Full text of "Johannes Cluveri Historiarum totius mundi epitome : a prima rerum origine usque ad annum Christi MDCXXX, e sexcentis amplius authoribus sacris profanisque ad marginem adscriptis, deducta & historia unaquaeque ex sui seculi scriptoribus, ubi haberi potuerunt, fideliter asserta. Accessit per ipsum authorem continuatio historiae ad annum MDCXXXIII. Nunc aucta usque ad conclusionem pacis inter Anglos & Batavos initae, anno MDCLXVII"

See other formats

N  TME  CUSTODY  Or  TME 

B05TON     FUBLIC   LIBRARY. 


5HELF    N° 


Digitized  by  tiie  Internet  Arciiive 
in2010 


littp://www.arcliive.org/details/joliannescluveriliOOcl 


H  I  S  tJtR  I  A  R<J  M 


Totim  Mundi 


E  P  I  T  O  M  E, 

A  prima  remm  Origine  ufque  ad  annum 
Chrifti  M  Dc  XXX, 

Efexcentis  amplim  Amhoribm/acris profanifque ,  admarginem 

adfcriptis ,  dedtiBa ,  ^  hifiorM  unaquacjue  ex  fHifecHltfcriftoribm , 
ubihaberi  potfierunt  ,fideliter  ajferta, 

Acceffit  per  ipfum  Authorem  continuatio  Hiftorisc 

adannum  m  dc  xxxiii.  nuncaudaufqueadconclufionempacis 
inter  Anglos  &Batavos  initae,  anno  m  d  c  lxvii. 

Editio  feptima  multo  correBior  ^  emendatior. 

CUM     UBEkRIMO     I  N  D  I  C  E. 


f/l/7^ 


a^^ 


^244 


tM^A^ 


\AMSTELiiy£DAMI, 


Ap.ud     JOANNEM       RaVESTEINIUM, 

Civitatis  &:  illuftris  Schok  Typographum  Ordinarium, 

^      cIolDCLXVIlr, 

Cum  S0cr4  C&f,  Uajeji^   irivilegiQ, 


V 


"2. 


,  »  f »  s    9 


S:ACR^    CiSSAREiE    MAJESTATIS 

PRIVILEGIUM. 

LEopoldus  Dei  gratia  ele£lus  Romanomm  Imperator  fempct  Auguftus ,  ac  Gcrtranise ,  Hungaria! , 
Bohemisc,  Dalmatix,  Croatiae,  Sclavoniae,5cc.  Rex,  Archidux  Auftris,  Dux  Burgundix,  Styri^ ,  Ca- 
rinthias,  Carniola: ,  &  Wirtembergs ,  Comes  Tyrolis,  &c.  Agnofcimusfic  notum  facimus ,  tenore 
przlentium  univerfis  ,  quod  cum  Nobis  Johames  Petrus  Zuhrcdt ,  Civis  8c  Bibliopola  Fxancof urtenfis , 
humillime  expofiierit ,  quem  in  modum  Joanna  Cimeri.  Epitomen  Hifloriarunt  totitts  mundi ,  ufque  ad  an- 
mm  M  DC  LIII,  fuis  fijmptibus  typo  committere,  atque  zdditiufqHe  ad  anntim  M.  DC.LXVII, 
ecntimatione ,  inquarto  edere conftituerit ;  vereatur autem ne quis  alius,  hanc editionem  imitando,fe 
aion  diftis^tantum  fumptibus,  fed  fperato  juxta  fruftu  fruftretur  ,  fupplicando  ,  ut  fux  hacinparte 
indemnitati  confulere ,  feque  adrerfus  omnem  fraudem  Privilegio  noftro  Cxfareo  munire  dignaremur  j 
Nos  ejufmodi  precibus  jcquitati  confentaneis ,  benigne  attentis ,  omnibus  &  fingulis  noftris  ac  Sacri 
B.om.  lmp=m  fubditis ,  praecipue  vero  Typographis ,  Bibliopolis  ,  Bibliopegis  ,  aliifque  quibuf;umque 
aem  librauam  excrcentibu» ,  Iciiuatqued'ftri6lcinhibuimus  atque  vetuimus,  prout  vigore  praefentiuni 
inhibemus  atque  vetamus,  ne  quifquam  eorum  pixditiain  Joannis  Cluveri  Epitomen  pei  qmaciue  znnos ^ 
aprima  editionisdiecomputandos,  intra  facri Romani  Imperii  fines  recudere  ,  velalibi  imprefla  ven- 
dere,  vel  fub  quocumque  nomine  diftrahere,  citra  voluntatem  &  abfijueipfius  JoamisPetri  Zubrodt 
confenfii  praefumat.  Si  quis  vero  fecus  fecerit,  eum  non  modo  omnibus  exemplaribus  ,  (qus  quidera  pra:- 
diStus  Jehannes  Petrtu  Zuhrodt  ejufque  hseredes ,  ubicunque  deprehenfa ,  five  propria  authoritate ,  five 
MagiftratHsloci  auxilio  fibi  vendicarepoterit,^  de  fado  privandum ,  fed  &  poena  infuper  decem  Marca- 
sumauri,  ex  femifle  Fifco  noftro  Caefareo,  &  ex  reliqua  parte  injuriam  pairo,  five  ipfius  harredibus, 
Ipendenda ,  omni  fpe  venise  fublata  ,  decernimus  multandum.  Dummodo  quaterna  pridifti  libri 
exemplaria ,  ad  Cancellariam  noftrara  Imperialem  Aulicam  tranfmittantur  ;  ac  hujus  etiam  privilegii 
tenorem ,  pro  publica  aliorum  notitia  atque  cautelaftonti  imprefTum  exhibeant.  Datum  in  Civitate  noftra 
Vienna,  die  i8  Martii,  Anno  mcclxvxi.  ^egnotum  noflrorum  Komani  nono,  Hungarici  duode- 
clmo,  Bohemici  vcro  undecimo. 

V'.  >yid  Mandatum  Sac.  Ctf. 

"W  II.DIRICV  S  BaKO  dc  WAI.DERDORFr,V.  C.  Majejlatuprcprium 

WlLHELMUsScUItODZll* 

^■■L1«niii  I      I       MU  ■■ j  ■■■■■.■  ■  I  L.         .       ■    r    iM.-ni.     .  .     .!■    ..  ■■■■■■.■■ n     I,  ...       ,  ...„.  -^ .._ _^_^ 

TixdiOiUS  IpbannM  Petrus^uhrodt ,  Jus  Privilegii  fuiconceffit  lohanniTiavefieinio ,  Biblioppla:  Amftelo- 
damenfi  ;  ut  latius  p^tet  es  literis  publicis  in  hunc  finem  confcriptis  6c  fignatis  Francbfuttr  ,  die 
IiApriIis>  166  j. 

A  Barthqlo m X 0  WihLiOt  Not. C$r. Fuble 


■  t 


PRiEFATIO 


K^i 


L  E  C  T  O  R 


l<IiverJiOrl?is  htfiorlam  exlguo  mcludere  Uhro  aggredior  3  opv^s  non 
mem  tantumifed  humani generis  <vires  egrediens.  I?i  eojinon  omni 
reffondeo  expeSiationi  j,  •veniam;  imof  alicui  j  laudem  mihi  pol- 
liceor  abonis.  Nam  cumabineunte  atatehocfludiorum  genusnon 
prorfus  frigide  traHajfem  >  nec  compendia:,  qua  exftahant ,  feu 
mihi  i  feu  aliis  facerent  fatis  ^  commune  defderium  ab  eruditiore 
aliquo;pridemexpletumconcupivi,  Sedfruftra  haSienus.  Suferio- 
ribus fane  annis ,  -poft  alios  Horatius  Turfellinus famofa  ex  nomine 
yefu  Societatisfcriptor  j  fingularem  in  contrahenda  hifioria  operam  fofuit ,  cum  me- 
diocrirerumcopa<^  dele6iu  j  autorum ,  unde  hifioria  qu^eque  petitur  nomina  plera- 
quBi  acfiyliinfuper  elegantiam  adfiriBumque  brevitatemconpngens.  Atfic  tamen 
idem  3  in  recentioris  frafertim  <evi  aBis  j  fuafcBionis  opinionibm  indulfit  j  ut  tenera 
juventutiveritathncfcia; 3  haudparumabinde  fericuli  cordatiores  extimefcant.  Ete- 
nim  eo  ?iunc  res  kumame  devenerunt  j  ut ,  ^uicquid potentiorum  quorundam placitis  ad~ 
<verfatur  ,  quantcvis  veterum  autoritate  in  literas  relatumfit  j  tanquam  haretictm  <^ 
falfumtraducatur  j  id fohm juri cut verit ati hi^heatur  (c?ifentaneum  j  quod corrupta 3 
ut  nunc efi  3  Ecclefiie  Chrifiiana  3  <^  malefatis  Hehufi  ublicis  aliquam  feu  excufationem  3 
feu  robur  <^' fiabilime?ztum  videtur  allaturum :  Accedu92t  Chronologorum  dijfidia  3  hi" 
Jloriarum  fiudicfo  haudparu?nmoIefi^a  i  acproinde  a?ite  cwniaemedio  3  quantumcun- 
^ueferipotefi 3  tollenda.  Cui rei annis prcxiv.ii  opellam  qucqtie  nofiram  commodavi- 
mus 3  fucceffu  utinamfelici ,  Faffam  tuncjupputatimtm in hoc libellofcqucr  3  nihildu- 
hitans  3  eam  3  quodcertifiimis  Scripturarum  fundamentis  nitiiur  3  quam  ?ninimum  er- 
roris  cojitinere  3  juvandaque fimul  memorits  ejfe  rudiufculorum  3  queis  -hunc  iwprimis 
fudorem  nofirum  im.pendimus. 

Jgitur  kvand<s  memcria  3  peculiares  tewporumpericdis  tkulosfacere  >  ^  ^a^^fi  ^O' 

*  3  tm 


---  ■> 


V»'  .     -H,      f 


•*^%-#*^' 


,  •-•s-^  .  J»,.»t,   .j...«s»  j-  ^ 


vt\V 


P    R    ^    F    A   T    I    O,  ,-^ 

fasimponere  placuitj  facrajuxta  profanaque  hijioria  haud  male  3  ni  faUofi  compe" 
tentes.  Frimum  feculum ^  ubi  nuUa  Ethnicorum  hiftoria  juvamur i  LoNG^vo- 
RUM  appellavi,  caufautopinor :,  fatis e-videnti.  Tantum enim illo  avo  vivendi  ho- 
miiiibmffatiumfuit  j  ut q^uemliBet  'Patriarcharum amhulantempoffes Bibliothecamfa' 
lutare. 

Alterum  DispersionisGentium  eft  ^  fcilicet  ex  pracipua  re  geftaj 
quamfacra  monmnenta  illis  temporibus  deputant. 

Tertium ,  in  quo  manifefta  Abrahamicafamilia  ab  Idololatris  fegregatio  contigit  j 
Patriarcharumac  DeorumjEvum  haud  injuria  nobifcum  appeUa" 
verit  i  quipopuIifanSticonditores  i  Abrahamumdico,  Ifaacum^  Jacobumi.yofephumi 
<ommuniahabuiJ}ecumgentitmSaturnis  ^  Jovibm  ^  Bacchis  j  temporareputaverit. 

^luartum  deinde  JuDlCUMET  Heroum  Seculum  eft.  Nampotiftimi 
gentium  Heroes  >  quibm  illa  fecundas  j  poft  fiSiitiafua  numina ,  partes  delegarunt  3 
Hercules inquam ,  Pelops ,  Perfem ,  Thefeus ,  Minos ,  eademtempeftate orbemperer^ 
rarunt ,  quumj-ofuay  Gedeon,  Jephtes  i  Samfon,  Samuel,  aliique  Hebraorum  Ju- 
dices  inftgnibus  ex  DeofaBis  claruere. 

MoxmutataKeipublis^iS  fan&ia  forma,  Samuelcum  Regibm  prophetarum  agmina 
profudit ,  aperte  dicente  Scriptura ,  pretiofum  fuiffe  ante  eum  verbum  Domini  ra- 
ramque  prophetiam.  Igitur  David (^  Salomonreges  non  minu^regnifaftigio ,  quam 
propheticofpiritu  ijiftgnes ,  novte  prabent  initium  Epocha ,  qua  ab  initio  templi  ufque 
ad  ejus  deftruBionem  extenditur.  Durante  enim  templo ,  perpetUtS  (^  facundiftima 
prophetarum  Scholte  viguerunt ,  quorumfcripta  nunc  ufque  isternam  mundofacemprtiS' 
ferunt. 

Cum  autem  eodem  tempore  tnflati  a  mundifpiritu  Toeta ,  Homerui ,  Heftodusy  alii t 

vaniftitnas  de  Diis  opi^ziones  nationibm  profemindrint ,  quintum  hoc  S  E  C  U  L  U  M 

Pr  ophetarum  PoeTARUM Q_y E  cognomento infigniendum duximm.  Etfi 

enim  defiruSio  templo  non  defiit  omnino  utriufquegentts ,  Vrophetica  inquam  (^  Poeti- 

ca  j  progenies ,  minus  tamen  illufires,  quifecutifunt ,  ma^oribus  iUisfuere. 

Jofeph-         Porro  concordiveterumtefiimonioconfiat ,  Pherecydem  Syrum  profaica  orationis s 

iJb- 1  •       Cadmum  Milefium  hifiori^e  conditores  eodem  tempore  ortos ,  quo  7iOs  Poetarum  Vrophe- 

^".        tarumquefeculumterminamm,  (^fapientumatque  Monarcharum ,  quimaxime  hifio- 

nem.        riadigni ,  (etatemaperimm.  Eumtemporis  tra^um ,  quumvelut  in  exilio  egit  fantlO' 

Pljn.  1. 7 .  civitas  j  Sapientum  vocamm  S  e  c  U  L  U  m  j  quia  tunc  Danielfapientum  Cory- 

cap.  5  <J.    pham  ,  <^  Chaldai  ^gyptiique ,  feptemque  iUi  Gr^ecite.,  Sapientum  nomine  eluxerunt. 

Vocamm  ^  MonarcharuMj  quia  tunc primm  Monarcha  Babylonim  ,  mox 

etiam  Cyrus  Ferfa ,  maxima  mundi  imperia  tum  affeBaJJe ,  tum  tenuijfe  produntur. 

Nam  Ajfyriacum  imperium  ante  periijfe  vel  e  folh  E%echiele  liquet ,  cap.  x^XX^l  ^ 

XXXI I.  Ajfyrios i?iter  deviSiarumprojeBarumque  ge7itium  exempla  numerat ,  quo- 

rum  reg7ium  imperite  quidam  cum  Ba'byIo7iico  confu7tdunt.  Narn  verijftme  equidem  addi- 

derim ,  ne  C07nparandam  quidem  Ajfyriorum  ejfepotentiam  cum  illa  ,  quam  Babylonii  , 

Perf^ ,  Macedo7ies ,  (^'  tandem  Roma^ii pofijederunt .  A^ite  Phulem  e7tim ,  ejujque  f.- 

lium  Tiglathpulajfare^n ,  quo  loco  habebimm  Affyriaca  ifia  voluptatum  ma7icipia ,.  quo- 

rumvel7io?nina  legre  a perpetuis  tenebrjs  vi7idicavit  7}obis  Eufebius?  ^luantas  interim 

JEgyptiorum ,  quantas  Arabum ,  quantas  Palafiinorum ,  quantas  Hebraorum ,  Ty- 

riorum 


riortitn,  Mthiopunii  ^ Syrorum opes  frodunt  di-vina  mmumenta^  Ideofem  quam 
vjulgus  Scriptorumjolet  j  de  Ajfyriis judicat  Herodotut ,  eofijue  quingentisjaltem  annis 
fuperioris  Afa  tenuijfe  imperium  memorat ,  <^  quintd  atate  j  hoc  ejtj  centum  ^uinqua- 
gintaannis  -i  antiquioremfacitNitocriSemiramidemi  qu<e  Nitocris  Lahyjziti  a  Cyro 
devicii  mater  fuit.  Non  ergo  mirahitur  JLe^ior ,  quod  Danielis  fecuti  prophetiam  ^ 
Jdonarcharum  quatuor  initium  a  Nabuchodonofore  Rege  ducimus  j  quandoquidem  in 
quatuorfumma  imperia  Ajfyrii  ^  ut  <^  Medici  j  rationem  habendam  nonputemus.  Nec 
^itio  nobis  vertet  -y  quod  Jeptimum  feculum  alio  CharaBere  3  quam  Monarcharum  in- 
fig7iimus  j  fub quo  tamenFerfarumdominationis  amplius  quam  dimidiumj  Gracorum 
totum  decurrit.  Noflri  enim  infitutifcopus  efh  j  fno7ifratis  mutationum  initiis  mome^i^ 
iifque gravioribus ,  hif  oriamfecundum  tempora  divinitus  confiituta  digerere  j  utfimul 
nieritas  Dei  Opt.  Max.  t^ gubernationis  ejusfiapientia  eluceficant.  Eam  enim  velpraci- 
fuam  Hifioria  laudem  credimus.  Inter  illas  temporumportiones  non  minima  efi  j  quam 
L  X  X  hebdojnadibus  apud  Danielem  definivit ,  intra  quem  limitem  fialutem  mundo  3 
omnifiqueprophetia  j  vifionis  <^  JufiitiiS  complementum  pollicetur.  Hac  merito  nobis 
feptimam  mundi  atatemfieptimumquefacitfeculum ,  id  quod  Philosophorum 
ET  ScRiBARUM  haud  dhfurda  obfiervatione  nominamus.  Ejus  initium  Efdras 
Scriba  <^  Socrates  Vhilofiophm prafiant .  Ab  illo  Scribarum  ^  L,egiJJ>eritorum ,  ah  hoc 
Thilofiophorumfichola  defluxerunt .  Pofiillum  Fharifiai,  Sadducai ,  Ejfenii  pofl  hunc 
Academici ,  Teripatetici ,  Stoici  j  EpicUrai  j  aliique  philofiophantium  greges  pulpita 
implevere.  Exit  in  Chrifium  hacperivdus  j  non  inprafiepio  jacentem ,  fied  in  ccelisjam 
regnantem ,  quum  (^  Judaicas  nugas ,  <^  Ethnicas  vanitates  divina  luce  dificujfit ,quum 
tota  hebdomade ,  fieptemputa  an^iorumfipatio  j  ea  fecit ,  ea  docuit ,  qua  omnia  dein- 
ceps  fiecula,  omnibus  populis  loquere?ttur.  Initium  periodi  efi  adventus  Efidra  inju- 
daamj  (^"Remp.  Hehraamreparandi data potefias.  Einis 3  fieptennale  Chrifii  opus » 
cum  mediofieptennio  hofiiamfie  Patri  obtulit ,  peccatum  obfignavit ,  iniquitatem  mundi 
expunxit :  alterofimiquadriennio  Spiritum  SanSium  in  Judaosprimum ,  mox  ingentes 
effudit  j  fiemenquefiui  regni  in  omnes populosfparflt ,  pervicacibus  Judaorum  exitio  in- 
terimmaturatis. 

CircumaBis  igiturfieptem  temporumperiodis  3  tres  novafiub  regfio  coelefii  decurrunt  j 
ut  decem  revolutionibus  univerja  mundi  guher?zatio  compleatur . 

OBavam ergofiacit Apocalypfis Apofiolica  EccLESi^  ENiTENTiSj  quan^ 

do eamDraco  fiepticeps  infefiat  defieptem  Roma coUibus.  Idtempus efi imperiiveteris 

Ethnici ,  quod  in  fine  Cajaris  Tiherii  3  ufique  adprincipiumConflantini ,  RomamChri- 

fiianifimo  occupantis  ,  annorum  f/?  c  c  L  x  x  I X.  Toto  enim  illo  temporepug?zam<^'infi- 

diasfacejjit  Draco,  ge?itiumque  domi?ios  deceptioni  tenet  innexos.  Ei  nona fiuccejjit  atas» 

fofi  diluvium  longijfma  pariter  <^  beatifjima ,  {^fepten?tiumChrifii  excipio)  qiia^nfeli- 

ci  Ecclefia  enixu  3  <^  draconis  deturhati  alligatione  reprafientat  Joanfies  Apofiolus^  ex- 

frejfoque  Mille  Annorum fipatio determinat.  Tantum enim i?nperii Ckrifiia- 

ni  tempus  efi,  quod  a  Confiantino  Magno ufique ad MagogitamOthomanumperduci- 

tur.  Hoc  a?inorum  tra&upotiti  rerwm  Chrifi^iani 3  delitefice?itihus  in  terrarum  angulis  3 

quipofimodumprogrejji inmediamlatitudinem ,  imperiumcorripueru?it ,  Turcis,  GogOy 

^  Magogo,  Nomadihus  3   Scythis  3  Tartaris.  Hanc  ergo  vigentis  Eccle- 

S I  ^  ma^naqu?  aquila  alis  volantis periodum  cum  S.  Joanne  dicimus.  In  quam  tamen 

ide?n 


r 
P   R    ^   F   A    T   I   Oc 

IdmtriaVa celehrrmaconjicit ,  frimum  Lo  c u S t  ab u M)  idePi  doBorumi gar" 
ritu  Scorpionico  pu?igentium :  Alterum  Eqjj  i  t  U  M  ,  hoc  eji ,  potentium  barbaro" 
rumfumo,ignii^fulphuregraJfa7itium:  Tertium  duarum  Ferarum,  vido'* 
loque  reliquias  'Ecclepa  infefiantium,falva  interim  altqtia  Chrijiia^zi  imperii  dignitate,  ■ 

Decima  (^  ultimaperiodus  efi  Ecclefia forinfecus  ohfidio?iem  patientts  j  c^  cum  feris 
intus  confligentis .  Magogitaobfidioeampremu7itforis,fer(S  i?itus  oppugnajit ,  quibus 
datumetiamocciderefa7iBos  3  habentes  fidem Jefu  &  mandata  Dei  teaentes.  Con-' 
culcatur  ipfumfanBa  civitatis  atrium  j  tefies  lugubri  vefiepr^coniumfuum  agunt  j  fpi- 
ritus  (^Jponfa  clamant :  Veni  Domine  Jefu. 

HdcEpitomes  nofira  digefiio  efi  adfacras  tabulas  aicommodata.  Reruni  narratarum 
<veritatem,  aut citatiinmargim Autores adfiruunt ,  autinipfo  oratio7iis  decurfu  m- 
tninati.  ExutopartsumfiudionudamiUtefii  veritatem,  ineaHeiverigtoriamfeSia- 
mur.  Trivatijudiciiparci,  ejuotiefcuniue  apponerealiquemcalculumdecet ,  aut  divini 
canonis  3  aut  aliorumfcriptorum  vefiigiis  infifiimus.  Verha  eorundem  bene  multa  huc 
tranfcripta  reperies.  Hffioriarum  ad  liberata  Dei  beneficio pairiafelicem  metam  de' 
duxitnus.  deteraaliis  cura  erunt.  Tantum  te  initio  al/oqui  ^  Le&or  bone,  voluimtiSi 
iu^orro  nobifcum  re^a  hoc  rerum  humamrum  theatridion »  Deo  duce »  ingredere. 


JOHAN- 


Pag.L 
JOHAN  NIS     C  L  U  VERI 

EPITOMES     HISTORIARUM 


Seculum 

Longx- 

vorum. 


LlBER       PRIMUS, 

ji  Mmdo  condlto  ad  Diluvitim  ,  Epochant 
Anmrum  cId  Id  lvi.  compkUem, 


Rincipio  Dem  per  Fi- 
lium  liium  ,  a:ternum- 
queSpiritum,  e  nihilo 
excitatahac  mundi  ma- 
china,  fexto  operationis 
%x?z  die ,  Homimm  a  fe 
formatum  principem  rebus  impofuit,  ad- 
dita  ei  compare  fosmina ,  cx  cofta  dor- 
mientis  admirabiliter  fabrefafta.Eodem- 
que  tempore  prxter  res  fenlibus  obvias , 
inviiibiles  etiam  (ubflantias  produxerar. 
Gen.  a.  3.  E  quibus  magna  pars ,  uno  malitixma- 
Sap.i.i^,  giltro ,  originis  fuce fcede  oblita ,  faftori 
**•  Opt.  M.  reBellavit.  Dux  nefarii  agminis, 

ab  inimicitiis  inDeum  Satarm ,  a  reper- 
tis  calumniis  Diabolus  appellatus  ;   qui 
mox  fcelere  fcelus  cumulans,dirum  quid- 
dam  &  horribile  machinatus  eft.  Etenim 
confpicatus   hominem  in  amoeniffimis 
hortis  verlari,ac  (apientia  juftitiaquepra:- 
ditum  exadta ,  toti  rerum  naturs  prseef- 
fe ,  dempta  una  arbore ,  fubjeftionis  & 
obedientisE  erga  creatorem  fymbolo  ,  in 
id  confilium  intendit,  ut  eum  a  condito- 
ris  obfequio  abftraftum,fuarum  partium 
faceret.  Quare  ferpentis  habitu  perfbna- 
tus  ,  mulierem  aggreditur  ,  eique  perfua- 
det ,  latere  in  fruftu  prohibits  arboris 
boni  malique  fcientiam  ,  &  quali  femen 
ingentis  &  incredibilis  excellentis,quam 
homini  Deus  inviderat.  Illa  fUdta  cupi- 
ditate  accenfa  paret  fedudiori  Angelo, 
eodemque  mox  crimine  maritum  "Tuum 
involvit.  Sic  avulfa  a  Deo  ,  in  turpiffimi 
inlidiatoris  calTes  pertrahitur.  Confeftim 
perpetratifacrilegii  teftes  pudor  &  igno- 
minia  fubiere.    Nam  cum  antea  nil  in 
fe  pudendumhomines  reperifTent,  tum 
continuo  proprix  carnis  intuitu  erube- 


fcentes  ,  mortis  &  corruptionis  pra:fcn- 
tifHma  dcprehenderunt  mdicia.  Igitur 
finiente  jam  die  Deum  in  horto  ambu- 
lantem  paventes,  arborum  latebras  qua^- 
runt.  E  quibus  conditoris  voce  pro- 
tradli ,  confcientia  arguente  ,  excufarc 
culpam  ambo  ,  inficiari  minime  pofle. 
Ita  Deus  majorem  fua;  mifericordias  , 
quam  f-icinoris  eorum  rationem  habens , 
non  tps  Diabolo  inimico  excruciandos 
tradidit,  fed  malorum  autorem  exfecra- 
tus  ,  e  Muliere  femen  oriturum  prx- 
dixit ,  quod  caput  ejus  contereret ,  ho- 
minemque  infultibus  interim  ejus  ob- 
noxium ,  perfedtx  libertati  felicitatique 
vindicaret.  Interea  homines  e  Paradifb 
ejeftos  multo  fequioris  conditionis  fecit, 
quod  meliorem  moderato  &  obedientj 
animo  ferre  non  potuifTerit. 

A  D  A  M  u  s  igitur  primus  hominum 
conditus ,  primus  conditionis  beatiHjma; 
defertor,  e  lapfiiDei  voceeredlus ,  eique 
nova  fideaddiftus  denuo,  uxorem  fiiam , 
ut  ex  mortua  viventem ,  Hebraice  He-  Vivente^. 
"vam  appellavit,  fpem  vit^  a  Deo  faftam, 
ipfamque  viventium  omnium  matrem 
futuram  fijavi  appellatione  teftificatus. 
Itaprimus  in  lucem  hanc  editus  eft  Cai-  A.M.c.ij. 
nus ,  dcindeAbel ,  Sethus  ,  &utriufque  A.M.cs'?. 
fexus  alii.    Sic  Adamus  ad  nonaentefi- 
mum  tricefimumque  annum  produfta 
vita  obiit. 


C  A  IN  US. 

AT  Caims ,  inftigatoreSatana,  indi-  Gen.^  i- 

gne  ferens  Abelis  pietatcm  &jufl:i-  ^*^-3*^^\ 

tiam,  conatus  &  ipfeeftaliquo  pietatis  J°J'P->'  -^' 


exemplo  Deo  fe  parentibufque  fuis  pro-  ^^,- 
bare  ,  quamtumvis  Deum  juxta  ac  fra-  c.  3 
A  trem 


carnra. 


W' 


z  Caift, 

trem  ipfbmct  Corde  avcrfaretur.  Quare 
cum  facrificandi  ritum  creatori  placere 
cognoviflet ,  ad  memoriam  promiflio- 
nis  dc  femine  mulieris  conterendo  qui- 
dcm  a  Satana ,  at  vicifllm  Satanam  con- 
trituroconfervandam,  ftato  eum  tem- 
pore  fimul  cum  fratre  excercendum  du- 
xit.  Ibi  vero  Deus  cordium  fcrutator,  A- 
6elU  ficrificium  igne  coelirus  dcmiflo  ap- 
probat,  Cainum  afpernatur,  additacom- 
minatione,nidcinceps  pravis.quas  animo 
concepifFct,  cupiditatibus  rcfiftat,  ac  pie- 
tatem  juftitiamque  colat,  poenas  peccati 
A.'M.  C.  ^jus  haud  fcmper  cjuieturas.  lUe  vero  tan- 
1 00.  _      tum  abfuit  ut  divino  monitu  refipifceret, 
m  paulo  poft  fratri  nihil  mali  mctuenti 
•vitam  ncfarie  adetnerit,  apcrtumquefe 
Dcijuftitixque  omnis  hoftcm  proiefliis 
fit.   Qiiare  a  parentum  exclufus  confor- 
tio ,  ad  oricntalcs  mundi  plagas  profugus 
a  Dco  boni/que  omnibus  cxul ,  vitam  a- 
greftem  &  feram  amplexus  eft ,  filiofque 
aeinde  ac  nepotes  fibi  fimilimos  propao-a- 
\k.  Nihilominus  homo  dcmcns  urbem 
primus  condere,  cique  primogcniti  fui 
A.M.  C.  Hmochi,  tanquam  novi  mundi  dcdica- 
ssQ.         toris  nomcn  imponerc  auliis  cft ,  quali 
nonexiliumfibi,  fcd  Dominiiun  totius 
orbis  fcelere  acquifiviflet. 

S  E  T  H  u  s. 

Gf» 4.2/,  A7" Eruntamen  Deus  hominum  fibi  ad- 
ha:rentium  partibus  non  defuit ,  fed 
pro  Caino  tanquam  mortuo  aliud  A- 
damo  femen  ftatuit  ,   Sethum  a  divino 
pofitu  Hebra^is  appellatum.  Isducente- 
iimo  jam  &  trigeiuno  mundi  anno  pro- 
duxit  Em/chum,cim  fanftis  a  Dei  nomine 
appellationcm  tribuere,  &  Caina^os  ab 
impictate&  injuititiaad  Dei  amorem  & 
reverentiam  revocare,gravi(Iimis  exhor- 
tationibus  inftituit.  Huicfilius  fuit  Ke- 
nm,  Kemni  Mahalaleel ,  iili  ^aredus, 
pictatis  &  amicitia;  Dei  cum  progcnito- 
ribus  fuis  prxcones  Sc  promotores  acer- 
rimi. 

Lamechus. 
■jc).'' ^'     A  Bncpos  Caini  Lamechus ,  impieta- 
iien.irj,        tis  avitas  liarres  &  a:mulus  ,  conju- 


Seth.  Lamech,  Enoch, 


A.M 

J30. 

A.U. 
330. 


395. 
450. 


600, 


Gen.  4.. 

21 >  11. 


gium  ipfum  generis  humani   fontem  ■^'"'^•'9« 

maculare  exorms  eft.  Nam  cum  viris  di-  ^'  '.  ^- 
.  „.  .  .....    A.  M.  C. 

vinoinftitutounitantumuxori  jungi  ii- 

ccrct ,  ille  ducis  duxit ,  haud  abfurdum 

ratus ,  fi  hocpafto  alteros  piorum  coetus 

numero  filiorum  fupcraret  ,  ac  mundi 

polleilioncm  ad  fe  traheret.  Ejus  filii  au- 

Ipiciapatrisfccuti,  totosferebus  mun- 

cfanis  manciparunt,  vias  ac  rationes  com- 

menti ,  quibus  populos  terrarum ,  qua 

Marte,quaartc,  iibiobnoxios  reddcrent. 

Eorum  primus^;!j^/j/(a  proventibus  He- 

br^eis  diftus )  rationem  multiplicando- 

rum  pecorum&;  jumentorum  monftra- 

vitmortalibus.  AXtzx:  Jubal  a.  cornibus 

arietinis  dufto  nomilc  ,   cornibus  a- 

nimalium  &  inteftinis  ad  Ixtitiam  & 

bella  uti  docuit.  Tertius  Tubalcain  (  cx 

quo  gentibus  Dei  Vulcani  nomen  )  ipfb 

nomine  orbis  imperium  Caino  pollici- 

tus  ,  ferramentorum  &  armorum  facien- 

dorum  artem  primus  adinvenit.  Itaque 

Lamechus  tali  prole  elatus ,  cxdibus  graf- 

fari  nihil  dubitavit  ,  majoremque  iibi , 

quam  avo  olim  fuiflet ,  fundendi  fangui- 

nis  impunitatcm  arrogavit  publjce.  Sic 

anno  mundi  5-00  libido  infana  ca;defque , 

exemplis  introduftx  peilimis,  vires  ia 

clo  fumfere. 


munc 


H   JE    N    O   C  H    U   S. 


IGitur  vifu^  Dco  cft  scneratione  ho-  ^-  ^^-  ^* 
mmuiT%ptiraa  iinguiarem  plane  vi-  q^^^    ^^ 
rum  exiS^e  de  Sethi  familia.  Natus  an-  22.  '  ' 
no mui^iiz  J^Tcdo Henochus  {L.mnt  Hebr.  n, 
meliorlS  mundi  dedicatorcm  dixeris  )  f', 
magno  fj^iritu  impiis  Dci  oboculospo-  "'''■44* 
fiiit  judicium  ,  dequebeatiorefeculopiis  ^^Ap^^ 
pra:par3to ,  ultra  5  00  annos  fidcntilTime  /.  i. 
concionatus ,  tandem  non  guilata  mor-  Amiqmu 
tt^ifuperos^vivus  tranfiit ,  univeriipo-  *•  4- 
fteritati  fpecimen  pietatis  perenne ,  prie- 
miorumque  ejus  quafi  fjwnfor  futurus. 
Itaque  cum anno mundi  930 humanige- 
ncns  parens  Adamus  diem  extremum 
clauiiflet,ne  ex  communi  mortis  Icge  fo- 
raniare  pergcrent  mali,nihil  inter  feDci- 
cJuefiUos  inlercfle,  quod  uni  £ato  utrique 
aeb£ientur,per  Enochi  vitam,  migratio- 

ncmq^ue 


A.  M.  C. 

€87. 
Scilicct. 
969. 
0'e«._f.27. 


A.  M.  C 

Ad.  A. 
Cen.  6. 


Antiq. 
cap.  4. 

l.  I). 
de  Civ. 
Dfic.zi. 


Ad  A.  M. 


}icmquc bjatcim  patiiir ,  nimiiim  cos  fal- 
Ji ,  qui  in  hiijus  mundi  ca;no  f[Km  uni  vcr- 
Lim  dcfijTunt ,  a:ternitatis  coo-nitione  cx 
animis  planc  dclcta.  Vivcbant  eo  tcm- 
pore  ,  quando  Enochus  ad  Dcum  ra- 
ptus  cft ,  majorcs  ejus ,  Patriarcha  mcri- 
to  difti ,  fbliis  Adamus  antc  fj  annos 
obierat.  ViJcbat  Enoclium  Lamechus , 
e  Mathufale  filio  ncpos ;  iilius  ipic  Ma- 
thufnles  extrcmum  mAundi  cafum ,  diu- 
tillime  omnium vivendo  pene  allccutus, 
patris  fui  cxcmplum  omnibus  poftcris , 
pro  cfficaciflimo  adpietatem  fpeflaculo , 
jugitcrmemoravit. 

N    O    E    S. 

0  Exagefimo  nono  poft  avi  tranflatio- 
ncm  anno  nafcebatur  Lamccho  Noes , 
a  quo  pater  refeiftioncm  fperavit  in  tcr- 
ra,  divinis  diris  obnoxia.    Noes  ufque 
ad  annum  a;tatis  foo  ipfb  etiam  conju- 
.  gio  abftinuit ,  vitamque  plane  divinam 
in  confertiffima  improbbrum  hominum 
multitudine  conftantiflime  duxit.  Nam 
Caina;i  nihil  Enochi  cxemplo  meliores , 
fiibinde  deterius  profeccrant  ,    totique 
jam  rapinis  fosdifque  voluptatibus  dediti, 
totius  dominium  orbis  quocunque  modo 
fibivindicarenonceflabant.  Unde  filia- 
rum  exilhsprognatarumvenuftate  (nam 
accendendis  libidinibus  fe  totas  compo- 
ncbant)  illefti  Dei  familiares  ,amorcsiI- 
larum  divino  amori  prcctulere ,  raoxque 
ipfa  conjugia  in  augmentum  impietatis 
&  tyrannidis  vertere.  Nam  progcniti  ex 
illis  paterno  maternoque  jure  ,fibidomi- 
natura  aflcrebant  mundi :    cumque  artes 
&  violentiam  Cainitarum  imitarentur , 
ftemmatis  etiam  &;  titulorum  dip-nitate  , 
corporumque  grandium  mole  ,  f celcrum 
turpitudincm   velabant.    Quare   Noes 
mundimorumpertxfus ,  implicari  ma- 
trimonio  noluit,  vitx  longitudinem  ad 
pietatis  &  juftitia;  incremcntum  ,  non  ad 
diuturniorem  voluptatum  ufum  divini- 
tus  dari ,  profeflus.   At  cum  furdis  ille 
divina  judicia  ingererct  ,   pervicaciam 
corum  deteftatus  Omnipotcns ,  univcr- 
fos  delere  minatiir,  nili  intra  izo  an- 


oes.   •  3- 

nos  a  viis  ,  quas  clcgcrant ,  pcillniis  iu 
pcenitcntiam  mutarcntur.  At  vcro  con- 
Ipicatus  Nocs  incafTum  minas  cadcrc  , 
ac  ftare  fcntcntiam  Dci  de  cxitio  mundi 
immotam  ,  gratiam  fibi  humilitcr  prc- 
catus  impctravit ,  duftaque  uxore ,  con- 
fervando  hominum  gencri ,  tres  cx  ca 
filios  futtulit  ,  Semum  ,  faphetnm  & 
Chamtm  t  annomundi  I5-5-6.  Nccin- 
terim  fcgnius  incubuit  officio ,  fi  quos 
approperantis  posnae  metu  ex  incendio 
poilct  eripere.  Ferunt,  eum  duabusco- 
lumnis ,  uni  latcritia: ,  altcri  lapidea: , 
coelcftium  rerum  fcientiam  infcripfifre  , 
e  quibus  lapideam  fuo  tempore  fuper- 
fuiirenarrat  Jofephus  in  Syria.  Inde  fi- 
his  dc  matrimonio  profpiciens ,  ut  eilcnt 
rcparandi  generis  fcminarium  ,  omnia 
tanquam  ad  finem  mundo  imminentem 
comparavit,  mandato  DeiArcam ,  ad  in-  Gen.C. 
ftar  navis  ftruens, in  qua ipfe  cum  uxore ,  7'  8- 
tribufque  filiis  ac  nuribus   fervaretur.  ^"f-^l^^' 
Longitudo  erat  trecentum  cubitorum ,  xjg/c.  17. 
f  o  latitudo,altitudo  5  o.Eam  in  triatabu- 
latadiftinxit ,  omnia  undique  ccllulis  & 
promptuariis  interfccans  ,   ut  animantcs 
refte  fecludi ,  &  fuus  fingulis  cibus  com- 
mode  miniftraripoirer.  Habuit&fenc- 
ftram  Arca  fupcrne  ,  pcr  quam  lucis  ali- 
quid  ad  habitationem  penetrarct.Teftuni 
quoque  ad  altitudinem  cubiti  cxtans  fuper 
Arcam,liib  quo  aer  commearet,&  per  tu- 
bos  adiingulas  manfiones  fe  difFunoeret. 
Literim  Lamechus  pater  Nox  ,  quin- 
quennioantcquammuia:  Dci  innervum 
erumperent ;  Mathufales  vero  avus  ipfb- 
met  exitii  anno  mortem  obiere.Tandcm 
Noes  a  Deo  monitus ,  Arcam  cum  fuis 
intrat,  procurante  Dei  manu,ut  ex  omni- 
bus  anunalibus  ,  ad  vermiculum  ufque 
minimum  aliqua ,  ex  irnmundis  bina ,  ex 
mundis  feptena,  in  Arcam  convenirent , 
inftaurando  deinceps  mundo  vivum  fc- 
men  prjcbitura.  Tum  vero  occlufo  Arca: 
oftio,  dercpente  omnes  abyffi  fontes  ,x~  '•  •  ;; 

therifque  catara£t;E  patuerimt  ,  pluitque 
Deus  diebus  continuis  40,  a  1 7  die  men- 
fis  fecund>,quiRomanis  Aprilis  eft,ufq^ue 
ad  Maii  vicefimum  tertium.  Sic  adeo  in- 


A  2 

•i 


yakie 


Noes,  Nmrod, 


valuerunt  aquje ,  ut  altiilimos  montes 
XV  cubitus  fupergrederentur ,  prout  ob- 
fervatum  Noje  eft  die  cl  ,  cum  arca 
montibus  akiffimis  Armenia;  fato  qiio- 
dam  impafta ,  undce  jam  decrefcere  in- 
ciperent.  Kalendis  tandem  Decembri- 
busmontiumcacuminaapparuere ,  reli- 
quas  terras  aquis  adhuc  oblidentibus. 
Noes  igitur  exploratiuii  emiflis  avibus , 
per  columbam  olivJe  foliura  referentcm  , 


arborum  nudari  Cacumina  intcllexit.Ita- 
que  remoto  teftosrca:  ,  ineunte  anno 
1^5  7,  juflus  a  Deo  exire ,  ex  arca  in  iic- 
cum  defcendit  ,  terramque  cx  integro 
coepit  incolerc.  Ita  expiatus  luftratuC- 
que  aquis  cft  orbis  terrarum ;  Ita  flagran- 
tem  ubicjue  libidinem  atque  nurainis 
conteraptum  divinje  indignationis  im- 
bre  ,  totiulque  orbis  eluvio  ,  juftiffima 
poena  exftinxit. 


Secuium 
dirperfio- 
nisgen- 
tium. 


L    I   B    E    R      II. 

Ab  Injlatiratione  Mundi  ufqm  ad  vocationem 
Ahrahdi:  Epocha  mnorHm  ^(jB. 


Anno 
Ivlundi 


^ev.l. 


Greflus  ex  arca  Noes  cum  novi 
mundifeminario ,  primura^r^wz 
Domino  ftatuit  ,  hoftiafque  ex 
volucribus  immolavit.  Mox  a  Domino 
Ge«.8.io.  cum  filiis  benedicitur,  prxceptumque  ac- 
^9-  ij    cipit ,  ne  fanguine  vefceretur,  aut  fan- 
7or  /'      guinem  hominis  efFunderet ,  quia  prioris 
lib.i'     ii^undi  priraordia  Cainus  cxde  macula- 
Antiquit,  verat;  fecus  qui  faceret ,  nonimpunc  fer- 
«.  s-         ret.fed  fanguaiem  alterius  fufum  proprio 
^Mlptt.      ftarim  elueret.   Tum  vis  &  vita  homi- 
nura  imminuta ,  &  ad  fubfidium  imbe- 
cillitatis  carnes  conceflce  funt :  fignum 
<^uoque  confervandis  a  diluvio  terris , 
/RZ^innubibusfixa.  VitesAdaAta.  Noa 
plantatas  vim  fiiara  in  ipfb  mox  fitore 
oftenderunt.  Ebrium  vino  ac  nudatum 
parentem  Chamus  ludibrio  habuit,  & 
fratribus  demonftrare  coepit.  AtSemus 
&  Japhetus  averfi  ,  injefto  eum  pallio 
contegunt.   Re  cognita  Noes  Chamura 
diris  dcvovit ,  fratribus  ejits  omnia  faufta 
precatus  eft.   A  tribus  hifce  Noa;  filiis 
gentes  toto  terrarum  orbe  deioceps  pro- 
pagata;.  Semusinprimis  Orientem,  }a- 
phetus  Aquilonem  &  Occidenrem,Cha- 
mus  Meridionales  partes  obtinuit.  Jci~ 
phstiis  produxit  Galatas,  aut  Ccltas,  Scy- 


€en.  To, 
Jjier.  in 
^u&fl, 
Hcbr. 
Zonar. 
Tnmo  I 
'Jofeph. 
l,  i.c 


n  rod'  '■'^^^'  ■^^'^°^'  Grxcos ,  Iberos,  Cappado 
/  j_  '  ces,Thraces, CiliceSjPaphlagonas.Cy 
fjatode    prios,  Rhodios.  AChamo  ortifuntiE 


'■g- 1. 3.    thiopes,  ;Egyptii,  Libyes ,  Gctuli,  Palx-(  generis ,  cavendseque  tlifrenlion.is  gratia 


ftini,  Phoenices.  ASemo, Elym^i,  Afly- 
rii,  Chaldasi ,  Lydi,  Syri,  Arabes,  Arme- 
ni,  Carcs,  Indi.  Itaque  Noes  cum  univer-  Strabo. 
fadomofuaprincipio  Armeniam  ,  Afly-  Geo.ii^. 
riamque  incoluit ,  ut  fruftra  olim  ^Egy- 
ptii  cura  Scythis  de  vetuftatis  pr^roga- 
tiva  contenderint.    Mofes  enim ,  cuju?' 
libri  divinam  habent  aucftoritatem ,  O- 
rientera  primo  habitatum  docet.    Nec 
dubiummoatanaprimum  culta ,  deinde 
in  planum  defcenfum  ,   ad  extremum 
tandera  mari  vicina  infulafque  aufos  oc- 
cupare  mortales.  Igitur  in  Afl^Tia  Ar- 
meniaque  primis  centum  annis  Noes  pa- 
teruo  pofteros  omnes  imperio  rexit ,  & 
ad  veram  unius  Dei  reverentiam  verbo 
cis  cxemploque  pra:ivit.  Agebatque  jam 
annum  a;tatis  fiiSE  700 ,  quum  deprone- 
potibus  fuis  unus  dominatuin  fibiinre- 
liquos  fijmcrefratres  aufus ,  univerfo  or- 
bi  ingenris  malicaufam  pra^buit. 

N    I    M    R    O    D    U    S. 

I  S  erat  Nimrodus  ,  execrabilis   iftius  A.  M.  C, 

Chami  ex  Chufo  ncpos  ,  qui  reliquos  ^7S7- 
raortales venatoris  inftar  agere ,  rapere,  cen.iQ. 
perfequi,  fuamqueinpoteftatemtrahere,  v.  n. 
primufque  urbes  condere  ,  tcparare  &  «^«'f-  '5'<- 
munire   ad    fecuritatem   fiiam    coepit.  '^^''"^  '•  '• 

C^      ■     •        I      •  -         *i       Zonar. 
umquc  ex  montanis  in  plamtiem  de-  j-^^^  ^ 

fcendiflent ,  jubente  Dco  ,  ut  propagandi 


co- 


A.  M.  C 

l.  I. 

jintiqtiit. 
c.  6. 


A.  M.  C. 
Gen.io. 

V.  II. 

■Ang- 1.\6. 
de  Civit. 
£>ii.c, jo. 
II. 


Geii.  10. 

V.  2f. 


Diod.Sic. 
/.  i. 
Sibliot. 


Herod.l.j. 
VeUcy.is 
l-  J. 
"uliin, 
'lib.  I. 

A.M.C. 

fH3; 
H^.  /.  1 6. 
de  Civit, 
Dei.c.  3. 
Ctn. lo.i. 


colonias  dcducerent ,  totamque  cxcolc- 
rcnt  terram  ,  homincs  ftulti  non  paruc- 
runt.  IbiNimrodus  autor  fadus  eft  c.x- 
tcris ,  ut  codiis  latcribus  ,  colledlocjue 
bitumine,  tirbem ,  funnnxquc  altitudinis 
turrim  excitarent ,  fortitudinis  &  pru- 
dcntixfuxmonimcntum ,  &,  liquadc- 
nuo  eflet  futura  ,  inundationis  perfu- 
gium.  Proccdcnte  opcre  ,  contcmptor 
Nimiinis  animus  ad  coslum  pcrducere  fa- 
ftigium  fperavit ,  unde  Grxcis  deinceps 
fabulandi  occalio  ,  Gigantes  coelumoc- 
cupare  aagrcflos.  Cxterum  fupcrbis 
mortaliuiTii  conatibus  divina  obftitit  ma- 
nus-  Repente  una ,  qua  haftenus  uli  fue- 
rant,  lingua  in  ducu  (Qpfeptuaginta  ,  quot 
erant  familix,  diyila  cft.  Sublato  fermo- 
nis  commercio ,  xdificatio  abrumpitur ; 
ardificantes ,  quo  quemque  fors  &Deus 
tulit ,  per  totum  orbem  difperguntur. 
Liugua  ,  quaj  communis  antea  fuerat,  in 
Heberi  (  Semiiseratpronepos)  poftcris 
h^lit ,  qui  eodcm  tcmpore  natum  fibi  fi- 
lium,  Felegum  Hebraice,  a  divifione  or- 
bis  appcllavit.  Urbsinchoata  cxlingua-. 
rum  operilque  confufione  ,  Babel  He-  • 
bra;is,  Gra^cis  Latinifque  deinde  Eabylon 
appellata  eft. 


P 


Regni  AJfjriomm  primordia. 

Lurium  hiftoricorum  fiifFragio  con- 
ftat,^j^r/or^ff?reCTnum  ad  mille  tre- 
centos  fexaginta  annos  ftetifle.  Quos  fi 
d  Cyaxare  Medo  ,  iftius  imperii  deftru- 
ftore ,  retro  numeres ,  (  Jotix  is  coaeta- 
neus  fuit ,  )  incidet  ejus  initium  ferc  in 
annum  mundi  2030.  Sed Herodotus ei 
imperio  tantum  quingentos  annos  tri- 
buit :  Vellejus  m  lxx  .  Quod  planiffimum 
documentum  eft ,  vetenbus  parum  certi 
de  antiquiffimo  iftoregnoconftitifTe.  E- 
jus  conditor  omnino  fuit  Ajfur  vcl  Belus, 
Semi  progenies  ,  nec  eft  pafTus  Chami 
pofteros  dominariinOricnte.  Eratau- 
tem  Nimrodus  Chamo ,  AfTur  Semo  ge- 
nitus ,  tefte  certiffimo  Mofe ,  qui  etiam 
diferte  fcribit ,  Niniven  ab  AfTurc  con- 
ditam,  aliafque  urbes  prsegrandes.  Itaque 


Ninm,  * 

ab  Orientalibuspopulis  Btf/fcuBeeI,qux 
vox  Dominum  notat,cognominatus  Af- 
fur ,  poft  exccflum  fuum  pro  Deo  cocpit 
habcri  ,  primamquc  idolorum  vanitati 
origincm  pra:buit.  Unde  pofterorum 
fuperftitio  varios  libi  Belos  vcl  Baalos 
excogitavit,quos  divina  humanaque  mo- 
numenta  mcmorant.  Eupolcmus  apud 
'Eufebium  tradit,  hunc  gcntium  Satur- 
num  cfTc,  cujus  filius  Ninus,  fcu  altcr  Be- 
lusjupiterfuerit.  Epiphmius  autor  eft, 
initium  profani  cultus  a  pifturis  &  ima- 
ginibus  duftum,  poftea  aureas  argenteaf- 
que  ftatuas  fieri  cceptas.  Ac  mirum , 
quantos  fubito  progrefTus  feccrit  ftulta 
impietas ,  Tyrannis  venerationem  hu- 
mana  majorem  fuis  five  majoribus ,  five 
pr^maturo  funere  exftinftis  filiis  ,dcfer- 
ri  poftulantibus  :  Aliifque  adulatione 
fpontanea  potentum  accendentibus  am- 
bitionem.  Paulatim  Solis,  Luna^ftella- 
rumque  nomina  regibus  demortuis ,  eo- 
rumque  ftatuis  indita,  &  divinitatis  ali- 
quid  iis  incfTe  creditum.  Spiritus  enim 
defcrtores,  divinitatis  afFedlatores ,  li- 
mulachris  illapfi,  ut  honores  fibiDco- 
rum  vindicarent  ,  fallendis  hominibus 
relponfadederunt ,  fubnominibus  mor- 
tuorum  viventibus  imponentes.  Hujus 
infanisE  contagio  Tharam  quoque  virum 
ea  ajtate  apud  Chaldxos  eximiuminva- 
f=rat ,  cuitamcn  Deus  Ure  Chaldteorum 
excedere  cum  familia ,  aliafquc  fibi  fedes 
quaerere  imperavit- 


Origo, 

SufieTflim 

tionum. 


Ettfib. 

1-9- 
Prapa. 
Eunngel. 
ca  11.  ^, 
Epiph. 
L  1. 
adverf. 
her. 


Sa[7.  4, 


j^vent. 
lib.  1. 
^nnal. 


A.  M.  C. 

iS97- 


N  I   N   u   s. 
iNterimnonfuerat  fatis  Nzwo Beli filio,  ^.  M.  €. 

de  quo  Afliu-,  ejus  pater,  Ninon  urbem  J^°^* 
aieconditam  denominaverat ,  idolarc-  ^  ^'^' 
perifle ,  &  exfecranda  mortales  fiiperfti-  Mmt. 
tione  maculafle:  quin  etiam  imperandi  infgm. 
ardore  flagrans  ,  peffimo  exemplo  intulit  '^"P-  '•  ^- 
bellafinitimis,  &  rudes  adhuc  ad  refiften-  ^' '°" 
dum  populos ,  ad  terminos  ufque  Libyse 
perdomuit.  Unde  omnes  gentium  fcri- 
ptores  a  Nini  iraperio  capiunt  initium. 
Sunt  fane ,  qui  paulo  antiquiores  faciunt 
Vexorin  ^gypti ,  &  Scythiseregem  Tha- 
nin ,  quorura  alter  in  Pontum ,  alter  in 
A   3  jEgyptum 


NinHi.  SemiramU»  TTims  Imior» 


Jaftin. 
1. 1  Diod 
Sic.  I.  2. 


SuidM. 


Euf.in 
Chron. 


A.  M.  C. 

i8So. 
A.  M.  C. 

i8<Jo. 


'M.I.I. 

niod.l.z, 
Straba 
lib.  16. 
Orof.  l.l. 
Cajy,  24.. 


Biod.l  1. 
Jitjf.l.  I. 
Euf.  iii 
Chrrn. 


6 

^ayptum  receffilTe  Fertur.fe^l  longinqua 
noa  hnitima  bella  gerebant.  Nm-ti ,  do- 
mitis  proximis  cura  acceirione  virium 
fortior  ad  alios  tranlir ct,&-  proxima  quce- 
que  viiftoria  inftrilmentum  fequcntis  ef- 
icr ,  totius  Oricntis  populos  fubegit.  Po- 
rcremura  ilii  beilum  cum  ZoroaFtro  rege 
Baftrianorum  tribuitur  ,  qui  primus  di- 
citurartes  Magicasinvenilic ,  &  lidcrum 
motus  curiolius  fpeftaile ,  qucm  tamen 
alii  muko  poftenorem  Nino  fuiiTe  yo- 
Iunt,unde  Suidas  duosZoroail:ros  memo- 
rat.  Illo  vero  occifo  ,  &  ipfe  Ninus  decei^ 
Jit,  relitlo  impubere  adiiuc  iilio  Niniii 
(  qui  &  Ninus  junior  )  &  uxorc  Semira- 
mide  ,  eo  fere  tempore ,  quo  Abrahamus 
Tharsiilius ,  fapientixdcindelaudeillu- 
ilris ,  apud  Chaldxosinnotuit :  Noes  au- 
tem  altcr  generis  humani  parens  ,  cum 
9  j-o  annos  vixiiTct,  &  fbbolcm  (uam  jam 
3  5oannis  in  immenliim  multiplicatam 
viJiiTet  ,adbeatiores  fedes  tranliit.  Nino 
^gialeus ,  primus  Sicyoniorum  rex,  ab 
Eultbio  a;qualis  numeratur. 

S  E  ?.l   I  R   A   M  I  s. 

C  Emiramis  virago  ,  Nini  conjux  ,  re- 
gnum  prxftigiis  quibufdam  intcrver- 
tit ,  atque  apud  iubditos  fexum  mcntita , 
calliditatc  &  aftu  plufquam  mulicbri  illud 
tcnuit.  AbeaJS/j^^/owmagnificentiilime 
munita  ,  aggeres  paflim  lirudli  ,  horti 
item  peniiles :  maxmia:  res  geils.  Nec 
cnimcontentaacquilitos  viro  regni  ter- 
minos  tueri ,  2rma.in. ^^yptum  protu- 
lit ,  &  Mthiopiam  imperio  adjecit.  De- 
nique  &  IndvshtWnm  fecit  formidoloiifli- 
mum ,  Staurobatis  tamen  Indorum  re- 
eis  conftantiafortiter  repulfum.  Sedmu- 
licr  virorum  audaciam  fupergrefla ,  a  li- 
bidinibus  liiis  vifta  eft ,  cumque  tandem 
inceftum  iilii  concabitum  petiiiTet  ,  ab 
codcminterfedaperiit ,  42  annos  poft 
JNinum  regno  potita. 

NlNUS     JUNIOR. 

TT  Ic  fublata matre,  iiluxuriam &  frau- 
^  dcm  cxcipias ,  nihil  parentum  £emu- 


t?i 


latus ,  abjecto  armorum  ftudio ,  ad  otinm 
&  volupratem  ie  contulit.  Interea  iem- 
per  quali  fubitum  molirerur  bellum  ,  fre- 
quenti  deled:u  juventutem  in  armis  te- 
nuit,  utpopulos  prxfenrium  copiarum 
metu  X  defeilione  cohiberet.  Iple  inte- 
rim  prxfedis  comraiira  rerum  admini- 
ftratione ,  inter  Eunuchos  &  puellarum 
greges  nirpiter  conienuit ,  rerum  poti- 
tus  annos  5  S . 

Ejus  veftigia  (tlii  plerique  ,  qui  poft  Euftb. 
illiun  in  Allyria  rcgnarunt ,  nihilo  mc-  (^^'^»"-  "^ 
liore  fama  fecuti  funt ,  nomim  rew ,  re  „^^  ""''/' 
autem  ipla  vitiorum  iervi  abjectillimi.       ij^g. 

Itaque  inftaurata  jam  hoininumgen-  Jof.i.^.z, 
te ,  &  coloniis  hinc  inde  propagatis  ,  J^«^ S-^7 
cum  vircs  paffim  libi  acquirerct  impie-  ■f "•?.•  ^i^  . 
tas,  vehementes  tamen  Patriarcharum /,7,  ,>- 
monitus  obltabant  ,   inter  quos  Semm  c.  13. 
Ailyriorum  progenitor  ,  tantam  iilio- 
rum iniquitatem  indignatus',  longe  la- 
tequeverumDeicuItuinpropagavit.  Ec 
quanquam  in  Oriente  ultra  Euphratem  a 
patribus  accepta  religio  nutabat ,  populis  Ge«.  12: 
ad  idololatriam  propendentibus ;  tamen  ^^-^o- 
eodein  tempore  regcs  adhuc  ahbi  iaccr- 
dotio  Dci  altifiimi  fungebantur.    Inter 
quos  Melchifedecm  in  Palxftina,  inter 
impios  Chami  pofteros  degens ,  exccl- 
luit ,  vir  plane  admirabilis :  cui  non  ab- 
iimilcs  alii  per  ^gyptum ,  Geraris ,  vici- 
niique  in  locis  extitere- 

Hiice  temporibus  Tuifconem  Genna- 
norum  regem  ac  parcntem ,  ejuique  ii- 
liosMannum,  Ingajvonem,  Marilim-  A.  M.C.' 
que  reges  floruiiie ;  Tuiiconis  comitem '''"  3* 
fuiile  Danum ,  Danorum  conditorem ,  ^vent. 
Aventinus  &  Annius  Vitcrbieniis  ex  lup-  /.  i.  JSe. 
polititio  Bcroib  memorant.  Atque  fuiile  "/«*  -^»- 
quidem  illos  o-entium  harum  condito-  ,'"'  ^i'"' 
res ,  antiquinimis  Germanorum  carmi-  qch^  12. 
nibus  decantari  ,    memorat  Cornelius  14,,  20. 
Tacitus ;  quod  autem  hifce  temporibus  Comeljus 
fuerint,  haud  fcio  an  ullis  e  veterum  ^""/'"«^c^ 
monumentis  iiili  iit  exploratura.  cerma. 

norum. 


tlBE  R 


Apud 

geiucs 

fccukim 

DeoruiiJ. 

Apud 

Chriftia- 

nos  fccu- 

]um  Pa- 

triarcha- 

rum. 

A.  M. 

2024.. 

Gen.iz. 

^ofeph. 
i.  \.uin' 

titjuit. 


JccA^z^ 


'CcAz^^ 


L    I   B    E   R      III. 

A  Vocatiorte  Abrahie ,  upjtte  ad  exttum  Ifraells  ex 
Qy£gjpto,  ariMos^lo  continens. 

Abrahamus- 


£)arna. 

fcen.apud 

jofefh. 

l.l.c.^. 

jilexand. 

apud, 

Eufeb.l.^. 

Pra- 

j>ar.  E- 

vang.  c^. 

t^  l.  10. 

€.  2. 


Gen.  13. 
Cen.  14.. 
J^fe^h, 


NOndum  abicrat  e  mortalibus 
Scnius ,  fcd  a:ratis  annos  cxple- 
vcrat  quingcntos  vigintiquin- 
quc  ,  quum  Abramm  aliquot  annos 
Charris  Mclbpotamia;  cum  patre  tota- 
quc  cognatione  moratus  ,  parcnte  mor- 
tuo  in  PaLiftinam  iter  dirigcrc  juffus  eft. 
In  confiliis  cnim  erat  Deo  ,  nominis  fui 
prxdicationcm  per  omnes  Orientis  re- 
giones  circumfcrrc ,  &  ad  ipfos  impii 
Chami  pofleros  virum  pictatc  &  fapien- 
tia  exccilentem  mittere ,  qui  intcrmo- 
rientcm  apud  illos  fui  cognitionem  re- 
fufcitaret ,  &  Meilice ,  mundi  fcrvatoris  , 
adventum  clarius  diftin6liufc|ue  prjenun- 
ciaret.  Quare  diferte  ei  promilit,  fore  ut 
femen,  e  quo  omnibus  populis  filus  orire- 
tur ,  ex  iplius  lumbis  provcniret  fuo  tem- 
pore.  Hoc  ille  oraculo  fretus  in  Pala:fti- 
nam  pcrgit ,  ibidemque  prope  Sichemum 
novo  firmatur  numinis  alloquio  deto- 
tius  Pala:il:ins  pofleffione  fius  pofteris 
donanda.  Sed  fame  exorta  in  Mgyptum 
migrat,  cujus  reges  Pluraonesappella- 
bantur..  Qui  tiinc"lbidem  regnabat,  pul- 
chritudine  ille£lus  conjugis  Abrami  (Sa- 
ra  ci  nomcn  erat)  libi  aflbciare  inulicrem 
cogitavit.  Mox  vero  rcpcntinis  percuf- 
fus  malis ,  marito  eam  honorifice  refti- 
tuit  intatlam :  Sic  in  yEgypto  Deus  ab 
Abramo  prjedicatus  innotuit.  Sic  ^Egy- 
ptus  Arhhmtticam  &  Aftronomiam  ,  A- 
bramo  dodore  accepic :  quas  difciplinas 
ab^gyptiis  rnultis  poft  feculis  edodli 
Pythagoras,ThaleS;Democritus,&GrjE- 
corum  ahi ,  in  varias  terras  propagarunt. 
Ex  jEgypto  rediens  Abramus  amicus 
Dei  mire  collocupletatus ,  Lothum  fratris 
filium  juniverfsperegrinationislbcium , 
a  fe  dimifit.  Qua;  prophetarum  Dei  fc- 
paratio  ,  paulo  poft  ad  ingentcm  Divini- 
tatis  gloriam  redundavit-  Kes  mtem  ita 
gefia^ejl.  Lateeo  tempore AfTyrii domi- 


nabantur  in  Oricnte ,  prout  fuperiori  li- 
bro  annotatum  cft.  Ninus  Junior  (qui 
Bacchus  fenior  Gra:corum  nonnuiiis 
crcditus)  diftributo  inter  Satrapas  rcono, 
voluptatibus  fuis  fervicbat ,  idcoque  du- 
ces  illi  prcefefturarum  luarum  Reges  fant 
appellati.  Itaque  Amraphel  Eabylonia:, 
Ariochus  Elafiari ,  hoc  cft ,  Ponti ,  Ke- 
dor  Laomor  Elymsorum,  Thideal  Pam-- 
phyliorum  reges  erant ,  qui  focietate  in- 
terfe  inica,  rebellcs  Sodomx,  vicina- 
rumque  regionum  reftores  ,  ad  obedien- 
tiam  AfTyriorum  armis  revocare  infti- 
tuebant.  Initio  cis  feliciter  cefllt  expcdi- 
tio  :  Nam  Arabiam  omniaque  jordani  fi- 
nitima  viftricibus  armis  pervagati ,  ma- 
gnam  Gigantiun  (erant  illi  Chamo  pro- 
geniti)  ftragem  edidernnt ,  infuper  quin- 
que  earum  regionum  regulos ,  acie  devi- 
cros ,  ui  captivitatem  fecum  rapientes  , 
interque  eorum  fiibditos  etiam  Lotham , 
recentem  Sodomis  advenam  faftum.  Ibi 
Abramm  fima  cladis  excitatus ,  agnati 
calamitatem  non  tulit,fed  Deo  fldens,  qui 
omnes  ipfius  adverfarios  diris  fe  fiippliciis 
perfecuturum  promifcrat,vi<?torem  cxer- 
citum  cxigua  manu  aggrclTus  fudit  fu- 
aavitque,  captivis  omnibusreceptis.  Sic 
cunftis  populis  patuit ,  quantum  Dei  vc- 
ri  virtus  fictitia  numina  antecelleret. 
Quare  Mekhizedecus  Solymorum  rex, 
Abramo  a  iccundo  praclio  redcunti  cum 
benedidionibiis  &  commeatu  occurrit , 
ac  viciffim  ab  eo  in  gratitudinis  &  rcve- 
rentia:  tcftimonium  dccimas  omnium 
bonorumconfcquitur.  Ca:terum  Abra- 
nius  tantis  Dei  immortalis  beneficiis  au- 
ftus  orbitatem  tamen  fiiam  mcerebat, 
uod  nullam  e  fterili  conjuge  fobolem 
fciperct,  jam  oftogenario  major.  Ergo 
ratus  aliam  complendis  oraculisUxorera 
deflinari ,  fuadente  Sara ,  ex  Agare  Mgy- 
^th,lfmaelem  gcnuitjcujus  pofteri  deinde 

Arabiara 


l.j./ntttj. 

C.  10.  it. 

Hieroii. 
in  cjU£(i. 
Heltr.' 


Efi,i. 
2,3. 
Gen.  14,, 
18. 
Heb.  7. 

1,3- 

Gen.lf. 

16. 

Jofefh. 

Anticj. 
t.  II. I 


3' 


qui 
flif 


A .  M.  C,- 
203J. 


8 


Arabiam  ab  Aflyriis  evaftatam  occupa- 

runt,  acliodiernumretinciit-  VerumA- 

Mal.i.i^.  i5^^j-jj,j5  hoc^coniilio  lapfus  eft  ,  iemena 

fofiph.  '    DcopromillumincredibiUmentisardo- 
/.  j.  reexpetens.  Quare  Deus  virura  fibi  de- 

de  bello  ditum  liofpitis  inftar  invifens ,  ex  ipfa  Sa- 
Jiid.  c.j.  j-^  gj  proiem  eft  pollicitus  eodem  tem- 
^"  pore ,  quo  Sodomorum  terram ,  Abrami 
anteafideiervatam  ,  ob  nova  fcelera  coe- 
lefti  incendio  confumpfit.  Lacus  Afphal- 
Plin.  l.  2.  tites  irx  Numinis  ^rernum  monumen- 
c.  103.2^  tumfadlus  eil:.  Nihilomiaus  patruelem 
%en  ^\a  ^P^  Lothnm  cum  filiabus,  Abrami  preces 
diro  fupplicio  exemere.  Uxorem  Lothi , 
quod  contra  educentis  angeli  prsceptum 
ad  urbem  iceleratam  refpexiilet ,  propria 
ftultitia  perdidit.  FiU&  ejus  mortalium 
genus  interiiiTe  arbitrats ,  patrem  vino 


lutis  aztei-nceaii£lorfierct 


Tacit. 
A.M 
204.7. 
Hldor. 


Luc.  17 
Jofiph. 
l.  I. 

^ntiq, 

C.  II. 

DcM.  2. 


17. 


10.11.20.  Ibpitum  ad  inceftos  complcxus  ib licitant. 
Ex  ne&ria  commixtione  Moabus  &  ylm- 
mon,  potentium  poputorum  conditores 
prodiere  eodem  anno  ,  quo  Abramo 
(quem  Deus  Abrethamum  ob  increnncn- 
tum  Ibbolis  dixerat )  jam  centenario. ,  e 
conjuge  efFoeta  &  fterilifilius  obvenit,die 
partus  oftavo  fccundum  oraculum  cir- 
cumcifus ,  qui  ex  rei  nov^e  &  admirand^ 
rifu7/Zf;!j«nomen  obtinuit.  Indejudseis 
viciniique  populis  mos  circumcidendi 
parvulos  inolevit,  certum  pofteritati  do- 
cumentum ,  iingulare  femen  ex  illo  po- 
2plr.3.i.  pulo  proventurum ,  ec]uo  falus  univer- 
tAugtift.  lis  terris  exifteret.  Qui  iftiusfpei  parti- 
i!>-  _  _  cipes  eflecupiebant ,  eundemritumam- 
deCivit.  pleftebantur.  Cxtcrum  immolandumil- 
Beir^Aco  fernen  Deo  ,  moxciue  incolume  e 
mirabilis  morte  revidlurum  ,  in  Ifaaco  demonftra- 
tum  eft.  Hunc  enim  pater  immolare 
jufliis  in  monte  Mor/^ ,  in  quo  fcguenti- 
bus  feculis  templum  Jerofolymitanum 
ftetit ,  cum  animo  obtemperandi  Deo 
cultrum  admovcret  jugulo  hlii ,  rcvoca- 


£1. 

Gen 
ai. 

^om.^.ii. 
A.  M. 

204.8. 
Herodot, 
l.z. 
Csn.  22. 
Heb.  II. 
17.18.12. 
Jofiph. 
lib.  I. 
%Antiq. 


hi/ioria 
A.  M. 

20^2. 


tus  ab  Angelo  eft ,  ariefque  £ito  oblatus , 
quifilii  loco  mattaretur.  Ex  eo  tempore 
illo  in  loco  (ttm^trfacrificia  viguerCjper- 
petuUm  populis  teftimonium  ,  futurum 
aliquando  ,  ut  ibidcm  fihus  ifie  Abraha: 
benediftus  pro  mundi  vita  moreretur , 
&  ex  morte  redivivus  humano  seneri  fa- 


20. 


Verum  omnia 
in  pejus  rapiente  Satana,  proxim^  g.entes 
facrificium  illud  xmulatje  ,  Saturno  (i- 
mihter  ( is  rexBelus  fuerat ,  quem  fcri- 
ptura  divina  Moloch  ,  id  eft ,  regem ,  & 
Baal ,  hoc  eft ,  Dominum  ex  gentium 
confuetudine  cognomlnat  )  filiorumca-  Lev.  18. 
rifiimos  maftare  cosperunt ,  quod  dete-  21. 
ftabile  cacoethes  a  Phosnicibus  Tyriif-  ^.*°  *. 
que  acceptum ,  coloni  eorum  Poeni  in  J'  ', 
Arricam  propagarunt  ,  ut  multis  adeo  BibUoth. 
populis  exinde  execrandarum  hoftiarum  Gen.  2j-. 
occaiio  &  origo  nata  fft. 

Sed  redeo  ad  Abrahnmum.  Agebat  is 
annum  xtatis  137,  cum  Sara  conjuge  A.  M. 
orbatus  Ceturam  duxit ,  receptaque  vir-  ^°S6. 
tute  geaerandi ,  fex  ex  ea  filios  genuit , 
qui  late  deinceps  Arabiam ,  Troglodyti- 
dem,  vicinaque  locacomplevere.  Tunc 
veroSemus  annumegrefIus6ooexceffit 
e  vita,  quem  Abrahamus  decimus  ab  illo 
nepos',  2  f  annis  poft  fecutus  eft ,  exadis 
vits  annis  i  j  f. 

I   S   A    A    C   U    S. 

p  Jus  virtutum  bonorumque  hieres/-  A.M. 
7^.af».f  anno  diluvii  .:\,QzRe6eccamex  ^°^^<'-, 
Mefopotamia  uxorem  accepit ,  patruele  Jli^g^' 
fuo  prognatam.  Eavigiiitiannis  fterilem  Gen.24,. 
torum  experta ,  exorato  tandem  Deo  ,  2^.  25. 
EfiaTJum  ei  &  Jacobum  gemellos  pepe-  J^fit^- 
rit,fuperftiteetiamtum  Abrahamo;  eo-    ]\- 
dcm  fere  tempore,  quo  Inachus ,  primus  c.  jg^* 
Argivorum  rex,  in  Gra^cia  regnavit ,  cu-  a.  M. 
jusfiliajlo  ( Ifidem  deinceps*"  vocarunt)  2109.  _ 
Jupiter  Cretenfium  rex  ,  Deus  poftea  ^"fil'-"^ 
flulta  gentium  credulitate  habitus ,  ftu-  ^«^*/',g 
prumintulit.  Paucifquepoft  annisEufe-  defivittit. 
bius  Apin   ^gypto  pr^efuifTe  indicat,  D«.  c.j. 
quem  eadem  dementia  Deum  Serapin  A.M. 
appellarunt,  addito  capitis fupplicio ,  fi  ^"5* 
quis  eum  hominem  fuifTe  diceret.   Ita 
Jacobus,  Ifraelitici  generis  parens ,  prx- 
cipuis  ^gypnorum  Gra:corumque  Nu- 
minibus  artate  haud  multo  minorexti- 
tit-  Sed  audlam  terra:  impietatem  fiame  -A.  M. 
caftigavit  coeli  Dominus  ,  inque  /Eo-y-  ^'^9' 
ptum  cogitantem  Ifaacum  ,  Geraris  fub- 
iiftere  co^egit ,  iteratis  ei  PalxftinK  terra: 

pro- 


JfMCHi,  lacohus.  lofephm* 


A.  M. 

2.149- 

Cen.  if. 
29  2.6.34 
27.28. 

a9»30. 
A.  M. 

2l8j. 
Jofeph. 
l.  I. 

saji,  19. 


prominjonibus.  Quarum  mox  primi- 
tias  ipfe  dcauftavic ,  arftillima  annona 
centuplam  mefTcm  divina  bcnignitatc  a- 
deptus.  Quareindignantibus  livorc  (ut 
tit)  indigcnis ,  rcx  Abimelechnt  poten- 
tiaiii  viri  &  felicitatem  vencratus ,  fos- 
dus  cum  ipfo  pcpigit ,  manifcfta  Dci , 
quem  colebat ,  manu  infigniter  collau- 
data.  Centclimo  Ifaaci  3.nnoEfavm\ri- 
vitis  parentibus  inito  matrimonio  ,  mox 
vindicem  Dei  oculum  perfenlit  primo- 
gcnitura;  privilegio  in Jacobum  fratrem 
divinitus  tranllato.  Ipfe  a  rufo  ferculo  , 
'  quo  jus  fuum  homo  profanus  &  intem- 
peransfratrivendiderat,  Edom  cogno 


minatus ,  IdumAA  nomen  fecit. 


Icritur 


A.  M.  C. 
A.  M.  C. 


©«».31. 
3^. 


multiplicatis  jam  per  orbem  idolis ,   Ja- 
cobumin  Mefopotamiam  ablegavitpa- 
ter ;  ubi  avitze  religionis  veftigia  adhuc 
clariora  fuperefle  judicabat.    Verunta- 
men  ibi  quocjue  pietas  juftitiaque  refri- 
xerant ,  &  R.ebecc^  fratcr  Laoan  ani- 
mum  ad  idola  adjicere  cceperat.  Corru- 
ptam  religionem  morum  corruptio  fe- 
cuta.  L(t.bmfacobo  ^liam.  Rxchekmtan- 
quam  nundinatus  feptenni  fervitio  elo- 
Oivit,  exadlis  fervitii  annis  Liam ,  de- 
formiorem  filiam  ,  contra  datam  fidem 
fuppofuit ,  compulitque  Jacobum  pro 
Rachele  alterum  feptennium  fervirc.  Scd 
Deus ,  (^mfcaU  ad  coelum  pertingenti 
infiftens  ,  Jacobum  in  Mefopotamiam 
euntem  in  fomnis  allocutus  fuerat ,  La- 
banis  fxaudes  reddidit  irritas ,  quamtum- 
que  inter  ipfum  Sc  idola ,  qu£e  elegerat 
Laban ,  intereflet  domeftico  exemplo 
oftendit.  Etenim  Jacobo  greges  opti- 
mos  &  fcEcundiflimos  ,  Labani  deterri- 
mos  effecit,  divitixque  avari  fbceri  ad 
pium  gcnerum  migrarunt.    Rem  fami- 
liarem  Jacobi  filiorum  copia  &  felicitas 
adauxit.  Hinc  invidia  in  eum  ingens  , 
cui  declinandx  ,  cum  divino  monitu  in 
Palsftinam  reverteretur  ,  in  via  Deum 
atque  Angelos  habuit  obvios ,  efficaciffi- 
mum  pofteris  ad  pietatem  incitamen- 
timi.  Ifaacus  interim  Hebrone  vivebat , 
ubi  utriufque  filii  familiam  longe  lateque 
£orentem  confpicatus ,  tandem  morta- 


A.M.C, 


3t. 
J4- 


A.M.C. 


lis  vitae  fatur ,  annoKtatis  i8o.  animam 
Dco  rcddidit, 

J  A  C  O  BUS. 

JAcobo  de  primogenitura  grande  cum 
fratre  litigium  fucrat ,  quod  Dco  ar-  "^°  " 
bitro  compofitum,  a  quo  benedidione  33,  .^^ 
folenniterrenovata,  Ijrael  cxdivinavi-  yofeph. 
ftoria  diftus  eft.  Ejm  filii  eraut  unde-  ''^V 
cim ,  fex  c  Lia ,  quatuor  ex  ancillis ,  u-  "^""^* 
nus  Jofcphus  e  Rachele ,  omnes  in  Mc- 
fopotamia  prognati :  Eilia  tantum  una 
Dina  nommc.  Hanc  Sichemus  princi- 
pum  Palsftinx  unus  deamavit ,   ftupra- 
ta^que  ut  potiretur  conjugio  ,   circum- 
cifionis  ritu  cum  univerfis  liibditis  initia- 
tus  eft.  Sed  Levis  ^  Simeon  Din:E  fra- 
tres,  2;gram  ex  vulneribus  civitatem  fer- 
ro  depopulati ,   neceflitatem  difcedendi 
Jacobo  attraxere ,  ne   finitimis  prxda 
tieret.  Cum  Hebronem  ad  patrem  valde 
fenem  proficifceretur ,  Rachelem  carif-  Gc»,;/. 
fimara  ejus  conjugum  partus  dolor  ex- 
tinxit ,  filio ,  quem  pepererat ,  Benja- 
minis   nomen  inditum.   Sic   duodecim 
Ifraelisfiliifuere,  Kuhcn,  Simeon  ,  Le- 
vis ,  Judas ,  Dan  ,  Naphthalis ,  Gad,  A- 
fcr ,  Ifafchar ,  Zabulon ,  Jofcphus ,  Ben- 
jamin.  Dum  illi  unius  Dei  cultum  in  Pa- 
larftina  propagant  &  tuentur_,  in  Grae-  Eufek 
cia  jam  iiiperftiitionibus  tin£ta,Jove  pro-  Chron. 
genita  Grarcorum  numina  floruere,  A-  P^uluf- 
pollo  ,  Mars  ,  Vulcanus ,  Liber ,  Miner-  f^'%.'j^ 
va  ,  Venus ,  &  fuperftitionum  Patriar-  iJcg^." 
cha:  alii.  Illis  coastaneus  fuit  Phoroneus,  me?7t. 
Inachi  &  Niobes  filius ,  qui  primus  lcges  ^«?-  /■  18. 
judiciaque  Grscis  confcripfifTe  traditur.  C.D.c.i, 
Idololatriseinfaniam  Dcus  novo  diluvio 
ultus  eft ,  nequaquam  tamen  omni  car- 
ni ,  ut  olim  ,  exitiali.  In  Gr^cia  enini 
fola  fub  Ogyge  Atticas  rege  ,  plurimos 
mortales  abfbrpfit ,   anno  ante  Romam 
conditam  (ut  volunt)  m  l.  - 

JOSEPHUS. 

TSraelis  e  Rachele  fiJius  Jofe^hm  Ixatres  ^^«.37. 

omnesanimi  folertia  &  altitudine  fu-  ■^°^'/     ' 
peravit ,  ac  Deus    illi  valde  puero  per  capz'^. 
fomnia  im^erium  in  fratres  adumbravit.  Qen.  35, 
B  Hinc 


tn 


A  A.C 


A.  M.  C 


41. 


A.M. 

2250. 


Diod. 

Sic.l.i. 
bibl.Pfal. 
2  0J.  2i. 


A.  M.  C. 

12.39, 


Gen, 42. 

4341-4-r 
Jof--ph.l.l 
Antirj.c.i^, 
Gen.^C. 


Joh.x. 

a,<j.Ov. 


10  lofephns. 

limC  odium  &  iiividia  ,  &  ex  odio  cceca 
fatis  obludcindi  cupiditas ,  quibus  tamen 
yiam  nemo  pr;Ecluferit.  Venditus  enim 
mercatoribus  puer  in  ^gyptum  depor- 
tatur,  regioque  miniftro  emptus  Foti- 
phari ,  fimilia;  ejus  pr^ilcitur.  Ibi  herA 
lafcivis  amoribus  pra;cIaro  pudicitise  a- 
more  refutatis  ex  amante;infeftam  fibi 
procacem  dominam  reddidit.Suum  mu- 
lier  crimen  innocentis  Jofephi  capiti  im- 
pinair ,  tentatxque  pudicitice  acculat  a- 
pud  maritum ,  qui  eam  defenderat.  Sic 
Jofephus^r^rcmincluditur.,  Hanc  cala- 
mitatem  pio  in  Deum  aiFedtu  non  tan- 
tum  evalit,fed  fummos  etiam  infuper  ho- 
noresperfpicuo  ccterni.  Numinis  favore 
adeptus  eft.  Etenim  comperto ,  eum  in 
fbmniis  conjiciendis  miraeflefolertia ,  a 
regeevocatus ,  yo»z?si«»?defertiHtate& 
ftenlitate  ^gyptiifoli  interpretatur.Cui 
cum  ultra  hominem  videretur  fapere , 
totius  iEgypti  adminiftrationem  ,   di- 
gnitatemque  regia;  proximam  obtinuit. 
Hinc  fabulis  jaftatum,  Hermen  >  hoc  eft  , 
interpretem  difciplinas  apud  ^gyptios 
artefque  reperilTei  Jofepho  enim  ^gy- 
ptibrum  fipientia  debetur ,  qui  regis  au- 
toritate  illos  divinas  humanalque  artes 
edocuit.  Paulo  poft/^»?«  flagelloconi- 
puUis  ad  emendam  ibidem  annonam  fra- 
tribus ,  explorata  prtus  lide  ipfbrum  & 
integritate  in  Benjaminem  ,  feCe  pate- 
fecit ,  injuriarque  fibi  iilata;  negligens , 
patri  totique  familix  de  viftu  &  habita- 
tioneproipexit.  Ita  migrarunt  inJEgy- 
ptum  Hebr&i ,   7  o  numero ,  &  quod  mi- 
reris ,  poft  annos  2 1 5"  fexcenta  virorum 
millia   ab   iplis    procreata    exiverunt. 
Quamvis  enim  defunclo  Jofepho  im- 
memor  beneficioTum ejus  ^gyptus,in- 
.  digna  fervitute  Ifraelitas  prefiit ,  tamen 
illifubiplis  crefcere  oneribus,  atque  ad 
invidiam   indigenarum   in    immenfum 
muItipHcarinon  deli-^re.  Eademtempe- 
ftate  y-jiits  Aufanitidis  princeps ,  filio- 
lum  bqnorumque  omnium    ja<fburam 
fortiter  rerens,nec  in  atrqciilima  corpo- 
ris  affliftione  deficiens  ,,immortale  pa- 
tieatix  exempliim  dedit  pofteris  &  ex  c^- 


Ephraimes. 

lamitate  vegetioi;  feliciorque  emeriir. 
Iftis  ex  Deo  fapientibus  iiippares  fuere 
magijlri gentium ,  quos  fabulofa  Grasco- 
rum  carmina  extoUunt.  Argu4  Argorum  BuPeb.  /» 
conditor ,  obincredibiiemperlpicaciam  ^'^'■««' 
centoculus  appellatus.  Item  Fromethem 
vanitatis  imperitia:que  human:^  expul- 
for ,  qui  ob  id  homures  fecifTe  fingitur. 
Ejufque  frater  Atlas ,  fideralis  fcientiaj 
cultor  ftrenuus ,  qui  idcirco  coelum  hu- 
merisfuftinuiffecreditus.  Hiproculdu- 
bioajofepho,  communi  ^gyptiorum 
magiftro ,  haufta  fapientia ,  quod  cum 
rudibus  eam  populis  communicarent , 
tanquamignem  Deorum  furati  memo- 
rantur.  fncobus  interim  1 7  annis  in  M,-  A.  M.  C, 
gypto  ,   147  in  terris  hoipes ,  inter  m.a-  ^^S^- 
ims  iiliommmortalitatemexpkvit,  lin- 
gulis  antea  fortes  in  terra  fuas  fatidico 
ipiritu  ominatus ,  ex  majoribus  fuis  nul-  Gf».47-" 
lipietate  fecundus,  cujus  dignapra;mia 'i'^»+^'^<^'. 
Dei  benignitate  confecutus  eft.    '^ofe- 
phm  permittente  rege  (cui  Eufebiusex 
vetuflis  Chronographis  Amafis  nomea 
ponit)  deportatum  patris  corpus  in  Pa- 
la^ftinam  ,  avito  quod  Hebrone  erat  mo- 
numento ,  magnifice  intulit ,  cui  fuper- 
vixit  annos  5^4.  Numquamiion  fratres, 
pro  confcientia  admiilii  in  eum  fceleris 
paventes ,  fumma  benevolentia  com- 
plexus  moriens  pietatis  in  Deum  ,  certa:-  ^^^ 
qiie  gentilibus  fiiis  fiducice  monumen- //^iy.iJ^ 
tum  relifturus ,  teftamento.  fanxit ,    ut  22. 
^gypto  e2;redientes  ofTa  fua  promiflo  A.  M.  c. 
patnbus  ioio  conderent.  ■  ^ 

Ephraimes. 

■p  Vhraimes  Jofephi  filius ,  ManafTen  x-  Gen.^8, 
tate  fiiperiorem ,  filiorum  copia  &  i  Par.j. 
felicitate  liipsravit.    Sed  proiperitatem 
ejus  univeriluB  una  clades  repente  corru-  •  c 

pit.  Cum  enim  ejus  poil:en  ,  prxmatu- 
ra  expediiione  Pala:ftinam  intercepturi , 
Gathajorum  armentaabiaerent ,  adin- 
ternecionem  cxli ,  ingenrem  progeni- 
tori  &  diuturnam  mo^ftitiam  pepcrerunt. 
Et  aftum  de  hujus  Patriarcha:  prole  fuii-  i  Par.j^ 
fet ,  niii  vegeta  fenis  virtus  divino  mu- 
nere  iiovam  fobolcm  procreairet ,  qua^;  .. 

Cdia« 


'  Ephraimes, 

(clidiimirandiim)  rJ  oftavam  gcncr.i- 

tionem  cxcrtverat  kenim  ,  cum  fatalc 

Zxod.i.i. ijiuj  tcmpus  iiliixit ,  quo  Ifracliticopo- 

pulo  lcdcs  firma:  acftabiles  in  Palxftina 

obtigere.  Ncc  Bphraimi  tantum  hxc  fuit 

fclicitas ,  fed  omne  genus  Ifraeliticum  , 

prx  reliquis  mortalibus ,  per  /Egyptum 

audlum  conlirmatumque  ,   Dco  pcr  id 

Numen  fuum  gentibus  manifcftaate , 

jam  timori  effe  regi  omnibufque  indige- 

Jofei'l.'t      nisccepit.  IgituryEgyptii, voluptatibus 

/.  2.  folum ,  &  captandis  undecunque  lucris 

A»tiq.c.<f.  dediti,  Hcbrxoruminduftriam&fe^ici- 

tatem  iniquiilimo  animo  tulere.  Cum- 

que  Jofephi  bencficiorum  memoiiam 

tempus  ODliteraflet ,  atque  jEgypti  re- 

gnum  in  aliam  demigraiiet  familiam,in- 

Eumano  traftabant  Ifraelitas  odio  ,  va- 

riilque  laboribus  atterebant. 


'A.M.  C, 
£503. 

Exod.%, 
Jofeph, 
l.z, 
^ntiq. 
es6. 

A.M. 

2349. 


i373- 


Arttih, 

tipHd 

Eufeb, 

Lio. 

Prapar. 

Evang, 

A.  M. 

2374. 


AH.-j.if, 


Am  R  A  MUS. 

P^Mrcimus  Jacobi  pronepos  ,  Levin 
Jofephi  fratrem  avum  habuit.Sub  il- 
lo  Hierophanta  qLudam  ^Egyptius ,  fi  Jo- 
fepho  fides ,  nafciturum  Ifraelitis  quen- 
dam  pra^dixit ,  qui  adultam  a^tatem  a- 
deptus  ,  res  ^Egyptiorum  graviffime  af- 
fligeret.  Hinc  rex  pr^fagio  territus  pa- 
lam  edixit,  omne  Hebrxorum  mafcu- 
lum  in  tiumen  projeftum  necare.  Tunc 
Amramus  Jochebeda  uxore  fiifceptam 
prolem  trimeftri  fpatio  clam  educavit, 
invocatoque  tandemad  defenlionem  ejus 
Deopaterno,  imminens  fibi  filioque  c- 
xitium  averfurus ,  capfiiL-E  eum  e  papy- 
rocontexta;,  probeque  oblinita;  inclu- 
fum,  ad  ripam  fluminis  expe^uit.  Sic  ex- 
tortus  parentibus  Mofes .,  Jacobi  abne- 
pos ,  fingularifato  a  regis  Chenephris  fi- 
lli  Thermuti  feu  Meride  reccppas  eft ,  & 
in  aula  litcris  artibufque  j^gyptiis  im- 
butus ,  mira  indole  effioruit.  Cumado- 
leviflet ,  originis  fua;  gnarus ,  gcntilium 
calamitates  acerbiffime  tulit,  occaiio- 
ncmque  naftus  ex  iEgyptii  cujufdam  e- 
videnti  injuria ,  mm  occidit ,  libertatis 
fpem  non  obfcuram  Ifiraelitis  pra:Iuccns. 
Cognito  autem  cmanafTe  ad  regem  fici- 
niis ,  declinando  periculo  .id  Arabes  pro- 


Amramm,  1  \ 

fugit ,  ibique  rcguii cujufdam  gcncr,  du- 
<fla  ejus  fiiia  ^fattus  ,  pecuarix  locavit  o- 
peram.  In-agrogregibuspafccndis,  pro 
mftituto  majorum  &  fcculi  iftius ,  va- 
caiitemDwjcxardcnti  rubo  compellat , 
inque  ^gyptum  proficifci  jubet ,  &  po- 
puium  indc  Hcbra^orum  cducere.  Ad  o- 
pus  humanis  majus  viribus  ,  miraculo- 
rum  eum  fplendore ,  fratrifque  Aaronis 
confortioanimat.  Accedit  regcm  Mo- 
fes  ,  Deiquc  Hcbra^orum  mandatum 
cxponit,  icdfruftra.  Ille  enim  fuis  in- 
tcntus  commodis ,  fervientem  libi  po- 
pulum  dimittere  recufabat  ,  miraculis 
Mofis ,  arte  Jannis  &  Jambris  Mago- 
rum  ^gyptiacorum ,  aiiquandiu  eluiis. 
Sed  brevi  patuit  ,  quantumvis  divina 
diabolorum  fraudes  excederet.  Nam 
poft  ingentem  horribilium  malorura 
cxperientiam  ,  Deus  una  nodle  omne  u- 
niverf-e  ./Egypti  primogenitum  occidit , 
folis  Ifraelitis ,  qui  ao-nima£latifangui- 
ne  poffes  ex  divmo  oraculo  confperfe- 
rant ,  communi  clade  exceptis.  Itaque 
^gyptii majoris  mali  metu ,  ne  una  o- 
mnesnofteinterirent ,  pervicerunt  re- 
gem  obftinate  ftolidum ,  ut  Ifraelitas  M,- 
gypto  exccdere  compelleret.  Quos 
deinde ,  ut  mox  dicetur,  ftolidius  infccu- 
tus ,  cum  omnibus  copiis  rubro  mariab- 
forptus  cft.  C.Tacitus  memorat,regnan- 
te  iEgyptiis  Ifide  ,  exundantem  ibi  He- 
br:Eorum  multitudinem  inproximas  ter- 
ras  exoneratam  ,  plurimis  tamen  autho- 
ribus  ,  Bocchorts  regi  nomen  fuifTe.  Sed  is, 
tefte  Eufcbio  „fuccefl!t  Cenchri ,  quim.a- 
ri  fubmerfus  interierat.  Ante  eum  Ina- 
chus  antea  Apis  diftus  (ut  Epiphanius 
memorat^cujusfiliafuit  ea,  qu2;S:Iiis 
&  Atthis ,  unde  Attica  didla ,  Mem- 
phin  eximiam  ^gypti  urbem  condide- 
rat.Sed  quam  incerta  fint  Algyptiaca- ,  an- 
te  Piammetichum  &  Necon  ejus  filium  , 
tum  difronantia  fcriptorum  a  divinis 
monumenris ,  tum  Joiephus  lib.  i.  con- 
tra  Appionem  refutans  Manethonem  , 
Cha:remonem  &  Lyfimachum,  tumi- 
pfi  veterum  dididia  ,  fatis  fuperque 
co?.rguunt :  Theophilus  ad  Autolicum 
B  2  •  cx 


24.14.. 
Exod.^./^. 


2  Tim.-^. 
16. 


Exod.y. 

8.9. 
Stralio 
lib.  16. 
A.  M. 

HJ3- 

ty£gyfti 
Geograpk. 
Orofius 
l.i.  C.8  5- 

lO.II. 

IuHin. 

1.^6. 

Diod.  Si- 

chI.L^q. 

Eccl.i. 

Tac.hili. 

iib.s. ' 


Epiph.l.i. 

C071t.  /;<8- 

refes. 


TheepJ). 
ad  .4ntol. 


12, 

ex  Manethone^gyptio  nomen  regi /ub- 
merfo  ponit  Thetinolin.  Lyfimachus 
certe  a  Jofepho  citatus  ,  veriorem  fecu- 
tus  calculum  videtur  ,  qui  Bocchorin  re- 
gem  JudEEOs  ^gypto  emififle  fcripfit, 
a  quo  Jofephus  ad  fua  tempora  mille 
n.r.,  L      feptinaentos  annos  numerat.  Tunc  Ce- 

jejehh,  r       o    ,       .  ■    ■rr         !■ 

l.  cemra     crops  Athenienlium  rex  vixiile  traditur  , 

^■p^ionm.  poil  quem  orania  Grxcorum  mirabilia 


Amramm.  Mofes» 

hiftoriisfabulifquejaiflatacontigere,  Ceu  £j^/j^ 
Phaethontis  incendium  ;    Deucalionis /.lo.  rfe 
liluvium  ;  nativitas  Erichthonii ,  raptus  frape^r. 


Proferpinx  ;  Cereris  myfteria ;  Eleufi-  ■E*""'^' 
niorum  conftitutio  ;  Triptolemi  iatio;  ^5-  ^"^ 
Apollinis  partus ;  Cadmi  ad  Thebas  ad- 
vcntus ;  &  iis  fimilia  alia  ,  fabulis  quam 
hiilori^affiniora ,  qus  fatis  eft  a  nobis  j 
vera  tradituris ,  velut  in  tranfcurfu  dici. 


&  m 


L    I   B    E   R      IV. 

Ah  Exitu  IJraUitaritm  tabermmloque  Vel  conflituto ,  ufjtie  ad 
templum  Saiomonis.  Epocha  annornm  c  c  c  c  l  x  x  X. 


C 


Um  Cecrops  in  Grsciaprimus 
Jovi  aram  ,  &  Areopagi  judi- 
cium  conftitueret  ,    Mercurius 


Jifeph. 


Judseis 
feculum 
Judicum, 
Geiitibus 
feculum 
Heroum. 
A.  Mundi 
24.13.  Di- 

1uvh8s7-   -  ,       .  11        ■ 

£jifeb.  in  vcro  Atlantisnepos,  Deorumcolloquia 

Chr.Aug.    fingeret  ,    opportunum  Deo  vero  vi- 

etvit.  Dei  {\xi\i  eft ,  nomcn  fuum  per  omnes  terras 

^y^*^'39' propagare.    Quare  Hebra;orum  quere- 

6,jXg^'  lis  imploratus ,  non  tantum  ^gyptum , 

terrarum  nobiliiTmiam  ,    miraculis  re- 

plevit ,  ut  regi  neceilitatem  faceret  di- 

mittendi  devotum  fibi  populum  ;    fed 

deinceps  etiam  in  mari  rubro  ,  &  defertis 

Arabias  fulgentiffima  ^ternaque  divini- 

tatis  fiis  documenta  dedit.Primum  Mer- 

tatls ,  quam  invitus  Hebrsis  conceilc- 

rat ,  posnitens  ^Egyptius ,  cum  deleftis 

copiis  eos  infeguitur ,  montibus  mari- 

que  circumclufos  aut  fame  conficere,  aut 

ferro  certus ,  ni  propcre  fiib  cxcufTum 

antea  jugum  redirent.  Illis  metutrepi- 

dis ,  &  ccelum  ftifpeftantibus ,  Mofes  a 

Deo  monitus  ,   percuflbs  'virga  maris 

fluFim  fubito  irx    montes  ftatumimt. 

viamque  Hebra;is  per  fundum  Oceani  a- 

perit.  Rei  novitate  attoniti  paulum  E. 


A.U. 


Exed.-i 
14. 


gyptn, 


utincoliunes  illos  terram  attin- 


gere  perfpiciunt ,  infcqui  cedentes ,  qua 
patebatmare,  aufifunt.ignari  idipfura 
malis  exitio  vertere  ,  quod  piis  faluti  efle 
conflxevit.  Mox  vero  redeuntc  in  alveos 
m*ri ,  omnes  obruuntur ,  ventis  etiam 


M  O  S  E  s. 

eodera  illud   impellentibus  ,   nec  ulla 

earum  rerum  ceflante ,  qua;  ab  irato  Deo 

ad  perniciem  imraitti  fblent  mortalibus. 

Mofes  incolumitate  fuorum ,  exitio  ho- 

ftium  ,  virtuteque  Dei  exultans ,  cfinti- 

cum  fervatori  cecinit ,  populumque  ar- 

mis  atque  opibus  ./Egyptiorura  inftru-  ^ofesiu'. 

ftum,  quo  vocabatur  ,  ducereinftituit.  "'/'»/'«- 
r  /r  ^  r>  rx        1  •  ^^^  tn  dst 

ingreiius  eremum  ,    conrecto  aiiquot /"^^.jjjpj^    ■ 
dierum  itinere ,  omnium  rerum  penuria 
invadit.  ^Egypti  fervitium  cum  faturita- 
teventrisdelideratur:  cegre  abduceco- 
hibentur  manus  contumaces.   At  Deus 
columna  nubis  interdiu  ,    ignis  noftu 
prscedens,  fluentis  amaris  dulcedinem 
mtulit ,  coturnicum  ingentem  vim  ca- 
ftris  circumfudit ,  panemco£limsdepIu- 
tum  toto  deferto  fpargit.e  petris  iargifTz- 
mam  aquam  prolicit ,  clariflima  ubiquc 
potentilfimi  favoris  pra:bet  argumenta. 
Sic  promotum  agmen ,  in  itinere  ab  A- 
malecitis  infenfatur.  Mofes  fuisinpr:»-  Exod.jl 
liumeduftis  ^e/J^OTprssficit ,  ipfeprcci-  -E^o^-i^'. 
bus  incumbens ,  promtam  a  Deo  vicfto-  «°%  , 
riara  confequitur.  Exin  ad  Sinai  mon-  'i.-i.Cux,, 
teraperventum.  Hux  ubiDeusinftitit,  Suif. 
validis  tubarum  clangoribu;.;  aer  quati-  '^^'''ir.  l.j, 
tur  ,  crafl^que  nubes  crcbris  cum  ful- 
minibus  advolvuntur.    Inter  harc  Dei 
vox  longe  Jateque  perfbnat ,  cujus  hxc  ^"'«l^gi 
fententia :  Solm  Ifl-aelis  Deus  pro  Deo  ^'^^J^'^' 

babendus.  "^"  '^' 


4. 


•  Mofes,  jj 

habendus.   SimulaCris  \$  non  reprajfen-  j  rnuris  oppicia ,  vanamque  dc  cxpiion.i- 
tandus.  Nomine  ejus  fanfte  urendunv     tioneearum  fpem  rcnuntiarunt.  IcTubi 


J$. 

I  C»r.io. 

Exod.  20. 

31.32,33' 
34- 


l.^.c.6.7. 
8. 


L.  L. 

A.  M  C  . 
S4-;3- 

13,14.. 


Ferix*ipii  folennes  agcnda:.  Parentes  ho 
norancli.  Vitar  proximi  cujufque  parcen- 
dum.  Honeftas  corporis  libidmibus  haud 
inceftanda.  Nemini  opes  fortuna;que 
corrumpcndx.  Nemomendacio  lceden- 
dus.  Polleffiones  alterius  non  appetend^e. 
Denique  nec  minima  cupiditate  aut  co- 
gitatione quifquam  violandus.His  a  Deo 
diftis  ,  cum  tubas  circumftreperent , 
lampades  inardcfcerent  ,  montem  fu- 
mus  obtegeret ,  populus  intolerans  ter- 
roris,  mediatorem  poftulavit ,  quo  in- 
tercedente  pleniorem  propitiandi  Dei 
modum  addifceret.  Itaque  promiiJiis  eft 
alius  ,  fuo  tempore  ex  Ifraelitico  fangui- 
neproventurus ,  quem  facileomnesfu- 
ftinerent.  Is  MeJJicu  dclignabatur ,  qui 
ut  Dei  filius  jam  tum  populum  ducebat , 
ac  cum  Mofc  in  inonte  coUocutus ,  re- 
ligionis  ac  morum  viam  tum  edocebat. 
Sed  immorante  diutius  Mofe  ,  quippe 
qui  jejunus  x  l  dies  apud  Dominum  du- 
cerct ,  flammis  confiimtum  duccm  fu- 
fpicati  Hebra;i ,  pcr  Aaronem  'vituli  fi- 

fnum  conflatilis  erexcre  ,  Dcum  fibi 
oc  pado  propitiare  cogitantes.  Re- 
gremis  Mofcs  cum  duds  ex  lapide  tabu- 
loi  manu  Dci  fcriptas  detulifTet ,  popu- 
lumque  luxui  &  facrilegio  deditum  con- 
fpicatus  ,  confregit  tabulas  ,  indignam 
effe  gentcm  teftatus  ,  cui  lcx  Domini 
traderetur.Separaroque  tabcrnaculo  qua- 
draginta  dicrum  fpatio  Deum  exoravit , 
ne  rmprobum  populum  deleret ,  fed  u- 
ti  confueverat ,  eum  antcccdere  maje- 
ftate  propria  perdius  atquepernox  non 
defifteret.  Sic  tabula:  refedx ,  ftruftum 
Dei  tabernaculum  ,  Aaron  facerdotio 
inunftus ;  facies  Mofis  tanta  claritudi- 
neilluftrata,  ut  mandata  Dei  relaturus 
yelamento  eam  tegeret.  Levitica  tribu 
in  facerdotium  fegregata ,  rcperta  fimt 
Hebporum  dc  &  iiii.M.SicproIatis 
caftris  in  dcfertum  Thafan  pervcntum , 
mifHque  exploratores  in  Palsftinara. 
Pletique  fcliccm  quidcm  terram  ,  ^fed 
gentes  pervalidas  &  munita  ingentibus 


populo  compertum  ,  defpcrato  Deiau- 
xiIioin.^gyptumrevcrti  pararunt.  Sed 
conflernante  fubitanca  Dci  apparitione 
cohibuerc  impctum ,  retro  convertcre 
iterjuffi.  Sictotos  quadragintaannosin 
defcrtis  demorati ,  Palasftinam  non  oc- 
cuparunt ,  donec  variis  cladibus  confu- 
mcrcntur ,  quicunque  Dco  tot  experi- 
mentis  cognitofidem  denccrafTent.  Ni- 
hilominus  coelefti  eos  cibo  pavit  Deus , 
aquafque  e  rupibus  produxit  ,  coturni- 
cibus  iterum  caftra  circumfudit ,  aliaquc 
gloria:  fuje  monumenta  tum  Hebra:is  , 
tum  omnibus  pcr  orbem  terrarum  gen- 
tibus  memoranda  rcliquit.  Interimfa- 
toabfumptis,  qui  pcr  setatem  &  expe- 
rientiam  certiora  de  Numine  arbitrari 
debucrant,  Mofiquoque  vita;  tcrminus 
appropinquabat.  Sed  antequam  e  mor- 
tali  vita  migraret ,  Aradiim  ,  Sihonem, 
&  Ogum,  intcrjacentes  inter  Idumseam, 
Euphratcm  ac  Jordancm  reges  fubegir , 
caftraque  fuper  Jordanem  naud  longe 
ab  Hierichunte  molitus  eft.  DeceJJit  an- 
no  a;tatis  ccntcfimo  &  viccfimo  ,  vir 
Deo  chariffimus ,  perque  omnes  gcntes 
&  tunc  &  omni  x\o  cclcbcrrimus.^^Nam 
etiam  Ethnicis  fcriptoribusBerofo.Dio- 
doro  ,  TrogoPompcjo  ,  JuftiiTO ,  Taci- 
to  ,  Plinio,  Straboni,  Trcb.  PoIlioni,Ju- 
vcnali ,  &  plerifque  aliis  notum  fiiiiTe  re- 
perimus :  De  fepulchri  loco  nihil  com- 
pcrtum.Eodem  temporis  traftu  Eryfich- 
thon  Cccropis  filius  ApoUini  Delio  tem- 
plum  excitare ,  &  Lycaon  in  Arcadia  hu- 
manis  viftimis  litare  aufus  eft  ,  Satana 
Dcum  smulantc. 

Lycaone  prognatus  OEnotrni  pri- 
mus  omnium  coloniam  in  occiduas 
Europar  partcs  deduxir  ,  cujus  fbcii  in  I- 
talia  ab  incerta  origine  Aborigines ,  dein- 
de  ab  Italo  regc  Itali  appellati  funt. 

Mgyptus  quoque  ,  n  Gr^ecis  fides  ,  ftib 
id  tempus  nomenimperiumque  mutavit. 
Nam  Danaum  regem  ^Egyptus  expuht , 
regno  a  fe  nomcn  fecit ,  Danaus  cxul 
pnmus  navem  advexit  in  Grsciam , 
B  §  cuna. 


Num.  14. 
Dtut.%, 

Jofiph. 

10. 
Deut.i. 


Num.ii, 

27. 
Deut.i,^, 

Jofeph. 

/.4  C.I.2. 
3.4.5.6.7. 

8. 
Diod.Sic, 

lib.ifO. 


JufH-n: 

tib.16. 

Jofepb.  _ 

/.  I.  Appia. 

Eufeb. 

Chr. 

Georg. 

Cedren. 

Tacitus 

hijlor.  /»/. 

Pauf.l  9,. 

PlinJKf. 

/.30.C.1. 

Dionyf, 

Halic.l.x: 

Euf.Chr, 

J^ug.  /.i8v 

de  civit. 

Dei.ciZi 

Plin.l.j, 

c.;6. 


Orofus     cum  ante  ratibus  narigaretur. 
/.  ije.ii.  Srenclo  Arooz  urbem  tcnuit 

Theoph. 

Uc. 

^>mo' 
Exitus 

12. 

Mundi 

Jof.u 
a.y.  6. 

'Jf^Jeph. 
lib.^.  c.i 
Frocop. 
l.z. 

Eniig. 

l.^.C.  I 

^ofeph. 


lofua. 

jetlo 


is  e 


ubi  per 
quinquaginta  iiiias  totidem  iEgyptifra- 
tris  filios  interemit ,  uno  fuperitite  Lyn- 
ceo,  quifceleris  poenas  exegit ,  occiib- 
quc  patruo  regnui,B  obrinuit.  Thcophi- 
lus  Antiochenus  ex  Manethone  -i^^gy- 
ptio  Danaum  Armcn  vocatum  ,  -^gy- , 
ptum  Sethon  fcnbit ,  eorurnque  impe- 
rium  in  i  So  ab  exitu  annum  incidit, 

J  Es  us  vcJ  Josu  A. 

JJE:/^.ffeu  Jofua,    vir  fandus  &  armis 
egregius ,  Moii  a  Deo  iubftitutus ;  de- 
•  ficiente  navium  copia ,  J-ordamm  plene 
..undique  ripis  ilagnantem  divino  mune- 
c. 8*9. 10.  ^^  dtfcidit  ,   omnemque  exercitum  per 
A.  M.  C.  ficcum  alveum  traduxit.   Mox  folo  tu- 
24-94-       barum  clangore  expugnata  Hierichun- 
Aug.i.-iM.  j-e^   j-yjyj  validiiTima  moenia  Dei  nutu 
^"l^'.^j^_conciA<iX3.\Vi,  omnes  Pala^ftinse  gentes 
FliniHs  '  autexciditaut  terrore  compreflTit.  Ali- 
^.f.  c.  j6.  qui  indigenarum  Africa;  littoratenuere , 
'P\orn.  de  cx  quibus  poltca  illuftris  Poenornm  popu- 
natura.      luj  ^  finguam  Canansam  referens ,  exili- 
Dsorum.  |.jj_  G;«i^^o«//<e,o-ens  valida,uItrofededi- 
derunt.  Deditio  ha:c  proximarum  ur- 
biumreo-ibusirasconcivit.  Obfeffis  llib- 
venientes  Ebraci ,  ope  fiibnixi  Numinis, 
reges  in  fugam  egere.  Cumque  dies  cx- 
dentesdeficeret,  ne  nox  vittis  prxiidio 
eiTer,  precatudacis  fol  jujfns  curfumji- 
Jlere,  diemquedisicontinuare ,  ut  nul- 
lum  hoilibus  Dei  effugiura  fuppeteret. 
Tantum  viri  unius  fides  valuit.  Divifo 
A.  M.  C.  per  tribus  captivo  folo ,  partaque  pace , 
mortuus  al^Jofua  anno  a:;tatis  decimo  & 
centefimo  ,    regnante ,    ut  ait  Augufti- 
nus,  apudAflyrios  regeoftavo  decimo 
Aminta ,  apud  Sicyonios  Sexto  decimo 
Corace  ,   apud  Argivos  decimo  Danao , 
apud  Athcnienfes  quarto  Erichtonio. 

Sic  dum  Hcbrxi  Pala^ltinam  colere 
incipiunt ,  Ceres  frumenta  conficere  mo- 
lerequein  Attica,  Italia,  Siciliaque  in- 
veniile  fcribitur ,  ob  id  a  poi1:eris  Dca  ju- 
.dicata.  A  qua  acccptas  fruges  Triptole- 
mus  Eleufina  veniens  diitribuit ,  terram- 
que  diligentius  colcre  edocuit.  Jtqiter 


Finehai, 

vero  frater  Cer.ens ,  alii  Xantlium  vo.^  ■ 
cant ,  Eufcbius  Afterium ,  Europam  A-  A.  M.  0,1 
genoris  Phosnicis  filiam,  Minois  Rhada-  ^f^'^- 
manthi  &-  Sarpedonis  poftea  matrem  ^**.?-  ••8. 
violavit.Ibi  Cfidmus  fororem  ab  Jove  ra-  fyiod.Sic. 
pt.im,  inquirens ,  cx  .Egypto  ad  Phcsni-  /.3.^4, 
ces,  aPhcEnicibus  ad  Grxcos  literarum  ^eaopiu 
charadleres  detulit.  Ex  cujus  filia  deinde  '"'^1'*^' 
Ssmde Bacchm ,  vitium  in  Gr^ciareper-  ^"'^* 
tor ,  ingens  Poetarum  fabula ,  procrea- 
tus :  AcQue  hic  eft  Bacchus  tertius,Jovis  • 
poftremi  &  Semeles  filius.  Nam  duo  alii 
aliis  Joyibus  geniti ,  fupranobismemo- 
rati  lunt.  Nec  enim  ablurde  fcripfit ,  qui 
illuftrium  familiarum  primogemtos  Jo- 
ves  &  Junones,nepotes  fortiiiimos,Her- 
cules  Grxcis  diftos ,  prodidit ;  Cicero  Cic.llb.xi 
quoque  plures  Joves ,  Mercurios ,  Mi-  de  nat. 


%Si-j. 


nervas  aonofcit. 

P  I    N    E   H    A    S. 

T\  Efuncfto  Jofiia ,  Canm&i ,  /pe  He- 
brsos  fiiperandi  concepta  ,  Adonibe-. 
fecum  ducem  creant.  Hcbr^ei  confulto 
per  Pineham  facerdotem  Deo ,  congreffi 
cum  idololatris  duccm  Adonibefccum , 
multorum  antea  populorum  viftorem , 
capiunt  mutilantque  ;   multa  oppida  in 
poteftatem  redigunt ,  inter  aliajerofo- 
lymam ,  occiiis Tiabitatoribus.  Sed  Ben- 
jamit^ ,  quibus  fiiperior  pars  urbis  fbrte 
obvenerat,  rributo  impoiito  incolis,con- 
tra  divii;ium  mandatum  eis  pepercerunr. 
Idem  alise  tribus  imiratx  :  Sic  fecundis 
rebus  florentes  luxuria  corrupit ,  ut  vio- 
lata  refio-ioneic-naviasinfuefcerent.  De- 
fieratque  &    optimatium  magiftratus, 
neque  Senatus  ex  inftituto  legebatur.  I- 
taquereperti ,   qui  domi  fuasiacra  &  pe- 
nates  gentium  ritu  facerent ,  imo  publi- 
ce  prsepofteram  Venerem  exercerent, 
nefandaique  etiam  hbidines    defendere 
non  erubefcerent.   Talia  aiifi  Benjami- 
t:E  a  tribulibus  pene  ad  internecionem 
cxd  fijnt ,  asgre  reparata  tribu.   Con- 
ftat  eo  bello  Benjamitarum  viginti  quin- 
que  millia ,  Hebrasorum  quaciraginta  m. 
cecidifle.  Sed  Ilraelitas  nepos  Aaronis; 
Vinehfts  graviter  iucrepavit  ,   obtenta- 

que 


Deor. 


Jud.  17; 
18,19, 
20,  21. 
Jof.lib.s. 
■cap.  I.  2. 
Snlpit. 
Sev.  l.i, 
Zonar. 
Annal. 
tom.  i. 


Judic.lc, 
21. 


OthoMiel. 

que  ad  modkum  pocnitentia ,  mox  rela- 

pfos  ad  proEmas  coiifuetudincs  Cu/anri- 

^Mif./.i8.  lathanus  Mefopotamia:  Rcx  bcllo  ador- 

C.12.       tus  fubjugavit ,  immitiquc  imperio  Iw- 

jijjoll.  l.i.  byjt;  oftcnnium  ;  quo  tempore  Buliris  , 

Ncptuno  natus  &  Lybia  ,  in  hofpitcs  &- 

villcfccustlumenNihim  traditur ,  occi- 

fus  tandcm  ab  Hercule  yEgyptio. 


A.  M. 

Biicholl. 

^lfled. 

2510. 

Exitus 

iEgyp. 

pciaci/3. 

ftid.  3. 

Jofeph. 

/./.C.34. 

Selinus 

Fol.  c.iz. 

Falajjha- 

tus  defab. 

tjarrat. 

Eufeb.  in 

Chron, 

Clem. 

Mex.l.i , 

Strom. 


Strab.i^. 
Diod. 
Sic.  l.j. 
Anno 
Exit.  98. 
Mundi. 

jHd.  3. 
Jofeph. 

i-r-  c.j. 


Othoniel. 

SnielttA  malis  preili  Deo  flipplicant, 

qui  Calebi  fratrcm  virum  ftrenuum , 
cui  Othonielnom<zn  ,  eis  excitavit  liberta- 
tis  vindicem.  Is  coattis  copiis  vincit  Sy- 
ros,  ac  re  bene  gefta  primus  poft  Jofuam 
jtidex  Sc  gubernator  deligitur,quem  ma- 
giftratura  ad  quadragelimum  a  morte 
Joflix  annum  gefHt. 

Eo  tempore  Amphion  &  Zettts,  conci- 
liatis  eloquentia  concentuquemulicoa- 
greftibus  ,  Thebcu  dicuntur  occupafle  & 
muniifie ,  expulfo  Cadmo  Agenoris  filio 
Sifyphtts  in  Achaia  Ephyram  ,  quje  poftea 
Corinthus  didla,  condidit. 

Linus  Amphionis  squalis ,  Herculem 
Jovis  &  Alcmence  filium  erudivit.  Rha- 
damanthus  in  Lycia  ,  Minos  in  Creta, 
Acrifius  apud  Argivos ,  magnam  juftitije 
&  feveritatis  laudem  adepti.  Acrifius 
Amphiftionas  popularera  Gxxdx  Sena- 
tum  infHtuit. 

E  H  U  D   u   s. 

Y\  Efundo  Othoniele ,  Hcbra;i  iterum 
fine^Magiftratu ,  fine  mctu  Numinis 
agentes ,  ab  Eglone  Moabitarum  Rcge 
fubafti,  annua  tributa  pcnfitarunt.  Eglon 
Hierichunte  ftrufta  regia ,  per  annos  dc- 
cem  &  oCio  variis  illos  malis  exagitavit , 
cum  interim  adolefccns  T.hudm ,  robo- 
re  corporis  animique  fiducia  prceftans  , 
in  familiaritatem  fe  infinuavit  tyranni. 
Cuialiquando  munera  ferens ,  arcanum 
fingit ,  naftufque  fblum  uno  iciu  trmsfi- 
git.  DigrefTus ,  fit  autor  recuperanda;  \i- 
bertatis,  occupatoque  Jordams  trajeclu  , 
lortiffimos  Moabitarnm  ad  decem  millia 
occidit.  Sic  barbarum  jiigum  excutitur. 
I,biidm  princeps  creatus  lxxv  poft  O- 


EhHdtii^  I  j, 

ih.omc\Qma.x\nodecedit ,  extrcmis  tcm- 
poribus  Samgarem  focium  naclus ,  qui 
Phcenicum  fcxccntos  una  fude  interfe- 
ciffe  proditur. 

Divinam  horum  Heroum  fortitudi- 
nem  quodammodo  cemulati  fcruntur , 
GriEcorum  carminibus  ccIcbres,Perfcus, 
Bellcrophontcs,  Pelops. 

Perfeta  Jove  natus  &:  Danae,  filia  re- 
gis  Argivorum  Acrilii,  Gorgoncm  Mc- 
dufam  merctricem  ,  fccundum  Paula- 
niam ,  Afrorum  ad  Tritonidcm  paludcm, 
dominam  ,  amatorcs  fuos  miris  phikris, 
dcmentantem,  fecundumalios  bdlatri- 
cemftrenuam,  capitetruncavit ,  celer- 
rimaque  Bcllcrophontis  navi  ,  cui  no- 
men  Pegafus  ,  trajtfto  mari  Barbaros 
Afia:  domuit.  Bellerophontes  ab  Antsa 
(  Hygino  Stenoba:a  efl )  Pra;i:i  uxorc , 
de  flupro  appellatus ,  lafcivam  foeminam 
repulit.  Ardefceris  repulfa  mulier  mari- 
tum  accendit ,  ut  datis  codicillis ,  queis 
interfici  mandabatur  ,  Bellerophontera 
ad  Jobatem  focerum  in  Lyciammitte- 
ret.  Jobates  in  ultionem  intentati  cri- 
minis ,  ad  Solymos  domandos  Bellero- 
phontem  amandat ,  ut  fub  pra^tcxtu  me- 
morabilis  pugnaz  interiret.  Rcducis  au- 
tem  (  nam  Sc  alia  pericula  feliciter  ab  co 
fuperata  co^noverat )  virtutem  admira- 
tus,  filiam  ei  ciira  parte  regni  uxorem  de- 
dit.  Porro  Dardanus  item  Jove  geni- 
tus,  Teucri  gencr  Dardanix ,  ejus  filius 
Tros,  Dardanise  a.  fe  Troadis  nomen  fe- 
cit.Cujus  filium  Ganymedum  quodTan- 
talu^  rapuiflet,  bello  a  Troc  ac  Paphlago- 
ne  petitus,  varia  fortuna  reftitit.  Tantali 
autem  filius  Felops  curuli  certamine  vi- 
ftor  ,  cum  Hippodamia  OEnomai  regis 
filia,pulcherrimavirgine ,  efletpotitus , 
deduftis  in  Grceciam  colonis,  Feloponne- 
fo  nomen  indidit.  Hujus  foror  Niobe 
Yuit ,  qux  ex  amiffione  liberorum  ftupe- 
fa£f:a,aut  impofita  fepulchro  eorum  ima- 
?ine  fuiIapidea,Poetis  fingendi  dedit  ma- 
teriam.  Pelops  poftmo^dum  ludos  O- 
lympicos  Jovi  inftituit,dsinceps  ab  Atreo 
&  Hercule  inftauratos ,  Prsetum  vero  &■ 
Acrifium  iiuer  fe  beUantes,clypeos  inve- 

mfie- 


Tdtian^ 

orat.  con- 

tra  Grxr., 

Eufeb.  in 

Chro?i. 

Pauf.  l.  7". 

Clem.  ftr. 

l.S- 

PaltSjjh. 

de  fab. 

narrat. 

JuL  H}g. 

Fab.  j7. 

Furius, 

Fulg.  l.^r 

Myth. 

Sira.l.i^. 

llsmer. 

Iliad.  C. 

Enfeb. 

Chron, 

Dfod.l.t^ 

Cicer. 

Tiifc. 

lib,  3. 

FaUph, 

defnb. 

narrat. 

Plin.  l  7. 

c.tp.jy.    . 

Aug.l.j. 

C,D.c.±. 


^s 


Dehora,  Gedeon» 


niffe  tradit  Pliaius.  Eodem  fere  traclu 
temporis  fmm  in  Latio  Aboriginum 
Rex  fuit ,  lucceiTore  Saturno ,  quem  ho- 
fpitio  (ufceperat ;  Quo  regnante  aureum 
fuiire  feculum  ex  rerum  communitate  , 
inventoque  in  locis  occiduis  vinearum 
atque  aororura  cultu  memorant.  InPa- 
teitina  ob  annonas  gravitatem  aliqui  fo- 
lum  vertere.  Ex  quibus  Naemis  vidua 
Rucham  nurum  fuam  e  Moabitide  terra 
JRuth.i.t.  fecum  reducens ,  illuftrieam  marito  e- 
34'  locavit,  Boazo  fcihcet  jam  feni ,  ex  qua 
Obedus  Davidis  regis  avus  procreatur. 


D   E 


B    O    E     A. 


A.  M. 


2.532. 


T  Nterim  Ifraelita;  ob'  /iolatas  religio- 
nes  iterum  perpeili  tyrannum  Cana- 
^jflj^'    nxorum reorem  Tabinum ,  finitimorum 

Allled f        'j     ■      -i  •■         T 

2512,  injurns ac dcprcxdationibus patuere.  Ja- 
Exitus  bini  Ducem  Siferam  D^^r^m  Propheris, 
179 •  adjunfto  libi  Baraco  Naphtahta  profli- 
it^^rl'^'  g^vit  cum  exexcitu  ,  Deo  granduie  & 
Ar  c/i  imbribus  in  hoftes  pugnante.  Profugus 
impcrator  muliebri  manu  cecidit.  y/?rf  e 
Bioil.  Molis  afHnitate  prognata  muher  ,  ille- 
^;e./.ii^.  Qi^p^  i,^  ^(les  fuasfopitumqueaggrefla, 
Chrln  '"  clavis  per  tempora  adaftis,  humo  affixit, 
Pauf.l.io.  &  Baraco  mortuum  hoikm  oliendit. 
Tlin.  /.2.  Quiarmis  in  Jabinumregemconverfis, 
C.CJ1.&-  5i  ipfuni  excidit  &  regiam.  Deborae  divi- 
.10.^.2.    j^^  vati  squalis  fertur  prima  Hexametri 

Llem.  I.       -,         .    •   T  ■        ^    1  ^  „, 

Strom.  Carmuiis  aiventnx  apud  Gra;cos  FhA- 
Strab.l.p.  monoe ,  filia  ApoUinis  credita,  quore- 
Cengr.  centi  Deo  plenam  fe  gerens  ,  oracula 
Eafeb.  reddere  vicmis  coepit,oppido  Delphis  fub 
Ovidii  P^rnaflo  monte  fito.  Specus  erat  fub- 
Meta-  '  terraneus ,  cujus  orificio  impofito  tripo- 
fnori>h.  diinfiitens,  exhalationevoraginistemu- 
Dionyf.  \tnt3.  futura  prascinebat.  Nam  antea 
{,'  '"  quicunque  in  ipecum  oraculorum  caufa 
Strom.'  iiifilierant ,  econfpeduhominumablati 
PHh.  dilparuerant.  Itaque  impofitus  orificio 
Diid.l.  4„  tripus  eft  ab  accohs,quem  afcendens  mu- 
Eufeb.in  [[^^  ad  id  confecrata ,  ftatim  a  da^monio 
„J°r'-  corripiebatur,  interroaantibufqucfutu- 
Corinth.     raprarcinebat.  Celebernmnm  multis  le- 

culis  orMiilum  Chrifto  nato  conticnit. 
Eadem  tempeftate  fuit  Midoi,  Gordia; 

fllius ,  in  Phrygia  divitiis  quara  artibus 


inftruftior,  qui,  quod  Apollini  Panapra:- 
tuIifTet  in  Muficis ,  aures  habuiffe  afi- 
ninas  fingitur.    Fana  tamen  Arcades 
magnis  religionibus  coluere.   Orphem 
quoque  fub  id  temporis  Deos  cekbrare 
verfibus  cocpit :  Sed  unum  omnium  fu- 
premum  prardicavit.  Car ,  i  quo  Caria, 
auguria  ex  avibus  invenit ,  adjecit  ex  cx- 
teris  animalibus  Orphcus.     Sic  arufpi- 
cium  Delphus,  ignifpicium  Amphiaraus, 
aufpicia  avium  Tircfias  Thebanus,inter- 
pretationem  oftentorum  &  fomniorura 
Amphidyon  Grxeis  tradidere.  BAdalm 
imagines  primus  animatis  perfimiles  fa- 
bricavit,  ut  vifum ,  incelTum ,  totumque 
viventium   habitum    exprimerent.     Is 
poftmodum  e  Creta  elapfus,  ob  invefti- 
gabilem  fugam  pennis  avoIafTe  fingitur. 
Eodem  ternpore  ,    Acrtjio  non  fponte 
Perfei  interfefto  ,   Argivorum  Reges 
defecerunt ,  cum  ufque  ad  Pelopem  re- 
gnatum  Argis  eflet  annos  5-44.  Tranfla-  Thu.c.  l  r, 
to  Mycenas  imperio  ,  regnarunt  poft 
Acrifium,Perfeus,hinc  Euryftheus  Sthe- 
neli  fihus ,  deinde  occifb  ab  Heraclidis 
Euryftheo ,  Atreus ,  Thyeftes  ,  Agamc- 
mnon ,  yEgiftus ,  Oreftes  ,  Tifamenos, 
Penthilus  &  Cometes,  ufquead  Hera- 
clidarum  defcenfum,  de  quo  fiio  loco* 


G   E    D    E    O    N. 

TNvalefcente  per  Grsciam  fuperftitio- 
ne  ,  nec  Hebra^i  fibi  caverunt  a  profa- 
norum  numinum  obfequiis.  Quare  in- 
dignante  Deo  Midimita  &  Arctbes ,  im- 
menfa  multitudine ,  otio  deditos  opprel- 
fere ,  frumentumque  &pecusomnean- 
nuis  incurlionibus  deprasdati ,  ad  extre- 
mam  eos  egeftatem  &  famem  redeg-e- 
runt.  Increpatis  per  vatem  Ifraehtis ,  & 
ad  Deum  refugis,  nunquam  ejus  clemen- 
tia  defuit.  Itaque  excitatus  Gedeon ,  Ma- 
naflcs  tribus  vir ,  fignifque  confirmatus, 
idoIiuTi  Bmlis  ante  omnia  deftruit.  In- 
de  ex  dccem  armatorum  millibus  quse 
coegerat,  dcligere  juflus  promptiffimum 
quemque ,  treccntos  ex  iis  tubis  facibuf^ 
queinftituit ,  caftraquc  hoftium  triparti- 
to  aCTmine  circumfiftens  no6lu,  maxi- 


A.  M.  C. 

Difire. 

pant 

Buchol^ 

Helvic. 

Alfted. 

TnrceUin. 

Alii. 

Exicus 

217. 

jHd.6.  7. 

Jofeph.      ■ 

l.j.  e.7.8. 


Bncholl. 


Jnd.z.^. 


Aljlcd. 

Euchol^. 
a/ii. 
A.M.  C. 
»710. 


TUn.l.i. 
cap.  y. 
JDion,  l,  j, 
7huc.  1.6. 


Dion. 

Bal.l.i. 

Liv.l.i, 

Auf.  in 
yit.  ApoU 


Gedtort.  Thotai  ^  lairus, 

marum  copiariim  opinfon?m  iis  ingeflit. 

Qyaic  panico  coneptiterrore  fiigam  ar- 

ripiunt ,  gladiis  fe  invicem  pecubufque 

obterentes.  Fugientibus  inliltit  Gedeon, 

voc.uis  ad  arma  linitimis ,  rcges  ducef- 

que  comprehendit ,  hoftiumque  ad  cen- 

tum  'viginti  millia  cadunt.    Ea  viftoria 

tantum  iibi  authoritatis  peperit ,  ut  He- 
bra:iuItro  ha:reditarium  ipli  filiisquee- 
jus  imperium  olferrent.  Quo  ille  mo- 
deftiflime  recufato,  quadraginta  annis 
jus  dixit  populo ,  ut  parum  aut  nihil  a 
privato  difFerret ;  in  eo  prsecipue  cul- 
pandus  ,  quod  injufTu  Dei  veftem  facra- 
'vitemanubiis  .,  quam  familiares  incefta 
religione  coluerunt.  Superftitionem  eam 
adeo  averfatus  eft  Deus ,  ut  omnes  fere 
Gedeonisfilii  (erantautem  lxx  epluf- 
culis  uxoribus  fufcepti)  interirent ,  fce- 
lereunius  Abimelechi^^mii.  Quiutper 
nefas  invalit  dominationem  ,  lic  cum  i- 
gnominia  amifit ,  fragmine  inolaris  laxi 
tranfverberatus  caput ,  dcvolvente  id  e 
turri  foemina.  Sic  fratrum  cxdempro- 
brofamorte  expiavit. 

Dum  Hebr^i  a  fe  Arabes  ejiciunt,  Pe- 
lafgi  gens  TheiTalica ,  Italije  maritima , 
ejua  Sicilije  obvertitur ,  occupant  :  ab 
iisregio  Magna  Grxcia  nommata.  Pe- 
lafgi  Umbros  exegere:  Hos  Lydi ,  a 
qiiorum  rege  Tyrrheno  Tyrrheni  didi 
funt.  Mox  a  facrifico  ritu ,  linguaGra:- 
corum ,  quam  intulerant ,  Thufci  funt 
cognominati.  Similiter  Siculus ,  Itali  fi- 
lius ,  a.  Pelafgis  pulfus ,  in  proximam 
traduxit  infulam  populares  ,  quam  olim 
Cyclopes  tenuerant,  tuncSicani,  Hi- 
Ipanica  gens ,  incolebant :  ab  eo  infula 
Siciliadida,  ante  bellum  Trojanum  £e 
tatetertia. 

Paulo  poft  Evander  Arcas ,  faftioni 


'7 

Suppar  illis  Minos  Junior ,  Lycafti  fi- 
lius ,  Athenicnfes  ob  neccm  filii  fiii  An- 
drogei  bello  aggreffus  vicit ,  tributi  no- 
muK-  pueros  im-peravit ,  quos  Minotau- 
rus ,  leu  ex  Pafiphaes  adultcrio  gcnitus , 
feu  adulter  ipfe  ,   in  carcere  fiexuofb , 
quem  Labyrinthum  vocarunt,  confccit. 
Adextremum  Thefeus  ad  eundem  fpe-  Pht.  /« 
cum  damnatus,  impetrato  ab  Ariadne  Thefeo.^ 
filia  Minois  fubfidio  ,  fa;vum  hominem  ^'''^^"'"^- 
interemit ,  mortuoque  patre  ^geo,Pan-  ^ufeb 
dionis  filio  ,    Athenicnfibus  Iibcrtatem  Chron'. 
dedit ,  ipfa  urbe  e  circumjedlis  vicis  fre-  PaUph.de 
quentata.  Idem  poftea  Orcum  MoIofTo-  /"^-  ""''- 
rum  reaem ,  Pirithoo  comitc  ,  exfpo-  ?^-  ^''"•^ 
Iiare  Proferpina  conatus  ,  exitium  fibi  piutar.  in 
audacia  attraxifTet ,  nifi  ab  Hercule  fu-  Thef, 
pervenicnte  efTct  pcriculo  exemptus;Pi-  J'fiph. 
rithoum  Cerberus  canis difcerpiit.    Ex-  '-Sc-S* 
trema  Gedeonis  astate  Tyrm  efl:  condi- 
ta,    annis  240  ante  Templum  Salo- 
monis. 


A.  M. 

2713. 


bus 


in 


patna  ap^itatus , 


duabus  navibus  in 


Latium  appulit  &  a  Fauno  rcge  (is  Pici 
filius ,  ab  Janp  quartus  erat)  Palantium 
habitandum  fufcepit ,  eundem  locum , 
qui  poftea  Romse  Palatium  diftus.Mater 
ejus  Grscis  Themis ,  Latinis  Carmenta 
vocata,  fatidico  fpiritu  celebratur.  Fauni 
uxor  Latinarum  literarum  raater  audit. 


Tholas  &  Jairus. 
pXempto   rebus  humanis    Gedeone, 
non  deftituit  Dcus  populum  fibi  addi- 
ftum,    fed  per  Tholam  Ifafcharia  tribu  ^j^^us 
ortum  ,  falutem  ei  viftoriamque  a  cir-  %°^\q    . 
cumjedis  gentibus  comparavit ;  Eoque  Sulpit,' 
poft  viginti  tres  annos  dcfunfto  ,   per  Sevcr.l.j, 
J-airum  Gileaditam ,  prole  &  opibus  po-  ^-  M. 
tentem  ,    22  annis.   Quibus  mortuis,  ^2^f',. 
pudendum  didu ,  Hebraei  illos  coepe- j.^^^. 
runt  Deos  colere ,  quorum  veneratorcs 
veri  Dei  ope  ipfimct  fubjugaverant.  Dii  Hyg.fab. 
ifti  nec  Gr^ECos ,  fiiperftitionum  Afiati-  ^.i-poh. 
carum:Kmulos,quiefcerefuntpafl[i.  Cum  ^".'^■'■2. 
enimPhryxus  &  Helle  Athamante  ge-  p^J^p^"'" 
niti,  novercx  Inus  infidiis  pcterentur,  defab. ' 
corruptaque  auro  Pythia  ad  csedempo-  narrat. 


fcerentur ,  congeftis  opibus  fiigam  arri-  -D«o^.  /.4. 
piunt,  &  ad  iiletem  Colchidis  rcgem  ^^'«•'•33« 
properant.  Ibi  Helle  e  navi  in  mare 
prolapfa  Hellefponto  nomen  impofuit. 
Phryxus  ad  Colchos  pervenit.  Exporta- 
tos  ab  eo  thefauros  repetituri ,  aut  no- 
vos  reperturi  Heroes  Gr^ci^e,  navem 
Argo  diffcam  confcendunt  Jafon ,  Ad- 
metus ,  Caftor ,  PoIIux ,  Hercules ,  Pe- 
C  leus , 


i8 

lcus ,  multlque  alii ,  fabulis  potius  Grse- 
corum  quam  veritate  celebrati.  Perve- 


ftiadColchos,  filise^etas  regis ,  Me- 
de^e  iiomine  ,  perfuadent  nuptias  Jafb- 
nis  ,  deceptifque  ejus  artificio  cultodi- 
bus  ,  opes  auferunt.  Renavigantes  in 
Thcflaliam  Laomedontem  Trojae:  re- 
^em,  Ilifilium,  quodpaftampro  filije 


ThoUs  ^lairus.  lephtes. 

noribus  colutt.  Thefei  cineres  e  Scyto 
infjla  polT:  ^ooannos  reportavit  Cinion, 
Plutarcho  tefte.  Cseterum  Euryftheo  ab 
.Herculis,  cuia^rumnasfacefTerat ,  filiis 
tandem  trucidato ,  fucceiHt  Atreus ,  qui 
cum  Thyefte  fratre  capitales  inimicitias 
exercuit.  Thyeftes  enim  Atrei  uxorem 
adulterio  macularat ,  Atreus  Thyeftis  fi- 


JlpoU.l.i,. 
Dicd.  l.^. 
Strabo 

l.  12. 


falute  mercedem  negaflet ,  obtruncant ,  j  lios  clam  peremtos  iplimet  epulandos  ap- 
regnum  Priamo  filio  tradunt.  Indejafo-  j  poiijit ,  atrocem  injuriam  atrociori  ul- 

tus.  Fcedum  quoque  Laji  Thebani  do-  Orof.  /.«; 
mus  fped:aculum  edidit.  Oedipm  patm  f"/'-  la- 
interfeEior  ■,  matrii  maritm  ,filiorumfra-  ^/""'''•f  3« 
ter  y  fuusTjitricttsfnHusefl.  Lajus  enim  n'"*-''-^ 
oraculo  territus  Oedipum  filium , 


nis  patruum  Mcdeas  veneficiis  perimunt 
Ex  Argonautis  iftii  Hercules,percurfita 
etiam  deinceps  Hifpania,  per  Gallias  in 
Italiam  penetravit ,  captivis  adhuc  Ilien- 
Plutar.  in  fibus  multaque  prsedagravis.  Eum  Evan- 
Thef.        jg^  benione  fufcepit,nec  paucos  comitum 
ejus ,  feu  amosnitatc  locorum  ,  feu  expe- 
ditionis  ta:dio,  in  Latio  detinuit.  Idem 
Hercules  Amazonibus  ad  Thermodoon- 
tem  Ponti  fluvium  habitantibus ,  bellum 
intulit :  Thefeus  iifdem  Hippolyten  eri- 
puit.  Quibus  irritats;  injuriis  mulieres , 
quse  olim  conjugum  fuorum  csdem  fini- 
Orof.  1. 1.  tunorum  exitio  erant  ulta^ ,  cum  Afiam 
eaii.  ij.     percurrillent ,  in  Grsciam  irrumpunt , 
iras  fuas  in  Atticam  Thefei  patriam  cf- 
fundunt.  Cum  iis  bello  congrefliis  The- 
fcus,  vincit  quidem  ,  at  fuperftites  foedere 
inito  dimittit.     Amazones  patria   de- 
Iperata ,  cum  Scythis  belli  fociis  com- 
munes  occupatum  fcdes  remigrant.  E- 
phelb  antea ,  aliifque  in  Afia  nrbibus  con- 
ditis.  Apud  ensvirimulierum ,  mulieres 
virorum  opents  admiriiflrabmt ;  'E&mellis 
adufla  mamiUarum  altera  -,  ut  expeditio- 
resarcumtenderent.    SicmuUebre  impe- 
rium  per  multas  &tates  continuatum  fe- 
runt.Mncznz.^  Amazonas  Herculem  de- 
levifle  ,  fcribit  Diodorus.   Afiaticarum 
reliquias  ad  Alexandri  tempora  duraf- 
fe  perhibcnt.    Hercules  plurimis  labo- 
T.v.feh.  ,n  nbusexantIatisO/)'ff2/'/co.sludos,Thefeus 
Iflhmios  edidit ,  ante  primam  Olympia- 
dem  430.  Thefeus  tandem  a  Lycomede 
Scytio  de  rupe  prascipitatus :  Hercules 
toxicoDeianirxcruciatus ,  flammis  ro- 
gi  a  fe   ipfo  conftrufti  periit.   Ambos 
.Graecia,  Herculem  reliquus  etiam  or- 
bis  ,.  quem  peragraverat  ,  divinis  ho- 


J3«W.  /, 


3- 


Famin, 
geuerofa 
jMinora, 


Cbritnic. 
Diod.  /.4, 
^poll.  I,  z, 
Alberic. 
iie  Deor. 


Lajus  enun 
^  um  filium  ,  tra^ 
jedlis  ferro  pedibus ,  expofiierat.  Serva-r 
tus  a  paftore  filius  cum  viriles  annos  attii- 
gifTet,  patremfibiin  Phocidc  obvium  , 
per  rixam  ignarus  occidit.  Idem  paulo 
poft: ,  quod  agrum  Thebanum,  Sphyngis 
cujufdam  prasferocis  atqiie  infidiofs  mu- 
lieris  latrocinio  liberafiet ,  regno  poti- 
tur ,  matremque  Jocaftam  infcius  ma- 
trimonio  fibi  copulat ,  &  ex  ea  Etheo- 
clem  &  Polynicen  filios  procreat.  IIU 
per  Tyrefiam  vatem  de  piaculo  edoifti , 
regnum  fibi  vendicant  ,  patrem  domi 
tenent  ,  turpitudinis  confcientia  exca^- 
catum ,  mox  &  ipfi  fceleratis  fe  natali- 
bus  dignos  gerunt.  Ethcocles  enim  Po- 
lynicen  alternis  fecum  annis  regnare  , 
ut  convenerat ,  non  pafTus  ,  ex  fratre  ho- 
ftcm  reddidit.  Polynices  Adrafti  foceri 
potentia  adjutus  ,  comitibus  Tydeo  , 
Capaneo  ,  Amphiarao  ,  &  aliis  Thebas 


Dioid.A 


oppugnat.to/em/i  belli  trifiis  exitusfuit.  pauf.i 


Apoll. 

. --    w  .         ,    -  .,  r         Pauftn 

Nam  fratres  mutuis  vulnenbus  conflim-  Bceotic. 

ti ,  Amphiaraus ,  perfidiam  uxoris  Eri-  Diod.  Si' 

phyles  ,  a  qua  proditus  ad  bellum  fuerat ,  '^**'-  +• 

parricidamanufiluulturus ,  hiatu  terraj 

periit ;  duces  reliquiomnes ,  prseterA- 

draftum  belli  tempell:aiibus  haufti  fant. 

Eorum  filii ,  Epigoni  didli  ,  Thebanos 

ingenti  ftrage  aiFe£tos  urbe  tandem  ex- 

pulerunt. 

J  E  P  H  T  E  .s. 
p  Er  id  tcmpus  Gileaditas  Hebrs;i  ^e- 
phten  virum  ftreuuum  hsreditate  ftia 

ejece- 


"-^ 


lephei.Samfo 


A.M. 

i.j6o. 

yllflcd. 

Exittis 

<y£gy- 

piiaci^oy, 

J'id.u. 


JudlC,  12, 
13. 


Jud.ii.^, 

niiijs 

Cretenjts, 

Dares 

Fhryg. 

Mejf.Cor. 

vi?ius  de 

progenie 

AugHfli. 

Georg. 

Cedrems 

Synop. 

Hiftor. 

Herod, 

initia 

lib.  I. 

Diod.  Sic. 

lib.  z. 

Orojlus 

i.  I.  c.zy. 

Dion. 

Hk  u 


cjccerant ,  maternaJ  originis  inhoncfta- 
tcm  ci  objeftantes ,  cum  ipii  Dco  fidcm 
nefarie  frangerent.  Itaque  lervitntepref- 
fis  poftcjuam  remcdium  a  vanis  numini- 
bus  nullum  fuppetebat,  Jephtem  Dco 
fidura  ducem  poftulant.    Is  privatam 
•  ignominiam  publica:  filuti  condonans  , 
ut  nihil  fe  non  Dei  caufa  fidurum  tefta- 
retur  ,  yovet  fe  ei  daturum ,  quicquid  vi- 
ftoria    potito  primum    domo  obviam 
procederet  ,  votique  reus  filia  fe  unica 
crbat  ,    ut  fidem  Deo  datam  omnibus 
modis  fervandam  demonftret.  Inde  ho- 
ftibus  juxta  ac  fuperbis  popularibus  for- 
midabilis  ,   fexto  ducatus  anno  obiit, 
fuccedcnte  Ebz^one  Bethlehemita  ,    qui 
tranquillis  rebus  exa£lo  imperio  ,  fepti- 
mo  anno  deceflit,  xxx  filiorum,  totidem- 
que  filiarum  pater  ,  omniumque  vivo  ad- 
huc  feniore  in  matrimonio  degentium. 
Poft  Ebzonem  AUon  Zebulonites  annis 
decem,  itemque  Abdon  ,    GriEcis  La- 
bdon,  annis  00:0  rerum  potiti ,  nihil  lin- 
gulare,  quod  Hiftoria  eloqueretur  edi- 
derunt.  Abdonnumero  filiorum  nobi- 
litatus  eft.  FiHos  enim  x  l  ,  nepotes  xxx 
habuit.  Iftis  ut  lxx  egregiis  equitibus  fti- 
patus  circumveftabatur.  Majores  rerum 
motiii  eo  tempore  in  GrAcia  Afinojue  fue- 
re.  Etenim  Priamus,  quem  Argonauts, 
juftitis  opinione  ,  Laoraedonti  occifo 
fubftituerant ,  Antenorem  raifit  in  Gra;- 
ciam ,  de  iniqua  patris  ca;de  expoftula- 
turum.  Utverbisparumprofici  intelli- 
git,  injuriam  injuria  penfare  conftituit. 
Alexandro  filio  mandat,ut  feu  vi,feu  frau- 
de  Gr^Ecis  noceat.  Is  clalTeadveftus  Spar- 
tam,  ex  infidiisHelenamMenelairegis 
uxorem  abducit.  Qua  non  reddita,  prin- 
cipes  GriEci^conjurant  in  Afiam  ,  com- 
munem   contumeliam    rati    communi 
Martevindicandam.   Agamemnon  Me- 
nelai  frater ,  nepos  Atrei ,  imperator  de- 
cernitur.   Bellum  varia  utrinque  clade 
maximilque  yiribus  geritur  per  decen- 
nium :  Achille,  Ajace,  Diomede,  UlyfTe 
Gr£ecorum;Heclore,MemnonequeTro- 
janorum  ducibus-Tandeni  excidioTroj^e, 
Priamique  ipfiijs  ac  filiorum  omnium 


on,  ip 

exitio  finitur ,  quum  quindecics  Ccntcna 
hominum  millia  ex  utraque  acic  cccidif- 
fent.  Mam  &Aflyriorum  MonarchaTau- 
tamus  ,  multarque  gentes  ahx  auxilia 
Priamo  fubmiferant. 

Dum  Troja  capitur ,  Mns3.s  Anchife 
genitus  ,  e  femine  Phrygum  regio  ,  ar- 
ccm  Pergami  fubito  occupat,  Grxcofque  T.  -,    , 
in  urbe  furentes  fuftinet ,  quoad  imbellis  chiln'.  '" 
multitudo  pra^fidio  munita  Idam  mon-  Au^u/i. 
tera confcenderet.  Indepaftus  libi  fuif-  '.iS.c.P. 
que  incolumitatem  ,   navibus  reliquias  "/'•  ^^' 
Trojanorum  imponit ,  variifque  pelaai 
erroribus  jaftatus  ,  tertioanno  Lauren- 
tum  Italia;  appellit,  regnante  ibi  Latino  , 
apud  Athenienfes  Menef1:heo,  apud  Afly- 
rios  Tautamo  ,  apud  Juda^os  Abdone. 
Troja  everfa ,  fecundura  Eufebii  compu- 
tum  ,  antepriraam  Olympiadem  annis 
406,  ante  Romara  conditam  452,  anno 
a  mundo  condito  ,  utnos  fupputamus  fe- 
cundum  facrarumfundamenta  literarum, 
2845  '  *1^^  annus  Abdonis  Judicis  pri-      .. 
mus.  ^gyptum  tenebat  Vefores  ,  Pro-  ^  "^.^Dw? ' 
teus  diftusaliis ,  qui,  dum  omniabellis  Halyc.c.i. 
mifcet ,  Scythas  laceflit.  Scythas  ^gy-  Oraf.  l.  i. 
pto  vaftata ,  paludibus  ejus  magis  quara  '"'/'•  ^4' 
viribus  in  Afiam  retroaili  funt.  Perdo- 
mitara  c^edibus  infinitis  Afiara ,  vefti- 
galem  fecifle  dicuntur  ,  cumquequinde- 
cim  annis  ei  fine  pace  efTent  immorati , 
uxorum  flagitatione  revocati  funt ,  de- 
nunciantium,  niredeant,  fbbolemfea. 
finitimis  qusefituras. 


S  A  M  s  o  N. 
p  A  tempeftate  Samfon,  mortalium  i^r- 
tiffiraus ,  matreflerilinafcitur.  Deo 
devotus  ab  utero  perpetuam  illi  comara , 
voti  fymbolum ,  aluit ,  tant^  ex  divino 
fpiritu  virtutis ,  ut  leonem  in  via  obvium 
manu  difcerperet.  Uxorem  ex  Allophy- 
lis  duxit ,  qus  cum  abfente  viro  in  alte- 
rius  matrimonium  conveniHet,  Sam- 
f bn  contumeliara  totius  gentis  ludibrio 
ultus  eft.  Vulpium  caudis  lampadas  il- 
ligavit,  quibus  raaturse  raefTes  confla- 
grarunt ,  oranibufque  aliis  incommodis 
profanum  yulgus  urgere  non  deftitit. 
C  a  Quare 


A.  M. 

2789. 

Exitut 

337-7«- 
«^/c.i^.i^.. 
ly.  16. 
Jofeph 
l.  5.  ^«- 
ti<j.  c.  10. 
Sidp, 
Severus 
lib,  I. 


2810. 


T.  liv. 
Ifb.  1. 


Enfeh. 
Chrtn. 
Dtenyf. 
l.i. 

de  civit. 
Dei  c.  15 
Liv.l,i. 


20 

Quare  vfn^ius  ab  Hebr&^is ,  ut  fiipplicia 
Philiftseis  ,  quorum  imperio  teneban- 
tur  ,  hoftibus  daret  ,  ruptis  vinculis , 
arreptoque  ojfeajinino ,  quod  cafus  telum 
dederat ,  mille  eorum  projlravit ,  nec  , 
dum  fidem  Deo  fervat ,  uUa  humana  vir- 
tutefuperaripotuit.  Nam&  portas  ur- 
bis  Gaza  quibus  claudebatur ,  manibus 
correptas  convulfafque  ,  per  aliquot  mi- 
liaria  in  montem  Hebroni  vicinumaf- 
portavit.  Sed  blandimentoD^M^.mu- 
lieris  impudic^ ,  delufiis ,  vir  bello  in- 
fuperabilis ,  cum  fecretum  fortitudinis 
enunciaflet ,  detonfo  crine  ope  Spiritus 
SandH  excidit.  Sic  proditus  a  meretrice , 
aurocorrupta  ab  Philiftinis ,  oculis  mi- 
fer  privatur ,  &  in  priftinum  detruditur. 
Poftmodum  tamen  redintegratis  cum 
capillo  viribus ,  columnoi  templi  disje- 
cit ,  in  quo  publicum  Idolo  epulum  da- 
batur ,  turbaque  hoftili  univerfa ,  cum 
ruinadomus  obruta ,  ipfe  non  inultus  oc- 
cubuit ,  cum  vindiftam  Dei  exercuiilet 
in  idololatras  annis  xx. 

Meliori  tum  fide  Latinus ,  Latii  Rex , 
>Eneam  Troja    profugum   habuit.    Is 
holpiti  cum  parte  agrorum  Laviniam  ex 
ienatam  conjugem  dedit ,  publico  foe- 
deri  domefticum  adjungens :  unde  Lavi- 
nii  nomen  colonia?  impofitum.Ca^terum 
injuriam  fliam  ratus  advenaj  hominis 
honorem  Turnus ,  ad  Rutulos  transfu- 
git ,  fimul  iEneas  Latinoque  bellum  in- 
tulit.  Ex  qua  acie  cum  neutra  pars  Ista 
abiret  ,    Turno  Latinoque  peremptis , 
yEneas  viftoricE  fruftum  tulit ,  regnoque 
■  Latinorum  potitus  eft ,  cum  quinque  re- 
ges  ex  ordine ,  Janus ,  Saturnus  ,  Picus  , 
Faunus  ac.Latinus,  id  tenuiflent  annis 
15-0.  Tum  Phryges  ,  Latinorum  nomi- 
ne  lecribufque  afHimtis ,  in  unam  cum  iis 
civitatem  coalefcunt.  ^neasquarto  re- 
gniannoa  Mezentio  Tyrrhenorum  re- 
ge  oppugnatus  iiiteriit,  corpore  non  re- 
perto  pro  Heroecultuseft.  Ejus  civein 
Antenorem  eodem  tempore  cum  mul- 
tJtudine  Henetum  in  intimum  maris  A- 
driatici  finum  veniffe ,  gentique  ibi  Ve- 
neta:  nomen  intuIilTe  memorant.   Sic 


Samfon.  Ilelis  Sacerdos» 

RomanumVenetumque  popuIumTro-  Mefal. 
janx  originis  cenfent ,  viftofqueaGrs-  Corvin. 
cis,  aliorum  poftea  populorum ,  ipfo-  J^^^s' 
rumque    Gra:corum   evafifTe  viftores.    ^    * 
C^eterum  Afcanius  ^nea  natus ,  abun- 
dante  Lavinii  multitudine,  florentem,  ut 
tum  res  erant,  urbem  matrifiia;  novercas 
reliquit :    novam  ipfe  aliam  fub  Albano 
monte  condidit ,  ab  fitu  Albam  Longam 
appellatam.  Inter  Lavinium  &  Albam 
colonias ,  triginta  ferme  anni  interfiie- 
re  ,  quos  Afcanius  tranquillos  pacatof- 
que  habuit ,  Philiftinis  interim  Hebrieos 
fervitute  prementibus. 


H  ELIS 

LJ  Ebrais 


Sacerdos. 
cum  alii  Heroes  deeflent ,  A.  M.  C. 
He/»Sacerdos  jus  dixit  quadraginta  p^'.'* 
annis.  Quo  prsfidente  domi  forifque  la-  syJ."' 
befafta  eft  Refpublica.   Nam  filii  ejus  i  sa]n.  t.' 
Hophnis   &    Pinehas    facerdotium  in  f.^.j,^.. 
quazftum  vert^re ,  munera  a  facrifican-  Jofip^- 
tibus  exigentes  ,  matronafque  Deo  de-  \f  *  . 
votas nefarie violantes  ,  leviorque patris  c.ii.it. 
caftigatio  non  fatisfecit  juvenum  difci- 
plin^.  Et  Allophyli  a  Samfone  reprefil 
pridem  ,  quam  in  Judasam  iterum  ir- 
ruerent,  Ifraelitasaciedevicerunt.  Re- 
ftituturi  bellum  Hebrsi  arcam  Dei  in 
caftra  accerfunt ,   ut  prsefentia  ejus  in 
terrorem  hoftes  fugamque  ageret.  Sed 
qui  animo  Deum  exuerant,  fymboHca  e- 
jus  prasfentia  non  tam  adjuti  quam  pro- 
fi:rati  fiint.  Iterum  enim  confliftu  fuc- 
cumbunt,  arca  capitur,filii  facerdotis  ca- 
dunt.  Helis  delato  ad  fe  mali  nuncio  con-  i  Sam.  j, 
fternatus ,  animam  exjpirat,  luftuque  &  ^- 
lamcntis  omnia  perfonaiit.  At  Deus  He- 
bra;orum  arciE  infidens ,   viftricem  ter- 
ramdeofque  Philiftinos  graviffime  affli- 
xlt.  Ubiarcafano  illata  eft  Dagonis ,  /- 
dolum  corruit ,  cumque  reftitutum  eflet 
ab  Azotiis  ,  poftridie  etiam  capite  trun- 
catum  reperitur  &  manibus  ;    Philifta:i 
ipfi  inguinum  segritudine  &  peftilentia  .Apoll.i.i, 
percufli,nullummalis  remedium  invene-  /">?-S2.€S- 
re ,  donec  de  ficerdotiun  fijorum  confifio  ^yj'  ■^*- 
arcam  Hebra:is  redderent.  Impofita  ve-  ygiiXfs 
hiculo  arca  foemims  bobui  junfto  ,  iter  /j^. ,, 

nullo 


Helis  Sacerdos»  SamtieL  Saulm» 


II 


rhncyd.   nullo  duce  in  Juda^am  direxit ,  ubiirre- 

^.i.  P""/' vcrcntius  a  Bethfemitis  exccpta,  fupra 

*Hertd      quinquaginta  hominum  millia  repentina 

/_(;^    *     clade  dejecit.  Quamobrem  trepidiinco- 

\x  Carathiarim  eam  tranftulerunt ,  ubi 

Levita;  religiofum  ei  ofEcium  prazftite- 

runt  vigintiannis. 

Dum  illis  Palsftina  motibus  concu- 

titur ,  haud  paulo  minores  in  GrAcia  ex- 

ftitifTe  memorant.  Cum  enim  Herculis 

pofteriquinquaginta  annis  a  Peloponne- 

fb  exulafTent ,  tandem  duftu  Crefphon- 

tis ,  Temenis  &  Ariftodemi  clafle  eam 

repetunt  &  obtinent ,  pulfa  Selopis  pro- 

genie ,  quam  femper  libi  majoribulque 

fuis  inimicam  fenferant.    Ariftodemus 

Spartanorum  Rex  creatus  eft  ,  anno  poft 

Trojam  captam  odlogefimo ,   cui  mox 

Euryfthenes  &  Procles  ambo  filii  pari 

imperio  fucceiTere ,  unde  mos  invaluit , 

ut  bini  Spartanis  reges ,  linguH  e  fuafa- 

xnilia  prazeflent. 

Eufeb.in       Athenii  eodem  tempore  Erechthei- 

Chron.      darum  imperium  defiit ;  Et  Melanthus 

Dtid.l.\,  Pylius ob interfeiftum  duello  Xanthum 

MtfTaU    Boeotiun^i  Timoeti  in  regno  Athenarum 

Cerv.de    fubftitutus  eft. 

frog.  in  Latio  ^neas  Sylvius ,  ^nea  ex  La- 

jiuguft.  de  vinia  filius  pofthumus,  afylva  ,ubi  natus 
erat ,  nomen  gerens,  regnavit  poft  Afca- 
nium  ,  omnibufque  deinceps  Albse  re- 
gnantibus  Sylviorum  cognomen  dedit. 
J ulo  Afcanii  filio  Sacerdotii  dignitas  po- 
pulo  autore  tributa,  quam  ex  eo  orta 
gens  Julia  h^reditariam  tenuit. 


Civ.  Dei 


S  A  M  U  E  t. 

IV/f  Ox  collapfis  Htbra^orum  rcs  erc- 
xit  Samuel  Levita ,  qui  pcr  omnium 
honeftarum  artium  cultum  ,  pueritiam 
&  adolefcentiam  tranfegerat.  Is  Judicum 
poftremus,  idemque  Prophetaeximius, 
tam  fanfte  admin-.ftravit  rempublicam  , 
uta  nemine  cupiditatis  poflet  aut  inju- 
ria;  ullius  convinci.  Amotis  Idolis ,  ve- 
riDei  Numine  fretus  ThiliflAos  ingenti 
^rxMofudit.  Cum  fenuilTet ,  diflimiles 
patriac  degeneresfiUi  avaritia  alienarunt 
liberioris  populi  animos ,  adeo  ut  avi- 
tam  libertatem  fpontaneo  mutare  fervi- 
tio  cuperent ,  regiumque  nomen ,  ple- 
rifque  tunc  gentmm  familiare  &  acce- 
ptum  ,  divinse  gubernationi  anteferrent. 
llla  eorum  vecordia  commotus  Deus  , 
qui  per  Prophetas  &  Heroes  mitillimo 
eos  imperio  habuifi^et ,  obftinate  ad  de- 
teriora  ruentibus  beneficia  exprobravit , 
fuam  teftatus  injuriam  efle ,  quam  Le- 
gato  fuo  inferrent.  At  Hebrasi  deftina- 
tionis  certi ,  non  deltiterunt  cosptis  ,  do~ 
nec  voti  compotes  fierent,  regemque 
petitum  obtinerent.  Eodem  fere  tem- 
^^oxz  Sicyoniorum  xtonnm  ,  quod  fubre- 
gibus  861  annos  duraverat ,  fubfacerdo- 
tibus  Garnei  ApoIIinis  defecit ,  Chande- 
mo  facerdotiun  ultirao  fumtuiun  onera 
efFugiente. 

Hebr^earum  rerum  fummapenes  Ju- 
dices  fuit ,  a  Mofe  ufquead  Samuelem,  ad 
annos  quadringentos  &  viginti. 


A.M. 

184.9. 
Exuus 

397- 

1  Sam.  7, 

V.  8,  12. 

]  Par.-j, 

V.  28. 

lofeph. 

1.6. 

,Antiq, 

<:.2.3.4.. 

A.  M. 

2868. 


EHfeb.  in 

Chron, 
Alii. 
A.  M- 
28^4..       i 


R.EGES  HEBRiEORUM, 


S   A   U   L    U  S. 


A.M. 
2879. 
Exicut 

4.17- 


"D  ExprimusHebrseorum5^«?«<*,dum 
de  amiflis  afinis  Samuelem  confulit , 
regnum  reperit ,  Deique  monitu  facro 
unguento  perfufiis  ,  regium  fpiritum 
indiait.  Modeftus  animi ,  forma  excel- 
lenti,  belli  eareo-ius ,  nihil  recrium  prse- 
ter  conftantiam  deerat.  Incipientes  re- 
wni  euras  Nahas  Ammonitarum  Rex 


oneravit.  Hic  Galaaditas  exitiali  bel-  1  Sam.cf. 
lo  premens ,  Jabenfibus  deditionem  of-  10. 
ferentibus  dexteros  fe  oculos   efFofTu-  Jofip'^* 
rum  minabatur.  Infolenter  novis  fubdi-  j'^/^^_jj| 
tis  infultantem  Saulus ,  adjunfto  fibi  Sa-  jj, 
muele ,  devicit,  dignumque  fe  regalifor-  Jofph. 
tuna  obtrcclatoribus  oftendere  ,    quam  ^.G.c.j.S. 
ultione  in  eos  fzvire  maluit.  Cum  pa- 
C   3  ratas 


I  Sam. 
13- 14-. 


1  S*r/J. 
1j.11S.17. 
Jofeph  1.6. 
A.  M.  C. 
2880. 
Antit^.c.g, 
JO.lt.  72. 

A.M.  C. 


A.  MC. 
£887. 


2t 

ratasfempetcopusfecurn  haberet,  par- 
tem  earum  Jonatha:  filio  in  Philiftsos 
ducendam  tradidit ,  qui  c^Iis  eorum  prae- 
fidiariis  ,  ingens  HebrJEis  bellum  con- 
civit.  In  quo  nihil  feo-nior ,  quod  flios 
armis  exuto?  ,  animis  concidilTe  nove- 
rat ,  folus  cum  armigero  hoftiles  rauni- 
tiones  aggrelTus ,  tantum  terroris  intu- 
lit  ,  ut  univerfa  multitudo  ,  defperata 
viftoria ,  in  efFuiiffimam  fe  fugam  daret. 
Fugientibus  a  tergo  iniiftentes  Hebrsei 
facilem  viftoriam ,  cum  viftoria  liber- 
tatem  adepti  fiint.  Inde  Saulus  Amtde- 
chiiOi ,  infeftitnmam  Hebrxis  gentem, 
cum  fortunis  delere  jufTus  ,  bona  imperii 
initia  dedecorolb  faftu  obliteravit :  Pra;- 
dam  divin^  voluntati  antetulit ,  Agagum 
regem  latrociniis  infamem  confervare , 
quam  Dei  obfequi  mandatis  maluit.  Quo 
'  fafto  ofFenfiis  Deus  Davidem  valde  tum 
adolefcentem ,  unguento  regali  perlini , 
regnoque  inaugurari  jubet  ,  Saulo  in- 
fcio.  Hinc  recrudefcentc  cum  Philift^eis 
bello  ,  Darvid  regias  ante  annos  curas 
animofque  gerens ,  GoliathHm  gigantem 
duello  proftravit ,  ac  perilluftris  viftorisB 
Hebrsis  autor  ,  fortibus  fadlis ,  amorem 
libi  totius  populi  decufque  maximum 
comparavit.  Illius  gloriam  fuum  ca- 
fum  mterpretatus  Saulus ,  neque  fas  ne- 
que  fidem  deinceps  penfi  habuic ,  Filiam 
ei  GoHathi  capite  licitatus  non  dedit ,  al- 
teram  nova  conditione  defpondit  ,  fi 
centum  prasputia  ex  hoftibus  retuIifTet. 
Sperabat  enim  juvenem  periculofa  au- 
dentem  ficile  periturum.  Sed  condi- 
tione  pra:ter  fpem  impleta  ,  promiflum 
cxfolvere  coaftus  eft ,  cum  interim  filio 
&  amicis  imperaret ,  ut  qiiem  invitus 
adfcivifTet  generum ,  dolo  tollerent.  Ve- 
rum  Jonathas  paterm  mtoritati  hone- 
ftam ,  incorruptamq^uefidemfimnUtionis 
incerto  prAtulit.  Sic  Sauli  fivitia  ad  mo- 
dicum  reprefla.  David  in  fpeciem  re- 
cuperata  gratia  ,  graviora  pro  repu- 
blicafubiit.  Sedjemelinvifum ,  feubene, 
feu  male  facia  premunt.  Ita  Saulus  Spi- 
ritu  furoris  per  intervalla  agitatus ,  bis 
Davidem  lancea  trajicere  voUiit ,  bis  Da- 


vid  propera  fug^  lethalem  idum  decliria-  ^  <?<»»».  1 8,- 


•^^^"  lofeph. 
L  9.  c. 
14 


13» 


»J- 


I  Sam.iz' 


vit ,  nec  ultra  fe  inimico  credidit 

mum  ad  Samuelera  ,  inde  ad  Philiftasos , 

poftremo  ad  Moabitas  confugit.  Hinc 

revocatus  per  Gadum  Prophetam ,  va- 

ria  vitx  pericula  divina  femper  virtute 

evafit.   Bis  regem  in  poteftate  habuit , 

exitioqUe  ejus  per  fan£tiflimam  animi 

moderationem  abiHnuit ,  ut  pateret  o- 

mnibus ,  malos ,  cum  maxime  mtantur 

in  bonorum  exitium .  fruftra  effe  5  bonos, 

cum  in  promptu  habeant  nocere  noUe.  Inte-         , 

rim  ad  Davidem  afflidifliraus  quifquc ,  *^'     "^* 

ac  fortiffimus  Hebrsorum  ,   tanquam 

ad  commune  afylum  vindicemque  in- 

juriarum  fe  recipiebat  ,   quam  manum 

exul  e  rapinis  gentium  aluit ,  donec  Sm- 

luihdlo  Philiftino caderet.  Vi6tus  enini 

acie  tyrannus ,  ne  in  hoftium  manus  ve- 

niret,  gladiofuoincubuit.  Pridie  quam 

occumberet ,  Sarauelis  manes  per  fati- 

loquammulierem ,  utplenxfunttalibus     „ 

j  /•   ••  ^  ^      2  Snm.  I» 

dxmonum  artes  pr£eltigiis  ,   evocatos  ^^_       ^ 

exhorruit ,  triftemque  mortis  nuncium  v,  ai» 

infelici  dextera  fiibfecutus  eft.  Cadaver 

ejus  viftores  de  Bethfanis  (  quse  Scytho- 

polis  poftea  )  muro  fufpenderunt ,  ca- 

put  Dagonis  in  fano  fixum.  Sed  Jaben- 

ks  difcuffe  olim  obfidionis  memores,    - 

detradtum  manibus  corpus  regium  fe- 

pulcro  intulere.  David  carminibus  de- 

plorato  infeiti  fbceri  exitio  ,  collaudata- 

que  Jabenfum  fide,  pridem  deftinato  re- 

gno  potitur,  poftquam  a  Samuele  &  Sau- 

lo  adminiftrata  efret  res  Hebrxa  annis 

quadraginta. 

Gloriofior  fub  id  temporis  apudGra-  pr/'^' 

cos  Codri  Athenieniium    Regis  mors  ^;"/^ 

fuit.  Nam  Peloponnenfibus  ,  bellumfa-  /.ig.c.ip. 

dcmls  Attics ,  refpondifTe  fertur  ApoIIo,  Pauf.  l.  7. 

viftoria  potituros,  quorum  Rex  inte-  Valer. 

riiflet.  IpmT  Codrus ,  mentito  paupe-  ^^^^'hS; 

ris  habitu ,  caftra  hoftium  ingrefTus ,  in  ^ni^tvi. 

fuam  eos  necem  per  jurgia  provocavit. 

Secuta  Laconum  defperatio  &  clades,  re- 

CTilque  fui  morte  Athenienlibus  viftoria 

ftetit.    Cum  eo  regia   poteftas  exftin- 

<fta ,  Attic^  deinceps  Archontes  jus  di- 

xere ;  quornm  primusMedon,Codroge- 

nitus , 


Ang. 


Saultis»  David. 


Tauf.  in 

Achaicii 
&  Co. 

rinth. 


nitus ,  pofteris  fuis  Medontidarum  no- 
mcn  reliqiiit.  Tota  tum  Grxcia  mawnis 
motibus  concufla  cft.  Orcftes  olim  Cly- 
temneftriK   matris  ,  ^giftique  aJuItcri 
ejus  cxde ,  patris  llii  Agamcmnonis  ma- 
nibusparenraverat ,  avitoque  regno  diu 
ac  fcliciter  prasfuerat.  Ejiisnunc  filii  ab 
Heraclidis  Peloponnefb  excluli,  variif- 
que  jaftati  caiibus ,  quintodecimo  anno 
fedem  cepere  circa  Lesbum  infulam , 
Aclm  vero  ex  Laconica  pulii ,  cas  fedes 
occupavere ,  qua;  ab  illis  Achaix  nomen 
ferunt.  Pelafgi  gens  vaga  &  populofa , 
Strabol.j.  Athenas  commigravere  :  acerque  belli 
Ceo^r,      juvenis  nomine  ThefTalus ,  natione  The- 
fprotius   eam  regionem  armis   cepit  , 
qux  nunc  ab  ejus  nomine  ThefTalia  ap- 
pellatur  ,   antea  Myrmidonum  vocata 
civitas.  Paulo  ante  Haletes  ,  fextus  ab 
Hercule ,  Hippotis  filius ,  Corinthum  , 
quas  antea  flierat  Ephyre  clauftra  Pelo- 
ponnefi  continentem  ,  in  Ifl:hmo  condi- 
derat.   Laceda;monii  in  Aiia  Magne- 
iiam  ,  Athenienfes  in  Eubosa  Chalcida& 
Eretriam  coloniis  occupavere.  Nec  mul- 
to  poft  Chalcidenfes  orti  Atticis ,  Cu- 
rnas  in  Italia  ,  m.ignoque  poft  intervallo 
Neapolin  condidere. 


^3 


D  A  V  I  D. 

'T*  Unc  Bavid  fecundus  Hebrxorum 
Rex  ,  idemque  e  Schola  Samuelis 
Propheta  eximius  ,  pietare  in  Deum, 
.juftitia  in  fubditos ,  moderatione  in  ho- 
ftes  ,  cundlos  reges  antecelluit ,  dignus 
a  Dco  judicatus ,  cujus  pofteris  arternum 
fponderet  imperium,  lexcentis  triginta 
lofefh.l.-j  quinque  annis  poft  Jacobi  Patriarchx  de 
c.  I.2.3.4..  eodem  regno  vaticinium.  NecpromifTo 
Pfaim%.  ^'^^s  defuit.  Pofteri  enim  ejus  res  He- 
bra^as  moderati  funt ,  donec  ex  eis  Chri- 
ftus  afHoruit  ,  quem  geiius  humanum 
pro  Rege  Deoque  colit.  Initia  regni 
tmhdi-vit  Abnerus ,  Saulis  militice  masi- 


h.U.  C. 
2889. 

Exitus 
^gypt. 

a  Sam.  i. 
2..  3. 7, 


134. 


fter& 


patruelis ,  dum  regis  fui  filio  im- 

perium  parat.    Crebris  prxliis  inter  re- 

a  P.ir  14,.  gum  Quces  concurrebatur ,  quoad  Ab- 

z  Sam.  4.  i-,ei.Li5  a.d  Davidem  perfugeret ,  xmnli  fui 

^"  •        Joabi  dolo.  peremptus  ,  Davide  infcio. 


Odavolicrcgnianno  David  totius  He- 
brxorum  gcntis  impcrium  na6f iis  ,  ante 
omnes  alios  Philiftxorum  fuperbiam  fe- 
cundis  prxliis  cdomuit.  Hierofolymam 
a  Jcbu&i' obfc-fTam  vi  expugnavit,  ar- 
camque  divini  foederis  Kiriathiaris  in 
munitifflmam  Sionis  arcem  tranftulit. 
Quietem  deinde  a  bellis  propagandx  re  - 
ligioni  ftruendoque  Dei  tempk)  impen- 
dcns ,  a:dificationis  iftius  oloriam  filio  re- 
fervari  oraculo  cdocetur.  Inde  Moabi- 
tas  Syriarnque  pene  omnem  fubegit ,  vi- 
ftifque  ftipendium  impofuit.  Auri ,  ar- 
genti,  ^ris,  ex  pra:da  immenfum  pon- 
dus  retulit.  Magna  adhuc  erat  Ammo- 
nitarum  Regis  potentia ,  qua  fifus  lega- 
tos  Davidis ,  amicitise  caufa  mifTos ,  ludi- 
brio  habet,  contumeli^  vim  adjungit, 
bellumque  adfcitis  in  auxilium  Syris  in- 
gensparat.  Id  Rcx  David  partim  Joabi 
opera ,  partim  ipfe  per  fe  feliciHime  re- 
pulit  ,  totumque  Ammonitarum  re- 
gnum ,  vindicatis  acriter  injuriis  ,  fibi 
fubdidit. 

Sed  mox  patuit  fecundccs  res  acutiori- 
bus  animum  fiimtilis  explorare.  Miferi& 
enim  tolerantur ,  felicitate  corrumpmur. 
Illeftus  enim  David  jB;«//?/e^^ ,  mulieris 
cujufdam  primarise ,  pulchritudine ,  ftu- 
prum  ei  infert ,  adulterium  c^de  m.ariti 
ejus  Fr/<e  viri  fbrtiftimi  cumulat.  Nec  id 
impune.  Increpatus  a  Nathane  Propheta 
agnofcit  quidem  flagitium  ,  amorem- 
que  Numinis  recipit ,  fed  ut  documen- 
tum  efTet  regibus ,  ne  fummi  regis  jufla 
contemnerent ,  aliquot  annis  pofl  in  firii 
fui  contumacia  didicit ,  quantum  fcelus 
efTet  Patri  Opt.  Maximo  rebellare.  Qui 
conjugem  alienam  macularat  ,  idem 
dedecus  in  aliquot  genialis  tori  fociis 
&  una  filiarum  eft  expertus.  Sed  quia 
errores  agnoverat  ,  poenitentiaque  e- 
mendarat,  ex  infortunio  major  emer- 
fit.  Regnum  enim ,  ex  quo  pulfus  erat 
ab  Abfolone  filio ,  brevi  recuperavit.Ab- 
folonis  perdecora  cajfaries  quercui  illi- 
gata  ,  dum  prslium  adverfus  paternas 
copias  init,pendulum  Joabo  objecit,cujus 
cruenta  dextera  confofTiis  ,   impietatis 

in 


2  Por.ii. 
12.13. 14.. 
15.16.17. 


2  Sam.  8. 
<j.  10. 
iTar.  iS. 
19.  20. 
i.S.%m.io. 


2  Sttm,  1 1 , 
12. 


zSam.iil 
14.ij-.16;. 
17.  18. 
lofeph, 
lib.-j.  Ari:. 
ti<].    c.  p. 
10.11. 12, 
zSam.i^. 
24. 
iPar.  21. 

22.  «^f. 


Sufebf 
Chronic, 
VtlLl.i. 
*y£lian. 
I.i.  vAri« 
tiifl.c^. 
I>mf,  in 
Aehaicit» 


Vett.l.u 

Jofeph. 

1.7. 

contYA 


24  DavU, 

in  patrcm  poenas  luit.  David  compref- 
fis  exteris  domeilicifque  motibus  ,  re- 
o-num  in  pace  florentilfimum  mira  pieta- 
te  excoluit.  Aluit  ultra  cantorum  qua- 
tuor  millia,  qui  Deilaudes  diefque  no- 
ftefque  perfonarent.  Receniitis  percu- 
riofitatem  fubditis ,  quibus  mifitaris  astas 
eflet,  ultra  fedecies  centenamilliarepe- 
rit.  Sed  ut  non  tam  numero  hominum, 
quam  pietati  attenderet ,  uno  triduo  lxx 
millia  pefte  interierunt.  Tandem  feptua- 
genarius  mortalitatem  exuit ,  anno  re- 
gni  quadragefimo  inter  rara  humanas  fe- 
licitatis  virtutilque  exempla  numeran- 
dus. 

In  ejus  tempora  confert  Eufebius  lo- 
num  migrnttonem  Afiaticam.  Magna 
vis  Gr£eciajjuventutis,aitPatercuIus,  a- 
bundantia  virium  fedes  qu^ritans ,  in  A- 
fiam  fe  efFudit.  Nam&  lonesduce  lo- 
ne(^lianus  Neleum  vocat  Codri  filium) 
profefti  Athenis ,  nobiliflimam  partem 
regionis  maritim^  occupavere ,  qu^e  ex- 
inde  appellata  lonia ,  urbefque  confti- 
tuere ,  Ephefum ,  Miletum,  Colophona, 
Prienen ,  Lcbedum  ,  Myuntem  ,  Ery- 
thram ,  Clazomenas ,  Phoceam :  mul- 
tafque  in  ^geo  atque  Icario  cepere  in- 
fulas,  Samum,  Chium,  Andrum,Tenum, 
Delum,  aliafque  ignobilcs-  Et  mox  ^o- 
lii  eadem  profefti  Gr^cia ,  longiflimif- 
que  afti  erroribus ,  non  minus  illuftres 
obtinuerunt  locos ,  claralque  urbes  con- 
diderunt ,  Smyrnam,  Cymen,  Lariflam, 
Myrinam,  Mitylenem  &  alias. 


Salomon. 

Amicus  etiam  Davidi  Hiromus  Ty- 
riorum  Rex ,  Abibali  filius ,  clalTem  ha- 
buit ,  plurimum  potcntem  mari.  Ea  Ga- 
des  in  extremo  Hifpanias  littore ,  &  iii 
Africa  Uticam  condidit. 

S   A    L   O    M   O   N. 

r^  Avidi  fuccelTit  Salomon  filius ,  ter- 
tius  Hebrseorum  Rex ,  juflu  patris 
&  Prophetarum  inundlus ,  fpretis  Ado- 
mx  ac  gregalium  ejus  conatibus  ,  raox 
etiam  punitis  ,  cum  res  novas  moliri 
pergerent.  Salomon  optione  fibi  a.  Deo 
data  petendi  quod  vellet ,  fapiemiam  o- 
mnibus  aliis  rebus  prxtulit.  Eam  divi- 
no  munere  confecutus  eft  tantam ,  ut  in 
admirationem  omnes  terrarum  princi- 
pes  raperet,  certatimque  eorum  lega- 
tionibus  donifque  ambiretur.  Sapien- 
tiam  pax ,  divitise,  reliquaquemundi  bo- 
na  afiatim  comitabantur ,  ut  Regura  fui 
feculi  longe  effet  clariflimus,  poptUufque 
Hebr^eorum  numquam  lastius  beatiuf^ 
que  vixerit.  Tenebat  univerfam  Syriam 
ab  yEgypto  ufque  ad  Euphratem.  Inea 
rerum  tranquillitate  cum  tertio  Salomo- 
nis  anno  complentur  ab  liberatione  vE- 
gyptiaca  anni  quadringenti  oftoginta. 
Quam  temporis  periodum  quia  divinis 
in  monumentis  fingulariter  annotatam 
legimus ,  placuit  hic  ,  ut  feculo  quarto, 
fic  libro  finem  ponere  ,  ut  a  ftruftura 
templi  magnificentifTimi  novi  nobis  li- 
beUi  ftrudura  incipiat. 


A.  ACo 

2928. 

Exitus 

477. 
I  Jieg.i. 

Jofejjh. 
1.7.  c.  ult, 
&  Aatiq. 
cajt.i.i. 


I  Reg.s; 


A.U. 

1933- 
Chriftia- 

tiis  fecu- 

lum  Pro- 

pheta- 

rutn.  E- 

thnicis 

Poeta- 

lutn. 

^lfled. 

»939. 


L   I   B    E   R      V. 

CompleHens annos  cccLXXii.^ templo Salomonls 
ufqne  ad  ejm  defiruEiionem. 


SPlendidifTimus  regum  Salomontem- 
plum  Dei  immenfi  operis  excitare 
aggrefTus  ,  paratis  per  triennium 
impendiis ,  undecimo  illud  regni  anno 
abfolvit ,  dedicavitque  innumeris  VvOd- 
mis ,  cum  a  mundo  condito  prascife  flu- 
xifTent  annorum  tria  millia ,  Sefoftrc , 


ut vult  Jofephus,iEgyptiorum rege,  Al-  Heroll.t', 
baSylvioLatinorum  ,  ut  placet  Eufebio.  >Diod.  1.3., 
Sefortris  quidein  ab  Herodoro  &  Diodo-  J^fip^' 
ro  prioribus  narratur  feculis ,  fed  accu-   '  * 
ratior  vetuftatis  Jofephus ,  erratum  ab 
illis,ac  Sefoftrin  eum  rcgem  putat,  qucm 
libri  Sacri  Sefacura  nommant.  Is  .^gypti  Naud. 

re-  ©«».34. 


I  Rtg.io 

V.  II, 

A.  M. 


Ecclef. 
cap.  I. 
^  ultimo. 


A.  M.  C. 

2868, 
Dius  in 
Pha.  hifl. 
ap. 

^ofeph. 
lib.J. 
cont.  App. 
Vellejus. 
lib.l. 
Herod.l.i. 
tS"  in  vita 
Hom. 
Solin. 
cap.  4.3. 
Gellms 
lib.  17. 
eap,  21. 
Suid.  i)i 
voc. 
Bomer, 


Salomon. 

rcffum  nuximus  Ctim  S4omonc  .iffini- 
Mtcm  junxit ,  Hlia  ci  aut^fbrore  in  m.itri- 
monium  collata.  Interca  Salomon  ador- 
nata  libi  rcgia  ,  cui  parem  fol  non  afpe- 
xcrat  ,  fapientix  &ma  cxcivit  reginam 
felicis'  Arabix"  Nicaulam ,  ut  vifcreglo- 
riam  ,  audirccjue  voces  tanti  regis  con- 
cupifccret.  Ab  ea  cultus  donis  elogiiicjue 
focietatem  cum  Hiromo  init  clalficam, 
inftrud.ilque  ambo  navibus  ,  ex  remo- 
tiflimis  infulis  aurum ,  aliaque  pretiofa 
convehunt  tanta  copia  ,  ut  argenti  vix 
ratio  haberetur  ampluis.  Sed  qui  ordo 
rerum  efle  folet ,  a&  nimm  opibta  in  lu- 
xum  (^  vitia  delapfia  Salomon,  cum  ad- 
verfum  interdi£tum  Dei  ex  alienigenis 
conjugia  fumllffet  ,  &  jam  feptingen- 
tas  uxores  &  trecentas  haberet  concu- 
binas ,  Idola  eis  ritu  gentium  fuarum  , 
quibus  litarcnt ,  conftituit.  Quam  ingra- 
titudinem  averfatus  Deus ,  graviter  ob- 
jurgato  regi  poenam  denunciavit,fore  ni- 
mirum  ut  regnum  ex  parte  majore  a- 
demptum  filio  ,  fervo  illius  traderetur. 
Sed  qui  opum  abundantia  corruperat  ani- 
mum ,  poftea  ad  fe  rediens  vanitatis  da- 
mnavit  publice ,  quicquid  folis  radius  il- 
luflrat ,  ut  vere  dixeris ,  felicitatem  ex- 
ternam  a  nemine  defpeftius  habitam , 
quam  (jui  eam  maximam  fiait  expertus. 
Nam  vit£e  extremo  competit ,  intewo- 
luptates  nimias  difficiUimum  ejfe  fapere  e- 
tiam  fapientijjtmis ,  caltigatufque  a  Deo 
Rezonis  Syri ,  Hadadi  Edoma^i  &  Tero- 
boami  Ephraitse  defeftionibus ,  deceflit 
anno  regni  quadragefimo ,  ingens  huma- 
n£e  fraguitatis  exemplum.  FofiSalomonis 
obitum  Damafceni  iterum  Palseftin^c  & 
Cav^  -  Syris  imperium  afFed-are  aufi 
fimt ,  qui  per  ipfum  patremque  ejus  erant 
edomiti.  Vere  dixeris,  floruifTe  hoc fiecu- 
ium  fiapientiA  ftudiis ,  cum  non  tantum 
Salomon,  Hiromus,  Reaina  Arabica,Se- 
"fbftris ,  aliique  reges  ea  impenfiflime  co- 
Icrent,  verum  etiam  apud  Hebrjeos  Fro- 
phetarum ,  apud  Grxcos  ToetarumfichoU 
imprimis  efHorefcerent.  Nam  apud  ilios 
hoc  tempore  excelluerunt  divinx  fa- 
pientice  dodores ,  Sando  Spiritu  pleni , 


Kj)hoampis,  1 5 

Gadus ,  Nathan ,  Afaphus,  Hcmam,  Jc- 
duthun,  Etham,  Achias.  ApudhosHo- 
wm  cluxit  ingenium,  qui  fiilgorc  carmi- 
num  folus  appcllari  Poeta  mcruit ,  in  co 
culpatus  a  fipientioribus,  quod  narratio- 
ncs  rcrum  gcftarum  foedifrimis  fa:pc  fa- 
bulis  confpurcavit ,  primus  diis  nomina 
flagitiaque  attribuere  aufus. 


ROBOAMUS.. 

t>  Oboamtti  ab  Hebra:is  rogatus ,  ut  la- 
xaret  onera  ,  a  Salomone  patre,  a:di- 
ficationibus  intento  ,  impoiita,  preccs 
fupplicum  fuperbo  ftultoque  juvenum 
conlilio  repudiavit  ;  minatus  atrociora, 
quam  a  patre  pertuIifTent  antea.  Hinc 
orta  indignatio  ,  regnumque  in  partes 
fciflum  ,  Juda;is  &  Benjamitis  Roboa- 
mum  ,  reliquis  Ifraehtis  Jeroboamum 
regem  fequentibus  ,  qux  difcordia  in- 
gentium  malorum  originem  prAbuit-N^m 
ex  hoc  tempore  £\cvx  profanasque  res 
Hebr^eorum  corrumpi,  inteftinifque  bel- 
lis  agitari  tribules  ccepere.  Domus  Da- 
vidica  jure  &  religione ,  diverfis  ftirpi- 
bus  orti  Ifraelitarum  reges  multitudine 
fiibditorum  fiiperftitioneque  nitebantur. 
Roboamus  mox  a  defedlione  centum 
odtoginta  bellatorum  millia  coegit ,  ar- 
mis  recuperaturus  totius  gentis  impe- 
rium  ;  fed  territus  a  Propheta  abftinuit 
pr^lio  ,  quod  Deus  diminutione  potefta- 
tis  punire  conftituiflet  famtlise  Davidic^ 
infolentiam.  Jeroboamus  contra  veri-, 
tus ,  ne  ab  fe  plebem  religio  averteret , 
flatuit  animos  ejus  fuperftitione  occu- 
pare.  Itaque  boves  aureos  ad  utrofque 
regni  tcrminos  confecravit ,  quibus  lita- 
ret  de  more  populus ;  facerdotes  fpre- 
tis  legibus  e  vulgo  delegit  ,  pefTimum 
exemplura  faftus  fiiccefloribus.  Omnes 
enim  polr  eum  reges  ,  contempto  Sa- 
lomonis  tcmplo ,  quod  Deus  majeftate 
fua  repleverat ,  eoque  omnes  ferre  ho- 
ftias  imperaverat ,  fuopte  arbitrio  de  re- 
ligione  ftatuerunt ,  adfcitis  etiam  fubinde 
commentitiis  gentium  numinibus  ,  fa- 
crifque  fceleratis ,  quibus  fe  fuofque  tan- 
dem  pefTundederunt.  Hierofolymitani 
D  '  autem 


A.  M. 

HeLvic, 
Temp.'^^. 

1  Reg. iz. 
T/.  13. 

2  Par.  10. 

V.  II. 

Jofeph. 
/ii.8.c.3. 


Herod.l.z, 
Dicd. 


^tc.  l  I .  antem  reges  partim Davidis  &Salomonis, 
n(i  ■i-4-partim  etiam  a^mulorum  fuorumdefa- 
Gris  fententiam  fecuti  ,    talem  femper 
Deum  experti  funt ,  qualem  ipli  feu  fide, 
feu  perfidia  ,  merebantur.  Ac  Roboa- 
mus  quidem  documento  fuit  pofteris. 
Dum  Deum  rite  coluit ,  felicia  ei  omnia 
quietaque  eveiiere ,  mox  ut  defecit  cum 
populo,  Sz/^fo  {eu  Seibftri  pra^da  faftus 
eft.  lUe  ^gypti  rex  celeberrimus  ,  ad 
Indos  ,  ^thiopes  &  Scythas  penetrafTe 
fcnbitur,  occidiias  etiam  partes  ad  Thra- 
ces  ufque  pervagatus ,  totius  orbis  impe- 
rium  animo  ap-itafle.  Pompis  folenniori- 
bus  currum  egit ,  deviftorum  ei  regum 
cervicibus  junclis.    SacraHiftona  eum 
^   inaumeras  peditum  copias  duttaile  re- 
'"'  '^^'  fert,ex  .'Egypto,Libya,.kthiopibus,  Sce- 
Jofeph.L^-  "^^is  lectas,  equitumque  fexaginta  millia. 
jintiq.       Expiiatis  Jerofblyma  temploque ,  &  re- 
<^'/-  liquis  Juda^a:  urbibus  ,    experimentum 

dedit  Hebrasis  externi  imperii  ,  quod 
jam  ultra  centum  annos  non  deguftave- 
rant.  Plinius  Sefoilrin  ab  Eiiibope  Col- 
chorura  rege  viftum  ,  aureafque  inde 
cameras ,  trabes  columnafque  argenteas 
Colchorum  fuiile  regibus  memorat. 
Certum  eft ,  placatum  fupplicatione  He- 
brsorum  Deum  efFecilTe ,  ut  pr^eda  con- 
tentus  abfcederet,  nec  univerfum  Re- 
gnum  everteret.  Fervicacior  Roboamo 
fi.ut  J-eroboamus,  Sichemi  Rex.  Etfi  enim 
manus  facrificantis ,  qua  Prophetam  ab 
idololatria  avocantem  comprciiendere 
conabatur ,  aruerat ,  arefefta  ad  ejufflem 
Prophetje  preces  revaluerat  ;  Mox  e- 
tiam  ipfe  Propheta  in  exemplum  ive- 
rat,  ob  violatum  Dei  prseceptum,  aleo- 
ne  interfeftus.  Nihil  tamen  mutatus 
fententia  Jeroboamus ,  plus"  libide  fuis 
inventis ,  quam  divina  fandione  placuit. 
Quamobrem  horribiles  impietatis  pos- 
^ftr.  naseiiodixit  Achias  Silonita  Vates ,  qui 
^3- 17*  idem  antea  regnum  ipii ,  cum  Deum  ad- 
huc  timeret ,  pra;dixerat.  Nec  irritas  mi- 
XIX  fuerunt.  Nam  memorabili  pra;Iio  ab 
Abia  Roboami  filio  vici;us,ft!orum  quin- 
quies  centena  millia  amilit.  Abias  enim 
kgi  divinae  adhdsrefcebat ,  ac  v.erjtate  re- 


ligionis  confifus ,  Deum  Cauf^  implora- 
bat  vindicem.  Sed  vidtorije  illuftri  paucis 
fiipervixit  annis ,  trienniura  duntaxat  in 
regno  moratus  ,  majori  tamen  cum 
laude  quam  pater  annos  feptendecim. 
Mox  etiam  Jeroboamus  ira  percufliis 
Numinis  exfpiravit  ,  pofteritafque  ejus 
omnis  ukore  gladio  exftinfta  eft,Baeza 
regnum  occupante.  Tunc  Achias  ,  Se- 


t). 


maias,  Iddo,  aliique  Prophetas  ftudiis  pie- 
tatis  in  Palxftina  praserant ;  HeJiodm,Cc- 
cundum  aliquos ,  profanorum  numinum 
generationes  in  Boeotia  decantabat.  Et , 
li  Herodoto  fides ,  Sefoftri  fucceflerat  in 
c^Ecitatem  potius  quam  virtutem  Phe-  j^^°j  ^ 
ronfeuPharaoSefoftris,qui,  curandiso- 
culis  quum  matronam  caftam  ex  oraculo 
adhibendam  intelligeret ,  nullam  in  tota 
iEgypto  reperire  potuit ,  pra^ter  olitoris 
cujufdam  conjugem ;  quara  idcirco  in 
matrimonium  accepit ,  fuamque  &  cx~ 
teros  omnes  igni  adjudicavit.  Ejus  fuc- 
ceflorura  Araaiin  devicit  Aftifanes  M.~ 
thiops ,  qui  Seras  is  forte  erit  quem  m 
Juda:am  irrupiile  dicemus  ,  Afs  regis 
remporibus. 

A  s   A. 
A  bise  enim  fucceflit  Afa  fextus  He-  A.Templi 

br;Eorum  Rex,  patre  avoque  melior,  ^" 
&  ad  Davidis  virtutes  afTurgens ,  fi  (troi  e  j^ogg.' 
collibus  amoviffet ,  quibus  jam  pridem  a  Chron. 
populus aflueverat ,  ratusfeDeoprxfta-  \^.\%.i6. 
re,  quod  fbla  imitatione  majorurapras-  ^  R^g-i-j- 
teripfiusjuflafaciebat.  Rex  ipfe  patrium  l^'   , 
Numen  luicera  pietate  coluit  ,    templi  i  g' 
thefauros  egregie  auxit,  fimulacrum  Ve-  ^ntiq. 
neris  feu  Pnapi  turpilfimum ,  ut  amatre  c.  6.7. 
fua  confecratum  ,  in  torrentcm  Cedron 
projecit,  longe  majorem  Dei  quampa- 
rentum  rationem    teftatus    ducendam. 
Ea  mente  longum  &  felix  imperium 
adeptus ,  feptem  reges  decem  tnbuum 
regnantes    exftinftofque    vidit.    Jero- 
boamumannofiiiregnifecundo,  Nada- 
bum  Jeroboami  filium  tertio ,  Baefam 
Nadabi  interfedtorem  vicefimo  fexto , 
Ellam  Baefce  filium  vicelimo  feptimo  , 
Semrin  Ella:  ,   &  mox  fuum  percuf- 

forem 


Hinc    fuppUciU.    tlt  alia  impropria  non  fmt. 


A.M. 
300Z. 

a  Vat.  14, 


Flin.j. 

cap,  ^o. 


forem  Uno  eodemquc  oftidiio 
Amrin  &  Thibnim  de  rcjrno  difcor- 
danrcs  ,  altcrumqiie  ex  .alteriiis  morte 
brevc  capientes  gaudinm  ,  .anno  tricc- 
iiino  oftavo  :  U»us  pius  feptcm  malis 
longe  apud  Deum  potior.  Et  mirum  fa- 
ne  tantis  Dei  judiciis  non  profecifle  f[:)e- 
ftatores.  Etenim  Baela  nihil  emenda- 
tior  internecione  anteceflorum  famili^ , 
cadem  in  Deum  hominefque  improbi- 
tate  fuit ,  ac  proinde  iifdcm  fatis  elt  con- 
fumptus.  ^y^interim  incredibilem  ,  o- 
mniumque  ab  orbe  condito  maximam 
vi(ftoriam,ex  iEthiopibus  in  Judsamir- 
ruentibus  retulit  ;  Zaram  ^thiopum 
regem  ,  divitla  ^Egypto  ,  decies  centc- 
na  militum  millia,  trecenrofque  currus 
militares  rapientem  prope  Marefam  Ju- 
dxx  oppidum ,  in  valle  latiffima ,  forti- 
cer  excepit  ,  oppofitis  eis  copiis  duplo 
fere  minoribus.  His  enim,implorato  Dei 
auxilio,  ad  internecionem  cecidit  ^thio- 
pas  omnes  Libyafque  ,  locupletiflmia 
ex  illis  vicinifque  urbibus  pra:da  parta. 
Quo  ingenti  Dei  beneficio  firmatus , 
t^uicquiderat  alienorum  numinum  abftu- 
lit ,  regnumque  e  Baef^  fubditis  pluri- 
mum  adauxit.  Ifta  rerum  tranquiilitate 
feptendecim  annis  uftis ,  omnefque  fuas 
JEtatis  reges  felicitate  fiipergreffus  ,  tri- 
cefimo  fexto  Hierofblymitani  imperii 
anno  difEdentia  ofFendit  Deum.  Nam 
Baefas  molitiones  vericus,  qui  Rama  mu- 
nita  commeatu  eum  intercludere  pa- 
rabat  ,  auro  facro  profanoque  manum 
injecit  ,  ut  Benhadadura  Syrias  regem 
muneribus  fibi  devinciret  ,  cujus  opera 
Baef^  munitiones  diflipavit.  Objurga- 
tus  ab  Hanano  Propheta  ,  quod  Deum, 
multo  majoribus  periculis  cognitum , 
humanis  viribus  poflhabuifTet  ,  animi 
ejus  fiduciam  injcftis  vinculis  infblen- 
ter  comprimere  aufus  eft.  Quare  abeo 
tempore  partim  bellis  ,  partim  valetudi- 
ne  vexatus ,  id  ipfum  docuit ,  quod  Re- 
gum  ante  &  pofl  ipfum  plerique ,  ?iemi- 
nem  fcilicet  fapientum  omnibus  horisfape- 
re.  Multos  regum  acceptaajfiigere  imperia, 

^mHltOi  bona  perdere,  ^  idtimis mergen  '  viritira  divifit,  pofitaque  menfisTese 

D  a  ci- 


ceriene laffeffat fortuna ,  timendum.,  me- 
tuque  femel  recepto  ,  folidam  felicitatem 
non  effe.  Sed  indiilgenter  fane  Afahabi- 
tus  a  Deo,  .-i  quo  ncc  plane  defccit ,  quan- 
quam  nimium  Medicis  fifiis ,  convakfce- 
re  e  pedum  malis  ncquivit.  Sepultuseft  i  RetA6. 
plufquam  regieanno  regnixLi.  Pefflmus 
contra   &   limul  infehciflimus  rcgum 
Samris  ,  occifb  inter  pocuIaEllaDomi- 
no,  regiam  regnumque  ejus  invafit,idque 
pofl:  fcptiduum ,  cum  vita  amifit;  nulla  rc 
aliacelebris  ,  quam  quod  regiam  Thirzse 
rogum  fibi  fecit ,  fuccefTorcmque  Am- 
rira  ad  novam  aula:  fedem  quserendam 
vel  morte  fiia  ,  cum  vita  non  poffet ,  ad- 
egit.Is  emptum  a  Semero quodam  mon-  i  -'^^^•i^', 
tem  inclyta  urbe  exornavit  ,    quam  a  '"••H- 
priftino  loci  domino  Samariam  dixit , 
quas  fedes  exinde  Ifraeliticis  regibus  fa- 
cla :  fed  pra:clarius  fibi  nomiCn  pariturus 
fuiffet  Amris  ,    fi  cum  regia  religiones 
quoque  antecefTorum  mutaflet,patrium- 
que  Dcum  ex  prifco  inftituto  coIuifTct. 
Quod  cum  non  faceret ,  principia  regni 
turbulenta,  quietem  brevem  habuit ,  fex- 
ennium  folum  pof\  Thibnis  asmuli  fui 
mortem  dominatus.  Sic  regnumcranf- 
mifit  ad  Jchabum  filium,  Samarisere- 
gumdeterrimum. 

Dum  hi  rem  Hebr^eam  vel  corrum-  pht.  in 
punt  vel  reftituunt,  Lycurgus a.^udLa.-  Ljrc 
cedaL'monios  vir  generis  regii  ,  &  pa- 
truelis  fai  Leobotse  feu  Charilai  tutor , 
pupillo  regnum  ,  rara  gentium  fide,  cum 
eripere  poflet ,  confervavit ,  deteftatus 
etiam  matrem  ejus ,  quod,  uxorregis, 
quam  mater  efle  ,  prxoptaret ,  fibique 
dominatum  filii  mercari  ca;de  cuperet. 
Hinc  confpicatus  corruptas  paffim  refpti- 
blicas,  dMm  quifo^ue  ,  fuis  commodis  inten- 
tus,  commune  bonum  aut  ncgUgit-,autfub- 
vertit ,  popularibus  fuis  feveriiTmiarum 
lesum  &  difcipIin^adftriftifTmia^autor 
fidtus  eft.  Perfuadenda:  rei  difScillims 
DelphiciApoIlinis  audloritatem  pr^texit. 
Avaritiam  ante  omnia  m.alorum  radi- 
amputaturus  ,  Spartanum  agrum 


cem 


28  '^fa-  Tdjaphatm. 

civts  gregatim  epulari  voluit.  Sic  cum    lioribus  llc\)rx!k  k  yofaphato  rtaitm.  Is 


Clem. 

Alexan. 

Strom,l,i. 


nulla  efTeropum  oftentacio,  cosna  omni 
bus  a;qualis ,  habendi  cupido  luxuriaque 
exaruerunt.  Faftigia  domuum  fecuri,  ja- 
nuas  ferra  tantum  adhibita  contierifta- 
tuit :  Mao-irtratus  non  divitiis ,  non  ge- 
,:■.  neri ,  non  a:tati  Ibli  ,_/?^  <e;^«  ^  WW/'- 

Vell.li.  ^/^J attribuit.  Li&eros,pul?licum civimtis 
Pauf.  /.5.  thefaurumratus  ^publicacura  fumtuc^ue 
alendos  <^  educandos  curavit.  Regibus 
fenatum  moderatorem  addidit ,  quibus  in 
officio  arftius  tenendis ,  poft  centum  tri- 
ginta  annos  Ephororum  acceiTit  pote- 
ftas.  Leges  non  literis  fed  moribm  reliquit 
fcriptas ,  quas  in  perpetuum  firmaturus 
reipublica; ,  facramento  cives  adegit ,  ni- 
hil  mutaturos ,  donec  ipfe  Delphis  ab  o- 
raculo  Spartam  rediffet.  Unde  nunquam 
reverfus ,  vi  religionis  obnoxiam  legi- 
bus  civitatem  habuit ,  quarum  quamdiu 
illa  fuit  diligens  (fuit  autem  ad  quingen- 
tos  annos)  excelliffime  floruit.    Leo;es 
lats  Agelilao  DurifTi  &  Charillao  fo- 
lydeftjB  filiis  regnantibus  ,   annis  ante 
Olympiades  cl.  poft  migrationem  lo- 
nicam  centum  ,    prout  ex  ApoUodoro 
Clemens  Alexandrinus  annotat.    Qua- 
Menander  tuordecim  ex  eo  tempore  reges ,  Spar- 
Eph.  ajjud  tanorum  nihil  in  ftatutis  immutaverunt, 
Jofejih,      donec  fub  Agide  ,  Archidami  filio ,  nu- 
conu'Aph,  niifiT^'i  argenteum  (Lycurgus enim fer- 
Liv.l.i.    reum  fanciverat)  &  cum  numifmatea- 
I  Rcg.iS.  varitia  intraret  Spartam ,  perquamtan- 
^- 3i'32-  dem  concufTa  urbs  &  labefaftata  eft.  Eo 
tempore  apud  Tyrios  Ithobaalus  Aftar- 
tes  (  Veneris  coeleftis  puta  )  facerdos  , 
cxfo  Philete  regnum  occupavit ,  tenuit- 
que  annos  xxxii.  Ejus  filia  JezabeJ  Acha- 
bo  Ifraelitarum  regi  nupiit ,  cumque  opi- 
bus  PhoenicicE  impietatem  in  Samariam 
intulit.    Apud  Latinos  Capyn  ,  Capua; 
conditorem ,  excepit  Capetus ,  Albano- 
rum  regum  feptimus.  Thraces  a  Stry- 
mone  fiuvio  progrefri ,  Bebriciam ,  quse 
poft  Eithynia,  occuparunt. 


Tkto 
/ipud 
Plut.  in 
Lyc. 


Sueton 
in  Jul. 
Citfar. 

Eufeb.in 
Cbron. 


OSAPHATUS. 


A.  M. 
3°3J- 


■p^Um  Spartana  Refpublica  a  Lycur- 
go  legibus  conftituitur  ,  multo  me- 


enim  fextus  a  Davide  jerofblymorum 
Rex,  a  Saulo  feptimus ,  primam  fibi  prse- 
cipuamque  veri  Numinis  curam  duxit , 
dimifTifiue  oppidatim  viris  ,    facri  ju- 
ris  peritiflimis  ,  ad  divina  Mofis  lliatu- 
ta  reformavit  fiibditos.   Religioni  judi- 
ciorum  fanftitatem  adjunxit ,  prajcipiens 
ut  velut  in  Dei  confpeftu    judicarent 
tanquam  fiunmi  judicis  ,  ^quotquot  de 
aliis  fententias  ferrent.  Talium  rerum 
autorem  fama  per  orbem  terrarum  cir- 
cunituHt  ,  opes  ejus  in  immenflim  au- 
ft^e  ■,  metus  incufTus  finitimis.  Phili- 
ftxi  &  Arabes  tributum  fponte  pepende- 
runt ,  afpeftu  virtutis ,  veritique  robur 
militum ,  quorum  ultra  undecies  cente- 
na  &  fexaginta  millia  in  armis  habebat 
Jofaphatus.    Sed  in  tanto  principe  id 
iiitii  notatur  a  divinis  fcriptoribus ,  quod 
nimio  pacis  ftudio  ,  cum  impiis  Sama- 
ri^  regibus  affinitates  fcsderaque  jun- 
xit ,  ingenti  fuo  filiorumque  incommo- 
do.  Achabi  &  Jezabelis  Sidonia;  filiarn 
fuo  Joramo  uxorem  dedit ,  cumque  im- 
pia  progenie  impietatem ,  cum  impie- 
tate  niala  omnia  in  familiam  in vexit  Je- 
aabel ,  ut  erat  ficris  afTueta  Sidoniis ,  pe- 
regrinos  Deos  importarat  in  regnum 
Samari:E,raptoque  in  fententiam  eandem 
Achabo  ,  jam  plus  -honoris  Phcenicum 
numinibus ,  quam  coeli  Domino  tribue- 
batur.  Ad  quam  profanitatem  intlignatus 
Elias  Thesbita  ,  Dei  fui  virtute  ccelum 
fe  claufurum  minatur   ,   ne  pluvia  aut 
rore  perfunderetur  terra,  nili  ad  vota  fua. 
Et  contemtus  perfecit  minas.Triennium 
&  femeftre  fufpenfa;  coeloaqua:,  omnia 
folis  ardoribus  adufta  funt ,  non  viftus 
hominibus ,  non  pabulum  jumentis  fup- 
petiit.  Ipfe  in  fblitudine  ,  corvii  cibum 
miniifrantibus ,  vixit  ;  aquam  torrens 
Crithus  ,  donec  &  ipfe  aruit  ,  dedit : 
Inde  Dei  monitu   Sareptam   Sidonio- 
rum  miflus  ad  mulierem  viduam ,  pau- 
xillo  farre  oleoque  illam  ,  feque  aluit ,  di- 
vinis  nutibus  accrefcente  quotidie,  quan- 
tum  ad  viftum  detrahebatur.   Ejufdem 
vidua:   filium   mortuum  precibus  fiiis 

ia 


Buchol^ 

Templi 

97- 

1  Reg.zz. 
V.  4,1. 

2  Par. 
17.18,15. 

Jofeph. 
lib.  8. 
Antiq. 
S.5. 10. 


1  Reg.tS. 
17.18,19» 


lofaphattis* 


^!> 


Sulpit. 

Sevcrus 

lib.i. 


ih  vitam  rediixit.  Qu^efitus  ad  necem 
pcr  omnia  mundi  rcwna,  tandcm  ultro 
le  rcgi  ingefilt ,  cxprobrataquc  idolorum 
vanitare,  populi  acfaccrdotumconvcn- 
tum  popofcit.  Quo  dato  ,  placuit  ficri 
pcriculum ,  ut  ii  cujus  cxfam  hoftiam 
millus  coelo  ignis  abfumcrct ,  rata  cflct 
a,  Reg.  15.  religio  ■,  qux  virtutcm  cdidiffct.  Ibi  fru- 
ftra  confumptis  BaalitanuTi  invocatio- 
nibus ,  adprcces  Elix  (iibito  dclapfusi- 
gn  is ,  hoftiam  largiflima  aqua  circum- 
fufamcombufllt.  Patefafta  veri  Numi- 


A.M. 
304.1. 
zReg.li. 


A.M. 
304.2. 
2  Reg.it). 
I  Reg.zo. 

Jofeph. 

Anti^. 

i.i.c.S. 


A.M. 
304.3, 


A.M. 


Anticj. 

z  Reg.ii, 

s.Par.18. 

fofepk. 

/.8.C.10. 

Dhbium 

m  304.y, 


nis  gloria  ,  facrilcgi  Saceriotss  numcro 
oftmgenti  quinquaginta  confiifi  necati- 
queCunf.  coelum  mox  imbres  reddidit. 
Reo-ina  Jezabel  nihil  emendata  tantis 
rerum  miracuHs ,  in  Efije  necem  dejera- 
vit.  Eim  ad  Sinam  Arabix  montem  pro- 
fugus ,  femel  iterumque  rcfeftus  ab  An- 
gclo  eft  ,  &  quadraginta  dierum  iterfi- 
ne  cibo  confccit.  Ibi  de  Achabi  interitu , 
fervandilque  piorum  reliquiis  oraculoe- 
doftus ,  in  Paljeftinam  revertitur.  Tum 
'Benhcidctdiu  Syrorum  Rex,  adtcitis  in 
auxilium  triginta  duobus  regulis  ,  Sa- 
manam  obiidione  cingit ,  atque  Acha- 
bo  ie  fuofque  ofFerenti  dedititios  illudit 
acerbe  ,  omnes  fubditorum  opes  pariter 
feablaturumminatus.  Pavidum  ad  h^c 
Achabum  Prophetarum  aliquis  accendit 
ad  eruptionem  ,  fi  Deo  vero  fidar,  de 
Syris  viftoriam  pollicitus.  Extcmplo 
verborumfidem  res  ipfaprobavit.  Exi- 
guis  enim  Achabi  copiis  innumerse  ho- 
ftium/isiyi  fugatseque  funt ,  copiofifnma 
prxdaparta.  Vertcnteanno  ,  Syrus  re- 
paratis  viribus  in  Samariam  regrefliis , 
dumacceptamcladem  ultumir,  novctm 
accipit.  Centum  Syrorum  millia  con- 
cifi,  viginti  duo  millia  Aphcci  muro- 
rum  ruina  proftrati  memor^fntur  ,  Rex 
ipfe  mortalium  arrogantiillmus ,  captus 
ef^  Ei  regnum  Achabus,  imprudens 
viftor  reftkuit ,  oblitus  eripiendum  ty- 
rknyiogladium ,  non  reddendum  ejfe.  At- 
que  idem  hoc  trucuientior  in  fubditum , 
quo  mitior  in  hoftem ,  Nabotho  viro  in- 
nocenti  wneam  adimere  voluit.  Negan- 
tem ,  patria  feceffiiriim  haereditate ,  fi- 


(flo  majcftatis  Crimine  circunivenit  Je- 
zabcl  ,  &  I-apidibns  o6rui  curavit  ,  in- 
tcrfcftibona  tradidit  marito.  In  hujus 
fceleris  ultioncm  ,  Ach.ibi  fanguiacm  a 
canibus  Jingcndum  ,  Jczabclcm  dcvo- 
randam  prx'dixit  Elias  ,  poftcritatcm 
eradicandam  fmiditus.  Rcx  tcmporaria 
poenitentiadiftuHt  fupplicium  ,  non  abf- 
tulit.  Poenis  maturo  Jofaphatus  fc  af- 
fociat ,  atque  una?»  Syros  militatum  pro- 
ficifcitur,  Michd  Vate  cladem  eis ,  exi- 
tiumque  Achabo  pra:cinentc.  Id  quidem 
Jofaphatus  in  prselio  pro  Achabofeo-c- 
rens ,  cum  in  manu  fere  hoil:ium  efiet , 
implorata  Dei  ope  effugit ,  Achabus  au- 
tem,  etfi  fkenue  pugnans ,  pertufit ,  fa- 
gitta  cafu  mifTa  transfixns  ,  defluentem- 
que  e  curru  fanguinem  canes  forbilla- 
runt.  Qui  tyrannum  fervaverat ,  civcm- 
que  occiderat ,  taU  morte  occubuit.  Oc- 
cifb  fliccefiit  Ochozias ,  fimifis  patri  fi- 
lius.  Ejus  fbcietatcm  initio  recufavit  Jo- 
faphatus ,  folufque  Ammonitas  ,  Idu- 
mcEos ,  Syrofque  devicit  ,  fretus  Dei 
auxilio ,  quem  jejunio  &  precibus  adju- 
torem  fibi  concifiaverat.  Mirumdiftu, 
quomodo  vicerit.  Nam  dum  prseccden- 
tes  exercitum  tubicines  cantorefque , 
confuetas  Dei  laudes  pcrfonant ,  diver- 
farum  nationum  acies  converfis  in  fcfe 
mucronibus  inardefcunr,Iduma:i  in  Am- 
monitas ,  fbcii  in  focios  ,  Hebrxis  in- 
cruentam  acfinepulverc  vittoriam  tra- 
dunt.  Hebrsiomnes  incolumes  ditati- 
que  fpohis ,  cum  tripudio  8c  gaudiis  Je- 
rofblyraam  rcdeunt  ovantes  ,  Deique  flu 
laudes  concinunt.  Mox  majoribus  O- 
chozi^  precibus  eviftus  Rex  Jofipha- 
tus ,  claflem  conjunftis  cum  eo  fumti- 
bus  inflruxit  ,  adverfo  planc  Numine, 
atque  impium  fimul  regem,  Jofapha- 
tumque  cjus  focium  perofb.  Itaque  clai- 
fis  tempefl:atibus  disjcfta  ,  Ochozias 
paulo  poft  e  feneftra  prolapfus  modicas 
vita:  fpes  ex  Beelzebubi  Accaronitarum 
Dei  oraculo  firmare  fperavit.  Cumque 
ad  EHam ,  durioris  fati  prajnuncium , 
milites  bis  quinquagenos  mttteret ,  in- 
vitum  Dei  virum  in  aulam  pertnafturos  , 
D   3  ille 


A.  M. 
304-7. 


A.M. 

ecd. 


A.M. 

3047- 

Euchol^. 

Alii 

304.5. 

2  Chro.lo. 

Jofeph. 

1.9.   _ 

,^ntiq. 

c.i. 


iChro.ic 


1  Rest* 

A.M. 
3048. 


lofaphatus* 


ille  fuperba  agmina  igni  coelftns  devocato 
cxltinxit  ,  cum  jam  Jerofolyraa:  Jora- 
mus  Jofiphato  patri  coUega  elTet.  Sic 
mortuum  Ochoziamin  regno  fequutus 
Jornm-M  frater  ,  novo  Jeroiblyma^  re- 
gi ,  ut  fanguine  ,  lic  moribus  nomine- 
que  fimilis ;  hoc  tantum  parentibus  me- 
llor,  qnod,  tot  experimentis  edoftus,  Si- 
donios  fprevit  Deos,  aureifque  tantum  in 

^■^^S-  ^-  vitulis  Ifraelis  Deum  Jeroboameo  ritu 
colere  inftituit. 

A.  M.  Interim  Elm  Propheta  ,    flcCato  in 

Soyo.  traniitum  Tordane  fluvio ,  turbine  rapi- 
tur ,  quadrigilque  igneis  jHohmis  m  coz- 
lum  evolat ,  fped;ante  Elifa:o  ,  quem  ab 
.  aratro  in  fpiritualem  fapienti^e  fementem 
faciendam evocarat.  ElifatiiiYico  arefa- 
ftoiterum  percuiTu  Eliani  palliijorda- 
ne,  redit  inj  uda;aro .  Hiericnuntis  aquas 
fanat ,  inque  pueros  iibi  maledicentes  e 

%Reg.  3.  fylva Mr/&i  verbo  extnihit.  Unde  ftatim 
cognitum ,  Spirirum  Elis  Elifjeo  incu- 
buiiTe  ,  cujus  vis  Mo.ibitico  mox  bel- 
lo ,  ingenti  cum  fama  per  omnes  natio- 
nes  enituit.  Erantindeiertis  reges  cum 
exercitu ,  Jofaphatus ,  Joramus  &  Idu- 
ma;us ,  perfidam  Moabitarum  defedlio- 
nem  bcllo  caftigaturi.  Longius  "proce- 
dentes  aqua  deficit,  nec  reo-redi  eratinte- 
grum.  iBi  accerfitus  Elifxus.tribus  excr- 
citibus  aquarum  immenfam  copiam  folis 
precibus  unpetrat ;  mox  etiam  ex  hofti- 
bus  vidloriam  fxcillimam.  Nam  Moabi- 
tje  gnari  ficcam  eremum  efle ,  ubi  caftra 
Reges  fixerant ,  ut  rubentem  a  fblis  ra- 
diis  aquam  procul  intucntur  ,  fangui- 
nem  eue  hoitium  ftatuunt;  attritos  in- 
teftinis  cladibus ,  ut  putabant ,  adoriun- 
tur,  repulii  fortiflimefugiunt ,  fiigien- 
tes  ca:duntur,  tota  eorum  regio  corrum- 
pitur.  Rex  in  defperationem  a£lus  filii 
primooeniticruorecrudelespIacatDeos, 
quem  obiddeteftati  Hebra;i,  ne  tanta; 
indignitatis  audlores  viderentur ,  in  pro- 
pria  xzmt<Lnt.Elifrt^s  indies  fcipfb  major, 
docirim  i^  miraculis  totum  late  Orien- 
temilluftrat.  Viducecuidamhoneftaea^re 
alieno  opprefGe  ex  una  Lecytho  tantum 
olei  clicuit ,  quo  divendito ,  &  creditori 


fatisfaceret ,  &  (e  cum  duobus  filiis  hone- 
ftealeret.  Hofpitje  fterili  filium  a.  Deo  ^^'M-$' 
impetravit,mortuumquerevocavit  in  vi- 
tam  precibus.  Difcipuhs  lethales  cibos  fa- 
lubres  efFecit ;  fame  urgente  centum  vi- 
ros  panibus  exfaturavit.NaemanumSyro- 
rum  ducem  cum  leprapurgafTet ,  eandem 
avaro  Sc  mendaci  famulo  ,  ceu  permuta- 
tione  facfta  inflixit.  Ferrum  e  fundo  Jor- 
danis  afcendit  ipfb  imperante.  Syrorum 
occultas  machinationes  ,  tanquam  con- 
iilio  interifTet ,  referebat  fuis .  Ob  id  ar- 
matis  copiis  circumfefTus  ,  cajcitate  per- 
cufTos  hoftes  in  mcdiam  deduxit  Sama- 
riam,  cumSyri  feDamafcum  fuam  ire  zReg.y.Zc 
arbitrarentur.  lifdem  hofpitahter  habi- 
tis  ,  Damafcumque  remiliis  efFecit ,  uc 
diffifi  confiliis  Syri  irruptionibus  abfti- 
nerent  impofterum.  Nec  tantis  tamen 
mitigatus  efl  beneficiis  Benhadadus  , 
quin  manifefte  iterum  vi  Samariam  ad- 
oriretur:quiurbem  pervicaciter  obfiden- 
do ,  ad  tantam  omnium  rerum  adegic 
penuriam ,  ut  infelices  matrum  ventres 
filiorum  carnibus  pafcerentur ,  caputque 
afini  oftoginta  veniret  argenteis.  Tan- 
tas  rerum  tenebras  fauftum  Ehfieifidus 
iterum  fiibito  difcuflit.  Syri  enim  pa- 
nicis  confternati  pavoribus  ,  tanquam 
ingentes  adventarent  copias ,  fbluta  ob- 
ficuone  aufugere ,  commeatu  omni  dere- 
lidlo ,  quo  direpto  ab  obfeffis  ex  arftiffi- 
maannona,  intravigintiquatuorhoras , 
maxima  vilitas  exorta  eft.  Inter  qua;  re- 
rum  miracula  yofaphatu4  ,  Dei  cnltor  A.  M.' 
eximius  ,  mortalitatem  explevit ,  anno  SoSf* 
regni  quinto  &  vicefimo,  fame  tunc  quo- 
que  urgente  terram  Palsftinam  ,  quam 
Elifius  &  pr:Edixerat  aliis  ,  &  ipfe  efriige- 
rat.  Ifque  Damafci  interim  Benhadado 
mortem ,  Hafaeli  regnum  vaticinatur , 
cum  Latinis  pra^efTet  Agrippa  Sylvitis ,  fi- 
lius  Tyberini ,  qui  ex  prslio  in  Albulam  Lh.  1. 1; 
amnempra:cipitatus  nomen  a  fe  aquis 
impofiiit.  Eodemque  tcmporis  tra£lu 
AfTyriis  Orphratancm  ,  jEgyptiis  Ame- 
nopnin  &  Olbchoren ,  reges  alTis^nat  Eu-  EnfeL  in 
febius.Apud  Laceda:monios  Arclielaus  &  Chran. 
Charilliis  Aroivorura  ao-rps  i^ue  ferro-  Paufan.^ 

que 


loramui. 

quc  populabantiir ,  &  ambigui  Apollinis 
auftonutem  fecuti  Tcgeatas  fubigere 
fruftra  appetebant.  Archclai  filius  &  fuc- 
ceflbr  Teleclus ,  Amyclas  aliaciuc  oppi- 
dafinitima  ,  Laccdazmoniis  bello  capta 
evertit ,  occifus  tandera  in  templo  Dia- 
nx  a  Mcfleniis. 

Ebra;is  certiora  tum  oracula  Iddo , 
Jehaiiel ,  Jehus ,  Michas  ,  aliique  Pro- 
phcta:  cdcbant ,  prsfertim  EIifa:us ,  Sa- 
pientum  ea  tempeftate  caput  «Sc  magiller 
celeberrimus. 


OchoTiiai. 


31 


A.M. 

3052. 

Templi 
123. 
2  Chro.zi 
2.  Reg.S. 
Jofeph. 
i.z. 

tnj),  2.3. 


A.M. 


Eitfek  i 
Chren, 


JoR  A  M  U  S. 

Y\  Efunfto  Jofaphato  ,  duo  eodem  no- 
mine  reaes  in  Pala:ftina  uterque  re- 
rum  potiebantur.  foramus  Hicrofoly- 
*  morum  Rex  alterius  Jorami ,  Samarix 
rewis ,  fororem  in  matrimonio  habebat , 
materna  plus  fuperftitione  &  improbita- 
te,  quam  Hebr^eis  facris  imbutam..Ea  au- 
ftore  tantum  apaterna  pietate  diverfus 
abiit,  ut  d  fratrum  c^de  regnum  aufpica- 
retur ,  pere2;rinaque  lacra  &  cercmonias 
anteferret  divinis  patrum  fuoruA  infti- 
tiitis ;  quodque  majoris  erat  dementi^ , 
populum  .1  vcra  religione  ad  D^eraonum 
venerationem  vi  abllirahebat.    Quibus 
malis  inquinatus  in  varias  incidit  clades. 
Iduma^i  ab  eo  defecere ,  exemplum  fe- 
cuta  Libna,  civitatefque  aIi:E.  Noviffi- 
me  Arabcs  Palisftinam  adorti ,  omnem 
campeftrem   regionem  ferro    &  igne 
populati  funt  ,   reoia  infuper  direpca, 
Mxores  liberique  regii  ,    prxter  Ocho- 
2,iam  natuminimum,  qui  fugafervatus 
eft,  fubito  hoftium  incurfu  periere.  Ipfe 
ventris  profluvio  diu  confliftatus  (  quse 
omnia  ex  Elise  Epiftola  antea  cognove- 
rat  )    anno  poft  mortem   patris   quin- 
to  ,  infeliciter  confumptus  eft.  Exftin- 
ftum  neque  fiinere  regio  extulit  populus, 
neque  Majorum  fepulchro  inferri  per- 
milit. 
,      Eo  tempore  Pfufennem  in  yEgypto 
regnafTe ,  &  Rhodios  maris  tenuiile  im- 
perium  ,  e  veteribus  notat  Eufebius ,  & 
Baci  apud  Corinthios  defunfto  rucceflifTe 
regemAgelum.  Apud  Hebra;os  prica- 


Imfojada  fummus  Sacerdos  cgregiain 
Deum  populumquc  fide  claruit. 

OcHozi  A  s. 
T  Oramo  fuccefTit  Ochozi/ts  nonusHe-  A.M. 
j  brseorum  Rex,  mali  corvi ,  quod  a-  'i^^^-  . 
junt,  malum  ovum.  Tanquam  oblitus  j^^^  * 
ftirpis  Davidica^ ,  totus  ad  matcrnas  ori-  i  Re^.i.r. 
gims  exempla  deflexit,  magiftra  ad  omne  v.  5-2.. 
nefas  raatre  Otholia ,  qus  patrcm  quo-  '  ^«5-  i- 
que  ejus  corruperat.    Itaque  brevi  im-  ^w''* 
perio  fuit  vergcnte  ad  interitum  Amris  ^"„f/^^- 
familia  ,   quaz  jam  quadragefimum  fe-  cap.  4..  5-^ 
cundum  annum  in  Palseftina  dominaba-  2  Reg-^- 
tur.  Cum  Joramo  avunculo  fcedus  per-  i°- 
cufTit,  junftifque  viribus  in  Syros  bel-  ^y^^'^^' 
lumgerebat.  Ibi  accidit,  ut  Joramus ,  -0^5" 
acceptis  in  pr^Iio  vulneribus,  Jezraclem 
difcederet ,  refbvendi  fui  caufa ,  eumque 
Ochozias  viferct.  Interea  Elifxus  difci'- 
pulorum  aliquem  Ramothas  mittit.prse- 
feclumque  militia;  fehum  inungi  regno 
curat,  prarcipiens  Dei  nomine  ,  ut  de  fce- 
lerata  Achabi  domo  impietatis  exigat 
poenas.llle  confeftim  a  ducibus  Rex  con- 
falutatus  ,  occurrentes  fibi  ambos  reges 
interfecit.  Jezabelem  Joramimatrem,  A.  M. 
Ochozis  aviam  ,  quse  incantamentis  &  3°-5^" 
latrociniis  totam  terram  cruentaverat , 
de  feneftra  pr^ecipitari  in  plateas  impe-  ' 
rat ,  in  quam  ftatim  irruentes  ex  oraculo 
canes  ,  in  fruft:a  difcerptam  devorarunt. 
Tam  magno  ci  Prophetarum  fanguis 
ftetit. 

Othalia  qm  Glia. ,  furens  neccfiliifui,  iP-cg.ju 
iram  omnem  in.  Davidis  pofteros  evo-  1°      ' 
muit,  inquos  adeo  eft  horribiliter  graf-  ^y,tia.c.y: 
fata,  ut  neminem  crederet  fuperefTe ,  cui 
parricidiorum  fupplicia  penderet.Sed  Jo- 
jadas  Sacerdos  affinem  fiiumjoam  (cu- 
jus  amitam  uxorem  habebat  )  fubduxit 
dirae  a.vix ,  occultcque  in  templo  occulta- 
tum ,  fexennio  poll:  ad  patrium  avitum- 
que  regnum  produxit  ,    ingenti  ftudio 
populi  ,  Davidis  prolem  in  regali  folio 
deliderantis  ,  qua:  Otholia;  tyrannidem 
comprimeret.     Illa  in  templum  ruens  2  i?«^.ra. 
ut  feditionem  (  fic  vocabat  diffolutio- 
nem  tyrannidis )  prxfentia  fua  compe- 

fceret , 


2.  Reg,  ic 


^a  ,      Ochozjas.  loas» 

fceret ,  extrafta  eft  in  aream  a  militibus, 
&  gladiis  confojja.  Sexennio  anre  Jehu  , 
leptiiaginta  ejus  fratres  ,  Achabi  iilios 
necaverat,  &  Baalitas  univerfos  tanquam 
iu.  folenni  facriiicio  Deo  fijo  maftave- 
rat ,  templumque  Baalis  cura  idolo  fun- 
ditus  everterat.  Sic  lultratum  purgatum- 
que  ab  improborum  colluvie  regnum 
ad  quartum  hsredem  tranfmifit ,  prin- 
ceps  cjetera  laudatiffimus ,  ni  communi 
anteceflorum  vefania  fafcinatus ,  aureos 
Jeroboami  vitulo:;  adorailet.  Quodne- 
'  M.nda2  conflietudinis  vcnenum  ,  cum 
nullis  licet  afperrimis  medicamentis  ce- 
deret,  Jonadabus  Reclubi  filius  autor 
fiiis  fuit ,  ut  nec  domos  ftruerent ,  nec  vi- 
no  fe  recrearent ,  futurum  nempe  pra;- 
videns ,  ut  exfpueret  illos  rerra ,  qui  Dei 
gloriam  boum  limilitudine  efEgurarent, 
nec  tot  exemplis  cafligati  meliora  fapere 
difcerent. 


A.M. 

3101. 
£uchol^, 
■  Alii 
3059. 
Te/npli 

135-. 

2  Reg,  I 

Jofeph. 
1.9. 

•^ntiq, 
C.J, 


J  O   A    S. 

T  Nter  hxc  locu ,  Regum  Hebra;ornm 
decimus ,  prjereptum  ab  avia  impe- 
riumfeptennis  puer  recuperavir.  Initio 
pra;ceptore  ufiis  Jojada  ,  divini  cultus 
obfervantiffimus  fuit ,  fublatifque  e  ter- 
ra  idolorum  altaribus ,  Templum  veri 
^-  Dei  colleftis  fumptibus  inilauravit ,  in- 
vitatis  ad  fanftam  liberalitatem  fubditis , 
miniflrifque  Dei  ad  diligentiam  officio 
fuodignam.  Vicefimo  tertio  regni  an- 
comperta  Sacerdotum  avaritia ,  fa- 


no. 


i.  Par,  24.. 
Jofeph, 
1.9. 
^'intiq. 


cram  pecuniam  in  fuos  ufiis  vertentium  , 
gazophylacium  in  vefl:ibuIo  templi  po- 
fliit ,  in  quod  finguli  munera  fua  conji- 
cerent ,  ex  eo  deinceps  operariis  merces 
numeraretur,  per  Pontificem  &  Scribam 
regium.  Sic  templum  fuo  decori  refti- 
tutum ,  idem ,  qui  reparaverat  ,  defe- 
ruit.  Poftquam  enim  Jojadas  expletis  vi- 
ta;  annis  centum  triginta  ,  raram  lon- 
ga:vitatem  beatiflimo  exitu  clauliiret ,  a- 
dularione  Principum  corruptus  loai  ad 
lucos  deofque  defeat.  Nec  Zachariam 
Jojadaa  iilium  audiit,  qui  defertoriNu- 
minis  defertionem  a  Numine  prsenun- 
ciabat,  fed  (impium,&  crudele  facinus) 


Dei  nuncium  bencfa£loris  fui  filium ,  fn-- 
tra^  templum  &  altare  xneum  la.pidibHs 
obruit ,  ingenti  fuo  totiufque  populi  ma- 
lo.  Etenim  Hafael  Syrias  Rex ,  qui  Pe-  . 
rxa.m  8c  Galaaditidem  ante  dirum  in  mo- 
dum  vaftaverat,  in  Judasam  quoque& 
Jerofolymam  irruit ,  ccefifque  principi- 
bus  nefari^  defeftionis  autoribus  ,  in 
tantum  terrorem  egit  Joam ,  ut  thefau-  ^ 

ris  Templi  fuifque  emercari  pacem  cu- 
peret.  Quibus  eiFufis  ,  manumDeivin- 
dicem  efmgere  nequivit.  Nam  segritu- 
dinibus  correptus  diuturnis  &  gravibus 
eandem  iiiorum  fenlit  perfidiam  quam 
ipfe  in  Jojads  fihos  exercuerat ,  ca^iiis 
in  cubili  fuoa  propriis  fatellitibus  ,  anno 
regni  xl.  Corpus  regie  funeratum  non 
fuit ,  qui  honor  Jojadse  cxuviis  conti- 
gerat ,  iapientibus  popiili  ex  animo  & 
moribus,  nonefortunaregesseftiman- 
tibus. 

Joa; poft  Jehum cosevus fuit  Joachus,  zRe^.i 3. 
Samarixregumpeneafflidtiinmus.  Nam 
quod  a  vitulorum  cultu  non  abiifteret ,  , 

pertxfus  hominum  temporis  iUius  Deus, 
Haiaeli  regnum  Ifraeliticum  deprsedan- 
dum  objecit ,  qui  ex  immenfa  Ifiraelita- 
rum  multitudine  nihil  Joachse  reliquit 
militum ,  praeterdecemmilliapeditum, 
&  quinquaginta  equites ;  reliquos  va- 
riis  pr^Iiis  concifos-palearum  inftar  diffi- 
pavit.  His  edomitus  infortuniis  Joachas, 
tandem  verum  Numen  feriis  ambire 
precibus  didicit ,  &  qus  eft  ejus  in  poe- 
nitentes  indulgentia ,  priflinam  regno 
tranquillitatem  fecundis  in  Syros  prieliis 
recuperavit. 

Tunc  Elifiu-s,  qui  ad  fexaginta  an^ 
nos  Regum  Hebr^orum ,  totiufqiieO-  ^  ^^g-ll. 
rientis  Oraculum  fuerat ,  valde  fenex  '^"  ^'^' 
decefjit ,  necajger,  nec  mortuus  a  mi- 
raculis  vacuus.^grum  cum  viferet  Joas, 
Joacha:  filius ,  triplicemei  de  Syris  vi- 
etoriam  promilit ,  fagittam  in  nomine 
Dei  ejaculanti.  Mortui  oila  cum  forte 
cadaver  attingeret ,  repente  velut  ex 
mortuo  vitam  recepit:  Jamtum  prce- 
monftrante  Deo  ,  &  Ifraelitas  mortuos 
revi6turos  ,    &   reliquos  mortales  ex 

Chrifto 


lodi»  AMHzAas, 


N/c.  Lyra 
in  Glo/i^. 
Dionyf 
Halic.l.i. 
Liv.lib.i. 


Chrifto  quondam  mcrtuo  vitam  recc- 
pturos.  Qiiod  ipfum  paucis  poft  annis 
Jonas  quoque  a  ceto  aBforptus  rcddituf- 
queprxfiguravit. 

In  Romulum  QmmSylvium  per  id  tem- 
pus  divina:  eluxit  majeftatis  fpecimen. 
Eum  Dionyfius  Alladium  nominat ,  Al- 
banorum  regum  duodecimum.  Tyran- 
nicum  ,  ait ,  Diitque  invifum  ingenium 


35 


fuit 


quos  cum  contcmneret ,  commen- 


Herod.l.i. 
Flin.l.%(5. 
sttp,  1 1. 


Jofep.Ui 
c»ntr,  A^. 
^itn. 


tus  eft ,  qua  ratione  fulmina  Sc  tonitrua 
imitaretur  ,  ut  civibus  hoc  terrore  atto- 
nitis  haberetur  pro  Deo.  Sed  imbribus 
&  veris  fiih-ninibus  in  sdes  ejus  irruenti- 
bus ,  ftagnoque  juxta  quod  habitabat  , 
prjEter  fohtum  exundante ,  dikivio  cum 
tota  domo  abforptus  eft.  Sic  Aventino 
regnum  ceflit ,  qui  fepultus  in  eo  colle  , 
quipars  Romanx  urbis  faflus  poftea,  co- 
gnomen  ei  fecit. 

Nifi  nimium  a  vero  abit  feries  -^gy- 

ptiorum  regum  apud  Herodotum  ,  in 

hsec  tempora  incidetCheops  legum  Deo- 

rumque  ^Egyptiorum  contemptor  ma- 

ximus  ,   qui  pyramidem  quinque  ftadia 

longam ,  altam  ofto  ogj^j*?  ,  id  eft ,  xxiv 

cubitos  ftruxit.  Nam  centum  o|j^«/  fta- 

dium  conftituunt  ,   Herodoto  docente. 

Adhibuit  ad  id  opus  centum  millia  homi- 

num.    Eum  anteceflerat  Rampfinitus , 

qui  furi  perquam  ingeniofoob  miram 

animi  folertiam ,  cum  impunitate  filiam 

conjugem  dedit.  Sed  refte  de  infanis  M.- 

gyptiorum  reeum  operibus  Plinius  an- 

notat ,  non  conftare ,  a  quibus  pyrami- 

des  faft^  fint ,  juftiffimo  cafu  obliteratis 

.  tantx  vanitatis  autoribus.   Certius  eft , 

■  quod  Jofephus  e  Phoenicum  annalibus  de 

Elila  Tyna  memorat.  Ejus  frater  Py- 

gmalion  Matgeno  patri  in  regno  fijcce- 

dens ,  Acerbam  avunculum ,  Elifx  (  quaz 

Dido  aliis  )    maritum  interfecerat  ,  ut 

Thefauris  ejus  potiretur.  Quam  tyran- 

nidem  illa  perofa  in  Cyprum  primum  , 

inde  in  Africam ,  impofita  in  naves  ga- 

23 ,  appulit ,  ubi  tantum  agri ,  quantum 

corio  bovis  tegi  pofTet ,  mercata  ,  fefto 

in  tenuiffimas  partes  corio ,  novam  con- 

didit  urbem  Punice  Carthaginem  appel- 


latam,  anno  tempii,  Ut  vultjofephus,  7"./?'i*. 
centefimo  quadraeefimo  tertio  ,  qui  &  f'"'?"/"  ^* 
Joa:  regis  octavus.   bed.  ante  Romam  'lui.soUn 
conditam  ,  quemadmodum  Juftino  pla-  cap.^o. 
fecundus  &  fcptuagefimus ,  ut  Dio- 


cet 


nyfio  ,  poft  captam  Trojam  ccclxx. 
Cum  fucceflli  rerum  florentes  Carthagi- 
nis  opes  eflent ,  rex  Maxitanorum  Hiar- 
bas ,  Elife  nuptias  fub  denunciatione  bel- 
lipetit.  Illa  fimulans  fe  marito  infcrias 
ante  novas  nuptias  mifluram  ,fumto  gla- 
dio  pyram  confcendit ,  mortemque  far- 
vam  barbaricis  complexibus  pra:tulit. 
Quamdiu  Carthago  invifta  ftiit,  pro  Dea 
culta ,  fueta  tunc  mortalium  dementia. 

Am  AZI  A  s. 
r\  Crazapen  Aflyriis  pra^fiiifre  vult  Eu-  ^  _  ^ 
febius  annum  vicefimum  oftavum,  3105-. 
quando  ^»?^z,i>?!S  Jo^  filius  regnum  pa-  Mii  ■^105, 
ternum  fiifcepit  Jerofolymis.  Is  lauda-  ^'^'"f'» 
tioribus  patris  veftigiis  infiftens  initio ,  ^^^'^ 
eadem  fenior  incoiiftantia  fiiit ,  mores  chronie. 
cumxtate,  fortunamque  cum  moribus  zReg  14., 
mutavit.   Principio  ;  ut  Deum  fincere  a  Par.  2j. 
coluit ,  flifum  patris  faneuinem  morte  Jy^f-  '•S'- 
parricidarum  ultus ,  nlns  eorum  ignovit,        ■* 
memor  culpoi  in  eo  capite  pleBendM,  quod 
noxdi  illigatum  eft  ,  nec  h^reditaria  ejfe 
odia  ,  fed  amicitioi  oportere.  Inde  lefto 
milite  ,  trecenta  millia  in  Idumseos  du- 
xit ,  adfcitis  pretio  e  regno  Samarias  cen- 
tummillibus.  Id  tribuebat  viftoriis  cla- 
riffiinis ,  quas  Joas  Samarias  Rex  de  Sy- 
ris  reportaverat  ;   ut  militem  ejus  fuis 
quoque  rebus  prsefidio  fore  exiftimaret. 
Nam  Benhadadus  Syrix  Rex  tribus  Jose 
prceliis  fuccubuerat  ,  amiferatque  loca , 
qu^E  pater  ejus  Hefael  injuftis  armis  oc- 
cupaverat.   Verum  ea  ,  Deo  miferantc 
potius  gemitus  fiiorum  ,  quam  militura 
illorum  virtute  gefta ,  non  ea  pietate  ac- 
ceperant  Ifraelitx ,  utduraret  eis  felici- 
tas.  Quadere  monitus  per  Prophetam  zPar.%j, 
Amazias ,  ut  Deo  morcm  gereret ,  ex- 
dutoravit  exofiim  illi  militem  ,  non  ha-. 
bita  rati  one  ftipendii ,  quod  ipfi  jam  per- 
folverat,  nec  damni  iii:ius  poenituit.  Idu- 
mxi  enim  nihilominus  inferiores  acie , 
E  decera 


zReg.i^: 

14.. 


X.ib.  de 
Heb. 

fud  Hie- 
ren. 


Ztifeb. 
Chron, 
Orof.l.i. 


Diod.Lz, 
Vellijns 

B.  I. 


14  Amaz^ms, 

decem  millia  fuorum  in  praslio  defidera- 
rimt :  dccem  inillia  Hebraais  miles  de 
rupe  prascipitatos  graiidi  fupplicio  ex- 
.ftinxit.  Quam  cladem  cum  Dii  Idumxo- 
rum  d  ie  in  cultorum  impietatem  trans- 
ferrent  ,  a  quibus  irreverentius  eflent 
habiti,  deceptus  mendacio  Amaziaseos 
fecum  avexit ,  ut  dilip-entius  culti  felici- 
tatis  ei  autores  fierent  ,  immemor  cui 
Deo  viftoriam  dc  iplis  partam  deberet. 
Qui  irritatus  contumelia ,  per  Prophe- 
tam  regem  increpuit ,  quocf  viftos  Deos 
viftori  ingratus  ainenlque  pra^tuliilet. 
Cum  nihil  objurCTando  proficeret ,  nova 
Amazia:  clade  clocuit  ,  infirmiores  ef- 
fe  Iduma;orum  Deos ,  quam  ut  cultorem 
fuum  e  malis  eruerenc.  Amazias  enim 
fecundis  rebus  clarior ,  Joam  Samaria; 
regem,  quietis  cupidum  ad  bellum  te- 
mere  laceHivit.  Concurrerunt  infeftis  fi- 
gnis  prope  oppidum  Bethfemen ,  adver- 
fo  Amazix  fato.  Nam  fufo  exercitu ,  vi- 
vus  in  hoftis  provocati  manus  venit , 
thefiurofque  omnes  amifit.  Muri  Jero- 
folym;E ,  qua  Samariam  fpeftabant ,  di- 
ruti,  obfides  imperati  viftis.  Vittor  Joas 
ia  regnum  fiium  reverfus ,  &  paulo  poft 
fatis  confiimtus ,  fiifpicionem  prxbuit , 
odio  potius  Dei  in  Amaziam  ,  quam  er- 
ga  fe  favore ,  fiiperiores  in  bello  partes 
tuIifIe."Amazias  illi  quindecim  annis  fii- 
pervixit,  confpiratione  tandemfuorum 
interemptus,  quemadmodum  anteapa 


ter ,  cujus  ut  peccata  ,  fic  exitium  imita- 
tus  eft,  reenaverat  annos  xxix. 

In  ha:c  tcmporaconjicit  Eufebius  To- 
nos-cpncoleron  ,  extremum  Aflyrio- 
rum  regem  ,  quem  Gra:ci  Sardampa- 
lum  nominant.  Adhunc  videndun^i,  quod 
nemini  ante  eum  permifTum  fuerat,  prje- 
fe£lus  ipfius ,  nomine  Arba£lus  (Diodo- 
rus  ex  Ctefia  Cnidio  Arbacem  vocat ) 
cum  admitti  magna  ambitione  obtinuif- 
fet ,  invenit  eum  inter  fcortorum  greges 
purpuram  colo  nentem :  &  muliebri  ha- 
bitu ,  cum  rriollitia  corporis  &  oculorum 
lafcivia  omnes  foeminas  anteiret ,  pen- 
fa.inter  virgines  partientem.  Quibusvi- 
fis,  indignatus  tali  foemins  tanturavi- 


rorum  fubjedlum  ,  negat  apud  focios ,  fc 
ei  parere  poile ,  qui  fe  mulierem  malit 
efTe  quam  virum.  Fit  igitur  conjuratio, 
bellum  Sardanapalo  infertur  ,  flagranti 
imprimis  ftudio  Belefis  Babyloniorum 
Satrapas  ,  qui  fidera  etiam  Aflyriis  in- 
fefta  efle  jaftabat.  Sardanapalus  excitis 
in  rebelles  fubditis ,  triplici  eos  acie  fu- 
perat ,  ad  extremum  tamen  Badtrianis 
fe  Arbaci  fociantibus ,  vittus  in  regiam 
fe  recipit.  Ninos  urbs  maxima  &  prs:- 
valida  obfidione  clauditur  ,  quam  cum 
folvi  pofle  defperaret  Sardanapalus ,  ex- 
trudta  incenfaque  pyra  &  fe  &  divitias 
fuas  in  incendium  mifit ,  hoc  fblo  imita- 
tus  virum.  Sepulchro  infcriptum  tradunt 
literis  ei  vernaculis : 

H&C  hdbeo  quA  edi ,  qu&que  exfatHratS 

libido 
Haufif,  at  illa  jacent  multa  ^  pmcla- 

ra  reliila. 
Poft  hunc  rexconftituitur^r^^m,  qui 
prajfedlus  Medis  fuerat.  Sic  imperium 
ab  Aflyriis  ad  Medos  tranllatum  refert 
Diodorus  ex  Ctefia  Cnidio,  additque,  Ni- 
non  fblo  xquatam  ab  Arbace.  laemno- 
num  ab  Arbace  regem  facit  Ajiyagen, 
quemCyrus  devicit,adeo  ut  coUeftisMe- 
dorum  imperii  annis  (qui  funt  numero 
5  1 7  apud  Ctefiam)necefle  fit  Sardanapa- 
li  Hifloriam  ad  paulo  antiquiora  revolye- 
refecula.  Sednobis  e  divinis  monumen- 
tis ,  quibus  fufFragatur  ctiam  Herodo- 
tus ,  certtmi  eft ,  Ninon  urbem  ufque  ad 
Cyaxaris ,  Medorum  regis ,  tempora  vi- 
guifTe  ,  &  cum  Nino  quoque  imperiuni 
Aflyriacum ,  utcumque  illud  poft  Sanna- 
charibi  in  Judseos  expeditionemadrui- 
nam  vergere  cceperitjSardanapalum  qui- 
dem  Satrapa; ,  Medus  &  Babylonius,  oc- 
ciderint ,  populofque  fuos  in  libertatem 
vindicaverint :  At  Ninon  urbem  eos  ex- 
cidiffe,  imperiumque  AfTyriorum  pror- 
fus  evertifle  vanilfimum  eft.  Vixit  hoc 
fcculo  fonas,  Vates  Hebraaorum,  quo  vi- 
dtoriain  pra^dicente,  Jeroboamus  fecun- 
dus ,  Samaria:  rex  in  Syros  egregie  dimi- 
cavit ,  fecundifque  prceliis  recepitDama- 
fcum,  Ematham,  &  quicquid terrarum 

Syri 


Plut.7: 

de  .yilex. 

fort. 

Cicero 

Thuf.V. 

Strab, 

lib.  14. 


Diod.l.tl 
Herod, 
Ub.  I. 


Alii  294; 


I  Reg.j^ 
lonas 
c. 1.2.3.4. 


A.  M. 

31 79. 

Bnshol^. 


r 


jimazAas.  Oz^inu. 


Syri  antca  Samari.t;  rcgno  adcmcrant. 
Illum  Vatem  Dcus  Hcbrxorum  TiANmi- 


.ibk 


cxitium  urbi  maxima: 


wtai  «iDlcoavK 
pra;didlurum  ,  ni  intra  dies  xl  c  fcclcri- 
bus  fiagitiifquc  luis  rclipifccrct.  Rclu- 
ftantem  &:  profugum  ceto  immani  dcvo- 
raiadum  objecit,cujus  ille  vifceribus  clau- 
fiis  triduum,  miferante  Dco  in  littus  cje- 
£lus  ert,imperiumque  ejiis  ante  dctrafia- 
tum  peregit.  Ac  li  verum  eft ,  quod  ple- 
rifqueplaccthiftoriarumconfultis ,  Me- 
dos  occupade  Aflyriorum  imperium  ex- 
ftindlo  Sardanapalo ,  atque  tot  annis  ab 
iis  regnatum ,  quot  Ctelias  e  diphtheris 
prodidir  ,  opqrtuit  Nmon  a  Mandauce 
Arbacis  filio  cfTe  gubernatam ,  quando 
cxitium  ei  Jonas  prjenunciavit.  Etenim 
rex  AfTyrius  ,  ut  pcregrinum  Vatem 
tanta  autoritate  fcelera  urbis  rcprehen- 
dere ,  prcefentillimamque  ei  cladcm  im- 
minere  cognovit  ,  pr^veniendam  Dei 
iram  pcsnitentia  ratus  ,  fupplicationes 
Deo  Ilraelis  faciendas  per  pra:conem  in- 
jdixit ,  mutataque  in  melms  vita  certam 
perniciem  humillima  pietate  antever- 
tit. 


'A._M. 

Buchol^. 

198. 

a  Par.26. 

Jofiph. 

/j/.f.ii. 


O  2   I   A    S. 

np  Une  Ozim  admodumpuer,  vacans 
ex  morte  Patris  Amazise  regnum 
adminiftrare  non  poterat  ;  fcd  decimo 
fexto  statis  anno  id  tandem  adeptus ,  di- 
gnum  fe  majoribus  fuis  regem  oftendit, 
prsecipuam  Dei  cognofcendi  curam  arbi»- 
tratus.  Igitur  Zacharia  Propheta  plu- 
riraum  ulus  eft  ,  quemadmodum  Jero- 
boamus  Samaria:  Rex  Jona.  Ifihac  men- 
te  profpere  pugnavit  in  finitimos.  De 
Philiftsis  Gethum  ,  Jamniam ,  Azotura 
urbes  cepit ,  caprafque  mcEnibus  nuda- 
y it.  Pari  fuccefTu  Arabes  &  Ammonitas 
fubegit,  regnique  fines  ^Egypto  tenus 
grotulit.  Cum  viftoria  reverfus  Hiero- 
fblymam ,  urbis  moenia  vetuftate  prio- 
rumque  regum  cladibus  collapfa  valide 
inftauravit,  aqua^dudibus  ,  caftellis  & 
propugnaculis  exornavit  terram  :  ha- 
buitque  interim  fub  {ignis  florentiffi- 
mas-copiasjultra  tercentum  millia ,  omni 


armorum    gcncrc   cgrcgic    inftrufta. 

Nec  agrorum  cultum  eft  afpernatus, 
vincis ,  rti  pccuanx  &  hortcnli  apprimc 
deditus.  Rex  omnino  laudatifiimus ,  ni 
omnium  bonorum  afflucntiam  ,  prof- 
pcrrimumque  rcrum  curfum  ,  animi  ela- 
tionc ,  ac  faccrdotum  contemptu  corru- 
pifTet.  Magnx  illi  cum  Az,arta  Pontifi- 
ce ,  &  univcrfo  Sacerdotum  ordine ,  de 
facronmi  ritu  altercationes  in  ipfb  tem- 
plo  fuere.  Nam  fiia  manu  facrificare, 
quodque  folis  Sacerdotibus  fas  erat ,  fibi 
fimiere,  in  Sacerdotes ,  fuas  officii  partes 
ftrenue  afTcrentcs  ,  graviter  ftomacharr. 
Sed  incandefcente  in  Sacerdotes  rege 
Deti4  ipfe  litem  diremt.  Nam  &  terra 
horribiliter  contremuit ,  5c  lepra  regem 
invalit  prodigiofa ,  ut  etiam  mox  regia 
fua  ultro  conFufus  excederet ,  qui  templi 
imperium  injufte  arripuerat.Isitur  dein- 
ceps  parum  pro  rege  egit ,  tilioque  ad 
Reip.  adminiftrationem  admoro  privata 
in  domo  confenuit,  confumptus  anno  re- 
gni  fecundo  &  quinquageiimo. 

Ejus  temporibus  Prophetarum  fchoU 
eximiis  docftoribus  florebant.  Nam  pra^- 
ter  Jonam  &  Zachariam ,,  qui  initia  re- 
gni  Ozix  colluftraverunt  Hofeoi  &  y^mos 
regno  Sa.rmnx,Efaiai,^oel,  06adia6,a.ln- 
que  ,  &  illi  regno  &  aliis  circum  regio- 
nibus  ,  cceleftis  fapientix  facem  latiffi- 
me  prxferebant ;  quorum  etiam  monu- 
menta  fiiperfunt ,  perfeftx  felicitatis  iter 
omnibus  feculis  nationibufque  demon- 
flrantia. 

SamartA  regnum  tunc  pelTime  habuft, 
feroboamtvs  quidem  Joa  genitus ,  initio 
magna  felicitate  illud  relHtuerat  ,   fed 


Nicol.     . 
Lyra  i » 
GloJld, 


Efaiiti ' 

Cilp.  I. 

Hofc.i. 
Amos  c  i. 


cum  ab  avita  fuperftitione  &  impietare 
non  recederet ,  quadragefimo  primo  re- 
gni  anno,  gladio  cxfus  occubuit,nec  reli- 
ctus  eft  quifquam  familix  ejus  ,  qui  rebus 
gerendis  haberetur  idoneus.  Viceiimo  fe- 
cundo  demum  anno,  poftquam  Jeroboa- 
raus  interierat ,  filius  ejus  Zacharias  fiic- 
ceflit,  femeftri  tantum  iraperio,  cura  quo 
pofteritas  Jehu  exftinda  oranis  eft,gene- 
ratione  fcilicet  quarta ,  ad  quem  gradum 
Dens  illi  regiam,  fucceffionem  promife- 
£  z  rat. 


II. 

zReg.iS, 
V.  8.    ■  ^ 


5^ 


Ottas. 


ra,t.  Ejus  perCuffbr  Sallumm  eodem  fce- 

lere  amilit  regnum  ,  quo  pepererat ,  ela- 

a  Reg.  ij".  pfo  meiife  trucidatus  Samarije  a  Mena- 

14-  chemo  Thirzs  regulo  ,  qui  tam  crudeli- 

ter  exercuit  viftoriam ,  ut  Thirzse  inco- 

las  ,  ad  unum  omnes  occiderit ,  nec  ipiis 

priEffnantium  pepercerit  uteris.   Mox  is 

viciiiim  vindicem  Deum  experitur ,  qux 

perpetua  Judiciorum    Dei   catena    eft. 

a  Reg.  15.  ^^^  phul Belochus  ASynornmiex,^ev- 

^'  vagatus  Syriam  ,  in  Samarias  quoque  re- 

gnumirrupit,  inqueeas  redegit  Mena- 

chemum  anguftias ,  ut  raptam  potefta- 

tem  mille  takntis  argenti  redimere  co- 

geretur  ,   eamque  deinceps  precariam 

tributariamque  tenere  imnos  decem.  Fi- 

lium  ejus  Pecajam  regno  vitaque  fpolia- 

vit  Pecas  Remalj^e  nlius ,  eodem  anno 

quo  Ozias  Hierofolymorum  Rex  decef- 


Sylvi^  (quamSi  Iliam  nominant  fcri- 
ptores  )  per  fpeciem  honoris ,  cum  Ve- 
ftalem  eam  legiflet ,  perpetua  virginita- 
te  fpempartusadimit.  Sed  vi  comprefTa  ^«^.  ^^ 
Veftalis  ,  cum  e  Martis  luco  aquam  pu-  Civit. 
peteret  ,  geminum  foetum  edidit,'-^ 


ram 


.  C.2Ij 


VeU.  l.  I 
'juji.l.j 
Solin, 
cap.  14.. 
Suida4. 
Pauf  l.  0 


cujus  patrem  quod  is ,  facinus  patraturus, 
armis  ad  terrorem  fe  fepferat ,  ut  Deus 
autor  eflet  culps  honeftior ,  Martem  il- 
la ,  ut  incert^e  prolis  autorem  nuncupa- 
vit.  Hinc  fufpicionis  metufque  major 
Amulius  Sacerdotem  vinftam  in  cufto- 
diam  dat ,  pueroique  in  profluentem  a- 
quam  mitti  jubet.  Ibi  forte  quadam  re- 
ftagnans  Tiberis ,  ad  juftj  curfum  amnis 
adiri  non  poterat ,  adeoque  in  proxima 
alluvie  exponuntur  pueri ,  mox  defluen- 
te  aqua ,  in  licco  deftituti.  Eos  feu  a  fera, 
feu  muliere  lupa  (  utrumque  enim  tradi- 
fit ,  &  Efaias  propheta  Deum  folio  inii-  I  tur  )  prjebitis  mammis  alitos ,  &  a  Fau- 
dentem  ,    Hebr;Eifque  dira  minantem     iliulo  paftore  educatos  conftat ,  Deoma- 

ximum  mundi  imperium  e  tenuillimis 
principiis  auipicante.  Dum  vero  illi  ne- 


conipexit. 

Ante  annos  circiter  lx  quam  urbs  Ro- 
ma  conderetur,  Caranus  ,  vir  generis 
regii ,  fextus  decimus  ab  Hercule ,  pro- 
fettusArgis,  Emathiam,  quasjamtum 
3.  Macedone  Deucalionis  fiho  Macedo- 
nia  vocabatur ,  occupavit ,  condita  urbe 
quam  yEgas  dixit ,  in  qua  fepeliri  dein- 
cepsregesraos  fuit.  Pullb  Mida  aliiique 
regulis ,  in  locum  omnium  folus  fliccef- 
fit ,  ac  primus  adjunftis  gentibus ,  velu- 
XI  unum  corpus  Macedonia;  fccit ,  cre- 
fcentique  regno  vahda  incrementorum 
fiindamenta  conftituit.  Ab  eo  Magnus 
Alexander  cum  Rierit  decimus  feptimus  , 
jure  materni  generis  Achille  autore ,  pa- 
terniHercuIegloriatus  eft.  Caranus  ne 
viftis  fpem  reconciliationis  praecideret , 
nec  trophasum  ullum  excitavit  ipfe ,  nec 
pofteros  excitare  voluit, 
Llv.lib.i,  A^nA  Latims  Proca  Numitorem  at- 
Dicn.l.i.c^t  Amulium  procreaverat ,  Numitori 
pjiitar.  in  ftirpis  maximo  regnum  vetuil:um  Sylvia; 
"*"  gentis  legarat :  Plus  tamen  yis  potuit , 
quam  voluntas  patris  ,  aut  verecundia 
aftatis.  Pulfo  enim  fratre  Amulius  re- 
gnat :  addit  fceleri  fcelus ,  ftirpem  fra- 
jris  virileminterimit ,  fratris  iiW  Rheae 


Mam, 


quaquam  ad  pecora  fegnes ,  venando  fal- 
tus  peragrare  occipiunt  Latii ,  apud  Gr^E- 
cos  clarilfimum  omnium  ludicrum  cer- 
tamen ,  &  ad  exercitandam  corporis  vir-  p^^^r  j  . 
tutem  efficaciffimum  ,    Olympiorum  ,  Vell.  i. 
novum  initium  habuit  ,  autore  Iphito  Pheteg.d« 
Elio  ,  qui  eos  Ludos  mercatumque  diu  ^h*"P' 
intermiif a inftauravit. Olympta enim pn-  ^-^  g 
mum  ab  Hercule  Ideo  ejufque  fratribus 
inftituca ,  &  quod  quinque  fratres  eflent, 
Curetes  appellati ,  quinto  quoque  anno  , 
feu  quaternis  expletis ,  celebrata  memo- 
rant.  Alii  eorum  originem  ad  Saturnum 
ac  Jovem  referunt.    A  Pelope  poftea , 
itemque  ab  Hercule ,  Amphidionis  fi- 
lio ,  renovata  conftat  Iphito  ea  inftau- 
rante  ,   prorfus  jam  veterum  ludorum 
obfoleverat   memoria.    Primum  ■  timc 
curfus  certamen  fuit ,  inquovicit  Cori- 
bus  El^us. 

Reftitutio  hxc  ex  pr^cepto  fiebat  A- 
pollinis  Delphici ,  quafi  ludi  ifti  peftilen- 
tix  ,  &  inteflinis  Grascorum  bellis  reme- 
diijm  efTent  allaturi.  Athletis  omnibus 
&  gymnaiii  magiftris  folenne  fuit ,  fuper 
exfti^is  fuis  teitibus  ,  verbis  conceptis 

jura- 


Oz,ias.Tothamtit. 


jurare ,  nihil  Ce  fraudis  fafturos ,  quo  mi- 
Varr./ipnd  nus  Olympici  ludi  rite  fiant.  Athktse 
Cenf.c.21.  etiam  jurabant,  fe decem perpetuos  men- 
jifruan.^j.  f^g  cxercitationi  certaminis  infumfifle. 
Ju^h'  Hellanodicx  infuper  ,  fe  ob  rem  judi- 
DiaLcum  candammuncranon  accepturos  ,  neque 


ST 


Ttyph. 
Enfeb. 
Chron. 
StTom.  :, 


VelkjtU 
lib.  I. 


caufam  ,  ex  qua  probent  quemquam  vel 
improbent  ,   in  vulgus  prolaturos.  Ex 
hoc  tempore  Gra^ci  annorum  fupputa- 
tiones,  fecundum  Olympiadas  facere  ag- 
grefli ,  hiftoriam  rerum  apud  ipfos  gefta- 
rum  multo  certiorem  tradunt.Nam  ante 
Olympiadas  pleraque  aut  incerta ,  aut  fa- 
buIo(a,aut  temporum  intervallis  male  di- 
ftindla  reperias.InitiumOIympiadum  qui 
curiofius  rimantur,in  annum  Ozise  trice- 
fimum  quintum  incidere  deprehendunt. 
Sic  Clemens  Alexandrinus,Eu(ebius  Ca^- 
farienfis ,  aliique  autores  magni ,  exci- 
dium  templi    in   Olympiadis   quadra- 
gefima:  (eptimiefecundum  annum  conji- 
cmnt ,  hoc  eft ,  annum  185,  ab  Epo- 
chie  Olympiadicajprimordio.  Verum  il- 
la  accuratius  difceptare  ,  alterius  loci  fue- 
rit :  Mihi  in  tam  pra;cipiti  feftinatione , 
ni  formam  propoliti  velim  excedere ,  pe- 
ne  magis  necemria  pr^tereunda  ,  quam 
fiipervacua  ampleftenda  funt.   Ideoque 
ad  hiftorias  redeo.  Cum  enim  Ozias  vita 
excederet  ,   Athenis  Alcmason  Archon 
ultimus  fuit  eorum  ,  qui  magiftratum  il- 
lumper  totam  vitam  geflcrunt ;  coepe- 
runtque  in  denos  annos  creari.  Qtocon- 
fuetudo  in  annos  lxx  manfit ,  ac  deinde 
annuis  commifla  eft  magiftratibus  refpu- 
blica.  Exiisquidenis  annis  praefuerunt , 
primus  fuit  Cnarops ,  ulrimus  Eryx ,  o- 
mnes  adhuc  Medontid»,  Codri  filio  pro- 
creati. 


JoTHAMUS. 

i!^  Pud  Hebraeos  Otia.  defundto ,  fd- 
thamm  ,  qui  pridem  leprofi  patris 
partes  gefferat  ,  plenam  regni  admini- 
ftrationem  fufcepit ,  paternifque  iftfiftens 
veftigiis,  Deum  rite  veneratus,  munitio- 
nes  urbis  regiae  &  aliarum  fti^iofe  per- 
fecit.  Ammonifis  iterumbello  domitis 
Anti^.c.j.  graviusjugumimpofuit,  ut  fupra cente- 


A.M. 
5212. 

Temjjli 

a6j. 

2  Reg.i^. 

a  Par.xy. 

Jofeph. 

/.9. 


Jiifi.  l.  I, 
Oref  l.  3  , 
21. 


na  argenti  talenta  annua  ,  coros  tritici 
decies  mille ,  tantundcmque  hordci  pcn- 
dcrent.  Templum  Dci  cditiflima  porta 
exornavit.    Fcliciflimus  utique ,  ni  acri- 
tcr  oflendiflct  Deum  ftultitia  populi,  pras 
collibus  ac  lucis  templum  Dei  fanftifli- 
mum  fpernentis  ,  profanaque  numina 
identidem  refpeftantis.  Hac  enim  de 
caufa  Judaicumregnum  vicinis  regibus , 
Rezini  Syria:  &  Fecas  Samari^e ,  tanquam 
in  prardam  cefflt ,  finefque  ejus  late  de- 
vaftati  funt.  Similis  fere  Peloponnefi  tum 
facies  fuit.  Lacedxmonii  enim  primum 
Rege  Alcamene  ,   eoque  poft  longifTi- 
mum  imperium  defundto ,  Theopompo  Paufl.^l 
&  Polydoro  ducibus  ,  cupidine  potius 
imperii ,  quarnjufta  caufa  dufti ,  bellum 
intulerunt  Mcfleniis  atrox  &  diuturnum, 
quod  cum  magna  utriufque  civitatis  & 
vicinorum  clade  20  annis  geftum  eft. 
Occafionem  mahs  pr^buerant   Philo- 
chares  Meflenius  ,  &  Euajphnes  Lacedae- 
monius  ,  quorum  hic  alterius  filium  pa-  '^^' ^  ^  ^^ 
tcrna  debita  exigentem  occideratj  ille 
vindidtam  cxdis  a  Laced^emoniis  negle- 
6lam,  privato  aufu  fumferat.  Dumneu- 
tra  civitas  fontes  ad  fupplicium  dedit , 
fingulorum  injurias  in  publicas  inimici- 
tias  vertere.   Excifa  Amphsa ,  infeftis 
aciebus  concurrerunt ,  necfinis  c^dibus 
fiait  ,  quoad  fsevitiam  nox  abrumperet. 
Laceda^monii  graviflima  fe  execratione 
obftrinxerant ,  nonprius  quam  Meffe- 
niam  expugnaflent ,  domum  reverfiiros. 
Sed  cum  contra  prsfiimtionem  fuam  , 
annis  decem  in  obfidione  urbis  teneren- 
tur,  querelis  uxorum  revocati ,  juvenes 
deledtos  Spartam  mifere ,  ex  quibus  na- 
ti,  Partheni^obnotam  materni  pudo- 
ris  appellati  funt.  IIU  adulti ,  duce  Pha- 
lantho  ,  ad  fedes    inquirendas  profici- 
fcuntur ,  occupataque  poft  varios  cafus 
in  Italia  arce  Tarentinorum ,  expugna- 
tis  veteribus  incolis ,  ibi  conftituunt.  In-    ^^^  ^ 
ter  Spartanos  Mefleniofque  fiepius  itera-  £)/obv/; 
tis  prasfiis ,  cruentifque  facrificiis  certa-  Hal.^t,  i. 
tum  ,  illudente  utrilque  ApoUine  ,  do-  &  2.  _ 
nec   pertasfi  cladium  pacem  facerent.  ^J"^'^ 
Cosptum  bellum  circa  nonam  Olympia-    *""* ' 
E  3  dem, 


^? 


8 


ilem,tradit  Paufanias.  At  reptirna  ineviMe 
in  Latio  cmeriit  urbs  rerum  domina  Ro~ 
tenuiiiimis  certe  initiis ,  fed  talibus 


ma 

tamen  ,  ut  bellatricem ,  &  tanguinis  hu  - 
mani  prodigam  fore 


r^dice 


venum  regia . 
gnum 


T.Ltv, 

i.i. 

Vcllejus 

i.   I. 

A.iVf. 

3ioi.       mam  prodigam  tore  jam  tum  pr. 

e:icraj      j.£j_  Condttores  eim  Romulm  Remufque 
<vir.il'     gcmuii,dum  latronibus  prsedas  enpiunt, 
lufir.  c  2.  ipfi  prjeda  fiunt.  Remus  pro  paftore  im- 
Cajf.chr,    probo  addudtus  ad  regem   Amulium , 
Flor.l.t.    fratriejus  Numitori  traditurpuniendus. 
■^?'^.    "' Pericuium  juvenis  excitavit  nutritorem 
X>ei.c  12  ^j^^  Faultulum  ,    ut  lecretum  origims 
<?'■«/'.  l.z!  Romulo  ,    ipfique  Numitori  proderet , 
^''/•'f'      ac  nepotem  efle  doceret ,  qui  pra;donis 
inftarhaberetur.  Communicato  exinde 
confilio ,  vindicandas  familix  injurias  fta- 
tuitRomuIus,  occupataque  agloboju- 
Amulium  obtruncat ,  re- 
Niimitori    avo  ex  multitudinis 
confenfu  reftituit ,  ejufque  Pretus  opibus, 
novam  urbem  molitur  iifdem  in  locis , 
libi  cum    fratre  expofitus  educacufque 
fuerat.  Flagrantem  utriufque  cupidita- 
tem  turbavit  avitum  malum  ambitio : 
gemini  erant ,  uter  aufpicaretur  &  re- 
geret,   piacula  adhibenda  placuit.  Re- 
mus  montem  Aventinum  ,   Romulus 
Palatinum  capit.  Prior  ille  fex  vultures  , 
hic  poftea ,  fed  duodecim  vidit.  Viftor 
augurio  Romulus  adverfante  fratris  fa- 
£tione ,  urbem  cxcitat ,  plenus  fpei  bel- 
latricem  fore  ,  quoniam  id  aves  fangui- 
ne  ac  pra:da  affueta;  pollicerentur.    Ad 
tutelamnova:  urbis  fufHcere  vallumvi- 
debatur ,  cujus  cum  irridet  anguftias  Re- 
mus ,  idque  faltu  increpat ,  occifus  eft , 
munitionemque  urbis  vulturea;  fangui- 
ne  fiio  prima  viftima  dedicavit.  Sed  Ro- 
mulus  rerum  folus  potitus ,  tum  c^etero 
habitu  fe  reliquis  auguftiorem ,  tum  ma- 
xime  liftoribus  duodecim  fumtis  fecit. 
jErant  in  univerflim  ter  mille  pedites ,  & 
pauciores  trecentis  equites  ,   qui  urbi 
condendas  fe  accinxerant.    Quare  adji- 
ciendae  multitudini,  rex  Afylum  inter 
duos  lucos  muniit ,  quo  ex  finitimis  tur- 
baomnis  rerura  novarum  avida  confu- 
geret.  Id  primum  ad  captatam  magni- 
tudinem  roboris  fuerat.  Confilium  dein- 


de  viribus  parat ,  Centum  Creat  (emto- 
res  y  qui  ab  nonore  ofBcioque  Patres  ,  at 
que  eorum  progenies  Patricii  funt  appel- 
lati.  IIIos  patronos  plebis ,  plebem  Pa- 
trum  clientes  conftituit,egregieque  com- 
municatis  inter  (e  officiis  utrofque  de- 
vincit.  Prima  novscivitatidifficultas  rei 
uxorise  accidit.  Nam  vicinipopuliazger- 
rime  ferebant ,  tantam  convenarum  in 
medio  molem  crefcere ,  ideoque  fangui- 
nem  Sc  genus  cum  iis  mifcere  recufa- 
bant,  repulfasque  adjedta  irrifione  rogita- 
bant ,  ecquod  foeminis  quoque  afylum 
aperuiflent  ?  Igitur  ad  vim ,  aftu  tempe- 
ratam ,  confugiendum  duxit  Romulus. 
SimuIatisLudis  Confiialibus ,  invitatad 
{pc€tacnh  virgines ,  fped:aiitQS  rapi ,  ra- 
ptas  connubio  fbciari  imperat.  Ex  ea  nu- 
ptiarum  via  bellum  exarfit ,  parcntibus 
raptarum  &  propinquis  injuriam  belio 
vmdicandam  decernentibus. 

Primi  incertamen  profiliere  Cenim, 

impares  Romanis  vinbus.  Dux  eorum 

Acron  a  Romulo  obtruncatus  ,   urbs 

capta ,  prima  fpolia  opima  Jovi  Feretrio 

dicata.  Eaorigo  Capitolini  templi  fliit. 

Simile  huic  praslium  cum  Antemnatibus 

fadtum ,  fufi  fugatique  hoftes  ,  fed  de- 

precante  Herfilia ,  principe  foemina ,  in 

civitatem  accepti.  Ita  res  facili  concor- 

dia  coaluit.  Mox  Crujiumeni  etiam  mi- 

norecertamine  vifti,  eadem  vi<3:oribus 

humanitate  conciliati  funt.Atrocius  cum 

Sabinis^xi^nMxvsx  ,  qui  armis  confilium , 

confilio  dolum  junxerant.  Tarpeia  virgo 

arcem  eis  Romanam  prodiderat ,  in  pre- 

tium  rei  clypeis  obruta  ,    cum  armillas 

aureofque  annulos  fe  padtam  exiftima- 

ret.  Adarcem  recuperandam  fiibeuntes 

in  adverfa  Romanos  acie  fternunt  Sabi- 

ni ,  &  in  pra:cipitem  fugam  conjiciunt. 

Eififtendse  Romulus  Statori  Jovi  tem- 

plum  vovet ,  fiirataque  audacia  refiftere 

fuos,  &iterarepugnara  jubet.  Fitpra:- 

lium  acerrimum  &  haud  dubie  utrif^ 

que  exitiale  ,  ni  raptae  laceris  comis  paf^ 

fifque  manibus    fa^vitiam    inhibuifTent. 

Earum  interventu   placatis  generorum 

focerorumque  aaimis,  p^x  cttm  Tito 

Tati» 


Haiic. 
l.z. 


Zjw.t." 
Val. 

Max.l.ll 
c.z. 


lothamui.  Achnu* 


Dionyf. 


A.  M. 

2356. 


L»B.  t.x. 
fa!f.  rei. 
eap.6. 
Cajf.  in 
Chron. 
xAug.i%. 
4i  Civit. 
Deic.z-^. 
Lud.  Vi- 
ves   in 


TattoKcgc  facHra  ,  rocdufque  pcrcuflum. 
Sabinorum  plurimi    relidlis  fcdibus  iii 
urbcm  demigrarunt  ,    avitas  opcs  cum 
generis  pro  dotc  fociaturi.  Ita  gcminata 
urbe ,  ut  aliquid  Sabinis  darctur  ,    Ro- 
mani  ^uirites  .1  Curibus  ,    Sabinorum 
urbe ,  appellati ,  fenatus  e  Sabinis  au- 
ftus ,  triginta  curiis ,  inquaspopuluse- 
rat  divifus ,  nomina  a  raptis  primariis 
impofita.  Equitum  centuria  tres    con- 
fcripta: ,  Ramnenfes ,  Titienfes  ,  Lutc- 
res.  Matronis  communio  bonorum  o- 
mnium  cum  viris  fancita :  viris  ut  una 
contenti  uxore  viverent ;  ftupri  &  temu- 
lenti:^  uxorum  vindidam  ipfi ,   adhibitis 
earum  cognatis ,  exercerent.  Parentibus 
perpetua  m  filios ,  maximaque  potefl:as 
tributa.  Pra^cipua;  ac  prope  IblxRoma- 
norum  artes  militare ,  agrumque  cole- 
re  ,  reliqu^ECxtraneorum  fuere.  Nonus 
quifque  ctics  nundinis  datus.  His  ita  con- 
uitutis ,  Tatioque  a  Lavinienlibus  inter- 
fedo ,  poftrema  Romulo  bella  cum  Fi- 
denatibus  Veicntibufque  gefta  flinr.  Illo- 
rum  urbs  rapta ,  hiagrorum  parte  mul- 
tati,  centum  annorum  inducias  impe- 
trarunt.  Tantis  rebus  eeftis ,  anno  resni 
tncenmo  octavo  ,  cum  recenferct  ante 
urbem  n:iilites  ,  deficientc  fblc ,  repente 
c  confpeftu  Romulus  ablatus  eft.  Difcer- 
ptum  a  fcnatu  tradunt ,  ob  a^erius  fibi 
uigenium ,  cariffimum  contramultitudi- 
ni ,  ob  popularis  aurx  affeftationem.  Or- 
ta  inde  feditione  fuppofitus  teftis ,    fed  u- 
nus ,  Julius  TrocubM  nomine  ,    qui  fi- 
dem  fecit ,  ad  faperos  traniiifTe  Romu- 
him ,  fibique  vifum ,  &  ^^uirinum  appel- 
lari  in  ceelo.  Peditum  reliquir  Romulus 
fex  &  quadraginta  millia ,  &  mille  fer- 
me  cquitcs:  Tantum  civitatis  novse  man- 
fuetudo  in  exules  &  peregrinos  profiiit , 
ut  fubitis  atque  invidendis  adeo  incre- 
mentis  invalefceret.Sub  h^c  Roms  tem- 
^ora.  Syracufa  etiam  &  Catim  Sicili^e  op- 
pida  initium  habuere.    Eodem  tempore 
nonnulIiSibyllam  Erythrseam  vaticina- 
tarnfcrunt,  quam  fccutse  aliae  deregno 
Dei  in  mcdiis  tcnebris  lumina  circum- 
fcrentes.  Lailautius  &  hanc  SibyJkra, 


i9 


A.M. 

3211. 
Templi 

2  Reg.i6. 


&alias  ex  M.Varrone  multo  antiquio- 
res  facit. 

A  c  H  A  s. 
r^  Refccnte  Roma  pene  pefTum  ivit 
fanda  Ifraelis  progcnies.  Achas^z- 
cimus  quartus  d  Saulo  Rex ,  impius  in 
Deum  patrium  ,  hypocrita,  fiiiorum 
parricida  ,  Jothamo  patri  fucceflerat 
diflimilis&dcgenerfilius.  Filiosdumlu-  fof^t^' 
ftrarc  igni  cupit ,  partim  idolo  cremavit ,  ''^* . 
partim  nefandis  piaculis  polluit ,  atque  ^/j".^', 
extrancas  impictatis  totum  regnumim- 
plevit.  ErgoRezinSyrusingcntcm  Ju- 
dxorum  multitudinem  in  fervitium  ab- 
duxit.  Pecas  Samariaj  Rex  c  x  x  millia 
uno  die  occidit.  Inhiabant  ambo  reges 
Hierofolymae,  cepiflentquc ,  m^xEfaiia 
Vates  precibus  ,  monitifque  divinis  civi- 
tatem  protexiflet.  Ducenta  mulicrum 
milliaeodcm  tempore  Obedus  Propheta 
e  Samaritanorum  fervitute  retraxit, 
cum  generofa  audacia  minas  cis  caileftcs 
ob  oculos  poncrct.  Interim  Achas  fe 
ipfo  deterior  in  dics  ,  Prophetarum  me- 
dicinam  afpcrnabatur.  Ab  Idumseis  & 
PhilifHnis ,  viris  oppidifque  non  paiicis 
fpoliatus ,  cum  Syrise ,  Samari^eque  Re- 
ges  timerct,  ad  pcregrina  auxilia  ani- 
mum  convertit.  Erant  ea  tempeftate  Af^ 
fyriorum  maximse  in  firperiori  Afia  vi- 
res  ;  Phulbeloch  fiicceflerat  Tiglatphu- 
laflar ,  e  domitis  gentibus  altos  fpiritus 
gercns.  Hinc  muneribus  fibi  conciliat 
Achas ,  attraftumque  in  Syriam  ad  bel- 
lum  Rezini  infcrendum  ,  parum  abfiait , 
quin  pro  amico  hoftem  expcrirctur ,  Re- 
zin  tamen  regno  vitaque  fpoliatus  ab 
Aflyrio.Syri  Damafceni  Cyrenem  trans- 
latifunt-  Similitcr  Pecas  Samariae  Rex 
tota  Galilsea  &  Galaaditide  exutus ,  If- 
raelitceillarum  regionumin  triftemfer-  , 
vitutcm  abpepti  ,  cladibus  fuis  com- 
prDba.runt,  quam  veri  Vatcs  eflent  E- 
faias ,  Joel ,  Amos ,  Michas ,  aliiqiie ,  ad 
folidam  eos  pietatcm  fi'aitra  invitantes. 
Hinc  Hierofblymitanum  regnuxn  ad- 
ortus  Phulaflar ,  vix  plurimo  auro  emol- 
litus  eil ,  ne  clientis  fui  regnum  excin- 

dercEo 


1  Var.e. 
zPar.iS. 

2  Reg.  I J. 
16. 


4 


0 


\Achat,  Ez^chud» 


ftol.  l.  4.. 
ca^,  8. 


deret.  Tantum  malorum  ^c^<«  fibipo- 
puloque  conciverat ,  addito  ad  priorem 
profanitatem  Damafcenorum  Deorum 
cultu ,  ut  per  fiitiles  Deos  eriperetur  an- 
2;ufi:iis  ,  quis  veri  Dei  ofFenfa  fibimet 
llultus  circumdederat;  Sic  finivit  regnum 
anno  decimo  fexto  ,  iiidignus  judicatus ,, 
qui  regum  fepulcro  inferretur. 

Ailyrio  Tiglatphulaifari  zequalis  foit 
Babyloniorum  Neibomjfar  ,  cujus  cre- 
berrima  apud  Ptolomsum  Alexandri- 
num  mentio  eft.  Is  reTOavit  Babylone 
annisxiv,  aditumque  ftruxit  ad  poten- 
tiam  fucceflbribus.    Viginti  fex  annis 

^Reg,  17.  pQ^  gm^  Mardocempades  adeptus  eft  re- 
gnum  Babylonicum  ,  quem  Meroda- 
chum  divina  monumenta  nominant.  Ap- 
paret  tamen  ,  quod  interim  Aflyriorum 
Reges  deHindo  Nabonaflaro ,  tributa- 
rios  habuerint  Babylonios  ,  quandoqui- 
dem  Salmanaflarus  e  Babylonia  quoque 
traduxit  in  Samariam  colonos ,  haudqua- 
quam  id  fatturus  ,  nifi  imperium  ei  in 

1  Babylonios ,  ac  poteftas  fuiflet. 


A.  M. 

3127. 

"Ter/ipU 

a88. 

Jofip.l.^. 
Antiq. 


E  Z  E   C  H  I  A   S. 

A  Chas  diflimilcm  ingenii  fui  reliquit 
{ilmmEzechiam  ,  reg;em  Hebraso- 


£) 


ea. 


'£•^1- 


iRei- 17. 


rum  decimum  quintum  ,  omnis  pietatis 
virtutumque  exemplo  pr^elucentem  fub- 
ditis.  Is  ante  omnia  patris  fui  facrilega 
inftituta  abrogavit  ,  expiatoque  Dei 
cemplo ,  facra  uli  legitima ,  prout  divinis 
legibus  prsefcriptum  erat ,  fecit.  Ita  con- 
verfis  ad  religionem  Judseorum  animis  , 
e  Samarise  regno  per  literas  accivit  inco- 
las ,  ut  Pafchales  ,  pridem  intermiflas 
ferias ,  Hierofblymae  fecum  recolerent. 
Plerifque  irridentibus  nuncios ,  frequcn- 
tiffimo  tamen  conventu  dies  facri  publi- 
caque  Istitia  exafti ,  cum  ,  poft  Salomo- 
nis  deceflum ,  abalienats  tribus  jus  faf- 
que  avitum  defpeftui  habuifTent  ,  ad  du- 
centos  nonaginta  annos.  Praserat  tum 
Samari^e  Hofeas  Elae  filius ,  regnumque 
Domini  fiii  csede  qusefitum,  eodem  modo 
adminiftrabat ,  quo  paraverat.  Populi  nec 
plagis  nec  minis  mutabantur,  ut  a  legum 
contemtuad  pietatem,  afceleribus  fla- 


gitiifquead  virtutcm  revocarent  animos. 
Quare  Deus  tot  annorum  patientia  in 
furorem  tandem  verfa ,  SalmanafTarum , 
qui  Tiglathphulaflaro  in  Aflyriorum 
principatu  fiiccelTerat ,  in  eos  induxit ,  a. 
quo  primum  bello  fubadti  tributapepen- 
dere.quemadmodum  etiam  Syri  &  Phoe- 
nices  ,  quibus  tunc  Elulxus  Tyriorum 
Rex  praserat.  At  mox  defedionis  an- 
fam  nadtus  Hofeas,  fidem  fregit  Aflyrio. 
Confiderata  enim  iEgyptiorum  regis 
potentia  ,  quem  prophetica  fcriptura 
Soum ,  Herodotus  Sabacon  nominant , 
totamque  yEgyptum  (cum  iEthiops  ef- 
fet)  fubjugalfe  ,  &  l  annis  tenuiffe  me- 
morant ;  ad  eum  clam  legatos  mifit  & 
munera ,  focietatemque  Sc^foedus  adver= 
fiis  Salmanaflarum  iniit.  Quo  ille  com- 
perto ,  reverfiis  cum  exercitu  in  Syriara, 
primo  impetu  quicquid  erat  terrarum 
extra  Samariam ,  occupavit  armis ,  ha- 
bitatores  in  Perfiam  Mediamque  relega- 
vit  ,  &  urbem  regiam  arftiffima  obfi- 
dione  circumdedit.  Quas  cum  tertio  de- 
mum  anno  fame  expugnata ,  vi<ftas  ma- 
nus  dedifTet ,  fblo  ^quata  ipfa,  regnum- 
que  SamarisE  miferabiliter  deftrudtum 
eft ;  Rex  in  captivitatem  abiit ,  cum  re- 
gnatum  effet  Sichemi  prius ,  &  Thirzse, 
poftmodum  Samarix,  a  regibus  in  uni«. 
verfiim  xx,  per  annos  cclviii.  Inter 
illos  decem  cruenta  occubuerunt  morte; 
reliqui  item  omnes  impii  triftem  a  Deo 
fententiam,  antequam  occumberent,  ac- 
ceperunt.  Tnm  illis  difficile  fuit  regnare 
fimuly  &  riteDeum  colere. 

Tyriorum  quoque  regnum  pervetu- 
ftum  ,  Cypri  tunc ,  Sidonis  &  Palxtyri 
defeftione  labefadtatum ,  pene  in  Salma- 
naflari  poteftatem  venit.  Sed  Elulxus 
recuperata  Cypro ,  Tyrum ,  licet  quin- 
quennii  obfidione  fatigatam  mafcule  ad- 
verfus  Aflyrios  tutatuseft.  Atlfraelitis 
in  exilium  ejedtis ,  ali^  gentes  e  fuperio- 
ris  Afia;  provinciis  evocats  fiicceflerunt, 
quas  antea  Aflyrii  imperii  fui  fecerant. 
IIIsE,  cum  fiios  Deos  ritufque  inferrent 
in  terram  Hebrxorum  ,  immiffis  a  Deo 
leonibus  confertim  laniatx  funt.  Nec 

finis 


Jofepi.^, 

ex  Men, 
Efhef. 
Hered, 
lib.  Z. 


a  Reg.tj, 


Joftpk, 
Antiq. 
cap.it^ 


iReg.if. 


Jofeph. 
7.I1.C.8, 


Euchia!, 


2  Reg.  I  li. 
Efa.  3(5. 
V.1J,  38. 
s  Par.-^Z. 
Jofeph. 
lib.  10. 
jirttiq. 
iajj.i,  1, 


finis  fn.iIo  fiut,cIoncc  .a  facerdotc  quod.im 

Hcbra'orum  cdofti  facr.igcntili.apopu- 

\i  ,    propitiarc  libi  Numcn  ifraciitico 

more  inllitucrcnt.  Populi  hi  .Samarita- 

norum  iibi  nomcn  indidcre ,  religioncm 

ex  utilitate  metiri  aflucti.    Florcntibus 

enim  Judarorum  rebus  ,  illorum  fe  (an- 

guinis  &  legum  finxere ;  arftis  alicnam 

origincm  ,  qua  crant ,  atqueini^ituta  cx- 

tranea  profeili ,  reliquis  ie  gentium  ag- 

gregabant.  Sic  amotis  e  PaIa;lHna  decem 

Ilraelitarum  tribubus  ,  Ezechm  Jiidxos 

exulumque  reliquias  ad  lanftum  Dei  cul- 

tum  reduccre  ftuduit ,  pari  induftria  rem 

divinam  bellicamque  procurans ,  Phili- 

ft^os  rerum  tum  potientes  ,  frequenti- 

buspr^eliis  contudit ,  profperrimoque  u- 

fus  regno  eft ,  doncc  ei  Smnncharibm  , 

Salmanaflaro  genitus ,  bellum  totis  vi- 

ribus  intulit ,  lateque  vaftatis  agris  mu- 

nitiores  urbes  pleralque  cxpugnavit.  E- 

zechias  multitudine  inferior ,  nonaufiis 

manum  conferere  cum  Aflyrio ,  tot  ter- 

rarumDomino,  ftipendiarium  fe  ei  ob- 


41 


tulit 


paccmque. 


inaenti 


auro  redem- 


^traho, 

Geogr. 
Herod, 
Ub.  a. 


tam,  pauxillo  tempore  obtinuit.  Nam 
Sannacharibus  robore  frctus  militum  , 
cum  in  Arabia ,  &  alibi  profpere  ei  uni- 
verfa  cederent ,  promtam  libi  de  infir- 
mo  ,  pecuniifque  emun<fto  rege  vifto- 
riam  polliccbatur.  Itaque  portis  Jerofo- 
lyma:  infultans ,  minitari  excidium ,  de- 
ditionem  imperare  ,  Ezechiam  fruftra 
Deo  fidere ,  fe  Dei  nutu  arma  fumfifTe, 
viftorcm  omnium  gentium ,  everfbrem 
regnorum  cfFugi  non  pofle  ,  ni  matu- 
ra  fibi  deditione  Jcrofolymit^e  confule- 
rent.  Talia  jaftante  illo  ,  T.x.echim  ad 
Deum  converfus  Efaise  Prophct^  re- 
fponfb  edocctur,  nihil  ex  hoftepericu- 
h  efle ,  Deum  cultori  fuo  haudquaquam 
defuturum.  Nec  multo  poft  Thirhaccts 
iEthiops ,  (Megaftheni  apud  Strabonem 
Tearcos  eft ,  &  in  Europam  ufque  ad  co- 
liimnas  Herculeas  bellopenetraflefcri- 
bitur)  non  ferens  Aflyriorum  infolen- 
tiam  ,  qui  ^gyptum  ,,  iEthiopiamque 
fosdiflime  devaftarant ,  re<ynum  eorum 
invadit.  Jofephus  autor  eS  Tearconin 


a  Reg.if. 

2  Prtr.32. 
Efa.  10. 


auxilium  voCatum  ab  ^Egyptio ,  cui  Hc- 

rodotus  Scthonis  nomcn  tribuit.  Eum 

minacitcr  contcmncbat  Sannacharibus, 

quum  pcr  legatum  Rabfacen  Judaeis  de- 

ditionem  impcraret.    Scd  potentidlmi 

iEthiopis  cxpeditione  territus ,  ad  cxcr- 

citum  in  Judaza,  fub  Rabfacis  imperio 

reliftum ,  feftinavit.  Ad  Pelufium  inte- 

rim  exorta  agrcflium  multitudo  murium 

lora  arcuum  fcutorumque  corrolit  Af^ 

f^a-iis ,  cx.-irmatumque  tyrannum  ,  retro 

ferre   pedem  compulit.    Ibi  fremens  & 

clamitans  vittori  tibi  viftoriam  eripi, 

miHis  ad  Ezechiam  literis ,  cum  gravi- 

bus  in  Deum  contumeliis ,  JerofoIymJe 

exitium  denunciat.  Scd  iis  nihil  fraftior 

Ezechifti  exoravit  Deum ,  ne  hanc  tan- 

tamhominis  blafphemiam  inultam  fine- 

ret.  Annuit  xternum  Numen  juftis  pre- 

cibus  ,  mifloque  eadem  nofte  Angelo  , 

plercfque  omnes  AfTyriorum  principes, 

&militum  ad  1 8^000.  letho  dedit.  Tan- 

ta  taraque  improvifa  clade  confternatus 

Sannacharibus   Ninon  properanter  rcr 

fugit ,  ibique  a  fihis  trucidatus  dignum 

blafphemo  tulit  exitium.  Ea  viftorum 

Afise  pernicies  longe  latequepercrebuit, 

&    mult^e  gentium    fama  commots, 

Deo  Ifiraelis  vota  facrificiaque  exfolve- 

re.  Sethon  ^gyptius  ftatuam  libi  poni 

curavit  ,  infcripto  emblemate  ;  In  me 

quis  intuens  pim  efio.  Ezechiam  mox  ma- 

jus ,  prsetcr  illud ,  quod  diftum  ,  miracu- 

lum  illuftravit.  Nam  per  idemtempus, 

quo  Sannacharibus  dira  minabatur  Jero- 

folymaz,  ipfe  aeger  corpore ,  morbo  infe- 

ftabatur  lethah ,  intellcdloque  vita;  fine 

flens  precabatur  Deum ,  ne  fe  orbum  e 

vita  tolleret  ,   regnique  hxrede  fpolia- 

ret  ,    qui  fliperiores  vit^  annos  fandle 

pieque  exegifTet.  Exaudito  xv  vita;an- 

ni  ad  priores  additi  ,  promiffioque  di- 

vina   retroceffione    folis   ftabilita.    Id  ' 

portentum  tanti  fuit  apud  exteros ,  ut 

Baladan  Merodachus ,  quem  PtoIoma;us 

Mardocempadem  appellat ,  e  Babylonia  Ptolota. 

legatos  Jerofblymam  mitteret ,  quide 

rei  veritate  accuratius  inquirerent ,  atque 

Ezechix  fbcietatem  adverfus  Aflyrios 

F  pete- 


Herod. 
lib.^.. 


zPar.i^z. 
V.  24. 
2  Reg.z9. 
v.ii. 
Efa.  38. 

39. 
Berof. 
apud 
Jofiph. 
lib.  10. 
cai>.  z. 


Liv.l.i. 
Dionyf. 
Halie.l.z. 


42*  .  Ezechidi. 

'Unrd.  peterent.  IlHs  magmficentius  fuas  opes 

Vi6ior.  oftentando  ,    offendit  Deum  Ezechias , 

Flor.l.i.  &  jam  tum  audire  coattus  efl: ,  Babylo- 

^M-  niis  prseda:  fore  gazamj  quibustantum 

Max.  1 1  ^'■"■"'  ^P^^  tribueret. 
cap.i.     '      Cxtemm  apud  AjfyriosruccciTitS^n- 
Plin.l.i-j.  nacharibo  AjfaradinHs  filius  ,   ejulque 
Natural.   majores  natu  fi'atres  ,  quod  patrem  in 
"'j--(.i3.  Idolio interfeciflent ,  ia  Armeniampro- 
fugere.  ApudRommos  poftannuumin- 
terregnum ,  &  deliberationes  plurimas, 
regno  potitus  eft  Numa.  Tompiltas ,  evo- 
catus  Curibus  Sabinorum  metropoli,  re- 
]igionum  imprimis  fcientia  nobilis.  Ille 
urbem  Marnam  facris  ,  ceremoniilque 
adftrinxit.  Ille  Poutifices ,  Augures ,  Sa- 
lios  ,  cjeteraque  facerdotia ,  annum  quo- 
que  in  duodecim  menfes  ,  faftos  dies  ne- 
faftofque  defcriplit.  Ille  Ancilia  &  Palla- 
dium ,  fecreta  quacdam  imperii  pianora, 
Janumque  geminum ,  fidem  pacis  &  bel- 
]i,  imprimis  focum  Veftsesternum  vir- 
winibus  colendum  dedit ,  ut  ad  fimilitu- 
dinem  iiderum  cuftos  imperii  flamma  vi- 
gilaret.  H^c  omnia  quafi  monituDeac 
JEgeri^,  quo  magis  Barbari  acciperent. 
Nu!IumbeIIum  geffit,  Remp.  xLiiian- 
nis  in  alta  pace  tenuit.  Ejus  liiros  multis 
poft  annis  e  terra  crutos ,  quia  ad  Iblven- 
dam  religionem  pertincre  exiftimaban- 
tur ,  Prstor  Urbanus  in  conlpedlu  po- 
puli  cremavit. 

Numae  haud  abfimilis  fuit  eodem  tem- 

pore  Gyges,, homo  itidem  prxftigiator 

Sc  Magus ,  qui  annuli  cujufdam  pala  ad 

fe  converfa  inconfpicuum  fe  fecifle  leo-i- 

P/.jfo/.2.  t"^-    Hic  fumma    Candaulis   Myrlifi , 

iie  Rep.     Lydorum  regis ,  gratia  tlorens ,  ut  re- 

OVfr./.3.  ginam  ftulta"  heri  oftentatione  nudam 

^*^"  ,       contemplatus  eft ,  odium  ei  apud  conju- 

lib.  1.'      g'^'^  5  &  interitum ,  fibi  vero  regnum  ac 

Jofeph.     regias  nuptias  peperit.  Sic  Lydorum  re- 

lib.  9.       gnum  ab  Heraclidis  in  Mermnades  (hasc 

^ '  ^  •       Gygis  fimilia  erat)  tranfiit ,  qui  id  annis 

iJfiUn'  '7*3  tenuere.  Gyges  58,  Ardys  49 ,  Sa- 

£hron.      dyattes  is  ,  Halyattes  j-y  ,  Croefus'  14 

annis  dominatus  eft.  Meliori  yia  Bepces 

Medus ,  debilitato  jam  Aflyriorum  ro- 

bore ,  juftiais  ac  prudentia;  fama ,  apud 


A/afiaJfes. 

liberam  Medorum  gcntem  principatum 
ieitio  ,  tandem  etiam  regnum  fibi  i;om- 
paravit ,  &  Ecbatanis ,  clariffima  in  "Me- 
dis  urbe  condita  ,  novi  imperii  adtor 
Liii  annos  viguit.  Tunc  ,  prjeter  E- 
faiani,  regio  genere  Vatem ,  MicheasNa- 
humus ,  aliique  in  Judsea  Prophet^B ;  a- 
pud  Gr:£cos  Neoptolemus  Parianus,  Ar- 
chilochus  Parius  ,  aliique  nonnuUi  do- 
dtrinx  laiicle  floruerunt. 

Manasses. 
iNterim  Ezechia:  poftannumregni  vi-  a.  M. 
cefimum  nonum  mortuo  ,   fucceifit  jij-o. 
Mmajfes  fifius ,  Rex  Hebrsorum  xvi,  ^Vw/-/» 
impiorum  crudefiffimus ,  Prophetarum  ^'J- 
parricida  ,    augurum  ,    prasftigiatorum  \p^^[ll[ 
&  incantatorum  cultor  &  aflecla  ,  qui  Jofcph. 
tam  foedis  iniliitutis  vixit  ,   ut  impieta-  Hb.  10. 
te  velut  certare  cum  paterna  religione  ^''^'  *4' 
videretur.  Magiftros  quidem  facrorum 
meliora  raonentes  ,  &    regi ,  populo- 
que ,  ni  reiipifcerent ,  exitium  commi- 
nanres,  fprevit;  Efmam  vero  eorum  pra;- 
cipuum ,  jam  ultra  lxx  annos  divinis  o- 
raculis  confpicuum  ,yerr/?  ^i^c/^iif.  Hie- 
rofolymam  innoxii  fangumis  piaculis  a- 
deo  inceif:avit ,  ut  nullis  ea  luilirationibus 
cederent.  PopuIumHebrsumprofanifl 
fimis  gentibus ,  quas  Deus  de  terrailla 
deleverat  ,  difTolutiorem  reddidit.  His 
morum  viis  captivitatem  ,  &  cladem , 
quam  pius  Patcr  averterat ,  capiti  fiio  fa- 
cile  acceleravit.  Affyriacum  tuncimpe-  Efd.a^.i: 
rium  cum  Babylonico  (cui  per  ofto  an-  10. 
nos  rex  defuerat)  tenebat  Ajfaradinus,  ptol. 
quemadmodum  e  Ptolomsicanonein-  canon. 
telligitur.  Is  plurimos  in  Samariam  co-  ^fi.i^.i^ 
lonos  deduxit ,  duce  Ofiiapharo  ,  quem  IP\. 
alias  in  Scriptura  Olofernem  vQcari  credi-  g!*  '     ^^ 
mus.  Idemque  miffis  in  Juda^am  copiis, 
Manaffi  vifto  catenas  injecit ,  captivum- 
que  Babylonem  traxit.  Hinc  ,  utappa- 
ret  e  Judith^  libro  ,  poftquam  Medos 
.acie  fuperaflet ,   univerfam  Afiam  duce 
Oloferne  fiib  jugum  mittere  deil:inavit. 
Syriam  fane ,  Ciliciam,  Mefbpotamiam, 
Arabiamque  fubegit  ,   atque    univerfa: 
Judazx  dixiffima  qua'que  minatus  eft.  Sed 

qUcC 


Manajfes, 


tterod. 
in  Clejo. 


.HeroA. 
Ht,z. 


c|iix  (livina  maniis  fuit ,  Olofcrnes  du- 
cuni  nuximus  ,  J-udithd  cujufdam ,  lc- 
(fliflfimx  vidux  ,  quam  dcpcribat,  infi- 
diis  trucidatus ,  in  ipfo  thalamo  interiit, 
libidinifque  juxta  &  tyrannidis  prome- 
ritas  poenas  Uiit.  foachcu  tuncPontifex 
&  fcniores  Judaram  regcbant ,  Manaf- 
fe  captivo  apud  Babylonios ,  qui  tandem 
confufus  animi,  quod  carceres  &  vin- 
cula  fuapte  fibi  profanitate ,  &  in  Deum 
patrium  contumacia  accerliviiTet ,  cum 
lacrimis  ac  fulpiriis  veniam  petiit  fcele- 
ribus  fuis ,  & ,  qua;  efl:  Numinis  clemen- 
tia  in  pcEnitentes  ,  impetravit.  Nam 
Aflaradino  ,  poft  tredecimum  Babylo- 
nici  imperii  annum ,  vita  funfto ,  fuc- 
Ccflit  Saofduches ,  a  quo  Manafles  in  re- 
gnum  remifllis  eft.  Forte  ad  liberatio- 
nem  ejus  multum  momenti  attulit 
Phraortis,  Medortim  regis,  in  Perfas  ex- 
peditio ,  qui  devidis  illis  Afise  agitabat 
imperium ,  Aflyriifque  ipfis ,  Ninon  te- 
nentibus ,  bellum  atrox  inferebat.  Sed 
hoc  ut  pro  explorato  non  confirmave- 
rim.  Ita  illud  fcriptum  reliquit  Herodo- 
tus ,  Aflyrios  tunc  a  fociis  fuifl^e  defcrtos, 
&  Mgyptum  quoque  eadem  tempeftate 
maximam  fubiifle  mutationem.  Etenim 
Sethone  defijndio  ,  cui  cum  Sannacha- 
ribo  bellum  flierat ,  libertatem  adeptos 
jEgyptios ,  ait ,  dnodecim  fibi  reges  pa- 
ri  poteftate  prcefecifli,  quorum  opus  La- 
byrimhm  ille  fuerit  apud  M£Erin,ftagnum 
manu  fadlum ,  fitus  ,  qui  inter  feptem 
mundi  miracula  connumeratus  eft.  Hi 
Reges  oraculi  cujufdam  monitu ,  fufpi- 
cione  onerarunt  Ffammetichum ,  unum 
e  collegio  fiio  ,  tanquam  tyrannidem  af- 
fcftaret ,  eumque  ne  res  novare  poflet, 
iii  paluftria  loca  expulerunt ;  Pfammeti- 
chus  contra  injuri^e  intolerans  ,  cum  lo- 
nes  Carefque  ex  Afia  pulfi  in  ^Egyptum 
transfugiflent  ,  eorum  fibi  conciliavit 
auxilia  ,  &  collegas  undecim  armis  ag- 
grcfTus  fubegit,  totiufque  iEgypti  po- 
titus  eftannosLiv.  Ex  quo  tempore  ex- 
ploratior  Grxcis  ^gvpti  hiftoria  fuit , 
ipfis  Gr^cis  in  ea  colonis  rcs  creftas  ac- 
ciij?atius  annotantibus ,  quibws  arca  Bu- 


4$ 


baftum  urbcm  ad  Pelufiacum  oftium  fe- 
dcs  funt  attributar.  Pfammcticho  Necos 
filius  fliccefrit ,  qui  Jofiam  regcm  praz- 
lio  intcrcmit  ,  ut  fuo  loco  monebi- 
tur. 

lis  vcro  tcmporibus  Peloponnefm  quo- 
que  novis  bclhs  exarfit.  Unde  quadra- 
ginta  anni  effluxerant ,  ex  quo  Ithomc 
evcrfa  MefTcnii  Laceda^moniisbello  fuc- 
cubuerant.  Vifti  igitur  palabundique  per 
civitates  Gra:cia: ,  dum  mortem  pra;op- 
tant  fervitio,dcnuo  arma  induunt  Olym~ 
piade  vicefima  quarta  exeunte  ,  Ana- 
xandro  Eurycratis  ,  &  Anaxidamo  Zeu- 
xidami  Spartx  regnantibus ,  Ariftomene 
MefTeniis  pra^fidente.  Athenis  jam  an- 
nui  magiftratus  erant ,  civitate  pertjefa 
reftorum  decennalium  ,  atque  tunc  Tle- 
fias  pra;tura  fungebatur.  Tunc  beUum 
Meffenium  fecunaum  fumtum.  Argivi , 
Arcades  ,  Elei  &  Sicyonii  Mefleniis,  Co- 
rinthii  Laconibus  fe  junxerant  ,  Athe- 
nicnfes  ex  oraculo  Tyrtsum  Poetam,ne 
Spartanis  ex  Attica  dux  deeflet ,  mife- 
rant.  Congreflis  inter  fe  popuIis,Mefle- 
niis  pro  libertate ,  pro  imperio  Lacedse- 
moniis ,  initia  bellihisadmodumtriftia, 
illis  I^Eta  fuere ,  infauftifque  pr^eliis  Laco- 
nurares  valde  attrita;  fiint.  Quitumpri- 
mum  a  virtute  in  fraudem  verfi ,  Anfto- 
cratemque  Arcadum  ducem  pecunia  ag- 
greffi  ,  perpulerunt  eum  ,  MefTenios  m 
ipfa  acie  pcrfidiofe  derelinquere.  Quo 
pa£lo  pene  ad  internecionem  cxfis  Mefl 
feniis  ,  Ariftomenes  aflumtis  prxlii  re- 
liquiis  Iram  montem  ,  adverftis  obfiden- 
tes  Spartanos ,  totos  undecim  annos  tu- 
tatus  efl ,  cum  oram  ei  maritimam  Py- 
lii  ,  Methon^ique  prxftarent  incolu- 
mem.  Excurfionibus  interim  in  hoftilem 
agrum  crebris  fe  fiiofque  aluit ,  Captuf^ 
que  e  pra^lio  fefe  exanimis  ,  &  in  foveam 
projeclus  ,  ut  fame  interiret,  crudcles 
hoftium  manus  miro  ftratagemate  eva- 
fit.  Vulpeculam  enim  cuniculo  ingref- 
fam  conlpicatus ,  ut  cadaveribus  fe  pafce- 
ret  ,  injedo  ei  pallio  ad  cavernam  fe 
trahi  fecit ,  qua  ipfa  irrepferat.  Ea  deinde 
manibus  aperta ,  viam  reperit ,  qua  clam 
F  2  ere- 


Tauf.  /.4,. 
Orojiut 


Strab.l.S: 
Suid.  in 
Voc.Tyr, 


Po}yh.l.£ 
Pauf.l.Of, 


Strah» 
lib.  6. 
Paaf.  /.4. 


^mf.  l.i, 
&  f. 
Herod. 
lib.  s. 

Dionyf, 


A.  U, 

3300. 

Alii 

3279. 

K.C.Si. 

Livins 

m.  I. 

Flor.l.  I, 
eap.  5.. 
,Aurel 

Viii, 


44  Manaffss» 

erepens  ad  fuos  in  Ira^  munitiones  refti- 
gir.  Tandem  proditionecujufdamadul- 
teri ,  qui  cubili  occultatus  ,   fermones 
fecretos  mariti  cum  uxore  de  omiffis  ex- 
cubiis  exceperat ,  exceptofque  hoftibus 
Spartanis  vulgaverat ,  capti  Meflenii ,  & 
confertim  cazli  funt.  Ariftomenes  cum 
'  fortiffima  manu  erupit  ,  per  mediam 
Laconum  aciem  ,  fufceptu^ue  ab  Arca- 
dibus,  cum  lapidatum  vidiflet  prodito- 
rem  Ariftocratem ,  cives  fuos  in  Siciliam 
dimiiir ,  qui  occupata  ibidem  Zancla  ur- 
be ,  Meflan^  ei  nomen  a  patria  impofue- 
re.Ita  finitum  bellum  anno  primoOlym- 
piadis  XXVIII,  Zanclari  fubadli  funt  unde- 
triceiima.  Ariftomenes  honeftiflime  elo- 
catis  filiabus ,  dum  Sardeis  ad  Ardyn  Ly- 
dorum  regcm  ,   Gyga;  filium  ,  indeque 
Ecbatana  in  Medos  ad  Phraortem  regem 
transmittere  cogitat ,  morbo  prxveni- 
tur  ,  deceditque  Rhodi ,  vir  Gr^ecorum 
fu;E;etatis  fortiflimus.  Mefl^nii  in  Hilo- 
tarum  (publici  hi  Lacedasmonii  fervi 
fiint)  cenfum  redaifli  eodem  fere  tempo- 
re,  quo  Cypfelus  Eetione  genitus ,  qui 
olim  infantulus ,  Teleftis  Bacchiadx  inli- 
dias ,  a.rcx  inclufus  a  matre,  efFugerat, 
pulfis  Bacchiadis(qui  annuo  imperio  Co- 
rinthum  adquinqueastates  rexerant)  ty- 
rannidem  invafit  apud  Corinthios.  Inter 
expulfos  annotatur  &  Demaratus ,  cujus 
filius  Lucumo  Tarquinins  Romanum 
poftea  regnum  obtinuit. 

Dum  illa  gcruntur  Corinthi ,  anno  al- 
tero  Olympiadis  vicefimas  feptimse,  apud 
Romanos  regnum  confequitur  TuUfts 
Hojiilitii ,  e  MeduIIia  Romanorum  colo- 
nia  ,  ob  virtutis  opinionem ,  evocatus. 
Hic  exercita  ad  bellum  juventute  mili- 
tarem  dilciplinam  condidit ,  agrum  re- 
gium  pauperibus  diftribuit  ,  profefTus, 
patrimonium  fibi  fuum  in  fumtus  dome- 
fticos  fufiicere.  Goelium  montem  urbi 
adjunxit.  Militari  viro  ^e^^a  non  defue- 
re.  Albanos ,  gravem  &  diu  principem 
populum  ,  quod  prasdones  adfupplicium 
dedere  recufafTent ,  adortus ,  quum  fre- 
quentibus  pra:Iiis  ,  parirobore,  utrum- 
que  populum  comrainui  animadverte- 


ret ,  perfuafus  a  Metio  SufTetio ,  Alba- 
norum  duce  eft  ,  ut  Horatiis  Curiatiifl 
que  ,  tergeminis  hinc  atque  inde  fratri- 
bus ,  Romse  Albseque  fata  committeren- 
tiir.  Anceps  &  dira  contentio,  quod  inter 
confobrinos  ,    exituque  ipfo  horribilis. 
Tribus  quippe  illinc  vulneratis ,  hinc  duo- 
bus  occilis ,  qui  fiipererat  Horatius ,  ad- 
dito  advirtutemdolout  diftraheret  ho- 
ftem  ,  fimulat  fugam  ,  fingulofque  prout 
fequipoterant ,  aggreflus  exuperat.  Sic, 
rarum  ,  unius  manuparta  vi^loria ,  mox 
parricidio  fosdata.    Soror  ejus  virgo , 
defponfa  uni  ex  Curiatiis  fuerat.  Ea  vi- 
(flori  fratriobvia,  cognito  fuper  hume- 
ros  ejus  paludamento  fponfi,  quodipfa 
confecerat,  folvit  crines,  &  flebiliter  no- 
mine  fponfiim  mortuum  appellat.  Hanc 
ille  importunam  complorationem  ratus, 
ferro  punit ,  transfixaque  puella ,  Abi , 
inquit,  cum  immaturo  amoreadfpon- 
fum  ,  oblita  fratrUm  mortuorum ,  vivi- 
que,  oblitapatri^.  Citavere  leges  nefas, 
fed  abftulit  virtus  parricidam ,  &  facinus 
intragloriamfuit.  Necdiuin  fideAlba- 
nus.  Nam  Fidenates  bello  mifTi  in  auxi- 
lium  ex  foedere ,  medii  inter  duos  exfpe- 
ftavere  fortunam.  Sed  rex  callidus ,  ubi 
inclinare  focios  ad  hoftemvidet,  tollit 
animos  ,  quafi  ipfe  mandaflet.  Spes  in- 
de  Romanis ,  metus  hoftibus.  Sic  fraus 
proditorum  irrita  fuit.  Itaque  vi6lis  Fi- 
denatibus  Vejentibufque ,  rupcorem  fce- 
deris  Metium  SufFetium  religatum  inter  jr^^^  i^^_^ 
duos  currus  ,  pernicibus  equis  diftraxit; 
Albamque  ipfam  quamvis  Rom^e  paren- 
tem ,  semulam  tamen  ,  diruit  ,  quum 
prius  omnes  opes  urbis ,  ipfumque  po- 
pulum  Romam    tranftuliuet.    Princi- 
pes    Albanorum    TuIIios  ,    Servilios, 
Quintios ,  Geganios ,  Curiatios ,  Cioe- 
lios  in  patrcs  legit ,  templumquc  ordini 
abs  fe  aufto.  curiam  fceit ,  quse  Hoftilia 
appellata  eft.  Hac  fiducia  virium,  Sabinis 
etiam  bellum  indicit ,  vincitque.  Redux 
cum  exercitUi  morboque  implicitus,dum 
Numam   Pompilium    occultis    facrifi- 
ciis  imitatur  ,  a  Jove  Elicio  ignem  in- 
fauftum  elicuit ,  quo  idlus  ipfe  cum  re- 

sia 


2  Prff.^S 

13.14. 

21. 


TMfeb. 
Chron, 
Suidas. 
Cajfiodor. 
in  Chron. 


A.M. 

j^lii 

33oS._ 

Temjjli 

374- 

a  Reg.it, 

uiliijiti 

3310. 


gia  conflagravic,  anno  regni  xxxi  i. 

Dum  ita  crefcit  rcs  Romana  ,  Ma- 
nnjfes  Jiida^x  iibique  rcdditus ,  patrium 
cultum  ,  antea  ncfaric  violatum  ,  quan- 
'  tum  in  fc  eft  ,  reftituit.  Abolere  cnim 
femelintroduftas  fiiperftitiones ,  &  con- 
fuetudine  loboraras ,  etiam  iapientibus 
arduum.  Itaque  defundlus  rex  aniio  gu- 
bernationis  lv. 

Amomm  filiura  ut  regni ,  fic  ii-npieta- 
tis ,  non  vero  pocnitcntix  fiicceubrem 
habuit.  Is  Domini  negligcns  ,  vicif- 
fimque  ab  ipfo  negleftus ,  fuorum  infi- 
diis  periit ,  ad  Jofiam  filium  imperium 
devolutum» 

ManaflTc  regnante  celebres  paffim  ur- 
bes  conditA  memorantur ,  inter  quas  in 
Propontide  Cyzicus ;  in  Bithynia  Nico- 
media ;  in  Pamphylia  Phafelis ;  in  Italia 
Croton,  Locri,  Sybaris  ;  in  Grsecia 
Corcyra ;  in  Thracia  Byzantium  ;  in  Si- 
cilia  Selinus ,  &  Gela ;  Lampfacus,  Chal- 
cedon  &  Abdera  in  Afia-  Sapientid  laude 
jleruerunt  apud  Hebrxos  Efaias ,  Na- 
chumus,  Holda:  apud  Grxcos  Sibylla 
Samia ,  quam  Herophilen  appellarunt , 
Hipponax  Ephefius  Jambographus  , 
Alcman  Spartanus,Archilochus  &  Simo- 
nides  Poetas :  Ariftoxenus  &  Terpander 
Mufici. 


rex 


i  P<«r.  34,. 
a  Rei^  22. 
Jofeph. 

Jer.i. 


Josi  AS. 

"p\  Ecimus  oftavus    Hebr^eorum 

imtfofias ,  improbi  patris  filius  o- 
ptimus  &  religiofiflimus ,  qui ,  pupillari 
aetate  regnum  coiifecutus ,  tanta  pieta- 
tis  incrementa  hauiit ,  ut  nuUi  Hebraeo- 
rum  regum  fecundus  cxftiterit.  Helcia 
facerdote  bene  ufus ,  anno  regni  oftavo 
coepit  accuratius  in  religionis  leges  in- 
quirere  ,  &  mox  duodecimo ,  cura  vi- 
gintiannorumvir  eflet,  reformareju- 
axa.m  &  Jerofolymara.  Altaria,  vafa- 
q^ue  omnia ,  anteriorum  regum  fuperfti- 
tionibus  confecrata,  combuffit.  Illi  enim 
lucos  collefque  partim  Diis  o-entium  va- 
riis,  partim  ipfi  Deo  Ifraelis ,  prasterle- 
gemejusfacraverant,  arque  eodeflexe- 
rantprofanitatis,  utSohac  Lun^divi- 


Afafjajfef.  /ojias.  4^ 

nos  honorcs  darent ,  iifdemquc  c  mctal- 
lis  ftatuas  crigerent.    Qiiibus  Jofias  in 
pulvcrcm  redaftis ,  faccrdotes  profana- 
rum  xdicularumoccidit ,  inque  aris  ido- 
lolatriciserutacfl-pulcris  offa  cremavit , 
quod  ab  ipfo  faciendum  Prophcta  ante 
560  annos  prxdixerat.    Sequenti  anno '^- ^* 
Deus  facerdotem  quendam  ,  nomine  fe-  V^f', 
remtam  allocutus  eu ,    juliitque  princi-  ^/y, 
pibus  &  populo  denunciarc,  ut  dcfifte-  3320. 
rent  a  profanorum  cultunuminum  ,  &  ,  ^%«» 
quibus  infiieverant ,  fceleribus  remittc-  53 '3- 
rent  nuncium  ,  ni  graviora  vellent  fup- 
plicia  pendere  ,  quam  popuiares  eorum, 
jam  pridem  in  Media ,  AfTyria ,  Perlia , 
&  Colchide  exulantes.  Cum  parum  pro- 
ficeretur  apud  pertinaces  animos ,  acci- 
ditutdecimp  oftavo  Jofix  anno  ,  dura 
fummus  lacerdos  thefauros  reparando 
templo  eruit ,    inveniret  Autographum 
Mojis  ,  quo  divina  ille  oracula  confcripfe- 
rat.  Ex  eo  Rex  didicit ,  Hebrazara  gen- 
tem ,  ob  crebras  impietates  &  facrilegia , 
ejiciendame  Palxftina,  eamque  cladem 
fiipplicationibus  &  lacrymis  avertere  ftu- 
duit.  Refponfura  eft  per  Holdam  Pro- 
phetiflam ,  regi  quidera  pio  parcere  x- 
ternum  Numen  ,   fed  nequaquam  per- 
duellibus  ejus  fubditis.  Itaque  Jofias  u- 
niverfam  regionera  Hebrajorum  per- 
arabulavit ,  regnique  olira  Saraari^  in- 
colas  ,  qui  captivitatem  Aflyriorum  e- 
vitaverant ,  aggrefUis   perfuafit ,  ut  o- 
miffis  relig-ionibus  externis,  Deumma- 
xiraura  patrio  ritu  colerent.  Luftrata  ter^ 
ra  Hierofolymara  oranes  convocavit  ad 
fblennes  azyraorura  ferias ,  quas  in  libe- 
rationis  jEgyptiacse  raonumentum  Deus 
ipfe  juflerar ,  ingratique  raortales  mul-- 
tis  retro  feculis  interraiferant.  Rex  pie- 
tati  raunificentiam  addidit ,  populis  epu- 
lum  dedit  xxx  asnorum   miilia  f  tria- 
boum.  Principes  regem  iraitati ,  ingen- 
tiquegaudioprifca:  cereraonix  xeAuGtx. 
Tum  quicquid  reges  Saraariie  &  Jerofb- 
lymx ,  vel  e  flio  cercbro  excogitaverant , 
velavicinis  gentibus  acceptum ,  terae- 
randis  Dci  fummi  facris  adjecerant ,   id 
omne  ardenti  hujus  regis  zelo  antiqua- 


3 


tura^ 


Jer.i. 


Jierod. 
lih.i. 
Diod.Sl- 
cul.  l,  2. 
Nah.z.  8, 
Hab.  3. 
Sopht.  2. 

13- 

Herod. 

Ub.i. 


Strabo 
lib.  1, 
Jofeph. 
1. 10.  C.6. 
2  Par.ij. 
v.zo, 
2  Reg.i'}. 
»•23.' 


4(5  lo/idSt 

tum  eft ,  populufque  juramento  obftri- 
ftus,  ut  ne  a  divmis  legibus  ad  daemo- 
niorum  fraudes  deviaret.Huc  accedebant 
Vatuminonita  ,  imprimis  Jeremios ,  qui 
e  X  r  1 1  JofijE  anno  ,  ufque  ad  ipfum  gen- 
tis  fusB  exitium,non  deftitit ,  magnis  par- 
vifqueDei&  regis  hujus  inftituta  incul- 
care ,  quantumvis  ob  hxc  atrociffimas 
perferret  injurias.  Incredibile  enim  di- 
dlu ,  quam  flagranti  impietate  deceptus 
a  fanaticis  populus ,  propheticis  regiif- 
que  juffibus  obnixus  iit. 

Jolia  regnante,Medorum  rex  Cyaxa- 
res  ,  ulturus  patris  fui  Phraortis  cladem  , 
quem  Affyrii  in  oblidione  Nini  cum  e- 
xercitu  deleverant ,  colleftis  ex  omni  A- 
'  lia  copiis ,  urbem  ilkm  maximam  ad  Ti- 
orim  flumen  ,  x  v  milliarium  Germani- 
corum  ambitu  expanfam ,  excindere  fta- 
tuit,  cujus  everlionem  Prophets  He- 
br£orum,Nahumus,Habacuc,  &  Sopho- 
nias  diferte  pra^dicebant ,  ut  ipiis  quo- 
que  gentibus  iram  a  Dep  Opt.  Max.im- 
minentem  ob  oculos  ftatuerent.  Et  fa- 
ne  jam  vicerat  acie  Allyrios ,  Sc  Ninon 
circumfedebat  Cyaxares  ,  cum  vifto- 
riam  intervertit  Madyas  Scytharum  im- 
perator  innumeram  hominum  multitu- 
dinem  in  Medorum  terra rapiens.  Erant 
hiScytha^Nomades,  &  Cimmerios  ex 
EuropainAliam  ejecerant,  aquibusvi- 
ciftim  in  fugam  afti ,  tunc  temporis  Me- 
diam  pervaaabantur.  Quamobrem  re- 
\iCta.  Nino  ,  ad  fua  defendenda  verfus 
Cyaxares ,  vincitur  a  Scythis  ,quicrude- 
liter  ufi  viiloria  ,  xxv  1 1 1  annis  infeftam 
habuere  Afiam.  In  ^iEgyptum  tenden- 
tes  ,  donis  dehnivit  rex  Pfammetichus , 
pervicitque  ut  in  Palxftinam  retrocede- 
rent.  Tandemvinoebrios  aggrefH  Me- 
di  plerofque  trucidant ,  Afiamque  denuo 
fui  impeni  faciunt.  Hinc  ftatini  conver- 
fo  in  Aflyrios  impetu ,  adfcitis  in  fbcieta- 
tem  Babyloniis ,  Ninon  capiunt  &  ex- 
fcindunt ,  ac  dominatui  AfTyriaco,  quem 
Oriens  ad  mille  quadringentos  annos 
vario  marte ,  cafibus  ambiguis  fuftinue- 
rat ,  finem  imponunt.  Babyloniis  tunc 
iQXcra.1  NaMaJfar}  ia  quem  duxitNe- 


cos  ^gypti  Rex ,  Pfamffletichogenitusj 
indfgnatus  auftam  ejus  potentiam ,  c~ 
verfis  Aflyriorum  opibus.  Pater  Neco 
Pfammetichus  Azotum  Palaeftina;  ur- 
bem  ,  XX I X  annis  obfeflam ,  obftinario- 
ne  tandem  ceperat.  Ejus  par  animis  Ne- 
cos  ,  omilTa ,  quam  a  Nilo  in  mare  ru- 
brum  perducere  conftituerat ,  fofla,  claf^ 
fem  e  mari  rubro  emilit :  qux  trienni  na- 
vigatione  Africam  circumlegens  ,  8c 
feptentrionalem  oceanum  luftrans  ,  ia 
^gyptumrcdiit.IndeadCercuIium,  (a-  ' 
lii  Carcamefim  vocant)  circumfluum 
Euphrate  &  Habora  fluviis  oppidum ,  e- 
git  copias.  In  itinere  coadtus  eft  acie 
confligere  cum  Jofia  Rege,  tranfitum  ei 
per  fuos  fines  pertinacius  intercludente. 
Id  prjelium  temere  fufceptum  a  rege,  2.P'<f.3^« 
cxtera  laudatiffimo ,  ipfius  quidem  mor-  *  ^^^•'•'ii 
tehaudingloria,  at  populi  &  filiorum  e- 
jus  fceleratorum  ingenti  malo  finitum 
eft.  Etenim  Jofia  ex  vulnere  mortuo , 
viftor  Necos ,  feliciter  expeditione  Eu- 
phratea  defundus,  Joachazum ,  degene- 
rem  Jofi^  filium  ,  &  fucceflorem ,  regno 
exuit ,  captivumque  in  iEgyptum  inifit , 
Rcgnum  Judaicum  auro  &  argento  plu- 
rimo  multatum ,  in  alterum  Jofix  fi- 
lium  ,  nihilo  meliorem  fratre ,  tranftu-  ' 

lit.  Ei  Joachiminomendedit,  anteaE- 
liacimus  fuerat.  Hxc  prima  hbertatis 
Juda^orum  labes  ,  qui  Deo  fuo  infideles  , 
dAmonumfervitio femet  (tddixermt  ,fer- 
vis  d&monumfervire  coa5iipo(imodum. 

Eodemtempore  Cimmerii^in  Afiam 
attradi  a  Scythis ,  Lydiam  incurfabant , 
Sardefque  ipfas  excepta  arce,  occupave- 
rant.  Interim  Sadyattes,  Lydorumrex 
e  Mileto  quotannis  pr^edas  egit :  Filius  Uerod.     ' 
tamen  ejus  Halyattes  Cimmerios  tan-  Hb.x. 
dem  ejecit ,   &  cum  Milefiis  undecenni  Strade     \ 
beilo  exhauftis ,  fecit  pacem,  deceptus 'if''*'     ' 
aftu  Thrafybuli  ducis  eorum,  qui  in  fum-        '  *     ' 
ma  inopia  epulari  populum  &deliciarf, 
prsfenteLydorumlegatoJuflerat  ,&re  j 

arda  fecerat  opinionem  opulentiaz-  Mi- 
lefii  pervagantes  maria  Sinopen  Ponti 
urbem  occuparunt ,  &  in  yEgypto  Nau- 
cratera  conoiderijnt. 

Di<f^is 


A.M. 
333^ 


Flor.l.^. 
jiurcl. 
Vicl.  c.j. 
Liviiis 
lib.  I. 
Dion.l.'^. 


Thit. 
Cltm. 
Stromat. 
I. 

Suid<t. 


Ff.feh.m 
Ckron, 


A.U. 

559«.  . 
Templi 
403. 

25-. 

i.  Par.'}^, 

Jer.zS. 

Jofcph. 

lib.\o. 

uinticj. 

«.7.8,9. 

Jer.i6,z. 


lojias.  loachmns, 

XixCth  rcgibiis  fiippar  ^Etate  fLiit  ^nctM    fcidit  coram  rc: 

Miirtius,  Pompiliicx  iiliancpos ,  xqiii- 

'  tatc  3c  rclij^ionc  avo  limilis ,  TuUo  for- 

ticudinc.  InautTuratus  Romanorum  rc- 

gno ,  anno  fccundo  Olympiadis  xxxv , 

Latinos  diuturno  bcllo  domuit ,    mox 

ctiam  Fidcnates ,  Veicntcs  ,  &  Sabinos. 

Aventinum  coUem  muro  &  foflacinxit , 

traduftofque  e  fubaftis  oppidis  inquili- 

nos  ,  ibi  collocavit.  Janicuium  quoque 

tranftibcriniim  montem  ,  pra;lidiomu- 

nitum ,  ponte  fublicio  ,  veteri  urbi  con- 

junxit.  Aiunt,  &  fylvas  eum  publicaile 

ad  ufum  navium  ;  faiinarum  veftigal  in- 

ftituille  ;    carccrem  primum  ^diticafle. 

Adoftium  Tiberis  coloniam  maritimis 

commeatibus  opportunam  pofuit.    Jus 

feciale ,  quo  legati  ad  res  repetundas  ii- 

terentur ,  ab  ^quicolis  Romam  tranf- 

tnlit.    His  rebus  confe£lis  deceffit,  anno 

regni  xx  i  v,  cum  Draco  Athcnienlibus  le- 

ges  conderet ,  quas  Demades  poftica  fan- 

guine  fcriptas ,  Canon  Draconis  non  ho- 

miniseflediccbat.  Pcccatis  enim  mini- 

mis,ut  pomorum  olerumque  furtis ,  ca- 

pitispeenam  finxerat ,  majorem  fanci- 

turus  magnis  fceleribus ,  ut  ipfe  aiebat , 

fiquidmorte  atrocius  fciviilet.    Suidas 

narrat,  ab  ^ginenlibus  Draconem  in 

theatro   petaforum  conjeftjbus  oppref- 

fum.  CrudeJi  gratulatione  crudelis  le- 

giflator  periit. 

Eo  tempore  Liparam ,  ^olidum  in- 
fi.ilarum.  urbem  maximam  ,  Pruliam 
in  Bithynia  &  Epidamnum  ,  poft  Dvr- 
rhachium  didlam  iuCalabria  conditasfe- 
runt. 


J  o  A  c  H  I  M  u  s. 
■y  Icefimus  Hebrsorum  rexyoachifnu^, 
moribus  fratri  Joacha:  quam  patri 
Jolix  propior  ,  facrilegio  invifus  Deo 
fuit.  Objurgatus  a  Prophctis  Uria  & 
Jeremia,  everfionem  Judx,  ni  relTpi- 
fceret ,  obnunciantibus ,  illum  ex  JEgy- 
pto  retra6lum  decollari  julllt ,  hunc  x- 
greprincipumaliquot,  iiieliora  fipien- 
tium,  precibus  donavit.  Librumjere- 
mia^prskdum  publice  Judis  fcriba  con- 


47 

^c ,  &  in  igncm  projccit. 
Scd  contumr.ci  tyrannohaudJciitior  ob 
id  pocna  vinit.  Cum  cnim  tributum 
pcndcret  annuum  Neco  ^gyptioruni 
regi ,  omnis  tunc  Syrixdomnio  ,  acci- 
ditutNabuchodonofbr,  filius  Nabolaf- 
faris  ,  bclio  vinccrct  Nccon ,  ad  Car- 
camefam  ;  omniquc  cum  Syria  &  quic- 
quid  intcr  Euphratem  &:  Nilum  tcrra-  ine^z^: 
rum  interjacet ,  exuerct.  Eadem  igitur  ■" 7' ' 
tempeft:atc  perculfa  Jcrofolyma,  Joachi- 
mus  captus ,  muln  ftemmatis  rcaii  Ba- 
bylonem  abdufti  funt,  inter  quos  Daniel,  Dan.  i. 
Hananias ,  Mifael ,  Azarias  pueri.  Sic 
tributarius  Babylonico  fadus  imperio 
Joachimus ,  de  priori  impietate  nihil  im- 
mutavit. 

Annus  erat  regni  ipfius  qtiartus ,  cum ,  Mc<ra/F, 
Nabolailare  poft  xx  i  x  regni  annos  mor-  a/^.^jo- 
tuo,Nabuchodonofbr  capeflit  imperium  ,  fipb.J.  lo» 
rex  cundis  maioribus  fms  maior ,  &  quo  ^"^'^v 
vixquilquampotcntiorullo  exftitiilefe-  ^jfr.zy. 
culo  creditur.  Primo  anno  dubiis  yalde  x-.27,<j.t 
rebus  ejus ,  pra;dixit  Jercmias  Vates,  non 
tantiim  fuperandum  ab  eo  Necon ,  fed 
univerfum  infiiper  Oricntem  &   Occi- 
dcntem  cum  Infulis  Oceani  imperio  e- 
jus  acceiTurum.  Prophetiam  Vates  ipfc 
publicavit,&  ad  omncs  poltmodum  reacs 
ac  dynaftas  circummifit  per  legatos  gen- 
tium  ,  HierofblymiE  Zedeciam  in  fadc- 
ra  follicitantes ,   prsecipiens  Dei  nomi- 
ne  ,  ut  jugum  Babylonicum  fiifciperent , 
ni  omnes  gladio ,  fame  &  pefte  confu- 
mi  pra:optarent.  Sed  quanquam  vcrita-  Beror. 
tis  divina;  idonea  documenta  daret ,  pfeu-  apud 
doprophetarum  etiam  aliquibus  fubito  J^f^ph. 


l.i. 
contr.. 


ad  iptius  prjedidionem   exitio   exftin- 
dis  ;  tamen  paucis  perfuafit ,  cum  ad  M-  "'^pl 
oyptiacam  potentiam  magis ,  quam  ad  Jofeph. 
Deimmas  rcfpeilarcnt  populi.  Interim  '.  ic 
Nabuchodonofbr  Babylonem  triplicimH-  ^"^'^' 
ro  circumdedit ,   ex  manubiis  templum  ^^^' ■ 
Belimagnificentiflimeexcoluit ,  iniixo-        "  ' 
ris  Meda:  gratiam  hortos  penliles  exftru' 
xit.  Ei  divino  in  fomnio  adumbrata  eft 
imperii   mundani    varietas    vanitafque. 
Statuam  vidit  in  fomniis  ingentem ,  ca- 
pite    aureo  ,   pedore   &   brachiis    ar- 

o  enteis , 


48 


loachmui.  Zedeclafo 


Elech. 
14.14. 

1,  1. 

a  Pdr.jjJ. 
8. 

Jofeph. 
/.10.  c.j, 
Jer.^6. 

3°- 

<t-  22.19, 

A.M. 

33/4« 


J'r.^x. 
38. 


Anno. 
Mund. 

Temjili 
4.15. 


genteis ,  ventre  ac  lumbis  a:neis ,  pedi- 
busferreisiimul&tel^aceis ,  in  quosin- 
currens  lapis  totam  comminuebat,  com- 
minutamque  in  pulverem  vento  dabat 
difpergendam.  Id  fomnium  cum  nemo 
alius  poffet ,  Daniel  &  in  raemoriam  re- 
degit  Monarchas,  &  interpretatus  eft. 
Aurcum  imperium  vocavit  Babyloni- 
cum ,  fucceliura  deinceps  fequiora  ,  quas 
tandemx  omnia  cosli  Rex  Chriftus  conte- 
reret  diffiparetque.  Rex  obftupefaftus  ju- 
venis  fapientia,  Froregem  eumBabylo- 
mx  conftituit  omniumque  Chaldasorum 
&  Magorum  Ephorum.  Daniel  inpar- 
tem  adminiftrationis  adfcivit  populares 
&  fodales  fiios ,  Hananiam,  Mifaelem, 
&  Azariam  ,  ipfe  in  aula  confiliariorum 
pr^cipuus  vixit ,  famaper  univerfum  O- 
rientem  maximus. 

Dum  ha2c  Babylone .  fiunt ,  Joachi- 
mus  ad  ^gyptium  deficit ,  fperans  ejus 
fe  opibus  IiDertatem  Judseis  recuperatu- 
rum  ,  confilio  ftulto  juxta  atque  impio , 
quod  &  fidem  Nabuchodonofori  juraf- 
fet ,  &  imperium  terrarum  omnibus  ar- 
gumentis  adBabylonios  inclinaret.  Per- 
fidia  regis  irritatus  Nabuchodonoibr , 
ingentes  in  eum  &  e  variis  populis  con- 
flaws  exercitus  mifit,quicatenis  chaly- 
beis  vindlum  ,  &  mox  trucidatum  abje- 
cerunt ,  ne  fepulcri  quidem  honore  habi- 
to  ei ,  qui  Deo  hommibufque  fidem  \io- 
laflet.  Eo  casfo  ultra  tria Judxorum  mil- 
lia  exulatum  miffi  funt.  SufFeftus  eft 
Joachimo  ftatim  J-echonias  filius  ,  jam 
ante  paternas  confors  tam  poteftatis , 
quam  malitise.  Quare  trimeftre  tantum 
imperium  habuit ;  hoc  duntaxat  patre 
melior  ,  quod  Jeremise  autoritatem  fe- 
cutus ,  ultro  fe  dedidit  Babyloniis,  ut  ur- 
bi  populoque  parceretur .  Cum  eo  pra:ci- 
puum  militia; ,  ac  reipubl.  robur  abdu- 
clum ,  oftodecim  millibus  virorum  fc- 
des  in  Babylonia  attributa; ,  ut  novte  re- 
bellioni  anfa  pra:cideretur. 

ZedeciAs. 
■^rlcefimus  fecundus  regum  Hebra:o- 
rum,  idemque  ultimus  fuit  Zfflff «^, 


17. 


iierod, 

u. 


patruus  Jechoni^  ,  Babyloniorum  be-  a  Reg.i^. 
neficio  Judsexpraepofitus,  cumjamilos  ^Par.^g. 
populi  in  Babyioniam  demigraflet.  Ille  Jj^fil'^- 
prcedeceflbrum  raahs  nihilo  correftior ,  J„^J°'  . 
nec  Deum  pure  coluit ,  nec  jufU  prasfuit 
fiibditis ,  nec  fidem  Babylonio  juratam, 
fervavit.  Cum  anno  regni  fui  quarto  in 
Babyloniam  profeftus ,  fidem  regni  re- 
novaflet ,  addu£lo  etiam  pontifice  Sa- 
rea ,  (cui  Jereraias  vaticinium  de  exci- 
dio  Babylonis  ,  ibidcm  publicandum , 
commiferat)  nihilominus  inpatriamre- 
dux ,  defecit  ad  ^Egyptios  ,  cumque  iis 
foedus  adverfum  AfTyrios  iniit.  Tranfl 
verfiim  agebant  Pfeudoprophet^  ,    & 
Principes  vaniloqui,    quorum  confiliis 
homo  inconftantiiTimus    plus    detulit, 
quam  fanftiflimis  Jeremis  &  Ezechielis 
vocibus  atqueliteris.  Ezechiel  facerdo- 
tum  exuluiTi  unus ,  fexto  fiii  exilii ,  re- 
gnique  Zedecise ,  anno ,  aperte  ei  denun- 
ciavit ,  fore ,  ut  propter  per jurium  Ba-  Jerem. 
bylonem  abduceretur ,    nec  terram  ta-  ^4-3°- 
men  adfpiceret  exiUi ,  orbatus  fcihcet  o- 
cuhs ,  quemadmodum  ei  evenit  poftea. 
Sed  tunc  mentis  inops  ,  tyrannus ,   in 
perduellione  permanfit ,  confifiis  opibus 
Aprise  rcgis  iEgvptii.  Itaque  frequens 
rebelfio  Judsorum  movit  Nabuchodo- 
nofbrem  ,  Tyri  tunc  obfidione  implica- 
tum ,  ut  de  exfcindenda  Jerofolyma  to- 
toque  regno  cogitationem  fufciperet. 
Ouare  compuIfiuTi  intra  muros  Zede- 
ciam,  in  tertiumufqueannum  obfidio- 
ne  fatigavit.  Interim  Jeremias ,  coele- 
ftis  irx  gnarus  ,  deditionem  fuadet ;    ni 
faciant ,    captivitatem    &  miferandam 
mortera  ,  ait ,  imminere. 

Tum  vero  in  iram  excitatus  Zede-  je^g^- 
cias ,  in  carcerem  trudit  Prophetam ;  32. 
mox  crudelis  fadi  pcenitens  ,  dum  ab- 
fblvere  eum  cupit ,  non  audet ,  obfiften- 
temanu  principum,  quibuspridem  ib- 
lens  erat  ,  bonos  innocentefque  pre- 
mere.  Prophcta  intrepidus  pergit  vati- 
cinando  ,  additque  fiiturum ,  quod  ctiam 
ante  pr^emonuerat ,  ut  poft  feptuaginta 
annos  redeant  exules ,  Jerofblyma  in- 
ftauretur,  Babylon  verocorruatturpif- 

fime. 


ZedecidU  N^ahHchodomJor» 


A9 


57.11. 
Joftph, 
/.JJ.CIO 

Jcr.iS.6. 
13- 


lerem.^O 
4.1.41.43 
4.4.. 

Seculunv 

Monar- 

charum 

&Sa- 

pieu- 

tium. 

Echnids 

ScTy. 

ranno- 

rum. 

lenm.vj, 
40.45.46. 
47.48.43« 


fime.  Interim  .^Egyptius ,  audito,  qui- 
bus  in  anguftiis  cliciit  focii  ,  aflumpto 
valido  cxercitu,  obiiciioncm  folvere  co- 
natur.  At  Babylonius  ca  aliquantifper 
intermilla  ,  obviam  Aprix  profcftus , 
uno  pra:lio  viftum  tota  Syria  cxpulit. 
•  Hincinftaurata  obiidionc, camperxviii 
menies  continuat.  Jcremias  vcro ,  ab- 
fentibus  Chaldazis  ,  folum  natale  Ana- 
tliotas  vifurus ,  transfugii  inlimulatur , 
&;  de  fententia  procerum  in  lacum  de- 
mittitur  coeno  ac  fordibus  fcedum,  ut  ne 
limplici  quidem  mortis  gencrc  interiret. 
Mitigatus  tamen  rcx,  .(Ethiopis  cujuf- 
dam  Ebedmelechi  intcrceflione  ,  extrahi 
eum  lacu  &  carceris  cuftodiis  reddi  ju- 
bet.  Tandem  obfcflbs  vis  hoftium  &  pe- 
nuria  urget  undique ,  condimtifque  o- 
mnibus  ,  qux  mandi  poteranr ,  fatiicunt 
inedia  propugnatores  moenium  ,  capi- 
tur  urbs  noftu  &  incenditur ,  Rex  e  fuga 
retraftus ,  Riblath^  fiftitur  Nabuchodo- 
nofori ,  qui  filios  principefqueejus  mor- 
tis ,  ipfum  ca^citatisdamnat ,  seternique 
exilii.  Hieremias  mifericordia  hoiiili 
carcere  exemtus  ,  donatufque  liberali- 
ter ,  habitare  in  ruinis  patrije ,  quam  cum 
Nabuzaradano  duce  in  Babyloniam  mi- 
grare  maluit.  Denique  ipfum  etiam  tem- 
plum  conflagravit ,  auri  argentique  mul- 
tatalcnta,  veftes  ,  vafa,  columna;,  alia- 
que  prctiofiffima  Babylonem  tranflata. 

Puberes  omnes ,  quialiquantivis  pre- 
tii  eflent  ,  iii  exilium  abrcpti ,  relidtis 
quorum  setas  ,  aut  imbccillitas  faftidio 
'  viftoribus  fuit.  Ea  turba  inutilis  fervi- 
tio ,  colendis  agris  ,  ne  efferaretur  fb- 


lum,  dcputata,  cique  Godolias  prxpo- 
fitus  cft  ,  abfqucullo  infigni  rcgio  ,  quod 
prxcflc  paucis  &:  calamitofis  nulladigni- 
tas  haberetur.  Scd  tanta  fuit  Dci  in  ne-  i  Chtt.T. 
farium  gcnus  indignatio,  ut  paulo  poft  ^"i''?*- 
Godolias  etiam  ijmnelis  cujufdam  rcgii   •^°-'^'"' 
juvenis  fraudc  pericrit  &  quicquid  eiat 
populi  reliquum ,  infano  coniilio  in  tE- 
gyptum  profugerit  ,  ibidcm  dciuceps 
Babyloniorum  gladiis  conficiendum.Dc- 
leta    Hicrofolyma  ,  cxuftumque  tem- 
plum  longe  pulchcrrimum  poft  annos 
427  quam  conditum  a  Salomone  fue- 
rat.    Summi   Saccrdotes    in  eo  mini- 
ftraverant  xvi ,  hoc  ordine  :  Zadocus , 
Achimaas ,  Azarias,  Johannes  qui  &  Jo- 
jadas ,  Azarias  ,  Amarias ,   Achitobus , 
Zadocus ,  aliter  Urias ,  Nerias ,  Azarias 
vel  Hodeas ,  Sallumus ,  Helzias ,  Aza- 
rias ,  Sareas  ,  Jozadacus.  Tempus  ipfiim 
&  exitii  caufim ,  EzechielProphctaante  £{,«&•+• 
fexennium  prsfiguraverat  ,   teftificatus 
Ifraelitarum  iniquitatem  390  annis ,  Ju- 
dsorumxLportariaDeo,  iifque  elapfis 
urbem  gcntemque  exfcindendas.    Nam 
a  Jeroboamo  ad  cladem  totius  populi 
anni  ccclxxx  ,  a  Jofije  reformatione  &: 
Jeremi^XLnumerantur.  Pcrhsc  tem- 
pora  Romanas  res  adminiftrabat  Trifcus 
Tarquinius ,  Graecus  origine,  qui  Anci  A.M. 
Martii  libcris  datus  tutor,  fidei  prsetu-  33J7' 
lerat  regnum  ,  acceptumque  ita  admini- 
ftrabat  ,  quafi  jure  adeptus  fiiillet.  Sed 
nobis  ut  cum  templo  Dei  lT:rui  liber  coe- 
pit ,  fic  cum  ejus  deflruftione  definet ,  ut 
novo  Babyloniorum  imperio  nova  ora- 
tio  impendatur. 


L   I   B    E   R      VI. 

A  Templi  ^  politid  Indaica  de^ruUione ,  ufque  ad  Plenam 
utriufque  reparationem^  tempHS  annorum  cxxxir. 


Nabuchodonosor. 


VeYfa.  Jui&orum  politia ,  mirum 
quanta:  paflim  rerum  publicarum 
Itrages ,  quantx  gentmm  &  po- 


pulorum  ruiriA  vel  migrationes  exftite-  Ezech". 
rinr.  E  Prophetarum  certemonumcn-  aj-^S.z/, 
tis  coaftatp  quibus  etiam  Jofephus  Ju-  ^^'^^*' 


Ub.lQ, 
Ant.&-  I 
comr.Ap- 
fittnnm. 
Strab. 
iib.  I. 


Merod. 

m.  2. 

&  4. 
Jer.  44.. 
£lech. 

30.31.3a, 
yofelih. 
10. 

xAntiq. 
caj!.  ri.e 
Berofi. 
MegiU 
Jihene, 
JDiocle, 
Philojira- 
Po. 


U^tniel  1. 

Jiorat. 
Jii. 
€ar.  Ode 


daicus  autor  fiiiFragatur 
Iseftinos  ,  Ammoni-tas ,  Moabitas ,  Idu- 
ma^os ,  Syros ,  Aflyrios  ,  Medos ,  Perfas, 
Elymsos ,  vEgyptios ,  Troglodytas,  JE- 
thiopes ,  alioique  ejus  astatis  celebriores 
populos ,  unius  Nabuchodonoforis  armis 
fuccubuilTe ,  partim  gladiis  militum  ma- 
dlatos,  partim  dilperlos,  partim  jugo  Ba- 
bylonico  illigatos.   Item  Joiephus  ex 
Megafthene  Indicarum  rerum  lcriptore 
annotat ,  Nabuchodonofbrem  prxter  u- 
niveriam  Aliam  ,  Africs  quoqiie  par- 
tem  maximam  &  Iberiam  fubjugaile  , 
nfajoremque  Herculehabitum ,  ad  colu- 
mnas ,  ab  ipfo  denominatas ,  pervenifle. 
Strabo  addit  ,  Nabuchodonoforem  ex 
Iberia  in  Thraciam ,  &  Pontum  dudlaile 
copias.    iEgyptum  quinto  poft  captam 
Jeroiblymam  anno  ingreiTus,  totam  im- 
perio  ilio  fubjecit ,  fortunatiifimumque 
ante    Regum  Apryen  ,  opulentiffimo 
exuit  regno  ,  atque ,  ut  Jofephus  tradit, 
etiam  occidit.  Ex  Herodoto  autem  col- 
ligitur ,  Apryen  a  Cyrenaeis  viftum,  re- 
gno  excidiiie ,  jubente  haud  dubie  Nebu- 
cadnezare ,  pofteaque  ab  ^gyptiis  inter- 
fedlum  ,  cum  jadlaflet  ftolidiflime,  ie  nec 
per  Deum  quidem  regno  excuti  poile.  Ita 
eum  fortuna;  benignitas  dementaverat, 
dementatumque  expofuit  ludibrio.  Nec 
melior  Tyriorum  fors  fuit.  Eorum  e- 
nim  dinone  occupata',  Tyrum  ipfam 
urbium  potentiifimam  ,  -tredecenni  obii- 
dione  exaaitatam  ingenti  labore  expu- 
gnavit  Namchodono/or ,  expugnatamque 
diruit.  Unde  jam  minus  mirabuntur  ali- 
qui ,  cur  Daniel  Propheta  Babylonicum 
imperium   aureura  ,   Periicum   argen- 
teum ,  Gra;cum  seneum ,  Romanum  au- 
tem  ferreura  appellaverit.  Namadma- 
gnitudinem.  Babylonici  quJ  nuIH  fecun- 
dum  exftitit ,  acceifit  ingens  literarum 
&  iapientia:  ftudium ,  /i?ie  quo  nuUa  un- 
quampoteflas  diuturna  ^  ftabilis  ejfepo- 
tuit.  Vis  enim  confilii  expers  mole  ruitfm. 
Itaque  Nabuchodonofor  (quem  ahi  Naby- 
nituna  ,  libri  divini  Nebucadnezarem  , 
Herodotus    Labynitum  appellat)    ne- 
miiiem  ad  miniiieria  aulica  adhibuit ,  qui 


4.16. 


ISfahtichodonofor» 

Phoenices,  Pa-  hberalibus  ftudiis  triennium  innutritus 
ilon  eilct.  Cumque  Danielemregio  He- 
bra:orum  ftemmate  ortum  ,  prseter  ar- 
tium  humanarum  pcritiam  ,  Numinis 
etiam  gaudere  familiaritate  comperiflet, 
eum  oranibus  terrarum  Sapientibus  ma- 
giftrum  prxpofuit  ,  cujus  tanta  extitit 
fama ,  ut  qui  nimium  iibi  fapere  videba- 
tur  ,  per  irrilionem  Daniele  iapientior 
diceretur ,  quod  illius  viri  ingenium  fu~ 
pra  omnem  a^mulationem  foret.  Acceilit 
longarvitas  ,  maximum  ad  prudentiam 
raomentura.  Nara  dum  imperium  Ba- 
bylonicum  ftetit  ( ftetit  autem  annos 
Lxx.)  floruit  etiam pariter  D/5!wW,  quip- 
pe  qui  Cyro  jara  regnante ,  fubaftaque 
a  Perlis  Babylone  ,  divinas  adhunC  reve- 
lationes  ediderit.  Bene  igitur  rebus  fuis 
confiluiile  tunc  dixeris  Grxcos ,  qui  in 
Periiam  &  Babyloniam ,  tanquam  ad  fo- 
Jennem  fapientix  mercatum  ,  excurriil 
fe  leguntur  ,  &  quidem  Daniele  ibidera 
fcholcu  habente ,  cui  Ezechiel  Propheta, 
Elananias  itera  ,  Miiael ,  Azarias ,  alii- 
que  Hebra^orumSapientes ,  divinaeru- 
ditione  fuppares  fuere.Excurfumquoque 
a  Gra;cis  in  yEgyptum  eft ,  ubi  Jeremias 
&  Baruchus  Propheta;  eadem  aetatede- 
gebant.  Unde  conftat ,  quod  res  erat , 
dixiile ,  qui  Philofophiam  Gr^corum  a. 
Barbaris  acceptam  prodidere.  Chaldxi 
enim  &  yEgyptii  Gra;cos  illos ,  utrofque 
Hebrsierudierunt.  Pherecydes  natione 
Syrus  ,  Pythagora:  pr^ceptor  fuit ,  ia- 
cerdotes^^gyptii  Thaletis ,  qui  primus 
apud  Gra:cos  Sapiens  appellatus  eiT:.  A 
Thalete  lonica,  a  Pythagora  Jtahca  Phi- 
lofophia  deicendit ,  quas  utraque  deinccps 
in  multas  familias  difcerpta ,  innumera 
Philoibphantium  agmina  produxit.  Tici- 
niele  autem  vigente ,  primura  apud  Gra:- 
cos  Sapientum  noraen  eluxit  ,  feptena- 
rio  quoque  numero  nobile.  Erant  hi  Ta- 
les  Milelius  ,  Solon  Athenieniis ,  Perian- 
der  Corinthius  ,  Cleobulus  Lydius, 
Chilon  Lacedajmonius ,  Bias  Priena^us, 
Pittacus  Mitylenxus  ,  omnes  Daniele 
juniores  quidera  ,  fed  ita,  ut  videre  i- 
pfum  &  alloqui  potueriat.  Adjungas  iis 

licet 


Dan.c.it 


E1(ech. 
28.3. 
Dan. 
c.ia.i. 


Diof. 

L<*ert.  in 
pro«n»io. 

Eufeb. 

lib.^. 

Prxpar. 

Euang. 

cap,  2.  - 

^ug. 

tib.iS. 

C.D.c.if. 

Ltid.  Viv, 

in  comn>. 

ihid. 

Eufeb. 

Chron. 

Pauf.  inr 

Fboticis, 


T^ahHchodonofor»  51 

licet  Pythagoram  Samium,  Myfoncm  l' Deiconfelluseft.  Quaredivinaobftiipc 
Chcnx-um  ,  Epimcnidcm   Cietcnfcm  ,    faiilus  virtute,  miflis  pcr  omne  rcfrnun 


Dlogenes 
Laert. 


Herod, 
Ub,  I. 


Epi 
Anacharlin  Scycham  ,  &  fabularum  Phi 
lofophum   ^fopum  ,  ChnhUorum  ccr 
te  dogmata  venorii  haud  dubic  origini 
L^eft.      funt.  Duoeflcprincipia,  bonum&ma- 
freamio.  j^jj^  ^  alterum  Orimafdam  ,  ignis  domi- 
num ,  alterum  Orcum ,  Dcum  fcihcet 
&  Diabokmi  a  DanicIeaudiverant.Deum 
jo-nis  eflc  Dominum  ,   fcrvatis  in  fla- 
orantiffimo  camino  cultoribus  fuis  ex- 
ploratum.    Itcm  revifturos  elle  homi- 
nes  ,  immortalelcjue  futuros;  Rerum  na- 
turam  fandlorum  precibus  obtcmpera- 
rc;  Ridendos  imaginum  fabricatores ,  & 
illos ,  qui  Deos  marcs  &  foeminas  fin- 
gunt.    Hazc  a  Daniele  haufta ,  planum 
eft.  Pythagora ,  qui  limiliter  Oricntem 
adierat,  id  fapientiffimum  efFatumfuit, 
nnUum  hominum  fapientem  dicendum,ni[i 
folum  Deum.  Itaque  non  fapiens ,  fed  ftu- 
diofus  fapientia;  dici  voluit.  Thales  iti- 
dem  animas  immortales  docuit ;  Deum 
etiam  cogitata  hominum  infpicere;  prin- 
cipio  ac  fine  carere.    Primus  prsedixit 
EcHplin  ,  quse  Halyatte  3c  Cyaxare  inter 
fe  confligentibus  accidit.  Erat  enim  inter 
illos  bellum  ,  quodLydi  Scythas,  Mcdo- 
rum  hoftes  fufciperent.  Eos  reges  Nabu- 
netes  feu  vi,feu  autoritate  in  concordiam 
redegit,  &  firmands  paci  Aricnam  ,  Ha- 
lyattis  Lydi  filiam ,  Aftyagi  Cyaxaris  fi- 
lio  uxorem    comparavit.    Ipfe  ingenti- 
bus  malis  fiimmam  fapientiam  &  mode- 
rationem  edoftus  eft :  flatuas  nulliefle 
venerationi  debere ,  experimento  didi- 
cit.  Cum  «nim  exiblidoaurocoIofTum 
fexaginta  cubitorum  erexiftet ,  pra:ienti- 
que  ignis  metu  adorare  eum  omnes  coe- 
gifTet ,  tres  Hebrsi ,  Babyloniarum  pro- 
Dan.  3.    vinciarum  prsfefti ,  devorari  ignibus , 
quam  piaculum  committere  maluerunt. 
Itaque  vinfti  manibus  pedibufque  ,  in 
medias  flammas  conjiciuntur.  Sed  mi- 
niftros  infandi  operis  ,  dum  promtius 
damnatos  inignempropellunt ,  flamma 
abforbuit ,  Hebrsos  ignis  non  attigit , 
cum  afpcdantibus  quartus  iis  comes  ad- 
ditus  cerneretur ,  quem  rex  filiura  effe 


Herod^ 
lib.  I. 


rcfrnum 
lijum  cdiftis ,  fafti  muaculum  promul- 
gavit,  foli  Hebrxqrum  Dco  honorem  Dah.^ 
dcfcrendum  profcflus.  Deindc  fbmnio, 
voccque  coclitus  demifla  prxmonitus , 
quod  rebus  fecundis  nimium  gloriarc- 
tur  ,  mota  mente  regiam  potclratem  a- 
milit ,  herbifque  ad  jumcntorum  mftar 
vitam ,  ad  feptem  annos ,  fuftinuit.  Ser- 
vatum  tamen  Dei  nutu  impcrium  ctl ,  & 
a  Nitocri  regina  (utinnuit  Hcrodotus,  Herod. 
qui  Labynitum  JuniorcmNitocris,  ma-  '«^.  ^- 
gnanima;  &  prudentiffima:  mulieris  fi- 
lium ,  fcripfit )  adminiftratum  ,  filioque 
Evilmerodacho  ,  donec  expiata  fuper- 
bia  Rex  fibi  dignitatiquc  pnftinxrefti- 
tutus ,  major  elapfufuofurrexit.  Nam 
cum  Eabylonis  ambitus  4S0  ftadiorum, 
murus  200  cubitorum  altitudine  ,  i-la- 
titudine  eflct ,  Nitocris  Euphratem  quo- 
que  urbi  interflucntem  utrinque  mu- 
nivit  ,   &  ponte  utramque  ejus  regio- 
nem  conjunxit.  Flumen  ipfum  tortuo- 
fum ,  ut  placidius  mearet ,  effecit ,  viaf- 
que  ex  Medis  in  Babylonem  ducentas  in- 
terfepfit ,  ne  compendiarium  iis  aut  fa- 
cile  ad  urbem  iter  forec.  Nabuchodono- 
for  poft  devidum  Zedechiamxxvi  an- 
nos  regnavit  folidos ,  inuniverfumxLV, 
cum  maximum  Hebrjeorum  Numen  i- 
terum  per  pmnes  populos  ferib  hono- 
randum  pr^cepiffet.  Eo  regnante  Tar- 
(]uinrM  Frifcta  Roma;  Grscum  iuge- 
nium  Italicis  artibus  mifcuit.Senatus  ma- 
jettatem  numero  ampliavit ,  alleftis  cen- 
tum ,  qui  minorum  gentium  Patres  funt 
appellati.  Et  Attius  Navius  augurartis 
fua:  fidem,  fefta  cote  novacula ,  approba- 
vit,  unde  Romanis  facer  Auguratus.  Pri- 
fcus  Latinos  bellodomuit ;  Circum  ma- 
ximum  a^dificavit ;  Ludosmagnosinfti- 
tuit.DuodecimThufcia:populosfrcquen-  ^^^_  ^^ 
tibus  arrais  fiibcgit.  Inde  fafces,trabes,  AureL 
curules,  anuli ,  phalerce,  paludamenta,  ViBor. 
prstexts  :  inde ,  quod  aureo  curruqua- 
tuor  equis  Romaftriumphatum.  Togx. 
pifta: ,  tunica^que  palmata: ,  omnia  de- 
nique  decora  &:  infignia ,  quibus  imperii 
G  z  poft- 


lib.  z. 


