 
pus  uxorem  praemonere  debebat  744  Judaei  zelotypi  fub  imperio 
Romano,  uxorem  adulterii  fufpeftam  dimittebant  7JO  Poculum 
zelotypiae  apud  Judaeos  1022. 

-Zfwrr/a»;  apud  Graecos  pro  facris  epulis  1^39 

Z«o5  diftusVerus  Deus  329,  530  Zeii? 'JtWai©^  Zii/s  Olympius  334 
Urania  dicitur  Ziu;  368    Ziin  sV«xpi©«  38^ 


Zitj-w;  Ofiridis  feftum  391 

Ziba  Mephibofhefum  accufat  apud  regem Davidem  67,  68 

ZiTw  3  56 

Zippora  uxor  Mofis  808 

Ziriczensibus  navigatio  in  regnum  Daniae  &  Horwegiae  induigetuf 

1410 
Zogana  unde  3  94 

Zonaras  divortia  in  oriente  libera  fuiffe  antiquitus  dicit  836 
Zoroaster,  quando  vixit  3  3  3 
Suzus  quid  616    Sponfarura  patres  L  zuzos  impenfis  nuptialibus  da> 

bant  Cii, 


F   I   N    I   S,