Dionyf. 
Ub.  3. 
Liv.l.  r. 

FloTUS  l.l. 


Pauf.z. 
Eliacis. 


Flin.l.y. 

C.49.  & 
34.frt/7.8. 

Epiflol. 

Phalari- 

dis. 

Orof.l.i. 

eap.  I  o. 

Z,iv.L^. 

•^venti- 

mslib.i. 


iFaHniiS 


Uerod. 
Lz,  &  ^. 


5i  N^aifdchodomjor» 

poftmodum  dignitas  eminuit.  Idem  mu- 
rum  lapideum  urbi  circumdedit ,  &  cloa- 
cas  fieri  curavit.  Capitolium  inchoavit. 
Cum  triginta  ofto  annis  regnaflet ,  per 
Anci  filios  immiffis  percuflbribus  occi- 
fus  eft ,  regis  ejus ,  cui  ipfe  fucceilerat. 
Dum  Prifcus  ludos  Rom^E  facere  infti- 
tuit ,  GrAci  quoque  Ifthmios  ,  Pythios , 
Nemeos ,  Panathenaicos  ,  aut  renovant, 
aut  amplificant ,  imo  Pifei  Eleis  de  O- 
lympicis  certaminibus  certamen  dirum 
moventes  ,  dum  pr^efidere  ludis  ambiunt, 
patriam  iplam  feriis  pugnis  amittunt , 
Olympiade  xlviii. 

CrudeHores  ludos  P^,3/^m  Agrigen- 
tinorum  tyrannus  edebat  Siculis  ,  quem 
nefcio  Grscine  immaniorem  ,  an  ipfe 
Epiftolis  fe  fuis  moderatiorem  fcripferit. 
Da  Perillo  conftat ,  quod  taurum  ei  fe- 
cerit ,  mugitus  de  eo  hominis  pollicitus 
igne  fubdito  ,  primufque  eum  exper- 
tus  fit ,  juftiore  fasvitia  Regis ,  quam  ar- 
teartificis. 

Eodcni  tradlu  temxporum  Galli  in  Ita- 
liam  fe  Germaniamque  efFudere.  Ambi- 
qattii ,  Celtarum  Rex ,  prazgravante  tur- 
ba  exoncrare  terram  cupiens ,  Bellove- 
flun  ac  Sigovefum  ,  fororis  fua:  filios , 
cum  tanta  hominum  multitudine  dinii- 
fit ,  ne  qua  gens  arcere  advenientes  pof^ 
fet.  Sigovefo  Hercynii  faltus  fortibus 
obtigere,  Bellovefb  Italia.  Hic  ergo  Bi- 
turiges ,  Ambarros,  Carnutes  excivit,  & 
per  Taurinos  Alpes  tranfcendit  .  cum 
Phoc^enfes  Maffiliam  conderent ,  Tar- 
quinius  Romam  exornaret.  Futis  acie 
Thufcis  haud  procul  Ticino  fiumine,Gal- 
li  Infubrium  agrosnafti,  iViedioIanum 
urbem  exf^ruxere :  mox  alia  Germano- 
rum  manu,  qu^e  Elitovio  duce  iutraverat, 
au£li ,  locos  ubi  nunc  Brixia  &  Verona 
funt  ,  occuparunt.  Secuti  Boii  Lingo- 
nefque  ,  cum  jam  inter  Padum  atque 
Alpes  omnia  tenerentur ,  Pado  ratibus 
trajefto,  non  Hetrufcos  modo,  fede- 
tiam  Umbros  agro  pellunt ,  intra  tamen 
Apenninum  fe  continentes ,  quibufcum 
poftea  graves  Romanis  pugna;  fuere. 
Uiidecim  annis  antemortemNebucad- 


Evilmsrodachus.' 

nezaris  periit  Apryes  iEgypti  Rex ,  qui 
Adricam  Posnorum  regem  reftituturus, 
Batto  Cyrena;orum  regi  ingens  bdlum 
fecerat.  Sed  ab  illo  ,  Gra^corum  auxihis 
adjuto  (  Cyrenaji  enim  Gr^corum  co- 
loni  erant)  gravicIadeafFedlus ,  majo- 
rique  mox  <lomi  .-i  fubditis  feditione  ex- 
ceptus  eft.  jEgyptii  enim ,  corruptum, 
regis  culpa ,  exercitum  rati ,  rebellarunt, 
regemque  dixerunt  Amafin ,  a  quo  ca- 
ptus  Apryes ,  traditufque  ^Egyptiis ,  h~ 
queo  abrupit  vitam ,  anno  regni  vicefimo 
quinto. 

E  VILMEROD  A  CHUS. 

"VJ  Abuchodonofbre  rebus  humanis  ex- 
emto  ,  Babylonici  imperii  domi- 
nium  in  filium  ejus  tranfiit  Evilmero- 
dachum,  anno  primse  tranfmigrarionis 
JudcEorum  xxxvn,  fecunds  xxvi.  Is  mi- 
feratus  captivitatem  Jechonia^  regis  ,  qui 
olim  deditione  fafta  regni  &  urbis  Je- 
rofolym^e ,  Babyloniorum  fidei  fe  per- 
mififlet  ,  fummis  eum  aiFecit  honori-  ^"  5 
bus ,  omnibufque  ahis  imperii  fui  regi- 
bus  antepofuit.  At  ipfe  ob  iniquitates  & 
libidines  in  odium  adduftus  fiibditorum, 
a  fbroris  fua?  marito  NeriglifToro  ,  frau- 
de  peremtus  eft ,  cum  annos  regnaflet 
duos.  Jofephus  ponit  x  v  1  u ,  Sulpitius 
Severus  e  libro  perveterixii,  connume- 
ratis  haud  dubie  annis ,  quos  pater  men- 
te  captus  vacuos  filio  reliquerat ,  ac  re- 
ftitutus  communes  fecum  fecerat.  Ne- 
riglifforus  ifte  feu  Niglifar ,  ficut  eum  no- 
minat  Jofephus ,  quatuor  annis ,  ut  Be- 
rofb  &  Megaftheni  placct ,  prsefuit  no- 
mine  filii  fui  Laborofordachi ,  qui  cum 
ineptiffimus  imperio  haberetur  ,  defun- 
6to  patre  ,  nono  regni  menfe  oppreflus 
ab  aulicis  &  exftinttus  eft  ,  fufFedo  in 
rtomxmNcibonito,{c\\itm  Herodotus  vo- 
cat  Labynitum,DanieI  Balfchazarum  co- 
gnominat)  filio  Nabuchodonoforis  natu 
minimo,  matre  Nitocri,  quemadmodum 
memorat  Herodotus.Is  fiiit  annus  tranf^ 
migrationis  Hebra:orum  pra^cipuas  qua- 
dragefimus  quartus,  cum  Olympias  age- 
retur  quinta  &  quinquagefiraa ,  in  quem 


A.  U. 

3390., 
Captivi-. 
tatis. 
Babyloni.. 
ce.  ^7. 
2  Reg.if. 
V.  27. 
lerem.jz, 

V.  51. 


an- 


Siilp.Sev, 
lib.z. 

Berof. 

apui 

lofeph. 

lib.i. 

contra 

Appion» 

&  10. 

Antiq. 

AlexandJ 

Polyhijt. 

apud.Euf, 

pnepar. 

Suang. 

iib.g. 

cap.4. 

Eufeb, 

iib.Jo. 

prap.  c.f. 

A.  M. 

34-J3- 


D,tn.f).i 

Ctcjtat 

ajmdTho. 

tium. 

AUx.  Po- 

lyhiflor 

apud 

Eufeb, 

yufl.tib.i 

Hered.t,]. 


Joh.  T{e. 

\esChil.v 

hifl.  I. 

Ctejiiti 

Ctiidiuf 

^ptd  Pho- 

tium 

p.107. 

edn.  And. 

^cotti. 


Livias  ■■ 
Li. 


Tlor.lib.i, 
Dionyf. 

lialj/c.l.^, 


Evilmcrodachm.  BaUhaz.ar. 
annum  C/Wrer^rum  xz^is,exordM  col- 
Jocant,  quidiligencius  Olympiadas  fcru- 
tantur.  DumcnimBabylonii,  potcntia: 
fecuri  ,  voUiptatibus  indulgent  ,  feque 
mutuis  ca:dibus  perimunt  ,  novi  apud 
Mcdos  Perfaique  imperiifundamenta  ja- 
ciuntur.  Medis  jam  multis  annis  prxcrat 
Aftyages ,  cujus  patre  Aftibara ,  id  eft  , 
Alliicro  fcu  Cyaxare  (NamDaniel  Af- 
fuerura  ,  Ctelias  &  Alexander  Polyhi- 
ftor  Aftibaren  ,  Herodotus  Cyaxaren , 
corrupto  per  gra;canicam  inflexionem  , 
aut  referentium  imperitiam  vocabulo , 
appellant  )  in  Hebra;os  commilitone 
uliis  erat  Magnus  Nabonitus.  Illi  Aftya- 
gi  e  Mandane  filia  &  Cambyfe  Perla  ne- 
pos  fuit  Cyrtu ,  vir  omnibus  bonis  arti- 
bus ,  ac  militari  imprirais  robore  &  ma- 
gnanimitate  pra^ftans ,  quem  infantulum, 
li  Herodoto  rides  ,  avus  exponi  juflerat , 
quod  Aliaz  dominatum  fitis  ei  dcltinari , 
per  fbmnia  cognoviilet.  At  Cyrus  Dei 
provifu  fervatus  ,  comperta  per  Harpa- 
gum  Medum  Aftyagis  injuria ,  Perfas  ab 
Aftyage  alienos  ,  facile  ad  res  novandas 
incitavit  ,  fumendjcque  libertatis  autor 
faftus ,  avum  eo  redegit ,  ut  precarium 
a  nepote  imperium  vitamque  habere  vi- 
dererur.  Interim  Laborofordachus  ,  Ni- 
glifaris  filius ,  peradis  nuptiis ,  quali  per 
venationem  depr^datus  Mediam,  con- 
fiiltu  Cyri  ab  Aftyage  repellitur ,  magni- 
quebellifemina^arauntur.  Paulo  poft 
Aftyages  ,  dum  ad  Cyrum  molirur  iter  , 
a  Petelaca  Eunucho  in  defertis  occiditur, 
anno  regni  3  ^,  cujus  percufTor  a  filia  oc- 
ciii  Mandane  cruci  fuffixus  ,  fuafbrque 
fceleris  OEbaras  fame  exftinftus  eit  , 
Cyaxare  Aftyagis  filio  in  regnum  Medo- 
rum  fuccedente. 

Juxta  h^c  tempora  fuit  fextus  Roma- 
norum  Rex ,  a  patre  TuUvm  ,  fervitute 
matris  Servim  diftus  ,  atqiie  in  familia 
Tarquinii  Prifci  genirus  ,  qua  cum  fe  di- 


gnum  gereret , 


mia:  ejus  conjugio  hono- 
ratus  eft.  Occifo  focero ,  Tanaquil  fo- 
crus  ad  populum  defpiciens  ait ;  Prifcum 
regem  gravi  qnidem  ,  fed  non  lethali 
vulnere  accepto ,  petere  ut  interim  dum 


^5 

convalefcit ,  Scrvio  Tullio  difto  audien- 

tes  cflcnt.  Sic  illc  quali  prccario  rcgnarc 
inccptans ,  anno  quarto  Olympiadis  l  , 
tam  induftrie  rcgnum  cgit ,  ut  ctiam  ju- 
rc  id  adcptus  vidcretur.  Etrufcos  fxpe  do- 
muit ,  collem  Ouirinalem  &  Viminalem 
&  Eiquilias  urbi  addidit.  Ab  co  populus 
Romanus  relatm  in  cenfum  ,  digcftus  in 
clafles  ,  curiis  atque  collegus  diltributus. 
Latinis  populis  perfuafum  ,  ut  exemplo  HeroU.i. 
Epheiiorum,  quidCrcefoobfeili,  Dia-  "^««^»* 
nx'fe  devovifTent,  &  ipli  a:dcm  Dians  t!*'*'''- 
mAventinodedicarent.  Cenfuado,  re-  uiJZ' 
pertacivium  Romanorum  lxxxiv  mil-      *   '" 
lia,  cumhisquiin  agris  dcgebant.  Pe- 
riitannoregmxiv  ,  Cyro  jam  univer- 
^m  Afiam  tenente  ,  cujus  prudentiam , 
ii  in  hiftoria  opinari  licet ,  in  ordinanda 
Republica  semulatum  efle  dixerim  Ser- 
vium.  Idem  ^rimus ftgnavit  &s ,  cum  an-  Plinius 
tearudi  uterentur  Roraani  ,  fignatum-  ^33'f-3' 
que  eft:  nota  pecudum  ,  unde  &  ^ecunia, 
appellata. 

Balthazar. 
J^Egnabat  temporibus  Cyri  ac  TuIIii  K.IA. 
Balthaz^ary  a  Babyloniorum  Belo  co-  34' ^. 
gnominatus,  illuftris  apud  autores  alios  ^^P^'^^' 
patris  nomine  ;  quod  Nabonitus  ,  La-  tyT»nita 
bynitus ,  Nabuchodonofor ,  varia  lite-  ^j. 
rarum  commutatione ,  fecerunt  fcripto-  Herod.l.u 
res.  Hicconfpicatus  Cyri  &  Medorum  ^'■"■^if 
potentiam  coalefcere ,  Croefum  ad  in-  ^'jf 
fringendas  eorum  vires  incitat  ,   quod  jop.ph. 
Crcefi  tum  prscipua  per  Afiam  gloria  Ub.  10. 
erat.  EtenimCrosfus  ,prxterpaternum  ^»t^' ^^ 
Lydorum  regnum  ,  lonas  ,  ^olefque ,  ^'  '^Jj''-'' 
&  omnes  reliquos  intra  Halyn  fluvium  ivj^."" 
populos  ,   exceptis  tantum  Lyciis  ,   zc  prapar.i.§, 
Cilicibus  fubegerat  ,   Infulanos  Pittaci  cap.  4.. 
indudus  feftivitate  focios  adfcivcrat.  Ac-  f^""^''' 
cenfus  igitur  a  Babylonio  &  Amafi  M-  ^^^^)  J    . 
gyptiorum  rege ,  confulit  oracula  ,  A-  cyr>^ 
pollineni  prxlertim  Delphicura ,  quem  /e^^. 
bello   adverfus    Perfas   eventum  defti-  ^'"f- »'» 
narent.    ApoIIinem  immcnfis    donariis  '^ll"^^- 
veneratus  audit  ,   fi  Halyn  tranfeat  ,  j^afn.' 
raagnampoteftatemeverfurum.  Idam- 
bigue  diftum ,  pro  fe  interpretatus ,  mit- 

G  3  tic 


54  Balfhaz.ar. 

tit  ad  Athenienfes  &  Lacedasmonios  foe- 
dus  auxiliaque  oratum.  Athenas  antea 
exitio  vicinas  ob  divitum  in  pauperes  in- 
folentiam ,  Solon  asquiffimis  latis  legi- 
bus  confervarat ,  introdufta  etiam  asris 
alieni  levatione ,  quam  irHcrtlx^eiiMi  appel- 
lavit.  Cum  rcgnare  potuifTet ,  noluerat , 
profefllis  tymnnidem  pr&dium  ejfe  pul- 
crum ,  fed  ex  quo  egredi  non  liceat.  In  jus 
rapereinjnrium ,  etiamnon  IaJis  permife- 
tat,  communes  ratus  injurias,  quAjinguHs 
co?itigijfent.  In  feditione  neutrampartem 
fecutmomni  honore  arcuerat ,  igmtvum 
arbitratui  eum  ^  malum,ciui  otiofusfpe- 
Baret  turia^patria.  Sponfasjine  ulla  dote 
nubere  jufjerat  ,  ne  quis  lucrofas  potius 
quam  liberales  nuptias  faceret  fed  ut  uxo- 
res  perfe,  nonper  nummos  ducerentur.  Fi- 
lim  nothus  ^  artium  rudis  ne  patrem  a- 
leret ,  atque  ut  rationem,  unde  quifque  i'i- 
"veret ,  Areopagitarum  fenatui  redderet , 
fanxerat.  Quam  quidem  legem  in  iEgy- 
pto  obfervarat.  Latis  legibus,  ut  Pififtra- 
tum  caverent  cives ,  monuerat ,  fpretuf- 
que  in  voluntarium  exilium  ierat.  Eo  di- 
greflo,  Pififtratus,vulneribus  fibi  fua  ma- 
nu  inilidlis ,  perfuafit  Athenienfibus ,  ut 
40oeicorporis  cuftodes  darent ,  iifque 
afliimtis  arcem  occupavit ,  ac  civibus  li- 
bextatemeripuit.  Is  tunc  Athenis  pra;- 
fidebat ,  Croefoque  per  legatos  roganti 
auxiliaeftpollicitus.  Lacedsmoniis  Chi- 
lon  Ephorus  erat ,  rex  Euthydemus-Chi- 
2,4em«j' lo^is  verbumferebatLir ,  cotibus  lapideis 
in  Qbilon.  eturum ,  auro  homines  explorari ,  aliaque 
ejufiiaodi ,  ob  qus  feptem  Sapientibus 
connumeratus  eft.  Etiam  Lacedasmonii 
cum  Croefo  focietatem  pa£li  funt ,  qui 
tunc  viftis  tandem  Arcadum  ^ 


Tegeati- 

bus,  quibufcum  anceps  bellum  geflerant , 
plersque  Peloponnefb  dominabantur. 
Periandervero  Corinthi  traditam  a  Cy- 
pfelo  patre  tyrannidem  tenebat ,  Corin- 
ihiis  femper  faceflens  negotium ,  ne  fi- 
biabipfisfieret ,  fenatu  etiam  conftitu- 
Dioir.  ^^ '  I'-"  P^ovideret  nc  quis  plus  abfume- 
Laerc.l.i.  T^^^ \  quamproprii reditus  f^rrent.  Con- 
traThales  Mileiius  autor  exftitit,ne  Crx- 
fo  ia  Cyrum  openni  ferrent.  Cym  itidem, 


coufulto  Daniele  principe  Chaldxorum , 
viAoriam  fibi  a  fummo  Numine  praspa- 
ratam  didicit ,  fidenterquein  Lydos  du- 
xit.  Ac  primum  fane  pr^Iium  in  Cappa- 
docibus  dubii  Martis  vifum  ,  Lydis  equi- 
tatu  prsvalentibus.Xenophon  autem  vi- 
cifTe  Cyrum ,  folofque  exercitus  Croe- 
fiani  iEgyptios  egregiepugnafle  memo- 
rat ,  qui  partim  venia  impetrata  domum 
redierunt ,  partim  etiam  Cyro  commi-" 
litones  fa£li  fint.  Herodotus  autor  eft, 
Crcefum  exautoratis  mercenariis  militi- 
bus ,  Sardes  refugifle ,  ut  novam  ex  fo- 
ciis  Babyloniis ,  Gr^ecis  atque  /Egyptiis 
aciem  ,  fequentem  in  annum  pararet.  At 
Grscos ,  priufquam  promifla  mitterent 
auxilia  ,  captum  Cr£E/5<»»regnoque  ever- 
fum  accepifle.  Confentiunt  fcriptores, 
viftorem  Cyrum  mox  Sardes  ipfas  ,  con- 
tra  quam  Croefus  crediderat,  adortura. 
Itaque  Lydos  iterum  contraftos  in  u- 
num ,  Cyrus  in  fugam  vertit ,  equis  eo- 
rum  infolenti  camelorum  adfpeftu  ex- 
territis.  Inde  Sardes  capts ,  Crcefus  fe 
Cyro  dedidit.  Fama  eft  pyr^e  admotum , 
cum  magna  voce  Solonem  invocaflet , 
reftinfto  igni  veniam  meruifle ,  quod  in- 
certa  huraanorum  cafuum  a  Solone  fibi 
commemorata  Cyro  recitaret,qm  verif- 
fimum  efTe  profefTus  ef^  Solonis  di£lum , 
olim  Croefo  ingratum  ,  cum  divitias  fuas 
oftentanti  fuggereret ,  neminem  ante  obi- 
tum  beatum  effe  appeUandum .  Veritatera 
didi  Crcefiis  fuopte  cafu  cognovit,a  Cy- 
ro  tamen  deinceps  interpr^cipuosami- 
cos  habitus ,  &  Barce  Sufianes  provincia^ 
urbe  donatus.  Csterum  ApoUo  Delphicui . 
per  nuncios  a  Crcefb  increpatus ,  quod 
benefaftorem  fuum  tanta  in  re  fefellifTet, 
mendax  ut  erat  refpondit,fatis  nec  Deum 
quidem  pofle  obfiftere.  Templum  ejus 
paulo  poft  incenfum  a  Pififtratidis ,  Al- 
cmxonids  alterius  faftionis  cives  in- 
ftaurarunt  ,  Amafi  ^gyptio  irnpenfas 
fublevaate-  Sic  Mermnadum  in  Lydia 
Regnum  dejiit ,  Olympiade  fexagefima , 
cura  referente  Alexandrino  Cleraente  , 
aufpicatus  id  eflet  Nyges  Olympiade 
XVIU.  Dwayit  anjros  170,  Paulo  poft  Ly  ■ 

dis, 


Suidas  C&' 
Cedreaus, 
Xetiophi 

L  7.  de 
Cjre  di- 
fciplin. 
Herod. 
l.l. 


Juftin. 
/.  I. 
Herod. 
l.i. 

Eiifeb.  in 
Chron, 


Cler/tent 
Stromd' 
tur»  I. 


Herad. 
l.i. 


Heroi. 
1.1, 


Xene- 
phon.l."/. 
difciplinx. 
Cyri  r^c- 
^s  hiflor, 
I. 


Herod. 
l.i. 
Oro/ius 
l.  2.  C.6. 


Dan.  j. 
Herod. 
li. 

Xena. 
jihon.  l.  7, 

L\o. 

Antiq. 

t.li. 


Balthai.ar* 

dis  ,Pa£lya<autorej  rcbellantibus  ,.Cyrus 
pcr  M.iz.ircm  Mcdumarm.aadcmit,  pcr- 
mifllfque  dcliciis  in  mollitiem  vertit  gcn- 
tem.  l'.i£lyas  .1  Chiis ,  ad  quos  confuge- 
rat ,  Pcriis  auro  traditus.  Inde  Harpagui 
lonas  omnes  fubegit,  cxceptis  Phoca^en- 
iibus ,  qui  in  Corlicam  Rhegiumque  , 
&c  Tcjis ,  qui  Abdcram  Thr.icia: ,  pro- 
fugcrunt.  Milelii  vero  ex  Thaletis  conli- 
lio  fccdcr.-iti  Cyro  ,  libertate  illibata  frue- 
bantur.  Rcliqui  lones  Biantis  fenten- 
tiam  alpernati ,  qui  junftis  viribus  .alias 
peterc  fedes  fuaferat ,  liberrati  patriam 
pofthabuere.  Red.ifti  &  Cares  m  fervi- 
tutem.  Lycii  autcm  libertatis  tenentiffi- 
mi,  non  prius  carn  quam  vitamipfim 
pofiiere.  Dum  itainferiorem  Aliam  Har- 
pacrus  perdomat ,  Cyrm  fuperiorem  .ig- 
oreditur,  in  quamBabyloniiadhucopi- 
£us  .animifque  pra-eminebant ,  fuftentati 
etiam  fubditorum  atque  clientum  ingen- 
tibus  opibus  atque  copiis.  Artacamas  eis 
magna;  Phrygia;  Rex,  Gabaius  Hellef- 
ponti,  Arybsus  Cappadoci^ ,  Maragdus 
Ar.zbum ,  aliique  non  pauci  fuppetias  fe- 
rebant.  Cyrus  Medos  rege  Cyaxare,Per- 
fas  itcm  populares  Suiianolque  ducens  , 
(quorumrex  Abradates;in  confiidu  pe- 
rierat)  fubjugavit  in  itinere  ofFenfos  li- 
biquolquepopulos ,  ac  Babylonios  acie 
viftos  in  urbem  compulit.  Ei  Naboni- 
tus ,  qui  &  Balthazar  ,  pridem  de  xx  an- 
norum  commeatu  pro^exerat ,  civita- 
temque  feu  vi ,  feu  fame  fecerat  inexpu- 
gnabilem.  Itaque  Cyrus  longo  tempore 
inops  coniilii,  ab  obfeflis  ridebatur,  donec 
tandcm  afliu  eos  fuperavit  ,  fuperiores 
cunftis  fibi  viribus  vifos  humanis.  Str.i- 
tegema  ejufinodi  ^ait.Nitpcris  olim  regina 
lacum  immenli  ope ris ,  ambitu  410  fta- 
diorum-foderat,  in  quem  derivataparte 
Euphratis ,  &  aquas  ejUs  diminuerat ,  & 
ex  egefto  Iimo  vallum  utrique  fluminis 
ripa;  obduxerat.  Huc  Cyrus  deduftapar- 
re  exercitus  imbecilliori ,  jubet  renovare 
follas ,  rehquafque  copias  in  procinftu 
ftare ,  ut  limul  Euphiates  deflueret ,  in 
urbem  nofturnje  irrumperent.  Babylonii 
interim  feftos  dies  agitabant,  Rex  ipfe 


55 

ganex'  vaCibat  &  luxui ,  fcr.ilis  eosho- 
itium  contemtus  inccflcrat.  Dum  h<;I- 
luantur  ,  Deofque  fuiiles  honorant,  pro- 
duftisincontumcliam  vaiis  Deo  facris, 
qua;  Magnus  illc  Nabonitus  Jerofolymis 
.afportaverat ,  cn  tibi  dcrcpentemanum 
inparictc  p.alarii  confpicu.im ,  rcgis  re- 
gniqucfata  duftis   litcris  dcfcribcni;em. 


Eas  cum  nemo  Icgeret , 
m.xtns  Damel  accitm 


l.io 

Antiq 
c.  12. 
D.Vt 


monitu  regina: 
Icgit  itatim  &  in- 
terpretatus  eft: ;  fcilicet  ob  delida  reo-i  te- 
meratamque  religioncm  exitium  unmi- 
nere ,  regnumque  inter  Medos  acPerfas  Xevoiih. 
partiendum.  Et  mox  Eidumcft.  PerfE /•  7. 
Mediqueeadem  nodle  femorum  tenus  a-  Jofit^f'- 
quis  immerfi ,  in  urbcm  penetrarunt,  Ba- 
byloniofque  fbmno  vinoque  fepultos 
confertim trucidariint.  Gadatas,&  Go-  D.w.6. 
brias  tribuni ,  oppreffis  arcis  excubitori-. 
bus ,  regem  ipfum  ,  diftrifto  acinace  ne- 
quicquam  fe  defendentcm ,  obtruncant , 
curn  xvii  annos  regnafTet ,  anno  Babylo- 
nici  imperii  70.  DariusMedus,  qui  & 
Cyaxares ,  avito  nomine  diftus,  permit- 
tente  Cyro,  opulentifilmum  regnum  ad- 
iit ,  fexaginta  duos  annos  natus.  Ipfe 
uteratfenex,  otii  amans ,  omnem  regni 
curam  in  Medos  Perfafque  coniiliarios 
devolvit  ,,  Danielcm  illuftri  opinione 
compertum,  additis  duobus  aliis ,  univer- 
fo  imperio  pra.'pofuit ,  fecutus  Cyri ,  fu- 
perioruinque  regum  judicium.  lis  reli- 
quos  Satrapas,  numero  120,  rationes 
adminiftrationum  reddere  pra:cepit.  Sed 
Danieli ,  viro  HebriEo ,  invidia;  ftatim 
fuit  nimia  apud  exteros  potentia  ,  exitio- 
que  prxfenti  vertifTet  ,  nifi  .a  Numine 
Opt.  Max.  cui  totum  fe  addixerat ,  mi- 
rabiliter  elTet  protedus.  Dario  enim 
tonfueta  regum  arrogantia  decepto,  per- 
fuaferant  aulici  ,  ut  fe  folum  ad  x  x  x 
dies  adorandum  pra^beret  omnibus  ,  le- 
gekta,  utli  quis  intra  illud  tempiis  a- 
lium  quemcumque ,  feuDeum,  feuho- 
miiiem  precaretur,  bcftiis  objiceretur 
laniandus.  DzmdiplurispietasqKamvi- 
ta^rat'  In  genua  ter  proftratum  coram 
Deo,verfa  Jerofolymam  facie,deprehen- 
dunt  facile  xamli,  ftatimque  reum  fa- 

ciunt. 


:f6 


Bahhat^f»  C^rtis, 


ciunt  ,'  magna  coiitentione ,  ut  fuppli- 
cium  nupera  lege  fancitum  luat  efnagi- 
tantes  ,  ac  rege  nequicquam  obluftante, 
in  lacum  eum  Leormm  abjiciunt.  Sed  pof- 
tridie  obftruftum  ligillo  fiio  antrum  ape- 
riens  Darius ,  ut  incolumem  Danielem 
reperit ,  eo-redi  magna  voce  innocentem, 
accufatores  praicipitari  imperat  ,  qui 
continuo  laniati,  exemplum  dedere  o- 
mnibus  populis,  tam  benignumpm  Deum 
Opt.  Max.  qmm  infeflum  improbis  haben- 
dum.  Id  cum  publico  edifto  omnibus  in- 
vulgaflet  Darius ,  i  elidlilque  fuperftitio- 
nibus  Deum  Danielis  ubique  colendum 
prjecepiffet ,  aliquantopoftobiit,  Cyro 
Sororis  filio  &  genero ,  omnium ,  quas 

Dtn.y.Z.  fubegerant  terrarum,  folo  hsredereli- 
Cto.  Dmiel  clariis  ante ,  clarior  haberi 
coepit.  Exftant  ^ternae  viiiones  ejus, 
quibus  confequentium  feculorum  ordi- 
nem ,  divinitus  fibi  revelatum ,  fatis  ma- 
nifefte  expofuit ,  quas  &  anno  primo  ter- 
tioque  Balthazaris,  Sufiana  nondum  de- 

Dan.c^.  vitta.,  vidiiTe  fefe  inemorat.  SubDario 
Deum  precatus ,  ut  Jerofblymam  tem- 
plumque ,  feptuagefimum  pene  annum 
tieferta,  clemens  refpiceret  ,  annorum 
ctiam  numerum  ab  Angelo  accepit ,  in- 
tra  quem  Chriftus ,  ficut  faftum  efl ,  c 


coelo  ad  terras  defi:enderet ,  &  Juda;i  ja- 
centem  rempublicam  inftaurarent. 

Ejus  statis  Sapientes  novura  Poeta- 
rum  etgmen  fecutum  eft.  Arion  Mcthy- 
mnseus  Dithyrambum  reperit.  Renavi- 
gans  e  Silicia  Corinthum ,  xriortis  adiit 
periculum  ob  pecunias ,  arte  mufica  lu- 
crifadlas.  Eum  vero  cum  cantu  in  mare 
defilientem  ,  Delphinus  cithara;  uiavita- 
te  demulfils  ,  dorfb  excepifle  traditur  , 
&  in  Tjenarum  infiilam  deportaffe  ;  un- 
de  ad  Periandrum  incolumis  redierit.  Eo 
paulo  inferiores  narrantur  Ibycus  ,  Stefi- 
chorus,  Phocylides,  Theogms ,  Simoni- 
des  ,  &  Anacreon  Lyrici.  Eodem  tem- 
pore  Fherecyden  Syrum  profaicam  con- 
didifTe  orationem  ,  Hiftori^  fcriptio- 
nem  Cadmum  Milefium  &AnaxiIaum, 
referunt  Plinius  &  Jofephus.  Epimeni- 
dem  vero  Cretenfium  vatem,  jeftu  &  iti- 
nere  feffum ,  multi  tradunt  in  fpecu  vil 
&  L  dormiifle  annis  ,  rerumque  faciem 
&mutationes  admiratum,  velutipofte- 
ro  experreftum  die.  Hinc  parinumero 
dierum  ,  fenio  ingruente  ,  centum  & 
quinquaginta  feptem  annos  duraffe.  Hic 
e  Creta  evocatus  Athenas  luftravit ,  po- 
fitifque  ignoto  Deo  aris ,  peftem  Attica 
urbeproHigavit. 


HeradJ.f, 

Suiddi. 

Plutar- 

chus  in 

Symp. 

Gellius 

l.i6.c.\$.' 

Eufeb. 

Chron. 

Plin.1.7. 

cap.j6. 

lofepht 

lib.i. 

cont.  Afp, 

Diogen. 

Laert.l.u 

Plin.l.J, 

cnp.jz. 

Plutar- 

chus. 

Solone^ 


IMPER.IUM    PERSICUM 


C  y  R  u  s. 


A.  M. 

34.13. 

Captiv. 

70. 

lofeph. 

lib.ii. 

Antiq. 

eap.i.2, 

Efa^y, 

s.  Par.i6. 

Efdr.j. 

«.1,2.3. 


A  Nno  poft  abdu6tum  Jechoniam  fe- 
ptuagefimo ,  regni  fui  vicefimc  fepti- 
mo ,  Cyrus  Perfi  folus  toto  Oriente  po- 
titus  efl:.  Babylonii  quoque  ,  defundo 
Dario  Medo,  in  poteftatem  ditionemque 
ejus  conceflere.  Id  anre  ducentos  annos 
per  Efaiam  Hebrsorura  Vatem  clariffi- 
me  prsenunciatum  ,  Danielis  indicio 
comperit.  Igitur  Deum  Ifraelis  fupra  o- 
mnia  gentium  numina  extollens ,  initio 
imperii  propofitis  publice  ediftis  ,  dat 
poteftatem  Judxis  in  Soliun  patrium  re- 
aeundi  :  facra  etiam  vafg ,  qua;  Nebu- 
cadnezar  templo  Jcrofolym»  abftwle- 


rat ,  reddidit ,  templumque  fummi  Dei 
fiio  fumtu  inftaurandum  pra;cipit.  Illi 
magno  numero  (ultra  xlu  milha  homi- 
num  fuere  )  ducibus  Jefu  facerdote  & 
Zorobabele ,  Jechonias  nepote ,  itineri 
fe  accingunt ,  altare  Deo  ftruunt  Jero- 
fblymse,  facrificiis  eum  fblennibus  pla- 
cant.  Sequenti  anno  templum  moliun- 
tur ,  cujus  fundamenta ,  qui  prifcum  il- 
lud  non  viderant ,  ingenti  cum  exulta- 
tione  ;  qui  viderant ,  lacrymantes  adfpe-  jryy  ^ , 
xere.Sed  gentium  vicinarum  odiis  vexati,  ^^.1.2» 
plerique  etiam  rei  familiari  potius  quam 
ptiblic»  inienti,  parmu  proficiebant,  Cy- 

ro 


H(r.l.i, 


Cctfns 

lib.ii. 

Xeiioph. 

iib.S. 

Sirabo 

lib.ii. 

Orojius 

i.Z.  c/. 


Ctcerd  m 

Catone. 

&  i.de 

div. 

Ctef.l.ii. 

Xenoph, 

liU, 


CyrMS.  CamhjfeSy 

ro  prar/crtim  novis  bcllis  implicico ,  pcr 
ciijus  ablcnciam  acciif^iti  apiui  lilium/iib- 
iidiisapatredecrctis  cxciiicriint.  Cyrus 
cnim  ultra  Araxcn  fluvium  in  Mallagc- 
tas ,  gcntcmlatrociniis  &;prx\lationibus 
infamcm  tendcns ,  Cambyien  filium  re- 
gem  pronunciavit ,  addito  ci  Crocib  a- 
mico  &  reftore.  Cumque  initio  fcliciter 
rcm  gcflllTct ,  allcftis  ad  vinum  5:  epulas 
barbaris  ,  fubitaque  opprcflione  trucida- 
tis  ,  capto  etiam  Spargapife  Tomyris 
Fcgina:  tilio  ;  tamcn  polt ,  ut  fit ,  verf>x 
fortuna  ,  deccm  militum  millia  amifit. 
Equitatus  ab  Elephantis ,  quos  Indi  addu- 
xcrant ,  in  fiicram  aftus ,  Cyrus  ipfe  ec|UO 
exculTus ,  ac  vulnus  cigrave  ab  Indo  in- 
fliftum  eft  :  viciflentque  Scyths  ,  nifi 
Amorges  Sacorum  Rex  antea  deviftus , 
jam  Cvri  focius ,  laborantibus  Pcriis  fiic- 
curriflet.  Illo  enim  viginti  equitum  rail- 
lia  opportune  in  auxihum  rapiente  ,  re- 
collefti  Perfe  hoil:cm  fuderunt ,  atque, 
ut  ait  Ctefias ,  Amor^um  regem  Der- 
bicum  ,  cum  duobus  filiis ,  ac  xxx  mili- 
tum  M  concidere.  Cyrm  paulo  pofi:  ex 
vulnere  dccejjit  &  a  filiis  m  Paralgadis 
humatus  eft ,  anno  vita: ,  ut  Cicero  ex 
Dione  refert,  lxx,  regni  tricefimo. 

Fatis  vicinus  Tmyoxarem ,  minorem 
filium  ,  Medise ,  Armeni^e  ,  Baftrianx , 
Carmanisque  regem  coniHtuit ,  impe- 
rium  Cambyfi  declerat-  Herodotus  prse- 
cifum  Cyro  caput  a  Tomyri ,  atque  in 
utrem  fanguine  plenum  humano  mer- 
iiim  memorat ,  additis  ludibriis ,  ut  fa- 
turaretur  tandem  fanguine  ,  cujus  fitien- 
tiffimus  fuiflet.  Diodorus  crucifixum 
fcribit.  Sed  &  Herodotus  fatetur  ,  afios 
de  Cyri  morte  fermones  fuifle.  Et  Xe- 
nophon  atque  Ctefias ,  imo  ipfum  Cyri 
fepiilcrum  a  Strabone ,  Curtio ,  afiifque 
autoribus  defcriptum ,  documento  funt, 
eum  haud  ex  afieno  arbitrio  mortem  ha- 
buifTe.  Regnavit  a  Ponto  Euxino  ufque 
ad  mare  rijbrum ,  &  ab  Indis  ufque  in 
^gyptum,  rexveriDciimbutus  notitia, 
fcederum  &  juris  fcrvantiffimus  ,  in  fub- 
^itos  afFeau  paterno ,  in  amicos  milit^f- 
que  liberahTfimiis, 


quid'  ^JfuerHS.  57 

Tcrtio  impcrii  ejus  anno  ,  Danicl  ab  ^'<»'«/ 
angclo  Gabriclc  Dci  arcana  cdodus ,  in-  "'^' 
tcr  alia  compcrit ,  trcsforepoft  Cyrum 
regcs  Pertidis,&  quartum  potentiffimum 
omncm  viminGrxcos  converfurum.  Is 
Xcrxes  fuit,  ut  fuo  loco  dicetur.  Idem 
Daniel  Alcxandri  Magni  ,  &:  fucceflb- 
rum  ejus  fata  tam  accurate  prxdixit ,  ut 
vcl  hoc  folo  rcdargui  teftimonio  pof- 
finc ,  qui  vcl  dc  veritate  rcligionis  He- 
bra;orum ,  vel  divina  providentia  ha:fi- 
tant.    Mortitm  eft:    Cyrus    Olympiade  Diogen.^ 
ixu , florenteperltaliam Pythagora Phi-  ^'^"}J'i' 
lofopho ,  qui  Zaleucum  Locroruin  ,  &  i"ij  '"^ 
Charondam  Thuriorum  ,  egregios  Le-  strabi 
gumlatores  fecir.  Luxuriantes ,  poft  cla-  lib,  6, 
dem  e  Locris  acceptam  ,   Crotoniatas 
ad  frugalitatis  ufum  revocavit.  Fceminis 
perfuafit ,  vera  matronarum  ormmenta 
■pudicitmm ,  non  'veftes  cfle.  Quo  tcmpo- 
re  Carthaginenfes  Liparamoccuparunt, 
Tarquinius   Superbus  Roma: 
inut. 


regnum 


CAMBYSES,  qlU&  ASSUERUS. 

T  TBi  Cyrus  e  vivis  exceffit ,  Cambyfes 
jam  ante  imperio  pra;pofitus ,  licen- 
tius  fe  gerere  ccepit ,  parum  memor  pa- 
terna^  moderationis  monitufque.  Erat 
enim  laxiori  difcipfina  domi  habitus , 
quum  pater  ,  per  continuata  fere  bella 
abfens,  educationi  liberorum  minus  pof- 
fet  attendere.  Ei  fcripferunt  praifides 
Syris  ,  non  cfle  dandam  Judazis  refti- 
tuendx  urbis  copiam ,  ne  pro  contuma- 
ci  ingenio  ,  refumtis  viribus ,  aliis  gen- 
tibus  imperare  foliti  ,  non  paterentur 
fub  alieno  imperio  degere.  Ita  ceflavic 
templi  urbifque  jerofblymas  a;dificatio. 
Cambyfes  ab  avo  paterno  Cambyfis ,  ahi 
avunculo  avifque  maternis  Affueri  no- 
mentraxit. 

Ca^terum  perfuafus  de  ^gyptiarum 
mulierum  pra^ftantia  Cambyfes,  abA- 
mafi  rege  fifiam  petit.  Amafis  ad  pelli- 
catum ,  non  ad  conjugium  poftulari  fi- 
liam  ratus  ,  aliam  ei  Virginem  ,  pra^de- 
cefTore  fuo  Apria  genitam ,  mittit ,  fi- 
miilans ,  fuam  prokm  efle.  Erat  enmi 


A.  M. 

144+- 

DejirU' 
dionis 

TcTTljllt 

53. 

Plato  3 . 
de  legib, 
Ef.^.  6. 


Herod. 

lib.z. 

Athen. 

Dipnof 

lib.ii. 


Herod. 
lib,  z. 


Herod. 
Ub.z. 


'Plin. 
Ub.^y. 


Amajis  rex  fcomttiatibus  deditus ,  &  po- 
culis ,  furtis  etiam  ante  regnum  ,  quam 
natalibus  nobilior.  Quamobrem  Iper- 
nentibus  eum  yEgyptiis ,  idolum  e  peliu- 
vio  conflatum  erexit,  eoque  a  prastereun- 
tibus  adorato ,  rem  iniquam,  mquit,  Au- 
rum.,  qmpedes  lavetbam,  q^num  confecra- 
tum  efi,  veaeramim,  regem  ex  ignohilifa- 
cium  contemnitis.  ^gyptum  ,  hic  bellis 
Babylonicis  &:  inteftinis  mifere  exhau- 
ftam ,  reftituerat ,  cxftruftis  aut  repara- 
tis  ad  vicies  mille  urbibus ;  Cyprios  quo- 
que  primus  fubegerat.  At  a  Cambyfe , 
ob  fraudem  matrimonio  Eiftam ,  bello 
petitus  interiit ,  priuicjuam  Perf^B  ^gy- 
ptum  attingerent ,  cura  regnallet  annos 
XLiv.  Succeilor  ejus  fiIius,nomine  Pfam- 
tnenitus ,  fexto  quum  regnare  cosperat, 
menfe  vincitur ,  cadunt  acie  ^gyptio- 
rum  LM  ,  expugnatur  Memphis,  tota  &- 
gyptus  in  fervitutem  redigitur.  Cadaver 
Amafis  efFoflum  ,  pofl  verborum  ludi- 
bria ,  tlammis  exuflit  Cambyfcs.  Pfam- 
menitus  procuratione  ^gypti  honoran- 
dus ,  quod  regis  filius  eflet ,  mox  ob  at- 
tentatam  rebeJIionemdamnatus ,  cpoto 
cruore  taurino  exfpiravit  animam. 

Dum  hxc  in  Oriente  &  ^Egypto  ge- 
runrur ,  Lacedamonii  ah  exulibus  Samio- 
rum  incitati ,  Polycrati  bellum  intule- 
rant ,  quod  ille  prxter  Samum ,  Lesbum 
quoque ,  &  alias  Gr^ecorum  infulas  oppi- 
daque  occupafTet.  Sed  &:  Laceda;monio- 
rum  fuit  irrita  expeditio ,  &PoIycrates, 
nimis  jam  felicitati  metuens ,  cum  pre- 
tiofiflimam  Smaragdum  mari  mcrfillet, 
in  pifce  eam  donato  recepit.  Hanc  rem 
cdoftus  Amalis ,  amicitiam  cum  Poly- 
crate  cultam  diflolvit ,  pra;fagus  fore,  ut 
rara  &  jugis  felicitas  maximo  Tyranni 
in&rtunio  terminaretur.  Id  quod  acci- 
dit.  Nam  Orxtes  Sardium  pr^fedlus  , 
fraudibus  alledum  ad  fe  Polyeratem , 
tamquam  ino-entibus  inftruendum  opi- 
bus.,  qucis  Perfarum  impcrio  inlidiare- 
tur ,  cruci  fufExit  improbiflime  ,  maxi- 
mafque  ejus  fpes  tetro  exitio  abrupit ,  i- 
pfe- vicifflm  d  Dario  rege  ob  fcekra  occi- 
dendusi     ' 


Interea  temporis  Afri ,  Cyrenjei ,  St  HmdJ.z: 
^thiopes  Ichthyophagi,  clade  ^gyptio- 
rum  confternati ,  ultro  Periicum  jugum 
accepere.  Carthaginenlibus  quo  minus  ■ 
id  imponeretur  ,  Phosnices  obfHterunt, 
qui  ,  poftulante  commilitium  Camby- 
fe ,  in  pofteros  fuos  bellare  recufibanr. 
Nec  fuppetebant  aliunde  navales  copia?, 
ad  tantam  rem  idoncse.  Ibi  in  jEthio- 
pas  LongKvos  properanter  ducens  Cam- 
byfes  ,  commeatus  penuria  corrupit  e- 
xercitum,  milites,  fame  infuroremfti- 
mulati ,  forte  legerunt  decimum  quem- 
ue,  &,  horrendum  diftu,  commilitones 


Ita  tandem  retro  esit 


luos  devorarunt 

Cambyfes  copias.  Memphin  reverfiis,l£e 
tantes  invenit  ^Egyptios  &  ferias  cele- 
brantes  ob  repertum  Apim.  Bos  erat  A- 
pisy  certis  maculis  diftin6lus,proDeo  M,- 
gyptiis  habitus.  Fremens  igiturimpor- 
tunitate  gaudii  Cambyfes ,  dedudlum  ad 
fe  bovem  occidit ,  reliquaque  ^gyptio- 
rum  numina  partim  irriiit  ,  partim  i- 
gni  delevit.  Nec  mitiorin  juclices  inju- 
ftos  ,  quam  in  Eilfa  numina.  Sifamnem» 
corrupti  judicii  conviftum  ,  cute  nuda- 
ri ,  eaque ,  inftrato  tribunali ,  Otanem 
filium  imponi  prxcepit  ,  ut  domefticae 
exemplo  vindifta;  fludiofior  jurisa^qui- 
que  efSceretur.  Dum  h^c  fiunt  a  Cam- 
byfe ,  frater  ejus  Artaxerxes^o^tra  Xe- 
nophon  Tanyoxarem  ,  Ctefias  Tanyo- 
xerxen ,  Herodotus  Smerdin  nominat , 
fiiperiori  Afisprselidens ,  calumniis  one- 
ratur ,  tanquam  imperio  infidias  ftrue- 
ret.  Vocatus  cumnoncompareret,  ro» 
boratur  obtreftatio.  Tertia  demum  vice 
accitus  ut  venit ,  clam  mortis  damnatus 
eft,  fuppolituique  pro  eo  Magus,interfe- 
€ti  nomen  &  fpeciem  ad  miraculum  uf- 
que  reprxfentans.  Itamatrcm&amicos 
quinquennium,  ca^dcs  faftalatuit.  Quam 
ut  tandem  refcivit  mater ,  dira  imprc- 
cata-Cambyfi  raajori  filio ,  pra?  dolore 
njortern  furafir.  Soror  eundem  cafiini 
raiferata  ,^comes  funeri ,  Cambyfeimpe- 
rante ,  datV  Prexafpes  ebrietatem  heri 
caftigans  ,  in  fiho  experiri  coadlus  eft, 
CanS>yfen  etiam  ebrium  bene  torqucre 

jacuLii 


Diod. 

Sicul.l.u 

Amra. 

Marc, 

lib,2.2. 

Orojius 

I.2.C.2. 

Heredeg, 

lib,  f. 


Cteji.u 
ttpud  Pho- 

tlerod, 
lib.  a. 


Jofeph. 
J.ll.C^. 


jaCuI.i.  Croefi:s  quoqiic  ob  libcrioia  mo- 
niu  in  pcriculo  vicx  luit.Tantopcrc  cfFc- 
ratum  priucipis  ingcnium  haud  diuDciis 
tuht.  Eccc  cnim  ,  uum  Ecbatanis  Syria; 
moratur  Cambyic.v,Caduccator  Suhs  vc- 
nit,  millus  a  M.ago  Oropallc ,  qui  magna 
vocc  omnibus  .x  CambylcdcHcerc,frai;ri- 
c[uc  cjus ,  qucm  Magus  fc  elle  lingcbat , 
parerc  impcrat.  Ad  comprimendam  fc- 
ditioncm  fclHnans  C.ambyles,gladio  for- 
te  e  v.igiiu  dclaplb  feipfum  vulncrat ,  cx 
eoque  idu  pent ,  cum  lolus  (ut  rcdc  Jo- 
iephus  annotat)  fexennium  rcgnaiiet. 
Primum  cnim  imperii  annum  cum  patre 
communcm  h.ibucrat ,  qux  caufi  eft ,  ut 
ab  Herodoto  feptem  Cambyli  ,  Cyro 
XXIX  aflignentur ,  quem  tamen  alii  xxxxi 
annos  regnaiTe  conlcntiunt.  Ctelias  dum 
XXII  Cambyliannos  tribuit ,  haud  dubie 
a  prima  e)us.id  regnum  dcli;inatione 
tempus  computat. 


A.  M. 

Beftm- 
iiionis 
Templi 
6^, 


CtefiOA 

apud  Pho- 

tium. 

Hero4. 

lib.^. 

'Juliin. 

hifl.l.i. 

Lfdr.i^. 

v.y.i-j. 


J»(iln. 
lib.  I. 


Ar.taxer:xes  Magus 
T>  Um  ita  Cambyfes  perit ,  Magi  duo 
fratres  icfe  iii  imperio  coniirmant. 
Regnantis  nomen  Juitino  Oropaftes  eft, 
Efdrs  Artaiaftes ,  aliis  aliud.  Ejus  fraus 
tanto  efficacior  fuit ,  quod  perfona  regis 
apud  Perfas  iiib  Ipecie  Majeftatis  occu- 
lebatur.  Ipie  relaxatis  in  triennium  tri- 
butis  ,  indulgentia  &  largitionibus  fub- 
ditorum  animos  facile  hbi  acquirit ,  ar- 
bitrantium  Cyri  fe  beneiicentiflimi  re- 
gis  filio  obedire.  Ad  eum  litera;  venerunt 
e  Syria  ,  atrocius  accuiantes  Juda^os , 
qui  ad  templum  reparandum  Cyri  juiHi 
confluxerant.  Magus  approbata  pr^ii- 
dum  iententia ,  prohibuit  asdiiicationem, 
prifcam  Juda^orum  felicitatem ,  Deiqiie 
illorum  potentiam  extimefcens.  Jam- 
que  ipii  Perfarum  principes  credebant , 
fratrem  Cambylis  regnare  ,  cum  Om~ 
nes  virnobilis,  &  in  conje£turis  fagacif- 
iimus,  quod  principes  excludi  animad- 
vertit  e  regia ,  dolum  odoratus ,  per  fi- 
Jiam  ,  qux  inter  regias  pellices  erat ,  rei 
veritatem  cognofcit.  Mago  olim  privato 
Cyrus  aurem  utramquepraxiderat.Con- 
tre<5tatus  hic  per  Ibmnmn  a  peliice ,  iiiie 


.  Darius  Hjflafpis*  y  9 

auribus  ciTc  proditur.  Rcs  hoc  indicio 
prodita,dcfcrtur  ad  Optimatcs,in  cardcm 
Eilii  rcgis  conjuratur.  Scptcm  tantum 
confcios  fuiilc  coniiat ,  qui  cx  contincn- 
ti ,  non  dato  in  pccnitcntiam  fpatio ,  oc- 
cuIt.ito  fub  vciic  fcrro ,  ad  rcgiamper- 
gunt ,  interfcdiiquc ;,  ii  qui  impcdirc  cu- 
perenr  ,  ad  Magos  fratres  pcnctrant.  Illi 
ftrifto  fcrro  Alpatinis  fcmur ,  Intaphcr- 
nis  oculum  fauciant ,  at  mox  a  reliquis 
conciduntur ,  ubi  Gobria;  imprimis  &: 
Darii  Hyftaipis  robur  cnituit.  Rc  ad  po- 
pulum  delata,rcliqui  Magi  pari  fortc  ma- 
ftantur ,  fejlumque  Magophonifu  3.nnn\ira 
inftituitur.  Sic  Perlicum  impcrium  a 
fidtitii  regis  fraude  libcratum  eodcm 
tempore ,  quo  Cumani  in  Italia  ab  Um- 
bris ,  Hetrufcis ,  aliiique  Barbans  iliam 
Rempubl.  vindicarunt.  Illorum  enim 
divitus  iniidiantes  Hetrufci  ,  peditum 
quingenta  millia ,  equitum  duo  de  vigin- 
ti  contraxerant  ,  quam  multitudinem 
fecuriiiime  irruentem  fex  millia  Cuma- 
norum ,  intra  vallem  montibus  paludi- 
buique  clauiam  adorti,  in  fugam  conje- 
cerunt,  Olympiade^^. 

Darius  Hystaspis. 
r  Ublato  Mago  ,  principes  Perfarum 
deliberatione  habita  pacifcuntur  ,  ut 
rex  iit,  cujus  equus  inter  folis  ortum  pri- 
mus  hinniiilet.  Nam  &  folem  Perf^ 
Deum  credunt ,  &  equos  eidem  iacratos. 
Ibi  equus  Darii  deiiderio  equa; ,  cui  ad- 
miilus  fiierat  eo  loco  pridie  ,  propero 
hinnitu  aulpicium  regni  dedit.  Darius 
patruele  Cyri  genitus ,  rex  a,  collegis  fa- 
lutatur ,  qui  dufta  Cyri  filia .  regalibus 
nuptiis  regni  initia  firmavit  Prinius  ipie 
imperium  totumxxiatrapiis ,  regioni- 
bus  127  defcripiit  ,  annuoique  exinde 
cenfiis  ia  fiicum  intulit ;  Periiam  regum 
matrem  ,  cui  pater  pro  Praslide  fiiillet , 
liberam  efle  juffit.  Hinc  fubditi  Cyrum 
patrem  ,  Cambyfen  dominum  ,  Dariuna 
inftitorem  appellarunt  ,  quod  regnum 
qua;ftui  habere  videretur.  Mox  grati- 
tudo  regis  in  bene  mcritos  eluxit.  Si- 
lofonti  fratri  PolYcr.uis ,  a  quo  amicu- 
H  2  lo 


Dionyf, 
Hal.t.j. 
cap.z. 


A.  M, 

34JI- 
Everf. 

templi 

70. 

Herod. 

lib.  3. 

Ju(lin. 

lib.i. 

Ctefias 

apiidPhO' 

Xinm. 


60 

lo  erat  olim  donatus  pnrpiireo ,  Samum 
Efra.j.6.  infulam  reftituit.  Addita  io  Deum  pie- 
tas  ,  c^\x  in  prxdecejTore  ejus  Cyro  ful- 
ferat.    Regulis  enim  fuis  prslidibufque 
imperavit ,  ut  ^edificationem  facra^  a;dis 
Hierofblymitana;  ,  pra;bitis  impendiis 
maturarent.  Itaque  hortantibus  id  ipfum 
Proplietis ,  A2;g32o  &  Zacharia  ,  tem- 
plum   quadriennio  confummatum  eft , 
fcxto  pofl:  anno  quam  Darius  regnare 
cosperat.    Eodemque  fere  tempore  Ba- 
bylon  deftrufta  ,  Jcrofolyma  reftituta 
eft.  Templum  enim  Dei,  quum  lxx  an- 
nis  m  favillis  jacuiffer ,  fecundo  Darii  an- 
nonovum  iiirrexir.  Tam  accurate  divi- 
nae  prasdidtiones  peromniaeventiscon- 
fonant.  Erantque  fuperftites  nonpauci, 
qui  Jcremiam  Vatem  ha:c  olim  pra;ci- 
nentem  audierant  ,  a;demque  priorem 
cum  lccunda  non  iine  fletu  comparabant. 
Juda;is  Zorobabel ,  vir  ftemmatis  Davi- 
dici ,  &  Jefus  facerdotes  de  iT:irpe  Aaro- 
nis  prxerant ,  iidem  qui  populum  ante 
XI  annos  e  Babylonia  in  patriamredu- 
xerant.  Babylonii  vero  per  idtemporis 
rebellantes  ,  graviorem,  quam  a  Cy- 
ro  antea  ,  cladem  acceperunt.  Ipli  obli- 
dionis  metu  mulieres  fuas ,  paucis  exce- 
ptis  ,  omnes  ftrangulaverant ,  ut  viris 
militaribus  uberior  commeatus  fuppete- 
ret ;  cxcubias  ftrenue  obibant  ,  omnia 
ad  fufFcrenda  diuturn^e  oblidionis  incom- 
moda  pridem   comparaverant.   Darius 
contraftis  in  unum  copiis,  vigelimum 
jam  menfem  inexpugnabilem  urbem  cir- 
cumfedebat.   Ibi  Zofyrus  Megabyzi  fi- 
lius ,  unius  e  Magicidis ,  dolo  urbem  ca- 
pit  ,  viribus  cunftis  fuperiorem.  Nafb 
auribufque  pra:ci{is  fidem  facit  Babylo- 
iiiis  5  a  Dario  fe  contumeha  ifta  afFeftum. 
Mox  trucidatis ,  ex  compolito ,  aliquot 
Perfarum  turmis  ,  transfugio  adjungit 
gloriam  :  Sic  cuftodia;  urbis  pra;fe6lus  , 
Dario  eam  prodit  ;  capta  Babylon  de- 
nuo  ,  diruitur  ,  muri  porta^que  ejus  de- 
ftruuntur  ,  nobiliorum  civium  triamil- 
lia  fuffiguntur  crucibus ,  novi  habitato- 
res  e  vicinia  in  eam  immigrant ,  fitque 
pago  deinccps  quam  urbi  limilior ,  qua: 


Darius  Hyfla/pis* 


Zacba.  i . 

Jofepb. 
lib.  11. 

cai?.^. 
Zach.i. 

V,  li. 

Jer.  2j. 
1/.  ip. 

^«^./.  i8. 
cap.26. 
Mieran. 
Jirolog»  in 
Hag. 

Zacha.'^. 

Herod. 
lii.l. 

luflin.l.i. 

Folyanui 

Strate^. 

m.s 

Front.l.'^. 
iap. I . 
Campof. 
1.7.  c,^. 


~  orbi  terrarum  imperaverat.  Ita  implc- 
tum  Babyloni ,  quod  continuata  He- 
brsorum  Vatum  oracula  a  tribus  jam 
feculis  pra:dixerant. 

MdiorAthenienJiiimCors^u.keotem-  Tlmcyd. 
pore  ,  quos  Tyrannide  Piliftratidarum  I.1.&6, 
Harmodius  &  Ariftogiton ,  audaces  duo 
juvenes  ,    cceperunt  liberare. 
chus  ,  qui  &  Diocles 
tus  ,  Harmodii  fororem 
non  poflet ,  violarat 


Hjppar- 
Piliftrato  geni- 
,  cum  ipfluu 
Harmodius ,  ad- 


Herod. 
l.j.  &  6, 


junfto  libi  Ariftogitone  ,  amalio  fuo  , 
tyrannum  obtruncat ,  &  dum  cxdem  fa- 
cit ,  ipfe  occiditur.  Ariftogiton  compre-  nl^p' 
henfus  ab  Hippia ,  interfefti  fratre ,  & 
per  tormenta  confcios  ca:dis  edere  juf- 
fus ,  omnes  tyranni  amicos  nominavit. 
Quibus  interfeclis ,  qua;renti  tyranno , 
an  adhuc  aliqui  fiiperetlent  ?  Nemo,  in- 
quit ,  prajter  te  ,  quem  amplius  mori 
getliam.  Ejus  virtute  admonitaliberta- 
tis  civitas ,  Laceda:moniorum  ope  captis 
Piliftratidarimr  liberis ,  Hippiam  exce- 
dere  ex  urbe  coegit,  qui,  profedlus  ad 
Perfas ,  ducem  fe  Dario  adverfus  parriam 
fuamobtulit. 

Antequam  vero  pelleretur  Hippias  ,  Herod. 
Darius  deleturus  ignominiam  ,  quam  re-  ''^.  4- 
gnante  Cyaxare  Aiia:  intulerant  Scvthie,  '«./?■  /■2' 
m  iines  eorum  teptingenta  armatorum  / ,     o 
millia  duxit ,  navefque  lcxcentas.  Tranf- 
greflus  fretum  ,  Aham  ab  Europa  difter- 
minares,  primum  Thraces  Getatque  fub- 
egit  ,   Scytha:  fui  copiam  non  fecere. 
Eorum  regiones  latiffimas ,  junfto  pon- 
te  Danubio  ,  pervagatus ,  omnium  rc- 
rum  inopiam  extimuit,  &pontisl0ni- 
bus  crediti  refciffionem  ,  trepidufque  re- 
fugit  in  Aliam  ,  reliftis  ad  dctinendos 
holles ,  amiffifque  oftoginta  hominum 
millibus ;  qua;  jaftura ,  abundante  mul- 
titudine ,  inter  damna  numerata  non  eft. 
Inde  Perinthios ,  Pa;onafque  per  Mega- 
byzum  domuit.  Amyntia  Maccdonum 
rex  legatis  fe  fiiaque  dedidit,  quosmox: 
Alexander  regis  fihus,  ob  lalcivius  attre- 
ftatas  foeminas ,  in  convivio  trucidavit, 
fubmiffis  juvenibus  fosmineum  in  ii>o- 
dum  comtis,quos  mulieres  rati  PerfE,ni- 

mium 


lierod. 
lib.  4., 


Bered, 
lii/,  / . 


mium  viros  cxperti  funt.  Facinufquc  im- 
punitum  manlit,  dclinitis  vcl  arircnto  , 
vcl  luiptiis  rcgis  lilixinquilitoiibus.  Ex- 
plorato  dcindc  Oricntc  D.irius ,  qiu  flii- 
mcn  Indus  mifcctur  Occano  ,  Indiam 
mifiis  ducibus  in  poteftatcm  rcdcgit. 
Quin  &  in  Africam  Imcs  impcrii  Jonguis 
extcndit. 

Pulfus  enim  a  Cyrenxis  Arccillaus , 
cum  Samioium  auxilio ,  rcgnum  rccu- 
perafrct,  a  Barcxis  Afris  crat  occifus. 
Ejus  matcr  Phcretima  Aryandcm  jEgy- 
pti  prorcgcm ,  pcrpulit ,  ut  mifTo  exerci- 
tu  de  Poenis  vindiftamrumerer.  Capta 
dolo  Barca  &  direpta ,  cives  ciptivi  a  Da- 
rio  in  Baftrianos  rclegati  funt ,  Cyren:Ei 
Perlis  fubjefti.  Proximum  hellumloni' 
cum  fuit ,  cui  poftmodum  omnis  Gra:cia 
involuta.  Ejus  concitores  Iltia.nis  &  Ari- 
ftagoras  Mileiii ,  quorum  ille  in  honore 
apud  Darium  erat  ob  rolertiam,hic  Mile- 
to  pra.'politus,volente  Iftiojo^cujus  filiam 
duxerat.Verura  Iftixuis  pra;poftero  amo- 
re  reverlionis  in  patriam,primum  Arifta- 
goram  ,  hinc  Miieiios ,  mox  totam  lo- 
num  in  rebellionem  propellit.  Athe- 
nienfes  jam  pulfo  Hippia  Iiberos,  Arifta- 
goras  in  (bcietatem  pellicit ,  Cyprum  in- 
lulam  iifdem  coniiliis  implicat.  Hinc  lo- 
nes  Sardes  occupant ,  urbemincendunt, 
Byzantium  capiunt,Cares  in  rebellionem 
agunt.  lis  £iclis  excandefccns  Darius,per 
Otanem  &  Artaphernem,  aliofque  duces 
amiil^i  recupcrat;  Cyprios  per  Artybium 
in  fervitutera  rcdigit.  Cares  jEoIeique 
arma  jungentes  perdomat.  Ariftagoram 
pra:  metu  in  Thraciam  raigranteiH, 
Thraces  cura  exercitu  occidunt.  Mile- 
tus  expugnata ,  xnzoXx  aut  csli  aut  in  ca- 
ptivitatcm  rapti.  Chios  .i  Periis  exhau- 
ftos ,  liliixus  tot  malorum  autor  ad  exci- 
dium  deduxit.  Sed  dum  prxdando  mare 
infeihim  habet ,  mox  ab  Harpas;o  viftus, 
atque  ab  Artapherne  in  crucem  lublatus , 
poenas  dedit  perdita?  patrix. 

Interim  Macedonum  domitor  Mar- 
donius ,  naufragio  amifiis  circa  Athon 
montem  copiis ,  pra:fe£lura  privatur , 
Gr^ci  perlegatos,  quod  lonasadjuvif- 


Hjflafpls,  Cl 

fcnt ,  tcrram  & aquam  poftulantur.  Kc- 
gant  imprimis  Athcniciifcs  &  Erctrii.  I- 
tur  Datis  &  Artaphcrncs  c  Ponto  in 
Grajciam  traniirc  jufli ,  iiifulas  paflim  & 
contincntcm  vaftant,  Erctriam  captam 
diripiunt.  Indc  duccnta  pcditum  ,  dcccra 
cquitura  millia  in  campum  Marathom 
dcducunt.  Athcnicnfcs ,  tard.intibus  La- 
cedxmoniis ,  periuali  a  Miltiade  civc  fuo, 
quondam  Cherfonncii  tyranno ,  vincunt 
Perfas  ,  ipfo  etiam  occumbcnte  Datc , 
cujus  cadaver  petentibus  viclis  dcneo-a- 
tum  eft. 

Herodotus  fex  Perfarum  millia  pra^- 
lio  cecidifTe ,  Juftinus  ducenta  memo- 
rat.  Conft:at  a  dccem  millibus ,  ducenta 
millia  in  fugam  ada ,  rariflimo  exemplo 
fortitudinis.  Nec  cnira  facile  tam  exi- 
gua  raanus  tantas  opes  proftravit.  Tan- 
taque  virtus  lingulorum  fuit  Athenicn- 
iium,  ut  cujus  lausprimaeiret,  difficile 
judicmm  videretur.  Inter' ca;teros  ta- 
raen  ThemiJtocHs  adolefcentis  crloria  e- 
raicuit,  &  Cynegiri ,  qui  truncatis  mani- 
bus  navem ,  in  quara  Perfa:  confug;erant» 
morfu  detinuifle  fcribitur.  Cecidit  & 
Hippias  tyrannus  Athenienlis,  patrii^que 
funeftura  fpiritum  reddidit. 

Similibus  fere  fatis  Roma  funfta  eft. 
Eodera  certe  anno  (is  erat  Olympiadis 
fexagefima;  feptima:  quartus)  Athcnien- 
fes  tyrannicidis  ftatuas  pofuere  ,  &  Ro- 
mani  tyrannos  ejecere. 

Poflremus  enira  regum  Romanorum 
fuit  Tarquinius ,  cui  cognoraen  Super- 
bo  ex  moribus  datum.  Hic  regnura 
avitura  ,  quod  a  Servio  tenebatur  ,  ra- 
pere  raaluerat  quam  fperarc,  iramiflifque 
in  focerum  percufloribus ,  fcelere  par- 
tam  poteftareni  non  melius  egerat  quam 
acquiiiverat.  Nec  abhorrebat  moribus 
Tullia ,  qax  ut  virum  regem  falutaret, 
fuper  cruentum  patrem  carpento  inve- 
hifuftinuit.  Ipie  Tarquinius  infenatum 
ca:dibus  ,  in  omnes  fiiperbia  ^raflatus, 
corpus  arm.atis  circumieplit,  latomias, 
corapedes  ,  catenas  pnraus  Romx  u- 
furpavit.  Quum  domi  f^evitiam  £«i- 
s;aflet ,  tandem  in  hoftes  vertit.  Sic  vali- 
H   3  da 


^idam 
3+80. 


Herod. 
lih.  6. 
Iujlin, 
lib.  2. 
NepD!  in 
Irlihiade, 
Orojiits, 
lib.  2. 


Tlin. 
/■34..C.4.. 
Livins 
lib.  I. 
Aiii.l.i2. 
de  C.  Dei 


Florus 
l.i.  c.j. 

Diofiyf, 
lib.  4., 


Liv.l.i. 
&  z. 


GeUitis 
l.i. 

Mt.  c.ig. 
Plin.t.j'^, 

Nat.Hift. 


Solinus 
c.  8.. 


A.\t. 
34.63. 

A.  M. 

34.54. 


6t      - 

da  oppida  iiiLatio  capu  {Imt ,  Ardea, 
Ocriculum  ,  Suefla,  Pometia,  Gabii.  Ga- 
bios  SextmTarqiiims,  faftaex  vulneri- 
bu5  fponte  fumtis  fide  transfugii ,  dolo 
occupavit ,  &  de  coniilio  patris ,  fpeftan- 
te  nuacio  ,  papaverum  cacumina  decu- 
tientis,principes  ciyitatis  interfecit.  Su- 
perbus  e  manubiis  Capitolium  ftruens  , 
in  fundamentis  caput  humanum  reperit , 
portentum  imperii,  per  aliorum  deciia 
capitaincrementa  habuuri. 

Ad  ilkim  SihyUa  Cumm  anus  venifTe 
fertur  ,  novemque  libros  carminum  vena- 
les  obtulifle ,  fed  magno  pretio.  Parcius 
licitante  Tarquinio  ,  illa  tres  exuffit ,  re- 
liquis  idem  pretium  ftatuit :  &  jam  magis 
abnuente  rege,aIteros  tres  cremavit ,  lu- 
perftitibus  tantumdem  arrogans  pretii. 
Tum  rex  miratus  mulieris  conlilium, 
fuafu  auwurum  numeravit  ei,  quanti  indi- 
caverat ,  librofque  emtos  duobus  viris  il- 
luftribus  cuftodiendos  dedit ,  quorum  al- 
terum  mox,  quod  defcribendos  commu- 
nicaflet  Petronio  Sabino,  culeo  infu- 
tumin  profluentem  abjecit.  Hilibnin- 
columcs  manfere  uique  ad  Olympiadem 
CLXX,  quando  exuitis  culii  capitolio  ,  alii 
Sibylls  Erythrea:  ,  aliarumque  verfus 
fubftituti  funt ,  inter  quos  aliqui  etiam 
nothiirrepfere.  Cum^am  enim  prscef- 
ierat  Heriphile  Erythr^a ,  illam  Delphi- 
ca ,  cujus  verdis  plurimos  fertur  Home- 
rus  operi  fiio  inferuifle. 

CiEterum  Tarquinii  faftum  tamdiu 
perpefluseft  populus ,  donec  libido  ab- 
erat.  Filius  vero  ejus  Sextus  ,  cum  orna- 
tiffimx  fcemins  Lucretis.  fiuprum  intu- 
liflet ,  illa  dedecus- ferro  excidit,  amici 
id  regum  exilio  ulti  funt.  Autoribus  e- 
rmxjunio  Bruto,  (qu.i  brutum  fe  ad  id 
temporis  metu  regis  avunculi  fimulave- 
rat)  &  CoUatino  marito  Lucrerix ,  Tar- 
quinio  imperium  abrogatum  ,  bona  ejus 
direpta  ,  ager  Marti  confecratus ,  po- 
teftas  in  libertatis  vindices  tranflata  eft  , 
mutato  tamen  tempore  &  nomine. 
Quippe  ex  perpetuo  annuum  placuit  im- 
perium,  ex  lingulariduplex  ,  neiblitu- 
4ine  vel  mora  corrumperetur ,   CQnfules 


Darim  Hjflafpis, 


pro  regibus  appellati ,  iit  eonfulendum 
a  fe  meminifl,ent  civibus»  Et  dignum  fe 
confultis  nomine  Brutus  prsjbuit.  Filios; 
fuos  fratrifque ,  quod  cum  Aquiliis  &  Vi- 
telliis  ad  recipiendum  in  urbem  Tarqui- 
nios  conjuraflentjvirgis  cxfbs,fecuriper- 
cuffit.  Collatino  quod  Tarquinii  nomi- 
nis  fenftilque  vid^retur  ,  fafces  patriam- 
que  abrogavit.  Subftitutus  eft  VaUrius 
Fublicolei ,  qui  legem  de  provocatione 
ad  populum  tulit ,  Eifcefque  plebi  fiibmi- 


fit.  RegnatumRom^ea  VII  regibus  an- 
244. 


Flor.l.i, 

cnp.  7. 

Sext. 

Aur. 

ViHor, 

LiviiiS 


nos  244,,  cumadhuc,  ubi  plurimum, 
vix  ad  decimum  quintum  miUiarium 
urbs  poilideret. 

Ha.nc  infantiam  populi  Romanifacit 
Florus.  Sequens  ^etas  a  Bruto  Collatino- 
que  Cofl'.  in  Appium  Claudium ;  Q^Ful- 
vium  CofT  ducentos  annos  patet ,  qui- 
bus  Italiam  fubegit ,  tempus  viris  armif^ 
que  incitatiflimum ,  ideo  quis  jure  ado- 
lefcentiam  dixerit.  Dehinc  ad  Casfarem 
lyo  annifunt,  quibus  totimi  orbem  pa- 
cavit  vel  potius  UTipugnavit.  Ha^cjam 
juventa  imperii  ,  &  quafi  qusedam  ro- 
bufta  maturitas  fuit. 

A  Casfare  Auguil:o  ufque  ad  Alexan- 
drum  Mammcse  lacertos  movit  viriles. 
Pof1:  eum  varium  aenus  Cxfarum ,  no- 
xios  humores  jugiter  inter  fe  coniiigen- 
tes  intulit  reipublic^,  quibus  dum  me- 
detur  ChriftianifiBUs  ,  receptus  a.  Ma- 
gno  Conftantino ,  itttit  feneBute  cruda, 
vegetaquc.Sed  poft  Valentinianum  iiiin- 
fuiis  gentibus  barbaris ,  tanquam  potio- 
nibus  venenatis  emortua ,  fub  Carolo  M. 
reiloruit :  Novifque  firmata  regnis ,  ve- 
lut  a  fe  genitis  liberis ,  ipfa  parens  emar- 
cuit,  vimopefqueejus  priitinas  filiire- 
ges ,  Roma  ipfa ,  efFcKta  anus ,  autorita- 
tem  tamen  prifcam  Papajo  dominatuiibi 
aflerit. 

Simul  liberatus  eft  populus ,  prima  ad- 
verfiis  exteros  arma  pro  libertate  corri- 
puit ,  mox  pro  finibus :  deinde  pro  fcciis, 
tandem  pro  gloria  &  imperio  ,  lacefTen- 
tibus  ufquequaque  finitimis.  Prima  cum 
Ta^^quimii  pugna  ,  Aruns  Tarquinius  & 
Briitiis   CofT  fe  inyicem   occiderunt. 

Hinc 


Fhriis  l.u 
Dion.  /.4, 
Livius 
i.  2. 


Darldi  Hyjia/pis» 


X)loiiyf. 
Haliclj. 


A.M. 


TlmcTorfenarQ.x  Hctmfcomm ,  Tar- 
cjuiniuin  tcutat  rcftituerc,  primoquc  im- 
pctu  Jaiiiculum  capit.  Ibi  HoratiHS  Co- 
cles  pVo  pontc  fublicio  ftctit ,  &i  aciem 
hoftuim  iblus  furtinuit,  donec  pons  k  tcr- 
gointcrrumpcrctur ,  cum  quo  flatim  ia 
Tiberim  dccidit,&  .irmatus  ad  fuos  tranf- 
navit.  Mox  in  caftra  Porlena^  vcnit 
Mutim  Scavola ,  purpuratumque  pro  rc- 
ge  ,  cum  ncutrum  noilet,  occidit.Appre- 
henfus  &  ad  rcaem  pcrtraclus ,  dextram 
ignicxuflit,  hocfupplicii  arcaexigens, 
quod  in  ca:de  aberrallet.  Unde  cum  mi- 
icricordia  rcgis  abftraherctur ,  quall  be- 
neficium  refcrens  ait ,  trccentos  adver- 
fus  eum  fui  iimiles  conjurailc.  Qua  rc  il- 
le  territus,  belkim  acceptis  oblidibus  de- 
pofuir.  Inter  illos  CUlia  virgo  fuit ,  qua: 
ileceptis  cuftodibus  no6lu  caitris  egref- 
fa  ,  equum  quem  fors  dederat  arripuit,  & 
Tiberim  trajecit.  R.edditcEiibivirtutem 
admiratus  Porfenna  ,  cum  quibus  optaf- 
fet  captivis ,  in  patriam  dimilit.  Sic  de- 
jedlus  Porfenns  pra;Iidio  Tarquinius , 
Thufculum ,  &  mox  Cumas  ad  Ariftode- 
naum  ie  contulit ,  ibique  per  xiv  annos 
cum  uxore  privatus  perienuit. 

Interim  Romani  per  confules ,  Vale- 
rium  Poplicolam,  Menenium  ,  Vtrginium- 
que ,  Sabinos  quadrienni  bello  edomant , 
&  varias  Tarquiniorum  molitiones  & 
conjurationes  compefcunt.  Inter  eas 
fuit  Latinorum  omaium  ad  Romam  ex- 
cindendara  confpiratio  ,  quam  T.  Lar- 
gim  prinius  Diilator  creatus ,  magiftro 
Equitum  Sp.  Ca.lio ,  compcfcuit.  Is  ma- 
giftratus  iine  provocatione  fuit  ,feditioni 
fedandx  ,  aut  rei  bene  gerendx  iii  fum- 
mis  periculis  dari  folitus.  Mox  alius  Di- 
cia.tor  A.  Tofihumim  Latinos  ad  Regil- 
lum  lacum  acri  pra:Iio  iliperat ,  ex  quo 
pr^ter  ipfum  nemo  ducum  incolumis 
exceflit.  Capti  Latinorum  xxxm,  cjeteris 
paxindulta,  foeduique  prifcum  renova- 
tum.Idcumreligiofefervarent,  &  Vol- 
fcorumconiiliaRomanis  aperirent,  fex 
captivorum  m  recipiunt.  Volfci  item  A- 
rnnci  vincuntur  eodem  anno ,  quo  rex 
Tarquimis.Cnmis  periit' 


^3 


Eodcfun£Iovixmodumlibertati  Ro-  A.M. 
ma  rcperiebat.  Ple&s  X  patribus  vcxara,  3479- 
trans  Anicncm  in  montcm  iacrum  fecef- 
75V,tributi,ufurarum,miIitia:que  onera  in- 
cufans ,  ncc  rcvocari  in  urbcm  potuit. 
Ibi  Menenius  Agrippa ,  qui  de  Sabinis 
triumphaverat ,  concordia;  commoda  in- 
iigni  apologo  demonftravit.  0//;w,  in-  Aguppa 
quit  ,hummiarttis  cum 'vmtrem otiofum  .^jjologm. 
ccrnerentjfuum  illi  negarunt  mintfierium. 
Cum  eo pal^to  ^  ipfi  dfficerent ,  inteUexe- 
runt  ■ventrem  acceptos  cibos  per  omnia 
membra  dijferere :  ^  cum  eo  ingratiam 
redierunt.  Sicfenatus  ^populus  quafiu- 
numcorpus  ,  difcordiapereunt ,  concordia 
zialent.  Hac  fabula  populus  regreflus  cft. 
Crcavit  tamen  Tribunos  plebis ,  qui  li- 
bertatem  fu.im  adverium  nobilitatis  fu- 
perbiam  defendercnt. 

Dum  Roma  AtheniEque  libertatem 
ftrenue  tuentur ,  SybaritA  luxu  opibufque 
fuperbi ,  vitam  cum  libertate  profun- 
dunt.In  Crotoniatas  Tely  duce  trecenta 
hominum  millia  educunt ,  vi  eos  ad  exu-         _  - 
les  reddendos  coafturi.  At  Crotoniats  ■^•^^ 
centum  millium  exercitum   opponunt ,  Sicui. 
eique  Milonem  pra:iiciunt  omnium  cer-  Hb.ii. 
taminum  viftorem ,  prodisiofa^fortitu-  Soiin.c,^^ 
dinis  virum ,    qui  acie  devicit  Sybantas , 
captoique  omnes  occidit.  Sybaris  ipfa  ca- 
pta  &  folo  asquata ,  ejuique  loco  deinde  a 
GroTScis  Thuriorum  civitas  condita ,  cui  Herad, 
Charondas pra:claras  leges  tulit.  Milo-  Ub  3. 
nis  filiam  Democedes  Medicus  ,  qui  A-  VaUr. 
tolTam  Perii^  regiiiam  ex  ulcere  ,  ipiiim-  •''^''■^'"  '-^' 
que  Darium  luxatione  lethaliterdecum-  '^''^•'^' 
Dcntes  curaverat ,  cum  dolo  in  patriam 
efrugiflet ,  matrimonio  iibi  junxir.  Milo 
quercumin  agro  fiflara  divellere  mani- 
bus  conatus ,  quum  arbor  excuilis  cuneis 
in  naturam  iijam  revocaretur ,  feris  pr^- 
da  fadlus  eil.  Interea  Darius  cum  bcllum  Uerod:^ 
in  Grsecos  reltauraret ,  in  ipib  apparatu  l.j. 
decidit ,  reliftis  multis  filiis  ;    regnavit 
annos  fex  &  triginta. 

Ejus  imperium  non  armis  tantum  (k^ 
etiam  liberalibus  difciplinis  ,  veraque 
Deinotitiafloruit.  Per  Jud^am,  prsea- 
liis ,   Zacharias  ^  Aggs,ips  prophets  di- 

vins. 


Herod, 

SolinU! 
cap.i^, 
Diog. 

Lasrt.l.^ 


Seneca. 
TranquiL 
cap. I j. 
Cicero  j. 
Tvfi. 
quAJl. 
Herod. 
l.z. 


A.  M. 

34.«9. 

Deflru. 

yudiiica 

io5. 

lierod, 

i.j. 


6^ 

vinafapientJaenitebant.  In  Mileto  flo- 
rebat  Hecarem  Hifl^o-riographus  ,  Athe- 
nis  Mfchilm  Tragicus.  Alexandro  A- 
mynta;  filio  Macedonii  in  deliciis  erat 
Tmdarus  Lyricus.  Epheio  evocabat  Da- 
rius  Hera.clttiim  philolbphum  ,  illum  qui 
omniahumana  tanquam  meras  milerias 
flebat ;  Democrico  contra  omnia  tan- 
quam  ineptias  ridente.  HeracHtus  etiam 
Hphelios  omnes  mortis  damnabat ,  quod 
civem  fuum  Hermodorum  urbe  ejecif- 
fcnt,  dicentes :  Nemo  noftrum  folus  fru- 
gilit.  AtEuropa  Occidenralis  pleraque 
erat  eo  tempore  Aliaticis  Gr^ecifque  in- 
cognita.  Herodotus  neminem  noverat , 
cuivifus  elTet  Eridanus,  Italise  fluvius , 
Celtas  Europ^eorum  poftremos  ficit ,  a- 
pud  quos  Ifter  oritur  :  Nos  eos  efle  Ger- 
manos  novimus  ,  EuropcEorum  haud- 
quaquamultimos. 


Sext, 
jAurd. 
Viii'. 
Valer, 
Max.  /.5. 

Dionyf, 

Livitts 
L  z. 


X  E  R.  XES. 

■r\  Arius  adhuc  fuperftes  Xerxen,  quem 
AtoflaCyri  filia  genuerat ,  Artaba- 
zani  licet  natu  majori  pra:pofuit ,  ma- 
ternse  originis  dignitatem  venenuus.  Is 
yEgyptum ,  quse  d  patre  defecerat ,  fe- 
cundo  regni  anno  recepit ,  arftiorique 
adftrinxit  fervitio  ,  pr^polito  ei  fratre 
Achemene  ,  eodem  pene  tempore ,  quo 
Gelon  Dinomenis  filuis ,  pra;textu  tute- 
\x  filiorum  Hippocratis ,  tyranni  Sici- 
lia3 ,  Syracufana  urbe  totaque  Sicilia  po- 
tiebatur.Ab  eo  emtum  frumentum  Mar- 
cius  Coriolanus  conful  plebi  Roman^ 
magno  pretio  dandum  curabat,ut  egefta- 
te  coafta  agros ,  non  feditiones  coleret. 
Ergo  X  Trib.  Plebis  Decio  die  difta ,  ad 
Volfcos  patria:  infeflios  conceffit :  eof- 
queduce  Attio  TuIIo  adverfus  Romanos 
concitavit ,  &  ad  quartum  aburbelapi-' 
dem  caftra  pofuit.  Cumque  nullis  ci- 
vium  legationibus  fle£leretur ,  a  Vetu- 
ria  matre  &  Volumnia  uxore  ,  matrona- 
rum  numero  comitatis ,  motus ,  bel- 
lumomilit.  Dumautem  exercitum  do- 
mum  reducit ,  a  Volfcis  ut  proditor  ac- 
ceptus ,  lapidibus  obruitnr  ,  qui  tamen 
moxoccifo,  per  quera  yiceraut  a  R,o- 


Dariiis  HjJIafpis»  X^rxeS, 

manis  vifti  &  fubjugati  fiint.  Juxta  i- 
dem  tempus  Hernicorum  viftor  Sp. 
Cafjim  legem  pi.gr itr'mm ,  de  agris  plebi 
dividendis ,  primus  promulgavit ,  nun- 
quam  deinde  fine  maximis  Romx;  moti- 
bus  agitatam.  Sed  cum  largitione  peri- 
culofas  libertati  opes  ftrueret ,  regni  af- 
fedati  damnatus  necatufque  efl:.  Atve- 
xoXerxes ,  devidlia  iEgypto,  paternum 
in  Gra;cos  odium  haud  diu  fuppreffit , 
convocatifque,&  lautiflimo  convivio  ex- 
ceptis  proceribus ,  de  bello  eis  terra  ma- 
rique  inferendo  confultavit.  Ibivinohi- 
larior ,  Vaftim  reginam  forma  prcecel- 
lentem ,  principibus  confpiciendam  dare 
cupiens ,  repulfam  tulit.  Vaftis ,  quod 
regis  mariti  imperium  fprevifTet  ,  de 
fententia  Perfarum  ,  regali  toro  depul- 
fi  eft.  Rex  bellum  adverfiis  Gr^ciam  to- 
tis  viribus  inftruxit  ,  Athon  montem , 
toto  longe  dorfo  in  pelagus  proceden- 
tem ,  qua  continenti  adha:rebat ,  perfo- 
dit ,  fretoque  navigabili  pervium  fecit. 
Erat  exul  apud  eum  Demaratws  Lacedse- 
monius ,  quem  collega  Cleomenes  (pu- 
rium  criminatus ,  quod  feptimefliris  fce- 
tuseflet,    reprno  deiec..^rat ,    fubftituto 


Herod, 
1.7. 
Efther, 
1. 2« 


Pemp, 
Meln 
l.z.c^. 


,    repno 

Leotychide.  Is  poft  fugam  patrise  amicior, 
quam  poft  beneficia  Xerxi  Domino ,  o- 
mnia  belliconfiliaSpartanis  mawiflrati- 
bus  occultis  tabellis  perfcriplit.  Jam  ve- 
ro  Xerxes  feptingenta  millia  de  regno  , 
trecentadeauxiliis  armaverat ,  exceptis 
lixis  &  calonibus,  claffiariis  item  militi- 
bus ,  qui  amplius  ter  mille  navibus  vehe- 
bantur,  copiafque  fuas  ,  quia  nuraero 
non  poterat ,  fpatio  inenfus  fuerat ,  ut 
non  immerito  proditum  fit ,  flumina  ab 
exercitu  ejus  ficcata ,  terras  pelago  pon- 
tibus  jundas ,  omnemque  Gr^ciamvix 
capiend^  multitudini  fuifle.  Herodo- 
tus  ultra  ter  vicies  centena  millia  fuifle 
prodit.  Adverfiis  eum  Grxcia  non  tam 
armis ,  quam  confiliis  ftetit.  In  itinere 
Xerxisomnia  Afi£  templct  flammis  da- 
ta, ,  excepto  Diana;  Epnefis ,  ThefTali , 
Dolopes ,  Per^ebii ,  Locri ,  Magnetes, 
Achxi,  Phthiotx',  Thebanique ,  per  le- 
gatos  yi  deditionem  acccpti.  Thefpn  & 
"^  Pla- 


Herod, 
1,6. 


Diodor, 
l,  1 1. 
Olymjt^ 

Solimss 


Ub,  7, 


Uerod. 

lib.j. 

Juflin. 

tib.z. 

Orojiiii 

l.i.c.g. 

Oljmp. 

74-  - 
auno  4.. 


Herod. 
l.S.c.io. 


Tlut.  in 
Themi' 
Jiocle.Ne 
'pos  The- 
mjiocle. 
.Dioclor. 
'Ssc.  l.ii 


VUtxcnfcs  foll  e  Bceotiis ,  cum  rcliquis     pra:lium  inedt 

Gra:cis  focdus  pcrcuffere.  Athcnienfcs  c- 

nim  ,   autorc  Thcmifloclc ,  horrcndis 

ApolJinis  oraculis  nihil  tcrriti ,  mncquid 

erat  Gra^cias  rcliquum ,  in  Mcaos  pro 

communi  hbcrtate  crcxcrunt ,  tantaquc 


^f 


animorum  magnitudo  fuit,  ut  Gclonis 
potcntillimi  Siculorum  principis  focic- 
tatcm ,  ob  conjundlam  imperandi  ambi- 
tioncm  fpcrnerent ,  &  dcditionis  facicn- 
dx  autorcs  lapidibus  obrucrcnt.  Itaque 
tanti  cxercitus  introitus  in  Grxciam , 
cjuam  tcrribilis ,  tam  turpis  ac  fosdus  dif- 
ccfTus  fuit.  Primam  clafli  cladem  ca:lum 
ipfum  intulit ,  fubverlis  procellarum  vi 
ad  Magnefiam  navibus  cccc.  Alteram 
copiis  pcdcl^ribus  Laceda;monii  ,  qui 
Leonida  duce  Thermopylarum  anguftias 
occupaverant.  Triduana  enim  pligna  , 
cum  hoi1:es  innumeros  fuftinuilTent ,  ad 
poftremum  ,  difcedcntibus  aliis  Gra:cis, 
ciraimventi  Spartani,nec  tam  vifti  quam 
vincendo  Eitigati  ,  inter  ingentes  ftra- 
tbrum  Perfarum  catervas  occiderunt.Vi- 
ginri  Perfarnm  millia  a  trecentisLace- 
a2;moniis ,-  paucifque  numerofociis ,  ju- 
gulata  feruM.  Eademque  die  pugnatum 
ad  Artemiiium  claffe  eft  ,  xqao  fere 
marte ,  nili  quod  iterum  naufragio  com~ 
plures  Xerxianje  naves  periere.  Sed  ha:c 
detrimenta  confluxus  deviftarum  gen- 
tium  facile  refarfiit.  Quartam  vero  cla- 
dem,  eamquemaximam,Xerxesad  Sa- 
laminem  iniulam  accepit.  Athcnicnies, 
autorc  Themiftocle ,  urbe  fua  excefie- 
ranr ,  navibus  fe  fuaque  omnia  impofue- 
rant.  Perfs  interim  Athenas ,  Thefpias, 
Platsas  ,  vacuas  hominibus  nadli ,  in- 
cenderant.  Itaque  adunata  Gra:corum 
clallis  trecentarum  navium  ,  anguftias 
Salaminii  freti  tenebat ,  ibique  potius  , 
•■quam  circa  Ifthmum ,  fortunam  maris 
experiundam  fuadebat  Themijlodes,  quod 
in  arfto  pugnare ,  pro  Gra.'cis  duceret, 
53  e  ufoi  mukitudo  hoftibus  foret.  Jun- 

-  git  confiho  dolos.  Ionas,pro  quibns  ccs- 
ptum  fub  Dario  bellum  fuerat ,  infcri- 
ptis  lapidibus  literis  dubis  fidei  reddit. 

,  Xerxi  limulata  proditione  perfuader^  ut 


antcquam  Cra:ci  dila- <'''''/"' , 
bantur.  Metucbat  enim ,  nc  fociis  ad  fua  ''^--C' i»' 
tucnda  fertinantibus  ,  vires  Graiorum 
minucrentur.  Ergo  lit  atrox  pra:Iium  & 
anccps ,  in  quo  a  parte  Xerxis  Artcmi- 
fia:  Carum  rcgina:  virtus  cmicuit.  At 
cum  lones  monitu  Themiftoclis ,  pau- 
latim  fe  regiis  fubtrahcrent ,  ffadtiores 
illi  animis  fugam  circumfpiciunt.  Inca 
trepidatione  captx  naves  multaj ,  multx 
merfa:,  plurcs  non  minus  fcvitiam  rco-is, 
quam  hoftem  mctuentes  ,  domum  dila- 
pfic.  Hac  clade  perculfum  &  dubium 
coniilii  Xcrxem  ,  Mardonius  aggrcdi- 
tur.  Hortatur  utinregnumabeat :  fibi 
ccc  millia  armatorum,  leftaexomni- 
cus  copiis  relinquat :  qua  manu  aut  cum 
gloria  ejus  perdomiturum  fe  Gra;ciam, 
aut  ii  aliterevcntusferat ,  fineregisin- 
famia  hoftibus  ceffurum.  Probatur  con- 
filium  ,  deducuntur  copis ,  rex  Abydo 
contendit :  Soluto  tempeftatibus  ponte^ 
fretum  navi  trajicit.  Excrcitus  dum  tre-  " 
pidi  iter  faciunt ,  inopia  primum  ,  mox 
etiam  pefte  laborarunt ,  tanta  morieri- 
tium  fxditate  ,  ut  v\x  cadavcribus  imple- 
rentur ,  alitefque  &  beftiis  illeccbris  fuis 
fbllicitatse  ,  proficifcentes  fequerentur. 
Interim  Artabazus  ,  in  Grscia  Olyn- 
thum  expugnat.  Mardonius ,  Athenien- 
fibus  fruftra  in  foedus  fbllicitatis.in  Bceo- 
tiam  ducit ,  Thebanorum  fretus  commi- 
litio.  Gra:ci ,  coadlo  centum  &  decem  Herad: 
millium  exercitu ,  duce  Laceda:monio-^  ^b  g. 
rum  P;a«/^?2i^  Cleombroti,  Athenien- 
fium  Arijlide  Meoclis  filio  ,  Maliftium 
equitatus  Perfici  pra:fed:um  ,  in  confli- 
ftuinterimnnt.  Inde  commiffo  ad  Pla- 
tasas  prxlio ,  univerfam  Perfarum  fbcio- 
rumque  Gra:corum  aciem  profliganr, 
profligientc  velut  ex  naufragio  cum  xlm 
Artabazo.  Cecidit  dux.  ipfe  Mardonius, 
caftra  referta  rcgalis  opulenti:^  capta", 
fplendidilfima  Gra:cis  viftoria  datarquos, 
divifo  inter  fe  auro  Perlico  ,  divitiarura 
tum  primum  luxuria  invafit ,  viftoribus 
tandem  ipiis  exitialis. 

Eodem  die  in  lonia  fub  monte  Myca- 

le  adverfus  Perfas  dimicatum  ,"  Leoty- 

I  chide 


Diodt/.' 
Sic.Li  (j 
Juffin. 
lilj.  2. 
Orajfut 


66 


Xsrxsi* 


Ejlhcr.i. 
3.4.e^c. 

i.ll.c.O. 


Herod. 

lib.j. 

Jjiodor. 


Hered. 
Ub.7. 


chide  &  Xantippo  dludoribus  ,  Per{ariim 
plus  XL  millia  cecidere :  fama  victoria: 
ad  iitrofque  exercitus  dimanante  ,  die 
quo  pu^natum  velocitate  incredibili :  nili 
reftius'  dixeris  ,  qua  dwinitusfiunt ,  cer- 
tisfolerefigni4  mtea  declarari  mortaUbui. 
Sic  loniaPerfarum  jugoliberata,  Eiu"0- 
pazorumre  fidei  addixit. 

Ut  fervirutis  periculum  Gra:ci,  fic  ex- 
^remi  interitus  J-udAi  eodem  tempore 
adierunt,  evitaruntquc.  Erat  in  aula  Xer- 
xis  Uamanus ,  Amalecita  ,  homo  £iftu 
intolcrando.  Eum  rex  ad  fupremos  ho- 
nores  eveftura  regia  adoratione  coli 
praxeperat.  At  Mardoch<rMs  nationelf- 
raelita,  divini  q^uam  humani  juris  ob- 
lervantior  ,  proran.um  hominem ,  &  de 
gente  Hebra-is  execrabiIioriundum,nuI- 
\o  cultu  profequebatur.  Ob  id  invifus 
Hamano  ,  feque  fuofque  gentiles  univer- 
fos  prope  exitiiun  efte  intellexit.  Hama- 
nus  enim  a  rege  ediftum  impctraverar, 
quo  Juda:i  omnes  ftato  die  necandi  cura- 
bantur.  Et  faftum  cfTet ,  niii  Eflher,  (\\\x 
&  Atolla,  olim  pupilla  Mardochxi,  tunc 
Xerxis  poft  abdicatam  Vaftim  conjux , 
malimiinterceflionefua  avertiflet.  Ejus 
enim  erga  Deiuiii  pietate ,  apud  regem 
precibus  ,  pr^fentifiima  a  Juda:is  clades 
m  caput  machinatoris  retorta ,  Mardo- 
cha:o  fecunda  a  rege  dignitas ,  hoftibuf- 
que  Hebra;orum  pernicies  procurata  eft. 
Juda:is  fe  dcfenfintibus  ,  75-000  adver- 
fariorum  interiifle  conftat.  Mutatio  for- 
tis  annuis  feriis,  feftaque  gratulatione  ce- 
lebratur. 

Compertum  prstereaeft,  eodemdie 
a  Gelone  Syracufanorum  rege  ,  Posnos 
ad  Himeram  deviftos ,  iSc  Leonidem  cum 
fuis  ad  Thermopylas ,  in  Xerxis  caftra 
irruptione  fadla,  ftrenue  pra:liatos. 

Etenim  Carthasinenfes  inter  &  Perfas 
Convencrat ,  de  Gra:cis  per  Siciliam  eo- 
dem  tempore  debellandis  ,  cum  Perfce 
Atticam  fubigerent.  Quare  miiTus  in  Si- 
ciliam  Magoriis ,  qui  imperium  Pcsno- 
rum  condiderat  ,  filius  Amilcar ,  cum 
validis  trecentorum  millium  copiis ,  na- 
YJbus  bis  mille,  adHiraeramcaftrapo- 


fuit.  Urbem  defendebat  Theron  Ag;r{- 
gentinorura  princeps ,  quiimpar  Poenis 
Gcloneni  in  auxilium  vocat.  Gelon  ar- 
matis  peditum  LmiUibus ,  equitum  100, 
propero  agmine  in  Pcenos  profeftus , 
.aliquot '  fecunda  pra:Iia  fecit.    Hinc  in- 
terceptis  Selinuntiorum  literis  edoftus, 
quo  tempore  flibmittere  Poenis  fubti- 
dium  vellent ,  fuos  pro  Selinuntiis  in  ho- 
ftilia  caitra  mittit ,  claflem  incendi  impe- 
rat.  Ipfe  eadcm  horaex  alio  laterePoe- 
nos  adoritur.  Sic  dura  fecurus  facris  o- 
peratur  Amilcar ,  ad  aras  ipfe  ftias  ob- 
truncatur  ,  Pceni  animis  confternati  in- 
genti  vincuntur  ftrage  ,  nec  pauciores 
L  M  occumbunt.  Reliqua  multitudo  ia 
tumultura  quendara  elapfa ,  etti  manu  fe 
fortiter  tuetur ,  tamen  :^ti  fubadta  in  Ge- 
lonis  manus  venit ,  Siciliamque  manci- 
piis  implevit.    Naves  qua:  effugerant ,. 
tempeftatibus  fubverfa: ,  vix  nuncios  cla- 
dis  Carthagini  reliquere  ,  ut  plane  in- 
telligas ,  quam  nulU  hominum  fme  Deo 
vircs  (tnt.  Tot  rebus  fecundis  elatiorcs 
Gra:ci ,  ipli  inter  fe  diflidere  incipiunt-, 
Athenienfes  reduftis  e  Troszenc  .acSa- 
laminc  uxoribus  liberifque  ,  urbera  flam- 
mis  abfumptam  de  integro  condere.moe- 
niaque  majora  complecti  moUuntur.  La- 
ceda:monii  fpei  urbis  invidentes  ,  dc- 
hortantur  ab  incepro,  fpreti  pro  impe- 
rioagunt.  Ibiidem,  qui  civ.es  antea  fer- 
varat ,  nunc  quoquepatriamconfiliisin- 
ftaurat  Themiflocles.  Legatus ,  Spartam  ■^^/'"- 
proficifcitur ,  diemque  de  dicproferen-  „/^"'" 
do ,  ipatium  confuramando  operi  civi-  7-/,^,^ 
bus  qua:rit  &  obtinet.  Refeftis  muris, 
fenatum  Lacedxmoniorum  adit ,  liber- 
rimeque  profeffus  comrauni  jure  gcn- 
tiura  fadtum,quod  feciflent  Athcnienfcs, 
quare  fi  fuos  lcgatos  recipere  vellent, 
quos  Athenas  miferant ,  fe  remitterent, 
aliter  illos  nunquam  in  patriam  reditu- 
ros.  Sic  Athenas  remifliis,  Pyrexum  por- 
tum  condit ,  cives  ad  rei  nautica:  ftudium. 
accendit ,  inquilinis  &  artificibus  immu- 
nitatera  impetrat ,  civitatem  a  cafli  mul- 
to  ampliorcm  efficit. 

Exinde  Laceda;monii  adfcitis  xxx  A- 

the- 


tliticyd. 
lib.  I. 
Diod.t.  11. 
Nc['i)s 
r.inf. 
fHjiiu. 
'lib,  2. 


Xerxes ,   Artaxerxes» 

tlicnicnfiiim  n.ivibiis  ,  ill.itum  .i  Perlls 
bL'lliiin  vniilicaturi ,  duce  Pau("tnia  Cy- 
pri  urbcs  maritimas ,  Byzantiumcjuc  (e- 
cus  Bofphorum  Thracium  occupant.  ibi 
Taufuniai  pro  ducatu  rcgnum  Grxcix 
improbillimc  afFcdans ,  proditionis  pra;- 
inium  cumXcrxe  nuptias  Hlia;  cjus  pacif- 


Livius. 
Dionyf. 
Htil.  l.  p, 


TJincyd. 
iib.  i. 


citur  ,  nuncios  .•ifcniilTos  interfici ,  nc 
respatcat,  curat.  Seddux  Athcnienlium 
Artftides  ,  cjus  bclli  focius ,  coUeg.x  co- 
natibus  jultitia  &;  moderatione  obviam 
eundo  ,  proditionis  conliliadifcudit ,  ii- 
bi  &  Athenienlibus  imperium  maris 
pepcrit.  P.iufanias  tandcm  Argilii  indi- 
cio  proditus  cum  in  Minerva:  xdcm  con- 
fugillet ,  obrtru6lis  valvis ,  quibus  pri- 
mum  Alcithea  mater  lapidem  .appolue- 
rat ,  turpi  morte  m.ignam  belli  gloriam 
maculavit. 

Gloriolior  mors  Tabiorum  i&  Themi- 
j?oc/«eotemporefertur.  Rom.ani  enim 
cum  adverfum  Veientes  bellarent  ,  £a- 
milia  Fabiorum  illuftris ,  hoftes  iibi  pri- 
'  vato  nomine  fubigendos  dcpopofcit ,  & 
profedi  trecenti  fex  ,  afliuntis  clienti- 
bus ,  duce  F.ibio  confule  ,  fa;pe  viftores , 
ad  Cremeram  fluvium  caftra  pofiierunt. 
Veientes  vcro  ad  dolos  converli ,  pecora 
ex  adverfo  in  confpeftu  illorum  poliie- 
runt:  ad  qux  procrreHi  F.ibii ,  &in  inli- 
dias  dclapli  ,  ad  unum  occilione  perie- 
runt.  Unus  ex  ea  gente  proptcr  impu- 
berem  a;tatem  domi  relidus  ,genus  pro- 
pagavit.  At  Themiftocles  ob  timorem 
■  potentia: ,  tcftularum  fufFragiis  e  patria 


ejedus  ,  quam  fervaverat,  mox  Lacc- 
da:moniorum  invidia  &  crusntis  accufa- 


MorsThe- 
mifloctis 
in  ejHti 

inciderit,  tionibus  exagitatus ,  .ad  Moloilorum  re 

dubium     ^em  Admetum,  &  ab  eo  in  Pcrliam  pro- 

Fropabile  fugit.Ibi  calliditatc  animique  magnitudi- 

'     ■       ne  lingulari  apud  Xerxem,  ejufque  filium 

Diovyf.     gratiamadeptus,  Magnciix  domicilium 

i-$.c.c;y.  hxif,  ac  ne  bellum  ingrats  patria^  in- 

ferret  ,  voluntaria  morte  obiit.    Rom<& 

Appim  Claudiiis  confularis ,  tumultuan- 

tis  iratique  populi  judicium  infclici  dex- 

£>!od.l.u.  '■^^  pra.'venit.     GvMt  interim    ducem 

conllimunt  CimoKem ,  Milti.idis  filium , 

qui  patrem ,  ob  peciiLitus  crimeajiu  car - 


^7 

ccro  mortuum ,  tranHatis  in  fc  vinculis , 
dd  icpukuram  rcdcmcr.it.  Is  non  infe- 
rior  virtutibus.Miltiadis  patris ,  Xcrxcis 
tcrrcftri  navalicjuc  bello  iupcratis ,  xx  vi- 
rorummillia,  trircmcs  cccxl  in  pote- 
ftatcm  rcdcgit,  Athcnicnfcs  ad  fiimmam 
Gra:ci.i:dignititem  provchit,  cum  in- 
terim  Laccda:moniorum  urbs  terraj  mo- 
tu  pcnceverfa  a;grelc  advcrfus  Hilotav 
iSc  Mcflcnios  defenderct  ,  Areivi  vcro 
Myca;nas ,  oppidumcjuondamnobiliin- 
mum,  foloxquarcnt. 

Etiam  Siculi  tunc  rccuperat.x  libertatis 
laude  fioruerimt.  Nam  poft  Gcloncm 
quidem  Germanum  ejus  Hieronem , 
Catanenfis  coloni.rparcntem ,  tulcrant, 
at  Thrafybulum ,  alterum  cjus  fratrem  , 
improbiilime  dominantem  ,  armis  ex- 
pulere,  qui  exul  .ipud  Locros  priv.ita  in 
domo  confenuit ;  Syracufa;  popularis  im- 
pcrii  ftatum  l  x  annos  confervarunt- 

Eodem  tempore  exeunte  Olyrapiade 
78,  Xerxcs  Pcrfarum  Monarcha,  cum 
ultra  viginti  annos  imperium  varia  for- 
tuna  geiliflet  ,  ab  Artabano  ,  corporis 
cuftode  ,  in  cubiculo  fiio  interfeBits  cft , 
additufque  funeri  filius  natu  maximus 
Darius ,  cui  parricidium  fceleratus  inter- 
feftor  imputavemt.  Succeiiit  Artaxer' 
xes  5  qui  cognitis  proditione  Bacaba- 
Ji  inlidiis  ,  dolum  dolo  ultus  cft  ,  & 
Artabanum  cura  feptemfiliis  necj  de- 
dit. 

Artaxerxes. 
T>  Egi^  vero  Perfarum  domefticam 
cladem  odorati  ^Egyptii  ,  occalio- 
nem  fibi  rebellandi  fumunt  creato  rege 
Vaaro ,  qui  Africam  tenebat ,  implora- 
tifque  Athenieniium  fuppetiis ,  a  c]uibus 
trecentas  naves  impetrant.  Advcrius  eos 
mittitur  Ach&menes  ,  Artaxerxis  pa- 
truus ,  cum  inftruftiifimo  trecentorum 
miUium  exercitu.  Sed  conflidu  habito  , 
virtute  Athenienfium  fuperatur  ,  feque 
Memphiticis  tueri  muris  cogitur.  Inte- 
rim  e  Perlis  fupplementum  adducunc 
ingens  Artabaz.n^  &  Megabyzui  ,  qui 
miliiera  fuum  exercitatione  ad  laborem 
^"      I  a  &for- 


Dlod. 
Sic.  l.  11, 
•Juft.  t.  3, 


a.m;    ^ 

Epocl}, 

12^. 

Diod.l.m 

Tliucyd.. 

CtefiM 
lib.  -i-y. 


^8" 


jirtaxerxes. 


Dionyp. 
Hal.L^. 
d^  lo. 
Orojii4s 
hz.c.iz. 


t^eher». 
£fra.$. 


&  fortitlidinem  cluf^Veraiit.  Igitur  fta- 
tiin  obiidionem  diflolvunt  Inari ,  averfb- 
que  fluvio,  in  quo  ftabat  claffis  Athenien- 
lium,  inficcoeamdeftituunt.  Eammox 
ipfi  claffiarii  cremant,  ne  ufui  fiatPer- 
fiis.  Qua  clade  frafti  iEgyptii  fe  dtdunt, 
Inarus  proditione  captus  in  crucem  agi- 
tur ,  Athenienlibus  ad  pugnam  paratis 
datur  venia ,  ne  eorum  audacia  cladem 
viftoribus  concieat.  Sic  e  multis  pauci 
incolumes  in  patriam  reverfi  fi.int ,  viftis 
tum  Corinthiis  &  Epidauriis ,  ^gineta- 
rum  etiam  deditione  triumphantem.  Ro- 
ma  per  id  tempus  e  peftilentia  argre  elu- 
ftata ,  inteftinis  vexabatur  diffidiis ,  Tri- 
biinis  plebis  patricios  novis  rogationi- 
bus ,  mox  utrofque  Appio  Hordonio  in- 
feftante ,  qui  armatis  clientum  4000  ca- 
pitoliam  infederat.  Inde  gravi  cum  cjede 
tandem  dejedlus  eft,  Valeno  Cof  in  prse- 
lio  occumbente,  qui  plebi  perferendarum 
de  communi  jure  legum  ^em  ingentem 
fecerat. 

jHd&orum  tunc  refp.  ab  Optimatibus 
regebatur ,  fuberatque  impeno  Perfico, 


vedigalibus  tributifque  variis  obnoxia.' 
Nam  Zorobabele  defunfto  ,  Pr^fides 
eam  exhauriebant  :  &  facerdotes  ac 
primores  popuh ,  patriarura  legum  in- 
curiofi  ,  cum  profanis  gentibus  com- 
mixti  ,  mores  earum  ac  linguam  imi- 
tari  cosperant.  At  ineunte  feptimo  an- 
no  Artaxerxis  ,  nova  lux  populo  He- 
brajorum  afFulfit  ,  totaque  pofitia  eo- 
rnm  pi-ifcam  integritatem  recuperavit, 
prout  jam  fequenti  Iibro  dicetur.  Nam 
huic  finem  in  tribulationis  Judaic^e  fi- 
ne  conftituere  plaCuit  ,  ubi  hoc  faltem 
admonuero  ,  viguiile  hoc  tempore  ^i- 
fioriarum  conditores  Herodotum  Ha- 
licarnaflsum  &  Hellanicum  ,  Thtlofi-  Eufeb.h 
phos  ,  Democritum  &  Anaxagoram , 
itern  Protagoram  ,  quod  de  diis  dubi- 
tafTet ,  ab  Athenienfibus  damnatum.  Vi- 
guifle  &  Poetai ,  Chsrilum ,  &  Phry- 
nifcum ,  Sophociem  &  Euripidem  Tra- 
gicos ,  Platonem  &  Cratinum  Comicos. 
PiBorss  quoque  Zeuxin,  Timantem  Paf- 
rhafium ,  Polycletum  &  Vhidumjiatua- 
rios^  ' 


Chrcn. 

Diogen. 

Ldert.l.j, 

Pliiiius 

/.34..C.8? 


A.   M. 

3fi4. 

Chri- 

ftian.  fe- 

euluiTT 

Scriba- 

rum,Phi- 

lofopho- 

lumGen- 

dbirs. 

Plutar- 
chus  i?t 
jirtax, 
■  '£fra.i. 
J^feph. 
itii.c.f. 


L    I    B    E   R      VII. 

u4  reparata  IudaorHm  Republica  &  urhe ,  ufque  ad  rc' 
gnum  Meffias,  Periodus  annorum  c  c  c  c  x  c. 


2/^.8. 20. 


Oftquam  feptimum  imperii  inivit 
annum  Artaxerxes ,  Longimanui 
a  dexterx  prominentia  appellatus, 
ablegavit  in  J  uda^am  Efram  facerdotem, 
rei  divina:  peritiffimura  ,  fcribarum  & 
legifperitorum  magiftrura  ,  quem  diplo- 
matis  inftruxit ,  quibus  Hebrasis  orani- 
bus  facultas  ia  patriam  revertendi  daba- 
tur,  fuifque  utendi  legibus.  Et  quod  pra:- 
cipuum  libertatis  fundamentum,  pote- 
ftas  fi.ebat  Efra::  Hebrazos  jiidices  prsefi- 
ciendi  popularibus  ,  totaraque  Juda^o- 
rum  Rempublicam  ex  divinarura  prse^ 
fcripto  legura  inftaurandi.  Mandatis  rau- 
nificentiam  adjunxit  Artaxerxes  plane 
donato  Sacerdote  fcxcentis  & 
c  auri ,  vafifque.  io- 


regiam 

X  talentis  argenti 


fiiper  aijreis  &  argenteis  ,  juffitque  Pr»- 
fides  provinciarum  conata  ejusadjuvare 
omnibus  opibus  &  copiis.  Eani  felici- 
tatem  Daniel  antea  ab  Angelo  cogno-- 
verat ,  atque  ex  hoc  tempore  ufque  ad 
reftitutionem  mundi,per  Chrifturapro- 
curandara,  49  o  annos  definierat. 

EfriE  legationem  decimo-quarto  poft 
anno  txcti^MNehemias .,  PincernaArta- 
xerxis,  qui  pr^rfefturam  Judx^cpnfe-  imtiur/i 
cutus  eft  ,  &  potelfiatera  muniendi  Jero-  Htbdo^ 
folymam;  a  quarePerfarumReges  ha-  wdiM»» 
ftenus  abhorrueraift  ,  prifi:am  TudsEO-  "j'"^  ^' 
rum  potentiaraac  jeroloiyma:rebeIlio-  cab.g. 
nem  anfmis  reputantes.  At  Nehemias,  'Nehem.t. 
exemplar  principum  ,   tanta  pietate  &  v.z^  <s-u 
vigilantia  rempubl.  Judarorum  ercxit , 

tanta 


Kehem. 

iz. 

Mal.i.z, 


Kehem. 

JO. 

Deut.iy. 


Florus. 

t.t.C.ll. 


Dion. 

/ji.IO. 

Lizius 
lib.^. 
Diodo. 
lib.iz. 


A.  U. 

3JI9- 
F.C.300. 
Orojius 
l.l.c.ii. 


j4rtaxerxei 

t.int.i  ccIeriMtc  ,  animjqUe  magnitudinc 
lubis  muros  abfolvit ,  ut  novus  patria: 
p.iter  &  Jerofolymx  conditor  appcllari 
mereatur. 

Ei  fidus  adcrat  collcoja  Malachm,  pro- 
phctarum  Hcbrxorum  ultimus ,  qui  fa- 
cerdotcs  &  populum  ad  prifca  Dci  Itaruta 
rcformavit ,  Chrillumquc  ipfum ,  &  ci 
pra^mittcndum  legatum  cxipeftarc  prx- 
cepit.  Tunc  conditum  Synedrium,  cui 
pra;lidercnt  e  ftirpe  Davidis  judices ,  & 
pofteri  A'ironis  lummi  lacerdotes ,  me- 
mores  lc2;is  Molis  Sc  oraculorum  ,  qux 
divini  vates  (criptis  conlignaverant.  Qui 
ftatus  Rcipubl.  manlit ,  doncc  fummus 
legiflator  coelo  dcfcendens,a:ternum  ter- 
ns  lumen  intulit. 

Dum  ita  civitas  Dei  inftauratur  ,  & 
Artaxerxes  manfuetudinc  ac  munificen- 
tia  fumma  regit  Aliam ,  gentium  Euro- 
pxarum  Refpublica:  magnis  concufljE 
motibus ,  inter  malos  mores ,  vix  bo- 
nas  lcges  repererunt. 

Rommii  pervicaciffimi  &  cotidiani  fe- 
re  hoftes  ^qtti  &  Volfci  erant ,  Tribunis 
interim  juo-ibus  litigiis  a:quiores  plebi  le- 
gesexpolccntibus. 

Et  Volfcos  quidem  cum  alii  duces,tum 
prxcipue  L  ^^uinmn  CincinnatM  do- 
muit.  Didator  ab  aratro ,  qui  obfefla  , 
ac  pcene  jam  capta  Minucii  Cof  caftra, 
egregia  virtute  fervavit ,  viflofque  hoftes 
more  pecudum  fubjugummiiit.  Expe- 
ditione  intra  x v  dies  finita  ,  rediit  ad  bo- 
ves  rurfus  ,  triumphalis  agricola.  At 
Tribuni  quotannis  fatigato  fenatu  &  con- 
fulibus ,  urgente  bello  impetrant ,  ut  de- 
cem  Tribuni  fiant  annui ,  ut  plebs  Aven- 
tinum  collem  iibi  habeat  ,  ut  lingulis 
magiftratibus  fas  fit  fiias  poteftatis  viola- 
tores  multare ,  id  quod  iblis  ■Gofr  licue- 
rat.  Tandem  anno  urbis  trecentefimo  , 
Olympiade  lxxxii  perficiunt ,  ut  legati 
Athencu  eant ,  a;quiliimas  Solonis  Icges 
•  defcripturi.  Mittuntur  P.  Fofihttmius, 
S-Sulptitis  ,A.  Manlius ,  exhauriente  in- 
terim  pefte  civitatem  ,  quam  nuIIiRo- 
manorum  Dii  quomodccunque  culti 
propulfire  poterant.  Reyerii  poftbien- 


longinjanus» 


^9 


nium  ,  in  dcCemvirorum  adfcifcuntur 
coIlegium,qui  anciquitatis  Romxomni- 
bus  magiftratibus  ,  principes  Rcip.  con- 
ftitucnda: ,  linc  provocationc  fadti  funt. 
Hi  duodecim  tabulM  confcccre  ,  fontem 
publici  privatiquc  juris ,  &  cum  primo 
anno  bene  cgillcnt ,  fccundo  corrupe- 
runt  Rcmpublicam.  Tertio  protrada 
fine  autoritace  fenatus  &:  populi  poccfta- 
te,  omnium  afcbonorLuiianimos  alie- 
narunt.  Ncc  patnbus  confilium ,  nec 
plebi  libertas  erat  rcliqua  ,  melior  fcna- 
tus  pars  urbe  excedebac ,  quidam  faftio- 
ni  reliftentes ,  inter  quos  L.  Sicciu^  denta- 
tus ,  vir  fortiffimus ,  decemvirorum  fcc- 
lereinteribant.  Tandem  princeps  eorum 
Appiui  Claudius ,  amoreamens  Virginix,  Flor.l.i. 
virginis  puIcherrimiE ,  ut  ea  potiretur ,  c^io.z^.. 
clientem  fubornavic ,  qui  puellam  cx  an- 
cilla  fua  natam  confirmando ,  amatore 
judice  in  fervitutem  eamabriperet.  Sed 
accitus  e  caftris  puellce  pater  Virginita  ira 
flirens ,  rapto  e  lanii  officina  culcro  ,  in 
filia;  eum  vifcera  adigic  ,  morce  amitti 
meliusratus,  quam  contumelialiberos. 
Cruentus  fanguine  filia;  ad  milices ,  cum 
Volfcis  SabinifquebcIIances ,  procurrit, 
motoque  tumultu  eos  in  urbem  trahit. 
Hi  convuliis  fignis  Aventinum  infidunt, 
creacifque  ducibus  in  facrum  fecedunt 
montem ,  decemviros  magiftratum  eju- 
rare ,  fenatum  tnbunosplcbisrcfticuere 
cpgunt.  Sic  ob  libidincm  decemviralis 
ryrannis  exftinfta  ob  quam  etiam  regia 
ftierat  ,  reduclum  ad  Cojf.  imperium. 
Creati  poft  decemviratum  primi  L  Vale- 
rius ,  M.  Horati'M ,  plebi  gratiffimi,  cum- 
ob  majores  popularitate  claros  ,  tum 
qnod  tollendo  decemviratuipromptiffi- 
mam  operam  tulifTent.  Hileges  promul- 
garunt ,  ut  populum  fenatumquc  obli- 
garet,  quod  plebs  tributim  fcifceret.  Un- 
de  Tribunitiis  rogationibus  acerrimum. 
telum  datum.  Item,  ne  quis  magiftratus 
fine  provocatione  fieret.  Mox  accufati 
Appttu  &Oppiui  decemviri ,  &  in  carce- 
rem  dedudi.judicium  morte  prsveniunt, 
relfqui  antequam  ad  plebem  deferrentur, 
exilio  fblum  vertere ,  bona  eorum  pu- 
I  3  bli- 


Dion. 
lib.ii. 
Liviui 
lib.^. 


Flinius 

i.lZ.C.i^. 


A.M. 
3J3J- 


Livins 
liO./^. 


Thucyd, 
Ub.i. 
Diod. 
iilj.ii. 


jo  Ariaxerxes 

blicata  funt.  CoiT  domitis  bello  Volfcis 

&  Sabinis ,  ob  plebis  ftudia  maligniorem 

experti  fenatum,iblius  plebis  juilu  trium- 

pharunt. 

Procedente  deinde  Republica  ,  non 

contenta  libertatis  incremento  pIebs,ho- 

nores  fibi  cum  patribusarquaripoftulat, 

extraftoque  litigiis  tempore  pervincit 

tandem,  ut  milceantur  patri-ciorum  & 

plebis  connubia ,  atque  ut  Tribuni  milita- 

res,  confuUri  imperio,  ex  patriciis  &  plebe 

promiicue iiant.  Fa£li  anno  nrbis  cccx 

(dum  Herodotus  apud  Thurios  hiflio- 

riam  edit)  A.  Semproni-Mi  L.  Attiliv^,  T. 

CUUm ,  omnes  patricii ,  lingulari  docu- 

mento  levitatis  vul2;i ,  cito  in  alteram 

...  Q 

recidentis  partem,  lummaque  conten- 

tione  ambitum  honorem  nec  ufurpare 

quidem  audeiitis.. 

Dum  ha:c  agunt  Romani ,  primofque 

defcribenda;  civitati  cenfores  creant,  e 

nimia  libertate  pene  in  fervitutem  refbl- 

vuntur  5^.  Melii  inlidiis.    Is  arftiilima 

annona  coemptum  frumentum  plebi  di- 

vidit ,  alleftilque  civibus ,  infatiabili  ho- 

norum  animo  regnum  agitat.  Eioppri- 

mendo  Diciator  creatus  3uintiui  Cin- 


cmnafM 

nec  comparentem 


fenex  odlogenarius 


citatum. 


fed  plebis  imploran- 
tem  auxflia ,  per  Caium  Serviliuni  Equi- 
tum  mao-iftrum  obtruncat ,  bonapubli- 
cat ,  domum  diruit.  Id  folum  iEquime- 
lium  appelLitum  eft. 

Demto  hoc  periculo ,  Fidenates  ad- 
junftis  iibi  Veientibus ,  grande  bellum 
excitant  ;  cruentas  Romanis  vi£lorias 
faciunt.  Ibi  fpolia  de  Larte  Volumnio 
Veientium  rege  ,  quem  A.  Cornelius 
Collus  occiderat ,  ad  Jovem  Feretrium 
reportata.  Denique  non  fcalis ,  non  ir- 
ruptione  ,  non  fame ,  fedcuniculo  pera- 
ftum  urbis  excidium ,  Diftatore  Q^Ser- 
viIio.Veicntes,impIorato  Hetruria:  auxi- 
lio  ,  jufli  funt  bellum  fuo  Confiho  initum 
fuis  viribus  exfequi.  Romanis  peftilentia 
aliarum  rerum  otium  prxbuit. 

Dum  ha:c  Roma:  fiunt,  interea  Gr&cia 
oranis ,  ducibus  Laceda^moniis  &  Athe- 
nieniibus ,  in  dwas  diyifii  pai  tes,  sb  exter- 


Lomimams. 

nis  bellis  velut  in  fua  vifcen  Convertitur.  >//>;,. 
Occalio  ii  Mejfeniis  fuit ,  afHiftam  terrx  ''^'J" 
motu  Spartam  infcftantibus.  In  eos  Itho- 
men  tunc  tenentes  ,  Lacedsmonii  Athe- 
nienfes  etiam  focios  adhibuerant.   Sed 
protrafta  obfidione ,  mctuentes  eorum 
audaciam ,  fiipervacaneos  cflefimulando, 
a,  bello  domum  dimiferant.  Hanc  rati 
injuriam  Athenienfes ,  argentum,  quod 
in  ftipendium  Periici  belli  ab  univeria 
Gra;cia  in  Delo  deponebatur ,  Athenas 
transferunt ,  &  Pericli  ejus  adminiftra- 
tionem  committunt.  Laceda:monii  con- 
tra  Peloponnelios  in  Athenienfes  inci-     , 
tant  ,  quibufcum  vario  marte  eft  dimi- 
catum.    Imprimis  vero  cum  Thebanis 
pacifcuntur ,  ut  Boeotiorum  imperium, 
Perfica  focietate  amifTum  ,  recipiant, 
bellumque  adverfus  Athenienfes  pro  La- 
cedarmoniis  fuftineant.    Eos  ao-crrefllis 
Myroniacs  ,   alacerruiios  Athenienfium 
ducens ,  fecundis  pra;Iiis  vincit ,  demptif^ 
que  Thebis,  Boeotiamomnem,&  Locros 
ac  Phocenfes  fubigit.  Ejus  fuccellor  Tol~ 
jnides  Meflenios  a  Lacedarmoniis  dimif^ 
fbs ,  Naupafti  collocat,  Zephaleniamque 
infulam  expugnat.  Mox  etiam  Pericles  Plutar.& 
Acarnaniam  uifeftat  bello.   Igitur  Ci-  ^'1'»^^». 
mon  oftracifmo  damnatus  antea,  ut  revo-  Yhucyd 
catus  Athenaseft,  pacem  condidit  inter  /j/,_if 
fuos  cives  &  Lacedxmonios  quinquen- 
nalem.  Poft  neque  ita  multo,  in  Cyprum 
cum  ducentis  navibus  mifTiis ,  quum  ejus 
majorem  partem  infulx  devicifiet,  ac  Sa- 
laminem  oblidione  premeret,  miflis  e- 
tiam  ad  Amyrra:um  ,  paludum  jEgypti 
regem,  lx  navibus  Artaxerxem  perpulir, 
ut  pacis  caufa  Gr^ecis  per  Afiam  univcrfis 
libertatem  concederet ,  fatrapifc[ue  fuis 
intercideret  maris  lonii  navigatione.  Ita 
jurarunt  Athenienfes  ,   fe  inprovincias 
ejus  arma  non  expedituros.  At  Cimoii 
morbo  implicitus  Citii  decefFit ,  vir  vi- 
ta:  fecurus  fua: ,  morte  acerba  aliis ,  de 
quibus  optime  meritus  fuerat.   Exinde 
finitis  induciis ,  Lacones  templum  Del- 
phicum ,  Phocenfibus  ereptuni ,  vindi- 
cant  Delphis ,  Athenienfes  contra  Pho- 
ceafibus  illud  reftituere  nitu.ntur.    Me- 

garen- 


Diod. 
lib.xz. 


Died. 


Thucyd. 


Artaxerxti 

o-rirc«res  vcro  a  fide  Atticadcficicntes , 
adfcico  Laconum  cxcrcitu  ,  popiilantur 
Attic.im  ,  pra\lac]ue  abatta  rcccdunt. 
ToJmidc?;  Cluvronx  cxpucrnator  .inlidiis 
Bocotorum  cum  inacnti  Athenicniuun 
miiltitudinc  occiditur  ,  coaunturqtic  A- 
tliciiicnlcs,'pro  captivis  rcdimcndis,  prx- 
fidia  cx  oppidis  cfcduccre.  At  Eubocam 
delicicntcm  Pcriclcs  ,  capta  IlHxa ,  ad 
obcdicntiam  rcdegit.  Hincmalis  fradli, 
\\\  annos  triainta  pacem  incunt  Grx:ci , 
caquc  tcmpcuate  totus  orbis  quietem  ha- 
buille  fcribitur. 

Sexto  autem  anno  hellum  inter  Samios 
Qf>  Milejios  pro  Pricne  eft  cxcitatum  ,  in 
quo  armis  infcriores  Mileiii  implora- 
runt  opem  Atticam,Samiiad  Pilluthncm 
Sardibus  pr.rfccflum  confugore.  Ea  ex- 
peditione  Pcricles  prxfuit  copiis  Atticis, 
primufque  machinas  bellicas ,  quas  Arie- 
tcs  &i  Teftudines  vocant ,  adornavit ,  Ar- 
temonis  maxime  Lacedxmonii  adjutus 
iuaenio.  Mox  etiam  Thucydides  Athe- 
nismiilus  adfuit,  xLnavibusinfl:ru(ftus. 
Sic  dcvifta  Samus  ,  dirutis  moenibus , 
Athenis  coafta  tributum  folvere. 

•Ppft  hcec  bellum  Corinthidcum  exarfit, 
majoris  initium  mali. 

Epidamnii  Adriatici  maris  a.cco\x , 
ab  exulibus  fuis  &  Illyriis  bello  vexati, 
Corcyrxorum  opem  poftulaverant ,  & 
ab  illis  Ipreri ,  Corinthiorura.  Corinthii 
faciunt  quod  noluerant  Corcyrxi.  Ea 
armulatio  bellum  inter  illos  accendit. 
Corcyrxi  jure  potius  quam  armis  exne- 
riundum ,  Corinthii  re  non  amplius  m- 
tegra ,  colonis  fe  iiiis  jufte  opitulari  af- 
ferunt.  Ergo  infefta  utrinc]ue  clafTe  con- 
curritur ,  Corcyra^i  vincunt :  capiunt  E- 
pidaranum.  Sequcnti  anno  reparato  pra"- 
Jio  ,  Athenienfes  afTociantur  Corcyra'is, 
dubiaque  acie  difceditur.  Hac  clade  ir- 
ritati  Corinthii ,  Potidxam  ia  Pallenes 
Iil;hmo  litam,  fuam  quidem  coloniam, 
at  Athenicnlibus  ve6ligalem  ,  ad  dei^e- 
ftionem  follicitant.  Perdiccas  c^uoque 
Macedonum  Rex  ,  infenfus  Athenien- 
fibus  ,  quod  fratres^  ejus  Philippum  & 
Dcrtiam  armis  adjuviffent ,  Chalcidcii- 


longimanus»  '  ni 

Ccs  Sc  Bottiasos  in  partes  trahit ,  5;  de- 
ftruftis  urbibus  ,  Olynthum  perfu.idcc 
migrare  ,  agris  dc  fuo  donatis.  Hanc 
bclli  molcm  felicitcr  Athcnicnfes  pro- 
pulfant ,  Corinthiorum  lubfidiarias  pro- 
Higant  copias ,  &  Potida.'am  profugien- 
tcs  ar(fta  obiidione  claudunt  ,  Corin- 
thios  ad  circumfpicienda  auxilia  adi- 
gunt. 

Isitur  invifa  multis  Grcecix  civitati- 
bus  Athenienfium  potentia  ,  qui  ^gi- 
netas  navibus  multallent  ,  Mco-arcnfes 
urbe  &  portu  fuo  prohibuifTtnt ,  fociis 
durius  imperarent ,  Corinthiorum  exer- 
citum  obliderent  Sthenelaidis  Ephorus 
rupta  ab  illis  fcedera  ,  belloque  perfe- 
quendos  decernit  ,  Archidamo  Sparta- 
norum  rege  mitiora  nequicquam  civibus 
fuadente. 

Ita  fiifcipitur  bellum ,  quod  Peloponne- 
Jiacum  appellatum  ,  &  viginti  fcptem 
annis  communi  cum  Gra:corum  perni- 
cie  geftum  eft: ,  l  ferme  annis  poltquam 
Xerxen  communibus  armis  difcederee 
Grazcia  coegiilent. 

Ac  initio  quidem  componi  diiTidia  £a- 
cile  potuerant  ,  ni  utrinque  ambitiofi 
confultores  nihil  paribus  conccdendum 
diileruiflent.  Intcr  eos  fuit  Pmc/«,  qui 
nc  rationes  a?rariimaleadminifl:rati  red- 
deret ,  patriam  maluit  bello  objeftare , 
quam  domi  paupertatem  colcrc.  Is  ju- 
bentibus  Spartanis  ,  Megarenfes  ad 
communionem  fori  &  portus  Attici  re- 
cipere  ,  fic  bellum  nullum  foix ,  reipon- 
dendum  fiiadet :  Id  tum  demum  Athe- 
nienfes  fafturos  ii  fimiliter  Laceda;monii 
peregrinis  fux  civitatis  ufum  permittant. 
Interim  nihil  illis  in  pares  junfdiftionis 
competere  ,  nec  rc  minima ,  qus  qui- 
dem  imperetur ,  Athenienfes  Spartanis 
obedituros.  Ita  flagrantibus  diffidiis 
multi  Gra^Corum  populi  implicantur. 
Cum  Laced^moniis  faciebat  tota  Pe- 
loponneiiis  ,  prccter  Argivos  Sc  Acha:os. 
Extra  Peloponnefiim  Megarenfes ,  Lo- 
cri,  Boeoti,Phocenfcs,AmDraciota:!,Leu- 
cadii,  Anacflorii.  Cum  Athenienfibus 
Chii,  Lesbii,  Platceenfes,  MelTenii,  Acar- 

nanesj 


Thticyd, 
lih.  I. 
'Jnfihj. 
lib.  3. 


A.  M. 
OLymp.. 

tinnofe- 

cu/jdo. 


Dioii. 
Sic.l.12., 


Thnfy-l^ 


Artaxerices  Lortgtmanuh 


'luHhu 

Thucy, 
Ub\z. 


A.M. 
3J42. 


nanes,CorCyra;i,  Zadynthii ,  Cares  ma-- 
ritimi ,  Dorienfes ,  lones ,  Hellefpontus, 
Ampliipolis  Thracia: ,  infuIsE  Cyclades, 
exceptis  Melo  &  Thera.  Initiiim  malo- 
riim  a  Thebanis  fuit ,  quos  intra  moenia 
receptos  Pktseenfia ,  ciyes ,  cum  fe  pro- 
ditos  intelligerent ,  animofa  audacia  tru- 
cidarunt.  Inde  Archidamus  in  Atticos 
irrumpens  agros  ,  late  eos  populaiur , 
hoftes  ad  pugnam  provocat.  SedAthe- 
nienfes  a  Pericle  moniti ,  fupervacuam 
cenfebantpngnam  ,  cum  ulcifci  injuriam 
fine  periculo  pollent. 

Itaque  vica'iim  claflTe  excurrunt  in  La- 
coniam ,  Sc  ex  hoftili  agro  plura  quam 
amiferant,  auferunt.  Fericles  ^gros  fiios, 
quijDUs  ad  fufpicionem  ei  proditionis  ac- 
quirendam,  Spartani  pepercerant ,  dono 
dedit  Reip.  &:  pro  infamia  ab  hoftibus 
intenta  gloriam  libi  peperit  apud  cives. 
Mox  etiam  Sitalces  Thracum,  &  Perdic- 
cas  Macedonum  reges  adjungunt  fe  A- 
thenienfibus ,  &  ^gineta;  infula  expulfi, 
Sparram  profugiunt ,  majorefque  Athe- 
nienfium  vires  videntur  ,  quam  ut  iis  pa- 
res  ellePeloponnefiipofnnt.  Tumvero 
fubito  horribilis  &  contagioflis  morbu^ 
plerafque  jam  Afric^E  atque  Aiia2  regio- 
nes  pervagatus,  Attic&  urbi  incubuit,qiio 
infefiati  cives  militefque  confertim  inte- 
ribant  ,  nec  erat  Deorum  Grscorum 
quifquam  ,  qui  mederi  poflet  malo,  adeo- 
quc  nec  hominum  qui  imbecilles  Deos 
venerari  araplius  vellet.  Ea  numinis  in- 
dignatione  perculfi  Athenienfes ,  culpam 
moti  belliin  Periclemconjiciunt ,  feque 
elaboratis  orationibus  defendentem  mul- 
tant  pecunia  ,  multatum  ,  fblita  vulgi 
levitate,  iterum  rei  fummx  pra^ficiunt. 

Erat  enim  Fericles  prudentia  animi- 
que  magnitudine  facile  civitatis  flia;  prin- 
ceps  ,  qui  Athenienfes  bellum  fortiter 
cauteque  doceret  propulfare  ,  viriumque 
diftradlionem ,  atque  omniaplenaperi- 
culi  aufa ,  nili  certam  fere  &  exploratam 
ducerent  utilitatem ,  damnaret.  Verum 
is  tertio  belli  anno  obiit.  Interim  Poti- 
Ax3.t2£ ,  dira  fame  fubafti ,  fe  fuaque  de- 
dmt  Atheaienfibus.  LegatiPeloponne- 


Died.l.if 


liorum  ,  quos  ad  Artaxerxen  cxpedie"> 
rant  ,  apud  Hellefpontum  intercepti ,' 
Athenis  interficiuntur.  Sitalces  Thracum 
Rex  ,  centum  quinquaginta  hominum 
millia  in  Macedoniam  trahit ,  vaftato- 
que  Perdicca:  regno  ,  quem  violatse  fidei: 
infimulabat,  cum  Macedones  intra  mu- 
nitiones  fe  tenerent ,  nec  copiam  face- 
rent  prslii,  commeatu  laborans  retro 
refert  pedem.  Interje£tis  diebus ,  Pelo- 
ponnelii  navalibus  prsliis  a  Phormione 
Athenienfium  duce  fuperati ,  Salaminem 
clam  adoriuntur  ,  ut  Athenis  metum^ 
injiciant  :  fed  concurfu  civium  territi , 
ipii  refugiunt  Megaram.  Agebatur  tunc 
Olympias  §S. 

Paulopoft  Plat&enfes ,  aLacedxmo-  Thucy: 
niis  ad  omnium  rerum  penuriam  reda-  ['^-  3- 
<Sti,  partim  erumpentes  nofturno  ftra-  Y-^f-     ' 
tegenjate  effugiunt ,  partimfefideiper-  p^-^,^';  .^ 
mittentes  obiidentium ,  fuppliciis  per- 
eunt  indignis.   Flata;a  funditus  excin- 
ditur.  Idem  pene  eveniflet  Lesbiis ,  qui- 
bus  Lacedsmonii ,  ad  quos  defecerant , 
feram  opem  ferebant.  Paches  enim ,  A- 
thenienfium  prjefeftus ,  celeritate  Spar-- 
tanos  prseveniens  ,  poteftatis  eos  fiise  fe- 
cit,  ac  defententiapopuli  Attici,  defe-- 
ftionis  autores ,  mille  viros  circiter ,  af- 
fecit  fuppliciis  ,  cum  Cleon  prarcipitis  vir 
Mytilena^os  omnes   cenferet' 
Gravior  clades  Corcyrxo- 
rum  primores  abftulit.  Cum  enim  obor- 
ta  inter  illos  &  plebem  feditione  ,  armis 
inferiores  eflent  Optimates  ,  implora- 
tam  Peloponnefiorum  opem  Athenien- 
fium  claffis  fubvertiflet ;  aplebe  nullum 
crudelitatis  genus  intermifTum  eft ,  o- 
mnefque  qui  m  re  lautiori  eflent ,  fosdif- 
fimis  exemplis  funt  perempti.  Idem  ma- 
lum  alias  Gra;corum  civitates  corripuit, 
optimatibus  ad  Laceda^monios  ,  quod 
Ariftocratico  regerentur  imperio  ,  plebe 
ad  Athenienfes  fubinde  refpeftante,  quod 
populari  faverent  regimini ,  utrifque  fua; 
utihtati  potius  ac  Iibidini  ,    perpaucis 
Reip.  confulentibus  ,  ac  belli  occnfione 
deterrimum  quemque  admaxim^facino- 

rafiimulmte,  ■   ■ 

Quinto 


ingenu 
trucidandos 


ArtaxerxeslongimdHUS.  DarmiNothus.  -^? 

musEnncadccactcridcmincli<!.indislumi- 
narium  rcvoJutionibus  condidit. 


TlMt:f. 


Thucy. 


Dlod. 

lib.iz. 


7.2. 


Lairtius. 
Suidai. 

Euftbtus 
in  Chrsn. 
Diod. 
lib.iz. 


Quinto  belli  anno  Sicilienfcs  turbis 
ii(dcm  fiint  implicati.  Lcontinis  qiios  Sy- 
racufani  vexabant ,  Rhe2;inos  &  Athe- 
nicnfcs ,  Syiacufmis  concra  Locros  Ira- 
lix,  &Lipara:osiibiadjungcntibus,  qui 
variis  inter  Cc  ca:dibus  fxvuc  ftudio  invi- 
ccmhabebant. 

Alius  Athenienfium  dux  Bemoflhenes  , 
cum  yEtoIos  infeliciter  invaliflct ,  Am- 
braciotas  cum  Peloponncliis  ,  dum  Ar- 
gis  iniuliantur  ,  pene  ad  internecionem 
C£Edit :  &  anno  lequenti  clafliarios  ,  ad 
Pylum  iw  Laconica  muniendam  indu- 
cit  ;  eique  recuperanda;  adnavigantes 
Peloponnefios ,  grandi  afficit  clade.  Ita 
Lacones  quotannis  in  Atticara  irrum- 
pere  fblitos  ,  ad  fua  defendenda  cogit. 
Spartani  ergo ,  cum  in  Sphadleriam  in- 
fulam  infidiatores  deduxiflent ,  Demo- 
fthenes  eos  circumeundo  navibus  cufto- 
divit ,  &  fraftos  malis  adegit  inducias  pe- 
tere.  lis  vero  Athenienfes ,  importuno 
Cleonis  confilio  fedudli  ,  atrocius  re- 
Ipondent.  Cleon,  audacius  quam  pru- 
dentius ,  claufos  Sphafteria  Spartanos  vi 
agi^rellus ,  partim  occidit ,  partim  vivos 
Athenas  mittir ,  eodem  anno  quo  Arta- 
xerxes  a  Laced^emoniis  non  femel  im- 
ploratus,  priufquam  Grascis  diffidentibus 
regias  opes  mifceret ,  e  vita  emigravit. 
Is  erat  annus  Peloponnefiaci  belh  fepti- 
mus,  regni  ipfius  quadragefimus,  Olym- 
piadis  S^pnmus. 

Ejus  imperium  infigni  in  Dei  popu- 
lum  munificentia  &  pietate ,  •vmfquedi- 
•vimrum  litemrum  peritijjimis  claruit , 
quales  erant  Efra,  Nehemias,  Eliafibus 
facerdos,  Malachias  propheta ,  Hananias 
prsfettus  urbis,&:  viri  Svnaaosae  mao-nse 
qui  erant  J  eroiolymis. 

Apud  gentes  eluxere  Fhilofophi,  De- 
mocritus  Abderites,  Empedocles  Pytha- 
gorc-EUs.Zeno  &  Va.xmemdes,  Hippocrates 
Medicus  ^Gor^i^j  LeontinusRhetor.  Et 
cunftis  clarior  Socrates ,  e  cujus  quafi  ore 
integra  philofophorum  fchola  defluxit. 
Ariftophanes  quoque  facetiflimus  ,  fi 
non  etiam  fpurciflimus  comoediarum 
autor  ,  Athenis  lufit.  Meton  Aftrono- 


D  AR  lUS    NOTHUS. 

r^  ,'Etcrum  Artaxerxi  Longimano  com- 
plures  filii  fuere ,  xvii  e  pcUicibus, 
unus  e  Damafpia  rcgina  fufccptus ,  Xcr- 
xes  nomine.  Eum  crapulam  edormien- 
tem  aggrefKis  Secundianus  (  Paufanias 
Ifogacum  vocat)  ex  Alogune  pellice  na- 
tus ,  una  cum  matre  Damafpia  intcrfe- 
cit,  quadragefimo  potl:  Artaxerxis  obi- 
tum  die.  Sed  &  ipfi  parricidio  qua:fitum 
imperium  paucos  diesfletit.  Pcrofuse- 
nim  fcelera  ejus  exercitus ,  Cchum  fra- 
trem  e  Baftrianis  advocat.  Eum  Arn- 
xerxes  e  Cofrnartidene  genuerat  Baby- 
lonia ,  &  fili^  Xerxis  Parifatidos ,  foro- 
ris  fu£e,  maritum  fecerat-  Igitur  Nothum 
dixere  Grazci ,  quod  efTct  e  pellice  ,  ufi- 
tata  regum  libidine  procreatus.  Hicfuis 
copiis  principumque  auxiliis  fultus  ad 
regnum  producitur ,  aliena  magis  yo- 
luntate  quam  fua. 

Secundimum  promiflionibus  illedum 
ad  f e  perduci  curat ,  perduftum  in  cine- 
res  dejici  :  Perficum  id  genus  fupplicii 
erat.  Ita  exftinftus  eft  ,  cum  menfes  vi 
imperaflet,  dies  xv.  Regno  potitus  O- 
chm  ,  regium  Darii  nomen  afliimir ,  & 
opes  principum  amore  firmat.  Juda^am 
&  Jerofolymam,  prxlidente  Nehemia, 
egregiis  incrementis  provexit ,  ringen- 
tibus  licet  Sanaballete  Samarix ,  &  Tobia 
Ammonitarum  pr^efeftis. 

Sub  eo  feries  generationum ,  ^  fami- 
liarum  propagationes ,  facris  tabtdis  man- 
darunt  J-ud&i,  qux  divinis  promiffioni- 
bus  ufque  adChrifturateftimonio&do- 
cumento  forent.  Cumque  neposEliafi- 
bi,  filius  Jojadse  Pontificis ,  matrimonio 
fibi  copulaflet  extraneam  ,  Sanaballetis 
cognatam  ,  facerdotio  eum  Nehemias 
dejecit  ,  ne  profanaretur  facrum  altari 
Aaronis  genus ,  deditque  fedulo  operam, 
ut  ne  gentium  contagio  fefe  pollueret 
Dei  populus. 

Interim  vero  Grxci  atrocius  feinvi- 

cem  inteftino  bello  confumebant.  Athe- 

K  nien- 


A.U. 

35-48. 

Hehdo' 
made  V. 
finiente. 
Olymp. 
89. 

Jupin. 
Diodorns 
Sicul, 
lib.13.. 
Ttutar. 
chus  in 
Artaxer- 

Paufanias 
El.i. 
Ctejiai  ^  . 
Guid. 
ltb.\i. 


Val. 

Max,  l.§, 
cap.  2. 
Hift.ex. 
terna  j. 


Neh.iz, 
•1/.22.. 


Neh.j-. 
v.z2. 


Thucyd, 
lib..^. 


Thucyd- 

lib.s. 

Diodor, 

Sicul. 

lib.ix. 


A.M. 


jj\  DmmNothus» 

nienfes  fuCCeflu  elatiores  infulam  Laco- 
nica:  finitimam ,  deditione  occupant,  M,- 
oinetas  eThyrea,  ubieosLaceda^monii 
collocarant ,  abdudos  Athenas  transfe- 
runt ,  duces  (uos  Pythodorum  &  Sopho- 
clem,quod  Sicilixpacem  non  interpellaC- 
fent,  in  exilium  ejiciunt. 

Contra  Lacedjemonii ,  Braiida  duce , 

multas  in  Thracia  urbes  ab  Athenienli- 

bus  pelliciunt  ad  fe ,  atque  ut  domi  res 

tutiores  eflent,  duo  fervorum  millia  quo- 

rum  Ipeftata  virtus ,  &  ob  id  fufpeda  fer- 

vitus  erat ,  crudeli  coiililio ,  led  occul- 

to  ,  enecant.  Inde  tamen  Athenienfes 

clade  aliqua  a  Thebanis  affedi ,  &  amif- 

fa  Amphipoli  perturbatiores  ,  annuas 

cum  Spartanis  mducias  faciunt.  lis  du- 

rantibus ,  Brafidas  Perdicex  regi  auxilia 

adducens,  ut  abeofefraudulenterhabi- 

£um  ,  objeftumque  Illyriis  videt ,  iram 

vertit  in  Macedonas  ,  eorumque  aoros 

vaftar.  Quamobrem  orto  inter  ipfum  & 

Perdiccam  odio,  Athenienfibus  accedit 

Perdiccas ,  qui  tunc  Torone  recuperata , 

Scionasas  obfidebant;quibus  captis  poftea 

occifilque  ereptam  iis  urbem  Platseenfi- 

bus  affignarunt.  Mox  ad  Amphipolin  re- 

cipiendam  profedtus  Ce/o?2,dicacior  miles 

quam  fortior  ,  cum  imperite  adverfiis 

Brafidam  prudentiffimum  ducem  dimi- 

caret ,  in  fuga  cecidit ,  fexcentis  Athe- 

nienfium  amiifis  ;  Brajidfu  quoque,  acce- 

pto  vulnere ,  paulopoft  deceffit,  tanti  fa- 

d:us  ab  Amphipolitis,ut  ei  tanquam  urbis 

Conditori  prxftarent  honores  ,  qui  A- 

gnoni  Athenienfi  coloinas  ill:ius  dedudlo- 

ri  debpbantur,  fidamque  deinceps  cum 

Spartanis  focietatem  colerent.  Tum  vc- 

ro  Flifloamx  Rcx  Spartanorum,&  Nicm 

dux  Athenieniium  ,   decennalium  jam 

cladium  pertsfi,  utramque  Rempubl.  ad 

compofitionem  trahunt  ,   Lacedsemo- 

niis  etiam  Argivos  metuentibus  ,  qui  ex- 

fpirantibus ,  quas  diu  fervaverant ,  indu- 

ciis ,  fe  junfturi  Athenienlibus- videban- 

tur.  Fit  ergo  pnx  in  annos  t.  fcd  qu^ 

male  fida  perparum  a  bello  abfuit.  Nam 

cum  Spartani  Amphipolin  non  redde- 

rcntj.  &  Panadum  Bceoti  ev.erterent, 


quod  integrum  frierat  tradendum  Athe- 
nienfibus  ,  Athenienfes  quoque  Pylum 
fibi  retinent  ,  adnitente  interim  Alci- 
biade,  juvene  calHdo  &  ambitiofo,  ut  La-  A.  M. 
cedsemonios  inconftantise  ruptique  foe-  3//3« 
deris  convinceret.  Et  dolo  id  efFecit , 
cum  alia  non  poflet  via.Itaque  Athenien- 
les  Argivis ,  Lacones  Epidauriis  ferunt 
fuppetias ,  quafi  minus  perjurii  contra- 
herent ,  fi  ferentes  fociis  auxilia  potius 
quam  aperto  bello  dimicarent.  Ibi  Ar- 
givi ,  dum  Tegeates  infeftant ,  gravi  cla- 
de  affedli  a  Spartanis ,  foedus  cum  iis  per- 
cutiunt ,  &  rempubl.  ad  eorum  placi- 
tum  reformant.  Quam  mutationem  in- 
-digne  ferens  populus ,  ducftu  Alcibiadis 
exturbat  optimates  ,  eilque  etiam  truci- 
datis  ,  poftea  Democratiam  pro  lubitu 
reftituit.  Athenienfes  Melum  infulam, 
fervatis  tantum  ,  qui  infra  pubertatem 
erant  incolis ,  reliquifque  omnibus  in- 
terfeftis ,  fibi  fubdidere ,  milfifque  e  fiia 
civitate  colonis ,  inhabitare  eam  coepe- 
runt. 

Decimo  feptimp  belli  anno ,  qui  erat 
Darii  decimus  ,  fuadente  Alcibiade,  mul-  ^'«0"/^ 
tum  refiftente  Nicia ,  belluminSiciiiam  L'  ' 
tranflatum ,  fpecie  ferendi  ^geftanis  &  f.hns  /» 
Catanienfibus  auxilii ,  quibus  Syracufani  Nicia. 
graves  erant.  Creantur  duces  Nicias  &  Orojiuc 
Alcibiades  &  Lamachos,  tantifque  viri-  ''^■^•f-'- 
bus  Sicilia  aditur ,  utipfis  terroriefl"ent, 
in  quorum  auxilia  mittebantur.   Brevi 
poft  tempore  revocato  ad  reatum  Alci- 
biade ,  qui  tyrannidis  &  violatorum  fa- 
crorum  infimulabatur,duo  pra;Iia  fecun- 
da  Nicias  &  Lamachos  faciunt ,  &  muni- 
tionibus  circumdatas  Syracufas.commea- 
tibus  laborant  intercludere.  Quibusre- 
bus  frafti  Syracufani ,  auxilium  a  Lace- 
dsemoniis  petiverunt ,  ad  quos  Alcibia- 
des  metu  judicii  profugerat ,  eofque  ad 
bellum    patris   gnaviter   inferendum ,  Thucyd. 
cruentis  conliliis  incitabat.  Ergomitti- ''^*^' 
tur  in  Siciliam  Gylippus,  Corinthns  quo- 
que  pr^e  aliis  ad  juvandas  Syr.i.cufas  in- 
cumbentibus.  Gylippus  inclinato  ftatu, 
opportuna  bello  loca  occupa,t ,  &  pria;' 
cipioyiitus,  pofteavi^^or,  hoftescom- 

pellit 


JuJHti. 
lib  4.. 
Ditd. 
lib.il. 


Thueyd. 
lib.j. 
'Fluur- 
chu!  in 
Nieia. 


A.  M. 

3559' 


Darius  Nothus» 

pcllit  m  fiig<im  ,  Syraciifanos  ab  obfidio- 
nc  libcrat.  Sed  ciun  Athcnicnfcs  a  bcl- 
lo  terrcftri  in  n.ivalc  fe  tranftuli/Tcnt , 
Gylippus  claflem  Laccdxmonecumau- 
xiliis  accerlit,  Athenicnfcs  in  lociima- 
miffi  Lamachi ,  Dcmofthcn^m &:  Eury- 
medonta  cum    fupplemcnto  copiarum 
mittunt.  Peloponnelii  quoque,  commu- 
ni  civitatum  dccrcto ,  Syracufanis  fub- 
veniunt ,  fummifque  cx  utraque  parte  vi- 
ribus  dimicatur  a  tota  Grxcia.  Verum 
Athenienfes ,  utbelliautores  exll:iter.ant, 
ita  documentum  dedere ,  nequis  non  pro- 
vocatui  alteri  malutn  creet.  Nam  pri- 
mumpedeftri  certamine  vifti ,  &caftra 
eorum  cum  omni  publica  privataque  pc- 
cunia  cipta  funt.  Cumque  intenm  Ar- 
givis  Spartiatas  vaftantibus  fe  conjun- 
xillent ,  Lacedffmonii  manifefte  ruptum 
foedus  vociferantes ,  in  Atticumagrum 
irrumpunt  ,  duce  Agide ,  &  Deceleam , 
propinquum  urbi  callellum  ,  exftruunt. 
Huc  adviginti  fervorum  millia  Arhe- 
nis  profugere ,  nihilque  tuti  extra  muros 
civitati  manfit  Attica:.   In  Sicilia  vero 
Demofthenes  ,  clade  etiam  navali  per- 
culfiis ,  fifflicliu  res  haud  i»  cafim  dan- 
da4 ,  neque  in  bello  male  aufpicato  per- 
feverandum  cenfuit :  Nicias  contrama- 
nere  contendit ,  tandemque  ftulta  etiam 
ex  deliquio  lunari  fuperftitione  retentus, 
pefiuradedit  Rempub.  Revocati  enim  ad 
certaminis  fpem  Athenienfes  ,    infcitia 
ducum  ,  qui  Syracufanos  intra  anguftias 
maris  facile  fe  tuentes  aggrelfi  fuerant , 
magno  c&duniur  numero.  Eurymedon 
dux  in  prima  acie  fortiffime  dimicans , 
primus  cadit  ;  triginta  naves  ,  quibus 
prsefuerat ,  incenduntur.  Demofthenes, 
&  Nicias ,  &  ipfi  vi€ii ,  exercitum  in  ter- 
ram  exponunt  ,   tutiorem  fugam  rati 
itinere  pedeftri.  Ab  his  reliftas  centum 
triginta  nayes  Gylippus  invadit  ,    ipfos 
deinde  infequitur ,  infeffis  viis  carpit ,  ca- 
pit ,  moratur ,  c^edir.  Demofthenes  len- 
tus  incedcns  circumvallatur  ab  hofte ,  in- 
de  proceditur  ad  Niciam. 

Sic  XL  hominum    millia  amifla  tra- 
dit  Thucydidcs ,  qui  hoc  bellum  defcri 


75 
pfit,&  cum  ob  amiflam  fiia  tarditatc  Am- 
phipolm  ,  Athcnis  pulfiis  cfTct ,  ob  cou- 
ditam  dcinde  hiftonam  patria  rcdona- 
tus  eft.  Duces  Atticos  dum  fcrvarc  vcl- 
Icnt  moderatiores  aIiqui,Syracufani  con- 
tra  virtutcm  Dcmofthcnis ,  divitias  vc-  pUn.l.j: 
ritiNicia:,  ambos  occiderunt.  Militum  ca^-j. 
quicunquc  non  occubuerat  ,  aut  a  pri- 
vatis  occultatus  fuerat  ,  in  lapidicmas 
datus  cft,  &  plusquambarbaracrudeli- 
tate  habitus  :  donec  plerique  venditio- 
ne  ab  interitu  vindicati ,  Siciham  man- 
cipiis  implevere.  Atque  hac  clade  o- 
mnium  graviffima,  Athenienlium  opes 
conciderunt. 

Tunc  enim ,  ut  fit ,  quofefortuna,  eo-  Juflin. 
dem  etiam  favore  inclinante  hominum ,  '»*•/. 
certatim  ab  Athenicnfibus  focii  defi-  Vl"^^' 
ciunt,  plcriquetamcnhaudimpune.  E-  ^jfif^^ 
tenim  Athenienfes  opibus  quamanimis  lib.17.' 
minores,  clafTem  novamcupidiffimea;- 
dificant,  Lesbum  &  Clazomenas  reci- 
piunt,Chios,qui  inter  primos  defecerant, 
tnbus  pr^Iiis  navahbus  fuperant.E  Mile- 
to  vix  exceduntjcum  quidem  Hermocra- 
tes  Syracufanus,  Dionyfii  poftea  Tyran- 
ni  focer,  ingentia  Peloponnefiis  auxilia 
adduxiflet ,  &  Tiflaphernes  a  Dario  & 
Artaxerxe  mifTus,  fuas  quoque  copias  iif- 
dem  fociafTet.  Queis  fubafti  Athenien- 
fes  copiis  in  Samon  fe  recipiunt.  Amor- 
ges  Pifluthne  Perfagenitus  ,  quiCares 
ad  defeftionem  a  Perfis  pellexerat ,  ca- 
pta  a  Peloponnefiis  Jafo  ,  ad  Darium 
mittitur.  Inde  fafto  iterum  prxIio,&  ac- 
cepta  utrinque  clade  ,  Rhodii  deficiunt 
ab  Athenienfibus  ,  Lichas  vero  ,  dum  ni- 
mium  Dario  infoedere  attributum  difpu- 
tat,  Tiflaphernem  ofFendit ,  quempor- 
ro  Alcibiades  ad  Lacedxmoniorum  pra:- 
vertendam  invidiam ,  ab  quibus  exitium 
fibi  ftrui ,  ex  regina  Lacedsemoniorum, 
Agidi  nupta ,  &  adulterio  fibi  cognita  . 


I 


didicerat ,  ab  illis  alienandum  fuinfit , 
vir  animi  varius,  ^  morum  ■vitia  cemita- 
tis  ^  eloquentia  umbra  obtegens.  Ita- 
que  perfiialit  homini  ,  haud  nimis  eni- 
xe  juvandos  opibus  Laced^monios ,  uc 
diflejiuentibus  Grscis  Darius  arbiter 
K  i  pacis 


7^ 


^arifis  IStothm, 


Thucyd. 
lib.2. 
in  fine 
hifi. 


Diod. 
Ub.  13.     , 
JCenophon 
Hcllen, 
Ui.i. 


pacis  &  bclli  maneat^  nefi  vidis  Athe- 
nieiifibus  cum  viiloribus  dimicare  coga- 
tur.  Grata  oratio  TilTaphernifuit.  Ita- 
c|ue  rtipendia  maligne  priebere ,  clailem 
Phcenicum  non  mittere,ne  aut  viftoriam 
daret ,  aut  neceflitatem  deponendi  belii 
imponeret.  Cauiatus  eft  eam  caftigando 
Amyrtjeo  regi ,  qui  iEgygtios  in^^defe- 
diionem  impulerat  ,  conlulto  detineri. 
Interea  Alcibiades  hanc  operam  venditat 
civibus  pollicitans  amicitiam  Darii  ,  li 
Refj7.  ablevipopulo  tranllata  ad  optima- 
tes  fbret.  Sic  permittente  populo,  adni- 
tentibus  Antiphone ,  Pifandro,  Phryni- 
co,  Theramene  &  aliis,  imperiumAt- 
ticum  ad  400  proceres  devolvitur ,  ea- 
demque  mutatio  apud  Samios  ,  aliofque 
fbciorum  ,  multa  cum  difTentientium 
clade,  urgetur.  At  cum  delefti ,  infita 
genti  fuperbia,  crudeliter  in  plebem  con- 
iulerent ,  ab  exercitu  apud  Samum  Alci- 
biades  exul  revocatur,  eique  claflis  impe- 
rium  decernitur.  Interim  Lacedsmonii 
urbem  feditione  laborantem  aflultant, 
fortiterque  repulfi,  Eubceambello  ag- 
grediuntur  maritimo,  &  Athenienfes  tu- 
muituarie  erumpentes  macjna  clade  fii- 
perant.  Quo  uifortunio  terntioptima- 
tes,  accedentibus  etiam  minis  Alcibiadis, 
plerique  ad  Lacones  transfugiunt ,  cxttri 
reddunt  jurapopulo,  exercitumque  una 
cum  Alcibiade  in  urbem  revocant.  In- 
terim  Thrafybulus  &  ThrctfiUws ,  duces 
Athenienlium,  Peloponnefios  apud  Hel- 
lefpontum  navali  pugna  vincunt ,  unde 
civitati  fortuna:  fpes  melioris  cospit  re- 
fulgere,  anno  fermepof!:  expulfum  Hip- 
piam  centeiimo,  quemadmodum  videtur 
Thucydidi.  Liberatis  enim  inteftino  ma- 
lo  Athenis ,  Alcibiades  fumma  cura  in- 
ftruxit  claflem  ,  &  cafu  adveftus  prazlio, 
quod  duces  Athenieniium  cumMinda,ro 
&  Thdrna,baz,o  committebant  ,  vidlo- 
riam  peperitfuis.  Cumque  idcertamen 
paulo  poft  inflaurafTent  Laced^monii , 
fubito  totam  Athenienfium  claffcm  in 
unum  contraxit  Alcibiades,  occultata- 
que  multitudine ,  paucas  naves  in  hoitem 
aucic :  Hinc  iimulata  fuga ,  cum  interiiB 


reditum  fciret  LaCedaemoniis  a  fociis  in- 
terclufum  ,  cundlis  eos  navibus  mfed:a-  ^- ^^. 
tus ,  ad  exfcenfionem  in  terram  facien-  " 
dam  adigit.  Ibi  expofito  etiam  fuo  mi- 
lite,  pedeftri  acie  Mmdarum  fortiflime 
pugnantem  occidit ,  Pharnabazi  profligat 
copias  ,  navefque  lxxx  capit.  Quibus 
malis  fra£li  Laced^emonii ,  pacem  petie- 
re  :  quam  ne  acciperent ,  Cleophonis 
aliorumque  opera  eftedtum  eft,  quibus 
turbats  res  prxbebant  quxftum ,  ftul- 
tiflimo  errore  Athenienfium ,  honeftara 
pacem  incerto  bello  pofthabentium. 

Interea  &  Syracufanorum  auxilia  illa- 
tum  a  Carthaginenfibus  Sicili^bellum, 
domum  revocavit.    Etenim  ^geft:ani 
iterum  a  Selinuntiis  exagitati ,  cum  ni- 
hil  xqui  obtinerent ,  ficut  Athenienfes 
antea ,  ita  nunc  Poenos  in  Siciliam  attra- 
xerant.  Hannibal,  Amilcaris  olim  a  Ge-  Diod.  Si- 
loneca^flnepos,  ingenti  ftudio  per  Afri-  f«'«^^-i3. 
cam  Hifpaniamque  omnem  egerat  dele-  l^]J-^' 
ftus ,  ut  cladem  olim  familias  fliae  a  Si-  ^^,,.  jf^, 
culis  illatam ,  gloriofo  quodam  facinore  ?;e/)/jiJM 
expiaret.  Itaqueultra  centumhominum  Hflkn, 
miUia  ducit  in  Siculos  ,  Selmuntem  con-  ^*''-  \\ 
tinua  novem  dierum  oppugnacione  ca-  »5.^. 
pit ,  incolas  omnes  miferabiiiter  jugulat, 
urbemque  excindit ;  quam  tamen  poftea 
ab  amico  exoratus  ,  paucis  quibufdam 
exulibus  iterum  conceffit  habitandam, 
fub  tributo  pendendo  Carthaginenfibus. 
Eadem  fors  HimerA  fuit ,  nili  quod  ejus 
expugnatio  plurimo  ftetit  fanguine  Poe- 
nis. 

Ob  hoc  ergo  bellum  Syracufmi  claf^ 
fem  a  Laced^emoniis  repetunt ,  cujus  du- 
cem  Hermocratem  y  inftigante  Diocle 
legiflatore ,  exilio  multaverant  ,  eaquc 
erga  civem  egregiura  ingratitudine ,  di- 
greflo  jam  Hannibale ,  intefliinum  con-  !?«/««• 
flaverunt bellum SiciliK.Deftitutis autem  j~^'-^^ 
hoc  auxilio  Lacedasraoniis  ,  interim  Al-  tib.j^. 
cibiades  cura  claile  viftrici  Afiam  vaftat,  plutar- 
multis  locis  facit  pr^Iia ,  ubique  prope-  chus  iii 
modum  vidlor  ,  Chalcedonera  ,  Byzan-  ^j"^"»- 
tium  ,  aliafque  civitates  recepit  Athe-  xenophon 
nienfibus ,  multas  hoftium  naves ,  prx-  Hiftor. 
dam  ingentem  capit.  GracLi. 

Ce- 


Daritii  Nothus* 


Celcbrab.itur  tunc  Olymplas  nonagefi- 
matcrtiaADarius  Mcdos,c]iu  defccerant, 
ad  impcrata  Eicicnda  rcdigcbat.  Canipa- 
ni  Cumas ,  urbem  a  Gra;cis  habitatam, 
occupavcrant.  Romam  cum  Vejcntibus, 
Volfcis ,  yEquifque  intcrdum  ambicrue  , 
Lwius      fipius  fclicitcr  prarliati  domi  Tribunitiis 
//'6.4..        aftionibus  perturbati  fubinde  fuerant. 
yEquorum  velut  anniverfariis  armis  af- 
fiieverat  civitas.  Eo  vero  anno ,  quo  O- 
lympias  hxc  afta  eft,  M.  Papyrius,  & 
Sp.  Nautius  ab  iEquis  fugabantur  :  At 
P.  Scrvilius ,  Diftaror  a  filio  didus ,  fi- 
lium  creavit  magiftrum  cquitum,  ^quos 
caftris  exuit,  Lavicumoppidumcepit*& 
diripuit :  Idque  fcnatui  placuit  milfis  ex 
urbe  colonis  md  frcquentari. 
A.  M.  Athenis  vero  ^/t7i^;Wej  fefta  civitatis 

3/^/'       gratulatione  ,  immoderatifque  homri- 
bm  exceptus  ,  univerfe  clalli  prsficitur. 
Ei  opponunt  Lacedxmonii  Lyfandrum, 
Xenei>hon  &  in  locum  Tiflaphernis  ,  Darius  rex 
Hili.        Perfarum  ,  filium  fuum  Cyrum  lonia; 
Cracl.i.  Lydiceque  prsficir,  a  quo  Lacedxmonii 
auxiliis  opibufque  ad  fpera  fortuns  prio- 
ris  iterum  funt  eredi'.  Aufti  igitur  viri- 
bus,  dum  Alcibiades,  allurapta  parte  claf-. 
fis  ,    agros  Clazomenios  &  Cumxos 
Diod.       longa  pace  divites ,  fecurus  populatur  , 
tib.i:^.      Antiochura  ejus  legatum  apudNotium 
J«/?;«.      vincunt,  xxii  navibus  fpoliant ,  ipfum- 
N'ep'^l.  quemoximperatorem  repentino  adven- 
cii,, '        tu  opprimunt  ,  tanta  palantium  caede  , 
ut  plus  vulneris  Athenienfes  acciperent 
eo  prxfio  ,  quam  fuperionbus  dederant. 
Tantaque  in  Alcibiadem  fubortaeft  in- 
digmtio ,  ut  ex  continenti  eiCononem 
cum  decem  coUegisfuccefToreramitte- 
rent,  arbitrantes  viftos  fe  nonfortuna 
belli ,  fedfraude  imperatoris ,  in  quo  vi- 
gor  ingenii  &  morum  luxuria  orania 
credibilia  faciebant.  Veritus  igitur  mul- 
titudinis  impetum  Alcibiades  ,  iterum 
exul  voluntarius ,  in  Thracia  tria  caftel- 
la  communivit ,  ibique  fe  Barbarorum 
pra.'da  aluit.  Interira  Agis ,  nudatis  mi- 
litum  robore  Athenis  ad  trigintahomi- 
num  millia  circumftidit,fed  fruflra.  Cives 
enim  mafcule  adhuc  patriam  tuebantur. 


77 


Ncc  dejedlius  Syracufani  fuam.  Nam 

Hermocratem  cxulcm  cum  tnbusmilli- 

bus  pcr  amicos  intromiflum  ,  intra  moc- 

nia  armati  opprefTcrunt ,  Dionyfius  quo- 

quecumaliis,  promortuofe  intcrcada- 

vcra  tencns ,  in  vindidlam  civuim  nccis , 

Siciliarquc  tyrannidim  fato  quodara  fuo 

fervatus  eft. 

Nara  cum  poftea  HimilcoaSyracu-  Diodor. 

fana  clalTc  viftus ,  Hannibalcm  fibi  col-  'Sicul. 

Icgam  ad  perfequendos  bcUo  Sicilienfes        'i' 

adfciviflet ,  iique  ad  trccenta  hominum 

millia  adverfus  Agrigentinos  ,   Siculo- 

rura  ditiffimos  ,  ducerent ,  Syracufani 

quidem  initio  miffis  ingentibus  auxilus, 

Posnorum  partem  proHigarunt ,  &  ca- 

ftris,  circumraifTo  paffim  equitatu,  com- 

meatura  interclufere  aliquandiu:fed  poft- 

modum  rapto  e  mari  fruraento  quod 

Syracufanis  advehebatur,  refocillati  Poe- 

ni ,  Agrigentinorum  res  ad  defperatio- 

nem  redegerunt.  Captiun  Agrigentum, 

incol^e  difperfi  aut  occifi  ,  exules  multi, 

Dionyfio  autore  Syracufis  fufcepti  funt. 

Dionyfius  vero  duces  crirainancio  efFe- 

cit ,  ut  tibi  fumma  belliin  Poenos  com- 

mitteretur ,  efliftoque  fibi  ab  ^mulis  pe- 

riculo ,  fexcentos  corporis  cuftodes ,  ut 

quondam  Athenis  Pififtratus ,  impetra- 

vit :  atque  ex  eo  conciliatis  fibi  vulgi  mi- 

litaris  ftudiis  ,  invafit  tyrannidem,  quam 

rara  talibus  inftitutis  felicitate ,  lxii  an- 

nos  ad  finem  ufque  vitje  tenuit. 

Eodem  tempore  Athenienfes ,  conti- 

nua  fortuns  varietate  abflimpti  magis 

quam  victi ,  ad  jugum  accipiendum  prx- 

parantur.  Lacedaimonii  Lyfandrum  cum 

Callicratide  duce  mutaverant.   Is  De- 

lium  Chii  propugnaculum  ,  Teios  ,  Me- 

thymnamque  urbes  recipit  ;    ad  Mity- 

lenem  progreflus  ,  a  Cononis  quidem 

milite  in  fugara  ao-itur :  at  mox  coadis 

.0.         o 
in  unum  viribus  ,  Cononem  in  portu 

obtidet,  vi£trices  Athenienfium  naves 

XXX  a  reliquis  avulfas  capit. 

Conon  lignificatocivibusfuispericu- 

lo  ,  ad  experiundam  denuo  fortunam 

maris  eos  hortatur.    Igitur  confum.pta 

fere  juventute  ,  Athenienfes  peregrinis 

-K   3  ci- 


Darim  Nothui*  Artaxerxes  Ummon» 


Xf.noph, 

nb.z. 

Uelten. 

Jufiin. 

lib.f. 

Dlod. 


cmtatem ,  libertatem  fervis ,  damnatis 
impunitatem  dant ,  eaque  ex  colluvio- 
ne  confcripto  exercitu ,  apudyigriaufeu 
cruento  praslio  •vincunt  Callicratidem , 
amifloque  fuorum  robore  ,  LxxviiLa- 
cedsemoniorum  naves  corrumpunt,  at 
perfequi  vidloriam  fuorumque  humare 
corpora  infurgente  tempeftatum  vi  pro- 
hibentur.  Quare  non  tam  ad  percipien- 
dam  rei  bene  geftse  laudem ,  quam  ex- 
iblvendam  vindi6lam  negHgentis ,  cita- 
ti  Athenas  duces  ,  ftolido  civitatis  judi- 
cio  capitis  damnantur  ,  clafle  Philocli 
commendata.  Sub  hsec  Lacedxmonii  A- 
ratum  defundlo  Callicratidi  fubftituunt, 
addito    ei  confiiltore    Lyfandro  ,   qui 
Thafiim  Carije  urbem,,  quod  cum  Athe- 
nieniibus  faceret ,  folo  ^quat ,  Lampfi- 
cum  capit ,  inftauratifque  navibus ,  At- 
ticos  duces  ad  pr^elium  apud  iEgofpota- 
mos  committendum  alhcit ,  alletlis  pu- 
gnandi  non  facit  copiam ;  fed  cognito, 
I%iIocIem  cum  xxx  navibus  e  portu 
/blvifle  ,   eas  adortus  folas  profternit. 
Inde  verfb  in  reliquara  claflem  impetu, 
priufquam  fe  ad  prjelium  parare  xefto- 
respoflent,  vincit.  Dux  Conon ,  defpe- 
rato  Athenas  reditu,  cum  populifuro- 
rem  pertimefceret ,  ad  Evagoram  Cy- 
pri  principem  profugit.  Militum  pleri- 
que  terreftri  fuga  dilapti ,  Seftum  perve- 
nere.  Centum  odlingenta  naves  perdi- 
tx ,  demptis  ofto  illis ,  quas  Conon  in 
Cyprum  abripuerat.  Philocles  jugulatus, 
Seftus  oppugnata ,  viftis  infijltatum  bar- 
bare  ,  triremis  triumphatoria  Spartam 
raifla  cum  fpohis  ,  a  quibus  cum  fura- 
ces  manus  non  cohiberet  Gylippus ,  ca- 
pitis  anquifitus ,  foga  fe  proripuit ,  indi- 
gnus  fane  viftor ,  qui  viftrici  frueretur 
patria ,  quod  fibi  potius  quam  illi  vin- 
cere  voluiflet.  Interim  Lyfander  tribu- 
tarias  Athenienfium  civitates  quas  metus 
dubise  belli  fortunse  in  fide  tenuerat ,  vo  - 
luntarias  recipit ,  nec  aliud  ditionis  A- 
thenienfium  ,  prxter  urbcm  ipfam ,  re- 
linquit.  Deflcta:  ac  prope  perdit^e  urbi 
ambo  Spartanorum  reges ,  Agis  &  Pau- 
fanias  fuperveniunt  ,  &  obiidione  cir- 


cumdatam  fame  urgent ,  Lyfandro  pa- 
ritercumccc  navibus  Pyrasum  infiden-  P^»tar~ 
te.  Igiturlongafame,  affiduifque  fune-  "^"^J^Jf^ 
ribus,  fubadli  Athenienfes  ,  pacem  pe- 
tunt ,  eamque  ^gre  multis  reclamanti- 
bus  impetrant.  Data  eft  non  fine  fervitu- 
te  ;  nimirum  ut  demifla  Pyrasum  verfus 
muris  brachia  dejiciant ,  &  xxx  e  fuo  cor- 
pore  accipiant  redlores.  In  has  leges  tra- 
ditos  Athenienfes  ,  dominos  antea  maris 
^Crxclx,  Lyfandro  permittunt  Lace- 
da:monii,  a  quo  Reipublicaz  jura  acci- 
pianr.  Erat  annus,  ex  quo  coeptum  fuc- 
rat  bellum ,  vicefimus  feptimus ,  a  Tro-  Diedar. 
ja'circitur  idcc  oftogelimus  ,  quo  &  Stc.Ln^. 
Darim  rex  Perfarum  decejjtt  &  Tiionyfim 
Syracufana  pene  tyrannide  excidit ;  quam 
tamen  cum  mercenariorum  virtute  mi- 
litum(quorum  fide  ftare  tyrannis  confue-         "?"* 
vit )  brevi  recuperaflet  ,  tranfegit  cum 
Poenis  ,  ut  Gelam  &  Camarinam ,  reli- 
quafque  urbes  bello  expugnatas  fibiha-  nhdor; 
Berent,  ipfe  retineret  Syracufas ,  reliqui  J/V./.13. 
Siculifuojureviverent.  Suida^. 

Hac  tempeftate  Sopf^ocles  palmam  e  fj^^e"ao.- 
fabula  adeptus ,  prse  Ia:titia  obiifle  tradi-  yaier, 
tur ,  Euripides  vero  apud  Archelaum  re-  Max.L^. 
gem  Macedoni^  canum  laniatu  periifle.  wf.12. 
Diagoras  Melim  ,  Deos  irridens  Atticos, 
profcriptus  eft ,  talentumque  percufTori 
promiflum.   Euclides  Meaarenfis  cum 
vita:  periculo  Socraticam  haufit  difcipli- 
nam ,  quod  Athenis  reperiri  capitale  du- 
ceretur  Megarenfibus. 

Artaxerxes  Mnemon. 
T\  Ario  regi  Perfarum  oftavo  fuccef^  A.  M.    , 

fit  Arfaces  filius  ,  qui  ob  virtutem  3S^7- 
avi  Artaxerxvs  nomen ,  &  ex  memorix     ^ , 
prscellentia   Mnemonis   cognomentum  £>an.8. 
lumfit.Dominabatur  tunc  Syracufis  Dio-  etym^. 
nyfius  ,  firmataque  cum  Pcenis  pace,  94-; 
totius  Siciliar  imperium  animo  comple-  j^'"^'"'- 
xus  ,  dumalienaappetit,  penefuaamit-  ^iiff^/ 
tit  iterum.   Conftat  rebellione  civium  /,-43. 
eo  defperatione  adduftum  ,  ut  de  tyran- 
nidc  deponenda  confiiltaret.  Sed  a  Phi- 
lifto  hifloriographo  animatus  ,    dicente 
epitaphium  eile  egregium  tyrannidem ,    ' 

Cam- 


jirtaxevtKs  Unemon* 


7!> 


A.  M. 

JCenoph. 

HtlUn. 

I.z. 

Diodtr. 

Sic.1,2, 

Idem 

l-H. 

Jufiin. 

l.j. 


Cornel. 
Nepos 
Thrajy- 
bult. 


Cimpanomm  opera  receplt  principa- 
tum,  &  paulopoftCatanam,  Naxon, 
Ennam  ,  Leontinos ,  aliaque  oppidadi- 
tionifuaradjunxit. 

Dcterior  interim  Athenienjium  fortu- 
na  erat ,  quibus  non  unus ,  fed  triginta 
limul  ityr^ww  imperitabant.  Reftores  e- 
nim  a  Lyfmdro  conftituti ,    infclHores 
patria^hoftibusiplisevafcrunt.  Ca;dcs  ci- 
vium  ab  Alcibiade  duxerant  aufpicandas  , 
ne  eflet  qui  crudclitatis  poenas  exigerct. 
Huncexitinere  ad  Artaxerxen  interce- 
ptum ,  in  cubiculo  fuo  crcmarunt ,  pro- 
curantc  Pharnabazo ,  quem  calumniis  i- 
nimicum  ei  reddiderant.  Atque  has  qui- 
dem  ille  poenas  libidinum  &  inconftan- 
ti^e  fu^  perfolvit.  Tyranni  autem  hoc  ul- 
toris  metu  liberati ,  miferas  urbis  reli- 
quias  ca:dibus  &  rapinis  exhaurire ,  plu- 
refque  ofto  menfium  fpatio  in  pace  occi- 
dere,  aut  fugare,  quam  bellum  dccem  au- 
nis  abfumferat.  Id  cum  difplicere  uni  de 
fiio  grege  Therameni  didicilTent ,  ipfum 
quoque  ad  terrorcm  omnium  cicutam 
bibere  cogunt.  Fitigitur  exurbepallim 
fuga  omnium ,  vetitoque  ne  quis  exules 
reciperet ,  Argos  fe  plerique  aut  Thebas 
conrcrunt.  Inter  eos  erat  Thrafybulm  , 
vir  ftrenuus  &  domi  nobilis ,  qui  rebus 
arftis  &  conclamatis  audendum  aliquid 
pro  parria  ,    etiam  capitis  periculo  ra- 
tus ,  collefta  exulum  manu ,   caftellum 
Phylen  Atticorum  finium  occupat.  Eum 
I/menias  Thebanus  &  Lyfias  Syracufi- 
nus  orator  privatis  opibus  hberaliter  ad- 
jutabant.  Tyranni  intereaimmemores, 
nihil  in  beUo.  pro  levi  habendum  ,   exu- 
lum  coiiata  principio  afpernari :  propius 
accedentes  ,   dum    repellere   cupiunt  , 
vinci,  fiifpefta  deinde  Athenienfium  fi- 
de  ,  extraneis  militibus  tyrannidem  tue- 
ri :  Thrafybulum  etiam  donis  aggrcdi , 
utpatriaj  amorem  vanis  opibus  commu- 
taret.  Omnia  fruftra.  Thrafybultaemm. 
affluente  undiquaque  milite  audior ,  in- 
\'adit  Pyrsum  ;    Critiam  &   Hippolo- 
chum,  tyrannorum  fsvifHmos ,  pra^ho 
occidit ;  fugientes  cives  oratione  demul- 
cet,  XXX  fe  dominis ,  non  patri^e  inferre. 


armaproclamat.  Itaque  revcrfiis  in  ur- 
bcmcxercitus  (tria  civium  millia  con- 
fcripfcrant  tyranni)  xxx  illos  in  ordincm 
rcdigit ,  alios  deccm  dciignat ,  mox  ean- 
dem  iniquitatis  viam  ingreflos.  Tyran- 
niEIeuIinem  digrclli  Laccdazmonios  iii 
auxilium  advocant ,  Athenienfes  accu- 
fant  defedionis.  Mittitur  e  credulis  Ly- 
fander ,  qui  Thrafybulia,nos  in  Pyrxo  ob- 
fidct ,  reddidifletquc  tyrannis  civitatem, 
nifi  rexSpartanorum  fuperveniflet  Pau- 
fanias :  qui  adduftis  ad  paccm  petcndam 
PyrEBcniibus ,  tradidit  urbem  ,  exclufa 
tyrannorum  fadlione ,  julTaque  apud  E- 
leufinem  fubfiftere.  Hos  deinde ,  cura 
copias  parare  refciviflet  populus ,  in  col- 
loquium  vocatos  ,  ceupacis  viftimas  ju- 
gulavit.  Sic  membra  civitatis  diflipata  in 
unum  corpus  coiere  rurfus ,  &  ne  qua 
diflenfio  ex  ante  aftis  nafccretur ,  decre- 
tum ,  jurata  in'iuriarum  oblivione  fepe- 
liendas  in  perpetuum  inimicitias ,  qu^s 
hx  clf,ivti?ioii  appellata. 

Dum  Athenis  ifta  fiunt ,  in  ^Jin  ora.n- 
de  inter  Artaxerxem  &  Cyrum  fratres 
bellum  exardQkk.  Cyrum  Darius  patcr 
Cappadocia: ,  lonias ,  ac  Lydise  pr^efe- 
cerat ,  Artaxerxi  natu  majori  dederat 
imperium.  Sed  Cyrum  maternus  amor 
ad  fpes  altiores  improbius  accendebat. 
OcGuIte  pafHm  amicos  parantem  defert 
ad  regem  Tiflaphcrnes ,  imperioque  in- 
fidiari  criminatur.  ArccfTitum  ad  fe, 
atque  innocentiam  fimulantem ,  aureis 
compedibus  vincit  Artaxerxes ;  ne  in- 
terficerctur ,  matris  prccibus  datum.  Di- 
miflus  igitur  Cyru^ ,  inimicior  ex  peri- 
culo  illataque  contumcliafaftus ,  auxilia 
undique  contrahit.  Lacedsmonii  me- 
morcs  fe  Athenienfibello  enixe  ab  eo  ad- 
jutos ,  fuppetias  decernunt :  Tamos  JK- 
gyptius  adducit  claflem.  Stipendiario- 
rum  XIII  millia  Clearchus ,  Byzantio  ob 
tyrannidem  pulfus  ,  Chirifophus  e  Sa- 
mo,  Proxenus  Thebanus ,  comite  Xeno- 
phonte  (qui  expeditionem  deinde  lite- 
ris  mandavit  )  aliique  duces  confcripfe- 
re.  Pecuniam  Epyanaxa ,  Syenneiis  Ci- 
licum  regis  luor  prxbebat.  Vifufque  eft 

Cyrus 


An,  tod. 


Xenohh. 

de expe- 

ditione 

Cyri  Ibi. 

i.Diodor. 

/.  ,+. 

Jufiin. 

l.j. 

Ctejiai^ 

/.15. 


A.  M. 


Ctefias 
lib.  2.O. 
tipud  Pho- 
lium,  e^ 
Pliuar.  in 
Artax. 
Juftin. 
lib  6. 
Xenoph. 
de  expe- 
dit.  Cyri 
i-6.  &j. 
J3iod. 
lib.  14. 
Ctejias 
lib.il. 


2q 

Cyrus  digntis  miperio  opes  animofque 
habere  ,  cum  jultim  &  fortitudine  ac 
comprimis  liberalitate  enitefceret,quibus 
artibus  effecit  ,  ut  plurimi  fuum  caput 
periculis  ipfius  caufa  objeftarent.  Com- 
paratis  ergo  centum  &  viginti  millibus 
militum ,  per  Phrygiam  ,  Ciliciam  ,  Sy- 
riam  ,  Arabiam  ,  Babyloniam,  ad  Medo- 
rum  ufque  fines  duxit,  ac  virtute  Gr:EC0- 
rum  profligatis  pene  Artaxerxis  copiis, 
qua;  fecundum  Xenophontem  millies 
mille ,  fecundum  Ephorum  autem  qua- 
drino-enta  millia  excedebant ,  temerita- 
te  propria  viftoris  fruftum  amilit.  Per- 
rupta  enim  cohorte  regia  •,  dum  interfi- 
ciendi  fratris  laudem  ,  pugnxque  fuo 
marte  difceptandas  cupidius  quam  pru- 
dentius  afFe£lat ,  vulnerato  Artaxerxe , 
fed  a  ftipatoribus  fubtrafto  incerto  i£lu 
confoditur ,  ^vince^s  fane  egregius ,  fi 
mortem  hanc  non  fraternis  odiis ,  fed  pa- 
tri^  faluti  impendiflet.  Interfeftores  e- 
jus  fe  profefli  poftmodum  ,  regina  ma- 
tris  infeftatione  perierunt. 

Tum  vero  Spartani  more  ingemi  hu- 
mani ,  o^uo  plura  habent ,  eo  majora  cu- 
pientes,  totius  Alia;imperiumafFe£lant; 
occafione  impulfi  focietatis  ,  quam  ur- 
bes  Cyri  partium  in  regios  Satrapas  ex- 
petebant.  Etenim  Artaxerxes  Tiflapher- 
ni  fuam  filiam  omnefique  Cyri  provin- 
cias  dederat ,  cujus  etiam  fraude  evoca- 
tos  ,  velutadconviftum,  duces  Gr^co- 
rum  ,  qui  Cyro  militaverant  ,  occidit 
omnes  excepto  Menone  Theflalo.  At 
milites  Chirofopho  &  Xenophonte  du- 
ftoribus ,  neque  armis  a  tanto  exercitu 
vinci ,  neque  dolo  capi  potuerunt ,  re- 
vertentes ,  interindomitasnationes,per 
immenfa  itineris  fpatia ,  per  varios  ca- 
fus ,  perpetuaque  praslia  &  pericula ,  ad 
Pontum  fe  penetrarunt ,  ubi  cum  aliquot 
menfibus  Seuthi  Thracum  regulo  mili- 
taflent  ,  tandem  Thymbroni  Lacedce- 
moniorum  duci  in  Lydia  conjunfti  fimt. 
Praserant  tunc  Lydise  Artima<;,  Phrygiaj 
Artacamas ,  Lycaoni^E  &  Cappadocise 
Mitliridates,  Cilicise  Syennefis ,  Phoe- 
niciae  &  Arabi^  Dernes ,  Syrix  &  Afly- 


ArUaerxes^Ummon^* 


nx  Belefis ,  Babyloni  Roparas ,  Media; 
Arbaces :  Phafianis ,  Hefperitis  &  Ar- 
meniis  Teribazus :  Paphlagonice  Cory- 
las ,  Bithynis  Pharnabazus.  Charduchi, 
Chalybes  ,  Chalda^i ,  Macrones,  Colchi, 
Mofynxci ,  Geta; ,  &  Tybareni  fui  erant 
juris  finguli.  Perque  has  gentes  univer- 
fas  Grxd  perruperant  ,  cum  e  decem 
millibus  reliqua  fex  miilia  Thymbroni 
jungerentur ,  duce  Xenophonte.  R.eli- 
qui  in  itinere  aut  cxC\ ,  aut  dilapfi ,  aut 
tempeftatibus  enecati ,  aut  capti  vendi- 
tique  fuerant.Iis  fubnixus  auxiliis  Thym- 
bro ,  Pergamum ,  Teuthraniam ,  Hali- 
farniam ,  aliaque  oppida  Tiflapherni  fu- 
bito  ademit.  Sed  cum  ad  Lariflam  \\xxt~ 
ret ,  fbciis  gravis  &  infeftus  ,  impar  ei 
bello  eft  juJicatus  ,  fufFediufcjue  illi  ab 
Ephoris  Dercyllides  advenit  in  Afiam : 
qui  ftatim  oftendit ,  quantum  inter  cor- 
darum  &  focordem  bellatorem  interef- 
fet.  Vires  enim  aftu  fibi  dodus  adftrue- 
re ,  fimulata  cum  TifTapherne  amicitia, 
Pharnabazum  foIumaggrefTus  eft ,  uno- 
que  oftiduo  novem  yEoIia:  cepit  oppida, 
ac  ne  fociis  oneri  z^tt ,  in  Bithynia  hi- 
bernavit.  Mox  per  inducias  Cherfbne- 
fum  adverfus  Thraces  communivit ,  ma- 
gnificifque  honeftatus  muneribus  in  A- 
fiam  reduxitcopias. 

Dum  ille  ob  pr^eclare  obitam  mili- 
tiam  pr^emiis  afficitur ,  &  Ctefias  Cni- 
dius  ob  irxedicinse  peritiam  in  honore  eft 
Artaxerxi,  Athenienfes  Socratem^hxlo- 
fophum ,  quod  Deos  eorum  contemne- 
ret,  capitis  damnant ,  mox  feipfbserro- 
ris ,  quod  tanti  pretii  virum  temere  ab- 
fumptum  fruftra  defiderarent.  Igitur  ac- 
cufatores  ejus  Anytum  &  Melitum-,  ne 
didla  quidem  caufa,  mortuo  inferias  mit- 
tunt.  Vnryfatis  mater  Artaxerxis  ,  in 
nurumfuam  ^^/«zir^wferaliardens  odio, 
crudeli  eam  fraude  peremit.  Nam  difle- 
fta  cultro  avicula ,  cujus  alterum  latus 
veneno  tinxerat ,  alterum  non  ,  unam 
partem  ipfa  incolumis  edit ,  altera  regi- 
wx  mortemattulit.  Txxvswtxo  dmbisin 
locis  bellum  fumma  vi  inftruebatur  ,  ab 
Artaxerxe  in  Afia  adverfus  LacedKmo- 

nios. 


Xenoph. 
lib.-j. 


Olymp. 

9S- 

Xenoph. 


Di»dor. 
Sicul. 

lib.%^. 
Ctefat 
lib.lJ. 
A.M. 


Tlut. 
Artax. 


jirtaxerxes 

nios ,  cum  quibiis  Pliarn.ibazus  &  TifTa- 
phcriics  indiici.is  crant  p.uT:i ,  &  a  Diony- 
iio  in  Sicilifi  advcrfus  Cartliagincnfes,  qui 
Grxcas  ibidcm  civitates  dura  lcrvitutc 
prcmebant.  Allicicbat  Dionylium  lucs, 
gnarum  prxcipuas  Pcenorum  vircs  ea 
Erdiliime  proftratas.Qiiarc  bcnignius  ha- 
bitis  Syracufanis,  ofteniaqueprardaPu- 
Diod.  nica  ,  haud  difficultcr  cxpeditionem  fu- 
/.  H-  mere  pciTualit.  Armorum  vim  ftupen- 
dam  ,  conquilitis  hinc  inde  artificibus , 
catapukas  quoque  &  quinqueremcs  pri- 
mus  tunc  comparaverat ,  ftipendioquc 
&  prsmiis  infupcr  ingeniavirorum  ex- 
Liv.l.f.  citabat.  Quemicmulati  Romani  ,cc£^q.- 
runt  itidem  sera  perfolvere  militi  ,  at- 
que  hoc  padlo  plebem  libi  patrcs  obfe- 
quentifiimam  reddere  ,  adeo  uc  crea- 
tis  iterum  loco  Tribunorum  militarium 
Confuhbus  ,  Anxur  ,  qux  nunc  Tarra- 
cim  eft,  animofe  expugnaretur. 

At  Dionyiio  fub  lignis  erant  lxxx  pe- 

ditum  ,  tria  equitum  miUia ,  naves  lon- 

gs  cc  joneraria:  I3  ,  fulTimifque  viribus 

Mofjam  PcEnorum  coloniam  oppugna- 

bat.    In  hanc  ,    clanculum  x  triremes 

immittit  Imilco,  Prstor  Carthaginen- 

lium  ,  qus  nodlu  in  portum  Syracula- 

num  inveftse,  centum  iis  triremes  omni- 

bus  infciis  corrumpunt.    Mox  addudla 

centum  navium  claflc ,  Motyje  obiidio- 

nem  folvere  conatur  Imilco  ,  fed  forti- 

Olym^.     ter  repelHtur.  Motya  plurimo  utrinque 

9°:  fanguine  defenfa  oppugnataque ,  Diony- 

^^■l  T'     fio  dedit manus.  Sed Imilco  mox  fortior 

' "  "*"  ab  Carthagincnfibus  reverfus ,  ultra  cen- 

tum  &  triginta  peditum  ,  quatuor  equi- 

tum  millia ,  fexcentis  advexit  navibus , 

queis    Erycem  capit  ,  recuperat  Mo- 

tyam  ,  Meflanam  etiam  diruit ,  Diony- 

uum  a  multis  civitatibus  defertum  ,  Sy- 

racufis  regia  urbe  includit.  Inde  Lepti- 

nem  clailis  Siculs  pr^efeftum  fiiperat , 

naves  Dionylii  centum  partim  capt^e , 

partim  obtritse  ,  csfa  virorum  viginti 

millia  ,   ac  portu  Syracufano  bis  mille 

navium  clafle  obftrufto ,  urbs  ab  exer- 

citupedeftri  circimifefla^ft.  Eafelicita- 

te  intumefceiis  Himilco  ,  ut  nihil  facri 


MneTnon,  g  j 

proEmique  habuit  ,  ut  mortuorum  (c- 
pulcra,  ut  Dcorum  ,  qui  putabantur, 
templa  expilavit  ,  i^atim  ex  adverfo  ab 
a:terno  ca;li  Numine  eft  oppuo-natus.  Pe- 
ftis  enim  Tiolentiftimacorripuitcxerci- 7«/?'". 
tum,  magnaque  ejus  partium  multitu-  '•  '5« 
dinc  abfumta ,  reliquos  in  ftuporcm  egit. 
Centum  8c  quinquaginta  hominum  mil- 
lia  ea  lue  feruntur  periifle.  Eaoccalionc 
belle  ufus  Dionyfius ,  fimul  terra  mari- 
que  filenre  luna  invadit  hoik'm  ,  cumquc 
ignem  navibus  admotum  ventus  lon^ius 
tuliflct ,  pleramque  Pocnorum  claflcm 
cremat ,  milites  acie  fufos  in  caftra  re- 
pellit  ,  obfefTorefque  fuos  obfidet.  Ni- 
mirum  perbrevi  apparuit:  quainjitim- 
becille  hominum  adverfm  CAleflesirctsro- 
bur.  Nam  HimiIco,rebus  defperatis,abi- 
tum  fibi  auro  redemit  ab  Dionyfio  quem 
antea  extrema  iibi  coegerat  timere  ,  le- 
ttiique  Carthaginenfibus  fuga:  fociis , 
trepidus  in  Africam  refUgit.  Siculi  auxi- 
liares  domum  quifque  dilapfi.  Reliquam 
Barbarorum  multitudinem  Syracufani  DioL 
addixere  fervitio  ,  demptis  Hiipanis ,  qui  SiclHf 
cum  pro  libertate  mori  decreviflent  per 
Caduceatorcm  eam  impetrarunt ,  &  in 
ftipatoresDionyfii  allefti  funt- 

Tantis  Carthaginenfium  infortuniis 
exerciti  Afri ,  rebellionem  moliuntur.a- 
fpernatique  imbecilles  &  contufas  undi- 
que  vires  Carthaginis  ,  Tunetumoccu- 
pant ,  in  aciem  procedentes  intra  muros 
coercent.  Sed  ut  iiint  vulgi  motui  incon- 
y?^w;^w/,colIuviesducentorummiIlium, 
deficiente  commeatu  &  confiliis  fubito 
diiTipata  emarcuit ,  nec  Dionyfii  in  Pce- 
nos ,  nec  Foenorum  in  Siculos ,  nec  A- 
frorum  in  Poenos  confilia  &  molitiones 
eum ,  quem  repertores  yoluerant ,  exi- 
tum  habuere. 

Imilco  pert.-efus  infami^  ,  inedia  fibi 
vitam  detraxit. 

Nec  felicior  Tiflaphernis  per  Afiam 
fuit  expeditio ,  initio  la:ta  quidein ,  fed 
funeilia  fine.  Primum  Artsxerxi  autor 
fuit  ,  ut  Cononem  e  Cypro  evocaturri , 
navali  bello  prsficeret',  Lacedarmoniis 
interim  Eleos  per  Agidem  regem  edo- 
L  man- 


Jiidin. 
iib'.6. 


JDiod. 

lib.i^. 

Xenoph. 

lib.-}. 

Hijt. 

Gracor, 

Flut.in 

jigejilao. 


2i 

mantibus ,  cui  Agefilalis  frater  fucceffit : 
pra:terito  ejus ,  ob  {ufpedlam  originera, 
lilio.  Agefilaus  egregiis  cum  copiis  in 
Afiam  miffus,  petitumque  aNephreo  , 
^gyptiorum  rege  (Juftinus  Heriynio- 
iiem  vocat)  claffis  auxilium  eft.  Ita- 
que  par  ducum ,  cjuibus  omnia  pene  paria 
Numen  dederat  ,  inter  fe  commiflum. 
Sed  Cononem  feditio  militum  invadit , 
eo  inftantius  dcbita  pofcentium  c^ogra- 
'viorem  fub  magno  duce  militiam^rxCu- 
mebant.  Conon  diu  rege  per  epiftolas 
fruftra  fatigato  ,  ad  poftremum  ipfe  ad 
eum  pergit ,  nec  fine  adoratione  admif- 
fus ,  ne  patrise  dignitatem  violaret ,  per 
internuncios  agere  maluit ,  quam  fervi- 
tutis  fignificationem  dare.  Ergo  unum 
impenla;  procuratorem  pofcit ;  caufatus 
■perniciofujn  ejfe  plurium  in  re  numma- 
ria  minifterium.  Dato  ftipendio  ,  nullam 
agendis  rebus  moram  paffus ,  multa  for- 
titer  ,  multa  feliciter  facit ,  agros  hofti- 
les  vaftat ,  urbes  expugnat :  Rhodios  a 
Lacedxmoniorum  avellit  fbcietate  ,  eo- 
rumque  etiam  urbe  rccipitur.  Tumqui 
donatum  ex  /Egypto  frumentum  adve- 
hebant ,  dum  confidenter  infiil^ ,  tan- 
cjuam  amicas  ,  naves  advertunt ,  totum 
apparatum  Conon  intercipit.  Mox  etiam 
Lxxx  Phceniffis ,  decem  Ciliffis  navibus 
clafle  au(5ta ,  terribilis  fe  per  univerflim 
mare  infert. 

Nec  fegnior  ^^p/?/<»^  univerfam  Ly- 
diam  ad  ipfasufqueSardesprxdas  habet, 
pertradafque  in  infidias  Tiflaphernis  co- 
pias  difpergit ,  atque  ejus  opulentiffimis 
caftris  potitus ,  quse  clades  TifTapherni , 
tanto  regis  amico  capite  ftetit.  Nam  Ar- 
taxerxes  tam  indigne  accepit  jaduram, 
ut  imperium  ei  abrogaret  ,  fucceflo- 
rcmque  mitteret  Tithrauften  ,  qui  Co- 
lofTas  profeftus  Phrygiae  ,  Tiflapherni 
in  balncis  capto  caput  pra;cidi ,  &  ad  re- 
gem  deferri  mandavit.  Non  fine  opta- 
tiffimo  Paryfitidis  regin^  gaudio ,  ul- 
tionem  hanc  l;Iu  fui  Cyri  manibus  du- 
dum  exigentis. 

Paulo  poft  eadem  Nemefis  Lyfandrum 
Athenarum  perniciem  perdidit.   Nam 


.Artaxerxes  Unemon, 


qua  invidia  Athen^  conciderant  ,  jam 
occulte  etiani  in  Spartam  exardefcebat, 
inflammata  acrius  auro  Perfico  ,  quod 
Tithrauftes  clam  dari  principibus  cura- 
verat.  Intolerabilis  quippe  interpares  ni- 
mi&felicitatiipotentiaqueperfuafio.Qw.- 
re  cum  Phocenfibus  Iitigiis  mifcerentur 
Laceda;monii,  Athenienfes  Boeotis  o- 
pem  ferunt,  ducemque  Spartanorum  Ly- 
fandrum ,  ac  Phocenfium  non  paucos  , 
Haliartum  oh{\A.tr\tQ.s  trucidant .  Faufa- 
nioi  dux  alter  Lacedsmoniorum ,  quod 
c£Efbrum  cadavera  non  marte  ,  fed  per 
inducias  rcpetiflet ,  domi  proditionis  ac- 
cufatus ,  vitanda::  mortiTegeam  inexi- 
lium  proficifcitur. 

Idem  in  Lacedjemonios  odium  Argi- 
vos  &  Corinthios  Boeotis  adjunxit ,  qui- 
bus  ftatim  Euboea  univerfa  ,  Leucadii, 
Acarnanes ,  Ambraciotse  &  Chalciden- 
fes,  Thracia:  accola: ,  unanimi invidia  ac- 
ceflerunt ,  foedufque  Lacedasmonus  for- 
midolofum  iftum  :  Heraclea  ipfbrum 
colonia  expugnata  ,  Phocenfes  ab  Ifme- 
nia  Thebano  csefi  funt.  Janique  ipfi  Spar- 
ta^minabanturprincipes  Grascorum  po- 
puli ,  cura  Agelilaus  ex  Afia ,  ubidudum 
res  magnas  gercbat ,  ad  defenfionem  re- 
vocatus  patriarparuit.  Ejus  quoniara  fe- 
rus  adventus  erat ,  colledto  exercitu  ob- 
viam  hoili  procedunt  Spartiata:,duce  Ar- 
chidamo  ,  protradloque  in  noftem  ufque 
prselio  hoftes  pellunt ,  viftoria  haud  m- 
cruenta.  Eam  tamen  Agelilao,  Thra- 
cise  AmphipoHn  tranfeunti  ,  nunciavit 
Dercyllides ,  atque  mox  ad  reliftas  in  A- 
fia  copias  famam  eandem  pertulit,  tri- 
ftiffimo  confeftim  nuncio  mterruptam. 
Etenira  Cononis  virtus  ad  Cnidum  La- 
conicfU  opes  fregerat ,  adjuvante  e  Periis 
Pharnabazo  ,  ubi  l  Lacedasmoniorum 
triremes  capt^e ,  reliqux  in  fligam  adaj. 
Pifandro,  quem  Agefilaus  affinitatis  cau- 
fa  (erat  enira  uxoris  ejus  frater  )  claffi 
pr^fecerat  ,  navalibus  prsliis  interem- 
pto.  Idque  initium  Athenienfibus  refu- 
mend^  potentis ,  &  Lacedasmoniis  ha- 
bends:  finis  fuit.Continuo  enim  fbcii.for- 
tunammaris  fecuti ,  Coi,  Chii,  Teii;.Mi- 

tyle- 


JCenoph, 
lib.^. 

hijior. 

A.  M. 
3/76. 


Platar.  in 
Ageflaat 


A.  M. 

3S77- 

Xenophi 

lib.B. 

Hellen. 

hifi. 


Judin, 
lib,  6f, 


Artaxerxes  M.nemo». 


An.  eod, 

Diodor. 

Slcul, 

lib.i^. 

e  Theo- 

fomp$ 

Chio,ijui 

hic  dejiit. 

Xeno^th. 

lib  ^. 


Llvius 
lib.j. 
Diodor. 
Sic.l.i^. 

97' 


tyleim  ,  Ephefii  ,  ad  Pcrfas  defeccre. 

At  nihil  demiflior  animi  Agefilaits , 
Thcbanos,  Corinthios,  Argivo(c|iie  ad 
Coromam  aggrciriis,induraco  nuikis  cx- 
peditionibus  miiitc ,  tandcm  proftravit , 
acri  &  C!  «cnto  prjelio ,  cjuoipfcgraviter 
/auciatus  ,  Dclphos  fe  curavitdcportan- 
dum ,  &  Gylis  polemarchus  in  Locros 
pergcns  periit. 

Qxtcrum  Bceoti  cum  fbciis  nihilo  re- 
mifllus  bellum  apparabaat ,  c^iis  ctiam 
crudelitcr  ,  fi  qiu  Perlica;  largitionis  ex- 
pcrtes  ,  ftudiolius  conficienda:  paci  in- 
cumberent.  Eorum  quidam  exules ,  La- 
cedxmonios  ad  Corinthum  occupaii- 
dam  inftigant ,  &  notabilcm  fiiis  popu- 
laribus  procurant  cladem.  Murorume- 
nim  Corinrhiorum  partem  diruit  Pra- 
xites ,  Spartanorum  dux,  ereftoque  pro- 
pugnaculo  grandiores  eruptiones  inhi- 
buit  Bceotorijm.Interim  Conon  &  Phar- 
nabazus ,  memores  Agefilai  injuriarum, 
ad  depopulandos  Spartanorum  agros  ve- 
niunt,CytheraminruIamcapiunt,vaftatif- 
que  Laconica3  finibus ,  Conon  Athenas 
pergit ,  ac  dirutos  a  Lacedasmoniis  mu- 
ros,  ex  eorundem  fpoliis  reftituit. 

Dum  ita  Conon  Athenienfibus  fuc- 
currit  fiiis  ,  eadern  felicitate  Camillus 
Romanos  terrore  perculfbs  liberat.  Titi- 
nius  Genutiufque  Tribuni  militares  ex 
plebe  (paucis  ante  aniiis  hoc  imperium 
cum  plebe  communicatum  fiierat)  bel- 
lum  adverfiis  Falilcos  &  Capenates  ma- 
joribus  animis  quam  confiliisgeflerant, 
feque  &  exercitum  prxcipitaverant  in 
infidias.  Miles  Romanus  ad  Veios  x- 
gre  a  Riga  retinebatur.  Igitur  fatahs  dux 
adexcidium  Veiorum ,  ftrvanda^que  pa- 
tris  ditlus  Ditlator  M.  Furius  Camil- 
lus.  Falifcos  &  Capenates  non  tantum 
prslio  fudit  ,  fed  caftris  quoque  exuit. 
Veios  afto  in  arcem  cuniculo  ,  &  immif- 
fo  repente  milite  cepit.  Urbs  Italicarum 
opulentiffima  direpta  ,  decima;  ApoIIi- 
.m  Pythio  vot^.  H^c  urbs  decem  aefta- 
-tes  hyemefque  continuas  circumfefTa, 
-cum  aliquanto  plus  cladium  intuliflet 
quam  accepiffet ,  operibus  tandera  non 


«5 

vi  expugnata ,  vel  ultima  clade  maonitu- 

dincm  fuam  indicavit. 

Longc  pertinacior  Sparta  Ycik,  amif^ 
fumque  maris  imperium  dcnuo  Athe- 
nicnlibus  cxtorquerc  annixa  cft.  Thra- 
fybulus  Thcrimachum  Spartanum  in 
Lcsbo  infula  vicerat,  reges  Thracum  A- 
mcdocam  &  Seuthen  Athcnicnfibus  af- 
fbciaverat ,  Rhodumque  appulerat.  Ad- 
verfus  illum  Lacedsemonii  miflaclafle, 
Samum  Rhodumque  infulas  in  fuas  tra- 
ducunt  partes,&  navibus  undique  contra- 
£lis  ,  pra;ftantiffimos  in  eas  claffiarios  de- 
fcribunt.  Interim  Teribazo  Satrapa^per 
Antalcidam  legatum  pacem  ofFerunt , 
qua  Grazcis  omnibus  libertas  fanciretur; 
qua:  tamen  nc  rata  cflet ,  Conon  impedi- 
vit  pro  Athenieniibus  &:  Bceocis  :  Scd 
Cononi  id  accidit,  quod  folet  mortalibus, 
ut  inconfideratior  in  fecunda ,  c^uam  ad- 
'uerfa  ejfet  fortuna.  Clam  enim  dare  ope- 
ram  coepit ,  ut  Ioniam&  iEoIiamrefti- 
tueret  Athenienfibus.  Id  quum  male  ef^ 
fet  celatum ,  a  Teribazo  ,  qui  Sardibus 
erat,  quaii  magna  de  re  revocatus,  in  vin- 
cula  conjicitur ,  atque  in  iis  periit.  Teri- 
bazus  quidcm  Spartanis  erat  amicior ,  at 
Struthas  novus  dux,  alia  edo£lusinIo- 
nia  ,  Thymbronem  a  Lacedxmooiis  a- 
bleo-atum  cum  exercitu ,  ex  improvifb 
adoritur ,  &  in  confliclu  fternit.  Ejus  ne- 
cem  continuo  ultus  eft  Teleutias ,  frater 
Agefilai ,  captis  aftu  filia  Strutha;  &  ge- 
nero  Tigrane ,  pr^daque  ingenti  parta, 
unde  &  militibus  ftipendia  diflblvit.  Mox 
Thrafybulum  quoque  fua  fataopprsfle- 
re.  Nam  quod  negligentius  haberet  rai- 
lites ,  &  Afpendiorum  agros  vaftari  {{- 
neret,  ad  fl.  Eurymedontem  in  Pamphy- 
lia  nodturna  barbarorum  oppreffione  ce- 
cidir.  Viro  fortiffimo  militaris  licentia 
ftetit  capite  fiio. 

Eodem  tempore  Dionyfius  Grscos 
etiam ,  in  Italia  habitantes ,  bello  exagi- 
tavit.  Cum  enim  Thurios  a  Lucanis  at- 
tritos  fciret,  Rhcginos,  Meflenios,  Cau- 
loiiiofque  afflixit  gravitcr  ,  ut  magna 
Grscia  de  fuo  arbitrio  abuteretur.  Cro- 
toniatis  quidem  deviftis ,  infolita  tyran- 
L  z  nis 


Ncpos  C«' 
none. 
Xenopti. 
tib.^. 

bilhr. 


Diodor, 
Sic,l.j^7 


Jiiflin. 
lib.io. 
Livius 
lib.f. 


A.  U. 

3524. 
V.C  3^j. 

58. 
Z.ivius 

l.i. 

Tlorus 
i.i.f.13. 
Aurel.Vi- 
cier.de  vi- 
rii  iliu- 
Jiribus. 


lE.Htro^, 
l.i. 

Sext.  Aw 
wei  Vi~ 
(for. 


84  Artaxerxes 

nus  liberalitate  veiiiam  dedit ,  at  Rhegi- 
nos  poft  multiplices  cafus  fame  perao- 
mitos  ,  fub  halia  vendidit ,  demptistan- 
tum  iis ,  qui  mina  argenti  caput  redirae- 
re  fuum  poilent. 

In  eandem  pene  calamitatem  in  altera 
Italis  parte  Rommi  incidiHent ,  a  Galiis 
infeftati ,  nec  line  culpa  fua ,  nili  farali 
quadam  Camilli  felicitate  e  pra^fenti  ef- 
fent  exitio  vindicati.  Ea  res  ita  habuit. 

Ante  ducentos  annos  GaUiinltaliitm 
tranfcenderant :  recentiffimi  iis  advenx 
nuper  acceiTerant  SenOfies ,  &  abundante 
multitudine  Cluiinorum  ao-ris  inhiabant. 
Cluiini  exterriti  legatos  Romam  ,  qui 
auxilium  ab  ^fenatu  peterent  ,  mifere. 
Datum  eft  nomini  Italico ,  ut  tres  Icga- 
ti ,  M.  'Fahii  Ambufti  filii  ad  Gallos  i- 
rent  ,  bellumque  amica  expoftulatione 
pra:verterent.  Hi  cum  parumproClu- 
iinis  etFeciflent ,  contra  jus  gentium  in 
Gallos  pugnare  aufi  ,  prasferocem  popu- 
lum  in  Romanos  concitarunt.  Cum 
deinde  poftulati  non  dederentur ,  fed  tri- 
buni  etiam  militares  confularipoteftate 
crearentur  ,  flagrantes  ira  Galli  citato 
agmine  Komam  "^ztimt  ^  imparatos  apud 
fl.  Alliam  fundunt  prselio  ,  lubemque 
occiipant  ,  dempto  Capitolio ,  in  quod 
pars  civium  fereceperat,  potiffimis  eo- 
rum  Vejos  profugientibus.  Capitolium 
cum  diu  obfediiTent  Galli ,  &  jam  Ro- 
mani  fame  cruciarentur ,  ac  nobiliffimi 
ex  iis  quique  in  iplis  honorum  infignibus 
ca;fi  occubuiirent ,  in  fumma  trepidatio- 
ne  CamiHns  abfem  Diciator  creatm  ejt. 
Hic  antea  ob  prsedam  inique ,  ut  ajebant, 
divifam  ,  iniquius  damnatus ,  Ardese  exu- 
labat.  Jam  vero  colleftis  ,  qui  Vejos 
transfugerant ,  Gallos  improvifbs  gra- 
viffime  proftravit,  datoque  auroremo- 
vit  ex  urbe.  Quod  cum  illi  maligno  pon- 
dere  admetiendum  poftularent ,  iterato 
pr^elio  itaeos  cecidit ,  utvixcladis  nun- 
cium  relinqueret.  Ita  tertio  triumphans 
urbem  ingrefliis  eft  ,  &  appellatus  fe- 
cundus  P^omulus  :  quafi  &  ipfe  patris 
conditor.  Hic  tanta  innocentia fuit ,  ut 
cum  Falifcos  obfideret ,  ludi  litcrarii  ma- 


Mnemoyi, 

giftrum ,  quiprincipUm  filios  adeum  ad-  .'?«/?i«. 
duxerat,  vinftum  iiidem  pueris  in  urbem  ''^-  'o- 
redigendum  &  verberandum  traderet.  ^^y  '^  ' 
Senones  (qui  Suevi  Aventino)  cum  Dio-  Xetioph. 
nyfio  Siculo  amicitiam  &  fcedus  iniere.     tib.j. 

Iniignis  is  annus  tum  Romse  cafu,tum  -A  •  M. 
pace  GrAcornm  fuit  ,  quam  procuratu  %]V' 
Antalcids,  ,  denuo  ,  fatiique  opportune  nd^^, ' 
Artaxerxes  promulgavit.  Ediftum  pro-  Diodor. 
pofuit  Teribaz,t{4 ,  quo  rex  civitates  Afia:  /»'/'.14. 
fibi  aflerebat ,  ex  infuHs  etiam  Cyprum 
&    Clazomenas  ,    reliquas   Grsicorura 
urbes  ,  raagnas  parvafque ,  liberi  juris 
pronunciabat,  pra;ter  Leraum,  Imbrum, 
&  Scirum ,  qus  prifcitus  Athenieniium 
juris  erant.  Diverfura  fentientes  hoftes 
judicabat.  Feffi  igitur  tot  malis  Grxci 
cupide  paruere ,  demptis  Thebanis  ,  qui 
coafti  potius  cajterorum  confpiratione 
quam  volentes  tunc  quidera  quievere. 

Mox  potentia  Perfarura  in  Evagoram 
Cypri  &  Acorin  iEgypti  reges  incubuit, 
haud  impares  ad  reiif^endum.  Evagoras 
enim  oftenni  prxparatione  ducentasfi- 
bi  naves ,  &  firmas  pedeftres  copias  con- 
traxerat ,  ^o-yptiifque  &  Tyriis  opibu» 
fuitentabatur.  At  ingens  Perfarura  vis 
initio  ipfa  fiia  mole  laborabat ,  fubtrafto 
per  Evagorara  coraraeatu.  Sed  poftquam 
Caos  archithalaflus  tota  clafTe  e  Cilicia 
fubvexit  frumentura  ,  Evagoras  navaii  Dioior'. 
pra;Iio  fuccubuit.  Atque  a  Teribazo  &  '^ic.l.is. 
Oronte  captis  Cypri  oppidis ,  in  Salami- 
nem  rex  urbem  compulfus ,  priufquam 
ad  extreraa  veniretur  ,  Salaminis  impe- 
rium  paftus  eft  ,  atque  ut  Arraxerxi  re- 
gia  eflet ,  non  fervili  fubjeftione  obftri- 
6lus.  Durante  bello  Orontes  ,  gener 
Artaxerxis  Teribazum  collegam ,  virum 
longe  fortiffimum  ,  collufionis  cum  E- 
vagora  improbe  infimulaverat ,  fperans 
properam  smuli  perniciem.  AtrexCa- 
dufiorura  bello  iraplicitus ,  cmfx  cogni- 
tionem  diftulerait.  Hinc  pacem  naftus  ut 
calumnix  conviftum  aniraadvertit  ge- 
nerum ,  ex  amicorum  eum  cataloo-o  ex- 

•!  • 

punxit ,  paratamque  Tenbazo  ignomi- 
niara  delatoriipfiinflixit  juftiffime.  Ini- 
quius  contra  pacem  Dionyfius  Sc  Lace- 

da:mo- 


^rtaxerxei  Mnemof?. 


Ctorgiui 

Cimillus 

lib.i.' 

Corneliut 

Hepos  in 

Dione. 

Diodar, 

Sicul. 

lib  IJ. 

Laert.  ir. 

Flaione, 


Xtno^h, 
lib.i. 

DiodoT. 
Siculut 

Uj. 


tl^monii  tulere.  Dionyfius  otio  lafci- 
vicns  non  minorcm  fc  Poctam  ,  quam 
bcllatorcm  fcrcbat.  Fucrat  cnim  fcri- 
ba,  priulljuam  tyrannidem  capefllrct.  I- 
taque  ut  folentfortunati  omnia  (ibi  crede- 
re  ,  rcprchcnUis  i  Platone  Philofbpho 
&  Pocra  Philoxeno  ,  indignifiime  acce- 
pit  tyrannicum  ingenium  liberioris  ho- 
mines  fpiritus  ;  illum  quidem  quinque 
minis  vendidit ,  hunc  vero  in  lapidicinas 
dedit.  Polka  Plato  cum  potentibia  fibi 
aut  rarijfime,aut  jucundijfime  converfan- 
dum  ,  Philoxenus  domini  reprehenlio- 
nernerudita  comitate  condiendamdidi- 
cit.  Interim  n>'rannus  famam  non  potuit 
exorare  ,  quin  plus  libertati  human^e 
quam  potencia:  tribueret.  Cui  impar, 
miferanda  ambitione  totum  genus  hu- 
manum  ,  ut  virtutibus  fuis  infenfum,  cri- 
minatus  ert. 

Inde  conflato  iterum  Charthaginen- 
fibus  bello ,  cum  clade  aiffecH  honeftif- 
fimam  ei  pacem  offerrent  ,  verfa  belli 
fortuna ,  parte  ditionis  eft  exutus :  coa- 
ftufque  redimere  pretio  ,  quod  vendere 
prius  noluerat. 

CaJterum  Lacedicmonii  imperare  afl 

fueti  Grascis ,  ahenam  in  pace  libertatem 

indignabantur ,  &  omnes  reparands  po- 

ttnux  occaiiones  curiofe  circumfpeAa- 

bant.  Supervenit  Gaos  Perfa  ,  3c  curren- 

tibus  addidit  calcar.  Igitur  minora  oppi- 

da  pro  arbitrio  tractare,  Mantinenles  ve- 

ro  Arcadum  pr2:cipuos ,  qui  in  unum  fe- 

met  oppidum  colleserant ,  addiruendos 

miuros  armis  cogers  inftituunt ,  novique 

ger  Gr^ecos  diliidii  autores ,  ea  fpargunt 

lemina,  unde  ipfis  maxima  tandem  clades 

fuit  m.ecenda.  Accendit  interim  &  ani- 

mos  Amvntas,  qui  ab  Illyriis  Macedonia 

gulfus ,  cum  prster  fpem  eam  recuperaC- 

let  ,  Pellam ,  aUaqus  Olynthiis  donata 

oppida  repetebac  ,  perque  ApoUonica- 

tes ,  &  Acaathios  a  Spartanis  corroga- 

bat  fuppetias.  MifJus  Phcebidas  duxar- 

cem  Cadmseam  Thebanorum  ,  a  Leon- 

tiade  proditam  occupat ,  quam  o-nari  a  fe 

concra  fcsdus  occupacam  Sparcani  nihi- 

lo  magis  relutuunc ,  fed  &  diverliim  fen- 


«5 

ticntes  Thebis  injuriofe  cjiciunt.  Inte- 
rim  ne  iniqui  vidcantur ,  duccm  pra^tura 
multant  ,  cUjus  faclum  ipfi  judiccs  dc- 
fendere  non  abhorrcbant.    Eroo  fufFc- 
Gt\xs  Phoebida;  Tclcutias ,  ab  Olynthiis 
cum  flore  exercitus  occidirur.  Mox  ter- 
tius  dux  Ageiipolis  febriperit:  Polybi- 
des  tandem  fame  fubadtos  Olynthios  ad 
jungendam  cum  Spartanis   focietatem 
perduxit ,  undc  t^orentiilima  iterum  La- 
ceda:moniorum  civitas  vifa.  Kam  a.  re- 
gibus  Perfarum ,  ^gvpti  &  Sicili^  co- 
lebatur  ;  Thebanos  prselidio  coercebat : 
Corinthii  Argivique  demiiHs  erantaoi- 
mis.  Athenienfes  prorfus  inglorii. 

Sed  magn&f&pe  res  non  ita  magniicopiis 
[untgefi&i  validijftm&que  opes  ab  tenutf&- 
pe  initio  profiigantur.  Idque  etiam  tum 
Laced^moniis  accidit.Septem  adolefcen- 
tuli  exules  coierunt  pro  Thebis  recupe- 
randis ,  ductore  Pelopida.  li  vefperafcen- 
te  coelo ,  veftitu  agrefti  Thebas  perve- 
niunt ,  viuolentos  maaiftratus ,  Veneri- 
que  quam  Marti  intentiores  matronali 
inducti  habicu  opprimunt.  Hinc  vulgo 
ad  libertacem  vocaco  ,  adjutu  Athenisn- 
fium,  pr^fidium  ex  arce  depellicur.  Paulo 
poft  Thebani  ab  Achenienfibus  ,  mecu 
Sparcanorum  deferci,defsrtores  ftratege- 
mate  ad  reuovandum  fecum  bsUum  indu- 
cunt.Nam  Sphodri;^  prasfecto  Thefpien- 
fium  oblatis  muneribus  perfiiadsnr,  ut 
Atticos  agros  vaftet  ,  Fyrsoque  ftruat 
infidias.  Ea  injuria  irritati  Athenien- 
fes  ,  facile  iterum  Thebam"s  arma  fb- 
ciant  ,  Chios  ,  Rhodios ,  Byzanninos , 
Mitylenseos  ad  defeftionem  trahunt, 
Lxx  civitates  fubito  in  Spartanos  arman- 
tur.  Contra  Spartani  adhuc  multituduie 
fiiperiorcs  ,  Agefilao  duce  in  Boeotiam 
movent ,  &  holces  adprslium  populatio- 
nibus  provocanc.  Sed  firuftra.  Chobrias 
enim  dux  prasoccuparis ,  qus  opportu- 
niora  erant  bello ,  locis  ,  faculratem  de- 
dit  fiiis  coercendi  populaciones.  Ipfe^ 
Naxum  navali  cercamine  propgat  Lace- 
d&monios ,  acque  Achenieniibus  prifcam 
fbrtitudinis  exiilimationem  reftituit , 
mox  etiara  Timotheus  clementi^.  Ex- 
L   3  pu- 


Olymp, 

130. 


Xenoth^ 

lib.^. 

Nep.Pe- 

lop.  Dio- 

dor. 

Siciil. 

l.ij. 


A.  M. 

3;S/- 


8^ 


Artaxerxes  Mnemon, 


JLlviut 
lib.  6, 


lib.  6. 


pugnata  enira  Corcyra ,  a  direptione  & 
aijuria  cohibct  militem  ,  eaque  juftitije 
famamultas ciN^itates ad  populare  impe- 
riam ,  colendamquecum  Athenieniibus 
focietatem  alleftat. 

Interim  Rcm<i  eodem  tempore  capita- 
le  M.  Manlio  nimium  populi  Itudium  fuit. 
Comperto  enim ,  quod  profufis  largitio- 
nibus  invidiam  fenatui  ,  aditumque  iibi 
ad  regnum  ftrueret  ,  in  vmcula  conje- 
6lus  eft,  e  quibus  interventu  plebis  exem- 
ptus  ,  cum  populum  ,  cujus  preci- 
bus  evaferat  ,  ad  rebellionem  concita- 
ret,  de  faxo  Tarpeio  ,  quod  olim  ma- 
fcule  adverfus  Gallos  defenderat^dejeftus 
periit  :  locufque  idem  in  uno  homine  ^ 
eximiAglori-i  monumentum ,  ^pcen&  ul- 
timAfnElus.  Similiter  Corinthi ,  Mega- 
ris  ,  Sicyone ,  com.plures  perduelho- 
nis  funt  damnati ,  quod  Artaxerxis  auto- 
ritate,  novaper  Gra^ciam  pax  ,  &  cum 
pace  libertas  civitatum  invaluilTet ,  pri- 
morumque  multi  adminiftrat^  reipub. 
rationes  crudeHus  ikpe  quam  juftius  po- 
ftularentur.  At  Thebani,  autore  Epami- 
nonda ,  tranfaftioni  contradixerunt  va- 
lide ,  nec  Lacedxmoniis  continentis  im- 
perium  ,  quod  Athenienfes  ,  ut  mari 
potirentur  ,  jam  conceilerant  ,  ratum 
habuere. 

Tum  vero  Artaxerxes  ,  colleftis  e 
Grxcia  xx  mercenariorum  millibus  , 
pluribus  annis  adornatum  bellum  adver- 
fm  Mgyptios  pridem  rebelles  geflit.  Iphi- 
crates  Athenieniis  Pharnabazo  collega 
datus ,  &  claflis  qiiingentarum  navium 
in  ^gyptum  dutla  eft  ,  barbarorum 
miUia  ducenta-  Patefado  ^gypti  aditu  , 
quem  Neftanebus  Rex  diligentillime  ob- 
Itruxerat ,  nihil  pra:terea  geitum,  oborto 
inter  Pharnabazum  &  Iphicratem  difli- 
dio.  Cum  enim  Iphicrates  Memphin 
prasiidio  vacuam  oppugnare  cuperet  , 
importuna  Pharnabazi  cunftatione  res 
extrafta  ,  ac  mox  inundante  Nilo  ter- 
ram  ,  infedto  bello  difceflum  eft. 

Confeftim  inquietudo  iterum  inceffit 
Grscos  ,  Athenienlibus  populari  ci- 
yitatum  regimini  ,  Laced«moniis  Ari- 


A.  M. 
3(Joi. 
Otjmp. 

102. 


ftocratijE  patrocinium   venditantibiis  : 
Deulque  irafcens  infanis  mortalium  tu-  ^  j^ 
multibus  ,   Helicen  ^  Buram  ,  Achaix  3J09.* 
urbes  ,    undis  mnrinis  terraque  hiatibus 
abforpftt  Fax  quoque  itupendxtrabis  in- 
ftardiuarfit  in  sthere  ,  vanamque  ho- 
minum  confidentiam  ccclefti  incendio 
exterruit. 

Nihilominus  Laced&monii  Thebanis 
bellum  faciunt ,  jam  dcfertis  ab  Athenien- 
fibus  ,  quod  Platseenfes  &  Thefpienfes 
injuftius  e  Boeotia  exegiflent.  Quamob- 
rem  Clcombrotus  per  Phocidem  copias 
ad  Bgeotorum  fines  produxit ,  cui  The- 
bani  ,  creato  'Epaminonda  imperatore , 
apnd  Leudtra  occurrunt  ,  ubi  quondam 
Scedati  filias  Spartanorum  legati  viola- 
vcrant.  Atqui  Jafbn  quidem  Pherjeus 
ambigua  fortunas  perpendere  ,  ac  jure 
quam  armis  experiri  juflerat.  Verum 
Lacedsemonii ,  alterius  ducis  Archidami 
fuperventu  pertinaciores  ,  ferro  difce- 
ptandum  judicabant.  Quare  concurrenti- 
bus  aciebus  cadit  Cleombrotus ,  Sparta- 
norum  quatuor  millia  fternuntur,  vi£to- 
ria  Thcbanis  cedit ,  antiquifiima  Laccd^e- 
moniorum  Refpubhca ,  qu£E  annos  quin- 
gentos  principatum  fibi  vendicarat  Gr^e- 
cix,  fuapte  fuperbia,  ufbrpato  pridem  ho- 
noredejicitur. 

Is  cafus Jafonem  Pherajum  in  fpes  for- 
tuna  fiia  altiores  pellexit.  Everfa  enim 
Heraclea ,  Theflalorum  fe  ducem  facit , 
defcriptoque  oppidis  tributo  viii  equi- 
tum  ,  XXX  peditum  millia  cogit ,  atque 
imperium  Grcecis  animo  agitat ,  junftis 
cum  Amynta  Macedonis  rege  confiliis. 
Sed  unus  annus  mox  ambos  abftulit,  ma- 
gnumque  incuilum  Grjecix  terrorem  i'u- 
bita  rcgum  fata  difliparunt. 

Secuta  &  mors  Agefipolidii  Spartx  re- 
gis ,  &  novum  pro  Arcadum  fa£^ionibus 
bellum ,  quarum  una  Thebanos ,  altera 
LacedxmoniosimpIoraverat.Mantinen- 
fes  iterum  a  Lacedsmoniis  muros  rcpa- 
rare  vetiti ,  Thebanorum  fulciuntur  opi- 
bus.  Hifce  ergo  fupperias  ituri  Epa- 
minondas  ^  Pelopida^  ,  adfciris  Locris , 
Argivis  &  Eleis  ,  cura  l  millibus  mi- 

litum 


Xenephon 

lii.6. 

Hifi. 

Grac. 

Dioi.Sic, 

tit:  IJ.    . 


lim   Pro- 
bus  aut 
fotius 


Ctrnel. 
Nepos  in 
Ijibicrate 


Olymp. 


A.  M. 

3608. 

JCenoph. 

l.6.Diod. 

Sic.  lib. 

U- 


A.  lA. 

3604.. 

Nepoi 
Timo- 
leonte. 
Nepos 
Dione, 


Oljmp. 
itj^   Xe' 
tjophon 
lib.  7. 
Diod. 


liciimin  Laconiam  irrumpiint,  Spartx- 
quc  occupaadx  fpc  dcjcfti ,  quod  cam  ci- 
ves  heroice  dcfcnderent ,  &  Iphicrates 
Athenienlium  dux  auxilia  eis  adduccrct , 
univcrfam  terram  hortilitcr  depopulan- 
tur,inquc  Arcadiam  revertuntur  prxda 
graves.  Inde  MelTcnen  cjuondam  a  Lace- 
axmoniis  dirutam  inftaurant ,  urbem  ir- 
rcconcihabili    Spartse  odio  flaorantem. 
Lacedxmonus  vcro  ab  Artaxerxc ,  Dio- 
nyiio   &  Athcnieniibus    auxilaires   ve- 
niunt  copia:,  quibus  lliiFulti ,  dum  Boeoti 
Theflalis  opem  ferunt ,  novo  fe  de  fum- 
ma  rerum  certamini  parant.     Pelopidas 
a  BcEOtis  ad  AlcxandrumPhcr^umjquem 
arce  quadam  antea  fpoliarat ,  ablegatus , 
inopinato  vincuhs  conftringitur.     Eum 
expedire  volentes  Boeoti ,  ab  Alexandri 
>:quitatu  circumfunduntur.  Inqueextre- 
mo  verfantes  periculo  ,  Epamuiondam  , 
ex  fuipicione  aliqua  imperio  motum ,  de 
Sreaario  rnilite  iterum  ducem  creant ,  e- 
juique  pentia  mihtari  ftatmi  liberati,  Pe- 
lopidam  quoque  Pherso  extorquent.  Ve- 
/o/i/W^^poilmodum  fumpto  exercitUidiuTi 
acie  Alexandrum  w'ina.t.,ciidit  ipfe,liberta- 
te  Theffahs  conciliata  ,  qui  funus  ejus  ex- 
quifitiffimis  honoribus  alFecere.  Tyran- 
nus  paulo  poft,  a  propria^uxoris  fratribus 
in  thalamum  introduftis  iusulatus,  fkvi- 
tix  poenas  exfolvit.  Timophanes  quoque 
Corinthi  tyrannidemfpecomplexus ,  in 
ipfb   conatu  a  germauo  fratre  Timo- 
leonte  perimitur. 

Alius  tyrannusyeMex  Dionyjius ,  e  Cra- 
pulaarger,  foporiferopotionatus  medi- 
camento  ammam  exfpravit ,  non  invito 
fiho  junicre  Tiionyfio ,  qui  reo-no  potius 
quam  moribus  fucceflit  paternis ,  otium 
rMui  imperium,  quo  nihil  eft  in  mundo  ne- 
gotiojitis.  Necdum  erat  finis  Thebanorum 
Spartanorumque  odii.  Arcades  grandi 
ftrage  confternati  _,  Megalopolin  condi- 
derant.Inde  Mantinenfes  paciinter  Eleos 
_&  Pifanos  fadlce  obluclantes  ,  reliquos 
in  fe  Arcades  accendunt.  Dccurritur  ite- 
rum  ad  Thcbanos  &  Lacedaemonios:  Ite- 
rum  EpaminondM  Sparts  ipfi  inhiat.pue- 
ris  (3c  fenibus  xgrc  eam  tuentibus ,  douec 


Artaxerxes  Mncmon.  ^j 

Agis  .1.  Tegeatibus  robur  cxcrcitus  redu- 
ceret.Itaquc  ad  Mantineam  occupandam 
feftinaus  Epaminondas ,  fcqucntibus  va- 
hdiffimis  hoftium  copiis ,  arduum  pra;-  A.  M. 
humfacit  ,  in  quo  dumnonducis  tan-  3^°^' 
tum ,  fcd  fortiflimi  etfam  militis  offi- 
cio  fungitur  ,  fuo  fanguinc  parta  Theba-  Vahr, 
ms  vi(ftorialxtus^e«^i;.  Max.l.i. 

Hoc  velut  mucrone  teli  ablato ,  The-  '^"i''  ^' 
hmx  reip.     vircs    hebetata;    funt  ,  uc 
non  tam  illum  amififle ,  quam  cum  il- 
lo  cecidifle   vidcrentur.     Fuerat  enim 
vir  patrias  quam  fui  fliudioiior  ,  pecu- 
nia:   fiimmus    contemptor  ,  literarum 
meliorum  fcientiflimus.  Eo  defunfto  , 
pax  tandem  Gr&ci&  malis  fefGe  arrifit ,  <^^<"X- 
exclufis  tamen  Lacedsemoniis ,  quodan-  ^'''^''•^■^t 
tiquoshoftes  MefTenios  patriafrui  non 
finerent.  Ob  id  etiam  Artaxerxi  regi , 
pacis  promotori  ,    fuccenfcntes  Lace- 
da^monii  cum  Tacho  yEgyptiorum  reo-e, 
aliifque  rcbellibus  Satrapis  in  Perfas  jun- 
gunt  arma.  li  erant  Ariobarzanes  Phry- 
gia;  ,  Maufolus  Caria:  ,  Crontes  My- 
ii:E  ,  Autophradates  Lydise  principes  : 
Et    lonum  Lycii  ,  Piiids  ,  Pamphihi 
&  Cilices  :  Syri  quoque  &  Phoenices. 
Imo  iftis  omnibus  fortior  bellator  Data- 
mes ,  qui  nuper  Afpim  Cataonis  reo-u- 
lum  vivum  ceperat,  &  e  fumma  Artaxer- 
xis  benevolentia  non  minorem  erat  auli- 
corum  invidiam  confecutus.     Itaque  li- 
vorisprxvcrtendum  ratus  idum  ,  Ario- 
barzanis  fe    partibus  clam  applicavic  , 
conjun£lamque    Cappadocice  intercepic 
Paphlagoniam.    Mithribarzanem  foce- 
rum  fuum  ,  quiad  Artabazum  profu- 
gerat,  prius  aflecutus  exercitu  eft  ,  & 
vicit ,  quam  proditionem  ille  meditatam 
exfequeretur.  Sed  qui  irjultos    coniilio 
&  celeritatefuperaverat  ,  fimulata  tan- 
dem  Mithridatis  amicitia  captus  periit. 
Idem.quepene  reliquis  defedoribus  ca- 
flis  accidit    ;    quibufdam  illorum  mu- 
neribus  ,  quibufdam  armis  ,  aliis  alio- 
rum  iniidiis  oppreflls.     Tachcn  vEgy- 
ptium    in   Phosnicia    jam    ftativa    ha- 
bentem  ,   prajfcctus  in  jEgypto  reli- 
6tus ,  regno  dejecit  ,  ejiifque  Netftane- 

bum 


CorntL 

Nepos 

D 


Diod. 


88 


Artaxerxes  VLnmon 


Jufl.l.io. 
Ttutarch. 
Artaxer- 
see.  t^lia. 
/.11.  Var, 
hiftor. 
caj^.  I. 


Nehem. 

12  II.  2Z, 

Diogenes 
Laen. 
iib.  3 . 


Dioder.  l. 


Livius 
lib.  6. 
Flomsl.i, 
e.  26. 


biun  filium  ad  impiam  patris  proditio- 
nem  impulit.  Ne£lanebus  ab  Artaxerxe 
pra:poiitus  militi  ^gyptio  ,  inlidiafque 
genitori  ftruens ,  eo  illum  indignationis 
perpulit ,  ut  irato  fe  Domino  ,  quam  fce.- 
lerato  fiiio  mallet  tradere.  Et  refpondit 
pra;cipiticoniilioe\rentus.  Tachos  enim 
adArtaxerxemprofeftus,non  tantum  de- 
fedionis  impetravit  veniam,fed  &  copias 
ad  recuperandum  de  filio  regnum  ,  [quod 
mox  etiam  virtute  &  conlilio  Agefilai , 
Lacedsmoniorum  regis ,  quem  belli  ha- 
bebat  fbcium  ,  inopinatus  recepit.  Ni- 
hilo  meliorem  rex  ipfe  Artaxerxes  inDa- 
rio  filio  pietatem  eft  expertus ,  quem  re- 
gem  jam  pronunciaverar-  Cum  enim  da- 
tam  ei  temere  pellicem  Afpaliam ,  qua  & 
ipfe  &  frater  Cyrus  ufi  fuerant ,  facerdo- 
«tem  folis  creallet ,  ut  ab  incefto  filium 
.  amore  abduceret,amaitibus  amantisDa- 
rii  iniidiis  petitur.  Ouibus  deteftis ,  oc- 
cidit  quidem  furentem  amore  filium ,  fed 
paulo  poft  ipfe  moerore  confedus  obiit , 
rex  quam  pater  fortunatior.  Egifle  re- 
gnum fcribitur  annos4;,pacis ,  fiquif- 
quam  regum ,  ftudiofiflimus. 

Sub  eo  liberalibus  ftudiis  fchoU  efflo- 
ruerunt.  In  Judsa  fummo  facerdote  Jo- 
natha  ,  qui  &  Johannes ,  legis  Divim 
Dociores  8c  fcriba^  erant  in  pretio.  Apud 
Graecos  Fhilo/ophi  Plato  ,  Xenophon , 
Diogenes  ,  Parmenides  ,  Anaximenes 
Lamplacenus ,  Ariftippus ,  Antifthenes: 
Rhetores  item  Ifocrates  ejusque  difcipuli : 
Mathematici  quoque  Eudoxus  Cnidius  , 
Archytas  Tarentinus  :  Hijioriographi  , 
prseter  Xenophontem  ,  memorantur 
Hermias  Methymnazus ,  Duris  Samius , 
Anaximenes  Lampfacenus ,  Philiftus  Si- 
culus ,  Dionyfiodorus  &  Anaxis  Boeoti, 
quos  omnes  Diodorus  Siculus  &  citat ,  & 
hujus  a:vi  condidiile  hiftorias  indicat. 

Hocrerum  ftatu  apud  Romanos  Cuha.- 
dtis  jam  Pra;neftinis  &Latinis  fecuriores, 
parva  (  ut  plerumque  folet  )  remingen- 
tem  moliundi  caufa  intervenit .  M.  Fabii 
Ambuil:i  filiam  malo  arbitrio,  c[uo  apro- 
ximis  quifque  minime  'anteiri  vult ,  ple- 
bejse  domus ,  in  qua  nupta  erat ,  poeni- 


.  ArtaxerxesOchus. 

tuit ,  quod  rifui  forori  fuiuet,  dum  hono- 
rum  infiieta  li£lorem  virga  fores  percu- 
rientem  tremit.  Itaque  focer  cum  gene- 
ro  C.Licinio,  confilia  inire  co£pit,de  ma- 
giftratibuspatricioriuii  cum  plebecom- 
municandis.  Fiunt  ergo  Tribuni  plebis 
Licinius  ^  L.  Sextius ,  deciefque  refefti , 
pervicacibus  itudiis  tandcm  rogationem 
perferunt ,  utalterum  e  plebe  Cofha- 
bere  liceat.  Conceiium  viciffim  ,  anni- 
tente  Camillo,  patribus,  deprxtore  uno, 
qui  jus  in  urbe  dicerct,  e  nobilitate  crean- 
cfo  :  additique  sdiles  Curules  e  patri- 
ciis ,  qui  maximis  ludis  prsefTent.  Pri- 
mus  confulatus  L.  Sextio, cujus  lege par- 
tus  erat,  datus ,  honoris  populo  adftru6li 
prxmium. 

Artaxerxes  Ochus. 

A  RtaxerxiMnemonie  560  pellicibus 
centum  &  quindecim  frlii  fuere ,  fed 
tres  tantum  jufto  matrimonio  fufcepti , 
Darius  ,  Ariarathes  &  Ochus.  Darius 
cum  L  fratribus  in  caput  patris  horrendo 
fcelere  conjuraverat  ,  deprehenftifque 
cum  fociis  ,  poenas  Deo  majeftatis  pater- 
na;  ultori  dederat.  Conjuges  quoque  o- 
mnium  cum  liberis  interierant ,  ne  quod 
veftigium  tanta^  fuperefTet  impietatis. 
Hxreditas  impern  Perfici  Ocho  tradita, 
quiobpatris  laudes  Artaxerxis  quidem 
nomen  aflumlit  ,  at  mores  contemfit. 
Omnes  enim  Perfarum  reges  crudelita- 
te  &  fasvitia  fuperavit.  Initio  ftatim  me- 
tu  paris  conjurationis ,  cognatorum  cx- 
de  ,  &  ftrage  principum  replevit  regiam, 
non  fexus ,  non  statis  permotus  miferi- 
cordia ,  quafi  data  opera  id  ageret ,  ne  in- 
nocentior  fratribus  parricidis  haberetur. 

Eo  regnante  novum  exEuropa  imperium 
emerfit ,  tum  Perfis ,  tum  Grarcis  plerif^ 
que  futurum  exitiale.  Dumenim  utri- 
que  in  fegnitiem  ac  torporem  refoluti , 
nonutohm  injuft:itiam  &  virtutem,fed 
in  voluptates  &  ganeara  incumbunt,  fre- 
quentius  fcenam  &  ludos ,  quam  caftra 
vifunt  &  curiam  ,  coquofque  &  Verfifica- 
torespluris  ,  quam  coniiliarios  &duces 
faciiint,  interipforumotia  fordidum  & 

obfcH- 


A.  M. 

3(5io. 

Olyrrt^. 

JOiJ.. 

Hebdom, 

IJ- 

Iufli.l.10% 
Diod. 
Sicului 
1. 16,  & 
17.  P/a- 
tarchut 
Jrtaxer- 
xety£lfii' 
nus  lib.  z. 
c.  ly.dr 
lib.  6.C.2. 
Curtius 
lib,  ig. 


I^ftin.l.$. 


j^rtaxerxes  Ochm,  Sr> 

obfcurum   .-intea   M.iCcdonum   nomcn  ,  lentiffimumS/«7/^princin.itum,  &:ada- 
promicLiit 


Diod. 
lib.  i6. 


&  Philipptii  obfes  triennio 
Tlubis  habitLis ,  Pliilolbphorum  difcipli- 
nis,  &  Epaminondxatqiie  Pelopidx  eru 
ditLis  virtutibus,  regnum  Macedonice  ve- 
lut  jiigum  ,  AiixGrxcia^que  cervicibus 
imponendum  fabr  eavit.  Genitus  crat 
Amynta  rege ,  matre  Eurydice ,  qux  ut 
genero  regnum  ,  libi  peUicatum  filia;  ac- 
quireret ,  non  exhorruit  inli(Uis  necare 
hlios  proprios ,  Alexandrum  &  Perdic- 
cam.  Tanto  major  fcelelte  libidinis , 
quammatcrniapudeam  amoris  vis  fuit. 
Exftindis  ergo  fratribLis  ,  Fhilippo  in- 
opinanter  obvenit  regnum ,  fed  tenue  ad- 
modum ,  &  Illyriorum  fervituti ,  mul- 
torumque  infuper  populorum  conlpira- 
tioni  obnoxium.  Verum  illas  difficulta- 
tes  prudentia&  moderatione  (agaciffimus 
princeps  brevi  difcuUIt  ,  excogitataque 
e  confertis  clypeis  phalange ,  &  exerci- 
tis  in  bello  Macedonibus ,  regnum  non 
modo  liberum ,  fed  totius  etiam  Europx 
7«^.  l.  7.  maximum  efFecit  ,  viginti  quatuor  an- 
riorum  fpacio. 

Athenienfes  primum  ad  recuperandam 
Amphipblin  ,  Argazo  noverca  Philippi 
genito  regnum  guserentes ,  tradita  Ara- 
phipoli  ftudLiit  placare :  Poeonas  &  Thra- 
ccs  muneribus  &  blandimentis.  Sed  cum 
Mantias  ,  quem  Athenienfes  Metonx 
prasfecerant ,  in  reducendo  Argxo  perfe- 
jyiod.l.G.  veraret ,  viftor  acie  Philippus  etfi  obfef- 
fbs  in  colle  Athenienfes  interficere  pof- 
fet  ,  metu  gravioris  belli  ultro  dimifit 
incolumes.  Poft  hxc  confirmatior  in 
dies  ,  lUyriorum  vii  millia  cxdit,  & 
Macedonum  civitates  eorum  prxfidiis  li- 
berat.  Urbem  etiam  nobiliflimsm  capit 
Amphipohn  ,  &  Olynthios  data  Pydna 
'  fibi  oevincit  ,  Crenidas  amplificatos  de 
fiio  nomine  Philippos  appellat.  Aurifo- 
dinas  circa  eam  urbem  ,  antea  perte- 
nues  ,  operum  ftrufturis  eo  provehit , 
ut  plufquam  mille  talenta  inde  fifco  infer- 
ret  annua. 

His  ille  artibus  Macedonise  regnum 
erigebat ,  quum  contrariis ,  id  eft  ,  fbcor- 
ilia  (5c  timiditate ,  Dionyfm  jimor  lucu- 


mante  ,  ut  ajcbat ,  rcvindtum  Iblvtt  ac 
peflumdcdit.' 

Erat  ei  affinis  Dion  Hipparini ,  qucm 
ut  fupcriorem  ingenio ,  autoritate  3c  a- 
more  populi ,  quod  metueret ,  Corin- 
thum ,  amandavit  auditoque  cum  in  Pelo- 
ponnefb  manum  comparare  ,  qua  fibi 
bellum  faceret ,  Areten  ejus  conjugem , 
fusque  uxoris  germanam  ,  alii  nuptum 
dedit ,  filiumque  ipfius  indulgendo  tur- 
piflimis  imbuit  cupiditatibus  ;  a  quibus 
aum  poftmodum  vi  doduceretur  ,  fede 
fiiperiore  xdium  parte  dejecit  ,  mifert- 
que  intcriit.  Hifce  injuriis  irritatus  Dion, 
nec  tam  fiiis  fretus  copiis ,  quam  odio  ty-^ 
ranni ,  maximo  animo ,  duabus  onera- 
riis  navibus ,  l  annorumimperium ,  mu- 
nitum  quingentis  longis  navibus ,  decem 
equitum  ,  centumque  peditum  millibus 
profeftus  oppugnatum  (  quod  omnibus 
gentibus  admirabile  videbatur  )  adeo 
iacile  perculit  ,  ut  poft  diem  tertium , 
quam  Siciliam  attigerat  ,  Syracufas  in- 
troierit. 

Ex  quo  intelligi  poteft  nuUum  ejfe  do- 
minium  tutum ,  nifimunitum  benevolen- 
tia.  Aberat  eo  tempore  Dionyfius  apud 
oppida  in  Adria  condita ,  ratus  neminem 
ad  fe  line  magnis  copiis  venturum.  Quse 
res  eum  opinioque  fefellit.  Nam  Dion 
his  ipfis ,  quse  fub  adverfarii  fuerant  po- 
teftate ,  regios  fpiritus  reprefTit ,  acieque 
vidlum  amovit  dominio  ,  poftea  quoque, 
fe  abfente ,  Syracufas  jam  recuperatas  de- 
prxdantem  ;  celerrimo  fuperventu  ex- 
turbavit  iterum  ,  &  Diftator  creatus 
omni  eum  Sicilia  exuit.  Tam  improvi- 
fam  Dionis  profperitatem  fubita  excepic 
commutatio  ,  folita  fortuna  mobilitate , 
qiia.  cjuem  repente  extulit  ,  demergere  fo- 
let  velle.  Orta  enim  inter  Dionem  &  He- 
raclidem ,  periculorum  antea  focium  & 
clallis  prxfeftum,diflenfione ,  cum  dccla- 
raflet  Dion  ,  haud  bene  Remp.  multo- 
rum  imperiis  geri ,  cumque  offenfum  ea 
oratione  Heraclidem  occidiflet ,  mox  e- 
adverfariorum  involaret  bor 
a.  quo  paulo  ante  in  coeLum 
M  elatus 


Diodor. 
Itb.  16. 
Nepos  cJ« 
Pliitar- 
cbus 
Diane. 
Jufiin, 
lib.  21. 
Georg. 
gem. 

XMV 
lib.  I. 


tiam 
na, 


in 


yulgus , 


plutar- 
chus  in 
Diene- 


90  ArtaxerxesQchm» 

elatus  erat  laudibus ,  noti  ferendum  ty-  |  lippus  Macedo.  Theflalos  enim  Lyco-  ^f»^-  S). 

";  &  Tiiiphoni  tyrannideexemit,  ^'-'''^' 
adjunxit  libi ,  prudenti  confilio ,  Q^f^' 


Jujiin. 
l,  21. 


Dioior. 
lib.  16. 

Corn.  Ne- 
fot  Timo- 
theo  &■ 
Jjihicrato. 


Olymp, 

106. 


rannum  coepit  diditare.  Ule  infuetis  ma- 
le  audiendi ,  ut  in  magno  fe  periculo  efle 
intellexit,  Calippi  (  Nepos  Callicratidem 
nominat  )  amici  ibi  callidifiima  prodi- 
tione  fubverftis  eih  Perfuaferat  is ,  fimu- 
landam  efle  ab  familiarium  aliquo  Dio- 
nis  inimicitiam ,  ut  fic  apertis  hominum 
animis  diverfa  fentientes  e  medio  tolle- 
rentur.  Ejus  confilii executionem, qui  de- 
derat  ,  flifcepit  ,  fimulataque  conjura- 
tione  ,  veriffimos  Dionis  inimicos  clam 
fibi  conciliat ,  iifdemque  aggregatus  a- 
micum  fibi  lirmiter  fidentcm  trucidat , 
quarto  poft  anno  quam  Corintho  in  Si- 
ciliam  redierat.  Mox  interfedi  Dionis  ex 
odio  miferatio  incefllt  populum  ,  quem- 
que  necatum  optaverant ,  fiio  fanauine 
ab  Acheronte  redemptum  cupierunt  : 
Sed  fruftra.  Calippus  heri  interfeitor 
invafit  dominatum ,  eoque  vicifTim,  ver- 
tente  anno  ab  Hippanno  Dionis  fra- 
tre  excuflus  eft.  Inde  cum  feditionibus 
agitarerur  Sicilia  ,  Dionyfius  fexennio 
libidinofe  &  crudeliter  apud  Locrenfes 
exatto  ,  ad  modicum  tempus  Syracu- 
fas  recuperavit  ,  iterumquc  ab  Icet^e  fa- 
ftione  expulfus  eft  ,  Olympiade  cix. 

Simili  quadam  vulgi  Athenieniis  levi- 
tate ,  Chares  dux  leftus  adverfus  Chios 
&  Byzantios ,  criminando  alios  obtinuit, 
ut  Iphicrates  &  Timotheus ,  qui  res  ma- 
anas  ^ellerant ,  centum  talentis  damna- 
rentur ,  &  poteftate  egregie  adminiftra- 
taexciderent ;  quoniam  prxceps  impe- 
riti  hominis  confilium  de  invadendo 
Byzantio  impediflent  ,  tempeftatibus 
deterriti ,  quibus  nullus  non  fapiens  mo- 
deftefateatur  cedendum.  At  paulopoft 
idera  Chares,  quum  Artabazum  Ocho 
rebellantem  adjuvans  ,  lxx  hoftium  m 
multo  inferioribus  copiis  inopinato  pro- 
fligaflet  ,  honoribus  afFedtus  Athenis  , 
mox  accufantibus  ejufdem  Ochi  lega- 
tis,  notatus  ignominia  eft:  bellumque 
fociale,  quod  Athenienfes  adverfiis  de- 
ficientes  inftilanos  geflerant ,  inetu  Per- 
farum  fepultum. 

Feliciterinterea  rem  fuam  fecit  Phi- 


Thracum 


judin. 
lih.  3. 


phronis 
eofque ; 

ut  iirmior  ab  equitatu  eflet.    ihracum  ,  e'm.»k- 
Pieonum  ,   &  lilyriorum  reges  ,   bel-  wyy 
lum  meditantes ,  priufquam  illud  perfi-  ^«^-  2. 
cerent,opprefIit.  Ex  0!ympiade,Neopto-  -    ,  - 
lemi  Moloflorum  regis  tilia,  Alexan-    ^'j^  ' 
drum  fuftulit  fiIium,eodem  tempore,quo  o!yr»p. 
templum  DianiE  Ephelis  ab  Heroftrato  106.  r. 
incenfum  conflagravit ,  &  Deiphicum  a  <^-  397- 
Fhilomelo  Phocenfi  occupatum ,  poftea-  ^f '*/2'- 
quefpoiiatum  ingentes  dedit  turbas.  Id  phacicii, 
de  grandi  calainitate  Grazcis  &  Afiaticis  piutar- 
imminentetunc  acceptum  ,  triftis  rerum  chtts 
eventus  comprobavit.  Alexander  enim  -^^^"an- 
fub  id  temporis  in  lucem  editus ,  utrif-    "* 
quefervitiumattuIit,verumqueeflepro- 
feirus  Judxorum  Deum ,  fiftitia  ApoIIi- 
nis  &  Diana:  numina  parvo  in  honore  ha- 
buit. 

Cseterum  ex  fani  Delphici  violatione  Dioi.  ^ 
bellum  natum  eft ,  quod  facrum  appel-  '•  '^* 
lant  Grsci  ,  Thebanis   &  Phocenhbus 
autonbus.  Philomelus  enim  indignatus 
Phocenfes  ob  quorundamagrorum  ufur- 
pationem  tanta;pecuniaedainnatos  ,aftu 
Thebanorum  ,  quantam  non    pofTent 
perfolvere  ,  hortator  fervis  faftus  eft 
occupandi  templum  ,    &  Amphidyo-  paufanioi 
nUm  fententias  columnis  ibi  incifas  era-  in  Pht- 
fit.  Mox  Lacedsmonios  &  Athenienfes,  <^"^*'» 
facro  corruptos  auro ,  privatifque  inhian- 
tes  commodis  ,  fuarum  fecit  partium. 
ContraThebani ,  Locri ,  &aliiGra:co- 
rum  populi ,  queis  potior  tempU  &  juris 
habendaratio  videbatur,  infeliciter  rem 
aerunt  principio.  Philomelus  ,   invafis 
templi  opibus  validam  mercenariorum 
vim  contrahit ,  bellum  atrox  &  cruen- 
tum  ,  vario  marte ,  cum  Thebanis  eo- 
rumque  fociis  agitat ,  ad  ultimum  tamen 
fibi  &  fuccefloribus  fuis  exitiofiim.  Re-. 
da6lus  enim  a  Thebanis  in  anguftias  , 
captivitatis  malaprcEcipitio  fui  antevenit. 
Onomarchus  ejus  fiicceflor  ,  Lycophro- 
nem  etiam  tyrannum  adverfus  Philip- 
pum  &  Theflalos  tutari  aufus,  yincit  qui- 
dem  Philippum ,  &  in  Macedoniam  retro 

agit, 


Artaxerxes 

a^Ti: ,  /ed  poftea  grandi  prxlio  ab  eodcm 
rcviftus ,  lcx  milaa  amittit  militum,  cx- 
fufquc  rufpcndio  afficitur,  tribus  Phoccn- 
lium  millibus  captivitatcm  fubcuntibus 
Macedonicam,  Ei  fubrtitutus  frater 
Pliayllus  ,  Pliera:orum  tyrannos  nihil 
fcquius  defcndendos  fufcipit ,  auro  Dcl- 
phico  haud  minores  conducit  copias ,  va- 
liatLocros  ,  Boeotos  fugat  :  Scdmox 
tabe  confumptus  ipfe  ,  tabidum  jam  bel- 
lum  fratris  rclinquic  filio ,  cujus  tutor 
Mnafcas  a  Bceotis  oppreflus  cecidit.De- 
cimo  tandem  anno  ,  Phalxcus  Onomar- 
chi  filius ,  a  PhiHppo ,  qucm  feffi  malis 
Thebani  in  auxilium  advocaverant ,  pa- 
cem  coad^us  petere ,  dimiiliis  eft  quidem 
cum  copiis  ,  ied  Phoceniibus  impoiito 
fervitio ,  moenia  eorum  diruta  ,  ip(i  in  vi- 
cos  diftradi  miferabile  Gra:cis  fptftacu- 
lum  pra;buere.  Etquia  decem  milliata- 
lentorum  e  templo  Delphico  ablata  fiae- 
rant,  annuum  Phocenlium  agristribu- 
tum,  refarciendo  damno,imperatar :  Ac 
ne  quid  facrilegis  &  raptoribus  dcefTet 
calamitatum,  Phalscusdux,  cumfum- 
ptus  alendo  militi  deefTent^conduftisCo- 
rinthi  navibus  Cretam  petit ,  ubi  in  Cy- 
donii  oppidi  oppugnatione  occiditur  , 
milites  impii  &  prsedones  dum  terram  & 
mare  qua:ftui  habent ,  variis  abfumuntur 
cladibus  ;  mulieres  facro  auro  ornats , 
autpudicitiaraut  valetudinis  jafturam  fe- 
cifle  feruntur.  Quanquam  enim  fidlitii 
Dii  erant ,  quos  cultores  fui  violaverant, 
tamen  quia  ipiis  Dii  erant,impietatem  ex- 
treraam  fiippliciis  vindicavit  Deus,ne  nul- 
lum  efle  numen  ftulta  mortalium  jaftaret 
fuperbia.  Sed  quales  Dii ,  tales  cultores 
eorum.  Thebani  vindices  vifi  facrilegii , 
dum  non  advertunt  omnibus  perire  ,  quod 
fmguls,  civitates  perderent ,  fe  pariter  ac 
fuft.l.io.  Phocenfes  obvios  fecere  Macedonum 
fervituti.  Philippus  enimvelutefpecula 
libertati  omnium  iniidiatus ,  inferioribus 
auxilium  ferendo  contentiones  aluit 
Gra;corum  ,  viftoique  juxtaac  viftores 
fiia;  reddiditobnoxios  poteftati.  Prirnum 
Deorum  vindex  habitus ,  mox  contem- 
ptor  maximus  ,  fadera  non  fide  ,  fed 


Plut.  in 
Tim.  Ge- 
mifi.  l.  z. 


Ochus.  9x 

utilitatc  colere  maniFcftus  ;  in  fcria  & 
jocos  artifot  ,  blandus  pariter  &  inli- 
diofus  alloquio,  promiflis  divcs  ,  gra- 
tiamfingere  fuctus  in  odio  ,  jurisjurandi 
ncgligentiffimus  ,  ii  qua;ftui  forct  dejc- 
rare  ,  auro  dodlus  expugnare  cum  caftel- 
Hsmunitifnmis  ipfapectora  mortaHum. 
Undcnullum  inexpugnabile  didlitabat, 
mquodalinusauro  onuftus  poflct  penc- 
trare  :  Hac  fide  regulos  Thracia: ,  a  qui- 
bus  dirimendis  controverliis  arbiterca- 
ptus  fucratjimprovifbs  opprenit,&  regno 
fpoliavit  ambos. 

Per  ha;c  fuccumbentepaulatimGra:- 
cia  ,  Romana  fe  refpublica,  erexit ,  prifca 
Grajcorum  itudia  a;muIando  &  virtutes. 
A  ludis  quidcm  icenicis ,  quos  tum  pri- 
mum  Roma  inter  ca;Ieftis  ira:  placamina 
recepit  ,  nullum  ieniit  grailantis  pei^i- 
lentix  levamen  :  quin  etiam  meJios  lu- 
dos  Tibcris  Circo  fuperfufiis  interrupic. 
AtveroL.  A/W//*f  Didlatorcreatus  ,  ut 
peftiientiam  clavo  defigcret ,  bellum  ma- 
luit  quam  religionem  agere  ,  deledlu- 
que  imperioiius  habito ,  a  M.  Fomponio 
Trib.Plcbis  violats  accufatus  eft  Iiber- 
tatis.  Eumcumpropedamnationem  ef^ 
fet ,  filius  ob  tarditatem  ingenii  ruri  de- 
gens  ,  incivili  quadam  pietate  periculo 
lubtraxit.  Nam  Tribunum  fummo  ma- 
ne  in  ledlo  cubantem  adortus ,  intentata 
necejurarecompulit  fe  patris  ejusaccu- 
fandi  caufa  conlilium  plebis  nunquam  ha- 
biturum.  Mox  rufticce  pietati  fucceflit 
fiiperftitiofa.  Marcia  Curtimin  voragi- 
nem,  medioforo  apertam  ,  cum  equo  fe 
immifit  armatus ,  ut  Romanos  juvenum 
virtute  8c  audacia  maxime  pollere  often- 
deret.  Prudentius  idem  T.  Manlius  bel- 
lo  docuit  Gallico.  Nam  quum  procero 
corpore  provocatorem  duello  aggreflus 
proflraviflet ,  ablaco  jacentis  torque  au- 
reo ,  Torquati  libi  nomen  peperic  &  po- 
fteris. 

Crebraexinde  Romanis  cum  Gallis, 
Tiburtibus,  Hernicis  &  Privernatibus 
pra:Iia ,  &  profpera  pleraque  memoran- 
tur.  Quasdumfiunt  ,  C.  Petilius  legem 
de  ambitu  frxnandse  ambitioni,  Duellius 
M  a  &  Me- 


Plut.  iit 
Reium 

Liviut 
lib.  7. 


Valer. 
Max.l.j, 
cap.  3.   " 
Valer. 
Max.l.^. 
cajj.  6, 


A.  M. 

3611. 

Livius, 

Gelliut 

/.  <;.<:.  15. 

e  Cliiitdii 

fiudti.l.i, 

Anna- 

linm. 


Livius 
lih.j. 


OJymp, 
107. 
Diedor. 
iib.i6. 


Zachar.^ 
Eufeb. 


92,  .ArtaxerxesOchfis, 

&  Menenius  aliam  dc  foenore  ,  repri- 
mends  avariti^  tuleruat.  Licinius  Sto!o 
fuapte  leae  damnatus  eft ,  quod  agrorum 
mille  jugera  poflideret.  Hinc  quadrin- 
gentelimo  anno  ,  quam  urbs  Romana 
erat  condita ,  quinto  &  tricelimo  ,  quam 
a  Gallis  recepta ,  ablato  poft  nonum  an- 
num  a  pkbe  confulatu  (cum  paulo  ante 
C.  Martiu^  Rutilius  ,  primus  diftator 
de  plebe  fuiflet)  ambo  patricii  Cof.  Sul- 
pitius  &  Valerius  magiftratum  iniere., 
fremente  nequicquam  nefcio  libertate 
uti  populo. 

Dum  ita  Grxci  inter  fe  de  jure  Am- 
phidlyonum  ,  Romani  de  communican- 
dis   ex  lege  Licinia  honoribus  conten- 
dunt  ,  Artaxerxes  Ochtu  Phoenices  & 
iEgyptios  ,  qui  pridem  defeceraut  ,  ad 
obcdientiam  fceptri  Periiciftatuit  redu- 
cere.  >k(5lanebus  enim  yEgyptius ,  de- 
funffco  parente  Tacho  .  regnum  iterum 
tenebat,  miffafque  ab  Ocho  copias,  dudlu 
Diophanti  Athenienlis  &  Lamias  Sparta- 
ni,  proFiigarat  ftrenue ,  coeperantque  in 
contemptuefTeapud  ^Egyptios ,  Phoeni- 
ces  &  Cyprios ,  opes  Perfirum ,  quod 
mollitie  ac  voluptatibus  diffluerent.Qua- 
re  excitus  velut  e  fomno  Ochus,  non  jam 
per  duces  alios ,  ied  per  leipfum  decre- 
verat  bellare,  collerafque  peditum  tre- 
centis ,  equitum  trigintamillibus  ,  trire- 
mibus  trecentis ,  quingentis  onerariis , 
primum  in  PhcEnices  vertit  impetum. 
Sidonurbs  opulentiflima ,  a  Tenni  rege, 
&  Mentore  mercenariorumduceprodi- 
ta ,  in  poteftatem  Ochi  venit :  cives  de- 
fperata  falute ,  quod  fi«pplices  Ochus  ja- 
culis  confixiflet ,  cum  Iiberis ,  &  uxori- 
bus  femetipfos,admotis  jedibus  flammis, 
incendunt ,  quorum  numerus  excrevifle 
ad  XLM  fcribitur.  Locum  inccndiis  vafta- 
tum  ,  ob  fpem  ^rxAx ,  Rex  multis  talen- 
tis  vendidit ,  reliqiu  Phoenicia  deditio- 
nem  facere  coa£la.  Eam  cladem  prophe- 
tas  iEterni  Numinis  multo  ante  prxdixe- 
rant ,  ficut  &  judxis  iplis ,  in  ^gyptum 
proftigis  vaftiratem  &  gladium  ,  quorum 
reliquias  Ochus ,  fubadia  etiam  ^gypto, 
ia  Mediam  fertur  tranftulifle.  Nam  re- 


cepta  per  Evagoram  &  Phocionem  du- 
ces  Cypro  ,  in  ^gyptum  movens ,  per 
Lacratem  Thebanum  expugnavit  Pelu- 
fium,  Bubaftum  Mentoris  cperaadde- 
ditionem  perpulit.  RexNeftanebusde-  Diodor. 
fertaMemphi  refugit  ^thiopiam.  Quo  ''^-  >.^ 
pafto  potitus  univerfa  ^gypto  Ochus,  9'""^"! 
inngniorum  urbium  muros  dejecit,  m  m^.^^ 
Deos  asdefque  facras  fimiliter  ,  ut  quon- 
dam  Cambyfes  ,  fxviit ,  occidit  Apin,  di- 
reptifque  fanorum  opibus  immenfam  au- 
ri  &  argenti  vim  corralit,  Ablatje  fiint 
tabulaz  etiam  antiquiffimas ,  rerum  geft:a- 
rum  indices ,  quas  Sacerdotes  -^gyptii  a 
Bagoa  poftmodum  ingenti  pecunia  rede- 
mere.  Hic  enim  ,  juncSiio  cum  Mentore 
arftiffima:  amiciti^e  foedere,  omnia  dein- 
ccps  imperii  munia ,  prseter  nomen  re- 
gium  ,  fuam  in  poteftatem  redegit :  Ju-  Jofeph. 
dasorum  quoquegenti ,  ob  fratricidium  a  ^'j>- 1  '• 
Johanne  fummo  facerdote  adinifTum  ,  '^PPC^"-     . 
quotidianum  j-o  drachmarum  tributum  ^"J'-^" 
irrigavit  per  integrum  feptennium,  tem- 
plumque  ipfum  confidenter  ingrefTus, 
mundiorem  fe  afleruit  cruentolacerdo- 
te,  cuiill:apaterentadyta. 

Cum  ergo  in  ./Egypto  eflet  &  Pal^ftf- 
na  debellatum ,  Philippus  Micybernam 
&  Toronem  in  Hellefponto ,  &  Olvn- 
thum  m  Thracia,  auro  an  rerro  expugna-  Diedor. 
tascapit,  fruftra obnitente Dcmoif henis  iib.i(). 
eloquentia.  Proditores eriimnecratio,nec  ?f-^'"* 
oratio  inofficio  continebnt.  Mareinterim  i-"^^' 
infeftum  habebant  Tyranni  Sicili^ ,  &  /,-^.7. 
Phocenfes  cum  iis  exules  :  Eorum  ali- 
quos  ad  Tiberis  oftia  applicuifle  narrat 
Livius  ,  &  cum  terreftnbus  (hi  Galli  c- 
rant)   maritimos  conflixifle  prxdones, 
marte  ambiguo.  In  illos  Romani,  a  La- 
tinis  tuiic  defcrti  fociis ,  ex  urbana  fimul 
&   aorefti   juventute   decem    lcgiones 
fcribunt ,  quaternum  millium  &  ducen- 
torum  peditum  ,    equitumque  trecen- 
torum  iingulas.  Tantam  jam  tum  vim 
mireris  in  illa  fuifle  Republica.    Ofto  , 
harum  legionum  L.   Furius  CamillUs 
Cos.  in  Gallosducit,  &  populationibus 
eos  prohibet.  Oppoiitisiibiinvicem  ca- 
ftris ,  M.  Vderms  Gnllum  Roraanos  pro- 

vo- 


Oljmp. 

108. 

A.M. 

3^H- 


lib. 


I. 


Diodor. 
lib.16. 

Nepos  & 

Plutar- 

chu!  Ti- 

molsonte. 

Juflin. 

iil/.T.i. 

Olymp. 

liC. 


Gemifi. 
lib.i. 


Phit.  & 
Corn.  Ne- 
pos  in 
Tim»l, 


Diod.Sic, 

iib.xj. 

t^-£lia>!tit 

V,\r.hiil. 


vodnteVi^ijaiixJlio  advolitnm  corvi,duello 
fiernit,  &  Corvini  hincnomenadipifci- 
tiir:  Caniillus  Gallos  in  fiigam  agit.Grx- 
colqnc  littoribiis  arcet.  Qua  Romano- 
rura  fortitiidine  moti  Carthaginenlcs , 
qiii  ab  Hannonis  fe  inlidiis  nuperrime 
vindicaverant ,  per  Legatos  foecfus  cum 
eis  amicitiamque  jungunt ,  haud  dubie 
fperantes  ,  adverfirs  Gra:cos  Sicilicnfes 
Quiritum  fbcietatem  profuturam.  Dio- 
nylius  enim  Syraculanus  iterum  pulfus 
ab  Iceta  principe ,  in  arce  jam  obiideba- 
tur  ,    non  fine  Carthaginenlium  auxi- 
liis.  In  hos  ergo  petitus  Siculis  Timo- 
leon  Imperator  ,  depulla  patria:  tyranni- 
de  inclytus ,  cjui  adveftus  Corintho  in- 
credibili  felicitate  tres  iimul  hofles  devi- 
cit.  Deluiis  enim  obtentu  pacis  Afris , 
ac  mox  perauxiliaCorinthiorumCata- 
nxorumque  deterritis  ,  Acradina  Ice- 
tam ,  arce  expulit  Dionyiium  ,  potentif- 
fimumciue  ante  tyrannum  ad  Corinthios 
ableo;avit,  ludibrium  fortunse  Grascis  po- 
pularibus  fiiis  oftenfurum.  Inde  ob  com- 
meatus  inopiam  illatus  in  fines  ditionis 
Punics,  olFendit  Carthaginenfes ,  eo- 
rumque  maximas  copias  (lxx  peditum 
&  equitum  millia  prodit  Diodorus)  at- 
traxit  inSiciliam.  Sed  &  has  pari  fuccef- 
fu  apud  Criniffum  fl.  vincit  ,  x  millia 
occidit  ,  capit  xxv  M.  Carthaginis  in 
Sicilia  imperium  anguflis  Lyci  fl.  linibus 
circumfcribit ,  Gr^ecifqne  ibi  omnibus  li- 
bertati ,  qua  tot  annis  caruerant,  reftitu- 
tis ,  immortali  gloria  floruit.  Syracufs 
colonorum  xl  m.  e  Grsecia,  aiiseurbes 
fimiliter  novorum  acceffione  civium  au- 
ttx ,  legibus  firmat^e ,  arcibus  &  propij- 
gnaculis  tyrannorum  nudatse  funt.  Tan- 
tus  vir  Timoleon  ,  nihilfimm ,  omnia.  di- 
vini  ejfe  muneri^  diftabat  ,  Magiflratus 
Jovis  Amphipolos  ,  i.  e.  famulos ,  jubens 
appellari ,  digna;  equidem  virtutes ,  qu.ts 
plurimi  populorum  reftores  mcdullitus 
a:mulentur. 

Difpar  huicingenioOchus ,  triflioc- 
cubuit  fato.  Bagoas  eum  Eunuchus  & 
militum  prxfciftus ,  dato  per  Medicum 
veneno,  rebus  humauis  exemit ,  cadaver 


5>7 


ARSES. 
A.  M. 


Ochus.  Arjes.  ^^ 

felibus  objecit  dcvorandum  ,  ex  ofTibus 
manubria  curAvit  fieri ,  fuppoiito  inte-  Diod. 
rim  ,  qui  pro  ipfo  regiis  fcpulchris  infcr-  ''^-'J. 
retur.  Talem  fevitia  Ochi  finem  habuit, 
exercita  annis  xxiii ,  additis  funeri  ejus 
omnibus  filiis  ,  dempto  qui  erat  mini- 
mus  ,  Arfe ,  cui  nomen  rcgium  circum- 
datum  ,  poteftate  Bagox  fcrvata. 

Arses  autem  hic  meditata:  jam  ultio 
nis  manifeltus ,  tertii  imperiiannoejuf-  ^'  ^ 
clem  parricidx  fcelere  interiit ,  &crude- 
litatem  exhaufit  crudelitas ,  vergente  jam 
ad  interitum  Perfarum  Monarchia ,  fi- 
nemque  fuum ,  ut  fieri  aflolet ,  in  refto- 
rum  vitiis  prasmonftrante. 

Jam  enim  Fhilippm  Aiia;  imperium  Juflin. 
improba  fpe  complexus ,  vidtam  Cvx-  I-7.  &  8 
ciam  in  Perfas  armare  feftinabat.   Ideo  ^*"'^- 
rex  regnandi  ijiexplebilis ,  nec  a  proxi-  "''•^^- 
mis  abftinuit  manum.  Siquidem  defun- 
6to  Arriba  Epirirege,  uxoris  fus vitri- 
co  ,  tranftulit  in  Alexandrum  fratrem 
Olympiadis  fceptrum  ,  depulfo  ^Eacida 
Arriba;  filio  ,  legitimo  regni  hxrede.  In- 
de  Methonam  ^  faventem  Thracibus  &  Olymp. 
Athenienfibus  ,  bello  capit ,  amifTo  in  l°^' 
oppngnatione  oculo ,  femperquc  majo-  Gemifl, 
rum appetens,  Perinthum &  Byzantium,  lib.%'. 
ob  portas  iibi  claufas ,  diuturna  obfidio-  rerum 
ne  fetigavit ,  pecunise  interim  &  annons  ^'"^''° 
copiamde  piraticamutuatus.  Earaobfi- 
dionem  ut  folveret ,  fecerunt  Ochi  &  A- 
thenienfiura  auxilia,  qui  Perinthios  o- 
ranibus    raodis    adverliis    infiirgentera 
Philippi  potentiam  tuebantur.  Moxac- 
ceflit  Athea;  Scytharura  animofitas  re- 
gis ,  qui  cum  in  f  ubfidium  vocaflet  Phi- 
fippum  adverfus  lilrianorum  dynaflara, 
defunftus  eo  periculo  per  inopinatam 
raortera  adverfarii ,  auxiliatori  raerce- 
dem.  petenti,  refpondit ,  non  opibui  cen-  7«y^''«' 
feriScythiu  i  fed  virtute  animi  ^  corports  '•^* 
duritie.  Quibus  derifus  Philippus  Byzan- 
tio  difcedit  ,  depra:datufque  Scythiam, 
multa  hominum  &:  jumentorura  raillia , 
m  Macedoniam  abripit  fecum :  fed  re- 
vertenti  occurrerunt  Triballi  ,  portio- 
nem  ^xxAx  poftulantes  ,  negantemque 
prajlio  excipmnt,  in  quo  ita  vulncratui 
r  M  3  eft 


P4  Arfes>  PhilippusMace^o. 

eft  PJiilippus,  ut  per  femur  ejus  equus    catum  induerat  ,  ducenta  ei  peditum 


Dhdor. 
Iit.i6. 


Olymj). 
iip. 
anno  3. 

lib.8. 
"v/tria 

Gemift, 
lib.Z. 


^uflin. 
lib.9. 
£>iod. 
lib.16. 


interficeretur :  cumque  omnes  occifum 
putarent  ,  perturbato  exercitu,  pttcda 
amifla  eft. 

Rex  ubi  ex  vulnere  primum  conva- 
Juit ,  diu  diffimulatum  bellum  Athenien- 
fibus  infert,  quorum  ie  caufa;  Thebani  a, 
Demofthcne  perfuali ,  adjungunt ,  com- 
munem  dofti  hoftem  communibus  viri- 
bus  fummovendum.  Praslio  commiiTo 
ad  Chxroneam ,  Athenienfes  haud  fufti- 
nentes  induratam  bellis  Macedonum  vir- 
turem  ,  magna  vincuntur  clade ,  univer- 
fasque  gloria  dominationis  &  vetufta  li- 
bertas  Grascia:  concidit.  Exhacviftoria 
infultantem  Grazcis  Philippum,  fregit 
orator  Demades  licet  captivus.  Cum ,  in- 
quit,  Agamemnonii  tibi  perfonam  fortunn 
tri&uertt,qiiidfa&ii  Therfitcn  refers!  Qua 
oratione  conftifb  Rcgi  fupprefla  deinde 
hujus  Isetitia  eft ,  conaufto  etiam  puero, 
qui  fubinde  inclamaret  ,  hominem  efle 
Philippum.  Lyficlen  Athenienfium  du- 
cem,  ob  male  geftam  rempubl.  acerbiffi- 
ma  Lycurgi  oratoris  accufatio  in  exi- 
tium  egit  miferandum.  Fhilippni  i^cr^- 
lium  Alexandrum ,  cui  multum  de  vifto- 
ria  debebat,  Athenienfes  fibi  fecitami- 
cos ,  Thebanos  duriflime  habuit ,  inter- 
feftifque  civitatis  principibus ,  ccc  eis 
exules  reftores  irapofuit.  Funeftum  di- 
xeris  illum  Groecis  diem  ,quo  Athenien- 
fes  &  Thebani  a  Philippo ,  Spartani  in  I- 
taHa,  dum  Tarentinis  opem  ferunt,a  Lu- 
canis  devi6tifuntpra:Iio,  regequeetiam 
Archidamo  ipoliati.  La:tum  contraRo- 
jnanis  annum  ,  quibus  cum  Campani  a 
Samnitibus  vifti  fe  dederent ,  acerrimis 
Samnites  pra^liis  proftrati,  fiiccubuerunt. 
Alter  tanrum  Confulum  Valerius  170 
fio-nis  militaribus ,  xl  fcutorum  millibus 
potitus  efle  legitur ,  tanta  viftorum  lasti- 
tia ,  ut  Komani  milites  Capuanis  inefca- 
ti  delinitique  deliciis ,  xore  in  Latio  reti- 
nerentur,  Capuam  patri;E  urbi  licentius 
prasferentes. 

At  P/>i/i;)^i  felicitatem  funeftus  obfcu- 
.ravit  cxitus.  Jam  Corinthi  convocatis 
oranium  civitatum  legatis ,  Grscia?  du- 


quindecim  equitum^  deftinabantur  mil- 
lia ,  quibus  bellum  faceret  Perfis :  Jam 
Attalum  Sc  Parmenionem  in  Afiam  pr^e- 
miferat ,  cum  inter  ipfbs  genialium  nu- 
ptiarum  apparatus  ,  improvifa  morte 
concidit.  Deconfiliorum  fucceflurogi- 
tanti  refponderat  Py  thia :  Sertagerit  tau- 
rm  ,  jamque  ajiat  qui  irnmolet  illum. 
Quodipfe  quidem  de  Perfarum  Rege  in- 
terpretatus ,  fuopte  exitio  in  fe  non  mi- 
nus  quam  in  illum  oftendit  efl^e  dictum. 
Ita  enim  ludibrio  habere  percunftato- 
res  ApoIIo  pridem  fueverat  ,  vere  A- 
pollyon ,  id  eft  ,  perditor  didlus  Johan- 
ni :  Nam  eodem  anno  &  Perfarum  rex 
Arfes ,  Sc  Philippus  ei  infidiatus ,  utrique 
alienis  infidiis  periere  :  Arfes  Bagose , 
Philippus  Paufaniaz  flipatoris  fui.  Hunc 
quod  flagitiofas  Attali  injurias ,  qui  ftu- 
pro  adolefcentem  objecerat,  haud  pro  re- 
ge  puniiflet ,  infeftum  fibi  Philippus  red- 
diderat.  Quare  occafionem  fpeculatus  ju- 
venis ,  Philippum  ad  fpeftacula  euntem, 
quce  Alexandri  Epirotas  &  Cleopatrse  fi- 
hx  nuptiis  adornaverat ,  prsecedente  in- 
ter  duodecim  Aeos  regio  fimulacro, 
bovis  inftar  madat ,  &  diis  fe  annume- 
rantem ,  nimium  efle  hominem  demon- 
ftrat ,  diemque  la^titia;  diftum ,  foedum 
luftu  funeris  facit ,  non  invita ,  ut  aiunt, 
Olympiade  regina  ,  quam  Philippus,  du- 
df:a  Attah  fbrore  ,  matrimonio  injufte 
depulerat.  Paufanias  hic  olim  militi  in- 
grato  ,  hofpitis  fui ,  a  quo  refeftus  poft 
naufragium  fuerat ,  villam  exoranti ,  jul- 
fu  Phifippi  fl:igmata  inufTerat ,  ingratum 
hofpitem  teftantia- 

Inter  hafce  inundi  turbas ,  enituerunt 
i?igenia  omni  avo  memoranda.  Speufip- 
pus  Platonis  in  Academia  fucceflor ,  A- 
riftoteles  Platonem  prajceptorem  acu- 
mine  mentis  transgreflus ,  tanti  habitus 
Philippo  ,  ut  gauderet  natum  fibi  filium 
eo  tempore ,  quo  tanti  informatoris  co- 
pia  eflet :  ac  proinde  Alexandro  prs;ce- 
ptor  datus.  Diogenes  item  Cynicus,Me- 
nedemus  Eretrienfis.  Et  illis  cosevi  ora- 
tores  Deraofthenes,  iEfchines,  Demades, 

Py- 


3.1 1. 

Diod. 
Iib,i6» 


Senecd  4,, 
de  benef. 

Caliut 

Rhodig,  ' 

leci.     , 

Antiij. 

I.7.C.2S. 

Eufeb.in 

Chron. 

Gellius 

/.9.C.5. 

Diogen, 

Laert. 

lib.s. 


^arhts  Codomannus. 


Diodor. 

lib.iG. 

iSnidas, 


Diod. 

Sic.l.\y. 

Juflin. 

lib. 11. 

Plut.  in 

AUxan. 

dro. 


Python,  LyCiirgus:  Hlfloriographi ,  E- 
phorus  Ciimanus ,  Demoplulus  cjus  fi- 
lius ,  Callirthcncs  &  Diyllus  Athcnicn- 
fcs  ,  Thcopompus  Cliius  ,  Hcraclidcs 
Pouticus ,  Manctho  ^gyptius  ,  Pala:- 
phatus  Abydcnus. 

Darius  Codomannus. 
r\  Ccifo  Arfe  ,  Bagoas  depopulifcn- 
tentia  Codomannum  Armenix  Satra- 
pam  ,  Ochi  patruclem  ,  produxit  ad  re- 
gnum  ,  qui  Deirii  nomine ,  ne  quid  re- 
gia;  Majcrtati  deeflet  ,  honoratus  eft. 
Paulo  poft  fuetis  Bagoas  inlidiis  petitus , 
vcncnum  fibi  paratum  in  vifcera  convcr- 
tit  inlidiatoris  ,  fuamque  &  anteccflo- 
rum  injuriam  in  regicids  capite  ultus 
eft.  Hinc  de  bello  in  Macedoniampro- 
fcrendo  conlilia  agitans ,  audito  interiif- 
fe  Philippura ,  contemiit  Alexandriado- 
lefcentiam;  Quse  res  ipli  &  Perlis  exitio 
fuit. 

Alexander  viginti  annorum  adole- 

fcens ,  animo  fupra  hominem  elatus ,  vix 

Philippi  filius  cenfebatur.  Etenim  ma- 

treni  ejus ,  tanquam  ftupri  compertam, 

repudio  dimiferat  Philippus ,  &  Cleopa- 

tram  Attali  fororem  duxerat.  Alexander 

major  deinde  patre  &  vitiis  &  virtutibus 

faftus  ,  delufufque  fortunce  blanditiis  , 

probrum  vertit  in  gloriam ,  ac  Jovem 

pro   Phihppo    genitorem    voluit  credi 

fiium.    Quam  turbidum  acceperat  im- 

perium  Macedonia; ,  tam  amplum  reddi- 

dit.  Principio  eredlis  colloquio  fubdito- 

rum  animis,  citato  gradu  in  Gr^ciam 

contendit ,  quse  Attah  fubnixa  authori- 

tate  defeftionem  agitabat ,  &  ThefTalos 

'  ante  omnia  fibi  devuixit,&  fenatum  Am- 

phiftyonum ,  a  quibus  dux  renunciatus 

Gr3ecia:,Athenien(es  fubito  adventu  adeo 

perterruit ,  ut  miffis  legatis  pacem  pre- 

carentur,  Eis  mox  reliqua  confenfit  Gr^- 

cia.  Inde  Illyrios ,  Thraces ,  Triballos, 

Dardanos  facile  compefcuit  ,  orientef- 

que  nonnullas  feditiones  extinxit ;  Atta- 

lum  inrerim ,  noverccg  fua:  fratrem  per 

Hecatsum  &   Parmenionem  opprellit 

in  Afia.   Obftabant  Thebani ,  ex  vete- 


9S 


n  in  PcrfasafFetflu,  obninatius  Alcxan 
droobluftantcs.  lis  acri  praiio  proftra-  Arriamt 
tis,  in  urbem  irrupit ,  Thtbas  ,  Tyrio- ''^•'' 
rum  coloniam  antiquiflimam  ,  excid,it,  a- 
gros  civitatisviftoribusaflignat,  capti- 
vorum  XXX  M.fubcoronavcndit,  cujus 
tamen  crudclitatis  fepe  eum  poenituit 
poftca.   Athenienfcs ,  quod  portas  ape- 
ruiflent  txulum  refugis ,  fic  dem.um  re- 
cepit  in  oratiam  ,  fiDucesinexilium  a- 
gercnt.    Dcmofthenes  reliquique  Ora- 
tores_a.'gre  eioquentiafervanfunt.  Co- 
rinthi  deinde  Gra:ci:E  Impcrator  decla-  plat.vi 
ratus,cumDiogenemSinopenfem  ,  Cy-  /iiexan- 
nicum  ex  impudentia  didum  ,  ad  fe  ac-  '^'■^  <^ 
cerlivifl^et,  repulfarntulit ,  teftantePhi-  {'l°"^"^' 
lofbpho  ,  nihil  fe  Alexandri  indigere  ,  fi  77^„yc.' 
quid  fui  indigeret ,  ad  fe  vcniret.  Quo 
Rex  confpefto ,  cognitaque  ejus  rerum 
humanarum  derifione,  dixifTe  ferturad 
amicos  ,  Ego  nifi  Alexmder  jam  ejfem , 
Diogenesfierem. 

Sed  mox  ejus  flagrantiiTima  iraperan-  'juflin, 
di  cupido  enituit.  Pof^habito  enira,  quod  lib.  1 1. 
arnici  prius  ineundura  fuadebant ,  ma- 
trimonio  ,  nullam  expeditioni  Perficse 
moram  interpofuit :  omnes  noverca:  co- 
gnatos  fuofque  ,  qui  apri  regno  videban- 
tur ,  fiiftulit  e  racdio  ,  ne  quara  domi 
materiam  feditionis  relinqueret.  Patri- 
monium  interim  omne  diviiit  amicis , 
fibi  fpem  prcefatus  fufficere  folam.  Hoc 
modo  parta  fibibenevolentia,  inAfiam 
quaii  jam  fuam  defcendifTe  vifus  eft ,  dum 
miiites  prxdas  inhiantes  a  populatione 
prohibet  ,  non  perdenda  aflerens  ,  quce 
pojfefikri  venerint-  In  excrcitu  ejus  fue- 
re  peditum  xxxiii  ,  equitum  quatuor 
millia  ,  naves  ci.xxxri.  Hac  parvaqui- 
deni  fed  ftrenua  manu  terrarum  orbem 
aggredi  aufiis  juvenis.  Non  enira  tam 
milites  ,  quara  militix  mao-iftros  elcoe- 
rat ,  cum  orcunes  nemo  nili  fexagenarius 
duceret ,  &  principia  caftrorum  ejus  in- 
tuens  ,  fenatum  te  diceres  prifc^  alicu- 
jus  videre  Reipublicas- 

Contra  Daritts  fidacia  virium ,  nihil 
aftu  agere ,  cum  prohibere  ino-reflu  oo- 
tmliet  Aiix  ,   mtra  regm  vifcera  exci- 

pere 


Diodor. 
Sic.l.r, 


Julttn, 
Lii. 


$6 

perehoftem:  Memnonis  etiamRhodii. 
de  invadenda  Macedonia  confilium  fafti- 
dire ,  quo  haud  difficuher  adpatriam  de- 
■  fendendam,  revocari  Alexanderpotuif- 
fet.  Sed  ut  folet  occAcare  animos  Deas , 
mm  vim  fmm  ingruentem  refringi  non 
vult ,  vicit  deterior  Satraparum  fenteh- 
tia ,  pr.-eUumque  ad  Granicum  amnem 
(  qui  Troadem  a  Propontide  diftermi- 
nat)  commiflum  eft.  In  eo  Alexander 
Spithrobatem  Darii  generum  qui  jam  fcu- 
tum  ejus  perfregerat ,  retorta  in  frontem 
irruentis  cufpide,  occidit.  Accurritfra- 
ter  jacentis  Rafaces  ,  &  vulnus  infligit 
Alexandro,  fed  repetiturus  idum,  a  Cly- 
to  truncatur  dextra.  Mox  &  ahi  Perfa- 
rum  duces  generofe  dimicandooccum- 
bunt ,  inter  quos  Pharnaces  uxoris  Darii 
germanus  &  Mirhrobarzanes  Cappado; 
cum  Satrapa,  quorum  nece  exterriti  Per- 
fe  in  fugam  vertuntur  ,  Macedones  ter- 
ois  infiftentes  viginti  duo  milha  fter- 
nunt ,  totidem  fere  vivos  capiunt.  Ma- 
cedonum  fere   quingenti  oppetierant , 
quibus  magnilice  curavit  exequias  Ale- 
xander  ,  gnarm  j^  fmerii  honore  advir- 
tutem  accendi  militem  folere.  Poft  vifto- 
riam  Mithrinnes,  Sardium  prsefeftus,  fe- 
que  &  Provinciam  dedidit.   ]Expugnata 
<|uoque  Miletus.  Cares  benevolentia ,  & 
indigena:  maoiftratus  reftitutione  alle- 
£ti ,  Grsci  per  Aiiam  fola  libertatis  fama 
flibadi  fiint.     At    HalicarnafTum  Me- 
mnon&  Ephialtes  Athenienlis  mafcule 
tuebantur,erumpentcfque  &  extrema  ve- 
teranorum  fortitudine  repulli ,  non  defi- 
ciebant  anirais.  Tandem  vero  pertina- 
cia  vifti  Macedonum  ,  diiTugiunt.  Mox 
tota  httoralis  Aiiaufque  adCiliciamin 
poteftatem  venit  viftorum.  Et  Alexan- 
der  nodum  Gordium  gladio  diflecans  , 
violenter  inftilrabat  oraculo ,  quodiflb- 
lutori  ejus  Ali^  imperium  promitteba- 
tur.  Pra;  aliis  Marmnrenfium  atrox  me- 
moratur  generofitas ,  qui  incendi  cum 
patria  maluere ,  quam  pacem  amplcfti 
Macedonum.  Itaque  juniores  fubdito  la- 
ribus  igni ,  per  nodem  evadunt ,  imbel- 
lis  turba  omnis  cremata.  Ibi  dum  Ale- 


^ariHs  Codomamm* 

xandrum  in  Cilicia  morbus  attinct ,  ter- 
tio  belli  anno  ,  Memnon  ,  Chio,  Lesbo, 
aliifque  infulis  expuCTnatis,  jaminGras- 
ciamtraulitumparabat ,  cum  valetudine 
confimitus  decedit ,  ac  res  Darii  fuo  ha- 
ftenus   imprimis   fuftentatas   confiho,  Diod. 
morte  ad  perniciem  inchnat.  Pro  eo  iih.\j. 
Charidemui  Athenienfibus  ducem  fe  of-  ^^''"''^^- 
fert ,  quo  ob  liberiorem  Perlicse  gentis  ^^g_       ' 
reprehenfionem  interemto  ,  Darius  non 
tam  copiarum  ,  quam  ducum  indigus  , 
procurandum  libi  ipli  fumit  bellum ;  id- 
que  magis  imperio,  quctm  prudenti  ex  con- 
fllio  gerit.  Contradis  peditum  quadrin- 
gentis ,  centum  equitum  millibus ,  ver- 
lus  Ciliciam  agmina  movet ,  cujus  fauccs 
Parmenio  jam  prsoccupaverat.  In  iftis 
anguftiis  altera  congreflio  contigit ,  ubi 
nulla  multitudinis ,  qua  fbk  Perfk  nite- 
bantur ,  utilitas  militabat.  Maxima  ta- 
men  circa  Darium  ,  Alexandro  oppu- 
gnante  ,  ftrages  fafba.   Confollis  Darii 
equis ,  cum  in  mutationequadrigasme- 
tus  eum  inceffiflet ,  perturbatio  omnem 
pervaiit  exercitum ,  aftique  in  fugam  e- 
quites  mutuo  fe  allifu  confertim  obtri- 
vere.  Alexander,  quanquam  femore  fau- 
cius ,  acriter  ialiftit  fugientibus ,  vifto- 
que  equitatu ,  pedites  haud  diu  impetum 
fuftinuere.  Fit  ubique  fuga  &  csedes,  tan- 
ta  certe  ,  ut  de  numero  cxforum  fcripto- 
res  ipii  diflentiant.  Juftinus  c^fa  unum  Jujlin. 
&  fexapinta  peditum-,  decem  equifum  ''^•n. 
millia :  Diodorus ,  Plutarchus ,  Curtius  f^jf^' 
fere  duplo  plures  produnt.  Capti  xlm.  CiirU^ 
Alexandro  vix  ducentis  militibus  lanta  Arian.l't, 
viftoria  ftetit.  In  caftris  Perlarum  mul-  Plutarck. 
tum  auri  csBterumque  opum  inventum : 
Inter  captivos  Darii  uxor ,  filis  dua:  nu- 
biles  ,  hliufque  fexennis  fuere.  lis  ad  ge- 
nua  fua  provolutis  ,  &  metum  mortis 
dempfit  Alexander,  &  regium  cultum 
reddidit ,  virginibus  haud  fordidius  pa- 
tris  dignitate  matrmionium  polhcitus. 
Orientem  enim  fortunttm  moderate  tulit 
^  prudenter:  fedad  ultimum  e'jui  magni' 
tudinem  non  cepit.  Neque  vero  tunc  Bar- 


Alexand, 


In  ^le» 


fines  captiva;  (Memnonis  ea  uxor  fue-  ^"^^d.ro 
rat)  araori  imperare  potuit . 


quamquam 
cafte 


DdrtuSy 

Cafte  rcgieque  haberct  uxorcm  Darii  & 
filias ,  oculorum  eas  ejfe  cruciatHi  profcf- 
fus.  Hinc  in  Syriam  cogitaiis  ,  Parmc- 
nionem  prxmittit  ad  occiipandam  claf- 
Curt.U-i.  ^'-™ '  ^  gazam  Perficam  :  Amphotcrum 
otyr»[i.  &  Epilochum  ad  infiilas  intcr  Achaiam 
i'2.  &  Aiiam  jfiibigcndas.  Utrobiquc  cadcm 
fortuna  fuit.  D.^mafccnus  Satrapa  cum 
magno  auri  pondere ,  fxminifque  Per- 
iarum  nobiliflimis ,  in  poteftatcm  venit 
viftorum.  Sublequirur  Alcxander,  mul- 
tofque  Oricntis  reges  cum  infulis  ob- 
vios  reperit ,  quibus  in  deditionem  ac 


Dhd. 

Ul>.i7. 


cepns 


Sidonem  &  Aradum  infulam  ca- 


pit.  Regno  Sidonis  Abdolominum ,  re- 
gia:  quidem  ftirpis  hominem  ,  fcd  hortu- 
lanum  pra;ficit.  Repentina  fortum  mu- 
tatio fomniojtmilis  mfa.  Sed  qua;  huic  da- 
ta  erat  a  Deo  poteftas,  Amyntas  Macedo 
fponte  fumtam  brevi  perdidit.  Ab  Ale- 
xandro  enim  ad  Darium  ,  a  Dario  acie  vi- 
^o  ad  iEgyptios  transfiigerat.  Gentem 
vanam  ,  novandifque  rcbus  quam  gercn- 
dis  aptiorem  ,  in  partes  pellexerat.  Pelu- 
fium  capit ,  prsefidia  Perfarum  delet ,  re- 
gnum  fibi  ^Egypti  fomniat.   Sed  paulo 

goft  ad  Memphm  a  Mazete  Satrapa  vi- 
tus  ,  utrique  Regi  morte  pudenda  pos- 
nas  perfidis  pependit. 

Alexandri  interea  impetum  Tyrii  mo- 

rabantur,  Corona  aurea  donatumintra 

■^urbem  fuam  recipere  abnuebant ,  freti- 

que  locietate  Carthaginis  &  opibus  Da- 

rii ,  minas  Macedonum  afpernabantur. 

Exercitu  infijlsapplicato,  ciim  fortitudi- 

ni  artes  urbanas  mifcerent ,  in  feptimum 

menfem  oblidionem  extrahunt ,  ingen- 

Cm.l.%.    XX  cum  damno  Macedonum.  Oppugnan- 

tibus  Cyprii,  qui  aDario  defecerant,claf- 

fem  mittunt ,  terra  marique  bellum  acer- 

rimum  geritur  ,  e  mole  in  freto  excitata 

pulfantur  moenia ,  manibus  mifitum  jam 

D/flti.       continenti  junfta.  Tyrii  facrilega  fijper- 

Skuhs     ftitione  ingenuum  Saturno  puerum  im- 

Ub.i-j.      molant,  ApoIIinem  Syracufis  olim  de- 

yeftum  aureis  onerant  vincuHs  ,  quafi 

invitum  &  captivum  numen  in  urbe  re- 

tenturi.Sic  Tyro  affidenrem  Alexandrum 

adit  SanakallatesjCimm  nuper  Dariius  Sa- 


AkxaMder.  5)7 

maria:  praifccerat ,  dcditaque  gcntc  fua, 
novas  rdigioncs  novflmqucgcncro  Ma- 
naffi  faccrdotium  pctit.  Erat  Manaflcs  yofeph. 
ob  illicitas  nuptias  faccrdotio  motus  a  /»'6,11. 
Juda:is,  idcoque  aimulationc  Jaddifra-  ^"'''].e, 
tris  accenfus ,  dcprccante  focero  ,  Tem-  " 
plum  in  monte  Garizimo,  Hicrofolymi- 
tano  fimile ,  obrinet ,  in  quo  Samarita: 
Dcum  cosperunt  venerari ,  implacabili 
Jud^eorum  odio,  qui  id  contra  patrias  le- 
ges,  in  gcntis  fux  dcdccus  fieri,rcfl:iflime 
contcndcbant.    Intcr  ha;c    cxpugnatur 
Tyrm ,  trucidatilquc  armatis ,  quod  reli- 
quum  erat  habitatorum  venditur ,  juve- 
num  duo  millia  crucibus  fuffixi.  Hinc  ad 
Gaz,am  iter ,  quam  Betis  Dario  defende- 
bat.  Ibi  acceptis  duobus  vulneribus,mul- 
toque  fanguine  &  haufto  &  dato  ,  viftor 
tandem  Alcxander ,  temporaria  Gr^co- 
riuTi  legatione  honoratur ,  primumque 
e  Macedonia  fupplementum  pofcit.    A 
Gaza  infeftus  ferofolymam  tendit ,  quod 
Jaddus  Pontifex  Tyrum  obfidenti  obfe-  CmUl.Sf!^ 
quium  neo-aflet  ,  fidem  Dario  juratam 
obtendens.  At  Judaeis  Deo  fuo  fuppHcan- 
tibus  ,  jubctur  in  fomnis  Pontifexpor- 
tas  Alexandro  aperire ,  obviifque  Mace- 
dones  infiilis  excipere.  Igiturprogrefliis 
in  occurfum  facerdotali  habitu,  adeo  per- 
cufit  Alexandrianimum,  utnomenDei  Jofejiht 
Cidari  infcriptum ,  venerabundus  adora-  ''^-n. 
ret ,  profeflijs  eum  hac  fpecie  in  fomnis 
fibi  oblatum  in  Macedonia ,  Afiasimpe- 
rium  promittentem.In  hanc  rem  connr- 
ma-us  e  divinis  monumentis,quibus  Da- 
nicl  difertc  Perfarum  regnum  a  Grasco- 
rum  principe  evertendum  vaticinatur  , 
maxima  Deo  vero  facrificia  fecit ,  ac  Ju- 
dsos  fuis  permifit  legibus. 

Cseterum  Perfis  arcana  regum  mirafi- 
de  celantibuiynec  quicquam  magna  rei  cre- 
dentibu4  illi,  cui  taceregravefit ,  incertus 
Alexander  ,  quam  regionem  Darius  pe- 
tiiflet,  ^gyptum  ingredi  ftatuit.  Eafi- 
ne  certamine  recepta  (dudum  enim  Per- 
fas  oderant)  adeo  intolerabilis  increvit 
animo  tumor  ,  ut  delufus  ab  Hammonis 
Jovis  facerdote,  Dei  fe  filium  ferret.  Re- 
verfus ,  condira  ex  fuo  nomine  Alexan- 
N  dridi 


st 


Diod. 
iib.ij. 


Juflin. 
iib.ilo 
Curtiut 
lib.4,. 


Tlutir- 
ehus in 
Alexan. 
DiidoT. 
lib,ij. 


dria ,  coloniam  MaCedonum  caput  JE- 
gypto  impofuit  Diodori  sevo  ccc  ,  in- 
genuorum  milliaalentem.  Ha^cgeren- 
tem  Alexandrum  Darius  epiftolis  tentat, 
primo  capiivorum  redemptionem  pre- 
catus ,  inde  nuptias  filia;  omnemque  in- 
tra  Halym  Aliam  ofFert ,  &  auri  ingens 
pondus.  Sed  Alexander  fua  libi  dan  re- 
lcriplit ,  exprobrans  infijper  emtos  in  ca- 
put  fuum  percullbres  ,  ac  proiride  fuppli- 
ci  veniendum ,  regnique  arbitriapermit- 
tenda  viftori.  Tum  fpe  pacis  abjedla , 
bellum  Darius  haud  fegniter  reparat ,  du- 
plicatilque,  quas  habuerat  ,  copiis  ob- 
viam  Alexandro  vadir  ,  haud  iingulos 
habenti,  quos  denisarmatis  opponeret, 
niii  quod  Dario  hominum  ,  Alexandro 
'virorHmc&.t  copia.  Tranfitur  Tigrii  Ma- 
cedonibus ,  ubi  feftinatis  itineribus  ,  a- 
nimique  cegritudine  fatigata  Dariiuxor 
decedit.  Funeri  ejus  honbr ,  patrio  Per- 
farum  more  ,  fervatus  eft.  Ibi  Darius 
tertio  petit  pacem  ,  omnclque  intra  Hel- 
lefpontum  &  Euphratem  tcrras  offert , 
&  pro  captivis  XXX  Talentorum  M.Re- 
fponfum  a  Macedone  ,  habiturum  pa- 
cem  ,  fi  de  arbitrio  viftoris  imperium 
vellet.  Nam  nec  duos  c&lum  foles,  nec  duo 
fumma  imperiaterrampati.Quare  defpe- 
rata  tranfidione,  in  Ninives  campis  pro- 
pe  Arbjla  concurritur.  Plutarchus  Gau- 
gamela  prodit ,  ad  Lycum  flumen  fita. 
Macedones  in  fcrrum  cum  contemtu  to- 
ties  a  fe  vifti  hoftis  ruunt :  Contra  Perfx 
mori  quam  vinci  pra:optant.  Raro  ullo 
pra^lio  tantum  humani  fanguinis  fufum 
eft.  Ut  Macedonum  impedimenta  au- 
divit  capta  ,  contemfit  Alexander  da- 
mnura  ,  nec  quicquam  virium  ex  acie 
fiibduci  paflus  eft.  Ita  anceps  vidloria 
ftetit ,  donecaurigaDariiconfofTo,  fii- 
giendi  initium  ab  iis ,  qui  regem  periifle 
putabant ,  ortum  eft.  Sic  enim  nudato 
Darii  latere ,  Rex  ipfe  circumfpexit  fu- 

fam ,  Mazjeo  interim  finirtrum  Mace- 
onum  cornu  ftrenue  profligante  ,  cui 
Tarmenio  prazerat  :  quod  asgerrime  ei1: 
reftitutum  ,  quum  jam  totam  Perfarum 
aciem  fugientis  exemplum  regis  perter- 


DariHSiAlexander, 

ruiflet.  Tum  veroinftantcstcrgisGr^- 
ci ,  maximam  ftragem  fecere  ,  &  xc  ho- 
minum  millia  ferro  concidifle  narrant , 
multo  majori  parte  cum  Dario  pulveris 
benefieio  e  confpedlu  perfequentium 
ablata.  Hoc  pr&Uo  Afi^  impenum  Ale- 
xander  rapuit,  quinto  anno  quam  regna- 
re  coeperat.  Confeiiim  Babyloniam  & 
Suliancn  ultro  tradunt  fatrapaj ,  validum- 
que  copiarum  fupplementum  e  Macedo- 
nia  Gra:ciaque  venit.  Ultra  tredecim 
peditum  ,  duo  equitum  miUia  fuerunt , 
Dario  ex  Medias  Ecbatanis  fruitra  fupe- 
riores  Aiice  provincias  follicitante. Accef^ 
ferunt  ad  felicitatis  Alexandre^  cumu- 
lumthefauri ,  longaimperiiprofperitate 
congefti  a  Perfarum  regibus,  qui  xlix 
talentorum  millaexfuperabant,  exqui- 
bus  larga  militibus  munera  data ,  ut  ad 
reliqua  certaminum  obfcquentiores  effi- 
cerenrur.  Hincfubaftis !/;(;/«,  adperfe- 
quendum  Darium  Sufianes  petras  ingref^ 
fus  ,  ab  jiriobarz.ane  juo-a  tenente  mon- 


Curtiut 

lib.y. 

Arriantit 

lib.l. 


Juflin, 
lib.ii, 
Diod. 
lib.ij. 


tium  ,  gravi  clade  afficitur ,  ut  retro  pe- 
dem  ferret.  Mox  aliam  viam  a  caprivo 
edo(ff:us ,  nocftu  confcendit  montes ,  o- 
mnefque  ibi  excubantes  obruit  copias  , 
ac  per  Araxen  fluvium  in  Perfiam  per- 
rumpit.  Occurrentibus  ibi  GrrEcis ,  qui 
in  Perfia  fervitutis  pcenas  truncatis  cor- 
poris  partibus  tulerant ,  data  poteftate 
redeundiin  patriam  illi  agros  peregrinos 
accipere  maluerunt,  ne  nou^  tam  gau- 
dium  fuis  quam  dolorem  ,  fibique  ipfis 
ignominiam  reportarent.  Hinc  Perfepo- 
Itn ,  caput  regni  ,  prodente  Tiridate , 
occupat ,  urbemque  toto  orbe  omnium 
ditiffimam  militi  diripiendam  concedit, 
reaia  arce  excepta ,  in  qua  cxx  talento- 
rum  millia  reperta  memorantur.  Tum 
quafi  Baccho  vid:oriIitaretur,.  auferente 
animos  extra  rationislimites  temulentia,. 
Thais  Attica  meretrix  ,  memorpatriam. 
fuam  a  Xerxe  ohm.crematam ,  Alexan- 
drum  ad  Perfepofin  incendendara  indu- 
cit.  \ta.^erluduminfani&,.momentocon-  Curt.l.f. 
fumtum  efl ,  quod  tanti  reges  multarum 
annorum  labore  ,  maximifque  impenfis 
ftruxerant ,  fpoliaque  orbii  compari ,  cui 


'^  Varius, 

quijita  erant »  tuxuria  momento  periere. 

Alcxandrum  ,  ut  ^nmum.  gravatam  e- 

brietate  mentem  auits  reddidit ,  poenituif- 

fc  conftat  ,  ik  dixifre ,  majores  poenas 

Perfas  Grxcis  daturos  fiiifle  ,  ii  ipium  in 

fblio  regiague  Xerxis  ,  refpicere  coacfti 

cflcnt.  Auftusinde  copiis  ,  Dariumper- 

fequi  ftuduit.  At  eum  Beffi  &  Nabarza- 

Curthu     nis  perfidia  pra:occupaverat ,  qui  Baftra 

lii^-S-        fertinantem  aureis  primum  compedibus 

Tlntar.    j^j  parthia  vinxere,  poftea  contentiffi- 

XAndro"'  ^^  infeftante  Alexandro,vehiculoclau- 

fum  ,  multifque  confoflum  vulneribus 

fceleratinime  in  folitudine  reliquerant. 

Adhuc  fpirantem  Polyfiratu^  Macedo  , 

forte  fortunareperit,  cuipoftremas  vo- 

ces  ad  Alexandrum  ferendas  commilit, 

grates  pro  regio  ejus  non  hoftili  in  ma- 

trem  liberofque  animo  ,  exempli  caufa 

exigendam  de  parricidis  vindiftam  ,  & 

fuo  corpori  fepulturam. 

Alexander  vifo  corpore  ,  tam  indi- 
gnam  illo  faftigio  mortem  profequutus 
eft  lacrymis  ,  regioque  ornatum  cultu 
Darium  ad  matrem  Siiygambim ,  patrio 
more  fepeliendum  atque  majorum  fuo- 
Swtiui  rum  tumulo  inferendum  miiit.  IsfinU 
l.^.&6.  jyarii,  is  Perfarum imperii fuit ,  cuma 
primo  Cyri  initio  (quemadmodum  re- 
&t  Curtius ,  Africanus  ,  aliique  fcripto- 
resnotant)  annos  ftetiflet  230.  conlum- 
ptum  Olymp.  112.  anno  5.  Darii  fe- 
ptirao. 

Dum  h^EC  fiunt  per  Afiam ,  in  Europa 
Laced&monii ,  duce  Agide ,  Cretam  va- 
ftant ,  &  occafione  arrepra  e  Thracum 
rebellione ,  plurimos  Grascorum  in  fb- 
cietatem  belli  adverflis  Alexandrum  per- 
ducunt ,  rati  obviam  eundum  fervituti , 
quam  domitis  Perfis  duriorem  ipfiefTent 
fubituri.  Sed  Antipatro  Macedoniie  pro- 
^ioi.  rege  reliquos  Grscorum  armante ,  Pe- 
Ub.iy.     ioponnefii  yxQd  funt  ,  funefto  fane  ^ 


Alexander, 


99 


ancipiti  prxlio ,  quo  LaCeda^moniorum  'juflin. 
ultra  vM,  Macedonum  tria  m  &quiti-  lib.ii, 
genti  cccidere.   Curtius  haud  amplius  C'"-fiM.- 
ccc  prodit,addens  tamen,vixquenquam  ''''■^* 
nili  (aucium  in  caftra  rcvertiflc.  Rcx  i- 
pfl"  Agis  animofiffime  pugnans  felicitate 
fola  inferior  Alexandro ,  virtute  nequa- 
quam  fuit.   Similiter   Alexander  Epiri 
Rex  ,   Magni  avunculus ,  in  Italiam  a 
Tarentinis  adverfus  Brutios  (hiprxdo- 
ncs  femet  e  fervis  &  paftoribus  pridem 
fecerant)  follicitatus ,  ita  cupide  profe-  A.  M. 
(ftus  eft  ,  veluti  in  divilione  orbis  fororis  S^^S^* 
Cux  filio  Oriens ,  fibi  Occidens  fortc  ob- 
tigiflet ,  ncc  minorem  rerum  materiam 
in  Italia,  Africa,  Siciliaquequamillein 
Afia  &Periis,  eflethabiturus.  Primum 
illi  bellum  cum  Appulis  fiait,  mox  tamen 
pace  finitum  ,  AppuIisBrundufium  ,  ab 
iEtoIis  quondam  ,  Diomede  duce  condi- 
tum  ,  retinentibus.  Inde  Brutiorum  Lu- 
canorumque  multas  urbes  cepit  ,  cum 
Metapontinis  percuflit  fedus  ,  itemque  Liviut, 
cum  Romanii  ,qui  paulo  ante  Latinos  re-  W-8. 
bellantes  crebris  przeliis  fiibegerant,  An- 
tiatibus  eripuerant  naves  ,  e  quorum  ro- 
ftris  fuggeftum  exornatum ,  nomen  fibi 
Roftra  iervavit.Bello  Latino  T.  Manlius 
filium ,  qui  contra  edidum  pugnaflet , 
viftoria  licet  potitum ,  occidit.  Decius 
Cos.  pro  exercitufepatriaquedcvotum, 
objecit  hoftibus.  Sed  Brutii  Lucanique, 
cum  auxilia  a  finitimis  contraxiflent , 
acrius  repetito  bello ,  Alexandrum  juxta 
urbem  Pandoiiam  &  fl.  Acherontem  op- 
prejfere.  Corpus  ejus  a  Thuriis  redem- 
ptum  publice  eft  ,  &  fcpulturas  tradi- 
tum. 

Sopyrion  quoque  Ponto  ab  Alexandro 
prxpoiitus  5  dum  adunato  xxx  millium 
exercitu  Scythis  bellum'facit,  c^fus  ab 
iis  cum  copiis  temerarise  inquietudinis 
poenas  innoxise  genti  luit. 


N  % 


IMPE- 


100 


Akxdnder  Udgnus, 


IMPER.IUM  GRiE.COR.UM. 

ALEXANDER  MAGNUS. 


Curt.1.6. 

Diod. 

lib.\y. 

'Juftin. 
lib, 12.. 
jirrianus 
lib.^. 


Straho, 
lib.ii. 


€urt,l.6' 


EXtindo  Dario ,  Alexander  xxvii 
annoruni  juvems ,  jam  fine  jemu- 
lo ,  potiffiraarum  Afia;  &  Euro- 
pa-  partium ,  yEgyptique  &  Cyrenes  Do- 
minus ,  quod  reliquum  vita:  habuit ,  in 
perpetuis  fere  expeditionibus  conflim- 
pfit.  Primus  in  Bejfum  impetus  fiTit  qui 
Badrianorum  fe  regem  ferebat ,  qui  po-- 
pulus  tertiam  videbatur  Afiatici  imperii 
partem  efficere ,  &  Darius  eocumxxx 
militummillibus  contenderat.  Qnx  cau- 
fa,  ut  Alexanderoratione&muncribus 
de  integro  incitato  exercitu  ,  jam  pa- 
triam  refpedante  ,  in  Hyrcaniara  & 
Mardos  moveret.  Prope  Cafpiura  mare 
Artabazus  &  Phrataphernes ,  ad  extre- 
ma  Dario  fidiffimi ,  fe  dedunt  Alexandro. 
Cum  iis  &  Gr^ci,  qui  Dario  miHtave- 
rant.  Diim  Mardos  lylveftrem  ^entem 
fubigit ,  Nabarzancs  quoque  in  fidem  a_c- 
ceptus  eft.    Finitimam  tradunt    multi 
(fant  enim  qui  fabulam  efle  autumant) 
Hyrcaniar  Amazonum  gentem ,  ejufque 
Reginam   Thalcftrin   mtra   Caucafum 
montem  &  Phafin  amnem  impcritaflc. 
Hanc  cupidine  vifendi  regis  accenfam , 
haud  dubitaile  fateri ,  ad  communican- 
dos  cum  eo  liberos  fe  veififle ,  dignam 
ex  qua  regni  h^redes  generaret.  xiiiilH 
dies  datos ,  honorificeqiue  donatamillam 
.regnum  fuura,.  Regera  Parthiam  peti- 
vine.    Hic  vero  paiairi  cupiditatcs  fuas 
folvit  Alexander  ,  &  quem  Perfarum  ar- 
ma  mfifregerantyvhia  vicermt ,  intem- 
■pelHva  conyivia  >  &  pr<&potandi  pervigi- 
landique  infana  ^«/cf^o,Iudique  &  greges 
pellicum ,  omnia  in  externum  lapfa  fiint 
morem  ,  Continentiam  &  moderationem, 
in  altiffma  quaqne  fortunet  eminentia  bo- 
na,  infuperbiam  ^  lafciviam  vertit,  im- 
rnemor  hii  moribta  amitti  opes ,  abftinen- 
tia  ^  fortitudine  qu&fita^ ,  folere.  Prin- 
cipes  militum  afpernantes  quidem  fed ' 
recufare  nonaufos,  Perficisornatvefti- 


bus.  PelHcibus  CCC&  LX,totidemquot  Diod. 
Darn  fuerant,  rcgiam implet ,  iisfpado-  W-iZ- 
num  gregcs  mifcentur.  Ut  patris  uxo- 
rumque  amorem  militibus  eximat ,  ca- 
ptivarum  iis,feu  matriraonia,  feu  confiie- 
tudinem  indulget ,  pro  numero  filiorum 
in  caftris  genitorum  ordinat  prxmia , 
pupillis  patrum  defunftorum  ftipendia 
affignat.  Sarcinas  totius  exercitus,  exce- 
ptis  admodum  neceflariis ,  conferri  in 
medium  &  exuri  jubet.  Cumqueferm» 
caftris  fpargeretur  ,  plus  amiflum  viflo- 
ria  quam  bello  quasiitum  elTe ,  otium  ex- 
peditidnibus  interpellat  ,  datoque  Par^ 
this  prcefefto  Andragora ,  ex  quo  poftea 
Parthorum  reges  procreati,  Satibarza- 
nem  Ariorum  Satrapam  ,  qui  cum  Beflo 
fe  conjunxerat,  acriter  perfequitur.  Reli- 
(ftos  ab  eo  in  montibus  milites  varia  ca:- 
de  conflimit.  Artacanaracapit  urbem,ad- 
jeftaque  nova  ex  Illyrico  &  Lydia  ma- 
nu,  Drangas,belIicofamnationem  ,ad- 
it.  Ejus  Satrapes  Nabarzanes ,  fceleris  in 
regem  fuum  particeps  Beflo ,  metu  fiip- 
pHciorum,  qua;  meruerar,  in  Indiam  pro- 
fugit.  Jam  nonum  diem  fbtiva  erant 
Dranginaj ,  cum  Rex  a.  quibufdam  cof- 
poris  cuftodibus  inteftino  facinore  fe  pe- 
titum  refcifcit.  Delatum  ad  fc  Philotas 
magifter  equitum  non  indicaverat  ,fcorti 
effejermonem  relatu  indignum ,  reputans. 
Ob  id  particeps  judicatus  conjurationis,  CHrt.l.^'» 
fuppHcio  aificitur  :  Pra;fedus  equitatus 
Parmenio  pater  ejus  ,  amicorum  regis 
vctuftilfimus ,  qui  Medi^  prseerat ,  cui 
rex  thefauros  clxxxm  Talcntorum  cre- 
diderat  ,  immiffis  percufloribu;  ,  indi- 
fta  caufa  extinguitur.  Hinc  cum  inanes 
proditionum  fpecies  anxio  animo  figu- 
raret ,  fa.fcts  literarum  a  militibus  in  pa- 
triam  mittendarura  coIHo-it  ,  coo-nito- 
que  ex  us  fmgulorum  de  fe  judicio  ,  in  u- 
nam  cohortem  contribuit  durius  opina- 
tos ,  quam  inordinatorum  appeflavit ,  & 

feor- 


^kxayider 

feorfim  a.  Ca^teris  teilderc  ignominia: 
cau/ajuillt,  fortitudineeorumufurus  in 
bello,  libertatem  nutem  UngUA  ab  auri- 
hus  credulls  remoturus. 

Nihil  illis  dcindc  ad  bella  promptius 

fuit,  incitante  iiirtutem  ignomini£  demen- 

dAcupidine.  His  itacompolitiSiAriafpos, 

(qui  &  Evergeta:  ob  vetera  in  Cyri  exer- 

citum  beneficia )  GedrolioSjArachoiios, 

Parymas  ,  Paropomafadas ,  Adafpios  , 

aliolcjue  in  radice  Caucaii  populos ,  vin- 

cendo  peragrat ,  ineunte  jam  Olympia- 

de  cxiii  ,  leptendecim  dierum  fpacio , 

Curtiiit     Caucafum  fupcrat  montem  ,  ubi  condita 

"^•7-       e  fuo  nomine  urbe  ,  feptem  feniorum 

miUibus  conlidere  permifliim.  Interim 

BefHisferox  verbis,  &  parto  per  fcelus 

vegno  fiiperbus  ,  Cobaren  Medum,  quod 

(anem  timidum    veheraentius    latrare 

quam  mordere ,  occupandamque  feditio- 

ne  Alexandri  gratiam  diceret ,  occidere 

deftinat.  Illo  ad  Alexandrum  fe  recipien- 

te ,  BefHis  a  Baftrianis  defertus ,  in  Sog- 

dianos  refugit.  Macedones  dum  illi  inli- 

flunt ,  fame  in  aridis  locis  pr efli ,  jumen- 

torum  onera  portantium  carne  vitara 

mifcre  trahunt.  Sic  tandem  Baftra  perve- 

niunt.  Eo  venit  &  Erigyus ,  occiii  a  fe 

diiello  Satibarzanisfpolia  prxferens.  Non 

reperto  Beflo,  Suiianorum  deferta  in- 

greill  Macedones  plures  fiti  quam  ullo 

antea  praslio  pereunt.  Rex  oblata  aqua  , 

fblus  bibere  noluit ,  ur  exemplo  patien- 

tixduraret  exercitum.  Tandcm  Oxum 

amnera  utribus  ftramine  refertis  incu- 

bantes  tranfiiavere  ,  qud  comperto,  Spi- 

tamenes  aflumit  doli  architeftos  ,  Bef- 

fiimque  fimulato  fecreto  innecftit  vincu- 

lis ,  qui  catena  collo  inferta  ad  Alexan- 

Curtius.     drum  ita  perducitur.    Eum  Alexander 

'•7'  Oxyarti ,  Darii  Germano  ,  rradit,  eo- 

dem  in  loco  puniendum  ,    ubi  regem 

fuum  confoderat.  Ibicurvatis  arboribus  , 

difcerptus ,  &  in  frufla  concifus  eft  parri- 

cida  perfidus ,  particulse  carnis  ejus  per 

aerem  fundis  disjefta:. 

Inde  ad  Branchidas  itum ,  quorum  ma- 
jores  Milefii,  ingratiam'XerxisvioIato 
quondam  templg,  hafce  fedes  acceperant. 


Uagms*  iQi 

Ob  id  inermes  dcditiquc  jubentc  Alcxan- 
dro  ,  jugulantiir  ,  crudelifententia  majo- 
rum  culpas  ab  innoxiis  pofteris  cxigcnrc. 
Iniquitatcm  mox  ultus  cft  Deus.xx^Iatro- 
num  millia  montes  infederant ,  qui  pabu- 
lantes  incompofito  agmine  Macedones 
inopina  oppreflere  morte.  Oblidentem 
eos  reo;em  fagitta  m  medio  crure  fixa  acic 
excederecoegit.  Hinc  quartodie  adur- 
bem  Maracandaperventum,  ubiScythaj 
Afiatici  imperata  fe  fafturos  Legatorum 
verbis  teftati  funt.  At  Europxi  Scytha?, 
qui  ultra  Tanain  ,  Europa:  Aiia;que  li- 
mitem ,  ad  Thraciam  ufque  habitabant , 
tantum  abeft  ut  ceflerint  Alexandro  , 
ut  urbem  ad  Tanain  conditam  fubver- 
tere  etiam  fint  auli  :  Cyropolitani  cer- 
vicem  Alexandri  faxo  ita  percuflere  ,  ut 
oculis  caligine  ofFufa  collaberetur ,  ne 
mentis  quidem  compos.  Sed  cuniculo 
fufFoilis  tandem  mcenibus,  urbs  capta  di- 
rutaque  eft. 

Interim  Spitamenes  ad  coercendam 
Baiflrianorum  defeftionem  remiflus,  ve- 
hementius  eam  inilammat ,  depuliifque 
Maracanda  prxlidiariis  urbem  tenet,Me- 
nedemum  ad  eam  recuperandam  venien- 
tem  ,  locatis  oportune  iniidiis ,  cum  ex- 
ercitu  opprimit. 

Hanc  continua:  felicitati  impofitam 
labem  a:gro  tulit  animo  Alexander  ,  fed 
difparem  animo  vultum  induit  ,  non- 
dum  percuratis  vulneribus  ,  in  Scythas 
bellum  parans.  Ibi  ancipiti  iraplicatus 
periculo  ,  vates  &  hariolos  confuliantea 
deiitos ,  iterum  acceriit ,  &  ad  fuperftitio- 
nurnrevolutus  ludibria  ,  parum  exinde 
folatiiaccipit.  Scythx  per  legatos  nimias 
Alexandri  cupiditates  increpant ,  fortu- 
nam  reverenter  habendam,  ferocius  quam 
efficacius  moncnt.  Mox  enim  tranfiiiif- 
fo  Tanai  pelluntur  locis ,  eofque  rex  , 
quanquam  invalidi  corporis  vexationem 
di£SciIIime  patiebatur ,  tamen  per  lxxx 
fladia  infequi  perfeveravit.  Vitlori^  fa- 
ma  Sacas  ad  deditionem,  Sogdianosad 
vcniam  petendam  compulit.  Conditis  fhtAr- 
ero-o  circa  Marginiam  fex  oppidis ,  exer-  cV.us  in 
citus  ad  Petram  ducitur  ,  xxx  fladiaal-  -^^exaii' 


N   3 


tam 


10  i  Jlkxander 

tam ,  unoqae  tantum  angufto  perviam 
aditu,  quam  Arima2es(Plutarcho  Silime- 
tres )  Sogdianus  cum  xxx  armatorum 
miilibus  °occupaverat.     Mirum  didu, 
trecenti  juvenes  pr^emiorum  irritati  a- 
^eftu  ,  ia  cacumen  rupis  per  afpera  & 
avia  enituntur ,  qiubus  vilis  ,  nec  a^fti- 
mata  quidem  ob  terrorem  paucitate , 
deditionera  feccre  Barbari.  Duces  fub 
iplis  petra;  radicibus  fuipendio  interie- 
re.  Sic  apparuit,  nihil  tam  alte  cenjlituif- 
fe  mturafn ,  quo  virtM  non  afcendat.Voiii 
"li^ec  exercitis  venatione  copiis  in  Baza- 
ria  ,    Clytus  frater    Hellanices  ,   quffi 
Alexandrum  enutriverat ,  Maracandam 
Curt.  l.  8.  (Soo-dianorum  ea  erat  metropolis)  cum 
chu/"''     ii^P^rio  dimittendus  ,   ut  homo  fidiffi- 
Jupn.      mus  inMx  genti  prseefTet ,  folenni  con- 
lib.iz,     vivio  excipitur.  Cum  mero  incaluiflent, 
-yirriamu  Clytus  fiduciaamicitix  audentior,PhiIip- 
^'^-  +•      pnm  impenfius  laudat,  honorificam  Par- 
menionis ,  fui,  aliorumque  veteranorum 
mentionem  infert ,  Alexandrum  Epiro- 
tam  in  viros,  Macedonem  infseminas  in- 
cidifle  confirmat   adverfarios.     Incan- 
defcens  diftis  Alexander  ,  convivio  eum 
exigit.  Abftraftus  ille ,  veriora  fe  quam 
patremregis  (  Hammonis  illudens  nu- 
oas )  dicere  jaftat.   Ea  lingu^  ferocien- 
tem  intemperantia  Alexander  ,  rapta  e 
manibus  armigerilancea ,  transfigit.  Po- 
ftridie  difcuiTa  filentio  noftis  ebrietate , 
magnitudinem  facinoris   fera   xftiraa- 
tione  contemplatus ,  deteftabile  carni- 
ficis  minifterium  fua  manu  occupatum  , 
yax  vino  imputari  poterant,  nefanda  cx- 
*e  ultum ,  fervatorem  fui  occifum  mu- 
liebriter  lamentatur ,  azgreque  eft  pro- 
hibitus ,  quin  eyulfam  e  corpore  jacen- 
tis  haftam  in  fua  redigcret  vifccra.  Ita 
triduum  inclufus  latuit  ,  nec  prodire  ad 
milites  aufus,  donec  Macedones  Clytum 
iure  ca^fum  decrevere.     Ex  hac  pertur- 
batione  eluftatum  adit  uxor  Spitame- 
nis  ,  qui  Beflum  tradiderat  ,  &  mariti 
prsecifum  caput  afFert.     Id  exemplum 
jufte  averfatus  mulierera  nefirie  iracun- 
dam  caftris  ejicit. 
Appetente  vere  iter  in  Indiam^ronm- 


t 


Ma^ms. 

ciatur.  Ibi  improvifb  exCeptus  frigore 
miles ,  2Egre  corpus  a  pernicie  defendit. 
Forte  gregariorum  qui/piam  ih  Alexan- 
dri  tentoruim  irruit  ,  vix  ad  arma  fe  fii- 
ftentans ,  nec  oculis  ,  nec  auribus  com~ 
pos.  Eum  Rex  ipfe ,  quanquam  maxime 
admoto  igne  refovebat  artus,  in  fede  col- 
locat  fua.  Illerecepto  calorevitali  ,  uc 
regem  locumque  agnovit  ,  trepidus  fur- 
git  :  quem  intuens  Alexander ,  Ecquid 
mtelligis,  inquit,  quantomeliorefbrte, 
quamPexfi,  fiib  rege  vivatis  ;  Ulis  e- 
nim  in  fella  regis  conledifle ,  capitalefo- 
ret ,  tibi  faluti  fuit.  Qiiacunque  deindc 
iterfecit,  certatim  occurrerunt  reguli , 
fe  fiiaque  dedentes.  Inter  eos  erat  O- 
xyartes  fatrapa  ,  eujus  filia  Roxane  fub 
epulis  introducfla  ,  oculos  in  fe  conver- 
tit  rt^is,inter  obfequia  fortunA  minusjam 
cupiditatibas  fuis  imperantii.  Igitur  di- 
vifbpane  gladio ,  ex  quo  uterque  libabat, 
patrimonio  fibi  jungit  captivam ,  ex  ea 

feniturus,  qui  viftoribus  imperaret :  Pu- 
ebat  amicos  extemporalis  conjugis ,  fed 
poft  Clyti  caedem  libertate  fublata ,  vul- 
tu  ,  qui  maxime  fervit ,  taciti  affentie- 
bantur. 

In  deditionem  acceptis  Chorafmis  & 
Dahis  ,  jamcxxMarmatorumducens, 
Oceano  ultimoqueOrientefinire  deftina- 
bat  imperium.  Cui  gloria;  ut  etiam  exer- 
citus  convenircnt  ornamenta  ,  phaleras 
equorum&armainducit  argento  ,  nec 
amplius  falutari  fe  ut  regem ,  fed  proftra- 
tohumicorpore  adoran  pr£ecipit:AfIen- 
titi  flint  non  pauci  Gr^corum  ,  qui  pro~ 
fejjionem  honeflarum  artium  maBs  mori- 
bui  corruperant.  Acerrimus  inter  recu- 
fantes  Callifthenes  Philofbplius  fuit,  Ari- 
ftotelis  confbbrinus ,  qu2  res  homini  au- 
ftero ,  minimeque  aulicis  apto  moribus 
vertit  exitio.  Siquidem  flib  fpccie  inti- 
diarum,  in  quas  Hermolaus  aliique  no- 
biles  regii  corporis  ftipatores  conjurave- 
rant ,  excruciatus  necatufque  eft  vir  mo- 
rofus  ,  Alexandro  in  illum  torquente 
clafficum  illud :  Odifapientem,  quijibi  ipfi 
non  fapit. 

Primam  India;  urbiuin  refiftereaufam 
"  .  inceii- 


Cunius 
lib.  8. 
A.  M. 
3G33. 


Curtius 
lib.  8. 
Livtut 
lib.  9. 


Plutar- 
chus 

drs. 


Arrian^ 
lib.  4.. 


jlkxander  Ma/rfjus. 


103 


incendit  AlexaiK^cr ,  trucitlatifqucinco-  ]  paiin  fl.  undccinullcrum  folituclincs  cfle, 


lisctiam  in  tcftaellfxvitum ,  utrclicjui 
in  terrorem  aocrcntur.  CumadKyfam 


Juflsa. 

iih.n 

Curt.l.i, 


Dtodor. 
lib.ij. 


CurtJ,€i 


a  Baccho  conditam  vcniflct  ,  magnifi- 
cuni  ei  facrilicium  fecit.  Militcs ,  Ltcentta 
a  paucis  (  ut  fcre  fit )  in  omues  repente 
'vulgata  ,  Bacchantium  in  morem  fubito 
difcurrere,Indis  nc  c  mero  quidem  fopitos 
perinertiamaggrcdicntibus.Undcpatuit, 
gloriam  fortunx,  tnterdum  ,  haud  fem- 
per  virtntis  effe  beneficium ,  Deofape  ma- 
lorum  minifterio  homtnum  improbos  pu- 
niente.  Sic  plurimas  Indorum  urbes  Pto- 
lomxus ,  Alexandcr  maximas  cepit,  rur- 
fulque  ad  Choafpem  fl.  quas  diviferant , 
copias  ambo  con)unxere  ,  Perdicca  &  E- 
phazftione  Indi  fl.  trajeftum  interim  pras- 
parantibus.    Mazagum  regioni  &  urbi 
munitiHimx ,  Cleophes  regina  pra^erat, 
cui  forma&:  libidinis  obfequium  non  ve- 
niam  modo  ,  fed  priftina;  etiam  fortun^e 
decus  comparavit.   Natus  ex   ea  filius 
Alexander  ,  pofteaapud  Indos  rerum  po- 
titusfertur.  Qui  Aornempetram  tene- 
bant ,  flibeuntes  Alcxandri  milites  cum 
iemel  repuliflent ,  perfeverantia  obfiden- 
jtium  territi  tandem  aufugere.    Quare 
tranfmiilo  fl.  Indo,  Taxiles  aliarum  fecu- 
tus  gentium  exempla,  in  deditionem  fta- 
tim  venit ,  cui  &  rcgnum  fervatum,  fru- 
mentumque  quod  dederat,  largispenfa- 
tum  muneribus.At  Poro  ultra  Hydafpen 
regnanti  alia  mcns  &  fententia  ftetit. 
Corporis  enira. juxta  animique  magnitu- 
dineinfignis ,  haud  gratuitam  Alexandro 
dabat  Indiam.  GommiiTo prslio  ,  ema- 
ximo  Elephante  puonans  ,  &  quafi  fe  ipfo 
major ,  plurimos  obtercbat  telis ,  Ale- 
xandri  etiam  equus  Bucephalus  profter- 
nebatur :  At  viciflim  Porus  omnium  ex- 
pofitus  iftibus  ,  cum  ad  poftremum  non 
ferret  vulnerurn  multitudinem ,  e  bel- 
lua  defluxit ,  captufque  eft.  Sed  ob  ho- 
norem  virtutis  diligcntiflime  curatum  , 
ampliore    donavit    regno   Alexander, 
quam  tenuerat ,  duafque  ibi  condidit  ur- 
~bes  Nicsam.  5c  Bucephalen.  Secutje  A- 
biafaris ,  Sophit^  &  Phegei  regum  de- 
ditioaes  ,    cognitumque  ,    ultra  Hy- 


-  .  Arrianut 

calque  cxcipcre  Gangtn  ,  Huviorum  In-  lib.^. 

dia:  ainpiifiuTium  :  Ukcriorcs  ripas  co- 

lere  Gangaridas  &  Parrhafios ,  quorum 

rcgcm  XX  cquitum  ,  cc  peditum  mijli- 

bus,  tribu.'quc  Elephantorum  oblidcre 

vias.  Ibi  Alcxander  ,  quippe  orbis  impe- 

rium  mcnte  complexus  ,  &  adhuc  in  o- 

perum  fuorum  primordio  viflis  libi  fla- 

re ,  advocat  milites ,  &  oratione  gravi  ad 

tranfeundum  flumen  invitat.Verum  fur- 

da:  pulfabantur  aures  ,    in  fine  erat  vis 

militum,nemini  fatigandam  ulteriusfor- 

tunam  orbemve  placebat.  Itaque  coaftus 

ponere  viftoriis  metam ,  munimenta  ca- 

ftrorum  extendi ,  1 2  aras  ftatui ,  cubilia 

amplioris  form^e  ,   quam  pro  corporis 

habitu  relinqui  imperat  ,  pofteritatique 

fallax  miraculum  ftrui.  NonuUumopus 

milites  la^tius  feccre. 

Sic  remenfus  iter  ad.  fl.  Acefincm  ca- 

ftra  ponit ,  ubi  Casnus ,  qui  oratione  fua 

fpem  patri:E  revilcndx  aliis  impetrave- 

rat ,  ea  ipfe  praeventus  morte  excid  t. 

Jamque  m  aqua  clallis  ftabat,  quam  lu- 

flrando  Oceano  prjeparari  ante  juflerat. 

Igitur  acceptis  e  Macedonianovis  &  ar- 

mis  &  copiis,  m  navigia  onerat,variofque 

populos  fluminum  accolas  fubigit ,  So- 

bios,  Oxydracas,MaIIos,Sabraces,Mufi-  plutar. 

canos,  Bracmanes,  alias.  Septemmeufes  ^Uxan- 

infumpti ,  ac  variis  utrimque  cladibus  eft  ^^^- 

pugnatum  ,  prius  quam  Oceanus  fe  in  j^^^j  ^* 

confpedum  daret.  In  Oxydracum  urbe  ^,^  j- ' 

rex  flib  mammam  fagitta  trajedus  ex 

magna  defperatione  falutcm  rccepit :  II- 

laudabili  enim  audacia  de  muro  fblus  in 

medios  defilierat  hoftes ,  irrumpentefque 

xovh  amici  jam  prope  interfedlum  re- 

gem  in  caftra  retulerant.  Ptolomsus 

quoque  ad  Harmateliam  vencnatoiftus 

telo,  vit:Epericulum  adiit,  nionflrata  regi 

per  quietem  herba,  mirifice  curatus.  O- 

ceanus  ipfe  haud  fine  periculo  &  clade 

multorum  pavit  reoios  oculos.  Claflis 

Nearcho&Oneficntocommiflaeft,  ut 

reliqua  Oceani  luftrarentur  ,  iterque  ver- 

fus  Euphratis  dirigerctur  oftia.  In  Oricis 

ac.  yicinis  gentibus  tanta  omnium  rc- 

rum 


lik  6, 


runi  inopia  laboravit  exercitus ,  ut  maxi- 
ma  ejus  pars  interierit.  Tandem  per  mil- 
le  cafus  &  deteftanda  pericula  in  Carma- 
niam  ut  perventum  eft  ,  bacchantium 

Curt.l.io.  ritu  de  novo  proceflit  agmen.  Ibiaccu- 
fati  a  Gentibus  pr^fedi,  line  refpeftu 
regiaz  amicitias  fpedantibus  legatis  fup- 
plicioafFediperierunt.  Apud  Sufa  Cala- 
nus ,  Gymnofophifta  Indus ,  qui  vitam 
ad  annos  7  3  propagarat ,  cum  valetudi- 
ne  tentaretur ,  exftrufto  rogo  vivum  fe 
cremavit ;  ejus  exequias  Alexander  po- 
culorum  eft  profecutus  certamine  ,  unde 
XLi ,  qui  prirnas  potandi  partes  tulerant, 
paucis  diebus  exftinfti ,  exequias  Calano 

^rrimis  iverunt  ad  inferos.  Secutx  flint  Alexm- 
dri  nuptU ,  quibus  Statiram  (  Arrianus 
Arfinoen  vocat)  Dariifiliamlibi,  Ephs- 
ftioni  Drypetin  ejus  fbrorem  ,  optima- 
tibufque  aiiis  nobiliflimas  quafquedevi- 
£tarum  gentium  virgines  copulavit.  Di- 
miflis  veteranis ,  exfblutoque  exercitus 
asre  alieno  ,  (id  Talentorum  erat  mil- 
lium)  ut  pra;mia  pra^damque  integra  do- 
mos  ferrent  ,  xxx  Perfarum  millia  in 
phalangem  adfcriplit  Gr^ecam.  Sedfedi- 
tiofius  mifllonem  llagitantibus  univerlis, 
e  tribunali  inconcionemproliliitarma- 
tam  ,  ac  xni  correptos  fiia  manuadfiip- 
plicia  duci  juflit  audaciaplufquamregia. 
Hinc  triduano  vix  fletu  &  modeftia  tie- 
xus  eft ,  ut  alia  xi  millia  exauftoraret,  re- 
liquofque  reciperet  in  gratiam.  Addun-^ 
tur  exaudloratis  ^etate  graves  amici ,  Po- 
lyperchon  ,  Gorgias ,  Polydamas ,  An- 
tio-enes  ,  alii.  Craterus  Macedonibus 
praeponitur  ,  Antipatrum  cum  fiipple- 
mento  tyronum  in  locum  ejus  evocat. 
Hinc  Suiis  Ecbatana  movet  agmen  ,  ubi 
anno  iraperuquinto  ,  regni  Macedonici 
undecimo  ,  inter  ludos  &  compotationes 
afTiduas  Ephseftion  prsecipuus  amicorum 
deceffit ,  contra  decus  reaium  Alexan- 
dro  luftus ,  Medico  etiam  Glauco  in  cru- 
cem  afto  ,  q^^afi  de  medicorum  nrbitrio 
ebriofi  ^  intemperantes  vitam  mortemve 
ducerent.  Cadaver  Ephsftionis  Babylo- 
nem  miflum  ,  ingenti  deinceps  fumptu 
funerandum.  Interh^c  Harpalus  Baby- 


p.tutarch. 
AUxand. 
Curtius 
Ub.io. 


Alexander  MagnHS. 

loniseprxfedlus ,  ob  flagitiofam  potefta- 
tis  ufurpationem  auftigit ,  afTumptifque 
talentorum  quinque  millibus  ,  fex  co- 
hortibus  mihtum  ,  Athenas  conceffit. 
Ibi  cum  per  corruptum  auro  Demofthe- 
nem ,  non  perfuaderet  populo  ,  ut  furem 
fe  tuerentur  ,  in   Cretam  abiit ,  ubi  a 
Thymbrone  familiari  fuo  confofTus  eft. 
Mercenarii  etiam  milites,  quosprsce- 
perat  facramento  folvi  Alexander  ,  in 
Grxcia  coiere  duce  Leofthene ,  bellum- 
que  excitarunt  grande  ,  Lamiacum  di- 
ftum  poftea.   Interim  Aiexander  Col- 
fkos  ,  Medis  populum  ,  Perfis  nunquam 
fiibditum  ,  ad  internecionem  delet  ,  &  Jtifthi, 
lento  tandem  irinere  Babylonem  incipit  „ ;  ^J- 
tendere.    Eo  lesationes  Carthaginien-  1:1, ,_ 
fium,  c^terarumque  Arric-E  civitatum,  orejius 
Hifpaniarum  quoque,  Sieili^,  Galli^, /.s.c.zo, 
Sardini^  &  maritimarum  Italijegentium 
convenerant ,  Alexandro  velut  deftinato 
fibf  regi  exquifitius  adulatura;.  SedBele- 
phantes  Magus ,  ne  urbem  intraret ,  fiia- 
ferat :  Anaxarchus  contra  Philofophus , 
fi  divinis  futura  decretis  ftarent ,  ignota 
mortalibus ,  fi  naturse  deberentur ,  im- 
mutabilia  efle  diflerendo  ,  ut  intraret  im- 
puht.  Auditis  igitur  ordine  legatis ,  pri- 
mum ,  qui  facrorum  caufa ,  deinde  qui 
gratulatum,  tertio  qui  jurapoftulatum, 
denique  qui  alios  accufatum  veniflent , 
ommbufque  benigne  dimiflis ,  reliquum 
tempus  otio  datum  ,  noftes  diefque  con- 
viviis  tra£li  funt.   Tandem  ineunte  O- 
lympiade  114,  Ephsftioni  plufquam  hu- 
mariam  impendit  fepulturam  ,  profufis 
in  cam  xiiTalentorummillibus  ,  verfb- 
que  in  infaniam  amore ,  divinos  funeri 
honores  tribuit ,  ac  decem  viftimarum 
milhbus  primus  morruo  facrum  fecit 
Inde  reverfus   ad  comefTationes  ,  cum 
aliquando  totam  noftem  perpotaflet ,  in- 
ftauratis  a  Medico  ThefTalo  epulis  exci- 
pitur.  Ibi  accepro  Herculis ,  quod  voca- 
batur ,  poculo ,  repente ,  velut  telo  con- 
fixus  ,  ingemuit ,  elatutque  e  convivio 
ferrum  depopofcit  in  remedia.    Amici 
caufim  febrihs  ^gritudinis  intemperiem 
fuifTe  ebrietatis  dilTerainarunt.  Major 

fima 


Dicd. 
lib.17. 

ArrUnus 

Ub.7. 

A.  M. 

364,8. 

Pliitar- 

chiis  AU- 

xandro 

Olymp, 

J14.. 


Livius 
lii>.S. 


Plimut 
/.7.C.2P. 


PUnitiS 
Iib.8. 

Nat.hifl. 


Alexander  yiagms. 

f^ima  datum  ab  Antipatri  filiis  vcnenum 
tulit,  Olympiadis  criminationcs  pciti- 
mefcentibiis.  Immincntc  jam  fato,  cjua:- 
rcntibus  amicis ,  c[Hcm  impcrii  hAredcm 
faceret,  rc(]iondit ,  prAJlantiffimiim:  o- 
blitufc]ue  hlioli  Herculis  fiatris  Aricla;i, 
&  prxgnantis  Roxanes ,  virtute  non  fan- 
guine  d.(iimandum  'judicavit  fncccjforcm- 
Hac  voce  vclut  clafllcum  intcr  aniicos 
ccciniflet,  ea  fexto  diepra:clufa,cxem- 
ptum  digito  annulum  rradidir  Pcrdicca;. 
Ita  rcx  aimis  inviftus ,  voluptatum fra- 
ftus  illecebris  ,  occubuit ,  cum  regnaflet 
annos  xii ,  menfes  feptem  ,  vixillet  51, 
menfes  ofto.Roxane  dcinde  filium  enixa, 
Darii  filias  per  mulicbris  xmulationis  in- 
faniam,  in  puteum  pra:cipitari  jufllt ,  ad- 
juvante  Perdicca. 

Hoc  temporis  tra£lu  apud  B.omams 
prima  de  veneficiii  quaflio  extitit.  Cum 
enim  primores  civitatis  fimilibus  mor- 
bis,  eodemque  fere  omnes  eventu  more- 
rentur ,  ancilla  qua:dam  Q^Fabio  Max. 
a;dili  indicium  fecit  ,  matronas  venena 
coquere.  Deprehenfk  cum  medicamenta 
falubria  efle  contendcrent,  ei^  epotis  fua- 
met  ipfk:  fraude  omnes  interiere.  Mox 
aliscLxxdamnat^.  Prodigii  earesloco 
habit^  ,  captifque  magk  mentibu^  quam 
confceleratis  fimilii  vifa.  Ideo  luftrari  ur- 
bem  placuit.  Sequcntibus  annis  Volfci 
Appulique  &  LucaniinRomanorumfi- 
dem  venere  :  Palsopolitani^quod  Samni- 
tibus  junfti  Romanorum  colonias  da- 
inno  affeciflent .  bello  expugnati  funt : 
Decretumque  Romx  fadum  ,  ne  quls, 
niflnoxam  commeritU/S.,  in  compedibus  aut 
tiervo  teneretur :  pecuniA  credita  bona  de- 
bitoris,  non  corpus  obnoxium  effet. 

Artes  &  difciplinse  Alexandro  ,  ut  li- 
tera.ti(iimo,regnante,inprecio  magno  fue- 
re.  Rcx  ipfe  Homeri  poema  aureo  cir- 
cumtulit  fcrinio.  Cum  Thebas  caperet, 
Findari  familice  penatibufque  pepercit. 
Inllammatus  cupidine  animalium  natu- 
ras  nofcendi ,  delegavit  hanc  commenta- 
tionem  Arifioteli ,  juffis  parere  ei  aliquot 
millibus  hominum  ,  omnium  quos  ve- 
natus  j  aucupia ,  pifcatufque  akbant  j  ne 


AricldUS.  Perdiccas* 


105 


Plin. 
lib.^^. 

cajK  a .  O" 

'  3J.C.I0- 

&l  10.^6. 

c.iz.iS-jx. 

Dio^en. 

Lasrt.t.j. 

Suiiitn, 

A.   M.  ■■ 

36S8. 

Olymp. 

114.. 

Epoch£ 

Ij6. 


quid  ufqiumgcntiumignorarctur.  Ad- 
fliere  nulitanti  Callifihenes  ^  Anaxar- 
chu4  Philofophi  ,  Oneficrittis  &  Clitar- 
chus  rcrum  geftarum  fcriptorcs  ;  ab  A- 
pclle  folo  pingi ,  a  Lyfippo  fculpi  voluit, 
viros  in  omni  fcicntia  iummos  furnmc 
honoravit.  Hifioriographof  in  vita  ejus 
complures  laudat  Plutaichus  ,  Anticli- 
dcm ,  Antigcncm  ,  Ariftobulum,  Charc- 
tcm  Mitylenxum ,  DurinSamium,  Di- 
nonem  ,  Eratofthcsiem  ,  Hcrmippum  , 
Hccata;um  Eretrium  ,  Iftrum  ,  Polycri- 
tum ,  Philippum  Chalcidenfem  ,  Ptolo- 
mcEum,PhilonemThebanum.Sotionem. 
Qiiibus  addit  Laertius  Anaximenem 
Lampfacenum,&  Archelaum  Chorogra- 
phum.  Floruit  etiam  hoc  tempore  Calip- 
pus  Aflronomus ,  Xenocrates  &  Theo- 
phraftus  Philofophi.  Theophraftus  Ari- 
llot.  in  Chalcidem  profefto ,  fcholx  in 
regimine  fucceffit,  Olympiade  1 14. 

ARID.-EUS   &   TUTORES 

FlLIORUM    ALEXANrxRI. 


A  Lexandro  defundlo  in  thefauris  erant  Dlodor, 
L  millia  talcntum  ,  &  in  annuis  vedi-  W- 18. 
galibus  tricena  millia.  Vulgus  Macedo-  Curt.l.113, 
num  prjedam ,  duces  fucceflioncm  regni  /,-^  /"' 
cogitabant,  &qualitate  ad  difcordiamjli-  PUtar- 
muiante ,  cum  nemo  tantum  c&teros  exce-  chus  Ahm 
deret  cui  fe  quifquam  fponte  fubmittere  xandro. 
vellet.  Inter  difcrepantes  de  rei  fumma 
fententias,  Meleagcr,  Perdiccas  infenfiis, 
milites  ad  direptionem  opum  regiarum 
incitat ,  &  Aridxum  Philippi  ex  Philinna 
faltatrice  filium ,  infanabilibus  animi  vi- 
tiis  laborantem  ,  ad  imperium  provehe- 
re  ftudet ,  invitis  proceribus ,  quibus  ex- 
fpedandum  Roxanes  partum  perfuafe- 
rat  Perdiccas ,  Ptolomso  Rempubl.  ad 
optimatum  arbitria  trahente.  Sed  placa- 
to  verbis  peditatu,  qui  Aridxo  adhxre- 
bat  ,  afTumptoque  in  partera '  admini- 
ftrationis  Meieagro  ,  Perdiccas  quafi  lu- 
ftrando  exercitum  ,    feditionis  autores 
ccc  fere,  elephantis obterendos proje- 
cit ,  nec  prohibente  Arida;o,  nec  autore. 
Hoe  bellorum  civilium  Macedonibus  & 
O  omen 


io6 


^ridiCtis.  Ferdiccas* 


Curtiut 

iikj^. 

Juflin. 

lib.i-^. 

Diodor. 

SicuL 

tib.iB. 

Arrianus 

de  reb. 

joft. 

Mexand, 

lib.i. 

Deippus 

«pnd  PhO' 

tiuf». 

Orojius 

/.3.C.23. 


liiflin, 

Diod. 
lib.1%. 
Tlutar- 
ehus  Eu- 


omen  &  principium  fuitiMeleager  intel- 
lefta  fraude  ,  fruftra  le  templi  religione 
defendit.  Perdiccas ,  eo  occifb  ,  de  fen- 
tentia  principum  decernit ,  ut  Aridasus 
quidem  furamam  imperii  teneat ,  ipfe  au- 
tem  regiis  copiis,  &  Alexandri  filiis  pr^- 
lit.  Inde  provinciasinterprincipes  divi- 
dit ,  qux  magnorum  iingulis  incremen- 
torum  ,  civilifque  difcordis  materiam 
dedere  ,  ruentefnb plaribtii  imperio,  ^  in 
fua  'vifcera  [Aviente ,  quoii  fub  uno  'vigere 
capitepotuijfet.  Primo  Ptolomaeo  ^gy- 
ptus ,  &  Africa;  Arabi^eque  parsmagna 
forte  venit ,  confinis  ei  Syria  Laomedon- 
ti  Mitylenseo  ,  Cilicia  Philotae ,  Pliiloni 
lUyricum  ceffit.  Lyciam  cum  Pamphy- 
liaNearchus ,  majorem  Phrygiam  obti- 
nuit  Antigonus ,  Cariam  Caflander,Me- 
nander  Lydiam  ,  Leonato  minor  Phry- 
gia  obvenit :  Thracia  &  rcgiones  Ponti- 
ci  maris  Lylimacho.  Cappadocia  cum 
Paphlagonia  Eumeni  data  ,  Pythoni  Me- 
dia  ,  Scyno  Suiiane.  Summus  caftrorum 
tribunrtus  Selcuco  obtigit  Antiochi  fi- 
lio  ,  Caflandro  ftipatorum  regis ,  in  Ba- 
'  ftriana  &  Indix  recrionibus  priores  prs- 
fedli  retcnti.  Terras  inter  amnes  Hyda- 
fpem  &  Indum  Taxiles  habebat ,  Para- 
pamenos ,  fines  Caucali  montis  Oxyar- 
tes  accepit ,  Aracafios  &  Gedrofios  Si- 
byrtius  ,  Drancas  &  Areos  Statanor , 
Baftrianos  Amyntas  ,  Sogdianos  Scy- 
theus ,  Nicanor  Parthos,  Philippus  Hyr- 
canos,  Phratafernes  Armenios,  Tlepole- 
mus  Perfas ,  Peuceites  Babylonios ,  Me- 
fopotamiam  Archelilaus:  Antipater  Ma- 
cedonise  &  Gra;cis  pra^pofitus,  regia:  pe- 
cunise  Craterus.  In  colonias  fupericris 
Aiix ,  o^x  defecerant,  Python,  cum  ma- 
gnis  copiis  miflus,  qui  vi  &  fraude  eas  ce- 
leriter  ad  fiibjeftionem  redegit.Perdiccas 
deinde  Ariarathem  Cappadoci:e  regern, 
nondum  ab  Alexandro  fubaelum,  pra:Iio 
vincit,  &  captum  in  crucem  agit.  Cum 
autem  crudelius  exerceret  viftoriam  ,  I- 
fauri  feipfos  domofque  fuas  cremarunt, 
Perdiccse  ntiRum  beUipr&mium,  pr^ter  in- 
cendiiJpeBaculum,  relinquentes.  Sic  Eu- 
menes  in  provinciam  dcdu<^us  eft. 


Dum  h^ec  geruntur  per  Afiam  Athe-  l>iod. 

n 
liofque  Grxcos  ad  refumendam  hberta-  Arrian 


nienfes  a.tmz  MxoM ,  Macedonic;Kdomi 
nationis  mipatientes ,  Peloponnenfes  a-  ^y  '^' 


tem  excitant ,  flagranti  imprimis  ftudio  apud  Phe- 
Demoft:henis ,  qui  patriam ,  avaritia  a-  tium. 
miflam  ,  dicendi  tunc  virtute  recupera-  PJ"t*r. 
vit.    Itaque  Antipater  nondum  idoneis  /^;,g„f' 
inftrudlus  copiis ,  vincitur  a  Leofthene 
duce  Athenienfium  ,  &  in  Lamiam  ur- 
bem  compellitur.  Quam  ibi  oppugnans 
Leofthenes ,  faxo  de  muris  jafto  ,  oc- 
ciditur ,  eique  per  Hyperidem  oratorem 
fblenniter  laudato  ,   fiicceilit  Antiphi- 
lus.  Interim  corrogatis  auxihis ,  Anti- 
patro  Leonnatus  ePhrygiafuppetias  la- 
turus  advenit  ,  fed  exceptus  prselio  ab 
Athenieniibus  ,   gravique  vulnere  iftus 
exftinguitur.  Antipater  tam  a:muIo  fub- 
lato  ,    quam  copiarum  accellione  re- 
creatus ,  exemit  kCc  obfidione ,  &  in  Ma- 
cedoniam  concefiit.  Cujus  vires  Crate- 
rus  ,  adduftis  e  Ciliciaxi  millibuspedi- 
tum  ,  equitibuique  md  ,  in  tantum  au- 
xit ,  ut  Grxciperterriti  viftique  ,  pacem 
peterent.    Quam  cum  lingulis  feorfim 
non  univerfis  fimul  promitteret  Antipa- 
ter  ,  Theflalofque  admodum  premeret , 
diflbciavit  hoc  modo  civitates ,  Sc  refi- 
quis  pacem  concelfit  :  exclufis  ^tofis 
&  Atheniealibus.  HibelIoimpares,pr2e-  Paufanias 
fidium  recepere  ,  Rempublicam  ad  ar-  *n  Atttciu 
bitrium  Antipatri  corrigere  funt  coa-    ,  '*^'*^.' 

„  .       _  „,f  r  &  .   .      Cntts  tn 

cti.  Demoitiienes  iuo  metuens  capiti ,  ^,,y,  j^ 
fumto  fponte  veneno ,  pernt.  Arrianus  Orata- 
apud  Photium ,  interfe£tum  narrat  de-  rum. 
creto  Athenienfium  ab  Archia  Thurio  , 
&  cum  eo  Hyperidem  ,  Ariftonicum  ,  8c 
alios ,  accufante  Demade  ,  quem  etiam 
Caflander  jugularit  :  Triftiilimo  certe 
egregiarum  eloquentia  virorum  cafu,  qui 
popularis  aura:  itudio  potentibus  liberius 
adverfati ,  exemplo  docuerunt ,  nihilejfe 
blitndiente  vulgo  kvita  ,  nihil  crttdelitM 
irritato.  JE,to\i  interim  magnis  animis 
pro  libertate  certare  parati ,  in  afpera  in- 
viaque  loca  fe  receperant :  eofqueperfe- 
quuti  Craterus  &  Antipater ,  commea- 
tus  inopiis  in  cxtremum  adduxerant  dif- 

cri- 


A.  M. 

35/0. 

jtrrianus 
de  rebus 
po/l  Ale- 
xa?idrum 
lib.6. 


Diodor. 

W.18. 

jMftin. 

Arrianus 
apud  Pbo- 
tium. 


Tdutar- 

chus in 

Eumene, 

Cornelius 

lHepos 

Enmne. 


crimen,  Ciim  ,  Dco  gcncrofa  pcftora 
niilcrantCjAiuigonusPcrclicc.imhigicns, 
allato  dc  ambitione  cjus  nuncio ,  inopi- 
nacam  obfcflis  libcrationcm  attulit.  Et- 
enim  PerJiccas ,  ut  fuis  viribus  autori- 
taccm  regiam  acquirerct  ,  ad  nuptias 
Clcopatra;rororis  Alexandri ,  non  alpcr- 
naatc  Olympiadc  ,  matre  cjus  ,intcndit, 
cum  paulo  antc  Nicccam  iibi ,  Antipatri 
filiam,  follaciamoredefponrairet.  Nam 
obtentu  affinitatis  ab  Antipatro  fperabac 
auxilia  ,  quibus  Antigonum  &  Pcolo- 
ma:um  rubvcrteret.  Quibus  perterriti 
molitionibus  Antipater  &  Craterus,  cum 
.ffitolis  pacem  ,  cum  Ptolom^eo  foedus 
feccre ,  omnes  copias  in  Perdiccam  con- 
vertere  properantes.  Eo  tcmpore  Ari- 
Axws.  ,  toto  biennio  magniiicentiffime 
adornato  Alexandri  funere  ,  ad  Jovis 
Hammonis  templumcontendcbat.  Sed 
exceptus  cxquilitiflimo  Ptoloma^iappa- 
ratu ,  corpus  illi  tradic ,  qui  Alexandrt& 
in  fplendidiflimo  delubro  ingenti  cum 
fom^a.fepelivit.  Revertente  ita  adPer- 
diccam  Arida^o  ,  Cyreniei  vano  marte 
cum  Thymbrone  ,  «Sc  militibus ,  quos  il- 
le,  perempto  Harpalo  ,  {ibiadjunxerat, 
prailiati,  dum  per  leditionem  Ptolomari 
opem  implorant  ,  in  iplius  poteftatem 
pervenere  ,  fadufque  tantus  eft  Pcolo- 
masus  ,  ut  non  tam  timeret  Perdiccam, 
quam  timendus  ipli  eilet.  Perdiccas  prse- 
miffis  ad  Hellefpontum  Eumene  &  Neo- 
ptolemo ,  ut  Craterum  aditu  arcerent 
Alia^,  ipfe  validiffimis  inftrudus  copiis 
.^gyptum  petiit.  Sed  Perdiccas  phts  0- 
dium  etrrogxntis, ,  quam  vires  hoftium  no- 
cebant ,  quam  exofi  etiam  focii ,  grega- 
tim  Antipatri  feftari  coeperant  partes. 
Neoptolemus  quoque  invidiaftimulatus 
Eumenis .  eaque  patefafira  pra^lio  viftus . 
ad  Craterum  transfugit ,  conjunftifque 
cum  eo  copiisjEumenem  celeritate  fuaiit 
opprimendum.  Sed  inlidis  in  inlidiato- 
res  vcrlk ,  &  qui  fecurum  aggreiTuros  le 
putabant ,  fecuris  in  itinere  &:  pervigiiio 
noftis  fatigatis  occurfum  eft.  In  eo  pra;- 
lio  Craterust  amicorum.  Alexandri  po- 
tiffimus  ex  equo  delapfus ,  occHbnit :  Neo- 


Perdiccas» 


107 


ptolemus  cum  Eumene  congrcflus  diu 
mutuis  vulneribus  reccptis ,  in  lumma 
viftus ,  periit.  Viftor  Eumcncs  afflidlas 
Perdiccx  partcs  non  mediocriter  ercxit, 
everfufque  vi  Pcolomi'us  clTct,  nili  ipfmn 
e  jufiitia  ^  liberalitate  orta  fubditorum 
benevolentia  valide  protexijfct ,    Perdic- 
cam  e  fuperbia  procreatftm  apud  milites 
odium  maturaffet  exitio.   Ergo  Nilum 
flumen  impcritc  trajiciens ,  anuflis  temc- 
re  duobus  militum  millibus ,  in  tantam 
excrcitus  indignationem  incurrit,ut  con- 
/piratione  Pythonis,  Aridx'i ,  aliorumquc 
ducum  in  tabernaculo  occideretur  ,  rc- 
rum  potitus  triennio.  Extemplo  etiara 
fororejus,  Atalanta  ,  quxAttalo  claffis 
prsefedo  nupferat ,  &  familiares  plerique 
iifdem  fatis  confumpti:  Frater  Alcetas, 
Eumenes  &  alii  cum  iplisduces ,  hoftes 
judicati  imperii ,  habitoque  concilio  ca- 
pitis  damnati  funt.    Autore  Ptolom^o,  j5,v  j/5, 
Fython ,  qui  Grarcos  fuperioris  Alice  fub-  lib.iZ. 
eoerat ,  fufcepit  tutelam  regum ,  paulo 
poft  ab  cxercitu  ad  Antipatrum  tranlla- 
tam ,  Pythone  ob  Euridices  regin<e  arro- 
gantiam  ,  (ea  Cynane  Alexandri  foro-  Arriamt 
re  o-enita ,  &  Arid:Eo  nupta  erat)  admi-  apud  Pha- 
niftrationem  afpernante.  Tum  Folyfper-  ^"'•"'- 
chon  iEtolos  ,  Macedoniam   vaftantes 
compefcuit ,  Antipater  in  Syriam  profe- 
dus  imperii  curam  fufcepit ,  bello  adver- 
fus  Eumenem  Antigono  delegato ,  cui 
CafTander  tribunus  eft  datus ,  ne  poflet 
clam  privatum  negotium  agere.  Antigo-  Cornelius 
nus  comparato  celeriter  exercitu  Mace-  Nepos  &• 
donum  ,  bellum  in  Cappadocia  infert  ^l'^^/^',^^, 
Eumeni  ,  &  ApoIIonidem  equitatus  e-  ^""^.j^^  ' 
jusducemadproditionempellicit.  Qua-  luftm. 
re fubito equitum feceflu confternata Eu-  liki^. 
menis  acies  vincicar ,  Dux  ipfe  in  Arme-  f'"^V^' 
niam  profugus  in  Caftello Nora  obiide-  "''•'S- 
tur.  Sed  ingens  erat  Eumenis  calliditas, 
anim.ique  magnitudo.  Cum  videret  Ma- 
cedonum  reges  inanem  habere  regni  fpe- 
ciem  ,  multofque  &  pari  animo  viros 
rerum  pro  tempore  potiri ,  qui  lin&uli 
privatim   libi ,  quam  publico  confuiere 
mallent ,  fperabat  fuam  prudentiam ,  rei- 
que  militans  peritiam  ac  fidem  ,  fadla 
O  z  qua- 


Jrriams 

iib.lQ. 


io8  "^     Anttpater.  Toljfperchon. 

quadam  fortunae  mutatione  facile  requi- 
litum  iri ,  ideoque  obfidionem  toto  an- 
no  conftanter  perferebat.    Interim  Al- 
cetam  in  Piiidia  dcvincit  Antigonui ,  At- 
talum  ,  Docimum  &  Polemonem  ,  .Ib- 
cios  Eumenis  ,  capit.  Alcetas  prKfentiens 
Temeiianorum  fiaudem  ,  iibi  ipii  vitam 
infelici  dextra  eripuit,  At  Eumenes  con- 
filio  fe  fuo  haud  fefellit.  Etenim  Antipa- 
ter  moriens  interea  mutatis  quarundara 
provinciarum  Satrapis ,  Polyfperchon- 
ti,  ducum  Alexandrivetuftifhmo,  tute- 
lam  regum  imperiique   adminift:ratio- 
nem  commendarat ,  addito  ei  Tribuno 
CaiTandro.  Ea  mutatio  cum  pernotuif- 
fet ,  Antiaonus  animum  ad  Alis  impe- 
rium  extuiit ,  Itatuitque  nec  regibus  am- 
plii»,  nec  tutoribus  eorum  parere.  Ha- 
bebat  enim  pcditum  LXM  ,  equitumxM, 
Elephantos  xxx.    Illis   ftatim  annititur 
AridiEum  Phrygia ,  Clytum  Lycia  ex- 
peIlere,Ephefumcapit,pecunias  in  Mace- 
doniam  ad  rcges  deportandas  intercipit. 
Eumenem  oblidione  folutum  fibi  adjun- 
gere  parat ,  omnia  denique  ut  rebellio- 
nis  manifeftus  ,  agere  incipit.  Nec  de- 

erat  ambitionis  focietati  Cajjknder ,  tur- 
pe  fibi  ratus ,  Polylperchontem  patris  ju- 

dicio  prslatum  in  adminiftratione  impe- 

rii.  Icritur  adPtoIomasumoccuItasmit- 

tit  literas ,  qui  jam  capto  Laomedonte 

Syria;  prsfeiSto ,  totam  Syriam  ac  Phoe- 

nicem  ditioni  fnx  adjecerat.  Jerofoly- 

mam  etiam  fabbati  religione  haud  defen- 

fam,  inique  occupaverat,  opefque  tenebat 

plufquam  regias,  adeo  ut  claflem  e  Phce- 

nice  in  Helleipontum  expediret.  Tranf^ 

o-refTus  inde  in  Afiam  Cailander  ,  fcedus 

cum  Antigono  percutit ,  &  ab  eo  claf- 

fem  militemque  ad  excutiendum  tutoria 

poteftate    Polyiperchontem    impetrat. 

Contra  Eumenes ,  ab  Olympiade  &  Po- 

lyfperchonte  ad  tuendum  domum  re- 

giam  ibllicitatus  ,  Argyraipides  vetera- 

nos,  ahaique  inlignes  nVilus  copias,iniu- 

perioris  AiiXprovincias  proficifcitur,  re- 

lida  CaiTandro  &  Polyfperchonti  de  Eu- 

ropa  dimicatione.  Ita  quinto  poft  Ale- 

xandri  obitum  anno ,  totus  pene  orbis 


novis  bellis  feditionibulque  exarfit  ,  ut 
veriffime  fcriptor  hiftorise  Maccabseo-  ^  ^^^' 
rumafSrmet,  multiplicatai^&malafei-  *^^  '^' 
per  terram. 

Eodem  tempore  Komani  cum  Samni-  Livius 
tibus  &  Appuli's  bellurn,variisinterpella-  '■^■9' 
tum  cladibus  induciifque ,  trahebant.  Ii^ /.j  ^.le; 
quo  L.  Papyrii  Didatoris  feveritas ,  Ro-  Aurel.de 
manorum  ad  furcas  Caudinas  ignominia,  viris  iUa- 
&  mox  ejufdem  Papyrii  Curfbris  de  Sa-  ftribm. 
mnitibus  vittoria  enituere.    Expugna- 
ta   enim    Luceria  ,    Samnites   viciffim 
fiib  jugum  mifit  ,  quemadmodum  illi 
autore  Pontio  Romanos  fub  jugum  mi- 
feraiit. 

Inter  haec  Tolyfperchon  Olympiadem,  Jufiin' 
quce  propter  inimicitias  cum  Antipatro  ^'*-'4" 
&  Caflandro  in  Epirum  feceflerat ,  re- 
ducitin  Macedoniam.  Euridice  uxor  A- 
ridiei  recris  muliebriasmulationepercul- 
fa ,  fcribit  nomine  regis  Polyfperchonti, 
Caflandro  exercitum  tradat,  in  quem  ad- 
miniltrationem  tranftulerit  regni  :  ca- 
dem  &  in  Afiam  Antigonoperepiftolas 
nunciat.  Quo  beneficio  devinfkus  Caf^ 
fander ,  nihil  non  ex  arbitrio  muHebris 
audaciaj  o-erit.  Deinde  profe£lus  in  Gra:- 
ciam  multis  civitatibus  infert  bellum; 
quarum  excidio  ,  veluti  vicino  incendio, 
territi  Spartani ,  urbem  quam  femper  ar- 
mis ,  non  muris  defenderant ,  contra  ve- 


,  murorum 
mox  CafTan- 


terem    majorum    gloriam 
prsiidio  includunt.    Sed 
drum  3.  Gr^ecia  turbatus  Macedonis  fta- 
tus  revocavit.  Nam  Olyrapias  raater  A-  Diodtf, 
lexandri,cumprohibenfinibus  Macedo  lib.i^. 
xiix  ab  Euridice  &  Arida^o  coepiflet ,  in- 
dicrnitate  rei  moti  Macedones ,  ad  ipfam 
traniiere.Olympias  furens  impotentis  ira 
animi ,  Arida;um  captum  excruciavit  fti- 
mulis ,  Euridicem  ad  fiifpendium  adegit, 
Nicanorem  Caliandri  fratrem  ,  ac  cen- 
tum  alios  Macedones ,  Caffandro  ami- 
ciffimos  ,  crudeliter  madlari  juffit.  Ari' 
d&m  (quem  Macedones  Philippum  no-  ^.  j^, 
minaverant)nomen  imperii  potius  quam  j^jj. 
imperium  gcflerat  fexennio  ,  potefta- 
temque  vix  rite  deguftatam  miferando 
commutavit  exitio. 

Sub 


Eumenes,  Oljmpiau, 


TlutAr.& 

Uepos 

Eitmeni. 

PioJor. 

lib.  18. 

Olymf, 

\i6. 


lop 


Biol 


A.M. 


Siib  \\xc  m  Afia  Anttgonti^ ,  poftquam 
vitla  Polyfpcrchontis  &  Clyci  clafle  , 
imperium  litji  maris  vendicaflct ,  adver- 
fiisEumcnemproficircicur,  qui  contra- 
dlis  in  unum  Sapcrioris  Afi^  copiis ,  con- 
filio  &:  armis  formicloloiiflimus  ducum 
vificbatur.     Invidiam  honoris ,  quod  fe 
Chcrfonefium    Macedoncs   duccm  non 
ferrent ,  fidtitio  diluebat  tribunali ,  cur 
fpcciem  Alexandri  impofuit,  iit  tanquam 
prxfcnti  ejus  numine  de  fiunma  rcrum 
decernerent.  Itaquein  ParcetacisadCu- 
bratem  Fl.cum  Antigono  conflixit,eum- 
que  male  acceptum  m  Mediam  hyema- 
tum  coegit  redire  ,  pcditum  ducentem 
z8  millia,  06I0  equkum  ,  Elephantos 
ixv  ,  quos  Eudamus  ex  India ,  interem- 
ptopcrdolum  Pororege,  adduxerat.At 
Eumem  tamen  infortunata  hxc  militia 
per  Macedonum  fraudem  ambitionem- 
que  provenit.  Quanquam  enim  callidum 
Antigonum  calliditate  fuperaflet  fa^pius , 
ac  poflremo  etiam  prxlio  omnera  ejus 
peditatum  Argyrafpides  veterani  in  fu- 
gam  coegiflent  ,  tamen  ob  amiffa  impe- 
dimenta  irati,  Imperatoris  fui  capite  alie- 
nammercari  gratiam  non  erubuerunt  , 
fortitfimorumque  virorum  prodito  fan- 
guine ,  conjuges  liberofque  fuos ,  quam 
tot  bellis  fpeftata  virtute  maluerunt  re- 
cuperare.  Igitur  traditus  Antigono  £«- 
menes ,  &  aliquamdiu  in  vinculis  habitus, 
a.  ciAodibmj ngulatar  -,  Antigenes,£oT- 
tiflimus  Argyrafpidum  dux ,  vivus  exnri- 
tur  ;  Eudamus  elephantorum  magifter 
trucidatur  ,  omnia  in  Antigoni  manus 
veniunt ,  Orientis  viftores  perfidiapar- 
tim  fua ,  partim  aliena  vincuntur.    Nec 
Olympias  diu  regnavit ,  qux  crudeliprin- 
cipum  caede  favorem  fui  in  odium  verte- 
rat.  Caflander  enim  prspofito  Athenis 
Demetrio  Phalereo ,  mjurias  ab  Olym- 
piade  fuis  illatas  ultum  in  Maccdoniam 
proficifcitur.   Olympias  difBfa  Macedo- 
nibus  ,  cum  nuru  Roxane,  &  nepote 
Hercule  ,  in  Pydnam  urbem  conccdit. 
Deidamia  Mzcicix  regis  filia ,  &  ThciTa- 
lonice  privigna  ,  multseque  aIi:E  princi- 
pum  matron^ ,  fpeciofus  magis  quam  u- 


DiodoT. 
/.  li. 
Jnilin. 
l.  14. 


tilis  grex ,  Comites  reoinaj  fiunt.Obfidct 
eas  Catlandcr ,  ^^acida;  auxilia  cludit,  fa- 
mc  fcrroque'  urgct  Olympiadcm  ,  &  ad 
d.ditioncm  compellit  faciendam.Hinc  in 
concioncm  vocato  populo  ,  fubornat  pa- 
rcntes  &  cognatos  intcrfcftorum  ,  qui 
fumpta  lugubri  vefi-e ,  crudeliratern  mu- 
lieris  accufcnt ;  a  quibus  accenii  Macedo- 
nes,  nec  auditam  nec  defenfam  a  quo- 
piam,fine  rcfpcftu  priflinas  Majefhtis  oc- 
cidendam  decernunt  Alexandri  matrem; 
Immemores  prorfus  ,  quod  per  filium 
ejus  ,  virumque  non  folum  vitam  ipfi  in- 
ter  finitimos  tutam  habuiflent  ,  verum 
etiam  tantas  opes  imperiumque  orbis 
qu^fiifTent. 

Caflander  fugam  fuadet  Olympiadi  ,' 
non  quod  fervatam  cuperet ,  fed  ut ,  cum 
ipfa  fe  fugas  damnaflet ,  &  in  navigatione 
periiflet  ,  juftas  dedifTe  poenas  videretur. 
Negante  ea  fe  fugituram ,  &  ad  caufara 
apud  Macedones  dicendam  fe  ofFerente , 
Caflander  Macedonum  inconftantiam 
veritus  ,  ducentos  milites  ad  eam  necan- 
dam  mittit,qui  majeftate  attoniti  reginse, 
re  infefta ,  fiibftiterunt ,  donec  interfe- 
dlorum  cognati  interritam  confoderent ,  Anjjo 
nihil  muliebriter  queruiantem  ,  fed  ut  eodenf. 
Alexandrum  pofTes  etiam  in  moriente 
matre  cognofcere. 

Hoc  facinore  perpetrato,  Cnjfander 
ThefTalonicen  Alexandri  fbrorem  matri- 
monio  fibi  jungit ,  filium  Alexandri  cum 
matre  in  arcem  Amphipolitanam  mittit 
cuilodiendos  ,  regiamque  fe  habere  au- 
thoritatem  omnibus  patefacit.  Thebns 
quoque  vigefimo ,  poftquam  excifx  fiie- 
rant ,  anno,  civium  fuperftitibus  refiituit, 
Grsecorum  gratiam  popularifafto  qu^- 
rens.  Itaque  finitum  certamen  inter  du- 
ces  Alexandri  videbatur ,  tenente  Ptolo- 
mxo  vEgyptum  ,  cum  Afric^e  parte  ma- 
jori,&Cypro  acPhaenicejCafTandro  Ma- 
cedoniam  cum  Grxcia ,  Afiam  Antigo- 
no,  Thraciam  &  Hellefpontum  Lyfima- 
cho.  Sedmajor  cratAntigonipotentia, 
quam  ut  reliqui  ferendam  exiftimarent.  Iujlrn. 
Pythonem  Media ,  Peuceften  Perfia  '•  U- 
araoverat ,  Argyrafpidas  in  Arachofiam  ^""^'"'- 


03 


rele- 


Diod, 
i.  ip. 


IIO 

relegarat ,  a  Seleuco  Babylonis'  fatrapa , 
tanquam  imperator  Ali£e ,  rationes  exi- 
gere  proventuumaudebat.  Eaarrogan- 
tia  adeo  alienavit  Seleuci  animum  ,  ut  af- 
fiimptis  L  e<5uitibus  ad  Ptolomisum  pro- 
fligeret ,  a  quo  perbenigne  eft  fufceptus. 
Igitur  Seleucus  ,    accuiato  gravilfime 
Antigoiio  ,    facile  perfecit  ,  ut  Ptolo- 
mxus.CaiTander  &  Lyiiraachus,  inita  fo- 
cietate  ,  ab  Antigono  poftularent  pra^d^e 
Eumeniana:,  captarumque  provinciarum 
diviiionem.    Antigonus  negavit ,  fein 
ejus  belli  prsemia  fbcios  admifliu-um  ,  in 
cujus  periculum  fblus  defcendiilet.   Et 
ut  honeftum  adverfus  focios  bellum  mo- 
liri  videretur  ,  coafto  fuarum  partium 
conlilio  ,  Callandrum  Macedonum  ho- 
ftem  judxat  ,  fe  Olympiadis  vindiftam, 
&  regis  fui  matrifque  tutelam  fiifcipere 
divulgat  ,  Grxcofque  omnes  pronun- 
ciat  Iiberos.  His  cognitis ,  fbcii  duces 
bellum  terra  marique  enixe  inftruunt , 
Antigonus  Tyrum ,  Joppen  ,  Gazam 
ia  poteftatem  fuam  redigit ,  clalTem  xdi- 
ficat  ,  Cyprum  fibi  adjungere  parat  , 
Cum  Polyfperchonte  ejulque  filio  Ale- 
xandro  amicitiam  firmat ,  fed  infirma- 
tam  mox  CafTandri  aftutia ,  cum  is  Fe- 
loponnefi  adminiftrationem  Alexandro 
concederet.   Secuta;  utrinque  urbium  in 
Cypro  ,   Grscia  ,  Aiia  ,  infiilis  ,  ex- 
pugnationes ,  fiig^  ca:defque  hominum 
innumerx  ,  Ptolomxus  Polyclito  duce 
Antigonianos  in  Cilicia  ,  viciflim  An- 
tigonus  Caflandrianos  in  Caria  ftratege- 
matis opprimunt.Demetrius  xxiianno- 
rum  juvenis,  Ptolomseo  opponitur,Pater 
AntigonustranfcenditTaurum,CafTandri 
&  Lyiimachi  molitionibus  occurfurus. 
Lyfimachus  Thraces,  qui  ad  Antigonum 
defecerant ,  cruento  praslio  fternit ,  Caf- 
fander  Epirotas  ,  occifo  rege  iEacida. 
Antigonus  ,  mifTo  Telefphoro   ,   ple- 
rafque  Peloponnefi  urbes  fubigit.  Tenta- 
tur  fane  pax  ,  fed  fluxa  ,  ut  inter  cupidos 
regnandijfide.Infida  omnis  regni  focietas 
oftenditur. 

Olympiade    117.    Antigonus    duce 
Ptolomsopatrude  ,  GrKci»  urbes ,  ex- 


Cajfander  Vtolomiem. 

pulfo  pafHm  Cafiandri  pr^fldio,  in  liber- 
tatem  aflerit. 

PtolomaM  per  Agin  legatum  Cyre- 

nseos  ad  obedientiam  reducit.Ipfe  in  Cy- 

prurnnavigat,  viftifque  rebellibus  Ni- 

cocreontem  totius  infirla;  ducem  creat. 

In  Cilicia  quoque  &  Syria  fecundis  ufus 

confiliis  ,  a  Seleuco  ad  praelium   cum 

Demetrio  committendum  incitatur.Nec 

abnuit  Demetrius ,  militum  favore  fijb- 

nixus.    Sedconfliftu  fuperiores  vetera- 

niduces  Ptolomxus  &  Seleucus  ,  pulfo 

Demetrio ,  fugientes  perfequuntur  Ga- 

zam  ufque,  &  urbem  ipfara  occupant. 

Cecidit  &  Python  Agenorides ,  Alexan- 

dri  ducum  haud  poftremus  ,   Elephanti 

omnes ,  militumque  v  1 1 1   millia  capti 

funt.  ViBorum  major  moderatiomSyC[mm 

fortitudinis  gloria  celebratur.  Siquidem 

&  amicos  Demetrii  gratis  dimifere ,  & 

ipfius  privatum  inrtrumentum  omneac 

familiam  reddiderunt ,  dicentes  nonpro- 

pter  pjxdam  ,   fed  propter  dignitateni 

inivifle  bellum ,  indignatos ,  quod  Anti- 

gonus  deviftis  diverf^e  fadlionis  ducibus 

folus  communis  vidlorise  prsemia  coni- 

puiflet.PtoIomseus  recuperata  etiam  Ty- 

ro ,  &  plerifque  Cavx  Syriae  urbibus , 

Seleuco  dccc  pedites ,  cc  equites  tra- 

dit ,  cum  quibus  Babyloniam  repetit.  Il- 

le  divino  prorfiis  favore  ufus ,  ftatim  pro- 

vinciam  recepit ,  Nicanoris  Media:  Prae- 

fefti  copiofum  exercitum  ex  infidiis  fu- 

dit ,  Mediamque  &  Sufianen  in  fixas  pel- 

lexit  partes ,  fubitoque  regium  fibi  fplen- 

dorem  comparavit.  Interira  Cillas  Pto- 

lomrei  dux ,  dum  neglip-entius  caftra  ha- 

bet ,  a  Demetno  oppreflus  ,  cum  exer- 

citu  capitur ,  qua  clade  ,  &  Antigoni  a 

Phrygia  reditu  ,   territus  Ptolomseus , 

Joppen ,   Samariam ,  Gazam  ,  aliafque 

Phoenices  &  Syria;  urbes  deftruit ,  inque 

j^gyptum  fugibundus  recedit.  Antigo- 

nus ,  recuperatis  fine  negotio  Syria  & 

Phoenice  ,  Athenxum  ad  fubigendos  A- 

rabes  mittit,  c^x^nraa.  felicitate dd igna- 

'viamfeduBus ,  gravem  accepit  cladem , 

quam  ulcifcens  Demetrius ,  Nabath^eos 

ad  petendam  adegit  pacem. 

Se- 


lojeff). 

/.  5. 

contra 

Appio' 

nem. 

Ju/iin, 

i.  if. 

Diodor. 

lib.  ig. 

Tht.  in 

Dmet. 


Dioder. 
lib.  19. 
Plutar- 
chus  Df 
metri». 


u^ntigonus.  Piolomauf»  Agathocks.  1 1 1 


JulHn' 


Diodor. 
Iib.20. 


Dtodor. 
lib.  vj. 


0.uidam 

3661. 

Diodor, 

lib.i.0- 

Juflin. 

lib.iZ, 


Sequcnti  aniio ,  qui  erat  a  morte  A- 
lcxaiidri  tcrtius  dccimus ,  cum  pace  con- 
rtituta  ,    Europa:  imperium  CalLindro 
cflct  promilHuii ,  doncc  Alcxandcrju- 
nioradolcvillct ,  vcritus  ille  ,  nc  pcra- 
dolerccntcm  favorc  paterni  nominis,  rc- 
gno  MaccdonicE  dcturbaretur  ,    occidi 
cum  racite  cum  matre  Roxane  jubct , 
corporaqiie  terra  obrui ,  ne  csdes  (epul  ■ 
turaproderetur.  Et  quali  parum  facinoris 
in  matre  Alexandri ,  conjuge ,   lilioque 
admilillet ,    xv  port  decelium  ejus  anno  , 
alterum  quoque  filium  Hcrculem  ,  jam 
feptendecim  annos  natum  ,  quem  Poly- 
fperchon  reducere  m  regnum  conabatur, 
pellefto  ad  parricidium  ipfo  tutore  ,  cum 
matrc  Barline  vencno  interficit :  Scili- 
cct  quafi  regnum  Macedonise  quod  afFc- 
(fbabat ,  afiter  confequiquam  fcelere  non 
poilet.  Eo  annoEcltp/is  Soliita.nu  fuit, 
ut  plane  diem  nodem  diceres ,  ilellis 
undique  apparentibus,   ipfumque  adeo 
folem  dcteitari  regnantum  fcelera  pro- 
nunciares.  Tum  Agathocles ,  quiadole- 
fcens  figulinam  ob  paupertatem  didice- 
rat ,  &  poftca  uxoris  fuas  locupletatus  di- 
vitiis ,  per  fraudes  &  fceleratam  auda- 
ciam ,  Syracufanaz  corripuerat  imperium 
urbis  ,  varia  cum  Siculis   &  Carthagi- 
nienfibus  fortuna  per  od'ennium  belli- 
atquead  extremum  prope  Sy- 
vi£lus ,    exerckum  in  Africam 
tranflulit ,  reliftoque  in  patria  pr;Efidio , 
Carthaginienfes  ad  fua  tuenda  revocare 
ftuduit.  Itaque  Magnam  &  Tunetem  ur- 
bes  capit ,  acie  Cardiaginienfes  impro- 
vilbs  firperat ,  magnumque  Pcenis  me- 
tum  incutit.  Illi   cum  Deos  fibi  iratos 
judicarent  fiios,  Saturno  ducentos  e  no- 
bilillimis  juvenes  immoIant,HercuIi  Ty- 
rio  fupplicationes  faciiuit,  &  Amilcarem 
(idqnodinvotis  erat  Agathocli)  eSici- 
lia  deducerejubent  copias  ,  qui  dimiffis 
in  Africam  vii  millibus,  dum  Syracufas 
obfidet ,  paulo  polt  a  paucis  Syracufmo- 
rum  fuperatur  ,  &  miferabili  cum  crucia- 
tu  occiditur.  Agathocles  oppidis  Africas 
plufquam  ducentis  potitus ,   Carthao-i- 
hienles  quoque  TLmetem  obfidentes,  non 


geratus 
racufas 


parvaafficitcladc.  Undc  planilTime  pa- 
tuit ,  quamparumillosdxmonia  crucn- 
tis  placata  holf  iis  adjuvarcnt. 

Intcr  Maccdonum  quoquc  Duccs  re- 
crudcfccbat  bcllum.    Ptoloma;us  fiatre 
Antigoni  genitus ,  cui  copias  in  Pelo- 
ponnjfo  commiferat,  ad  Caflandrum  de- 
ficit.  Ptolomxus  yEgypti  princeps ,  ob 
prxfidiis  munitas  Grarcorum  civitates , 
quas  liberas  cfTe  oportebat,    Antigono 
bellum  faciens  ,  rcpellitur  quidcm  a  De- 
mctrio  :  At  Nicoclem ,  Paphiorum  re- 
gem,  cum  propinquis  moricogit.  Nec 
diu   poil:    patruelcm   Antigoni    Ptolo- 
ma^um,  ad  fe  pelledum,  cicuta  tollit,  ho- 
minem  novarum  rerum  cupidiffimum , 
qui  hac  morte  patruo  fuo  Antigono  pcr- 
lidia:  poenas  dedit.  Supererat  de  Alexan- 
dri  ftirpe  foror  Cleopatra,  quam  certatim 
duces  ambiebant ,  matrimonii  dignitate 
imperium  firmaturi.  Ea  ad  Ptolomazum, 
nuper  occupatis  Grscis  civitatibus  cele- 
brem,  animumadjeciilecoaiperta  ,  An-  Diodor. 
tigoni  fraude  Sardibus  primum  cuftodi- ''^"^^* 
tur  ,  mox  per  corruptas  quafdam  mulie- 
res  nefarie  interimitur.  Talibus  confiim- 
pti  fatis  Philippi  pofteri ,  documentum 
dedere  eximium  humansfragilitatis  ,  & 
poenarum  perjuros   eorumque  hseredes 
manentium.Nam  intra  triginta  annorum 
fpatium ,  partas  fraude  &  cxdibus  totius 
pene  orbis  opes ,  iifdem ,  quibus  acqui- 
fiverat  artibus ,  Philippi  pofteritas  arai-  olym». 
fit.  Cseterum  annus  poft  Alexandrum  117. 
dccimus  tertius ,  quo  Seleucus  Orientem  lofip^. 
recepit,&Ptoloma2us  Pal^eftins  Syria^que  *^'^-'^' 
afflixit  civitates ,  vido  ad  Gazam  Deme-  c.j.&ja.. 
trio ,  novum  imperio  Grascorum  ini-  Macca- 
tium  pra;buit ,  ex  quo  fcriptoribus  Ju-  b*orft>n 
dseorumannos  fupputare  Grasci  regimi-  ^'^'''' 
nis  vifum.  Tum  etum  Ptoloma^us  mul- 
tos  Judajorum  deportavit  in  ^Egyptum, 
quorum  perfpeda  fide  &  religione  ,  in 
honore  eos  habuit ,  &  Alexandriam  pa- 
ri  cum  Macedonibus  jure  inhabitare  per- 
mifit,  Onia  Jaddi  filio  Pontifice  Hiero- 
folymorum. 

Nec  multum  intervenit  temporis,  cum 
Duces  Macedonum  prscipui   Regium 

fibi 


Filii  Alexandri.  Bemetrms .  Agathocks, 


Phtar- 

chus 

Demctrio^ 


Diodor. 
lib.  20. 
Flutar- 

ctlHS 

Demtrio 


JuHin. 


ii6 

fibi  nonaen  palam  fumere  funt  auli.  Nam 

I>emetrius,  Ancigoni  iilius ,  Athenas  ag- 

greilus ,  Pyr^eum  cepit  ,  iine  quo  Athe- 

nx  efle  non  poterant.Dedita  urbe  Deme- 

trium  Phalereum  dimilit  in  ^gyptum  j 

expugnatiique  Caflandri  pr^eiidiis ,  Athe- 

nienfes  ,  Megarenfes ,  aliafque  civitates 

Grscixlibertatirettituit  :  obquamrera 

fummis  eum  ac  pene  divinis  Honoribus 

vana  Grscorum  inseniaafFecere.Abhinc 
o.  . ,  , 

in  Cyprum  navlgavit ,  captuque  nonnul- 
lis  oppidis ,  Salaminem  terribiii  machina- 
nim  apparatu  perfcveranter  oppugnavit , 
donec  Ptolomxus  fuis  auxilio  veniens 
prxliinavalisfecitcopiam ,  quo  neciine 
clade,  cgregie  vid'or  Demetrius ,  Cy- 
prum  fubegit  totam  ,  &  ad  patrem  tunc 
temporis  Antigoniam  urbem  a^diiican- 
'  tem,  gratulabundum  miiit  nuncium  Ari- 
ftodemum  Milelium. 

Ptolomxus ,  neob  acceptam  cladem 
minorisapudfiiosautoritatishaberetur,fe 
quoque  regem  dicit.Quibusauditis,SeIeu- 
cus ,  CafTander  &  Lyfimachus ,  &  ipfi  re- 
giam  fibi  vendicant  majeftatem,  ac  pro  u- 
nomulti  fubito  emergunt  reges.  Hujus 
honoris  ornamentis  tamdiu  omnes  abfli- 
nuerant ,  quoad  Alexandro  juftus  h;Eres 
fuit,verecundia  juftiti^  ardentes  ambitio- 
ne  animos  paulifper  reprimente.  At  poft- 
quam  Caflander  regii  nominis  ha:redes 
ferro  tollere  non  dubitafTetjAntigonus  e- 
tiam  minimam  nominis  pra:dam  de  facili 
invafit,eoque  exemplo  tacitas  reliquorum 
cogitationes  in  medium  evocavit.Sed  nec 
hujus  nec  illius  pofteris  firmum  manfit 
imperium,cslorumRege  injuftas  cupidi- 
tates  perpetuis  flagris  cattigante. 

Eadem  tempeftate  in  Sicilia  Agatho- 
clis  criidelis  ambitioclarius  eluxit.Is  Car- 
thagini  inhiabat ,  &  Ophellam  Cyrenai- 
cx  aPtoIoma^o  prxpoIitum,in  focietatem 
traxerat,  potiundaitotiusLibya:  inanif- 
fima  fpe  tumentem.  Conjunftum  autem 
libi  cum  maximis  copiis  fcelerata  fraude 
perdit ,  copias  quoque  amici  fuce  potetta- 
ti  {iibdit.  Comperto  etiam,  Bomilca- 
rem  Carthaginienfis  tyrannidis  invafb- 
rem ,  militum  fraiideperiifie ,  Regem  fe 


ipfum  dicit,  &  Uticam  urbem  expugnac. 
Hinc  relidlo  ad  continuandum  beilum 
filio  Archagato ,  tranfit  in  Siciliam ,  ut 
civitates  ,  qua;  Agrigentinorum  dutlu 
in  libertatcmfeerexerant,  ad  obedien- 
tiam  reducat.  Sed  dumipfi  cum  Dino- 
crate  exulum  duce  res  z&..  Archagatus 
gemina  a  Posnis  clade  atBcitur ,  &  m  U- 
ticenfium  compulfiis  urbem,  magnis  ob- 
fidetur  copiis.  Igitur  Agathocles  ,  aftu 
fuperatis  l^oenorum  clafliariis ,  &  Sicu- 
lorum  pra^ftantifilmis  fueta  truculentia 
necatis ,  inLibyamfoIvit ,  cladem  Pce- 
nis  regefturus.  Ibi  armis  inferior  pluri- 
mos  fuorum  amittit ,  fociifque  deficien- 
tibus ,  eandem  in  aliis  fidem ,  qua  ipfe 
erat,  reperit.  Sed  nec  illi  nec  Poenis  pro- 
pitius  erat  Detti,fangmnarios  femper  mor- 
talium  animos  deteftatm.  NamdumPoe- 
ni^^japtivorum  pulcherrimos  diis  immo- 
lant  fiiis ,  incenfb  igni  validus  repente 
incumbitventus  ,  raptaque  in  proxima 
tabernacula  flamma ,  cum  univerfis  plu- 
rimos  mortales  abfiimit  caftris.  Qui 
efFugerant ,  in  transfugas  incidunt  ,  a& 
Agathocle  ad  Poenos  tendentes  ,  &  ab  iis 
prohoftibus  trucidantur.  Viciflim  trans- 
fuga;  igni  caftrorum ,  ad  qu^  iter  inten- 
derant ,  confternati ,  plenque  aut  a  Sici- 
lieniibus ,  aut  fociis  ,  celantibus  omnia 
tenebris ,  miferabiliter  necantur.  Sic  ad 
novem  hominum  millianefanda;  Pceno- 
rum  aras  perdiderunt.  Agathocles  cla- 
dibus  perculfus,  clam  exercituin  Siciliam 
refugit ,  qiii  relidlum  fe  a  duce  in  ter  bar- 
baros  indignatus ,  Archagatum  &  Hera- 
cliden  filios  ejus  trucidat ,  &  cum  Poenis 
pacem  facit.  Ille  in  rabiem  efFeratus ,  K- 
geftanos ,  ad  pecuniam  e  i  dan  dam  colle- 
ctos ,  inaudita  crudelitate  omnes  interfi- 
cit ,  &  militum  ,  qiii  in  Africa  erant  , 
propinquos  paffim  comprehenfos  ju- 
gulat.  Mox  rebus  fuis  defperatis  ,  ty- 
rannidem  deponere  ,  &  in  gratiam  re- 
dire  cum  Siculis  fera  poenitentia  expe- 
tit ,  Dinocrata  refraeante.   Hunc  cum 


Dio.ioT, 
lib,  Z9. 


Diodor, 
lib.  20» 


refragante. 
acie  vicifTet ,  in  Italiam  tranfiit ,  &  cum 
Brutiis  Crotoniatifque  geflit  bellum. 
Dum  hifce  malis  reliquus  orbis  ingerai- 

fcit , 


Diodor, 

edofis  . 
lib,  21. 


Llviut 
lib.y. 


Diogen, 
Laicrt. 

//4.2. 

4-9.10. 

Eufeb, 

iib.c). 

pr.ep. 

Euang. 

Solinui 

cap.6j. 

Jofeph. 

iib.  12. 

^ntiq. 

cap.l. 

Diodor. 

lib.i^. 

Plin.l.iy. 

<?'«/'.  30, 

&  JC.C.I. 


u4gathocleu  Ayitigontis 

fcfc,  Romam  cum  Samnitibiis ,  Hetru- 
fcis,  &  Umbriscruentacti.imbclladu- 
cuntur.  Satricum ,  Sora,  Nola,  Clu- 
via,  Bovianum,  variis  expeditionibus , 
de  Samnitibus  capta;.  Hctrufcorum  lxm 
a  Q^Fabio  uno  proclio  crcfa.  Ab  eodcm 
diftator  di£lus  L.  Papyrius ,  quancjuam 
inimicus ,  Samnites  cekbcrrima  vifto- 
ria  fudit.  Appius  Claudius  viam  aledi- 
ftam  ,  Roma  Capuam  verfus  muniic , 
alter  Cenforum  Plautius  Venos ,  inven- 
tis  venis  ,  fontalem  urbi  aquam  indu- 
xit. 

Enicuere  tunc  ingenia  philofophorum , 
Contrariis  femet  placitis  ,  non  minus 
q^uam  Reges  armis  invicem  oppugnan- 
tium ,  Cratetis  Thebani ,  qui  pauperta- 
tcm  ,  Pyrrhonis  Elienfis ,  qui  dubicatio- 
nem,  Epicuri  Achenienlis ,  quivolupta- 
tem,  Mencdemi  Erecrienhs,  qui  honerta- 
tcm,  Xenocratis  Chalcedonis,  qui  conti- 
nentiam  docuit :  Nec  defuerunt  hiftoria- 
rumfcriptores  egregii,  Megafthenes  Per- 
fa ,  Agacarchides  Cnidius ,  Hieronymus 
Cardianus  fracer  Eumenis. 

Haud  lcio  an  addam  Menandrum,  no- 
vasautorem  comosdi^ ,  a  regibus  Mace- 
donia;  &  ^Egypci  clafle  &  pcr  legacos  pe- 


Vemetrius  Poliorcetes. 


^n 


ticura.  Indigni  cerce  JE£s/l 


<(ines ,  magices 


Ipjperii 
Gracor.j, 
Olymp, 
'li3. 
Epochti 
1/3- 


Diodor. 
lib.zo. 
Plutar.  in 
Deme- 
trio. 


propagacor,  &  Theodorti^  Atheus ,  qui 
liceris  memorancur,  nili  ciun  feria  pro- 
fanicacis  execracione. 

P  T  O  L  O  M  ^  U  S  S  O  T  E  R, 

Seleucus   NlC  ANORjDeME- 

TR.1US  Poliorcetes,Lysi- 

M  A  C  HUS. 

JAm  eranc  reges  pro  uno  Akxmdro 
mulci  ,  quemadmodum  de  imperio 
Grxcorum  Daniel  pr^dixerac.  Ttolo- 
njAus  E.oy^i\xm. ,  Antigon-M  cum  Tieme- 
trio  Aiiam ,  Seleucm  Onencem  \  Lyjima- 
chtis  &  Cajjander  occidentales  Grsco- 
rum  ,  barbarorumque  provincias  tene- 
bant,  cum  de  intcgro  bellum  Ancigo- 
nus  conflavic.  ^Egypcum  ejiim  omnibus 
modis  Pcoloma;o  eripere  cencabac ,  fed 
Deo  adveriante  conatibus ,  Rhodios  De- 


metrius  tantis  vexabac  apparatibus ,  ut  p^ufan. 
Poliorcetae  nomcn  cx  admiranda  urbium  Ub.  1 . 
oppugnatione  duccrct.  Verum  &  illinc  Olymp. 
nomaic  ,  non  impcrio  auftus  abfccfiit.  "3* 
TtobmAPH  cgrcgic  fuftcntans  Rhodios  , 
Soter  ab  iis  didlus  cft,  Mulcas  camen  Gras- 
corum  civicaces  Sicyoncm  ,  Corinchum, 
Scyrum,  yEgium,alias,  a:mulorumnu- 
davit  prGefidus ,  &  in  libcrcaccm  vindi- 
cavic ,  Caflandroque  Gra^ciapulfo  ,  Dux 
GriEcprum  appellacus  eft ,  eodem  tem- 
pore,  quo  R(j«2^?2i  Samnices  maximis  da-  Livius 
mnis  accricos , poft  2 2  aanorum bcllum,  ''^p. 
petita  tandem  pace  bearunc. 

Ca;cerum  Pcolomasus  &  Caflander, 
Ccecerique  alcerius  faftionis  reges  ,  cum 
carpi  fe  fingulos  ab  Ancigono  viderent, 
dum  privacum  fingulorum ,  non  com- 
mune  univerforum  bellum  ducunc ,  per 
epiftolas  fe  invicem  confirmances ,  tem- 
pus  locumque  coeundi  condicunt ,  bel- 
lumque  omnibus  viribus  inftruunt.  Cui 
cum  interefle  Caflander  propcer  finici- 
mas  Demecrii  vires  non  pofTcc ,  Lyfima- 
chiun  cum  ingencibus  copiis  in  auxilium 
fociis    miccic.    Lyfimachus    Phrygiam 
majorem  ,  Ephefum  &  Sardes  ,  felicicer 
in  poceftacem  redigit  ,  neqiie  Ancigo- 
no  ance  Seleuci  advencum  facic  copiam  Diodor. 
praslii  ,    cogicque  Deraecrium  e  Grje-  //6.20. 
cia  Afiam  pecere.    Pcolomsus  quoque  Jf-flin. 
omnes  Cava:  Syris  urbes ,  excepcaSido-  p*''/" 
ne  ,  expugnac  Incerim  Seleucus  pedi-  nialtn 
cum  viginci  millia ,  equitum  duodecim,  Attic. 
elephantos  pene  d  ,  currus  falcatos  cen-  ^ppianui 
tura,  in  Cappadociam  adducit,  jundlifque  '^yf"*ci^^ 
Lyfimacho  copiis ,  praslium  cum  Anci-  ^^^'''^" 
gono  commitcic.  In  eo  Antigonus  jam  rnmio. 
odlooenarius  occiditur  ^  Demecrius  ex 
acie  profugus ,  cum  parte  copiarum  ela- 
bitur  in  Cyprum.'  E  Cypro  Achenas  pe-     - 
cic,  qiias  ob  reddicas  libercacis  memoriam 
quam  raaxime  fibi  fidas  repucabac.  Sed 
longe  decepcus  eft  fuoque  didicic  damno, 
civitates  mn  tam  amore  ^  benevolentia  y 
cfuctm  fzpius  metu  duciets ,  potentiores  ho~ 
norare.  Nam  afHiftum  adverfo  pra;lio  ne 
urbe  quidem  fua  receperunt  Athenien- 
Ccs ,  quem  paulo  ante  vidoriam  Deum 
P  &  Ser- 


CaJfander.LjfimMhta.  Sekactts» 


p!utar- 
ctjus  in 
DemS' 
trio. 


114 

&  Servatorem  {Iium  pr^dicaverant.  Per- 
ofiis  vanitatem  Demetrius,  vacuustunc 
ulcifcendi  virium ,  in  Cherfbnefiim  na- 
vigat,  &  e  Lyfimachi  provinciis ,  quem 
focii  reges  negligebant,  mihtem  opef- 
que  venatur. 

Paulo  poft  infperata  ei  obtigit  felici- 
tcu.  Nam  Seleucus  ab  India  ad  Oceanuro 
totius  potitus  AC\x  ,  filiam  Demetrii  in 
matrimoniura  poftulavit.  Confpicatus 
enim  geminas  inter  Ptolomsum  &  Ly- 
limachum  nuptias,  (namalteram  Ptolo- 
maei  iiliarum  fibi  ,  alteram  Agathocli 
filio  copulaverat  Lyfimachus)  adjungen- 
dum  fibi  Demetrium  nova  afEnitate  ju- 
dicavit.  Igirur  quan^^uam  ex  Apama 
Periica  filmm  haberet  Antiochum  ,  ta- 
men  ei  Stratonicen  ,  quam  Demetrius  e 
Phile  Caflandri  fbrore  genuerat ,  fuper- 
inducere  non  dubitavit.  Hanc  dum  ad 
novum  generumdeducereparat  Deme- 
trius ,  exfceniione  in  Ciliciam  fafta  ,  in- 
tercipit-thefauros  in  caffello  Quinda- 
no  depoiitos  ,  ipflimcjue  Pliftarchum 
provinciaillaexuit.  Ouine  Caflandrum 
in  bella  nova  accendcret ,  Demetrius 
Philen  conjugem  fuam ,  Caflandri  &  Pli- 
ftarchi  fororem  ,  deprecatum  ad  affi- 
nem  Caflandrum  milit.  Hinc  cum  Si- 
ciliam  &  Sidonem  repofceret  Seleucus , 
dedignatus  ejus  avaritiam  Demetrius, 
in  Grsciam  expeditionem  facit ,  expu- 
gnatifque  fame  Athenis  veniam  dat  in- 
gratitudinis.  Ne  Spartam  occupet ,  no- 
voimpediturinfortunio,  quod  Lyfima- 
chus  Afias  oppida  ,  Ptolomasus  totam 
Cyprum  ,  excepta  Salamine  ,  interea 
occuparant.  Dum  ifia  fiunt ,  Caffmder 
viginti  duos  annos  Macedoni^  domi- 
natus ,  aqua  intercute  ,  &  vermibus  e 
vivo  corpore  enatis  moritur.  Mortuo 
cjui  fuccefTerat  ,  Philippus  filius  titbe , 
poft  vertentem  a.nn\xm,confumitHr-  Con- 
tinuas  illorum  mortes  feditio ,  &fcEda 
Caflandriana:  domus  ftrages  fequuta. 
Antipater&  Alexanderfratresde  reo-no 
diffidebant ,  Theflalonice  mater ,  pro- 
penfior  Alexandro  vifa ,  a  majore  nlio , 
ciira  vitam  etiam  per  ubera  materna  de- 


precaretur  ,  nefarie  interimitur.  Ob 
haec  igitur  Alexander ,  in  ultionem  ma- 
terns  necis ,  gefturus  cum  fratre  bellum, 
auxihum  a.  Demetrio  poftulat :  nec  De- 
metrius ,  fpe  invadendi  regni  Macedoni- 
ci ,  moram  facit.  Cu^us  adventum  verens 
Lyfimachus  ,  perfuadet  genero  fuo  Anti- 
patro ,  ut  malit  cum  fratre  in  gratiam  re- 
dire ,  quam  paternum  hoftem  in  Mace- 
doniam  admitti.  Inchoatam  igitur  inter 
fratres  reconciliationem  ,  cum  prxfen- 
fiflet  Demetrius  ,  per  infidias  Alexan- 
drum  interfecit :  Occupatoque  Macedo- 
nia^regno,  cscdera  apud  exercitum  non 
fecifle  fe  teflatus ,  fed  occupafle  ab  Ale- 
xandro  ftrudas  infidias ,  excufat  facile , 
&  conimemoratione  fcelerum  Caffan- 
dreje  domus  in  Alexandrum  &  fHrpem 
regiam ,  mitigato  populo ,  Rex  Mace- 
donix  appellatur.  Lyfimachus  quoque 
cum  bello  Doricetis  (Plutarchus  Dro- 
micha;cem  nominat)RegisThracum  pre- 
meretur,  ne  eodem  tempore  &:  adver- 
fus  Demetrium  dimicare  necefle  habe» 
ret ,  tradita  ei  parte  generi ,  paccm  ul- 
tro  ampleftitur.  His  peraftis,  Seleucus 
Baftris,  Hircania  Indiaquepotitus,Ni- 
canor  a  continuis  viftoriis  appellatur. 
Urbes  condidit  plurimas  :  In  memoriam 
paterni  nomims  decem  &  fex  Antiochias, 
in  honorem  matris  fex  Laodiceas  :  no- 
vem  fiii  nominis  Seleucias  ,•  tres  Apa- 
mias ,  Stratonicen  uiiam  ,  uxorum  no- 
minibusinlignitas.  Alias  prsterea  nuil- 
tas ,  aut  a  Grjecia; ,  aut  a  Macedonia:  ur- 
bibus  ,  aut  ab  operibus  quibufdam  fais 
denominavit.  Earum  clariflima  erat5e- 
leucia adTigrim ,  per  qiiam  Babylon  de- 
folataeft,  iit  divini  Prophetce  pr^dixe- 
rant.  CumqueLXii  teneret  provincias 
SeleucLis  ,  uxorem  tamen  Stratonicam  a 
filii  libidine  immunem  tenere  non  po-^ 
tuit.  Perfiiafus  enira  ab  Erafiftrato  me- 
dico,  Antiochum  infanabili  ob  nover- 
cx  amorem  morbo  flagrare ,  cui  fblus 
rextradita  conjuge  mederi  pofiet ,  con- 
fenfit  impuro  coniilio  ,  ^  regemque  fi- 
lium  &  noverca:  maritum  fecit,  fibi  dun- 
taxat  Afia ,  qus  intra  Euphratem  &  mare 

medi- 


Julim, 
1.16, 


Appian.ia 

i?yriacis. 

Plin.l.16. 

cap.  26. 

Straba 

1.16. 


Vahr: 
Maximl 
l.  f .  f  7. 

Plutar- 
chus  De- 
metrie.- 


SeleptCHS.  Defnetrius.  jigathocUs, 


Jujiin. 

lib.  i6. 

Ptutarcb. 

Demerrio 

is-Pyrrho. 

Paufl.i. 


Plutarch. 
inPjxrko. 


mc(Iitcrr.incuni  cft ,  ad  vita:  tempus  rc- 
Icrvaca. 

PorroDemctrius  Thebis  expugnatis , 
amotoque  Pyrrhojbcllicolb  Epiri  Rege, 
qui  Maccdonix  inhiabat ,  Aliam  pater- 
num  regnum  recuperare  ftatuit,cum  du- 
dum  d  fe  M-acedones  fuperbia  &  voliipra- 
tum  ftudiis  abalienaflet.  Martem  enim  hi 
tyrmwim,  legem  'vere  regem  exiftima- 
bant.  Quarc  parum  profecic  fua  expe- 
ditionc  Demetrius  ,  quantumvis  ad 
centum  millia  peditum ,  duodecim  com- 
parallet  equitum  ,  &  naves  fere  quingen- 
tas.  Btenim  PtoIoma:us  ,  Seleucus ,  & 
Lylimachus ,  experti  priore  certamine , 
quanta;  vires  cfTent  concordia: ,  pafta  fo- 
cietate,  adunatifqueexercitibus ,  bellum 
in  Europam  tranftulere  ,  adjundo  libi 
Epiri  rege  Pyrrho  ,  quem  Macedones 
m.iximi  ficiebant.  Cum  ergo  Lyiima- 
chus  Beroe.am,  Ptoloraccus  Gr2cia;ur- 
bes  expugnaret ,  Pyrrhus  Demetrii  cor- 
rumpic  exercitum  ,  ipfoque  in  fugam  a6lo 
regnum  Macedonis  occupat ,  parte  ejus 
Lylimacho  relifta.  Phile  conjugumuna 
Demetrii  Cnemo  enim  regum  illo  in  libi- 
dines  projedlior  )  tam  multiplicem  for- 
tuns  mutationem  execrata ,  voluntaria 
femorte  lubtraxit  ignominias.  ,Antipa- 
ter  Caflandri  filius  ,  a  Lylimacho  foce- 
ro,  qaod  regnura  libi  ademptum  inani- 
ter  quereretur  ,  necatus  eit :  atque  ita 
univerfa  Caffandri  domus ,  Alexandro  , 
ieu  necis  ipfius ,  feu  ftirpis  exftind:x,poe- 
nas  partim  csede  ,  partim  iiipplicio,  par- 
tim  parricidio  luit.  Porro  Deraetnus , 
amifla  ob  iniquiratem  potius  fuam,quam 
fortun^  Macedonia  ,  depofuit  lepti- 
mo  anno  regni  inlignia  ,  refumptifque 
quotcoIIigere'poterat ,  copiis  in.  Aliam 
tranfivit.  Ibi  traditam  ab  Eurydice  Pto- 
■lemcei  filiam  accipit ,  Sardefque  &  alias 
nonnullas  urbes  occupat.  Verum  ab  A- 
garhocle,  Lylimachi  filio  ,  commeatu 
interclufus,  fame,  lue,  aliifque  infortuniis 
maximam  exercitus  partem  perdit,  &  ad 
Seleuci  ie  opem  applicare  cogitur.  Qiiam 
ne  impetraret,  eflecit  Patrocles  Seleu- 
ci  amicus ,  intHtam  ajferem  imperio  ^ 


formidolofam  tanti  hofpitU  pr<ifentiam. 
Oppugn.uus  igitur  a.  Sclcuco  Dcme- 
trius,  &  ad  derperationem  adadtus ,  forti- 
ter  fe  defcndit ,  pcriculofamquc  fortiffi- 
mo  licct  adverfano  ,  belli  aleam  cx  falu- 
tis  fu2e  defperatione  reddidit.  Tandcm 
defticutus  a  militibus ,  &  ad  inftar  ferx  , 
obftru6lo  undiquaque  cxitu ,  perculfus , 
Seleuco  fe  dcdit :  Cujusgratiam  quo  mi- 
norem  experiretur ,  nifmts mltcorumftti- 
dtis  effeBumeft.  Perfuali  enim  ,  maximo, 
eum  in  honore  futurum  apud  regem,  cer- 
catim  ad  iplluii  honorifice  dediicendum 
profiliunt ,  &  Seleucimifericordiam  am- 
bitiofa  hac  adulatione  in  triftem  vertunt 
invidiam.  Miflo  enim  cum  valida  cohor- 
te  Paufania ,  Demetrium  comprehendi , 
&  in  Cherronefum  Syriacam  deportari 
jubet ,  ubi  per  trienmum  captivus ,  lu- 
fu  ^  ebrietate  acriores  de  infortuniis  fuis 
cogitationes  fepeliit  ,  datifque  ad  filium 
Antigonum  hteris  ,  pro  mortuo  fe  dein- 
ceps  habendum  fcriplit.  Antigonus 
Gra^ci^e  quafdam  tenebat  urbes  ;  Pyr- 
rhum  autem  Lyfimachus ,  paulo  ante  fo- 
cium  ,  Macedonia  rurfus  ejecerat.  Inter 
ha;c  SicilicE  Agathocles  digno,  ut  fieri  af- 
folet ,  tyranmde  £2.10 perfun^m  eft.  Ma;- 
non  ei  exoletus  venenatum  fuppofuit 
fcalprum,  quo  dum  dentes  purgat ,  in- 
fedla  veneno  gingiva ,  per  omnes  mox 
nervos  articulofque  vim  liumoris  peftife- 
ri  diffudit,  tyrannufque  velut  inteftino 
fingulorum  membrorum  bello,  horren- 
dum  in  modum  impetitur.  Ex  ea  defpe- 
ratione  oborto  inter  filium  nepotemque 
Agathoclis  diffidio,  nepos  ejus  Archaga- 
tm  regnum  fibi  vendicat ,  Agathoclem 
patruum  trucidat ,  trucidatum  in  mare 
abjicit.  Crefccntibits  hinc  cura&  ^gritu- 
dine  morbis,  fenior  Agathocles  ,  Texe- 
nam  uxorem,  genitofque  ex  ea  duos  par- 
vulos ,  mittit  in  ^gyptum ,  vivufque 
cremari  expetit ,  &  crematur  ,  cum  re- 
gnaflet  annosiSjvixifTety  2.E0  iic  exftin- 
ao  ,  &  bonis  publicatis ,  Msnon  rece- 
ptus  ab  exercitu ,  Archagatum  dolo  irt- 
terficit;  potitufque  rerum  Syracufanis 
bellum  infert  ,  qui  adjutum  a  Cartha- 
P  z  ginien- 


Ptutarch. 
Deme» 

trio. 


Tlutarch. 

Pjrrho. 

DiodoTm 

Slcul. 

fragm. 

lib.3.1. 

Jujfin. 

lib.  23. 


IIS 


Sekucm>  Demetrim. 


JuftinwS. 

JJiogen. 

Laert.l.j. 


TMarch. 
Tyrrho. 
Memrion 
lib.  12,. 
Ju[iin. 


Juflin. 
L  17. 


ginienfibus  recipere  urbe  coguntur,mer- 
cenarios  dimittunt.  Mercenarii  militcs 
fufcepti  a  Meileniis  ,  infando  fcelere  no- 
6cu  omnes  fuos  obtruncant  hofpites,  du- 
ftifciue  illorum  uxoribus ,  urbem  pote- 
ftatis  fus:  faciunt  ,  &  novo  nomine  Mar- 
marinam  abinde  appellant. 

Per  idem  fcrme  tempus  Ttolomms 
Lagides  ,  qui  &  Soter  ,  ex  Euridice ,  An- 
'  tipatri  filia ,  fufceptos  liberos  fprevit ,  & 
contra  jus  gentium  PtoIomiEo  miuimo 
natu ,  quem  ex  Berenice  genuerat ,  tra- 
didit  re2;num ,  fruftradifluadente  Deme- 
trio  Phalereo,  &  dicente,  non  habiturum 
amplius  regem  ,  quod  in  alterum  ,  licet 
filuim,trantluliflet.  At  Ptolomxus  omni 
Tegno  pulcrius  regis  efle  patrem  judi- 
cabat. 

Dum  hjec  in  ,/Egypto  fierent,  Lyfimit- 
chiii ,  Pyrrho  ,  cuinuptaerat  Antigone, 
una  filiarum-  Ptoloma:i ,  ademit  Mace- 
doniam  ,  &  Heracleam ,  antiquiflimam 
Thebanorum  coloniam  ,  interfeftis 
Clearcho  Sc  Oxathre  tyrannis,  clientelje 
(ws.  fiibd:dit.Ea  urbsClearchumSatyrum, 
Timotheum  ,  Dion^rfium  ,  ex  ordine  fibi 
fuccedentes  habuerat  principes:  Poftremi 
Dionyfii  viduam,  Ameftrin  nomine,  Ly- 
fimachus  libifociarat.  Poftea  vero  tranf- 
lato  in  Arfinoen,  aliam  Ptolomsei  filiair., 
amore ,  Ameftrin  &  Lyiandram  repudio 
dimiferat.  Ameftris ,  cum  Heracleam  in 
proprium  fe  recepifletregnum,diro  filio- 
rum  fcelere  in  mari  fiibmerfa ,  vindicem 
parricidii  Lyfimachum  quondam  mari- 
tum  habuit,  veteris  igniculos  amoris  ad- 
Tiuc  aninio  perfentientem.  Petenti  ergo 
Arfino;;^  concefiiis  HeracIea;dominatus, 
qus  mulier  fenedutem  Lyfimachiadim- 
mania  facinora  impulit,  exemplumque 
dedit  mortalibus ,  fraudiiTiOvercctlis  ju- 
'vencularum  in  prwignos  ,  laudatioribui 
matronisgenitos.  Nam  delirus  amore  Ly- 
fimachus ,  inftindlu  novercx  Arfinoes  , 
Agathoclem  filium  ,  e  Lyfandra  ipfius 
Arfinoes  fbrore  natum  ,  fuftulit  veneno, 
quem  &  antea  in  fucceffonern  ordina- 
verat ,  &  multa  per  eum  profpcre  bella 
Parricidium  fecUta;  principum 


PaHfmiiu 
lib  1. 


o;e{Ierat 


A.  M. 


u4ffathocles.Vtolom<6m  L 

ca:des  funt  ,  luentium  fupplicia  ,  quoi 
egrcgium  animi  juvenem  nefarie  occi- 
fum  dolebant.  Terra^  motus  antea  Hel- 
lefponti  &  Cherfonefi  regiones  concuf^ 
ferat ,  &  Lyfimachiam  quoque  everterat 
urbem  ,  a  Lyfimacho  conditam  :  rui- 
nam  regno  ftirpique   Lyfimachi    por- 
tendens.   Nam  &  hi  ,  qui  ca^dibus  fii- 
perfuerant  ,  &  hi ,  qui  exercitibus  pra;- 
erant ,  odio  parricidse  &  delirantis  libidi- 
ne  fenis ,  ad  Seleucum  deficiunt,  eumque 
pronum  jam  adid  ex  smulatione  gloria;, 
bellum  Lyfimacho  inferre  compellunt. 
Inter  eos  Philetxrus  erat ,  omniemLy-  "^^^^^^ 
fimachi  pecuniam  tenens ,  qui  occupato 
Pergamo  ,  fe  cum  gazis  omnibus  Se- 
leuco  tradidit.     Vliimum  hoc  certamen 
commilitonum  Alexandri  fiiit  ,  &  ve- 
lut  ad  exemplum  fortuna;  par  referva- 
tum.    Lyfimachus  quatuor  &  Lxx  annos 
natus  erat  :  Seleucus  feptem  &  lxx.  Sed 
inhacastate  animos  juveniles,  imperii- 
que  infanabilem  ambo  reges  gerebant 
cupiditatem.     Quippe  cum  orbemHuo 
fere  fbli  tenerent,  aiiguftiis  iibimet  iaclu-     • 
fi  videbantur  ,  a.vayiti&que  finem  ynon 
•imperiiterminisfedvit^/patiis  metieba}>  Jidemno» 
tur.  In  eo  Mlo  Lyfima-chus ,  amiiYis  ante  /.  la- 
variis  cafibus  xv  liberis  ,  non  inftrenue 
moriens  ,  poftremus  domus  fua:  ruinas 
cumulusacceflit.  Trajeciteum  piloMa- 
lacon ,  vir  Heraclienfis,  Heracleamox 
Malaconis  patria  ,  regina;  Arfinoa:  data 
dono  procuratorem  ejus  Heraclitum  in 
vincula  milit  ,  libertatemque  tot  annis 
perditam  mafcule  recuperavir.   Regna- 
vit  Lyfimachus ,  &  Strapa  fuit  annos  XL.  ^^^/^ 
Corpus  ejus  jam  tabidum ,  indicio  canis  s^riacii. 
repertum  eft.  Lstus  viftoria  Sdentm  , 
vidoremque  fe  victorum  orbis  ferens, 
non  multo  poft  &  ipfe  fragilitatis  huma- 
na:  exeiriplum  fuit.  Quippepoft  menfes 
admodum  feptem  a  PtoIoma:o,  cujus  fb- 
rorem  Lyfimachus  in  matrimonio  ha- 
buerat ,  cujufque  opera  Agathoclem  fi- 
lium  occiderat,per  infidias  circumventus, 
in  Macedonia  ,  quam  reliquaevita;  hofpi- 
tium  delegerat ,  trucidatur ,  anno  poft  Uppiaaus 
mortem  Alexandri  xl.  '"  ■^J- 

Ita  "'"^^- 


&  13. 


tJtamt 


Paufa- 
niiu  in 
Atticii. 
A.  M. 
3691. 


Livius 

lib.r/. 


Li^iin 
lib.  10. 
Dlod. 
Ste.l.zo, 


Jofeph. 

I.J^.C.2. 

Etifebius 
Chron. 

Liviiis 
lib.  10. 


Bellam  Sanfniticum. 

Ita  fmpcrium  orbls  ,  quod  Scleucus 
pcne  Iblusfemcftrifpaciotcnuerat,  itc- 
runi  in  partcs  fuas  laccratum  varii  rapue- 
K'  Macedoma  totius  orbis  prardatrix, 
XL  annisduodecimrcgcspafra,  aliis  vi- 
ciHim  largitcr  frAdAfnit.  Nam  poft  A- 
Icxandrum  Antipatcr  &  Craterus  eam 
habuerunt ,  hinc  AricLcus  &:  Eurydice , 
mox  illis  intcrfedlis  Olympias  &  Poly- 
ipcrclion.  Olympiadcm  &:  focios  ejus 
Caflander  fuftulit.  Callandri  tres  filii , 
Philippus ,  Antipater  &  Alexander,  cada- 
vera  regum  potius ,  quam  reges ,  Pyr- 
rhum  sTDcmctrium  pro  adjutoribus  fuc- 
ccflorcs  funt  nafti.Pyrrhum  Lyiimachus, 
Lylimachum  Scleucus ,  Sc^eucum  Pto- 
lomxus  dejecit ,  mox  ipfe  etiam  nova: 
cladis  documcntum  feculis  datnrus.  Sub 
has  Macedonum  tempeftares  Italorum 
fanguine  res  Romana  crevit. 

Primum  Hernici  ,  movere  bellum 
quam  gerere  mchores  ,  in  deditioiiem 
acccpti.  yEquorum  unum  &  xl  oppida 
inrra  dies  lexagintaaSempronio&.SuI- 
pitio  CofT.  oppugnando  capta ,  pleraque 
eorum  -diruta  atque  incenla ,  nom-enque 
.ffiquorum  prope  ad  internecionem  dele-' 
tum.  Et  exemplo  eorum  calamitas  fuit, 
iit  Marrucini ,  MariijPeligni,  Ferentini, 
mitterent  Romam  oratores  pacis  peten- 
da;  amicitijeque. 

Nec  felicior  ex^ikk  Cleonym  Spartani 
expeditio ,  qui  Tarentinis  auxilio  vene 


rum  cura  c^rcotus , 
clogium 


rat.  Tranfgreflus  enim  e  Corcyra  Thu- 
rios ,  ab  ^mylio  Cof  in  naves  compel- 
litur.  Inde  circumnavieatis  Italia;  litto- 
ribus ,  cum  ad  Venetos^^-jerveniflet ,  eo- 
dem  accipitur  modo :  Vix  quinta  parte 
navium  incolumi ,  niilla  regione  maris 
Adriatici  profpere  adita ,  inglorius  Cor- 
cyram  receffit.  Paulo  poft  Romia^nova 
ambitio  invaluit.  P.  Decim  perfuaiit  ro- 
gationem ,  ut  quatuor  Pontifices ,  quin- 
que  Augures e plebe crearemuf.  itaotlo 
Pontificum  ,  iiovem  Augurum -nume- 
rus  fatlus ,  eodem  fcre  anno  ,  quo  Simo» 
OvAx  filius ,  Jaddi  nepos ,  fi.mimum  Dei 
Opt.  M.  Sacerdotinm  apud  |uda:os  ac- 
cepit  &iniit,  vir)uft;us,  omnique  facro- 


CuiinfigncSiracidcs 
mlignis  ipfe  doftor  pofuit. 

De  hinc  Samniticum  bellum  rcvixit , 
quoniam  fcrvientibus  pax  gravior ,  quam 
infclix  bellum  vidcbatur.  Igitur  Luca- 
nos  infcftando ,  protcdores  corum  Ro- 
manos  denuo  libi  faciunthoftcs.  Crcati 
Q^Fabius  Maximus  quartum  ,  P.  Decius 
Mus  tertium  Cof  Samnites  pertinaci 
prslio  fufi ,  Samnium  ab  utroque  Confu- 
le  pervaftatum  cft. 

Margantia  Romulea,  Ferentinum  ca-    . 
pt£e.    Similiter    Appius  &  Volumnius 
Coir.  Hetrufcos  Gallofque ,  Samnitibus 
fiftos  fbcios  ,  egregie  excepere :  Scptem 
millia  ac  trecenti  hoftium  occifi ,  pluf- 
quam  2000  capti.  Viftor  Volumnius , 
Samnites  pra:da  impeditos  allecutus,  Sta- 
tium  Egnatium  ducemeorum  capit ,  fex 
millia  c:edit  ,  duo  millia  &  quingentos 
vendit ;  Captivorum  7400  recepit.  Cuni 
praedaingens  fociorum  in  militumma- 
nus  veniflet ,  acciti  editlo  domini  ad  res 
fiias  nofcendas ,  recipiendafque  prjeftitu- 
ta  ^e  :  quariim  nori  exftitit  dorainus  j 
militi  conceffie  :  coaciiquevendere  pra- 
dam ,  ne  alibi  qttam  in  armis  animum  ha- 
berent.  Refe<fii  inde  Cofl".  Fabius  v-  P. 
Decius  IV.  viri  nati  militia;  ,fa£iis  magni, 
ad  verborum  lingu^que  certaminarudes, 
adverfus  quatuor  populos  ,  Samnites , 
Hetrufcos,  Gallos^,  Umbros ,  legiones 
ducere  juHi.  Unam  enim  legionem  ,  cui 
pr^Eerat  L.  Scipio  ,  G^lli  ad  Clulium  de- 
kverant.  In  prsclio  P.  Decius,  cumfe- 
rocius  inftarent  hoftes  ,  exemplum  pa- 
tris  ,  hortaraen  ins^ens  ad  orania  pro 
Rep.  audenda ,  fecutiis',  piaculum  fe  luen-  J^^onts 
dis  exercitus  periculis  fecit ,  confedluf-  '^^■''•'Z' 
que  yulnenhus ,  lictores  M.  Livio  Pon-  ^urei, 
tifici ,  qui  devoventi  fe  verba  prseiverat,  viSior. 
tradidit.  Interim  Fabius  in  dextero  cor- 
nu  primum  cunftator  ,  inde  fatigatis  ho- 
flibus  audacior  ,  concitatis  vehementer 
legiQiiibus  adverfam  aciem  in  fugam  im- 
pellit.  Ca:fa  ea  die  .hoftium  xxv  millia , 
06I0  capta.  Nee  ipc^ruenta  vi(S:oriafiut. 
Nam  ex  P.  Decii  exercitu  vii  m  perie- 
rantj  ex  Fabii  mille  ducenti. 

P   2  Hac 


iiS 


Belltim  Samnittaim. 


Hac  ftrage  neC  in  Samiiitibus  ad- 
Iiuc,  nec  in  Hetruriapaxerat.  Hetru- 
icorum  iterum  Fabius  ingentem  fecit 
csedem  ,  Appius  Volumniufque  Pro- 
CofT  Samnites ,  licet  ab  ultima  fpe  di- 
micantes ,  cslis  rurfus  xvim  ,  non  per- 
vicere  ,  quin  ultra  fextum  &  quadrage- 
fimum  annum  bellum  cum  Romanis 
ducerent.  Credo  prodigia  addidifle  ani- 
mum  ,  cjuod  in  exercitu  Appii  plerof- 
que  fulmmibus  idtos  conftaret.Adeone 
infeliciter  quidem  defenfa:  libertatis  ta^- 
debat ,  &  vinci ,  quam  non  tentare  vi- 
ftoriam  malebant  miferi.  Imoquodvix 
viftor  auderet  {tmtum  defperatio  uki- 
Tna  temeritatisfacit,  )  Attilii  Cof  caftra 
oppugnarc  haud  omnino  vane  auii  funt. 
Mquo  pene  marte  difcelliim  ,  Roma- 
ni  caftris  defenlis  contenti  ,  fequenti- 
bus  etiam  diebus  difficiles  pugnas  habue- 
re,  sgreque  Attilius,  votaStatoriDeo 
xde,  fugientes  legiones  coercuit.  Ro- 
manorum  7000 ,  Samnitum  4000  ceci- 
dere. 
Livlut  CofT  deinde  L.  Papyrio  Curfore  & 

iih.io.  Sp.  Carvilio  ,  ante  pugnam  jurare  co- 
adlus  miles  Samnitium,  diroque  carmi- 
ne  in  execrationem  capitis  ,  familix- 
que  &  ftirpis  obft:ridus  ,  nifii  iflet  in 
praslium  ,  quo  imperatores  duxiflent : 
&  fi  aut  ipfe  ex  acie  fugiflet ,  aut  {iquem 
fugientem  vidiilet  ,  non  extemplo  oc- 
ciaifl^t.  Primoribus  ea  detcftatione  ob- 
ligatis  diclum  ,  ut  vir  virum  legerer  , 
donec  fexdecim  m  numcrum  confecif- 
fent :  Paulo  plus  xx  millium  alius  exer- 
citus  fuit.  Concuriiim  cum  Papyrioeft 
ad  Aquiloniam  ,  Carvilio  Cominium 
urbem  obiidente.  Ibi  nec  Papyrio  ob- 
fuit  iiniftrum  aufpicium  ,  quo  minus 
vinceret ,  nec  Samnitibus  furiale  carmen, 
quin  vincerentur  ,  profuit.  ImpuUi  e- 
nirri  acerrimo  Romanorum  impetu , 
jurati  pariter  injuratique  fugiunt  ,  nec 
ullum  amplius  numen  pr^ter  hoftes , 
metuunt.  Sic  cxCa.  ad  Aquiloniam  ul- 
tra  XXX  millia ,  capti  ad  tria  millia.  Ea- 
demque  fortuna  ab  altero  Cof  ad  Co- 
minium  gelbres.xv.milliainfidenive- 


nerunt ,  cxCa,  ulrra  quatuor  milha ,  eo- 
demque  die  Aquilonia  &  Cominiura 
deflagravere.  Optimum  vifum  impe- 
ratoribus  ,  quo  magis  fradlx  res  Sa- 
mnitium  eflent ,  eo  pertinacius  &  infe- 
ftius  agere.  Csetera  igitur  oppidaexpu- 
gnata  ,  reliitentes  quique  ca:li  ,  capti- 
vorum  opumque  maxima  prjeda  capta , 
Cofl^  triumphus  omnium  confenfu  de- 
latus. 

Sequens  annus  Fabium  Gurgitem 
Cof  habuit  ,  qui  ad  ■perfequendas  Sa- 
mnitium  reliquias  mifliis ,  tam  perdite 
rem  geffit ,  ut  remotus  eflet  ab  exerci- 
nifi  pater  iturum  fe  filio  legatum 


Epitm. 

Livii 
lib.ll. 


tu 


pollicitus ,  fuis  conliliis  Samnites  devi- 
ciflet.  Tunc  C-  Pontius  ImperatorSa- 
mnitium  fecuri  percuflus  ,  tandemque 
pacem  petentibus  ,  fosdus  quarto  reno- 
vatum  eft ,  cum  Romani  peftilentia  vid:i, 
pro  ^fculapio  ferpentem  ex  Epidauro 
advexere. 

Ad  extremum  P.  Cornelius  Ruffi- 
Marius  Curius  Dentatus  ,  ambo 


nus 

Cofl!  contra  Samnites  miiii  ,  ingenti- 
bus  eos  confecerunt  prasliis  ,  bellum- 
que  cum  Samnitibus  per  annos  novem 
&  L  X  atlum  tandem  fuftulerunt.  Rui- 
nx  urbium  ita  dirutaj ,  ut  Samnium  in 
ipfo  Samnio  requiratur  ,  nec  facile  ap- 
pareat  materia  quatuor  &  triginta  trium- 
phorum.  M.  Curius  in  concione  dixit : 
Tantum  cepi  agri  ,  ut  folitudo  futura 
fuerit ,  niti  tantum  hominum  cepiflem  : 
tantum  porro  hominum  cepi ,  ut  fame 
perituri  fuerint  ,  nili  tantum  agri  ce- 
piflem.  Legatis  Samnitium  aurum  of- 
ferentibus ,  cum  in  foco  ipfe  rapa  tor- 
reret ,  Malo ,  inquit,  hAC  inficiilibiii  meis 
ejfe,  ^  aurum  heibentibm  imperare.  Nul- 
lus  hoftis  fuit  intra  Italiam ,  qui  liber- 
tatem  Romanis  carius  quam  Samnites 
vendiderint. 

In  hxc  tempora  collocantur  ab  Eu- 
febio  ,  Laertio  ,  Plutarcho ,  Suida ,  8c 
aliis ,  Vhilofophi ,  Strato  Lampfacenus  , 
fucceflor  Thcophrafti  ,  Stilpo  Mega- 
renlis ,  qui  opihii  amijjts  ,  nihil  fe  a- 
mififfe  diditabat.   Arceiilas  Cratetis  di- 

fci- 


Eutrop, 
lil>,2.. 


Flomt 
l.i.c.iS. 

Aurel.  in  ' 
M.CuTti» 


Ptolomdm  Vhiladelphus. 


irp 


•Jofcph. 

i.\i.C.2. 

Dioder. 

in  fra^. 

lib.ll. 

Sitidat 

Tim£o. 

lofeph. 

l.ix.c.z. 


loannes 

lofepb. 
l.ll.C.l. 

Hufebius 
Chron. 
I  Macc. 

12. 


fclpulus ,  nova;  Acadcmisc  flindator ,  & 
Zcno  Citticus  ,  Stoicorum  fcfta:  con- 
ditor. 

PoetA:  Theocritus  Bucolicorum  fcri- 
ptor  ,  Cratinus  ,  Aicxis  Thurius ,  &  Phi- 
lippidcs  Comici  ,  Thcodcftcs  Lycius 
Tragicus,  oculis  captus,  quod  divina  my- 
fteria  Eibulis  deturpafTet  ,  exoratoquc 
Dco  valetudini  relbtutus.  A  Diodoro 
Siculo  memorantur  Htftorici ,  Diallus 
Athenicnlis ,  Pfion  Platxenlis ,  Tima:us 
&.  Callius  Syracufani.  A  Suida  Heca- 
txus  Abderita  ,  qui  libros  Judxorum 
ab  ipfo  Dco  tradkos  fcriplit  ,  ideoque 
res  illis  conlignatas  attingere  ,.  ncfas 
efle  poetis ,  ne  profano  ore  ficra  ora- 
cula  polltuntur.  Seleuco  hiftoricos  ad- 
jungit  Anaxicratem  &  Afclepiodorum 
Tzetzes  Hiftoria  iiS.  Onias  ,  Jaddi 
fil.  Judxorum  Pontifex  ,  ab  Ario  Spar- 
tanorum  Rege  peramica  epiftolahono- 
ratus ,  Siraeoni  Jufti  filio  reliquit  Sacer- 
dotium. 

P  T  O  L  O  M  ^  U  S  P  H  1  L  A- 

DELPHUS,   AntIOCHUS   I  So- 
TER,     Ant  I  O  C  H  US  II  De  US  , 

Antigonus  GonateSjDe- 

METRII    FlLIUS,    PYR.RHIIS 
Ep  I  R  O  T  A. 


^  Lympiade  124  ad  fuCCeflorum  A- 
lexandri  filios  ACix  Europasque  im- 
perium  defluxit ,  quo  temporc  Ptolo- 
ma:um  Lagi  filium  ,  Lylimachum  & 
Seleucum  ,  mox  &  Ptoloma:um  Ce- 
raunum  obiifTe  ,  libro  fecundo  com- 
memorat  Polybius  ,  &  in  idem  tem- 
pus  Achsorum  Reipublica;  initium  con- 
ftrt  ,  duabus  e  duodecim  urbibus  Dy- 
masis  &  Patrenfibus  inter  fe  primam  fo- 
cietatem  paftis  ,  quibus  deinde  reli- 
qu32  confenferunt.  Tunc  igitur  Ftolo- 
fmfxnias  m&iu  I  quadragefimo  poft  mortem  A- 
lexandri  anno  ,  regnum  iEgypti',  Afri- 
cx.  ,  &  Cypri  reliquit  fiho  ,  qui  quod 
forcrcm  Arlinoen  ,  prxter  leges  gen- 
tium,  impuro  quodam  yEgypninftitu- 


Polybius 
lib.z. 


lib.i 
A.  U. 
3688. 


to ,  in  amore  8c  matrimonio  habcrct , 
PhiladelphHi.  a  Gra?cis    appellatus  eft. 
Sterile  autem  ^  infelix  conjtigium ,  con~ 
tra  leges  fafque  initum  fuit.    Regi  ho- 
nori  fuit  honor  ,   quem  doclorum  viro- 
rum  impendit  ingeniii.  Stratonem  Phi-  Strah* 
lofophum,  Pr:eceptorem  fuum  ,  lxxx  W.13. 
talentis    remuneratus  eft.    Ariftotelis  , 
qui  primus  bibliothecam  congeffit ,  i- 
mitatione ,  Demetriique  Phalerei  &  a-  lofiph. 
liorum  eruditorum  confilio  inchoatam  M.i^' 
apatre  bibliothecctm  Alexandiix  ,  con-  ^"'■'?' 
quifitis  undiquc  libris  ,  inftrudliffimam  '^i^fjtn. 
reddidit.    In  eam  quoquc  divinos  Ju-  Laht. 
daica:  gentis  libros  iUaturus  ,   l  x  x  1 1  /«6.  j. 
interpretes  a  Pontifice  impetravit  Elea- 
faro  ,^  Onix  filio ,  quorum  opera  con- 
verfis  in  Gra:cam  linguam  lege  Judxo- 
rum  &  Prophetis ,  fummo  orbem  ter- 
rarum  beneficio  aifecit ,  cui  hoc  pa£lo 
divina  myfteria  ,   in  quibus  folis  mun- 
di  filus  continetur  ,  iermone  vulgatif-  Eufebius 
mo  tradita  innotefcere  coeperunt.    Li-  Chron. 
beralitate  fuit  plane  regia ,  quam  in  li-  lofeph. 
beras  imprimis  exercuit  civitatcs.    '^"    In-ci- 


da:oruni 


millia  fervitute 


J^- 


12. 

Memnon 


izo  miuia  lervitute  ,  quaru  ^^^,15. 
in  iEgypto  ferviebant ,  libcravit ,  Pha- 
rum  infulam  ,  jadlis  in  altum  molibus , 
artificio  Softrati  Cnidii  ,  Ifthmum  fe- 
cit,  navigantibus  oportuniffimum. 

Huic  regi  frater  erat ,  major  natu , 
cui  ob  violentam  &  pr£ecipitem  auda- 
ciam  ,  Cerauni  ,  id  eft,  Fulminis  no-  Tuflln.- 
men  inditum.  Eum  regno  exclufum  a  Hb.iy. 
Patre  Seleucus  Nicanof ,  quod  Lyian-  Memnon 
dram  e;us  fororem  pro  conjuge  ama'-  ''^-iS- 
ret  ,  benigne  apud  fe  habuit  ,  nec  fi- 
ne  promiliis  ,  fore  ut  defundlo  Ptolo- 
m^o    maono  ,   in  patcrnum  iEgypti 
regnum  reftitueretur.    Sed  vana  in  ho- 
mtnem  itnprobum  beneficia  fuere  ,  qui 
tantum  abfuit ,  ut  benefaflori  gratiam 
referret  ,  irt  eum  regno  pariter  vita- 
que  fpoliarit.  Patrato  icelere  ,  celerri- 
mis  equis   e  Macedonia  Lyfimachiam 
contendit  ,  profeclufque  ad  exercitum 
ob  memoriam  patcrni  nominis ,  &  fa- 
vorem  ultionis  Lyiimachi  ,    rex  decla- 
ratw  eft.  Aflumpta  deinde  clalle  &:  co- 

piis, 


lib.ii^. 

Paufanias 

in  sAttic. 

.^ppianus 

SyriAcis. 

Memnon 

apud 

Fhotium, 

etp.ij. 


Aventi- 
nuil.i. 


Tolybius 
likz.  ' 
Epitome 


1  ao  Ptol  Cer^ums,  Sojlhenes. 

piis ,  eutn  Antigono  Demetrii  filid ,  qui 
in  Gra^cia  fe  continebat ,  paternumque 
reghum,  quibufcunque  poterat  viribus, 
repetere  conabatur ,  conflixit  profpere, 
Antio-onOque  in  Bosotiam  amoto  ,  Ma- 
cedoniam  obtinuit.  Mox  majoraaudis, 
fOroris  fux  Arlinoes ,  Lylimacho  quon- 
dam  nuptae  ,  amorcm  omni  arte  fibi 
conciliat ,  eamque  profano  iEgyptiorum 
ritu  maxima  pompa  fuo  applicat  toro. 
Promifla  &  puerorum  Lylimaclii  ado- 
ptione  ,   Caflandriam  intrat  ,  Arfinose 
urbem  propriam  :  Antiochum  Seleuci  fi- 
lium  ,  fratrem  fuum  Ptolomxum  ,  &: 
Pyrrhtim  Epiri  regem  vario  mitigat  aftu. 
Externo  autem  rnetu  depofito  ,  impium 
&  facinorofim  animum  ad  domeftica 
convertit  fcelera ,  fbroris  fiia;  filios,  quos 
interpofitis  capitis  fiii  ultimis  exccratio- 
nibus  adoptaverat  ,  in  gremio  matris , 
inter  ipfa  ofcula  trucidat.  Ipfim  conju- 
gem  &  Ibrorem ,  in  Samothraciam  eji- 
cit  exulaturam  ,  eo  miferiorem,  quod 
cum  filiis  eimorinonlicuit.  Dixerisju- 
il:as  iJIam  poenas  necatis  novercali  odio 
privignis  orbitate  pependifTe  ,  &  igno- 
minia.    Sed  nec  Cerauno  inulta  fcelera 
fuerunt.  Quippe  Deo  jufto  totperjuria 
&  tam  cruenta  parricidia  vindicante,bre- 
vi  poft  a  Gallis  fpoliarus  regno ,  captuf- 
que,  vitam  ferro,  ut  merucrat,  amifit. 

Namque  Galli  (Grjeci  Celtas  &  Ga- 
latas  vocant,  Danubii  &  Rheniaccolas 
eos  profefli)  abundanti  multitudine ,  tre- 
centa  millia  hominum  ,  ad  ledes  novas 
qu;Krendum  ,  tribus  ante  feculis  emife- 
rant.  Ex  his  portio  in  Iralia  confedit , 
quos  &  Romam  incendifle  diximus :  alia 
portio  Illyricos  finus  per  ftragcs  Barba- 
rorumpenetravit ,  &  Pannoniara  tenuit. 
Gens  afpera ,  aud.ix  ,  bellicofa ,  per  mul- 
tos  annos  cum  finitimis  varia  bella  gefle- 
rat:  Hac  tempeftate  ,  hortante  (\xcct(^- 
fii ,  divifis  agminibus  ,  alii  Grsciam ,  a- 
lii  Macedoniam ,  omnia  ferro  proteren- 
tes  ,  petivere.  Nec  qui  in  Italia  erant , 
Pvomanis  quietem  dabant.  Occilb  enim 
ad  Aretium  cumlegionibusL.Cascilio  , 
nec  legatis ,  qui  ad  redimendos  captivos 


venerant ,  pepcrCere.  Itaque  a  Curio  &  ^»w» 
P,  Cornelio  viciffim  debellati ,  quimili-  ^.'^^\ 
tan  xtate  erant ,  plenque  penerunt.  In  i^exat  ex^ 
eorum  agros  Sena  colonia  dedufta.  Nec  cerpta 
Bojorum  deinde ,  Tyrrhenis  conjunfto-  cap.j, 
rum  ,  melior  fortuna  fuit.  Fugati  a  R.o- 
manis  cajflque  fiint.    ' 

At  alibi  tantus  terror  GaUici  nomi-  Ju/^in. 
nis  erat ,  ut  etiam  reges  non  laceffiti ,  ul-  ''^•H* 
tro  pacem  ab  iis  ingenti  pecunia  merca- 
rentur.    Solus  rex  Macedonias  Ptolo- 
m^eus  adventum   Gallorum  intrepidus 
audivit :  hifque  cum  paucis  &  incompo- 
fitis  ,  qiiafi  bella  non  diflScilius  quam  fce- 
lera  patrarentur ,  &  parricidiorum  furiis 
agiratus ,  occurrit.  Igitur  duce  Belgio, 
Galli  Macedones  acie  fuperant ,  Ptolo- 
mxus  faucius  capitur ;  caput  ejus  ampu- 
tatum  ,  &  lancea  fixum  ad  terrorem  ho- 
ftium  circumfertur :  paucos  ex  Macedo- 
nibus  fiiga  fervavit ,  csteriautcaptiaut 
occifi.  Defperantibus  falutem  ,  qui  antea 
cselo  proximi  fibi  videbantur ,  Softhenes 
e  Macedonum  ducibus  unus ,  contrafta 
juventute  ,  Gallos  viftoria   exultantes 
compefcuit ,  &  Macedoniam  ab  hoftili 
populatione  mafcule  defendit.  Ob  quae 
virtutis  beneficia,  multis  nobilibus  re- 
gnum  Macedonia;  aifeftantibus  ,  igno- 
bilis  ipfe  pr^ponitur :  cumque  rex  ab 
exercitu  appellatus  eflet ,  ipfenoninre- 
gis  fed  in  ducis  nomen  jurare  mifites 
compulit. 

InteieaBrenfim,qu.o  duce  portio  Gal-  ji^a^^^ 
lorum  in  Grsciam fe eflfuderat ,  aduna-  iii,_2^' 
tis  cL  millibus  peditum,  &xvmillibus  Diodor, 
equitum  in  Macedoniam  irrumpit ,  oc-  ^'^•aa- 
currentemqus  cum  inftriido   exercitu  ^^«T'^". 


temqu-  ^«.x^  .....x^^.^    ^..^.^.w„  . 
Softhenem  facile  profligat ,  vidlortotlus  Qi^'p^ 
Macedonia?  agros  deprsdatur.  Inde  fcur-  ijj 
riliter  jocatus ,  locupletes  Deos  largiri  annofe. 
hominibus  oportere ,  iter  Delphos  ver-  cHndo. 
tit ,  templum  in  rupe  Parnaffi  litum  ex- 
fpoliaturus  ,  quod  a  quatuor  hominum 
millibus  cuftodiebatur.    Ga,Ui  prceda  in- 
citati ,  fimul  &  hefterno  mcro  femiebrii, 
fine  refpedlu  periculorum  montem  a- 
fcendunt ,  fed  partim  faxo ,  partim  o- 
brminturarmis.  Procurrunt  firaulficer- 

dotes 


A.U. 

3^93' 

Florus  l.i. 

cip.iS. 

Flutarcb. 

Tynho. 

Lpitome 

Livii. 

lib.ii. 

Dionyf. 

excerpc. 

Cflp./\.. 

'M.i.i. 

Paufmias 
lib.u 


Galli  ujiin  Grma.  P^rrhui. 

dotes  v.itcfque  (larmonum ,  quibus  facra- 
tus  crat  locus ,  tcrrorcm  tremorcmque 
inacrentes  vccordibus  facrilcgis.  Acccf- 
lit  deinde  tcmpcftas  &:  frious  cum  gran- 
dine  ,  fauciofquc  cx  vulncribus  Gallos 
tetris  funeribus  abfumpiit.  Dux  ipie 
Brennus ,  cum  dolorcm  non  fcrrct  vul- 
nerum ,  pugionelibivitamabrupit.  Re- 
liqui  citato  agmine  Grarcia  exccdcntcs  , 
variis  calibus  llint  obtriti ,  cruenta;que 
cxpeditionis  cruentumfinem  dedere.  iNec 
multo  felicior  Pyrrhi ,  Epirotarum  re- 
gis,  inltaliam  expeditio  fuit ,  ambiguo 
Apollinis  deluli  oraculo.  Refponderat , 
Aio  te  JEacidd  Roma.nos  njincere  pojfe. 


Tlutarch. 

Fyrrho. 

Sextus 

lAurel, 

£utrop, 

m.z. 


Occaiio  belli  a  Tarcntinis  orta  ,  femi- 
grjeca  civitate ,  qui  adremigantem  lit- 
tori  fuo  Romanorum  claflem  occifo  du- 
Cfc  diripuerant  ,legatos  adrepetendas  res 
miflos  afFecerantcontumeliis.  Philoni- 
des  fcurra  Tareutinus ,  Poflhumium  ob 
Gra:c£E  lingu^e  imperitiam  a  populo  ir- 
rifum,  obfcoenis  rebus  adlperferat.  Scur- 
Tx  facinus  rifu  potius  probatum  Taren- 
tinis  ,  quam  ievera  indignatione  caiYi- 
gatum  ,  ita  afperavit  Romanos  ,  ut  i- 
gnominiam  fanguine  Tarentino  eluen- 
aam  ducerent.  Etii  igitur  Lucani ,  Bru- 
tii ,  Hetrufci ,  Samnites ,  eodem  tempo- 
reinfefti  eflent  Quiritibus ,  tamenbene 
in  omnes  pugnando  ,  tantum  Tarentinis 
rnetum  fecere ,  ut  Pyrrhum  ,  clariifi- 
mumbellis  regem  ,  quem  anteain  Cor- 
cyra  occupanda  juverant  ,  defenforem 
advocarent. 

Pyrrhum  Cineas  orator,Demofthenis 
difcipulus ,  qui  haud  pauciora  oppida  lin- 
gua ,  quam  Pyrrhus  ferro  fubegifTe  fcri- 
bitur ,  ab  expeditione  revocabat ,  tutio- 
rem  demonftrans  ^  jufiiorem  ejfe  re- 
quiem ,  quA  ante  cddes  ^  pericula  ceu  di- 
"vinitm  data  caperetur,  quam  quA  debella- 
to  etiam  univerfo  orbe,  poft  datas  acceptaf- 
que  clades  ah  incerta  fperareturforte.  Ve- 
rum  Pyrrhus  dimittendse  quam  habebat, 
felicitatis ,  quam  fpei  call:igandaeprom- 
tior  ,  ipfum  Cineam  cum  tribus  millibus 
armatorum  Tarentum  pra^miiit ,  fecu- 
tus  ipfe  cum  z^ooo  ,  Elephantis  duo- 


I1T 

bus  &viginti,  vcritatcm  prudcntiflimi 
Icrmonis  cxcmplo  roboravit  fuo.  Pri- 
mo  quidcni  eonfliftu  Romanis  fupe- 
rior  ,  Val.  Levinum  Cof.  atroci  pugna 
vicit.  Elcphantum  novo  odore  ac  ipccie 
confternati  equi  Italici ,  cquitefquc  ,  fu- 
gam  ftragcmque  late  dederc.  Scd  tantum 
tamen  rcgis  ipf.us  penculum  fuit  ,  ut 
damnata  armorum  fpe ,  calUditate  ma- 
luerit  quam  vi  Romanos  oppugnare.  I- 
gitur  intercmtos  in  pra:lio  crcmavit ,  ca- 
.ptivofqueindulgcnter  habitos  ,  fincprc- 
tio  cis  reftituit.  Totam  deindetrcmen- 
tem  Campaniam  ,  Lirmi  Frccrallafque 
populatus ,  a  vicefimo  lapide  oculos  tre- 
pid^  Rom^E  fumo  ac  pulvere  replevit. 
Hinc  Cinea  in  urbem  mifTo  ,  muneri- 
bus  verbifque  omni  arte  annixus  eft ,  ut 
Tareatinis  fecuritatem  ,  iibi  amicitiam 
a  Romanis  impetraret.  Et  jani  prope 
decrcta  res  erat ,  cum  Appius  Claudius 
prse  fcnio  oculis  captus ,  damnofam  Rei- 
public&pacem  effe  aperuit,cum  impunita- 
te  acceptd  igmminiA ,  c^  viclori&  confefjio- 
ne,ab  hofte  expreffam.  Tanta  tunc  patrum 
virtus,  tantacontinentia  fiiit,ut  confeffum 
libi  regum  vifiuTi  efTe  diceret  Cineas.  Re- 
paratum  igitur  ex  fententia  Appii  bel- 
lum  ,  &  Manio  Curio  ,  Cajoque  Fabri- 
cio  CofT.  demandatnm,  inApuliaapud 
Afculum  meliore  marte  geftum  efl.  An- 
ceps  fuifTe  prslium  tradunt.  Quippe 
belluarum  terror  exoieverat ,  &C.Mi- 
nutius  quartse  legionis  haftatus ,  unius 
probofcide  abfcifla ,  mori  eas  pofle  often- 
derat.  Fortiflime  autem  pugnante  Pyr- 
rho ,  non  ante  cladi  finis  fuit ,  quam  nox 
dirimeret  pr^elium.  Plutarchus  exDio- 
nyfio  ait ,  cecidifle  utrinque  millia  ho- 
minum  quindecim ,  addente  Pyrrho  :  Si 
ad.huc  unumpr&lium  vicerimm  omnespe- 
riimm.  Eo  bello  magna  C.  ¥abricii  inte^ 
gritoi  eluxit.  Nam  &  oblatam  fibi  a  re- 
ge  imperii  partem  &  pecuniam  generofe 
repudiavit ,  &  medicum  venale  ejus  caput 
ofterentem  ,  juftiilime  remilit.  Poftea 
domi  Cenfor  decem  pondo  argenti  fa- 
£ti ,  circa  Rufinum  Confularem  virum, 
quafi  luxuriam  dignitate  puniyit.  Alia 
Q^  longe 


7Myf,-«. 
/  4.C.U. 


A.  M. 
3631, 


Epitiomc 
Livii 
lil/.i^. 
A.  M. 


P/utar- 
chus  Pyr- 
rbo. 


Epitom^ 

Livii 

lib.i^. 


Tolyb.l.\ 

Diodor. 

Sie.l.zz. 

Orojius 


Epitome 

Livii 

lib.ij. 

PoljLius 

Ub.  I. 

Plutar- 

chus  in 

Pyrrho. 

Faufmias 

iib.i. 


Dtedor, 
JEclo^a 
iib.xz. 


^uflin. 
iib.z^. 
A.  M. 


121 

longe  mens  Becii  Ruhellii  exftitit.  Is  cum 

legione  Campana  prselidio  Rheginis  mif^ 

fiis  ab  urbe ,  occilis  civibus ,  ftcukates 

fa^minafque  eorum  divilit  prcelidianis , 

exemplum  imitatus  popularium  fuorum, 

qui  eode.m  fcelere  Meflenios  traftavc- 

rant.  At  mox  Rubellius  oculoium  in- 

valetudine  tentatus  ,  a  medico  lic  cura- 

tus  eft,  ficut  ab  ip(b  Rheginorum  civi- 

tas  fiierat_:  Cantharidibus  enim  inundius 

oculos ,  vifixm  medici  fraude  amiiit.  Vi- 

£lis  poftca  Tarentinis ,  legio  tota  a  Ro- 

manis  obfcfla,  &  cladibus  confedla  va- 

riis  ,  tandem  deditione  fada ,  fecuri  cer- 

vicesimpias  pr^ebuit. 

In  Sicilia  interim  tyranni  erant,  Hice- 

tas  Syracufis ,  Phintias  Agrigenti ,  Tyn- 

darion  Tauromenii ,  urbiumque  mino- 

rum  alii.  Coa£li  ergo  malis  Siculi ,  cum 

Carthaginienfes   oblidione  etiam  Syra- 

cufas  premerent  ,  ad  Pyrrhum  confu- 

giunt,qui  ex  Lanafla,  reo-is  Siculorum  A- 

gathoclis  filia,  Alexandrum  filium  fufce- 

perat.  Pyrrhus  jam  belli  perta:fus  Italici, 

Eicile  exoratur  ,  exercitura  in  Siciliam 

tranfportat ,  Tarentinis  prasfidiointerim 

impofito.   Ibi  Siciliam  fere  omnem  in 

potefl:ate  habens ,  honorificam  a  Cartha- 

ginienfibus  oblatam  pacem  arroganter 

afpernatur  ,  Lilybxum  quoque  &  univer- 

fiim  Sicilia:  dominium  eis  adimere ,  in- 

de  Africam  aggredi  cogitans.  Sed  feftive 
.,00  b  . 

joeatus  m  hunc  regem  rertur  Antigonus 
Demetrii ,  qui  tunc  Macedoniam  tenuit, 
eum  infiar  aleatorii  multa  ^  prAclara  ]a- 
cere ,  jaBa  autem  prudenter  locare  non 
pojfe.  Dum  enim  mediocri  felicitate  [h- 
perbe  utitur,  nimiam  appetendo,  ciuam  te- 
nere  potuerat^  amijit.  Perofis  enun  fufpi- 
caces  ejus  infidias  Siculis ,  partimque  ad 
Softratum  ,  partim  ad  Mamertinos,  par- 
tim  ad  Carthaginienfes  deficientibus,  de- 
feri  fe  confpicatus  Rex,  omiflis  Siculis, 
Tarentum  fugibundus  rediit.  Ibi  tertio 
cum  Romanis  pr&Uo  a.  M.  C^rioprope 
Beneventum  viSim ,  fugatufque  in  Epi- 
rum,  ofto  peditum  mitlia  folum  repor- 
tavit  domum ,  cum  fex  annos  ncquic- 
quam  tranfm,arinum  bellum  duxiflet. 


Bellum  Pyrrhi 


Romanis  taficadeopuIentifTimisgen-, p^^y^^ 
tibus  fpolia  capta  funt  ,  ut  viftoriam  lib.i.c.i, 
fuam  Roraa  jam  ipfa  non  caperet.  l^{x  AnnoUr- 
cum  turribus  fiiis  bellua;,  nonfinefen-  ^"^479» 
fu  captivitatis  ,   fummifiis  cervicibus ,  fo"^^^ 
vidores  Curii  triumphanris  eqiios  feda-  E';itome 
ri  viCx.   Luftro  a  Cenforibus  condito  ,  Livii 
civium  Romanorum  cclxxi  milliare-  iib.i^. 
perta.    Cum  Ptolomso    Philadelpho  ,  ^^"'^"^  '-^- 
yEgypti  rege  ,  focietas  junfta  eft.    O-  ^^cf  * 
mnis  mox  Italia ,  admiratione  fortitu-  Liviiis 
dinis  Romana:  ,  pacem  coluit.  Qui  e-  tib.if.     ■ 
nim  poft  Tarentum  auderent  5  nifi  quod  Pl-i''''^' 
ultro  perfequi  focios  hoftium  placuit.    33»f'3- 
Domiti  ergo  Picentes  ,  &  caputgentis 
Afcalum,  Sempronio  duce.  Colonis  de- 
dudta: ,  Ariminum  in  Piceno  ,  Bcneven- 
tum  in  Samnio.   Atque  tum  primum 
populia  Romanus  argenteo  uti  nummo  coe- 
pit ,  quseflorumque  ampliavit  numerum. 
Sallenrini  Picentibus  additi  ,  caputque 
regionis  Brundufium  ,  cum  inclyto  por- 
tu ,  Marco  Attilio  duce ,  in  poteftatem 
Romanorum  venere^VoIfinienfes  etiam, 
quos  libcrti  patria&;  laribus  expulerant, 
a  Fabio  Cof  reduftifunt.  Hucufquea-  Oro/Pus 
dolefcentiam  populi  Romani  producit  ^^-c-i-. 
Florus ,  cui  inerat  adhuc  quxdam  quafi  ^'"'''^ 
ex  paIl:oribus  ruditas ,  fed,  quse  rnaxime  p/iyi,  i\ 
viruit,  &  quodamilorevirtutisfervens, 
Italiam  totam  ,  demptis  Gallis ,  impe- 
perio  fijbiecit  Quiritum.  Poft  profeftio- 
nem  a  Sicilia  Pyrrhi ,  magiftratus  Syra- 
cufanorum  creatus  Hiero  eft ,  Heracfito 
nobili  viro ,  fed  matre  ancilla  ortus.  Is 
adverfus   Mamertinos  ,  aliofque  hoftes 
fspe  pugnavit ,  crebrifque  viftoriis  mo-  Ju^in. 
deftililrae  ufus ,  omnium  civitatum  Si-  Ub.2^. 
cularum  favorem  meruit.  Earum  con- 
fenfii  dux  Ie£lus  adverfus  Carthaginien- 
fes ,  in  alloquio  blandus  ,  in  negotio  ju- 
ftus ,  in  imperio  moderatus,  cum  prorfiis 
nihil  ei  regium ,  prster  regnum  deeile 
videretur,  Rex  quoque  tandcm  Sicilix  •'«/?»»*' 
renunciatur.  Interim  GriEcia;  civitatcs,  "^•^'t'    . 
ex  diflidio  regum  ,  Antiochi  &  Anti- 
goni  ,   ad  fpem  recuperandje  libertatis 
ereftx ,  miifis  invicem  legatis ,  per  quos 
in  focietatis  fcedera  alligarentur  ,   ia 

bel- 


Juffin. 
til>,xS. 


Memnon 
apud  Pho- 
tium,cap. 


Pdnfaniat 
lib. 10. 

Strabo 


Tuflin. 
lib.zj. 


hcllum  prorupcrant.  Verum  yEtolos , 
Antigoni  fbcios  ,  ciggrcna: ,  dum  pra\lo- 
luim  inn:.ir  potius  c[uam  militum  prx- 
'  bent ,  cladcm  acccperunt  haud  modicam . 
Rcparantcs  bcllum  Spartani ,  furdas  fo- 
ciorum  aurcs  puKabanc.  Nam  ll:atuta  in- 
ter  rcgcs  pacc,  Antigonus  rcccpcrat  Ma- 
ccdoniam,  Gallorum  quoque  nova  agmi- 
na ,  dcfcrtis  caflris  fugicndo ,  fequc  & 
Maccdoncs  fcrvavcrat.  Dum  cnim  Gal- 
li  vacua  Maccdonum  (crutati  caflra,  dire- 

f)tum  navcs  inconfultius  propcrant ,  ma- 
e  acccpti  a  remigibus  vcftonbufque,  re- 
pentina  ftrage  interierunt.  Qu:e  vifto- 
ria:  opinio  Antigono  non  tantum  a  Gal- 
lis  pacem ,  verum  etiam  a  finitimorum 
feritate  prxflitit. 

At  Gallorum  tantx  fa:cunditatis  eo 
tempore  juvcntus  fuit  ,  ut  mox  etiam 
Aiiam  omnem,  velut  examine  aliquo  im- 
plercnt.  Id  quod  fic  accidifle  comperi- 
mus.  Erat  rex  Bithynia;  Nicomedes , 
Zip^tis  filius ,  avus  ejus  adverfiis  Calan- 
tem  Alexandri  M.  ducem  Bithynorum 
Jibertatcm  defenderat.  Eadem  nepos  in- 
dole  contra  Antiochum  Scleuci  filium 
(quem  Gra^ca  adulatio  Soterem  cogno- 
minavit)  ut  felicius  fc  tucretur ,  Antigo- 
ni  fe  applicuerat  partibus.  Bellohocm- 
ter  regcs  compofito  ,  Nicomedes  Bithy- 
norum  tumultibus  agitatus ,  Galatas  in 
auxilium  adhibuit  ,  quornm  ope  occu- 
patas  regiones ,  ut  cum  hofpitibus  ,  divi- 
lit ,  quam  portionem  illi  Galatiam  vel 
Gallo-gra:ciam  nominarunt.  Principes 
Galatarum  prsecipui ,  Leonorius  &  Lu- 
tharius ,  Galatiam  in  tres  partiti  regio- 
nes  ,  oppidis  caftrifque  eam  exornarunt. 
Trogmi  Galata^  Ancyram  ,  Toliflobo- 
gii  TabillTi  ,  Tedlofages  condiderunt 
Pclinuntcm  ,  Nicomedes  e  regione  Afla- 
ci  de  nomine  fuo  Nicomediam.  Atque 
ex  hoc  tempore  reges  Orientis  ,  fine 
mercenario  Gailorum  exercitu  ,  nulla 
gcflerunt  bella,  libera^que  civitateseo- 
rum  prslidio  adverfus  regum  vimpro- 
fpere  funt  ufs.Tantus  tcrror  Gallici  Cel- 
ticive  nominis,  &  armofum  invifta  fe- 


AaiigonmGonates.  12» 

Cekicavirtute  tncrcntur,  ^  populifua 
privilcgia  \\\  illorum  laccrtis  poncrcnt- 


iicita 


s  erat ,  ut  &  reges  maieftatcm  fuam 


a:gre  re-  Memnm 
cap.  1 6. 
Scrab» 
l.i: 


illorum  laccrtis 
Antiochus  Sdtcr ,  multis  belhs 
cuperatopatris  regno  ,  eoquc  nontoto, 
Patroclcm  ducem  cum  excrcitu  in  Bi- 
thyniaamifit.  Ab  EumenePcrgamcno  , 'j,'''^  _ 
Philetxnfratregenito  ,  apud  Sardesvi-  riac. 
€t\xs  cfl.  Gallos  rcpulit  quulcm,  fcdA- 
fia  expcllere  haud  potuit.  Eorundcna  ta- 
menauxilio  fubnixum  Antigonum,  quia 
fupplemcnta  milirum  Pyrrho  in  Italia 
laboranti  ncgarac ,  reverfus  ille  Macc- 
donix  regno  expulit.    Vidlori  Pyrrho ,  piutjrcft. 
cummaior  peneex  belloefrctvolup  tas ,  Pyrrha. 
quam  imperio  ,  Clconymus  Sparcanus  ,  J»fl'». 
patria;  fuaz  iratus ,  quod  in  rcsno  pras-  ''^'  ^^' . 
teritus,  deamata  Chelomde  potiri  ne-  r^;„„,v;, 
quiret ,  racile  ei  pcrfuaiit ,  ut  oppugna- 
retSpartam.  Ibi  Pyrrhus  non  muiore  o- 
mnium  mulicrum  virtute  ,  quam  Cleo- 
nymus  Chelonidis  fua;  ira  exceptus  eft. 
Ptoloma^um    filium  manu  prompcifli- 
mum,  &  exercitus  partem  robulfiffimam 
amilit  Pyrrhus.  Neinftaret  oppugnatio- 
ni ,  Argivorum  fecit  difcordia.  Superio- 
ra  ejus  urbis  loca  Antigonus  tenebat , 
Arifteas  altcrius  fadionis  dux  Pyrrhum 
advocabat.  Fyrrhm  in  urbem  intromif- 
fus ,  dum  inter  confertiflimos  violcntif^ 
fimedimicat,  &anus  cujufdam  pauper- 
c\x\x  filium  ,   a  quo  vulnus  acceperat , 
trucidare  nititur ,  faxo  ab  ea  de  te£f:is  i- 
ftus  profternitur ,  jacenfque  humiaZo-  Plutr.r- 
^pjro  trucidatur.  Caput  ejus  Alcyoneus,  '^*"'  0"* 
cum  ad  Antigonum  patrem  ferret ,  ba-  "^  "' 
culo  percuilus ,  profanufque  &  barbarus 
ab  illacrymante  humanis  catibus  patrc 
appellatus  eft.  Antigonus  enim  laudabi- 
Ijter  ufiis  viftoria ,  Helenum  Pyrrhi  fi- 
lium  in  regnum  rcmiiit ,  eique  infepulti 
patris  ofTa  regio  tumulanda  more  tradi- 
dit ,  dignm  viBoria  ■vifus ,  q^ui  moiierate 
ea  utifciret. 

Fofi  mortem  Tyrrhi ,  non  in  Maccdo- 
nia  tantum  ,  verum  etiam  u4jia  GrAcia- 
que ,  magni  bellorum  motui  fuere.  Nam 
&  Pcloponnefii  per  prodicionem  Anti' 
gono  traditi  &  variante  hominum  par- 
tim  dolore ,  partim  gaudio ,  prout  lingu- 
Q^i  Ix 


Judin, 
lib.zS. 


Paufanias 

1.5-  &  6. 

Jttfiin. 
iib,i.6. 


Paufamas 
lib.^. 


Juftin. 
t,ib.x6. 


Panfanioj 
lib.u 
Jufltn. 
Iiii,z6. 


1 24  jinHgonm  Gonates. 

\x  civitates  aut  auxilium  de  Pyrrho  fpe- 
raverant ,  aut  metus  fuftinuerant ,  ita  aut 
cum  Autigono  focieratem  jungebant , 
aut  mutuis  inter  feodiisruebantinbel- 
lum.  Inter  hunc  turbatarum  provincia- 
rum  motum  Ariftotimus ,  miffis  ab  An- 
tio-ono  auxiliis ,  Eleorura  tyrannide  po- 
titus  eft.  Ad  cujus  f^eviffimam  domina- 
tionem  ftupentibus  omnibus ,  Hellani- 
cus  fenex  &  orbus,  amicorum  fidehflimis 
domum  fuam  contraftis ,  per  injeftum 
prodendas  proditionis  metum  perfualit 
eis  ,  ut  tyrannum  inrerficerent-  Athenas 
terra  marique  oppugnans  Antigonus , 
nec  Ptolomxi  nec  Spartanorum  yiftus 
fublidiis  eft,  quin  pra^lidium  Athenien- 
libus  imponeret.  Areus  enim  Spartano- 
rum  rex ,  conftimto  commeatu ,  quod 
fupererat  roboris,  ad  patriaz  refervandum 
ufum ,  neque  temereAthenienfiumcau- 
(3  omne  profiindendum  cenfuit.  Gallo- 
grsecos  paulo  ante  ingenti  ftrage  fiide- 
rat  Antigonus ,  eaque  inflammatus  vi- 
ftoria ,  Athenienlibus  id  fecerat  bellura. 
Sed  dum  ipfe  circa  Athenas  occupatur , 
Alexander  Epiri  rex ,  ulcifci  raorcem  pa- 
tris  Pyrrhi  cupiens  ,  fines  Macedonias 
depopulatur.  Adverfus  quem  cum  rever- 
fus  e  Gr;Ecia  Antigonus  effet ,  tranfitio- 
ne  militum  deftitutus ,  regnum  Mace- 
doni^E  cum  exercitu  amifit.  Ejus  filius 
Demetrius ,  puer  adraodum ,  abfente  pa- 
tre  reparato  exereitu ,  non  folum  amif- 
{am  recuperavit  Maccdoniara  ,  verura  e- 
tiam  Epiri  Alexandrum  fpoliat  regno. 
Tanta  'velmobilitas  militum,  vel  fonunA 
fuit  varietM,  ut  vicijjtm  reges ,  nunc  exu- 
les ,  nunc  reges  videfentur.  Nam  etiam 
Alcxander ,  cum  exul  ad  Acarnanes  con- 
fugiflet ,  non  minore  Epirotarum  defide- 
rio  ,  quam  fociorum  auxilio  in  regnum 
eftreftitutus.  Nec  Fhiladelphi  regnum, 
licet  multo  tranquillius  Macedonico,ca:- 
dibus  malifque  mteftinis  caruit.  Mino- 
rem  fratrera  Argxum ,  infidias  fibi  com- 
parantcm  occidit.  Alterum  quoque  ma- 
jorem  ,  ex  Euridice  natum ,  Cum  ab  eo 
Cyprios  ad  defeftionem  perlenfifTet  fol- 
licitari  ,  de  medio  fuftuJit.   At  Magas 


Ttol.  Thitadelphm. 

(Juftinus  Agam  vocat)  frater  Ptolom^ei 
uterinus  Phdippo  Plebeio  patre  genitus, 
cum  Cyren^is ,  quibus  a.  Berenice  matre 
erat  pr^fedlus ,  defeftionem  perluafiflet, 
iniEgyptam  cumexercitumovit.  Pto- 
Ioma;us  munitis  ex  omni  parte  finibus , 
dum  Cyrenxorum  impecum  lulHnet 
moraturque  ,  interim  Magas  Marmari- 
darum  (ea  Libys  Nomadum  gens  erat,) 
defedlione  in  Africam  retradus  eft.  Quo 
cum  illum  perfequiPtolomasusconare- 
tur ,  comperta  mercenariorum ,  Celta- 
rura  iraprirais ,  de  invadenda  ^Egypto 
conjuratione ,  abfiiinuit ,  conjuratos  in 
defcrtam  deportatos  infulara  ,  fame  a- 
liifque  confecit  mafis.  Magasverocum 
Apamen  duxifTrt  nxorem  ,  Antiochifi- 
lum  ,  perfuadet  fbcero  ,  ut  violato  fcede- 
re ,  quod  ejus  patri  Seleuco  cum  Ptolo- 
ma;o  idtum  fuerat ,  in  ^gyptum  irrum-  Paufantai 
pat.  Sed  eas  Ptolomsus  prasvertit  moli-  l-ib.u 
tiones ,  immiflis  in  omnes  Antiochidi- 
tiones  copns ;  quiimbeciiliorespopulos 
excurfionibus  ,  validiores  acie  adorti , 
proficifcendi  facultatem  Antiocho  eri- 
puere. 

Per  idem  tei»pus  rex  Cyrenarum  A-  7«/?'»* 
gMdecedit ,  qui  ante  infirmitatem  Bero-  ''^«^^" 
nicen  ,  unicam  filiam  ,  ad  finienda  cum 
Ptolomso  fratre  certamina  ,  filio  ejus 
delponderat.  Sedpoftmortem.regis.ma- 
ter  virginis  Arfinoe ,  ut  invita  fe  contra- 
ftum  matrimonium  folveretur  ,  milit 
qui  ad  nuptias  filias  regnumque  Cyrena-    . 
rum  ,  Demetrium  fratrem  regis  Antigo- 
ni ,  a  Macedonia  arcellerent ,  qui  &  ipfe 
ex  Ptolomsei  crat  procreatus  filia.   Ille 
cum  fiducia  pulchritudinis  ,  qua  nimis 
placere  focrui  cosperat ,  ftudium  placen- 
di  a  virgine  in  matrem  contiiffiflet ,  fu- 
fpedlus  invifufque  aulicis ,  impurum  a-      •  -     • 
morem morte luit.  Cum  enim  l':6lum  ei  Jofi\)h'. 
conceffiflet  fbcrus  fuum  ,  percuflores  im-  l^^'^'^' 
mifli  hominera  trucidarunt.   Beronice  „,„"■„ 
in  matrnnonio  judicium  patris  eft  le-  canontt 
quuta.  Poft  h^c  ?tolom&us  anno  imperii 
3  9  vita  fungitur ,  poft  mortem  patris 
fere  38. 

Dum  hxc  in  Afia  Africaque  gerim- 

tur, 


Flor.l.i. 


A.  M 
3708. 


tur,  populmKomanm  propc  qiiingcnte 
iiiniim  annum  agcns,  domita  Itaiiajam 


robulhis ,  rcqucntibus  duccntis  annis  A- 

fricam ,  Europam ,  Aliam  bellis  vifto- 

riilquc  cospit  pcragrare.     Intcrvcnicnte 

quidcmm.uipaiilifper  fubftitit,  opulcn- 

tilllmam  in  proxima  Sicilia  pra:dam  non 

minus ,  quamPcenus,  afFcftans.  Vidc- 

batur  &  fccleri  affine  ,    fceleratos  defen- 

dere  Mamertinos ,  qui  hofpites  fuos  cum 

Olymp.     vita  laribus  torifque  fpoliarant:  Scdvi- 

iip.         cit  honcftatcm   utilit.ns,    Ipecic  juvandi 

?°!yj-^-^- focios ,  re  autem  folicitante  cupiditate 

Sicul.  '     inipeiii-  Appio Claudio ConfuIe,primum 

tranfportatus  eft  in  Siciliam   exercitus. 

Is  Hieronem  Syracufinum  regem  ,  qui 

fccderatus    Carthaeinienlibus    Mamer- 


/..5- 

Epitarne 

Livii 

l.iC.i-j. 


130. 


Carthaginienlibus 
tinos  oppugnabat  ,    tanta  vicit   celeri- 
tate  ,  ut  ille  ipfe  fe  priiis  vidum  ,  quam 
hoftem  videret ,  fateretur.  Mox  Vale- 
rius ,  Oftaciliulque  Coff  tot  Sicili^e  ur- 
bes  expugnirunt,  ut  Hiero  jam  tribii- 
tarius  Romanorum  rex  fieret  ,    inque 
eorum  deinceps  conftantilTIme  focieta- 
te  permaneret.    Duillius   Corneliufque 
CofT  eti.im  maris  facere  periculum  au- 
fi.  Intrafexagefimum  diem ,  quamcse- 
fa  fylva  fuerat  ,  centum  fexaginta  na- 
vium  claflem  in  anchorisf^ctiile,    pro- 
dit  Florus.    Vxxlii  forma  mirabilis  tra- 
ditur.    InjeftjE  navibus  Punicis  ferres 
manus  ,    machinceque  aliae  ante  certa- 
men  multum  ab  hofte  derife ;    coafti- 
que  Posni  e  Navibus  quafi  in  fblidode- 
cernere.  Viftor  crgo  apud  Liparas    C. 
Duillius ,  merfa  &  Fugata  hoftium  claf- 
fe  ,    primum  maritimum  cgit  trium- 
phum  ,  domique  ei  pcrpctuus  ex  eoho- 
noshabitus. 

Altcr  Confalum  interceptus  Corne- 
lius  Afina:  qui  limulato  colloquio  evo- 
catus  ab  Annibale  ,  atque  ita  oppreflus 
eft,  perfidix  Punicx  in{io;ne  documen- 
tum  ,  cujus  &  mox  poena Tecuta.  Viftus 
enim  altero  anno  in  Sardinia  Annibal, 
Cof  Scipione ,  a  Carthaginienfibus  fuis 
captus  cjucique  fufSxus  eft.  Attilius  Ca- 


Aurel. 

Viihr. 

Oro/lus. 

Epitome 

Livii 

1.17. 

Gellius 

1.6.C.-J. 

Orojius 


"•^  ■  •'•  latinus  fere  omnia  pra^iidia  Pcenorum , 
A^rigento  ,  Drepanis,  Panormo,  Eryce  , 


'Bellam  PunlCHtn  primHm.  1 2  c- 

Lilybajo  detraxit.  Trcpidatum  finc  cfl 
circa  Camcrincniium  faltuni ,  fed  cxi- 
mi.l  virtutc  Calpurnii  FLimmff  ,  tiibuni 
miiiium ,  Romanicvacrunt.  Hiccnim 
ledla  trccentorum  manu ,  infjffuni  Si.  in- 
fefumiab  hoilibus  tumulum  occupavit, 
adeoquc  moratus  hoffcm  cft  ,  dum  cxcr- 
citus  omnis  fcinlidiis  cxtricaret.  Truci- 
d.uis  oiiinibus  qui  una  icrant ,  folus  Cal- 
purniuspcriculoiiffimo  fLipcrfuit  facino- 
ri.  Marco  Attilio  Reaulo  duce ,  inA- 
fricam  navigabat  bellum.  Impcrator  me- 
tu  mortis  navig.mdi  fecitaudaciam,  tan- 
tufque  terror   holhci    adventus  Pocnis 

C  ■  ■  \  ■    ^       1  Urofius 

ruit ,  ut  apertis  pene  portis  Carth.igo  ca-  i  ,  ^.  g  ^ 
peretur.  Primum  belli   proemium  erat 
civitas  Clypea.  EtLanc  &  trecenta  am- 
pliuscaftcllavaftavit  Regulus.  Neccum 
hominibus  fed  cum  monffris  quoque  eft 
dimicatum  ;   quurn  quafi  in  vindiftam 
Afric^  nata  1 20  cubitorum  ferpens,  po- 
fita  Romanorum  apud  Bragadam  fl.  ca- 
ftra ,  vexarct.  Illius  etiam ,  non  fine  cla- 
de  militum  ,  viftor  Regulus,  quum  ter- 
rorem  nominis  fui  late  circumtuliflet , 
claflemque  ingenti  prarda  onuitam  Sc 
triumpho  gravem  prxmiiiflet  in  urbem  , 
privatim ,  unde  ipfe  conjugem  &  Iibe- 
ros  aleret ,  vix  habuit  ,  quibus  fumptus 
pubhce  funt  dati.  Jam  ipfam  bellicaput 
Carthaginem  urgebat  obiidio,  paccm- 
que  non  niii  dunllimis  dabat  conditio- 
nibus  ,  cum  irato  ambitioni  cjus  numi- 
ne ,  magnum  ,    utriufque  cafus ,  fadus 
ei^exeraplum.  Namconverfis  adexter- 
na  auxilia  Pcenis ,  quum  Xanthippimi  il- 
lis  ducem  Lacedicmon  mififTetja  viro  mi- 
litias  peritiflimo   viftus  Regulus ,    tri- 
•ginta  amifit  millia ,  ipfe  cum  quingen- 
tis  vivus  in  hoftium  pervenit  manus.  Sic 
comprobatum ,  quod  fapienter  dixit  Eu-  Poljb.l.j^ 
ripides ,  unkum  reBum  conjilium  ma- 
gnam  militum  vincere  mnnum-    C^te- 
rum  non  procedente  Afpidse  urbis ,  in 
qualn  Romani  confugerant ,  expugna- 
tione,  ufi  tempore  Romani,  364.  na- 
vium  clafTem  celeriter  expediunt,&  pro- 
ftratis  Poenorum  excubitoribus  ,    acce- 
ptifque  qui  Afpidse  erant  militibus ,  novi 
0^3  Coff. 


OJym^, 


Florui 
lib.z.  C.2. 
Epit. 
Livii 
l.iS.iS. 


i2,c;  Belltim  fmimm  primum. 

ColT.in  Sicilum  trajiciuiit.  Ibi  dum  nau-  fulatu  excidit 
urum  fpernunt  conlilia ,  oborta  tem- 
peftate  ,  exigua:  fpei  gratia  in  maximas 
fe  prscipitant  calamitates.  De  5  64  na- 
vibus  foJseSo  liuit  fervats ,  reliqua:  o- 
mnes  vei  abforptce  fludtibus ,  vel  fcopu- 
lis  aut  vado  illifse.  Occafione  ufus  Car- 
thalo  Pcenorum  dux  Agrigentum  dele- 
vit.  Nihilo  tamen  fraftiores  R.omani  in- 
tratrimeftre  zzoreficiunt  naves ,  ColT- 
A.  Attilius  &  Cn.  Cornelius  Panormum, 
pr:Ecipuam  Carthaginieniium  in  Sicilia 
civitatem ,  expugnant.  Sequenti  anno  , 
qui  erat  urbis  condita;  quingentelimus , 
Cn.  Servilius  Csepio  &  C.Sempronius , 
tempeftatibus  iterum  c  l  naves  amit- 
Po/j'&./. i.tLiuc.  Quare  defperatis  viribus  mariti- 
mis ,  terntique  Elephantis  Romani ,  per 
biennium  abftinuerunt  pra:liis ,  donec  , 
anno  belli  hujus  decimo  quarto  L.Cas- 
cilius  Metellus  ,  irritatis  jaculando  ex 
oportunis  locis  Elephantibus ,  difturba- 
vit  aciem  Afdrubalis ,  viginti  Pcenorum 
cecidit  millia ,  &  centum  viginti  poti- 
tus  eft  elcphantis  ,  lic  quoque 
pra^da ,  li  gregem 
venatione  tantum 

dejefti  Carthaginienfes  clade  ,  Regulum 
mittunt  Romam ,  nipax  aut  permutatio 
captivorum  fieret ,  Carthaginem  reditu- 
•rum.  Illediveria,  quam  hoftesmanda- 
■yerant ,  cenfuit ,  ne  pax  iieret ,  ne  per- 
mutatione  captivorum  reciperetur.  Igi- 
tur  cum  fide  cuftodita ,  in  carcerem  eflet 
reverfus ,  fcedo  fupplicio  de  eo  fumpto 
mifere  periit. 

Hinc  ad  oppugnandum  Lilybasum 
Romanis  confilia  vertentibus ,  claflem- 
que  inftaurantibus ,  Poeniurbemomni- 
bus  modis  tuentur.  Ad  eam  dum  fe- 
dent  Cofl^  C  Attilius  &  L.  Manilius , 
decem  militum  millia  gladio ,  totidem 
pefte  ablumuntur ,  Pubfiufque  Claudius, 
Appii  filius ,  fiicceflbr  eis  mittitur.  Is 
nimia;  homo  confidentiae ,  ab  Adherba- 
-le  Posnorum  duce  ad  Drepanum  vi^^tus 
-ert  ,  nonaginta  tribus  navibus ,  &  vigin- 
ti  hominum  millibus  amiffis  ;  ob  ma- 
gnitudinem  temerc  accept^  cladis  cpn- 


magna 
illum  noii  bello  fed 
cepiflet.  Haciterum 


Ncc  multo  tamen  feli- 
cior ,  quiliicceffit,  L.Junius,  quasad- 
duxerat  naves  &  copias,partim  beIIo,par- 
tim  tempeftatibus  perdidit  ;  coattique 
denuo  Romani  imperium  maris  Cartha- 
ginienfibus  relinquere.  Hinc  Amilcar 
Locros,  Brutios,  aliaque  Italis  m^aritima 
valtavit ,  ac  bellum  utrimque  variis  in- 
curfionibus  &  damnis  tradum  eft ,  am- 
babta  rebufpublim  ,  tanquam  generojis 
•volucribm ,  ad.  extremum  ufque  fpirhum 
inter  fe  certantibus ,  donec  viribus  dijfolu- 
tis ,  lajfatas  extricandi  alias  occajio  fefe 
obtulit ,  ^  KomaCarthaginiprAvolnvit. 
Igitur  inopi  airario ,  de  privatis  fingulo- 
rum  opibus  tertium  a.  Romanis  claffis 
reparatur  ,  &  L.  Lutatio  Cof  coramitti- 
tur,  annobelUPunicixxiv,  Olympiade 
134..  Profeftus  eft  cum  ccc  navibusin 
Siciliam  Africontra  ipfiim  cccc  parave- 
runt.  Fit  pugna  apud  ^gates  infulas  , 
qua  vix  alia  major  mari.  Quippe  com- 
meatibus ,  exercitu ,  propugnaculis ,  ar- 
mis  gravis  Poenorum  claflis ,  &  in  ea 
quafi  tota  Carthago :  quodipfum  exitio 
fuit.  Romana  claffis  prompta ,  levis ,  ex- 
pedita,  &quodamgenerecaftrenfis.  Ad 
limilitudinem  pugns  equeftris ,  fic  re- 
mis  quafi  habenis  agebatur ,  8c  in  hos  vel 
in  illos  mobilia  roftra ,  fpeciem  prEefere- 
bant  viventium.  Itaque  momento  lace- 
rata:  hoftium  rates  ,  totum  inter  Sici- 
liam  Sardiniamque  Pelagus  naufragio  fuo 
operuerunt.  lxx  Carthaginienfium  na- 
ves  capta:  funt ,  Ldemerfe,  xmilliaho- 
minumcapta,  xiiioccifa,  AureliusVi- 
dor  fexcentas  Carthaginienfium  naves 
depreflas  aut  captas  ,  Eutropius  cxxv 
demerfas ,  lxxiu  captas  prodit ,  infini- 
tum  auri  argentique  pondus  in  potefta- 
tem  redaftum  Romanorum.  Ex  claf- 
fe  Romana  xu  naves  dernerfis.  Statim 
Carthaginienfes  pacem  petivcrunt.  Tri- 
buta  iis  pax,  redditique  gratis  captivi,  nifi 
qui  a  privatis  tenerentur  ,  quos  pretio 
redimere  oportuit.  Carthaginienfibus 
Sicilia  reliquasque  inful?;'adcmpt£e ,  & 
raulta  MCC  talentorum  argenti  impofi- 
ta.  Itabello  per  xxv  annos  gefto,  &  obfi- 

dioni 


Polyh.l.j', 

Florus 

l.i.c.z. 


Polyb.U, 
Eutrof. 
lib.  z. 


Diodori  ■ 
Ecloga    i 
lib.  2^. 


Laert.  in 

Arcc/ilao 

&  Eione, 

Jiiogen, 

Lnert. 

lib.  4. 

&f. 


L4ett.l. 
J.&  l.^. 


Laert. 
lib.  1  o. 
Tlutarch, 
Pyrrho. 
Pliniu! 
/.7.  r.37. 
&  i6. 
Suidtn  in 
Arato,  &■ 
Ca  llima- 
cho. 
Diodor. 
Eclogct 
lib.  24.. 
Mhcn. 
lili.  14.. 


BeltHm  Vfinicum^rinium.  Ptol.  IIT. 

dioniLilybxideccnniiim  continuatcc  fi- 
nis  datiis. 

Felix  fuit  \\xc  a!tas  a  divini  verbi  in 
Cracoj  literM  tranilatione,c]UX  ctiam  do- 
cumcntum  Judxorum  cruditionis  prcc- 
bct  irto  fcculo  ,  quum  Pontifcx  Elcaza- 
rus ,  Jaddi  ncpos ,  facris  prcecilct  Hic- 
rolblynix. 

Acccndit  &  Grxcorum  ingenia  Ptolo- 
mxus  Philadclphus ,  apud  qucm  fcptem 
vixilTe  Pot^V^^  fcrunt.  Aratum  ,  Apollo- 
nium  ,  Theocritum  ,  Lycophronem  , 
Nicandrum  ,  Philifcum,  Homerum  ju- 
niorem  ,  Plejadas  appellatos.  Ejus  libe- 
ralitatcm  smulatus  eft  Antigonus  Go- 
nates  ,  Demetrii  filius,  fed  potationibus 
addivftior  Platonis  tunc  Philolbphiam , 
pofl  Polemonera  ,  Crates ,  &  Crantor , 
mediam  Academiam  Arcefilaus  propaga- 
iixnt. Ari/iotelica  dogmata  poftStratonem 
Lycon,  a  fuavitate  fermonis  Glycon  di- 
ftus ,  egregicT  illius  autor  fententije :  ita 
circumdari  pueris pudorem  ^  laudisjiu- 
dium  opo^^^tere ,  ut  equis  frenum  ^  cstlca- 
rict.  Zenonem  Stoicum  ,  in  virtute  fbla 
beatitudinem  ponentem  ,  e  plurimis  dif- 
cipulis  maxime  a?mu!atus  eft  Clcanthes  , 
nonminus  laborecorporis  ,  quem  alen- 
drephilofbphias  impendit ,  quamPhilo- 
fbphia  ipfa  celebris.  Metrocles  Cynicus 
cum  forore  Hipparchia  Cratetis  inciviles 
complexus  eft  argutias  ,  TimonNica?us 
Pyrrhonis  efFrenem  opinandi  licentiam. 
Hermachum  &  Dionylium  Epicuri  pro- 
vcxifTe  dogmata  tradit  Laertius.  Ea 
cum  audiflet  apud  Pyrrhum  C.  Fabri- 
cius  Lufcinus ,  ut  erat  ingenusvirgra- 
vitatis ,  Epicuream  mentem  &  fcnten- 
tiam  Pyrrho  &  Samnitibus ,  Romano- 
rum  hoftibus ,  exoptavit ,  nec  vane  im- 
precatus  eft. 

Floruere  hac  etiam  tempeftate  AftrO' 
nomi ,  Berofus  Chaldseus,  cui  Athenien- 
fes  ftatuam  inaurata  pofuere  lingua,  quia 
apud  Babylonios  480  annorum  obfer- 
vationes  coflilibus  infcriptas  latcrcuiis 
prodidit :  &  Aratus  Soleniis  ,  qui  apud 
Antigonum  Gonaten  vixit  &  mortuus 
eft.  Foeta  etiam  Callimachus  Cyrenzeus 


127 

charus  PhiIadd|'ho  &Evcrgetx;  comi- 
cus  itcm  Philcinoii ,  &.  Sotad.s  Cin.cdo- 
loo-us  ob  maledicentiam  a  Pcoiomu;o  ma- 
ridcmerfus. 

Hijioriooraphoshowm  tcmporum  pro- 
dit  Diodorus ,  Philinum  AgMgcntuuimi 
Laertius  Philonidcm  &  Perfaium  apud 
Gonaten  Antigonum  ,  cum  Zenonc 
Rhodio.  Mcninon  ixymphin  Hcraclitn- 
fcm ,  Plutarchus  Hicronyinum&  Phi- 
larchum :  quorum  omniiun  fcriptaperic- 
runt ,  ut  pleraque  alia  vetultatis. 

Templo  Dei  Opt.  M.  apud  Hebrxos  , 
poft  Simonem  Juftum  ik  Eleazarum  , 
ManaiTcs  eorum  patruus ,  eoque  defun- 
(fto  ,  Onias ,  Onia  genitus ,  Jaddi  ne- 
pos  ,  prcefuit ,  quem  pra:cipicem  ava- 
rumque  fcribit  Joicphus. 

PTOLOM^US    III.    EVER- 

GETES.  SeLEUCUS  II.  CaLLINI- 
CUS  ET  AntIOCHUS  III.  HlERAX. 
DEMETRIUS  ET  AnTIGONUS  GO- 
NATES.   AtTALUS. 

QUingagefimum  fecundum  annum 
poft  mortem  Alexandri  facit  CL. 
Ptoloma^us  476  Nabonallai^i ,  eundem- 
que  Ptolomsei  Philadelphi  decimum  ter- 
tium  ,  &  a  tricefimo  primo  anno  Darii 
primi ducenteiimum  vicefimum.  Eafup- 
putatio  plane  cum  annis  ab  Herodoto , 
Thucydide  ,  Xenophonte  ,    Diodoro , 


Laert. 
Lib.  4.. 
in  Bione, 
Boryflhc- 
nite.  &• 
lib.  7. 
in   Zeno~ 
ne. 

Flutarch. 
Fyrrho. 
Jofeph. 
lib,  12. 
caj^.  3.  4,, 


aflignatis  confentit.    Cum 


ergo 


Ptolo- 


mxns  fecundus  ad  38  annos  imperayerit, 
deceflit  anno  poft  mortem  Alexandri 
feptuageiimo  feptimo  ,  eodemque  ,  ut 
tef tatur  Eufebius ,  dicm  obiit  Antiochus 
fecundus ,  quemD^^w  primicognomi- 
naverunt  Milefii  ,  quod  Tmiarchum, 
tyrannum  eorum  fuituIiiTet.HuncDeum, 
intoleranda  &  blafphema  adulatione 
diftum  ,  conjux  Laodice  veneno  inter- 
emit ,  indianata  torum  a  forore  occu- 
patumBcronice,  qua:  &  ipfa  erat  Ptolo- 
•msi  Philadclphi  filia.  Itaqueaccenfa  fu- 
riali  odio  in  fororem  ,  cum  parvulo  filio 
eam  tollere  moliebatur ,  freta  filio  fuo 
Seleuco ,  qui  paternura  jam  fufceperaj 


£pocha 
III. 
imperii 
Graco- 
rnm  6i^- 


Ptolo- 
Tmeus 
lib.  4. 
Almiigefli 
c.  9.  iir  l. 
loc.  3. 
&  $. 


Enfeb. 

Chron. 

Jppiatms 

Sjriacis. 

Hieron. 

ad  cap.  i  r. 

Daniclis.. 


reanum. 


Sed 


A.M. 

3726. 


Jufitn. 
liO.  2.7. 


1 1'6     Pto, II L  Evergetes, Selemm  Callinicm»  Antioch.  Hierax» 


Appiantts 
inSyriac^, 
Jofeph. 
co ntra 


A.M. 


Sed  cum  FtolomAHi  Evergetes  appella- 
tus ,  eodem  tempore  ^gypti  potiretur 
imperio  ,   forori  ftrudtas  inlidias  bello 
vindicare  ftatuit.  Et  Beronice  cum  ali- 
quos  ad  interficiendam  {emillos  didicif- 
fet,  Daphnse  fe  claiifit.  Ubi  audito  obii- 
deri  eam  ,    Ali^  civitat.es  recordatione 
paterns  m.ajorumque  ejus  dignitatis,  ca- 
fum  tam  indigns  fortunae  miierantes  , 
auxilia  ei  omnes  mittunt  ,    Ptolomi^o 
etiam  cum  uniyeriis  regni  viribus  advo- 
lante.  Sed  Beronice  ante  adventum  auxi- 
liorum,  cum  vi  expugnari  nonpoffet, 
dolo  circumventa  tructdatur.  Indigna  res 
omnibus  vifa.  Itaque  cum  univerfa;  civi- 
tates  ,  quas  defecerant ,  ino-entem  com- 
paraflent  claffem  ,  repente  exemplo  cru- 
delitatis,  fimul  &  in  ultionem  ejus,quam 
defendere  cosperant ,  PtoIoma:o  ie  tra- 
dunt ,  c|ui  de  Laodice  fumfit  fupplicium  , 
&  inoreilus  Syriam  ,  Babylonem  uique 
pervenit  ,  totumque  Seleuci  occupafiet 
regnum  ,  niii  domeftica  feditionein  ^E- 
gyptum  efTet  revocatus.  Deo  Hebr^o- 
rum  fblennes  pro  viftoria  hoftias  ma- 
ftavit  Jerofolymse.  Poft  Ptolom^eidif- 
ceflum  ,  Seleucm  r:cop.um  recuperaturus 
clafTem  inftruit,qua^  Deo  parricidium  pu- 
niente,  ortatempeftate  totaperiit ,  nec 
cjuicquarn  illi  ex  tanto  apparatu ,  prxter 
nudum  corpus ,  &  fpiritum ,  &  paucos 
naufragii  comites  reliduos  fortuna  fecit , 
Mifera  quidem  res  fed  optanda  Seleuco  : 
fiquidem  civitates ,  qu^  odio  ejus  ad  Pto- 
lomseum  tranfierant ,  velut  Deo  arbitro 
fatisfaftumlibiefTet ,  repentina  animo- 
rum  mutatione  in  naufragii  mifericor- 
diamverfa;,  imperio  fe  ejus  refliituunt. 
Lastus  itaque  malis  fuis ,  &  damnis  ditior 
redditus ,  ac  vere  jam,  ut  di6i:us  fuit  Cal- 
linicws ,  bellum  infert  VtoUm&o.  Sed  quafi 
adludibrium  tantum  fortuna;  natus  eflet, 
nec  propter  aUud  opes  recepifTet  regni , 
quam  ut  amitteret,^i/c?^^/)r^/;o,non  mul- 
toquam  poft  naufragium  comitatior,tre- 
pidus  Antiochiam  confugit.  Inde  ad  An- 
tiochum  fratrem  facitliteras,  quibus  ejus 
implorat  auxilium,  oblata  ei  Alia,qua:  in- 
tgr  fines  eft  Tauri  montis ,  in  prjemium 


Juftiti. 


latse  ofis.  Antiochus  autem,annos  cum  ef^ 
fet  xivnatus,  fupra  statem  regni  avidus, 
occafionem  non  tam  pio  animo,quam  of- 
ferebatur ,  arripuit :  fed  latronis  more 
totum  eripere  fratri  cupiens  regnum, 
puer  fceleratam  virilemque  fumit  auda- 
ciam ,  unde  Hierax  ,  id  eft ,  accipiter  eft 
cognominatus.  Interea  PtoIomxus,cum 
Antiochum  in  auxilium  Seleuco  venire 
cognoviiTet ,  ne  cum  duobus  uno  dimi- 
cartt  tempore ,  in  annos  decem  cum  Se- 
leuco  fecit  pacem.  Sed  pax  ab  hofte  data, 
interpellatur  a  fratre :  qui  condufto  Gal- 
lorum  mercenario  exercitu  pro  auxilio 
bellum ,  pro  fratre  hoftem ,  imploratus 
fe  exhibuit.In  eo  prcelio  virtute  Gallorum 
viftor  quidem  Antiochus  fuit ;  Sed  Galli 
arbitrantes  Seleucum  cccidifTe ,  in  ipfum 
Antiochumarmavertere,  liberius  depo- 
pulaturi  Aliam ,  fi  regiam  omnem  ex- 
ftinxifTentftupem.  Quod  ubi  fenfit  An- 
tiochus ,  velut  a  prazdonibus  auro  fe  re- 
dimit ,  focietatemque  cum  mercenariis 
fuisjungit.  Interea  Pergamenus  Attalus,  Stralio 
patruelis  Eumenis ,  adlpiratad  domina-  H^.iS' 
tum  fparfis  coniumptifque  fratribus  bello 
inteftin^  difcordiie,  quafi  vacantem  Aii3s 
pofleffionem  invafiirus,  viftorem  Antio- 
chum  ,  Gallofque  aggreditur ;  nec  diffi- 
cile  faucios  adhuc  ex  fijperiore  congref- 
fione ,  integer  ipfe  viribus ,  fuperat.  Ea 
namquetempeftateomnia  bella  velut  in 
exitium  Afisegerebantur,  utiquifquefor- 
tiorfuiflet,  Afiam  velut  pra;dam  occupa- 
bat.  Cum  igitur  majorem  Afia:  partem 
fubjugaflet ,  ne  tunc  quidem  fratres,  per- 
dito  pr^mio ,  propter  quod  bellum  gere- 
bant ,  concordare  potuerunt :  fed  omif- 
fo  externo  hofte ,  in  mutuum  bellum  re- 
parant  exitium.  In  eo  Antiochusdenuo 
viftus  ,  multorumque  dierum  fuga  fati- 
gatus ,  tandem  ad  focerum  fiium  Aria- 
mnem  ,  Cappadocia:  regem,  pervehitur. 
Ariamnes  is  nepos  erat  Ariarathis,  quem 
Perdiccas  peremit.  Pater  Ariamnis,  cum 
apud   Ardoaten    Arroeni^  fegem  ali- 
quamdiu  exuIafTet ,  occafione  uiiis  belli ,  Diod.  SL 


quod  Seleucus  cum  Antigono  gerebat ,  <^fl"^  -E 
Cappadociam  receperat;  Cui  lUfFeftus  ^'^-S^' 

Aria- 


Ecl. 


'Kjgmm  Varthictim,  Attaliu.  Antigonnt. 


Straha 
l.i6. 


Jppidntts 

Syriacts, 

Juftin. 

llb.  /T^. 

Strabo 

iib.  I  ^ . 

Pdufl.i- 

Livitts 

//'i.33. 

A.   M. 

3731- 


Ari-unnes,  Antiochi  Dci  filiamStrato- 
niccn  Ariarathi  filJo  ruo  acccpcrat,  fuam- 
(^iie  viciflim  Antiocho  Hicraci  deJcrat 
Uxorem. 

Ab  illo  cum  primum  benio;nc  eflct  cx- 
ceptus  Hicrax  ,  iiitcrjcdlis  dicbus ,  co- 
gnito ,  quod  inlidia:  libi  pararentur ,  falu- 
tem  quxlivit  fuga.  Profugo,  ut  nufquam 
locus  fuit ,  ad  Ptolomxum  hojlem  ,  ctijni 
fiiiem  tutiorem  c^uam  fratris  exifiimabat, 
decurrit ,  memor  ruelqudi  fa^hirtis  fratri 
eJfetiVelqudi.  jneruiffct  afratre.  Sed  Pto- 
lomxus  non  tam  amicus  dcdito ,  quam 
hoftis  faftus ,  fervari  eum  ardliflima  cu- 
ftodia  pra;cepit.  Hincquoquc  Antiochta, 
opera  cujufdam  meretricis  adjutus,  quam 
familiarius  noverat ,  deceptis  cuftodibus 
elabitur ,  Rigienfque  a  latronibus  interfi- 
citur.  Seleucus  quoque  lifHem  fcrme  dic- 
bus ,  amiflo  regno ,  equo  pra:cipitatus, 
finitur.  Sic  frarres,  quali  &  germanis  ca- 
libus  exules  ambo  ,  poft  regna ,  fcclcrum 
fuorum  majorumque  pcenas  luerunt. 

Interim  Aradii,  qui  Callinico  adhse- 
ferant ,  impetrata  ab  eo  afyli  libertatc , 
qua  cavcbatur ,  ne  profugos  regibus  co- 
gercntur  tradere,  Rcmpublicam  fuam 
valdeauxere.  P^j-f^/quoquc  &  BaBriani, 
conturbatam  videntcs  Seleucidarum  fa- 
miliam ,  ab  imperio  eorum  defciverunt. 
Parthorum  pra;feftum  Andragoram  Ar- 
faces  oppreHit ,  fublatoque  eo  imperium 
invafit  gentis ,  Badrianorum  M.  urbes 
Thcodotus.  In  AfiaminoriAttalu^Eu.- 
mcni  patrueli  fucceffit ,  tertius  a  Philets- 
ro ,  quem  a  Lyfimacho  ad  Seleucum  de- 
fecifle  diximus.  Philetasrus  enim  officiis 
erga  potentiores  perpetuis  Pergamum 
fibi  20  annis  fervarat:  Eo defuntto  Eu- 
menes ,  fratris  ipfius  filius ,  auxerat  po- 
tentiam,  &  Anciochum  Soterem  apud 
Sardes  profligarat.  Ei  poft  viginti  duos 
annos  Attalus ,  qui  etiam  nonnullis  Eu- 
menes  dicitur ,  fufFeftus,  magnapugna 
Calatas  &  Antiochum  Hieracem  pro- 
ftravit ,  rcgiumque  nomen  adfcifcerc  au- 
ius  eft,  arquato  magnitudini  nominis  ani- 
mo.  Summa  enim  juftitia  fuos  rexit ,  Ur 
nicam  fidcm  prsftitit  fociis,  raitis  ac  mu- 


129 

nificus  inomnes,  rcgnum  43  annostc- 
nuit ,  adco  ftabilcacHrmum  ,  utadftir- 
pem  tertiam  poircflio  cjus  dcfccndcrit. 

In  Maccdonia  decedens  Antig07jm  Dc- 
mctrio  filio  reliquit  regnum ,  quod  A- 
ratus  Sicyonius  Acha:orum  dux ,  fubindc 
debilitabat ,  dcpellcndo  e  Gra^cia;  civita- 
tibus  Macedonum  prseJidia  ,  eafque  A- 
chaico  focderi  adjungendo.  Corinthus , 
Epidaurus ,  Mcgara  ,  Troszen  ,  hoc  pa- 
0.0  libertatem  recuperarunt ,  &  Ptolo- 
mxus  Evergetcs  cum  Achxis  focietatem 
coiit, 

Verum  Sparta  non  acceflit  ad  foedus. 
Agis  rex  rcmpublicam ,  poft  viftas  A- 
thcnas.  ,  jam  pridem  neglcdiis  Lycurgi 
legibus  corruptam,  prifcas  reftitucre  con- 
tinentia: ,  &:  virtuti  f1:udebat.  Verum  ob 
id  exofus  ditionbus ,  accedcnte  calamita- 
te  rei  ad  Pellenen  male  gefla: ,  ab  Epho- 
ris  efl  necatus.  Aratus  Pyrseum  ,  Muni- 
chiam  ,  Salaminem  &:  Sunium  ,  e  Mace- 
donum  prxfidiis,  corrupto  eorum  pr^efe- 
6I0  Diogenc ,  liberavit.  Perfuaiit  &  ty- 
rannis ,  Ariftomacho  Argivorum,  &  Ly- 
fiadi  Arcadum  ,  ut  depolita  fponte  pote- 
ftate ,  civitates  fuas  cum  Ach^eorum  con- 
jungerent  concilio.  Verum,  ut  non omnia 
hominibus  ,  etiam  beatis ,  efententia  eve- 
niunt ,  felicitas  Arati  ad  poftremumla- 
befaftata  ruit ,  haud  fine  illius ,  qui  eam 
labefecerat,  pernicie.  Is  erat  Cleome- 
ncs  ,  Hcraclidarum  e  prolapia  Euryfthe- 
nis  ultimus,  quipofl  Agidemrcgnopo- 
riebatur  Spartanorum.  Etenim  nic  ite- 
ratis  viftoriis  Aratum  ad  petenda  Ma- 
cedonum ,  quos  antea  lasferat  ,  auxilia 
compulit. 

Demetrius  rex  deccnnium  regno  fun- 
ftus ,  jam  obierat ,  relifto  parvulo  filio 
Philippo.  Ei  tutor  datus  Anttgonus  Gona- 
tes  (qui  &  Dofbn  appellatusj  quod  non  da- 
retfed  videretur  daturus')  accepta  in  ma- 
trimonium  matre  pupilli ,  regem  fe  con- 
ftitui  laborabat.  Dardanos  TheiTalofquc 
mortc  Demetriicxultantes ,  corapefcue- 
rat  ,  dignitatemque  regni  Macedonici 
non  folum  defcnderat ,  verum  etiam  au« 
xerat.  luterje^o  tamen  tempore ,  fedi- 


Polyb.l.U 

Pliitar- 
chus  .yl- 
rAto.Pau-. 
faniasin 
Corinth. 


Polyb.i.i^ 
Juftin. 
lib.  28. 
Plutar- 
chus  in 
^y£.Tnylio 
Pauto, 


R 


tione 


1 30  Antigonus.  Gonates  II. 

tione  minaci  Macedonum  claufus  in  re- 
gia  fuit ,  cxtremoque  circumdatus  pe- 
riculo.  Tum  in  publicum  fine  fatelliti- 
bus  procedit  ,   projedloque  in   vulgus 
diademate  &  purpura  ,  dare  hsec  eos  al- 
•     terijubet,  quiautimperareiliisnefciat, 
aut  parere  ipfi  fciant :  ie  adhuc  invidio- 
/lim  illud  regnum  ,  non  voluptatibus , 
fed  laboribus  ac  periculis  {entire.  Com- 
niemorat  deinde  beneficia  fua  ,  depolito- 
que  cum  eorum  exprobratione  imperio, 
tamd?u  illud  recipere  recufavit  ,  quoad 
feditibnis  autores  traderentur  fupplicio. 
Poft  accitus   ab  Arato  ,  bellum  mfert 
Spcirtanis  :  qui  foli  Philippi  Alexandri- 
que  bellis ,  &  imperium  Macedonum , 
&  omnibus  metuenda  arma  contempfe- 
rant.  Inter  quas  nobiliffimas  gentes  cer- 
tatum  lUmmis  utrinque  viribus  fuit,  hinc 
veteri  gloria  ,  illinciUibata  iibertate,  i- 
pfaque  etiani  falute  ad  fortitudinem  fti- 
rBuIante.   Vifti  Lacedsmonii  non  tam 
fiiorum  mortes ,  quam  proprias  dolebant 
vices  ,  quod  non  omnes  pro  libertate  pa- 
trix  cecidifTent. 
Ptut/ir.  in      Hxc  miferantibus  fupervenit  Cleome- 
Agtde  &    fjg^  j-ex  ,  flio  pariter  &  hoftium  cruore, 
t  eemeae.  ^^^  £1^35  multas  csedes ,  madens :  in- 
greflufque  urbem ,  non  eonfedit  humi, 
non  cibum  aut  potum  popofcit ,  non  de- 
nique  armorum  depofuit  onus :  (ed  ac- 
chnis  parieti  ,  cum  quatuor  millia  fbla 
cx  pugna  fuperfuiire  confpexiflet ,  horta- 
tus  ut  fe  ad  meliora  Reipublicse  refervent 
TMf.in    tempora  :  Ipfe  cum  conjuge  &  liberis 
Connthia-  in  JEoyptum  ad Evergetem  proficifcitur : 
»a  '^La-  a  quo  honorifice  fufceptus ,  diu  in  fum- 
somcu,      j^2  dignatione  regis  vixit.  Poftremo  poft 
Telyb.l.f.  Ptolomazi  mortem  (is  Olymp.  ig^an- 
Tlutar-     noprimo  confumptm  morbo  fuit)  afilio 
chus  Agi-  ejy^  cuna  omni  familia  carceri  inclufus, 
J  dumevadere,  regemquefruftraoccidere 

conaretur,  voluntanacumomnibusfuis 
periit  morte  :  uxores  etiam  ad  fiippli- 
cium  miferabiliter  rapt^E  occubuere.  An- 
tigonus  aurem  casfis  occifione  Spartanis, 
fortunam  tantx  miferatus  urbis  ,  a  dire- 
ptione  milites  prohibuit :  veniamquc  his 
'«•jui  fupereflent  dedit ,  prsefatus  bellum  fe 


Sicul 

Afpianm 


Ftol.  Evergetss .  Sparta. 

cum  Cleomene ,  non  cum  Spartanis  ha- 
buifle ,  cujus  fuga  omnem  finierit  iram : 
nec  minori  iibi  glorias  fore  ,  fi  ab  eo  fer- 
vata  Lacedasmon ,  a,quo  folo  captafit,  . 
proderetur.  Necmulto  poil:ipfe  decediti 
regnumque  relinquit  Thilippo  pupillo, 
annos  xiv  nato.  Ejus  iracundiam  &  fu- 
rorem  cum  niteretur  compefccre  ..^/•i!?- 
tu.s ,  jam  fenex  admodum  odium  incur-  Polyb.l.t. 
rit  regis ,  operaque  Taurionis  clam  per-  Tlutarch. 
emptiis  'ueneno  interiit ,  ducum  iftius  x-  ■^''^f'» 
tatis  fblertiflimus. 

Dum  Grazcia  per  Aratum  adliberta- 
tem  erigit  animos  ,  Carthago  cum  mer- 
cemriis  de  libertate  ipfaque  falute  dimi- 
cavit.  Poflquam  enim  Carthagini  exhau- 
fto  bellis  prioribus  serario ,  mercenariis 
Hifpanis  .Gallis,  BaIearibus,Afris,PcE-  Pelyb.l.i, 
nis,  Liguribus  ,  ftipendia  &  donativa ,  a  Diod. 
ducibus  periculorum  temporepromifla,  f""' 
exfolvi  non  potuere  ,  immanis  exarfit  J  ' 
fcditio  ,  authoribus  potiflimum  Mathq-  deb'e"uis 
ne  Afro  &  Spendio  Campano  ,  conditio-  Punicis, 
ne  fervo.  H  i  pertradliis  in  focietatem  Ly- 
bis;  gentibus ,  inaentes  pararunt  copias. 
Bellum  varia  fortuna  maximaque  invi- 
cem  crudelitate  in  quartum  geftum  an- 
num  ,  m  extrema  feditioforura  ciade  fi- 
nem  habuit.  Jamque  ad  defperationem 
pene  venerat  Carthago,  arftiffima  ob- 
fidione  cinfta,  cum  Amilcar  eam  cxe- 
mit  periculo  ,  tracftofque  in  vallem  fti- 
pendiarios  ad  tantam  famem  circumfe- 
dendo  adegit  ut  humana  pafci  carne  in- 
ciperent.  Tunc  ad  pacificationem  mifli 
duces ,  Spendius  &  alii ,  in  crucem  funt 
afti :  Reliquorum  xlm  uno  pra;Iio  cse- 
fi  ,  apparuitque  omnibus ,  quantum  u- 
nius  peritia  ducis  adverfiis  indomitas  tc- 
meritatem  valeat  multitudinis.   Exinde 
Annibal  ,  alter  ducum  Carthaginien- 
fium  \  aliique  nobilium  ,  dum  incogitan- 
tius  caftra  habent,  a  Mathone  capti,idem 
quod  ante  Spendius  ,  fiipplicium  luerc. 
Tandem  Utica  &  Hippone  urbibus  ad 
deditioncm  compulfis  ,  Matho  cum  fo- 
ciis  dignas  fceleribus  fuis  pcenas  exfolve- 
recoaftus. 
Cum  inteftinishifceurgerenturPceni  Pcljb,l.x; 

malis, 


Carthago  a  Mercenarili  affltEla. 


Folykl. 


Dlti. 


Eutrop. 
lib.^. 

Florus 
/.2.C.3. 


Epitonte 
Liv.l.za. 


Fstyb. 


malis  ,  aliqui  feditioforiim  in  Sardiniam 

fnofugi ,  Romanos  ad  occiipandam  infu- 
am concitarunt ,  qui occalione ufi ,  fiu- 
ftra  obnitentibus  Pocnis ,  cam  fua3  fecc- 
2.  rc  ditionis ,  non  minimum  deinceps  mo- 
ti  interipfosbelli  irritamentum.  Cxtc- 
riim  turbido  patria;  ftatu  quiefcendum 
Carthaginienlibus ,  vel  cum  detrimento 
fuo,  viliim.  Compolita  Africa/wHJ/?'/!- 
niam  tranfmifli  exercitus  ,  &  ab  Amilca- 
re  duce  Annibal ,  novennis  tum  puer,  ju- 
ramento  ad  aras  obttridlus  eft ,  ad  geren- 
das  cum  Romanis  inimicitias.  A.milcar 
magnis  rebus  in  Hifpaniaper  novennium 
geftis,  dum  flumen  equo  tranfmittit ,  ex- 
culKis  eo,  penit. 

Interim  Romatzls cnm  Liguribus,Illy- 
riis  &  Gallis  Infubribus  negotium  mili- 
tis  fuit. 

Bellum  Liguflicum  eo  anno  natum , 
quo  Hiero  Sicilix  rex  Romam  ad  fpe- 
ctandos  ludos  venit ,  populoque  cc  mo- 
diorum  tritici  millia  dedit  dono.  Tutum 
Alpibus  &fucTa,  durumatque  veloxge- 
nus  Ligures ,  &  occaiionemagislatro- 
cinia  faciebant  quam  bella.  Cumdiue- 
luderent,  tandem  Fulvius  latebras  eo- 
rum  lepfit  igni ,  Bebius  in  plana  dedu- 
xit  :  Pofthumius  ita  exarmavit ,  ut  vix 
reliquerit  ferrum ,  quo  terra  coleretur. 
Sardinienfes  ad  rebellandum  etiam  im- 
pulfi  a  Poenis ,  triumphi  materiam  pra:- 
buere ,  &  pace  omnibm  locis  faiia  ,  Ro- 
mani  nullum  bellum  habuerunt,  quod  his 
poft  Romam  conditam  ,  femel  tantum 
Numa  Pompilio  regnante  contigerat. 
Sed  claufa  Jani  porta  ,  mox  iterum  fine 
mora  patuit, cum  &  Ligures  rebellarent, 
&  Sardi.    Subafti  cum  Sardis  &  Corfi 
funt ,  praztorumque  numerus  ampliatus, 
uteflentquatuor. 

lllyricum  bellum  ex  piratarum  Confla- 
tum  eft  injuriis.  Agron  Illyriorum  rex, 
liberatis  ab  jEtolorum  obfidione  Midio- 
niis  ,  adeo  Isetatus  viftoria  fuerat  ,  ut 
continuatis  conviviis  luxu  moreretur.  E- 
jus  uxor  Teuta ,  fiifceptis  regni  guberna 


culis ,  principem  Epiri  lurbem  Phceni- 
cen,  Corcyramque  occuparat  infulam. 


"^31 

Illyriis  piraticam  cxercentibus  opinio- 
ne  potcntix  indulfcratliccntius.  joitur 
milfi  Roma  legatiC.  &Luc.  Corunca- 
ni ,  qucftum  de  injuriis  apudRcginam. 
Illorum    junior  ,  audacius  quam  cir- 
cum(pe6lius  ,   bcllum  indicendo  iram 
Tcuta:  accendit  ,  immifToque  in  difcc- 
dcntcm  pcrcu{Ibre  trucidatus  cft.  Ea  res 
bellum  inflammavit.  Q^Fulvius  Ccnti- 
malu?  Cof  Demctrii  Pharii  proditione 
Corcyram  adjunxit  Romanis.  Tranfla- 
tis  m  Illyricum  copiis ,  multas  ccpit  ci- 
vitates.  Tcuta  paucis  locis  exceptis  ,  dc- 
cedere  rcgno  ,  Romanis  pendere  tribu- 
tum  coadta ,  navigatio  Illyriorum  certis 
limitibus  circumfcripta  cft.Alter  Confu- 
lum  Pofthumius  rem  in  Gra:ciamnun- 
ciavit ,  magno  Grscorum  applaufu ,  eo- 
dcm  tempore  quo  Afdrubal,  gcner  Amil- 
caris ,  in  Hifi^ania  Carthaginem  novam 
condebat.  Ea  felicitas  Posnorum  in  Hi- 
ipania  movit  Romanos,  Lit  pacifcerentur 
cum  Carthaginienfibus  ,  ne  liceret  eis 
Iberum  fl.  cum  armis  trajicere ,  aut  Sa- 
guntinos  bello  laceflTere ,  quxpaulo  poft 
alterius  belli  Punici  caufa  exftitit. 

At  tunc  Romanos  Galli  Infubres  di-  Poljb.l.z, 
ftinebant ,  incitati  aliquot  ante  annis  le- 
ge  C.  Flaminii ,  qua  Picentes  agri ,  Gal- 
Iis  erepti ,  divifi  fucrant  militibus.  Exci- 


repti 
tis  igitur  in  focietatem  Rhodani  accolis, 
quos  ob  mercenariam  militiam  Geflatas 
(puta  hofpites)  appellabant ,  cuni  l  pe-  Eutrop. 
ditum ,  XX  equitum  millibus  in  Hctru-  Ub.  3. 
riam  irruperunt.    Traditum  eft  Fabio  ^p^tome 
Hiftorico  ,  qui  expeditioni    interfuit ,  •^'■"•'•^.o. 
D  c  c  c  millia  hominum  parata  ad  id  bel- 
lum  ex  univerfa  Italia  fiiille.  Res  per  JK- 
milium  Cof  profpere  gefta.   Cum  enim 
Galli  ,  occifb  prcetore   Romano  cum 
fex  millibus  militum  pr^da  graves  do- 
mum  reverterentur ,  excepti  pariter  ab 
Attiho    Confule  e  Sardinia  revertenti, 
&  fequente  pone  v^mylio ,  quanquam  bi- 
fronte  acie  ftrenue  pugnabant,  &Atti-  DUdor. 
lium  Cof  occidebant  ,gravifTimaafTed:i  ^''"5- 
funt  clade.  xl  millia  ca;fa ,  decem  capta  '  ^  Y} 
tradir  Polybius.   Cumque  inftaurarent  ^ioru)  iZ 
beilum ,  P.  Furius  &  C  Flaminius  Cofl'.  ca^.  ^. 
R  2  exer-       • 


Epitme 
Liv.l.io. 
Eutro]). 
iib.j. 


151 


Sestilum  Scriharum 


Gellius 

/■17.C.11. 

Eutrop. 

L,aert.  /4. 

&J. 

Suidas. 

"jfofepb, 

I.12..C  3.4. 

Eufebius 

in  Chron. 


Fdjh.l.j. 

lib.  14.. 
Plinius 


Olym^. 
139. 

fecundo, 

Anno  E- 

j!Ochx 

237. 

Imperii 

Gracer, 

5»o. 

Jufiin, 

liki^. 


exercitus  tunC  primum  trans  Padum  du- 
xere ,  fecundifque  Gallos  domuere  pros- 
Jiis.  M.  Claudius  Marcellus  Cof.  oc- 
cifb  eorum  duce  Vidiomaro  ,  opima  Jo- 
vi  Feretrio  /polia  tertius  retulit.  Ejus 
collega  Cornelius  Mediolanum  urbem 
in  poteftatern  populi  Romani  redcgit. 
Hinc  Iftri  ,  quod  navem  intercepiilent 
Romauam ,  fubafti :  Illyrii ,  etiam  cum 
rebellaifent ,  domiti  in  deditionem  ve- 
nerunt.  Colonia:  dedufta;  funt  in  agro 
de  Gallis  capto ,  Placentia  &  Cremona. 
Eademque  tempeftateRowz^  Poeteti  habe- 
rc  coe^it  (^  hifloricos,  PoetasL.Livium 
Comicum  ,  &  C.  Nse^/ium :  Hiftoricum 
Fabium  Piftorem.  ApudGrMOs  Lacy- 
des  Cyrena:us  novam  inftituit  Acade- 
miam  ,  Sphxrus  Stoicorum  prsefuit  ie- 
£ix ;  Eratofthcnes  Cyrenseus  fcribenda 
hiftoria  ,  Conoti  Aftronomia ,  Onias  Si- 
monis  Jufti  filius  apud  Judasos  iacerdo- 
tio  ,  Jefus  Siracides  fapientia ,  Jofephus 
Tobia:  filius  civili  prudentia  &  prsefe£lu- 
ra  PaI;Eftin£Efloruit.  Rhodiorum  ingens 
Solis  Cokjfm  cubitorum  lxx,  divaricatis 
cruribus  fpatium  prjebens  navibus  por- 
tum  ino;redientibus ,  terr^motuconci- 
dit ,  certatmi  regibus  ad  ejus  reftitutio- 
nem  levandaque  Rhodiorum  damna , 
conferentibus  donaria  ,  fed  fruftra,  Rho- 
dii  enim ,  negledo  CoIofTo ,  liberalitate 
principum  ad  maxima  Reipublic^Efuse  ufi 
funt  incrementa.  ColofTus  etiamjacens 
miraculo  fuit.  Steterat  quinquaointa  fex 
annos ,  faftus  a  Charete  Lindio,  ut  ait 
Plinius. 

PTOLOM^US   IV.  PHI- 

LOPATOR     ,     SeLEUCUS     C  E- 

RAUNus  etAntiochus  M  A- 
gnus  Fratres, Philippus, 
Attalus. 

Tlfdem  ferme  temporibus  prope  univer- 
fi  orbis  imperia ,  nova  regum  fucceflio- 
nemiitatafunt. 

In  Macedonia  Antigonm ,  cum  arduo 
Illyrios  pra^ho  vinceret,  tantis  clamo- 
jibus  militem  ad  fundendum  hoftium 


^  Philofophorum. 

finguinem  incitavit ,  ut  oborto  inde  fan- 
guinis  fui  profluvio  ,  paucis  diebus  mo- 
reretur.  Ei  privignus  Philippm  quatuor- 
decim  annorum  juvenis  fucceilit. 

In  Afia  Seleucm  Cermnm  (qui  &  Po- 
gon)  Callinici  filius ,  dum  occupatas  ab 
Attalo  minoris  Afise  provincias  bello  re- 
petit  ,  Taurumque  montem  tranfcen- 
dit ,  ab  Apaturio  Gallo  &  Nicanoredolo 
circumventus  occiditur.  Achxus  parrici- 
dii  vindex ,  fratrem  ejus  Antiochum,  im- 
pubem  adhuc  regio  nomineornat,  ipfe 
recuperatis  bello  regionibus ,  regem  fe 
gerit  AficE.  iEgyptum  patre  ac  matre 
necatis ,  occupaverat  PtolomAHS  IV,  cui 
ex  facinoris  crimine  cognomentum  fa- 
£tis  contrarium  Philopator  fuit ;  Sed  & 
Spartani  in  locum  Cleomenis  fuffece- 
runt  Lycurgum.  Et  ne  qiia  temporibus 
mutatio  deeflet ,  Afdrubal  quoque  maxi- 
marum  in  Hifpania  copiarum  du6lor  , 
ac  potentia  fere  Amilcarem  fbcerum  fu- 
perp-i-efTus ,  Hifpani  miniflri  iniidiis  ju- 
gulatus ,  eique  a  Posnis  Annibalfubfti- 
tutus  fuerat ,  annorum  viginti  quinquc 
juvenis,non  tampenuria  feniorum,quam 
odio  Romanorum  ,  quo  imbutum  eum 
a  pueritia  fciebant ,  profeflo  Amilcare  , 
fe  quatuor  filios  ceu  leones  in  perniciem 
educare  Romanorum.  His  regibus  pue- 
ris ,  in  fuorum  quibufque  majorum  ve- 
ftio-ia  intentis ,  magna  virtutis  indoles 


Poiyb.1.2,. 
&  j. 


Polyb.l,^. 

ApSj- 

riac. 


A.  M. 


Diod.Sic. 

Ecl.l.^y. 

Corneliut- 

Nepos 

Hannita- 

te. 


enituit. 


Solus  Ptoloma^us,  ficut  fceleft:us  in  oc- 
cupando  regno ,  ita  &  fegnis  in  admini- 
ftrando  fuit.  Ad  necem  parentum  fra- 
tris  etiam  csede  adjunfta ,  rebus  velut  fe- 
liciter  geftis  ,  luxurias  fe  tradiderat ,  rc- 
gifque  mores  omnis  fecuta  regia  erat.  I- 
taque  non  amici  tantum,  verum  etiam  o- 
mnes  exercitus ,  depofitis  militi^  ftudiis, 
otio  &  defidiacorrupti,  marcebant.  Eam 
impune  tulit  ignaviam  ,  quoad  Antio- 
cho  in  Afia  cura  feditiofis  fuit  negotium. 
Antiocho  enim  Molon  prsefeftus  Me- 
Aix  rebellabat  ,  fperans  Achasum ,  qui 
inferiorem  tenebat  Afiam  ,  futurum  au- 
xilio.  Antiochus ,  duda  uxore  Mithri- 
datis  Cappadocias  regis  filia ,  praz  cetate 

Her- 


Juflin, 
/«'i  30. 


Initium 
regni. 
A.  M. 
3749- 


Tolyb.LS' 


SekucHS  Ceraunns.  AnttochHS  M. 

Hermea:  ciiidam  purpurato  nimium  c- 
rat  obnoxius  ,  &  pcr  Xcnxpm  nliolj- 
que  duccs , 


7  1  ■»■ 


illius  confilio  miilos ,  male 
rcm  o-crcbat.  Quare  viftis  a  Molone  co- 
piis ,  ipfc  in  rebcUcs  movct ,  qui  dcrti- 
Lito  duce  ,  f^ 

Molon  vioientas 


fponte  ad  Icgumium  trans- 


rco-cm  ,  Moion  vioientas  libi  ipli 
attulit.  Molonis  fratcr  Ncolaus 


tuto  duce 
iere 
manus 

altcrum  fratrcm  Alexandrum  ,  PerfiK 
prxfeftum  aggreflus ,  trucidatis  matre 
ac  ncpotibus,reque  (S:  ipfum  Alexandrum 
ruinx  infelicis  domus  fuperaddidit.  Sic 
rebellione  exftinda  ,  nondum  erat  fui 
juris  Antiochus  ,  fuperftite  etiamnum 
Hermca  ,  homine  crudeii  &  ambitiofo, 
qui  caput  rcgis  clanculum  ftruftis  quo- 
que  inlidiis  petebat.  lis  per  Apollopha- 
nem  medicum  difcuflls  juxta&vindica- 
tis  ,  interfecti  Hermea:  uxorem  Apa- 
meenfes  mulieres ,  pueros  ejus  pueri  oc- 
cid^re.  Tantum  crudelii  fuperbi<i,  odium 
eji ,  ut  in  ejui  ultionem  imbellii  etiam  fe- 
xm  ^  litai  armentur. 

Tunc  vero  Antiochm ,  cognita  Ptolo- 
ma;i  deiidia  ,  veterique  inter  fe  regno- 
rum  odio  ftimulante  ,  repentino  bello 
multas  ejus  urbes  oppreflit ,  Theodotus 
^EtoIus  ,  prxfedus  Cavas  Syris,  cum  (b- 
Cordem  regera  nulla  virtuti  aut  fortitu- 
dini  pr^emia  ftatuereanimadverteret ,  in- 
Tdignatus  dcfpeflui  effe  res  prsclare  ab  fe 
geftas ,  Scleuciam  Syrix,  Tyrumqueac 
Ptolomaidcm  Antiocho  conceflit;  qui- 
bus  ille  iine  certamine  potitus  ,  ipfam  ag- 
oredi  decrevit  iEavptum.  Sic  tandcm 

ri    .  T-.        1  ^  ■  1  -rr/- 

eviguare  Ptolomxus ,  trepidare ,  miflit- 
que  legationibus ,  quoad  vires  pararet , 
morari  Antiochum.  Interea  mercenarios 
milites  in  Grscia  fubitopervirosindu- 
ftrios  confcribere;  feptuagintatriapedi- 
tum,quinque equitum  millia,7  3  elephan- 
tos  cogere.  Contrarix  Antiochi  copis 
erant  lxiim  peditum  ,  vim  Equitum,  E- 
lephanti  cii.  Congreffi  reges  circaRa- 
phiam  Syrisc,  primum  pari  fortuna  di- 
micarunt ,  tand-m  viftoria penes  Ptolo- 
mOTm  ftetit  ,  qui  mox  petenti  pacem 
Antiocho  ,  facile  eam  dedit ,  contentuf- 
que  recuperatione  urbium  ,■  ,quas  ami- 


fcrat ,  avide  materiam  quietis  arnpuit : 
ac  rcvolutus  mox  in  luxuriam  ,  occifa 
Eurydice  uxorc  ,  eadcmquc  forore  fua  , 
Agathoclia:  meretricis  illeccbris  capitur. 
Atqueitaomncm  macrnitudincm  nomi- J^^.ffin, 
nis  ac  majeftatis  oblitus ,  noftcs  in  ftu-  '•  3c. 
pris ,  diesin  conviviis  confumlit.  Cre- 
fccnte  deinde  liccntia,  adduntur  frater 
meretricis  Agathocles,  &  mater  Oenan- 
the ,  ejufdem  inftrumenta  luxuria:.  Illi 
per  regem  poflidcbant  regnum  ;  tribu- 
natus ,  prasfedturas  &  ducatus  mulieres 
ordinabant ,  nec  quifquam  tandem  mi- 
nus  in  regno  fuo  ,  quam  rex  ipfe  poterat. 
Sic  moritur ,  relifto  quinqucnni  ex  foro- 
re  Eurydice  filio.  Sed  mors  ejus ,  dum 
mulieres  regiam  rapiunt  pecuniam  ,  & 
imperium  inita  cum  perditiffimis  focieta- 
te  occupare  conantur ,  diu  occultata  fuit. 
Revelata ,  concurfu  multitudinis  Aga-  Volyb. 
thocles  occiditur  ,  &  mulieres  in  ultionem  Ub.zC, 
Eurydices,  fuffiguntur  patibulis.  Sed  hasc 
multo  poil:  acciderunt. 

Interim  Antiochm    Achaso  cognato 
fuo,  dudum  regem  fe  Afiaz  minons  ge- 
renti ,  bellum  intulit  grave  &   diutur- 
num.  Illum  jam  Attalus  Smyrna  ,  Pho- 
csea ,  Celophone,  Myfiaque  ,  Gallorum 
fubnixus  ope  fpoliarat.  Ouare  cum  At-  Tolykl.j. 
talo  inita  focietate ,   Antiochus  Sardes  e^  2. 
expugnat ,  Achseum  arci  includit.    Po- 
fl:remo  fraude  Bolidis  Cretenfis  captum 
atrociilimo  afficit  fjpplicio ,    Olympia- 
dis  cXLi  anno  ultimo.  Manibus  pedibuf- 
quetruncatum  corpus  cruci  fuffixum  eft , 
lubricitatis  fortun:e  infigne  documen- 
tum.  Eo  fuperato  hofte ,  cum  Hyrcanis  rp^/^_ 
&  Baftrianis  profpere  conflixit ,  tandem-  /.  10. 1 1. 
que  exceptis  Parthis  ,    fuperioris  Afis  'jnfiin. 
provincias  fubegit  omnes  ,  atque  univer-  Ub,  4.1. 
fos  fubditos  in  virtutis  fua;  admiratio- 
nem  traxit.   Arfacem  Parthum ,   mira 
fecum  virtute  prjeliatmn  ,  in  fbcietatem 
ad  poftremum  aiTumpfit.  Non  minori- 
bus  intentus  rebus  Philippus  erat ,  Ma- 
cedonum  rex.   Eum  Dardani ,   cieteri-  Poi^bj.^^, 
queomnes  finitimi  populi,    quibus  ve- 
lutimmortale  odium  cuiaMacedonum 
regibus  intcrcedebat ,  contemptu  astatis 

"^  R  3  affidue 


Jtijfin. 
lib.  a3. 


FoJybXj. 


affidue  laceflebant.  Contra  ille  fummo- 
tis  hoftibus ,  non  fiia  defendiflc  conten- 
tus  ,  accitu  Acharorum ,  quos  Meflenii 
adverfus  ^tolos  ih  auxiliura  vocaverant, 
Ambraciam  quoque  iEtolorum  urbem 
occupat.  In  Posonia  Thebas  Phthioti- 
das ,  incolis  veteribus  nudatas,  coloniam 
facit  Macedonum,  &  de  fuo  nomine  Phi- 
lippopolm  appellat.  Ifta  agitantem  ac- 
cedit  Demetnus  Pharius  ,  nuper  a  Paulo 
iEmylio  ex  Illyrico ,  cui  eum  Romani 
pra;fecerant ,  ob  fraftam  fidem  expulfus, 
injuriamque  Romanorum  querens ,  qui 
Siciliae  ,  Sardinisque  imperium  adepti, 
Hilpania;,  Africa; ,  totiufque  mundi  opi- 
bus  imminerent  :  fuadet  omiffis  ^to- 
lis  ,  bellum  iis  inferre  ,  a  quibus  viftori- 
bus  plus  peric.uli ,  viflis  gloriiE  lit  expe- 
dlandum. 

Impellitur  Fhilippm  oratione  reguli 
exulis ,  minufque  negotii  cum  Romanis 
fore  exiftimat ,  quod  jam  vi6los  ab  Han- 
nibale  ad  Thrafymenum  lacum  accepe- 
rat  ,  inque  ipfa  Italia  Pcenorum  armis 
urgeri. 
Tlarusl.i,      Ea,  res  ita  accidit.   Pudebat  nobilem 
*-*!!'  ^      Carthaginienfem  popuIum,abIatum  ma- 
'".    ■      re ,  ademptas  infulas ,  dare  tributa  ,  qu2e 
Polyb.L'^.  jubere  confueverant.  Igitur  in  caufa bel- 
Liv.l.zi.  ii  Sagimtu4  ,  dum  Romani  confultant, 
&  Illyrios  vaftant  deletaeA,  vetusHi- 
Ipanise  civitas  &  opulenta ,  fidei  erga  Ro- 
manos  magnum  quidem  ,  fed  triite  mo- 
numentum.   Jam  novem  menfes  feili 
fame ,  machinis ,  ferro  ,  igne ,  verfa  de- 
nique  in  rabiem  fide ,  immanem  in  foro 
excitant  rogum  ,  tum  defuper  fe  fuof- 
que  cum  omnibus  opibus  fuis ,  ferro  & 
igni  corrupere.  Hujus  tanta:  cladisau- 
tor  Hamilal ,  miflis  Roma  legatis ,  ad 
fupplicium  erat  poftulatus.    Tergiver- 
fantibusPoenis ,  a  Fabio,  exculTo  in  cu- 
ria  tog^  gremio,  indiftum  eft  bellum. 
Id  initium  &  origofecundi  belli  Tunici  fcr- 
tur  ,  quod  vaftatione  Italia: ,  captivitate 
Africs,  ducum  &  regum  ,  quiidgefle- 
runt ,  exitio ,  per  totos  odtodecim  annos 
geftum  eft.  Tempeftas  in  Italiam  ab  Al- 
pinis  nivibus ,  velut  ccelo  mifla ,  defcen- 


A,  M. 
37J3. 


Thilippui  //.  Uacedo. 

dit.  Hannibal,  amifTo  in  Pyrensefs  mon- 
tibus  ,  &  Gallorum  fraude  in  Alpibus, 
ingenti  militum  numero ,  per  invia  fibi 
viam  virtute  &  conftantia  celeriter  pa-  ■P<'0^«^-3. 
tefecit.  Traditur  ad  Italiam  lxxx  millia 
peditum,  &  xx  milliaequitum  ,  feptem 
&  triginta  Elephantos  duxifTe  ,  relidlo 
cum  idoneis  exercitibus  in  Hifpania  fra- 
tre  Afdrubale;  fed  cum  maximampar- 
tem  itineraconfumiifTent,  viginticirci- 
ter  peditum ,  fex  equitum  millia  in  Ita- 
liam  penetrarunt  ,  Ligurum  &  Gallo- 
rum  luccenturiatis  aufta  copiis.  Frimi 
impetus  turbo  inter  Fadum^Ticimm  Anno  ea- 
vahdoftatimfragoreintonuit.  IbiP.Sci-  ^^"^^ 
pione  duce ,  fufm  Romanorum  exercitm. 
Saucius  &  ipfe  Cof  venifTet  in  hoftiura 
manus,  niii  protedum  patremprastexta- 
tus  adraodum  filius  ab  ipfa  morte  rapuif^ 
(ct.    Hic  erat  Scipio  ,  qui  in  exitiuni 
Africse  crefcens  ,  nomen  poftmodum  Potyb.l.'^, 
ex  malis  ejus  confecutus  efl.  Inde  Sem- 
pronius  Gracchus ,  cognito  Hannibalis 
adventu  ,  e   Sicilia   exercitum  trajecit 
Ariminum,  &  ad  Trebiam  cum  Pcenis  Flom!  l.zi 
conflixit.  Tunc  callidiffimi  hofles  frigi-  «'»/'•  <»• 
dum  &  nivalem  natli  diem  ,  quum  fe 
ignibus  prius  oleoque  foviflent  ,  homi- 
nes  a  meridis  &  fble  venientes  ,  fualta- 
los  hyeme  vicerunt.  Secutus  Thrafyme-  A.  M. 
nm  lacm ,  tertium  Hannibalis  fulmen ,  37JJ'. 
Imperatore  Flaminio.  Ad  eumperma- 
ximam  fuam   mihtumque  vexationem 
tranfito  Apennino  ,  perque  continuas 
vigilias  in  paludibus  amiflo  oculo  ,  per- 
venerat.    C.  Flaminius  Cof.  homo  te-  Lh. i.iz. 
merarius,  nova  Punica;  fraudis  arte  cir-  Po^b.t.'^ 
cumventus ,  cum  exercitu  periit.  Quip- 
pe  nebula  lacus  ,  paluftribufque  virgul- 
tis  teftus  eques ,  terga  fubito  pugnan- 
tium  invafit.  Sex  m.  qua:  eruperant,  iide 
ab  Maherbale  data ,  perfidia  Hannibalis 
vin£ta  feruntur.  Cum  ad  nuncium  cladis 
Romse  ludtus  eflet  ,  dua:  matres  infpe- 
rato  receptis  filiis  gaudio  diem  fiium 
obierunt. 

Adverfus  hoftem  toties  vii^orem,  tam  rJv.l.zz, 
callidum,  non  virtute  tantum ,  fed  fuis  Polj/b.l.i, 
etiam  pugnare  coniiliis  oportebat.  Ita- 

que 


Bellum  VHmcHm  II.  AnmhaU 


135 


Anm 

e*dtm. 


A.  M. 

V.C.S37- 
TUrnt 

lib.z. 

cap.  6. 


Olymp, 
140, 


qiic  primn  rcvivi/centis  Roma:  fpcs  Fa- 
biiis  fuit ,  novam  de  Annibale  Tjiiioriam 
commenttn ,  nonpugnare,  undc  illino- 
men  novum  ,  &  Rcip.  falutarc  Ctm^a- 
tor ,  fcutumtjue  iiiipcrii.  Itaquepcr  Sa- 
mnium  ,  pcr  Fakrnos,  Gauranofque  (al- 
tus,llc  maceravit  Annibalem,ut  qui  fran  • 
gi  virtutc  non  poterat,mora  comminue- 
retur.  M.Minutius  magilkr  equitum, 
ferox  &  temerarius,  crimmando  didlato- 
rem  ,  tanquam  timidum  &:  fegnem,  elFe- 
cit ,  ut  populi  juiru  impcrium  ei  cum  Fa- 
bioxquaretur.  Divifo  exercitu ,  cumin 
iniquum  contixiflet  locum  ,  &;  magno 
in  ai(crimine  ejus  Icgiones  eilcnt  ,  fu- 
perveniente  cum  exercitu  Fabio  Maxi- 
mo  ,  priefentinimo  liberatur  periculo. 
Quo  bcneficio  viftus,  caftra  cum  eo  con- 
junxit  Si  p.urera  falutavit  Fabium,  idem- 
que  milites  facere  commilitonibus  juflit. 
Annibal  vailata  Campania  ,  inter  Calili- 
num  oppidum  Sc  Calliculam  montem  a 
Fabio  claufus,  farmentis  ad  eornuaboum 
alligatis  &  inccnfis,  prxfidium  Roma- 
norum ,  quod  Calliculam  infidebat ,  fu- 
gavit,  &iic  tranfgreffus  efl:  faltum.  I- 
deraque  Fabii  maximi  diftatoris  ,  cum 
circumpofita  ureret ,  agro  pepercit ,  ut 
illum  tanquam  proditorem  faceret  fu- 
fpeftum  patris.  * 

.^uartnm  &  pene  ultimum  vulnm  Ro- 
mAfuerunt  Cann&  ,  ignobilis  Apulia:  vi- 
cus,  fedmagnitudinecladis  nobilitatus. 
C^fa  eo  praJio  Romanorum  xlv  millia 
cum  jEmylio  Paulo  Cof  &  fenatoribus 
Lxxx,  confularibus  atque  prjetoriis  aut 
Jediliciis  xxx.  ibi  in  exercitus  infelicis  exi- 
tium  j  dux ,  terra ,  cjelum ,  dies  ,  tota 

Siqui- 
transfugis 
uinnibal,  qui  mox  tergapugnantium  ce- 
ciderunt,  infiiper  obfervato  loci  ingcnio, 
quod  &  fbl  ibi ,  ut  patentibus  in  campis 
acerrimus,  &plurimuspulvis,  &Eurus 
ab  oriente  femper  quali  ad  conftitutum  , 
ita  inftruxit  aciem ,  ut  Romanis  adverfus 
hxc  omnia  obverfis  ,  quafi  fecundum 
caslum  tenens  ,  vento  ,  pulvere ,  fole , 
pugnarct.  Itaque  duo  confulares  cxer- 


denique  rerum  natura  confenfit. 
dem  non  contentus  limulatis 


cituscxliad  hoflium  fatictatcm,  doncc 
Annibal  diccrct  militifuo,  parce  ferro. 
Ducum  effugit  altcr ,  alter  occiliis  cft. 
Paulum  puduit  ,  Varro  non  dcfpcravir. 
Documcntafucrunt  cladis  crucntus  ali- 
quamdiu  Aufidus :  pons  dc  cadavcribus 
jufTuducis,  faftus  in  torrcnte  Vcroilii: 
modii  duo  annulorum  Carthaginem  mif- 
li ,  dignitafquc  cqucftris  taxata  mcnfu- 
ra.  Dubiumdcindenon  erat,  quin  ulti- 
mum  illum  diem  habitura  fuerit  Roma , 
quintumque  intradiem  cpulari  Annibal 
in  Capitoliopotuerit ,  ii  (quod  Adherba- 
lem  Bomilcaris  dixifle  ferunt)  quemad" 
moiium  fciret  vincere  ,  /ic  'vifloria  uti 
fciffet.  Sedillum  fatum  urbis  imperatu- 
r£e ,  fuaque  mens  mala  in  diverfiim  ab- 
fl:ulerunt.  Quum  vidoria  poflet  uti,  frui 
eamaluit,  reliftaque  Roma  Campaniam 
Tarentumque  peragrare,ubi  mox  &  ipfe, 
&  exercitus  ejus  ardor  elanguit ,  adeo  uc 
verum  percrebuerit  diftum ,  delicatam 
Capuam  Annibali  Cannoifuiffe.  In terim 
refpirare  Romanus  ,  &  qualiab  inferis 
emergere.  Arma  non  erant  ,  detrafta 
funt  templis :  Deerat  juventus  ,  in  ficra- 
mentum  militi^  Jiberata  fervitia :  Ege- 
bat  a:rarium  ,  opes  fuas  libens  fenatus  in 
mediumprotuht.  Eques  fequutus  exem- 
plum,imitata:queequitem  tribus.Acceflit  Liviu^ 
Scipionis  fida  patria;  magnanimitas.Cum  ^'^.  i^- 
enim  a  nobilibus  adolefcentibus,  propter 
defperationem  ,  coniilium  de  rclinquen- 
da  Italia  iniretur,  ille  tribunus  militum , 
flrifto  fuper  capita  deliberantium  fer- 
ro  ,  juravit  pro  hofte  fe  habiturum 
eum  ,  qui  non  jurafret  ,  minime  a  fe 
reliiftumiriltaliam.  Varroni,  cujuste- 
meritate  accepta  clades  erat  ,  obviam 
itum  eft ,  &  gratix  aftx ,  quod  de  repu- 
blicanon  defperalTet.  Prseterea.  trepida- 
tionem  urbis  &  luftum  ,  res  in  Hifpania 
meliore  eventu  a  P.  &  Cn.  Scipionibus 
geftx,  diminuerunt.  Afdrubalem  illi  fe- 
cundis  prxliis  xxxr.  hominum  millibus  .  . 
fpoIiaruntjViginti  quinque  ocd^a.,  decem  11^'^^ 
milliacaptafunt.  Poft  nuncium  vidloria: 
Canneniis  Hanno  exPoenis,  vir  nobiliili- 
rai4s,fuadebat  fenatui  Carthaginieniium , 

ut 


SutrDpiiis 
lib.  3. 


Jurel. 
ViHor  in 
Marcelli). 

eodem. 


Ut  pacem  a  populo  Romano  peterent : 
nec  obtinuit  obftrepente  Barchina  fa- 
ftione.  Timendam  Ule  tunc  maximefor- 
tunam  cum  min^xime fplendet ,  judicabat. 
Anno  quarto,  poftquam  in  Italiam  y4«- 
niial  venit,  M.Clmdius  MarceUusvin- 
ci  eum  polle  docuit.   Congrefliis  enim 


cominus ,  pepulit  e  Campania  fua  ,  & 
aboblidione  urbis  NoU  excuflit.  Anni- 
bal  contra  multas  Romanorum  civita- 
tes  per  Apuliam ,  Calabriam  &  Brut- 
tios  occupando ,  daranum  libi  illatum 
penCivit. 
_  Tunc  ergo  Philippus  ,  R.ex  Macedo- 
Eutraj!.  niaj ,  legatos  ad  eum  miiit ,  promittens 
"^•3-  auxilia  contra  Romanos,  haclege,  ut 
illis  deletis ,  ipfe  quoque  contra  Gra;cos 
auxilia  acciperet.  Captis  iaitur  legatis 
Poljb.l.y.  Philippi ,  &  re  cognita ,  Roraaniin  Ma- 
cedoniam  M.  Valerium  Levinum  ire  juf- 
ferunt ;  in  Sardiniam  Titum  Manlium 
Torquatum  Proconfulem  ,  quod  etiam 
ea  foliicitata  ab  Hannibale  Romanos  de- 
feruilTet.  Ita  fingulari  Romanorum  in 
rebus  adverlis  fiducia ,  uno  tempore  qua- 
tuor  pugnabatur  locis ;  in  Italia ,  contra 
Hannibalem  :  In  Hiipania  contra  fra- 
trem  ejus  Afdrubalem  :  in  Macedonia 
contra  Philippura  :  in  Sardinia  contra 
Sardos,  &alterum  AfdrubalemCartha- 
Is  a  T.  Manlio  vivuseftca- 


Marc. 
MMhe-^l[y^f^' 
3760. 


Livius 
itb,  23. 


Livius 
lib,  34. 


ginienfem. 

ptus  ,  occifa  cum  eo  xiim.  capti  mille 
quingenti ,  &  a  Romanis  Sardinia  fuba- 
cla.  Paulopoftetiam  Philippus  ApoIIo- 
niam  oblidens ,  nofturna  Romanorum 
irruptione  ,  fugatur ,  &  in  Hiipania  a 
Scipionibus  Afdrubal  &  Mago  ,  Anniba- 
lis  fratres ,  quatuor  cxduntur  pr^liis  , 
Saguntus  relhtuitur ,  Turdetani ,  in  quo- 
rum  gratiam  perierat ,  fub  corona  ve- 
neunt.  Hinc  bellum  in  Siciliam  quoque 
migrat.  Defuntlo  enim  Hierone  rege , 
filius  ejus  Gelo ,  &  nepos  Hieronymus , 
ad  Carthaginienfes  defecerant  ,  quibus 
ftatim  morboautferroconfumtis,  Sici- 
lia  Marcello  a  Romanis  mandatur-  Is 
totam  infulam  in  una  fuperavit  urbe. 
Grandc  illud ,  &  ante  id  tempus  inviftum 
caput  SyracufA ,  quamvis  Archimedis  in- 


Bellum  Vptnicum  feemdum» 

genio  defenderentur ,   aliquando  tamen  A.  m. 
ceiTerunt.    Longe  illis  triplex  murus,  37 59- 
totidemque  arces ,   portus  ille  marmo-  ^^^'J^^' 
reus ,  &  fons  celebratus  Arethuf^s :  nifi  Ub.Q, 
quod  ha(5lenus  profuere ,  ut  pulchritudi- 
ni  vidla;  urbis  parceret  Marcellus.  Quan-  Polyb.l.St 
quam  enim  tertio  demum  anno  eam  ex- 
pugnaret,  vino  fomnoque  fepultam,  in-  •^»^'  i-^S- 
genti  cum    jaftura  milicum  opumque 
Romanorum ,  tantatamen  vidloris  mo-  Tlutarch. 
deftia  eluxit  &:  clementia ,  ut  &  capta  il 
la ,  parcere  cuperet  Archimedi 
matico ,  nili  illum  formis  forte  fuis  in 
pulvere  delcriptis  intentum  ,  miles  per 
mCcimmtransJixiJfet. 

InHifpaniaP.  ^  Cn.  Scipiones ,  tot 
tantarumque  rerum  feliciter  geftarum 
triftijjimum  exitum  tulerunt.  Deferti  e- 
nim  a  Celtiberis ,  quos  primos  Romana 
caftra  mercenarios  habuere ,  prope  cum 
totis  exercitibus  oecidione  occili  funt , 
anno  oftavo ,  quam  in  Hi  "paniam  ive- 
rant :  AmiiTaque  ejus  provincia;  poffeffio 
foret,  nili  L.  Martii  equitis  Romani 
virtute  &  induftria,  contraftis  exerci- 
tuum  reliquiis ,  bina  caftra  hoftium ,  ut 
poft  vidoriam  nihil  timentiura ,  expu- 
gnata  eflent.ad  xxxv  1 1  raillia  cjefa.Mar- 
tius  a  Roraanis  Dux  appellatus  eft. 

Non  eadera  fortuna  ,  quse  Martio  ,  Liv,  l.iji 
Centenio  Penulse  Centurioni  adverfus 
Annibalera  fuit.Cum  enim  petiiilet  a  Se- 
natu ,  ut  fibi  exercitus  daretur ,  pollici- 
tus  de  Annibale  vidtoriam ,  odo  milli- 
bus  acceptis  &  voluntario  militeduplica- 
tis ,  temerarii  adverfus  peritum  ducem 
aufus  experiraentum  trifte  dedit.  Tan- 
tam  enim  a  veterano  imperatore  accepit 
cladem  ,  ut  ex  tanta  multitudine  vix 
mille  evaferint  incolumes.  Centenius  ^ 
ne  vefans  temeritatis  probro  fupereilet , 
obje(!i^ans  fe  holfium  telis  cecidit.  Illi 
ftultitia  par  &  audacia  Cn.  Fulvius  Vrx- 
tor ,  paulo  poft  in  inlidias  ab  Annibale 
pertradus ,  ubi  rera  inclinatam,  actre- 
pidantes  fijos  vidit ,  equo  arrepto  cum 
ducentis  equitibus  efFugit.  Ex  duo  de  vi- 
ginti  raillibus  hominum  duo  millia , 
haud  amplius  fuperfuere.  Caftris  ipfis  ho- 

ftes 


Ltv.  liC.  ftcs  potiti  fulit.  Intcrim  Q^FLilviiis  Flac- 
^^"'j'^-^'^' cm  ,  App.  CiaudiLis  Coil.  CapiKimqua: 
antc    trieiiiiium  dcfcivcrat  ,    oblidionc 
circumvailaiit ,   urbcm  nobilem  .tc  po- 
tentem,  qus  iicut  defeftione  fua  traxe- 
rataliquot  populos ,  itarccepta  iuclina- 
tura  rurfus  animos  videbatur  adveteris 
imperii  refpedtum.  Ibi ,  quod  equitatu 
prxvalebant  obfefli  ^  inftitutum  eft  pri- 
mum  ,   ut  velites  eflent  ia  legionibus , 
(juilevitcr  armati ,  &  vchi  polt  equites  , 
&  figno  dato  defilire ,  pedeftremque  in- 
Liv.  I.z6.  ter  equites  ciere  puo;nam  poflent.  Igitur 
Polyb.l.^.  Annibal  obfidionem  foluturus ,  cum  cla- 
de  repellitur ,  Campani  eodem  tempore 
crumpentes  in  urbem  rediguntur :  An- 
nibal  urgendos  propriopericulo  Roma- 
ncs  ratus  ,  ad  tertium  ab  urbe  Roma 
lapidem  fuper  Anienem  fluvium  caftra 
ponit :  ipfe  cum  duobus  M.  equitum  uf- 
que  ad  portam  Capenam  ,  ut  urbis  fitum 
exploraret,  obequitat :  Sedabalterodu- 
cum  Fulvio ,  quem  Romani ,  non  omif- 
fa  Capua ,  ad  patriam  tutandam  revoca- 
verant,  immilTo  equitatu  furamotuseft. 
Inftrudis  deinde  exercitibtis ,  inejuspu- 
gns  cafum  ,  in  qua  urbs  Roma  viftorix 
pr^mium  efTet ,  imber  ingens,  grandine 
miftus ,  ita  utramque  turbavit  aciem ,  ut 
vix  armis  retentis  in  caftra  fe  receperint , 
majore  numinis  quam  hoftium  metu.  Et 
pofterodie  eodem  loco  acies  inftru£tas 
eadem  tempeftas  diremit  :  uBi  recepif- 
fent  ie  in  caftra ,  mira  ferenitas  cum  tran- 
quillitate  oriebatur.  Parvares  diftumi- 
nuit  fpes  Annibalis,  fed  ad  magnanimita- 
tempopuli  Romani  probandam  fatis  ef- 
ficax :  quodillis ,  quibus  obfidebatur  dic- 
bus ,  ager  quem  bello  captum  caftris  in- 
federat,  venalis  Roms  fuit,hafta:quefub- 
jefbus  invenit  emptorem  ,  nihil  ob  id  di- 
minuto  pretio.  Major  res,  quod  cum  ipfe 
armatus  ad  moenia  federet ,   milites  iLib 
vexillis  in  fupplementum  Hifpania;  pro- 
fedtos  audivit.  Tribus  enim  &  vicrinti  le- 
gionibus  eo  tempore  Romana  resgere- 
batur.  Itaque  ceffit  fatis,  &  in  ultimum  fe 
recepit  Itali^  finum.  Capm  deploratam 
fpeinfui  retinendi  inteUigens  apiid  Poe- 


'SellnmPHnicttmfecHndftm.  Anmhal.  ^i^j 

nos  cflc ,  cxitium  indics  exfpc£tabat  An- 


€/ipta 
A.M. 


tequam  dcdere,tur,  Vibimn  Virium  fc- 
ptemiSi  viginti  fenatores  domumfecuti 
funt :  epulatique  cum  eo ,  &  quantum  fa- 
ccrepotuerant,  alienatis  mentibus  vino 
abimmincntis  fcnfu  mali,  vencnum  o- 
mnes  fumpferunt.  Defupplicio  reliqLio- 
rum  haudquaquam  inter  Fulvium  Clau- 
diumque  convcniebat.  Facilis  impetran- 
da:  venix  Claudius  ,  Fulvii  durior  fenten- 
tia  erat.  Cum  deligati  ad  palos  eHent ,  ut 
fecuri  ferirentur ,  literas  a  fenatu  mifTas 
quibus  jubebatur  parcere ,  antcquam  le- 
geret ,  in  finu  pofuit ,  &  lege  agi  juffit ,  & 
fupplicium  peregit.MuItitudo  alia  civium 
Campanorum  venundata ,  ager  omnis  8c 
tedia  publica  populi  R.  fadta ,  prsefedtus 
ad  jura  reddenda  aratoribus  ab  Roma 
quotannis  miflus. 

Capta  Capua,  non  minor  Romanis  Hi- 
fpaniA,  quam  halixcura  erat.Cum  in  co- 
mitiis  apud  populum  qLixreretur ,   cui 
mandaretur  tanti  moles  UTiperii :  nullo  id  ' 
yolentefufcipere,  P.  to/i/^,  P.filius,qui  Polyli. 
in  Hifpania  ceciderat ,  profefTus  fe  itu-  ^'^-  lo. 
rum,  fufFragio  omniuva.  mijjmefi.  Hic 
bellatricem  illam  Hifpaniam  totam  ,  a 
Pyrenseis  montibus  in  Herculis  ufque 
columnas  &  Oceanum,Romanis  acquifi- 
vit,ncfciascitius,  anfacilius.  Quamve- 
lociter  ,  quatuor  anni  fatentur  :  quam  fa.- 
cile,  vel  una  civitas  probat.  Eadem  quip-» 
pe,  quo  obfefla  eft,  die  capta^eft,  omenque 
Africanse  vittorise  fijit ,  quod  tam  facile 
vicia  eft  ,  Hifpma  Carthago.  Certum  eft  37^2 
profecifle  eum   maxime  juftitia  &  mo- 
rum  fandtitate ,  quippe  qui  captivos  pue- 
ros  puellafque  pr^ecipuse  pulchritudinis  , 
incolumi  reftituerit  pudicitia ,  eaque  e- 
tiam  integritate  Mafaniflam ,  eximium 
Carthaginienfium  propugnatorem ,  Ro- 
manis  amicum  fecerit. 

Similiter  interim  Val.  Lsevinus  ^ro- 
los  adjunxit  Romanis,  eifque  captalo- 
ca,Zazynthum,  Naxum,  &  alia  tradit ,  ut 
promptiores  adverfiis  Philippum  com- 
munem  hoftem  efEciat  ,  cum  fubindc 
Annibal  fpoliatis  ,  quas  tenere  non  po- 
terat,  urbibus  plurimorum  alienat  a^ 
S  nimosj 


J-lVtHi 

lib.  a5. 


A.  M. 


X»e./.i7< 


A.  M. 
37^3- 


A.  M. 

37^4" 

plucarch. 

Philsp. 

Pilyb.Li 


^Aufa.  in 
ArcaditU. 
Liv.l.tj. 
TUriu  l.i 
s*j>.  6, 


1 58  P.  Scipio  Africanus^.  Annihdl. 

nimos,  &  Romanos  refpiciendicanfam 
gr^bet.   Ita  squante  fortuna  ,  fufpen- 
13.  omnia  apud  Romanos  &  Carthagi- 
nienfes  erant ,  integra  fpe ,  inregro  aie- 
tu  ,  velut  eo  tempore  denuo  inciperent 
bellum.   Romanorum  11  Colonixfef- 
Cx  bello ,  militem  neo-abant,  1 8  periifte- 
bant  in  officio.  Nam  mox  nova  Anni- 
bali  de  Romanis  viftoriacontigit.  Cx- 
fus  prxtor  Fulvius  cum  exercitu  ad  Her- 
doniam,  CI.  Marcellus  Cof  cladem  re- 
gefturus  vidlori  ,  xquo  marte  pugnat , 
&  fubinde  cedentem  premit ,  donec  ef- 
fiigeret.  'FabiM  Max.  Tarentinos  inde-  ' 
dittonem  accipit.  Marcellus  iterum  con- 
fligit  cum  Annibale ,  priori  pugna  Anni- 
bal,  Marcellusin  fequentivincit.  Tan- 
dera  Marcellus  &  Cnfpinus  ColTlfpecu- 
landi  caufa  egrefli  e  caftris  ,  iniidiis  ab 
Annibale  circumveniuntur ,  Marcell-M  ab 
hofie  occifm  ,  laudatur  ,  Crifpinu/S  fugit , 
&  paulo  poll:  ex  vulneribus  moritur.  In 
GrcEcia  limul  Romani  cum.-EtoIis  &  At- 
talo  Aiis  rege  focietatem  pacti ,  Achasos 
bello  vexant  ,  ied  adventu  Philippi  re- 
pelluntur.  Mifcetur  etiam  partibus  Ma- 
chanides  ,  Lacedajmoniorum  tyrannus, 
qaera  Philopocmen  Arcas   ad  Manti- 
njjam  cum  quatuor  militum  millibus  op- 
preilit.    Rom^  lufbum  a  Cenforibus 
'  conditura  eft  :  Cenfa  funt  civium  capi- 
ta  centum  triginta  feptem  millia  ,  cen- 
tum  &  06I0 :  ex  quo  mimero  apparuit, 
quantum  hominum  tot  prseliorum  ad- 
verfa  fortuna  populo  Romano  abftulif- 
fet.  Nihil  aftum  erat  tanta  virtute ,  tot 
hominum  fanguine  ,  fiquidem  Afdru- 
bal ,  frater  Annibalis ,  cura  exercitu  no- 
vo  ,  nova  belli  mole  veniebat.   Aftum 
erat  proculdubio  dc  Roraanis  ,  li  vir 
ille  fe  cum  firatre  junxiflet.    Sed  hunc 
caftra  metantem  Claudius  Nero  cum  Li- 
vio  Salinatore  debellat.  Nero  in  ultimos 
ItalisB  angulos  fummoverat  Annibalem. 
Livius  in  diverfiiliraara  partem  ,  &  in 
iplas  naicentis  Italix  fauces  fiena  con- 


collatis  compreflerint  fignis  ,  ncque  id 
fieri  Annibal  ienferit ,  ditficile  didu  eft. 
Certe  Annibal ,  re  cognita ,  quum  proje- 
dum  fratris  caput  ad  fua  caftra  vidilTet ;  polyh. 
Agnolco,  inquit,  infelicitatem  Carthagi-  Adi. 
nis.  Lvi  hommum  millia  apud  Senam  cx- 


coniiho ,  qua  celeritate  confules  catl:ra 
conjiuixerint ,  inopinantemque  hoftem 


fa  prodit  Livius ,  muItopaucioresPoIy- 
bius.    Hoc  privato  publicoque  vulnere  HoTM.l.i^. 
ittus  indomitus  ille  Annibalis  animus,  Carm. 
confeilionem  aliquam  mutatse  fortuna:  '^*^'*  4- 
edidit. 

Scipio  exclutis   Hitpania;  pofleifione  Liv.l.^t. 
hoftibus,in  Africamad  Syphacem  rcgem 
Mafieiilorum  duobus  navigiis  tranfve- 
Olvls  ,  foedus  junxit.   Afdrubal  Gifgonis 
ibi  cum  eo  in  eodem  lefto  accubuit.  Re- 
verfus  cum  Aftapam  urbem  oppugn^ret, 
oppidani  liberos  &  conjuges  rogo  exftru- 
£lo  occiderunt :  fe  iniliper  pr:£cipitave- 
runt.    Ipfe  Scipio  cum  gravi  implicicus  Tolyb. 
efTet  morbo  ,  feditionern  m  parte  exerci-  lib.  1 1. 
tus  motam  confirmatus  ditcuifit :  rebel- 
lanteique  Hifpania;  populos  coegit  in  de- 
ditionem  venire.  Inde  airumpto  in  fcedus 
MafiniiTarege  ,  Pvomam  reverfus ,  con- 
fulquc  creatus  eft.  Afficam  provinciam 
petenti ,  contradicente  Q^Fabio  Maxi- 
mo  ,  Sicilia  data  eft :  permiflumque  ut  iii 
Africam  trajiceret ,  fi  ex  republ.  ciTe  ccn- 
feret.  Eadem  sftate  Mogo  Amilcaris  fi- 
lius ,  exminorcBaleariumir^fuIa,  quam 
occupaverat ,  juventute  lefta  in  claflem 
impofita,  in  Italiamxiimilliapeditum,  . 
duo  ferme  cquitum  trajecit  :  Genuam- 
que  nullis  pra;fidiis  maritiman'!  oram  tu- 
tantibus ,  repentino  adventu  intercepit. 
Inde  focietate  cum  Ingaunis  Liguribus  Liv,l.is^ 
compotita  ,  montanos  inftituit  oppu- 
gnare.    Interim  ex  Sicifia  C.  LaeUus, 
a  Scipione  in  Africam  milTus  ,  ingcn- 
tem  reportavit  prxdam  :  &  mandata  Ma-  Apbianut 
iiniiTa;  Scipioni  expolliit ,  conquerentis,  de  bellk 
quod  non  cxercitum  in  Africam  ex  con-  Punieh. 
di£lo  traiecitlet.   Multum  enim  inter- 
elle  Pccnis ,  alienbs  populari  fines ,  aa 
fuos  uri  exicindique  videant :  feque  ad  res 


verterat.  Tanto  interjacente  folo  ,  quo -.  Posnorum  prodendas  paratum.    In  Hi 


fpania  Indibilis  &  Mandonius  ,  unicum 
tantum  Rornanis  fuperefle  ducem  rati, 

fe4i- 


Scipio.  'Sellpim  VfimcHmfecuncluTn. 


25. 


rcditioncm  cxcitaverant :  fcd  a  Prxiidi- 
bus  Hiip.inixmagna  viiiti  clade,  Indibi- 
lis  in  acie  occifus ,  Mandonius  cxpofccn- 
tibus  Romanis  i  fuis  eil  deditus.  Ita  bcl- 
lum  linitum. 

Magoni ,  qui  in  Galliam  ierat  &  Ligu- 
riam  ,  ex  Africa  &c  militum  ampla  manus 
miila ,  &  pccunirE,  cjuibus  auxilia  condu- 
ceret :  Pra:ceptumque  ut  (e  Annibalifra- 
tri  jungeret :  Scipio  a  Syraculis  in  Bruc- 
tios  trajecit  :  &  Locros  pulib  Punico 
pra;lidio  ,  fugatoque  Annibale  rccepit. 
Locris  cum  male  prxellet  Pleminius 
Proqua:ftor,  liberofque  &  conjuges  ci- 
vium  ad  iT^uprum  raperet ,  in  catenis  Ro- 
mam  duftus ,  in.carcere  periit.  Per  hsec 
Epirota:  ta;dio  diutini  belli ,  tentata  prius 
Romanorum  voluntate ,  legatos  de  pace 
communi  ad  Philippum  mifere.  P.  Sem- 
pronius  abfens  Rom;£  Cof.  creatus , 
conditiones  pacis  dixit ,  ut  Parihini ,  & 
Dimallum ,  &  Bargulum ,  &  Eugenium 
Romanorum  eflent  ,  Atintanes  Mace- 
doni  accederent.  In  eas  conditiones  cum 
pax  conveniilet  ,  ab  rege  fcederi  ad- 
Icripti  Pruiias  Bithynia:  rex  ,  Acha:i , 
Boeoti ,  Thellali ,  Acarnancs  ,  Epirota; : 
ab  Romanis  Ilienfes,  Attalus  Rex,  Pleu- 
ratus  Illyrius ,  Nabis  Lacedxmoniorum 
Tyrannus ,  Ela^i,  Meflenii,  Athenienfes. 
^tolis  paulo  ante  cura  Philippo  con- 
venerat. 

Hinc  Romani  per  libros  Sibyllinos 
&  oraculum  Delphicum  in  fuperftitio- 
nem  verfi,  matrem  Deum  Pelinunte  Ro- 
mam  transferunt.  Tradita  eft  per  ^//^- 
lum  regem  Alise.  Lapis  erat ,  quem  ma- 
trem  Idsam  inoola:  dicebant.  Bellum 
numen  dixeris ,  peritolque  religionis  po- 
pulos ,  qui  a  Satana  decepti,  in  laxo  fpem 
Foljh.l.S,  yiftorise  collocaverint.  Sed  Romanos 
m  fuperftitiones  ufque  ad  ftuporem  alia- 
rum  gentium  pronos  ,  etiam  Polybius 
nocavit.  Excepit  faxeam-deam  P.Scipio 
Nalica,  Cn.  Filius,  ejus  qui  in  Hiipania 
perierat,  vir  optimusafenarujudicatus, 
adolelcens  nondum  qHceftonus.  Recrea- 
ti  a  metu  Romani ,  toleratam  utcunque 
dubiis  rebus  vacationem  coloniarum  , 


IS5 

nori  ultrapatidccreverunt:.  Ardca,  Kc- 
petc,  Sucrium,  Galcs ,  Alba,  Carfcoli, 
Sora ,  Saella  ,  Scria ,  Circei,  Narnia,  In- 
teramna  ,  (  hx  namque  colonia;  in  e;i 
caufa  crant)  duplicatum  cjus  fummx  nu- 
mcrum  militum  dare  jufli  ,  qua  pluri- 
mum-  antca  dedilTent.  M.  Val.  Levinus 
collatas  inopi  ajrario  pecunias ,  privatis 
reddi  tribuspcnlionibus  obtinuit,ne  fides 
Reipubl.  laboraret. 

In  hxc  tempora  mors  incidit  Ptolemai, 
quem  Strabo  quartum  iSc  Agathoclia; 
PtoIema:um  nominat ,  additque  omnes 
iucccflores  Alexandri  male  gelTifle  im- 
perium  ,  imprimis  tamen  illum,  fepti- 
mumque  deinde  Ptolemieum  &  ulti- 
mum.  Deceffit,  uc  habent  Clemens  & 
Ptolemasus  Aldxandrini ,  anno  regnide- 
cimo  feptimo. 

Ingens  adverfus  eum  Dei  gloriaelu- 
xit.  Vidlo  enim  Antiocho  ,  poftquam 
facra  feciflec  Hierofolymse  ,  fanftiffi- 
mum  cempH  adytum ,  obnicencibus  fru- 
ftra  Juda:is ,  ingrcfliis  ,  horrore  confe- 
ftim  incremuic ,  uc  pro  exanimi  exporta- 
retur  a.  fatellicibus.  Redditus  iibi ,  fueta 
focordia  contcmfit  periculum  ,  Judseif^ 
que  infenfus ,  quotquot  in  iEgypto  nan- 
cifci  potuit ,  contrahi  in  unum  ,  &  d  ele- 
phantis  objici  proterendos  jubet.  Illi 
hippodromo  incltjfi,  catenifque  onerati, 
miferabili  patrium  Deum  implorabant 
ululacu,  ut  numen  fuum  a  vanilfimi  re- 
gis  vindicaret  ludibrio.  Nec  incaflum 
cecidere  tot  miferorum  preces.  Voca- 
tus  enim  ad  trifte  fpeftaculum  tyran- 
nus  ,  mota  mente ,  nihil  fe  in  Judasos 
imperafle  ,  extemplo  dimittendos  ait. 
Inde  commeflabundus  ad  priftinam  re- 
volvitur  infaniam  ,  efferari  elephantos, 
conquiri  Judsos,iterum  objedlari  belluis 
prxcipit.  Fit  quod  imperaret  :  accerfi- 
tur  ad  fpedandas  innocentiflimorum 
hominum  neces.  Juda:i  rurfus  fupinas  , 
ut  potcrant ,  palmas  in  ca:Ium  tcnden- 
tes  ,  Dei  fui  invocantpra:fidinnr.  Etec- 
ce  advenientis  cum  rege  fateUitii  ftre- 
pitu  ,  tanquam  in  furorem  a£ti  Ele- 
phantes ,  perfradis  repagulis  in  milites 
S  a  &  tur- 


StrAht. 
lib.  18. 


Clement 

Strom.  I. 

Ptol.  C<t- 

rtone. 

Macchab, 

lib.  3. 

Eufeh. 

Chron. 

Jofeiih. 

lib.  a. 

ctintrA 


17% 


Jnfeph. 
lib.  la. 


Diogen 
Laert. 
lib.  7. 
Diod. 
Sicul. 
lib,  i6. 
Geliius 
lib.  17. 
c.ull. 


Qlymjj. 

Epoch£ 

Im]?er. 

Grac. 

107. 

Juflin. 

Pelyb. 
lib.  ij. 
A.  M. 
176%. 


jofiph. 
/.  12.  £.3. 


Liviui 
lib,  t<). 


140         SecHlumFILScribarHm 

&  turbam  circumftantem  irruunt  ,  ob- 
vium  quemqueproculcant.  Jud^eorum 
ne  unum  attingere  audent.  Eo  miraculo 
attonitus  Philopator  ,  Juda^os  ,  quos 
raori  jullerat ,  pra^bitis  largiflime  fum- 
ptibus  ad  fua  dimittit,  ac  vice  eorum,  qui 
religionem  deferuerant  ,  pledendos  ex 
lege  conftantioribus  tradit ,  Jofephus  hi- 
ftoriam  Phyfconi  tribuit.  Prseerat  tunc 
facris  JerofolymcX  OniA  filius  Simon,cui 
defunao  poftea  fucceffit  Onias ,  avi  no- 
mengerens.FiliiJofephi  Ducis  tributis 
Palsftins  pra^fidebant ,  cum  fratre  Hyr- 
cano,  trans  Jordanem  habitante  diflidia 
alentes :  qui  fretus  favore  aul^e  ^gyptis 
regionem  ,  quam  occuparat ,  fervavit , 
ufque  ad  Antiochum  Epiphanem ,  quem 
veritus  voluntaria  interiit  rnorte.  Phi- 
lofophorum  hujus  temporis  fcribacifli- 
mus  fuit  Chryfippm ,  dialefticis  deditus 
argutiis ,  fuique  ipfius  sftimator  indul- 
gentiflimus.  Res  Gra:cas  MenedotHs  Co- 
rinthius,  HannibalisfaftaS'o/?,$i^«,  Ro- 
mmsL^Emm  Poeta  literis  mandarunt. 

PTOLEM^US  QUINTUS 
Epiphanes.  Antiochus 
Magnus.  Philippus  De- 
METRn.  Attalus  8c  Eu- 

M  E  N  E  S. 

TV/f  Ortuo  igitur  Ptolemseo  Philopa- 
^'^■'•tore rege  ^Egypti ,  reliftus  in  fpem 
regni  filius  FtolemAm  ,  Eptphmes  ,  id 
eft  ,  illuftris  didus  eft  a  Grxcis  ,  fed 
parvulus  setate  pra^da  etiam  domefticis 
&  tutoribus  fuit.  Antiochus  rex  Syri^ 
&  Philippus  Macedo  regnum  occupare 
pueri  ftatuebant.  Invaditur  Phcenicia  , 
cseterjeque  Syrix  quidem  ,  fed  juris  ^gy- 
pti  civitates.  Senatus  Alexandrinus  lega- 
tosRomammittit,  petentes  denuntiari 
Antiocho,  abftineret  regno  pupilli ,  po- 
ftremis  patris  precibus  ndei  inx  traditi ; 
fed  fruftra.  Antiochus  &  Judazam  ditioni 
fujeadjecit. 

Interea  cum  Garthaginienfibus  debel- 
latum  a  Romanis ,  virtute  pr^ecipua  P. 
Scipionis ,  qui  primus  ii  devi<^a  gente  co- 
gnomen  Africani  tulit. 


C^  Vhilofophorpm,  Ptol.  F", 

Cum  enim  ob  Pleminii  proprstoris  a. 
fe  conftituti  facinora  ,  fama  laboraret 
luxurise  Scipio  ,  miffifque  exploratum  le- 
gatis  abunde  fe  purgafTet ,  in  Africam 
tandem  Senatus  permiflii  trajecit  exerci- 
tum.  Ibi  fe  ei  Mafanifla  ,  quem  Sy- 
phax  Numidarum  rex  regno  ejecerat  , 
cumducentisequitibus  junxit ,  8c  primo 
Itatim  bello ,  Hannonem  Amilcaris  fi- 
lium  cum  ampla  manuintererait.  Atta- 
men  adventu  Hafdrubalis  &  Syphacis  , 
qui  prope  cum  centum  millibus  vene- 
rant  ,  ab  obfidione  Uticse  depulfiis  Sci- 
pio  ,  hiberna  communivit.  Romas  inter- 
eamirum  inter  cenfores  certamen  fuit. 
Nam  &  Claudius  Livio  CoIIega^  equum 
ademit  ,  quod  a  populo  Romano  da- 
mnatus  aftulquein  exiliumfuerat :  &  Li- 
vius  Claudio  ,  quod  falfum  in  fe  tefti- 
monium  dixiflet ,  &  quod  minime  bona 
fide  fecum  in  gratiam  rediflet.  Idem  o- 
mnes  tribus ,  extra  unam  ,  srarias  reli- 
quit  :  qui  &  innocentem  fe damnaflent , 
&  poftea  confulem  cenfbremque  feciflent 
egregiuslevitatis  vulgi  Ariftarchus. 
'  Poftmodum  in  Africa  Scipio  Cartha- 
ginienfes  ,  &  eundem  Syphacem  Nu-  _ 
midarum  regem  ,  focerumque  ejus  Af-  lib.  50. 
drubalem  pluribus  prsliis  vicit-,  adjuvan-  Tol^. 
te  MafanifTa  :  binaque  hoftium  caftra  '^^-  f4- 
improvifa  opprefTione  expugnavit  ,  in  ^^^'i^'f^^^ 
quibus  xtmilliahominumferroignique  pi^nicii. 
confumpta  funt.  Syphacem  per  C.  L;e- 
lium  cepit :  Mafaniflam  in  regnum  refti- 
tuit.  Mafanifla  ,  cum  Cirtha  Syphacis 
urbs  regia  caperetur ,  uxorem  ejus^for- 
ma  5r32tate  florentem  (  ut  erat  gens  Nu- 
midarum  in  Venercm  praeceps )  ftatim 
adamavit ,  faftifque  properanter  nuptiis, 
ne  captam  Romanis  tradere  cogeretur , 
uxorem  habuit:Nam  antequam  Syphaci 
juiigeretur,  ipfeeam  fibi  defponfaverat. 
Caltigatus  ob  id  a  Scipione ,  muliebres 
verito  blanditias  ,  per  quas  Sophonisba 
Syphacem  a  Romanorum  amicitia  a- 
lienaverat ,  teraeritatem  alia  temeritate 
luit.  Accitoenimfamulo,  pofl:  crebros 
gemitus  ,  per  eum  venenum  tranfinittit 
reginaSjjubens  ut  memor  patris  Afdruba- 

lis* 


A.  M. 
3759. 
Liviui 


Florus 

I.2.C.6. 

Polyb. 
lib.is. 


lis,  &  duorum  rcgum ,  quibusnuptaef- 
fcc ,  libi  ipfi  confulat.  Ilb,  accipio  inquit, 
nuptiale  mtmM  .,fi  nihilmajm  vir  uxori 
br&fiare  potuit ,  acceptimiquc  poculum 
impavidc  luurit.  Jam  pcrmunito  Tunc- 
to ,  ipfas  fcre  Carthaginis  portas  quatic- 
bat  Scipio ,  cum  conlternatitot  viftoriis 
Pa:ni  limulatointerim  pacisftudio  ,  in- 
hxrcntem  atnue  incubantemltalix  An- 
mbalem  dctrahunt.  Frendens  gemenfcjue 
ille  Italiam  reliquit  ,  execratus  etiam 
fuum  caput ,  quod  cruentum  ab  Cannen- 
fi  viftoria  militem  non  ftatim  Romam 
duxiflet.  Decimo  fexto  anno  ,  quamve- 
nerat  in  Italiam,  in  Africam  traiecit,mif- 
fifque  cxploratoribus  ,  cum  excepti  a 
cuftodibus  Romanis,circumdu£tiqueper 
caltra  ultro  reduccrcntur ,  minime  l3::tus 
Scipionisfiducia  ,  pacem  per  colloquium 
tentandani  cenfuit.  Steterunt  aliquam- 
diu  ducum  maximijilleltalise  ,hic  Hifpa- 
nia:  viftor-,  mutua  admiratione  defixi. 
Annibal  incerta  cafuum  rcputare  Scipio- 
nem  ,  pacem  quam  bellum  malle  ,  ma- 
ximA  cuique  fortun&  minime  credendum 
Tnonet.  Meliorem  tutioremqne  certam pa- 
cem,  quam  fperatam,  ait,  vi^oriam :  nufi- 
quam  minm,  quam  in  bello  eventm  refipon- 
dere.  Denique  Siciliam ,  Sardiniam,  Hif- 
paniam  Romanis  permittit.  Reponit 
Scipio,fcire  fe  mille  cafibus  fubjetta,qu2e- 
cunquc  agunt  mortales.  Sed  fraudulen- 
tum  Pcenis  ingenium  elTc  ,  nuperfimu- 
lata  pace  violatas  naves  &Iegatos:  ha- 
bendam  fortunam ,  quam  JDem  dederit. 
Ubi  de  pace  non  convenit ,  figna  cecine- 
re.  Conftat  utriufque  confeflione,  nec 
melius  inftrui  aciem ,  nec  acrius  certari 
potuifle.  Ad  extremum  cejfiit  Annibal, 
auxiliaribus  facile  fuiis ,  Afris  folis  impe- 
tum  non  fuftinentibus  Romanorum. 
Carthaginienfium  fociorumque  csfa  eo 
die  fupra  xx  milha  ,  par  ferme  nume- 
rus  captus  eft.,  cum  lignis  militaribus 
cxxxiii ,  Elephantis  xi :  viitorcs  ad  de- 
cem  millia  cecidere.  Annibal  cum  paucis 
equitibus  inter  tumultum  elapfus  ,  Adru- 
Liv.L-^o.  metum  perfugit  :  accitufque  inde  Car- 
Poij/b.  thawinem ,  fexto  ac  triKfimo  poft  anno, 
lii>.iS.  "  o  f  » 


Epipharies.  BellHm  Vunic.  II. cumThtlipp» 


u. 


141 

quam  puer  inde  profe6tus  erat ,  haud 
fpem  falutis  alibi  ,  quam  in  pace  impe- 
tranda  fitam  fafTus  cft.  Pcr  eofdcm  dics 
Mago  Cjus  fratcr ,  prxlio  in  agro  Infu- 
brium  cum  Romanis  cominiffo  vulncra- 
tus,  dumin  Africam  pcr  lcgatos  revo- 
catusrcvertitur ,  ex  vulnercc?*^»/.  Mox 
etiam  Vermina  Syphacis  filius,  auxilio  ve- 
nicns  Carthagini ,  a  parte  exercitus  Ro- 
mani  fufiis  fugatufque  eft ,  xv  milliaho- 
minum  casfa.  Carthaginienfitbus  ergo  de-  ^ 
mifTe  petentibus  paxdata:  utliberifuis  377^- 
legibus  viverent,  qux  loca  antc  bellum 
in  Africa  tenuillent ,  tenerent :  Pcrfu- 
gas  captivofque  omnes  ,  &  navcs  roftra- 
tas  prxter  decem  triremes  traderent ,  e- 
lephantofque  quos  haberent  domitos , 
nec  domarcnt  alios.  Bellumneve  in  A- 
frica,  neveextra  Africam  ,  injuflu  po- 
puIiRomanigcrerent.  Decem  millia  ta- 
lentum  j,rgenti,  defcripta  penfionibus 
sequis ,  in  annos  l  folverent.  Juratum 
in  conditiones  autore  Annibale ,  qui  dif- 
fuadentem  cas  Gifgonem  fuggefto  de- 
trahere  aufus ,  incivilitatem  militari  in- 
genioignofcipoftulabat.  Annis  ante  xl 
pax  cum  Carthaginienfibus  poftremo 
fa£ta  erat.  Q^Ludtatio  ,  A.  Manlio  CofT 
bellum  initum  annis  poft  tribus  &  xx , 
P.  Cornelio  ,  T.  Sempronio  CofT.  fini- 
tum  eft  decimo  o£tavo  anno  ,  Cn.  Cor- 
nelio  ,  P.  ^lio  Pasto  CofT  Reverfus  ^mio 
in  urbcm  Scipio  ampliflimum  nobiliffi-  eodem. 
mnmo^t  egit  Triumphum :  quem  Q/Te- 
rentius  CuUeo  fenator  ,  ob  redditara  fibi 
libertatem  ,  pileatus  fecutus  eft. 

Paucis  menfibus  poft  pacem  Cartha-  Li-vius 


gini  datam,  55-2  anno  V-  C.  quatuor 
&  fexaginta  annis  poft  primum  bellum 
Punicum  inchoatum ,  novum  inter  Phi- 
lippum  MacedoniA  regem  ^  Romanos 
dijjtdium  exarfit ,  periculo  haudquaquam 
comparandum  Punicis  bellis ,  claritate 
Macedonum  prope  nobilius.  Coeptum 
illud  decem  ferme  ante  annis  ,  triennio 
prius  depofitum  erat ,  cum  ^EtoIi  &  belli 
&  pacis  fuifTent  caufs.  Vacuos  deinde 
pace  Punica  jam  Romanos  ,  &  ob  auxi- 
lia  nuper  in  Africam  mifla  ab  eo ,  infen- 
S  3  fos 


lib. 


3'- 


A.  M. 

377^ 


Zii/./.jl. 
'Foljb. 
lib- 16. 


Livitts 
lib.  ^u 
Polyb. 
lib.  16. 


fos  Philippo  ;  preces  Athenieiifium , 
quos  agro  pervaftato  in  uibem  compu- 
lerat ,  excita^erunt  ad  renoyandum  bel- 
Jum. 

Philippo  animos  faciebat ,  prxter  fe- 
rociaminlitam  fosdus  idium  cum  Antio- 
cho,  divifxque  jam  cum  eo  ^gypti  opes, 
antequam  caperentur.  Incitatus  ergo  cu- 
piditate  Alias  civitatum  ,    ab  Attalo  & 
Rhodiisnavalipr:elioad  Chium  fupera- 
tur ,  nifi  quod  dubiam  viftoriam  fecifle 
vifus  Attalus ,  cumnave  pra^toria  e  pu- 
gnafe  proripiens.  Philippus  ne  Roma- 
no  quidem  ,  quod  imminebat,  bello,  nec 
Aliatico  territus ,  inftinftu  Acarnanum  , 
Athenienfes  circumfedit.  Athenienfes  c- 
riim  duos  Acarnanum  juvenes ,  per  er- 
roremtempIumCereris,  ipiis  Initiorum 
diebus  ingreflos,  tanquam  ob  infandum 
fcelus  interfecerant.    Pcr  idem  tempus 
Abydenos  quoque  ,    quod  nec  legatos 
ejus  in  urbem  admittere  yoluiflent ,  diu- 
turna  oppugnatione  ad  defperationem 
adegit.    Cum  enim  nihil  pacati  nifi  o- 
mniapermittentibus  refponderet ,  ad  Sa- 
guntinam  illi  rabiem  vcrli  ,  repente  o- 
rnnes  ad  csdem  conjugum  liberorumque 
difcurf unt ,  feque  ipfos  per  omnes  vias 
la2ti,aut  Philippi  copiis  trucidandos  obji- 
ciunt,  aut  fuis  manibus  necant.  Itave- 
lut  Sagunti  excidium  Annibali ,  lic  Aby- 
denorum  procurata  clades  Philippo  ani- 
mos   ad   Romanum   bellum  efferavit. 
Dum  autem  Sulpitius  Galba  Cof  exerci- 
tum  in  Macedoniam  ducit,  Amilcar  Poe- 
nus  per  Infubres  Gallos  bellum  molitur, 
Placentiam  diripit ,  Cremonam  oblidet. 
Is  a  L.  Furio  Prastore  viftus  c^Ilifque 
cft ,  &  millia  hominum  cum  eo  xxxv. 
Sulpitius ,  lecrato  C.  Claudio  ,   Chalci- 
dem  ex  improvifo  ccpit  &  cremavit : 
quaclade  exacerbatus  Fhilippus  ,  quic- 
quid    fandi    amoenive    circa    Athenas 
crat  ,   incendit :  irutaque  non    teda 
folum,  fed  etiam  fepulchra:  ncc  divi- 
nihumanive  juris  quicquam  prx  impo- 
tentiiraeft  fervatum.   Athena:  interim 
ilrenue  ab  Attalo  Rege  &  Rhodiis  ,  Ro- 
manis  auxiIiantibus,deFenfa;.Aliiis  Sulpi- 


Phtlippus  IL  Macedo,  Antioclm  M, 


tii  dux  Apuftius  Antipatriam  exurit : 
qui  metus  Codrionem ,  latis  validum  Sc 
munitum  oppidum  ,  fine  certamine  ut 
dederetur  Romanis  ,  eifecit.  Defpe- 
rata  Athenarum  expugnatione  ,  co- 
gnitoque  ex  transfugis  ,  quos  levitas  in- 
geniorum  in  omnibus  bcllisprsbet,  ubi 
conful  eflet ,  Philippus  ad  Odolophum 
caftra  ponit.  Ibi  frumentatoribus  Ro- 
manorum  interceptis  ,  dum  imponere 
fortuns  nefcit ,  longius  evagatus,  a  fiib- 
lidio  pabulatoribus  miflo  in  caftra  fuga- 
tur :  Eaqiie  pugna  moti  ^toli  ad  Roma- 
norum  partcs  defledunt.  Aminander 
Athamanum  Rex  &  Dardani  in  Mace- 
doniam  irrumpunt.  Eos  Philippus  oc-  Liv.l.^u 
culte  e  caftris  digreflus ,  decepto  per  ca- 
duceatorem  Sulpitio  Cof  dum  inopinan- 
tibus  advenit ,  mafcule  repreHit.  Minuic 
ei  deinde  forte  oblata  res  hoftiunijEtoIo  - 
rum  numerum.  Scopas  princeps  gentis  , 
ab  Alexandria  magno  cum  pondere  auri 
ab  rege  PtoIema:o  mifTus  ,  fex  millia 
peditum  ,  &  equites  mercede  condu- 
(ftos  avcxit  iEgyptum.  Claffis  Romana 
a  Corcyra ,  L.  Apuftio  Legato  profeda, 
Attaloferegiconjunxit.  Athenienfes  li- 
teris  vcrbifque  ,  quibus  fblis  valebant, 
bellum  adverfus  Philippum  gerentes , 
quicquidadnotam  ignominiamque  ejus 
pertinere  poterat  ,  decrevere :  ad  fum- 
mambelli  invalidi. 

Dumigitur  Attalus  &RomanimoIi-  j^jipfj^ 
tioncs  Philippi  reprimunt ,  Scopas  cum  ub.  n. 
validis  copiis  in  Ccelefyriam  profedlus ,  ca^,  3. 
multas  Antiochi  urbes,  Jud^eamque  ter- 
ram  in  poteftatem  Ptolemsi  retrahit. 
Verum  Antiochus  paulo  poft ,  vifto  ad 
fontes  Jordanis  Scopa  ,   Sidoni  inclu-  pgU^^ 
fum  eum  obfedit  ,    &  deditum  dimilit  nb  j^. 
incolumen.  Hiucannitentibus  Juda^is ,  Eufebiut 
prajlidiumPtoIemsiex  arce  Sionia  poft  Chrm. 
diuturnam    oppugnationem     expellit , 
Syriamque  ,   Ciliciam  &   Lyciam  re- 
cipit,  HierofoIymitisSenatoribus,  Sa- 
cerdotibus  &  Scribis  ,    templi  conce- 
dit  immunitatem  ,   legefque  exercen- 
di  patrias  arbitrium  ,    necnon  univer- 
fum  Jud^eorum  popiilHm  ob  fidem  & 

fandli- 


AntiochHS  Magnui, 


Liv.l.ii- 


JiiHin. 
lii).%o. 

Plutanh. 
Vliilojioc- 
mene. 
Polyb. 

lii>.iy. 


A.  M. 

377J- 

V.C.JJ^. 

Folyb. 
lib.17. 
Liv.l.  3  5 
Eutrop. 
Itb  4. 


fanftimoiiiam  praccipuo  honorc  afltcit. 
Intcrca  T.  Quintius  Flaminius  Cof.  ad- 
verfus  Philippum  fcliciter  in  faucibus 
Epiri  rcm  "crit ,  fuo;.uumque  &  caftris 
exutum   comt  in  M.nceaoniam  rdvcrn. 
Ipfc  Thcilatiam ,  qua  ell  vicina  M.ace- 
tlonix  ,    fociis   jEtoHs  &  Athamahibus 
vexat  ,  L.  Quintius  confulis  fracer  na- 
vali  prxHo ,  Attalo  regc  &;  Rhodiis  .ad- 
juvantibus ,  Euboeam  &  maritimam  o- 
ram  capit.  Achxi  in  amicitiam  Roma- 
norum  veniunt  :   Argi  &   Corinthus , 
dux  nobiliilimx  civitatcs  in  poteitatem 
Philippi :  Hinc  pcrcolloquiumpaxten- 
tata  ,  miflique  Romamlcgati:  Scdcum 
dcmonftrato  maris  terrarumque  Grx'- 
cise  litu ,  pernotuiiTct  fei-uitui ,  li  Deme- 
tri.adem  inTheffalia,  Ch.ilcidem  in  Eu- 
boca  ,  Corinthura  in  Achaiarexteneret, 
non  poffe  libcram  elle  Grxciam ,  &  i- 
pfum  Philippum  non  contumeliofius , 
quam  verius  compedes  eas  Grxcia;  ap- 
pellare,  infefta  pacc  difceffum  eft.  Quin- 
tius  deinde  nuUam  legationem  admiiit, 
quam  qua  omni  Grxcia  decedi  nuntia- 
ret.  Pilippus  optimum  ratus  ,  Argivo- 
rum  urbem  Nabidi  Laceda:moniorum 
tyranno  velut  fiduciatim  dare  ,  turpif- 
•fime  ab  co  eft  deccptus.  Nabis  enim  ni- 
hil  memor ,  a,  quo  eam  civitatem  ,  & 
quam  in  conditionem  accepiilet ,  holti- 
bus  fe  Philippi  conjunxit  ,  firmatifque 
prxiidio  Argis ,  cum  ipfe  viros  Ipoliaf- 
ict ,  ad  fosminas  ipoliandas  Apegam  u- 
xorem  induxit.   Ea  nunc  fingulas  illu- 
ftres ;  nunc  fimul  plures  genere  inter  le 
junftas  ,  domum  accer{en3o  ,  blandien- 
doque  ac  minando ,  non  aurum  modo  iis, 
fed  poftremo  veftem  quoque  mundum- 

3ue  omnem  muliebrem  ademit.  Tan- 
em  T.  ^uimiM  Tlaminim  proconful 
cum  Philippo  ,  ad  Cynocephahn  in  Thefla- 
lia  acie  vifto ,  debellavit.  Frater  ejus  A- 
carnanas,  Leucade  urbe  eorum  expugna- 
.  ta,  in  deditionem  accepit.  Attalm  a  The- 
bis  ob  fubitam  valetudinem  tranflatus  , 
decejjit  anno  regni  44.  Pax  Phihppo  pe- 


quinquao-inta  fo-  PMftnui 


transfugas  reddcret  ,    1,0 . 

lum  navcs  habcrct:  pcr  annos  dcccm  qua-  '1",'T;, 
tcrnamuhapondoargentiprxitarct ,  &  j-^r^ja 
oblidcm  daret  filiumYuum  Dcmctrium.  Hb.^. 
Ita  qui  alicnum  rcgnum  appcticrat ,  pro-  Pnlyh. 
prio  pcnc  exutus 


Plutar.  in 
T.  Fiitmi~ 
nio. 


T.Flam^.  '^^"^  his  dataeff  kgibus ,  ric  Grxcixci- 
„,',,  vitatibus  bellum  inferret ;  ut  captiyos  & 


pacis  leges  a.  pcrcgri-  il'''J.^' 
iiis  diftas  accipcrc  coaftus  eft.Offcnli  ta-  ■/)]  ,'q" 
men  .iEtoIi,quodnoncx  arbitrio  eorum 
Macedonia  quoque  adempta  regi  Sc  da- 
ta  iibi  in  prxmium  bclli  clTet ,'  legatos 
ad  Antiochum  mifere,  qui  cumadula- 
tionc  magnitudinis  in  Romana  bella ,  fpe 
focietatis  univerfx  Grxcix  ,  impelk- 
rent.  Decretum  etiam  legatorumdeli-  Liv.Lii 
bertate  Grxcix  clam  muiTantes  carpe- 
bant.  Dubitabaturenim  de  Corintho,  & 
dc  Chalcide  &  Demetriade  ,  de  quibus 
Romani ,  quod  tempora  Reip.  poftiulaf- 
fent,  ftatuendum  callide  refervabant.  Re- 
tundendis  j^tolorum  Iinguis,ne  ad  trans- 
ferendum  .a  Philippo  ad  fe  imperiurn , 
trajecifle  Romani  mare  viderentur  ,  Co- 
rinthus  Achxis  rcddita ,  reliqux  Grxco- 
rum  urbes  imiverlx ,  prxconis  voceLu- 
dis  Numeis  liberx  pronuntiatx  funt ,  in- 
o-enti  Grxcorum  tum  admiratione ,  tum 
plaufu ,  Flaminii  gloria  incrcdibili.  Ve- 
runtamen  Acrocorinthum ,   Chalcidem 
&  Demetriadem  fub  prxfidio  teneri  Ro- 
manis  vifum ,  doncc  cura  de  Antiocho  Polyb. 
deceflit,  quem  tranfo-reflurum  in  Euro-  ''^'7' 
pam,  cum  primum  ei  res  lux  piacuii-  •'•' 

fcnt ,  nihil  dubitabant.  Antiochi  Icgatis, 
nihil  jam  perplexe  ,  ut  ante  ,  cum  dubix 
res  incolumi  Philippo  erant ,  fed  aper- 
te  pronuntiatum ,  ut  excederet  Afix  ur- 
bibus ,  qux  aut  Philippi ,  aut  Ptolemxi 
regum  fuiflent, 

Cum  hxc  in  Grxcia  Macedoniaque 
&  Afia  gererentur ,  C-  Sempronius  Tu- 
ditanus  prxtor  a  Celtiberis  cum  excrci- 
tu  cxfus  cft.  L.  Furius  &  CI.  M.ircellus 
confules  Boios  &  Infubres  Gallos  fube- 
gerunt.  Annibal  fruftra  in  Africaavati- 
nam  corrigere  judicum  molitus  ,  &  ob 
hoc  Romanis  delatus  per  epiftolas  adver- 
fx  faftionis  principum ,  proptcr  metutn 
Romanorum  ,  qui  legatos  ad  Carthagi- 
nienfium  fenatum  de  eo  railerant ,  pro-  M''"- 

foeiis  ^'''■'7' 


144 


RomafJce  Civitatis  Incrementa. 


fiigus  a^  Antioclium  regem  fe  Orientis 
contulit,  bellura  jam  contraRomanos 
parantem.  Nam  Antiochum  cum  in  or- 
dinem  redigere  legati  velicnt ,  refponde- 
rat  ipfe ,  Aiiam  nihil  ad  populum  Roma- 
num  pertinere  :  nec  magis  illis  inquiren- 
dum  quid  AntiochusinAiia,  quamAn- 
tiocho  ,  quid  in  Italia  populus  R.  faciat. 
Cum  Ptolem^o  libi  &  amicitiam  efle,  & 
id  agere  fe ,  ut  brevi  etiam  affinitas  juu- 
gatur.  Qux  Lylimachi  quondam  fue- 
rint ,  jure  belli  Seleuci  proavi  fui  fada 
ei]e ,  qua2  varie  diftrada ,  nunc  per  otium 
repetere  &  Lyfimachiam  deletam  olim 
Thracum  impetu ,  de  integro  condere, 
ut  Seleucus  filius  eam  fedem  regni  ha- 
beat.  Sic  demiffis  Romanis ,  excitus  ru- 
more  de  morte  Ptolemazi  ,  ^gyptum 
verliis  navigat ,  obortaque  ad  capita  Sari 
fl.  tempeftate,  magnam  vim  hominum, 
infigniumque  amicorum  naufragiis  a- 
mittit.  Epheii  deinde  morantem ,  con- 
fecutus  Annibal ,  haud  parvum  animo  e- 
z;z../,34..  jus  momentum  ad  moHendum  bellum 
recit.  Roma  jam  felicitatem  fuam  per- 
fentiente,  lex  Oppia ,  (\naxn  C- Oppius 
tribunus  plebis  bello  Punico  ,  de  Itrin- 
gendis  cultibus  matronarum  tulerat,cum 
maxima  contentione  abrogatur ,  Porcio 
Catone  Cof  in  mulierum ,  quas  hac  de 
caufa  in  pubhcum  fe  effuderant ,  intem- 
perantiam  graviffimedetonante.  Is  Ca- 
to  in  Hifpaniam  profectus ,  bello  quod 
Emporiis  orfus  eft ,  citeriorem  Hifpa- 
niam  pacavit ,  triumphumque  illuftrem 
meruit:  Flaminius  bellumadverfusNa- 
bin  Laceda^moniorum  tyrannum  ,  ob 
querelas  Graicorum ,  a  fenatu  juflum  , 
adeo  profperegeflit ,  ut  capta  pene  Spar- 
ta,  pacemdaretLacedsmoniis,  qualem 
ipfe  volebat.  Interim  Argivi ,  quod  Py- 
thagoras  gener  tyranni ,  cum  parte  vali- 
diflima  pra:lidiiexcefl"erat ,  reliquosdu- 
ce  Archippo  ex  arce  expulerunt. 

Rom^  ob  acceflionemHilpaniarum  , 
fex  jam  prastores  erant  ,  e  quibus  duo 
quotannis  ibant  in  Hifpanias.  Ampliatus 
&  ienatui  honor  eft ,  autore  per  Cenlb- 
res  AFricano  iterum  Confule,  impera- 


tumque  xdilibus  curulibus ,  ut  loca  fena- 
toria  iecernerent  a  populo.  Nam  antea 
in  promilcuo  Ludifpeftabantur.Fremuit 
plebs  ,  cur  dives  pauperem  confeflorem 
faftidiret ,  novam  &  fuperbam  libidinem 
ab  nullius  ante  gentis  fenatu  neque  defi- 
deratam,  neque  inftitutam.  Adeo  nihil 
novum  ex  antiquo  probnbile  eji :  veteri- 
bui ,  nifi  e[u&  ufm  evidenter  arguit ,  Jiari 
malunt.  Sub  )xxc  Flaminius  adconcor- 
diam  cohortatus  Grjecos  ,  atque  ut  ex 
faciis ,  non  ex  di^is  amicos  penfent ,  li- 
bertatemodice  utantur ,  ex  omnibus  ur- 
bibus  prselidia  detrahit  ,  compofitaque 
Republica,  quotquot  in  univerfa  Gras- 
cia  iervitutem  ferviebant  cives  Romani, 
conquiri  &  ad  fe  in  ThefTaliam  mitti  po- 
ftulat.  Mille  ducentos  fola  Achaia  habuit. 
Cum  Romam  reportaflet  viftorem  e- 
xercitum  ,  &  ob  rerum  geftarum  multi- 
tudinem ,  triduo  triumphavit ,  immen- 
fafque  in  a^rarium  divitias  intulit.  Lep-atis 
Antiochi  amicitia  denegata  eit ,  ni  Rex 
Europa  decederet,  &  omnes  Graii  nomi- 
nis  in  Alia  civitates  liberas  dimitteret. 
AnnibaljCui  nota  Romana  virtus  erat,ne- 
gabat  opprimi  Romanos  nifi  in  Italia 
pofle.  Ad  hoc  fibi  centum  naves ,  &  de- 
cem  milliapeditum ,  &  mille  equites  po- 
icebat :  promittens  hac  manu  non  minus 
bellum ,  quam  geflerit ,  Itali^  reftaura- 
turum.  Mittit  &  Carthaginem  Arifto- 
nem  Tyrium,  qui  in  bellum  cupidoshor- 
tetur ,  Annibalemque  cum  copiis  afFutu- 
rum  nuntiet.  Vulgata  re ,  cum  pericu- 
lum  fibi  ab  inimicis  Annibalis  prjepara- 
tum  metueret ,  Arifton  Punico  ingenio 
inter  Poenos  ufus  ,  tabellas  confcriptas 
celeberrimo  loco  primavefperafufpen- 
dit  ,  ad  univerfum  fenatum  fe  miilum 
profeflus  :  ipfe  de  tertia  vigilia  navem 
confcendit ,  &  ad  Annibalem  revertitur. 
Quo  cognito  ,  Carthaginienfes  ad  pur- 
gandam  publicam  confcientiam  ,  ultro 
rem  Romanis  per  legatum  detulere.  Mi- 
fcentur  querels  de  Mafanifla ,  quod  di- 
tionis  Carthaginienfium  agros  occupaf- 
fet.  Scipio  Afi-icanus ,  Cethegus  &  Mi- 
nutiiis ,  ad  rem  infpiciendam  miffi ,  qui 

omnja 


Ijv.l.ii^, 


Jtiflin. 


Bellum 
Ancioche- 
num,Jivt 
c^toli- 
cum , 
geflum 
A.  M. 
37S1.     . 


Bcllum  cum  Anttocho  Magno.  Antiochus  M, 


^4^ 


u^e  Ap'  omiiia  fuCpenCi  ,  ncutio  inclinatis  fcn- 
piano  in  tcntiis  icliqiicre.  Colonia;  tum  dcdufta: 
iS^jriacir.  pm;eolos  ,  Vulturnum  ,  Lintcrnum,  Sa- 
lcrnum  ,  Buxcntum  ,  Sipontum  ,  Tcm- 
p{am  8c  Crotoncm.  Italia  tam  crcbris 
tcrrar  motibus  agitatacft,  ut  feriarum  ta:- 
derct  populum,  quce  placandis  numinibus 
indiccbantur.  Prohibitum  tandem  ,  ne- 
quis  tcrr:K  motum  ultranunciaret.  Su- 
perftitiolilTimum  popukmi  aliquando  fa- 
tietatem  facrorum  fuorum  fubiifle  di- 


xens. 


£,i»./.3 /.  Sequens  annm  varia  pvAbuit  bellct.  Di- 
gitius  Pra:tor  in  Hifpania  tam  adverfa 
prarlia  feccrat ,  ut  vixdimidiummilitum 
lucceflori  traderet.  Is  Scipio  Nalica  erat, 
qui  cxde  Hifpanorum  provinciam  Ro- 
liianis  reftituit.  Cornelius  Merula  &  Mi- 
nutius  Cofl^  cum  Boiis  &  Liguribus 
cruento  varioque  bello  depugnarunt,ma- 
jori  hoftium  clade  quam  fua. 

Interim  Scipio  Africanus  Villius  & 
Sulpitius  legati ,  dum  Antiochus  defun- 
£lum  in  Syria  filiumluget,  Ephelicum 
Annibale  familiarius  colloquuntur,  ut  vi- 
ro  forti  metum  vit^ ,  quem  ex  Romanis 
conceperat  ,  eximant  ,  freqaentiufque 
circa  eum  confpedli ,  viliorem  eum  fu- 
ipeftioremque  ad  omnia  Antiocho  fa- 
ciant.  Africanus  inter  alia  qua^Iivifle  tra- 
ditur  ab  Annibale  ,  quem  fuifTe  maxi- 
mum  imperatorem  crederet.  Refpon- 
{iim  ab  Annibale,  Alexandrum  Magnum 
Macedonum  regem  ,  quod  parvamanu 
innumerabilcs  fudiflet  exercitus :  quod- 
que  ultimas  oras ,  quas  vifere  fiipra  fi- 
oem  humanam  eflet ,  peragrafiet.  Quse- 
renti  deinde ,  quem  fecundum  poneret : 
dixifle  Pyrrhum ,  eo  quod  caftra  meta- 
ri  docuifkt :  ad  hsec  neminem  elegantius 
loca  cepifTe ,  praefidia  difpofuifTe.  Exe- 
quenti,  quem  tertium  diceret ;  femet  no- 
minafTe.  Ridentem  Scipionem  fubjecif- 
fe,  quidnam  tu  diceres  ,  fi  me  vicifles :  re- 
geflifle  aftu  Punico:  Tunc  vero  me  &  an- 
te  Alexandrum ,  &  anre  Pyrrhum,  &  an- 
te  alios  pofuifTem.  Auditis  legatis ,  cum 
negarer  Antiochus,  liberasTe  relifturum 
civitates ,  qua;  raajorum  fuorum  fuifTent, 


Eumenes  Pergamenus  Rex  ,  Attali  fi-  Strtkht 
lius ,  (qui  XLiir  rcgni  anno  dcccflcrac)  ''^''S' 
maximum  ad  bcllum  Romanis  calcar 
fuit ,  fibi  ratus  acccflurum,  quantumcun- 
que  virium  Antiocho,  gravi  &potenti 
accolx,  dctraherctur. 

Dum  ha:c  agitantur  in  Afia  ,  M.  Ful-  Lh.iij, 
vius  in  Hifpama  Toletum  ad  Tagum  a- 
mncm  ,  aliaque  oppida  capit.  In  Gra;cia 
Nabis  Lacedajmoniorum  tyrannus ,  fti- 
mulos  fubdcntibus  ^Etolis ,  gente  feroci, 
&  irata  Romanis,  ob  intercepta  MacQdo- 
nici  belli  prsemia ,  fxdus  cum  Flaminio 
iftum  rumpit ,  Gythcum  recipit ,  Philo- 
posmenem  Ach^eorum  prstoiiem  clafle 
liiperat.Sed  moxiterum  aPhilopcemene, 
viro  militari ,  multofque  cafus  experto  , 
pedeftri  viftus  certamme,  Lacedaemoni 
iuas  includitur. 

Interim  ^EtoH ,  incitato  jam  ad  bel- 
lum  in  Europamtransferendum  Antio- 
cho ,  Demetriadem  Magnetum  urbem, 
quafi  reducendo  Eurylochum  exulem, 
occupant.  Hinc,  quodineundaapudLa- 
ccda^monios  grati^ ,  acquirendsque  au- 
toritatis  efTe  putabant ,  tyrannum  Nabin 
fiib  fpecie  mittendi  auxilii  interficiunt. 
Autor  facinoris  Alcamenus  ,  dum  dies 
oportunos  in  fcrutandis  thefauris  exigit, 
&  quam  liberatum  venerat  urbem ,  in- 
tercipere  cupit,  obtruncatur  :  yEtoIo- 
rum  exercitus  ,  qui  una  venerat ,  partim 
urbe  pulfus  a  Spartanis  ,  in  Arcadia  ve- 
num  ivit  ,partim  csefiis  occubuit.  Philo- 
poemenemLacedasmonem ,  tyrannicse- 
de  jam  liberatam ,  Achasorum  adjunxit 
concilio. 

Antiochus  res  magnas  complexus  ani-  ^pplamj 
mo ,  affinitatibus  devinciendos  finitimos  '"  Sjrui.c. 
reges  ftatuit  :  Ptolemseo  Epiphani  dat  {,^^1 
Cleopatram  ,  adjunfta  in  dotem  Ccele- 
fyria ,  &  Phosnice ,  quam  olim  ei  ademe- 
rat  :  Antiochiam  jungit  Ariarathi  regi 
Cappadocum  :  Tertiam   filiam  Eume- 
ni  deftinat ,  quam  is  propter  Romano- 
rum  amicitiam  abnuit.    Inde  cum  mo- 
dicis  copiis  tranfmiflb  Hellefponto,  in 
Grajciam  defcendit  ,  Chalcidem  opor- 
tunam  bello  urbem  capit  ,  magnoquc 
T  prm= 


14*^ 


Belltim  cum  Antkcho, 


Jiiflhi. 
liu.  3  t . 
<^ppianus 
in  Sjriae, 


principio  res  orlus  ,  Euboeaminrulam, 
aliaque  oppida  fubito  redigit  in  potefta- 
Liv.i.i^.  tem.  Cladi  fuit,  quod  aThoante,  va- 
niloquo  iEtoIorum  prstore  ,  deceptus, 
aaimum  ab  Annibalis  coniiliis  inflexit 
ad  fecuritatem.    Itaque  lente  convene- 
runt  ex  Alia  majores  exercitus ,  bellum 
in  Italiam  non  tranflatum  hrft  in  Gvx- 
cia,  Ptolema^us  eciam  ,  contempto  af- 
finitatis  vinculo  ,  adverfus  focerum  Ro- 
manis  auxiliaobtulit.  Aminander  tamen 
Athamanum  Rex ,  Bcsoti  &EIeiadva- 
nas  fpes  eredli  ,  focietatem  cum  rege 
iniere.  Philippi  quoqueamicitia  ,  quam 
omnibus  anteferendam  fuadebat  Anni- 
bal  inani  difcufla  conlilio  :  Cum  enim 
ofla  Macedonum  ,  qui  ad  Cynofcephalas 
ceciderant  ,  Icgi  fepelirique  jufiillet  An- 
tiochus ,  eoque  fafto  gratiam  apud  Ma- 
cedones  quxreret.  Philippus  fux  id  invi- 
dia;  arbitratus ,  tanquam  rex  negleftam 
fiiorum  fepulturam  exprobrarct  ,  ma- 
gnopere  ab  eo  animum  alienavit.  Igitur, 
qui  fortunam   m  conlilio  habiturus  e- 
rat  ,  tunc  ftatim  Romanis  fefe  ad  ex- 
turbandum  Theflalia  Antiochum  aggre- 
gavit.    Antiochus  ita  LarifTa  depulfus , 
captis  plerifque  aliis  Theflalis  urbibus , 
Chalcidern  hybernatum  venit.    Ibi  ca- 
ptus  amore  virginis  cujufdam  ,    cive 
Chalcidenfi  Cleoptolemo  genitx  ,  per 
totamhyemera,  quafiakapace,  nuptias 
agitat ,  omiflaque  rerum  maximarum , 
quas  fufceperat ,  cura  in  conviviis  &  ie- 
quentibus  vinum  voluptatibus  terit  tem- 
pus.   Nec  feveriore   difciplina  milites, 
quam  dux  eorum  hybernant.  Itaque  ci- 
tius  vincitur ,  quam  juftos  ex  Aiia  exer- 
citus  contraheret.  M.  Acilius  Glabrio 
Cof.  trajedlo  mari  ,  Lariflam  ducit , 
qu2  ftatim  dedita.  Athamania  omnis , 
dilapfo  Aminandro  rege,  in  jus  ditio- 
nemque  Philippi  conceflit.    Pharfalus  , 
Scotufla,  Phera:,   aliaque  pra^lidiis  An- 
tiochi  infefla  oppida  Acilio  tr.iduntur. 
jimiochm  interim  nuptialibus  faginatus 
Coenis ,  ut  delufiim  fe  a  fortuna  &  va- 
nis ,  quM  opibu^fuk  alnerat,  linguis  com- 
perit  i  Thermop^hrum  falmm ,  locum 


Plutar,  in 
M.  Cato. 
ne. 


A.  M. 

3781. 


riatura  permunitum  ,  Caftris  occupai ;  ju- 
ga  montiian  ^iEtolis  cuftodienda  tradit. 
Hos  cum  M.  Portius  Cato  deturbaflet, 
tantus  repente  pavor  Antiochi  invaiit 
milites  ,  ut  plerique  abjeftis  armis  fu- 
gerent.  Quinaenti  de  decem  millibus 
Chalcidem  fecuti  regera  ,  c^teri  c&fiaut 
palati :  Glabrio  perfequutus  viftoriam  , 
Antiochum  tota  expulit  Grxcia ,  exer- 
citumque  iine  cujuiquam  urbis  noxa , 
reduxit  Thermopylas  ,  multo  modejiia 
poji  'vicioriam ,  quam  ipfa  viclorid lauda-  Liv.l.i6. 
bilior.  Hinc  Heracleam  capit  ^tolo- 
rum  ,  ipibque  expeditior  Philippus  rex 
Demetriadem  ,  Perr^cbiam  ,  Dolopiam. 
Autore  Ouintio  Flaminio ,  iEtolis  Nau- 
padli  obfeilis  inducia; ,  ut  de  pace  agere 
liceret ,  data:.  Secuta  deinde  navalis  pu- 
gna,  qua  iimiliter  rex  Antiochus  inferior 
ftiit.  Livius  Pra^tor  &  Eumenes  Rex  Po- 
lyxenidam,  ad  Corycum  protfigarunt , 
decem  Antiochi  navesdcmerfs,  trede^ 
cim  capts  funt,  eodehi  anno  ,  quo  P.  Na- 
iica  Boios  &  Gallos ,  c^iis  eorura  duo- 
detriginta  millibus ,  in  deditionem  acce- 
pit,  triumphavitque. 

Media  Olympiade  cxlviii  L.  Cor~ 
nelimScipio  Cof  primus  omnium  Roma- 
norum  ducura  in  Afiamtra.]tch.  Lega- 
tus  ei  fuit  Africanus ,  qui  fe  fratris  lega- 
tum  futurura  dixerat ,  fi  ei  Grscia  &  A- 
fia  provincis  decernerentur ,  cum  Caio 
Laslio ,  qui  multura  in  fenatu  poterat , 
jara  pene  Grsciadeftinaretur.  Nectam 
difficilis ,  quam  vifus  erat ,  tranfitus  ob- 
venit  Scipioni ,  quod  Antiochus  Cherfo- 
nefum  neglexerat ,  Hellefpontum  clalle 
nulla  obfederat,  Philippus  contraRex, 
remiflo  paulo  ante  a  Romanis  Demetrio 
filio  delinitus ,  omnia  ad  trajeftum  pr^e- 
paraverat.  Claiiis  Antiochi  Rhodios,du- 
ce  Polyxenida  Rhodio  exule  ,  magna 
clade  affecerat ,  prajfefto  alibi  Annibale 
fimilem  pene  ipfa  acceperat  ,  tandem 
ab  ^mylio  Regillo  ad  Myonnefum  vi- 
fta,  plane  raaris  dominio  cefTerat.  Quo 
damno  perculfiis  Antiochus ,  quia  lon- 
ginqua  tueri  diffidebat  fe  pofle ,  pr^fi- 
dium  ab  Lyfimachia  (Thracis  maritimse 

caput 


Liv.l.i-j, 

Florus 

U.c,S. 


Anticchus  M,  L.  (^'  P.  Scipioms. 


14.7 


yu/iiii. 

Liv,l.'}7. 


cxmt  crat)  pravo  confilio  dcduxit ,  Sar- 
dcifcjuc  fe  rcccpit  ,  immcmor  Lyfima- 
cliia;  oblidionem  diu  tolcrari ,  tcntariquc 
intcrim  pacem  potuilTc.  Tranfgrcfli  in 
Aliani  vclut  pacatam  tcrram  Romani , 
quandoquidcm  lcvati  fbllicitudinc  bclli 
libi  vidcbantur ,  duriorcs  jam  Antiocho 
pacis  conditioncs  dabant.  Jufius  omni 
cis  Taurum  Alia  dcccdcrc ,  fruflra  Sci- 
pionem  privato  officio  iSc  muncribus  dc- 
mulfit ,  fruftra  tilium  cjus  bcllo  captum 
gratis  rcftituit.  Africanus  privata  bem- 
fic-id  k  rebtn  publicis  fecretct  ejfe  diccbat, 
aliaque  ejfe  patris  officia  ,  alia  patria.  ju- 
ra ,  citiA  non  libcris  tantum  ,  verum  etiam 
wt^  ipft  pr<£.pomntur.   Proinde  privato 
impendio  munificcntix  regis  re^onfu- 
iimi.  Igitur  cum  ab  utrifque  bellum  pa- 
raretur  ,  profeftis  ab  Ilio  Romanis ,  quo 
velut  ad  majorum  fuorum  incunabula 
icrant,  Eumenes  Rex  occurrit  cum  auxi- 
liis.  Ncc  multo  poff:  pra^lium  cum  Antio- 
cho,  adPhrygiumamnem,propeSipy- 
lum  &  Thyatira  commifTum.  Obfcuram 
lucem  fece^lpiebula,  ut  latam  aciem  cir- 
cumfpicere  haud  polTct  Antiochus.  Eo  in 
dexteriore  cornu  rem  bene  gerente ,  d- 
niftrum  omnc  pcllcbatur.    Fugientibus 
ad  caflra  Romanis  M.  jEmylius  tribu- 
nus  militum  obflitit,  armatifque  objeftis 
mortem  minatur  ,  nifi  ftatim  in  pros- 
lium  revertantur.  Hic  major  timor  mino- 
remvicit.  Attonita  tam  ambiguo  peri- 
culo  legio  ,  comitantibus  commilitoni- 
bus ,  qui  fugere  prohibuerant ,  redit  in 
proelium,  magnaque  cjedccditainitium 
viftorise  fuit.  Csefa  hoftium  l  millia,  ca- 
pti  Mccc,&  XV  cum  reiftoribus  elephan- 
ti.  Antiochopacempetenti  (urbesenim 
Afije  minoris  certatim  deditionem  facie- 
bant)  parum  ad  fuperiores  conditiones 
additum  ,  prxdicante  Africano  ,  neque 
Romanii  ,fivincantur  animos  mtnui ,  ne- 
quejivincant,augeri,  Ana  cis  Taurum  & 
Europa  adempta  Antiocho  :  pro  impen- 
fis  in  bellum  fadis  xv  millia  talentum 
Euboicorum  impofita.  Annibal  utdede- 
retur  Romanis  ,  poffulatum.  Elephanti 
omnes  erepti.  Interdidlum  ne  militem 


'fuftin. 

[2. 


ulluni  ex  ditioncpopuIiR.h.Tbcrct.£«- 
Wf»iLycaonia.,  Phrygia,  Myfia,  lonia, 
Lydia,  Chcrfbncfus  in  Europa  &  Lyfi- 
machia :  Rhodiis  Lycia  &  Caria  ccffc- 
runt.  Qux  vcdtigalcs  Antiochifcicrant 
civitatcs,  libcrtatcfuntdonatx.  L.Cor- 
nelitis  Scipio  cognominc  fratri  coxqua- 
tus,  &  AfiaticM  appi  Ilatu';  ef^. 

Vifto  &  ultra  Tau:umfubmoto  An- 
tiocho ,  Philippus,  Athamaniam&  Am- 
philoclios  recuperantibus  iEtoIis  &  A-  ^'^•. 
minandro,  parum  exflxictatcRomana  y"''"' 
profcciflefibividLbatur.  Sed  M.  Fulvius,  '^■"'^' 
Cof'.  in  Epifo  obftiios  Ambracicnfes  , 
in  dcditioncm  acccpit ,  fiibegit  Cepha- 
leniam,  yEtoIilque  auxilioomnidctHtu- 
tis ,  pacem  ea  dcdit  lege  ,  ut  eofdem 
cum  Romanis  hoftes  amirofquc  habc- 
rent ,  &  quingcnta  tn  Euboica  talenta 
pendcrent. 

Necdum  finis  crat  cxdium,  ipfabcl-  l/v./.j}. 
landi  libidine  faciles  ferociendi  caufas 
martiis  hominibus  prsebente. 

Cn.Manlius ,  collega  Fulvii,  GaUogr&- 
cos  (CeIt;E  erant  feu  Galatse  ,  antemul- 
tos  annos  in  Afiam  tranlgreffi.,  ut  fuo 
diftum  efl  loco )  cum  foli  citra  Tau- 
rum  montem  nemini  parerent  ,  &  in 
Olympum  montem  omnis  generis  a;- 
tatifque  turbam  traxifTent  ,  fuperato 
monte  expugnavit.  Decem  millia  cazfi : 
Numerus  captivorum  xl  explevit  mil- 
lia.  Inter  eos  fiiit  Orgiagontis  reguli  u-  Florue 
xor,  forma cximia.  Centurio  quidam  li-  l.i.c.it. 
bidinis  &  avaritiae  nimis  militaris ,  cum 
abhorrentcm  a.  voluntario  videret  flu- 
pro ,  corpori ,  quod  fervum  fortunafece- 
rat ,  vim  fecit :  Deinde  certo  auri  pon- 
dere  reditum  ad  fuos  ftipuhitam  ,  dum 
dimittere  fimulat  ,  aurumque  penfat  a 
duobus  mulieris  necellariis  numeratura, 
imperante  vitiata  trucidatur  :  jugulati 
prscifum  caput  ,  vefte  involutum  ante 
pedes  mariti ,  priufquam  eum  comple- 
deretur  ,  abjecit  mulicr  ,  &  injuriam 
confcila  corporis ,  &  ultionem  violat^ 
per  vim  pudiciti^e ,  matronalis  verecun- 
di^  &  generofitatis  memorabile  exem- 
plum.  Ad  Ancyram  deinde  iterum  vi- 
T  2  ^lis 


14^  L^ce^dmoniifuhaBi 

Bis  Gallii ,  fax  data ,  ut  raorem  vagan- 
di  cum  armis  finirent ,  agrorumque  iuo- 
rum  terminis  quieti  tencrentur.  Ariara- 
thes  Rex  Cappadocias ,  Eumenis  benefi- 
cio  ,  cui  defponderat  per  eos  dies  filiam, 
in  amicitiam  eft  acceptus  ;  quod  auxi- 
liis  Antiochum  juviflet ,  C  talenta  ar- 
genti  ei  imperata  funt.  Cn.  Manlius  , 
contradicentibus  L.  Furio  &  ^mylio 
Paulo  legatis ,  accufantibufque  quod  du- 
ftato  per  Thraces  exercitu,  mukosvi- 
ros  fortes  iis  trucidandos  prxbuiflet , 
acfta  per  fe  caufa  m  fcnatu  ,  triumpha- 
vit. 
X/v./.jS,  Sub  hasc  Laceddmonii  ,  dum  exuli- 
bus  fuis  attributos  vicos  ereptum  cunt , 
perplexo  Romanorum  decreto  permit- 
tuntur  Achsis ,  qui  duce  Philopcem.ene, 
ad  tradendos  defeftionis  auftores  vi  eos 
adegere.  Inde  muros  diruere  ,  exules 
recipere ,  difciplinam  Lycurgi ,  cui  per 
odlinorentos  annos  ailiieverant  ,  abro- 
concilioque  Achseorum  obedire 


oare 

ID 


Viiior. 


&eneca 

Epijio/a 

2<5. 


A.  U. 

37^7- 


jufjii  ,  prorfus  avita  libertate  excidunt. 
Ingens  documentum  inconi^antis  fecu- 
li ,  fallacifque  fortunas ,  non  tantum  re- 
ges  Antiochus  ,  Philippus ,  Nabis :  ci- 
vitatefque ,  Carthago  ,  Ambracia ,  La- 
ceda;mon  :  fed  &  viftores  ipfiP  Scipio 
Africanus  ,  fraterque  ejus  L.  Afiaticus 
fuere.  Africanm  a  Petiliis  acN^evio  Tri- 
bunis  plebis  repctundarum  accufatM , 
quod  pr^eda  cum  Antiocho  capta  ^ra- 
rium  fr3udaflet,librum  rationumin  con- 
fpeftu  populi  fcidit :  Hac  die,  inquit.Car- 
thaginem  vici.  Bonum  fadlum :  in  Ca- 
pitolium  eamus  &  diis  fupplicemus.  Si- 
mul  feuniverfaconcioavertit ,  &fecuta 
eft.  Majori  fortuns:  afluetus  ,  quam  ut 
reus  efle  fciret ,  Nihil,  inquit,  volo  dero- 
gatum  legibus ,  nihil  inflitutis :  ^quum 
inter  omnes  cives  ')ws  Jit :  utere  fine  me  be- 
neficio  meopatria :  caufa  tibi  libcrtatis  flii, 
ero&argumentum.  Exeo,  fiplusquam 
ribi  expedit,  crevi :  itaque  involuntarium 
exilium  Linternum  conceffit ,  ubi  reliquam 
egit  cetatem.  Moriens  ab  uxore  petiit , 
ne  corpus  fuum  Romam  referretur ,  ne 
oila  fua  ingrata  patria  poffideret.  Z-  Sci- 


.P.^L.  Scipiones. 

pio  Afimcm  eodem  peculatus  Crimiiie  Lh.l.^, 
accufatus ,  damnatufque  judice  Teren- 
tio  Culeone ,  quem  Africanus  captivi- 
tate  exemerat ,  cum  in  vincula  &  carce- 
rem  duceretur :  Tib.  Sempronius  Gra- 
chus  Trib.  plebis ,  qui  antea  Scipionibus 
inimicus  erat ,  animofe  intercelfit ,  ne- 
gansfepaflurum ,  utquiimperiumR.iii  4. 
extunas  terras  propagafTet ,  inter  fures 
&  latrones  abderetur.  Ob  id  beneficium 
autore  fenatu ,  Africanifiliamduxit.  Sed 
cum  populus  quseftores  in  bona  Afiatici 
publice  poffidenda  mififlet ,  non  modo 
in  iis  nullum  veftigium  pecuniae  regias 
apparuit  :  fed  nequaquam  tantum  inas- 
rarium  redatlum ,  quantje  fummae  erat 
damnatus.  CoIIatam  a  cognatis  &  ami- 
cis  innumerabilem  pecuniara  noluitac- 
cipere ,  qua;  neceffitati  ei  erat ,  ad  cultum 
tantum  rctenta. 

Exinde  Ligures  Romanum  militem  Liv.l.-^$, 
aCHerunt  ad  virrutem  3  cum  Afia  per  re- 
rum  abundantiam,  opefque  regias ,  di- 
tiores  molliorefque  exercitus,  quam  for- 
tiores  contincntiorcfque  f^Jjpet.  iEiny- 
lius  Cof.  fubaftis  Liguribus  viam  a  Pla- 
centia  ufque  Ariminum  perduftam  ,  Fla- 
mini^  junxit.  Bacchanalia  facrum  Gra:- 
curn  ,  &  quidcm  nofturnum  ,  fcelerum 
omnium  maximum  feminarium  cum 
ad  ingentis  turbs  conjurationem  per- 
veniilet ,  a  Confule  Martio  Philippo  in- 
vcftigatum ,  &  multorum  poena  uibla- 
tum  eft.  A  CenfbribusL.ValerioFlac- 
co  ,  &  M.  Porcio  Catone  ,  vir  &  belli  & 
pacis  artibus  maximus ,  motu^  eft  fcnatu 
L.  Quintius  Flaminius ,  T.  Quintii  fra- 
ter ,  eo  quod ,  cum  Galliam  provinciam 
Cof  obtmuerat ,  rogatus  a  fcorto  nobili 
Gallum  quendam  fua  manu  occidifle  &- 
rcbatur. 

Interea  in  Syria  rex  Antiochm ,  cum 
gravi  tributo  pacis  a  Romanis  viftus,  o- 
neratufque  efTet.feu  inapia  pecunix  com- 
pulfas  feu  avaritia  foIHcitatus ,  adhibito 
exercitu ,  no£le  templum  Didyma^i  Jo- 
vis  feu  potius ,  iit  Strabo  tradit ,  Beli  a- 
pud  Elimaros,  aggreditur,  facras  pecunias 
abrcpturus.  Qua  re  prodita ,  concurfii 

iaco- 


Plutarch. 
in  M, 
Catone, 


Juflin. 
l.  3a. 

Polyb. 
StrAbo 
lib.  \6. 


jinnihal.  Philippus. 


Ditnicl. 
*,  10.  II. 


7;'/'.  31. 


A.  M, 

3789. 

Cornel. 

Hfpos 

xAnniba  - 

U. 

Liv.l.'^^, 

Juffin. 

lib.  32. 

Phttarch, 

Fhilojjoe- 

menc. 

Paufa.l,^, 

&  J. 


Liv.l.'^^, 


incolarum  Cum  omni  militia  interficitur , 
anno  rcfrni  xxxvi.  Prxcipuos  cjus,  m.ijo- 
rumque  Alia:  rcgum  cafus  ,  trccentos 
antc  .annos  Daniel ,  vates  Ebrxus ,  accu- 
rate  prxclixer.it  ,  libroque  conjignatos 
in  tcltimonium  divince  providcntix  o- 
mnibuscxpofucrat  fxculis.  Rcxiilc,  ne 
Annibalem  dcderct  Romanis  ,  admo- 
nuerateum  pcriculi.  Annib.il  in  fuo-am 
verfiis ,  in  Creta  aliquamdiu  egcrat.  Ibi 
invidiofum  fe  proptcr  nimias  opcs  con- 
fpicatus  ,  ad  Pruiiam  Bythynia:  regcm 
contcndit ,  auro  in  ftatuis ,  quas  fecum 
portabat ,  infufo ,  ne  confpeftx  opes  vi- 
tas  nocerent.  Dein  cum  Prulias  terreftri 
bello  ab  Eumene  viftus  eilet ,  &  prce- 
liumin  marc  tranftuliflet ,  Annibal  no- 
vc  commento,  autor  viftorisfuit.Quip- 
pcormiiumferpentium  genus  in  fiftiles 
lagenas  conjecit  ,  medroque  proelio  in 
hoftium  naves  milit.  Qua;  ubi  Romam 
nunciata  funt ,  Legatus  a  fenatu  Flami- 
nius ,  qui  utrumque  regcm  in  pacem  co- 
geret  ,  Anni^alemque  depofceret.  Sed 
Anmbiil  re  cognita ,  fumto  veneno  capti- 
vitatem  morte  prdvenit.  Infigne  id  tempw 
trium  tojo  orbe  maximorum  imperato- 
rum  mortil>m  fliit,  Annibeilis  (^  Philo- 
poemenii ,  ^  Scipionis  Africani.  Philo- 
poemen  in  tranlitu  foilae  equo  prsecipita- 
tus ,  a  multitudine  MelTeniorum  ,  qui- 
bufcumbeJIumgerebant  Achxi,  oppref- 
fiis,venenoque  necatus  eft.  Annibal  nulla 
cosna  plus  quamfextarium  vinibibere  fb- 
litus,  pudicitiaque  inter  tot  captivas  tan- 
ta,ut  in  Africa  natum  quivis  ncgaretjejus 
moderationis,  ut  nec  inlidiis  militum  pe- 
titus  lit  unquam  ,  neque  fraude  proditus, 
quum  utrumque  hoftes  fxpe  tentaflent. 
Tantus  vir  ,  immortalibus  Rom-ano- 
rum  odiis  voluntario  fe  tandcm  exitio 
fubtraxit.  Africani  mortem  dixi- 
mus. 

DumRomani  PoIIentiam,  Pifaurum, 
Mutinam ,  Parmara  ,  A-quileiam ,  co- 
loniis  dcducunt ,  ThelTali  aliique  Grasci 
accufato  E.om£  Philippo  rege  perficiunt, 
ut  prasiidia  a  quibufdam  urbfljus  deduce- 
re  cogeretur  ,   &  maritima  loca  rclin- 


149 


A.  U. 

V.  C.57'- 
Liv.l.^o. 


qucrc.  Quibus  rebus  ofrenfus  illc ,  bcl- 
lum  coquit :  injparatus  Romam  mittit 
filium  Demetrium,ca]a<i  vcrecundix  Per- 
feui  ,  proditionem  patris  ab  eo  agitari,  fu- 
gamque  ad  Romanos  confingit,cftcs  fub- 
ornat  ,  Philippum  adnecandum  filium 
fccleratillimis  obtrcftationibus  impellit. 
Compertis  poftmodum  fraudibus ,  Phi- 
lippus  xgritudine  animi  excruciatur , 
quod  calumniis  alterius  filii  circumven- 
tus  ,  alteriUTi  veneno  fuftuIifTet ,  &  de 
poena  Perfei  cogitat  ,  certus  Antigo- 
numpotius  amicum  fucceflorcm  relm- 
quere ,  quam  infamem  parricidio  filiura. 
Scdinhaccogitatione  morte  raptuscf^, 
annoregni  42.  Macedonia  ad  Perfeum 
delata.  Paulo  ante  Ptolemxus  quoque  E- 
piphanes  in  ^gypto  deceflerat ,  rerum 
potitus  anno  xxiv-  Romanos  per  hofce 
annos  peflilentia  ita  vaflavit ,  ut  Libi- 
tina  fepeliendis  mortnis  haud  fufKce- 
ret ,  segreque  fuppleri  odto ,  quibus  im- 
perium  defenderetur ,  legiones  poflent. 
Acceffit&  fraushumana.  Veneficiienim 
complures  damnati  ,  inter  ahos  etiam 
Hoftilia ,  Calpurnii  Pifonis  Cos.  uxor , 
quajut  filium  Q.FuIviumFIaccum ,  re  Liv.l^-:. 
adverfus  Celtiberos  bene  geftacelebrem, 
Confulem  faceret  ,  .maritum  veneficio 
interemerat. 

Igiiur  hoc  temporum  tra(ftu,cum  im-  j-jv.l.jg, 
perii  sloTufiuperbia  qucque  ^  luxu^yma-  4.0. 
gn&fortunA  co«?zVw,Romam  commigra-  ^^^11- 17> 
runt.  Acilio  Glabrioni  prima aurea ilatua  '■' "  '• 
a  filio  poJita ,  ludi  fcenici ,  &  gladiato- 
rum  cruenta  certamina  voluptati  efle 
cceperunt.   Accius  .Plautus  fcltiviffimas 
fabulas ,  Livius  tragoedias  exhibuit.  M. 
Porcius  Cato  ,  rigidx  vir  innocentix, 
vitia  civitatis  acernmis  orationibus ,  ad 
maledicentiam  ufque ,  infeftatus  eft. 

Judxos  quoque  regum  Antiochi  &  Se- 
leuciindulgentiain  ambitioi:iem  &difli-'' 
diacorrupit.  Simon  prxpoiitus  templi, 
ut  Onix  Pontifici  asgre  faceret,  ad  Scleu-  '  ■^'««'^' 
cum  profedus ,  immenfam  pecuniartim  'kj^'^^ 


vim 


fac 


ns 


neceflariam 


minime    n\.\^«-naiiaiii  ,    .^  t.n.  c  ^ 
Pontifice  affervari  calumniatur.    Mit-  EHfebiHs' 
titur    ad   eam    diripiendam   Heliodo-  in  Chron. 
T  3  lus, 


I  so         Ptol.  V'L  Philom,  Verf  Eumen  Roma  degenerat. 


rus  ,  qui  thefauns  praserat  regiis  ;   fed 

divinis  correptus  lignis  recedic.   Nihilo 

magis  Simon  abfiftit  odiis  :  quoad  O- 

niam  Jafbn  ,  frater  germanus ,  corrupta 

largitionibus  aula  ,  facerdotio  deturba- 

ret.  Quam  rem  ingentium  Judaeis  ma- 

Jorum  pra^buille  materiam  ,    fequentes 

Straho      hiflorise  docebunt.  Victo  a  Romanis  Ma- 

lilf.  II,     gno  Antiocho  ,  Artaxias  &  Theriades 

Armeniorum  regcs  a  Seleucidis  defecere, 

raptifque  ad  fe  circumjacentium  regio- 

num  portionibus,  multo  majorem  reddi- 

dere  Armeniam.Artaxia;  Tigrancs  nepos 

exflitit. 

PTOLOM^US   IV.  PHILO- 

M  E  T  o  R  ,  Rex  -Mgypti. 

Seleucus    Soter  ,   Antio- 

CHUS  Epiphanes. 

EuPATOR,   Demetrius.A- 

LEXANDER  Balles,  Reges Sy- 

rU. 

Eufebius  EuMENEs  8c  Attalus  reges A- 

Chron.  JiA  fninoris  g^  Thracia, , 

■^P'^:.       P  E  R  s  E  u  s  Rex  Hltimm  MacedoniA. 
Ltvtt, 

^hpiams  Q  Eptimum  rcgni  Syriaci  annum  agebat 
in  Syria-      Seleucus  Soter  ,   qui  &  Philopator  , 
cis.  'Jo-     Antiochi  M.  filius,  cum  FtolomAo  V.fuc- 
jefh.l.iz.  cejJitVl.  pueradmodum,  abamorema- 
K.Vi       ^^^^  ^hilometor  appellatus.  Erat  ex  An- 
3792/      tiochi liHa  Cleopatra  procreatus ,  tuto- 
■Olymi).     refque  ejus  Romanorum  muniti  amici- 
yo-         tia,quietum  aliquamdiu  regnum  tenuere. 
Z/;oc/j«     5yij  l^^j.  Seleucus  fratrem  Antiochum,  a- 
Imperit    V^^  Romanos  obiidem ,    tradito  in  ejus 
Grac.       locum  Demctrio  fiIio,Iiberavit.Is  cum  in 
J3 1.        patriam  reverteretur,jamqueAthenis  pro- 
j^  j^_      pinquaret,  Seleucmiacmnor.,  &  obdimi- 
57P7.       nutuma  Romanis  regnum  imbecillior, 
1  JHacc.  purpurati   Heliodori  inlidiis  perimitur. 
«4. 1.      Heliodorum  regno  imininentem  Eume- 
nes  &  Attalus  vi  liibmovere ,  fufFefto  in 
Seleuciloctunfratre  Antiochojqui  Syris 
erat  acceptus,  anno  imperii  Seleucidarum 
157.  Is   Babyloniis  fatrapam  impofuit 
Timarchum ,  tributis  prsfecit  Hcracli- 
dem  ,    fratres  corpore  infames  ambos. 
CumEumene^Attalo,  quibusjam.ni- 


miavidebaturRomanorumpotentia,  a- 
micitiam  firmavit ,  contemptaque  filio- 
rum  Ptolemasi  sBtate,  adminiftrandis  re- 
busnondum  idonea,  flib  fpecie  tutelx; 
^gypi^um  occupare  ftatuic.  Dum  hsec  il-  x/x»./,as.; 
le  anirao  agitat,  Romani  CeItiberos,Lufi- 
tanos  ,  Li^ures,Iftros,  Sardorum  etiam 
populos  reoellantes ,  dudu  maxime  Tib. 
Sempronii  Grachi  ,  Pol^humii  Albini, 
C.  Claudii  Cof.  fubigunt.  Peftilentia  e- 
tiam  atroci  &  fuperfticionibus  fuis  labo- 
rant.  Cornelius  Cof  casiis  hoftus ,   ex: 
monte  Albano  redicns  concidit.  Q!_Pe- 
tilius  CoiT  Lajtum  montem  f"e  capturum 
de  Liguribus  praedicans  ,    letum  capit , 
occifusabhoftibus.  Rhodiiob  male  ha- 
bitos  Lycios  increpaci  a  Romanis  fiint. 
Perfem  novirts  MacedontA  rex ,  excitis  in  Tnitiut» 
Dardanos  Baftarnis ,  Trans-Danubiana  regm. 
gente ,  tcntatifque  legatione  Carthagi-  379V 
nienfibus  ,   bellum  moliri  compertus. 
LegatisRomaadeummilfis  fui  copiam 
non  fecic  rex  fubdolus  ,  inteftinis  exte- 
rifque  csedibus  infimis ,  nec  uUo  com-f 
mendabilis  merito ,  nifi  eifiifa  in  templa 
&  religiones  libsralitate :  prseferebatur 
tamen  a  plerilquc  Grrecis  Eumeni  ,  in 
cives  jufto ,  in  omnes  homines  munifico. 
Tantum  adhuc  fama  &  majeftas  Mace- 
donum  regum  ,  apud  memores  yirtutis 
eorum  populos  valebat. 

Ejus  odium  infigne apud Romanos  fe-  L/x/./.^a^" 
cit  Eumenes,  commentarium  ferens  Ro- 
mam  ,  quod  de  ejus  apparatibus  belli  o- 
mnia  inquirens  condiderat ,  eodemtem- 
pore  quo  Antiochus  Epiphanes ,  miflb 
Romam  ftipendio  &  muneribus ,  per  A- 
pollonium  legatum  amicitiam  cum  Ro- 
manis  renovavit.  Quare  prseoccupatis 
ab  Eumene  non  auribus  mao-is  ,  quam 
animis  fenatus ,  omnis  lep-atorum  Per- 
(ki  feu  defenfio ,  feu  dcprecatio  refpueba- 
tur ,  exafperante  etiam  caufam  oracione 
Harpali ,  velle  quidem  &  laborare  dicen- 
tis  regcm  ,  ut  purganti  fe  nihil  hoftile 
dixifTe  aut  fccifTe ' ,  fides  habeatur , 
caeterum  fi  pervicacius  caufam  bel- 
li  qutoi  videat  ,  forti  animo  defenfu- 
rum  fej  Martem  commmem  ejfe,  c^  even- 

mm 


Belltim  Maccdomcum  II.  cum Verfeo,  x^i 

tum  incertutn  belli.  Pate£-i(fl:is  clcinde  in     tamcn  omnia  &  pcr  fuos  Icgatos  fcnatui. 


Eumencm  iniidiis,  quem  per  lationcs,  & 
in  Romanorum  magifl:ratus,quos  Brun- 
dilii  pcr  hofjMtcmpiiblicum  tollcrcmo- 
litus  fucrar ,  hoftis  a  fcnatu  jutlicatus  cft. 
Clarior  fub  hxc  indies  Romaniimperiife- 
ritas  &:  injufl:itia  cocpit  ellc  ,  quantavis  fc- 
natus  prudcntia  velarctur. 

M.  Popilius  dcdentium  fc  LiCTurtim 
X  millia  vendidit ,  pcflimo  excmpio ,  nc 
Quis  fe  unquam  Romanis  dedcret  impo- 
fterum,  pro  mancipiofuturus.  Poft  mul- 
tas  altcrcationes ,  xg-rc  maxima  vendi- 
torum  pars  libcrtatcm  reccpere.  Ful- 
vius  Ccnfor  teguLis  de  tcmplo  Junonis 
Lacinix  detraxit  ,  ut  Fortuna:equeftris 
scdem  ,  quamin  Hifpaniavovcrat,  (acris 
lpo.'iiK  cxornaret.  Tcgulas  rcddere  Brut- 
tiis  jufTus  ,  cum  poft  cenfuram  Ponri- 
fex  M.  cilet ,  laqueo  femet  fufpendit,  foe- 
daque  morteperiit.  Anteaquoquelega- 
ti,  qui  repentealiquomitterentur ,  lin- 
gula  jumenta  per  oppida,  iterquamfa- 
ciendum  crat,  imperabant :  aliam  impen- 
fam  focii  in  magiftratus  Romanos  non 
faciebant.  L.  Pofthuraius  Cof  Pr^ne- 
ftinis  iratus,  obviam  libi  primus  exiri,  lo- 
cum  publice  ,  ubi  diverteretur  ,  parari, 
jumenraque  cum  inde  cxiret ,  prsfto  ejfle 
juffit.  Silentium  nimis  aut  modeftum , 
aut  timidum  Prseneftinorum  ,  jus ,  velut 
probato  exemplo  ,  magiftratibus  fecit , 
graviorum  indies  talis  generis  imperio- 
rum.  Igitur  pafllm  oneri  fumtuique  fo- 
ciis  abinde  fuere. 

Omnes  tunc  reges  populique  animos 
in  curam  Macedonici  ac  Romani  belli 
converterant.  Eumenem  cum  vetus  o- 
dium  ftimulabat  Perfei  tum  recens  ira, 
quod  fcelere  ejus  prope  ,  ut  viftima , 
rnadlatus  Delphis  efTet.  Prufias  Bythi- 
mx  Rex  ftatuerat  abftinere  armis ,  even- 
tumque  cxfpedtare.  Antiochus  immi- 
nebat  quidcm  ^Egypti  rcgno  ,  &  pue- 
ritiam  regis  &  inertiam  tutorum  iper- 
nens  &  ambigendodeCsIenfyria,  cau- 
fam  fe  bcllihabiturumexiftimabat,  ae- 
fturumque  fine  ullo  impedimento ,  oc- 
cupatis  Romanis  in  Macedonico  bello  j 


&  ipfe 


Legatisr  eorum 
polhcitus.  Ptolcmseus 
tcm  ,  alicni 


eximic  fucrat 
proptcr  aeta- 
etiam  tum  arbiuii  crat. 
Tutores  &  bellum  contra  Antiochum 
parabant  ,  qiio  vindicarcnt  Cx-Ienfy- 
riam,  &  Romanis  omniapolliccbantur 
ad  Macedonicum  bcllum.  Mafanifla, 
quanquam  nupcr  caftigatus ,  quod  ixx 
Carthaginicniium  oppida  caftcllaquc  tc- 
neret,tamen  &  frumentoadjuvabat  Ro- 
manos ,  &  auxilia  cum  Elephantis ,  Mi- 
fagenemque  filium  mittebat  adverjiis 
Perfeum,Cox.ys  Thrax,Odryfarum  Rcx, 
eyidenter  Macedonum  partis  erat.  Gen- 
tius  Illyriorum  rex ,  impetu  magis  quanx 
conlilio,  iis  autillisfeadjunfturusvide- 
batur .  in  liberis gentibm  populifque,plebs 
ubique  omniiferme ,  utfolet,  deterioribm 
erat  inclinata:  Principum  pars  ita  in  Ro- 
manos  efFuiierant,  \xt  authoritatemim- 
modico  favore  corrumperent ,  pauci  ex  iis 
juftitia  capti ;  plurcs-  it^  fi  prscipuam 
operam  navaflcnt ,  pot^^s  kCt  in  civi- 
tatibus  fuis  futuros  rati :  optimi  &  pru- 
dentiffimi  neutrampartem  volcbant  po- 
tentiorem  altera  opprefTa  fieri ;  fed  illi- 
batis  potius  viribus  utriufque  partis  ,  pa- 
cem  ex  eo  manere.  Ita  inter  utrofque 
optimam  conditionem  civitatum  fore  , 
protegente  altero  femper  inopem  ab  al- 
terius  injuria.  Hxc  fentientes  certamina 
fautorum  utriufque  partis  t^citi  ex  tuto 
fpedlabant.  Qum  omniaprsparataatque 
inftrudla  haberet  Perfeus ,  &  fuo  maxi- 
me  tempore ,  alieno  hoftibus ,  incipere 
bellum  poflet ,  locaque  prseoccupare  o- 
portuna,quam  exercitus  Romanorum  in. 
Gr^ciam  trajiceretur ,  fpe  vana  pacis  de- 
lufus  a  Martio  &  Attilio  legatis  Roma- 
norum ,  illis  fe  inftrucndi  fpacium  prs- 
buitjipfe  multo  imparatior.  Gloriabantur 
iidem  Legati,  Bceororum  fe  concilium 
arte  diftraxifle ,  ne  conjuncri  amplius  ullo 
confenfu  Macedonibus  poflent.  Hxc 
ut  fumma  ratione  a(5la,  magnaparsfe- 
natus  approbabant  :  Veteres  &  moris 
antiqui  memores,  negabant  fe  in  ea  lega- 
tione  Roraanas  agnofcereartes.£//i^  ani- 

rmm. 


152- 


Bellum  Uacedomcttm  II.  cHm  "Perfeo, 


mum  enim  in  perpetitum  vinci ,  cui  con- 
fejjio  exprejfafit-i  fe  neo^ue  arte  neque  cafu, 
fed  coUatis  cominui  viribM ,  jujlo  ac  pto 
kllo  ejfe  fuperatum.  Vicittameneapars 
fenatus  ,  cui  potior  utilis ,  quamhonefti 
cura  erat.   Legati  Macedonum  non  eis 
animis  audiebantur ,  qui  aut  doceri  aut 
flealpoflent.  xxxixpedirum ,  triaequi- 
tum  M.erant  PerfeOjquibus  vicelimo fex- 
to  poft  pacem  Philippo  datam  anno,  bel- 
lum  renovavit.  Primum  prslium  fecun- 
dum  fecit  cum  P.  Licinio  Craflo  ;  duo 
millia  peditum  cecidit ,  equites  ducentos, 
totidem  fere  equites  cepit.  Si  viftis  infti- 
tiflet,  debellatum  foret.  Sedimpetran- 
dx  fpe  pacis  iterum  occxcatus ,  agitanti- 
bus  eum  interfefti  fratris ,  aliorumque 
innocentium  hominum  fliriis ,  oportu- 
nitatem  rei  bene  gerendse  e  manibus  a- 
milit.   Romani  non  abfcedentes  a  ripa 
Penei ,  tranftulerunt  in  loca  tutiora  ca- 
ftra.  Eo  Mifagenes  Numida  venitcum 
M.  equitibus  ,  ^ripeditumnumero',  ad- 
hasc  elephanti»  duobus  &  xx.  Perfeus 
confirmato  auxiliis  confule ,  nihilpacati 
obtinuit ,  niii  fenatui  liberum  permitte- 
ret  de  fe ,  deque  univerfa  Macedonia  fta- 
tuendi  jus.  Inde  prselidium  aliquodop- 
pugnans  Romanorum  ,  equeftn  prosHo, 
Romanis  tamen  cruento  ,  viftus  eft ,  re- 
fedique  hac  fortuna  Romanis  animi ,  re- 
giique  perculli.    Submiflus  Craflb  Cos. 
CJw. /.33.  Hoftilius ,  ad  militarem  quidem  difcipli- 
nam  ab  elFufa  licentia  formavit  militem : 
at  ad  rei  fummam  parum  profecit.  Lici- 
nius  CrafFus,  cumpr^Etoribus&Iegatis, 
avare  maligneque  fbcias  vexavit  civita- 
tes ,  crebrseque  querela;  Romam  delatas, 
cenfuras  fanefenatus,  fed  leniores,  quam 
pro  deliftorum  atrocitate  extorferunt. 
A  prsfeftis  etiam  claflium  multa  impo- 
tenter  in  focios  fafta.  Abderitas  &  Chal- 
cidenfes  crudeliter  tradlati  ,  ne  perpe- 
tuam  fervirent  fervitutem  ,  demiue  fup- 
plicando  impetrarunt.   Perfeus  interim 
profpere  res  inThracia  geffit ,  Dardanos 
vicit  ,  multas  Illyriorum  urbes  expu- 
gnavit  :  UfcaniE  iv.  Romanorum  mil- 
iia  cepit.   Gentium  Labeatum  Illvrio- 


rum  regem  ,  cum  fola  pecuni;^  inopia 
impediret,  quo  minus  belli  focius  fieret, 
Perfeus  egre  ab  animo  fiio  impetrare  po- 
tuit ',  ut  vel  aliquam  impenfara  in  reni 
maximi  ad  omniamoinentifaceret.  A- 
lias  quoque  occafiones  maximas  per  ava- 
ritiam  dimifit.   Eumenem  licet  inimi-  Liv.l.^., 
cum  ,  mercedeonuftum  implicare  parti-  ^  ""  '•*• 
bus  poterat,  Gallorum  xm.  equitumSc  'p[„far'ch. 
totidem  peditum  ad  fines  jam  Theflalice  ini^mji- 
pertraxerat :  Baftarnas  etiam.  Omniaper  Uo  Paulo. 
tenacitatem  omifTa ,  vel  corrupta,  ut  ap- 
pareret  omnibus  meliorem  pecum<x,  quam 
regni  cujlodem  ejfe ,  cum  tamen  illa  amijfo 
regno  incolumis  ei  ejfe  nuUo  modo  pojfet. 
Tcrtius  in  cum  Roms  dux  leftus  Q. 
Martius  Philippus ,  per  faltus  penetravit 
in   Macedoniam  afpero  &  confrao-ofb 
ttmere ,  ubi ,  nifi  mentem  regi  Deus  ade- 
miflet ,  parva  ei  manu  delere  omnes  Ro- 
manorum  copias  Hcuiflet.    Pervagatis 
faltum  Romanis ,  pavore  attbnituSjT^el- 
l^e  ga^am  ininaredemergijuflit,  quam 
recepto  pofteaanimo,  cum  per  urinato- 
res  retrahicuraflet ,  tantumillius  timo- 
ris  pudorem  fenfit ,  ut  urinatores  &  pra^- 
feftos  occideret ,  ne  quem  tam  demen- 
tis  imperiiconfciumrelinqueret.  Inter- 
ea  cum  pra^cipuas  urbes  ,  Theflaloni- 
cam ,  Caflandream ,  Meliboeam,  &  alias, 
fruftra   oppugnarent   Martius  Figulus 
Pr^etor  &  rex  Eumenes ,  pertaefus  morx 
Eumenes ,  &  amiciti^  jam  cum  Perfeo 
clam  init^  fufpeftus ,  Pergamum  difcefl 
fit}  frater  ejus  Attalus  sequali  tenore  fidei 
apud  confulem  remanfit. 

Sub  hsec  Gentius ,  promiflb  auro  ine-  Liv.l^ti.. 
fcatus ,  Petilium  &  Perpennam  Legatos  Florus  l.z. 
Romanorum  in  vincula  conjicit  ,  con-  *''/'•  '3* 
traftifque  LifTum  xv  millibus  militum, 
bellum  in  gratiam  Perfei  movet.   Per- 
feus  neceflitates  perfcquendi  belli  inje- 
dlas  ratus  Gentio ,  pecuniam  portantes 
revocat,  amicum  faede  delufum  in  extre- 
mas  pr^ecipitat  calamitates ,  velut  nihil 
aliud  agens  ,  quam  ut  quanta  maxima 
poflet  prxda ,  ex  vifto  fe  Romanis  refer- 
varetur.  Gentius  apud  Scodram  ab  Ani- 
cio  pr^etore  vi^liis,  cum  deeflent  fubiidia, 

dedi- 


lllyricumfubaElum.  Verfem*L.  ii/£myUMsPaHlHS. 


plntarch. 
iu  Paub 


Liv.l.if^, 
Juftin. 


Liv.l^S- 
Eutro.l,^, 

Aurel  Vi- 

Hor  in  L. 

i/£r»jilip. 


tkdcdit  feprxtari.  Piirnum liabcrc  bo- 
num  auimum  juflus,pofi:ca  cum  parentc, 
conjugc,  libcris,  fracrc,  aliifquc  principi- 
busIllyriorum,Romam  tra6his  mifcran- 
dum  in  triumpho  Ipcftaculum  prxbuit. 

In  Macedoniam  quartus  Cof.  milHis 
L.  Mmyltm  Paulus ,  reformato  ante  o- 
mnia  ad  prilcam  difciplinam  cxercitu  , 
Regem  ad  Enipeum  flumen  ailcquitur. 
Pcrmunitis  caftris,  C.  Sulpitius  Gallus 
tribunus  militiim ,  confulis  permiflu,  ad 
concionem  militibus  vocatis  pronuntia- 
vit ,  nofte  proxima,  ncquis  id  pro  por- 
tento  acciperct ,  ab  liora  fecunda  ulque 
ad  quartam  noftis  ,  lunam  defefturam 
efle-  Edita  hora  luna  cum  defeciflet,  Ro- 
manis  militibus  Galli  fapientia  prope  di- 
vin>i  videri.  Maccdonas  ,  ut  trifte  pro- 
digium  ,  occafimi  regni  perniciemque 
gentis  porcendens  ,  movit.  Neutroim- 
peratorum  volente ,  fortma. ,  qu&  plm 
conjilils  humanii poUet ,  contraxit  certa- 
men ,  obortum  jumento  manibus  curan- 
tium  forte  elaplb ,  de  quo  Thraces  prcE- 
lidiarii  Romanique  ad  ripas  dimicabant. 
Cum  enim  multa  paflim  prxlia  oriren- 
tur  ,  Romani  fludtuantemprimo  turba- 
runt  ,  deinde  disjecerunt  Macedonum 
phalangem  ,  equitatus  prope  intcger  pu- 
gna  exceffit  ,  principe  fugse  ipfo  rege. 
C^efa  ad  xx  millia  hominum  fiint ,  ad  fex 
M  ,  qui  Pydnam  ex  acie  perfugerant ,  vi- 
vi  in  poteftatem  iEmylii  pervcnerunt,  & 
vagi  e  fliga  vm  capti.  Ex  viftoribus  ceci- 
derunt  non  plus  centum ,  vulnerati  ali- 
quanto  plures  funt.  Rex  a  plerifque  de- 
fertus ,  Amphipolin  pervenit.  ^mylio 
Berosa  primum  monituprincipum  ,  de- 
inde  Thefl&Ionica  &  Pella ,  &  deinceps 
omnis  ferme  Macedonia  intra  biduum 
dedita.  Secuta  tandem  reliquarum  ur- 
bium  excmpla  etiam  Pydna  efl.  Amphi- 
poli  pro  rege  loquentibus  fucclamatum  : 
Abite  hinc  ,  ne  qui  pauci  fiiperfumus , 
propter  vos  pereamus.  Perfeus  Samo- 
thracem  ,  religionis  opinione  inviolabi- 
lem  infulam  pergit ,  advedis  fecum  duo- 
bus  millibus  talentorum.  Sed  cruentum 
mimum  nec  pecunia  ,  nec  facri  parietes 


»55 


poterant  tueri.  Cum  Evandrum  Crctcn- 
fem ,  Perfciamicorumconflantilfimum, 
templo  cxccdere  cogcrcnt  Samothraccs, 
co  quod  Eumencm  rcgem  propc  Dcl- 
phos  occidcre  voIuerat,vcritusconfcien- 
tiam  ejus  Perfeus ,  occidi  virum ,  tot  libi 
calibus  expertum ,  imperavit ,  coque  in 
amicum  facinore  omnium  a  fe  animos 
alienavit.  Deditus  ergo  prastori  Ocftavio, 
cum  in  confpeBum  JEmylii  Tjicioric  venif- 
fet ,  confurrexit  conful ,  &  humaniter 
habitum  conviviis  adhibuit ,  Iiberolque 
admonuit  fuos ,  &  quotquot  erant  juve- 
nes  ,  infecundis  rebus  nihil  in  quemquam 
fuperbe  ac  violenter  confulendum  ,  nec 
pr&fenti  credendum  fortun<z,  cum  quid 
ferus  vefper  vehat ,  incertum  fit.  Himc 
demum  virum  effe  ,  cu]us  animum  nec 
profpera  flatu  fuo  ejfert ,  nec  adverfa  in- 
fringit.  Hic  finis  belli  intcr  Romanos 
ac  Perfea ,  idcmque  Jinii  inclyti  Macedo- 
num  regni  fuit ,  quod  a  fummo  culmine 
fortun^  ad  ultimum  finem  centum  quin- 
quaginta  annos  ftetit ,  a.  Carano  ufque  ad 
Perfeum  xxx  reges  habuit ,  annos  923. 
a  Philippo  ufque  ad  cafum  Per fei  1 9  o  an- 
nis  floruit.  Macedonibus  dimidiumtri- 
buti ,  quod  regibus  ferre  fbliti  erant ,  im- 
poiitum.  In  quatuor  rcp-iones  diflrafti , 
fiiblatis  commerciis ,  lacerum  corpus  ef- 
fedli  funr.  Similia  his  &  in  Illyricum 
mandata.  Omnes  ,  qui  in  aliquibus  mi- 
nifleriis  regiis ,  etiam  quiin  minimis  le- 
gationibus  fuerant ,  juili  Macedonia  ex- 
cedere  ,  atque  in  Italiam  ire  :  qui  non 
paruiflet  imperio ,  mors  denunciata.  E- 
piri  oppida  ferme  lxx,  omnia  uno  die 
direpta,  cl  millia  capitum  humanorum 
abdufta  ,  quod  ad  Perfea  defeciiTent. 
Mxoh.  deinde  citati  ,  qui  per  intei^i- 
nas  difleniiones  mutuis  fe  c^dibus  ab- 
fumieranr.  In  ea  cognitione  magis  utra 
pars  Romanis ,  utra  regi  faviflet ,  qua;- 
iitum  eft ,  quam  utri  feciflent  injunam, 
aut  accepifTent.  Noxa  liberati  interfe- 
ftores ,  exilium  puliis  a:que  ratum  fuir, 
ac  mors  interfeftis.  Hic  eventus  o- 
mnium ,  qui  partis  Romanorum  fiierant 
pcr-  Grsciam ,  inflavit  ad  intolerabilem 
y  fuper- 


Perfeus  ab 
ey£mylio 
Cof  ca- 
ptus  e/i 
A.    M. 
3804. 


Liv.l./^j, 

jHfti,,. 

lib.  33. 
Anno  et^ 
dem. 


Liv.l.^j. 

Panfaniat 
in  Achaim 
cis  (&■  yir- 
cadicis. 


juHin. 


A.  M. 

Velltjus 
Patercu- 
lus  Itb.t, 
PUtar.  in 

Paulo. 

Diod»r. 

Sicul. 

lib^i. 

edog. 

Epit. 
Livii 
lib.t^6. 


I^ivius 
lib.fyi^. 
Jofiph, 

1.13.,C.1. 

i  Macci. 


1 54  Jl^dcedonU  devi^la. 

fuperbiam  animos ,  &  obnoxios  pedibus 
eorum  fubjecit ,  quos  aliqua  parte  llifpi- 
cio  favoris  in  reg-em  contieerat.  E  fola 
Achaia  ,  fupra  mille  viri  primarii,  de- 
creto  X  Leo-atorumevocatifuntadcau- 
fam  perduelTionis  Romse  dicendam ,  in- 
terque  eos  Polybius ,  LycortsE  pra^toris 
AchsEorum  filius  ,  qui  viclo  eruditione  in- 
fortunio  per  eam  libi  RomtC  amicos  pe- 
perit.  Reliqui  xvii  annis  in  cuftodiis 
fuere  donec  magna  eorum  parte  fiippli- 
ciis  abfumpta  velmorte,  trecentos  fer- 
me  reliquos  ,  fatis  jam  poenarum  diu- 
turna  carceris  perpeflione  dedifle  rati , 
domum  dimifere. 

JEmylim  Vaulm  reportato  Romam 
exercitu ,  ob  pradam  regiam  pro  republ. 
interceptam  (  bis  millies  ,  centies  H  S. 
erat)  habitofque  afperius  milites,  con- 
tradicente  pro  exercilu  Sulpitio  Galba , 
tandem  triumphavit ,  ^  Ferfeum  cum 
trii/ui  filiis  mte  currum  duxit.  Cujus 
triumphi  Ixtitia  ne  fblida  ei  contingeret, 
duorum  filiorum  mortibus  iniignita  eft : 
quorum  klterius  funus  pra^ceflit ,  alrerius 
fequebatur  triumphum.  Verfeus  in  carce- 
re  foedifiimo  feptem  dies  habitus ,  ^my- 
lio  fenatus  crudelitatem  caftisante ,  mi- 
tiorem  naftus  efl  cuftodiam ,  in  qua  poft 
biennii  miferias ,  fbmno  prohibitus  ,  -vi- 
'vere  tandem  defiit.  Mortui  poftmodum 
iEmylii  Pauli  tanta  apparuit  abflinentia, 
ut  cum  ex  Hifpanis  &  Macedonia  maxi- 
mas  opes  retuliflet ,  vix  ex  auftione  bo- 
norum  ejus  rcdaftum  fit ,  unde  dos  u- 
xoriejus  redderetur. 

Cseterum  per  eos  dies  ,  quibus  ifta  per 
Maccdoniam  &  Grxciam  agebantur , 
magni  etiam  in  ^Egypto  &  Syria  motus 
exftitere.  Antiochus  verfitili  in  omnia 
ingenio  &  fubdolo,  per  honeftam  fpe- 
ciem  majoris  Ptolemaiireducendiinre- 
gnum  ,  bellum  cum  jninore  ejus  fratre 
(  Phyfconem  hunc  Grasci  ,  ob  ventris 
ingluviem  tumoremque  cognominant) 
Alexandriam  tunc  tenentegerebat:  ad- 
que  Pelufium  navali  prjelio  viftor ,  pon- 
te  per  Nilum  fafto  tranfarefTus  cum  e- 


xercitu 


oblidione  ipfam  Alexandriam 


I  Maci. 

1.2. 


I.  zy£jmlms  Vmlm* 

premebat :  nec  procul  abelTe  t  quin  po- 
tiretur  regno  amplillimo  ,  videbatur. 
Ptolemxus  Phyfcon  &  Cleopatra  lega- 
tos  Romam  mittunt  ,  oui  curn  ramis 
oleaz  ingrefli  curiam  ,  fordidati  opem  re- 
gno  regibufque  amicis  petiere.  Senatus 
extemplo  C.  Popilium  Lenatem  &  C. 
Decimium  &  C-  Hoftilium  legatos,prius 
Antiochum  ,  dein  Ptolema^um  adire  ju- 
bet,  &  nuntiare ,  ni  abfifliatur  bello  ,  per 
utrum  ftetiflet  ,  eum  non  pro  amico , 
nec  pro  focio  habituros  efle.  lidem  Rho-  Liv.l.^^. 
diorum  ingrefli  concionem  ,  decretum 
obtinent ,  ut  qui  pro  Perfeo  adverfijs  Ro- 
manos  dixille  quid ,  aut  fecifle  convin- 
ceretur ,  capite  pcenas  darent.  Dum  in 
itinere  funt ,  Antiochus  fruftra  tentatis 
moenibus  Alexandria: ,  abfceflerat.  Ca:- 
teraque  yEgypto  potitus ,  relidto  Mem- 
phi  majore  Ptolemso  ,  cui  regnum  qus- 
ri  fuis  viribus  limulabat  ,  ut  vitlorera 
mox  aggrcderetur ,  in  Syriam  abduxerat 
exercitum.  Intraniitu  I^ala^ftinaj,  Jero- 
fblymam  templumque  Dei  nicerrunum 
nefiriis  manibus  fpoliarat.  Interim  Pto- 
lemxus  Philometor,animadvertens  clau- 
ftra  /Egypti  haud  nudari  pr^lidiis  Antio- 
chi,  ut  cum  velit ,  rurfus  exercitum  indu- 
ceret ,  per  crebras  legationes  pacem  cum 
Phyfcone  fratre  facit ,  &  cunftis  confen- 
tientibus,  Alexandriam  recipitur. 

His  cum  la:tari  Antiochum  conve-  Liv.l.^e. 
niens  eflet ,  li  ferib  Ptolema^um  majo-  lu/lin. 
rem  reftitutum  regno,non  libi  illud  qua;-  '»^.34- 
fitum  voluiilet,  adeb  eft  oflFenfiis,  ut  mul- 
to  acrius  infeftiufque  adv  erfiis  duos,quam 
anteadverfus  unum  ,   pararet    bellum. 
Cyprum   extemplo  clailem  mifit  :  iple 
primo  vere  cum  exercitu  iEgyptum  pe- 
tens  ,  in  CxIeSyriam  procelTit.    Cir- 
ca  Rhinocolura  Ptolemsi  legatis  agen-   . 
tibus  gratias  ,  quod  per  eum  regnum  pa- 
trium  recepillet ,  petentibufque ,  ut  fuum 
munus  tueretur ,  &  diceret  potius  quid 
fieri  vellet ,  quam  hoftis  ex  fbcio  fauus, 
vi  atque  armis  ageret ,  refpondit ,  non  a- 
liter  neque  claflem  revocaturum  ,  ne- 
que  exercitum  redufturum  ,  nili  libi  & 
tota  Cypro  8c  Peluiio  cederctur.  Cum 

qua- 


jir.tiochns  Epiphaacs.  Ptol  VI.  Fhtlomeior. 

qu.niior  mnii.1  ab  Alcxanthia  Jbeflct ,  lc- 
Roniaiii  occiirrcrunt.    Quos  cum 


M'5 


VeUejus 
Paterc, 
lib.i. 


Athenaus 


gati 

advcnientcs  lalutaflct ,  dcxtraniquc  Po 
pilio  porrif^crti  ,-tabcllas  ci  Popilius  fcri- 
ptum  habcntes  tradidit,  atqucomnium 
primum  id  lcgcrc  jubct.  Quibus  pcrlc- 
(flis  ,  cum   fc  conlidcraturum  adhibitis 
amicis ,  quid  facicndum  iibi  ellct ,  dixil- 
fet;  Popilius  pro  cxtcra  alperitate  ani- 
mi,  virga  ,  quaminmanugcrebat ,  cir- 
cumfcripfit  regem,ac  priulquam  hoc  cir- 
culo  exccdas ,  inquit ,  redde  rcfponfum 
fcnatui  ,  quod  referam.  Obftupefaftus 
tam  violento  imperio  ,  parumper  cum 
h.-ElItaflet ,  Faciara  ,  inquit ,  quod  cenfct 
fenatus.  Tum  dcmum  Popilius  dextram 
regi ,  tanquam  focio  atque  amico  porre- 
xit.    Dic  deinde  finita  ,  cum  excellifl^et 
iEgypto  Antiochus,  legati  concordiam 
etiam  inter  fratres  firmarunt ,  inter  quos 
vix  dum  redle  convcnerat. 

Sic  reverfus  in  Syriam  Antiochus ,  a- 
Cn"^  '°"  '^^^  ^^  ^^  omne  fcelus & impietatem ef- 
Pglyh^       fudit ,  ut  non  Epiphanes ,  id  eft ,  illuftris, 
/.26.27,    y^'^  Epimmes ,  hoc  eft ,  furiofus  a  cor<Ia- 
«^  Ptol.     tioribus  diceretur.  Convivia  ao-itavit  & 
^uergetis  ludos.fumptuinaudito.  Interdum  mille, 
urid  ^'   aliquando  mille  &   quingenta  triclinia 
convivis  implevit ,  iple  ferculorum  ge- 
ftatoribus  ducem ,  mimis ,  hiftrionibus, 
faltatoribus  ,  coquis ,  opificibus ,  foda- 
lem  fe  prxbuit,  publica  trequentayit  bal- 
nea,fontes  vino  mifcuit,  plcDeios  pretio- 
fillimis  unguentis  perfudit  ,  denique  ea 
egit ,  ut  omnes  pudcret  tantas  in  rege 
fcurrilitatis.   Interdum  more  Romano 
circumeundo  fora,  &  prcnfando  vilifli- 
mum  quemque ,  ut  tribunus  plcbis ,  sdi- 
lifve  legeretur ,  petebat.  Ledus ,  pofita 
fella  piiblice  ,  forenfi  turbx  prsfidcbat  j 
temulentus  per  vias  nummos  fpargebat 
aureos,  proclamans :  Sumat ,  cui  fortuna 
dederit.  Circa  reliaiones  nullus  rcgum 
manifeilius  infannt.""TempIorum  alianu- 
dabat  ,  alia  incredibili  exornabat  fum- 
ptu.  Prorcipuum  cum  Deo  Opt.  M.  ^^ui 
Jerofolymis  colebatur ,  bellum  gefiit, 
Cum  primum  ex  ^Egypto  reverteretur, 
ia  Cjeleiyriara  ,  omnes  templi  thefau- 


HeHodo- 
tum&- 
Philar. 
iknm. 


1  Macc^ 
1.2. g. 

Jofeph. 

l.ii.e.j. 

8.5.10. 


ros  facrilcgis  manibus  diripuit,  vafi  Sc  iMacc^. 
infbuniciitum  omnc  (acrum  abftulit, 
Lxx  hcMuiiuun  millia  occidit ,  totidcm  o/yntp. 
vcndidit,  X  i  fccum  abduxit.  Itcrum  dcin-  1/3. 
de  a  Popilio  juflus  ^2gypto  exire , iratior  i^fp". 
Jerofolymam  nudavit  mocuibus  ;  diis  ^'^'"^'"'- 
Grarcorum  faccrc  Juda:os  cocgit ,  alta-  z  Macc. 
rc  Dci  omnipotentis  dxmoni  facravit  6.-;. 
Olympio.  Inccr  alioscomplures,  quos  <S'ulpit, 
velana  tyranni  impietas  ad  ncccm  trahc-  •^^'"'^•^'^» 
bat,  Elcazarifcribaenonagenarii,  &fe- 
ptem  fratrum ,  quos  omnibus  tormentis 
cxcarnificavit,  quod  Dei  majorcm,  quam 
vififfimi  regis  curam  ducerent  ,  divina 
conftantia  enituit.  Nec  dcerant,  qui  mo- 
tis  in  patria  feditionibus,fa(Slifquc  ca:di- 
bus  ,  ad  ejufraodi  audenda  occafiones  da- 
rent  tyranno.  Eorura  feruntur  capita  Ja- 
fon  ,  &  Msnekus ,  facrorum  caupones , 
mancipcsfcelerum  ,  quorumillcOniam  ^^  .^^acc. 
fratrem  natu maximum  dignitateponti-  ^t-f' 
ficali  depufit ,  hic  etiam  vita  fceleratifli- 
mceumprivavit. 

Cum  ergo ,  ^^uicquid  fanfti  apud  Ju-  Jofeph. 
da;os  erat,  pollueretur ,  &  facra  volumi-  ''•  i.^-^.  ^o. 
na  undique  conquifita  in  flammas  mitte-  ^'°f  '^'" 
rentur ,  conditaque  ad  templum  arce ,  vis  cclosa. 
armata  facrum  Dei  fiimmi  impcdiret , 
Samaritse ,  folita  levitate ,  Icgem  Moifis 
&  Judxorum,  quibus  fecundis  eorum  re- 
bus  gloriabantur  ,  averfati  ,  templum 
fuum  Gr^ecorum  Jovi  dedicant ,  Antio- 
cho  tanquam  illuftri  Deo  literas  mittunt, 
digni  talis  Dei  imperio.  At  Matathitts  fa- 
cerdotum  Judaicorumunus,  Aflaraona;i 
pronepos ,  filiis  &  Clientcfis  clariffimus, 
cum  ad  facrificandum  Grxcorum  numi- 
nibus.cogeretur ,  tantum  abfuit  ut  pare- 
ret ,  ut  divino  zelo  percitus  ,  Jud^um  i  Macc. 
quendam  impfis  fe  facris  poUuentem ,  ad 
ipfam  mox  aram  maftaret.  Vocatis  de- 
inde  ad  arma,  quibuicunque  cordi  erant 
leges  &  libertas  avita ,  manum  contraxic 
non  contemnendam  hominum ,  quibus 
ingrata  vita  fine  libero  veri  Numink  cul- 
tu ,  ^  quafi  faflidio  erat.  Cum  illis  cir- 
cumeundo  montes  &  tutiorcs  locos ,  al- 
taria  profana  diruit,  infantes  more  patrio 
circumcidit,  fiiperftitionera  popularium, 
V  2  qua 


2.3. 

z  Mace.i, 


1 5  <^  Antiochm  Epiphanes. 

(|uanonnuIIi  fublati,  otiura  adperniciem 
fuam  fervabant ,  eximit  animis,  teftatus, 
etiam  fermtis  diebu^ ,  licere  utique  corpas 
A.  M»      vitamque  cuilibet  [ucim  tueri.  Vertente 
3807,       anno  confeftus  jam  Ccmo, ^udam  Macca- 
b&um  iiliorum  fortiffimum ,  ducem  reli- 
quis ,  alterum  Simonem  ,  fapientia  prse- 
flantem ,  conliliarium  piis  pra^fecit. 
1  Macc,        Igitur  Judas ,  patern^e  a:mulus  virtu- 
3+:  ,       tis ,  hoftes  juxta  &  transfugas  Tuda;o- 
l.izc       ^^^ '  *^cerru-ne  perlecutus ,  brevi  mani- 
'    '  "    '  feftum  ab  Antiocho  bellum  habuit.  A- 
follonim  prsecipuo  in  honore  apud  regem 
invajit  Jud&os :  Sed  a  Juda  vincitur  ^ 
Anno  eo-    occiditur.    Eadem  Seronis  Syria  ■pr&Jidis 
dem,        fortunafuit.  Hifce  cladibus  irritatus  An- 
tiochus,  ingentem  fcribit  exercitum,  nec 
fidens  thefauris ,  quos  non  minus  in  con- 
vivia  &  ludos ,  quam  bella  continua  pro- 
fuderat  ,  ad  fiTperioris  Afise  provincias 
vadit ,  pecuniam  expediturus ,  Syrise  Ly- 
fiam  pr^ficit.  Lylias  tres  duces ,  Ptolo- 
mseum  ,  Gorgiam  &  Nicanorem  legat 
in  Judxam  ,  addens  eis  xl  peditum ,  ie- 
ptem  equitum  millia,  ut&Judxosex- 
cindant ,  &  e  circumpoiitis  populis  no- 
vos  agris  colonos  inducant.  Judas  nihil 
conterritus  tanto  apparatu ,  quanquam 
pene  inermes  ducebat  mihtes ,  forma- 
ta  in  pietatem  &  conftantiam  trium  mil- 
lium  manu  ,  miffionem  dedit  omnibus 
quofcunque  recentes  nuptise  ,  aut  ipes 
rerum  fecundarum  nimio  vita:  amore 
impleverant.  Sic  caftra  aapreditur  abfen- 
tis  Gorgix  ,  explorato  antea ,  eum  cum 
parte  militum  ad  infidias  fibi  tendendas 
csreflum.    Viftis  repentina,  impreflio- 
ne  Syris ,  incendit  caftra ,  &  Gorgiara 
clade  fiiorum  confternatum  totaextur- 
bat  Juda:a.  Lyfias  comperto  infortunio 
auget  copias ,  lxm  peditum  v  equitum 
in  Iduma^am  trahit.  Judas  fubnixus  x- 
terni  fiducia  Kuminis  ,  tantam  multi- 
tudinem  cum  x  admodum  millibus  ador- 
tus ,  in  fugam  vertit ,  ca:fifque  v  milli- 
bus  hoftium  ,  ingenti  potitur  prasda.  A- 
nimadvertens  ergo  Lyfias  cum  fortibus 
viris  remefle,  quibus  univerfis  autvin- 
cere  decretum ,  aut  raori ;  Antiochiam 


Indas  MaccabaHSt 

ferecepit,  aliisbellumconfiliisgefturus-  ■A-  M. 
Interim  judiu  ad  divinam  ufus  gloriam  ^°^^ 
divinitus  datis  vidoriis ,  templumtnen-  ^5/^2^/ 
nio  prorfus  defolatum  ^  repurgare  infti-  Anno 
tuit ,  feligit  facerdotes  ,  inftaurat  facra,  Gracsrum 
novum  altare  Deo  jedificat ,  folennibuf-  ^+^ 
que  ceremoniis  per  odliduum  Encmiit    ^  ^^ ' 
agit :  circummunit  templum  pr^efidiis ,  jofebh, 
ne  quis  profanus  iacerdotum  interturba-  /.ij..f.i  i. 
re  munia  poffit.  12.13- 

Ea  res  adeoaccenditfinitimarumiras 
nationum  ,  ut  quafi  fcedere  compofito, 
ad  delendum  nomen  Hebra:um  paritcr 
infurgerent.  Idumasierant^Sidonii,  Am- 
monitse ,  Arabes  ,  Syri :  Sed  tanto  ala- 
crior  fuda^  fingulos  ,  priufquam  coire 
pollent,  depopulatur.  Iduma^os  acie  fun- 
dit ,  caftella  &  urbes  expugnat ,  Inde  par- 
titus  cum  fratre  copias ,  ipfe  in  Ammo- 
nitas  &Arabes,  Simon  in  Phoenices  va- 
dir.  Ubique  res  Hebrzea  fuperior  fuit : 
ubique  ftrages  editaz  gentium.    Qui  in 
Transjordani  terra  &  Galilxa  obnoxios 
fe  incurfionibus  putabant  ,  in  Judsam 
cum  Simone  &  Juda  profefti ,  ubi  vis  u- 
nita  eflet  validior.  Sub  hsc  clades  aliqua 
accepta,  ut  nihil  eft  ex  omnipartebea- 
tum  ,  in  bello  prascipue  Jofephus  &  Aza- 
rias  ,  prsfedli  Judseas  cum  mandatis  ,  ne 
abfentibus  Juda  &  Simone  in  cafiim  aleJB 
darent  Remp.  ftimulante  fama  fratrum, 
Jamniam  oppugnare  inftituunt.    Inde 
eruptione  Gorgi^  fugati ,  amiffis  duo-' 
bus  millibus,  documento  fuere,  quam  in- 
felix  fit  laudis  cupido ,  fine  peritia  rerum 
&  auftoritate  legitima.  Interim  Epipha- 
nes  iterum  circa  templa  infaniens ,  dum 
Dianas  Elymaidis  in  Perfia  fanum  opu- 
lentiffimum  fpoliare  opibus  conatur  ,re- 
pulflis  3  fubditis  ,  Babylonem  recedit 
cum  probro.  Ibi  cognito ,  excrcitus  fuos 
toties  cxfos  a  Juda  Maccabaso,  ingentera  Jofeph. 
animo  moerorem  concipit ,  cuiimpar  ,^-"'*-3' 
faflus  ob  fcelera  in  Numen  populumque  '  j^^*"'^' 
Hebrseum  fibi  pereundum  ,  invalefcen-  ^_  -^^ 
te  morbo  moritur,  anno  regni  xii  reli-  5810.4 
fto  impubere  filio ,  cui  Eupatoris  nomen 
a  Lyfia  duce  inditum.  ^  Macc. 

Igitur  fblutiTyranni  metu  Judazi  cum  ,0, 

Ti-  I  Maec.S. 


jinttochus  Eupator.  ludai  Maccahans 


157 


1  M/tcc. 
cai>.  6. 

Diodor. 

'•34- 
Jcfiph. 
itb.  12. 

€.   14..   IJ, 

2  Mace. 
13.  24.. 


A.  M. 

3811. 


'Jofeph. 
lib.  12. 
((«]'.  II. 

&  II. 

P/4/.  74.. 
79; 


Epit.  Li- 
vii  /.  <].(5. 
Rtgnum 
incipit 
A.  M. 
3812. 


Timotlicum  duCiim  ingcnti  prxlio  fudif- 
fcnt,  prxlidium  Grxcorum  in  arcc  Sio- 
nii  oblident :  caquc  audacia  Eupatora 
Rcoem  &  Lyfiam  pcrpcliunt ,  ut  aduna- 
to  cxercitu  ccntum  miliium  pcditum  , 
xxM.  cquitum  ,  ad  hxc  xxxii  clcphantis, 
Judxam  invadant.    Bctzura ,  quod  an- 
nus  cfTct  Sabbaticus  ,  quo  tcrram  Judasis 
colcrencfas ,  famedomitadcditur,dimil- 
fis  pra.iidiariis.    Jcrofolymitani   templi 
munitiones  acritcr   oppugnantur  ,  nec 
eas  fegnius  dcfendit  Maccabxus.Extrada 
igitur  opinionediutius  oblidione  ,  nun- 
ciatur  in  caftra  rcgis ,  PhilippUm  ,  quem 
Epiphanes  moriens  tutorcm  dcfignave- 
rat  ,  tcnere  Antiochiam  ,  regnumque 
pro  tutela  ufurpare.    Hanc  rem  majo- 
lismomcntiratus  Lyfias,  quam  expu- 
gnationcm  Jerofolymx  ,  in  paccm  in- 
clinatanimum.  EtquanqUam  Eupator , 
fiftis  in  gentem  Judaicam  criminibus,ad 
.  eam  delendam  vehemcntiflime  incitaba- 
tur ,  tamen  autore  Lylia  pacem  eis  con- 
cedit  ,   dirutifque  contra  datam  fidem 
munitionibus  ,  recipit  fefe  Antiochiam  , 
Maccaba^us,  i  Ptolemaide  ufque  ad  Ger- 
renos  praefes  dechr^tut^Menelaus  e  corl- 
tra,  tanticoncitorbelli ,  Beroex  in  ct- 
neres  dejcdus  juflu  Eupatoris ,  proditio- 
nis  8i  facrilcgiorum  paenm  dedit.  Huic  iti 
facerdotio  fucceflit  Alcimm  ,    fceleftx 
homo  fidei ,  &  bonis  quibufque  inimicus- 
Hic  finishorribilium  Antiochi  Epipha- 
nis  &  Eupatoris  conatuum  in  Judxos  ex- 
ftitit ,  quos  &  alii  eorum  Prophetx  facris 
libris  prxdixerant ,  &ante  quadringen- 
tos  annos  Daniel ,  ne  quis  tantas  Dei  po- 
pulo  calamitates  ,  citra  xterni  numinis 
providentiam  accidereexiftimaret.  Im- 
pietatis  &  perjurii  Antiochus  filiufque 
cjus  fupplicium  Deo  pependere.Nam  non 
folum  pater  tantx  reus  immanitatis,  foe- 
diffimo  morbo  interiit ,  fed  &  poft  bien- 
nium  Eupator  &  Lyfias ,  dignum  fadlis 
exitum  habuerunt. 

Cum  enim  Demetritu  Seleuci.qui  ante 
Epiphanem  regnavcrat  ,  -filius  ,  Obfes 
Romanis  datus  regnum  fibi ,  qui  majori 
eflet  Antiochi  Maoni  filio  senitus ,  de- 


bitum 


comperiflct  a  patruclc  mtcrcc- 
ptum,  in  Syriam  clam  vcnit ,  &Tripo- 
lin  urbcm  maritimam  artc  occupavit. 
Moxdcficicntibus  adcum  ccrtatim  Sy- 
ris ,  Eupator  i^  Lyfias  a  fuis  trucidantur, 
cxercitus  ad  Demctriumuniverfus  figna 
tranftulit. 

Ejus  iterum  regis  aures  implct  Alci- 
mus,  Maccabxum  rcbcllionis  accufat ,  iMacc.y. 
Jerofolymam  reducitur  cum  cxercitu.  ^  ^"^' 
Sed  obnitente  cruentis  cjus  conatibus  «v-^^  ^^^ 
Maccabxo,  rurfus  implorat  opcm  De-  ^ap.  17  > 
metrii,  qui  adjungit  delatori  N  icanorcm, 
virum  ingenii  muitaris  &  infidi :  a  quo 
principio  honcftie  habitus  Judas ,  &  fa- 
cerdotio  prxpofitus ,  paulo  poft  infidiis 
petitur.   Quibus  a  Juda  callide  vitatis  , 
Micamr  minaci  juramento  exitium  tem- 
plo  denunciat ,  ni  Judas  fibi  tradatur.Sed 
interpofitis  aliquot  diebus ,  dirxfacerdo- 
tum  in  caput  Nicanoris  vertere. 

Commia^o  cnim  ^ixUovincitura^u-  A-  M. 
da,  totufque exercitus  infuga  trucida-  ^°'^    . 
tur.  Novem  fuifle  millia  ferunt :  alius  ^J^ar. 
Maccabxorum  liber ,  fedminotis  fidei,  zMacc. 
XXXV  millia  prodit.  Tantapotitusvifto-  ij. 
ria.Judas,  facerdotioprxficiturapopu-  ^Macc.H. 
lO ,  &  cum  Romanis  tot  jam  regum  &  iihi^\ 
populorum  vidlorianon  minusquam  fi-  ^ap.  17. 
de  in  fbcios  claris  ,foedus  amicitiamque  ^nno 
jungit ,  quorum  tamen  fubnixus  ope ,  ad  eodem. 
exempIumlocandxinDeumfiduda;  ca- 
ftigatus  brevi  legitur. 

Eratannus  imperii  Grxcorum  clii. 
OlympiascLV.  cummifTus  in  Judxam  ^'.^' 
Bacchides ,  defertum  a  fuis  plerifque  Ju-  |^y^X 
dam  ,  fortiffime  tamen  pugnantem  ac  ui,.  ,2, 
pene  viftorem ,  circumventum  acie  oc-  c.  iS.  19. 
cidit ,  totamque  fere  Judxam  in  pote-  ^Macc^. 
ftatem  rcdegit  Demetrii :  Qux  difpofitis 
hinc  indeper  oppida  prxfidiis ,  tam  foede 
eftvaftata  ,  ut  pofl:  Prophctarum  tem- 
pora  nulla  ei  major  calamitas  acciderit. 
Infiati  enim  Maccabxi  mortfe  defertores 
&  transfugx ,  confluunt  ad  Bacchidera  , 
ab  eoque  prxfedluras  adepti  &  tribuna- 
tus ,  undecurique  inveftigatos  fedtatores 
Judas  ad  necem  rapuere  ,  fed  perbrevis 
impiorum  felicitas  efle  confuevit. 

V  3  Cir- 


isS 


Demetr.  Soter^  lomtha^ ,  Ptol.  VI.  Vhilometor, 


l  Mac.  $, 


Jofeph. 


J4- 
A.  M. 
3814. 
Menfe  2. 


■Appitinus 
in  Syria- 
cis. 


Circuniftantibus  enim  periculis ,  Jo: 
nathdi  fratcr  Judx,  a  meliori  Judxorum 
parte  dux  legttur ,  colleftoiquc  luos ,  ne 
prscipitarent  in  inlidias ,  Thccoanum  in 
deiertumfubducir.  Baccliides ,  comper- 
tis  latebris  ,  bello  eos  ftatuit  pcrfequen- 
dos.  Concurrerunt  acies  iplo  iabbato,  & 
congreiTi  comminus  duces  ,  asgre  alrer 
alterius  manum  evafere.    De  bacchidis 
exercitu  mille  intcrfe£ti ,  Jonathas  cum 
fuisad  ulteriorem  Jordanis  ripam  cna- 
vit ,  non  auiis  fluvio  ie  committerehofli- 
bus.  Interjettis  diebus  ,  Bacchides  Jeri- 
chuntem,  Bethelem,Gazam,aliaque  mu- 
nit  oppida ,  Jonathas  ex  Amorseis ,  qui 
fratrem  ejus  Johannem  occiderant,pr2- 
I  Afdc.  j;.  dasagit.  Interim  Alcimus  Pontifex  de- 
moliri  conatus  iacrum  interioris  atrii 
parietem ,   repentina  perculfus  pardyfi 
concidit ,  occluiac|ue  yoce  impia  ex/pirat. 
Quo  fado  Bacchides  ad  Demetrium  re- 
gem  revertitur,  qui  punitis  Heraclide 
&  Timarcho ,    Babyloniorum  pra^fedtis 
nequiifimis ,  Epiphanim  quondam  exole- 
tis  ,  Soter  a  Gra^cis  diftus  eil.  Jonathas 
biennium  nadlus  quietes  ad  res  itias  or- 
dinandas ,  dum  inlidiis  petitur  transfiiga- 
rum  ,  L,  fceleratorum  principes  compre- 
liendit ,  &  merita  morte  multat.  Inimici 
eiusBacchidem  denuoin  Juda:am  accer- 
fLuit,  facilem  de  Jonatha  viftoriampol- 
licentur.  Scd  Jonathas  munita  Bethba- 
fa  ,  acriterfedefendit,  traditaque  Simo  - 
ni  cuflodia  caitelli ,  depopulatur  adveria- 
Ltb.i.c.z.  xios.  Exuftis  deinde ,  quibus  oppugnaba- 
tur,  operibus  ,  tantum  Bacchidi  irae  ac 
deiperationis  facit ,    ut  infauflse  expcdi- 
tionis  autores,  quos  adjutum  venerat,  in- 
terficeret.  Hincpacem  ei  ojfert  fonathas , 
gua  facile  impetrata ,  fixoque  Machma- 
2idomiciIio,,jus  dicere  Juda:is  incipit. 
Sic  nihil  quoquam  impedientegenti  qua- 
driennium  prsefuit. 

Dum  hxc  ^txQntyTtolem&usThilome- 
tor  a  minore  fratre  regno  pulfus ,  millls 
adeumRoma  legatis ,  in  regnum  refli- 
tuitnr ,  foeduique  tandem  inter  fratres 
idum  ,  ut  alter  in  ^gvpto ,  alter  Cyre- 
nis  re^narct. 


j  Mdc.  9. 
lefeph. 
/.  1 3 .  c.  1. 


A.  M 
381«;. 


Epit. 
Livii 
«'S.  47. 


Ariarathe  interim  Cappadocl^  rege  Diodcr. 
mortuo ,   filius  ejus  Anarathes  acccpit  'Sicnl. 
rcgnum,  &  amicitiamcumpopuloRo- "'"<?'*• 
mauo  renovavit.  Hunc  Demetnus  expu-  ^^^;j- 
ht  Cappadocia ,  ejufqueloco  Oiofernem  /.<j.3,^^, 
milk  talentis  induxit ,  fratrem  Ariarathi 
habitum  ,  quos  ambos  Antiochis  regina , 
cum  ilerilem  fe  putaret,'ex  fe  natos  men- 
tita  ,  Ariarathiregifuppofuerat.  Poftea 
pr^eter  ipem  Mithridatem  filium  enixa , 
ut  Ariarathes  ad  Romanos   educandus 
mitteretur  ,  Olofernes  ui  loniam ,  efFe- 
cerat.  Mithridates  cum  brevis  a^vi  eflet , 
Romanis  Ariarathem  capeflere  regnum 
placuit ,  ejeftumque  a  Demetrio ,  refti- 
tuitienatus,eodem  tempore  quo  C.  Mar-  Epit. 
tius    Cof  adverfiim  Dalmatas  parum  ^'?'* 
proipereprimum,  pofteafeliciterpucrna-  ''^•7'^- 
vit.  Cumquibus  bello  confligendi  caufa 
fuit ,  quod  Illyricos  populi  Romani  {o~ 
cios  fubdltoique  vaftaverant.  Eandem- 
que  gentem  Cornelius  Nafica  Cof  per- 
domuit ,  ficut  Q^Opimius  Cof  Tranfal- 
pinos  Ligures,  Maililienfium  oppida  An- 
tipofim&Niceam  populantes. 

Anno  quingentefimo  nonagefimo  o-  a.  v.  c. 
(flavo  ab  iirbe  condita  ,  Q^Fulvius  &  T.  /93. 
Annius  ColT  peraftis  comitiis,infequen-  ^/"^. 
tifque  anni  confullbus  creatis ,  magiftra-  ^;^"'" 
tus  inire  cceperunt.Mutandi  comitia  cau-  Cdjfisdor. 
fa  fuit ,  quod  Hiipani  rebellabant  ,  ex  in  Chron. 
qua  provincia  ad  fuggerendos  magiftra- 
tus  ad  urbem  redire  non  poterat. 

Anno  imperii  Grascorum  centefirao  '^ij^^    " 
fexagefimo,  adjuvantibus  &  Ptolem^o  1%-^'   ' 
rege  .^gypti ,  &  Attalo  rege  Afise ,  qui  iH^  '-j^ 
Eumeni  fratri ,  undequinquaginta  annis  lofeph. 
regimine  fun£bo,  fucceflerat,  &  Aria-  l.i^^c.  7, 
rathe  Cappadocis ,  bello  a  Demetrio  la-  ^■^''^'  ■"'• 
ceifitis  ,   Antiochenfes  perofi  duritiam 
Demetrfi  ,  fubornant  propalam  Alexan- 
drum,  qui  Syria;  regnum  velut  pater- 
num  repeteret ,  genitumque  fe  Antio- 
cho  rege  ferret.  Is  admirabili  rerum  va- 
rietate,totius  ferme  Orientis  viribus  fiic- 
cin&us ,   etiam  Jonath:E  ducis  Judaio- 
rum,quem  fummum  Pontificern  declara- 
verat, bellum  Demetrio  infert,viiit^mque  A.  M. 
vitapariier  ac  regrio  fpoliat :  quanquam  38^2. 

nec 


Ptol.  VI.  Attalus  11.  Dametrius  Soter, 


I  .Mac, 
lo. 

A    U. 
3823. 
"Jofeph. 
lib.  1%. 


Jlijiin. 
Ub.  3/. 


1  Mac. 
10. 
A.  M. 


Epit.Li- 
vii  l.  jo. 


Sir.tko 
lib.  n. 


Jiijiin. 
lio.  3<|., 


nec  Dcmctrio  anirnus  in  piopulf^ando 
hofte  defuit.  Nam  &  primo  prxlio  Alc- 
xanthum  fugavit ,  &  rceibus- bcllum  rc- 
flitucntibus ,  multa  milfia  in  acie  cccidit. 
Ad  poflremum  tamen  invi(5loanimo,in- 
tcrconfcrtifllmos  dimicans ,  cccidit,  an- 
no  rcgni  undccimo.  Alexander  regnopo- 
tittti  regales  ambit  nuptias  .,filiam  Ptole- 
m<ii  Phtlometorii  uxorcm  i^««>,  Jonatham 
prxcipuis  honoribus  afficit. 

lifdem  annis  quatuor  maximis  moti- 
bus  terrarum  orbis  intremuitjbello  Alia- 
tico  Demetrii  &:  Alexandri ,  Maccdoni- 
co,  ciquc  adhxrente  Achaico ,  &  Cartha- 
ginicnlitertio,  &:  Hifpanico. 

Demetrius  Soter  initio  belli  duos  fiUos 
apud  Gnidium  hofpitem  fuum  ,  cum  ma- 
gno  auri  pondere  commendaverat  ,  ut 
&  pericuhs  eximerentur ,  &  li  ita  fors  tu- 
lillet  ,  paternx  ultioni  fervarentur.  Ex 
his  major  Demctrius  ,  annospubertatis 
egreflus ,  audita  Alcxandri  kixuria,quem 
infperata:  opes  &  aliena;  felicitatis  orna- 
menta ,  velut  captum  ,  inter  fcortorum 
greges  defidem  inregiatenebant,  auxi- 
hantibus  Cretenlibus ,  fccurum  ac  nihil 
holHIe  metuentcm  aggreditur.  Eum  A- 
poHonim,  Cavx  Syrise  prsfecftus  reccpit ; 
fed  cum  infolentcr  in  bellum  provocaret 
Jonatham  ,  viiin.s  06I0  hominum  millia 
amittit.  fonatha.s  Joppcn  capit ,  &  A- 
fcalonem  :  Azotum  incendit ,  idolum 
Dagonem  excindit  ;  ob  rem  prsclare 
geltam  regiis  Alexandri  donis  colitur. 
Florus  ex  Livio  dicit ,  de  ftirpe  Perfei 
regis  Macedonum  fuiile  Alexandrum, 
inertia  focordiaque  Prufix  BithyniiE 
regi  iimilem.  Prufias  ifte ,  qui  quon- 
dam  pileatus  Rom^e,  per  extremam 
adulationem  fe  libertum  Populi  Roma- 
ni  jaftaverat ,  omnium  humillimorum 
£iutor  atque  vitiorum,  a  Kicomedefi- 
lio  ,  adjuvante  Attalo  rege  Pergami , 
occifus  ei1:.  Habebat  aUum  filium ,  qui 
pro  fuperiore  ordine  dentium  enatum 
habuifle  unum  os  continens  dicitur- 
Eum  pater  regno  deftinabat ,  Nicome- 
dem  morti.  Sed  res  adolefcenti  ab  his, 
qui  facinus  iiifceperant ,  proditur :  horta- 


I5P 


tiquc  funt ,  ut  provocatus  Crudclitatc pa- 
tns  occupct  infidias ,  &:  in  autorcm  rc- 
torqucat  fcclus.  Igitur  cum  accitus  in 
Bithyniam  vcniiTct"",  ilatim  rcxappcUa- 
tur,  Romani  Lcgatos  ad  pacem  intcr  pa- 
trcm  filiumquc  conilituendam  mittunt. 
Unus  cx  iis  caput  multis  cicatricibus 
fparfum  habcbat,  altcr  pedibus  a;ger,ter- 
tius  ingenio  fbcors  erat.  Itaquccamle- 
gationem  Cato  dixit ,  nec  caput,  ncc  pe- 
des,  nec  cor  habcre :  nec  quicquam  ea  ef- 
fedum.  Prufias  enim  rcgno  ipoliatusa 
filio,  etiam  a  fervis  eildefertus.  Cum- 
que  in  latebris  ageret ,  non  minore  fcele- 
re ,  quam  fihum  occidi  juflerat,a  filio  in- 
terficitur. 

Non  diilimile  inter  Ptolem^um  ih- 
cerum  &  Alexandrum  generum  certa- 
men  emerfit.  Alexandro  jacenteinga- 
neo  &  luftris ,  Ammonius  regnabat :  per 
quem  &  amici  ejus  plerique ,  &  Laodice 
regina,  &  Antigonus  Demctrii  filius,cc- 
cili.  Quare  clam  infenfus  Alexandro 
PtoIema:us,  cum  ingentibus  copiis  venit 
in  Syriam ,  titulo  defendcndigenero  im- 
perii,  re  ipfa  ut  liium  id  faceret.  Aperiun- 
tur  illi  porta:  urbium ,  totaque  ora  mari- 
tima  ufque  ad  Seleuciampotitur.  Tum 
demum  aperto  confilio,  filiam  Cleopa- 
tram ,  Alexandroereptam,  dat  Demetrio, 
ingreiTaique  Antiochiam,  duo  fibi  diade- 
mata  impofuit ,  ^Egvpti  &  Syria:.  Qui- 
bus  compertis  Alexmder ,  e  Cilicia  co- 
pias  educit ,  acie  coniligit  cum  fbcero  : 
Sed  viftus  in  Arabiam  profugit  ,  ubi 
transfereutibus  ad  Demetrium  figna  mi- 
luibus ,  trtincafM  capite  a  Zabdiele  dy- 
nafta  (Jofephus  Dioclemnominat)  de- 
dit  poenas  &  Demetrio  feniori  quem  oc- 
ciderat,&  AntiochoEpiphani,cujus  men- 
titus  originem  fuerai.  Annos  potentia: 
egerat  V.  Nec  Ptolem&vts  viib  generica- 
pite  diu  eft  lastatus.Etenim  in  prslio  gra- 
viter  in  caput  vulneratus ,  inter  curatio- 
nem ,  dum  medici  oi1a  tercbrare  conten- 
dunt,ex/piravit,  rerum  potitus  per  varios 
cafus ,  annos  xxxv.  In  ejus  locum  frater 
m.inor  ,  qui  Cyrenis  regnabat ,  fucceiTit. 
Hic  belli  Syriaci  fuit  exitus. 

Atrocior 


Diod. 

J/f. /.  32. 

ecto^a. 


Epit.Liv. 
lib.  jo. 
^ppiam 
71  tn  in 
Mithri~ 
daticii. 


A.   M, 

3^27. 
If.flin. 
lib.  3  J. 


Anno 
eodem, 
Jofeph. 
l.ii.c.2. 


Diod.  St^ 
cul.  Frag. 
lib.  31. 
1  Mac. 
II. 

Anno  co- 
dem. 
Siilpit. 
Scver:ii, 


1(jO 


-Alexmnder  Vtoi.  VL  Philometor* 


^  ^^^  Atrocior  Tunici  ,  quod  tertium  vo- 

3823.       caiic ,  fuit.  Id  bellum e  difcordiis  Mafa- 

v.c.  Co^.  m&  &  Carthaginienfium  occalioaem 

fumfit  ,  vim  a  M.  Catonis  &  aliorum 

Romanorum    ambitione  ,    quibus  ni- 

hil    raodertior    fuit    Carthagini    Gif- 

r!'-"^'i   9  0°'  Amilcaris  filius.   Caftigato  fena- 

'^'  '*  ■  tu    Carthaginienfium  ,    ouod    contra 

fosdus  exercitum  ,  &  navales  materias 

haberent  :  pacem  inter  Mafanif[am  & 

eosfacere  voIueruntRomani,  Mafaaif- 

fa  agro  ,   de  quo  lis  erat  ,  fponte  fua 

cefnc.  Sed:  Gifgo,  qui  tunc  in  magilT:ra- 

tu  erat ,  homo  feditiof us ,  cum  fenatus 

pariturum  fe  judicio  legatorum  dixiflet , 

-     ita  bellum  adverfus  Ro^inanos  fuadendos 

concitavit ,  ut  legatis ,  quo  minus  vio- 

larentur  ,   fugarn  explicuerit.   Id  nun- 

tiantes ,  infeftum  jam  fenatum  Cartha- 

ginienfibus  infeftiorem  fecerunt ,  eodem 

tempore  ,  quo  M.  Portius  Cato  funus 

mortis  filii  in  prxtura ,  tenuiflimo  ut  va- 

luit  (  nam  pauper  erat )  fiimptu  fecit , 

&  Andrifcus ,  qui  fe  Perfei  filium  ,  regis 

quondam  Macedonise ,  ingeuti  aflevera- 

tione  mentiretur ,  Romam  a  Demetrio 

"    ^    mifluseft.  M.etiam  ^myliusLepidus, 

qui  princeps  fenatus  fextis  jam  Cenfori- 

bus  erat  leftus  ,    antequam  expiraret , 

^rxcepit  filiis ,  lefto  fe  ftrato  ,  fine  lin- 

teis  ,  fine  purpura  efFerrent :  in  reliquum 

funusneplus  quam  asris  denos  infume- 

rent.  Imaginum  fpecie  ,  non  fiimptibus 

nobilitari  maximorum  virorum  funera 

fblere. 

Dicente  P.  Cornelio  Nafica ,  nihil  te- 

■^P.'^;   ^   mere  in  Poenos  confulendum  ,  placuit 

Oro/«J     mittidecemlegatos  exploratum.  Arde- 

lii,  f,       bat  enim  tunc  Hifpanienfe  bellum  ,  a 

quibufdam  profpere  ,   a  pluribus  male 

geftum.  L.LiciniusLuculIus ,  A.Poft- 

humius  Albinus  CofC  cum  deleftum  fe- 

vereagerent  ,  necquenquamgratia  di- 

mitterent  ,  a  Trib.  plebis  in  carcerem 

conjefti-  funt.    Proceflit  P.    Cornelius 

jEmylianus ,  &  excepturum  militix  ge- 

nus ,  quodcunque  imperatum  cflet,  pro- 

fefTus ,  fuo  exemplo  ad  railitandi  f1:udium 

omnes  incitavit.  EjusoperamL.  Lucul- 


lus  Cof  eximiam  comperit.  Cum  pa- 
cafleomnes  Celtiberi^;  ^opulos  videre- 
tur  ,  fuccelTit  CI.  Marcellus ,  &  inco- 
gnitas  nationes  in-Hifpaniafubegit.  Ibi 
Scipio  L.  Pauli  filius ,  Africani  nepos  , 
fedadoptivus ,  provocatorembarbarum 
militem  occidit ,  coronamque  muralem 
meruit. 

Sub  ha:c  cum  Legati  ex  Africa  rediif- 
fent ,  dicerentque  &  exercitum  &  claf- 
fem  Carthagine  deprehendifle,  proroga- 
ri  fcntentiara  placmt.Catone  &  aliis  prin- 
cibus  fenatus  fuadentibus ,  ut  in  Africara 
confeftira  tranfportaretur  exercitus ; 
Contranitente  Nafica,  ne  metu  ablato 
smula;  urbis ,  luxuriare  fehcitas  patria: 
inciperet.  Idem  adeo  infeftus  fuit  ludo- 
rum  vanitatibus  ,  ut  Theatrum  a.  Cen- 
foribus  ftrui  cceptum  ,  tanquam  inutile  P'«»''«^ 
&  nociturura  publicis  raoribus ,  ex  S.  C.  P''"^"* 
deltruendura  curaret.  ^ 

Curafervariab  hoc  Scipione  Nafica, 
optirao  &  moderatiffimo  viro  potuifTent 
Carthaginienfes ,  bello  Mafaniffa:  illato 
contra  foedus ,  viftique  ab  eo  nonagefi- 
mum  fecundum  annura  habente,  malum 
fibimet ipfis  attraxere.  Icritur bellum  eis  ,.f™\ 
uidici  placuit.  Priufquam  ullx  copise  ui  £pii,r„, 
naves  imponerentur ,  Uticenfes  fe  fiia- 
queomniadedidere.  Exemplum  Cartha- 
ginienfes  fecuti.  Aft  rigida  Catonis  (tn- 
tentia  pervicit ,  ut  decreto  perftaretur : 
&  ut  confules  quam  primum  ad  bellum 
proficifcerentur.  Interim  fpe  pacis  in- 
jefta  ,\  L.  Martius,  M.  Manlius  CofC  tra- 
ditam  ab  volentibus  claflera  &  arma,  fub 
ipfb  ore  urbis  Carthaginis  incendunt. 
Tum  evocatis  principibus ,  fi  falvi  efle 
vellent ,  ut  migrarent  finibus ,  irapera- 
tum ,  alioqueloco  XM.pafTuura  a  mari 
remoto  ,  oppidum  ftruerent.  Id  pro  rei 
atrocitate  adeo  movitiras  ,  ut  extrema 
mallent ,  fatius  rati  ,  fi  evertenda  eflet 
patria ,  hoftium  quam  fuis  manibus  ever- 
ti.  Obfideri  igitur  oppugnarique  coepta 
eft  Carthago  a  Cof  In  qua  oppugnatio- 
ne ,  cum  negledlos  ab  una  parte  muros 
duo  tribuni  temere  cum  cohortibus  irru- 
piflent,  &aboppidanis  graviter  cazde- 

rentur, 


Bellim  Vmicum  II L 
i  Scipione  Africano  expliciti 


OrofHs, 
Ub.  4,. 
f.  22.  2;, 


Plutar,  in 
Cafonc. 


FUrusJ.i.. 
c.  14..  I  ^. 


rcntur  , 

liiiitipcr  qucm  &  Callcllum  Romano 
nim  ,  quod  nodc  oppugn.ibatur,paucis 
cquitibus  juvantibus  libcratum  clt:  ca- 
ftrifque  qux  Carthaginicnfes  omnibus 
copiis  pariter  ab  urbe  cgrefii  ,  invafc- 
rant,  liberatis ,  is  prjccipuam  gloriam  tu- 
lit.  Pra;terea  cum  ab  irrita,  oppu?na- 
tione  Cartluginis  Cof.  (altcr  L.  Mar- 
tius  Cenfbrius  Romam  ad  comitia  ie- 
rat)  exercitumducereadverfus  Afdruba- 
lem  vellet  ,    qui  cum  altera  manu  ini- 
quum  faltum  infederat  :  fuafit    primo 
Cof.  ne   tam  iniquo  loco  conf^igeret. 
Viftus  dcinde  complurium  ,    qui  pru- 
dentia:  ejus  &  virtuti  invidebant  ,  Cen- 
tcutiis  ,   &  ipfe  faltum   ingreilus  eft. 
Cumque  ,   ficut  prjedixerat  ,  fufus  fu- 
gatufque  eflet  Romanus  exercitus  ,  & 
aux  coliortes  ab  hofte  obfiderentur , 
cum  exiguis  equitum  turmis  in  faltum 
reverfus  liberavit  eas  ,    &    incolumes 
reduxit.  Quam  virtutem  ejus  &  Cato , 
vir  promptioris  multo  ad   vituperan- 
dum  lingua:  ,   in  fenatu  iic  profecutus 
eft,  ut  diceret,  reliquos  qui  in  Africa 
militarent  ,   uriibris  militare  ,  Scipio- 
nem  vigore.  Quo  teftimonio  difto  pau- 
lo  poft  obiit  nonagenario  major.  Eadem 
tcmpeftate  ,  quah  ita  conveniiTet  ioter 
Poenos  &  Macedones ,  ut  tertio  quoque 
vincerentur  ,    Macedonia  etiam  arma 
movitjincitata  Andri{ci,quem  Demetrius 
Syrise  rex  ad  id  induxerat,mendacio,quod 
Perfei  (e  regis  filium,ex  pellice  natum , 
fcrret.  Cum  enim  ab  urbe  Romaclam 
profugifletjtotamMacedoniam  aut  vo- 
luntateincolentium,  aut  armis  occupavit, 
&Philippusappellatus  eft.Thefl^alia  advetr 
(us  eum,per  Romanorumlegatos,  auxi- 
liis  Achsorum  defenfa.  Et  cum  imagina^ 
rium  regem  &  prope  fcenicum  conte- 
mneret  populus  Romanus ,  ille  regiam 
rorm.im  nomenque,animo  quoque  reaio 
implevit,validufque  etiam  Thracum  auxi- 
liis,  M.  juventium  Prcetorem  cum  exer- 
citu  occidit.  At  Q^Ca:ciIius  Metelhis  a- 
mifllim  cum  legione  prjetorem  pleniili- 
mc  ultus  eft,  Nam  &  Macedoniam  fervi- 


i6t 

tutc  multavit ,  5c  Andrifcum  dcditum  ab 
co  ,  adquem  confugerat,  Thracixrcgu- 
lo,  in  urbem  in  catenis  reduxit  ,  Iioc 
quoqueilliin  malisindulgente  fortuni, 
ut  dc  eo  quafi  de  vero  regc  Roma:  trium- 
pharetur.Metellus  Macedonicus  e  vido- 
ria  di6lus ,  Romanorum  habetur  fehcif^ 
limus.Mortuum  quatuor  filu  cxtulcrunt,  VeUeius. 
unusconfiiIaris&  ccnforius ,  alter  con-  /'^•i. 
fularis ,  _  tertius  Conful,  quartus  candida-  Val.  M. 
tus  conflilatus ,  qucm  honorcm  adeptus  ''^.  7- 
ef1;.  IdemprimusRomsa:dem  cx  mar-  "^  }' 
moremohtus,  vel  magnificcntia: ,  vel  11^."^"' 
luxurix  princeps  fuit.  capJio , 

Intenm  Mnfanijfa  Numidis  rex ,  ad  &  44.. 
nonagintaquatuorannosnatus,  decejjit.  Val.M» 
Inter  ca:tera  opera  juvenilia ,  quse  ulti-  ''^*  *• 
mum  edidit ,  adeo  robufta  fenefta  viguit,  cfcJ '^e 
utpoft  fextum  &  oftogelimum  annum  fer.edute. 
filium  genuerit ,  nulloqueimbre,  nullo  Epit.Li- 
frigore^adduftus  ,  caput  texerit.    Inter  """.  '•  ^°' 
tres  ejus  Iiberos  Mycipfam  ,  Guluflam  fj  ff^' 
&  Manaftabalem  ,  T.Scipio  MtnyliantM  ecioga^. 
arbiter  captus  judicio  patris  ,  adminiftra- 
tionem  regni  divifit.  Idem  Phanice  Hi- 
milconis ,  prsfefto  equitum  Carthagi- 
nienfium  ,  cujus  opera  illi  prscipua  ute- 
bantur ,  perfuafit ,  cum  cquitatu  fuo  ad 
Romanos  tranfire.    Afdrubalem  Mafa- 
nifl^  nepotem ,  proditionis  fufpeftum , 
Posni  in  curia  interemerunt.  Tandem 
P.  Scipio    jEmylianus  ,   contra  leges  . 
annarias  Cof  didlus  ,   maximo  certa- 
mine  fatale  Carthagini  nomen  fuit.   M. 
iEmylius  nonnullas   urbes  Carthagini 
circumpofitas  expugnaverat.  Mancinus 
Cof  ipftm  Carthagmem ,  matrem  Afri- 
canarum  urbium ,  xxiii  milliapafluum  FUru:. 
in  circuitu  habentem ,  labore  obfederat  l-  ^- 
maximo,  partemque  ejus  ceperat.  Nu-  '^^P:  ^^•, 
datooperisportu,  primoque  &fequen-  f/^^^/.fif 
ti ,  tandem  &  tertio  muro  ,   Burfa  ta-  Eutrtj>.  ' 
men,  quodnomenarci  fuit,  quafi  alte-  W.  4, 
racivitasrefiftebat.  Etplus  negotiicum 
femidiruta  Carthagine  ,    quam  integra 
fuit.  In  ufiim  claffis  tedta  domufque  re- 
fciderunt:  in  armorum  officinis  aurum 
&  argentum  prx  xre  ferroque  confla- 
tum  ert ,  in  tormentorum  vincula  ma- 
X  trona; 


Florus  /,2. 

e^p  i6. 

Juftin. 

/.34.. 

Taufa.  tn 

jichaicU, 

Epit. 

JJvii 

hb.jl. 

VelUjus 
l.i. 
Orojius  ' 


i6z  Carthago  excifa» 

tronx  Crfnes  fiios  Contulerunt.  Obfeflb 
a  Scipione  etiam  portu ,  illi  alium  ab  alia 
urbis  parte  foderunt ,  unde  quafi  enata 
fubito  claflis  erupit ,  jamcjue  diebus ,  jam 
nodlibus  nova  aliqua  moles,  novamachi- 
na ,  nova  pereuntium  manus ,  quafi  ex 
obruto  incendiojfubita  de  cineribus  flam- 
ma ,  prodibat.  Deploratis  noviflime  re- 
bus  XL  fe  millia  virorum  ,  expugnatis  a 
Scipione  ad  Nefentium  caftris ,  dedide- 
runt,  duce  Afdrubale.  Urbs  tandem  captct, 
feptingentefimo  anno  quam  erat  condita. 
Uxor  Afdrubalis  fe  flagrantis  in  me- 
dium  urbis  incendium  duobus  cumliberis 
ex  arce  prscipitavit ,  imitata  Didonem  , 
quse  Carthaginem  condidit.  Per  conti- 
nuos  decem  &  feptem  dies  vix  potuit  in- 
cendium  extingui  ,  quod  domibus  ac 
tcmplis  fponte  Carthaginicnfes  immife- 
rant :  ut  quatenus  urbs  eripi  Romanis 
non  poterat ,  triumphus  faltem  arderet. 
Scipio  exemplo  patris  fui  ^mylii ,  qui 
Macedoniam  vicerat ,  ludos  fecit,  trans- 
fiigas  &  fugitivos  beftiis  objecit.  Cartha- 
ginis  ruinam  ftatim  excepit  Corinthm , 
Achai^caput,  Grsciisdecus ,  interduo 
maria  lonium  &  ^Egeum ,  quafi  fpedla- 
culoexpofita.  Ha;c  (facinus  indignum) 
ante  oppreflaeft ,  quam  innumerum  cer- 
torum  holl:iam  referretur.  Quxrenti- 
bus  enim  caufas  belli  Romanis ,  tempe- 
ftive  fortuna  querelas  Spartanorum  ob- 
tuHt ,  quorum  agros  Achxi  propter  mu- 
tuum  odium  populabantur.  Spartanis  a 
fcnatu  refponfum  eft ,  legatos  fe  ad  in- 
fpiciendas  res  fociorum ,  &  injuriamde- 
mendam  in  Grxciam  miflliros.  Sed  le- 
gatis  occukamandatadataflint,  utcor- 
pus  Achasorum  diflblverent ,  fingulafqne 
urbes  proprii  juris  facerent,  quo  faci- 
lius  ad  obfequia  cogerentur.  Pronuncia- 
tur  Corinthi  decretum  fenatus ,  neque 
Lacedjemonios ,  neque  Corinthios  A- 
chasis  contribuere  debere:  Argos  prx- 
terea,  Heracleam,  Orthomeniofque  ab 
Achasorum  conciliofejungendos.  Quod 
wbiomnibusinnotuit,  velut  in  furorem 
verfi ,  Laced^emonios  omnes  fpoliant,, 
&  confugienjces  in  hofpitimu  Legato- 


Cortnthm  deleta, 

rum ,  vi  extrados  pnlfant.  Violaflcnt-  Sextut 
que  ipfos  legatos  ,  nifi  audito  tumultu  '^'*'*""«' 
trepidi  aufugifTent.  Igitur  Metello  ordi- 
nanti  tum  maxime  Maccdoniam ,  man- 
dataeftultio.  Critolaus  Achseorum  prse- 
tor  vchementer  eos  in  bellum  concita- 
bat  ,  cujus  primam  manum  Metellus 
Macedonicus  per  parentes  Elidis  campos 
cecidit  Alph^EO.  Prstor  paludibus  fub- 
merfiis  eft ,  imperium  ad  Dia:um ,  pri- 
mum  motus  autorem ,  dclatum.  Adver- 
fus  hunc  profeftus  L.  Mummius  Cof. 
Metellum ,  poft  captas  Thebas  &  Mega- 
ram,  jam  Corinthum  obfidentem,in  Ma- 
cedoniam amandavit ,  ipfecoadtis  xxi  1 1 
peditum ,  tribus  equitum  millibus  & 
quingentis ,  pugnandi  copiam  Achseis  fe- 
cit.  Achasinegledliffime  provilis  rebus , 
equites  fexcentos,  xiv  peditum  millia 
opponunt ,  &dimicare  aufi  ante  oculos 
conjugum  &  liberorum  cadunt ,  Iugu« 
bre  fuis  fpedlaculum  ,  gravemque  luftus 
memoriam  relinquentes.  Disus  occifa 
prius  uxore  ,  haufto  veneno  occubuit. 
Mummius  Corinthum  vi  cepit ,  crcma- 
vitque :  viri  omncs  trucidati ,  faemina: 
&  pueri  fub  corona  vendici.  Ornamenta 
&  figna  quajque  admiratione  digniffima 
Romam  afportata.  Cseterarum  urbium 
mcenia  diruta ,  armaadempta,  concilia 
abolita.  Quantas  opes  &  abftulerit ,  &  Flaruf 
cremaverit ,  hinc  fcias,quod  Corinthium  '•a-  «•16» 
xs ,  toto  orbe  laudatura  ,  illi  incendio 
fuperfuit.  Nam  &  xris  notani  pretiofio- 
rem  ipfa  opuIentiHima:  urbis  fecit  injuria; 
quia  incendio  permiftis  plurimis  ftatuis 
atquefimulacris,  sBris ,  auri  argentiquc 
vensein  commune  fluxere.  Hicfinisli- 
bertatis  Grsecias ,  cui  tanquam  provin- 
cis  deinceps  Prastor  Roma  mijGluseft, 
Achai^e  non  Grxcix  appellatus  ,  quod 
Gra:ci  eflent  fubafti ,  principatum  ob- 
tinentibus  Achasis.  Mummius  abftincn- 
tem  fane  virum ,  fcd  literarum  adeo  ru- 
dem  egit ,  ut  cum  praeftantiflimorum  ar- 
tificam  tabulas  Romam  portandas  loca-  A.  M. 
rat ,  juberet  prsedici  conducentibus ,  fi  sSiS. 
eas  perdidiflent ,  novas  eos  reddituros.  pj^l'^^ 
DeUtaCorinthyyi  eodemmnot  ^»0  Car-  /.  ^,      * 

tha^o t 


Tapph. 

i.l2.C.\jf. 

lofefh 
l. 


*<»f.3o. 


VtlUjut 
tib.  i , 


th/tgo,  poftannos  dcccclii,  qiiam  ab 
Haictc  Hippotis  filio  condita  fucrat. 

Pcr  illa  rcnipora  cuni  Jiid-Ka  aftligcre- 

tur ,  i»  JE^yptum  migrnvit  nobilinimus 

/o/e^/;      Jiidx^orum  Ow/fl^  ,  fumnii  faccrdotis  fi- 

&-^iiffel-  '^'^^'  '^'''.^^«'"^«^J^Tofolymitanoarmu- 

/».  l.  7.     lu:n  in  Heliopolitana  regione  permif- 

fa  Pcolemx'i  Philometoris  firuxtt ;    qui 

idem  rex  templum  Garizitanum  a  Sa- 

maritis  contra  legis  Mofaica;  fcntentiam 

ccdificatum  pronunciavit,  illudquedefen- 

dentes  capitis  addixit  fupplicio. 

E  Grojcia  TolybtHs  ^  Panatius ,  prx- 

cellentis  ingenii  viri  ,  domi  militisque 

Scipionem  Africmum  comitati funt.  Sci- 

pio  enim  femper  in  arma  pariter  aut  {lu- 

diaintentus,  aut  corpus  periculis ,   aut 

animum  difciplinis  exercebat.  Familia- 

ris  quoque  eidem  tradicur  fuifle  P.  Teren- 

titus  Afer ,  Comicdrum  pr^flantifTjm.us. 

Eopaulo  vetufliores  Statius  C&cilitu  8c 

Facuvius  Tragicus  ifto  temporum  tra- 

ftu  deccfTere.  Per  iftos  &  Afranium ,  ut 

aic  Vellejus ,  dulces  latini  leporis  facctis 

Eufebiuf  fupparistatenitusrunt.  Arifioiulus  Ju- 

inChTO'   dxus,  Philofophus  peripateticus ,  expla- 

""^"    **'■  nationum  in  Mofen  commentarios  mo- 

riftarcho.  l''^'^^ ,  Arijiarchiis Samothrax  Gramma,- 

'  ticus ,  qui  &  Ptolem^um  Euergeten  e- 

rudiit ,  &  XL  difcipulos  claros  reliquit , 

Crateti  Pergameno  multum  certami- 

«?tter««.rfemsexcitavit.  Coeperunt  etiam  Philofo- 

elaru       phi  &  Rhetores  ludos  Roma;  habere , 

^^hctcri-   elcquibus  C-  Fannio ,  M.  ValerioCofT 

fenatusconfultum  cditum ,  ut  M.  Pom- 

ponius  Prsetor  animadverteret ,  uti  Ro- 

ma:  ne  efTent. 

Plutarch.     Venerunt  Athenis  Carneades,Critolatts 

'"  ^'  ^f'  6*  Diogenes ,  &  ab  Africano  ,  Lselio,  Fu- 

h'b'2  ^de  ^^^ '  ^liifque juvenibus ftudiofe audicban- 

Oratore.    ^^Y'  Qy^n^obrem  veritus  Cato  ,  never- 

Pliniut     hispotiM4  quam  rebus  infuefceret  juven- 

l.j.c.-^o.   tHs ,  Philofophos  Rhecorefque  in  Grje- 

^n^^m'  ^."^^^<i'Ssndos,  imporcuna  providen- 

1/9  ?^h  "^  diflermt,  dimittendofque  Iegatos,quo- 

Mhtn.  '  ruii^uno  Carneade  aroumentante ,  quod 

""       haud  facile  difcerni  poftec.  I- 


Seml.  VII.  Scrihar.  (fr  fhilofoph.  1  cT^ 

nius ,  qui  &c  m  ./Egyptum  Comcs  ivit  Sci- 
pioni ,  Pcrfcircgis  hiftoriam  &:  mors 
Ptolcmxi  dcfcripfit. 


lib. 


12.     vene: 


iTet. 


Dipnofo.  dem  Cato  ferrea:  homo  valetudinis  ,  po- 
t^'A       puli  Romani  hiftorias  contexuit  5  iFoJido- 


PHYSCON,  «^W- 

ij-9. 

Reparati 
Patut  lu- 
daiei^i^. 

Impcrii 

Grttcb- 
rum  i64. 


PTOLEM^US     VII 

qui  &  EUER.GETES. 

Demetrius  Nicanor  ,  Antiochus 
Sedetes,  Alexander  Zebina. 

Antiochus  GR.YPHUS  ,  Antiochus 
Cyzicenus,  Reges  SyriA.  Attalus 
&  Aristonicus  Re^e.;  y^<«. 

QUINTUS   C/ECILIUS    MeTELLUS  ,     SCl- 

pio  vEmylianus,  Tib.  et. 
Cajus  Gracchi,  Principes  Romano- 
rum. 

p  Ocentia;  Romanorum  prior  Scipio 
■*■  viam  aperuerat ,  luxuriae  pofterior  a- 
peruit.  Quippe  remoco  Cartliaginis  me- 
tu,  fublataque  imperii  a;mula ,  nongra- 
du  fed  prarcipiti  curfu  a  virtute  defci- 
tum,  advicia  tranfcurfum  ;  vetus  difci- 
plina  defcrta,novaindu<3;a:  infomnum 
a  vigiliis  ,  ab  armis  ad  voluptates,  a 
negotiis  in  otium  converfa  civitas.  Tum 
Scipio  Nafica  in  Capitolio  porticus , 
tum  quas  prsdiximus ,  marmoreas  Me- 
tellus ,  tum  in  Circo  Cn.  Odtavius  mul- 
to  amoeniflimam  inolici  func  :  publi- 
caraque  magnificentiam  fecuta  privata 
eft  luxuria.  Trifte  deinde  &  concumelio- 
fiim  bellum  in  Hifpania  ,  duce  latro- 
num  Viriaco ,  ita  varia  fortuna  geftum, 
ut  faspius  Romanorum  gereretur  ad- 
verfa. 

In  ^gypto ,  Syria ,  Afiaque  deterio- 
res  etiam  regum  principumque  mores 
exftitere ,  quos  ut  aflblec ,  reliquum  vul- 
gus  feftabatur.  Ca;dcs  crebrse  etiam  co- 
anatorum,fratrum,  filiorum,im6  paren- 
cumaudit^e,  nihil  facri  profanique  habi- 
tum  ab  illis,  quos  legum  &  pietatis  cufto- 
des ,  vindicefque  elie  vel  maxime  opor- 
tebat.  JEgyptum,  poft  mortem  in  Syria 
Philometons,  frater  ejus  Cyrenarum 
rexaccepit,  ufitatum  regibus  iEgyptiis 
nomen  PtolemAt  gevens ,  quod  Euer^etif 
cognomento  auxic ,  ab  Alexandrinis  ju- 
ftius  x«xf|ye75!f  appellatus  ,prout  Athc- 
X  2  naJHs 


VeSeju» 
lik.Z. 


a.m; 

3823. 


lik  17. 

lofeph. 

lib.  2. 

eontraAp. 

pionem, 

tAthen, 

I.2.&12.. 

14. 

Dipnofo- 

phifl, 

Epit.Liv. 

lib.  9. 

Iti/liii. 

lib.33. 


1  tf  4         SecftL  VIL  Scnhar,  ^  Philofiph .  SimoH.  Demtr. 


AppUms 
Syri*cU. 
iMac.ii. 
luflin. 
lib.  35. 
£pit.Liv. 
lib.  ji. 
lofeph, 
lib.  13. 
ta^,  8,  ^. 


iijcusl.  ri.Dipnofbphiftarum  memorat. 
Communius  nomen  Fhyfcon  fuit,  quia 
tanta  ventris  craffitudine  laboravif: ,  ut 
nec  fme  baculo  incedere  nec  quilquam 
eum  amplefti  ulnis  pojTet.  (^wVkij  enim 
Grscis  majus  inteilinum  eft.  Quotidia- 
naRexluxuriaita  marcuit,  ut  non  k>- 
lum  regise  majeftatis  munia  interrnitte- 
ret ,  verum  etiam  fenfu  hominis  nimia 
fagina  careret.  Hic  tamen  initio  Ariftar- 
chi  difcipulus  cum  eflet ,  inier  dodlos  nu- 
meratus ,  Libros  commentariomm  fcripjit , 
ab  Athenjeo  non  iemel  laudatos.  Excas- 
catus  autem  fortuns  blanditiis ,  crude- 
Jiter  &  indigne  habuit  fubditos ,  incenfa 
ob  id  a  populo  regia  clam  proftigit  in  Cy- 
prum  ,  majeftas  regni  ad  Cleopatram  e- 
jus  ibrorem  &  conjugem  tranllata  eft. 
Eam  repudiaverat  Phyfcon,  inceftum- 
que  cumulans  incefto  ,  filiam  ipfius  vi 
compreflam  ,  matrimonio  libi  junxerat. 
Furens  igitur  ob  tributam  forori  ^gypti 
poteftatem ,  filium  quem  ex  illa  habe- 
bat  ,  occidit  ,  caputque  ejus  ac  manus 
&  pedes  mittit  matri.  Adeo  omnem  hu^ 
manum  afFedlum  luxuriolb  e  pedtore  de- 
levcrat.  Tantumque  nefas  patrafleadeb 
non  piguit ,  ut  bello  etiam  perfequendam 
fbrorem  judicaret.  Quare  &  Clcopatra 
&  Phyfcon  Syriam  fiiis  adjungere  parti- 
bus  ftuduere. 

■  Nec  Syria  -interim  multo  melioribus 
obnoxia  rewibus  fuerat.  Demetrii  filius 
Demetritn,  recuperat-o  paterno  regno, 
Nicanor  appellatus ,  Jonatham  facerdo- 
tcra  &  ducem  Judseorum  ,  ab  oblidione 
arcis  Sionix  avocavit ,  donifque  eultus, 
Samariam  ,  Joppen  &  Galilasam  fub 
tributo  ei  permiiit.  Mox  rerum  fuccef- 
fii  corruptus , '  yitiis;  adolefcentias  in  fe- 
gnitiem  labitur ,  eXaiitoratifque  veterai 
nis  indige.nis,:ac  retent-is  mercenariis  mi- 
Jitibus  ,  Diodotum  militix  magiftrum 
ofFcndit.  Acceffit  in'erti<t.  comes  crudeli- 
teu,  quam  per  tortoenta  in  eos  ,  quos 
metuebat ,  exerCuit.'  ■  Itaque  cum  ab  im- 
perio  ejus  pafEm  civitates  defieerent, 
TDiodotus  ex  Atabia  Alexandri  filium 
producit  V  cjuem  ex  Ckopatra  iile  re- 


gina  genuerat  ,  eique  regnam  ,    vido 
peraciemDemetrio,  &  m  Ciliciam  fii- 
gato  ,  aflerit.  Intelledta  Jonath^e&Si- 
monis  fratrum  fortitudine,  quorum  pra:- 
cipuaoperaDemetrius  defenfus  Antio- 
chisefuerat,  occilis  per  Judseos  centurn 
millibus  hoftium  ,  muneribus  eos  hono- 
ribufque  ampliftimis  fibi  devinxit  ,-eo- 
rumque  auxiliis  duces  Demetrii  Gaza,  iMae.iz. 
Bethzura ,  totaque  Galila^a  expulit.  yo- 
nnthcu  utendum  tempore  ratus  ,   Ju- 
dsam  munit  ,  foeilM  cum  Romanis  C^   .   ^ 
Laced&moniis  re^iovat.   Ejus  potentiam  -g,,,' 
veritus  Diodotus ,  qui  &  Thrypon  ,  infi-  ^  ^  - 
dias  viro  ftruit ,  ne  fupereflet ,  qui  An- 
tiochum  puerum ,  fub  cujus  nomine  re- 
gnabat ,  defendendum ,  aut  fi  interfeftus 
eflet,  vindicandum  fufciperet-  PerfiiafluTi 
ergo  Jonatham  dimittere  copias,  &  Pto- 
lemaidem  venire,in  culTiodiam  tradit,  cu^ 
ftodi^e  caufam  prsetexit ,  non  folutum  fti- 
pendium.  Sed  cum  illud  Simon  frater  Jo-  Anm  ib- 
natha:perfoIviflet,  obfidefque  fidei  mi-  ^«'^- 
fiflet  Jonathx  filios ,  homo  foediFragus  ^/'«•^'i'' 
S>c'fonatham,  ^  Antiochum occiditSeqae  ,j^//j, 
ipfiim  regem  Syrise  conftituit.    Corru-  Juflin. 
ptis  enim  mcdicis ,  ut  calculi  eum  dolore  W.  63. 
confumi  ad  populum  mentirentur ,  dum  jlfipff. 
fecandum  curat,  neeat.Inde  cum  prK;do-   '    '^' 
nem  potius  quam  regem  ageret ,  Smon  a.m. 
a  fenatu  J\xaxorum  fuccejfor  datm  Jo-  3831, 
natha, ,   muneribus    delenitum  Deme- 
trium  fibi  adjungit  ,   libertaternque  Ju-  ^'  ^' 
da^is  impetrat ,  anno  imperii  Grascorum  5«^»/?^ 
centelimo  feptuagefimo.  Sequenti  anno  fecmdi 
iprselidiarios  arcisSionia^nmc  ad  deditio-  «laV.25. 
nem  compellit ,  Gazam  expugnat,  Hyr- 
canum    iilium  imperatorem  exercitus 
conftituit ,  tantafque  Judasis  eolligit  vi- 
res  ,   ut  poft  Demetrium  nullum  dein- 
ceps  Macedonum  regem  tulerint.  Col- 
lem  Sionium  afliduo  populi  labore  in  tan- 
tumhumiliavit ,  ut  folum templum  om- 
nibus  in  urbe  locis  longe  prsemineret. 
Solenni  Juda?orum  decreto  Pontifex  &  xMae.t^. 
Ethnarcha   defignatus  ,    donec    fiddis4-'-. 
ifte.Propheta  ,   omnibus    exfpeftatus;  j^fi'"^ 
adveniret ,  fumma.  cum  laude  rexit  po-  ^  ^,/ 
pulum.   Demetrius  ,  concejfa  Tryphoni  a.  m. 

ad  3833.' 


Simon,  Demetr.  Nicanor.  Antloch.  Sedetes» 


Jof.ph. 

1  Maic, 
14,.  ij. 


lib.\i. 
.Antiq. 
C.ia.13. 


A.  M. 
383«. 


I  JAAtt. 

Jofepb. 
/.13.C.14., 


A.  M. 

383S. 

Menfe  1 1 


Ailtempta  Syria,  ad  abolendam  fcgnitias 
maciilam  ,  bcllum  Parthis  inFcrrc  (tatuit, 
imploratus  .t  Grxcis ,  Babylonix  &  Me- 
fopotamia;  inquilinis  ,  novi  populi  fu- 
pcrbiam  inrligne  crcntibus.  Mithridatcs 
enim  Parthus  Badtrinnis ,  Mcdis ,  Eli- 
mxifque  fubaflis  ,  impcrium  .1.  monte 
Caucafo  ulque  ad  fl.  Euphratem  protulc- 
rat.  Itaque  cum  &  PerHirum  &  Elimx6- 
rum ,  Ba6lri.inorumque  auxiliis  juvare- 
tur ,  Demetrius  muitis  prxliis  Parthos 
fudit.Adpoftremumtamen  pacis  limula- 
tione  deccptus ,  capitur  :  traduftufque 
per  ora  civitatum  ,  populis  qui  defcive- 
rant  ,  in  ludibrium  favoris  oftenditur. 
MifTus  dcinde  in  Hyrcaniam ,  benigne 
&  juxta  cultum  priftince  fortunx  habe- 
tur. 

Interim  Tryphon,  jam  vere  Tryphon, 
id  eft,  Inxurians ,  depolita  modeftia,  quam 
inefcandis  hominibus  induerat  ,  gravis 
omnibus ,  alienat  a  fe  militcs  ;  illi  certa- 
tim  ad  Cleopatram,  Demetrii  conjugem, 
Seleucis:  agcntem  cum  filiis  ,  transfu- 
giunt.  Cleopatra  impotentis  lafciviiE 
mulier ,  Antiochum  mariti  captivi  fra- 
trem ,  fpe  implet  regni  conjugiique  fui, 
datoque  exercitu,  ad  perfequendum  Try- 
phona  impellit.  Ab  eo  viftus ,  &  fupe- 
riori  pulfus  Syria  Tryphon ,  Calkllo  Do- 
ra  includitur ,  cum  inde  Apameam  pro- 
iijgiflet ,  occiditur ,  triennium  Syria:  do- 
minatus ;  rcgnum  Syrije  ad  fobolem  De- 
metrii  revertitur.  Antiochm ,  immemor 
focietatis  mxtx  cum  Simone  Jud£eoi'um 
Ethnarcha ,  &  auxiliorum ,  quibus  adju- 
tus  erat  in  profligando  asmulo  ,  Judjeam 
per  Cendebeum  ducem  fubigere  conatus 
eft ,  fed  fruftra.  Simon  enim  miflis  cum 
Juda  Sijohanne  filiis  xx  armatorum  mil- 
libus ,  acie  eum  devicit  >  &  Cedronem 
Caftellum  refugerc  compulit.  Cumque 
armis  inyiftus  eiTetS/wo»,  dolotamcn 
generi  fai  Ptolemsei ,  qucm  Hierichunti 
prxfecei-at ,  inter  epulas  circumventm  pe- 
riit ,  anno  Grsecorum  Imperii  clxxvii. 
Additi  funeri  uxor  &  duo  filii ,  Matthias 
&  Judas.  Johahnes  patri  fucceflit  3  & 
parricidam  Judxa  expulit. 


i(?5 


Dcfunfto  autcm  Simone ,  Antiochus, 
a  ^3.ix[3.Sedetes .,  aconfervataSyria  So/er 
dittus  ,  dcnuo  fudMm  rcdigere  in  pote- 
ftatcm  voluit.  Obfedit  feptem  caflrvs  fe- 
rofolymam,  Olympiadc  i62,anno  impe- 
rii  Grscorum  1 7  8,  &  v.icantibus  per  {c- 
ptimi  .inni  rcligioncm  «igris ,  adintole- 
randam  famcm  Jcrofolymitas  adcgit. 
Tandem  inducias  paftus  Ethnarcha  J  o- 
hannes  ,  ob  fcrias  Sccnopegix ,  cum  fa- 
cilcra ,  &  piuminNumcnUiprcmuma- 
nimadvertcret  Antiochum ,  tributum  ei 
obtulit,  prolatifque  e  monumentoDa- 
vidis  tribus  talentorum  millibus ,  quin- 
gentis  pacem  emercatus  populo,  rehquis 
externum  conduxit  militem,  &  comcs 
regi  in  expcditionem  Parthicam  profe- 
ftus,  a  viftis  Hyrcanis  Hj/riTiijwz  nomen 
obtinuit.  DemetriusNicanor  in  Hyrca- 
nia,  recepto  &  regio  cultu  ,  &  Arfacis  re- 
gis  Parthorum  fiiia  uxore ,  privatam,  ctfi 
opulentam  vitam  pertazfus  ,  defunfto 
focero ,  in  Syriam  aufugere  erat  conatus : 
Sed  fiigientem  Phrahates,  qui  Arfaci  fuc- 
ceflerat ,  equitum  celeritate  ,  per  com- 
pendiofos  tramites  occupatum  retraxit, 
remiflumque  ad  conjugem  ,  arftioribus 
cuftodiis  habuit.  Denuo  fiigientem  re- 
prehcnfiimque ,  talis  aureis  ad  exprobra- 
tionem  puerilis  levitatis  donavit  ,  non 
tam  clementia  ducftus ,  quam  defidcrio 
potiundi  Syria,  inquafibi  aliquando  u- 
fui  futurum  confidebat.  Igitur  Antiochus 
occupandum  bellum  ratus  ,  exercitum 
quem  multis  expeditionibus  induraverat, 
adverfus  Parthos  ducit,  lxxx  millibus 
armatorura  tantura  adiunaens  lixarum, 
piftorum  ,  coquorumque  ,  ut  non  mino- 
rem  luxuria; ,  quam  militi^  apparatum 
diceres.  Advenienti  multi  orientales  oc- 
currere  reges ,  tradentes  fe  regnaque  fua 
cum  execratione  fuperbia;  Parthic^e.  Nec 
mora  congreffionis  fuit.  Antiochus  tri- 
busprseliis  vidor ,  cum  Babyloniam  oc- 
cupafTet,  magnus  haberi  cospit.  Itaque 
omnibus  ad  eum  populis  deficientibus , 
nihil  Parthis  reliqui ,  pr^ter  patrios  fi- 
nes  ,  fecit.  Tunc  Phrahates  Demetrium 
in  Syriam ,  ad  oppugnandum  regnura  , 
X  3  cum 


Jifeph. 
l.i-j.c.iC, 
A.   M. 
384.0. 


lu/lii/. 

li'l>.^6. 

&  38. 

Nicol. 

Dama^ 

fi.enus 

apud 

lofeph. 

l.l^.c.lS, 


luflin. 
lib.l^ 


j6(j  Vemetrm^Vtol.VILThjlcon.AlexanderZehirja, 

cogniro  ,  Cleopatram  rororem  fuam  ^ 


Jultin. 


cum  Parthtco  prjelidio  remittit ,  ut  eo 
pacto  Antiochus  adfuatuendaaParthia 
revocaretur :  Irjterim  ,  cjuoniam  viribas 
non  poterat  ,  infidiis  Antiochurn  ubi- 
que  tentabat.  Ille  ob  multitudinem  fpar- 
ierat  per  civitates  exercitum ,  hybernan- 
di  caufa ,  qux  res  exitio  fuit.  Nam  cum 
gravari  fe  copiarum  prxbitione ,  &  in- 
juriis  militum  civitates  viderent ,  ad  Par- 
thos  deficiunt ,  &  die  ftatuta  omnes  ,  a- 
pud  fe  divifum  exercitum  ,  per  infidias , 
neinvicem  ferre  auxilia  poiTent ,  aggre- 
diuntur.  Quae  cum  nuntiata  Antiocho 
eflent ,  auxiiium  proximis  laturus ,  cum 
ea  manu  ,  quce  fccum  hyemabat ,  pro- 
greditur.  Sed  in  itinsre  obvium  re^em 
Parthorum  habuit ,  adverfus  quem  tor- 
tius ,  quam  exercitus  ejus,  dimicavit.  Ad 
poftremurn  tamen ,  cum  virtute  hoftes 
vincerent,  metufuorum  defertus,  occi- 
ditur.  Cui  Phrahates  exequias  regio  mo- 
re  fecit,  filiamque  Demetrii,quam  fecum 
Antiochus  adduxerat ,  captus  amore  vir- 
ginis,  uxorem  duxit.Poenitere  deinde  di- 
mifli  Demetrii  coepit;  ad  quem  retrahcn- 
dum  cum  turmas  equitum  feftinato  mi- 
lifletjDemetrium  hoc  ipfum  metuentem, 
jam  in  regno  mifli  invenerunt ,  fruftra- 
que  omnia  conati,  ad  regem  fiium  reverfi 
funt.  Phrahates  captos  Antiochi  milites 
cum  in  Scythas  duceret  poftea ,  immc- 
mor  hofiiles  eorum  animos  captivitate  ni- 
hilminutos,  inclinata  fuorum  acie,a  Gras- 
cis  interfeftus  eft. 

Ita  reftitutum  SyriA  'Demetrium, C\co- 
patra  (bcrus ,  ^Egypti  regina ,  per  lega- 
tos  folhcitat,  pretiumqueauxiliiadver- 
fus  fratrem  &  defcrtorem  maritum ,  M- 
Sypti  regnum  pollicetur.  Nec  abnuit 
Demetrius  ,  bellumque  Ptolemseo  ia- 
fert.  Sed  dum  aliena  afFeftat ,  utfieriaf- 
fblet ,  propria  per  defeftionem  Syria; 
amifit.  Siquidem  Antiochenfes  pruni , 
duce  Tryphone ,  execrantes  fuperbiam 
reois,  qua:  converfationeParthicsecru- 
delitatis  intolerabihs  fafta  erat  j  mox 
Apameni ,  cstera;que  civitates ,  exem- 
plum  fecutcc ,  per  abfentiam  regis  a  De- 
metrio  dcfcivere.    Ptokmxus  quoque 


opibus  ^gyptinavibusimpofitis ,  adfi 
ham  iS:  Dcmetnum  gencrum  in  Syriam 
prorugilie,  immittit  Zebinamjuvenem 
quendam  ^gyptium  ,  Protarchi  ne- 
gotiatoas  fihum ,  quiregnumSyricear- 
mis  peteret.  Et  compofita  fabula ,  quafi 
per  adoptionem  regis  Antiochi  receptus 
in  f-imiHam  regiam  eflet  ,  nec  Syriis 
quemlibet  regem  afpernantibus ,  ne  De- 
metrii  paterentur  fuperbiam  ,  nomen 
juveni  Alexandriimponitur ,  auxiliaque 
ab  ^gypto  ingentia  mittuntur.  Inter 
ea  corpus  Antiochi  interfefti  a  Rege 
Parthorum  ,  argenteo  in  loculo  ,  ad  le- 
pulturam  in  Syriam  remifTum  pervenit; 
quod  cum  ingenti  ftudio  civitatum  &  re- 
gis  Alexandri ,  ad  firmandam  fabulxfi- 
dem  excipitur,qus  res  illi  magnum  con- 
ciliavit  favorcm  popularium ,  omnibus 
non  fiftas  in  co  ,  fed  veras  lacrymas  exi- 
ftimantibus.  Demetrius  autem  viftus  ab 
Alexandro,  cum  undique  circumftanti- 
bus  malis  premeretur  ,  ad  poftremum 
etiam  ab  uxore  filiifque  defentur.  R.eli- 
£lus  igitur  cum  paucis  fervulis,  cum  Ty- 
rum  religione  templi  fe  defentlirus  petifl 
fet ,  navi  egrediens  ,  prxfedli  juflu  inter- 
ficitur.  Alter  ex  filiis  Seleucus,  quoniam 
fine  matris  autoritate  diadema  fumpfif- 
fct ,  ab  eadem  necatur :  alter,  cui  proptcr 
nafi  magnitudinem  Grypho  cognomen 
fuit ,  rex  a  matre  hafbenus  conffituitur, 
ut  nomcn  regis  pencs  fihum  ,  jus  autem 
omne  impcrii  penes  matrem  eflet.  Sed 
Alexander,  occupato  Syriseregno,  tu- 
mens  fuccefTu  rerum,  fpernere  jam  etiam 
ipfum  Ptolemaeum,  aquo  fiieratfubor- 
natus  in  regnum ,  intoleranda  infolen- 
tia  cospit. 

Itaque  PtoIema:us ,  reconciliata  foro.» 
ris  gratia ,  deftruere  Alcxandri  regnum, 
quod  odio  Demetrii ,  fuis  acquifierat  vi- 
ribus  ,  fummis  opibus  inftituit.  Mittit 
igitur  ingentia  Grypho  auxilia ,  addit  fi- 
liam  Tryph^enam  Grypho  nupturam,  ut 
populos  m  auxilium  nepotis  ,  non  fo- 
cietate  tantum  belli ,  verum  &  afEnita- 
te  fui  follicitaret.  Nec  res  fruftra  fuit. 

Nam 


lofeptii 
lib.  13. 
Antiq. 
cap.XJ. 


Iujlin^ 
lib.^iS, 


Antiochm  GryphtMrloh/ifines  Hyrcantu* 


lefeph. 
/.13.C.17 
&  lib.  I 


NainCiimomnes  Gryplium  inftriiftum 
vinbus  vidcrcnt ,  paulatimab  Alcxandro 
dcficcrc  cccpcrc. 

Fit  dcinde  intcr  rc^cs  pra:lium ,  quo 
viftus  Alcxandcr ,  proTugit  Antiochiam. 
Ibi  inop<r  pccunia: ,  cuai  iHpcndia  militi- 
bus  deeflcnt ,  templo  Jovis  folidum  ex 
auro  viftorix  fignum  tolli  jubct  ,  facetis 
jocis  facrilcgium  circumfcribcns  :  nam 
'viBoriam  commodatam  fibi  ab  love  efle 
diccbat.  Interjeftisdeindediebus ,  poft- 
ijuam  ipfius  Jovis  aureum  fimulacrum 
infiniti  ponderis  tacite  evelli  juffiflet, 
Conciirfu  multitudinis  in  fugam  ver- 
titur ,  magnaque  vi  tempeftatis  oppref- 
fus ,  ac  defertus  a  fuis ,  a  latronibus  capi- 
tur,produ6lufcjue  ad  Gryphum,tollitur  e 
medio. 

Per  hasc  tem^ora.  ^ohames  Hyrcanus 
Juda:orum  poncifex  &  Ethnarcha ,  re- 
'  novato  cum  Romanis  foedere ,  autiqua- 
'  tifque  Antiochi  Sedetis  aftis  ,  plenilfi- 
mam  populo  reftituit  libertatem.  Idu- 
m^am  fubigit  ,  &  ad  accipiendam  cir- 
cumcifionem ,  ni  patria  malint  exccdere, 
omnes  Idumseos  compellit.  Samarita- 
norum  templum  ,  contra  Juda:orum  le- 
gcm,  regnante  Alexandro  exftruflum, 
captis  vi^Sicimis  &  monte  Garizi  ,  di- 
ruit,  cum  annos  ftetifTet  ducentos.  Ha:c 
agentem  nemo  Syris  regum  bello  in- 
terpellare  aufus  eft.  Alexander ,  Zebina, 
diftus ,  rata  ea  habuit :  Gryphus  mox  a 
fratre  exagitatus  ,  facile  ab  Hyrcano 
fpretus  eft.  Cum  enim  mater  Gryphi 
Cleopatra ,  cupiditate  dominationis  pro- 
dito  marito  Demetrio  ,  &  altero  filio 
interfefto ,  hujus  quoque  viftoria  infe- 
'syna"^!  ^^°'^5'^^  dignitatem  fuam  faftam  doleret, 
venienti  ab  exercitatione  poculum  vene- 
ni  obtulit.  Sed  Gryphus ,  pr^Ediftis  fibi 
jam  ante  infidiis ,  veluti  pietate  cum  m.a- 
tre  certaret  ,  bibere  ipfam  jubet  ;  ab- 
nuenti  inftat.  Poftremum  prolato  indi- 
ce  eam  arguit ,  folam  defenfionem  fcele- 
rh  fuperelfe  afErmans,  fi  bibat,  quod  filio 
obtulerit.  Sic  vifta  regina ,  fcelere  in  fe 
verfb,  veneno,  quod  alii  paraverat,  extin- 
Parta  igitur  folii  fecuritate,  Gry- 


16  J 


ht/lin. 
lib.  39 


A.  M. 
3M- 


gmtur. 


phus  oCto  annis  quictem,&:  ipfc  habuit,  & 
regrto  prajftitit.  Natus  deinde  illixmu- 
lus  regni ,  frater  iplius  Cyzicenus ,  ca- 
dem  matre  genitus  ,  fed  cx  Antiocho 
patruo  fufccptus  :  quem  cum  veneno  iqI- 
lere  voIuifR-t  ,  ut  maturius  armis  cum 
eoderegnocontenderet,  excitavit.  In- 
ter  has  regni  Syria;parricidiaIcsdifcor- 
dias ,  montur  rex  Agypti  Ptolemasus, 
regno  ^gypci  uxori ,  &  alteri  ex  filiis, 
quem  illa  legiflet ,  relifto.  Regnaverat 
annos  29.  ^ 

Dum  ha^c  in  yEgypto  Syriaque  aerun- 
tnr ,  Romanos  HiJpanorum  maxime  ar- 
ma,  deinde  fervorum  in  Sicilia ,  &  in  Afia 
Ariftonici ,  domi  etiam  Gracchorum  fe- 
ditiones  exercuere. 

Viriatus ,  de  quo  didlum ,  homo  Lufi-  Onjtut 
tanus,  primum  infeftando  vias ,  deinde  '■  T'^''/' 4- 
vaftando  provincias  ,  poftremo  exerci-  ^?."  / 
tus  Romanorum  vincendo  ,  maximo  tdogas. ' 
eis  terrori  fuit.  Siquidem  Iberum  &  Ta- 
gum  maxima  &  diverfilfimorum  loco- 
rum  flumina ,  late  tranfgredienti  &:  per- 
vaganti  ,  C.  Vetilius  Prstor  occurrit , 
qui  continuo  cxZo  ad  internecionem  pe- 
ne  omni  exercitu  fuo ,  vix  ipfe  cum  pau- 
cis  elapfus  fuga  evaiit.    Eadem  Plautii 
Claudiique  fortuna  fuit.    Viriatus  tra- 
beas  ,  fafces  ,  c^teraque  infignia  Roma- 
na  in  montibus  fuis  trophxa  pra:fixit. 
Eodem  tempore  trecenti  Lufitani  cum 
mille  Romanis  ,  in  quodam  faltu  con- 
traxere  pugnam  ,  in  qua  LXxLufitanos, 
Romanos    autem  cccxx  cecidilTe  ,  e 
Claudio  refert  Orofius.    Appius  Clau- 
dius  Cof.  Salaflbs  ,  viftus  una  acie  ,  al-  Epi.  Liv. 
tera  vicit.  Cum  juxta  legem ,  qua  con-  ^'^'  /3« 
ftitutum  erat  ,  ut  quifquis  quinque  mil- 
lia  hoftium  peremiflet ,  triumphandi  ha- 
beret  potcftatem  ,  propter  cladem  an- 
tegrelTam  nihil  impetraflet.  infami  am- 
bitione  ufiis  ,  privatis  fumptibus  trium- 
phavit.     L.  Cascilio  Metello  ,  Q^Fa- 
bio  Max.  Serviliano  CofT  inter  cxzc- 
ra  prodigia  Androgynus  Roms  vifus , 
&   juf[u   harufpicum  in  mare  merfus 
eft.  Alius  fub  initium  Marfici  belli ,  fe- 
quentibus  temporibus ,  yivus  crematus. 

Sed 


DiodoT, 
Sicul. 
lib.  31, 

Orojius 
lib.j.c.^. 


i68 


'BellHm  Romamrpim  cum  Firiato, 


Eph. 
Livii 
lib.j^. 
Fiorus  l, 


Crojjus 
/./.C.4.. 

Epit. 

Ziivii 

lib.j^, 

Vellejuf 
lib.  2. 
Eutrep, 
lib,  ^. 


E^it. 
JJvii 
iib.fo. 


Sed  nihil  inipix  expiationis  procuratio 
profecit.  Nam  tanta  fubito  peftilentia 
vaftavit  Romanos ,  ut  miniftri  quoque 
faciendorum  funerum  primum  non  (lif- 
fieerent,  deinde  non  eflent.  Itaquema- 
gna;  domus  vacua;  vivis  ,  plen^E  mortuis 
reraanferunt.  Largiflima;  introrfus  ha:- 
/editates,  fed  nulli  hceredes.  Tantum- 
modo  fecundum  menfuram  arcani  ju- 
dicii  expleta  correptione ,  lues  fedata  eft. 

Q^  deinde  Fabius  conf.  contra  Luiiita- 
nci^&  Viriatum  dimicans  ,  Vaccejam 
2_  oppidum ,  quod  Viriatus  obiidebat ,  de- 
puliis  hoftibus  liberavit ,  &  in  deditionem 
cum  plurimis  aliis  caftellis  recepit.  Fecit 
facinus  etiam  Scythis  execrabite.  Quin- 
gentis  principibus  eorum  ,  quos  Ibcieta- 
te  invitatos,  deditionis  jure  fufceperat, 
manus  pr^ecidit.  Pompejus  lequentis  an- 
niconful,  fines  Numantinorum  ingref- 
fiis ,  acceptaque  maxima  clade  difceflit , 
non  fblum  cxercitu  pene  omni  profliga- 
to  j  verum  etiam  plurimis  nobilium,  qui 
ejus  militia^  aderant  ,  interemptis.  Ad 
turpiilima  deduftum  foedera ,  eratiaim- 
punitum  habuit.  Vinatus  ,  cum  perxiv 
annos  Romanos  duces  atque  exercitus 
protrivifTet ,  fraude  magis  quam  virtute 
Servilii  Csepionis  ,  comparatis  fuorum 
infidiis  interemptus  eft :  in  hoc  folo  Ro- 
manis  circa  eum  fortiter  agentibus,quod 
percuflores  ejiis  indignos  pr^emio  judica- 
runt ,  exercitui ,  qui  fub  eo  militaverat, 
agros  oppidumque  per  JuniumBrutum 
Cof  dederunt ,  cui  Valen  tias  nomen  in- 
ditum. 

Eodem  tempore  rigids  exemplum  ab- 
ruptseque  feveritatis  a  T.  Manlio  Tor- 
quato  editum.  Cum  enim  Macedonnm 
legati  conqueftum  veniflent  de  Junio 
Syllano  prstore ,  quod  acceptis  pecuniis 
ipoliaflet  provinciam ,  &  fenatus  de  que- 
relis  eorum  vellet  cognofcere ,  Manlius 
Syllani  pater  petiit ,  impetravitqne  ,  ut 
fibi  hujufmodi  mandaretur  cognitio.  Et 
domi  caufa  cognita  ,  filium  condemna- 
vit  abjudicavitque  ac  ne  funeri  quidem  e- 
jus ,  cum  fufpendio  vitam  finifTet ,  inter- 
fuit ,  fedenfque  domi ,  poteftatem  conful- 


tantibus  ex  inftituto  fecit.  SeCutum  a- 

liud  haud  diifimile.  C.  Matienus  accufa- 

tus ,  quod  exercitum  in  Hifpania  defe- 

ruilTet ,  damnatutque a  Tiib.  plebis  ,  fut> 

furca  diu  cxfus  efl ,  &  feftertio  nummo 

veniit.  M.  jEmylio  Lepido  &  C.  Hofti-  Orojius 

lio  Mancino  CofT  prodiffia  apparuere  '•/•'^•'l" 

diverfa  :  &  quantum  in  ipfis  fuit,  ex  more 

curata  fiint.  Sed  mnfemper  accufMoribm 

eventuum ,  (^  inftruBoribi^u  faUaciarum 

arufpicibm  oportuni  c/ifm  fuffragabmttir. 

Nam  Mancinus  conful ,  poilquam  a  Po-  %>• 

pilio  apud  Numaatiam  fLifcepit  exerci-  -^*^"' 

tum,  adeo  pra:Iiainfehcitercun£lao-ef-      •^■^" . 

fit ,  ut  viftus  caftrifque  exutus ,  cum  fpes 

nulla  fervandi  exercitus  fupereflet ,  pa- 

cem  cum    eis  fecerit    ignominiofam , 

quam  ratam  efle  fenatus  vetuit.  Trigin-     • 

ta  millia  Romanorum ,  a  Numantino- 

rum  millibus  quatuor  vida  erant.  Man- 

cinus  nudato  corpore ,  manibus  poft  ter- 

gum  revinclis ,  ante  portas  Numantino- 

rum  eft  expofitus :  ibique  ufque  in  no- 

ftem  manens  ,  a  fuis  defertus  ,  ab  hofti- 

bus  autem  non  fufceptus  ,  lachrimabile 

utrifque  fpeftaculum  priebuit.  Ubiqua:-  OroJ^ut 

■  rere ex Romanis  licuifTet ,  quidjfidiipli-  l-s-t^s- 

ccret  fcedus ,  mihtem  eo  pignore  redem-  Xf  ^^"^ 

10.  Patercu- 

ptum  reciperent ,  aut  cur  rcpetitum  non  /^,  /  ^ 

redderent.   Sin  placeret  fervati  militis       '  * 

qualifcunque  provifio  ,  cur  Mancinum 

folum  dederent.  Nequeenimpublica  vio- 

latio  fidei  unitn  hominis  fmguine  luitur» 

fcilicet  Varroni ,  qui  rerapubl.  olim  Ro- 

man.  defperatam  efFecerat ,  gratise  in  fe- 

natu  aft^e ,  quod  de  Republ.  iion  defpe- 

raflet :  Mancinus  ,  qui  lorte  bellica  cir- 

cumventum  exerciturn ,  ne  perderet ,  la- 

boravit,  ab  eodem  i^natudeditioneda- 

mnatus  eft.  Dixeris ,  &  illud  in  Varrone 

difplicuifTe ,  fcd  tempori  conceflum :  & 

in  Mancino  hoc  placuifle ,  fed  fqcundum 

tempus  prazfumptum. 

Interea  Junius  Brutus  in  interiore  Hi- 

fpania  lxm  Gallxciorum  ,  qui  Luiitanis  Epit. 

auxilio  venerant ,  aiperrimo  bello  &  dif-  LivH 

ficili ,  quamvis  incautos ,  oppreilit :  quo-  "^•J^« 

rum  in  eo  pra;Iio  l  millia  occifa  ,  vi  mil- 

lia  capta  referuntur ,  paucis  fuga  evaden- 

tibus. 


Bellum  Nnmantintdm.  Bellumfervile  SicHltim. 


Bellunt 

Numan- 

tinuyn. 

A.  M. 

3832. 

\'.c  013. 

Orojiiis 

Lf.c.e. 

Juliui 
Obfequens 
de  prodi- 
giis. 
e.Sj.^o. 


Diod.Si- 

^«/./.34.. 

ecloga.z, 

£pit. 

Livii 

lib.rs- 

Orojius 

l.S.c-0' 

Florus 


riorus 
l.z.c.iS. 


tibus.  In  citeriore  Hirp.inia  Lcpidiis 
Proconful  Vacccios,  innoxiam  gtntcm 
&  fupplicium  ctiam  fcnatu  prohibcntc, 
pcrtinacitcr  cxpiignarc  tcntavit.  Inju- 
Ito  bcllo  VI.  RomanorumM.juflillimc 
cxQl  ,  rcliqui  cxutis  caftris ,  armis  ctiam 
pcrditis  emigerunt.  Nec  ininus  turpis 
Kxc  fub  yEmylio  clades ,  quam  liib  Man- 
cino  fuit. 

Servio  Fulvio  Flacco  &  Q^  Caipur- 
nio  Piibne  Coff.  Roma;  pucr  cx  ancil- 
la  natus  eft  ,  natura  virili  omnibufcjue 
membris  duplcx  ,  monftrum  fcdino- 
nis  prxnuncium.  In  Sicilia  mons  ^Et- 
na  vaftos  ignes  eruftavit  ,  &  late  Ri- 
dit ,  vernaculum  genus  portcnti  Sicilia^. 
In  Bononienli  agro  fruo-es  inarboribus 
nnx. 

Igitur  in  Sicilia  bellum  fervile  ortum 
eft  ,  autore  Euno  Syro  ,  homine  callido 
8c  fatuo  ,  ex  abdita  in  ore  nuce ,  quam 
igne  &  fulphure  ftipaverat  ,  flammam 
fubinde  fpirante.  Confultus  hic  a  fervis 
duriffime  domi  habitis ,  proque  vate  lo- 
cutus ,  profperum  rci ,  quam  moliren- 
tur,  eventum  pr^dixit.  Igitur  rex  crea- 
tus ,  contra£la  agreftium  fcrvorum  ma- 
nu ,  &  folutis  ergaftulis ,  jufti  cxercitus 
numerum  implevit.  Cleon  quoque  Ci- 
lix  alter  fervus  ,  ad  lxxm  fugitivorum 
contraxit.  Sola  Meflanafervosliberali- 
ter  habitos  in  pace  continere  potuit. 
Profligatis  Romanorum  pra:toribus , 
C  FuTvio  Cof  mandatum  cft  bellum , 
inde  Pifoni ,  denique  Rupilio  ^  qui  va- 
rio  ante  eventu  geftum  confecit  tandem, 
expugnatis  fame  Tauromenio  Euna  ur- 
bibus.  Cleon  eruptione  pugnans  ,  ce- 
cidit  in  acie.  Eunus  e  fpeluncis  protra- 
ftus  ,  in  carcere  refoluto  in  vermium 
exuberantiam  corpore  periit  ,  C.  Ful- 
vio  collega  datus  eft  P.  Scipio ,  cum  nec 
peteret  confulatum  ,  nec  eum  per  leges 
acciperc  intra  decimum  aprioriannum 
poilet.  Sed  Carthaginis  inccndioadex- 
cidia  urbium  imbutus  ,   Numantiam , 


i6(j 

ullius  caufi  belli  injuftior.  Itaquc  Nu- 
mantini   aliiduis  cxdibus    Pompcjum  , 
Popilium  ,  Mancinum  duccs  ,  ita  vc- 
xarunt ,  ut  ne  oculos  quidcm  aut  vocem 
Numantini    viri    quifquam    fuftincrct. 
Contcnti  tamcn  fccdcre  &  armorum  ma- 
nubiis  ,  quum  ad  intcrnecionem  Qevi- 
repotuiflcnt ,  fucrc.  Sed Roma non mi- 
nus  Numantini  ,  quam  Caudini  illius  £y„>. 
foedcrisflagransignominia,  inultionem  Livii 
excandefccbat.    Scipio  Numantiam  in  ^'('•SJ- 
tumulo  fitam  obfedit.    Exercitum  li- 
ccntia  luxuriaque  corruptum  ,   feveri- 
tate  &  munificentia  ad  gensrofiffimam 
militia;   difciplinam    revocavit.    Igna- 
vum  exerccndo  magis ,  quam  puniendo 
line  acerbitate  correxit ,  omni  die  in  o- 
pcre  habuit  ;   triginta  dicrum  frumen- 
tum ,  ad  feptenos  vallos  portare  coge- 
bat.  ^gre  proptcronusaicedentidice-. 
bat  :  cum  gladio  refte  valiarc  fcieris , 
vallumferredeiinito.  Duomilliafcorto-  ■ 
rum  a  caftris  rejecit ,  omniadeliciarum 
inftrumenta  recidit.    Amplillima  mu- 
nera  ab  Antiocho  Sedete  ,  Syri^e  rege 
miira,  cum.  cslare  aliis  imperatoribus  re- 
gum  munera  mos  eflet ,  pro  tribunali,  in  Florus  l.z 
tabulas  referre  publicas  juflit :  exiisviris  ^^•'^* 
fortibusmunerafedaturum.  Itaquef^w-  ;  "{''|^_ 
ti  ejfe  exercitum  ,  quanti  imperatorem ,  £^,>. 
probatum  efl ,  faftumque,  quod  nemo  le  Livii 
vifurum  fperaverat  ,  ut  fligientes  Nu-  /j^-jy- 
mantinos  quifquam  yideret.  Dedere  e-  Tf  ,y"* 
tiam  M^  volebant ,  fi  toleranda  viris  im- 
perarentur.  Cum  nihil  a^qui  impetrarent-, 
ne  juftam  quidem  aciem  ,eruptio  placuit. 
Sic  conferta  manu  plurimi  occifi,&:  quum 
urgeret  fames  ,  aliquantifper  inde  vi- 
xere.   Noviflime  coniilium  fuga;  fedit ; 
fed  hoe  quoque  ruptis  equorum  cingu- 
lis  ,  ademerunt  uxores  ,  fummo  fcelere 
per  amorem  deiignato.  Itaque  etiam  e- 
xitu  deplorato,  in  ultimam  rabiern  furo- 
remque  converfi,  claufam  urbcm  ipfi  in- 
trorfum  fucccnderunt  ,  cunftique  pa- 
riter  ferro  ,  veneno  ,  atque  igne  confum- 


fummum  Hifpanise  decus ,  ob  reccptos     ptifunt.  Romani  nihil  ex  his  penitus  ha 

confanguincos  &  focios ,  Romanorum  I  buere  viftis ,  prster  fccuritatcm  fuam. 

manibus  elapfos ,  debellare  debuit.  Vix  j  Unum  Numantinum  viftoris  catena  noa 

1  Y  -  te- 


Thrus 


1 70     Attalm  Thilometor.  Seditio  Gracchana.  jipA  minor  fuhaEla. 


Sirabo 
iib.i-j. 
Gsograph 


Liiiii 

VeUejus 

ilb.<;. 

Orojtiis 

i.2.c.8.p. 

riortisl.-^. 

8-i3.r4. 

Sextt^s 

Aiirel. 


A.  M. 


Jppia«iis 
de  beUis 
tiviljb. 
Sib.i, 


Jn(iin. 
ii^6. 
Floriis 
i.i.c.zo. 


tenuit.  Vrxda.  ut  de  pauperibus  nulla : 
arma  &  veftes  ipli  cremaverant.  Trium- 
phus  fuit  tantum  de  nomine. 

Vifta  ad  occafum  Hifpania ,  populus 
Romanus  ad  orientem  pacem  agebat , 
nec  pacem  modo  ,  fed  inuiitata  felicita- 
te  relicts  regiis  hasreditatibus  opes  ,  & 
tota  iniimul  rco-na  venicbant-  uiitalui 
Thilometor  rex  Pergamenorum ,  Eume- 
nis  Romanorum  quorundam  commili- 
tonis  nlius ,  florentiflimum ,  &  ab  At- 
talo  patruo  multis  audlum  viftoriis  re- 
gnum  ,  casdibus  amicorum  &  cognato- 
rum  fupphciis  fcsdaverat.Poft  hanc  fcele- 
ftam  violentix  rabiem,vix  lignum  aliquod 
fani  hominis  retinens,  hortos  foderat, 
gramina  feminirat  ,  &  noxia  innoxiis 
permifcendo  ,  venenata  amicis  miuncra 
miferat.  Macri  dcinde  fepulchrum  face- 
re  aaareflLis ,  quinto  regni  anno  mori- 
tur,  teftamento  populum  Romanum  hx- 
redem  inftituit. 

Tiherim  Gr^fc^««  Tribunusplebis  ira- 
tus  nobilitari ,  quod  inter  autores  Nu- 
mantini  foederis  notatus  eflet ,  agros  a 
privatis  eatenus  poilelfos ,  populo  divi- 
dendos  ftatuit ,  addendam ,  quibufcun- 
qucagri  non  fufficerent  ,    regis  Attali 
pecuniam.  His  caufis  fenatum  ira,  popu- 
lum  fuperbia  invaiit.  C.  Antonius  Cof. 
in  fenatu  &  pro  roftris  in  Gracchum 
concionatus  eft.    Gracchus  continuare 
cupiens  magiftratum  ,  autore  P.  Scipio- 
ne  Naiica  ,  iEmiliani  patruo  ,  confb- 
brino  fuo  ,  fragmine  fubfellii  idlus ,  vi- 
tam  quam  glonofiffime  degere  potuerat, 
immatura  finivit  «zow.Ducenti  praiter- 
ea  in  ea  feditione  interfefti ,  eorumque 
corpora  in  Tiberim    projefta  :   ipfius 
Gracchi  inhumatum  cadaver  extabuit. 
Hinc  ]us  "vi  o&rutum,  potentiorque  RomA 
habitus  prior :  difcordia;  civium  ,  antea 
Conditionibus  fanari  fblitae ,  ferro  dijudi- 
cari  ccept^ :  beUaque  non  caufis  inita  ,fed 
frout  eorummercesfuit.  Nafica  ut  invi- 
dias  fubtraheretur ,  pcr/pecicmlegatio- 
nis  in  Afiam  dimiflus  eft. 

Interim  dum  Romae  hxc  geruntur , 
in  Afia  Ariftoaiciis  j  Eumenis  ex  pellice 


Ephefia  filius ,  urbes  regibus  parere  con-  ^pit.^ 
fuetas ,  partim  facile  iu  fuas  partes  al-  ^J^" 
licit  :  paucas  metu  Romanorum  refi-  yjf^ 
ftentes  ,  Myndum  ,  Samon  ,  Colopho-  /.5.C.2,. 
nem  vi  capit.  Adverfus  eum  P.  Licuiius  &^. 
CrafTus  Cof  idemque  Pontifex  M. /«w  ■£«"«/'• 
idem  fcientiffimus  juxta  ^  iiegligentiffi-   '  ■'^; 
mus ,  proficifcitur ;  quumque  intentior  //^ /,'^_ 
Attalica^  pra;d.E,  inordinata  acie  pra^Iium  Oro/ins 
conferuifiet ,  viftus  inconftiltas  avaritia: /.S.c.u;. 
pcsnasluit.  Captus  cuftodem  fui  Thra- 
cem  virgulaexcxcat,  itain  exititmifui, 
quod  volebat,  hominemconcitat.  Ju- 
vabant  Romanos  Nicomedes  Bithynias 
rex.Mithridates  Ponticus.cum  quo  poft- 
ea  graviffimum  bellum  fuit  :    Ariara- 
thes  Cappadox ,  &  PtoIema:us  Paphla- 
gon.    Poftea  M.  Perpenna  prius  Cof. 
quam  civ is  Pv.omanus  ,    qui  fucceflor 
Craflb  veniebat ,  auditabelli  fortunaad 
Afiam  feftinavit :  &  acie  viftum  Arifto- 
nicum  ,  apud  Stratonicen  urbcm ,  quo 
fugerat ,  fame  ad  deditionem  compulit , 
Attalicafque  gazas,  ha:reditarias  populi 
Romani ,  navibus  impofitas  Romam  dc- 
portavit.  Quod  sgre  ferens  fiicceflor  c- 
jus  M.  Aquilius  Cof.  ad  eripiendum  A- 
riftonicum  Perpenns ,  veluti  fui  potius 
triumphi  munus  efle  deberet  ,  celerata 
velocitate  contendit.  Sed  contentionem 
confiilum  mors  Perpenna;  diremit.  A- 
quilius  belli  Afiatici  reliquias  confecit , 
mixtis  (nefas)  veneno  fontibus  adqua- 
rundam  urbium  deditionem.  Qnx  res 
ut  maturam ,  ica  infamem  vifloriam  fe- 
cit.  Ariftonicus  Romse  in  carcere  ftran- 
gulatus.  Sic  Afia  Romanorum  fafta , 
cum  opiSus  fuis  ■vitia  quoque  Romam 
tranfmifit' 

Ecce  enim  Q^  Metellum  Macedoni-  Epit. 
cum ,  de  cujus  felicitate  diximus ,  C-  A-  Livii 
tiniusLabeo,  Trib.plebis  ,  quiabeoin  ^^'P-' 
fenatu  legendo  prjeteritus  erat ,  defixo  ^^-^  j-'  ' 
dejici  juflit.  Facinus  xgre  a  reliquis  pro- 
hibitum  Tribunis.  Idem  Metellus  Cen- 
fbr  cenfuit ,  ut  ducere  uxores  omnes  o- 
mnino  coo-erentur ,  liberorum  creando- 
rum  caufa.  Ejus  orationem  poftea  Augu- 
ftus  C^efar ,  cum  de  maritandis  ordinibus 

3ge- 


P.  Scip.  ^mjl.  Setiitio  C.  Grac. 


171 


Eptt 
Livii 


agcret ,  vclut  fuo  tcmpore  rcriptam  in 
fL-n.uu  recitavit.  Alius  Tribunus  pl.  C.ir- 
bo  rogationem  tulit ,  ut  cundcm  Tribu- 
num  plcbis  ,  quotics  quidcm  vcllct,  crca- 
n  licerct:  Sed  non  pcrtuliteam,  Afri- 
cano  obnitentc.  Mox  idemffraviorifc- 
ditioni  cum  Caio  Graccho  &  Fulvio  Flac- 
co  ducem  fe  pracbuit.  Quibus  cum  ite- 
rum  advcrfarctur  Scipio  ,   fortis  pridie 
ac  validus ,  lequ-nti  manein  leftulo  re- 
pertus  eft  mortuus ,  ita  Ut  qua;dam  elifa- 
rum  faucium  in  ccrvice  reperirentur  no- 
XX.  Sufpedra  ca^dis  fuitScmproniauxor: 
hinc  maxime  ,  quod  foror  ellet  Grac- 
cliorum  ,  cum  quibus  iimultas  Africano 
fuerat.  De  tanti  tamen  viri  mortenul- 
1?.  quasflio  afta  :  feditiones  triumvira- 
■"^*''''    '  les  acrius  cxarferunt,  C-Sempronioin- 
terim  Japidas  Illyrios ,  Aurelio  Orefte 
Sardos,  Fulvio  Flacco  tranfilpinos  Ligu- 
Vellejus    res,L.  Opimio  Fregellanos  fubigentibus, 
lib.z.    -^  Baleares  Q^Metello,  QJ=abio  M.  Allo- 
broges  ,  Caius  Gracchus  decem  annis 
poft  fratrem  ,  ejufdcm  exempli  tribuna- 
tum  ,  m.-i;ori  etiam  eloquentia  ingreflus, 
acriora  &  turbulentiora  confilia  protu- 
lit.  Dabat  civitatem  omnibus  Italicis,di- 
videbat  agros  ,  vetabat  quenquam  civem 
plus  D.  jugcribus  habere  ,  quodaliquan- 
oo  lege  Licinia  cautum  erat.  Novacon- 
ftituebat  portoria ,  novis  colonis  rcple- 
bat  provincias:  judicia  a  fenatu  transfe- 
rebat  ad  equites:  frumentum  plebi  femif^ 
fe  &  triente  dabat ,  alterum  continuabat 
tribunatum.   Coloniam  in  folo  diruts 
Carthaginis  ipfe  duxit.   Reverfus  cum 
Fulvio  Flacco  Capitolium,  ubiL.  Opi- 
mius   Cof  concilium  plebis  habebat , 
adfcendit:  Excitato  tumultu  ,  quidam 
prsco  a  Gracchanis  interfeftus  ,  velut  fi- 
gnum  belli  fuit.  Opimius  extortofena- 
tufconfijlto  ,  quod  eimandabatur ,  vide- 
ret,  ne  quid  Refp.  detrimenti  caperet,  ni- 
hil  flexus  miflione  Gracchanorum  ad  pa- 
cem,  vocato  ad  arma  populo ,  Flaccum 
in  Aventino,  armatos  ad pugnam  cien- 


Plntitr- 

thus in 

Giacchis 

Orejius 

l'S-c.iz, 

Flortis 


tcm 


Grac- 


cum  majore  tilio  jugulavit, 
s  profugiens ,  amicis  pro  eo  pugnan- 
tibus  &  pereuntibus ,  cervicem  ftrvo  fuo 


chu 


Florm 
l. 


.£.3. 


prxbuit.  Opimius  capnt  cjus  auro  rcpcn  -  Stxiui 
fururn  propofiiit,  &:  allatum  cft  ;  Corpus  Aurdiut 
adCorncliammatrcm  ,  Africanimajoris  '"  ^- 
filiam,  dcveftum.  Bonis  Gracchipubli-  '^'"^"^*' 
catis ,  crudelibus  confulisin  amicoscjus 
clientefque  qiu-cftionibus ,  plusquam  tria 
civium  milhapcricre,  ncc  difta  quideni 
caufi  plurimi.  Igitur  damnatum  poftca 
proditionis  Opimium,  nulla  civilis  mi- 
fericordia  eft  profccuta. 

Plautio  Hypfio  &  Fulvio  CofTpoft  Orojnu 
horrendas  locuftarumpopulationes,  tan-  l-s.cn.. 
ta  Africam  lues  pervalit,  utinfblaNu- 
midia,  quam  Micipfa  Rex  tencbat,  odlin- 
genta  millia  hominum  ,  circa  marui- 
mam  oram  ducenta  millia ,  apud  Uti- 
cam  triginta  militum  millia  confumta 
tradantur ,  ex porta  Uticenii una die  uo 
cadavera  elata. 

Didimili  ex  caufa  Galli  perierunt  in- 
genti  numcro  ,  Bituitus  Arvernorum 
rex ,  Allobrogibus  opem  ferebat,  maxi- 
mo  inftrudlu.  Conferta  pugna ,  &  diu 
graviter  agitata,  Q^Fabius  Maximus, 
P.  ^mylii  ncpos ,  Gallos  in  fugam  egit. 
Coacervatis  inconfulto  ao-minibus ,  dum 
qui^ue  fibi  timet,  prspropero  tranfitu  '/•'^•'*' 
poijitis  vincula ,  quem  Rhodano  e  lintri- 
bus  inftauraverant ,  rumpuntur.  Centum 
viginti  millia  Gallorum  vel  cxfa  ,  vel  . 
merfa  funt.  Bituitus  ad  fatisfaciendum 
fenatui  Romam  profeftus ,  Alb^cufto- 
diendus  datus  eft,  defilioejus  Congen- 
tiato  idem  decretum. 

Inter  hofce  orbis  tumultus  mire  efflo- 
ruerunt  res  Jud&OYum ,  qui  primi  ex  O- 
rientalibus  ,  depulfo  Grsecorum  jugo,  li- 
bertatem  receperunt ,  facile  etiam  tunc 
Romanis  de  alieno  largientibus.  Sedfo- 
rinfecus  fecuri.  inteftinis  cceperunt  kCtVi 
diflidere.  Pharifasos  fe  aliqui  ,  hoc  eft , 
expofitores  nominabant ,  refte  quxdam  .  . 
abfoluto  Dei  decreto ,  quasdam  humana  ^  ^^' 
ipforum  hominum  libero  arbitrio  attri- 
buentes  :  fed  perperam  fuas  divinis  legi- 
bus  admifcentes  traditiones.  EfTerii  alii 
fato  omnia  ,  Sadducari  contra  nihil  fa- 
to  ,  omniahumano  arbitrio  fubjiciebant, 
Inter  hos  EthnarchaHyrcanus,  Phari- 
y  4  fsis 


Otnfm 


Jufiin. 


luflin. 


172-  '  SecuIfimFILSMarumc^Pklofophorfim. 

fxis  faventior  ,  divino  fpiritu  polluiffe    ritum ,  alteri  ckret.  Sed  Cleopatra  non 


Ejjit. 

Eufebius 
t'i  Chron, 
Val.Max, 
1-3. C.3, 


creditur  Jofepho  ,  quem  narrat  Pharifei 
cujufdam  malcdiccntia  commotura  ,  tra- 
ditiones  eorum  non  fcriptas  reprobafle, 
&  ad  Sadducsos  tranliile ,  nihil  nili  divi- 
nis  literis  conlignatum  pro  divino  acce- 
ptantes. 

ApudRommos  C.JuIius  fenatar  Gxx- 
ce  res  Romanas  fcriplit ,  L.  Accius  Tra- 
goedias  Latine  ,  Lucilius  Satyras  :  C. 
Cornelius  Hifpallus  prstor  Chald^eos , 
fallaci  fiderum  interpretatione  quAfluo- 
fam  msndaciii  fuis  caliginem  injicien- 
tes  ,  urbe  atque  Itaha  expulit  :  Jovis 
Sabazii  (  credo  ipfius  Dei  exercituum) 
cultum  inhibuit  ,  ut  R.oma2  peregri- 
nura. 


^  U  S  VIIL  LA- 
&  Frater  ejus  Pt.  Ale- 


A.  M. 
38J4. 

Olyrnp. 
166. 
Reparati 
Jiatus  'Ju- 
ddtci  342., 
Imperif 
(Jr/eco- 
rum  ip/. 


"juflin. 
lib.^p. 


A.  M. 
38J6. 

Paufanias 
in  .inicii. 


F  T  O  L  O  M 

THURUS  , 

xander , 
Antiochus  Grypus^Antio- 

_    C  H  US    C  Y  ZI  C  ENUS  ,SeLEUCUS 

ejufquefratres,  RegesSyri^, 

MlTHRIDATESjPoNTI  &  ASI.5 

Rex. 

M.    ^MYLIUsScAURUS,C.   Ma- 

Rius,  L.Sylla,L.Corne- 
L 1  u  s  C I  n  N  A ,  Frincipes  Roma- 
norum. 

p  Tolomxus  Phyfcon  decedens  ,  re- 
gnum  yEgypti  Cleopatroe  uxori,  &  al- 
teri  ex  filiis ,  quem  illa  legiflet ,  r-elicjuit, 
quali  quietior  ^gypti  fbtus  efTct ,  cjuum 
mater  altero  ex  filiis  elefto  ,  alterum 
hoftem  efTet  hafiitura.  Igitur  cumpro- 
nior  illa  in  minorem  filium  Alexandrum 
eflet  ,  a  populo  compellitur  majorem 
eligere,  cui  quod  pulfus  a  matre ,  clan- 
culum  recepiilet  regnum,  Lathuri  co- 
gnomen  datum  eft ,  atque  ob  infanum 
matris  odium  Philometoris  illufum  vo- 
cabulo.  Ei  Cleopatra  ,  priufquam  re- 
gnumdaret,  uxoremademit  ;coaftum- 
repudiare  cariflimam  fibi  fororem 


quc 


Cleopatram  ,  minorem  fororem  Sele- 
nen  ducere  jubet ,  haud  materno  inter 
filias  judicio  ,   cuna  alteri  eriperet  ma- 


tani  a  viro  repudiata ,  quam  a  matre  di- 
vortio  viri  dcmifla  ,  Cyziceno  Antio- 
cho  in  Syria  nubit:  eique  ne  nudumu- 
xoris  nomen  afFerrct  ,  exercitura  Cy- 
pri  follicitatum  ,  velut  dotalem  adjun- 
git.  Par  igitur  viribus  fratris  Grypi  Cy~ 
zicenus ,  praslium  committit ,  viftufque 
fugit  Antiochiam.  Oblidebat  urbem 
Grypm,  eaque  potitus  Cleopatram  ,  ut 
uxoris  fuae  Trypha:na2  fbrorem ,  multis 
verbis  confervare  fludet.  Sed  quanto  Rex 
abnuit ,  tanto  foror  in  fororem  mulie- 
bri  pertinacia  accenditur ,  rata  non  mifc- 
ricordis;  dcprecationem  ,  fed  amoris  ef^ 
fe.  Itaque  vocatis  Tryphasna  militibus 
mittit ,  qui  Clcopatram  fimulacrum  Deas 
amplexantem  confoderent.  Nec  mul- 
to  poftrepetitaprieliicongreffione,  vi-  Jofeph. 
ftor  Cyziccnus  uxorem  Grypi  ,  fbro-  /.15^.8 
ris  interfedricem  capit  ,  ejulque  fup- 
plicio  Cleopatrs  manibus  parentat.  Ea-^ 
leftor  Satana  furorem  in  addiEiis  fibi 
gentibm.  Cum  Samaritvs  ab  foh.Hyrca- 
no ,  Judasorum  Ethnarcha ,  obfefps  auxi- 
lium  ferret  Antiochus ,  a  filiis  Hyrcani 
Antigono  &  Arifl:obuIo  pulfuscft.  Ita- 
que  ad  Ptolemsum  ^gypti  regem  con- 
fugit ,  tantum  non  .1  matre  regno  detur- 
batum  ,  quod  eainvita  Cyzicenum  adju- 
varet.  Ab  eo  acceptis  fex  miilibus ,  Ju- 
daeara  depopulatur,  ratus  fe  vaftandis  a- 
gris  efFeAurum ,  ut  Hyrcanus  obfidio- 
nem  Samaris  folvcret.  Sed  exccptus  in- 
fidiis ,  multos  amittit :  Hyrcanus  captam 
fame  Samariara  aequavit  folo.  Clcopa- 
tra ,  mater  Ptolemasi ,  populos  in  filium 
incitat ,  abdudaque  ei  Selene  uxore ,  ex 
qua  duos  jam  lilios  habebat ,  exulareco- 
git  ,  arceffito  minore  filio  Alexandro , 
&  rege  in  locum  fratris  conftituto.  Nec 
filium  regno  expulifle  contenta  ,  bello 
Cypri  exulantem  perfequitur.  Unde  pul- 
fb ,  interficit  ducem  exercitus  fui ,  quod 
vivum  eum  e  manibus  dimififlet :  Chel- 
ciam  &  Ananiam  filios  Onias  ,  qui 
temj?Ium  in  Heliopolitana  prxfeftura 
asdifrcaverat ,  fidos  partium  fuarum  de- 
fenfores  experta  maximo  in  pretio  ha- 

biut. 


Ptoi  VIII .  LathHrm.  loan.  Hjrcanta- 


^ofcph. 
lib.  13. 
cdp.  i3. 
&  19- 
lib.  I.  dt 
bello.c.^j. 

lib.  13. 
f.v  Stra- 
bone  & 
TinsAge- 
■ne. 

A.  M. 
3870- 
jt  mtrte 
S/ilomo- 
nii  500. 
A  regno 
D.ividis 
580. 
Hinc  ad 
regnum 
Herodis 
in  leru- 

ftlm  ^o, 


iib.  35. 


habuif.  Sub  hxc  moritur  fohames  Hyr- 
cantii,Vn\x[Yn\x  Aom\n3.z\xs  51  annos. 
Cujus  filius  ArifiobuhM  principatum  ia 
rc2;ni  formam  vcrtit,  pnmufquc  Jucla30- 
rum  poll  cxilium  Rabylonicum  diadema 
iibi  impofuir.  Novum  rcgnum  mox  fan- 
o-uine  dcdicatum.  A  regina  dcccptus  Ari- 
Itobulus  fratrem  Antigonum  ,  tanquam 
rco-no  iniidiantem,  cXgcripfcintcrcmit, 
itemque  matrem  :  quibus  paulo  poft  con- 
fcientia  graviter  idlus,  fanguincm  con- 
tinue  vomens ,  miierabili  &  pra^maturo 
exitio  pependit  poenas,  unico  tantum  an- 
no   invidiofa   in  dominatione  exafto , 
cum  mao-nam  parrem  Iturxx  Judaico 
adjeciiTet  regno.  Succeflit  frater  Jomnes 
Alexander  ,  fraterno  &  ipfe  fanguine 
ciucntus.  Alterum  enimi  fratrum  reg-no 
inhiantem    peremit  ,    alterum  pnvata 
contentum   fortuna   in  honore  duxit. 
■  Cum  Antiochus  Grypus ,  qui  &  Philo- 
metor ,  &  frater  ejus  Cyzicenus,  mutuis 
cladibus  Syriacas  vires  attererent ,  nec 
fuppetias  luis  fcrre  poffent ,  Ptolemai- 
dera  Alexander  obfidione  cinxit ,  Zoili 
Dorenfium  tyranni  &  Gazasorum  agros 
vaflavit ;  Illi  e  Syrix  Regibus  deftituti, 
Ptolemazum  Lathurum  fratrem  Alexan- 
dri  e  Cypro  advocant ,  quem  cura  aftu 
aiiquanti^er  ,    limulato  compofitionis 
fludio ,  detinuiffet  Alexaader,  ut  inte- 
rimCleopatrx  matrisopibus  confirma- 
retur ,  compertp  dolo  mfeniiorem ,  ut 
par  erat ,  reddidit.  Vaftati  igitur  Judsea, 
Alexandrum  fecus  Jordanem  acie  vin- 
cit ,  XXX  Judxorum  millia  occidit ,  ex- 
pugnat  Ptolemaidem ,  vicos  &  caftella 
diripit.  Jam  in  eo  erat ,  ut  ^gypti  re- 
gnum ,  quoeummaterprivaveraret,  re- 
cuperaret ,  cum  ipfi  ingentibus  cum  co- 
piis  irenit  in  Syriam ,  ducibus  Chelcia  & 
Anania  Judsis ,  Ptolemaidem  vi  rcce- 
pit ,  &  Judaeos  e  periculo  aPtoIemxo 
iplis  impendente,  mojore  Dei  miferatione 
infuos,qHstmfm.virtute^  exemit.   Cx~ 
terimi  Ptolemsus  Alexander  ,  territus 
matris  atrocitate,  reliquit  eam,  fericulofo 
regno  fecuram  ac  tutam  vitam  longe  an- 
teponendam  ratut.    CUopatra  vero  ti- 


'75 

mcns ,  ne  major  filius  ab  Cyziceno  ad 
rccupcrandam  .iCgyptum  juvarctur ,  ia- 
(Tcntia  Grypo  auxilia,  &  Sclcncn  uxo- 
rcm,  nupturam  hofti  prioris  mariti,mit- 
tit  ,  Alexandrumquc  fil;um  per  kgatos 


in  regnum  rcvocat.   Cui  cum  occultis 
infidiis  cxitium  machinarctur ,  occupata 
ab  eodcm  ifiterficitur ,  fpirirumquc  non 
fato,  fed  parricidio  dcdit  :dicrnaprorfus 
hac  mortis  mfamia,  quaeetiammatrem 
toro  expuht ,  &  quas  filias  viduas  ,  alter- 
no  fratrum  matrimonio  fccit  :  &  fllio 
alteri  in  exilium  adlo  ,  intulit  bellum  , 
alteri  erepto  regno  exitium  per  infidias 
machinata  eft.  Sed  nec  Alexandro  ca:- 
des  tam  ncfanda  inulta  fuit.    Nam  ubi 
primum   compertum  eft  ,  fcelcre  filii 
matrem  interfedtam  ,  concurfu  popirli 
in  exilium  agitur ,  revocatoque  Pcole- 
mxo  regnum   redditur.    Interim  Alc'-  J^feph. 
xander  J udajorum  rex ,  periculo  exter-  ''^-  '3* 
no  defunftus,  Gadaram,  Amathuntcm,  '^"^' 
Gazam  capit  ,  cura  paulo  poft  Antio-  ^pp'^- 
chus  Grypus  Heracleonis  periret  inii-  'v''""^" 
diis  ,  anno  regninonofupra  vigefimum. 
Ei  fuccedens  fiUus  Seleucm  bellumgef^ 
fit  cum  patruo  Cyziceno ,  eumque  tan- 
dem  pra;lio  captum  cum  occidiiret ,  non 
multo  poft  ab  ejus  fiho  ,  Antiocho  Eu- 
fcbe  ,  una  acie  viftus  totaqueSyriaex- 
pulfus  eft.  Fuga  deinde  petens  Ciliciam, 
quod  exadionious  fatigaret  fubditos  ,  a 
Mopfueftenis  in  regia  cum  amicis  fuis 
cxuftus ,  fratrem  A7itiochum  fucceflo- 
rem  odii  in  patruelem  habuit.    Qui  & 
ipfe  viftus  ab  Eufebe ,  vitam  fimul  exer- 
citumque  amiiit.    Poft  eum  tertius  Gry- 
pi  filius  Fhilippai ,  afTumpto  diademate, 
in  parte  regnavit  Syrix.  Cui  quartum  ad- 
junxit  Ftol.  Lathurm  ,  e  Cnido  accitum 
Demetrium  Euc&rtm ,  eumque  apud  Da- 
mafcum  regem  conftituit.  His  duobus 
fratribus  flrenue  adverfatus  Antiochus 
Eufebes  brevi  &  ipfe  penit.    Vocatus 
enim  in  auxilium  Galadenorum  reginx, 
cum  Parthis  bellum  oerentis  fortiter  di- 
micans    occubuit  :  Syrias  regnum  pe 


nes  fratres  ,  Philippum  ac  Demetrmm  //i.^^ij. 
remanfit.  Demetrium  hunc  Judasi ,  ab  cap.  zz 


Y  3 


Alexan- 


lohan,  j4lex.  %jx  Itiddor.  AKtiGchm  Eufihes» 

reg;e  fuo  ,  ob  crudelitatem    cjue  padus  conditiones ,  militem  reducit 


Juflin, 
lih.  4.0. 
Jofeph. 
lib.  13, 
cap,  25. 
lib.  I.  de 
helio  lu- 
daico. 
sap.  4, 


174 

Alexandro 

ejus  diffidentes""  (  qui  bello  intellino  ultra 
txi  Juda:orum  millia  percmerat  )  Sici- 
ma  attraxerunt  ,  caftrifque  ibi  politis, 
fruftra  tentavit  Alexander  Judsos  ad- 
verfe  faftionis  ad  fe  traducere.  Deme- 
trius  enim  omnes  Alexandri  mercena- 
rios  ,  Piiidas  &  Cilices  occidit  in  acie, 
Alexandrum  ad  montes  capeflere  fuo-am 
compulit.  Tunc  mifcrati  Regis  fortu- 
nam  Judasi,  confluxerunt  ad  eum  circi- 
ter  VI  millia ,  quorum  metu  Demetrius, 
defperatobellieventu,  retroabiit.  Ejus 
deftituti  ope ,  qui  alterius  partis  reman- 
ferant ,  inferiores  pugna  Alexandro  fue- 
re  ;  quorumilleodingentos,  dum  epu- 
latur  cumpellicibus  ,.crucifigendos  cu- 
ravit ,  immani  fpedaculo  :  o<fto  millia 
egit  in  exilium  ,  haud  obfcuris  proditus 
documentis ,  non  divino  majorum ,  fed 
jmpuro  mundi  hujus  fpiritu  in  quodvis 
fcelus  ferri. 

Dum  hxc  fiunt ,  Demetrius  Euca:rus 
majorum  improba  a^mulatus  exempla , 
Philippum  fratrem  Syria  fpoliare  ag- 
greditur.  Ille  accitis  Arabum  Partho- 
rumque  auxiliis ,  fratrem  in  eas  redigit 
anguftias ,  ut  deditionefad:a,adMithri- 
datem  Parthorum  regem  captivus  mit- 
teretur.  Ibi  is  morbo  eft  abfumptus,Phi- 
lippo  interim  totius  Syria:  dominatum 
fibi  afTerente. 

Sed  renafcentibus  femper  fratrum  o- 
diis ,  inexpiabili  bello  8c  reges  &  regnum 
Syrije  confumebantur.    Etenim  Antio- 


in  Arabiam. 

Hinc  Alexander ,  debilitatis  accififque 
per  Arabes  Syri;^  regum  opibus ,  multas 
Syrorum  ,  Idumseorum  &  Phoenicum 
urbes  fuam  in  poteftatem  redegit :  Pare- 
bantque  Judsis  ad  mare  Stratonis  tur- 
ris ,  Apollonia,  Joppe,  Jamnia,  Azotus, 
Gaza  ,  Anthedon,  Raphia,  Rhinocura  ; 
e  mediterraneis  ld\imxx ,  Adora  &  Ma- 
rifla  ,  totaquc  Samaria.  Adhcec  Scytho- 
polis ,  Gadara,  Gaulonitis,  Seleucia,  Ga- 
bala :  Moabiticje  etiam  urbes ,  Efebon, 
Medaba,  Lemba,  Oronas,  Theliton,  Za- 
ra,  Pella.  Poftbsec  Alexmder exttmu- 
lentia  morbo  contradto,  &  triennio  inte- 
gro  quartana  vexatus  ,  nec  tamen  abfti- 
nens  a  caftrenfibus  ofEciis  ,  tandem  ex- 
hauftis  vmhas  fato  conceju  iaGsTa.{eno-  ^-  M. 
rumfinibus,quumobl]deret  RagabaCa-  So^S* 
ftellum,ultra  Jordanem  fitum.  Moriens  Iffiff''  ■ 
AlexandrA  conjugi  aucor  fliit ,  ut  Phari-        '3- 
fcEos,quorumfedirionibusipfeexagitatus    '  '*  ** 
fuiflet  maxime,  ex  infenfis  benevolos  fibi 
quacunque  ratione  efKceret ,  eifque  cor- 
pus  fuum  traderet ,  pro  arbitrio  feu  fUne- 
randum  honefte  ,  feu  projicicndum  cum 
dedecore.  Quod  cum  illa  feciffet,  Phari- 
(xi  Alexandrum  laudibus  oneratumex- 
quifitis  fiimptuofiffime  extulerunt,  &  re- 
Qinx  poteftatem  fuis  apud  populum  con- 
cionibus  ratam  firmamque  effecerunt. 
Atque  fub  ha;c  Ptolemasi  Lathuri  frater 
..^/'/'«oajexpellice  fufceptus,cui  pater  Cy-  'juliin. 
renarum  regnum  teftamento  reliquerac,  ''''.35' 


chus  Dionyfius ,  occuparaDamafco,  re-  i  hxredepopuIoRomanoinftituto.decef- 


jnum  Cava;  Syria:  adverfus  Philippum 
fratrem  ufiirpare  ccepit,  Aretamque  Ara- 
bia:  regem  bello  adortus  ,  fratri  occa- 
fionem  prxbuit  Damafcum  invadendi. 
Jamque  tenebat  Philippus  urbem  ,  cum 
fraudatus  prcEmio  proditor  ,  mutata  fen- 
tentia ,  eadem  facilitate  exclufit  promif^ 
fbrem  ,  quo  antea  admiferat.  Antiochus 
iterum  in  Arabes  profeftus ,  dum  vincit, 
ecciditur:  Aretas  Coelefyriam,  non  in- 
vitis  Damafcenis,  fibi  vendicat :  Alexan- 
drum  quoque  Judxorum  regem  apud  A- 
dids  terntorium  pralio  fuperat ,  certaf- 


ferac.  Iraque  &  ea  pars  Libyae  provincia 
Romanorum  fafta  eft,  &  Syrise  ^gypti- 
que  regna ,  virtute  potentium  fbciorum 
ardlata,  qu.t  incrementa  de  finitimis  bel- 
lo  qusrere  fblebant ,  adempto  vagandi 
arbitrio,  vires  fuas  in  perniciem  mutuam 
convertunt. 

Jam  multo  anteNumidiam,vi£to  Ju- 
gurtha,  Romani  occupaverant,  eo  nimi». 
rum  tempore,  quum  Samariam  fubigeret 
Hyrcanus.  Nunc  etiam  Mithridatem  re- 
gem  Ponti  &  Afise  potentiffimum  vexa- 
bant  armis ,  ipfi  i.nterea  multo  graviori- 

bus 


^retoi  Arahs.  Akx,  regina  luddor.  lugurtha. 


Billum 
TugMtbi- 
tittm  inci- 
pit. 
A.  M. 

Epit-Li- 

iiiil-6z. 

Saltujl. 

beUo    lu- 

gurth- 

Florus 

/.3.C.1, 

Epit.  Li- 

vii 


Salluli 

tdlo' 

iHgnrth. 

Eutrop. 

lib.  4. 

Vellejus 

iib.  1, 


bus  principum  fuorum  difllcliis  cxdibuf- 
quc  domi  obnoxii :  qux  omnia  nunc  no- 
bis  cxponenda  paucis  veniunt  ,  viarum 
cjrnis ,  poinarumquc  eas  fequentium  e- 
xempelum  prxbitura. 

Jugurthci ,  avo  Mafanifla  ortus  ,  Mi- 

cip&per  adoptioncm  filius ,  agitatus  re- 

■  gni  cupiditate,Hyemp(alem  fratrem  bel- 

10  petiit ,  viftumque  interemit.  Quum 

fe  m  Adherbalem  alterum  Micipfx  fi- 

lium  convertiflet,  nec  illum  m3gis,quam 

Romanos ,  quorum  in  fide  Sc  clientcla 

regnum  erat,metueret,  milTa  per  legatos 

pecunia  traxit  in  fententiam  luamSena- 

tum,eiFecitque  ut  legati  deftinarentur  qui 

regnum  inter  illum  Adherbalemque  di- 

viderent.  IIIos  denuoaggreffus  auro,  per 

M.  jEmylium  Scaurum  ipfos  Romani 

imperii  mores  expuo-nat ,  inchoatumque 

nenis  audacius  perficit.  Sed  non  dhi  latent 

y^f/em.Corrupta;  nefas  Icgationis  erupit , 

placuitque    bello   perfequi  homicidam. 

Primus  in  Numidiam  Calpurnius  Beftia 

conful  mittitur  :  Sed  rex  peritus ,  for- 

tiHs  adverfus  Komanos  aurum  effe ,  quam 

ferrum,  pacem  emit,  &  fimulata  cam  de- 

ditione  obfignat.    Quum  interveniente 

fide  publica ,  a  fenatu  accerieretur ,  &  pa- 

ri  audacia  &  venit ,  &  competitorem  im- 

perii^MafanifTx'  nepotem  Maffivam  ,  im- 

mifib  perculTore  confecit.   Harc  altera 

contra  Jugurtham  caufa  bellandi.  Igitur 

lequens  ulcio  mandatur  Sp.  Albino. 

Sedhujus  quoque  (proh  dedecus)  ita 
corrupit  exercitum  ,  ut  voluntaria  Ro- 
nianorum  fuga  vinccret ,  caftrifque  poti- 
retur:  addito  etiam  turpifoedcreinpre- 
tium  Qlutis  Romanorum  ,  ut  dimittere- 


tur  a  no-ms  cxercitus- 


loitur  in  ultionem 


non  tam  impern  Romani ,  quam  pudo- 
ris  Metellus  affurgit ,  qui  callidiffime  ho- 
ftcm  nunc  precibus ,  nunc  minis ,  jam  fi- 
mulata ,  jam  quafi  vera  fuga  eludentem 
artibus  fuis  aggreflus  eft.  Agrorum  at- 
que  vicorum  populatione  non  contentus, 
in  ipfa  Numidia:  capita  impetum  fecit , 
&  Zamam  quidem  aiu  voluit :  cjeterum 
Thalam ,  gravem  armis ,  thefauroque  re- 
diripuit. 


gis, 


^75 

Tuncurbibus  exutumregem,  &jam 
finiumfuorumregniquefugitivum ,  pcr 
Mauros  atque  Getuliam  fequcbatur. 

Poftremo  Marius  au6lis  admodum 
copiis,  cum  pro  obfcuritate  gcncrisfui 
capitccenfbs  facramcnto  adegilHt,  jam 
rufum  &  faucium  regcm  adortus ,  noH 
racilius  tamen  vicit ,  quam  intcgrum  & 
recentem.  Hic  &  urbcm  Herculi  con- 
ditam  Capfim ,  in  mcdia  Africa  fitam  , 
anguibus  harenifquc  vallatam  , .  mira 
quadam  felicitate  fuperavit ;  '  &  faxeo  in- 
ditam  monti  Mulucham  urbem  ,  per 
Ligurcm  ,  aditu  arduo  inaccefToque  pe- 
nctravit.  Mox  non  Jugurtham  modo , 
fed  Bocchum  quoque  Mauritanix  rc- 
gem  ,  jure  fanguinis  Numidiam  vindi- 
cantem,  apudoppidum  Cirtham  gravi- 
ter  cecidit.  Qui  ubi  rebus  drHifus  fuis  ,  a-  Orofns 
lienxcladis  acccftiofieritimet  ,pretium  l.j.cis- 
fcederis ,  ac  amicitice  Jugurtham  facit. 
Sic  fraudulentJJJimui  regum  ,  fraude  fo- 
ceri  fui  in  infidias  deductm  efi,  &  Syllse  in 
manum  traditus.  Tandcmque  opertum 
catenis  in  triumphopop.  Romanus  ad- 
fpexit.  Sed  ille  quoque  vindlus  &  \idins 
vidit  urbem  ,  quam  'venalem  ^  quando- 
queperituram,  fi  haberet  emtorem ,  ce- 
cinerat.  Antecurrum  Maruduftuscum  Epit. 
duobusfiliis,  &  in  carcere  necatus  cft,  LivH 
Marius  triumphali  vefte  in  fenatum  vc-  ''*-67- 
nit,  quodncmo  anteeum  feccrat,  ei- 
quepropter  Cimbrici  bellimetumcon- 
tinuatus  per  plurcs  annos  magiilratus 
cft.  Conlijlatu  fecmido  &  tertio  abfens 
creatus ,  quartum  diflimulanter  captans, 
confequutus  eft. 

X^bellum  cum  Cimbris  &  Ambroui-  Bdlum^ 
bus ,  extremx  Celtix  feu  Germania;  p'^-  ^'"'^^i- 


PlM.Hi 

C.  Mario, 


:po- 


cnm. 
A.M. 


pulis,  jam  aliquot  annis  maxima  cum  cia- 

de  fiia Romani gefierant.  Cimbri , quum  33/9? 

terras  eorum  inundaflet  oceanus ,  novas  VelUjus 

fcdcs  toto  orbe  quxrebant.   Illyricum  ''*  ^- 

populantibus  dum  obfiftit  Papyrius  Car- 

Do  Cof.  cum  exercitu  fufus  eft.  In  Ita- 

liam 


Flortis 
/.3. 


CA 


Epit. 
Livii- 
lib.G-}. 
Vellcjus 

pendium ;  C^eterum  ,  iit vellet, manibus  i^"i^"^ 

fuis 


migraturi  mifcre  legatos  in  ca 
ftra  Silani,  petentes,  ut  Martius  po 
pulus  ahquid  libi  terra:  daret  quafi  fti 


jyS  BellHm  lagurthimm .  Cimhricum. 


f.fih.Lh 
lib.  (5/. 


Epit.Liv 
lib.  67. 
Eutrop. 
Ub.  /, 


A.  M. 
3867. 


Ub.  j. 
c.  if.  \6. 

Strabo. 
Ub.  4. 
Gellius 
Ub.^^.e.c). 


Eplt.Liv. 
Ub.  Cj. 


PJutar.  in 
Mario. 


Florut 
Ub.^.C^. 


Cixis  atque  armis  uteretur.  Sed  quas  da-. 
rent  terras  Romani,agrariis  legibus  mox 
inter  fc  dimicaturi?  Repulii  igitur ,  qui 
nequiverant  precibus  ,  armis  obtinere 
conftituunt.  Sed  nec  primum  Cimbro- 
rum  impetum  Junius  Silanus,  nec  fecun- 
dum  Manlius ,  nec  tertium  Csepio  fufti- 
nere  potuerunr.  Omnes  fugati ,  exuti 
caftris.  L.  Caffius  Cof.  a  Tigurinis  Gal- 
lis ,  pago  Helvetiorum,  in  miibus  Allo- 
brogum  cum  exercitu  csfus  eft.  Milites 
qui  ex  ea  clade  fupererant ,  obfidibus  datis 
&  dimidia  rerum  omnium  parte ,  incolu- 
mitatem  padli  recefTerunt.  Tigurini 
Cimbris  fe  iunxere.  Aurelius  Scaurus  le- 
•gatus.Cof  a  Cimbris  fufb  itidem  exercitu 
captus  ,  dum  deterreret  eos ,  ne  Alpes 
tranfirent  Italiam  petituri ,  eo  quod  dice- 
rer ,  Romanos  vinci  minime  pofTeja  Be- 
lo  rege  feroce  juvene,  occifus  eft.  Secuta 
de  C.  Manlio  8c  Q^Servilio  Ca^pione  vi- 
fioria  Cimbrorum  ad  flu.  Rhodanum. 
Oftoginta  millia  Romanorum  cjef» ,  ca- 
lonum  ac  lixarum  quadraginta  millia. 
Secundum  populi  Romani  jaflionem , 
Ca^pionis ,  cujus  temeritate  clades  acce- 
ptaerat  ,damnatibonapubIicata  funt,  fi- 
li^  ejus  poftea  conftupratsturpiterper- 
ierunt.  Calamitatem  in  {acrilegia  ,  quse 
deprsdando  templa  Tolofana  commife- 
rat  Ca,'pio  ,  Tunagenes  &  Polidonius 
hiftorici  conferunt ,  Strabone  &  Gellio 
teftibus. 

Timoris  Romse  tantuni  fuit,quantum 
vix  Annibahs  tempore  Punicis  bellis.  At 
Cimbri  vaftatis  omnibus  ,  qux  circa 
Rhodanum  &  Pyrensum  funt ,  per  fal- 
tum  in  Hilpaniam  tranfgreffi  ,  ibique 
multa  loca  depopulati ,  a  Celtiberis  fu- 
gantur.  Reverlique  ,  in  Galliam  bellico- 
lis  fe  Teutonibus  conjungunt.  Interim 
Marius  Cof  adverfus  eos  &  dux  creatus 
fevere  habetmilites  :  fororis  filium,quem 
Trebonius  ob  attentatam  pudicitiam  oc- 
ciderat  ,  jure  csefum  pronunciat.  Ter- 
tium  confulatum  in  apparatu  bellicon- 
fiimit  5  non  aufus  congredi  cum  Cim- 
bris,  doncc  invifta  illa  rabies  confenefce- 
ret.  Illi  tripartito  agmine ,  defendente 


caftra  Mario ,  per  Alpes ,  id  eft  ,  clauftra 
ItalijE  tranfituri ,  Romam  fe  capturos 
confidunt.  Marius  mira  velocitate  oc^ 
cupatis  compendiis  prsvenit  hoftem , 
priorefque  Teutones  fub  ipfis  Alpium 
radicibus  aflequutus ,  apud  Aquas  Sextias 
oppreffit.  Vallem  fluviumque  hoftes 
medium  tenebant.  Flagitante  aquam 
exercitu  ,  Viri ,  inquit  Marius ,  eftis :  en 
illic  habetis.  Itaque  tanto  ardore  pugna-. 
tum  eft,  ut  viftorRomanusdecruento 
flumine  vix  plus  aqusE ,  quam  fanguinis 
biberit.  Rex  Teutobochus  vir  procerita- 
tis  eximia  ,  fpeftaculum  triumphi  fuit. 
C^fadicuntur  Ambronum  &  Teutonum 
ducenta  millia ,  capta  nonaginta.  Ma- 
rius  abfens  quintum  conlul  creatus, 
triumphum  oblatum  donec  Cimbros 
vinceret,  diftulit.  Cimbri  repulfo  ab  Al- 
pibus ,  fugatoqueQ^CatuIoproconfuIe, 
qui  fauces  Alpium  obfederat ,  &adflu- 
men  Athefin  caftellum  obfefliim  infede- 
rat ,  virtute  fua  explicata ,  in  Italiam  de- 
fcendunt.  Si  ftatim  infefto  agmine  ad  ur- 
bem  contendifTcnt ,  grande  difcrimen  ef^ 
fet :  fed  in  Venetia ,  quo  fere  traftu  Italia 
mollilfima  eft  ,  ipfi  foli  cxlique  clemen- 
tia  robur  elanguit.  Dulccdine  vini  miti- 
■gatos  Marius ,  junftis  cum  Catulo  viri- 
bus  ,  in  tempore  aggreflus  eft.  Primum 
nebulofo  die  incautis  occurrit ,  tum  ven- 
tofb  quoque ,  ut  pulvis  in  oculos  &  ora 
ferretur  Cimbrorum ,  deniquc  acies  con- 
verfa  in  orientem,  ut  ex  fplendore  galea- 
rum  ac  repercufHi ,  quafi  ardere  coslum 
videretur.  Eo  prselio  cxl  millia  aut  in 
na ,  aut  in  fuga  cxfa  fiint,  lxm  capta. 

exerci- 


Qrojtut 
i.S-c.j^, 


Epit.Livl 
Ub.  6S, 


Flerut 
Ub.-^.c 


pugr 


Tna  &  triginta  figna  fublata  , 
tus  Marii  duo  ,  Catuli  xxx  &  unum  ra- 
puit.  Hac  vidoria  videtur  meruifTe  Ma- 
ne  ejus  nati  Romanos  poeniteret ; 


A.M. 

3871. 
Plut.  in 
Mario. 
EutroiK 
lib.  s. 
Vellejus 
Ub.  2. 


rius 


hominis  quantum  bello  optimi ,  tantum 
pace  peflimi.  Sextus  confulatus  veluti 
prsmium  ei  meritorum  datus. 

Jugurthino  &  Cimbrico  bellis ,  non 
loco ,  fed  tempore  confine  fiiit  Thraci- 
cum,  haud  minus  varia  fortuna  admini- 
ftratum.  A  Scordifcis  Thracum  f^vifH- 
mis ,  ThefTaliam  atque  Dalmatiam  in- 

cur- 


Florut 
/2^.3.  c<4> 


C.  MitriHS,  Bellftm  Cimhricumi  Thracicur». 


Epit. 
lib.  Cj. 


Dhd. 
Sic.  l.  3  «5. 

s.clo^a. 
Flarui 


ciu  fancibus ,  non  fiifus  modo  ,  fcd  to- 
rus  omnino  intcrcepriis  cxcrcitiis ,  qiicm 
(luxcrac  Portuis  Cato.  Didius  vao-os  & 
libcra  populationc  dilfufos ,  intra  fuam 
rcpulic  Thraciam.  Druiius  iiltcrius  e- 
git,  &  vctuit  tranlire  Danubiuni.  Minu- 
tius  toco  vaftavic  Hebro ,  mulcis  quidem 
amiHis  ,  dum  periida  glacie  flumen  e- 
quicacur.  Pifo  Rhodopen  Caucafumque 
penetravit.  Curio  Daciam  tcnus  venit : 
ied  tenebras  filtuum  exp.ivit.  Appius  in 
Sarmatas  ufque  pervenit  :  Lucuilus  ad 
terminum  genns  Tanaim  ,  lacumque 
Mceoum.  Nec  aliter  crHentiffimt  hojiium, 
quam  fuii  moribm  domiti.  Quippe  in  ca- 
pcivos  igne  ferroque  fevicum  elt.  Sed  ni- 
hil  barbaris  acrocius  vifum ,  quam  quod 
abfcifiis  manibus  reli£li ,  vivere  fuperili- 
tes  po2n2E  fuce  cogebancur. 

Eadem  cempell:ate  Sicilix  iterum  no- 
vi  e  fervis  reges  ,  prxdoncfque  exorti, 
Salvim  ^  Athenio  cum  manipularibus 
fuis.  Occaiionem  dedit  Licinius  Narva 
prxtor ,  qui  ob  bellum  Cimbricum  ,  in- 
genuos  provinciales  liberare  fervitiis  juf^ 
fus ,  in  gratiam  dominorum  accurata 
caufarum  cognitione  fuperfedit,  &  liber- 
tatem  petentes  ad  fuum  quemque  hcrum 
cum  objurgatione  remiift.  Triginta  o- 
mnino  duorum  fratrura  fervi  initium 
conjurationis  fuere  ,  confeftim  plures 
advolarunt.  Pra:tor  Liciiiius ,  data  Titi- 
nio  cuidam  latronum  duci  impunitate , 
eum  in  fervos  armat ,  coniilio  infelici. 
Occifo  Titinio,  armorum  naiti  copiam 
conjurati  ,  auftique  in  fex  millia  ,  Sal- 
vium  quendam  harufpicem  regem  creant, 
&  Mergantinam  urbem  obiiSent.  Libe- 
randa:  urbi  approperantem  Licinium  re- 
pellunt.  Viftori^  folertiam  addit  Sal- 
vius.  Confpicatus  enim  fugientes  Ro- 
manos ,  per  prseconem  vetat  occidi ,  li 
quis  projedis  armis  abfcedere  cupiat.  Ita 
armis  potitus ,  convolantes  ad  fe  undi- 
que  fuCTJtivos  inftituit ,  alterius  cujufdam 
ducis  (Athenio  is  eratCilixaftroIogus) 
audus  legione,  quam  {imili  de  caufa  con- 
traxerat  ,  Tryphonem  fe  appellat  ,  & 


'77 


Tricalis  figit 

D 


regiam ; 


muroque 


&fofra 


munit ,  XL  jam  millia  hominum  fuo  fub 
imperio  habcnj  ,  ut  parumajuftorcgno 
abciFc  vidcrctur. 

Igitur  advcrfus  eum  Licinius  LucuU 
lus  Romamiccicur cum  xviiim,  profpe- 
ramque  puonnm  facit ,  plcrifque  feivo- 
rum  ex  Athenionis  cafu  ,  qui  vulnere 
ftracus  pro  exanimi  conciderac,  fuwam 
arripiencibus.  xxM  ca;fi ,  reliqui TricaLi 
fe  recepere.  Eum  locum  dum  animofe 
tuentur  ,  &  LucuIIum  fcu  muneribus , 
feu  metu  frangunt,  trahitur  bcUum,Try- 
phon  moritur,  eique  fucccdit  Athcnio. 
Hic  cum  totam  infulam  prardas  habercr, 
tandem  confulari  exercitu  digna  res  vifa. 
Ergo  M.  Aquilius  quinto  confuIatuMa- 
rii  collega  ,  Athenionem  fortiter  dimi- 
cantem  acie  interficit ,  ipfe  cipite  gravi- 
ter  faucius.  Reliquos  ad  xu  ,  locis  edi- 
tioribus  conftanter  oppugnatisdetrahit. 
Poftremi  mille ,  duce  Satyro ,  cum  reda- 
fti  in  poteftatem  Cof  beftiis  objedlandi 
eflent  ,  mutuis  femetipibs  vulneribus 
confecerunt.  Tanti  Sjculis  fua  in  fervos 
iniqHitfii ,  tanti  fervii  in  liominos  crude- 
litMfletit. 

Compreflis  extra  urbem  bellis  fcdi- 
tionibufque ,  in  fua  grafTari  vifceia  coe- 
perunt  Romani ,  autore  potiflimum  eo, 
per  quem  Cimbros  &  Teutonas  vice- 
rant,  C-  Mario.  Nec  mirum  ,  cum  tunc 
etiam  Romce  reperiretur  P.  Malleolus, 
matricida,  qui  primus  omnium  infucus 
culleo ,  in  mare  prsecipitatus  eft  :  Roma- 
na;  quoque  fuperftitionis  ancilia  cum  ftre- 
picu  mota ,  urbanum  armorum  ftrepi- 
tum  denunciarent.  Igitur  Marius  homo 
mutabilis ,  ambitiofus ,  varii  confilii  in- 
geniique,  cura  fparfa  per  tribus  pecu- 
nia  ,  fextum  emiflet  confulatum ,  Cn. 
Apuleio  Saturnino  tribunatum  confecit, 
primoribufque  nobilitatis,a  quibus  ut  ho- 
mo  novus  contemni  videbatur ,  infeftus, 
leges  promulgar  agrarias ,  quibus  addi- 
tum  ,  ut  quicquidpUBs  fcivijfet ,  inidju- 
raret  fenatus.  ^  Metellus  Numidicus , 
ne  juraret ,  nec  caufa  malorum  eflet  cer- 
taminum ,  in  voluntarium  exilium  Rho- 
dum  profedns  eft  ,  ibique  legendis  & 
Z  au- 


Epit. 
Livii 
lib.63. 


Lpit. 
Livii 
lib.eZ, 


Epit. 
Livii 
lib,  63. 


rhruf 

Sexttis 

yiurel. 
Vicior. 
Orojiiis 
t.z.c.ij. 


iTextMs 
Aurel.in 
L.  ^i>ii- 


Plitt.  in 
Maris, 


yulfin. 


178  Bellum  Thracimm  Servile.  OjAetellas.  Q.  Marius 

audiendis  magnis  viris  vacavit.  Poft  e- 
jus  fiigam    omni  nobilitate  perciilfa , 


£.ptt. 

Livii 
Ub.jo, 


cjuum  tertium  jam  annumdominaretur 
Apuleius ,  eo  vefani;^  progreirus  eft  ,  ut 
C.  Memmium  conruiatus  candidatum 
interficeret ,  cjuo  facilius  fatellitem  fu- 
roris  fiii  Glauciam  confulem  faceret. 
Tumvero  jamconfpirationefenatus ,  i- 
pfb  quoque  Mario  confule ,  quia  tueri 
non  poterat ,  adverfb ,  direft^  in  foro 
acies ,  expulfus  inde  Apuleius  in  Capito- 
lium  evafit.  Sed  quum  abruptis  filtulis 
obfideretur  ,  fenatuique  per  legatos  pae- 
«itenti:E  fidem  daret ,  ab  arce  digreflus, 
cum  ducibus  faftionis  receptus  in  curiam 
eft.  Ibi  eum  fafta  irruptione ,  populus 
fuftibus  faxifque  coopertuminipfaquo- 
que  raorte  laceravit.  Caput  ejus  Rabi- 
rius  quidam  fenator  per  convivia  cir- 
cunitulit  in  ludibrium.  Glaucise  cervix 
frafta. 

Interemptis  fattiofis  ,  Q^Cscilius 
Mctellus ,  ab  exilio  ingenti  totius  favo- 
re  civitatis  reducitur ,  cujus  confpettum 
non  ferens  Marius  ,  in  Cappadociam , 
inde  ad  Mithridatem  Ponti  regem  ab- 
it  ,  fuadens  ut  aut  majorem  Romana 
potentiam  ftruat ,  aut  tacitus  imperata 
faciat. 

Erat  Mithridates  patre  Mithridate  ge- 
nitus  ,  quem  Romani  ob  navatam  ad- 
verfas  Ariflonicum  operam  ,  rnajori 
Phrygia  donaverant.  Puer  tutorum  ex- 
pertus  infidias ,  -antidota  toties  biberat, 
ut  fenex  ne  volens  quidem  veneno  mori 
potuerit.  Timens  deinde  ,  ne  inimici , 
quod  veneno  non  poterant,ferro  perage- 
rent,fi£lo  venandiftudio,  per  feptem  an- 
nos ,  neque  urbis  ,  neque  ruris  tefto  ufus 
fxierat.  Ad  regni  deinde  adminiftratio- 
nem  cum  accefliflet ,  non  tam  de  regendo 
eo  quam  augendo  cogita6at ;  Scythasfin- 
gulari  felicitate  perdomuerat ,  auflufque 
viribus ,  Cappadocia  Ariobarzanem  Ro- 
manorum  amicum  expulerat.  Eum  L. 
Cornelius  Sylla  fenatus  juflu  reduxit ,  & 
cum  Parthorum  legatis  amicitiam  foe- 

Ro- 


dufque  iniit.  Dum  li 

mx  ex  veteris  ambicionisTavillis ,  ingens 


xc  geruntur 


17. 


Sextut 

Aurel.iit 


conflatur  incendium ,  quo  tota  pene  Ita- 
lia  conflagravit. 

Gracchanis  legibus  equites  judiciorum  VeUeim 
poteftatem  na£li ,  in  multos  clarillimos  'f^* 

^  ■  r       ■  ■       \    n      T»        ■      Florut 

viros  fa;vierant  ,   nupernme  P.  Ruti-  ^ 
lium  ,  virum  Roms  innocenriflimum  , 
quod  legatus  C  Marii  proconfulis  a  pu- 
blicanorum    ( ii  equites  erant )  injuriis 
Afiam  defenderat  ,  repetundarum  da-. 
mnatum  in  exilium  ejecerant.   Senatus 
non  ferens  eam  equeflris  ordinis  impo- 
tentiam  ,  fiimma  vi  niti  coeperat ,  ut  ad 
fe  judicia  transferrentur  ,  fuftinente  cau- 
fam  M.Livio  Di-Hfo  tribuno  plebis,  fed 
ita  ut  quas  ipfe  illiciendse  multitudinis 
caufa  permittebat  plcbi ,  fenatus  impro- 
baret ,  &  gratia  apud  vulgus  nimia ,  apud 
primores  mvidiam  verteret.  Plebs  acce- 
ptis  agris  gaudcbat  ,  expulfi  dolcbant :  ^    .  . 
equites  ifi  fenatum  ledi lietabantur ,  fed  p^uCg^ 
prsteriti  querebantur.  Senatus  permif^ 
fis  judiciis  exultabat ,  fed  focietatem  cum 
equitibus  ^gre  ferebat.    Igitur  quando 
bene  cogitata  male  cadcre  videbantur, 
fed  dandam  civitatem  Italia:  convcrfus 
Livii  animus  Cspioncra  inimicum  a- 
clionibus  fuis  refiftentem,  ait  fe  de  fa- 
xo  Tarpeio  prascipitaturum.    Philippo 
Cof  ita  collum  in  comitio  obtorfit ,  ut  , 
multus  fanguis  efflueret  e  naribus ,  quum 
ille ,  luxuriam  opprobrans  ,  muriam  de 
turdis  efle  dicebat.  Tam  effufs  de  Re- 
publ.  Jiberalitatis  fuit ,  ut  profiteretur , 
nemini  fe  ad  largiendum  pr£ter  CAlum  ^ 
c&num  reliquijfe.   Aderat  promulgandx 
rogationis  dies ,  tantaque  fiibito  vis  ho- 
minum  undique  apparuit  ,  ut  hoftiura 
adventu  opprefla  civitas  videretur.   Sed 
obnitente  Cof  per  vim  Iztx  juffieque  le- 
ges  ,  Livius  femianimis  domum  relatus. 
Validus  exinde  cum  eSenatudomiimfc 
reciperet  ,  per  turbam  cultello  percuf^ 
fiis ,  qui  affixus  lateri  ejus  relidlus  eft, 
intra  paucas  horas  deceflit.  Invidia  ca:- 
dis  apud  Philippum  &  C^epioncm  fuit ,  Efit.Liv, 
percuflor  incertus.  Cum  ergopromifla  '•7^-7^' 
Italicis  civitas  non  pra^ftaretur  ,  irati  A'pj^„^^ 
illi  defeftionem  in  conciliis  agitarunt ;  de  beUU 
pariterque  defciverunt  Picentesj  Vefti-  civiij.u 


Tttmultm  'DYuftanui,'Bellum  Italicum.  ^  Marjicum. 


l.f.c.17, 

VeUeius 

//■*.!. 

Olymp. 

172. 

Viod. 

Sic.  /.37 

€C1014, 


ni,  Madi,  Pcligtn,Marrucini, Lucani, 
Samnitcs. 

Id  bcUiim  MarficHtn,  focialc ,  Italicum 
appclJatiim  ,  trcccnta  juvcntutis  millia 
abfumplit.  Italicorum  ut  fortuna  atrox, 
ita  caufd,  ]ufiij]im&  injufia  erat  aiiio.  Pc- 
tebant  cnim  eam  civitatcm  ,  cujus  im- 
pcrium  armis  tuebantur.  Pcr  omnes  an- 
nos ,  atque  omnia  bella  duplici  fe  munere 
militum  cquitumque  fungi ,  neque  in  c- 
jus  civitatis  jus  recipi ,  qux  per  eosinid 
ipfum  pcrvenijfet  fafti^ium  ,  per  quod  ho~ 
mines  ejufdetn  ^gentis  &  fa:-.guinis ,  ut 
externos  alienofque  fafiidire  pojjet. 

Scd  foedum  erat  belli  conltlium ,  ut 
fefto  die  Julius  Csfar  &  Martius  Plulip- 
pus  Coir.  inter  facra  &:  aras  immolaren- 
tur.  Ut  Afculiinipfaludorumfrequcn- 
tia  Servius  Pra;tor  &  Fontcius  legatus 
cum  omnibus  civibus  Romanis  truci- 
darentur.  Nec  Annibalis  ,  nec  Pyrrhi 
tanta  vaftatio  traditur.  Ocriculum,  Gru- 
mcntum ,  Fefuls  ,  Carfeoli ,  Nuceria , 
Picentia  cxdibus,  ferro,  igne  vaftat^e.  E- 
fernia  &  Albaobfeffie.  Nola  a  Samniti- 
bus  capta.  FaCx  Rutilii  copix ,  fufa;  Ca;- 
pionis ,  L.  Julius  Conful ,  exercitu  amifl 
fb,  cruentus  ia  urbem  relatus.  Saga  fum- 
ferunt  Romani ,  C.  Marius  lcgatus  Ru- 
tilii ,  mcliori  eventu  cum  Marlis  prjelia- 
tus ,  L.  Csfar  cum  Samnitibus,  animos 
Romanis  reddidere ,  ut  politis  fagis  to- 
gam  reciperent.  Tum  finguli  duces  Iin- 
gulos  aggrefli  populos  Cn.  Pompcius  Pi- 
centes  fiidit ,  &  obfedit.  Propter  quam 
vidloriam  prxtextx ,  aliaque  magiftra- 
tuum  infignia  refumpta.  Libertinx  in 
militiamadfcripti.  Cato  difcuflit  Hetru- 
fcos  ,  Pompeius  &  Gabinius  Marfos , 
Garbo  Lucanos ,  Sylla  Samnites.  Stra- 
bo  vero  Pompeius  omnia  flammis  fer- 
roque  populatus ,  non  prius  finem  cx- 
dium  fecit ,  quam  Afculi  everfione  tot 
cxercituum  manibus  litaret.  Tamvaria 
atque  atrox  fortuna  Italici  belli  fuit ,  ut 
biennium  continuura  Rutilius  &  Cato, 
ColT!  occiderentur.  Paulatim  deinde  re- 
cipiendo  in  civitatem  ,  quiarma  aut  non 
ceperant ,  aut  depofuerant  maturius ,  vi- 


res  rcRdlcE  funt  ,  Pompcio  ,  Syllaquc 
&  Mario  flueiltem  procumbcntcmquc 
Rcmpubl.  reftituent-bus ,  Silonc  ,  Pop- 
pa:dio ,  Mano,Egnat:o,aIiifqucItaIico- 
rum  ducibus  plcnfque  occilis.  Romani 
viclii  affiiclifque  ipfi exarmati  y  quam  in- 
tegris  univerfis  civitatem  dare  ,J^ulfa  fu- 
per&ia,  maluerunt. 

Supercrant  Nolana;  belli  hujus  rcli-  A.  M. 
quia;  ,  cum  quinto  anno  Q^  Pompeius  38^. 
&  L.  Cornehus  Sulla  confiilatum  inie- 
runt ,  bellique  civilis  inter  ipfos  duces 
feralia  principia ,  jufto  Dei  in  ambitio- 
fbs  &  crudeles  Romanorum  animos  ju- 
dicio  ,  exftiterunt.  Ejus  occafio  ha:C 
fuit. 

Mithridates  rex  bello  acerrimus ,  vir-  Juftin. 
tuteeximius ,  duarumiSc  vigintigentium  ^'  37- 
ore  loquens  ,  aliqi:ando  forf.mz,  ftmper  q^^  f^ 
animo  maximm ,  dudlus  occalionebslli  Mithri- 
Italici,  odio  in  Romanos  Annibal ,  Pa-  date. 
phlagoniam  occuparat ,  juflufque  refti-  ?«./?"»• 
tuerc,  hxrcditariam  eam  patn  fuo  ob-  't'^-    ■ 
venifle   refponderat.   Nec  territus  mi-  Miihrid. 
nis  ,  Galatiam  quoqueinvafcrat.  Dein-  olymp. 
defororjis  fu^LaodicesfiliisCappadocice  170- 
regno  priyfitis,  AriobarzaniaRomanis  ^'«''"«■f 
introdudio-,  erat    infeftus  ,   Nicomede  ^ .  ^' 
etiam  Nicomedis  filio  bellum  ciente,  £,/x,j*," 
Bithynix  imminebat ,  totumque  orien-  Ub.yj. 
tem  in  Romanos  fbllicitabat.   In  eum  P^"' '» 
dux  forte  creatus  Lucius  SulIaCof  cir-  'ft"'*.'^ 
caNoIam,  armapertinaciffimeretinen-  orofius 
tem  morabatur ,  ut  expugnata  urbe  in  i.j.c.if. 
Afiam  expeditiori  militia  iret.   Interim 
Romx  C.  Marius  jam  feptuagenarius , 
per  P.  Sulpitium  Trib.  plcbis  legem  ad 
populum  fert,  qua  L.  Snllx  imperium 
abrogatur  ,  Caio  Mariobellum  Mithri- 
daticum  decernitur.  Additur  exulum  re- 
vocatio,  novorumque  civium  &  liber- 
tinorum  in  tribus  diftributio.  Necvim 
abftinet.  Tribunus  ,   Pompeii  Cof.  fi- 
lium ,  generum  Sullx  interficit  ,  lega- 
tos  ad  Sullam  mittit ,  exercitum  Mario 
tradi  poftulantes.   SuIIa  &  fuce  iras  in- 
dulgens ,  &  ardoremilitum  incenfus  Ro- 
mam  properat  ,  &  adverfus  faftionem 
Sulpitii  &  Marii  in  ipfa  urbe  pugnat, 
Z  X  eam- 


Eutrop. 


Eptt, 
Livii 

lib.yS. 

Velleiut 

lib.2. 

Appian.in 

.Mithri- 

dat. 


Velleius 

lib.z. 

Florus 


Mithridat.L.  SjlU.  C.  Marhts.  Belluni  Mithrid. 

(nx  advolantes ,  ingentes  Cinnse  Copias 
prjeftitere  ,  ut  xxx  legionuminftarim- 
pleret.  Cn.  Pompeius,  Magni  pater ,  e- 
verfbr  Afculi ,  itafedubmm ,  mediumque 
partibui  pr&bebat ,  ut  temporibus  inftiiia- 
retur ,  ^  huc  atque  illuc,  unde  fpes  major 
affulgeret  potentiA  ,fe  exercitumque  dejle- 
iieret.  Ad  ultimum  magno  atrocique 
praelio ,  fub  ipfis  moenibus  urbis ,  cum 
Cinna  conflixit.  In  eo  duo  fratres  igno- 
rantes  concurrerunt.  Cumviftor  mor- 
tuum  fpoliaret ,  fuo  agnito  fratre  ingenti 
lamentatione  edita,rogoque  ei  exftrudlo, 
ipfe  fupra  rogum  fe  transfodit ,  &  eodem 
igne  confumptus  eft.  Fraude  Pompeii,qui 
profligatis  demum  optimatum  rebus  au- 
xilium  tulerat ,  &  fcgnitie  Cof  Oclavii 
confirmati  Cinna  &  Marius ,  quatuor  e- 
xercitibus ,  quorum  duo  Q^Sertorio  & 
Carboni  dati  funt ,  urbem  circumfede- 
runt.  Oftiam  Coloniam  expugnavit  Ma- 
rius,&crudeliterdiripuit.  Samnites  Ma- 
rio  junfti  Plancium  cum  exercitu  cecide- 
re.  Janiculo  depuHi  Mariani ,  Antium, 
Ariciam  &  Lavinium  devaftarunt.  Cum 
nulla  optimatibus  fpes  elTet  refiftendi , 
propter  fegnitiem  aut  perfidiam  feu  du- 
cum ,  feu  militum,  Cinna  in  urbem  rece- 
ptus  eft  ;  Mox  lege  ab  eo  lata  etiam  Ma- 
rius.  Hic  poftquam  Oftavii  manus  deje- 
<fta  Janiculo  eft ,  in  principum  capita  fi- 
virecceptum.  Coelitus  etiam  pugnatum 
in  cruentas  acies ,  &  infanda  capita.  Pom- 
peius  fulmine  afHatus  intcriit :  exercitus 
ejus  peiHIentia  correptus ,  pene  totus  ab^ 
fumptus  eft.  Furentibus  deinde  Cinna  & 
Mario ,  Odtavii  confulis  caput  pro  ro- 
ftris  exponitur  :  Cn.  Antonius  confula- 
ris  in  Marii  ipfius  meniis :  C.Ca2far& 
Fimbria  in  penatibus  domorum  truci- 
dantur  :  Crafi  pater  &  filius  in  mutuo 
alter  alterius  afpedu,  Bsebium  atque  Nu- 
mitorem  per  medium  forum  unci  traxe^- 
re  carnificum.  Catulus  fe  ignis ,  exitia- 
lifque  hauftu  odoris  ludibrib  hoflium 
exemit.  Merula  ,  qui  pro  Cinna  conful 
creatus  fuerat ,  flamen  Dialis  ,  Jovis  fui 
oculos  venarum  cruore  refperfit.  Mox 
fui  quifque  periculi  etiara  merces  fa- 


l8o 

camque  ejicit.  Duodeeim  a  fenatu  hoftes 
judicantur,  inter  quos  C.  Mariuspater 
&  fiiius ,  Sulpitius  mdicio  fervi  e  villa  fua 
retrad'us  occiditur :  fervus  ut  pr&mium 
promijjt  indicii  haberet ,  mmumittitur 
quidem :  at  ob  fcelus  domini  proditi  defa' 
xo  dejicitur.  Marius  junior  in  Africam 
trajecit.  Marius  pater ,  cum  in  paludi- 
bus  Mirtturnenfium  lateret  ,  ey.tradtus 
eft  ab  oppidanis :  ad  quem  occidendum 
mifllis  fervus  publicus ,  majeftate  viri  re- 
cedit.  Itaque  &  ipfe  ad  filium  in  Africam, 
data  publicenavi ,  deiatus  eft.  L.  Sylla  ci- 
vitatisftatum  ordinavit.  Ejus  collega  Q^ 
Pompeius  conful  ad  capiendum  a  Cn. 
Pompeio  proconfiile  exercitum  profe- 
<ftus ,  coniilio  ejus  trucidatur. 

Mithridates  interea  Phrygiam  Afiam- 
que ,  pulfis  Aquilio  &  Manlio  legatis,  qui 
temere  fine  decreto  publico  bellum  ac- 
cenderant ,  fibi  fubjicit,  unaque  die,  quic- 
quid  erat  civium  Romanorum  inAfia, 
mifils  ad  civitates  literis ,  propofitiique 
pra;miis  interfecit.  Urbem  Rhodum  , 
qus  fola  in  fide  manferat ,  oppugnat ,  & 
aliquot  prseliis  navalibus  vi^us.Mjfcedit. 
Miferat  etiam  in  Grajciani  •Arclielaum 
ducem  cum  cxx  millibus ,  pef  quem  A- 
chaia ,  &  prodente  Arifirone ,  Athenien- 
fium  civitas  capta  eft.  Dum  eum  Sylla  a- 
pud  Athcnas  obiidet ,  ipfamque  urbem  , 
coaftis  ab  Archelaoeamdefenderecivi- 
bus ,  corpora  intra  muros  ,  dnimos  extra 
hdbe?itibm ,  expugnat.  Roms  Cornelio 
Cinni,  Cn.  Oftavio  CofT  male  obrutum 
refurrexit  incendium ,  &  quidemi  ab  ipfb- 
rum  confulum  difcordia ,  quum  de  revo- 
candis,  quos  fenatus  hoftes ,  autoreSy/- 
la  judicaverat ,  ad  populuni  inferretur. 
Cinfta  quidera  gladiis  concione ,  fed  vin- 
cente  Oftavio ,  profugus  patria  fua  Cin- 
na ,  exutufque  poteftate  confiilari  a  fena- 
tu,  confiigit  adpartes.  Redit  ab  Africa 
Marius ,  clade  &  exilio  major.  Ad  tanti 
nomen  viri  late  concurritur,  exercitus 
Appii  Claudii,  quiadNolamerat ,  cor- 
ruptis  centurionibus  Cinnx  jungitur ;  I- 
talici ,  quos  per  omnes  Romanas  tribus 
dividere  Cinna  coeperat ,  favore  caufx 


Epit. 

Livii 

lib.j^. 

Orojtus 

/./.e.lg. 


Epit. 
Livii 
lib.Bo. 


FloYUi 

/.3.«. 7.1. 

Dioaor, 

Sicul. 

lib.^iS. 

ecloga. 


Cmm.  Marius.  SjlU.  Bellnm  MithridatlcHm* 


18 


A.  M 

38  84.. 


Livti 


i.j.c.ao. 

<y  6.  c  z. 
Appia.  iii 
Mithrid. 


£lits  ncC  qiiifquam  innocens  lubitus  ,  qui 
locuplcs  ellct.  Ciuna  ^  Marius ,  citra 
Comitia  uUa,  confules  feipfos  remntia- 
r»nt.  SeJ  Marium  idibus  Januariis  mors 
abllulit ,  homineniin  bello  hoftibus ,  in 
otio  civibus  infeftinimum  :  cjui  quam 
Rempubl.  armatus  fervayerat ,  eam  pri- 
mo  togatus  omni  gcnere  fraudis,  poftre- 
mo  etiam  armis  evertit :  ultimo  confula- 
tu  pra:cedentes  omnes  foedavit.  In  ejus 
locum  Valerius  Flaccus  fuiFeftus ,  turpif- 
ixvax  legis  audlor ,  qua  creditoribus  qua- 
drantem  folvi  juflit. 

Dominante  in  Italia  Cinna.major  pars 
nobihtatis  ad  Syllam  in  Achaiam  ,  ac 
''''•^^•^^- deindein  Aliam  profugit.  Sylla  interim 
Orofiui^'  ''"'" Mithridatis pra;fediscirca  Athenas, 
Bceotiamque  Sc  Macedoniam  ita  dimica- 
vit,  ut  &  Athenas  rcciperet,  &  pluri- 
mo  circa  multiplices  Pyra:ei  portus  mu- 
nitiones  labore  expleto  ,  amplius  ccm. 
hoftium  interficeret ,  nec  minus  multa 
caperet.  L.  Flaccus  fucceflor  eimilTu?, 
8c  propter  ayantiam  invifus  exercitui , 
a  C.  Fimbria  legato,  ultims:  audacias 
homine  occifus  ell  ,  &  imperium  ad 
Fimbriam  tranflatum.  Hic  in  Alia  fufis 
aliquot  copiis  Mithridatis ,  urbem  Per- 
gamum  expugnavit ,  obfeflumque  rcgem 
non  abfiiit  multum  quin  caperet-  tJr- 
bem  Uion ,  qux  fe  poteftati  SylliE  refer- 
_  vabat ,  oppreilam  delevit ,  magnamque 

AfK/jri-  Afice  partemrecepitdeMithridate.  Syl- 
daticum.  la  interim  niultis  prashis  Thraces  Ma- 
cedoniam  vaftantes  ca:cidit.  Rom^ 
Cinna  Sc  Pap^nrius  Carbo  a  fe  ipfis  con- 
fules  per  biennium  creati,  moti  oratio- 
ne  L.  Valerii  Flacci  &  aliorum ,  concor- 
dix  araantiiim ,  legatos  quidem  ad  Syl- 
lara  dc  pace  mifere  : ,  at  nihilominus  Cin-  . 
na  exercitum  naves  coegit  confcende- 
re,  &  adverfus  Syllam  proficifci.  Ita- 
que  Anconx  a  niilitibus  Upiiiatus  efi  , 
confulatum  Carbo  folus  geffit.  Tranf- 
grefliis  deinde  in ,  Aiiara  Sylla  ,  pacem. 
cum  Mithridate  fecitita:,  ut  cederet  rex 
provinciis,  Alia,  Bithynia',  Cappado- 
cia.  Fimbria  deiertus  ab  exercitu,  ad  Syl- 
Via»r.  in  Ijj^j  tranfeunte  ,  fervo  ceryicem  prxbuir. 


Zpit. 
Livii 
lib.i^ 
Eelium 


A.M. 
3S84. 
Olymp, 

374" 


A.  M. 
3S88. 
^nrel. 
Viiior,  in 
Cinna, 

Vell.  1.2. 
uSurel, 


Vixquidquam  in  Sylla:  operibus  clarius 
dixcrim  ,    quam  quod ,  cum  pcr  tricn- 
nium  Cinnana:  MariantEque  partes  Ita- 
liam  obliderent,  ncque  illaturum  fe  iis 
bcllum  diflimulavit  ,   ncc  ouod  erat  in 
manibus ,    omilit  :  cxiftimavitque  ante 
frcmgendum  hoftem ,    quam  ulcifcendum 
civem.    Legatis  a  fenatu  dcpaccmiflis  , 
futurum  fe  in  potcftate  fenatus  rcfpon- 
dit,  iicivesa  Cinnapulfireftituerentur. 
Quxconditio  cum  jufta  videretur  ,  per  Livii 
Carbonem  faftioncmque  ejus ,   cui  bel-  ^.^'^'  . 
lum  yidebatur  utilius  ,    ne  convenirct ,  '  "'^'^* 
efFeftum  eft.  Novis  civibus  S.  C.  fuffra- 
giura  datum ,  quod  fanguine  emtum  fue- 
rat  :  &  mandatum  ,  ut  omnes  ubique 
cxercitus  dimitterentur.  Legati ,  Syllse , 
ut  de  pace  agerent ,  mifTi ,  a  Cofl..  Cn.  -E^;V.    • 
Norbano  &  Corn.  Scipione  Afiatico  vio-  ^'^'* 
lati  funt.  Putares  Syllam  venifle  in  Ita-  ynjj^ 
liam ,  non  belli  vindicem ,  fedpacis  auto-  /_  ^, 
rem.  Tmta  cum  quiete  exercitum  per  Ca- 
labriam  Apuliamque  duxit.  Sed  iis  qui- 
bus  ^  pejfima  &  immodica  cupiditas  e- 
rat ,  non  poterat  pax  placere.  Felici  igi- 
tur  circa  Capuam  evcntu ,    Scipionem 
Norbanumque  confiiles  fupefat  :  quo- 
rum  Norbanus  acie  viftus:  Scipioabe- 
xercitu  fuo  defertus  ac  proditus ,  inviola- 
tus  a  Sylla  dimiiliis  eft.  Cn.  Pompeius 
Cn.  filius,  ejus  qui  Afculum  ceperat,  con- 
fcripto  voluntariorum   exercitu  ,  cum 
tribus  Icgionibus  ad  Syllam  venerat ,  ad 
quem  fe  nobilitas  omnis  confercbat,  ita 
utdefertaurbe  ad caftra  vcniretur.  Tum  Florusl.i. 
Marius  juvenis ,  anim.i  potius  quam  x-  cap.  21. 
vi  paterni ,  &  Carbo  coufules  ,  quafi  de-  ^^«^''  ^•'^* 
Iperata  vi6loria ,  ne  inulti  perirent ,  ian- 
guinefenatus  libiparentabant  :  obfefla- 
que  Curia  per  Damalippum  Pr^orem  , 
jlcdefenatu  quajide  carcere ,  qaijugula- 
rentur ,  eduBi.  Quid  funerum  m  foro , 
in  Circo  ,  in  patentibus  templis  ?  Nam 
Q^  Mutius  Scsvola  Pontifex ,  Veftales: 
aimplexus  aras ,  tantum  non  eodem  i^ne 
fepditur.  At  Pontius  TeJefinus  ,   dux 
Samnitum  ,.  contraftis  circiter  xlm  ita 
adportam  Collinam  cumSyila  dimica- 
vit ,  ut  adfummamdifcriraen  &  eum,  & 
Z  3  Roma- 


Epit.^ 
Livii 
/.86,87. 


1 8 a       L.  Corn.  S^IU  diSlator- Secul-  VIL  Scrthar.  ^  ?hilof, 

Romanam  R.empubl.  perduceret ,  difti 


OrtpHs 
iib.  j-. 
Diad.Si, 
iib.  37. 
ecle^az. 


Florns 


Xpit. 

hivii 


tans  adefle  Romanis  ultimam  diem ,  de- 
lendamque  urbem  ,  quod  nunquam  de- 
futtiri  effent  mptores  ItalicA  Ubertatis  lu- 
pi,  'liififylva,  inquamrefugerefolerent, 
effetexcifa.  Poftprimam.  demumhoram 
nodis ,  &  Romana  acies  refpiravit ,  & 
Samnitium  ceilit.  Telefinus  lcmianimis 
repertus  poftera  die  ,    viftoris  magis 
■  quam  morientis  vultum  retulit ,  cujus 
abfciilfum  caput  geftari  Sylla  circaPraz- 
nefte,  ubi  erat  Marius, juffit.  Marius  tum 
demum  defperatis  fuis  rebus,  percuni- 
culumerumpereconatus ,  cum  forami- 
ine  e  terra  emerfiffet ,  a  di(pofitis  in  id- 
ipfum  interemptus  eft.  Plerique  implora- 
tafervi  fiii  ope  eum  vita  expuirum  tra- 
dunt.  Sylhfelicis  nomen  aflumpfit ,  ju- 
Jlius  ,fieitndem  ^'jpuincendifinemhabi^if- 
fet.  Nequeenimeifatiserat,  quod  apud 
Sacriportum  Mario ,  &  apud  CoIIinam 
portam  Telefino  v:£lo  ,    lxx  amplius 
millia  conciderat :  quod  ad  Clufium ,  ad 
Faveniiam  ,  Fidentiaraque ,   per  Servi- 
lios,  Metellumque  Pium  &  LucuIIum, 
magnificis  prieliis  Carbonis  exercitus  vi- 
cerat.  OftoM.deditorum  in  viapublica 
trucidavit  j  tabulam  profcriptionis  po- 
fuit ,  ex  qua  duo  millia  elefti ,  qui  mori 
jubercntur.  Marium  d^ucis  fratrem  ocu- 
lis  ,  manibus  cruribufque  defoifis  ,  fer- 
vavit  aliquamdiu ,  ut  per  fingula  mem- 
bra  moreretur.   Prsneftincs  omnes  iner- 
mes  occidii.  Spoletum  ,  Interamnium  , 
Fluentiam ,  fub  hafta  vendidit :  Sulmo- 
nem  plane  delevit.  Carbonem  in  Sicilia 
per  Pompeium  interemit.  Didator  dein- 
decreatus  (cujus  honoris  uflirpatio ,  in- 
de  ab  Annibalis  ex  Italia  difceflu  peran- 
nos  cxx  erat  intermifla)  cum  fefcibus 
xxivprocefiit ,  tribunorumplebispote- 
ftatem  minuit ,  jus  omne  concionandi , 
Jcgumque  ferendarum  eis  ademit.  Pon- 
tihcum  augurumque  collegium  amplia- 
vit ,  ut  eflent  xv :  fenatum  ex  equeftri 
ordine  fupplevit  :  profcriptorum  liberis 
jus  petendorum  honoxum  eripuit  ,    & 
bona  eorum  vendidit.    Ex  quibus  cum 
prirao  multa  ipfe  rapuiflet ,  redadlum  eft 


A.  M. 
38511., 


Saluli. 


feftertium  ter  millies  quingenties.  Lu" 
cretium  AfeII?.m  fuarum  partium  ducem 
contra  voluntatem  fuam  confulatum  pe- 
tere  aufum ,  in  foro  juffit  jugulari.  Cn. 
Pompeius  in  Africa  Cn.  Domitium  pro- 
fcriptum  &  Hiarbam  regem  Numida- 
rum  bellum  molientes  vicit  &  interemit: 
Is  primus ,   cum  adhuc  eques  efTet ,  & 
xxivannos  natus,  de  Africa  triumpha- 
vit.  Metellus  ex  profcriptis  unus ,  clam 
capite  adoper to  ad  pofticum  azdis  Baftise 
uxoris  cum  acceflit  ,  admifTus  minime 
eft ,  quia  illum  profcriptum  diceret.   Ita- 
qnt  fe  transfcdit ,  ^fanguinefuo  ingra-  /-n^^'    ' 
tasfores  refperjit.  Syila,  recepta  de  Samni-  piutar,  /». 
tibus  Nola  ,   xlvii  legiones  in  agros  Sylla. 
capros  deduxit ,  &  eos  iis  divifit.  Inde  Ep't.^ 
nonaginta  fenatorum ,  confularium  xv ,  f','^'* 
tot  prjeterea  millium  interfeftor ,  abiit  ^^extut 
difiatura.  SperniccEptus,cumCumisex  ^ij^re/. 
morbopedicularideceffifTet,  honor  eia  Florus 
fenatu  efthabitus,ut  vir  Martius  in  Mar-  ^•3-<^-*3> 
tio  campo  cremaretur.  Ejus  adia  cona-  ^''  3* 
tus  refcindsre  Cof  M.  Lepidus,  a  Q.  Ca-  laZ 
tulo  collega  Italia  jjulfus  ,   in  Sardinia  p!ut.  /» 
morbo&poenitentiaperiit.  -M.  oVe- 

Eodem  temporum  tradlu  nituerunt  ^""f,'. 
Philofophi  ,  Diodorus  Stoicus,  ApoIIo-  ^1^""» 
nius ,  &  Molo  Rhodii ,  prajceptores  Ci-  /«^  //^,  ^, 
ceronis :  Oratores  Romani  L.  Craflus ,  Eufib. 
M.Antonius,  C.Csfar,  Strabo,  &cV.Chr'>n. 
Sulpitius.  M.ScsvoIa;«r«yrie««^,quam  '^^"iV' 
propris  eloquentia:  nomine  celebrior.  Q^Hf^ 
Hiftoriograpni ,  C^Iius  ,  Sifenna ,  Ru- 
tilius ,  Claudius  Quadrigarius  ,  Valerius 
Antias.  Attellanarumfcriptor  L.Pom- 
ponius.  Rhetores,  Plotius  Gallus,  0£ta- 
cilius  Piletus  ,   Chronographus  Caftor 
hiflorica  ^yyovj^iu  fcripfit.  T.  Lucre- 
tius  veneris  kudator  venereo  poculo  de- 
mentatus ,  fua  manu  periit. 

Templa  Ti&monum  celeberrima  ,  Ca-  A.  M.' 
pitoliumRomanum ,  ^  famim  Delphi-  3839. 
cum ,  Lxxx  ante  Chriftum  annis  eodem  ^*  7«^' 
tempore  confiagrarunt ;  fedutraque  re-  ,. 

parata  funt ,  donec  van^e  fuperftitionis 
deletor  Chriftus  csecas  erronbiis  terras  f 

illuftraret. 

PTO- 


ReJHtu. 
tioiiu  Ju- 
dteornm 

378. 

Jmp. 

Cr4CoruT» 

131. 

Ante 

Chriltum 

nntum 

Oljmp, 

i7y- 

Diod.Sk. 
lib.  I. 
Bibl. 
^pp.  I . 
Civ. 


A.  M. 

3891. 


Straho. 
li!'.  14.. 
&  17. 
Tro^tn 
frologo 

39-     . 

^pp.tn 

iSyriac. 

Jujiin. 

lib.^O' 

^trabo 

M.ii. 


Strabo 
iik.  16. 


Tofeph. 
iib.i^. 
wj>.  ul(. 


Vtolemeus  X.  Auktei 

PTOLEM^US    X.    DIONY- 

s  I II  s  ,  qiii  &  Aulctcs. 
Antiochus    &    Cleopatra 

Selene,  Aretas  Arabs ,  T  i- 

G  R.  A  N  E  s  ,  Syrt&  Reres. 
M1THR.IDATES ,  P0NTI&  Asi.eRcx. 
L.  LucULLiis,  Cn.  Pompejus 

MAgNUS,    C-    JULUIS    CSSAR, 
M.  C  R.  A  S  S  U  S,  M.  T  U  L  L  1  U  S  C  I- 

c  E  R.  o ,  Fyhicipes  Romaiiorum. 

p  Tokm£t{i  X.  Lathuro  mortuo  {iifce- 
pit  regnum  ^gypti  ,  fliii^  ejus  ple- 
rifque  habitus.  Appianus  &  Strabono- 
thum  fuiiTe  fubindicant.  Sylla  profugum 
ad  Te  Pt.  Alcx.mdri  tilium  ,  Alexand.irtis 
reo;em  obtruferat  :  Sed  eum  cives ,  in- 


folentius 


die 


imperantem  ,  xix  regni 
trucidarunt.  Subftitutum  ei  alterum  fra- 
trem  expulere ,  donec  ad  Auleiem  de- 
fluxit  tyrannis.  Yixc  ^G.ncvtimBacchum 
appellavit ,  ab  aliis  Atdeies  propter  non 
decora ,  minimeque  regia  fiftularum  ftu- 
dia  cocrnominatus.  Is  flarritiis  &  luxui 
deditus ,  vtx  qmcquam  regiumpr&tcr  no- 
men  habuit. 


Similiter  Syri^ 


reenum 


inteftinis 
Seleucidarum  diffidiis  confumptum  ,  te- 
nente  jam  Cslefyriam  Areta  ,  An- 
tiochiis  tueri  non  potuit.  Itaque  cum 
pars  Mithridatem  Ponticum  ,  pars  Pto- 
lemsum  ab  ^Egypto  arceflendum  cenfe- 
ret ,  occurreretque  ,  quod  Mithridates 
implicitus  bello  Romano  eflct ,  Ptole- 
mJEUs  quoque  femper  hoftis  fuiflet  Syrix, 
oirines  in  regem  Armenise  Ti^ranem 
confenfere ,  inftruftum  praster  domefti- 
cas  vires  &  Parthica  focietate,  &  Mithri- 
datis  affinitate.  Igitur  is  fubadlis  Atropa- 
tenis,  Gordyasis  &  Melbpotamiis,  tranf- 
mifloque  Euphrate  ,  Syriam  ac  Phceni- 
cem  VI  occupavit ,  Ptolemaidem  l  homi- 
num  millibus  circumledit  ,  Cleopatram 
Selenen ,  Syria  expulfam,  cum  aliquandiu 
obiidione  eam  vexaffet  Seleucis,  captam 
interemit. 

Regnabat  tunc  in  Pala^ftina  regis  Ale- 
xandri  vidua  Alexandra ,  fed  vis  imperii 
erat  penes  Pharifasos ,  quibus  Johannes 


.  Tigranei  Armeniui,  183 

Hyrcanus  &  Alexandcr  rcgcscrantad- 
verfati ,  corumquc  traditioncs  abolcvc- 
rant.  Illinunc  indulgcntc  Alcxandra.re- 
rum  potiti,quofcunquc  fuis  partibus  infc- 
ftiores  novcrant,virosJuda:orum  fortifl!- 
mos ,  fiftis  criminibus  ad  fiipplicia  rapie- 
bant ,  regnumque  pra:(idibus  fuis  orba- 
bant.  Hyrcanus  major  filiorum  Alexan- 
dri,  pra:crat  ficcrdotio ,  ac  fcgnitie  infita 
animi  ad  omnia  connivebat:  Ariftobulus 
minor piincipaLU excludebatur.  Cum  ad 
Ptolemaidem  federet  Tigranes ,  rcgina 
genti  fua;  timens ,  magni  momcnti  mu- 
nera  ad  eum  mifit ,  omnemquc  de  Ju- 
d.^'is  fidcra  pollicita  ,  regnum  novsm 
annis  in  quiete  habuit.  iKgrotante  au- 
tem  illa,  paternorum  amicorum  fanguis, 
&  contemptus  intolerantia  Ariftobulum 
in  vindidam  excitavit :  qui  occupatis  ce- 
leriter  caftcllis  ,  qux  pleraque  occulti  a- 
mici  iplius  tenebant ,  rem  eo  deduxit ,  ut 
frater  Hyrcanus  Pontificatu  contentus 
regni  adminiftratione  ipfi  cederet ,  O- 
lymp.  i7  7._Q^Hortenlio ,  Q^Mctello 
Cretico  CofT. 

Rdiqua  omni  Syria  per  xviii  annos 
Tigranss  potiebatur ,  Antiocho  in  Cili- 
cis  angulo  delitefcente.  Scd  ficut  ab  ho- 
ftibus  tuta  erat  Syria ,  ita  teYrs.  motu  va- 
ftata  cft,  quo  cegtum  feptuaginta  millia 
hominum ,  &  multas  urbcs  periifie  tra- 
dunt.  Quod  prodigium  mutationem  re- 
rum  max2mam  portendifle ,  manifeftifii- 
mo  eventu  cognitum,  paulo  poft  univer- 
^o  Seleucidarum  regno  in  Romanorum 
poteftatem  redadlo.  Romani  interea  Syl- 
lana:  profcriptionis  reliquias  tollere  la- 
borabant ,  ut  inteftinis  taudem  diflcnfio- 
nibus  liberati ,  expeditiores  adverfus  Mi- 
thridatem  ,  irritatum  potius ,  quam  vi- 
ftum  a  Sylla,  vires  promerent.  Igitur 
fapererat  profcriptorum  a  Sylla  ducum 
fortifiimus ,  ^Sertoritti,  jam  in  Afirica, 
jam  in  Balearibus  infulis  fortunara  ex- 
pertus ,  miflufquein  Oceanum,  fortuna- 
tas  infulas  penetrarat.  Tandem  Hifpa- 
niam  armavit ,  •viro  cum  virisfacile  con- 
'venit.  Nec  alias  magis  apparuit  Hifpa- 
ni  militis  vigor ,  quam  Romano  duce- 

L.  Man- 


&lih.  1. 
debella 
cap.  +. 


lofeph, 
liO.  14.. 
cap,  1.  &• 
lib.  I.  de 
bello  e,i. 


Jtijiin. 
//'X40. 


Epit.TJv. 
/i^.c,o  511. 
Fhrui 
lib.z. 


Q^Sertorim.  BellHm  Strtorian.  ^  Gkdiatorium, 


Epit.Liv 
lib.  <)2. 
PlHta,rch, 
in  Sertor, 
Eutrojj. 
lib,  (S. 


£pit,LtV, 
Itb.  0<J. 
Paulus 
O  rojius 
lib.  f. 
cap.z'^. 
rlut.  in 
iSertor. 


S64 

L.  Manlium  Gallia;  proconfulem  ,  & 
M.  Antonium  Icgatumper  Hirtuleium 
Qua^ftorem  prjelio  vicit.  Cum  pafTira 
urbes  fubigeret ,  ac  in  ipfis  prope  cervi- 
cibus  h^ereret  Italia;,  additus  QJVletello 
Pio.  Cn.  Pompeius ,  quseftor  adhuc  ,  im- 
perio  confulari ,  novo  exemplo ,  inftru- 
<^us.  Hirtuleium  Metellus  in  Betica 
cum  omni  exercitu  cecidit ,  Galliam  re- 
.  cepit  Pompeius.  In  Hilpania  dubio  even- 
tu  cum  Sertorio  conflixit ,  utfingulaex 
utraque  parte  cornua  vincerent.  Mox 
Metellus  &  Perpenna  cum  duobus  exer- 
citibus  a  Sertorio  fuii ,  partemque  vi6lo- 
ris  ei  auFerre  cupiens  Pompeius,  acceifio 
fadtus  cladis.  Obfedere  deinde  ambo  du- 
ces  Calagurium  oppidum,  non  levioribus 
fuis ,  quam  obfelii  Sertorii  damnis  ,  qui 
multos  interim  araicorumcriminepro- 
ditionis  infimulatos  inreremit ,  quorum 
ca;de  viam  exitio  fuo  aperuit.  Mithrida- 
tes  ea  libenter  accepit ,  idoque  cum  Ser- 
torio  fcedere,  clafle  ejus  adjutus,  M.  Au- 
relium  Cottam  Cof  ad  Chalcedonem 
pr^Iio  fuperavit.  xii.  Romanorum  millia 
prselio  navali  ,  v  pedeft:ri  congreffione 
ceciderunt.  Sertorius  omnibus  belli  mi- 
litisque  artibus  Pompeio  par  &  Metel- 
lo  ,  ab  obfidionc  Calagurii  depulfbs , 
coegit  diverfas  regiones  petere  ,  Metel- 
lum  ulteriorem  Hifpaniam  ,  Pompeium 
Galliam-  Ad  ultimum  a  fiiis  defertus  & 
proditus  ,  transfugarum  M.  Antonii  & 
M.  Pcrpenns  ,  aliorumque  conjurato- 
rum  fraude  in  ipfb  convivio  occubuit , 
vir  fumma^  quidem  ,  fed  calamitofe  for- 
titudinis.  Perpenna_ge«/«  clarioris  qmm 
animi ,  pejftmo  facinore  certctm  Romanii 
•vicioridm,  partibmfuis  exitium,fii>i  tur- 
pffimam  mortem  auBoravit.  Imperium 
cnim  partium  cum  ad  Marium  ipfum- 
que  tranflatum  eflet ,  Cn.  Pompeius  & 
Marium  &  Perpennam  acie  viftos  ca- 
ptolque  interemit ,  ac  recepit  Hifpanias 
decimo  fere  anno ,  quam  inter  diicordias 
Romanorum  ducum  poenas  dare  coepe- 
rat.  Calagurium  fame  ad  intamesefcas 
coaftum  ignis  abfuralit,  Uxaniam  Pom- 
peius  evercit. 


Victores  duces  externum  id  maeis  \ 
quam  civilebellumvidere  voluerunt ,  ut 
triumpharent. 

D«»?  beUum  Sertorianum  conficitur, nt 
cruentis  fundendi  cruoris  deellet  copia, 
Spartacium  accenditur.  Lentulus  Capuse 
gladiatores  incluferat ,  crudelem  Romanis 
voluptatem  exhibituros.  Eorum  quatuor 
&  Lxx ,  efFradlo  ludo ,  profugiunt ,  con- 
gregataque  fervorum  &  ergaftulorum 
multitudine ,  ducibus  Spartaco ,  Chryfb 
OEnomao  ,  montem  Vefuvium  intident. 
Ibi  cum  obtiderentur  a  Claudio  Pulchro, 
per  fauces  cavi  montis  vimineis  delapfi 
vinculis ,  ad  imas  ejus  defcendere  radices, 
&  nihil  tale  opinantis  ducis  fubito  impe- 
tu  caltra  rapuere.  Inde  alia  caftra  P.  Vo- 
reni  pra^toris.  Deinde  totampervagan- 
tur  Campaniam :  nec  villarum  aut  vico- 
rum  vaftatione  contenti ,  Nolam  atque 
Nuceriam,  Thurias  &  Metapontum  ter- 
ribili  ftrage  populantur.  Amuentibus  in 
dies  ,  odio  Romanorum  ,  copiis  ,  quum 
eflet  juftus  exercitus ,  e  viminibus  pecu- 
dumque  tegumentis  inconditos  libicly- 
peos  :  e  ferro  ergaftulorum  reco<5lo  gla- 
dios  ac  tela  fecerunt.  Ac  ne  quod  decus 
deefl^t ,  domitis  obviis  gregibus  paratur 
equitatus :  captaque  de  prsetoribus  infi- 
gnia  &  fafces  ad  ducem  detulere.  Nec 
abnuit  Spartacus  de  ftipendiario  Thrace 
miles  ,  de  milite  defertor,  inde  latro,  de- 
nique  in  honore  virium  gladiator  :  fed 
confulares  quoque  aggrefliis ,  in  Apen- 
nino  Lentuli  exercitum  percecidit  j 
apud  Mutinam  Caii  Caffii  caftra  delevit. 
Quibus  elatus  viftoriis  (  quod  fatis  eft 
turpitudini  Romanorum  )  de  invaden- 
daurbedeliberavit.  Tandem ,  confedto 
in  Hifpania  Sertorio,ardente  in  Afia  Mi- 
thridatico  bello  ,  totis  imperii  viribus 
contra  Mirmillonem  confurgitur  :  Pu- 
doremque  Romanum  M.  Licinius  Craf- 
fus  afleruit.  Primum  cum  partefugiti- 
vorum  ,  quas  ex  Gallis  ,  Germanifque 
conftabat ,  feliciter  pugnavit ,  czils  xxxv 
millibus ,  Sc  duce  eorum  Granico.  Reli- 
qui  in  extrema  Italiaj  fe  abdentes  ,  quum 
fugam  in  Siciliam  pararent ,  neque  navi- 

gia 


Epit.Livl 
lib.  95-. 
95.97. 


Flor.  L 
cap.  2.0. 
Vell,  l. : 


3« 


Orof.  /./ . 


Orof.  l.  S' 


OTof.lf. 


Eatro. 
l!b.  6. 
Epit.Liv. 

Orof.  l.  6. 
cap.  z. 
App.  in 
Mithrid. 
rior.  l.  3 


Ddrdaniy  Ciliccs, 

gia  fuppctcrent ,  r.iccli^iic  ex  cratibus ,  & 
(lolia  comcxca  virgiilcis  m  r.ipidifnmo 
frcco  fruftra  cxperircncur,crupcionc  c.in- 
dem  £i»5t3,  Jignam  facinoribus  fuis  obic- 
remortcm.  Spartacus  impcr.icor  occifus 
clt,  &cumipfoxLM. 

Sonancibus  .idhuc  undique  Sertori.ini 
&  fTl.icli.itorii  bclii  fracroribus ,  cxfangciis 
atquc  cxhaufta  intcftma  pernicie  ,  tnn- 
qliam  fcbribus  ,  Romana  rcfpublica , 
propuliare  armis  Scordifcos  Sc  Darda- 
nos ,  Maccdoniam  perfultantes,  Cilicef- 
que  piratas  mare  infeftum  habentes ,  co- 
gcbatur.  Scordifci  inter  caztcra  diftu 
audicuque  horrenda  ,  humanorum  capi- 
tum  oliibus  pro  pocuHs  utebantur.  Eos 
aggrellus  Appius  Claudius ,  morbo  cu- 
rilque  iiiteriit.  Cn.  Curio  Scribonius , 
ferociorem  vimgcntiumdcclinans ,  lu- 
peravit  Dardanos,  &  ulque  ad  Danubium 
penetrato  Septentrione  ,  triumphum 
meruit. 

Ad  Ciliciam  &  Pamphiliam  miffus 
P.  Servilius  pro  confule  ,  dum  fubdere 
terrcu  ftudet ,  fene  delevit.  Lycia;urbes 
clariffimas  cepit.  In  his  Phafelidera ,  O- 
Iympum,Corycum  Cilicia:.  Primus  Ro- 
mauorum  viam  per  Taurum  montem 
inftituit ,  atque  Ifauros  bello  fradlos  in 
deditionem  redegit. 

Cofconius  Proconful  fbrtitus  Illyri- 
cum ,  protrita  fubaftaque  Dalmatia ,  Sa- 
lonas  urbera  florentiflimam ,  poftbien- 
nium  tandemexpugnavit. 

Anno  ante ,  quam  Spartacus  gladiato- 
res  in  Romam  excitaret ,  L.  Licinio  Lu- 

■  cullo,  &  M.  AurelioCottaCofT.mor- 
tuus  eft  Nicomcdes  rex  Bithynis ,  popu- 

'  lumque  Romanum  teftamento  hjeredcm 
inftituic.  Tum  Mithridates,  occupata 
per  Tigranem  generum  fuum  Cappado- 

■  cia ,  hortatu  Fannii  &  Magii ,  profugo- 
rum  de  exercitu  Fimbrise  ,  cum  Sertorio 
fosdus  pepigit,  &  M.Variuminlocum 
Archelai,  ducem  adverfiis  Romanos,  ru- 
pta ,  quam  cum  Sylla  inierat ,  pace  crea- 
vit.  Contra  eum  ambo  confules  miffi, 
variam  habuere  fortunam. '  Cotta  apud 
Chalcedonem ,  yidus  ab  eo  acie,  ut  dixi- 


Dalmau,  viW-  185 

mus ,  etiam  intraoppidum  Co.iifliis  cft  & 
obfcilus.    Sed  cum  fc  indc  Mithridaccs 
Cyzicum  cranftuIiiTcc ,  uc  capta  urbc  no- 
bilifiima ,  qux  arcc ,  ma:nibus  ,  portu, 
turribufquc  marmorcis ,  Aii.uica;pLi^x 
littora  illuftrabat ,  totam  Afiam  invadc- 
rct ,  LucuIIus  ci  .alter  conful  occurrit,  fi- 
duciannque  oppidanis  refiftcndi  pcpcrir. 
Protrafta  lic  obtidionc,  Mithridaicma 
tcrgo  obtident  Romani  viciilim  ,  &  ex 
mora  famc  ,  ac  pcftilentia  obortis ,  co- 
gunt  rccederc ,  multifque  prsliis  vcxa- 
tum  Byzantium  (  qiia;  nunc  Conftanti- 
nopoliseft)  propellunt.  Necfelicior  iii 
mari ,  quam  in  terra  fliga.  Quippc  cen- 
tum  amplius  navium  ciafrem  ,  appara- 
tumque  belli  gravem ,  in  Pontico  mari 
ao-arefla  tempeft.is,foeda  ftragc  laceravit, 
plnm  ut  De-M  debcllandum  tradidiJfeLu- 
cuUoregem ,  viribm  pr<fifidemem  ,  videre- 
tur.  Nam  plufquam  trccenta millia ho- 
minum  circa  eam  obfidionem  ,  morbo, 
ventis,  fame,  flu£libus,ferroque  intcriilTe 
perhibent ,  inter  quos  etiam  Varium  &  a 
Sylla  profcriptos  alios.    Florus  Grani- 
cum  &:  jEfapum  amnes  cruentos  dicit 
redditos.    Eutropius  caefa  centum  fere 
millia  tradit.    Attritx  jam  omnes  vali- 
diffimi  regni  vires  erant,  fedanimus  Mi- 
thridatis  malis  augebatur.Itaque  conver- 
fus  ad  proximas  gentes ,  totum  pene  O- 
rientera  ac  Septentrionem  ruinafuain- 
volvit.  Iberi ,  Cafpii,  Albani,  &  utr^que 
follicitabantur  Armeni^e.   Lucullus  lau- 
reatas  Iiteras,ut  mos  erat  vi<Sloribus,Ro-- 
mam  ad  fenatum  &  confules  mifit.  Illi 
tunc  erant  M.  CrafTus  &  Cn.  Pompeius, 
ille  divitiis ,  hic  honoribus  infolens  infolen- 
tibm.  Qui  tunc  invidia  in  amicitiam  ver- 
fa,  Tribunitiampoteftatem  a  Sylla  ener- 
vatam   reftituerunt   ,    quemadrnodum 
Cotta  ordinem  equefirem  ,  reddita  ju- 
dicioriun   adminiftratione.     Eodemque 
tempore  M.  TuUius  Cicero  jam  quxfto- 
rius  e  Sicilia ,  C.  Verrem  ■pr&donemfotim, 
quampr&torem  ejus  Inful^ ,  eloquentiffi- 
mis  adionibus  ad  exilium  adegit.  L.  Gel- 
lius,  &  C.  Lentulus  cenfores  ixiv.  fe- 
natores  dienitate  multaverunt.   Tanta 
'^  A  a  m- 


App.  i'i 

Mitkrid, 
Orof  l.  9. 
caii.  2,. 


Entref'. 
lib.6. 


Epit. 
Liv.l.jz. 


Vsll.  l.  Zi 


A.  M. 
5902, 

cy£tat. 

37' 


Mithridates  ^  Tigranes»  CretaviBa, 


^pji.  in 
tXUthrid, 
Florus 
l-^.c.f. 

j^pp.  in 
Miibrid. 


Orejiiis 


Epit.^ 
Livii 
iik^S. 
£utrop, 
-lib.  6. 
Strabo 
lil).  II. 


Jtijiin. 
lit.  40. 


amplijjimufn  Romamrum  ordinemfirdes 
maculaverant.  At  LucuUiis  recepta  Pa- 
piilagonia  atque  Eithynia,  etiarn  Pontum 
invalit.  Eupatoriam  &  Amifum ,  civita- 
tes  Ponti  nobiliHimas ,  expugnavit.  Se- 
cundo  prcelio  apud  Cabira ,  quo  ingen- 
tes  iterum  copias  Mithridates  contraxe- 
rat  ,  auum  commeatu  fere  intercluiif- 
fet  Lucullum  ,  per  pabulatorum  ejus  in- 
opinatam    felicitatem  exterritus ,  dum 
tumultuarie  moventur  caftra ,  xxx  M  le- 
ftiffima  amittit ,  fugienfque,  ut  erat  cal- 
lidus,  Romanccc|ue  peritus  avariti£e,fpar- 
gi  farcinas  &  pecuni.im  jubet ,  &  dum  il- 
la  certatim  colligunt  infequentes,  in  Co- 
raana  evadit.  Inde  ad  Tigranemprofu- 
git  cum  bis  raille  ecjuitibus :  qui  in  con- 
ijiedum  fuum  non  admJiruni  juffit  in 
caftellis  ali  more  regio.  Ea  raaxime  de 
cmCa.  Mithridates  de  regno  defperans, 
Eacchum  eunuchum  mittit  ad  ftura  re- 
giam,  forores,  uxores,  concubinas,  quo- 
raodocanque  poHk,  interemturura.qua: 
gladiis  ,  veneno,  laqucis  in  fe  ipfos  fxvie- 
runt.  Quibus  cognitis ,  prsfedi  pra;{i- 
diorum  pene  univerii  unanimes  ad  Lu- 
cullum  traniivere.    Lucullus  maritimas 
etiam  urbes ,  Amaftrmi,  Heracleam& 
Sinopen  cepit  ,  acceptaque  a  Lachare 
Mithridatis  filio ,  Boiphori  rege ,  coro- 
na  aurea ,  amicum  eum  appeliavit.  Hinc 
ad  Tigranem ,  non  dcdentem  expofcen- 
ti  Mithridatem  contendit  ,  cujus  arte 
perturbatis  ordinibus ,  contemptus  pro- 
pter  paucitatem  ,  trecenta  millia  fudit, 
&  per  cxx  ftadia  perfecutus  eft-  Tigra- 
nocertam  recens  conditam  ,  &  e  vaitans 
xu  Gra^canicis  urbibus  repletam  incolis, 
a  Grsecis  ultro  invitatus,  expugnavit;  ha- 
bitatoribufque  fuam  quoque  domum  di- 
miHis  ,  opus  {cmiperfeftum  fubvertit. 
Inde  Antiochum  Cizyceni  filium  appel- 
lat  regem  Syris ,  quandoquidem  Tigra- 
nes  pleraque  omniapr^lidiaiirbibus  jam 
dcduxerat.    Mithridates  in  Pontum  ad 
regni  fui  reliquias ,  Tigranes  in  interio- 
rem  fecellit  Armeniam ,  quos  LucuIIus, 
hycme  impeditus  &  inopia  ,  fequi  non 
potuit.  Ibi  vero  vcrfa  aliquantura  for- 


tuna  ,  C.  Triarius   LuCulIi  legatus  •  a  ^'«^-  j» 
Mithridate  ca^fus  eft  :  inter  cadavera  ^*"^"^^"- 
reperti  funt  tribuni  xxiv ,  ccnturiones 
CL.  LucuIIum  ipfum  ob  illiberalitatem 
8c  duritiem ,  feditio  militimi  tenuit ,  fe- 
qui  nolentiura ,  &implttaafeftipendia 
vociferantiura.  Qus:  res  Mithridati  & 
Tio-rani  recolligendi   Ccfe  occaiionem 
prxbuit.  Mithridates  jarn  inde  a  prin- 
cipio  belli  oceanum  piratis ,  qui  raerce- 
narios  fe  vocabant ,  repleverat ,  qui  al- 
liciente  lucro  ,  omnia  maria  ufque  ad  CO7 
lumnas  Herculeas  redegerant  in  pote-  Epit.Liv. 
f^atem,  &  Romanis  annonscommer- '•<)r.ic'>. 
ciuni  intercluferant.  Illis  videbatur  fa-  ^th '" 
verc  &  Creta,qua:  mera  avaritia  primum  ^//^'"^  * 
a  M.  Antonio  ,  kd.  infcliciter  rentata.  uh.o'^] 
Quinto  tandem  Metello,  Cydonia,Gno-  vdLcim 
fo,  Lydlo  urbibus  expugnatis,  viftas  ma-  l^b.  2. 
nus  pr^ebuit. 

Metelli   gloriam   interccpit   Pom-  J^}trtis 
peius ,  piratarum  profligator ,  quoscum   '!^'}'^ 
intra  XL  dies  toto  raariexpuIifTct ,  reli-       '"_ 
quis  eorum  in  Cilicia  agros  &  urbes  a  ^^^"""^ 
mari  reraotas  attribuit  ,  uidata  facul-   '-.''^r 
tatcjme  raptu  viverent  ,  pr&aatiomom  i.c.c.l., 
atfiinerent. 

Metellus  tamen  intignitus  Cretici 
coguomento ,  libers  ad  id  tempus  in- 
luLr  ,  pro  Minois  legibus  Roraanas  im- 
pofuit. 

Sed  Pompeium  alia  excepit  gloria. 
Cn.Manilius  Tribunus  plebis  fcmper  ve-  ^'■"^- 
nalis,  &a!ienxminifterpotentia;,  indi-  '  •3^- 
gnante  ncbilitate  legem  pertulit  ,  iit 
Pompeio  bellum  Mithridaticum  manda- 
retur  ;  fuadentibus  eam  Cicerone  &  Ju- 
lio  Csefare. 

Acceptaprovincia,  ma?nis  inter  im-  Velleim 
peratores  certatum  jurgiis ;  cumPom-  "^'^' 
peius  LucuIIo  infamiam  pecuniis, ,  Lucul- 
lus  Pompeio  interminatam  cupiditatem 
objiceret  imperii :  neuterque  ab  eo  ,  quod 
arguebatur,  mentitus  arguipoflet.  Nam 
neque  Pompeius ,  ut  primura  Remp.  ag- 
grefliis  eft,  quemquam  animo  parem  tH' 
lit,  in  quibus  rebmprimui  ejfe  debebat,fi- 
lui  ejfe  cupiensineque  eo  viro  quifi^uam  aui 
aUn  omnia  minus ,  mtgloriam  magls  dejj- 

dernvit* 


Entrop. 
Uh.  6. 


rior.  l.  3 


Jppia. 
Mitkrid. 


Epit, 
Liv.l.^6. 

Diod. 
lib.  3(5. 


xAppia.in 
Mithrid, 
Diod. 
;.3<S.37. 


Mithridates  a 

deravit,  Et  Lucullus  profudc  in  xdi- 
ficiis  conviftibufc]ue  luxurix,  haud  iu- 
facete  .1  Pompeio  Xerxes  togatu^  \ocai:i 
mcruit. 

Alter  M.  Lucullus  ,  qui  Maccdoniam 
adminiftrabar ,  Beflis  Romanoiumpri- 
mus  intulit  bellum  ,  eolcjue  magno  prx- 
lio  in  ^mo  montefuperavit;  oppidum 
Ufcudamam ,  quod  Beiii  habitabant,  eo- 
dtm  die  ,  quo  aggrefllis  ,  vicit  :  Iliper 
Pontum  Apolloniam  evertit,  Calatmi, 
Parthenopolim,  Tomos,  Hiftrum,  Boz- 
niam  omncm  Romanis  tributariam  red- 
didit.  Altcri  L.  LucuIIo  capta  Nilibi , 
concra  Perfas  paranti  expcditionem,fuc- 
ceflbr  venit  Pompeius',  cumpienoim- 
perio  in  omnesquicuncjueextraltaliam 
eirent  cxercitus ,  arbitrioque  hoftes  judi- 
candi  adfcifcendive  focios ,  ut  quemque 
dignum  exiftimaret ,  qux  omnia  nemi- 
ni  unquam  limul  ante  ipfum  erant  col- 
lata.  Qiiare  nihil  cunftandum  ratus , 
priuiquam  inter  fe  gentium  robora  coi- 
rent,ftatim  ponte  navibus  fadlOjOmnium 
ante  le  primus  tranlit  Euphratem  :  Mi- 
thridatemque  fugientem  media  naftus 
Armenia  (  felicitas  viri )  uno  nodur- 
no  pra:Iio  confecit.  Quanquam  enim 
per  rupes  elapfus ,  rex  animo  inviftus, 
incidit  in  equites  mercenarios  ,  &  pedi- 
tum  tria  mdlia  ,  acceptifque  e  caitello 
quodam  vi  millibus  talentorum ,  ad  fon- 
tes  properavit  Euphratis ,  ut  Colchis  te- 
nus  jungeret  Bofphorum  ,  unde  per 
Thraciam,  Macedoniam  &  Gr^ciam 
tranfiret,  Italiamquc  hoc  pafto,  nec  opi- 
natus  invaderet :  tamen  omnia  expertus, 
elocatis  etiam  filiabus  M^eoticarum 
gentium  regulis ,  &  Machro  filio  ad  vo- 
luntariam  adafto  mortem ,  quod  Roma- 
nis  fe  adjunxiflet,  nihil  prorfus  ad  fum- 
mamreivaluit. 

Pompeius  fligientem  Colchos  ufque 
perfecutus  ,  deducebaturavicinisgenti- 
bus.  Soli  Oroszes  Albanorum ,  &  Ar- 
tocus  Iberorum  reges  ,  cum  lxx  milli- 
bus  infidias  ei  ftruxerecircaCyrumflu- 
vium ,  qui  duodecim  oftiis  in  mare  Ca- 
fpium  illabitur.  At  ille  compertis  dolis, 


Pompeio  viBus.  i  g  7 

pontcjunxitfluvium,  Batbaros  infiltus 
compuht ,  eofquc  circumdatos  cxercitu 
incendit ,  doncc  datis  oblichbus  &  donis, 
ipfi  quoque  Triumpho  materia  fafti  funt. 
Ratus  deindc  Ponipeius ,  profugum  ni- 
hil  magnum  efilfturum  Mithndatcm, 
duxit  in  Armcniam  adverfusTigranem 
copias,tanquam  Michrid.uis  focium,  ca- 
ptilque  capice  gencis  Artaxatis ,  potcn- 
tiflimum  antea  rcgem,  dcviftilque  5e- 
leucidis  ,  rcgis  rcgum  jaftantem  titu- 
los ,  domelhcis  jam  fradium  cal  mitaci- 
bus  ,  opinione  integritatis  &  jufiitiafua 
debellaTjit.  Tigrancs  enim  jara  triumli- 
berorum  pater  e  Mithridatis  filia  ,  duos 
exiis  mterfecerat :  alterum  rebellantem 
in  pra;Iio ,  alterum  in  venatione,  quod  fe 
prolapfum  neglexiflet  attollere  ,  jacen- 
tique  adcmptum  diadcma  capiti  fuo  im- 
pofuiflet.  Tertius  Tigranes  in.  eavena- 
tione  corona  donatus ,  paulo  poft  &  ipfe 
defecerat ,  viftufque  bello ,  ad  Phraatem 
Parthorum  regem  ,  qui  tum  recens  Sin- 
trico  patri  fucceflerat  ,  confugit,  inde 
fupplex  ad  Pompeium.  Tigranes  fims 
credulus  de  fide  Pompeii,  ne  caducea- 
tore  quidem  prsmiflb  ,  ad  eum  venit, 
donavitque  eum  fex  Talentorum  milli- 
bus  ,  milites  drachmis  quinquagenis. 
Pompeius  prsteritorum  regi  veniam  de- 
dit ,  nlioque  minorem  Armeniam  ,  pa- 
tri  affignavit  majorem ,  omnibus  bello 
quasfitis  provinciis  jufTo  decere.  Decejjit 
totd  Syria  Tigrani  ab  Euphrate  ufque  ad 
mare ,  &  parte  Cilici^ ,  quam  ejefto  An- 
tiocho  Eufebe  occupaverat.  Sed  Tigr^' 
nis  filiofelix  effe  imperium  nonpotuit  im- 
pietate  acquifitum.  Itaque  novis  patrera 
infldiis  petens,  comprehenfus  a  Romanis 
eft,  compertoque  eum  Parthos  follici- 
tare  per  internuncios ,  in  triumpho  tra- 
duftus  Romano  ,  in  carcere  periit.  Pom- 
peius  condita  in  minore  Armenia  Nico- 
poli ,  Ariobarzani  regnum  Cappadociaj, 
cum  Sophena  Gordenaque  provmciis  ad- 
dixit.  Antiocho  Coraageno  Eufebis  fi- 
lio ,  Syrise  regnum  repofcenti ,  ait ,  ne 
volenti  quidem  Syri£,nedHm  recufanti  da- 
turum  fe  regem ,  3«^  tueri  eam  nefciret  > 
Aa  2  alie- 


Epit.Liv, 
lib.  100. 


Appia.in 
Mithrid, 
Entrop. 
Itb.  6. 
Diod. 
lib.  35, 


A.   M. 
39ot>. 


•Mir>, 

lib,  4.0. 


1 S  8  M,  Tftliius  Cicero.  Hircan,  ^  Ari^oh.  corrupit» 


riut.tii 

Cicer. 


A.  M. 

39G9- 

Saliift.de 

conjttrat. 

Catilin. 

Vellciiis 

lib.z, 

Euir.l.C. 

Diod. 

tik^';. 

Epit. 

Livii 

lib- 1 02. 

103. 


Florus 
i.^.c.i. 


Jjip.in 
Mithr. 
Orojius 
LS.c.j. 

Viod. 

Hb.17. 


aliemque  viBortA  captaret  prxmia ,  nec 
rurfiis  Syriam  Jud^orum  in  Arabura  ex- 
pofiturum  ktrociniis.  Atq^ue  ita  Syriam 
in  provincix  formam  redigit. 

Eam  P.  Servilius  Rullus  Trib.plebis 
dccem  viris  fuis  deftinabat ,  vendi  jubens 
quodcunque  R.  P.  publicum  poflideret. 
Ea  hominis  Vamtas  vigilantieloquen- 
tia  M.Tull.  Cicer.  conCiilis comprejja  eft. 
Is  vir  novitatis  nobiliffima; ,  qui  omnia 
incrementa  fua  libi  deberet,  ingenii  pra;- 
ftantia ,  quod  £mima  induftria  excolue- 
rat ,  effecit ,  ne  Romani ,  quorum  ar- 
ma  vicerant,  eorum  erudinone  vince- 
rentur.  ConfuLatum  faventiffima  plebe 
naBm^  L.  Sergii  Catilina; ,  qui  bis  repul- 
lam  erat  pafliis ,  Lentulique  &  Cetkegi 
fcelefta  conjuracione  petcbatur.  Cice- 
ronem  enim  totumquefenatum  interfi- 
cere  ,  urbem  incendere  ,  &  cum  fiias  fa- 
ftionis  hominibus  rempublicam  invade- 
re  decreveraiit.  Id  neras  lcorti  indicio 
proditum  ,  lingulari  virtute  conftantia- 
que  Cicero  difcuffit.  Lentulus  Confula- 
ris  &  alii  clari  nominis  viri  ,  autore  in 
fenatu  Catone  ,  juflu  confulis  in  carcere 
necati  flint.  Catilina  non  fegnius  obiit, 
quam  fceleris  conandi  coniilia  inierat. 
Quippe  fortiffime  dimicans  (li  fortitu- 
do  dicenda ,  qux  patriam  infeftiat)  quem 
fpiritum  fupplicio  debuerat,  prslio  de- 
dit ,  eodem  itxh  tempore  ,  quo  Mithri- 
dates  ,  occupatis  Ponti  Euxini  oftiis,  ma- 
gna  &  ultima  agitans,  more  anguiumy  qui 
ohtrito  capite  ,  poftremum  cauda  minan- 
tur ,  Pharnacis  iilii  fcelere  prjeventus  eft. 
Is  live  fpe  ?enia:  a  Romanis  confequen- 
Ax  ,  five  alias  ob  caufas  cupiditatefve , 
exercitum  fibi  conciliavit ,  patrique  tu- 
£um  abitum  per  nuncios  petenti ,  nullum 
plane  remilit.  Quare  veritus  Mithrida- 
tes  ,  ne  Romanis  dederetur,  male  tenta- 
inm  veneno  fpiritum  ,  implorata  Galli 
cujufdam  ope,  ferro  expulit.  Vixerat  an- 
nos  novem  Scfexaginta,  regnarat  lvii- 
Pharnaces  paterno  funere  per  fummum 
ncfas  ad  hoftem  milTo  ,  Bofphoranum 
£bi  regnum  padus  eft. 

Pompeius  tync  agebat  Damsfci ,  quam 


Igitur 
cccc  Talen- 


urbem  nuper  de  Areta  per  Metellum  &  'JofipY. 
LoIIium  legatos  ceperat.^  Ibi  cognovit  ^»f'?' 
querelas  Hircani  ^  Ariftobuli fratruin  ,  !a'p!^\ 
de  Judaico  regno  diffidentium-  Etenim  orofus' 
Antipater  Iduma^us ,  difcordias  inter  il-  l.e.c.G. 
los  ierendo  ,  Aretas  ,  Arabum  Naba-  Eaw/;. 
tha^orum  regis ,  -^rma  attraxerat ,  qui  l   '  '*• 
hominum  millibus  in  Judasam  duftis  , 
Ariftobulum  acie  fufum  Jerofolyma;  in- 
cluferat.  Dum  obiideretur  urbs ,  Oniam 
virum  fandlum  ,  quod  nec  obfejfts  contra  Jof^I'^- 
ob/identes ,  nec  objideyitibascontraebfejfos  -^+^J» 
Dei  precari  veliet  (tuxilium  ,   lapidibus 
obruerant  obfelTores ,  eoque  fcelere  cor- 
ruptis  per  iram  numinis  frugibus  ,  hor- 
rendam  fibi  accerfiverant  famem. 
Ariftobulus  m  Scaurum 
tis  induxit ,  ut  Aretam  folvere  obfidio- 
nemcogerct.  Ipfedifcedentesiniccutus, 
VII  M  interfecit ,  interque  eos  fratrem 
Antipatri  ,  qui  bellum  conciverat.  Ipli 
deinde  Pompeio  vitem  donavit  auream, 
D  Talentis  sftimatam  ,  ut  regnum  Cu 
bi  contirmaret.  Sed  Judxorura  fenatus 
utrumque   accufivit  ,  quod  gentem  ex 
Deifui  lege  liberam  ,  in  fervitutem  co- 
narentur  redigere.     Pompeius  his  audi- 
tis,  &  improbata  Ariftobuli  violentia,  di- 
mifit  eos  placide  ,  promittens  fe  ventu- 
rum  in  eorum  ditioncra ,  quamprimum 
inftexiilet  res  Nabathsorum.  Sed  Ari- 
ftoDuIus  ,   quamquam  comiter  habitus , 
pra^occupando  caftella  iras  excivit  Pom- 
peio  ,  quibus  arte  diffimulatis ,  ille  pras- 
cepit  Ariftobulo  fcribere  pra^fedlis  fua 
manu ,  ne  Romanos  arcibus  exclude-  Di*d. 
rent.  Fecit  id  fane  Arittobulus ,  fed^gre  ^*^'-  37« 
ferens ,  Hierofolymam  feftinavit ,   ad- 
verfus  Pompeium  fe  quocunque  modo  Florus 
defcnfurus.  Pompeius  eum  infecutus  per  ^'^- 3-*'J» 
nemora  Hierichuntis  odorata,  perpal-^"^^ 
meta  &  fylvas  Balfami,  occurrentiite-  /,-^.  i^; 
rumveniam  dedit,  Gabiniumque  adac«  c.6.7.8. 
cipiendas  pecunias  Jerofblymam  mifit. 
Qui  exclufus  a  militibus ,  eiFecit  brevi , 
ut  Ariftobulo  cuftodes  adderentur  ,   & 
Jerofolyma  invaderetur  exercitu.  Diffi- 
dentibus  autem  Jerofolymitis  ,   aliqui  Diodtrl 
templi  montem  occupabant ,  plerique  Sic.l.^i^o^ 

Pifo- "'"«"• 


lerofol.  h  Tmp.  capta.  C.  Ifilius  Ca/ar» 


185) 


Eptt. 
JJvii 
lili.  15:. 


Pifonem  Pompeii  legatum  inurbcmre- 
cipicbant,  &  regiam.  At  qui  tcmplum 
tencbant ,  cum  pcr  iabbata  vallum  du- 
centes  Romanos  non  impedirent ,  rcli- 
gionis  perfuafione,  tertiomenfe,  ipfo 
expiationis  &  Jcjuniidic  expugnati  funt , 
Oiympiadc  clxxix  ,  M.  TuUio  Cicero- 
ne  &:  C.  Antonio  Coir  Duodecim  millia 
eorum  occubuerunt.  Pompcius  fanflum, 
quod  ne£is  erat  d  quoquara  afpici,  nili 
faccrdote ,  cum  aliis  ingrcfTus ,  thefau- 
ris  tamen  facris  pcpercit  ,  juflTilque  in- 
ftaurari  facrificiis ,  Hircano  Pontifica- 
tum  reddidit, interdidlq  diademate.  Hip- 
pon ,  Scythopolim ,  Pellam  ,  Samariam, 
Matidam,  Azotum,  Jamniam  ,  Are- 
thufam ,  a  Juds;is  dirutas ,  prifcis  inco- 
&  l.-i.dc  ii5  reftituit.  Maritimas  urbes ,  Gazam  , 


Jofefh. 
lit>.  14.' 
ant.  c.S 


belio  Ja 
daiio  e,  j 


yofeph. 


Joppcn ,  Stratonis  turrim  ,  Dora  ,  Hbe- 
ras  pronunciavit.  Ariftobulum  in  vincu- 
lis  Romam  duxit  cum  duobus  filiis ,  quo- 
rum  alter  Alexander ,  in  itinere  elapfus  , 
novasin  Jud;Eaturbas  dedit,  viftufque 
poftmodum  a  Gabinio,  per  matrem  fuam 
impetravit ,  ut  quinque  conftituerentur 
Synedria ,  unum  Jerofolym^e ,  alterum 
Gadaris ,  tertium  Amathunte ,  quartum 
Hicrichunte  ,  quintum  Sephora:.  Cxte- 
/.lA.cio.  Tum  Fompeius  uno  hoc  bello  fublatis  to- 
to  mari  piratis ,  &  rege  ejus  xtatisma- 
ximo,  collatifque  lignis  ,  pr^ter  Pon- 
Mpian.in  ^'^^^^  gcntes ,  cum  Colchis ,  Albanis ,  I- 
Mithrid.  beris ,  Armeniis ,  Mcdis  ,  Arabibus  ,  Ju- 
dxis  ,  Syris ,  imperium  Romanum  M- 
gyptum  ufque  promovit ,  &  ingenti  cum 
gratulatione  exceptus  Roms,   a  tota 
concione  Magnus  falutatus  eft.    -^gy- 
ptum  tamcn  non  adiit ,  quamvis  implo- 
ratus  a  rege  contra  fcditiofos ,  &  mune- 
ribus ,  veftimentifque  in  ufum  totius  c- 
xercitus  donatus :  Sive  quod  timeret  re- 
gni  etiam  tum  fortunati  amplitudinem , 
iive  quod  inimicorum  caveret  invidiam. 
Gallogrsciam  ,  qui  in  fubigendo  Mi- 
thridate  juverat ,  Dejotaro  ,  Paphlago- 
nes  Attalo,  Colchos  Ariftarcho  attribuit. 
Exercitibus  xvim  divifit  Talentorum. 


A.M 
3831. 


ftupris,  adulteriis&  ambitionccoopcr- 
tus:  qui  tamenconfifus  divitiis ,  utac-  Eptt.Liv, 
cufatoribus  fuis  nocerc ,  Rcmp.  invadcre  ^'b-ioi. 
pofTct,  Tribunus  plebis  ficri  laborabat. 
Infenfus  etiam  Pompeius  fcnatui ,  quod 
Mithridate  rege  vi£lo  ,  cunftantius  con-  Diod. 
firmarcntur  nfta  fiia  ,  cum  C.  Julio  Ca-  lilf.  37. 
fare ,  qui  deviftis  in  Prxtura  Lufitanis  , 
Co>2fuleTSLt  fiiftus ,  &  M.  Craflb ,  focieta- 
tcm  iniit ,  ut  fe  inviccm  adjuvarcnt ;  fcif- 
foquein  partes  fenatu ,  fblus  Cato  cum 
paucis  aliis  iinccre  curabat  Remp.  cui  yell.  l.  z, 
idfolum  'uidebcitur  rationem  habere ,  quod  Diod, 
haberet  jujiitiam.  Sed  illorenitente,  &'«'*•  38. 
cum  fcnatu  ac  confulum  altero  M.  Bibu- 
lo  ,  Cdifar  leges  agrarias  promulgavit ,  A.  lA, 
quibus  agri  pcr  Italiam  publiciplebiaf-  35 'S- 
iignabantur.  Ita  xx  railliahominumin 
agrosfiint  deducfta.  Ci«^oetiam,  quod 
Ca^farem  oratione  pro  Caio  Antonio  \x-  Cicero 
iiflet ,  nec  honorem  ab  eo  accipere  vel-  ^I"  ^"^'^" 
let  agrls  dividundis  eo  autore  a  P.  Clo-  £,jorf. 
dio  ,  tanquam  indemnatos  necaflet  ci-  Hb.i^, 
ves ,  in  exilium  pulfus  eft ,  bonis  publi- 
catis ,  domoque  fubverfa.  Nec  conten- 
tus  homo  nefarius  Ciceronem  ejecifle  ci~ 
vem  fuum ,  in  reges  quoque  fuppreiliim  ^jraio 
diu  odium  evomuit.  '  '  '^* 

Ptolemxi  Dionyiii  frater   regnabat 
in  Cypro ,  Clodiumque  olim  a  piratis 
Cilicibus  captura  ,  idoneo  redimere  ly- 
tro  noluerat.    Hujus  ille  memor  inju-  Ruffus^ 
ri^  ,   tribunatum  adeptus  kgem  pro-  ^^ft^",  '^; 
mulgavit ,  de  Cypri  opibus  in  srarium  ■^''^'^"'"^' 
redigendis  ,  Catonemque  rogationiad- 
verfantem  negotio  pra^fecit.   Eo  acce- 
pto  rex  Cyprius  nuncio,  ijcnenumfumfit, 
quo  vitamprius^quam  divitias  amitteret.  ^f"^' 
Cato  Cyprias  opes  Romamnavibus  ad-  p/" l  /« 
vexit,  jufquecjus  infulaj  avarius  magis  ^^^/ 
quam  juftius  Romani  rapuere.  Libyam  Appial.z. 
&  Cyrenen  fupremo  Appionis  regis  ar-  Diod. 
bitrio  habebant.   Sola  ^gyptus  rema-  ^j^:^^'^;^ 
nebat  Ptolemseo  ,  omnibus  id  artibus  a-  cui.ora-' 
genti,  ut  amicitiamfirmaretRqmano-^^t/5/_ 
fum ,  fed  tam  exigux  apud  fiibditos  au-  blieth.  & 
thoritatis  ,  ut  ne  unum  quidem  Roma-  '»^•7« 


Suet  in         Quam  clarus  Pompeius ,  taminfamis    num ,  qui  fclem ,  facrum  iEgyptiis  ani- 
Julit,       c^^t  Roma:  apud  bonos  P.  Clodius,    mal ,  per  ignorantiam  occiderat ,  fuppli- 

'  Aa  3  do 


190  "      Vtol  AhI.  fulft44,C(£far  Gallos  Germanofqmprerfiit. 


Straho 


in  Mi- 

thridat. 


cio  poflet  eximere,  quemadmodum  o- 
culatus  rei  teflis  Diodorus  Siculus  j  qui 
tumin  vEgypto  fuit ,  memorat.  Tandem 
eum  Alexandrini ,  ob  expilationes  &  in- 
jurias ,  quas  patiebantur ,  excgere  e  re- 
gno ,  &  cum  tres  ei  filije  eilent ,  Bereni- 
cen  natu  maximam  (qus  fbla  erat  legiti- 
ma)  reginam  fecerunt ,  exclulis  filiis  ad- 
hucinfantibus.  Reginx  virpetituse  Sy- 
ria ,  Cybiofaftes  quidam  ,  qui  Seleucida- 
rum  fe  ftirpis  ferebar.  Eum  intra  paucos 
dies  regina  ftrangukvit ,  fordes  ejus  illi- 
beralitatemque  averlata.  In  ejus  locum 
Archelaus  fubiit ,  pro  Mithridatis  fe  filio 
gerens  ,  cum  illo  effet  Archelao  geni- 
tus  ,  qui  cum  Sylla  in  Grsecia  bellarat. 
Dederat  illi  Pompeius  Comanorum  Dea: 
iacerdotium ,  &  tunc  cum  Gabinio  e- 
rat,  quali  expeditionis  in  Parthos  futu- 
rus  focius,  infcioque  illo  ad  reginam  per- 
dudus  ,  regium  nomen  invalit. 

Cartcrum  Auletes  Rex  Romam  pro- 
fugus  ,  ingentibus  id  egit  largitionibus , 
ut  in  Mgypttim  reduceretur.  Soli  Ca;fari 
fex  Tal.  M.  donavit ,  qui  Gallias  &  Illy- 
ricum  provincias  cum  iv  tunc  legionibus 
in  quinquennium  obtinebat ,  firmandaz- 
quepotentiajjuliam  filiam  Pompeio  e- 
Sueion.in  loca.Yerit.Cdi/kri in  Galliam  profefto  pri- 
jii'to ,  mai^n  \y^\\{  occafionem  dederunt Helve- 
tii ,  qui  Rhodanum-  inter  &  Rhenum ,  fi- 
ti,  non  fufficientibus  juventuti  terris, 
venere  fedes  petitum ,  incenfis  mcenibus 
fuis.  Hoc  facramentum  erat,  neredi- 
rent.  Sed  petito  tempore  ad  dcliberan- 
dum  ,  quum  inter  moras  Cajfar,  Rhodani 
ponte  refciflb  ,  abftuhflet  fugam ,  ftatim 
,  bellicofifllmamgentemprseho  difficifii- 
ta  vicit,ut  XLvii  millibus  interfeftis,  reh- 
quam  multitudinem  infedes  fuasremit- 
teret.  Bojos  petentibus  Heduis  ,  quod 
egregia  virtute  erant  cogniti ,  ut  in  fini- 
bus  fiiis  collocarent ,  conceflit. 

Poftea  C^Iar  Arioviftum  regem  Ger- 
manorum ,  qui  Heduos ,  Sequanos ,  a- 
liofque  Galliarum  populos ,  ahquot  ante 
annos  fubegerat,  jubet  ad  fe  venire.  Negat 
illefibi  opm  effe  C&fare.  Si  CAfarfm  egeat, 
foi  effe ,  Ht  ipfe  ad  ArioviJiHm ,  qui  rex 


A.  M. 

Appian. 
de  Bsllo 
civil. 
Diod. 


Bellum 
Cafiris. 
A.  M. 
3S>i4- 

V.C.  (^Cff 

Oljmp, 

iSo. 

Citfar 

iomm.l.i 

Florus 

^•J.e.io. 

Epit. 

JLivii 

lilj.roi, 

Diod. 

Ub.  jg. 


fit ,  wnistt'  Accenius  ita  Casfar ,  fmpe- 
rat  Arioviftoper  legatos  ,  utGalliisex-  ^/J^", 
cedat.  Illefuperbe,  Quis  autem  eft  Cs- ff^"  ■ 
far  ?  &  11  vmt ,  veniat ,  inqmt.  Et , quid  cgfarj^j^ 
ad  illum ,   q^uid  agat  nofira  Germania  ?  de  bcllo 
num  ego  me  interpono  Komanis  ?  Itaque  GaUic 
tantusgentis  novsterror  in  caftris,  ut        , 
teftamenta  paffim ,  &  in  principiis  fcri- 
berentur.   C.^fir   trepidationem   mili- 
tum  allocutione  inhibuit.    Arioviftus  , 
Harudes  ,    Marcomannos  ,  TriboceSj 
Vangiones ,  Nemetes ,   Sedufios ,  Sue- 
vos ,  omnemque  aciem  fuam  rhedis  & 
carris  circumdedit,  ne  qua  fpes  relin- Oro/IA^'. 
queretur  in  fuga.  Eo  mulieresimpofue- '^'*P'7»^ 
rat,  qui  in  prEeliumproficifcentesraili- .^"g  ' 
tes  ,  pafHs  manibus ,  fHentes  implorabant,     "' 
ne  fe  in  fervitutem  Romanam  trade- 
rent.  Germani  tam  celeriter  procurre- 
runt ,  ut  Romanis  fpatium  pila  conjicien- 
di  non  daretur ;  Cominus  gladiis  pu- 
gnatum  eft.  Quos  ut  evitarent,  elatis 
uiper  capita  fcutis ,  fadlaque  phalange  im- 
petus  exceperunt.  Sed  tantus  fiiitvigor 
Romanorum  ut  aliqui  in  phalanges  infi- 
lirent ,  &  fcuta  manibus  revellerent ,  & 
defupervulnerarent.  Igitur  territinovo    . 
mortis  genere  Germani ,  terribilem  dif- 
fblvere  phalangem  ,  &  infugainfatiabi- 
liter  casduntur.Arioviftus  Rhenum  tranf- 
vedtus  efFugit :  Filiarum  una  capta  eft. 

Summotis  Germanis ,  Belgs(tertiam  C^far.l.z, 
hos  Galliarum  partem  facit  Ca^far)  li-  Diod. 
bertati  fua;  metuentes ,  Rhemorum  po-  ''^-S?.  • 
pulari  agros  incipiunt,  &  cum  ad  cclxxii 
millia  armatorum  pollent  conficere,Ca2- 
far  pr^iio  abftinens  mora  eos  fregit ,  ve- 
litationibus  femper  fiiperior.  Separatos 
deinde  aggrefTus  Sueflones  ,  Bellova- 
cos ,  Ambianos  ,  in  fidem ,  imperatis  ob- 
fidibus,  fufcepit.  NQrvios  vino  abfiineti- 
tes ,  quod  luxuriA  relanguefcere  animos , 
eorumque  remitti  'virtutem  dicerent,  Sc 
Aduaticos  majorum  fuorum  (ex  Cim- 
bris  erant  Teutonifque  procreati)  forti- 
tudinem  retinentes  ,  vix  tandem  devi- 
cit ,  quum  pene  proftratam  Romanorum 
aciem  fuoexemplo,  novifque  e  caftro- 
rumi    cuftodia   fublidiis   redintegrafTet. 

Neryii 


Gemania  tentata  Romiims.  Vtol  redttcitHr  ci  Gahinio,        191 


Crfj/ir./.s 


Qrtfus 
/.6.C.8. 


Diod. 
lib. 


•i-J' 


Ncrvii  ^  fexcentis  aJ  tres  fenatores ,  ex 
hominum  millibus  (cxaginta  vix  ad 
cjiiingcntos,  qiii  arma  fcrrc  poflcnt ,  fc- 
lc  rcdadlios  qucrti,  fuos  fincs  oppida- 
quc  reccpcrunt ,  Aduaticos ,  quod  op- 
pidum  fuum  dcdirum  ,  nova  cruptione 
m  lccuros  confcryare  tentaflcnt,  vcn- 
didit. 

Indc  cum  in  Italiam  profccTlius  Ser- 
,  vium  Galbam  ucr  ad  Alpcs ,  quo  magno 
cumpericulo  ,  magnifcjue  cum  portoriis 
mercatores  irc  confueverant ,    jufliflct 
patefacere ,  Scduni  (Sc  Veragriperfuadim 
habentes  culmina  Alpium  pcrpetua  pof- 
feilione  occupari  ,  hyberna  Romano- 
rumpra;l"entiHimumin  periculum  addu- 
cunt ,  adumquede  lisfuilTet,  nirepen- 
"tinaeruptione  infccuros  irrucndo  ,  cx- 
dibus  eosin  fugam  propuliflcnt.  CAfa.r 
pacatamjratus  Galliam  in  Illyricum  ab- 
it.    Ei  Galli  maritimi ,  ob  impcratum 
frumentum  ingens  beilum  excitant ,  O- 
iiiinos,  Lexobios  ,  Nannetes ,  Ambi- 
liates ,  Morinos ,  Diablintres  ,Menapios 
adfcifcunt.  Auxilia  cxBritannia,    quce 
coatra  eas  regiones  eft ,  accerfunt.  Ca,'lar 
perpendens  omnes  hommes  natiira,  liber- 
tatiftuAere  ^  ^  conditionemodijfe  fer^vi- 
tutis ,  priufquam  plures  civitates  confpi- 
rarent ,  partiendum  (ibi  exercitum  puta- 
vit ,  utTreviros ,  Rhemos ,  Aquitanos , 
in  ofScio  contineret  ,  Gcrmanofciue  a 
Belgis  accitos  Rheno  prohiberet.  Vene- 
torum  urbes  aggreflbs ,  intellexit  fru- 
llra  laborem  fumi ,  &  ne  captis  quidem 
oppidis  hofiiium  ,    fiigam  reprimi,  qui 
paratis  navibusfe  fuaque  omnia  aliode- 
portarent.  Fit  ergo  navale  bellum ,  fed 
majus  cum  ipfo  Oceano  ,  cujus  ex  fe  x- 
ftus  bis  duodecim  horarum  fpacio  incita- 
bat:  interdiim  tanta  fublidebatmalacia, 
ut  naves  loco  fe  commovere  non  pof- 
fent.  Erant  infuper  Romanorum  naves 
Tudes  ,  &  flatim  naufrags  ,  quum  hofti- 
liumroflra  fenliflent.  iJnares  eratufui, 
falces  pra:acut:E  inferta^  affixa^que  lon- 
guriis ,  quibus  funes  antennarum  com- 
prehenfi,navigio  remisincitato  prxrum- 
pebantur ,  ii^ue  abfciffis ,  &  conciden- 


Ciffar.l..^, 
comm.  dc 
■Bdlo 


tibus  antennis ,  omnis  ufus  navium  uno 
temporc  eripicbatur.  Rcliquum  crat  cer- 
tamcn  politum  in  virtutc ,  qua  Roma- 
ni  Eicilc  fupcrabant.  Sic  viif  1  ctiam  Vc- 
neti ,  omni  fcnatu  necato ,  fub  coron^ 
venicrunt.  lifdcmdicbus  Q^TituriusSa- 
binus  Uncllos ,  Aulcrcos ,  Eburones , 
Lexobios ,  P.  Crafliis  Aquitanos ,  egre- 
giis  ffratagcmatis ,  fed  multa  tamen  ca:- 
de  fubegcre. 

Sequcnti  anno  M.  CrafTo  &  Cn.  Pom-  S'''"^' 
peio  iterum  CoU-  Germmos  cum  im-  /,.  ^  j^^^ 
menlis  copiis  Rhcnum  tranfgrcfTos ,  in-  DtU. 
tcr  quos  Ulipetes  &  Tenteri  memoran-  'j^-35- 
tur ,  petentibus  Ubiis  adortus  in  fugam 
compulit ,  qui  magno  numero  interfe- 
fto,  fe  in  Rhenum  prscipitaverunt.  cccc 
&  XXX  millia  capitum  fuiffe  annotat. 
Hic  vero  jam  C^efar  Rhenum  ponte 
tranfgreditiir  ,    &    Hercyniis    Suevum 
qu:Erit  in  fylvis ,  fed  gens  ferocillima  in 
filtus  &  paludes  fe  abdiderat ;  8c  quoda-  Epit. 
cerbiffimum  Cafari  fuit ,  non  fuere  qui  ^'^'^ 
'vincerentur.  Dum  ha:c  fiunt ,  M.  Cato  ^'  ^^°' 
in  petitione  prsturx ,  prailato  ei  Vati- 
nio,  nesIetSlus,  cum  lewem  impediret,qua 
provincia:  confuLires  in  quinquennium  , 
Pompeio  Hifpania:  ,    Crafro  Syris  & 
Parthicum  bcllum  ,  CTfari  Gallia  &  Ger- 
maniadabantur ,  a  Cajo  Trcbonio  legis 
autore  ,  in  vmcula  dudlus  ,  lex  perlara 
eft.  Cumque   Roma;  jam  omnia  Pom-  ^-  '"f- 
peius ,  Craflus  &  Csefar  pofTent,  Gabinio  |^.'^" 
in  Parthos  ituro  mandatur ,    ut  Ttole-  ijy^  ,* 
tnmm  in  regnum  reducat ,  rejedlo  Ar-  Jofeph. 
chelao,  quemreoemiibi  ^Sgyptii  adfci-  ^•H-'^-ri. 
verant.  Ei  tamenhonorantea  habitusa  '^,^'^"-^0 
Romanis  fuerat,  ferturque  ejusArche-  '^'-^7' 
lai  avus,  qui  in  Cappadocia  poftreiTius- //^  30. 
regnavit  :  Ptolem^eus ,  ut  ellet ,  quod 
Gabinio  daret ,  Berenicen  filiam  &  ditif^ 
fimos  ^gyptiorum  interemir. 

C&far  quali  hic  orbis  Romanis  non  An?!o 
fufficeret ,  clafle  comparata  in  Britan'  eodem, 
niamtrmfiit ,  mira  celeritate.  Plenae-  ^'"■"^  ^ 
rant  tumultu  hoflico  littora ,   &  trepi-  orofj/' 
dantiaad  confpedum  rei  nov^carpenta  l.s.c.15... 
volitabant  :  itaque  trepidatio  pro  viSo-  Cafar.l.i^, 
riafuit.  Arma  &  obfldes  accepi:  a  tre-  c^y^r- 

pidis :  ^"''"'"''•i'' 


Jofeph. 
l.i^.  C.II 
Diod. 
Ul/.  jp. 


Dtod. 
lib  35». 
Plut.in 
Cicer. 


Cicero 
lib.  1. 
fa.mil. 
ejyifi.  9. 
Epit. 
Livii 
iib.  106. 


I  p  1         Br//^«.  Cafir  in  vadit-  M. 

p:dis  :  &  ulteriiis  iflet ,  nili  improba,m 
clajfem  mufragh  ca(ligajfet  Deus.  D  ein  - 
de  pacatis  Treviris  ,  clafle  majore  au- 
ftifque  admodum  copiis ,  ineundem  rur- 
fus  oceanum  ,  eofdemque  Britannos , 
Caledonias  fequiitus  ia  fylvas  ,  unum 
quoque  e  regulis  Cingetorigemin  vin- 
cula  dedit :  Contentufque  hifce  ca^dibus 
(non  enim provinci£ ,  fed  nominifiudeba- 
tur)  cum  majore  quam  prius  prjeda  re- 
veftus  eft. 

Ca;fare  occidentem  ultimum  incur- 
fante ,  nondum  fatis  quietum  Orientem 
Gabinius ,  Syri;E  proconful  avariffimus 
experiebatur.  Nam  antequam  Ptole- 
masum  reduceret  ,  Ariftobulus  vincula 
Romanorum  elapfus ,  negocium  ei  fa- 
ceffit.  Eo  vifto  &  Romam  remiflb  ,  ex 
^gypto  revertentem  Alexander ,  filius 
Anftobuli ,  impuliis  ad  defedlionem  Ju- 
da:orum  xxxm  ,  fignis  excepit  infeftis  , 
admontem  Itaburium.  Quopraelio  de- 
fiderata  funt  ex  acie  Judseorum  x  mil- 
lia.  Gabinius  viftor ,  conftitutis  ex  Anti- 
patri  fententia  rebus  Judaicis,  Naba- 
thsos  etiam  uno  prselio  profligavit :  Mi- 
thridatem  &  Orfanem  Parthos ,  Phraa- 
tis  filios ,  qui  ab  Orode  fratre  pulii  ad 
Romanos  confiigerant ,  pecuniacorru- 
ptus  dimilit ,  {parfo  rumore ,  quod  clam 
aufuCTiHent.  ItaqueRomseaccufatus  eft., 
quod  &  Ptolemseum  ,  injuflu  plebis ,  & 
contra  Sibyllina  oracula  reduxiflet ,  & 
Syriam  avare  adminiftraflet ,  inque  eum 
&  Cicero,  Pompeiidudum&T.  Annii 
Milonis  opera,LentuIo,  &  Metello  Cofl^ 
ab  exilio  revocatus ,  graviter  detonabat. 
Verum  Pompeius ,  &  Cajfarlicetabfens, 
fublevabant  Gabinium :  Cicero  ,  quem 
anteaaccufaverat,  defendere,  perluafus 
a  Pompeio,  coepit  j  quse  inconftantia 
transfugs  ei  nomen  ,  jam  ante  fimili  de 
caufa  inditum ,  confirmavit.  Gabinius 
nihilominus  ab  infenla  plebe  damnatus 
eft.  Ciceroniillud  Platonis  placuit:  Tan- 
tum  contendere  in  Republ.  quantum  prO' 
bare  tuii  civibus  pojjis. 

Gabinio  fulFeftus  M.  Licimus  Crajfus , 
homo  inexplebilis  avaritia:  ,  e  templo 


CrajfasaParthiscAfus» 

Hierofolymitano  decem  millia  talento- 
rum ,  trabemque  auream  ccc  minas 
pendcntem  abftulit ;  crefcenteper  rapinoi 
ftudio  i^  voluptate  rapiendi ,  bellum  'Bar- 
this  imulit ,  nec  a  populo  Romano  de- 
cretum ,  nec  a  fe  legitime  denunciatum. 
Mefopotamiam  late  populatus ,  Orodi 
rationes  violatorum  pofcenti  foederum  , 
infolenter  refpondit ,  Seleucia: ,  quse  erat 
prscipua  Parthorum  civitas,  fe  eas  reddi- 
turum.  Quamobrem  Orodes  Surenam 
fuum  mittit  cum  exercitu ,  ipfe  in  Arta- 
bazen  Tigranis  filium  vadit ,  ut  fiiobello 
implicitus,  Romanos  nihil  juvaret.  Craf- 
fus  circa  Zeugma  tranfgreflus  Euphra- 
tem  ,  nihilque  motus  prodigiis  malum  a- 
nimum  redarguentibus ,  a  Parthis  in  infeii- 
dias  deducitur  ,  &  d  commilitone  fuo  Ab- 
garo  Ofroenorum  rege ,  haud  minore 
quam  ab  hoftibus  iptis  afficitur  clade.  'Fi- 
lius  CraJJt  Fublius  ,  juvenis  fortifllmus  , 
cadit ,  plurimique  fenatores  Romano- 
rum.Cum  montem  quendam  in  fiigaoc- 
cupafTet  ,  fpe  compofitionis  devocatus 
inplanainterfedlufque  ,  per  ludibrium  a- 
varitid ,  liquefaBo  auropotatus  efl ,  quod 
per  res  fecundas  adeo  fitiverat ,  ut  pau- 
perem  diceret ,  cujus  reditus  exercituni 
in  caftris  alere  non  poflent.  Romano- 
rum  pauci  Carras ,  nodis  beneficio  ,  laf- 
fatis  csedendo  Parthis  ,  confugerunt. 
Ea  clade  intumefcentes  Syriam  ,  Ju- 
dajamque  ,  &  Antiochumregem  Coma- 
genum  ,  Cafiius  Longinus  ,  colledlis 
prseefle  coaftus  militibus,egregie  repref- 
fit:  Parthofque  ad  Antiochiam  ufque  pro- 
greflos  repulit,  &  Ofacem  ducem  eorum 
cum  Pacoro  adolefcente  mifllim ,  pra:- 
lio  occidit.  Cicero  tunc  Cilicis  redlor 
Pindeniflum  oppidum  cepit ,  Imperator- 
que  appellatus  efT:. 

Dum  h^c  geruntur ,  C.  CAfar  novis 
fubinde  Galliariuti  motibus  agitatus , 
innumeramibi  hominum  multitudinem 
fkviente  ferro  excidit.  L.Domitio,  Ap- 
pio  Claudio  CofT  hyberna  inquietiflima 
habuit.  Unam  legionem  in  Morinos 
ducendam  C.  Fabio  legatodederat :  al- 
texani  in  Nervios  Q.  TuUio  Ciceroni. 

Ter- 


Edlum 
Parthi- 
cum, 
A.  M. 

3917. 

Diod. 

lib.i^Q. 

[Jofeph. 

/.r4..c.i2, 

Orojiiis 

l.Cc.i'^. 

Florus  /.  j. 

Cfip.  II. 


'Julitn* 

lib.^Z. 

Diod. 

lib.i^O, 

Cictro  ad 

Attic.  l.ft 

fpili.  20. 

&I.Z. 

famil. 

epiji.io. 


Cajar.  l^ 
comm.f. 
Orojiut 
l.6,c,i.i. 


C.  [Hlias  Cafar.  ClodiHS.  Milo.  Vompeius. 


Tics  111  Bclgio 
Alii  Lcaioiii  &  V.  colior- 


VelL  l.t 

JEpit. 
L.ivii 
lib.  107. 
Diod. 


Teiti.tminEfrLios  L.  Rofcio,  qiurtam 
in  Rhemos  T.  Labicno     "^       ' 
coJIocaycrat. 
tibus  apud  Eburoncs  Q^Titmium  Sabi- 
num&i  L.  Aurunculcium  Cottam  pra;- 
fecerat  legatos.  Ibi  Ambiorix  ,    Indu- 
ciomari  Trcviri  nuntiis  impulfus ,  inita 
cum  Eburonibus  «3c  Aduaticis  confpira- 
tione  ,  Cottam  &  Sabinum  leeatos  ,  in- 
fidiis  cuxumventos ,  cumtotalegatione 
delet.  Advocatisetiam  Nerviis  ,  deia:i- 
provifo  ad   Ciceronis  hyberna  advolat, 
v3lloea&:  folTacingit,  continuaqueop- 
pugnatione  infcftat.  Cicero  extremo  in 
penculo  litteris  jaculo  illigatis  Caefaris 
implorat    opem  ,    Grxcamque  epifto- 
lam ,  quam  lator  amento  jaculatus  int.ra 
munitiones  fuerat  ,    recipit,    Cognito 
Csfaris  adventu ,  Galli  (lcxaginta  cir- 
citer  millia  erant )    oblidioncm  rclin- 
qutint ,  ad  Ca^larem  omnibus  copiis  con- 
tendunt.  lUe  fimulata  fuga  ,  eos  in  ini- 
qunm  pertrados  locum  fugat ,  occifo- 
que  magno  niimero ,    omnes  armis  e- 
xuit.  Treviros  eidem  culpa:  affines ,  ne- 
cato  Induciomaro ,   Labienus  fubjuga- 
vit.  Cajfarmultis  decauiis  majorem  Gal- 
S.  lfa;defeftionemexfpe£tans,3bCn.  Pom- 
peio ,  Reipublicse  tum  caula  ad  urbem 
manente  ,  tres  novas  legiones  impetrat, 
duplicatumqueearum  conortium  nume- 
rum ,  quas  cum  Titurio  amiferat.    ' 

Iterum  deinde  Rhenum  tranlit ,  quod 
Germani  Treviris  auxilia  miferant,  & 
Ambiorigi  receptum  pra^bebant.  Sed 
poftquam  per  alios  exploratores  com- 
J>erit ,  Suevos  ad  initium  fylv^e  Hercy- 
niaj  Romanorum  adventum  prasitolari , 
Inopiam  frumenti  veritus ,  quoniammi- 
"nime  tum  Germmia  agriculturd  Jiude- 
iat ,  partem  pontis  reicindit ,  collocata^ 
qtie  ad  ripas  Ubiorum  turricum  prsfi- 
diis,  Ambiorigem  in  Arduenna  fylva 
latentem  fruilra  perfequitur. 

Intereaanno  urbis  dcc  Romam  amhi- 
tui  honorum  a  divitiis  incitatm  jamfatis 
Jmii^^rAparabat. T.  Annius  Milo , P.Clo- 
cHtrm ,  Competitorem  confulatus ,  Ap- 
pia  via  ad  Bovillas  occiderat ,  exemplo 


'^5 


quidcmgravi,  fedfalutan"  Rcip.  focuio- 
re.  CloUu  cbrpus  in  Curiam   dclatum 
Hoftiliam,  plcbscumipfa  curiacrcma- 
verat.  Hypfa^us ,  Scipio  ,  aliiquccandi- 
dati,  armis  &  vi  honoics  captabant ,  c- 
ratque  aliquanto  tempore  iine  rnaai- 
ftratibus  rcipublica.  Quare  comprimcii- 
dis  turbis  &  iaiitionibus  ,   tcrtius  Pom- 
pcio  decernitur  confuLuus  frcquenti  fe- 
natu ,  atque  ut  Ca^far  ab  co  ,  jam  nimium 
potem,  ieparetur,   foli  deccrnitur ,  e- 
xemploinuiitato,  ut  mutuo  mttntcne-  '^'lutarch. 
rentur.  Concordiam   enim  matiimonii  "^^*"'- 
fosderedevinaam  mors  Julis  ,  Cccfai  is  ["°rj^ 
filiiE,  disjunxerat.  Jam  Pompcio  fufpc-  Flitll' 
6ts  Csfaris  opes  ,  &  Ca'fari  Pompeiana /.4..C.2. 
dignitas  gravis :  nec  hic  ferebat  parem ,  ^'<"^- 
nec  ille  fuperiorem.  Nefas  !  fic  de  princi-  ''^-^^- 
patu  raiorabant ,  tanquam  duos  tanti  im^ 
periifortuna  non  caperet.  Pompeius  ta- 
men  ad  minuendam  invidiam  honoris , 
quem  folus  gerebat ,  CoIIegam  focerum 
fuum  Q^  Scipionem  dixit.    Ciceronem 
pro  Milone  peroraturum  armato  judicio 
exterruit,  quiproindenonea,  quafoli- 
tus  erat ,  conltantia  dixit. 

lAilo  in  exilium  aftus ,  Maililiam   fc 
recepit.  Ne  Ca^farem  propalam  offende- 
ret  Pompeius  ,  legem  tuht ,  ut  abfentis 
ratio  in  confulatu  haberetur,  invito  & 
contradicente  M.  Catone.Interim  Mar- 
cellum  &  Curionem ,  C^fari  inimiciili- 
mos,  jllum  confulem ,  huncTribunum 
facit.  Cselarem  vero  maxima  omnium ,  Cafnr. 
eaque  novilTima  Galliarum  conjuratio  '^o^rn.l.y^ 
diftinebat,  urbsio  eum  rctineri  motu 
putantium ,  quo  minus  venire  ad  exer- 
citum  poflet.  Primi  Carnutes  negotia- 
tores  Romanos  occiderant ,  &  re  cla- 
more  per  agros  regionefque  difpoiitor 
rura  iiCTnificata ,  caides  Genabi  fadao- 
riente  fole  ,  ante  primam  confedam  vi- 
giliam ,  in  finibus  Arvernorum  perno- 
tuerat,   fpatio  millium  paiJiium  clx.  h- 
pud  Arvernos  Vercingetorix  Celtilli  fli. 
lius  ,  cujus  paterprincipatum  totius  Gal- 
li^  obtinuerat ,  incenlis  clientibus  fiiis , 
egentium  ac  perditorum  deleftus  ce- 
leriter  habuit.  Senones ,  Parifios ,  Pi* 
Bb  dtones, 


if>4  Cafar  GAlUamfHhigit, 

£lones  jCadurCos,  Turones,  Aulercos,  !  auxilia ferentem ,,  vincit 


JFlorut 

l.j.C, 10. 


Lemovices,  Andios ,  Bituriges  ,  mari- 
timofque  omncs  libi  adjunxit ,  dubiran- 
tes  magnitudine  coegic  fupplicii.  Quare- 
nunciata ,  C^far  omnibus  coniiliis  ante- 
vertendum  ratus ,  Narbonem  advolat , 
timentes  confirmat ,  pra:lidia  in  Rute- 
nis ,  Provincialibus  ,  Tolofatibus ,  cir- 
cumque  Narbonem  ,  qu^e  loca  crant  ho- 
ftibus  iinitima ,  conftituit.  Per  nives  Ge- 
benna;  montis ,  quane  fingulari  quidem 
homini  via  patebat ,  Aryernorum  fines 
aflequitur ,  priufque  in  unum  locum  o- 
mneslegiones  cogit ,  cjuam  de  ejusad- 
ventu  Arvernis  nunciari  poflet.  Vellau- 
noduno  Senonum  ,  Genabo  Carnutum  , 
&c  Novioduno  Biturigum ,  uno  viiloria- 
rum  impetu  captis ,  Avaricum ,  urbem 
Biturigum  munitiflimam  ,  ftimulante 
militem  ad  oppugnandum  fame ,  quam 
Galli  crematis  circum  oppidis  induxe- 
rant ,  tandem  oppugnatione  capit ,  ubi 
non  setate  confeftis,  non  mulienbus,non 
infantibus  ferrum  pepercit.  Ex  quadra- 
ginta  millibus  vix  oftingenti  ad  Vercin- 
getorip-em  evafere.  Ille  errare  diBitans , 
qui  in  bello  omnes  fecuros  rerum  eventas 
exfpeBent ,  feque  hoc  incommodum  celeri- 
termajoribus  commodis  fanaturum ,  pau- 
lo  poft  Teutomari  Niciobrigum  regis  e- 
iquitatu  confirmatur.  Csefar  divifit  exer- 
citum ,  quatuor  legiones  in  Senones  Pa- 
rifiofque  Labieno  ducendas  dedit,  fexi- 
pfein  Arvernos  ad  Gerojbviam  applicuit 
urbem  ,  qu^  oftoginta  hominum  millia 
muro ,  arce  &  abruptis  defenderet.  Ibi 
temeritate  militura  xlvi  centuriones , 
dum  incontinentius  hoftium  caftra  inva- 
dunt ,  defideravit.  Heduos  antea  ami- 
dilimos  Litavicus  ad  defeftionem  inte- 
rim  impellit.Igitur  Casfar  trans  Rhenum 
in  Germaniam  mittit  ,  equitefque  ab 
liis ,  &  levis  armatur^E  pedites  accerfit. 
Bormn  ope  Vercingetorigem  i  Hed«is 


Alexiam  edito 
in  colle  fitam  circumvallat ,  &  fame  ad 
extrema  confilia  adegit.    Confluunt  eo 
Gallorum  pcditum  ccxLmillia,   viii  e- 
quitum  ,  ptignatur  acriter  ,  &  dies  inte- 
gros ,  omnia  tentantur.  Tandem  Galli 
terga  vertunt ,  fit  magna  ca;des.  Con- 
Ipicatus  ex  oppido  csedem  fuorum  Ver- 
cingetorix ,  ad  utramque  rem  fe  offert , 
feu  morte  fua  Romanis  fatisfacere  velint;    . 
fcu  vivum  tradere :  deditur  ergo  ,  arma 
projiciuntur,  Hedui  in  fidem  Csefaris  re- 
deunt.  Labienus  Parifios,BeIIovacosCa:* 
far  magna  csde  edomat ,  exemplum  re-  -^Jltr^ 
liqui  tot  cladibus  frafti  fequuntur.  Uxel-  '""  '-^' 
lodunum  pertinaciffime  propugnatum ,  Gallica. 
fiti  fregit  Csfar  ,  interciiis  cuniculis  a-  orof. 
verfifque  venis  ejus  fontis,   qui  unicus /.C.c.n, 
oppidanis  aquam  fubminiftrabat.  Dedi- 
tis  ibi  omnibus ,  qui  arma  tulerant ,  ma;- 
nus  prajcidit,  vitamque  conceilit,  quo 
teftatior  efTct  pcena  defcftionis.  Sparlis 
deniqueper  totas  Gallias  militibus ,  ne~ 
qua  pars  vacua  ab  exercitu  efTet ,  defeffos  CaUus  ad 
tot  adverjis  ■praliis  blande  appellavit ,  ^  Cicerori. 
nulU  onera  nova  imponendo,   conditionef'"^'^-^-^» 
parendi  meliore  facile  in  pace  continuit,  '^'■>  '^' 
Sub  hxc  Ptolemasus  Auletes ,  /Egygti 
rex  ,  anno  regni  xxix  decedit ,  fuccefto- 
re  puero  annorum  tredecim  ,  qui  foro» 
rem  Cleopatram  uxorem  duxit. 

Jam  pene  fupervacaneum  videri  pote-  yeiij,^^ 
rat,  eminentium  ingeniorum  notare 
tempora.  Quis  enim  nefcit' diremptos 
gradibus  ^tatis  floruifle  hoctempore  Ci- 
ceronem ,  QJHortenfium,  M  CrafTum, 
M.  Catonem,  Sulpitium,  moxqueBru- 
tum  ,  Calidum ,  Ca^Iium ,  Calvum ,  8C 
proximum  Ciceroni  C£Bfarem,a;muIum- 
que  Thucydidis  SaIIufl:ium  ;  autorefque 
carminum  Varronem  &  Lucretium ,  ne- 
que  ullo  in  fufpefti  operis  fui  carmine 
minorem  Catuilum. 


IM- 


Cafar.  Vompeim*  C.  luUm  Cdfar^ 
IMPER.IUM  R.OMANOR.UM; 

C.   JUL  ms    CffiSA  R.. 


15^5 


Mmdi 

39H.. 

Pertodt 

Hebdo. 

tnadttnt 

Dan. 

408. 

^»te 

Chriftum 

natum 

4($. 

Oljf»p. 

133-. 

Vetletus 
lib.  2. 
Florus 
l.^.c.z. 
Diod. 
lik.^l. 
Eftt.Liv. 
lii>.ioS. 
109. 
^uet,  in 
Jul.  cap, 
aS.  2p. 


lib.i. 

bellicivi. 
lit. 

Velleiut 
lib,  4. 


/^  '5'«//?«  Cafar  novem  a;fl:<itibus  paca- 
•  ta. ,  aut  potius  exhaufta  viris  opibuf- 
que  Gallia    (  nam  amplius  c  c  c  c  ho- 
minum  millia  occidcrat ,  plura  cepcrat) 
in  Itaham  profeftus  cognofcit  cx  C.  Cu- 
rione  Tribuno  plebis  ,  quem  difioluto 
ejus  a:re  alieno  fibiconciliarat,  legionum 
fuarum  duas ,  qux  ex  S.  C.deberentBi- 
bulo  ad  Parthicum  bellum  tradi  ,  per 
M.  Marcellum  confulem  addiftas  Pom- 
peio,  atque  in  Italia  retentas  eile.  Hoc 
fadlo  parari  contra  fe  arma  ratus ,  dimif- 
furum  fe  tamen  exercitum  ,  li  a.  Pompeio 
dimitteretur  refcripfir ,  &  li  fui  ratio  pro- 
ximis  comitiis  haberetur.  Sed  Ca:fari  ea 
negantur :  jufliis  venire  privatus ,  &  pe- 
tere  more  majorum.  Ille  contra  flagi- 
tare  decreta  a  Tribunis  pl.  anteafaven- 
te  Pompeio  ,  condita  :  ac  nifi  in  fide  per- 
maneretur  ,  non  dimittere  exercitum. 
Ergo  ut  in  hoftem  decernitur.  M.  An- 
tonius  &  Q^Caffius  Tribuniplebis,  quo- 
rum  interceflionibus  id  S.  C.  impedie- 
batur ,  Curione  Cselioque  comitantibus 
ad  C^farcm  profugiunt.  Ita  C.  Claudio 
Marcello ,  L.  Cornelio  Lentulo  CofT 
poft  urbem  conditam  annis  d  c  c  1 1 1 
prsccedente  Solis  deliquio  ,  bellum  civile 
exarlit,  execrandum  &  lacrymabile.quo, 
prjeter  calamitates  infandas  ,  qua;  prje- 
liis  acciderunt ,  etiam  Romani  nominis 
fortuna  ,  totiufque  urbis  ftatus  immu- 
tatus  eft.  Juftiflimus  quifque  &  a  Pom- 
peio  exautorari  volebat  copias.   Pom- 
peius  enim  per  triennium ,  abfens  ipfe 
&  prsfidens  urbi ,  Hi^anias  per  legatos 
fiios  adminiftrabat ,  &  iis  qui  a  Caefare 
exautorandos  cenfebant  exercitusjaflen- 
tabatur :  iis  quiab  fe  ,  adverfabatur :  qui, 
fiperfedis muneribas  theatri,  ante bien- 
nium ,  valetudine  (  pro  qua  tum  univcr- 
fa  Italia  vota  fufcipicb.-;t')  deceflifTet, 
magnitudinem  fuam  illibatam  ad  inferos 
4etuliflet.  Caufa  quidem  ejus  videbatur 


mclior.   Ca;faris   autem   er^it  firmior. 
Pompeium  fenatus  autoritas  ,  Cxfarem 
militum  armabat  fiducia.  Vir  antiquus 
&  gravis  ncutras  partes  laudaret :  nemo  Orefius 
fanclm  mjuriam  privatam  patria  fub-  ^'b.  6, 
•vnjione  iiindicandam  duceret;  prudens  '^"A-**     : 
fequeretur  Ca;farem,&  illa Pompeii  ^Io-  ^/"^* 
riofa  ,  ha:c  ternbiliora  duccrct.    C^far      "**' 
Rubicone  flumine  transmeato  ,  mox  ut 
Ariminum  venit,  quinque  cohortes,  quas  Fkrus 
tunc  folas  fecum  habebat  ,   quid  fadlo  lib.t\.. 
opus  efTet ,  edocuit.  Deplorans  enim  in-  '''^f'  *♦ 
jurias  fuas ,  caufam  belli  civilis  pro  re-  f,'*]^.'  "* 
ftituendis   in  patriam  tribunis  tefbtus  ^"  "^^. 
efl:.    Auximo  capto  ,  terroris  implevit  CafarJ.u 
Romam ,  Lentulo  &  Ma.Tcd\o  CoiTire-  ^e  ^clla  ' 
liquifque  Magiftratibus  deferi  patriam  ,  '^'■^'^* 
foris  parari  bellum  placuit.  Inde  per  An- 
tonium  feptem  cohortes  ,  qu^  apud  Sul- 
monem  erant ,  a  Lucretio  Cefar  extor- 
iit  :  trefque  legiones ,  qUcecumL.Do-  Luca^ 
mitio  apud  Corfinium  erant ,  defertas  a  ''^'  *'    . 
Pompeio ,  ad  partes  fiias  traduxit.  Pom- 
peius  enim  confulefque ,  &  fenatus  pars 
major ,  crcfcentibus  Cjefaris  viribus  tre- 
pidi ,  relifta  urbe ,  ex  Italia,  quam  Pora- 
peius   fupplofione  pedis  fe  armaturum 
fruftra  fperaverat  ,   brevi  profugituri , 
Brundufium  contendebant.    Commif^ 
fiimque  ab  optimatibus ,  five  eorum  duce 
eft,  \xt3.itQ\czT:o,eporiufinegubernacH-  Cicera      ' 
lUegreJJi.,  tempeftatifetraderent yXtdims  ^'^-  7'.  , 
fafturi,  ii  ilio  confultore,  \din'm[iam     .-^""^' 
pacemmijernmobeuoprAtultjJent-  Cxiiv  i-^^&c. 
circummifiis  ad  Italicos  literis  ,  Pom-  &  Ub.  g. 
peium  in  jus  vocavit,  &  omiflaRoma,  totolib.^, 
quam  victoris  fore  pr^videbat ,  peragere  '"^/^^f"^- 
bellum  iine  fangume  ftacuit  ,  fi  Pom-  jg_ ' '''' 
peium  Erundufii  opprimere  poflet.  Et  Lucan. 
feciiTet ,  nifi  ille  obieffi  clauftra  portus,  lib.  3. 
nofturna  fuga  evafifTct.   loitur  C^far 
pene  vacuam  mctu  Rom.am  ingrefuis, 
in  fenatu  &  in  concione  aliem  armisfe 
armA  compdfum  profitetur.    iErarium 
Bb  2  <jao- 


Epil. 
Livfi 
Ub.  1 10. 


lib.  2. 
de  Beko 
livil. 
Lucan, 

lih,  4.. 


FloTUs 
/.4.C.Z. 


:1'5  <>  C.  ItiUm  Cdfar. 

quoque  a  Pompeio  prje  feftinatione  ne- 
_gle6lum ,  quiatardius  aperlebant  Tribu- 
ni ,  fraftis  foribus  invafit ,  protulitque 
auri  pondo  iv  m.  centum  triginta  quin- 
que :  aro-enti  pondo  prope  d  c  c  c  c  mil- 
•lia.  PuHb  fugatoque  Pompeio ,.  maluit 
prius  ordinare  provincias,  quam  ipfiim 
lequi.  Siciliam  &  Sardiniam,  annonce  pi- 
gnora ,  per  Curionem  &  Valerium  lega- 
tos  habuit.  Nihil  hoftile  erat  in  Galiia, 
pacera  ipfe  fecerat.  Sed  ad  hifpanienfes 
Pompeii  exercitus  traniituro  ,  portas 
claudere  aufa  Maflilia  eft.  Miferadum 
cupit  pacem  ,  belli  metu  in  bellum  inci- 
dit ;  quia  tuta  muris  erat,  Ca^farvinci 
eam  fibi  abfenti  per  Trebonium  &  Bru- 
tum  juffit.  Mox  dedentibus  fefc  ablata 
omnia,  prazter,  cp.a.vs\pntiorem  omnibm 
habebmt ^ibertatem.  Anceps  variumque 
in  Hifpania  bellum  cum  legatis  Pompeii, 
Petreio  &  Afranio :  quos  tandem  acrge- 
re  &  vallo ,  ac  per  ha;c  fitiad  deditionem 
compulit.  Per  hsec  a  M.  Lepido  pr^etore 
diBntor  Rom^Edicitur  C&far:  ex  diftato- 
re  Confulem  fe  cum  P.  Servilio  ipfe  facit. 
Sic  citerior  Hifpania  recepta  eft ,  nec  ul- 
terior  moram  fecir.  Quid  enim  una  poft 
quinque  legiones  ?  itaque  ultro  cedente 
M.  Varrone,  Gades ,  Fretum,  Oceanus, 
omnia  felicitatem  Ca;faris  fequebantur. 
Trofpera  tamen  ejm  mox  adverjis  obnu- 
bilata ,  quajide  indujiriapartes  refoveret 
fortuna. 

Quippe  cura  fauces  Adriatici  maris 
juffi  occupare  P.DoIabeIIa&  Antonius, 
ille  Illyrico  ,  hic  Corcyr^o  littore  ca- 
ftra  pofuiflent,  jara  maria  late  tenente 
Pompeio ,  repente  Legatos  Pompeii  O- 
6lavius  Libo  ingentibus  copiis  claffico- 
rum  circumvenirutrumque :  deditionem 
fames  extoriit  C.  Antonio.  Miifequo- 
que  a  Bafilo  in  auxilium  ejus  rates ,  nova 
Pompeianorum  arte  Cilicum ,  aftis  fub 
mari  funibus  ,  captse  quafi  per  indagi- 
nem.  Similiter  in  Africa  Curio  ,  pul- 
fo  fugatoque  Varo  jam  fuperbus  ,  fii- 
bitum  Jubce  regis  adventum  equita- 
tumque  Maurorum  non  fuftinuit.  Pa- 
teb^t  viclo  fuga ,  fed  confcientift  fuajit, 


Vugna  Pharfalica, 

ut  amijfumfua  temeritnte  e}ieycitum,eor- 
ruptamque  fraudibus  remp.  mortefequB' 
retur. 

Scd  jam  debitum  fatis  par  flagitante  Diod. 
Deo ,  fedem  bello  Pompeius  Epiron  ele-  Hl',  41. 
gerat.  Nec-Casfar  moratus  ,  quippeor-  ^'ff^, 
dinatis  a  tergo  omnibus,  quamvis  hyems  f^'-^'^'-^ 
media  prohiberet ,  adverfatempeftatead  /,i.  j.* 
bellum  navigavit.  Morante  ad  Brundu-  de  BeUa 
fium  exercitu  ,  ardente  ventis  mari ,  fpe-  "yi^i- 
culatorio  naviffio  folus  accerfitum  pro- 
feftus  milites  ,   trepido  gubernatori , 
QuidtimesaitjC^efaremvehis.  Contra-  Lucan: 
ftis  in  unum  undique  copiis  ,  Csfar  con-  "  •  ^*  | 
ficienda;  rei  avidus  ,  oftentare  aciem , 
obiidere  caftra ,  oppugnare  Dyrrachium, 
diripere  urbes  fbcias  ,  Oricum ,  Gom- 
phos  ,  alias.  Pompeius  adverfus  hxc  ne- 
ftere  moras ,  tergiverfari  fimul ,  iit  ho- 
ftem  interclufum  undique  inopia  com- 
meatuum  terreret  ,   atque  ardentiflimi 
ducis  confenefceretimpetus.  SedT^/^?^- 
re  confiUum ,  milites  otium  ,focii  moram-, 
principes  ambitum  ejfe  increpabant ,  ut 
haud  vane  Cxfa.r  profefturus  in  Hifpa-       .  - 
niam  dixerit,ye  ire  ad  exercitumfine  duce^ 
rediturum  ad  ducem  fim  exercitu.    Sic 
prcecipitantibus  fads ,  pra^Iio  fumta  eft 
Theilalia.  Variatum  tamen  ante  prceliis,  Luedn^ 
fed  uno  longe magis  Pompeianis profpe-  '-'^-  ^* 
ro,quo  graviter  impulfi  funt  C^faris  mi-  ji^ifj'' 
lites ,  xxxcenturiones,quatuormiIitum  c."4.,9c, 
milliacecidere.  Evaiit  tamen,quia  nodle  Veileim 
interveniente  Pompeius    fequi   noluit ,  Hl'.  2. 
dixitque  Csfar,  nec  Pompeium  fcire  vin*  •^*^"'-  '-^* 
cere  :  &  illo  tantum  die  fe  potuifle  fupe- 
rari.   Tum  C&far  fatalem  viftorice  fuae 
Fharfaliam  petit.   Pompeius  plerifque 
fuadentibus ,  ut  in  Italiam  tranfiiiittexet 
copias ,  ufus  impetu  fuo ,  hoftem  fecutus 
eft.  Vix  uno  unquam  loco  tantum  vi- 
riumpopuIusRomanus,  tantum  dignir. 
tatis  fol  vidit.  Pompeii  acies  habuit  xl  jm 
peditum ,  cquitum  in  finiftro  cornu  fe- 
ptem  millia,in  dextro  ».  Prceterea  totius 
Orientis  auxilia ,  totamque  nobilitatem, 
innumeros  fenatores,'pr£etOrios,  Confii- 
lares  ,  &  qui  magnorum  jam  populorum  Ltican, 
vidores  fiiifTeut'.   Csfar  peditum  non  lib.  7, 

integra 


Dio  /,4.1, 

A.  M, 
3914"    ' 


Vompeitii  ufpu.  Cafar  i/£gjptio$  vincit. 


flor.  /4. 
cap.  2. 
Orofl.6. 
ca£.  1/. 


nioH. 
lii.  ^2. 
Flut.  in 
Cti.  Pom 
Jieio. 
LHC.in. 

liO.  s. 


inteo;ra  xxx  fnillia,  cquites  mille.fcd  gca- 

tium   fortiinmarum  fortiflimos.    Cum 

fliii  a.'quo  martc  contendcrcnt ,  Gcrma- 

norum  cohortcs  tantum  in  etFufos  Pom- 

pcii  cquttes  fccerc  impctiim  ,  ut  illi  eflc 

pedites  ,  hi  venire  in  equis  vidercntur. 

Stragem  fugientis  Pompeiani  equitatus, 

Jevis  armatura:  ruina  fccuta  eft.  Voces 

obequitantis   Ccefaris  except^  ,    altera 

Cruenta ,  Miles  faciemferi ;  altera  ad  ja- 

Vell.l.i.  Qca.txontm    compolita,  Fctrce   civibHi , 

cum  ipfe  infequeretur.  C&fct  Fompeiano- 

rum  XV  u.  Centurioncs  xxxiii.  Pom- 

peius  profugiens  cum  duobus  Lentuhs 

Confularibus ,  Sextoque  fiho  Sc  Favonio 

prxtorio  ,  aliis  ut  Parthos ,  ahis  ut  Afri- 

Cc-  m  peteret ,  (  in  qua  fidehfllmum  par- 

tium  fuarum  haberctregem  Jubam)  fua- 

dentibus ,  memor  beniriciorum  ,  qu^  in 

patrem  ejus  Ptolcmxi,  qui  tumpucro, 

quam  juveni  propior  regnabat  Alexan- 

dria; ,  conrulerat,  iaJEgyptumcontcnde- 

re  propofiiit.  Sed  quis  in  adverjls  iene^- 

ciorumfervat  memoriam  ?  aut  quis  uUam 

■deberi  putat  miferis gratiam  ?  aut  quando 

fortuna  non  fnutatfidem  ?  Miffi  itaque  ab 

rege,qui  venientem  Cn.Pompeium,con- 

lilio  Theodori  &  Achillx  obvia  navi  ex- 

ciperent.  Sed  cum  defcendillet  in  navim 

Pompeius  ,  imperio  viliffimi  regis ,  fug- 

geftionibus  fpadonum ,  &  ne  quid  maus 

deefIet,Septimii  defertoris  fiii  gladio  tru- 

cidatur ,  fub  oculis  uxoris  fu^e  Cornelias, 

liberorumque  ,  anno  a:tatis  duodcfexa- 

gefirao.   Tam  funeftum  finem  immodi- 

ca  ambitio  habuit.  Cicero  imperium  a 

Pompeianis  ad  fe  delatum  prudenter  re- 

cufavit,pericuIoque  ob  id  implicitus,cum 

Catonis  virtute  fe  explicaflet ,  Brundu- 

fium  tranfmifit.  Ca^far  viftor  omnibus 

adyerfarum  partium,poteftati  fe  ejus  per- 

mittentibus ,  ignovit.  Tum  vero  abfens 

Rom^e  Didtator  creatus,  pacifque  &  belli 

domiouSjM.Antonium  magiftrum  equi- 

tum  dixit ,  qui  quod  ftatim  gladio  accin- 

^  ftus ,  iTiilitibufque  femperftipatus  ince- 

deret  ,    imminut^e  R.omanis  libertatis 

£>'<■•_       primus   documentum   pra:buit.    CAfar 

ji''""      poft  tertium  diem  2Egyptum  affecutw. 


Livii 
lib.  3. 
Tlut.  in 
M.  Cice- 

rone. 


Diod. 
lib.  t^: 


197 

cum  ci  Thcodorus  caput  Pompcii  &  an- 
nulum  obtuIiiTct ,  infenfus  intcrfcdtori, 
iUacrymavit  hofli,  quem  tanto  conatu  per- 
ditum  iverat.  Alcxandriam  tumultuan- 
tem  pro  tutorc  regis  pupilli  intravit ; 
Cleopatram  a  fratre  eodemque  marito 
antea  pulfam  ,  venuftate  ejus  captus ,  in 
rcgnum  rcducere  ftuduit.  Quadecaufa 
irritatos  Alexandrinos,cum  militem  ido- 
neum  non  haberet ,  oratione  placavit. 
Infercntem  vero  bellum  Ptolemseum, 
iifdcm  autoribus  quibus  Pompeium  in- 
terfecerat ,  cum  maximo  fuo  difcrimine 
vicit.  Nam  primum  obfefTus  in  regia , 
sdificiorum  proximorum  atque  nava- 
lium  incendio ,  inftrudliflima:  etiam  il- 
lius  Bibliothecse  Alexandrina; ,  tela  fub- 
movit  infeflorum  hoftium :  mox  in  pe- 
ninfulam  Pharon  evafit.  Inde  depulfiis  in 
maria ,  mira  felicitate  ad  proximam  ena- 
tavit  claflem.  Tandem  receptus  a  claftia- 
riis  fuis ,  &  undique  fimul  hoftes  adortus, 
debellata  perfida  gente  ,  jufl:a  Pompeii 
manibus  dedit.  Quippe  autores  belli  A- 
chillas  &  Theodorus  varia  morte  con- 
fumpti:  Regisipfiuscorpus ,  Niliobru- 
tum  limo  repertum  eft ,  in  aurea;  lorica; 
honore.Atquehic  finis  regni  PtoIema:o- 
rum  fuit.  Cacfar  enim  Alexandria  poti- 
tus,regnum  Clcopatra;  dedit,  cum  impu- 
dicam  eam  priu4  fecijfet  quam  reginam,fo~ 
leretque  non  magis  ltbidini,quam  avariti& 
^  ambitioni  imperare.  Rediens  inde,, 
Pharnacem  ,  Mithridatis  magni  filium, 
difcordi^  magis  Romana;,  quam  virtutis 
fuse  fiducia,rcbellantem  in  Ponto,&  Cap- 
padociam  Bithyniamque  obruentem,uno 
impetu  invafit,  percuftit,  deftituit,  ut  va- 
na  haud  fuerit  prsdicatio  ejus ,  V  e  n  i, 
v  I  D  I,  v  I  c  1.  Fharnaces  in  Eofphorum. 
Cimmerium  refugus ,  Afandri  amici  in- 
fidiis  cecidit,  paternoque fanguini  crude- 
les ,  fed  juflas  poenas  pependit.  Necdum 
tamen  erat  finis  c^edium.  Quippe  ingens 
partium  Pompeufavorbellum  excitave- 
rat  Africanum  ,  quod  ciebat  rex  Juba,  & 
Scipio  focer  Pompeii.  M.  Cato  fumma 
cum  difficultate  perduftis  ad  eos  legioni- 
bus,  imperium  fibi  deIatum,Scipioni  per- 
Bb  5  mifit. 


Lucatj, 
lib.  5. 


Cxfar, 
lib.^. 
de  Bello  . 
civil. 
Flar.  l.  ^^ 
cap,  2, 

Lucan, 
lib.  10. 

Cafar. 
lib.^. 
de  Belle 
civil. 
Entroh, 
lib.  6. 
Orojius 
lib.  6. 
c.ij.16. 


Suetotj, 
Jul.  cap. 


Diod. 

lib,  Ai, 


A.U. 

Velleiiit 
lib.  1, 


A.M. 


Efit. 
Livii 
iib.  113. 


Dhd. 


HirtUis 
aiit  Cafar, 
lib.  f. 
de  Bella 
civV.i. 
Diid. 
lib.i^-^, 
Mpit. 
Livii 
lib.  1 1^. 
Flor.l.^. 
Orof.l.rj, 


Livii 
lib.iij. 
Diod  . 
lib.^l. 


1  >i  8  Cato.  Cafir  AfricAm 

miiit,  tanquam  Confulari ,  fubn^us- 
dente ,  ut  dirueretur  Uticapropter  favo- 
rem  Cxfaris ,  Catoni  renitenti  tutela  e- 
jus  mandata.  Pompeii  Magni  filius  in 
Hifpaniareparatis  viribus ,  quarumdu- 
catum  nec  Petreius  recipere  volebat , 
bclIumadverfusCa^faremingens  ac  ter- 
ribileconflavit ,  auxiliis  ad  eum  undique 
ex  toto  terrarum  orbe  confluentibus. 
Roma;  etiam  turnultuantem  plebem ,  ob 
novas  P.  Dolabella;  tabulas ,  M.  Anto- 
iiius  indudtis  in  urbem  militibus  ,  oftin- 
gentis  civium  csfis  compefcuit.  Casfar 
veteranis  (editiofe  miffioncm  poftulanti- 
bus ,  dcdit  eam.  Et  cum  in  Africam  tra- 
jecifTet ,  contra  copias  fubs,  regis  cum 
difcriminemaximopugnavit,  nec  fufti- 
nuiffet ,  nifi  per  Sitium  qucndam  ,  cjui  in 
Mauritania  Jubaz  bellum  movebat ,  ad 
fiiaregem  defendenda  revodaflet.  Con- 
firmatus  deinde  exercitibus  Italicis  &  Si- 
culis ,  Scipionem ,  Afranium  ,  Jubnm- 
que  vincit  ad  Tapfum  ,  c^Efis  militum  de- 
cem  millibus  ,  caffcrifque  eorum  expu- 
gnatis.  Cato  audita  clade  relcftoque  de 
nofte  ad  lucernam  Platonis  libro ,  qui 
immortalitatcm  animsdocet ,  paululum 
quievit.  Tum  circa  primam  vigiliam  pa- 
ftusfemeliterumque  percuflit.  Curatus 
interveniente  filio  ,  refciflo  paulo  pofl 
vulnere  ,  exfpiravit ,  anno  setatis  xlix  , 
dignus  vir  meliore  exitu  .,fedquem  illa  fui 
feculi  fiolida  fortitudo  excAcavit.  Pe- 
treius  Jubam  feque  interemit.P.  Scipio  in 
nave  ,  cum  le  confeciHet  fere  ,  quseren- 
tibus  eum  hoflibus ,  Imperatorem  bene 
fe  habere  refpondit.  Tantum  illos  C<e/i- 
ris  odium  incejferat^ut  mori  mallent,quam 
ejui gratiampetere.  Catonis  tamenfilio 
&  aliis  petentibus  venia  data  efl:.  Nepotes 
Pompeii  &  filia ,  Fauftus  Sylla  Afraniuf- 
que  occifi.  Reverfus  Csefar  Romam  qua- 
tuor  duxit  triumphos  :  ex  Gallia ,  ex  M.- 
gypto  ,  ex  Ponto ,  &  Africa :  epulum  & 
omnis  generis  fpedacula  edidit  ,  jufla 
fcilicet  fetandi  caufa ,  quod  tantum  ci- 
vium  pcriiflet.  M.Marcello  ,hofliacer- 
rimo ,  fcnatu  rogante ,  Cicerone  pero- 
rante,  conccffit  redicum.  Sedtantarum 


Hifpamamque  vmclt. 

cscdium  autorem  cliens  ejus  P.  Magiu§ 
Athenis  ,  ne  in  patriam  reverteretur , 
occidit.  Cenfiis,  quantum  Romani  fan- 
guinis  intercidifTet ,  patefecit.  Cenfaci- 
vium  capita  cl  millia ,  cum  proximis  lu- 
ftris  ultra  quadringenta  millia  fuifTcnt. 
Quartum  igitur  conful  Csfar  contra 
Pompeii  filios ,  Cn.  &  Sextum  tranfiit  in 
Hifpaniam ,  nec  ufquam  atrqcius ,  du- 
bioque  magis  marte  dimicavit.  Primo 
velut  furorem  civium  cafligaret  Ocea- 
nus  ,  utraque  claflls  naufragio  corrupta 
efl.  Mox  circa  obfidiones  urbiumutrin- 
que  difcurfum :  omnium  poftrema  ccrta- 
minum  Munda  fuit.  Ibi  adeo  Ca:faris  a- 
cies  proftata  cft ,  ut  de  extremis  agitaret ; 
ne  poft  tantam  rei  militaris  gloriam ,  in 
poteftatem  adolefcentium ,  natusfcxan- 
nos  &  L  veniret.  Denique  procurrens  ia 
primam  aciem  vicit :  Pompeii  major  fi- 
lius  Munda  congeftis  e  cadaveribus  ag- 
gere  oppugnata ,  efFugit  quidem,at  a  Cc~ 
ronio  occifus  eft :  Sextum  fortuna  aliis 
bellis  refervavit.  T.  Labienus ,  qui  cum 
Casfare  in  Galliis  res  magnas  geflerat , 
Pompeianas  tum  partes  fequutus ,  cecidit 
in  acie.  Bellis  igitur  civilibus  toto  orbe 
compofitis  ,  quintmex  Hifpania  trium- 
phu4CAfariaclus.  Cummultiei,  quam 
maximique  honores  a  fenatu  dccreti  ef- 
fent,  inter  quos  ut  pater  patrise  appellare- 
tur ,  &  facrofan£tus  ,  &  Diftator  in  per- 
petuum  eflet ,  invidise  caufam  adverfus 
eum  prjeftiterc ,  quod  fenatui  deferenti 
hos  honoresantesedem  Veneris  non  af- 
furrexit.diadema  M.  Antonio  Conf  inter 
Lupercos  currente,capiti  fuo  impofitum, 
in  lella  repofuit  :  &  Epidio  MaruIIo  & 
Ca^fetio  Flavo  Tribunis  plebis  invidiani 
ei ,  tanquam  regnum  afFe£lanti  moven- 
tibus,  poteftatem  abrogavit.  Ex  iis  caufis 
confpiratione  in  eum  f^dta,cum  vixquin- 
que  menfium  quiete  ufus  efTctjM.Brutus, 
C.  Trebonius ,  Caius  Caffius ,  &  ex  ipfius 
Cazfaris  partibus  D.  Brutus  ,  in  curia 
eum  Pompcii  occiderunt  xxiii  vulne- 
ribus  :  interfedores  occuparunt  Capi- 
tolium,  decretaque  ca^dis  ejus  obli/io- 
ne,  autore  M.TulIio;,  acceptis  obfldi- 

bus 


•^.  Hirti 
lib.  6. 
debeUa 
civil. 
Eutrop. 
lib.  6. 
Diod, 
lib.  4.5. 
Florus 


Epit.' 
Livif 
lib.  iiS.' 
Sueton, 
in  lulia 
c.78.75. 


OrofU. 
cap.iy. 
Plut.  itt 
Ciefare^ 


Cafar  Itid£orti?n  RempHblicam  rejiitttit» 


iib.z. 
Qiviliii, 


'Jofiph. 

Jil/.i^. 

nnt.c.i'^. 

14. di-  U. 

deMU 

ludaicg 


Ub.t^. 

^ntiq. 
C.16.17. 
lib,\.de 
bello  lu- 


bus  in  urbcm  dcfccndcrunt.  Sic  illequi 
terrarHm  orbem  fanguinis  impleverat , 
taJidcm  ipfe  fmgnine  ftio  orbis  cnria^n  im- 
plevif,  anno  inipern  dicam  an  bclli?  quin- 
ro.  Pcr  hoctamcnquinqucnniumut  rc- 
liquus  orbis ,  ita  &  Judxa  ,  magnas  re- 
rum  commutationesfcnlir. 

Ariftobulum  ut  diximus  ,  Gabinius 
in  catcnis  ad  Pompcium  rcmiicrat ,  cum 
odio  partium  folvit  Cxfar  ,  additifque 
duabus  legionibus  in  Juda:am  amanda- 
vit.  Sed  ilTc  in  itinere  .1  Pompcianis  pra:- 
occupatus  ,  veneno  periic  :  filiufque  e- 
jus  Alexander,  ne,  utantearesnovaret 
Judxorum  affluxu  ,  i  Scipione  focero 
Pompeii  fecuri  pcrcufTus  elt  Antiochice. 
At  vifto  in  pugnaPhariahcaPompeio, 
Hircanus    Ethnarcha  ,    &  Antipater , 
Ca;(ari  in  occupando  Pelufio  ,  vincendif- 
que  ^gyptiis  multum  contulcrunt ,  Ju- 
dxis  perluadendo  jEgyptiis  ,  ut  partes 
Ca:(aris  fequcrentur,  ejufqueaciem  tri- 
bus  armatorum  millibus   fuftentando. 
Mithridates  certe  Pergamenus ,  qui  al- 
teri  Csfarianorumcornuipraserat ,  ex- 
erte  faflus  eft ,  fervatum  Antipatri  ope- 
ra  exercitum  ,  /Egyptiofque  jam  \m- 
centes  in  fligam  aftos.  QuarecumHir- 
cano  &  61^25  ejus  percufTum  a  Casfare 
foedus,  datumque  ut  perpetuo  frueren- 
tur  gentis  imperio  ,  Judasofque  fuis  ie- 
gibus  regerent,  muri  etiam  Jerofbly- 
mx ,  quos  Pompeius  diruerat ,  egresie 
inftaurati ,  Antipater  pr^fefturam  acfe- 
ptus  Palsftinse ,  Pbafaeium  filium  Hie- 
rofoIymsB  ,   Herodem  Galila:a;  praspo- 
fuit.  Herodes  audacis  &  elatiingenii  ju- 
venis ,  Ezechiam  latronem ,  multofque 
cum  eo  indcmnatos  alios  interfecit,  con- 
xra.  leges  Judaicas ,  quibus  fumma  re- 
rum  fummo  facerdoti  &  concilio  lxx  fe- 
-niorum  attribuebatur.  Citatus  ergo  ad 
caufam  dicendam  capitis  ,  coniilio  pa- 
tris  fui  Antipatri ,  fortiflimam  fibi  ma- 
num  circumdedit  militum  ,  ut  terrori 
Judicibus  reus ,  non  illi  reo  eflent.  Igi- 
tur  unus  exiis  furgens  (Sameas  Jofepho, 
aliis  Simeon  Juffus  dicitur )   pcsna  di- 
gnum  cenfuitHerodem,  veleoantum 


15,9 


nomine  ,  quod  vim  faccrcipfis  lcgibus , 
fanftiflimoquc -Syncdrio  non  crubcfce- 
ret:  ncc  cffugituros  manus  cjus,  fcu  Hir- 
canum  Ethnarcham  ,  fcu  judiccs ,  ni;i  jus 
filquc  periculo  antcponcrcnt.    NihiJo- 
minus  Herodcs  ,  Hircani  monituelapfus 
damnationem ,  &  a  Sexto  Ca-fire  Ca- 
va:  Syrix  pra:fcdus ,  paulo  poft  oftendit 
Simeonem  divino  fpintu ca  prolocutum. 
iEgre  euim  ab  Antipatro  &  fratribus 
fuis  dedudus  dc  fcntentia  eft ,  ne  Ibtim 
ferro  in  Hircanum  benefaftorem  fuum, 
univerfbfque  judices  fxviret ,  quos  pott- 
modum  regno  potitus  omnes  fuftuht , 
Simeone  excepto  ,  qui  ad  id  fuperefle 
debuit,  ut  coeleftem  Judsorum  regem 
omniumque  fervatorem  ulnis  ample- 
6teretur.  Ita  enim  Vates  prasdixerant , 
manfuram  Judseis  fceptri  poteftatem&  Gen.i,^: 
facerdotii  ,   quoad  rex  omnium  popu-  -^^''•3 5- 
lorum  e  Davidisftirpe  efflorefceret.  Sic  -^■^^•^''5' 
ergo  Judsorum  Remp.  C^far  recrea- 
vit ,  qui  liberalium  etiam  doftores  ar- 
tium ,  quo  libentius  urbem  incolercnt, 
&  casteri  appeterent  ,    omnes  civitate 
donavit.  Tertium  ConfiiI,Faftos  per  in- 
tercalandi  licentiam  turbatos  ,    autore 
Soiigene   Mathematico  correxit  ,    an- 
numque  ad  curfum  folis  accommodavit, 
ut  trecentorum  fexaginta  quinque  die- 
rum  elTet ,  &  intercalario  menfe  fubla- 
to  ,  unus  dies  quarto  quoque  intercala- 
retur.   NuIIa  Romanorum  reli^ione  a 
quoquam  incepto  abfterritus  unquam  , 
vel  retardatus  efl:.  Nullum  unquamho- 
ftem  fudit ,  quin  caftris  quoque  exueret :  q^'''~* 
Ita  nullum  fpatium  perterritis  dabat : 
Milites  impenfe  dilexit ,  bello  civili  me- 
dios  &  neutrius  pariis,  fuorum  nume- 
ro  habuit.    Quibus  ex  commendatione 
Pompeii  ordines  dederat  ,    poteftatem 
tranfeundi  ad  eum  omnibus  fccit.  Per- 
cuflbrum  ejus  fere  neque  triennio  quif^ 
quam  amplius   fupervixit  ,   neque  fua 
morte  defundus  eft.  Pars  naufragio,pars 
prceiio  periere  :  nonnulli  femet  eodera 
illo  pugione  ,  quo  C^firem  violaverant, 
interemerunt.  Diceresjufie  occtfum  qui-  pUn.Ljl 
dem  effe  ,  nec  tamenjujioj  occifores  effe.  ca^.^y 

Quin- 


Sutt.  tn 
Iul.  r.4. 
Dia  l  ^t. 

Plin.l.iS. 


Sueton, 
Iulio  6, 


Aurel.Vi- 
Bor. 
Virg. 
Georg.i, 


200  Q  Cs/ar  OBavianm.  M,  uintonlm.  C,  Cafms. 

Quinquagies  colktis  lignis  dimicaverat : 
prjBter  civiles  viftorias ,  uadecies  c  ,  & 
xcii  M  hominum  occifa  prseliis  abeo, 
hou  equidem  in  gloria  pofuerim.  lila 
fuit  vera  invidli  anuni  fublimitas :  captis 
apud  Pharfaliam  Pompeii  Magni  fcrmiis 
epiftolarum ,  iterumque  apud  Thapfum 
Scipionis ,  ea  optima  concrcmafle  fide , 
atque  non  legifle.  Ejuscorporeproro- 
ikxis  polito ,  Sol  orbem  fuum  celaflTe  di- 
citur- 


A.  M. 
5929.  _ 

l'eriadi 
Danidis 

^Chriflum 
rtatum^i, 
Olymj), 
184.. 
Vell.U. 
Diod. 

lib-^S- 

■Api>ian. 
iib.:}. 
de  bellis 
fivil. 


Epit. 
Livii 
lib.iij. 
Flor.l.^. 
«■«/>.  3. 4.. 


ifit- 
Livii 
lib.  118. 
VelU.z. 


C  C/ESAR    OcTAVIANUS    Au- 

gustus. 
r~'Mfa.v  ante  mortem  C.  OBavium  ne- 
potemfororisfua;  Julise ,  teftamento 
adoptaverat  ,  &  ex  ciodrante  ha^redem 
feripferat ,  Apolloniaraque  eum  in  ftudia 
miferat ,  mox  belh  Getici  &  deinde  Par- 
.  thici ,  qujE  parabat ,  commihtonem  ha- 
biturus.  Oftavio  ut  eft  nunciatum  de  cas- 
de  avunculi ,  protinus  ex  vicinis  legio- 
nibus  centuriones  fuam  ei,  fuorumque 
militum  operam  obtulerunt.  Quam  cum 
non  fpernandam  Salvidienus  &  Agrippa 
dicerent ,  ille  in  urbem  feftinavit ,  poft- 
habitoque  matris ,  avise ,  &  Philippi  vi- 
trici  coniilio ,  invidiofa;  Csefaris  fortun^ 
nomen  adiit.  Antonius  eum  Cof  fuper- 
be  excepit ,  vixque  admiflo  in  Pompeia- 
nos  hortos ,  loquendi  fecum  tenipus  de- 
dit.  Qui  cum  impotenter  dominaretur  , 
legemque  de  provinciarumpermutatio- 
ne  tuliflet  per  vim  ,  Casfaremque  quoti- 
dianis  peteret  iniidiis  :  Csefar  excitis  e 
coloniis  veteranis  vires  Reip.  in  eum  pa- 
ravit.  Legiones  quoque  Martia  &  Quar- 
ta ,  quas  e  tranlinarinis  provinciis  An- 
tonius  advocarat  ,  cognita  populi  vo- 
luntate ,  &  Cxfa.ris  ,  xix  annum  ingreffi 
indole ,  figna  ad  Casfarem  tranftulerunt. 
D.  Brutus  Cof  defignatus,  ut  petenti 
Cifalpinam  Galliam  Antonio  (quas  Bru- 
to  decreta ,  at  ab  Antonio  pr^eoccupata 
erat  (obfifteret ,  Mutinam  cum  exerci- 
tu  eft  ingreflus.  Cselari ,  quia  arma  fum- 
pferat  Reip.  pro  pop.  Romano ,  impe- 
rium  a  fenatu  datum  cum  confularibus 
ornamentis,  adjeftumque  ut  fenator  ef- 


fet ,  &  conjunftis  cum  Hirtio  Sc  Panfa 
CoS^.  copiis  bellum  adverfus  Antonium 
gereret ,  guem  Cicero  acerbijjimis  oratio- 
nibm  in  fenatu  perftringebat ,  contradi- 
cente  Q^Rufio  Caleno  ,  &  neutrum 
publica  armandumautoritate  diflerente. 
A/.  Antonim  Brutum  Mutina:  obfedit , 
miflique  ad  eum  legati  a  Senatu  de  pace, 
parum  ad  eam  obtinendam  valuerunt. 
M.  Brutus  in  Grsecia  fiib  prastextu  Rei- 
publ.  &  fiifcepti  contra  Anronium  belli, 
exercitum  ,  cui  Vatinius  prceerat ,  cum 
provincia  inpoteftatem  fiiam  redegit.  C. 
Antonium  Marci  fratrem  in  Epiro  fic 
bello  laceffivit ,  ut  volentes  ei  legiones 
extorqueret.  Ita  de  integro  ,  qua/i  e  fe- 
minatis  Draconis  dentibm,  mva  bella  Ci- 
viliafarrexerunt. 

Jam  &  Dolabella  in  Afia  C  Trebo- 
nium  confularem ,  cui  fuccedebat ,  frau- 
de  deceptum ,  Smyrns  occiderat ,  par- 
ticipem  Cxfaris  cxdis ,  a.  quo  ipfe  prove- 
ftus  in  confulare  faftigium  fuerat.  Do- 
labellam  ob  idfacinus  hoftem  )udic3tum, 
C.  Caffius ,  acceptis  a  Statio  Murco  ,  & 
Crifpo  Marcio  pr^validis  legionibus , 
Laodice^e  expugnavit  ,  coegitque  fervo 
fuo  cervicem  dare. 

Ab  Csfare  annum  ingrediente  vicefi- 
mum,  D.  Brutus  obtidione  Mutinjeli- 
beratus  eft,  L.  Panfa  confulum  alter  in 
acie,alter  A.  Hirtius  poft  viftoriam  fuam 
in  inimicorum  caftris  cecidit.  Antonius 
turpi  ac  nuda  fuga  defererecoadlus  Ita- 
liam.  Hic  antequam  fugeret ,  omnia  ho- 
norifice  a  fenatu  in  Csefarem  decreta 
funt ,  maxime  autore  Cicerone ,  fed  uc 
receffit  metus ,  erupit  voluntas ,  proti- 
nufque  Pompeianis  partibus  rediit  ani- 
mus.  Bruto  Caffioque  provincias,  qua? 
jam  illi  fine  ullo  S.  C  occupaverantdq- 
cret^,  D.  Bruto  triumphus,  Panfaz  at- 
que  Hirtio  fepultura  publica  ,  Csefaris 
adeo  nulla  habita  mentio ,  ut  legati ,  qui 
ad  exercitura  ejus  milfi  erant ,  juberen- 
tur,  fummoto  eo ,  milites  alloqui.  Ci- 
cero  laudandum  puerum ,  e^  tollendum 
cenfebat ,  cum  aliud  diceret ,  aliud  intel- 
figi  velkt.  Interim  Antouius  fuga  tranf- 


A.  Mv  , 

392-9. 
Dion. 

lib.i^C,       -: 

Cieeronii 
Fhiliff. 


Vell.U. 

Epit. 
Livii 


Epit. 

Livit 

lib.U<f, 


grefltfs 


C. CapHS.  M.  Brutus.  M.  Anmifis.  Cafar.  M.  Lepid.  Triumv.  20 ! 


VeU.Z. 
DhJ.^C. 


A.  M. 


Amtn  eo- 
dem.' 
Spit.Liv 
iib.  IZO. 
Floriis 
Ub.^.c.6, 
Anm  eO' 
dem. 


Dio.i^y. 


"refliis  Alpcs ,  priinopcr  colloquiaa  M. 
Lcpiilo  ,  qui  dccrcta  libillifjmnia,  ad- 
hiic  iii  Gallia  morabatur  ;  mox  frvpius  in 
coiifJKftum  vcniens  militum ,  cum  8c 
Lepido  omncs  impcratorcs  forcnt  mc- 
liores  ,  Sc  multis  Antonius ,  dum  crat  fo- 
brius  ;  per  averfa  caftrorum  pra:rupto 
vallo  ,  militibus  receptus  cH: :  quititulo 
imperii  cedebat  Lepido ,  cum  fumma  vi- 
rium  pcnes  ipfum  foret.  Plancus  colle- 
ga  Bruti,  dubias  honao  fidei ,  &  Alinius 
Pollio  Pompeianis  conftanter  adverfus , 
uterque  exercitus  tradidere  Antonio.  D. 
Brutus  defcrtus  eitpriaio  i  Planco,  mox 
etiam  infidiis  ejufdem  petitus ,  paulatim 
relinquente  eum  exercitu  fugiens  ,  in 
hofpitis  cujufdam  domo ,  pef  immiflos 
ab  Antonio  percufibrcs ,  Ca:fari  a  fe  ju- 
gulato  posnas  dedit.  Atque  ha;c  funt  tem- 
pora ,  qiiibus  M.  Tulims  conrinuis  aftio- 
nibus  asteruas  Antonii  memori&  inuffit  no- 
tM  ,  cui  deinde  illa  libertatis   vindidla 
mortefietit.  Lepidus  a  fenatu  hoftis  judi- 
catuseft,  utalitefaeratAntonius.  Tum 
inter  eum ,  Cxfiremque  &  Antonium , 
commercia  epiftolarum  ,  &  conditio- 
num  fafta  mentio,cum  Antonius  &  fub- 
inde  Ca;farem  admoneret  ,  quam  ini- 
xmcx  ipli  Pompeianx  partes  forent ,  & 
iri  quod  jam  emerliflcnt  faftigium  ;  & 
quanto  Ciceronis  ftudio  Brutus  Cafliun. 
que  attoHerentur,  denunciaretque  fe  cum 
JBruto  Callioque ,  qui  decem  &  feptem 
legionum  potentes  erant ,  junfturum  vi- 
res  fiias,  li  Csfarejusafpernareturcon- 
cordiam.  Tum  inita  potentis  fbcietas  , 
privignaque  Antonii  defponfa  Csfari :  & 
perculiis  adventu  Csfaris  iis,  qui  in  eum 
miqui  erant ,  annos  xx  natui  confulcrea- 
tus  eji,  anno  urbis  condita;  D  c  c  ix.  Inde 
■  legem  tulit  de  quseftione  habenda  in  eos , 
quorum  opera  pater  ejus  Julius  occifus 
ciret ,  &  M.  Brutus ,  C.  Caflius  abfentes 
damnati  funr.  THremibufque  Antonio  (^ 
Lepido ,  Triumviratin  Reip.  conftituends 
a.  profcriptionibus  ccgpit.  Nihil  tam  indi- 
gnum  ifto  terapore  fuit ,  quam  quod  a 
Cajfare  Cicero  profcriptus  ejt ,  abfciflaque 
vbx  publica ,  &  audoratnento  funebri  ad 


confervaroris,quondam  fui  &  Rcip.  nc- 
cem  Popilius  Icgionarius  milcs  nrita-  ^/-//m. 
tus.  Caj  ut  clariHimum  cum  manu  dex-  '''' 'V- 
tera  in  roftris  pofitum,  ludibrio  fuit  Ful-  ''.'  ''.f'' 

■     A  ...  .       ^  ClVll. 

via:  conjugiAntonii ,  unpotcniis  fuper- 
bis;  fccmina',  nilque  muliebre,prAter  cor- 
pus  habenti.  Nihil  juftum  fanftumque  il- 
lis  profcriproribus  erat  relidum.  Pluri- 
m\.  equircs  ,  cxxx  fenatores ,  &;  inter  eos 
Paulus  frarer  M.Lepidi&  L.  Ca:far  An-  ^«""f*- 
tonii avunculus ,  fcralem  tnbulam  imple-  /'7; , 
vere.  Dum  eain  Itahageruntur,  C.  Cal-  //^.  ,^ 
iius  acri.atque  profper^imobcllototam  <:  18.1^. 
occupavit  Syriam.   Judxam    exicrendis  ^o- 
rributis  valde  afilixit ,  &  per  hxc  /Snipa-  f 'f/^^* 
tro  ,  a  Malichovenenis  fublato.concef-  ^aicoca 
fit  filio  ejus  Herodi ,  ut  Malichum  Hyr-  k<//./.i.' 
cano  cariffimum  interimeret.  Et  fadlum 
efl: ,  obmutefcente  ad  facinus  Hyrcano 
Ethnarcha,  ob  potentiam  Caffn.  Inde 
Rhodum  capit  Caffius  ,  Brutus  Lycios 
domuit :  ambo  in  Macedoniam  tramje- 
cere  copias ,  cum  per  omniarepugnans 
natura:  (u.x  Caffius ,  etiam  Bruti  clemen- 
tiam  vinceret.  Nequere^m^,  quos  aut  Epit. 
pronior  fortuna  comitata  Jit ,  aut  velut  LivH 
fatigata,  maturius  ciefituerit,  quam  Bru-  ^'^•122. 
tum  ^  CaJJzum.  Nam  redaftis  in  pote-  ^^' 
ftatem    eorum   omnibus    tranfinarinis 
provinciis  exercitibufque ,  C.  Cselar  S:  BeHum 
Antonius    apud  urbem    Thilippos  acie  ^'^'^'P- 
cumillisoccurrerunt.  ^' 

,    Pugnatumvarioeventu,  itaututnul-  veil.l.i, 
que  dextera  cornua  vincerent ,  &  caftra  Florus 
quoque  utrinque  ab  iis  ,  qui  vicerant,  ^A-c-y. 
expugnarentur.  Cornu,  cui  Brutus  prar-  ■^'"•^•47* 
erat ,  caftra  Oftaviani  cepit ,  ab  Artorio 
medico  ut  excederet ,  quanquam  infir- 
miffimus  corpore,  pra;moniti,  ob  no- 
(fturnx  quietis  oftenta.  Id  autem  in  quo  y^Jp'^. 
Caffius  erat ,  fu2;atum  ac  male multatum  j":^',, ■ 

1  •        r~         °  1  rr,        ^    rr        de  ueilti 

ni  altiora  fe  receperat  loca.  Tum  CaJJtus,  ^iyn^ 

cx  fiia   fortuna  eventum  collegs  sefti- 

mans ,  extentam  cervicem  liberto  pr&buit. 

Decideratque  ejus  caput,  cum  mifliis  mi- 

les  nediit,  nuncians  Brutum  eflevidlo- 

rem.  Qui  cum  imperatorem  proftratum 

videret ,  Sequar  fvcvi^Vi .,  quemmeaocci- 

dit  tardim ,  &  ita  in  glaaium  incubuir. 

Cc  Poft: 


t02        CapHs  ^  Brutus  viBi.  OUavlanus.  Antonius,  Herod, 


Poft  paucos  deinde  dies  ,  Brutm  iterum 
conflixit  cum  hoftibus ,  ScviBai  ■,  Stra- 
tonis  familiaris  fui  gladium  finiftrKad- 
movit  mammill^ ,  impulfufque  in  mu- 
cronem  uno  idlu  exfpiravit  ,  cum  per 
n6£tem  antea  mali  imasinemgenii  fui  vi- 
diiTet. 

Meflaila,  cum  eflent  quieumducern 
pofcerent  ,  fervari  beneficio  Oftaviani 
Caeiaris  maluit ,  quam  dubiara  fpem  ar- 
morum  tentare  amplius.  Non  aliudbel- 
lum  cruentius  c<x.de  clarifpmorum  viro- 
rumfuit.  Filios  LucuUi ,  Hortenlii,  Ca- 
tonis  eminentiflimorum  virorum ,  gla- 
dius  hoftilis  abftulit:Drufum  Livium  Ju- 
lia^  Augufts  patrem ,  &  Varum  Quinti- 
lium  proprius.  Statius  Murcus ,  qui  clafli 
pra^erat ,  Sextum  PompeiumMagnifi- 
lium ,  qui  ex  Hifpania  revertens ,  MeiTa- 
nam  primum  ,  inde  totam  Siciliam  armis 
occupaverat ,  petiit :  ad  quem  &  e  Bru- 
tianis  partibus  &  ex  Italia ,  quos  prcefen- 
ti  periculo  fortuna  fubduxerat ,  conilue- 
bant ,  exiti^lemque  tempeflatem  fugien- 
Dzo  (.4.8.  tibu^Statimproportuerat.  SextusPom- 
/  ^^dTbel-  P^'^^s  adolefcens  erat ,  liudiis  rudis ,  im- 
iis  civil.  P^'^'^  ftrenuus  ,  cogitatione  celer,  fide  pa- 
tri  diii\m.il\imus,libertorumfuorum  liber- 
tus,  fervorumque  fervuf :  quem  fenatus 
pene  totus  adhuc  e  Pompeianis  conftans 
partibus ,  poft  Antonii  a  Mutina  fugam, 
eodcm  illo  tempore ,  quo  Bruto  Caflio- 
que  tranliTiarinas  provincias  decrevit ,  in 
paterna  bona  reftituerat ,  &  ora3  mariti- 
ms  prcefecerat.  Is  tum  fervitia  fugitivof- 
que  in  numerum  exercitus  fui  rccipiens, 
per  Ma:nam  &  Menecratem  ,  paternos 
libertos ,  latrociniis  ac  prosdationibus  in- 
feftabat  mare,  duftuquondampatrisftii 
a  fceleribus  piraticis  vindicatum.  Anto- 
nius  fraftis  Brutianis  Caffianifque  parti- 
bus  tranfiiiarinas  obiturus  provincias 
fubftitit  :  Csfar  ia  Italiam  fe  recepit , 
camque  longe ,  quam  fperaverat,  turaul- 
tuofiorem  reperit. 

Cum  enim  Veteranis  agros  divide- 
ret ,  alia  fpe  corrupti  a  Fulvia ,  M.  Anto- 
nii  uxore ,  milites  feditionem  concita 


Livii 

Florus 


far  inhibuit.  L.  Antonius  Cof  Marci  fa-  ^'o  '48. 
ter ,  criminatus  apud  eos  Csefirem ,  qui  ^^[-^'S' 
agros  amiferant,  magnum  conflavit  e- 
xercitum  ,  pulfufque  undique  Perufiara 
fe  contulit.  Eum  obfellum  ,  conatum- 
que  aliquoties  fruftra  erumpere,  Csfar 
rame  in  deditionem  venire  coegit ,  ipfi- 
que  &  FuIviiE  &  Planco,  omnibufque  mi- 
Iitibus ,  ignovit,  Perufiam  diruit,  ira  nia- 
gis  militum,  quitm  fuavoluntateaddu- 
u:us :  redaftifque  in  poteftatem  fuam  di- 
verfk  partis  exercitibus  ,   bellum  citra 
fanguinem  confecit :  C^terum  Antonius  v^z-^y^t 
in  Afiamprofettus  ,  omnium  gentium ///,.1/ 
legationes  in  Bithyniahabuit  obvias.Ad-  antiq. 
erant  &  Juda^orum  primates  ,  Phafae-  «•zi.aj» 
lum  &  Herodem  accufaturi  ,   quod  in  f'^-'-'^* 

r       ■         r  y  TT-  beUo.c.iZ, 

Ipeciem  folum  reo-naret  Hircanus,  to-  ^, 
ta  vero  poteftas  peneshosrratreseliet  i 
qui  nuper  etiam  Antigonum  Ariftobuli 
filium ,  Judxa  expuliflent.  At  Herodes, 
pecunia  data  Antonio  ,   accufatoribus 
prsclufit  viam  ,  &  Hircani  devinif^us 
affinitate ,  qui  neptem  ei  uxorem  dede-  ^.  M. 
rat  ,  tetrarchA  etiam  honorem  obtinuit.  3930. 
Juda:i  apud  Tyrum  renovantes  accufa- 
tionem,  pro  Iiberrate  vincula  &  mor- 
tes ,  indignante  Antonio  ,  perpefii  fiint. 
Sequenti  anno  cum  Antoniu/S  jam  delibu- 
tui  amore  Cleopatr& ,  reginse  ^Egyptice,  j\,  m. 
omiiiis  bellis ,  voluptatibus  vacarer ,  An-  3931. 
tigonus  Pacorura  ,   Orodis  Parthorum  jofeph. 
regis  filium ,  &:  Barzapharnem  fatrapam,  /76. 14.. 
i?i Syriam attraxit-,(iuimmvi,tu.m  fia.u-  c.2^.2f. 
de,  Hircanum  Ethnarcham  &  Phafae-  -D^s/^S- 
lum,  Herodis  fratrem,  obnoxios  flia^po- 
teftati  reddunt ,  Herode  ipfb  infidias,  ob- 
durato  contra  fortunam  fAvientem  pe- 
Bore  ,  mafcule   fuperante.    Antigonus 
Hierofolymam  obtinuit ,  direptam  nefa-  ^.  m. 
rie  a  Parthis,  qui  &  Marifam,  opulcntam  31^32. 
Judcea: urbem ,  everterunt  Id&mHirca- 
no  prAcidit  auriculas ,  ut  truncatus  cor- 
pore,ineptus  ficerdotio  haberetur :  Pha- 
faelus ,  allifb  ad  faxura  capite ,  vitamfibi 
abrupit ,  ne  inimico  in  fe  poteftatem  f^E-^ 
viendi  relinqueret. 

Herodes  ,  &  a  Malcho  Arabum  rege 


runt,  quam  grandi  cum  fuo  periculo  Cas-    contemptus ,  &  in  yEgyptum  fruftra  fe- 


cutus 


Herodes  rex  Indaorum.  SextHS  Pompeius.  203 


llpit. 
Livii 
iib.  la/. 


Jofcph. 
lib.i^. 
anticj. 
tap.z6. 

A.  M- 

Lil>.i.di 

bello. 

r.ii.u. 


Vell.U. 


I.plt. 
Livii 
lib. izi. 
129. 

Vell.l.l. 
Floms 
l.^c.S. 
Dtod. 

%Appia. 
lib.j. 


CiuiK  Antonium  ,  qiti  jam  Oftavianiim 
infcftabAt  in  Italia  ,  Jiybcrna  navigatio- 
nc  Rliodum  attigit ,  mdequc  cum  pcri- 
culo  Romam.  Ibi  tum  Awonim ,  duiiil- 
la  Fulvii ,  nc  concordicc  obllarct ,  paccm 
cuni  Ccrfare  feccrat  ,  fororcmque  cjus 
Odaviam  duxcr.u :  Q^Rurum  Salvidic- 
num  contra  Cxfarcjm  dira  molicntcm, 
indicio  fuoinfidus  araicus  dctexerat.  In 
nova;  ergo  amicitia:  pignus  aflcnlit  An- 
tonio  Cxfar  ,  ut  Herodes  Judxorum 
rex  crearetur:  Antigonus  ,  quod  Par- 
this ,  imperii  Romani  hoftibus,  fe  ad- 
junxillet,  pro  hofte  cflet.  Hoc  pafto  He- 
rodes  regium  adeptm  eft  faftigium  exul, 
Olympiade  clxxxiv,  C.  Domitio  Cal- 
vino  iterum  ,  C.  Alinio  Pollione  CofT 
Nec  fortuna  audacibus  ccsptis  defuit , 
quanquam  triennium  retardatis  avaritia 
P.  Ventidii  &  Silonis,  legatorum  An- 
tonii ,  qui  juflj  adjuvare  Herodem  in  cx- 
pugnando  Antigono  ,  majorem  Antigo- 
ni  plit4  dantvs ,  c^uam  Herodis  auxiUo  in- 
digentis ,  rationem  fibi  habendam  exifli- 
mabant.  Intcrim  cumvicinusltaliseho- 
2ds  Sextus  Pompeius  tencrct  Siciliam ,  & 
annonjE  commeatum  impcdiret ,  expo- 
ftulante  confenfu  populi  pacem  cum  eo 
apud  Mifenum  inierunt  Ca:far  &  Anto- 
nius ,  Siciliamque  &  Achaiam  ei  provin- 
cias  conceflere ,  &  profcriptis ,  Nerone 
Claudio,  M.  Silano  ,  Sentio  Saturnino, 
aliifque  clariffimis  viris  in  patriam  redi- 
tnm.Sed  inquietu^Pompeii  animu^  contine- 
refe  terminispr&fcriptishaudpotuit,  pra^- 
fcrtim  quod  Csfar  M^enam  fugitivum 
ejus  libertumfufceperat.  Quare  cum  rur- 
fum  latrociniis  infeflum  redderet  mare, 
nec  paceiji ,  quam  acceperat ,  prajftaret : 
Casfar  neceflario  contra  eum  bello  fii- 
fcepto ,  M.  Vifpanium  Agrippam  egre- 
gium  adjutorem  habuit.  Verum  enim 
vero  prsefidentem  jam  felicitati  Csfa- 
rem  ,  &  Liviam  Drulillam ,  a  Marito 
Claudio  Nerone ,  ac  pra:gnantem  fane 
abdudam ,  fuo  thalamo  fociantem,  ora- 
viter  cotemporeDcus  coneulTit.  Quippe 
longe  majorem  claflls  ejus  partem  ,  cir- 
ca  Veliam  Palinurique  promontorium. 


adorta  vis  Afiici  l.nccravit  .iC  diftulit.  Ea- 
quc  patranJobcIlomorafuit,quodpoft-  Dio/0. 
ca  ancipiti  fortuna  gcftum.  Vexataque 
itcrum  tcmpcftatc  claflis ,  &  gravis  fub 
ipUus   Ca^faris  oculis  ad  Tauromcnium 
acccpta  clades ,  cum  nec  ab  ipfo  abefTec 
pencukun.    Lcgioncs  ctiam   quas  cum 
Cornificio  crant ,  Icgato  Ca:faris  ,  cx- 
potitx  in  terra,  pcne  a  Pompeio  opprcffe 
fiint.    Cladem  tamcn  Oftavianus  fuam  Vell.l.i'. 
maturavirtutecorrexit.  Explicatis  quip-  -C«o^4.9- 
pe  utriufque  partis  claflibus  ,  pene  omni- 
bu3  exutus  navibus  Pompeiu^ ,  Afiam  fu-  Orcjius 
ga  petivit,  julFuque  M.  Antonii ,  cujus  i'6.<:.iZ. 
opem  implorabat ,  dum  nunc  dignitatem 
retinet,  nunc  vitam  precatur ,  a  Titio 
JHgulatus  eft. 

Cseterum  gerens  contra  Pompeium 
bcllum  ,  acciverat  ex  Africa  Cxfar  Le/)«- 
<3f?/»?,  cumxiifemiplenislegionibus-  Hic 
vir  omnium  vaniffimus  neo[He  ulla  virtu- 
te  tam  longam  fortuna,  indulgentiam  me- 
ritus ,  exercitum  Pompeii ,  quia  propior 
fuerat ,  fequutum  non  ipfius ,  fed  Caefa- 
riis  auftoritatem  ac  fidem ,  fibi  junxcrat : 
inflatufque  amplius  xx  legionum  nume- 
ro ,  totam  viftoriam  ut  fuam  interpre- 
tabatur ,  audebatque  denunciare  Cxfari , 
cxcedcret  Sicilia.  Ibi  Csefar  ,  incredibili 
generofitate  ,  cum  paucis  ingreflus  caftra 
Lepidi ,  pene  inermis ,  &  perforata  jam 
telis  lacerna ,  Aquilam  legionis  rapuit. 
Milites  armati  cum  obfiderentur  alii  poft 
alios  paulatim  ad  Cxfarem  tranfeunt.  ^ 
Lepidus  defertus  flipplex  veniam  cogitur 
petere.Vita  rerumque  fuarum  dominium 
concefla  ei  funt ;  fpoliata  quam  tueri  non 
poterat,  dignitas. 

-  Quo  tempore  tam  profpere  Cxfar  Le-  ■pioms 
pidum  redegit  in  ordinem  in  Sicilia ,  mi-  /.4..C.5. 
niis  bene  Antonius  pacavit  Oricntem.  ^FJ'^-^ 
Quanquam  enim  P.  Ventidius  legatus  ^'^" 
Antonii,   Parthos  prxlio  ingcntivifcos  jVg^.i"^',,. 
Syriaexpulerat ,  ipfumque  Pacorum  oc-  niol.^^.^, 
ciderat,regium  juvenem,tamenirritatus  A.  M. 
in  fuperbiam  Antonius,  quodCanidius  35>33' 
Crafliis   Pharnabazum  quoque,  Ibcri^ 
regem  ,  imperata  facere  coegiflet  ,  ia 
Armeniam  Mediamque  proccflit  cum 
Cc  2  XYiie- 


2  04  C^y^  OB .  Herod.  ah  Antomo  adjutHS  Terofel.  capit* 


Vell.ll, 

Florus 

l-^-c.io. 


Orofiiis 

l.S.c.i^. 

'Jofeph. 

l.iS.c.j. 

Epit. 

Ztivii 

lib.iii. 

Flor.  & 
Sextus 
Attrel. 
Viihr. 


Jofcph. 

l.li^.C.^J. 

De  bello 

/.  I.C.12, 

13- 
Diod. 


Jofeph. 

Li^.l.iy. 


XVI  legionibus,  perque  eas  regiones  Par- 
thos  peterts ,  duas  legiones  cum  omnibus 
impedimentis  tormentifque  &  Statiano 
legato  amilit.  Mox  fepius  ipie  cum  fum- 
mo  totius  exercitus  difcrimine ,  ea  adiit 
difcrimina ,  quibus  iervari  fe  pofle  defpe- 
raverat  :  perditaque  non  minus  quarta 
parte  militum,  captivi  cujufHam,  fed  Ro- 
mani ,  conlilio  ac  fide  fervatus  eft.  Hic 
clade  Craffiana  captus ,  cum  fortunam, 
non  animum  mutaflet ,  acceffit  nofte  ad 
ftationem  Romanam ,  juflitque ,  fi  falvi 
efle  vellent ,  omiflb  deftinato  itinere,  di- 
verfo  filveftrique  evadere-  Florus  &  Vi- 
ftor  tertiam  partem  de  xvi  legionibus 
reliquam  ei  maniifle ,  memorant. 

Hanc  tamen  Antonius  fugamfuam, 
quia  vivus  exierat ,  viftoriam  appellabat : 
tertiaque  a;ftate  reverfus  in  Armeniam, 
regem  ejus  Artavaldem  fraude  dece- 
ptum  ,  catenis ,  fed  nequid  honorideef- 
fet ,  aureis  vinxit ,  regnumque  Armenia; 
filio  fuo  ex  Cleopatra  nato  dedit :  quam 
mulierem  uxoris  loco  ,  jam  pridem  ca- 
ptus  amore  ejus  ,  habere  cceperat-  Sed 
poftea  Arcaxias  regnum  paternum  recu- 
peravit. 

Judasa  interim  Galila^aque  &  Samaria, 
ob  reo-num  Herodi  Idumceo  datum  ab 
Antonio ,  conrinuis  bellis  feditionibuf^ 
que  ardebat.  Tandem  pertasfiis  legato- 
rum  Antonii  Herodes,  Antonium  ipfum 
Samofatam  tuncoppugnantem  adit ,  ad- 
jutaque  ejus  urbis  expugnatione ,  Soiiam 
confequitur  focium ,  duafque  Romanas 
legiones  ,  ad  perdomandam  imprimis 
Hierofolymam.  Ac  primum  quidem  a- 
criter  vindicar  cladem  ,  quam  abfenti  in- 
tulerat  Antigonus,occifb  cum  fexcohor- 
tibus  ejus  fratre  Jofepho :  quofaftoani- 
mati  Galilaji  totam  Herodis  fadlionem 
Genefara  lacu  demerferunt.  Herodes& 
Galila^os ,  &  Pappum  fratris  fui  interfe- 
«florem ,  prselio  devicit.  Deinde  prope 
templum  Jerofblymitanum  caflra  meta- 
tus ,  urbem  contraftis  uiidecim  legioni- 
Bus ,  &  fex  equitum  millibus  ,  pra^ter  au- 
xiliares  Syrorum  copias ,  ad  oblidionem 
fubcimdam  adduxit.  Cumque  pertinaci- 


ter  propugnarent  moenia  Jud.'Ei ,  tem-  &  aS.  & 
plum  Domini  jaBantes ,  nec deferturum  '•^J-'^-'- 
fuos  Deum  in  periculo ,  Sameas  autor  fuit  Lib.i.de 
populo  admittendi  Herodem  ,  negans  l^f^^oju- 
propter peccata  eos  poffe  eius  domii^ationem    ^'f 
ejfugere ,  virdivin£eprorfusproviaenti£e,     ' 
&fenatortumprimarius.  Sed  nihilpro- 
fecit.  Capta  enim  exteriore  templi  par- 
te  &  ima  urbe ,  Judaji  ad  fuperiorem  ur- 
bem  ,   templique  interiora  refugerunt , 
ac  ne  immiffis  quidem  ab  Herode  vifti- 
mis,  neque  fame,qua  premebantur  (quod 
eflet  annus  fabbaticus )   adduci  potue- 
runt ,  ut  alienigenum  regem  fufciperent, 
quanquam  facns  Judaicis  imbutum ,  & 
recentibus  Mariamnes ,  fiha;  Alexandri 
fratris   Antigoni  ,  nuptiis  honoratum. 
Igitur  totis  J-erofolymam  viribus  adortus  ^-  ^- 
Herodes  ,  tandem  eam  expugnavit ,  ipfo  593  J» 
die  Jejunii,  omniaquereplevitca:dibus. 
Non  a:tati  ,  non  fexui  ,  non  dignitati 
ulli  pepercerunt  rabidi  milites ,  adeout< 
Herodis  atrocem  animum  fubigerettan- 
tarum  afpeftus  miferiarum  ,  fogitaret- 
que  Sofiam  ,  an  folitudinis  fe  regem  fa- 
Buri  effent  Romani.  Nec  finis  rapinar um 
&  csdium  fiiit ,  quoad  ipfe  Herodes  fuo  - 
fiimptu  ulteriorem  vexationem  redime- 
ret.  Atque  ita  regnopotituseftyudaico, 
omniumque  primus  extranei  &  plebeii 
generis  illum  apicem  acquifivit ,  quum 
principatum  habuifTent  Aflamonjei  an- 
nos  cxxvi.- Ante  illos  fummi  facerdo-  Eufeb.l.i: 
tts.,  fed  alterius  lines ,  cum  Lxxprima-  Hifi.Ecd^ 
tibus ,  fceptri  ac  judiciorum  poiluerant  ^a/'.<J.<^ 
dionitatem ,  quos  Zorobabel,  Nehemias,  *i?  ''^""r 
aliique  indigens  duces  ,  prsceiierant.  apud 
Herodes  verb  pecuniis  induxit  Antonium,  Jofephi 
ut  crucifixum  aHc^nnmAxa ,  fecuripleBe-  l.i;.c.u 
ret  Antigonum ,  quod  eo  fuperftite  ni-  ^.""^' 
hilfecurilibia  Judasispromitteret.  Nec  «^^^ 
tamen  quieto  fruiregnopotuit ,  nifiac*  /.y.i  ^3, 
cito  e  Babylone  Hyrcano  ,  commiinica-  w», 
toque  cum  eo  vel  in  fpeciem  imperio ,  ^»«0^9» 
quem  8c  primo  inconventibuslocoho-    *"** 
noravit ,  &  patris  nomine  compellare  eft 
fblitus,donec  firmata  poteftate  eum  frau- 
de  tolleret  e  medio.  In  fummo  etiam  ho~ 
nore  habuit  Pollionem  &  Sameam,  aflef- 

fores 


lofcph, 
lib.is. 

(tlltiqu. 

lib.i. 
de  htllo 
Iuditico 
cap.  i^. 


VeU.l.i. 
Epit. 
I^ivii 
liki^i. 


Dioi. 
lii.^y, 

VelLl.i. 


Dtol.jo. 


2l^,Anton'mi& 

fofcs  magni  Syncdrii  ,  cum  fadioncm 
Antigoni  trucidarcc.  Hananelo  ,  quem 
c  Babylonia  advocaverat ,  amoto  ,  Ari- 
ftobulum  Mariamnes  fratrem,  fummum 
'  iacerdotcm  conftituit ,  altcro  poftanno 
i\\  pifcina,  per /pecicm  ludicra;  natationis 
fubmcrfum,  quod  Judxisnimis  favora- 
bilcm  eum  cognoverat.  Ejus  facinoris 
nc  rationem  redderet  Antonio,  trita  lar- 
gitionum  via  cfFccit ,  &;  Cleopatra:  Ju- 
daico  inhiantis  reauo  criminationes  red- 
diditirrit3s,quam  amator  Antonius  Coe- 
lelyria  data  placavit.  Impudcntis  rcgi- 
nam  libidinis  plane  interemiffet  Hero- 
des ,  naftuseamHierofolymis  ,  niiide- 
monftrato  periculo ,  amici  eum  corda- 
t:orcs  inhibuiflent. 

At  Antonius  ,  crefcente  amoris  in 
Clcopatram  incendio  ,  &  vitiorum  ,  qnA 
femper  facHltatibus  licentinque  ^  ajjen- 
tationibus  aluntur,  magnitudine ,  bellum 
patriaj  infcrre  conftituit :  cum  ante  no- 
vum  ie  Liberum  Patrem  appellaflet ,  ne- 
que  finito'  fuo  tempore ,  Triumviratus 
imperium  deponeret ,  remifloque  Ofta- 
vix  fbrori  Ca;faris  repudio ,  iilns  fuis  ex 
Cleopatra,PhiIadeIpho  &  Altxandro  &- 
gyptum ,  omneiquc  ad  Euphratem  pro- 
vincias,  pro  regno  attribui  poftularcr. 

Cxiar  ,  fubadis  Dalmatis  &  Panno- 
niis ,  in  urbcm  reverfus ,  &  oratione  me- 
dicata  ,  &  per  ipfam  Antonii  iniquita- 
tem ,  incitatpopulum  ,  ut  fummo  ftudio 
Cleopatra;  &  Antoniobelluminferatur. 
Inito  deinde  ad  Aftium  promontorium 
certamine ,  Cxfare  tertium  ,  &  Mefla- 
la  Coryino  CofT  omnia  in  Cjeiaris  par- 
tibus  fuere ,  dux ,  remiges  ,  milites  ;  in 
Antonii  nihilprjetermiutcs.  Etjaman- 
te  hinc  ad  Antonium  nemofere:  illinc 
ad  Csfarem  quotidie  aliqui  ,  interque 
cos  Plancus ,  Dolabella ,  Cn.  Domitius  , 
transfugiebant,  In  orc  atquc  oculis  An- 
tonians  claiTis ,  per  M.  Agrippam  Leu- 
cas  ,  Patrse  ,  Corinthus  ,  expugnat^. 
Cum  dubio  aliquaradiu  martc  conflixif- 
fent ,  prima  occupat  fugam  Cleopatra : 
Antonius  fugicntis  Regin;E ,  quam  pu- 
^nantis  militis  flii,  comes  efTemaluit  j  ^ 


Ckopatra  vitii.  205 

&  imperator ,,  qui  in  defertoresf&vire  de- 
buerat ,  defertor  exercitws  fuifacim  cfl. 
Cum  diu  pro  abfentc  dimicaflent  ducc, 
aigrc  fummiifis  armis  ccirerc  viftoriam  : 
citiufque  vitam  veniamquc  Cxfar  pro- 
milit ,  quam  illis ,  ut  ca  prccarcntur ,  eft 
pcrfuafum.  Fuitquc  in  confcflo,  mili- 
tes  optimo  imperatore  ,  imperatorem  fu- 
gaciffimo  exercitu  dignum  fe  prabuiffe. 
Eadem  fbrs  locati  in  terra  fuit  exerci- 
tus ,  cum  fc  Canidius  Craflus  pra:cipiti 
fuga  rapuiflet  ad  Antonium.  Viftoria 
fuit  clementiilima,  nccquifquaminter- 
emptus  ,  niii  ii  qui  deprccari  pro  fe 
non  fulliinerent.  Proximodeindeanno , 
Csefar  perfequutus  reginam  Antonium- 
que  Alexandriam,  magnoquidem,  fed 
fruftraneo  conatu  bcllum  inftaurantes , 
ultimam  lanienis  civilibus  impofiiit  ma- 
num  ,  cum  Herodes  Hyrcanum ,  iniidia- 
rum  metu  ad  Arabes  profugere  conan- 
tem ,  occidiffet  oBuagenarium,  Casfircm- 
que  Rhodi  accurata  orationc  iibi  placaf- 
fet ;  qucm  omnibus  etiam  opibus  &  co- 
piis  adjuvit  in  debcllando  Antonio,quem- 
admodum  antca  huic  advcrfus  Ca:fa- 
rem  ftrcnuus  adfuerat.  Cxterum  An- 
tonii  imperium,  nuUis  verarum  virtu- 
tum  radicibui  innixum ,  facili  momento 
interiit ,  ne  ipfa  quidem  Cleopatra  ama- 
lio  fuo  illibatam  pra:ftante  fidem .  Quip- 
pe  &  muneraC.Tfarimiiit ,  &  Pelufium 
de  amore  credula  ipfi  prodidit ,  traniif- 
fctque  in  cjus  lubens  poteftatcm  ,  niii 
triumphicontumelias  iuperba  mulierab- 
horruifTet.  Antonius  claffis  defcdlione , 
peditumque  clade,  moxetiamequitum, 
ad  ultimam  rerum  defperationem  aftus, 
fe  ipfe  vulneravit ,  prscipue  occifa?  Cleo- 
patr^  falfo  rumore  ftimulatus ,  in  cujus 
finu ,  cum  iuperftitem  efle  cognoviflet, 
demens  amore  homo  animam  tandem 
exfpirare  voluit.  Casiaris  Alexandria  iii 
poteftatem  redacfta,  Cleopatra  cum  fe  re- 
gnumque  dedifTet ,  fruftratis  cuftodibus , 
illata  afpide ,  morfu  fane  ejus  libidino- 
fum  fpiritum  quaii  fomno  reddidit.  C&far 
in  urbem  reverfus ,  tres  egit  triumphos, 
lUyricHm,  navalem,  (^JEgyptium.  M. 
Cc  3  Le- 


Olymp. 
187. 
Jopph. 
I.  IJ.C.f. 


yofeph. 
lib.  I  j. 
antiq.ca^, 
9   10. 
A.  M. 

3942-. 

Dio. 

lib.^l, 

Epit. 

Livii 

/ii.  133, 

<^i34- 
Florus 

l.^,c,ii. 


Dio  l.;u 


A.  M. 


10(5 


Pax  orhi  reMita.  OElavtanns  AHguflus. 


VelU.3.. 
Dio 

Oropus 

l.C.Ci.! 

A.  M. 


Ja/t, 


Lcpidus,  Triumviri  filius ,  conjuratione 
in  Cslaris  caput  fadra ,  bellum  moliens  , 
C.  Ma:cenatis  induftriaoppreffjs  eft  ,  & 
male  cori&korum  pcenas  exfolvit.  Ca:- 
lar   Oftavianus  ,   anno   urbis  conclit^e 
Dccxxv  fini  diffidiis  civilibus  impolito  , 
poft  Csfaris  Julii  &  Pompeii  concuriio- 
nes  vicelimo ,  omnibufque  provinciis  in 
certam  formam  redaftis ,  Auguflui  quo- 
que  cognominatus  eft,  &  menliSextili 
nomen,   licut   Julius  Quintili  prsebuit. 
Tunc  fopitus  ubique  armorum  furor , 
reflituta  ziis  legibus  ,  judiciis  autoritas, 
^c.dsej.  fffjperiummagiftratuum ad  certumreda- 
Bum  modum :  rediit  cultm  agrU ,  flacris 
honos ,  fecuritas  hominibui ,  certacuique 
rerum  fuarum  ^offeffio ,   lcges  emendat& 
utiliter ,   lat^  falubriter.   Roma  unius 
imperio  parere  coepit.    Dalmatia  xx  & 
c  c  annis  rebellis  ,  ad  certam  confeffio- 
nem  pacata  eft  imperii ,  Alpes  feris  mul- 
lifque  nationibus    celebres  perdomira;. 
Hilpanix  nunc  ipfius  Casfaris  pr^efentia , 
nunc  Agrippccin  tertium  confulatume- 
vefti  marte ,  poft  c  c  annorum  certami- 
na  fedata:.  Ab  oriente  guoque  &  rege 
Parthorum  ligna  Romana,  quseCrallb 
oppreflb  Orodes  ,   cp.x  Antonio  pulfo 
filius  ejus  Phraates  ceperant ,    Auoufto 


Dto 


Hb. 


compcn- 
dio. 


Oref.l.C.  remiflafunt.  Igkur  ^ani  templum ,  pa- 
'am'  cisbelliquelignum,  bis  regnante  Augu- 
394.^.'  ftoclaufum,  femelpoftdeviftum  Anto- 
jDiod.  nium  ,  jEgyptio  Lagidarum  imperio 
lib.ji.  poft  trecentos  fere  annos  penitus  ever- 
Tritbe-  1  o  :  Et  iterum ,  ppftdebellatos  Aftures  , 
tneiiius  in  Cantabros  &  Salallbs  ,  anno  ante  Chri- 
ftum  natum  xxi,cum  Francus  Sicambro- 
rum  Rex  in  Germania ,  Gothos  in  Saxo- 
niam  irruropentes  repreffit ,  &  nomen 
eisdefe  Francorum  fecit.  Eamundipa- 
ce  cselorum  Domino  quali  via  parabatur, 
utfalutaremejus  adventum  orbis  tcrra- 
rum  quietis  animis  exciperet.  Sed  ut 
malls  nihil  tifquam  qttietum  efi ,  Herodes 
iuterea  fubadtis  Arabibus ,  cariiTnna;  & 
pulcerrimas  mulierum  Mariamnes  fufpi- 
catusinlidias ,  indignafe  ejus  csede  pol- 
luit,  eodemquem.etupercitus,  Alexan- 
dra;  focrus  fua:  fangmne.  Addidit  e  fe- 


Jofeph. 
lib.  15-. 
caj).%.ii. 


nioribus  Judieorum  non  paucos  ,  dela- 
tos  ,  quod  Antigoni  regis  cognatos  clam 
foverent.  Tumexftrudto  Hierofolymis 
theatro ,  profani  gentium  mores  inveBi 
in  fancium  Dei  populum ,    quas  res  plu- 
rium  animos  alienarunt.  M.  Vipfanius 
Agrippa  Roma:  exftruxit  Pantheon,  jam- 
que  imperatoribus  Julio  Csefari ,  &  Au- 
gufto  ipli ,  deteftanda  gentium  adulatio- 
ne,  Epheii ,  Nicsx ,  Pergami,  Nicome-  ■^"'  ^••^^" 
di^,  fana  dicari  ccepta ,  &  ne  quid  impie- 
tati  deejfet :  urbi  Roms, ,  tanquam  magnx, 
Div^litatum.  Epheli  ut  nec elTet corda- 
rus  quilquam ,  quin  novam  terris  lucem 
delideraret ,  Sibyllinis  etiam  carminibus 
in  illa  tempora  definitam. 

Itaque  non  erat  in  fatis ,  ut  Auguflu4 ,  ^"' 
moderatiffimus  tunc  principum  ,   im-  ^^/f^g, 
perium  deponeret  ,  Iicet  de  eo  f^pius  Havio 
cogitaret ,  ne  pax  aurea  meliorem  tunc  cap.  28. 
mundipartemirradians ,  novis  diffidio- ^«'■/'- 
rumcivilium  tempeftatibus  obnubilare- ■'^i""'^^' 
tur.    Ille  vero  legibus  fblutus ,   cultuf^ 
quc  ingenti  &  ad  fuperftuionem  ufque 
proveAo  populi  ftudio ,   frumentum  ei 
ex  jEgypto  ,  ducenties  centena  moditim 
millia  ,  quotannis  prjebuit ,  provincias 
pacatas  attribuit  Reip.  quo  proconfiiles 
mitterentur  ,  validiores  aut  rebellionis 
fufpedas  libi  fumplit ,  per  legatos  guber- 
nandas ,  eaque  arte  &  imperii ,  &  fux  fe-  ■P'" 
curitati,  cum  omnesfolusmilitestene-  '^-JS" 
ret,  confiiluit.  Senatorum  numerum ,  e- 
je6l'is ,  qui  tanto  indigni  honore  efTent , 
adfexcentos  redegit.  Pontificibus  dedit 
negotium  ,    ut  libros  Sibyllinos  defcri-  Sueton. 
berent ,  quos  ,  crematis  reliquis  fttidi-  OHavia 
cis ,  folos  habuit  pretio.  Vedii Pollionis,  'ff-'j^' 
qui  mura^nas  damnatorum  carne  pafce-  /    .  * 
bat ,  sdes  funditus  evertit.  Primus  Ro-  Sneton. 
manorum  prstorianos  milites  ad  tute- cdrf .  4.9. 
lam  corporis  fui  aluit ,  adverfus  eos  ,  g»t 
publica  malebant  ruina   proteri ,   quam 
fu^f  quique  falva  Republica,  falvi  ejfe 
ipfi  non  poterant.  Neque  tamen  plures  , 
quam  tres  cohortes ,  in  urbe  elle  paflus 
eft.  Militibus,  peraftis  ftipendiis,  prxmia 
conftituit :  Pra^torianis ,  qui  fedecim  an- 
nis  n^^eruiflent  ,  quipque  drachmarum 

mil- 


D!o 

yofeph. 
/.15-.C.II 


Jfifepb. 


A.  M. 

355-3. 
Lib.i.de 
htllo  lu- 
Micoci. 


millu,  reliquis  pofl:  vie;inti  annos  tria: 
quo  nominc  milirare  cx  ha:rcdicatum  vi- 
ccfimis  conil;ituit  xrarium.  Cumquc  an- 
tca  qux  in  provinciis  gcrcbantur  ,  ad  po- 
pulum  fcrri  oporteret ,  poftea  clam  ple- 
raque  habuit  ,  ideoque  de  accurata  re- 
rumnotitia  hiftoriographis  multum  de- 
traxit  ,  favcnte  Dione  libro  quinqua- 
gelimotertio.  Quam  carus  acceptulque 
Roraano  populo  AHguftus  ,  tam  invifus 
Judaico  Herodes  fuit ,  maxime  ob  Gvx  - 
corum  introduftas  ineptias,  &crudeli3 
gladiatorum  certamina.  Quare  conti- 
nendis  metu  indio;cnis  ,  Samariam  ab 
Joh.  Hircano  dirutam  inftaurat  cum 
templo ,  &  Sebaften  ,  id  cft  ,  Auguftam 
nominat ,  Turrem  Stratonis  Ca;faream: 
in  Galiliua  Gabalam ,  in  Pera:a  Efthemo- 
nitim  munit ,  iifque  in  arcibus  difponit 
pra:lidiarios ,  ut  nobili  vulgo  omnem  tu- 
multuandifacultatem  adimat.  Ingruen- 
te  dcinde  Eime  &  pcftilentia  atroci, 
coemtuma  Petronio  ,  ^gyptiprslide  , 
frumentum  largiHime  diftribuit  Judsis 
indigentibus  ,  duobuique  efficaciflimis  ad 
compefcendos  homiines  vinculis  ,  fuppli- 
ciorum  ftveritate  ,  &  beneficiorum  ma- 
gnificentia ,  autoritatem  libi  firmat.  In- 
ae  pro  Mariamne  occifa  Simonis  Boethi 
fiham  ,  forma  prjeftantcm ,  thalamoap- 
plicat }  novoque  focero  donatSacerdo- 
tium ,  ereptum  Jefu  Phabetis  filio :  & 
irritatos  aova  idololatriajudsos ,  quod 
auftus  imperio  a  Ciefare ,  templum  ci  ad 
fontes  Jordanis  prope  Panium  asdificaf- 
fet ,  remifla  tertia  tnbutorum  parte ,  mi- 
tigat.  Pollionis  vero  &  Simeonis  difci- 
pulos  5  in  a£la  ejus  nolentes  jurare ,  quan- 
quara  complures  alios  ,  difpolitis  ubique 
fpeculatoribus ,  ad  lupplicia  conquireret  , 
non  aufus  occidcre ,  Eflenis  etiam  pe- 
percit ,  ob  Manahemi  cujufdam  fatidi- 
cam  libertatem.  Qiiin  ut  expiarct  tot 
fcelera,  obquxhaudimmeritobonis  fe 
invifum  pcrfpiciebat  ,  Templum  D  E  i 
Opt.  M.  plufquam  regio  inftaumre  fumtn 
aggredttur,  pleraque  sdificia  a  funda- 
mentis  nova  molitus  ,  alia  ornat ,  tem- 
plumque  longitudine  ceiitum  cubitorum, 


Herodes.  loy 

altitudinccxx  facit,  cingitque  amplifll- 
misporticibus ,  &  columnis  prorfusad- 
mirandis.  Tantum  opus  ,  quum  inchoaf- 
fct  anno  regni  xviii,  abfolvit  xxviii- 
novem  antc  annis,  quam  D  e  i  filius  cor- 
poreum  templum  de  virgineo  fibi  fan- 
guineftruerct.  Fama  eft,  nuUis  pcr  id 
deccnnium  pluviis  opus  intcrturbacum  , 
nofturnis  tantum  imbribus  madefiftam 
terram ,  teftante  D  e  o  ,  curs  iibi  efle 
facerrima;  habitationis  apparatum.  Ke- 
que  vero  concentus  Herodcs,  domi  con- 
ciliafle  libi  Juda^orum  bcncvolentiam , 
apud  M.  Agrippam  ,  Augufti  generum  , 
qui  tranfinarinas  provincias  curabat , 
ac  tum  Bofphori  rep-num  Polemoniaf- 
fignaverat ,  perfecit ,  utjudsis  perlo- 
niam  conftabiliret  Jibcrum  patriie  reli- 
gionis  legumque  ufiim  ,  quo  gentes  A- 
liatics  privare  eos  annitebantur.  Ean- 
demque  libertatem  Afiaticis  Judasis  o- 
mnibus ,  ac  Cyrcnenfibus  Auguftus  ipfe 
publico  refcripto  indulfit ,  facramque  pe- 
cuniam  ex  veteri  inftituto  Jerofblymam 
mitti ,  nemine  prohibente ,  juflit,  Olym- 
piade  192. 

At  vero  Aucruftus  &  Herodes ,  ambo 
publice felices ,  domt  ac  privatim  infelicif- 
Jimi  mortalium ,  nec  indigni  ea  forte  vi- 
ii ,  ob  fa;pius  &  impudenter  violatas  facri 
kffes  matrimonii.  Etenim  Herodesno- 
vem  uxores  habuit ,  Augul^us  tres  repu- 
dio  dunifit,  alienam  fiiperinduxit  Liviam, 
eamque,  ut  diximus ,  prasgnantem ;  Scri- 
boniam  fuam  ipfopartus  die  repudiavit. 
Herodes  numerofa  fobolemiferior  quam 
beatior ,  duos  a  Mariamne  procreato; , 
Alexandrum  &  Ariftobulum  filios ,  for- 
tmix  regiaj ,  in  quam  alebantur  ,  capa- 
ces ,  quiim  calumniis  fororis  Salomes ,  3c 
m.aximi  natu  Antipatri ,  patulas  prsbuif- 
fetaures,  poft  invcteratum  odiumocci- 
dit :  quibus  tamen  ipfe  poftea  defigna- 
tum  jam  fucceflorem  ,  velut  inferias  mi- 
fit,  Antipatrum,  compertaejus  infigni 
malitia.  Atquehoc  paftofocerum  Hir- 
canum ,  Alexandram  focrum  ,  reginaai 
Mariamnem  ,  trefque  infuper  priEci- 
puos  filiorum  ,  crudefis  rex  .  crudelior 


Jofeph. 

lib.16. 

cap.^  j. 
Diod. 
lib  j^^ 


lofeph. 
tih.\6. 

antiq. 
cap.  1  o. 


Dio 
lib..^8. 
Sucion. 
cap.  61. 
■Jofeph. 
t.i6.c.iy. 
&.  ij. 
c.i.l.i.  lie 
iello  Ju~ 
daico 
C.17.1S, 
19. ly. 


pener 


Diod. 

Sncton, 


Lucas  c.i. 

&  2. 

Mnttb. 

C.  1.  &  2. 


A.  V.. 

A.  M. 

Annus  a 

tjatali 

AbrahtS 

2.02  1. 

Jfanci 

ipil. 

M'ofs 

-^W-  . 
Davidis 

1110. 


■i  0  ^  /^_/Af .?  Criflus  natus .  Hercdes .  jlugujlus  Cdjkr* 


gener 


lofifh. 


Milttb. 
•eap.  2. 
A.M. 


crudelifllmns  pater  &  marirus 
jugulavit ;  laudabilior  (ane  futurus  ,  ii 
Augufti  eflct  amplcxus  moderationem  , 
qui  exilio  contentus  &  abdicatione  iilis; 
J  ulicE,  neptilque  ac  ne^otis,  adfiinguinem 
ufquef£.vire  inproprios  ajfeffus  non  fufti- 
nuit  y  quantumvis  manifeftioribus  eo- 
rum  flagitiis  &  intemperantia.  Ideo  per 
jocLun  fertur  dixifTe  ,  pr&fiare  Herodis 
porcumejfeqtiamfiUum. 

Sed  interea  dtmi  ille  in  propriagraf- 
iatur  viicera ,  fuibque  innocentium  iai- 
guine  de  fuo  poenas  pendit ,  mifertus  & 
Jud^orum  ,  &  totius  liumanx  gentis 
Deus,  novam  univerfb  mundo  lu- 
cem,  magnumque  &  pcrennegaudium 
intulit.  Nam  ut  antiquitus  per  vates  fuos 
promiferat ,  &  rzctns  perGabrielem  An- 
gelum  ZachariA  lacerdoti  in  templo , 
Mari&o^ue  virgini  pientillim^  Nazaretse 
denunciaverat :  impleto  fatali  tempore , 
Filiumproprium  humana  indutumcarne 
produxit  in  hanc  lucem  ,  Bethlehemi  in 
Judasa.  Mater  Maria ,  ftirpis  Davidic^ 
regiaquidem  ,  fed  paupercula  virgo,  tan- 
tis  dotibus  ,  quantas  humana  capere  mens 
potefi pr^dita ,  tantum  Dei  opus  ipfa  ve- 
hementer  obftupuit ,  gnaraque  fe  virum 
nunquam  paflam  ,  inaudito  exemplo  ta  - 
lem  peperit  filium  ,  quem  mox  Angeli 
celebrabant,  Magi  ex  Oriente  profeari 
adorabant ,  Simeon  qui  fijpererat  pene 
fblus  magni  Synedrii  Tudex  ,  publice 
pra^dicabat  ,  Hanna  fatiloqua  anus  o- 
mnium  falvatorem  allerebat.  Herodes  co- 
gnito  &  Magorum  indicio,&  lapientum, 
pra:fertim  Pliarifa^orum  ,  quorum  fex 
millia  in  afta  ejus  jurare  detreftabant ,  a- 
liorumque  piorum ,  quotquot  erantje- 
rofolyms,  confenfu ,  ut  erat ,  incredibili 
&  infanaregnandi  cupiditate  homo  ,  tol- 
lendum  novum ,  ut  appellabatur ,  regem 


ftinatumque  ei  maritum ,  in  ^gyptitnl 
transferente ,  ubi  aleretur  ,  donec  Hero- 
dssfanguinolentam  animam  divino  judi- 
cio  daret .  Id  quod  vertente  anno  faftum. 
Diuturna  enim  &  immani  sgritudine 
confliftatus ,  verminante  &  putrefcentc 
adhuc  vivo  corpore ,  cum  fspius  irritare 
flia  manu  mortem  cupiens  ,  a  fuis  pro- 
hiberetur  ,  tandem  inter  ipfas  novs,  cru-  Jofeph, 
clelitatis  machinationesperiit ,  annoasta-  Ub.ij. 
tisLXX,  regni XXXIV, Gumantequinque  f-8'9-io. 
dies  fccleftillimUm  filiorum  Antipatrimi  ^'•^•'^* 
occidifTet.  ^^i^^ 


beUo  yti. 


Auguftiis  eum  ,  poft  Agrippam  gene-  wyj.ai. 

rum  ,  in  prxcipuo  honore  habuerat ,  exi- 

miis  ejus  cultus  oflSciis  &  donis.Is  regna- 

vit  pofl:  mortem  Herodis  annos  xiv ,  & 

per  Tiberium  Neronem  &  Drufum  Ger- 

manicum  privignos ,  res  magnas  in  Ger- 

mania ,  Rhetia ,  Pannonia ,  Dalmatiaque 

geflit.  Defundo  eniniM.  Agrippa,Ti- 

Derium  poteftatis  Tribunitis  fecit  con- 

fbrtem  ,  qui  tamen  orientem  Caii  &  Lu- 

cii ,  nepotum  Augufti ,  fulgorem  veritus, 

petito  ab  Casfare  &LiviaAugufta  com- 

meatu ,  fecefTit  Rhodum  ,   diflimulatis 

cauiis  confilii.Ubi  o£i:o  annis  demoratus,  Suet.Tih. 

Caio  &  Lucio  iam  admotis  Reipublicaj ,  '^-  ^;  \-'' 
111-  •     T>  Veli,  l.  a. 

delendi  contemptus  gratia  Romarare- 

diit.  Antea  Rhetos  Vindelicofque ,  gen* 

tes  locis  tutiflimas ,  numero  frequentes  , 

feritate  truces ,  adjutus  a  fratre  Claudia 

Drufo  ,    perdomuerat ,   continendifque 

in  ofKcio  ,  coIoniamAuguftam  Vinde- ^/"*«^''^' 

licorum  impofuerat.  Inde  Drufum  ma-  1'-'^'^' 

gna  ex  parte domitorem  Germanisc,  plu-  /,-^  , /  ,- 

rimo  ejus  gentis  variis  in  locis  profufo 


f^nguine , 


Confulem  agentma  annum 


tricefimum  ,,  frafti  cruris  dolor  rapuit. 
Moles  ejus  belli  tranflata  in  Tiberium 
eft,  qui  in  formam  ftipendiarias  pene  pro- 
vincixeamredegit,  &  XI.  milliadediti- 
ftatuit.  Ideoque  ne  evadere  ullo  rnodo  1  tiorumjuxtaripam  RhenicoIIocavit.  At 
poflet ,  omnes  infra  bimatum  infantes  ,  !  C  Cxiar  nepos  Augufti  e  Julia ,  in  Ar- 
quicircaBethlchemiun  &  Jerofolymam  !  meniagtaviter  aquodam  vulneratus,  ex 
Te^eriebmtm  ,occidit,fcilicetquafe  fatis 
fr&cliidereviam  miferis  mortalibus  lice- 
ret.  Nihil  enim  efpeftum  cruento  edido 


eo  ut  corpm  mirtus  hctbile,  ita  animum  mi^ 
nu^s  utilem  Reipubl.  habere  coepit.  Nec  de- 
furt  converfatio  hominura ,  vitia  ejus  af- 
eft ,  D  E  o  puenilura  per  matren) ,  de-  { fentatio-ae  c.kntiHm ,  ut  femper  magn& 

i  '  fir- 


Auguflpis.  OuintiUui  Vams  a  Gcrmanis  c<efus. 

fortun&  eomes  eft  adulatio.  Pcr  qua:  eo 
diidus  crat ,  ut  in  ukimo  orbis  propc  an- 
gulo  confcncfccre  ,  quam  Romam  rcgre- 
di  malkr.  Diu  rcluftatus ,  invitu/quc  rc- 
vertcns  in  Itakam  ,  in  urbe  Lycia;  (Li- 
jnyram  nominant  )  morbo  obiit ,  cum 
VI»  c.  Cj.  -jjjjg  fc/quiannum  Lucius  fratrer  ejuSjHi 

Maflilix  difcefliflct. 


Tib.  15- 


Vell. 
Diod. 


fpaniaspctens ,  Maflilix  difcefWlct.  Igi 
turTiberius  ab  Augufto  adoptatur,  ii- 
mul  cum  Caii  &  Lucii  fratre ,  M.  Agrip- 
pa :  coaftus  prius  ipfe  Germanicum  ,  fra- 
tris  fui  Druli  filium  adoptare.  Nihilque 
ex  co  tempore  prxrermifllim  eft ,  ad  rna- 
jeilatem  Tiberii  augendam  ;    ac  muko 
magis ,  poftquam  Agrippa  propterma- 
ternos  morcs  abdicato  atque  fcpolito , 
certum  erat  uni  fpem  fuccefllonis  incum- 
l.z,  beie.  Miiliis  in  Germaniam  fregit  Lon- 
gobardos  ,    &  ad  quadringenteflmum 
milkarium ,    a  Rheno  ufque  ad  flumen 
Albim ,  qui  e  Vandalicis  oriensmonti- 
bus  ,  Senonum  Hermundurorumque  fi- 
res  pr^Eterfluit.perduxit  exercitum.Claf- 
iis  quoque  ab  inaudito  ,  atque  incognito 
antemariflumine  Albirevefta  ,  cum  a- 
bundantiflima  rerum  omnium  copia  Ti- 
berio  fe  Ca:fari  junxit.  Reftabat  Marco- 
mannorum  gens ,  ejufque  dux  Marobo- 
duus ,  Bojohemum  regionem  incolens , 
Germaniam  ad  I^vam ,  Pannoniam  ad 
dexteram ,  a  tergo  Noricos  habens  ,  cum 
quo  bellum  orfus  Tiberius ,    Pannonis 
Dalmati^que  rebellione   avocatus  eft. 
OpprefH  cives  Romani ,  trucidati  nego- 
tiatores ,  occupata  Macedonia ,   omnia 
&inomnibus  locis  igne  erantvaftata& 
ferro.   Tiberius  necejfaria  gloriojis  pra- 
ponenda  ratus  ,  contraxit  in  una  caftra  x 
legiones,  Lxx  amplius  cohortes,  ultra 
decem  veteranorum  millia ,  ad  Iioc  ma- 
gnum  voluntariorum  numerum,  equi- 
catum  Rhimetalcis  regis  Thraci^ :  tan- 
tum  denique  exercitum  ,   quantus  nul- 
lo  unqiiam  loco  poft  bella  fuerat  civi- 
lia.  Hunc  cum  univerfum  nemo  aude- 
ret  aggredi ,  partefque  digredientes ,  fi- 
nium  metu ,  univerfi  tentare  non  pof- 
fent ,  hyems  patratibelli  emolumentum 
attulit.   Nam  infequenti  aeftate  omnis 


209 
Pannonia,  reliquiis  totius  bclli  inDal- 
matia  mancntibus  ,  pacem  petiit.  Daoriii 
&  Defltiatc,',  Dalmata;  tum  dcmum  paca- 
ti  funt ,  cum pene  funditus  evcrfi  forcnr. 
Ibimnqua?»  adeo  nulla oportunaziifa efi  '^«"•'■i. 
vifioru  occajio,  ait  VcIIcius  ,  quam  da-f'"^"'^^! 
mnum  amijji  penfaret  militis  ,  Jemperque  '^'  *^' 
vijum  eft  gloriojum  Tiberio ,    quod  ejfet 
tutijjimum ,  ^  ante  confcientii  quamja- 
ma  conjultum  :  nec  unquam  conjilia  ducit 
judicio  exercitus ,  Jed  exercitus  providen- 
tiaducis  re[iuseft. 

Tantum  quod  ukimam   impofuerat 
Pannonico  ac  Dalmatico  bello  manum 
Tiberius  ,  cum  funefta:  venerunt  ex  Ger-  A.  M. 
mania  eT^iAolx  caji  ^intiliiVari ,  tru-  358o. 
cidatarumque  legionum  trium  ,    toti- 
demque  alarum  &  fex  cohortium.  Quin- 
tilius  enirnVarus,  quiquondampauper 
divitem  ingreflus  Syriam  ,  pauperem  a 
fe  reliquerat ;  iifdem  tunc  moribus  Ger- 
maniam    adminiftrando  ,     provinciam 
eam  facere  voluerat.    Germani  fa:viora 
armis  jura  confpicati ,  duce  Arminio ,  ju- 
vene  animo  etiam  quamgente  nobiliore, 
enfes  refumunt ,  fcgnitia  Vari  ia  occa- 
fionem  libertatis  ufuri,   repurantefquc 
neminem  celerius  opprimi ,  quam  qui  ni- 
hil  timeret ,  ^  frequentiftimum  initium 
calamitatis  ejfe  fecuritatem.    Tantaerat 
Varo  pacis  nducia ,  ut  ne  pra:did:a  qui- 
dem  &  prodita  per  Segeftem  ,    unum 
principum,  conjuratione  commoveretur. 
Itaque  improvidum ,  &  ad  tribunal  reos  Sueton. 
citantem,  undique  invadunt ,  caltrara-  oEtavio 
piunt ,  tres  Icgiones  opprimunt ,  Roma-  *"/;• ' J- 
nos  ita  more  pecudum  trucidant ,  ut  ^'"^" 
confternatus  clade  Augufl;iis    excubias  '  '^  ' 
per  urbem  indiceret ,  barbaque  &  capil- 
lofummilTo,  caput  interdumforibusil- 
lideret ,  vociferans :  _^uimili  Vare  legio- 
nes  redde.  Varus  perditas  res  pernicie  eft 
fua  fequutus.  Patroni  cujufdam  caufarura 
recifam  linguam  in  manu  tenens  miles 
Germanus :  Tandem  ,  inquit ,  viperajl' 
bilare  dejine.  Ea  viftoria  Romani  ad  Rhe- 
ni  fluminis  ripam  fummoti.   Tiberius; 
deinde  territo  Arminio ,  ultra  Rhenum 
penetravit  interius ,  vaftavit  agros ,  ufCt 
Dd  do-   . 


Jofeph. 
lib.  2. 
de  bello 

ca/J.3. 
Dio  l.  ^6. 
A.  M. 
3935-. 
v.c.  y66. 
die  19 
Augujli, 
Eutro.l.j, 
Flor.l./^. 
ca^  12. 


213. 

domos ,  fiidit  obvios.  Taiidem  Auguftus, 
iSueton.  ^^^'^  Germanicum  nepotem  fuum,  Drufi 
osiavi»  filium  ,  in  Germaniam  miliflet ,  Tibe- 
c  58.59.  riumque  deftinaret  in  Illyricum  ad  fir- 
mandapace,  quxbello  fubegerat ,  pro- 
fequens  eam  proceflit  in  Campaniam  , 
digreflufque  ab  eo  Beneventi ,  Nolam 
petiit ,  ingravefcente  indies  valetudine. 
Ibi  revocacum  ex  icinere  Tiberium  diu 
fcrmone  detinuit  fecreto  &  amicos  ad- 
milTos  percunftatus ,  ecquid  iis  videre- 
tur  mimum  vita,  commode  tranfegtjfe  , 
plaufum  poftulavit ,  didloque  conjugi  Li- 
vixyale,  exfimbus.,  utquidamvolunt , 
ve?mio  ab  iffa  infeclis  obiit ,  fcptuageli- 
mo  &  fexto  astacis  anno  ,  Pompcio  &  A- 
puleio  CofT.  imperii  lvii  ,  poft  vi6to- 
riam  A6tiacam  xliv. 

Nulli  Auguftorum  diuturnius  impe- 
rium  conti^it ,  nuUi  Chriftum  ig-noran- 
tium  moderarius.  Nullo  tempore  ante 
eum  res  Romanamagisfloruit.  Adjecit 
imperio  ^gyptum ,  Pannoniam  j  Aqui- 
taniam  ,  BJietiam ,  Vindelicos  ,  omnes 
Ponti  maricimas  civitates. 

Vicit  pra:Iiis  Dacos ,  &  Germanorum 
ingentes  copias.  Armeniam  a  Parchis  re- 
cepit :  Oblides  ,  Quod  nulli  antea ,  Parthi 
dederunt.  Scytha2'&  Indi ,  quibus  nomen 
antea  Romanorum  incognitum  erat, 
munera&Iegatos  mifere.  Galatia  quo- 
que  fub  eo  provincia  fa£la  eft  ,  cum  antea 
reo-num  fuiflet ,  primufque  eam  M.  Lol- 
Uus  adminiftravit.  Levis  emolnmenticau- 
fa  bellum  movemes ,  aureo  pifcari  hamo 
dixit .  Nihil  minus  in  perfeBo  duce ,  quam 
feftinationem  temeritatemque  convenire 
arbitrabatur ,  crebro  illa  jaftans :  Fefiina 
lente ,  &  Sat  cito ,  fifat  bene.  Urbem  in- 
undationibus  incendiifque  obnoxiam 
cxcoluit  adeo  ,  ut  jure  fit  gloriatus ,  mar- 
moream  fe  relinquere ,  quam  lateritiam 
accepiflet.  Palatina;  domui ,  in  qua  habi- 
tabat ,  porticum  addidit  cum  bibliothe- 
ca  Latind  Gr2;caque.  Adverfus  incendia 
cxcubias  noflurnas  vigilefque  commen- 
tus  cft:  ipfe  jus  dixit  affidue,  &  inno- 
'  53.ftemnonnunquam.  Neofuit  provincia, 
|.(J.4.7.excepta  Africa  &  Sardinia,  quam  non 


Sextus 
Aurel.  in 
E^itomt. 


Suetoa. 
e.2/.28. 


ap 


Cafar  Augttjlui» 

adierit.  Italiam  duodetriginta  Colonia- 
rum  numero  ab  fc  dedudarum  frequen- 
tavit.  Domini  appellationem ,  ut  male- 
diftum  &  opprobrium  ,  femper  exhor- 
ruit.  Sparfos  de  fe  famofos  libellos ,  nec 
expavit,&  magnacuraredarguit.  Ami- 
cos  tta  magnos  ^  potentes  in  civitate  effe 
voluit ,  ut  tamenpari  jure  ejfent ,  quo  ca- 
teri ,  legibufque  judiciariis  Aque  teneren- 
tur.  C.  Ma^cenasnonminus  ei  Agrippa 
carus ,  fiiblimium  honorum  contem- 
ptor ,  tantx  apud  Auguftum  fiduci^  fuit , 
ut  multos  damnantem ,  cum  pras  turba 
accederenonpoflet ,  fchedaincreparet, 
cui  infcripferat ;  Surge  tandem  carnifex. 
Paruitque  imperator,  &  amici  adama-r 
vit  libertatem  :  Livia  ctiam  monente , 
ut  mallet  clementia  vincere  infidiatores  , 
quam  poenis ,  Cn.  Cornelium  necem  ei 
machinatum ,  confiileni^creavit.  Neque 
cnim  facile  admi/it  amicitias ,  ^admif- 
fas  conftantiffime  retinuit.  Vefte  non  te- 
merealia,  quam  domeftica  ufus  eft ,  ab 
uxore,  &  fbrore,  &  filia  neptibulquecon- 
fefta.  Coenam  trinis  ferculis ,  aut  cum 
abundanciffime  ,  lenis  pra^bebat.  Vini 
quoque  natura  parciffimus ,  legibus  fiim- 
ptuariis  luxum  populi  caftigavit.  Elo- 
quentiam  ftudiaque  liberalia  ab  cetate 
prima,  &cupide  &  laborioliffimeexer- 
cuit.  Ac  ne  periculum  memorix  adiret , 
aut  in  edifcendo  tcmpus  abfumeret,  in- 
ftituit  recitare  omnia.  Hortationes  ad 
Philofophiam  fcriplit  ,  prdcipuamque 
duxit  curam ,  fenfum  animi  quam  aper- 
tiffimeexprimere.  Cacoz,elos^  antiqua^ 
rios ,  ut  diverfo genere  vitiofos  ,  parifa- 
fiidio  fprevit.  Ingenia  fui  feculi  omnibus 
modisfovit.  Componi  tamenaliquid  de 
fe ,  nifi  ferio ,  &  a  pra^ftantiffimis  ofFen- 
debatur.  In  volvendis  utriufque  lingu& 
autoribus ;  nihilaquefeBabatur ,  quam 
pr&cepta  ^  exempla,  publice  velprivaii, 
tim  falubria ;  eaque  ad  verbum  excer- 
pta ,  aut  ad  domefticos  ,  aut  ad  exerci- 
tuum  provinciarumque  redlores  ,  aut  ad 
urbis  magiftratus  plerumque  mittebat, 
prout  quique  monitione  indigerent.  E- 
tiam  libros  totos  &  fcnatui  recitayit , 


Vr 


Si' 


Dio  l,  fp 

Sueton. 
Oiiavig 
cap.66. 
Sueton, 


M^.48,' 


c^pA^' 


Oractila  DeorHW  Chriflo  nato  contkefcmt»  iri 


ll^l'. 10\. 


fi  popiilo  notos  pcr  cdiftum  fxpe  fccit : 
Dtot.fp,  ut oracfoncs  Q^Mctclli  dcprolcaugcn- 
Sueton.  jj  ^  ^  Rutilii  dc  modo  xditiciorum  ;  quo 
magis  pcrfuaderct ,  utramque  rem  non  a 
fc  prirao  animadvcrfam  ,  fed  antiquis  jam 
tum  cura:  fuifle.  Reliquit  &  breviarium 
totius  imperii ,  qiiantum  militum  ubi- 
que  fub  iignis  eflet ,  quantum  pecunis 
in  ^erario  &  filcis ,  &  veftigalium  refi- 
duis. 

Cerernoniarum  ficut  veteres  &  pra:- 
Ccptas  reverentiilime  coluit ,  ita  ca:ccras 
contemptuihabuic.  M.  Agrippaejusge- 
ner  etiam  Jerofolymis  Hccatdmbcn  fe- 
cit.  Caium  tamen  collaudatum  fcribit 
Suctonius  ab  Augufto  ,  quod  Judseam 
pra:tervehens  ,  non  fupplicallet  apud 
■Hicrofolymam.  Sed  illi  cum  breve  x- 
vum  obtigillet ,  Augujlus  ad  Tythiam 
mijit ,  imerrogtttum  cHtpofi  fefata  darcnt 
imperium.  Refpondit  Apollo,  referente 
Smda  in  Ausufto : 


C4f.pj. 


Ceirenut    —\\_  k/  ,       ~         v     ''^f         ta 

inSynopfi  Tawe  i*[A3v  f^rioXfnretii ,    Xj  tnolM  eiv-Tii 

hiji.  iie.i(^. 

Quas  fic  utcunque  vertimus : 

HebrAHs  puer  injungit  ,   Divum  domi- 

mtor, 
Haccedomofugere,  ^rurfitm  meinfer- 

mfukire. 
"Ergo  tacens   aris  pofihac  difcedito  no- 
firis. 

Accepto  oraculo ,  Auguftusin  Capi- 
tolio  aram  dicitur  ftatuifle  primogeni- 
Cicer.li  ^° ^  ^  o-  Hsc  in literas  rclata  a  Suida, 
de  divin. '  Niccphoro ,  atque  ut  e  Ccdreno  apparet , 
Tlut.  de  ab  ipfo  Eufebio ,  quibufdam  noftn  feculi 
defeSittO'  dodtis  parum creduntur.  Attamcnexeo 
raculo.  tempore  &  Dclphicus  iite  D^emonjam 
pridem  minus  verax  ,  tefte  Cicerone ;  & 
alii  paffim  conticucrunt ,  unde  Plutar- 
chus ,  Juvenalis ,  &  alii  fcriptores  gen- 
tium,   caligine  futuri  daranatum  fcri- 


pferuntgcnus  humanum,  &  fcrupulofc 

m  caufas  inquiiivcrunt ,  ob  quas  ctflafle 

aut  variafTe  vidcrcntur  oracula.  Sed  o- 

ricntc lucc  Jesu  Christo  refto- 

rcs  tcncbrarum  fc  proripere  jubebantur. 

Idem  Auguftus  tonitrua  &  fulgura  paulo 

infirmius  cxpavefcebat ,  per  nodlurnum 

iter  aliquando  tranfcurfu  fulguris  con- 

fternatus.  Aufpicia  quxdam  &  omina , 

communierrorc  gcntium,  pro  certiffi- 

mis  obfcrvabat. 

Prima  juventa  variorum  dedccorum  Cap.^y. 

infamiam  fubiit.  Adulteria  etiam  cxer-  ^'"  ,  p, 

cuiflc ,  ne amici  quidcm  ncgarunt ,  ex-  f,"/'^^^' 

cufantes  fcilicet  ratione  commifla ,  quo  tui.comru 

facilius  confilia  adverfariorum  per  cujuf-  'Judaot. 

que  mulicres  exquireret.  Et  circa  virgi-  Cafiodo' 

numIibidinespofteah:EiifIeferunt ,  qua:  rus 

fibi  undique  etiam  ab  uxore  conquire-  Chronice. 

rentur.  Tam  difficile  fuit  vel fobrio  primi-  '^^^'"^»' 
.-    r  r  II      1-  ■■  r  Alexand. 

pi  ^JummAjortunA  Piandttits  non Juccum-  strom 

bere.    Imperio    cjus  maximum  adjecit  Eufebius 

decus  ,    natus  anno  illius  xlii  J  e  s  u  s  Chron.  &• 

Christus,  ab  hinc  annis  mdcxxx  ,  W^- 

Herodis  pene  extremo  ,   omnibus  o-  ^"^^f-  ^* 


riuii.Jti. 

"uenalis 

tS^atj/r.g, 

Sueton. 

OiSav. 


mnium  gentium  regibus  fapientibufque 
magnitudine  fua  indufturus  caliginem  , 
aut  potius  ,  fi  velint ,  addufturus  lucem. 
Qui  Lvii  Augufto  annos  tribuunt  impe- 
rii,  utnecefle  eft,  XLiianno  Chrii^um 
ortum  }  qui  lvi  ,  ut  Tertullianus ,  Clc- 
mens ,  &  alii,xn  aiunt.  Procurabat  tunc 
Syriam  P.  Sulpitius  ^uirinus,  reftor  da- 
tus  C.  Csfari  Armen.  obtinenti,&  Tibe- 
rium  quoque  Rhodi  agentem  colens ,  ut  Tacitui 
ait  Tacitus  Annalium  tertio.  Hic  &  re-  ^nnal.  5 
mifliis  poftea  in  provinciam  eft ,  adconfi-  '^^'J^"'' 
fcanda  bona  Archelai i  qui ex  teftamento  jr.ng." 
fucceflerat  Herodi,  Ethnarcha  appellatus  Eufeb, 
Jud^as,  Idumxse  &  Samari^.  Herodes  e-  Chron. 
nim  Antipas,  frater  ejus,  obtincbat  Gali-  l.°[^P^', 
lasam ,  &  Per^eam ,  qui  ambo  nati  erant  ^'^^^J'  * 
matre  Marthace  Samaritana.  Philippus  f.^g.j.j^ 
autem  Tetrarcha  Batanse^  &  Trachoni-  Hb.i^. 
tidis ,  aliufque  Herodcs  e  Cleopatra  Hie-  Mtiq. 
rofolymitide    erant  geniti.  Archclaum  '^•^^•'3' 
ftatim  tumultus  excepit  Judseorum  ,  ad 
ferias  Pafchales  pro  more  patrio  conve- 
nientium.  Poftularunt  enim  ad  fuppH- 
Dd  2  cium' 


Jofeph. 
lib.  2.  de 
bello  c.  2. 

antiq. 
cap.  12. 


M-itth. 
tnp.  z, 
Luca  c,  2. 
A.  M. 
39B2. 
'Jofeiih. 
lib.  17. 
c.  «/f . 

I,«6.  ft. 

irfe  fre//» 
f<i/»,  67. 
Diod. 
lib.jf. 

lofepl). 
HL  i3. 

miq-c-i 


211  ArcheUM .  5^?^?///.  K//.  Scrihar*  dr  Philof 

cium  eos ,  qui  Herodi  in  puniendis  Jiida 
&  Matthia  legis  peritis  operam  luam 
commodafleiit :  millumque  ad  compri- 
mendos  eos  tribunum  lapidibus  vulne- 
^rarttUt.    Quamobrem  Archelaus  ,  im- 
miflb  exercitu  ,  ad  tria  eorum  millia 
trucidavit ,  reliquolque  fuga  disjecit.  Eo 
deinde  Romam  profedlo ,  ut  confirma- 
tionem  dominii  ab  Augufto  mipetra- 
ret ,  Sabinus  procurator  ,  pecuniis  in- 
hians  facris  &  regiis  ,  occalionem  aper- 
tx  feditioni  attulit ,  exortique  funt  re- 
guli,  Judas ,  Simon ,  Anthronges,  alii- 
que ,  prxtcxtu  libertatis  tyrannidem  ca- 
ptantes.  Ncc  line  plorima  csdeacfan- 
<Tuine  fedati  motus  funt.  QmntilioVa- 
ro ,  quem  poft  in  Germania  occubuiiTe 
diximus ,  tres  legiones  Arabumque  au- 
xilia  in  Judsam  rapiente.  Isunocrucis 
fupplicio  duo  millia  rebellantium  ab- 
rumplit.  Judseorum  Legati  i.  Romam 
profefti ,  ftipatique  plulquam  ofto  mil- 
libus  gentilium  fuorum  urbem  Roma- 
nam  incolentium  ,  petierunt  ab  Augu- 
fto  ,  ut  amoto  Archelao ,  prov.incia;  Sy- 
xix  attribueret  Judxam  ,    juberetque 
crentem  patriis  legibus  &  magiftratibus, 
Eib  prxlide  Romano ,  vivere.  Sednihil 
impetratum  ,  exado  jam  tempore  liber- 
tatis ,  &  exhibito ,  quem  oracula  defti- 
naverant ,  MeJJia ,  qui  tunc  puer  ex  M- 

orypto  in  Judxam ,  moxque  in  Galilsam 

reportatus  ,  Patris  seterni  juflli  ,  anno 

aetatis  duodecimo  tem^lumpatrisfui  do- 

mum  effe  ajferuit ,  ^  cum  fummis  patriA 

doHoribm  triduum  ,  maximo  omnium 

cum  jiupore  ,  difputavit.  Anno  ejus  un- 

decimo   Archelaus  a  Judxis  Samaritif- 

que  delatus  ,  quod  inique  &  crudeliter 

prseeflet  imperio ,  ab  Augufto  Viennam 

Gallis  relegatus  eft  ,  opibus  ejus  fifco 

illatis  per  Quirinuira ,  cenfum  tunc  agen- 

tem  per  Syriam  ,  qui  &  Jud^am  exinde 

Romanorum  provinciam  conftituit.  Per 

eos  dies  Judas  Galilaius ,  Pharifxis ,  & 

Sadducjeis  ,  Eflenilque,  quartam  Judso- 

rum  adjecit  ft<^am  cui  religio  fuit  do- 

minum  quenquam  nifi  fblum  Deum  di- 

cere,  fuetumque  prolibertate  aflerenda 


Suetm^ 

OHav. 
Eufeb. 
hron. 


mortem  nullam  detredare.   Laudabilc 
quidem  Judse  inftitutum  ,  fi  vel  legitima 
poteftate  prasditus  patrise  dignitatem  de- 
fendere allaboraflct ,  veiUbertatemmen- 
tii  ^  confcientiA  foli  Deo  devetam ,  ab 
externa  corporum  fortum  difcernere  di- 
dicipt.  Sub  Herode  defecit  &  legitima  Eufeb. 
fummorum  facerdotum  feries ,  qui  cum  ^^«J-^ 
antea  filii  parentibus  ,  fratrefve  fratri-  ijl['\j^ 
bus  ,  non  nifi  defunftis ,  fuccefllffent;  cap.i.' 
Tyrannus  ifte.  primus  arbitrii  fui  fecit 
adimere  honores  facros  vivis ,  &  inno- 
centibus  ,  eofque  in  alios  transferre.  Id 
quod  deinde  Archelaus  ,   &  poft  eum 
prxfides  Syrias  imitati  funt.    Venerat 
nimirum  lacerdos  asternus  ,  mox   fi- 
nem  impofiturus  Leviticis  facris  &  fa- 
,  cerdotio.   Interim  ut  pax  ,  ita  togat^ 
j  pacis  artes  fub  Augufto  imprimis  fio- 
I  ruere. 

Laudantur  ejus  actatis  Fhilofophi ,  A 
thenodorus  Stoicus ,   Sotion  Pythago 
rsus  ,  Nigidius   Figulus  ,  Thrafyllus  ^^^^ 
Mathematicus  ,    M.  Terentius  Varro  £,,-5^1' 
in  omni  literatura  verfiitiffimus.   Ora-  lib.  jj. 
tores  Munatius  Flancus  ,  qui  Lugdu- 
num  condidit  Gallise  ,  Meflala  Corvi- 
nus  prasfedlus  urbis  primus ,  &alucom- 
plures. 

PoeV^Latinorumprsecipui,  P.Virgi- 
lius  Maro,  Q^Horatius  Flaccus,  Val.  Ca- 
tullus ,  Cornelius  Gallus ,  ^milius  Ma- 
cer ,  P.  Ovidius  Nafo ,  Albius  TibuIIus, 
Sextus  Aurefius  Propertius,  Publius  Mi- 
mographus.  Nec  minores  Hijioriographi, 
Titus  Livius  Patavinus,  CorneliusNe- 
pos,  Crifpus  Salluftius,  Nicolaus  Damaf- 
cenus,  Dionyfius  Halicarnaflxus,  Strabo 
Cappadox,C.  Julius  Hyginus  Polyhiftor. 
M.  Verrius  Flaceus,  Afconius  Pasdiamis, 
Grammatici. 

Sed  quantum  coeleftis  {apientianatu.r  LueM& 
ralem  ,  tantum  iftos  Simeon  &  Han-  MmhxHi 
na  vates  ,  Zacharias  Sacerdos  ,  Maria  fTVf^^ 
virgo  &  Elifiibetha matrona  ,  vetcefan-   ".S''''!'  « 
ftitatis  &  eruditionis  laude  pra^ccline- 
runt» 


TlBl- 


Ner. 


Aniia 
Jliundi 

39«f. 

Chrijli 

16. 

Olymjj, 

188. 

Periodi 

Danietit 

anno  ^6'j 

Jiieunte 

Hebdo- 

made  (?8. 

Sueton. 

Tiberia 

tap.y. II. 

z1.22.50 

Diod. 

lib.  s7. 

Tacit. 


Sextttt 

Aurel. 
Epit.  de 
viia  Imii 


TlBERIUS   Claudius 

C  «  S  A  R.. 

•y  Iberim  Livije  filuis ,  Oftaviani  privi- 
gniis ,  A2;rippinam  Attici,  adcjuem 
Ciceronis  EpiltoLt  funt  ,  neptem ,  ex 
qua  Drufum  iilium  habebat ,  repudiavit 
invitus ,  Juliamcjue  Auguiti  filiam  duxit. 
Julia  deinde  ab  Auguito  relegata  ,  per 
epiftolas  exorare  fili.E  patrem  ,  quantum 
in  {c  eilet  ,  officii  duxit :  fed  imperium 

■  nadlus  inedia  eam  exftinxit.  Mortuis 
Augufti  nepotibus  vel  abdicatis ,  folus  in 

,  fpcciem  fucceflionis  alledlus  eft  ,  fic  ta- 
men  ,  ut  Germanicum  Drufi  filium,  fra- 
tris  fui ,  adoptaret.  Biennio  ante  obitum 

■  Augufti ,  lege  per  confules  lata ,  provin- 
cias  comrauniter  cum  eo  adminiftrare 
ccspit.  ExcelHuTi  Augufti  nonpriuspa- 
lam  fecir  ,  quam  Agrippa  juvene,  cjui 
folus  de  nepotibus  ejus  fupercrat ,  inter- 
cmpto.    Et    tamen  recufare  aufus  diii 
principatum  ,  adhortanteique  amicos  in- 
crepare,  ut  ignaros  quanta  bellua  eflet 
imperium ,  impudentiflima  fimulatione, 
vera  quidem  ,  fed  Eillaci  animo  dicens  , 
ut  quia  finguli  fenatorum  fentirent ,  cal- 
lide  exploraret :  Qua;  res  bonos  quofque 
pefltimdedit.    ^fl;imantes  enim  ex  lua 
eum  ingenuitate,  cum  fententias  quafi 
ad  ejus  voluntatem  promunt,  incefle- 
re  exitia  poilirema.  Hic,  quia  Tib.  Clau- 
dius   Nero  dicebatur  ,  eleganti  joco  a 
quibufdam  Biberias  Caldim  Mero  ob  vi- 
nolentiam  nominatus  efl;.  Satis  prudens 
in  armis,  fatiique  fortunatus  antefum 


Ttherius  Cafar»  213 

Remp.  pcrur^ebant  ,  quanquam  obfir- 
mate  reiiftcnrcm.  Quem  maximc  calum 
timcns ,  partcs  fe,  quas  fcnatuilibcrct, 
fufccpturum  in  Republ.  fiinulavit.  Fin- 
xit  ik.  valetudinem  ,  quoa:quiore  animo 
Germanicos  vel  fucceffionem  celerem, 
vel  certe  focictatemprincipatus  opperi- 
retur. 

Inter  initia  civilcm  aclmodum,  ac  pau- 
lo  minus  quam  privatum  cgit ,  prxno- 
men  imperatoris ,  cognomenque  patris 
patria;,recufavit.  Adverfus  convitia  ma- 
lofque  rumores  firmus  ac  patiens,  fubin- 
de  jattabat  :  in  civitate  libera  linguam 
mentem(]ue  libera^  ejfe  debere.  Neque  tam 
parvum  quidquam ,  neque  tam  magnum 
fuit,  de  quo  non  ad  P.  C.  referret.  Qua^- 
dam  adverfus  fententiam  fuam  decerni, 
ne  queftus  quidem  eft.  Prasfidibus  one- 
randas  tributo  provincias ,  fuadentibus 
refcripfit ;  boni  paftoris  ejfe  tonderepecas 
non  deglubere.  Paulatim  pnncipem  exer- 
cuit  prseftititque ,  etfi  varium  diu ,  com- 
modioremtamen  fa^pius ,  &  ad  utilitates 
publicas  proniorem.  Ac  primo  eatenus 
interveniebat ,  ne  quid  perperam  fieret. 
Si  quem  eorum  elabi  gratia,  rumor  eflet, 
fubitus  oderat.  Matronas  proftratas  pu- 
diciti^,  quibus  accufator  publicu.s  deef- 
fet,ut  propinqui  more  majorum,de  com- 
muni  fencentia  coercerent ,  autor  fuit. 
Imprimis  tuends  pacis  a  graflaturis  & 
latrocinus ,  fedicionumque  licentia  ,  cu- 
ram  habiut.  Abolevit  aur  jus  moramque 
afylorum,  quje  ulquam  erant,aut  modum 
iis  prsfcripfit.  Hoftiles  motus,  nulla  per 


Suetoii, 
Tiber. 
c.  25-.  28. 
50.31. 
Diod. 
lib.  37. 


S^ucton. 
c.  32.33. 
&  34.. 


Tacitus 
Annal.  j, 
cap.  60, 
Sueton. 
Tib.c.^iJ. 


^aeton, 
Tiber. 
tap.  21. 
Diod. 
lib.  iJ. 


ptum  imperium  ,  dignufque  principatu     fe  expeditione  fufcepta,per  legatos  com 
Augufto  vifus  eft  :  cujus  tamen  vox  ex-     pefcuit :  ne  per  eos  quidem  nili  cundtan-- 


cepta :  Miferum  popuium  Romanum ,  q^ui 
fub  tnm  lentis  maxiUis  erit.  Inerat  ipfi 
fcientia  fiterarum  imilta  :  fed  ingenio 
eratpeffimo  ,  truci ,  avaro ,  inJidiofi,fi~ 
mulans  eafe  velle  qu&  noUet :  his  quafi  in- 
fenfiis  qilibus  confiilrum  cupiebat  ,  his 
vero ,  qiios  oderat ,  quafi  benignus  appa- 
rens.  Repentinis  confiliis  &  relponfioni- 
bus  melior  ,  quam  medicatis.,  Exerciti^ 
in  Germania  fiimma  vi  Germanicum  , 
qui  tum  iis  prceerat  ,  ad  capefTendam 


ter  &  neceffario.  Reges  infeftios  commi- 
nationibus  magis  &  querelis,  quam  vi  re- 
preflit. 

Legata  Augufticumferiuspopuloex- 
folveretjirritatus  efta  fcurra  quod3m,qui 
prastereunte  funere ,  elata  voce  mortuo 
mandaratjUt  nuntiaret  Augufto.nondum 
reddi  legata ,  qua;  plebi  reliquiflet.  Eum 
attraftum  ad  fe  ,  recipere  debitum,  duci- 
que  ad  fupplicium  imperavit ,  6c  patri  fuo 
verum  rercrrc. 

Dd  3  Arche- 


Diad. 

lib.  /7. 

Sueton, 
caj).  17. 


Dia  /5-7. 

Tacicus 
Annat.  2. 


Tacitus 
Ub.%. 
Annal. ' 
A.  M. 
3988. 


Thleg. 
Mit.c.i'- 
Annoee- 
dem. 


I.1S.C.3. 

<Saetoit. 
in  Caio 
Calig. 
M/!.  1.2.3, 
A.  M. 
3950. 
Dio  l.}y, 
Tacitus 
l,z,&  3. 
Annal. 


2.14 

Archelaum  Cappadocias  regem  (  cii- 
jus  fiiia  Glaphyra  Archelao  Herodis  fi- 
lio  nupta  tertium  fuerat)  evocatum  Ro- 
mam,  ob  negledaqujedamoflScia,  in- 
teremiflet ,  nili  fenex  capularis  &  poda- 
gricus  teftem  fubornaflet ,  cjui  fe  exco 
audiile  fingeret,  oftendere  velle  Arche- 
laum  Tibeno ,  quum  primum  in  rcgnum 
revertiflet  ,  quales  nervos  haberet.  Id 
tanquam  delirii  nota  acceptum  ,  fervavit 
tunc  quidem  Archelaum :  fed  tamen  pau- 
lo  poll  defundli  regnum  Tiberius  pro- 
vincijE  forma  induit. 

Eodem  anno  (erat  quartus  Tiberii) 
C.  Cazlio,  L.  Sempronio  CoS.Genna- 
nicm  C&far  Drufi  filius  ,  triutnphavit 
de  Cherufcis ,  Cattifque  ^  Angrivariis  , 
quAque  aliA  nationes  inter  Rhenum  ^ 
Mbim  colunt.  Bellum  ,  quia  conficere 
prohibitus  erat  ,  pro  confedlo  accipie- 
batur. 

Vacui  abinde  externo  metu  Germani 
arma  in  fe  verterunt.  Suevse  gentes  ,  Se- 
mnones  ac  Longobardi  defecere  a  Ma- 
roboduo  ad  Arminium  ,  pro  libertatc 
bellantem.  Maroboduus  prislio  percul- 
fus  in  Marcomannos  conceflit ,  Tiberii- 
que  auxilia  exoravit-  Miflus  Drufus  C^ef. 
filius ,  urbano  luxu  lafciviens ,  ut  fuefce- 
ret  militia;,  pacemque  firmaret.  CoUapfas 
,  &  terr&motu  duodecim  Afi&  urbes ,  inter 
quas  Magnefiam  ,  Philadelphiam ,  Apol- 
loniani  ,  publico  fumptu  refovit.  Ger- 
manicm  in  Orientem  proveftus ,  ut  Va- 
nonem  Parthis  regem  redderet ,  pulfiim 
ab  Artabano ,  parum  profecit  :  Zeno- 
nem  Polemonis  regis  Pontici  filium , 
Anneniis  volentibus  impofliit.Nec  mul- 
to  poft  extinguitur  Antiochia;  ,  ingen- 
ti  luftu  Syria;  &  circumjacentium  po- 
pulorum.  Tanta  illi  comitas  in  focios , 
manfuetudo  in  hoftes  :  Cum  magnitudi- 
nem  ^gravitatem  fumm&  fortun&  reti- 
neret ,  invidiam  ^  arrogantiaf»  effuge- 
rat.  Ejus  cxdis  per  veneficia  procura- 
ta;  reus  Pifb  femet  Roma:  intcremit , 
fruftra  Liyise  Auguftae  favore  fubnixus , 
cujus  occuko  juflu  facinuspatrafledice- 
batur. 


TiberiHsCafar» 


Eo  tempore  Jani  fimulaerum  Rona^  -D/o  /.5-7. 
concidit ,  alio ,  eoque  vero  beUi  &  pacis  J''*"^^^ 
Domino  ,  Jpfu  Chrifto  ,  annum  aetatis  j-^"//^*^ 


vicefimum 


cflb.  Tiberius 


pnmum  ingrclio.  nocrius  ^^0^5, 
librorum  Sibyllinorum  alios  mendacii  jFs/e/»/?. 
coarguit ,  aliis  authoritatem  fuam  reli-  /•iS.Cij.-i'. 
quit.  ^gyptias  religiones  ob  facerdo- 
tum  Ifidis  lenocinium ;  Judaicas  ob  in- 
terceptas  pecunias ,  a.  Saturnini  conjuge 
Jerololymam  miflas ,  urbe  expulit.  Ju- 
dseos  aut  ingravioriscaeliinfulasaman- 
davit ,  aut  affecit  fuppliciis.  Ado-ande- 
ftrio  Arminii  promittente  mortem ,  fi 
venenum  mitteretur,refpondit,«(?w/r4!«- 
de ,  neque  occultii ,  fed  palam  &  arma- 
tum  pop.  Romanum  hofies  fuos  ulcifci.  Anno  ts~ 
Cxterum  Arminim ,  pulfo  Maroboduo ,  dem. 
regnum  &  ipfe  aiFeftans ,  libertatem  po- 
pularium  adverfam  habuit,  petitufque  ar- 
mis ,  cum  varia  fortuna  certaret ,  dolo 
propinquorum  cecidit.  Liberator  haud 
dubie  Germanis  ,  qui  florentiflimum 
Rom.  imperium  laceflierit ,  prasliis  am- 
biguus ,  bello  non  viftus,  Grascorum  an- 
nalibus  ignotus ,  qui  fua  tantum  miran- 
tur ,  dicente  Tacito,  nec  Romanis  perin- 
de  celebris ,  vetera  extollentibus  j  recen- 
tium  incuriofis. 

Tiberius  fublato  de  Germanico  me- 
tu ,  firmataque  potentia  ,  nudavit  ani- 
mum ,  moeftamque  vigilantiam  &  malas 
curas  pridem  exercitas  in  lucem  protu- 
lit  :  qua  tempeftate  continuata  Valerii 
Grati ,  pr^fidis  Palasftinas  avaritia  ,  deje- 
£ti  ordine  iv  Pontifices  Jud^eorum ,  An- 
nas ,  Ifmael,  Eleazarus ,  Simon ,  fuccef^ 
fitque  in  fummura  facerdotium  Ju(|xo- 
rum  Jofephus ,  cognomento  Cajaphas, 
haudabfimilisTiberiofsevitia.  1 

At  Tib.  Cxfarnatlusfimillimumfiys  Tacitus 
moribus  miniftrum  L.  JElium  Seianum^^^^^^^^^ 
exoletum  iftius  Apicii,  qui  luxu  omnes  """"* 
mortales  fuperavit,  veritufque  famem, 
cum  adhuc  poflideret  zf  00000 ,  femet- 
ipfiim  perdidit ;  Hunc  inquam  naftus ,  ad 
fummos  honores  extulit ,  fcilicet  ut  ho- 
mo  nequiflimus ,  ex  alto  graviorem  de- 
inde  ruinam  duceret. 

Illo  reis  fubornante  accufatores ,  va- 

rii 


Ttberiui  Cdfar, 

rii  majeftatis  Crimine  circumventi  pcric- 
re ,  prono  ad  vindicandas  quafvis  prin- 
cipis  injurias  fcnatu  ,  nec  primoribus 
tantum  civitatis  claritudincmfuamqui- 
bufcunquc  protco-entibus  obfcquiis ,  fed 
&  confularibus  plcrifque  ccrtatim  foe- 
da  &  nimia  cenfcntibus.  Unde  memo- 
rix  proditum  ,  TiberiiUTi  quotics  curia 
egrederetur ,  dicere  folitum  ,  o  homines 
ad  fervitutem  paratos  :  addidiile  &  re- 
lcriptum ,  ne  quis  damnatorum  intra  de- 
cimum  diem  occideretur,  ut  poflet  etiam 
abfens  de  fervilis  fenatus  fententiis  co- 
gnolcere. 

Inde  Galba  &  Haterio  Agrippa  CofT 
poteftatem  tribunitiam  Drufo  tilio  pe- 
tit ,  modeftum  fummi  faftigii  nomen  , 
repcrtum  ab  Augufto  ,  ne  regis  aut  Di- 
dlatoris  titulum  llimeret,  actamenali- 
qua  apellatione  ca^tera  imperia  pra^emi- 
neret.  Drufijs  animo  commotior,  orto 
forte  jurgio ,  intendit  Seiano  manus ,  & 
contra  tendentis  os  verberavit.  Seia- 
nus,  ultioni  intentus,  Liviam  uxorem 
ejus  adulterio  pellicit ,  primique  flagitii 
Tacitus  potitus ,  f&mimm  nihil ,  amijfa  pudici- 
Jf.^;  ha ,  abnuentem ,  ad  confbrtium  reg-ni , 
•"  ad  ipem  conjugn,  ad  necem  mantiim- 
pellit.  Tantum  ille  auflis ,  cum  Italiam 
utroque  mari  duse  clafles  :  Rhenum , 
commune  in  Germanos  Gallofque  ro- 
bur ,  ofto  legiones  tuerentur  :  Hifpanix 
recens  perdomitx  tribus  liaberentur. 
Mauros  teneret  Juba,  cxtera  Africas  du^e 
lcgiones ,  parque  numerus  ^gyptum  in- 
fiderent.  Dum  quantum  abSyriaufque 
ad  flu.  Euphratem  ambitur  ,  quatuor  le- 
gionibus  coerceretur,  accolis  Hybero 
Albanoque ,  &  aliis  regibus ,  qui  magni- 
tudine  Romana  protegebantur  :  Cum 
Thraciam  Rh^emetalces  &  liberi  Cotyis, 
ripamque  Danubii  dua;  legiones  in  Pan- 
nonia,qu;E  in  Moefia  attinerent :  totidem 
apud  Dalmatiam  locatis  ,  quse  pofitu  re- 
monis  a  tero-oillis,  acfirecentinum  au- 
xilium  Itaha  pofceret,haud  procul  acci- 
rentur.  Quamquam  infidcret  ipfam  ur- 
bem  proprius  miles ,  tres  urbanx,  novem 
^ixtorix  cohoncs :  tam^n  Tiierii^filitti, 


cy£liHS  Seiams»  1 1  j 

^  ifque  unicus ,  dato  veneno  tonfumitur.  A.  M. 
Quodquc  magis  fupra  fidem,facinus  ofto  W'^- 
annis  fatuit.  Ferox  hinc  fcelcrum  Seia- 
nus,  quia  prima  provcncrant.volutarc  fe- 
cum  quomodo  Iibcros  Gcrmanici  per- 
verteret  ,  quorum  non  dubia  fuccellio. 
Impcnctrabili  Agrippinas  pudicitiacalu- 
mniis  eam  trefque  filios  pctit,  Silium,  an- 
te  amicum  eorum  ,  fifto  majeftatis  cri- 
mine  ,  fiibvcrtit :  JunioBlasfbavuncuIo 
fuo  ,  licet  nondum  vifto  Tacfarinate, 
qui  adjutus  a  rege  Garamantum  Afri- 
cam  raptabatjtriumphalia  impetrat  orna- 
menta,  qua:  P.  Dolabellse,  ad  mortem  li- 
cet  adigcnti  hollem ,  denegabantur.  De- 
latores ,  genm  hominum publico  exitio  re- 
pertum ,  vixque  poenis  fatis  coercitum, 
per  pr^emia  eliciuntur.  Q^Vibium  Sere- 
num  de  ftruftis  principi  inlidiis  accufat  fi- 
lius,  exterritufque  licet  vulgi  minis  ,  ex- 
fequi  tamen  accufationem  adiaitur.  Po- 
ftulatur  «S<:  Cremutius  Cordus ,  quod  edf- 
tis  annalibus ,  laudatoque  M.  Bruto,  C. 
CafHum  Romanorum  ultimum  fcripfif^ 
fcz.  Is  vitam  abftinentia  finivit ,  libri  per 
sdiles  cremari  tunc  quidem  ,  fed  manfe- 
runt  occulti  Scediti,  S)uo  magis  focor-  Diol.^j. 
diameorumirriderelibet:  quipr&fentipo-  TMit.L^. 
tentiacreduntexjlinguipofle  etiam  fequen-  """''  ' 
tis  £vi  memoriam ,  cum  contrapunitii  in- 
geniis  glifcere  autoritas  foleat.  Contu- 
lis  interea  Thracum  gentibus  a  Poppceo 
Sabino  ,  eb  quod  validiffimum  quem- 
que  mulitise  Romanas  dare  afpernaban- 
tur ,  Seianus  Livis  matrimonio  exclu- 
fus  .-i  Tiberio  ,  ad  vitam  eum ,  procul 
Roma,  amosnis  locis  degendam  infti- 
gat,  ratus  fuain  manu  aditus  ,  literarum- 
que  arbitria  fore  :  cum  per  milites  com- 
mearent.  Agrippinam  per  fpeciem  ami- 
citia:  monet,  paratum  ei  venenum,vitan- 
das  fbceri  epulas.  Illa  fimulationum  ne- 
fcia,  appofita  a  Tiberiopoma,  intafta 
ore ,  fervis  tranfliiittit ,  vocemque  Ti- 
berio  elicit ,  nou  mirum  ,  fi  quid  feve- 
rius  in  eam  ftatuat,a  qua  veneficii  infimu- 
letur.  Hinc  fpecie  dedicandi  templum, 
apud  Capuam  Jovi ,  apud  Nolam  Au- 
gufto,  in  Campaniam  feceditjCertus  pra- 

cul 


eop.3/. 


Tihjsrius  Cdfar.  lefus  Cloriflm  gloriam  fmm  manifeflat, 

tus  confugere  vellet,  Agrippina  relega- 
convitiantique  oculus  per  centuno 


Sueton, 

Tiber. 

c  4.0.41. 

Tacitus 

lib.i,. 

Annal. 


Dial.sy 


Tdcit.V. 

niinal. 


Saetoii. 
Tik 


11(3 

cul  urbe  degere,  tum  ut  fasvitiam  ac  li- 
bidinem ,  cum  faftis  promeret ,  locis  oc- 
cultaret ,  tumquodmatrem  dominatio- 
uis  fociam  alpernaretur ,  quam  depellere 
non  poterat ,  quoddominationem  ipfam 
donum  ejus  accepilTet,  idque  exprobraret 
illa  &  repo/ceret:  tumdeniqueutterri- 
biliorem  ex  longinquo  redderet  majefta- 
tem.  Igitur  inclufit  fe  Capreis  infula ,. 
ftatimque  revocante  populo  propter  cla- 
dem ,  qua  apud  Fidenas  ad  l  liominum 
millia ,  g-ladiatorio  munere  amphithea- 
tri  ruina  perierant  ,  tranliit  quidem  in 
continentem ,  poteftatemque  fui  adcun- 
di  fecit :  Sed  paulo  poft  regreflus  in  infu- 
lam ,  undecim  per  annos  patria  libens 
qaruit ,  non  tribunos  militum  ,  non  pro- 
vinciarum  prjefides  mutavit.  Hifpaniam 
& Syriam peraliquot annos ,  fine confu- 
laribus  legatis  habuit :  Armeniamab  Ar- 
tabano  Partho  occupari :  Moefiam  a  Da- 
cis  Sarmatifque ,  Gallias  a  Germanis  va- 
ftari  neglexit ,  magno  dedecore  imperii, 
nec  minori  difcrimine. 

Ibi  vcTo/ecretilicemiamnaBm,  cun- 
cia  JimHl  vitia  male  diu  dijftmulata  pro- 
fudit ,  eaque  flagravit  infamia ,  vix  ut  re- 
ferri  audirive  nedum  credi  fas  fit.  Mane- 
bat ,  prxter  infandas  libidines ,  fulpicio- 
num  &  credendi  temeritas  ,  quam  Seia- 
nus  augere  etiam  in  urbe  fuetus ,  acrius 
turbabat.  Subverfus  primum  Titius  Sa- 
binus  ,  ob  cultum  Agrippina;  liberorum- 
que  ejus.  Difpofitis  in  cubiculo  obferva- 
toribus ,  elicici  ab  eo  per  fpeciem  onx 
amicitias  queftus  liberi ,  delatique  ad  Ti- 
berium.  Nec  mora :  Damnatus  in  Tibe- 
rim  trahitur ,  cane  domini  fui  cadaver  in 
aquas  proiequente  ,  ac  ne  mergeretur  , 
fruftra  annitente. 

Rubellio  &  Fufto  Geminis  CofTLi- 
via ,  qux  &  Julia  Augufta ,  raater  Tibe- 
rii,  mortem  obiit ,  cui  nec  cegrasadefle, 
nec  toto  triennio  quo  abfuit ,  nifi  paucif- 
fimarum  dare  horarum  colloquium ,  de- 
funfta:  nec  exequias  curare  fuftinuit.  Ea 
fublata ,  velut  frenis  exfoluti ,  prorupe- 
runt  Tiberius  Seiaaufque.  Millis  adfe- 
natum  literis  infimulata ,  quafi  ad  exerci- 


Mdt.c^, 

A.  M. 
3999- 


tur  , 

nem  verberibus  excutitur.  Sic  inedia  ab- 
fumitur  poftmodum.  Filii  ejus  Nero  & 
Drufus  varia  fraude  concitati  ad  convitia, 
hoftes  judicantur.  Nero  in  infula  Pon- 
tia ,  Drufus  in  ima  parte  Palatii ,  necan- 
tur  fame. 

Interea  dum  ad  omne  adeo  nefas  fe  ef- 
fundit  terrarum  princeps  Tiberius ,  apud 
JudsEOs  procedit  in  medium  fohanncs  ^^caau- 
Baptijia,  Zachariafacerdotegenitus,  vir  tummm. 
divini  fpiritus,  fanftitate~&  zelo  incom-  -Marc.e.u 
parabili.   Hic  in  defertis  Judasje  adefle  I^uc.ci. 
exclamat Dei Filium  ,  a  cxca eiFerataque  •^"  ^''^'^' 
hominum  aente ,  ni  mature  refipifcant, 
poenas  exafturum.  Docet  ingenti  totius 
Judxa:  concurfu  ,  &  gratiam  FiliiDei 
poenitentia  &  fide  ambientes  ac^ua  per-  -^»»»  ««• 
fundit ,  teftatus  hoc  fieri  in  remilfionem  ^^'"^' 
peccatorum ,  quum  totius  mundi  noxam 
Chriftus  tanquam  D  e  i  A  g  N  u  s  baju- 
Jet  auferatque.  Incrcdibile  diftu ,  quan- 
tam  vir  divinus  authoritatem  fibi  fubito 
comparaverit ,  adeo  ut  non  deefTent ,  qui 
emn  fanftorum  omnium  caput  efTe  cre- 
derent ,  in  quo  falus  recumberet  totius 
orbis.  Sed  Johannes  tantum  ab  omnifa- 
ftu  abfuit ,  ut  indignum  fe  proclamaret 
vel  viliflimo  ChriftiDominiminifterio, 
cumque  ad  Jordanem  accederet  Chri- 
ftus ,  baptizari  ab  eo  cupierit.  Ibi  edo- 
£tus  complenda;  juftitiae  baptifmum  a 
Chrifto  peti ,  qui  undas  fuo  corpore  in  fa- 
lutaris  lavacri  facramentum  dedicaret , 
per fudit  eumaqua  ]oxdznis  ,  audivitque  a.  M. 
D  E  u  M  clara  voce  teftantem ,  hunc  efle  4000. 
fuum  F  I  L  I  u  M  ,  in  quo  fibi  totus  pla-  ^^'j^^. 
ceat:  viditque  Spiritum  Sanftumfpecie  g^""  * 
columba:  cxlitus  delabentem ,  &  requie-  2d,>/is  39. 
fcentem  in  Chrifto.  Ab  eo  tempore  Je-  olymp. 
s  u s  C  H  R  I  s  TU s  verbis  operibufque  202,. 
divinifllmis ,  quis  effet  declarare  coepit,  ^^jj^  ^° 
&  inannura  ufque  quartura  ea  fecit  &  di-  ^^^^ 
xit ,  quaz  non  tantum  tenuis  hxc  pagina,  hebdom. 
fed  nec  totius  orbis  volumina  digne  fa-  Dan. 
tis  explicaverint.  Infenfiflimumgeneris  M.czi. 
humani  hoftem  Biabolum ,  poft  quadra-  jdat.!^. 
ginta  dierura  jejunia ,  famera  ejcprobran-  Marci. 
l  teiB;  Lmc*. 


lefds  ChriflHS glorkmJUam  mAmfeJlat.  i  j  y 

modcftu  devicit,  ncc  c  lapidibiis    pulari ,  ipfaquc  bcncfadla  in  OCCulto  lu- 

bcndci 


7>h.i. 


hh.J. 
A.  M. 

4.0  ji. 


I,MC.C.3. 


l.uc.\. 


tcm , 

piiics  condiiJic ,  ncc  honorcs  diviti.irqiie 
ab  in/blcntifllmo  fpirituoblatasadmilit; 
quorcpiilfo,  Angclorum  moxminiftc- 
ria  fircccflerc  Icaqucplenusfanfto  Spi- 
ritu  in  Galilxam  proiicifcitur  ,  Simo- 
nera,  Pctrum  &  Andrcam,  Jacobum  Jo- 
hannemquc ,  Zcbcdxi  lilios ,  Philippum 
&  alios  difciptdos  Jibi  legit:  cum  quibus 
Canam  invitatus  ad  nuptias ,  aquas  in  vi- 
num  vertit ,  la:titiam  toriconjugalis  pri- 
mo  miraculo  dignatus.  Indc  Palchalibus 
feriii  templum  Jerofolymitanum  a  pro- 
fanis  nundinationibus  purgat:  &  Nico- 
demo  Pharifaiorum  principi  inftitutio- 
nem,fedpra:  pudore  no6lurnam,ambieni- 
ti  ait :  Frujira  ejfe  omnes  homink  vires  in 
hedtitudine  acquirenda,  nifibaptizatus  il- 
luminatufque  Spiritu  SanBo ,  per  Filium 
D^iveniam  feccatorum  impetret ,  eaque 
fidefalutem  in  ipfo  &ternam  requirat- 

Ita  crefcente  in  Judxa  difcipulorum 
Chrifti  numcro ,  Johannes  Baptifia ,  a- 
micus  ejus  &  pararius ,  abHerodeAn- 
tipa  in  carcerem  truditur ,  quod  inceftas 
ejus  cum  Philippi  fratris  conjuge  nuptias 
improbaret.  Ejus  comperta  captivitate, 
Chriftus  in  Gahla;am  redit ,  ac  detefta- 
tus  civium  fliorum  ingratitudinem  ,  a- 
pud  Capernaitas  figit  fedem ,  ubi  aulici 
cujufdam  filium ,  Petri  focrum ,  pluri- 
mofque  xgros  verbo  fanat.  Quas  ob  res 
detinentibus  cum  Capernaitis  refpondit, 
communis  fe  falutis  ,  non  unius  oppidi 
Caufa  venifle :  circuitifque  civitatibus  paf- 
fim  docuit ,  adefTe  regnum  ca:Iefte ,  va- 
kdicendum  vitiis  ,  renunciandum  amo- 
ri  tenebrarum ,  redeundum  in  gratiam 
cum  D  E  o ,  credendum  promiflis  divi- 
nis  de  vita ,  per  Filium  ejus  donanda  u- 
nigenitum  ,  quxrendos  in  cslis  thefau- 
ros  perennes  ,  mundum  hunc  ejufque  va- 
nitates  contemnendum.  Ha:c  ut  voce 
prxdicavit  ,  fic  probavit  operibus :  4e- 
profis,  paralyticis,  claudis,  ca;cis ,  hydro- 
picis,  omnique  aHa^gritudinelaboran- 
tibus ,  peccatorum  veniamdedit ,  corpo- 
reos  cruciatus  dempfit,  ipfe  nihilinde  ca- 
ptavit  prasmii ,  imo  fubduxit  k  aurse  po- 


apra;C(.pit. 

Sic  alteras  invifit  fcrias  Pafchales ,  dc-  a.  M. 
cumbcntcmquc  ad  58  annosa^grumu- /»002. 
no  afFatu ,  rcftituit ,  advcrfus  Pharifxos-  lohan.j. 
fabbati  violationcm  objcftantcs  ,  fibba- 
tum  faluti  hominum ,  haud  cxitio  infti- 
tutum  cvicit.  Hincduodecimcdifcipu- 
lis  legatos  ( Gra:co  uomine  Apoftoli 
funt)  feligit,  quibuspoteftateminqua;- 
vis  darmonia  &  a:gritudincs  largitus ,  eo 
rem  deduxit ,  ut  Centurio  Romanus,  qui  Ala.t. 
Capernaumo  pra^erat,  valetudinum  o- 
mnium  Diftatorem  eum  profiteretur , 
fequererurque  fidem  virtus.    Quum  e- 
nim  fervum  Centurionis  diratorqueret 
paralyfis ,  jufTus  abire  morbus ,  abiit,  bo- 
na  valetudo  vocata  advolavit.    Quin  &  Luc.y.^, 
hoc  quafi  pro  levi  fuit.  Jam  enim  &  mor- 
tuis  vitam  verboreddebat.  Naimano  Ju- 
veni,  fpcdante  tota  civitate  ,  a  qua  tu- 
mulandus  exportabatur,  fpiritum  amif- 
fum  ingenti  cum  omnium  ftupore  redo- 
navit.  Similiter  dxmonia  undique  pel-  Mat.B,$. 
lit,  ventorumfremitusincrepat,  filiam  Marc.p 
Jairi  virginem  in  vitam  revocat ,  univer- 
fam  Juda,'am  &  Palseftiaam  grata  virtu- 
tum  fuariun  fama  illuftrat. 

Dum hjEC  fiunt ,  &  duodecim  Apofto-  j^at.io, 
li  divinum  jam  regnum  pr^edicant  oppi-  Lac.'^. 
datim,  occidit  Baptifiam  Herodes ,  roga-  Annoea. 
tu  faltatricula: ,  quam  impura  Herodias.  ^,^f- 
ex  fe  gemiam  in  hanc  petitionem  fubor-  ^darck 
naverat ,  ne  fanctiflimi  viri  reverentia  in- 
ceftas  refcinderetnuptias.  Sed  exterritus 
Chrifti  operibus  Herodes,  metuit  ut  for- 
te  redivivus  Johannes  in  ipfb  circumiret. 
Tantum  malo  animo  ab  intrepido  mo- 
nitore  timoris  erat ,  ut  etiam  mortuum 
reformidaret  :  &  commimi  hominum  lofcff}. 
fermoneinfehx expeditio contra  Aretam  lih.\Z. 
Arabum  regem  fuftepta ,  qua  omnis  He-  nntiq.c.j. 
rodis  exercitus  concidit ,  injiocentis  viri 
neciimputabatur. 

At  Chriftus  propinquo  Pafchate  in  de-  a.  M. 
ferta  fe  recepit  ,  ut  nimios  hominum  ^.ooj. 
concurfiis  parumper  evitaret.  Quorura  ■^"''•^* 
nihilominus  tanta  confluxit  multitudo, 
ut  commeatus  omnis  deficeret.  Ubi  vel 
E  e  maxi- 


lejhs  Chrijlus  humanigeneris  Salvator* 


Man.  8. 


Mat.iy. 

Luc.r). 

Marc^. 


Mdt.x^, 
Marc  p. 

Lucj. 

47-  &c. 


10. 


7oh.7.%. 


maxime  divinajeruvirtuseluxit.  Nam 

5*  'virorum  millta  ,  demptis  mulieribus 

&  parvulis,  quinque  panibus  hordeaceis 

duobufque  piiciculis  exjkturavit  ,  fra- 

gmentorumque    ii    fuftulit  cophinos. 

Quo  vifo,  parum  abfuit,  quin  invitum  re- 

gnare  coeerent  Tudsei.  Sed  ille  le  fubdu- 

xit  cupiditatibus  populi,  &  ahquanto  polt 

tempore ,  iterum  quatuor  virorum  mHlin 

pari  miraculo  feptem  panibus  cibavit , 

majoriirdiescuratorumfama  ,  ficutfa- 

natis  indiceret  occultationem  beneficii, 

atque  Apoftolis  mao-nas  jam  fpes  agitan- 

tibus ,  perfecutiones  narraret  &  fuppli- 

cia  ,  qua;  tum  fe,  tum  feftatores  fuos  ma- 

nerent  in  Iiocce  praviffimo  feculo.  Inte- 

rim  ut  guftum  pr2.'beret  itielioris  £evi , 

fiiblatis  m  montem  tribus  eorum  proeci- 

puis ,  transformavit  feP^,  &  nube  circurh- 

datus  ,  fplendente  mire  cultu,  cum  Mofe 

&  Elia  ,  prophetarum  Coryphsis ,  bea- 

ta  jam  vita  fruentibus ,  fermonem  mi- 

fcuit ,  tantamque  Apoftolis  ingeflit  dul- 

cedinem  fupenorum  maniionum  ,  ut  i- 


loh.  I  r, 
A.  M. 


tationemdepofcerent.  Sed  nondum  erat 
tempus  iftius  gloris ,  ideoque  dedu£tos 
de  monte  fubinde  admonebat ,  ne  femet 
inani  felicitatis  mundan^  umbra  falle- 
rent ,  nec  primatum  imperiave  in  alios 
captarent.  Eire  enim  longe  aliam  csele- 
ftis  regnifaciem,  quam  qua principes  hu- 
jus  mundi  gaudeant.  Hic  enim  ferviri 
imperantibus ,  &  rerum  potientes  bene- 
faftores  appellari :  At  in  Chrifti  regno 
tanto  quemque  raajorem  cenferi  ,  quo 
miniftret  pluribus. 

Sic  finiente  jam  anno  tertio  ,  dum  ad 
Scenopepria  Jerofolymam  vadit ,  lxx  a- 
lios  deiignat  divinx  prsecones  gratia;,  da^- 
moniorumque  &  asgritudinum  depulfb- 
res  ,  qui  perambulatis  regionibus  ingen- 
ti  cum  gaudio  revertuntur ,  experti  quo- 
rumvis  fpirituum  immundorum  fubje- 
ftionem.  Chriftus  interea  variis  mira- 
culis  &  difceptationibus  ,  Jerofolymse 
prcefertim  ,  lucem  fc  mundi  approbat , 
nec  improbiflimis  Judxorum  moribus 
parcit.  Quibus  de  cauiis  jara  multis  vi- 


tx  periculis  defundus ,  nihilo  abjeftius 
fe  gerebat ;  qiiin  ipforum  primatum,  am- 
bitionem  ,  avaritiam  ,  cxcitatem ,  acer- 
rime  caftigabat.    Horum  invidiam  du- 
dum  ardentem  ,  auxit  Lazari ,  quatri- 
duum  jam  fepulti,  refnfcitatio,  quodeo 
miraculo,  utifaserat,  moticomplures, 
Jesum  Jerofblymam  ingreJientem  fe- 
ftis  olearum  palmarumque  ramis  profe- 
querentur  ,    regem   Ifraelitarum  con- 
falutantes.    Accedebat  nundinatorum  e 
templo  profligatio,  populique  ftudium  Mat.ig. 
ingens ,  a  quo  Jesus  ut  fummus  prophe-  ^'^^c.ii. 
ta  colebatur.  Igitur  nihil  optatius  acci-  ^'"^•^3\ 
dere  Pontifici  Cajaphse ,  fbceroque  ejus 
Ann^  ,  &  reliquse  male  dominantium, 
turbs   potuit  ,  quam  Judas  Ifchariotas 
perfidia ,  qui  tot  experimentis  cognitura 
D  E  I  filium ,  fuumque  magiil:rum,  pro- 
dere  furioiishoftibus  nonabhorruir,  il- 
Ie£tus  lucri  cupidine  ,  &  dudum  odio  a;- 
ftuans  in  pr^eceptorem,  a  quo  malos  mo-  ^oh.6. ii, 
res ,  cccultafquefuasfraudesnonobfcu-  rl'„„-    , 
re  notatas  f^pmfque  reprefienias  indi-  ^a-  2$ 


pfi  ultro  perpetuam  iniftomontehabi-  "gnabatur.  Quare  compoiitis  iniidiis ,  ne /a/3.iS, 


res  populo  innotefceret ,  nofturnis  pre- 

cibus  vacantem  J  e  s  u  m  per  milites 

comprehendunt,  non  invitum  aut  relu- 

ttantem  ,  fed  ultro  occurrentem  cohor- 

ti ,  cum  unico  verbo  proftratam  humi , 

juiliflet  fe  capto  miilos  facere  difcipulos. 

Ita  raptatus  per  urbem  ad  Pontificum  pa- 

latia  ,  poftridie  abjpiis  &  plerifque  fena- 

toribus,coram  Pontio  Pilato  prxtide ,  fe- 

ditionis  accufatus  eft.   Sed  Pilatus  non  ^oh.it. 

ignarus  odii  ,  quo  a£tores  ducebantur ,  IP' 
Pr    rr  r    ~^  ■      Luc.^7. 

difcuila  caufa ,  mnocentem  pronuncia-  Marc.ii,, 
vit :  ad  extremum  vi£lus  precibus ,  ve-  i/. 
ritufque  etiam  calumniasapud  Tiberium,  Mat,i6. 
ni  damnaret  eum  ,  qui  Rex  eilet  appel-  ^7- 
latus ,  crucis  eum  fupplicio  adjudicavit. 
Verum  ipfe  Jefiis  quis  eiTet,  quoque  con- 
filio  tam  triftem  fubiret  mortem  ,  mox 
patefecit.  Nam  cum  in  cruce  penderet , 
fol  prseter  omnes  natur^  leges  defecir, 
terra  tremuit ,  rupes  diffilierunt ,  velum 
templi  fciiTum  ,    fepulcra  mortuorura 
fponte  aperta  funt.  Ipfe  ingenti  cum  cla- 
more  fpiritum  pofuii  ,   &  precatus  ia 

cruce 


Orof.l.j. 
ca^.it. 


lepti  Chrijlus  viElma  MHndifcelHS  purgat» 
cnice  pro  hoftibus ,  (?»:  latroni  pcccata  fua 


219 


'Jofcph. 

lib.lli. 

Anticjuit. 

cap./\.. 

Matth.f. 

28. 

Marc.t6' 

Lnc.i^. 

Joh.20. 

21. 

^Aiior.i. 

LlK.i.1^.. 

Fiiit  Pri. 
ma  Pen- 
Ucofte 
N.Tifi, 


'/..  M. 

6.7. 


Janicntanti  ,  confbrtium  ca:lcrtis  rcgni 
pollicitus. 

Itaquc  tcrtio  die  e  fcpulcro  quo  con- 
ditus  erat ,  appofitis  ob  metum  cuftocli- 
bm  ,  furrexit  vivm ,  cumque  co  multi 
defunftorum  e  mortc  fufcitati ,  multis 
apparuerUHt.  Sic  xl  dics  veriatus  cum 
dilcipulis ,  afjKdtantibus  illis  ,  de  monte 
Oiivcti  in  c&lum  clara  (ubveftus  nube 
aiifccndit ,  adftantibus  viris  humana  fpc- 
cie  majoribus ,  fuoque  eum  tcmpore  de 
ca;lo  rcdituriuTi  affirmantibus.  Decima 
poft  alcendmi  die  (f^ViAxiTentecofteYO- 
cant)  vehementi  cum  fonitu  &  fragcre 
dcfcendit  in  a;des ,  quas  feftatores  Chri- 
fti  tuncrcligioniscaufaincolebant ,  Spi- 
ritus  ,  lingusifqiie  fubito  igmas  affia^vit 
viris amplius  C-deditque  cis  uno  momen- 
to  omniumhnguarumperitiam ,  maxi- 
mamque  cxleftia  pr^edicandi  fccreta  fi- 
duciam.  Hi  cum  Jcfum  ftatim  D  e  i  fi- 
lium  mundiquc  lervatorcm  intrepide 
profitcrcntur^eaquedicerent  ac  facerent, 
qua;  nemo  nili  Deo  plenus  poteft  ,  tan- 
tum  obtinuerunt  paucis  diebus  confen- 
fum  multitudinis ,  ut  prima  oratione  tria 
millia  ,  mox  alia  5  millia  facris  eorum 
accederent ,  jamque  Pontificcs  &  Sena- 
tores  Jerofolymitani  fruftra  impedire 
divinos  dogmatum  fuccelFus  niterentur. 
Carceribus  enim  claufbs  Apoftolos  An- 
gelas  emittebat ,  virgis  cslis  animus  ac- 
crefccbat.  Lapidato  Stephano  &  plerifque 
di'perfis  ,  per  omnem  viciniam  verbum 
ftargebatur.  Et  quod  magis  ftupeas,  per- 
fecutorum  unus  Saului  Tarfenfis ,  prope 
Damafcum  de  c^Io  iftus ,  J  e  s  u  m  ipfe 
fe  vidifle  profefluseft,  &qusanteaex- 
horruerat  dogmata ,  fumma  animi  con- 
tentione  venifima  divinaqueeflepropu- 
gnavit.  Sic  uno  feptennio  plurimis  tir- 
matum  eft  padum  Dei  ,  ante  tot  fecula 
Abrahamo ,  Davidi ,  aliifque  Judxorum 
progcnitoribus  promifTum,  donec  juf- 
li  funt  Apoftolipromifcueomnibuspo- 
pulis  eadem  fecreta  enunciare  :  quod 
tenuiter  inchoatum  per  Philippum  Euan- 
geliftam ,  deinde  per  Petrum  &  Johan- 


ncm  apud  Samaritanos  8c  Philiftinos , 
tandcm  clapfo  hoc  fcptcnnio ,  pcr  Pc- 
trum  ,  Paulumquc  imprimis  8c  Barna- 
bam,  potcntcr  apud  omnes  populos  gen- 
tefquc  fadlum  eft.  Atque  ita  Danicl  Pro-  Daniel 
phcta  fexccntos  ante  annosprazdixcrat.  ««/'■a- 
Ejus  enim  vaticinio  ccccxc  annidefti- 
nantur,  quorum  extremis  fcptem,  ait, 
Chriltum  multis  Dei  foedus  firmaturum, 
mediaque  annoruni  hebdomade  ,  id  eft 
quarto  lacii  fcptennii  anno  finem  impofi- 
turum  jugi  ficrificio,  dcleturiim  peccata, 
ajternamque  juftitiam  redudturum-    Ad 
quam  metam  quum  ftylus  jam  noftcr  Diol.jy, 
pervcnerit,  finem  hicfcptimolibropo-  ^"'^•'•i'- 
nemus,  cum  primum  illud  monuerimus,  %'"t  ^-     • 
tam  rosdum  Seiani ,  Tibenique  Ca:iaris  Tibtrio. 
exitum  fuifTe  ,  quam  vita  fuerit.  Sacrifi-  Jnfcph. 
cabatur  cnim  jamutrifque,  pergenium  '•S.t.8. 
eorum  vota  concipiebantur  ,  ncc  niinor 
Seianm  ipfo  Cselare  credebatur  ,  erataue 
cliens   ipfi   Patrono  metuendus.    Ergo 
priufquam  majora  aggredcretur  ,  vete- 
rator  veteratoriaarteliibverfuseft.  Eo- 
dem  die  &  maximas  eum  fpei  implevic 
Tiberius,  miflo  Romam  Macrone  quem 
nuper  pra^torio  pr^efecerat ,  &  occultis 
ad  confulem  Memmium  &  fenatum  Iite-=' 
ris  in  carcerem  duci  prxcepit.  Itafiabiro  A.  M, 
velut  fulmine  afHatus ,  cum  univerfa  do-  +'^°^* 
mo  ,  omnique  amicorum  numero  periit : 
Filia  quoque  ejus,  utlegeoccidipoflet, 
ftuprata  prius  a  carnifice ,  deinde  fufto- 
cata  eft:.  Nec  melior  poftea  aut  modera- 
tior  Tiberius  extitit ,  fed  triftiora  folus, 
quam  antea  cum  Seiano ,  fupplicia  exer- 
cuit ,  ut  verfus  jaftarentur. 

Fafiidit  vinum ,  quiajamjitit  ijle  cruo- 
rem. 

Tam  bibitlsunc  avitU  ,  quam  bibit  anie 
merum. 

Longumque  fit  &  acerbum  ligillatim 
ejus  crudeliter  fa<£l3  exfequi.  Gallo  Ali- 
nio  pcens  maturitatem  precanti  refpon- 
dk  y  nondum  tecum  in  gratiam  redii ,  a- 
deo  ut  mors  jam  leve  fiipplicium  puta- 
retur.  Quod  nifi  cura  S:  mors  prxve- 
niflet  ,  &  Thrafyllus  Aftrologus  con-  _  _ 
fulto,  ut  aiunt j  difFcrre  qusedara 7^^e  lon-  '■riu.f;. 
Ee  z 


Suetoa, 

Tiber. 

cap.62. 


gions  antiAl. 


sioxis  r:t£  tfompuliiTet ,  plures  aliqaaa- 

Qo  necarurus  ,  ac  ne  reliquis  quiiem  ne- 

^otibus  pirfurus,  creditur,  cuai  5:  Caium 

lii/pe<ftum  haberet ,  &  Tibexium ,  ut  ex 

adulrerio  conceprum  alpernarctur.  Kec 

abhorret  i  rero.  Namque  idenridem  te- 

^  licem  Priamum  rocabat ,  quodfuperftes 

omnium  lliorum  vixilTet.  Pollremo  fe- 

met  iple  perrsfus ,  ^^sifcnbamvoiMS, 

inquit,  Tatres  confcnptL  dii  me  de^que 

fejus  perdmt ,  qajwi  ([uotliseftrire  fen- 

tio ,  //  fdo.  Itaque  tonitrua  prjerer  mo- 

dum  expaveicebat  ;  &  turbatiore  cxlo 

nunquam  non  coronam  huream  capite 

A.  M.      geftavit ,  quod  fulmine  afflari  neoaretur 

4so8.       jj  aeims  frondis.  Sic  o^/»  ocrav^b  &:  fe- 

'.'IS.  Dtua^elimo  letans  anno ,  tertio  &  vice- 

Julii        hmo  impeni ,  Chnlh  xxsvii.  Sunt  qui 

C^f.So.     putent  venenum  ei  i  Caio  (qui  fuccel- 


fdxis  Rehdom.ide  UHJl, 

I  lit)  darum,  lentum  &  tabiScum.  Alii  T.ie.6. 

I  dbum  delideranti  negarum  ,   nonnulli  •^y:'^. 
pulvinum  inje6l:um ,  Tion  line  Macronis  '■^■'•S^' 
opera  ,  dudum  jam  Caio  dediri ,  adeo  ut 
Tiberius  id  odoratus  ahquando  diceret : 
Bme  tUf  qui  Jole  cccide?ue  relicfo ,  ado» 
rientemrefpicis.  Audica  ejus  mortc ,  pars 
T:berium  in  Tiberim  clamirarunt ;  pars 
orarunt  Deos  Manes ,  ne  morruo  fedem 
ullam  niii  inrer  impios  darenr :  Corpus 
a  Mifcno  Romam  deporrarum  efr  pcr 
milites  ,   crematumque  publico  fixne- 
re. 
■  Tunc  Valer.  Maximus ,  Velleius  Pa-  l'-»^""-^. 


,!. 


terculus  L.  Feneftella  bifroriarum  fcri-  '^J^'}'!^' 
prores:  Pomponius  Mela  Geographus,  ^ ^I  j  j 
L.  Jimius  Columella  rei  ruftici  com-  VtUiius 
menrator ,  aliaque  non  comcmwda  in-  fa^finerft 
geraAfiOruire.  ^''■^- 


L   I  B  ER     VIII. 

ConUKetn  EccleJjA  pArturie^itis  Jectflum,  ejuo  Satanns  i» 

gentic.a  adzcrjsn  Chrsfum  tumultuatus  eft,  uQ^sieAi 

Coiftsrttir.sm  MAgnumarmos,  ccxxxiv. 


P 


A, 


.■I.'; 


Ofrquam  ergo  feprem  iitis  annis, 

c!u:b'js  Dominus  cofrer  per  feA- 

roiiclofcue  :uc»s  Tudads  oaftum 

:  ,  teta  P ala;ftina  illuftrara  eflet 

G-li-M.    Eu.ingelio  cxlefri:  Saulus,  qui  &  Paa- 

A^tr.^,    Jq5  ^  fecens  deliwnarus  Apoftolus ,  ei  A- 

■"*'"'  *•  r^iaDamafcumrev^crrirur,  coafbtatil- 

que  pjr  Syn^gogas  Judsis  ,  demonftrat, 

Jesum   NAZAs.ENaM  eiTe  Chri- 

ftimi ,  a  Mofe  &  prophetis  promillum. 

Illi  rirum  confpicari  verbis  inluperabi- 

lem,  apudEthnarchamreoisAretaEper- 

£ciaat ,  nt  ferro  eum  toUat  j  fedfruftra. 

Paulos  enim  noclarnl  iuo^permarum 

evadir ,  (porra  demifliis  a  cfifcipulis  ,  ter- 

tioque  apoiiolarus  lai  anno  Hierofolv- 

mam  redir.  Ibi  a  CoIIesis  rcceptus,  dum 

*/45.ii.   in  reniplo  orat  ,  jubecur  i  Dominoad 

(^5.c.     gejtes  proficiici  ,   &  mox  ia  Ciliciam 

^*'^/'c  <^°*^'^^^^  i  Bamaba,  ejuldem  animiac 

le/i* /r  Ip^^  '^"O  •  cum  jam  Caiaphas  Ponti- 

Hrft.B'cl.  K^  &Pil3tusprocuraror  Judxs.  ambo 


hoiies  veriraris  Chriitiana; .  pcrL.Virel-  K/f5.ie» 
humcocfularem,  Svria:  prsfeftum  -  di- 
snirare  cllentmoti,  auorumhiclibiipii 
mortem  conlcvit ,  lile  J  onarria; ,  lacer- 
dotium  male  o^eltum ,  tradidit ,  Atque 
ex  hoc  tempore  jullus  etiam  Petrus  sen- 
tes  adire  ,  Cornclium  Cenrurionem  Cat- 
iare^,  omndque  ejus  fcmihares  Chri- 
fto  adjunxic  :  auo<ijae  ftupori  crat  o- 
mnfbus ,  idem  Ipiritos,  qui  ante  quadrien- 
nium  Apoftolos  afflaverat  ,  aHenio^enis 
etiam  linguas  igneas ,  limilemqae  rerum 
cslefnum  notiriamparimiraculoafpira- 
yit.  Icririu-  ex  hoc  parturiit  Chriioanif- 
mus  inrer  omnes  nationes ,  variafque  in- 
ter  tribulationes  &:  pericula  eo  ulque  cni- 
sus  eir  ,  ur  annis  rrecenris  ipii  C^farcs 
Romani  &  reges  o^enritun  Chriiro  colla 
fiibderenr,  crucemque  ejus  libi  lalutarem 
profirerentur. 

-   Verum  ea  res  g;eneri  humano  faluri- 

fera  incredibili  Satans  ftudio  impedie-* 

'  batur, 


Al»c.it. 

20. 


Ca/ar  Caligula 

batur ,  pUne  ad  cam  mtxlum ,  guem  Jo  - 
hannes ,  inter  Apoftolos  Chrifn  cximius, 
vilione  reprsfencavit ,  quum  draconem 
fcribit  decicornem  &  fepticipitem  mu- 
lieri ,  id  eft ,  Eccleiias  Chrifto  plenae , 
eumcjue  in  dominium  nationum  partu- 
rienti  obliftere ,  rictuque  immam  devo- 
rationem  ejus  meditari.  Quamobrem 
dum  is  mundi  ftatus  durat ,  id  eft ,  dum 
mundi  imperia  Chrilli  in  gentes  domi- 


A-Chr. 
38. 


nj)i..^  , ^. 

nio  adverlantur ,  decurret  hic  liber  octa- 
ras,  parum  bonos  delcripturus  princi- 
pes  ,  eos  prsefertim  ,  qtii  rem  Romanam 
gubernarunc :  maximas  contra  virtutes 
narrarurus  hominum ,  fincera  Chrifto  fi- 
ds  adh^rentium. 

C-  CSSAR.  Caligula. 

7  S  Romanorum    prindpum  quartus , 

at  inter  eos  qui  Chrifto  jam  gentibus 

M.  4008.  uinotefcenri  repusnarunt^rimus  exririt. 

Nam  Tiberium  honorince  de  Chnfto 

feniiile,  &  Chriftianorum  accufatoribus 

periculum  efle  comminatum  ,  prodimr. 

Tnfcb  l.a,  ^^  Caius  in  eo  templo,  quod  D  e  o  erat 

hi(i.  '      vero  exftructum  Jerofblyxnis ,  fuamds- 

f2.j.«.    dicari  efSgiem  prxcepit ,  atque  impro- 

TeTtutl.    bantes  impietatem  Judsos  ferro  excin- 

jiplo£et.  dereparavic  Erat  Germanico  Drufi  fi- 

lio ,  &  Agrippina  AusTifti  nepte  ^eni- 

tus,  Caho-akecognomenacaftrenlical- 

Ceamento ,  quo  paer  inter  mihtes  ute- 

Sutten.  in  batur ,  adeptus.   Parentibus  fiiis  fr acri- 

C^irula.  bufqutTiberiimalignicatc  exfticetis  o- 

D»»  /.  j8.  miub'js  infidiis  tentatus  ad  fuoram  cafus 

Vi3oT  de  Jamencandos ,  difOmulanter  eos  traef^ 

Cej\  ^     mifit ,  tanri  in  avum  Tiberium  obfeqmi 

utnonimmerico  aPalEeno  fit(£6tum; 

ntc/ervum  meliorem  uUum ,  nec  deterio- 

rtmdominumfHiJfe.  Cumpulvillo  inje- 

fto ,  uc  aiunt ,  Tiberium  fiiffixaflsc^fiim- 

mo  populi  ^vore  imperavic ,  natufque 

in  exercitu  legionibus  carus  accepcufque 

habebatur.  N"ec  defuic  inirio  fams ,  fed 

incendic  eam  omni  gensre  popularicatis. 

Damnacos  relegatofque  reftituir ,   gra- 

dam  fscic  crimmum ,  dcktam  conjura- 

tionemrejecic ,  profefliis  eard  non  con- 

renire  in  fe ,  cujus  vica  nulli  oneri  auc 


in  Efit. 
Tazistts 
lib.  6. 
annal. 


211 

incommodo  fuiilet.   Magiftratibus   li" 
beram  junfdictionem ,  &line fui  appcl- 
latione  conceffit.   Multis   incendiorum 
damna  fupplevit ,  Iibcrcina»  cuidam  do- 
navit  octoginta ,  quod  excrudata  ie.  fce- 
lere patroni  rericuifTet.  Heroiem  Agrip' 
pam,  Ariftobuli  filium  ,  quem  in  car-  ^'/"f^' 
cerem  Tiberius  raiferat ,  quodmatunim  ^•.'"g 
Caio  impcrium  optaflet,   aureadona*  (^i^.de 
tum  catena  loco  ikritz ,  regem  tetrar-  btlU  /;»- 
chis  Philippi  &  Lvfania? ,  qui  obierant ,  d*i.c.i. 
eonjiituit.  Ejus  fubitansis  nonoribus  in-  ^*  ^- 
videns  fbror  Hcrodias ,  Anrips  marito  ^  /  g_ 
flio  antor  fuit ,  ut  &  ipfe  rcgiam  a  Caio  /jy- '^. 
dignitatem  peteret.   Scd  cnminadoni-  l.%x.$. 
bus    Agrippse  prssventus  Antipiu ,  tro  A.  M. 
regno  exilium  Lugduni ,  inde  in  Hiipa-  43  ic*. 
nia ,  pro  gloria  nHferias  retulit  ,focia  ma- 
lorum  Herodiade ,  acque  has  innocenciL- 
fimo  Johannis  Eaprifta:  fanguini  pcenas 
exfblvente. 

Hsc  quafi  ds  prindpe  Caio ,  reliqua 
ut  ds  monirro  narrantur. 

Regibusqui  officii  caufa  aderant ,  fu-  ^'fi^ 
per  cosnam  forte  de  nobilitate  concer-  ■-'^••" 


cantibus,  exclamavic; 


ti  j  «'j « yc»!^  sr*'. 


eT?  ;Si85-<>rju';:nee  mulcum  abhiic,quin  fta- 
tim  diadema  fimisret. 

Verum  admonitus   excellifle  regium  A-  M. 
feftieium,  divinamsxto  ma]efls,temfi-  +°-'' 
bi  a^erere  capi:  templumque  numinifiio 
&  facerdotes ,  &  excogitatiflimas  ho- 
ftias  infticmc.  In  templo  fimulacrum  fta-  lff'f^- 
bat  aiireum  ,   araiciebarurque  quoridie  ''''•''^- 
veftequaliipfeutererur.  Cum  Jove  Ca-  fj^fj, 
pitolino ,  ut  pari  fabulabatur  :  Lunam  " 
plenam  inamplsxas  fiios  invicabar.Tsm- 
plum  Jerofblvmitantun  perrinadter  fao 
numHii  rolebat  dicari,  fedllstque  nifi 
Jud^ri  partim  prscibus  ,   partim  obfn- 
narione    moriendi   perpuliileEt  Petro- 
niimi  jam  a  legionibas  minacem ,  nrma- 
jorem  religionis  ac  tot  milhnm  falutis , 
quam  ftuln  imperii  curam  dnceret.  In- 
cenfus  veroCaius  Alexandrinorum  Ja- 
dxorum  actionibus,    acriter  accnfSite 
eos  Appione  Grammarieo,  &uftra  de- 
fendsnte  Piiilcne ,  documentom  dedic  e-  ^j./eij.a, 
jusdicu,  quodFhilomoeftispopuIaribus  Hip.s.j. 
Ee  2  fubr 


22i 


Cinfar  Caliguld 

fubjecerat,  adejfe  Deum illii ,  quibnsin- 
jufie  irafcuntur  Tyntnni ,  divi?iMfnque  in- 
cipere  auxilium ,  ubi  humanum  deficit. 
Petroniusenimprjefes  Syrise,  mortis  a 
Caio  damnatus ,  quod  diftulilTet  exequi 
imperium ,  prius  refcivit  de  ca;de  ■domi- 
ni ,  quam  fua ,  atque  in  fumum  abiit  Caii 
indignatio. 

De  ejus  vitiis  nefcio  an  plura  deceat 
memoria;  prodi ,  niii  forte  ut  improbi 
falrem  fams  metu  talia  declinent.  Im- 
manitate  ingenii  tanta  fuit  ut  in  proprias 
fajviret  necelfitudines,  humanumque  fan- 
guinem  haud  majoris  faceret ,  quam  a- 
Die  /.j8.  quam.  Fratrem  Tiberiiun  inopinan- 
tem,  repente  immiilo  tribuno ,  intere- 


TacitJ.6, 
Suet.  in 
Caligula. 


mit ,  M.  Silanum  fbcerum  ad  fecandas 
novacula  fauces  compulit.   Cum  tribus 
fbroribus  ftuprifaftaconfuetudine,  per 
Drufilla:  quidem  mortux  numen  fem- 
per  dejeravit ,  Agrippinam  vero  &  1A~ 
villam,  ut  inlidiarum  adverfus  feLepi- 
do-eonfcias ,  Pontias  in  infulas  relegavit. 
Macroni  &  conjugi  ejus  Ennia; ,  adjuto- 
ribus  imperii ,  pro  gratiacruentam  mor- 
Suetofi.il}  tem  perfolvit.   Gallis  Gr^cifque  aliquot 
Caligula.  uno  tempore  damnatis ,  gloriabatur  Gal- 
eap.^o.    logrsciam  fe  fubegifle.   Nec  temerein 
quenquam,  nili  crebris  &  minutisifti- 
bus  animadverti  pafliis   eft  ,    perpctuo 
notoque  jam  prxcepto  ;  Itaferi utfe  mo- 
rifentiat.  Tragicum  illud  fubinde  jafta- 
bat,  Oderint  dum  metumt.  Infenfusa- 
liquando  turba^  &xc\a.ma.w[v.Utinam  popu- 
lus  Romanus  unam   cervicem  haberet. 
Quin  palam  queri  de  conditione  fuorum 
temporum  non  erubuit ,  quod  nullis  ca- 
lamitatibus  infignarentur.   Atque  iden- 
tidem  exercituum  ca:des ,  famem  ,  pe- 
ftilentiam  ,   incendia,   hiatura  aliquem 
terr^ ,  optabat.    Quoties  uxoris  vel  a- 
miculse  collum  exofcularetur ,  addebat : 
Tam  pulcra  cervix ,  fimul  ac  juflero ,  de- 
metur.  Exegit  &  votum  ab  Afranio  Po- 
tito ,  <]ui  periturum  fe  pro  ejus  falute 
voverat.  Plurimos  ob  folam  divitiarum 
opinionein  perdidit.  Nec  pudiciti^  vi- 
rorum  magis  &:  mulierum  ,  quam  vitx 
pepercit.  Liviam  Oreftillara,  Lolliam 


Paulinam  ,  alias  non  paucas  maritorum 
toris   abduxit.    Imo  in  palatio  matro- 
nas  nobiles  publicse  fubjecit  libidini.  Nec 
pecunise  parcior,   nepotinis  fumptibus 
omniura  prodioorum  ingenia  fuperavit. 
Viciesac  fepties  millies  H  S.  aTiberio  - 
reliftum  non  toto  vertente  anno  abfum- 
fit.  Itaque  exhauftus  atque  egens  ad  ra- 
pinas  convertit  animum  ,   vario  &  ex- 
quiiitiifimo  calumniarum  &  audionura  j 
&  veftigalium  genere ,  inter  quas  &  le- 
Qonius  quasftus  fuir.  Edixit  etiam  ftre- 
nas  fe  ineunte  anno   recepturum  ,  fu- 
perqueeastoto  corpore  aliquamdiu  vo- 
lutatus  eft.  Militiam  rcfque  bellicas  fe- 
melattigit,  multa  Germanis  Britannif- 
que  vane  minatus.  Quos  ut  aliquo  ope- 
re  memorabili  perterrefaceret  ,    Baja- 
num  finum  trium  millium  ,  &  fexceii- 
torum  fere  pafluum  ponte  conjunxit , 
contradlis   undique   onerariis    navibus. 
Pr^hocponteHellefpontios  illos  Darii 
&  Xerxis  contemfit ,  cujus  tamen  nullus  ^'»  ^.  jf • 
efliet  ufus ,  nifi  infana  deledlatio  ,  cum  '^"Jf^":  "* 
interim  detentis  navibus ,   famem  urbi  jjfi*f^^ 
induceret.  Inde  contradis  in  ununl  le-  viSor »?» 
gionibusinGalliamproficifcitur ,  dato- C/<»m</;V. 
que  repente  pugn^  figno ,  apud  Ocea- 
num  conchas  legere  milites ,  galeafque 
&  finus  iis  implere  imperat ,  ^olia  O- 
ceani  vocans  ,  Capitolio  Palatioque  debi- 
ta.  Ob  hanc  infaniam  maxima  iUi  quse- 
que  afTenrator  fenatus  decrevit.At  Gallus 
quidam  futor,  quum  Jovis  fpecie  pro 
tribunali  fedentem  confpcxifTet ,  mirifi- 
ce  excultum ,  rifum  clare  fuftalit :  Inrer- 
rogatus  a  Caio ,  quidnam  ipfi  efle  videre-  — 

tur ,  fssj^  refpondit  'sa^^A;)'^^,^^^  id  eft , 
masnum  deliramentum.   Idque  diftum  ^">!-f$. 


ob  vilitatem  conditionis 


tulit. 


rnipune  tulit.  J^I^^Jf 
Ferunt  eum  propofuifle  Aritium,  dda- ^ula. 
de  Alexandriam  commigrare ,  interem- 
pto  pnus  fenatoru  &  cqueftris  ordinis  e- 
lediifirao  quoque.  Sed  talia  molicntem  ^ 
Chxrea  Caflius   &   Cornelius   Sabinus  ^*-''^^^- 
Tribuni ,   conjuratione  fafta  opprefle-  ^„^,-^/ 
runt,  jacentemque  &  viverefe  clamitan-  ^.1.2, 
tem  reliqui  xxx  vulneribus  confecerunt.  Caligula 
Confofla  eft  &  uxor  Caifonia  ,  .1  qua  'nt^rfe- 


po- 


^UI, 


pandius  Drnfus  Cafar. 


A.  M.      potionatus  am.itorio  mcdicamcnto  ,  fed 

4012.       qiiod  cum  vcrtcrat  in  furorcm  ,  crcdi- 

flf/e.  24,'      tur.  Filia  infansparictiallifa.  Vixit  an- 

^'"''         nis  XXIX ,  imperavit  tricnnio  &  ckccm 

mcniibus.    Sub  co  viguit  uippion  ifte, 

Cymbalum   mundi   diftus  ,    Didymi , 

qucm^Axlj-Ti^flf ,  hoc  eft  fcrrcis  vifce- 

ribus  appcliarunt  ob  continua    ftudia , 

Uler.  in    difcipiilus.  Ei  conccrtatio  fuit  cum  Phi- 

Cdialogo.  lonejudx'0,  dequo  vulgatumilludfere- 

lon,       '  (P'^'^!'!^»'    L.  Ann<iH4  Seneca  ,  Philofo- 
Dio  l.  j-j).  phus ,  Stoicus  &  Senator ,  proptcr  elo- 
qucntiam  invifus  Caio  ,  foemina;  cujuf- 
dam  alhi  fcrvatus  eft  ,    quce  tabe  cum 
confumi ,  &  brevi  interiturum  confir- 
mabat.  Domitm^fer,  ^  L-Vitelliu^ , 
ille  ob  facundiam  ,  hic  ob  rem  adverfiis 
Artabanumbene  geftam  perituri ,  faga- 
ci  gloria;  diffimulatione  periculum  eva- 
ferunt.  Ac  perfacetum  clt  illud  Vitellii , 
quxrenteCaio,  videretne  jamlunamfi- 
bi  .accubantem  ,  demittentis  caput  &  ob- 
nubilantis  pr^  reverentia ,  negantifque 
faslibi  effeDeos  adfpicere,  quibus  folis 
fe  invicem  videre  liceat. 


T.  Claudius  Drusus 

C  .5  S  A  R . 

^  Aio  interfcdo  Iibertatem  Roma  re- 
guftailet ,  fi  Quirircs ,  ut  olim ,  exer- 
cuifient  ipfi  militiam.  Verum  quia  ci- 
vium  defidia  in  exercitum  Barbaros  ex- 
ternofque  coegerat ,  corruptismoribus , 
auftoque  habendi  ftudio ,  opprefla  libcr- 
tasrefpirarenonpotuit.  Igitur  dumfe- 
natus ,  autoribus  Sentio  Saturnino  Cos. 
&  M.  Minutiano ,  gentem  Csfarum  ex- 
terminandam  cenfet  ,  Cratus  militum 
unus  e  cohortibus  palatium  infidenti- 
bus ,  Tib.  Claudium  ,  Caii  patruum ,  oc- 
cultantem  fe  reperit  deformi  latebra: 
protradoque  eo  exclamat  apud  focios  ; 
ii  fipiant  ,  adefle  principem.  Et  fane, 
cjuia  vecors  erat ,  mitiffimus  videbatur 
imprudentibus :  qujeres  eiadverfum  ne- 
fariam  patrui  Tiberii  mcntem  auxilio  , 
neque  apud  fratris  filium  Caligulam  in- 
vidia;  iaerat.  Quin  ctiam  miluares  ple- 


Anno 
Chr.  42. 

Mundi 

Jj.012. 

Oljmp, 
arj. 

Jurel. 

iiiiior 

Cef. 

'Jolcph. 

1.1.^. 

antiq.c^. 

Dio!.6Q 


dc 


bifque  animos  Conciliavcrat ,  dum  fla- 
grantc  fuorum  deminationc ,  ipfc  con- 
temtu  miferabilior  haberctur.  Nam  prx-  ^""'' .'" 
tcr  alia  probra  quoties  poft  cibum  addor-  ,  'T'' 
milccret  (quod  ci  rereaccidcban  olca-  ' 

rum  ac  palmarum  offibus  inceflebatiir » 
aut  fbccis  inducbantur  manus ,  ut  repen- 
te  cxpergefaftus  faciemfibi  confricaret. 
Talis  ergo  ad  commilitones  fluftuantes  , 
nec  quicquam  adhuc  quam  frcjnentes  , 
perduciur.  Ab  his  ledlicse  impofitus ,  & 
quia  fcrvi  difFugerant,  vicifiim  fuccol- 
lantibus ,  in  caftra  dclatus  eft ,  triftis  ac 
trepidus ,  pernoftavitque  inter  vallum , 
aliquanto  minore  fpequammetu.  Nam 
confules  cum  fenatu  &  cohortibus  urba- 
nis  forum  Capitoliumque  occupaveraut ,  Jofeph: 
afTerturi  communcm  libertatem.    Ad  ^'^' }9- 
firmandum  ejus  imperium  non  parum  ^^///j^* 
contulit  Agrippa  Rex  Judceorum,  au-  debelio,' 
tor  &  Claudio  retinenda;  dignitatis ,  &  c.  10. 
fcnatui  non  oiFendendi  veteranos.   Ita-  ^ioLco. 
que  fenatu  fegniore  in  exequendis  cona- 
tibus  ,  &  milite  urbano  prstorianis  fe 
aggregante  ,  in  Claudii  nomenJHratum 
efl  ,   dataque  fingulis  quina  dena  HS , 
primo  hoc  Csefarum  fidem  militis  pr^e- 
mio  pignorante.  Sic  Roma:  reaia  pote- 
Itas  nrmata  ,   proditumque    apertius , 
mortalium  conatiu  vacuos  a  Numine, 
cajfofque  ejfe.  Paulo  poft  Chcerea  Si.  Lu- 
poexempli  caufa,  adfupplieiumduftis , 
Sabinus  contempta  venia  ,  ferro  fe  fuo 
tranfegit.   Claudiu4 ,  quanquam  ventri 
foede  obedicns ,  vecors  juxta  atque  im- 
memor  ,  pavidufque  animi  &  ignavus ; 
pleraque  tamen  per  formidincm  egre- 
gie  confultabat  ,    nobilitatis  pra;cipue  -^iirel. 
fuggeftionibus  ,   qua;  metu  colebatur.  X.'^°^  ^" 
Qm^^^efioLidorumingenifiperinde  agunt ,  ^Jfffm^  /^ 
uti  monitores  funt.   Ergo  bonis  autori-  clandio, 
bus  refcilla  per  eum  afta  Caii  omnia:  cap.  u, 
nemoexulum,  niii  SC.  reftitutus ,  ma-  12.  25". 
giftratuum  cognitionibus  fua  autoritas    """n, 
ftabilita.     Compreife  &  pcr    Galliam   "J^''^''-' 
Druidarum  famof^  fuperftitiones ;  du- 
ritia  lenitafVe  legum  multarum  ex  a:quo 
&  bono  temperata.   Ipfe  autem  in  co- 
gnofcendo  ac  decernendo  raira  varietate 

aniini 


-%i^  QaHditts  Drufus  Cafar. 

nnimi  fuit ,  modo  circumfpedus  &  fa- 1  in  carcere  habuit ,  produdurus  &  illum 
gax ,  modo  iaconfultus  ac  pr^eceps  ,  non-  j  poft  Pafchales  ferias  ad  fupplicium  ,  ut 


nunquam  frivolus  ,  ameiitique  fimilis 
Foeminam  non  agnofcentem  filium 
fuum ,  dubia  utrinque  argumentorum  fi- 
de,  adconfefrionem  compulit ,  indifto 
matrimoniojuvenis.  Dealio  negotioex 
tabellapronuntiafTe  creditur ;  fecundum 
eos  fe  fentire ,  qui  vera  propofuiflent. 
Proptereaufqueeoeviluit^,  ut  pafllm  ac 
propalam  contemtui  eflet.  Laudantur 
tamen,  qusE  de  mancipiis  conftituit.  Cum 
enim  quidam  ^egros  afFedofque  fervos 
tsedio  medendi  exponerent ,  omnes  qui 
liberos  efle  fanxit  :  &  fi 
csedis  crimine  tene- 


Suet.  In 
CUud. 
£.4.0.4.1. 
42. 

Tacit. 
lib.ii. 
Annal. 


^ofeph. 
lib. 19.. 

antiquit.. 

C.+.  & 

lil.  3 .  de 
bel.c. 10. 


exponerentut 
quis  quem  necaret 

ri.  Inoratos  &  de  quibus  patroni  quere- 
rentur,  revocavit  in  fervitutem.  Studiis 
liberalibus  pertinaciter  deditus ,  GrAcas 
lcitinafq^uehiftoriasfcripfit,  devita  etiam 
fua  magis  inepte  quam  ineleganter.  Or- 
dinata:  per  eum  &  equeftres  militias :  re- 
tenti  fines  ,  feu  dati  imperio  Romano , 
Mefopotamia  per  orientem  :    Rhenus 
Danubiufque  ad  feptentrionem :  &  a  me- 
ridie  Mauri  acceflere  provinciis  demtis 
regibus  poft  Jubam  ,   csefaque  Mufala- 
miorum  manus.  Simul  ultima  occafus , 
Britannix  partes  contufe ,  quam  folam 
adiit,  Oftia  profeftus  mari :  namcste- 
ra  duces  curavere.  Antiocho  Comage- 
nam  Syriam  a  Caio  ablatam  reddidit. 
Confirmavit  auxitque  Agripp^e  regnum, 
adjedajudsa&  Samarii.  Is  liberalita- 
te  &  omni  genere  popularitatis  valde  fi- 
Dio  L60.  bi  conciliavit  animos  Judsorum.  Ca- 
tenam  auream  ,  quam  pro  ferrea  ei  lar- 
oitus    fuerat    Caius  ,   Jerofolymas    in 
templo  fulpendit ,  inftabilitatis  fortuna* 
monumentum.   Summoto  Theophilo, 
Simonem  Cantharam  fummo   ornavit 
iacerdotio,  quitamenpaulo  poft  adem- 
ptum  honorem ,  in  Matthiam  Jonathx 
fratrem  tranftulit.  Et  continue  degens 
Jerofolymis ,  Judaifinum  &  majorum 
inftituta  ftrenue  propugnabat.  Longius 
autem  provedtus ,  popularis  aura;  ftu- 
dio,  y^co^«w  Chrifti  Apoftolum  ,  fra- 
trem  Johannis ,  nefariti  occidit ,  Petrum 


cruentos  Judjeorum  oculos  innoxio  fan- 
guine  pafceret.  Sed  Dominus ,  cui  fer-  ^'  -^^* 
viebat  Petrus  ,   miflo    Angelo  exemit  Z^iLn, 
eum  vinculis ,  Ciaudii  anno  tertio  ,  quo 
Paulus  &  Barnabas ,  par  nobile  Apoito- 
lorum ,  Symbolam  ab  Antiochenis  ero- 
gatam  (apud  quos   Chriftianorum  no- 
menprimum  eluxerat)  ad  ufum  paupe- 
rUm  rcprasfentarunt   JerofoIymK.   At 
Agrippas  paulo  poft  C^iaream  profe- 
ftus  ,  dum  ludos  edit  apparatuplufquara 
reo-io ,  &  vefte  argentea  totus  corufcat , 
D  E  u  s  falutatur  ab  adulante  turba.  Qui 
cum  intolerandam  blalphemiam  non  re- 
dargueret ,   repente  confpefto  bubone , 
quem  ante  feptennium  ,  Tiberio  dira  mi- 
nantem ,  Germanus  ei  quidam  monftra- 
verat ,  percuflum  fe  fenlit  illico  a  Deo , 
cujus  honorem  rapuerat ,  ac  verminante 
intus  corpore ,  quinto  poft  die ,  nihil  re- 
mittente  cruciatu ,  vitam  finit ,  cum  Te-  Jofeph. 


Jofeph. 


A.   M. 

4013. 


trarchiam  Philippi  tenuiflet  annis  vii ,  Hh.i^. 
Judxam  vero  cum  Samaria  &  Abilena  ''^P:  "''• 
tribus.  Anno  ChriftixLiv  ,  Claudius  Cu-  ^'^''  '** 
fpium  Fadum  in  Judseam  mifit ,  filio  A- 
grippa:  nondum  maturo  rerum  admini- 
ftrationi.  Herodi  autem  regi  Chalcidis  Jofcph. 
jus  eligendorum  pontificum  attribuit,  ^.aoc.i» 
qui  amoto  Elioneo ,  Jofephum  Camydae  ^  3- 
filium  prxfecit  facerciotio  ,  eique  viciflim 
dejedo  fubftituit  Ananiam  Nebedxi ,  ve- 
ritatis  Chriftianx  inimicum. 

Ardiorem  hifce  temporibus  anna-  ^^j.tz. 
nam  Chriftianis  pra:dixit  prophetaAga-  D/p/.go. 
bus,  quamillimutuisfublevarunt  fubti- 
diis.  Helena  etiam  Adiabenorum  regina, 
cujus  filius  Izates  Judaicam  religionem 
ampledebatur  ,  de  fuis  thefauris  largi- 
ter  fuccurrente  communi  inopia:.   Ro-  Suet.ifi 
mx  ob  affiduas  fterilitates  detentus  in  CUud. 
medio  foro  Claudius  ,   convitiifjue  a  '^*£-^^' 
turba  ac  fimul  fragminibus  panis  inftra- 
tus ,  asgre  evaiit  in  Palatium ,  nihil  noii 
commentus  poftea ,  ad  invehendos  etiam 
in  tempore  niberno  commeatus.  Nam  pnni^e. 
Sc  negotiatoribus  certa  lucra  propofuit ,  nat.  hifi. 
fiifcepto  in  fedamno^  fi  quid  per  teni-  cdp.19. 
1  "  pefta^ 


Jurel. 

Viitor  de 
C/tftrib, 
Sueton. 
Claud. 

€.26.2.2. 

l>iol.Co. 


Tiicitut 
lib,  1 1 . 
Annal. 


Jofeph. 
Lzo.c.z. 
Tac.l.  11. 
s.p.io. 


portum  ingcnti 
conftriixit  fumptii  ,  in  aqua;du(ftus  fc- 
ftcrtia  quingenta  l  v  m  erogavit ,  fonti- 
has  a  XL  lapidc  in  omnes  urbis  montes 
derivacis.  Idem  poftea  Meflallinse  con- 
jugis ,  lunulque  libertorum  delinimen- 
tis  ,  quibus  femet  dederat ,   in  pravum 
abftradtus ,  non  illa  modo  tyrannorum 
admiiit ,  yerum  qu:E  poftremum  genus 
mulierum  atquefervile  quibat  facere  vi- 
ro  amenti  dominoque.   Namque  uxor 
primo  pafllm ,  quafi  jure  adulteris  ute- 
batur  :  eoque  extinfti  cum  fuis  plerique , 
ingcnio  feu  metu  abftinentes  ,  dLim  illa 
fervagatii  mulierum  artibu4  peti^fe  pe- 
titii  crimimtur.  Dehinc  atrocius  accen- 
fa  ,  nobiliores  quafque  nuptas  &  virgi- 
nes,  {cortorum  modo  ,   ftcum  profti- 
tuerat :  li  qui  talia  horruerat ,  affifto  cri- 
mine ,  in  ipfum  omncmque  famiham  fe- 
vicbatur.  Namque  Claudium  natura  per- 
formidolofum  ,  injetlo  metu  fui  agita-. 
bant ,  maxime  conjurationis :  quo  com- 
mento  liberti  etiam  ,  quos  vellent ,  pcr- 
ditum  ibant.  Qui  primo  fceleribus  col- 
ludentes  ,  ubipares  patronse  fa£i:i  funt, 
eam  quoque  ignaro ,  quali  jubente  tamen 
domino ,  per  fatellites  interfecerunt :  Et 
fane  in  id  progrefla  mulier  erat,uti  Clau- 
dio  animi  ac  pellicum  gratia  Oftiam  pro- 
fedlo ,  Roma:  nuptias  cum  C  Silio  pa- 
lam  agitaret. 

Inquietiffimce  fub    hxc    orientis  res 
fuerc.  Jud^am  Theudas  prxftigiator  tur- 
babat,   affimilis  illi  ,   <^ui  temporibus 
Archelai  populum  feduxifl^  memoratur 
3.  Gamaliele ,  nifi  forteidcm  hic ,  &  tem- 
porislapfus  Jofepho  fuit.  Fadlione  ejus 
disjefta ,  Cufpius  Fadus  Procurator  ccr- 
vicem  plano  abfcidit.  Apud  Parthos  a- 
trocius  tumultuatum  eft.  Gotarzes  fra- 
triArtabano  prseparata  nece ,  regnum 
rapuerat :  Parthi  metu  fseviti^  ejus  Bar- 
danem  acciverant.  Bardanes  fubito  ex- 
territum  fratrem  proturbavit  quidem  , 
fed  implicatus  obfidio  validse  urbis  Seleu- 
cia;,  fpacium  dc  Gotarzi  refpirandi,  & 


CUHdius  Ctsfar.  Ecclefd parturieMS*  22  f 

Mithridati  ^ccupandi  Armeniam  dcdit. 
Paulopoft  communibus  motipericuiis , 
fratres  in  focdus  coeunt.    Bardancs 


pcftafes  accidiilct ,  &  naves  mercaturx 
caufa  fibricantibus  magna  commoda 
conftituit.    Oftienfem 


ui  m;uus>  tucunc    caroancs  po- 
tior  rcgno  habitus,  rccuperare  Armc- 
niam  nequivit ,  prohibitus  a  Vibio  Mar- 
fo  Icgaco  Syrir.  Mox  autem    Gotarzis 
i  nobilitatc  revocati  ndox  iterum ,  cum 
non  perinde  amorcm  intcr  popularcs  , 
quam  metum  apud  hoftes  qurErcret ,  fub 
venatione  primam  intra  juvencam  a  fui? 
interficitur.  Ejus  morte  turbaciores  Par- 
thi,  dummultiad  Gotarzcn   inclinant, 
quidam  ad  Meherdatcm ,  proleni  Phraa- 
tis  ,   obfidio  Romanis  datum ;  prseva- 
lentis  bello  Gotarzis  luxum  fevitiamque 
perofi  ,  occultas  ad  Claudium  preccs 
mittunt ,  quibus  Meherdacem  permitti 
patrium  ad  faftigium  orabant.  Erat  is  -A.  M. 
annus  Claudii feptunus ,  ab  urbe  condi-  +?'?'• 
ta  odlingentcfim.us ,  quo  ludos  feculares  ijl"^'^* 
magno  apparatu  edidit ,  anno  fexagefimo  ^nna}. 
oftavo  poft  editos  ab  Augufto.  Queftus  cap.^j, 
tunc  in  Senatu  eft ,  externas  fuperftitio- 
nes  valefccre ,  laboravitque  ne  arufpici- 
na ,  vetuftiffimus  Italis  ritus ,  inter  pro- 
/pera  exolefceret. 

Scilicet  jam  fruftificabat  inter  omnes 
gentes  Chrifti  Euangelium ,  aMatthajo  ^ii.i^. 
etiam  Apoftoloinfcripta  rclatum.  Pau-  Eufeh.t.i^ 
lus  &  Barnabas  Apoftoli ,  a  Spiritu  San-  hijl.c^. 
0:o  emiffi  ex  urbe  Antiochia,  in  Cyprum 
pcrvenerant ,  ubi  Sergium  Paulum  pro- 
confulem  Romanum  Chrifto  adjunxe- 
runt ,  Elymx  Mago  ,  cui  hadlenus  at- 
tenderat ,  fubitaneam  csecitatcm  impre- 
cati.  Faulfts  eo  tempore  ecftafiin  tertium  z  Csr.iz. 
coelum  raptui ,  e  Papho  Cypria  in  Pam- 
philiam  ,  inde  in  Pifidiam  delatus  eft  cum 
Barnaba ,  fermonemque  Dei  per  totam 
Afiam  feminavit ,  ut  tace^ntur ,  quas  Pe- 
trusinterim,  aliiqueApoftolipaffimpro-  Ror».i6, 
pagando  Dei  regno  peregerunt.  Conftat  '''■7- 
enim  Andronicum  &  Juniam ,  ncc  pau- 
cos  alios ,  Romanam  urbem  Chrifti  no- 
titia  imbuifle ,  antequam  eo  vel  Paulus 
vel  Pctrus  vencrint. 

Nec  digni  hic  fide  autores  funt ,  qui  Orsfnt 

Romanos  prima  fidei  Chriftian^e  iuitia  l.y.cB. 

a  Petro  habuifle  prodidere.  Paiilus  enim  <^^'-  2« 

Ff  anno^'^-^^' 


Tacitiis 
lib.xu 

Annitl. 


Bio  l.Co. 


lib.^o, 

nnti^.t,^. 
&4..&Z. 
dthello 


Taeitus 
lib.12. 

Annal, 
cap.if. 
Jofeph. 
Lzo.c.z, 


11 S  -  Ecclejtd  parttirkm 

anno  declmo  qiurto ,  poft  fuam  ex  Ara-  1 
bia  revedionem,  Jerorolyraam  adiit, 
comitantibus  ciim  Barnaba  &  Tito,com- 
municaturus  cum  Apoftolis  de  quajftio- 
ne,  vehementer  tunc  agitata  inter  gen- 
tes  ,  utrum  legis  Molaics  obfervantia 
ad  casleftem  recjuiratur  beatitudinem.  1- 
,bi  annoClaudii  decimo  Petrum  ,  Jaco- 
bum  &  Joannem  reperit,  convenitque 
inter  eos ,  fola  fefu  Chrifii  gnttia  omnes 
homines  falutem  atermm  tenere.  Caven  - 
da.  tamen  non  tantum  criminn ,  fed  ^ 
fpeciem  habentict  criminum ,  ut  Tieo  ob- 
fequium ,  proximo  charitoi  pr^fletur.  Bar- 
nabrE  &  Paulo  comites  ierunt  Judas  & 
Sylvanus  prophet^e ,  Apoftolorum  de- 
creta  firmatun.  Sicubiquelocorum  pri- 
fca  fuperftitio  ruit ,  fruftra  querentibus , 
queis  ftultus  antiquitaris  error  mentem 
occa:carar. 

Germanorum  tunc  nationes  difcorda- 
bant.  Cherufcis  regem  miiit  Claudius , 
ftirpis  Arminii ,  fed  in  Italia  educatum , 
qui  varia  fortuna  reanavit.  Domitius 
Corbulo  Friiios  Romanis  infenfos  com- 
pefcuit.  Hedui  ftnatoruminurbe  jus  a- 
depti.  Senatores  probris  famoii  de  ki- 
piis  confukare ,  &  Iponte  exire  ordinem 
jufll.  Condito  iuftro  ,  cenfaciviumRo- 
manorum  l  x  i  x  centena  &  x  l  i  v  mil- 
lia.  Nec  mirum ,  venali  jam  cuivis  ci- 
vitate. 

Suificitur  deinde  apud  Judxos  Fado 
Tiberius  Alexander,  e  Juda;o  gentilis  fa- 
dus  :  Illi  Ventidius  Cumanus ,  Jud^eo- 
rum  delida  intempeftivis  remediis  non 
tam  curans  ,  quam  accendens.  Sub  eo  ex 
unius  impudentia  militis ,  nudata  geni- 
talia  populo  oftendentis ,  ingens  feditio 
per  ipfos  azymorum  dies  oritur  ,  qua; 
XX  Jud^orum  millia  abfumfit.  Tunc 
CaiusOadius  Meherdatem  Parthis  re- 
gem  addufturus ,  Ezatis  Adjabenorum  , 
&  Abbari  Edellenorum  regis  nudatus 
auxiliis  ,.  (qiios  reges  Chriftianifmo  tin- 
ftos  accepimus )  fruftra  fuit.  Meherda- 
tes  in  Gotarzis  manus  venit ,  qui  eum 
decifis  auribus  vivere  paffus  eft ,  oftentui 
clementicE  fujc ,  &  in.  Romanos  dehone- 


CUudipts  C^far- 

ftamento.  Gotatze  ^gritudine  aut  infi-  ^^feb.Lu 
diis  exltindo  ,  accitus  eft  in  regnum  Vo-  ^^fl: 
nones,  qui  brevi  &  inglorio  perftindus  ^'f^'^^' 
imperio,  Vologefen  hliuaUucceirorem  cd/i."ii 
habuit.  Aurel. 

Cseterum  Romas  fublata  MefTalina ,  ^*^or  de 
Coli  omnia  liberti  poterant ,  cx  quibus  '^*-^'"'.  ^ 
Felicem    legionibus    Judse»    pr^efecit  ^^  ^'^*^ 
Claudius ,  Polidio  Eunucho  inter  viros 
fortiflimos  honorem  habuit ,  Polybium 
inter  confiiles  medium  incedere  fecit. 
Hosomnes  anteibant,  Narciflus  ab  e- 
piftolis,   dominum  fe  gerens  ipiius  fui 
Domini ,  Pallafrjue  prsetoriis  ornamentis 
fublimatus ,  adeo  divites ,   ut  caufante 
Claudio  inopiam  fifci ,  lepidiffimo  elogio 
vulgatum  fit ;  Abunde  eipecuniam  fore  , 
fi  a  duobas  libertis  in  focietatem  reciperS' 
tur.  Hi  ftupris ,  exilio  j  ca;de  ,  profcri- 
ptionibus  omnia  f^edabant ,  eoque  heri- 
lem  ftultitiam  perpulere ,  ut  fenex  fratris 
filiamin  nuptias  concupifceret.  Ea  erat  Tacitnj 
Julia  Agrippina ,  foror  Caii ,  verfaque  KAnnal. 
ex  ea  civitate ,  cuntfca  fa'minx  obcdie-  ^«^-  is,- 
bant ,  non  per  lafciviam  ,  fed  fevera;  pa- 
lam,  ac  fsepius  fuperbx  s  cuique  nihil  ef^ 
fet  impudicum ,  nifi  dominationi  expe- 
diret.  Nam  conciliator  incefti  matrimo- 
nii  Pallas ,  ftupro  cjus  illigatus ,  ftimu- 
lavit  Claudium  ,  ut  filiura  Agrippin^  ex 
Domitio  ^Enobarbo  fufceptum  adopta- 
ret ,  qui  Nero  appellatus ,  ac  gener  ju- 
xtaCIaudii,  filiufque  efFedus  eft,  cum  a 

pernicie  Britannici ,  quem  ex  Mellilina 
is  genuerat.  Igitur  Agrippina ,  quo  vim 
fuam  fbciis  quoque  nationibus  oftenta- 
rer ,  in  oppidum  Ubiorura ,  ubi  erat  ge-  A.  M. 
nita,  yctcra.noscoloniamquededuci  im-  4'°'-^*i 
perat  ,  cui  nomen  inditum  ex  vocabulo 
ipfius.  Per  qUcE  tempora  Vannius ,  Sue- 
vorum  rex  a  Jubellio  Hermunduro  &: 
Ligiis  regno  exutus ,  agros  in  Pannonia 
accepit  a  Claudio  :  &  Caradacus  Silu- 
rum  rex  a  Marco  Oftorio  debeliatus, 
Agrippinas  auxit  infolentiam  j  cum  Ca-  Tacitus 
malodunum  quoque  in  Brittanniam  va-  Ub.iz. 
lida  veteranorum  deduceretur  manus  ,  -^»""^-  ^ 
prsfidiumin  rebelles,  &  imbuendis  ad  '^•33-34«' 
ofEcia  leguin  fociis.    Firmandae  mox  "*'      ' 

Neronis 


CLu^im  Ca/ar-  Ecclejta  Partnrtens, 


Tacitus 

lib.iz. 

Annal. 

Jo/iph, 


A.M. 

4020. 

Claud. 

Orojius 

I.7.C.6. 

Sueton. 

in  Clau' 

dioc.tj. 

Toicitus 

Ahn.iz. 

Aa.16. 

i7aS. 


Neroiiis  potcntla; ,  prx'tori.irum  cohor- 
tiiim  regimcn  transfcrtur  in  Afranium 
Burrhum ,  gnarum  cujus  (pontc  tantos 
honores  adipifccretur.  Prcmentc  autcm 
iterum  frugum  egcftate  ,  clamoribus 
circumvafere  Claudium  turbidis  plcbes, 
pulfumque  in  extremam  fori  partcm  ur- 
gcbant ,  donec  militum  globus  irruen- 
tes  pcrrupit. 

Pra^crat  eo  tempore  Samaritis  Felix, 
Pallantis  fratcr  :  Cumano  Judseorum 
&  Galila^orum  natio  habebatur.  Hi  ad 
deterrima  a:mu!i,  diicordes  jam  olim  Ju- 
dxos  &  Samaritas  acrius  accendere.  Igi- 
tur  raptare  inter  fe  ,  immittere  latronum 
globos  ,  componerc  inlidias ,  aliquando 
f  ra^Iiis  congredi  ,  fpoliaquc  &  prcedas 
ad  Procuratores  referre.  ArrifTctque  bel- 
lo  provincia ,  ni  T.  Vinidius  Quadratus 
Syria:  reftor  fubveniflet.  Ncc  dm  adver- 
fus  Judxos ,  qui  in  necem  militum  pro- 
ruperant ,  dubitatum  ,  quin  capite  poe- 
nas  lucrent.  Cumanus  cum  Anania  Pon- 
tifice ,  &  Anano  duce ,  Romam  ad  dicen- 
dam  caufam  miflus ,  damnatufque  flagi- 
tiorum  eft  unus  ,  qua:  quo  deliquerant , 
&  quiesprovinci^ercddita.  Claudius  Fe- 
lix  potentia  fratris  fubnixus ,  folus  ex  eo 
provinciam  tenuit.  Claudius  annoimpe- 
rii  fui  duodecimo  Agrippam  juniorem 
donavit  Itur^a.,  Trachonitide ,  Batansea 
&  Abila.  Ejus  fororcm  Druiillam  ,  mu- 
lierum  pulcherrimam ,  Felix  amore  a- 
mens  ,  ab  Azizi  Emefenorum  regis  to- 
ro  blanditiis  abduxit ,  cunfta  fibi  male- 
fafta  irapune  ratus  ob  lubricam  aulse  gra- 
tiam. 

Eo  tempore  Juddl  ^  Mathematici 
Romafuljitunt.  judxi, ut ait Suetonius, 
quod  impulfore  Chrifto  aiTidue  tumul- 
tuar^ntur :  reftius,quod  Chrifticslorum 
regis  imperium  ferre  nollent ,  &  Chri- 
ftianis  femper  excirent  turbas.  Hoc  edi- 
d'0  etiam  Aquila  &  Prifcilla ,  ex  Judsis 
Chriftiani ,  urbe  &  Italia  ejefti ,  Corin- 
thum  qavigarunt ,  ubi  fe  ad  eos  applicuit 
Paulus ,  cum  jam  divina  vifione  monicus 
Macedoniam,  &  in  ea  Philippos  ac  Thef- 
falonicani  Euangelio  lepkviiTet.  Aihe- 


nis  quoquc  Dionyfium  Arcopagitam  &: 
alios  Chrifti  feciflct  partium  ,  atccftan- 
tc  ubique  vcritati  fux  D  e  o ,  pcr  sgritu- 
dinum  humanarum  fanationcs  ,  &  denu- 
data  dxmoniorum  paffim  rcgnantium 
ludibria.  Atquc  cx  Athenarum  fane  ur- 
bc ,  fupcrftitionis  qtjondam  Grxcanicas 
matre ,  primas  Paultt^  literas  dedit ,  cs- 
leftis  veritatis  adTheJfalonicenfes.omneC- 
que  dcincepspopulosnuncias.  Corinthi 
quoque  focios  e  Macedonianadlus ,  quos 
iitic  reliquerat ,  Silam  &  Timotheum  , 
Jud^EOs  primum,  deinde  plerifqueillo- 
rum  obnitentibus ,  Grarcos  cdocuit  viam 
ver^  per  Chriftum  beatitudinis  ,  mul- 
tumque  ei  populum  ibi  fefquiannuo  mi- 
nifterio  acquiiivit. 

Decimo  tertio  Claudii  anno  fuis  fos- 
tus  Roma^  editus  ,  cui  accipitrum  un- 
gues ,  ex  impudicamatrerapacempnn- 
cipatum  &  fanguinarium  portcndit ,  qui 
mox  fecutus ,  Ncrone  ad  gubernacula 
admoto.  Etenim  Agrippina  vocem  mc- 
tuens  Claudii  ,  quam  temulentus  jece- 
rat ,  fatale  fibi ,  ut  conjugum  flagitia  fer- 
ret ,  dein  puniret :  infuncu  boletorum  ve- 
nenum  delectabili  ejus  cibo  curat.  Cum- 
que  foluta  alvus  fubvenille  yidcretiir, 
per  Xenophontem  medicum  pinnam  ra- 
pido  veneno  illitam  faucibus  demittit. 
Vixit  annos  lxiv  ,  imperavit  tredecim , 
&  ad  menfes  novem.  Funus,  ut  quondam 
in  Tarquinio  Prifco  ,  diu  occultatum , 
dum  arte  muliebri  corrupti  cuftodcs  x- 
grum  fimulant  ,  &  Nero  privignus  e- 
jus  imperiijurafirmat.  Narcillus ,  Do- 
mini  fui  cuftos  fidillimus ,  interim  ad  a- 
quas  calidas  icrat ,  mox  morte  eum  fequi 
coadtus.  Sub  eo  quasdam  terr&exaquis 
emerferunt,  partim  divina  virtute,partim 
humana. 

In  ^geo  mari  inter  Theram  &  The- 
rafiam  repente  infula  xxx  ftadiorun?  eru- 
pit,  nofte  qua  defeftus  Lunsacciderat 
Fucinum  in  Marfis  lacum  exiiccare  coe- 
pit  Claudius,  xxxhominummillibusxr 
annos  fine  intermiflione  operantibus, 
fed  non  perfecit.  Vifus  eft  apud  ^gyptiUB 
5c  phxrfix,  quam  volucrem  feiunt  an- 
F  f  2  no 


r  ncjf.f. 
2.  Tncfl. 


A.  M, 

4.020V 


Tacitui 
/ib.  11. 
Annal. 

cap.6^, 
lofiph. 

/.lO.C.J'. 

Tacitus 
lib.12,. 
Annnal, 
e.6j.&c.' 
Claudius 
moritur 
A.  M. 
4.02.  y. 
Dio  i,6o, 


Aureliuf 
in  Claud, 


Eufcb.in 
Chron. 
Dio  t.6o. 


Pltn.nsi 
J)ift.l.26. 


Titcit. 
cnn.it. 


A.  U. 

4023. 
Eufeb. 
Chren.  ad 
annum 
Chrifii 

J4- 


'jufiin. 
Apol.%. 

Tacit,  - 
lib.ii. 

ann.c  it. 
Tlin.l.y. 


14. 


Anno 
Chrifti 

Sf- 

Mundi 

Suei.  in 

Kerone 

tap.j.C. 

Sueton. 
*.8.9  10. 
Xiphil.  e 
Dione. 


ii8  Nero 

no  506  ex  Arabia  memoratos  locos  ad- 
volarc.  Ubi  mors  propinquet,  (iiis  in  ter- 
ris  ftruerenidum,  eique  vim  genitalem 
adfundere :  ex qua fostum oriripatris fe- 
pultorem.  Sed  Tacitus  hoc  naturje  mira- 
culum  tradit  apparuifle  P.  Fabio  ,  L.  Vi- 
tellio  CpfT  id  eft,  anno  Chrifti  34.  quum 
paulo  ante  divinus  ifte  Phoenix  Chriftus 
e  mortuis  revixiflet. 

Claudib  regnante ,  Thilippus  Apofto- 
lus  apud  Hierapolim  Ali^ ,  dum  ftrenue 
euangelizat  ,  in  crucem  aBui  ,  lapidi- 
bufque  occifus  fcribitur.  Simon  contra 
magus  ,  homo  plenus  Satana,  Rom^e 
ftatua  honoratus ,  cum  titulo :  Siraoni 
Deo  fanfto. 

Claruit  tunc^Cam^^Rufus,  fcri- 
pta  Alexandri  hiftoria ,  quam  ornamen- 
tis  triumphalibus  a  Claudio  tributis  no- 
tior.  Dedecus  natalium  ejus  velaturus 
quondam  Tiberius ,  dixit ;  Curtim  Ru- 
fm-videtur  mihi  exfe  natui.  Aciolus  A- 
viola  conful  erat  eo  anno  ,  quo  dccelTit 
Claudius ,  qui  cam  poftmodum  mortuus 
exportaretur ,  in  rogo  revixifle :  &  quo- 
niam  fubveniri  non  poruerat,  prajvalentc 
flamma  ,  vivus  crematus  proditur.  Cer- 
tiori  fide  conftat ,  Tabitham  Joppenfem 
viduara  a  Petro  Apoftolo  vits  reftitu- 
tam ,  Pfiulumque  a  lapidatoribus  Lyftra- 
nis  pro  mortuo  habitum ,  refpirafle ,  ver- 
bumque  vita;  innumeris  nunciafle  mor- 
talibus. 

Nero  Claudius 

C  ffi  S  A  R . 

XJ  "EroniAntta.  Doraitio  jEnobarbono- 
men  erat  ,  a  patre  Domitio  omni 
genere  vitx  deteftabili,  quique  inter  gra- 
tulationes  amicorum  negavit ,  quicquam 
ex  fe  &  Agrippina  nili  deteftabile  &  ma- 
lo  publico  nafci  potuifle.  Septendecim 
annos  natus  orditur  imperium  a  pieta- 
tis  oftentatione  ,  Claudiumque  appa- 
ratiffimo  funere  elatum  laudat  confe- 
cratque.  Matri  fummam  omnium  re- 
rum  publicarum  privatarumquc  permit- 
tit.  Ex  Augufti  prjefcripto  imperaturum 
Te  profefTus ,  neque  liberalitatis ,  neque 


Cajar. 

clenientiie  ]  neC  Comitatis  quidem  ex- 
hibenda:  ullam  occafionem  omifit.  Gra- 
viora  veftigalia  aut  abolevit  ,  aut  mi- 
nuit.  Et  cum  de  fupplicio  cujufdam  ca- 
pite  damnati ,  ut  ex  more  fubfcriberet, 
admoneretur  ,  ,^uam  'vellem ,  inquit , 
nefcire  literas.    Agenti  fenatui   gratias 
refpondit ,  cum  meruero.  Afranius  Bur-  Tactt, 
rhus  &  Annseus  Seneca  ,  redlores  impe-  ^"»-^  J 3- 
ratoris  juventx,  &pariinfocietatepo-  ''^^'  ' 
tenti^E  concordes ,  diverfa  arte  ex  asquo 
pollebant :  Burrhus  militaribus  curis  & 
feveritate  morum  ;  Seneca  prasceptis  e- 
loquentise  &  comitate  honefta.  Juvan- 
tes  invicem,quo  hciVms  lubricfim  princi- 
pis  &tatemfi  virtutem  afpernaretur,volu- 
ptatibui  concejjts  retinerent.  Certamen  u- 
trique  unum  erat  contra  ferociam  Agrip- 
pinaj,qu2E  cundlis  mal^  dominatioms  cu- 
pidinibus  flagrans ,  habebat  in  partibus 
Pallantem  ,  quo  autore  Claudius  inceftis 
nuptiis  &  adoptione  exitiofa  femet  perdi- 
derat,  SednequeNeroniinfrafervosin-  Suet. 
gcnium.  Liberales  difciplinas  omnes  fe-  ^erone 

'  CAt}    <2 

re  puer  attigerat.  Primm  tamsnRoma-  J '■.  \ 
norum  prtnctpum  attenA  egebctt  facundt&.  ann.c", 
Nam  a  Philofophia  eum  mater  avertit , 
fingens  imperatori  contrariam  efle :  a 
cognitione  veterum  Oratorum  abftraxit 
Seneca  prsceptor,  quo  diutius  in  admira- 
tione  fui  detinerer.  Itaque  vividum  ani- 
mum  in  alia  detorlit.  Cclare  &  pingere, 
cantus  aut  regimcn  equorum  exercere,& 
aliquando  carminibuspangendis,  ineflc  ^«rf/.r»- 
fibielemenradoftrinajoftenderc.  Primo  ^»''  '^f 
quinquennio  tantus  fuit ,  augenda  urbe  ^^^''^'"^h 
maxime ,  ut  Traianus  teftaretur ,~  procul  ^v^^gj,^ 
difFerre  cunftos  principes  Neronis  quin- 
quennio  ;  quo  ctiara  Pontura  in  jus  pro- 
vincise,  Poleraonis  permiflii ,  redegit: 
itemque  Cottias  Alpes,Cottio  rcgemor- 
tuo.  Quareyij/jf  compertumyneque  atatem 
impedimento  'virtutiej/e,  ^facilevirtU' 
tem  mutari  corrupto  per  licentiam  ingenio, 
omiffamque  adolefcenti£  quafi  legem  perni'  Tacit.  13. 
ciofiu^  repeti.   PermifTo  primum  Ades ''"'^•'S- 
libertas  araore ,  exuit  obf equium  in  ma-  ^^* 
trem,  foeditatem  rei  exprobrantem ,  &  f^,,.,'o, 
Pallantem  libertum  cura  rerum  dimo- 

vit, 


Xiphil 
Dion. 


Tit ,  pailum  antea ,  ne  Ciijus  reiinpra:- 
i  teritum  interrogaretur.  Urgcntibus 
mox  Agrippince  minis ,  dc  Britannico , 
veraClaucm  ftiipe,  in  impcrium  collo- 
cando  ,  decoftum  a,  Locufta  venenum 
cocnanti  fccum  fratri  dare  imperavit.  Et 
cumille  adprimuni  guftum  concidiflet , 
comitiali  morbo  ex  confuetudine  cor- 
reptum  apud  convivas  ementitus ,  pofte- 
ro  die  raptim  intcr  maxiraos  imbres 
TrfafKW.  tranflatitio  extulit  funere.  Locuftcepro 
ij.rtw-  navata  opera  impunitatem  prxdiaque, 
itViT  ^^^  ^  difcipulos  dcdit.  Tertio  imperii 
anno  itinera  urbis ,  lupanaria  &  diverti- 
cula ,  vefte  fervili  in  diffimulationem  fui 
compotitus ,  pererrare  cospit ,  comitan- 
tibus ,  qui  raperent  ad  venditionem  ex- 
polita,  &obviis  vulnera  inferrent:  ad- 
verliis  ignaros  adeo ,  ut  ipfe  quoque  acci- 
peret  icrus  &  ore  prxferret.  Quarto  lar- 
gitiones  in  fpe£tacula  edi6l'0  cohibuit , 
quia  magiftratus  provinciarum  cpx  libi- 
dinedeliquerant ,  ambitu  ifto  afTueverant 
propugnare. 

Et  PomponiaGrcecina  infignis  fsemi- 
na ,  A.  Plautio ,  qui  ovans ,  fub  Claudio 
de  Britannis  fe  retulerat,  nupta,  acfu- 
perftitionis  externs  (fic  Chriftianifmum 
appellitabant)  rea ,   judicioque  permifla 
mariti  &  propinquorum ,  infons  pronun- 
ciatur.  Longaei  deinde  stas ,  nec  cultu 
niii  Juaubri ,  nec  animo  fere  nifl  moefto 
Tacit.      egit-    Tertium   conful    Ncro    Valerio 
ibidem  t.  Mellallx  collegse  fuo  quingena  feftertia 
3i"  dedit ,  quibus  paupertatcm  innoxiam  fu- 

ftentaret.  Tunc  mollibus  initiis  prola- 
tatum  inter  Parthos  Romanofque  de  ob- 
tinenda  Armenia  bellum ,  acriter  fiimi- 
tur:  quia  nec  Vologefes  iinebat  fratrem 
Tiridatem  dati  a  fe  rc^ni  expertem  etle , 
aut  aliense  id  porentiaTdonum  habere  :  & 
Domitius  Corbulo  dignum  magnitudine 
populi  Romani  rebatur ,  partalia  olim  a 
LucuIIo  Pompeioque  Armeniam  recipe- 
re.  Sed  Corbuloni  plus  molis  adverfus 
ignaviam  militum,  quamcontraperfi- 
diam  hoftium  erat.  DimiiTis  tamen  aut 
correftis ,  qaorum  inutilis  opera  erat , 
Antiochum  Comao-enum  &  Pharafina- 


Nero  Cafir.  ^ir^ 

nem  Ibernm  regcs,  focios  adfcifcit.  Rha- 
damiftuscnim,  Pharafinanis  filius ,  Ar- 
meniam  ante  fcelerata  affinis  fui  casde  ac- 
quifitam  ,  fcelere  viciiTun  alieno  amife- 
rat:  Undc  jam  Pharafmanes  vetus  ad- 
verfus  Armenios  odium  promptius  c- 
xerccbat,  Sic  captis  Artaxatis  immifTus 
ignis ,  deletaque  &  folo  a;quata  funt ,  quia 
ob  m.ignituaniem  moenium  teneri  line 
valido  pr^fidio  nonpoterant.  Tandem- 
que  adadus  Tiridates ,  ut  Armeniam 
Romx  tanquam  Neronis  beneticium  ac- 
ciperet. 

Atque  haftenus  flagitiis  &  fceleribus 
velamentaquaefiveratNero ,  publicano- 
rum  etiam  immodeftiam  sequiflimis  le- 
gibus  coercuerat ,  promptus  omnia  ve- 
d:igalia  refcindere ,  ni  impetum  ejus  Se- 
natores  attinuiflent.  Poft  ha:c  autem  Sa- 
binas  Poppasse  amoribus  illigatus ,  foemi- 
na;  illuftris ,  cui  cun£ta  alia  prxter  hone- 
ftum  animum  fuere ,  commendante  eam 
aut  lenocinante  marito  Salvio  Othone , 
palam  pro  pellice  cam  ac  tandem  occifa 
conjuge  Ocia-via ,  Claudii  filia ,  uxoris  lc- 
Co  nabuit.  Eo  anno  Frilii  vicinos  Rheno 
locos  a  Ccefare  poftulaturi ,  cum  per  o- 
tium  Romascognoviflent ,  federe  inter 
fenatores  earum  gentium  legatos ,  quse 
virtute  ,  &  amicitia  Romana  prxcelle- 
rent ,  nuUos  jnort^Uum  armls  antfide  an- 
te  Germmos  ejfe  cxclamant ,  digrediun- 
turque  &  interpatres  coniidunt.  Quod 
comiter  acceptum  a  vifennbus ,  quafi 
impetus  antiqui ,  &  bona  semulatio.  Per- 
niciofo  contra  ambitu  Hermunduri  in- 
ter  fe  &  Catti  certarunt ,  dum  llumen  fa- 
le  gignendo  f^cundum  &  conterrainum 


Tacitnt 

t.J2.iir,n. 

c.  /4.  &■ 

13. c. 4.1. 

&c, 

Xiphil.i 

Diortt 


Tacttut 
i^.annal. 


A.  M. 
4.033. 
ibidem 


Prslium  enim  Cattis  exino 


vi  "trahunt 
fuit. 

Secutum  mox  Neronis  parricidium. 
Inftigante  enim  Poppa^a  crebris  crimi- 
nationibus ,  eo  impietatis  prorupit ,  ut 
matrem  Agrippinam  folutili  primum  na- 
ve  Oceano  demergere  ftatueret ,  cum- 
que  evaiifTet  periculum  ,  per  Anicetum 
eam  libcrtum  interficeret ,  non  diflua- 
dentibus  Seneca  aut  Burrho ,  fed  eo  de- 
fcenfum  credentibus,ut  niii  prasveniretur 
Ff  3  Agrip- 


Tdiit. 

lih.  14., 

annal. 

SttetOfT, 

NcTori. 

cap.S4.. 

0uida?fi 

A.  M. 

4030. 

Aurel, 

ViSlor. 

Xiphil,  5 

Dim. 


5^ 


Taatus 
i^.ann, 

IX. 


Tackui 
ann.i^ . 


Sueton, 
c.36.37. 

Tacit.i^. 
ann.c.zz. 


Orof.1.7. 
cap.j. 


Tdchus 
Sib.14,. 

37'39- 


Agrippina  ,  Neroni  pereundum  eflet. 

At  contraminatam  ab  eo ,  plures  habcnt, 

dum  ipfa  dominandi  ardore  ,    fcelere 

quolibet  fubjici  filium  cupit.  Itac^uefol 

repente  obfcuratus ,  qui  abhorruit  tan- 

tum  nefas ,  &  mulier  Roms  anguem  e- 

uixa  eft.   Neque  fceleris  confcientiam  j 

quanquam  exquilitis  &  militum ,  &  fena- 

tus  populique  gratulationibus  confirma- 

retur  aut  ftatim,  aut  nunquam  ferre  poft- 

ea  potuit  Nero :  fepe  confefllis  exagi- 

rari  (e  materna  fpecie ,  verbcnbus  Funa- 

rum  ac  t^disardentibus.  Reliquumvi- 

tx  eo  dedecore  cgit ,  ut  pigeat  pudeat- 

que  rcferre  hujufmodi  quenquam  ,  ne- 

dum  redlorem  gentium  ruifle.  Quidum 

pfallere  per  ccetus  ,  canere  ,  &  auriga- 

ri ,  Gra^corum  invento,  in  certamen  Co- 

ron^e  cepiflet ,  eo  progreflus  eft ,  uti  ne- 

que  fuse,  neque  alienx  pudicitia:  parce- 

ret.  Ad  extremum  amiftus  nubentium 

virginum  fpecie,  palam  dote  data,conve- 

nit  in  manum  Pythao-ors  ,  ledlo  ex  o- 

mnibus  prodigiofis.  Anxius  quoqueob 

ftellam  crinitam ,  qua:  fummis  potefta- 

tibus  exitium  portendere  putabatur ,  no- 

biliffimo  cuique  exitium  deftinavit ,  dua- 

bus  prsefertim  conjurationibus  deteftis, 

Pifoniaua  &  Viniciana.    Conftat  quof- 

dam  cumi  p^dagogis  &  capfariis  uno 

prandio  pariter  necatos ,  alios  diurnum 

vidum  quasrere  prohibitos.    Nec  poft- 

hac  adhibitus  modus  aut  deleftus  interi- 

mendi ,  quofcunque  libuiflet  ,   adeo  ut 

P^eto  Thrafese  etiam  necis  caufatriftior 

&  pxdagogi  ,  vultus  eflet.  Mori  jufHs 

non  amplius  quam  horarium  fpatium 

dabat.   Ac  ne  quid  mor^  intcrvenirer, 

medicos   admovebat  ,   qui   cunttantes 

continuo  curarent.   Ita  enim  vocabat, 

venas  mortis  gratia  incidere.    Luxurias 

tam  efFrcnis  erat ,  ut  retibus  pifcaretur 

aureis  ,  frigidifque  &  calidis  lavaret  un- 

guentis.   Praster  domcfticas  ex  infania 

principis  clades  ,  exorta  funt  &  alia  Ro- 

mano  orbi  mala.    Dum  enim  Sueto- 

nius  PauIIinus   Monam  infulam  expu- 

gnat  ,  Britanni  avaritia  &  faftuvetera- 

norum  in  bellum  «i(li,  Camalodunum 


Nero  C(tfir». 

coloniam  invadunt  ',  jo  njillia^civium 
&  fociorum  trucidant ,  legionem  Ro- 
inanam  vincunt.  Verum  mox  punita  de- 
feftio.  Reverfus  Suetonius  fubito  con-  Xjpiil.s 
trafta  x  millium  manu ,  parem  antiquis  -^'*"^» 
viftoriam  peperit  ,  odioginta  Britan-. 
norum  millibus  Ccefis.  Illi  tamen  fuccef-, 
for  mifliis  Petronius  Turpilianus ,  non 
irritato  hofte  ,  ncque  lacefljtus  ,  ho- 
neftum  pacis  nomen  turpi  otio  impo- 
fuit.  ' 

Eodem  tempore  cum  Romans  ur-  Uidera 
bis  prsefeftum  Pedianiun  Secundum  fer-  6,4.2.4,3. 
viis  ,  feu  negata  libertate  ,  five  amore 
exoleti ,  infenfus  occidiflet ,  vetere  ex 
more  omnis  familia  c  c  c  c  fer vi ,  qui  fub 
eodem  tefto  manfitaverant ,  ad  fuppli- 
cium  afti,  urgente  id  C  Caflio  ,  &0- 
mne  mctgnum  exemplum  aliquid  habe' 
re  ex  iniquo ,  diccnte ,  fed  quod  contrst 
fingulos  utilitatepublicn  rependatur.  Pau- 
lo  poft  morsBurrhi,  ut plures  tradunt,  Tadt.ip 
veneno  procurataNeronis ,  infregitSe-  ^»».H' 


necx  potentiam  ,  nitra  prunum  qua-  J^/** 
driennmm  regise  amiciti^e,  ter  millies  fe- 
ftcrtium  lucrati.   Nam  nec  bonis  arti-  ibide-M 
bus  idem  viriumerat,  alterovelutduce '54..7J. 
amoto,  &  Ncro  ad  deteriores  inclinabat, 
tam  fceda  Senatus  adulatione  ,  ut  lato  iil 
urbem  Oftavise  capite,  quampatrator 
nccis  Agrippins  Anicetus  a  fe  vitiatara 
finxerat ,  dona  templis  decerneret ,  quse- 
que  rerum  fecundarum  olim,  tum  pu-         ■    ,. 
blicse  cladis  infignia  faceret.    Tandem  Tacit.i?, 
&  Pallas  veneno  interemptus ,  quod  im-  a)in,c.ij,. 
menfam  pecuniam  longa  fenedla  deti-  aa. 
neret. 

Leniter  habitus  Cefennius  Poetus ,  qui 
obfefTus  a  Vologefe  Partho  ignominio- 
fe  Armcnia  ceflerat.  Facete  enimNero 
ignofcere  fe  dixit ,  flatim ,  ne  tam  prom- 
tus  in  pavorem  longiore  follicitudine  Agrt^ 
fceret.  Mox  CorbuIocoegitTeridatem, 
ponere  apud  efSgicm  Ncronis  infigne 
regium ,  nec  nifi  de  manu  Csfaris  refii-  ■ 
mere. 

Valefcentibus  autem  indies  Neronls 
vitiis  ,  perque  ea  mahs  publicis ,  deci- 
mo  imperii  anno  in  Chrijiiams  quoque 

palam 


Tanltts  ^pojlolui. 

palam  fa.-virc  primlis  Cxnirum  occoepit. 
Laborabant  iili  omnium  improborum  , 
qiiibiis  fcmpcrabunciat  tcrra ,  &  tum  ma- 
ximc ,  odio ,  quod  vcl  fola  Pauli  a6la 
Ai},ii,  monlhant.  Achxorum  cnim  ad  tribunal 
eum  rapicntium  malignitati  obftitit  pro- 
conful  Junius  Gallio,frater  Seneca;,qua2- 
ftioncs  de  religione  ad  fuum  non  perti- 
nere  forum  ,  teftatus.  Progreflus  Ephe- 
fumPaulus,  inde  Jerofolymam,  Jero- 
folyma  reverfus  Antiochiam  ,  in  confpe- 
c  OlM  omnium  diftitavit  coUegse  fuo  Pe- 

tro ,  haudquaquam  cogendos  ad  Judaif- 
v/l(^.iS.   mum,  qui  Chnfto  (id^m  dediflcnt,  quan- 
v.zz.        doquidem  fola  Domini  gratia  cuique  fuf- 
G<i/.2.n.  ficiat  .id  falutcm.    Firmatis  deinde  per 
Galatiam  &:  Phrygiam  dilcipulis ,  rediit 
^3.15;.     Ephefum,  &xiiviris,  quos  Apollovir 
^•Jii?-     dilertillimus  baptizaverat ,    impolitione 
manuum  linguas  a  Spir.  Sanfto  igneas 
impetravit.     Nihilominus    blalphemiis 
profcifliis  Jud^orum  ,    fegregavit  coe- 
tum  ,  &  In  fchola  Tyranni  quotidianis 
dilputationibus  incumbens  ,   totam  A- 
fiam  implevit  Chriftianiimo ,  fudariilque 
iuis  &  leraicincliis  xgritudines  &  djemo- 
ASf.j$.     niaprofligavit.  Sed  tantamtamquepro- 
iperam  impietatis  demolitionem  a^ger- 
rime  tulit  Satanas  ,  prsfertim  cum  ma- 
larum  artium  libri  publice  cremarentur  , 
rueretque  omnis  veneratio  DianasEphe- 
&.  Ergo  in  feditionem  impulit  Ephc- 
lios ,  autore  Demetrio  argentario ,  cui 
*iliperftitioqua;ftuofacrat.  QuaDEi  be- 
nelicio  Iib;ratus  Paulus ,  in  Macedoniam 
abiit,  relido  I.\>\idiTi>?iotheo ,  cui  ple- 
nam  cxleftis  fapientiie  epiJloUm  mifit , 
j  T/ot.i- iicut&r;>o,  alii difcipulo ,  Cretenfibus 
Jit.\.       nuper prsepofito.  Moratusautemtrime- 
J45.20.I,  ftn  fpacioin  Grscia,  correxit  Eccleiia- 
i'cori6.  rumdefeaus,  &  poftea  e  Philippis  Cu- 
t-.S.      '  ^^nthto^  iniigni  Ubello  erudiit  ,   reverfu- 
ifcnj.z,  rusEphefum,  atque  exinde  in  Syriam  i- 
9,10.       turus.  Verum  conlilio  obftiterunt  Ju- 
dsei ,  quorum  pene  captus  infidiis ,  decre- 
vitrefieftere  iter  inMacedoniam.  Inde 
Rom.iC.   perTitum&  Lucam  iterum  fcribit  Co- 
v.5.3 .        rinthiis ,  literalque  promillas  fubfequutus 
cum  pecuniis  ftibfidiariis ,   quas  Achai.^ 


'^51 

&  Maccdonia  erogavcrant ,  in  ufum  pau- 
perum  pcr  Judsam ,  Romams  Epiflolao-  A.  M. 
mnium  pulcherrima  alloquitur  ,  fuum-  40H- 
qucadeos  adventum  pra^dicit.  In  itine- ^  ^*^'^ '^* 
re  apud  Troadcm  Eutychum ,  lapfu  cx-  y.i^ji/ 
ftindljum ,  reddic  vitx ,  evoc.itifque  Mi-  zj. 
lctum  Ephcfiorum  presbyteris ,  accura- 
ta  oratione  commendat  cis  ecclefiam  , 
Hierofblymamque  exfpedlatus  pervenit , 
Ibi  perfuadetur  a  Jacobo ,   ut  propter 
infinitam  Jud^eorum   Chrifto    creden- 
tium  multitudinem ,  Nazar^eorum  cere- 
moniam   cum   aliis    quatuor    impleat. 
Quoddum  agit,  comprehenfus  per  fe-  lofeph. 
ditionem  Judseorum  ,    extraftufque  e  ''^-^o- 
templo  confeftim  periiilet ,  nifi  tribunus  ""^•'^■^' 
Claudius  Lyiias  in  temporc  opem  tulif  • 
fet.  Cum  enim  plena  eflet  fedudtorum  & 
Pfeudoprophetarum  Juda^a,   fufpicatus  .. 
Lyiias  e  numero  illorum  cflTe  Paulum  ,    . 
tantopromptius  intervenit.  Depofccnti- 
bus  eum  morti  Juda^is  ,   expeditifque 
jam  loris  ,  ut  vcrberaretur ,  civitatis  Ro  - 
manxprivilegio  ,  &coramfenatu  Pha 
rifaifrni  profeliione  fe  tuetur.  Moefto  no 
dlurnus  adftitit  folator  Dorainus  Jcfus , 
pr^dixitque  deportationem  in    urbem 
Romanam ,  qua;  bicnnio  poft  accidit.  In- 
terim  creptus  conjurationi  Judieorum  , 
&  accufationibus  Anani^e  Pontificis ,  au- 
ditur  a  Claudio ,  Fclice  &  Drufilla.  Sed 
perterritus  Pauli  oratione  de  juftitia,C0Q- 
tinentia  ,  &  extremo  judicio  Felix ,  &  a 
confcicntia  pcrcufliis ,  abrumpit  fermo- 
nem  ,  pecunis  quam  difciplina:  avidior. 
Nam  &  Jonatham  Pontiiicem  ob  libe- 
riora  monita  ,  immiflis  ficariis  trucida-  '•  ^^^, 
verat ,  &  incontinentilTimam  femper  vi- 
tam  egerat.  Jonaths  fufFedus  lOiaael , 
in  primates  quofHam ,  &pauperioresSa- 
cerdotum   convitiis   &    lapidationibus 
eraflabatur. 

Es/?;^  Romam  revocatus  poenas  dedif-    . 
fet  fcderum. ,  nili  Pallantis  cum  fratris 
gratia  protcxiflet.  Paulum  vero  ingra- 
tiam  Juda^orum,  quosinfenibseinove-  A.  M, 
r2t,vm0:am feiccejfori  ForcioFeJio  reliquit.  ^o^S- 
Fcftus  optione  Paulo  fafta,  velletne  Hie-  '^9'^^' 
rofolymx ,  an  apud  Ca;farem  judicari ,  ^3] 

cuia 


/4c?.i4. 


Ioftl>^. 


Anticfo 


2,52 


A.M. 

ijal,  c,  (i, 
Efhef, 
6.  20. 
a  Tim.^, 

!(;. 

Phit. 

1.  j.y. 

Sueton. 
Nerone 


4.  9.  10. 
II.  12. 

Phil.^. 
a8. 
Co/.  4.7. 

8.5'.. 

£,ufeb, 

lib.  6. 

Hifl.  c. 

]i. 

Philem,v, 

22. 

Heb.  IJ. 

23. 

jPeti  J. 

11. 

Ej)i[ih. 

har.ij. 

Sulpit. 

Sever.l.z. 

Cedren.in 

Synopji 

Hi^or. 


A.  M. 
40.38. 
iJubiunt. 
Eufeb,  tn 
Chr. 


cum  Agnppam  rcgem  &  Berenicen  m 
conlilium  adhibuillet  ,  infanire  judicat 
virum ,  cujus  fapientiam  non  capiebat , 
volentemque  mittit  Romam  :  quo  alte- 
ro  demum  anno  poft  varia  maris  pericu- 
la  ventum  eft.  Roma;  traditus  Afranio 
Burrho  Paulus ,  tunc  fuperftiti ,  fub  mili- 
tis  cuftodia  biennium  egit  proprio  in  do- 
micilio ,  Jud^eorum  aliquibus  interea  ad 
Chriftum  converfis ,  pleriique  autem 
pertinaciter  veritati  adverfantibus.  Ex 
eo  carcere  Gitlatcn  ^  Ephefios  ^ternis 
epijlolis  crudiit.  Prima  Neronis  cogni- 
tione ,  defertus  licet  ab  amicis ,  tara  va- 
lide  femet  defendit ,  ut  fpem  opimam  li- 
berationis  conciperet.  Erat  enim  reli- 
gionum  ufquequaque  contemptor  Nero , 
prster  unius  Dese  Syrise ,  quam  csleftem 
Venerem  aliqui  appellant.  Quam  paulo 
poflicum  icuncula  puellari  commutavit, 
remedium  cam  infidiarum  arbitratus. 
Quamobrem  laxe  habitus  Apoftolus , 
difcipulos  ad  fe  confluentes  in  varias  pro- 
vincias  euangelizatum  dimilit ,  Timo- 
theumque  &'Marcum  evocavit  ad  fe  ex 
Afia.  Per  Epaphroditum  FhiUppenfibui , 
per  Tychicum  Colojfenjibm  Sc  Vhilemoni 
divina  monita  curavit.  Quibus  &  fpem 
fecit  ccrtam  de  fua  liberatione.  Per  eun- 
dem  poftea  Timotheum  Hebrdis  fcripfit , 
criminumque  mox  abiblutus  in  Afiam 
flifcepit  iter ,  comitante  hadlenus  Luca , 
qui  aBa  tunc  Apojiolica  confignavit  lite- 
ris.  Eo  diareiTo ,  Petrus  Romam  venifle 
intelligitur ,  ex  qua  urbe  priorem  epifto- 
lam  j  mox  &  alteram  fcriptit ,  latore  Syl- 
vano ,  qui  Pauli  quondam  coraes  exi- 
mius.  Epiphanius  author  eft,  Paulum 
peragrata  Hifpania  Romam  rediifle. 
Tunc  fertur  illuftris  illa  adverfus  Simo- 
nemPetriac  Paulicongreflio.  Quicum 
raagicis  artibus ,  ut  fe  Deum  probaret , 
duw)us  fufFuItus  da^moniis  evoIafTet , 
orationibus  Apoftolorum  fugatis  ix- 
monibus ,  delapfus  in  terram  ,  populo- 
que  infpedlante  difruptus  eft. 

Occifum  a  Nerone  Taulum  cum  Tetro 
Collcea  ,    plerique   tradunt  ,    fed  alii 


Pauhis  Gentinfn  VoSlor. 

decimo  imperii  anno ,  cum  i^ilicet  of- 
fenfus  defbrmitate  veterum  sedificiorum 
tyrannus  incendiflet  urbem ,  abolendse- 
que  infamise  fubderet  rcos  Chriftianos  , 
vulgo  invifos ,  odiique  obtentu  publici 
quseiitiffimis  poenis  afficeret.  Pereunti- 
bus  addita  ludibria  ,  ut  tergis  fcrarum 
contcfti,  laniatucanuminterirent ,  aut 
crucibus  affixi ,  aut  flammandi ,  aut  ubi 
defeciflet  dies ,  in  ufiim  nofturni  lumi- 
nis  urerentur.  Unde  miferatio  vel  apud 
hoftes  orta ,  tanquam  non  utilitate  pu- 
blica  ,  fed  in  fsevitiam  unius  abfumercn- 
tur  ,  prout  res  erat.  Sccuta  horribilis 
ftrages  plerorumque  nobilium ,  ut  Pifo- 
niana:  conjurationis  reorum  ,  inter  quos 
Ann&m  Senecet ,  educator  principis  ,  M. 
Ann&u4  l.uccmm  poeta ,  Fenius  Rufus 
prastorio  pr^fedus  ,  VeftinusCos.  plu- 
rimique  alii  ,  ob  metum  invidiamve, 
etiam  infontes  exflinSii. 

Ac  ne  cujus  non  c^edis  obnoxium  ef- 
fetcruentum  ingenium ,  ToppAamqno. 
que  uxorem  gravidam  fortuita  iracun- 
dia ,  Calcis  i£lu  interemit,  dignam  tali  ex- 
itu  ob  impudicitiam  fa;vitiamque.  Nec 
defuit  divina  indignatio  ,  quse  ipfis  ho- 
minum  oculis  occurreret  ,  quod  nulla 
cxli  intemperie ,  uno  autumno ,  trigin- 
ta  funcrum  millia  in  rationem  Libitin^e 
venirent ,  peftilentibus  morbis  abfum- 
ta.  Atque  illi  quidem  communi  morta- 
litate  prasvcnifie  fjevitiam  tyranni  vide- 
bantur,  qax  mox  recruduir,  Petro- 
niumque  Arbitrum  ,  eruditi  luxus  ga- 
neonem  ,  cum  aliis  melioribus  abftulit. 
Hic  antcquam  interiret,  flagitia  prin- 
cipis  fub  nominibus  exolctorum  fxmi- 
narumque ,  &  novitate  cujufque  ftupri 
perfcripfit ,  &  obiignata  mifit  Neroni. 
Aftus  &  in  exilium  eft  Rufus  Mufonius 
Philofophus  ,  Annasus  Cornutus  Gram- 
maticus :  alii  &lutem  a  Tigellino ,  ob- 
fcoeniffimo  Neronis  prsefefto ,  pecunia 
magna  rcdemcrunt. 

Paulo  poft  Tiridatem  ftupenda  ma- 
gnificentia  coronavit ,  ac  ludorum  cau- 
fa  tranfivit  in  Grxciam  ,  duftans  fecum 


Tacit.  ly, 
tnn.  cap, 
44..  Suet. 
Nerone.c. 
16.38. 
Xiphil.  e 
Dione. 
Eufeb.z, 
Htft.  Ecc. 
c.  21.2.4.. 
Orofl.j. 
cap.  7. 
Tac.  if. 
ann.e.Ciit 


A.  M. 
4036, 


Anno  «- 
dem, 
Tacitus 
i6.ann,e, 
6. 13. 
Sueton.  e. 


XifihiU-. 
ms  e 
Dian. 


duodecimo ,  alii  decimoquarto ,  quidam  I  quafi  copias  faltatorum 


hiftrionum , 
tibi- 


S»et.  e. 


nbicinum ,  aung.irum. 

Tliycflcn  ,  Hcrculcni ,   Orclk-m  cgit , 

Sporo  in  limilitudincm  Poppa;x  cxcfto 

nuplit.  Mox  oblitus  fc  hiftrioncm  cflc  , 

Ihltmum  perfodcrc  aggrcllus  cft  ,  jam- 

cjue  cxhauftus  prodigalitate ,  cakimniis 

&  rapinis  intendit  animum.    Corbulo- 

nem  ,    per  quem  Tiridatcm  viccrat , 

ad  mortem  adegit ,    damnantcm  fc  i- 

pllim  mollitia: ,    quod  tali  monftro  tam 

diu  pepercillet.    Nulli  delcgavit   offi- 

cium  ,  ut  non  adjiceret ,  Scti ,  qutUtnthi 

opm  Jit ;  ^  hoc  a^amtti ,  ne  quis  quid- 

qtiam  hcbeat. 

Talem  principem  paulo  minus  x  i  v 

40.4.2,4.7.  annis  perpeflus  terrarum  orbis ,  tandem 

^urel.     deftituit  :    initium  flicientibus  Gallis , 

'       *      duce  Julio  Vindice,  qui  tum  eam  provin- 

ciam  obtincbat.  Neapoli  de  eo  motu  co- 

gnovit  die  ipfo ,  quo  matrem  occiderat. 

Poftquam  deinde  etiam  Galbam  &  Hi- 

fpanias  defcivifle  cognovit ,  collapfiis  diu 

fine  vocc ,  &  prope  intermortuus  jacuit. 

NunciataS:  carterorum  exercituum  de- 

fedtione ,  varia  agitavit.  Scd  ubi  adven- 

tare  Galbam  didicit ,  fenatufque  fenten- 

tia  conftitutum ,  utmore  majorum  col- 

lo  in  furcam  conjefto  ,  virgis  ad  necem 

casderetur  :  dcfertus  undique  noftis  ine- 

dio  egrefliis  urbem  ,  iequentibus  Phao- 

A.  M.      ^^  •>  Epaphrodito  ,    Neophytoqiie  ,  & 

t,o^9'       Spadone  Sporo  ,  femet  iBu  gUdii  tranf- 

F.c-82.0,  ^  egii  j    adjuvante  trepidantem  manum 

■^'.^    •  '  impuro  ,  cum  prius  exclamaflet ,  Itane 
Dwt.  >■      .         ,    f  ...         '  j  j 

nec  amtcum  haoeo ,  nec  tmmtcum  f  dede- 

corose  vixi,  turpitafeream.  Egredienti 

urbem  tremuit  terra ,  animseque  homi- 

num  ab  ipfb  interfeftorum  velut  inful- 

tareeivife.  Cum  a^gre  moreretur ,  E- 

paphroditus  eum  confecit.  Vixit  annos 

XXX  j  menfes  ix ,  regnavit  xiii ,  menfes 

VIII ,  ultimus  eorum ,  qui  ab  ./Enea  & 

Augufto  ducebantgenus. 

Idem  conftitutis  fimilibus  fibi  procu- 

ratoribus ,  Judaeos  ad  rebellionem  im- 

pulerat. 

Etenim  Albimt/s  nemini  non  cujufvis 

sratiam  delidi  fecit ,  nili  qui  pecunia  ca- 

reret.  Antequam  is  veniret  in  proyin- 


Ecclcjjttparturiens.  Neronii  exitmm. 
Ibi  OEdipum 


MS 


0intiq. 
ao.  f,  S. 


ciam  ,  Ananus  ,  Annaj  Pontificis  filius 
Jacobum  ,  Jcfu  Chrifti  matcrtera  na- 
tum,  plurcfquc  alios  objcda  lcgispra;- 
varicationc,  occidit.  Quo:  ob  ncinora 
accufuus ,  cxcidit  faccrdorio ,  fubftitu- 
tufque  cft  ab  Agrippa  Jcfus  Damnxi , 
mox  illi  alius  Jcfus ,  Gamaliclis  filius. 
Qiii  cum  diflidia  inviccm  excrcercnt , 
fxpe  ad  lapides  utrinque  ventum  eft  ,  la- 
pfique  indies  in  dctenus  Judasorum  Rcfl 
publ.  Deo  ,  impietatis  ac  ca;dium  posnas 
a  nefario  populo  cxigente. 

Itaque  AlDinum  excepit  Gejfiia  Tloru4,  Jorcj<h. 
quifretus  Poppa^x  gratia,  nihil  fibi  ad  Hb.io. 
ftimmam  in  rapinis  &  fuppliciis ,  iniqui-  t""/'^''^?* 
tatemreliquumfecit.  Irrilit  &  Juda;os ,  1^^^^  ^^ 
precantcs  Ceftum  Gallum  legatum  Sy-  13.  14,. 
rix ,  ut  peftem  illam  provincia:  fubmo-  Eufeb.z. 
veret.  AcccfCt  &  aJia  calamitas  Juda:o- -'^'/^' 
rum  Ca;farienfium ,  quos  Nero  iure  civi-  ,  '' ,' 
tatis  pnvaverat ,  cofdemque  Florus  ral- 
lacibus  promiflis  in  Syros  quafi  armabat, 
ut  defedlioni  prseberet  materiam.  Eam 
mox  acrius  accendit  facrilegio,  convi- 
ciis  ob  id  profcifTus  publice  ,  quorum  au- 
thores  cum  dedi  ad  fupplicium  poftula- 
ret ,  deprecante  populo  ,   diripi  urbcra 
imperavit ,  nec  paucos  interfici.  Tolera- 
batur  &  hxc  injuria ,  prudentifHmis  qui- 
bufque  plebem  mitigantibus ,  &  ad  oc- 
currenoum  cohortantibus  exercitui.  Sed 
contemptim  habebat  miles  officium  po- 
puli ,  a  Floro  id  prxmonitus ,  irritatof^ 
que  in  iram  Jud^eos  gravi  cum  ca^de  ia 
urbem  redigebat.   Id  belli  initium  fuit, 
anno  Neronis  xii.  Mox  enim  Juda;i  ca- 
ftellum  Mafada  adorti  ,    Romanos  o- 
mnes  trucidarunt ,  &  Eleazarus ,  Anna; 
pontificis ,  ejus  qui  Chrifto  illaferat ,  ne- 
i)os  perfuafit  facerdotibus ,  ne  amplius 
)ro  Csfare  iramolarent.  Cumqueme- 
iora  fuadentibus  nequaquam  obtempe- 
raretur ,  mifC  ab  Agrippa  equitcs ,   ut  Jofcyh. 
urbi  praefidio  efTent ,  ejedi  5    Romani  Hb.i.  de 
prxlidiariietiam  contra  datam  fidem  ju-  ^^^j'"^'^- 
gulati  funt.   Additi  cxdi  Ananias  Pon-  Jg"  j^' 
tifex ,  Ann^e  filius  cum  fratre ,  &  Ma- 
nahemus  ,  qui  tyrannidem  invafurus  vi- 
debatur.  Eodemquedie  (fabbatum  erat) 
Cg  Csfa- 


A.M. 
4.038. 


234 


Bellum  Itidaickm* 


Jofeph. 

Hb.j. 

debell. 

cafi.iz. 

Tcicit.j. 

Enfeb.  5 . 

Miflor. 

£ccl,e,^. 


A.  M. 
4.033. 
A  condtto 
templo 
Salotno- 
nis  jioo 


Jacitut 

^Mifl.i-i- 
Suei.Ve- 

fl>af.c..y 


y  afeph.de 
bell.  Jn' 
jdaico  1.2. 
f,a4.2j. 


Cxfarienfes  xx  Jii(Jx'orum  millia  neca- 
runt-,  qua  ca;de  tota  gens  efrerata  ,  vi- 
ciflim  in  Syros  Grsecolque  ccepit  graf- 
fari,  ut  noa  Palsftinatantumrotajfed 
&  vicin^  regiones  ,  &  Alexandria  M- 
gypti,  fanguine  exundarent ,  inquafo- 
la  urbe  l  Judxorum  milliaperiere.  Bel- 
lum  hoc  longe  triil:iffimum  multis  an- 
te  prodigiis  elt  denunciatum.  Supra  ci- 
yitatem  lidus  ftetit  gladio  fimile ,  Sc  per 
annura  perfeveravit.  Pafchate  hujus  an- 
ni ,  lux  diei  inftar  clara  in  templo ,  dimi- 
diam  horam  fullit  ,  fignans  adefie  lu- 
cem  ,  fed  brevi  evanituram.  Orientalis 
porta  a;nea  fponte  patuit ;  audita  &  vox  , 
migremm  hinc ,  folitudinem  ,  &  difcef- 
fjm  numinis  indicans.  Vife  &  armatse 
acies  tranantes  nubila  ,  &  civitati  cir- 
cumfufe.  Imo  quod  horribilius  ,  cum 
Jefum  quondam  Dei  filium  renuiflent 
audire  ,  coadi  funt  audire  per  fepten- 
niiim  alium  Jefum  Anmi  filium ,  homi- 
nem  ple beium  &  ruft:icum ,  noftes  dief- 
que  vociferantem ,  Vox  aborie^ite.,  vox 
db  occidente  ,  vox  a  quatuor  -ventii  ;  "vox 
inferofolymam  ^  templum ,  vox  in  ma- 
ritos  novos ,  ncvafque  nupta-s ,  vox  in  0- 
mnem  hunc  populum^  Verberibulque  ob 
id  contufus ,  ad  lingulos  idlus  refponde- 
bat  ,  v&  Jerofolymk.  Maxime  autem 
diebus  feftis  vociferabatur  ,  donec  tan- 
dem  in  oblidione  conquievit ,  ad  extre- 
mum  addens ,  v&  etiam  mihi  j  lapilque 
tormento  mifTus  ftatim  eum  peremit. 
Verum  hxc  oftenta.plerique ,  ut  folet  car- 
cum  vulgus ,  ex  fuis  cupiditatibus,  inter- 
pretabantur  :  Maxime  eo  dementati, 
quod  facri  eorum  libri  Judseo  cuidam 
hoc  tempore  totius  orbis  imperium  pro- 
mirterent,qui  fuit  Chriftus  Mari^  virgi- 
nis  filius ,  non  Vefpahanus ,  ut  cum  Jofe- 
jho  Suetonius  &  Tacitus  opinantur. 

Comprimere  primos  Judsorum  au- 
fus  cupivit  Ceftius  Gallus ,  Syria;  pra:- 
fes ,  affumtis  in  hoc  fociorum  regum  au- 
xiliis.  Sed  ad  urbem  progreiHis  ,  cum 
imprudentius  pedem  referret  ,  repelli- 
tur  a  Juda:is  jam  prope  furentibus ,  a- 
miilifque  pra^ter  machinas  ,  v  millibus 


peditum ,  &  mille  fere  equ"tibus  ,  Antio.. 
chiam  recedit.  Judxi  fucceflu  animo- 
liores  ,  duces  bellogerendocreant,  jn- 
terque  eos  Ananum  pontificem  :  Jofe- 
phum  Matthia;  fihum,qui  deiade  hcc  bel- 
lum  delcripiit  ,  Gahlasa;  utrique  prsefi-- 
ciunt.  At  meliores  quique ,  Chriiiiani 
pra^fertim ,  e  Juda:a ,  taaquam  navi  pef^ 
fumitura,  mature  enatabant. 

Nero  idoneum  tanto  bello  ducem  cir-  J^fiph. 
cumfpiciensFIav.  Verpafianum  ,  Britan-  '  ^3-   ^ 
nicis  expeditionibus  clarum ,  milit  ia  Sy-  judaic» 
riam ,  cui legatus  ivit  Titus  filius ,  egre-  c.i.&c. 
gius  bclli  juvcnis.   Cum  Ptolemaideni 
venifTet  Vefpafianus ,  Sepphoris  urbs  Ga- 
\i\xx  maxima  femct  ei  dedidit  ,  mox- 
que  ex  ^gypto  ,  Syria ,  &  a  vicinis  re- 
gibus  Agrippa,  Antiocho,  Sohemo,Mal- 
cho,  Lxmilitummilliaconfluxere.  Du- 
6tat  ergo  in  Ga!ila:am  copias :  non  feren- 
tibus  van  Romaaorum  ,  qui  cum  Jofe- 
pho  eraat.  Prima  omnium  Gadara  ex-  hfefi:. 
pugnatur,  inde  Japha,  ubi  xv  Galilaio- '•3'^''^' 
rum  millia  ceciderunt.  Samaritse  quoque 
in  monte  Garizimo  opprcfli  ,  a  Sexto 
Cereale,  occilique  uadecim  millia  &  fex- 
centi.  Decimo  tertioNeronisanno  Jo- 
tapata ,  fortillime  a  Jofepho  defenfa ,  ia 
poteftatem  Vefpafiani  venit ,  xl  Judxo- 
rum  millibus  peremptis.  Venit&Jofe- 
phus,  optimum  quidem  ratus  in  bello 
propatriamori,  fedlegebelli ,  ideft,  a 
viftoribus  trucidari :  fummumque  fcelus 
ia  Deum  creatorem  efle ,  &  a  aatura  ipfa 
abhorrens  ,  propria  perire  manu :  Hic 
ergo ,  quod  Vefpaiiano  fpem  imperii  fa-  Suet. 
ceret,  benigna  habitus  cuftodia  eft.  'Ex-Vnfp-c-i- 
cifa  deinde  Joppe ,  deditur  Tiberias ,  ex-  ^"^i*^- 
pu^natur  Tarichixa,  GaliIa:iadGenefa-^.!, ,,. 
ram  lacura  tanta  ftrage  ca;duntur,  ut  ics-  d-o  in 
tore  &  fanie  totura  ftagaum  horreret.  Fi.;/];. 
Supra  xxxmilhavenditi,  fexaiiilHaNe-'^"^''-^'^; 
roni  ad  perfodiendum  Ifthmoa  mifli.  Ibi^/^:^'. 
Titi  virtus  eaituit,  qmequo  m  acie  f ub  ^;^  f^_ 
feminibus  amifTo  ^  alterum  infcendit  ,^/3^«//, 
cujus  vedorem  coatra  fe  dimicantem  in-  Judme.' 
terfecerat. 

Secuta  Gamalenfium  &  Gifcalorum 
exitia  ,  totaque  taadem  Galilxa,  poft- 

quam 


BeHnm  ludaicnm.  VeMafuhaEla,  Galba  Cajar. 


■27- 
Matth. 
24.15. 
Marc. 
13.14.. 
Lnca  ic), 
20. 

'Jofeph. 
lib.^.  de 

heih  yu. 

daicoc,  7. 


de  hello 
/.J.C.2.3. 


qiummnlto  fiiJorc  Romanos  excrcuif- 
fct ,  riib.i(rt.-i :  Supcrcrant  Judx\a ,  Pcrxa, 
&  I(luma.\i.  Jcrofolymam  obiidionc  cin''- 
gcre  dillulit  Vcfpaiiainis  ,  compcrta  c 
trausfugis  fcditionc ,  qua  Judxi  Libora- 
bant,  qiiam  iimulatione  metus  augen- 
dam  putabat ,  ut  fuifmet  hoftes  armis 
conficcrentur.  Id  quod  evenit.  Rpplcta 
cnim  latronibus  urbe,  nihilfacriprofa- 
nique  habentibus  pra;da:  eraat  opulentif- 
iimi  quique.  Anano  faccrdoti  Phannias 
quidam  rufticus ,  forte  Icftus  fufEcitur, 
ignarus  quid  rci  eflct ,  quod  agendum 
fliiciperet.  Quo  facinore  infenius  ille , 
ftimiilat  in  Zelotas  (iic  femet  appella- 
bant,  quaiilegispatrije  jemulatores  di- 
Ceres,quiperdueIIes  eranr  honeftatis)  po- 
pulum  ,  Templumque  Dei  in  fpclun- 
.  cam  Luronum  vertitur ,  confugientibus 
eo  velut  in  caftellum  feditiofis ,  ipllimque 
fandtum  profana  turba  polluentibus , 
qua^abominatio  manifeftum  deiblationis 
prxiagium  cuivis  cordato  prasbuit.  Sic 
obieiliintemplo  Zelot^e  ,  Idum^os  ad- 
vocant ,  eorumque  xx  millia  nofturnis 
iniidiis  intromittunt ,  commifloque  prse- 
lio  iiipra  viii  milli.i  interfe£lorum  dies 
oil:endit.  Direptaurbs,  Ananus  Ponti- 
fex ,  &  primores  plerique  trucidati ,  cx- 
terorura  civium ad  xu  M.ZachariasBaru- 
chi,  quanquama  lxx  judicibus  abfblu- 
tus ,  medio  in  templo  occifus  eft ,  cor- 
pufque  in  vallem  provolutura.  Nec  fe- 
pultura  dignabantur  c^fos ,  proditorcs 
eos ,  legifque  patrise  defertores  crimina- 
ti,  quicunque  ad  Romanos  profugere 
tentarent.  Interim  qui  Mafadam  tene- 
bant ,  totam  regionem  deprsdabantur. 
Vefpaiianus  a  Gadarenis  invitatus ,  Pe- 
r^eam  fubigebat ,  habitatoribus  ad  Jor- 
danem  tunc  rei^agnantem  compuliis. 
Eos  Placidus  Tribunus  horrenda  ftrage 
peremit ;  xv  M  militum  gladiis  abfum- 
ta  ,  innumera  multitudo  Jordane  abfor- 
pta.  Afphaltites  lacus  cadaveribus  re- 
pletusefl.  Expugnata  Gerafa,  dum  Je- 
lofblymam  oofidere  parat  imperator,  af- 
fertur  Neronem  interiifTe ,  eaque  confl- 
ciendo  bello  mora  interceflit. 


^55 


bcrto , 
gratura: 


Gcrebat  tunc  confulatum  Siliu4  Ita 
licm  ,  Pocta  cgregius  ,  florcbat  &  Per- 
Jius  Sdtynms.  Epaphrodito  Neronis  li- 
quiimpura;illiusanima3jam  mi- 
'atiorem  viam  aperuit ,  fcrvie- 
bat  Epidletus  magifter  virtutis  ,  &  libcr- 
tatis ,  quam  omncm  excindere ,  quantum 
infecrat,  Nerodeftinabat. 

Servius  Sulpitius  Galba. 
m.  s  a  l  v  i  us  o  t  ho. 
Aums  y  I  T  E  L  L  lUS. 

ril  tres  nno  biennio  imperium  degu- 
•*■■*■  ftarunt  potius,  quam  perceperunt 
Galbafeptuagenario  major,  primus  cxtra 
urbem  princeps  Icdlus ,  majore  omni- 
nofivore  &autoritate  cepit  imperium  , 
quam  gcilit.  Quamquam  enim  multa 
documenta  egregii  principatus  darct,  ta- 
men  occifis  plcrilquecrudclitatis  Nero- 
nianje  adminiftris ,  haudquaquam  tam 
grataeaerant ,  quam  invifa,  quje  fecus 
ticrent.  Ante  fiimtam  dominationem  , 
Africam  Gerraaniamque  laudabiliter  ad- 
miniftraverat ,  militem  feveriilime  tra- 
6t.ans  ,  itaut  inoreflbco  caftra  ,  vulsa- 
returftatim;  Di/ce  miles  militare ,  Gal- 
ba  ejl ,  non  Gix.tulicm. 

At  in  adolefcentes  infamis ,  ad  vefceii- 
dum  intempcrans  fuit.  Princeps  fadus, 
trium  amicorum  confilio ,  T.  Vinii ,  cu- 
piditatis  immenf^e ,  Cornelii  Laconis  ar- 
rogantia  focordiaque  intolerabilis  ,  &  I- 
celi  inertis  Iiberti ,  cundta  difpofiiir ,  adeo 
ut  inter  Palatinas  aedes  pariter  habita- 
rent ,  &  vuloo  p^daaoo-i  dicerentur.  Fa- 
m^  nec  incuriof us  erat ,  nec  venditator. 
Pecuni^  alien^  non  appetens ,  lua^  par- 
cus,  public^e  avarus.  JVlilites  donativum 
pofcentes  verbo  perculit ,  ut  generofb , 
lic  intempeftivo ,  legere  fe  militem  fole- 
re ,  non  emere.  Major  privato  vifus , 
dum  privatus  fuit ,  &  omnium.  confenfu 
capax  imperii,  nifi  imperaflet.  Oftavo 
imperii  menfe ,  dum  fadione  Othonis 
accenfas  leaiones ,  lorica  tedlus  lenire 
contenderet,  ad  lacum  Curtium  csfus 
eft,cumqueeo  Licinianus  Pifo;quem  ado- 
Gg  2  ptave- 


Eufelflut 

Chron, 

Suidas, 


Anno 

Clirini 

Mundi 

«5.038. 

Olymp. 

112. 

Saetof?. 

Galba. 

Xiphil. 

Dion. 

Tacit, 

HiJi.Li. 

Aurel. 

Vjaor. 

Plut.  in 

Galba. 

Siuton. 


in 


Dio  in 
Galba, 


tmt.t.i. 
Hijl. 

1'lntarch. 
in  Gatba. 
Sueton.in 
Otbone 

Taeitus 
Hift. 
«.13. 14. 
21. 

Plutarch. 
in  Otho- 
m. 


Taclt.i. 

biff.i. 
CyS. 
Dioin 
Othone, 


Tdcit.l.Z 

Hifl.ii. 

13. 22..  24, 


Snet.c^ 

10.11. 12 


^l(}  GalhaCdfar^ 

ptaverat ,  &  tres  tyrannidis  adminiftri. 
Julius  Vindex  antea  ,  dum  proditum  fe 
putat ,  fua  manu  ceciderat ,  acie  iftus  a 
Virginio  Rufo.  ^symphidium  Sabinum 
pra:fe£lum  ,  qui  prajtorianos  ingencibus 
promiffis  conciliaverat  Galba: ,  led  poft- 
eafibi  met  ipfi  circumdare  concupierat 
purpuram,  milites  interfecerant.  Sedii- 
dem  .mox  infenfi  Galba;  ob  avaritiam , 
quod(]ue  Neronianis  imbutos  moribus 
prifca  habere  diIcipIinaconaretur,quem- 
vis  prje  illo  Dominum  adfcivere.  Igitur 
Sdvius  Otho  ,  Neroni  quondam  cruTii- 
noie  familiaris ,  &  iu  Poppcea  uxore  ri- 
valis ,  potentiam  invadit.  Conatibus  Gal- 
hx  prunus  accelTerat ,  fperans  fore  ut 
adoptareturab  ipfo.  Sedpoftquam,  Pi- 
fone  prazlato ,  fpedecidit,  ad  vimcon- 
verfus  inftigante  fuper  animi  dolorem  , 
etiam  magnitudine  asris  alieni  ,  domi- 
natui  intendit  animum.  Neque  enim  dif- 
limulabat  ,  nifi  principem  fe  ftare  non 
pofTe  :  nihilque  referre ,  abhofte  inacie  , 
an  in  foro  fub  creditoribus  caderet.  Cor- 
rupcis  pecunia  militibus ,  Galba;  ob  a- 
varitiaminfenfis  ,'in  caftralatus,  nihil 
magis  pro  concione  teftatus  eft ,  quam  id 
demum  fe  habiturum ,  quod  fibi  illi  re- 
liquilTent.  Ab  infima  plebe  appellatus 
Nero ,  nullum  indicium  recufantis  dedit: 
Sed  ea  nofte  per  quietera  pavefaftus ,  ge- 
mitus  edidit  maximos ,  queftus  a  mani- 
busGalbxfe  deturbarivifum.  Ac  fub  i- 
dem  tempus  ,  Gerraaniciani  exercitus 
in  Vitellii  verba  juraverant.  Expcditio- 
nem  in  eum  impigre  atque  etiampra:- 
propere  inchoavit ,  cumque  trahi  bel- 
lum  oporteret ,  quam  primum  iple  de- 
certaturus  venit,  five  ardori  militum  im- 
par ,'  feu  fbllicicudini.  Et  tribus  quidem 
verum  mediocnbus  pra:Iiis ,  apud  Alpes, 
circaque  Placentiam ,  &  ad  Caftoris  vi- 
cit ;  noviffimo  maximoque  apud  Be- 
briacum ,  fraude  fuperatus  eft :  cum  fpe 
colloquii  fafta ,  quafi  ad  conditiones  pa- 
cis  militibus  edudis ,  ex  improvifo  dimf- 
caretur. 

Ac  ftatim  moriendi  imperum  cepit, 
magispudore,  netanto  hominumperi- 


Otho  Cafar, 

I  culo  dominationem  fibi  aflerere  perfe-  Tack.z, 
veraret ,  quam  defperatione ,  ut  multi  ^'^■47» 
opinantur.    Quippe  refiduis  integrifque  OfL',^^. 
etiam nunc copiis ,   quas  fecum ad fecun-  Eutrop', 
dos  cafus  detinuerat ,  &  fupervenientibus  lib.y. 
aliis  e  Dalmatia  ,  Pannoniaque  &  Mos-  ^'"'- '» 
fia,  imoneviftis  quidem  adeo  afHidis  ,'°"'^''"** 
ut  non  in  ultionem  ignominio;  quidvis 
difcriminis  ultro  ,  &  vel  fola;  fubirenc  , 
fuo  exitio  commune  malum  voluit  ante- 
vertere.  Suos  igitur  omnes  comicer  ab 
fe  dimifit ,  hortatufque  utrquifque ,  qua 
ratione  poflet ,  fibi  confuleret :  Quicquid 
deinde  epiftolarum  erat ,  ne  cui  periculo 
aut  noxse  apud  viftorem  forent ,  con- 
cremavit.  Divifit&  pecunias  domefticis- 
ex  copia  prazfenti.    Atque  ita  paratus 
morti ,  ardiffimo  fbmno  quievit ,  exper- 
gefaftufque  uno  feiciutrajecii,  xxxviil 
^tatis  anno ,  &  xcv  impeni  die ,  adeo  a- 
mabilis  militibus  propriis ,   ut  plerique 
ejus  corpore  vifo ,  fuis  manibus  interie- 
rint. 

Sic  AulusVitellius  flicceffit ,  patreL.  Suetonl 
Vitellio  ter  Confule ,  miri  in  adulando  ViteH. 
ingenii  viro.AuIusomnibusprobris  con-  "L^^f^*^" 
taminatus,  exinfami  Tiberij  apuu  ^^'  ii\lc\\ 
preas  feceilu.  Caio  per  aurigandi ,  Clau-  Jofe^h. 
dio  per  aleaz  fUidium  familiaris  fuerat ,  /.  ^e  bel- 
iifdemque  artibus  Neroni  ,    Proconful '«^''/'■8. 
Africse  fingularem  innocentiam  pr^fti- 
tit :  a  Galba  in  inferiorem  Germaniam 
prxter  opinionem  erat  miirus ,  prce  fe 
ferente  illud  ,    nHllos  minus  metumios , 
c^Hctm  qui  de  folo  viciu  cogitarent.    Satis 
conftat ,  exiruro  viacicum  defuifle  ,  can- 
careifimiliaris  egeftace,  ut  uxore  &  li- 
beris ,  quos  Rom;E  relinquebat ,  meri- 
torio  cxnaculo  abditis ,  domum  in  reli- 
quam  parcem  anni  ablocarec.  Caftra  ve- 
ro  ingrelTus  nihil  cuiquam.  pofcenci  ne- 
gavic ,   acque  etiam  ultro  ignominiofis 
notas ,  reis  fordes  ,    damnatis  fiipplicia 
demfit.  Quare  vix  dum  menfe  tranfafto, 
pronus  ad  res  novas  exercitus  raptum  e 
cubiculo  imperatorem  filucavit  ,    con- 
fqntientibus  mox  fiipcrioris  GermaniiE 
legionibus :  qui  a  Galba  ad  fenatum  de- 
fecerant.  Vido  per  abfentiam  ejus  O- 

thQne, 


Vttellm  Cajar,  ^Dies  affltFliofiHmpuyHcartim. 


Tacltus 

lib.i. 

Hifl. 

C.61.-J0. 

£7. 


Em(>i>. 
lib.j. 


Dio  in 

Vitell. 

Orof.l.-J. 

cap.Z. 

T^cit.z. 

Hift.6.7. 

7.J..80. 


TdcitiiS  3 

Uift. 

cjj.es- 
72. 


A.  M. 
404.0. 

Tacit.7. 
Hift. 
«'}4  8i. 


tlione ,  ut  Campos  ,  in  quibus  puguatum 
crat ,  adiic ,  abhorrentes  quoltlaai  cada- 
vcrum  tabcm  ,  dcteftabili  voce  conlir- 
mare  cit  aufus ,  dicendo ,  optime  olere  oc- 
cifntn  hofiem ,  ^  melim  civem.   Urbem 
ino-rellus  comitiain  dccem  annos  ordi- 
navit ,  fcque  perpetuum  conlulem.  Ho- 
mo  non  proRinda:  modo  ,  led  intempc- 
ftiva:  quoque  zc  fordidx  gula: ,  pronus 
vero  ad  cujulque  &  quacunque  decaula 
necem&  fupplicium  fuit.  In  unaccena, 
quam  ci  Vitellius  frater  cxhibuit ,  fupra 
c3:teros  fumptus  duo  millia  pifcium  ,  le- 
ptem  avium  millia  appofita  traduntur. 
Itaque  oftavo  imperii  mcnle  defciverunt 
ab  eo  exercitus ,  Moeliarum  atque  Pan- 
nonise  ,   item  ex  tranlinarinis  Judaicus 
&:  Syriacus :  ac  pars  in  abfentis ,  pars  in 
prjclentis  Vefpaliani  verba  jurarunt ,  a:- 
mulis  inter  fe ,  utfolent,  militibus,  ne 
deteriorcs  Hilpanicis ,  qui  Galbam  ,  ac 
Germanicis ,   qui  Vitellium ,  &  prjeto- 
riis ,  qui  Othonem  fecerant ,  videren- 
tur.  Retinends  potentix  Vitellius  nihil 
non  largitus  eft ,  &  tentavit.  At  ubique 
aut  fuperatus  ,  aut  proditus ,  apud  Cre- 
monam  prxfertuTi ,  ab  Fl.  Sabino  urbi 
prcefefto ,  Veljialiani  fratre ,  feftertium 
millies  pepi?erat  ,   arbitris    militibus , 
imperio  cedere.  Sed  poftquam  mox  cir- 
cumventum  le  nuntio  ratus  cft  ,    quati 
rcnovato  fiirore  ,  ipfum  Sabinum  cste- 
roique  adverlse  partis ,  cum  Capitolio  , 
quod  falutiremedium  ccperant ,  crcma- 
vit.  Mox  ubi  vera  efle ,  &  propinquare 
hoftes  patefaftum  eft ,  produftus  e  late- 
bra  Palatii ,  quo  fe  abdidcrat ,  vinftis  a 
tergo  manibus  circumducitur  ,  ad  Ipe- 
ftaculum  vulgi.  Et  ne  homo  impudens 
in  cxtremis  filtem  ,  malorum  ,  qua;  2,ef- 
ferat ,  rubore  faciem  dcmitteret ,  fut je- 
fto  in  mentum  gladio ,  leminudus,  mul- 
tis  cxno  ,  fimo  ,  &  c^teris  turpioribus 
diftupurgamentis  vultum  ejusinceflen- 
tibus ,  per  Icalas  Gemonias  trahitur  ,  u- 
bi  Sabinum  necari  permifcrat.    Sic  nu- 
rnerolis  idibus  excarniiicatus  interiit , 
anno  vita:  5*7.  Hoc  civili  bello  pluri- 
mum  fanguinis  fuIluTi ,  CremoncC  omnia 


237 


ficra  profanaque  in  igne  conIcdcrant> 
anno  cclxxxvi  quam  cratcondita.  An- 
nibali  in  Italiam  ingruente ,  T.  Scm- 
pronio&P.Cornelio  Cofl'.  Praslia  ante 
iplam  urbcm  Romam  multa  &  varia , 
dumPetiluis  Cerealis  &  Antonius  Pri- 
mus ,  Vefpalianiduces,  irrumpunt.  Con-  -^"'.  ^'" 
currere&in  campo  Martioinfefta:acies.  J  r'"*, 
Pro  Flavianis  erat  rortuna,  &parta  to-  uh^^.de 
ties  viftoria.  Vitclhani  delperatione  fola  bello  c.io, 
ruebant-    Simul  cruor  &   ftrues  corpo-  13-14.. 
rum :  juxta  fcorta  &  fcortis  limiles,  pror- 
fus  ut  eandem  civitatem  &  furere  cre- 
deres  &  lafcivire.  Expugnata  vi  prseto- 
rianorum  caftra  ,  caelaque  in  urbe  homi- 
num  LM.  Cohibitus  tandem  a  fuperve- 
niente  Licinio  Mutiano  miles ,  nomen 
fedelque  Cselaris  Domitiano ,  principis 
filio  tradita. 

Nihilomelior  tumyW<e^  erMfacies.  Ibid.  c.fi» 
Joannes  LeviiF.  Gifcalis  elapliis ,  &Si-  7-5- 
mon  Geralenus  leditioforum  duces  ,  rau- 
tuis  in  fe  cxdibus  &  lanienis  fsvitbant. 
ErantSimonihaud  contemnenda:  copia: 
quibusut  Iduma:os  vicit,  ita  Jerolbly- 
mitas  perterruit.    Ergo   intra    urbenr 
Joannes ,  nullo  non  Icelere  graflatus, 
in  templum  compellitur ,  eique  fubigen- 
do  Simonintromittiturportis.  Dum  il- 
li  irttra  mccnia  confligunt ,  Velpalianus 
depopulatus  confinia  quxque  ,  cognitis 
autem  patrix  a  Vitellio  occupat^  cala- 
mitatibus ,  Csfarcam  revertitur,    ihi  -  Sneten. 
demque  ab  exercitu  falutatus  Imperator ,  ^^ff-  '^•7* 
in  iEoyptum  tcndit  ad  pr^e£lum  ejus 
Tib.  Akxandrum  ,    ut  commcatu  Ro- 
manos  intercludat.    Sed  audita  fuorum 
viftoria ,  Romam  properat ,  filium  Ti- 
tum  cum  feledlis  copiis  ad  exfcindendam  ^''i'*  ^* 
Jerolblymam  mittit-,  triplici  jam  ledi- 
tione  laborantem , quod  Eleazarus  fupe- 
rioremtcmpli  partem  Johanni  extorfe- 
rat ,  &  Simon  cum  Johanne  dereliquis 
contendebat. 

Flavius  Vespasianus. 
P  Lavins   Vefpajtams  patre    publicano  y]„ng 

T.  Flavio  Pctronio  ,  municipe  Reati-  Chr.yi, 
"oortus,  pcr  militarem  induftriam  ad  Mmdi 


yop[ih,  fi. 

de  belto 


Gg  3 


impe 


_  4.040. 


Sueton. 
Vefpaf 


158 


Ta.cit.l.d^, 
hifi.c.^^. 


Ibidem 

66.6Z.77. 

'jafeph. 

lib.j. 

debello 

'jHciiiico 


Tacitus 

Hiji.s. 

Dio  in 

Vefi,. 


Tacittis 

Hill.s. 


FUvius  Fefp 

imperium  cmerfit.  Claudioprincipele- 
gatus  legioiiis  iii  Germania,  inde  in 
Britanniam  tranflatus  tricies  cumhofte 
conflixit.  Poft  conrulatum  adminiftrata 
Africa  comes  Neronis ,  quod  cantante 
eo ,  vel  abfcederet  citius  ,  vel  obdorrai- 
fceret ,  pene  occifiis ,  latebras  qustivit , 
cum  pra;ter  opinionem  extrema  metuen- 
ti ,  JudjEacum  exercitu  oblata  eft.  Vi- 
tellio  cSc  Othone  rempubl.  raptantibus , 
ad  capeflendum  principatum  ci  multi 
hortatores  ,  quidam  etiam  vates  ,  lente 
admodum  perruafere.  Primus  -Egypti 
pr^efes  Tibsrius  Alexander  legiones  in 
verbaejusadegit ,  quemmoxaiii  fecuti. 
Ingens  deinde  fama ,  cum  abfens  con- 
fulatum  collega  filio  iniillet ,  ad  urbem 
perrexit  calliditate  Mutiani  a  faftione 
Antonii  Primi,  turbidifque  legionibus 
vixtandem  hberatam.  Mutianus  enim, 
velut  ufiirpator  imperii  ,  impleto  fpe 
Hifpanice  Antonio ,  vires  occulte  demi- 
lit ,  legionefeptima  ,  qux  flagrantifTimi 
in  eum  amoris  erat ,  in  hyberna ,  tertia 
in  Syriam ,  aliis  alio  dimiflis.  Petitium 
Cerealem  prsemilit  in  Germaniam  ,  ve- 
hementer  tiimultuantem  infHnfbu  Julii 
Civilis  Batavi ,  cui  pleraque  Gallia  ac- 
ceflerat ,  ipfjeque  legiones  vel  jugulata; 
perfraudem,  vel  in  partes  tradudlse  e- 
rant,  HordionioFiacco,  ducibufquea- 
liis  interemptis.  In  Civilem  fex  legiones 
evocat^a  Mutlano,  venientifque  exer- 
citus  fama ,  Galliarum  civitates  ad  mi- 
tiora  inclinatse.  Sn^^zxvQmt  communere- 
bellantium  malum  difcordia.  Quidam 
cladibus ,  alii  pudore  labefaftse  fidei  in 
Vefpafiani  fidem  redadli ,  cdixitque  per 
manipulos  Cerealis ,  nequisincertami- 
ne  jurgiove  feditionem  aut  cladem  com- 
militoni  objeflaret.  Crebris  poft  \\xc 
8c  ambiguis  pra^Iiis  ,  ac  multo  utrin- 
que  fanguine  certatum ,  donec  per  oc- 
cultos  nuncios  Batavis  pax  ,  Civili  & 
Velledse  Virgini  fatidica;,  cui  plurimum 
ille  tribuebat ,  monftratavenia,  pofitif- 
que  armis  tranquillitas  populis  reduda 
eft. 
Julius  Sabinus,qui  fe  Cafarem  cogno- 


minaverat,  infepukro  fubterraneono- 
vem  annos  cum  uxore  delituit ,  ex  ea- 
que  quos  fiiftulit  filios.  Tandcm  proditus 
capite  poenas  pependit. 

Dum  illa  fiunt ,  Titus  ante  moenia  Je- 
rofblymorum  pofitis  caftris  in{l:rua;as 
legiones  oftentavit.  Judsi  fub  ipfos  mu- 
ros  ftruxere  aciem ,  rebus  fe^undis  lon- 
gius  aufuri :  &:  fi  pellerentur ,  parato  per- 
fugio.  Mifliisineos  eques  cum  expedi- 
tis  cohortibus  ,  ambigue  certavit.  Mox 
ceflere  hofles ,  &  fequentibus  diebus  cre- 
bra  pro  portis  pr^Ha  f erebant ,  donec  af- 
liduis  damnis  intra  mcEnia  pellerentur. 
Romani  longum  rati,  Eimem  hoftium 
opperiri ,  ad  oppugnandum  vertuntur. 
Sed  urbem  arduam  iitu  opera  molefque 
firmaverant ,  queis  vel  plana  fatis  muni- 
rentur.  Duos  colles  in  immenflim  edi- 
tos  claudebant  muri.  Templum  in  mo- 
dum  arcis ,  propriique  muri ,  labore  & 
opere  ante  alios.  Ipfe  porticus,queis  tem- 
plum  aro.biebatur  ,  egregium  propugna-" 
culum.  Et  pervicaciffimus  quifque  illuc 
confugerant ,  eoque  feditioliusagebant. 
Tres  duces ,  totidem  exercitus.  Extre- 
ma  &  latiffima  mcenium  Simon ,  mc- 
diam  urbem  Joannes ,  templum  Eleaza- 
rus  firmaverat.Sedprcelia,  doIus,incendia 
inter  ipfos ;  &  magna  vis  frumenti  am- 
bufta.  Diebus  azymorum  cum  omnis  po- 
puli  colluvies  afflueret ,  Joannes  miflis 
per  fpeciem  facrificandi ,  qui  Eleazarum 
manumque  ejus  obtruncarent ,  templo 
potitur.  Itainduas  faftiones  civitas  di- 
fcelfit ,  donec  murum  ferientibus  Roma- 
nis  ,  bellum  externum  concordiam  pa- 
raret.  Multitudinem  obfeflorum  C.  Ta- 
citus  fexcenta  millia  fuifle,  Jofephus 
multo  plura  tradit.  Arma  cunftis  qui  fer- 
re  poterant ,  obiI:inatio  viris  fa;minifque 
par.  Jam  intus  crematam  annonam  di- 
ra  fames,  foris  cruenta  fiipplicia,  nec 
tamen  remittebat  furor  pugnandi,.  ag- 
geres  vineasque  incendebantur.  Tandem 
dividuntur  legionibus  munia  :  &  quies 
prxliorum  fliit,  quoad  ctinda  expugnan- 
dis  urbibus  reperta  apud  vetcres  ,  aut 
noyis  ingeniis  tlruerentur.  Ita  circum- 

datis 


'Jofe^K 
l.  5.  de 
bello  c.i^. 


Tadtns 
/.y.c.13; 


lopph, 
l.^.de 
hello  ci^ 

Luc.i^. 


ExcidiHm  Ipidaorum, 


Itb.y- 
c.utt.y. 


Eufeb. 

Bift. 
Ecclcf. 

7- 


Jofq^h. 
Ij.C.ll. 


Jdem 
ibid.c.ijt 


f.Il.IO. 

Eint!  re- 
gni  Iii- 
daici. 
iu  M. 
404.  f. 
A  priore 
defolatio- 
ne  Tem- 
fli  &  HT- 
bisCjS. 


datis  XL  ftadioriim  v.illo  Jiidxis ,  prouc 
olim  ClirilUis  pra'(iixcr.u ,  Eimcs  mdics 
intciukbatiir  ,  ranta  pcrcuntium  foedi- 
t.atc ,  iit  ipfum  Iioltcm  mifl-ratio  (iibirct 
maJorum.    Scd  urgebac  cos  D  e  i  ira , 
quam  pertinaci  perridia  quotidie  cumu- 
labant,  ut  nullam  gentem  atrocioribus 
acccpcrimus  cladibus  percullam.    Cum 
multi  clam  urbe  ercpercnc  ,  ingcftis  a- 
vidius  cibis  rumpebantur ,  aut  avaritia: 
caufa  ob  deglutitosaurcosdiilccabantur 
a  Romanis.    Conftat  una  nofte  duo 
millia  apcrtis  ferro  ventribus  periiile :  a 
XVI  Aprilis  uf^ueadKal.  Juliiintra  mos- 
nia  Eime  ferroqueabfumptafeptiescen- 
tena  millia ,  quindecim  millia  &  odlin- 
gentosrModium  frumenti  veniifle  talen- 
to ,  rcpertos  qui  tctrum  e  cloacis  &  li- 
metis  cibum  ,   imo  e  laniata  filiofum 
iiiorum  carnepeterenc  Tandem  addiem 
VIII  Augufti  captaurbs,  biduo fequenti 
templum ,  quodfruftra obnitente Tito, 
a  milite  quodaaVincenfum ,  deftagravit, 
inque  eo  facerdotum  &  propugnatoriim 
ingens  multitudo.    Una  in  porticu  fex 
miliia  cremati  ,    quos  pfeudopropheta 
aliquis  co  deduxerat  ,   falutem  ifto  die 
pollicitus.  Reftabat  pars  urbis  altera ,  x- 
que  firma  ac  prior ,  cujus  tandem  capta: 
incenflrque  omnis  multitudo  trucidata. 
Jofephus  qui  interfuir ,  captivorumpy 
millia,  mortuorum  in  obtidione  unde- 
cies  centena  millia  prodit.  Etenim  to- 
ta  gens  ex  omnibus  orbis  provinciis  Pa- 
fchales  ad  ferias  congregata ,  fiibitoque 
circumfufa  bello  velut  diro  carceri  inclu- 
fa  periit. 

_  Titus  relictis  aliquot  turribus ,  pro  te- 
fiimonio  ad  pofteritarem  ,  quantamur- 
bem  excidillet ,  reliqua  omnia  folo  xqua- 
vit,  Ut  habitatam  aliquando  fuifle,  vix 
quifquam  agnofceret.  Inde  dum  regio- 
nes  luftrat  apud  Csfaream  Philippi ,  bis 
miUc  quingentos  captivorum  ,  velut  fo- 
lenni  fratris  fui  natali ,  apud  alteram  Csc- 
faream  totidem  beftiis  objeftavit  ,  aut 
flammis  exufilt.  Antiochenis  tamen, 
prajter  antecedentem  in  Judseos  fxri- 
tiam,  exilia  reliquisapudfepofcentibus 


239 


non  annuit ,  fupereflc  nullam  puliis  pa-  Stiidtts 
triamcaulatus.  Captis  Jerofolymis.ob-  inTito. 
latas  iibi  a  gentibus  coronas  omncs  re- 
pudiavit.  Nonfefe,  dicens  ,illafeci//e,fc'd 
Deo  iram  fuam  decUranti  manm  fuas 
commodaffe. 

Cum  Romam  veniflet ,  fefta  totius  ci-  Orof.lj. 
vitatisgratulationeexccptus ,  aftocum  ^^1'^^- 
patrc  triumpho,  SimonemBaraioram, -^;  !f' * 

T  ^  I-     /-  1      11  *^     1  -1-/-    ^tu.j. 

Joannem ,  aliofqne  bellatorum  nobilif-  cle  bello 
fimos,  quos  ad  id  fervaverat  ,  in  foro  cajj.ii^. 
pledi  capite  imperavit.  Pars  triumphi 
fuit  &  menfa  aurea ,  candelabrumque , 
ultimaque  omnium  LexJuda:orum,poft- 
modum  in  Palatiodepoiita.  Supererant  cap.2f: 
adhuc  caftella,   Herodium  ,  Machxrus, 
Maflada.  Herodion   &  Machseruntem 
Ca.'cilius  Balliis  partim  armis  ,  partim 
deditione  ccpit,  tria  millia,qua:  in  fylvam 
confugerant,  occidit.  C^far  venditis  to- 
tius  Juda.'ce  agris ,  fblam  Emmauntem 
oftingentis  militibus  conceflithabitan- 
dam.  Juda'is  omnibus  didrachma ,  an- 
tetemplo  De  i  pendi  folita,  quotannis 
in  capitolium  deferendaimpofuir.    ¥jc- 
ces  belli  in  Maflada  caftello  confederant,  ii,idem. 
duceEleazaro,  JudsGalilarinepote.  E-  caT<.2S. 
rant  ad  mille  mortales  pari  obftinatione, 
ne  quenquam  hominum  dicerent  domi-  . 
num  ,  ipfi  icelerum  mancipia.  Hoscum 
alia  vi  non  poflet ,  igne  aggreflus  Fla- 
vius  Sylva,  DEUMpalamfibicooperan- 
tem  repent.  Subito  enim  coortus  aufter 
fiammam  in  munitiones  rebellium  tu- 
lit ,  omnemque  eis  fpem  falutis  abftulit. 
Ergo  mutuo  fe  cohortati,  ne  libertate 
vitam  cariorem  ducercnt ,  omnes  in  fer- 
rumruunt,  nullofuperftite,  niliduabus 
mulierculis  &  pueris ,  qui  fubterraneis  te 
cuniculis  abdiderant.  Hujus  farin^qui-  Jofepi^. 
dam  profugerant  in  ^gyptum  ,  proditi-  l.j.c  25. 
que  Lupo  pra^tidi,  quod nullis  tormentis  i<^'3'- 
adigi  poterant ,  ut  Ca;farem  dominum 
appellarent ,  fosdis  interiere  fiippliciis , 
caufamque  Vefpafiano  prsbuerunt  ,  ut 
templo  Onia: ,  ante  333  annos  apud  He- 
liopolin  ^gyptiam  exftrudlo ,  v.^ftita- 
teminducerec 
Nec  Cyreneafes  Judxi  communem 

niimi- 


Jofiph. 
iib.y. 
de  hello 


Dio  in 


Vefp. 


(Suet. 
Vefp. 
«12.13. 

14.. 


Jurel. 

Viiter. 


Su(t«n. 
cap.l-ij 

Butrojj, 
m.7. 


146  FUv.  Vefp, 

numinis  effugerunt  iram.  JonatL-E  e- 
nim  cujufdam  impoftoris  poUicitationi- 
bus  fedudti ,  inde  ejufdem  indicio  prodi- 
tijCatuUi  prseiidis  iniquitatemirritarunt, 
qui  antea  multis  infenfijs ,  tria  millia  Ju- 
dxorum  iuppliciis  necavit ,  nec  pauciori 
bus  apud  Alexandriam  ipfamque  Romam 
rebeliionis  crimen  intendit ,  interque  eos 
Jofepho,  fcriptori  hujus  sevi  nobiliflimo. 
Sed  homo  nefarius  diris  paulo  poft  mor- 
bis  exhaui1:us,fevitise  fua;poenas  exfolvit. 
Eodem  tempore  Alani ,  Cafpiis  effuii 
portis ,  Mediam  Armeniamquec^edibus 
ac  rApinis  valliarunt ;  Teridates  Arme- 
ni^e  rex  ^egre  manus  eorum  elapfus  eft. 
Antiochus    Comagenus    confpirationis 
cum  Partho  infimulatus ,  tota  ditione  fua 
excidit.  Parthis  opem  poftuIantibus,ne- 
gavit  Vefpalianus ,  convenire  iibi  curam 
rerum  alienarum.  Literis  Vologefi,  qui- 
bus  fcripferat  :  Rex  B.egum  Arfaces  F/. 
Vefpafiano  S.  omiila  reprehenlione  info- 
lenti^, iimpliciter  refcnpiit,  Fl.Vefp.  Ar- 
fa.ci  regum  regi  S.  Mediocritatem  enim 
priftinam  neque  diilimulavit  unquam ,  ac 
frequenter  etiam  prs  fe  tulit.  Nobilita- 
tem  ci  generis  adftruere  volentes  irriiit 
ultro.  Licinium  Mucienum  nota:  impu- 
dicitias ,  fed  meritorum  fiducia  minus  fui 
reverentem  ,  nunquara  nifi  clam ,  &  ha- 
ftenus  retaxare  ftuduit,  ut  apud  commu- 
nem  aliquem  amicum  querens ,  adderet 
claufula; :  Ego  "vir  tamen  fum.  OfFenfa- 
rum  inimicitiarumque  minime  memor 
executorve,ViteIlii  hoftis  fui  filium  fplen- 
didifllmemaritavit.  Mecium  Pompofia- 
num  ,  quod  vul<jo  crederetur  genefin  ha- 
bere    imperatoriam  ,    confulem    fecit , 
fpondens  beneficii  quandoque  memorem 
futurum.  Conjurationes  multas  fcelere 
inulto  abfcedere  patiebatur  comiter ,  uti 
erat ,  fiultiti&  arguens ,  qui  ignorarent , 
qumta  moles  molefliaque  imperio  ineffet. 
Divinis  adeo  deditus ,  ut  fucceflores  fide- 
,   ret  liberos  fore ,  aut  neminexn.  Itaque 
primus  Romanorum  principum  ex  fe  ge- 
nitos  fucceflores  habuit.  NuUius  unquam 
cAde  l&tatm ,  ]ufiis  fupplicik  illacrimavit 
etiam  ^  ingemuit. 


apinus, 

Achaiam  ,  Lyciam,  Rhodum,  Byzan- 
tium  ,  Samum  ,  Ubertate  adempta :  item 
Thraciam  ,  Ciliciam  &  Comagenem , 
ditionis  regix  ad  id  tempus  in  proyincia- 
rum  formam  redegit. 

Cappadocia::  propter  affiduos  barbaro- 
Pluri- 


rum  incurfus ,  addidit  legiones. 
mas  per  totum  orbem  civitates  terra;  Suet, 
motu  aut  incendiis  afHidlas  reftituit.  In-  ^'fp- 
genia  & artes  vel maxime  fovit.  Primus  '^•'°'*®' 
e   Fifco  Latinis  Grascifque  Rhetoribus 
annua  centenaconftituit.  Prcecipuum  eft, 
in  quo  merito  culpetur ,  pecunias  cupidi- 
tas.  Negotiationes  enim  velprivatopu- 
dendas  propalam  exercuit  ,  venditavit 
reis  abfolutiones ,  procttratoribu4  fe  pro 
fpongiii  uti  dicebat ,  quod  quafi  ^  ficcos 
madefaceret,  ^  exprimeret  humentes. 

Reprehendenti  filio  Tito ,  quod  etiam  Suet. 
urins  vedtigal  commentus  eilet ,  pecu-  «''p-2-*' 
niam  ex  prima  penfione  admovit  ad  na- 
res  ,  fcifcitans  num  odore  offenderetur  ?  Diin 
ac  illoneganti,  at,  incp.k,  elotio  efi.  Nun-  Vefjunf. 
tiantibus  legatis  decretam  ei  ftatuam  au- 
ream ,  juflit  ut  continuo  ponerent ,  ca- 
vam  manum  oftentans,  Scparatamba- 
fin  dicens. 

Avaritiam  tamen  inopiaxrariialiqui, 
fedfrigidius  excufant ,  &:  quod  male  par- 
tis  bene  ufus  eft.  Poft  mortein  conjugis 
C^enidem  libertam ,  aliafque  pellices  a- 
mavit,  haud  pro  principe. 

Contumeliis  aliorum  ,  ut  erat  fortifl 
fimus  ,  didlis  jocularibus  reipondebat. 
Demetrium  Cynicum  impudentius  la- 
ceflentem  fatis  habuit  canem  appellare : 
Ego ,  inquit ,  canem  latrantem  non  occiio. 
Portas  Palatu  interdiu  femper  apertas  , 
ac  omni  cuftodia  vacuas  habuit.  Itaque 
annum  agens  vita:  abfque  uno  feptuagefi- 
mum ,  cum  a:ger  inteftina  vitiaflet ,  alvo 
ufque  ad  defeftionem  foluta  ,fiantem,ait, 
imperatorem  mori  decet. 

Prima  morbi  acceffione ,  ut ,  inquit , 
puto  ,  Deus  fio ,  ridens  confecrationem 
antecefforum.  Decefftt  imperii  annode-  a.  M. 
cimo.  Sub  eout  Judaifmus  defecit ,  ita  405-0. 
Chriftianifmus  vires  fumfit ,  confirmatis  ^■^•^^^: 
plurimorum  animis  ,  quod  Judw^eorum  HJ"""' 

con- 


Chron. 
Eitfeb. 
Cbrsn, 


Anno 

Chiifti 

So. 

Ii^undi 

40jro. 

tSuet.Ti. 

to.Aurel, 

Vitlor. 

Dio 

Xiphil. 

in  Tit9. 


Titus  Vefpafams 

contimii  in  Chriftianos  fremitiis  tnlcm 
fortircntur  cxitiim  ,  xl  ante  annos  accu- 
r.uc  .1  Chriftopr.xdiftum  ,  &  Matthxi , 
JMarci  ac  Luca:  Euangeliis  prxfcriptum 
di(crti(fime.  Igitur  Chriftianiinditioni- 
bus  Ae;rippa: ,  quo  confugerant ,  fcrvati, 
quoriciianis  e  Judxis  juxtaac  Ethnicis  ac- 
ceflionibus  augefcebant ,  Johanne  &  Si- 
mone  Apoftohs  ,  Lino  item  ,  Cleto,  Cle- 
mente ,  ahifque  Apoftolorum  difcipuhs 
ftrcnue  ofEcium  facientibus. 

Communis  do^rina  laude  floruerunt 
Ph'nius  fecundus ,  naturahs  fcriptor  hi- 
ftoria;  ,  M.  Fabius  Quintihanus  Rhe- 
tor  ,  Helvidius  Prifcus  fenator  Stoicus, 
Afconius  Pajdianus  hiftoricus  j  &  ahi 
bonas  artes  fspe  mahs  moribus  corrum- 
pentes. 


T: 


TiTUS  Vespasianus. 
Itus  vocabulo  patris  etiam  Vefpajia- 
nus  didus  ,  matre  Jiberta ,  Domitel- 
la  nomine  genitus ,  imperavit  folus  an- 
nos  duos  &  menfes  duos ,  dielque  vigin- 
ti.  Nam  fiiperftite  adhuc  patre  partici- 
pem  tutoremqueimperiiegit ,  in  feptem 
confulatibus  collegam.  A  puero  prxcla- 
ris  ftudiis,  probitatis ,  militia3,literarum, 
inftantiflime  deditus  ,  patrem ,  clemen- 
tia,  liberalitate ,  honorificentia,  ac  pe- 
cunis:  contemptuanteivit.  Qu^eoam- 
plius  grata  fuere  ,  guod  a  nonnullis  a  pri- 
vato  adhuc  patratis ,  afperior ,  luxurije- 
que  &  avariti^  amans  credebatur  fore. 
Namque    prxfefturam    pr^torianam , 
nunquam  ad  id  tempus ,  nifi  ab  Equite 
Il.omano  adminiftratam  fufceperat,  & 
ahquanto  incivilius  violentiufque  gefle- 
rat.  Siquidem  fufpedtiflJimum  quemque 
iibi ,  fubmiflis ,  qui  per  theatra  &  caftra, 
quafi  confenfu  ad  poenara  depofcerent , 
velut  criminis  convidum  oppreflllt.   In 
quibus  A.  Cscinam  confularem ,  adhi- 
bitum  coenx,  vixdum  triclinio  egreflum, 
ob  fufpicionem  ftupratx  Berenices  ,  uxo- 
ris  fiis ,  jugulari  juflit,  cum  etiam  chiro- 
graphum  ejus  prxparatse  apud  milites 
conjurationis  deprehendiflet.  Sufpedlus 
&  hxmix  erat ,  quod  ad  mediam  no- 


Suet.c^ 

Aarel. 

Vichr. 


dem  comefTationcs  ]   cum  profufifl[I- 
mo  quoque  familiarium  cxtcnderct :  Nec 
minus  libidinis ,  propter  fpadonum  grc- 
ges ,  &  infignem  rcgina:  Bereniccs  amo- 
rem.   Sufpeda  &  rapacitas ,  quod  con- 
ftabat  in  concionibus  patriis  nundinari 
pra^miarique  folitum.   Denique  propa- 
lam  alium  Neronem  Sc  opinabantur  ,  8c 
prsedicabant.  Sed  hxc  in  melius  convcr- 
la ,  ^deo  ei  immortalem  gloriam  contu- 
lere  ,  ut  dclicia,  atque  amor  humani  ge- 
neris  appellaretur.  Nam  ut  fubiit  pondus 
regium ,  Berenicen  juftas  fperantem  nu- 
ptias  ,  regredi  domum  ,  &  enervatorum 
turbas  abire  prscepir.  Quo  fadlo  quafx 
fignum  protulit  mutatx  intemperantise. 
Convivia  inftituit  jucunda  magis ,  quam 
profufa.  Amicos  elegit ,  quibus  &  poft 
eum  principes ,  ut  &  fibi  &  Reip.  necef- 
fariis,  acquieverunt.  Nulliciviumquid- 
quamademit:  abftinuitalieno,  utfiquis 
unquam  :  ac  ne  conceflas  quidem  ac  fb- 
litas  collationes  recepit.  Et  tamen  ne- 
mine  ante  fe  munificentia  minor.  Cum 
enim  ex  inftituto  Tiberii ,  omnes  dehinc 
Ca;fares  beneficia  a  fuperioribus  con- 
cefTa  principibus ,  aliter  rata  non  habe- 
rent ,  quam  fi  eadem  iifHem  &  ipfi  dedif^ 
fent ,  primus  omniaprsteritaunocon- 
firmavit  edifto,  nec  a  fe  peti  pafliis  eft. 
In  Cceteris  vero  defideriis  animum  ho-  Eutfof!. 
minum  obftinatiflTime  tenuit ,  ne  quem  ^'^•J'" 
fine-fpe  dimitteret ,  negans  oportere  quen- 
c^uatn  a  fermone  principis  trifiem  difcede- 
re.  Atque  etiam  recordatus  quondara 
fiiper  coenam ,  quod  nihil  cuiquam  toto 
die  prjeftitiflet ,  memorabilem  illam  rae- 
ritoque  laudatam  vocera  edidit :  Amici., 
diem  perdidi.  Ckraentiaraufqueeopro- 
duxit ,  ut  ampliflfimi  ordinis  duo ,  cum 
adverfus  eum  conjuraflent  ,  neque  ab- 
nuere  cogitatura  fcelus  quirent ,  raonue- 
rit  primo :  poft  dedudos  in  fpeftaculura 
fecura  ,  utrinque  afljidere  juflerit ;  peti- 
toque  ex  induftria  Mirmillonura  ,  quo- 
rura  pugnje  vifebantur ,  gladio  ,  quafi  ad 
explorandara  aciem  ,  uni  atque  alteri 
Commiferit,quibus  perculfis,  &  conftan- 
tiam  mirantibus  diceret ,  Videtifne  po- 
H  h  tefi^tes 


2.41  Tttm  VefpaJtMs»  Flavim  Domitianm» 

tejiates fetto  detri  jfrufiraque  tentarifaci-  j  dem  quorundam  ducum  tentafTet ,  fper 


Dio  in 
Tito. 


Tlinif.s 
"Jtinior 
Epift.ad 
Trajan. 

in  Tito. 


A.  U. 

4.0J2. 


Anno 

Chr.82. 

Mundi 

4.0^2. 

Tacit./,. 

Hift. 


nuipotiundifpe,  vel  atnittendi  metu!  Fra- 
trem  quoque  Domitianum  parantem  in- 
lidias  ,  flens  fcepius  obteftatus  eft,  ne  par- 
ricidio  aflequi  cuperet ,  quod  &  fe  volen- 
te  eflet  obventurum  ei,  &jamhaberet, 
ut  particeps  poteftatis.  Hujustempore 
mons  Vefuvius  in  Campania  ardere  coe- 
pit ,  incendiumque  Rom^ ,  fine  nodlur- 
narequie,  per  triduumfuit.  Luesquo- 
que  quanta  vix  unquam  antea.  Quibus 
malis  cunftis  remediorum  generibus 
fubvenit.  Bona  oppreflbrum  incendio  & 
cincribus  (nam  dnx  urbes  Herculanum 
&  Pompeii  penitus  obruebantur  ,  Pli- 
nius  etiam  fenior  nova;  rei  fpeftator  im- 
providus )  quorum  hazredes  non  exfta- 
bant ,  reftitutioni  affliftarum  civitatum 
attribuit.  Delatores  partium  vasnire  im- 
peravit ,  partim  in  alperrima  infularum 
avehi. 

Dio  tantum  cineris  jaftatum  in  aere 
narrat ,  ut  pcrvenerit  in  Africam  ,  Sy- 
riam  &  ^gyptum  ,  introieritque  Ro- 
mam  ,  &  folem  obfcuraverit,  gigantium 
imaginibus  in  aerevelut  confligentibus, 
ut  dixcris  la:tatos  Dajmoncs ,  quodtan- 
tum  nupcr  hominumadinfcros  Judaico 
bello  rapuiflent ,  ac  mox  Tito  defundlo 
Domitianus  plurimas  eflet  Tartaro  infe- 
rias  miiTurus.  Inter  hxc  enim  morte pr&' 
ventus  eft  Titui ,  majore  hominum  da- 
mno  quam  fuo ,  anno  a;tatis  altero  & 
quadragelimo.  Hujus  mors  adeo  pro- 
vinciis  luftui  fuit ,  ut  orbem  velut  paren- 
te  orbatum  deflerent. 

FlAVIUS    DOMITIANUS. 

T\Omitianm  patri  fratrique  diffimilis , 
qualem  efTet  Principem  daturus ,  a- 
dolefcentulus  adhuc  oftendit.  Abfenti- 
bus  enim  illis  in  bello  Judaico ,  ftupris 
aclibidinibus  Cxfaremegit ;  Domitiam 
Lonainam  tum  ]K\\o  Lamix  abdudlam 
contred;atafque  multorum  nobilium  u- 
xores  narrant.  Uno  die  fupra  xx  urba- 
na  officia  aut  peregrina  diftribuit :  Mi- 
rari  fe  Vefpaliano  didutante ,  quod  no.n 
&  libi  fuccelTorem  mitteret.  Quum  fi- 


nique  a  fenioribus  juventam  fiiam  cerne-  ., 
ret ,  ufurpata  antea  impcrii  munia  omi- 
fit  ,  fimplicitatis  ac  modeftise  imagine 
in  altitudinem  conditus ;  ftudiumque  li- 
terarum  ,  &  amorem  carminumfimu- 
lans ,  quo  velaret  animum  ,  &  fratris  x- 
mulationi  fubduceretur  ,  cujus  difparem 
mitioremque  naturam  contra  interpre- 
tabatur. 

Patre  defunfto  nunquam  ceflavit  infi-  Sustnn. 
dias  ftruere  fratri  clam ,  palam :  quoad  Domit. 
corrcptum  gravi  valetudine  ,  priufquam  «^^'•^••S. 
plane  efflaret  animam ,  promortuode- 
rerri  juiTit.    Initio  principatus  ,  quoti- 
die  fecretum  fibi  horarium  fumfit ,  nec 
quicquam  amplius   quam  mufcas  Itilo 
confixit :  Ut  cuidam  interroganti ,  eflet- 
quis  intus  cum  Csfare  ,  non  abdirde 


ne 


refponfum  fit ,  a  Vibio  Crifpo  :  Ne  muf- 
ca  quidem.  Domitiam  uxorem ,  Paridis 
hiftrionis  amore  depcrditam  ,  repudia- 
vit :  intraquebreve  tempus  impatiens  di- 
fcidii ,  quafi  efflagitante  populo ,  rcduxit. 
Circa  adrainiftrationem  imperii  ali- 
quamdiu  varius  &  mirus  modeftia:  fimu- 
lator ,  miftura  pene  a;quabili  vitiorum 
atque  virtutum ,  tandeixi  virtutes  ,  quo- 
que  in  vita  deflexit ,  inopia ,  ut  volunt, 
rapax,  metufasvus.  . 

Multa  in  communi  rerum  ufu  non  fi- 
ne  caula  novavit.  Intcrdixit  hiftrionibus 
fcenam  ,  intra  domum  laltem  exercendi 
artem,  jure  conceflb. 

Caftrari  mares  vetuit.  Jus  diligenter 
&  induftrie  dixit ,  tanta  magiftratuum 
cenfura,  utnequemodeftiores  unquam, 
neque  juftiores  exftiterint. 

Scripta  famofa  abolevit ,  non  fine  au-  ^''o  -^*- 
ftorum  ignominia.  Ca;cilium  Rufinum  ^ 
Qusftoruim  virum  ,  quod  gefticulan- 
di  faltandique  ftudio  tenerctur  ,  movit 
fcnatu.   Probrofis  fasminis  jus  capien- 
di  legata  ,   ha^reditatefque  adcmit.  In- 
cefta  Veftalium  varie  &  fevere  exercuit. 
Inter  initia  liberalis  ,   omnes  circa  fe 
acriter  monuit  ,  ne  quid  fordide  face- 
rent. 
Fifcaki  calumnias,  magni,  calumnian- 

tiuni 


Sueten^ 
Domis> 


SuHon. 
Domit. 

f.IO.20. 

Vtiior. 


Sutton. 
JDia  in 


Sulpit. 
Severus 
lib.s.. 
A.  M. 


Sueton . 

cap.j^. 

JDio  in 

Domit. 

£itfeb.l.^ 

Hifto.Ec 

clcf.f.i^. 

14.IJ. 


Iren.l.j, 

cont.hii- 


Orofius 


tluni  pocna  repreflit ;  fcrcbaturque  vox  jrit:  Feriat  jftm  quemvolet.  Taftumdc 

cju>;  Princeps  qui  delntores  noncajiigat, 

irritat. 

Bibliothecas  incendio  confumtas ,  pe- 

titis  undique  prxtertim  Alcxandrii  e- 

xcmplis  reparayir.  SaCTitt.arum  tam  do- 

6lus  fuit,  ut  inter  patcntes  digitos  ex- 

tenta;  manus  viri ,  procul  politi ,  fpicu- 

la  ejus  tranfvolarent.  Scd  m  nullius  vir- 

tutis  tenore  pcrmaniit.  Atrox  cxdibus, 

quod  Aftrologorum  arte  comperto  fuo 

exitu,  omniametueret,  bonorumfup- 

plicia  agere  cocpit ,  ac  more  Caligula^^do- 

minum  fe  Deumquedicere.  Eratautem 

non  fblum  inagna; ,  fcd  &  callidse  inopi- 

nat^eque  livitia:.  Neminem  enim  vere 

&  ex  animo  dilexit ,  prster  paucas  mu- 

lieres :  quanquam  eum  fe  diligere  limu- 

labat  femper  quemraaxime  interfedum 

cupiebat. 

PrjEter  alios  complures ,  vel  nulla ,  vel 

levi  de  caufa  damnatos ,  etiam  in  Chri- 
/iianos  fiviit ,  inter  quos  fohmnem  A- 
poftolum  in  Pathmou  relegavit  infulam, 

ubi  ille  divinam  revelationem  vidit ,  a- 
cuendis  deinde  omnium  piorum  menti- 
bus  editam. 

Flavium  Clementem  patruelem  fuum, 
cujus  filios  etiam  tum  parvulos  fuccef- 
fores  palam  deftinaverat  ,  illato  Chri- 
flianifmi  crimine  &  ipfi  &  uxori  ejus  Fla- 
vi^e  Domitill^e ,  propmqu^e  fua; ,  tantum 
non  in  ipfo  ejus  confulatu  interemit : 
Domitillam  in  Pandatariam  fepofuit.  A- 
quilium  quoque  Glabrionem ,  qui  cum 


Suct. 

Crtp.lX. 


Tra 


jano 


raagiftratum 


se 


flerat 


accu- 


•Sueton 

C.U.Ij'. 


fatum  praeter  cstera  ejufdem  criminis, 
pev  invidiam  interfecit.  Conquiri  juffit 
«Sc  Davidis ,  Jud^orum  quondam  regis 
pofteros  ,  interque  eos  JefuChriftipro- 
pinquos.  Sed  edoctus  ,  ad  cdeftem  eos 
dignitatpm  per  humillima  qu^eque  adfpi- 
rare ,  dimitit  impunitos  ,  cum  jam  plu- 
rimos ,  quod  in  mores  Judjeorum  Chri- 
flianorumve  traniifTent  ,  aut  vita ,  aut 
facultatibus  fpoliaflet.  Quq  maxime  fa- 
fto  maturavit  fibi  exitiura.  Nam  occi- 
i^o  Clemente ,  06I0  menfibus  tot  fulgura^ 
faila;  nuntiataque  fuat  y  ut  exclamave- 


ca;Io  Capitolium  ,  quod  itcrum  fub  Tito 
arfcrat ,  m.ignoque  ipfe  ftudio  reparave- 
rat.  Taftum  &  Flavia:gentistemplum, 
quod  impius  diviniiatisraptorexftruxc- 
rat:  item  Domus  Palatina&cubiculum 
ipiius:  Atque  etiam  titulus  cbafiftatu^ 
triumphalis  exculTus  vi  procelliE  in  mo- 
numentum  proximum  dtcidit. 

Exhauftus  operum  ac  muncrum  im- 
penfis ,  ftipendioque  quod  militibus  ad- 
jecerat ,  tentavit  quidem  ad  relcvandos 
caftrenfes  fumptus ,  militum  numerum 
diminuere :  fed  cum  obnoxium  fe  Bar.- 
baris  per  hoc  animadverteret ,  nihil  penfi 
habuit  ,    quin  pra:daretur  omni  modo 
bona  vivorum  &  mortuorum  ,  ufque- 
quaque  quolibet  &  accufatore  &  crimi- 
ne  corripicbantur.  Senatores  plerofque  Dio  in 
inftrudlo  omnibus  velut  fanebri  convi-  Domit. 
vio  ,  in  quo  pueri  in  lemurum  &  fpeftro- 
rum  formam  compofiti  minif^rabant , 
prjefenti  mortis  metu  cxterruit.  Furens  Snet. 
etiam  libidine ,  foedum  ejus  exercitium  «^''p-^2« 
Grcecorum  lingua  vocabat  x>iipo7mX-^p, 
nec  Juliam  Tito  fratre  genitam  incefta- 
re  exhorrebat.    Quibus  ejus  vitiis  ,    ac 
maxime  injuria  verborum ,  qua  fe  fcor- 
tum  vocari  dolebat,  accenfusL.  Anto- 
nius ,  curator  Germani^e  fuperioris,  im- 
perium  corripuit.  Quo  per  Norbanum 
Appium  &  L.  Maximum  ftrato  acie, 
Domitianus  longe  tetrior ,  inomneho-  '^'*^f'"- 
minum  genus  ,   etiam  in  fuos  ,   fera-  ^"^'  '^** 
rum  more  grafTabatur.  Sub  co  C.  Ju- 
lius  Agricola  ,    focer  Cornelii  Taciti,  Tacit.  in 
hiftoriarum  fcriptoris  ,  Britanniam  e-  *'^'*  '^^^^' 
domuit ,  &  clafle  circummifla  ,  infulam  r-,r^M 
eiie  pnmus  Romanis  affirmavit ,  inco- 
gnitafque  ad  id  tempus  alias  infulas ,  quas 
Orcades  vocant ,  invenit ,  fubegitque. 
Contra  in  Mosfia  Daciaque  &  Germa- 
nia  Pannoniaque  amiffi  exercitus ,  teme- 
ritate  aut  per  ignaviam  ducum ,  aliquot 
militares  viri  cum  cohortibus  expugna-  Emoji, 
ti&  capti.   Cum  ergo  pofceretur  ore  ^'^•7' 
vulgi  dux  Agricola  Domitianus  virtuti- 
bus  infenfus  ,  &  quo  obfcurior  in  iram, 
eo  irrevocabilior,  veneno  virurainter- 
Hh  z  cepit, 


Amel, 
Viaar. 


Bte  Xi- 

fhilini, 
Orofius 
Ly.c. lO. 
Ta^itus 
vicii  A- 
gricola 


244  EccUJtdparturienth  Seculum, 

cepit ,  Tefiimtd  moYtk ,  inquit  Tacitus,         Quarto  Domitiani  anno  detejpffe  nar- 


Su,etm. 
ciif  17. 
Bio  & 
Anrel. 
Viiior. 
A.  M. 
40^7. 


Sueton, 


Dia  Xi- 

^hilini. 


grmde folatmm  tulit ,  evafijfe  poftremnm 
illud  tempm  ,  quo  Domitianus  non  jam 
per  intervalla  ac  fpiramenta  temporum-, 
fed  continuo  ^  velut  uno  iSiu  rempubli- 
cam  exhmfit.  Non  vidit  Agricolsi  obfef- 
f(im  curia^m  ,  ^  claufum  armis  fenatum, 
^  ettdem  ftrage  tot  confularium  cAdes, 
tot  nohilifpmarum  fAminarum  exilia  ^ 
fugoi.  Nero  tamenfubtraxit  oculos  jujjit- 
que  fcelera  ,  non  fpeciavit,  pr&cipua  fub 
T>omitiano  mifertarum  pars  erat ,  videre 
O'  afpici,  cum  fufpiria  fenatui  fubfcribe- 
rmtur:  cum  denotantistot  hominumpallo' 
ribus  fufficeret  f^vus  ille  vultM4 1^  rubor, 
a  quo  fe  contra  pudorem  muniebat.  Igitur 
metu  crudelitatis  &  confcientia:  fua;  con- 
juravere  plerique ,  impulfore  Parthenio 
procurante  cubiculum ,  adfcita  etiam  in 
confilium  tyranni  uxore  Domitia ,  ob  a- 
moremParidis  cruciatus  formidante,Do- 
mitianum  multis  confodiunt  vulmribui, 
anno  imperiixv,vit^xLv.  Senatusgla- 
diatoris  more  funus  efrerri ,  eradendum- 
que  nomen  decrevit. 

Nodle  qu:E  cxdem  anteceffit,  itaeft 
exterritus ,  ut  e  flrato  proliliret :  Longi- 
nus  Proculus  in  Germania  palam  pr^edi- 
xit ,  qua  die  eflet  periturus ,  Apollonius 
Tkyanajus  Py  thagoricus  Magus ,  ea  ho- 
ra ,  quaDomitianus  Rom^  occidebatur, 
infeenfb  apud  Ephefum  faxo  proclama- 
vit :  Refte  Stephane  ;  euo;e  Stephane , 
percute  homicidam :  percufllfti,  vulne- 
rafti,  occidifti.  Paucos  ante  menfes  Cor- 
nix  in  Capitolio  elocuta  eft ,  E'W<  ynivTti. 
■/.tt.y.u<i.  Nec  defuit,  qui  oftentum  fic in- 
terpretaretur : 

Nuper  Tarpeio ,  qu£  fedit  culmine  cor- 

nix , 
'Efi  bene,  nonpofuit  dicere :  dixit,  erit. 

Ipfum  etiam  Domitianum  ferunt  pro 
Certo  habuide,  quandoquidem  erat  fb- 
mniis  divinifque  deditus  ,  beatiorem 
poft  fe  la^tiorem.quc  portendi  reipubl. 
ftatum.  Sicut  fane  brevi  eyenit,  abftinen- 
tia  &  moderationeinfequentium  princi- 
pum. 


'rat  Eufebius  Marcum  Euan^eliogra- 
phum  ,  cum  primus  jEgyptiis  falutarem 
doftrina;  cxleftis  facem  intulilTet ,  fuc- 
ceflbre  Aniano.  Duodecimo  ejufdem 
principis  anno  fucceffifTe  Anacleto ,  fe- 
cundo  Romanorum  Epifcopo  ,  Clemen- 
tem ,  cujus  Paulus  Apoftolus  fua  ad  Phi- 
lippenfes  epiftola  meminit. 

Vixerunt  eo  tempore  ,  fed  longe  dif- 
fimili  ftudio, />(?£><«,  Junius  Juvcnahs,  M. 
Valerius  Martialis  ,  Statius  Papinius. 
Fhilofophi ,  interque  eos  Epidletus  ,  urbe 
&  Italia  ejedli  func. 

Co  c  c  E  ms  Ner  VA. 
I_T Adenus  Rom^ ,  feu  per  Italiam  or- 
ti  imperarores :  hinc  advena: ,  ipfb 
C  H  R  I  s  T I  anno  centefimo.  Unde 
compertum  eft  (verbis  loquar  Vidoris 
Autelii)  urbem  Romam  externorum  vir- 
tute  crevijfe.  Quid  enim  Nerva  Cretenfi 
prudentius ,  magifquc  moderatum  ?  In 
Epitome  tamen  lua  Viftor  Narnienii  ge- 
nitum  oppido  tradit.  Extrema  state  a- 
pud  Sequanos  cepit  imperium  legionum 
arbitrio ,  metuenfque  Domitiani ,  quem 
vivere  atque  affore ,  rumor  ferebat ,  a 
Parthenio  ejus  interfedlore  confirmatus 
eft.  Cum  incuriaaSenatugratanterex- 
ceptus  efIet,foIus  ex  omnibus  Areius  An- 
toninusjvir  acer,eique  amiciHimus  condi- 
tionem  impcrantium  prudenter  cxpri- 
mens  ,  amplexus  eum  sratulari  fe  ait  Se- 
natui ,  &  populo  provinciifque :  ipfi  au- 
tem  nequaquam  ,  cui  fatius  fuerit  malos 
femper  principes  eludcre  ,  quam  tanti 
oneris  vim  fuftinentem,  non  moleftiis  modo 
^  pericults  fubjici ,  fed  fam&  etiamini- 
micorum  pariter  ^  amicorum :  qui  cum 
mereri  omnia  prAfumunt,fiquicquam  no?} 
extorferint  ,  atrociores  funt  ipfis  quoque 
hoftibus.  Statuas  Domitiani  aureas  ar- 
genteafque  fuftulit  ;  cx  quibus  grandis 
pecunia  redafta  efl:,  fibi  ullas  poni  ve- 
tuit.  Quotquot  rei  erant  fafti  impieta- 
tis ,  aut  Chriftianifmi ,  feu  ritus  externi, 
abfolvit  ,  nec  ejus  criminis  quenquam 
accufari  promifit.   Omnes  enim  accu- 

faban- 


Hift.EccL 
cap.iz. 
&  16. 


Gellitti 

NoSi. 
Attic. 


Anno 

Chrifli 

100. 

Mundl 

4.067. 

Aurel. 

Vi£ior. 

Dio  Xi. 

philini, 

Eutrop. 

lib.U.^ 


Hiers' 

7jr>i, 
proam. 
tomm,  in 
JMiit 


fabantur  ab  omnibus, 
confuldicerct ,  nialumcjfe  hnbere  impe- 
ratorejn  ,  fub  quo  nemini  licet  quiciquam 
ficere  :  fed  mnltopeius ,  cum  omnia  licet 
omnibus  facere.  Iraque  hoc  Cxfaris  in- 

thaum.&  dultu  fohannei  ctiam  Apollolus  c  Vath- 

defiri-  '    '  ~ 

ptoribus 

EccleJiAJl. 

Eufib. 

iil>.  j. 

hiftoriiS. 

Eccl. 

€,l\i,&C, 

A.  M. 
4.CW58. 

'Jrcvaus 

l.l.C.Zf, 

Eufel/. 

lii.^. 

Bifi.eAi. 


mo  Ephefum  revertitur ,  ac  Dco  plcnus 
Euangelium  fuurji ,  Apocalyplin  &  E- 
■piilolas  edit,  fcripca  perpetuam  feculis 
lucem  Hacura.  Jam  tum  enim  ha^retico- 
rum  femina  puflulabant ,  quos  &  ipfe  in 
epirtola  fua  Antichnftos  vocat.  Nampoft 
Smionem  Magum ,  &Menandrum  Sa- 
maritas ,  qui  fatanica  poUentes  virtute 
miraculorura  ,  deitatem  fibi  afleruerant 
vaniffime ,  dejeftus  eo  conlilio  diabo- 
Jus  ,  Nicolaitas ,  Ebionxos ,  Cerinthia- 
nofque  produxerat,  Chriftianifmi  vela- 
tos  titulo ,  ut  Chrifto  feu  ver^  Dietatis , 
feu  incorrupta:  ac  perfcd^E  humanitatis 
laudem  detraherent.  Etenim  Cerinthus 
Chriftum  quaii  diflolvit  ,  alium  dicens 
Jefum  vilibilem  in  creaturis  Dei  m^xi- 
mum,  alium  Chnftum  inviiibilem ,  qui 
in  eum  cselitus  devokrit.  Ebionaii  vere 
pauperes  mentis  ac  fapientia; ,  Chriftum 
e  Jofej>ho  &  Maria  natum ,  virtutibus 
profecille,  nec  inipfo,  fed  legis  Mo- 
laica:  obfervantia  f tam  falutem  docuere. 


Diu& 
Aurel, 
YicisT. 


NicoIait^E  cum  Cerintho  altas  jadarunt 
revelationes ,  libertatemque  carne  abu- 
tendi  per  Chriftum  paratam  nugati ,  Jo- 
hannis  Apocalypfi,  cazterifque  fcriptu- 
ris  enervati  funt.  Quo  deinde  inter  ini- 
tia  Trajani  defunfto ,  hxreticorum  col- 
luvies  primum  Chriftianifmi  virginita- 
tcm,  puram  eoufque  &  illibatam ,  ma- 
culare  licentius  occoepit ,  cum  jam  uni- 
verfus  Apoftolorum  ccxtus  contagia  hu- 
jus  vitse  caeleftibus  gaudiis  commu- 
taflet. 

Castera  quoque  Nerva  ^quiflimum 
fe  civiliffimumque  principem  prsebuit. 
Quicquid  enim  poens  nomine  tributis 
accellerat ,  remiiit ;  affliftas  civitates  re- 
levavit :  puellas  puerofque  natos  parcnti- 
bus  egenis ,  fumtu  publico  per  Italis  op- 
pida  ali  juffit.  Cimque  egeret  pecunia  , 
rfialuitfha,  demtis  taniunt  maxime  ne- 


Domitianus  Cafar.  Nerva,  24^ 

adco  ut  Fronto  [  ceffariis  vendere ,  quamfubjeciis  onero/ks 
videri.  Calpurnium  Craflum ,  promif- 
lis  ingcntibus  animos  miUtum  perten- 
tantem ,  fitis  habuitTarcntum  rclcgare. 
Cumintcrfcftorcs  Domitiani  ad  exi- 
tium  pofcercntur ,  vchcmentcr  obftitit , 
didlitans  asquius  eflc  mortem  fubire, 
quam  autoritatem  impcriifoedare  ,  pro- 
clitis  potentis  fumendas  autoribus.  Sed 
milites  ,  neglefto  principe,  rcquifitos  , 
Petronium  Stcphanumque  uno  i£lu,Par- 
thenium  vcro  demtis  genitalibus ,  &  ia 
os  conjeftis  jugulavere  ,  rcdcmpto  ma- 
gnis  fumptibus  Cafperio  ^liano ,  quem, 
ut  antea  Domitianus ,  pra^torio  prsfcce- 
rat  Nerva.  Ille  fcelere  tam  truci  infb- 
lentior,  Nervamcompulit  referreapud 
populum  o-ratias  militibus ,  quia  nefaa- 
dos  peffimofque  mortaliimi  peremifl^nt. 
Quare  intelligens  imperium  niii  a  fupe- 
rioribus  ,  robuftioribufque  corpore  ani- 
moque  geri  non  pofTe  ,  menfe  fexto  ac 
decimo femet  eo  abdicavit ,  egregium  ra- 
tui  metiri  quantum  queoi ,  neque  ambi- 
tionibtis  agi  pr£cipitem ,  pr&fertim  in  do- 
minatione ,  cujui  adeo  cupidi  mortales 
funt ,  ut  eam  tjsI  ultima  fenectute  Jitiant. 
Igitur  in  Capitolium  adfcendit ,  ibique 
maCTna  voce  ;  quod felix  fauflumque  Jit , 
inquit,  fenatuipopuloque  Romano ,  mihi- 
queipfi,  M.  Ulpium  NervamTrajmum 
adopto.  Is  tum  pra;erat  Germani^e,  quan- 
tufqucNerva  conlilio  cfTct ,  virtute  fua 
patcfecit  ele£lus.  Ad  eum  Nerva  fua  ma- 
nu  fcripfit: 


Verba 
Anrei.  l. 
dt  Ciifti. 
ribus. 


A.   M. 
4068. 
Dio  Xi~ 
philini. 


/31- 


Hom. 
lliad. 


q.  d.     Telis  nate  tuk  lacrymdi  uleifcere 
nojlrcu. 

Itaque  Trajanus ,  quanquam  Nerv^e 
propinqui  non  deerant ,  tunc  C&far ,.  ac 
poftea  Imperator  fattus  eft.  Nec  enimilk 
conjunBionemfanguinis  antspofuit  publi- 
cAUtilitati,  nequeeumdeterruit,  quod 
Trajanus ,  nec  Italus  nec  Italicus ,  fed 
natione  Hiipanus  eflTet.  Cenfebat  enim 
Hh  3  virtH- 


^j^^  '     Trajdnw  Imperator. 

virtutem  cuJHfqm  non  patriam  &ftimm- 
dam.  Cum  eo  tribus  vixit  menlibus. 
Dlo.  Eu.  Nam  dum ,  fuggerente  ira ,  in  quen- 
tro.l.i.  dam nomine  Regulum  voce  maxima in- 
ckmaret ,  fudore  correptus  ,  eoque  re- 
frio-efcente  cum  horrore  febri ,  'vitamfi' 
nitt  anno  lxv  ,  imperio  a£to  annum  u- 
num,  menfes  IV ,  dies  IX.  Diequointe- 
riit ,  folis  defedio  fada  eft. 


Viclor. 

A.  M. 

4.055. 
27  Jan. 


Anno 
Chrifti 

Mundi 
4.0  fij'. 


Aurel. 
Vicior, 
Dio 
Xii>hil. 


M.  Ulpius  Trajanus. 

TRnjmm  apud  Agrippinam  Coloniam 
fufcepto  impcrio  ,  diligentiam  in  re 
militari,  in  civilibus  lenitatem ,  infub- 
levandis  civitatibus  largitionem  ,  ple- 
rifqueapprobavit.  Domifandus,  inar- 
mis  fortis ,  utrobiqueprudens ,  in  amicos 
liberalis ,  &  tanquam  vits  conditione 
par ,  qui  amari  fe  mallet  a  civibus ,  quam 
P/t7« /,•«  Iionoribus  affici.  Studiofus  optimi  cujuf- 
Fanegyr.  que  ac  bellicoh ,  limpliciora  ingenia  ac 
eruditiflimos ,  quamvis  ipfe  parcs  erat 
fcienti^e,  moderatequeeloquens ,  juxta 
diligebat.  Qu^  omnia  eo  raajora  vide- 
bantur ,  quoniam  per  multos  atque  atro- 
ces  tyrannos  ,  perdiro  proftratoque  ftatu 
Romano ,  in  remedium  tantorum  malo- 
rum  divinitus  credebatur  opportune  da- 
tus ,  ulque  eo  innocentia;  fidens  ,  uti 
prasfedtum  pra:torio ,  Saburanum  nomi- 
ne,  cum  infigne  poteftatis ,  uti  raos  e- 
rat ,  pugionem  daret ,  crebro  monuerit : 
Tibi  ijlum  ad  munimsntum  mei  committo, 
(ireBe  agam  :fin  aliter ,  in  me  magis.,quod 
moderatorem  omnium  vel  errntre  minui 
fasfit.  Quin  etiam  vinolentiam ,  quo  vi- 
tio ,  uti  Nerva ,  angebatur ,  prudentia 
molliverat ,  curari  vetans  jujpt  pofilon- 
giores  epdas.  Amicis  eum  culpantibus  , 
quod  nimis  circa  omnes  comiseflet,  re- 
fpondit ;  Talem  fe  imperatorem  ejfe  priva- 
tis  ,  quales  ejfe  fibi  imperatores  privatus 
Pllnius  in  optaffet.  Par  fuit  Plotinas  conjugis  ejus 
Pmegjr.  modeftia  ,  qure  cumprimumingredere- 
tur  Palatium  ,  converfa  ad  multitudi- 
nem  ;  Talis  huc  ingredior ,  inquit ,  qualem 
me  exituramfpero.  Eaque  lic  fe  geffit  in 
principatu  ,  ut  jufta  repreheniione  carue- 
rst :  Verum  honorem  non  in  fpkndore  ti- 


tulorum.fedinjudiciis  repofuit  hominumi 
magnijque  nominibus  fefecitfarem  etiam 
dum  recufavit. 

Gloris  appetentior  ,  veterifque  fuper- 
ftitionis  pertinacior  fiiit  Trajanus.  Cum 
enim  a  J ove  fe  accepifTe  imperium  fo- 
mniaret ,  ingeffit  fenatui ,  de  prifcis  reli- 
gionibus  tuendis ,  vetuitque  hetsrias ,  id 
eft  fodalitates  &&.  Neque  enim  civitates 
tantum  ,  fed  vicos  etiam  atque  agros 
Chrifiianifmus  late  tencbat  ,  Deorum 
templa  defolabantur  ,vi6limarumque  jam 
rariffimus  emptor  inveniebatur.  lo-itur 
multi  omnis  statis ,  omnis  ordinis  ,  u- 
triufque  etiam  fexus  vocabantur  in  pe- 
riculum :  inter  quos  Simon  Cleepha. ,  Do- 
minijefucognatus ,  anno  statiscxx, 
crucifuffixus  apud  Jerofolymam.  Igna- 
tius  Antiochenm  BpifcepHs  Romam  per- 
dudlus ,  cumque  in  itinere  multas  Eccle- 
fias  miffis  libellis  confirmaflet  ,  befiiis 
objeBm  efi.  Clemens  Romanorura  Epi- 
fcopus  pro  fide  ,  ut  volunt ,  decollatus. 
Qui  dira  vellet  efFugere  fupplicia,coaftus 
maledicere  Chrifto,  &  Ca^faris  imagi- 
ni ,  numinumque  fimulachris  thure  ac 
vino  fupplicare.  Qui  renucret ,  quale- 
cunque  eflet ,  quod  fateretur ,  de  fola  per- 
vicacia  puniebatur.  Fatetur  C.  Plinius 
Junior ,  Bichynise  Proconful  epiftola  ad 
Trajanum ,  nihilde  Chrifiianisfe  compe- 
rijfe  aliud,  quam  quod  foleant  (iato  diean- 
te  lucem  convenire  ,  carmenque  Chrifio 
quafi  D  E  o  dicere  fecum  invicem ,  feque 
facramento  non  in  fcelus  aliquod  obfirin- 
gere:  fednefurta,  ne  adulteria  commit-, 
taht,  nefidemfallant ,  ne  depofitum  appel- 
lati  abnegent.  Refcripfit  Trajanus ;  con- 
quirendos  non  effe :  fi  deferantur  ^  ar- 
guantur ,  puniendos :  fed  fupplicanti  diis 
Romanis ,  veniam  ex  poenitentia  dandam. 
QuoedicSoetfiardorperfecutionis  quo- 
damniodo  eft  reftindtus ,  tamen  male  cu- 
pientibus  Chriftianifmo  ,  non  rainor  no- 
cendi  rehfta  occafio. 

Ergo  qui  bellum  cum  Chrifto  gere- 
bat ,  beUis ,  dum  vixit ,  exagitatus  eft , 
nullo  frudu  vel  fuo  ,  vel  Rcipubl. 

Quinquenniura  bellavit:  cura  Deceba- 


PHniiti 

lib.tQ. 

Epift. 

100. 

Tenia 

hisc  perfe-, 

cutiefub 

Trajane 

contigit. 

A.  Mo 

4.079. 

Eufeb.l.2j 

Hift. 

c.16.50. 

32. 

A.  Mo 

4075». 
Chrifii 

10'J. 

Ignat. 

Epift. 


A.  M. 

4080. 
Chrifli 

IIO. 

Plin.l.ia-. 

Epift. 

loi. 

Orofius 

1.7.0.11, 

Eufeb. 

Hift. 

cap.zy, 

^in 

ChroH^ 

Tert,  ' 

A^oL 


EccleJiA  parturhfitis  SecHlum* 


Dio  in 

TrajdM, 


"Eutroi). 
lib.  i. 


A.  M. 

4081. 

Chrifii 

III. 

ty£rfi 

■Antiitht. 


lo  DaCorum  rege  \  qiii  Domitianum  ad 
tributa  adegerat.  Er  fiibcgir  quidcm  ,  fcd 
tanto  Romanorum  fanguine ,  ut  obli- 
gandisvulncratislintca  dcficercnt ,  pro- 
priumquc  imperator  fcinderct  paluda- 
mentum.  Pontem  immenli  opcris  Danu- 
bio  impofuit,  ejufque  rcliquit  pilas  often- 
tationis  caufa ,  cum  nuUi  tranlitus  ufui 
ellet.  Occifb  tandcm  Dccebalo ,  provin- 
cia  trans  Danubiura  fafta  in  his  agris , 
inquit  Eutropius ,  quos  Taiplialilubent, 
&  Vidophali  ^  Thcruingi.  Ea  provin- 
cia  decies  centena  millia  in  circuitu  tenet. 
Dio  ibidem  Getas  ponit.  Trajanus ,  (juia 
teneri  non  potcrant ,  relinquendos  efle 
liberos  cenmit.  Circa  id  tempus  Pahna  , 
pra;fe(5tus  Syriae ,  Arabiam  Petrxam  ce- 
pit.  Trajanus  editis  Rom^e  IpeftacuHs , 
inquibus  decem  quandoque  millia  fera- 
rum  cecidere  ,  totidem  gladiatorum 
milha  cerrarunt,  conjuratilque  ahquot 
velpunitis,  velbenevolentia  mitigatis , 
nova  bella  Armeniis  Parthifque  excita- 
vit,  eo  quod  rex  Armenia:,non  a  fe,ut  di- 
cebat ,  fed  a  Partho  diadema  accepiflet , 
fedrevera  ambitione  fola  incenfus.  Ex- 
peditiones  iftas  felicitcr  primum  ceflere. 
Armeniam  recepit ,  occifo ,  qui  eam  oc- 
cupaverat ,  Pharnace  Syro  ,  aut ,  ut  eum 
Dio  vocat,  Phartamaiire ,  Albanis  re- 
oemdedit. 

Iberorum  reges  &  Sauromatarum ,  Sc 
Bofphoranorum ,  &  Arabum ,  &  Of- 
droenorum,  &  Colchorum ,  in  fidem  ac- 
cepit.  Adiabenos ,  Marcomedos  ,  ma- 
gnamque  Perfidis  regionem  occupavit , 
Seleuciam  &  Ctefiphontem,  Babylonem 
&Ed€f[enos  vicit.  ProgrelTus  ad  mare 
rubrum  tres  ibi  fecit  provincias ,  Afly- 
riam  ,  Armeniam  &  Mefopotamiam.  In 
mari  rubro  claflem  inftituit  ut  per  eam 
India^fines  vaftaret.  Ideo  fenatus  opi- 
tnum  appellavit ,  &  triumphos ,  quot- 
quot  vellet  agere,  decrevit. 

At  'Dmt  horribili  &  ftupendo  terYS.- 
motu  concujjtt  Antiochicim_,  dum  ibihi- 
bernat  Trajanus  ,  qui  Ignatium  civitatis 
illius  Epifcopum  occidiflet :  cujus  mali 
contasium  ad  totum  orbem  pertinuit , 


247 

ob  frcquentiam  mortallum,  Cxfaris  cau- 
Ca.  eo  congrcgatorum ,  qui  plerique  mil- 
le  mortium  generibus  pcriere ,  intcrquc 
eos  &  Pcdo  conful  Romanus. 

Imperatoripfc  ab  ignotoquodamper 
feneftram  extraftus  ,  tanto  mctu  cgit  fub 
dio ,  ut  ceflante  terrxmotu  ,  per  multos 
dies  nulli  fcauderet  tefto  committere: 
Nihilominus  ineunte  vere  rediitad  bel- 
lum  Parthicum ,  pedefque  antefvit  mili- 
tes  ,  ut  alacriores  fequerentur ,  profeffiis 
fi  junior  eflet ,  in  Indiam  fe  trajcfturum: 
intcrdum  longius  fe  proceffifle,  quam 
Alexandrum  jadlans.  Sed  dum  navigac 
Oceanum ,  &  reverfionem  verfus  Ro- 
mam  parat ,  omnia  qucE  ceperat ,  maxi- 
mo  tumultu  deficiunt ,  prsetidiis ,  qus 
apudgentescas  reliquerat,  dejedlis  cx- 
fifque.  Igitur  Lucium  Quietum  &  Maxi- 
mum  contra  rebelles  mittit :  Maximus 
prslio  fuperatus  occidit ,  Lucius  Nifi- 
bin  ,  EdefTamque  recuperavit.  Seleucia 
ab  legatis  ejus  capta  &  incenfa  eft.  Ipfe 
dato  Parthis  rege ,  in  Agarenos  movet. 
Sed  fruftra.  Nam  vix  vulnera  efFugit  i- 
pfe,  &  quoties  inhoftes  impetumface- 
ret,  tonitura ,  turbines  ,  fulmina  in  co- 
pias  ejusjaculabatur  Deus  ,  coenantibus 
mufca;  involabant  in  pocula  &  catinos. 
Quare  irritus  confiliorum ,  paulo  poflin 
morbum  incidit,  quem  alii  a  veneno  , 
alii  a  finguine  fuifle  volunt.  Dio  ait  & 
apoplexia  ,  &:  aqua  intercute  eum  labo- 
rafle.  Sic  perlatus  Selinuntem  ,  urbem 
Cificia: ,  illico  interiit ,  cum  imperafTet 
annos  novendecim  menfes  fex  ,  dies  xv , 
fruflraque  tot  pericula  inglorius  adiiflet. 
Nam  Parthi  quoque  regem  fibi  impofi- 
tum  deteftati ,  jam  iterum  fuis  moribus 
recrebantur.  Tuda:i  vcro  excitata  rebel- 
lione,  duee  quodam  Andrea ,  Romanos 
pariteratque  Grscos  concidebant,  oc- 
ciforum  quoque  carnes  gufi:are  nonab- 
horrentes.  Multos  a  vertice  difcidere 
medios ,  multos  objecere  beftus ,  raul- 
tos  etiam  cerrare  inter  fe  coegerunr, 
ita  ut  interierint  ad  ducenta  viginti  mil- 
lia  hominum.  Prsterea  in  ^gypto 
Cyproque  ,  Arteiinione  duce,  Cypxio- 

rum 


Dio  Xi' 

l>hiiini. 


A.  M, 

40S8. 

Dio  iit 

Traja?2e. 

Orojius 

I.7.C.1Z* 

Euf.^. 

Hifi.c.i. 

Niceph. 

/.5.C.22, 

25  . 


-24S 


Trajafius  Imperatoy,  o^iius  Adriiims» 


EutYOp, 
lib.S. 


Etifeb.^, 

Hifl. 

C.31.32. 


EufeL 
Chtg/iic, 


Eufeb.  3 
Hifi. 
Ecclef. 
iaj^.  33. 

Anno 
Chrifti 
118. 
Jvlundi 

4.088. 


rumca^desdonfimilis  fada  eft,  ubi  de- 
fiderau  fcribit  Dio  ducenta  quadraginta 
millia.  Ex  quo  fit ,  ut  Judseo  m  Cyprum 
venire  non  liceat.  Sed  Judsi  viciflim  & 
ab  aliis  ,  &  maxime  a  Lucio  &  Turba- 
ne  fubadli  funt.  Aurea  domus  Neronis 
Romas ,  &  Pantheon  fulmine  conflagra- 
runt.  A  Romanis  inter  divos  relatus 
Trajmuf,  folufque  omnium  intra  ur- 
bem  fepultus  eft ,  ereBa  columnn  ingen- 
ti  j  fervataque  deinceps  acclamatio  prin- 
cipum  :  SU  felicior  Augufio  ;  fis  melior 
Trajano. 

Imperante  Trajano  ,  cum  Apoftoli 
Chrifti-omnes ,  poft  centefimum  corpo- 
ralis  ejus  adventus  annum  obdormiif- 
fent ,  non  ceflavit  tamen  Prophetarum 
&  Euanweliftarum ,  multo  minus  dodlo- 
rum  paftorumque  vis  &  diligentia.  Nam 
fupererant  adhuc  Apoftolorum  difcipuli , 
qui  prophetia; ,  linguarum ,  lanationum- 
que  donis  pollebant ,  inter  quos  Eufebius 
Quadratum  numerat ,  cum  Philippi  Eu- 
angelifts  filiabus.  Item  Polycarpum  , 
Clementem  ,  Papiam ,  Onefimum ,  plu- 
rimofque  alios  ,  angufta  pagina  neuti- 
quam  memorandos. 

Intergentes  naturali  rerum  variarum 
fciemiitfloruere ,  Plutarchus  Chseronen- 
iis  ,  Trajano  familiaris ,  in  Philofophia , 
omniqueliterarumgenere  apprime  ver- 
fatus :  Dion  item  Prufsus  feu  Chryfofto- 
mus  orator ,  Lucianus ,  aliquando  Chri- 
ftianus,  mox  poft  facinoraAtheos,  & 
omnis  irrifor  religionis ,  Plinius  Junior , 
Suetonius  Tranquillus ,  L.  Julius  Flo- 
rus ,  Cornelius  Tacitus  hiftoriographi 
Julius  Frontinus  Geometra.  Coeperant 
&  fermones  fpar^i  inter  Chriftianos  ,  au- 
tore  imprimis  Papia,  parum  divini  & 
cseleftes ,  quibus  Traditionum  Apofto- 
licarura  titulus  falfo  prastexebatur  :  qui 
cum  tempore  invalefcentes ,  multis  er- 
roriim  materiam  anfamque  prxbuere. 

/Elius  Adrianus. 

2P  Lim  Airimm  confobrina  Trajani 

■^^  genitus,non  tamipfb  voIente,quam 

conjugisejus  PIotin*eartibus  imperi«m 


eft  adeptus.    Occultata  enim   Trajani  Olymf.  - 

morte ,  Plotina  teftamentum ,  quo  A-  "+•  ,  ^ 

drianus  erat  h^eres  fcriptus  ,   fignavit ,  „£"/"'*' 

eamque  ob  caufam  maximos  demde  ab  ^drian. 

eo  honores  tulit.  Sumpto  apud  Syriam  ,  Dio 

cui  pr^erat ,  imperio ,  &  a  Senatu  fir-  -^'^'^'V. 

mato ,  quos  fufpeftos  habebat ,  fuftulit ,  -^"^^^j. 

interque  eos  Palmam ,  Celfum ,  Nigri-  SuiLs. 

num ,  Lucium ,  quatuor  confulares ,  vi-  ZonarasJ 

ros  egregios ,  minuendique  odii  fuo  in- 

terfeftos  jufTu  abjuravit.  Pace  ad  Orien-  Cedrenut. 

tem  compofita ,  Romam  regrefTus ,  au-  ^^"^^">^' 

rum  coronarium  &  alia ,  quas  fifco  debe- 

bantur  remifit.  Deficientibus  his  natio- 

nibus ,  quas  Trajanus  fubegerat ,  Mau- 

ri ,    Sarmat^e  ,   Britanni  movebantur  , 

iEgyptus  feditionibus  xftuabat,   Lycia 

ac  Palsftina  rebelles  animos  efferebant. 

Quarepacis  cupidiflimus ,   oinnia  trans 

Euphratem  ac  Tigrim  reliquit,  exem- 

plo  (utdicebat)  Catonis,  qui  Macedones 

li£>eros  pronunciavit ,  quiateneri  nonpo- 

terant,  Pfamatoflirim  (fic  Spartianus  vo- 

cat  hominem)  quem  Trajanus  Parthis 

regem  fecerat ,  quod  eum  non  magni 

ponderis  apud  Parthos  videret  ,  proxi- 

mis  gentibus  regem  dedit.    Oprimos  i^pmiA' 

quofque  de  Senatu  in  contubernium  im-  '"*f  ^' 

peratoriiE  majeftatis  adfcivit.  ^gros  a-  *'""""• 

micorum ,  etiam  libertinos  vifitavit ,  fo- 

latiis  refovit ,  confiliis  fublevavit,  con- 

viviis  fuis  femper  adhibuit :  omnia  deni- 

que  ad  privati  hominis  modum  fecit.  Mi- 

litem  quafi  bellum  immineret,   exer- 

cuit ,  tolerantix  documentis  eum  im- 

buens,  cibis  etiam  caftrenfibus  inpro- 

patulo  libenterutens  ,  hoc  eft,  lando, 

cafeo  &  pofca ;  exemplo  Scipionis  .'Emi- 

liani,  &MetelIi,  &  autoris  fui  Trajani. 

Sic  reftituta  militari  difciplina ,  Britan- 

niam  petiit ,  in  qua  multacorrexit ,  mu- 

rumque  pcr  odtoginta  millia  pafTuum 

primus  duxit ,  qui  Barbaros  Romanof^ 

que  divideret.  Septicio  Claro  ,  priefedlo 

pr^Etorii ,  &  Suetonio  Tranquillo  epifto- 

larum  magiftro  multifque  aliis ,  qui  a- 

pud  Sabinam  uxorem ,  injufTu  ejus  fami- 

liarius  fe  tum  esrerant ,  quam  reverentia 

■      '  ^"    •  '^  r     .   rr         1      Aurel. 


regise  domus  poftularet ; 


fucceflores  de- 
dic: 


Viitor. 


^driams  Imperaior. 


Dio  c^- 

driimo. 


Plut. 
Apo- 


dit ;  iixorcm  ipfam ,  iit  mororim  &  afpe- 
ram  ,  tuiic  quidcm  retinuit ,  ac  pollca  ad 
mof tcm  adcgit ,  palam  dittitantcm  cla- 
borallc  fe  ,  ne  cx  ,co  ad  luimani  gencris 
pcrnicicm  quicquam  procrearct.  Vitiojif- 
JimumpHtant ,  quod  om^iia  amicortim  oc- 
culta  exploraverit ,  necfere  cuiquamfer- 
varit  fiiiem ,  adjungentes  de  pucrorum 
amorc ,  &  nuptarum  adulteriis.  Nec 
maornam  clemcntix  laudcm  habuit.  A- 
pollodoriUTi  Architcftum ,  errorcs  ejus 
in  a:dificando  liberius  carpentcm  occidit , 
cum  alios  inferioris  fortis  haud  grava- 
tim  audiret ,  ^  anum  ^firegnare  vellet , 
audirife  tantum  non  imperantem ,  ftatim 
admitteref.  Quod  ipfum  PhilippoMa- 
cedoni  accidifle  Plutarchus  memorat. 
Sederatreveravarius  ,  multiplex  ,  mul- 
tiformis :  ad  vitia  &  virtutes  qualiarbiter 
genitus ,  impetum  mentis  quodam  arti- 
ficio  regens ,  ingenium  invidum ,  trifte, 
lafcivum  (verba  funt  Aurelii  Viftoris ) 
&  ad  oftentationem  fui  infolens ,  calli- 
de  obtegebat;  continentiam,faciIitatem, 
clementiam  fimulans ,  contraque  dilli- 
mulans  ardorem  glorise  quo  flagrabat. 
Acerrimus  ad  laceflendumpariter  ac  re- 
fpondendum  feriis  ,  joco,  malediftis , 
referrecarmen  carmini,  diftum  didlo: 
prorfiis  ut  meditatum  crederes  adverfiis 
omnia.  Athenicniium  ftudia  morefque 
haufitnon  fermone  tantum,  fed  &  ca;- 
teris  difciplinis  ,canendi ,  pfallendi ,  me- 
dendique  fcientia ,  mulicus ,  geometra , 
pidtor,  ti6lor ,  memor  fupra  quam  cui- 
quam  credibile  eft ,  locos ,  negotia ,  mi- 
htes  ;  abfcntes  quoque  nominibus  recen- 
fere.  Immenfi  laboris ,  quippe  qui  pro. 
vincias  omnes  pedibus  circumierit ,  a- 
gmen  comitantium  pra^vertens  ,  cum 
oppida  univerfa  reftitueret ,  augeretque 
ordinibus.  Namque  ad  fpecimen  legio- 
num  miUtarium ,  fabros  ,  perpendicula- 
tores ,  architeftos ,  genufque  cunflium 
exlbuendorum  mcenium  feu  decorando- 
rum  in  cohortes  centuriaverat.  NuIIo 
adducebatur  frigore  ,nuIIo  calore,  ut  ca- 
pite  adoperto  euet.  Venationibus  ad  re- 
prehenfionera  ufque  addiiliij,  Boryfthe- 


249 

ni  cquo  fuo  monumcntum  conftruxit , 
inlcnpto  epigrammatc.  Profcflorcs  o-' 
mnium  arrium,  ut  do(Stior,rific,  contcm- 
piit ,  obtrivit :  cofUcm  ,  fi  profcflioni  fua: 
inhabiles  videbantur ,  ditatos  fxpc  ho- 
noratofque  ;i  profcflione  dimifit,  Floro 
poetx  fcribcnti  ad  fe  j 

Ego  nolo  C£far  ejfe , 

Volitareper  Sicambros , 

Ambulareper  Britannos , 

Scythicas  patipruinas  : 
Refcripfit : 

Bgo  nolo  Floni4  ejfe , 

Ambulare  per  tabernoi , 

Latitare  per  popinas , 

Culicespati  rotundos. 

In  colloquiis  eriam  humillimorum  ci- 
viliflimus  fuit ,  deteftans  eos ,  qui  fibi 
hanc  voluptatem  humanitatis ,  quafi  fer- 
vantes  faftigium  principis ,  inyidcrcnt : 
fervis  tamen  libertifque  fuis  minimum 
indulfit. 

Cum  judicarct ,  in  confilio  habuit  non 
amicos  fuos  aut  comites  folum  ,  fcd  Ju- 
rifconfultos ,  &  pr^ecipue  Julium  Cel- 
fiim ,  Salvium  Julianum ,  Neratium  Pri- 
fcum ,  aliolque :  quos  tamen  fenatus  o- 
mnis  probafKt.  Eos  quos  pauperes  &  in- 
nocentes  vidit ,  ditavit  fponte  :  quos  ve- 
ro  calliditate  ditatos  ,  etiam  odio  habuit. 
Servos  a  Dominis  occidi ,  lcnonique  aut 
lanifts  quenquam  vendi  vetuit.  Sacra 
Romana  diligentiffime  curavit ,  Grazca 
etiam:  ChriiHanifmum  &  Judaifinum 
non  contempfit  raodo ,  fed  &  excindere 
conatus  eft. 

Pra  everfa  Jerofolyma  aliam  cirCa 
eum  locum  urbem  condidit ,  quam  de  fe 
Mliam  Capitolinam  appellavit  ,  adjun- 
ftojovis  Capitolini  templo,  ubiquon- 
damfanfta  Dei  domus  fteterat.  Eacon- 
tumelia ,  &  quod  mutilare  genitalia  pro- 
hiberentur ,  irritati  Judasi ,  rebellionem 
diu  ao-itarunt ,  efFoffifque  per  Palxftinam 
cuniculis  &  cryptis  fubterraneis ,  in  a- 
pertam  feditionem  proruperunt ,  noa 
deftituti  auxiliis  eorum  ,  quibus  talia 
quaeftui  fore  fperabantur. 

Acceffit  iiicitamentura  furori    Bar- 
-^        li  cocIm- 


Dio& 


A.  M. 
4.104. 
Dio  &• 
Spart. 
Cafioder. 
Chroiu   - 


Anno 
eodem. 


Dio  Xi- 

fbsl. 


Eufeb, 

Hijt.c.6. 
Hieroii. 
in  c.j, 
Efa.  &• 
cap.  I. 
Sophon. 
OroJiHs 

Ly.c  13. 


TertuU. 
>td  Sca- 
ful.c.j. 


Eufehius 

€hr.&  f^ 

Hifl. 

«.3.8.9. 

Hieron. 

Catifl, 


Lampri' 
dius  in 
Jilexan- 
dro  Sevs- 
jo. 


150        Adrianm  Imperator 

cochabus ,  id  eft  ftell^e  filius ,  qui  poftmo- 
dum  Barcotzbas ,  hoc  eft ,  filius  mendacii 
diftus  eft  ,  quod  promiflam  Judxis  liber- 
tatem  mimme  prarftitifTet.  Mota  femel 
gente ,  per  orbis  provincias  fparfa,  totus 
peneorbis  bellis  ardere  vifuseft,  innu- 
merique  a  Judxis  mortales  velc^Eli,  vel 
facultatibus  exhaufti  funt.  Sed  Adrianus, 
evocato  e  Britannia  Julio  Severo ,  lento 
eos  bello ,  fameque  prsefertim  edomitos , 
adextremum  exitium  coegit.  L.eorum 
arces  munitiffims  ,  vicique  nongenti 
oftoginta  quinque  funditus  everfi ,  csefa 
in  excurfionibus  prsliifve  hominum 
quingenta  o6togenta  millia ,  demtis  cjui 
lame ,  morbc  &  igni  perierunt.  Nec  in- 
cruenta  tamen  Romanis  fuit  vi£loria  , 
adeo  ut  Adrianus  non  auderet  lcribere 
Scnatui ,  Ego  qmdem  ^  exercitus  -vale- 
mm.  Exinde  judasis  patriam  fuam  nec  e 
fpecula  licuit  intuen  ,  milefque  pr^fi- 
diarius  Jerofolyma  in  perpetuum  eos  ar- 
cuir,  necnifinumeratapecunia,  utmo- 
dicum  ibi  flercnt ,  admifit. 

Atqueh^Ecfanecruents&c  infidcU  na- 
tioni,  non  ablque  Chrifti  &  Prophetarum 
vaticiniis ,  ita  contigere. 

At  Chrirtianos  Caefar ,  magicis  arti- 
bus  &  fuperftitioni  addiftus ,  nihil  mi- 
rum  fi  oderit.  Igitur  multi  fub  eo  mor- 
tem  haud  inviti  adiere ,  adeo  ut  Arrius 
Antoninus  in  Africa  eis  diceret ,  6  miferi, 
nonne  laqueos  &  praecipitia  ipfi  habetis  ? 
Veruntamen  hunc  impetum  Principis  e- 
ruditi  micigarunt  ^^adratus  Epifco- 
pus  ,  &  Arijiides  Philofophus,  Athenien- 
fcs  ambo ,  fcriptis  pro  Chriftianifrno  a- 
pologiis  clari :  quibus  HerenniiGranimi 
prasfidis  Afia: ,  acceffit  teftimonium  ,  ini- 
quum  arbitrantis  ,  quenquam  nifi  crimi- 
ne  probato ,  populi  acclamationibus  ad 
fupplicium  dari.  Quare  in  hanc  fenten- 
tiarnMinutio  Fundano  ediftum  mifit, 
jubens  in  omnibus  civitatibus  etiam  tem- 
■  pla  fine  fimulacris  fieri  :  fed  prohibitus 
abiis,  quiconfulentesfacra,  repererant 
omnes  Chriltianos  futuros ,  fi  id  optato 
eveniffct ,  &  templa  reliqua  deferenda  , 
decretum  induxit. 


^cclejk  partmientis  Secalum» 

Cseterum^  cupiente  Adriano   fatum 
producere ,  Antonius  fe  pro  eo  ad  volun- 
tarium  exitium  ca^teris  retraftantibus , 
obtulit.  Quo  ex  Magorum  fententia, 
aut  immolato ,  aut  fiibmerfo ,  furens  e- 
jus  amore  Adrianus,   divinis  eum  coli 
honoribus  voluit.  Interim  mortuo  ^Elio 
Csefare ,  quem  adoptaverat ,  cuique  pri- 
mo  ,  antequam imperaret ,  Csefarisno- 
men  fuerat  datum ,  cum  ipfe  jam  animo 
parum  valeret  ,  Aurelium  Antoninum 
flicceflorem  creavit ,  necato  Serviano  fo- 
roris  Rix  marito  &  nepote  Fufco ,  quod 
id  segrius  ferre  viderentur.    Antoninus 
Annium  Verum  &  M.  Antoninum  ado- 
ptarejufliiseft.  Pius  diftus  poftea,  five 
quod  fbcerum  fefllim  manu  fublevavit , 
five  quod  multos  Senatores   Adriano , 
fub  finem  fsevienti  eripuit.  Servianus  mo- 
riens  precatus  eft  ,  ne  Adrianus  cumpef- 
cuperet ,  finem  vit^  reperiret ,  idque  e- 
venit.  Nam  cruciatu  membrorum  fere 
omnium  confedus,  crebrofe  interficien- 
dum  miniftrorumfidiilimis  precans  ob- 
tulit ,  ac  ne  in  fe  ipfum  fseviret ,  cufto- 
dia  cariffimorum   fervatus    eft ,    donec 
cibis  femet  aoxm perderet ,  exclamans  il- 
lud  pervulgatum:  Multi  medici  regemper- 
diderunt.  Et: 

Animula ,  vagtila ,  blandula-, 

Hofpes  comefque  corporis  , 

^u&  nunc  abibii  in  loca  ? 

FalliduU  ,  rigida ,  nudula , 

Nec  utfoles  dabisjocos  ? 

Vixit  annis  feptuaginta  duobus  ,  im- 
peravit  viginti  uno  ,  menfibus  unde- 
cim.  Prasfedum  prstorii  habuit  Simi- 
lem  nomine ,  qui  impetrata  dimiffione , 
ruri  reliquos  feptcm  vita:  annos  conquic- 
vit,  acfepulcroinlcfibihxc  verba  prse- 
cepit : 

Hicjacet  Simills ,  cujus  &tas  multorum 
annorumfuit ,  ipfe  feptem  duntaxat  an' 
nos  vixit. 

Adrianus  in  mole  a  fe  nominata  con- 
ditus  eft  ,  ac  invito  fere  fenatu  confe- 
cratus. 

Epifcopi  Romani  fub  eo  viguere  Ale- 
xander,  Sixtus  &  Telcfphorus.  Telefpho- 

ro 


Auret. 

ViHor. 

Eutrop. 

Ub.i. 

Diodf 

Sparte. 


Dio. 

Spart. 
Aurel. 
VitloT, 

A.  M. 

41  ox. 

ChrijU 

134.. 


Eufe&. 
Chr»n, 


Scver.l.Z, 

J'Ut'tna. 

Euftb.i^, 


Hiero- 
fiym. 

in  Cata- 

o 

SpAtttll- 

r,us  A- 
dTtiino, 

Etifelf. 
Chron. 
Eufeb.^, 
Hijl.cj. 


Epiph.in 
h^r.Gno- 
Jlfiorum. 


A.M. 
4100. 

Cbrijli 

330. 

Spartia- 

iius 

Eufeb. 

Chron. 

tAmm. 

Marcell. 


^ntomnm  Pifis. 

ro  qiiadragc(imalis  jejiinii  ,  Alcxandro 
iLilbuIis  aqitx  fandioncm ,  Sixto  Tri- 
Ciaii  dccanutioncm  circa  myfteria  attri- 

buunt. 

Chrifiiani  apud  Jcrofolymam  tunC 
primum  e  gencibus  Epifcopum  IcCTcre 
Marcum:  ]uda:i  patria  cjedli  &  Clui- 
ftianilino  imbuti  ,  patrias  confuetudines 
promptius  tunc  Chnftiana  libertate 
commutarunt. 

A^rippa  Caftor  Gnofticorum  dclira- 
mentaconfutavit. 

Claruit  iHis  temporibus  Ptolemarus 
Alcxandrinus  Aftronomus  ,  Philegon 
Trailianus  ,  Olympiadum  fupputator , 
libertus  Adriani ,  cjufque  librorum  cdi- 
ror.  Arrianus  Nicomedienfis  Hiftorio- 
araphus ,  A.  Gellius  nodium.  Atticarum 
fhapfodus,  aliis  AgeUius  didus  j  Favo- 
rinus  Arelatenlis ,  qui  Adriano  fecede- 
re  eruditione  diccbat ,  quod  xxx  legio- 
nes  haberet.  Atque  hi  fcriptis  orbem  e- 
rudiebant.  n&.rejibm  contra  eum  macu- 
labant  Balilides  Alexandrinus ,  Saturnius 
Antiochenus ,  Carpocratcs ,  &  ferahs  il- 
la  Gnofticorum  turba ,  peftes  &  porten- 
ra  humani  generis ,  atque  iplius  Satanas 
excrementa ,  quorum  pudenda  dogma- 
ta  vel  referrehorrefcitanimus.  A({Uih 
Tonticu4  ob  exprobratas  Aftrologiisva- 
nitates ,  Chriftianorum  defertor  ,/^cr«w 
codicem  poft  lxx  inrerpretes  ,  in  Gr&cam 
lingunm  transfudit. 

Fuerunt  Adriani  temporibus  fames , 
peftilentia  ,  terrxmtous ,  quibus  Nico- 
media  &Nic2aBithym2 ,  Nicopolis& 
Casfarsa ,  Palseftin^e  urbes  ,  conciderunt. 
Ufcuduma  Myfi^de  C^faris  nomine  A- 
drianopolis  appellata ,  Aquifgranum  in 
Germania  conditum. 


151 


Anno 

Chr.139 

Mundi 

4103. 

julius 

Capitoli, 


Antoninus  Pius. 
'ylto  Aurclio   Fulvo  AMomnqVa.teT 


fuir  Aurelius,  e  Gallia  Tranfalpina  , 
avus  maternus  Arrius  Antoninus  bis 
conful.  Fuit  forma  confpicuus ,  ingenio 
clarus ,  moribus  cleraens ,-  nitids  litera- 
ms.  Fau-  tur^e  ,  mitis ,  largus ,  alieni  abftinens , 
jan.in  altcr  quafi  Numa^PompiUus.  Pi^^a.Se- 
Areadicis. 


lClpUlll    llllUUi  V^nmnuiii)    u--    ^jj 

quus  fuic ;  AonQcJuftini  &  aliorum^-  a.  m. 
pologiii  placarctur.  Dc  uxorc  ejus  Faufti-  4 '  1 1  • 
na  multa  ditla  funt ,  ob  nimiam  liber-  ^J^^j.j^H"- 
tatem  ,  &  vivcndi  facilitacem  ,  qua;  ifte  ^"  '"^/^•, 
cum  animi  dolore  comprcftit.  Provin-  „y,^ 
cia:  fub  eo  cunfta:  florucrunt ,  quadrupla- 
tores  exftinfti  funt :  Tantit  enim  diligen- 
tia  fubje^os  fibi  populoi  rexit ,  ut  omnia 
^  omnes  quafi  fua  ejfent,  curaret.  Unus 
tantum  fcnator  fub  eo  profcriptus ,  Ati- 
lius  Trajanus ,  affeftata:  tyrannidis  reus, 
fenatu  puniente  :  a  quo  confcios  rcquiri 
vetuit ,  filio  ejus  in  ommbus  femper  ad- 
juto.  Salaria  multisfubtraxitquosotio- 
fos  videbat  accipere  ,  dicens ;  Nihil  effe 
fordidim ,  imo  crudelim,  quamfi  remp,  ii 
arroderet,  qui  nihilin  eam  fuo  labore  con- 
ferret.  Unde  etiam  Mcfomedi  lyrico  ia- 
larium  imminuit.  Rhetoribus  autcm  & 
Philofophis  peromnes  provincias  &  ho- 
nores  &  ftipendia  detulit.    Intra  urbes 
fepeliri  mortuos  vetuit.  Ncc  ullasobiit 
expeditiones  ,  nifi  quod  ad  agros  fuos 
profcdlus  eft  in  Campaniam  ,   dicens : 
Gravem  ejfe  provincialibm  comitatum  Aurel. 
Principis ,  etiam  nimvs  parci ;  Et  tamcn  .y^^"^* 
ingcnti  autoritate  apud  omnes  gentes  ^"  '."^^ 
fuit.  Cum  in  urbe  propterea  federcr ,  ut  £^1^0^. 
undique  nuncios  (medius  utpote)  citius  /jt.S. 
poffet  accipcre ,  parens  feu  patronus  ma- 
gis ,  quam  Dominus  Imperatorve  puta- 
batur. 

Ad  eum  Indi  quoque  &  Ba£tri,  &  Hir- 
cani  legatos  mifere ,  de  controverfiis  iu- 
ter  fe  judicem  pofcentes. 

Seditiones    ubicunque    fa£las  ,   noa     • 
crudelitate  ,  fcd  modeftia  &  gravitate 
compreflit. 

Pacorum  regem  Lazis  dedit.  Partho- 
rum  reaem  ab  Armcniorum  expugna- 
tione  folis  literis  repulit.  Abgarum  ex 
Orientis  partibus  fola  authontate  dcdu- 
xit :  folufquc  omnium  prope  Principum 
prorfus  fine  civili  fanguine  Sc  hoftili., 
quantum  ad  fe  ipfum  pcrtinct  ,  vixit , 
cum  Scipionis  fententiam  frequentaret : 
li  1  Malk 


t<yi  AnUnims  T?ms .  M.  AntoninHs  Philofophus, 


A  M. 

4132-. 

Chrifti 

162.. 

Capitoli- 
viis  inAn- 
tonivo, 
Xipbili. 
vus  i  Dio- 
ne. 


Eufet. 

Chro». 

«&- 1.4.. 

hift.Ecc. 

iap.i',. 

IC.I?. 


MiiUe  fe  mum  civem  fervare  ,  quam 
millehoftes  occidere.  BritannosperLol- 
lium  legatum  urbicum  fubmovit  ,  & 
Mauros  ad  pacem  poftulandam  coegit : 
Germanos  quoque ,  &  Dacos,  atque  Ju- 
da:os  rebellantes  contudit,  perpra;fides 
ac  legatos. 

Succejforem  viventi  bono  judici  nuUum 
dedit ,  nili  Orphito  pra^fecto  Urbi ,  id 
petenti.  Vini ,  olei,  &  triticipenuriam, 
per  xrarii  fui  damna ,  emendo ,  &  gratis 
populo  dando  fedavit.Inter  alia  etiam  hoc 
civilitatis  ejus  argumentum  eft  ,  quod , 
cum  domum  Valerii  Omuli  vifens  ,  mi- 
ranfque  columnas  porphyreticas  ,  cum 
requififlet ,  unde  eas  haberet ,  atque  O- 
mulus  ei  dixiftet :  Cum  in  domum  cdie- 
nam  veneris ,  j^  mmui ,  (^  [urdai  efto, 
paticntertulit. 

Periit  fehri  a.nno  fcptuagefimo ,  Impe- 
rii  XXIII  :  fed  quafi  adolefcens  defidera- 
tuseft  ,commendatagenero  Marco  Au- 
relio  Antonino  Republica  ,  quam  divi- 
tem  ctiam  de  fuo  egens  ipfe  rcddiderat. 
Collapfa  terras  motu  Rhodiorum  AiiJe- 
que  oppida ,  Cyzicum  prsfertim ,  miri- 
fice  inftauraverat. 

Eo  imperante  vifiis  eft  inArabiaj«- 
batus anguii ,  major iblitis ,  quileacau- 
da  medium  comedit.  HordeuminMc£- 
fia  in  culminibus  arborum  natum.  Qua- 
tuor  prseterea  Leones  manfueti  fponte  (e 
Capiendos  in  Arabia  prxbuerunt.  Si- 
gnum  puto  manfuetudinis  inufitatx , 
quam  imperatores  ejus  temporis  prsfti- 
tere,  ficut  frumentum  in  arboribus  fecu- 
tx  vilitatis  cum  peftilentia ,  qux  inutiles 
reddidit  fruges. 

Foecu-ada  etiam  <2^^  eruditorum  £u.it , 
invitanteftudialiberalitateprincipum. 

Polycarpus  Smyrnenfis  Epifcopus,Ju- 
ftinus  e  Philofopho  Chriftianorum  do- 
£lor ,  Hegefippus  hiftoriographus ,  be- 
ne  de  ecclcfia  fcriptis  merebantur :  Hy- 
ginus  Romanorum  Epifcopusetiamlan- 
guine  pro  veritate  fufb.  Cui  fucceffit 
Pius  ,  a  quo  fancita  Pafchati  dies  domi- 
nica,  &moxAnicetus ,  undecimus  Ro- 
manorum  Pr;EfuI ,  quo  fedeiite,  Poly- 


carpus  Romam  venit ,  &  Marcionem , 
Cerdonis  difcipulum  ,  fibi  occurrentem, 
Satanse  primogenitum  appellavit.  Is  e- 
audebat  airerere  alium  immitem 


nim 


D  E  u  M  legis  &  prophetarum  audiorem, 
alium  patrem  Je  s  u  C  h  r.  i  s  rj..  Pro- 
dibat  &  Valentinus  harrefiarcha  ,  mira 
Deorum  portenta  &  cerem.onias  nefan- 
das  commentus. 

Naturalii  fapienti&  laude  excelleb.int  Eufeb. 
Galenus  mcdicus  Pergamenus  ,  Maxi-  C/jro», 
mus  Tyrius ,  Apollonius  Chalcidicus ,  pP'JJ!^  £ 
Taurus  Berytius  Philofophi,  Paufanias  ^„,-^4^." 
Csefarienfis  ,  defcriptor  Grscia:  ,    K~ 
lianus  varias  Animaliumque  hiftoriae  au- 
6lor.       . 


M.   Antoninu 
Philosophus. 


vinno 
Chrifti 


\K  Arco  Antonino  pater  Annius  Verus  '^*- 
^^^fuit,  qui  in  pr«ura  deceffit.    Ipfe,  ^^,^",^' 
ob  maximas  ingcnii  dotes ,  datus  ab  A-  ^^^r.  in 
driano  eft  Antonino  Pio  adoptandus ,  ^tio 
cumLucio  VerOiEliifilio,  quemneca-  Vero- 
peflerct  imperium  ,  mors  abftulit  luxu  Capuo.i^ 
difflucntem.  LucmsVerus  aJVl.  Antoni-  j^.Atn. 
noftatiminfocietatemaflumptusjasqua-  £>,•<,  ,•„ 
le  cum  eo  oreffit  imperium.  Atquehipri-  M.  AntO' 
mi  duo  Augufti  appellati  funt ,  fed  mo-  '""»• 
ribus  diverfiflimis.   In  Marco  tantum  ^f!^J^^ 
Philofophias ftudium  fuit ,  ut  adfcitus  jam  yi^^y,. 
in  imperatoriam  dio-nitatem  ,  tamen  ad 
domum  Apollonii  &  Hermogenis  Rhe- 
toris  difcendi  caufa  veniret.  Audivit  &     - 
Sextum  Chxronenfem  ,  Plutarchi  Ne- 
potem  ,  Herodem   Atticum ,  Junium 
Rufticum  ,  Claudium  Maximum  ,    & 
Cinnam  CatuIIum  ,  prasfertim  Stoicos. 
Itaque  ferius  &  gravis  fuit,  fine  trifti- 
tia,  frugi  fine  contumacia ,  verecundus 
fine  ignavia.  At  Lucius  parum  ingenio- 
fus  ad  literas ,  delitiarum  &  luxurix  er- 
roribus  quatiebatur ,  nifi  quatenus  fe,  pro 
confertfu  imperii ,  ad  Marci  mores  egit. 
Marci  filiam  duxit   Lucius  Lucillam, 
Marcus  Anniam  Fauftinam  ,  confbbri- 
nam  fuam.  Adepti impcrium  ita  civiliter 
fe  ambo  gefTerunt ,  ut  lenitatcm  Piine- 
mo  defideraret.  Mala  ex  inundatione  Ti- 

b:ris 


L,  VeYW*  Ecclejla parturiens.  255 

bcris  gnvinima ,    fiia  Cura  &  prxfcntia     adcrant ,  arte  fufpenrum  ,  tit  finito  dc- 
tcmpcrarunr.  Mox  Lucius  ad  Parthicuni  '  .       ^       _. 

bcllumivit,  quod  Vologcfus ,  cxio  Ro 


T>to 
Xi^hil. 


Orof. 
lih.  7. 
cap.  5-. 
C/ipit.  in 
Vere. 


manorum  cxcrcuu  ,  infcrcbat ,  fugato- 
cjuc  Atidio  Corneliano ,  qui  Syriam  tunc 
adminillrabat. 

Eo  millus  dicitur  a  Marco  ,  ne  vel  in 
urbe  ante  omnium  oculos  peccaret ,  vel, 
ut  parlimoniam  percgrinatione  addifce- 
rct ;  vcl ,  ut  timorc  bellico  cmendatior 
rediret ,  vel ,  ut  fc  imperatorem  elle  co- 
gnofceret.  Sed  nihil  profecit.  Verus  e- 
nimpoftquam  inSyriam  venit,  indeli- 
ciisapud  Antiochiam  &  Daphnen  vixit , 
adultcriis  etiam  &  juventutis  amoribus 
infamatus.  BeUum  per  legatos  geilit.  In- 
ter  eos  Avidius  Caffius  adorientem  fe 
Vologcfum  fortiter  fulHnuit ,  defertum- 
que  tandem  a  fociis ,  &  terga  vertentem 
inlecutus  ,  Seleuciam  &  Ctetiphontem 
venit.  Seleuciam  fuper  Hydafpen  fl.  ii- 
tam  ,  cum  quadrinCTentis  millibus  ho- 
rainumcepit  ,  eaque  incenfa ,  regiasVo- 
logeii ,  qux  in  urbe  Cteiiphonte  erant , 
fblo  a:quavit. 

Statius  Prifcus  in  Armenia  res  profpe- 
re  geilit ,  Artaxatis  captis ,  imde  Parthici 
&  Armeniaci  Ccxfares  appellati.  Confe- 
d:o  fane  bello ,  Lucius ,  rcgna  regibus , 
provincias  comitibus  fuis  dedit  regendas. 
Romam  inde  ad    triumphura  inyitus , 
quod  Syriam  quaii  regnum  (iium  relin- 
queret ,  rediit  poi^  quinquennium  ,  8c  pa- 
riter  cum  fratre  Antonino  ,  triumphavit. 
Fuit  ejus  fati ,  ut  in  eas  provincias ,  per 
quas  rediit  Romam  uique ,  luem  fecum 
deferre  videretur.  Et  nata  fertur  pefti- 
lentia  in  Babylonia  (ubi  de  templo  Apol- 
linis  ex  arcula  aurea ,  quam  miles  forte 
inciderat ,  ipiritus  peftilens  evaiit,)  atque 
inde  Parthos  orbemque  compleyille.  Ni- 
hilominus  ,  quaii  non  Parthicum ,  fed 
hiftrionicumbellumeaiflet  Lucius,  fidi- 
cinum  ,  mimorumque  &  prsftigiatorum 
fecum  greges  duxit ,  contempta  morum 
fratris  iandtitudine. 
CKpitol.in      Compoiito  Oriente ,  adbellumGer- 
M.Anti)!.  manicum  profcfti  funt  amboimperato- 
res,  MarcLis  <S:,Lucius,  diil  eorum,qm 


mum  Parthico  geri  poflet.   Ejus  tantus 
terror  erat ,  ut  undiquc  ficerdotcs  Anto- 
ninus  accirct ,  pcrcgi  inoiquc  etiam  ritus 
implerct ,  ut  ait  Capitolinus.  Undc  haud 
dul)ic  faftum  ,  ut  Mclitcnfcm  Icgionem  f/j^V ''*' 
e  Chriitianis  conicriberct ,  quorum  ope-  ciefc.zo. 
ra  prxcipue  vicit,  cum  antca  Chriftianos, 
Philofophorum  inftinftu  ,   vclut  numi- 
num  contemptores  j  ac  nova;  malefica:- 
que  fuperftitionis  reos,interficicndos  cu- 
rallet.  ^^ua perfecutione  (ciium  qmrtam  A.M. 
numerant  intcr    atrociores)     J-HftiwM  4i3.^-. 
Philofophus  Chriftianus  fcriptadefenlio-  ^''^f* 
ne  altera ;  Polycarpm  Smyrneniium  Epi-  ^^j^rj^, 
fcopus ,  reftinfto  licet  per  miraculum  ro-  Hb.  4,. 
go  ;  F iui (^  Anicetm E^ifco^'iKoma.m  ,  C.14.1J, 
Fhoti>iHi^a.i\oi:Lugduni:niium  .,AttalM,  ^}  ^- 
Blandim ,  &.  com^lures ,  in  Galliis  pras-     '•   "^"^* 
fertim  ,  alii  diverfis  fuppliciorumgeneri- 
bus  confumpti  funt. 

Quorum  equidem  {anguinem  perpe-  Sext. 
tuis  bellis  contagiiique  ultus  eft  D  e  u  s ,  ^«'•f '. 
donecprincipem  ,  cxteralaudatiilimum  ^'"^^'"■* 
frangeret ,  &  ad  veriores  de  religione  co- 
gitationes  adigeret.    Quippe  ab  armis 
nufquam  quies  erat:    pr^eter  Orientem 
per  lllyricum ,  Italiam,  Galliamque  bella 
fervebant :  terrismotus  non  iine  interi- 
tu  civitatum ,  inundationes  fluminum , 
lues  crebrsc  ,  locuftarum  ipecies  agris  in- 
feftse,  prorfusut  prope  nihil,  quofum- 
mis  angoribus  mortales  atteri  folent ,  di- 
ci  icu  coffitari  queat ,  quod  non  illo  impe-  /■«/;>.* 
rante  ikvicrit.  Tanta  Rom^  etiam  peiH-  Capit. 
lentia  erat ,  ut  vehiculis  cadavera  expor- 
tarentur  ,  mukique  exproceribus  interi- 
rent.  Cum  Aquileiam  venilTent  Augufti, 
plerique  legatos  mifere  ,  defeftionis  ve- 
niam  poftulantes.    Et  Lucius  quidem , 
quodpars  exercitus  interiilTet ,  redeun- 
dum  elfe  ceniebat ;  Marcus  fingere  Bar- 
baros  exiftimans  poenitentiam  ,  ne  tanti 
apparatus  raole  premerentur,  initandum. 
Denique  tranfcenfis  Alpibus  ,    longius  , 
proceirerunt ,  compofueruntqne  omnia, 
qu^  ad  munimen  Itali^e  arque  Illyrici 
pertinebant.  Gentes  enimomnes  ab  II- 
lyrici  limite  ufque  in  Galliam  conipira- 
li  3  yerant. 


A.  M. 
4.140. 

Chrifti 
170' 


254  •  Uarcus  Antoninm' 

veraiit ,  iit  Mar^omanni ,  Narifci ,  Her- 
munduri ,  Quadi ,  Siievi ,  Sarmata: ,  La- 
tringes,  &Buri:  hi  aliique  cumVifto- 
valis ,  Soiibus ,  Sicobotes,  Roxolani,  Ba- 
ftara;£ ,  Alani ,  Peucini ,  Coftoboci.  Pa- 
cata  Pannonia  ,  quod  urbanas  deliderabat 
LuctM  voluptates ,  in  urbem  deftinatus 
eft.  Sed  non  lon^e  ab  Altino  ftjbito  cor- 


poflent.  Abillispetendas  iupplicationes 
pro  falutefua,  &  totius  exercitus.  Fitj 
quod  erat  neceflc.  Imploratus  a  Chri- 
ftianis  D  e  u  s ,  ftatim  univerfas  Roma- 


Capitolin  ^^P^^^  moibo  ,   quem  apoplexiam  vo-     norum  copias  recreavit  copioliffimo  im- 
*«z..  rere  <^^"t,  cum  triduomutus  vixiilet , /)fini?,  "-"--i r„i-_!   _  <, n    ■ 


Dio  Xi. 

^hilini. 


non  fine  rumore ,  tanquam  veneno  eflet 
intcrceptus  a  Fauftina  ,  Marci  conjugc , 
ipfove  Marco  ,  priufquam  infidias  ipfis 
ftruftas  perageret.  Undecim  anniscum 
ipfb  imperaverat  Marcus ,  vitiaque ,  ut 
Cajjiodor.  fratris,  &  celaverat,  &  dcfenderat. 

*  Poft  ejus  obitum  fblus  Rempubl.  te- 

nint ,  multo  jam  melior  &  feracior  ad 
virtutes.  Bellum  Marcomamicum,  qum- 
tum  nulla  unquam  memoria  fuit,  magna 
tum  virtute,  tum  felicitate  tranfegit.  In- 
ftante  fane  adhuc  peftilentia ,  &  fervos , 
quemadmodum    bello   Punico   faftum 
fuerat ,  ad  militiam  paravit ,  &  gladiato- 
res,  latrones  etiam  Dalmatise  atque  Dar- 
danis.    Emit   &  Germanorum  auxilia 
contra  Germanos.  Et  ne  provincialibus 
eflct  moleftus ,  auftionem  rerum  auli- 
carum  fecit  in  foro  Trajano  ,  in  quo  pras- 
ter  veftes ,  &  pocula  &  vafa  aurea ,  etiam 
figna  cum  tabulis  magnorum  artificum 
vendidit.  Tantumque  auri  redaftum ,  ut 
reliquias  belli  ex  fententia  perfecutus , 
poftea  dederit  poteftatem  emtoribus ,  ut 
liquis  vellet  emta  reddere  atqueaurum 
Capitolf.  recipere ,  fciret  licere.  Nec  moleftus  ulli 
nus  &       fuit  ^  qui  vel  non  reddidit  emta ,  vel  red- 
didit.    Marcomannos  tandem  &  Jazy-' 
gas ,  in  ipfb  tranfitu  Danubii ,  glacie  ad- 
ftridri ,  delevit ,  &  captam  ab  iis  pr^edam 
provincialibus  reddidit.  Pofthacprslium 
acrc  ,  bellum  ingens  cum  ^uadvs  fuit ,  ex 
quo  viftoria ,  pr^eter  fpem ,  fblius  D  e  i 
beneficio  provenit. 

Cum  enim  interclufi  a  Quadis  Roma- 
ni  pugnarcnt  fortiter,  atque  interim  bar- 
bari  djfFerrent  praslium ,  certi  eos  calore 
&  fiti  perituros ,  quos  circum  occupatis 
locis  omnibus  ita  obfidebant      ' ' 


ter. 

de  decHT, 


Dio, 


ratorem  extrcma  metuentcm  vcnit  pra^- 
feftus  prsetorianorum ,  aiens ,  Nihil  efTe, 
quod  Chriftiani ,  quorum  una  legio'  in 
caftris  militet ,  impetrare  precibus  non  ^"f'^' 

hifl.c.f. 
Orojiut 
lib.-j. 
cap.  ij. 
A.M. 

bre ,  &  Barbaros  fulmine  &  tempeftati-  rem'i7 
bus  proftravit.  Pars  eorum  confugiebat  Ulpian.L 
ad  Romanos ,  pars  prselio  occidebatur ,  generali- 
pauci  fuga  evafere.  Legio  exinde  fulmi- 
mtrix  eft  dida ,  remque  it.a  geftam  Imp 
Antoninui  publice  notam  fecit,  atque 
exinde  Chriftianos  poenis  liberavit,  con- 
ftituto  accufatoribus  eorura  fupplicio , 
accufatis  ad  honores  aditu  aperto.  Dion 
ab  ^gyptio  quodam  Arnuphi  preces  fa- 
'flas  refert ,  feu  ignarus  rei  Cnriftian^ , 
feu  quod  illud  nomcn  Tribuno  fortelc- 
gionis  fliit ,  quem  Magum  efle  Dion  o- 
pinatur,  Julius  Capitolinus  fimpliciter , 
Marcum  preces  junxifle  indicat,   dum 
inquit  :    Fulmen  de  ca;Io  precibus  fiiis  Vukan, 
contra  hoftium  machinamentum  extor-  GalUc. «» 
fit ,  fiiis  pluvia  impetrata ,  cum  fiti  labo-  -^""'diQ 
rarent.  Exdeviftisgcntibus  infinitosin     •"' 
Romano   fblo   collocavit  ,    voluitque 
Marcomanniam  &  Sarmatiam  provin- 
cias  facere ,  &  fecifTet ,  nifi  Avidius  Caf- 
fius  ,    exftindum  aut  invalidum  ratus 
Antoninum  ,    in    Oriente  rebellaflet , 
Fauftina  ut  quidam  dicunt  ,    volente  , 
qua^  de  mariti  valetudine  defperaret.  Is 
omnia  quas  intra  Taurum  montem  e- 
rant ,  brevi  fuarum  partium  fecit ,  Di- 
vum  jam  Marcum  appellant-    Relifto 
ergo  Sarmatico  Marcomannicoquebel- 
lo  ,  in  Orientem  vertit  expeditionem  Im- 
perator ,  fed  Caffius ,  comperto  vivere 
Antoninum ,  ftatim  cum  filio  interfedus 
eft ,    caputque  ejus  allatum ,  quo  nihil 
exultans  Antoninus ,  humari  iUud  ex- 
templo  juffit.  Ignovit  &  civitatibus,  qux 
Caffio  confenferant,  ignovit  Antiochcn- 
fibus ,  qui  multa  in  eum  pro  Caffio  dixe- 
rant.  Omnibus  orientalibus  provinciis 
ad  Impe-    cariflimus  fuit  j  apud  multas  etiam  phifo- 
*  fophis 


Dio& 

Catitoli- 

nns. 


Dh 

JCij)hil. 


Ma.Ycm 

fbphix*  vefligia  reliouit.  Apud  yEgyptios 
civcm  fe  cgit ,  &  philofbptiLtm  iii  omni- 
bii?  ftudiis ,  tcmplis ,  locis.  Fauftinam 
iuam  adultciiis  infamcm  ,  in  radicibus 
montis  Tauri ,  fubito  amilk  morbo,  lau- 
davitque  ctiam ,  diftimulata  ejus  impu- 
dicicia.  Monitus  olim  ,  ut  repudiarct 
cam ,  li  non  occideret ,  dixille  fcrtur : 
Si  uxorem  dimittimm ,  reddamu4  ^  do- 
tem:  memor  le  impcrium  accepifleper 
eam.  Orientalibus  rebus  ordinatis ,  A- 
thcnis  fuit ,  ubi  omnii  doBrin£  profejfores 
annua,  conduxit  mercede,  ad  omniumgen' 
tium  utilitatem.  Inderevedlus  Romam, 
militibus  togas  imperavit ,  fcntentiam 
Platonis  femper  in  ore  habens ;  Tlorere 
civitates ,  fi  aut  Vhilofophi  imperarent , 
aut  Imperatores  philofopharentur.  Erat 
£a.mx  (i\x  curioiiflimus ,  &  requirens  ad 
•verum ,  (\uid  quifque  de  fefentiret  emen- 
dans  qu&  bene  reprehenfa  viderentur. 
Tanta;  tranquillitatis ,  ut  vultum  nun- 
quam  mutaret  mcerore  vel  gaudio :  phi- 
lofbphia:  deditus  Stoicx  ,  quam  &  per  o- 
ptimos  quofque  magiftros  acceperat ,  & 
undique  iple  collegerat.  Fifco  in  cauiis 
compendii  nunquam  judicans  favit. 
Cum  populo  non  aliter  egit ,  quam  eil 
adum  fub  civitate  libera.  Fuitque  per 
omnia  moderatifiimus  ,  in  hominibus 
deterrendis  a  malo ,  invitandis  ad  bona  , 
remunerandis  copia,  indulgentia  libe- 
randis :  fecitque  cx  malis  bonos ,  ex  bo- 
nisoptimos.  Jus  magisvetus  reftituit , 
quam  novum  fecit ,  habuitque  fecum  o- 
ptimates  &  Juriiconfultos  femper ,  quo- 
rumex  autoritate&  periculo  juradifta- 
vit ,  cumque  iis  non  folum  bellicas  res  , 
fed  etiam  civiles ,  priufquam  faceret  ali- 
quid ,  contulit,  iiEpius  dicens:  JEquitu  eji, 
mego  tot  ^talium  amicorum  confilium 
/equar ,  quam  ut  tot  ^  tales  amici  meam 
untM  fequantur  voUmtatem.  Comitiis 
frequenter  interfuit,  nec  unquam  receffit 
d-  curia,niii  conful  dixiflet:  Nihili/os  mo- 
ramur,  Vatres  confcripti.  Sederi  in  civita- 
tibusTCtuit  in  equis,  live  vehiculis'',  laya- 
Cra  mixta  fubmovit:  mores  matronarum 
compofuit  diffluentes ,  &  juvcnum  nobi- 


Antomnui.  255 

lium.  Nihilpropere  agebat ,  ratm  ncc  mi- 
nimis  in  rebiu  errorem  Primipis  calum?ii/i 
vacare-  Militibus  aliquando  donaria  pc- 
tentibus  ncgavit ,  quoddiccret,  exfan- 
guinc  parcntum  ipfbrum  propinquo- 
rumque  cxaftum  iri.  Gladiatonbus  non 
conceffit  dimicare  nili  obtulis  gladiis ,  ne 
innoccntes  oculos  ianguine  pollucret. 

Cum  itcrum  ejus  pra;feutiam  expofcc- 
ret  Sarmatia  ,  in  adminiftratione  belli 
obiit ,  triennium  rurfus  cum  Sarmatis  , 
Marcomannis ,  Hermunduris ,  Quadis , 
prseliatus,  ac  femel  integrum  dicm,  con- 
Hiftu  acerrimo ,  quo  viftor  tamen  exfti- 
tit.  Cum  decumberet ,  ridens  res  huma- 
nas  ad  amicos  dixit :  ^^uid  me  fletis ,  ^ 
7ion  magis  de  peftilentia^  communi  mor- 
te  cogitatis  ?  Recedcntibus  ingemifcens 
ait :  Si  jam  me  dimittitis ,  vale  vobis  di- 
co ,  vos  pr&cedens.  Interrogans  cui  lilium 
Commodura  commendaret ,  rcfpondit ; 
Vobis  ,fi dignm fuerit  ^  Deo.  Dio  com- 
pertum  libi  fcribit ,  non  morbo ,  fed  a 
medicis ,  filio  gratificantibus ,  perem- 
ptum,quod  tamen,  ut  alia  propinquorum 
vitia  ,  diffimullrit ,  tribunoque  militum 
lignum  poftulanti  refponderit:  yibi  ad 
ortentem  :  ego  enim  jam  ad  occidentem 
commeo.  Ita  anno  imperii  oftavo  deci- 
mo ,  £Evi  validior,  Vendobonaz  obiit.,  vit2 
LViii,  maximo  gemitu  mortahum  o- 
mnium.Denique  qui  fejundti  in  aliis,  Pa- 
tres  &  vulgus  ,  ibli  omnia  decrevere , 
templa,  columnas,  ficerdotes.  Felixlm- 
perator,  nififilium  habuiffent.. 

Philofopho  hoc  imperante  ,  Vhilofo- 
phiiA ,  tum  cdeftis ,  tumhuman&ftudia  ut 
maxime  viguerunt. 

lUam  propagarunt  &  fcriptis  &  mori- 
bus ,  prajter  Polycarpum  &  Juft:inum  ,. 
Theophilus  Antiochenus ,  Melito  Sar- 
dianus  ,  Apollinaris  Hierapolitanus , 
Dionyiius  Corinthius  ,  Pinytus  Creten- 
lis  ,  Epifcopi ,  quipartimcontragentes, 
partim  contra  Flsreticos  tum  furgentes, 
ut  Hermogenem ,  Montanum,.Cata- 
phrygas  &  Encratitas ,  eruditionc  divina 
pugnarunt.  Quibus  addo  Soterem&E- 
leutherum  K.omanos  Epifcopos,quorum 

ille 


Di». 


Sext, 

Aitrel. 

VitloT. 

A.  M. 

4.15-1. 

Chrilii 

181. 


Etifeh, 
lib.  4.. 
hi_fl.c.2Z. 
<6-c.&  tf. 
c,  14..  i^. 


Irentus 
adverfus 
hxref.  /.  I. 
cap.  30. 

3I-3S' 


Tri[b.  m 
Compend, 
de  originc 
FriVic. 


Eufeb. 
lib.  f. 
Clip.  -j. 
Jrcnxu! 
l.i.c.s-j. 
SuidM. 
Eufeb, 
Chron, 


Anno 
ChriftL 
i8i. 
Mundi 

Lampr.in 
Commodo. 
Herod, 


lib,  i. 


1^^  t.  CommodnJ 

illenuptias  a  Sacerdotibus  benedicendas 
ftatuit ,  hic  rogatu  Lucii  regis,  in  Britan- 
niam  Euangeiizatores  deftinavit.  Vige- 
bant  aucem  adhuc  dona  linguarum  ,  pro- 
phetis  ,  curationum  ,  refufcitabantur 
mortui ,  fiebant  plurima  admiranda  ad 
gentes  fideimbuendas. 

Hanc ,  humanam  puto  fapientiam, 
Antoninus  Imperator  imprimis  exco- 
luir ,  itemque  Athensus  Naucrarites , 
Sulpitius  ApoUinaris  ,  Apuleius  Afer  , 
Magus  &  Philofophus  ,  Philoftratus 
Lemnius ,  Cornelius  Fronto  Orator  , 
Poli^enus  &  Hermogenes  rhetores,  Op- 
pianus  Cilix  Poeta. 

L.    COMMODUS    ANTONlNUSi    ■ 

f^  Ommodo  Antonini  filio  (alii  gladia- 
tore  natum  ferunr  ,    quam  famam 
Fauftina^  impudicitia  firmavit ,  Sc  mores 
Commodi)  multi  difciplinarum  magi- 
ftri  nihilprofuerunt,  quo  minus  turpis  , 
improbus ,  crudelis  ,  Iibidinofus  fieret. 
Tantum  valet  aut  ingenii  vii ,  aut  eorum-, 
quiinaula  injlitutores  habentur.  Aufpi- 
cium  crudeHtatis  dedit  anno  setatis  duo- 
decimo  cum  tepidius  forte  lotus ,  bal- 
neatorem  in  fornacem  conjici  jufllt.  Ad- 
hibitos  cuftodes  vitse  fuse  honeftiores  fer- 
re  non  potuit ,  detinuit  peflimos  quof- 
que  ,  &  iiibiTiotos  ufque  ad  asgritudinem 
defideravit.  Quibus  per  patris  mollitiem 
reftitutis ,  popinas  &  ganeas  in  palatinis 
femper  azdibus  fecit ,  neque  unquam  pe- 
percitvel  pudori,  vel  fumptui,  utpro- 
bris  natum  magis  quam  ei  loco  eum  cre- 
deres ,  ad  quem  fortuna  provexit.    Pro- 
feftus  cum  patre  ad  Germanicum  bel- 
lum ,  eo  confumto ,  leaibus  hoftium  ad- 
didlus ,  id  remifit ,  Romamque  trium- 
phans  rediit.  Adprovincias  regendas  ho- 
mines  milit  vel  criminum  fbcios  ,  vel  a 
criminofis  commendatos.  In  fenatuso- 
dium  ita  venit ,  ut  &  crudehter  in  tanti 
ordinis  perniciem  fa^viret,   fieretque  ei 
contemptui  viciflim . 

Crudelis  vita  Commodi  QuadratUm 
&  Lucillam  ejus  fororem  compulit ,  ad 
ejus  interfedionem  adfpirare ,  non  fine 


pr^fefti  prastorio  Tarruteni  Paterni 
confilio.  Datum  eft  negotium  peragen-  Di'<?. 
dse  necis  Claudio  Pompeiano,  Lucill^e  &  ^»*'<!*?» 
genero  &  adultero ,  qui  ingrcflus  diftri- 
dto  gladio ,  cum  faciendi  poteftatem  ha- 
buiflet ,  in  hxc  verba  prorupit :  Hunc 
tibi  pugionem  fenatus  mittit ,  detexit- 
que  racinus  fatuus ,  nec  implevit ,  multis 
cura  eo  participantibus  caufam.  Itaque 
interfe£f:us  ipfe  primo ,  deinde  reliqui 
conjurati ,  Lucilla  fbror  Commodi  in  e- 
xilium  exadta ,  poft  etiam  necata  ,  uti  & 
Crifpnia  Augutta  :  Domus  pra:terea 
Quintiliorum  omnis  exftinfta,  quod 
Sextus ,  Quintilii  Maximi  filius ,  fpecie 
mortis  ad  defeftionem  diceretur  evafifle: 
&  in  multos  ahos  varie  efl  faevitum. 

Pofthsc  Commodm  nunquam  facile  in  Lampr.ift 
publicum  proceifit ,  ncque  quicquam  fibi  Commoio, 
nunciari  pafTus ,  niii  quod  Perennis  pr^e-  Dio 
torio  pra;fe(ftus  antea  fecum  tradlaffet.  ^'i'^*^" 
Perennis  autem  Commodi  perfciens  in-    , 
venit ,  quemadmodum  ipfe  potens  efTet , 
perfuafoque  Commodo  ut  deliciis  vaca- 
ret,  ipfecurismcubuit  Reipublic^,  im- 
periumque  Commodi  ad  tempus  tutum 
prsftitit.  Hac  lege  vivens  Commodus , 
per  Ulpium  Marcellum  Britannos  .  mu- 
rum ,  quo  difterminabantur  ,  tranfsref- 
fos ,  maximis  afFecit  incommodis  :"^Ipfe 
interim  cumtrecentis  concubinis ,  quas 
ex  matronarum  meretricumque  deledlu, 
cumque  trecentis  exoletis ,  quos  forma 
difceptatrice  conciliaverat ,    in   palatio 
per  convivia  &  balneas  bacchabatur.  Pe- 
rennis   cunfta  fibimet.  vindicans  ,  res 
etiam  in  Sarmatia  bene  geftas  per  alios 
duces  ,    in  filium  fuum  refercbat.   Sed 
qui  tantum  potuit ,  delatus  ad  exercitus 
Britannicos  ,    quod  feditionis  eos  infi- 
mularet ,  immiffis  mille  quingentis  mi- 
litibus ,  deditus  eft  a  Commodo  lacera- 
tufque ,  cum  fe  potuiflet  per  prxtoria- 
nos  tueri ,  quibus  prseerat ,  nifi  audacia  , 
ut  folet ,  pravo  ^  cooperto  fceleribui  de- 
fuijfet'  Et  in  potentia  fucceflit  Clean- 
der  }  in  prsfeftura  vcro  Niger ,  qui  fex 
tantum  horis  ea  dignitate  funftus  fcri- 
bitur.  Mutab.iuciir^enim  p"ra:fedi  prx- 

torii 


I.  CommodHS, 


257 


&  Dio, 


IPioa. 
Vitior. 
Auret, 
Eutrop. 
Ub.  g. 


lorii  pcr  horas  ac  dics ,  viginti  quinquc 
Conllilcs  in  unum  annum  lcocbaiKur. 
Omnia  Clcandcr  recunia  vcnditabat , 
rcvocatos  dc  cxilio  ornab.ic  dignitati- 
bus  ,  rcs  judicatas  rcfcindcbat.  Byr- 
rhum  fororis  Commoc^ivirum  ,  rcpie- 
hendcntemnuntiantemqueqiu-e  fiebant , 
in  fufpicioncm  aifcftati  regni  traxit ;  au- 
fiifque  occidcre  eft  ,  multis  ahis  ,  qui 
eum  ofFrndcbant  ,  ujiiter  intercmptis. 
Scd  &  ilH  dignus  tiudem  vita;  linis  un- 
politus.  Kam  cum  infidii  illius  Arnus 
Antoninus  ,   fiftis  criminibus  in  Attali 

f;ratiam  ,  quem  in  pvocoaful.itu  Aiias 
amnaverat  ,  periiflct  ,  nec  eam  tum 
invidiam  ,  populo  r^viente ,  Cojnmo- 
dusferrepotuiflct,  plebi  propter  anno- 
nam  etiam  tumultuanti ,  ad  pornam  do- 
natus  eft  ,  cuoique  eo  Apolauftus  o;  alii 
auHci  Jiberti.Cleander  inter  csctcraetiam 
concubinas  Commodi  conftupravit ,  de 
quibus  &  fiiios  fufcepit ,  qui  poft  ejus  in- 
teritum  cum  matribus  funt  interempti. 
Inhujuslocum  Julianus  &RegiIlus  fub- 
rogati  funt,  quos&ipfos  poftea  poenis 
afJecittyrannus. 

Per  id  tempus  tanta  fuit  pefiHentta , 

quantam  fe  nunquam  cognovifle  ait  Dio, 

qui  tum  vixit.  InteriiiTe  fa:pe  uno  die  ad 

duo  millia  hominum  ,   multofque  fub 

omni  fere  imperio  Romano  necatos  a 

maleficis  hominibus ,  acus  venenis  obli- 

tas  mercede  in  alios  jaculantibus  ,  quod 

malum  etiam  Domitiani  temporibus  ex- 

titit.  Interea  Commodus  Felix ,  Pius , 

Hercules  ,   Amazonius  ,    Exfuperans , 

fexcentifque   aliis   titulis  appellabatur , 

Romamque  immortalcm ,  fortunatam  , 

Coloniam  fuam ,  orbem  terrarum  no- 

minabat,  feculum  fuumaureum.  Ufque 

adeo  infaniebat  fcelus.    Immiti  prorfijs 

feroque  ingenio ,  adeo  quidem ,  ut  debi- 

les  pedibus  a^grofque  in  urbe  omnes ,  e- 

tiam  fenatores  ,  unum  in  locum  contra- 

iieret ,  formatofque  in  gigantium  mo- 

'dum  ,  ita  ut  agenibus  de  pannis  &  linteis 

quafi   Dracones   dirigeientur ,    fagittis 

conficeret.  Gladiatores  fpecie  depugnan- 

di  crebro  trucidavit,  cuni  ipfe  ferruxn 


obtcftum  vcronibus  plumbeis  vibraret. 
Scd  mctu  incuflb  ,  ne  mter  congrcflum , 
uti  folct ,  txtorto  pugionc  conficci  ctur , 
in  fcras  bclluafquc  convertit  fcrociam , 
quarum  multa  millia  manu  fua  occidit , 
validus  quidem  ad  hxc ,  alias  dcbihs  &  in- 
firmus.  Impudcntiaitantazfuit,  ur  itcr- 
cora  cibis  mifceret ,  ac  muIiebriLcr  indu- 
tus  in  amphithcatro  fa^piflimc  biberct. 
Cum  illifxpepugnanti,  iitDeo,fav'iTet 
populus ,  a  militibus  clafliariis  UiMyerfum 
interimi  pra:ccpcrat  ,  irrifum  fe  ratus 
haud  immcrito.  IncendifTet  &  urbcm  , 
nifi  eum  ^mylius  L.rtus  prstorio  prse- 
feftus  deterruuTet.  Qucis  rebus  cum  in- 
fatiabilem  fanguiniscunfti  horrefcerent , 
conjuravere  in  eum  ipfi  cuftodes ,  ut  nihil 
tyrannidi  fidum  appareat.  Primo  eum 
Marcia  concubina  venenopetivit ,  anno 
recni  tertio  fere  atquc  decmio  :  cujus  vi 
fruftrata  per  cibum ,  quo  fe  cafu  repleve- 
rat ,  autore  medico ,  participe  faftionis , 
jam  minax  in  Palsftmam  perrexit.  Ibi 
ab  Lseto  &  Eledo  immiflus  validiflimus 
pala;ftrita  Narcijfws ,  comprejjis  eumfau- 
cibm  exftirtxit ,  anno  vitas  tricefimo  fe- 
cundo.  Quo  cognito ,  fenatus  populuf- 
que  hoftem  Deorum  arque  hominum 
vocantes  ,  radendum  ejus  nomen  fanxe- 
re  :  confeftimque  pr^efedo  urbi  Aulo 
Helvio  Pertinaci  imperium  defertur. 
Commodus  omnibus  incommodus ,  fa:- 
vior  Domitiano,  nec  purior  Nerone,  fic- 
ut  fecit ,  fic  pafTus  eft. 

Sub  eo  Capitolium  fulmine  iftum ,  & 
tempium  etiam  pacis  a  Vefpafiano  con- 
ditum;  Bibliotheca  &  libelli  adprinci- 
patum  pertinentes ,  pene  omnes  confla- 


A.M. 
4.163. 

Chrifli 
153. 


Lampri^» 
Dia 

Nicteui,- 
Orof.  l.j., 
cap.ii.. 


orarunt 
o 


Ex  tanta  peftealiquid  boniDeus  eli- 
cuit.  Etenim  Commodus  in  gratiam 
Marcis  concubinse ,  quam  temere  dea- 
mabat ,  Chriftianis  pacem ,  a  patre  An- 
tonino  datam  prxftitir.  Itaque  valde  au- 
fta  eft  Ecclefia  acceffione  multorum,  ge- 
nere  etiam  &  opibus  prsftantium.  Supc- 
rerant  &  Euangelift^  ,  quorum  unus 
Pantxnus  Indis  Chriftum  pra^dicavit, 
&  apud  eos  Matthxi  Euangelium  ,  a 
Kk  Bar. 


Dio  l.  Ji: 

Eufeb. 
lib.J. 
Uifi.  19. 
20. 


I.  CommodiH.  Pertinax.  Didius  luliamis. 


Eufelf. 
lih.  5. 

Hi/i. 
Eccl. 
e.23,  14. 


D/«  /.  2jr. 

SuidM, 
Eiifet. 
lib.  j. 
cap.  13. 


Anno 

Chnfti 

J94.. 

Mundi 

4.164. 

^jiilim 

Capit.    in 

Peitina- 

se. 

Aurel. 

Viihr. 

Dio  Ni- 

cenus. 

Herod. 

lib,  1, 


Bartholomreo  illuc  Apoftolo  uelatum , 
reperit.  Eleutherus  duodecimus  Romae 
Epifcoporum  ,  tunc  fertur  morte  11011 
violenta  obiiile.  Succeflit  Vi£tor ,  feve- 
ritatis  iiitempeftiva: ,  qui  non  confcn- 
tientibus  in  tcmpus  Pafchale ,  quod  diei 
Dominica;  phires  adftrineebanc ,  ana- 
thema  dixit ,  revocante  eum  ab  hac  im- 
portunitate  Irena^o  ,  Lugduncnii  Epi- 
fcopo,  Polycrate  autem  pro  Aliaticis , 
decima  cjuarta  Luna  Pafcha  agentibus  , 
dimicante.  Ea  tempcftate  Anftides  A- 
driana;us  orationes ,  Juhus  Pollux  Ono- 
maft:icon,  Dion  Caiiius  Nicxnus ,  no- 
fturni  monitoris  juilu ,  ut  ait ,  hifto- 
riam  Romanam  fcriplit ,  fpacio  anno- 
rum  XXII.  Tatianus  Encratitarum , 
Montanus  Cataphrygum ,  Apelles,  Flo- 
rinufcjue  &  Blaflus ,  Marciouitarum  le- 
ftam  propagarunt. 

HeLVIUS     PES.TINAX, 

Et 

DlDlUS    Ju  I.  1  ANUS. 

T}  Uvlio  Helvio  Periimci  pater  liberti- 
nus  fuit ,  qui  eum  dcdit  erudiendum 
Sulpitio  Apollinari :  poft  quem  idem 
Pcrtinax  Grammaticam  profeilus.  Scd 
cum  in  ca  minus  proficeret  quasftus  ,  per 
LoIJianum  Avicum  ,  patris  patronum , 
duccndi  ordinis  dignicatem  petiit.  Ita 
militari  induftria  Confulatum ,  ex  con- 
fulatu  Syriam  ,  Mosliam  ,  Daciam  pro- 
vincias ,  tandem  prsefedluram  urbis  me- 
ruit.  Interficiendi  Commodi  cbnicicn- 
tiam  non  fugifTe  fertur  :  patrato  faci- 
norc ,  Q^  Mmylias  Lxms  prsefeftus 
pr^etorii  &  Elcftus  cubicularius  ,  ad  eum 
venerunt ,  confirmatumque  in  caftra  du- 
xerunt.  Illic  Pertinax  milites  alloquu- 
tus ,  donativum  eis  promiiit ,  ingeri  libi 
imperium  a  Lseto  &  Elefto  teftatus :  ea- 
demque  node  ,  a.  Senatu  Imperator  ap- 
pellatus  eft.  Petenti  (ignum  prima  die 
Tribuno  dedit ,  Militemm :  exprobrans 
utique  fegnitiem  temporum  fuperiorum. 
Exprobrarionem  autem  iftam  milites 
ROii  tulerunt ,  ftatixnque  de  Imperatore 


mutando  cogitarunt.  Timebatur  enim 
mihcia  fub  fcne  Imperatore.  Ac;£lioneni  . 
rerum  Commodi  habuit ,  ita  ut  &  pue- 
ros  venderet ,  &  concubinas ;  exccptis 
iis ,  qui  per  vim  Palatio  videbantur  in-p 
ferti  ,  cujus  nundinacionis   pecuniam . 

3U£e  ingens  erat  ,   militibus   donativo 
edit.   Imperatorium  iiimptum ,  puUis 
non  necciiariis ,  ad  foliti  dimidium  re- 
traxit,  exemploque  Impcratoris ,  cum 
ille  parcius  fe  ageret ,  ex  omnium  conti- 
nemia  nata  eji  utilitca.  Amabat  limpli- 
citatem  ,  communcni  fe  aft^atu ,  convi- 
vio  ,  inceflii  prxbcbat.    Fiiium  ejus  fe- 
natus  Ccefarem  appellavit.  Sed  Pertinax 
nec  uxoris  Auguftce  appellationem  rece- 
pit ,  &  de  filio  dixit ,    cum  meruerit. 
Blandus  tamen  magis  quam  beneficus , 
moribus  antiquis ,  ut  qui  Curios  Fabri- 
ciofque  smularetur,  immodice  parcus , 
3c  in  emendanda  Republica ,  quse  tem- 
poreegebat ,  &  confilio  ,  properus,  for- 
tunas  fe  pilam  ,  ut  vocabatur ,  probavit. 
Cum  cnim  non  liceret  amplius  militi- 
bus  rapere ,  aut  Cafarianis  Iibidinari , 
utrifque  in  odium  acerbinimum  venit. 
Cognito  autem  Falconem  Cos.  ad  ca- 
pcflcndum  imperium  armari ,  queftus  in 
fenatu  eft ,  ad  decies  feftertium  duntaxat 
fe  in  asrario  rcperifTe ,  ac  nihilominus  pa- 
rcm  pecuniam  cum  Marco  &  Lucio  de- 
difTe  prsetorianis.  Idcum  falfum  efle  fci- 
rcnt  milites ,  acrius  accenfa  fcditio  eft  , 
ac  Lxtus  occafionem    naftus  ,  q.  pro 
Falconeeos  corrupit.  Quare  ducenti  ex 
iis  fubico  in.'PaIatiumdecurrunt,  priuf- 
quam  id  Pertinaci  nunciaretur.  Ad  quos 
ille  cum  nihil  territusproceftiflet ,  longa 
ac  gravi  oratione  pene  placatis ,  Taufius 
quidam,  unuseTungns ,  haftam  in  pe- 
ctus  Imperatoris  objecit :    Tunc  prcca- 
tusjovem  ultorem  Pertinax,  togaca- 
put  operuit ,  arque  a  carteris  confojfui  eft. 
Et  Ele(ftus    quidem   transfixis  duobus 
cumeoperiit,  rcliqui  Palatini  diffuge- 
runt.  Imperavit  dies  8  j".  vixic  annos  fe- 
xaginta.  Mortuo  Divi  nomen  decretum, 
acclamatumque ,  Patripio.patrifemtux, 
patri  bonorum  omnitim.  Casde  Impcrato- 

ris 


SfArttii- 
tins  in 
Vidio 
'jidiano. 


Dio  Caf- 
JtHJ  afui 
Xiphili- 
num. 
SpartiA' 
tius  in 
Pefcen- 
nin,  Ni- 


Didius  lulianus. 

rfsConturbatacivitatc,  militcs  incartra 
rcvcrri  vcnalc  impcrium  turpiilimo  prx- 
coiiio  propodicrunt.  Emit  tandcm  &  li- 
citationc  inhoncftiflima  Flavium  Suldi- 
cianum  ,  (occrum  Pcrtinacis ,  vicit  M. 
Didius  J-pilianus ,  vir  nobilis ,  juris  pcri- 
tiflimus ,  faftiofus ,  pra:ccps ,  regni  avi- 
dus ,  pecuniofus ,  qui  multas  antca  pro- 
vincias  rexcrat ,  eruditione  melior  quam 
mitno. 

Senatu,  fcu  blanditiis ,  feu  metu,  in 
partes  traifto ,  populum  mitigare  nulla 
rationepotuit.  Nam  poft  convicia&Ia- 
pidesineiun  jados  ,  Pefcenninum  Ni- 
grum  ,  qui  jam  imperare  dicebatur  in  Sy- 
ria ,  ad  urbis  prxlidium  vocarunt.  Inve- 
fti  &:  vehementiffime  in  milites ,  qui  ob 
pecuniam  Pertinacem  occidiflent  ,  au- 
reos ,  quos  digitis  Julianus  oftendebat , 
indignanter  repudiarunt,fucclamantcs , 
NolumHi,  nonaccipimus.  Quodutaudi- 
vit  Julianus ,  teneri  ultra  non  potuit , 
quin  proximos  quofque  interfici  juberet. 
Populus  ea  re  miilto  irritatior ,  non  de- 
finebat  Jnlianomaledicere,  Deos  invo- 
care,  milites  cxecrari.  Ad  extremum 
arma  capiunt  omnes ,  &  in  Circo  diem 
noftcmque  jejuni  tranfigunt.  Tandem 
fame  fHmuIante  difFuo-iunt ,  extcrna  au- 
xiliaprarftolantes.  Cum  ergonunciatum 
Juliano  eflet  ,  Scverum  cum  Illyricis 
exercitibus  defeciile  ,  quem  fufpefkum 
non  habuerat ,  perturbatus  ad  fenatum 
venit ,  imperavitque  ,  ut  hoftis  Severus 
renunciaretur ,  militibufque  pra:ftitue- 
retur  dies ,  ultra  quem ,  fi  cum  Severo 
fuifrent,  hoftium  numero  haberentur. 
Interim  ipfe  omnibus  aflentari  RomiE , 
obviis  arridere  ,  multa  libcro  homine  , 
nedum  principe  indigna  facere ,  conci- 
liands  multitudini,fcd  fruftra.  SufpeBa  e- 
nim.  crmt  prudenti  cuique  immodica  offi- 
cia.  ViCx  tum  circa  Solem  tresftelU ,  cla- 
to  die ,  tres  principatus  fibi  invicem  ini- 
micos  portendebant.  Severus  enim  in  II- 
lyrico,  AlbinusinBrirannia,  Niger  in 
Syria  imperium  fibi  adverfus  Julianum 
aflcrebant.  Albinum  Severus  Csfarem 
dixit ,  ut  fecuritatis  impletum  opinione 


Septtmius  Severfts»  159 

in  Britaunia  dctincrct.  Ipfe  dcvinda  libi. 
omniEuiVpa,  prstcrByzantium,  Ro- 
maminfeftoagminccontcndit,  ubi  mi- 
litcs  dcfidcs,&  urbana  luxuria  diflolutos, 
fruftra  Julianusin  arrais  exercebat.  In- 
tcrimopinatus  La:tum  fautorcm  cfTc  Se- 
veri,ipfum  Marciamque,perquos  Com- 
modus  intericrat  ,  mterfecit  :  pucros 
etiam  maftavit  non  paucos ,  (dirum  faci- 
nus)  utpercorumexta  &  magorum  lu- 
dibria  futuros  eventus  cxpifcarctur.  Cre- 
bromiiitad  Severum,  qui  cum  interfi- 
cerent.  Sed  illi  ad  Severum  tranlierunt. 
Tullius  Crifpinus  prasfeftus  pra:tono,  le- 
gatus  ut  claflem  produceret ,  repulfuf- 
que,  ad  Severum  rediit.  Sacerdotum  dcin- 
de  preces ,  virginumqiie  Veftalium  orans 
Didius ,  audivit  a  Faufto  Quintillo ,  non  <^/»«j  «»• 
debere  imperare  eum ,  auiarmis  adverfa-  ■?•  7"" . 
riononpofjetreh/iere.  Quare  iratus ,  pcr  ^^.,„, 
miutes  Senatum  ad  obfequium  cogcre , 
aut  obtruncare  voluit.  Sed  mox  mutato 
confilio,  departicipatione  imperii  egit, 
abnuente  Severo  ,  &  prstorianos  fibi  li- 
terisconciliante.  Tunc  a  Senatu  capitis 
damnatus  Julianus ,  nihil  dixit  percuf- 
foribus  ,  nifi ,  ^uid  ego  peccavi ,  aut , 
quem  i?2terfeci  ?  lia.  extenta damnatorum 
modo  cervice ,  decoUatur ,  caputque  e- 
jus  in  roftris  ponitur ,  cum  vixiflet  annos 
LX,  imperaflet  dies  Lxvi.  Corpus  ejus  a 
Severouxori  Manli^  Scantilla:,  &  filias 
Didi^E  Clar^  redditum :  qua;  primo  im- 
perii  die ,  quafi  prasfagientcs  ci  imminens 
exitium ,  trepida:  inyitsque  in  palatium 
tranfierant. 


Septimius  Severus. 

cfEverus  Leptitanus  nationeAfer,  ju- 
'^  ventam  plenara  furorum  nonnun- 
quam  &  criminum  habuit.  Cumadulte- 
rii  caufam  diceret,  abfolutus  eft  a  Juliano 
Proconfule ,  quem  poftea  anteceflorem 
per  milites  occidit.  Cumeum  ex  humili , 
per  literarum  &  militi^  ofiicia  ,  ad  impe- 
riumplurimis  gradibus  fortunaduxifiet. 
Omnia,  inquit,  fuit,  {^  nihihxpedit. 
1  Sed  ipfe  fe  talem  egit ,  ut  nihil  ei  quid- 
I  Kk  i  quana 


Ann» 

Chrifti   ; 

194.. 

f/lundt 

4154,. 

Spartiof 

nus  in 

Severo. 

Herodiiui, 

lib.  u 


Dia  Cajf. 

Anrel, 

Viifor, 


Spartta- 
?ius  in 
Pefce7wi9 
Nigro-, 


Heredian 
lib.l. 


Pio. 


a(j®  SeptimiHs 

quam  cxpedlfGt ,  Cum  eol  ipfos  perti- 
mefcerer,  de  quibus  rede  judicabat,r]Uoi- 
que  digtios  imperio  videbat ,  occideret. 
Quare^ododecim  imperii  fiii  annos  in 
cxdibus  fere  &  perpetuis  bellis  abfumlit. 
Interfeftores  Pertinacis  multavit  mor- 
te  ,  reliquos  pr^etorianos  occurrere  fi- 
bijuflbs  exarmavit,  &turbeejecit.  In- 
greflus  Romam  terrore  magnifico ,  mi- 
lites  vaftationem  minantes  fecum  tra- 
xit ,  urbemque  feraz  atque  agreftis  vit^ 
replevit.  Pertinacis  deinde  imago  in- 
genti  vanitate  funerata ,  ipfe  inter  Di- 
vosfacratus,  pompa  ethnicis  digna  fu- 
perftitionibus ,  quam  qui  volet ,  ex  Dio- 
ne  ,  qui  interfuic ,  petat.  Regnabat  autem 
Pelcennius  Niger  in  oriente ,  Cra;ciam- 
que  cum  Thracia  &  Macedonia ,  interfe- 
dtis  multis  illuftribus  viris  tenebat ,  ad 
participatum  imperii  Severum  vocans :  a 
quo  cau(a  eorum  quos  occiderat ,  cum 
^Emyliano  hoftis  eft  appellatus ,  permif- 
fo  tamen  exilio  tuto ,  li  ab  armis  veilet 
difcedere.  Erat  Pefcennius  bellator  egre- 
gius ,  difciplinac  cuftos  acerrimus ,  ut 
miferum  fe  diceret  Severus ,  quod  imi- 
tari  ejus  difciplinam  non  poflet ,  quem 
bello  vicerat.  Impcratori  Pefcennio  cum 
quidam  panegyricum  recitare  vellet ; 
dixitei:  Scribe  laudes  Marii ,  velAmi- 
balis ,  vel  alicujus  ducis  optimi ,  vitafun- 
cli,  (^dic,  quidillefecerit,  uteHmnos 
imitemur.  Nam  viventes  laudare  irrijio 
eji,  maxime  imperatores  ,  a  qui&usjpera- 
tur ,  qui  timentur ,  qui  prajiare  publice 
pojfunt,  quipojjlirit  necare ,  qui  profcribere. 
Ego  vivm  piacere  cupio ,  mortuus  etiatn 
laudarl  Hic variis  proeliis m  Helleipon- 
to  ,  ad Cizycum ,  ad Kicomediam, tan- 
dein  ad  portas  Cilicl^  a  Severianis  vi- 
ftus ;  caput  cjus  puo  circumlatum  eft.  Fi- 
lios  Nii^ri ,  quos  antea  captos  fuorum 
liberorum  cultu  habuerat  Severus  ^.  in 
exilium  poftea  cum  matre  milit ,  deni- 
que  etiam  occidit ,  Eyzantinos  triennii 
6b(idioncexhauftos ,  cum  plurima  fecif- 
feat ,  &i  pafli  tficnt  fortiter ,  dedentes  fe, 
liberrate  privavit,  militares  crudeliter 
iiiterfecit,  uibem  longe  pulcherrimara 


Sevmts. 

nudavit  moenibus ,  &!  qiiad  vlcum  ignl^- 
bilem  Perinthiisfubjecit.  Antiochenos, 
Palseftinenfes ,  multafque  alias  ejufdem 
partis  civitates ,  injuriit  aiFecit  &  damnis. 
Senatores ,  qui  cum  Nigro  mihtave- 
rant ,  ducum  vel  tribunorum  nomine , 
occidit ,  damnata  in  Nigrianis  conftan- 
tia ,  quam  in  fuarum  partium  ducibus 
laudabat.  Vaftata  deinde  Arabia ,  non 
line  periculo  totius  exercitus  ,  ob  aqua- 
rum  penuriam  ,  Parthifque  &  Adiabe- 
nis  ,  qui  cum  Pefcennino  fenferant ,  pti-- 
nitis ,  redeunti  Romam  ,  aliud  civilebel- 
lum  natum  eft  QloAio  Albino ,  in  Galliis 
dominante,  quemCsefarem  anteadixe- 
rat.  Hunc  enim ,  cum  per  dolofas  lite- 
ras  pertrahere  in  inlidias  atque  interime- 
re  non  potuiflet ,  bello  fubigere  decrevit. 
Fuerat  quidcm  ei  primumanimus ,  Pe- 
fcenninum  Nigrum  &  Albinum  libifub- 
ftituere  :  fed  poftea  &  fiiiis  jam  maju- 
fculis  ftudens  ,  &  Albini  apud  fenatum 
invidens  amori ,  fententiam  mutavit ,  at- 
que  illos  utrofque  bello  opprellit ,  prcci- 
bus  maxime  uxoris  Julias,  infolentis  ac 
impudicse ,  addudtus.  Et  primo  quidem 
confliiflu  Albinus  potior  fuit ,  contra  du- 
ccsSeveri.  PoftSeverus  ipfe  cum  quin- 
quaginta  militum  millibus ,  ut  par  z&z 
viribus,  contra  eum  profedlus  acerri- 
me  ,  nec  fine  varietate  fortun:E ,  pugna- 
vit ,  apud  Lugdunum ,  tanto  fuo  pericUT 
lo ,  ut  difcifla  chlamyde  ,  diftndoque 
eladio  ,  in  fugientes  flios  contenderet , 
ut  vel  pudore  affedlos  lifteret ,  vel  ipfe  u- 
na  periret.  Eo  ptv^Iio  tantum  eft  fangui- 
nis  fufum ,  ut  in  liuvios  influeret.  Albiaus 
femivivus  ad  Severum  eft  dedudus;  E- 
jus  caput  abfcindi,  Romamque  deferri 
jullit ,  profecutus  illud  literis ;  fenatui  ex- 
probrantibusamoremdefiindi,  &  mox 
fautores  ejus ,  inter  quos  xnulti  principes 
civitatis ,  Hifpanorumque  &  Gallorura 
proceres,  interfecit ,  quorum  bona  publi- 
cata  xrarium  auxerunt.Ex  ea  profcriptio- 
ne  tantum  fihis  fuis  reliquit,  quantum 
nullus Imperatorum.  GenusAlbini  cx~ 
ftinxit ;  Commodum  ,  propudium  illud 
principis ,  odio  fenatus  Dcum  appellavit , 


Capit.i>3 

Ctodie 

.^bino, 

Dio  in 

Severs. 

Herod. 

lii.^^. 


Septimius  Severui»  Ecclefia  afflt[iA, 


i6i 


ilt  apparerct  eum  apcrtiflirac  furcre.  Oc- 
cidit line caufx didione  xliii  nobilcs  &: 
funimos  viros,  NarcilTum  quoejuc.Com- 
modilbangulatorcm,  objccit  leonibus, 
fratrcm  fc  Commodi  &  Marci  filium 
profcfTus  ,  Baffianocjue  filio  Antonini 
nomen  impoluit. 

Poft  hxc  bellum  intulit  Parthii ,  qui , 
Sevcro  civilibus  armis  occupato  ,  fccuri 
Mcfbpotamiam  ceperant ,  Loeto  Nilibin 
fortiter  interim  tucnte.  Illis  Selcuciam  & 
Babylonem  defertas  ademit ,  Cteliphon- 
tem  cum  centum  millibus  hominum  ce- 
pit ,  fed  inopia  commcatus  exccderc  ea 
coadlus  ,  Atra  urbem  Mefopotamia:  irri- 
to  conatu  oppu2,navit. 

Ibi  Julius  Crifpus  ,  prsetorianorum 
tribunus  ,  cecinit  Virgilii  illud : 

Scilicet  fit  Turno  comingat  regia  con- 
jux, 

N»s  mimA  viles ,  inhumata  infietaque 
turba 

Sternamur  campis. 

Et  ob  id  interfeftus  eft ,  pauloque  poft 
Laztus ,  quod  carior  efTetmilitibus,  quam 
Severus  fuis  rationibus  conducere  puta- 
bat.  Multos  inter  h:EC  caufis,  velveris 
vel  ffmulatis ,  fuftulit.  Damnabantur  cur 
jocatieflent ,  aliicurtacuifTent ,  aliicur 
pleraque  figurata  dixifTent ,  ut  quod  eflet 
Imperator  vere  nominis  fui ,  vere  Perti- 
nax ,  vere  Severus. 

Plautianus  tuncomniapoterat,  nihil 
Severo  minor  ,  fecretorum  ipfius  o- 
rafnium  confcius  ,  omnium  pra;do ,  ca- 
ftrator  civium  Romanorum ;  Imperato- 
ris  ipfius  Imperator.  Ineoitinere  PaU- 
Jiims  plurimajurafundavit.  Judx:os  fieri 
fub  gravi  poena  vetuitj  Idem  etiam  de 
Chrirtianis  fanxit ;  arcanos  ^gyptiorum 
libros  fere  ex  omnibus  adytis  fuftulit. 
Chrifiianos ,  velut  delendarum  faflionum 
cupidus ,  horribiliter  coepit  vaftare ,  un- 
deprxfertimin  jEgypto  &  Thebaide ,  & 
ubique  pene  gentium  prxclara  martyrii 
Z<.  memoranda  certamina  conficieban- 
tur,  teftantibus  Deo  fidelibus  amorem 
fiium  ,  &  principem  hujus  mundi  ccele- 
ftis  expeftatione  gloria;  fuperontib^is.  In- 


ter  eos  nobilesfunt  Leonides  ,  patcr  Ori- 
genis ,  Alcxandrinus ,  Philippus  prxfc- 
aus  ^gypti ,  IrenAus  Lugduncnfi's  E- 
pifcopus ;  &  Apologia  tunc  pro  Chriftia- 
nis  ad  Romanos  magiftratus  fcripta  a 
TertulUano. 

Hic  Scverum  ipfum  a  Proculo  Chri-  TertuU. 
ftiano  per  oleum  aliquando  curatum  nar-  "'^  Scapn- 
rat ,  quem  proinde  requifitum  in  pala-  '"'"  '•'i" 
tio  habuerit ,  ufqucad  mortcm  e/us.  Ad- 
dir :  Sed  &  clarilfimos  viros  ,  &  clariffi- 
mas  foeminas  Severus ,  fcicns  hujus  fefta: 
efle,  nonmodononl^efit ,  verum&te- 
ftimonio  ornavit,  &  populo  fiirenti  in 
os  palam  reftitit.  Addit  Sulp.  Severus , 
interjeftis  deinde  annis  xxx  &  viii  pa- 
cem  fuifle  Chriftianis  ,  nifi  quod  medio 
tempore  Maximinus  nonnullarum  Ec- 
clefiarum  clericos  vexavit.  Aiunt  Plau- 
tianum  Chriftianis  fuifTeinfenfiflimum, 
qui  certe  ultionis  divina;  confpicuum  o- 
mnibus  cft  documentum  faftus.  Nam 
fbcer  Antonini  jam ,  &  ex  recenti  odio 
major  amicus  Severi ,  quarh  antea ,  a^ 
deo  ut  exilio  punirentur ,  qui  Severo  i- 
pfi  confenferant ,  in  detrahendis  ftatuis 
Plautiani ,  eodem  anno  peremptus  eft  j 
quo  juraverat  Severus ,  nullum  ab  fe  ma- 
lum  Plautiano  accidere  pofle.  Dederat  Sp/irinn. 
tantum  Plautillse  filias  fuas  Plautianus ,  ^"'■, 
quantum  l  reginis  fat  eflet ,  nuptis  ejus  *"  • 
apparatu  plufquam  rcgio  erant  peraftse  , 
ob  omnibus  colebatur  ,  jurabatur  per 
fortunam  ejus ,  qui  ipfe  interim  metu 
fijturorum  tremeretac  palleret.  Tandem 
Geta,  frater  Severi ,  moriens  Plautia- 
ni  afta  enarrat ,  Antonius  uxori  ob  im- 
pudentiam  infenfus  ,  foceri  increpatio- 
nes  ulcifciparat.  Ita  infimulatus  conju- 
rationis  Plautianus  fubito  intcrficitur, 
Plautilla  relegatur ,  quam  poftea  quo- 
que  Antoninus  cum  fiiio  Pkutiani  neca- 
vit.  Ita  omr^um  rerum  femper  noiurali 
cpiaft  lege  mutatio  efl ,  »%«e  infirmius , 
quam potentia fine^virtute ,  alieno  favore 
fubnixa.  Amici  quoque  Plautiani  fami- 
liariores  univerfi  periere.  Antoniuus  & 
Geta ,  hoc  quafi  paedagogo  liberati ,  dein- 
ceps  pro  libidine  agere  ,  violarc  ma- 
Kk  3  tronas 


/ii.3. 


D»».  Caf. 
Jsmus, 


AunU 

Vi£ior> 

Cifftodi- 

rus 

Chron. 


Spart.  in 
Sevcr«. 


Obiit 
A.  M. 

4.182. 

Chrifti 

tili. 


i6%.  £cclejia  affiiSla 

tronas  &  pueros ,  pecunias  prsedari ,  i- 
mitari  fe  invicem ,  6c  tamen  odiffe :  qui 
mores  Geta;  primum ,  deinde  &  Baffiano 
exitio  fuere.  Severus  indies  crudelior  ha- 
bitus  ,  impkcabilis  in  deliftis  ,  ad  eligen- 
dos  tamen  induftrios  quofque  judicii  lin- 
gularis  ,  latronum  ubiquehoftis,  quo- 
rum  unus  Bulas ,  homo  callidiflimus ,  e- 
luiis  fepe  ducibus  Severi ,  tandem  ami- 
cx  Cax  indicio  proditus ,  beftiarum  efca 
fuit.  Poftrema  Se veri  expeditio  tn  Brimn  ■ 
nos  fufcepta  ,  magis  ne  fegnefcerent  le- 
giones  ,  quam  neccflitate  urgente.  Ibi 
amilit  inlidiis  Caledoniorum  &  aquarum 
infalubritate  ad  l  millia ,  coegitque  ad 
foedus  faciendum  ,  &  arma  tradenda. 
Quoddumfacit,  peneafilio  pone  equi- 
tante  eft  occifus  ,  fed  clamore  ftipato- 
rum  converfus  vultu  eum  deterruit ,  in- 
crepatumque  deinde ,  pr.Tfentibus  Papi- 
niano  &  Caftore,  nihil  Ia:fit  amplius- 
Mox  denuo  in  Britannos ,  qui  dcfecerant, 
vertit  impetum ,  licet  doloribus  excru- 
ciatus  podagricis ,  leftica  portaretur.  Ve- 
rum  lic  quoque  militari  vexatus  feditio- 
ne ,  qua  filium  Auguftum  creabant ,  ani- 
madverti  juflit  in  omnes  auftores  fafti , 
pra;ter  filium  ,  fedenfque  pro  tribunali , 
Semitsfne ,  inquit ,  tmdem ,  caput  impe- 
rare ,  non  pedes. 

Denique  dudo  per  traiisverfam  Bri- 
tanniam  muro  cxxx  millium  palTuum , 
quemauxitBadianus,  periit  Eboraci  a- 
troci  morbo.  Extrema  ejus  feruntur  ver- 
ba:  Rempublicam  u6ique  turi?atam  acce- 
pi ,  pacatam  etiam  Britamos  relinquo : 
firmum  imperium  Antoninis  meis ,  fi  boni 
erunt ,  imbecillum ,  fi  mali.  Ad  filios : 
Locupletate  milites ,  CAteros  omnesconte- 
mnite.  In  moechos  afper  foris  ,  domi  te- 
nuit  JUliam ,  adulteriis  famofam.  Parum 
boni  Principis  habuir.  Senatus  eum  aut 
nafcinondcbuiflejudicavit^proptercru- 
delitatem,  autnon  mori,  propterfuc- 
ceflbrum  ignaviam.  Explevit  pene  an- 
num  Lxvivitx,  impenixviii.  Juliani 
nomen  &  ejus  fcripta  aboleri  voluit  , 
quod  uniim  effici  nequivit.  Tantum  e- 
nim  (Aurelii  Vi6loris  yerba  funt)  gm- 


AntQnmm  Caracalla, 


tia  doBarum  valet  artium ,  ut fi:riptori- 
bus  nef&vitnores  quidem ,  ad  memoriam 
officiant. 

Ergo  fub  Severo ,  Principe  literato ,  Eufek 
facris  literis  eruditi  claruerunt  T.  Flavius  Chron. 
ClemensAlexandrinus,  Septimius  Flo-  ^1° 
rens,  TertuUianus  Afer ,  Minutius  Felix, ,  ;  .^ , » 
quorum  adhuc  nomen  in  pra:clanffimis , 
quaz  reliquerunt ,   ingenii  monumentis 
vivit,  Viguit  &  Judas ,  qui  Antichrifti 
adventum    in  propinquo  efle   fcriplit. 
Symmachus,  poft  Aquilam  &.  Theodo- 
tionem ,  facn  codicis  tertiam  verfioneni 
Gra.'cam  dedit ,  cum  pietatis  &  fimph- 
citatis  amantiores  ,   turbari  potius  ple- 
bem,  quam.  xdificari  iftac  varietateju- 
dicarent.  NarcilTus  JerofoIymzeEpifco-  EufeL 
pus ,  quam  D  E  o  carus  eflet ,  trium  te-  '•^•'•^' 
ftium ,  qui  jurati ,  falfo  eum  turpitudinis 
infimulaverant  ,   evidenti  pcena  patuit. 
Nam  unus  igni ,  alter  fa:do  morbo ,  ter- 
tius  amiffis  luminibus ,  plane  ficut  im- 
precati  fibi  fiaerant ,  perierunt. 

Tunc  &  Alexander  Aphrodifienfis 
Philofophus ,  &  Papinianus  Jurifconful- 
tus  in  pretio  fuere. 

A  N  T  O  N  I  N  U  S    C  A  R  A  C  A  L  L  A. 

A  Ntoninum  a  Barbaro  veftitu ,  quo  &  Ann» 
■^ipfe  &exercitus  utebatur ,  &popu-  Chdfti 
lus  donabatur ,  Caracallam  diftum  fuif-  w  ^'  j- 
fefcribit  Spartianus,  gratiffima  clariffi-  .jg^, 
maque  pueritia.    Nam  feptennis  puer,  Spania. 
cum  colluforem  fuum  ob  Judaicam  re-  nmin^ 
ligionem  o-ravius  verberatum  audiflet :  ^'»*'"""* 
neque  patrem  fuum ,  nequepatrem  ^^^- m,,.' 
ri,  vel  auiftores  verberum,  diu  refpe- 
xit.  TertuIIianus  eum  ladte  memorate-  TertuH. 
nutritum  Chriftiano.  Egreflus  vero  pue-  ^*^  Sca- 
ritiam,  patris  monitis  reftridtior  crra- ?"'■*•*• 
viorque ,  &  vultu  truculentior  apparuit , 
prorf us  ut  eum  quem  puerum  fcierant , 
multi  efle  non  crederent.  Alexandrum 
Magnum  ejufque  gefta  femper  in  ore  ha- 
buit.  Patre  mox  ipfo  fuperbior ,  fratrem 
Getam  magna  ejus  humilitate  defpexit. 
Poft  patris  mortem  ,  apud  milites  con- 
queftus  circumveniri  (e  fratris  infidiis , 

cura 


A.  M. 

Chrifl. 

213. 

Dinn- 

upurtia- 
7IUS  in 
Cdracal, 
Spart.in 


JDion  & 

ifpartiitn, 
AurelitiS 
ViiieT. 


iVen. 


Arstomntts 

Cum  potiri  cjiK  non  poflct  ob  fidem  c- 
xercitus ,  qiiam  diiobus  lc  libcris  Scvcri 
jurailc  didlitabat ,  dolo  accitum  ,  quafi 
.irbitra  m.atrc  inimicitias  pofiturus ,  cum 
ia  iplb  Julix  matris  linu  Wfmw/V.  lif- 
demque  dicbus  occiii  funt  innumeri ,  qui 
fratns  ejus  partibus  Eiverant :  Dion  ad 
hominum  mulicrumve  xx  millia  fuiile 
tradit ,  &  ex  illulhibus  multos ,  maxi- 
me  Papinianum,  prcefeftum  prastorii , 
dicentem  }}on  iam  facile  excufariparri- 
cidium ,  quam  fieri-  Ob  quam  caufam  j 
ait  Aurelius ,  furore  poenas  dedit ,  dira- 
rum  infeftatione  ,  qua;  non  immerito  ul- 
trices  vocantur  :  a  quopoftfurorecon- 
valuit.  Audiens  pofle  naitigari  facinus , 
fi  divum  fratrem  appellarct ,  dixifle  fer- 
tur  ,fit  Divus,  dum  nonfit  vivM.  Ita  ut- 
cunque  rcdiit  cura  fama  in  gratiam  par- 
ricida:  milites  enormibusftipendiispla- 
cavit.  Julia  ejus  novercal3Stari&  ridere 
coafta  nece  filii.  Hxc  forma  privignum 
cepit  poftea  ,  cum  ejus  prxfentix  quafi 
ignaram  fe  daret  ,■  intefto  carpore ,  afle- 
rentique,  vellem  filiceret ,  utipetulan- 
tius  multo  (quippe  qud  pudorem  vcla- 
snento  exuerat)  refponderet ,  libet  ?  plane 
licet.  An  nefcii  te  Imperatorem  ejje  ^  leges 
diHre,  non  accipere  ?  Ergo  pro  uxore  habi- 
ta,  participem  feimperiiegit ,  nomen- 
que  ejus  plerifque  hbellis  &  epiftolis  eft 
appotitum.  Cxtcrum  Bafllanus  ipfe  fohs 
mOitibus  comis  atque  humanus,  reliquos 
mortales  omnes  contemnebat ,  crebro 
jaftans ,  pecuniam  fibi  foli  effe  oportere , 
tit  eam  largiretur  militib'M ,  pr<i.terea  ne- 
rhini.  Arguente  eum  Julia ,  quod  nimios 
fumptus  faceret ,  Eono  ammo  es ,  in- 
quit ,  mater  5  nam  nokis ,  quamdiuhunc 
habebimtii  (gladium  ottentans)  pecunia 
mndeerit.  Bonasartes,  quaspuerdidice- 
rat ,  Imperator  fadus  ,  plane  fprevit ,  & 
oblitus  eft ,  Ariftotelislibros&feftato- 
res  ,  qued  Alexandrum  ab  eo  peremptum 
diceret ,  delere  conatus ,  Alexandrinos 
certe  ,  a  quibus  fe  irrideri  cognoverat, 
crudelillime  madari  juflit,  totamque  ur- 
bem  militum  ludibriis  expofuit. 

Abgarum,  Ofroenorum  regem  quafi 


Caracalla.  167^ 

amicitia:  caufi  vocatum  ,  in  vincula  con- 
jecit,&  Ofrocncn  Rcge  dcfluuram  ccpit, 
itemque  Rcgc  Armeniorum  ufus  eft, 
quam  ob  rem  Armcnii  arma  capcrc, 
quam  ad  ipfum  dciiccrc,  malucrunt.  At- 
que  cxinde  nemo  ipfi  fidcbat  amplius ,  ut 
re  ipfa  cognofccret ,  quant£  fraudi  ejfet 
Imperatori,  fraudem  a^rnciifacere. 

Cum  militibus  etiam  omnia  fervilia 
munera  ,  pariter  fubibat ,  immemor  in- 
terim  officii  Imperatorii  ac  difciplina,  qui- 
bus  viBoria  maximc  nititur.  Ergo  a 
Cennis,  utDionvocat,  feu  Alemannis, 
ut  Viftor ,  prope  Mosnum  amnem  atro- 
ci  prselio  exceptus  ,  magno  pretio  cmit , 
ut  falvus  fe  in  fuperiorem  Germaniam 
reciperet.  Eorum  uxores  in  pugna  ca- 
pta:  ,  cum  interrogarentur  ,  mallent- 
neoccidi,  anvendi;  refponderunt ,  oc- 
cidi :  cumque  eflent  venditx  a  Romanis, 
omnes  mortem  fibi  confciverunt.  An- 
toninus  fenatum  irreverenter  &  contu- 
m.eIiore  habuit ,  adulterinam  monctam 
cudit ,  raro  jus  dixit ,  interdum  bene  po- 
tus  ;  Magis  &  prasftigiatoribus  mul- 
tum  tribuit.  Cum  Commodi  manes  e- 
vocaflet ,  audivit ,  5?,'^  t^lx.ri';  ucaov,  per- 
ge  ad  fupplicium.  In  occidendis  feris  & 
«rladiatoru  arte  valde  fibi  placuit.  Gla- 
dium  quo  fratrem  interfecerat ,  Serapi- 
di  Deo  .'Egyptio  confecravit  ,  dignura 
Dco  donum  :  fcd  gladius  is  ca^Iefti  io;ne 
deflagravit. 

PotthsEC  cxercitum  in  Parthos  duxit ,  spm.in 
prxtexens  Artabanumnegarefibi,  quas  Caracal-l 
padus  eflet,  filia;  nuptias.  SedArtaba-  '"•  ^*<"*' 
nus  fraudem  Antoniniverebatur.  Qua-  ^"^^^^_ 
re  de  improvifo  irruens  in  confinia  Me-  E«frffn'. 
dis  ,  Arbela  fjbegit ,  fepulcra  regum  lib.j. 
Parthorum  ,  abjeftis  oHibus  ,  fubver- 
tit ;  barbaris  ultra  Tigrim  recedentibus, 
utadbellumfepararent.  Interiminme- 
diis  militibus,  quibus  maxime  fidebar, 
dum  forte  ex  equo  dcfcendit  ad  natura: 


requifita,  occii««rinter  Carras  &  Edef-  A.  M. 
-'---■■  /^,88. 

Chri.iii. 


fam  ,  aftu  Macrini ,  quem  prxtono  prx 
fecerat  ;  qui  .perfpefto  e  quibufdam  li- 
teris  fuo  periculo ,  pra^venire  mortem  fi» 
bi  intentatam  callide  cogitavit.  Macri- 

nura 


Eufeb. 
hijf.c.u 


Eufeb. 
lib.6. 
C.14..1/. 
IS. 


A.  U. 

4.188. 
Chr.  aiS. 
Oljmp. 

Capit.  in 
Macritto. 
Herodian 

Dionis 

txcerpta. 

lib.yr,. 

Aurel. 

Viihr. 

Eutreh. 

lib.S. 


2(54  lUcrinns 

num  enim  Antonino  brevi  fliccelliirum 
dixerat  Alexandrinus  Serapion  ,  Chri- 
ftianus  haud  dubicjquem  leoni  objeftum, 
cum  ei  fera  pepcrcifiet ,  Antoninus  oc- 
cidi  imperaverat.  Vixit  annos  xxix.  an- 
nos  potentix  explevit  vi  &  menfes  duos. 
Per  id  tempus  Origenes  a  continuis  ftu- 
diis  Adamantinus  appellatus  ,  innotuit 
Alexandrias ,  communicatooue  cum  He- 
racla  labore ,  quam  plurimas  divinas  hu- 
manafque  literas  tradidit.    Romanam 
quoque  Eccleliam ,  gubernante  eam  Ze- 
phyrinoEpifcopo ,  mvilit,  novafquefa- 
cri  codicis  veriiones  ,  unam  Nicopoli  a- 
pud  litus  Adium ,  alteram  in  dolio  pro- 
pe  Jerichuntem  repertas  ,  ufitatis  jam 
•  tranflationibus  conjunxit.  Qua  vh  ,  non 
tam  faciliorem ,  quam  perplexiorem  my- 
fterioruna  fenfum  efFecit.   Cum  ob  tu- 
multus  jEgyptiacos  Ctcfaream  fe  rece- 
piflet ,  Demetrius  Alexandrinus  Epifco- 
pus  vitio  vertit  Alcxandro  Jerofolymas, 
&:  Theodlifto  Casfaria:  Paftoribus ,  quod 
homini  non  initiato  gradu  presbyterii , 
poteftatem  docendi  in  Ecclefia  conceffif- 
ient.  Verum  illi  hoc  integrum  efle  Epi- 
fcopis,  ex  veteri  confuetudine  confirma- 
runt. 

lUis  jfuppares  fuerunt  Beryllus  Bo- 
ftrenfis  in  Arabia  ,  Hippolytus  ,  Ammo- 
nius  &  Caius  Romanus ,  Cataphrygum 
confutator. 

Opilius  Macrinus. 
/^Ccifo  Antonino  Baffiano  ,  Optlim 
Macrintts  Maurus ,  pr^fc£lus  prsto- 
rio  ejus ,  qui  antea  res  privatas  curarat, 
arripuit  imperium  ,  humili  natus  loco  , 
&  animi  atque  oris  inverccundi.  Odio 
Baffiani  magis ,  quam  fua  virtute  movit 
fenatum,  cum  omnibus  una  voxefTet, 
quemvis  magis  quam  parricidam  ,  quam 
inceftum  ,  quam  impurum  habendum 
Imperatorem.  Macrmus  fidle  ,  ut  funt 
homines  ,  qued  ad  ea  fe  cogi  dicunt,  qux 
verfceleribus  comparant  ,  compulfum 
fe  ad  imperium  affirmabat ,  militaribuf- 
que  infidiis  Balfianum  interiifTe.  Et  pro~ 
fuit  pecunia  y  ut  fokt,  cfii  inmcemiA  pro 


dejfe  non  poterat-  Sufccpto  igitur  bcllo 
contra  Parthos  ,  proftftus  cft  magno  Lampri- 
apparatu,  fludens  fordes  gemris  ^prio-  ^".'^ 
rit  "vitA  infamiam  "vicio/ia  magnitudine     ''^  "" 
abolere:  cui  fini  Diadumenurn  filiume- 
tiam  appellavit  Antoninum  &  Ca;larem , 
gnarus  quo  favore  Antoninum  nomen 
eflet ,  militibufque  eam  ob  rern  donati- 
vum  dcdit.  Sed  triduano  &  acii  conflidlii 
inferior  ,  cum  legatos  de  pace  mittere, 
eamque  ab  Artabauo  velut  redimere  ef» 
fet  coaftus ,  rumonbus  de  fe  adolefcendi 
poteftatem  dempfit.   Juliam  Auguftara 
cum  initio  blandius  habuifTst,  utcora- 
perit  conviciis  fe  ab  ea  irnpetifum ,  eje^ 
cit  Antiochia ,  &  mox  in  mortem  egit. 
Nec  pepercit  aliis ,  ignobilitan  cjus  mo- 
pinseque  adeptioni  impeni  iniquis.  Qua- 
re  poftquam  le  Antiochiam  tranftuliflet,  f{«J<>^' 
ac  luxuriaz  operam  daret ,  nec  pra;beret  '  '^' 
militibus  ,   quantum    Baflianus  praeter 
confuetudinem  indulfcrat,  corrupti  M^- 
fa  promiffionibus  milites  (ea  Julixfo- 
ror  erat,  uxoris  Severi,  expulfaexdo- 
mo  aufica  per  Macrini  fuperbiam)  ad  ne- 
potem  ejus  Bafiianum  Varium ,  qm  poft- 
ea  &  Antoninus  &  Hcliog.ibaIus  eft  ap- 
pellatus,  defciverunt.    Macrinus  auda- 
ciam  miratus  muliebrem ,  finml  etiam 
contemnens  ,  Julianum  prsfeftum  ad 
eos  oblidendos  cum  legionibus  mifit. 
Quibus  cum  Antoninus  oftenderctur., 
Bafliani  filius  creditus,  miro  amore  fui  o- 
innes  implevit ,  occifbque  Juliano ,  ad 
eum  omnes  tranfierunt.  Commiflbdc- 
inde  pr?;!io  Macrinus  ipfevinciturpro- 
ditione  rrjjiitura.  Msefa  cum  filiabus  Sgi- 
miamira ,  (cujus  fiiius  erat  Heliogaba- 
lus)  &  Mammsa ,  fortiter  fuos  in  pu- 
gnamincitavii:.  Fugiens  ergo  Macrinus 
curn  paucis ,  &.  filio  Diadumcno ,  in  vico 
quoclam  Bithyniseperiit ,  homo  afperior 
in  milites  ,  quam  oricntifortunceexpedi- 
ret :  Acer  in  fiippliciis  ,  Severique  lauda- 
tor.  Adulterii  reos  femper  vivos  fimul 
inccndii » junftis  corporibus.  DelatOres, 
ii  non  probarent ,  capitc  aftecit,  fi  proba- 
rent,  delato  pecunia:  pra^mio  dimifit  in- 
fames.  Convivio  fuo  literatos  adhibuit, 

ut  , 


UeliogahalHS  /mpera, 


A.  M.     ■ 

4185». 

Cbr.2  19. 

LampT. 

in  Helio- 

gab. 

Diol.yS. 

Herod. 

iib.j. 


Latnpr. 

Heliognb 


ut  loqucns  dc  ftudiis  libcralibus  ncccira- 
rio  inimia,  cuiaddid:iorcrat,ing^urgi- 
tatione  abftincrct.  Scd  hic  licct  giandis 
natu  ,  annumagcns  liv  ,  tanciqucexcr- 
citus  Impcrator,  apucro,  cujusncno- 
nicn  cjuidcm  antc  auHicrat ,  opprtflus  cft, 
menlibus  ferme  quatuor  ac  dcccm  vix 
retcnto  impcrio.  Dc  filio  cjus  vere  di- 
£tum  cft,  quod  in  fbmnis  Antoninus  fuif- 
i^cx..  Imperium  enim  ad  id  folum  habuit, 
ut  cum  patre  interficcretur. 

Yarius  Antoninus 
Heliogabalus. 
Clc  Varitu  Avitus,.i  Sacerdotio  Dei  He- 
liogabali  Heliogabaltis  ,  quodque    fi- 
lium  fc  Bafliani  fcrret ,  Antonima  didlus, 
potcntiam  invalit.    Ejus  unum  facinus 
laudatur ,  quod  cum  publice  privatimque 
ad  literas  MacriniplurimisefTct  injuriis 
alFedus ,  de  nullo  fupplicium  fumplit  : 
in  ca:teris  autem  omnibus  homo  tur- 
piflimus  &  nequiffimus  fuit  ,  eaque  fe- 
cit  &  pafTiis  eft ,  qua;  ne  dici  quidem  vel 
audiri  line  maximo  pudore  pofliint.Soce- 
mi  feu  Semiamir^E  matris  qux  ex  Vario 
Marcello  eum  genuilTe  di^itur ,  aut ,  ut 
ipfa  vidcri  voluit,  ex  incefta  cum  An- 
tonino  confiietudine  ,  ita  deditus  Ejit , 
ut  eam  in  fenatum  feeum  adduccret ,  ni- 
hilque  fine  ejus  voluntate  in  Republ.  fa- 
ceret.   Ingens  ejus  defiderium  erat  ini- 
tio  ,  fedex  rumore^  quinovispoft  tyreinnoi 
folet  donare  principibt^iquique  nijiex  fum- 
mii  virtutibtii ,  nonpermanet  ,fed  a  mul- 
iis  etiam  mediocribm  principibi44  amitti- 
tur.  Votaemmhominum  adcrudelitatem 
fejiinant,  atque  id  quod  optant-,  verum  ejfe 
concipiunt.  Quod  tunc  etiam  circa  He- 
liogabalum  accidebat ,  quo  vix  quifquam 
majoribus  hominum  ftudiis  accepitim- 
perium  ,  nec  viciffim  majoribus  odiis 
amifit.  Statim  Heliogabalum  fuum,  Sy- 
rum  numen ,  in  Palatino  monte  facra- 
vit ,  id  agens ,  ne  quis  Romx  vel  per  or- 
.  bem  D  E  u  s ,  nifi  Heliogabalus  fuus  co- 
leretur.  Dicebat  enim  Judsorum  &  Sa- 
maritanorum  relicriones ,  &  Chriftianam 
deyotioncm  illuc  transfeiendaau ,  ut  o- 


mnium  culturarum  fecrctum  Ilcliooa- 
bali  faccrdotium  tcncrct.  Vcndidit  ho- 
norcs  &  dignitates  tam  pcr  fe ,  quam  pcr 
omnes   fcrvos  ac  libidinum  miniftros. 
Pomponium  Baflum&  alios  viros  ciarif- 
fimos  occidit ,  quodfuos  abiis  morcs  c- 
xaminari  dicerct.  Bafli  ctiam  conjucrem 
pulcherrimam  fibi  junxit ,  qua  ob  macu- 
lam  corporis ,  ut  diccbat ,  repudiata ,  A- 
quiliara  duxit  Scvcram  ,  virgincm  Ve- 
Italcm ,  cum  ncc  vir  quidcm  eflct  am- 
plius ,  fed  Hierocli,  Zotico,  aliifque,  quos 
conquircbat ,  bene  vafatis  nubcret ,  per- 
que  omnia  obfcoena  non  diccnda  quocidie 
volutaretur. 

Quare  milites  peftem  illam  velari  Im- 
peratoris  nonferentes,  jecerefermones 
de  Alcxandro  promovendo,  confobri- 
no  Heliogabali  (  Sooemis  enim  Mam- 
ma;a:  matris  Alexandri  fbror  erat)  qui 
jam  Cacfar  fuerat  a  fenatu  diftus  ,  Macri- 
no  mortuo.  Hicadoptatusab  Hclioga- 
balo  fblenniter ,  confeftim  omnium  ad  fe 
animos  traxit,  adeo  ut  poeniteret  mox  a- 
doptionis  Varium ,  eomaximcnomine, 
quod  impudicus  non  cflet  Alexander  ; 
percufTores  itaque  ei  immifit.   Std  nihil 
agtint  improbi  contra  innocentes ,  telaque 
aliis  parata ,  tandem  in  ipfos  homicidas 
vertunt:  quodetiamtuncaccidit.  Nam 
rei  indignitate  adcb  exarfere  milites ,  ut 
aegre  exorarentur ,  ne  obtruncarent  Sar- 
danapalum.    (Nam  fic  quoqueexmori- 
bus  appellabatur  ifte  Varius. )    Hac  ci 
conditione  pepcrccrunt ,  fi  impuros  hof- 
mines  &  aflentatores  ,   quod  illum  ex 
ftulto  faciebant  ftultiorem ,  a  fe  dimo- 
veret,  atque  ad  bonam  frugem  rediret- 
Ibi  amotisautnecatisplerifque,  ingenti 
precio  repofcebat  Hieroclem  ,hominem 
impudiciffimum ,  &  infidias  indies  no- 
vas  Alexandro  propagabat.   C^deban- 
tur  idolo  Syro  humans  hofti£E,defponde- 
batur  ei  virgo  Carthaginienfis  Urania , 
immenfa  dote ,  qu^e  ex  toto  imperio  col- 
li^ebatur.  Nec  erat  ulla  Helioo-abalo  vi- 
ta,  niii  exquirere  voluptatcs.  Canes  jeci- 
noribus  anferum  pafcebat.Leones  &Leo- 
pardes  exarmatos ,  edoftofque  per  man- 
L 1  fuetST 


i66 


Varim  HelmabalHS.  Akxander  Sevcrus, 

c2> 


fueta:  ios ,  menfis  adhibebat  fublto  ad  pa- 
yorem  aut  ridictilum  excitandum.    In 
calceamcntis  habebat  gemmas ,  &  qui- 
dem  {cu!ptas,quaii  poilcut  in  calceis  fcul- 
prura;  artificum  videri.    Lupanana  do- 
.rai  amicis ,  clieutibus  &  fervis  exhibebat. 
Nunquam  minus  quam  centum  fefter- 
tium  c(snabat,  hoc  eft,  argcntilibris  tri- 
ginta.  Jocabatur  itacumfervis,  uteos 
.JLiberet  miilena  pondo  iibi  aranearum 
-deferre ,  propoiito  prsmio  3  collegifle- 
que  dicitur  decem  millia  pondo  ,  dicens 
&  hinc  intelligendum  ,  quam  magna  ef- 
.  fet  Roma.  Mittebat  paraiitis  per  cella- 
rios  filaria  annua  ,   vafa  cum  ranis  & 
-  fcorpiis ,  &  ferpentibus ,  atque  hujufino- 
di  monftris ,  digna  certe  &  doraino  & 
,  miniftris  ftipendia.  Implebat  etiam  mu- 
fcis,  apes  manfuetas  eas  appellans.  Canes 
.  quaternos  ingentes  junxit  ad  currum  , 
&  iic  eft  vedtatus  intradom.um  regiam. 
Seraper  fane  aut  inter  ilores  fedit ,  aut 
.  inter  odores  prenofos.  Sexcentafecum 
vehiculaducebat ,  aflercns,  decemmil- 
.Jibus  Camelorum  Periarum  regem  iter 
facere  ,  &   Neroncra  o'im  qumgentis 
carrucis.  Cum  pra:di£lum  ei  eilet  afa- 
cerdotibus  Syris ,  violen ta  morte  peritu- 
lum,  fjricos  iibi  laqueos  ,  gladios  aureos, 
turrim  fubrtratzs  aureis  gemmatifque  ta.- 
.bulis  paravit ,  dicens  etiam  mortem  fuam 
prctioiam  cile  debcre ,  &  ad  fpeciem  lu- 
xuri^  ,    ut  diceretur  nemo  iic  periiHe. 
Ncc  quifquam  facile  iic  periit,  nemo  tur- 
pius  fcilicet.  Cum  amandato  ex  urbe  fe- 
.natu  &  Ulpiano  Juris  confulto,  Alexan- 
dro  necem  machinaretur ,  militesficla 
.confpiratione  ,   primum  confcios  ejus 
;Vario  geiiere  raortis ,  alios  vitalibus  ex- 
emptis  necant ,  alios  ab  ima  parte  perfo- 
diunt  ,  ut  mors  cfTet  vita;  conlentiens : 
.poft  hoc  in  eum  ficiunt  impetum ,  atque 
■in  latrina  ,  ad  quam  confuwerar ,  occi- 
dunt-  Traftus  deindeperpublicum. 


retur.  Vixitannosxviir ,  cxercuit  infa-r 
mera  potcntiam  ultra  triennium. 

A6.  tnm  Juliti4  AfricawM^  Chriftianus 
hiftoriogrrrphus,  lcgationem  fufcepit  pro 
inftauranda  Emmaunte ,  quse  Nicopolis 
diccbarur,&  impetravit.  Callift:us  Roma- 
wx.  Eccleii^  epifcopatumaccepit ,  abA- 
poft:oIis  decimus  quintus. 

Alexander.  Severus. 
KTfrdvM  Alexander  Arcena  Syria^  ur- 
be,  patre  Vario  ,  raatre  Mamraa:a 
natus  5  ne  unum  quidem  diem  fpontc  f  ua 
tranfmiiit ,  quo  fe  puer  non  &  ad  Iiteras, 
&  ad  militiam  exercerct.  Itaque  Impe- 
rator  adolefccns  creatus ,  amavit  litera- 
tos  homines  ,  'vehementer  eos  etiam  refor- 
midms ,  ?iequid  de  fe  afperum  fcriberent- 
Quamvis  Senatu  rogante  non  potuerit 
perliiaderi ,  ut  vel  Antonini  vel  Magni 
nomina  fufcipcrct ,  taraen  ob  ingentcm 
vigorcm  animi ,  &  mirandam  iineula- 
remque  conftantiam  ,  contra  mihtarem 
faftiura  ,  Se-ueri  noraen  a  militibus  ci  in(h- 
tum  cft.Sape  enim  legiones  intcgras  cx- 
autoravit ,  ex  militibus  Quiritcs  appel- 
lans ,  nec  exercitum  unquam  timuit ,  id- 
circo  quod  in  vitam  fuamdicinihilpof^ 
fet,  quaii  tribuni  vei  duces  deftipcadiis 
militum  abraderent.  Miles ,  dicebat ,  non 
timet  Imperatorem,nifi  ve/iit!M,armatH-s, 
calceatm ,  ^fatur ,  ^  habens  aitquid  i?i 
zomila:  At  mendicitoi  ?»ilitaris  ad  omnem 
defperationem  -vocat  arfnatuin.  Removic 
oranes  a  Reptiblica  &  a  miniileriis ,  quos 
impurus  ille  Heliogabalus  ex  genere  ho- 
minumturpiiiimoprovcxerat ,  nerninem 
paffui  efl  inFalatio,  77ifineceffarium.  Si 
de  jure  traElaret ,  attt  ds  negotiis,folos  do- 
£los  adhibebat ,  ^  difertos.  Siverodere 
militari ,  milites  veteranos ,  ac  bene  meri- 
tos,  ^  locoruinperitos,  maximeeos  quihi- 
Jioriam  norant,  requirens  quidintalibtts 
caufis  ,  qtiales  in  difceptatione  verfaban- 
tur,  veteres  Imperatores,  velRomani,  vel 


Enfeb. 
Chron. 


Aiino 

Chrifti 

223. 

Mundi 

,1.15,5. 

Lampr.m 

Alexand, 

Severe, 

Herodta- 

nus  1,6. 


A.  M.  iiunt.   iractus  deincieperpublicum,  an- 

4-'93'  nexoquepondere,  nefluitaict,  in  Tibe 

tfej-.izj.  xiixi  abjeftus  cft  ,  ne  unquam  fepehri  pof-  \  exterarum  gentium  fecijfent.  Adorarife 

Q^er_ '  fet.  Occifa  cumeo  i^matcr ,  probroiifli-     vetuit ,  blandius  etiam  appellantes  ,  ut 

Hieron.in  ma  mulier ,  &  talifiliodigna,  cauturaque  j  adulatoresvelriiit.velabjecit.  Invitos  ^ 

Cataiogo  ne  unquam  mulier  ia  ftnaturn  ingrede-    uoa  ambientes  in  Rempublicam  coUocan- 

fcript,  ■  iios 


AlexAnder  Sevcrus. 


Verfcii 


iks  dixit,  furesa  Repubi  pelkndos  pau- 
perandofqne  ,  inte^ros  vcro  judices  redi- 
mendos  atque ditandos.Eilimchos  tertium 
gcnus  homiinim  cflc ,  ncc  vidcndum,  ncc 
111  ufu  habcndum  a  viris ,  fcd  vix  .i  foemi- 
nis  nobilibus.  Habuit  in  animo  cxolctos 
vctare ,  quod  polka  Philippus  fecit :  Itcm 
omnibus  ofliciis  crcnus  vcftium  proprium 
darc  ,  &  omnibus  dignitatibus  ,  ut  i  vc- 
ftitu  dignofcerentur,  limul  ne  ferviin- 
geniii;   mifccrcntur.  Sed  hoc  Domitio 
Ulpiano  <?c  JulioPaulo  Juris  Confultis, 
quorum  conlihis  maxime  rcgebatur  ,dif- 
piicuit  ,  dicentibus  plurimum  rixarum 
rorc,  ii  faciles  cilcnt  homines  adinju- 
rias.  Modcrationis  tant^e  fuit  ,  ut  o- 
mnibus  fe  blandum  afFabilemque  pra^be- 
rct.    Objicientibufque  nimiam  civilita- 
tem  Mammx'a;  raatri,  &  uxori  Mem- 
niix ,  dicentibufque  :  MoUiorem  tibi  po- 
teftatem  ^  coMemptibiliorem  imperii  fe- 
cifti :  reipondit ,  fedfecuriorem  atque  diu- 
lurnioretn.  Milites  quoque  quos  often- 
l7onaIes  vocabant  ,  non  pretioiis  ,  (ed 
fpecioiis  veftibus  ornabat:  necmultum 
in  iigna  aut  ad  apparatum  regium  auri  & 
ierici  deputabat ,  dicens  imperinm  in  vir- 
tute  effe,  nen  in  decore.  Gemmarum  quod 
fuit  vendidit ,  dicens  ,  gemmiu  viris  ufui 
non  effe ;  matronas  regias  paucis  conten- 
tas  ejfe  debere.    Ad  aurum  colligendum 
erat  attentus ,  ad  fervandum  cautus  ,  ad 
inveniendum  follicitus ,  fcd  line  cujuf- 
quam  excidio.  In  Templis  fane  nunquam 
praeter  quatuor  aut  quinque  argenti  li- 
bras ,  auri  ne  guttulam  quidem  aut  bra- 
fteolam  pofuit,  fufurrans  verfum  Per- 
fii ,  7»  fanElis  c[uid  facit  aurum  ?  Multis 
autem  civitatibus,  qua;  poft  terr^mo- 
tus  deformes  erant ,  ad  inftaurationem 
operum  &  publicorum  &  privatorum , 
pecuniam  ex  veaigalibus  dedit.    Ubi 
aliquos  voIuifTet  m^agiftratus  ordinare  , 
nomina  eorum  proponebat,  hortans  po- 
pulum  ,  ut  ft  quis  quid  haberet  criminis, 
frobaret  manifeflii  rebus:  fi  nonprobaf- 
fet ,  fubiret  pcsnam  capitis.    Dicebatque 
grave  efle ,  cum  id  Chriftiani  &  Judxi 
facerent ,  in  prsdicandis  facerdotibus  j 


z(^7 


qui  ordinandi  'Cnnt ,  non  fieri  in  provin- ' 
ci.irum  rcftoribus  ,  quibus  &  rortuna; 
horninum  committerentur  &.  capita.  Af- 
fc-floribus  falaria  inftituit  ,  honorcfque 
nunquam  vcndi  pafltis  cft,  diccns ;  Neceffe 
eft  ut  qui  emit ,  vendat.  Egononpatiar, 
mercatores  poteftatum ;  quosfipatiar,da- 
mnare  non  poffum.  Erubefco  enim  punire 
illum  hominem,  qui vcndit,  quodemit.  lUi 
funt pro7mvendi ,  quiperfe  Rempublicam 
gererepoffunt  i  non  per  affejfores.  Milita- 
res  habent  fuas  adminiftrationes ,  habent 
literatij  unufquifque  hoc  debet  agcrc  ,  quod 
novit.  Vetronium  Turinum  ,  quem  fa- 
miliarem  habuerat ,  conviftum.perfua- 
fbs  ab  eo  homines,  quod  onjniaadnu- 
tum  fuum  Imperator  C3.ctve.x.,  cventuf- 
que  petitionum  venditos ,  ligari  ad  ftipi- 
tem  prjecepit,  &  fumo  appolito.quem  ex 
ftipulis  atque  humidis  lignis  fieri  juflerat, 
necari:  prscone  dicente :  Fumopunitur 
qui  vendidtt  fumum.    Ovinio  Camillo 
rcbellionem  molienti  gratias  egit ,  quod 
curam  Reipublicxqua;  recufantibusbo- 
nis  imponeretur,fponte  reciperet.  Dein- 
de  in  fenatu  parcicipem  imperii  appella- 
vit,  convivio  adhibuit,  ornamentis  impe- 
rialibus  &  melioribus ,  quam  ipfe  utcba- 
tur  ,  altecit.  Ad  cxpeditionem  Barbari- 
cam,  ut  fecum  iret,Iiortatus,&  ambulan- 
diO  &  equitando  fatieatum,  carpento  im- 
pofuit.  Tandem  feu  timore ,  feu  vere  ab- 
dicantem  imperium,  &  mori  parntum  di- 
miiit,  commendatumque  militibus  ad 
villas  fuas  ire  pra^cepit.  Talia  egit  matris     - 
atque  amicoruni ,  quos  habebat,  eximio- 
rum  confilio  ,  ut  vere  fcripferit  Marius 
Maximus :  Meliorem  effe  Remp.  ^f  prope 
tutiorem ,  in  qua  Princeps  malas  eft ,  ea  in 
qua  funt  amici  Principis  mali.  Siquidem 
unusmalus  poteft  aplurimk  bonis  corrigi,  Eufeb.l.e. 
multi  autem  mali  non  poffmt  ab  uno,  Hifi.Ec~ 
qimmvis  bono  uUa  ratione  fuperari.  Sed^A-iy. 
plurimum  ei  Chriftiana  inftitutio  profuit,  ^^_  ^^^ 
cum  mater  ejus  Mammxa Origenem  quo-  ^io^/ 
que  ,  celeiierrimum   tunc   Chriftiano-  Chr.z-^o. 
rum  dodorem  ad  fe  accerferet ,  multof-  Orof.l.j. 
que  in  aulahaberet  Chriftianos.  Qnm-'f^-'^^' 
tum  enim  Chriftianis  detulerit  Alexan-    "'^^^' 
LI  2  der, 


tr^i 


Akxander  SeveraS' 


Heroi. 

Wj.6. 

Lampr.in 


Aurel. 

Viiior. 

Eutrep. 

Ub.S. 

Rufus 

Feftus  in 

hrevia- 

rio. 


der ,  Lvampridiiis  ultro  fatetur  ,  cum  non 
tantum  eis  privilegia  narrat  indulta ,  fed 
&  Chrifto ,  &  Abrahamo  rem  divinam 
faftam  in  Impcratoris  larario  ,  adjun- 
£lis  tamen  Apollonio  ,  Orpheo  &  id 
genus  aliis ,  cum  minori  in  larario  Cice- 
ronis  ,  Achillis,  &  limilium  imagines  co- 
lerentur.  VoIuifTe  etiam  Chrilto  Tem- 
plum  facere  Alexandrum  ,  eumque  inter 
Deos  recipere ,  niii  metuiflet ,  reliqua 
templa  omnia  defercnda.  Clamafle  eun- 
deta  fiEpius ,  quod  a  Chriftianis  audierat, 
idque  per  pr^conem  ,  cum  aliquem  e- 
mendaret ,  dici  juflifTe  :  ,^od  tibi  fieri 
non  vls ,  alteri  ne  fecerU.  Imo  hanc  fen- 
tentiam  ufque  adeo  dilexifle ,  ut  &  in  Pa- 
latio  ,  &  in  publicis  operibus  pra^fcribi 
eam  curaret.  Cumque  publicum  locum 
qucndam  Chriftiani  occupaflent ,  dicen- 
tibus  popinariis  fibi  eum  deberi ,  refcri- 
plifle :  melias  ejfe  nt  quomodocHnque  illic 
Deui  coleretHr,quam  popinariii  dederetur. 

Talis  ergo  cum  eflTet  domi  &  foris , 
iniit  Parthicam  expedttionem ,  tanta  di- 
fciplina ,  tanta  fui  reverentia ,  ut  non  mi- 
lites  ,  fed  fenatores  tranlire  dicerentur. 
Vicitque  potentiiTimum  regem  Artaxer- 
xem  ,  elephantos  ducentem  feptingen- 
tos ,  cx  quibus  trecentos  cepit ,  ducentos 
interfecit.  E  mille  &  oftingentis  falca- 
tis  curribus  ,  ducentos  in  poteftatem  re- 
degit.  Centum  &  odoginta  millia  equi- 
tum  fudit.  Terra:  Interamnana: ,  Mefo- 
potamias  fcilicet  receptse ,  captivi  Perfis, 
fed  acceptis  preciis  ,  redditi  funt.  Ingens 
tamen  clades  etiam  Romati^s  illata ,  fed 
quia  Perfse  priores  arma  pofuere  ,  nec 
toto  quadriennio  campo  fe  auli  commit- 
tere  penes  R.omanos  viftoria  ftetit.  A- 
Glx  funt  res  feliciter ,  &  in  Mauritania 
Tingitana,  per  Furium  Celfum  &  in  Illy- 
rico  per  Varium  Macrinum  affinem  Ale- 
xandri,  &  in  Armeniaper  JuniumPal- 
matum.  Sola  de  hoftibus  capta  limitaneis 
ducibus  &  militibus  donavit ,  ita  tamen 
fi  hazredes  illorum  militarent ,  dicens  , 
attentius  eos  militaturos  ,  fl  etiam  fua 
rura  defenderent. 

Pofthsc  ad  GermanicHm  belltim  profe- 


ftus  eft  ,  querens  eam  nationcm  immi- 
nere  Reip.  cervicibus  ,  quae  minufculis 
etiam  Imperatoribus  fubje£tafuifle  vide- 
retur.  Cum  ibi  quoque  feditiofas  legio- 
nes  comperiflet,  abjici  eas  pr^cepit.  Sed 
Gallicana;  &  Germanics  mentes  feveri- 
tatem  hominis  nimiam  non  tulerunt ,  hi 
prascipue,  qui  Heliogabaliprxmiis  efHo- 
ruerant.  Ergo  quielcenteeopoftconvi- 
vium ,  ingreflus  miles  Germanus ,  cum 
intervigilantem  ofFendiflet ,  recurrit  ad 
contubernales,  ratufque  fe  non  pofle  eva- 
dere ,  quodin  tentorium  principis  irruif- 
fet ,  contubcrnales  ad  caedem  exhorta- 
tur.  Qui  fubito  irrumpentes ,  in  vico  Si- 
cila  eum  prope  Moguntiam  cummatre 
interficiunt ,  cum  expteviflet  annos  impe- 
riixiii,  vita:xxix.  Hancmortemfibi  a 
qiiodam  prsdidtam  contcmfifTe  dicitur , 
profejfui  plerofque  infignes  viros  ?ion  quie- 
tamorte  oppetihfe-  Apud  eum  quanquam 
plurimum  poflet  Jjlpianiis, ^rxtorio  prse- 
feftus,  tamen  no£lurna  militum  irru- 
ptione  confojfm  ejl.  Scd  Epagathus  necis 
Ulpiani  caufa  ,  remotas  ab  Alexandro 
in  ^gyptum ,  tanquam  ad  eam  mittere- 
tur  regendam  ,  callide  in  Cretam  retra- 
ftus ,  ibique  condemnatus  poenam  luit. 
Dioni  quoque  Hiftoriographo  ,  quod 
continenter  Pannonia;  prsefuiflet,  infenfx 
adeo  erant  milites  ,  ut  Confulatum  ei 
in  urbe  tuto  gerere  haud  liceret :  dimif^ 
fufque  ob  xgritudinem  pedum,  reliquum 
vitx  in  Bithynia  deinde  exegit.  Ejus 
hic  hiftoria  deiinit.  Erant  &  alu  Alexan- 
dri  familiares  ,  &  focii  ,  difcipuli  Pa- 
piniani  fplendidiffimi ,  Pomponius ,  Al- 
phenus  ,  Celfus  ,  Venuleius,  Modefti- 
nus ,  Africanus ,  Fabius,  Sabinus,  Calli- 
ftratus  ,  wri  ammtesprincipis  fui,  ^qui 
de  illo  nec  ipfiriderent,  nec  rifui  ejfe  vellent» 
qui  nihil  venderent ,  nihil  fingerent ,  ad 
bonumfacile  confentirent . 

Calliftum  vel  Calixtum  Romana;  Ec- 
clefi^e  Epifcopum  fancivifle  :  Urbanum 
argentea  induxifTe  vafa,  &  prxdia  fun- 
dofque  a  Oiriftianis  oblatos  recepifTe , 
tradunt  fcriptores ,  fed  non  horum  tem- 
porum  ,  Eufebius  nec  martyrii  Callifti 

memi- 


A.  M. 

<j.205. 

Lampr. 
Eufeb.  in 
Chron. 

Dio  Caf^ 
fm  Zo- 
Jim.l.i, 
A.  M. 
4195. 

Chr.2.26, 


Lampr.in 

Alex.fub 

Jin, 


JitUus  MaxmintiS' 

uicminit ,  ncC  fufccfroris  cjiis  Urbjni , 
qiios  taracn  fimguincni  proCluillo  Ri- 
diire  D.imalus ,  &  poft  cum  Marianus 
Scoius ,  Platina ,  SabcIIicus ,  Nauclcrus , 
aliiquc  lcripfcre.  Scd  nobis  ca ,  Qp.x.  d 
liiorum  tcmporum  hiftoriogr.iphis  ncc 
fidcm ,  ncc  probabihtatcm  habcnt ,  in  li- 
teras  mittcre  rcligio  cit. 


l^^p 


A^K. 


Verha 
.Anrel, 


A.  M.' 

4.106. 

Chrifti 

2315. 

Juliut 

Capit, 

Max, 

Eutrop, 

lib.  6. 


J  U  L  r  U  S   M  A  X  I  M  I  N  u  s. 

I_J  Aftenus  imperium  Romanura  a  Ro- 
mulo  ad  Septimium  certatim  evo- 
lans ,  BaiHani  conhliis  tanquam  in  (lun- 
mo  conftitit.  Quo  ne  confcftim  labcre- 
tur ,  Alexandn  fuit.  Abhinc  dum  do- 
niandi  fuos  ,  quam  fubieendi  extcrnos 
cupidiores  funt,  atqueintcrfearmantur 
magis ,  Romanum  ftatum  quaii  abrupto 
prarcipitavere ,  quemadmodum  Johan- 
nes  Apoftolus  Apocalypli  fua  globum 
montis  ignitum  ,  in  mare  populorum 
pr^Ecipitio  ruentem  vidit ,  ex  quo  plera- 
que  gentium  fanguine  cruentata ,  naves 
Rerumpubhcarum  corrupta:. 

Etenim  immifli  in  imperium  promif- 
cue  boni  malique ,  nobiles  atque  ignobi- 
les  ,  ac  Barbari  multi.  Quippe  uixpaffim 
turbata  confufaq^ne  omnia ,  nequefuo  fe- 
runturmoiio ,  quique  fa-s  putant ,  utiper 
turbam ,  rapere  alietia  officia ,  qu&  regere 
nequeunt ,  quAque  infcientia  bonarum  ar- 
tiumfoedepervertunt.  Itaqueabhinc  Au- 
gufti  femeftres  vel  annui ,  plcrique  per 
biennium ,  ad  fummum  per  triennium 
vel  fexennium ,  &  vis  fortunze  licentiam 
nafta  ,   poftquam  pene  omnes  flagitiis 


propter  ignobilitatcm  gcncris  Contcmni 
fc  .1  Scnatu  crcdcrct ,  impcrium  fola  cru- 
delitate  tcncri  pofle  ratus ,  iinedelcdlu 
dignitatis  fuppliciaexercuit.  Actantum  Herod, 
degenerii  animi  confcientia  apudeum  va-  ''^-  7* 
luit ,  ut  omncs  fuigeneris  confcios  necaret , 
ctiam  amicilhraos ,  parum  memor ,  mul- 
tos  ei  cavendos  ,    qui  fingulos  interficit' 
Comperta  dcinde  fcu  lifta  (namutrum- 
quc  traditur)  Magni  cujufdam  confula- 
tus  fadlione ,  Ime  judicio  ,  fine  defenfio- 
ne ,  plus  quatuor  millibus  hominum  oc- 
cilis ,  fe  fatiare  non  potuit  fcrarum  more, 
qua:  vulnerata;  raagis  exulcerantur.  Sed 
ut  Alexandri  gloriam  vinceret ,  Germa- 
niam  ingrefTus  Tranfrhenanam  ,    vicos 
per  quadringenta  millia  foli  hoftilis  in- 
cendit ,  etcores  abeo-it ,  mihtem  divitem 
reduxit ,  plunmos  interemit,  cepit  in- 
numeros.  Inde  Sirmium  v?nit ,  Sarmatis 
inferre  bellum  parans ,  atque  in  animo 
habens  ,  ufquead  Oceanum  Septcntrio- 
nales  partes  in  Romanam  ditionem  rc- 
digere.  At  cum  Romani  cjus  crudclita- 
tem  ferre  non  poiTent ,  quod  fubornato 
accufatore  confulares  viros  &  duces  mul- 
tos  interimerct  ,  contra  eum  defeftio- 
nem  parant.  Nec  fblum  Romani,  fed, 
quia  &  in  milites  fkviebat  ,   exercitus  , 
qui  in  Africa  erant ,  fubita  &  ingenti  fe- 
ditione,  Gordimum  fenem   oftogena- 
rium ,  virum  graviflimum ,  qui  erat  pro- 
conful ,  Imperatorem  faciunt.    Et  qui- 
dem  primo  invitus  Gordianus ,  cogente 
eumturba ,  quoj  procuratorem  Maximi- 
ni   ob    avaritiam   necarat  ,   purpuram 


CafittU-'^ 
nus  iH 
Gnd,     ' , 


fubaftifunt,  etiaminfirmisgeneremfti-    fumplit  ;    poftea  vero  cum  vidit  nequc 


tutoque  publica  permifit,  donec  Chriftia 
nifmus  rerum  potitus  fefliim  cladibus 
orbem  fub  Conflantino  reftauravit. 

Igitur  occifo  Alexandro  ,  Maximinus 
Thrax ,  patre  Gotho,  matre  Alana  geni- 
tus ,  robore  &  virtute  militari  ad  duca- 
tum  proveftus ,  nondum  fenator ,  fine 
in  decreto  fenatus  ,  primus  ecorporemili- 
tari  Auguftus  ab  exercitu  appellatur ,  fi- 
liumque  corpore  pulcherrimum ,  animo 
deformem  ,  fibimet  focium  dicit.  Hic 
conciliatis  omni  arte  militibus ,  cum 


filio ,  qui  legatus  erat ,  neque  familia:  fuse 
tutum  id  ef!e ,  volens  fufcepit  imperium, 
&  appellatus  ab  omnibus  Afris  Auguftus 
cum  filio ,  apud  oppidum  Tyfdrum  indc 
Carthaginem  venit  cum  pompa  rcgali , 
literafque  Romam  milit  ad  fenatum, 
qu^E  in  odium  Maximini  gratanter  funt 
accepta;.  Interfcfti  deinde  omnes  dela- 
tores  ,  omnes  amici  Maximini :  Maxi- 
minus  ipfe  cum  filio  hoftis  appellatus, 
mifTa;  ad  omnes  provincias  litera;  ,  ut 
communi  faluti  libertatique  fubveni- 
i  Ll  5  rent. 


Cdpifili 
nu!  m 
Gord. 


A.  U. 
4-2  ol'. 

Chrifli 


Heroditt- 
nut 
lib.j. 
CApit.  in 
Bctbino.. 


270  iHliiis  Maximinm . 

■  renc.  Tacitura  id  fenarus  confukum  vi- 
debacur  ,  adjuratis  quiaderant,  ne  quis 
eliminaret.  Sed  ftatim  omnia  comperit 
Maximinus ,  ut  hai?emfe  homimtm  men- 
tes  ,  erubsfcentium  f&pe ,  non  cogmfci  per 
Je  ea  qtidifciHnt ,  ^  humiles  feputantitim, 
niji  cofnmijfa  prodant  arcma.  Igiturho- 
mo  naturl  ferus  fic  exariic ,  ut  non  ho- 
minem  fed  belluam  putares ,  inducenda:- 
que  oblivioni  injuris  vino  eflet  obruen- 
dus.  A  quo  cum  refipuillet ,  muneratus 
milites  R.omam  iter  intendit. 

Interim  Gordianm  ia  Africa  primum 
a  Capeliano  quodamagitaricospit ,  cui 
Mauros  regeuti  fuccellbrem  dederat. 
Contra  eum  miiit  iilium  ,  quem  quum 
acerrima  pugna  interfeftum  comperif- 
fet ,  ipfe  laqueo  vitam  libi  abrupic ,  fciens 
&  in  Maxii-nino  multum  efle  roboris ,  & 
in  Afris  nihil  virium ,  multum  quinimo 
perfidise.    Tunc  Capelianus  Vittor  pro 
Maximino  ,  omnes  Gordiani  partium  in 
Africa  auc  inceremic  ,   aut  profcripiit , 
nec  cuiquam  pepercit ,  prorfus  ut  ex  ani- 
mo  Maximini  videretur  illa  facere.  Ci- 
vitates  denique  fiibvertit ,  fana  diripuit , 
donaria  miUtibus  divifit,  plebem  &  prin- 
cipes  civitatum  concidit ,  prseludcns  ad 
imperium ,  fi  Maximinus  periiflet.  Hxc 
ubi  Romam  nunciaca  func ,  fenacus  Ma- 
ximini  &  naCuralem  j  &  jam  necefla- 
riara  crudelicacem  cimens ,  Maximum, 
qui  &  PupieniM ,  ex  praefedto  urbi ,  igno- 
bileni  genere  ,  fed  vircucibus  clarum ,  & 
Clodium  Balbinum ,  moribus  delicatio- 
rem  ,  Imperatores  creavit.  Quibus  a  po- 
pulo  Auguftis  appellatis ,  per  milites  & 
eundem  populum ,  etiam  parvulus  ne- 
pos  Gordiani  e  filio,  Csefar  eft  adjuncftus. 
■'  -'^ofedro  igitur  ad  bellum  Maximo  , 
Balbinus  Romas  feditionibus  urgetur, 
Gallicano  &  Meca^nace  fenacoribus  in 
prajcorianos  irruencibus  ,  quod  curia;  fe- 
creca  rimarencur ,  populo  viciffim  a  prse- 
torianis  laniaco  ,   magna  denique  urbis 
parte  incenfa ,   plateis  omnibus  cruore 
pollucis.  Cum  Balbinus  per  fenedutem 
ledare  tumultum  nequiret ,  vifo  tandem 
Gordiano  conquievit. 


Maximm  Balbinm. 

Adaxfmimi^  Italhm  ingreflus,  fuhls^- Jullus 
tis  per   provinciales  omnibus   qua:  vi-  C^fit.. 
dum  pra;bere  poflent ,  fame  ccepit  la-  -^'^^; 
borare ,    Aquikia  portas  ei  claufit.  Ea  24ax   <A 
civitas  oppugnationem  fortiter  fuftinuit.  Balbino. 
Cumque  nervi  ad  emittcndas  fagittas  Herod. 
deeflent ,  funes  de  capillis  mulierum  fe-  ^'^-  ^' 
cit ,  unde  poftea  ,   vi<fto  &  interempta 
Maximino,   Romana  civitas  appellata 
eft.   Maximinus  fufpicatus  io-navia  fuo- 
rumbellumtrahi,  duces  fuosinteremic 
eo  tempore ,   quo  minime  oportcbat , 
militefque  jam  ob  famem  murmuran- 
tes  ex  iratis  iraciores  reddidic.    Icaque 
mcdio  force  die  cum  a  prjelio  quiefcere- 
tur,   &  Maximinm  ^  filiu^  Q]m  quie-  '^"noto;. 
fcentes  in  tentorio  occiduntur  concla-  ^"'^' 
mantibus  cunftis  mihtari  joco ,  ex  pef~ 
fimo  genere  ne  catulum  habendmn.  Ca- 
pita  eorum  contis  prsefixa  ,    &  Aqui- 
lcienfibus  monftrata ,  inde  Romam  mif- 
fa  funt ,  ingenti  Romanorum  la^titia  ,  Julius 
dolore  Barbarorum.    Juniori  Maximi-  ^'^P-  "* 
no  fuperbia  iraprimis  obfuit ,  qua  ipfiim     ***' 
patrera  fijperabat ,  gcnua  &  pedes  non- 
nunquam  fibi  ofculari  paflus  ,   cum  fe- 
nior ,  licet  atrociflimus  diceret :  Hiipro- 
hibeant ,  ut  quifquoin  ingenuorum pedibu^ 
msis  ofculnm  figat.  Cadavera  eorum  in 
profluentem  mifla  ,   capita  in  campo 
Martio ,  infultante  populo ,  exufta.  Hic 
finis  Maximinorum  fuit  ,    vita  eorum  -A-M. 
dicrnus.  Nampr^Btcraliacrucnta,  f^vi-  *f°:^'. 
tumejieonim  mipeno  m  EcclejiaChri-  ^^g; 
fiian&pr&pofitos  ,t3.vi(^3.m  doftrin:E  ^' Eufeb.l.g. 


pfius  duces ,  quorum  tunc  non  pauci  pro  HiH.Eccl. 

Chrifto  oppetierunt-  Ne  plures  occide-  "!'•  ^^. 

rentur  ,  divina  providentiaobftitit ,  quse  ?.'f-^' 

ante  cxpletum  triennium  violentam  do-  ,.  '7* 
.r  1     ■  ■  1. 15, 

minationera  obtrivit- 

AntoniusGordianus. 

C  Enatus  autem  Romanus ,  neintimore  A.  M. 
potim  quam  in  virtute  opprimeretur ,  4'^o9« 
de  corpore  fuoMaiximum  &  Balbinum  ^/"^^^^j- 
Impcratores  creaverat.   Sed  eos  popu-  j..^^ 
lus  ,  feveritatem  Maximi  vcritus ,  non  'Julius 
priuspermifit  ftipatos  armis  in  palacium  Ca^itJn 

ire. 


Maximns. 

Miixtmo.  {xQ  ^  quam  ncpotcmGordiani ,  qui  pcr- 
&  Bal-  •j^j.^j  ^  Cxfarcm  nunciiparcnt  ,  ■  agcn- 
Merod.  tcm  tunc,  ut  plcriquc  tradunt,  cctatis 
1.7, &i,   annum  dccimum  (juartum. 

Maximo  patcr  faurat  fabcr  ferrarius 
aut  lignarius ,  fcd  per  militarem  indu- 
ftriam  fummi  primumhonorcs.tandcm- 
quc  impcrium  ci  obtigcrat ,  confitcntc 
omnibus  fcnatu ,  co  tcmpore  aptiorem 
Romx  ad  principatum  elTe  ncminem  : 
fudicii  tensix  fmt  Maximus ,  neque  aliis 
fotius  quamfibi  credidit ,  mmquam  irct- 
tus ,  nifi cum  decuit ,  faciionib-M fi  nun- 
quam  pr&bens.  Balbinus  nobilidimus , 
multarum  re<ftor  provinciarum ,  bellicis 
rebus  minor,  bonirate  &  verecundia  ma- 
jorem  libi  amorem  conciliaverat.  In  vo- 
luptatibiis  nimius  ,  adjuvante  divitia- 
rum  abundantia  voluntatcm.  Scd  neuter 
!:^ratus  militibus ,  quod.eum  Imperato- 
rem  ,  quem  ipli  leaerant ,  perdiderant , 
&  eos  habcbant ,  quos  legerat  fenatus : 
inde  etiam  frementibus  ad  lenatus  accla- 
mationes  ,  quibus  dicebatur  Maximo  , 
ma^nificeurbrmintranti;  Sapienter  ele- 
cii  Frincipes  fic agunt ,  per  imperiios  elecii 
ficpereunt.  Cum  eroo  jam  paratum  cflet , 
ut  contra  Parthos  Maximus  proficifce- 
retur  ,  Balbinus  contra  Germanos ,  puer 
aiitem  Gordianus  Roma;  remanerct,  mi- 
lites  occafionem  qujjrentes ,  occidendo- 
rum  Principum  ,  di/cordiis  corum  funt 
.uli,quod  Ealbinus  Maxirnum  qualiirrno- 
bilem  contemneret  ,  Maximus  Balbi- 
num  quali  debilemcalcaret.  Ergonafti 
occalionem  Maximum  invadunt  ,  cui 
Balbinus  pra:lidium  non  milit ,  fufpicatus 
idcontrafepeti  j  quibus  inter  feconten- 
dentibus ,  fuperveniunt  plures  ,  necatif- 
queambobtis,  cum  infultationefenatus 
C.iph.  in  &  populi  Gordianum  Auguftum  appel- 
Gordiano  lant ,  &  in  caftra  fe  recipiuDt.  Moxindi- 
"  '"*  cium  non  diu  imperaturi  Gordiani  fuit , 
eclipfisfolis  fafta  tanta ,  ut  mox  credere- 
tur ,  neque  line  luminibus  accenlis  agi 
quidquam  poller.  Hiceftannus ,  ut  ha- 
Cenfori-  bet  Cenforinusdc  die  Natali",  ab  Olvm- 
imsc.ii,  piadeprima  millelimus  &  quartus  deci- 
mus ,  ex  diebus  duntaxat  a:fi:ivis ,   qui- 


Balbims.  iji 

bus  agon  Olympicus  cclcbrabatur  ,  a. 
Roma  autem condita  ccidxci  ,  &  quidcm 
cx  Parilibus ,  unde  urbis  anni  numcran- 
tur.  Eorum  vero  annorum  ,  quibus  Ju- 
lianis  nomcn  cft,  ccxxciii:  Sed  cxdie 
Kal.  Januar.unde  |uliusCa;far  anniafe 
conftituti  fccit  principium.  Ab  cxceffii 
AlexandriMagniDLxii ,  fcdquoium  in- 
itia  fiint  a,  primo  die  menfis  Thoth  apud 
^gyptios ,  qui  hoc  anno  fuit  ante  diem 
VII  Kalend.  Julii.  Quam  temporum  an- 
notationem  ex  Cenforino  ,  illius  fcri- 
ptore,  adjiciendamduximus.  Anno  fe- 
quenti  Venufto  &:  Sabino  CofT.  (vcrbis 
loquar  Capitolini)  inita  eft  faftio  in  Afri- 
ca ,  contra  Gordianum  tertium  ,duce  Sa- 
biniano  ,  quem  Gordianus  per  pra^fidem 
Mauritania;  obfefliim  a  conjuratis ,  ita 
oppreflit ,  ut  ad  eum  tradendum  Cartha- 
ginem  omnes  vcnirent ,  &  crimina  con- 
fitentes  ,  &  veniam  fceleribus  poftulan- 
tes.  Finitaigitur  follicitudine  in  Africa  , 
Gordiano  jam  iterum  &  Pompeiano 
CofT  bellum  Perficum  nafcitur  ,  quod  Sa-  A.  M. 
poresPerfa,  fuccelTor  Artaxerxis ,  Par-  tV°a- 

\  ■    -Ki    r  o    r      •  j        Cbrijit 

this  Mefopotamiam  &  Syriam  raptando,  ^     • 
inferebat.    Quare  adolefcens  Gordianus  ^gathias 
priutquamad  bellum  iret ,  uxorem  du-  li.C^i- 
xit ,  filiam  Miiithci,  dofbiflimi  viri,quem  P'^-  ^" 
caula  eloauentice  dionum  parentela  fua  „  %  'r"' 
putavit ,  &  pra^kctum  itatim  recit.  Polt  //^_^^ 
quod  non  puerile  jam  &  contemptibile 
videbatur  ejus  imperium  :  iiquidem  &  o- 
ptimi  foceri  coniiliis  adiuvaretur ,  &  ipfe 
proxtatealiquantulunifaperet ,  nec  per 
fpadones  ac  miniftros  aulicos  matris ,  vel 
icrnorantix  conniventia  amplius  vende- 
retur.  Mifer  efi  enim  Imperator  (prouc 
ipfe  Gordianus  ad  Militheum  fcriplit)  a- 
pud  quem  vera,  reticentur :  qui  cum  ipfe 
publice  ambulare  non  poffit ,  neceffe  eft  ut 
audiat ,  ^  velatuiztst ,  vel  a  plurimis  ro- 
borata  confirmet.  Secutus  eft  terrA  motus 
eoufque  gravis ,  utcivitates  cumpopu- 
lis  terrs  hiatu  deperirent  ,   ob  qua:  fa- 
crificia  per  totamurbem  totumque  or- 
bem  terrarum,  ex  libris  Sibyilinis  ce- 
lebrata.  Aperto  deinde  Jano  (quod  li- 
gnum  erat  indidi  belli )  in  Moetiana 

itiun 


2-7^ 


GorMams 


Aurel. 
Viiior. 
Eutrof, 
iili  3. 
Orofl.y. 

A.  M. 

4215-. 

Chrifti 

24.5. 

Jiufus 

Feftus 

krcvia. 


itum  eft  ,  &  quicquid  Koflium  in  Thra- 
ciis  fuit ,  deletum.  Inde  per  Syriam  in 
Antiochiam  venit  Gordianus,  qua;  a  Per- 
fis    jam    tenebatur.   lllic   frequentibus 
pra;liis  pugnavit  &  vicit ;  fubmoto  Sa- 
pore  ,  Artaxanfem  ,  Antiochiam ,  Car- 
ras  ,  &  Niiibin  recepit ,  qu^e  omnia  fub 
Perfarum  imperio  erant.  EfFeftum  deni- 
que  eft ,  ut  Perfk ,  qui  jam  in  Itaha  time- 
bantur,  in  flium  redirent  regnum  ,  to- 
toque  cederent  Oriente.  Sed  ha:c  omnia 
^er  Mijitheum  fbcerum  Gordiani,  eun- 
demque  prafeftum  gcfta ,  cujus  viri  tan- 
ta  in  RepubHca  difpoiitio  fuit ,  ut  nulla 
eflet  civitas  h'mitanea  potior ,  qu2e  non 
poflet  per  annonam  eo  conveftam,  exer- 
citum  popuU  Romani  ac  Principem  fer- 
r,e-  Sed  infiniente  adhuc  mundo  in  cul- 
tu  numinum ,   felicitas  illa  longior  elTe 
nonpotuit.  Exftindto  enim  feumorbo, 
feu  Philippi  artibus  Mifitheo  ,    dedu£ti 
flint  in  ea  loca  milites  ,  in  quibus  anno- 
nari  non  poflet.  Hinc  imperitiam  Gor- 
diani  perofus  exercitus ,  imperium  Phi- 
lippo  mandavit ,  prazfefto  prastorii ,  juf- 
iitquc  ut  quaii  tutor  pariter  cum  ipfo 
imperaret.  Sed  cum  Philippus  fe  contra 
Gordianum  fuperbilTime    ageret  ,   ille 
conqueftione  apud  milites  non  tantum 
nihil  egit ,   {ca  quod  cur^e  eorum  famis 
caufa  vehementes  eilent ,  privatus  etiam 
imperio  eft ,  &  paulo  poft ,  jubente  ac 
connivente  Philippo,    occifiis  fexennio 
imperii ,  juvenis  egregius ,  prorfus  ut 
nihil  pra:ter  zetatem  ei  ad  imperium  decf- 
fet.  Familix  Gordiani  hoc  fenatus  decre- 
vit ,  ut  a  tutelis  atque  legationibus  ,  & 
a  publicis  necellitatibus  ,  nili  li  vellent , 
poftcri  ejus  femper  vacarent.    Quicun- 
que  illum  gladio  appetiverant  (qui  no- 
yem  fuifTe  dicuntur)  poftea  fiia  manu , 
fuifque  gladiis  ,   &  iifdem  quibus  illum 

?ercuflerant  ,  feruntur  interifle.  Titu- 
us  Gordiano  pofitus  in  finibus  Perfidis , 
Gra'cis ,  Latinis ,  Perficis ,  Judaicis ,  & 
JEgyptiacis  literis ,  ut  ab  omnibus  lege- 
retur :  Diw  Gordiano  ViStori  Perfarum  , 
njiiiori  Gothorum ,  ViStori  Sarmatarum , 
de^ulferi  Romamrumfeditiomm ,  Vt^o- 


Tmperator» 

ri  GermanorutfJi  fednon  ViBori  Philip- 
porum. 

Tunc  Pontiano  in  Sardinias  exilio,  Eufeh. 
Anthsro  autem  in  Maximini  tyrannide  tHflor. 
peremptis,  fuccellit  in  Epifcopatu  Ro-  -^"'•^'•^- 
mano  Fabianus ,  qui  cum  nuper  rure  in  ^^' 
urbem  commeafTet ,  columba:  in  ipfum 
devolantis  omine  dignitatem  aflecutus 
eft.  Origenes  Athenodorum   fratrem- 
que  ejus^^Theodorum  (qui  &  Gregorius 
Thaumaturgus  poftea)  difcipulos  Ciefa- 
rea;  habuit :  &  Beryllum  Boftrenfem  ia 
Arabia  Epifcopum  ,  negantem  Chriftum 
fuilTc ,  ante ,   quam  in  humanam  car- 
nem  immigraret ,  ab  errore  in  yiam  re- 
duxit. 

Florebant  tunc  Hiftoriographi  Hero- 
dianus  Alexandrinus ,  Arrianus ,  Dexip- 
pus  Grieci.  Vulcatius  Terentianus ,  Cu- 
lius  Fortunatus,  Serenus  Sammonicus 
Latini ,  quorum  Capitolinus  in  Gordia- 
norum  hiftoria  meminit. 


Anno 
Chrifti 


M.  JULIUS  Philippus 

CUM    F  ILI  O. 

\/[  yulitis  Fhilippm  Arabs  Trachoni-  Muiidi 
•'•^*.  tes,  ortuspatre  nobilillimo  latro-  4215-, 
num  duftore  ,  in  confortium  fumfit  fi-  ^urel. 
lium  puerum ,  eumquc  pro  Caio  Julio  '^tSicr. 
SatftrninoC.  Philippumappellavit.Hinc  -p^^ ' 
rebusad  Orientem  compofitis ,  condito-  Eutrop^ 
que  apud  Arabiam  Philippopolioppido  jW.j. 
quje  quondam  Bozra  fuerat ,  Romam 
venit.    Ibi  extrufto  trans    Tiberim  la- 
cu,  quod  eam  partem  aquse  penuria  fa- 
tigabat  ,  annum  urbis  millefimum  lu- 
dis  omnium  generum  celebravit.  ^xhi-  JuUus 
biti  elephanti  triginta  duo ,  alces  decem ,  Cap.ia 
tigres   decem  ,   leones    manfueti  l  x ,  ^'"'^- 
leopardi  manfueti  xxx,  hyajna;  decem ,  ^*J^*.^ 
gladiatorum  fifcalium  paria  mille ,  hip-  Chrm- 
popotamus  &  rhinoceros  unus ,  archo- 
leontes   decem  ,     camelopardali    de- 
cem  ,  equi  feri  quadraginta ,  &  cjetera 
hujufinodi  animalia  innumera  &  diver- 
fa ,  qua;  Gordianus  antea  ad  triumphuin 
Perficum  paraverat.    Curn  Pontificura 
lege  hoftiiE  maftarentur ,  fuis  utero  ma- 
ris  fxnjinarum  genitali^  apparuere.  Id 

harufpi- 


tAurel. 

Vicior. 
Lampr. 
in  McK. 


Tufeb. 

&  in 
Chron, 
Orojiut 
Ly.c.zo. 


Crtgen. 
C9'itru 
Celfum 
lib.  3. 


icAurel. 
Viilor. 

A.U. 

4020. 

Chrifti 

2/0. 


Philtppus  /mperinfor 

hani/pices  fblutioncm  poftcrorum  por- 

tcndere,  viciaqiic  fore  priora  interprc- 

tati. 

.    Quod  fruftratum  iri  xftimans  Plii- 

lippus ,  ufum  virilis  fcorti  rcmovendum 

lioncftillimc  confultavit.    Veruntamen 
manct  ,  inquit  Aurelius,  quippecondi- 
tione  loci  mutata  pcjoribus  flagitiis  agi- 
tur  ,  dum  avidiu4  periculofa ,  quiBufque 
mortalesprohibmtur ,  petunt.  Sed  igno- 
ralle  patet  verum  arul[iices ,  molliffimum 
quemque  beatum  fore  diccntes  ,  Satanas 
luud  dubio  inftinftu.  Vudore  enim  amif- 
fo  1  fortuncttmquis  effepotcflt  Philippus, 
tradente  ex  fama  Eufcbio  ,    Chriftianif- 
mum  amplexus  eft  ,  fed  non  admiflus  ob 
fcelera,  quibus  maculabatur  ,  donecin- 
ter  pcenitentes  humiliter  anteaftorum 
veniam  petiit.  Filius  ejus  adeo  feveri  & 
triftis  auimi  dicitur  fiiifle,  uttencr  ad- 
huc  nullo  proriiis  cujufdam  commento 
ad  ridendum  iblvi  potuerit ,  patremque 
ludis  fecularibus  petulantius  cachinnan- 
tem ,  vultunotaveritaveffato.  Forteex 
Chriftiana   inftitutionc   infolitam  mo- 
rum  gravitatem  traxit,  qiiamin  multis 
tunc  velut  miraculo  fuille  ,  Origenes 
contra  Celfum  teftis  eft.  Csterum  Phi- 
lippus  Prifcum  fratrem  Syriacis  exerci- 
tibus ,  Severianum  generum  Mylia:  Ma- 
cedonijEque  pr^fecit.  Ipfe  adverfiim  Car- 
pos  profedus,  Iftri  vicina  populantes, 
viftos  in  foedus  recepit.   Sed  abeunte 
Philippo,   Myforiun  &.  Pannoniorum 
legiones  Marinum  ,   Orientales  avari- 
tiam  Prifci  non  ferentes  ,  Jotapianum 
Imperatorem  creant.    Tertius  Philip- 
pus ,  &  jam  de  deponendo  agitans  impe- 
xio,  confirmatur  a  MeftioDecio,  re- 
belles  deturbat.  Decium  in  Pannoniam 


^73 

citu  cadit.  C^cis  Roma:  compertis » 
apud  caftra  pra;toria _/?//«.;  duodccimiim 
agens  annum  inttrficitur .  Annos  potcn- 
tia:  fcx  ccrerc. 

Hoc  dcmum  tempore  quum  vehe- 
mentcr  augcfccrct  fidcs  ChrilT^iana  ,  O- 
rigenes  jam  fcxagenarius  pcr  notarios  c- 
xigi  didiata  fua ,  &  in  lucem  edi  palfus 
eft.  Confutavit  &  Arabum  hxrehn ,  a- 
nimas  cum  corporibus  exftingui ,  pari- 
terque cum  iis  rclurrefturas  delirantium. 
Confutavit  &  Helcefaitas ,  Paulum  A- 
poftolumimprobantes,  &  /atis  elle  di- 
centes,  fi  quis  corde  fidem  teneat,  etiamfi 
eam  ore  non  confiteatur.  Tunc  etiam 
Plotinni  Philofophus ,  &  Dionyfius  A~ 
lexandrinus  Epifcopus  eifioruere. 

D  E  c  I  u  s  cum  Filio. 


Eufeii. 

l.6c.zS. 

Suiddi. 


raittit,  caftigaturum  ibifaftionisMari- 
nicomplices.  Illi  inrem  fuamrati,  be- 
neficio  vincere  Decium  ,  qui  poenas  fum- 
pturus  venerat ,  imperare  eum  fibi  com- 
pellunt,  &  in  Philippumcontratenden- 
tem  infeflo  agmine  pergunt.  Fhilippus , 
filio  urbi  relicto  ,  quanquam  debili  per 
jetatem  corpore  ,  contiigit  apud  Vero- 
nem  cum  Decio,pulfbque  &  amiflb  exer- 


■TN  'Ecius  e  Pannonia  Syrmicnfium  vico  Aim» 
^  ortus ,  militise  gradu  ad  imperium  «"^^»». 
confpiraverat ,  Isetiorque  hoftium  nece ,  ^^''^f 
filium  Hetrufcum  nomine  Csfarcmfi-  ^j  cgft. 
cit :  ftatimque  eo  in  Illyrios  prxmifTo ,  ribus  ej- 
Rom^  aliquantum  moratur ,  mcenium  »"  Epto^ 
gratia ,  qux  inftituit  ,   dedicandorum.  "'^' 
Atque  ut  erat  ofor  Philippi,  qui  Chri- 
ftianis  faverat ,   odium  in  fanftos  evo- 
muit,  adfuppliciaeosrapiimpcrans ,  a- 
liis  contra  placidus  &  communis  ,  inque 
armis  promtiffimus.  Interea  ad  eum  J  o-. 
tapiani,  qui  Alexandri  turhens  ftirpe, 
dum  per  Syriam  tentaret  nova ,  militum 
arbitrio  occubuerat ,  ora ,  uti  mos  eft  , 
inopinata  feruntur ,  fimulque  per  eos  dics 
LucioPrifco,  qui  Macedbnas  pra;tidatii 
regebat,  delata  dominatio ,  Gothorum 
concurfu  ,   poftquam  direptis  Thracias 
plcrifque  illo  pervenerant.    Qua  caufa 
Decio ,  quam  potuit  maturrime  ,  Roma 
digreflb  ,  Julius  Valens  cupientiflimo 
viilgo  imperium  capir.   Vcrum  utrique 
^mox  cxii ,   cum  Prifcum  nobilitas  ho- 
ftem  patrise  cenfuiflet.  _        „ 

Tunc  Gothi  e  Scanzia  quondam  infu-  :^^/"f^ll 

h  progreffi  ,  e  fcederatis  hoftes  Romano  Getids. 

populo  efFefti.   Inter  Scanziaz  populos  Zojim.li, 

numsrat  Jornandes  Oftrogothas ,  Fin-  5'"""'- 

Mm  nos 


tm.  a> 


2y4  Decms»  Vihitts  GaUm* 

nos  ,  Suetidos ,  Cogcnos ,  Danos.  Ex-    quoque  &  Borani,cum  Burgundis  &:Car 


A.  M. 

4.222. 

Chrifli 
2Ji, 


pulfbs  a  Danis  Herulos ,  eofque  ob  pro- 
ceritatem  inter  Scanzia:  nationes  nomeii 
fibi  afFeftare  pra:cipuum.  Ex  iis  tunc  Go- 
thi,  ob  detrada  ftipendia ,  Mosiiamva- 
ftabant ,  Cniva  duce.  Itaque  Vibius  Gal- 
lus  a  Dccio  Tanaidis  ripa;  pirasficirur, 
Imperator  ipfe  in  Gothos  vadit ,  eofque 
aliquot  prxliis  fijperat.  Tandem  omni 
eospra:da  exucre,  interclulis  itineribus 
conatur ,  fed  fruftra.  Nam  Cniva  Phi- 
lippopolim  ,  a  Philippo  nuper  conditam 
expugnat ,  Prifcum  urbi  prseiidentem  li- 
bi  jungit ,  De.uiqusjiliutn  in  confliftu  in  • 
terficit.  Decius  cum  perculli  milites  ad 
folandum  eum  multa  prsfarentur ,  di- 
xille  fertur  :  detrimetitum  unius  militii 
parum  vid&rifibi-  Tamen  paternum  non 
ferens  alTeftum  hoftes  invadit ,  delufuf- 
que  a  Galio  apud  paludem  eos  aggredi- 
tur :  Ubi  circumfeptus  a  Gothii  voragi- 
nibus  hauritur ,  tta  ut  nec  cadaver  ejus 
potuerit  inveniri.  Qui  Chrill:um  oppu- 
gnant  reges,it3  pereunt  Imperavit  men- 
fts  triginta.  Succefljt  Gallus  impietati ,  & 
imperio ,  &  exitio. 


Anno 
Chrifti 

Mundi 

4222. 
Zozir». 
lib.  I. 
yohannet 
Zonar. 
tom.  2. 
Aurelins 
ViSior. 
Eufeb. 
/.7.C.I. 
'Jornmdes 
de  rebus 
Ceticisi 


VlBIUS  Gallus 

Et 

VOLUSIANUS. 

f->Allus  non  tantum  Gothis  prcedam  & 
^  captivos ,  quos  de  Romanis  cepe- 
rant,  permiiit,  fed  ctiam  annuam  libi 
peniionem  ftipulatus ,  recepit  in  foedus. 
Inde  Romam  profedlus ,  cum  filium  Vo- 
lufimum  Cxfarem  creaflet.,  &  Hoftilia- 
nus ,  cui  Senatus  Auguitum  nomen  de- 
derat ,  peftilentia  interiiflet ,  Decii  fi- 
lium  alrerum  adoptat ,  adoptatum  inter- 
ficit ,  (cWictt ,  quaii  ideo  €um  adoptaf- 
fet,  ut  fecurius  agentem  fceleratius  in- 
terficeret.  Quum  autem  neglio-enter  Im- 
penum  admmiftraret  ,  grallareturque, 
etiam  in  Chriftianos ,  vota  pro  ipfo  fa- 
cientes  quotidie ,  divinam  irritavit  ma- 
num.  Nam  Scytha;  Macedoniam  Thef- 
jraliamque&  Gra:ciam  pervagati,  uique 
ad  Ephcfum  omnia  diripiebant  j  Gothi 


pis ,  reliqua  percurrebant  Europas ;  8C 
PerCx,  occupatis  Mefopotamia  Arme- 
niaque ,  Annochiam  ipfam  Orientis  me- 
tropolin  expugnabant.  Nec  minusbello 
lues  ex  /Ethiopibus  orta  ,  quicquid  erat 
huraani  generis  reliquum  ,  depafcebatur, 
totos  XV  annos  ikviens.  Ea  Romam  va- 
ftante ,  Gallo  Volulianoquefavorqua^li- 
tus,  quod  anxie  ftudiofeque  tenuilTimi 
cujufque  exequias  curarent. 

Chrifiianis  intcnm  certamina  pro  pie-  A.  M. 
tate  decertabantur ,  quibus  multi  iligcn-  ^^^?; . 
ticumpiorumluclu  fuccubuerunt.  Ro-^js   * 
masquideniFabianus,  Antiochia^Baby-  Eufek 
las ,  Hierofolyma;  feu  ^lias  Alexander ,  L6.  c.jz,' 
Epifcopi  :  Alexandriaz    ApoIIonia  vir-  33-34- 
go  ,  &  infiniti  alii ,  Decio  adhuc  reanan-  £."«'*'■• 
te  ,  generofeufqucad  mortem  perllite-    "'^'^' 
runt  ni  veritate:  At  Origenes  Alexandri- 
nus ,  dodlor  omnium  lui  feculi  clariffi- 
mus,  cum  rchqua  tormentorum  ludi- 
briafuperafTet,  ne.(Ethiopi  daretur  ftu- 
prandus  ,  animum  facriHcio  idolorum 
poIIuit.Quem  lapfiim  cuni  lacrymis  con- 
reflus  publice  ,   docere  deinceps  noluit. 
Sicvita  funftus  annorum  duodefeptua- 
ginta,  acerbas  pofteritati  &  fpinofas  qua:-  ' 

ftiones ,  peftilentiumque  opinionum  Gva 
difcipulis  excludcnda  reliquit.  Nam  nec 
de  Filii  D  e  i  acqualitate  cum  Patre ,  nec 
deregnoejus,  fanorum  verborum  for- 
mam  fervavit. 

Exftitit   eadem  tempeftate  Novatus  Eufe^. 
Presbyter ,  &  mox  fua;  faftionis  Epifco-  Ag.c;  j. 
pus ,  qui  lapiis  in  perfccutione  veniam 
denegavit.  Hic  cum  Roma;  &  alibi  mul- 
tos  erroris  contagioneinficeret ,  qui  Ca- 
tharos  fe  ,  id  efl:  puros  infolenter  appella- 
bant,  Cornelius  Romanorum   Epifco- 
pus  Lx  Epifcoporum  Synodo  convocata  , 
ca;tu  eum  exclulit  facro ,  &  Fabium  An- 
tiqchenum  rerum  geftarum  admonuit. 
Convenere  igitur  accitu  Heleni  Tarfen- 
fis,  Dionyfius  Alexandrinus ,  Firmilia-  Eufe^. 
nus  Ca:farea;  Cappadocum ,  Theodtiftus  /  (j.c.38. 
Ca:fareaj  Pal^ftin^ ,    Demetrianus  An-  ^  ^'  7- 
tiochia; ,  Epifcopique  alii  Orientales ,  &  *'^''^* 
Novati  dogma  condemnarunt :  quibus 

ctiam 


<i/£mjlius  (t/£myliams»  Valeriams.  Galliemts.  275 


F.ufctt.ly.  etiam  Cypiianus  &  Afii doftoies plcri- 


C»p.  j 


/,t.f. 

Zenar. 

Tom.z, 

Anrel. 

Viiior. 

Eiitrop, 

iib.y. 

A.  M. 

4.124. 

Chr.if^ 


qiic  adltipulati  funt.  Suborta  cft  ctiam 
m  Pentapoli  Libyxhxrclis  SabcUii ,  c]ua? 
Nocti  quondam  atquc  Praxca;  fucrat , 
cundcm  Chriihim  dicentium  &:  Spiriram 
Sandum  qui  Patercll,  &  Patrcm  quo- 
quepaflum  ;  uadeaquiburdamPatripaf- 
iiani  cognominantur. 

iEMYLlUS    iEMYLIANUS. 

r^  Allo  &  Volufiano  Romas  moranti- 
bus ,  JEmylim  JEmylimm  legionum 
Pannonias  dux  ,  genere  Maurus  ,  pu- 
gnax,  ncc  tamen  pra;ceps  ,  cohortans 
niilites ,  ne  nomen  R.omanum  Scythis 
conculcandum  darent ,  prarter  exfpetla- 
tionem  hoftes  concidir ,  partifque  opi- 
mis  fpoliis ,  legioncs  in  ipfas  Scytharum 
regiones  traduxit.  Ab  iiscreatuslmpe- 
rator  in  Mcsfia  ,  lenatui  per  legatos 
pollicetur ,  fe  Barbaros  Thracia ,  '^Per- 
fas  Alia  Syriaque  expulfiirum  ,  ac  pro  du- 
ce  tantum  militiffi  futurum ,  imperio  fe- 
natui  relifto.  Sed  ad  eum  expuo;nandum 
Gallus  &  Volulianus  cum  exercitu  eunt, 
'Lxd.mo  Valeriano  ad  Germanorum  co- 
pias  adducendas  ablegato.  iEmylianus 
properaro  itinere  Italiam  ingrefiiis ,  nul- 
lo  labore  viftoriam  obtinuit.  Corrupti 
enim  fpe  pra^mii  amplioris  miHtes ,  qui 
cum  Gallo  &  Voluliano  erant  ,  iimul 
quia  immodici  per  luxum  lafciviaraque 
ofEcia  benevoIentiiE  corruperant ,  am- 
bos  InteramnsE  occidunt,  &  adjEmy- 
liani  tranfeunt  partes.  Biennium  illis 
poteftas  manferat.  .^mylianum  proce- 
res  primo  hoftem ,  dein  exftinftis  fupe- 
rionbus ,  pro  fortuna ,  uti  folet,  Augu- 
ftum  appellarunt ,  mox  ejufdem  fortunce 
pilam  &  ludibriiim  futurum.  Nam  iif 
dem  ,  quibus  acceperat  poteftatem ,  arti- 
bus  cum  vita  eam  amiiit ,  trimeftris  Im- 
perator ,  exercitu  ad  Valerianum  incli- 
nante  ,  qui  generis  nobilitatem  &  mo- 
rum  innoccntiam  cumimperioconjun- 
«Slurus  videbatur  ,  /Emyliano  militcm 
magis  ,  quara  Cxfarem  agere  ignaro. 
Ergoquiimperium  iEmyliano  dcdcrant, 


»0. 


Vibii  Galli  odio,  mox&  vitamci(Sc  im- 
perium  aufcrunt,  favorc  Valcriani. 

Inter  Ocriculum  Narniamquc  cxfus  ■^':lf- 
cft  apud  pontcm  ,  qui  ab  cjuscxdcfan-  ^'^r^y'^' 
guinarium  nomen  accepit ,  militaris  per-  bus. 
iidia:documcntum. 

LlCINIUS  Valerianus, 
Et 
Galhenus. 
J  Icif?ius  Valeridnus ,  Cciifbr  anteapu-  ^-  M. 
blico  Senatus  &  Decii  ttftimonio  ie-  *"*• 
ftus  ,  quod  ejus  vitam  ccnfuram  dice-  Tyehlu.' 
rent,  peromnesdignitatumgradus  ,  ad  Pollioin 
fummum  in  terris  graJum  adfcendit ,  Va,leritu  ' 
non  tam  tumultuano  populi  aut  militum 
ftrepitu  ,  quam  jure  meritorum&quafi 
ex  rotius  orbis  una  fententia.  Ejus  filium 
Galliemm  Senatus  Roms  Cxfarem  crea-  A.  M. 
vit.  f^9^ 

Principio   omnibus  gratiftimus  ,  ea  ^Jr^^^^^ 
Chriftianos    benignitate   compleftcba»  HiftJ.f).' 
tur ,  quanta  ncmo  ante  eum  Cxfarum  , 
totaque  ejus  domus  plane  Ecclefia  D  e  i 
erat.  Verum  depravatus  aprincipequo- 
dam  Magorum  .fegyptio ,  &  a:rarii  prx- 
fedto  Macriano  ,  coepit  impuras  obire 
ceremonias  :  profanas  exercere  prxfti- 
gias ,  nefanda  myfteria  exequi ,  tenera 
inRintium  diflecare  viicera ,  Chriitianos 
variis  exagitare  fuppliciis ,  oftavus  poft 
Neronem  perfecutor ,  Domftiani ,  Ma- 
ximini ,  Deciiimpietatisajmulator.   Ita 
Cyprianus  e  Rhetore  Epifcopus  Cartha-  Prudent, 
ginienfis ,  Sixtus  vel  Xyftus  Romanus,  '^f  ^»''»- 
Laurentius  Diaconus  ,  crate  ad  ignem  ""• 
toftus  j  alii  aliis  tormentis  abfumpti : 
fanguinemque  fuorum  mox  Deus  ultor 
excepit. 

Nam  fimul  bellum  &  lues,  quxali-  ^^Orof. 
quantulum  remiferant,  incubuereorbi.  '  "7° 
Impietas  enim  flageUn  quidem  excruciata 
fenferat ,  fedh  quoflagellaretur ,  obdura- 
ta  co?2temferat.  Vejitlentiam  communii 
cafus  ejfe,  accidentemc\ueexmorbismor- 
tem ,  naturA  dicebat  finem  ,  non  pcenam. 
Quare  tantis  undique  cIad0usTxvitum, 
ut  iratum  D  e  u  m  profaniffims  etiam 
gentcs  intelligerent. 

Mm  a  Pri- 


Ziijim.l.i. 


Trebel\ 
in  30. 
Tyrati. 


2  T^  Fakrianus 

Primum  Scytha;  fuis  iterum  fedibus 
efFuii ,  cum  Marcomannis,  Macedoniam 
Gra;ciamque  incurfiint  ,  Theflalonica 
a^gre  fe  tuente  ,  Athenienlibus  muros 
tum  demum  poft  Syllanam  cladcm  repa- 
rantibus  ,  Peloponneliis  Ifthmum  mu- 
nientibus.  Borani ,  Gothi ,  Carpi ,  Bur- 
gundi ,  nullam  nec  Itali^E ,  nec  Illyrici 
oram  a  vaftationibus  immunem  relin- 
quunt.  Hinc  Borani  cum  Scy this  per  Bo- 
fphorum  in  Aiiam  penetrant,&  a  Succef 
iiano  duce  modicum  reprimuntur. 

Ergo  Valerianus  Gallienum  filium 
Auguftum  creat  ,  alterum  Cornelium 
Valerianum  Csefarem  ;  Gallieno  Occi- 
dentem  tradit ,  ipfe  in  Orientem  adver- 
fus  Perfas  proficifcitur  ,  qui  inftio-ante 
Cyriade  ,  in  folum  Romanum  irruerant, 
Captifque  Antiochid  &  Casfarea ,  Cyria- 
dem  dixerant  Imperatorem  ,  hominem 
perfugio ,  p  jrricidio  ,  ty rannide,  luxuria, 
taridemque  digna  fceleribus  fuis  morte 
clarum.  Sed  nihil  i^liciter  provenit  Va- 
leriano  ,  quanquam  Cyriadem  fuiinter- 
feccrant.  Nam  cum  Succeflianum  pras- 
torio  admoviffet ,  eo  amoto  regreffiin 
'  -  Pontum  ,  &  Aiiam  Borani ,  Trapezun- 
tem  urbem  cuminnumerahominum  o- 
pumque  multitudine  capiunt ,  avedtaque 
pra:diauftiores,ChaIccdonem,Nicome- 
diam,  Nic:Eam,  Chium,  Apamasam,  Pru- 
fam  expugnant,  diripiunt,mcendunt.  Va- 
Etjim  /.;.  lerianus  per  Mefopotamiam  intcrim  an- 
ceps  &  diuturnum  inftruebat  belliun.  In- 
de  adverfiis  Scythas  in  Cappadociam  uf- 
que  progrefTus ,  attritis  duntaxatin  tran- 
frtu  oppidis ,  ftolidus  multumque  iners 
pedem  refcrtinglorius. 

Tandem  lue  corripiente  exercitus , 
eorumque  majori  parte  abfumpta ,  Sapo- 
res  Orientem  aggreilus ,  cxitio  dat  o- 
mnia  ,  Valerianus  imparem  fe  viribus 
confpicatus ,  pecunia  placare  Barbarum 
conatur.  Sed  proditus  Sapori  abeodem 
Macriano ,  qui  in  Chriftianos  eum  arma- 
verat  ,  ignobili  fervitutc  confenuit. 
Quamdiuvixit,incurvatiVaIerianicervi- 
cibus  pedem  imponcns  Sapores ,  equum 
adfcendcbat,  nec  ullis  precibiis  aut  pretio 


Trehell, 

Tollio. 

Eufeb. 


Galliems, 

adduci  potuit ,  ut  Ronianis  fuum  pria^ 
cipera  reftitueret,  Armeniorum  Cadu- 
fiorumque  regibus  moderatefortunau- 
tendum  ,  frultra  euna  monentibus.  Ad 
extremum  detrafta  cute  foede  laniatum 
interfccit ,  ac  infeliciflimus  principum  a 
fiho  Gallieno  in  Deos  relatus  eft ,  quafi 
Deum  facere  poflet ,  quem  liberum  fa- 
cere  aut  nequiverat ,  aut  neglexerat.  E- 
tenim  Gallienus ,  capto  patre  ,  velut  a- 
moto  cenfore  Istatus ,  fatis  duxit  Ode- 
nato ,  Palmyrenorum  principi,  Orientis 
relinquere  ducatum ,  ipfe  ganeis  &  ludis 
vitam  deputavit.  Igitur  Macrianus,  cum 
filiis  Macriano  &  Quieto ,  rapit  impe- 
rium ,  autore  Balifta  ,  ciui  prxtorio  prx- 
erat ,  &  Pifonem  in  Achaiam  deftinat  ad 
Valentem ,  qui  proconfulariillic  imperio 
erat,  tollendum. 

Sub  idem  tempus  Gallienus ,  cum  a.  Zonar, 
Gallia &  Italia Germanos, Ravennam  uf-  ^'""■^- 
que  progrefTos ,  profpere  arcuiflet ,  in  tf^a' ' 
lllyncum  properansdilcedit,  ubi  Ince-  Trebell. 
nuum ,  comperta  Valeriani  clade  ,  impe-  Pollio. 
randi  cupido  inceflcrat.    Hunc  Muiiias 
devicit ,  tanta  in  Moefiacos  milites  ac  ci- 
ves  fkvicia ,  ut  plerafque  civitates  virili 
fexu  vacuarcr.    Quamobrem  autoribus 
Moefiis  ,  Regilianus  proliliit  ad  impe- 
rium,  receptiique  militibus ,  quos  Murli- 
na  clades  reliquos  feccrat ,  duplicat  bel* 
lum.  Sed  hic  quoque  timorcprovincia- 
lium,  inftindu  Roxolanorum  periit. 

Interim  Valens ,  fumto  contraPifb- 
nem  ,  jam  in  Thcflalia  purpiuatum ,  do- 
minatu  ,  interemit  hominem  ,  &  mox 
ipfe  viciftim  a  militibus  intcrimitur.  In 
Illyrico  Aureolus ,  virfortilTimus,  coa- 
ftu  militum  purpuram  accipit  ,  fruftra 
oppugnante  cum  Gallieno  ;  indignante 
Macriano  ,  qui  quidem  ad  eum  oppri- 
mendum  ex  Alia  in  Illyricum  advolavit> 
cum  XLv  millibus ,  prsefertim  quod  Gal- 
lienus  ,  metu  Pofthumii  ,  pacem  cum 
Aureolo  faceret.  Sed  Macrianus  confer-  Trebelt. 
ta  manu  a  Domitiano,  Aureoli  duce,  Pollioifi 
vidus  ,  cum  filio  &  copiis  fuis  periit ,  3»  Tjr, 
XXX  militum  milha  in  poteiiatem  Aureo- 
li  concefTere.  .       . 

Eodera- 


Eufel', 
lih.  7. 
Hili.c.il. 
18. 


TTdcll. 

FqU.  in 

Eufcb. 
lib.  7. 

CA^,  16. 


Trebtli.in 
CaU. 


Gallienpu, 

EoJcmqiic  tcmporc  Quictus ,  altcr 
Macriatii  hlius ,  &  Balilta ,  .ib  Odcnato 
oppiclli  cxltindtiquc  fuiit.  HavValcria- 
110  .i!»;  Cliriltiaiiis  pocnas  dcdic  Macria- 
uus.,  rclplcudiiitquc iccrum Gallicni im- 
pcrium ,  ac  bcnioaicacis  m  Cluiltianos 
pr.vmium  tulit,  cjuibus  late  pcr  omnes 
proviacias  paccm  promulc^avcrat ,  & 
cccmitcna  aacndis  convcncibus  reddi 
pr.tccperat :  c|uam  ob  cauiam  diucurnius 
ei  impcrium  dari  a  D  e  o ,  quam  pra:- 
dccclionbus ,  palam  tertabatur  Diony- 
lius  Alcxandiin.us ,  vchementiflimis  an- 
tea  iEinyliani  minis  agitatus ,  ut  Chrifti 
fidem  cjuraret.  Sed  &  idem  .'Emylianus 
hoc  teraporc  fupphcium  pependit.  Cum 
enim  phirimos  Chriftianorum  per  &- 
oypcum  ,  cui  pra;erat ,  &  Thebaidem  , 
vanis  tormcntis  excarniticafll't  ,  orta 
per  .Egyptiorum  levitatem  feditione , 
ob  curacoris  cujufdam  lervum  plagis  af- 
feftum  ,  in  tantas  venit  anguftias  ;Emy- 
lianus ,  ut  undecunque  iibi  percundum 
decerneret.  Igicur  arrepto  opera  Trans- 
thebaitanorum  mihtum  imperio  ,  muha 
oppida  fame  prellit ,  accenditque  acrius 
icdidones  ,  uti  Dionylius  Alexandrias 
Epilcopus  tutiora  Arobia;  deierta ,  quam 


277 


Alex.^ndris  phiccas  putaret ,  qui  nec  ore 
tunc  amphus ,  led  calamo  tantumeru- 
divit  Domini  popuhim.  Tandem  Theo- 
dotus ,  dux  tunc.Gallieni,  confliftuha- 
bito  cepit  yEmylianum  ,  vivumque  Ro- 
mam  miiit,  i6i  iii  carcere  ftrangulatus 
eft.  Frater  Theodoti  Caufoleus  Trebel- 
hara  devicit ,  quiab  Kauris  imperium  ac- 
eeperat ,  nihilominus  Uauria  locis ,  non 
hominibus  defenfa  ,  ex  hoc  tempore 
Romanum  jugum  excuifit ,  medioque 
in  Komanorum  iblo  Barbarias  nomen 
induit. 

Ita  paffira  ira  Dei  fervebat ,  Gallieno 
non  aliter  regcnte  Rempublic.  quam 
cum  pueri  fingunt  per  ludibria  potefta- 
tes.  Inter  enim  tot  bellicas  clades  ter- 
rasmotus  etiam  fuit  graviifimus ,  &  te- 
nebrs  per  multos  dies.  -Multi  terrore 
mortui ,  mult^  fabricas  cum  habitatori- 
bus  devorata;.    Peftilentia   tanta  ,    at 


Roma;  vel  in  Achaicis  urbibus ,  unodic 
quinque  hominum  millia  pari  morbr>  m- 
tcrircnt. 

Sub  hx'c  Junius  Pofthumius  Galliam 
tcncbat  ,  Gothi  &  Clodius  occupatis 
Thraciis  Maccdoniam  v.iftabant ,  Ache- 
nas  expugnabant,  fervilequoddam  Latro- 
num  bclium  premcbat  Siciliam.  Scythx 
Aliam  populabantur  ,  aquibus  templum 
Diana;  Epheiia:,  cujus  opcs  famain  pc- 
pulo  iatis  nota; ,  diipoliatum  cit  &:  inccn- 
liim.  Francorum  gcntcs ,  dircpti  Gal- 
Iict ,  Hifpaniam  poifidebant ,  vaitatoquc 
Tarjaconenfium  oppido  ,  nadlifque  in 
tempore  navigiis ,  parsin  Africam  ufque 
permeavit.  Et  annfla  trans  Iftrum  quas 
Trajanus  quxfierat.  Ita  quafi  ventis  un- 
diquc  fsvientibus  parvis  niaxima ,  ima 
fummis  orbe  toto  mifcebantur.  Gallie- 
nus  interim  expolitus  erat  Saloninse 
conjugi ,  atque  amori  flagitiofb  filix  At- 
tali ,  Germanorum  regis ,  Pipse  nomine : 
qua  caufa  etiam  civiles  motus  longe  a- 
trociores  orti.  NamGa//i,  quibm  infi- 
tum  efi  liixuriofos  i&  ^  virtute  degeneres 
prinapes  non  ferre ,  Pofthumium  Augu- 
ftum  dixere ,  pererapto  Salonino  ,  Gal- 
lisni  filio.  Et  juvabatur  Pofthumius  ma- 
gnis  Francorum  Celtarumc|ue  auxiliis, 
nnperio  CLun  Vidorino  participato.  Ec 
quamvis  pluribus  prxliis  viilrices  Gal- 
Iieni  partcs  erant ,  "tamen  vulneratusfa- 
gitta  Gallienus  abfcefiit  ,  Pofthumjus 
imperium  adverfus  Barbaros  mafcule 
tutatus  eft.  Inde  Gallienus  Byzantiorum 
cladem  militum  fiiorum  internecione  ul- 
tus ,  decennalia  Rom^  egit  exquifito  lu- 
xu ,  nec  erubuit  de  ahena  triumpliare  vi- 
ftoria ,  &  Perfas  captivos  oftentare ,  a- 
pud  quos  patrem  fuum  fervitutem  fervi- 
re  norat.  Quare  mordaci  fcurrarum  ca- 
villo ,  pater  principis  perfonatos  inter 
captiyos  eft  qUcefitus  :  qu.^  cavifiatio 
fcurris  morte  horrenda  ftetit. 

Sed  Galhenus  ut  ingratus  in  Patrem  , 
ita  Odenatus  gratiifimus  in  Principem 
erat  fuum  ,  qui  nifi  feifis  Romana:  Reip. 
viribus  in  Oriente  fumfilTet  imperium  , 
perditx  res  omnino  fuifTent.  Is  colledlo 
Mm  5  exer- 


Trebefi. 

Tollio  in 

fJallicnu. 

xAurel. 

Vittor. 

Ei:tro['. 

lib.^. 

OroJ.  l.  7. 

cap.  11. 

Trithem. 

in  Com-  • 

pcndio  ex 

Huni~ 

baldo. 


Trebtli. 
Pollie. 


TrebeH. 
PoU. 
in  30. 
Tjramiiit 


27^'  Gattienm.  XXX  Tyranni 

exercitu  contra  Perfas  profeftus  ,  Nifi-    Armeniicommoverent;  otnmuffjque  ju^ 


binprimum&  Orientis  pleraque  ,  cum 
omai  Mefbpotamia ,  in  poteftatem  re- 
cepit ,  Saporem  ipfum  acie  vitftum  fu- 
gere  coegit ,  &  ad  Cteiiphontem  ufque 
progreflus cepit  thefauros,.cepitetiam, 
quas  thefauns  chariores  habent  reges 
Parthici ,  concubinas  Saporis ,  quas  He- 
rodi  filio  fuo  ,  patern^e  excefiii  indul- 
gentia;,  tradidit:  Captos  PerfarumSa- 
trapas ,  infultandi  gratia  aut  oftentandi 
fiii,  ad  Gallienum  milit,  quafi  ejus  vi- 
ces  ageret ,  qui  interim  Archontem  fe 
ferebat  Athenis  ,  aut  carmina  Romas  vel 
orationes  fundebat ,  parum  raemor ,  (tliud 
in  oratore  quAri ,  filiud  ab  Imperatorepo- 
Trcb.in  fiulari.  In  hoc  tamen  laudandus ,  quod 
GdLienii.  agnita  Odenati  virtute ,  participato  im- 
perio  Auguftum  eum  vocavit ,  &  mone- 
tam  viftoriis  ejus  inlignem  cudi  juffit.Fa- 
cetiffimum  illud ,  qiiod  in  gemmarium 
vitreas  gemmas  pro  veris  vendentem  , 
cum  abripi  eum  quali  ad  leonem  curaf- 
fet,  caponera  ecaveaimmiiit,  miranti- 
bufque  cunftis  rem  adeo  ridiculam ,  per 
curionera  edixit :  Impoftumm  fecit ,  c^ 
fajfus  eft. 

At  Scyth^  populationibus  agentes  fe- 

Trebell.    rentes  omnia ,  Ca;farea  Cappadocias  cura 

Zonar.     400  horainum  millibus  capta  ,  dum  in 

Ter/>,t,     folum  fuum  navigiis  remeant ,  naufragiis 

plerique  pcriere.  Odenatus  contra  forti  - 

ter  defenfo  Oriente ,  non  minus  fiio  do- 

cuit  exemplo  communem  virtutis  exi- 

tum  militaris. 

Nam  confobrini  fui  Masonii  infidiis 

peremptus  eft ,  una  cum  filio  Herode ,  in 

TrebellJn  quem  Zenobia  novercali  erat  animo ,  i- 

(jaU.  &   rato  haud  dubie  Deo  gentibus ,  quod  Fi- 

Zenohia.  ]jj  f^j  regnum  jam  tot  annis  vigens  fuper- 

bc  afpernabantur.  SedM^onioraox  vi- 

cilfim  a  militibus  caelb  ,  Zenobia  uxor 

Odenati ,  quod  parvuli  eflent  fihiejus, 

Herennius  &  Timolaus ,  ipfa  fufcepit 

imperium ,  diiique  rexit ,   non  mulie- 

briter ,  atque  occiib  a  Palmyrenis  Hera- 

cliano ,  quem  Gallienus  miferat ,  fsmi- 

na  taiito  apud  Orientales  timori  fuit , 

Ut  fe  non  Arabes ,  non  Saraccni ,  non 


diciovirago  melius  ,  quam  Princeps  mu- 
lierofus  imperio  potiretur.   Eodem  fato , 
quo  Odenatus  in  Syria ,   Pofthumius  irt 
Germania  funftus  eft.  Nani  cum  Galliam  Trebdl. 
in  priftinara  fecuritatem  revocaflet ,  mo-  »"»  ToU. 
re  illo ,  quo  Gallifemper  rerum  novarum 
fmtcupidi,  quod  tlagitantibus  Mogun- 
tiacorum  direptiones  abnuifTet ,  LoUia- 
no  agente  cum  filio  interimitur  ,vir  quem 
Principis  locum  mereri  Valerianus  ipfe 
eenfuerat.  Sed,  utfit,  LoIIiano  mox  vi- 
cera  reddidit  Viftorinus ,   Viftori^e  fi~ 
lius  ,  quas  raatris  caftrorum  &  Auguftx 
nomine  afFedla ,  fimiliter  Pofthumium  & 
Viftorinum ,  ficut  Zcnobia  Odenatum 
excepit,  cum  ipfa  fugienstantihonoris 
onus  ,  primum  in  Marium  ,   deinde  ia 
Tetricum  atque  ejus  filium  contuhffet 
imperia ,   quorum  opera  cfleftum  ,  ne 
Germani  fimiliter  Gothis  &  Periis ,  Ro- 
raanum  pervaderent  folum.    Quibus  fi 
eadera,  quaeillis  data  facultas  fuifTet,  per- 
iiflet  tunc  orane  Romani  nominis  im- 
perium.  Viftorinuni  Trajano  haud  mi-  Trebef/a» 
noremvirtute  j  parem  clementia  Anto-  ViSorim. 
nino ,  Nerv£E  gravitate ,  feveritate  mili-  ^f/^|' 
tari  Pertinaci  ,   in  gubernando  £erario        "'* 
Vefpafiano  ,  fola  libido perdidit ,  c^  cupi- 
ditas  mulierarid  voluptatis.  Qua  cohibi- 
ta  in  exordio,poft  biennii  Imperium  con-- 
ftupratis  vi  plerifque ,  ubi  Attitiani  cu- 
jufdam  aftuarii  conjugem  concupivit,  fa- 
cinufque  ab  ea  viro  patefadtum  eft  ,  ac- 
cenfis  furtim  militibus ,  per  fcditionem- 
Agrippin^    occiditur  .-  Illico  &  filius , 
quem  Vidlorina  avia  Casfarcm  appella- 
bat.  SufFeftus  eft  Marius,  ferri  quondam 
opifex  ,  vix  corpore  validus ,  ac  miIitari-5 
bus  uique  ad  imperium  gradibus  eveftus , 
qui  carra  vcnientia  digito  repuhfle  dici- 
tur.  Una  die  faftus  Imperator ,  altera 
viilis  imperare  ,  tertia  jugulatur  gladio 
a  fervo ,  quera  ipfe  feccrat,  Ergo  Viifto-  TrebeU. 
rina  feu  Vi6loria ,  legionibus  grandi  pe-  »'»  3" 
cuniacoraprobantibus,  TetricumJmpe-  ^J'"'""'" 
ratorem  creat ;  qui  familia  nobili ,  pra:- 
fidatu  Aquitanos  regebat :  filioque  ejus 
Teuico  Csfarea  inlignia  impartiuntur. 

Au- 


EufeL 
/.7,^.17 


Galliems.  XXXTjranni 

Aurcoliis  diidiim  Rhctias  ac  Paiinonias 
tencns ,  cxcitus ,  uti  mos  cft  ,  focordia 
Gallicni ,  Romam  novilTime  contcndit. 
Eum  GallicnusapudPontcm ,  cuicxco 
Aureoli  nomcn  clt ,  fuliim  acic  Mcdio- 
lanum  coegit ,  quam  uibcm  dum  ma- 
chinationibus  omnis  crcncris  oppugnat, 
ab  fuis  intcriit.  Quippe  Aureolus ,  ubi 
fblvcndi  oblidii  fpem  uiancm  vidit ,  du- 
cum  Gallicni  Tnbunorumque  nomina, 
quali  deftinata  ab  co  ad  nccem  ,    aftu 
compofuit  ,  litcrafque  e  muro  ,  quam 
occultillime  potuit ,  abjccit :  quas  forte 
a  memoratis  reperta: ,  mctum  fufpicio- 
ncmque  injcccre  mandaticxitii  j  verum 
eas  eliluxille  incuria  miniftrorum.  Qua 
caula,  Martiani  &  Heraclianiconfilio  , 
fimulata  proruptiorie  hoftium  ,  nullis , 
uti  re  trepida  ac  repentina  folet ,  teftum 
ftipatonbus  ,  tabernaculo  educunt  no- 
£le  intempefta  ;  teloque  trajicitur ,  cu- 
jufnam,  per  tencbrasmcertum.  Itaau- 
toris  necifiie  errore ,  an  quia  bono  pu- 
blico  acciderat ,  inulta  casdes  fuit ;  quan- 
quam  plures  fuo  magis ,  <j«^ct  Reip.Jiudio 
ducebttnttir  ,  potiorqMe  flagitio  iyrmni- 
dem amota7nvocaba,t ,  damno  fape j>ubh- 
co  opprejfos.  Gallienus  novem  annos  (b- 
lus  cum  patre  fexennium  imperaverat , 
&  a  Claudio  in  csleftium  eft  numerura 
rclatus  ,  vix  exfequiis  dignus  judicio  a- 
liorum.    Senatus  ,  cui  exercitum  adire 
interdixerat ,  contumeliam  ulturus ,  fa- 
tellites  propinquofque  ejus  per  fcalas  Ge- 
monias  prsceps  agendos  dccrevit ,  pre- 
cinte  deos  inferos  vulgo ,  fedcs  impias 
uti  Gallieno  darent.  Verum  in  Chriftia- 
nos  mitiffimus  fuit  ,  &  perfecutionem 
graviffimam ,  patre  Valeriano  adhuc  im- 
perante  exortarh.,  compefcuit.  Quapa- 
ce  fubnixi  fanfti,  facilius  omnia  orbis 
mala  perferebant ,  &  plurimi  contagiofa 
lue  conflidtantes ,  quos  fiii  deferebant , 
Chrirtianorum  refovebantur  opera.  La- 
pfi  quoque  fuperioribus  certaminibus , 
ciim  fiipplices  veniam  peterent ,  redibant 
ad  Ecclcfi^e  orremium,  Novatianorum 
inclementia  explofa. 

De  hxreticis  tameu ,  quomodo  red- 


CUptdiHS  ILQHisitillHS.  279 

picndi  efTcnt ,  variabant  fcntcntiis  Epi-  Eufrh.l.j. 

fcopi.  Cyprianusrcbaptizandosputabat,  Hijl.Ecd. 

Lucius ,  Cornelius  ,  Sixtus ,  Romani  E-  "P-^-S. 

pifcopi  non  putabant.  Dionyfius  Alcxan- 

drinus  reftc  ,  femcl  in  Ecckfm  baptiz.atP5 

fufficere  baptifmum.,  quemfufccpera)}t  -.fed 

baptiz,atos  ab  h&reticis  ,  quibta  integra 

Trtmtatis  fides  deeffet ,  wro  baptifmo  non 

privandos. 

Idem  mille  annorum delicias, ex  Apo-  Eufd.l.j, 

calypfi  Johannis  dquibufiam  confidtas,  c.i;?.io. 

prudenter  &  moderate  reflitavit.  Gen- 

tes ,  qua:  his  temporibus  Romanum  oc- 

cupabant  folum,  ea  occafione  fidem  quo- 

que  Chriftianam  addidicere.  Ita  ex  ipfis 

imperii  ethnici  cladibus  Chrifti  regnura 

auCTcbatur. 
o 

FlAviusClaudius  et 
Q_iiiNTinus  Frater. 
r^  Laudim  Dalmata  Gallieni  fcntentia  Anno 

morientis    Imperator    dcfignatus ,  C^hr.  255. 
miffa  fibi  Ticinum ,  ubi  tribunatu  fun-  ^""°' 
gebatur  ,  regia  ornamentaaccepit,  ejuf-  f^f^r^i^ 
que  imperium  mihtes  ,  quos  fcrc  contra  viticr. 
ingenium  perditA  res  fubigunt  recia  con-  Trehell, 
fulere,  avide  approbarunt  ,  Viri  labo-  P"'^- 
rum  patientis ,  arquique  ac  dcditi  Reip.  7^^°„.^.. 
Aureolus  abeo  viduspr^elio,  &:cccifus  cUud. 
eft.  Terricum  in  Galliis  ao-gredi  noluit, 
Reipubl.potim  hofles ,  qtiam  Frwctpaper- 
fequendos  profeJfM.  Alamanorum,  haud  Zor.ar. 
procul  a  lacu  Benaco  dimicans ,  ingen-  Tvra.2. 
tem  multitudinem  Ridit.    Gothi,  quos 
diuturnitas  nirnis  validosacpropemco- 
las  efFecerat  ,  omnes  tunc  gentes  fuo- 
rum  ad  Romanas  invitaverunt  prxdas.  Trebell. 
Scytharum  diverfi  populi ,  Pcucini,  Tru-  in  Claud. 
tungi,  Auftrogothi,  Virringui,Sigipedes,  Zofim.l.u 
Qtlix  etiam  &  Heruli ,  in  Rcnianas  di-  '^!'-^^^^'^ 
tiones  irruerunt ,  ut  trecenta  viginti  mil- 
lia  armatorum   haberet  hoftium  Clau- 
dius  ,  cum  nec  fcuta ,  nec  fpacha',  nec  pi- 
la  fuperefTent  Romani^,  cum  Gallias  & 
Hifpanias ,  vires  Reipubl.  tencret  i  etri- 
cus  ,  fagittarios  Zenobia  poflideret.  Pu- 
•gnatum  eft  apud  Mocfos ,  multaprslia 
fueruntapud  Martianopoliii ,  muitibar- 
barorum  naufragio  periere  ,  pugnaturti 

eft 


ViftoT. 


i8o 


ClaadiHS  IL  OmHt^llus. 


lib.  I. 
Trebett. 
Poll.  in 
Claud, 
Eutrop. 
lib.  6. 
Casjiodor, 
Chron. 


Intrit  ait- 
nos  ^22^, 


Trehell 

jinrel. 

Eutrop. 

ZoTim. 

Vopifc.  in 

AureliA' 

no. 


eftapud  Byzantios ,  apudTheiTalonicen- 
fes  ,  &  ubique  tamen  vifti  fiint  Gothi , 
captae  divenarum  gentium  nobiles  fe- 
mmse ,  impletaz  iervis  militibufque  pere- 
grinis  Romanas  provincia;.  Cum  le  re- 
Jiqua  multitudo  in  Hsemum  montem 
contuHflet ,  illic  ita  fame  ac  peftilentia 
laborarunt ,  ut  jam  Claudius  dedignare- 
tur  eos  vincere.  Verii  autem  in  pra;dam 
Romani ,  ad  duo  millia  a  fugientibus  in- 
terempti  funt :  fed  accepta  clades  virtute 
Principis  antiquata,  &  Scytharum  l  mil- 
lia  traduntur  occifa.' 

Sub  hasc  Zenobia ,  majora  appetens , 
ducem   Sabdam  in  iEgyptum  mittit, 
quam  Timogenes  in  ejus  poteftatem  fe 
redafturum  promiferat.  Palmyreni  lxxx 
millia  in  aciem  produxere ,  quorum  mul- 
titudine  fuperati  ^gyptii',  prxlidium  re- 
ceperunt.  Sed  illud  Probus ,  Probatum 
vocat  PoIIio  ,    pr^feftus  maris  ejecit , 
coadifque  ^gyptiorum  &  Afrorum  co- 
piis ,  indefella  puo^nandi  continuatione 
Palmyrenos  vicit ,    ac  paulo  poft  ipfe , 
Timogenis  intcrceptus  inlidiis ,  iibi  ipli 
raanus  attulit.  Scythse  interim  vagi  Cre- 
tam  Cyprumque  vaftare  tentarunt ,  fed 
ubique  morbo  exercitu  laborante ,  con- 
feftim  occubuere ,  quo  paulo  poft  etiam 
ClmdiM  intra  biennium  imperii  Syrmii 
periit ,  devoto  pro  Republica,  utputabat, 
capite.  QujE  res  iic  erat  cunftis  grata , 
Ut  non  Divi  vocabulum  modo,  jam  pefli- 
mo  cuique  per  vim  aut  adulationem  da- 
tum,  fed  ex  auro  ftatuam ,  propeipfum 
Jovis  fimulacrum  ,  atque  in  curia  ima- 
ginem    aurcam   proceres    ei   facrare- 
rint. 

Succeftit  ^iintillui  frater  Claudii,  vir 
multx  modcrarionis ,  &  civilitatis ,  x- 
quandus  fratri  vel  prsponendus,  dignuf- 
que  imperio,  etiamli  frater  Claudii  Prin- 
cipis  non  fuiflet.  Ob  brevitatern  tem- 
poris  nihil  dignum  imperio  gerere  po- 
tuit.  Nam  feptima  decimadie,  quodfe 
gravem  &  ferium  contra  milites  often- 
Uerat ,  ac  verum  principem  polliceba- 
tur ,  eo  genere  quo  Galba ,  quo  Perti- 
nax ,  Aquileice  interemptus  cft ,  aut  metu 


fjifi.c.Zi, 


■  Aureliani  incifis  a  medico  yenis ,  fponte 
exitium  fumfit. 

Eo  tempore  Paulus  Samofatenus ,  Eufe^.i.j, 
Antiochiae  Epifcopus ,  homo  arrogans 
&  fadliofus  ,  ncgare  aufiis  exftitiffe  D  e  i 
Filium ,  propriamve  hypoftaiin  habuiire, 
anrequam  ex  virgine  nafceretur ,  Epifco- 
porum  Orientalmm  Synodo  damnatus 
eft  :  Subftituto  in  ejus  locum  Domno 
Demetriani  Epifeopi  filio. 


Valerius  Aurelianus. 
Ureliamis  Syrmii  aut  in  Dacia  Ripen-  Anno 
fi,  modicis  ortus  parentibus ,  apri-  Chr.  271. 


A 

ma  xtate  nulium  diem  prxtermifit ,  quo  j^""*^' 
fe  non  armorum  exerceret  olficiis.  Bello  pi^  yopi. 
Sarmatico  quadraginta  &  odo  hoftes  u-  fcut  in 
no  die  interfecifle  fertur ,  pluribus  au-  ^«'■-  E«- 
tem&  diverfis  diebus  ultra  nongentos  &  ^"^-  '•  ?• 
quinquaginta.  A  Claudio  oppofitus  Go- 
this ,  Thracia  eos  expulit ,  eoque  exftin-  » 
tlo  ,  ftatim  confenfu  omnium  legionum 
faftus  eft  Imperator.    Romanam  ditio- 
nem  ad  fines  priftinos  varia  bellorum  £e~ 
licitate  revocavit ,  difciplinam  militarem 
rigidiffime  exercuit ,   animi  immodici , 
&  ad  crudelitatem  propenfioris.    Mili- 
tem  qui  adulterium  cum  hofpitis  uxore 
commiferat ,  deligatis  ad  inflexarum  ar- 
borum  capita  pedibus  difcerpfit.  Vica- 
rio  fiio  fcripfit :  Si  vis  tribunmejfe,  imo 
fi  uis  "vivere  ,   nntnm  milieum  contine. 
Nemo  puUum  alienum  rapiat ,  nemo  0- 
"vem  contingat-    Uvam  nuUm  auferat , 
fegetem  nemo  deterat ,  annona  fua  con- 
tentmfit-  DeprAdahojlis,  nonde  laery~ 
mis  provincialium  habeat'  Stipendium  in 
baltheo ,  non  in  popina  habeat.  Aruffi-  ^'*feh. 
cibui  nihildent ,  in  hojpitio  cafiefe  agant,  \f:J' 
quilitemfecerit^vapulet.  Talisergolm-    'J '"•^*' 
perator  ,   nihil  mirum  fi  florentiffimas 
viftorias  adeptus  eft ,  prcefertim  cum  er- 
ga  Chriftianos  benigne  fe  ageret ,  depo- 
litumque    Paulum   Samofatenfem ,  ex 
^dibus  Ecclefiafticis  cedere  nolentefti,  vi 
depclleret  publica. 

Contra  Sucvos  &  Sarmatas  vehemen-  F/.  Vepi^ 
tiffime  puo-navit.  Marcomannis  omni-  fiuf- 
bus  iiraul  occurrere  volens  ,    tantam 

apud 


Aurdianm  Impe 


apuJ  PlaCcntiafn  acccpit  cbdcm  ,  ut  Ro- 
maiuun  pcncrolvercturimperium ,  pa- 
vcntibus  Romx  cundtis  ,  nc  cadcm,  qua: 
fub  Gallicno  fucrant ,  provcnircnt.  Ncc 
immerito  quidem  paifi  aliquid  imiftri 
funt ,  quod  jam  adulando  diccbant ,  tan- 
tam  Principis  eflc  virtutcm  ,  ut  non  o- 
Vitlor  puseiletDeosconfuIi.  Implorataautem 
^urel.  divina  ope  ,  monflris  quibufdam  (pecie- 
bufqiie  impliciti  Barbari  ,  Romani  ter 
viftores  Eifti  iunt ,  juxta  Placcntiam  ,  a- 
pud  llumen  Mctaurum  ,  poftremo  Tici- 
nenlibus  in  campis.  Finito  hoc  bello  , 
Aurelianus  irarum  plcnus  Romam  petit, 
vindiftx  cupidus,  quam  ieditionum  a^e- 
ritas  fuggerebat ,  quarum  autoribus  in- 
teremtis ,  in  nonnullos  fenatores  cruen- 
tius  fsviit ,  cum  his  leve  quiddam  j  & 
quod  contemni  a  mitiore  Principe  po- 
tuiflct ,  vel  unus ,  vel  levis ,  vel  vilis  tcftis 
objiceret.  Muros  urbis  Romse  laxiores 
firmiorefque  elfecit  propter  Barbaros  , 
ut  L  prope  millia  ambitus  tenerent ,  po- 
moerio  nihil  addidit ,  quoad  aliqua  par- 
te  a2;ri  Barbarici  Rempubl.  locuplcta- 
ret.  Tunc  contra  Palmvrenos ,  id  efl:, 
contra  Zenobiam ,  qujE  Orientis  &  &- 
gypti  tenebat  impefium,iter  llexit.  Mul- 
ta  in  itinere  ac  magna  pra;lia  fecit  cum 
Barbaris  ,  in  Thracia  ,  Illyrico,  Bithynia. 
Cum  Thyanam  occlufam  reperiflet ,  ira- 
tus ,  afErmavit ,  canem  fe  in  oppido  non 
relifturum.  Proditam  tamen  ab  Hera- 
clammone  urbem  evertiprohibuit ,  ca- 
nes  folos  occidi  juil]t,ut  votumimpleret, 
&  proditorem  patrias ,  negms  fidem  cui- 
quam  fervari  ab  eopojfe ,  qui  patria  fu& 
mrt  peperci/fet.  Recepta  Thyana ,  Antio- 
chiam  ,  propofita  omnibus  impunitate, 
brevi  apud  Daphnen  certamine  obtinuit. 
Pugnatum  eft  pofth^c  de  fumma  rerum 
contra  Zenobiam  &  Zabdam  ejus  So- 
cium  ,  apud  Emiflam  ,  magno  certami- 
iie.  Cumque  Aureliani  equites  jam  fa- 
tigati  terga  darent ,  hortante  quadam  di- 
Vina  forma  ,  per  pedites  reftituti  funt. 
Fugata  Zenobia  Emiflam  vidior  Aure- 
lianus  intravit. 
Yapif.in       Palniyrajndeiiidepcrgens,  alatroni- 


rato/.  23 1 

bus  Syris ,  malc  accfpitur ,  &  in  obiidio- 
ne  uiquc  ad  iflum  iagittx  periclitatur. 
Scd  cum  auxilia  Pcrfcirumintcrcipcrct , 
Saraccnos  Armcniofquc  corrumpcret , 
/Egyptios  pcr  Aurclium  Probum  vm- 
ccrct ,  tancfcm  poft  multa  mulicrcm  po- 
tcntiiiimanl  ,  novcc  inftar  Scmiramidis 
pra'liantem ,  vicit ,  rctraftamquc  cx  fu- 
ga ,  quam  ad  Pcrias  Camelis ,  quos  vo- 
cant  Dromadas  inftituerat  ,  ad  trium- 
phum  iervavit  ,  Loneinum  Philofo- 
phum,  &  belu  autores  prascipuos  mtcr- 
cmit.  Faftuique  viftona  ,  uc  tit ,  inib- 
lentior ,  primus  apud  Romanos  Diade- 
ma  capiti  innexuit  ,  gemmifque  &  au- 
rata  omni  vcfte ,  quod  adhuc  fere  inco- 
gnitum  Romanis  moribus  videbatur  ,  u- 
iijs  eft. 

Pacato  Oriente  ,  in  Europam  rediit 
vi6l'or ,  atque  illuc  Garporum  copias  af- 
flixit ,  interim  Palmyreni ,  occilis  prxli- 
diariis  ,  traditoque  Achilleo  ,  parenti 
Zenobia; ,  imperio  non  mediocriter  re- 
bellarunt.  Verum  idco  Aurelianus ,  U6 
erat  paratus ,  ex  Europa  rcvertit ,  atque 
urbem  ,  quia  ita  merebatur ,  excidit,  im- 
maniter  ufus  viftoria ,  nec  fexui  nec  seta- 
ti  ulli  impertitus  mifericordiam.  Dum 
deinde  vagantes  per  Europam  hoftes 
contundit ,  Firmus  quidam  ^gyptum, 
iine  iniignibus  iinperii,  quaii  ut  eliet  civi- 
tas  Jibera,  iibi  vindicat.  Nec  illic  defiiit 
felicitas  folita.  Nam  jEgyptum  ftatim 
recepit.  Atque  ut  erat  ferox  aaimi,  cogi- 
tatione  multis  vehementer  irafcens,quod 
adhuc  Tetricus  Gallias  obtineret ,  Oc- 
cidentem  petiit  :  atque  ipfo  Tetrico  e- 
xercitum  fuum  prodente ,  quod  ejus  fce- 
lera  ferre  non  pofTet ,  deditas  libi  legio- 
nes  partim  proftravit,partim  in  fidem  re- 
cepit.  Pifinceps  igitur  totius  orbis  Aure- 
lianus ,  pacatis  Oriente  &  Occidente ,  dc 
Zenobia  &  Tetrico  fpecioliifimum  Ro- 
manis  triumphum  exhibuit. 

Tetricus  Correftor  Lucanja^  poftea 
fliit ,  filius  ejus  in  fenatu  permanfit.  Ze- 
nobia  pofteros  Roms  diu  durantes  reli- 
quit,  mulier  venufta,  cafta,  dentibus  mar- 
garitarum  caadore  pra^ditis. 

■       Nn  Aure- 


Aurel. 

Vicior. 

Vo^ife, 


Voptfc.  in 
Aurel.  ^ 
Firmo. 


Vofifc. 

xAurel. 

Polllo 

Tetric. 

Eutrof. 

iib.2. 


28l 


lib,^ 


YiSior  de 

C^cfari- 

l/us. 

Vopifc. 

^Wel. 


EufeU.y. 

■Mi/l.c.i^. 

i&in 

Chron, 

Orof.l.-j. 


A.  M. 
414.6. 

Chr,2y6. 


Aureliano  imperante ,  etiam  Mone- 
tarii  in  urbe  rebellarunt ,  vitiatis  pecu- 
niis  ,  quum  pcen^e  metu  bdkim  face- 
rent  ufque  eo  grave  ,  uti  per  Coelium 
montem  cougrefii  ,  feptem  fere  millia 
armatorum  confecerint.  Eos  Aurelia- 
nus  viftos  ultima  crudelitatecompefcuit, 
plurimos  nobiles  capite  damnavit ,  fa;- 
vus  &  fanguinarius ,  ac  neceflarius  ma- 
gis  in  cjuibufdam ,  quam  in  ullo  amabi- 
fis  Imperator.  Provinciam  Daciam  re- 
tineri  pofle  delperans ,  omilit ,  abduttof- 
que  Romanos  ex  urbibus  &  aaris  Dacia^, 
in  media  Moelia  collocavit.  Annonam 
urbis  auxit ,  habuitque  in  animo  vinum 
gratuitum  dare  ,  cum  diceret  ,  popu- 
lo  Romano  faturo  nihil  quidquam  efle 
lajcius. 

Delevit  fifcales  &  quadruplatorum 
calumnias ,  confumptis  igni  tabulis,  mo- 
numentifque  hujufmodi  negotiorum,  de- 
cretaque  ad  Athenienfium  morem  inju- 
riarum  abohtione.  Fures  provinciales  , 
repetundarum  ac  peculatus  reos  ,  ultra 
mrlitarem  modum  elt  perfccutus  ,  ut 
eos  ingentibus  fiippliciis  cruciatibufque 
punirct.  In  templo  Solis  multum  auri 
gemraarumque  conftituit.  Incitatus  ad- 
verfum  Chnftiianos  ,  dum  fubfcribere 
cruento  edid:o  parat ,  enervatis  fubito 
brachiorum  commiffuris  repreflus  eft, 
patefaftumque  coelefti  indicio  ,  nihil 
facultatis  effe  PrincipibM  mundi ,  contra, 
Ecclefi(u  Chrifli ,  nijiqmntum  Demper- 
mitta,t. 

Tandem  indifto  Perfis  bello  ,  cum  i- 
ter  faceret  inter  Heracleam  &  Byzan- 
tium  ,  malitia,  nctarii  fui  &  manu  Muca- 
poris  interem^tui  eft,  filioque  aut  fili^e 
ibroris ,  &  aliis  multis ,  quos  levi  aut  nul- 
la  de  caufa  occiderat ,  poenas  exfolvit , 
anno  imperii  fexto. 

Mnefteus  enim  notarius ,  minas  ejus 
timens ,  pr^eda;  deli6lique  confcientia ,  ad 
quofdam  militares ,  amicos  ipfius ,  no- 
mina  pertulit  annotata  ,  falfo  manum 
Principis  imitatus ,  tanquam  Aurelianus 
ipfos  pararet  occidere  j  Illique  eo  metu 
accenfi  facinus  patravere.  Ke  pro^ita , , 


CUudiasTacitHSi^Floriams. 

templum  occifo  delatum ,  Mnefteus  be-  -Ew/ei./.j. 


ftiis  objedius  efl.  Aureliano  imperante,  '^^P-^^ 
Dionyiius  &  Felix  Romani ,  Firrailianus.;'^"  c^-'. 
Cappadocia; ,  Gregorius  Thauraaturgus  Suidas\ 
Ponti  Epifcopi  viguerunt.  Plotinus  fe- 
nex  Philofophus  decefiit,  ejufque  diicipu- 
lus  Porphynus  e  Chriftiano,  hoftis  Chri-  •^«'■««•'» 
ftianorum  ,  maledicis  eos  laceravit  fcri-   '""  "^' 
ptis  ,  reprehenforefque  fuos  reprehen- 
aens ,  a  Methodio  Tyri  Epilcopo  ,  &  ab 
Euftbio  ,  poftmodum  Ca:farienfi  &  aliis, 
digna  f  uis  conviciis  refponfa  julit. 


ClAudius  Tacitus 
Et  frater  ejus 
Florianus. 


Anno 

Chr.276. 

Mundi 

4.24,6. 

Aurel. 

Viiior. 


iNterfedlo  Aureliano  ,  pudore  acmo 

deftia ,  fi  non  metu  certabatur  inter  mi-  Eutrop. 
lites  &  Senatum  ,  ncutris  Principem  fua  //6.5. 
fententia  creare    audentibns.    Tandem 
Senatus ,  fexto  circiter  menfe  poft  Au- 
reliani  interitum  ,  Tacitum  e  confula- 
ribus  ,  mitem  fane  virum  ,  Imperato- 
rem  dicit ,  cunftis  fere  Istioribus ,  quod 
frafta  militari  ferocia  legendi  jus  Prin- 
cipis  proceres  recepiflent.  Qua;  tamen 
lastitia  brevis ,  neque  exitu  tolerabili  fuit. 
Namque  Tacito  confeftim  a  ducenteii- 
tnaregniluceThyanajmortuo,  aut,  ut 
plerique  aiunt  ,   fadtionibus  oppreflo ; 
cum  tamen  prius  Scythas ,  M^otidem 
Sc  Phafin  tranlgreflbs ,  repuliflet ,  Sc  au- 
(ftores   Aureliani  necis    excruciaviflet : 
Tlorianus  ejus  frater  ,  imperium  quafi  ^-  M. 
ha:reditarium  ,  nuUo  Senatus  aut  mili-  t^"^^* 
tum  confiilto  in valit.  Qui  uno  menfe  aut  Zofimli 
altero  vix  retenta  dominatione ,  vitlus  ¥Uv. 
a.  Probo  apud  Tharfiim ,  ab  fuis interfi-  Vopifc.itt 
citur.   Tacitus  vero  recufaverat  irape- 
rium.  Florianus  illud  appetiverat.  Idem 
Tacitus  capitale  efle  fanxit ,  cum  bono- 
rum  profcriptione,  fi  quis  argento  pu- 
blice  privatimque  jes  mifcuiflet ,  fi  guis 
auro  argentum,fi  quis  xxi  plumbum.  Pa- 
trimonmm  fiium  publicavit,  quod  habuit 
in  reditibus  feftertium  bis  millies  odin- 
genties.  Pecuniam  quam  domi  college- 
rat ,  in  ftipendium  militum  vertit.  To- 

gis 


Tacita, 


lii'.  I. 

Fiifcb. 

Chron, 


Vopifc. 
Trtcit. 
Zi>nar, 
tom,  2. 


AptYeliui  VrobHS» 

gis  &  tunicis  iifJcm  cft  ufus  ,  quibus  pri- 
v.itus.  Cornclium  Tacitum,  (criptorcm 
liiftorix  Augufla: ,  quod  parcntcm  fuum 
eimdcm  diceret ,  in  omnibus  bibliothc- 
cis  collocari  juilit.  Holofcricam  veflcm 
viris  omnibus  intcrdixit.  Ipfe  vitxpar- 
cillima; ,  ut  fcxtarium  vini  tota  dic  nun- 
quam  potaret ,  pranderctquc  ano  oalli- 
nacco  &  ovis ,  in  fcncdlute  validior  mi- 
nutulas  literas  Icgit  ad  ftuporem ,  ncc 
J»  unquam  noftcm  intermilit ,  qua  non  ali- 
quid  vcl  Icribcret  vel  legeret.  Uxorcm 
gemmis  uti  non  eft  paflus.  Tamcn  con- 
Itat  modcratillimum  Principem  militari 
improbitate  corum  ,  qui  cognatum  ejus 
quendam  occiderant ,  &;  vindiftam  me- 
tuebant,  opprefTum,  mente  atquc  animo 
difeciire. 


Anno 
Chrifti 

Mundi 

4247. 

Flavi:n 

Vepifi. 

Probo. 


tn 


Hisgcftis ,  cum  ingcnticxcrcitu  Gallias 
pctit ,  inierfcfto  Aurcliano  d  Ccrnianis 
poircflas.  Tanta  autcm  illic  pra'Iia  fcli.- 
citcr gcfTrt ,  ut  i  Germanis  fcxaginta rc- 
ciperet  civitatcs,  ca;flfquc  propc  quadria- 
gentis  miilibus ,  qui  Romanum  occupa- 
vcrant  folum  ,  reliquias  ultra  Nicrum  fl. 
&  Albim  rcmovcrct.  Acccpit  &;  fcdccim 
millia  tyronum  Gcrmanorum  ,  &  quin- 
quagcnos  vel  fcxagcnos  limitancis  mili- 
tibus  intcrfcruit.  Novem  rcouli  Gcr- 
manorum  fuppliccs ,  ftratiquc  ad  pcdes 
ejus  jacucrunt.  In  Illyrico  Sarmatas , 
ca;terafque  gcntcs  ita  contudit ,  ut  pro- 
pe  iine  bello  rcciperet  ,  qua:  illi  di- 
ripuerant.  Omncs  Gothicos  populos  aut 
in  deditionem  ,  aut  in  amicitiam  rece- 
pit. 

His  Geftis  Orientern  adiit  in  Ifauria , 
Lydio  &  PalHirio  latronibus  pertinaci- 
ter  duccntibus  bellum  ,  vidlifque  tandem 
dixit ;  facilius  eft  ab  iftis  locis  latrones 
arceri ,  qiiam  tolli.  Itaquc  omnia  loca 
angufti  aditus  vetcranis  donavit.  Pacatia 


AURELIUS   ProBPS. 

p  KobM  patre  agrefti ,  fcd  tamen  ordi- 

num  du£lore  ortus ,  civitate  Sirmien- 

fi,  adolefcentiam  fic  egit  ut  prope  im- 

berbis ,  Valeriani  judicio ,  Tribunatum  denique  omnibus  Pamphyli^  partibus  , 
acciperet.  Nec  enim  fetcde  c^uifquam  ad  Copton  &  Ptolemaidem  a  Blemyis  vin- 
ijirtutum  fummam  mctturefcit ,  nifiqui     dicatas,  Romano  addidit  juri. 

Fafta  &  cum  Perfis  pace ,  ad  Thracias 
rediit ,  &  centura  millia  Baftarnarum  in 
Romanoconftituitiblo,  qui  omnes  fi- 
dem  fervaverunt.  Sed  cum  &  ex  aliis 
gentibus  plerofque  panter  tranftuIifTct , 
id  eft ,  ex  Gcpidis ,  Gautunnis  &  Vanda- 
lis ,  illi  omnes  fregerunt  fidem ,  &  occu- 
pato  bellis  tyrannicis  Probo ,  per  totum 
pene  orbem  pedibus  &  navigando  vagati 
funt ,  nec  parum  moleftia:  Roman^  glo- 
rise  intulcrunt.  Quosquidem  illediver- 
iis  vicibas  ,  variifque  vi6loriis  oppreflit , 
paucis  domum  cum  gloria  redeuntibus  , 
quod  Probi  evafiflent  manus. 

Habuit  enim  non  leves  tyrannicos 
motus.  Primus  a,  Saturnino  fliit ,  qui 
Oricntalis  liraitis  dux ,  prohibitus  olim 
ab  Aureliano  videre  .Egyptum ,  ne  cjuo 
eum  mtura  ducebat ,  focietate  quoque  ho- 
minum  duceretur  ,  confeftim  ut  eam 
adiit ,  a  perturbidis  novarumque  rerum 
cupientibus  ^gyptiis  acclamatum  ei  eft; 
Nn  a  Satiir- 


ZoTim, 
lib.i. 
Voptfc.  in 
Ptobn, 


puer  feminario  •virtutum  generofiore  con- 
cretus,  aliqmdinclytumdefignavit.  Ta- 
cito  abfiimpto  fatahter  ,  cum  Tribuni 
manipulatim  milites  alloqucrentur ,  di- 
centes  ,  requirendum  elle  Principem  ali- 
quem  fortem  ,  fanftum  ,  ■verecundum , 
cleraentem ,  probum ;  quafi  divino  nutu 
undique  ab  oranibus  acclamatum  eftj 
Probe  Augufte ,  Dii  te  fcrvent.  Onera- 
tus  igitur  Imperio ,  invitus  &  retreftans, 
&  fxpe  dicens ;  Non  vobis  expedit  mili- 
tes ,  non  mecura  bene  agitis ,  Ego  enim 
vobis  blandiri  non  pojfum:  Cum  tamen 
deponcre  rem  invidioliffimara  ,  ut  ipfe 
dicebat ,  non  liceret ,  egit  perfbnam  a 
niilite  impofitam.  In  Aureliani  &  Ta- 
citi  infidiatores  animadvcrtit.  Floriani 
fociis  pepercit ,  quod  nontyrannm-nali- 
quem  videbantur  fequuti ,  fed  fui  Princi- 
pis  fratrera.  Recepit  deinde  oranes  Eu- 
ropenfes  exercitus  ,  qui  Florianura  & 
Imperatorem  fecerant  ,   &  occiderant. 


Vopif.  tn 
Satnrnitis^ 


Voptfc.  iii 

"Bonofo  & 

Prohc. 

Aurel. 

ViHor. 

Eutrop. 

lib.^. 

Orof.l.y. 


284  AHreliHS 

Saturnine  Augufte,Dii  te  fervent.  Satur- 
ninus  flens ,  omnia  libi  ante  bene  gella 
femel  affeftato  honore  perire ,  cumani- 
maretur  ab  induentibus  eipurpuram,  Nic- 
fcitis,  inquit,  qnid  medi  Jit  imper/ire :  Gla- 
dii  ^  tela  noftris  cervicibm  impendent: 
imminent  haftA  mdiqHe,  undique  JficuU  : 
Ipficuftodes  timentur ,  ipflcomites  formi- 
dmtur :  Non  cibtapro  voluptate ,  non  iter 
pro  autoritate ,  non  hellapro  judicio ,  non 
arma  proftudio.  Nam  quod  Imperato- 
rem  me  cupitis ,  in  neceffitatem  mortis 
me  trahitis.  Sed  habeo  folatium  mortis, 
fblus  pcrire  non  potero.  Ergo  Probus  & 
clementes  ad  eum  literas  fepe  milit ,  & 
veniam  eft  pollicitus.  Sed  cum  milites 
Probo  fidem  nonhaberent ,  variisprae- 
liorum  generibiK  vidus  Saturninus ,  & 
in  caftro  quodam  obfefTus ,  ab  iis ,  quos 
Probus  miferat ,  invito  Probo  ,  periit. 
Alter  motus  e  Gallis  cxftitit ,  avida  fem- 
Iper  gente  vcl  faciendi  Principis  vel  impe- 
rii.  Cum  enim  Lugdunenfes  sraviter 
contuh  ab  Aurehano  ,  Probura  pertime- 
fcerent ,  Proculum  Albingaunum  ex  Ai- 
pibus  maritimis ,  divitem  &  armatam 
lemper  agentem  vitam,  duoque  fervo- 
rum  millia  habentem  ,  falutant  Augu- 
ftum,  qui  Alemannos  Gallia  amovit.  Sed 
Probus  eum  fugatum  ad  Francos ,  pro- 
dentibus  ipfis  Francis ,  quibus  familiare 
ait  fuiile  Vopifcus ,  ridendofidemfrange- 
re,  vicit  &interemit. 

Tertium  motum  excitavit  Bonofus  , 
origine  Britannus ,  Galla  tamen  matre, 
dux  limitis  Rhetici  ,  potator  validior 
quam  bellator  ,  carus  quondam  Aure- 
liano  ob  inebriandos  per  eum  legatos,ar- 
canaque  ab  his  pervinumcoo-nofcenda, 
de  quo  folitus  eft  dicere  :  Non  ut  vivat, 
natm  efi  ,fed  ut  bibat-  Hic  cura  quodam 
tempore  in  Rheno  Romanas  luxurias 
Germani  incendifTent,  timore  ne  poenas 
daret,  fumfit  imperium :  idque  diutius  te- 
nuit,  quara  merebatur.  Nam  longo  gra- 
vique  ccrtamine  a  Probo  fuperatus ,  la- 
queovifam  finivit ,  didufqueperjocum 
amphorapendens.  Uxorem  habuit  no- 
bilem  2;cntis  GothictE  ,  foeminam  iia- 


Probas. 

gularis  exempli ,  quam  Probus  in  hono- 
re  habuit ,  lalariumque  ei  ufque  ad  mor- 
tem  prjeftitit.  Receptis  ita  pacatifque  o^ 
mnibus ,  dixifle  (cnur,  brevi  milites  fru- 
firafore:  qua;  vox  exitii  ei  caufa  fuit.Nam 
quia  nunquam  militem  otiari  finebat ,  di- 
cens  nefas  efTe ,  eum  gratuitam  comede- 
re  annonam  ;  ac  proinde  militari  manu 
Galliam  ,  Pannoniafque  &  Mceforura 
colles  Vinetis  repleverat  ;  irritati  m.a- 
gis  exercitus ,  cum  ad  ficcandam  lacu- 
nis  ac  folla  urbem ,  Probo  patriam  ,  adi- 
gerentur ,  qu£e  paluftri  fblo  hyemalibus 
aquis  corrumpebatur ,  paulo  cis  fextum 
imperii  annum  eum  trucidant  apud  Sir- 
mium ,  in  ferratam  turrim  fruftraconfu- 
gientem.  Et  quantum  facinus  feciHent , 
fepulcri  titulo  ipfi  tcftati  fijnt  ,  qui  hic 
fuit :  Hic  Probus  Imperator  &  vere  pro- 
bus  fitus  eft ,  Viftor  omnium  gentium 
barbararum,  Viftor  ctiam  Tyrannorum. 
Sic  patuit,  quam  difficilefit ,  apud  milites 
velprobum  vitam  tueri. 

Abhinc  militaris  potentia  revaluir, 
ac  fenatui  imperium  creandique  jus  Prin- 
cipis  ereptum,  incertum ,  an  ipfo  cupien- 
te  pcr  defidiam ,  an  metu  ,  feu  diflenfio- 
num  odio.  Quippe  abolito  Gallieni  edi- 
fto  ,  refici  fenatoribus  militia  potuit, 
concedentibus  modefte  legionibus ,  Ta- 
cito  regnante :  neque  Florianus  temere 
invafifTet ,  aut  judicio  manipularium  cui- 
quam,  bono  licct,  imperium  efTet  datum  ^ 
amplillimo  ordine  in  caftris  degente.  Ve- 
rum  dum  obleiiantur  otio ,  fimulque  di- 
vitiis  pavent  ,  &  earum  ufitm  afilusn- 
tiamque  Aternitate  majus  putant ,  muni- 
vere  militaribus ,  ac  pene  barbaris  viam, 
in fe  ac pofteros  dominandi.  Secundo  Pro- 
bi  anno  Manes ,  magifter  falfitatis  novx, 
Paracletum  fe  fingens  ,  &  duodecim  di- 
fcipulos  infania;  propagandse  emittens , 
innotuit.  Multos  errores ,  ut  de  duobus 
principiis ,  de  phantafmate  carnis  huma- 
nx  in  Chrifto ,  de  corporis  humani  o- 
rigine  mala ,  &  his  fimiles  in  unum  con- 
fertos  ,  de  Perfide  in  reliquum  orbem 
fparfit  ;  impiumque  de  fe  Manichaeo- 
ruainomenfudit.  lu  Perlia  tandem ,  ob 

dece- 


A.  M. 
C/jr.281. 


EtifeUj. 

C.ZS.& 

in  Chron, 

Epipha- 

nius 

Har.^6. 

Suidas. 

Hieron.in 

CataUg. 


M.  AHYcltm  Cams  Imi>erator. 


185 


dcccptum  vani<;  promifrionibiis  rcgcm  , 
cxcoriatus  pcriit ,  rcfut.itus  ab  Arcliclao  , 
Epilcopo  Mcfopotamix.  AtClnifli  Ec- 
clclia  pafiim  iii  immenfum  lc  drfundc- 
bat ,  prxfcfturas  ctiam  provinci.ilium  , 
&  lionorcs  miiitarcs  confcqucntibus 
Cliriltianis ,  ut  Dorotheo  ,  Gorgonio  , 
&  iimilibus ,  narrante  Eufcbio  ,  cjui  vixit 
his  rcmporibus.  Ncc  flifficicbant  am- 
^^'.^•'■■'7'pliusprircarumclomorumfpaciaconvcn- 
tibus  agendis ,  lcd  laxiora  a^dificia  e  fun- 
damcntis  ftrucbantur ,  ruccrefcente  in- 
terimcum  rebus  fecundis  ambitione  & 
difcordia  ,  fiftaque  fpccie  fmftitatis , 
qux  multorum  faftum  &  malitiam  obte- 


Eufeb. 

1.2.C   I, 
Socr.l.i 


gcbat. 


Anno 
Chrifti 

a82. 
KJundi 

Vopifi.  tn 

Caro, 

Aurel. 

ViHor  de 

Cafari- 

tus.Rufus 

Teftus  in 

Brcvia- 

ri$. 


A.  M. 
425-2. 
Ciirilli 
284.. 


M.  AuRELius  Carus. 

NUMERIANUS    &    CaRINUS. 

CAriii  ,  feu  Komas ,  feu  Narbona: ,  feu 
in  Illyrico  genitus  (nihil  cnim  certi 
confbt)  militibus  charus ,  a  Probo  prje- 
feftus  prartorii  faftus  ;    eo  interfefto , 
Aup-uftum  habitum  fumfit.  Cctrinum  Nu- 
merianumque  filios  C<ifares    appellavit. 
Dcfhnaro  ad  Gallias  tuendas  Carino , 
fluxis  pravifque  moribus  juvene ,  Nume- 
rianum  ,    leftiflimum  difertiffimumque 
adolefcentem ,  fecum  in  Perficum  bel- 
lum  ,  quod  Probus  apparavcrat ,  duxit. 
Antea  tamen  Sarmatas  ,    Probi  morte 
prjeferoces ,  inter  bella paticndo  ita  con- 
tudit ,  ut  paucis  dicbus  Pannonias  fecuri- 
tate  donaret ,  occifis  Sarmatarum  fede- 
cim  millibus ,  captis  diverii  fexus  viginti 
millibus.  Hinc  inaenti  apparatu  contra 
Perfas  profed:us ,    nullo  iibi  occurren- 
te ,  Mefbpotamiam  capit ,  quod  ea  Per- 
farum  quaii  folenni  bello  fubtft  ,  &  Cte- 
liphontcm  ufque ,  inclytam  urbem  Par- 
thi^,  progreditur.  O.ccupatifque  Periis 
domeftica  feditione  ,  Imperatoris  Perfi- 
ci  nomcn  meruit.   Verum  dum  gloria; 
inconfulte  avidior,  fines  tranfit  Impe- 
rii  a  fatis  dccretos ,  a:gritudine  correptus 
fulmine  csnflagra^vit-    Tanta  enirn  erat 
tamque  immanis  tcmpettas  &  corufca- 
tio  ,  ut  multi  terrorc  dicantur  exanimati. 
Cum  igitur  a:ger  in  tentorio  jaceret,  poft 


Vopifc.  in 
Numc- 


rian . 
An>!0 
eodem. 


ingcns  tonitruum  fubito  conclamatum 
cft  ci  cubiculaiiis ,  Impcratorcm  mor- 
tuimi. 

Nurfierianm  contvo.^a  c  fictuoculo- 
rum  a^gritudinc ,  alias  fibi  fimiliari ,  dum 
leftica  portarctur,  faftionc  Arrii  Apri 
foccrifui,  impcrioinhiantis,  occifusi:^ 
Scd  cum  plurimos  dics  dc  Impcratoris  fa- 
lutc  qua;rerctur  2.  militc  ,  concionarc- 
turque  Aper ,    idcirco  illum  vidcri  non 
poflfe,  quod  oculos  invalidos  d  vento  ac 
fble  fubtraherct;    foetore  cadavcris  res 
eftprodita,  ducumque  confilio  ac  tribu- 
norum  ,  Valerius  Dioclctianus ,  domc- 
fticos  rcgens  ,  Imperator  appeliatus.  Hic 
cum  tribunai  confcendiflet ,  &  qusrerc- 
tur,    quemadmodum  Numerianus  ef- 
fet  occifus ,  edufto  giadio ,  Aprum  prse  - 
fedum  prxtorii  oftentans,percuflit  j  ad- 
dens  verbis  fuis ;  Hic  cft  autor  necis  Nii- 
mcriani.  Sic  Aper  dignum  moribus  fiiis 
exitum  ,  Diocietianus  aditum  dedit.  A 
Druide  enim  Gailicana   quondam  au- 
dierat ,  Imperator  eris ,  cum  Aprum  oc- 
cidcris.  Carinus  occidenti  prrcpoficus  a 
patre  ,  adulter  ,    corruptor  juventutis , 
mimis    atque    lenonibus  paiatium  im- 
plens  ,  uxores  ducendo  ac  rcjiciendo,  pie-  Eunop 
rafque  prsgnantes ,  contaminatiflimum  l>b  9- 
fe  vitiis  omnibus ,  ac  proinde  dcteftabi-  £">*• 
lera  bonis  fecerat ,  ciamante  ipfo  Caro  , 
nonefimem:  Certior  eorum  qu^e  accide- 
rant ,  tanquam  iiber  a  frenis  domeftica; 
pietatis ,  majora  fcelera  edidit.  Nec  dee- 
rat  tamen  ad  vindicandum  fibimet  impe- 
rium  vigor  mencis.  Nam  Juiianum  a- 
pud  Veiietos  invoiantem  purpuram,  pul- 
fa  ejus  acie ,  obtruncavit :  Et  contra  Dio«- 
cletianum  muitis  prxliis  ftetit.  Ultima 
pugnajuxta  Murgum  congrefTus,  dum 
viftosavidepremeret  ,  fuorumiftu  i«- 
teriit ,  quodlibidineimpatiens ,  mWiia.-  j^nno 
rium  nuptas  aifedabat :  quarum  infeftio-  eiiiem 
res  viri ,  iram  doloremque  in  eventum 
bellidiftuierant.  Quo  profperius  ccden- 
te ,  metu  ,  ne  hujufmodi  ingcnium  ma- 
gis  magifque  vidoria  infolcfceret,  Mt 
ulti  fiint.  Is  finis  Caro  liberifque,poii:  im- 
periibienniiun,  fliit. 

N  n  5  Ku- 


Vopifcus 
in  Carino, 
Aurel. 

ViStor. 


Anno 
Chnfii 
£84. 
Mundi 

*'/+• 
Fl.  Vo- 
{iffi.  in 
Nume- 
riano, 
Aurel, 
ViSlor. 
Eutrop, 


Fl.  Vo- 

pifcus  in 
AnrsU 


A.  M. 

4.2.y6. 

Chrilii 
1%C'. 


i%6  Diocletianm  ^  Maximianm, 

Numeriaiius  cum  Olympio  Neme- 
iiano  &  Aurelio  Apollinare  Poetis  de 
palmacontendic  cduifque  fuis  carmini- 
bus ,  eos  veluti  radio  Solis  obtexit ,  refe- 
renre  FI.  Vopifco  ,  fcriptore  horum  tem- 
porum. 


Emop. 

iiy.$. 


Valerius  Diocletianus, 
AuRELius     Sc    Maximianus. 

rlcDiocIesDalmata,  obfcuriffime  na- 
tus ,  Anulinifenatoris  Libertinus,  ma- 
tre  pariter  atque  oppido  Dioclea,  orbis 
Romani  potentiam  cepit ,  Graiumque 
nomen  in  Komanum  morem  conver- 
tens ,  Diocletiaaum  fe  dixit ,  mox  etiam 
vi<3:is  Perfis  &  .^gyptiis,Jovium.Vir  cal- 
lidus ,  amans  Reipublics  ,  amans  fuo- 
rum,  &  ad  omnia,  quae  tempus  quaslierat, 
paratuSjConlilii  femper  alti.nonnunquam 
tamen  efFrontis ,  fed  prudentis ,  nimia 
pervicacia  motus  inquieti  pe£toris  com- 
primens.  Parcus  idern  &  largitionum 
theatralium  contemptor  ,  falfe  ridens 
eum  ,  qui  Carum  caufa  ludorum  lauda- 
tum  allereret,  Er^o,  inquit ,  ^ene  rifui  eji 
imperiofm  Carm.  Hic  nihil  effe  dijficilius 
fajfns  eft ,  queim  bene  imperare ,  pr&fertim 
quodAulicis,  quatuor  vel  quinque  inter 
fe  confpirantibus ,  fapif/tme  vendatur  bo- 
nui .,  cautm ,  optimus  Imperator' 

Ubi  comperit  Carini  difceflu ,  ^Elia- 
num  Amandumque  per  Galliam  coafta 
manu  agreftium  ac  latronum ,  quos  Ba- 
gaudas  incolx  vocabant,  populatis  late  a- 
gris ,  plerafque  urbium  tentare ;  ftatim 
Aurel.  Maximianum,  fidum  amicitia, 
quanquam  femiagreftem ,  militia;  tamen 
atque  ingenio  bonum  ,  Imperatorem 
confbrtio  adfcivit.  Cui  poflea  Herculii 
acccflit  cognomen ,  ut  Valerio  Jovium. 
Maximianus  in  Galliam  profeftus ,  fufis 
hoftibus  aut  dcditis  ,  quieta  omnia  brevi 
patravir.  Eo  bello  Coraufius ,  Menapi^ 
civis ,  faftis  promptioribus  enituit ;  id- 
eoqueillum ,  umulquiagubernandi  (quo 
officio  adolefcentiam  mercede  exercue- 
rat)  gnarus  habebatur  ,  parands  claffi 
ac  propulfandis  Germanis ,  Fraacis  & 


Saxonibus  ,  mariainfefbntibus  ,  prxfe- 
cere.  Hoc  efatior ,  cum  parum  multos 
opprimeret ,  neque  prsedas  omnia  in  a:ra- 
rium  rcferret ,  Herculei  metu  ,  a  quo  fe 
csdi  jufTum  compererat  ,  Britanniam 
haufto  imperio  capeflivit. 

Eodemque  tempore  Orientem  Perf^e , 
Africam  Julianus ,  ac  nationes  Quinque- 
gentan^  graviter  quatiebant.  Adhuc  apud 
^gypti  Alexandriam  ,  Achilleus  nomi- 
ne ,  dominationis  infignia  induerat. 

His  de  caufis  JuliMm  Conftantium 
Chlorum^Galerium  Maximinum  (qui 
nonnullis  etiam  Maximianus  cogno- 
raento  Armentarius)  creatos  C&fares ,  m 
afEnitatcm  vocant.  Conftantium  enim 
Carus  ,  quod  nemo  tunc  vir  melior  vide- 
batur,  inJocumfiliifiibrogare  confulta- 
verat ,  &  Carinum  occiderc.  Idem  Con- 
ftantius,  per  filiam  nepos  Claudiiquon- 
dam  Augufti,  erat:  Galerius  in  Dacia 
haudlongea  Sardicanatus.  Conftantius 
Theodoram  Herculii  priyignam  accepit, 
ex  qua  poftea  fex  hberos  ,  Conftantini 
fratres  ,  habuit :  Galerius  filiam  Diocle- 
tiani  Valeriam :  ambo  uxores  ,  quas  ha- 
buerant ,  repudiare  compulfi ,  ficut  olira 
Tiberius  dufta  Augufti  filia.  Hi  quan- 
quam  literis  parum  ,  juris  tamen  fcientia 
ac  militia:  miferiis  fmbuti  fatis,  boni  Rei- 
public^  fuere.  Frudentes  enim  ,  (ait  Au- 
tt\ms)  fenfumalipromptiusfiunt ,  exper- 
tes  Arumnartim ,  dum  opibui  fuis  cunSia 
aftimant,  minus  confulunt.  TresiftiVa- 
lerium ,  ut  parentem  ,  feu  Dei  magni  fli- 
fpicicbant  modo ,  a  quoinlmpenum  fe 
alleilos  memineranr.  Et  quoniam  bello- 
rum  moles  acrius  urgebat ,  quafi  partito 
imperio ,  cundla  qua:  trans  Alpes  Gallias 
funt ,  Conftantio  commifla ;  Africa  Ita- 
haque  HercuHo :  Illyrici  ora  ufque  ad 
Pontum  GaIerio;C^tera  Valerius  reten- 
tavit.  Hinc  partiltalixinvedlumtribu- 
torum  ingens  malum ,  quo  exercitus  at- 
que  Imperator ,  qui  femper  aut  maxima 
parte  aderant,  alipoITent:  penfionibus 
induda  lex  nova ,  quaj  fane  illorum  tem- 
porum  modeftia  rolerabilis ,  in  perni- 
ciem  proceffit  poftea. 

Inte- 


■^itret. 
Vicior 
Cesfari- 
bus. 


de 


A.  M. 

Chrifti 
251. 
Vopifcus 
in  Caritio 
&  Claud. 
Eu/eb. 
Chron, 
Zofiar, 
fiib.fin, 
Tom.z. 


Eutrnp. 


Jurel. 


'JDjocletiams  c^'  AlaxtmianHS. 

IntcriniDioclctiano  Alcx;iiulriam  pro- 
fcdto  ,  proviiicia  crcdita  Maxiniiuo  Cx- 
/ari ,  ut  rclidlis  rimbus ,  in  Mcfopota- 
miamprogretlcrctur  ,  ad  arccndos  Pcr- 
farum  impctus ,  d  quibus  primo  gravi- 
tcr  vcxatus ,  cum  Dioclctiano  occurrc- 
ret ,  ab  irato  indignc  cxccptus  eft  ,  atque 
iit  crat  purpuratus ,  antc  vehiculiim  cjus 
adaliquot  miliia  pafluumcucurrille  tra- 
ditur.  Scd  rcparato  confeftim  e  vetera- 


287 


Viiior  &  nisactvronibusexercitu,  pcr  Armeniam 


Eutrop, 
£ufeb. 
in  Chron. 
OrofA.y. 
tap.Zf. 
Jiufus 
Feftus  in 
Srivarie. 


Aurd. 

Vilior  de 

Cafari- 

bus. 

Eutrop. 

iik$. 


inhoitescontendit:  qua;  fcrme  fola  lcu 
facilior  vincendi  Parthos  via  eft.  Ibi 
Narieum  Perfarum  Regem  in  ditionem 
fiibcgit :  limul  libcros  conjugef(]ue ,  & 
aulam  rcgiam  :  adeo  Viftor  ,  ut  ni  Va- 
lerius  ,  cujus  nutu  omnia  gerebantur , 
abnuilTet,  Romani  fafces  in  provin- 
ciam  ellent  novam  lati.  Pars  tamen  u- 
tilior  terrarum  ,  Sc  quinque  ultra  Ti- 
grimregiones  Romanisacquiiit^,  qux 
dum  acrius  deinde  repofcerentur ,  gra- 
viaadmodum  perniciofaque  bclla  pepc- 
rerunt. 

Ar  in  iEgypto  Achilleus  Eiciliore  ne- 
gotiopulfus,  pcenasluit,  nudata  muris 
Alexandria ,  Coptos  &  Ptokmais  exci- 
fx,  tota  TEgyptusgravibus  profcriptio- 
nibus  ciedibufque  fcedata.  Per  Africam 
geftaj  res  pari  modo  :  folique  Corauiio 
remiiTum  Britannia:  Imperium ,  poft- 
cjuam  juflis  ac  munimento  jncolarum, 
contra  gentes  beilicofas ,  oportunior  ha- 
bitus.  Quem  fane  fexennio  poft,  quidam 
Alleftus  nomine,  dolo  circumvenit.  Qui 
cum  ejus  permiHu  fumma;  rei  prajeffet , 
flagitiorum ,  &  ob  ea  mortis  formidi- 
ne ,  per  fcelus  imperium  extorferat :  quo 
ufum  brevi ,  Conilantius  pra^millo  A- 
fclcpiodoro ,  cum  parte  clalTis  &  legio- 
num  delevit. 

Ca^li  interea  &  Marcomanni ,  Carpo- 
rumque  natio  tranflata  omnis  in  Roma- 
num  folum  ;  cujus  fere  pars  jara  tum  tra- 
ducfta  ab  Aureliano  erat. 

Ncque  minori  ftudio ,  pacis  officia  vin- 
cia  Aquii  le^ibus ,  remotumque  peftilens 
frumentariorum  genus ,  qui  ad  explo- 
randos  in  provinciis  motus  inftituti, 


conipoiiti;  ncfirie  criminationibus ,  in- 
jcdloquepafjim  mttu,  prarcipuc  rcmo- 
tiflimo  cuiquc  ,  cunftafccdc  diripii  uant. 
Simulannonaurbis ,  ac  fttpcndiaiiorum 
falus  anxie  follicitcquc  habita  ;    honc- 
llorumqueprovcdlu,  &  econtra  fuppli- 
ciis  flagitioli  cujufque ,    virtutum  ftudia 
audla,  novis   mccnibus  ornata:  urbes , 
Roma,  Carthago  ,  Mcdiolanum  ,  Ni- 
comcdia.  Nequc  tamen  cum  hxc  age- 
rcnt  Impcratorcs  ,   cxtra  vitia  fuerunt. 
Quippe  Diocletianus  ex  auro  primus  ve- 
ftem  quxiivit ,  ferici  ac  purpura; ,  gem- 
inarumquc  vimplantisfubdidit ,  affuen- 
tis  tumidique  anuni  indicia.  Levia  tamen 
pra:  ca:teris.     Nam  renovata  Caligula; 
Domitianique  impietate  ,  Dominum  fe 
palam  dici  paiTus  eit ,  &  adorari  appellari- 
que  ut  Deum  ,  documentumc^ue  pr&buit , 
humillimos  quojque  ,  ubi  alta  accefferunt, 
fuperbia  atque  ambitione  immodicos  ejfe , 
dum  animus  potentis,  expers ,  ianquam 
inedia  refeBi ,  infatiabHu  eft. 

Herculuislibidine  tantaagcbatur,  ut  Eutrop. 
ne  ab  obfidum  corporibus  quidem  ani-  ^»^-  :'■' 
milabemcomprimeret,  propalam  ferus  ^^!,*'"** 
&_  incivilis  ingenii  ,   afperitatem  fuam        "'  • 
etiam  vultus  horrore  fignificans.    Hic 
natursfus  indulgens ,  Diocletiano  in  o- 
mnibus  eft  aufterioribus  obfecutus,  cui 
parum  honefta  in  amicos  lides  erat ,  dif- 
cordiarum   metu  ,   quas  enunciationi- 
bus  agitari  fufpicabatur.  Hinc  etiam  qua-  Eufebins 
fitruncatiEvircs  urbis,  imminuto  prx-  Chron. 
toriarum  cohortium ,  atquein  armis  vul- 
gi  numero.    Trinmphum  egerunt  'R.oms,  A.  ?vf. 
inclytum  ex  numerofis  gentibus ,    quas  4172. 
devicerant ,  pompa  ferculorum  illuftri ,  '^^'■'7''» 
qua  Narfei  conjuges  fororefque  &  libe-  3°^* 
riantecurrumdudlifunt.  Erat&aCon-  Etifeb,-  • 
ftantio  Ca:fare  pugnatum  in  Galliis ,  cir-  Ub.  5/. 
ca  Lingones ,  die  una  adverfam  erat  &  Zonar. 
fecundam  fortunam  expcrtus.  Nam  cum  '*'"'  *' 
repente  Barbaris  ingruentibus ,  intra  ci- 
vitatem  eflet  coaftiis  ,    tam  prascipiti 
ncceffitate ,  ut  clautis  portis  in  murum 
funibus   tolleretur,  vix  quinque  horis 
mediis  adventante  exercitu ,  lx  fere  mii- 
lia  Alemannorum  cecidic.  Sic  omnia  im- 

pcrio 


m 


1)iocletidnus  (-r  Maximianm, 


Etifsb. 
Orof.l.-J. 


Decima 

kacper- 
fecutio 
faSla, 
A.  M. 

Chrifii 


Eufeb. 
a.c.f. 


Eiifeb. 


Eufeb, 
l.i.c.y 


perio  profpere  provenerunt  ,  iifque  ad 
annum  Diocletiani  xix ,  Chrifti  cccvi , 
quo  elatiores  jam  viftoriis  ,  fumptifque 
Deorum  fuorum  cognomentis  terribi- 
les ,  Diocletianus  &  Maximianus ,  Chri- 
ftum  atrociter  oppugnare  cceperunt.  Sx- 
vitum  antea  in  milites  fuerat ,  exauto- 
ratis  qui  immolare  idolis  noUent ,  mul- 
tis  etiam  occiiis.  Qua  tentatione  prs- 
ludebatur  quidem  ad  truculentiores  co- 
natus ;  Sed  vulgus  Chriftianorum  afper- 
natum  preces  &  vota  ,  quibus  triftiora 
pra;verteret  apudDeum,  fecuritate  fua 
multo  graviora  promeruit ,  ingenti  cef- 
fura  glorix  iis  ,  qui  ferio  diligerent 
Deum. 

Igitur  propofitis  publice  edidis ,  ve- 
titiefle  Chrifiiani.,  imperatum,  ut  Ec- 
cleiias  diruant  prxlides  ,  codiccs  facros 
ignibus  aboleant,  honoribus  fungentes 
Chriftianos  ad  privatum  redigant  ftatum, 
privatos  in  fervitutem.  Mox  ut  ferse  a 
morlibus  fsviores  Augufti ,  Ecclefiarum 
prselides  ad  negandum  Chriftianifmum 
compelli ,  nolentes  abnegare  occidi  ju- 
bent.  Tandemin  omnes  line  difcrimine 
cruentum  ftringunt  feirum.    Repertus 
Nicomedia^eft  vir  illuftris  ,  quiprxlen- 
tibus  in  urbe  Jovio  &  Galerio  ,  auderet 
fanguinarium  ediftum  concerpere ,   at- 
quc  ob  id  animandis  reliquis  fubire  fup- 
plicium.    Eum  fecuti  de  familia  Princi- 
pum  ,  geftis  honoribus  clari  ,    Petrus  , 
Dorotheus ,  Gorgonius ,  Anthimus  ,  & 
aliimulti,  velut  duces  &  primitia:  ca^- 
dendorum  Chrifti  gregum ,  quorum  a- 
liqui  vivi ,   aliqui  jam  mortui  in  mare 
prsecipitati  funt.   Narrat  Eufebius ,  vi- 
fas  fibi  tunc  Tyri   feras  abftinentes  a 
Chriftianis ,  in  quos  incitabantur,&  cum 
furore  irruentes  in  illos ,  qui  circumfta- 
bant ,  crudeli  ipedtaculo  faturaturi  ocu- 
los.  Nec  tamen  ullum  crudelitatis  genus 
eft ,  quod  piaz  &  devota:  Chrifto  animje , 
illis  temporibus  non  pertulerint.  Qui- 
S.  dam  crucibus  fuffixi ,  quidam  cremati  vi- 
vi,  alii  lentis  ignibus  aflati,   nonnulli 
inflexis  aiborum  ramis  dilcerpti :  fame 
necati  quidam  .  plures  gladiis ,  plurimi 


a  beftiis  laniati ,  cutis  detrafta  aliquibu5| 
alii  flagris  ferreis  per  fingulas  partes  cor-» 
poris  casfi  ad  mortem  ;  quidam  poft  tor- 
mentareduttiincarceres,  ut  lentitudi- 
ne  tormentorum  deficerent.   Mulieres 
uno  pede  fufpenfs  nudse ,  adufta^  quibuf- 
dam  mamma:;  nulli  fexui,  nulli^tati, 
nullihcnori  venia  data.  Philoromus  pro- 
curator  Cxfaris    Alexandrise  ,   Phileas 
Thmuitarum  Epifcopus ,  plurimique  paf- 
fim  alii  iiluftres  fupplicio  affedli.  Non 
pauciores    tamen  vel  artc  efFugicbant 
confeffiones  &  tormenta,   vel  pecuniis 
redimebant,   vel  hanc  miferam  vitam 
Chrifto  Domino  prsponebant.  Nomen  ^«/**"** 
jeternum  de  iis  rneretur  Romanus ,  Cse-  '  '^'^*' 
farienfis  Diaconus  &  Exorcifta ,  qui  con- 
fpicatus  Antiochia;  mukos  ad  idola  tranf- 
gredi ,  magna  eos  voce  increpavit ,  & 
redireadChriftum  compulit.  Cui  ob  id 
lingua  exfefta ,  diu  tortus ,  tandem  con- 
ftantem  animam  Chrifto  reddidit ,  labo- 
rum  prasmia  percepturam. 

Itaque    Diocletiano    &   Maximiano  f«/«^'. 

•      1  •  •  l  H  c  11 

non  potuit  durare  imperium ,  quo  eum  '"■  '/  r 
oppugnabant  ,  a  quo  illud  acceperant.  cijfon, 
Altero  ftatim  perfecutionis  anno  invafus  Auret. 
fcedo  morbo  Diocletianus  ,    ac  mcnte  VHhr 
motus,  ut  ad  fc  rediit ,  inteftinas  clades  deCafa. 
dixit ,  &  fracrorem  impendere  ftatus  Ro-  "  "■'* 
mani ,  novoque  prorfus  &  inaudito  e-  ^-y    * 
xemplo ,  curam  abjecit  Reipublica: ,  ad- 
huc  valentior  celebrato  regni  anno  vice- 
fimo:  AudorqueHercuIiofuit,  utpa- 
riter  in  privatam  vitam  concederet ,  8c 
ftationem  tuends  Reipubl.  viridioribus  , 
junioribufque  mandaret.  Cui  xgre  col- 
lega  obtemperavit.  Tamen  uterque  una  A.  M. 
die  privato  habitu  imperii  infigne  mtfta-  4^7+' 
•vit ,  Nicomedis  Diocletianus ,  Hercu-  Chrijli 
lius  Mediolani.  Ille  Salonas  in  patriam  ,  304- 
hic  migravit  in  Lucaniam  :  Conftantiiis 
&  Galerius  Augufti  creati. 

Fl.  C0NST4NT  lus  Chxorus,  ^«««.   , 

«      ]£  X  eocLem»    \ 

GALER.IUS    MaXIMINUS. 

jNter  eos  divifus  Romanus  orbis ,  ut  Eutrop. 
■•■Galliam,  luljam,  Africam,  Britan- Wi'- 1. 

Biain , 


Eufcb. 
iik  8. 
hili. 
Hili. 
eccl. 

CHJ).  2.5. 


Eufeb,  de 
vitii 
Conft. 
l.l-  c.io. 


Aarel. 

Viilor. 


Euftb. 
lX,c,  i^. 


Euftb. 
Ub.  i. 

cap,  17. 


Conjiatitttts  cr 

ni\im  ,  Gcrm.lni3m  ,  Conftantius ;  Illy- 
ricnm  ,  Aliam  ,  Oricntcm  ,  Galcriiis  ob- 
tiucrct,  fiimptis  duobiis  Cxlaribiis.  Con- 
liintins  tamcn  contcntus  dignitatc  Au- 
gufti ,  Italia:  atque  Africa:  adminill;raridx 
ibllicitudincm  rccuiavit ,  vir  cgrcgius,  & 
prxrtantillimx  civilitatis  ,    divinis  pro- 
vincialium ,  ac  privatorum  ftudiis ,  fifci 
commoda  non  admodum  ajfeclafn,  ducenf- 
que  melii-a,  publicof  opes  aprivatii  haberi, 
quam  intrn  umm  claujirntn  refervart. 
Quare    Diocletiano   aliciuando    expro- 
brantc  ci  paupertatem  ,  facile  in  unum 
contraxit  Iparfas  divitias  ,  &  cum  often- 
dilTet  tantum  Icgatis ,  ftatim  poflefTori- 
bus  reddidit.  Cultus  valdemodici,  non 
amabilis  modo  fubditis ,   verum  ctiam 
vcnerabilis,  prxcipue  quod  Diocletiani 
fufpedlam  c^lliditatem  &:  Maximiani  te- 
meritatem  languinariam   imperio  ejus 
evaferant.   Galerius  pulcher   corpore , 
eximius  &  felix  bellator ,  ortus  Dacia 
Ripenfi  ,  parentibus  agrariis  ,  paftor  ar- 
mentorum  ,  unde  ei  cognomen  Armen- 
tarius  fuit.  Is  infolenter  afSrmare  aufus 
eft,  matrem  fuam   more    Olympiadis 
compreflam  a  Dracone  femet  concepif- 
fe.  Moribus  certe  odioque  in  Chriitia- 
-  nos  Draco  fuit ,  nec  indignus  eo  ,  quo  fe 
natum  parente  fatebatur.    Latiorem  in 
Chrifiianos ,  quam  prxdecellorum  quif-  ■ 
quam  , perfecutionem  movit ,  quam  pleri-  ■ 
que  fuga  anteyertere  conati ,  in  eremos ' 
&  avia  fe  recepere.  Apphianus,  apud  Pa- 
gasLycix  nobili  loconatus,  Urbanum' 
Palxftinx  Prxiidem ,  ab  idolorum  cultu 
dehortari  aufus  ,  crudelem  mortem  fub- 
iit  ,   adjefto  oleo  luminis  inftar  uftus: 
tandem  in   mare  abjedlus  miraculum 
prxbuit.   Confeftim  enim  regurgitans 
mare,  concufla  etiam  validifiimis  pro- 
cellis  continente ,  exanimum  corpus  lit- 
tori  reddidit.  Ejus  fratcr  ^deiius  ,  fimili 
de  caufa ,  apud  Akxandriam  eundem  exi- 
tum  habuit.  Nec  Urbanus ,  plurimis  oc- 
cifis  Chriftianorum  ,    efFucfir  ukricem 
Dei  manura,capitis  damnatus  a  Maximi- 
no ,  cujus  impiis  juflionibus  fubfervierat. 
At  Firmilianus  Urbano  detexior ,  in 


Maxlmirjm,  a}>p 

ip(a  cadavcra  fxviit ,  fcpcliri  proliibens  Euftb. 
Chriftianos  ,  dctcftantibus  etiam  profa-  ''f"-  ^'- 
nis  gcntibus  inmiicum  naturazfcclus,  ncc    '^    ^'  '^" 
fuftincntibus  dirum  oculis  fpcdtaculum  , 
cilm  carnivora:avcs  &i  bcftix,  humana 
mcmbra  oribus  circumferrent ,  ipfiquc 
lapidcs  dc  columuaz  a;dificiorum  prodi- 
giofas  de  fc  Iacr\'mas  fundercnt.  Tandcm 
L)eus  ipfe  prohibuit  novo  miraculo  im- 
manenefas.  Beftix  enim  cadavera  Pam-  Eiifcb.'i. 
phili&  duodecim  aliorum,  quatriduo  re-  cnp.  iz. 
lifta  in  plateis  ,  attingcre  non  aufa: ,  au-  ^i-  »4" 
d.-iciam  prxbuereamicis ,  ut  fepulcris  in- 
ferrcnt  illxfa.   Firmilianus  mox  fuo  ala- 
dio ,  quem  in  pios  ftrinxerat ,  impie  per- 
iit. 

Ita  graflante  per  Palxftinam ,  Moy. 
ptum,Syriam,  Mefbpotami.-im,Pontum, 
Cappadociam  ,  Bithyniam  ,  omncfque 
Maximino  fubditas  tcrras  Dracone,  urbs 
quaedam  Phrygix  ,  cum  incolis  omnibus 
&  magiftratibus ,  fidem  Chnfti  conftan- 
ter  confefla ,  injeftis  a  Tyranno  facibus 
conflagravit.  Prslides  provinciarum  , 
quafipropolitis  prsemiis  nequitix  ,  certa- 
bant  inter  fe,  ut  novorum  acerbitate  fup- 
pliciorum  fe  invicera  fuperarent.  Sed 
major  erat  Dei  virtus  in  fandis,  quam  ut 
delefi  ulla  Satana;  arte  aut  yirulentia 
poflent. 

Oftavoenim  anno,  laflatis  Judicum 
oculis  ,  feflifque  carnificum  manibus  , 
cum  certatim  gloriofa  in  certamina  rue- 
retur ,  multoque  avidius  a  multis  marty- 
ria  ,  quam  poftea  Epifcopatus  qucereren- 
tur,  metuentes  folitudinem  urbium  ty- 
ranni,  contenti  fiierunt  oculum  efFode- 
rc ,  &  crus  alterum  fuflxingere  confeflo- 
ribus,  &  mctalla  iis  imponere  eruenda. 

Inter  illuftriores  Ecclefiarum  prxpo-  Eufeb. 
fitos  [martyrio  funt  coronati  Anthimus  lib.  i. 
Nicomedix,  Tyrannio  Tyri  ,   Petrus  ^■•,'- 
Alexandrise,  Silvanus  Emifx,  Silvanus  /^»?* 
Ga232  Epifcopi.Lucianus  Antiochix,  Ze- 
nobion  Sidonis  ,    Pamphilius  Ca-farex 
presbyteri ;  Deinde  in  aliis  orbis  partibus  Sulptt. 
mnumeri ,  ut  vere  fcribat  Sulpitius  Seve-  ^f^f^' 
rus  :  NuUis  unquam  magk  bellii  mundui  Eiifeb^ 
exhanfin/i  tH  ,    nec^ue  majore  unquam  lib.%. 
O  o  triim' 


Hifi. 
e.3.f.  & 
Li.de 
vita 
Conft.  f  .9 


Eufeb.l.\ 

de  vita 

Confl. 

cap. I I, 

Zonar, 

tom.2. 

^ureL 

ViSor. 

Zolim. 

lib.z. 

Eufeb.U 

de  vita 

Cinfi. 

c.i  1.12. 

15-. 16. 

Eutrop. 

Ub.jQ, 


A.M. 

Chrifli 
306, 


lAureL 

Vi£ier. 
Bfitmt. 


190  Conjlanttui  ^ 

triuinphovlcimm  i  qmm  cumdeceman- 
norumfiragibus  vinci  non  fotuimus. 
Conftantius  fane  deteftaciis  collegs 

,  faevitiam ,  per  provincias  fibi  fubjeftas 
pacem  induUit  Chriftianis ,  folumcjue 
biennium  illud  Diocletiani  &  Maximiani 
illis  fuit  infeftum.  Scd  breve  Conftantio, 
poft  abdicationem  DiocIetiani,imperium 
contioit ,  quo  laudabiliter  funftus ,  prs- 
ter  alia ,  hoc  integritatis  edidit  fpecimen. 
Simulata  enim  conipiratione  cum  colle- 
ga ,  Chriftianos  aula  pellit ,  ut  iinceros , 

■  quos  cognoviflet  revocet.  Nam  rema- 
nentes  apud  fe ,  tanquam  Deo  fuo  infi- 
dos ,  ac  multo  minus  libi  fidem  fervatu- 
ros,  abjecit ,.  contra  Deiamoremprze- 
ponentes  Principi ,  magno  in  honore  ha- 
buit.  Dum  hxc  nunt ,  Galerius  acceffifle 
adminiftrationi  fua;  Italiam  {entiens,Cce- 
fares  duos  creavit ,  Severum  per  Italiam, 

.  Maximinum  fbroris  filium  per  Orien- 
tem  ,  ambos  Illyricos.  Conftantinum , 
Conftantii  ex  Helena  filium  ,  religionis 
fpecie  ad  vicem  oblidis  tcnebat ;  cujus  a 
puero  ing-entem  animum  veritus ,  ad  pe- 
ricula  cum  modo  cum  barbaro  hofte , 
modocumLeone  fubeunda  hortatur ,  e- 
lapfumque  femper  interficere  cogitabat. 
At  ille  arrcpta  fuga ,  cum  ad  fruftrandos 
infcquentes,  publica  jumenta,.  quaqua 
itcr  egerat ,  interficeret ,  in  Britanniam 
pervenit,  ibidemque  Conftantium  pa- 
trem,  y\tx  ultima  agcntem  ,  reperit. 
Quo  non  fine  kice  Chrifti  placide  mor- 

-tuo  ,  &  a  Rom.-inis  in  Deos  relato ,  cun- 
ftis,  quiaderant,  annitentibiis ,  prasfer- 
tim  Eroco  Alemannorura  rege ,  impe- 
rium  cepit. 

Romas  interea  prxtoriani ,  corrupti  a 
Maxentio,  excitato  tumultu,  Maxen- 
tium  Herculei  filium  ,  qui  haud  procul 
urbe  in  villapublicamorabatur,  Augu- 
ftum  nuncupant.  Quo  nuntio  Maximia- 
rus  Herculcus  ad  fpcm  ereftus  refu- 
mendi  faftigii ,  quod  invitus  amifcrat , 
Romam  advolat  e  Lucania ,  Diocletia- 
numqueetiamper  literas  adhortatur,  ut 
depolitam  recipiat  poteftatem.  Quas  ille 
irritas  habuit,imperium  tanquara  peftera 


A<fax'rminus^ 

deteftans ,  dicenfqtje  :  Utiaam  Salonae 
pofficis  vifere  olera ,  noftris  manibus  in- 
itituta  ,  prof;£lo  nunquam  iilud  tentan- 
dum  judicaretis. 

Sedadverfum  motum  praetorianorum 
atque  Maxentii ,  Scverus  Cxfar  Romam 
mifltis  a  Galerio ,  cum  exercitu  venit , 
obiidenfque  urbem,  militum  fuorum  (cc~ 
lere  eft  defertus  ,  audlse  Maxentio  opes  , 
confirmatumqueimperium.  Severus  Ra- 
vennx  fe  mcxnibus  defendens ,  dolo  Ma- 
ximiani  evocatur  ,  &  Roma;  apud  tres 
Tabernas  interficitur.  Maximianus  poft- 
hxc  in  concione  filium  Maxcntium  de- 
nudarc  conatus ,  quem  indignumjudica- 
bat ,  ut  erat,  imperio ,  feditionem  &  con- 
vitia  militum  tulit. 

Inde  ad  Gdlias  profeftus  eft,  dolo 
compolito  ,  tanquam  a  filio  cflet  expul- 
fixs ,  ut  Conftantino  genero ,  cui  Fauftam 
filiam  dederat ,  jungerctur ;  moliens  ta- 
men  Conftantinum  ,  reperta  occafione  , 
interficere,  qui  in  Galliis ,  &militum& 
provincialium,  ingenti  jam  favore  re- 
gnabat ,  ca;fis  Francis  atque  Alemannis  , 
captifque  eorum  rcgibus.  Deteftis  igi- 
tur  inhdiis  per  Fauftam  Maximiani  fi- 
liam ,  quas  dolum  viro  enunciaverat,  pro- 
fugit  Maffiliara  Herculeus.  Ibioppref- 
fus  (ex  ea  etenim  navigare  ad  filium  pras- 
parabat)  poenas  impietatis  juftiffimo  exi- 
tu ,  fraftis  laqueo  cervicibus  luit :  vir  ad 
oranem  afperitatem  fa:vitiamque  procli- 
vus ,  infidus ,  incommodus ,  civilitatis 
penitus  expers ,  nuUi  nunquam  carus ,  cui 
Eutropia  Syra  Maxentium  fiiium  mu- 
liebriarte  fuppofucrar. 

Per  hoc  tempus  Licinins  ,  a  Galerio 
Imperator  eft  faftus ,  Dacia  oriundus  , 
notus  ei  antiqua  confuetudine ,  &  in  bel- 
lo,  quod  adverfus  Narfeum  geflerat ,  ftre- 
nuis  iaboribus  &  ofEciis  acceptus.  Sed 
mors  Galerii  ftatim  fccuta  eft ,  cum  C^fa- 
ris  potentiam  tredecim  annos  geffiflet , 
natursB  oflSciis  inftruftus  nifi  ea  infiilfi- 
tate  maculaflet  &  atrocitate  morum. 
Quare  compertum  eji  (inquit  Aurelius) 
Eruditionem,  elegmtiam,  comitatem  pra- 
fertimy  Irincifibmnecejfariasejfey  cum 

^n$ 


Zo?im, 
lib.z. 


Eutro^. 
lib.io, 

Orojius 


Epit. 
Auret, 

A.  M. 

4.280. 

Cbrifli 

31'J. 


Conjlantinus  &  licifiius. 


2pi 


Eutrep. 
lik.  10. 


Jurel, 
Yiihr. 


fine  hii  naturc  bonA,  quaJiincoTnpta  atque 
etiam  horrida ,  dejpeiiui/irit :  Contraquc 
Pcri^rum  reo-i  Cyro  xtcrnam  gloriam 
paravcnnt  ;  addidcrim  ego ,  omnibus 
cjuotquot  ante  Galcrium  fuerc,  bonis 
Principibus  Romanorum. 

Galerius ,  rcli£lo  ad  munimcntum  II- 
lyrici  ac  Thracia:  Licinio  ,  Romam  con- 
tendit,  opprcflurus  Maxcntium.  Ibi  cum 
oblidione  diftineretur  ,  militibus  prx- 
miorum  illcccbris  a  Maxentioattcnta- 
tis,  metunedercreretur ,  Italiadecenit: 
pauloque  poft  vulnere  peftilenti  con- 
lumptis  genitalibus ,  &  verminante  toto 
corpore ,  dcfecit.  Ubi  monitus  a  Medi- 
cis,  quorum  multos  impatientia  dolo- 
rum  occiderat ,  incurabilc  clTe  malum  , 
quo  propter  Chriftianorum  fupplicia 
torqueretur ,  retradiavit  edifta ,  reddidit 
Chriftianis  libcrtatem ,  fuamcjue  corum 
precibus  falutem  commendavit.  Sed  fera 
hominis  impii ,  &  cruciatibus  extorta 
pcEnitentia,  nihil  ci  profuit. 

Hic  £t<ti  non  m.irtyres  folum  ,  fed& 
Ijifioricos  (^philofophos  fudit.  Nam  jE- 
lius  Spartianus ,  Julius  Capitolinus  ,  &- 
lius  Lampridius ,  Vulcatius  Gallicanus , 
Trebellius  PoIIio  ,  Flavius  Vopifcus  ,  e 
quibus  pleraque  Ca:farum  defcripfimus  , 
hiftorias  fuas  Diocletiano  &  Conftantio 
Auguftis  infcripfere.  Arnobius  e  Philo- 
fbphis  Chriftianus ,  egregie  fidem  tuta- 
tus ,  parem  difcipulum  Ladantium  tu- 
Ht. 

Fl.  VALERIUS  ,    CONSTANTINUS 
Magnus  ,  &  LlCINIUS. 

P  Rgo  Cenftantinm ,  Conftantio  Au- 
gufto  ex  priore  cum  Helena  matri- 
monio  legitime  natus ,  in  locum  patris 
exoptatiflimus  moderator  acceffit.  Ref- 
publica  tum  h  quatuor  Imperatoribus 
tenebatur :  Confiantino  ^  Maxentio filiis 
A.ugufiorum ,  Licinio  ^  Maximinc  novis 
hominibui-  Adjunxit  fe  apud  Poenos  Ale- 
xander ,  exprsfedluradominatuiftolide 
incumbens ,  debili  state ,  agreftibus  ac 
Pannonicis  parentibus  ftiis   vecordior. 


Sed  eum  .i  Maxcntio  mifTi,  pauciftimis 
cohoitibus,  Rufus  Volulianus,  prxfcdus 
prxtorio  ,  ac  militarcs  duccs ,  lcvi  ccrra-' 
mine  confcccrc.  Quo  vi6lo  ,  Maxcntius 
Carthaginem  tcrrarum  dccus ,  limul  A- 
fricx  pulchriora  vaftari,  diripi ,  inccndi- 
quc  juHit,  fcrus ,  inhumanulquc  ac  libidi- 
nc  multo  tctrior.  Initiodominatus  co- 
hibita  Chriftianorum  pcrfecutione  mo-  Ettfeh. 
dcrationcm  affeftavcrat :  fcdfirmior  fibi  ''^-  8. 
vifus,  Galcrio  parcrudelitatc  ,  monbus  y"v'^'.  ' 
ctiamdctcnor  ruit.  Tentatautnquc  vir-  rg„f}^„. 
ginum  &:  matronarum  pudicitia,  fuoas  tini. 
quarque&  mortes  Chriftiamori ,  fuoque  «.27.^3, 
pudori  poflhabentium.    Stuprata:  Ma-  ^s^.jo. 
xcntio  illuftres  Romanorum  foeminse , 
&poftdedecora  remifrsadmaritos ,  fe- 
ftainfantium  vifcera,  fetli  prsgnantium 
utcri  ad  elicienda  magicis  artibus  dxmo- 
num  confulta :  jus  faique  omne  procul- 
catum. 

Per  Orientem  quidcm  ,  interitu  &  re-  Eufil>.!.s. 
cantattone  Galerii  Maximini ,  refpirave-  «•'•^•S  4- 
rat  modicum  Ecclefia ,  redeuntibus  e  fo- 
litudine  &  metallis ,   qui  aut  voluntate 
fua,  aut  ediftis  tyrannorum  exulaveiant. 
Sed  femeftre  illud  gaudiunji  fuit ,  triftiore 
ftatim  clade  obtenebratum.  Nam  Jovius 
Maximinus,  fucceflbr  Galerii  extremum 
Satana;  virus  profudit  in  Ecclcfiam  ,  ur- 
gentibus  imprimis  Theotecno   Antio- 
chis  procuratore ,  &  alio  Damafciprx- 
fide :  a  quibus  fubornats  civitatum  le- 
giones ,   requifita    dasmonum  oracula , 
unftos  cxfcmdi  poftulantium  ,  confifta 
Pilati  &  Chrifti  afta ,  perque  omnes  pro- 
vincias  &  Scholas  orbis  circummifla, 
fuppofitse  mulieres  impurse  ,    Chriftia^ 
nas  fe  olim  fuifle  mentientes ,  &  ince- 
ftarum    Chriftianifmi     confuetudinum 
confcientia    pollutas.     Inftaurari   ergo 
jubettcmpla  &  fana  Deorum  Maximi- 
nus ,  redintegrari  facra  ,  dat  illuftribus 
viris  facerdotia  ,   profcribit  Chriftiano- 
rum  religiones.   Imo   incifis   m  sreas 
columnas    cdidis,    Chriftianifmo  irn- 
putat  peftes  ,    fterilitates ,    bella  ,    o- 
mniaque  fuperiorum  teraporum  mala. 
Suum  ait   felix  fortunatumque   impe- 
Oo  i  rium, 


Eufeb.l.f: 
hifi. 
c.  6.  7. 


Confiantmm  &  Lkmms. 


Eutrep. 
lib.  10. 
^urel, 
Viiior. 


292, 

rium ,  quiaundiqueprofliget  Chriftianif- 
mum.  Sed  ut  eft  vindex  oportmus  nomi^ 
nio  fiii  Deia ,  extemplo  eluxit  menda- 
cium ,  ingruunt  fubito  raorbi  inulitati  & 
peftilentes ,  exftinguuntur  oculorum  lu- 
mina  mortalibus ,  tenebras  luci  prospo- 
nentibus ,  non  cadunt  ex  more  imbres , 
iiccitate  aduruntur  ftta  ,  fames  affligit 
provincias ,  una  tritici  menfura  m  m  d 
drachmis ,  id  eft ,  c  c  c  Imperialibus  no- 
ftris  va:nit ,  medixfortis  homines  fame  , 
contagiis  abfumuntur  ditiores.  Deferta  a 
luis  ,'abjetlaque  per  vias  cadavera  ho- 
ftium  fuorum  fepeliunt  Chriftiani,  io- 
nufque  audit  Deus  ille ,  quern  ndeb  koni 
eolunt-  Armenii  Jibertatem  exercendi 
Chriftianifmi  armis  vindicant ,  clade  af- 
ficiunt  Maximinum. 

His  tandem  gradibus  ad  deturbandum 
imperio  mundi  Satanam  proccditur.  Et- 
enim  Conftantinw  vir  ingens  ,  casteriC- 
que,  ut  ait  Aurelius ,  promptus  virtu- 
tibus  ,  eruditione  ufque  ad  aftra  votis 
omnium  fubvcdlus  :  ubi  vaftari  urbem 
atque  Italiam  comperit  ,  pulfbfque  (eu 
interemptos  Imperatores  duos  ,  Seve- 
rum  &  Galeriunr ,  compoiita  pace  per 
Gallias ,  &  Licinio  fibi  per  nuptias  foro- 
ris  devinfto  ,  quinto  imperii  anno  Ma- 
xentium  petit ,  Roms  adverfus  nobiles 
exitiis  omnibus  fjevicntem.  Interim 
Hint.  Diocletianus  morte  ,  per  formidinem  , 
^urel.  voluntaria  coniiimitur.  Quippe  cum  a 
iConftantino  atque  Licinio  vocatus  ad 
fefta  nuptiarum  ,  per  feneitam  ,  quo  mi- 
nus  interelle  valeret ,  fe  excufaviflet ,  res 
■  fcriptis  minacibus  acceptis,  quibus  in- 
crepabatur  Maxentio  favifl^,  &  Maxi- 
mmo  favere  ,  fufpedtans  necem  dedeco- 
rofam  ,  vcnenunT  dieitur  hauiiile  :  ful- 
men  eum  ftmper  fbrmidafle ,  palatium- 
queejus,  igni  coslefti  deflagrafle ,  Con- 
^AureT.  de  A-iritinuS  ipfe  ad  faildlos  Oratione  tefta- 

Ctcfari- 
tus.  ILpt. 
Anrel. 
Eu/eb.  de 
vita 
Confl. 
"/>.  31. 


C»nflant 

Oratio. 

iSextui 


tur. 


Maxentius  pavidus  &  imbellis ,  atque 
indefidiam  fcede  pronus  ,  ufqufe  eo  ,  ut 
flagranteper  Italiam  bello ,  fuiifqueapud 
Veronam  fuis ,  nihife  fcgniUs  folita  cu- 
raretj  heque  patris  exitio  moverepr. 


Tandem  ab  urbe  in  faxa  rubra ,   millia 
ferme  novem  ,   a;gcrrime  progrcditur. 
Inde  dum ,  casfa  a  Conftantmo  acie ,  fu- 
gicns  icmet  Romam  rccipit ,  &  in  pon- 
icm  navigiis  compofitum  ab  latere  in- 
gredi  feftmat ,  laplu  equi  in  profundum 
dcmerfus  efl: ,  voratumque  limo  ,  ponde- 
re  thoracis ,  corpus  vix  repertum.  Eo- 
dem  exitiofatelhtes&ftipatoresejusab-  Zol^im^ 
forpti,  renovatumqueinnovoPharaone  Hb.  i. 
pntci  illius  fupplicium,  tyrannidis  ejus 
annoiexto.  Maxentius  clxx  m  pcdi- 
tum  ,  oftodecim  equitum  duxerat,  Con- 
iiintinus  vix   dimidmm.    Hujus  nece 
(verbis  loquor  Aurelii)  incredibile  quan- 
tum  la:titia  gaudioque  fenatus  ac  piebes 
exultaverint :  quos  in  tantum  afHiftave- 
rat,  utiprsetonanis  casdem  vulgiquon-         .„ 
dam  annuerit ,  primufque  inftituto  pefTi- 
mo,  NumJnum  fpecie ,  Patres,  Orato- 
refque  pecuniam  conferre  prodigenti  fibi 
Gogeret.  Quorum  odio  prartonas  legio- 
nes  ,    ac  fiablidia  faftionibus  aptiora , 
quam  urbiRomans,  fublata  penitus  fi- 
mul  arma  atque  ufiis  indumcnti  milita- 
ris.  Adhsec  cundla  opera ,  qu2  magnifi- 
ce  conf^ruxerat ,  urbis  fanum  atque  Ba- 
filicam  ,  Flavii  meritis  patres  facravere. 
A  quo  etiam  poft  Circus  maximus  ex-  Eufeb. 
cultus  mirifice ,  atque  ad  lavandum  in-  W.  </. 
ftitutum  opus ,   Cceteris  (thermis  puta  '^,'fl'  . 
Diocletianis)  haud  multo  difpar,  StatUa;  ^"  g 
locis  quam  celeberrimis ,  quarum  plures 
ex  auro  aut  argente£e.  Inter  cas  pra:ei- 
puam ,  ait  Eufebius ,  crucis  aurea:  tro-  Sxrat. 
phaso  iniignitam ,  infcripto  bafihoc  titu-  Hb.  1, 
lo:  Hoc  falutari  (igno ,  vero  fortitudi- ^''^' *• 
nis  indicio ,  noflram  civitatem  tyranni 
jugo  liberavi ,  &  S.  P.  Q^R.  in  liljerta- 
tem  vindicans ,  priftinas  amplitudini  & 
fplendori  feftitui. 

Addit  enim  oranti ,  &  de  evehtu  pfaJ-  Enfeb. 
lii follicito  Conftantino, oblatum in eoe-  »/'.  i. 
lo  crucis  oftentum ,  tempore  mefidiano  ^*  '^'^* 
lucidifllmum  ,  infcriptum  hteris ,  Inhoc   '!!•  * 
wwm.  Terntoexcrcitudenxoqueinco- jj  24, 
gitationes  profltndas  Ca^fari,  apparuifle  33. 
fequenti  no6te  Chriftum ,   mandantem  Zo^^m 
Conftantino ,  ut  ea ,  quam  confpexerat ,  «'i-^^-S'*' 

figura 


Conjlantims  Magnm. 


Zufeb. 

tib.  9. 
cnp.  y. 
Eutr. 
lib,  10. 
£ufeb. 
lib.  2. 
devita 
Confl. 


A.  M. 
423;. 
ChriHi 
313. 


ficTura  pro  figno  inhoftcmutcrctur.  Ita- 
quc  dcbclhto  pcr  Chrirtum  crucilixum 
Maxcntio  ,  ftatim  Conltantinus ,  &  Li- 
cinius ,  paccm  promulgant  Chridianis ; 
C.  V.ilerius  Maximinus  per  Oricntcm 
jam  fibi  mctuens  ,  opprcfTo  fcclcrum  fo- 
cio  ,  vcxandosquidcm  ukerius  Chriftia- 
nos  negat ,  conventus  tamcn  nondum 
indulgct. 

Sea  eum  Licinim  mox  redcgit  in  ordi- 
nem  ,  nova  molientem  ,  fibique  foli  pri- 
mas  poteftatis  partes  aflercntem.Etenim 
viftum  (Sc  dcfcrtum  a  militibus ,  Illyrico 
primum ,  mox  Thracia  cxpulit ,  atque  in 
Ciliciam  refugum  Tharfoque  inclufum 
urbe ,  cum  jam  Chriftianis  fero  fatis  li- 
bertatem  ac^endi  conventus  redderet ,  & 
fuafbrcs  interficeret  belli ,  oblidione  ur- 
fit.  Ibivicinumab  Licinioexitiumfata- 
lis  mors  prxvenit ,  poft  triennii  Augu- 
ftum  imperium  ,  deletifque  tyrannfs  cef- 
favit  decennahs  perfecutio ,  pax  aurea  re- 
fullit  Ecclefiis  Dti.Maximinus  tam  fcedo 
morbo  confnmptus  eft,  ut  corpus  ejus  ad- 
huc  fpirans ,  luminibufquc  orbatum  ,  ve- 


luti  fepulcrum  anima:  in  eo  altc  defofli 
haberctur ,  tefk  Eufcbio ,  invocataque 
crebro  morte,  cum  cxecrationc  vitai 
pra:ccdcntis  tandem  dcficcrct.  Ita  cx- 
ftinftis  quinque  tyrannis  Ecclefia:  infc- 
ftiffimis ,  Diocletiano,  Maximiano ,  Ga- 
lerio ,  Maximino,  Maxentio,  C.  Valcrio 
Maximino :  fimiliter  Scvero  Galerii  fb- 
cio ,  &  Alcxandro  Africas  tyranno  ,  dc- 
nique  etiam  Licinio ,  cum  tranfverfum 
egifTet  eum  Satanas ,  &  collcgis  ab  ipfb 
diftis  Valcnte  Martinianoque  ,  folus 
Confiantinus  orbis  terrarum  cepit  impe- 
num ,  perque  eum  Chriftus  crucifixus 
oranium  Dominus  gentium  propalara 
agnitus  &  cclebratus  eft,dimoto  a  rcCTnis 
mundi  &  in  abyflum  religato  Dracone 
decicorne  illo  &  fepticipite ,  qui  de  fe- 
ptem  Roma^  montibus  dccem  perfecu- 
tionibus  &  extrem^  perfecutionis  decem 
adminiftris ,  fcetam  Chrifto  Eccleiiam 
ducentis  feptuaginta  novem  annis  impu- 
gnaverat.  Atque  hic  oftavo  hiftoria;  no- 
ftr^  libro  finis  efto  ,  ut  fequens  liberatam 
a  myftica  .■Egypto  Ecclciiam  exhibeat. 


yApOC. 

12.  20. 

Eufeb, 
lib.  5;. 
de  vita 
Confi. 
cap.  5. 
Orof.  I.y. 
cap.  27. 


JpOC. 

CAp.  II, 
1/. 12.10. 


L    1    B    E    R      IX. 

Explicans  regnnntk  Ecclejja  tcvum ,  quo  Chrifliani  rerum  in  mHn' 

dopotiti,  uJqueadfolutumcaptivitateSatanampofi  mille  annos  ^ 
imperante  Turca  Othomanno.  Tempu4  ab  anno  Chrijii 
314  ufque  ad  1 7, 14. 

CONSTANTINUS  MAGNUS. 


DI  c  I  n^quit ,  quanta  cum  orbis 
Isetitia  ChritHanis  ,  poft  decen- 
nales  perfecutionum  tenebras , 
tranquillitatis  lux  amica  emi- 
cuerit.  Notati  fuht  abhinc  ignomiriia, 
&  fiippliciis  affefti  hoftes  fanftorum ,  re- 
gnamundi  ^  poteflas  ormii  Chrifli  facta 
eji  ^  fanciorum  eJH>s  ,  quemadmodum 
ante  ducentos  viginti  annos  divinus 
Jesu  CHS.isti  Apoftolus  Apoca- 
lypfi  fiia  praedixerat.  Ergo  Theotecnus  , 
Peucetius ,  Cultianus ,  prajcipuique  alii 


familiares  &  cogriati  Maximini ,  fuppli- 
cia  pendere  coadli  Licinio ,  filii  quoque 
Maximini  in  poteftatis  confortium  af- 
fumpti.  Inftaurata  viciffim  afundamen- 
tis  templa  Chrifti ,  donati  libertatibus 
honoribufque  magnis  Epifcopi  &  D6- 
dtores  Ecclefiarum  ,  pr^fertim  contu- 
melias  pro  Chrifto  pafli ;  gratije  Deo  pu- 
bUce  ab  omnibus  ineenti  ciim  jubilo  ma- 
gnifque  pompis  a.^x.  Soluti  oneribus 
impenfifque  civilibus  ac  publicis  Cleriei , 
«t  expeditiores  ad  doflrinam  &  prcces 
Oo  3  cfTent. 


Eufeb. 
lib.  ic. 
hift.c.X. 
2.  C/ff. 


Conjlantmm  Magms, 

IndJfta  a  Conftantino  Romse  &  ( tuta  ieveriiiimus.  Spadonum  &  aultco- 

rum  omnium  vehemens  domitor 


25*4 

elTent 

Arelate  concilia  , 


prasceptumque  Mil- 


Ltli-io. 

hijior.c.y 

Eufeb.de 
vit.Confl. 


Eufeb.l.x 
de  vita 
Confl.&- 
l.io.hifl. 
Eccl. 


Siilplt. 

Severus 

Ub.Z. 

Orofl.y. 


Aurel. 

Viifor. 


tiadi  Romano ,  &  aliis  Epilcopis ,  ut  Cx- 
ciliani  Carthagineniis  &  Donati  contro- 
verfias,  prasfentibus  Auguft^  majeftatis 
Vicariis  ,  deciderent.  Abfolutus  Casci- 
'  lianus ,  damnati  I>onauft& ,  qai  illegiti- 
mam  Cscciliano  objedlantes  ekdionem, 
fingularitatis  ftudio  commune  Ecclefise 
vincuium  ruperant.  Nec  aHccti  fuppli- 
cio  tamen ,  dicente  Conftantino ,  com- 
miferandos  potius  tales  ,  quam  poenis 
aflligendos.  Sed  dum  h^c  fiunt ,  interru- 
pta  communis  felicitas  per  Licinianum 
Licinium,  ad  extremum  in  ipfius  caput 
vertit. 

Hic  incitatus  a  Magis  &  pra;ftigiato- 
ribus,occuIte  primum,  mox  aperte  vexa- 
re  Chriftianos  coepit.  Principio  Epilco- 
pos  inter/e  convenire  vetuit,  deinde  mu- 
lieres  publicis  exclufit  facris  ,  jubens  pri- 
vatim  eas  a  fixo  fexu  inftitui ,  quod  alio- 
rum  naturam ,  e  fua  metiens ,  caftirao- 
niam  nulli  hominum  ineile  credebat. 
Tandem  claufis  templis,  fiib  dio  conveni- 
re  prazccpit  omnes,  militia  &  palatio  mo- 
tis,  qui  facrificare  abnuerent  Nurainibus. 
Ad  ultimum  gladios  ftrinxit  in  Epifcopo- 
rum  aliquos ,  Amafenam  in  Ponto  Ec- 
clefiam  fubvertit ,  confefTores  quofdara 
fruftiilatim  concifos  mari  merfit.  Igitur 
antequam  ulterius  pergeret ,  praevertit 
cruentos  hominis  conatus  infidiafque  ii- 
bi  ftrudlas  Conftantinm ,  quamvis  ei  per 
Conftantiam  fbrorem  ,  Licinio  nuptam, 
affinis.  Namilli  prAter  admodummagna 
c&tera  pietas  ,  Licinio  parfimonia  ,  ,.^ 
ea  quidem  agreftis  tantummodo  inerat , 
tetra  avaritiA  cupidine ,  ut  habet  Epito- 
me  Aureliana  ,  omnium  peffimus  ,  a- 
fper  admodum,  cui  ne  infbntium  qui- 
(demac  nobilium  Philofophorum ,  fervili 
more  cruciatus  adhibiti  modum  fecere. 
Infeftus  literis ,  quas  infcitiam  immodi- 
cam ,  virus  ac  peftem  publicam  nomi- 
nabat  ,  prsecipue  forenfem  induftriam. 
Agrariis  plane  ac  rufticantibus  ,  quia  ab 
eo"  genere  ortus  altufque  erat ,  fatis  uti- 
lis,  ac  militi^  cuftos  ad  veteruminfti- 


,  ti- 

neas  eos  ft^riceftfue  palatii  appellans  fine 
difcrimine.  Augurum  cultor  &  hario- 
lorum  ,  magna  illi  &  faufta  quxque  pro- 
mittentium.  loitur  non  minus  Dii  in- 
ter  fe ,  quamhomines  concurrere  ,  Liei- 
nio  accuratiflime  fua  venerante  Numi- 
na ,  Conftantino  Chriftum ,  cujus  infi- 

fne  praeferebat ,  &  modeftiam  jemula- 
atur.  Nam  cunftos  hoftes  (verba  re- 
fero  Vidoris  AureHi ,  fcriptoris  horum 
temporum  ethnici )  honore  ac  fortunis 
manentibus  texit  recepitque ,  eo  pius,  ut 
etiam  zietus  teterrimumque  fuppUcium 
patibulorum  ^  cruribm  fujfringendis 
primus  removerit-  Hinc  pro  conditore 
feu  Deo  habitus  ,  calumniasfedam  legi- 
bus feveriffimis ,  nutrire  artes  bonas ,  pr<t- 
cipueftudia  literarum  ,  legere  ipfe  ^fcribe- 
re ,  meditari ,  audire  legationes  ^queri- 
monias  provinciarum. 

Ergo  primum  apud  Cibalas  ,  juxta 
paludem  Hiulcam  nomine,Conftantinus 
nofte  cafb-aLiciniiirrumpit ,  Licinium 
in  fiigam  agit ,  cxfispartim,  partimin 
fidem  receptis  ejuscopiis,  LiciniusBy- 
zantium  fuga  volucripervenit :  IbiVa- 
lentem  ut  focium  habeat  belli  fidum , 
Ca:farem  creat.  Dehinc  afio  pr^Iio  pul- 
fum ,  fosderaque  petentem  noq  admittit 
folum  ConftantinuSjfed  &  affinitatis  gra- 
tia  recepti  in  confbrtium ,  adfcitique  Im- 
perio  Csefarum  communesliberi,  Cri- 
fpus ,  Conftantinus  Flaviogeniti,  Lici- 
nianus  Licinio.  Valens  dilfidiorum  au- 
thor  necatus.  Quod  equidem  vix  diutur- 
num ,  nequehis  ,  qui  afiumebantur ,  felix 
fore  defeftu  Solis ,  fcedato  iifdem  men- 
fibus  die,  patefaftum. 

Itaque  fexennio  poft  rupta  paCe ,  a- 
pud  Tnraces  Licinius  pulfus  ,  Chalce- 
dona  conceifit.  Martinianum  officiorum 
Magiftrum  Csefarem  dicit.  Neque  no- 
vi  eum  Dii ,  quos  delufus  iterum  a.  Ma- 
gis  ttudiofe  erat  veneratus ,  neque  ve- 
teres,  quorum  infirmitatem  fuperiori- 
bus  cognoverat  prsliis ,  fervarc  potue- 
runt.  Acie  omm  potior  Conftantinus , 

adeait 


Eufeb.l.z. 

de  vita 

Conft.c^. 

&c. 

Socrati 

lib.i. 

hifl.c.i. 


Efit. 
Anrel, 


Eufeb.L 

de  vita 

Confl.l.z^ 

cap.  I  o. 

Aurel. 

ViHor. 

Zozim 

Li.c.y, 

Zo^m, 

lib.z. 


Eufeh.U. 
de  vita 
Cenfl.cii^ 

12.  IJ.       ^ 

&c. 


Co»Pa^ti»/iS  Magnm. 


^95 


adcgjit  ciim  ,  pafta  (alutc  ,  indun-iCnrum  ,  infuper  c^Diaconosinnumcrosridfuifll-,  Socrat. 


A.  M. 

Lib.i.dc 

•vitaConfl. 


LiB.z.de 
vitaConfi. 
*.4.3.;8". 
J5. 


Lib.i.de 

vitaConfl. 

c.6o.^t. 


SoCTilt, 

l.i.i.j. 
A.  M. 

4189. 

Tbeod. 

l.l.C.i. 

Apoc^, 


reo-uim  oftcrrc  uxoris  manu.  Indc  Thc( 
filonicam  milFum  ,  cum  nova  d.nuo 
molirctur  ,  paulo  poft  cum  Martinia- 
numquc  jugulari  jubet.  ItaLiciniusan- 
mim  dominacionis  fcrc  poft  quintum  de- 
cimum ,  vit^  pro.ximc  fc,^.?.gelimum  ,  fu- 
fum  Cliriftianorum  fuiguincm  proprio 
fuo  piavit. 

Eo  modo  Refp.  uniiis  Conftantiniar- 
bitrio  gcn  cospta ,  cx  tot  rebus  gclHs  vc- 
re  jam  Magni,  t^  uc  rtfte  judicat  Eufe- 
bius,  Cyro  &  Alcxandro  Majoris.  De 
Chrirtianis  contrarias  plane  tyrannicis 
iftjs  leges  tulit ,  exules  revocavit ,  fpo- 
liatos  ditavit ,  fervos  libeitati  reddidit , 
plerifquc  provinciis  Chriftianos  dedit  re- 
(Stores.  Si  qui  Chriftiani  efle  noIIent,ido- 
lis  tamen  facrificare  prohibuit ;  hortatus 
ad  Chriftianilmum  induendum  omnes , 
propolitis  diplomatis  ,  molejim  nemini 
ob  mentii  errorem  fnit ,  certamen  pro  im- 
mortalitdte  fponte  fiifcipiendHm ,  cogi  non 
pojfe  diciitans. 

Ejus  Principis,  totiufqiie  EcclefioJ  feli- 
citatem  obnubilavit  Arias ,  arternitatis 
verasque  in  Chrifto  deitatis  hoftis ,  homo 
argutus ,  ambitioflis ,  pertinax,  callidus : 
Antagoniftam  naftus  fervidiufculum , 
AlexsindrHm,  Alexandrins  Eccleii£e,  cu- 
jus  presbyter  erat  Arius ,  Epifcopum.  A- 
.lexandrias  fufcitata  diflenfionis  fcintilla, 
primum/Egyptum,Thebaidem,Libvain,    non  decima  quarta  luna  cum  Judxis, 


Sulpiuus  Sevtrus  ,  Socrates ,  Theodorc-  '•'•'^•8. 
cus,  Sozomcnus  tradunt.  IZufcbius  ul-  J''^"^- 

1  •  ,'      r  l.l.C.T. 

tra  duccntos  cjuinqua:Mnta  tpilcopos , 
&:  Romanum  ,  (crat  is  Sylvrficr)  ol>  fe- 
ncftam  intcrfuifl  pcr  legatos  Pi  esbyce- 
ros  narrat.  Conicdiflc  in  mcdio  Impcra- 
torcm  fcdili  dcaurato ,  poft  cuni  Epifco- 
pos,  dextriquc  ordinis  primum  (is  fuic 
EufiathiHs  Antiochenus )  inccpifle  Sy- 
noduni  a  vencrationc  Numiiiis  ,  cujus 
verba  profccutum  Conftantinum  Ora- 
tione  ad  concordiam  diredla.  Liiri ,  in- 
quit, Evm^elijiarum  (^ApoJiolorHm,quin 
etiam  veterum  Prophetarum  oracula  ,  nos 
evidenter  docent ,  quid  de  divino  Numine 
fentiendumfit-  Omniigitur  feditiofacon- 
tentione  depulfa,literarum  divinittti  i?ifpi- 
ratartim  tefiimoniisres  in  qu&ftio7ienmd- 
du^as  diJfolvamui.Audkn  Arianorum  do- 
gmata  hujufcemodi :  Fatrem  Domini  in-  SuMt. 
fiituendi  orbis  caufa  genuiffe  filium ,  ex  eo  Severu) 
pro  poteftate  fui  exnihilo  faSlumDomi-  ^'^-^- 
num  novum  alterumque.   Fuijfe  autem 
tempusquofiliuinonfuiffet.  Collatisfen-  Eufeb.l.^. 
tentiis  ea  confeffio  damnatur  ,  Chrifiu^  ^^  '""^ 
Patri  0^8«®- ,  id  eit ,  confubftantialis,  J^^J^^"'; . 
non  faclus  ,  nec  creatas ,  fed  ab  Aterno  ex  ij/ 
Tatregenittis  declsiratur.  Imperator  de-  Soiom. 
cretum  coraplefticur  :  Ariuscum  fadlio-  l.ic-^^o. 
nefuainexiliumagitur.  Sublata  &:  vetus  T!.'|''/!* 
eft  de  Pafchate  controveriia ,  utdeinceps  ^;^,,, 2.  "' 


A.  M.  ' 

4.29>-. 

Chr.iz^. 

Eufeb.1.6. 

C.6.&C. 

de  vitti 

CenJ}. 


deinde  totum  orbem  incendio  aut  fumo 
peftiferarum  opinionum  ,  diflidiorum- 
cjue  implevit.  Imperator  glifcentem 
flammam  ,  miiTo  Ofio  Cordubenfi  Epi- 
fcopo,  opprimere,  impofito  utriqueii- 
Jentio,  cupiens  ,  hortatus  gravilTima  E- 
pifT:oIa  eft,??e  ob  qu&fiionum  litis  qtiam  pie- 
tatis  feraciorum  temeritatem  ,  Ecclejiam 
Chrifti  fcinderent ,  prAberentque  ludibrii 
caufam  infidelibus :  fed  nihil  effecit. 

Qusiita  utrinque  fuffragia  rem  ad 
Concilium  univerfale  pertraxerunt,  quod 
Conftantini  indiftione^^WN/V<ie^w  Bi- 
thynias  convenit,  anno  Chrifti,  utha- 
betEufebius,  cccxxv.  Trecentos & duo 
de  viginti  Epifcopos  ,  presbyterofque 


fed  prima  poil  p!enilunium£Equino6lia- 
lcDominicacelebraretur.  Alias  Epifco- 
porum  inter  fe  lites ,  conjeiiis  in  ignem 
tabellis ,  quibu4  difceptationes  contineban^ 
tur,  abolevit  Imperator. 

Sic  velut  novo  de  hoftibus  Ecclefise 
triumpho  potitus ,  Vicennalia  celebravit 
ImperiijEpifcopos  convivio  excepit,  mu-  '^°^^'*^' 
neribus  affecit , Paphnutii  Thcbaidis  ,  &  ^ia'c_^^ 
Spiridonis  CypriEpifcoporum,  accepta  a.  m. 
pro  Chrifto  ftigmata  ,    exofculatus  eft ,  4.2915. 
beatospr&dicans,  quibu4  taliapati  datur.  Chr^^i^, 
Ejufdem  Paphnutii  autoritate   cohibiti  f."^"^    '■ 
in  Synodo ,  qm  ad continentiam  ab  uxo-  (,  jg^ij-, 
ribus  adigendos   cenfebant  Epifcopos , 
ajfertui  matrimonio  fun4  apud  omnes  er- 

dines 


2 «?  (5"  ConjlantmHs  Maffnus, 

Heb.iy^.  ({i^s  honor.  Coliibita  &  Dialefticorum  f  tius  quam  feveritate  videretur  pcccari 


Socrat. 
Li.c.y. 


Sever.l.z. 
Socrat. 

l.l.Cl^. 


Eufeb.l.^. 

Armo 

todem. 

V.Ceu. 

ftant. 

ff.1j.32. 

Zo^m. 
Izc.i, 

Theod. 

lib.i. 

Hift.c.iZ, 


Siilpit. 
lit.z. 
Socrat. 
/.1.C.13. 
A.  M. 

4257- 
Chr.^^ij. 
Eufeb.l.-^ 
ir.C.e.42. 

EutroiK 
lib.io. 


Orojiut 

Lj.c.z^. 

Jtnm 

eodent, 

Zonar. 

Tom.%. 


argutia  ,  unius  ejulque  fimpliciflimi 
ConfeiToris  Oratione  ,  non  verba  fed 
njerbomm  virtutem  proferentis.  Cumque 
Aceiius  Novatianorum  Epifcopus ,  pri- 
vandos  communione  Chrifti  contende- 
ret  lapfos ,  veniamque  pcEnitentibus  non 
ab  Ecclelia ,  fed  a  folo  Chrifto  exlpeilan- 
dam ,  audivit  a  Conftantino :  Erigitofcd- 
lctm  Acefi,^  in  coelumfolm  afeende.  Cas- 
terum  Arriani  nihil  contra  fanam  fidem 
ruftare  aufi  fe  quoque  tanquam  acquie- 
fcentes  ,  nec  aliud  fentientes  Ecclefiis 
immifcuerunt  :  manebat  tamen  in  pe- 
dtoribus  eorum  infitum  in  Catholicos 
viros  odium  ,  &  ftdverfm  quos  de  fide 
difceptare  non  poteram  ,  eos  fuborniitls 
acctifatorihM^ ,  ficiifque  criminibm  appe- 
tebmt. 

Conflnntinui  interim  locum  fepultu- 
vx  Domini,  a  gentibus  lafciva:  Veneris 
fano  confpurcatum  ,  einundari ,  infigni- 
que  exornaritemplo  jubet ,  additaurbe, 
cui  nova;  Hierofolymx  nomen  datum. 
Mirumque  diftu ,  quantum  hoc  tempo- 
rura  tradtu  invaluerit  Chriftiana  religio. 
Helena  Augufta ,  mater  Principis ,  regni 
ula  viribus,  Baiilicas  circa  antrum  nati- 
vitatis,  dominicsque  adfoenfionis  locum 
conftituit,  ubi  calcati  Deo  pulverispe- 
renne  monumentum  fertur ,  ut  veftigia 
imprefla  cernantur,  nec  ulla  temporum 
<lamna  fentiant.  Repertx  crucis  non  me- 
minit  {ane  in  vita  Conftantini  Eufebius, 
pofteriores  autem  conftanter ,  addentes, 
contaBu  ejm  hominem  recens  mortuum  in 
vitam  revocatum ,  aut  mulierem  femine- 
cem  valetudinipriflinA  redditam.  Quibus 
geftis  Helena,  liberalitatis  in  fandtose- 
•  xemplar  ottogenaria^ficej^^ 

Eo  tempore  cum  Crifpus ,  maximus 
filiorum  Conftantini  ,  confiftis  Tauft£ 
novercaj  criminibus ,  occidiflet ,  incre- 
patus  a  matre  Princeps ,  dolore  nepotis 
nimio  ,  uxorem  fceleris  conviftam  ar- 
dentibui  balneis  interemit ,  qui  &  antea 
Licinianum  ,  fororis  filium  ,  ( incertum 
qua  caufa)  commods  indolis  juvenem, 
occiderat ,   cum  alias  indulgentia  po- 


Tum  vero  Byzantium  (ut  erat  laudis  ^'''"' 
avidus  ,  &  fuperftitionis  ofor  RoraansE)  "^J-^" 
de  integro  ftruens  ,  Romam  novam  ur-  v.c.cj?' 
bemque  fui  nominis  appellavit  ,  quam  Zoiim. 
tranflatis  eopluribus  nobilium  Romano-  ''^•3- 
rum  familiis,  collectifque  ex  totoorbe^^^A^-S- 
opibus  ,  fubito  ad  tantum  faftigium  e-  Q^^a* 
vexit,  utRomcEjemuIamfaceret.  Cct- cap.^j. 
te  ab  idolis  repurgatam ,  templis  orna-  Orojiut 
vit  auguftiifimis  ,  uti  &  Nicomediam,'7'<^-^^' 
Antiochiam,  Hebronem,  urbeiquece- 
lebres  alias :  pari  iibi  ftudio  duxit  idolo- 
riim  delere  inftrumenta ,  &  pietatis  yera: 
condere. 

Quare  duos  primaria:  autoritatis  vi-  Eufeb. 
ros  ,  citra  tamen  militarem  apparatum,  lib.9; 
circummifit  per  orbis  provincias ,  a  qui-  ^-  ^'^"': 
bus  detefta  dsmoniorum  fraude,  pro--[^"' 
traftifque  &  ludibrio  ex^^o^zis  Hatms ,  Socrat.' 
plersque  gentium  abolevere  prifci  er-  l.i.ciS. 
roris  contagia,  &  reliftis  idolis  unum  A.  M. 
creatorem  colucrunt.  Sic  exftirpati  Dii  ^|°^" 
famoiiifimi  ,  ApoIIo  Pythius  ,  Smin-      '^'^^^ 
thius  ,  MuCx  Heliconise ,  Venus  Libani 
&  Heliopohrana ,  ^EfcuIapius  Cilicum, 
&  id  genus  alii.  Difturbata  &  hseretico- 
rum  conventicula  ,  Valentinianorum , 
Marcionitarum ,  Cataphrygum ,  Nova- 
tianorum  ,  Paulianorum  ,  &   plerique 
eorum  erroris  poenitentes  ad  Ecclefiam 
rediere. 

Subadis  Ecclefix  perduellibus  ,  ad  Eufeb.l.^^ 
bella  iterum  ingentem  animum  evoca-  «^-^^.Cs- 
vit.  5; 

Vifti  feliciter  abeoScythce  ,  tributis  /.1^,0. 
imperiograves;  fuccubuerunt  &  Sauro-  Eufiu.l./^. 
matx  ,  vexillo  crucis  coelo  monftrataj  ^e  vita 
cedentes ,  vexatique  fervis  fuis  barbari ,  Conflant. 
Romano  in  foloconfedere.  Honoratus  jfj^^r.  ^* 
Imperator  Indorum  ,  Blemyum  ,  M.- i,i,e.^\, 
thiopum ,  Perfarum  donis  ac  legationi-  Zoiom. 
bus ,  monitufque  Sapores  Perfa ,  ut  in  ''*•*• 
honore  haberet  Chriftianos ,  quibuspa-'^*'^'^^» 
rum  ^quus ,  magorum  &  Judxorum  in- 
ftindu ,  vincula  &  neces  inferebat.  So- 
zomenus  ultra  xvi  millia  ab  co  periille 
memorat.  Socrat.^ 

lelix  imperio  Conitantinus,  /i aures^ic-^-O' 


Theod. 

i.i.c.i8. 

l.l.C.l^. 

Thcod, 

lib.i. 

Hiflor. 

C.2l.2'J. 
27- 

Socrat. 

/.1.C.18. 

Ze\oT». 

l.X.c.ij, 

18. 

Tripart. 


CoMjlantinPiS  Magnm.  i^n 

deceptortbta  chufijfet  ?j>  fycophuntii  ,  a.  \  potijjitnum  (iccipiuntur .,  Atf^ue  m  imitan- 


Tbeod. 
l.i.c.i  14.. 
Socrat. 

Zo^M. 
/.£.£.  2.  !j. 


dtbmm 

an 

A.M. 

Cbr.^^^S. 


quorum  veneno  vtx  ullafaiii  tuta  fancii 
toi.  Etenim  Eiifcbiiis  NiconKdicnlis, 
Thcognis  Nicx'niis ,  &  alii  fautorcs  A- 
ri.inx  hxrefcos ,  criminando  Alcxanchi 
fiicccflorem  Athanafittm ,  ccijusdodrina 
imprimis  Nica,'nam  apud  Synodumcni- 
tucrat ,  adhuc  Diaconi ,  pcrvincunt ,  ut 
Tyrum  conveniant  Epifcopi ,  &  folidc 
refutantem  ingefta  crimina ,  quod  noil 
exfpeftata  fententia  abfccflifTct ,  conde- 
mnant-  Similiter  Eufiachium  Antioche- 
num  Epifcopum  fi6\a  adulteni  culpa  fub- 
rcrtunt,  haud  fine  maximo  totius  civita- 
tis  &  pene  exitiabili  tumultu.  Cum  au- 
tem  ad  Imperatorem  con!ugeret  Atha- 
nafius ,  profedi  eodem  adverfarii  obti- 
nentj  ut  adTreviroSexuIatummittere- 
tur  ,  aliufque  Alexandrinam  Epifcopen 
fufciperet.  Sed  mox  in  ^Egypto  oftogin- 
ta  Epifcopi  congregati,  Athanafium  inju- 
fte  condsmnatum  pronuntiant. 

Nec  impotentiores  in  opprimendis 
catholicis ,  quam  fublevandis  fuis  ,  Aria- 
ni  apud  Imperatorem  fuere, 

Cum  enira  indufta  a  presbytero  quo- 


Ario,  revocatus  ille,  juravit  in  fidem  Ni- 
caenam  ,  fub  axilla  gerens  aliam ,  ut  dice- 
re  poflet  jurajfe  fe  ut  fcripfiffet.  Sic  delu- 
fus  a  veteratore  Princeps ,  mandat  Ale- 
xandro  Confliantinopolitano  ,  ut  recipiat 
publice  Ariuip.  Ille  in  preces  totam  no- 
ftem  verfiis ,  exorat  Deum  ,  ut  fequen- 
ti  luce  Ariu/i ,  dum  ingenti  fuorum  pom- 
pa  in  templum  deducitur  ,  torminibus 
fubito  correptus ,  fcedam  unimam  cum 
vifceribm  fosdo  in  loco  profuderit ,  docu- 
mentum  omnibu^,  perjiiriis  falli  homines 
fojfe,  Deum  vindicem  non  poffe.  Atque 
iflhxc  forte  crudelitaslabem  imponeret 
fosdam  Conflantino  ,  ni  ejus  virtus  e 
quam  plurimis  aftionibus  eluceret.Nam, 
ut  refte  de  eo  Aurelius ,  in  fummo  inge- 
nio  atque  optimii  Reipublicz  moribm , 
quamvii  parva  vitict  elucent  magis,  eoque 
notantur  facile  :  quin  etiam  acrius  fipe 
officiunt ,  cum  ob  mtoris  decta  in  virtutes 


dum  invitamento  (unt-  Id  quod  ctiam 
in  Conftantino  accidit ,  lenitatcm  cjus 
pronafquc  in  Arianos  aurcs  imitantc 
Conftantio  ,  quiinimpcriigubernacula 
fucccfllt. 

Enimvcro  multo  plura  ,  qux  aJmu-  Eufeb.l.i^. 
landa  rcliquit  poftcris.  Imaginem  fuam  '^'^■^""fl- 
femper  ,  velut  Chrifium  precantis  pajjis  ^  g  ^„'  ' 
manibu4  ,infculpimimmis  curavit.  Diem  ZoTim» 
dominicum  cunBis  nattonibiis  feriatum  /.i.e.Sp. 
effe  jufjit.  Dcorum  infanis  locari  efftgiem 
fuam  vetuit-  Precandi  formulam  militt- 
bm  ipfe  prd,ivit ,  negans  in  armis  aut  cor- 
porum  viribtu  ponendam  vi£ioriam  ,  fed 
infolita  manu  Dei.   Quare  concepta  a, 
mihtibus   femper  vota  hxc :  Te  folum 
Deum  agnofcimus ;  teregemprofitemur :  te 
adjutorem  invocamu^:  per  te  viSiorioi  con- 
fecutifumus  :per  te  hofies  fuperavimm.Ti- 
bi^pr&fentem  felicitatem  acceptam  feri-  Eufeb.l.^ 
mns ,  abs  te  ^  futuram  fperamm.  Tuio-  cajj.io. 
mnes  fupplicesfumtis.  Conftantinum  Im- 
peratorem  nofirum ,  piofque  ejus  liberos 
quam  diutijjime  nobis  falvos  ^  viciores 
conferves.  Imperator  ipfe  quotidie  ftatis 

dam  fuo  Conftantia  ,  fororConftantini  •  horis  prolapfus  in  genua  orabat. 

fratri  fuo  perfuafiflet ,  injuriam  fadlam  |      Ferebat&Ieges^equiflimasjinterquas,  £/^.4.. 

neliceretyudAoChriJlianumhabereman- '.•^7-'^^- 
cipium.  Nefa^  ejfet  prajldibui  decretaE-  ^^-Y^-i^' 
pifcoporum  tnfringere :  Ne  gladiatorio  fan- 
guine  fcedarentur  civitates.  Utqui  bona 
Ecclefiarum  tenerent,  ea  acceptopretio  red- 
derent.  Ut  cuique  fas  effet ,  honefto  tefta- 
mento  hdiredes  inftituere.  Ut  orbts  ^  vir- 
ginibus  cognati  haredes  effent ;  Nam  virgi- 
nitatem  fanBe  colentes inhonore habebat, 
frequentabatque  fermone  illud :  Cuncios 
mortales  fummo  regi  omnium  rationem 
reddituros :  Sacra  dijferentes  fians  audie- 
bat ,  indecorum  dicens ,  inftitutis  de  Deo 
fermonibus  negligentes  aures  pr^bere. 

Trieefimo  Iraperii  anno  Conftantem 
filiorum  minimum  Cxfarem  fecit :  ficut 
Conftantium  vicefimo  ,  Conftantinum 
decimo  adfciverat.  Tunc  Hierofolymas  £ufei,.de 
ingentcm  Epifcoporum  conventum  e-  laudibut 
git  ,    Tyro  avocatum  ,   quo  Athanafii  Conftan. 
caufa  venerant.  Qua  non  finitaj  Eufe-  f';"-<^ 
Pp  bius'""'' 


19'S 


Confltnt. 
e.4C.4.j. 

49- 

ZoTom. 

lib.z. 

C.24,  i6. 

Socrat, 

lib.i. 

c.io.ao. 

Theod.l.i. 

^.23.14.. 

Zofom. 

l.Z.c.i/^. 

Aurel. 

Vicior. 

de  C^sfa- 

ribus. 

Rufns  Fe- 

ftits  in 

Brtvitu 

rio. 

Hieron.in 

Chron. 

A.  M. 

4307- 
C/ir.357. 
Eufeb.i. 
vitaCsnJi. 

&c. 

Entroj). 

lib. 10. 

Socrat. 

l.icaj). 

ultimo. 

Ept. 

^urel. 


Epitome 
Anret, 


bius  Casfarienfis ,  vix  fatis  xquus  Atha- 
naiio  ,  cum  reliquis  Conftantinopolim 
ivit,  &  inConftantinilaudesperoravit. 
Secuts  funt  Conftantii  nupti^ ,  &  In- 
dorum  legationes,  qui  fidem  nuper  Chri- 
fti  per  Frumentium  Alexandrm.um  re~ 
novacam  acceperant ,  ficut  &  Iberes  ,  or- 
ta  occafione  ex  narratis  ancillse  regias ; 
qui  populi  a  Conftantino  confirmati,  te- 
ftimonium  Chrifti  Majeftati  perhibuere. 
Ac  patuit  omnibus ,  Principem  ChriiHa- 
num  ab  ultimo  Occidente ,  ufqueadex- 
trema  Orientis  timeri.  NamutBntan- 
ni  initia  Conftantini  ,  fic  fuprema  ejus 
tempora  Indi  coluere.  Ultimo  imperii 
anno  fratris  filium ,  cui  ex  patrc  Dalma- 
tio  nomen  fuit ,  Csifarem  juiTit ,  aiien- 
tientibus  valide  militaribus.  Itaanno  do- 
minationis  tricefimo  fecundo ,  cum  to- 
tum  orbem  folus  annos  tredecim  tenuif- 
fet ,  ultra  fexaginta  tres  natus ,  in  Perfas 
tendens ,  &  fumma  cum  lartitia  baptiza- 
tus  in  fuburbio  Nicomedias ,  pie  placide- 
que  migravit  ad  fuperos;  cmn  obimW'  sjta 
tetrnm  fidm  regm ,  eiuod  crinitum  vo- 
cant ,  portendijfet'  Funus  relatum  in  ur- 
bem  fui  nominis ,  &  in  Martyrio  Apo- 
ftolorum  quod  ipfe  magnificentiffime  ex- 
fi:ruxerat ,  fepultum.  Quod  fane  P.  R. 
^fferrime  tulit :  quippe  cujus  armis.Iegi- 
bus ,  clementi  Imperio ,  quafi  novatam 
urbem  Romanam  arbitraretur.  Pons 
ger  Danubium  duftus ,  ^emulatione  Tra- 
jani ,  quem  ob  adfperfos  paillm  titulos 
herbam  p(irict»ria,m  vocabat  ,  laudis  i- 
pfe  cupidiifimus.  Calba  calliellaque  plu- 
ribus  locis  commode  pofita.  Fifcales  mo- 
leflidi,  fevertM-prejfA ,  cun5^aque  (ait  Au- 
xelius)  divino  ritui  paria  viderentur ,  ni^ 
farum  dignis  ad  publica  aditum  concejjif- 
fet.  Quod  ille  haud  dubie  de  Chriftianis 
locutus  eft  ficut  &  Zofimus ,  laudibus 
Conftantini ,  perinde  ut  Chrifti,  infenfif- 
fimus ,  atque  ob  id  fidei  apud  Chriftianos 
tunc  merito  exigua;  aut  nullius.  Nec  me- 
liores  illi ,  qui  pofterioribushifcefeculis 
donatum  a  Conftantino  Imperium ,  ur- 
bemque  Romam  Romano  Epifcopo  fa- 
bulantur,  quo  figmento  nihil  elt  ab  oixini 


Canjlayitinus  Magnm, 

hiftorix  veritate  alienius,  nififortepu- 
pillum  quis  velit  Conftantinum  novifli- 
mis  annis  credere.  Per  eatemporaL^- 
(Si^w^i^  Crifpum  Ca^farem ,  Conftantini 
filium  ,  erudivit,  'viringeniodives ,  non 
opibtis.  fuvencm  item  poeta  Chriftianus,  ^'V**"" 
Eufebim  Epifcopus ,  plurefque  alii  vigue-  ^  ^""" 
re.  Cospit  tunc  vitafolitaria^ei  Paulum 
Eremitam ,  &  Antonium ,  qui  tyranno- 
rum  &  mundi  detefi:atione ,  defertape- 
tierant ,  eaque  ianftis  ftudiis  excolebant. 
Melelim  Epifcopus ,  qui  tempore  perfe- 
cutionis  in  Alexandrinam  dioecefin  irru- 
perat ,  multofque  prxter  legem  Ecclefiis 
prsefecerat ,  cum  faftione  fua  multatus 
presbyterio  ,  varias  orthodoxis  turbas 
dedit ,  ac  tandem  Arianorum  auxit  nu- 
merum. 

Titus  Calpurnitis  Poeta  ,  &  Naza- 
riui ,  Rhetor  fub  h^c  tempora  florue- 


l.l.C.l, 

Hieron.in 

Chronico, 

SoTar», 

libi. 

c.  13.23. 

Thesd.     , 

/.I.C.g. 


riuit. 


Fl.  Constantius, 
Et  Fratres  e)m 

CONSTANTINUS 
Et    CONSTANS. 


Anno 

Clirifti 

34.0, 

Mandi 

.1.310. 


r^  Onftantinus  fiicceflbres  filios  tres  re-  Eutrep^ 
liquit,  quibus  imperium  ipfe  diftri- "^•^''^' 
buerat ,  atque  unum  fratris  filium  :  ve- 
rum  Dalmarius  Cazfar  profperrima  in- 
dole ,  neque  patruo  abfimilis ,  haud  mul- 
topoiioppreiluseftfadlionemilitari,  & 
Conftantio  patruele  fuo  finente  potius  , 
quam  jubente.  Ita  ad  tres  orbis  Romani  ^J'*^- 
dominatio  reda£la,qui  fingulis  fuas  partes  ^"''"° 
reoendas  habuerunt.  Conjiantinus  cunfta 
trans  Alpes ,  avitam  ditionem  :  Conftan- 
tiui  a  freto  Propontidis  Afiam  atque  O- 
rientem  :  Conftans  Illyricum,  Italiam4 
que  &  Africam  ,  Dalmatiam,  Thraciam, 
Macedoniamque  &  Achaiam :  Anniba- 
lianui  Imperatorum  confanguineus,  Ar- 
meniam  nationefque  circum  fbcias  tene- 
bat.  Interim  ob  Italias  Africxque  jusdif^ 
fentire  ftatim  Conftantinus  &  Conftans  A.  M. 
cceperunt.  Conftantinus  r^y?//^/^,  ut  de-  ^^°^\.> 
cretuni  a  patre  ejus  ^tia.x.iAthanafio:dum     '^"^  2  ^* 

la- 


ConJlayjtitiS  y  Confiantinus  ^  Conjlans. 


A.  M. 

4310. 

Chrifli 

34.0. 

Zo7om. 

/.5.C.I. 

Zajim.l. 

Auret. 
Vidor. 
Zojim.l. 


A.   M. 

4320. 

Chrifli 
3J0. 

Eutrop. 
lib, 10. 
Socrat. 
lib.2. 
c.20.27. 


Aurel. 
Viiior. 
OroJjHs 

l-'/.C.2$. 


Zopm, 
/.4.C.3 

Tripar. 

mif.i.^.. 
WJ7.37. 


latroctnii  fpecie  inatutusfoedeqiie  temtikn- 
tus  in  aliena  irruit ,  ut  tgnotiis  obtrunca- 
tur  prope  Aqmlciani ,  &  iii  fliivium  ,  cui 
nomcii  Al(a,  projicitur,  afto  trictinio 
Impcrii.  lu  rclpublica  a(l  duos  Auguilos 

2.  dcvoluca cll ,  Conftantislmpcriumihc- 
nuum  aliquandiu  &  juftum  fuit :  Francos 
Galliam  populantcs  dcvicic ,  SynodiNi- 

2»  cxax-  propugnatores,interquccos  Atha- 
nalium ,  nulhs  wow  Arianorum  fraudibus 
agitatum  ,  dcfendi: :  fcd  per  retatcm  cau- 
tus  parum  ,■  atque  animi  vehemens ,  ad- 
huc  miniilrorum  pravitatepr2:ceps  ina- 
variti.-.m  ,  dcfpcdlumque  militarium ,  nec 
libidinum  infamiacaruit, 

Qaarc  dum  vcnandi  cupidine  per  fyl- 
vas  (altutque  erraret,  confpiravere  ali- 
qu<inti  militares  in  ejus  necem ,  auftori- 
bus  Chreftio  &  Marceliino ,  limulque 
Magnentio  Galloj  queis  ubi  patrandi  ne- 
gotii  dies  placuit ,  Marcellinus  natalem 
lilii  iimulans,  plerofque  ad  coenam  rogat. 
In  multam  noftem  convivio  celebrato , 
M.ignentius  quali  ad  ventris  fecreta  fe- 
cedens ,  habitum  veterabilem  capit.  Ea 
re  cognita  ,  Confians  fugere  conatus  a- 
pud  Helenam  oppidum  ,  Pyrenso  pro- 
ximum  a  Gaifonecum  ledliflimis  mifio 
interficitur ,  anno  tertio  decimo  Augu- 
fta?  dominationis  (nam  Cccfar  vivo  patre 
ad  triennium  fucrat)  a;vi  fcprimo  vice- 
iimoque,  rebus  plurimis  ftrenue  in  mi- 
litia  geftis ,  exercituique  per  omne  vi- 
tas  tempus  line  gravi  crudelitate  terri- 
bilis. 

Hujus  morte  cognita  Vetranio ,  ma- 
gifter  militum  per  Illyrios  &  Panno- 
niam  ,  literarum  prorfus  expers ,  idcirco- 
que  agreftivecordia  peilimus  ,  domina- 
tionem  apud  Murliam  improbe  corri- 
puit.  Eum  Conftantius  cis  menfem  de- 
cimum  ,  facundis.  ■vi  dejeBum  imperio , 
in  privatum  otium  removit :  qua:  gloria 
poftnacum  imperium  ,  ei  Ibli  procelfit  e- 
loquio,  clementiaque.  Nam  cum  magna 
parte  u^-rinqiie  exercitus  convenilTet,  ha- 
bita  ad  ipeciem  judicii  concione ,  quod 
fere  vix  aut  multo  fanguine  obtinendum 
erat,  eloquentia  patrayit,  perfualifque 


militibus ,  confenfu  eorum  Vetranio  in- 
fignc  dcponcrc-compulfuseft.  Conftan- 
tiusgrandx'va:cjusxtati,  non  vitani  mo- 
do  ,  fcdcriam  voluntarium  ocium  con- 
ccllit ,  qua;  res  fatis  docuit ,  non  modo  do- 
mi ,  verum  militu  f^uocjue  dicendi  prodef- 
fe  copiam  ,  qua.  proclivius  -vel  ardua  con- 
Jiunt  ,fimodefiia'atque  integritatefuperet- 
Conftantium  quo  minus  ftatim  in  hoftes 
aliosad  Italiam  contcndcrct,  hycmsa- 
fpera,  claufa;quc  Alpes  tardavcre  :  Ma- 
gnentiojam  totum  Occidcntem  fuasin 
partcs  vindicantc. 

Interim  Roma;  corrupto  vulo-o,  ii- 
mul  Magnentii odio ,  Ncpotianus  Con- 
ftantini  M.  fororis  fihus ,  cxfo  urbis  pra:- 
fefto  ,  armataque  gladiatorum  manu  , 
Imper.itor  fit :  cujus  ftohdumingcnium 
adeo  plebi  RomanjE  patribuique  exitio 
fuit ,  uti  pailim  domus  ,  fora ,  via; ,  tem- 
plaque,  cruore  ac  cadaveribus  opple- 
rentur ,  buftorum  modo  :  neque  per  eum 
tantum ,  verum  etiam  advolantibus  Ma- 
gnentianis  ,  qui  intra  triceiimum  diem 
noftem  perculerant. 

Conftantius  imparem  ie  toti  Imperio 
videns ,  maxime  Periis  Orientem  bello 
vexantibus ,  Gallum  patruelem  Cafarem 
pronunciat,  fororem  Conftantinam  illi 
conjungens  ,  quondam  Annibaliono  nu- 
ptam.  Magnentius  quoque  Decentium  , 
ilium  feu  fratrem  ,  feu  conianguineum  , 
trans  Alpes  Cxfarem  creat.  Ipii  inter 
fe  Augufti  acrioribus  prasliis  per  trien- 
nium  congreifi ,  apud  Murliam  impri- 
mistotiuslmperiivires  contulere.  Ma-  A.  M. 
gnentius  profiigatus  acie  eft  ,  ac  psene 
captus ,  vireique  Roman^  ad  quxvis  bel- 
la  externa  idone^  ,  quz  multum  trium- 
phorum  poflent  iecuritatiique  conferre, 
ea  dimicatione  concidere.  Zonaras  Con- 
ftantiniani  exercitus  xxxm 


Eutrop, 
lib.io. 
ZoTom. 
lib.z. 
Aurcl,  dt 
Ctefari. 
btis.  Hie~ 
ro/ijmut 
in  ChroB' 


4321. 

Chrifli 


Magnentii 
partium  xxxviM  occubuifle  memorat. 
Dehinc  cum  fe  Magnentius  in  Italiam 
recepifTet  ,  apud  Ticinum  plures  fudit 
incautius ,  &  ut  in  Viftoria  folet  auda- 
ciusperiequentes.  Necmulto  poft  apud 
Lugdunum  coanguftatus ,  gladiooccul- 
t€  provifb ,  iftum  pulfu  parietis  juvans , 
Pp  2  trans- 


Eutrop. 

lib.iQ, 

Epit. 

Aurel. 

Zonar. 

Tom.^, 


A.  M. 
4.32?. 
Chrifli 

Hieron.in  tricium 

Chrunico.    rant 

^ureL 

Viiior. 

Socrat. 

i  2  C.6. 

Jimtnian 


300  Conflantms  i  Conjlans. 

transfoilo  latere ,  ut  erat  vafti  corporis , 
vulnere ,  naribufque  &  ore  cruorem  ef- 
fundens ,  menfe  imperii  quadragefimo 
fecundo  ,  a;tatis  anno  prope  quinquage- 
fimo  exfpiravit.  Legendi  ftudio  prom- 
ptus  ,  fermonis  acer  ,  animi  tumidus  & 
immodice  timidus ,  artifex  tamen  ad  oc- 
cultandam  audacise  fpecie  formidinem. 
Ejus  morte  audita ,  Dccentius  laqueo  fa- 
fci;E  ad  collum  pofito  vitam  finivit. 
Et  interea  Juda;orum  ftditio ,  qui  Pa- 
'"'  y  nefarie  in  regni  fpecie  fulhile- 
opprefla  cll: ,  mdtis  eorum  milli- 
bus ,  a  Gallo  Cxlare  trucidatis  ,  Dio  , 
Cxfarea ,  Tiberiade ,  aliifque  illorum  ur- 
bibus  exuftis. 

Sed  idem  Gallus  ad  principale  culmen 
Marcellt-  infpirato  cultu  proveftus,  ultra  termi- 
■''^'  nos  poteftatis  delata:  procurrens ,  afpe- 
ritate  nimia  cundla  foedabat.  Cujus  afpe- 
ritatiuxorgrave  accefferat  incentivum , 
germanitate  Augufti  turgida  fupra  mo- 
dum ,  MegcEra  cjusedam  humani  cruo- 
ris  avida ,  nihil  mitior  quam  maritus ; 
qui  paulatim  eruditiores  fadi  procefHi 
cemporis  ad  nocendum  ,  per  clandefti- 
nos  verfutofcjue  rumigerulos  compertis 
lcviter  addere  qujedam  male  fiietos ,  falfa 
tSd  placentia  fibi  dicentes ,  afFeftati  regni , 


A.  M. 


d'!  Cafa' 
ribus. 
Ammian^ 
Marc.l.^, 


vel  artium  nefandarum  calumnias,  in- 
fontibus  adfingebant.  Queis  cum  multi 
occidiflent ,  Conftantius  nuper  receptis 
in  foedus  Alemannis  fecurior  ,  Gallum 
fbroremquead  fe  venire  multis  fiftifque 
blanditiis  hortatur. 

Conliantina  metuens,  licet  germa- 
num ,  fspe  cruentum  tamen ,  profcfta 
cum  Bithyniam  introiflet ,  abfiimpta  eft 
vi  febrium  repentina  ,  Gallus  fcelerum 
confcientia  ultimaformidms ,  principem 
locum  ,  fi  qua  potuiflei; ,  copia ,  adfe- 
£tabat  :  fed  proximorum  perfidia  ,  & 
truculentiam  ejus  levitatemque  &  al- 
tiorem  Conftantii  fortunam  horren- 
tium  ,  deferebatur.  Itaque  utfolent ,  ma- 
num  inje^antibus  fatii  ,  hebetari  fenfm 
hominumi^  obtundi.,  illecebris  alicujus 
Scudilonis  ad  meliorum  exfpeftationem 
cvedus,  pergitquovocabatur,  &apud 


oppidum  Iftri^  Polam  ,  juflus  figillatim 
docere ,  quam  ob  caufam  quemque  An- 
tiochis  trucidaflet,  cum  in  Conftanti- 
nam  transfcrret  culpam  ,    in  modum  V')^^: 
noxii  latronis  cervice   abfcilTa   periit ,  nc^l 
Principatus  anno  quarto.  Ita  longo  in-  iA'urel. 
tervallo  relata  ad  unum  cura  Reipu-  viSor. 
h\icx. 

Qnx  recens  quieta  a  civili  trepida- 
tione  ,  Silvano  in  Imperium  coafto ,  ten- 
tari  rurfus  occoepit.   Is  in  GaUia  ortus 
barbaris  parentibus ,    ordine  militix  fi- 
mul  d  Magnentio  ad  Conftantium  tranf- 
greflus ,    pedeftre  ad  magifterium  ado- 
lefcentior  meruerat.    E  quo  dum  altius 
per  metum  feu  dementiam  confcendif- 
kt ;  legionum  ,  aquibus  praelidium  fpe- 
raverat ,  tumultu ,  odlavum  circa  ac  vi- 
cefimum  diem  trucidatus  eft.  Poftqua: 
itacompleta,  Conftantius ,  utjamcoelo 
contigum  ,  caftbufq^ue  imperaturus  huma- 
nii ,  magniloquentia  fajluquefuffiabatur 
adulaterum  :  c^uos  augebat  ipfe  ,  fpernen- 
do  projiciendoque  idgenus  parum  caUentes. 
Ut  Croefum  legimus ,  ideo  regnofuo  So' 
lonem  expulijfe ,  qma  blandiri  nefciebat. 
Qua^  res  perniciofa  vitiorum  eil  altrix. 
£«  enim  demum  laus  grata  effe  potefiati 
debet  excelfa ,  cuminterdum  ^  vitupe- 
rationi  fecus  gefiorum  patet  locus.  Ergo 
dominum  fe  totius  ferens  mundi  Con- 
ftantius ,   multos ,   confpirationis  cum 
Magnentio,  Gallo,  Silvano  iniimulatos 
ad  fupplicia  rapit ,  Epifcoporum  multos 
Veritatis  poriorem  quam  gratis  curam 
ducentes ,  exilio  damnat ,  de  quibus  fta- 
tim  uberius  diireretur.  Verba 

Tunc  vero  ne  quid  apud  Gallos  natura  ^urelii , 
prxcipites  novaretur  ,  pr2;fertim  Fran-  deCafn' 
cis  ,  Alemannis ,  Saxonibus  ,  Quadis  ple-  ^'^"f  ^ 
raque  earum  partium  populantibus,Clau-  ^^'/^'fp^* 
dium  Julianiim  (Athenis  recens  acci-//^.,/* 
tum)   cognatione  acccptum  libi ,  fra-  z»:(im. 
trem  Galli,    honore  Ciefaris  aiTumit , ''^  3- 
eumque  adnitente  inprimis  Eulebia  Re-  ^"^'^'^ 
gina ,  Tranfalpmis  pra^hcit.  Is  nationes  ^^^  j_ 
feras  ,  captis  famolis  regibus ,  brevi  fub-  Amman. 
egit :  in  campis  Argentoratenlibus  cum  J^arcel- 
paucis  militibus  infinitas  hoftium  copias  {'.""^- 

delevit.  ''^•'^•'7- 


CoyiJlafJtiHS.  Magnenttm.  GhUhs. 


501 


Amm. 
Marcell. 
i. 18.19. 
20.21. 
Orofius 

l.J.C,2C). 


dclevit.  Subant  accrvi  montiLim  iimilcs, 
flucbat  criior  flumimim  modo  ,  captus 
rcx  nobilis  Chonoclomarius ,  Rili  omncs 
opcimatcs ,  rcdditus  limcs  Romana;  pof- 
lcliionis. 

Ac  poftmodum  cum  Alemannis  dimi- 
cans  potillimum  corum  rc»em  Bado- 
marium  cepit.  Saxoncs ,  &  parrem  eo- 
rum  Qiiados,in  Bataviam  inliilamrranf- 
greflbs ,  multis  prxliis  fudit ,  multoique 
eorum  leaionibus  fuis  adfcripiit.  Erao 
d  militibus  Auguftus  pronunciatur.Con- 
tra  Conli:antius  urgcrc  legationibus ,  ut 
in  ftatum  nomenque  pnitmum  rever- 
tatur.  Julianus  mandatis  mollioribus  re- 
ferre  ,  fe  fub  nominc  cclii  imperii  multo 
officioiius  pariturum. 

Hinc  ConftantiHs  ,    fuperAtis  Sarma- 
tis ,  c]Ui  Illyricum  perfultaverant ,  urgen- 
tibus  contra  Periis ,   per  Mcfbpotami^ 
cladcs ,  magis  magifque  ardcns  dolore , 
atque  ut  erat  talium  impatiens,  in  radi- 
cibus  Tauri  montis  apud  Mefocrenem 
fcbri  acerrima ,  quam  indignatio  nimia 
vigiliis  augebat ,  imeriit ,  Auguftus  an- 
no  quarto  viceiimoque ,  odco  Iblus ,  cum 
fratribus  atque  Magnentio  iedecim.  Fe- 
lix  bellis  civilibus ,  externis  lachrymabi- 
lis,  (namadverfus  Perias  novem  prxliis 
parum  profpere  depugnatis ,  noviilimam 
viftoriam  militum  contumacia  amiiit) 
mirus  artifex  in  fagittis ,  a  cibo  ,  vinoque 
&  fomno  multum  temperans ,  mire  pa- 
tiens  laboris ,  literarum   ad  elegantiam 
prudcns.  Cuhu  genitoris  fatis  pius  ,  fui- 
que  nimis  cuftos ,  gnarus  'vita  bonorum 
Frindpum  quietam  Remp.  regi,  Spado- 
num  ,  aulicorumque  amorideditus,  &  u- 
xorum :  quibus  contentus ,  nullalibidioe 
tranfverfa ,  aut  injufta  polluebatur.  Pr:E- 
cipue  Eufebiam  diIexit,deeoram  quidem, 
fed  fterilem ,  per  importma  minifieria 
vexant-em famam  z/iri- ,  contra  c\uamf4!,~ 
minis  modeflioribus  mos  efi,  c^Harumfn- 
fepr£ceptamaritosjUvaiit. 

Ejus  hiftoriam ,  uti  &:  liiam  ,  Aurelius 

Viftor ,  qiii  tum  floruir,  ita finit.  Ut  Im- 

peratore  ipfo  clarius ,    ita  Apparitorum 

^lerifc[ue  magti  atrox  nihil.  Atque  id  va 


gubcrnatione  etiarn  Ecclciix  nimis  pa- 
tuit ,  cujus  rcligioncm  Marcdlinus ,  fcri- 
ptor  Ethnicus,  anili Conftantium  fupcr- 
iHtionc  confudiflc  ait  ,  fcrutando  eam 
perplexius ,    quam  componendo  gravius. 
Etcnim  maligna  fcmper  adverfus  Deum  Orofui 
veruminfeElatio  'Dtaboli ,  ab  initio  mundi  ';7-'^-2S'- 
nunc  ufque  infufis  errorum  nebulis ,  lubri-  \^^Jl^  ]  ^ 
cahominum  corda  perturbat.  Poi1:quam  Trip^r. 
Chriilianis  Imperatonbus ,  fummam  po-  Hill.l.^, 
teftatemin  meliora  vertentibus,  Eccle-  "^F-^- 
iiamChriftiinfano  gentium  zclo  perfc-  J''"'^"' 
quideftitit,  aliudmachinamentum  ,quo   '  "''^* 
per    cofdcm    Chriftianos    Imperatores 
Chrifti  Eccleiiam  vcxaret ,  invenit.  Fic 
primum  Arii  difcipulis  &  fautoiibus  pcr 
presbyterum  iftum  ,  olim  Conftantino  a 
ibrore  commcndatum  ,  &  venales  auli- 
cos ,  promptus  &  facilis  aditus.  Suadetur 
Conitantio ,  ut  quofdam  in  Deo  gradus 
credat,  &  quipcr  januamaberroreido- 
loIatric^E  fuerat  cgrefTus ,  illufiis  a,  nuci. 
gerulis  ,  in  D  e  o  fere  Deos  qu^rit ,  & 
tanquam  per  pfeudothyrum  iimilcm  in 
errorem  rcducitur.  Perverfb  igitiir  zelo 
poteftas  armatur  circumventa,&  fub  no- 
mine  pietatis  vis  perfecutionis  agitatur. 
De  novi  nominis  (Homoufion  id  erat) 
eleftione  contenditur,  ut  Arianorum  po- 
tius  EccJeiia; ,  quam  Catholicorum  iint. 
Sequitur  terr^E  motus  horribilis ,  qui  plu- 
rimas  Oricntis  urbes  folo  ftravit. 

Cseterum  initium  turbarum  ab  Atha- 
naiii  rcftitutione  fuit ,  deinde  a  Conftan- 
tinopolitani  Epifcopatus  vacatione. 

Athanaiio  imputabant  Eufebius  Nico- 
medieniis ,  Theo2.nis  Nicsenus,  &  Theo-  Iheod, 
dorus  Perinthius  Epifcopi ,  quodfine  E-   ■^•.M'4* 
pifcopali  judicio  fedem  fuam  repetivii^  Uift.^i.d,, 
fet,  &  vocabulum  o^s/«(^  minime  in  c.^.e. 
fcripturis  repertum  dotlrinse  admifceret.  Socrat. 
Quamobrem    indignante    Conftantio ,  ^•^■^•i'' 
Romara  profugit  Athanafius  adfulium 
Epifcopum ,  qui  Synodi  autoritate  volens 
decidcre  controverliam  ,  non  obtinuir, 
ut  hoftes  Athanaiii  Romam  irent :  Sed 
Georgius  Alexandriam  pro  paflore  lu- 
pus  intravit ,  Eufcbio  apud  Antiochiam 
Lxxx  Epifcoporum  conciliabulum  a- 
Pp  3  gente. 


SiytrAt. 


502  (^on^mtm 

gente,  ubi&fides,   deleta    Homoufii 

voce,  expofita,  &Eufebiu3  Conftanti- 

nopolitana  in  fede ,  quamproPauIo  oc- 

cupaverat ,  confirmatus  eft.  Sed  eo  mox 

vita  privato  ,    Paulus  a  Catholicis   re- 

'*■  ^-S"     fumptus  ,  ab  Arianis  Macedonius  ordi- 

natus  elt ,  cui  cum  lurrragaretur  Impe- 

rator ,  mifloque  Hermogene  duce  Pau- 

lum  niteretur  pellere ,  populus ,  ut  fit , 

longius  paftons    fui  amore  provedlus , 

Theod.l.i.  Hermogeneminteremit ,  domumque  e- 

cap.j.6.^    jus  incendit.  Quam  ob  feditionem  civita- 

Chro^V"^  ^^  Conftantinopolitans  annonas  pars  ad- 

empta.  Paulus  exilio  multatus  eft.  Mace- 

donius  tandem  ,  non  fine  civium  trium 

millium  fanguinc ,  cupitum  thronum  ad- 

fcendit. 

Socrat.         Athanafius  interim  ,  faventibus  Imp. 

/.2.C.13.    Conftante  &  Juljo  Epifcopo  Romano, 

Theod.      j-egrefliis  Alexandriam  ,  tertio  fugatur , 

Zo?om. '    <J^l^tus  ad  Conftantium  ,  c|uafi  frumen- 

/.30. c/.   ta  pauperibus  deftinata ,  fuis  ufibus  appli- 

J0.19.  &  caret :  quircfugiens  ad  Cohftantem ,  Sy- 

l.^.ci.c.   ^Q^[  cognitionem  petiit,  focio  Paulo, 

/.I^c.jf     Byzantio  exulante ,  qui  tamen  paulo  poft 

Arianorum  miflu  perfit-  Nec  fortunata 

Macedonio  pofleffio  manfit  Epifi:opes  a- 

liena:,  quin  tandem  ab  Ariamsipfispul- 

fus ,  quia  Creaturam  non  diceret  D  e  i 

filium  ,  novam  peperit  ha^refin  ,  Spiri- 

tum  Sandlum  Patris  &  Filfi  ininiftrum 

profeflus. 

Ergo  de  Conftantis  voluntate  ingens 

apud  Sardicam  conventus  agitur ,  tre- 

centi  occidentaliura ,  Orientales  lxxx. 

confluxcre ;    abfolvuntque  occidentales 

Athanafium  &  Marcellum  Ancyranura  ; 

Stiljiit:     Nicarnamconfeffionem  confirmant,  ob- 

Sever.     nitentibus  neqificquam  Eois  Epifcopis. 

^''^■^*        Ita  vir  egregius  tertio  ovibus  fuis  red- 

1.2  czi     ditur,  Urlacio quoque  &  Valenteaccr- 

Zo\om.    rimis  ejus  hoftibus ,   a  Julio  Romano 

/.3.C.22.   veniamerroris  poftulantibus.  Sed  Con« 

ftante  e  rebus  humanis  fublato  ,    nadli 

occafionem  Ariani ,    confpirant  penitus 

Habitum  Sa.rdkenfis  Synodi  decreta  fubvertere ,  re- 

A.  M.      vocantquc  in  memoriam   Conftantio , 

43V7-_      periculum  a  fratre  ipfi  ob  Athanafium 

qtvf*     intentaium,  clamantes,  laminjufteibi 


C^  Inlianus» 

pro  Arhanafio  judieatum ,  quam  Mat- 
cellum  abfolutum ,  qui  nunc  ipfius  A- 
thanafii  judicio  Sabellianus  efle  probetur, 

Veruntamen  ea  tempeftate  Ariani  per-        ~) 
fidiam  fuam  occultabant ,  nihil  prius  fi- 
bi  agendum  rati ,  quam  ut  eos  ab  Eccle- 
fia  lubmoverent ,  qui  femper  eis  velut 
murus  obftiterant.  Quare  devindlum  fi- 
bi  habentes  pravis  adulationibus  Con- 
ftantium  ,  per  ipfdm  multitudimm  inex- 
pugnabiles  videbmtur  y  quia  omnes  fere 
duarum  Pannoniarum  Epifcopi ,  multi- 
que  Orientalium  ,   ac  tota  Afia  in  perfi- 
diara  eorum  conjuraverant.  Sed  Princi- 
pes  iftius  mali  habeb.\ntur  a  Singiduno 
Urlatius ,  Valens  a  Murfia  ,  ab  Heraclia 
Theodorus  ,    Stephanus   Antiochenus , 
Acacius  a  CiEfarea  fucceflbr  Eufebii  Pam- 
phili ,  Georgius  a  Laodicea  ,  Narciflius  a 
Neapoli-  Hi  ita  palatium  occupaverant , 
utnihilfineeorum  nucuageret  Impera- 
tor  ,  obnoxius  quidem  omnibus,  fed  prse- 
cipue  Valcnti ,  qucm  pugnantibus  adver- 
fus  Magnentium  copiis ,  in  bafilica  o- 
ransfijlatio  fibi  aflumferat,  atqueabeo 
trepidus  metu,  primum  viftorise  nun- 
tium  acceperat.  Valens  enim  tum  gra- 
tiam  Conftantii  captans ,  tum ,   fi  quid 
contraaccidiflet,  vitxconfulens,  calli- 
de  per  fuos  difpofiierat ,  ut  quis  prslii  ef- 
fet  eventus ,  primus  ipfe  cognofceret.  I-  Theod. 
taque indicem  juflus  intromittere ,  An-  L^^l'^^' 
gelum  fibi fuiflenuntium  refpondit.  Igi.  /.j.c.ja, 
turbenevolentia  ille^li  Principis  Ariani ,  30.3/.* 
extulere  animos  ,    Macedoniufque    & 
Georgius  Alexandrinus  poteftate  Au- 
gufta  abufi  funt ,  ad  afficiendos  quibufli- 
bet  malis  eos,qui  Chriftum  patrii^ifffjaj» 
profitebantur. 


Subidem  tempus  P^o^/;2«/ ,  Sirmien- -^«t"'*'' 
fis  Epifi;opus  ,  Artemonis  errore  reno-  '•4"''-J' 
vato  ,  nullum  Chrifti  initium ,  nifi  e  vir- 
gine  Maria  humanum  dicebat ;    qui  ab  i- 
pfis  Arianis  juxta  ac  Catholicis  ,   afto  Socrat. 
Sirmii  conventu  ,   damnatus  in  exilio  l-z.c.i.^. 
confenuit.  _  ^S- 

MoxAetiusetiam,fijaminfacrisHte-  Socrat. 
ris  infantiam  difputationum  argutiis  ob-  /■zmS. 
velans.abipfis  prsceptoribus  fms  Arianis  f'^«<"^- 


fecit  divortium :  qucm  imitans  poftmo- 

dum  Eunomius  cjus  difcipulus ,  novo- 
rumdc  lc hxrcticoium  agniina  fudere  , 
auli  Hlium  Dci  ncc  iimilcm  quidem  Patri 
aflcrerc. 

Tandcm  non  rccipientibus  Hcfpcriis 
Oricntalium  dc  fide  ,  ejufque  propuona- 
tore  Athanalio ,  lcntcnnam  ,  Mcdiola- 
num  convcntus  a  Conftantio  Impcrato- 
re  indicitur.  Quo  congregati  utrique , 
contentionem  nihil  invicem  relaxabant. 
Eulcbius  Vcrccllcniis ,  Paulinus  Trcvi- 
rorum  ,  Dionyiius  Mediolancniium , 
Lucifer  Sardorum. ,  dcnique  &  Liberius 
jinimian.  Romanorum  &  Hilarius  Pidavorum 
Marcel-  Epifcopi ,  quod  conlentire  erronbus ,  & 
Unuil.iS'  Athanalii  damnationi  fubfcribere  nol- 


Snlpit. 

Sever. 

lib.  2. 

Tripiir. 

ny.  f. 

c.if.i8. 
Theod. 

/.2.  C.IJ. 

Zeicom. 

IV. 

C.8.5.10. 


Conflantitis  Arianisfavet,  305 

Epi(copos  Conftantius  cvocarat ,  quibus 
aggrcgatus  Hilarius  ,  in  Phrygia  tum 
cxulans ,,  fulpicioncm  cis  dc  occidcntali- 
busdemfit,  &plerifque  inNicxniSym- 
boli  comprobationem  dcducflis,  avulli  ab 
EccIeii^Kcorpore  funt  Gcorgius  Alexan- 
drinus ,  Acacius  Cxfaricniis ,  Eudoxias 
Antiochena:  fedis  invafor ,  Uranius  Ty- 
ri ,  Leontius  Tripolis ,  Thcodolius  Phi- 
ladelphia:,  Euagrius  Mitylcna:,  Thco- 
dulus  Phrygia:;  Cyrillus  Hierofolymi- 
tanus  omnium  primus  ad  majus  conci- 
lium ,  licut  communibus  m  judiciis,  pro- 
vocavit.  Confedlis  Synodis  &  utrinque 
ad  Conftantium  legationibus  miffis ,  ipli 
quoque  damnati  una  profedli  funt ,  fatis 
fxetifociorum  viribus,  &  Principis  focic- 


lent ,  in  exilium  pulli ;  Liberius  nec  vi-     tate.  Nam  qui  Arimino  venerant,  Aria- 


fum  hommem,  nec  audittim  damnsire.,  ne- 

f(U  ejfe  ultimum  f^epe  exclamans ,  a^gre 

populi  mctu ,  qui  ejus  amorc  flagrabat , 

nodlis  medio  potuit  aiportari ,  &  bien- 

nio  poft  illuftrium  matronarum  depre- 

catione  ,  Arianorum  communione  ma- 

culatus  fedem  fuam  recepit.  Conftatque 

txules  totius  orbis  ftudiis  celcbratos,  pe- 

cuniaique  eis  in  fumtum  afFatim  conge- 

ftas ,  Arianis  interim  palam  &  pubiice 

h^irelis  fua;  piacula  prsdicantibus  ,  quin 

etiam  SynodumNica:nam  pro  fe  inter- 

pretannbus,  quam  unius  litteras  adje- 

ftione   corriiperant ,   verbum  of*ci(nov 

quod  uniui  eji  fn^fiantia  ,    in  i^oi^mov 

quod  c^ (imili^ fubftanti& ,  commutando. 

Quidam  &  ultra  procedentes,  Anomosu- 

fian,  id  eft.diffimilem  Chrifti  fubftantiam 

impudenti  ore  blaterabant. 

Quibus  rebus  perturbato  nimis  orbe 

terrarum  ,  cum  nec  inter  ipfbs  Arianos 

de  fide  conveniret  ,    congregatur  apud 

Ariminum,lx.3i\ix  urbem,  Synodu4  e  qua- 

dringentis  amplius  Italia: ,  Illyrici ,  A- 

Chr.  359.  fricse,  Hifpania;,  GalliaBjBritannise,  Ger- 

Tripar.y.  xnaniseque  Epifcopis  ,   quibus  omnibus 

^^P-3S-    annonas  &  cellariadare  Imperator  prce- 

lib.  2.        ceperat.  Sed  &  ibi  nt  parnum  fcceffio , 

Hifi.        oftoginta  Arianis  feparatis  a  reliquo- 

C.31.32.    rum  confbrtio.   Eodemque  tempore  ad 

roOT.3.      Sekuciam  Ifauricc ,  totius  pene  Onentis 
Concil,  ^- 


Sulpit. 
Severtti 
lib.  2. 
Zo^m. 
IV. 
C.1J.16. 
A.  M, 
4.329 


norum  deccm  legati ,  fenes  erant  eruditi 
&  callidi ,  facileque  juniores  Catholico- 
rum  legatos  circumvenere  ,   ofFerentes 
Principi.perque  Principem  ipfis  adverfa- 
riis  confeffionem  ,  verbis  falientibus  in- 
volutam  qu£e  Catholicam  fidem ,    perfi- 
dia  latcnte ,  loqueretur.  Nimirum  dclcto 
Ufia;  vocabulo  ,  ne  unius  cum  Patre  fub- 
ftantis  Filius  crederetur ,  fimilem  eum 
Patrifatebantur.  ErgoTauro,  quivice 
Imperatoris  Synodo  prarfidebat,  manda- 
tum,neante  eam  laxuiret ,  quam  confcri- 
ptGefideiconfentirefeomnes  fubfcriptio- 
nibus  faterentur.    Ac  fi  qui  pertinacius 
obfifterent ,  dummodo  is  numerus  intra 
quindecim  eilet ,  in  exilium  agerentur. 
Sic  paulatim  plerique  CathoIicorum,par- 
tim  imbecillitate  mgenii ,  partim  tsedio 
perewrinationis  evifti ,  dederefeadverfa- 
riis ,  jam  poft  reditum  legatorum  fupe- 
rioribus,  faftaque  femel  inclinatione  znu 
morum ,  catervatim  in  partem  alteram 
conceiTum  ,  donec  ad  viginti  ufque  Or- 
thodoxorum  numerus  imminutus    eft. 
Sed  hi,  quanto  pauciores,tanto  validiores 
erant.  Quia  minis  &  terriculis  non  cefTe- 
rant,  Taurus  eos  precibus  aggreditur , 
lachrymifque  obteftatur  fruftra,  plnrium 
exemj)lumfequi ,  autoritatem  ex  numero 
mutuari'    Poftremo  Urfacius    &  Va- 
lens  j  fi  quid  minus  plene  pra;fenti  fide 

editum 


Slitflt. 
Sevtnis 
Hijlor. 
lib.  a. 
Thendo. 
lib.  a. 
cap.  17. 
ZoTom, 
lih.  4.. 
ff. 22.23. 


Hterony- 
mtis  in 
Chronko, 


2o^me- 
nus 
lib  ^. 
enp.  x6. 
Trip. 
Hifi.ls. 

lib.  4. 
Hiftor. 
eai>,  18. 


304  (Inflantim  Arlanis  favet 

eciiciim  vifleretur ,  {■^[os  addere  jubent : 
prsebituros  fe ,  in  his ,  qux  eflent  adjedld, 
conftnfum.  Favorabilis  profellio  pronis 
omnium  animis  excepta,  editaque  a  Foe- 
gadio ,  &  Servatione  Gallis  Symbola ,  in 
queis  primum  damnacur  Arius ,  totaque 
ejusperfidia:  ca^terum  non  etiam  Patri 
^qualis  ,  &  iine  initio ,    line  tempore  , 
Dei  filius  pronuntiatur.  AdditumaVa- 
lente ,  Filium  Dei  non  efle  creaturam  , 
licut  csteras  creaturas,  fefellitque  occul- 
to  dolo ,  ut  neutra  pars  vicifle  fe  penitus 
aut  vidam  putaret.    Ita  Concilium  di- 
mifllim  ,  bono  initio ,  exitufcedo,  Aria- 
ni ,   rebus  fecundum  vota   fluentibus , 
Conftantinopolin  concurrunt,  repertof- 
que  ibi  Seleucieniis  Synodi  legatos  vi  re- 
gia  compellunt  ,   exemplo  Occidenta- 
Iium  pravam  illam  fidem  reciperc.  Ple- 
rique  abnuentes  ,  injuriofa  cuftodia  ac  fa- 
me  vexati ,  captivam  confcieatiam  dede- 
re.  Multi  conftantius  renitentes ,  adem- 
pto  Epifcopatu  in  exilium  detrufi ,  atque 
in  eorum  locum  alii  dati ;  Hilarius  au- 
dientiam  Regis  pofcens,  ut  de  fide  coram 
adverfariis  difceptaret  ,  quafi  difcordi^ 
feminanum ,  &  perturbator  Orientis , 
redire  ad  Gallias  jubetur ,  abfque  exilii 
indulgentia.  Ita  omnes  pene  toto  orbe 
Ecclefis  ,   fub  nomine  pacis  &  regis , 
Arianorum  confbrtio  polluuntur.  Hila- 
rius  in  Galliam   reverfus ,  frequentibus 
intra  eos  fines  conciliis ,  atque  omnibus 
fere  Epifcopis  de  errore  profitentibus  , 
Ecclefiarum  fidem  in  ftatum  priftinum 
reformavit.  Lucifer  contra  etiam  ab  eo- 
rum  fe  communione  fecrevit ,  qui  Ari- 
minenfes  illos  fub  fatisfaftione  vel  poeni- 
tentia  recepiflent.  Macedonius  fugatus 
a  Conftantio,  ob  motum  privato  aufu 
Cont^antini  corpus ,  Pneumatomacho- 
rum  feftam  profudit.  Valens  &  Urfatius 
pro  veter3toria,qua  pollebant  calliditate, 
novam  apud  Nicsam  Thracise  Synodum 
contrahunt,  expofitaque  Ariminenfi  fide, 
perfuadent  imperitioribus,Nicajnam  efle 
illam  veterem ,  fiib  Magno  Conftantino 
confcripram ;  quibus  Damafus ,  Liberii 
fucceflbr,  mafcule  quidem  refpondit. 


Tunc  quafi  haud  fatis  cfTet  diflenfio-  ZoXom. 
num  ,  Apollinares  etiam  duo  ,  pater  &  ^^- 
filius  ,  eruditionefreti&  eloquentia,  nec  i     ^  ^^.^ 
ferentes  fe  ob  confiietudinem  cura  Epi- 
phanio  Sophifta  communione  Chriftiana 
privari ,  Laodicese  novam  h^refeos  pe- 
ftem  introducunt ,  negantes  animam  a 
Deo  verbo  in  difpenfatione  incarnatio- 
nis  aflumptam ,  aut  fi  afTumpta  fit,  men- 
tem  deefle,  Deumque  ipfi  homini  aflum- 
to  pro  mente  efTe  nugantes ;  unde  Dime- 
rit^e  appellati  funt.  Sed  quanquam  talia 
fiebant ,  Deus  tamen  Opt.  Max.  Eccle-  ^<'{'"''^- 
fiamfuammirificeadauxit.  Jerofolymx  Theod'' 
columna ignea ,  ad inftar  crucis,  a  monte  /iij,. 2.' 
Golgathano  ,    ufque  ad  coUem  oliveti  Hift. 
porrefta,   tantse  venerationi  &  ftupori  c.^o.&^. 
fuit ,  ut  plurimi  Judseorum  gentilium-  'J"^'  '''• 
que  Chriftianifmo  accederent.  Jacobus,  /^^,  5.  * 
Nifibis  Epifcopus  Sapori  Perfaruin  Re-  cap.  13. 
gi  cinyphes  &  mufcas  imprecatus  ,  obfi-  H- '/. 
dionem  urbisfblvere  coepit :  Didvmus  ^^'^'^onin, 

.11-  °  '  ■  Lataloiro 

Alexandnnus ,  corpore  ca^cus ,  animo  ^^  ^^^^ 
oculatiffimus ,  Eufebius  Emifenus  ,  E-  Amm. 
phrem  Syrus ,  Julius  Firmicus  Mater-  JHarc. 
nus  ,  Macarius  Monachus  ,  Viftorinus  lib'  \6. 
Afer ,  tEHus  Donatus ,  maxime  Athana- 
fius  &  Hilarius  Epifcopi  Ecclefiam  eru- 
ditiflimis  fcriptis  propagarunt ,  fanam- 
que  fidem  tutati ,    deftruxere  vanam. 
Conftantius  ipfe  tantus  ethnicx  fuperfti- 
tionis  infeftator  fuit ,  ut  fi  quis  fuper  oc- 
centu  fbricis  vel  occurfum  muftel^ ,  vel 
fimilis   figni  gratia  confuluiflet  quen- 
quam  pcritum,  aut  anile  incantamentum 
ad  leniendum  adhibuiflet  dolorem  ,  rapi 
in  judicium ,  pcenaliterque  interire  ju- 
beret. 

Anno 
Fl.  Claudius  Julianus.      Chrifti 

T  I7/«ia«i!/i  redafta  ad  feunum  orbisRo-  lf''j- 


mani  curatione ,  ut  omnes  nullo  ira- 


4531. 


pediente  ad  fui  favorem  alliccret ,  adh^e-  Amn. 
rere  cultui  Chriftiano  fingebat ,  a  quo  Marcel- 
jampridem  philofophorum  infufurratio-  y""^ 
nibus ,  fomniis  itcm  ,  nodlurnifque  fpe-  j-^'^^' 
ftrismonitus,  occulte defciverat , arca-  /.^.c.r. 
norum  participibus  paucis ;   arufpicinffi  Theodo. 
au2;uriifque  intentus ,   &  csteris  quas^-S- W»/?. 
^"  Deorum '"^'•'•J- 


lulitifim  JlpoflAtn. 


r^i 


Zo\oTn, 
llb.  f. 
C.  1.2.  3. 

Niccphor. 
lib.  ic/. 


ATtmim. 
Marcelli' 
tius  l.  3.2 
ZonAras 
Torrt.  5. 
Zo\em. 


Dcorum  fcc(5rc  cultorcs :  lindc  ci  Apo- 
y?<«r<2  cognomcntum.  Etut  h.rcintcrim 
celarcntur  (vcrba  funt  Ammi.uii  Mar- 
ccJlini ,  Liudatoris  cjus  &:  comnnlitonis 
accrrimi ,  Chriftianorum  inimici)  fcria- 
rum  die,  qucm  celcbrantes  mcnfc  Ja- 
nuario  Chriltiani  Epiphania  didlitant , 
progreflus  in  corum  Ecclcliam  ,  folcn- 
nitcr  Numine  orato  difccflit.  Superftitc 
adhuc  Conltantio ,  cum  Orationem  a- 
crem  &  inveftivam  ,  probraquxdamin 
eum  explanantem  &:  vitia  fcriplifl^t  ad 
Scnatum,  eminuit  nobilitatis  cum  (pe- 
ciofa  iiducia  benignitas  grata.  Exclama- 
tum  eft  enim ,  in  unum  cundlorum  fen- 
tcntia  congrucnte ,  Autori  fuo  reveren- 
tiam  rogamm.  Tunc  &  memoriam 
Conftantini ,  ut  nov.itoris  turbatorilque 
prifcarum  legum  ,  &;  moris  antiquitus 
recepti  vexavit,  apertcctiam  incufans , 
quod  barbaros  adufque  fafces  auxcrat  & 
trabeas  Confulares ,  infulse  &  leviter  , 
cum  ipfe  brevi  poftea  Mamertinum  fub- 
agreftem  ad  Confulatum  eveheret ,  & 
quod  rnulto  minus  eratferendum ,  iricel- 
fa  poteftate  crudelem.  Ultimis  Conftan- 

•  tii  vocibus  in  Auoufta  dionitate  confir- 

•  matus ,  exceptufque  Conftantinopolita- 
norum  exquilitis  officiis ,  adelTe  fibi  li- 
berum  tempus  faciundi ,  quje  vellet ,  ad- 
vertit ,  planiCpe  &  abfolutis  decretis  a- 
periri  templa ,  arifque  hoftias  admoveri 
&  reparari  Deorum  ftatuit  cultum.  Ut- 
que  aifpofitorum  roboraret  efFeftum  , 
diffidentes  Chriftianorum  antiftites,cum 


nus  prudcnter  motns  cx  tcmporc,  ccquij. 
ait  ^innocenseffepotcrit , /i accufaffe fujft- 
ciet  ?  Et  ha:c  quidcm  ,  &  ejufinodi  multa 
in  ipfb  civilia. 

lllud  tamcn    mclemcns   vocat   jp{c  ■^>»nt. 
Marcellinus ,  obruendumqucpcrcnnifi-   •"•^^*. 
Icntio ,  quod  arcebat  docere  magtflroi  rhe-  chronic». 
toricos  ^  grammaticos  rittu  Chrifliani  Theod. 
ctiltores.Vafcr  fcilicct  &  nimius,  ut  quivis  Hl>.  3  • 
defertor  ordinii  fui  infeHator,  exarmare  ti'.f^(-^- 
libcralibus  difciplinis  voluit  Chriftianos,  ^^.^' 
pcr  quas  terribiles  eos  ipiis  Philofophis  &  cU^  Ig^ 
Magis,  cundliique  Numinum  defcnfori-  Hieron. 
buseratexpertus.  Chriftianifmum  crgo  inChon. 
ferio  perfequebarur ,   perindc  tamcn  ut  Tj"^'"^' 
cruore  abftineret,  atteftante  ctiamEu-  /,-V*  -. 
tropio ,  qui  expedttiom  le  cjus  PerjicA  in-  -  j^, 
tcrfuilTememorat.  Namfiquosreligio-  Socrat. 
nis  caufa  necidabat,  uc  dabat  non  pau-  /-^.c.ij. 
cos,aIios  fupplicii  prJEtextus  vcnditabat.  ^"'^"f-'. 
Sed  multi  tunc  Chriftianorum  propria  ^'■^f 
voluntate  corrueriuit.  Erat  enim  ineo  4.553. 
literarum  ac  neffotiorum  ingens  fcicn-  Ch.  357. 
tia,  ajquaverat  Philofophos  &  Gra^corum  T,pitome 

-     -      '•—  -  •'■    -         -      •  Aureltnn, 


'  ir». 


fapientiffimos,  facundia  fingulari ,  prom-  "!.' 
pta:  mernoris  &  tcnaciffimx  ,  in  amicos  ;,•/_  ,'J 
liberalis,  diligentise  minoris,  quam  Prin- 
cipem  dccebat ,  tributorum ,  quatenus 
ferripoflet,  oppreflor ,  civilis  in  cunftos, 
o-lori^e  avidiflimus,  ac  per  eam  animi  plc- 
rumque  immodici. 

Luftratis  Nicomedias,terra:  motu  nu- 

per  fcedatx ,  ruinis ,  Antiochiam  venit , 

Orientispulcrum  apicem,  ubi  illuftriori- 

bus  aliquot  interfeftis ,  interque  eos  Ar- 

plebe  difcifla  in   palatium  intromiflx)s    temio  duce  ^Egypti ,  cognovit  anim.atos 

monebat,  ut  civiMt^  difcordiis  confopitis,    nece  Artemii  Alexandrinos ,  Georgium  Theod. 

Epifcopum,  a  quovipereis  feperaorfi- '-S.^' i" 
bus  erant  appetiti ,  quique  MithriE  facra 
prolatis  interfedorum  ibi  craniis  illufe- 
rat,  trucidafle ,  cumque  eo  Dracontium  , 
raonet^  praspofitum ,  &  Diodorura  co- 


Amm. 
lib.  11. 
Socrat. 
/.3.^.3. 


SuidiM. 
Amnt. 
lib,  ig. 


quijque  nuUo  vetmte ,  religioni fu&  fervi- 
ret  intrepidui.  Quod  agebat  adeo  obfti- 
nate  ,  ut  diflenfiones  auoente  licentia  , 
non  timeret  unammantem  poftea  plc- 
bem;  nuUas  adeo  infeflof  hominibm  beftia^, 
ut  funt  fibi  ferenonnuUi  Chrijiiamrum , 
expertui.  Ubi  caufarum  cogebat  magni- 
tudo,  vel  perfbnarum,  lites  ipfe  deminue- 
bat,  indeclinabilis  fa:pe  juftorum  injufto- 
rumque  diftmftor.    Exclamante  enim 

Delphidio  Oratore  ,  ecquk  nocens  effepo-  \  mitigatus  eft  lenientibus  proximis ,  acri- 
terit  Hfquam  ,fi  negare  fufecerit  ^-  Julia-  j  bufquefaltem  minis  Alexandrinum  po- 

1  Q^q  pulum 


mitem.  Georgius  enim  Arianus,  Epifco- 
palis  profeffionis  oblitus  ,  qusenihilnifi 
juftum  fuadet  &  lcne  ,  ad  delatorum  la- 
tronumque  aufa  feralia  defciverat.  Julia- 
nus  posnas  expetiturus  a  noxiis  ultimas , 


Zolom. 
/.j.  c-7* 


Socrat. 
/.3  c.isJ. 
Theod, 
l.z.  c.i^. 
&■  3.C.9. 


Amnt. 

Socrat, 
/.5.   f.£0. 
TheoJ. 
1.3.  c.i;, 

eodem, 
Zo^m, 
Isb.  3 . 
c«p.  18. 
i^.  ai. 


Mieron.in 

Cbrenico. 


Agath. 

llb.  I. 
Zelim. 
lib.  3. 


50(>  '  Itilianus 

pulum  perftrinxit.  Inter  ha:c  expeditio- 
i-izm  parans  in  Perfas,  quod  gens  afperri- 
ma  per  lx  ferme  annos  inufiiflet  Orienri 
cajdium,&;  direptionum  monumenta  fe- 
viffima  ,  hoftiarum  {anguine  plurimo 
aras  perfiindebat ,  ofcmumque  &  augu- 
riorum,  &i.  onmium  fidem  crebritate  ni- 
inia  qua:ritabat  vaniffime.  Daphnjeiis 
Apollo  refponflim  negabat ,  ob  mortuos 
quofdam  vicinis  inlocis  potitos.  Idpcr- 
cundtatus,  diftum  de  corporibus  marty- 
rum  ,  ad  quorum  coemiceria  conventus 
ai^ebantur  Chriflianis,  &  Antiocheni  nu- 
per  vigihas  addiderant ,  invito  Epifcopo 
Leontio :  mandat  removerimortuorum 
exuvias.  Faftum  extemplo  non  flne  a- 
cerba  irriiione  idololatria;  Principisjcan- 
tante  per  vias  populo  vetus  illud  Davidi- 
cum :  Confundantur  qui  adorant  fcul- 
ptilia.  Qlix  coadlus  diflimulare  prp  tem- 
pore,  ira  llifHabatur  interna ,  anxius  pra;- 
lertim  prodigio  ,  quod  ampliffimum 
Daphnsi  Apollinis  fanum,&  fimulacrum 
in  eo  Olympiaci  Jovis ,  fubita  flamma- 
rum  vi  dcflagraverat.  Quare  ut  Chri- 
flianis  a^gre  raceret ,  Templumferofoly- 
mttanum  infiaurare  fumtibus  aggreditur 
immodicis ,  addito  Judsis  Alypio ,  Bri- 
tannia;  quondam  prasfefto ,  &  ipfb  pro- 
vincicE  reftore.  Qui  cum  fortiter  rei  in- 
ftarent,  metuendi  globi  flammarum  pro- 
pe  fundamenta  crebris  alTuItibus  erum- 
pentes ,  fecere  locum ,  exuftis  aliquoties 
operibus ,  inacceflum :  hocque  modo 
D  E  o  ipfo  deftinata  Juliani  repellente , 
ccflavit  tam  ipfius  ,  quam  Judieorum  ar- 
dens  exfpe£latio ,  ac  veritatis  Chriftianx 
lux  limpidius  multo  effulfit.  Mox  etiam 
Romx  Palatini  ApoUinis  templum  exu- 
ftum,Cuma:is  carminibus  vix  concurfan- 
tium  multiplici  auxilio  confervatis.  Ju- 
lianus  contraftas  undique  vires  in  Par- 
thos  trahens ,  Chriftianorum  fanguinem 
Diis  fuis  vovit,  fi  viftoriam  potuiflet  adi- 
pifci. 

Cum  Circefium  Eiiphrate  &  Abora  fl. 
circumfluLim  pervenifkt ,  Sapores  in  u- 
tero  materno  ante  xxiv  annos  Rex  crea- 
tus  ad  Magorum  diyinationes,  jam  in  fi- 


u4poJiat4, 

nes  irruerat  iraperii ,  &  late  prsdas  age-  ^?»»». 
bat.    Julianus  nunciata  Perfarum  irru-  '*"  ^°' 
ption ..,  fcx3o;inta quinque  miJituni millia  /{]^fus'pel, 
habens  fccum ,  ahquot  oppida  &  caftella,  jius  in 
inter  quse  Berf^bora  munitiHimum  ,  vi  >  jSr«». 
vcl  deditione  ccpit ;  habens  intermagi- 
ftrosequitumquoque  Hormifdam ,  re- 
gium  e  Parthis  juvenem;  ^ui interrogatu^ 
olim  a  Conftantio ,  Romanam  mao-nifi- 
centiam  ftupente,  quid  de  urbe  Romafen-  Socrat. 
^ire?, refponderat:  Id  tmtumfibiRomA  l.^.cii, 
placuijfe,  quod  didiciffet,  ibi  quoque  homi-  ^^"fi'-*' 
I  nesmori,  Itaque  Aflyriam  populatus,  &  yi^^l^.^' 
I  tranfgreflus  Tigrim  flumen,  dum  exuitis  //^.  ^/ 
ftolide  navibus  procedit  Viftor  ,  a  trans-  hifi.c.zo. 
fuga  quodam  in  iniidias  deduftus,  urgen-  Snzom. 
tibus  hinc  inde  &  fame  &  Parthis,  incerti  ^-^'  '•  "* 
hoftis  idlu  percuflus /)m'/V ,  exprefsa,  ut 
aiunt,  vidtoris  confeffione,  licet  blafphe- 
ml;  Vicifii  GdiUe;c^o  nomine  Chriftum 
iratus  mifer  mortalis  inceflebat.  Sic  mi- 
fericors  D  e  u  s  impia,  confilia  ,  impii  morte 
diffolvit,  cum  Imperii  fummam  fblus  an- 
no  uno  &  06I0  meniibus  tenuiflet,  vitam 
annis  xxxi. 

Uxor  ei  fuerat  Helena  ,  Conftantini  ^m»*. 
M.  filia ,  veneno ,  ut  fcribit  Ammianus ,  ^- 1'^'^/. 
corrupta  Eufebias  reginae,  ut  quotiefcun- 
que  concepifTct ,  immaturum  abjiceret 
partum.  Ergo  de mnligno  femine  ejuswe- 
mo  ,  quiimperium  capejferet ,  fuperfuit ,  ^'"""'- 
cum  ipfepoft  amiflam  conjugemjegregia  o^f^^' 
caftitaris  laude  venereum  nihil  attinge-  //^.  j,  * 
ret ,    juvante  parfimonia  ,    ciborum  &  Hifi. 
fcmni ,  quibus  domi  forifque  tenacius  u-  '^^/''  1«. 

tebatur.  ^zoXom 

Eo  regnante  fecularium  literarum  dif  liyi^f 

pendia  Apollinaris  &    Gregorius  Na-  ca^.  ^; 

zianzenus  Poet^  Chriftiani,  mehoris  ar- 14..  17. 

gumenti  carminibus  correxere.    Maris  '^f'^''^' 

Chalcedoneniis  Epifcopus,ocuhscaptus,  /3  ^  . 

irridenteeum  Juliano  ,  quod  a  Chrifto  j;^,,' 2. 

fuo  nec  oculorum  quidem  ufum  haberet;  Socrat. 

Gratins,  inquit ,  Chriflo  ago ,  quodte  tan-  ^'^-  3« 

tam  mundi  peflem  intueri  non  compellor.     ^^ ' '  •  '^, 
'Ectho\m%So'2hi^3.,religionemcumre-  ^.^^  J' 

gibus  mutans,  Conftantio  Chriftianum ,  opernm. 

Juliano  Ethnicum,  Valenciniano  iterum  p.ig.  32. 

Chriftianum  fe  exhibuit,impudentiffima;  Socrat. 

levita.'7-*'**4« 


lovimm, 

levitatis  cxcmplinn.  Atliaiufio  ,  poft  ne 
catiun  Gcorgium,  (cdi  fua;  rcftituto  pcr- 
brcvis  obtio;ic  quics.  N.im  adcalumnias 
Iioniumcomprchcndi  juirus,  divinaquc 
elapfus  protedlione ,  latuit  Alcxandrioc , 
cum  diccrct:  Secedftmns  adtempm  amici- 
Ntibecnla  eji  cito  evanitura-  Is  tunc  (ym- 
bolum  fuum  videtur  condidille ,  quo  re- 
^am  dc  fanftiflima  Trinitate  fidem 
complexus  eft.  Eam  enim  fidcm  tomo 
fcriptorum  Athanafii  {ccundo  cxcipit  Jo- 
riani  cpiftola ,  qua  recipere  ci  Eccklum 
fuam  permittit. 


307 


tAnno 

eodem. 

Excerpta 

Awel.  Vi- 

ilor. 

Amm. 

Itb.  ij-. 

£fttrop, 

lib.  10. 

Zojim. 

lib.  3. 

Theod. 

1.4.  c  1.2. 

Riiftts 

Feji.  in 

Brev. 

Niceph. 

lib.io. 


JoV  lANUS. 

p  Oft  Julianum  confcnfu  cxcrcitus  ele- 
gitur  fovianm  vel  Jovinianus,  dome- 
fticorum  Juliani  rcftor,  Varroniano  ge- 
nitus ,  notiftimo  Comite ,  Pannoni^  in- 
coli ,  ejufque  meritis  commendabilior 
apud  milites  quam  fuis.  Fuit  infignis  cor- 
pore ,  Ixtus  ingcnio ,  literarum  ac  legis 
Chriftianas  ftudiofus,  liberalis  admodum. 
A  Perfis  laceflitus  prx'Iio  ,  non  finc  clade 
utriufque  partis  ,  ad  Tigrim  remeavit. 
Fluvium  iftum  cjuingenn  e  Gallis  Ger- 
manifque  tranfnatlrunt  ,  conculcatis 
Perfis ,  quos  ripas  fervare  difpofitos ,  fc- 
curicas  placido  vinxerat  fomno.  Sedcum 
plcriqueRomanorum  nandi  efTent  rudes, 
nec  pontes  compaginari  paterenturunds 
torrentes  ,  furebat  inedia  iraque  pcrcirus 
miles,  ferro  properans  quamfame ,  igna- 
vijfmo  genere  mortis-,  abfumi.  Erat  tamen 
pro  Romanis  jeternum  Dei  coeleftis  Nu- 
men,quod  Chriftiano  ritn  abomniexer- 
citu  placari  jubebat  Imperator.  Igitur 
PerfS  prster  fperata ,  priores  fuper  fun- 
danda  pace  Oratores  mittunt ,  animos 
ipfi  quoque  defpondentes,  quod  omnibus 
prope  prsliis  res  Romana  fuperior,  gra- 
vius  eos  quafTabat  indies.  Nam  quo  pr;E- 
lio  Julianus,  aliique  ducum  primorcs  ce- 
ciderant  e  Romanis,  eodem  quinquagin- 
ta  Perfarum  optimates  &  Satrap^ ,  cum 
plebe  maxima  erant  abfumti.  Attamen 
pro  redempcione  exercitus,  quem  o- 
mnium  rerum  penuria  circumfiftebat , 
poftulats  Perfis  regioncs  quiuque  trans- 


tigritana:,  Ar^ancna  ,  Moxoena ,  Zabdi- 
ccna ,  Rchimcna  &  Corduena ,  cum  ca- 
ftcllis  quindccim  &  Nifibi  &  Singara ,  ?< 
caftris  Maurorum,  miuiimento  pcrquam 
oportuno.Et  cum  pugnari  dccics  cxpcdi- 
rct,  nc  horum  quidquam  dcdcrctur  ,  ter- 
rebat  contra  famcs,  ac  limul  adulatorum 
globus  inftabat  timido  Principi ,  Proco- 
pii  metucndum  fubfcrcns  nomen  ,  ob 
propinquitatem  gcncris  regii ,  &  Mcfo- 
potamiae,  quam  curabat,  vires,novas  res, 
nullo  retincnte,facile  molituri.  Focdcra- 
ta  igitur  pax  ignobilis ,  fed  ncccfTaria ,  ut 
Nilibis  &  Singara  fine  incolis  tranfircnc 
in  jura  Perfarum,  additis  tranftigritanis; 
utque  negaretur  Arfaci ,  Armeniorum 
regi.contra  Perfas  auxilium,unde  poftca 
contigit ,  ut  vivus  caperetur  Arfaces  & 
Armenis  maximum  latus ,  Mediscon- 
terminans  ,  interdifrenfioncs ,  &  turba- 
menta  rapcrent  Parchi.  Atque  tunc  pri- 
mum  poft  undecim  fecula  a  Romanis 
impetratum  ,  ut  fuorum  aliquid  finium 
conccderent  hofti ,  ac  poft  dedecorofam 
pacem  potior  ellet  jurata  fides.quam  im- 
periicupiditas.  ItaNifibis  perdita,  quas 
jam  inde  a  Mithridatici  regni  tempori- 
bus,  ne  Oriens  a  Perfis  occuparetur  ,  vi- 
ribus  reftiterat  maximis.  Quare  accla- 
matum  eft  C^efari ,  Venifti  e  bello ,  quo  le 
periijfe  deceret.- 

Antiochia;  hinc  paululum  moratus 
Jovianus ,  ambientibus  favorem  nov^ 
purpura;  Epifcopis  ,  qui  fidei  Nicsns 
erant  adverfati ,  refpondit ;  fe  nemini , 
qualcmcunque  fidem  amplexante,  mole- 
liiam  exhibiturum  ;  maxime  autem  ho- 
noraturum  eos ,  quiEcclefise.adconcor- 
diam  reducend^  autores  fc  oftenderenr. 
Inde  Illyricum  petens  ,  quo  prsmifTum 
Lucilianum  focerum  fuum  Batavi  milites 
trucidaverant ,  Valentinianumque  fiiga 
femet  eripere  coegcrant ;  Dadaftan^ , 
Galatia:  vico ,  exanimatus  inventus  cft 
nofte ,  feu  nimia  cruditate ,  ut  erat  cibis 
vinoque  induIgentior,feu  odore  cubiculi, 
recenci  calce  illiti ,  quem  nimia  ob  frigus 
prunarum  fuccenfio  irritaverat.  DeceJJtt 
imperii  menfe  oftavo  ,  astatis  anno 
Q^  2  tertio 


AmKi, 

lib.  z.C. 

Entrej), 

lib.  i.6. 

Zoz,i}». 

lib.-^. 

Snidc»  la 

Jovian. 

SocrAt. 

Hifl.Eccl, 

lib.  3. 

c.2.5.16, 

Zo\om. 

lib.  6. 


yAmm. 

lib.  2J. 
Theod.  ' 

A.  M. 

4334- 
Chr.  3(54, 


5 


0( 


Vdentmanui  ^  Vahns, 


Armm. 

Marcell. 

lib.16. 

Zofm^ 

lib.if» 

Ept. 

Aurel. 

Vf^or. 

Nicefih. 

Callifl. 

lib.i. 

Zo^om. 

1.6.C  C. 

Socrat. 

lib  4. 

Hift.c.t. 

Theod. 

l.l.C.IJ. 


tertio  &  tricefimo ,  fufcepto  clarior  api- 
ce  qiiam  geilo. 

v  alemtini  anus 

Valens. 

TUnc  recufantibus  Imperium  Saluftio 
pr^etorii  prsefedo ,  &  aliis,  Vaicn- 
tiniano  abfenti  illud  aggeritur  ,  Numi- 
nis  adfpiratione  Coslet^is ,  nulla  clifcor- 
dante  fententia.  Pater  erat  ei  Gratianus, 
humiliapud  Cibalas  lUyrias  ftirpeortus , 
cui  venalitium  funem  pcrtanti ,  quinque 
milites  extorquere  nequiverant ,  atque 
ex  eo  corporis  robur  ad  militiam  ,  mili- 


Amo 

eodem. 


Jmm. 
lib.ij. 
Zofim. 
Orofms 


nes  &  Scoti ,  &  Attacorti  Britannos  ^- 
rumnis  vexavere  continuis :  Auftonani 
Mauricseque  alis  gentes  Africam  folito 
acrius  incurfibant  :  Thracias  diripie- 
bant  prardatorii  globi  Gothorum.  Per- 
farum  Rex  manus  Armeniis  injefta- 
bat. 

Ergo  divifo  Sirmii  palatio  ,  Valenti- 
nianus  Mediolanum,  Conftantinopolin 
Valens  difcellit ,  Eudoxii  ftatim  Ariano- 
rum  Epifcopi  ibidem  fraudibus  illaquea- 
tus  ,  foceroque  fuo  expoiitus  Petronio ,  jfjeod. 
quiad  nudandos  line  diicretione  cunftos,  lib.i^. 
immani  flagrabat  avaritia.   Antiochiam  s.\iix< 
inde  profedlus  Valens  ,  ut  propior  Per- 
farum  molitionibus  obiiiteret  >   Eccleiiis 


Socrat. 
/4.<r.i.2. 


tiaadprstorianamdignitatemadituma-  mox  exegit  Catholicos,  Euzoiique  A- 
peruerat.  Cum  Julianus  facrificare  co-  riani  partibus  femet  applicans ,  mulftis 
geret  Idolis  milites ,  maluit  Tribunatu     -----       •  -"  -  - 

liio  excidere  Valentinianus ,  quam  fide ; 
colaphumque  impegit  Sacerdoti ,  ut  erat 
animi  vehementior  ,  luftrales  ei  aquas 
Sed  ob  fortitudmem  reten- 


afpergenti 

tus  eft  cum  Valente  germano  ,  Iicut& 

Jovianus ,    quod  minune  exautorandos 

putaret  Apoltata  Reipubliea;  necellarios 

duces. 

Urgente  exercitu ,  ut  confortem  im- 
perii  cliceret  Vdentinianus  ,   cundlanti 
Dacralaiphus,  equeftris  militias  reftor,  fi- 
dentius ;  Si  tuos ,  inquit ,  amas  Impera- 
tor  optime ,  habes  fratrem  :  Si  rempubli- 
cam ,  qua:re  quem  veftigas.  Quo  di£to 
afperatus  ille ,  &  occultans  qua:  cogita- 
bat ,  cum  veniflct  Conftantinopohn  ,  Va- 
lentem  pronunciat  Auguftum  ,  nullo  au- 
dente  refragari ,  participem  quidem  legi- 
timum  poteftatis ,  (ed  in  modum  appa- 
ritoris  morigerum  majori.  Abrogatifta- 
timplerifque  magiftratus  quos  Julianus 
dederat,  &adritum  Chriftianum  refor- 
mata  minifteria. 

Hoc  tempore,  gravis  exftitit  terrA 
motuSiSc  velut  per  univerfum  orbem  Ro- 
manum,  bellicum  canentibus  buccinis , 
excitatas  gentcs  fxvifCimx ,  limites  fibi 
proximos  perfultabant.  Gallias  Rhetiaf- 
quc  limul  Alemanni  populabantur  :  Sar- 
.  mat£  Pannonias  &  Quacli :  Pidi ,  Saxo- 


fuppliciifque  innocentes  afHiftavit.  Ex- 
templo  iniquam  dominationem  >  imejiini 
tumultus  invafere. 

Procopius  Jovianimetu  Iatensha£te- 
nus ,  fufurro  militum  pretio  illeftorum, 
&  fucclamatione  plebis  ,  Petronii  exe- 
crantis  avaritiam  ,  fiibito  apud  Conftan- 
tinopolin  purpuratus  apparuit ,  quaslita:- 
que  artes  ,    quibus  bellatricis  Thracise  Amm. 
aentes  &  Gothi  allicerentur  in  partes-  ''*.^<», 
Expref&IiterasNebidrio,  praetorii  pras-  f^f'^' 
fefto,  quibus  iA  poftulabatur ,  &  Con-  socrat. 
ftantii  Imperatoris  filia  pofthuma ,  Fau-  Ub.  ^. 
ftins  foboles  ,  circumgeftata  apud  exer- 
citus  ,  quod  ejus  neceflitudinem  haud  va- 
nepra^tendebatnovus  Imperator.  Redi- 
gitur  in  poteftatem  variis  calibus  Bithy- 
nia  ,  conilantur  excrcitus ,  mittitur  Hy- 
perechius ,  ventris  miniftcr  &  gutturis , 
cum  Arintheo  leiliflimo  Vakntis  duce 
confli6lurus.  Sed  Arintheus ,  fiduciafui 
contemptor  adverfarii  defpicabilis  ,  vin- 
cirieum  jubet,  tantamquc  fui  reveretf 
tiamnotaprAbuit virtute ,  ut  umbratilis 
turmarum  antefignanus  comprehcnfiis 
fuorum  manibus   inopinatum  adferret 
o-audiuniValenti.  .  „ 

Sed  cum  Procopn  vires  recrearet  le-  /,^.,^5. 
liciterexpugnata  Cizycus  ,  ultra  homi-  zo\om. 
nes  elatus  eft ,  parumque  memor ,  quod  I6c%. 
quivis  beatus,  verfdfortum  rota,  an-  '^«'■'«^' 


te 


j^t.;. 


Valentimams  &  Valens- 


Amm. 

Marcelli 
nui  /.27. 
Hieron.v 

Chronico. 

So^m. 

l.6,c.2l. 


Socrat. 


te  vefperam  potejl  ejfe  tniferrimus ,  Ar- 
becioi:is  prifciduciscloiniim ,  ciiihafte- 
mis  tempeftiva  modcrationc  pepcrce- 
rat ,  diripiiic.  Cuiiis  viiifatifccntcm  jam 
cxcicans  virtutcm  Valcns  ,  milices  pcr 
cum  alleftac,  collatifque  manibus,  dclcr- 
tus  ex  improvifo  Procopius,  &  mox  c  la- 
tcbris  ad  Valcntem  perduiStus,  diiccrptuf- 
que  abfcifla  ceryice  difcordias  fecum  ci- 
viles  finivit ,  miiltos ,  ut  lieri  aflblet,  tra- 
hens  perdicionis  focios  ,  adeo  ut  crudelem 
'viEioriam  execrarentur  c^  ii ,  qui  vice- 
rant ,  boni.  Ac  minus  quidem  id  mirum, 
tentaca  adeo  periculofa  a  Procopio,  vel  a- 
I  trocem  mortem  clernentiorem  ceftiman- 
te  malis ,  quibus  ob  quotidianas  ante  infi- 
dias  conflidabatur :  In  Damafoautem  & 
Uriicino  Chriftianis ,  iifquepresbyteris, 
portenti  iimilis  ambitio  ,  quxtunceni- 
tuic.  Hi  enim  Rom^  fiipra  humaniim 
modum  ad  rapiendam  Epifcopalcm  fe- 
dem  ardentes,  fciilis  ftudiis  afperrime  de- 
pugnabant ,  ad  ufque  mortis  vulnerum- 
que  difcrimina  adjumentis  utriufque  pro- 
grellus :  qus  ncc  corrigere  fufficiens  Vi- 
ventius ,  QuEefitor  palatii ,  nec  mollire, 
vi  magna  coaftus  fecefTit  in  fuburbanura: 
&  in  concertatione  fuperavit  Damafus, 
parte,  qua;  ei  favebat ,  inftante.  Conftat- 
qiie  in  bafilica  Sicinini  uno  die  centum 
triojinta  feptem  reperta  cadaveraperem- 
ptorum  :  efferatamque  diu  plebem  2;gre 
poftea  delinitam.  Neque  vero  abnuit 
Ammianus  Marcellinus ,  fuperftitionis 
homo  Ethnicse,  Epifcopatus  Romani  cu- 
pidos  omni  contentione  laterum  jur- 
gari  debuifle ,  cum,  inquit,  adepti  id  quod 
appetunt ,  futuri  fint  ita  fecuri ,  ut  ditcn- 
tur  oblationibus  matronarum  ,  proce- 
dantque  vehiculis  infidentes  circumfpe- 
fte  veftici ,  epulas  curantes  profufas ,  a- 
deo  ut  eorum  convivia  regales  fuperent 
menfiu.  ^ui  ejfe poterunt ,  ait,  beettire- 
verAffi  magnitudine  urbis  defpeBa,  craam 
vitiis  oppommt ,  ad  imitationem  Antijli- 
tum  quoTundam  provincialium  vivsrent; 
quos  tenuitas  edendi ,  potandique parcijji- 
me,  vilitas  etiam  indumentorum  ,  ^fu- 
percilta  humumfpe^antia ,  perpetuoNu- 


309 


mini ,  verifqne  ejus  cultorihus  ,  ut  puros 
commendat  ^  verecundos. 

Eadcm  ambitio  cum  Mcdiolancnfium  Theoi. 
quoquc  Ecclcflam  afflaflct  ,  Ambrofius  ^!jf^'.  ,  ' 
uibis  pra'fcdus  ad  comprimcndam  ftdi-  zo{orn.' 
tioncm  .1  Valentinianodcftinatus ,  fubi- /.ei.i^. 
to  oranium  confcnfu  Epifcopus  cxpcti-  Nicephor. 
tur,  iniciatuf<]ue  baptifmofimul&my- '•"■'^■3^' 
fteriorum  difpenfitioni  ,  frcqucntifTimi  ij^^' 
populi  curam  ingenti  fama  gefflc    Sub 
hsc  Valentinianus  comprcflis  Aleman- 
nis ,  morbique  elapfus  fxvitiam  ,  Gra- 
tianum  filium  ,  necdum  plane  puberem, 
Augujlum  dixit ,  primus  morem  infti-  A.  M. 
tutum  fupergrefTus ,  ut  tres  fimul  Au-  "tp^ 
gufti  Imperio  prxfiderent.    Inde  feve-     ^'^  ^* 
rius  exercita  poteftatc ,  militares  faftus 
in  majus  extulit ,  ad  rerum  comrauniura 
darana  ,  indeflexa  fsevitia  2re2ariorum 
puniens  crrata ,  potioribusadiicentiam 
immanium  deliftorum  interim  confur- 
gentibus. 

Sed  bclli  ftrenuus  ,  Britanniam  per 
Thcodolium  vindicavit  a  Scocorum  Pi- 
ftorumque  invafionibus  :  Certiorque 
Randonem  Alemannura  irrepfifle  Mo- 
guntiacum  ,  fub  ipfara  Chriftiani  ritus 
folennitatera ,  &  imprcepedite  cujufque- 
modi  fortuna:  omnem  fexum  abripuifle, 
barbaros  in  collem  conglobatos  circum- 
dedit ,  magnaqueca^dertravit.  Rhenum 
exordio  ad  uique  Oceanum  magnis  rao- 
libus  communivit.  Similiter  Valens  ir- 
ruentes  in  Armeniam  Perfas  ,  necatoque 
Arfice  Rege,  nihil  non  ibi  audentes,  for- 
titer  coercuit. 

At  Roms  Maximinus ,  dum  flagitia  .Amm. 

MarceUi» 


c^a8. 


exfcindere  parat  ,  flagitiofam  ipfe  im- 
manitatem  in  quofvis  exercuit ,  civita- 
te  prazfertira  ita  vanitatibus  quibufque 
dedita ,  ita  ad  quemvis  flatara  turgefcen- 
te ,  ut  nihil  pene  feriura  vel  raeraorabi- 
le  ageret ,  omnemque  extrapomaria  fua 
natum  pro  vili  duceret  ,  tefte  oculato 
Marcellino,  morefque  ejus  ridiculos  par- 
tira  ,  partim  execrabiles ,  majore  ftylo 
depingente. 

Nec  multo  melior  Antiochia  Syris.  zo/if», 
Ibi  nobili  quidam  genere  TheodorHs ,  Ub.,^.' 


Amm. 
Zo  Inm, 

Socrat. 
l  /^.c.ij. 
Niceph. 


3!0 


VklentmiamiS  &  Vakns. 


Z'<nar. 


Amr». 
lib.zO' 
ZoJiM.l,^, 


res  iiominis  fui  literas  competere  in  Va' 
Icntis  fucceflorem. 

Fuerant  magica:  curioiitatis  magiftri 
aut  focii,  liberalium  artium  dottores  a- 
liquot  ,  qui  delati  a  quodam  Palladio , 
conviftique  pariter  cum  Thcodoro ,  o- 
mnibus  paffim  Philofopliis  extremape- 
ricuk  attraxere.  Tantus  eorum  nume- 
rus  hinc  inde  in  carceres  eft  &  vincula 
miflus  ,  ut  fpatia  tandem  &  cuftodes  fer- 
vandis  deeflent.  Etenim  Valens ,  regali- 
ter  turgidus ,  pari  eodemque  jure ,  nihil 
intcr  fe  diftantibus  meritis ,  nocentes  in- 
nocentefque  maligna  infeftatione  volu- 
criter  perurgebat.  Itaque  prseter  Patri- 
cium  ,  Hilariumque  &  Theodorum , 
flammis  exuftos ,  plexi  capite  funt  Maxi- 
mus  Ephelius ,  Diogenes  quondam  re- 
ftor  Bithyni^ ,  Simonides,  Andronicus 
Car ,  Alpius  ille  fub  Juliano  Jerofolyinx 
inftaurator,  aliique  magni  nominis  com- 
plures.  Jamblichus  haufto  venenofemet 
perdidit. 

In  occidua  orbis  parte ,  accedente fub- 
ditorum  odio  rapacimilitiiriumfitftMt^ra.- 
'  vis  tributis  videbatur  Valentinianus :  qu^e 
res  ylfros  ad  omnes  diffenfionum  motus 
perflabiles ,  infeditionem  egit.  Apudeos 
Mauri ,  non  ferentes  Romani  (mili- 
tum  ismagifter  erat)  ferociam,  Firmum 
quendam  fuse  gentis  nobilem  ,  purpu- 
ra  onerant,  qui  cumTheodofiocomite 
crebris  atrocibufque  certavit  pra^Iiis ; 
fraftufque  ad  extremum  frequentia  cla- 
dium  ,  ad  Igmazanem  Ilaflenfium  fu- 
git  regem.  Qui  &  ipfe  acerbitate  certa- 
minum  protritus  ,  ialutem  fiiam  Firmi 
redimcre  pernicie  ftatuit  ,  cuftodefque 
appofiiit  homini.  Firmus  cuftodibus  vi- 
no  diftentis  ,  cum  infomnis  gradibus 
longius  fe  difcrevifl^t ,  infertofunicol- 
lo ,  animam  abfque  mortis  cruciatibus 
exhalavit. 

Dum  hoc  pulvere  dux  antedidtus  per 
Mauritaniam  anhelat  &  Africam,  move- 
tur  etiam  Quadorum  natio ,  indignata 
in  fuis  terris ,  ultra  Iflrum  fl.  prsefidiaria 


fuofemperlocofiiperiorfibivi/us,deie{i2n-    sedificari  caftra ,  regcmque  Gablnium  a 
dispr£&giisfecretimdifcit,quatuorprio-    Ca^Ieftio  Perca  inter  hofpitales  epuias 

fcelefte  trucida.tum.  Igitur  tranfgrefls 
Iftium  ,  dum  plebem  Pannonicam  cir- 
ca  mefles  occupatam  rapiunt  improvifi, 
pene  ipfam  Conftantii  Imperatoris  fi- 
liam ,  cum  duccretur  Gratiano  nuptura, 
intercepiflent  ,  nifi  Meflala  Pannonia: 
redlor  ,  judicialicarpento  impofitam,  ad 
Sirmium  eam  curfu  reduxifTet  effufo.  La- 
tius  inde  fc  pandentes  cum  Quadis  Sar- 
mat£e ,  pra;dafque  hominum  agentes  Sc 
pecudum  ,  c^fa  Mcenaca  lcgione ,  lon- 
gius  erant  progrefluri ,  nifiTheodolius, 
prima  tum  lanugine  juvenis  ,  Princeps 
poftea  perfpeftiiiimus ,  Sarmatas  denfis 
congrelfibus  adeoattrivifTet ,  iit  refidui, 
abjeila  pugnandi  fiducia,  veniam  pacem- 
que  peterent. 

Sedcum  Cieleftius  tam  fegniterdefen- 
deret  Pannonias ,  quam  turpiter  conci- 
verat  Quados ,  Valentinianus  ipfe  a  Cel- 
tis  profedus  in  Illyricum  ,  Merobau- 
den  pr^efccit  exercitui ,  qui  vaftatis  late 
Quadorum  regionibus ,  incolumem  e- 
xercitum  reduxit.  Subfequentibus  dein- 
de  Quadorum  legatis ,  ac  nihil  communi 
mcnte  procerum  fiiorum  delidlrum  adfe- 
verantibus ,  fed  munitionem  injufte  ftru- 
(ftam  ,  ad  ferociam  agreftes  animos  ac- 
cendiflc ,  ira  vehementipercuIfLis  Valen- 
tinianus ,  nationem  omnem  ut  benefi- 
ciorum  immemorem  &  ingratam  incre- 
pat,  vitalique  fimul  via  ac  voce  obftrufta, 
tanquam  i£tus  e  ccelo ,  animam  diu  col- 
luftatam  efHavit ,  ^tatis  anno  lv,  impe- 
rii  mintis  centum  dies ,  fecundo  &  deci- 
mo.  Princeps  folers  ingenio  ,  animo 
gravis ,  fenfii  integer ,  fermonis  parcus, 
feverus ,  accrbus  infeftufque  vitiis,  atque, 
ut  breviter  concludam  ,fiei  infldis  homi- 
nibus,quibusfefe  quafifldi£imls  prudemif- 
fimifque  dederat ,  carere ,  aut  probatise- 
ruditifque  monitoribus  uti  licuiffet ,  perfe- 
Bus  haud  dubiePrinceps  futurus.  Iriter 
religionum  diverfitatesmedius  ftetit ,  nec 
quenquam  inquietavit ,  neque  ut  hoc  cole- 
retur  imperavit ,  aut  illud:  nec  interdillis 
mimcibfis  fubjeiforura  cervicem  ad  id. 


Zo\om, 
l.O-c.y,. 

Socrat. 

/,4.C.25. 


Epittvne 
Awfdiixn, 

Suidas  m 
voce  YA' 
lent. 


Vklens  rfr  Gratiantts» 


Amm. 

lib.i\. 

Zofim. 

lib.^. 

Zoicom. 

Soorat. 


quodipfecolehat .,  inclimvit ,  (edinteme- 
rntas  rcliquit  has  partes  ,  ut  reperit. 

Poft  conclamata  Impcratoris  fiiprc- 
ma  ,  quod  Valcns  &  Cratianus  abclicnt 
Jongius  ,  neline  fummoimpcrio  ajrcn- 
tcm  cxcrcitum  invadcrcnt  Barbari,  aut 
GalJicanx  quid  lcgioncs  innovarent ,  V.i- 
icntinianus  adhuc  quadricnnis ,  autori- 
bus  Equitio ,  Cereale  ac  Mcrobaudc  pro- 
pinquis ,  ubi  cum  matre  Jullina,  Ma- 
gnentiiquondam  conjuge  ,ftieratallatus, 
crcatus  clt  Imperator  ,  cique  Italia  ,  lUy- 
ricum  &  Africa  provincix  ccflere. 

Interim  Valentcm  undique  fragores 
bdlorum  circumrtrepunt.  Ilauris  pra^dx 
crant  Pampliylia  &  Lycia-  Hunni  gens 
ignota ,  uitra  paludes  Mxoticas  ojacia- 
km  Oceanum  accolens.ablque  lare  ,abf- 
que  lcge&rituftabili,  fcmper  palabun- 
da,  incarpentis  habitans,  nullaverfandi 
vomcris  cura ,  cum  immenfb  equitatu  in 
Tranlirtrianas  terras  fe  efFuderat ,  Scy- 
thas  Gotholque  coaens  Valenris  implo- 
rarefidem.  Valens  exitialiconfiliojubet 
pulfos  depofitis  armis ,  Romano  folo 
rufcipcre ,  fperans  Gothorum  fe  opibus 
extcrna  in  bella  ufurum.  Scd  dum  Maxi- 
mus ,  aliique  prsefides ,  res  fiias  agunt ,  & 
confpicuas  venuflate  fosminas  marefque 
fuis  conquirunt  voluptatibus ,  quod  fa- 
mepenuriaque  urgerentur  ScythjB  exu- 
les  ,  plerique  barbarorum  armati  tranf- 
eunt  Danubium  ,  auftique  indies ,  Thra- 
ciam  univerfara  ita  turbant,  ut  necefle 
cllet  Valenti ,  eompofitis  q^uomodocun- 
que  bellis  Perficis  ,  defperatis  pene  Thra- 
ciis  fliccurrere.  Irritati  enim  Lupiciniin- 
juriis  GotW,a  quo  Martianopolis  merca- 
tu  prohibebantur ,  cjefis  etiam  Alavivi 
&  Fritigerni,  regum  fuorum  fatelliti- 
bus ,  tumultuarias  ejus  Jegiones  fliderant, 
armifque  induti  Romanis  ,  impune  jam 
per  obvia  quxque  graflabantur ,  affluen- 
te  quotidie  mancipiorum  ,  fugitivorum, 
metallariorumque  turba ,  &  quemcun- 
que  rerum  tsdebai  prc^efentium.  Ergo 
crebra  ibi  prxlia ,  ca^les  alt-rinfecus  ne- 
fandv^.  Mox  nova;  ab  occiduis  etiam  par- 
tibus  turb^  ,   Alemannis  Lentienlibus 


Gratianum,  patruolaturumopcm ,  ia- 
vadcntibus. 

Sedcorumad  quadr.iginta  millia,  la- 
tcnter  tranlito  Rncno,  dclevitOV^/i^- 
nus ,  Princeps  facundus ,  bellicolus ,  cle- 
mens,  &  Occidentalium  nationum  per 
oportunam  hanc  vidtoriam  ,  iingulari 
Numinis  nutu  hcbctator.  Scd  teneram  e- 
jusfratrijque  Valauiniani  &tatem,  ple- 
rique  mala  fuggejhonibus  adnubilabant ; 
qua:  caufaexftitit  Scbafhano  duci,  rcli- 
ftis  iis ,  Valcnti  femet  applicandi.  Qui 
quidem  Dux,reformata  ad  prifcam  virtu- 
tcm  bellatorum  manu  ,  fauftis  barbaros 
excurfionibus  fiidit ,  dumque  nullam  pu- 
gnaz  majoris  copiam  facit ,  caif  ellis  Jo- 
cifque  munitis  fe  tcnens ,  ad  diram  eos  fa- 
mem  adigere ,  fedcndoque  conficerebeJ- 
lum  conabatur.  Verumincitantibus  Va- 
Jentem  aflentatoribus  ,  ncc  confbrtem 
Gratianum  pene  jam  parts  viftoria;  cen- 
fentibus  faciundum ,  cum  univerfis  co- 
piis  in  Gothos,  Alanos,  Hunnofqueitum 
eft.  A  quibus  fuperatus  acic  Valens ,  is.- 
gitta  faucius ,  cafam  fubit  rufticanam  ,  u- 
bi  fupervenientibus  Gothis  dignitatis  e- 
jusignaris,  igniquefiippofito,  incendio 
concrematus  eft.  Conftat  vix  tertiam  c- 
vaiifle  exercitus  partera ,  nec  poft  Can- 
nenfem  pugnam  ,  ufquam  deterius  rem 
Romanorum  geftam.  Hanc  gratiam  de- 
buerunt  Valenti  nationes  Gothica: ,  quas 
autore  Eudoxio  ,  Ariana  hxreti  infece- 
rat ,  Epifcopo  eorum  Ulphila  pecuniis 
delinito.  Kec  iJIis  impune  illata  clades 
ftetit.  Nam  dum  Adrianopolin ,  prope 
quam  pugnatum  fuerat ,  oppugnant ,  in- 
deque  Periuthum ,  &  ipfam  urbem  rc- 
giam,  csfis  per  vecordem  fiiam  audaciam 
plurimis,  repellLmtur,  prxdandoque  cfFu- 
le ,  ad  Alpes  ufque  Julias  cum  ca'de  fan- 
guineque  tam  fuo  quam  alieno  remea- 
runt.  Hoc  exitu  periit  I^^j/em ,  quinqua- 
gelimo  anno  contiguus ,  cum  per  annos 
quatuor  imperafTet  &  decem  ,  parvo  mi- 
nusj  pervigiJfemper  &  anxius ,  uitor  a- 
cerambitionum,  erga  deferendas  pote- 
ftates  veJ  adimendas  nimium  tardus,fuba- 
greftis  ingenii,nec  bellicis  nec  liberalibus 

itudiis 


^mm, 
iib.iji. 
Zofim. 


Kicefh. 

lib.ii. 

c.^^.§o. 


yornandei 

derebus 
Gethicis, 
Zi){Om. 
l.C.c.^O. 
Cafiiod.  in 
Chroniso. 
Thiod. 
L  4..C.25'. 

3I.Cj2. 

^mm, 
lib.  3  I . 
Socrat. 

l.J.C.l. 


So^m. 
U.c.17. 


l.^.c.\C. 

17.20.21. 
&  f.c.ao. 
Orefiis 

/7-C-33- 

Socrdt. 

/.4.  c.t^. 

ii.17. 

Nicefh. 

I.11.C.J6. 

Siiidas  in 

Valente. 

So^TH. 

lib.6. 

f  27.36. 

iTccrijf. 

lib.t^. 

625.31. 


511 


GratiafiMSf  Vakntmams  II. 


h.u. 

43  3  5". 
ChHjli 
3(5/. 


Niceph. 
lib.  II. 

/!.5.e.38. 


Anno 
Chrifti 

379- 

Mundi 

4.34.5. 


Epit. 

Av.rel. 

Viaor, 


ftudiis  decenter  emditus ,  relic^ioni  pene 
omni  placabilis ,  pr^terqium  orthodo- 
x^.  Nam  plerafque  Orientis  Ecclelias 
nudare  paftoribus  inftituit ,  &  immanes 
ejus  minas  mulier  EdeiTena  ,  parvulum 
filium  fecum  ad  poenas  rapiens  infregit ; 
cumque  Bafilium  Magnum  pellere  Cx- 
farea  vellet ,  fcripturo  nefarium  edidlura 
manus  pertinaciter  contremifcens ,  cru- 
delem  impetum  exftinxit.  At  alios  odo- 
ginta,  paci  Ecclefiis  petendx  delega-' 
tos ,  navi  impolitos  combullit.  Alexan- 
dri.-e  Epifcopum  Petrum  ,  qui  Athanaiio  , 
XLvi  Epifcopatus  anno  vitafunfto  ,  fuc- 
ceflerat ,  cumLucio  Ariano  commuta- 
vit ,  qui  in  ^gypti  monachos  &  facras 
virgines  defseviit  horribiliter.  Fuitque 
Imperatore  Chriftiano  moderatior  The- 
mifliiii  Philofophus  ,  ignofcendum  firi- 
bens  iis  ,  qui  dcdivinis  interfe  dijfentiunt , 
quum  multo  atrociores  de  humanis  rebus , 
rationi  perviis  Philofophi  alant  difcordias. 
Viguere  tunc  duo  fratres  eximii ,  Bafi- 
lius  &  Gregorius  Nyjfenus ,  akerque  Gre- 
gorius  Nazianzi  Epifcopus ,  qui  tres  Eu- 
nomio,  aliilque  h^ereticis  ,  eruditione 
folitaobftitere. 

Viguit  &  Aufonius  Burdegalenlis , 
Gratiani  C^efaris  &  Paulini ,  poftea  E- 
pifcopi  Nolani,  magifter.  Item  Eutro- 
pius ,  Vegetius,  famblicus  Procli  Do- 
ftor,  Libanius  Sophifta.  Mofes  Agare- 
norum  ,  qui  obliterandae  ignobilitatis 
caufa  Saracenos  fe  dixere ,  Epifcopus ,  fi- 
dem  apud  eos  Chrifti  propagavit.  Rufus 
Fe/ius  P.R.  rerum  geftartuia breviarium 
edidit. 


GRATIANUS  , 

NIANUS 
Et 

Theodosius. 


VALENTI- 
II. 


^Ratianus  genitus  Sirmii  matre  Se- 
^  vera ,  imperavit  cum  patre  Valenti- 
niano ,  annos  06I0 ,  dies  lxxxv.  cum  pa- 
truo  &  fratre ,  annos  tres :  cum  codem 
fratre  ac  Theodofio  quatuor ,  &  cum  his 
omnibus,  accedente  Arcadio  ,  menfes 


fex.  Pontificis  Maximi  ftolain  titulum-  Zojtm, 
que  a  deceflbribus  geftum ,  animo  vere  ''^4" 
Chriftiano  abjecit.   Cum  animadvertif-  fjlaf  ^f 
kt ,  Thraciam ,   Daciamque  ,  tanquam  j<iicej>h. 
genitales  terras,  poflidentibus  Gothis , /16.12. 
Thaifalis,  atqueomni  pernicie  atrocio- 
ribus  Hunnis  &  Alanis  ,  extremum  pe- 
riculum  inftare  nomini  Romano  ,  acci- 
to  ab  Hifpania  Theodofio ,  oriundo  Cau- 
ca  oppido  Gallasciae  ,   committit  impe- 
rium.  Parcus  iple  fibi  fomnique ,  &vini 
ac  libidinis  viftor,  literis  haud  mediocri- 
ter  inftirutus ,  cunBifque  plenus  bonis ,  Js 
ad  cognofiendam  Reipubl.  gerenda  fcien- 
tiamanimumintendijfet.  Damnatapatrui  So^om. 
ferocia ,  oiules Epifcbpos revocavit ,  lc- l-i-c.iri, 
gemque  tulit ,  ut  quifque  quam  vellet ,  ^  j"^.!. 
relicjionem  fedlaretur ,   exceptis  Mani-  Ti^eod,  ' 
chxis ,  Photinianis  &  Eunomianis.  Chri-  L^ c^, 
fti  fretus  pocentia ,  Alemannosapud  Ar-  Socrat. 
gentariam  fudit :  per  Theodofium  maxi-  A^'^ 
raas  illas   Scythicas  gentes ,  Alexandro  Q^atiAno 
quoque  illi  Magno  intaftas,   nunc  au- 
tem ,  exiHndto  fere  Romano  exercitu , 
Romanis  equis  armilque  inftruftiffima» , 
hoc  eft  ,  Alanos  ,  Hunnos  &   Gothos , 

,   viuo  cibifque 
multifque  prasliis  vicit. 
TheodofiusTheJfalonicAbaptizatus,  Con-  A.  M. 
ftantinopolin  vidor  liberatorque  Thra-  ^lf°J- 
cije  intravit ,  prjemium  virtutis  Imperii  ^g^ 
Majeftatem  adeptus.   Cum  autem  bar-  y}mr/\ 
barorum  filii ,    quos  Valens  Imperator  W.31. 
per  urbes  Aiiaticas  educari  jufTerat ,  pa-  f.'f"*' 
rentare  f uorura  manibus ,  percivitatura      ^ 
excidia,  occulte  deftinaflent,  prseventi 
fuat  dolo  educatoris  fui  Julii ,  qui  velut 
munerum  caufa  accipiendorum  contra- 
6I0S  in  unum  per  difpofitos  ante  milites 
fubito  interemit.  Sic  terrore  barbaro- 
rum  liberatus  Oriens.  Theodofius  trans- 
fugas  in  pretio  ac  honorehabuit  ,  mi- 
fcuitque ,  ut  jara  confueverant  pr^de- 
ceflores ,  copiis  fuis. 

Quod  veheraenter  carpit  pro  fuo  in  fofi"'' 
Chriilianos  afFeftu  Zofimus ,  nullas  non  '*''•+• 
voluptates  imputans  Theodofio  ,  quem 
conftat  moderatiflimum ,    temperantif-  E.xcerjtu 
fimumque  fuifle  Principem ,  &  fi  dignus  J^^^JJJ^ 

eft, 


,     ai.in,ii\_FO   , 

incundlanter  agarefllis 


araves , 


xAmtn. 

Marcell. 
lil/.zi, 

lib.  4. 
Theod. 

4.J.C.10. 

Ze^m. 


1.7 


c.io. 


Orojtus 
/.7.C.34.. 
Socrat. 
/.j.c.io. 


g^- 


cft ,  ci  comparari  Trajanus ,  ;i  quo  ^ 

Bus  fimm  diiccb.it ,  monbiis   &  corpo- 

re,  ipliiimillimum.  Clcmcnsdicicur  H- 

picomatori  Aurclii ,  mifericors ,  com- 

munis ,  folo  habitu  diJ-fcrcns  a  rcliquis , 

in  omnes  honorificus ,  vcrum  effuiius  in 

bonos  ,  (impliciaingcniacTquc  diligcns , 

crudita  mirans  ,    fed  innoxia ,  largiens 

magno  animo  magna ,  amans  cives  vel 

privato  contujjcrnio  cognitos  ,    cofque 

nonoribus  ,  pecunia  ,    bcncficiis  mune- 

rans ,  praifertim.  quorum  erga  fc  a(pe- 

ro  cafu  officia  probavcrat.    llla  tamen  , 

quibus  Trajanus  afperfus  eft ,  vinolen- 

tiam  &  cupidinem  triumphandi ,  ufque 

eo  detcftatus,  ut  bella  non  moverit  ,fedm' 

z/enerit :  prohibueritquc  lege ,  minifteria 

Ufciva  pfaltriafque  commelTationibus  ad- 

hiberi :   tantum  pudori  tribuens  &:  con- 

tinentice  ,  ut  confobrinarHm  nuptias  ve- 

tuerit,  tanquamfororum.  Literis ,  fi  mul- 

tum  perfeftos   contemplemur  ,  medio- 

criter  doftus :  fagax  plane  ,  multum  di- 

ligens  ad  cognofceivla  majorum  gefta.  E 

quibus  Kon  definebat  exfecrari^quorum  fa- 

Bafiiperha  ,  crudelia ,  libertati  infefla  le- 

gerat ,  ut  Cinnam  ,  Marium  ,  Syllamque, 

atque  univerfos  dominantium  ,   prasci- 

pue  tamen  perfidos  8c  ingratos.    Hxc 

Aurehus  Viftor,  fcriptor  hiiloricus  Con- 

fularis ,  Vir  fobrietatis  gratia,  ut  ait  Mar- 

cellinus  mutilandus ,  fiib  Juliano  Dux , 

fub  Valente  magifter  equitum  ,  tandem- 

que  urbi  prsefeftus  ,  quem  oppono  comii- 

ti  Zofimo ,  tetricis  animi  tenebris  refer- 

to ,  qui    ingentis  loco    probri  ingerit 

Theodofio  fenorum  idolorumque  exci- 

dia  ,  quibus  pietatem  Princcpsfinceram 

probare  voluit  Deo  fempiterno.   Deo- 

rum ,  inquit ,  Sacraria  per  omnes  urbes 

&  agros  oppugnabantur  ,  periculumque 

imminebat  cunftis  Deos   elTe   putanti- 

bus ,  aut  omnino  fufpicicntibus  coelum  , 

cjufque  luminariaadorantibus.  Idemta- 

men  negare  non  audet ,  Athanarici  Go- 

thorum  Regis  ,  qui  ad  Theodotium  tranP 

honore  &  tandemfepultura  ma- 


Gratianus ,  VaUntinianus  II.  513 

dciicrint ,  imo  alias  gentcs  a  Romano 
folofubmoverinr.  ItcmScyros,  Corpa- 
dacos  ,  (Scalios  Hunnispcrn.ixtos  popu- 
los  magna  Thcodoiii  fclicitatc  profli- 
gatos.  Atquc  ha:c  quidcm  fuperftitcad- 
huc  Gratiano ,  &  Valentiniano  puero  im- 
periiconfbrtc 

At  vero  Gratianus ,  dum  cxercitum  •E*'"''/'''* 
rere  neglioit ,  &  paucos  ex  AJanis ,  quos  7^^^ 
ingenti  auro  ad  fe  tranftulcrat ,  anterert  /^,;,^  _ 
'  veteri  ac  Romano  militi ,  odia  contrafc 
legionum  excitavit.  Quo  tempore ,  Ma- 
xiraus  Theodofii  commilito,  indio-na- 
nullos  fibi  honores  haberi 


tus. 


apud 


Britanniam  rapit  Principatum  ,    tranf- 
greffufque  in  Galliam,  &  ab  infenfis  Gra- 
tiano  militibus  exceptus  ,   Gratianum  a.  m. 
fugavit:  Necmora,  per  Andragathium  43 j». 
apud  Sigiduni    pontem  eum  alTecutus,  Chrijii 
exjlinxit ,  cum  vixiilet  annis  xxviii.  So-  3  3' 
crates  eum  xxiv  anno  statis ,  dolo  An- 
dragathii  apud  Rhodanum  fl.  occifum  Orofm 
tradit ,  item  Orofius  ,  &  alii.  Hoc  tem-  ^:^."-'^!^' 
ipore  Auddius  in  Syria  Deum  finxit  for-  ^    ^ik. 
mapr^ditumhumana,  non  ignis ,  nec  Socrat.' 
tenebrarum  opificem.    Cujus  fedatores  /.j.c.n. 
Audxani ,  &  Anthropomorphit^ ,    ar-  Theod. 
roeantiseplenipharifaics,  ufurifque  in-  \f''^'^'^'*' 


tenm  ac  mulieribus  addidli ,  communio- 


/.  11.C.14.. 


ne  fandorum  excidere.  Quibus  fuppares 
erant  Meflaliani ,  qui&Euchet£evel£w- 
thufiafl& ,  vim  da:monis  cujufdam  admit- 
tentes  intra  animum  ,    quam  Spiritum 
fanftum  efle  fomniabant ,  quietis  capta- 
tores,  laborefque  manuumadverfantes. 
Quibus  haud  diffimilis  fertur  in  Hifpa-  Sulpit. 
nia  Prifcillianus ,  prasdives  opibus ,  nobi-  Sever.t.z. 
lis ,  profanarum  inflatus  literarum  fcien-  ^^ff^^' 
tia,  Gnofticorumrecudens  h^rcfin.  In '"    ""* 
hunc  Czefar  Auguftana  Synodo  damna- 
tum  ,  Idaicus  atque  Irhacius  Epifcopi  e- 
licuerunr  a  Gratiano  refcriptum ,  quo 
cum  fcftatoribus  extra  omnes  terras  pro- 
pellebatur.  Qui  vagantes  per  Gallias,  da- 
ta  Macedonio  officiorum  magiftro  pecu- 
nia ,  imperiali  autoritate  funt  reftituti. 
Hinc  adtribunal  Cleraentis  Maxiraijara 


'jornandes^^^^^^  m      ^  ' ,  i  i     i    n_- r  u 

de  rebus     gnificentiffima  efFeciile    apud  Barbaros     Principis ,  novo  exemplo  ducti  lunt ,  ob- 

Gothnit,  Theodoliium ,  ut  Thraciis  molefti  effe    niteme  admodum  Martino  Turonenli , 

-  I  Rr  adeo 


314 


Vakntinianm  1 1,  Theodofais  L 


Severus 

Ll.&  2. 


TJjeed.f.j 

c.B.^.io. 

11. 12.. 


Swrdt. 
i.j.c^. 


adeo  ut  fponfionem  eliceret  a  Maximo , 
nihil  crucntum  in  eos  conftituendum.  At 
Maximus  a.  mitioribus  defiexus  conliliis , 
conviftos  maleficii ,  no6lurnorumque 
congreiluum  hsreticos ,  fiipplicio  affe- 
cit ,  luce  quidem  indignos ,  fed  exemplo 
cordatioribus  haud  tolerando.  Itaque 
Nardacius  ,  accuiatorum  fi.iiFraganeus , 
Epifcopatu  excidit  ,  pcrpetuumque  m- 
ter  Epifcopos  difcordiarum  bellum  exar- 
fit ,  cum  inter  hsec  plebs  Dei&optimus 
quilque  probro  atque  ludibrio  habere- 
tur.  Inhiabantpolleflionibus ,  tefteSul- 
pitio  Sevcro  ,  qui  tum  vixit^,  excole- 
bant  prsdia ,  auro  incubabant ,  emebant 
vendebantque ,  qusftui  ftudebantpcro- 
mnia.  Ac  li  qui  melioris  propoiiti  vide- 
bantur ,  neque  poifidentes  ,  nequenego- 
tiantes ,  quod  erat  multo  turpius  ,  fe- 
dentes  exlpeftabant  munera,  atque  o- 
mne  vit£  decus  raercede  corruptum  habe- 
bant ,  quci^  venalempr&ferentes  fancii- 
tatem.  Interim  &  Theodofius  convo- 
cata  CL  patrum  Synodo  apud  Conftan- 
tinopoHn ,  laboranti  Ecclefise  opem  tu- 
lit ,  firmatamque  ibi  de  Spiritus  ianfti 
divinitate  fententiam  ,  Damafus  &  reli- 
qui  Occidentis  Epifcopi  comprobarunt. 
Repertus  tunc  novus  Epifcoporum  ti- 
tulus ,  ut  qui  primariis  pr^eerant  civita- 
tibus ,  Tatriarch&  dicerenttur ,  quorum 
primus  Romanus ,  alter  Conftantino- 
pohtanus  ellet ,  ambo  regiis  urbibus  prtC- 
lidentes. 


Anno 
Chrilli 
387. 
Mundi 

4393- 
Socrat. 

l.J.C.IO. 

II. 12.20. 
Zo7im. 

lihX. 

Zonar. 
Tom.7^. 

Zo^m. 

/.7. £.12. 

J3  •>'«■• 


Valentinianus 
Et 
Theodosius. 


11. 


'-p  Heodofius  propagator  Reipublicas 
-^  atque  defenibr  acerrimus ,  Valenti- 
nianum  Gratiani  fratrem ,  iednon  uteri- 
num  (erat  enim  Juftina  matre  Valenti- 
nianus )  in  occidente  collegam  habuit , 
puerum  adhuc ,  gerendoqueimperio  ine- 
ptum.  Igitur  pro  eo  Juftina ,  mater  ejus, 
corporis  multo  pulcrioris  quam  animi 
fasmina ,  Ariana  tabe  infcdla ,  imperium 
moderabatur.  Theodofius ,  fubadis  jam 


Gothis,  ScProthingis  ieu  GrOthungis,, 
natione  Scythica  ,  Promoti  ducis  calli- 
ditate,  Iftro  fl.  demerfis ,  conventura 
egit  fedlarum  in  urbe  regia.  Aderant  Or- 
thodoxi ,  Macedoniani ,  Ariani ,  Euno- 
miani,  inter  quos  cumnecdiiputando, 
nec  veterum  proferendo  libros,  conveni-, 
re  poilet ,  Imperator  exhibitas  fibi  a  iin- 
gulis  confeiTiones  divino  iubjecit  judicio, 
precatus  ,  utiEternum  Dei  Numen  ,  ad 
eliciendam  veritatem  ,  opem  iibi  ferret. 
Ita  difcuffis  iingulorum  fententiis ,  cum 
reliquis  omnibus  ditTolvi  unitatem  Dei , 
aNicxna;  autem  fidei  ailertoribus  con- 
ftabiliri  perfpiceret  ,  veritatem  agni- 
tamlaudavit,  hsreticos  in  fuburbia  rc- 
movit. 

Comperto  deinde ,  Maximum  tencre 
cum  Britannia    Germ.aniaque  Gallias , 
voluit  parcere  ianguini  humano  ,  &  oc- 
cupatas  ei  regiones  relinquere,  prffifertim 
quod  Valentinianum  ,  fequiora  in  Chri- 
iiianifmo  iapientem  ,  minus  adjuvandum 
cenieret.  Cui  &  reicripliile  fertur,  non 
effemirandum,  fia  fervo  feditiofo  vince- 
retur  Valentinianus ,  qui  Dominumfuum 
fervumeffe  crederet.  Idcirco  Valentinia- 
nus  per  Dominum  legatum  Italiam  fi-  Zo^m. 
bi  paftus  &  Africam,   cum  Illyrico,  '»^•4". 
Tranfalpinas  gentes  Maximo  addixit.  At 
Maximus ,  fraudulento  ingenio,  inhoc 
tantumpacis  conditiones  admiierat,  ut 
fecurum ,  incautumque  Valentinianum 
inopinatus  opprimeret.    Qiiare  nudatas 
prsefidiis  Alpes  tranigreiTus  ,    Valenti- 
nianura  facile  regno  expulit ,  &  ad  Theo- 
dofium  profugere  coegit.   Theodofius  , 
exftinfta  priore  conjuge  Placilla ,  e  qua 
Arcadium  ,  jam  creatum  Auguftum ,  & 
Honoriura  filios  habebat ,  Gallam  Va-  Orofim 
lentiniani  fenioris  &  Juftins  filiam ,  pul-  '-/.f-s/. 
critudine  ejus  captus ,  toro  fuo  adjunxit , 
juftifque  &  necefTariis  caufis  ad  bellum 
civile  permotus  ,  quod  ultionem  &  Gra- 
tianifanguis  exigeret ,  &  reftitutionem 
exulantis  Valentiniani  iniferia,    nova- 
que  aOinitas  pofceret,  pofiiit  in  Deo  fpcm 
fuam  ,  folaque  fide  major ,  Maximico- 
pias  infecutus  eft.  Is  tunc  Aquileia;  vifto- 

rice 


A.  M. 

43^9- 

Chr.  3S9, 

SuidM. 

Ambro- 

Jitii  de 

ebitu 

Valent. 

Hicefh, 

/.  12.C.21. 

Socrat. 

l.j.  ci^.. 

Oro/ius 
/.7.C.31. 

Zojim. 
iib.i,. 
A.  M. 
4-3(52; 
Chrifti 

393- 
Ntceph. 

/.12.C.38. 


Vkkyitmianfis. 

Tix  fu.-E  rpc<n:.itor  in(cdcr.it :  Anclraga- 
thiiis  comcs  ejus  fummam  miuiftrobat 
bclli,  quicuiu  magnarum  copiarum  for- 
titudinc,  prxccllentc  coniilio.oumes  Al- 
pium  ac  Huminum  aditus  communilTtt , 
incfFabili  judicio  Dci,  navali  cxpcdicione, 
dum  incautum  hoftcm  prsvcnirc  &  ob- 
rucre  parat ,  Ipontc  fua ,  cadcm  qux  ob- 
ftruxerat,  clauftradeferuit.  ItaTheodo- 
fius  vacuatas  tranfmilit  Alpes ,  atque  A- 
quileiamimprovirus  advcnicns ,  hoftem 
illum  mawnum  Maximum ,  trucem ,  & 
ab  immaniftlmis  quoque  Germanorum 
gentibus ,  tributa  ac  ftipendia ,  ft^lo  ter- 
rore  nominis  exigentem ,  line  dolo  & 
controveriiaclaulit ,  cepit  &  occidit.  Va- 
lentinianus  recepta  Italia  ,  potitus  impe- 
rio  eft  ,  Theodolio  fuaforc  Catholicam 
amplcxus  tidem  ,  Gratianique  imitatus 
in  deteftatione  idolorum  conftantiam. 
Andragathius  cognita  Maximi  nece, 
prascipitcm  fcfe  e  navi  in  undas  dedit , 
liiaque  defpcratione  periit.  Theodoiius 
incruentam  viftonam ,  Deo  procurante 
adeptus  ,  laudatori  Maximi  Symmacho , 
majeftatis  reo  ignovit ,  non  vidloria , 
quam  clementia  clarior. 

ValentinianiU  exftia6lo  ctiam  Viftore 
filio  Maximi  ,quem  Impei-atorem  Gallis 
reliquerat ,  in  Gallias  iple  trantivit :  Ubi 
cum  tranquilla  Rep.  in  pace  ageret,  apud 
Viennam  dolo  Arbogaftis  Franci ,  comitis 
fiii ,  ut  ferunt  ^ftrangulatm,  atque  ut  vo- 
luutariam  libi  confciviiTe  mortem  puta- 
retur ,  laqueo  fiiipenfus  eft.  Caufa  necis 
erat ,  quod  Arbogaftes  officio  a  Valen- 
tiniano  motus  ob  rerum  noyarum  ftifpi- 
ciones ,  in  os  ei  dixerat :  Nec  poteftatem 
mihi  dedifti ,  nec  eripere  poterii :  difcer- 
ptoque  exautorationis  fuselibello  vindi- 
6lam  antevertereDomini  exitio  cogita- 
verat.  Itaprasfidens  militumfavorc,  in- 
numeras  inviftafque  contrahit  copias , 
titulofque  Imperatoris  Eugenio  ,  quem 
in  aula  habebat ,  viro  literatiffimo  impo- 
nit  pene  invito ,  ipfe  afturus  fub  umbra- 
tilipurpura  imperium.  Hiidolorum  fub- 
nixi  fiducia,  quorum  venerationem  re- 
ftituendam  in  intcgrum  omnes  iterum 


/J.  TheodoftKS  1.  37^ 

faccrdotcs ,  Pjiilofophi ,  Magi  &  Pocta; 
cincbant ,  m  bcllum  formidoioliflimum 
armabantur.    At  vero    Thcodolius    in 
fummis  Alpibus  coniliitutus ,  poftquam  Thcai. 
infomnem  noclemprccumcontinuatio-    '^J' 
nctranfcgilkt,  fidcnter  arma  corripuit  j-(;V(,„,_ 
pene  fblus ,  ac  vcxillo  crucis  in  lignum  /.7.  c,  24.. 
praslii  clato  ,  Arb:tioncm  hoftilium  par- 
tium  comitem  ad  fuas  tranfduxic.   Ubi 
adconcinuamifccnds  pugna:  fpatiaper- 
vcntum  cft  ,  confcftim  magnus  &:  ineffa- 
bilis  xientorum  turbo  in  ora  hoftium  ruit ,  a.  M. 
telaqueabipfisintorta,  rctrorfumfupi-  4364.. 
natacgit,  efFccitquei:niracuIo,  utparva  <^'"".  354- 
manu  fufa,  Viftori  Theodolio  totus  fe  ^■'^'- 
profterneret  cxercitus.  Eugcnius  captus  m,  ' '" 
atque  interfedus  eft.  Arbogaftes  fua  fe  c.^e^%j. 
manu  perculit.  Illa  viftoria  mocus  Poe- 
ta  Claudianus ,  Paganus  licet  pervicax  , 
D  E  o   hominique    teftimonium    tulit , 
cum  cecinit. 

O  nimium  dileBe  Dco ,  cui  militat  &- 

ther , 
Et  conjurati  vemu?it  ad  clajjica  venti ! 
Ita  ccelitus  judicatum  eft  detiuo  inter  Zoftmi 
partem,  defoloDeohumiliterJperantem,  lib.4.. 
^  partem  arrogantijjime  de  viribas  fuis  ^i^idas  »a 
gentiumqueidolis  pr&fumentem.  ^ '' 

Theodofius  Romam  ingrefTus  Viftor,  ^ 
Honorium  filium  declarat  Imperatorem  , 
eique  tutorem  Stilliconem  attribuit.  Se- 
natores  deinde  Romanos  ad  abolendum 
idolorum  cultum  hortatus ,  cum  illi  per- 
tinaciter  avit^  fuperftitioni  inh^ererent , 
ja6f:ant:es  fe  idola  colendo  mille  ducentis 
annis  inviftam  Urbem  coluiflejfiimptus 
in  facraprxberi  nefanda  fblitos  abitulit. 
Quibus  detraftis ,  publice  quidem  dx- 
moniorum  concidit  veneratio ,  at  domi 
&  in  animis  plerorumque  manlir.  Ut 
rnirari  ncmo  poffit ,  occupatam  poftea 
a,  Gothis  Vandalifque  Urbem  ,  nolen- 
tem  Deo  vero  impendere  opes  fuas ,  & 
fernper  pro  idofis  infanientem ,  adeo 
ut  Zofimus  negledlionem  Deorum ,  lu- 
dorumque  fecularium  in  quibus  nihil 
inerat  grave  aut  honeftum  ,  exitii  pu- 
blici  caufam  fcripferit.  Qui  fane  furoris 
fui  complures  eo  tempore  |habuit 
Rr  a.  ■         fuf&a- 


Ii6 


Sncrat. 
l.f.  c.  IJ 

/7.  C.If. 


Theod. 
l.f.  c.iy 

Zo^omen. 
/.7.C.24. 
Zonar. 
Tom.  5 . 
SoJlnK 
lib.  4.. 
Theodo. 
lib.  j. 
c.i3.i9. 

SoZOKl, 
/.4..  C.2. 

Georg. 
Cedren. 


Theod. 

/.J.C.23. 

So^m. 

l.f.  C.  II 


fuffragatores.  Cum  enim  Alexandri^e , 
&  alibi  delubra  profanarentur  Dasmo- 
num ,  feditiones  cruentse  exarferunt  in- 
ter  Chriftianos  &  Ethnicos  ,queis  utriuf- 
que  partis  haud  contemnenda  occubuit 
turba.  Sed  vicit  tamen  Chriftus ,  idola 
funditus  fubverfa,  pretium  ftatuarum  ali- 
cubi  in  pauperes  erogatum  eft,  frementi- 
bus  fruft:ra  amicis  dsemonum ,  permultis 
etiam  ludibria  errorum ,  quibus  infueve- 
rant ,  revelata  cxecrantibus. 

Nec  tamen  deerant  fua  Chriftianis  vi- 
tia  ,  cjuce  impotentem  quoqueira;  Princi- 
pem  haud  mediocri  labe  adfperlerunt. 
ThclTilonica^  ob  interfeftum    leditiofe 
pra;lidem,  ultra  feptem  hominum  mil- 
Jia ,  circumdato  legionibus  theatro ,  oc- 
cidit.  Quodob  facinusprohibitus  facris 
ab  Ambrofio  maxim^  tum  autoritatis 
Epifcopo  ,  non  intumuit  purpurs  {plen- 
dore  ,  fed  fafliis  publice  deliftum ,  poeni- 
tentia  magis  laudari ,  qtiam  errore  carpi 
meruit,  addiditque  legem  cohibendisira- 
cundix ,  quse  capitales  fententioi  adtrice- 
(imum  diem  differendcu  fanxit.  Sic  mo- 
dica  dilatione  emolliebantur  aliquando 
fevera  prscepta  ;  quale  &  illud  erat  in 
Antiochenos  datum ,  quos  ob  raptatam 
contumeliose  Imperatricis  Placillx ,  re- 
ligiofiilim^  certe  Principis  ftatuam ,  va- 
ftitatis  fervitiique  damnaverat :  Sed  Fla- 
viani  Epifcopi ,  Libanii  Rhetoris ,  Mace- 
doniique  monachi  monitionibus ,  vehe- 
mentior  impetus  elanguit.  Placatus  eft 
&  Byzantinis ,  ob  Judasorum  everfam 
Synagogam  multandis  graviter,  eiFe- 
ftumqueAmbrofii  Oratione  eft,utjudasi 
urbium  moenibus  paffim  excluderentur. 
Non  tamen  eadern  Romanorum  Epi- 
fcoporum ,  Damafi ,  Syricii  &  Ambrofii 
gratia  fuit,qui  vociferantes,  Theodofium 
tyrannos  imperio  inhiantes  comprime- 
re,  Ecclefiafticos  fovere ,  Flavianum  An- 
tiochenum  Epifcopatu  everfum  ibant. 
Qui  cum  exire  dignitate ,  quam  Romam 
ire  judicandus  mallet ,  Imperatoris  auto- 
ritate  defcnfus  eft.  Eadem  Gregorii  Na- 
zianzeni  moderatio  fuit ,  qui  Epifcopatu 
Conftantinopolitano    maluit    cedere , 


Vakntinianpis  II.  Theoiiojlm  /. 

quam  diflenfionibus  anfam  pra:bere.  Qui  Theod. 
fiibftitutus  eft  ei  Nedarius  ,  pravum  ob      ■  ^' 

C     ■  ■  I      .       ■       ^-       r  T     C. 20.22. 

racinus   optimam  aboievit  conluetudi-  socrat. 
nem.  Cum  enim  huc  ufque  posnitentiam  lib.  j. 
audiendis  confeffionibus  pra^fuiflet  pres-  c.ao.ii. 
byter ,  autoritate  &  filentio  venerandus,  p'^<>'"- 
ille  ob  proditum  Diaconi  cum  fasmina  ^  ,'g^,'-, 
nobili  ftuprum ,  fuftulit  difciplinam  Ec-  &s.c.i„ 
cldix ,  &  confcientise  cujufque  liberum 
de  fe  judicium  permifit.  Nec  ceflarunt 
Ecclefiarum  diflidia ,  augefcente  licet  in- 
dies  Chriftianorum  uumero  ,  fed  inter 
orthodoxos  juxta  ac  hsereticos  de  quje- 
ftiunculis  inanibus ,  liberseque  obferva- 
tionis  ceremoniis ,  imperite  diffideri ,  & 
contra  circa  mortuorum  ofla  paffim  deli- 
rari  coeptum  eft. 

Casterum  Theodofias  feliciter  a6lo  im- 
perio  ,  apud  Mediolanum  rebus  humanis  A.  M. 
excefflt ,  annum  agens  vits  plus  minus  4-3'?.5'-, 


Chri/ii 
39J-. 


Theod, 
Tom.  3. 


quinquagefimum  ,   dignitatis  x  v  i ,   u- 
tramque  Rempub.  utrique ,  id  eft ,  Arca- 
dio  &  FIonorio,filiis  quietam  relinquens. 
Corpus  ejus  Conil:antinopoli  fepultum  Hiemi.m 
eft.  Atque  in  eo  Vidor  Aurelius  definit.  '^j!^^^'^ 
Scripfere  tunc  Optatus  Afer,  Sulpitius  ^^^,-J^^* 
Severus  Biturigum  ,  Cyrillus  Hierofoly- 
mitanus,   Epihanius  Cypri,  Ambrofius 
Mediolanenfis ,  Amphilochus  Iconien- 
fis ,  Epifcopi,  CisfariusNazianzenifra- 
ter,  Hieronymus  Stridonenfis  Panno- 
nius  ,  presbyter  ;  Sophronius ,  &  Joan- 
nes  ,  presbyter  Antiochenus ,  paulo  poft 
Epifcopus  Conftantinopolitanus,  diftuf- 
que  ob  eloquentise  aureum  flumen  Chry- 
foftomus.  Pra^clarum  de  Theodofio  te- 
ftimonium  Ambrofii :    Dilexi ,  inquit  , 
Virumi  qui  cum  corpore  folveretur ,  magis 
de  Ecclefinrumfiatu^,  quam  de  fuii  pericu^ 
lis  a-agebatur;  qui  magk  arguentem,  quam 
adulantem  probaret. 


Anm  co= 
dem. 
Zonar. 
Tow.^. 


ARCADIUS  &  HONO- 

RIUS. 

A  Rcadiui  ^  Honorius  accurata  Arfe 

nii,  RomaniDiaconidifciphnaerant  Zojim. 
imbuti ,  ut  difcipuli ,  non  ut  C^fares  ,  ex-  lib.  j. 
cepti  etiam  verberibus ,  fi  quid  deliquif-  ^'[(/?- 
fent.  Inarefliis  aliquando  fcholam  Theo-  f'''!^.''^- 
^  dofius    '•^•'•'' 


Arcadim  &  Hononnji, 


Chronico. 

Kiccph. 

/.li.C.ZI. 


l.  8.  c.  I 

Niceph. 


Prnjp.  &  dollus ,  cuni  rcdcntibus  filiis  prrcccpto- 
Marcelii-  j-^.,j-i  ftantem doccic  confjicxiflct ,  muta- 
""* '"  vit  conruccudincm  ,  filio(quc  aufcultari 
/cdcnti  Arlcnio  Itantcs  juHit.  Ca:tcrum 
Arfcnius  obplagas  ArcaJioinfliftas,  in- 
lidiis  cjiis  appctuus  cx  auiico  faftus  cft 
Ercmita,  &  lv  intcgros  annos  admira- 
bilcm  omnibus  vitam  duxit ,  fpretifque 
opibus ,  quas  Augufti  offcrcbant  difcipu- 
li ,  id  urium ek  esiprecatta ,  ut nd  De  i 
Opt.  Max  vcltmtcitem  componerem  fuum 
imperinm. 

At  illorum  tencra  xtas  occalionem 
pra:buit  fraudulcntis  ingeniis  tam  iplis 
inlidiandi ,  quam  imperio  ,  in  quorum 
tamen  caput  miidix'  tandem  vertere.Ru- 
linus  homo  improbus  ,  haud  contentus 
omniapene  apud  Arcaditim  pofle  ,  Ala- 
ricum  Gothorum  Regem   attraxit   in 
Grxciam  ,  qui  plerafque  urbes  fanguine 
&  direptionibus  vaftavit ,  RufKno  e  tur- 
bida  Rep.  potentia;  pr^biturus  majorii 
materiam.   Similiter  Stillico ,  Screnam 
fratre  Theodofii  genitam  in  matrimo- 
nio  habens ,  cum  iufceptam  ex  ea  Ma- 
riara  Honorio  collocaflet ,  Gainam  Ar- 
cadio  mittit  cum  copiis  Gothorum  Du- 
cem ,  atque  ejus  opera  Rufinum ,  adfpe- 
ftante  Arcadio ,  occidit,   Orientis  vires 
fuis  conjundlurus ,   a;mulo  per  fraudem 
fublato. 

Inde  Gildo  Comes  Africa: ,  conflieta 
Romanis  ftipendia  fubtrahendo  ,  ad  re- 
bellionem  concicavit  exercitus ,  fpe  pra- 
va  rapiendi  inflatus  imperii ,  accendente 
eum  prsfertim  Eutropio  cubiculario , 
qui  fubverfam  Stilliconis  potentiamar- 
denter  concupifcebat.  Sed  &  illum  pau- 
lo  poft  StiUico  coegit  ad  exitium  ,  ufus 
opera  fratris  ejus  Mafcelzelis,  qui  Gildoni 
(ut  flint  atroces  confanguineorum  ir&) 
erat  ob  injurias  infeniifTimus,  viftumque 
acie,  adegit  »2We  voluntaria  captivita- 
temantevertere.  Mafcelxel  deindeinfi- 
diis  StiUiconis,  quaii  per  militarem  info- 
Jentiam  in  llumen  detrufus ,  fulfocatuf- 
que  aquis  periit :  eoque  fafto  posnas  fira- 
ternis  manibus  dedit.  Ita  relpirantes  a 
feditionum  turbis  ac  tumultibus  Auctu- 


in 


C.2C  J9, 

liO.ii. 
C.2.3.+.7. 
Socrat, 
lib.  6. 

C.  2.  3. 

&c. 

Anno 

eodem. 

Th^-.od. 

lib.  5. 

cap.  28. 

32.33. 


fti ,  zelum  asmulantur  parris ,  totoque  T>'fod 
orbe  Romano  tcmpla  Idolorum  dcfti  ui ,  ''^*  ^ 
ludos  tolli  gladiatorios  prxcipiunt ,  qui  ad 
id  tcmpons  fcu  Diis  placandis ,  feucffc- 
randis  cruento  fpcdtaculo  militumani- 
mis  ,  infanx  plcbis  itudio  remanfcrant. 
Accitus  tunc  quoquc  ab  Antiochia  Joan- 
nes  Chry/o/lomt0 ,  ZcclefiA  ConftantinO' 
politans,  curam  capejfit  ^  &  Gainamdo- 
minationis  appetentcm  in  os  rcdarguit. 
Nam  quod  omnium  Ruffini  artium  po- 
tentixque  velut  hxres  eflct  Eutropius , 
yifum  erat  Gainx ,  inita  cum  Tribiojldo 
gentili  fuo  confpiratione  ,  tollere  homi- 
nem  ,  ac  fummam  rerum  fibi  vendicare. 
Igitur  compoiita    civilis    belli  fpecie, 
Tribigildus  late  vaftat  provincias ,  mul- 
tasdat&  importat  clades  ,  mifliifque  in 
eum  Gainas ,  de  induftria  tcrrorem  au- 
get  ,    eoque  motu  perficit  apud  Arca- 
dium  ,   ut  fecuritatem  fuam  Eutropii , 
jam  in  batilica  Chriftianorum  fupplicis , 
exilioatque  mox  nece  mercandam  arbi- 
traretur.  Ita  receptus  in  urbem  Gainas , 
homo  Gothus  &:  Arianus ,  publicum  h^- 
refeos  fus   exercitium'inftaurari  intra 
mcenia  poftulat ,  indignum   perhibens 
fua  majeitate ,  quiDuxRomanorum  ef- 
fet ,  extra  muros  proficifci  adoratum. 
Sed  illi  valide  Chryfoilomus  obnititur  , 
ingratum  vocans  &  turbatorem  Reip. 
Igitur  Barbarus  coniilia  mifcere  de  inva- 
denda  urbe  &  Imperio ,  quafi  recreandi  Zo/im 
fiii  caufa  in  villas  fecedere  ,  alios  militum  Hb.  y. 
abducere  fec.um  ,  reliquosintramosnia  ,  ^"Is"'- 
juvandis  conatibus  fuis  ,  relinquere.  Sed  ^^^  ''^' 
nofturnas  inlidiatoris  aggrefficnes  tar-  //^_  5_ ' 
darunt  vifi  circa  arcem  cuftodes ,  quos  Marcell. 
angclos  ,  crcditum  eft  fuifle ,  quandoqui-  ^"''^ 
dem  Arcadius  Imp.  ignarus  Gainxfrau- 
dium  ,  nullis  urbem  prslidiariis  muni- 
viflet.   Tandem  prodita  cjus  armorum 
exportatione ,  declaratur  hoftis  Gainas  , 
Gothi  quotquot  Conftantinopoli  erant  , 
concurfii  armata:  plebis  interficiuntur  , 
feptem  millibus  fruftra  feterapli   afylo 
tuentibus.  Fravittas  deinde  dux  creatus » 
Gainam  navali  bello  fuperat ,  &  ad  gen- 
tiles  fuos  fugere  compellit ,  quem  varia 
Rr  3  ibi 


Chran, 


SaUm. 
lih.  8. 

l.iS.c.^.j, 


Socr.u. 
lib.  6. 
caj).  i6. 
17.18. 
Niceph. 


51 8  "-  jircadius 

ibi  molientem,  Hunnorum  tandem  Rex 
prarlio  congreflus  interemit. 

Ita  dempto  Orienti  armorum  metu , 
Eccleliaftica;  diflenliones  rucceflere,  cau- 
lam  pra-bente  feveritate  Johannis  Epi- 
fcopi  nimia.  Is  enim  cum  liberrima  eb- 
quentia  in  quommvU  etidm  potentum  vi- 
tia  inveheretur  j  ac  tredecim  Epifcopos 
variis  de  caulis  exautoraret ,  nec  mona- 
chorum  ferret  in  urbibus  oberrationes  , 
nec  cum  cjuoquam  cibum  vellet  capere, 
odia  excivit  multorum.  Qui  explendis 
iris  idoneum  nafti  adminirtrum ,  Ale- 
xandrina;  Eccleiise  Epifcopum  Theophi- 
ium,  infenfum  Johanni,  quod  monachos 
quofdam  ,  privatim  exofos  Theophilo , 
prastextaque  librorum  Origenis  lauda- 
tione  privatos  communione  ,  fufcepiflet 
foveretque  ;  trahunt  in  partes  Epipha- 
nium  Salaminis  Cypri  Epifcopum ,  vitje 
pra;ftantia  celeberrimum  ,  eifque  judi- 
cium  de  Johanne  committi  procurant 
ab  Imperatore  Arcadio.  Epiphanius  ma- 
ximis  afFeftus  a  Johanne  honoribus ,  ni- 
hilo  tamen  ^quior  litis  arbiter  ,  quam 
Theophilus ,  pr^edamnavit  Origenis  li- 
bros  ,  antequam  cognitum  de  iis  decre- 
tumque  Synodo  elTet.  Eviftus  tamen 
monachorum  colloquio,  prscipitantiam 
ejus  culpantium,difcelT]t  reinfefta,  atque 
in  itinere  diem  obiit.  At  Johannes,  aurei 
oris  Vir  cognominatus  ,  cum  ferventius 
in  mulieresmultadixiflet ,  accendit  bi- 
lem  Imperatrici  Eudoxi£,Principi  fero- 
cula; ,  qu^E  facile  effecit ,  ut  properanter 
advolaret  Theophilus ,  habicoque  conci- 
lio ,  appellantem  Oecumenicam  Syno- 
dum  Johannem  contumacia:  damnaret. 
Sic  Johannes  in  exilium  miflus  efl, 
majore  tamen  populi  ftudio  mox  reddi- 
tus  Ecclefiae.  Sed  cum  non  defmeret  lin- 
guam  adverfui  iniquitates  acuere ,  atque 
hiftrionicam  imaginis  Eudoxise  dedica- 
tionem  perftrinaeret  acrius,  pacem  male 
fartam  difrupit  iterum.  Quare  Arcadium 
Imp.  conjugi  obnoxium  ,  expertus  infe- 
ftum ,  Herodiadem  vocavit  Eudoxiam  , 
Johannis  in  patina  caput  expetentem. 
Ob  id  denuo  relegatus ,  exul  deceffit , 


^  Homrms* 

ejufque  expulfio  ,  quod  videretur  iniqua , 
ingentes  in  Eccleiiis  perturbationes  & 
fcandala,multafque  ca^des  peperit.  Tranf-  . 
iit  &  in  partes  Romanus  Antifles  Inno- 
centius ,  atque  ob  damnatum  Chryfofto- 
mum ,  Onentales  Ecclefias  ipfumque 
Imperatorem  communione  aufus  eft  in- 
terdicere. 

Nec     melioribus    coh^rebat   Refp.  ^"l?*^- 
quam  Eccleiia  vincuHs,  cum  prseter  Ala-  ^d^J^eVil 
norumefFufaspopulationes,StilIicoVan-  nusin 
dalus  Romanam  barbaramque  juventu-  Cronici., 
tem  fibi  obfequentem  ,  Arcadii  ducibus 
infenfam  redderet,conatus  utrumque  in- 
ter  fe  collidere  imperium.  Alarico  ad  II- 
lyricos  occupandos  miflo,  ut  velut  e  tur- 
bidis  Reipub.  aquis  fuam  firmaret  latius 
potentiam.  Animos  ei  addebat  partade  Orojiut 
Rhadagaifo,  Scytharum  rege  viftoria  ,  /7.^.17. 
qui  plus  quam  ducenta  hominum  millia  ^°fi"'' 
(funt  qui  quadrincrenta  tradunt)  in  Ita-  '  '  ^' 
liam  ducens  multafque  jam  urbes  popu- 
latus.cum  favorem  Deorum  fuorum  ob- 
fequiis  facrificiorum  invitaret ,  Fefulanis 
in  anguftiis  circumdato  exercitu  claufiis 
a  Stilncone ,  fame  ac  pefte  interiit.  Tan- 
taque  multitudo  captivorum  fuifle  Go-  ^«»'"'- 
thorum  fertur,  ut  vilifiimarum  pecudum  /7'  ^' 
modo,  Imgulis  aureis  pafiim  greges  ven-  »4«. 274. 
derenturhominum,  emptiqueillicomo-  A.  M. 
rerentur.  Sed  dum  ifta  molitur  Scillico  ,  4378-, 
decedit  Imperator  ^rcW;?^,Olympiadis  ^^".'^' 
ccxcviianno  fecundo,  cum  vixiflet  an- '•'^  ' 
nos  XXXI,  regnaffet  cum  patre  XIII ,  pofl 
ejus  obitum  xiv.  Eum  Eudoxia  Augufta 
miferabili  morte  pr;Evertit ,  fo^tus  fui , 
quem  utero  geftabat,  fepulcrum  fafta. 

Es.tQm^pma.te  Monachorum  valde  gli-  ^*/'»' 
fcebatfoboles,hominum,utiquidemZo-  ''^     , 
fimus  cenfet,  parum   commodantium /j-^g. 
Reip.  fed  dum  omniafe  cum pauperibtM  cap.ii.zi> 
communicare  dicunt.,  plero/que  ad  pauper- 
tatem  redigentium.  Hi  in  ^Egypto  ,  ubi 
Diocletiano  imperante  prognati  fiint  ini- 
tio ,  tantas  hoc  tempore  quxiiverant  vi- 
rcSjUtTheophilo,  Alexandrino ,  quod 
Deum  nollet  confiteri  humana  fpecie 
pr£Edicum,vita3  crearent  periculum,  invi- 
tumque  ad  approbationem  erroris  tra- 
herent.  H  O- 


Aiirio 

eodem. 

Zezom, 

I.9CI. 

Sacrat. 

I7.C.U 

JoM. 

Zona, 

Tom.  3 . 

Taulus 

DiilC  /.!<. 

Mdrcelt, 

Comes  in 

Chron, 

Profp.in 

Chrori, 

'Procojj. 

helli 

Perf.l.i. 

Niceph. 

/.14.^.1. 


H  O  N  ORI U  S 

Et 
Theodosius  Junior. 

Lcddius 


A  Rcddius  oftcnnem  reliquit  filium  , 
cui  Ifcligcrdcm  Perfarum  rcgcm  tu- 

torcm  fccit  ,    officio  allcftans  vicinum 
potcntcm  ,  ne  pupilli  imperio  damnum 

crearct.    Et  fclicitcr  cecidir  confilium , 
fivorc  potiusDeiquam  Arcadiipruden- 

tia.  Pulcheria  fbror  pueri,  devotsvir- 
go  caftitatis  ,  &  inflituit  cum  pr^Eclare, 
&  tutelam  impcrii  multa  cum  laude  gef- 
fit  ,  Anthcmii  Pra^fefti  utens  opcra. 
Manfuetiflimum  ac  Icnifllmum  princi- 
pem  fcrunt  fuiflfe  Theodofium ,  mini- 
mcque  omnium  cruentum  ,  ledtioni  fa- 
crarum  literarum  &pictatiimpensead- 
didtum.  Subinitiaimpcriiejus,  Juda^us 
quidam  paralyticus  ,  dum  baptifmrun- 
da  abluitur  ,  fanitatcm  recepit  Con- 
ftantinopoli.  Ac  Maruthas  Mefbpota- 
mix  Epifcopus ,  IfHigerdem  rcgem  capi- 
tis  dolore  continuo  ,  filiumque  ejus  a 
da:moniaca  vexatione  liberavit  prccibus, 
parumque  abfuit  ,  ut  frementibus  licet 
Magis  ,  rcgem  ipfum  ad  Chriftiana  tra- 
duceret  facra- 

Dum  illa  per  Orientem  fiunt ,  Stilli- 
co  ,  ut  Eutherium  filium  indueret  pur- 
pura,  Vandalos ,  undeipfeerat ,  Alanos, 
Suevos ,  Gothos ,  Hunnos  ,  ripas  Rheni 
quaterc  &  pulfare  Gailias  voluit ,  fperans 
mifer ,  fub  hac  neceffitatis  circumftantia, 
quod  &  extorquere  imperium  genero 
poflet  in  filium  ,  &  gentes  barbarse  tam 
facile  comprimi ,  quara  commoveri  va- 
Jerent.  Vandali ,  duce  Crofco  ,  Gallias 
pcrvagati ,  multas  urbes  &  Ecclefias  f lib- 
verterunt.  Alaricus  Vifigothorum  Rex, 
pulfbs  inde  Vandalos,  cum  Alanis  &  Sue- 
vis  cgit  in  Hifpaniam :  Sed  Stillicoddi- 
tus  ad  Honorium,  quafi  aditum  fibi  filio- 
que  ad  imperium  ftrueret  ,  commoto 
per  Olympium  exercitu ,  ocfi/fei  eft  Ra- 
venn;c,quiquecumeofentirevidebantur, 
Ticini ;  eodem  anno  ,  quo  Theodofius 
imperium  confecutus  eft.  FiliaStilliconis 


HonortHS  ^  Theodo/iHs  Inmor,  j  t  9 

Tlicrmantia ,  poft  Mariam ,  nupta  Ho- 

norio ,  matri  Scrcna:  rcddita  cfl: ,  Euchc- 

rius  Roma:  nccatus ,  tanta  militum  ira  , 

ut  uxorcs  libcrofque  Gothorum  ,  in  Ita- 

lia:  urbibus  degcntcs,  confertim  truci-  Socnt, 

darcnt.  Unde  fumptaviciffimira,  bar- '-y-^.K: 

bari  femet   Alarico  aggrcgant  ,  ultra 

XXX  hominum  millia :  qui  cum  nihil  a:qui 

ab  Honorioimpctraret ,  incitatus  ab  oc- 

culto  quodam ,  ut  ipfe  diccbat,  monitore 

alacriter  Komam  contendit ,  omiflis  ur- 

bium,  qua:  rcmorari  itcr  poterant ,  obfi- 

dionibus.    Eam  occupato  portu  ad  o- 

mnium  rerum  penuriam  adduxit,audienf^ 

quc  pugnaturos  cives,  irrifit  eorum  mol- 

Jitiem  j  fpiffiia,  diccns,  f oenum  fecare  fa- 

cilias,  quam  rariui.  Tunc  ab  Innocentio 

Epifcopo  permifTum  ,  fcribit  Zofimus  , 

ut  vetera  Numinafacrificiisplacarentur 

liberands  civitati  j  necnegat  tamen,  de- 

tradta  fimulacris  ornameiTta ,  ut  Alarico 

auri  v  iTiillia  pondo,  argentixxxpende- 

rentur.  Quibus  ille  acceptis  ,  annonam 

quidem  laxavit  Romanis,  &  abobfidione 

difceflit :  Sed  cum  Honorius  obfides  ei  da- 


A.  M. 
Chr./^O^. 


re 


Zofm.1.5, 

HiOor. 

pacemque  a  civitate  initamnrmare  ,7-,  ^/ 
noflet ,  miilos  ab  eo  adpr£Efidiumurbis  nb.y. 
milites  Alaricusintercepit ,  nequeexco  c.^f/^o. 
faciliorem  Honorium  reperit ,  qui  jam  '^"i?'"- 
accitis  Hunnis ,  reliftifque  Conftantino  ^l-^-^-O- 
tyranno ,  quem  adfciverat ,  Tranfalpinis 
terris ,  bellum  ferib  repellere  cogitabat. 
Tum  verbCeltiE,  Britanni&  Armorici 
fpreta  Conftantini  focordia,  fz^t  in  Iiber- 
tatem  vindicarunt,Romanofque  expule- 
runt  magiftratus.  Alaricus  obfefTosite- 
rum  pertinacius  Romanos  adegit  Atta-  Anno 
lum,  pr^efedtum  Urbis,  Cazfarem  creare,  eodeou. 
fecumque  in  Honorium  arma  junCTcreC 
Sed  casfis  ab  Heracliano  copiis  Attafi, 
quos  ad  fubjugandam  Africam  miferat, 
refpiravit  Honorius,  jam  fugaracircum- 
fpicicns  ;  prsclufbque  comraeatu ,  tanta. 
Romanis  fames  incubuit^ut  in  Circo  pre- 
tiura  ftatui  huraanas  carni  pofcerent ,  & 
Alaricus   Attalo  abrogaret  imperium , 
detradlaque  infignia  ad  Honorium  mit-  ^icephQ^ 
teret  ,    nrmam  ab  eo  pacem  fperans^  ^"^ 
Qua iterum impedita , Sari  Joviique Du-  '•^3-'^-3J'* 

CHiri 


cum  prKcipitanti  obftinatione  ,  Roma 


510 
A.  M, 

1^"°'  tandeni  Alarico per  proditioneni  aperta, 
V.C.1161.  fosdeque  direpta  eft,  fpernente  cladem 
Jornan-  Honorio,acceptoque  de  capta  urbe  prin- 
det  de  re.  cipe  nuncio  (ut  erat  vecordi  ingcnio)  de 
bitsGothi.  aaUma,,  quam  praro-randem  habebateo 
nomme ,  narran  aiiquid  opmante.  Ala- 
ricus  ut  in  capta  urbe  ditiffima  a  milite 
barbaro  ,  pra;ftare  non  potuit,  quin  mul- 
ta  loca  incenderentur  ,  multi  occideren- 


Honorlm  (^  TheodoJtHS. 


z.onar. 

Imperic 

Honorii 

Procop. 
lib.3. 
de  hello 
Vand. 
Profper  \ 
Chron. 


A.  M. 
Chr.ij.11, 


Orojlus 
/.7.C.24.. 
Zo^m. 
l.6.c.i^, 

16. 

Marcell, 
in  Cliron. 


A.  M, 


tur ,  fanguinis  tamen  cxditque  modum 
ftatuit ,  venia  illis  ,  qui  ad  facra  loca  con- 
fugiflcnt ,  fblemniter  promulgata.  Pau- 
,  lus  Orofiusrcriptorilliustemporis,  ma- 
jorem  putat  cladem  excitatam  olim  Ro- 
m^  per  Neronis  lafciviam ,  quam  hanc 
illatam  ab  iraViftoris.  Incidithiccafus 
Urbis  rerum  Domins  in  annum  Chrifti 
ccccxi.  Tertia  diequamirruperat ,  e- 
grefliis  metu  Theodolii  AUricns ,  vafta- 
tis  Italis  provinciis  ,  dum  in  Siciliam 
tendit ,  fiibita  morte  deftmgitur.  Propin- 
quus  ejus  Athmlphus  fuccedit  in  potefta- 
tem  ,  aflimiptaque  in  uxorcm  Placidia, 
forore  Honorii,  qiiam  Rdma;  ceperat, 
blanditiis  ejus  mitigatus  eft ,  ut  fafta  pa- 
ce  Hifpaniam  peteret ,  viamque  aperiret 
Honorio ,  exortos  paflim  tyrannos  fu- 
bigendi.  Igirur  Conftantius  Comes  in 
Galliam  cum  exercitu  profeftus,  Con- 
ftantinum  Imperatorem  apudArelatum 
civitatem  claufit ,  cepit  &  occidit ;  Con- 
ftantem  filium  ejus  necavit  comes  fuus 
Gerontius ,  viciflim  ipfe  a  militibus  pro- 
priis  in  mortem  aftus.  Jovinus  itidem, 
vir  Galliarum  nobiliflimus ,  mox  ut  in 
tyrannidem  airurrexit ,  cecidit.  Attalus 
quoque,  velut  inane  imperii  fimulacrum, 
cum  Gothis  in  Hifpanias  portatus ,  cum 
nefcia  qus  moliretur ,  captus  in  mari , 
truncsitaque  manu  nix  reliftus  eft.  He- 
raclianus  vero  defenfa  contra  Attalum 
Africa  clarus ,  dum  quorundam  pericu- 
lorum  fufpiciones  patitur ,  rebellionem 
facit ,  cumque  iiimdcc  navibus  in  Ita- 
liam   approperat.    Sed  occurfli  corhitis 
Marini  territus ,  fafta  jam  exfcenfione, 
fubito  refugit  Carthaginem  ,  atque  ibi 
militari  manu  confumitur,  Siib  ha;cre- 


cuperata  jam  a  Conftantio  GalHa-,  A- 

thaulpm  apud  Barcinonem  Hifpanis  do- 

lo  fuorum  j&mi/ ,  eodemque  exemplo  Si- 

gericus.  Poft  quem  Vallia  eleftus  quidem 

A  Gothis,  ut  pacemabAthaulpho&Si- 

gerico  fervatam  infringeret ;  at  a.  Deo 

ordinatus ,  ut  eandem  confirmaret ,  me^ 

mor  cladium  ,  quas  decefTores  accepe- 

rant  ,  pacem  optimam  cum  Honorio 

Imperatore  datis  leftiflimis  obfidibus , 

pepigit,  Placidiam  ei  reddidit :  qux  Con- 

ftantio  deinde  eximio  duci  nupta  ,  pepe- 

rit  ex  eo  Valentinianum ,  poftealmpe- 

rarorem. 

Alanis  interim  ,  Vandalis  Suevifque  Oro^us 

continua  cum  Gothis  per  Hifpanias  cer-  l.j-cnlf. 

tamina  fuere ,  fatentibus  ipfis ,  quod  iibi 

perirent ,  Romanis  vmcerent ,  magno- 

que  Honoriiqua.'ftuimutuis  fempercla- 

dibus  attererentur.  At  Burgundionibus 

e  mediis  malis  falus  maxima  ineffabili 

Dei  mifericordia  emerfit.  Nam  cum  in-  ^igebert. 

feftifllma  Uptari  Hunnorum  rems  tv-  9^''}'/'"'- 
•  j  ^-  .     .    . „.  b        J     zn  Chron. 

rannide  premerentur  ,  ad  Chnftianorum  Socrat. 

Deum,  fiiisfemper  propitium  ,  conver-  /.7.^.30. 

fis  animis  ,  baptifmum  repente  poftu- 

lant ,  eoque  mundati ,  extemplo  in  Hun- 

nos  vadunt,  &  congrefli  prcelio  ,  xxx  eo- 

rum  millia  profternunt :  exquo  tempore 

Chrifliianifmum  amplexi ,  conftanter  de- 

inceps  tenuere- 

Interea  temporis ,  cum  quieviflet  O-  '^<"^''4f. 
riens ,  tempeftatibus  tandem  ScipfefLiis   '  '^' 
coepitagitari.  ^  N/^^i 

Baraanes  Perfa,  mftigatus  a  Magis,  la-  rus. 
te  propagatum  Ifcligerd^  indultu  Chri-  /.i^.cai, 
ftianifmum  afHixit  ,  cumque  profugos 
non  redderet  Theodolius ,  bellum  ei  in- 
tulit.  Sed  Perfam  Ardaburius  ab  Theo- 
dofio  legatus  felicibus  prasliis  fregit,  x 
Perfarum  millia ,  quos  immortales  voca- 
bant ,  mortales  elle  omnes  docuit ,  nece- 
que  quam  parabant ,  infidias  fafturos  op- 
preflit.  Saracenorum  ad  centies  mille  fu- 
bito  Romanorum  terrore  perculli ,  dum 
fugiunt ,  Euphratis  vorticibus  funt  ab- 
forpti.  Palladius ,  ftupend^  celeritatis  e- 
ques  ,  uno  triduo  e  Mefopotamia  Con- 
f1:antinopolijn  adyolan?  ,  viftori»  nun- 

cium    - 


A.  M. 


Theodojin^  II.  Valentimanui  III.  <  1 1 

Sub  \ixc  Honorius  triccfi-     &  Macalonii  in  Spiritum  Sanduni  dcli- 

rio  laborabant  plurimi,  totjequc  natio- 
ncs  Gothorum,  Vandalorumquc  lAhac 
erant  peftc  contaminata;.  Acccllcrat  nu- 


PmIui 

cap.zi. 
frofper. 
in  Chron. 
Idarcell, 
Procoj}. 

beU. 

A.M. 

Chr.^^j. 


cium  attuht 

mo  Impcrii  anno  deccjfit  hydropicus ,  ce- 
tatis  XL  ,  quem  pra^ccllcrat  Conftantius 
fororis  ejus  maritus.vfolis  menlibus  Im- 
perio  fundlus.  Principatus  Honorii  iUh- 
llribui  Poetis,  Claudiano,  Prudcntio  ,  Sc- 
dulio,  Paulino;  atque  Eccleji<s,  DoBoribuSt 
Hieronymo ,  Auguftino,  Ruffino,  Oro- 
fio ,  &  aliis  eifloruit.  Pelagim  quoquc 
hxreticus,gratixDeiiaimicus  ,Iibcriin 
hominibus  arbitrii  patronns  ,  fub  eo  cx- 
tulit  caput ,  plcrifque  Epifcoporum  Sy- 
nodis  damnatus,Auguftiniimprimis  acu- 
tis  confixusdift'Utatiombus. 

Theodosius  II. 

Et 

Valentinianus  III. 

pXempto  rebus  humanis  Honorio , 
.  fultus  prcelidio  Caftini  magiftrimili- 
tum  Joanncs  Scriba  imperium  invadit , 
miilaque  ad  Theodolium  legatione ,  A- 
fricam  a  Bonifacio  duce  ob  injurias  ei  a 
Caftino  faftas ,  occupatam  ,  bello  repo- 
fccre  dcprecatur.  At  vero  Theodojiui  le- 

fatis  Joannis  in  carcerem  trulis ,  Arda- 
urium  prastorem  mittit  adverfus  eum, 
quem  tyrannus  apud  Rayennam  aggref^ 
fus  inclufit.  Quo  Theodolius  cognito , 
Vdlentinianum  amitse  (wx  Placidia:  fi- 
Jium  ,  Csfarem  effettum ,  cum  matre 
ad  recipiendum  Occidentis  imperium  di- 
rigit ,  prsemiflb  Afpare  Ardaburiifilio  , 
quem  paftor ,  ignoto  habitu ,  per  palu- 
dem  inviam ,  apertis  Ravennaeportis  in- 
troduxit,  (ut  angelus  credatur  fuiile)  op- 
prefToque  Joanne  tyranno  liberatus.Ar- 
aaburius ,  Caftinus  in  exilium  miflus  eft. 
Ita  Valentinianus  confenfu  totius  Itali^e 
Imperator  efficitur ,  magiftris  militum 
pra;cipuis  Bonifacio  atque  Aetio ,  quos 
Theodofius  probaverat.  Sed  inter  illos 
cnata  smulatio  atque  odium  ,  iicut  antea 
inter  Rufinum  ac  StiIIiconem,Occiduum 
pefTumdtdit  imperium  ,  irritantibus  Dei 
iram  fupcrftitione  ,  ftipcrbia  atque  hasre- 
iibus  ,  quibus  Chriftianr  ex  longa  pace 
agitabantur.  Eteuira  Arianifmo  adhuc 


pcr  Pclagianifinus ,  &  fupcr  hscomnia 
urgcbat  plcrofquc  facrarum  ignorantia 
litcrarum,  acpoteftas  Epifcopalis  m  fccu- 
larcm  commutabatur dominatum.  Nar- 
rat  Socrates  horumfcriptortemporum, 
ab  Cyrillo  Alcxandrino  Epifcopo  ufurpa- 
tam  gladii  potcftatem,  mox  &  a  Ca^klti- 
no  Romano.  Ita  vi  armataademptum. 
Novatianis  religionis  fua;  exercitium  , 
JudsEos  Alexandria  expullbs ,  Oreftcm 
Csefaris  prajfedlum  ab  Ammonio  lapide 
ictum }  quod  £Egrius  ferret ,  novam  Cy- 
rilli  ambitionem  ,  ac  Cyrillum  martyris 
elogio  honorafTe  hominem,qui  ob  viola- 
tam  magiftratus  autoritarcm  posnas  de- 
derat.  Mox  acrius  exarfit  ambitio,  fomi- 
tem  ^ixhcntcNeJlorio ,  qui  Sifinnio  fuc- 
ceflbr  apud  Conftantinopolin  datus ,  ho- 
mo  arrogans  &  divinorum  rudis  myfte- 
riorum,  vociferabaturde  Mariavirgine 
purum  hominem  efTe  natum,  &  a  Judseis 
crucifixum ,  nec  proinde  Dei  gemtricem 
dicendatn  beatiflimam  inter  mulieres 
Mariam.  Quam  ob  caufam ,  cumjuflu 
Theodofii  tertia  Synodtis  Oecumenica  cc 
patrum  Ephefi  ageretur ,  cunftante  Jo- 
hanne  Antiocheno  ,  Cyrillus  Alcxandri- 
nus  adfcitis  iis,  quiaderant.damnavit  Ne- 
ftorium  ,  oftenditque  manere  in  duabtcs 
naturis  unamjeju  Chrijli  perjonam.  Sed 
decreto  Joannes  Antiochenus,  Thcodo- 
retus  Cyrenfis,  Ibas  Edefrenus,&  alii,per 
contentionem  adverfati,  Cyrillum  ipfum 
communione  Ecclefix  interdixere ,  prse- 
fentifque  vix  tandem  Theodofii  autorita- 
te  in  concordiam  redufti  funt.  Nejioritts 
cum  non  defifteret  fententia;  Cux  fufFra- 
gatores  aucupari,  Oafin  Arabixremo- 
tus,  corroja  a  -vermibM  lingua  periit. 

IntereaValentinianusnon  tantum  Hi- 
fpaniam  ,  Galliam  Britanniamque  dire- 
ptionibus  expofitas ,  minime  liberavit , 
verum  etiam  Occidentalem  amifit  Ly- 
biam  ,  dum  inftinftu  Aetii  Bonifacium, 
Africaz  ducem ,  novarum  fufpicione  re- 
Sf  rum 


Socrat. 

/.7.C.7.13. 

14.57. 


Socrat. 
/.15.^.32. 

Euagr. 
l.i.c.t. 

37- 
A.  M. 

4401. 
Cibr.4.3  r. 
Niceph. 
/.14..C.3J. 


ProcM. 

lib.^i. 

belli 

Vand, 

PauliU 

Diac. 


Jonjandes 
de  rebus 
Gothicis. 
Profper 
in  Chron. 
Niceph. 


Theodoflm  II.  Valentwianus  IIL 

Bonifacius  enim  edoftus  \  iinpulic ,  mox  vorticibus  hauftos ,  reli- 

qui  deccptione  tam  exitiabili  emenda- 
reliftis   majorum   erroribus.. 


A.M.. 

4401. 
Chr.ir'-^  1- 
A.  M. 
4.4.00. 

Profper 

ToTJi.  I . 

Concil. 

Sjnodo 
Cartliag. 

Pojid.in 
vita  Aug. 


Concil. 

uifric.ad 

Cdeft. 

Papa^». 

Socrat. 

L7.C.17. 


51i 

rum  onerat 

dololis  Aetii  literis  de  periculo ,  quod  ei 
a  Placidia  &  Valentiniano  immineret ,  in 
perniciem  eiFerbuit  Reipublics ,  Gun- 
thariumque  &  Genfericum  ,  rcges  Van- 
dalorum,  ex  Hifpaniaevocavitin  Afri- 
cam  ,  qui  eamferro  ,  flamma,  rapinis 
crudeliflime  devaftarunt ,  Arianaque  ii- 
mul  infecerunt  impietate.  Patefado  de- 
inde  dolo  Aetii ,  in  animo  quidem  habuit 
Bonifacius  pellere  Africa  ,  quos  intro- 
duxerat ,  Vandalos ,  fed  inferior  pr^lio 
Romam  venit,  vittoque  acie  Aetio,  tan- 
tarum  fraudium  magiibo ,  paucis  diebus 
intcrjeftis ,  morbo  exfiinBM  eft ,  Africa 
Vandalis  relifta. 

Sub  hoc  rerum  turbine  beatus  Augu- 
ftimu ,  Hipponenlis  Epifcopus ,  necivi- 
tatis  fua:  ruinam  cerneret  ,tertio  ejufdem 
cblidionis  men(c ,  lxxvi  vita:  annis  ex- 
pletis ,  ad  Chriftum  perrexit ,  vir  cui  pa- 
rem  /acra  erudicione  fequentia  fecula  vix 
tulere  ,  Donatiftis,  Manichasis,  Pela- 
gianis ,  Arianis ,  aliifque  Hxreticis  vali- 
de  obftiterat,EpiG;oporum  etiam  Roma- 
norum  ambicioni ,  qui  caufas  tranfmari- 
nas ,  ad  fuum  traheretribunalconaban- 
tuf ,  Apiariumque  presbyterum  ab  Afri- 
canis  Epifcopis  damnatum ,  de  integro 
judicari  Romai  poftulabant ,  prolato  ad 
idNicsniSynodicanone  ,  quirequifitus 
in  archivis  Eccleliarum  Orientalium  nuf- 
quam  comparuit. 

Ita  Zolimi  ,  Bonifacii,  Cjeleftinique 
Epifcoporum  clifa  dominatio  ,  ftatutum- 
que ,  ut  iina.qu&que  negotid  in  fuis  locis , 
ubi  oriuntur  ,  accipiant  definitionem; 
nec  pmetur  ,  Deum  uni  infpirare  exa- 
minis  jufiitiam ,  ^  innumerabilibm  con- 
gregatii  ift  concilium  facerdotibu4  eam 
denegare- 

Dum  ita  Spiritus  Chrifti  libertatem 
Africani ,  &  Chrifti  hominis  gloriam  E- 
phefini  patres  tuentur  ,  Judsei  in  Creta  a 
quodam  Pfeudo-Mofe  miferabiliter  de- 
lufi,  veritatem  ferapoenitentilagnove- 
rc.  Ille  enim  cumfretaeispervia  ,  ficut 
quondam  marc  rubrum  verus  Mofes, 
promififlet  ,  plurimos  in  aquas  defilire 


tiores  ,    relictis   majorum 

Chrifti  crucifixi  potentiam  coeperunt  ve- 

nerari.  ' 

Paulo  poft  Aetius  ,  Hunnorum  ufus  Paui. 
amicitiis ,  pacem  principum ,  cum  rece-  Diac.1,4^ 
pta  interpolata;  poteftatis  ufurd  obtinuit, 
dataque  Vandalis  Numidia ,  Africa;  por- 
tione ,  pax  cum  eifdem  neceflaria  magis 
quam  utilis  fadla.  Aetius  Burgundiones, 
Litorius  Gothos,ThGodoricoregeNar- 
bonem  obiidentes ,  pacem  amplefti  coe- 


orere 
0 


Porro  Imperatori  Theodofio  conjux  Euaf/.' 
erat  Athenais ,  Leontii  Philofbphi  A- ^i-c-^t' 
thenienfis  filii^  literis  bene  erudita ,  qux  ^""''^' 
ex  baptifino  Eudoxisenomenacceperat.    '"''^' 
Ex  ea  fufceptam  filiam  matri  cognomi- 
nem  ,   Valentiniano   dedit  conjugcm , 
Conftantinopolin  profeflo :  MaterAu- 
gufta  Jerofolymam  ivit  anno  fequenti , 
gratificos  hymnos  ac  donaria  Chrifto  ^ 
oblatura,  unde  fccum  catenas  Petri  retu- 
lifTe  fertur. 

Tricefimo  deinde  anno  Theodofii,ter-  Eu4gr. 
TX  motus  fadli  fiintingentespermenfes /.!.£.  17. 
aliquot  integros ,  maximarum  pra;nun-  '5%?6err. 
cii  mutation^im ,  quibus  Refpubhca  tum  ff"'''^' 
Ecclefiaftica ,  tum  mundana  mox  labo- Cg„f_j 
ravit ,  ac  tantum  non  occidit.   Roma-  pm.x, 
num  tunc  prsefulatum  accepit  Leo ,  qui 
primus  in  omnes  totius  orbis  Chriftiani 
Epifcopos  dominatum  fibialiquem  ,  vcl- 
ut  ex  privilegio  Petro  dato  ,  ccepit  arro- 
garc  ,  venerator  imaginum  &  reliquia- 
rum  magnus  ,  autorquc  vcrborum  ca- 
nonis :  quibus  fanftum  facrificium ,  im- 
maculatamque  hoftiam  fe  Deo  olFerre 
dicit  Sacerdos ,  Dcminicamcoenamce- 
lebrans.  Vir  ca;ccroquin  eruditus  ,  &af^ 
fertor  veritatis  adverfus  Eutychen  ,  a 
quo  tamen  deceptus ,  cum Flaviani im-  i-""^^' 
probaret  Synodum,qua  Eutychcs  erat  da^  f^j-/f[ 
mnatus ,  maximarum  prsebuit  diflenfio-  eccI. 
num  materiam.  Negabat  Eutyches,Ar-  cap.t^.ic, 
chimandrita  Conftantinopolitanus ,  re- 
manere  in  Chrifto  incarnato  duas  natu- 
ras,divinam  atque  humanam,  docebatquc 

am- 


Zenur. 


Faulut 

Diac, 

Kb.iJ. 

Segebert. 

»■»  Cbron. 

Niceph. 

l.ij^,c,i^6 


ambas  in  unarrt  contempcratas  pcrmix- 
tafqiie  cflc'.  Eumcommunioncprivavc- 
rat  Flavianus  Epifcopus ,  quam  fcntcn- 
tiam  EurjJjies  a  Lconc  cupicns  rctra- 
6hri,  cfF^p,  ut  tcmcritatis  coUcgam 
aro-ucrct  Lco.Quarc  Cliryfaphii  Eunuchi 
potcntia  fubnixus  hxrcticus  ,  impctrat 
concihum  ficri  Ephcli ,  ubi  prxlidcntc 
cum  militibus  Diofcoro  Alcxandrino  , 
damnatus  eft  Flavianus  Epifcopus,abfo- 
lutus  Eutyches.  Epifcopi  qui  adcrant , 
metucoafti.placitis  Diofcori  fubfcripfe- 
re.  FlaviaiUis  calce  iftus  Diofcori,  triduo 
poft  mortalitarcm  cxplevit.  Pol^ca  Do- 
mnus  Antiochcnus  posnitens  fufFragii,  in 
ftabilimentum  impietatis  dati ,  vocifera- 
tionibus  (uis  acccndit  iras  Thcodolii  in 
Diofcorum.  Quibus  fcdandis  Chryfa- 
phius  Anatolium  Apocrifiarium  admo- 
vet  ad  Epifcopatum  urbis  rcgia: ,  Pulche- 
riamque  prudcntiflimam  Theodofiimo- 
deratricem  fiftis  criminibus  in  privatum 
redigitftatum. 

.  Verum  Theodofius  vix  tandem  me- 
liora  edoftus ,  Chryfaphium  multat  exi- 
lio  ,  fbroremque  in  aulam  revocat.  Illa 
ut  erat  fblertis  ingenii ,  ad  coarguendam 
fratris  fbcordiam ,  componit  Jiteras,  qui- 
bus  Eudocia  Augufta  Pulchcriaz  vende- 
batur ,  curataque  fiibfcriptione  regia,  ac- 
cerfitam  ad  fe  non  patitur  rcdire  ad  Im- 
peratorem.  Interrogata  fadli  tani  iiifo- 
lentis  ,  profert  Syngrapham ,  conyincit 
fiibfcribi  a,  Theodolio  literis  non  perfpe- 
ftis.  At  Eudocia  in  fufpicionernaddufta 
poftmodum  levitatis ,  quod  pomum  ab 
Iraperatore  mifllim  comedifle  dejerarct, 
cum  conftaret  abeadatumalteri,  pulfa 
matrimonio  eft ,  ac  Jerofblymam  raa- 
onis  cum  opibus  commio-ravit. 

Csterum  in  terra:  motu ,  quem  dixi 
trepidantibiis  cunftis  ,  adolefcentulus 
quidam  fubitb  in  aerem  fuftollitur  ,  re- 
pofitufque  in  terram  ait  canendum  omni- 
bus ,  SanBta  T>em  ,  fnncius  fortis  ,  fan- 
£lm  immortalis ,  miferere  noflri ,  nihil- 
que  aliud  apponendum  ;  haud  obfcura 
invocationis  Sanftorum  ,  qua:  tunc  inci- 
picbat,  damnatione.  Quare  curn  pallim 


Tl^ieodojtds  11.  Valentimanni  111.  3;  1 5 

canrarctur  illud  ,  Kyrie  eleifon,  ?<.  qux  lc- 

quuntur,  ccflavit  tcrrajmotus.  Atrcli- 

vencratio  non  ob  id 


giofi  dcfunftorum 
ccflavit ,  fcd  vires  acquifivit  majorcs  in- 
dics  ,  doncc  multiplicatis  paffim  Diis  tu- 
telaribus  ,  pcne  renovatum  adfpiccres 
mutato  habitu,  paganifmum. 

Igitur  adruinaminclinavitimperium,  Suid<ts  /» 
barbaris  quaflibcr  ejus  partcs  fcxde  lace-  Theodofa 
rantibus,  Theodofio  cunuchis  avariffimis  -'^'«<"'«- 
habenas  permittcnte  Rcip. 

Primum  crgo  Gothi,  capto  Litorio  Profpirin 
diice,  cxfbqueValentinianiexercitu,  pa-  Chron.  & 
cem  eum  pofcere compulerunt ,  tradita  l'^*', 
parte  Gallix.  Aetio  autem  ibiintento,  a^m'** 
Genferi€f4S,  de  cujus  amicitia  nihil  me-  ^^^cp.' 
tuebatur ,  Carthaginef»  occupavit.  An-  Chr.^^^y, 
no  fequenti  in  Siciliam  tr anfiens  ,  magnis  CaJJioda- 
eam  afHigit  calamitatibus  ,  mifiique  ab  ^"'^"^ 
Theodofio  duces  Areobinda  &  Anaxil-  j^ifflfj. 
lus,  dum  longis  cunvftationibus  bcllum  l.\i3^.c.^-j. 
difFerunt ,  Siciliae  magis  oneri  quam  A- 
fricx  prazfidio  fucre.  Paulb  poft  atrocius 
ingruit  Dei  flagellum  Attila  Hunnorum 
Rex,  Thracias  &  Illyricum  fa^va  depo-  A.  M. 
pulatione  vaftans ,  omniaque  caftella&  l'*'"' 
civitates  redigens  in  lervitutem  ,  pr^-        ^^ 
ter  Adrianopolin  &  Heracliam.  Hic  fex 
millibus   librarum  auri  delinitus  ,  an- 
nuumque  ab  Theodofio  paftus  tributum,  , 

paululurn  quidem  receflit.   Interempto  ^ 
deinde  fratre  ejus  Bleda  ,  repertoque  ,  ut  44 
putabatur  Martis  gladio  ferocior ,  reno-  Chr.a^Jii^ 
vat  bellum ,  caufatus  tributum  haud  fide- 
liter  perfolvi.  Eodemque  temporePifti  Bedal.i» 
6i  Scoti  Britanniam,fTuftra  Aetii  fubfidia  Pauhs 
precantem,  vexando  pertinacius  ad  cir- ■^"^■^'•'4'« 
cumfpicienda  Anglorum  Saxonum  auxi-  ^  J^' 
lia  compulerunt.  Anglorum  natio ,  cum 
profperum  fuorum  iterdomi  comperif- 
f et ,  eas  in  Britanniam  vires  intulit ,  ut  &c 
Piftos  pelleret  loco ,  &  ipfam  Infulam, 
ftipendium  minus  prrcparatum  haben- 
tem,  fui  juris  faceret.  lomandes 

Attila  interim  Genferico  foederatus ,  JJ^^,"/^ 


M. 
Lt4. 


innumeras  gentes  quibiis  pra;erat ,  Scy-  pauluj 

Oftrosothos ,  Sarmatas ,  Quados,  Diae.l.ij. 

Marcelli., 


thas 
Rugos 


Bructeros ■ 


Baftarnos 


Marcomannos 


Saxones ,  Gepidas,  in  bellum  '."<^  p«'« 


Sf 


cvo- 


in  Cbren^ 


A.  M. 

4.4Z0. 


hrnAndet 
denbus 
Gethicis 
«.4.5..45. 
A.  M. 


5H 

esrocat ,  ncc  mmor  aftu  quam  viribus,  fi- 
mulat  apud  Valentinianum ,  fe  Gothos 
Gallia  pulfurum^apud  Gothos,  fe  Roma- 
nis  fingit  folis  inimicum.  Sedfraudepa- 
tefafta ,  Valentinianus  omnes  Galliarum 
reges,  Theudericum  Gothorum,  Gunde- 
ricum  Burgundionum,Meroveum  Fran- 
corum  ,  Sangibanum  Alanorum ,  com- 
munis  metu  periculi  folHcitatos  libi  fo- 
ciat ,  &  duce  Aetio  dubiam  Attil^  pal- 
raam  proponit ,  eodem  tempore ,  quo 
Theodofim  II  cquo  delapfus ,  contrado 
ex  luxationc  vcrtebrarum  morbo ,  oiiiit 
quinquagenarius ,  omni  pene  vita  Impe- 
rator.  Regnavit  tamen  poft  obitum  pa- 
tris  Arcadii  annos  XLii. 

Latiflimis  ergo  in  eatnpis  Catdmni- 
cii  conkntnx pugna ,  cui  vix  par  alia  vc- 
terum.    Ab  utraque  parte  clxu  millia 
caefa  referuntur  ,  exceptis  xc  millibus 
Gepidarum  &  Francorum,  qui  ante  con- 
greffionem  publicam  noftu  fibi  occur- 
rentes  ,  mutuis  vukieribus  concidere. 
Pranci  Romanorum,  Gepidaz  Hunno- 
rum  caftra  fequebantur.   Theodoricus 
Gothorum  Rex ,  dum  adhortans  difcur- 
rit  exercitum  ,  equo  dejedus  vitam  ma- 
tura  feneftute  conclufit.  Attilapoft  prx- 
lium  adverfum  caftris  excedcre  non  au- 
fus  ,  cladem  fuorum  maximam  fuifle 
prodidit.  In  copiis  eum  quingenta  mil- 
lia  habuifle  Jornandes ,  P.  Diaconus  fe- 
ptingentafcribit.  Aetius  Thurifmundum 
patris  fui  ultione  ardentem  a  perfequenda 
revocavit  viftoria.  Hinc  digredientibus 
ad  fua  Gothis  ,  fecurior  hoftium  Attila 
coepit  Aquileiam  diuturna  obfidionefa- 
tio-are.    Ejus  reformidantcs  adventum 
Veneti ,  relidla  patria,  in  infulas  fe  confe- 
runt ,  futurasque  Reipub.  quam  florentif- 
fimam  fequentia  dederc  fecula ,  funda- 
menta  locant.  Everfis  interim  abAtti- 
laAquileia,  Mediolano,  Ticino,  Vin- 
centia,  cum  ulterius  tenderet,  Leonis 
Epifcopi  Romani  legatione  placatus ,  re- 
duxit  exercitum  in  Gallias,  ubi  a  ThuriC 
mundo  vi6tus  pra:Iio  ,  in  Scythiam  re- 
ceffit ,  ac  nuptiali  in  toro  ,  dum  vinoma- 
det ,  interclufo  fanguine  e  naribus  emm- 


TheodoJiHS  IL  VaUntmtmm  IIL 


pere  {bhto ,  feralique  itinere  in  fauces  il- 
lapfb,  {\.sneasfujfocatiis  eft-  Itaque  glo- 
riofo  per  bella  regi  temulentia  puden- 
dam  mortem  attulit.  Exit^jp  ejus  fub- 
fecutus  eft  paulo  poft  ValMpnianus  III, 
corrupta  dolo  uxore  Anicii  Maximx 
Confularis ,  dolofam  paflus  adulterii  vin- 
di£lam.  Maximus  muneribus  aliquos 
induxit ,  qui  calumniis  efEcerent ,  ut  Va- 
lentinianus  flia  manu  Aetium  ,  quo  tunc 
praecipuo  bellatore  Refpublica  utebatur, 
interficeret.  Hinc  facile  perfuafum  fa- 
tellitibus  Aetii ,  ut  fortiffimiducis  mor- 
tem  ig-navi  Imperatoris  fanguine  ex- 
piarent.  Occifiu  ergo  in  campo  Mar- 
tio  eft  Valentinianus ,  anno  Imperii  xxx, 
cladibus  imperii  infignior  quam  impe- 
rio ,  prxftigiifque  ac  divinationibus  ad- 
didus. 

Hac  tem^cAa.t&  femptem  Martyres ,  in 
fpelunca  quondam  ,  Decio  imperante , 
obftrufta  quiefcentes  ,  poft  cc  ferean- 
nos  excitati ,  refurreftionis  mortuorum 
fidem  apud  multos  labantem  firmafle  re- 
feruntur. 

Theodofius  codicem  lcgum  a  fe  diftum 
promulcravit ,  Bononienlem  condidit  A- 
cademiam  ,  virtutum  fuarum  laudato- 
res  reperit  viros  eruditos  Theodoretum, 
Socratem  ,  Sozomenum  Hiftoricos : 
quibus  fuppares  fuerunt  Proclus,  Pro- 
fper  Aquitanicus  ,  Evodius ,  Maximus 
Taurinenfis ,  Palladius ,  primus  Scoto- 
rum  Epifcopus:  Johannes  Caffianus  mo- 
nachus,Iiiodorus  Pelufiota,Synefius  Cy- 
reneniis  ,  Symeon  Stylita  vitse  repertor 
mirabilis ,  quam  in  columna  egit ,  Nilus 
&  Marcus  monachi ,  Eucherius  Lugdu- 
nenfis ,  Vincentius  Lirinenfis  ,  Salvianus 
Maflylienfis. 

M  A  R  TIANUS. 

■r\Eftincto  Theodofio ,  foror  ejus  Pul- 
cheria  virgo,  quinquaginta  annis  ma- 
jor ,  Martianum  virum  militarem  ,  fed 
probum  &  prudentem  ,  Thracem  ge- 
nere ,  ad  imperium  evexit ,  matrimo- 
nium  quidem  cjus  padta ,  fed  falva,  ut  vo- 
lunt,  virginitate.  Martiano  magnanon 

folum 


Precm 

bello 
Vand. 


Zonxf, 


A.  M. 

44.27. 


Photiuf 
in  Biblie' 
thcca. 


Niceph, 
iib.i^. 

Gennad, 

de  viris 

lUuftri' 

bus. 

Profper.ia 

Chron, 

Euagr. 

/.I.C.I.IJ. 

14..IJ. 


Eui^. 

I.2.C.I. 

Marc.in 

Chronicti» 

Procob, 

lib.-i. 

beUi 

Vani. 


5^5 


Jorn.de 

regnnrum 
fuccejf. 


Martianfts.  Maxtmui,  Avitui 

folumimperii&pacispublicx,  fcd&re-  |bitioncm    alienandis  a   (c  Chriftianis 

quam  unius  alteriufvc  dogmatis  conjuu 


Ztmr. 

Eviigr. 

l.z.c^. 

i8. 

Niceph. 

i.ij.c.i. 


Niceph^ 

C.IO.II. 

Tomus 

Conc.it, 

fArte  I. 

Balfa,- 

mon.  in 

Conc. 

Chalc, 


Concil, 
Cbah. 

LeoE- 
pifi.St, 
4z. 


lio-ionis  cura  fuit.  In  orc  habuit  crtbro 
illud :  mn  movenda,  ejfe  arma  ,/ipacefrtii 
itceat-  Euaarius  &  Procopius  jurafTc  cum 
fcribunt  Vandahs  Africanis  pacem  ,  ac- 
ccpto  ominc  impcrii ,  cjuod  aquila  dor- 
raicntiumbramfeciilet ,  ncc  £is  duxifle 
jam  Augultum  afoedcre,  quod  privatus 
percuflerat ,  refilire. 

Ut  dillidia  Epifcoporum  maxima , 
Eutychiana  ex  ha:reli nata ,  compefceret, 
quartam  univerlalem  Synodum  indixit 
apud  Chalcedonem  ,  eiciueipfc  intcrfuit. 
Convcnerunt  Epifcopi  fexcenti  triginta. 
Damnatus  ell:  Diofcorus  Alexandrmus , 
definitumquc,  mancre  in  Chrifto  divi- 
nam  humanamque  naturam.  Verba  con- 
cilii  funt ;  Chrtjlus  ejufdem  cum  Patre 
JiibflanttA  efl  fecundum  Dietatem ,  ejuf- 
dem  fubflantiA  (^  fimilis  nobis  per  omnia 
fecundum  humanitatem ,  dempto  pecca- 
to.  Unus  idemque  induabm  naturis  citra 
confufionem ,  mutatiomm ,  divifionem , 
Jeparationem ,  dijlantiam  uniiis ,  facien- 
te  quaque  natura  quodjibi  efl  proprium , 
cum  alterius  communione.  Decretum  au- 
toritate  Augufta  firmatum  ,  multum- 
que  valuit  aa  Arianorum ,  Macedonia- 
norum  ,  Neftorianorum  ,  Eutychiano- 
rumque  litcs  finicndas ,  qU£B  ad  cl  an- 
nos  foediflime  vexarant  incolas  terra- 


rum. 


Cxterum  terrx  motus  crebri ,  &  fi- 
gna  de  cceIo  ignea  novorum  nunciabant 
malorum  veftigia  adefl^e.  Nam  nontan- 
tumAttilaeo  tempore  Occidentales  ad- 
huc  vaftabat  provincias ;  fed  &  diutur- 
nior  peftis  Ecclefiam  coepit  infeftarc ,  ar- 
repta  ex  hoc  concilio  anfa  :  Nimirum 
primatus  &  dominii  cupiditas  ortainter 
Epifcopos ,  Occidentales  fimul  &  Eoos. 
Synodus  Conftantinopolitano  Epifcopo 
poteftatem  in  Oriente  tribuerat ,  parem 
illi,  quam  Leo  Romanus  in  occiduis  fibi 
aflerebat  provinciis. 

Eadefinitio  Leoni  Pap^  vehementer 
improbata ,  publicifque  ad  Ecclefias  E- 
piftolis  impugnata  eft ,  feminarium  per- 
petUcC  diflenfionis  :  longiuique  per  axn 


d:i  fuffragio  fuerant.  Quare  nihil  mirum, 
fi  impcra  quoquc  mundani  convulfa  cft 
compages.    Peremptis    cnim  Valcnti- '^/'°' *• 
niano  Aetioque  ,   loluti  metu  Barbari ,  ^/^^,-„„, 
pallim  volitare ,  &  tanquam laxatis  vin- /.i.c.i.j. 
culis  difccrpereRempuDl.coepcre.Fran-  Trithc- 
ci,  fiveaferocia,  five  a  Francione  didti '"'"*'" 
duce ,  ex  Afia  olim  in  Germaniam  variis  ^"J'^'"' 
delati  cafibus ,  poft  Feraraundura  &  Clo-  jornatj. 
gionem   Reges  ,   Meroveo  parebant  ,  f.4.4..4f. 
quoduce  Parifios,  eamque  Gallis  par-  I'rocop.^, 
tem,  quxdeindeFrancia  difta  eft,  oc- '„^^  f"''* 
cuparunt  ;    Vifigothi  Theodorici  regis  £,^^^  ' 
duftu  Hifpaniam  fubegerunt ,  vidisacie/,-^.2,  ' 
Suevis.  Hijl.c.y. 

Koma.Maximui  Eudociam  Theodo- 
fii  filiam  ,  conjugem  Valentiniani ,  in 
matrimonium  adfcivit  fuum  ,  imperium- 
que  fimul  &  torum  armis  rapuit.  Sed 
cum  imprudcnter  aperuiflet  Imperatri- 
ci ,  fiio  confilio  Valentinianum  interem- 
ptum  ,  vindidla:  cupida  mulier  Genferi- 
cum  ex  Africa  accerfit  occultis  literis , 
communi pernicie  privatum  dolorem fola- 
tura.  Genfericus  occafione  ufijs ,  Ro- 
mam  advolat  clafl^e  valida.  Maximus  ab 
excrcitu  imparatus ,  in  fuga  lapidatur  , 
Principesdiffu'7iunt ,  urbs  traditur  Gen- 
ferico.  EaperxLvdies  diripitur ,  defor- 
maturque :  Eudocia  cum  filiabus  Placi- 
dia  &  Galla  Eudocia ,  multifque  captivo- 
rum  millibus  afportatur  in  Afticam, 
Romanum  imperium  a  ferrea  qua  pol- 
lebat,  firmitatc  in  teftaceam  fragilita- 
tem  decidit. 

Super  h^c  Burgundiones  Lugdunen-  ^.^:^^;. 
fem  Galliam  ,  Aquitaniam  Gothi  per-  „i,s  1. 1. 
vadunt ,  neque  ea  pars  Gallias  Romanis  cop.j, 
remanet  integra,  quam  Rheni  fluenta 
atque  amnis  Ligeris  determinant.  Cum 
Franci  indies  regni  fui  pomosria  dilata-  jiftcop. 
rent,  Genfericus  perpendcns,  bilemfe /.3.6««. 
movifle  Martiano ,  ob  fpoliatam  nefarie  Vand. 
Romanam  urbem  ,  abdudlafque  reginas , 
filiarum  Valcntiniani  alteram  filio  fuo 
Hunerico  jungit  ,   alteram  Placidiam  , 
cum  matre  remittit   ad  Martianum, 
]  S,f  5  quam 


52,<? 


Sidoniu4 
mrif. 


A.  M. 

Chr.  +f6, 

Eiittgr. 

i.z.c.j. 


quam  ille  Olybrio  tradidit  patricio  in 
matrimonio  habendam.  Procopius  ad 
Lepnem  demum  remiflas  eas  affirmat. 
Crediderira  ad  Martianum  deflinatas, 
eo  mortuo  ad  Leonem  pervenifle.  Inte- 
rim  Avkui  in  Gallia  fumit  imperium  , 
invito  Martiano  ,  fed  repulfus  ab  Roma- 
nis,  &  a  RicimeroSuevomilitisemagi- 
ftro  coraprehenfus  ,  deponere  cogitur 
purpurara  ,  fitque  ex  Imperatore£/)//^o- 
pus  Placentix :  neque  fic  tutus  fatis,  cum 
in  Galliam  refugiflet  ,  pefte  aut  animi 
mosrore  exftinguitur.  C^era  fubfequi- 
tur  paulo  poft  Martianus ,  dum  nequa- 
quam  fe  expedit  de  fucceflbre  Occiden- 
talis  imperii ,  Afparis  patricii  veneno 
fublatus,  anno  imperii  vn. 


AfartiamfS  ^Maximus.  Avitm.  Leo  /. 

Ricimer  Alanos  in  Italiam  irruentes  de- 
vicit ,  Beurgo  rege  eorum  interempto. 
Caput  Orientalis  regni  Conftantinopo- 
lis ,  oborto  ex  candek  in  foro  relifta  in- 
cendio ,  per  integrum  quatriduum  arfit ; 


Annc/ 
Chrifti 

4-J7- 
Mandi 

44.27- 
£uagr. 

lib.  2. 

10.11. 

Paulus 

Diac. 

lib.if. 

Zonar. 

Tom.i. 

Niceph, 

lib.ij. 

C.  I  f .  &c. 

yornand, 

Got.c.jo. 


E    O 


I. 


A.  M. 
44.31. 
Chr.  45 1- 
'Jorn. 


t  Eo  I.  Thrax  aut  Dacus  genere ,  ftu- 
dio  Afparis  Patricii  Martiano  fuccefTit 
imperio  Orientali ,  Chalcedonenlis  Sy- 
nodi,  fideique  re£l^  tenax,  ac  proinde 
punitor  Alexandrini  populi ,  a  quo  Pro- 
terius  Epifcopus  nefane  interemptus , 
&  Timotheus  .Eluus  per  feditionem  fuf- 
fedlus  fuerat.  Majoramm  creavit  mili- 
tix  maoiftrum  ,  mititque  adaccipiendum 
regimen  Occidcntis ;  cujusille  reliquias 
tenuit  ,  varioque  Marte  defendit  qua- 
driennio,  necatus  tandem  aRicimero, 
quem  ad  expellendos  Gallia  Alanos , 
cum  exercitu  advocaverat.  Oftrogothos 
foedere  fibi  junxit  Leo ;  qui  Hernacum 
Attila:  filiura ,  acie  vidltum ,  in  Scythiam 
repulere ,  cumque  Suevis  Hifpaniam  te- 
nentibus  tara  diu  ambiguis  depugnarunt 
pr^liis  ,  donec  tandem  ad  internecio- 
nem  eos  redeeerunt.  Ardaricus  Gepi- 
darum  Rex ,  qui  primus  viam  monftra- 
vit  gentibus ,  ab  AttiIa:filiorum  fervitu- 
te  fe  in  libertatem  vindicandi ;  Daciam  a 
Leone  fufcepit ,  Gothi  Pannoniam ,  Ala- 
norum  pars  Mcsfiam  inferiorem.  Sic 
filii  Attilx ,  dum  inconfultiimperarecHn- 
5iicupiunt,  omnesfimulimperiumperdi- 
dere.  Csterum  poft  Majoranum  Seve- 
rta ,  triennis  Imperator  fuit ,  fub  quo 


Antiochia ,  Gallia ,  alia^que  orbis  partes 
horrendis  terrx  motibus  funt  quaflataj : 
quibus  fedandis  Mamertus  Vienns  Epi- 
fcopus,  majores  inftituit  Litanias ,  poftea 
in  confiietudinem  receptas  fempiter- 
nam  ,  ut  fexta  poft  Pafcha  hebdomada 
agerentur.  Scafublato  Ricimeri  fraude 
etiam  Severo ,  rogatus  a  Romanis  Leo 
direxit  Anthemium  in  Italiam ,  cujus  du- 
6la  filia  Ricimer  paulo  diutius  acquievit , 
viftufque  eft  interimGenfericus  navah 
pr^elio  ,  qui  omnes  prope  imperii  partes 
prxda;  habebat  adeo ,  ut  quocunquc  ven- 
tus  ageret ,  imprefllones  faceret  impune. 
Sedcum  jamSardinia  &  Tripolis  cflent 
recepta:  de  Vandalis ,  Bafilifcus  frater 
Verin:E  Augufta; ,  inertia  hautproditio- 
ne  viftoriam  corrupit ,  atque  omnis  fere 
claflis  mille  navium  in  poteftatem  venit 
Genferici.  Ricimer  vero  jam  fatis  fibi 
vifus  habere  potenti;^ ,  Anthemium  Imp. 
focerum  fuum  Romana  in  urbe  obfidet , 
caque  capta  occidit ,  poft  annos  quinque 
dominationis ,  paucifque  poft  diebus  ipfe 
moritur ,  perbrevi  gaudio  ufiis  viftorias 
nefands.  SuccefTit  Aniciui  Olybrim ,  qui 
quarto  menfe  deeeflit ,  eodem  tempore , 
quo  Leo  Imperator  crebris  Afparis  pa- 
tricii  flagitationibus  evi(flus  ,  filium  ejus 
Creavit  Csfarem  indignante  admodum 
populo  ,  nec  ferente  Ariana  infefturn 
hserefi  Dominum.  Quare  Leo ,  infidias 
expertus  Afparis ,  ipfum  filiumqus  ejus 
Ardaburium  interemit ,  atque  Leoni 
puero ,  fuo  ex  Ariadna  fifia  nepoti ,  lecra- 
vit  imperium  ,  Zenonis  geiieri  fiiifpre- 
ta  corporis  animiqus  deformitate. 

Poft  Olybriura  Ravenns  renuncia- 
tur  Imperator  Glyceriui ,  favore  Gotho- 
rum  ,  quos  datis  muneribus  demulfit ,  ne 
Italiam  irrumperent.  lifHem  artibus 
Leo  Imper.  ab  occupanda  &os  Gra:cia 
vertit,  qui'pauIo  poft  decejlit  ventris  con- 
feiftus  profluvio ,  annos  domiaatus  xvii. 

Defi- 


Cafiioi.in 
Chronico. 
Aitnoinut 
l.i.  c.  ij. 

Euagr, 
lib.  z. 

C.12.IJ. 


A.  M. 

Chr.  ^6f. 
A.  M. 

44-37- 
A.  M. 

4-^3  7- 

Chr.  t^fj-j, 

Procori. 

lib.:^. 

de  belio 

Vand. 

Zonar. 

Ttm.  3. 


Cafiodnr. 
in  Chron. 
A.  M. 
444.2, 
Chr.  472. 


A.  M. 

+4-4-?- 
Chr.  473. 

A.  M. 

AA-H' 
Chr.  47+, 

MaTcelli' 

nus  in 

Chroniea^ 


Zeno.  Nepos,  Orejies,  Aagtijtultts* 


1^7 


Dcrttrnabat  Julium   Ncpotcm  Impcra- 

torcm  Occidcntis  ,  qui  clafle  ativcdkus 

in  Italiam ,  movit  potcftatc  fua  Glycc- 

rium  ,  atqucEpifcopumSaloncnfcm  Fc- 

cit  inDalmatia,  quinqucnnio  purpura 

ufum. 

yarn^ndet      Rc<^nante  Lcone,  Chikicricus  Fran- 

"•'^•J  •  corum  Rex ,    ob   infbicntiam  pulfus  a 

fuis ,  cxulatum  iyit  in  Tliuringiam.  Fran- 

ci  iEgidium  Romanumducemlibilcge- 

runt.  Scd  pofl:  oftcnnium  ,  pcrfualis  ab 

occulto  amico  Principibus   gcntis ,  re-' 

verritur  Childericus ,  &  modeftius  fce- 

ptro  utitur. 

Nkeph.         Conftantinopoli    Studius    confularis 

/.if.c.zj.  coenobium  excitavit  mon.ichorum  in- 

Cedrcmr.  fomnium  ,  id  eft ,  per  ordines  continuos, 

Theod.      laudes  Deojugesdecantantium.  Ibidem 

eti-or.     pjttori  cuidam  ,  Chriftum  ad  inftar  Jovis 

•^'       delineare  inftituenti  ,   manus   exaruit, 

Gennadii  precibus  curata. 

Bona:  interim  literx  &  artes  libera- 
Ics ,  itemque  folidior  facrarum  litcra- 
rum  fcientia ,  rucnte  imperio  una  ruere 
coeperunt  ,  barbaris  fccum  barbariem 
importantibus,  ftudiifque  mehoribus  bel- 
lica  pallim  clade  obtritis.  Sidonius  tamen 
Apollinaris ,  Prifcus  Rhetor  ,  Vidor  U- 
liceniis ,  aliique  viri  dofti  harc  tempora 
illuftrarunt.  Roma;  Leoni  Papx  erudito 
fucceftit  Hilarius  ,  Hiiario  Simplicius. 
Gennadio  Conft.  fpeftrum  apparuit,quod 
vepulfum  ab  eo  refpondit :  Tequidemvi- 
vo  ,  recedo  :  fedpoftea  modU  omnibus  Ec- 
clefiam  perturbabo.  Apparuitque  Dxmo- 
nem  aliquando  vera ,  fed  malo  animo  lo- 
i?iitd.ii  in  qui.  Leo  Imper.  expilatis  pafflm  fubdi- 
^eone.  i{^  ^  a^leo  ut  tributo  non  elTcnt  folvendo, 
Hyperechium  quoque  Grammaticum 
miferat  in  exilium  ,  a  Malcho  ob  id  iftius 
{eculi  hiftorico  minime  laudatus.  Lau- 
datur  tamen  vox  ejus ,  qua  ftipendium  , 
Eulogio  Philofopho  datum ,  in  militiam 
infumere  fuadenti ,  refpondit  :  TJtinam 
liceret  meo  tempore,  qudi  militibus  dan- 
tur ,  inartiumprofeffQres  impendere  l 


Z    E    N    O. 

T  Eonis  Ncpote  in  infantia  extinfto ,  ^""o 
^  Zeno  corripuitimpcrium  ,  corporc  ^.-^"^'"^ 
nimoque  turpis.    Tyranno  cnim  quam  p^j^J,,  ^, 
rcgi  propior ,  fratrcm  habuit  Cononem,  iell. 
maftationibus  hominum  intcntum  ,  &i  Vand.l,^. 
Scbaftianum  aulicum  honorum  vcndi-  £«'«^•/•3. 
tionibus. 

Eo  temporc  Nlp/ioiRomxdominaba-  Cttjfiod.in 
tur,  Glyccrio  vclut  in  pocnam  adCle-  ^brohico. 
ricatum  detrufo.  Scd  Nepotem  Oreftes  y"^"-^^ 

■       •    n     Vi       ■  1        revnorurri 

patncius ,  exercitu  inftruttus  m  candem  /Uccefr. 

relegavit  Dalmatiam  ,  quo  ipfe  Giyce- 

rium  egerat ,  fiiiumque  fuum  Momyl- 

lum  creavit  Auguftum ,  qui  ob  ftatura; 

brevitatem  ^«^/</?«/«i  eftappclIatus,o-  A.  M, 

minofo    cognomento.    Etenim    amici  4-1-4-5"-, 

Nepotis  acceriivere  Odoacrum  ,  Turci-  ''^'"'A 

lingorum  fcu  Herulorum  ac  Rugorum  iV:Vf/,/j. 

regem,  qui  occupato  Ticino ,  pervafa-  /.i5.c.i,2, 

que  Itaha  ,  Oreftem  Placentia;  interemit,  Theod. 

ac  Romanam  urbem  cepit ,  quarta  jam  ^*'^^'"" 

vice ,  ex  quo  condita  fuerat ,  puifoque  in  ^„/j^^ ; 

exilium  Auguil:ulo ,  regemfenominavit  Vocabulo 

Itaiix.  ItaAuguftadignitas  ,qua:Rom;K  Zeno. 

in  Augufto  cceperat ,  in  Auguftulo  ex-  Jorrjand. 

fpiravit,    Odoacer  abroaata    Confulum  ^J^''^'7^' 

-         •      /■  j  '^  T,  A.  M. 

eminentia,  ledcm  regm  Ravenna:con-  .     g_ 

ftituit ;  ita  occidit  gloria  Occidentis,  an  -  cbrjjii 

no  Auguftorum  dxxii.  d^yc. 

Orienti  etiam  nova  clades   orta  eft.  ^^''■'rccll. 

Balilifcus  Verinar  Imperatricis  fratcr  , '^^2^'""- 

e  Thracia  movit  bellum  Zenoni ,  Veri-  Tom.". 

na  Augufta  fratrem  concitante  adverfus  Cedren. 

generum  ,  &;  e  fenatu  quibufdam  gravi-  p'*-  iS3. 

ter  adjutantibus.  Zcno,  ut  erat  nomo  ^90- 

timidus  &  effoeminatus ,  cum  uxore  A- 

riadne  ad  Ifauros  conRigit ,    populares 

fuos  ,  ibique  annum  &  oCto  mcnies  egit. 

Interea  Baiilifcus  ,  nihil  melior  Zenone , 

ad  reliquam    improbitatem   Eutychia- 

nam  quoque  adjunxit  hserelin ,  ac  dum 

Chaiccdonenfi  Synodo  autoritatem  ab- 

rogare  omnem  conatur ,  adacto  in  fuf- 

fragium  Epifcopo  Conftantinopoleos  A- 

cacio,autoritatem  ipfe  fuam  perdit :  Nam 

&  Dodtorum  S:  Senatorura  oppuwnatus 

fententiis ,  Armati  Ducis  ,   adtdterique 

reoinas 


Sutddf  in 
Harmato. 
^  Bnfi- 
lifco. 


Euagr. 


■Suldas. 


Tomandes 
Cot.c.jj. 
Marcel- 
linus  in 
Chronico, 


Cnfiiidor. 
in  Chron, 


A.   U. 

Chrifii 
+83. 


A.M. 

44.60. 
Chrifti 
^90. 


regiii^  Zenonidis ,  quem  contra  Zcno- 
nem  miferat ,  proditione,  ad  hoftem 
tranfeunte  exercitu ,  deleritur  a  fuis.  Ze- 
no  rcgreflus  Conftantinopolin  ,  Bafili- 
fcum  inCafteiium  quoddam  milit  Cappa- 
dociiE  ,  ubi  cum  uxore  &  liberis  famei»- 
teriit,  poft  biennii  dorninatum  ,  infignem 
bibliothecs  incendio  Byzantina; ,  in  qua 
cxxmillialibrorum  arfere. 

Zeno  adverfis  rebus  nihil  emenda- 
tior,  Armati  proditoris  filium  Bafili- 
fcum  Cajfarem  defignavit ,  ut  promifla 
quidem  impleret  :  fed  patrem  occidit , 
dicens ;  qui  Bafilifco  fidem  fregiilet ,  nec 
fibi  eam  fervaturum.  Filium  quoque  e- 
jus  mox  e  C^Iare  efFecit  Clericum ,  re- 
cepta  jam  femel  confuetudine ,  ut  mde 
regmturis  aut  regnmtibus  ccjligatio  ejfe 
facri  officii  feveritas  crederetur.  Filium 
Zenonis  Principatui  innutritum  ,  fed  cui 
nihil  eflet  regium ,  pra:ter  morum  & 
vultus  infolentiam  ,  mature  exemit  re- 
bus  humanis  Deus ,  ne  fua  eis  vanitate 
illuderet. 

Cum  aurem  Theodoricus  ,  Theodo- 
miri  AmaH  filius ,  Oftrogothorum  rex  , 
Thraciam  Mceiiamque  populatus  ,  By- 
zantio  minaretur ,  promptior  ad  blan- 
ditias  quam  ad  arma  Imperator ,  invita- 
tum  in  urbem  inimicum,ConfuIem  crea- 
vit,  maximilque  honoribus  vix  fatura- 
tum.cum  novas  iterum  res  moliretur  ,  in 
Italiam  adverfus  Odoacrum  ut  iret ,  per- 
fuafionibus  induxit.  Theodoricus  Prin- 
ceps  fortifflmus  ,  comperto  JDominamo- 
Im  mundi  Italiam  obfiurs,  Herulorum 
gentiparere,Si.  Odoacrum,vidto  captoque 
Phoeba ,  Rugorum  Principe  ,  (quorum 
fedes  Longobardi  e  Scandinavia  egrefli 
occupaverant)  fecurum  agere,  expedi- 
tionem  ardenter  fufcepit ,  Odoacrum  ad 
pontem  Sontium  cum  totagente  fugat , 
eodemqueanno  (eratZenonisxv)  repe- 
tito  apud  Veronam  confliftu  ,  iterum 
vincit ,  unde  Veronenfis  diftus  eft.  Ter- 
tio  tandem  certamine  pulfum ,  includit 
Ravenn^,  nofturnaque  eruptione  pu- 
gnantem  redigit  in  urbem.  Hinc  relifta 
ad  continuam  obfidionem  parte  copia- 


Zcm,  Nepos.  Oreftes.  AHgu^iilus* 


rum ,  per  reliquas  Italia  urbes  circum-  ViSlor  di 
fert  belium ,  fadlaque  pace  cum  Huneri-  F'ff<'<^- 
co ,  Vandalorum  in  Africa  rege ,  Sici-  *^*"^  . 
liamab  eorum  depr^dationibus  lihtraX'  rum. 
Is  Hunericus  patre  fiio  Genferico  im-  Gregor. 
manior ,  inftinftu  Epifcoporum  Arianx  Turonen- 
h^refeos ,  xort  ferentium  Catholicas  ve-  -^f  .«*• 

milliaf,^^. 


o 

mcrementa 


ritatis 

Orthodoxorum 
morte  multavit 


,  ultra  c  c  c  c 
antiftitum  exilio   aut  MarcetL 
fcelerum  Chron. 


Aliquos 


ex 


fuorum  confcientia  veritus  ,  mutilavit  ^'"*g^' 
Itnauis,  ex  quibus  fuenint,   qui  nihilo  if''^'^^' 
minus  divina  mylteria  expedite  eloque-  i.icc.zi, 
rentur.  Tyrannus,uItoreDeo ,  vermi-  &  16. 
nantecorpore  ,  propriis  tandemfemor-'^-^  ij-^^" 
libus  laniavit  ,   magnoque  fed  merito  ^"'S'"' 
cruciatu  abrupit  vitam,  anno  regni  o-  ^^^-  ' 

<^avo.  ....        ^o»*^' 

Nec  melior  Zenoni  contigit  exitus  ,  Tom.i. 
licet.  a  Theodorici  Scythaz ,    Martiani  Cedren. 
quoque  generi  fui ,  Ilique  &  Leontii  ty-  ^^>"* 
rannide  mire  liberato.  Etenim  Zeno ,  u- 
ve  acutiore  morbo ,  five  ebrietate  nimia 
exanimatus ,  cum  concidifl^t ,  Ariadnae 
uxoris  juflli  in  fepulcrum  illatus  eft  vi- 
vus  ,  receptoque  fenfii ,  nequicquam  la- 
mentabiliter  vociferatus ,  nemine  flic- 
eurrcnte ,  ita  interiit  ,   cum  imperaflet 
annos  xvii,  anno  poft  mortem  Julii  Caz- 
faris  Diftatoris  ,  quo  folus  regnavit  Au- 
guftus  ^jz.pofturbemconditam  1244.  Theod. 
HicPetrumFuIIonemfeu  CnapheaAn- ■^«'^»»' 
tiochenis  Epifcopum  dedit ,  virum  ftoli-  ^"'^'  '■*' 
de  Eutychianum ,  qui  fblsnni  Trinitatis 
hymno  adjecit ;  qui  mortuus  efi  pro  no- 
bis ,  ac  ftolidam  Theopafchitarum  hasre- 
fin  condidit.  Circa  hoc  tempus  ,  cum  ef- 
fent ,  qiii  ex  Auguftini  libris  colligerent , 
Chriftum  pro  aliquibus  tantum  prsede-  Tom. 
ftinatis  mortuum  ,  coado  Arelatc  con-  Conctl. 
cilio  damnatus  error ,  ac  virtus  univer-  Euagr. 
falis  gratise  afl^erta  eft.  Euftachius  Syrus  '-J-c-a^. 
&  Joannes  Rhetor  horum  temporum  ^t^3^^ 
hiftorias  fcripfere ,  tefte  Euagrio  ,  Gen-  Patrum. 
nadius  Maflylienfis .  Julianus  Pomerius,  r.3. 
Gildas  cognomine  fapiens  ,   Vigilius  ,^'^.3. 
Cxfarius  Arelatenfis  facra;  eruditionis 


monumenta  reliquerunt. 


ANA- 


Awno 

Chnlti 

491. 

Mundi 

4,.|.6i. 

Euai^r. 

l.^.Th. 

Lecior. 

lib.z. 

Georg. 

Cedren. 

}'■  193- 
Nicepb. 

I.jS.c.i^ 

Z6,&c. 


ANASTASIUS  DI- 
CORUS. 

EXftinflo  Zenonc  ,  Ariadna  Aucufta 
A7iajia/ium  Silcntiarium  ,  (hiimile  id 
ruuniiserat)  dcfentcntiaSenatus  &  Lc- 
gionum ,  annitente  Urbicio  Eunucho  ad 
imperium  pariter ,  conjugiumque  fuum 
evcxit.  Cognomen  ei  fiiit  Dicoro ,  ob 
pupilias  oculorum  bicolorcs.  Cum  coro- 
nandi  Impcratoris  jus  ad  regiarum  tranf- 
iflet  urbium  Epifcopos  (quos  Patriar- 
chas  ,  id  eft ,  patrum  fcu  Epifcoporum 
Principes  appellitabant ,  interdum  &  Ar- 
chiepifcopos),Euphemius  Patriarcha  A- 
naftafium  diademate  ornarc  noIuit,quoad 
data  fyngrapha,in  Synodi  Chalcedonen- 
lisdecretafemetobftrinxit.  Ita  corona- 
tus  Analtafius ,  foedaemeretriciis  amori- 
bfts  flagitiifque  tributa ,  licet  fifco  fruBuo- 
fa  ,  abrogavit  5  magiftratus  vendi  folitos 
gratii  tribuit ,  optimum  de  fe  Principem 
omnibuspollicitus.  Lonsinura ,  Zenonis 


rratrem 


re2,no 


Longmura , 
inhiantem 


relegavit. 


Zuigr. 

/.3.C.58. 

Niceph. 

I.i6.c.^6. 

57- 


Deinde  per  liauros  inferentem  bella ,  vi  • 
6lum  acie  interfecit.Scenitas  Arabes,Me- 
fbpotamiam  populantes  &  Palseftinam , 
adcgit  ad-foedus.  CabadiE  Perfarum  regi 
oftcupatam  armis  Amidam  multo  de- 
mum  labore  exterfit ,  caftellumque  Da- 
ras  in  Romani  imperii  finibus  munivit. 
Cabaden  hunc  ,  Parozse  patri ,  quem 
Hunni  EuthaUta:  occiderant ,  fiifreftum , 
moverunt  Perfs,  regno ,  quod  lege  lata, 
eommunes  ejfe  uxores  jujferat.  Sedeuma- 
mor  conjugis  carcere  exemit,  cumfua 
pudicitia  cuftodi  proftituta  marito  exi- 
tum  mercaretur.  Cabades  elapfus  facile 
recepit  poteftatem,cognitaque  Dei  Chri- 
ftianorumvirtute,  inmacrnoeos  hono- 
re  habuit,  Porro  Anaftafius  longum  mu- 
rum  ducentis  &  lxxx,  a  Conftantinopoli 
ftadiis  diftantemy?r«:v/V ,  opus  memora- 
bile  &  ampliflimum  ,  utrumque  mare 
amplexum ,  barbarofque  e  Ponto  ,  Col- 
chide  &  M^otide  palude  excurfare  fue- 
tos ,  arcentem  oportune.  Varia  fub  eo 
£pifcoporum  inconftantia  &inquietudo 
fiiit ,  Chalcedonenfe  conciliiim  feu  ap- 


C.34. 

Marcelt, 
Chrett, 


AnajiaJiHi.  -iixj 

probantium  ,  feu  anathematc  notan- 
tium,  mtcrquosctiam  crant ,  qui  lictt 
Eutychem  &  Diofcorumdamnarent ,  ta- 
mcn  Synodi  dccreta  minimc  admitte- 
rcnt ,  in  fcdcs  potius  intcnti  Epifcopales, 
quam  dogmatum  Chriftianorum  finccri- 
tatem.  Anaftafius  utiquc  Eutychianis  fw-^jj»"' 
vifus  propcnfior  ,  quamvispacis  &  con-  '•?  ' ' 
cordia;  amantiffimus.  Exilio  multabat 
fcrventiorcs  Orthodoxorum ,  nulla  ta- 
mtnfanguinisgutta ,  ut  aiebat ,  vindica- 
recupiens  contrariafentientes ,  modo  quie- 
te  agerent. 

Euphemium  Patriarchamejecit,  fur- 
repto  fucceflbri  ejus ,  aut  extorto  ,  quod 
reddere  nolebat ,  chirographo ,  obliga- 
tionem  hanc  fuam  Imperio  dedecorofam 
elTe  prstexens:  quem  &  ipfum,  Mace- 
donium  nomine  ,  exilii  damnavit,  ea- 
que  re  vehementer  alienavit  populum , 
praefertim  cum  Epifcopum  faceret  Ti- 
motheum  aflentatorem  fuura,  vcris  infa- 
mem  ftupris ,  qus  Macedonio  fruftra  im- 
putaverat. 

Itaque  in  Anaftafium  Vitalianus  Co* 
mes ,  Thrax  genere ,  infurgit ,  qui  con- 
ciliatis  fibi  Myfis  Scythifque  ex  agro  By- 
zantino  jam  pr^das  agebat ,  clafle  urbem 
obfidens :  cum  Anaftafius  per  prasfeftum  Jom.  de 
prxtorii  fuum  Martinum  Syrum  ei  refti-  ^jg^o^j'/''* 
tit ,  &  a  machina  quadam  a  Proclo  ,  Ar^ 
chimedis  smulo  ,  fabrefafta,  clafTem 
hoftium  exuffit.  Sed  ad  extremum  fra- 
dtus  populi  in  Vitalianum  ,  Orthodoxo- 
rum  receptorem  ,  ftudio ,  fpem  fecit  dc 
Synodo ,  qua  caufa  cognofceretur  exu- 
lantium  ,  Vitalianumque  promiflis  alle- 
dlum  in  honore  interim  habuit.  Mifit  ob 
id  legatos  Conftantinopolin  Symmachi 
fucceflbr  Hormifdas  Papa  ,  ut  concilii  ha- 
bendi  rationes  edocerent  Anaftafium. 
Verum  cum  vidcrentur  imperofius  a- 
gcre  nuncii ,  per  pofticum  emiffis  omni 
Gxxcia.  interdiftum  eft.  Concilii  fpes 
decollavit.  Intera  Severus,  Flaviano  An- 
tiocheno  fufFeftus  in  Epifcopatu ,  afHi- 
xit  valde  monachos  ,  Synchyticorum 
fedasadverfantes. 

.Anaftafiui  hymno  folenni ,   Sandle 
Tt  Deus, 


fuccejfit- 
ne. 


Eua^r. 


A.  M. 

Chrifti 

m- 

Cafiode- 
nif  in 
Chron, 


A.U. 

44.69. 
Chrifti 

4-9?- 
Gregor, 
Turonen- 
Jis  Fran- 
cic^ 

Wji.l.z. 
«.19  30. 
3V    . 

Aimatms 

l.ue.12. 

JJidorui 

in  Chron. 

Oatho' 

Tum. 

lornandes 


C<ifndor. 

Zmar. 

Tom.'^. 

Marcel- 

iinus  in 

0refitce, 


Deus ,  fanfle  fortis ,  fanfte  mifericors , 
adjici  praece^it  iilud  Perri  Fullonis :  ,^ui 
crucijixHs  es  pro  nobii ,  fufpicionenique 
prsebuit,  quaii  Deitacem  fentiret  cruci- 
fixam,  unde  cruentje  fediriones  extite- 
re ,  queis  deprecatus  iple  coram  populo 
culpara  ,  poiitoque  diademate ,  vix  taa- 
dem  remedium  attulit. 

Secundo  Anaftaiii  anno  TheodoricHS  , 
occiduarum  partium  Rex  ,  ab  Zenone 
deitinatus  ,  cum  ex  fcedere  Ravennam 
oblidione  fatigatam  diutina  intrairet,mo- 
licntera  iibi  iuiidias  Odoacrum  interemit., 
regnumque  Italis  xxxiii  annos  tenuit. 
Romam  cundorum  expetitus  votis  ve- 
nit,  fenatumuue  mira  traftavit  affabi- 
litate ,  plebi  donavit  annonas ,  dirutif- 
quemcenibus  deputata  per  iingulos  an- 
nos  pecunia ,  (irbvenit ;  caftella ,  urbes , 
palatia  condidit ,  utoperum  magnitudi- 
nc  antiqua  miracula  renovaret. 

In  Galliis  regnabat  Clodoveus  Jornan- 
di  didlus  Lodoin  ,  Childcnci  filius ,  qui 
a  Clothilde  ,    Burgundica  conju2.e ,  ad 
Chnitiamfmum  incitatus ,    cum  parere 
dijferret ,  periculo  coaSus  ejifapere-  Nam 
in  bello  adverfus  Alemannos ,  laboran- 
te  exercitu ,   fidem  vovit  conjugis  fux 
Deo ,  fi  lapfam  Francorum  erigeret  a- 
ciem ,  vi<5toriamquc  ex  hoftibus  donaret. 
Itaque  voti  reus ,   a  Remigio  Epifcopo 
Rhemenii  baptizatur ,  exemploque  mo- 
vet  fubditos ,  ut  Chrifto  colia  fubdant , 
anno  Domini  cccc  xc  ix.  Favente  de- 
hinc,  quem  colerecoeperat ,  Deo  ,  Gun- 
debaldum  Burgundiae ,  &  Alaricum  Go- 
thum  Aquitania:  regem  fubegit ,  propa- 
gatiique  Francici  regni  finibus ,  regiam 
fedem  Pariiiis  ftatuit.  Ejus  filiam  Audi- 
fledam  Theodoricus  duxit  uxorem  ,  o- 
mnefque  vicinas  gentes  aut  affinitatibus 
fibi  ,aut  amicitia  devinxit ,  vix  quoquam 
Ctefarum  moderatione,  prudentia,  li- 
beralitate  aut  juftitia  infenor. 

Simultas  autera  fuborta  inter  ipfum 
&  Anaftafium  Imperatorem  ,  quod  is 
Bulgaros ,  ignotam  antea  gentem ,  in 
Illyricum  inuentes  &  Thraciam  ,  in 
occiduas  avertillet  provincias.    Quibus 


Ana^ajius  Imperator- 


proinde  bello  proftratis  ,  Theodoricus 
Sirmium  Pannoniamque  fuo  fubdidit  im- 
perio. 

Contra  Anaftafius  Clodoveum  ,  mif^ 
fis  infignibus ,  Patricium  Auguftumque 
nominavit ,  unde  iras  inter  Clodoveum 
&  Theodoricum  ,  ac  bellum  varia  utrin- 
que  fortuna  creftum,Theodorico  Gothos 
adverfum  Francorum  tuente  potentiam  , 
perque  Hibbam  Comitcm  xxx  eorum 
millia  delente  uno  certamine. 

Nec  quies  inter  Romanas  fedis  Can-  ^'^"»' 
didatos  fuit.  Symmachus  &  Laurentius ,  siJLlr. 
defunifto  Papa  Anaftafio  ,   diffentienti-  Gembi. 
bus  Cleri  populique  Romani  ftudiis  ele-  Theod.  l, 
di ,  triennali  difcordia  ,    ad  fanguinem  j^^^^or. 
ufque  depugnarunt.  Theodorici  regis  de-  '  "*• 
creto  Symmachus  ,    qui  prior  eleftus 
fuerat ,  obtinuit  honorem  ,  cum  Pafcha- 
fius  Diaconus  Laurentiiadhsreretparti- 
bus ,  cujus  animam  ,  ob  id  thcrmarum 
addidlam  minifteriis ,  fuifque  liberatam 
precibus  ,   jadavit  Germanus ,   Capuas 
Epifcopus. 

Verius  illud  fane ,  quod  revocatis  a 

Gundamundo  Catholicis  per  Africam  , 

ac  deinde  expullis  a  ThrafamundojO/ywa- 

/)i«;  quidam  in  balneis  Sanftara  Trinita- 

tem  blafphemans  ,   ignito.jaculo  coeli- 

tus  veniente  ,  viiibiliter  eombujius  fcribi- 

tur :  quodque   Conftantinopoli  Deute- 

rius  Arianus ,  Barbam  quendam  baptiza- 

turus ,  mutatis  Chrifti  verbis ,  non  in  no-  ' 

mine  Patris  &  Filii ,  fed  per  Filiuin  in 

Spiritu  Sanifto  ,   aqua  fubito  difparuijfe  Niceph. 

memoratur.Mcmonam  quoquemeretur  ^'^■3J' 

duoruTO  Principum  circa  religionis  dif-      ^"  ' 

fidiaacumen  ,  Theodorici ,  inquam,  Go  ■ 

thi ,  &  Alamundari  Saraceni.  Theodo- 

ricus  ica  amavit  Arianifmura  fuum,  ut 

nollet  tamen  fiia  caufa  quenquam  defice- 

re  a  fide ,  quam  corde  femel  probaflet. 

Itaque  Diaconum  quendam  tibi  antea 

sftimatiilimura  occidit  ,    quod  in  gra- 

tiam  Regis  Arianifmum  efTet  amplexus  , 

addito  elogio ,  non  /ervaturum  fibi  Ji- 

dem  ,  qui  Deo  eam  non  fervaffet.  Ala- 

mundarus  lepide  elulit  Severi  fraudes, 

AntiocheniEpifcopi,  qui  eum  ut  neo- 

phyturn 


Paulus 
Diac. 


Theod. 
LeSior, 
lib.  X. 


LeHor, 


phytum  R.cgem  Eutychian.-i  uificcrc  ha^- 
rcliparabat.  Fingcnscnim  magnamiibi 
elle  mccfticiam ,  quod  Michaclem  Ar- 
ch.ingclum  comperiirct  vica  clTc  deflin- 
dam,  confcffionem  clicuit  Epifcoporum 
prxfcntium ,  Angelum  tnori  non  pojfe , 
conlblari  cupicntium  ftolide ,  ut  puta- 
Capod.in  b.int,  dolcntcm.  Quibus  cx  tcmpore 
Cbronic».  Alamundarus :  ,^tiomodo  ergo  Chr/ptn , 
inquit ,  mori  potU!t,Ji  non  nififolam  habet 
Deitatem?  Cxterum  Thcodoricus  ctiam 
coluit  Orthodoxos ,  inter  quos  Boetium 
&  CaJJiodorum.,  viros  clariflimos  doftifli- 
mofqui:  ad  Confulatum  provcxit ,  quo- 
rumfcriptacereeia  adhucruperfunt-  In 
liilpani.im  quoque  protulit  arma ,  eam- 
que  tutorio  nominc  (ibi  vindicayit ,  at- 
que  fiiliam  fuam  Amalafuentam  Eutha- 
rici  Gothi  copulavit  matrimonio  ,  ter- 
tio  ante  Anartaiii  obitum  anno.  Anajla- 
fita  oraculo  quodam  doftus ,  fulmine  libi 
percundum  ,  tholoto  in  ajdificio  fe  ha- 
buit ,  quod  fecuritatem  eo  prseftari  a  cx,- 
lefli  igne  eflet  perfuafus  ,  fed  fruftra. 
Zanar.  Nam  licviente  aliquando  tempeffate , 
A.  M.  cum  difcurfaret  per  cubicula,  fubito 
^^^'  R  'w<'>'^«^eflinventus,terrirusantemor- 
^'^^  '  tem  viri  cujuf(lam  horribilis  fpecie,  in 
fbmniseidicentis :  T,n  ob  perverfiiatem 
Jidei  tUA  XIV  tibivit&  annos  deleo.  Re- 
gnavit  annos  xxvii  &  tres  menfes,  vixit 

LXXXVlII. 

Etbdb.  Ipfb  imperante,  Anglofaxones  in  Bri- 
Mdrnet.  tannia  novis  Coloniis ,  multoque  cum 
Marian,  ^^^  ^  Britonum  fanguine ,  reornum  iibi 
Decret.'  poteltatemque  hrmarunt.  Patricius  in 
Gratiani.  Hibernia  fidei  Chriflian^  jecit  fianda- 
Nicephor.  mcnta.  Gelaiius  Papa  primatum  fibi  in 
77'^'^^^'  ^"^"^^  Eccleiias  ,  Anaflaiio  refragante  , 
Le%or  ^'^ftruxit.  Immeres  bellicofi  ,  regins 
lib.  I.  *  quondam  Auflri  obedientes  ,  qu^  Salo- 
monem  invifit  Regem  ,  miilis  ad  Ana- 
NicephQ-  ftaiiura  oratoribus ,  Chriflianifmum  funt 
""  amplexi,  &Epifcopumexpetiere.  Ace- 

.C.4J-.  pjj^ij  h^retici  ,  Chalcedonenfem  exfe- 
crantes  Synodum,  cum  Epifcopis  ceu  ca- 
pitibus  carerent ,  varias  de  fe  feftas  fude- 
re ,  Tritheitas  ,  Agnoetas ,  Theopafchi- 
tas ,  Jacobitas ,  Armenios ,  Severitas , 


Theodorkns  Rex.  Tfijlmm  major*  351 

Aphthartodocetas ,  Scvcri  Antiochcnii' 
Juliani  Halicarnaflari,    Joannis  Philo- 
poni  &  aliorum  fcriptis  deliria  adflrucn- 


tcs. 


I 


J    U    S   T    I    N    U    S 

Uflinm  Thrax  efubulcomiles ,  c  mi-  ^'^"* 
lite  Tribunus ,  hinc  Comcs,  &  tandem 


toier/t. 
Euagr. 


Imperator ,  mira  rortuns  commutatio-  /,7,_^. 
ne ,  &  pccunia  aliena  ,  faftus  cll:.   Cum  Niceph. 
enimmortuo  Anaflalio ,  AmantiusEu-  /'*•  '7- 
nuchus  donativum  ei  dedifTet,  pro  Theo-  ^'^""F' 
critiano  militibus  diftribucndum  ,  Julti-  pj^i^^ 
nus  fuum  egit  negotium ,  potefcacem-  Diac. 
quealtericupitam  iibimet acquiiivit.  Id  Ub.ij. 
jegerrime  ferens  Amantius,  dum  inli-  Zonar. 
dias  ulcifci  inlidiis  quxric ,  pracvcnitur  a  ^""^^J^*, 
Juftino  ,  ac  cum  ibciis  necatur ,  imple-  Geinblac', 
vitquefomnium,  quo  a  grandi  quodam  chronico 
porco  fe  devorari  viderat.  Juftinus  Chal-  Cedren. 
cedoneniis  Concihi  acerrimus   propu-  /'•  ^S''^* 
gnator ,  relegatos  ab  Anaflaiio  reduxit ,  A.  M. 
Arianos  Eutychianofque  multavit  exi-  45*9- 
his.   Severum  novatorem  ,  Antiochena     ^'  ^  ^ 
fede  pulfum  ,  lingua  privafTet ,  nili  fuga 
ille  praevertiflet  malum. 

At  Vitalianus ,  fub  Anaftafio  affefta- 
torimperii  in  Juflini  intimam  receptus 
familiaritatem  ,  efFugere  tamen  exitium 
nequivit ,  dolo  csefus ,  annuente  Juftino, 
a  Byzantinis ,  quorum  neceflitudines  ci- 
vili  bello  peremerat.  Ejus  loco  Juftinia- 
nus  ,  forore  natus  Juftini ,  legionibus  eft 
prsfeftus. 

Exorto  cum  Cabade  Perfarum  rcge 
bello,  Juftinus  Zelioben  Hunnorum  re- 
gem ,  focium  libi  auro  fadturus ,  infide- 
lem  experitur  emptam  pecuniis  militiam. 
Zeliobes  enim  majori  aut  novo  iuefca- 
tus  lucro  ad  Perfas  femet  tranftulit.  At 
cum  Juftinus  per  literas  explicaret  Ca- 
badi  ingenium  transfiigas  regis ,  nec  ille 
inficiari  datam  fibi  a  Juftino  pecuniam 
pofTet,  incenfus  ira  Cabades,  fuftulit pro-  . 
ditorem ,  &  quotquot  Hunnorum  fuga 
non  anteverterent  exitium  ,  (erant  au- 
temxxmillia)  paribus  fuppliciis  intere- 
mit.  Juftino  ob  animi  finceritatem  pax 
data,  fed  minus  diuturna.  Nam  poftquam 
Tt  2  Tzatus, 


55* 


Injlium  major. 


Tzatiis ,  Lazorum  feu  Colchorum  Dux ,  j  lia,  probe  literis  exculta  mulier ,  Cum  «^«^ 

filio  Athalarico ,  qui  puer  fere  pueriiiter-  jj,^'^g 


Irrecep, 
de  bell. 
PerJicQ 


A.  U. 

4494- 
Chr.  J24,, 

Niceph. 

l.lj.  t.(f. 


ad  religionem  fe  applicuifler  Chriftia 
nam ,  Juftinusbaptizatum  eumregem- 
que  &  iilium  ftium  appellatum,  remiiit  in 
Colchidem,  Perfarum  imperio  fubditam. 
Eo  fado  inimicitia:  recruduerunt ,  Col- 
chis  HunniadverfusPerias  venere  auxi- 
lio.  Poftea  Cabades  fatis  vicinus ,  Cof- 
rhoem  filium  adoptandum  dare  Juftino 
voluit  :  Faftufque  eiTet  voti  compos , 
nili  Proclus  Qusftor  tum  Csfari ,  tum 


que  vivens ,    matrem  nnpeni  admini-  r.ez"or. 
ilram  habuit oftennium , Galliarumque  fuccejf.& 
partes  avo  quasiitas  bello  ,  Francis  repe-  ''« '■«^'" 
tentibus  reddidit.  Mortuo  Alarico  Ama-  ^"^"'^■^^* 
lafuenta  cum   Theodatum ,  amitinum  ^g^^^^J 
fuum ,  rep-ni  fecifle 
multo  poft,  ipfb  jubente,  in  balneo  ftran 
o;uIatur.  Nara  pravos  Theodati  mores  , 
Tiberius  increparat,    &  tres  Gothorum 


et  participem ,  non  Cotker. 
■   ■    ■        "         W.  1. 


Aitnoinus 
l.Z.c.  1. 


A.  M. 
Chr.  fiC. 


|uftiniano,perniciofumeireidconiilium  '  primores ,  indi^mimejfevodferantesfa- 

dsmonifiraflet.    Unde   paulatim  acrius 

bellum  utrinque  fumi  coepit.    Quemad- 

modum  autem  J-uftinm  Tzati  promo- 

tione  Cabaden ,  ita  Arianorum  perfecu- 

tioneTheodoricum  ojfendit  Veronenfem, 

qui  ne  idem  in  Catholicos  ftatueret,quod 

Juftinus  in  Arianos ,   legati  venerunt 

Conftantinopolin  Johannes  Papa ,  fuc- 

ceflor  Hormifdse,  &:.  prsftantiffimi  Ro- 

m.-inorumBoethius,Symmachus,aIiique, 

exorantes  Juftinum ,  ne  fua  in  hsreticos 

aufteritate  ,  Theodoricum  in  Catholicos 

efFeraret.  Quibus  honorifice  habitis,  Ju- 

ftinus  Imperatorum  primus ,  a  Romano 

Pontifice  ,  qui  fiiperiorem  fe  ferret  Con- 

ftantinopolitano  Epiphanio  ,  infignibus 

cft  Ausuftalibus  rcdimitus ,  ingenti  indi- 

gnatione  Theodorici ,  arbitrantis  orato- 

res  confpirafTe  cumjuftino  in  fuamre- 

gnique  Occidentalis  perniciem.    Itaque 

Johannem  reverfum  in  Iraliam  diutina 

maceravit  cuftodia ,  eumque  jejuniis  & 

fqualore  carceris,  comites  vero  ejus,  par- 

tim  igne,  partim  aliis  fuppliciis  exftinxit. 

Symmachum    Patricium,     generumque 

ejus  J5oeV^/«»?ConfiiIarem  punivitgladio. 

Hi  ambo  quantum  feu  divina  feu  humana 

fapientia  excelluerint ,  monumentis  a  fe 

cditis  teftantur. 

Verum  in  Theodoricum  nec  fera ,  nec 
obfcura  cceleftis  ira  Numinis  apparuit. 
Nonageilmo  o£lavo  poft  hoc  facinus  die, 
pifcis  forte  appofiti  caput,tanquam  Sym- 
machi  eflet ,  torvis  oculis ,  exertifque 
dentibus  exitium  minitantis  exhorruit , 
fubitaque  ei\  mortedefm^ifi. 

Siicceffit  in  regnunj  Afvalafuenta  H- 


Paulus 


fiigio  Principii  ,Ji ferulam  pateretur  ^  li- 
terii  incumberet ,  aftu  quodam  interfece- 
rat,  ut  petulantiam  Alaricicaftigaredc- 
center  pcflet.  Ita  fagaciifima  rcgina, 
dum  filium  ad  bonam  frugem  ,  &  agna- 
tum  reducere  ftudet ,  gentilium  fuorum 
ferocia  interiit. 

Feliciori  inftitutione  Eudoxia  Valen- 
tinianilll  filia,  Childericumfiliumim-  P>iM- 
buit.  Ille  enim  dcfundlo  Thraiimundo ,  ''*•  '^' 
Vandalorum  in  Africa  regnum  adeptus , 
non  patrem  hsreticum ,  ied  matris  ca- 
tholicse  monita  fequens ,  cultor  re£lx  ii- 
dci  enituit.  Adftridus  k  patre  jurameh- 
ti  nodis  ,  ne  unquam  in  fuo  regno  catho- 
licis  faveret ,  priufquam  regni  jura  aflii- 
meret ,  univerfos  Epifcopos  ab  exiliis  re- 
vocavit ,  Lxxivannisevolutis ,  exquoa 
Genferico ,  avo  fuo ,  primitus  per  Afri- 
cam  Eccleiise  erant  Arianifmo  contami- 
natas.  Sub  \\xcfujlinm,  cum  quarto  ante  A.  M. 
obitum  menfe  Juftinianum  fuccefTorem  'V^^7- 
deiignaflet ,  in  vivis  ejfe  defiit ,  gefto  im-  ^''^'^* 
perioannis  IX. 

Eo  tempore  Fulgentius  Rufpeniis  in 
Africa  ,  Ennodius  Ticineniis ,  Nonnus 
Panopolita  ^Egyptius ,  Severinus  Abbas  Mmoiiiat 
in  Noricis ,  Germanus  Epifcopus,&  Ge-  ^'''.'l' 
novefa  virgo  Pariiiis ,  Brigitta  vidua  in  fl^/J' 
Scotia ,  doftrins  fanftitatifque  laudibus ,  patrum. 
floruere.    Gabades  Perfarum  Rex  Ma-  Tom.  r,. 
nichasos ,  quod  filium  ejus  Phatuarfan  ,  Piulus 
fliperftitione  fua  imbutum,  ad  res  novan- 
das    pellicerent ,   fpeftante   Magorum 
Principe   &  Chriftianorum   Epifcopo, 
contrados  in  unum  omnes  exftinxit. 


Diac. 
lib.  }j. 


J" 


STIN  I  ANUS, 


eoivrri. 
Procop. 
de  betle 
Perjico 
lib.  i  . 
Nicefh. 
lib.  17. 
c.  10.24.. 
PauUss 
Diac. 
tib.  16. 

Georg. 
Cedren. 


A.  M. 

Chr.  jij 


Cedren, 


Marcell. 
in  Chron, 
yiimoinus 
lib.  2. 
t.  i/.  \6, 
Zonar. 
Tom.  5, 
Niceph. 


r^  Um  Juftinum  Imperatorcm  in  Pcr- 
las  arnia  parantem  ,  rnors  pra:riputr- 
fct ,  Jnjiimmm  ,  forore  ejus  genitiis  , 
confenfLiSenatus  atc^ue  excrcicus  Augu- 
ftus ,  ftatim  ad  Rcmp.  reparandam  adjc- 
cit  animum.  Perfas  Mefopotami.-c  & 
Colchidi  imminentcs ,  per  varios  duces  j 
Belifirium  imprimis,cui  comes  ivic  Pro- 
copius  hilloricus ,  prxliis  fregit  attrivit- 
que  ,  ut  mortuo  Cabade ,  qui  bclJum  in- 
tulcrat ,  Coflhoes  ejusfilius  fcffus  malis, 
pacem  amplcfteretur ,  qux  munenbus 
invicem  millis  coahiit.  Judaeos  quoque 
&  Samaritanos  in  Pala:ftma  rebellantes  , 
cccidionc  delcvic. 

Hinc  dum  novum  in  Africa  glifcit 
beftum  ,  J-uftinianm  Triboniano  lcg-um 
quidem  perito  ,  fed  homini  impio  &  ava- 
ro ,  csterifque  Jurifconfultis  dat  nego- 
tium  ,  ut  jus  vctusperimmenfa  volumi- 
na  fparfum,  in  paucos  hbros  certofque  ti- 
tulos  digerant,  promptuarium  quibufvis 
litium  calibusdctermmandis.  Inde  Co- 
dex,  Digefta  ,  Inftitutiones  juris  nat^  , 
doccndifque  legibus  Roma; ,  Beryti  & 
Coniliantinopoh  inftitutacollegia,  ma- 
gm  generis  humani  bono ,  nifi  obfcuritfU 
Ugnm  o^uarundam  (^  repugnantia  alendis 
multorum  praijii  ingeniiifubfcrz/iret. 

Interim  Antiochia ,  iterato  quaflata 
terrjcmotu  ,  cives  fuis  obrutos  ardificiis 
exftinxit,  ultra  quadringenties  mille: 
Conftantinopoli  leditio  ultra  triginta 
hominura  millia  abfumpfit,  parumque 
ipfe  Imperator  ab  exitio  abfuit. 

Etcnim  Hypatius ,  Pompeius  &  Pro- 
bus  confobrini ,  nepotcs  Anaftalii  Impe- 
ratoris,  omni  feditioforum  turbaarmis 
donifque  miniflratis  illed^a,  dolis  invade- 
re  tcntabani  imperium  ,  ac  per  quinque 
continuos  dies  urbem  regiam  per  con- 
fcios  depopulati,  ipii  interea  ut  fideles 
Reip.  in  palatio  verfabantur.  Tandem 
Hypatius  torque  redimitus  aureo ,  & 
Pompeius  Comes  fub  vefte  loricatus , 
dumafccnduntoccuparepalatium ,  pro- 


lujimanui  Imperator.  ^  ^  5 

1  dici  ti  i]ckhd(]ae  ante perdidere cfuam  ha- 
bdrent  tmperiit/n.  Ineotumulcu  inlionis 
Bchlarii  in  juftinianuai  fidcK  e:iituit, 
qui  hcet  ob  quorundani  calumnias  in  pri- 
vatum  ellct  rcdatfais  ordincai  ,  tanicn 
veteris  comnalicii  mcmor ,  h.ib:n[que  in 
matrimonio  Antoninam  ,  fororem 
Thcodorx ,  Sc  Antoijia;  (quondam  ex 
adolcfccntix  amoribus'  Jultnriano  co- 
gnita^ ,  ac  dcindcnuprx)  ad  fores  yenic 
theatn ,  fortiffimorum  g lobo  juvcnum 
vallatus.  Ibi  repertum  novum  Ca;farem 
Hypatium  (Aimoinus  Florianum  vo- 
cat)  vcluti  vencrabundus  acccdit ,  ftri- 
ftoque  derepcnte  gladio  obtruncat ,  & 
Juftiniano  in  dignitatem  reftituto ,  mox 
&  ipfe,  fatis  jam  purgato  crimine  ,  fuam 
recipit.  Procopius  m  carccrem  trufos  , 
ac  proftridie  a  mihtibus  casfos  Hypatium 
Pompeiumque  memorat. 

Dum  illa  aguntur  in  Eois  partibus ,  & 
Heruli  nuper  fafti  Chriftiani  partes 
tuentur  Jultiniani  apiid  Conftantinopo- 
lin,  ahiHeruliadThulen,  ideft,  Nor- 
wegiam  refugiunt ;  Africa ,  Hifpania  , 
Itaha ,  Roraa,  Britannia,  Germania,  uo- 
vis  motibus  inardtfcunt. 

In  Africa  Hildericus ,  re  adverfiis 
Mauros  improfpere  gefta ,  a  fratre  Gili- 
mera  &  regno  privatur,  &  carceri  inclu- 
ditur,  fruftra  pro  eo  deprecante  Juftmia- 
no.  Qui  cuin  ob  id  arma  intentartt  Gi- 
limero ,  illeetiam  vitam  captivo  Hilde- 
ricoademit. 

In  Hifpania  Crothildis ,  Clodova;i  6.- 
lia ,  ob  religionis  difpantatem  indigne 
habita  apud  regem  Almaricum  conju- 
gem ,  fratres  luos ,  Theodoricum  (qui 
nuper  Thuringos  fubegerat)  ,  Ciodomi- 
riim  &  Clotarium  ,  Francorum  reges , 
ad  ulcifcendas  inftigat  injurias.  Theodo- 
rici  filius  Theodobertus ,  pro  patre  de- 
fun(fto  junftus  patruis ,  in  Hifpaniam 
abit.  Fugatus  occiditur  Almaricus.  cum- 
que  ejus  etiam  fucceflore  Theude  con- 
tinuatur  bellum  ,  Francorum  denique 
clade  finitum.  Thcudes  vero  a  quodam 
palatii  minif^ro  infaniam  iimulante, 
confoflus  eft.  In  Italia  non  tantum  Go- 
Tt  3  thi 


Procop.de 
bello  ['er- 
fco  l.  I. 

Procop, 
lib.  2. 
Goth. 
Zonar. 
Torn.  3. 


IJidorut 
in  Chron, 
Gothor. 


Prcccp. 

lib.  1. 
de  bello 
Gothic. 


Aitallaf. 
tlatin. 


Gregor. 
Turon. 
Sigehert, 
Chron, 


Ethelb. 


A.M. 

4.3-04.. 

Chr.  79  4.. 

Procop.de 

bello  Vaii- 

dal. 

lib.'^,^. 

Nicetih. 

lib.iy. 

C.II.I2. 

Paulus 

Diac. 

Iib,i6, 

Eaagr. 

lib.i,. 

:.i6.\y. 


?34 

thi  a  regina  Amalafuenta  cliflidebant : 
fed  &  Pontificix  fedis  ufurpatores,  Boni- 
facium  &  Diolcorum ,  incefTit  difcordia, 
Diofcori  morte ,  &  Senatorum  Roma- 
norum  interceffione  brevi  interrupta , 
fucceflore  Bonifacii  11.  Johanne  11.  qui 
biennio  infefTam  cathedram  Agapeto 
adfcendendam  reliquit. 

In  Britannia  Occa  Canti^e  Rex ,  auxi- 
liares  Saxonum  copias  in  Arturum.  Bri- 
tonum  regem  evocat ,  qui  non  admiffi 
adlittora,  Francorum  feregi  jungunt , 
prieftitaque  bsllo  Thuriagiaco  forti  ope- 
ra ,  Thuringis  partes  accipiunt  incolen- 
das.  Certicius  Auftralium  in  Ang-jia 
Saxonum  rex  ,  infuiam  Vedam  occu- 
pavit. 

Csterum  Belifano ,  Juftinianei  exer- 
citus  Duci ,  prsclarius  res  in  Africa  fuc- 
ceflere.  Nam  GtUmer  ab  eo  in  Numi- 
6^{3.m  fugatm ,  Carthago  recepta  eft  xcv 
anno,  poftquam  abGenferico  adempta 
Romanis  fuerat.  Inde  Gilimer  in  monte 
obfeflus,  fameque  fubaftus  in  potefta- 


Tam.Con- 
cil. 


Belifarm, 

ftantinopoli.  Agapeto  Theodahatus  fuc- 
ceflorem  dedit  Silverium ,  ac  mox  ipfe  > 
expugnata  a  Belifario  Neapoli ,  occifus 
eft  a  fiiis  RavenncC ,  fbcordiam  ejus  de- 
teftantibus.  ItaConfbbrinas  Amalafuen- 
tx  poenas  illati  exitii  dedit .  Gothi  regem 
crearunt  Vitigem.  At  Belifarius  invita- 
tus  a  civibus  Romam  obtinuit ,  murof- 
que  urbis  inftauravit.  Ejus  viri  virtutem 
admirati  Italias  populi,certatim  in  Jufti- 
niani  ditionem  traniierunt.  Vitiges , 
Francorum  pa£tus  amicitias ,  adcentum 
quinquaginta  millia  contrahit  homi- 
num ,  obiidione  Romam  cinfturus.  Cui 
obvius ,  forte  cum  m  equitibus  Belifa- 
rius ,  fingulari  fua  fuorumque  fortitudine 
defenfus,  evadit  in  urbem ,  eamquetue- 
tur  mafcule  adco ,  ut  Gothorum  ad  xxx 
millia ,  unius  diei  oppugnatione  interi- 
rent.  Certatum  eft,  durante  obfidione 
per  annum  diefque  novenos  ,  fexagies 
novies :  Gothi  ab  urbe  depulti-  Exinde 
cum  Silverium  proditionis  intimulatum, 
Juftiniani  monitu  in  Pontiam  infulam 


Pracop. 
lib.  I. 
de  bdle 
Gothic, 
Niceph. 
1.17. c.ij. 
Jorriand. 
de  rebut 
Gothicis, 
Euagr. 
/.4..  c^IJ» 


tem  venit  Belifarii  ,   Belifarius  catenis  j  relegafTet  Belifarius ,  Vigiliumque  efFe 

cifTet  Papam,  obildionem  quidem  Ari- 
rnini  folvit ,  at  Gothi  Mediolanum  de- 
ditione  capiunt  adjuti  a  Burgundis. 
Quicquid  ibi  virilis  fexus  erat  occifum  , 
adtrecenta  millia,  utferunt  :  mulieres 
Burgundis  donata;.  Tantaque  exttitit  fa- 
mes  per  Italiam ,  cultura  agrorum  ne- 
glefta ,  ut  folo  Piceno  l  hominum  mil- 
liaperiiiTenarret  Procopius  ,  nec  e  par~ 
•vulorum  carnibm  ahfiinente  matrum  mi^ 
fericordia ,  ^  foeminis  clam  dormitantes 
in  viros  irruentibm ,  ut  eorum  vifceribtM 
pafcerentur.  Qwe.  etiam  caufa  Francos , 
Theodoberto  Rege  jam  tumultuantes  in 
Italia  ,  ut  Romanos  juxta  Gothofque 
exturbarent ,  retro  in  Gallias  compulit. 
Quare  in  anguftias  redad:us  Vitiges, 
Cofrhoen  Perfam  incitat  ad  bellum  ,  nc 
omnes  in  Italiam  vires  poflet  effiindere 
Imperator.  Sed  nihilominus  fe  cogitur 
dedere ,  expugnata  a  Belifario  Raven- 
na,  cujustunc  non  minor  fidesinDomi- 
num ,  c^uam  virtm  in  hoftem  eluxit.  Re- 
pudiato  enim ,  quod  Gothi  offerebant , 

Italias 


adftridum  argenteis  ,  triumphoque  du- 
dlum  exhibuit  Imperatori.  Qiuim  vi- 
deret  Juft:inianum  alto  confpicuura 
throno  Gilimer ,  irrilit  mundi  vanita- 
tem  ,  luxumque  aulicum  ,  non  imme- 
mor  fbrtis  humans ,  &  ,  qua  paulo  ante 
fuperbierat ,  regise  ,  identidem  excla- 
mans ,  vaniteu  vanitatum  ^  omnia  va- 
nitoi.  Acceptis  poftmodum  in  Gala- 
tia  prsdiis  ,  cum  imperio  aliquanto 
fines  Orientis  adverfiis  Perfas  tueba- 
tur. 

yufiinianus  Africam  in  feptem  pro- 
vincias ,  tres  confulares,quatuor  prazto- 
rias  diftribuit ,  Belifariumque  creatum 
confiilem  mittit  in  Siciliam ,  vindicatu- 
rum  casdem  Amalafiienta:  reginas ,  qux 
dudum  adhuc  captiva ,  clientelse  fe  ejus 
commiferat.  Occupata  a  Belifario  Sici- 
lia ,  Theodahatus  Agapetum  ,  Roma- 
num  Papam ,  mittit  Byzantium  ,  cum 
Imperatore  de  pace  afturum  ,  qui  An- 
thimum  Patriarcham  hasrefeos  damna- 
vit ,  &  Menna  ei  fubftituto  decellic  Con- 


PrecoB, 
Itb.z. 


Belifarius.  htJlimanHS  Imperat. 


355 


tAnn» 
J4.I. 

Procop, 
de  belio 

Goihor, 


ha.\ix  imperio,  revocanti  fe  Julliniano 
paruit ,  avcfto  fccum  Vitigc ,  cui  Go- 
thi  Tranfpadini  Theudibaldum  fiiffece- 
riint ,  anno  poil:  nauim  Chnllum  dxli. 


Procob, 

lib.2. 

de  bello 
Ferjico, 
A.  M. 

Chr.j^i. 

Kliceph. 
lib.iy. 


quo  cxtremum  RomxconruIatumFla- 
vius  Baiilius  (inecollegageflit.  Theudi- 
baldus,  credlis  per  avantiamRomano- 
rum  fuis  partibus ,  cum  Vrajam  ducem 
miiliebri  induftus  contentione  occidil- 
fct,  vix  annuo  funftus  impcrio,  vicif- 
fim  trucidatur.  Succeffit  Alaricus ,  eo- 
que  mox  necato  ,  BaduilJa ,  cui  cogno- 
mentum  crat  Totila;.  Totilai  Romanos 
dt  occupata:  nodu  Veronx  prieda  difl]- 
dentcs  ,  aggreflus  cum  paucis  exturbat, 
eoque  cafu  recrcatus ,  aperto  duces  prae- 
lio  vincit  :  Beliiario  mterim  in  Syria 
Perliaqueadverfus  Cofrhoem  prazliante, 
tantaque  Conftantinopolin  vaibnte  pe- 
ftilentia ,  ut  dccem  millia  quotidie  in  ra- 
tiones  Libicinx  venirent.  ConhoesAn- 
tiochiam  ,  Apamxam  ,  Berrhaam  ,Se- 
leuciam,  captas  igni  deformavit,  Ergo 
infcitia  aut  rapacitate  Juftiniani  Ducum, 
fblercia  vero  &:  moderacioneTotila; ,  in- 
ftauratis  viribus  Gothorum ,  recupera- 
tur  Neapolis  ,  pra^iidium  benigne  di- 
mictitur  ,  incola:  magna  cura  ,  ne  ex 
gravifllma  fame  fubita  efculentorum  co- 
Diof.l.iG.  pia  fuifarcinati  interirent  ,  pra:bitis  ad 
medicorum  conliha  cibariis ,  refocillan- 
tur,  tanta  militaris  dilciplinas  obfervan- 
tia  ,  ut  Totiias  ftupratorem  virginis , 
licet  /anguine  iibi  junctum  ,  morte  aflS- 
ceret ,  ejufcjue  omniabonadaretftupra- 
tx.  lis  artibus ,  cum  pleraque  amifTa  re- 
cepiflet,  Juftinianus  revocatum  e  Per- 
fia  Belifanum  rurfus  mittit  in  Italiam , 
fed  exiguo  rerum  profedlu  ,  quod  vete- 
rani  aut  dilapii,  aut  contumaces  ,   qui 
remanferant,  eflcnt,  nec  novi  facile  com- 
parari  poflent.  Itaque  Totiloi  JJrbem  Ro- 
mam ,  fame  domitam  ,  atque  a  quatuor 
Ilauris  proditam  ,  intrat ,  murorum  par- 
rem  diruit ,  excidio  abftinet ,  m-onicus  a 
Belifario ,  ne  vel  'vicior  propria ,  vel  vi- 
.Bm  tandem  aliena  perdidijfe  diceretur. 
Urbs  per  aliquot  dies  defokta  manlit ; 
cfii  in  ea  remanferant,  cleraentem  exper- 


Proctp, 
iib.j. 
de  bello 
Gothor. 
I'au!us 


A.  U, 

Chr.f4.6. 


ti  funt  viftorcm ,  tunc  qc.idcm  Pcla<jii 

Pra;fulis,antcaquoqiic,Bi.ncdidti  Mora- 

chi  prccibus  dclinitum  ,  Di.oque  vidlo- 

riam  hanc  ,  non  Gothica:  virtutiadfcri- 

bcntein. 

IntcrLaJuftinianus,rpifcoporumim- 

plicitus  controvcriiis ,  damnaniium  aut 

abfblvcntiuni  Orio-enisdoomara,  ipfum- 

que  autcm  Ongcnem  ,  ante  treccntos 

prope  annos  dcmnftum ,  etiam  Vigilium 

Papam  Roma  cvocarat.  Vigilius  varius 

fententia:  &  anceps  ,    .modo  damnabat 

Theodorum  Mopfuel^enum  ,  Thcodo- 

retum  &  Ibam ,  (quos  Theodorus  Casfa- 

rieniis,  non  minus ,  quam  Origenem  de- 

funttumanathemacc  nocandos  cenfcbat, 

quod  fidei  fanas  adverfa  quondam  fcripfif- 

fcnt)  modo  eofdem  ad  Univer/ale  con- 

cihum  difFerebat.  Belifarius  veronaftus 

tandem  exercitum  ,  Tarentum  ,  Spole- 

tum  UrbemqueRomanamrecepit,  ex- 

ftruftaque  pro  muris  dirutis  munitionc, 

Goepit  eam  defcndere.  Sed  cum  renova- 

ret  Cofrhoes  bellum ,  quodduceindigc- A.  M. 

ret  virtutis  fpcftata;  atque  continencix,  4-5IJ'- 

defertam  rurfus  a  Belifario  Italiam  per-  pj.l'fj^^' 

curfat  Totilcu  ;  urbe  Ror^et ,  prodentibus  /;/,.-..  ' 

eam  rurfus  Ifauris  ,potitur ,  eamque  vel-  Gothor. 

ut  fiiam  munit  ,  ac  commeatu  invefto 

ibi  ludos  agit  ,   eodem  tempore  ,   quo 

Sclavini,  gens  Scythica,  trajefto  Illro 

occuparunt  urbes  Illyriorum  &  Mace- 

donum  ,    expulli  tamen  poftca  :  Dani    , 

vero  aliquot  ante  annis  a  Galiia  repulli, 

Frifiam  invaiere.  Ex  ecrum  terris  pri-  ^"."5'' 

dem  progrefli  Longobardi ,  regeDania;,  J^{'** 

Suione ,  innumeram  fecum  juventutem  Turonev.. 

traxerant  ,  continua  fterilitatis  AiLmn3.Jis.Sax0 

fuo  exilio  ,  quara  fuorum  pernicie  rele-  G-ramma- 

vare  prxoptantera.  Qui  ad  Pannonise  fi-  ^''♦'•^* 

nes  delati ,  Alboino  duce ,  vincunt  Cu- 

nimundura  Gepidarum  regem,tenentem 

Sirmium  &  Dalmatise  pleraque.  Moxa^^""^*    . 

Narfete  ,  quem  Juftinianus  pro  Belifa-  Q'Ji^j.^ 

rio  ducemltalis  miferat,in  auxilium  vo- 

cati ,  egregiam  navant  in  pugna  operam, 

qua  prof^rati  fiint  Gothi ,  &  paulo  poft 

TotilM,  in  Thuiciapraslioinfcrior ,  ac-  A.  M. 

cepto  ■vulttcxcoccubui:.  SicRomaltalia-  452.a. 

^,,^Chr.ili2. 


iib.i. 


Agatb. 


A^dth, 
iib.  ijf. 


Fauhs 
Diac  l,  iC. 
Cedren. 


Niceph. 
I,i6.c.\6, 
Aimoin. 
lib.z. 


55^  Inflmanus 

que  ad  Juftinuni  imperium  rediere ,  de- 
letis  ctiam  aut  pultis  Italia  Gothorum 
reliquiis  ,  qui  Teiarn  fibi  regem  fecerant. 
Teias  enim  ad  Cumas ,  poft  anni  unius 
principatum  gravi  prselio  interemptus 
eft,  anno  belU  Gothici  vicelimo  fecun- 
do.  Ah"CTernus  Cumanidux  pr^elidii,  cum 
perpendcret  aut  Juftiniano  ,  aut  Fran- 
cis ,  quaii  auxiho  venientibus ,  fervien- 
dum  ,  Narfeti  femet  dedidit  ,  confiho 
prudenti  &  falutari.  Nam  mox  Franci 
Alemannique ,  cum  ahquandiu  Itaham 
perfultafTcnt ,  praeda  funt  exuti  univerfa ; 
de  tricrinta  milhbus  tantum  quinque  in- 
columes  in  patriam  rediere ,  rehquigla- 
dio  aut  pefte  abfumpti.  Pacata  iic  de- 
mum  Italia  ,  &  Cofrhoe  ancipites  & 
cruentas  cum  Romanis  pugnas  ,  quas 
Agathias  hbro  tertio  &  quarto  pcrfequi- 
tur  ,  cum  pace  commutante ,  terra;  mo- 
ta  vaftat:E  iijnt  ambx  urbes  regix,  Roma 
&  Conftantinopohs,  peftifque  fecuta  im- 
menfam  mortahum  vim  rapuit.  Jufti- 
nianus ,  fofito  diademate,  pecunias fpecia- 
culis  impendi  folitas ,  in  egenos  ero^avit, 
mafcuU  Veneris  reos  punivit  genitalibui, 
teftatus  etiam  («crilegis  manus  abfcindi, 
quibus  facinus  patrare  fbleant.  Zabergs 
deinde,Hunnos  in  Cherfonefum  &  Gr^e- 
ciam  immifluro,  opponit  Belifarium  jam 
fenem  &  incurvum  ,  qui  etiam  tum  {tre- 
nue  hoftes  repulit.  Plenus  autem  vir  glo- 
rias  ,  ad  extremum  invidia ,  excellentes 
femper  viros  comitari  affuet& ,  dentibus 
appetitus ,  quafi  conjurationFs  particeps, 
carceris  fiibnt  moleftias.  Sed  fequenti 
anno  ,  re  ad  liquidum  explorata  reftitu- 
tus  eft  in  integrum  ,  incolumemque  fe- 
pulcro  gloriam  intulit ,  aut  potius  im- 
mortalem  ad  fuperos  fubvexit. 

Ca:terum  Vigilius  Papa ,  cum  Anthi- 
mum  non  ut  promiferat  ,  Epifcopatui 
fuo  redderet ,  accitufque  Byzantium  ,  ad 
Juftinianum  fe  voIuiHeire,  fedadDio- 
cletianum  venifle  ,  liberius  eloqueretur, 
accepta  ab  adftantium  quodani  alapa  in 
Bafllicam  confugit.  Ex  qua  extradus , 
conjeftufque  in  carcerem  ,  poft  bien- 
mum,  ad  N»arfetis  monita  eft  dimifliis. 


Im^.Narfis. 

Sed  antequam  Romam  rcvcrteretiir,  Sy- 
racufis  calculi  defecit  dolore ,  cum  jam  ei 
Pelagius  fucceffiflct.  Juftinianus  quin- 
tum  egerat  Conftantinopoli  concilium 
Univerfale,  ubi  Eutychius  Byzantinus 
&  ApoIIinaris  Alexandrinus  ,  cumcLXv 
patribus  congregati ,  damnarunt  Theo- 
dorum  Mopfueftenum,  Neftoniquon- 
dam  magiftrum ,  Theodoretnm  &  Ibam; 
Origenittas  item  Didymum  atque  Eua- 
grium.  Hi  fabulabantur ,  animas  ante 
corpora  exftitifTe ,  fuppliciorum  inferna- 
lium  finem  fore  ,  Dsemones  priftinam 
recuperaturos  felicitatem,  &  aliaidge- 
nus  plura.  Vigilius ,  etiamfi  fcripto  in- 
terveniente  Eutychio  confentiret ,'  ajji- 
dere  tamenilii  in  Synodo  noluit ,  fedaltio- 
ri  coUocari  throno ,  quod  antea  Johanni 
Papx  datum  noverat.  Itaque  confejfm 
abftinuit ,  prodito  nimis  arroganti^  fpiri- 
tu,  qui  quidem  nimiumjam  Romanos  pr<i- 
fules  cosperat  agitare. 

At  Imperator ,  a;dificationum  nimius, 
cum  infinitis  egeret  pecuniis  ,  multos 
iacultatibus  fpohavit.ftipendia  liberalium 
difciphnarum  magiftris  olim  conftituta, 
in  omnibus  urbibus  fuftulit ,  quas  proin- 
de  vacantibus  literarum  ludis ,  rujiicitas 
barbariefque  implevit-  Exftrufto  admi- 
rabili  fapienti^e  templo  ( iEterni  Patris 
fapientia  indigitabatur)  in  Severitarum 
opihionem  ipfe  incidit  imprudens ,  qua 
carnem  Domini  immortalem  &  pafho- 
num  expertem ,  ex  quo  afTumpta  fuit , 
credidit.  In  quam  cum  omnes  iecum  ad- 
dudios  vellet ,  Eutychium  Conftantino- 
politanum  Patriarcham  in  Cappadociam 
relegavit  ,  dato  ei  fucceiTore  Johanne 
Scholaftico. 

Inque  hac  perfuafione  decejjtt ,  hono- 
rem  fe  hunc  Chrifto  habere  eximium  ra- 
tus  ,  expletis  potenti^e  annis  xxxviii , 
menfibus  vii.  Eo  imperante ,  Monachi 
duo  telam  fericam  texere ,  allatis  ex  In- 
dia  bombycibus,  monftrataque  vermium 
gencrationc,  Romanos  docuere.  Nam 
antea  ferica  veftis  a  Perficis  mercatori- 
bus  adferebatur ,  ignorantibus  Romanis 
wmium  telam  effe,  qua  tmtum  h&c  mor- 

talitas 


Euagr. 
/.4.C.37. 
Zonar, 
Tom.'^, 


Nsceph, 

lib.\j. 

e.6,27. 


Zoiiar. 
Tom.^. 


Niceph. 

l.iy.e.zo. 

19.30. 

Euagr^ 

iib.^. 

^,25.35. 


A.  M. 
Chr.s^f. 


Niceph. 

Cedren, 


iHHS 

talitas  infolefcit.  Occafionem  prxbuit 
Davicl  fcii  Adad  Axumirarum  Indorum 
rcx ,  qui  cum  viciflct  Homcritas ,  cx  vo- 
to  Chriltianifmum  rufccpir ,  Epifcopum- 
quc  Conftantinopoli  pctivit ;  cum  eo 
Monaclu  in  Indiam  profcfti. 

Jullinianus  fcftum  Puriticationis  feu 

.  Hypapantes  toto  orbe  celebrari  jufllt , 

quemadmodum  natalitia  Domini  Jufti- 

nus ,  Dormitionem  Maria;  poftmodum 

Mauritius. 

Autor  eft  Paulus  Diaconus ,  tricelimo 
primo  Juftinianianno ,  Conftantinopo- 
lim  venifle  Avares,  locos  habitandi  poftu- 
lantes  ab  Imperatore ,  ac  novitate  fpe- 
ftaculi  excitam  univerfam  civitatem, 
quod  perplexa  comarum  prolixitate  a 
carteris  Hunnis  differrent.  Illis  poftea 
Pannonia;,  difcedentibus  in  Italiam  Lon- 
gobardis ,  obtiii^ere. 

EotemporeVxoco^vis ,  Jornandes  ,  A- 
gathias,  Marcellinus  Comes,  hiftorio- 
graphi  floruerunt'  Dionyfius  Exiguus 
monachus  tempora  a  Chrifto  nato  pieta- 
ti  convenientius  fupputare  incepit,  quum 
antea  a  Csfarum  initiis  aut  aliis  rebus  ge- 
ftis  numerarcntur.  Ei  fuppares  state-funt 
Anaftafius  Sinaita  ,  Junilius  &  Prima- 
fius  Epifcopi  Africani ,  Procopius  Ga- 
2£eus  ,  Liberatus  Archidiaconus ,  Ara- 
tor  Poeta  Chriftianus ,  Prifcianus  Casfa- 
rienlis  Grammaticus. 

Jus  TINUS    JUNIOR. 

JXIflinm  Thrax  natione,  Juftinianine- 
pos,  Imperium  adeptusavunculi,  ur- 
bem  quidem  regiam  xdificiis  ,  templa 
donis  exornare  non  deftitit:  ac  cum  mor- 
bido  eflet  corpore  deditoque  lafcivis,  ve- 
cordia  fua  tantum  pene  afHixit  Roma- 
nas  ditiones ,  quantum  eas. Juftinianus 
aut  Bclifarius  erexerant.  Sacerdotia  ve- 
numdedit ,  Juftino,  cui  par  ad  imperium 
jus  erat  ex  cognatione ,  caput  dempfit. 
Injuriis  ad  conniventiam  ejus  glifcenti- 
bus  repertus  eft ,  qui  prsfefturam  libi  de- 
pofceret  urbis  ,  tutioremque  a  fceleri- 
bus  Rempublicam  promitteret.  Hic  , 
cum  citatus  aliquis  Senatorum  ad  tribu- 


IftftiiiHS  Ittntor. 


537 

nal  minimc  comparcrct ,  fcd  epulis  infa- 
pcr  adhibcrctCir  rcgiis ,  ingrcflus  pala- 
tium  poftulat  ab  Impcratore  ,  utdelinat 
fovcre  injurias  ac  rcos  ftatiin  ad  pocnas 
tradat  cxlblvendas  dcIiftoruiTi.  Quo  im- 
pctrato,  cum  damnatum  Scnatorempla- 
gis  juHifrct  affici  ,  aliosfcvcritatccxcm- 
pli  pcrtcrruit.  Traditur  tamcn  &  Jufti- 
nianum  Pralina;  inurbibusfaftioni ,  ad 
fcelerum  ufque  impunitatem  ,  impcnlius 
indullifle.  Unde  ea  confuetudo  praf- 
fandi  inaliosincremcntafumfcrat.  Cce- 
terum  Juftinus  Narfctem  liberatorem 
Italise  ,  a  Romanis  accufatum  ,  quod  te- 
trior  ipfe  Dominus  ,  quam  Gothi ,  foret, 
exautoravit  ,  fiibmiflo  in  locum  ejus 
Longino ,  qui  primus  Ravenna^  'Excirchm 
diftuseft.  Auclaverbisignominia,  So- 
phia  Augufta  Narfen  ut  Eunuchum  ,  ad 
penfum  m  Gyn^ceo  abfblvendum  rcvo- 
care  aufa  eft.  Qua  ille  irritatus  contume- 
lia ,  verfa  in  furorem  ira ,  telam  minatur 
fe  exorfurum^quam  neque  ipfa,  neque  mft' 
ritm  eju4  retexercnt.  Neque  fegniorem 
fe  deinceps  prsftitit  in  perdenda  Italia, 
quam  ante  in  liberanda  fucrar.  Cum  e- 
nim  perfpedfram  haberet  Longobardo- 
rum  vim  ,  in  fubigendis  bello  Gothis,  vi- 
ftifque  Gepidis ,  ad  Alboinum  regem  eo- 
rum  mittit,  quipaupertina  Pannoni^  ru- 
ra  deferere ,  &  in  Italiam  folo  uberem 
eum  hortarenrur  tranlire.  Qui  monita 
non  afpernatus ,  adjunftis  fibi  Saxoni- 
bus  aliarumque  gentium  non  paucis,  cmn 
omnibm  Longobardorum  familiii  commi- 
gravit  in  Italiam.  Tradita  Huunis  Pan- 
nonia ,  ea  lege  tamen  ,  ut  fi  minus  ft- 
liciter  caderent  confiilta  hsc  ,  veteres 
reciperet  fedes.Hunni  &  Avares  regnum 
Gepidarum  penitus  exftinxerunt.  Sicri- 
bertus  Francorum  Rex  ,  cum  defertas 
Saxonum  terras  pervafiflet  ,  novis  eas 
Suevorum  coloniis  implevit.  Novorum 
hofpitum  adventum  armat^  in  ccelo  a- 
cies ,  ahaque  oftenta  mortalibus  porten- 
derant.  Narfes,  tanta;  tempeftatis  Ita- 
li£e  concitor ,  relifta  urbe  Romana,  Nea- 
polin  conceflit.  Quem  fubfecutus  Papa 
Johannes  iii ,  qui  Pelagio  fucceflerat ,  uc 
Vv  Ro- 


Euagr. 
/4..C.71. 


A.  M. 

Chrj6Z. 


Sigelcrt. 
Gembl. 
Ann  ^6Z, 


Alhoims  LongobardHS* 


Pauhs 

Warnef. 
lih.^. 
de  geflis 
Longo- 
iardormn. 


Pm!us 

WaTfief. 

lib.z. 


558 

Romam  rediret  exoravit.  Sed  ambo  poft 
aliquantum  temporis  defunfti,  Italiam 
Barbaris  dimifere  lacerandam. 

Etenim  Alboinus  ,  occupata  prirao 
impetu  Cifalpina  Gallia,  LongobardisS 
ei  nomen  intulit ,  unde  poftmodum  cor- 
rupto ,  ut  folet  fieri ,  vocabulo  ,  Lom' 
hardm  eft  appellata.  Difficilliraa  ei  Tici- 
ni  expugnatio  fuit.  Urbem  toto  trien- 
nio  &  fex  menfibus  obfeilam  cepit  tan- 
ilem  ,  regnique  ibi  fedem  conftituit :  cui 
dcinde  Papis  nomen  inditum.  Ducatus 
£i£li  tres  funt ,  Unus  Foro- Julianus  in 
aditu  Italia::  alter  Spoleti  ,  media  fere 
terra:  Tertius  deinde  Beneventi ,  adin- 
feriorem  Italiam  regendam.  Sed  infpe- 
ratam  Alboini  felicitatem ,  quarto  regni 
anno  barbara  ejus  temulentia  corrupit. 
Occiderat  prx'lio  ante  annos  plures  Ge- 
pidarum  Regem  Cunimundum ,  ac  de- 
iiinfta  conjuge  fua  (ea  Clotharii ,  Fran- 
corum  regis  fifia  fuerat )  Rofimundam 
perempti  hoftis  filiam  ,  matrimonio  ad- 
fciverat.  Ei  cum  ,  apud  Veronam ,  in 
convivio  poculum  propinalTet  ,  quod  e 
foceri  cranio  confecerat ,  juberetque  re- 
-ginara  Isetanter  bibere  cura  patre  fuo , 
-ex  rei  indi^nitate  altum  cordi  ejus  dolo- 
rem  imprefiit.  Ardens  ira  mulier  ,  patris 
fui  necera  mariti  cogitat  csde  ulcifci, 
initoque  cum  armigero  regis  Helraiche 
coalilio  ,  proftituit  ,  ei  &  Peredioni , 
viro  bellicofiffimo ,  corpus  fiium  ,  eoque 
pudicitice  pretio  percufiores  Alboino  e- 
mercatur.  Sic  ^^dwcis,,  qui  prtotho- 
fiiumfiniges  incolumii  iverat ,  in  cubiculo 
ftio ,  dum  meridiano  indulgetfomno,  fcsdct 
morte^occubiiit.  Hclmiches,  fruftra  f]->e 
regni  agitata,  cumRofimundaaduItera 
ad  Lonainum  Exarchum  profugit.  Illa 
novis  follicitata  amoribus  ,  oblato  ve- 
neni  poculo  ,  paulo  poftinteremitHel- 
michen  ,  balneo  forte  egrellum.  Sed  an- 
tequam  concideret ,  animadverfa  fraude, 
-Rofimundam  evaginato  fuper  eara  gla- 
dio ,  quod  reliquura  erat ,  bibere  coegit. 
Ita  Dei  omnipotcntis  judicio  Alboiny^ 
Cunimundo  ,  Rofimundamarito  ,  Hel- 
miches  Domino  interfedo ,  raeritas  exi- 


tii  posnas  exfolverunt.  PoftAlboinum, 
cum  Clephui  Longobardorura  nobilif- 
fimus,  iefquiannuo  principatu,  multos 
Romanorum,potentia  aut  natalibus  cla- 
ros ,  gladioaut  exiliis  punivifTet ,  fervu- 
li  cujufdam  fui  gladio  juoulatur.  Longo- 
bardi ,  ut  quondam  habuerant ,  duces  itc- 
rum  pro  regibus  fibi  crearunt.  Hinon 
tantum  Itafiara  late  fubegerunt ,  fed  & 
in  Galliara  excurrendo ,  multas  ei  attu- 
lerunt  clades.  Nec  minoribus  repulfi, 
decenniura  Rempubl.  tenuere. 

Eodern  ferme  tempore  Cantabria  a. 
Vifigothis,  Leovigildi  regis  Arianidu- 
£t\x ,  (Athanathildi  is  crat  filius)  fuba- 
tta. ,  Suevi  debellantur  ,  atque  a  Gothis 
late  potitis  Hifpania ,  Toleti  fedes  regni 
figitur. 

Sub  hajcjuftinus,  retentis  auri  quin- 
gentis  libris  pro  ftipendio  dari  Cofrhox 
folitis  ,  armatoque  in  Parthos  Aretha 
.iEthiopum  Rege ,  ac  receptis  in  fidem 
ma/oris  Armeniajincolis ,  Perficam  (bl- 
vit  pacem.  Acerrimo  tunc  praslio  cum 
Perfis  conflixit  Martianus,duxCa:faria- 
ni  exercitus,  vicitque&obfeditNifibin. 
Sed  breve  gaudiumfiiit  motitemeretu- 
raultus.  Cum  enim  Juftinus  ,  ignavo- 
rum  more  domi  gloriabundus  ,  Nifi- 
binpro  captahaberet ,  nec  Gregorii  An- 
tiocneni  literis  ,  Perfarura  vim  referen- 
tibus ,  haberet  fidem ,  Martiano  fortif- 
fimo  viro ,  Acaciara  fui  ingenii  ducem 
fubftituit.  Martianum  fubiro  exautora- 
tum  videns  exercitus,invito  Juftino  obfi- 
dionem  folvit ,  caftrifque  defertis  dilapfus 
&{k.  Qua  occafione  arrepta  ,  Hormifdas, 
Cofrhose  illius  Magni  filius ,  miflb  Arda- 
raane  cum  novis  copiis ,  longe  Jateque 
vaftavit  Orientem ,  &  Sophiara  Juftini 
conjugera  ad  pacem  petendara  adegit. 
Nam  fuperbia  in  mcerorem  verfn  nimium, 
Juftinus  contraxit  phrenitidem ,  e  qua 
reftitutus  aliquantifJDcr ,  de  confilio  So- 
phia;  Auguftx  ,  Tiberium  excubito- 
rum  comitem  creavir  fucceirorem,  man- 
dans  ci  publice  ;  «<f  D  e  u  m  ritl  coleret, 
fubditis  bene  pr&effet ,  oppreffts  ferret  0- 
pem  ,  militarium  avaritiam  coenerct , 

^ur- 


Longoh. 


Aimain. 
/.5.C.17. 

IJidorHs 

Chron. 

Goth. 

Faulus 

Diac.t.ii. 

Hiflor. 

MifcelL 


Zofiar. 
Tom.^. 
Euagr. 
/.y.c.7.10. 
II. 13. 


^iceph. 


17.C.37. 


3-39- 


Tufon, 


Ttherius  I L 

purpurnntHtiquamintttmefceret ,  diviti- 
bus  pr&ftaret  fecuritiitem  fuis  fruendi  o- 
pibus  ,  nihil habentibus  darct.  Impcratri- 
ccm ,  bcnienam  antca  Dominam  ,  con- 
venicnti  honore  afficeret.  Ita  non  line 
plandlu  vita:  infipientcr  adlx  dcccilit,  me- 
lior  auri  cuftos ,  o^uam  imperii  ,meliorijue 
monitor  quam  Imperator ,  a£lis  potcntia; 
annisxiu.  Vcnantius  Fortunatiis ,  Epi- 
fcopus  Piftavienfis  &  Pocta  ,  Childcnco 
Francorum  rcai&  Gelelliintx  Athana- 
gildisfiiia:  cpitlialamium  cecinit.  Gallia 
fh-itrum  inter  fe  rcgum  armis  collifa , 
multas  clades  perpefla. 


A,  M. 

45/46. 

Chrifii 

576. 

Euagr. 

i.y.c.ij. 

I4..i5'.ii5. 

fAidus 

Diacon. 

lib.ij. 

Iiill.7nifc, 

PJVar- 

nef.  de 

gefiis 

L*ngob. 

1  i.c.ii. 
12. 

Jslicepij. 
/.18.C.1. 

2  &C. 
Cedren, 

323. 


Afauritifis.  ^^j^ 

iibicooptavit.  Quin  ic  captivis  impcr- 
ticndam  ratus  bcnignitatcm  ,  egrcgic 
ornatos  donuirn  rcmilit  gratis.  Fame 
etiam  laborantibus  Romanis  caquc  ur- 
gcntc ,  ad  Longobardos  magno  dcficicn- 
tibus  numcro,  ab  /Egypto  ingcntcm  fru- 
mcnti  fubmiiit  copiam  ,  dcpulfaquc  ino- 
pia  oblidionem  cluiit  barbarorum.  Pe- 
Iao;ius  II.  Papa  Grcaorium  Diaconum 
ablco-avitad  Tiocrium,  coniccrationcrn 


TlBERIUS    II. 

rYlherius  Juftino  adhuc  fLiperftiti  Con- 
■*■  fors  impcrii ,  juHus ,  prudcns ,  mu- 
nificentia  in  paupcres  &  bellorum  felici- 
tateinclytus  bcne  geflit  labefadlum  a  de- 
cefTore  imperium.  Increpante  prodiga- 
litatem  ejus  Sophia  Augufta  ,  nondefutu- 
ram,  dixk ,  ftfco  pecuniam ,  quo  adipfe 
Chriftifecutus  prAcepta ,  in  ccelo  thefau- 
ros  coUigeret,  '  egenorum  favendo  defecius . 
Igiturde  improvifo  locupletillimos  tlie- 
fauros  reperit.  Cum  tabulam  marmo- 
ream  cruce  inlignitam  tolli  de  pavimen- 
to  juftifTet ,  ne  pedibus  conculcaretur  , 
dcfofla  invenit  multaauri  talenta.  Ad- 
venit  &  fenex  ex  Italia,  immenfis  Nar- 
fetis  opes  fu^E  commendatas  fidei  indi- 
cans  ,  quibus  e  terra  erutis ,  clarius  Ti- 
berii  in  pauperes  munificcntia  eluxit.  I- 
ta.aBrumpens peccata  eleemofynis ,  Deum- 
quepropitiansprecibuifidei ,  nihilmirum, 
Jifeliciter  hoftiles  repulit  incurfiones.  Mif- 
fo  enim  in  Perfas  ,  Armeniam  ingref- 
fos ,  exercitu,  Juftinianoduce,  potcn- 
tifllme  eos  devicit ,  prsclaraex  hoftibus 
prada  capta ,   recuperatilque  omnibus  , 
.quas  fub  Juftiniano  &  Juftino  erant  amif- 
fa ;  Cofrhoes  rei  raale  gcft:E  perculfiis 
dolore ,  fenex  admodum  dcceflit ,   fcri- 
pta  lege ,  ne  quis  rex  Perfarum  deinceps 
Romanis  bellum  faceret-  Tiberius  Mau- 
ritium  Cappadocem  ,  cujus  fortitudo  & 
fides  enituerat  Perlico  bello ,  gencium 


infcio  Irapcratorc  in  urbe  obfefTa  fadlam 
purgaturum.  Ea  lcgationc  &  Com- 
mentarios  in  Jobum  orfus  eft  Grego- 
rius ,  &  Eutychium  Conftantinopolita- 
num  de  corporum  refurre£fione ,  Ori- 
genica  feftantem  dcliria  ,  faniorem  ad 
feiuentiam  reduxit. 

.  C^eterum  Tiberius  ,  ante  acceptum 
Imperium,  a  Juftino  adverfus  Avares 
raiiliis ,  qui  a  Vicinis  Turcis  exagitati ,  e 
Scythia  fuperiori  erant  tranfgreffi  Cau- 
cafum  ,  &  ripas  Iftri  occupavcrant ,  Sir- 
mioque  jam  urbi  imminebant  ,  posne 
captus  fuiflet ,  non  ferentibus  Barbaro- 
rum  vim  Romanis  militibus ,  nifi  rairan- 
da  DEibeuignitateevarifret.  Compofita 
cum  iis  pace ,  Caganus  rex  Avarum  pe- 
tiit  fabros  a  Tiberio  Imperatore  ,  qui 
balneas  ei  Romano  ritu  conftruerent , 
fcd  miflos  in  Danubio  facere  pontem 
coeo^it ,  quo  tranfito  Romanas  ipfe  pro- 
vincias  fccurius  popularetur.  Sub  ha:c  Ti- 
berius,  contradla  e  pra^cocium  mororum 
efii  tabe  ,  deceffit ,  cum  per  fe  folum ,  an- 
nos  IV ,  cum  Juftino  triennium  &  mcn- 
ks  XI ,  imperium  tenuiflet.  Mauritium 
publice  e;jregiis  ad  bene  imperandum 
monitis  inftruxir ,  cnmfceptrum  non  im- 
moderatA  poteftatis ,  fed  fplendid&  potius 
fervitutis  habendum  infigne  diceret> 

M  A  u  R  1 T  I  u  s. 


Aimoinut 

/.3.C.33. 

Sigebert. 

^nno 

j8i. 

P.  WaT' 

nef.l.i. 

JLongob, 

caj).!'^. 


Eu/igr. 
/.j.c.i. 
II. 12. 


Zerntr. 
Tom.^i 
Nicepn. 
l.ii>.c.6. 
Emirr. 
/.J.  C,22. 
24. 
A.  M. 

4-553. 

ChriHi 
583". 

Paiilus 
Diac, 

llb.ij. 


A.M. 
4-553' 


C  Vccefilt  Mauritius,yk  ftrenuus,gra-  Chrifii 

vis ,  calumniarumcontemptor ,  tem-  583- 
perans ,  ingcniofus ,  qui  Conftantinam  ^  "J^f 
Tiberii  filiam  habcbat  in  matriraonio ,  '^f  g_ 
&  Periico  bello  Alamundarum  Sarace-M^.1.2. 
nura  ceperat ,  quem  in  Siciliam  relega-  Nicephor, 


Vv  z 


Vlt. 


Paulus 
Diac. 
lib.ij. 
Zonar. 

Georg. 
Cedren. 


Euagr. 
/.6.C.3. 
Nicejih. 
l.ii.c  1 1, 
14.-1j.18 

0-C. 


vit.  Maxima  illi  Cum  Penls  &  Avaribus 
bella  fuere. 

Caganus  Avarum  Rex ,  fubafto  Sir- 
mio ,  inligni  Pannoni^  urbe ,  &  annuo 
a  Romanis  ftipendio  clatus  ,   patientia 
Mauritii  abutebatur  ,  nec  faturari  fe  paf- 
fus  induloentiflimo  ejus  obfequio ,  tan- 
dem  Scla"vinos  ad  populationes  Roma- 
norum  finium  excitabat ,  qui  ad  longum 
ulque  murum  progrefll  ,  dudlu  Com- 
mentioli ,  quem  Mauritius  copiis  inftru- 
xerat  ,  ceflerunt  captivis  prxdaque  o- 
mni  Romanis  recuperata.  Inde  Mauri- 
tius  Philippicum  ,  defponfa  ei  forore ,  in 
Perfas  mi(it,   quorum    rex  Hormifda 
legera  patris  afpernatus ,  bellum  in  Ro- 
manos  nequaquam  deponebat.  Augebant 
ei  animos  Romani  exercitus  ,  qui  Prifco 
duce  ob  infolentiam  rejefto  ,  Germa- 
num  libi  privata  autoritate  invitum  prse- 
ferebant.  Quo  acie  fuperante  Per(as,mul- 
tis  tandem  precibus  obtinuit ,  magnaque 
eloquentia  Epifcopus  Gregorius,ut  Mau- 
ritio  parercntlegiones,  ac  Philippicum 
fufciperent  ducem.    Itaque  Philippicus 
validis  in  Mediam  Perfiamque  expedi- 
tionibus  rem  Romanam  felicitergeffit, 
niii  quod  prodita  Perfis  Martyropoli  a 
Sitta  Decurione  ,   fuccc-iTor  miffus  eft 
Philippico  Commentiolus  ,  qui  fugatis 
ad  Martyropolin  Pcrlis  ingentium  cala- 
mitatum  occalionem  pra^buit.  Cum  e- 
nim  Hormifda  ducem  fuum  Baram  ,  poft 
cxpugnatos  Turcas ,  ftipendiarioS  fibi  fa- 
£los  ,  in  Lazicam  &  Colchidem  ablegaf- 
fet ,  eumque  ibiRomanus,  Mauritii  pr^- 
tor ,  gravi  aflfeciflet  clade ,  veftem  Baraz 
muiiebris  ludibrii  caufa  mifit ,  eumque 
ducatu  privavit.  Baras  non  ferens  contu- 
meIiam,componit  literas  velut  ad  omnes 
exercitus  fcriptas ,  quibus  Hormilcla  eis 
moUitiem    exprobrabat  ,  ftipendioque 
militum  fueto  non  parum  detrahebat. 
Quibus  velut  ab  Rege  profedis  injuriis 
irntati  Perfce  in  Barx  verba  jurant,  ac 
Bynodoes  illuftrium  unus ,  quem  Hor- 
mifda  in  vincuhs  habebat ,  aBaftafratre 
liberatus ,  catenas  injicit  regi ,  colletto- 
«]ue  Perfarum  fenatu,  ob  crudelitatem, 


Jl^aftritius. 

ob  mota  temere  bella,  aliaque  fcelera,  P'«"'w 
indignum  regno  pronunciat-  Erso  inter-  P/'"^" 
rectis  ejus  uxore  &  nlio ,  quem  luccelio-  ^ua^r. 
rem  deftinaverat ,  Cofrhoem  patri  invi-  L6.c.i^. 
fum  conftituunt  Regem  :  Hormifdam  i/.ii5.i7. 
privatum  luminibus  carceri  includunt. 
Cofrhoes  aliquantifper  benigniflime  ha- 
bito  patre,quum  perpetuis  ejus  malediftis 
laceraretur ,  tandem  fufliibus  eum  cura- 
vit  occidi ,  eoque  facinore  fibitotius  «^en- 
tis  odium  peperit.  Quamobrem  defer- 
tus  a  fuis ,  ad  Baram  declinantibus  ,  ad- 
miffb  equo  quam  celerrime  in  Romano- 
rum  fe  caftra  recepit.  Receptus  eft  a 
Probo  Patricio ,  ac  commendatur  Mau- 
ritio  Csf  jubenteipfoper  Narfetendu- 
cem  debellatur  Baras ,  Cofrhoes  in  re- 
gnum  reduftus  eft;  Ceciderunt  multa 
Perfarum  millia ,  fex  millia  capti ,  quos 
omnes  Cofrhoes  occidit ,  demptis  Tur- 
cis  qui  Byzantium  ad  Imperatorem  fimt 
mifli.   Horum  fupercilia  in  crucis  for-  ^''."''^^ 

r       ^-  r  -rr   IJtac. 

mam  componta  ,  atramentoque  ruiile  ;,j^_j_^ 
illita  narrant ,  quodeoinfigni,  exChri-  zonar. 
ftianicujufdampcrfuafionefufcepto,  fa-  Tom.^. 
mem  diram  effugiflent.  Sedpofitotan- 
dem  bello  ,  profunda  Orientem  pax  oc-  Eua%r. 
cupavit,anno  Mauritiioftavo.  Cofrhoes  I.6.C.20. 
reftitutionem  fuam  Sergio  Martyri  ac-  Niceph. 
ceptam  retulit ,  opinionibus  Chriftiano-  i^^'?. 
rum  parum  fanis  Antiochise  delibutus.  q-^^ 
At  cum  Cagano  Avarum  rege  conti- //^.17,' 
nuum  fere  bellum  Mauritio  fuit ,  ancipi- 
ti  utrinque  fortuna  geftum ,  crebrifque 
interpellatum  induciis ,  fed  qu^e  ob  Scla- 
vinorum  depr.xdationes  facile  diiToIve- 
bantur.  Decimo  imperiifuiannoftrata- 
gemate  eum  depuIitThraciaMauritius. 
Fiftis  enim  ad  Prifcum  Pra;torem  lite- 
ris,ut  Zurulum  conftanter  tueretur,quo- 
niam  in  ditiones  Avarum  claflis  eiTet  ab 
fe  mifla ,  ad  eos  elFufiffime  populandos. 
Caganus  interceptis  tabellis  fidemadhi- 
bens  ,  feftinanter  ad  fua  rediit.  Sexennio 
proxirno  cum  Sclavinis  certatum ,  ac  vix 
compreiTiis  Caganus  ne  univerfis  copiis 
Sclavinorum  ulcifcerctur  clades.Decimo 
fexto  anno  eum  irritavit  prstor  Prifcus, 
Sigidunum  repetens,  ideoque  Caganus 

XL  Dal- 


Mauritius. 


i.iS.cs;. 

3(5.37.38 

Fauluf 

Diac. 

isl/.iy. 


XI.  Dalmati;K  civitatcs  clcpopiil.itus  eft,  ac 

Dirizipcram  Thr.icia;  occup.ivit.    Cum 

aiitcm  Mauritius    fucccnfcrct  lcgioni- 

bus ,  quod  Hiipcntlii  partes  aliquas  armis 

ac  vertc  iibi  pcrfolvi  abnucrent ,  Com- 

mentioliducisartibusefFccit ,  ut   pluri- 

mos  militum  caperet  Caganus.    Jam- 

quchabcbat  xii  niillia  Romanorum  Bar- 

barus ,  ac  dimidium  faltcm  numifma  iu 

lingula  cipita  petcbat ,  fraftus  animo  , 

quod  pellifcra  lues  uno  die  feptcm  ejus 

nlios  abfumpfiirct.  Scd  furdas  Mauntii 

aures  pulfivit ,  fcu  odio ,   feu  avaritia 

fpernentis  tot  jaduram  militum  :  Qua 

re  afperarus  vehementcr    Caganus ,  o- 

mnes  occidione  occidit ,  ac  paftus  l  au- 

rcorum  millia  in  Pannoniam  rcmeavit. 

Mauritius  CommentioIUm  ex  eo  prodi- 

tionisaccufatumabfolvit ,  petitufque  ob 

id  lapidibus  a  Byzantinis ,  fupplicio  af- 

fecit  autores  contumelice  ,  renovatoque 

Avarum  bello  ,   ingentibus  potitur  vi- 

ftoriis.  Sed  paulo  poft  cum  Theodolii 

filii ,  quem  Csfarem  nuncupaverat ,  nu- 

ptias  peregifTet ,  Monachus  quidam  ftri- 

dlum  circumferens  gladiura ,  per  plateas 

exclamavit,  MaHritmmbrevigladio  pe- 

riturum.  In  Nilo  fl.  fpecies   hominum 

aquatilium  apparuere ,  &  cometa  maxi- 

mus  multis  diebus  luxit.   Quare  cum 

preces  pro  fe  fieri  iuffiflet  Imperator  ,  ut 

peccatorum  fuorum  in  hoc  feculo  pocncu 

penderet ,  vifus  eft  fibi  in  fomnis  ante  tri- 

bunal  Chrifti  politus  interrogari  ,    ubi 

'vls  reddam  tibi ,  in  hoc ,  m  futurofecu- 

lo?  Refpondit  illico  ,  Amator  hominum 

Domine  ii^judexjujie ,  hic ,  non  illofe- 

culo  ;  traditufque  eft  divino  jndicio  cum 

uxore  &  liberis   Phoc^e  militi.   Exper- 

gefaftus  Imperator  extemplo  advocat 

Philippicum ,  fufpeftum  iibi  antea  infi- 

diarum  ,  ac  deprecatus  culpam  quasrit , 

an  fciant  aliqueminter  agminaPhocam 

militem.   Regerente  illo  ,  efTejuvencm 

eo  nomine ,   temerarium  quidem  ,  fed 

timidum ,  adjecit  Mauritius  :  Si  timi- 

dus ,  ^  Homicida.  Hic  Phqcas  cum  ftra- 

tor  fuiflet  Prifci  Patricii  ,   Centurionis 

nuper  locum  adeptus  contradixerat  cum- 


w 


primis  impcrio  Mauritii,  ftipendiamu- 
tarc  volcntis.  Ergo  cum  itcrum  par- 
cius  rigidiufquc  habcrct  cxercitum  Im- 
perator ,  jubcrctque  in  hoitili  Sclavino- 
rum  folo  hybernarc ,  atquc  cxindecom- 
mcatum  &  annonampctcrc,  coorta  fe- 
ditione ,  Phocas  de  more  in  clypcum 
fublatus  falutatur  Impcrator,  ac  Pctrus 
fratcr  Mauritii ,  qui  copiis  prxcrat ,  in 
fugam  agitur.  Accedunt  &  civilcs  tur- 
ba; ,  Conf1:antinopoIitanis  Theodoiium, 
aut  fbcerum  cjus'  Germanum  ,  ad  impe- 
riumdepolcentibus.  Mauritius  caftioato 
filio ,  dum  Germanum  e  templo ,  quo 
confugerat ,  extrahere  nititur ,  acccnfa 
acrius  feditione  pellitururbe;  ubidifli- 
dentibus  Veneta  &  Prafina  fadlionibus  , 
Phocas  a  Prafinis  recipitur ,  prseftito- 
que  jurejurando  ,  fe  nihil  novaturum  in 
fide  ,    a  Cyriaco  Patriarcha  coronatur. 
Sed  quinto  die ,  exclamante  faftione  al- 
tera ,  vivere  adhuc  Mauritium  ,  in  ne-  73^^/^^ 
cem  ejus  commoveturtyrannus  ,  retra-  Diac. 
dtumque  e  fuga  Imperatorem  cum  quin-  Hb  1 7. 
que  filiis  ac  tribus  filiabus ,  ipfaque  Au- 
gufta  Conftantina ,  Tiberii  filia  gladio 
percuffit  Chalcedone  ;  Augufta  tamen  & 
filia:  tunc  templi  afylo  fervatas ,  quinto 
demum  poft  anno  decollats  funt.  Spe- 
ftato  fiiorum   cxitio  ,   Mauritius  hanc 
eximia:  patientis  ac  humilitatis  vocem 
protulit,  Juflus  es  Domine ,  ^  reBafunt 
judiciatua.  Cumquefiliolumejus  mini- 
mumfufFuratanutrix,  fuurapro  eo  of- 
ferret  ad  necera  ,  non  eft  paims  ,  neca- 
tufque  CiEfaris  infans  omnibus  excivit  la-  a.  M. 
chrymas.  Ita  obavaritiam  periit,  c£te-  4572 
raeximiuslmperator,  adverfa  laudabi-  Chnjtt 
liorfortuna,  quam  profpera ,  cnm  gQ[^ii-   *°^' 
fet  imperium  annis  xx. 

Roma  Italiaque   eo  regnante  variis  fj/arnef. 
laborarunt  calamitatibus.  Saxones  qui-  nb.^. 
dem  ,  intolerantes  Longobardici  impe-  Lortgab. 
rii ,  priftinas  in  Germania  Jedes  repeti- 
verunt ;  quas  cum  tenerent  Suevi ,  ma- 
jorique  parte  ultro  cedere  vellsint,  il- 
li ,  ut  plane  expellerent  Suevos ,  armis 
congreiTi  cum  lis,  ultraxxmillia  occu- 
I  buerunt. 

Vv  5  At 


IVarnef. 
/.3  C.16. 

ly.&c. 


Aimoinns 

37- 

Sigeber- 
tus  Chron. 


w- 


Mmritius. 


Emtr. 

o      , 

i.^.C,l'j, 


P.  IVar- 

J^^ongob. 
Aimoinus 


At  Longobardi ,  poft  deccnnale  du- 
ultro  Ilbi 


regem 


crea- 


Bedal.T. 

Greg.  /.4. 

34.394.0. 
iirl.6. 

a8.30.31. 
&I.7. 
Epifi.^^O, 
65. 


cum  regUTien ,  ^ 

runtfilium  Clephonis  Antharit ,  augen- 
ciseque  dignicati  Flavium  cognomina- 
runt  ,  Romanoruin  ici  ndbiliffimorum 
nomen  efTe  edofti.  Atqueut  novus  Rex 
ftatum  tueretur  decentius  ,  dimidiam 
ei  bonorum  fuorum  partemfunt  largiti: 
ipfe  Theudolindam  ,  Bajoari^e  Principis 
fiiiam  ,  uxorcm  duxit.  Sed  Mauritius  , 
condufto  in  eum  Childeberto  Franco- 
rum  rege ,  ad  fummam  fane  rei  profe- 
cit  nihil ,  nili  quod  variis  turbis  Longo- 
bardiam  implicuit.  Ingens  tunc  fuit  in 
Italia  aquarum  diluvium  ,  Roma;  etiam 
muros  fupergrediente  Tiberi  ,  ac  ma- 
orno  Dracone  per  urbem  mediam  in  ma- 
re  defcendente ,  fecuta  eft  inundationem 
peftis  incruinaria ,  qua:  &  Papam  Pela- 
gium  abTumpfit.  Ac  narrat  Euagrius , 
teterrimam  pell:ilentiam  ad  5-1  annos , 
modo  fcevius ,  modo  mitius ,  totius  or- 
bis  peragraffeprovincias ,  qua&  ipfe  iit 
confliftatus  ,  ac  fuorum  amiferit  non 
paucos.  Eain  calamitate  cum  fufficicn- 
dus  eflet  fucceflor  Pelaeio ,  Greaorius 
(quem  appellarunt  Magnum)  literas  ad 
Mauritium  Imp.  dedit ,  nc  eledioni  Cux 
confentiret.  Scd  fubftitutis ,  a  Prasfc- 
t\o  urbis  Epiftolis ,  quibus  confirmatio 
eleftionis  pctebatur ,  invito  honor  eft 
impolitus ,  quem  tanto  ma]ori  devotio- 
ne  gejjit .,  quanto  minori  eum  ambitione 
fumpferat.  Litaniis  depellere  morbum 
inftituit ,  infeptem  ccetus  diftributaci- 
vitate ,  cum  inter  ipfas  deprecationes  in- 
tra  horam  oftoginta  homines  fpiritum 
exhalarent. 

Gregorius  in  pauperes  munificus ,  di- 
vinum  cultum  Ceremoniis ,  noviscanti- 
corum  formulis  &  ftationibus  auxit. 

Anglorum  nationem  jam  ad  cl  an- 
nos  in  Britanniadominantem,  miffis  Au- 
guftino ,  Mellito ,  Joanne ,  aliifque  mo- 
nachis  ,  adChriftianam  fidem  pcrduxit. 
Cum  Joannes  Jejunator,  ac  Cyriacus 
deinde ,  Patriarchs  Byzantini ,  Oecume- 
nici  vellent  appellari  ,  Gregorius  cam 
cfle  Antichrifti  ambitionem judicayit ,  & 


datouni  Epifcopi  Umverfalii  titulo ,  re- 
liquos  Sacerdotes  honore  debite  privari. 

Hifpania  ferc  omni  potitus ,  exftinfta 
Sucvorumpoft  annos  cxxvidominatio- 
ne ,  Lcuyigildus  Viligothorum  Rex ,  fi- 
lium  Herminigildum ,  Catholica  fide  a 
Leandro  Hifpalenfi  Epifcopo  imbutum , 
fecuri,  ipfis  in  Pafchalibus  feriis,  per- 
cuflit.  Scdpaulopoft  cxftindus ipfe ,  & 
poenitcns  fceleris ,  Ricaredum  habuit  fi- 
lium  fucceflorcm  ,  qui  Arianam  inHi- 
fpanialucm  difcuflit ,  ac  Catholici  Regis 
obtinuitnomen  ,  bcllo  juxtaac  pace  iii- 
clytus.  Francis  enim  ob  fororem  fuorum 
RCgum ,  Herminigildo  olim  nuptam  > 
cum  fexaginta  miliibus  armatorum  in 
Hifpaniam  irruentibus ,  miflo  Claudio 
ducc  advcrfus  cos  ,  gloriofb  triumphavit 
eventu ,  nec  ullo  unquam  in  Hifpaniis 
Gothorum  major  viftoria  exftitit.  Rica- 
redus  tamsihumanitatis  acmodeflia  lau- 
datur  ,  ut  malos  quoque  in  amorem  ^  re- 
verentiam  fui  traxerit.  xv  regni  anno 
Toletideceffit. 

Hac  tcmpcftate  Euagrius  Scholafti- 
cus  hiftoriam  Ecclefia;  ad  Mauritii  Impe- 
ratorisannum  xii  pcrtexuit ;  Gregorim 
Turoncniis  Francorum  res  ,  non  fine  fa- 
bularum  fermento ,  ficut  &  Gregorius 
Papa  fui  temporis  miracula  expofiiit ,  de 
moribus  pie  fitis ,  de  fide  pro  ejus  fe- 
culi  fupcrftitione  multa  diflerentes.  Ac 
tanta  paflim  eruditionis  inopia  vale- 
fcebat ,  uc  nec  Grcgorius ,  Doctorum 
fui  temporis  clarifTimus  ,  Gr£ece ,  nec 
Conftaotinopoli  fere  quifquam  tantum 
Latin^  fcirct  ,  ut  Romano  fermo- 
ne  diftata,  iu.  Graecumbene  transfun- 
deret. 

Antiochia  fexagefimo  &  uno  pofl 
extremum  terraz  motum  anno  iterum 
quaflata ,  lx  civium  m  perdidit.  Gre- 
gorius  Civitatis  Epifcopus ,  collapfb 
poft  cjus  egrefliim  ftatim  tedlo  ,  in 
quo  morabatur  ,  diyino  favore  ferva- 
tus  efti 


Jfdor. 
Chron.' 
Cothor.^ 
Suevor, 


Emgr, 
I.6.C.2.J. 

Greg. 
Turotienf. 
lib.  zo. 
Hifior. 
Franc. 


Greg.  1.6. 

Epiji.sj. 

Niceph. 

/.iS.c.i^. 

Euagr. 

I.6.C.2.    , 


Pho- 


Maurititii.  Phocits. 


543 


P   H    O   C   A    S. 


A.  M 


+  J3I. 

Chr.  6 II. 

Wj.  iS. 
c.4.1.  &c. 
Zouar. 
Tam.  5. 
.^imoin. 
lib.  4,, 

PiWlltS 

Diac, 
lih.  10. 
Gcorg, 
Cedren . 

t'  3J2- 


p  Hof/w  Tyianniis  vcrius  qium  Impe- 
rator ,  «/  acquifvh  poteftatem,  tta 
gejjit  f  cru(lclit:.-itc  ,  tcmulcntia ,  fraudi- 
bus ,  ncquicia  nobilitatus  apud  portcros. 
Cofrhocs ,  Mauritii  intcrRdli  amicus , 
ob  cxdcm  amici  iniquam  ,  parricidx  bcl- 
lum  intulit.  In  cum  miflus  Narfcs ,  d 
Phocx  delcivit  impcrio ,  viftorque  jam 
Gcrmani ,  cjuem  ci  Phocas  fucccHorem 
dederat ,  ac  celcbris  apud  Pcrfts  vifto- 
riis ,  a  frarreTyr.inni  Comcntiolo  jura- 
mentis  induftus  cft,  ut  lidci  /c  Phoc32 
tradcret.  Scd  Phocas ,  contempta  juris- 
jurandi  rcligione  ,  forti/fimum  virum , 
cum  Conftantinopolin  veniflet ,  vivum 
incendit.  Interfccit  &  co^natos  omnes 
Mauritii ,  grxrcr  Philippicum ,  monafti- 
ccn  amplekum.  Nec  CommeiKioIus 
Thracia;  Prartor  cvalit  exitium ,  jamque 
id  ipfum  Prifcus  rimebat  Patricius ,  cui 
Phocas  Domncntiam  junxerar  filiam. 
Peradis  enim  fplendide  nuptiis ,  cum  fi- 
gna  Prifci  acDomnenticE,Tyranni  eflent 
ftatuis  pari  columnarum  ordine  cop\i- 
lata  ,  indignififime  rem  Phocas  accepir. 

Gregorim  Papa  Phocjede  imperio  gra- 
tulari  fuftinuit  ,  alteroque  ejus  anno 
morte  avocatus ,  Sahinimo  reliquit  fe- 
dem  avaritia  &:  tenacitate  infami  ,  cui 
poft  fefquiannum  fucccflit  Bomfacin^  iii. 
Hic  contendit  a  Phoca ,  ut  fedem  Ro?m- 
nam  caput  omnium  Eccle/larum  conftitue- 
ret.  Eo  cnim  feculo  Conftantinopolita- 
na  Ecclefia  parem  fibi  cum  Romana  ho- 
norem  vendicabat ,  atque  haud  dubium 
Marianus  in  Oriente  tenebat  primatum.  Sed  an- 
SiotHs.1.2.  auit  Tyrannus  ambitiofis  Papa;  poftula- 
tis ,  gnarus  quanti  referret  in  Italia  Pon- 
tificum  amicitia  niti.  SedBonifacio  iii, 
poft  viii  menfes  ac  dies  xii ,  vita  fun£lo , 
ejufdem  nominis  1  v  fufeepit  gradiim  , .  & 
ex  Pantheo ,  omnibus  quondam  diis  Ro- 
manorum  facrato  templo  omni.um  San- 
dlorum  &i  Mari£E  virginis  Rotunda::  Ba- 
lilicam  ciFccit ,  ejufdem  indultu  Phocx , 
commutata  iamelius,  non  abolita  fuper- 
ftitione. 


Pcrfa:  Syriam  ,  Phocniciam  ,  Palxftiuam  ^'"t^- 
fubigunt ;  Cappadociam  ,  Paphlagoniam  ''^-  '^' 
&  Galatiam  vailant  excurfionibus ;  po-    """''■*■ 
pulabundi  Chalccdonem  ufque  procur- 
runt.  In  Europa  Avarcs  perfultant  Thra- 
ciam ,  ac  Romana;  legiones  utrobiquc 
occidioneocciduntur.  ' 

Super  \\xc  omniapcftis  humani  gcne- 
ris  Pliocas ,  cum  ncfcio  quid  populi  in 
ejus  tcmulcntiamcavillarentur ,  furore 
percitus  multos  necavit  ,aIios  mutilavir, 
aut  demerfit  mari :  aliquos  prxtorio  in- 
cluiit ,  quo  a  multitudine  inccnfo  captivi 
diffugere.  Judxi  quoque  Antiochix',  ex- 
citata  feditione  ,  complures  Chriftiano- 
rum ,  interque  eos  Anaftaiium  Patriar- 
cham  trucidarunt ,  cadaver  Antiftitisin 
foro  cremarunr  publice.  Ea  ob  facinora 
aut  capite  aut  genitalibus  puniti  funt ,  an- 
no  Phocx  fcptimo. 

Verumut  nuUa  tyrannisvelquietaeft 
veldiuturna,  Heraclius  Africx  Dux ,  a 
Prifco  &  Gregora  Patriciis  adjutus ,  ea 
pafta  iniit ,  ut  qui  prxveniflet  ex  iis  Pho- 
cam ,  imperio  fruerctur.  Prxvenit  He- 
raclii  filius  Heraclius ,  ac  navali  fuperior 


Gre^. 
lib.ll. 


^imoin. 
/.4  c^. 

Sigebert. 
&  Regi- 
»0  in 
Chron. 


pugna , 


urbs 


rcgia  potitur. 


Photius  vir 


'Kiceph. 
lih.  18. 


illuftris  cujus  conjugem  Phocas  ftupra- 
verat ,  occupaca  regia ,  fblio  eum  de- 
turbat ,  vinftumque  exhibet  Heraclio. 
Dicente  Heraclio ,  Itane  miferadmini- 
ftrafli  Rempubl.?  amens  dolore  Phocas  ; 
ac  fortunx  prxfentis  oblitus ,  Tu  vero  ,  '^  55-i^' 
inquit ,  z^ieliiis  eam  adminiftrabis  ?  ob 
quod  di£lum  calcibus  in  eurn  iniiliit  He- 
raclius  ,  detraftifque  ob  multorum  uxo- 
res  adulteratas ,  virilibus ,  xreo  eum  ca-  _ 
mino  exurit ,  anno  tyrannidis  vni.  Ex 
univerfo  Phocx  exercitu ,  qui  per  fedi- 
tionem  eum  creaverat  Imperatorem  , 
duo  tantum  milites  fupererant :  rcliquos 
varia  mortis  via  pcrdiderat  mngiftra- 
tuum  vindex  Deu^. 

Nec  minus  in  foeminaapparuit  judicii  panlus 
divini  Ipecimen.    Caganus  ,idcft  ,  Kex  Wamef. 
Avarum  ,    immenfa  cum  multicudine  A- 
incurfans  Longobardiam ,   occifb  cum  -°"5-^ 
copiis    Gifulpho    ducc  ,     qui    Asilul- 


.      .  ^  o Aimom. 

Dum  ita  Pvomano  infulutur  Imperio,  7  pno  Regi  fuberat  ,  Forojulium    arfto  /.^.c.j. 

'  pre- 


Aimoin. 


Gre"or. 

o 

lib.  12. 
Epiji.  7. 
Nicej^^h. 
/.  iS.c.4.6, 
&  feej^. 
Aimain. 
/.4..  C.5. 


S44  Phocas*  Hemlim 

premebat  obficiio.  Hicdum  luftratmu- 
niciones  ,  a  Romilda  Gifulphi  conjuge 
vifus ,  impudicos  ejus  oculos  pulchritu- 
dineac  a^tatis  flore  capi: ,  proditione  ur- 
bem  obtinet ,  proditrice  matrimonium 
e|us  pafta.  Ad  hunc  modum  muItaLon- 
gobardorum  agmina  fervitute  ,  aut  vita 
iLia ,  unius  emunt  mulieris  voluptatem. 
At  Caganus ,  nefariam  Romilds  perofus 
libidinem  ,  una  ei  nofte ,  quod  promife- 
rat ,  exfolvit ,  de  csetero  cum  militibus 
tradidilTet  polluendam ,  poftremo  trans- 
fixam  palo-interemit.  Filise  Romildse 
matris  dillimiles  ,  arte  confervarunt  pu- 
dicitiam.  Nam  pullorum  carnes  mam- 
mis  fubftratas  ,  calore  corporis  putrefe- 
cerunt ,  eoque  foetore  abegerunt  mili- 
tes ,  omnes  obidLongobardas  profce- 
tidis  exfecrantes.  Earum  altera  deinde 
Alemanorum  Regi ,  altera  Bajoari^e 
Principinupta,  egregia  cujiodit^  pudici- 
ti&  pYAmia  hctbuerunt.  Agilulphus  Lon- 
gobardorum  Rex ,  Theudolind^  jiidicio 
alledtus ,  in  matrimonio  juxta  ?lc  regno 
Anthari  fucceflit ,  ac  conjugis  impulfu , 
quam  Gregorius  Papa  Iibris  literifque  in- 
ftruxerat,  catholica  religione  imbuit 
Longobardiam.  In  Hifpania  Virtericus, 
qui  Liuvam  Recaredi  filium  occiderat , 
idcfuod  fecentt  fuo  Regi ,  esl  paffus ,  fe- 
ptimoque  regni  anno  inter  epulas  a  fuis 
ciEfus  occubuit.  Eum  Gindemanus  bien- 
ni ,  inde  Sifebutus  o£lenni  imperio  eft 
fecutus.  Hoc  tempore  Sclavini  qui  & 
Winidi ,  durum  &  tlagitiofum  Hunno- 
rum  Avarumque  (qui  poftea  Hungari 
uno  nomine  didi  funt)  imperium  excuf- 
ferunt ,  fumtoRegeSamone,  negotia- 
tore  Franco  ,  cujus  auxilio  Hunnos  acie 
fuperaverant. 

Johannes  Grammaticus  ,  didus  Phi- 
loponus ,  Monophyfitarum  h:Erefin  in- 
ftauravit,  Tritheitarum  condidit ,  refu- 
tatus  a  Leontio  Monacho  &  Georgio 
Pifida.  Jacobus  Syrus ,  ob  tenuitatem 
vocatus  Zanzalus ,  Armeniam  Syriam- 
que  Severiani  &  Eutychiani  implevit  do- 
gmatis ;  ex  eo  Jacobits  didi. 


HES.ACL1US. 

yjEraclim  difTolutara  tyrannide  Rem- 
publicam,  egregie  fedlenterefarfit. 
CompertoCofrhoeraChriftiano  nomini 
infeftum,  imperio  illudere,  &  Avares 
Europam  depraidari ,  cum  maxima  labo- 
raret  militum  inopia  ,  legationibus  ten- 
tavit  pacem  componere.  Sed  cum  nul- 
lum  eiFufioni  fanguinis  modum  ftatue- 
rent  hoftes  ,  confidenter ,  quantifcunque 
in  unura  contraftis  copiis ,  contraivit. 
Tardius  illud  faftum  ,  quam  res  poftula- 
bat.  Nara  cum  primo  Heracfii  anno  uf- 
que  Antiochiam  proceffiflent  Perfa; ,  al- 
tero  expugnarunt  Ca:faream  Gappado- 
c\x ,  tertio  etiamSaraceni  Syriam  incur- 
farunt ,  quarto  Damafcus  venit  in  pote- 
ftatem  Cofrhois,quinco  Pala:ftina  &  Je- 
rofblyma  ,  dicente  Cofrhoe,  nunquam  fe 
parfurum  Chriftianis ,  nifi  crucifixum 
inficiati,  Solem  adorarent.  Morabatur 
interim  Heraclium  Caganus  Avarum 
perfidus  ,  pacem  fxpe  bello  mutans , 
Cofrhoes,cxpugnata  JerofbIyma,infini- 
tam  Chriftiaaorum  multitudinem  per- 
didit.  Fertur ,  Judxos  vili  precio  com- 
mercatos  fanguinem  Chriftianorum ,  ad 
xc  miUia  captivorum  occidifTe.  Pretio- 
fum  crucis  lignum ,  &  Zacharias  urbis 
Epifcopus ,  captivitatem  fubiere  Perfi- 
cam.  Anno  Heracfii  fexto  protulerunt 
Perfse  arma  in  ^gyptum ,  captaque  A- 
lexandria ,  totam  ^gyptum,  &  Libyam, 
ufquead  ./Ethiopes  fubegerunt ,  ditatique 
immenfa  pra^da  ad  fuos  remearunt  fines. 
Septimo  anno  capta  a  PerfTs  Carihago_, 
Heraclium  adhucCagano  fatigante  & 
prsedce  habente  Thraciam,  Joanne  etiam 
Lemigio ,  Smaragdi  fucceubre  ,  &  de- 
inde  Eleutherio  Exarchis,  per  Italiam 
tyrannidi  inhiantibus  ,  mifitumque  con- 
juratione  interemptis.  Hafce  tantas  ca- 
lamitates  attraxerat  imperio  Phocas, 
quod  indigniffima  Mauritii  Ciede  &  filio- 
rum  ejus  efFerafTet  animum  Cofrhois , 
Chriftianis  interim  plerifque  verbum  di- 
vinum  a.c  jus  fafque  omne  conculcanti- 
bus.    Ne  tamen  ludibrio  efTet  hoftibus 

nomen 


CAnm 

eodem. 

Pttulut 

Diac. 

lib.iS. 

Aimoin, 

lib.  4,. 

Zonar. 

Tom.  3. 

Sigebert. 

in  Chr. 

Cedren.p, 

334.  & 


Pmdui 
Ditic. 
lil'.  18. 

Cedren.p, 

7jjf6.  &c. 


HeiracliHS'  Mahumedei.  '■^^^ 

,  indutiis  tandcril  Mcclu  urbc  pulfiis  mftu  civiiim  ruoruin 
Mahumcdcs,  ab  Heradio  pctiit  liabitan- 
di  locum  ,  &  anno  ejus  x  v ,  iit  liabet 
Diaconus ,  Arabnm  Princcps  capit  ha- 
bcri. 

Cofrhocs  tunc  furens,c]Uocl  prcmere- 
tur  ab  Hcraclio  ,  expilavit  tcmpla  fua;  tli- 
tionis  Chrillianorum  ,  coegitque  cos 
Ncftorianifmum  ,  c]ui  jam  ante  Arme- 
nios  tenebat  &  Georgianos,  amplefti. 
Atque  ut  undicjue  circumdarct  bello  Cx- 
(arem  ,miflis  ad  Avarcs ,  BuJgaros ,  Ge- 
pidas  &  ScLivinos  nunciis  ,  pacifcitur 
cum  eis  de  invadcnda  Conftantinopoli. 
Id  cum  gnarum  ellet  Heraclio  ,  partitus 
&  ipfe  copias  ,  in  auxilium  vocat  Turcas, 
quos  Chazaros  nominabant ,  ad  xl  mil- 
lia  Obfidetur  ergo  ann.  Chrifti  dc  xxvi. 
ab  infinitis  Barbarorum  copiis  Byzan- 
tium ,  fed  miro  D  e  i  Eivore ,  poft  de- 
cem  dies  ignominio{a  fuga  diflipantur  : 
Solus  Perfarum  Dux  Sarbarus  Chalce- 
donis  oblidioni  inh^refcit.  At  Turcx 
auxiliares  ,  cum  non  ferrent  crebros 
Perfarum  infultus ,  fenfim  funt  dilapfi , 
Heraclius  eo  magis  ad  fiduciam  anima- 
tos  milites  ,  ad  fsliniven  ufque  deduxit , 
acerrimoque  pr^eliofufis  hoftibus ,  Ra- 
zate  ctiam  duce  &  multis  Principibus  in- 
terfeftis ,  ferias  natalitias  egit  in  Afl^^ria. 
Cofrhoes  femet  inclufit  Seleucis,ac  mif- 


Romen  Chriftianum 
zelo  Dci  Hcraclius ,  compofitaquomo- 
docunque  pace  Ararum  ,  excrcitus  Eu- 
ropxos  in  Afiam  tranftulit ,  ac  dctfaBo 
etiitm  templi  auro ,  quod  daret  militibtM , 
profcdlus  cft  in  Perfas.  Hortatus  fnos 
ut  memores  Dei  ac  injuriarum  ,  qu(ts 
Barhari  intulijfent  cultoribui  ejm  ,  pieta- 
tem  jujiitiamque  feBarentur,  improvi- 
fus  Armeniam  intravit  ,  coaftumque 
pugnare  Sarbarum  duccm  hoftilis  cxcr- 
citus ,  acie  devicit ,  &  caftris  cxuit.  Re- 
verfusxiii  annolmperii,  pcnctrata  in- 
teriori  Perfide ,  varns  pra:Iiis  multa  Per- 
farum  millia  orco  demilit ,  lucos  eorum 
cumigni,  quem  colebant ,  facroever- 
tic  ,  &:  in  obvia  quxque  ferro  &:  igni  graf- 
fatus  eft.  Tanta  eum  captivorum  copia 
onerabat ,  ut  cum  in  Albania  hyberna- 
ret ,  L  millia  laxatis  vinculis  abire  fineret 
libera. 

In  hoc  tempns ,  annum  fcilicet  Domi- 
ni  DC  xxiii  incidit  manifeftatio  pfeu- 
doprophetx  Mahumedis  Saraceni.  Hic 
cum  pauper  eflet  &  orphanus ,  ad  cogna- 
ram  luam  prxdivitem  ,  nomine  Chadi- 
gam ,  primo  ut  merccnarius ,  deinde  ut 
fponfus  fe  applicuit ,  perque  eam  naftus 
eft  divitias  vix  fperatas.  Chadiga  cum 
aegreferrer  mantum  morbovexari  epi- 
leptico  ,  fpeciofb  ejus  mendacio  eft  dece- 

pta ,   fingentis  apparere  fibi  Gabrielem  i  fo  Sparthario  ad  Chardarigam  ,    colle- 
Archangelum ,  cujus  confternatus  afpe-  |  gam  apud  Chalcedonem  Sarbari,  ut  eum 
iftu,  mentedefeftaconcidat.  Idmcnda- 
cii  Sersius  raonachus  ob  Ncftorianam 


hxrefin  Byzantio  pulfiis  ,  audafter  fir- 
mabat ,  cujus  adjutu  &  Judaici  cujufdam 
impoftoris ,  novs  prodierunt  revelatio- 
nes  ,  quibus  honoratUr  quidem  Maris 
filius,  ut  Prophetamagnus  &  lux  gen- 
tium  ,  fed  Deus  cfTe  aut  Dei  filius  nega- 
tur.  Infideles  appellantur ,  qui  crucifi- 
xum  colunt ,  &  qui  fanftam  Trinitatem 
credunr ;  Laudatur  circumcifio  ,  licentia 
datur  utendi  uxoribus  quibuflibet  :  E 
Chriftianifmo  ,  Judaifiiio  ,  Ethnicifmo 
inufitatum  religionis  chaos  ftruitur ,  illa- 
queandis  indoftis  &  fimplicibus ,  ac  deli- 
Jiiendis  voluptatum  fedatoribus  aptum. 


interficeret,  quafi  cum  Heraclio  fen- 
tientem  ,  implevit  confufionis  Perfas. 
Comprehenfo  enim  a  Romanis  inter- 
nuncio  ac  re  vulgata  ,  Heracliui  offert  pa- 
cem  Cofrhot:  Hanc  cum  repudiaret  Ty- 
rannus ,  facile  auxit  Casfar  ui  majus  ejus 
odium.  Gundabundas  Sarbari  Chiliar- 
chus  transfugit  ad  Romanos  ac  plerique 
duces  Syroi  fe  applicarunt  primogenito 
tyranni ,  guem  ille  privare  hxreditate , 
ac  Merdafen ,  Syra  uxore  genitum  ,  dia- 
demate  ornare  conftituerat.  Convenit 
ergo  inter  Heraclium  &  Syroen  de  pace ,  a.  M,  . 
fi  captivi  &  adempta loca  reftituerentur.  4593>_  . 
Syroes  Rexle£tus,  fubito  oppreffitpa-  ^'^^'./^' 
trem  fugienticjue  catenas  injecit.  Con- 
X  X  g;eftis 


628,     j 


A.  M. 

4-J99- 
Lhr,  62p 


IJidor. 
Chron. 
Gothor. 


Paulus 
Diac. 
m.  i8o 
Ildeph. 
A.  M. 
4602. 
Chr.  6^z 


Sizehert. 
G~embl. 

CiZ. 


546  MahHmetes 

geftis  deinde  aari  &  gemmarum  acervis : 
06  hdc ,  inquit  captivo  'Romanos  in  Per- 
feti  concitajli ,  tantumque  fudifiifangui- 
nis  :  Fruere  ergo  divitiis  tuis.  Sic  fame 
maceratum  ad  dies  quinque  Cofrhoen , 
cum  prius  Merdaftn ,  quem  regno  defti- 
naverat ,  aIiofc|ue  filios  in  confpedlu  ejus 
jugulaiTet ,  tandem  fagittis  configi  Sy- 
roes  juflit.  Dignum  vaflatore  mundi 
exitium ,  ut  qui  in  Romams  ,  ^  quiSm 
regnum  receperat ,  tam  ingratm  extitif- 
fet ,  ab  eo  vita  pariter  ac  regno  privare- 
tur ,  quifuamipftvitamdeberet.  Refti- 
tutis  utrinque  captivis ,  &  qus  bello  oc- 
cupata  fucrant  ,  lignum  quoque  crucis 
^  Zacharias  Tr &fuiyerofolymam  redie- 
runt  5  feptimoque  anno  Imperator 
triuinphabundus  de  viftis  Perfis ,  parta- 
quepace ,  Conftantinopolin  introivit. 

Cseterum  ut  erat  aliis  difciplinis  libe- 
ralibus,ita&  Aflronomia;addid:ior  He- 
raclius ,  comperifle  per  Aflrologos  di- 
citur ,  imperiumfuum  a  circtimcifagente 
vaflandum:  Ratus  ergo  Judxos  deli- 
gnari,  cogit  eos  abjurare  perfidiam ,  & 
Chriftiana  facra  flifcipere  ,  reludlantes 
undique  ejicit ,  vetans  quoque  eis ,  intra 
triamilliaria  appropinquare  Hierofoly- 
ma;.  Idipfiim  Sifebutus  inHifpania,  & 
Dagobertus  Francorum  in  Gallia  rex , 
in  JudiEos  itatuerunt ,  quem  zelum  vo- 
cat  Dei  ifidorm  ,  fed  non  fecundumfcien- 
tiam.  Judajorum  fane  aliqui  Mahumedi 
fe  aggregabant ,  Mefliam  hunc  efle  fiium 
rati ,  fed  cuiri  camelo  eum  vefci  vidif- 
fent ,  retroceflerunt ;  Mahumedes  in  no- 
num  annura  propagata  ferro  &  fraudi- 
bus  ditione  fiia ,  conftitutifque  quatuor 
Amiris  ad  cxpugnandos  Chriftianos , 
doio  uxorum  fuarum  ^m/>,  ann.  He- 
raclii  x  x  1 1 ,  Chrifti  d  c  x  x  x  1 1.  Quo 
tempore  &  Suintilla  Gothorum  in  Hi- 
fpania  rex  ,  qui  primus  pulfis  undique 
Romanis,  tota  Hifpania  potitus  fuerat,  a 
Sifenando  regno  dejedtus  eft. 

Obiit  tunc  etiam  Lotharius  FranCo- 
rum  rex,  qui  Brunichildem  reginam, 
Chilperici  matrem ,  quod  perpetua  dif- 
cordwrum  feraina  fparliflet  inter  reges 


.  Heraclm, 

Francix ,  ac  decem  rcgcs  fuis  machina- 
tionibus  peremiflet ,  altero  pede  &  bra-  , 
chio  mutilavit ,  rcligatamque  ad  equje 
indomita;  caudam ,  membratim  difcer- 
pi  fecit.  Lothario  Dagobertus  in  Au- 
ftrafia,  Neuftria  &  Burgundia,  Ari- 
bertus  alter  filius  in  Aquitania  fuc- 
cefiit. 

Porro  Amirje  Mahumetici  volentes  PMdui 
irruere  in  Arabiciim  caftellum ,  a  Theo-  .•^'"'^* 
doro  Begario  repelluntur :  tres  eorum  '  ' 
cadunt ,  quartus  aufugit ,  Chalegus  no- 
mine.  Frenari ficpotuiiret  licentiaprx- 
donum ,  ni  fucceiuim  eis  praebuiflet  Spa- 
donis  cujufdam  Romani  importunitas , 
qui  militibus ,  eremos  illas  tuentibus , 
juflus  ftipendium  perfolvere ,  per  ludi- 
brium  Saracenos  canes  appellavit  portio- 
neque  eos  fiia  fraudavit.  Hac  enim  igno- 
minia  exacerbati  milites  ,  afluetam  la- 
trociniis  Saracenarum  gentem  in  rebel- 
lionem  propellunt ,  ac  duce  Abubecher , 
cognato  Mahumetis ,  occupant  regio- 
nes  Gaza^ ,  ac  Sin^e  montis  aditus  ,  fru- 
ftra  obnitente  prajfedlo  Csfare^E  Pala;- 
ftinse ,  rarumque  in  multos  prsedones 
militem  armante.  Defunfto  pofl:  bien- 
nium  Abubechero ,  Principatum  fumit 
Homar ,  ftatimque  aggrefTus  Arabiam  , 
Bofiam  urbem  capit,  TheodorumHe- 
racIiifratremEdeflamufquefugat.  He- 
raclius  duos  opponit  Saracenis  duces, 
Theodorum  Sacellarium ,  &  Bahanem  , 
inftrudlos  x  l  millium  exercitu  ;  Sed 
Cum  Sacellarii  agrnina  viciflent  Saraceni, 
Bahanes  a  fuis  renuntiatur  Auguftus. 
Quamobrem  defertus  a  Sacellario  ,  ven- 
to  etiam  pra^Iiantium  Romanorum  ora 
pulveris  implente ,  in  anguftias  cogitur 
Bahanes ,  cxditurque  a  Saracenis ;  Ho- 
mar  Damafcum  &  mox  Phcenioiam  oc- 
cup.at.  Hinc  in  ^gyptum  profert  arma, 
eamque  tributo  fubdit.  Anno  Heraclii 
XXVI  aciem  dirigrit  adverfiis  Hierofb- 
lymam  ,  obfefTamque  biennio  a^it, 
quum  Sophronio  Epifcopo  ac  totius 
Pal^efHn^e  Chriftianis  fecuritatem  pro- 
mififlet.  xxvin  Heraclu  anno,  qui 
erat  iftius  feculi  xxxxiii ,   expugnatur 

Antio- 


A.  M. 
4.^511. 


contimat, 
lib.^. 
Beda  1.2. 
6-3. 


Faulut 
Diac. 
ULiS. 
Cedren. 


Q>nf(tns  11 

Antiochu :  Miili.ivias  ab  Homaro  P  ra:- 
tor  fcii  Amiras  ab  /Egypto  ad  Euplira- 
tcra  ordinatiir.  Inde  Hyaidus  Dux  Edcf- 
iam  &  Daras  cum  Mcfopotamia  occu- 
pat.  Scquenti  anno  potcntiiiimum  Pcr- 
iarum  rcgnum  .  quod 


rcgnum  ,  quod  poft  annum  Sy- 
rois  doiiunatum,tenebat  Hormifdas,  ad- 
dortiSaraceni,in  ftigam  conjiciunt  Hor- 
mifdam,  captifque  hliabus  CofrhoiSjCum 
omni  apparatu  rco-io  ,  raire  tot  viftoriis 
triumpnantes  ,  late  impcritant  Orien- 
ti.  Qiiarum  nuncio  cladium  in  diffiden- 
tiam  conjeftus  Imperator  ,  ex  Athanafii 
Syri  colloquio  hxrcfcos  labe  etiam  aiper- 
fus  eft.  Nam  cum  inquiliviflet  apudPa- 
triarchas  ,  Sero-ium  Conftantinopoli- 
tanum  &  CyrumAlexandrinum,  ejfet- 
nt  um  in  Chrijlo  voluntdi  ^  oferatio  ,  an 
Uha  ;  audifletque  uiiam  elle ,  m  errorem 
per  infcitiam  mcidit.  DeceJJit  aqua  inter- 
cute,  anno  imperii  xxxi ,  illcgitimis  quo- 
que  nuptiis  Martina; ,  filis  fratris  fui ,  in- 
dignatione  Dei  irritata  ,  quie  &  inpo- 
fteros ,  ut  folet  ejufiiiodi  in  crimine ,  de- 
fa:viit. 

Columbanus  ex  Hyberniahis  tempo- 
ribus  in  Galliam  ,  comitatufqueS.  Gal- 
lo  in  Helvetiam  devenit.firmaturusChri- 
ftianifmum.  Amandus  Gandavi  fuper- 
ftitiones  confutavit  ethnicas  ,  Eduinus 
rex  Northumbrorum  in  Britannia ,  prx- 
dicante  PauIino,ftifcepit  Chriftianifixium, 
ab  Ofwaldo  fuccefTore  deinceps  propa- 
gatum. 

At  Conftantinopoli  Martina ,  ut  con- 
tra  leges  dufta ,  ita  fecundum  leges  mo- 
taimperioeft.  Comperto  enimeamfuo 
privigno  Conftantino  iii.  poft  quatuor 
menlium  poteftatem ,  venenum  propi- 
nafle ,  confcio  Patriarcha  Seroio,perbre- 
vi  ufa  eft  imperio. 

Idque  foIo^Csfarese  PalEeftins  excidio 
memorabile  fatlum  ,  quam  feptennio 
obfeilam ,  expugnavit  tunc  tandem  Mu- 
havias  Saracenus.  Martina ,  exfefta  ju- 
dicio  fenatus  lingua  ,  filius  ejus  Hera- 
clionas  abfciflb  nafo ,  poft  femeftre  im- 
perium,  pulfi  funt  in  exilium.  Conftanti- 
nifiliits  Conftans,  ncpos  Heraclii ,  ayi- 


tiim  obtinuitprincipatum.  Pyrrhuspa- 
triarcha  in  Africamaufugit ,  fucccfiorc 
Paulo  ,  Ecclefia2  Occonomo.  Ifaacius 
Exarchus  Ravennx  ,  ccrtior  Honorio 
Papx  congeftos  pccuniarum  thcfauros , 
eos  fibi  rapit ,  Mauritiumquc  chartula- 
rium ,  qui  Italico  rcgno  ,  adadlis  in  [ns. 
vcrbamilitibus  inhiabat ,  capit ,  ac  Ra-  Wdmef. 
venna:  fupplicio  aificit.Longobardis  poft  /.4.^.4+. 
Ariobaldum  regnabat  Rotharis,  corum- 
que  leges  fcripto  comprehendtbat ,  an- 
no  poftquam  in  Italiam  vcnerant  ixxvii. 
Itidorus  eo  tempore  Hifpalcnfis  rein  Ca- 
tholicam  in  Hifpanis  fcriptis  adhuc  du- 

rantibus  promovit. 

1 

CoNSTANS    II. 

r^OnJlans  11.  qiii  &  Conftantinus  lau-  A.  M. 

dato  ob  punitam  Martinam  Senatu,  +^>^- 
fopireconatus  Epifcoporumde  volunta-  „  ''•  42- 
tibus  Chrifti  diflidia,  exftinftam  efle  con-  ^)/^^. 
troverfiam  juflit.  Subco  Homar ,  ftru-  /«^.19. 
6to  Jerofblym^  templo  Mahometico  ,  Zonar. 
aPerfaquodamtransfoffus  interiit,  fuc-  ''1°'"'}' 
cedente  Hormano  ,  qui  Gregorium  pa-  ,-„^^y(,„^ 
tricium  ,  Conftanti  rebellantern  in  A-  cedren. ' 
frica  devicit  prjEho ,  &  Africse  partibus  Synoi>. 
Saracenicum  tributum   impofuit.    An-  ^'I^- , 
no  fequenti  ( erat  is  Conltantis  fepti.   ^'"'^'"' 
mus  )  Muhavias  expedita  mille  feptin 
gentarum  navium  claffe  ,  invafit  Cy- 
prum ,  captaque  a  Saracenis  Conftantia, 
Infulse  ejus  metropoli ,  impofuit  ei  ju- 
gum.  Aradus  Infula  reftitit  fane  acriter, 
fed  pertinaci  Muhavix  oppugnatione  fu- 
perata ,  dedit  tandem  manus  ,  cum  pro 
civibus   &  habitatoribus  fuis  liberam , 
quo  vellent  difcedere  ,  poteftatem  hofti 
extorfiflet.  Ne  Conftantinopolin  inva- 
derent  Saraceni ,  fratrum  duorum  (buc- 
cinatoris  filii  crant)  ftupenda  impedi- 
vit  audacia ,  qui  efifradis  foribus  carce- 
ris  trucidaruntAmiramj&injefto  inclaf- 
fem  igni ,  cum  omni  eam  apparatu  cre- 
marunt. 

At  nihilo  Muhavias  mitior  ,  novam 

ftruit  clafTem ,  ac  prope  Phoenicem  Ly- 

dx  portum ,  navali  bello  profiigat  Con- 

ftvitemj  tanta  Romanorum  csde  ,  ut 

Xx  a  marc 


lib.i^. 


■GiMlh. 
Tyrius 

i  Sr.C.20. 


P.  War- 
Longob, 


greflus , 


^48  CGnjlam  IL 

mare  eorum  ^nguine  purpurafceret ,  & 
Imperator  vili  circumdatus  amiculo , 
inque  diffimulationem  fui  compolitus , 
elaberctur  hoftiles  manus.  Tunc  etiam 
Rhodus  Infula  a  Saracenis  fubada ,  qui 
celebratiflimum  in  ea  Solis  Colofliim  dc- 
moliti ,  a;s  ejus  ftatua:  Judaso  cuidam  E- 
mifeno  vcndidere ,  onus  nongentis  ca- 
melisafportatum. 

Sed  mox  cum  inteftinis  quaterentur 
diffidiis  Saraceni,quodaIiqui  Muhaviam, 
aliquif;querentur  Halin  Mahumetis  ge- 
nerum  ,  qui  novum  fe  jaftabat  propne- 
tam,&;  Gabrielem  adfe  milFum  divinituSj 
per  errorem  adiifle  Mahumetem  men- 
tiebatur  ,  reprefla  nonnihil  audacia  eft 
gentis  ,  invidiolis  tumidaj  fucceffibus. 
Muhavias  quotidiano  fe  mille  nummo- 
rum  tributo  obftrinxit  Tmper3tori,quoad 
redintegrata  concordiafuorum  dcpende- 
reillud  neglexit.  Idemque  Muhavias  cum 
partes  Halis ,  aqua  intercepta ,  liti  excru- 
ciaret ,  line  dolore  de  iis  viftoriam  tulit , 
Conftantis  aimo  xv. 

Conftans  Ma^iHiJiT^  »   Romanorwm- 
Pontificcm. ,  quia<3jo  Epifcoporum  con- 
cilio  Monotheletas  damnaflct ,  per  O- 
lympium  Exarchum-  juffit  Conftantino- 
polin  deportan.  Inde  a«dituminSyno- 
do ,  quum  non  facisfiiceret  adverfariis  , 
mifit  Cherfonam  in  exilium  ,  fufFefto  in 
Epifcopatum    Eugenio.    Abhinc  indies 
pejor ,  Theodoiium  fratrem  fuum ,  licet 
Clericum  pridem,  interficic,  ejufque  par- 
ricidii  agitatus  furiis ,  quod  frater  ei  in 
fomnis  Tubinde  caliccm  cruore  plenum 
exhiberct ,  dedeft?rendaCGnrtantinopo- 
li,  &  transferenda  aliorfum  fede  cogi- 
tat.  Aiunt  voluiile  eum  Romam  migra- 
re ,  (\md  plas  diceret  honoris  matri  quam 
fili&  deberi.  Sed  cum  Imperatrix  &  filii, 
cognatorum  ac  populi  dclinitiprecibus, 
Byzantii  remanerent ,  evanuit  hoc  con- 
filium.  Ferunt  Byzantium  quoque  venif- 
fe  his  temporibus  Perfarum  regis  conju- 
gem  ,  &  Chriftianifmo  imbutam  cxem- 
plo  movifle 
nomen  fuum  daret 

Ca^terum  Conftftns  ia  Italiam  tranl 


regem ,  ut  eidem  religioni 


cum  Longobardis  &  Rbmoar- 
do  eorum  principe  varia  fortuna  dt.pu- 
gnavit.  Pnmum  Luceriam  &  pierafque 
Apuli^  civitates ,  a  Longobardis  pollef- 
fas  devicit ,  Grimoaldo  eorura  rcge,  pa- 
tre  Romoaldi  trans  Padum  tum  occupa-  Pauhs  de 
to.  Namcum  Rodoaldus  filius  Rotha- ^^/f"-'-/* 
ris  ,  a  Longobardo  quodam  ,  cujus  uxo- 
ri  ftuprum  obtulerat ,  peniiret ,  Ariper- 
tus  fuccelTor  ejus ,  Theudelindx  reginse 
fratre  genitus  ,  duobus  filiis  adolefccnti- 
bus  reliquerat  regnum.    Oborta  ut  fit 
fratrum  diilcnfione,  Grimoaldus  Bene- 
ventanus  princeps ,  dum  fu/pedlum  ha- 
bet  inhdiarum  Godobertum ,  a  quo  acci- 
:  tus  auxilio  fucrat ,  interfecerat  cum  ,  ac 
I  regno  potitus ,  altero  ex  fratribus  profii- 
:  giente ,  Romoaldo  filio  dederat  Bene- 
j  ventanam  ditionem ,  quacum  Conftans 
j  Impcrator  bcllum  gercbat.    Scd  cum 
I  comperiilet  adventare  Grimoaldum  Cas- 
jfar,  fblutaBcneventioblidione,  Neapo- 
I  hn  fe  recepit ,  atque  exinde  aifeftus  cla- 
de  a.  Romoaldo ,  Romam.  Ei  fexto  ab 
j  urbe  milhario ,  Vitalianus  Papa,  cuni  cle- 
iro  popuioque  Romano  occurrit.  Con- 
ftans  GumB.Petropallium ,  aurointex- 
tum  obtuhflet  dono,  paulo  poftmulto 
plura  Romanis  ,  quam  dederat ,  abftulit. 
Duodecim  diebus  omnia  urbis  ex  a;re  or- 
namenta  mandavit  detrahi ,  etiam  tcgu- 
las ,  quibus  operrum  erat  panthcon  ,  a^  ' 
Bonifacio  iv  omnium  Sanftorum  hono- 
ri  dicatum.  Inde  Siciliam  ,  Calabriam  , 
Sardiniam,  Africam  infolitis  exhaufit  rri- 
butis  ,  tanta  Grscorum  avaritia ,  uc  a 
maritis  uxores  ,  filios  a  parentibus  avel- 
lerent.  Quare  ur  haud  lentet  fuevit  ejfe 'Z^""''*^' 
malorum  pcena  principum  ,  mulieribus  ^''^•^'^' 
Siculis  ,  fa^vitiam  ejus  execrantibus  ,  ab 
Andrea  Troili  litula  capiti  ejus  impin-  A.  M. 
oitur  ,   ad  eumque  m.odum  in  balnco  4^39- 
exftinguitm   Conjiam  ,    anno  imperii  p^^^^^  ■'^J_ 
xxvil.  drcn. 

Anno  mortem  ejus  prsccedente  Sapor 
Armenix  prsfedlus ,  qui  ad  Muliaviam 
Saracenum  defecerat   ,    equa  perfidnm  - 
caput  per  lafciviam  ad  porram  affitgente, 
interiit.    Amorium  Phrygia;  oppidum 

infigne, 


(^oT^flantinHS  I V.  Pogonntns* 

infignc  ,  qnod  Sarnccni  expugnamnt  j  fe- 
licitcr  cft  .1  Romanis  rcceptum, 

Aano  imperii  Conftantis  undccimo  , 
cincrem  dc  coelo  narrat  decidillc  Dia- 


549 


nef.  1.6. 

Long.c.j.  conus ;  addit  cum  illo  Sigcbertus  fccu- 
tara  cfTc  diram  peflilcntiam ,  "vifumo^ue 
ftsclrum  venabido  circuire  ^  pulfare 
dQmos ,  totidemque  exinde  mori  cujufque 
famdiA,  quot  •vicibm  oflium  ejfetpulfa- 
tum.  Idipfum  anno  hujusLXXxii  conti- 
giile  vult  Regino  Prumicniis ,  ac  impe- 
rante  bono  angclo,  puilationem  illaiu 


CONSTANTINUS    IV.    POCO- 
N  A  T  U  S. 

f-^Onflmtinus  IV-  Conftante  gcnitus,  A.  M 


Rejiim. 


Liher 
Pontif. 

Beda.  l. 

Hiji. 
Angl, 
«.2I.24.. 


Sigebert. 

Gembl. 

Aimoin, 


iy£)ietit 
Sylv. 
Niftor. 
Boh.l.x. 


mali  gcnii  manu  Eiftam.    , 

Vitalianum  Papam  hoc  tempore  orga- 
na  mtijica  ad  concentus  facros  adhibere 
coepiile  ,  liber  Poncificalis  memorat. 
.  Flandri  ,docenteEli2io,Noviom3senfi 
Epifcopo ,  Chriftum  induerunt ,  Mercn 
etiam  in  Britannia,  Ofliii  regis  exem- 
plum  fccuti,  referente  Bcda,  quiilla  tcm- 
pora  attigit. 

Conftante  Auo-ufto,  deceftit  Da^o- 
bertus  Lotharii  filius ,  Saxonico  ,  Scla- 
vico  ,  &  aliis  bcllis  clarus.  Is  cum  fiiper- 
ftitionem  circa  corpus  S.  Dionyiii  Pari- 
fieniis.propagaflct ,  percrebuit  de  mor- 
tuo  rumor ,  debuilie  animam  Dagoberti 
ob  cxfpoliationem  Eceleliarum,a  diabolis 
abripi ,  fcd  interventu  Dionyfii ,  cui  fe 
devoverat  ,  eile  libcratam.  Succcfle- 
runt  ei  filii  ,  Sipcbertus  Auftrallx,  & 
Clodoveus ,  qui  &  Ludovicus  ,  Burgun- 
diie  regcs. 

Zechius  Croata,  e  gcnre  Sclavorum 
nobilis ,  perpetrato  dorai  homicidio  ,  ju- 
dicium  ultionemque  fuaiens  ,  in  regio- 
nemeamvenit,  cuinunc  Boheraia  no- 
men  eft ,  ac  Bohemicam  condidit  acn- 
tem.  Frater  ejus  Lechus ,  paupertatis  &' 
exilii  comes,  in  aliam  locorum  planiciem 
coJoniam  deduxit ,  cui  Polonia  nomen 
datum.  Nam  planiciesScIavorum  linoua. 
Pwenominatur.  Ejus  ha^redes  innurae- 
rofim  multitudinem  brev-i  coaluerunt , 
ac  Ruffiam  ,  Pomeraniam ,  CalTubiam- 
que  fui  generis  hominibus  impleverunt ,. 
hcuti  Zcchii  Moraviam.Liifatiamque. 


I         j  —  -  •      — . c, '  

^coquc  adhuc  fuperftite  inlignibusor-  ^(•'\^  _ 

natus  irapcrii ,  pruna  lanueine  vefticbat  ^W» 
:  maxulas ,  cumgenitor  ejusin  .-iicilia  oc-  p^^/^, 
cideretur.  Eam  cum  ad  ulcifccndampa-  Diac. 
trismortem  inexpcditionenutrilict  ,re-  lib.-i'^. 
diens  proiiliiTa  barba ,   'Pogonati  invenit  ^'^,"- 
cognomentum.   Mizizium  feu  Mazcn-  ^;^'^""*"' 
tium  qucndam  Armenium  ,  confpicuum  Re^nfao  ' 
decore  corporis  ducem,  legiones  Sici-  i,b  \. 
lienfes  rmperatorem dixerant;Sed  Theo-  Zonar. 
dorus  Calliopa  Exarchus ,  ac  vicini  in  T"^'-'^' 
Sardinia  Africaque  excrcitus  ,  xoxz  fere-  '^'".^' 

,  .  ,        T    .  r,  ^  T  Cedren. 

oant  novi  hominis  poteftatem.    Itaque  Diac.de 
clalTe  viftus  ,  &  a  Conftantino  interem-  geftis. 
ptus  eft.  Sociis  tyrannidis ,  inter  quos  Longob. 
Juftinianus  erat  patricius ,  poena;  inlli-  ^•S'^^' 
drs.Casterum  clamantibus  Orientispro-  '^' 
ceribus ,  Heraclium  &  Tiberium  fratres 
Conftantini ,  pariter  efle  coronandos ,  ut 
feuti  crederent  Trinitatem  ,    ita   <S;  a 
tribus  regerentur  Principibus :  Conftan- 
tinus  fimulato  aflenfu ,  evocatos  Princi- 
pes  pro  iediriolis  interfecit  ,  praecifbque 
ftatribus  na(b  ,  fpem  capeflendiomnino 
ademit  imperii. 

At  Saraceni  in  omnes  occafiones  in- 
tentiampliiicandi  dominatus ,  vaftarunt 
Africam  ,   raptis  in  fervitutem  ixxxM.  ■ 
hominuracapitibus.  Direptisdeinde  Sy- 
racufe ,  ftpcera  in  eircuitu  Byzantii  pro- 
montoria  occupant.  Variainter  Byzan- 
tirnos  ipibique  praslia  commifla  narran- 
tur,  donecfeptennibello,  pluribus  na- 
vibus- homimbufque  amiffis ,  redire  ad 
fiiacoaftiflintr Arabes ,  dum domum  co- 
gitant  ,obortis  divina  indignatione  rem- 
peftatibus  ,    mari' demerguntur  omnes. 
Quam  eladcra  corre<il'Hrus  Suphiam  ,  ac- 
cepicparem,  CalIiaiciM'athematici  ar- 
tibus  invento  igni  marino ,  quo  omnis 
Saracenonim  claffis  combufta  eft ,  perie-- 
runt  hominum  xxx  milfia.  Aceeflit  aiu 
calamiras-  Saracenis    anno  Conftantini 
nono.  Mardait^-  Libanum  &    reliqua 
Palseftins  montana  infederant ,  aafbiquc 
Xx  3  fer- 


Ann» 
ChTtfti 

^79' 


35»  _ 

iervorum  &  indigenarum  transfugio, 
nihil  eis  tuci  relinquebant.  Idcirco  rati 
id,  quodreserat,  Mahumetani ,  Chri- 
fiianormn  impermm  divina  muniri  vir- 
tute ,  pacem  ineunt  ad  triginta  annos  tri- 
butariam ,  terna  millia  auri  pondo  ,  quin- 
quagenos  viros ,  totidemque  equos  pro- 
mittunt  Csfariannuos. 

Hoc  intelledo  ,  hoftes  Grscorum 
Europa:i  veriti ,  ne  ad  fe  vis  belli  tranfi- 
ret ,  concordiam  ab  Imperatore  miflls 
legatis  muneribufcjue  petierunt.  Ita  O- 
riente  atque  Occidentepacato ,  faftus  eft 
fequenti  anno  terr&  motus ,  ingruentium 
malorum  pra;nuncius.  Muhavias  Sarace- 
norum  Pnnceps  deceffit ,  fucceflbre  Gi- 
zido  fiiio. 

Nec  diuturnmi  snortali&HS  quietem 
peccata  permittunt  fua  :  Bulgari  'gens 
Scythica.t  Volga  fl.dcvocati,  inTranf- 
danubianas  provincias  femet  efFundunt , 
effufe  omnia  vaflantes.  Illis  terra  mari- 


Ado 
Viennen- 

A.  M. 
4.5jo. 
Chrifti 


Co?}ftmtinm  IV»  Vogonatus, 

bant  plurima  patrum  loCa  falfaffe ,  Geor- 
gius  Byzantinus  Patriarchacorreftus  eft, 
Macarius  vero  Antiochenus  cum  fuis 
fequacibus  fimul  &  decefloribus ,  Cyro , 
Sergio  ,  Honorio  ,  Pyrrho ,  Paulo  ,  & 
Petroan.ithemate  notatus.  Theophanes 
Abbas  Antiochenae  pr^epofitus  Ecclcfije 
eft.  Jerofblyma  &  Alexandria  Epifcopos 
ad  Synodum  non  mifere ,  a  Saracenis  oc- 
cupataj.  Agathonis  Romani  legati  pri- 
mas  ibi  tenebant ,  prsefidente  tamen  Im- 
peratore.  Decretum  ,  vemrandas  ejfe 
qui-aque  OecumenicM  Synodos ,  Nic&nam , 
ConJlantinopoUtanam ,  Ephejimm ,  Chal- 
cedonenfemfionfiantinopolitanamalteram 
fubfujliniano ,  ^  hanc  fextam  Univer- 
falem ,  c^ua  ut  du&  in  Chriftofunt  natura, , 
ita  duas  effe  voluntates  ^  operatioms  in 
unum  confpirantes ,  flaeuit. 

Cum  deinde  iterum  civilibus  labora- 
rent  di/fidiis  Mahumetani,  &  Muftar 
novus  pfcudopropheta  Perfidem  occu- 
paflet ,  Abdimelechus  ab  ^gyptiis ,  Pa- 
Iseftinis  &  Phcenicibus  probatus ,  devicit 
tyrannos ,  pacemque  a  Muhaviaquasfi- 
tam  inftauravit.  365-  nomifmata ,  toti- 
demque  fervos  &  equos  tributo  Conftan- 
tino  obtulit ,  qui  paulo  poft  obdormivit 
anno  Imperii  xvii. 

Fecuniam  hacienus  pro  ordinatione 
Pontificis ,  Roma  dependerat  Augufi<x,po- 
tefiati.  Eam  relevavit  hic  Imperator,  hac 
tamen  lege ,  ne  quis  citra  decretum  Cafet- 
ris  Papa  confecraretur.  Ravennati  Epi- 
fcopo  mandatum,ut  Romano  fe  ordinan- 
dum  fifteret ,  quod  iile  Exarchorum  fre- 
tus  autoritate  facere  antea  neglexerat. 

Partharis  Longobardorum  Rex  ,  e 
diffidiis  cum  Godeberto  fratre  varios  ex- 
pertus  exilii  cafus ,  Grimoaldo  ob  Ixfiim 
poftfeftionem  vense  brachium",  cxftin- 
«fto,  velut  a  Deo  revocatus  fucceffit, 
juftitiaj  &  libcralitatis  cultor  egregius. 
Similis  ei  Bamba  Hifpaniarum  Rex ,  qui 
laudabiliter  gefto  regno ,  vidlifque  etiam 
Saracenis  littora  carpentibus  ,  monachi 
habitum  fumfit.  Hildericus  rex  Fran- 
Bodilonem  e  nobilibus ,  cum  fcr- 


que ,  non  fine  gravi  animi  motu ,  occur- 
fans  Conftantinus,  terrorem  incuffitqui- 
dem,  ac  munitioribus  fe  locis  tenere 
compulit :  Atprotra£lo  bello,  dum  le- 
vands  pedum  sgritudini.in  Mefembriam 
fefe  balncis  luitraturus  abit,  editur  per 
caftra  rumor  ,  metu  perculfum  ceflifle , 
fiioraque  exercitus ,  nemine  perfequen- 
te  ,  oritur.  Tum  vero  cedentium  tergis 
inhxrentes  Bulgari ,  ca:des  faciunt  maxi- 
mas ,  acpofitis  cis  Iftrum  tentoriis,  Scla- 
vinosfibifubigunt.  Neceffitas  etiamtri- 
butiimpofita  Conftantino ,  utRomanis 
ditionibus  parceretur ,  dedecore  ejus  ma- 
jore  quam  damno. 

Conftantinus  deinCeps  quietus  unire 
Ecclefias  ftuduit ,  jam  inde  a  Proavi  He- 
raclii  tempore  ,  ob  Monotheletarum  er- 
rorem  diffidentes.  Igitur  concilium  indi- 
cit  Conftantinopoli ,  ac  cclxxx  Epifco- 
poscontrahitin  unum.  Juffi  funt  omif- 
fis  difputationibus  Philofophicis ,  pacifi- 
co  colloquio  de  vera  fide  perquirere  ,  da- 
tis  de  bibliotheca  Conftantinopolitana , 
fanftorum  patrum ,  quos  petebant ,  X\- 
bellis.  Ibiconvidi,  qui  unam.  volunta- 
tem,  &  operationem  in  Chrifto  adftrue- 1  viliverberccaftigaflet; 


Pttulus 

Diacan, 

lib.i^. 


"igehert. 
Gembl, 
Anno 
(58o. 


Anm 

684. 

Faitluf 

DiacJ.f. 

Longob. 

lii'.^^. 


CIS. 


in  yenatione  ab 
eo 


lldeg. 
VafKus.^ 


lujlmiams  IL  'RhiftometHs. 


Sigebert.  co  Cum  prxgnante  uxore  caifus  cft ,  fic 
Gcmbl.  Thcodorico  m  ccenobium  antc  dctrulb , 
rcditumadrccptrum  apetuit,  &  Ebroi- 
no  Majori  domus  ((ic  proximam  regix 
potcftatemvocitabant  Franci)  ad  rcgni 
adminiftrationcm.  Ex  eo  nimia  Majo- 
rum  domus  vis  fafta ,  regibufque  iplis 
formidolofa.  Ebroinus  Leodegarium , 
antea  iibi  adverfatum ,  poft  varia  torincn- 
ta,  capitis  alFecit  fupplicio. 

JUSTINIANUS    II.   RhI- 
N  O  T  M  E  T  U  S. 


A.    M. 
066. 

Chrifii 

Paiilus 

Ditic.l.i6. 

Regino 

lib.i. 

Zonar. 

Tom.  j. 

£edren. 


r^Onftantino  Barbato  fuccefllt  filius 
fu(imianM^  Anaftalia  Augufta  na- 
tus ,  acris  quidem  fed  prsecipitis  ingenii , 
qri  cumftto  omnin  (trbitratufaceret,  rem- 
puhlicam  feque  in  graiiijjimas  conjecit 
calamitates ,  Sc  magna  fortuna:  varietate 
fiipremam  orbis  poteftatem  liabuit.  Pri- 
mum  duce  Leontio ,  Ibcros ,  Albanos  , 
Armenios ,  Medos ,  aliafque  Orientis 
nationes  in  fuam  rcdegit  ditionem ,  Sara- 
cenis  interfe  ipfbs  decertantibus.  Nam 
Abdimelecho  grande  cum  Perfi^  &  Ara- 
bia:  tyrannis  bellum  erat ,  queis  tandem 
deviftis ,  totam  Periidem  ,  Mefbpora- 
miam  ,  majoremque  Armeniam  fubju- 
gavit  \  ac  per  id  inteftinis  Mahumetano- 
rum  diflidiis  impofuit  finem  ,  anno  Ju- 
ftiniani  V. 

Intcrea  tamen  Saraceni  rerum  fiia- 
rum  prudentes ,  pacem  cum  Juftiuiano, 
reddita  ei  Africa ,  inierant  tributariam, 
pendentes  in  dies  fingulos  millena  no- 
mifmata:  fervumque  fimul  &  equum , 
addita  lege ,  ut  Mardait^e  ,  infeflbres  Li- 
bani  &  montium  reliquorum  ,  amove- 
rentur  a  Juftiniano  ,  quippe  ,  qui  omncs 
Arabum  civitates  a  Mopfuefliain  Arme- 
niam  ufque  infirmas  inhabitatafque  effi- 
cerent :  Contra  vero  Iberi^ ,  Cyprique 
tributa  ex  sequo  dividerentur.  Sed  ea  cau- 
tio ,  Mahumetanis  ,  quam  Grsecis  opor- 
tuniorerat.  Mardaits  enim  Chriftiana- 
rum  propugnatores  partium  ,  perpetua 
c  Saracenis  praeda  viftitabarit ,  quorum 


fct,  nudavitpcrimperitiamfincs  fuiim- 
perii,  eofquebarbaroruminfultibus  pa- 
tefecit.  Idem  fccundo  recrnianno,  fcc- 
dusapatrc  fuo  idlum  cum  Bulgarisdif- 
folvit.  Initio  viftor ,  poflea  in  anguftiis 
opprcilus  cft  ,  corruptoque  cxercitu ,  pe- 
ne  fblus  Byzantium  revolavit.  Anno 
deindc  fcptimo  cum  c  Sclavicis  gencibus 
cvocallet  xxx  armatorum  millia ,  quem 
populum  •nfe^affjov  appellitabat  ,  elatus 
robore  copiarum  ,  Saracenicam  paccm 
difrupit  ,  pra^tendens  ,  monetam  non 
pendi  fua  fignatam  imagine. 

Saraceni  implorato  perjurii  ultore  Deo , 
/criptas  pacis  conditiones  hafta:  alliga-  " 
runt ,  fublatifque  in  acie  inftar  vexilli , 
cum  Romanis  conferuerunt  manus.  Sed 
primo  congrefTu  inferiores,  pecuniis  cor- 
rumpunt  Sclavorum  ducem  ,  quorum 
cum  XX  millia  transfiigiirent  ad  Sarace- 
nos ,  demfere  animos  reliquis ,  foedam- 
que  in  Romanis  fugam  excitarunt.Jufti- 
nianus  ipfe  cum  paucis  fervatus  ,  ut  Leu- 
carempervenit,  reliquias  Sclavicxillius 
acquifitxgentis  omnes  occidi ,  cadavera 
in  mare  abjici  pr^cepit.  Agareni  ab  eo 
tempore  impune  Romanas  incurfarunt 
provincias  ,  &  Sabbatius ,  Armenias  Prse- 
tor,  cognita  Imperatoris  clade ,  Arme- 
niam  eis  tradidit. 

Hinc  acla  Conftantinopoli  Synodo  ,  Anaji. 
decretum  interaliaeft,  •aequii  presSyte-  ^'^^jotf'- 
ros  cogeret  h  duBis  legitime  uxoribm  ab-  "*  '"^V." 
flirtere  1  quod  fcriptum  fit ,  honorabilein    '^^"' 
omnibiis  conjugium ,  ^  tonts  immacula- 
tus-Qvx  refragantem  Sergium  Papam,qui 
Cononipoftingentes  eligentium  turbas 
&  diffidia  fucceilerat ,  Juftinianus  man- 
davit  trahi  Conftantinopolin  :  fed  reni- 
tente  exercitu  Ravennate  ,  fruftra  fuit  Tom.  3. 
Iffiperatoris  legatio ,  qui  &  paulo  poft  ^""C'^- 
imperio  exeidit.    Cum  enim  Stephano  ^'"^*  ^" 
Perfse,  Eunucho,&  Theodoro  Monacho, 
hominibus  ayaris  &  atrocibus ,  qui  nec 
ab  Imperatoris  matre  cohiberent  manus, 
fe  fuaque  omnia  permitteret  ,    civiurn 
promeruir  odia.  Itaque  Leontium  du- 
cem  fufpedum  fibi ,  &  biennio  in  vincu- 


XHMcum  fuis  Juftinianus  copiis  fociaf-     lis  habitum.dimittit  ad  Grscis  prsFe£lu- 


ram. 


552  laflmimm  lliRkirtotmetm^  LemiHs. 


Sutdas  iii 
'Jufi.  Rhi 
notmeto. 


A.  M. 

Chrilii 


eodem, 
Paulns 
JDiac, 
iib,i'j. 


Seda  l.  f, 
Sigeben. 
Cemt/l, 


xa.m ,  parum  fibi  boni  ab  reconciliato 
'  Principe  exlpeftantem.  Leontius  Pauli 
Monachi  Aftrologicis  inflatus  vaticiniis  , 
audendum  aliqmd  dicentis  pro  fecundis 
adeofatis,  Byzantium  rcgrethtur,  alTum- 
tifque  fidiffimis  eiFringit  carceres ,  qui- 
bus  non  pauci  nobilium  ad  fuppltcia 
fervabantur.  Eorum  CGncurfu ,  adjuvan- 
te  praifertim  Callinico  Patriarcha  ,  a 
quo  c^dera  publicam  aufpicari  velle  y«- 
yim(«««i  dicebatur.(  extrahitur  e.regiafua 
Imperator,  pr^ciloi^ue  nafo  (unde  ei 
Rhinotmetinomen)  &Iingua,  relegatur 
Cherfonam  ,  anno  imperii  x.  Minil^ri 
tyrannidis  funibus  xaptati  per  urbem  & 
iacenli  fiint. 

Ita  Leontius  Imperium  arripuit  ,  & 
triennio  qualitercunque  tenuit- 
■:  NamAiabestum  alias  provincias  in- 
curfando  ,  tum  Africam  fubigendo  mul- 
tumlmperio  damnum  inferebant.  La- 
zicam  Sergius  eis  Patricius  prodidit.  Sed 
Joannes  nater  Imperatoris  Leontii ,  u- 
niverlis  cumcopiis  raillus  ,  mafcule  re- 
cuperavit  Africam ,  expullis  Saracenis , 
perbrevi  vincentium  gaudio.  Caliphas 
cnim  mox  adornata  ingenti  clafle ,  ite- 
rum  invaiit  Africam ,  cui  impar  Johan- 
nes  Conftantinopolin  majores  poftula- 
tum  vires  proficifcitur.  Interim  Claf- 
fe  Romana  in  Cretam  appulfa ,  partim 
jgnominia  fua ,  quod  vifti  ceffiiTent  Sa- 
racenis ,  partim  metu  Leontii ,  cum  res 
novare  cuperent  prsefedi  ,  perfuadent 
claffiariis ,  ut  Abfimarum  Cibyrrsotam 
Drungarium  falutent  Auguftum  ,  qui 
Tibenus  appellatus  eft.  Hic  Byzantium 
perveftus ,  proditis  fibi  clavibus ,  ur- 
beraoccupat,  Leontiumdefedo  fimili- 
ter ,  ut  ipfe  Juftiniano  fecerat  ,  nafo , 
cuftodise  tradit ,  ac  principibus  ,  T^ui  ab 
illo  ftabant ,  exifii  damnatis ,  imperio 
potitur. 

'  Dura  \x.a.glifcentibm  Chri^innorum  vi- 
tiis  ,  propagatur  Mdhumetijmus ,  Ger- 
manise  quibufdam  populis  mefior  Dei 
notitia  cospit  illuceicere. 
■  Nam  pra^ter  Kilianum ,  ducis  Franco- 
rum  Gosberti  conjugis  doio  perem^ 


ptum  ,  Wigbertus ,  Willibrordus ,  Suid- 
bertus  ,  Wilibaldus ,  Eoualdi ,  ex  An- 
gliaprofedti ,  Frifiis ,  Rugis ,  Danis ,  Sa- 
xonibus,  Bruftaiiis ,  Francis  Orientali- 
bus  ac  vicinis  eorum ,  Chrill:ianam  ifl- 
•ftillare  religionem  tentarunt,conatu  non 
prorfus  irnto.  Nam  Suibertus  Weftpha- 
lis  ,  Willibrodus  Trajedi  Frifiis  Epifco- 
pi  funt  fa6ti ,  annitente  &  Pipino  ,  np- 
vo  palatii  magiftro  per  Gallias  ,  qui  poft 
multas  anteceflbriim  neces ,  dignitatem 
hanc  eratadeptus ,  ut  Radbodus  Frifio- 
rum  Rex  Euangeliftis  illis  pacem  vel  in- 
vitus  daret. 

Csterum  Tiberius  Abfimarus ,  fimul 
rerum  potitus  eft  ,  fratrem  fuum  Hera- 
clium  in  Orienrem  adverfus  Agarenos  , 
Theophylaftum  Patricium ,  Joanni  Ex- 
archo  fucceflbrem  in  Italiam  mifit. 
Heraclius  Samofata  ufque  peragratis  Sy- 
rise  regionibus ,  hoftiura  ad  ducenta  mil- 
havelcepit,  veloccidit,  prsdaditatus 
immenfa ,  ipfo  Chrilti  anno  feptingen- 
tefimo.  Et  Armeniorum  Principes ,  oc- 
cifis  per  feditionem  Agarenis ,  in  Ro- 
manorum  ditionem  fc  reftituerunt.  Sed 
Mahumetestum  Princeps  Arabum,  a- 
cerbam  de  eis  exegit  vindidlam ,  coaftif^ 
que  iterura  parere  incofis  ,  Principes 
gentis  Armeniae  vivos  cremavit.  Inde 
cum  arma  inferret  Cilicias  ,  acerrimis 
repulfus  eft  pra:liis ,  ac  majore  exerci- 
tus  ejus  parte  deleta  ,  Heraclius  reli- 
quos  fere  omnes  cepit ,  &  ad  fratrem 
Abfimarum  tranfinifit,  pro  mancipiis  fu- 
turos. 

Subhsec  elapfiis  cuftodia  Juftinianus, 
Principis  feu  Chagani  Chazarum  ami- 
citiam  &  affinitatem  impetrat ,  dufta  e- 
jus  fbrore  Theodora.  Fretufque  illis  fir 
dei  vincufis  per  annura  feredegit  in  Pha- 
nogoria,  donec  Barbarus  Rex  ,  Abfi- 
mari  auro  correptus ,  illum  tradere  pro- 
mifit ,  hofpitem  &  afEnem  fuum.  Sed  il- 
le  fiio-a  antevertit  exitium ,  prffifentiens 
fcelus  a  Theodora ,  qus  per  fervum  in-^ 
fidias  fuomaritolocariintellexerat,  cu-- 
jus&  inftinftuvocatis  adfefeorfimper-. 
cufToribus  ambobus  fauces  elifit.  Re^/ 

liara 


A.  M.  , 

Chrifii 

Cpi'. 

Paulut 

Diacon, 

lib.26'.    '. 

Zonar. 

Cedren. 

^nno 
700.     • 


Diac, 

Ub.  zoi 


JffJiiNianfis  II.  Rhinotmetus.  leontius.  AhjimarHS. 


Anno 

Chrijli 
703. 


Diitcon. 

lib.i.o. 

Long.  1,6, 

Zonar. 

Tom.'^. 

Cedren. 

Rei^ino 

lil>:i. 


liS^a  dcinde  conjugc  ,  ad  Trcbcllin  Bul- 
garoiuin  rcgcm  profugic ,  cujus  &  armis 
protcdu<; ,  &  in  patriam  rcduftus  cfl: , 
anno  cxilii  dccimo.  Caftris  ad  m(rnia 
poiitis ,  largitcr  profcilTus  conviciis  a  By- 
zantinis  ,  tcrtio  poft  die  apcrto  grandi  a- 
qux  du<ftu  intravit  urbem  ,  fugientc  Ab- 
limaro.  Sed  is  in  urbem  rctractus ,  atque 
interempta  magna  civium  multitudine  , 
cum  altcro  ufurpatore  impcriiLcontio, 
ad  pedes  Juftiniani  jacuic  vindus ,  cla- 
mantepopulo:  feiper  afpidem  ^Bafili- 
fcum  ambulabis.  Calcati  ergo  pedibus 
ambo,  in  medio  circi  fpeftaculum  fue- 
runt ,  fupplicio  deeisfumpto.  Callinicus 
Antiftes ,  deintis  luminibus ,  Romam  eft 
exulatum  miflus ,  fufFecitque  ci  Juftinia- 
nus  Cyrum  ,  a  quo  cxul  animatus  ad  re- 
cuperandum  imperiumfucrac. 

Indullit  inde  Juftinianus  nimiumdo- 
lori  fuo,  utpotequiLeontii  odio  ,  quo- 
ties  truncas  emungebat  nares ,  unum  ali- 
quem  ,  qui  in  ejus  mifletpartibus,  ad  fup- 
plicium  juberec  rapi,  quod  &  antea ,  cum 
promittere  Deo  clementiam  in  hoftes , 
tempeftatibus  jaftatus  admonerecur,cru- 
delipropolito  jaftaverat  fe  fafturum. 

Trebellin  quidem  Bulgarorum  Re- 
gem  magnifice  donatum  dimiferat :  fed 
oborto  poftmodum  de  finibus  difiidio  , 
rupta  pace ,  bellum  genti  maximo  appa- 
ratu  intulit.  Bulgari ,  ut  imparatiores , 
territi  initio  in  montes  fe  abdidere ;  at 
confpicati  poftea  palabundos  otio  indul- 
gereGr^cos,  tanta  eos  ftrao-e  cecide- 
runt ,  ut  Juftinianus ,  confcenfis  pro- 
pere  navibus ,  multo  cum  dedecore  Con- 
ftantinopolin  refiageret. 

Iram  deinde  in  Cherfonxos  exfpuit , 
memorfe,  cumapud  eosexularet,  pe- 
jQe  in  ipfa  novarum  rerum  mohtione  ab 
illis  oppreflum.  Itaque  miflo  exercitu, 
quofcunque  nancifci  potuerunt ,  Maurus 
Patricius ,  &  Helias ,  Prstor  crcatus 
Cherfon^e,  crudeliflime  madarunt ,  pri- 
moribus  etiam  igni  aflatis ,  folos  impu- 
beres  ad  fervitium  cuftodierunt.  Sed  nec 
illis  parcendum  decernens  ultor  fangui- 
narius  Casfar ,  claiTem  eos  adveilum  mi- 


r        r  553 

iit,  fruftradchortantc  Conftantino  Pa- 
pa,  qucm  Roma  cvocavcrac,  magno- 
quc  in  honorc  habcbat.  Nam  Ixtari  etiam 
vifus ,  quod  oborta  tcmpcftatc  fcptua- 
ginta  tria  Chcrfonxorum  millia  iludus 
rapuiflent. 

Tum  vcro  patuit  pyo  miferii  ^  inno- 
xiis  vindicem  Dei  oculum  vigikre.  Nam 
quia  excindi  Chcrfonasorum  oppida ,  & 
parvulosallidiadparietes  mandarat ,  il- 
li  implorato  Chazarorum  ope ,  Philip- 
pico  Bardani  perfuadenc ,  qui  nuper  ab 
exilio  revocacus ,  claflis  prsefefturam  ac- 
ceperat ,  uc  iraperium  induat ,  adjuvance 
Helia  Pra^core.  Bardancs  cransfiigio  claf- 
fis  in  ipfum  miflaj  confirmacus ,  in  Jufti- 
nianum  infurgic ,  quiinceremptis  in  iinu 
macris  Helije  liberis ,  ipfam  coquo  Indo 
nubere  coegerac.  Quare  Helias  Ama- 
ftri  urbe  capca ,  ubi  erac  Juftinianusjua 
ei  manucaput  amputavit :  Filiufque  ejus 
Tiberius ,  quem  a  Theodora  fufceperat, 
atqueimpeni  crearat  confortem  ,  e  tem- 
plo  abftraftus ,  pecudis  inflar  fefto  gut- 
ture  occubuit ,  de  ftirpe  Herachi  ultimus, 
cui  foli  contigit  Auguftorum  ,  ut  fextum 
haberet  e  fua  progenie  fucceflorem.  Im- 
perabat  Juftinianus  poftexiliumannum 
VII ,  quum  exercitje  crudelitatis  poenas 
exfolvic. 

Nec  Longobardis  per  Icaliam  civilia 
arma  defuere  illa  tempeftate.  Alachis 
dux  Tridentinus  Guniberto  Regi  rebel- 
lavit ,  occupato  etiam  Ticino ,  fede  Lon- 
gobardorum  regia ,  quamabfente  Rege 
duo  ex  optimatibus  fratres  defeftoripro- 
diderunt.  Erat  facro  imprimis  ordini  in- 
feftus  Alachis ,  acjamolim  Percharire- 
bellis ,  pacri  Cunibcrci ,  incerceiTione 
Filii  recuperaverat  gratiam  Patris.  Cu- 
nibertus  concra  in  cantum  Kflimabatur 
viris  Ecclefiafticis  ,  uc  Clericus  ei  corpo- 
re  perfimilis ,  habicu  inducus  regio ,  con- 
grederecur  acie  cum  Alachi ,  mortem- 
que  oppeteret  pro  rcge.  Quamobrem 
eo  vefanis  proceftit  Alachis  ,  ut  jura- 
ret ,  fi  denuo  vi6toria  poriretur ,  {t  pu- 
teum  Clericorum  tefticulis  irapletu- 
rum.  Sedinox  infandi  odiidamaatus  a 
y  y  Deo, 


A.  M, 

Chrifli 
■jiz. 


P.  Wat- 
nef. 

Diac.l.f, 

Longobar. 
^.40.4.1. 


m.6. 

Loitg. 


§^4  Iftfliftiami  I /»  Philippims  BarJaHef. 


Warntf. 

Diac^  l  6, 

L,ongob, 


Gregif. 
lib.  C. 
Efii/1.24.. 
aS. 30.31. 

JE/»i/?.30. 
69- 
Atmd. 
Bibiioth, 
Beda  t.f. 

Paaltis 
Warnef. 
Longob. 
l.6c.if. 
Herm. 
CoDtra. 
Hus. 

Tcl.  Con- 
dl.ij. 


Sigeb, 
Ctmb. 


Deo ,  in  prxlio  Cecidit  ,/uoque  exitio  an- 
tecepit,  fjua  in  alios  crudelis  confultave- 
rat.  Cuniberto  poft  duodecenne  regnum 
vita  fun£to ,  filius  fucceflit  Luitbcrtus , 
qui  a  Taurinenfium  duce,  agnatofiio, 
vi<^us  acie ,  atque  mox  a  filio  ejufdem  A- 
riperto  captus  occifufque ,  eadem  traxit 
ruina  tutorem  fuum  Ansbrandum ;  cui 
tamenadBojoariosprofugo ,  Luirpran- 
dum  filiolum  clementia  vidoris  an  con- 
temptus  remifit.  Aripertus  ita  potitus 
regno  ,  Alpes  Cottias ,  faftam  olim  a 
Nerone  Imperii  provinciam ,  Pontifi- 
ci  Romano  donavit ,  ac  donationis  in- 
ftrumentum  aureis  perfcriptum  literis  ad 
Johannem  v  1 1  Romam  milit.  Id  ini- 
tiumtemporalis  Paparumdominii  exfti- 
tit.  Ecclefiafticum  in  tranfmarinas  Ec- 
clelias ,  jam  inde  a  Leonis  primi  tempo- 
ribus ,  fibi  arrogare  cceperant ,  &  a  Pho- 
ca  Tyranno  Oecumenicum  fumferant 
coguomentum ,  quod  decelToribus  fuis  , 
licet  oblatum  inde  ab  Chilcedonenfi 
concilio ,  contemptum  tamen  pro  faftus 
Antichriftiani  nota,  prseclare  fcriplit 
Gregorius.  SednuncConftantiniad  pe- 
dum  ufque  ofcula  (e  demifit  Juftinianus  : 
Cerdualla  vero  WeftfaxonuminBritan- 
niaRex,  Rom^  initiariChriftovoluit , 
initiatus  facro  fonte  ftatim  deceflit,  fiic- 
ceflore  Ina. 

At  Conredus  Merciorum  in  Anglia 
Rex,  afliuTito  fecura  Offa,  Sigeri  O- 
rientalium  Saxonum  regis  filio ,  pro  re- 
giis  monafticaRomceindumenta  fumlit. 
Felix  Archiepifcopus  Ravennas  ,qui  fub- 
cfTe  Romano  nollet ,  dignitatem  amifit 
&  oculos.  Judsi  per  Hifpanias  regno 
Egicazcompcrtiinfidias  ftruere,  omnes 
in  fervitutcm  redadli  funt ,  bona  eorum 
fifco  adjudicata ,  libcri  eorum  feptimum 
egreifi  annum  Chriftianis  traditi ,  quo- 
rum  inftitutione  avitas  traditiones  de- 
fiiefcerent. 

Magnaz  tunc  erant  Pipini  ducis  Au- 
ftrafis ,  in  rcgno  Francorum  yircs ,  qui 
magifter  palatu  fub  Theodorico  ,  Clodo- 
veo&  Childeberto  regibus ,  regiam  ex- 
ercebat   poteftatem  ,"*  &  Lambertum  | 


Trajeftenfem  Epifcopum  creaverat.  At 
quum  poftea  Pleftrudi  conjugi  pellicem 
fuperinduceret  Alpaidam ,  ex  qua  Caro- 
lum  Martellum  genuit ,  nec  ferret  mu- 
fier  Lamberticenfuras ,  Dodoni  eum  fra- 
trifuo  trucidandtuncbjecit  Leodii,  qui 
fceleris  poenas  exigente  Deo ,  vermibus 
pofteacorrofus,  ob  intolerantiam  fos- 
toris  Mofa  flumine  demerfus  eft.  Pellex 
expiando  flagitio  fcilicet  &  csdi ,  colle- 
gium  Canonicorum  fiio  fiimptuinftituit. 
Ea  tunc  temporis  deploranda  devotio 
inolere  caeperat,utmaximaflagitia  tem- 
plis  excitandis  expiari  putarentur.  Sed 
quam  Deus  abhorreat  libidines  acfcelerat 
Hifpanise  exemplum  monftravit  iftis 
temporibus. 

Ibi  Recefuindi  nepos  Rodericus  ,  Vi- 
tizae  Regi ,  a  quo  pater  ejus ,  Gorduben- 
fis  Comes  ,  privatus  oculis  fuerat ,  adjutu 
Juftiniani  Imperatoris  acie  devi£lo  paria 
reddit ,  ac  Gothorum  in  Hifpanii  re- 
gnum  familis  fuxdebitum  recuperat.In- 
de  fubditis ,  ne  filios  Viti^x  revocarent , 
exarmatis ,  viam  pandit  Saracenorum 
turmis  ,  ut  impune  deprsedentur  litto- 
ra.  Mox  efiufus  in  libidines  ,  cum  Ju- 
liani  comitis  uxorem  adulterio  maculaf^ 
{et ,  fibi  totique  regno  attraxit  perni- 
ciem  ,  Juliano  Saracenos ,  Taricho  du- 
ce ,  ex  Africa  in  Hifpaniam  tranfporran- 
te  ,  ut  domM4  fu&cafumpatriAruinii  ul- 
cifceretur.  Hiinmonte,  quiGebel  Ta- 
rich ,  hodie  Gibraltar ,  ex  duce  appella- 
tur,  caftramunierunt,  ac  bellum  Hi- 
fpaniis  exitiale  e  fiagitio  Rcgis  ortum 
intulere. 


Chren, 
Magn, 
Belg. 


PHILIPPICUS  BAR- 
DANES. 
jNterim  Vhilippicus  Bardanes ,  jugula- 
to  ,  ut  didlum  eft ,  Juftiniano  ,  inva- 
dit  imperium  Grsecum ,  tenetquc  bien- 
nio  &  menfibus  novem.Conftantinus  Pa- 
pa  cum  populo  Romano  nomen ,  litteras 
&  imagines  ejus  plane  refpuit,  prste- 
xcns  hiereticum  efle  Imperatorem  ,  cui 
nulla  debeatur  obedientia. 

Nam  Philippicus  ,   Monachi  cujuf- 

dam 


lldt[h. 


Roder, 
T,U 


AnH$ 

eodem. 

Paulus 

Diac. 

iib.zo. 

Zonar, 

Tom.^j. 

Sigebertm 

Gembla, 

Chron, 
Regina 
lib.  l. 


Vhilippicm  Bardanei.  Artemim  Imp. 


Cedren. 
An»jl.  in 
vica  Con- 
Jiantini. 


A.  M, 

Chr.jiS. 


Onupb. 

apud 

platin. 

iPer.i. 

13.13. 


P.  WArn. 
6. 

Long. 


<!.im  Monotheletoe ,  qui  ab  co  adhuc  cxu- 
le  Synodi  fexta:  abrogationcm  ftipuLitus, 
imperaturum  eflc  pra:dixcot ,    fccutus 
judicium ,  Monothcletarum  fcntcntiam 
approbabat ,  ejeftoque  Cyro  Patriarcha, 
alium  iftius  fadlionis  fubftituerat  ,   per 
quem  .ifto  conventu  infirmavit ,  qua:  in 
Monothelctas  erant  decreta.  Idem  me- 
lior  vcrborum ,  quam  rerum  gerenda- 
rum  ,  congeftos  a.  decefloribus  tliefauros 
prodegit  ftolide ,  nihil  penli  habens ,  cui 
quid  largiretur.    Bulgari  fub  eo  Thra- 
ciam  ,  Saraceni  Aliam  vaftarunt ,  occu- 
pantes  Pilidix  Antiochiam.    Quarc  in 
odium  vcnit  apud  proceres ,  atque  ab  il- 
lorum  duobus ,  ut  e  convivio  digreilus 
Ibmno  indulget ,  domi  fua:  privatur  lu- 
sninibtM.   Poftridie  (erat  dies  penteco- 
ftes)  Artemius  SecretariorumPrinceps, 
publice  renunciatur  Imperator.    Theo- 
aorus  &  Buramphus ,  quorum  fraude  cx- 
coEcatus  erat  Bardanes ,  proximis  fabba- 
tis  pajjtfunt ,  quod  fecerant  fuo  Impera- 
tori.  Primus  Pontificum  Conftantinus , 
adfpeftu  hsrefeos ,  obedire  renuit  fum- 
mx  in  terris  poteftati.    Onuphrius  ex 
imaginum  defpedlu  obortum  Philippici 
hunc  contemptum  memorat ,  cum  Pe- 
trus  regi  qualicunque  propter  Dominum 
jubeat  parere. 

Similem  fere  cafum  expertus  eodem 
tempore  Longobardorum  Rcx  Ariper- 
tus ,  is  qui  Alpibus  Cottiis  donarat  Pon- 
tificem  ,  fblerti  quidem  ingenio  Prin- 
ceps  ,  difllmulata  majeftate  paflim  explo- 
rare  folitus  ,quiddefe,  quid  dejudicibM 
fopuli  fentirent ;  nunquam  ojientare  lega- 
tis  divitioi  aut  rerum  abundantiam ,  ne 
aliis  de  fe  quam  ipfe  fibi  plm  crederet ;  ad 
extremum  pr;Ecipiti  metu  priftinam  fe- 
licitatem  ac  prudentiae  laudem  corrupit. 
Nam  ex  dubio  cum  Anfprando  exule 
prslio ,  quod  Ticinum  refugiflet ,  au- 
xit  hofti  animum  ,  fuis  dcmpfit.  Quo- 
rum  reveritus  ofFenfam ,  dum  auro  gra- 
vis  traniire  in  Franciam  feftinat  ,  de- 
mergitur  pondere ,  ac  Ticino  amne  fiif- 
focatur.  Ita  potitus  rerum  Afprandus 
novennio  exul ,  adaque  trimeftri  po- 


tentia,  Luitprando  filio  tranfinifit  fcc- 
ptrum. 

A  R  T  E  M  I  U  S   A  N  A  S  T  A  S  I  U"s. 
A  Rtemiui ,  qui  &  Anaftafiui ,  Philip-  .Anno 
picum  imperio  maleparto ,  malegefto  ,  eodem 
male  exuit ,  poft  biennum  &  ipfe  paulo  f.;  ^""^' 
molliori  fortuna  eodcm  exuendus.    A-  '^f^,^^^' 

fareni  tunc  deprardati  Galatiam ,    Uli-  ■j-om.  3.  , 
is  jufTu  claflem  inftruebant  in  I^hoeni-  Cedren. 
cia,quaurbemobiiderentregi<im,quos  "^"^fl-  »» 
prcEveniendos  ratus  Artemius ,  tum  ci-  '^f"./?""- 
vibus  imperavit  de  commeatu  fibi  pro-  ^^  q^,,. 
fpiccre  in  triennium  ,  &  qui  re  arftiori  pwnr- 
eflent ,  emigrare ,  tum  claffiarios  ire  juf-  nef. 
fitarmatos  igni  marino,  ut  apparatum  Long.l.S. 
Saracenorum  incendercnt.    Sed  ex  his  '^"^"  ^ 
audentiores  ,  Joannem  Diaconum  pro 
imperio  eos  alioquentem  Rhodi  confo- 
diunt ,  &  Theodoiium  Adrumettenum  , 


tributa  colligentem 


cogunt 


imp 


erare 


invitum.    Qui  progrefTus  Conftantino- 
polinverfus,  femeftribus  prasliis  fatiga- 
vit  Artemianos ,  ac  tandem  proditione 
quorundam  admiflus  in  urbem  ,    diri- 
piendam  permifit  feditiofis  &  auxiliari- 
bus  fuis  Gottho-Grazcis  ,  Germanum 
novellum  Patriarcham  ac  Principes  pro 
Artemio  ftantes    conftrinxit  vinculis. 
Imperatorem  ipfum  Nicxx  fe  traden- 
tem,  ejurato  imperio ,  tondcriin  Cleri- 
cum  9  &  Theflalonicse  exulare  juffit.  Ar- 
temio  huic  cum  Conftantino  Papa  bene 
convenit ,  quod  miflis  legatis  confitere- 
tur  fe  afTentire  fextje  Synodi  canonibus  } 
ac  proindc  Romae  Petrus  Dux  ,  Philjp- 
pici  portans  imaginem,  ob  quam  Ro- 
mani  feditionem  moverant ,  eam  fponte 
abjecit.    Tum  Rodericus  Hifpaniarum  Roder. 
Rex ,  colleftis  regni  viribus,  prxlio  con-  If '"•  _ 
greditur  cum  Saracenis ,  occifilque  licet    "  "'■^  ' 
X  V  I  eorum  millibus ,  cadit  tamen  ipfe  , 
&  Barbari  potiuntur  Hifpania,  Hifpalin,  sigebert. 
Lco-ionem ,  Cordubam  occupant,  Fran-  Gembl. 
cis  ea ,  quaz  Gothorum  adhuc  erant  in  Warnt- 
Galliis ,  ad  fe  rapientibus.  Eorum  tunc  ff*^-  , 
Duflor  prascipuus  Pipinus  fatis  conccf-  fl^''^^ 
Vidua  ejus  Pleftrudis  Carolum  Mar- 


fit. 
tellum 


priyignum    fuum 
Yy  2 


mancipavit 
cufto- 


l<,6 


TheodoJiHs  III.  leo  Ifamus, 


A.  M, 


Zonar. 
Csdren, 


cuftodije,  ex  qua  tamen  ille,  mortuo  pau- 
lo  poft  rege  Dagoberto ,  elapfus ,  pater- 
narn  adeprus  elt  dignitatem  ,  camque 
tantageflit  felicitate ,  ut  ftirpi  fuas  Fran- 
corum  regnum  acquireret. 

T  H  E  O  D  O  S  I  U  S   1 1  I. 

T^  Heodojius  vero  Imperator  arbitrio 
militum  fibi  obtrufum  principatum  , 
raulL^"^'  v^^^^"'^^  ^nno  depofuit.  Quia  ennii  Dux 
Diacontu.  Orientis  Leo ,  Artemii  fecutus  partes  , 
nequaquam confentiebat  per  vim  invafas 
dominarioni ,  ejufque  virtus  timori  Sara- 
cenis,  exercitibus  reverentise  erat,  capto 
per  eum  filio  Theodolii ,  pater  fuas  vires 
tanto  confpicatus  impares  faftigio ,  exuit 
femetipfum  purpura ,  atque  accepta  fide, 
nihil  in  fe  confultum  iri  gravius,  vita; 
rcliquum  tranquillus  pro  Clerico  exegit 
Ephefi.  Filius  eandem  fortem  ample- 
xus  ,  Jihi  potim  qmm  (tliis  imperaredi- 
dicit. 

Hoc  regnante,  Pergamum  cepit  Mu- 
lalmasSaracenus.  Nam  cum  oppidani, 
Magi  Cujufdam  inftinftu ,  difTedlo  mu- 
liensprjEgnantisutero,  fcetus  ejus  fan- 
guine  dexteras  inunxiflent  manicas,  jufto 
D  E  1  judicio  vidi ,  nefari^  impietatis 
fu^posnas  exfolverunt. 


E  O 


esdeni, 

Paultii 

Diac. 

Mifcel. 

Hifl.l.zi. 

Hijl. 

Long. 

lib.6. 

«47.4.9. 

Zonar. 

Tom.  5. 

Gcorg. 

Cedren. 

Sjnopji 

Hijl. 


I  S  A  U  R.  U  S. 

T   1.0  inter  familiares  adfcitus  Juftinia- 
—    atque  ab  eo  Abafgis  domandis  in 


ni. 


Alaniara  feu  Albaniam  milTus,  exftindo 
ipfo,  &  Philippico  excoecato ,  Orienti 
Keftor  datus  ab  Artemio  fuerat.  Quo 
amoto,  favore  fifus  militum  &  Artabafdi 
Prstoris  Armeniorum  ,  cui  filiam.  de- 
fponfarat  Annam  ,  ad  imperium  emerfit,- 
fraudefque  eluiit  Mufalma;  &  Humaris  , 
principum  Arabicorum ,  fub  tegminc 
pacis  faciunda;  provincias  depra:dan- 
tium. 

Itaque  ingenti  adornata  clafTe ,  Con- 
ftantinopolin  pcne  triennium  obfident , 
atque  interim  cum  frigore ,  bello  ,  fame, 
peftilentia ,  fine  numero  periifTent ,  na- 
vibus  partim  fluxili  in  aquis  igne ,  par- 
tim  fulminea;  grandinis  tempeftate  con- 


fumptis ,  partim  etiam  demerfis ,  qui  re- 
manferuntabfcedunt,  ex  tribus  navium 
milliipus  ,  ut  ferunt ,  vix  quinque  cladis  . 
nuncias  domum  retrahentes ,  documen- 
tumpotentiA  D  e  i ,  quem  Chriftiani  w- 
nerabantur.  Bulgari  foli  xxii  millia  ex 
iis,  prsdatum  excurrentiacecidere.  Hoc 
urbis  regia:  periculum  occalionem  fuam 
ratus  Prxtor  Sicilis  Sergius ,  inhiat  ty- 
rannidi ,  eamque  Gregorio  cuidam  e  fuis 
dat  gerendam.  Sed  Paulus  Chartularius 
mifTu  Leonis  profedlus  in  Siciliam,  in  fu- 
gam  egit  Pr^etorem  ,  peremptoque  Gre- 
gorio  ,  deprecantem  Sergium  recepit  in 
fidem. 

Similiter  tertio  Leonis  anno  Nicetas 
Xylinites  in  novas  fpes  recuperanda;  di- 
gnitatis  impulit  Artemium  ,  Theflaloni- 
cas  exulantem ,  qui  &  Bulgarorum  fultus 
auxiliis  Byzantium  appulit ,  conatu  ut 
temerario  ,  fic  infelici.  Nam  cum  mini- 
me  admitteretur  a  Byzantinis ,  Bulgari 
accepta  pecunia  Artcmium  produnt 
Leoni,  aquopereraptus  eftcumconju- 
ratis :  Opes  Xylinitse  prs^randes  fifcum 
implevere  auouftum. 

Nec  immunis  tamen  a  flagellis  manfit 
feu  Romanus  feu  Byzantinus  populus , 
peftilentia  atroci  ad  tercentum  habitato- 
rum  millia  depafcente  ,   Romanofque 
muros  tranfcendente  Tyberi ,  ut  pateret 
iii  Chriftianii  etiam  fuii  cjuam  plurima 
animadverjione  digna  reperire  omnipoten- 
temDeum-  EodemtemporeinfignisSa-  P^^^^*^ 
tana;  fraus  in  Judsos ,  Ethnicos  &  Sara-  .-/'"^* 
cenos  eluxit.   Judxos    novus  quidam 
Pfcudomeflias  Syrus  delufit ,  quos  cum 
ob  id  promifcue  baptizari  cogeret  Leo, 
reperti  fiint ,  qui  defperatione  ifti  femet- 
ipfbs  cum  familiis  cremarent. 

In  Germania    Radbodus    Frifbnum  Sigebere. 
Rex,  ethniciiini  propugnaror  acerrimus,  Gembl. 
cum  alterum  jam  pedem  in  facro  fonte  ^'""'  7'*' 
haberet ,  falutaribus  aquis  afpcrCTendus , 
interrogarecoepitdemajoribusfuis,  ubi 
plures  eorum  degerent.  Dato  ei  refpon- 
fb,  plures  in  infcrno  elle  ,  SatiU'S  eli ,  in- 
quit ,  ut  plures  quam  paucioresfequar.  I- 
taque  ludibrio  eft  habitus  a  D;eaione,qui 

ad 


Leo  IfdHrHS. 


Sigehert, 

Anno 

724.. 


incidit  in 
A.   Ui. 

Cbr.  72J, 


ad  tertium  dicm  incomparnbili.1  ci  bona 
promifcrac,  tac  pcrnicic  cadcm  tlic  iiibita- 
nej.  opprcflus ,  damnatorum  niimcrum 
auxit.  * 

Similirer  Gizid   Saracenorum  prin- 
ccps ,  cum  Juda;o  cuidam  pra;lligiatori 
fidcm  adjunxiirct ,  diuturnum  ei  promit- 
tcnti  imperium  ,  li  omncs  Chrilli  ^  lan- 
ftorum  miagines  abolcrct  altero  anno 
Hitcei>{3-  periit.    Alia  longe  Lconis  Augufti  fors 
voux-Jx  ^uit  j  qui  &  ipfe  anno  imperii  dccimo  ad 
venerationcm  dudum  condxrari  cceptas 
imagines  jiiffeTat  deponi.  InterConftan- 
tinumenmi  Pjpam  &:  Pliilippicum  Bar- 
danem  ,  ea  lis  agitari  cosperat ,  dum  ille 
paffim  in  tempiis  imagines  Patrum  ,  qui 
conciliis  interfuerant  ,  locari,  hic  eas 
araoveri  imperat.   Leo  autem  addidit, 
idololatriam  committi ,  cnm  q^uis  imagines 
^ftatufvs  religiosd  veneratione  colit ,  at- 
que   in    ea  fententia  fud&orum    quo- 
que  autoritate  eft  confirmatm  ,    quibm 
diferte  ab fmnmoNumine  imaginum  cul- 
tu  interdiclum  ,  nec  id  ufpiam  Chrifti 
uUo  verbulo  Qhrijlianis  relaxatum  edoce- 
batur. 

Perccpta  Imperatoris  fententia ,  Gre- 
gorius  1 1  Papa  detinet  Roman^E  urbis 
&  ItaIi:E  tributa ,  dicens  :    Imperatoris 
non  ejfe  ,  quidquciminfide  innovare ,  tan- 
quam  fidci  Chriiliance  lit ,  manuum  hu- 
manarum  opera  colere  ,  cjuod  clariftimo 
Dei  verbo  eft  damnatum.    Quare  cum 
de  Leone  in  fuas  partes  pertrahendo  fru- 
ftraneam  fumfiflet  operam ,    populum 
militiamque  in  Imperatorem  oc  Exar- 
chum  exacuit ,  quorum  vicillim  petitus 
ira ,  univerfam  Italiam  feditione,  rapina, 
ca;de  implet ,  ac  tale  fiifcitat  incendium  , 
quo  tandcm  cum  fide  ,  Imperii  Augufta 
autoritas  in  Romana  urbe  deflagravit. 
Et  ficut  eo  tempore  prarcedente  horri- 
bifi  flammarum  fumo  ,  inter  Theram  & 
Therafiam  nova  emerfit  infula  ;  ita  e 
confliftu  Imperatoris  &  Paps  porten- 
tofb ,  novus  in  Italia  EcclefijE  dominatus 
furrexit. 

Nec  mirum  exarfifle  fsvitiam  Leoni , 
€um  fuos  etiam  Byzantii    imagitium 


557 


dcmolitores  e  furcntc  turba  occidi  pcr- 
fcntifceret ,  ipfii : icjuc  ob  id  urbcm  ab  A- 
galliauo  &  Stcphano  ducibus  belloqu.a- 
ti:  quorum  feditiofaclalfis,  Grxcoigni 
combuftaintcriit ,  ficut  e  Saraccnorum 
gcntchorrendaadvcrfus  Kica'am  Eithy- 
ni.x  evanuit  expcditio ,  qui  proftrata  licet 
muriparte,  urbemtamcninvito  labore 
oppugnarunt,  Ad  cundum  fcremodum 
Pelaguis  ,rcgix  Gothorum  ftirpis  in  Hi-  Vaftut. 
fpania,  cum  filicE  fuxvim  illatamdidi- 
ciflet ,  collefta  popularium  manu  Aftu- 
ria;  montes  occupat ,  ac  reliquiarum  fux 
gentis  libertatem  ,  mafcule  advcrfus  Sa- 
racenos  tutatus ,  novum  mibi  regnum  Blanc- 
condit ,  ficut  &  Garfias  Gentilis  ejus  in  k?'^^- 
Cantabria. 

Hinc  Eudonis  Aquitania:  Ducisacci-  Paulus 
tu,  infufiinGalliamBarbari,  ad  Caro- ^''"''^- 
li  Martelli  vires  infrinCTcndas ,  Abdirama  /' „^ 
duce  Garundam  capiunt  &  Burdegalam.  ca{>.^6. 
Carolus  contra  Longobardorum  &  Ger-  Fredeg. 
manorumfuccin(!lI:usauxiIiis,  ipfum  du- '^"/'•'°8. 
cem  pra^liointerimit ,  Eudone,  ut  jam 
fafti  pcenitentia  tafto  ,  caftra  Saraceno- 
rum  invadente.    Trecenta   feptu.-iginta 
quinque  Saracenorum  millia  cccidifle, 
narrant  Anaftafius  ,Sigebertus ,  Annales  Sigebert. 
Fuldenfes,  &fcriptoreseius2viIimiIesi  G''»l>/- 
cum  Francorum  mille  tantum  &quin-  r",j 
genti  defiderarentur. 

Tantaergo  Viftoria  infignem  Caro-  ^'"tft.in 
lum  ,    leg.atione  adit  Papa  Gregorius,  ^'^.^^^•. 
ut  Romanara  urbem  Ecclefiamqueima-  Sympii^ 
ginum  patrocinio  laborantem  fliblevet.  uift. 
Veneti  &   Pentapolitani   fubnixi  Pap^^ 
autoritate,  exuunt  fe  Leonis  obedien- 
tia ,  deque  alio  eligendo  Imperatore  con- 
fultant.   Exhilaratum  Campani:^  ducem 
adorti  occidunt ,  cum  fiho  ,  mox  etiam 
Exarchum  ipfum  Paulum  Patricium.  Ei 
fufi^eftus  Eutychius   notatur  Roma;  a- 
nathemate.  Romani  fantftiflimis  fe  juris- 
jurandi  vinculis   adftringunt ,  nunquam 
fe  paflliros  ,  ut   Gregorio ,    imaginum 
defenfori,  vis  ab  Imperatore  ulla  alFe- 
ratur. 

Contra  Exarchus  cum  Luitprando  pa- 

cifcitur ,  ut  Rex  Spoletanura  Beneven- 

y  y  3  tanum- 


Falyd. 
Virg. 


Jnajiaf. 
in 
Greg.  3. 


35^5  teo  Ifaums. 

tanumque  4ucatum  -,  Exarchus  Romam,  |  Chriftianus ,  conftanti  animo  danxnavit, 

^ii^ue  deque  habens ,  qua;  de  majorum 
quorundam  inftitutis  denarrabant  impo- 
liti  nugarum  patroni.Nec  laudaverim  ta- 
men  fsyitiam,  niii  atrocioribus  forte  ac- 
cenfam  facinoribus ,  ut  quod  Oecumeni- 
cum,quem  vocabant,  magiftrum,  qui  bi- 
bIiotheca:prseerat  Byzantinx ,  cum  xii 
collegis,  ob  improbatam  ima^inum 
demolitionem ,  incendio  punivifle  dici- 
tur ,  aliofcjue  aliis  afFecifTe  poenis  conqui- 
fitiilimis.  SedhjEC  eoquis  zelogeftadi- 
xerit ,  quod  David  quondam  Ammoni- 
tas.  Idololatras  limul  &  magiftratuum 
contemptores ,  caminis  exuflit ,  non  fine 
laude ,  ardentibus. 

At  Gregorius  fpiritu  percitus  erroris , 
Romam  Italiamque ,  quantum  in  fc  erat, 
abfcidit  a  Gr^co  imperio ,  initoque  cum 
Francis  !in  Luitprandum  Lono-obar- 
dum  fosdere ,  quod  is  ob  receptum  de- 
fenfumque  Thrafamundum  ,  Romana 
circumfideret  moenia,  obtinuit  a  Carolo 
Martello ,  ut  pro  fua  apud  Luitprandmn 
autoritate  &  amicitia  perficeret ,  ne 
gravius  quid  ab  ipfo  Romani  pateren- 
tur. 


imperio  palam  rebellantem,  flibigat.  Sed 
ducibus  in  Luitprandi  venientibus  fidem, 
Gregorius  Oratione  mitigavit  Regem 
Luitprandum ,  ejufque  intcrventu  re- 
farta  &  cum  Exarcho  pax  eft ,  &  Ti- 
berius  jam  regni  invafor  bello  perem- 
ptus. 

Inter  hasc  accrefcunt  vires  Pontifici. 
Inas  Weftfaxonum  in  Anglia  Rex ,  ve- 
dtigalcs  ditiones  fuas  Roman^e  Ecclefi^e 
fecit ,  jufla  quaque  domo  denarium  pen- 
dere  S.  Petro  ,  ut  loquebantur ,  annuum. 
Luitprandus  Longobardorum  Rex ,  Al- 
pium  antediftam  donationem  reno- 
vat. 

Queis  rebus  clarior  Gregorius ,  cum 
Leo  Imperator  Germanum  Patriarcham 
aliofque  Epifcopos  morofius  fibi  oblu- 
dlantes ,  fedibus  expuliflet ,  Anaftalium 
Germano  fubftitutum,  advocata  Synodo 
damnat,  acriufque  inftans  ,  ut  Leo  mutet 
fententiam  de  imaginibus ,  deccdit  vita  , 
anno  Pontificatus  xvi. 

Vunofridi  Angli ,  qui  &  Bonifacius , 
in  Germaniam  able2atione  clarus  hic 
Pontifex,  per  quem  apud  Cattos,  Frifios, 
aliofque  Rheni  accolas  ,  propao-atus 
Chriflianifmus. 

Succeffit  Gregorius  III.  flagrantif- 

limo  in  imaginum  venerationera  zelo  , 

adeo  ut  Leo  claflem  dirigeret  in  Italiam 

ad  compefcendos  Pontificis  aufus ;  qua 

disjeda  tempeftatibus ,  Papaafto  conci- 

lio  excommunicavit  omnes  imaginum 

oppugnatores ,  eoque  in  Deum  &  magi- 

ftratum    impietate,   feipfum  exemit  e 

filiorum  Dei  ccetu ,  quicquid  pofterio- 

rum   teraporum  fcriptores   monachi , 

Paulus  Diaconus  ,  Sigebertus ,  Zonaras, 

Cedrenus ,  ac  fidus  Pontificum  Satelles 

Anaftafius ,  plurefque  alii ,  poculo  Ro- 

manx  Babylonis  dementati,  pro  ima- 

o;inum  cultu  difl&rant.   Leo  redtius  e 

divinis  informatus  literis  ,  idoIoJatricam 

ftatuarum  adorationem  ,  &  Sanftorum 

ambiendas,  ut  fingebant,  precibus  in- 

terceffiones ,  cum  fuperftitiofo  rellquia- 

rum  cultu,  qqibus  inianire  coeperat  orbis 


Paului 
Jiiac. 


At  Leo  Imperator  poftqnamx  fuos  deti- 
neri  cenfus  vidit  ab  eo ,  qui  Chrifti ,  cen- 
fum  reddere  jubentis  C^fari  Ethnico,''*'^'* 
vicarium  fe  venditabat  ,  Ecclefise  Ro- 
man^  per  Siciliam  Calabriamque  pro- 
ventus  fuo  addixit  fifco  ,  impeditufque 
crebris  Saracenorum  incurfionibus  ,  qui 
Csfarea  Cappadoci^  &  caftris  quibuf- 
dam  captis ,  ad  ipfos  Turcarum  fines 
excurrebant,  ulcifci  defeftionem  non 
potuit. 

Sub  hxc  Gregoriui  1 1 1  vibrato  in  Im-  Cedren. 
peratorem  anathemate ,  moritur ,  atque  «^  -Dw. 
ad  tribunal  vocatus  Dei ,  difpenfationis  ^"  ^* 
Cux  pofcitur  rationes.  Quem  non  multo  gj '' 
poftj  fecHtm  Leo ,   pr^cedente  mortem 
ejus  terrasmotumaximo ,  quo  Conftan- 
tinopolitani  rauri ,  Nica:a ,  Nicomedia , 
multsque  urbes  alise  gravibus  proftra- 
tx  funt  ruinis.  Imperaverat  annis  xxiv 
&  menfibus  duobus ,  nifi  imagines  de- 
ftruxiflet,  multo  benigniores  imperii 

fui 


Sctcannis 
tinte  Lea- 
ntm. 


Anm  ff«- 

dem  Leo- 

nis, 

Paulut 

Diac. 

iib.1.2. 

Mifcel. 

Z9»a,r, 

Tem.i, 

Cedren, 

KAnafi. 

Zach. 

Sigtbert, 

Gtmbl. 


Fredega. 
rii  Chron, 
Jiegina 
lib.i.. 
initie. 


Conflmtinus  V. 

fui  fcriptores  habiturus.  Sub  co  decejjit 
Beda,  Epitaphio  ei  a  Difcipulo  confcripto 
venerabtlis  didlus ,  ad  numeros  veriiculi 
implendos.  foannes  Damafcenus,\ix cx- 
tcra  doftilfimus ,  fiifcepto  &  ipfe  imagi- 
num  patrocinio ,  infenfum  expertus  Im- 
peratorem,  inter  Saracenos  fullit. 

CoNSTANTINUS    V. 
CoPR.ONyMUS. 

r^Onftantinm  V.  Leonis  Iconomachi 
filius ,  facrum  fontemfoedafrefertur 
ventris  onerc ,  cum  infantulus  adhuc  ba- 
ptizaretur  ,  unde  ei  Copronymi  cogno- 
men ,  ut  &  ex  Caballinarum  asftimatio- 
ne  fordium  Caballini, 

Imperii  fideique  paterna»  jam  inde  a 
teneris  particeps  ,  ob  imaginum  detefta- 
tionem  plerorumque  fubditorum  odia 
incurrit  &  diras .  Unde  dum  abefl  in  bel- 
lo  Saracenico  ,  Artavafdus  Curopalates, 
fororis  ejus  maritus  ,  annitente  fimul 
Anaftafio  Patriarcha  ,  &  Conftantino 
jmputante  Neftorianifmum  ,  reftituit 
per  regiam  urbem  imagines,  atqueim- 
perium  fibi  fumfit ,  vanifHmo  vulgi  fa- 
yorc  intumefcens.  Hinc  inteftinumin- 
ter  affincs  bellum ,  multo  cum  Reipubl. 
damno ,  tertium  in  annum  terra  mari- 
que  geftum  ,  quo  viftor  haud  fine  expref^ 
fo  Dei  favore  Conft:antinus ,  capit  Arta- 
vafdi  filmm  &  primores ,  fame  capit  ur- 
bem  ,  excoecatumque  cum  duobus  filiis 
tyrannum  exponit  ludibrio  ,  quemad- 
rnodum  &  Anaftafium  Patriarcham. 
Hunc  enim  verfo  ad  afini  caudara  capi- 
te ,  ignominiofe  per  urbem  circumdu- 
xit :  Sed  pcenitentem  facinoris  poftea , 
Ecclefiam  regere  iterum  facrifque  ope- 
rari  paflus  eft. 

InteriminFrancia  ,  Carolus  Martel- 
lus ,  cum  dcbellatis  Saracenis ,  Saxoni- 
bus  ,  Frifonibus ,  Gothis,  perxxvii  an- 
nos  regii  vixiflet  potefbte,rcgibus  Fran- 
corum  domi  fere  abditis ,  Pipino  &  Ca- 
rolomanno  ha:rcditarium  reliquit  regi- 
men  Galliarum  ,  magnxque  partis  Ger- 
manis.  IlliSaxones  Thuringiamvaltan- 


CopronjmtiS.  35<j 

tes  communi  rcprimunt  marte ,  donec 
fuperftitione  captus  Carolomannus  pro 
regno  habitum  fumfit  monachi ,  atque 
Caflinenfe  Coenobium ,  recens  aPctro- 
nad'e  quodam  ftudiofe  inftauratum  in- 
grcfTus,  abjcdliffimam  fortunam  fubiit. 
Anno   impcrii  quinto  Conftantinus ,  Dii. 


lib.il. 


dum  Saraccni  domefticis  flagrant  diffi- 
diis,Syriam  pcrvafit  Aflyriamque  &  Ger- 
manicia  potitus  urbe  rem  Cnriftianam 
reftituit.  Traduxit  &  in  urbem  Bulga- 
ros  ,  Augufta:  cognatos,  quas  cum  Caga- 
ni  eflet  nlia ,  facris  imbuta  Chriftianis  I- 
renes  nomen  tulerat. 

Sed  fclicitatem  Principis  maculavit 
infelix  de  imaginibus  difccptatio.  Earum 
enim  veneranonem  gentilifmi  dicebat 
errorem  redolere ,  interceffionem  San- 
ftorum  ficulneum  appellabat  prajfidium, 
reliquias  ,  qu^  dicebaotur  Sanftorum  , 
ad  cultum  proftantes  vulgi ,  partim  terra 
obruebat ,  partim  demcrgebat  mari ,  vel 
igni  curabat  exuri.  Hinc  acerrimum  ad- 
vcrfus  illum  odium  ,  Pontificum  prae- 
fertim  Romanorum ,  &  monachoriun 
rudium  ,  fupcrftitiones  quaflibet  mordi- 
cus  retinentium  ,  quos  proinde  cogebat 
aut  civilem  amplefti  vitam ,  reliftoque 
impuro  coelibatu  matrimonio  fe  appli- 
care,aut  plagis  afFeftos  in  Cyprum  jube- 
bat  deportari  mfulam ,  quam  a  Saracenis 
invafam  egrcgie  defenderat. 

Sextum  cjus  feptimumqueannumin- 
fignes  reddidit  peitilentia  atrox  ,  quas 
Calabriam  ,  Siciliam  ,  Grseciam  ,  Thra- 
ciamque  pervagata,tantam  induxit  Con- 
ftantinopoli  folitudinem  ,  ut  cadaveribus 
vefpillones  deeflent ,  catervatimque  ju- 
mentis  depofita  exportarentur  urbe  hu- 
manda.  Quod  Dei  flagcllum  praeccfle- 
rant  tencbr^  infolentes,  qu^  menfis  Au- 
gufti  dies  pcne  decem  ad  ftuporem  mor- 
talium  obfcurabantjoftcntum  fimile  cali- 
gini  illi ,  qua  reli^o  Deo  vivojignis  ^  la- 
pidibui  ftupidas  fe  orbis  incurvabat-  Sccu- 
tus  cft  terrs  motus  in  Svria  ,  quo  urbes  '^'l'^^' 
nonnulfze  e  monnbus  pra;cipitata2  in  vai-  * '  ^ 
les ,  quasdarn  ad  fextum  lapidcm  tranfpo- 
fit^j  qu^ed^m  ipfo  in  ]Z,€i\x  confervatse  in- 

colu» 


CeiTin, 


Cedren.  ^ 


Warnef. 
Diac. 

Long. 


ZAcbaria, 


polydoru! 
Virgilius. 

Eginhar' 

tus  in 

vita 

Carali 

M  ^.in 

Chron, 

Fndig. 

Schotafl. 

Adelmus 

in  Annal, 

Franco- 

rctm. 

Regina 

lib.z. 

Marianus 

Scottis 

lib.z, 

Sigebert. 

Gembl. 

Chron. 

Belg. 

Anafl.in 

Stej>han, 

in. 


l6o 

columes  ,  incredibilem  fecerunt  mor- 
talibus  admirationem  potentisccEleftis. 
Pra^erat  tunc,  poft  Luitprandum  Lon- 
gobardis  Ratecliifus  ,  oblitufque  pacis 
vicennalis  ,  quam  juramento  firmarat 
Pontifici  Zacharis ,  Perufiam  obfidebat. 
Ad  eum  in  caftra  profeftus  Papa ,  mune- 
ribus  eum  delinivit,  blandaque  deinde 
oratione  adeo  perculit  animum  regium, 
ut  violatam  jurisjurandireligionemco- 
naretur  monaftica  eluere  posnitentia , 
depofitifque  infignibus ,  cum  filiis  &  u- 
xore  ccEuobium  intraret  ,  Clericorum 
adfcriptus  ordini.  Diverfa  incedens  via 
Aiftulphus  Ratechifi  germanus  &  fuc- 
celTor ,  expugnata  Ravenna  ,totum  Ex- 
archatum  in  fuam  redegit  ditionem, 
Eutychio  Exarcho  Byzautium  fugato  , 
cum  illuftris  hic  principatusinltalia  vi- 
guifletannis  cLXXxii.Indeademtis  Pon- 
tifici,  quas  ille  adjura  D.Petripertine- 
re  dicebat ,  civitatibus ,  nullis  eas  preci- 
bus  ut  redderet ,  movebatur.  Quare  ac- 
cenfus  Papa  Stephanus  ,  is  qui  plumbo 
primus  tabulas  obfignavit  fuas ,  &  hu- 
meris  bajulorum  portari  in  Lateranum 
voluit ,  ad  Francias  confugit  opes ,  eaf- 
que  ex  memoria  beneficn ,  nuper  a  Za- 
charia  in  Pipinum  collati  impetravit. 

Etenim  Pipinus ,  altero  fratrum  Ca- 
rolomanno  monafticen  amplexo  ,  altero 
Gryphone ,  poft  varias  molitiones  truci- 
dato ,  cum  regnum  concupifceret  Fran- 
coruni ,  Zachariam  Pontificem  per  le- 
gatos  confuluerat ,  deceretne  frui  regno 
eum ,  q^ui  fiupidus  ^  ignavus  nihilcom- 
modaret  Reipubl.  an  eumpotiu4  ,  qui  quo- 
tidie  pro  ea  domi  militi&cj.ue  pervigilaret. 
Zacharias  mentis  Pipini  gnarus ,  Chil- 
pericum  Regem ,  ut  rebus  gerendis  in- 
utilem  ,  privari  fceptro ,  Pipinumque  in- 
'  ungi  Regem  juflerat-  Id  prxftitit  Bo- 
nifacius,  recens  Moguntinorum  Archie- 
pifcopus  ;  Chilpericus  Merovxi  ftirpis 
poftremus ,  pro  regio  paludamento  mo- 
nachi  fumere  cucullam  coaftus  eft.  Ita 
rerum  potitus  Fipinu^,  ac  jam  de  filiis 
Carolo  &  Carolomanno  ad  confortium 
fiicceffionemque  evehendis  regni  cogi- 


A.  M. 

4.710. 
ChT.jjo, 


ConflantmmKCopronjmHS. 

tans  ,  facile  afl^enfum  prsbuit  Stephano, 
per  omnia  facra  oranti ,  D.  Petro  ut  fup- 
petias  ferret.  Tranfgrefllis  cumexerci.- 
tu  Alpes  ,  Exarchatum  &  Pentapofin 
bello  extorquet  Aiftulpho ,  quodque  id 
ad  anim^  falutem  ,  &  peccatorum  remif^ 
fionem  valiturum  fibi  perfuafiflet ,  Ra- 
vennam  ,  Bononiam ,  Imolam  ,  Faven- 
tiam ,  Ferrariara ;  &  in  Pentapoli ,  Ari- 
nfinum  ,  Pifaurum,  Anconam,  Auxi- 
mum ,  Urbinum  ,  id  eft,  provincias,  quas 
hodie  vocamus  Romandiolam  &  Mar- 
cam  Anconitanam  ,  ^Emiliam  olim,  Fla- 
miniam  &  Picenum,h^reditarias  afl]o;nat 
Romana;  Ecclefias. 

Sed  Pipino  in  Gallias  regreflb,  Aiftul-  Frendt. 
phus  poenitens  tranfadionis,denu6cir- 5"''* 
cumdat  Romam  exercitibus ,  vicinaque    r,"'! 
omnia  ferro  ac  flammis  vaftat.  Quamob-  pranc. ' 
rem  implorata  a  Pontifice  iterum  Pipi-  Adel.  ope, 
ni  ope  ,  coadlus  a  Pipino  Aiftulphus  ter-  tAn?io 
tiam  thefaurorum  partem  Sc  ftipendium  '^^^p^'^' 
dare  Francis  ,  paulo  poft  in  venatione/^^^'^!'^ 
projefti  fui  cqui  intenit.   Pipinus  cum  /^-^.j,. 
Guajofarium  Aquitania;  ducem  ,  ob  jura 
Eccleliis  denegata ,  longo  fregiflet  bel- 
lo,  eo  tandem  a  fliis  interfefto ,  univer- 
fam  adjecit  regno  Aquitaniam.  Conftan- 
tinus  Imperator  miffis  muneribus ,  in- 
ter  qux  fuit  &  organum  ,  amicitiam  ex- 
petiit  Pipini ,  &  Exarchatus  Ravennatis 
reftitutionem ,  fed  fruftra  ;  quod  eas  re- 
giones  Divo  Petro  acquifitas  donatafque 
diceret.  Sic  vitadeceflit  PipinusPariliis, 
data  Auftrafia  Carolo ,  alterique  filiorum 
Carolomanno  Burgundia  &  Alemannia,  Cempila- 
Aquitania  vero  divifa  utrifque  ,    anno  tio  Chrojt. 
Chrifti  D  cc  lxviii.  Saltzburgi ,  Ratif- 
ponx ,  Aichftati  &  Frifings  fundavit  E- 
pifcopatus,  cum  Burchardus  Herbipo- 
lenfi  Ecclefi^ ,  Coenobio  Fuldenfi  Boni- 
facius  initium  darent. 

CaJterum  exftinfto  Aiftulpho ,  Rate- 
chifiis  repetere  regnum  coeperat  Longo- 
bardicum  ,  defpeftui  habens  Defide- 
rium,qui  ex  Thufcise  redlore  ad  faftigium 
reeni  alTuraebat.  Sed  eum  Papa  Stepha- 


nus  ifto  confilio  depulit  ,  confirraatif-  Xudenffs 
que  Defiderii  partibus ,  Faventiam  ab  eb  e>  va- 

Ferra-  ftiw. 


Conftantinus 

Fcrran\imc]ue  rccepit.  Sic  immcnlis  au- 
(Xa.  divitiis  Ecclelia  R,omana ,  moiitur 
fucceilorc  Paulo  fratre  Iho  ,  eotlcm  an- 
no  quo  Alphonfiis ,  cuii  Catholicum  no- 
mcn  fumlcrat  in  HiipaniaFrojolx  tilio 
rclicjuit  rcgnum ,  qui  Juzaphum  Sarace- 
norum  pnncipem  in  Gallarcia;  finibus  in- 
(igni  prxlio  fudit ,  a  quo  tcmpore  Hifpa- 
nia  Miramolino  Babylonio  veftigalis  ef 
fcdetiit,  quod  Abdcramcn  ,  pulfojuza- 
,,  .  pho ,  Corduba:feregemfcriberct.  Etc- 
n  ■  nim  Saraceni  dudum  in  &6liones  diflra- 

likzi.  <-tii  partitierantdominatum  ,  Abubaks 
Perliam,  Salimus  ^gyptum ,  Syriam 
Habdallas  occupaverat.  Sed  Habdallas, 
peremptis  armulis ,  potitus  imperio  Sa- 
racenico  annis  xxi,  Chriltianis  auxit  tri- 
butorum  onera,  templorum  pretiofa  Ju- 
dsis  conceflit  emenda,  Antiochenis  ta- 
men  permifla  iterum  Patriarcham  legen- 
di  poteftate.  Pcrfarum  Magos  aliquod 
incantamentorum  fiducia  volare  cona- 
tos,  cum  decidiflent  m  terram,  fiiftulit  e 
medio ,  pra^cipuofque  ejus  dclirii  magi- 
ftros  xvi  affecit  fuppliciis. 
Diac.  Interca  Conftantinus  Imperator  afta 

Zonar.  Byzantii  Synodo  cccxxxviii  Epifco- 
%^[Zn  P°''"'^  '  Theodofio  Ephefio  &  Paflilla 
'S>'  '  •  Pergano  prsfidcntibus ,  damnat  imagi- 
num  cultum ,  eique  fupcrflitioni  inha^- 
rentes  Ecclelia  ejicit ,  inter  quos  fuere 
Gcorgius  Cyprius ,  Johanncs  Damafce- 
nus,  aliique do£tores  non  pauci.  Id  Con- 
cilium  feptimum  Oecumenicum  appella- 
vit  Imperator,recIamante  Papa,  &  fecun- 
dum  prjedecefTorum  vias  Iconolatriam 
pertinaciter  alTerente.  At  nihili  autorita- 
tem  faciens  Pontificis  Conflantinus,per- 
ftitit  in  demolitione  ftatuarum  ,  reli- 
quiarum  ,  &  quse  alia  divinis  tabulis  dif- 
fona  irrepferant  Ecclefiam.  Templum 
Euphemise  martyris  multa  haftenus  rcli- 
oione  cultum  profanavit  ,  loculumque 
m  quo  fervari  putabantur  ofla  odorifcra, 
projecit  in  pclagus  ,  quas  ad  Lemnum  ap- 
pulfa  Infulam ,  nodurno ,  ut  putabatur  , 
Euphemix  monitu  fufcepta  iterum  ,  & 
poflea  relata  Chalcedonem  funt ,  Irene 
jam  imperante.  Etenim  mrtHorum  ap- 


f^.Pjpjnus,  ^61 

paritionihiis  ^  oraculis  indigebant  facra 
ifia ,  divinis  monummtis  improiata.  aueit 
mortms  audire  prohibemur. 

Conffantinus  vcro  indics  irritatior  , 
Stephanum  Monachum  ,  quod  multos 
ad  vitaxn  allcftarct  fblitariam  ,  doccret- 
que  contci;ai^rc  regias  dignitates ,  pro- 
traftum  c  clauftris  afFccit  fupplicio ,  at- 
queadcgit  jurejurando  fubditos ,  nequif- 
quam  domi  aut  publice ,  imaginem  haberet 
venerattoni.  NccpaucosiUuftrium  capi- 
tc  punivit  aut  exilio,  quodconliliaagi- 
tafle  feditionis ,  cumque  Stephano  clam 
congrefli  diccrentur.  Mox  &  Conitan- 
tino  Patriarchse ,  qui  Anaftafio  fuccefle- 
rat,  imputata  fiint  cumprincipibus  re- 
legatis  clandeftina  commercia  ,  ob  qua: 
in  exilium  ,  ac  tandem  probrofam  in 
mortem  aftus  eft.  Atquceoproceffita- 
trocitatis  ferale  dillldium,  ut  liquis  fami- 
liari  in  fermone  exclamaflet ,  Dei  geni- 
trix  adjuvay^ut  noftu  advigilafTct  mor- 
tuorum  coemiteriis  ,  pro  Imperatoris 
perduellenotareturignominia.  . 

Vio-ilantiam  tuendo  imperio  non  exi- 
o-uam  adhibuit  Conftantinus.  Animad- 
vcrfiis  enim  Saracenorum  difiidiis,Theo- 
dofiopolin  &  Mitylenen  ,  Armeniorum 
oppida  cepit ,  multofque  e  Syris  &  Ar- 
meniis  traduxit  Conftantinopolin  ,  uc 
vacuefadlse  per  contagia  urbi  frcquen- 
tiam  redderct  civium.  Annoimperiivi- 
cefimo  fecundo,  occafionearrepta  e  Bul- 
garorum  difcordiis  ,  qui  principes  fuos 
per  feditionem  interfeccrant ,  Zelctinem 
novum  eorum  regem  pr^elio  devicit  me- 
morabili ,  qui  eam  ob  cladem  necatus  a, 
fuis  ,  fucceflbrem  habuit  Sabinum ,  mox 
propter  ambitam  pacern  regno  pulfum  a 
popularibus. 

Secutx  Turcarum  eruptiones  e  portis  Paulus 
Cafpiis  ,  qui  Armenia  perfultata ,  inde  Diac 
&  Iberia ,  prsedagravcs  revcrterunt  do-  •Mi/c.as» 
mum.  Is  motus  incidit  in  annos  ejus  fe- 
culi  fexagefimum  tertium  &  quartum , 
qucis  tanta  memoratur  hyemis  fxvitia , 
ut  Euxinus  Pontus  glacie  ftringeretur 
triginta  pedes  alta  ,   perviumque  eflet 
mare  pedibus  ad  centum  milliaria ,  imo  ^»"' 
Z  2  omnes  7^3  7^4« 


m/1. 

Mifi. 


A.  M. 


362  ConfiantinmV.CaroltiS, 

omnes  a  Lycia  ufqueadDanubium,  & 
rurfus  ad  Euphratem  ufque  reoiones ,  in- 
terveniente  gelu  tanquam  vinculo  focia- 
rentur.  Excepit  hyemem  asftas  liccifli- 
ma,  ut  fontes  arefcerent.  Fragmenta 
glaciei ,  ad  inftar  montium  ,  muros  qua- 
rundam  pulfarunt  urbium^Wjverterunt- 
que.  Vifas  &  ftellce  delabi  coelo,  indudlas- 
que  cogitationes  mortalibus ,  adefle  fi- 
nem  hujus  univerli,  fcriptor  Mifcellarum 
oculatum  fe  harum  rerum  teftem  nomi- 
nat. 

Cxterum  Imperator  ,  cum  novis  ex- 


peditionibus ,  pacem  petere  Bulgaros  ad-    contracfta  Synodo  perfecerat ,  ut  cxcos- 
eamque  immiftis  inopinato  in     catus  Conftantinus ,  quod  per  vim  crea- 


ep-iflet 


Quo  menfe  exftindlus  eft  Conftanti-  Otac 
nus ,  periit  &  Habdallas  princeps  Ara-  ^'^•'^' 
bum  ,  eodemqueanno  Adalgifus ,  Lon- 
gobardorum  Regis  Delideru  filius  ,  ad 
Imperatorem  venit  profugus  ,  Carolo 
Magno  paternas  ejus  ditiones  armis  in- 
vadente. 

Eam  Longobardico  regno ,  quod  an- 
nis  ccv  I  duraverat ,  permciemconcive- 
runt  Pontifices  Romani ,  Stephanus  III 
&  Adrianus  I. 

Stephanus  Conftantino  furrogatus , 
fratri  ducis  Nepelini  ,  adhuc  fuperftiti 


Anafl.sn 
Stephana 
&  Adria- 
no. 


Romanos  copiis  violare  decrcvilTet  Te- 
lerichus ,  gentis  ejus  princeps  ,  per  ali- 
quos  procerurn  vulgatis  libi  arcanis  ,  lo- 
cavit  oportunis  locis  inlidias  ,  ac  prxdo- 
nes  intcrcepit ,  incruenta  plane  viftoria. 
Telerichus  emaaaiTe  fecreta  contempla- 
tus,  aftuto  id  agit  coniilio,  ut  in  prodico- 
ribus  ulcifci  acceptam  cladem  queat.  Fin- 
git  k.  in  fidem  venturum  Conftantini, 
habere  qua;  (ecreto  cum  illo  colloquatur, 
petit  defcribi  eorum  fibi  nomina ,  quos 
dignos  familiariori  congreflu ,  explora- 
ta^que  fidei  inter  Bulgaros  judicet  Ca;far. 
Ita  nominatos  ab  eo  per  imprudentiam 
amicos  ,  Tclerichus  jugulat ,  quod  per 
eofdem  comperifle  CiElarem  arcanafii- 
fpicabatur.  Ob  eam  Barbari  fraudem  re- 
novata  expeditione  in  BuI;j-aros ,  arden- 
ti  corripitur  febre  Conftantintis  ,  vivum- 
que  fevelutinignemmittiqueftus,  con- 
fiimitur  aftis  in  imperio  annis  xxxiv, 
meniibus  iir.  PefCme  audit  apud  fcri- 
ptores  ob  reprobationem  imaginum , 
perfecutor  Ecclefis ,  Diocletianus ,  Dae- 
monum  fbcius ,  hoftis  San£torum  pro- 
clamatur ,  fed  ab  iis,  qui  operibus  huma- 
narum  manuum  colendis  addidii ,  impe- 
ritorummore,  niji qmd  ipfi  facimt  ■,  ni- 
hilreBumputant.  Uxoresduxittres.  E 
prima  Irene  Bulgaricafuicepit  Leonem, 
cui  uxorem  dedit  Irenem  Atticam  ,  qux 
avum  eum  fecit  procreato  nepote  Con- 
ftantino ,  cum  annum  ageret  imperii  tri- 
cefimum. 


tus  videretur  ,    ignis  periret  fiipplicio ; 
Inde  obftitit  vehementer  ,  ne  Carolo-  Reg.lx. 
mannus ,  frater  Caroli  Regis  Franciae,.  Marianut 
Defiderii  filiam  matrimonio  fibi  junge^  6cot.l.i, 
ret ,  clamans  foetidam  efle  Longobar- 
dorum  gentem  ,  perjuram,  horridaiTi,  le- 
profam;  efFedlumque  dedit  criminatione, 
ut  Carolus  viduam  fratris  paulo  poft  de- 
funfti ,  cum  filia  remitteret  ad  Defide- 
riumgenitorem. 

Mortuo  poft  triennium  Papatus  Ste- 
phano  ,  fuffedus  ei  Hadrianus  acrius  ex- 
arfit  in  Defiderium ,  jam  univerfa  ,  a  Pi- 
pino  donataEccIefia^Romana; ,  infeftis  '^«««^«^ 
armis  repetentem ,  eique  viribus  impar,  ^^^"^f- 
fueta  decefloribus  via  ,  Caroli  implo-  cap^u 
rat  opem  ,  qui  dimiila  nuper  filia  Delide- 
rii  Bertha ,  dudlaque  pro  ca  uxore  alia, 
Hildegarde  Sueva  ,    alienioria  Lonao- 
bardis  animo  apparebat.  Carolus  ,  cum 
neque  deprecationibus  neque  donis  fle- 
ftcre  valeret  Dcfiderium  ,    tranfgredi- 
tur  Alpes  armatus  ,    ac  Longobardos 
cum  rege  fuo  in  fugam  propellit ,  Ticino 
inclufos  obfidet.  Adelgifo  interim  Con- 
ftantinopolin  migrante  ,  Romam  per- 
git ,  Apoftolorum  ,  ut  loquebantur ,  li- 
mina  vifiirus.  Fatigatum  deinde  diutur- 
na  obfidione  Defiderium  ,  feque  &  fiia 
dedentem  ,    mifit  cum  uxore  in  Gal- 
liam,  Italiaque  univerfipotiturdempta  Di/f.63^ 
Neapoli ,  &  csteris ,  quse  Siciliam  fpe-  C.Jiadr. 
ftant  provinciis.  Exarchatum  &  Penta-  Jf^//'° 
polin  reddit  Hadriano,  coadaque  Romx  77i-77-h 

Syno- 


Carolns  Magms.  Leo  IV» 


vita  Ca- 
tqU. 


Anm 

evdcT». 

Paulus 

Diac. 

lib.zi. 

Zonar. 

Tom. 

Cedren. 


Synodo  Patricius  ,  (quam  dignitatcm 
J.ugiri  Augufi;x'cratpotcftatis)  crcatur, 
ac  juscitnbuitur  Epifcopos  invcfticndi , 
addita  lcgc ,  ne  quts  nifia  rege  Carolo  lau- 
dcttm  probatufque  accipiat  Epifcopatum. 
.  Ita  completur  annus  Domini  fcptingcn- 
telimus  &  fcptuageiimus  quintus.  Bicn- 
nio  antebcUumlcalicum  ,  cumSaxoni- 
bus ,  da:monum  adhuc  cultui  addidis , 
prsliaricocpcrant  Franci,populo  natura 
feroci  ac  retinentiffimo  moris  patrii ,  qui 
xxxiir  annos  continuos  Caroli  arma  n:ii- 
rabili  pertinacia  exercuit. 

LEOIV.  PORPHYRO- 
GENNETUS. 

T  Eo  IV.  quod  puerulus  purpuram  induif- 
let ,  confors  faftus  impcni,  licut  & 
pater  ,  Torphyrogenneti  cognomen  tu- 
lit.  Ac  poil:  obitum  Conftantini  folus  te- 
nuit  gubernacula ,  avita;  hrEtes  mentis 
&  fenteutiaj.  Initio  itatim  regiminis  eam 
de  fe  prsbuit  opinionem ,  ut  proceres 
iiJium  ejus  Conltantinum  ,  Irenegeni- 
tum  matre  ,  poftularenr  ad  participatio- 
nem  provehi  dominatus.  Sed  Leohaud 
ignarus  inftabilitatis  &  perfidis  morta- 
lium  ,  non  eit  fuffragatus  ,  nili  jurati 
promitterent  Senatores,  &populus,  fe 
nulli  prsterquam  Conftantino  &  femini 
ejus  parituros.  QLiod  cum  feciiTent , 
Conftantinus  puer  Imperator  pronun- 
ciatus  eft.  Et  mox  apparuir ,  nuUim  vin- 
culis  religionis  compefci  perfidtofos  pojje 
Compertum  enim ,  Nicephoro  quoldam 
autores  cfle  capeflendse  tyrannidis ,  fra- 
tri  Leonis.  Quos  Imperator  rebellionis 
conviftos  multavit  cxilio ,  itemqueNi- 
cephorum  fratrem.  Alterno  anno  Te- 
lerichus  a  Bulgaris  fiiis  regno  ejeftus 
quod  finxerat  quondam  fefaSiurum ,  fe- 
cit  revora ,  atque  in  fidem  venit  Leonis, 
cujus  hortatu  baptizatus  confobrinam 
Irenes  Auo-uft^acccpituxorem ,  patri- 
ciique  honore  inlignitus  eft.  Secutum 
deinde  a  Saracenis  bellum ,  quod  Ithu- 
mas  Madys  Principis  Legatus  excitavit 
in  Syria.  Id  ftrenue  repulit  Leo ,  quinque 


3^? 

Saracenorum  Amiras  &  fcx  Arabum 
millia  pra:lio  occidit ,  Syros  lacobitas 
magno  numero  tranftuht  in  Thraciam- 
Acccnfos  vcro  dolorc  Mahumctanos ,  & 
DoryIa:um  ufquc  pcrfultantcs  Aliam , 
fubtr.ifto  undique  commeatu&in  urbcs 
convcifto  munitas,  coegit  re  infedla  re- 
trocedcre  ,  Madye  intenm  in.  Chriftia- 
nos  fux  ditionis  ,  contra  datam  fidcm 
fa^vientc ,  c  quibus  aliqui  Martyres  ef- 
fcfti ,  fancruine  oblig-naruntdivinam  ve- 
ritatcm. 

Sub  hxc  Carol'M  a  rebus  gcftis  Magnuf 
diftus  polteris ,  ductis  in  Saxones  copiis, 
Oftphalos ,  Angarios ,  HeiTos  fe  dedcn- 
tes  j  in  fidem  rcccpit  &  clientelam ,  re- 
liquis  intulit  clades  multas ,  ac  dcdit  vi- 
ciliim.  Tandem  etiam  Weftphali  datis 
obfidibus  ,  impcrata  fe  promittunt  fa- 
fturos.  Sedcomperto,  RegemadRod- 
gaudi  Longobardi  corapnmendam  re- 
bellionem  in  Italiam  rediifle  ,  expugnant 
Ereburgum  ad  Lippam  fl.  caftrum :  Si- 
geburgum  obiidione  claudunt ,  vano  re- 
cipiend^  hbertatis  flatu  turgentes.  Nara 
mox  Carolus ,  receptaLongobardia  ,  fuo 
eos  reditu  ad  baptifinum  adegit ,  Wite- 
kindo  rege  ad  Sigfridum  Danorum  (  qui 
&  Normanni)  principem,focerum  fuum 
confugiente.  Qui  fortem  Carolo  ope- 
ram  navalTent  in  fubigendis  Saxonibus, 
eos  nobiles  creavit ,  ac  de  publico  fanxit 
alendos. 

Militari  viro  nunquam  defuit  Sellandi 
materiu.  Nam  dum  Paderbornx  mora- 
tur ,  venit  Ibnalarabas  Saracenorum  re- 
gulus  in  Hifpania ,  ac  pollicitus  Chnftia- 
nifinum  ,  fe  fuaque  dedit ,  fi  armis  Ca- 
roli  principatum  rccipiat.  Reducitur  er- 
go  ,  capta  Pampilone.  At  profperam 
cum  infidelibus  pugnam  infaufhis  obnu- 
bilavit  reditus  Caroli  ,  cujus  exercitus 
in  jngis  Pyrensi  faltus  a  Vafconibus,  pe- 
ritia^^nitentibus  locorum  ,  foede  c^efus 
eft :  Eginhardus,  Anshelmus ,  Rolandus 
&  alii""iniigniores  ducum  occubuerunt. 
Saxones ,  Witikindo  duce ,  refumpta  au- 
dacia,  procurfarunt  ad  Rhenumufque, 
obvia  qusque  ferro  &  flamma  profter- 
Zz  a  ncntes. 


Eginhiird. 

in  vita 

Caroli, 

Regino 

lib.z. 

Herr». 

Comra[i. 

Chron. 

Sigebcrt. 

GemLl, 

Chron. 

"Betgic, 

Adel.  iii 

Annal. 

Anno 

777773. 


Annal, 

Fraacer, 

778. 


3  ^4  Irene,  Conflmtinus  VI, 

ncntes.  Sed  Alemannorum  re.pul{i  vir-    terum  infidias  pafla  a  fratribus  Impe- 


SigebeTt. 


A.  M, 

Chr.-jio. 


AmB  19- 

dem.y.ld. 

Sept.In- 

diH.quar- 

ta. 

Mifc.l.s. 

Zonar, 

Cedrenus, 

Hegino 

lib.z. 


tute ,  denuo  fidem  juranr  Carolo ,  obla- 
ta  mox  rurfus  occalione  rumpendam. 
Nam  crebris  vicinarum  gentiummoti- 
bus  incitati ,  ac  jugi  impatientia  extra- 
nei,  annuas  pene  Francis  expeditiones  fe- 
cerunt ,  fubnixi  I>anorum  imprimis  & 
Vandalorum  auxiliis ,  quorum  &  in  fini- 
bus  non  pauci  eorum  confedere.  Caro- 
Jus  deftruftis  paflim  Idolis  ,  interqae  ea 
Crodone ,  quem  Hardesburgi  colebant 
Saxones,  Mindenlis,  Paderbornenfis,Of- 
nabrugenfis  Epifcopatus  jecit  fundamen- 
ta.  Wittikindus  tandem  Attiniaci  bapti- 
zatus  eft ,  anno  dcclxxxv.  Dum  ille  Sa- 
xonum  delet  Idola ,  Leo  fimiliter  myfti- 
cam  ratus  Idololatriam  ,  quam  facrarum 
imaginum  venerationem  dicebant  impe- 
riti ,  eam  'n\  aulicis,  ipfaque  Irene  con- 
juge  damnavit.  Theophanem  &  alios  e- 
jus  fuperftitionis  propugnatores  ,  afFecit 
poenis.  Sed  poftannos  v  Imperiipraema- 
tura  abreptm  ntorte ,  impuberem  filium 
reliquit  fucceilbrem.  Mors  ejus  fuper- 
bia;  adfcribitur ,  auod  coronam  e  tem- 
plo  Sophias  infignem  gemmis  applicuif- 
let  capiti ,  qua  geftata  febri  correptus , 
enatifque  incapitecarbuneulis ,  deceffif- 
fe  fertur.  Fmlm  Diaconm  Aquilegien- 
fis  &  Akuinu^s  Anglus  hoc  tempore  pro 
cruditis  habiti. 

IRENE  ,  CONSTANTINUS  VI. 

PORPHYROGENITUS,   NlCEPHO- 
RUS  ,  ByZANTlNi: 

CAROLUS   MAGNUS 

ROMANUS    ImPER. 

'XRene  Augufta  cumfilio  Conftantino  po- 
tita  rerum  ,  prout  teftamento  erat  cau- 
tum  Leonis ,  varia  fortuna  geffit  impe- 
riuin  ,  &  calliditatis  impotentisquemu- 
liebris  fpecimen  prsbuit  populis.  Ima- 
ginum  cultui  dedita  fuperflite  adhuc  ma- 
rito ,  clam  habuit  fuperftitionem  fuam, 
quam  defunfto  iplo  prodiditinvulous , 
eoque  fa6to  rudis  plebecul^e  &:  patrono- 
rum  fiiperftitionis  laudes  promeruit.Ca:- 


ratoris  demortui ,  fautores  eorum  exi- 
lio  ,  ipfos  multavit  dignitatibus  j  ac  pro 
clericis  rafos  fungi  facris  juffit.  Mox 
ut  filio  adftrueret  potentiam  nuptiis, 
Rotildam  Caroli  Magni  filiam  eicura- 
vit  defponfari ,  mifitque  Elifaeum  Eunu- 
chum ,  a  quo  virgo  regia  Grcxcas  litcras 
inorefque  doceretur.  Interim  Elpidium 
Sicilice  Prxtorem ,  Nicephoro  fav^ntem 
Conftantini  patruo  ,  crebris  fregit  prx- 
liis  ,  atque  in  Africam  ad  Saracenos  con- 
fugere  adegit:  a  quibus  cum  metueret 
fibi ,  relifta  eis  Africa ,  pacem  pepigit. 
Aaroni  autem  Saracenorum  pnncipi 
impar,  tributarium  reddiditimperium, 
primamque  ei  impofuit  labem  ,  fruiium 
corrupu  per  imaginum  vmitatem  reli- 
gionis. 

Tertio  anno  corruptior  Pauli  Patriar- 
chas  ineptiis  ,  qui  poenitens  iconoma- 
chise  ,  fubitaneus  ex  Epifcopo  monachus 
evaferat  ,  fucceflbris  ejus  Tarafii  cura 
concilium  fieri  impcrat  apud  Nicsam  Bi- 
thyniaz  ,  quod  feptimum  appellarunt 
Oecumenicum,  ab  Adriani  quoque  Papas 
concelebratum  nunciis.  Ibi  quas  a  tribus 
Auguftis ,  Leone  Tfauro  ejufque  filioac 
nepote  ,  circa  imagines  decreta  fuerant, 
&  prxcedentium  Synodorum  roborata 
autoritate ,  omnia  fiint  abolita ,  &  vene- 
ratio  imaginum  poftliminio  rcdufta  in 
Ecclefiam.  Sedprius  arte  quadam  mulie- 
bri  cxarmati  erant ,  &  relegatiaburbe, 
qui  prascedentium  Imperatorum  fentcn- 
tiam  tuebantur.  Hi  enim  cum  annofex- 
to  difturbafTent  Synodum  ,  Irene ,  fimu- 
lata  expeditione  in  Saracenos ,  ac  demif^ 
fo  Epifcoporum  coetu ,  arma  ab  eis  repo- 
fcit ,  qua3  partita  inter  fu^e  fadionis  mi- 
lites  ,  facile  inftauravit  Synodum  ,  anno 
imperii  viii.  firmavitque  autoritate  pu- 
blica,qux  patribus  Iconolatris  probaban- 
tur.  Qiio  patrato  facinore ,  addiditaliud 
mulier  Deo  hominibufque  fcedifraga. 
Etenim  matrimonium  Conftantini  cum 
RotUda  ,  .1  f^ipfa  inchoatum  ,  teme- 
rario  aufu  difToIvit  ,  Mariam  quandam 
Armeniam  filio  jungens  invito  ,  atque 

ut 


Irene.  Con^afJtwtiS  VL 


Adalgifum  De- 


ut  xgrc  Carolo  faceret , 
lidcni  filium  ,  acljunftis  copiaium  dufto- 
ribus  ,  ableo-aus  in  Loasobardiam  ,  tur- 
bas  ibidaturumnovas ,  lcd  comprchcn- 
fus  a  Fraiicis  Adalgifus ,  amara  luit  nior- 
tc  mulicris  intcmpericm. 

Anno  Imperii  decimo  Conftantinus , 
animadverfo  marris  conlilio  ,  pro  arbi- 
trio  agentis  omnia,  ac  per  Stauratium 
Patricium  exerccntem  (ccptrum ,  (e  ,  qui 
legitimus  potcftatis  lixres  cflct ,  exclu- 
fo,  arripere  imperium  cogitat-  Caro- 
lus  Magnus  codem  tempore  dcvidlisi- 
terum  Saxonibus  ,  magnoque  numero 
tranflatis  in  Flandriam  &  Brabantiam , 
puliisitidem  Slavis  &  Vinidis,  Magde- 
burgum  populantibus ,  Thaflilonem  Ba- 
joaria;  Ducem  Luitbergce  conjugis  fuafu 
renovantem  rebelJionem  ,  ut  Soceri  fui 
Deliderii  cladem  ulcifceretur  ,  capit  bel- 
lo  ;  atque  majcftatis  damnatum ,  ui  mo- 
naftcrium  milit  cum  fuis.  Ibi  tam  reli- 
giofe  vixit  Thaflilo ,  quam  libenter  il- 
lud  viti'  gcnus  crat  amplexus.  Accef- 
iio  ejus  bclli  fuit  Hunnorum  Avarura- 
qLie,ideft,Hungarorumirruptio  in  Ger- 
maniam  ,  quos  Thaflilo  adlciverat  fo- 
cios ,  qui  &  ipii  Caroli  viribus  fuccu- 
bueruat. 

In  Oricnte  Irene,  perfuafa  fato  fibi 
deberi  non  filio  impcrium  ,  comprehen- 
dit  amicos  ejus  omnes ,  eofque  affedlos 
plagis  aut  contumcliis  in  Siciliam  vel  a- 
liorfum  rclegat.  Filiumjam  vigeiimum 
agentem  annum  ,  verberibus  cxcipit ,  ac 
domitenet,  legionesadigit  iacramento, 
ne  fe  viva,  Conftantino  iint  difto  au- 
dientcs.  Veruni  Armeniaci  exercitus , 
quura  conftanter  adha;refcerent  Con- 
flantino  ,  traxerunt  exemplo  reliquos,  ut 
violata  juribjurandi  religione  redjrent  ad 
filii  obfequium  ;  qui  fepoiito  Stauratio 
per  fe  egit  pQteftatem  ,  ac  Matrcm  Eleu- 
theriaiio  in  palatio ,  quod  ipla  conftru- 
xerat ,  rcgalitcr  haberi  juflit ,  altcroque 
annocum.  tentaflet  Bulgaricam  expcdi- 
tionem  ,  &  Arabicam ,  reftituit  dignita- 
ti.  Ircne  admota  iteruiTi  gubernaculis,  id 
egit  omai  modo ,  ut  nlium  fuppliciis  co- 


ac  divortio 


gnatorum  &  familiarium 
uxorisMariXjiavifum  redderct  fiibdi- 
tis.  Quibus  rcbus  occaiioncm  fuppcdi- 
tavit  infelix  in  Bulgariam  cxpcditio  ,  ubi 
inferior  prxlio  Impcrator ,  Optimatum 
jafturam  fecit  graadcm ,  quam  fccutx 
fufpicioncs  de  l\iccphoro  ,  Chriftopho- 
ro  &  Niceta  patruis ,  quibus  vclut  affe- 
ftatxtyraaaidis  rcis  oculos  cruitiaftin- 
dtu  matris ,  caque  atrocitatc  vchementcr 
Armcnios  oifcndit ,  deiade  abdicata  con- 
juge  ,  tanquam  vencno  cjus  cflet  pctitus, 
ac  profugatis  Saracenis  elatior ,  Thco- 
datcm  e  gynxceo  virgincm  creat  Auc^u- 
ftam  5  frementibus  monachis  ,  ac  ana- 
themate  diccntibus  notandum  biga- 
mum.  Sed  eos  in  exilium  expulit  Con 
ftantiaus ,  fufFragante  etiam  tum  matre 
Dcindc  itcruin  in  Bulgaros  profcftus,  in- 
foIenterefHagitantes  tributum  ,  ut  com- 
perit,  natum  libi  filium,  properc  conten- 
dit  in  urbcm  ,  rclifta  apud  cxercitum  I- 
rene.  Qu^e  filii  abfentiam  occaiionem 
rata  fuam  ,  corruptis  auro ,  aut  dcliaitis 
blandimentomuliebri,  Duftoribus  per- 
fuadet ,  ut  fibi  reddant  poteftatem  ,  ufa 
fideli  ad  id  opera  Stauratii ,  aliorumque 
amicorum  vetcrum.  Illi  avocatum  ab  Sa- 
racenicobello  Impcratorcm ,  dum  com- 
prehendereftudent,  detefta  fraude  ,  in 
fugam  propellunt.  Acparumaberat,  ut 
ipiiiniidiatorcsconcurfuintcriiflent  po- 
puli  Verumlmperatrix  gaara  efleapud 
tihum  conjuratioais  coafcios ,  fcribit  eis , 
nifi  maturent  fadum ,  omnes  fuo  indi- 
cioperituros.  Quare  ab  eis  redudlus  in 
Urbem  iacautus  Imperator  ,  elFoiTis  cru- 
deliter  oculis  excruciatur ,  quiato  poft 
anno  eodemque  die ,  quo  patruis  ille  fuis 
idem  intulerat  fupplicium.  Exinde  mors  a.  M. 
fOffl/e«<?(»  confeftim  eum  exftiaxit ,  Irene  ^.j^C^. 
filiifanguine  recuperatum  fbliumdenuo  (^^'^kI^* 
infedit ,  ipfb  fole  feptendecim  dicrtim  ^^  * 
tenebris  tam  tetrum,  avcrfante  fcclus  , 
anno  ab  incarnatione  Filii  Dei  duodeo- 
diingenteiimo, 

Melius  occiduas  Imperii  partes  Cnro-  Annal. 
lus  adminiftrabat ,    qui  Saxones  Tranf-  Fuld. 
•ilbinos ,  i  quibus  prsiid^s  ipfius  erant  ^^K^"» 
Zz  3  tru- 


Ub.%. 


Amo 

754- 
Eginth. 
vita  C.M. 
Annal, 
Franc, 

79'1- 


Annii 
792. 
Adelrmis 
in  annal. 


^dehnus 
ijinnal. 


Zonar. 
Toffi.  j . 


Annal. 
luld. 


5^6 

trucidati ,  &  Slavos  Aiftofque maiis  Bal- 
thici  accolas,armis  ukus  jHunnosetiam 
oftenni  bello  ita  contudit ,  ut  excifa  eo- 
rum  nobilitate ,  congeftos  ex  longo  tem- 
pore  thefauros  dinperet,  Pannoniape- 
ne  omni  evacuata.  Hincfepeliendis  do- 
ftorum  diffidiis  incubuit.  Igitur  convo- 
cata  Francofurtum  Synodo ,  plufquam 
trecencorum  Epifcoporum ,  decernitur, 
Chrifiumetiamfecnndum  carnem  dicen- 
dum  non  adoptivum ,  fed  verum  Dei  Fi- 
lium  ,  quod  EHpandus  Toletanus  &  Fe- 
lix  Orgellitanus  Epifcopi  Neftorianif- 
mum  reducerent,  Chriftumque  homi- 
nem  minori  dicerent  afficiendum  honore 
quam  Deum.  Damnatur  &  imaoinum 
veneratiotanquamuTipiaac  divmis  con- 
traria  legibus :  Synodus  Nica;na  II  tan- 
guam  fpuria  rejicitur. 

Alphonfus  quoque  Aftiirum  &  Galli- 
ciorum  in  Hiipania  Rex ,  pertxfus  tri- 
buti  virginum  ,  quod  exigebant  Sarace- 
ni ,  acri  eos  pugna  fuperat  ,  VlylTibo- 
nam  capit ,  multifque  hoftium  millibus 
c^Iis,  jugo  Saracenorum  eximit  magnam 
partem  Hifpanis  ;  inlignia  viftorise  Ca- 
rolo  mittit ,  qui  Saracenum  quendam 
profuo-um  eo  tempore  Barcinonem  re- 
duxerat. 

Non  minor  pene  Roma;  fub  hxc , 
quamByzantiiextitittumuItusw  Leo  III 
Adriano  Pontifici  fucceffor  dacus ,  po- 
pulum  in  Garoli  verba  adegerat  ,  vexillo 
Romana;  urbisadipfum  tranfmiffo.  Ob 
id  &  ob  crimina,  qu:c  ipli  objeftabant 
cBmuIi,  indigniflimehabicus  ab  Adriani 
neceflaviis  ,  oculorumque  fuorum  pri- 
vatione  damnatus ,  miferatione  eorum  , 
quibus  dcmandatum  erat  fupplicium , 
Ixiis  tantum  leviter  oculis ,  aciem  eo- 
rum  retinuit  incolumem ,  atque  elapfiis 
cuftodia  ad  Carolum  profugit  in  Germa- 
niam  ,  ejufque  autoritate  &  armis  redu- 
ftus  Romam ,  recepit  thronum  ,  ringen- 
tibus  fruftra  adverfariis.  Irene  interem- 
ptis  mariti  fui  patruis  ,  ne  refpirare  ad 
imperium  poflent ,  legatos  de  pace  rait- 
tit  ad  Carolum ,  qui  benigne  auditi ,  e 
captiyitste  recipiuat  SiiSmnium  Tarafii 


Irefie.  Conjlantinus  VU 

fratrem,  &  novas  crlienta;  &  infidiofas 
mulieri  fpes  firmandarura  opum  afFe- 
runt.  Nani  imperii  deinde  ditiones  cum 
Carolo  partita,  ut  ipfi  e  Neapoli  Sici- 
liam  verfus  omnia  retineret ,  reliqua  I- 
talix  Carolo  cederent. 

Anno  igitur  Chriiti  oftingentefimo 
rerum  maximarum  &  infolentium  exor- 
dia  memorantur. 

Carolus  Romam  profeftus ,  ut  accita 
Synodo  cognofceret  de  crirainibus  in- 
tentatis  Pontifici ,  audit  nefaseffe,  Fa- 
pam  Romanum  a  qmquam  judicari ,  ac 
proinde,  cuni  nemocriminumprobator 
eiTe  vellet,  permittit  Leoni,  ut  jureju- 
rando  fe  purget ,  purgatumque  in  fede  re- 
locat  Pontihcia. 

£eogratiam  relaturus  benefaflori  tan- 
to  ,  ac  ponderans  fecum  ,  quanto  odio  la- 
boraret  Irenes  Augutta?  infame  ac  cruen- 
tumimperium,  Natalitiis  Chrifti  feriis 
Cai'olum  inDivi  Petri  Bafilica  folenni- 
ttx  pronunciat  Augufium,  corona  adid 
capiti  ejus  impoiici ,  acclamantibufque 
Romanis :  Carolo  Auguflo ,  a  Deo  coro- 
nato ,  magno  ^  pacifico  hnperatori  Roma- 
norum  ,  -vita  ^  vicioria.  Unde  mos  ino- 
levit ,  ut  Imperatores  Occidentis  ab  Ro- 
manis  Fontiricibus  acciperent  coronas , 
atqueexea  folennitate  Auguiti  inltalia 
haberentur ,  cum  Romje  jam  a  multis 
annis,  ex  quo  de  imaginibus  difceptatum, 
perexigua  aut  nulla  Gr^eci  Imperatoris 
reverentia  eflet-  Pontifcx  Carolum  Im- 
peratorem ,  antiquorum  more  Princi- 
pum  ,  adoravit ,  memorquanturadebe- 
ret  illi  Patrono  ac  Doi-nino.  Sed  fucceflb- 
res  ejus ,  vice  verfa,  Cxfares  poftmodum 
ad  fiiorum  detraxerunt  pedum  ofcula ,  ut 
fuo  tempore  dicetur.  Reipub.  hanc  mu- 
tationem ,  cum  Epifcopus  corripuiile  vi- 
lus  Augufta;jura  Majeftatis ,  notavitgra- 
viffiraus  terrajmotus ,  ac  dira  peftilentia, 
queis  totus  Occidens  laboravit.  Carolus 
Siciliam  fibi  fubjicere  cogitans ,  a  legatis 
retinetur  Irenes  ,  pacemque  ac  nuptias 
prs  bello  ampledtitur. 

Obierat  enim  pr^ecedenti  anno  Luit- 
gardisj  tertia  wxor  Caroli ,  ideoquehaut 

in- 


Adelm. 


Regina 

lib.z. 

Sigebert, 

Gemhl. 

Suffrid, 

lib.i. 

Eiiit. 

Eginh.  in, 

vita  Ca- 

roli. 

^nnaL 

Frane. 

•^nnal, 
Euld. 


A.  M. 

Chrifii 
Sdo. 


Mifcel. 
C-  Albe. 
ricus  iii 
Chron. 
Bclg. 


Irene.  Carolm  Magnw 

inconrultum  vidcbatur  impcrii  utriufquc 
opcs  coiinubio  principum  copuiari.  Ire- 
nc  /atis  ad  id  propcnla  ,  icd  Acuus  Spado 


3<^7 


tanti  neiTOtium  momenti  diili 


Mifcel. 
Itb.  24.. 
Zontxrat 
Tom.j. 
Cedreti. 


pavlt  ,  cu- 
piens  pcr  Ircnx  nuptias ,  Lconcm  Thra- 
cix  ac  Maccdonia;  duccm  ,  fratrcm 
fiuim  ,  rerum  potiri  in  Oricnte  ,  cacjue 
fpe  inflatus  cum  Stauratio  Patricio  vali- 
das  exercebat  inimicitias ;  quo  exftinfto 
fblutior  illulliriores  quofque  delpcdlabat , 
qiix  vis  tandem  ipli  &;  Au>Tulla:  vertit 
exitio. 

Etcnim  ajarotante  forte  Irene  ,  opti- 
matum  aliqui  perfiiadent  Legionibus , 
Augullam  delHnalTc  Imperio  Nicepho- 
rum  Looothctam  ,  eumque  vclle  ad  fa- 
ftigium  evehi  Reipubl.  ut  importunis 
Aetii  fblhcitationibus  liberetur.  Extem- 
plo  milites  ,  cjuod  lidem  virorum  digni- 
tati  adhibendam  ducerent ,  Nicephorum 
Imperatorem  confalutant  ,  inque  ejus 
femet  verba  adigunt.  Nicephorus  obfe- 
pto  cuftodibus  palatio,Irenem  cogit  the- 
lauros  indicare  abfconditos  ,  fatentem 
jam  fero ,  pcccatis  fe  fiiis  commeruifle 
hanc  contumeliam.  Sic  dimota  a  guber- 
naculis  mulier  impia,  in  Lesbium  dcnique 
relegatur  infulam  ,  ubi  appolitis  excubi- 
toribus  tam  ardle  eam  habuit  Nicepho- 
rus  ,  ut  mcerore  contabefceret  mifera , 
aftis  potentia;  annis  xxiii. 

Nicephorus  nihilo  melius  aut 
fortunatius  adminiflravit  rem  Grxco- 
rum,homo  omnium  receptaculum  vitio- 
rum,avaritiainexplebili,  faliax,  perlidus, 
.3.  quineciis  pcpercit  ,quorum  opeiaPrin- 
'^''^^-  cipatum  acquiiierat.  Bardanem  Patri- 
cium  ab  Orientalibus  creatum  Impera- 
torem  ,  jurata  fide  ,  fe  nihil  ei  incommo- 
daturum,  ad  deponenda  inllgnia  pellexit, 
monachumque  fponte  faftum ,  per  fub- 
ornatcs  a  fe  Lycaones  excoecavit,  fin- 
gens  fe  invito  idfaftum.fimulacifquela- 
crymis  deplorans  tanti  cafum  ducis.  Ad- 
fcito  indead  confbrtiumpoteil:atis  Stau- 
ratio  filio  ,  Saracenis  occurrit  apud  Cra^ 
fon  Phrygiaj,  ac  certamine  inferior  amif- 
fis  quam  plurimis  ,  ^egre  eftligit  manus 
-  hofnum.  Sed  dura  Aaron  Periiam  com- 


ponit  tumultuantem,  munitur  .1  Nicc- 
phoro  Ancyra  Galatix ,  aliaque  oppida  , 
ad  hocfaltcm  utili  conlilio,  ut  ncinfc- 
qucnti  anno  omnia  proftcrnerct  Saracc- 
nus.  Ncc  fubtcrfugcre  tamcnpotuitde- 
dccus  ab  Irene  fufccptum  antea,  ut  Chri- 
ftiana  in  terns  fumma  potellas  trllbuto  fe 
obligaret   Mahumetanis.    Impar  eniin 
Aaroni ,  cum  trecentis  millibus  percur- 
fantiRomaniam,  trcccntaei  millia  nu- 
mifmatum  obtulir  annua,  atque  ut  ao-no- 
fcercs  fervile  Imperatoris  caput ,  terna 
pro  fe  filioque  coadlus  pendcre,  addita  le- 
ge,  ne  inftauraret  munitiones ,  ab  Arabi- 
bus  deftrudlas.Sed  moxNicephorus  foli- 
ta  levitate  contempto  fcedercjirritavit  in 
Cyprum  Saracenos,  a  quibus  templa  ejus 
Intulas  diruta,  incolx  expulfi  funt.  Tenta- 
ta  eft  &  Rhodus ,  multo  cum  Infulano-  Mifcel. 
rum  exitio:  Scd  urbs  expugnari  ncquivit,  Hb,  24, 
claflifque  ipla  Arabum  tempeftatibus  dis- 
jefta  periit.  Mox  &;  Aaron  ipfe  in  Perfide 
vita  defungitur,  fuccedente  Mahumcte 
ejusfiIio,quiagitatusfratrisbelIointefti- 
no,  res  Arabum  &  Chriflianorum  illis  in 
locis  degentium  vehemcnter  afflixit,  Ec- 
clelias  ac  monafteria  multa  xquavit  folo. 
Nicephorus  interim    Stauratio   Casfari 
fponfam  delefturus,dum  formarum  vir- 
ginearum  fpedatorem  agit  ,    duas  fibi 
iumit  ftuprandas ,  prjeftantiffimo  puellas 
corpore  :  Filio  Theophaniam  quandam 
Atticam ,  Irenas  cognatar 
avulfam  ab  alieno  toro. 

Delinitus  deinde  Caroli  Magni  lega-  Ret^ino 
tionibus,  recepta  Venetia ,  fosdus  cum  Anm^iiQ, 
eo  amicitiamque  firmat ,  fubditis  ipfe  '^^^<*l- 
moleftiffimUi  novis  iniquifque  Ie<7ibus ; 
intolerandus  pra:fertim  tributo  ,  Mani- 
chaiorum  infuper ,  qui  Pauliciani  voca- 
bantur  &  Athingani,amicus  &  defenfor. 
Admonitus  a  Theodofio  patricio  ,  quod 
omnibus  exccrationi   efiet ,  ac  cafibus 
cjus  nemo  ingemifceret.  ,^uid  inquic , 
fi  Deui  cor  meum  obduravtt  ,    ut  olim 
Bharaonis  ?  Tu  noU  exJpeBcire  a  me  alia , 
quam  cjttA  vides  haBenu^.    Landulphus 
Sagax  ,   qui  Mifcellas  Diaconi   perte- 
xuic ,    ex  Theodofii  ore  fe  id  accepilTc 

referc. 


lungit ,  fed 


Fhld. 


Mifcel, 
lib.  i./^. 
Zonar. 
Tom,  3. 
Gedren, 


368 

refert.  Voluit  videri  tantac  calliditatis 
Nicephorus  ,  ut  diceret ,  Imperatorem  a 
nullo  circumveniri  pofle ,  fiquidem  vigi- 
lanter  principatum  teneat. 

Tandem  nono  imperii  annb  ulturus 
damnum  a  Crunno  iliatum  Bulgarorum 
rege ,  qui  direptis  ftipendiis  ,  a  Nicepho- 
ro  fijbmiffis  exercitui ,  occupataque  Sar- 
dica ,  multa  Romanorum  millia  occide- 
rat,  nullis  induci  legibus  potuit ,  utpa- 
cem  deprecanti  Barbaro  concederet.  Ita- 
quevaftatis  late  Bulgarorum  agris ,  no- 
clurna  Crunni  invalione  capiuntur  ejus 
caftra ,  carfifque,  ut  in  re  improvila ,  co- 
piis ,  fuo  in  tabernaculo  penmitur  Impe- 
rator ,  ac  malus  male  interit.  Caput  ejus 
recifum  ligno  figi  Crunnus ,  atque  expo- 
ni  oftentui  curavit.    Amiffi  procerum 
prajcipui,  cumarmis  omniqueimperiali 
inftrumento  ,  Stauratius  Caslar  in  collo 
idlus ,  cum  plurimum  fui  fanguinis  ami- 
fiilet ,  marcidus  refugic  Byzantium  ,  ubi 
plerique  Michaelem  CuropaIatem,foro- 
ris  ejus  Procopi^e  maricum  deftinabant 
imperio,  fifium  Nicephori  utmalicorvi 
tnalum  ozium perqfi.  Michael  cum  ob  id 
infidiis  fe  cognoviflet  appeti ,  frAvenire 
tutius  qunm  prAveniri  &(limms  ab  Affi- 
ne,  per  Theodiftum  &  Stephanum,  prjc- 
cipusautoritatis  viros  ,  devinxit  fibi  mi- 
lites  noftu ,   ac  poftridie  in  Hippodro- 
mum  vocato  Senatu ,  Imperator  faluta- 
tur,  tertio  menle  poftquam  exftindtus 
erat  bello  Nicephorus.  Stauratius  audita 
acclamatione  plebis ,  monachi  fiimpfit 
habitum  ,  inque  eo  deceffit  poft  trime- 
ftre ,  fcetenteadmodum  vulnere ,  quod  a 
Bulgaris  acceperat. 

Michael  largitionibus,  comparata  be- 
nevolentia  omnium  ordinum ,  cumCa- 
rolo  etiam  &  Leone  Papa  junxit  amici- 
tiam ,  petens  Theophylafto  filio  fuo  u- 
xorem  de  filiabus  Caroli.  Hinc  in  Bul- 
garos  du£tat  copias  exitu  infelici.  Bar- 
bari  enim  prxvalentes  Thraciam  &  Ma- 
cedoniam  deprjedando ,  exegerunt  Chri- 
ftianos  e  Bercea  &  Anchialo  ,  vociferan- 
tibus  multis ,  nec  immerito ,  ob  imagi- 
mm  Jiolidam  veneratiomm  prdda  ejfe 


Carolus  Uagnus- 

gentibui  orbem  Chriflianum ,  ac  proinde 
Conftantini  Copronymi  filios  e  Panor- 
mo  repolcendos,  ad  imperium  deBar- 
baris  liberandum.  Igitur  eos  Michael, 
erutis  oculis ,  exilii  damnavit  atrocioris : 
Neque  impune  tulit.  Nam  Crunnus  pe-  Mifcd. 
tita  in  hanc  conditionem  pace ,  ut  vete-  fubfin. 
res  haberet  Bulgarias  limites ,  ac  fugiti-  ■^d.elm.in 
vos  reciperet ,  cum  minus  adftipularetur  ^""3 
Michael,  Mefembriam oppugnavit.  Ea  3^,^ 
Arabis  cujufdam  Chriftiani  ,  quem  fti- 
pendio  fraudarat  Imperator  ,inttrumen- 
tis  potitus ,  immenfumTepgrit  variarura 
opum  thefaurum.  Mox  &MichaeIem  , 
inanimatarum  defenforem  Vnaginum , 
adeo  ut  Monacho  cuidam  ob  eralam  fta- 
tuam  ,  oculos  eraderet ,  tanta  perculit 
ftrage ,  ut  arrepta  ex  defperatione  fuga  , 
fpoliatufque  exercitu  ,    imperium  cum 
monaftico  habitu  commutaret,  ac  Leoni 
illud  Armenio  prudentius  gerendum  re- 
linqueret.  Theophylaftus  ejus  filius,  jam 
Imperator  appellatus ,  exedlis  virilibus « 
cum  matre  ProcopiaSc  fratribus  exifio 
vertit  folum.  Tambellos  felconolatra: 
Imperatores  prjebuere.  Tanti  ftetit  po- 
pulis,  quod  relifto  Deo  vivo,auro  ligno- 
que  infipienter  fe  incurvarent. 

At  Carolo  propagandas  intento  reli- 
gioni ,  felicius  provenit  Occidentis  int- 
perium. 

Erat  illis  temporibus  haut  parva  Da- 
norum  ,  quos  Normannos  ,  feptentrio- 
nales  fcilicet  viros ,  appellitabant,  poten- 
tia,  fed  majorum  adhuc  immerfi  tenebris 
Chriftianifmum  deteftabantur.  Angliam  i?#g«r;«j,' 
aliquoties  clafle  adorti ,  magnas  ex  ea 
prxdas  egerant.  Horum  Rex  Godefri- 
dus  graviter  acceperat  Caroli  in  Nordal- 
bingos  Saxones ,  nunc  Holfatos,  impref^ 
fionem ,  atque  edufto  exercitu  moran- 
tem  in  eis  Carolum  ftatuebat  opprimere. 
Sed  procerum  pr^peditus  confiliis ,  eon- 
finia  Eidora:  munivit  vallo  ,   utriufque 
Oceani  complexus  fittora  ,    ut  currus  Adelmi 
faltemautbiniequitespeream  munitio-  ^""f'' 
nem  recipi  ac  emitti  poflent.    Carolus  ^  „  ^  ^^ 
defperato  ulteriori  progreflu  ,  caftrum  AnrioioX^ 
munivit  ad  Storam  fl.  haud  procul  a  8o§. 

Crempa , 


Carolm  Mamus. 


Sax» 
Grant' 

maiic.1.2' 


Adelmi 


R«gi»o 

Annoiiii, 

Herm. 

contr. 

Lnmbr. 

Schafn. 

Sigebert, 

G§mbl. 


A.  M. 

4.784" 
Chr,  814, 


Crempa.tranflatifqiie  in  Fninciam  Nor- 
dalbingiorum  plurimis ,  pa2;os  eorum 
Obotritis  Vandalis  conceflit  habitantlos. 
.  BienniopoftGodcfridus  ducentis  na- 
vibus  advedbis  in  Friliam  ,  viftis  prarlio 
Fnlbnibus ,  tributum  imperat ;  ne  cum 
Carolo  congrederetur ,  morte  cft  pra;- 
vcntus.  Occilb  ei  a  Satcllite  quodam  fuc- 
ceflit  Hemmingus ,  fratris  ejus  filius  , 
eodem  anno  ,  quo  Pipinus  ItalixRex, 
Caroli  primogenitus ,  qui  Beneventanos 
ac  Venetorum  duccs  fubcgerat ,  e  vita 
migravit ,  reftitutaque  Nicephoro  Ve- 
netia  ,  pax  inter  Gra:cos  Francofque 
coiit. 

Anno  fequenti ,   qui  erat  noni  poft 
Chriftum  feculi  undecimus ,  fancita  in- 
tsr  Francos  &  Danos  pace  ,  Carolus  va- 
ftavit  Lunonum  aaros  &  caftrum  Ham- 
burgenfe  vel  Hohenburgenfe  ad  Albim , 
a  Wilzis  deftruftum  egregie  reftauravit. 
In  Pannoniam  quoque  miflo  exercitu  , 
Slavos  Bohemofque  Hungarorum  po- 
pulantes  ditioncm  repreflit ,  &  Aquis- 
grani  donis  Hemmingi  Danorum  Regis 
cultus  ,  Eardulphum  Regem  in  Britan- 
niam  reftituit.  Hemmino-us  raox  fatis 
confumptus ,    Sigefrido  &  Aniloni  re- 
gnum  reliquit  armis  difceptandum  ,  qui 
cum  ambo  interiiflent  prseliis ,   ac  Da- 
norum  fere  xim,  fratres  Anilonis  Ha- 
zaldus  &  Regnifridus  Dania  potiti  funt , 
eodem  tempore,  cum  Michael  Curo- 
palates  ImperioByzantino.  Sed  hi  fra- 
tres  paulo  poft  ab  alterius  faftionis  exu- 
libus ,  e  Suionibus  reverfis ,  pulfi  regno 
funt,  anno  Domini  oftingentefimo  xiv, 
quo  &  Carolm  MagnM ,  maxima  bono- 
rum  parte  Ecclefiafticis   paupenbufque 
teftamento  legata,  gravis  fenio,  &  conti- 
nuis  febribus  decejjit ,  lxx  i  i  annos  na- 
tus ,  RexFrancorum  xlvii  ,  Italias  xlii, 
Imperatorxivannis.  Ejuscorpus  nullo 
non  genere  honoris  adhibito  Aquifo-ra- 
ni,  ubi  deceflcrat,  eft  fepultum  in  templo 
beata:  Virginis ,  ab  iplbmet  sdificato. 
Princeps  fuit  adeo  deditus  literarum  ftu- 
diis ,  cum  per  otium  liceret ,  ut  plerifque 
fui  feculi  eruditis  major  haberetur ,  ac 


3^9 

primus  Parificnfcm  Acadcmiam  excita- 
rit ,  maximas  opes  in  Grxca:  acLatinai 
lingua;  ftudium  impenderit ,  concordise 
in  Ecclefiaamantilfimus. 

Prxcedcntc  ejus  obitum  anno  defla- 
gravitpons  fumptuofifljmus ,  quoRhc- 
num  apud  Moguntiam  ftraverat ,  incen- 
fus  ci  Richolpho  Archiepifcopo,  quod  eo 
latrones  ad  prasdas  abuterenturnoftur- 
nas.  Carolus  juxta  propriam,  id  eft,  Teu- 
tonicam  linguam  ventis  menlibufque 
impofuit  nomina  ,  ut  ait  Sigebertus ,  ac 
per  manum  Pauli  Diaconi  decerpens 
optima  quajque  de  fcriptis  Catholicorum 
patrum ,  leftiones  unicuique  fefto  com- 
petentes  in  Ecclefia  recitandas  curavit. 
De  ejus  anima,  autore  Turpino  Rhe- 
menfiEpifcopb,  turpis  rumor  circum- 
latuseft,  debuifleeamdarmonibus  tradi 
ad  inferos  rapiendara ,  niii  in  ftatera  ordi- 
ficationes  templorum  coenobiorumque 
malis  facinoribuspriEponderafTent.  Fri- 
dericus  I.  poftea  Imperator  ,  autoritate 
fubnixus  Alexandri  Pap^-e ,  eum  confe- 
cravit ,  ut  Aquifgrani  ei  caneretur ,  velut 
eft  in  Chronico  Belgico  : 

O  Jpes  affiiSiis,  timor  ho/ii&m,  hojlia 
'viBii , 

"Regula  virtutis ,  juris  via ,  forma  /a- 
Iwis , 

Carole ,  fervorum  pia  fufcipe  vota  tuo- 
rum. 

Eginhardus  notarius  Caroli ,  atque  ob 
furtivum  Immas  filis  ejus  amorem  ,  tan- 
dem  gener  faftus  ,  recenfet  provincias , 
ab  ipfi)  Francorum  imperio  adjeftas ;  In 
Galliis  fcilicet  Aquitaniam  &  Vafco- 
niam.  Hinc  Pyrensei  montis  jugum  & 
fertiliffimos  HifpanisB  agros  ufque  ad 
Iberum.  amnem.  Poftea  Italiara  totam 
ab  Augufta  Prsetoria  ufque  in  Calabriam 
inferiorem.  Tum  Saxoniam  ,  duplo  la- 
tiorem  ,  quam  erat  reliqua  Germ.ania 
Francis  olim  fubjefta.  Pannoniam  fimi- 
liter  utramque ,  &  oppofitam  in  altera 
Danubii  ripa  Daciam ,  Hiflriamquoque 
&  Liburniam  atque  Dalmatiam ,  exce- 
ptis  maritimisqu^  exfoedere  Conftan- 
tinopolitaniis  fibi  Imperator  vendicabat. 
Aaa  Dcni- 


M*ri/3nui 
Scot.L^. 
Sigebcrt, 
Gembl. 


Turrin. 

Comp, 

Chron, 
Belg.  ex 
T»rj)ino» 


Eginh.  de 

vita  (^ 

^ejtii 

CaroU, 

Chron. 

Latirif- 

hamenfe, 

Vita 

Ludovic^ 

cap.io^ 


Ivo  Cor- 

ntiti. 


Turfln. 
de  gefi. 
Ctiroli. 


570  CarolmMagnm 

Denique  nationes  Barbaras  inter  Rhe- 
num  &  Vjftulam  ,  Danubiumque  &  O- 
ceanum  politas ,  ut  lingua  fere  fimiles  , 
ita  moribus  atque  habitu  diflbnas ,  inter 
quas  numerat  prscipuos ,  Welatabos  vel 
Sclavos ,  Sorabos ,  Abotritas ,  &  Bohe- 
mos ,  queis  tributum  ab  Carolo  irapera- 
tum.  Nicephorus  ,  Michaei  ,  &  Leo 
CsEfares  Byzantini ,  ultro  amicitiam  Ca- 
roli  &  fbcietatem  expetivere ,  fufpedlam 
habentes  ejus  potentiam ,  adeo  ut  pro- 
verbio  diceretur  Gra^cis ,  'Francum  ami- 
ciim  habeM ,  'vicmum  ne  haheM.  Aaron 
Saracenorum  Princeps  ex  ipfa  Perlia 
miffis  ad  Carolum  legatis  ,  Elephantem  , 
horologium  &  alia  ei  munera  donavit. 
Cum  novem  genuifTet  filias ,  e  duabus 
uxoribus  (nam  e  tertia  nihil  liberorum 
tulit)  &  I V  concubinis ,  nullam  earum 
maritoelocavit ,  eamque  obcau(amdo- 
mefticis  maculatus  infortuniis  alto  filen- 
tio  preffit  dolorem.  Duabus  conjuratio- 
nibus ,  una  Pipini  gibbofi ,  filii  fui  e  con- 
cubina ,  altera  Germanorum ,  Faftra- 
da:  reginx  crudelitatem  non  ferentium  , 
appetitus ,  feliciter  ultus  autores ,  evafit. 
ExHildegarde  Sueva  trcs  fulceperat  fi- 
lios ,  Pipinum ,  Carolum  &  Ludovicum. 
Pipinus  Italis  Rex  ,  &  Carolus  ,  fato 
rapti  ante  patrem  ,  Ludovicus  fblus  fu- 
perftes ,  de  patris  manu  Auguftse  digni- 
tatis  hsreditatemadiit.  Una  &  viginti 
metropolcs  thefaurorum  Caroli  h^re- 
des  fcripta:.  E2  erant  Roma ,  Ravenna , 
Mediolanum ,  Forum  Julii ,  Gradus , 
Colonia ,  Moguntiacum  ,  Saltzburgum, 
Rotomagus,  Treviri,  Senones,  Vifun- 
tium  ,  Lugdunum  ,  Remi ,  Arelatum , 
Vienna ,  Tarantafia ,  Ebrodunum ,  Bur- 
degala,  Turones,  Bituriges. 

Turpinus  autor  eft ,  Aigolandum  Sa- 
racenorum  in  Hifpania  regem  ,  fxadlum 
pra;Iiis  a  Carolo ,  venilTead  eumbaptif- 
mi  fufcipiendi  caufa.  Sed  cum-  vidiflet 
tredecim  pauperes ,  quos  de  more  Caro- 
his  femper  alebat  in  atriis  male  veftitos , 
humi  jacentes ,  inquifivifle  qui  eflent : 
acceptOque  refponfo  ,  ejje  populum  ^ 
amicas  D  e  i  ,    (^ui  fub  numero  x  1 1 


leoV.Armenim. 

Apoftolorum  Chrifti  pafcerentUr ,  refi- 
liifTe  a  propofito ,  dicentem  falfam  efle 
Chrii1:ianorum  legem  fecuncium  quam 
fneliui  haberent  Regis  amici ,  quam  D  E  i. 
Sed  eundem  poltero  dic  congreflum  acie 
cum  Carolo,  cruenta  morteperemptum. 
Ait  Turpinus  fe  interfuiile  experiitioni 
Hifpania: ,  ac  folem  aliquando  per  tri- 
duum  ftetifTe  immobilem ,  donec  Caro- 
lus  comprehenderet  Saracenos ,  fabu- 
larum  major  autor  quam  hiftoria:. 

L  E  O    A  R  M  E  N  I  U  S  ,    M  I- 

C  H  A  E  L     IL     B  A  L  B  U  S.    T  H  E  O- 

PHiLus,  Imperator.es  O- 

RIENTIS. 

LUDOVICUS    PIUS,     C^- 

SAR    GeRMAN  ICUS. 

T  EoV.  y^rmefiim exOneniisdaceBy- 
zantinus  Imperator  paulo  ante  excef- 
fum  Caroli  fa£lus  eft ,  Michaele  ccEno- 
bii  clauftra  ingrefTo.  Crunnum  Bulga- 
rorum  Principem ,  tot  Iroperatorum  fe- 
rocientem  cladibus ,  magno  prselio  de- 
vicit ,  fagittaque  i£lum  pene  interfecit. 
Parta  viftoria,  cum  a  monacho  quodam, 
cujus  futuri  fcientiam  veuerabatur ,  didi- 
ciflet  imaginum  cultum  idololatriam  ef- 
fe ,  tolli  eas  de  Ecclefiis  imperavit.  Ni- 
cephorum  Patriarcham  fibi  adverlantem 
exulatum  mifit  Proconneftim :  cui  fuf- 
fedus  Theodotus ,  Imperatoris  fubfcri- 
pfit  fcntentia:  ,  Protopfalte  etiam  ani- 
mante  eum  in  deteftationemimaginum, 
prolatis  Efaia;  divini  Prophetae  verbis  , 
quibus  inquit  :  Cui  ajjjmilcibitii  Domi- 
num ,  quam  imnginem  effingetis  ei  ?  Unde 
Leo  in  delinquentes  implacabilis,  acer  ^ 
vigilans  in  Repub.  magifiratuum  cenfor , 
qui  nihil  prece  aut  precio  cuiquam  conce- 
aeret  indigno ,  Michaelis  balbi  appetitur 
infidiis.  Huncconviftumin  judicio  fa- 
cinoris ,  atque  ad  ignem  damnatum , 
rogatu  coniusis  Ausufta: ,  fed  non  fine 
prsefagio  mali ,  e  clementia  fua  oritun  , 
diftulit  ,  ne  feriatos  natali  Servatoris 
dies  improbi  hominis  fupplicio  videre- 

tur 


Cap.  i(J, 


eodem. 

Mifcella 

infine. 

Zonar. 

Tom.  g. 

Cedrcn. 


Leo  V.  ArmenitiS.  Michael  Balbm. 


571 


annoiii. 


Amoin> 
itb.  4.. 

C.  liO. 

&c. 
Annnl, 
Fuld.  ab 
annoSt^. 
Annal. 
rerum 
geftAr.  _ 
LhdoviC' 


tnr  contaminarc.  Cum  .-lutem  carceris 
clavcm  fuo  aflcrvarct  linu  ,  noftcmque 
illam  curis  infomncm  ducerct ,  ingrcf- 
f us  forte  cuftodiam ,  rcpcrit  Balbum  al- 
tc  ftcrtentcrn  in  lcfto  ,  ac  prx'fcdum 
Papiam  ci  cuftodicndo  dcftin.itum  ,  j.i- 
ccntemhumi.  Hoc  Papix  in  fontcm  af- 
fecffcu  commotior  ,  minaci  manus  agita- 
tione  iram  pra:  fe  fcrens ,  obfcrvatur  a 
quodam  vigilum ,  atquc  extemplo  res 
cxcitato  Papi^e  indicatur.  Illc  Imperato- 
ris  prasvertendum  r.-itus  minis ,  com- 
niunicato  cum  captivo  perduclle  conli- 
lio  ,  confcios  Michacli  inlidiarum  fubi- 
tis  perterret  nunciis  ,  impcllitque  ut  me- 
tu  attoniti ,  ne  Michaelis  perirent  indi- 
cio  ,  in  necem  confpircnt  Leonis.  Nec 
mora  fceleri.  Sumpto  Clericorum  ha- 
■  bitu  abditifque  fub  vefte  pugionibus , 
coniuratipfillentium  fe  ni  templo  choro 
mifcent ,  ac  Lconcm  cum  reliquis  Deo 
cantantem  adorti,  amputatis  capite  & 
manu  ,  indignum  in  modum  ipfo  in  fa- 
crarioperimunt,  diflevlilque  compedi- 
bus  ,  e  carcere  ad  imperium  protrudunt 
fceleratum  Michaelem. 

Michstel  ncfandam  facrorura  violatio- 
nem  fulque  deque  habens,  mox  in  cadem 
cede ,  quam  Leo  fanauine  imbuerat  fuo  , 
corona  inlignitus elt.  UxorLeonis ,  & 
quatuor  filii ,  demptis  partibus  queis  viri 
fumus,  exilio  deportati,  atrocisexem- 
plum  vindid^e  D  e  i ,  quod  Manichseis 
mulrum  detulillet  Imperator,  li  vera 
liint ,  qua;  Zonaras  &  Cedrenus  furibun- 
dicultu  imaginum  ,  impingunt  crimina 
defundto.  SzAprofundior  coeUfiium  ahyf- 
fuijudiciorum  eji,  quam  ut  eerum  femper 
ratio  nobi/i  homunculii  conjlet. 

Felicior  fub  haec  Ludovicu4 ,  ex  libe- 
ralitate  in  facros  ordines  Fim  cogno- 
minatus ,  nec  prorfus  tamen.  Tricefimo 
poft  cxcefTum  patris  die  ex  Aquitania  ad- 
volavit  Aquifgranum  ,  fufceptifque  im- 
perii  gubernacuhs ,  cum  Leone  percuf^ 
lit  fcedus.  Bernhardum,  fratris  fui  Pipini 


Bajoariam,aItcri  Pipino  Aquitaniamre-  Manamt 


filium ,  Itali^E  donatum  regno  a  patre , 
cum  muneribus  dimifit  m  Longobar- 
diam,  fuorum  filiorum  alteri  Lothario 


gcndam  dcdit^    Hcrioldum  Danum,  a '^"''"' 
Godcfridi  filiis  pulfum  resrno  ,   fruftra  \:  X'  . 
inftituit  reduccrc.    At  borabos  bclavos  gvotW. 
mixti  Francis  Saxoncs  ad  obcdientiam  Addm.ttb 
redcgerunt ,  uti  &  Bcrnhardus  Roma- "««"'« '4- 
nos,  quidccumbcnteLconcPapa.prx-  ^ ''«»''- 
diacjuscrcmarant  ignc  Lconipoftxxi  "^^^'^,-^^ 
Pontificatus  annos  mortuo  ,    fucccflor  nb,  ^. 
datus  Stephanus  V.  maximis  itineribus  vha  Lh- 
ad  Ludovicum  contcndit ,  cxquifitifque  ((ovici. 
exccptus  honoribus ,  diadcmate  cum  m- 
fignivit  Rhemis ,  jamtertium  imperan- 
tem  annum.    Ei  poft  exiguam  honoris 
iftius  ufuram  ,  fubftitutus  Pafchalis ,  ex- 
cufavit  fe  Ludovico  per  nuncios  de  fum- 
pto  apice,  ipfb  infcio.  Ludovicus  tunc 
ruentis  Aquifgrani  porticus  impctu  pro- 
ftratus,  mortis  adierar  periculum.  Ex  eo 
vulnere    recreatus ,  dum  Sclaomirum  , 
Abotritorum ,  id  eft ,  Orientalium  Scla- 
yorum  regem,  ob  defeftionem  caftigare 
parat  bello ,  audit  Bernhardum  in  Italia , 
obftruftjs  Alpibus ,  res  moliri  novas. 
Bernhardus  autera  mox  deferitur  a  fuis , 
fequepatruo  infeftis  cum  copiis  venicnti 
tradit.  Afto  concilio,  feditionis  autores, 
qui  Laici  elTent,ocuIorum,  Clerici  digni- 
tatis  damnantur.    Quam  poenam  noa 
ferens  Bernhardus,  paucis  diebus  ra.igra- 
vit  e  corpore  ,  ingemifcentepoftmodum 
prscipiti  fententia  Ludovico. 

Mox  novaBritonum  feditione  com- 
prefla ,  Irmengardin  amifit  conjugem  , 
ex  qua  Lotharium ,  Pipinum,  &  Ludovi-  • 

cum  filios  habebat.  Id  infortunium  ca- 
ptivus  Sclaomir  aliqua  parte  Ieniebat,qui 
a  Saxonibus   perduftus   ad   Ciefarem , 
cum  parum  defenderet ,   qux  egerat , 
multatus  regno  eft;  Ludovicus  lutlratis 
nobilium  filiabus,  Juditham  Welpho  Ba- 
yarogenitam  applicuittoro  confangui- 
neam  fuam :  unde  plurimum  in  domum 
ejus  exuberavit  mali.  Friderico  Traje-  chro». 
ftinorura  Epifcopo  id  conjugium  ftetit  Trajed. 
capite.  Nam  cum  Imperator  cum  ob-  Annal. 
ftringeret  jurejurando  ,    quo  libidines  F'"'"'"- 
Selandorum  acriter  fe  fponderet    cor-  ^^}^^ 
redurum  ,    ille  libenus    in  Judithx  ^nnal 
Aaa  2  inve- 


Zomtr. 
Tom.  ;, 
Geor^. 
Cedren. 


37^  MkhaelBalbtis. 

inveftus  matrimonium  ,  m  pifcn ,  in- 
quit ,  caput  primum  edi ,  fic  Principum 
"vitiit  primo  reprehendi  decet.  Ob  quod 
didum  immiffis  a  Juditha  percuflori- 
bus ,  fanguine  poft  llio  altaria  confper- 
fit.  Aoebatur  jam  annus  Ludovici  fepti-. 
mus ,  liC  bellum  cum  Luidevico  Hunga- 
rorum  rege  Eagrabat  ,  diuturnum  & 
atrox,  mortetandem  finitumLuidevici, 
quo  tempore  celebratis  Lotharii  nuptiis, 
confortem  eum  imperii  pronunciavit 
pater  ,  Haraldus  a  Godefridi  filiis  in  re- 
gni  Danici  adfcitus  eft  focietatem.  Mi- 
chael  Bdbiis  Grsecorum  imperio  pori- 
tus  eft. 

Balbus  Phryx  ?enere ,  lingu^e  intem- 
perantis  &:  corruptas ,  fcftarum  fentina , 
ofor-  dijpututionum ,  quod  eas  evertendis 
opinionibm  ejfe  fuis  cernebat ,  male  par- 
tura  imperium  non  adminiftravit  me- 
lius ,  quam  acquilierat.  Principio  nemini 
moleftus  ob  religionem  ,  ut  flrmiores  res 
nacius  esi ,  laxavit  animum.  Statuas 
quidem  oderat  juxtaacLeo,  fed&  re- 
furreftionem  carnis  repudiabat  &  jus- 
jurandum.  Dxmones  eflenegabat,  icor- 
tationem  habebat  in  levi.  Igitur  eura  ag- 
grefTus  Thomas ,  fosderatorum  legionis 
Tribunus ,  bellorum  felix ,  Oriente  toto 
in  poteftatem  reda£to,  coercitifque  A- 
garenis  tumidus ,  terra  marique  vicit ,  & 
magna  vi  oppugnavit  Conftantinopolin: 
Hyeme  quidem  depulfus  ,  cum  vere  fta- 
tim  rediit ,  crebrifque  ac  dubiis  congref- 
fus  pra;Iiis ,  ad  extremum  a  Bulgaroi^ura 
Principe,  ipfoque  etiam  Michaele  pro- 
fligatus,  inclufit  fe  Adnanopoli.  Qua  ur- 
be  fame  perdomita  rraditus ,  truncatis 
pedibus  manibufque  miferabili  periit 
cruciatu.  Pcrinthus  &  Panium,  ejus 
etiam  mortui  partes  pertinaciter  tutatx , 
multo  labore  expugnatx  funt.  Quibus 
dum  diftinetur  bellls  Balbus ,  Agareni 
Hifpanienfes  Cretam  invadunt ,  dufbi- 
que  ejus  infulas  fertilitate ,  fedes  in  ea , 
redadis  in  fervitutem  incolis  ,  Achapfo 
duce  ponunt.  Hos  Michael  majoribus 
fcmpcr  fuorum  cladibus  pellere  conatus  , 
Siciliam  quoque  amiccit ,  proditam  Sa- 


LpidaviciU  VitiS. 

racenis  a  quodam  Euphemio ,  quem  ob 
monachje  ambrem  capite  punire  Prsetor 
ejus  Inflilas  voluerat.  Dalmatia  quoque 
Grc-Ecorum  excuffit  jugum.  Ita  debilita- 
to  undique  ac  fosde  lacerato  Imperio  ho- 
mo  avariflimus  praefuit ,  aut ,  ut  verius 
dicam,  defuit,  annis  viii  &  menlibus  ix , 
phrenitide  tandem  &  urin^e  compreffix 
abfumptus.  Cum  Ludovico  Imperatore, 
dum  vixit,  pacem  coluit. 

Haud  paulo  melius  Occidentis  fe  res 
habuerunt  eo  tempore.  Ludovicus  ex- 
cicata  Corbejenfi  in  Coenobio  fchola , 
bonas  literas  juffit  propagari ,  Canonicis 
vitje  ac  laborum  prxfcripfit  normam. 
Monachi  Corbejenfes  Rugianos  Chri- 
ftianifmo  imbuerunt.  Ca:i'ar  Pafchalem 
Papam  ,  qui  nuper  Locharium  inlignie- 
rat  diaderaate  ,  juramento  fe  purgare 
cofegit ,  de  occiiis  Roitije  Imperatori  fi- 
delibus  miniftris.  Pafchalis  paulo  poft 
exftinftus ,  locum  fecic  novis  Romano- 
rum  diffidiis  ,  quibus  fiiperior  Eugenius 
ambitiofum  afcendit  thronum ,  exadlo 
triennio  eundem  Gregorio  relitlurus. 
Ludovicus  interim  gratulabundus  exce- 
pit  Ebbonem  ,  Rhemorum  Archiepifco- 
pum  ,  qui  publico  coniilio  ad  Danos 
Chriiliana  fide  imbuendosj)rofedlus ,  ef- 
fecerat,  ut  Haraldus  dudum  in  Daniam 
reduftus ,  adjutu  Cacfaris ,  cum  magna 
Danorum  multitudine  Chriftianifmo 
initiarerur  Moguntiaj ,  anno  ejus  feculi 
xxvl.  Eademidfadlum  tempeftate,  qua 
Ranimirus  Alphonfi  Cafti  fucceflor  in 
Hifpania  ,  de  Saracenis  luculenram  rulic 
vid^oriam,  interfcftis  acie  lx  millibus 
Barbarorum.  Sed  eam  felicitatem  novi 
bellorum  interruperunt  tumultus.  Da- 
num  expulerunt  nlii  Godefridi ,  vel  Go- 
trici  Regnerus  &  Hella  ,  veteris  fubnixi 
fuperftitionis  jemulis.  Saraceni  cx  Hi- 
fpania  Barcinonem  vaftarunt  &  agros 
Gerundenfium  ,  Bulgari  Pannoniam. 
Haraldo  attnbuta  pro  regno  Frifia  eft , 
veliat  religionis  autoramentum  :  qui  ta- 
men ,  ut  prxcipuum  inchoatse  pietatis 
fpccimen  ,  ita  primum  negledlas  fpefta- 
culum  fuit,  Saraceni  pra^dis  onufti  aufu- 


Annal. 
Fmncici. 


Adelmi 

annal. 

anno 

Bz^^.&c, 

Vita  LU' 

dovici. 

cap.  10- 

Helmo^ 


Vtificus. 


Sax.l.f. 


gerunt. 


TheophilHS  fmperat. 


375 


Franc. 

Aintoin. 

tib.^. 

c.ii.iz. 


Annal, 

Fulderif, 

Cedre». 


ocrunr.  Bonifacius  Corlica:  Conics ,  rc- 
gclliccladcin  Afris ,  ncc  laxamcnti  qiiic- 
quam  dcdit  Saracenis ,  firmandi  fiias  in 
Sicilia  opes ,  quam  nupcr  dc  Balbi  prxfc- 
fto  ccperant.  Ducc.s  Pannoni.t  ob  rcm 
advcriijs  Bulgaros  malc  geftam  ,  cxcm- 
dIo  ut  cllent  ignavis ,  loco  runtmoti& 
dignitatibus.  Dux  Forojulienlis  ditio- 
ne  ctiam  fuaexutus. 

Nec  leniore  in  caftigandis  Ecclcfiafti- 
c.is  ccnfura  ufus  citLudovicus.  Cingula 
cnim  auro  gcmmiique  radiantia ,  exqui- 
iira;  veftcs  &  calcaria  clcricorum  pra:ci- 
puos  oncrabant.  Id  monftro  fimile  duce- 
bat  hnperator ,  sdfi>irare  adficularisglo- 
ri£.ornamenta  ,  qui  Chri(ii  fe profitentur 
legatos.  Pariuenii  ctiam  Syao^o  haben- 
das  ad  memoriam  imagines ,  neutiquam 
adorandas  decrevit.  Sed  qua;  cft  hoftis 
Tartarei  immanitas,  non  deilitit  fe  oppu- 
gnantem  oppugnare ,  &  per  membra  fua 
Chrifti  amicum  laceflere.  Indudi  enim 
principum  aliqui  Pipino  Aquitanis  regi 
perfuadent  ,  indignum  efle  diuturniori 
imperio  patrem  ,  qui  Bernhardum  Judi- 
tha:  Augufts  corruptorem  ferret,necdo- 
mefticum  fcclus  ultore  gladio  exicinde- 
ret.  Horum  confpirationi  iimul  acceilit 
ex  Italia  Lotharius.  Pene  defertus  a  Gal- 
lis  Imperator,  amandate  Palatio  Judi- 
tham,  inftantibus  fuis,  ut  &  ipfe  coenobio 
fe  manciparet.  Sed  adventus  Germano- 
rum  in  comitiis  fadlionum  feditionem 
tiifcufHt ,  Lotharius  primiim,  mox  &  Pi- 
puius  atque  Ludovicus  reconciliati  patri, 
autores  rebellionis  incluii  monafteriis 
funt ,  Juditha  judicio  abfoluta  Auguftam 
recepit  dignitatem. 

Sub  id  tempus  Egbrechtus  Weftfaxo- 
num  Anglorum  Rex  tota  eil  potitus  in- 
fijla,  &  Theophilus  Balbifilius,  impe- 
rio  Orientis.  Is  mira  juftitia ,  parrici- 
das  Leonis  Armenii ,  quorum  ope  pa- 
ter  ilius  e  carcere  ad  imperiumefletpro- 
tradlus ,  omnes  afFecit  fupplicio.  Petro- 
nam  uxorisfusTheodor^fratrem ,  qui 
luminibus  cujuidam  vidua;  obftruxerat 
aditum  ,  cum  demoliri  illad  sdificium 
riollet ,  verberibus  afFecit ,  aream  vidux 


(  dcdjt  dono.  Ita  &  bona  ducis  cujufdam  at- 
tribuit  vidua? ,  quas  mariti  fui  cquum  Im- 
peratori  donatum  ,  quaii  ducis  eflet,  pro- 
bavcrat  ,  camquc  donationcm  caufam 
morris  in  procho  marito  fuo  faftam.  Ncc 
indulgentior  in  conjugem  ,  navem  ejus 
mercnnoniis  onuil;am  allato  igni  incen- 
dit  cxclamans,  Imperatorem  fie  a  Deocort' 
ftitutum,quem  uxor  nauclerum  ^  inftito- 
rem  conaretur fiacere.lAcvn  imaginum  ve- 
neratores  dctcitatus,  multos  cx  iis  exilio 
multavit ,  multos  mortc.  Joannem  Syn- 
cellum  ,  virumeruditiflimum  ,  maximis 
cum  opibus  ad  Amiram  Saracenorum , 
Bagdcm  verfus  (ubi  vetus  erat  Babylon) 
ablegavit,  imperii  negotia  curaturum. 

Puellas  cujuitjam  aulica:  formacaptus, 
juravit  fe  nullampra:cerhanc5i  uxorem 
cognoviire  fuam  ,  deliftique  veniam  hu- 
miiis  petiit.  Cumque  non  deiiftcrent  i- 
magines  adorare  iiiperfticioii,  Theophi- 
Ita  Lazaro  monacho  iis  pingendis  dedi- 
to  aduffit  digitos  ,  neopera"ejus  digito- 
rum  ftulti  colerent  mortales.  Qui  con- 
valefcens  iterum ,  nec  ccfTans  agere  foli- 
ta,  miraculiuniniipientibusfuit.  Thto- 
philus  meliori  ftudio  mclodiis  vacavit 
componendis  ,  ac  Arabum  vaftationes 
frequentibus  expeditipnibus  ,  varioque 
marte  repreilit.  Cum  Sozopctram  Sy- 
nx  ,  Amirs  patriam  cepiffet  ,  doloris 
impariens  Amiras ,  utpariaredderet ,  A- 
moriam  Phrygia: ,  unde  orisinem  duce- 
bat  Theophilus,  obiidionc  fradtam  pefti, 
naciexpugnavit,  mukifque  occilis  homi- 
num  millibus,  clariffimos  quofque  captos 
redimere  cupienti  Theophilo  nonrefti- 
tuit.  Quamobrem  moerore  confedlas 
Imperator  &  inedia ,  interfefto  tamen 
ante  Theouhobo  ,  quem  xxx  I^erfarum, 
quibus  praserat,  millia  Csfarem  dixerant, 
animam  exhalavit ,  anno  Imperii  xiii. 
Dum  ita  habet  Grxcorum  Refpubli-  ^'"">in. 
ca,  Lacina  inteftinis  motibus  foediflime  y/^-.^ 
eft  coliifa  Ludovicus  Imperator  folita  ifi^^ovict. 
clementia  ,  ucfuperioris  concicores  re-  (,i^.&c. 
bellionis  ia  orraciam  reccperat  :  ita  & 
Bernhardum  Barcinonenfium  comitem, 
adukerii  fuipeftum  cum  Augufta  ,  qu,od 
Aaa  ^  armis 


Annal. 

Terumge. 

(tamm 

Luiiov, 


Marian. 

laCit.l,^. 


armis  probare  innoCentiam  vellet,  ac  de- 
ficiente  adverfario ,  Juramenro  dilueret 
culpam  ,  repofuit  priftin^e  dignitati,  no- 
lentemcjue  afTentiri  Pipinum  Aquis  te- 
nuit.  Pipino  in  Aquitaniam,  infcio  patre, 
diJapfo  ,  msle  refarta  aula  deteriorem  e- 
git,  Animadvertendum  namque  judicans 
f  mperator  in  filii  contumaciam  ,  Treve- 
ris  eum  cuftodire  jubet ,  rubdu£lumque 
noftu  a  fuis  ,  Turonum  citat  ad  Comi- 
tia.   Sed  Pipinus  obfirmatis  in  Aquita- 
.  nia  fuis  partibus  ,  improvifo  excurfu  fre- 
git  paternas  copias ,  perfuafifque  fufur- 
ronum  inftindu  fratnbus,  fceleratafu- 
muntur  arma ,  quibus  filii  patrem  depo- 
nere  imperium  adigerent.  Adfcifcitur  in 
confortium  Gregorius  IV  Papa,  ordi- 
nari  olim  vetitus  a  Ludovico  ,  donec  Le- 
gatus  Csfareus  eleftionem  ejus  exami- 
natam  probaflet.  Hic  cum  Ecclefia  dice- 
retur  ejefturus  Ludovicum,  Epifcopi,  qui 
cum  Ca^fare  faciebant ,  mafcule ,  Si  ex- 
commHnicMunti,  inquiunt,  venit,  excom- 
mmicdtm  'vicijjimabfiedat.  Tandem.u- 
traque  acies  prope  Bafileam  in  campo 
mendacior ura  {Jiigenfeld  didto  Teuton  i- 
bus)^  dimicatura  conl^itit ,  quum  Ponti- 
fex  iiibdolo  ad  Ludovicum  tranfitu ,  tan- 
quam  reconciliaturus  patri  filios ,  prx- 
hum  antevertit ,  ut  occafionem  pra;be- 
rct  fuas  catervse ,  Ca^farianos  addefedio- 
nem  alleftandi.  Extrafta  enim  per  ali- 
quod  dies  confultatione ,  promiffis  inte- 
rim  aiit  minis  traducitur  C^firis  ad  fifios 
exercitus ,  Ludovicus  in  periculo  con- 
ftitutus,  quum  fehonorificeputaret  ha- 
bendum  a  filiis,  procedit  ad  caftra  eorum, 
&  cuftodias  mancipatur.  Ita  uequiffime 
ab  iis  exuitur  regno ,  qui  vitam  ipfi  re- 
gpumque  poftDeumdebebant.  Actan- 
ta  rei  indignitas  vifa  eft  fubditis ,  ut  haud 
diuturnam  in^ratis  efTe  contumaciam  fi- 
nerent.  E  quibus  Varinus  &  Bernhardus 
comites,  collcdtamanu  valida,  perLe- 
gatos  denunciarunt  Lothario ,  ut  aufpa- 
trem  redderet  libertati ,  aut  armis  fecum 
divinum  experiretur  judicium.  Qui  con- 
jefta  in  Epifcopos  culpa ,  patrem  Dio- 
nyfiano  in  monafterio  reliquit ,  ipfe  in 


Ludovicm  Pm» 

Burgundiam  defledens ,  ftativa  ibi  cce- 
pit  habere.   Ludovicus  confilio  &  ope 
fuorumfacilerecuperatadignitate ,  tan- 
tarecreatuslietitiaeft,  utipfumccelum, 
ex  nubilo  turbidoque  inopinanter  fere- 
num  per  plures  dies  ,  congratulari  com- 
muni  fehcitati  videretur.   Mox  Lotha- 
rms  ,  expugnato  licet  incenfoque  Ca- 
bilone  caftro  viftor ,  defertus  tamen  ^ 
tratnbus  Ludovico  &  Pipino  ,  fupplex 
adpatrem  venit,  rerbifqueprotempo- 
re  caftigatus ,  diao  patri  fScramento, 
remeavit  m  Italiam.   Ludovicus  aditus 
obftruxit  Itahs  ,  ne  quis  fe  invito  in 
Germaniam  tranfiret.  Ebbo  Danorum 
ille  Euangelifta ,  8c  Theodulphus  Floria- 
cenfis ,  multique  Epifcoporura  alii ,  quod 
ndem  Imperatori  fregifTent ,  ordinibus 
moti  verterunt  folum.  Theodulphus  ta- 
men  cantato  Csfari  carmine ,  non  ve- 
niam  folum  ,  fed  &  Aurelianenfem  Epi- 
fcopen  deinde  eft  confecutus.   Refiqui 
confultores  Lotharii  divinam  non  efFu- 
gere  manum  ,  intra  ix  feptimanas  dira 
omnes  pefte  abfumpti ,  neqmqmm  in- 
jultmte  hofiium  morti  Ludovico ,  fid  al-  .Annal 
to  cum  gemituDeum  illis  propitium  com-  remmge' 
precante.    Quinto  poft  receptam  pote-  ■^'"'""' 
ftatem  anno  ,  Pipinus  patri  poenas  pe-  ^'"^''"'' 
pendit  ,  pr^ecoci  leto  «lerfus  ,  pra:ce- 
dente  ejus  mortem  minaci  Comet^fi- 
gno.  Cometam  confpicatus  Imperator, 
accivit  eum  ,  qui  annales  ,  a  nobis  ad 
margineni  laudatos  concinnavit,  quid- 
que  hoc  Sidus  portendat ,  percunftatur. 
Cum  ille  propheticum  illud  produce- 
ret,  Ajigniscoslimlitetimere,  qu^  pa~ 
yent  gentes.  Bene  ,  inquit  Ludovicus  , 
iUum  timemus  filum  ,  qui  nos  ^  ifla, 
creat.  Sed  ^  clementiam  e]m  veneremur, 
qui  noflram  inertiam  talibus  admonere 
dignaturjudiciis.  Itaquemane  largijjime 
dtfiributis  eleemoJynis,omnes  aidicospmci-, 
bwsjufiit  divinum  placare  Numen.  Hinc ' 
mftigatu  Judith^,  divifitinterfiliosre- 
giones  ,  quorum  Lotharius  imperium 
cum  Italia  accepit  ,   partemque  regni 
Francici  Auftralem,  ad  Mofam  ufqUe  flu- 
vmmjCaroloJudith^filioFranciaiLudo. 

vico 


A.  M. 
■fSio. 


Albsr. 
citat.  in 
Chro». 
Bilgico, 


^       Lotharius 

vico  Bajoaria  obvenit.  Scd  LuJovicus  fua 
nccjuaquam  coiucntus  portione  ,  quic- 
quid  trans  Rlicnum  erat ,  iibi  aflcrcndo  , 
novis  Gcrmnniam  concuflit  motibus.  Ad 
quos  compcfccndos ,  feftinante  Augufto  , 
dcliqujam  folis  maximum  ,  ut  ftella;  tan- 
quara  no(5i!urnis  e  tcnebris  promica- 
rcnt,  lumcn  abVjuod  mundimoxeifub- 
trahcndura  pra;nunciavit.  Itaque  eodem 
menfc  i  i  Kal.  Julii ,  CaeOir  curis  con- 
fcctas  &  aportemate  intraneo ,  fpiritum 
Deo  rcddidit  prope  Moguntiam  ,  anno 
vita;  LXiv,Imperii  xxvin,Chrirti  dcccxl. 
Drogjofratcrejus,  Epifcopus  Metenfis , 
funus  Ca;fareum  maximo  honore  Metis 
iepeliendura  curavit- 

inhACtempora  locantur  Oecumenius , 
Su;das ,  Grsci:  Haymo  Halbcrftaden- 
fis  Epifcopus ,  Rabanus  ex  Abbate  Ful- 
denfi ,  Epifcopus  Moguntinus ,  Aimoi- 
nus  &  Freculphus  Hiiloriocrraphi.  Tunc 
etiam  Anfgarius  Hamburgo  Epifcopus 
datus ,  Holfatorura  Euangelifta ,  Brema 
ad  Vifurgin  munita,  Stada  portus  ad 
Albin  ,  intercludendis  Danorum  irru- 
ptionibus  objefta.  Georgius  presbyter 
Venetus  Organum  ccEpit  fabricari  Aquif- 

frani.  Pafchafius  Ratbertus  Abbas  Cor- 
ejenSis  contraBertramum  aIieruit,Cor- 
piis  oi  languinem  Domini  vere  fumi  in 
S.  S.  ccena.  Jonas  Aurelianenlis  ita  de- 
fendit  adverfus  Claudium  Taurinenfem 
imagines ,  ut  nullum  eis  cultum  deberi 
patcretur,  peregrinationem  tamen  ad 
loca  fanfta  propugnaret. 

LOTHARIUS  I.  OCCIDENTIS, 

MICHAEL  III.  ET 

THEODORA    ORIENTIS 

AUGUSTI. 

lOtharius  Imperator  fufceptam  Caro- 
li  fratris  tutelam  mala  fide  geflit.Cum 
enim  ipli  &  Ludovico  Germania;  reoi, 
non  ut  fratribus  confulete ,  fed  ut  Impe- 
ratordominaricuperet ,  nec  arbitris  de- 
cerni  litem  pateretur ,  ad  vim  conver- 
fus,  inteftinumcommovitbellum,  quo 


Tmperator.  3-75 

Fraucicx  conciderunt  opcs.   Ludovicus  ^<ir!a' 

&CaroIusFrat'resabfcntis  Lotharii  co-  """^^** 

pias  magno  fupcrant  prxlio  ,    centena  *"  ' 

ex  utraquc  acie  virorum  millia  cadunt.  I- 

ta  flos  regni  Francorum  decuflus ,  Lo- 

tharius  rcgercre  avidus  cladem  ,  pcllitur 

denuo  Germania,    Ludovicus  Caroluf- 

que  Galliam  &  Gcrmaniara  dividunt  pro 

tempore  :    Placati  tamen  deinde  fratris  i^"f'r 
l„^,t:      ;i  •  ■       Fuldenjes 

lcgationibus  ex  asquo  partiuntur  regio-  ^„„g  j j^^ 

nes ,  &  Lothario  media  inter  illos  pro-  Sigebert. 

vincia  obvcnir,  cui  ex  eo  Lotharin<?ia;  fu-  Ceml>l. 

pcrcft  nomen  ,  Pipino  juniori ,  regum 

nepoti ,  ex  fratre  ,  relinquitur  Aquitania. 

Hanc  dum  deinde  Carolus  afFeftat ,  pro- 

priidamnum  pertulit  excrcitus  ,  necfe- 

mel  csefus ,  tandem  Pipinum  Lotharium- 

que  captos  a.  fuis ,  regno  Aquitania:  exuit, 

&  pro  monachis  in  coenobia  detrufit. 

Nec  initior  in  Eernhardum  ,    matris 

quondamfuoe,  uthabebatur,  amafium,   . 

inopinato  illum  obruit  leto. 

Ludovicus  Germanis  reftor  Abotri- 
tos  defeftionem  mclicntes  ,  interem- 
pto  eorum  rege  ,  bello  perdomuit ,  ter- 
ramque  illorum  per  duces  adminiftran- 
dara  ordinavit.  xiv  Boheraorum  duces  , 
Chriftianifmi  candidatos  ,  facro  curavit 
fonteablui.  Nihilominus  Bohemospau- 
lo  poft  rebellionem  agitantes ,  inftru- 
fto  terruit  exercitu  ,  ut  imperata  fe 
promitterent  faduros.  Sed  cum  de  pa- 
ce  cum  iis  agit  Thachulphus ,  Sorabi- 
ci  limitis  dux  ,  primates  alii  indigna- 
ti ,  velut  ad  ipfum  inclinaret  Refpubli- 
ca ,  irruunt  in  Bohemos ,  &  grandi  fter- 
nuntur  clade  ,  coacl:i  obfides^dare  iis ,  a 
quibus  accipere  noluerant.  AdditqueAn- 
nalium  fcnptor  Fuldenfium  ,  eo  tempo- 
re  fpiritum  nequam  ex  arreptitio  quo- 
dam  profefTum  ,  fuo  inftinftu  ac  fbcio- 
rum,  difcordiam  faftumqae  infpiratum 
belli  ducibus  ,  ut  tanta  cladcs  accipe- 
retur ,  quemadmoxlum  fblens  eft  Sata- 
nx ,  quandoque  vera  maligno  animo 
profari. 

Lothario  regnante ,  Mauri  Arabes 
primam  iu  Campanis  Jittora  exfcen- 
iionem  facere  auli,  Bencventum  occupa- 

runt , 


A.  M 

4814- 
Chrifti 


Rod. 


Amal. 
Fulden- 

Aimoin, 
/.j.f.ao. 
Reg.  1.%. 


Sigelert, 
Gembl, 
anno 8j4 
Syj. 
A.  M. 
4.823. 
Chrtfti 
8j3. 


S7^ 

runt,  Cafllnum  deprsedati  funt ,  mox& 
Romana  fuburbia  :  quo  tempore  Ser- 
gius  II,  vifto  Johanne  ^smulo ,  capcflit 
Papatum,Lo:.hariifufFragio  firmatus.  Is 
cum  antea  os  porci  vocaretur ,  nominis 
deteftatus  fceditatem  ,  Sergii  fumiit  vo- 
cabuium.  Unde  mos  Fapii  nomim  immu- 
tandi,  Quitriennio  potitus  throni,  re- 
liquit  eum  Leoni  IV,  qui  Romanam  Ur- 
bem  adverfus  Saracenos  muniit,  atque 
eorum  clafTem ,  adjuvantibus  Neapoli- 
tanis  &  Cajetanis ,  vicit.  Munita  nova 
urbs  Leonina  civitas  appellata  ,  quam 
Corii  Sardique  a  Saracenis  pulii  imple- 
yerunt. 

Non  minores  fidei  ChriftianaJ  hoftes 
erant  Nortmani  eo  tempore.  Hifpanias 
maritima  incurlantes  ,  atquea  Ranimi- 
ro  rese  haud  cxioua  cum  clade  reiefli ,  in 

,,P  O  .  ' 

Galliam  converterunt  unpetum ,  eam- 
que  allefti  potius  Caroli  calvi  regis  lar- 
gitionibus,  quamavcrfi,  ad  Parilios  uf- 
que  perfultando  ,    pra^daj  ac  direptioni 
habuere.  Nec  meliori  loco  illis  Frifia , 
Anglia ,  aut  Saxonia  fuit.  In  Saxonia  Cis- 
alpinadeftruxerunt  Hamburgum ,  quod 
Carolus  M.  retinaculum  cohibendseeo- 
rum  irruptioni  objecerat.  Ad  ultimum 
cum  Valacram  infulam  occupaflent ,  Scr- 
landiam  eis  didlam  a  patria  fua ,  ac  per 
XX  annos  Francias  plurima  intuhflent 
damna ,  in  Daniam  reverfi  funt  accepto 
.  auro ,  atque  inteftino  femct  bello  dcle- 
verunt ,  Deo  fanguinem  Chriftianum  de 
manibus  eorum  exigente.  Lothariui  Im  - 
perator,  graflante  in  fuos  peftilentia, 
quos  acervatim  mori  confpiciebat ,  cum 
paulo  ante  mortem  habitu  fe  oneraflet 
monaftico  ,  kbn  extinBus  efi  Placentias , 
anno  dominii  xv. 

Ipfo  imperante  &  vetus  &  novaRo- 
ma  foeminaj  fubierunt  dominatum.  In 
veteri  enim  Roma  Leoni  iv  fubftitutum 
narrant  Radulphus  ,  Marianus  Scotus , 
Sio^ebertus  Gemblaccnfis  ,  Gotfridus  Vi- 
tcrbienfis ,  Martinus  Polonus  ,  Platina, 
Laonicus,  HartmannusSchedel,  Mat-. 
thasus  Palmerius  ,  Volaterranus ,  Role- 
vincius  &  alii ,  Johannem  quendam  no- 


Zonat. 


Theodora» 

mine  viii ,  fpecie  Papam ,  re  fcemimm 
fcortum ,  cum  facerdote  olim  Anglicano 
verfatam  Mogunti^ ,  &  e  coenobio  Ful- 
denfi  dudlram  Athenas ,  ubi  ea  literarum 
floruerit  laude,  ut  Rornam  profcfta, 
Pontificatum  promeruerit.  Sed  cum  fe- 
xum  Reip.  non  amafio  mentiretur ,  con- 
ceptum  e  fcortatione  foetum  enixam 
publice  ,  ac  partus  doloribus  iblenni  in 
proceffione  exftinftam ,  cum  biennium  , 
&  VI  menfes  orbi  Chrifiiano  turpiter  il- 
lufiflet.  Indignitatem  rei  notarunt  ter- 
IX  motus ,  grandines  ,  ac  infolit^  ae- 
ris  concufliones.  Contradicitur  hifl:orisE 
huic  ab  Romanas  fedis  amicis ,  qua  fron- 
te,  quo  fundamcnto ,  noneft  hujus  lo- 
ci  difpicere,  quo  compendia  rerum  af- 
fignatis  autoribus  fine  circuitione  fe- 
6lamur. 

Apertius  Theodora  Augufta,  Theo- 
phih  Imperatoris  vidua ,  pro  Michaele  g/^"'' 
adhucpuero  ,dorainata  eft  Conftantino-  Ccdrtn. 
poli.  Manuel,  Theoftiftus  &  Barnas, 
tutores  erant  a  patre  dati  Michaeli  Por- 
phyrogenneto ,   non  fine  eniolumenro 
Reip.  fed  Theodora ,  de  gente  orta  Pa- 
phlagonum ,  ut  erat  imaginum  venera- 
tioni  dedita  ab  incunabmis ,  ita  laxatis 
ingcniihabenispergebat.  Itaque  refcin- 
dere  aftaTheophih,  Joannem  SynceU 
lum  dejicere  Epifcopatu  Conftantinopo- 
litano,  Mapueli  impcrii   tutorem  per 
monachos  eodem  imbuereerrore ,  Me- 
thodium  fibi  aflentantem  in  thronum  E- 
pifcopalem  evehere.  Sed  Methodius  mox 
ftupri  reus ,  nova  &  pudendaprobatione, 
arefafta  oftendit  judicibus  geniralia,  pro- 
fcfTus  fe  Petro  &  Paulo  Apoftohs  hoc  de- 
bere  donum  ,  a  quibus  iftam  Romx  con- 
tinentiam  obtinuerit.  Igitur  foemina  & 
illo  precatore  annitentibus ,  imaginura 
reftitucavcneratioapad  Grsecos ,  dignis 
illo  dogmate  miraculis  roborata. 

Apud  Bulgaros  Chriftianifinus  inya- 
luit ,  Principe  eorum  Bogore  peftis  ac 
fimis  levamentum  invocato  Chrifto  fe- 
rente  acceptum  ,  quem  foror  apud  Con- 
flantinopolitanos  captiva ,  &  veri  imbu- 
ta  Numinis  notitia  ad  id  faciundum  infti- 

gavit. 


Theodora.  Ludovicus  II. 


gavlt.  Cum  aiitcm  Bulgari 
'tium  tumulcuaicntur. 


more  gen- 
ob  nova- 


Anno 
Chrifti 

Mundi 

AnriAl. 
Fitldenf. 
Regino 
lib.2.. 


atquc 
tam  religionem  bcUum  infcrrent  regi,  il- 
lc  dcvidtos  acie  ,    aJ  cadcm   traxic  fa- 
cra  ,  fuorumque  incrcmcntum  iinium  ab 
Theodora  Augufta  meruir. 

At  Manichxi  a  Paulo  &  Johanne  ejus 
fcfta:  aucoribus  Paulicianididli ,  tantum 
abfuit ,  ut  in  viam.  fc  reduci  paterentur  , 
ineptis  pra:fertim  dodloribus ,  quos  mi- 
ferat  Imperatrix ,  ac  poznarum  dodlio- 
ribus  cjuam  artium  iacrarum,  utadA- 
garenosplanedefccerint  inorenti  nume- 
ro,  eifcjue  juncri  multas  mculeruit  By- 
zantinis  clades.  Centum  eorum  millia 
fiippliciis  pcriifle  ,  aic  Cedrenus ,  reliquos 
exllrudlis  urbibus ,  omnes  Imperii  in  A- 
fia  provincias  incurlaile. 

Eotet?ipore  Hincmarus  Rhemenfis  & 
Rabanus  Moguntinus  Epifcopi  Gode- 
fcalcum  refutarunt  monachum  docen- 
tem  eiTe  aliquos  abfoluto  D  e  i  placito 
ad  exitium  deftinatos  a:ternum ,  alios  ad 
vitam  ,  procjue  his  Chriftum  oppetiifle 
mortem ,  proillisnon.  EumLudovicus 
regno  GermaniiE  expulit.  Rabani  difci- 
puTus  fuit  Strabus ,  qui  expatribuscce- 
pit  decerpere  notas  in  (acrum  codicem  , 

floflai  ordinarise  inlignitas  vocabulo , 
ulogius ,  Angelomus ,  Simeon  Meta- 
phraftes  ,  literarum  fimiliter  laude  flo- 
ruerunt.  Edelvolfus  rex  Angli^E,  Can- 
tiara  &  Northumbriam  adredimendum 
popularibus  fiiis  poenitentise  onera,  in 
veftigal  obftrinxit  Pontifici. 

LUDOVICUS  IL  OCCI- 
DENTIS, 
MICHAEL  III.  BASILIUS 
Macedo  Orientis 

AUGUS  T  I. 

T  Udovkus  II.  de  fententia  Lotharii 
patrisre^num  Italia;  cum  Au<Jufta  di- 
gnitate  ,  ^ater  ejus  Lotharius  Lotha- 
nngicum  ,  Carolus  Provinci^B  Phocen- 
fis  accepit  doininium ,  Carolo  Calvo  re- 
liquam  Galliam  ,  Ludovico  Germaniam 
tenentibus ,  qui  Dalmatiam  quoque  & 


Annal. 

Fuld. 

Sigebert, 

Gembl. 


'77 

Bohemix  multa  adjccit  regno  firo ,  $c 
invitacus  a  quibufdam  Galliarum  procc- 
ribus ,  pene  'excuftit  rcgno  Caroluin  fra- 
trcm.  Scd  cumad  Soraborum  compri- 
mendam  fcditioncm  itcr  accclerarct  in 
Germaniam ,  C^rolus  facile  rccepit  a- 
miila ,  tandemquc  anno  cjus  fcculi  fcxa- 
gefimoConilucntixconcordia  inter  rc- 
ges  rellabilita  cft. 

Eo  tcmpore  fpiritus  ncquam  ,  fingu- 
lari  Dei  pcrmiifu,  Moguntiam  cique 
vicinos  locos  mire  perturbavit.  Primum 
Japides  jacicndo ,    5c  parietes  pullando 
domorum  infeftus  hominibus ,  paulatim 
loqui  &  furto  fublata  indicare  coepit ,  eo- 
quepatlodifcordiasierere  inter  vicinos. 
Denique  omnium  animos  in  unum  qucn- 
dam  exacerbavit  ,  quafi  peccatis  illius 
exigentibus ,  casteritaliapaterentur.  Iq 
quamcumque  is  domum  fe  recepiilet ,  ea 
extemplo  detlagravit  :  nec  in  agris  tu- 
tus ,  congeftis  eo  frugibus  igni  abfum- 
ptis  ,  fuit.  Cum  ob  id  irruerent  in  eum 
vicini,  csdem  fafturi ,  illecandens  ae- 
ilando  ferrum  innocentem  ie  probavit. 
Ergo  milli  urbe  presbyteri  cum  reliquiis 
&  crucibus ,  aquaque  luftrali ,  qui  mali- 
gnumfpiritum  depellerent :  Sedhos  la- 
pidibus  impctitos  abegit  ipiritus ,  unum 
ex  iis  filiam  vitiaile  procuratoris  vocife- 
rans.  Taliaper  triennium  agitando  non 
ceflavit ,  donec  univerfa  xdificia  incen- 
dio  confiimeret ,  planiffimum  documen- 
tum  ,  quantum  Satanse  in  fuperftitiofbs 
mortales  liceat ,  quamque  parum  reli- 
quiis,  crucibuique  percellatur.  Sub  hxc  Feg.l.x, 
per  diifidia  procerum  ,   nudatam  confi-  Annal. 
lio  Galliam  contemplati  Britones,  ar-  ^^'*"'^- 
ma  corripiunt ,    tranicunt  Ligerim ,  &    "     ■'' 
ad  Piftavos  uique  omnia  cxdibus  ac  ra- 
pinis    depopulantur.     Carolus    Calvus 
coIIe£to  exercitu  ulciici  fe  cupiens  ,  ge- 
mino  vincitur  prslio ,  turpique  ie  fuga 
.proripit.    Britones  Francorum  opibus 
ditati  pacem  extorierunt  Carolo ,  utda- 
tis  utnnquc  obiidibus  Heriipius  Rexeo- 
rum ,  muneribus  honoratus  ,   fub  iide 
Francorum  genti  fux  imperaret  ,   quo  Stgebert. 
poftmodum  a  fuis  interempto ,  Salomon 
Bbb  eadera 


Marianui 


378 


Ludovkus  II* 


eadem  lege  Britanniatn  minorem  pof- 
fedit. 

Aliquanto  poft  Lotharius  illicito  cor- 
reptus  amore ,  odium  induit  conjugis  fus 
Tietbero-£E,  &communicato  cum  Epi- 
fcopo  dolonienli  confilio  ,  iimulat  fe 
neptem  ejus  dufturum ,  fi  Tietberga 
damnari  judicio  pollit.  Gunterius  Epifco 


pus. 


addudto  in  fententiam  colieg-a  Tre- 


virenfi ,  conyocat  Metis  Synodum ,  gra- 
via  impinguntur  crimina  regina; ,  intcr 
qux  &  incellus ,  feparatur  a  regali  toro  , 
fit  poteftas  Lothario  ducendi  aham.  Rex 
liber  jamavinculis  tori,  repudiata  Epi- 
fcopi  nepte  ,  Waldradam  ,  forma  confpi- 
cuam  ,  marrimonio  fibi  jungit ,  Nicolao 
Papx  per  ieo-atos  eum  increpanti  obten- 
dit  Synodi  fententiam.  Ergo  citantur 
Romam  Epifcopi ,  aftoque  ibi  concilio 
multanturdiamtate.  Ea  afFediiwnomi 


nia 


-^ jj 

Ludovicum  Imperatorem  Benevcn- 


ti  tunc  morantem  adeunt ,  inauditam  di- 
centes  Papa;  tyrannidem  ,  citra  Princi- 
pum  &  Metropolitanorum  futfragia  E- 
pifcopos  exautorantis.  Sedfpefruilrati, 
Thietgandus  quidem  Trevirenlis  paruit 
Nicolao ,  Guntherius  nihiU  fecit  prola- 
tam  in  fe  fententiam :  deinde  veniam  am- 
biens ,  furdas  pulfavit  Nicolai aures.  Lo- 
tharius  vero  ,  ne  lacris  prohiberetur ,  re- 
cepit  ad  tempus  reginam ,  fed  mox  no- 
vis  obrutam  criminibus  iterum  dejecit , 
qu^  ad  Caroluro.  Francorum  confugit 
regem ,  patruum  mariti.  Papa  lub  hasc 
Waldradam  diris  devovet ,  minatur  Lo- 
thario ,  Carolum  collaudat  de  fufcepto 
expulfk  patrocinio. 

2fifo;,/.2.  . Adiones  has  bellum  interrupit.Nord- 
manni  iterum  Metenfes ,  Andios  ,  Pi- 
ftavos  ,  Turonenfes  populantur  :  Ru- 

Rogeniis.  pertum  Marchionem  &  Ranulphum  A- 
quitania;  ducem  fuperant  prselio ,  ac  prx- 
da  graves  domum  abeunt.  In  Anglia  fi- 
militer  Eboracenfes  vaftant ,  Northum- 
brorum  occidunt  Regem,  Mercios  ad 
pacem  adigunt ,  ac  Britanniam  pro  lubi- 

Chron.       tu  aautit  ferunt. 

Cu/itnen-       g-Qdem  modo  Saraceni  Beneventa- 

£eg.U.    "^ra  depra;dantur  ditionem ,  quos  tamen 


Ludovicus  Imperator ,  advocata  Lotha- 
ni  fratris  ope  ,  feliciter  profligavit ,  Ca- 
puam  &  Beneventum  recepit  de  barbaris: 
GaUicanum  exercitum  peftilentia  attri- 
tumreduxitadfua  Lotharius.  Inter  ha:c 
Nicolaus  decimum  annum  Pontifex  de- 
cedit ,  fuccelTore  Adriano ;  qui  permifit 
Lotharioj  ut  Romse  difceptaret  caufam 
fuam  ,  id  quod  Nicolaus  abnuerat.  Ita- 
que  Lotharius  cum  Optimatibus  fliis, 
fumto  corpore  &  fanguine  Domini,  jurat 
fe  innocentcm  efle ,  nec  commercium 
cumWaldrada  amplius  habiturum.  Sed 
antequam  Italia  excederet ,  intra  annum 
correptuspefte,  Placentiasextinguitur , 
eodemque  morbo  Summates  periere. 

Quo  Tempore  Ludovicus  Romano  £,""'"'• 
potitus   imperio  eft ,  Michael  quoque  ^Zlp^alA. 
Theophili  filius ,  amota  matre  ,  Grseco-  ^^^. 
rum  cospit  adminiftrare  Rempublicam.  Cedren. 
Jam  enim  pueritise  annos  egreilus ,  ini- 
quiusferebat,penesaIiosefle  vim  Augu- 
flam  ,  fibi  nomen  relinqui  vacuum.  Ita- 
que  incitatus   a  Barda   avunculo  fuo , 
Theotliftum  matri  adh^erefcentem,  cum 
prsefertira  psedagogi  fui  obniteretur  ho- 
noribus,  concurfufatelHtum  interemit. 
Theodoram  matrem  metu   cedentem , 
coenobio  inclufit  cum  fororibus ,   quura 
niulier ,  traditis  mille  ac  nonaginta  cen- 
tenariis  auri  ,   tribus  millibus  argenti, 
parce  ac  frugaliter  demonftraflet  a  fe  ad- 
miniftratam  Rempublicam.  Nec  diu  ca- 
lamitati  huic  manfit  fuperftes ,  auri  aci- 
maginum  patrona. 

Mtchael  a  cuftode  &  magiftra  liber , 
thefauros  in  mimos  profudit ,  &  auri- 
gas ,  quum  congerronum  liberos  e  ba- 
ptifmo  fuciperet ,  fblitus  centum  aurili- 
bras  viliffimis  dilargiri  homunculis.  Igi- 
tur  brevi  egens  platanum  auream  ,  leo- 
nes  ,  veftes ,  aliaque  aurea  imperii  mo- 
numenta  conflari  ac  procudi  in  nummos 
juffit.  In  Saracenos  progrefTus  Samofa- 
ta ,  Syris  urbem  ,  cinxit  obfidione  ,  re- 
pulfus  iteravit  expeditionem ,  nihilque 
felicior  periculum  adiit  vits ,  fortiflimo- 
rum  vix  virtutc  ereptus.  AtperPetro- 
nam ,  avunculum ,  praeclaram  de  Sara- 

cenis 


A/ichael  /11. 


Cenisadeptuscft  viftoriam,  Amira  ipfo 
inacictrucidato.  Cum  autem  ludis  fuis 
nihil  non  fcrice  rci  pofthaberet ,  Bardas 


B79 


intcrim  Theodora:  frater  ad  gubernacula 
fcdit  imperii ,  quem  &  Cxlarem  creavit 
tandcm. 

Is  vir  Philofbphiam  &  liberalia  ftudia , 
quorum  vix  (cintillce  fupererant ,  aggrcf- 
fus  inftaurare  ,  cuique  difciplin&  fcholas 
injlitiiit ,  frofeJfonbM  de  pnblico  Jiipendia 
ordinavit ,  Lconis  pra;cipiia  ufus  opera  , 
(]ui  tunc  eruditorum  apex  habebatur.Leo 
is  in  Andro   Infula  a  Michaele  Pfello 
Rhetoricam  ,  Arithmeticam  &  Philofo- 
phiam  haulerat ,  ac  per  quendam  difci- 
Cidrenus,  pulorum  a  Saracenis  captum ,  deprsedi- 
catus  eorum  Amirumni ,  ea  impleverat 
famaorbemut  Amirumnescentum  auri 
libris  &  perenni  fosdere  aliquantam  in- 
formationem  ejus  emercari  cuperet  ab 
Imperatore  Theophilo,  patrc  Michae- 
lis.  Sed  Theophilus  adfpeBn  etninentiA, 
qmm  artes  prAJiarent  ingenu£  GvAciSy  no  • 
luitpecunia  commutare  iftam  Reipubl.  di- 
gnitatem ,  ne  ut  armis  ,  Jic  ingeniis  fupe- 
rarent  Gr&cos  Agareni.  Igitur  Leonem 
Theflalonicenimm  creaverat  Epilcopum, 
apud  quos  in  maxima  pofitus  autoritate , 
exciderat  tamen  facerdotio  ,  quod  Joan- 
ni  Syncello  ,  cognato  fuo ,  in  oppugnan- 
daimaginum  veneratione  fublcripliflet , 
regnante  Theodora.  Huic  pro  Epifco- 
patu  Scholafticum    orbis   magifterium 
tradidit  Bardas  Casfar ,  atque  hoc  pafto 
animam  agentes ,    fi  non  intermortuas 
literas ,  fenciter  refufcitavit.  Idem  vero 
Bardas ,  ob  rcpudiatam  uxorem  ,  facris 
prohibitus  ab  Ignatio  Patriarcha  (is  Mi- 
chaelis  Rangabis  quondam  Augufti ,  fi- 
lius  erat  fpado)  dejccit  eum  fede  Byzan- 
tina,  ac  Photiuminlignemdodlrina  vi- 
rum,  cujus  bibliotheca  thefaurum  pr^- 
bet  adhuc  prifc^e  eruditionis  ,   prima- 
rium  tunc  a  fecretis ,  evexit  in  thronum, 
pcr  quem  Nicolai  Papas,  quos  Byzantium 
miferat  imaginum  curaturos  adoratio- 
nem  ,  legati ,  tradi  funt  in  fententiam , 
ne  rem  facris  contrariam  legibus  moro- 


Paulo  poft  Ro/n,  Tauri  montis  ad  Bo-  Ctiren. 
ream  accolx,  clafle  invadunt  Pontum  ■^'"l'"'- 
Euxinurn,  acByzantiumannitunturex-  ^l""^""*- 
pugnare:  lcdmanuefta  de  cocloira  im- /.,, 
pcditi ,  renavigantdomum,  ac  Deum  , 

revereri  inci- 


C.2, 


iius  perurgerent. 


cujus  manum  icnltrant , 
piunt. 

At  Michael  indics  corruptior ,  ne  in- 
terpellari  quidem  paflus  eft  nugas  fuas. 
Cum  forte  certamen  ludicrum  intcrtur- 
bafletnuncius,  qui  per  ignium  dilpoli- 
torummmontibus  indicia  cognoverat, 
Saracenos  in  provincias  impcrii  fecifle  ir- 
ruptionem ,  ftolidus  homo  amoveri  pra:  - 
cepit  ftationes  excubitorum  ,  ut  fecurius 
deinceps  indulgere  voluptatibus  fuis  pof- 
fet.  Neque  contentus  impcrii  majeftatem 
lulitando  exponere  derifui ,  facras  etiam 
templorum  ceremonias  hiftrionicis  ve- 
cordium  adolefccntum  geftibus  imitaba- 
tur.  Per  quse  tandem  cxitium  fibimet  i- 
pfe  comparavit.    Traduxerat  in  aulam 
Bafilium  quendam  Macedoncm  ,  e  prifca 
quidem  Arfacidarum  nobilitate  ,  fed  lon- 
ga  annorum  ferie  obfcurata  ,  hominem 
pauperculum,    exulem,  mcrcenarium, 
fortitudine  &  circa  equos  curandos  de- 
xteritate  commendatum.  Hunc  cum  fta- 
bulo  prxfeciflet,  brcvi  tantum  dilexit , 
ut  ad  ejus  &  aliorum  calumnias  Bardam 
avunculum  ,  ineptiis  fiiis  morofius  refra- 
gantem ,  fineret  ie   ad(pc£tante  truci- 
dari ,  Bafiliumque  jundla  eiEudociano- 
biliffima  ccnjuge ,  pellice  fua  ,  Csefarem 
pronunciaret-  Sed  cum  per  amcntiam 
familiaris  fuos  variis  cxciperet  ludibriis , 
nafo  unum ,  altcrum  manu ,  capite  ct- 
iam  multaret  aliquos  ,   fubvereri  coepit 
novus  Cslar  ,  ne  idem  aliquando  fibi  e-  Cedren, 
veniret  lufus.    Nec  vana  fuit  fufpicio.  Siieb. 
Paulo  poft  ebrius   Michael  ,   remigem  ^g"* 
quendam  ,  efFufius  fibi  adulantem  pur-  jiimoin 
pura  induit  ,  torvumque  ob  id  videnti  l.j.c.iz, 
Bafilio  ,  Nonne  ,  inquit ,  licet  mihi ,  ficut 
te  feci ,  fic  &  alium  Imperatorem  fcxere? 
atque  exinde  infidias  ei  ponit.   Bafilius 
cognito  periculo,    anticipare  infaniam 
hominis  certus ,  cfFraCto  cubiculo ,  cra- 
pulabundum  &  femifomnem  percuflo- 
Bbb  2  nim 


380 


rum  gladiis  interemit 

rat  Michael  cum  matre  annos  xiv 


folus 

felicitate   ex  equifone 

XVII  gubernavit  O- 


Fuldenfes 
869.870. 
Reg.  1,1, 


Aimoin, 
/./.C.24.. 


XI.  Bafilius  rara 
Imperator ,  annis 
rientem. 

Is  Juftitia;  &  legum  ftudiofus ,  quos 
noverat  ab  avariua  alienijjimos ,  prinfecit 
judiciis ,  ipfe  omnium  querelis  faciles  pr<&- 
bmt  aures ,  Fauperibus  judiciorum  implo- 
rantibus  opem  ,  alimenta  ordinavit ,  ne 
inopia  coaBi ,  vadimonia  defererent.  Cum 
ftatuilTent  Optimates ,  adigendos  ad  re- 
ftitutionem  eos  ,  qui  malis  rationibus  a 
Michaele  pecuniam  obtinuiflent ,  Bali- 
lius  mitigata  (ententia ,  dimidium  reddi 
juffit.  Hocmodoauri  ccccentenariare- 
cuperata  funt  osrario.  A  Photio  facris 
prohibitus ,  tanquam  homicida ,  Igna- 
tium  ab  exilio  reduxit ,  Photium  expulit. 
Iniidiis  quorundam  patriciorum  denuda- 
tis ,  filios  fuos  Conftantinum  ,  Leonem , 
tandemque  &  Alexandrum  Auguftali- 
bus  ornavit  infignibus  ,  quartum  Ste- 
phanum  adfcripfit  clero.  Adverfus  O- 
rientales  Agarenos  aliquot  fecundaprse- 
lia  fecit  ,  totamque  peragravit  Afiam 
adEuphratem  ufque  ,  &captis,  eorum 
pluribus  caftellisjtriumphans  rediit  Con- 
ftantinopolin. 

Eadem  fortuna  Ludovicus  pugnavit , 
Germania:  Rex  ,  miffis  filiis  in  Sorabos , 
Siuflos  feu  Silefios  ,  Bohemos  &  Sclavos. 
Carolomannus  Bojoarios  defendit,  Lu- 
dovicus  junior  Thuringos  &  Saxones , 
Carolus  Rafticen  Sclavorum  regem  de- 
vicit.  Bohemi  in  fidem  Caroli ,  datis  de- 
xtris  fiint  accepti ,  cum  interim  Ludovi- 
cus  pater  decumberet ,  &  Carolus  Cal- 
vus ,  occupata  Lotharii  ditione ,  impe- 
rio  inhiaret ,  qui  tamen  deinde  convale- 
fcenti  Ludovico  alteram  Lotharingia: 
partem  reftituit ,  inquaerant  Argento- 
ratum ,  Treviri,  Trajeftum  ,  Metis. 

Sed  contra  Adrianus  Papa  Ludovi- 
cum  Imperatorem  coronat ,  ut  Regem 
Lotharingix ,  ac  literis  minacibus  jubet 
patruos  fraternas  Augufto  ditiones  refti- 
tuere ,  quod  &  Engilberga  Augufta  pre- 
cibus  juxta  contendit.  Bafilius  interea  de- 


Ludovicm  I L 

Dominatus  e-  1  funfto  Ignatio  Patriarcha ,  reJdidit  ho- 
norem  Photio,  quem  Synodus  ad:a  Con- 
ftantinopoli  damnarat  ,  aflerto  imagi- 
num  cultu ,  fed  in  favorem  Pontificis  , 
contra  antiquos  Canones ,  ut  habet  Ai- 
moini  Continuator.  Idemque  Bafilius 
receptis  liberatifque  aliquot  Italise  op- 
pidis  ,  incitavit  Adelgifum  ,  Beneventa- 
num  Ducem  ,  miflifque  auxiliis  robora- 
vit  in  Ludovicum  Imperatorem.  Ludo- 
vicus  cum  aliquoties  rebellem  fiiperaflet , 
dolo  tandem  perfuafus  dimittit  exerci- 
tum  ,  atque  ita  inermis  in  poteftatem  A- 
delcrifi  redigitur.  Solutus  eft  ignominio- 
fis  conditionibus  ne  unquam  fanes  intra- 
ret  Beneventi.  Verum  a  Johanne  ix  Pa- 
pa,  quiAdriano  fucceflTerat  ,foIitaPon- 
tificum  indulgentia  ,  juramenti  religio- 
ne  eximitur ,  novumque  Adelgifo  infer- 
turbellum.  Imperator  tamen  ,  reveren- 
tia  execrationum ,  quibus  fuum  devove- 
rat  caput ,  per  conjugcm  &  duces  Bene- 
ventum  recuperavit ,  Adelgifo  ad  Corfos 
profugo. 

Domefticis  fubhxc  calamitatibus  im- 
plicantur  reges.  Ludovicus  Imperator 
expers  prolis  moritur ,  anno  ejus  feculi 
Lxx V  ,  Imperii  xx.  Carolus  Calvus  ,  cum 
ex  Hirmandrude  regina  tres  haberet  fi- 
lios ,  Carolum  natu  maximum  fortaita 
amifit  ca:de  :  Caiolomannum  ,  quem 
coecrerat  invitum  facros  ordines  fufcipe- 
re ,  ex  clerico  rebellem  faftum  excoeca- 
vit ,  Ludovicum  folum  retinuit  incolu- 


Aimoin. 
l.fc.zS. 

Reg.l.z, 


Reg.l.Z. 

Si/ebert, 

Cemblac. 


mem.  Ludovicus  Germanias  rex ,  Scla- 
vis ,  per  Moraviam  &  Bohemiam  rebel- 
libus  ,  mai^-na  casde  proftratis ,  Caroli  fi- 
lii  infidus  petitur-  Sed  Carolus ,  qui  patri 
fuo  laqueos  tendebat,  ipfe  in  laqueos  dia- 
boli  incidit ,  tam  atrociter  vexatus  a  ma- 
lo  fpiritu ,  ut  vix  a  robufti  corporis  viris 
teneretur.  Sedata  tandem  infeftatione 
Satanas ,  multis  audientibm  confej/its,  me- 
ditatum  in  patrem  fcelus ,  documentum 
fuit  fratfibus ,  omnibufque  adeo  liberis ,  ne 
quidjinifiri  inparentes  fuos  machinentur. 
Ea  tempora  prodigiofis  locuftarum  a- 
gminibus,  peftilentia,  frigoribus  infuetis, 
fame,infenfa  feruntur  mortalium  generi, 

peccati 


Annal. 

Fttld. 

Regino. 

Aimoin. 

/.J.C.30. 


Alichael  IIL  Bajtlias  Macedo  Imp,  ^  g  £ 

pcccatu-noleonufto;  tcrciam  hominum    duminftant,  caftra  incauti  ducis  oppri- 


Skehert, 


Kegino. 

Cedrems. 

Cedren. 

Zonar. 


partcm  intcmpcftivis  abrorptam  perhi- 
bcnt  mortibus.  Ludovicus  Gcrmaniae 
rex  ,  fpccic  patris  oblata  in  fomnis ,  li- 
bcrari  lc  prccantis  a  tormentis  infero- 
rum,  multa  cxcitavit  raonaftcria ,  ut  ani- 
mam  patris  eripcret  cruciatibus.  Ea 
enini  opinio  tunc  animos  hominum  pcr- 
vaferat ,  fpedris  firmata  &  mendacibus 
miracuhs  ,  ut  mortui  a  vivis ,  vicijjim 
vivi  a  morttiis  opem  auxiliumque  pofce- 
rent. 

Bulgarorum  rex ,  aufto  per  Bafihi , 
Pontihcis  ,  &  Ludovici  regis  epifcopos  , 
Chriflianifrno  in  gente  fua,  feipfum  difci- 
phna;  damnavit  monaftic:^ ,  fiho  tradidit 
lceptrum.  Sed  poftea  contemplatus  fi- 
hum  ad  Ethnicifini  revolutum  tencbras  , 
rcfumtis  regni  gubernacuhs  ,  ociilos  ei 
ademit  5  alterumque  fihura  evexit  ad  di- 
gnitatem  regiara. 

Ba,filiii4  Gra;corum  Auguftus,  Chrifb- 
chirera  Manichxorum  Pnncipera  ,  fines 
populantera  fuos ,  acie  devicic  atque  oc- 
cidit,  Manichxorum  res  ad  fiimmum 
elatas  faftum  redegit  ad  extrema.  Rece- 
pit  &  Cxfaream  Cappadocix ,  &  Agare- 
norum  terras  late  pra^dando  exhaufit 
adeo  ,  uc  captivorum  gravis  multitudine, 
plerofque  tolleret  e  medio ,  &  plurima 
Arabum  caftella  deleret.  Cum  autem 
Tarfenfes  Saraceni  refurgerent  atrocius , 
eorumque  Amiras  contimieliofis  literis 
jaftaret  fuam  potentiara ,  ac  nihil  adver- 
fus  eara  valiturum  diceret  Marije  filium  : 
Andreas  Scytha ,  Patricius  ab  Imperato- 
re  creatus ,  audenter  in  eum  ivit ,  confer- 
laque  manu  jaftabundus  Mahumetifta 
fenfit  divinam  Filii  Marise  virtutem ,  de- 
letus  adeo  cum  exercitu,  ut  pauci  admo- 
dum  Tarfum  fe  reciperent ,  cladis  uun- 
cium  allaturi.Sed  hic  fiium  tenuit  morem 
invidia  ,  caluraniis  onerans  Andream ,  ut 
qui  cundatione  ignava  Tarfum  expu- 
gnarediftuhflet;  Igitur  abrogato  ei  im- 
perio  ,  fucceflic  Stypejota ,  verbis  quara 
manu  promptior,  qui  cum  munire  etiam 
caftra  negligeret,  Saraceni ,  fraudulenta 
equorum  immiflione  territis  Romanis 


munt. 

Bafilio  &  Ludovico  rcgnantibus ,  A- 
garenorum  ctiam  occidentalium  vires 
non  parum  diminuta;  funt.  Qui  enim  per 
Michaelis  focordiam  Dalmatia; ,  Sicihae, 
atque  Calabria:  raultos  locos  occupaf- 
fent,  Bafilii  vigilantia  Ragufii  obfidione 
(caput  ea  urbs  Dalmatarum)  dcpulfi 
funt.  Quamremapud  animos  rcputan- 
tes  ca:tenx  nationcs  ,  quas  Saracenica 
premebat  tyrannis,  eandem  poftulant  ab 
Cxfareis  opem ,  junftifque  Bafilii  &  Lu- 
dovici  copiis  capitur  Sultanus,&  Capuam 
perducitur.  Qui  triftis  alias ,  cum  rota: 
volubilitatem  aliquando  data  opera  rifif- 
fet ,  acque  inccrrogacus  caufam  infolic^e 
lascici^ ,  fymbolum  effe  ecim  diceret  rerum 
humma,rum  inconfianti<x,  ,  amiciciam 
obcinuic  Ludovici  incimam  ,  prudenciam 
viri  mirancis.  Sed  fides  halita  Barbaro 
Ludovicum  foede  delufit.  Cum  enim  per- 
fuafiflec  Imperatori  Sultanus  ,  ut  illu- 
ftriores  Capuanos  Benevencanofque ,  ne 
quid  rerura  molirentiir  novarum-,  alio 
transferri  curaret ,  evulgavit  eis  ,  adver- 
fusquos  dederat,  confiiium,  elFecitque 
fuis  artibus  ,  ut  ab  Imperatorc  urbes  defi- 
cerent,  Sultanumque  in  Africam  rediice- 
rent.  Hinc  ipfe  reparatis  viribus ,  obfi- 
dioneiterura  prcflit  civitates  ,  atque  ad 
Francorum  coegit  refugere  auxilium. 
Sed  Ludovicus ,  cum  fupplicarent ,  Ixtari 
fe  ,  refpondit,  repertum  efle  perfidiareo- 
rura  ,  qui  credidifl^ent ,  vindicem.  At  Ba- 
filius  ab  iifHera  imploratus  ,  promifit 
opem  ,  cujus  legatus  a  Sulcano  captus  , 
infigne  deditfideiin  patriam  documen- 
tum.  Juffit  enim  negare  obfeflis  auxi- 
lium,  quod  a  Bafilio  petiifl^ent,  diffimula- 
to,  donec  exaudiri  poflet ,  confilio ,  ma- 
gna  voce  exclamavit ,  mox  adfiituram  ab 
Imperatore  claflem :  ob  quod.  fadtum  a 
Saracenis  difledlus ,  fiia  morte  Beneven-  Cedren.p. 
tanis  falutem  attufit.  Nara  Sultanus,  de-  475, 47^. 
fperata  urbium  expugnatione ,  abfceffit. 
Exinde  Capua  &  Beneventum  Gixco  de- 
vindasimperio,  prxdidas  Ludovico  tur- 
bas  excitarunt.  Crobatx,  Servii,  aliasque 
Bbb  3  circa 


\Aimoin. 
L^.  ff.28. 


381  Carolffi  IL  Cahus.  Bafilm  Macedu, 

circa  Dalmatiam  Scythic^  nationes ,  ad 
Balilii  obedientiam  rediere. 

Pliotius  fiib  hxc ,  ut  di£lum  ,  Anafta- 
fius  BibLothecarius ,  vitas  Pontificum 
fcriptor  fuperftitiofus  fatis  &  ineptus , 
Ado  Viennenlis  Epilcopus ,  eruditione  & 
fcriptis  claruerunt. 


A.  M. 

Chr.  S/f. 
Beg-  l.  2. 

Fuld. 

Marianw 
lib.  5. 
Sigebert. 
<^nn.  876. 
Aimoin. 
Cont.  l.  J. 
cap.  52. 
Annal. 
Fuldenf. 


CAROLUSII.  CALVUS,BA- 
SILIUS   Macedo. 

r^Arolm  II  Calvui  coonomtnto.,  Ma- 
gni  nepos ,  defundto  in  Italia  Ludo- 
vico  fecundo ,  muneribus  libi  conciliavit 
Papam  Johannem,ItaIiamque  ingrefliis, 
fruftra  reludante  fratre  ejus  Ludovico 
natu  majore ,  diadema  accepit  Roma:,  & 
Imperaror  falutatus  eft.  Secundis  nuptiis 
junxerat  fibi  Rothildem,  Lotharii  quon- 
dam  Augufli  viduam ,  ex  qua  liberos  qui- 
dem  tulit ,  fed  natos  mox  amifit ,  exe- 
crante  D  e  o  inceftum  matrimonium. 
Ludovicus  interim  occuparat  pene  Gal- 
liam ,  fed  obfiftente  Hincmaro  Epifco- 
po  ,&  deprecantibus  Francis ,  nefuper- 
biam  regjs  in  fubditis  vindicaret ,  abfcef- 
fit  ultro  ,  &  paulo  poft  morbo  exftindtus 
eft ,  anno  poft  mortem  patris  Ludovici 
Pii  xxxvn.  Filii  ejus,  Carolomannus 
Bavariam  ,  Bohemiam  ,  Moraviam  , 
Carinthiam  ,  Pannoniam ,  annos  tres  ; 
Ludovicus  Beleium  ,  Franciam  ,  Saxo- 
niam  ,  Thuringiam  ,  Sorabos  quinque: 
Carolus  CrafTus  Sueviam  ,  Alfatiam , 
Lotharingiam  ,  donec  imperio  potire- 
tur ,  tenuit.  Calvus ,  creato  Italia:  Duce 


Bofone ,   conjugis  fiia; 


CTermano 


(qui 


Hirmiugardin,  Ludovici  Augufti  filiam, 
uxoremduxit)  jam  ultra  fe  elatus ,  in- 
fblentes  affeftabat  habitus.  Cumque  ef- 
fet  lepore  timidior ,  &  hoftes  fugere  pa- 
ratiorquam  fugare ,  fratrem  tamen  mi- 
naciter  bello  lacefTebat.  Cujus  comper- 
to  obitu  immaniter  gavifus ,  ut  injuriam 
in  ipfummeditatum  evomeretin  filios  , 
cum  L  hominum  millibus  in  Germaniam 
propcravit.  Ludovicus  Junior  ,  pace 
frufha implorata ,  prope  Andranacum  , 
indicit  fms  jejunium ,  atque  jnftrudus 


exiguis  copiis ,  vadit  in  patruum ,  eum- 
que  ingenti  perculfum  praslio ,  fuga  qu:E- 
rerefafutem  compelht.  Vidoridemum 
aggregantur  fratres  ,  dhnnam  extoUen- 
tes  opem ,  mn  fuam.  Calvus  vehementi 
poft  acceptam  cladem  morbo  opprefliis , 
recuperata  denu^  valetudine ,  accerfitur 
in  Italiam  ,  ut  Saracenos  Pontifici  im- 
minentes  repellat.  Eo  cum  perveniflet , 
regem  creat  Bofonem  ,  Carolomanno 
patrueli  opponit  exercitum  :  ipfe  Ro- 
mam  meticulofus  refugit.  Caroloman- 
nus  falfis  territus  nunciis  ,  relinquit  Ita- 
liam.  MoxCalvus  inFranciam  reditu- 
rus,  corripitur  febre  apud  Mantuam. 
Eum  Sedechias  Judxus  pulvere  veneno 
temperato  interemit  exemplum  datu- 
rum  pofterk ,  quam  tuto  ac  prudenter 
Chriftiani  valetudinem  fuam  Chri/ii  ho- 
ftibtis  committant  curandam. 

Eo  tempore  Pafquitanus  &  Varfrandus 
duces  Britonum  ,  interempto  reae  fiio 
Salomone ,  mox  in  feipfbs  iram  vertunt, 
acerrimoque  confligentes  prjelio ,  Paf- 
quitanus  Nortmannorum  Itcet  fubnixus 
copiis  fuccumbit.  Varfrandus  prodigio- 
fa^homo  audacia:,  ingentem  exercitum 
modica  proft:ernit  manu.  Dein  reparan- 
tem  bella  Pafquitanum  sger  ledo  jacens 
Rigat  dcnuo,patrataque  vitloria  exfpirat, 
novus  Epammondas  Britonum.  Nec  fe- 
gnes  Balilius  habuit  duces.  Oenejates 
Grxcise  prjefcftus ,  Euripum  mafcule 
adverfus  Saracenos  Tarfenfes  defendit : 
Ofinam  Amiram  in  prxlio  occidit.  Ni- 
cetas  Oryphus  Cenchreenfem  in  portum 
delatus ,  naves  per  continentem  in  alte- 
rius  lateris  mare  curavit  deportari ,  im- 
provifbque  infultu  palabundos  obruit  Sa- 
racenos ,  e  Creta  tunc  populantes  Graj- 
ci^Emaritima.  Similiter  Nafar ,  cumfe- 
curos  in  Cephalenia  &  Zacyntho  oppref^ 
fiflet  Africanos  Arabes ,  trajecit  in  Sici- 
liam  Calabriamque ,  ac  ftipendiarias  ibi 
Mahumetanorum  urbes  vafliando,  pra;da 
impleyit  Conftantinopolia. 


LU- 


Aimoin. 
Continuii- 
torj.f. 
cap.  3j. 


A.  M. 

4^47- 
Chr.  877. 


Reg.Lz, 


CedriH, 

&c. 

Zonar. 

Tom.^. 


LHdovicm  III.  Bdjilim.  Carolns  Crapfs. 


Anna 

eodem, 

Aimoin. 

37-  . 
Jieqino 

lib.Z. 


KAnnal. 
Fuld. 


Mmoin, 
i.S-c  33- 


A.  M. 

4839- 

JO  ^'pril. 
die  pAra- 
fcsves. 


LUDOVICUS  III.  BALBUS. 

T  UJovicia  IIL  c  fennonis  vnio  Balbns 
cogiiomento ,  audita  patris  iii  Italia 
morte ,  donis  fibi  conciliavit ,  quofcun- 
que  potuit  proccrum  ,  atqueindignis  lar- 
gicndo  bilem  movit  cordatis.  Corona- 
tus  tamen  ab  Hincmaro  RhemenfiAr- 
chicpifcopo  ,  ac  novercx  Richildis  ad- 
ventu  confirmatus  in  regno  Galliaj , 
gravem  in  morbum  incidit.  Ex  quo  cum 
aliquantum  revaluiflet  ,  advenit  Joan- 
nesviii,  autixpotius,  (nameum,  qui 
VIII  eft: ,  ob  rei  indignitatem  ,  e  Pontifi- 
cum  plerique  albo  expungunt)  ut  ana- 
thema  diftum  a.  fe  Lambcrto  &  Adelber- 
to  Comitibus,  ac  Formofo  Portuenli  {o- 
cifque  eorum  ,  firmaret  per  Epifcopos 
Gallicanos.  Hi  Comites  cum  manu  va- 
lida  Romam  ingrefTi ,  Optimates  in  Ca- 
rolomanni  verba  adeaerant ,  Papa  inte- 
rim  altaria  cilicio  operiente ,  omniaque 
fufpendente  facra  5  AfTumptoque  poft 
annuam  fugam  Bofbne  ,  Itahcum  re- 
gnum  ei  vendicare  annitente.  Epifcopi 
Galliarum  adftipulati  Pontifici  hoc  in  ne- 
gotio ,  promotionem  Anfegifi  Senenfis 
Epifcopi,quem  pr^efidere  Synodis  fuo  no- 
mine  juflerat  ,  neutiquam  comproba- 
runt.  Ibi  Ludovicus  Auguftalibus  a,  Pa- 
pa  infignibus  exornatus ,  pacem  cum  pa- 
truele  fiio  Germanisregefecit ,  utLo- 
tharii  quondam  regnum  ex  squopofli- 
derent ,  Italicum  in  ambiguo  efTet ,  quo- 
ad  Carolomannus  tunc  decumbens ,  & 
Carolus  ,  fratres  Ludovici  ,  conventui 
pofTent  interefle.  Ita  Bctlbiis  nulla  re  me- 
morabili  gefla ,  altero  iraperii  anno  de- 
cejfit  Compendii ,  non  fine  veneni  fufpi- 
cione.  Moriturus  coronam  regiaque  Or- 
namenta  ad  Ludovicum  filium  ,  adole- 
fcentem  adhuc,  deftinavit;  Bofoneinftin- 
ftu  fu3e  conjugis ,  qu£  Ludovici  Augufti 
filia  eiTet,  HugonecontraWaldradsefi- 
lio  ftirpis  Lothariana;  fiducia,  ad  regnum 
adfpirantibus. 


383 


BASILIUS    MACEDO, 

CAR.OLUS    III.    CrASSUS. 

r^Arolm  III.  Crajfits ,  filiorum  Ludo- 
vici  Germania:  rcgis  natu  minimus, 
Caroli  Magni  pronepos  ,  fuperftitibus 
adhuc  fratnbus  ,  Carolomanno  &  Lu- 
dovico  ,  regnum  Italicum  occupavit, 
defunfto  Bafbo.  Frater  ejus  Ludovicus 
Viridunum  ufque  proceffit  populabun- 
dus ,  partemque  Lothariani  rcgni  extor- 
fit  Francis.  Ei  ad  fe  accito  Caroloman- 
nus  paralyticus ,  &  jam  lingua  captus , 
fcripto  commendavit  uxorem  ,  dc  R- 
lium  Arnolphum  nobiiiconcubinapro- 
creatum  ,  ac  paulo  poft  fpiritum  emi- 
fit.  Ludovicus  pofthac  Nordmannos, 
Scaldin  tenentes  fluvium  ,  affecit  clade, 
quinque  eorum  millibus  peremptis.  At 
in  Saxonia  cum  iifdem  per  duces  fuos 
peflime  pugnavit.  Duodecim  Comi- 
tes  ac  duo  Epifcopi  ceciderunt  prslio, 
inter  quos  &  Brunno  Dux ,  Brunfvigse 
urbis  conditor.  Ea  Francorum  clade  au- 
denticrcs  Sclavi  ,  Dalmatiam  ,  Bohe- 
miam  ,  Sorabiamque  habitantes  ,  inva- 
dunt  Thurinoos  ,  fed  a  Poppone  Sora- 
bici  limitis  diice  ad  internecionem  cx~ 
duntur. 

Sub  ha;c  Ludovicus  ,  Balbi  filiorum 
tutelam  gerens ,  alteri  eorum  Carolo- 
manno  Burgundiam  &  Aquitaniam  ,  al- 
teri  Ludovico  Neuftriam  aflignavit ,  ac- 
cedente  &  Caroli  CrafTi  fententia.  Hi 
cum  Hugone  &  Eofone  ,  qui  Reges  fe 
ferebant  Francorum ,  varie  dimicarunt. 
Tandem  Hugo  in  fidem  venitLudovi- 
ci  ,  largiterque  ab  eo  muneratus  ali- 
quandiu  interquievit.  Sed  cum  poftea  res 
novas  moliri  ccepiiret,  a  Carolo  Craf- 
fb  o£uIis  multatus  ,  tandemque  manu 
Reginonis  Abbatis  Prumienfi  in  mona- 
fteno  tonfiis  eft ,  Bofbnem  Carolus  con- 
jun<Slis  cum  patruelibus  fliis  copiis, 
Vienna  expulit ,  inde  perrexit  in  Italiam, 
citatoque  itinere  Romam  profeftus ,  ab 
Johanne  VIII  accepit  diadema.  Is  Pa- 
pa  tres ,  fed  brevis  ^vi  Auguftos ,  coronis 

exor- 


fodem. 

^nnal. 

Fnld. 

Aimoirt. 

/.J.C.40. 

Regino 

ULz. 


Eegino 
lib.2.,. 


Fuldenf 


s 

exornavit  ,  Calyum ,  Balbum  &  Craf- 
fum. 

Interea  vero  Nordmanni  ex  cladibus 
fuis  revivifcentes ,  Cameracum,  Traje- 
dtum ,  Coloniam  Agrippinam,  Bonnam, 
rapinis  atque  incendiis  vaftant ,  ac  Ludo- 
vico  mox  Cometam ,  mortis  prasnun- 
cium  fequuto ,  omnia  Rheni  confinia  ad 
Confluentiam  ufquc  cremant  :  Inde  & 
Trevirorum  urbem ,  Epifcopointerem- 
pto.  Ludovici  iilius  unicus ,  Ratisbonas 
e  feneftra  delapfus  ,  fraftis  cervicibus  fta- 
tim  exlpiravit. 

Quare  cum  Gallia  Germaniaque  jam 
a  multo  tempore  Danorum  patuiflet  in- 
fultibus  ,  Carolus  Imperator,  quantis 
poteft  copiis  munitionem  eorum  ad  Mo- 
fam  flumen  oppuo-nat.  Ubi  dum  diutius 
ha^ret ,  prodigiofa  grandnie  tam  oblelli 
percelluntur  quam  obfeiTores  ,  &  ad  pa- 
cis  conditiones  inclinant  utrique.  Gode- 
fridus  Rex  ifto  foedere  ,  ut  fibi  Frifia 
■provincia  &  Gifela  Lotharii  regis  filiada- 
rentur,  baptifmo  initiatus  eft.  Milites 
tributis  muneribus  placati  ,  aliquanti 
temporis  quietem  prasftitere. 

Aoebarur  jam  annus  iftius  feculi 
Lxxxiii ,  cum  Johannes  vmPapavene- 
no  potatur  a  quodam  fuo  propinquo,  eo- 
que  non ,  ut  putabatur ,  confeftus  ,  mal- 
leorum  idibus  occiditur ,  adis  Papatus 
annis  x.  Conftruftor  fadionis ,  invafo 
throno,  brevi  poft  interiit.  SuccefTit  Ma- 
rius  Archidiaconus ,  quem  Carolus  Im- 
perator  rumonbus  excitus  in  Italiam , 
excepit  honorifice.  Ibi  Vido  Comes 
Thufcisc  ,  Dux  Spoletanus  ,  majeftatis 
reus  ,  ut  efFugeret  judicium  ,  Saracenos 
fibi  Mauritanos  adjunxit  fcedere,  gentef- 
que  Italicas  timoris  implevit.  In  hunc 
Carolus  Bcrengarium,  confanguineum 
fuum  ,  dirigit ,  a.  quo  Vido  magna  ditio- 
tium  parte  eftexutus,  Ne  debellaretur  , 
morbus  obftitit ,  totam  Italiam  ,  inque 
ca  milites  foede  tunc  populatus.  Igitur 
Carolus  Bajoarios  iftJtaliam  perduxit. 
lUorum  terram  atrociter  afHixerat  Zuen- 
tibaldus  Moravorum  Dux,  focietate  ufus 
comitis  Arbonis ,  quem  a  Csfare  confti- 


Carolm  IIL  Crajfns. 


tutum ,  principum  duorum  filii ,  eam  di- 
gnitatem  cx  majonbus  fibi  deberi  pr^ete- 
xentes  expulerant.  Involutus  eftufdem 
calamitatibus  Arnulphus ,  Carolomanni 
filius  ,  Pannonise  reftor ,  quod  Arbonis 
comitis  tueretur  inimicos.  Nam  Zuen- 
tibaldus  Pannoniam  viris  opibufque  ex- 
haufit.  Tandem  advenienti  Carolo  fa- 
cramentum  dixit  Moravus  fidelitatis ; 
Carolufque  per  Carinthiam  in  Vidonem 
profeftus ,  redegit  eum  in  ordinem  ,  Vi- 
do  purgatis  jure)urando  culpis ,  in  fidem 
receptus  eft  Ca?(aris.  Dehinc  Carolo- 
manno  (Balbi  isfiliuserat)  Francorum 
rege,  exvulnere,  quodvenantiaperin- 
fiixerat,  mortuo  ,  reverfi  ad  ingenium 
Nordmanni,  &  cum  rege  dicentes ,  non 
cum  regno  paBa-s  inducioi ,  neceffitatem 
impofuerunt  Francis ,  Carolo  fe  Impera- 
tori  fiibjiciendi.EtGodefridus  fane  Nord- 
mannus  Batavia  in  infula  dolo  perem- 
ptus  eft  :  Carolus  tamen  inexpugnabiles 
hoftium  vires  jeftimans  Parifios  obfiden- 
tium ,  pacem  ab  illis  ea  conditione  efl 
mercatus ,  uti  regiones  ultra  Sequanam 
iibi  haberent  j  quitradusabhincNort- 
mannia:  nomen  tulit. 

Poftea  Caroli  felicit(ts  ,  qui  Germa- 
niam  ,  Galliam  ,  Italiamque  pene  folus 
teneret ,  more  fortis  humana  ,  ■pr&cipiti 
lapfu  ruit.  Cum  enim  corpore  fimul  ani- 
moque  inciperet  languere ,  ac  Luituardo 
Vercellenfi  Epifcopo  ,  cui  totum  fe  per- 
miferat ,  litem  de  ftuprata  Richarde  Au- 
gufta  intenderet,  adoptatajamBofonis, 
rebellis  iftius ,  ex  filia  Ludovici  prole, 
iras  accendit  Germanorum.  Franci ,  Sa- 
xones ,  Thuringi ,  Bavari,  Arnulphum  e 
Carinthia  accerSmt  Francofurtum,eum- 
que  Regem  fibi  ftatuunt ,  fruftra  obni- 
tente  C^arolo.  Qui  cernens  abomnibus  ^^"^;,^^^ 
fe  deferi ,  miffis  ad  Arnulphum  muneri-  jj,enfe. 
bus,pauca  Alemannis  loca  ad  neceflarios 
vitje  ufus  fibi  dari  petiit :  quibus  impetra- 
tis ,  fequentis  anni  initio  diem  claufit  ul- 
timum,  novo  exemplo  patruus  nepotis 
fui  Cliens  aut  pupillus  faftus,  adlo  Impe- 
rii  fere  novennio. 

Ncc  B^fiUas  Grscorum  Imperator  ^'»^'^ 

per- 


Tom.i. 


Carolus  III.  Crajfus.  BaJtltPis. 

perpetua  fortunx*  blaiidimtnta  feniit. 
Dum  cnim  tcmplorum  xditicationi- 
bus  Micliaclis  expiare  cxdcm  niticur , 
&  claniariorum  in  lis  abutitur  opcra ,  ra- 
tus  fe  ab  Elia  '^Xit,  quem  cokbat  eximie, 
m  coelum  rapiendu.m  :  Agarcni  arrepta 
occaiione  oras  maritimas  impune  dcpra;- 
dantur  ,  &  Syracufas,  iniignem  ac  perve- 
tuftam  Sicilia;  urbem  ,  prorfus  cvertunt. 
Mox  Abdalla  ,  novus  Africx  Calypha  , 
Mahometura  execratus  ,  &:  Halyn  fecu- 
tus  atavimi  fuum  ,  ritus  &  orationes  Sa- 
Tyrius  racenorum  immutavit.  Produxit  deindc 
/.15.C.20,  Je  (^  ncpotem  Elmedinallam  ,  quipoti- 
tus  /Egypti ,  Carium  urbem  Ibuxit ,  & 
regnum  ibi  Babylonico  a:mulum  condi- 
dit.  Id  Chriftiana:  reipublicx  detrimen- 
tum  refarcire  vifi  Rufli ,  Chriiti  fe  fa- 
G<!nrg.  milia:  applicantes.  Cum  enim  Epifco- 
Ctdim.  pus  cis  a  Baiilio  Imper  miiliis ,  Deipo- 
tentiam  cxtolleret ,  atque  inter  alia  ier- 
vatos  mediis  in  ignibus  referret  cultores 
ejus ,  Rufli  ii^ius  rei  poftularunt  docu- 
mentum  iibi  dari ,  &  Euangeliorum  li- 
brum  in  ignem  mitti ,  vetitatem  dogma- 
tis  hoc  ligno  exploraturi.  Epifcopus 
Deum  obtei1:atus ,  ut  virtutem  fuam  tan- 
tx  multitudini  approbare  dignaretur , 
obtinuit  quodpofccbatur.  Liberflagran- 
ttjjimo  in  camino  nihil  Ufu4 ,  confumpta- 
Cedren.  que  tandem  omni  ignii  materia  incolumis 
Zsmr.  repertus,  movit  'Rujfosy  ut  extemplo  nomen 
Chriftodarent. 

Sequiori  miraculo  illufus  eft  Impera- 
tor  Balilius ,  prophana  cunofitate  indu- 
ftus=  Cum  enirn  Conftantinum ,  filio- 
rum  vetuftilfimum ,  jegritudine  fatali  ex- 
ftinftum  ,  ardentius  defideraret  videre , 
Theodorus  Santabarenus  monachus  fpe- 
ciem  defiinfti  ,  tanquam  viventis ,  re- 
prsfentavit  ejus  oculis.  Admirante  Ba- 
iilio ,  alter  filiorum  Leo  prsiligias  has 
dicere  Satanicas ,  Santabarenum  magia; 
iniimulare  ;  haud  immerito.  Monacnus 
inlongum  jaceredodlusodium,  idegit 
interim  fcdulo  ,  ut  retenta  Imperato- 
ris  gratia  iilio  exitium  fhueret.  Perfua- 
det  Leoni,  ut  ad  incertos  cafuspuoio- 
nem  fecum  ferat  clam  in  ocreas  abditum. 


ArnHlphHS.  Lco  Vhilofiphus.    385 

Fingit  dcindc  apud  Baiilium  ,  infidiis 
eum  a. iilio  peti ,  tcftimonio  cilc gladio- 
lum  ,  qucm  occultc  in  ocrcis  Lco  crtftet. 
Ita  circumvcntus  caluainiapra:ftiaiato- 
ris  egrcgius  juvenis  ,  in  vincula  mitti- 
tur ,  muitis  civium  mifcrabilem  ejus  for- 
tunam  lamcntantibus.  Quorum  voces 
obitcr  hauftas  Plittaciis  quidam  palati- 
nus ,  fblcnni  in  convivio ,  ut  coniuctu- 
do  fert  avis  illius ,  repetenscrcbriusin- 
geminanfque  ,  Heu  Domine  Leo ,  profun- 
dam  cpulantibus  triftitiamincufiit.  Cii- 
jus  ut  caufam  poftulat  Imperator ,  illi  ar- 
repta  e  garritu  avis  occaiione ,  deprecan- 
tur  proLeone,  hominemqueinnoxium 
vinculis  eximunt.  Baiilius  haud  impune 
tulit  Satanicse  artis  comm.ercium.  Nam 
paul6  poft  in  venatione,ingentem  percuf- 
iiirus  cervum,  zonam  mirabili  cafura- 
mis  cornuum  ejus  implicat,  itaque  rapta- 
tus  confeftim  periiiTct ,  niti  aliquis  Co- 
mitam  dillefta  enfe  zona  exemilret  eum 
periculo.  Qui  ob  id  facinus ,  ut  qui  gla- 
dium  ftrinxiiTet  in  Imperatorem ,  cui  fa- 
lutem  attulerat ,  capite  truncatus  perni- 
ciem  pro  pra:mio  tulit.  Mox  vero  Bali- 
lius  Servatoris  fui  perditor ,  inverfis  ex 
vulnere  inteflinis ,  cum  cruciatuinteriit, 
imperio  funftus  annos  xix. 

Remigius  Antifiodoreniis  ,  Ambro- 
fius  Ansbertus,  Regino  Prumieniis,  mo- 
nachi  his  temporibus  claruerunt. 

ARNULPHUS,  LEO  VL 
Philosophus. 

A  Rnulphta  Caroli  Magni  abnepos,  Ca-  Regiue 

rolomanni  Gcrmanici  e  nobilipelli- '«^.^^- 
ce  iilius  ,  ab  Optimatibiis  Germania;  fuf-  ^;  '^' 
feftus  eft  patruo ,  corporis  animique  vi-  'ctr^^-r, 
ribus  enervato.  Miferandarerumfacies, 
ex  nobilijjima  Caroli  Magniftirpe  nuUum 
fiiperejfe  legitimoprocreatum  matrimonio, 
qui  fummam  orbis  capejfat  dignitatem. 
Habebat  &  Carolus  Crailus  e  pellice 
iilium  Bernhardum  ,    quem  xeniis  in- 
ftrudtum  Arnulpho  commendavit.   In 
Gallia  fupererat  e  Ludovici  Balbi  filiis 
poilhumus  quidam  Caroks ,  quo  ne- 
C  c  c  gledlo. 


Annal. 

Fuld. 
^«.888. 


JLuit- 
prand. 
Li.c.6. 


Regine 
Ub.z. 


Luit- 
prand. 

tib.yC.J. 


An.Z^o. 


tAnndl. 
Falden- 


38^ 

glefto ,  Franci  Odoncm  Pariliorum  co- 
mitem  ,  qui  urbem  adverfus  Nortman- 
defenderat  ,  Reo-em  fibi 


nos 


,  qui  l 
mafcule 


prsficiunt ,  cu/us  prudentia  ac  modera- 
tione  flexus  Arnulphus,  regnum  eifub 
fide  &  ciientela  fua  habendum  permilit. 
Rodolphus  autem  Conrado  prognatus , 
HuCTonis  Abbatis  .filio ,  occupatis  inter 
Juram  &  Pcnninas  Alpes  terris ,  regem 
le  Burgundionum  fecit  ,  profeduTque 
Ratisbonam  ad  Arnulphum,  dataacce- 
ptaque  fide ,  toto  vita;  fua;  tempore  de- 
inceps  in  rupibus  Penninis ,  adverfus  Ar- 
nulphi  &  filii  ejus  Zuentibaldi  vircs  fe  tu- 
tatus  eft.  In  Italia  Guido  Lamberti  filius, 
Dux  Spoletanus ,  cum  Berengario ,  Fo- 
rojuliano  Duce ,  de  regno  contendebat, 
fraftumque  praeliis  asmulum  ditionibus 
tandem  expulit. 

.  Illas  prmcipum  diflenfiones  occafio- 
nera  fibi  fumferunt  Nortmanni,  Galliam 
&  Germaniam  infeftandi ,  Hungari  Ita- 
liam  ,  Pannoniam ,  Carinthiam ,  Mora- 
viam.  Britones  etiam  Chriftiani  cum 
gentis  fujE  paganis  atroci  collifi  bello, 
uno  pra'Iio  ad  quindecim  eorum  raillia 
proftraville  memorantur. 

Hungaris  aditum  in  Germaniam  ape- 
ruit  Arnulphus,  dum  Bohemos  ob  ira- 
pofitum  ubi  ducem  Zuentibaldum  re- 
Dellantes ,  eorum  auxilio  comprimere 
annititur.  N.ortmanni  a  Parifiis  aliquo- 
ties  rejedli ,  navibus  per  aridam  ad  duo 
pafluum  millia  tradis ,  iterumque  im- 
merfis  Sequanx ,  Burgundiam  populan- 
tur,  annofequenti  (is  erat  nonagefimus 
ejus  aevi)  Conftantiam  exurunt;  nonage- 
fimo  primo  Arnulphi  copias  ad  Mofam 
magna  profligant  ftrage,  Imperatorein- 
terim  cum  Sclavis  Bohemis  incolis  bel- 
lante.  Arnulphus  animofo  in  peftore 
verfans  illatum  fibi  damnum  tranfinittit 
Rhenum  fluvium  ,  &  Nortmannos  cum 
infultatione  &  derifii  improperantesfu- 
gam  exercitui ,  ad  Tiliara  amnem  atroci 
prazlio  devincit,  vix  cladis  nunciumeis 
relinquens.  Ubi  &  Dani ,  Nortmanno- 
rum  prjecipui ,  nec  ullo  praslio ,  utfere- 
batur,  domiti  antehac,  duos  amiferunt 


drmlphfis.  Leo  Vhilofophus, 

reo-es  ,  Godfridum  &  SioFridum ,  figna- 

que  mihtaria  xvi.  Inde  accerfitus  a  Be-  t"     j 

rengario ,  in  Italiam  Arnulphus ,  ut  Gui-  /,7."  .7.8, 

donem  Imperatoris  nomine  fuperbum 

amoveret  ,   Zuentibaldum  pr£emifit  fi- 

lium :  quo  parum  promovente ,  fubfecu- 

tus  ipfe  in  Longobardiam ,  Placentiam 

ufque  pervafit ,  reflexoquein  Galliara  iti- 

nere  ,  Rodolphum  Penninis  fetuentem 

jugis,  dejicere  non  valuit.  Guido  Arnul-  -^^^'«e 

phum  infeftans,  ad  Tarum  amnem  fan-  '  ■?; 
^-     ■   ■  ■  .     '         „■        .  Lutt- 

guinis  vomitione  exftmguitur  ,  aut  pro^^^„^^ 

mortuo  latet ,  anno  ejus  feculi  xciv.  Ar-  Ub.i.e.9. 

nulphus  filio  fuo  acquirit  regnum  Lotha-  Annal. 

rianura  ,  &  Ottonera  Galliarura  Regem,  P''^"'^'" 

adverfus  quem  Carolus  ,  Balbi  ex  Adel-  p-,,^^^^. 

heide  fifius,  regnum  fumferat ,  hohori-yj^^ 

fice  dimittit ,  raox  a  Zuentibaldo  armis 

affligendum. 

Deinde  alteram  in  Italos  expeditio- 

nem  fulcepit ,  quod  Lambertus  Guido- 

nis  filius,  diaderaate  infignitus  a  Formo- 

Co  Papa ,  minus  ex  fententia  Pontificis 

imperaret.  Peragrata  igitur  Italia ,  ob- 

fidione  cingit  urbem  Romanam  Arnul- 

phus,  eamque  miro  acridendocafuoc- 

cupat.  Lepufculum  forte  verfus  urbenx 

fugientera ,  exercitus  pars  cura  claraore 

fequebatur.  Roraaniin  muris  excuban- 

tes  ,  impetum  hunc  in  fe  ferri  putant , 

metu  dilabuntur  ,  facilemque  hoftibus 

irrumpendi  in  Leoninam  viam  pr^ebent. 

Sic  'velut  a  lepore  cdptam  urbem ,  mmdi 

Domimm ,  Armlphm  ingreditur ,  acce- 

ptaque  de  Formofi  raanu  corona  ,  ad- 

verfarios  ejus  pledit  capite ,  Roraanos 

juramento ,  ad  fidelitatem  libi  praeftan- 

dam  obftringit ,  urbem  ipfam  Faroldo 

cuidara  cuftodiendara  tradit  ,  Agildru- 

dera  inde  ejufquefilium  Lambertum  bel- 

lo  perfequicur.  Dum  Firmi  obfidet  va- 

fram  mulierem ,  illa  f^mineo  aftu  famu- 

lum  corrumpit  Imperatoris  ,    perque 

eum  veneno  vitara  ipfi  tentat  adimere.      , 

Quo  ille  haufto  ,  triduum  femianimis  ^^'^'j^J 

jacuit ,  inde paulatim adfe  reverfus ,  re-  iic.\$. 

tro  cospit  ferrepedem.Lambertus  carpe-  ,j,. 

re  aufus  &  lacelTere  ejus  copias ,  interfi- 

citur ,  per  venationem, abHugone  Mc- 

diola- 


j4rnHlphHs>  leo  Philofophus. 


.'87 


Reginarium  , 
fliftante.    In  hunc 


Annal. 


Ltiit- 
prand, 
lib. i.c^, 
A.  M. 

2?)  Nov. 
Zonar. 
Tom.i, 
Cedren. 


diolancnfi  comite ,  cujiis  paticm  rcbel- 

Jionis'  cauQ  fupplicio  affcccrat,  rcxfo- 
iam  ob  rcventatcm  Italicis  cxofus.  Ar- 
nulpluis  paralyli  langucns ,  rtdit  in  Gcr- 
maniani;  Ludovicus  IJofbnis  filius,e  Pro- 
vinciaiu  Longobardiam  )rrumpic,Zucn- 
tiboldo  interuii  ,  ob  cxpulfum  duccm 
civilibus  cum  armiscon- 
irritatus  &:  Carolus 
Simplex  ,  qui  jaai  exempto  rebus  liuma- 
nis  Othone  ,  Galliapoticbatur ,  legato- 
rum  intcrventuplacatur ,  codemanno, 
quoLudovicus,  fugato  Bercngario  ,  in- 
greirus  Romam  ,  Impcratoris  nomen  a 
Stephano  Papa  obtinuit. 

Etenim  Formofum  Pontificem  Boni- 
facius  homo  aefarius  ,  Bonifaciuiti  xv 
die  podagra  confumptum,  Stephanus  ex- 
cepit  ,  homo  coopcrtus  flagitiis.  Hic 
Formofiim  antecefjbrem  fuum  ,  quafi  vi- 
vum  ,  traxit  in  judicium  ,  devovitdiris , 
corpus  e  fepulcro  produclum  Papalibus 
nudavit  oraaraentis ,  abfciflifque  tribus 
dextra:  digicis ,  pra:cipitari  in  Tiberim 
juflit.  Regino  Abbas  Prumienfis ,  a;mu- 
lorum  faftioae  detrufus  ,  Richarium  , 
ut  fcribit ,  invidiofum  fuccefforem  ha- 
buit :  Sub  excelTum  anni  nonagelimi  no- 
ni  Arnulphus  Imperator ,  longa  diflblu- 
tus  segritudine  cum  uxor  ejus  adulteru 
ellet  convifta ,  migravit  e  mundo ,  anno 
imperii  fere  dtiodecimo.  Luitprandus  oc 
Sigebertus  phthiriafi  confumptum  fcri- 
bunr. 

Orienti  tunc  imperabat  Leo  ,  ob  ftu- 
dia  artium  &  Philolbphis  fapiens  aut 
Thilofophus  diiius ,  fifius  Bafilii.  Is  San- 
tabarenum  ,  jam  e  monacho  Epilcopum, 
flagris  ca;di,  Athenas  depoitari,  dem- 
ptilque  ocuHs  ibi  exulare  julfit.  Nede- 
fenderetur  a  Photio  Patriarcha,  fepo- 
fuit  &  illum  in  Armeniorum  monafte- 
riurn,  fuumque  fratrem  Stephanum  leva- 
vitinthronum.  Angseum  (Berengarium 
voluitforte  dicere  Cedrenus)Longobar- 
dix  ducem  expeditioae  infeftavit  infeli- 
ci.  Nam  Dux  Leonis  omnibus  pene  fuis 
amilfis  2gre  fugam  evafit.  Male  audit 
Leo  ob  pellicem,  Augufts  Theophan^e 


^nnal. 
Futden- 


fuperinduflam  ,  cui  nomen  Zoe  Ejus  pa- 
trem  Zaufan'  nova  dignitate  Bafilcopa- 
torem  fiiutavit ,  dcfuniStaque  conjuge  , 
Zocn  legitima:  habuit  uxoris  loco.  Zau- 
fis ,  mcrcimoniis  Bulgarorum  ex  uibc 
rcgia  tranOatis  Thciralonicam  ,  iniqui- 
tatc  vcftigalium  ,  accenditb^Ilum  Bul- 
garicum.  Lco  cum  vinccre  noa  pofrtt 
Simeonem  rcgcm  Bulgarorum  ,  Tur- 
cos  Iftri  accolas  ,  quiUngarivocaban- 
tur,  irritavit  ia  Bulgaros ,  d  quibns  illi 
cladem  acccperunt  in;j-cntem.  Scd  eam 
brevi  polc  regefiic  Simcon  ,  &:  Leonera 
redderecaptivos ,  quos  ab  Ungaris  emc- 
rat,  adegit.  Deindc  omnes  Leonis  copi^e 
Bulgaris  fuccubuere,  crucntoutriufque  ^"' 
certamine ,  quo  annales  eo  fcripti  tem-  <,„^(,  gg^, 
pore  narraat ,  xx  Bulgarorum  millia  ce- 
cidifle.  Leo  ipfe  domefticas  vix  efFugit 
infidias ,  Zoes  deteftas  vigilantia,  qu:^; 
pauxillum  eis  fupervixit.  Aliaseipoltca 
inteadit  Zoes  patruelis  Balilius ,  quarum 
confcius  Samonas  Agarenus ,  indiciura 
fecit  Leoni ,  Bafilioque  exifium  procu- 
ravit  ,  fibi  honores  iagentes.  Mox  Sc 
tertia  Leonis  conjux  Eudocia  in  partu 
exftinfta  cum  fcetu.  Imperator  iple  Sa- 
cro  Pentecoftali,  dum  oraturus  templum 
iaoTcditur  ,  valido  fufte  percuticur  ca- 
put ,  letali  utique  idu ,  nifi  ejus  vehe- 
mentiam  candelabrum ,  d  percuflLre  mi- 
nus  obfervatum  ,  nonnihil  infregiflet. 
Creditus  inlidiarum  autor  fuilTe  Alexan- 
der ,  fed  nullo  latronis  indicio  adfperfus 
eft ,  quamquam  ille  amputatis  artubus  in 
circocremaretur.  Leo  Arnulphum  anno 
feculi  ejus  nonagefimo  fexto  infigni  le- 
aatione  coluit ,  perque  Lazarum  Epilco- 
pum  munera  ei  tranfmifitRatisbonam. 
Poft  illum  in  templo  cafum  ,  decennium 
adhuc  Gr^ECorum  rebus  praifuit ,  fortu- 
namediocri,  Ludovico  interim  iv  Ger- 
manis  jura  reddente.  Luitprandus  lepi-  /,«,>- 
dum  Leonis  fattum  memorat ,  quo  ex-  prand. 
cubitorum  palatii  integritatem  explora-  ''''•i<*-3* 
verit.  Diflimulato  enim  quis  eflTct ,  no- 
£lu  folus ,  velut  ad  lupanaria  egreflum 
qua;reret ,  cuftodes  cospit  precio  demu]- 
cere.  Cum  prima  &  fecunda  ftatio  lucri 
Ccc  z  foiio- 


58 


LeoVI.AUxander.  ludovkm  IV, 


A.  M. 

4.S70. 

Chr.  ^oo, 

Regino 

lili.z. 

Mariaimi 

Scot.l.^^. 

Luit' 

jirayid. 

iib.r. 

Gotfridttt 

Vit. 

Chron. 

par.ij. 


Herm. 

Contra- 

£tus 

anno^o%, 

L.ScIm/. 

naburg. 

Sigebert. 

Gembl. 


fotiorem  qudm  fidei  rationem  habmjjmt, 
tertia  nihil  tnota  prece  aut  precio  ,  flagris 
c&fum  in  cujiodia,m  dedit  donecillucefce- 
v^et.  Tum  vero  re  cognita  ,  corruptos 
expulit  aula  ,  fideique  expertiE  vigiles 
donis  magnificis  ac  reliquorum  fortu- 
nis  muneratos,  excitavit  aa  virtutem. 

LEO  PHILOSOPHUS 

Et 

A  L  EX  AND  E  R, 

LUDOVICUS  IV. 

"7  Uendeboldus  Arnulphinothus ,  Lo- 
tharianum  poflederat  regnum  hadle- 
nus ,  qui  ob  injuriofe  habitos  quofdam 
procerum ,  defertus  a  plerifque ,  dum  re- 
digere  ad  obedientiam  eos  nititur ,  bello 
peremptus  cecidit ,  cum  paulo  aiite  prin- 
cipes  Germanias  Ludovicum  duodecen- 
nem ,  jufta  Arnulphi  uxore  genitum  Im- 
peratoremdefignaflent  Forchemii:  Hat- 
Ottone  Saxonum 
duci 


tone  Moguntmo  & 

;e  praecipuam  Reip.  curam  gerenti- 
bus.  Sed  Ludovicus  Bolbnis  filius  Italiam 
fibi  ufurpabat,  Hungaris  interea  Germa- 
niam  affligentibus.  lis  viam  Arnulphus 
aperuerat  ,  ut  didlum  ,  dum  Bohemos 
eorum  auxilio  in  ordinem  cogit.  Ludo- 
vicus ,  filius  ejus  ,  m  Bajoana  quidem  & 
Carinthia  eos  proflio-avit ;  fed  illi  diffi- 
diis  Germanorum  robuftiores  ,  conti- 
nuis  poftea  populationibus  Bajoariam , 
Thuringiam  ,  Saxoniam  exhaulcrunt. 
Leopoldus  Saxonum  &  Burchardus 
Thuringorum  duces  occifi  in  prxlio,  Lu- 
dovicus  ipfe  Imperatorquintoregnian- 
no  (erat  feculi  decimus  quartus)  grandi 
pugna  viftus ,  Franciam  Ungaris  tribu- 
tanam  facere  coaftus  eft.  Neque  e*  con- 
tenti  infblentia  Barbari  ,  Transpadanas 
Itali:e  civitates  ca:de  fimiliter  atque  in- 
ccndiis  peflundant ,  nihil  facri  propha- 
nique  habentf  s.  Ludpvicus  Bifopis , 
quum  pulfo  in  Bavariam  Bprengario,  Ita- 
]iam  iibi  fecurus  videretur  polljdcre ,  ex- 
auftoratis  copiis  ,   Verpna;  ociabatur. 


At  Veronenfes ,  BerenMrio  additfti ,  ci- 
tatis  eum  nunciis  e  Bajoaria  accermnt, 
qui  contrafto  undecunque  exercitu ,  no- 
6lurna  irruptione  improvidum  oppreffic 
Ludovicum  ,  eumque  regno  pariter  o- 
culifqueprivavit.  ItaBerengarius ,  quaz- 
fico  tot  infauftis  prasliis  dominio  ,  per 
folam  semuli  defidiam  potitus  ,  atque 
exinde  Italicus  Imperator  falutatus  eft. 
Sub  ha:c  Leo  ,  Gra^corum  Imperator  ,  a 
Nicolao  Patriarcha  ob  quartas  nuptias, 
prolis  caufa  mafcula;  initas ,  ficris  pro- 
hibetur  ,  mukifque,  ut  ia  gratiam  re- 
ciperetur  ,  precibus  fruftra  connixus, 
pellit  fede  obltinatum  antiftitem  ,  atque 
in  monafterium  quoddam  deportandum 
curat.  SufFedus  Nicolao  Euthymius 
Syncellus ,  vehementer  obftitit ,  ne  re- 
gio  diplomate  tertii  quartique  matri- 
monii  libertas  (anciretur.  At  Deus  be- 
nedixit  Augufti  Lconis  conjugio ,  ac  Zoe 
filium  ei  ex  voto  ,  nomine  Conftanti- 
num  peperit ,  imperii  deinde  aviti  poti- 
tum. 

Cxterum  Samonas  Saracenus  ,  opum 
quam  Chriftianifini  amantior  ,  colle- 
dlis ,  quos  paraverat  in  aula ,  thefauris, 
fugam  molitur  ad  populares  fuos ,  fed  re- 
trahitur  a  Conftantino  Duca ,  convi6tuf- 
queperfidias,  cull:odis  mancipatur.  Re- 
conciliatus  poftmodumLeoni,  familia- 
rius  ufo  transfuga,  machinatur  Conftan- 
tino  ,  ac  familix  ejus  perniciem ,  Sarace- 
nis  interea  Tauromenium  Sicilis ,  Le- 
mnum  Infulam,  &  Theflalonicam  ur- 
bem  expugnantibus.  Mox  vero  nimia, 
familinritas  contemptum  Leonis  peperit 
Barbaro.  Cum  Eunuchi  cujufdam  fibi  fii- 
fpe£ti  exitium  non  impetraret,  omnia 
ex  arbitrio  fuo  decerni  fuetus  famofum 
de  Imperatore  libellum  fpargit ,  prodi- 
tufque  aconfcioquodam ,  exihidamna- 
tur.  Ita  Leo  varie  gefta  per  xxv  annos 
Grsecorum  Republica  ,  ventris  mor- 
bo  contabuit ,  Alexandro  fratri  fuo  tu- 
tcb  Conftantini  parvuli  comraendata. 
Alcjcander  annua  adminiftratione  in 
deliciarum    ludorumque   2encrc 


Cedren, 
Zonar. 


omni 


Cedret}, 
Zonar. 
Sigebert. 


3ir 


fundtus  ,   cum  jam  caftrare  moliretur 

pupil- 


?Ut 


ina. 


Pontificnm  Rom.  Intemperies. 

pupillam  fiium ,  liomo  gulofiis  pcr  ni- 
niiam  corporis  jactationcm  vaia  rupit 
fpcrmatica ,  multoque  fanguinc  pcr  ve- 
rctrum  &;  narcs  rcjcfto  exilindus  .eft. 
Conltautinum  aliorum  reliquit  inlidiis 
obnoxium . 

Conftantinus  enim  fcptennis  adluic  , 
ftatirn  Conltantini  Ducx  faftione  eil  im- 
petitus ,  cujus  familiamSamonas  perfu- 
oa.  foede  afHixerat.  Sedtutores,  conci- 
tatis  in  Ducam  pra^tonanis  ,  id  operam 
dederunt ,  ut  adcmto  ei  capite  compri- 
merent  rcbcllioncm.  Quod  cum  reliciter 
percgifrent ,  atrocius  perfequendo  inter- 
refti  neceliitudines  ,  odia  accenderunt 
publica  ,  ac  novum  ferc  bellLmi  fufcita- 
runt.  Simeonem  tamen  Bulgarum  jam 
ad  urbis  harrentcm  moenia  ,  padlis  de- 
mulferunt  &  muneribus.  Nec  ipfidiutur- 
no  exukarunt  dominio.  Nam  quod  Con- 
ftantinus  matris  fuas  Zoes ,  quam  Ale- 
xander  palatio  depulerat ,  pio  flagrarct 
defiderio ,  re vocata  illa  bre vi  adminiflra- 
tionem  Reip.  ad fe  traxit ,  tutorum  ple- 
rifque  dimotis  gubeniaculo. 

Pejor  erat  Romans  urbis  conditio  , 
quam  deteriores  foeminis  Pontifices  la- 
cerabant. 

Nam  Romanus  I.  prxdecefloris  fui 
Stephaniaftaimprobaverat ;  ejufqueve- 
ftigia  legens  poft  tertiura  menfem  Theo- 
dorus  II,  cui  XX  die  fufFedus  Joannes 
IX,  aut  X  ,  Formoii  tutando  decrera  , 
lantam  conflavit  fcditionem ,  ut  paulum 
admodum  ab  jufto  pr^lio  abfuerit ;  pro- 
fcdtus  Ravennam ,  LXxxivEpifcoporum 
habito  conventu ,  Stephani  v  i  refcidit  o- 
mninofanftiones. 

Sed  &  huic  biennium  afto  Papatu , 
/iicceffit  Benedi6lus  iv  eodem  tempore  , 
quo  Ludovicus  Boibnis  ,  poftremus  e 
fiirpe  Caroli  Magni  Principum  in  Italia 
regnurn  oculofque  amifit ,  utfolent  occi- 
dere  qu&  ortafunt  ^  auBa  maximefene- 
fcere,  pnfertimubi  remijfa  exercitatione 
virtutis,  'voluptatibtii  thermifque  adef- 
fcemi7iandc.s  potius  ,  quam-  roborandas 
mentes  vocatur.  Quod  idcm  Fontificali 
^ccid.ffcdignitatifatetur  Platina,  nullo 


5^P 


Luit' 
prcnd.l,  I . 
C.8.13. 


Principccocrcentcportentai!Ia,  a  qui- 
bus  fiinciifjimam  Petri  autontatem  occu- 
patamdicitpotius  quam  pojfejjhm. 

Igitur  Lco  V ,  Bcncdido  pofl  trien- 
nium  fubftitutus ,  quadragctima  dicvin- 
culaproligandi  potcftate  fubiit,  dolore 
animi  cnccatus ,  quod  Chriflophorum  , 
ut  lupum ,  domi  fux  aluiflct.  Sed  &  Chri- 
fliophorus  feptimo  menfc  dcjeftus ,  mo- 
nalticam  vitam ,  unicum  calamirofbrum 
refugium  ,  obire  cogitur.  In  monafleria 
enim  velut  in  infulas  ,  clerici  ^  Princi- 
pes  male  de  Republ.  meriti ,  tum  relega- 
bantur.  Ejus  SuccefTor  Scrgius  III ,  Gal- 
lorum  Regis  amicitia  fultus ,  Chrifto- 
phorum  arftiore  cuiliodia  revinxit ,  & 
Formofi  fadla  improbavit  adco ,  ut  cada- 
ver  ejus  inveftigatum  capitali  juberet  fup- 
plicio  affici ,  iterumquein  Tiberim  pro- 
jici.  Quod  deinde  repertum  a  pifcatori- 
bus,  ferunt  Bafilica;  Apoftolorum  illa- 
tum  ,  &  fi  credcre  fas  e.ft ,  abimaginibus 
Sandorum  venerabunda  capitum  demif- 
fioneexceptura.  Sergius  hic  e  Marozia 
fcorto  Johannem  x  \  Papam  genuit,tefte 
Luitprando.  Sic  fa:vientibus  in  fe  invicem 
Chriflians  legis  antelignanis  ,  crudeles 
Hungari  a  D  e  o  ultores  immifli  funt. 
lUi  enim  Ticinum  ,  prsedando  delati ,  Be- 
rengarium  tunc  ItaliseRegemimmenfis 
fubnixum  copiis ,  ad  Brennam  fl.  ingen- 
ti  ftrage  ceciderunr-  Cum  enim  a  tumido 
viribus  fuis  rege ,  ablata  licet  omni  pra;- 
da,  incolumitatem  corporum  obtinere 
niillis  precibus  poflent ,  verfiin  defpera- 
tionem  Hungari ,  tripartitisinfidiis  ag- 
grediuntur  fecura  agmina,  &  quospla- 
caremuneribusnequiverant ,  implacabi- 
li  c;£de  fternunt  Italicos.  Neque  fuit 
deinde  quifquam .,  qui  corum  vim  fuftine- 
ret ,  nifi  munitiffimis  forte  in  locis.  Pars 
Italiam ,  pars  Germaniam  efFufiffime  de- 
vaftarunt.  vSimiliter  in  Thracia  Bulgari- 
cum  recruduit  bellum. 

Simeon ,  Bulgarorum  Princeps ,  A-  Cedren, 
drianopoHn  proditione  cepit:  Zoe  Augu- 
fta  iifHem  eam  artibus  recuperavit,  vario 
utrinque  marte  gefta  res  eft.  Augufta  ut 

pacem  cum 


Lujt' 

prmd.l.z. 


refifteret  fortius  Bulgaris 


Ccc  3 


Aga- 


Pontificum  Rom.  Intemperies.  Conradfis  L 


Zonar. 

Cedren, 
Luitjir^ 


L 


.c.6.7 


Agareiiis  Orientalibus  fecit.  Contraflis 
ia  occidcntem  omnibus  copiis  ,  exorta 
eft  inter  duces  difcordia ,  Phocam  impri- 
inis  &  Romanum  ,  qui  ambo  muliebris 
contemptores  aut  puerilis  imperii ,  po- 
tentiamaffedabantfupremam.  _ 

Sed  Romanus  (cognomen  ei  Lacope- 
no  fuit)  tamfortitudine  prAJlans ,  qmm 
gensre  humiiis ,  pra^fedlus  maris  ,  aftu 
Phocam  fuperavit.  Di£lo  enim  jureju- 
rando  ,  nec  Imperatori  (k  ncc  imperio 
iniidiaturum  ,  intromifllis  eftin  regiam , 
dataque  Conftantino  in  uxorem  filia 
Heiena  ,  generum  libi  fecit  Auouftum  , 
viciflimcjue  ab  eo  pater  appellatus  elt. 
Quo  compcrto ,  deferitur  a  liiis  Phocas , 
mox  ut  perducllis  excoecatur.  Paulo  poft 
Imperatrix  Zoe  Icponitur  in  monafte- 
rium  ,  Romanus  Csefaream  a  genero  di- 
gnitatem  impetrat.  Interjedlo  tempore 
apparuit ,  nec  gencrum  a  focero  tutum  , 
nthilquenors  facrum  regnandi  caufa  iiio- 
lari-  Romanus  enim  fortunce  elatus  blan- 
ditiis ,  non  habuit  fitis  fecundas  a  genero 
partestenerelmperii ,  fedpar  ei  initio, 
ac  paulo  poft  major  haberi  concupivit. 
Igicur  Chriftophorum  filium  fuum  or- 
nat  diademate ,  &  infra  le  Conftantinun; 
'  dejicit ,  pro  arbitrio  Rempubl.  tempe- 
rans,  fruftraqueritante  fe  delufum  a  ge-  ] 
nero  ,  foloque  Forphyrogenneti  nomine, 
quodinco}2clavi  Forphyra,  legitimis  im- 
.  perii  h£redibiii  deftinato  efjetprocreatus , 
Socerum  fijperante. 

.    Sub  hxc  Siciliam  tenentes  Saraceni  i- 

terum  cceperunt  infeftare  Italiam  ,  qui- 

bus  impar  Conftantinus  ,   per  Eufta- 

Cedren.     chium  Calabris  prxfeftum  xx  1 1  aureo- 

f.fSS.      rum  millia  pro  tributo  eis  addixit  an- 

Sigebert.  nuo.  Addit  Sigebertus ,  Garelianum  il- 

*""*''^^°'losoccupa{re  montem,  ibique  ccnftru- 

.£la  munitione  permultas  Italix  urbes  de- 

bellafle. 

NecGermaniainteftinis  caruit  moti- 
bus.  Adalbertus  Francorum  Comes,  O- 
thonis  Saxonum  Ducis  e  filia  nepos  ,  per 
Witicbin-  %tennium  rebellis  Ludovico  Imperatb- 
dusLi.  ri>  Conradum  Francorum  Comitem , 
jirmai.    ,ob  interceptam  quorundam  locorum  ju- 


Lukpr. 
Li.c.x. 
&  3.c.i 


rifdiftionem ,  occidit,  nequeviulla  re- 
digi  in  Ludovici  potuit  raanum.  Eum 
Hatto  Moguntinus  prsful,  data  dextera , 
fe  indemnem  eum  redufturum  in  ur~ 
bem ,  fraudulento  conlilio  circumfcri- 
piit.  Simulata  ex  itincris  txdio  defeftione 
carporis,  adprandium,  quod  anteaab- 
nuerat ,  revertit  cum  Adalbcrto.  Hinc 
velut  expleto  juramento  ,  quo  fe  comi- 
tem  redudurum  prom.iferat ,  offerteum 
Ludovico ,  a  quo  damnatus  majeftatis , 
capitale  fupplicium  luit,  fruftra  Hatto-  , 
nis  perfidiam  exfecratus. 

Biennio  i^o^  Ludovicns ,  anno  impe-  A.  M. 
rii  XII  ob  tyrannorum  in  Italiainfblen- 'l'^''?-' 
tiam,  multamque  ingruentium  malorum  „ ij. 
molem,  nonadditiiltalia,  morboahfu- 
mitur  XXIV  annorum  juvenis ,   in  quo 
Caroli  Magni  mafcula  flirps  defecit ,  ut 
&  Chronicon  Reginonis.Cui  fiippares  fe- 
runtur,  MarcusEremita,  &  Radulphus 
Flaviacenlis. 


Luitpr. 
Lz.c  3. 
Suffirid. 
lib.i. 


CONRADUS    I. 

iMrERATOR 


OCCIDENTIS 

ROM  ANUS. 


Luitpr. 
Lz.c.j. 
A.  M. 


LACOPENUS     &     CONSTANTI- 

Nus  VII.   Porphyrogennetus,. 
Orientis  Augusti. 

(^Um  Otho  Brunfvicenfis  annis  gra- 
vis  abnueret  imperium ,  ad  commen- 
dationemejus  Co«rW»^FrancorumDux,  ^gg^' 
illius  ab  Adalberto  occifi  filius ,  a  pro-  Qhfifii 
ceribus  Germania:  defignatus  eft  Impe-  pij. 
rator  ,  regnavitque  feptennium  abfque  Siffrid. 
benediftione  Pontificia ,  quam  recufaf-  '  *': 
fe  traditur  a  Gotfrido  Viterbienfi.  Al-  l„ 
tero  anno  Arnoldum  Bajoaria;,  Burchar-  Regino. 
dum  Suevias ,  Eberhardum  Francia;,  Gi-  Schafna- 
felbertum  Lotharingix  Principes,  illif- ^"'■^•. 

■I  •     "      TT        ■  /^    Martan, 

queomnibus  majorem  Henricum,  O-  ^'   ^  , 
tnonis  jam  defunfti  filium ,  Saxoni:e  &  GembL 
Thuringi^redorem,  rebellionem  me^  Gotfridus 
ditantes ,  qua  fapientia ,  qua  fortitudine  Viterb, 
revocavitadobedientiam.  Solus  Arnol- 
dus  cum  fuis  profugit  ad  Hungaros.  Eos 
ex  Berengariano  f&dere  Alemaniamin- 
feftantes ,  gravi  pr^lio  ad  Inum  fl.  junfti 

Aleman- 


vliindiis 
Ub.  I. 
Annal, 


Cedren, 
Zonar. 
Luitpr, 
l^.c.q. 


Romams 

Alemannis  Bavnri  fudcrunt.  Saraccni  in- 

terim  libcrius  a  Fraxineto  &  Garcliano 

monte  Calabriam  percurfarunt ,    Apu- 

liamquc.  Scd  cum  parum  coha:rcrec  in- 

ter  fe  Gcrmania ,  reverii  poft  bicnnium 

HuuCTari ,  penctrarunt  Fuldam  ufque  , 

hinc  &  in  Alfatiam  fe  eifuderunt ,  Lo- 

tharingiamque  ,  late  omnia  profternen- 

tes.  Hcnricus  Saxonum  dux  ,  invidiofi 

fu/pedus  potentia,  Hattonis  Moguntiui 

petitur  iniidiis ,  per  aurcum  momle  eum 

,  capere ,  &  Conrado  tradere  molientis. 

Sed  patefafto  vetcratoris  dolo,  incanduit 

Henricus  ,  milTafcjue  in  fe  Conradi  co- 

pias  tanta  cecidit  ftrage ,    ut  proverbio 

jattareut  Saxones  ,    Ubi  infernus  ,  qui 

ta  itam  caifbrum  capiat  mulcitudinem  ? 

Hacto  confcientia  fcelerum  idlus ,  ut  alii 

volunt ,  fulmine  ;  ut  SifFridus  Prcsbyter, 

murium  infeftatione  periit ,  a  quorum  fe 

morfibus  nec  infulis  poterat,  nec  arcibus 

defenfare. 

Nec  diu  iiiperftes  Conradus ,  imperii 
infignia  ad  Henricum  asmulum  mittit, 
commcndatum  proceribus  ac  potentia 
animique  virtute  ad  illud  culmen  aptifii- 
mum.  Itadecedit  Imperator,  eoraaxi- 
mc  nomine  memorandus,  quod  fati  prx- 
fcius  majorem  ReipuH.  curam^quamfMa,- 
Yum  neceJJttHdmum  cupiditatumqm  ha- 
bendamduxit, 

Pugnatum  fub  hxc  a  Byzantinis  ad 
Lemnum  cum  Saracenis,  &  clailis  eorum 
merfa.  Pugnatum&  cum  SimeoneBuI- 
garo  ,  fed  illatas  tantum  acceptasque  cla- 
des.  Bulgarus  iterum  ad  Blacnernas  pro- 
greilus ,  coIIoc|uio  Imp.  Lacopeni  k  c<x,de 
eum  dehortantis  ,  fi  Chrijiianui  audire 
njellet  ^  ejje ,  oblatis  muneribus  ceffit. 
Sed  uc  erat  homo  inquietus  &ftnguina- 
rius ,  a  Crabaris  deinde  &  Serviis ,  quibus 
bellum  inferebat,  in  montium  anguftiis  i 
circumvenitur,  &  mox  cordis  dolore  ex-  , 
ftinguitur.  Petrus  ejusfiliusneptcmdu-  i 
xit  Lacopeni  Mariam  ,    &  pacem  cum 
Grzcis  coluit.    Inde  Lacopenus    haud  ! 
contentus  inferiorem  fe  efte  Conftanti-  1 
num  ,  etiam  filios  ei  fuos  tres  antepofuit.  [ 
Porphyrogennecus  genuinus  Imperator  , 


LacopeMUS.  591 

j  quafi  pro  adfcriptitio  fuit ,  adco  ut  Luit- 
prando  &  Sigeberto  teftibus ,  pingeniiis 
tmaginibu4  lucrum  fo.ceret ,  inoperaque 
in  purpuri  vicam  tolcrarcc.  In  Apulia 
fuffeftus  Euftachio  Joanncs  Muzalo , 
imperiofi  infubdicos  infolenciacxicium 
fibiaccraxic.  CalabriDandulpho,  (Lan- 
dulphum  vocac  Platina)  Longobardo- 
rum  deinde  rcgi,  femcc  fubjecere ,  Grx- 
corum  abjcdro  impcrio. 

Sed  Romanus  ,  miflo  Cofma  Pacricio, 
blandiciis  an  minis  perfecit ,  ut  Landul- 
phus  ,  iftofcedereprovincias  Grarcis  re- 
ftituerct.  Luitprandus,  Saracenos  aira 
Grxcis  accradlos  ,  qui  in  Lucanos  Cam- 
panofque  movenccs,  urbi  Romse  exicium 
linc  comminaci ,  a  Johanne  xi.  vel  x.  qui 
Anaftafio  &  Lando  ,  brevis  arvi  Papis , 
Cucceffcrat,  ^iritufque  militares  maga  ^ 
meretricios ,  cjuam  religioni  deditos  fove- 
bat,  adjutu  Alberici  Marchionis  repreffi. 
Sed  Saraceni  occupato  monte  Gargano  , 
loca  circumquaque  polita  incurlionibus 
valde  vexarunt. 

Felicius  in  Hifpania  Alfonfus  ,  ac  de- 
inde  filii  ejus  Garlia  &  Ordonius  Sarace- 
nos  debellarunt ,  adeo  ut  Almanfbr  uno 
aliquando  pr^lio  ,  amiffis  lxx  millibus  , 
cum  paucis  arriperet  fugam. 

Cluniacenfis  Ordo  ab  Odone  Mufico 
initium  fumtit,  cum  Conradus  capelTeret 
imperiura. 


Cedren. 

Platina 
Anajl. 


Luit.  l.  2, 


Platina 
in  'Jolia?i- 
ne 
XI. 


Vafcuf, 
Mariana. 


SigebeT' 

tUJ. 


ROMANUS  &  CCNSTANTI-  Anno 
NUS   VII.   OrseNTIS  Chrm 

AU  G  USTl. 


HENRICUS  AUCEPS, 

OCCIDENTIS-. 


5120. 

Mundi 

4890. 


"LJ  Enriefii ,  quideSaxonumgente  pri-  Romani 

mus  imperavit ,  Auceps  didus  eft ,  i^t^pi  ^ 
quod  dum  aviculas  caperet,  rcnitenti  ob-  «'^"^f'**  * 
lata  funt  infignia.  -       '  ^l^^^J, 

Arnoldum  Bavarum  ab  Hungaris  re- (r<jHi/«r. 
ducem  ,  armifque  fibi  aflerentcm  Augii-  tw. 
ftamdignitatcm ,  non  tam  bello  quam 
prudentia  pacavit.  Jam  enim  conftke- 
rant  acies  ,  cum  Henricus  petito  collo- 

quio 


A.  M, 

4890. 

ChT 

Luiqi 
lib.  j. 

SijfricL 

lib.  1. 

Wite- 

chindus 

iib.  I. 

AnnaL 

JDitma- 

rus. 

lib.  i. 

Chron. 


392  Bgre^£drmRexItaIid,^Rudolph.B/ir^.  1/ 

quio  ofendit  «emulo  ,  dtvinituifihiunft- 1  Moguntiam  ufque ,  libi  hoftiliter  ufur- 


nimoprocerMtn  fajfragio  datam  ejfecoro 
'.  ^^°'  mm,  inque eorum  fefuturumpotejiate  ,fi 
adimere  eam  velint.  Immaniter  faciurum 
Amoldum,  fidivin&  ordinationi  obfifiere 
contumaciter  pergat.  Ea  oratio  ambitio- 
fum  fregit  ducem ,  qui  accepta  ab  Impe- 
ratorepoteftate ,  ut  Epifcopos  fux  ditio- 
nis  ipfe-confirmaret ,  fceptro  fe  fubmiiit 
Henrici.  Non  tam  facile  fuit  Hungaros 
miticrare,  Chriftianifmo  nondum  tin- 
dos.  Hi  non perfoluto,  quod  Ludovicus 
Imper.  promiferat ,  tributo,Henrici  Sa- 
Otto  Frl-  xoniam  pervagabantur  ,   omnefque  fu- 
Jing.l.  6.  pra  pubertatem  mare^s  dabant  leto.  Im- 
cj/.  18.     peratorlicet  corpors  invalidus ,  indidla 
praspropere  Saxonibus  expeditione  ,  ad 
Mersburgum  ,   in  confinio  Saxonum  , 
Thuriugorum  &  Sclavorum  oppidum  , 
Slgebertus  obruit  Hungaros.  Primas  fagictaspru- 
Gembl.     jeiij-i  fcutorum  objedu  excipere  mandat, 
Cont.    e-      j       fccundo  tendunt  avcus ,  maximo 

atnonts        .  .  r  ■     •      r 

hermann.  impetu  irruere.  Sic  m  tugam  aguntur 
Contrad.  Turcorum  coloni  Hungari ,  atque  in  fu- 
oa.  ad  internecioaem  casduntur.  Reli- 
quias  latrocinantis  exercitus  roborabant 
e  nobilibus  multi ,  qm  ftemmatis  indigni- 
tatem  infami  militia  maculabant.  Hos 
miro  conlilio  delevit  Imperaior.  Data 
enim  captivis  &  capite  damnatis  venia , 
non  exisuam    facinorofbrum  armavit 


Schafn. 

Marta- 
riKs 

uCOtUS 

lib.^c 


Cont.  Re^ 
ginonii 


pans ,  territus  Henrici  copus ,  cjuas  Vor 
matiam  pervenerant ,  aufugit :  Henri- 
cus  obfefla  Metenii  urbe ,  rcdaftoque  in 
poteftatem  Epifcopo ,   adegit  Carolum    . 
reftituere  Lotharinoiam  &  Francis  re- 
gnum  Augufto  apici  fubmirtere.    Sed 
Carolus  hic  ex  ingenii  hebetudine  Sim- 
plicis  cognomen  adeptus ,  ab  Heriberto 
mox  Comite  in  Aquitania  comprehen- 
fijseft,  alteroque  anno  decefHt  incufto- 
dia  :  Filius  ejus  inHiberniamprofugit. 
Itaque  Rudolphus ,    dudum  Burgundis  Luit- 
dominatus,  Galliara  occupat  ,Ludcvico  frand. 
ejus  aonato  Italiam  tenente,  quam  Adal-        ^'  '^' 
bertiMarchionis  opera,  Berengario ex-  ^  -..c.z. 
torferat.    Sed  cum  luftraret  Thufciam  , 
excidit  Ludovico  vcrbum ,  nihil  videri 
inferiores  Adalberti  opes  regiis.    Quo 
didlo  ofFenfa  Marchionis  uxor  Berta  ef- 
fecit  apud  maritum  &  alios  Italise  princi- 
pes  ,  ut  proditus  Berengario  Ludovicus , 
&  regno  multaretur  &  oculis.  Ex  eo- 
dem  Alberto  Marozia ,  fcortum  impu- 
dens  Sergii  1 1 1  concubina ,  Albericum 
Romanas  urbis  Principem  genuit :  Berta 
pari  ingenio  Vidonem  ,  Lambertum ,  8c 
Ermengardem  ,  dignam  matre  fobolem, 
quae  impudico  cum  Principibus  com- 
mercio  maximam  iibi  potentiam  fertur 
comparafle.  Sub  hasc  Berengarius  rece- 
manum,"eaque  adverfus  praedones  felici-  I  pta  Lombardia,  dum  Lambertum  emere 

cogit  Prxfulatum  Mediolanenfem  ,  & 
in  vinculis  habet  quofdam  Principes  ,  re- 
bellioni  anfam  prcebet.  Itali  Rudolfiim  Lnitpr. 
Burgundum  advocant ,  cuiimpar  Beren-  '«^- ^- 
garius  conducit  Hungaros  ,  perque  eos  "'^  '^^^ 
occidit  aut  capit  faftiofos.    Gilibertum  ^q* 
comitem  dimittit.  At  Gilibertus  imme- 
mor  beneficii ,  intra  xxx  dies  reducitin 
Italiam  Rudolphum  ,   qui  receptus  ab 
omnibus  ,  nil  Berengario ,  prster  Vero: 
nam  relinquit ,  totoque  triennio  Itali» 
imperat.  Sed  ut  erat  in  horas  pene  mu- 
tabilis ,  alienat  quorundam  a  fe  animos , 
quorum  afHuxu ,  rebreatus  Berengarius  , 
viciflet  praelio  Rudolphum  ,  ni  affinis 
ejus  Bonifacius ,  in  infidiis  latens ,  laben- 
tera  aciem  erexiflet.  Tantara  tuncho- 

miniim 


ter  eft  ufus.  Ita  viftis  hoinbus,inteftinam 
regni  eluit  labem,  Simoniam  appellabant, 
qua  Spiritualia  munia  pecuniis  elocabant 
multi.  id  cacoethes ,  fi  Hungaros  profli- 
garent ,  abolituros  fe  voverant  Magna- 
tes.  Et  rei  votorum  pra^ftiterunt ,  quod 
juraverant.  Egregio  Impcratori  ditio- 
nes  dilatavit  Francorum  regum  dif- 
fenfio. 

Rudbertus  ,.  Odonis  quondam  regis 
filius ,  Galliam  fibi  adverfus  Carolum 


^nnojrz.  simplicem  vendicabat.  Pugnatum  eft 
^''  tanta  utrinque  clade ,  ut  ambo  fibi  jemuli 
viilores  viderentur.  Carolus  tamen  Sa- 
crilego  Rudberti  ori  ita  inflixit  lanceam, 
ut  diffifTa  lingua  cervicis  pofteriora  pe- 
netraret.  Incie  Lotharienfe  regnum ,  ad 


•  • 


Hmo  Kex  Iiali<e. 


393 


miiium  rtragcm  fcribit  fadlani  Liiitpran-  f  duce  Chriftiano  focdus  pcpigit,  qui  anno 
dus,utmax  'iiadcinccpsmilirum  raritas  !  fcqucnti  fr.uris Bokllai  pcrtidia  inteir. 
per  Italiam  exllitcrit.  Bcrcngarius  paulo    plp  cll  trucidatus 


LnitPr. 
lib.  7. 
cap.  1.2. 
3.  6  2. 


magnatcs 
Ermengardis  Principis 


poll  Fiambcrticujufdam,  quemfummis 
aifecerat  bcneficiis ,  rcclcrc  nccatus,  vin- 
dicem  habuit  Meloacm  familiarcm 
fuum ,  qui  fulpendio  percuilbrem  puni- 
vit. 

Hungarorum  rabics  ,   defundlo  Ec- 
rengario ,  regreiloque  in  Italiara  Rudol- 
pho,  Salardo  duce  ingravcfcit  per  Ita- 
liam  ,   qui  Ticinum  circumdflbm  ca- 
piunt,  atqucinccndio  delent.  Urbsta- 
men  paulo  poft  inlbiu-ata ,  prout  Luit- 
prandus  ejufdem  Ecclcfia^  minifter ,   & 
hujus  fcrij^itortemporis  memorat.  Nec 
immerito  cladeshas  (eniit  Italia,  quum 
turpiilimre    obnoxii  libidini 
Rem  mulieri 
publicam  permitterent ,  atque  ipfe  Papa 
■Joanncs  eo  nomine  pro  Ravennate  Ro- 
manam  obtineret  Eccleiiam  ,  ut  Theo- 
dora: ,  fcorto  Romani,  propinquior  eilet 
toro.  Mox  &  Rudolfum, in  Italiam  cum 
cxercitu  reverfum  ,    eadem  delulit  Er- 
mengardis  ,  amore  le  ejus  iingens  atti- 
neri ,  quo  minus  familiaribus  necandum 
tradat.  Igitur  amens  Rex  &  credulus 
meretrici ,  defertis  fuis ,  ocyffime  ad  eam 
tranlit ,  quiindignati  turpitudinem,  Me- 
diolanum  coeunt,  atque  Hugonem  Are- 
latenfium  Comitem  evocant  in  Italiam.' 
Rudolphus  defertus  haud  immerito  ab 
iis ,  quos  ipfe  prior  deferuerat ,  in  Bur- 
gundiam  revolavit ,  ac  fruttra  miilo  in 
Italiam  Burchardo  Suevorum  duce,  foce- 
ro  fuOjHusoni  coaftus  eft  regno  cedere. 
Tanti  illi  meretricis  amorfletit- 

Hugo  utrumque  Imperatorem  lega- 
tiombus  coluit  honorificis.  Ad  Roma- 
num  Byzantinum  legatus  ivit  Luitprandi 
pater.  Henricus  tunc,  capto  Brandebur- 
go,  Sclavorum  caftro ,  conftitutoqueibi 
Marchione  Sigfrido  ,  numeroiiffimam 
Sclavorum  gentem  fubjugarat.  Mifiiiam 
deinde  exftruxit  contra  Sclavos  Bohemi- 
cos ,  primumque  Mifiiis  creavit  Mar- 
chionera  cognatum  fiium  :  obfeiTaque 
Praga  ,  cura  Wenceilao  Bohemorum 


^iu 


Hinc&  Vandalos  Saxoniam  vaftantcs  '^'^'■''"^ 
Tranfalbinam  ,  pcr  Luncburgicum  du  ^"^"' 
ccm  Bernhardum  proH;gat  acri  pra^Iio 
ad  mare  Balthicum  ,  ubi  1 20  millia  ce- 
cidille  hoftium  prodit  Crantzius ,  atque 
exinde  ab  Impcratorc  Marchionatum 
Slefvicenfcm  conditum  ,  qui  poftea  in 
Epifcopatum  traniiit.  Tranllatum  dcin- 
ceps  in  Daniam  bellum ,  Vormiumque 


Liiitp 


r. 


reaem  tribuio  fubditum :    impctratum  ^^^""''- 


,.c.  13. 

•not. 

c.b. 


iib.  I. 

Annal, 


ab  Harnburgenfi  Epifcopo  Hunni  ,  ut 
Chriftianifmum  apud  Boreales  negle- 
6lum  inftauraret.  Obctritos  Vandalos 
ad  Chriftiana  traduftos  elTe  facra  con- 
ftar. 

Parum  aberat  ,  quin  Rhedariorum  Witi- 
(Sclavicus  hic  populus  crat)  ino-ensmul-  '■l'i»dns 
titudo  felicitatem  obnubilairet  Henrici , 
jam  multis  popularium  in  rebellionem 
depravatis.  SedBernhardo  &Dithmaro 
ducibus ,  omnes  perempti,  feditio  reftin- 
daeft. 

Imperator  &  Danos  Friiiam  incurfan- 
tes  repreffit ,  Chiupa  rege  eorum  ad  Ba-  sigehrt. 
ptifmum  compulfo.  Gembl, 

Interea  Romana  civitas  itcrum  tu-  OZS' 
muliuatur.    Guido  Thufcise  Marchio ,  ^'"^?'"' 
Marozia^maritus ,  clamcolleftomilite,      *  '     ' 
Petrum ,  Johannis  Pap^  fratrem  ,  fpe- 
ftante  Papa  occidit ,  ipfumque  tradit  cu- 
fl:odis ,  in  qua  cervicali  occlufb  ejus  ore 
fuifocatus  eft ,  fucceiTore  Johanne  X I , 
quem  ipia  Marozia  adulterino  concubi- 
tu  e  Sergio  Papa  fuiceperat.    Mortuo 
paulo  poft:  Guidone,   partes  ejus  apud 
Maroziam,  Herodiademnovam,  fuiti- 
net  Guidonis  frater  Lambertus,  donec 
accitus  ab  ea  Rex  Hugo  incefto  fuccede- 
ret  cubili. 

Hugo  per  Maroziam  Roma  potitus,  i^^^i^pf^ 
cum  AIbericum,quemiIIaex  Marchione  //^-.3/' 
genuerat  Thufcise ,  incautius  aquam  libi  cij.i^. 
afFundentem ,  pugno  percuffiilet ,  tan- 
tum  incuffit  audacias  in  juvenem,  ut  con- 
citatis  ad  arma  civibus  Regem  urbe  ex- 
pelleret.  Rex  pulfus  cum  indigne  ferret, 
Ddd  Lam- 


Lttitpr. 
lib.  4. 
c.1,2.3.^, 


Sigekt' 
tut 

Chron. 
Luitpr. 
l.^.cj. 
Zonar. 
Cedren, 
A.  M. 
4.906. 
Chr.  9  5  (5. 

cy£tat. 

60. 


^94  Henricfis 

Lambertum  fratrem  dici  fuum ,  captum 
eura  luminibus  privat ,  &  Bofonem  creat 
ducem  Thufcis  :  Rodolphura  tradita 
Provincia  placat,  ne  ItaHam  deinceps  re- 
petat.  Arnoldum  Bajoaris  ducem  & 
Carinthias,  jam  Veronam  ufque  progref- 
fum  ,  fternit  praslio  ,  atque  in  Germa- 
niam  retro  agit.  Sed  Romam  ,  afylum 
tunc  im^roborum ,  recuperare  non  valuit, 
quantumvis  Albericum  ,  data  ei  in  con- 
jugemfiiia,  demulceret.  NecSaraceno- 
rum  e  Fraxineto  populationes  avertit, 
nec  Africanorura  irruptiones ,  qui  Ge- 
nuam  eo  temporc  adorti ,  necatis  paupe- 
ribus ,  imbelie  vulgus  orane ,  in  fcrvitu- 
tem  abripuerunt ,  ebullitione fonm  fm- 
guinei  triftem  civitctti  cladem  pr&nun- 
ciante- 

Necmirum  infeliciter  Hugonimulta 
provenifle ,  qui  optimtti  animi  dotes  foe- 
davit  libidinibui  ,  &  Manaffi  cognato 
fuo  ,  primus  Veronenfem  fimul  Triden- 
tinamque  &  Mantuanamcommendarit , 
feu  quod  verius  eft ,  in  efcam  dederit  Ec- 
clelias ,  peffimo  in  pofteritatem  exemplo. 
Idemque  defunfto  Rodolpho  rege  Gal- 
liarum  &  quondam  Italia; ,  viduam  ejus 
Bercham  concubinarum  ,  quas  amabat , 
gregi  fuperinduxit,ejufque  Bertha:  filiam 
junxic  filio  fuo  Lothario ,  jam  regis  po- 
teftatis  confbrti. 

Sub  hsc  Henricus  Imperator ,  vidis 
iterum  Hiingaris  ,  &  tributo  quod  pete- 
bant  in  pauperes  diftributo ,  pacis  ftudio- 
{ior  quam  CTlorix  ,  Italia  tyrannis  relidla, 
pnraly/icorreptut  ebdormivit ,  anno  regni 
XVIII. Sepultus  Qu^dlinburgi  Saxonum. 
Jam  quazftui  cceperat  efle  &  oftentationi 
paffim  pietas.  Defunfto  apud  Byzantinos 
Stephano,  furrogatur  Tryphon  mona- 
chus ,  fed  ea  lege ,  ut  Theophylado  , 
Romani  Imp.  nlio ,  adraodum  adole- 
fcenti,  poft  aliquantum  temporis  dece- 
dat  Epifcopatu.  Tryphon  nihil  minus  in 
animo  habens  quam  fru6tuofa  abire  dif- 
penfatione  ,  Theophanis  Csefarienfis 
Epifcopi  illaqueatur  dolo.  Is  perfiiadet 
homini ,  rudem  eum  credi  literarum  , 
nec  parum  ipfi  adftrui  dignitatis  pofle , 


Auceps*  ,  . 

fi  charta  pura  titulum  ci  nominis  fiia 
fcriptum  manu  exhibeat.  Cum  id  fecif^ 
fet  Tryphon  ,  additur  deinde  a  Casfaria- 
nis  refignatio  Epifcopatus ,  fuaque  quafi 
manu  convidus  ftipulationis  Patriarcha 
dejiciturfede,  adfcendit  Theophylaftus, 
&  contra  morem  majorum  fedecennis 
adolefcentulus  potitur  fiimmo  facerdo- 
tio  ,  equorum  quam  facrorum  ftudiofior, 
qui  faltationes  ,  vociferationes  &  infulfas 
cantilenas  divinis  admilcuit   laudibus , 
narrante  Georgio  Cedreno  &  adjiciente,  Cedren.jf, 
prajfuifle   tunc   Romanis    Johannem ,  S^7'     \ 
ejufdem  nota;  Pontificem  ,  ad  omnem  <^k^^^^^' 
lafciviam  malitiamque  propenfum.  ^Luhi!^ "" 

Nihil  ergo  mirandum ,  li  Ruffi  &  Sa-  /  ,  i  i 
raceni  penculum  excitarunt  Byzantinis , 
AfricaniSc  Hungari  Romanis.  Ruflo- 
rum  enim  rex  Inger  comperto ,   quod 
Grjecorum  exercitus  in  Saracenos  euent 
emiffi,  aiiimum  adjecit  ad  expugnandam 
Conftantinopolin ,   adduftifque  aliquot 
navicularum  millibus  (x  v  millia  Grseci 
ferunt  fuiiTe)  tam  fecurus  viftoria;  fuit , 
ut  Gra^cos  non  tam  occidi  quam  capi 
prajciperet.    Sed  Johannes  Curcuas  & 
Bardas  Patricius ,  variis  ufi  artibus  ,  claf- 
fem  hanc  difperfere,  ut  paucas  cladium 
nuncias  domUm  dilaberentur.  Saracenis 
Jjuoque  inter  alias  urbes  adempta  eft  Me- 
Iitena ,  qure  macrnos  Grxcorum  serario 
reditus  fudit.  Qui  EdefBe  erant  Agareni, 
incolumitatem   efSgie   Chrifti  Grxcis 
tradita  redemerunt ,  Curcuaspleramque 
Syriam  ditioni  reftituit  Byzantina;.  Me- 
ridionales  Saracenos  Siciliam  tenentes, 
ae  pr^edje  habentes  Italiam ,  donis  de-  Cedten.^, 
mulfit  Romanus ,  quibus  demonftratis ,  S^l, 
Phatlumus  Africa  Amiras  tributi ,  quod 
a  Gr^cis  pendebatur ,  fpmifTem  eis  ultro 
remifit.  Ludovicus  Carolo  Simplice  na-  Si^eBcr- 
tus ,  jerumuofe  tandem  avitum  recepit  ff^ 
regnum  Galliarum.    Luitprandus,   ut  ^*';'"»' 
teftis  oculatus ,  fu«  ^tatis  hiftoriam  in  /  ""^  j°^ 
literas  mifit. 


OTHO 


p 


AHHO 

eedem. 
Lnitpu 
lib.  4,, 

&c.  ^ 
Jtofnita 
virfo  de 
gejiis  Od- 
donum. 
Witichin- 
d'is  ULz. 
J.nnal. 
ILamliert. 
Schafna- 
burg. 
Sigebert. 
Gembl. 
Otto  Fr»- 
fng.U. 
cap.i.y. 
Ditm.Lz. 
Chron. 
Hecrino. 
Contima- 
ter. 


X 


Otho 

OTHOI.  MAGNUS    Occi- 

dentis. 

CONSTANTINUS    VII.    P0R.PHY- 
ROGENNETUSjROMANUS   II, 

Junior. 
NlCEPHORUS       II.      Phocas, 
Orientk  Angufii. 

r\  Tho  ex  Matliilde  Saxonica  Hcnrici 
filiiis ,  pacri  in  imperio  fucceflit ,  ob 
felicem  ejus  per  x  x  x  v  l  annos  guberna- 
tionem  ,  Magni  cognomine  Iionora- 
tus. 

Primum  compreffis  Bohcmis,  grave 
&  diuturnum  adverfus  ieJitiorpsbellum, 
cxitio  illorum  finivit.  Etcnim  Tancma- 
rus  iratus  fratri  Othoni ,  quod  Marchio- 
"  natum  Brandeburgicum   in   Geronem 
Comitem  non  in  fe  tranftuliilet ,  naduf- 
que  coniilii  focios ,  Eberhardiimx  Comi- 
tem  Palatinum ,  &  Gillibertum  Lotha- 
ringiaj  ducem  ,  Barduicum  urbem  diri- 
puit.  Sedmox  captus  Ereburgi ,  confo- 
.  ditur,  Eberhardus  Henricum  ,  Ochonis 
alterum  fratrem  ,  quemcaptivum  abdu- 
xerat,  dimittit  e  cuftodia ,  &  in  novas  ar- 
mat  molitiones  ,  Bolcnao  Bohemorura 
Principe  ,  qui  regnandi  cupiditate  Wen- 
ceflaum  fratrem  occiderat ,  jam  ad  obfe- 
quium  retraflo  Cxfaris.  Accedit&  Fri- 
dericus  Moguntinus ,  haud  inefficax  re- 
bellionis  inltrumentum.   Itaque  Iippe- 
rator ,  fubjugatis  Arnoldi  Bavari  faliis , 
ab  obitu  patris  ha^reditatem  armis  cer- 
nentibus ,  inftaurataque  in  finibus  Saxo- 
num  Magdeburga ,  &  Edita;  attributd 
Anglicana;  conjugi,    verfus  Lotharin- 
giam  movetcopias.  TranfgrelTus  Rhe- 
num  cum  paucis ,  fupplicmdo  vicit  magis 
quam  pugnando .  Plerique  enim  hoftium , 
incufTo  divinitus  timore ,  tergum  nullo 
infequente    verteiunt,    Hinc  Friderici 
M-oguntini,   qui  pro  amico  erat  apud 
Csiarem ,  artibus  cum  multi  corrumpe- 
rentur ,  nudareturqueindiesdefeftorum 
perfidia  Otho ,  repertus  eft  comes  qui- 
dam,  ^ui  Laurishamenfe  ccenobiumab 


MagnM.  ^<)<^ 

I  ipfopcterct ,  nihil  .1  trcpido  Impcratore 
negariiis,  qui  remancrent ,  pollcautu- 
mans.  Sed  longc  fublcftx  fidci  homincm 
fcntcntia  fcrellit.  Impcratorcnim  odo- 
ratus  fiaudcm  ,  Deo  facrata  negavit  in 
profanos  ufut  vertenda ,  ac  fi  vellet  dcfci- 
fcerc  comcs  ,  id  ei  integrum  fore  rcfpon- 
dit  ;  fi&i  majoris  Dei  quam  hommum 
gratiam  effe.  His  didis, importunus  prc- 
cator  confufus  aninii,  yeniam  dcli£lj 
petiit. 

Otho  dcinde ,  quum  in  Alfatia  tem- 
plum  ,  orandi  caufa ,  ingrcdcrctur ,  lasto 
afFeftus  eft  nuntio  ,  vitlos  cfTe  proif  ra- 
tofque  perduellcs  prope  Andernacum. 
Ibi  enim  .i  Clcrico  quodam  ,  cui  jumcn- 
tum  ademerant ,  proditi  Eberhardus  & 
Gillebertus ,  inopinato  funt  obruti  prse- 
lioa  Conrado  Sapiente  duceSuevorum. 
Eberhardus  gladiismilitum ,  Gillcbcrtus 
Rlieni  undis  periit.  Moguntinus  Epifco- 
pus  a  fuis  exclufijs  ,  fubiit  captivitatem. 
Henricum  Othonis  germanum  ,  foror 
Gilleberto  nupta,  non  admifit  in  caftella; 
qui  cum  nihil  tuti  reperiret  ufquam  ,  a- 
tratus  occurrit  Imperatori  apud  Franco- 
furtum ,  facra  petenti  Chrifti  natalitia , 
atque  ad  pedes  ejus  provolutus  vcniam 
impetravit ,  conftanti  impofterum  fide 
compenfatam.  Tortunam,  utfblet,/^- 
voraliorum  Principum  efi  comitatiis. 

Ludovicus  Francorum  Rex ,  non  tan-  L'"*- 
tum  a  bello  ,  cui  fe  recipienda;  caufa  Lo-  i'^'^'"^- 
tharingias  mifcuerat ,  deftitit ,  fed  &  vi-  ^'i  * 
duam  Gilleberti,  Othonis  germanam  cap.i. 
duxit.  Bertholdus  Bajoarice  dux  filiam  Rofuita 
ejus  nubilem  viduasmatri  pra^tulit,  Con-  '^^g^fi'^ 
rado  Luidgarda  Imperatoris  filia  obvenit 
cum  Lotharingia.  Hermannus  dux  Sue- 
vorum  opulentiilimus  Liuthulfo  Otho- 
nis  filio ,  unicam  ,  quam  habebat ,  natam 
junxit  matrimonio  Idam. 

Eodem  tempore  Romanus  Lacope- 
nus  Orientis  Auguftus  perfidiam ,  ^uam 
genero  fuo  Conftantino  prsftitcrat ,  re- 
cepit  a  fihis.  Sane  pcenitentia  tactus  per- 
jurii ,  pauperum  exfolverat  debita  ,  lar- 
multas  fecerat  ,  fcd  opina- 
peccata  expiare  eleemof^mis  , 
Ddd  2  alic' 


Oddo- 
nmi. 


Zonar, 
Tom.j. 


gitiones 
tus   fe 


^  9  (S  Otho  UagnHs .  Rarfianm 

alieiias  prodegerat  opes.  Jamque  vicefi-  \ 
miim  fextum  annum  cura  duobus  filiis 
(nam  Chriftophorus  decefTerat)  ludifi- 
cabatur  Conftantinum  ,  cum  vmdicia , 
lemo  c^uidemgradu  eumfecMn  ,fed  tnmen 
affecuta  efl ,  monftro  duorum  puerorum 
biformi  tetram  prsmonftrante  imperii 
combinationem ,  atroque  limul  ible  ac 
diro  cometa  fcelera  mortalium  accufan- 
-    tibus. 

Etenim  Porphyrogennetus  vias  cir- 
cumfpedrans ,  quibus  amiflam  recupera- 
ret  poceftatem  ,  Stephanum ,  collegam 
fcilicct  in  imperio  fuum  &  afSnem  ,  per 
idoneos  artifices  in  Romanum  facile  ex- 
citat ,  dudum  infenfiorem  filiorum  fuo- 
rum  vitiis. 

Stephanus  captataoccafione,  compre- 
Luit-  hendipatrem,tonfumquein  Infulamde- 
frand.  portari  Protam  imperat.  Inde  pr^Emo- 
10  Ta^'  "^'■"^  ^^  amicis  Conftantinus  ,  tetriora  in 
fe  conlilia  aRomani  filiis  coqui ,  adjutus 
ab  uxore  Helena ,  forore  eorum ,  ambos 
fccura  prandentes  conjicit  in  vincula» 
patrique  exilii  comites  addit.  Eorum  qui- 
dem  Stephanus  fortiter  fortunam  tulit , 
&annos  xix  Lefbo  in  Infula  degit:  At 
Conftantinus  impatientior  ,  fsepe  moli- 
tus  fugara ,  cum  tandem  cuftodum  pro- 
ximum  interfeciflet ,  a  reliquis  necatus 
eft  anno  exilii  akero.  Ita  Romanus  & 
fuam  in  Conftantinum  generum ,  &  fi- 
liorumin  fe  fraudem,  juftoDei  judicio 
agnovit  vindicatam. 

Doraitis  ita  rebellibus  ,  Conftantinus 
VII.  cum  filio  dcinde  Romano  ,  exre- 
legati  Iraperatoris  filia  genito  ,  Orien- 
tem:  Ocho  jamMagnusoccidentemdif- 
ponere  pergit. 

Conflantinus  etrtes  liberfiles  pene  emor- 
tuits  rsfocillavit ,  invitatis  adem  excolen- 
das  pr4mio ,  qui  ingeniis  poUerent.  Se- 
gnior  autem  in  adminiftranda  Rep.  &  in 
poenis  fiimendis  inexorabilis ,  multo- 
rum  &  pafTus  eft  infidias  ,  &  ultus.  Un- 
garos,  qui  &TurciappeIIanturZonara3 
&  Cedreno  ,  adduxit  ad  Chriftianifinum, 
uti  &  reffinam  RufTorum  Elgam.  Hu- 
goms  Italias  regis  fiUam  Romano ,  pote- 


l.Conflaminus  VII, 

ftatis  jam  paternaj  conforti ,  uxorcm  de- 
dit ,  eaque  defunfta  Anaftaliam ,  vili  qui- 
dem  loco ,  fed  ad  miraculum  ufque  pul- 
cram  natam.  Quo  temporeTheophyla- 
£lus  Auguft^e  frater,  equk  quam  facrls 
aptior ,  Isefo  ex  ferociore  equitatione  cor- 
pore  ,  fanguinem  vomens  ,  deceffit  aqua 
intercute ,  &  Conftantinopolitanam  Ec- 
clcfiam  regere  ccepit  Polyeudlus.  Hic 
cum  Senioris  Romani  neccfTarios  accu- 
faret  avaritia;,  odium  incurrit  Imperatri- 
cis ,  a  qua  incitatus  Conftantinus,  pellei^e 
Patriarcham  fede  inftituit.  Sed  duxn  hoc 
agit,  prsvenitur  a  filio  ,  habere  volente , 
qiiam  exfpeftare  iraperium.  Venenum , 
quod  is  dari  jufTerat ,  medicamento  mix- 
tum  purganti ,  cuni  maximam  partem 
forte  efFudiffet  Conftantinus  ,  haufto  eo 
quod  fupererat ,  non  penitus  fuperavit. 
Nara  paulo  poft  ex  itinere  in  Olympum 
montem  fufcepto  reverfus  interiit ,  zeta- 
tis  anno  l  i  v.  Dux  ejus  Bardas  Phocas 
cum  Orientalibus  Saracenis ,  duftu  filio- 
rura  fuorura  >  profpere  ;  Gongylas  na- 
varchus  cura  Crctcnlibus  infeliciffime 
dimicavit.  Iraperavit  Conftantinus  tot 
annis ,  quot  vixit ;  Sed  puer  cura  patre , 
patruo  &  matre ,  annis  xm ,  pene  ut  pu- 
pillus  cura  Roraano  ejufque  fiiiis  xxvi.  piatin, 
illis  fijbmotis  folus  xv.  In  Italia  Stepha- 
nus  viii  Pontifex  ,  natione  Germanus, 
tam  raale  multatus  eft  a  fuis  civibus ,  ut 
ob  inhonefta  vulnera  prodire  in  publi- 
cum  erubefceret.  Cupiebat  quidem  Rex 
Hugo  tantam  injuriam  ulcifci »  fed  quod 
Albericus  ,  inftaurata  Romanis  quafi  ad 
veterem  formam  Rep.  in  poteftate  ha- 
beret  civitatem ,  crcmare  qua;  extra  ur- 
bem  erant  potuit,  urbem  expugnare  non 
potuit :  Saracenis  prsefertira  &  Berenga- 
rio  Tuniore ,  qui  ad  Othonem  perfuae-  ^"'^' 
rat,  negotmmei  raceifentibus.  Sarace- '^  ^  ,j  _ 
nosfane  adjutu  Romani  &  Conftantini , 
navali  devicit  pra^Iio  ,  &  Fraxinetum , 
eorura  propugnaculum  ,  occupavit  ar- 
mis :  fed  cura  delcre  eos  pofTct ,  in  fcaedus 
adfcivit  Chrifti  perduelles ,  utBerenga- 
rium  ,  OthonisfufFuItumauxiliisoppri- 
meret,  confilio  tam  infau/Io ,  quam  impio. 

Etenim 


Hugo  %j  X  ftalky  ^  BereMgariuS'  397 

Eteiiim  Ifcet  intcntus  cllct  iii  pcregri-  ^  in  undas  lancca,  itcr  ad  Eydoram  fl.  re- 

flcxit.  Intcrim  pro  Marchion.TtuSlcrvi- 


Luit- 

pntnd, 

l.J.C.ll. 


nas  expcditioncs  Otlio ,  tamcn  Bcrcnga 
rius ,  adjutus  ab  co  qui  Adaibcrto  Mar- 
chione  Eporcgis  ,  &  Gilla  Rcrcngarii 
quondam  rogis  filia  ortus ,  odio  Hngonis 
amorcm  contraxcrat  Italicorum.  Is  cx- 
ploratis  clam  per  Amedeum  ,  aflutiin- 
mum  nobilem ,  animis  principum  ,  dum 
Saraccni  Chriftianos  in  Alpibus  dcprx- 
dantnr  ,  pcrreplit  in  munitionem  For- 
micariam,  fuaque  vafricie  omnes  ad  fe 
primates  pcllcxit  Italix.  Hugo  abjefta 
Ipe  tuendx  Itaha: ,  collegit  gazam,  atque 
in  Provinciam  digreflus ,  Lothariumfi- 
lium  Berengariifidei  tjadidit,ovem  lupo: 
mox  ipfe  explevit  mortalitatem.  Beren- 
garius  obviis  omnium  exceptus  animis, 
ingens  in  capita ,  etiam  ladlentium  ,  im-- 
per;ivit  tributum  ,  quo  Hungaros  Ita- 
lia  dimoveret.  Expletis  facile  decem  mo- 
diis  nummorum  ,  quantum  &  olim  Hu- 
go  pependerat ,  reliquum  in  fuam  rem 
convertit ,  uxore  ejus  Willa  interim  do- 
mi  presbyterum  ,  filiarum  prscepto- 
.  rem ,  deamante.  Sub  hxc  Otho,  adfcito 
in  confortium  regni  Luirhulpo ,  liberat 
Ludovicum  regem  Gallix  ,  qui ,  quod 
Heribcrturn  patris  fui  inimicum  fufpen- 
diflet ,  &  Wilhelmum  Normannum  tru- 
cidaflet  ex  infidiis  ,  Hugonis  in  Pari- 
Sax«  /.p.  lienfis  cuftodia  detinebatur.  Cui  regis  af- 
finis  contumelis  vindicand^e ,  Otho  cum 
XXX II  lcgionibus  aggrefltis  Galliam , 
libertati  reflituit  Ludovicura  ,  Luitpran- 
do  interim  Ticini  Imperatoris  admiran- 
te  magnificentiam  ,  cui  &  Otho  Imp. 
fuum  "legatum  adjunxerat.  Pauli  poft 
Danicum  exoritur  cum  Haraldo  rege 
bellum.  Ejus  pater  Gormo  templum 
SclefvigaJ  ab  Henr.  Imp.  conditum  e- 
verterat ,  Haraldus  Marchionem  ibidem 


Whichin- 
cius  l.l. 


Saxo 
Ub.io. 


HelmoL 
lib. i.c^, 
&  l/. 


conftitutum  trucidarat.  Quamobrem  O- 
tho ,  nadfrus  Jutiam ,  regio  dudu  vacuam 
(Haraldus  eniminHolIandiaerar ,  me- 
morem  damnorum  iram  adverfus  in- 
vifam  Erici ,  Sueonum  regis ,  domina- 
tionem  diftringens)  adLymicumufque 
finum  penetravit ,  cujus  objeftu  in  Wan- 
daliam  excurrere  prohibitus  ,  conjefta 


X  excitat  Cathcdram  ,  itcmque  Oldcn- 
burgi  Epifcopalem ,  &  Danis  Chriftia- 
nifmum  imperat.  Haraldus  rcbus  cum 
Imperatore  compolkis  ,  confbrtium 
Chnftiana;  religionis  amplcxus ,  divinam 
humanamque  pacem  rcgno  fuo  conci- 
liavit,  cum  matercjus  Tnyra,  Edcldra-  . 
do  Anglorum  genita  rcge ,  quantum  a 
Sclcfvico  ad  occidentalem  Oceanum  pa- 
tet ,  vallo  follaque  profcindere  aggrefla 
eft ,  deinde  opus  Waldemaro  regi  reli- 
quit  abfolvendum.  Nam  Haraidus  fu- 
perbius  fubditis  ufus ,  Suenonis  filii  fui 
armis  expulfiis  regnoeft;  Suenototam 
religionis  ftirpem  ab  radice  convulht , 
ingenti  ob  id  favorefublatusDanorum, 
qui  ter  a,  Julinenfibus  piratis  captum,im- 
penfo  etiam  mundo  muHebri ,  rediraere 
non  abnuerunt. 

Mox  Lothario,  fiIioHugonis,phre- 
nefi  extinfto  in  Italia ,  novis  exarfit  mo- 
tibus  Imperium  Occidentis. 

Berengarius,  qui  tutelam  quafi  ege-  Chron. 
rat  regni  pro  Lothario  ,  viduaiii  ejus  A-  Cajfmen' 
delhcidem  ,  Italias  hsredem  (erat  enim  f^- . 
Rudolpho  nata  rege)  Canufiana  in  arce  ^^/J^" 
obfedit.  Reginaindignehabita,  implo-  //^,, 
rat  auxilium'  Othonis  ,  accedente  &  A-  Amal, 
gapeti  II  Pontificis  voto.   Mittit  Otho  Frodoard. 
filium  Luithulphum ;  cumque  is  focor-  "f  Chro?i. 
dius  rem  gereret ,  iple  confcriptis  majo-  q^^^Ij^ 
ribuscopiisin  Italiamvadit ,  deturbatif-  /,-^,2. 
que  ftatim  e  regno  Berengario  &  Alber- 
to  j  Adelheiden  e  carcere  eduftam  Augu- 
fto  jungit  toro  Papiaj,  Berengariifilias 
in  Germaniam  fervandas  ablegat.  Inde 
Conradus ,  gener  Othonis  ,  pr^ficitur 
Italise ,  qui  captum  Berengarium  cum  fi- 
liodeduxitin  Germaniara,  cumjam  fi- 
lius  Casfaris  Ludolphus ,  ob  novas  patris 
nuptias  ,  alieniori  ab  genitore  animo  efl 
fet.  Nec  Conradus  fatis  gratum  reperit; 
officium  fuum  ,  Othone  vix  inconfpe- 
tlum  admittente  Berengarium.  Quare 
o-ener  &  filius  confpirant  in  Othonem ; 
Bercngarius  jurata  Imperatori  fide ,  re- 
mittitur  in  Italiam  ;  fed  Aquikia  &  Ve- 
Ddd  5  lOfla 


59S  OthoUagnm,Rmanm  IL 

rona  Henrico  Imperatoris  fratri  afil-  ,  prilcas  reformavic  ,  confcripft  novas. 


Sigebert. 

CembL 

Herm. 

Contra- 

diis, 


Viter- 
bienjts, 
Chron. 


gnaiitur.  Inteftinum  id  dillidium  mul- 
to  Germanis  {anguine  ftetit.  Conradus, 
dedita  Othoni  Moguntia ,  rediit  in  gra- 
tiam  cum  fbcero.Ludolphus  pertinacior, 
cum  occupailec  Bavanam ,  Ratisbonx 
incluilis ,  &  fame  domitus  tandem ,  af- 
fumto  habitu  miferabili  veniam  obtinuic, 
non  iine  Henrici  patrui  objurgacione , 
impietatem  ei  ineosexprobrantis.  Ne- 
que  lic  finis  erat  turbarum.  Rebelles  ifti 
Hungaros  antea  exciverant  in  Germa- 
niam ,  moleftiam  creaturos  partibus  O- 
thonianis.  Hungari,  compoiito  inter  O- 
hotfridm  chonem  filiumque  diilidio ,  cum  atrox 
movere  certamen  pergerent  ,   grandi 
prslio  func  vifti  apud  Auguftam.  Cen- 
lum  enim  Barbaris  milirum  millia ,  odto 
Othoni  legiones  erant.  Sed  Hungari  oc- 
cidione  occifi  funt.   Conradus  bellator 
acerrimus  eorum  gladiis  in  prslio  ceci- 
dit ,  quos  malarum  auxiliarores  molitio- 
num  adfciverar.  Eademque  tempeftate  & 
Sclavi,  qui  ercdlis  per  infortunia  Germa- 
norum  animisarmamoverant ,  fufido- 
mitique.HermannusBiIingus,confpicu£E 
vir  feveritatis ,  Luna^burgenfem  ab  Im- 
peratore  ducatum  accepit,  fineique  ditio- 
nis  libi  attributse  egregie  tutatus,ftemma 
principum  de  fe  ionga  lcrie  propagavit. 

Eo  tempore  vetus  Roma  a  Johanne 
XlII  Papa  ;  nova  ,  ideft: ,  Conltantino- 
polis ,  i  Romano  ,  Conftantini  VII  filio, 
quem  puerum  ,  a  moribus  magis ,  quam 
ao  state  appellanc  j  peffimis  corrumpe- 
bantur  exeinplis.  Romanus  enim  Im- 
perator  puerilibus  vacabat  laiciviis.  Per- 
cundatus  Nicephorum  Phocam  ,  qui 
fieret  ,  quod  adeo  res  Romana  pelTum 
iret,magna:  libertatis  accepit  relponfum  : 
Ideo  fieri ,  quod  ipfe  imperaret ,  atqm  i- 
pfius  Nicephori  pater  exercitui  pr£ejfet. 
Nam  tu ,  inquit ,  imperium  malegerii-,  ^ 
ille  Jludet  pecuniii.  At  fi  tu  volueris ,  & 
animiRomanorum  &RelpubIica  fat  bre- 
vi  mutabuntur ,  ncc  tamen  fubito.  His 
diftis  ,  jufTus  fuo  arbitratu  rcm  difpo- 
nere  militarem  Nicephorus  ,  difciplinaj 
ante  orania  aitendit  animum , 


Zonar. 
Tom.  3 . 
Cedren. 


iecriones 


bellicis  utrafque  ftudiis  exercuit.  Queis 
artibus  Cretenfes  Agareni  liiccubuerunt, 
plerceque  urbes  recept^e  ,  interque  eas 
Candace  metropolis ,  unde  Infulas  no- 
men  Candia.  Curupas  Cretenlium  Ami- 
ras ,  8c  Aneraas  fecundus  ab  illo  dignita- 
te ,  vivi  in  poteftatem  redaftiNicepho- 
ri.  Leo  Phocas ,  frater  Nicephori ,  pari 
animo  Halepi  Dominum  devicit  prcelio, 
quo  tantam  Saracenorum  multitudinem 
proftravit ,  tantam  cepit ,  uc  illos  defide- 
rarent  agri  ,  his  implerentur  afFatim. 
Cumque  Chabdanus  Amiras  inftauralTet 
bellum  ,  fiigatus  a  Nicephoro  iterum  j 
Berosa  Syns  expugnata  eft.  Romanus 
triennio  in  poteftate  afto ,  exhauftoque 
voluptatibus  corpore  obiit ,  relida  Ana- 
ftafia  (qu^  Theophano  dicebatur)  uxo- 
re  cum  filiis  duobus.  Sorores ,  ursente 
conjuge ,  ex  aula  romotas,  monafteno 
incluferat  invitas- 


Ergo  Bringes  cubicularius  ,  ut  ad  cla- 
vum  lederet  Reipub.  Nicephoroin  Cap- 
padocia  agenti  infidiatus ,  coegit  virum, 
inftigantibus  prcefertim  Zimifce  &  Cur- 
cua ,  arrepto  femet  imperio  tueri.  Ni- 
cephorus  facile  ab  Orientali  exercitu  di- 
ftus  Imperator ,  a  Conftantinopolitanis 
etiam  admifTus  odio  Bringis ,  ut  firmaret 
autoritatem  Theophano  Auguftam  ma- 
trimonio  iibi  junxit ,  oblatrante  fecun- 
dis   nuptiis  Polycufto  Patriarcha  ,  fed 
fruftra.  Obtendit  Polyeuftus  fpiiitualis 
neceffitudinis  vinculum ,  quod  Nicepho- 
rus  aliquem  Theophanus  filiorum  e  ba- 
ptifriio  fufcepiffet,  ideoque  aut  dimitte- 
re  eam  ,  aut  Ecclefia  abftinere  pra:ce- 
pit.  Nicephorus,  ut  in  re  facra  difto  au- 
diens  Epifcopo ,  abftinuit  aliquantifper : 
Sed  mox afta Synodo ,  judicatumeftle- 
ge  illius  neceffitiidinis  nihil  Imperatorem 
teneri :  Fuit  etiam ,  qui  ne^arec,  contra- 
dlam   neccllitudinem.    Rudes  facrorum 
Epifcopi,  cokreculices,  deglutire  camelos  Luie.. 
didicerant.  l>rand. 

Inter  quos  velprscipuuseratRoma-  f'^:'^- '';'?* 

r\  '11"  "*        wrlttCrJ2il<m 

nusPapaJoannesxiii,  odtavoilliperh--  ^„j„      ^ 
milis ,  nifi  quod  hiinc  raarem  fatis  fuif-  ji„„a~ 

fe  con-  liHm. 


Otho  Mairnus, 

Slf^ehertHt  ^i>  conftat ,  illum  focminam.  Homofa- 
^l^'"''  "c  ,  (  ut  vcrbis  dicam  Platinx  )  ab  ado- 
*  lcfccntia  omnibus  probris  ac  turpitudinc 
contaminatus  ,  venationibus  magis  ,  li 
qiiid  tcmporis  a  libidiuibus  fupcrerat , 
quam  orationi  dcditus.  Erant  tum  Ro- 
ma:  duo  annui  confuIcs,cx  nobilitate  prar- 
fcdus  unus ,  qui  jus  populo  diccrct :  ex 
plebe  autcm  Decurioncs  x  i  i,qiiivicem 
gercrent  Senatus.  Supra  hos  johannes 
(Oftavianus  antea didus)  Alberici  patris 
fretus  potentia ,  pontiiicium  libi  munus 
lumfcrat.  Cujus  miprobitatem  cum  fer- 
re  nou  poflcnt  Cardinalesquidam  ,  im- 
ploratus  eft  Otho ,  cujus  paulo  ante  fihus 
Ludolphus  febri  in  Itaha  perierat.  Igi- 
turOthone,  ieptenniadhuc ,  Aqui(gra- 
ni  coronato,  Itahamvalidocumexerci- 
tuingreflus  Imperator,  tyrannos  Beren- 
garium ,  Adalbertum ,  &  alios  majeflate 
nominis  fui  ita  exterruit ,  ut  vel  latibula 
qujErerent ,  vcl  Saracenorum  patrocinia. 
Romx  a  Johanne  benediftus ,  confir- 
matis  audifque  de  fuo  prsedeceflbrum 
donationibus ,  redit  in  Germaniam,  cum 
jurejurando  obftrioxilTet  Johannem  & 
Romanos ,  ne  unquam  Berengario  filio- 
ve  ejus  ftuderent.  Sed  cum  Imperator, 
Ut  ait  Luitprandus ,  earum  rerum  teftis 
oculatus ,  ea  qua:  Dei  funt  faperet,  Jqan- 
nes  illis  omnibusadverfabatur ,  perinde 
ut  Diabolus  creatori.  Itaque  fidei  im- 
memor  data:  ,  Adalbertum  e  Fraxine- 
to  ,  Saracenorum  receptaculo ,  Romam 
revocat  ,  fanftifHme  promittens  fe  ei 
contra  Othonera  adfaturum  ;  invit^t  & 
Germanos  ad  lacerandam  Germaniam, 
ut  domi  Imperatof em  diftineat.  Impe- 
rator  his  cognitis ,  Puer  eji,  inquit,  Pa- 
pa ,  facile  bonorum  immatabitur  exem- 
plo  virorum  ,  atque  hac  mente  Raven- 
nam  pergit.  Ibi  obvios  habuit  Johannis 
legatos  ,  querentes  ,  eum  hadlenus  ju- 
ventutis  igne  Pagrantem  ,  multa  defi. 
gnafle  puerilia ,  impofterum  de  Impera- 
toris  arbitrio  vitam  corredlurum.  Sed 
nihil  Johanni  minus  erat  cordi ,  quam 
turpitudinis  deiinere  &  perfidia:.  Mox 
cnim  iterum  fufceptus  ab  eo  Roma:  A- 


Romami  II.  ^cjn 

dalbcrtus  ,  ut  urbi  advcrfus  Othoncm 
prajiidio  cflct..  Sed  adventante  cumco- 
piis  Othonc ,  Papa  comcs  ftatim  Adal- 
bcrto  fugas  additus.  Imperatori  urbcm 
ingrclTo  iacramentum  dixcre  Romani, 
nunquam  fc  ipfo ,  filioque  cjus  Othonc 
infciisautinvitis,  Papam  elefturos.  Ci- 
tatur  Joanncs ,  atrociffimorum  rcus  cri- 
minum,  ut  inSynodofcpurgct ,  iipof- 
iit.  Ille  tantum  abeft  ut  pareat ,  utcon- 
gregatos  Epifcopos  &  Cardinaks  ana- 
thematc  auiit  notare.  Rctorquetur  ex- 
templo  in  ipfum  anathema,  damnato- 
que  totius  Synodi  fufiragiis  fubftituitur 
Leo  ,  Protoicriniarius,  ut  vocabant,  Ec- 
clefix ,  eique  facramento  fe  obligat  civi- 
tas.  Imperator  his  geftis  ,  captoque  jam 
Berengario ,  &  cum  uxore  in  Bavariam 
relegato ,  ne  oneri  fit  Romanis ,  dimit- 
tit  milites ,  cum  paucis  Romas  moratur. 
Interim  Expapalargitionibus  corrumpit 
cives  ,  ut  Imperatorem  improvifo  ob- 
ruantdolo.  Canitur  ciaflicum ,  concur- 
ritur  a  Romanis ,  ut  Imperatorem  con- 
tra  omne  jus  fafque  occidant.  Sed  ille 
fuorum  durato  bellisrobore,  proflio-at 
perjuram  multitudinem ,  multos  tcrga 
vertentes  casdit  :  ne  pergat  ad  exitium 
reliquorum ,  exoratur  a  Leone  Pontifi- 
ce ;  qui  &  obfides  reddi  obtinuit ,  ac  fe 
civibus  ,  ovem  lupis ,  committi.  Ete- 
nim  dum  Adalbertum  perfequitur  Au- 
guftus ,  meretriculx  Romans  Johannis 
amoribus  ,  divitiifque  fuis  in  urbepoten- 
tes  ,  perficiunt  apud  plerofque ,  ut  Leo- 
ni  letales  ftruantur  infidi^ ,  quas  tamen 
ille  fuga  antevertit ,  Joannem  paulo  poft 
dignafacinoribus  fuis  mors  oppreiCt.  In 
ipfo  nimirum  adulterio  tempora  percut 
fus  a  Satana,  oftavo  die  interiit ,  &  iine 
Domini  viatico ,  ad  eum  cui  lervierar  j 


Luit- 

prand. 
l.  6.c,i<3. 
II. 

Ttoeod.  de 
Niem.in 
Nemore 
unionii. 
Dnci.  6. 

ReginoH. 
Coiitinua- 
tor  lih.  2, 
Sigebert. 
Gembl. 


migravit. 

Romani  tali  Pontifice  digni  ,  calcata 
religione    Benediftum  fi- 
ftatuunt 


facramenti 

bi  Papam  Itatuunt  ,  nec  minus  pro 
ejus  falute ,  quam  nuper  pro  Imperato- 
re  &  Leone  fua  devovent  diris  capita 
adverfum  eos  ,  quibus  fe  facerrima  ju- 
ramenti    religione  dudum  addixerant. 

Adeo 


Otho  Magnus 

Adeo  ijlis  nulla  D  e  i  aut  fidei  cura  fuir. 

Sed  Otlio  machinis  &  fame  adeo  affli- 
xit  perjuram  Civitateni  ,  ut  Leonem 
VI  u  acciperent  ,  annum  &  quatuor 
menfes  potitum  fede :  Benedidus  Ham- 
burgi  apud  Adelgagum  Archiepifcopum 
exuiem  vitam  claulit. 

Dum   ita   Romas  furorem 


Witichin.     -^""^   ^^^   Komas  turorem    caftigat 
dus         Deus ,  meliorem  fui  notitiam  per  Se- 
tAmial.    ptentrionis  regna  fpargit. 
^'^■J'  Sueno  Danorum  Rex ,  Scanico  bello 

Gram-  ^^  Erico  Sueonum  rege  devidus ,  O- 
mat.l.  lo.  ^^ui^  Norvegum  petierat  auxilio  ;  ab  eo 
Sigebert.  fpretus  Eduardum  Anglum.  Cum  &  is 
Ann.c)66.  eum  adverlaretur ,  confugerat  ad  Scotos , 
f-"''"''  atque  ab illis levamen fenferat ,  undeni- 
.^dam.  ^^^  fperarat ,  fortuna:  fcvitia  ad  Chri- 
^re7»eny?>  ftianilini ,  quem  anteaabjecerat,  amo- 
Lzc.is.  rem  revolutus.  Quare  reverfo  in  Sue- 
ciam  fuam  Erico ,  Sueno  amore  flii  rece- 
ptiis  in  regnum  avitum  ,  prasceptoris  f^- 
pepartesapud  nobuiores  defumlit,  fua- 
liirus  religionera ,  quam  olim  exciderat , 
cupidioretamen  inilituto,  quam  eflSca- 
ciorc.  Populusenim  Danise,  patriisin- 
nutritus  fuperftitionibus ,  Chriftiana  fa- 
cra  pro  externis  &  adventitiis  adhuc  a- 
verfibatur ,  concedens  fine  Deum  efle 
Chriftum ,  fed  fuis  Diis  nihil  quicquam 
majorem.  Sed  eam  opinionem  Poppo  , 
ingenio  vir  &  fantlitate  confpicuus ,  fer- 
mone  miraculoque  difcuffit.  Regnante 
Haraldo  id  contigiile  Dithmarus,  Wi- 
tichindus ,  qui  tum  vixit ,  Adamus  Bre- 
meniis  &  Albertus  Stadenfis  notant :  Sa- 
xo  Suenonis  ,  filii  Haraldi,  tempore. 
Percunftatus  enim  Poppo ,  an  monitis 
fuis  obfecuturi  eflent  populares ,  fi  ad 
fiagrantis  ferri  ta£lum  manum  fuam  illa:- 
fam  confpexiflent ,  urtiverfis  haud  dubie 
parendum  refpondentibus  ,  candentem 
ferri  lctminam  ceu  chirothecam  brachio  in- 
duit ,  ecimque  per  omnes  intrepide  circum- 
latam  ante  Frincipis  pedes  excujfit,  in- 
columi  dextera  omnibHs  demonfirata.  E- 
jus  miraculi  evidentia  moti  Dani  idola 
funt  demofiti  ,  Popponi  Epifcopatum 
dederunt  Athuiicnfem  :  felix  deinde  & 
Chriftianorum  mefiis  fecuta 


larga 


per 


totum  Septentrioncm.  Eodem  tempore 
&:  Poloni^  Chriftus  illuxit ,  per  Miciflai 
cum  filia  Bohemorum  Principis  Boleflai,  Cram.l.^. 
nuptias.  Cum  enimhaud  annueretcon- 
jugio  fponfa ,  nili  folennibus  aquis  ab- 
lueretur  Miciflaus ,  &  Seminaria  Chri- 
ftianifmi  per  Poloniam  inftitueret ,  ja- 
venis  amoris  vi  fubaftus ,  amare  &  illum 
coepit  D  E  u  M  ,  quem  tanti  fieri  ab  ea , 
quam amabatjintellexerat.  Itaquebapri- 
zatus,Kracovienfem  &  Cnefneniem  flm- 
davit  Ecclefias,  cathedrafque  Epifcopa- 
les.  AtRomanovis  exarfitfeditionibus. 
Joannemxiv  fufFeftumde  fententia  O-  ContimA- 
thoni?  Leoni,  Jofredus  Campanise  co- '"''  'f^^'; 
raesaccitus  aSenatuurbeexpuIit.  Unde  "*••''''»'»- 
iratus  Otho  ,  magnis  itineribus  conten-  "  ' 
dit  Romam ,  confules  exilio  multat ,  de- 
curiones  laqueo  fufpcndit ,  Petrum  ur- 
bis  prasfetlum  virgis  csdi ,  afinoque  im- 
pofitum  ,  verfo  ad  clunes  vultu ,  circum- 
duciimperar.  Hacfeveritateterriti  Ro- 
mani ,  Johannem  deinceps  Pontificem 
ferredidicerunt. 

CefTerunt  &  Saraceni  armis  Othonia- 
nis.Primum  eos  Sclavi  Dalmatse  de  mon- 
te  Gargano  dejecerunt ;  deinde  Hungari 
Confentia:  tandem  Otho  reliquias  eo- 
rumFraxineto  expulit. 

Obortum  denique  &  de  Apulia  Ca- 
labriaque  cum  Grascis  bellum  ,  Impera- 
tore  Nicephoro  tam  invifo  domi ,  quam  Zomr^ 
militia:  claro ,  quodgloriam  bellicam  a-  Torn.i. 
varitia  &  expilationibus  fosdaret.    Hic  <''^'^""» 
cum  Imperium  Orientis  felicibus  mul-^'-^^^" 
tum  expeditionibus  iniliaurairet ,  indigne 
tulit  Caiabriam  Apuhamque  Othonem 
fibi  vendicare.  Nam  Siciliam  Nicepho- 
rus ,  miflb  Manuele  duce ,   recuperare . 
de  Saracenis  voluerat ,  fecifletque ,  nifi 
rudis  per  adolefcentiam  Manuel  ,   nec 
fenioribus  aufcultans  ,   clafle  in  Syrtes 
impadtacorrupifTet  excrcitum.  Idem  Ni- 
cephorus  Ciliciam  ,  captis  Taro  &;  Mo- 
pfueftia  urbibus  ,   receperat.    Cyprum 
etiam  &  maritimas  urbes  Syria; ;  tribu- 
tariam  reddiderat  fibi  Tripolin  Phoeni-  witichin- 
cix  &  Damafcum.   Igitur  Otho  filiam  ^«W.^. 
ejusambivit,  filio  fibi  cognomini,  cui  Dithm. 


Nicephortis  11.  VhocAi.  loafines  Zimifces. 


40  r 


in  dotcm  ilarctur ,  qiiiciquid  clTut  Grceco- 
rum  iii  Itali.1.  Et  j.ini  convencr.ittlenu- 
ptiis  ,  cum  quiacccpturi  vcnerant  fpon- 
lam  ,  partim  occiduntur  fallacia  Gr.x'co- 
rum ,  partim  capti  aflfcdlique  ianominia, 
mittuntur  ConlLintinouolin.  Hclcna 
jponfa  Uladomiro  Ruflorum  poftca  rc- 
gi  nupfit.  Qua  reiindianitatccxafpcra- 
tus  Otlio  ,  contraftis  copiis  Gunthei  o  «Sc 
Sio;frido  ducibus  ,  Grxcos  jam  Mauris 
fosdcratos,  gravinimis  pr.xliis  ita  attrivit, 
ut  tributariam  dcinceps  ab  Othone  Cala- 
briam  haberent,  &  Apuliam. 

Interim  Niccphorus  Antiochiam  Sy- 
vix  pcr  Michaciem  Burzen  cepit ,  fed  in- 
vitus ;  quod  ca  urbe  expugnata,interitum 
libi  irnminerc  prxdiftionibus  nefcio  qui- 
bus  comperillcr.  Quare  cgregio  duci, 
tantx^que  civitatis  viftori  ademit  duca- 
tum.  Nec  tamen  £uum  mutarepotuit, 
quod  odium  ei  pubhcuni  ftruebat. 

Eccleliarum  fundos  augeri  prohibue- 
rat ,  caufatus  opes  a.  Sacerdotibus  male 
collocari:  Epifcopos  feinfcionullosfie- 
ri  lincbat.  Monetam  a  fe  cufam  pluris 
volebat  elle ,  quam  veterem.  Cumque 
duphcem  reperillet  nummum,  gravio- 
rem  fifco  fblvi ,  lcviorcm  quotidianos  in 
fiimtus  erogari  ordinarat.  Suftulerat  & 
donaria ,  fenatoribus  tcmplilqucdari  fo- 
litaannuatim. 

Quas  ob  res  gnarus  fe  exoflim  efle  po- 
pulo ,  murum  circumdedit  regis ,  &  fa- 
me  preflam  plebem  detenta  flagellavit 
annona ,  quam  dein  care  vendidit ,  obli- 
tus  execrationis  ,  quam  tales  incurrere 
aitDei  Spiritus.  Notatum  ferunt  feftivo 
militis  didterio  ,  qui  interrogatus ,  cur 
fenior  jam  dediflet  nomenmilitiaz,  re- 
fpondit ,  robuftiorem  fe  nunc  efle  fcnem, 
quam  ohm  juvenis  fuerit.  Tunc  enim  d\- 
midii  aurei  friunentumtollerenequivif- 
fe  ,  jam   duorum   facillime   fuftinere. 
Cumque  muro  palatium  cingeretNice- 
Mariamis  phorus  ,  audita  vox  eft :  O  Imperator ,  fi 
Scotus       rjj(,l  ^^  coelum  educca  fiifiigia ,  intm  exi- 
fiente  malo  ,  facile  captu  munitnentum 
efi.  Autor  vocis  reperiri  nulla  inquilitio- 
ne  potuit.  Igitur  qua  die  claves  accepit 


Cedrcn 


Ub.  3. 


portarum  ,  quas  muro  indidcrat ,  a  con- 
juratis  intcrfcftus  cft  ,  anno  impcriifc- 
ptimo,  .xvifuiLvii.  Confciainlidiarum 
traditur  Thcophano  Augufta ,  tum  quod 
frigidius  fc  compcriilct  amari,  tum  quod 
filiis  mctucret  fuis ,  ideoque  clam  ad  Jo- 
hannem  Zimifcem  ,  ducem  fh-cnuum, 
amorem  tranftulerat.  Zimifccs  cum 
confpir.itis,inter  quos  &  expugn.ator  An- 
tiocniaj  Burzes ,  fporta  fulceptus  nodlu 
intra  murum ,  Nicephorum  fuoptc  in  cu-  Cedrcn. 
biculo  jugulavit ,  vocifcrantem  hoc  fo-  y-  344" 
lum ,  Dominemiferere,adjuvaDcipara. 
Saraccni  cladibus ,  quas  fub  Niccphoro 
pertulerant,exacerbati,templum  fcpulcri 
DominiceIeberrimum,ipfumquePatriar- 
cham  incendio  concremarunt. 

Interempto  eum  in  modum  Nicepho- 
ro  ,  Zimifces  a  Polycufto  diadcmate  cu- 
piens  infigniri ,  repudiatur  ut  homicida  : 
cumque  diceret  ,  fuis  manibus  cxfum 
haudquaquam  efle  Nicephorum ,  jubetur 
Theophano  reginam  ,  &  percuflbres  in 
exilium  agere  ,  &  libellum  Nicephori, 
quo  Epifcopos  Imperatoreinfcio  leoi  ve- 
tuerat ,  abolere.  Obfequenti  in  omnibus 
coronam  imponit  Patriarcha ,  ac  triceli- 
mo  quinto  poft  die  abit  vita ,  fuccefTore 
Bafilio,  monacho  Scamandreno. 

Ziraifces  Antiochiam  maximo  appa-  Trhh. 
ratu  obiidentes  Saracenos  ,  per  Mefo-  co?/'//;/. 
potamias  ducem   vicit  ,    Ut  pax  eflet  ^''1°^' 
cum   Othone  ,   Theophaniam  neptem  !i'  -^ "'' 
fuam  miiit  conjugem  Othoni  juniori,  i;^_c.-i.o. 
qujeajoanne  XIV  Auguftum  diadema  plat.Othe 

fufcepit.  Frif!:g. 

Inde  reverfus  in  Germaniam  Otho  ,  ^■^.■f^-  ^l" 
condidit  metropolitanam  Magdeburgi  ^..^  ,_  * 
Ecclefiam ,  datoeipra;fuIeAlbertoTre-  Hetr». 
virenfi ,  ac  fequenti  anno  (qui  erat  fupra  Hifi.  Sltu 
nongentefimum    tertius  &  feptuageii-  '»''''«  '•  i* 
mus )   migravit  ex  hoc  mundo  ,  cum  ^/"'g^'" 
paulo    ante    Hattonem    Moguntinum  ^g^iem. 
Antiftitem  ,  Wilhelmi  filii  Iriiperatoris  Lahyr.1.6. 
fuccefTorem,  ob  illufos  murium  nomi-  cap.  53. 
ne  egenos,mures  devorafrent,&  Saraceni 
in  ^CTvpto  Cairum  ^dificafrent  urbem 
maximam.  Joannes  XIV  ea  tempefta- 
te  campanam  de  fuonomineappellavit, 
E  e  c  unde 


Sigehert. 
Gembl. 
Chron, 
Belg. 


Dhhm. 
lib  I. 

Chron. 

Sigebert. 

Gembl. 

Lfimb. 

£chafn, 

Frijing. 

1.6,  f.2/. 


401  loannes 

unde  mos  inolcvit  prxpofterus ,  tintin- 
nabula  aquis  confecrandi ,  humanifque 
infigniendi  vocabulis.  Otho  prirnusve- 
nas  auri  &  argenti  prope  Gollariam , 
quam  etiam  exftruxit  urbem ,  induftria 
lua  aperuit.  Sclavicas  gentes  per  verbi  di- 
vini  prscones  irabuit  ChrittianiliTao  & 
Magdeburgenfem ,  qu2  eis  prxeflet ,  fta- 
tuit  cathedram ,  cui  Merfeburgica ,  Mif- 
nenfis  ,  Cicenfis  (quas  &  Naumburgica) 
Havelbergenfis ,  Brandeburgica  &  Pof- 
nanienfis  dioecefes  attribut^  funt.  In 
Dania  fundalle  dicitur  Ecclefiam ,  quse  ex 
ipfius  noraine  Ottenfea ,  vel  Othonia  eft 
co2;nominata. 

£0  regnante  Huldericus  Augjuftanus  , 
Luitprandus  Cremonenlis  Epifcopi ;  Wi- 
tichindus  Corbejenfis ,  Frodoardus  Rhe- 
menfis  monachi ,  Rofuita  Monacha ,  li- 
terarum  &  pietatis  laude  floruerunt.  Bru- 
no,  Othonisfrater,  fimul  Archiepifco- 
pus  Colonienfis  &  dux  Lotharingia: ,  no- 
yo  exemplo  fuit. 

Otho  Secundus, 

JoANNES   ZlMISCES. 

Basilius  IL 

&CONSTANTINUsVin. 

r\Thofecmdus  Magni  ex  Adelheide fi- 
lius ,  jam  annum  undecimum  pater- 
nx  fiicceffor  defignatus  eminenti^ ,  eo 
defiindo  plenara  adiit  Imperii  admini- 
ftrationem.  Priraum  rebelles  Ragineri 
filios  in  Hannonia  ,  &  Henricum  pa- 
truelem  in  Bajoaria  domuit.  Inde  movit 
in  Danos  ,  quorura  rex  Haraldus  cum 
Hcnrico  ad  imperium  adipirante  fenfe- 
rat,  Sclefvicumqueprogreflus,  pace  fi- 
nivit  bellum ,  Wifinaris  convenru  habi- 
to.  Henricus  fubinde  inftaurans  bellum  , 
Ducatu  excidit  Bajoarias ,  quem  Otho 
Dux  Suevise  accepit,  Ludolphi  filius,  Ma- 
gni  Othonis  nepos :  Bohemia ,  quod  re- 
ceptaculum  eilct  Henrici  perduellis ,  late 
vaftata  eft  quidem  :  Sed  Imperator  ad 
Pilfiiam  urbcm  <i  Boleflao  ,  Bohemorum 
Principe  gravi  afFectus  eft  clade ,  ut  Cro- 
mevara  fe  reciperet ,  &  fequeati  demum 


Zmifcei.  • 

anno  Henricum  fubigeret  Patavium  fu- 
gientem- 

Sub  illa  Benedi£lus  vi ,  a  Cincio ,  pr^e-  Platin^ 
potenticiveRomano,  in  carcerem  de- 
trufus  fufFocatur  ,  fucceditque  Donus  II, 
neque  malis  neque  bonis  faftis  memo- 
randus ;  Illi  Bonifacius  vii ,  invafbr  fcdis , 
«Scfacrilegus.  Quare  confpirantibus  bo- 
nis  civibus ,  Conftantinopolin  profugit , 
ac  divenditis ,  qus  lacrilegio  abrtulerat , 
revertitur  inftruftus  pecunia,  ut  largitio  • 
ne  repetat  amifliim  Pontificatum.  Sed 
perbrevi  felicitate  ufiis,  cum  Joannem 
Cardinalem  privaiTet  oculis ,  ut  conati- 
busfuis  refragatura ,  glifcentemajorem 
in  modum  feditione ,  turpiter  vitam  fi- 
nivit.  Ita  turbatam  trienni  propemodum 
tumultu  fedem  arripit  Benedidus  vi  i , 
qui  ofto  eam  annos  infedit ,  quibus  o- 
mnia  Roma;  venalia  habuit. 

Dumillafiunt  Romaz,  Othonem  A-  Dithm^ 
quifgrano  pelht  Lotharius  v.  Francorum  ^'^-S' 
Rex ,  Ludovico  rege  &  amita  Othonis 
gcnitus ,  eoque  modo  Lotharingiarn  fibi 
imperii  provmciam  vendicat.    Sed  eum 
celeriter  abeuntem  C^efar  infequitur,  de- 
populatis  omnibus  &  incendio  confum- 
ptis ,  ufque  ad  regiam  Parifiorum  fedem. 
Incenfis  Parifiorura  fiiburbiis ,  dum  in  Contm. 
patriam  copias  reducit  Otho ,  tergo  e-  -^«'"«»» 
jusinhjeretLotharius.  Flumen  Axonam  '•^•'^■44» 
tranfeuntes  Cazfarianos^vadinefcios ,  un- 
da  rapit  confertira :  reliquos  ad  Arduen- 
nam  ufque  perfequitur  Rex,  &  Casfarem, 
plurimis  amiflis  ,    cogit  redire  ad  fua. 
Paulo  poft  tamen  Rhemis  fancitur  con- 
cordia,  redditurque  Othoni  Lotharin- 
gia ,  indignantibus  Hugone  duce  Fran- 
corura  &  proceribus  plerifque.  SedLo- 
tharium  feptuagefimo  fexto  hujus  leculi 
anno  defunftum ,  excepit  Ludovicus  fi- 
lius  ejus  valde  juvenis  ,  qui  poft  noven- 
niura  Carolo ,  fratri  fuo ,  raorte  vacuum 
reliquit  fblium ,  in  quo  plane  Caroli  M. 
pofteritas  defecit,Hugone  Capeto  digni- 
tatem  arripiente  regiam. 

Felicius  Auguftum'recuperavitfplen-  Joamet 
dorem  Bafilii  IVlacedonis  progenies,  Ba-  2o«*r. 
filius  &  Conftantinus  VI  i  !•  Joannis  au-  ^""'■l' 

tera 


lohannes  Ztmifc 


Ceorg.  tcmZimilcxfcIicitas  iiiiiu^  frauilcEunii- 
Ctdrenm  chi  coiicidit-  Pr;rclare  quidcm  rcmgcf- 
Wfior  f^''"'^':  Cra:corum  Zimifccs.  Ruilos ,  lior- 
taatc  Niccphoro  Inipcratorc,  immcn- 
lis  agminibus  inundantcs  Bulgariam  ,  ca- 
quc  lubadla  jam  Tliraciam  vallantcs  ,  pri- 
mo  pcr  Bardam  Scleium,  uxoris  fua:, 
quam  privatnshabuerat,  fratrem  :  dcin- 
de  &:  fuoptcdudu  vicerat. 

In  quo  bello  memorabilis  Sclcriaftus 
enituit.  Cum  enim  rcfcivifret,  longc 
prxftarehollcsmukitudinc,  inquc  trcs 
exercitus  diviiiile  Sphcndollabum  Ruf- 
fbrum  Principcm  copias  ;  Pazinacas 
primum  ,  qui  Bofni ,  tum  Hungaros  & 
BuJoraros  linsulatirn  ag^reflus  fudit ,  at- 
tntilque  (mgulis  turmts  expeditiorem 
Imperatori  viftoriam  fecit.  Zimifces, 
fiiperato  Phoca  ,  nepote  Niccphori  de- 
cefToris  fui ,  ailunitaquc  in  matrimonium 
Theodora  ,  Conftantini  v  1 1  Porphy- 
rooenneti  filii ,  multa  Ruflbrum  caftra 
&  urbes ,  inter  quas  Perfthlaba  &  Doro- 
ftolumfortiterexpugnavit.  Ccpit  Bori- 
fcn ,  Bulgarorum  regem  :  Sphendofla- 
bum  multis  proculcatum  prxHis,  veniam 
petere  adcgit  domum  rcvertendi.  Qui 
poftea  a  Pazinacis  Scythis  ,  per  quorum 
aitiones  ei  iter  erat ,  cum  exercitu  eft 
deletiis. 

Mox  &  Nicephoro  Phoca:; ,  patrique 

ejus  Leoni  ,  Imp.  Nicephori  germano , 

iterataperduellio  concivit  necem  ;  nam 

primam  clcmentius  vindicaverat  Zimi- 

fces.  Re£te  quidem  Filio  D  e  i  impe- 

rium  tulit  acceptum  hic  Imperator,quum 

nummos   Chrifti  imagine  fignari  pri- 

Cedten.     i^us  juflerit ,  addita  infcriptione :  Jefits 

f.  /63.      Chrijim  Rex  regum :  quem  morem  fer- 

varunt   dcinde  pofteri.    At    pcrperam 

Theodoro  Martyri  viftoriam  tribuit, 

de  Ruffis ,  quod  facro  ejus  die  pugnaf- 

fet ,  credulus  nimium  fuperftitiofis  ali- 

quibus,  obequitantem  fe  vidifle  ordines 

Theodorum ,  religiofb  mendacio ,  afle- 

rentibus.  Itaque  ingentem  rimam  egit 

profperiras  Joannis.  Nam.dum  Orien- 

tis  quafdam  urbes  debellat ,  perfpefta  Ba- 

iilii  Eunuchi  fiii  iis  in  locis  potentia^quod 


ccs.  403 

iniquum  diccrct ,  ioi  pr&fiantiHm  viro- 
rum  fmguine  partdi  pojjrfiiortes ,  ab  uno 
fpadone  detineri ,  dato  pcr  cum  tabifico 
vcncno ,  &c  proftrata  corporis  habitudme 
periit ,  annos  fcx  totidcmquc  mcnfes  rc- 
rum  potitus.  Sic  rcddita  potcftas  filiis 
Romani  Junioris ,  Balilii  Maccdonis  ab- 
ncpotibus. 

Scd  corum  Conftantinus  ,  mollioris  Zomr. 
vitxliomo  ,  in  voluptatibus  vokuabatur.  Tom.  z. 
Bafilius  xxannorum  juvcnisacri&  cxci-  Cedreii. 
tato  ingenio  ,  prxerat  Rcipublicse.  Pri- ^'*  ■^^''■' 
mum  Balilio  Eunucho  ut  rerum  pcrito 
publicarum  obftcutus ,  matrem  Theo- 
phano  revocavit  in  aulam.  Bardam  Scle- 
rum  ,  qui  in  Oriente  multafeceratfor- 
titer,  potentiam  ejus  &  imperii  cupi- 
ditatem  veritus ,  detraxit  ad  inferiora , 
ac  ibhus  Mefbpotamia^ducem  efle  juflit. 
QiToprspete  conliliohominis  non  tam 
exftinxit  ambitionem  ,  quam  inflamma- 
vit  ardentius.  Bardas  enim  velut  igno- 
minia  notatus  ,  totius  Orientis  domi- 
nium  ,  favente  exercitu ,  corripuit.  Ba- 
filianos  exercitus  fudit  pra^Iiis ,  aut  occi- 
dit.  Nicajam  Bithynis  metropolin  re- 
degit  in  poteftatem.  Bafilii  res  unave- 
lutfacra  anchorafufientai>antur ,  divino 
quodamac  CAlefiipr&Jidio. 

Erob  reducitur  ab  exilio  virforrifH- 
mus  Phocas  Bardas ,  &  copiis  pra^ficitur 
fratrum  C^efarum.  Is  fingularicertami- 
ne  vulnerato  Sclcro  ,  perturbatas  illius 
cafii  legiones  fagavit ,  &  ad  Cofroen  Ba- 
bylonium  Sultanum  fe  recipere  compu- 
lit  ,  ad  quem  niox  Sclerus  proditionis 
delatus ,  carcerem  pro  regali  intravit  pa- 
latio. 

Bafilius  inteftino  bello  liber  ,  Cala- 
briam  Apuliamque  pro  dote  attributas 
Theophanise ,  recuperare  Gra.'cis  infti- 
tuit.  Otho  eas  provincias ,  ut  conjugi 
fus  dotalitias ,  defenfiirus ,  valido  cum 
exercitu  in  Italiam  proficifcitur ,  anno 
regni  v  i ,  non  revifiirus  Saxones  fiios. 

Per  ejus  abfentiam  Sclavi ,  fiiblatis  a-  Dhhm.  ] 
nimis,   Brandcburgum  capiunt,  Bohe-.%5» 
mi  Cizehfem  Eccleliam  ;  Miftuis  Obo-  Cbron, 
tritorura   Dux   Hamburgum  cremat. 
Eee  i  Sed 


Chron. 

Leiiirisha- 

menfe. 


fUttn.  in 
VII. 


A.  M. 

49f?- 
Chr.  893. 
Dec.  fc. 


404 

Secl  Duces  Comitefque  Saxonum  ,  inter 
quos  &  Sigisfridus  fuit,  Dithmari  Merfe- 
burgenfis  Epifcopi  ,  ex  qtio  hasc  narra- 
mus  ,  pater ,  muniti  facro  Domini  viati- 
co,  compellunt  in  collem  quendam  Scla- 
vos ,  &  pra^claram  de  iis  vi<^oriam  re- 
portant. 

Imperator  in  Italiavidens  Gr^ecorum 
juxta  &  Saracenorum  incurfionibus  ex- 
pofitam  Apuliam  ,•  accitis  e  Germania 
Bajoariis  &  Alemannis ,  occupat  Taren- 
tum.  Deinde  miffis  fpeculatonbus,  Gra;- 
cos  alicubi  improvifo  obrutos  infultu 
tanta  fternit  mulcitudine ,  ut  putaret  efTe 
deletos  omnino,  uaAs.palIida  mors  Sara- 
eenorum  diccbatur.  Sed  quemadmodum 
nihil  efl  bellicis  inconfiantiiis  fuccejjibui  ■, 
conglobati  iterum  ex  inopinato  Grasci, 
ad  Balentellum  ingentem  edunt  Casla- 
rianorum  ftragem.  Otho  plurimis  illu* 
ftrium  occumbentibus,  comite  Othone 
fratris  filio  ,  ad  littus  properat ,  infilienf- 
que  in  aquam  ,  ab  Henrico  Zolunta  mi- 
lite ,  qui  forte  ibi  in  navi  erat ,  agnitus, 
pro  gregario  quodam  ofFertur  ,  recipi- 
turque  navarcho.  Patefaftus  autcm  petit 
ad  oppidum  deduci  RofTam  ,  ubiTheo- 
phania  Augufta  maximis  fe  opibus  praz- 
ftoletur.  Nautas  prsedx  avidi  applicant 
loco  navem ,  intromittuntur  aliqui  O- 
thonis  neceflariijmperator  yiribus  &  ar- 
te  natandi  confifiis  ,  dum  exutis  veftibus 
fimulat  fe  meliores  aflumpturum,  e  pro- 
ra  in  mare  defilit ,  natandoque  remeat  ad 
fiios  ,  egrecrie  delufis  Grsecis.  Reparato 
deinde  exercitu ,  animadvertere  in  Ro- 
manos  &  Beneventanos  conftituit,a  qui- 
bus  initium  fugiendi  eflet  faftum.  Be- 
neventum  capit  incenditque  ,  Romano- 
rum ,  qui  maxime  nobiles  efl"ent  perfi- 
dia,  ad  convivium  inyitatos  occidit ;  cum 
reliquis  epulari  pergit ,  unde  Sanguinarii 
eicognomen  inditum.  Theophaniaquo- 
que  Augufta  venit  in  odium  ,  Grajca& 
fcminca  levitate  infultare  vifa  Latinis, 
quod  [nx  gentis  hominibus  bello  fuccu- 
buiffjnt.  Isiec  diu  fuperftes  malis  Otho, 
tasdio  angorequeanimi(^e/em;  autvul- 


lohannes Zimifces.  Otho  III, 


Saracenis ,  acceperat ,  decennio  ado  po~ 
teftatis.  Moriens  unampecuniarumpar- 
tem  Ecclefiis ,  alteram  pauperibus ,  ter- 
tiam  Mechtilds  forori ,  antiftits  Qued- 
linburgenfi,  quartam  Benedifto  legavit 
Pontiiici  &reliquis  Epifcopis.  Germani 
Othonem  tertium ,  filium  ejus  Caefarem 
defignarunt  Romas ,  Italis  Crelcentiurn 
Nomcntanum.aliis  Henricum  Bavarum, 
exilio  nuper  folutum  ,  fibi  regein  depof- 
centibus. 

Ea  tempeftate  Adelbertus  Pragcnfis 
Epifcopus  ,  cum  Bohemorum  non  ferret 
,  mores ,  in  Pannoniam  defcendit,  &  Gei 
fam  Ungarorum  regem  falutari  fonte 
abluit.  Inde  profeftus  in  Boruffiam  ,  a 
Barbaris  laniatus  interiir.  Eduardus  An- 
glix  rex  egregius  noverca;  dolis  occidi- 
tur ,  fucceflbre  Edelredo  ,  cujus  regnum 
Canutus  Dania:  Rex  miferrime  eft  de- 
praedatus,  &  fere  pro  fuo  habuit. 

,OTHO  III.  BASILIUS  II. 

PoRPHYR  OGENNETUS. 

BULGAR    OCTONUS. 


Plat.  ut 
Don.  2. 
Cofmas 
Pragerifit. 


OThonis  Tertii  pueritia  ,  quantum  i 
patre  amoris ,  tantum  a  matre  Gr; 


nere  potms  ,  quod  vidis  iterum  mari    ringia2,&  Bohemos  reprelTerunt 


ex 
patre  amoris ,  tantum  a  matre  Lirse- 
ca  odii  apud  proceres  nonnullos  traxit. 
Igitur  raptum  Henricus  patruelis  Ba- 
joarite  Dux ,  cuftodivit  faftiofe ,  uti  & 
fororem  ejus  Adelheidam  ,  feque  pro 
Imperatore  coepit  gerere.  Sed  pr^va- 
lente  apud  Saxones  fide ,  quam  Othoni 
juraverant ,  meritifque  nitente  paternis, 
extortus  eft  Henrico  Imperator  a  pi^in- 
cipibus ,  redditufque  matri  Theopnano 
&  avise  Adelheid^.  Ubi  literis  divinis 
humanifque  adprirae  inftrutftus  ,  tanta 
virtute  emicuit  ,  ut  mirabilia  mundi 
vulgo  appellaretur.  Quedlinburgi  Cx« 
farem  cgit.  Henricus  ei  Bayarus  ad  men- 
fam ,  Conradus  Marchio  ad  Cameram, 
Hecil  ad  cellarium  miniftravit  ,  Bern- 
hardus  Saxo  equis  prasfuit ,  ut  Dithmari, 
qui  tum  vixit ,  veibis  utar.  Principes  ii 
etiam  Francos  denubinfidiantesLotha- 


A.  M. 

49J4- 
Chr.  98^. 

Dithfn. 
Chroii, 


Chron. 

Lauriihn-' 

menfe. 


Mifeco 
Polo- 


Stad. 
Ditm. 
Ub.  j. 


rolonus ,  ad(lu£to  intcr  alia  munera  Ca- 
mclo,  Ochonis  fe  commilit  clicntcla:. 
Oborto  dcindc  iatcr  ipfum  &  Bolcflaum 
Bohemum  dillidio ,  Bolcflaus  Luiticios 
feu  Lufatos  ,  Mifcco  Thcophaniam  Au- 

fuftamauxiliojungunt  iibi.  Sedtcrritus 
lifcco  ,  tranfadtioncm  amplcftitur, 
Theophonia  dccedit  Neomagi,  anno  cjus 
feculi  undenonageiimo.  Adelheidis  avia 
exinde  Othonem  cducat ,  donec  proter- 
vorum  depravatus  coniilio  juvenum , 
triftem  a  fe  eam  dimiiit.  Anno  nonage- 
fimo  Sclavi  iterum  appetiti  bello ,  fub- 
duntur  Othoni ,  renovatis  juxta  Albim 
caftcllis.  At  Dani  occupata  Stada,  pluri- 
mos  capiunt  Saxonum  ,  gravcfcjue  prs- 
da ,  ut  remeant  domum ,  dedudli  in  inli- 
dias  aquodamHerberto,  ftrage  ccdun- 
tur  magna.  Henricus  Bajoarix  Dux  ,  a 
comitiis  Magdeburgenfibus  ad  Gerber- 
gam  fbrorem  defledtit  in  Gandersheima- 
num  monafterium ,  ibiquc  correptus  x- 
gritudine  fubitanca ,  filium  homony- 
inum  fibi  accurate  hortatur ,  ut  fidem 
prceftet  C^Efariillibatam  ,  atque  implora- 
ta  D  E  I  mifericordia ,  obit  diem  fupre- 
mum.  Arferat  tum  iterum  infandis  fe- 
ditionibus  Roma. 

Johannem  xv  (antea  Petrum  Papien- 
/em)  tertio  Pontificatus  menfe  captum  , 
Ferrucius  Bonifacii  VII  parens,pedore 
carceris  &  inedia  exftinxerat.  Succeflor 
ejus  Johannes  x  v  i  divina  humanaque 
omnia ,  pofthabito  Dei  amore  dilargi- 
tus,  clericorum  cmnium  odia  excitavit , 
habitufque  eft:  peftis ,  famis  &  terra:  mo- 
tus  caufa ,  pcr  Dei  ac  hominum  ,  quo  fe 
maculaverat ,  contemptum.  Illo  poft 
mcnfem  vin  exftinfto ,  Joannes  xvri, 
c]uv  fucceflerat  ,  a  Creicentio  Confule 
imperium  iibi  urbis  vendicante  in  He- 
truriam  eft  expulfus  ,  Ochonemque  invi- 
tavit  in  Italiam.  Ejus  adventum  perti- 
mefcens  Crefcentius ,  memor  eorum , 
qu£  deceflbres  Othonis  egifTcnt  Romas, 
Pontificem  venerabundus  revocat ,  pe- 
deique  ejus  humillime  exofculatur.  Jo- 
hannes  ita  clavium  potitus ,  Gerbertum  , 
•/•  «•  ^S'  qy{  Archiepifcopatum  naftus  Rheraen- 


Plati». 


Otho  III.   BafiliHS  II.  40^ 

fem  ,  multa  in  Roraanos  Pontifices  dif^ 
ferucrat ,  fcde  d.  trufit ,  rcftituitquc  Ar- 
nulphum  ,  quem  Hugo  Capctus ,  amo- 
tis  Carolovingiis' ,  Galliarum  rcx ,  pro- 
ditionis  rcum  abdicarc  fc  prarfulatu  coe- 


gcrat 


Ctntin. 
Aimoin. 


in 


Otho  diu  dcfideratus ,  pronunciat  ex- 
peditionem  Italicam ,  aftoque  Ticini 
Pafchate  Romam  venit.  Ibi  dcfundlo  Dithm. 
nuper  Johanni  f libfticuit  Brunoncm  ,  O-  lib.  4., 
thoneduce  (LudoIphns,patrui  Othonis, 
filius  erat)  genitum  ,  qui  Grcgorium  fe 
V  appellavit".  Mathildis  interim  ,  Otho- 
nis  amita ,  pra;crat  Saxonia: ,  cui  dcfun- 
ftcefufFecit  germanamfuam  Impcrator, 
Adelheide  avia  eodem  tempore  mortali- 
tatem  exuente. 

Sed  abeunte  in  Germaniam  Impera-  Pldtin.  in 
tore ,  Bruno  feu  Gregorius  feditionibus  Gregtr.^. 
exagitatus  Crefccntii,ad  Othonemcon-  /,[ 
rugit.  Crelcentius  iterum  conful  Joan-  ^irf. 
nem  quendam  Gra;cum ,  non  minus  pe- 
cunioftim  quam  dodtum ,  largitionibus 
corrupto  Cicro  populoque,  creatPonti- 
ficem  ,  feque  moli  includit  Adriani ,  quse 
exindearxCrelcentiidicta.  At  fuperve- 
niente  iterum  Impcratore,   urbemque 
oppugnare  adorto  ,  Romani  clementia 
Othonis  freti ,  portas  ei  aperiunt.  Cre- 
fcentius,  dumarce  fua  prodit  fpe  venije  , 
multis  vulneribus  a  multitudine  confo- 
ditur.  Joannes  erutis  prius  ocuIisPoa- 
tificatu  fimul  privatur  &  vita ,  in  prifti^ 
namque  fedem  Gregorius ,  undecimo  cx 
quo  pulfus  erat,  menfe,  reftituitur.  Is 
expcnfaimperii  imbecillitatc  &  varietate 
fortunae,    quo  diutius  apud  Germanos 
fummapoteftas  permancret  fanftionem 
retulit  haudabnuente  Othone,  ut  fofis 
Germanis   liceret  Principem  deligere, 
qui  C^far  &  Romanorum  Rex  efTet,  ha- 
bereturque  etiam  Auguttus  ,  quum  eum 
Pontifex  approbafTct.  Erat  autcm  tunc 
Prsefulum  Moguntini ,    Colonieniis  & 
Trevirenfis  antiquiifima  autoritas ,  Du- 
cum  Bajoarias ,  Saxoniae  &  Marchionis 
illius ,    cui  Hcnricus  I  limites   Imperii 
adverfus  Sclavos    commiferat  tuendos 
Brandenburgi.    TuIifTe  hanc  legem  ini- 
Eee  3  quo 


Platin. 

Dithmar, 

lib.i^. 

Sigeber- 

tus 

Gembl. 

Chron. 

Compiia- 

tWtt. 

Hartm. 
Schedel, 
>state  6. 
^iig.  ifci. 
€r»me, 
lib.i. 


40'^ 

quo  anin-^  o  Friiicos  aiunt :  Verum  ,  quia 
in  Carolo  Ludovici  fratre  ,  delierat  ma- 
fcula  Caroli  M.  profapia ,  jamque  exftin- 
ftoHucTone,  R.o'Dertus  ejus  hlius  Gal- 
li^  adierat  regiium ,  Eccleliafticis  clarus 
Canticis ,  contentuseafortuna,  conci- 
liandis  vulgi  animis  incubuit ,  ut  recens 
acquiiitam  familis  fu^e  dignitatem  de- 
fenderet. 

Brunoni  tertio  Papatus  anno  yita  fun- 
£lo,fubftituitur  Gerbertus,  ille  quondam 
Rhemis  pulfus ,  Roberti  prasceptor  Re- 
gis :  ab  Othone  Ravennati  prspofitus 
licclel.12:,  dixitque  fe  Sylveftrum  1 1.  Ho- 
mo  erat  Mathematicus ,  atque  ut  ferunt, 
Diabolo  mancipatus ,  ut  ejus  opera  fum- 
mos  in  orbe  honores  confequeretur, 
Quos  &  adeptus  eft ,  variante  admodum 
fortuna ,  admirantibufque  ejus  literatu- 


Otho  III.  Bafilim  IL 


ramregibusjinillafeculi  barbarie.  Im- 
peratorOcho  peregrinationem  fufcepit 
liiperftitiolam  ad  oifa  Adalberti ,  in  Po- 
loniam  delata,  exceptufque  a  Boleflao 
duce  magnifice ,  regem  eum  creat , 
Gnefnenfem  Eccleiiam  Archiepifcopa- 
lem  ftatuit ,  iubjed:a  ei  Cracovienii,  Col- 
bergenli ,  Viotiflaenii.  Inter  quse  appro- 
pcrans  annus  Chrifti  milleiimus  multa 
protulit  mundoprodigia,  malorum  fe- 
quentibus  imminentium  feculis  prsnun- 
cia. 

Terra^motusingens ,  Cometa,  facula 
ardens  longo  tradlu  inftar  fulguris  illa- 
bens  terr^e  ,  eaque  evaneicente  figura 
ferpentis,  capite  femper  crefcente,ca2ru- 
leis  pedibus ,  denunciarunt  graviorem 
lerpentis  antiqui  feduftionem  indies  in- 
cubituram  orbi  Chriftiano.  Nec  mirum, 
cum  Romse  prslideret ,  tanquam  Chrifti 
vicarius  is ,  qui  diabolo  femet  addixiflet , 
atque  Imperator  eodem  reverfus ,  inii- 
diis  peteretur  eorum ,  quos  maximi  a;fti- 
mabat.  Quibus  vix  elapfus ,  impudic;^ 
mulieris  artibus  intercipitur.  Erat  illa 
conjux  Crefcentii ,  qu^  regnandi  cupi- 
ditate  ad  fiii  amorem  pellexerat  Impera- 
torem  ,  trigeiimum  agentem  annum  ; 
eoque  privata ,  miifis  chirothecis  veneno 
infeilis ,  bonum  Principem  mala  amica 


interemit ,  anno  imperii  x  r  x.   Maria 
Auguftaobadulterium,  quod  ipiacogi-  GotfrU. 
taverat,  Comitique  Mutmenti  innoxio  Viteib. 
impegerat ,   fupplicio  afrefta ,  perierat. 
Dithmarus/;««fi l&tum ,  at confcient't&  in 
fecreto  multa  gementem  facinora ,  jeju- 
niis  ac  eleemofynis  induliifle  Othonem 
narrat ,  fuorumque  confpirationem  prae- 
vertifTe  leto ,  emicante  maxima  Henrici 
ducis  fide ,  qui  patris  fui  raemor  monito- 
rum ,  aflenliim  haud  prasberet  conjura- 
tis.  Otho  enim  clam  fcrutando  ofTa  Ca- 
roli  M.  &  ad  inftar  veterum  Csfarum 
adornando  ccenas ,  queis  fuperiori  loco 
folus  accumbens  epularetur ,  alienarat 
multorum  animos.  DeceJJit  orbus  ,  in-  a.  M, 
teftina  ejus  Auguft^ ,  corpus  Aquiigrani  497_i._ 
conditum  abHenrico  faccefTore  ,  aiino  '''''"'A 
Chrifti  millefimo  fecundo.  SylvefterPa-  '^°^* 
pa  a  Domino  fuo ,  cui  fervierat ,  percuf- 
iiis ,  peradtis  inBaiilica  CruciHieroib- 
lymitana:  iacris  ,  cum  mortem  iibi  adefle 
pericntifceretjprofefKis  peccatum  fiium, 
ialutiique  xttmx  dubius ,    migravit  de 
vita ,  exemplum  relinquens  tam  iandlita- 
tis  Pontificise  pofteris ,  quam  fraudis  Sa-  Benno 
tanic^ ,  qua  multi  illaqueati ,  ob  hujus  Card. 
delicias  feculi  cceleftia  tabernacula  afper-  P^^itina. 
nantur. 

Sub  hxc  tempora  Baiilio ,  Imperatori 
Grxcorum ,  perpetua  cum  Bulgaris  bel- 
lorum  feges  nata  eft.  Cum  enim  regia 
apud  Bulgaros  familia ,  Petro  exftinfto ,  Zonar. 
defecifTet  ,   quatuor   fratribus   fummo  Tom.  5. 
loco  natis  delato  Principatu ,  rres  eorum  ''^'^'■«"•. " 
variis  calibus  funt  conlumpti ,  quartus 
vero  Samuel  nomine  ,  occatione  ufus  ci- 
vilis    Graccorum  belli ,  multas   eorum 
urbes  ditionis  fuas  effecerat.  In  eum  fui^ 
cepta  expeditione ,  Baiilius  ducum  iuo- 
rum  fraude  deluius,  non  tantum  repuliiis 
facile  eft ,  fed  &  iterum  civili  impetitus 
bello  Phocx ,  ejus  qui  Sclerum  antea  de- 
vicerat.  Is  enim  indignatus ,  nullam  fui 
rationem  haberi  a  Baiilio ,  quem  tanti 
curis  adverfarii  liberaflet ,  invalit  tyran- 
nidem ,  variiique  demum  prsliis  proftra- 
tus  ,  fubitanea  morte  antevertit  fortu- 
nam  graviorem.Tum  vero  Bafilius  anno 

Imperii 


Henricfts  11.  SarMas, 


Tmpcrii  xxiv ,  cum  fororcm  Patricii  By- 
zantini  Romani  Argyri  ,  Vcnctoruni 
Principi  clocairct  ,  &  Vrani  cUicis  in- 
duftria  frcaiflet  aliquantum  Bulgaros, 
totam  Crxciam  pcrfiiltantcs ,  grandem 
cxcrciturn  trans  Ha;mum  montcm  mi- 
iit ;  qui  captis  majore  &  minorcPcrft- 
hablis  oppidis  ,  viftor  rcvcrtit  Byzan- 
tium.  Scqucnti  anno  ipfe  a  Thcilalonica 
adortus  Bulo-ariam ,  Sarmatarum ,  &  So- 


Slgehert- 


\Anni 

eodem. 

Dithm. 

lib.s. 

Sigebert. 
Chron. 
Trijmg. 
Ub.t). 


407 

cupavit  oppida.  Hermnnnus  ContraA- 
lcmannix  &  Al''atia'  Duxinfcfiis  Rheni 
ripis  ,  nc  Moguntia:  inaugurarctur  Hcn- 
ricus.imptdireconabatur.  Scd  Hcnricus 
aftu  elulit  hoftcm.  Simulata  cnim  in  Ba- 
variam  revcrlionc  ,  ut  compcrit  abiilc 
Hcrmajinum  ,  repcntc  trajccit  Rhcnum, 
atquc  a  Willcgifb  Archiepilcopo  confc- 
cratus  cft.  Is  Willcf^ifus  fabro  ortus ,  ro-  '^'/'•|«^- 
tam 


inlignibus  inailit  Moguntinorum   '"'-)''"' 
Prairulum  ,  grandibufquc  htcris  in  con- 


raborum  colonos  pcrvalit  Servios  ,  di-  ^ 

rutafque  in  Theflaha  inftauravit  muni-    clavi  juffit  fcrTbi ,  V/illegk,  WtUegU ,  reco- 

tiones  GrcECorum,  eo  tempore,  cum  Ve- 

remundus  Hiipaniarum  Rex  Ahnanfo- 

rem ,  Saracenorum  Cordubcnlium  Do- 

minum ,  maximo  pra;Iio  profligaret. 

Auftam  ferunt  fuperft:itionem  hoc 
tempore  ,  narrante  Peregrino ,  auditas 
libi  m  Sicilia ,  apud  ollas  Vulcani ,  anima- 
rum  tormenta  paticntium  querelas,  quin 
&  da^monum ,  eripi  libi  animas  plangcn- 
tium  precibus  monachorum  Cluniacen- 
fium.  Itaque  Odilo  Abbas  memoriam 
omnium  animarum  fanxit,  ficut  antea 
omnium  feftivitas  fanftorum  erat  infti- 
tuta.  '• 


HENRICUS  II.  SANCTUS, 

qui  &  C  L  A  U  D  U  s. 

BASILIUS  II.  PORPHY- 

rogennetus. 

TJlEnricu^  Bajoaria:  Dux  ,  primi  Otho- 
nis  ex  fatre  nepos  ,  regni  iniignia  ab 
Heriberto  Colonienfium  Pra:fule  ex- 
torlit,  conciliatifque  fibi  nonnullorura 
animis  principum  ,  turbidum  difcordiis 
aliquantifper  geflit  impenum.  iEmuIus 
erat  Eghardus  Marchio  ,  Thuringorum 
dux  ,  rebus  geftis  clarus  ac  pro  rege  ex- 
ceptus  Hildefias,  haudexiguisSaxonum 
fufFragiis  fubnixus.  Sed  eum  Sigfridus 
Northemius  Comes  ,  inCertum  cujus 
inftinftu  infidiis  circumventum  apud  Pa- 
derbornam  interemit.  Exuvias  ejus  u- 
xor  Jenscondidit.  Hocexftindlo,  Bo- 
leflaus  Bohemus,  Henrici  fautor  par- 
niim ,  Budiflinam ,  Mifliam,  aliaque  oc- 


le  tmde  veneris.  Hermanni  milites  Ar- 
gentinam ,  caput  Alemannix  ,  quod  Epi- 
fcopus  urbis  Henrico  ftuderet ,  captam 
deformarunt  incendiis.  Sed  cum  Saxo- 
num  Magnates  ,  &  Fridericus  Palatinus 
Henricicomprobarent  eleftionem ,  in- 
caflum    laboravit    Hermannus.     Nec  Dhhm. 
Henricus  Othoiiis  M.ex  Ludolpho  ne-  ''^'^' 
pos,  quicquam  ad  reifummamprofecit. 
Sublevabant  eum  Boleflaus  Polonus ,  in- 
vafbr  Bohemix,  Bruno  Auguftanus  Prs- 
ful ,  frater  Imperatoris ,  &  conies  Bam- 
bergenfis  Henricus.  Comitem  hunc  o- 
mni  ditione  exuit  Imperator,Schueinfur- 
tum  ejus  caftellum  pene  excidit.  Ini^au- 
ravit  deinde  Eccleiiam  Merfeburgicam 
&  alias,  GifeleriprsefuIisMagdeburgici 
avaritia ,  oc  Sclavorum  incurfu  vaftatas, 
fuumque  Diaconum  Tagmonem  Gifele- 
ro  deftinfto  fubftituit.  Boleflaus  inter- 
eaBajoariismuItumintuIitdamni:  Bru- 
noadHungarosprofugit.  Henricusha-  ^-^"^•'w- 
bitu pcenitentis fe ofFerens Cxfari ,  man-  lj'^j^^ 
cipatus  eft  cuftodis ,  Casfar  improbis ,  Mntiut 
utfcribitur,  precibusPrincipum  impul-  Chron, 
fus  ,  duxit  uxorem  Kunigundam  ,  filiam  Cerm. 
Sigisfridi  Comitis  Palatini.  Inde  Hen-  ''^-H* 
rico  ,  per  priorem  conjugem  genero  fuo, 
attribuit   Bajoariam  ,    commendataque 
Regina  Tagmoni  Epifcopo  in  Italiam 
prolicifcituf  ,   Harduigum  pro  rege  fe 
gerentem  Lombardia  depulfurus.  Ei  in 
itinere  occurrit  fi-ater  Bruno ,  &  anni- 
tentibus  ,  quos  fecum  duxerat ,  Hunga- 
ris   ,    in   gratiam  recipitur.  Sic  pacata 
mediocriter  Germania,  per  Carinthios  I- 
talise  aperiuntur  adkus ,  ingreffifque  Har- 

duicus 


4o8 


HenricHS  II.  SanBm. 


TJithm, 
Ub.C. 


Stgehert. 
Gmbi. 


diiicus  Rcx  fecunim  fuga  fua  patefecit 

iter.  Introitur  Verona,  mox  Brixia,Ber- 

gomum  ,  Papia.   Henricus  ibi  ab  Ar- 

cniantiftitc  &  regni  primoribus  regale  in 

folium  collocatur ,  murmurantibus  in- 

terim  civibus ,  quos  indulgentia  demul- 

ferat  Harduigi.  Qui  &  concitata  fubito 

feditione ,  Heribertum  Colonienfem  la- 

pidibus  impetunt  ,  Gifelbertum  Kuni- 

gundis  fratrem  occidunt  ,  omnibufjue 

modis  palatium  oppugnant  Henrici.  Ve- 

rum  tuentibus  fe  viriliter ,  qui  pauci  ade- 

rant,  Germanis,  excitati  interim  cla- 

more,  qui  foris  erant,  Alemanni,  Fran- 

ci ,  Lotharinai ,  fradis  intrant  muris  ur- 

bem ,  caque  direpta  &  incenfa ,  ac  pluri- 

mis  civium  trucidatis  reliquos  gratiam 

petere  coguntflipplices.  Sunt  qui  in  hoc 

tumultu  luxafle  crus  Henricum ,  atque 

exinde  clauclicafle  mcmorant.  Digrefliis 

Papia  Mediolanum  ufque  ,  compofitif^ 

quc  ,  ut  poterat ,  Italias  rebus  reviiit  Ale- 

manniam  ,  Hermanni  nuper  ducis  obitu 

vacuam.  Eam  filius  ejus,  puer  admodum, 

Imperatori  reo-endam  tradidit :  cui  fuc- 

ceff it  Erneftus ,  in  venatione  pro  fera  oc- 

cifus  poftmodum.  Tandem  ulturus  Bo- 

leflai  Poloniinjurias  Henricus ,  fufcepto 

Jaromiro  ,  cxule  Bohemias  duce ,  Sat- 

zam  a  civibus  traditam  ingreditur ,  mox 

&  Pragam  ,  jam  a  Jaromiro  prseoccupa- 

tam  ,  Ibi  Godefcalci  Frifingenfis  Epifco- 

pi  concione  in  mifericordiam  flexus , 

Henricum  carcere  abfolyit,  captaque  de- 

inde  BudifHna ,  Wilzienorum  urbe ,  Lu- 

fatorum  auxiliis  d^monia  adhuc  colen- 

tium,  Polonosoppugnareinftituit.  Tra- 

je£lum  tluminis  Crofiia  in  urbe  fedens 

Boleflaus  cuftodiebat :  Sed  Henricus ,  re- 

perto  per  fpeculatores  vado ,  tranfmilit 

lex  legiones,  qux  irruentes  in  caftra,  tan- 

tum  mgeflerunt   Polonis   metum ,  ut 

Henrico  Pofhaniam  ufque  progredienti 

nihil  objeftarent  impedimenti ,  nifi  ficu- 

bi  per  infidias  laceflere  pabulantes  pof- 

fent.  Itaque  pacem  Bolefiaus  pcr  legatos 

precatus ,  obtinuit ,  perturbatores  pacis 

Sclavi  fafpendio  funtpuniti. 

Inde  cum  farae  peftikntia  adei  orbem 


afflixir ,  ut  taedio  fepelientium ,  jegri  ad- 
huc  fpiritum  trahentes  cum  mortuis  ob- 
ruerentur,  &  pecudes  fine  cura  hominum 
per  arva  oberrarent  palabunda;. 

Defunfto  interim  Othone  duceLo- 
tharingi^  ,  Imperator  Godefrido  eam 
ArduennsE  principi  aflignat ,  invito  Bal- 
duino  Flandrorum  comite  :  undenovum 
exftitit  bellum  ,  anceps  &  calamitofiim. 
Robertus  Francorum  rex ,  &Richardus 
NormannorLUTi  Dux  ,  opem  Henrico 
ferebant ,  captoque  tandem  Gandavo  8c 
vaftata  Flandria  ,  Baiduinus  dedit  ma- 
nus  ,  &  Valentinam  urbem ,  cuni  Selan- 
dia  Infula ,  pro  feudo  a  C^cfareimpetra- 
vit. 

Cseterum  Henrico ,  ut  erat  Ecclefia- 
fticis  addidliflimus ,  magni  nominis  Ec- 
clefiam  in  Germania  piacuit  excitare, 
eluendis ,  m  tum  ferebat  opinio ,  peccatis 
confcientiam  prementibns.  Ea  condita  efl 
Bamberga: ,  quem  comitatum  nuper  ac- 
quilierat ,  omniumque  ei  bonorum  C^e- 
faris  hxrcditas  legata.  Heuricus  Mona- 
chorum  pater  audire  publice  coepit. 

Illas  largiriones  impatientius  ferens 
Theodoricus  ,  Meteniium  Epifcopus , 
Kunigundis  Auguftx  frater ,  &  ii  orba 
decederet,  hxres,  arma  occepit  agitare. 
Sed  urbs  Metenfis  ab  Imperatore  obfi- 
dione  cinfta ,  ac  pene  defolata ,  deditio- 
nem  fecit ,  Epifcopus  cum  Henrico  in 
crratiam  rediit. 

Fervebat  eodem  tempore  in  Anglia  ^ithm. 
bellum ,  quo  Sueno  rex  Danise  fubcgit  I^J^^i^ 
tandem  Edclredum  Regem,totaqueBri-  /.i.c.ij.' 
tannia  eft  potitus.  Bolcflaus  Jaromirum 
Bohemia  ejecit  iterum,&  addudis  in  fcs- 
dus  Bernhardo  Luneburgenfium  duce , 
ac  Miflibocro  Mechlenburgenfi  Vanda- 
lo ,  vaftata  eft  omnis  Vandalia  Impcrio 
fubjefta;  Vandali  Sclavique  ad  Idolafua 
redierunt. 

Tandem  Bernhardus  Epifcoporum 
monitis  refipuit ,  folutaque  CxCad  rnul- 
ta,  paccmeftamplexus.  Boleflaus  exci-  CofmM. 
dit  Lebufiam  ,  recens  ab  Henrico  condi- 
tam  :  Sed  a  Boleflao  Polono  fub  epulis 
captus ,  oculorum  lumina  &  Bohemiam 

^  foed^ 


Chron. 

Laurishdm 

menfe. 


Bajilius  11. 


Dithnt. 
Ub.6. 


fcEde  amidt.  Bolcflaum  vici/Tim  expulic 

Ochclricus  ,   pariccrquc  fracrcm  uium 

Taromirum,  damnatum  &  carccris  po- 

Irc.i  a  C.xfare ,  quod  Eavaros  quon.lam, 

injulTu  Cxniiis  muaera  fcrentcs  ad Bo- 

leilaum.trucidafrct.  Nccdifficccur  Dith- 

marus  ,  co  cempore  Mcrleburgi  Epi- 

fcopus,  pcrperam  conliiluiirc  cos  Hcn- 

rico,  qui  adhancfido  principi  infligen- 

dam  pocnam  eum  Itimularinc.  Ochclri- 

cus  injull:e  ufurpatam  haftcnus  Bche- 

miam  tunc  gratuitoCa^faris  munerefu- 

fcepit.  Bokilii  Polonililius  Mifeco,  al- 

Jatis  donis  ,  fidcm  facramento  lirmavit 

Henrico  Merfeburgi ,  mox  &  patcripfe 

Padebronna;.    At  cum  reprefliiret  Ca;- 

fariano  auxilio  RulTos  ,  facile  mutavit 

fidem ,  neque  ex  condifto  expeditionem 

adjuvit  Icalicara ,  quani  iccrum  Henri- 

cus  adornabac ,  &:  PonciHcis  precibus  ,  & 

fuorum  in  Longobardia  querelis  implo- 

ratus. 

Ejus  copias  veritus  Harduicus  Longo- 
bardi^  Rex ,  munitionibus  fe  tuebatur  , 
campeftri  irapar  pra:ho  cui  comitatum 
/altem  petenti  obflinate  refragatus  Hen- 
ricus ,  multum  ea  re  familianbus  damni 
peperit'.Jnterim  profedus  Romam ,  quo 
Benedittum  viii.  Pontificem  remiferat, 
pulfum  a  Gregorio  iemulo ,  exquiiitis 
iiifcipitur  honoribus  ,  pronunciaturque 
Auguftus,  Ecclefi^  advocacus. 

Prsceilerac  Benediftum  Sergius ,  quo 
fedente  ,  Guilielmus  ,  Tancredi  Nor- 
mannis  ducis  filius ,  adjuvante  Mele  leu 
Molocho  BatihiImp.pra2fe£fo,  Saiace- 
nos  ejecit  Sicilia.  Inde  maligna  pra;ds 
,  diviiioneexacerbatus,  afliimptafuorum 
manu  valida  ,  Apuliam  Gra^cis  obtem- 
perantem  occupat  ,  viftumque  prslio 
Melen  in  fuas  traducit  partes ,  qui  miflbs 
adverfiim  fe  Sami  ac  Cephalenia;  refto- 
res,  navali  pugnadevicit ,  atqueitare- 
gnum  Apuli^e  a  Gr^cis  ad  Normannos 
tranliit. 

SuccefTpre  Sergii  Benedi£lo  in  fedem 
r-elocato  ,  refleiflit  in  Geniianiam  iter 
Henricus,  fratremque  fuum  Arnulphum 
Ravennx  relinquit  Epifcopum.  Tum  ve- 


Jiiatth. 
Weflma. 
nafi. 


anno 
10\6, 


ro  prodiens  e  latebris  fuis  Harduicus. 
VerccIIisrccipitur,  acdcnuo  rcgiumin- 
duit  fiftum,  multumque  Ca^firianis  mo- 
lcftia:  crcat  ;  Imperadore  interim  cum 
Rodolfo  Burgundorum  rege  ,  ut  avun- 
culo  fuo  ,  de  tradenda  iibiBurgundia  a- 
CTcntc.  Ea  traftatio  tandcm  peiadaof- 
Fendit  Burgundionum  primates,  nihilque 
profecit  Imperator  ,  niii  quod  vaftataj 
fiint  inteftinis  difleniionibus  Burgundo- 
rum  ditiones. 

Sub  ha;c  cum  Sueno  fubafta  in  Britan- 
nia  iubito  in.teniflet ,  fucceilit  ci  Canu- 
tus  filius :  Anglis  interim  Edelredum  e 
Norraannia  revocantibus ,  Haraldus  & 
Canutus  Anglorura  ulturirebellionem, 
cccxL  navibus  advehuntur,  &  Londi- 
num  urbem  obiident :  quam  ,  defundo  Dith>». 
Edelredo  ,  tuebantur  filii  Edelftcnus  &  ^''^•7- 
Ethmundus.  Ethmundus  congrcfTiis  a- 
cie  cum  Thurguto  ducecadit,  cumque 
eo  flos  Anglis:  Canutus  potitur  inlli- 
la.  Mox  recrudefcit  etiam  cum  Polo- 
no  bellum  ,   quod  fihum  ejus  Mifeco- 
nem  a  Bohemorum  duce  captum  ,  & 
Imperatori  traditum ,  non  extemplore- 
ftituiflet  Iraperator.  Mifeco  efFiisepo- 
pulatus  eft  Bohemiam ,  Hcnricus  Glo- 
goviara  proceflit  cum  exercitu,  van;E 
utrinque  ca:des  fadta;,  donec  Budiflina; 
tmnfigi  Jineret  litem  Imperator,  non  ut 
decebat  ,  fed  ut  poterat.  Echardi  Mar- 
chionis  filiaPoIonorumreginupiit ,  an- 
no  ejus  fecuh  xviii ,  quo  &  Lufati  Milti- 
flaum  principem ,  quod  bello  Polonico 
negaflet  fuppetias ,  Suerinum  in  oppi- 
dura  compulerunt :  juxta  Obotritis  Sc 
Varis  pararunt  facultatem  ad  Idola  re- 
deundi.  Canutus  ,  deftrucTtor  antea  Bri- 
tanni^e ,  adverfus  piratas  eam  ftrenue  de- 
fendit. 

Boleflao  Polono  aliud  grande  cum  Ja-  Sigebert. 
riflao  Ruflbrum  principe  exortum  eft  <j^«'^'. 
bellum  ,  quod  is  Suentipolcura  Chri- 
ftianum  ducem ,  expuliflct  ,  &  in  Polo- 
niam  irara  verteret.  Sed  Poloni  a  Ger- 
manis  adjuti  expugnarunt  Kioviam  ,  fu- 
gatoque  Jariflao ,  Suentipolcus  regnura 
recepit. 

Fff  Nort- 


410 


Henrictu  II. 


Flatin.  in 

BeriediEia 

VHI. 

Maria. 

lib.^. 

Buldr. 

Miitius 

Chron. 

lib.x^. 

Sljfrid. 

lib.i. 


Nortmannis  inde  Frifiam  pro  more 
non  depra^dantibus  ,  Godefridus  Lotlu- 
ringus  Comitem  ibi  quendam  caftigatu- 
ms  ,  a  Frifonibus  capitur ,  impetrataque 
tis  ab  Imp.  impunitate ,  dimiflus  obit , 
fuccefTore  fratre.  Eo  tempore  Benedi- 
£tus  Papa  Bambergenfem  confecrarat 
iEccleliam  :  cujus  e  Germania  difceflum 
prodigiofa  liccitas  ,  ccelique  intemperies, 
animalibus  quam  plurimis  letifera ,  ex- 
cepifle  traditnr.  Aquifgranenfi  in  con- 
venturepertascolumna^fudantes ,  quem 
Babo  ,  vir  Baro  ,  xxxii  filiis ,  &  filiabus 
o6lo,legitimo  fufceptis  matrimonio  con- 
fpicuus,  illuftriorem  reddidit. 

Compolitis  ergo  Germanise  rebus,ter- 
tio  profeftus  in  Italiam  Henricus  ,  Sara- 
cenos  Capua  expulit ,  Harduicum  Lon- 
gobardia,  ^c  Bubaganum  Grsecorum  du- 
cem  ,  c[ui  Mauris  faverat ,  acerrimo  bel- 
lo  adeo  eft  perfecutus ,  ut  eum  quoque 
e  Troja  ejccerit  caftro  ,  in  finibus  Apu- 
lias  eo  loci  condito ,  ubi  olim  Annibalis 
caftra  funt  habita.  Felicitatem  C^elaris 
maculavit  peftilentia ,  qua  confertim  mi- 
lites  interiere.  Suntquifcribunt,  Hen- 
ricum  cum  uxore  Kunigunda  ita  cafte  ac 
fande  vixifle ,  ut  conjugali  confuetudine 
mutuo  e  confenfu  abftinuerint  prorfus, 
cujus  rei ,  fi  vera ,  miror  nullam  injici 
mentionem  a  Dithmaro  Henrici  coseta- 
neo  ,  curiofb  fatis  etiam  fbmniorum  an- 
notatore  monafticorum.  Compilator 
vetus  &  Hulricus  Mutius  Kunigundam 
aliquando  adulterii  fufpeftam,  canden- 
ti  ferro  probafle  innocentiam  memo- 
rant.  Illud  certius  conftat ,  infigni  pie- 
tatis  &  munificenti^  laude  floruifle  hunc 
Imperatorem ,  orbumque  deceflifle  an- 
no  imperii  xxii,  Sororem  fuam  Giflam 
Stephano  collocavit  in  uxorem  ,  regi 
Hungarorum ,  cujus  opera  rexipfe,  & 
populi  omnes  imperio  ejus  fubjefti.Chri- 
ftianifinum  fufceperunt.  Proximo  an- 
te  obitum  anno  cum  Roberto  Franco- 
rum  rege  collocutus ,  de  emendando  Ec- 
clcfia;  Reique  publica:  ftatu  ,  paftufque 
ut  opportune  Papam  Ticini  convenirent 
arabo ,  non  impkvit  quae  deftinayerat , 


fatis  eum  praevertentibus.  Confultus  de 
fucceflore,  Conradum  de  meliorcnota 
commendavit  principibus ,  quod  &  ju- 
dicium  illi  funtfecuti.  Sic  moruur  Gto- 
ningas  ,  setatis  anno  lii  ,  fepeliturque 
Bamberga; ,  ubi  adhuc  fepulcrum  coli  vi- 
demus. 

Eodem  pene  tempore  &  Bafilius  Grx- 
corum  Imperator  ,  deccflit  orbus ,  vi- 
ftor  Bulgarorum  ,  quibufcum  multis  an- 
nis  dimicaverat ,  variis  certaminibus  & 
crucntis.  Dum  autem  illos  annuis  cxpe- 
ditionibus  fatigaret ,  fingulare  domi  tri- 
butum  inftituit ,  quoddivitespauperum 
in  bello  confumtorum  hajredibus  dcpen- 
derent  ,  idque  gra;co  vocabulo  allelen- 
gyum  appelJavit. 

Tandem  anno  imperii  xxxviii ,  cum 
Samuel  Bulgarorum  rex  anguftias  regni 
fiu  obfcpfiiret ,  Bafilius ,  circuito  macrnis 
irineribus  monte ,  fubito  a  tergo  aggre- 
ditUr  prjeiidiarios  clauftra  cuftodientes, 
eofque  in  fugam  agir.  Capta  corum  ad 
XV  millia ,  ademptis  oculis ,  relidoque 
fingulis  turmis  uno  duce  lufco,  adSa- 
muelem  remittit.  Qiii  non  fcrcns  tan- 
tam  fuorum  calamitatem,  vertigine  pro- 
pere  oborta  concidit ,  biduoque  poll  ex- 
halavit  fpiritum.  Ejus  patruelera  Joan- 
nem  Bladiftlabum  cum  in  acie  intere- 
miflet  Bafilius  ,  fubadla  eft  demum  Bul- 
garia  ,  illuftriores  quique  gentis  Con- 
ftantinopolin  tranflati.  Bulgarorum  for- 
tunam  Crabatarum  mox  natio ,  &  Sir- 
mium,  Pannonixurbs  potentiffima,  imi- 
tat^,  anno  BafiluxLii. 

Eodem  tempore  Turci ,  Gens  Hun- 
nica ,  populofifllma  &  libcrrima  ,  Cau- 
cafiorum  montium  Boreale  accolens  la- 
tus ,  a  Mahumete  ,  Perfidis  &  Mcdia: 
Sultano  in  auxilium  vocati  funt ,  cujus 
anteceflor  Cofroes,Byzantinorum  opera 
adverfus  Perfas  erat  ufus.  Etenimlnar- 
gus ,  regii  generis  Perfa ,  populares  fuos 
diutinam  coquentes  iram  in  Saracenos, 
facile  ad  rebellionem  incitaverat,  recupe- 
r3nda.'que  poteftatis  fpe  inflatos  ,  mul- 
tis  contlidibus  Cofroe  fuperiorcs  eife- 
cerat.  Cofroes ,  qui  Bardarn  Sclerum,  ue  ' 

ante 


A.  M. 

4.594. 

Cbrifii 
1024. 
1 3  Jiil. 
Cedren. 
Zonar. 


Cedren, 


Zonar,  in 
Conftant, 
Monoma- 
sho. 
Cedren.  p. 


Bajilius  II, 

antc  diftiim ,  multofcjiic  militcs  Chri- 
•ftianorum  in  vinculis  habeict  ,  ftatuit 
cos  jibcrarc,  lifortcPcrfasillorum  vir- 
tute  debclLiret.  Ncc  fefcllit  fententia. 
Sclerus  cum  fuis  Pcrlas  felicibus  pra.'liis 
ftravit  ,  potitufquc  vi<floria  refugit  ad 
Chriftianos ,  Barda;  Phocs  fe  ao-arceans, 
<]ui  tunc  cum  Balilio  dc  impeno  dcccrta- 
bat.  Ejus  Sclcri  aftutum  memoratur  con- 
(ilium.  Cum  enim  Balilii  in  perduelles 
felicitatem  fuopte  cxemplo  comperilTet, 
Romanum  ,  filium  fuum  ,  pro  trans- 
fuga  fubornavit  ad  Bafilium ,  ut  li  Impe- 
racoris  partespra:valuiirent ,  filiidepre- 
cationc  evitaret  pcriculum  ,  feu  vicif- 
fet  Phocas  ,  filio  ipfe  veniam  impetra- 
ret. 

Romanus  confilium  id  gnaviter  exe- 
cutus ,  brevi  collegit  gratiam  Impera- 
toris ,  intimifque  adhibitus  deliberatio- 
nibus ,  Eunuchum  illum  Bafilium  ,  cujus 
fraude  Zimifcen  diximus  peremptum , 
ut  rei  publica:  privata^que  onerofiim ,  de- 
pulit  a  gubernaculis.  Impcratorablatis 
horaini  opibus ,  Icnto  cum  mcsrore  ani- 
mique  ^gritudine  abfumpfit.  Sublato 
deinde  repentina  morte  Pnoca  ,  Sclerus 
valde  jam  fenex  ,  e  vaftatoreterrarum, 
ftudio  filu,  Curator  palatii  defignatur: 
Sed  antequam  perveniretByzantiuma- 
miflb  oculorum  lumine  ,  ca^cus  eft  in. 
troduftus.  Bafilius  ea  tempeftate  defun- 
6lo  Iberias  principe ,  pleramque  fibi  ad- 
dixit.  Tripolitanum,  Damafcenum,  Ty- 
rium  ,  Berytium  ,  Dynaftas ,  qui  confpi- 
ratione  inita  Antiochi^  agros  popula- 
bantur,  tributarios  fibi  reddidit.  Mediam 
&  Chazariam  Roman«e  recuperavit  di- 
tioni,  annoxi  impeni. 

Sed  redeo  ad  Turcos.  Cofroen  vita 
fundum  Mahometus  exceperat ,  aPila- 
firio  Arabum  Babyloniorum  exagitatus 
principe.  Cui  impar  attraxit  Turcos, 
eofque  profligatis  Babyloniis  Indifque , 
detinuit  in  Perfide ,  ut  eorum  opera  in 
alios  etiam  hoftes  uteretur.Obfeptus  juf- 
iw.  Sultani  Araxes  amnis  cuftodiis,ne  Tur- 
ci  ad  fuos  remearent.  Sed  pravum  conjl- 
Imm  ^  ingratum  in  cnpni  mtorii  wrtit. 


....  '>'' 

Turci  enfm  doloreincenfi,  quod  patria, 

prohiberentur  ab  eo  ,  cui  ipji  fuam  reddi- 
diffcnt,  de/cifcunta  tyranno  ,  &  montes 
occupant ,  homincs  adtriamillia;  pra:- 
dx'  habcntur  Saraceni ,  Mahumetus  cos 
depcllcre  conatus ,  miffo  exercitu  cum 
ducibus  XX  millium.  Eos  Tancrrolipi- 
ccs  Mucaletus ,  Turcorumprinccps ,  in 
fugam  compellit.  Afperatus  ignominia 
Sultanus  oculis  multat  duces  ,  &  dira  mi- 
natus  fuis,  facit,  ut  ad  Turcos  fugiant  , 
eorumque  augeant  vires.  Itaconfiucnte 
ad  Tangrolipicen  acerrimo  quoque, 
pr^Iio  certare  aufus  eft  cum  Sultano , 
quingenta  hominum  millia  ofPerente 
certamini,  profligatumque  occidit-  In- 
de  patefifto  Araxis  tranfitu  fluminis  ,  'Pl<*ti». 
innumera  fuorum  agmina  adducit  in  Ba- 
byloniam  ,  &  Saracenicum  imperium  in 
fe  fuofque  populares  transfert.  Ab  eis 
Hierofolymam  hoc  tempore  captam  , 
nonnulli  fcriptores  memorant. 

Balilius  interim  crebris  elatus  vifto» 
riis ,  cives  juxta  ac  milites  ccepit  con- 
temptui  habere ,  eruditionem  ut  rem  fu- 
pervacaneam  ^  inutilem  fpernere.  Fi- 
fcum ,  obflruBis  liberalitatii  foribm ,  rtf- 
ferfit  thefauris ,  ducenta  millia  talento- 
rum  auri ,  prsterque  gemmas  &  mar- 
garitas ,  infinitam  aroenti  copiam  con- 
gellit,  (\u&  opes  in  conclavibni,  tnutile  ter- 
r&ponduiTJacebant.  Pertinax  iple  decre-» 
torum,  iras  diffimulator,  (ed  quara  difrer- 
ret ,  non  auferret ,  metum  incuffit  fubje- 
ftis.  Cumpra;miffiscopiis,inanimoha- 
beret  Siciliam  repetere ,  fatis  interceptus 
fubfequi  duces  fuos  non  valuit.  Vixit  & 
regnavit  annos  lxxii  exemplo  nullo :  fb- 
lus  quinquaginta  &  ampfius  :  reliquo 
tempore  conega  primum  patris  ,  deinde 
Nicephori  Phocaj ,  ac  poft  illum  Zimi-  Dtth/a, 
(cx,  fed  nomine  tantum  tcnus.  Ipfo  re- ''^-^' 
gnante  ,  Bruno  Epifcopus  Borufloscu- 
piens  ad  Chriftum  traducere  ,  peremptus 
ab  iis  praeivit  morte. 


Fff 


CON- 


411 


Conradus  II.  Romanm  III. 


eodein, 
Wijfo  de 
vita  Con- 
radi  SaU- 
ci. 

Godefrid. 
Viterb. 
parte  17. 
Frijing. 
1.6.C.23. 


CONRADUSII.  SALIQUUS, 

Occidentis, 

CONSTANTINUS    VIII, 
ROMANUS    III.Argyro- 
P  O  L  US  , 

MlCHAEL     IV,      PapHLAgO, 

Orientis  Augufti. 

■pjEFunfto  ImperatoreHenrico ,  con- 
gregati  cuin  prsecipuis  Epilcopis  prin- 
cipes  ,  IJenno  Saxonise ,  Aaeiberto  Hi- 
ftrias ,  Hetzilo  Bajoaris  ,  Erneftus  Ale- 
mannix,Lotharingorum  Fridericus,  Ri- 
buariorura  Goz^4o,  Cuno  Francorum, 
Uldaricus  Bohemise  duces ,  in  quadam 
Rheni  infula  creant  Imperatorem  Cuno- 
nem  feu  Conradum  majorem  ,  Franco- 
rum  ducem,  patruo  Brunonis,  quondam 
Papae ,  genitum  ,  materna  ftirpe  e  prifcis 
Franci^E  regibus  ortum.  Is  patruelem 
fuum  Cunonem  minorem  ,  competito- 
rem  imperii ,  modeftia  &  gravitate  fupe- 
ravit.  Uxorem  habuit  Gifelam,  Henri- 
ci  Imper.  confanguineam ,  Hermanno 
Alemanni^  quondamduce  ortam,  matre 
Burgundica.  Ea  Suevorum  ante  nupta 
duci  Arnolfo  ,  Erneftum  ei  &  Herman- 
num  pepererat :  Conradus  ex  illa  Hen- 
ricum  filium  tuht.  Kunigundis  Augu- 
fta  infignia  Cxfarei  apicis  publice  Con- 
r-ado  tradidit.  Archiepifcopus  Mediola- 
neniis  ,  reliquique  Italis  Optimates 
Conftantia^  jurarunt  Cxfa.n  :  Ticinen- 
fes  repudiati  funt ,  quod  regium  in  ur- 
be  fua  palatium  deftruxiftent.  Balilea 
urbs  in  confinio  Buraundi^ ,  Aleman- 
nise  &  Franciaj  iita ,  ditionis  erat  Rodol- 
phi ,  regis  Burgundionum,  cujus  e  forore 
neptisGifela  Auguftaerat.  Isrex,  quod 
liberis  careret ,  Henrico  11  delegaverat 
r«egnuni,  proceribus  invitis.  Conradus 
ergo  Baiileam  occupavit  ,  tentaturus , 
utrum  paftis  Rodolphus  ftaret :  eique 
civitati  Epifcopum  pr^fecit  ,  non  iine 
pecunia,  quam  tamen  pofteumprofa- 
cro  aiuncrc  accepiile  pcenituit ,    tefte 


Wippone ,  qui  a  facris  Conrado  fuit ,  & 
vitam  ejus  mandavit  literis.  Principia 
igitur  imperii  tranquilla  &  felicia  fue- 
re  Conrado  ,  celeriter  difcuftis ,  quse  i 
Bokftao  Polono  ,  &  Roberto  Franco  in- 
gruebant,  bellis.  Item  qus  Cuno  mi- 
nor  &  Erneftus  Imperatoris  privignus , 
&  Fridericus  Lotharingus  moliebantur. 
Erat  enim  conftanti  petiore  etc  imperter- 
rito  Conradin ,  virtutis  indomitA  ac  pene 
infatigabilis ,  ftrenuui  violatorum  pacis 
iiindeX' 

Tertio  imperii  anno  Henricum  fibi 
fihum ,  puerum  adhuc  ,  deftinavit  fuc- 
ceflbrem  ,  aftis  Aquiigrani  comitiis , 
confcriptoque  exercitu  Italiam  adiit.  Pa- 
pienfes  bello  coegit  reficere  arcem,quara 
demoliti  fuerant.  Ravennates  mota  fe- 
ditione  expellere  eum  urbe  tentantes  , 
Teutonica  vicit  virtute ,  mifericordiam- 
que  fupplices  peterecompuht.  Ihimili- 
tem  quendam  ,  cujus  pes  fupra  talum  eo 
prselio  fuerat  abfciffus  ,  plmvs  argento 
ocreli  remuneratus  eft. 

Inde  Romam  profeilus ,  a  Johanne  Wippo  8. 
XXI  Papa  accepit  diadema,  mediulque  G*^^/'". 
duorum  regum  Canuti  Anglia;,  Dani^  ^tterb, 
&  Norwegi^E  &  Rodolfi  Burgundia;  re- 
2;is,  ad  cubiculum  deduftus  leaitur. 

Johannes  ifte  nullisantefacris  initia-  Platin.m 

tus ,  Benedifto  viii  fuccefTerat,  cujus  fpe-  BenediH. 
r  iT    ^-  ■     VIII  <£> 

ciem  atro  in  equo  rerunt  occurrifie  cui-  ^  ,  . 

dam  Epifcopo  ,  rogantem,uteIeeniofy-  xxi. 

nx  quxdam  Benedifti  nomine  de  juite  Anten. 

partis  erogarentur ,  nam  qtiA  ab  ipfo  pr&-  ^i^- 1^» 

ftit£  effetit,  nihil  juvare,  quia  e  rapinis  da- 

tAfuerint.  Talibus  (peftris  fatisfaftiones 

vivorum  pro  moEtuis  nitebantur. 

Oborto  tum  Roma:  de  corio  bovis 

litigio  inter  milites  duos ,  Germanum 

&  Italum  ,  ad  verbera ,  &  mox  ad  pr^e- 

liuni   proceilit  tumultus  quo  innumeri 

perierunt.  Inferiores  congrefTu  Roma- 

ni ,  nudis  pedibus ,  infertifquecoHofa- 

queis  veniam  precatiobtinuerunt.  Sub- 

jugata  deinde  Conrado  Apulia  ,  Nort- 

maunis  attribuitur ,  ut  eam  Imperatori 

Teutonico  adverfus  Grxcos  pro  feudo 

defeqderent;,    . 

Potic- 


Zonar. 
Tom.  3. 

Cc-dren, 


Romams  III. 

Poticbatur  tunc  rcrum  apud  Grxcos 
Rojiiainis  III.  quem  Conftantiuus  fuc- 
ccirorcm  lcperat. 

Balilio  cnim  orbo  e  vivis  fublato^Con- 
ftantiaus  fratcr  cjus  jam  (cnex  ,  Ventris 
ac  Vcncris  mancipium  ,  dominari  liberis 
capitibus  cosperat  ,  infino  alea;  ftudio, 
thcatrifque  &  vcnationibus  addiftus. 
Hic  in  barbara  prodigus  mancipia  ,  in 
optimos  quofquc  tcnax  ,  tantum  incr- 
tia  fua  afflixic  rcm  ChrilHanam  in  O- 
iricnte ,  quantum  cam  fratcr  Balilius  iu- 
ftaurare  concupierat.  Prxcipux  urbes 
Syrix  (k  Phoeniccs ,  interfcftis  pra:lidiis, 
libertatem  refumere  aufe.  Pazinacas  ra- 
Scythicam  gcntem  ,  Dux   ejus 


men 

Conftantinus  Diogenes,  Syrmii&Bul- 
garis  prajfcs ,  ultra  Iftrum  profligavit : 
Clallem  Agarcnorum  ,  Cycladas  vaftan- 
tem  ,  devicit  dux  Sami.  Morti  confinis 
Conftantinus  ,  ut  impcrium  filiaj  rehn- 


qucret . 


allaborare  omnibus  modis  coe- 


4'5 


pit.  Itaque  Romanum  Argyrum,  virum 
iUuftrem  ,  fimulata  primum  ira  ,  con- 
juge  fua  fpoliat ,  quas  attonfa ,  quafi  libe- 
rando  e  difcrimine  marito  ,  cccnobium 
ingreditur-  Indeinpalatiumaccito  ,  fi- 
liam  fuam  Zoen  cum  imperio  dat  pro 
uxore  habendam ,  tertioquepoftnuptias 
illas  die  ,  natura:  perfolvit  debitum  ,  re- 
bus  humanis  lxx  annos ,  fiimma  pote- 
fbte  ufus  tricnnium.  Laudatur  in  ipfo 
placabilitas ,  &  de  injuriis  prxcipitanter 
illatis  posnitcntia.  Nam  iUuftrium  ple- 
rofque  ,  v.inis  perduelhonis  criminibus 
circumvcntos ,  ut  Michaelis  Burtza:  fi- 
lium  ,  Nicephorum  Comnenum ,  Ro- 
manum  Scleri  filium,  Romanum  Cur- 
cuam  '5:  alios ,  aut  interfecit,  aut  privavit 
oculis.  Scd  turpijjimum  principi ,  ea  per 
iractmdiam  committere ,  ^«<e  infeBafieri 
nuUapoemtentia  queant' 

Romanus ,  didlus  Argyropolus,  quod 
ad  prodigalitatem  ufque  videretur  muni- 
ficus  ,  allelengvum  tributum  funditus 
fiiftulit  ,  refocillavitque  Epifcopos  per 
id  pene  ad  egeftatem  rcdaftos.  Zoes 
Augufte  {brorcm  Tlieodoram  ,  ob 
clandeftina  confilia   fcpofuit   in   infu- 


lam  ,  Conftantinumque  Diogcncm  ob 
affcdata:  crinicn  tyrannidis  in  tur- 
rim  conjccit  ,  qui  poftca  ,  nc  prodc- 
rct  confcios ,  fuopte  le  pra;cipitiointcr- 
remir.  Cum  autcm  Romanus  pcr  de- 
cclToris  Soccri  deddiam  rcccptas  fciret 
Saracenis  urbes  Syria:  ,  rcpctcrc  eas 
b.;Ilo  perfcvcravit  ,  magni  nominis  a- 
vens  _,  ctiamh  hoftcs  line  ianguine  cas 
parati  ellcnt  rcftituere.  Scd  faKguinilUeedrm. 
fimiendi cupidta  largiter  eum  cledit ,  cla-  p.6oi. 
de  nobilitatus  inaxima  ,  quum  Saracc- 
nis  caftra  ejus  fame  fatigantibus ,  amif- 
fb  omni  inft:rumcnto  regio ,  xoie  eva- 
deret  Antiochiam.  Nec  in  Siciha  Italia- 
ve  quicquam  adlum  proipcre ,  pudcnda 
ducum  infcitia.  Normanni  Apuliam , 
Conrado  Casfire  adjuvante ,  pofiedcrunt. 
In  Syria  tamcn  ,  coita  cum  Tripolitano 
Amira,  qui  ab  ^Egyptio  dcfci  verat,  focie- 
tate  ,  duo  recepit  caftella  Romanus. 
Georgius  Maniaces  cxpugnavit  Edcfuim, 
epiftolamque  Chrifti  fcnptam  manu  Ab- 
oaro  ,  ut  putabant,  regi,  tranfmifit  Con- 
ftantinopolin. 

At  Romanus  cx  infortuniis  fuis  pe-  Zaiar. 
jor ,  ut  amiira  penfaret ,  pro  Imperato-  '^o"'-  ^- 
re  Exador  ,  acerbus  quxftor ,  e  tanto 
opum  contemptore  faduseft,  obfolcta 
patrum  debita  a  liberis  poftulando ,  mul- 
tos  ad  cgeftatcm  adcgic  extrcmam.  Nec 
parcior  ardificationum  interim  ,  diruit, 
Adificat,  mutat  quadrata  rotuniis.  Pro- 
fligatis  vero  per  duces  clafliarios  e  mari 
Saracenis  ,  unde  imperium  acceperat , 
perdidit. 

Nam  dum  e  fterili  fua  Zoe  jam  quin- 
quagenaria ,  fexagenario  major  ipfe  fo- 
bolemexfculpere  omni  arte  humanama- 
gicaque  annititur,  irritus  propofiti  rarius 
eam  cospit  attingere.  Qua  alienatione 
irritata  mulier  indomit^e  libidinis  Mi- 
chaelem  Paphlagoncm  ,  cujus  faciem 
natura  expolierat  ad  vcnuftatem ,  depe- 
rire  incipit ,  qui  ob  id  fufpedlus  Roma- 
no  ,  cjurat  facinus,  correptufquc  ob  pcr- 
jurium  morbo  comitiali,  firmatlmpe- 
ratori  opinionem  innocentise ,  non  judi- 
canti  amari  illum  aut  amarepofle,  qui 
Fff  3  -tanto 


4H 


TVipl<o  de 
vitii  Cow 
rad. 

Sigehert. 
Gembl. 


Wippo. 
Cedren. 


tantomaloconfliftaretur.  Quare  deleta 
adulterii  rufpicione ,  Paphlago  noctu  pe- 
des  fricat  Romano ,  nec  fegnior  Augu- 
ftse  concubinus ,  tandem  incantamentis 
&  balneis  exanimato  domino  ,  poft  an- 
nos  quinque  imperii  &  femeftre  ,  pro 
moscho  Imperator  eft  declaratus ,  mira 
seterni  Numinis  tolerantia. 

Dumillafiunt,  &  Itaham  componit 
Conradus,  Occidentis  Au2;uftus ,  con- 
ipirationemin  Germania  obortam  cie- 
mentia  divina  brevi  difcuflit.  In  conju- 
ratis  crant  Fndericus  Lotharingus ,  Cu- 
no  Wormaticniis ,  Ernettus  Alemanno- 
rum  dux  ,  privignus  Imperatoris.  Fri- 
derici  moHtiones  (vitricus  is  erat  Cuno- 
nis)  mors  antevertit ,  Gothelodux  Mo- 
lellanam  exinde  ditionem  accepit.Cuno- 
nis  odium  vi  fua  majus  erat ,  Erneftj  ma- 
xima  audacia  enituit.  Hic  colledla  ju- 
ventutis  pra:valida  manu,  Alfatiam  va- 
ftat  Burgundiamque  ,  vocatufque  UI- 
mam  ,  minime  fupplex  venit ,  certus  ni- 
hil  concedere  Imperatori.  SedcumCo- 
mitesquidam  negarent  arma  ie  laturos 
in  Csfarem  ,  defertus  a  fuis ,  deditionem 
fecit ,  &  Gibickinftainum  pro  captivo 
milTus  eft.  Cuno  propugnaculorum  dc- 
ftruftione  emercatus  Conradi  gratiam  : 
Rodolphus  Burgundiam  tradidit ,  qua?  a 
temporibus  Arnulphi  Cjefiris  annis  pluf- 
quam  cxxx  gentis  fua:  habuerat  reges. 
AdelberoduxHiftris,  ideft,  Carenta- 
norum,  reus  item  majeftatis  ,  excidit 
Principatu ,  quem  Cunoni ,  jam  ex  hofte 
fbcio ,  affignavit  Imperator.  Werintha- 
rius  Argentincnfis  prxful  ,  legatusivit 
ad  Michaelem  ,  novum  Orientis  Csfa- 
rem  ,  quo  Byzantiiconfumpto ,  Michael 
aureis  literis  legationi  refpondit ,  haud 
dubie  ,  ut  conjund:is  viribus  Saracenos  , 
Sicilia  pellerent.  Jerofolymam  inftitue- 
rat  proficifci  Epilcopus ,  ubi  tunc  tem- 
plum  fepulcro  facrum  Dominico  ,  in- 
cendio  deletum  a  Mahumetanis ,  conjux 
Amir^  ^gyptii  Chriftiana  inftaurabat , 
impenfis  adjuta  Romani  &  Michaelis 
Imp.  Sed  variis  impeditus  cafibus  in  via 
dekcit  peregrinator.   Conradus  Augu- 


Romanns  IIL  ConYddui  IIU 

ftus , 


exempto  rebus  humanis  Rodolfo  , 
ha:reditatem  Burgundia;  fine  bello  non 
crevit.  Odo  eam  Campanus ,  Impera- 
tricis  matertera ,  Rodolfi  forore  geni- 
tus ,  armis  iibi  aflerebat ;  quicum  Con- 
radus  fo rtibus  congreilus  auxiliis ,  truci- 
dato  tandem  in  fuga  a:mulo ,  in  provin- 
ciam  redegit  regnum  ,  anno  mxxxv, 
Eodemque  tempore  Mifeconem  Polo- 
num  reyocavit  ad  obedientiam ,  qui  O- 
thonem  germaiiium  fuum  dejecerat  re- 
gno.  Laudatur  in  eo  bello  Conradima- 
gnanimitas ,  qui  captum  ab  Udalrico 
Bohemo ,  ad  quem  confugerat  Mifeco- 
nemacciperenoluerit,  proditorias  dete- 
Jiatus  iirtes.  Mifeco  ambivit  deinde  gra- 
tiam  Conradi  per  Gifelam  Auguftam  , 
tertiamque  m  Polonise  partem  reftitutus, 
Cafimirum  reliquit  filium  Imperatori- 
bus  tnbutarium. 

Obortum  deinde  &  cum  Stephano 
Hungarorum  rege,  &  Luiticis  paganis 
bellum  ,  quod  pari  felicitatc,  Conradus 
Cxfarfinivit.  Stephaaus  filio  fuo  Eme- 
rico ,  quem  ex  Henrici  II  fororepro- 
creaverat,  Bavariam  vindicabat ,  fed  pro- 
greffus  in  mcdiam  Imperator  Hunga- 
riam,  ad  pacera  adegit  Stephanum,morte 
prxfertimEmericiadeo  fraftum,  ut  fi- 
lium,  cui  ditiones  qusefierat ,  jam  pro  Deo 
tutelari  fuperftitiofe  inciperet  venerari. 
Luiticos  duello  probantes  (qux  tunc  ni- 
mium  vigebat  ftultitia)  juftam  fibiin  Sa- 
xonesbelli  caufam  efle,  ca^dibus  &  ia- 
fe£lationibus  acerrimis  veftigales  Chri- 
ftianis  reddidit.  Henricus  filiuslmpera- 
toris  fubegit  Bohemos ,  cui  mox  Canu- 
tus  Anglorum  Danorumque  rex  ,  filiam 
junxit  Chunelindam  :  quas  poft  bien- 
nium  ,  edita  in  lucem  filia ,  vitam  in  Ita- 
lia  claufit ,  &  Limburgi ,  quam  arcem 
Conradus  in  coenobium  verterat ,  tumu- 
lata  eft.  Italia  eo  tempore  peftifero  qtiaf- 
fabatur  motu  ,  Epifcoporum  imprimis 
culpa ,  Mediolanenfis ,  Placcntini ,  Ver- 
cellenfis ,  Cremoncnfis ,  quos  Imperator 
fufcepta  expeditione  comprehenfos  mi- 
fitinexilium  ,  murmurantibus  non  pau- 
cis,  qui  idabfqueSynodohaudrite  fieri 

cen- 


Herm, 

Ctntraii. 

Chron. 

Ant.Bonf. 

de  reb. 

Hitngar. 

Wippo  in 

vita  C»«- 

rad. 

Saxo 

lib.iQ. 


Conradus  III,  Afichael.  I P^.  Paphlarro. 


Hidd. 

Jliutiut 

lih.  4.. 

Herm. 

Chron, 

A.U. 

5009. 

Cbrifti 

1039. 
4.  Jim. 

Cedren.p. 


Zonar. 
Tam.  3. 


ccnfcbanr.  Scd  Conradus  Parmcnliuni 
feditioneni  fcvcre  ultiis ,  tranfccndit 
Apenninum,Trojamcjue,Capuam  &:  Be- 
ncventum  Icgibus  firmavit  &  julhtia. 
Dum  ulcifci  atrocius  Mediolancniium 
perfidiam  ftatuit ,  terrctur  quorundam 
lermonibus,  Ambrolium  fe  vidiflc  nar- 
rantium  ,  minaci  vultu  pocnas  Con- 
rado  intendcntem.  Igitur  compolitis 
diflidiis  reviiit  Germaniam ,  a:grotan- 
tem  exercitum  refefturus ,  durnque  o- 
mne  rcgnum  fcrenitate  pacis  illuftra- 
tum  comperit,  Burgundiam  tradit  hho, 
ac  paulo  poftjam  dc  otiolibiblandiens, 
Ukrajefti  Frilia;  moritur  ,  anno 
poteftatis  x  y.  Corpus  cjus  Spiras  con- 
ditum.  Prsccflcrat  obitum  trabis  igncje 
in  terram  lapfus ,  fccutum  &  folis  dcli- 
quium. 

Deterior  Grxci  &  Afiatici  imperii 
fors  fuir,  cui  Zoe  Augufta  cum  Michaele 
malis  artibus  marito  priefidebat.  Nam 
totum  illudfeptennium,  quo  adultcr  tori 
foliique  Auguftalis  potiebatur,  Cometis, 
peftilentia ,  ficcitatc ,  fame ,  terrje  moti- 
bus  ,  omnique  infeftum  infortuniofuit. 
Locuft^e  tantis  catervis  depaicebant  a- 
gros,  utincoIa:novas  fedes  qu^rerent , 
qus  vento  in  Hellefpontum  demerfe, 
cum  aliquandiu  jacuiflent  in  littore ,  re- 
vixerunt  demum ,  Thraciamque  trien- 
nium  depopulatx  ,  apud  Pergamum 
tandem  mira  multaque  ftrage  inre- 
riere. 

Zoe  Regina ,   quae  Michaelem  tori 

primum ,  inde  imperii  feciflet  confor- 

tem ,  aliquantifperfimulatodemulfaob- 

fequio  ,    at  brevi  redafta  in  ordinem  , 

poenas  dedit  fraudis  in  Romanum  ma- 

rituni  admifl^.  Amoti  ab  ea  Michaehs 

julTii    miniftri ,  appofiti  cuftodes ,    nec 

quifqaam  admifliis ,  nifi  qui  vigilum  pr^e- 

fe£lo  caufas  adventus  fui  explicaflet.  Id 

de  Joannis  Spadonis  confilio  geftum  , 

hominis  vigilantis  &  acuti ,  nec  cpulis 

addidli ,  nec  vino ,  qui  Michaelem  ,  ut 

germanum  flium ,  ad  apicem  rerum  im- 

primis  promoverar.   Quocirca  in  eum 

pra^cipua  imperii  adminiitrauo  mcubuit, 


4M 


Michaelc  ob  morbum  (dxmoniacam  Cedrtn. 
invafionem  cx  Ccdreni  fcntcntia)  publi-  i'-  '^"'^* 
co  abftincntc.  Cum  co  Amirx  /Kgyptii 
vidua  triccnnales  pcpigit  inducias.  Gcor- 
^ius  Maniaccs  ufus  Saracenorum  dilfi- 
diis,  de  Sicilixdominio  dimicantium  , 
totam  Francorum  adjutu  rccupcravit  in- 
fulam  ,  quemadmodum  paftiis  erat  cum 
Conrado  Gra:cus  Imperator.  Scd  poft- 
quam  Stephanus ,  cui  Michaeiis  erat  nu- 
ptaibror,  incuria  fuaSultanum  dimifif- 
iet ,  atque  ob  eam  inertiam  increpatio- 
nibus  efl^ct  &  yerbere  impetitus  a  Ma- 
niace ,  homo  aulico  pra:valens  fivore  & 
affinitate  regia  ,  tyrannidis  crimine  fu- 
gillat  Principem  cgrcgium  ,  effecitque 
ut  dignitate  mukatus  ,  carceris  fordes 
haberet  rei  benegeftas  mercedem.  Ste- 
phanus  fallendi  melior  quam  dimicandl 
cum  hofte ,  totam  mox  Siciliam  amifit ; 
exemplum  evidens ,  quantum  cdumnia 
^  pr^po/lerui  infuos  amor  apud  muliero-  Cedren. 
fos  valcant.  Catacalon  Ambultus  Meffa-  ^^4> 
nam  defendit  Graecis ,  plurim.oque  Sara- 
cenorum  fanguine  litavit  Chriftianis.  At 
Germaniil:ipendio  fraudati  aDoceano, 
Maniacis  fucceilore ,  defciverunt  a  Grje- 
cis ,  belloque  petiti ,  ad  Cannos  eos  pro- 
fligarunt,  vindicata  iibi  exinde  Italia, 
quatuor  tantum  urbes  Brundufium,  H^'- 
druntem,  Tarentum  &  Barin  Byzantinis 
rehquerunr. 

Claruerunt  hujus  in  feculi  barbarie  Sizebtrt, 
Fulbertus  Epifcopus  Carnutenfis ,  Berno  Chren, 
Augienfis  ,  Glaber  Pv.odoIphus  mona- 
chus,  Hiftoriarum  fui  temporis  fcriptor, 
Wippo  Presbyter ,  Guido  Aretinus  Mu- 
ficus ,  qui  fex  fyllabis  modulaiim  appofi- 
tis  ,  Muilca  intervalla  digitis  diitinouere 
docuit. 

In  Gallia  aliqui  tanquam  per  delatas 
coefitus  literas  militiamdamnavere,  &  '^ 

direptorum  repetitionem  ;  impetrarunt  HelTrt. 
jejunia  omnibus  ,    aliaque  his  fimilia ,  Ub.  i. 
quibus  Gerardus  Cameracenfis   antiftes  f.J^.i®» 
reftitit.   Godefcalcus  Obotritorum  dux, 
quod     Nordalbingi    patrem     ejus  ^'■i- 
donem    intcrfecerant  ,     univerfara   e- 
vaftavit    Holiitiam    Scormariamque  : 

atper- 


4i<j 


Henrkm  III.  NtgeYilUchdelfaphlago. 


tAnno 

cod.em<, 
Herm, 
Contraii, 
in  Cbron. 
Lamb. 
Schafn. 
de  ri\)Hi 
Germ. 


Herm. 
mno 

Gotf.  Vi- 
tert/. 


at  perculfus  tandem  animi ,  recipit  Chri 
ftianifmum ,  delctamque  apud  Sclavos 
reiigionem  mafcule  inltauravit. 

HENRICUS  I'II.  NIGER. 

MlCHAEL    PAPHLAGO. 
Z  OE 


&     CONSTANTINUS 
MoNOM  ACHUS. 


IX 


"LJ Enykus  III,  acriniumcolore  Nt- 
^erdidus,  Ccnrado  patrifucceffit. 
Adverfus  eum  criftas  erexerat  Pretillaus, 
Bohemix  fe  ferens  Regem ,  adjutufque 
ab  Hungaria^RegePetro,  conca^dibus 
fylvarurn  obftruxerat  aditus.  Henrico 
pnma  expeditio  infeliciter  cefllt ;  dum 
irrurapit  vaftatque  Bohemiam  egregios 
amilit  duces.  Sed  cum  Hungari  expel- 
lerent  Petrum  ,  fubftituto  ei  Ovone, 
Henricus  fufcepto  in  lidem  exule,  re- 
grefliis  in  Bonemiam ,  contumacem 
Principem  obiides  dare  ,  &  Ratifpona? 
deprccari  culpam  coegit.  Poloni  requi- 
runt  Boleflai  filium  ,  Cluniacenfem  am- 
plexum  difciplinam  ,  eumque  promiiTb 
Pontiiici  tributo  ,  ad  Reipubl.  admini- 
ftrationem  evehunt.  Inde  cum  Hunga- 
ris  ,  minaciter  repofcentibus  regem 
fiium  ,  ut  pro  arbitrio  de  eo  ftaruerent , 
grande  &  diuturnum  bellum  exarfit.  Im- 
perator  in  Pannoniam  progreffus ,  ex- 
pugnatis  licet  urbibus  aliquot ,  non  per- 
fualit  recipere  Petrum  ;  Principem  ab 
ipfb  conftitutum  ,  mox  Ovo  rex  in  Bo- 
hemiam  depulit.  Sedalteraexpeditione 
obfides ,  munera  ,  pacis  per  jusjurandum 
confirmationem ,  Hungaris  vix  impe- 
trantibus,  accipiens  ,  difceflit.  Siccon- 
ftituta  Imperii  pace  Agneten  Wilhelmi , 
Piftavorum  Principis ,  filiam  regalibus 
libi  nuptiis  Inhelheimi  fociavit ,  ubi  gra- 
vitas  enituit  Imperatore  digna.  Ndm 
hifirionibus  ^  Saliis  certatim  eo  confluen- 
tibns,  neque  cibum  dedit ,  nequepr<imia; 
eaquA  in  iUos  ejfent  impendenda ,  egenis 
erogari  pr&cepit.  Tranquillitatem  hanc 
geminum  interrupitbellum ,  Lotharxn- 
gicum  &  Pannonicum.  Illud  movit  Got- 


Dubr.ly. 


fridus,  Gozzilonem  fratrem  fiium,  igna- 
viseobtentu,  ducatu  apatrereliftopri- 
vans.  Hoc  renovavit  Ovo ,  jurejurando 
violato  itcrum  fibi  uflirpans  Pannoniam. 
Hic  mafcule  devidus  ab  Henrico,  ac  de- 
inde  a  Petro  reftituto  comprehenfus ,  ca- 
pite  exfolvit  poenas  fcelerum.  Pannonia 
feudum  Imperatoris  fadum ,  cujus  par- 
tem  didam  Auftriam,  Albertus  Bava- 
rus  accepit ,  primus  Auftrias  Marchio  fa- 
CtvLS.  Gotfridus  defperans  rebellioni , 
cum  fe  fuaque  dedidiflet ,  in  cuftodiam 
miflus  eft.  Eodemque  tempore  Michael 
Paphlago  ,  Gra:corum  Ca;far  poenis  ul- 
tricibus  maturefcebat.  Frater  ejus  Jo- 
hannes  Spado  ,  didlus  Orphanotrophus , 
tributis  vexabat  fubditos :  Michaeli  per- 
fuaferat ,  ut  quoniam  ingravefceret  mor- 
bus  indies ,  adoprarer  fbroris  fus  filium , 
Michaelem  Calapharem  ,  fummse  pote- 
ftatis  hxTedem  futurum.  Michael  dat 
Zo^e  Augufts  negotium  ,  qu£E  obnoxia 
ipiius  imperio ,  nec  aufa  refragari ,  Cala- 
phatem  fblennibus  ceremoniis  fibi  arro- 
gat  fiiium ,  avunculus  eum  Csfarem  ap- 
pellat. 

Evidenstum  fuperftitionis  vanitas  ap 
paruit.  Cum  enim  totis  fex  menfibus  ^-  ^'°' 
non  pluiilct,  fratres  Imperatoris  circum- 
tulerunt  per  urbem  rehquias ,  quas  puta- 
bant,  Sandtorum,  interque  eas  &  Epifto- 
lam  Chrifti  ad  Abgarum  olim ,  quemad- 
modum  jaftabatur ,  fcriptam ;  atque  a 
palatioBlacernas  verfus  procedentes  pe- 
dibus ,  fupplicant  Deo.  Sed  rudes  vercC 
peccatorum  expiationis  homines ,  non 
tantum  pluviam  hoc  modo  nullam  im- 
petrarunt,  fed  &  grandine  infuperper- 
cufli  funt  horrenda  ,  qua  arbores  com- 
minutx,  tegulxque  domorum  proftrat^. 
Pari  pietate  Michael  ipfe ,  jam  quoque 
hydropicus ,  Demetrii  martyris  implo- 
ravit  opem  Theffalonicje.  Nam  nihil 
adjutus ,  Bulgariam  quoque  amiiit ,  ob 
inique  mutatum  tributum.  Igitur  nimis 
dedecoroftim profeflus  fibi,y?,  quinihil 
attulijfet  ad  imperium,  partem  ejmullam 
rapi  a  quoquam  pateretur ,  expcditionem  ^onar. 
iu  Bulgaros  pronunciat ,  haudirritb  co-  row.  3. 

natu. 


Cedr 


e». 


^edren. 


AfichaelCalaphates  &  Zoe.  41 7 

natu.  N.im  Aliifi.inusquidam,  Aaronis    marito.qucmobrufpicioncmconrucru- 

quondctm  Bulgarorum  rcgis  Hlius ,  co-     '  ~ 

giiito  popularium  errorc ,  qui  fubditi- 

tuim  qucndam  pro  fc  crciircntduccm  , 

occultc  fc  inlinuat  Emiiliaribus ,  faduf- 

<]uc  impcrii  confors,  Dolulianum  fuppo- 

lititium  intcr  pocula  captum  cxcoccat. 

InJe  gentemBuigarorum  ad  Michaclis 

rcducit  obcdientiam.  Ea  potitus  ialpc- 

rataVidoria  Michael  facinorafuaconfi- 

tctur  Sacerdotibus ,  abjedifquc  Augufta- 

libus  ,  initiaturdivinis  myfteriis.  Itaque 

morter/j peccativolHntariam  elegit ,  jam- 

jam   coclejli  fuccubitnnu    indignationi . 

Zoennead  colloquium  quidem  admiiit 

poftea ,  fed  execratus  flagitia  fua  paulo 

poft  vita  ceflit ,  aflo  poteltatis  (eptennio, 

perpetuo  numinis  iro;  obnoxio. 

Succefilt  Michael  Calaphates ,    pica- 
tore  olim  navium  genitus,  homo  impro- 
bus&ingratus.  Hic  Zoen,  cui  juraverat 
obfequium ,  relegavit.  Joannem  avun- 
culum  fuum  ,  cujus  ftudio  tanta;  culmen 
dignitatis  adlcenderat ,  depulit  guberna- 
culis.  Cognatorumplcrofque  emalcula- 
vit,maritos  etiam  &patres.  Sed fcele- 
Jium  mortc.lem  viniiEix  non  dormitans 
celeri  apprehendit  pede.  By zantina  ci vitas 
impium  deteftata  Principem  ,    excitato 
tumultu ,  Theodoram  a  Zoe  forore  ad 
monafticum  damnatam  exilium,  in  thea- 
crumportat,  Auguftam  confalutat.  Se- 
dandxfeditiom,Conftantinus,CaIaphata; 
avunculus ,  fubito  revocat  Zoen ,  fed 
majore  &  fuo  &  confobrini  malo.  Zoe 
cnim  memor  injuriarum  acrius  factiones 
accendit.  CommifTa  in  urbe  pugna  ,  in- 
teremtis  Jicet  per  prxtorianos  tribus  ci- 
vium  millibus ,  fuperiores  tamen  urbani, 
Michaeli ,  &  Conftantino  ,  in  monafte- 
rium  abditis  ,  eruunt  oculos  ,  urbeque 
eos  pellimt  ,   potentix  quatuor  folum 
menlibus  elaplis  ,   iifque  afliduo  terraz 
motu  horridis.   Ita  Byzantinum  impc- 
rium  in  gyn^ceum  devolvitur ,  triftiin- 
teritus  prxfagio.  Qi-U-Etamen  dominatio 
trimeftris  tantimi  fuit.    Nam  Zoe  viri 
cupida,  Confiantim  nuplit  Monomacho  ^ 
neptis  quondam  Romani  Argyropoli 


dinis  cum  Zoc .  Michacl  exilio  punicrat. 
Monomachus  Sclcra:nam  exilii  habucrat 
comitem  voluntariam  ,  focminam  pul- 
cherrimam ,  quam  potitus  impcrii ,  pari 
cum  Augufta  loco  habuit,  non  refraaan- 
tejampropter  fcnium.  Quali  rcaia;  tla-  "- 
tu  uon  mirum ,  li  male  impcrium  ha- 
buit. 

Triballi  &  Servii  latrociniis  vexatia  Cedrcn. 
Scythis ,  duccStcphano  ,  patre  Calepha-  /'■  ^!^]- 
ta:.  Michacl  Dyrrachio  prxfedlus  a  Mo-  ■Z''"""- 
nomacho ,  rei  militaris  rudis ,  cxfus  cum  ^"^'  ^' 
XL  militum  millibus ,  Georgius  Mania- 
ces ,  dum  llempubl.  ftrenue  gerit  m  Ita- 
lia ,  domi  calumniis  agitatus  &  injuriis , 
tyrannidem  arripit ,  prslioque  fuperior  , 
vulnere  demum  accepto  lctali ,  conci- 
dit  in  Bulgaria.  Theophilus  Eroticus 
Cyprum  aiienat ,  qui  clafTe  vincitur. 
Joannes  Orphanotrophus  Theodora:, 
ob  exilium  ei  fuum  irata; ,  oculis  pendit 
fuppliciura.  Leoni ,  Tornicio  Monoma- 
chi  cognato ,  multorum  votis  maxima 
poteftas  deftinabatur.  Monomachus  rafo 
ejuscapite,  fortunam  fe  limul  erafurum 
ratus ,  hominem  tanto  citius  ad  res  no- 
vandas  impulit.  Nam  quod  acceptiflimus 
eflet  Macedonibus  Leo ,  recipitur  Adria- 
nopoli ,  colleftoque  celeritcr  exercitu 
oppugnat  Byzantium,  cepifTetque,  ii 
viftoria  uti  fciiTet.  Sed  tardior  ingenio , 
dum  occalionem  fronte  capillatam  di- 
mittit  e  manibus ,  rejicitur  ab  urbe  poft- 
modum ,  interque  importunas  moras  , 
evocatis  e  Media  &  Abafgia  legionibus , 
deferitur  a  fuis  exccecaturque. 

Eo   hoiT:e  domito ,    confeftim  alius  Ceiren, 
emerlit ,  Ruflbrum  Princeps  Uladomi-  f .  62.6, 
rus.  ille  ob  unum  e  fliis  ,  per  litem  forte 
obortam ,  Byzantii  occilum  ,  infinitis 
cum  monoxylis  (navium  id  genus  erat) 
aggrefliis  Conftantinopolin  ,  nullam  pa- 
cis  admittebat  conditionem  ,  quantum- 
vishoneftiflimam..  Multitudine  confifiis 
pugnatorum ,  quorum  ad  c  millia  addu- 
xerat,  mhil  moderatum  fapiebat.    Sed 
Deo  iniquitatem   adverfante  Barbaro-  Herm. 
rum ,   partim  triremibus  Gr^ecorum ,  c«»fdiJ?, 
Ggg  par-' 


auna 
Ziamber- 

tttS 

Schafn. 
Benno 
CardinaU 
in  vita 
Uilde- 
brand. 
Frijing. 
1,6,  c.^z. 


418         Conjlant.  X.  Monomachits»  Henricm  III,  Nigsr» 

vincia  fua ,  aliam  induit  meutem  ,  placa- 
toque  Henrico,  obiides  dedit. 


pairtim  ventis  adverfantibus ,  interne- 
cione  fere  occiderunt :  eo  terapore  cum 
inGermania  etiam  SclaviSaxoniara  ve- 
xantes,  vi£tas  Henrico  porrexerunt 
manus. 

R.omana2  urbis  inquilinos  folitis  fub 

ha;c  faftionibus  inturauifle,  lego.   Be- 

nediftus  i  x    Magus  Papa  jam  duode- 

cennis,  ob  immania  (celera  dejicitur  fe- 

de ,  Sylveftrumque  III,  pecunia  indu- 

cunt  aliqui.  Mox  Benediftus,   favore 

faftionis  fuaj   reftitutus ,    pellit  Sylve- 

ftrum ,  &  Joanni  Gratiano  Britannicis 

reditibus  clocat  thronum.  Ita  tres  firaul 

Paoas  Romanse  infulcabant  fedi.   Indi- 

gnitatem  rei  deteftatus  Imperator  ,  licet 

Huncrari  excoscato  rege  Petro  denuo 

eum  irritarent,  tamen  inltaliamador- 

navit  iter ,  aftifque  Synodis  ,  Sutrii  pra;- 

fcrtim ,  Pfeudopapas  Canonica  notatos 

cenfura ,  depulit  Ecclefia ,  &  Suidegerum 

Saxonem,  Bambergenfem  Epifcopum, 

prsfecit  cathcdrx  renitentem ,  qui  no- 

mine  Clementis  1 1  au£lus ,   confecra- 

vit  Henricum  C^farem  ,  jurantibus  R.o- 

manis  fe  citra  Imperatoris  fijfFragium 

neminem  Papam   fadluros.    Henricus 

plurimum   tum  Ecclefiis  per  Italiam 

Germaniamque  profpexit  de  paftoribus  , 

Normannis  duces  dedit ,  reliftoque  Be- 

nevento  Grscis  revertit  in  Germaniam. 

Ea  novis  Gotfridi ,  cuicaptivitas  erat  re- 

laxata ,  &  Theodorici  Comitis ,  ob  ere- 

ptum  pagum,{editionibus  cceperat  labo- 

rare.  Iniperator  fufFetlo  in  locum  Cle- 

mentis  11,  quipoftmenfes  ix  Benedi- 

£li  decefferat  veneno ,  Epifcopo  Brixien- 

fi  ,  firmataque  cum  Henrico  Galliarum 

rege  amicitia ,  Theodoricum  Comitem 

in  Phladirtinga  accipit  occifiim,  per  Epi- 

fcoporum  Leodienlis  &  Trajeftenfis  co- 

pias.  Mox  paucis  Papatus  diebus,  exftin- 

d:o  Damafo  11,   fubftituit'Brunonem 

Alemannum  TuIIenfem  Epifcopum ,  qui 

Leonis  i  x  nomen  fumpfit.  Ab  hoc  di- 

ris  devotus  Gotfridus ,  Imperatoris  ite- 

rum  exambiit  gratiam  :  Balduinus  Flan- 

der  cjus   focius  contempfit   anathema 


Papa,  aftis  Rhemis ,  Moguntix  ,  Ro- 
ma:  Synodis  .Simoniacos  &  Berengaria- 
nos  damnat.  Etenim  Berengarius  Pres- 
byter  Turoneniis,  perfpedis  abfurditati- 
bus  ,  qux  tranfiiiutationem  panis  in  cor- 
pus  Chrifti ,  a  nonnullis  afTertam ,  fequi 
videbantur ,  in  myftica  Chrifti  ccena  non 
corpus  ejus ,  fed  figuram  efFe  corporis 
docebat ,  unde  &  adverfus  eum,  &  pro  eo 
multum  a  variis,  tam  fcriptum  eft,  quam 
difputatum ,  donec  eum  Pontifices  abju- 
rare  dogma ,  contrariumque  ei  errorem 
ftabilire  coegerunt.  Gra:ci  vero  Pontifi- 
cumRomanorum  ambitionem  ,  totife 
Eccleiiaj  Chrifti  pro  diftatoribus  obtru- 
dentium  palam  dcteftabantur ,  clerico- 
rum  etiam  conjugia  ,  ut  divina  lege  per- 
mifla  aflerebant.  At  ceremonias  quaf^ 
dam  Lacinorum  imperite  cavillando,  ze- 
lum  in  quibufdam  fcientia  vacuum  inani- 
teroftentabant. 

Erat  tunc  in  periculo  Grxcorum  im-  Cedrmu 
perium  ob  Turcarum  invalefcentem  po-  ^  ^}^' 
tentiam.  Cum  enim  e  Babylonia ,  Bafi- 


lio  regnantc ,  occupata ,  Mediam  incur 
farent,  repulfique  a  Byzantinis,  iterarenc 
expeditiones  ,  miflb  tandem  Seriphe  (is 
Sultani  fucceiTor  erat ,  tali  ex  lege  ,  quali 
apud  Byzantinos  Syncellus  Patriarcha;) 
foedus  poftularant,  fed  indignum  adco , 
ut  Imperatorem  Sultano  tributo  vcllent 
obftriftum.  Oratore,  ut  par  erat  indi- 
gnanter  diraiflb ,  percurfa.bant  Orien- 
tem  Turcs,  &  ad  oram  maritimam 
Conftantinopoli  obverfam  proferebant 
caftra.  Monomachus  Imperator,  qui 
nuper  Pazinacas  Scythas ,  duftu  Regenis 
transfuga:  rcguli,  devicerat ,  ad  Chnftia- 
nifmum  adduftos  collocaverat  in  Bulsa- 
ria,  eorum  xv  milliainlberiamdeduci 
jubet ,  adverfiis  Tiircas  militatura.  Nam 
Turci  ab  Aarone  Media;  prxfide  erant 
vi6ti  quidem ,  fed  Liparitas  Iberum  rex 
captus,  Sultano  Juravcrat,  non  fe  in  Tur- 
cas  amplius  pugnaturum.  Verum  Pazi- 
nacx  Chryfopolin  tranfvedi ,  progredi 


rowj.^. 


Pontificis.  Sed  vaftata  a  Csfarianis  pro-  j  ulterius  recufarunt ,  tra^edoque  ut  erant 


\\\ 


Cedren. 
tiair.  64.8. 
6+9. 

Zonnr.  in 
Monoma. 
chi  yegno. 


Herm.in. 
Contra^. 
*».  lOJO 


Ijtmhert. 
&hafn. 


HenricHS 

in  cquis,  auclafterHcIlcfponto,  fuis  fe 
junxcrunt  popularibus ,  Thraciamque  & 
Macedoniam  ,  imo  &  vicina  Byzantio 
quoquepopulati,  mukis  aco  ptisillatif- 
que  cladibus ,  vix  tandem  xxx  annorum 
inducias  pepi^ere.   Turcx  intermi  pro 
libito  grafllibantur  ,  qutbus  ipfe  Mono- 
machu1,profuhs  in  xdificationes  therau- 
ris ,  ac  deinde  avocatis  limitum  prashdia- 
riis ,  ut  ftipendiis  parceret ,  ftultiHlme 
aditus  patef'cit.   Nationes  enim,  qu^ 
anfTiiftias  provinciarum  tuebantur ,   ab 
annquo  liberas ,  eo  nomine  ,  illigare  tri- 
butis  ftolidus  Princeps  conabatur ,  eaque 
intempeftiva  avaritiaeasTurcis  faciebat 
obnoxias.  Quorum  impetum,  ne  laxatts 
habenis  omnia  profierncrent ,  divina  cohi- 
buitmanm^mmdTo  in  Sultanura  Perhs, 
ejufque  fratrem  Abrahamum  inteftmo 
diffidio,  quo  mutuis  Barbari  cladibus  tar- 
darentur.    Eum  in  ftatum  deduda  re 
Gr^corum ,  Latinus  Imperator  Hunga- 
•  ros ,  quod  male  fidem  pacemque  cole- 
rent ,  prirao  per  Ratirponenfem  Antifti- 
tem  Gebhardum ,  inde  etiam  per  Alber- 
tum  Marchionem  Auftris  &  Bavaros  , 
tandem  fuopte  dudu  adortus,novam  po- 
ftulare  veniam  coegit.  Sed  tnale  refarta 
gratM  mox  dijjnitt ,  Kn^^^i  regemodo 
■hoc  ,  modoilludiibiindulgericupiente. 
Imperator  Berzisburgum  ,  id  eft ,  Pres- 
burcrum ,  multiplicibus  oppugnans  ma- 
chims,  cum  fruftra  niteretur,  nec  Leonis 
I X  interventu  mitefceret  Andreas ,  ana- 
tbemate  eum  papali  perculit.  Papx  pro 
Bambergicis  &  Fuldenfibus ,  que  repo- 
fcebat,  Jegatis ,  Samnium  ,  Calabriara, 
Campaniamque  velut  cambii  jure  tradi- 
dit ,  quibus  in  locis  tum  Nornianni  vio- 
lentius  dominabantur.    Leo  inftruftus 
Teutonum  auxiliis ,  Normannos,quan- 
quam  fubjedlionem  promittentes ,  bello 
ao-o-reditur,  excedereltaliajubet.  Con- 
fmo  prselio  ,  Germani  plenque  occum- 
bunt ,  defertiabItaIis,Papagraviaffici- 
tur  clade ,  occulto  Dei  judicio ,  ait  Her- 
mannus  ejus  ternporis  fcriptor,  quiatan- 
tuni  facerdotetn  fpiritualiipotifis ,  quam 
frocadHca  nbm  ^  carmlktugna  decebat, 


1 1 1.  7^/ffer.  4^  9 

^  nefarios  homines  ob  impunitatemfcele^ 
rum  ,  velqu£fum  avaruni  adfe  confuen' 
tes ,  militatum  ducebat  fecum-  Igitur  \\\ 
caftcllo  quodam  obfeflus  abolcrc  cogitur 
anachcmaNormannis  diftum  ,  ac  bcnc- 
ventum  in  cuftodiam  abripitur. 

Hcnricus  filium  fuum  adhuc  inhrntem 
Tribuatix'  regem  curat  defignari  ,   & 
Conradum   Bajoarias   diicem  Comitiis 
abftinentem,  pnvat  ducatu,  muffantibus 
cunftis  ordinibus ,  Imperatorem  a  tenore 
virtutis  acjufiti^  indies  dcfleciere.  Con- 
radus  Andrea;  fe  applicans ,  Carinthis 
partem  ab  eo  irapetrat^quo  tempore  Lco 
correptus  languore,  reftitutus  efta  Gi- 
fiilfo  Sedi  Romans ,  ac  paulo  poft  obut 
diem,  adquinquennium  Papa.  Huic  Im- 
perator    Gebhardum  ,     Aichftatenfcm 
Prsfulem  fubftituit ,  Vidoris  II  nomine 
infignitum  ,  petitumque  mox  toxico,  (a- 
cro  Komx  calici  indito;  quo  liberatus, 
convocato  Florentias  concilio  ,  multos 
Epifcopos  Simonix  aut  fcortationis  da- 
mnatos  exautoravit ,  prsfente  Ciefare. 
Henricus  Beatricem  principemltaHcam, 
Marchionis  Tufcix  viduam ,  quam  Got- 
fridus  Lotharingus,denu6rebcIIis,uxo-  ^J^''^' 
rem  duxerat,  ut  ejus  prstextu  opum  Ita-  ^^"-^^-J ' 
liam  pofiet  inyadere ,  redegit  in  potefta- 
tera  ,  &  Othonem  Novarienfem  Epifco- 
pum  ablegavit  Byzantiiim  ad  Conftanti- 
num  Monomachum  ,  articulari  morbo 
nuper  &  pleuritide  exftinftura,  anno  im- 
perii  xiii,cui  fiiCcelTerat  Theodora,Zoes 
Auguftx  foror,  qu^  fequentianno  (is 
erat  fupra  millefimum  l  v  i  )  legatis  fuis  ider<^ 
Epifcopo  adjunftis,  amicitiam  paftum-  an.  io;5. 
que  vetus  cum  Henrico  renovavit.  Ipfa 
annum  unum  &  menfes  ix  ad  clavum  fe- 
dit ;  exutifque  interim  lionore  &  faculta- 
tibus  nonnullis  procerum ,  Iliaco  morbo 
pernt,fequente  mox  FIenrico,cnjus  exer- 
citum  Luitici  Sclavi ,  interempns  duci- 
bus,proftraverant :  Balduinus  etiam  Han- 
der  Belcricam  inquietabat  Galliam.  Qm- 
bus  inmrbis  infirmatus  C^far  ,  Both- 
fcldii  Saxonum  moritur,  pr^fenti  Papa 
Vi£lore  11.    Vixerat  annos  undequa- 
draginta,  imperaverat  x  v  11 ,  majeftatis 


m. 


42-«  Henricm  I V.  MichdlF.  Stratloticns. 


Si*xo 


monajl. 


C^farea;  adverfus  ambitionem  Pontifi- 
ciam  egrcgius ,  ac  pene  ultimus  confer- 
vator, fucceffit Henricus  iv,  feptimum 
annum  agens. 

Eo  tempore  defunfto  Canuto  ,  ma- 
Gramma~  gno  iJlo  Dania:,  Anglia:  &  Norwegije 
tk.  l.  lo.  Rege ,  cui  uon  minor  juftiti^  &  religio- 
Mon^  nis,quam  imperii  prolatandi  cura  fuerat, 
Canutus  ejus  filius  ,  Dania:  &  Anglia: 
Rex ,  Norvegorum  dcfedlione ,  ac  ntu- 
bante  Anglorum  fide  territus ,  fxdus 
inierat  cum  Olai  Norvegi  filio  Magiio  , 
ut  ejus ,  qui  prior  deceiiiflct ,  fuperftiti 
regnum  cederet.  Cumque  priora  Canu- 
tum  fata  abftuliflent ,  Danicuriolius  foe- 
derispignus,  cjuamdebitam  regnopro- 
fapiam  intuentes,  exclamationem  extor- 
feruntSaxoniGrammatico ,  qua  adult£ 
religioni  enm  exoptat  iiim  autontatem- 
que ,  qualem  inter  antiquos  tenera  atque 
enervis  habuerit. 

Verum  nt  Magni  votis  Danica  fides 
refpondit ,  ita  Suenonis ,  confanguinei 
ejus ,  crudelitatem  Anglica  perfidia  cir- 
curaventam  oppreffir.  Nam  Haraldus 
Godovino  natus ,  participato  cum  inco- 
lis  confilio  ,.Danicum  ,  ut  erat  per  pra:fi- 
dia  diftributus ,  exercitum  excipi  vica- 
tim  conviviis  juffit ,  meroque  ac  fbmno 
fopitum  unica  no£le  trucidari.  Ea  nox 
vetuftam  Danorum  dominationem,  diu- 
que  majorum  virtute  elaboratum  finivit 
Imperium ;  Angli  dominium  ignavia 
perditum  f celere  an  arte  reccperunt.  Ha- 
raldus  Eduardo  permifit  Angliam.,  wrw^ 
procerum,  contentoque  quod  alii  fruSlum 
potefiatis ,  ipfe  umbram  tantum  ac  fpe- 
ciem  teneret.  Sueno  Anglia  pariter  Da- 
niaque  extorris  adivit  Sueciam ,  e  qua , 
exculKi  equipereunte  Maeno,  revoca- 
tus ,  avitum  regnum  recuperavit,  fed  ne- 
quaquam  a  felicitate,  ut  propagatum 
publitifementem  odii  rerum  gefiarum  glo- 
ria  aboleret. 


H  EN  RI  CUS  IV,    O  C  C  I- 

D  ENT  IS  : 
MlCHAEL     V,        StRATIOTI- 

cus , 

ISAACIUS      Co  M"N  E  N  U  S  , 
CONSTANTINUS    X    DU- 

c  A  s ,  Orientis  Augufti. 

TJIEnricui  i  v  ,  quinquaginta  annis ,  in- 
ter  varios  fortunx  iftus  fummum 
Occidentis  apicem  tenuit ,  eodemque 
temporis  traftu  multi  Grsecorum  Augu- 
fti  fu^re,  utrumque  imperium  hinc  Pon- 
tificcs  ,  ifthinc  Turc^  miferis  labefada- 
runt  modis,  ipflque  viciffim  mutuo  attri- 
tulabefaftati. 

Henrico  puero  primum  a  Saxonibus , 
ex  odio  patris ,  periculum  fuit ,  cujus 
injurias ,  dum  oportuna  inildiis  filii  xtas 
eflet  ,  excindendas  judicabant.  Igitur 
Othonem  ,  Wilhelmi  Thuringi  fratrem, 
nuper  latebris  e  Bohcmicis  reducem ,  in 
fpem  vocant  magnarum  rerum  ,  mani- 
kdi  rebelliones.  Agnes  AuguftaMers- 
burgum  convocat  Pruicipes ,  filii  fui  ho- 
norem  defenfuros,  Quodum  properanc 
Bruno  &  Egbertus  Saxoniaj  duces ,  ob- 
vium  in  itinere  ofFendunt  Othonem. 
Concurritur  ftatim  paribus  utrinque 
odiis ,  pra;terpublicam  caufam  ,  privata 
inimicitia  natis.  Cadunt  mutuis  vulne- 
ribus  Otho  Brunoque ;  Refpublica  ma» 
ximometu  liberatur,  Saxones  adempto 
feditionis  iignifero,  nihil  fequius  in  Hen- 
ricum  moliuntur. 

Sub  h^Ec  Viftorem  1 1  excipit  novus 
Papa  Stephanus  v  1 1 ,  frater  Gotfridi 
Lotharingi ,  multos  annos  perduellis , 
qui  legatus  olim  ad  Byzantinos  majefta- 
temPontificiam  Apol^olica  quadam  S^n- 
daliorum  excuffione  afleruerat ;  nunc  e 
Caffinenfi  Abbate  Prasful  Romanus,citra 
Iraperatoris  fuffragiura ,  Mediolanen- 
fem  Ecclefiam  ducentis  annis  a  Roma- 
na  alienam  ,  eidcm  flibjccit ,  feptimo- 
que  menfe  ivit  ad  plures.  Ei  nobilium 

quo- 


5029. 

Chrifti 

10J9. 


LambeT' 
tus 

Schafn. 
Otho  Fri' 
Jtng.1.6. 
cap.  34,. 


flatiii* 


Henricm  IV.  Mkhael  V.  Stratioticus,  421 


Frifng. 
lib.  I. 
de  ^eft. 
Frid. 


Cedren. 
Zonar. 


quOTundam  faftionc  fubrepiit  Epifcopus 
Vcliccrnus ,  Bencdi6lix  nomine  liimpto; 
fcd  Hildcbrandus  Cardinalis ,  cujus  tunc 
aftu  prxcipuo  ea  fulcicbarur  cathedra, 
Gerardum  Florentinum  Antiilitcm  pro- 
duxic.  Eum  Imperatrix  pcr  Gotfridum 
Lotharingum  ,  tunc  rcrum  potientcm  in 
Italia  ,  Hcnricoc|ue  rcconciliatum ,  col- 
locavit  in  fcde  Romana ,  Nicolai  11  titu- 
lo  inlianitum.  Nicolaus  ftacuit ,  Ponti- 
ficem  injuflepotitiimfede-,non  Apoftolicum-, 
fed  Apoftaticnm  dicendum :  Bercngarium 
fatcri  coegit ,  in  cocna  Domini  verum 
Chrifti  corpus  cdi ,  Lanfrancus  idipfum 
cditis  etiam  Jibris  adftruxit.  Robertum 
Guifcardum  ,  id  eft  ,  erroncum  ,  qui 
Normannia  eoreflus ,  Campaniam  alia- 
quemaritima ,  ignavxplebis  vitlor  ,  oc- 
cupaverat ,  Apulia:  &  Calabri^e  crcavit , 
ducem ,  acceptifque  ab  eo  copiis ,  Prsne- 
ftinos ,  Tufculanos ,  Nomentanos  fub- 
egit  ,  bellatori  ,  quam  Epifcopo  pro- 
pior. 

In  Oriente  a  muliebri  manu  Theodo- 
XX  ,  ad  milirarem  Michaelis  Stratiotici 
morofitatem  defluxit  imperium,  id  agen- 
tibus  Eimuchis ,  utfubprincipecivihum 
rudi  artium ,  rem  fuam  facere  poflent. 
Ideo  fenem  decrepitum ,  a  puero  in  ca- 
ftris  verfatum,  nec  ulliusrei,  niiimili- 
ti:e  gnarum  (unde  ei  Stratiotici  nomen) 
admoverunt  reaimini  ,  juramento  ad- 
aftum  prius ,  nihil  iine  eorum  confilio 
aftarum.  Hic  in  alios  potius  orancs, 
quam  in  milites  optimate/que  liberalis , 
cnm  neque  artes  nojfst  conciliandi  fibi  ani- 
mos  eorum ,  quorum  iiiribiutHenda,ipfius 
dignitoi  ejfet ,  perbrevi  ea  excidit.  Nam 
con^reoati  in  unum  viri  militares  ,  I- 
iaacio  Comneno  imponunt  impenum  : 
quem  maxime  adjuvit  Catacalo  Ambu- 
ftus  ,  fufoque  in  acie  altero  Stratiotici 
cornu,  ac  direptiscaftris ,  Nicxamoc- 
cupavit.  Stratioticus  <3!  vi  indolumver- 
tit  confilium-,  &  Ifaacium  per  leaatos  Cx. 
larem  appellat,  cum  jure/urando  inte- 
rim  obligaflet  Senatores  ,  ne  unquam 
eum  imperare  paterentur.  Georgius  Ce- 
drenus ,  hifce  affinis  temponbus ,  a  fide 


dignis  fe accep^ifTc  narrat ,  Lcgatos  Stra- 
tiotici,  Michaclcm  pr.xfcrtim  PfcIIum, 
autores  fuifleComneno  ,  nc  obl^itas  ac- 
cipcret  pacis  conduioncs.  Itaque  pro- 
moto  Byzantium  vcrfus  agminc ,  facile 
potitur  rcrum  Ifaacius.  Primarii  ficcr- 
dotcs  Stratioticum  c  regiaeduxerc  ,quos 
percunBatus ,  quidfibi  darctur  pro  regnof 
iili,  ccelefte  illud ,  refponderunt.  Ita  pcr 
annum  gcftatis  infignibus  exutus  ,  coe- 
nobium  intravir.  Ambuftus  .i  Comncno 
prcemiflus  palatium  occupat ,  anno  Chri- 
fti  MLX  quo  Cedrenus  hiftoriam  ftiarn 
claufit. 

Ifaacius  Comnenus ,  ut  a:rario  me-  Zanar. 
deretur  exhaufto,  Ecclcfiaftica  bonaac-  To?n.i, 
cidit,  donationcs  a  decefToribus  faftas 
refcidit ,  criminationes  ea  decaufinun- 
ciatas  fprevit.  In  Hungaros  Sc  Pazina- 
cas  fufcepta  expcditione ,  illis  pacem  pe- 
tentibus  dedit ,  hos  vicit.  Spedlro  apri 
territus ,  aut  vento  perftriftus  prodigio- 
fo ,  depofuit  purpuram  ,  eaquc  cum  hu- 
mili  iacerna  commutata  ,  imperium 
biennio  &  tnbus  menfibus  geftum  tradi- 
dit  Conftantino  Duca;.  Regni  afFcdla- 
tionem  objeftanti  cuidam  reipondit,y>r- 
re/e  nonpotuijfe  confervari  imperium ,  ju- 
flafibipr&miadenegantis.  Literarumex- 
pers  Comnenus ,  imbutos  tamen  iis  ia 
honorelubuit. 

Ca:terum  Pannoni^  non  licuit  pace 
frui,  quam  a  Comneno  impctraverat. 
Andreas  rex  Hungarorum  id  pertulit  a  'uerman 
propinquo  fuo  Bela  ,  quod  Petro  fecerat  Contra- 
ipfe.  Cujus  pavefaftus  armis ,  Salomo-  S^f' 
nem  filium,  cui  forcrem  Henrici  defpon- 
derat ,  maxiniis  cum  opibus  ad  Henri- 
cum  mictit ,  auxiliaque  ejufdtm  impla- 
rat.  Mifli  Guilelmus  Thuringus  &  alii 
duces,  quum  plurimos  Hungarorum  oc- 
cidiflent  ,  interfepto  reditu  ,  dederunt 
pcEiias  genti.  Andreas  rex  equo  excuf- 
lus  ,  -pugnantium  pedibus  conculcatur. 
Guilelmus  Marchio ,  cum  fe  dederet,  ob 
virtutem  reftituitur  libertaci ,  qui  recon- 
ciliacione  tencaca  Henrici  &  Bel^e ,  de- 
ceflir  in  Thuringia ,  fuccefTore  Othone 
fratre,  anno  mlxh.  Paulo  anteHenri- 
Go-o;  2  ciis 


Lamhef- 

tus 

Schnf-a. 


Hernt. 

ConUdSi, 

Piatin, 


4iz  Henricm  ly. 

cus  Palatinus ,  fnfeftationiobnoxius  Dar- 
monis,  conjugem  fuapte  manuoccidit, 


vexatufque  aJ  mortem  mali  infultu  /pi 
ritus  interiit. 

Eodemque  tempore  Imperatrix  A- 
gnes,  nimia  Hcnrici  Auguftani  Antiftitis 
famiiiaritate ,  cujus  conliliis  gubernabat 
imperium,  in  lufpicionem  inceftsecon- 
fuetudinis  venit  ,  indignantibus  etiam 
priiicipibus ,  per  unim  fuperbiam  ■,  oblite- 
raripublicam  a.utoritatem'  Quare  Han- 
no  Colonienfis ,  communicatis  cum  Ec- 
berto  Comite  &  OthoneBavaro  confi- 
liis ,  Henricum  poft  epulas  forte  hilario- 
rem ,  navim  quandam  producunt  fpefta- 
tum  ,  eamque  ingreflum  ,  repentino  re- 
migio  in  medium  Rhcnum  propellunt. 
Henricus  adolefcentulus  necem  fibipa- 
rari  arbitratus  in  flumen  fe  dat  pra^cipi- 
tem ,  efletque  fufFocatus  ,  nifi  Ecbertus 
ftatim,  dato  poft  eum  faltu,periclitantem 
fuopte  periculo  eripuiflet  morti.  Exin 
blanditiis ,  quibus  poterant ,  delinitum, 
Coloniam  perducunt,  ac  mitigandx  invi- 
dias  pronunciant,  in  cujufcunque  ditione 
principis  pro  tempore  verletur  C^far, 
ut  ei  poteftas  fit  potillima  delatas  ad  i- 
pfum  caufas  dijudicandi.  Agnes  Augufta 
necejjitatem  in  voluntatem  vertit ,  reje- 
dloque  non  folumlionore  regni,  fed& 
onere  feculi ,  Roma:  privato  deinde  in 
otio  confenefcere  eligit. 

Sed  in  ipfis  Chriftiani  gregis  paftori- 
bus ,  &  monaftici  reftoribus  ordinis  tan- 
ta  regnabat  ambitio  his  temporibus  ,  ut 
nec  confcienti&  plerique  nec  fronti  parce- 
rent.  Romaj  Anfelmus  Lucenfis ,  impo- 
fito  ei  Alexandri  1 1  titulo ,  Pontifica- 
lem  adfcenderat  thronum.  CifalpiniE- 
pifcopi ,  annuente  Henrico,  eligunt  Ca- 
aolum  Epifcopum  Parmenfem ,  qui  acci- 
tus  Roraam,  Alexandro  Lucx  delitefceu- 
te ,  iu  pratis  Neronianis  commifit  pr^- 
lium  grande,  cum  alterius  fadlrionis  ante- 
fignanis ,  in  quo  multi  utrinque  cecidere. 
Repulfus  tandem  ab  urbe  ,  comparato 
majori  exercitu  rediit,  &  Leoninam  cum 
D.  Petri  Ecclefia,  armis  expugnavit.  Sed 
iterum  eruptionc  Romanorum  fugatus 


fuorum  ope  perfecit ,  ut  Hanno  Colo- 
nienfis  Epifcopus  componenda;  ex  arbi- 
tro  rei  veniret  Romam.  QuiabHilde- 
brando  pcrfuafus,Alexandri  confecratio- 
nem  habuit  ratara ,  hac  lege,  ut  Mantua- 
na  in  Synodo  juraraento  fe  purgaret  Si- 
monia:  crimine ,  qnod  &  fecit.  Tali  ab 
exemplo  in  inferiores  prasfiiles  idem  ma- 
navit  malum.  Hildefienfis  Epifcopus  Sc 
Abbas  Fuldenfis  ,  de  proxima  Mogunti- 
no  feffione,  Goflarienfiintemploarmis 
difceptarunt.  Epifcopus  occupato  edi- 
tiori  loco  clafticum  cecinit,  admonitifquc 
fuis  ,  ut  fortiter  rem  gercrent ,  potitus 
viftoria  eft,  mox  tamen  a  FulJcnfibus 
interpellata,  adto  ut  cxdibus  noxaegre 
imponeret  finem.  Ca:far  qui  aderat,  fub- 
traxit  fe  periculo.  Poftridie  Fuldenfis , 
Epifcoporum  oneratus  invidia ,  largitio- 
nibus  tantis  eorum  emercari  cospit  gra- 
tiam  ,  ut  cosnobitas  antea  ditiffimos  fe- 
cura  ad  egeftatem  redigeret ,  parumque 
abcfTet ,  quin  fuorum  monacnorum  fe- 
ditione  necaretur.  Sed  hi  adfpeftu  majo- 
ris  fcandali ,  fuprema  autoritate  reprefti 
regi  fupplicia  pependere. 

Cjcfa  Ungarorum  regis  filius,  mortuo 
patre ,  fidera  promifit  Henrico  ,  maluit- 
que  moderatk  opibas  inpace  perfrui,quam 
immodicas  periculofe  affeBare-  Ita  Salo- 
mon  in  folium  Andre^  patris relocatus 
eft,  adjutu  exercitus  Henrici,  cuiMo- 
guntinus  &  Colonienfis  erant  a  confiliis 
Epifcopi.  Sed  cum  hi  Adelbertum  Bre- 
menfera  in  partemadhibuifTentadmini- 
ftrationis,  ille  qua  ajfentatione,  qua  obtre- 
Batione  perfecit  apud  principem,ut  omnem 
ad  fe  potejiatem  declinaret ,  ejufque  fuafii 
GoflarisE  gladio  fe  accingeret ,  anno  x- 
tatisxv  ;  mox  propuIfusinbelIum,cum 
per  adolefcentiam  parum ,  quid  hoc  rei 
eflet ,  caperet.  In  Colonienfcm  impri- 
mis  Epifcopumardefcebat,  memordif^ 
criminis  ante  triennium  aditi  ipfius  cul- 
pa ,  at  matris  fuafu  impetum  intempefti- 
vum  cohibuit. 

Reliqui  Teutonum  Pontifices ,  Sige- 
fridus  Moguntinus,  Guntherus  Bambcr- 
genfis ,  Otho  Ratifponenfis ,  Wilhelmus 

Tra- 


Schafn. 
Walte- 
ram. 
in  y!]>oL 
Henr.ir. 


Schafn, 
Chron. 
Lauriihai 
menf. 


Schafn'. 
tin.  io6fm 
Sigebert, 
Gembl, 


HenricmlV»  Conjlaminm  X Ducas.  425 


Marlaims 
6'cot'ir. 


Herm. 

Co?itraii, 

contin. 

Sigebert. 

Gembl. 


Avn» 
Jo€6. 
Wcfimo- 
nafl.  1. 1 . 
Saxo 
lii. 
Roger, 
Iva  Carn, 


Helm. 
/.1.C.24.. 


Scbafn. 
Brmo. 


Trajcttinus,  aliiquc  non  pauci,  nova 
impulli  fupcrllitione,  vcrfus  Jerofoly- 
mani  iccr  arripiunt ,  qui  jufto  Dci  juoi- 
cio  male  multati  a  Saracenis  &  Turcis , 
plerifque  fuorum  amilTis ,  ne  ipli  quidem 
omnes  rediredomum  incolumcs  potue- 
re  ;  de  feptem  m  vix  duo  millia  Germa- 
niam  revifcrunt.  Bambergenrcm  prK- 
fulatum ,  fuetatummundivia,  rcdemit 
fibi  Hermannus ,  Moguntinenlis  Cano- 
nicus.  Eberhardo  Trcvircnfi  defunfto , 
fubflituit  Hanno  Conradum  ,  pra-pofi- 
tum  Colonicnlis  collcgii ,  fed  invitis  iis , 
quibus  pra^cfle  dcbebat.  Itaque  compre- 
hcnfus  Conradus  a  Trevirorum  Comite 
Theodorico  ,  confedlus  eft  militum  ma- 
nu ,  quos  tamen  mox  divina  nemefis 
corripuit ,  ut  miferandis  mortibus  inter- 
irent.  Imperator  Comitem  expuht  in 
exilium,  quipetitavoti  caufa  Jerofoly- 
ma  ,  cum  omnibus  fuis  in  itinere  exftin- 
o-uitur.  Erat  fub  ha:c  maximo  in  odio 
flenricus ,  quodfibi  &  Bremenfi  omnia 
indulgeret.  Bremenfis  communibus  pro- 
cerum  ftudiis  oppugnatus  ,  abiit  tandem 
tuteJa ,  magno  cum  probro  exercitx  in- 
folenti^e.  Quo  anno  (erat  ejus  feculi 
Lxvi)  Haraldus  poft  Eduardum  rex  An- 
glia2,  aGuilelmo,  Normannorum  du- 
ce  ,&  Haraldo  Norvegopariterinvafus, 
regno  vitaque  excidit.  Et  Haraldum  qui- 
dem  Norvegum  omnia  efFufe  populan- 
tem  occiderat  :  Contra  autem  infelici 
cum  Normannis  pugna  recentis  viftoria; 
omnem  amifit  gloriam. 

Guilelmus  Angliam.  annis  xxii  rexit. 
Ex  eo  Normannici  fanguinis  reges  An- 
gliam  tenuerunt ,  ufque  ad  Henricum 
VII.  Dania  quoque  ab  Norwegis  affli- 
fta  ,  occifo  per  Anglos  Haraldo ,  refpi- 
ravit.  Sueno  Rex  ab  hofte  jam  liber ,  r u  - 
dem  adhuc  Sacrorum  Daniam  ,  ad  cul- 
tiorem  religionis  ufum  provexit ,  Sclavis 
contra  Hamburgum  &  Nordalbingiam 
evaftantibus ,  prifcamque  idolomaniam 
inufum  revocantibus.  Henricus  Ca^Iar 
Bertham ,  Marchionis  Italorum  fiham 
duxit ,  de  qua  queftus  poftea  ,  ut  inepta 
ad  matrimQniura ,  &  divortium  petens , 


xgTc  cefrit  Petro  Damiano  ,  Pontificis 
Alcxandri  Icgato ,  &  proccribus  Germa- 
nia^  poftulantibus ,  ut  mnjorem  public& 
homfiatk ,  eimm  juvenilis  defiderii  ratio- 
nemducerct.  Juventutem  certe  Hcnri-  "JoannM 
ci  non  paucis  Hagitiis  obnoxiam  ,  illo-  Zonar. 
rum  tcmporum  fcriptores  tradunt.  O-  ^""'•S- 
rientis  tum  Impcrio  fungcbatur  Con- 
rtantinus  Ducas ,  finc  fudore  fuo  clatus , 
moribusfatcommodis,  ncc  apictatea- 
lienus  ,  quanquam  ingenio  tardiori.  Val- 
de  obfiiit  Rcip.  vel  ipiius  ,  vel  ducum  a- 
varitia.  Etenim  viros  bellicofiffimos , 
quod  nimium  ftipendii  pofcerent ,  facra- 
mento  fblvit  Ducas  ,  veftigalibus  au- 
gendis  intentior.  Ita  ferocitatem  aluit 
Barbarorum,  fuis  animos  dempfit.  U- 
zi ,  gens  Scythica ,  tranfgreffi  Iftrum  ad 
LXM  armatorum  ,  in  Macedoniam  & 
Gr^ciam  penctrarunt.  Imperator  omni 
mihtum  ope ,  ob  accifa  corum  ftipendiaj 
deftitutus ,  ad  prcces  confugit  &  lachry- 
mas ,  obteftatufque  Dcum  anxie  ,  audi- 
tur.  Immifla  Uzis  peftilentia  abfurapiit 
plerofque ,  reliquos  Bulgari  &  Pazinac^e 
gladiis  confecere.  Eas  calamitates  in- 
gens  anteceffit  terra;  motus ,  quo  templa 
&  jedes  facra;  paffim  conciderunt  :  Ful- 
fit  &  Cometa  horrificus ,  luns  par  ple- 
na; ,  fed  paulatim  diminutus,  quantum  il- 
la  crefccbat ,  defecit.  Regnante  Duea , 
Joannes  Xiphilinus  Trapezuntius,  mor- 
lUoLichude,  Patriarchalem  adeptus  eft 
thronum ,  quod  Ducas  magni  faceret 
viros  eruditos ,  aiens ,  malle  fe  doclrina 
nobilitari  fmrum  quam  militia.  Obiit 
fexagenario  major ,  dominatus  in  annum 
oftavum :  Eudoxix  uxori  tribufque  filiis 
reliquir  poteftatem. 

HENRICUS  IV,   C.ESAR 
Germanicus. 

romanus  iv,  dlogenej, 

MlCHAEL   VI,    DUCAS, 
NlCEPHORUS    III,    BOTONIA- 

T  E  s ,  Impcratores  Gr^corum. 


/^Onftantinus  Ducas  juramento   a.d- Zonar, 
^  ""■»'""■  Senatura,    &    Patriarcham  ^»^.3, 

Xi- 


egerat 


4^4 

Xiphilinum ,  ne  alii ,  praeterquam  filiis 
fuis ,  parerent :  Eudoxiam  Auguftam  , 
ne  alii  nuberet  viro.  Sed  cum  virum  po- 
fceret  Refpubl.  qui  Turcis  Orientem 
prceda;  habentibus  obiirteret,  dilapfo  prx- 
ferrim  ob  adempta  ftipendia  mihte ,  Eu- 
doxia  poft  menfes  feptem  tori  imperii- 
que  confortem  adfcivit  Romantim  Dioge- 
nem,  affeftati  jam  imperii  damnarum. 
Is  fpceiufaEudoxia:,  quas  ei  marito  im- 
peritare  cupiebat  ,   in  Afiam  tranfivit. 
Sultanumque  &  Turcas  in  fugam  aftos, 
prxda  ,   quam  Neo-Casfarea  expugna- 
ta  luculentam  ceperant ,  luculenter  ex- 
uit.  Hinc  in  Syriam  progrefTus ,  Hale- 
pum  capit  &  Hierapolin.  Turcas  ingen- 
ti  cum  fuo  fuorumque  periculo  clam  ad- 
ortus,  fugam  coegit  arripere.    Altera 
deinde  expeditione  procedit  in  Cappa- 
dociam ,  varioque  cum  Barbaris  raarte 
prsliatur.    Turci  Iconium  defolarunt, 
ied  ab  Armeniis  omni  pra:da  {poliati  funt. 
Diogenes  ut  erac  ingenio  acer  ,  quan- 
quam  ambiguis  certaminibus  maxiraam 
copiarum  partem  amiferat ,  taraen  pros- 
lii  fubire  aleam  cum  Azane  Sultano , 
quam  pacis   ampledli  conditiones  ma- 
luit.  Et  perculit  fane  audaci  imprefllo- 
ne  Turcas  ,  quodque  ferum  diei  eflct , 
in  caftra  fe  recipere  voluit.  Id  fugam  in- 
terpretatus    Andronicus  ,    Conftantini 
Ducaz  frater,  properanterabducitfuos, 
proditoque  &.  defcrto  Imperatori ,  ne- 
celTitatem  imponit  extremi  periculi  fa- 
ciundi :  In  quo  certe  non  defecit  animo 
Diogenes  ;   fed  obtruncatis  Turcarum 
plurimis  ,  ad  ultimum  captus ,  &  pre- 
'  mente  primum  collum  ejus ,  mox  vero 
fortunam  miferante  Sultano ,  gratis  re^ 
cepit  dignitatem  ,  quam  mafcule  eflet 
tutatus.  Sed  durius  ab  fuis ,  quamabho- 
fte  habitus  Imperatorprivignorumcon- 
fpiratione  amifit  poteftatem.    Illi  Mi- 
chaelis  Pfelli  ufi  confiliis ,  obfeflum  Ada- 
nx  alledtantaddeditioncm ,  interpofito 
jurejurando  nihil  pafliirum  mali.  Dedito 
crudeliffime  erutis  ocuHs ,  nec  curatis  in- 
dignilfimam  necem  iriferunt ,  quum  qua- 
driennium  fere  imperaflet. 


tus 
Schafn, 


Romanus  IV.^logeneu 

Eadem  tempeftate  ,  anno  ejus  fcculi 
Lxx  Alexander  Papa  Romam  evocavit 
Moguntinum ,  Colonienfem,  Bamber- 
genlem  Epifcopos  ,  acerbeque  objurga- 
tis ,  quod  facros  ordines  venderent ,  i- 
pfe  eadem  femet  polluit  labe.  Nam  Bam- 
bergenfis  corruptus  muneribus  ,  non  fo- 
lum  impunitatemeicriminis  objedtide- 
dit ,  fed  &  pallium  ,  aliaque  inlignia  Ar- 
chiepifcopatus.  HenricusOthonemBa- 
joariiE  Ducem ,  fufpeftum  infidiarum  , 
quia  minus  fe  purgare  videretur ,  bello 
petiit  ,  Guelfoni  Othonis  genero  dedit 
Bajoariamj  Ducem  ipfum  haud  fegniter 
fe  vindicantem  ,  ad  deditionem  compu- 
lit.  Robertus  Balduini  Flandri  filius  ten- 
tata  Gallicia ,  Gra;ciaque ,  Frifiam  tan- 
dem  occupavit ,  coaftus  ad  id  a  patre , 
qui  confervandx  claritati  ftirpis  ,  uni  fi- 
liorum  dederat  principatum  ,  ac  more    ■ 
gentis  alterum  qua^rere  fibi  opes  ,  pro-. 
priamque  gloriarn  juflerat.  Hunc  cum 
frater  Balduinus  excutere  parta  pofleifio- 
ne  iniquiffime  niteretur  ,  occubuit  pra:- 
lio  :  Robertus  Philippi  quoque  Franco- 
rum  regis,  fbrorii  fiu,  proftrato  exercitu, 
Flandriam  fibi  foli  vindicavit ,  fruftra  ob- 
nitentibus ,  quibus  Henricusidmuneris 
delegaverat.  Albertus  quoqueBremen- 
fis ,  iterum  poflelTor  Imperatoris,  ferti- 
nacibiiA  odiii  hominum  moriendo  tandcm 
litavit ,  cum  vivendo  nonpotuiffet.  Han- 
noCoIonienfis  pro  ipfo  fufcepit  clavum,  Aimojn. 
vir  fpeftats  probitatis ,  fed  per  iracun-  '^''""»- 
diam  convicia  in  quo/vii  amarijjjma  rota-  ^^ijjfn. 
re  folitibs.  Csefar  ipfe  fervidioris  ingenii,  Benno 
cum  cognoviflet  Romanos  ,  fe  incon-  Cardin. 
fulto ,  Hildebrandum ,  de  nomine  Gre- 
gori  VII  celebrem  ,  ftatuifTe  fibi  Papam, 
per  Icgatum  eos  increpavit.  Gregorius 
Deo  tefteconfirmans  fe  confecrationem 
hattenus  diftulifle  ,  ut  regio  afTenfii  obti- 
neret  thronum ,  placavit  animum  Hen- 
rici.  Hic  cum  vellet,  manicas  fuasdif- 
cutiebat ,  «Sc  in  modum  fcintillarum  dif^ 
filiente  igni ,  hoc  quafi  figno  fanftitatis, 
homo  prsftigiator,  Laurentii  &  Benedi- 
fti  in  fchola  necromantica  eruditus ,  fim- 
plicium  oculos  ludificabatur.  Mox  Gxfar 
*  atro- 


Schafn. 
«H.  1074.. 
'Bruno  de 
bello  Stt~ 
xoTiico. 


atrociori  in  Saxones  ira  intumuit ,  ajger- 
rimc  fcrentes ,  quod  per  montes  Sc  col- 
liculos  cxftrufiis  caftellis  ,  avitam  eis  li- 
bertatem  ercptum  iret.  Res  legationi- 
bus  cum  componineutiquampolTet,  ad 
arma  devenit  utrinque. 

Henricus  Hartesburgo  in  caftroob- 
fcflus  ,  crebra  nunciorum  permutatio- 
ne  detinuit  eoufque  Saxones  ,  donec  ve- 
natoris  cujurdam  duftuper  inviosCiltus 
in  Hafiiam  evaderet.  Ibi  convocat  Du- 
ces  ,  quos  prstextu  expeditionis  Poloni- 
cx  dudum  in  armis  efTejuflerat.  Interim 
Hermannus  Saxo  ,  Magni  Ducis  jam  ca- 
ptivi  frater ,  Luneburgum  oblidet,  cogit- 
que  Henricum  ,  ni  deferere  fuosmalit, 
jam  ad  extrema  redados ,  liberare  cufto- 
dia  Magnum  ,  quem  Ducatu  Saxonico 
privare  nitebatur.  Caftella  etiam  aliquot 
diruuntur  a  Saxonibus  ,  &  deRodoIfo 
Suevorum  Duce  ,  cui  foror  quondam 
Henrici  nupta  fuerat,  ad  imperium  e- 
vehendo,  inftituiturconfultatio.  Luti- 
tii  Barbari  ab  Henrico  incitati  in  Saxo- 
nes  ,  &  viciffim  a  Saxonibus  in  Henri- 
cum  ,  dum  inter  fe  difceptant ,  utras  par- 
tes  juvent ,  ad  inteftinas  csedes  deduxe- 
runt  controverliam  ;  Rex  Danix  fuorum 
confiliis  revocatus  eft  a  Saxonum  infefta- 
tione.  Jamque  in  arcto  erant  res  Hen- 
rici ,  quod  Rodolfiis  Suevus ,  Berthol- 
dus  Carinthius ,  &  alii ,  perfuali  inlidias 
libiftruiaCselare,  eum  deferebant.  So- 
li  Wormatienfes  magnifice  exceptum  a- 
liquantura  refocillarunt ;  Regingerus  de- 
lator ,  qui  principes  fiftis  in  regera  ca- 
lumniis  alienaflet ,  ac  duello  coepiflet  ve- 
ritatem  narrationum  adftruere  ,  paucis 
ante  congreffionemdiebus  diriffimo  ds- 
mone  arreptus  ,  horrcnda  morte  inter- 
riit. 

Tandem  Henricus  confpicatus  fuos 
diminui  indies  ,  maluit  vitam  honeBe, 
qmmper  dedecm  regnum  amittere,  colle- 
ftis ,  quafcunque  poterat ,  copiis  acie  de- 
Cerncre  ftatuit.  Sed  Epifcoporum  inter- 
ventu  placati  Saxones  ,  Bellum  omife- 
runt.  Henricus  arces  deftrui  paflus,  pro- 
mifit  fe  non  femper  GoflaritC  incubitu- 


Schafn. 
Sigebert, 
Gembl. 
Otho  Fri- 


Henricm  IV.  445 

rum  SaxonicQ  folo ,  fcd  &  rcliquas  Im- 
perii  provincias  demorecircumiturum. 
Sic  refarta  qualitercumque  pace  ,  Colo- 
nienfes  2:muli  Vangionum  ,  qui  Ca^faris 
adverfam  fortuaam  egregia  fide  fovif^ 
fent,  concurrunt  in  Epifcopum  fuum  , 
non  minus  fibi  ob  iracunda  convicia , 
quam  ob  fufpedtara  perduelliortem ,  Ca:- 
fari  cxofum.  Arrepta  cujufdam  merca- 
toris  navis  oncraria  ,  ut  ejeftis  merci- 
bus  antiftitcm  qucndam  portaret,  ido- 
neum  feditioni  fomitem  attulit.  Con- 
clamatur  undiqueinjuriam  fieri  civibus , 
nec  ferendam  diutius  Epifcopi  infolen- 
tiam.  Poft  multas  cxdes  fuorum  ,  vix 
evadit  ex  urbe  Epifcopus ,  &  contraftis 
dioecefeos  fubditis ,  Colonienfes  ad  fatis- 
fadlionem  adegit. 

Jamtura  Gregorius  VII,fuie  ullo  ma- 
jorum  exemplo  ,  anathema  erat  aufus 
dicere  Henrico ,  quod  Ecclefiafticas  ven- 
didifTet  dignitates  j  perque  nuncios ,  ut  j^ng.i^. 
vocabantur  ,  Apofiolicos  concilium  po-  c.^^j.cr 
ftulabat  fieri,  quo  homines  per  Simo-  ''^■'•^^ 
niara  intrufi  officiis  moverentur.  Sed  ab-  ^'J/  ^'  ' 
nuentibus  id,  velut  inufitatum,  Epifcopis,  '^' 
&  concilii  indicendi  poteftatem  haud  ipfi 
competere  aflerentibus ,  Hildebrandus 
frequentibus  per  Italiam  Synodis ,  pres- 
byteris  uxores  habendi  facultatem  adi- 
mit  ,  prscipitque  per  literas  Gallis  & 
Germanis ,  ut  &  ipfi  acontubernio  facer- 
dotiim  omnes  omnino  foeminas  perpe- 
tuo  anathemate  refecent.  Adverfus  hoc 
decretura  protinus  infremuit  tota  Cleri- 
corum  cohors,  hominemplaneha^reti- 
cum  ,  &  v^eiani  doematis  efle  clamitans 
(oblitus  fermoms  Domini ,  quo  ait :  Non 
omnes  capiunt  hoc  verhum ,  qui  potesi  ca- 
pere,  capiat-  Et  Apoftoli :  ^^i  fe  non  con~ 
tinet,  nubat;  melita  efi  enim  nubere  quam 
uri)  violenta  aclione  cogeret  homines  rita 
vivere  Angelorum  ,  (^  dum  confuetum 
naturA  curfum  negAret,fornicationi  laxa- 
ret  frena  (^  immunditiei-  Sin  pergeret , 
malle  fe  Sacerdotium  quam  conjugium 
deferere  ,  ^  tunc  vifurum  eum ,  cui  ho~ 
minesforderent,  wade  gubernandis  Bcclefiis 
Angelos  ejfet  comparaturtn.  Nihilminus 
H  h  h  inftabat 


4 1(5  Henricm 

inftabat  ille ,  minis  dirilque  ur^ens  Epi- 
fcopos  ,  ut  ocyus  injunftum  libi  nego- 
tium  exfequerentur.,  Moguntinus ,  evo- 
catis  Erphordiam  presbyteris  ,  abjurare 
conjugium  aut  Sacerdotium  Pontificis 
nomine  imperat.  lUi  velut  ad  confultan- 
dum  egrefii  ,  partim  non  redeundum , 
partim  Epifcopuminiquaprascipientem, 
vi  ejiciendum  multanduraque  morte  dif- 
ferunt.  Commonitus  a  fuis  Antifles 
dat  operam,  ut  latere  faltem  te£toab- 
fcedat.  Inde  Romam  profcftus,  ut  Her- 
mannum  Bambergenfem  adverfus  fuo- 
rum  criminationes  ,  feu  auro  feu  gra- 
tia  tueretur  ,  infedlo  negotio  ,  rediit. 
Mox  bellum  recruduit  Saxonicum,  quod 
Saxones  templum  Hartesburgiconilru- 
ftum  cremaflent,  nec  principes  Impe- 
ratori  dederent  Magnum  &  Othonem, 
cum  Epifcopis  aliquot  maximopere  exo- 
fis  Henrico.  Ibi  Rodolfi  Suevi  conlilio 
obruuntur  Saxones  ,  fecurius  agentes , 
vulgus  ad  fatietatem  viftorum  jugula- 
tur  ,  principes  difFugiunt.  Akeraexpe- 
ditione ,  fed  cui  Rodolfus  Suevus ,  Gucl- 
fo  Bavarus ,  Bertholdus  Carinthius  auxi- 
lium  denegaverant ,  plebe  Saxonica  jam 
t^dio  afFeda  belli ,  indeditionem  vene- 
Tunt  Magnates  ,  Wezil  Magdeburgicus 
Bucco  Halberftatenfis ,  Otho  dux  guon- 
dam  Bajoari^e ,  Magnus  dux  Saxoni^ ,  e- 
jufque  patruus  Hermannus ,  Fridericus 
Palatinus  ,  Didericus  Comes  Cadlen- 
burgius ,  Adelbertus  Thuringus,  &  emi- 
nentiores  opibus  nobiles  ,  qui  contra 
quam  fperaveran: ,  per  omnes  imperii 
provincias  deportati ,  trifte  exilium  per- 
tulerunt.  Otho  tamen  paulo  poftfuum 
recepit  locum. 
Lttmb.  Dum  h.Tc  fiunt ,  &  Henricus  impe- 

Schafn.    riollus  facras  diftribuit  ftationes  in  Eccle- 
MariMus^;^^^  Hildd^randus  Papa  eum  citareau- 
Benna      "'^'^  Romam ,  ad  crmima ,  qu^e  objiceren- 
Card.        tur ,  in  Synodo  refponfurum  :  Ni  com- 
parcat ,  de  corpore  Ecclefise  anathemate 
refcindendum.  Interim  Pontifex  ipfe  a 
Qnintio  pra;fedo  urbis ,  quem  diro  ipfe 
carcere  &  tormentis  maceraverat ,  de  al- 
Eari  abripitur  §f  priufquam  populus  auxi- 


ir.  Cdfar, 

lioefTe  poflet ,  ducitur  in  carcerem,  ipfi» 
nofte  Domino  noftro  natali,  Sed  plebs 
ad  arma  convolans  poftridie  ,  coegit 
Quintium  dimittere  e  cuftodia  Papam  „• 
nihilque  minus  mutuis  in  fe  cladibus  u- 
traque  faftio  defceviit.  Csfar  indignatus 
ad  illatam  fibi  a  Gregorio  contumeliam, 
Wormatiae  concilium  egit  omniumre- 
gni  Antil^itum,  quoperopportune  inter- 
venit  Hugo  Blancus  Cardinalis,  defercns 
fecum  hittoriam  Hildebrandi,  quam  per- 
ditis  artibus  perverfoque  ordine  feaem 
occupaflet,  qua;  ante  ,  quseque  poft  Papa- 
tum  egiflet  nequiter.  Cujus  amplexati, 
qui  aderanr,  autoritatem  ,  fcripto  &  voce 
denunciant  Hildebrando,  utmaleinva- 
fa ,  &  pejus  ufurpara  poteftate  femet  ab- 
dicet ,  fciatque  poft  eam  diem  ,  quicquid 
agat ,  jubeat ,  decernat ,  irritum  fe  habi- 
turos.  Contra  illenihilterritus,  Impe- 
ratorem  6c  tot  Epifcopos  anathemate  fe- 
rire  audet ,  deftinatifiue  in  Germaniam 
&  Galliam  nuntiis ,  in  rebellionem  ani- 
mat ,  quofcunque  poteft ,  proceres  Sed 
XI XI  Cardinales  prsecipui  ipfius  Papse 
communionem  deferuerunt. 

Ca;far  quod  in  dedititios  Saxones  atro-  Bemo 
cius  confuluiflet ,  nec  fidem  principum  ^'"''^" 
eis  ,  priulquam  dederentur  obftriftam 
liberaret ,  invifus  erat  multis.  Acceden- 
te  jam  Pontificis  flabro ,  in  flammam  ex- 
arfit  odium.  Hermannus  Metenfis  Epi- 
fcopus  nonnullos  Saxonum  ,  infcio  Cs- 
fare  ,  dimifit  e  cuftodia ,  qui  recepta  li- 
bertate  mox  inftaurantper  Saxoniam  bel- 
lum,  arces  compefcendas  feditioni  insedi-    . 
ficatas  montibus  diruunt,OthoneraHar- 
tesburao  excedere  cogunt.  Csefar  Wor- 
matiam  indicit  Comitia,  hinc  Mogua- 
tiam:  Sed  alienaris  jam  Rodolfi  Siievi, 
Bertholdi  Carinthii ,  Guelfonis  Bavari  a- 
nimis,  &  ad  alia  diverfis  conlilia,  pauci  adi 
edifta  comparebant.  Cum  igitur  &  Hal* 
berftatenfem  effugifTe  intelligeret,  quem 
Conjugi  Salomonis  ,  Regis  Hungaria^ 
exulis ,  forori  Cux ,  ad  fines  Pannonias  de- 
portandum  commiferat ,  reliquos  Saxo- 
nes  ultro  abfolvit  deditione ,  &  facr-a- 
inento  obligatos  npvo  fidelitatis ,  prom- 

ptiores 


Gregorifis 

ptiores  fe  habitiirumad  obfeqiiiaopina- 
Eur.  Scd  quum  Mifiicnfcm  Marchiam 
audircnr  duci  attributam  Eohcmico ,  o- 
mnes  infrcmuerunt.  Egbertus  Marcliio 
adolcfcens  adhuc  ftatim  eam  armis  rc- 
pctere  aufus  eft.  Itaque  feneftra  jam  a- 
perta  rebellioni ,  per  aufus  Pontificis  & 
clicntum  ejus  fuggcftioncs ,  Rodolfus , 
Welfo  &  Eertholdus ,  alleftis  adfe  Epi- 
fcopis ,  Papam  rcfpedantibus ,  alium  ii- 
bi  creant  rcgcm  ,  Henrico  tamen  de- 
nunciant,  C\  intra  vertentem  annura  ana- 
themate  abfolvatur  ,  &  ftatim  dimittat 
a  fe  armatos ,  Pontificis  fc  fcntentitE  pa- 
rituros.  Csefar  Ixtus  aliqua  vel  foeda  con- 
ditione  ,  extremam  declinari  calamita- 
tem  pofTe  ,  rigidifllnia  hyeme  pcrrepit 
in  Iraliam ,  Hildcbrandum  apud  Mathil- 
dem  ,  Canulina  inarce  morantem,  hu- 
milis  deprecator  adit.  Ea  Mathildis  con- 
jux  erat  Gozelonis  Lotharingorum  ducis, 
nec  maritum  fequi  in  Galliam  ,  nec  eo 
nuper  defundo  aliudamplefti  matrimo- 
nium  certa ,  fed  Hildebrando  femper  in- 
dividua  comes  adhjerebat ,  ja<ftante  fa- 
^  ma ,  eum  dum  prohiberet  Clericis  uxo- 
re  uti ,  die  ac  nodle  impudenter  in  Ma- 
thildis  amplexibus  volutari  ,  ipfamque 
furtivis  PapjE  amoribus  pra^occupatam, 
facile  fecundas  detredtare  nuptias. 

Tam  indulgens  in  mariti  defcrtricem 
Hildebrandus ,  cum  leniter  objurgatos 
Epifcopos  ,  qui  cum  Henrico  fecerant, 
abfolvifrct ,  C^efarem  per  aliquos  Italia: 
principes  deprecantem  relaxaridirarum 
vincula  ,  2;gerrime  admifit  in  confpe- 
ftum.  Receptus  mifer  intra  fecundum 
murorum  arcis  arabitum ,  fine  comite, 
iine  cultu  regio  ,  nudis  pedibus ,  jeju- 
nus ,  a  mane  ufque  ad  veiperam  perfta- 
bat ,  fententiam  prceftolans  Pontificis. 
Hoc  fecundo,  hoc  tertio  die  fecit.  Quar- 
to  demum  die  ,  exceptus  vultu  Hilde- 
brandi  tetrico  ,  his  conditionibus  abfol- 
vitur,  ut  evocatisadconciliumprincipi- 
Zmbert.  bus  Teutonicis  ,  dielocoque,quemPapa 
Scbafn,  delignaflet ,  ad  ejus  arbitrium  ,  vel  reti- 
neat  regnum  vel  amittat  :  intereaque 
temporis  nihil  pro  rege  agat ,  cultuque 


omnircgioabftincat;finperfiftatreono, 
fubditus  Pvomano  Pontifici ,  fcmpcrque 
difto  obtcmperans  fit.  His  conditioni- 
bus  datis  ,  Papa  corpus  Dominicum 
fumfit ,  imprecatus  fibi  fubitancam  mor- 
tem ,  fi  Simoniacis  artibus  Papatum  o- 
btinuiflet.  Quo  manducato  ,  invitavit 
Henricum,  ut  fi  nofTet  fe  innocentem , 
quorum  argueretur  clfiminum  ,  intrcpi- 
dus  idem  faceret.  Sed  ille  eam  fui  purgan- 
di  viam  prudenter  averfatus ,  in  comitiis 
appariturum  duxit,  quara  ritc  imperio 
efletperfunftus. 

Extemplo  eluxit  ,  quam  vanum  id 
Henrici  de  reconciliando  fibi  Papa  confi- 
lium  foret-  Exclamatum  mox  eft  ab  Ita- 
lis  ,  crimen  eum  glorioe  fuce  intuIifTe , 
nunquam  abolendum ,  quod  PapashiEre- 
tico  ,  oranibufque  probris  contaminato, 
raajeftatem  regiam  fubmififlet;  quem  ju- 
ftitis  patronum  ,  leguraque  Ecclefiafti- 
caru^  vindicem  fibi  paraffent ,  eum  cum 
hofte  publico  privata  neceffitudine  in 
gratiam  rediifTe.  Indignura  jam  efTe  im- 
periifafcibus,  filium  ei,  licet  impuberera, 
fubftituendum  ,  per  quem  Papa:  illius  a- 
poftatici  gefta  delerentur.Vix  fedata  ver- 
bis  feditione ,  cura  nil  fibi  rcgii  honoris 
ufquara  exhiberi  perfpiceret  Henricus, 
ferd  dudlus  poenitentia  ,  Papara  autorcm 
turbinis  illius  ,  quo  concuteretur ,  agno- 
vit.  Quare  eum  deteftatus  ,  deflaarare 
illico  Italorum  furorem ,  incalefcere  de- 
nuo  principum  ftudia  animadvertit.  Scd 
cum  prascipiente  Hildebrando ,  nonfta- 
tim  Forcheimum  ad  accipiendara  ejus 
fententiam  revolaret ,  juffi  funt  princi- 
pes  de  alio  fibi  rege  profpicere.  Mifla  eft  Sigebert, 
ab  HiIdebrando'coronaR.odolfoSuevo,  <^«»»*^-  • 
hacinfcriptione:  ««».1077. 

FetradeciitFetro,  PetntidiademaRo- 
dolfo. 
Novoque  exemplo  omnes  fubditi  Hen- 
rico  obedire  prohibiti.    Verum  paulo  Waldra' 
poft  judicium  Dei  longe  aPapalidiver-  musin 
fum  eluxit.    Nam  Ro^dolfum  a  Sigfri-  ^/«''•.  , 
do  Moguntino  confecratum  ,  ipfimet  ^t!!"" 
cives  Moguntia  expulerunt,  Henricus, 
fruftratis   Papalium    infidiis  ,   felicitcr 
Hhh  a       .        ex 


44^ 


Henrcim  IV. 


ex  ItaliaRatifpohamafleCutus ,  Rodol-    Italiamproficifcitur  ,  expugnatifque  Ur- 


Brmot  h 

Hift.BeU 
oaxon. 


xAnm 
1080. 


Antor 
Hifl.  de 
vita  Hen~ 
rici  IV. 
Wilh.Ty. 
rius  /.9. 
Helm.l.!. 
cap.ig. 
Sigebert. 
Gembl, 
Eenno 
Card.  de 
vitA  Hil. 
deb. 


fum  vertit  infugam.  Inde  Sueviam  de- 
populatus,  Hermannum  Metenfem  Epi- 
fcopum  ,  Pap^  mancipium  ,  patrisefini- 
bus  ejecit.  Hildebrandus  cognito  ,  qiio^ 
Italix  exitus  Henricianj  pra:clufiflenr , 
captos  infiiper  Bernhardum  Cardina- 
lem  ,  Sigfridum  Moguntinum ,  Adel- 
bertum  Vormatienfem,  occifumqueWe- 
rinlierum  Magdeburgenfem  in  pr^lio  , 
oblitus  prioris  feroci^,  prscepir  Ger- 
manis,  ut  difcuilautriufqueregiscaufa , 
juftiorem  retinerent ,  feque  cum ,  qui  id 
impedirct ,  pro  anathemate  habiturum. 
Vehementer  ea  Papse  inconftantia  per- 
turbavit  Teutones,  qui  repetitis  tertio 
literis ,  vix  dormirantem  &  exterritum 
quafi  galliciniis  excitare  potuerunt,  auro 
interim  utramque  faftionem  per  crebros 
legatos  emungentem. 

Dum  ille  ita  fluftuat ,  &  Henricoad 
Fladersheimum  profligato ,  iterum  blan- 
ditur    Rodolfo  ,    Henricus  conventu 
Moountia;  habito  ,  Papalem  Hildebran- 
do  honorem  fecundo  abrogar ;  petenf- 
que  Longobardiam  ,  Guibertum  Raven- 
nx  Archiepifcopura  ,  in  locum  ejus  fub- 
ftituit.  Hildebrandus  ad  ufitatas  pfeudo- 
prophetias  artes  verfus ,  falfum  regem  eo 
anno  prazdixit  moriturum.   Nec  fefel- 
lit  novi   CajaphjB  vaticinium.   Eodem 
namque  anno  mlxxx  Pfeudo-Cazfar  Ro- 
dolfus ,  quarto  tandem  prsefio ,  lictt  vi- 
ftor,  ad  Eliftrum  fl.  abHenricoca^fiis, 
cum  multis  Saxonum  principibus.fuo  ex- 
itio  fallacem  Papa;  mentera  ,  fed  difti 
veriratem  revicit :  magnumque  mundo 
documentum  datum  efl  (verbis  loquar 
autoris  co^tanei)  ut  nemo  contra  domi- 
num  fmm  confurgat.  Nam  abfciJfaRu- 
dolfi  dextera ,  dignijjimam  perjurii  vindi- 
clam  demonjlravit.  Manifeftus  mendacii 
Papa  ,  de  anima  fe  Henrici ,  non  de  cor- 
pore  vaticinatum  ,  mentitus  eft.  Gode- 
fridus  Bulioneus  vexillum,  quod  gerebat, 
impcgit  in  peftusRodoIfi  ,  eoquc  trans- 


verb 


:rato,crucntum  rurfus  erexir. 


Exftinfto  smulo ,  Imperator  ad  com- 
primendum  incendii  civilis  fomitem  in 


bibus  &  caftellis,  pro  Papa  adverfiis  fc 
munitis  ,  Romam  obfidet,  Saxonibus 
interim  novumfibiregem  Hermannum 
defignantibus.  Capta  Leonina ,  cum  pax 
fimulatione  Pontihcis  non  conveniret, 
&  percufTor  in  Henricum  ab  Hildebran- 
do  fubornatus  cum  faxo ,  quod  in  ipfunv 
orantem  moliebatur  ,  decidiffet  in  pa- 
vimentum ,  Romani  &  Epifcopi  Itafias 
plerique  aPapadefcifcunt.    Eo  adNor- 
mannos  refugiente  ,    Henricus   intrat 
urbem  ,  ejuratoque  a  Romanis  Hilde- 
brandi  pontificatu,Guibertus  in  fcde  col- 
locatur  ,  Clemens  III  appellatus.    Ab 
eo  Henricus  Auguftalibus  ornamentis 
redimitur.  Reverfusin  Germaniam,Co- 
mitiis    Moguntinenfibus  abdicationem 
Gregorii  firmat ,  Guibertum  aliquibus 
ore  &  manu  approbantibus ,  cordead- 
verfo.  Vicit  deinde  ingentiprsIioHer-  ^o"^ 
mannum  ,  regni  invaforem ,  qui,  dum  ff^^^"\ 
in  caftellum  quoddam  irrumpit  ,  deje-  ■uIIJhiI. 
fto  molas  fragmine  eftnecatns-  Pacera  ric. 
petunt  Saxones ,  &  pafti  profcriptorum  Sigebert. 
reftitutionem  in  inteo-rum  ,  nec  com-  '^SiS. 
potes  promiffi ,  ut  volebant ,  rebellant 
iternm  ,  incentore  prxfertim  Egberto 
Marchione ,  Imperatoris  confanguineo. 
Eodemque  anno  ,    ejus  quidem   feculi 
Lxxxv,  Hildebrandus  Expapa  obiitSa- 
lerni ,  confeflus  ante  mortem  fcelera, 
prout  Sigebertus  fe  Jegifle  profitetur. 
Benno  Cardinalis  Archipresbyter  ,  qui 
tum  vixit,  oculatus  teftis  aflerit.  At  Mo- 
nachi ,  partium  ftudiis  abrepti ,  Lamber- 
tus,  inquam,  Schafnaburgenfis,  Maria- 
nus  Scotus ,  Leo  Oftienfis ,  qui  illa^ta- 
te  fcripferunt ,  vel  dubitanter  attingunt 
Hildebrandi  vitia,  vellaudibus eum im^ 
meritis  ferunt. 

In  Oriente  jam  tum  inierat  regnum 
Alexius  Comnenus  ,  Michaele  Duca  Sc 
Nicephoro  imperio  dimotis. 

Michael  Ducas  fcelere  paternum  £0- 
lium  receperatjUt  diftum.Potitus  rerum, 
orationibus  &  iambis  fcnbendis  a  Pfcl- 
lo  adhibitus  pra^ceptore  fuo,  cum  nul- 
lius  eflet  ingenii,  eadcra  dexteritate  artes 

trafta- 


Zonar. 
Torft.'^^ 


Otho  Tri- 
fng.l.x. 

dcgeflii 
rrider. 
1'latin. 


Sixe^^ertuf 
Gembl, 


Nicephorm 

traftabat  iiigenuas ,  qiia  rcmpublicam  , 
id  eft ,  nulU.  Niccphoi us  Logothcta  re- 
giapoteftatc  fnicb.itur. 

Ea  occalione  indcatus  Turcorum  Sul- 

tanus,  impune  vaftabat  Orientcm  :  Cra- 

bata: ,  qui  &  Servii,  Biilgaria:  vim  infere- 

banr.  NicephorusBotoniates  vaciiam  a 

cuftodeRempublicam ,  conciliatis  libiin 

Afia  Turcis ,  mutua  laborantibus  difcor- 

dii ,  ad  fe  trahit :  Bryennius  novUs  in 

Thracia  rex  confurgit.  Botoniates  Ni- 

ca;am    occupat   eodem  fere  tempore , 

quum  Xiphilino  viro  eruditiffimo  ,  Cof^ 

mas  Hterarum  rudis  fucceflit.  Quare  de- 

ponitur  Michael,  «Si  cum  Augufta  fua  in- 

cludttur  monafterio ,  expletis  potentiiE 

quantslibet  annis  v  i ,  menlibus  v  n  i. 

Botoniates  in  Bryennium  mittit  Ale- 

xium,  fratres  inordinem  redisere  niti- 

tur  Botoniates ,  illi  fimiunt  imperium  , 

&  obfeflam  ConftantinopoJin  proditio- 

neFrancorum  occupant.  Crudeliter  in 

cives ,  matronas  ,  virgines  ,  facraprofa- 

naque  omniaf^vitum  :  multo  cumfan- 

s;uine  facerrima  inita  poteftas. 

Botoniates  annis  regnitnbus  actis  ,  in 
monafterium  feponitur  ;  Alexius  Augu- 
ftus  ,  Ifaacius  frater  ejus ,  natu  major , 
novo  nomine  Sebaftocrator  appellatus. 
Admota  &  gubernaculo  utriufque  ma- 
ter ,  quje  muliebri  impotentia  multos  af- 
flixit  illuftrium.  Ei  fiiafu  Pontificis,qucm 
Michael  imploraverat,  bellum  fecit  Ro- 
bertus  Normannus  ,    &  Grscos  prope 
Epidamnum  devicit.  Sed  Alexius  fimu- 
latione  fugs  ,  cum  repararet  interea  co- 
pias ,  ex   infidiis  majorem  Normanno 
cladem  regeffit.  Robertus  in  Iraliam  re- 
greiTus ,  cmn  Hildcbrandumemole  A- 
driani  fecum  avcxiffet,  jam  pene  Henrici 
in  manibus  pofitum  ,  defundlum  deinde 
fubfecutus  ert  morte ,  reliftis  Rowerio 
fratre  &  lilio  Boemundo.    Boemundo 
Apulia  obtigit  &  Calabria ,  Rogerio  Si- 
cilia. 

Invalefcebant  fiib  h^ecTurcarum  vi- 
res  ,  &  percurfata  Syria  Antiochiam  re- 
degerant  in  ditionem  fuam  ,  quandoqui- 
dem  &  Botoniat^E  faceilerec  negotium 


///.  Botoniates. 


447 


Snxo , 
liij.  n. 
Olaus 
Wor.  l. 


Platiii.in 

ore 
III, 

Sigeber- 
tus 

^yiuter. 
Hifl. 
Henr.  V, 


Brycnnius ,  &  Hildcbrandiis  cum  Hcn- 
rico  ferali  diflidio  dimicarct.  Boleflaus 
Polonus  coronam  fibi ,  hac  oportunitate 
ufus ,  fiimpfit.  Vratiflaum  Bohcmum  , 
pro  navata  fortitcr  opera ,  Henricus  dia- 
dematecxornavit. 

Canutus  Dania;  Rex ,  decimas  impo- 
fiturus  incolis ,  rcligionis  caufi  folven- 
das  ,  Othonienfi  in  Bafilica  fraude  pcr- 
emptus  occubuit ,  pro  fanfto  deinceps  fuLr. 

CuItUS.  Danic. 

In  Hifpania  Amful  Gallicia;  Rex,  To-  ^»"" 
letum  ,  Saracenorum  urbem  maximam  ,  J°^^. 
aliquot  obfelTam  annis  ,  tandem  expu-  ',r-'^ 
gnavit ,  &  Chriftianifmum  haud  medio- 
criter  inftauravit  in  illis  Hifpanis  par- 
tibus. 

At  per  Italiam ,  mortuis  Roma:  Hen- 
rici  prasfidiariis ,  fa£lio  Gregoriana,  cum 
Odonem  ex  Monacho  Cluniaccnfi  ad 
Papatum  evexiffet,  novas  fibi  vires  com- 
paravit.  Odo  Urbani  1 1  fiimpto  titulo , 
rcnovatifque  adverfus  Henricum  diris , 
Turbanus  a  Bennone  appellatur.  Unde 
in  Ecclefia  (verbis  dicam  Sigeberti)  S:  in 
regno  aufta  funt  fcandala  ,  dum  alter  ab 
altero  diflidet ,  dum  regnum  &  facerdo- 
tium  diflentit ,  dum  alter  in  alterum  ex- 
communicandi  autoritate  magis  ex  fuo 
hbitu,  quam  ex  juftitix refpedlu ,  abuti- 
tur.  Nimirumhxcfolamvitits .,  nedicam 
h&rejis ,  necdtim  in  mundo  emer/erat ,  ut 
facerdotes  iUiu^s ,  qui  dicit  regi ,  atojiata , 
docerent  populum ,  malis  regibm  nuUam 
deberi  fuhjeciionem  ,  nec  perjuros  ejfe .,  qui 
contra  regnum  fentiant.  Imo  anathema 
dici ,  qui  Regi  pareat :  perdueUii  h  noxa 
inJHsliti&  abfolvatitr. 

Scd  judicium  Dei  celeri  aflecutum  eft  Wah.  in 
rebelles  pede.    Nam  &  Eebertus ,  qui  "/"'■'• 
tertius  Imperatons  appetebat  tlironum  ,  q/^^^  ' 
brevi  ufus  fclicitate ,  ab  exploratoribus  Behic. 
Henrici  in  molendino  quodam  eft  op-  Sigeber- 
prefllis ,  Timoni  Lansbergio  Marchioni  '"■' 
data  eft  Mifiiia:    Godefrido  Bullionio ,  J^^^^- 
ftrenuo  Henrici  propugnatori ,  Lotha-  ^j^  ' 
ringia.     _  _  Henric. 

Sicyarioperemptis  marte  feditionum 

antefignanis ,  pertsfi  malorum  Saxones, 

H  h  h  5  tom-' 


i 


450 

compofita  tandera  pace ,  ab  armis  con- 
quiefcunt.  Henrico  in  Italiam  profetlo 
profpere  funt  recuperata,  qua^cunquea 
faftionum  Pontificiarum  fpedatoribus 
tenebaatur.  Occurrentibus  &  a  R.oma 
^  legatis ,  &  paftum  pacis  ferentibus ,  cum 
innmci  mox  moliminis  fama  fequcretur, 
Imperator  reIi6lo  in  Italia  filio  Conra- 
do ,  qui  &  graflanti  Mathildi  oppone- 
ret,  regreflliseftadTeutones.  Sed  per- 
fuafus  a  Mathilde  Conradus  {quem  emm 
gtftutmnon  fubvertat  faemineat)  iiiefca- 
tufquefiiis;Rogerii  Normanni  nuptiis  , 
regem  fe  fcrt  ItaJiaj ,  &  multos  parentis 
fecutos  partes  in  fua  caftra  trahit.  Hen- 
ricus  impietatem  deteftatus  filii ,  exhx- 
redato  eo  in  Comitiis ,  Henricum  mino- 
rem  natu  defignat  fuccefTorem ,  jureju- 
rando  adaftum  prius ,  ne  quid  unquam 
inicioautinvito  patreimperiifibi  arro- 
garet.  Jamque  ad  inteftinum  bellum  res 
fpeftabant ,  quum  juftus  rerum  huma- 
narum  arbiter ,  leto  Conva.di  prAcipiti , 
fueta  conlumacium  filiorum  poeim  ,  me- 
tum  communem  fuftuHt.  Undehoftes 
Csfiris ,  detruncato  toties  capite ,  non 
habentes  ,  cui  adha:rerent ,  padlione  fiib- 
afti,  bellum  omif^re. 

Reo-nabat  iis  temporibus  fames  vali- 
da ,  peftilentibus  morbis  plurimi  morta- 
les  abfumebantur ,  terra  quoque  &  a^ther 
infolitis  motibus  damnabant  humanaj 
gentis  fcelera. 
Shehert.  Quibus  commoti  &  injuriis  Turcarum 
Gembl.  irritati  Principes  Chriftiani ,  uti  &  Petri 
Dndechi-  Eremitx ,  quas  jaftabat ,  revelationibus , 
Urbano  Papaimprimisidagertte,utbel- 
lum  a  fe  fuaque  fadtione  transferret  lon- 
o-iffime  ,  novum  confilium  capiunt  de 
terra  fanfta ,  inimicis  Chriftiani  nomi 


nus, 

%Ai4tor 

Hiftor. 

Henric, 
Robert. 


Monachus  ^^5  eripienda.  Quare  alii  ab  aliis  anima- 
l.i.deex-  ..:     prajfertim  quod  nupero  pacis  de- 


peditione 
Hierof, 


tl,    ^ 

creto  ad  egeftatem  redigerentur  viri  mi 
litares  ,  crucis  fignum  infiiunt  vefti- 
bus ,  concurrunt  undique  viri  fixminas- 
que  ,  ab  Germania ,  Gallia ,  Apulia ,  Hi- 
fpania,  Britannia,  Scotia,  Norman- 
nia,  Lotharingia.  Longobardia,  Bur- 
gundia,  aliifque  itemregnis  &  proyia- 


MenYkm  IV, 

ciis ,  atque  ultum  ire  parant  contumo- 
lias ,  ut  rebantur ,  D  e  i  a  Mahumetanis 
ei  illatas. 

Et  primo  Judsos  inurbibus,  ubie- 
rant ,  aggrefii  ,ad  credendum  eos  Chri- 
ftocompellunt ;  reludlantes  bonis ,  pa- 
tria,  vita  multant,  quorum  plerique 
poftmodum  ad  Judaifmum  revoluti,  fpe^ 
cimen  praebuerunt ,  non  efle  falutarem 
perarmaviarahomines  ad  Chriftumad- 
ducendi. 

„  Li  IiaC  expeditione  eminebant ,  Dux 
LotharincrijB  Godefridus  ,  &  frater  ejus 
Euftathius,  &  Balduinus,  Robertus  Flan* 
der  ,  Balduinus  Montium ,  Stephanus 
Blefenfis,  RobertusNormannias,  Rai- 
mundus  S.  ^Egidii  Comites  ,  Hugo  fra- 
ter  Philippi ,  Regis  Francorum  ,  Boe- 
mundus  dux  Apulias.  Illos  anteceifit  Pe- 
trus  Eremita  ,  qui  tamen  ablquc  juftiori- 
bus  Principum  copiis  nihil  momenti  ad 
caufam  contulit  ,  fed  per  intolerandas 
Grsecorum  cxpilationcs ,  Alexium  By- 
zantinum  Ca:(arem,J3m  anteparum  He- 
fperiis  JEquum  ,  accendit  ad  iras ,  urco- 
natibus  illorum  qua  vi ,  qua  fraude  obfi- 
fteret.  PetriexercitusxL  millium  variis 
cladibus ,  penetotus  periit,  Godefcalci 
presbyteri  fedatores  ad  Belgradum  ,  a 
Colornanno  Hungari^  rege  ccefi  funt , 
limiliter  Hugonis  copias  a  Bulgaris.  At 
Godefrido  cum  fuis  paulo  melius  res  cef- 
fit.  CumpervenilTent  Byzantium  vafta- 
tione  fuburbiorum  coegcrunt  Alexium 
pr^ebere  commeatus.  Jundli  deinde  Boe- 
mundo,  qui  in  Gra^cia  hybernarat ,  fcc-. 
dus  ineunt  cum  Alexio  ,  ut  armis  &  an- 
nona  adjuvet  ncgotium ,  ereptafque  Tur- 
cisditiones,  demptis  Jerofolymis,  fibi 
habeat. 

Sic  pergitur  in  Afiam.  Dum  Nic^am 
obfident ,  advolat  etiam  Robertus  Nor- 
mannus,  inventaquefuntpeditum  pro- 
mifcui  fexus  fexcenta  millia ,  centum  e- 
quitum.  Nicsea  capitur  cum  uxore  So- 
lymanni  Sultani.  Turcas  confpicati  fe  A- 
fiam  tueri  haud  pofle ,  difFugiunt :  Cili- 
ciam  occupant  Chriftiani.  Inde  Baldui- 
nus  proe;reditur  ad  Euphratem  ufque. 


WHh.Ty^ 
riv.s  l.\. 
Chron, 
Hierof. 
Alberti 


Platin.  in 

Urbana 

II, 


Tyrius 


Icc^ufquc  ab  Edeflanis  princcps ,  Samo- 
lara  urbcm  cxpugnat.  Godefridus  reli- 
qua  tralicns  agmuia  ,  tandcm  pcrvenit 
Antiocliiam  ,  ubi  poft  fummam  rerum 
abundantiam  intercepto  commeatu , 
dum  obiidioni  inhx'rent ,  pra:  inedia  plu- 
rimi  aut  mortcm  fiibeunt ,  aut  capcf- 
funt  fugam ,  copiceque  admodum  dimi- 
nuuntur. 


Expeditio  in  PaUjlimm. 


431 


Tyrittt 

JRiiim.ie 
Agil.  hifl. 
j-irofol. 
Fulth, 


JDodechi- 

nusin  A^i 
fendice 

Mariani. 

Godfrid. 

Viterb. 
pirt.  17. 
Chron. 
Jiaim,  de 
^gilsi. 


Nono  tandem  obfidionis  menfe  capta 
urbe ,  &  Bocmundo  comnnfTa.  obfiden- 
tur  viciflim  a  Maliumetanis  vidores ,  ac 
dira  itcrum  cruciati  fame  multi ,  imme- 
mores  juramenti.cjuo  fejerofolyma;  ob- 
Ca.rno,  »«  ftrinxerant  capiend^E,  cftugiunt.  Alexius 
geftupe-    ii^igei-itibiis    cum    copiis  laturus  auxi- 
duiOen!'  ''"^^"  Chriftianis ,  terretur  obfidentium 
Hid.Hie-  multitudine.    Quapropter  dcfperata  li- 
rof.  l.j.c.  beratione  ,  eruptione  pugnant  Occiden- 
Sigcbert.  tales ,  cadunthoftium  ultra  centena  mil- 
lia ,  folvuntur  caftra  Turcarum  &  lucu- 
"  lenta  vidoria  paratur  j  fed  quam  fccuta 
peftis,  qua  l  Chriftianorum  milliape- 
rierunt ,  atra  caligine  obfufcavit.  Hugo 
&  Stephanus  Blefenfis  Galliam  fuam  re- 
petivere. 

Qui  remanferant ,  expugnatis  &  aliis 
Turcarum  caftellis ,  dum  longiiis  pro- 
vehuntur  ,  tanta  iterum  fame  funt  affli- 
€ti ,  ut  ncc  a  fcstentibus  Saraccnorum 
cadaveribus  abftinerent.  Sedabillorum 
locorum  Chriftianis  refocillati ,  Jero- 
folymam,  ab  Amira  ^gyptiointerce- 
ptam ,  tandem  aggrediuntur ,  ubi  cum 
denuo  laboraretur  yidlu  ,  &  prefcrtim 
aquas  penuria  ,  omncs  communi  decreto 
nudi  pedes  circumeunt  mosnia  precan- 
do  ,  oftavoque  eam  die  expugnant ,  ex 
Baldr.htj?.  qnQ  obfcfTi  fuerat,  x  x  x  v  1 1 1.  Tantum 

'i^'^-1'  >    '  ibi  narrant  fanguinis  fufum  hoftilis,  ut  ad 
Guib.  1.6.  »  -  ^     j   r  • 

TyriusL^  ecjuorum  genua  pertingeret.    Godetn- 

-■  "  dus ,  qui  pnmus  infilierat  in  muros,  Rex 

defignatur ,  Coronam  recufavit,  profef^ 

{us ,  Dominum  fuum  fpineo  ibi  ferto  per 

contumeliam  illufum.  Hinc  Afcalonem 

kum  eft  ,  quo  Rex  Saracenorum  Admi- 

ravirtus  quadringenta  millia  peditum  , 

centum  equitumducens  pervencrat.  Fe- 

liciter  ibi  a  Chriftianis  dimicatum,  c^iis  I 


Alb.  A. 

^uen.  l, 

Chron. 
Tyrius 
l.  s-  3. 


Wilh. 
Tyr.  l.jcf 

Matth. 
Tarif. 
Chron, 
Belg, 


Mahumctanorum  centum  fermc  milli- 
bus.Godcfridus  Bullioncus  initium  rcgni 
Hierofolymitani  fecit,anno  Chrifti  mil- 
lefimo  undecentefimo  ,  cum  fub  Saracc- 
nis  urbs  fuiflet,  annos  ad  ccclx. 

Sic  recuncrata  urbc  fanfta  ,  tandem 
etiam  Clcmcns  &  Urbanus  moricndo 
finem  flia;  de  Papatu  contentionis  fece- 
re :  Regincrus  ,  qui  &:  Pafchalis  11,  obti- 
nuit  fedem.  Eum  Simonia:  infirnulatum, 
Romani  quinto  poft  anno  honore  indi- 
gnum  pronunciarunt  ,  rcccpto  in  ejus 
locum  Maginolfo  Archipresby  tero ,  qui 
Sylvefter  iv  didlus  eft.  At  Pafchahs  m 
Galliam  migrans ,  adis  ibi  Synodis ,  di- 
gnitatem  recuperavit. 

Centefimus  fupra  m.illefimum  annus 
multis  principibus  fatalis  exftitit.  Boe- 
mundus  dux  Antiochis  a  Turcis  eft 
interceptus ,  fucceflore  Tancredo  ,  Co- 
mite  Tiberiadis  ;  Godefridus  novus 
Hierofolymus  Rex  deceffit.  Fraterejus  C"/'»- 
Balduinus,  princeps  Edeflenus ,  acce- 
pit  regnum.  Wilhelmus  Rufus  Rex  An- 
glia: ,  a  Waltero  Gallo  improvifb  idu, 
quem  is  in  cervum  contorferat ,  traje- 
ftus  occubuit.  Henricus  Lovanienfis 
Tornaci  in  haftiludio  periit.  Bretiflaus 
Bohemia:  rex  a  latrone ,  dum  e  venatio- 
ne  rcdit,  percmptus. 

Ericus  I.  Canutifrater  rexDanix,  ob  Saxo 
inanes  &  falfas  fufpiciones  execratione  ^*  '^ 
multatus  ab  Hamburgenfi  Antiftite,Ro- 
mam  e  veftigio  petivit,cundifque  dcfen- 
fionis  partibus  adtore  fuperior ,  Lundise 
oppido  Archiprcefulatum  obtinuit ,  noii 
tantum  Saxonica;  pra:Iationi  fubtrahens 
Daniam  ,   fed  &  Sueciam  illi  Norwe- 
giamquereligionis  titulofubjiciens.  Su- 
fcepta  deinde  Jerofblymam  peregrina- 
tione ,  Cypro  in  infula  defecit,  fiicceflbre  Chrott^ 
Nicolao  fratre.  Italorum  in?ens  mulri-  1"°^"^' 
tudo  viftoriis  excita  Syriacis ,  dum  inco- 
las  terrarum  injuriofe  traftat ,  in  folitu- 
dines  abducitur  Paphlagonicas  a  Rai- 
mundo  comite.    Ibi  horrenda  clade  a 
Turcis  cazfi  fjpra  c  l  x  m. 

Cxterum  Balduinus ,  adfcita  in  auxi- 


W.fc, 


Wilh. 
lium  GenuenficIaflTe,  Csfaream  Pakfti-  S"^ 

nse, 


itb. 


10. 


Vlatin.  in 

Pafchali 

z. 


Hslm.lu 

c.32.35. 

FTiJin<!i, 

lib  f. 

C.IO,  &c. 

Aiitor 

•viia 

Henrici, 

Gotfrid. 

Viterb. 

Dodechin, 

in  A^ijen. 


Atmoin. 
Cont,  l.p 
cai>.  2.^. 


Sigeber- 

tus. 

Schtfn. 


45<5 

xix,  Ptolemaidem  aliafque  urbes  mariti- 
mas  expugnat ,  tertia  civitatum  parte 
Genuenlibus  affignata.  Boemundus  pre- 
cio  redemptus ,  cum  Tancredo ,  &  aliis 
focietatem  init ,  de  Carris  MefopotamiiE 
oblidendis.  Sed  dum  illi  de  capta  jam  ur- 
be ,  cujus  accedere  ditioni  debeat ,  liti- 
crant ,  vi  depelluntur :  Jofcelinus  &  Bal- 
duinus  in  poteftatem  Turcarum  veniunt. 
Boemimdus  repetit  Italiam,  duftaque 
Conftantia,  Philippi  Gallorum  regisfi- 
lia,  Antiochiam  tandem  redit. 

Fafchalis  Papa  nihil  in  Henricum  de- 
cellbnbus  fuis  mitior ,  curat  perfuaderi 
Cjus  filio  Henrico  Juniori ,  ut  Eccleiia; , 
quam  vocabant ,  obedientiam  fubjeftio- 
ni  patri  jurata;  prajfcrat ,  parum  memor, 
quam  nulla  diyina;  legis  fandio  filium 
culpa;  patris  vindicem  conftituat.  Hic 
fimuiata  tandem  deprecatione ,  &  reno- 
vata  fraudulento  jurejurando  fide  patrem 
eo  deduxit  ,  ut  exautoratis  copiis  pro 
captivo  ellet ,  &  Moguntia:  regni  infi- 
gnibus  vi  fpoliatus ,  reiignaret  filio  pote- 
itatem  :  Exarmato  fortiifimo  Principi 
inftitit  legatus  Pontificius ,  ut  fateretur, 
injufte  ab  fe  Hildebrandum ,  &  Pontifi- 
ciam  majeftatem  elle  violatam.  Sed  ille 
nullis  minis,  ut  id  faceret,  adigi  fe  pallus, 
ad  legitimam  caufse  cognitionem  provo- 
Cavit.  Quamobrem  certior  afuis  fadtus 
periculi ,  Coloniam  aufugit ,  indeque 
Lcodium.  Utrobique  defenfus  a  civibus 
fortiter ,  eluiis  vindicatifque  impii  filii 
conatibus ,  deceffit ,  anno  Domini  poft 
millefimum  centefimo  iexto ,  mifericor- 
diix,  infupplices,  ^  placa&ilitiy^is  in  inimi- 
cos  exemplar ,  inimicis  ipfis  fatentibus. 

Eodem   anno   Philippus    Galliarum 


Henrtcm  K 

plurimum  a.  regula  majorum  deile£1:e- 
bant. 

Theophylaftus  Bulgarorum  Epifco- 
pus,  Anshslmus  Cantuarienfis,  Ivo  Car- 
nutenfis ,   Valtramus   Naumburgicus  , 

'^  ut 


Rex ,  cum  abdicata  Bertha  regina ,  Ful 
conis  Andegavenfis 


uxorem  rapuiflet 
Bertradam  .""atque  ex  ea  liberos  genuif- 
fet ,  posnitens  adulterii ,  abiit  Miliduni , 
pr^eiente  Ludovico  v  i  fiho. 

Tam  fterili  pietatis  &  cruditionis  verx 
fcculo  monachorum  aufti  funt  greges. 
Bruno  Colonienfis  Carthufianum  :  Ro- 
bertus  Molifmi  Abbas  Ciftertienfem 
condidit  ordinem.  Prifci  Be"nedi<5tini ,  ut 


Auidmus  Laudunenfis  ,  gloflas  autor . 

interlinearis ,  facra  eruditione 


vocant , 

celebres :    Avicenna 

rerumfcientiafuit. 


Arabs  naturaliura 


HENRICUS    V. 

Alexius  Comnenus, 
ejuique  filius 

J    O   H    A    N    N    E    S. 

T_J  Enricus  fcnior  Lcodienfi  e  fcpulcro 
ejedlus  ,  jufTu  Pontificis,  inhumatuf- 
que  totum  quinquennium  jacuit. 

Henricus  Junior ,  ufurpatum  impie 
adverius  patrem  injperium  haud  miuori 
Pontificum  odio ,  quam  ante  gratia  gef- 
lit.  Qua;  res  cordatioribus  patefecit , 
Apoftolicos  iftos  non  tam  ex  virtutibus 
autvitiis  Principes,  quam  exavaritix& 
ambitionis  fua:  favore  &  patrocinio  asfti- 
mare.  Cum  GoilariEe  haberet  Comitia 
Henricus ,  oborta  iiibito  tempeftate, 
fulgur  acumen  gladii  ejus  perilrinxit , 
abfumpfit  baltheum ,  corium  interius 
clypei  corrugavit ,  infaufto  omine ,  quod 
arma  imperu  per  ipfum  eflent  hebe- 
tanda. 

Primum  in  eos  gladium  ftrinxit ,  gui 
patrem  advcrfus  improbas  machinatio- 
nes  filii  defendiflent.  Hi  erant ,  Henri- 
cus  Lotharingus  &  Robertus  Flander. 
Henricus  Lotharingus  ,  cum  ut  reum 
majeftatis  fe  tradidiflet ,  cuftodia^  manci- 
patus ,  per  induftriam  fiiam  evafit.  Affe- 
(ftans  deinde  repetere  ducatum ,  quem 
C^far  Godefrido  dederat  Lovanienfi, 
Aquifgrano  ,  quod  oppidum  invaferat , 
expellitur.  Godcfridi  laudatur  modera- 
tio ,  qui  uxorem  armuli  dimiferit ,  indi- 
gnum  ratus ,  in  imbellem  fexum ,  ^  qao 
arma  non  geflantur ,  carceribus  armifve 
graffari,  Adverfus  Flandrum  cum  parum 
valuiflet  Csfar ,  fimulato  magis  utrm- 

que, 


Gedef 
Viterb. 
pfirt.  I". 
Cbrm. 
Vrjper. 
Chron. 
Dodechi- 
mtis. 
A.  M. 

sm- 

Chrijii 
11  cp. 


Sigeber- 

tus. 

Gembl. 

Chron. 

Belgic, 


P.  i/^mi" 
Uusl.j. 


Pttrif. 


€i>fmns 

Chron. 
anna 


TyrtHf 

lib.zi. 

Chronit. 

Alberti 

lib.ii.' 

platin.  in 

Fafchali 

II. 

1'ulcher. 

Carnoteu- 

/is. 

Sigebert. 

Cembl. 

Erijing. 


Alefcms 

que ,  qiiam  compofito  pacis  focdere ,  dif- 
cciTum.    Henricus  ,    Rcx  Anglix  ,  eo 
tempore  cum  Roberto  Jerofolymitano 
fratrefuo,  Normannia:ducc,  funeflum 
fupcr  Anglia;  dominatubellum  ducebat , 
<juo  vi6toria  potitus ,  omnespene  Prin- 
cipcs  Normannorum  aut  occidit ,   aut 
cepit ,  Normanniam  libi  vindicavit.  Cum 
deGifortio  arcedimicaret  cum  Ludovi- 
co  Crallb  ,    proceres  Francorum  regi 
fuo  infenliores  fbllicitavit ,  juvit ,  arma- 
vit.  Sed  cum  liberi  ejus  tranquillo  mari 
ex  Normannia  fol villent ,  in  medio  cur- 
dx ,  atroci  exorta  tempcftate ,  naufragio 
periere ;  tnfti  fuis  ,  fed  falutari  ad  po- 
Iteros  exemplo  ,  fpem  regi&fimuluniiier- 
fam.y  fortun&  dtfcrimini,   wntorumque 
ludil?rio  credenddm  non  ef[e.  Superfuit  fi- 
lia  Anglo  unica  Matliildis ,  quam  Ca::far 
Henricus  duxit, .  Mox  ad  preces  Almi 
(frateriserat  Colomanni  regis  Hunga- 
ri^)  ereptam  libi  poteftatem  qusrentis , 
fruftra  tentavit  Hungariam.  Hincadju- 
tus  .1  Suantoploco  Bohemo  qui  Boti- 
voium  ,  Vratiftai  fucceflorem ,  Bohemia 
ejecerat ,  in  Polonos  movit ,  tributave- 
teri  ex  pado  debita  dudum  denegantes. 
Seddelapfis  ob  ca:dem  clandeftinamSuan- 
toploci  Bohemis ,  viftus  acri  prslio  Cae- 
far ,  abduxit  ab  obiidione  Glogovia?  co- 
pias ,  tranfegit  cumPoIonis.  Bqriveins 
irrito  conatulaborans  inrecipiendaEo'. 
hemia,  captuseft  a  Ca;farianis,  Bohc- 
miaLadiflao  attributa. 

Mexius  Imperator  Gra^corum  ,  cum 
perfidiofe  haberet  peregrinos,  Jerofo- 
lymiranos  roborantes  regnum  ,  Boe- 
mundi  armis  adaftus ,  operam  promific 
Latinis  fideliorem.  Bertramus  Raimun- 
do  natus  ,  provincia:  Comes,  Balduini 
Regis  auxilio ,  Tripolin  fubegit  &  By- 
blum  ,  mox  &,  Balduinus  ipfe  Berytum  , 
&  Norvegorum  confirmatus  clafTe  Sido- 
nem. 

Henricus  vero  Casfar ,  quinto  a  mor- 
te  patris  anno ,  Italiam  intravitcumex- 
crcitu,  fedaturus  diilenlionem  interre- 
gnum  &  Sacerdotium ,  plurimis  morta- 
lium  exitialemi  aflerturus  iimulautori- 


Dodechi. 
nus  in 

Appendi.' 
ce. 


ComnetiHS,  45^3 

tatem  fibi  &  confuctudinem ,   pcr  ire- 
ccntos  &  arnplius  annos  inde  a  Carolo 
Maano  ufurpatam  Regibus  Teutonum  , 
qud  Epifcopatus  &  Abbatias  per  virgam 
&  anuulum  conferebant.  Papa  Pafcha- 
lis  contra  a,  laicali  manupoteftatem  ejuf- 
modi  dari  non  pofle  eontcndcbat.  Scd 
quum  Impcrator  nervos  regni  EccJeliis  Alarianui 
erogatos  oftenderet  ,  Papa  jurejurando  <^cotuj. 
eontirmavit ,  quascunque  Epifcopi  &  Ab-  ^^fp^^Z' 
bat.es ,   prster  decimas  &:  oblationes ,  '^^■''"' 
haberent,  feimperio  redditurum'  Con- 
feda:funtlitera:,  .quibusPafchalis  pro- 
mittebat ,  fc  civitates ,  ducatus ,   rnar- 
chias,  comitatus,  monetas ,  telonia,  mer- 
catus ,  jura  centurionum ,  turres  ,  vil- 
ias ,  militiam,  caftra,  Eccleiiafticis.o- 
mnibusin  perpetuum  ablatururn  ;  pra:- 
■dia  &  privilegia  regalia  ,  quxa  Carplo  , 
Ludovico  ,  Othone  8c  Henrico  concefla 
eflent  Eccleiiis ,  redditurum  imperio  ,  eo 
quod  divina  lege  faacitum  fit ,  ne  Sacer- 
dotes  curis  fecularibus  occupemur.  Sed 
Papatam  luculenta promifla implere aus: 
nonvoiuit,  aut  non  valuit,   prxcipuis 
Clericorum in faciem ei  refiff entibus ,  3  Meiyn.l.i. 
quibusdatum  Caffari  privilegium  pravi-  '4o-4.i. 
legium  appellabatlir.    Quare  delufum  fe 
contempktus  Henricus ,  inque  extremp 
infuper  pofitum  periculo  ,  advocatis  mi- 
litibiis  Romam  occupa.t ,  PapamcumE- 
pifcopis  &  Cardinalibusrcdigitinpoter- 
ft:atem,:necnilicomprQbatolibi  prsde- 
ceflbrum  omni  jure  ,  libertati  eos  fu^  re- 
ftituit.  Pafchalis  ,  porre^o  Imperatori 
fanftilHmi  corporis  Chrifti  pignore,  col- 
lationem  Epifcopatuum  eipublice  robo- 
ravit.  Ita  reverfus  ad  Alemannos  Hen- 
ricus  ,  patrem  demum  fuum  Spirs  ma- 
gnifiee  fepelit,  mox  ipfe  eandem  cum 
ipfofortunam  fubiturus.  Etenim  aflcn-  pri/?»» 
tatores  Papse ,  &  tyrannidis  Ecclefiafticx  l.i.c.z\.  ■ 
avidi  Antiftites ,  gnari ,  quantum  faftigii  14. 
accederet  fuo  ordini,  fi  maximcis  tene-  '"'"•inj-, 
rentopes ,  nullifceptro  obnoxii ,  extortam  ^^^^^' 
vi  paftionem  pronunciarunt  irritam  ,  a-  patdtis  ' 
nathematiilligantesHenricum ,  nipro-  Lang. 
pere  Simoniam  (eo  nomine  veniebatlrn-  Chron. 
peratoria  presbyteriorum  coUatio)  abji-  dhcenf 
lii  ceret,^''^'- 


A34  Henricm  F» 

Ceret,  &  ejuraret.  Sed  Fridericus  Sue- ;  duce  ,'  &  Roberto  Campano  inftruere 


7tu!  anno 
II 17. 
Sigebert, 
contin,   ^ 


Tyrius 

lib, it' 


ysannes 

Zonar. 
in  fine 

nifi. 


^lattn 


vu?,  Ibrore  genitus  Henrici  ,   omnia  , 
Rhenofinitima,  ubimaxima  visimpeni 
erat,  mafcule  fubegit.  Non  quiefcebant 
interim  paterni  odii  hxredes  Saxones , 
Cenfuras  Eccleliafticas  rebellioni  praste- 
xeredodli.    lUos  anno  cjus  feculi  xva- 
pudGuclfonisSylvam  aggrefli  Cxfaria- 
pi,  magiftro  niilitiiE  Hoiero  Mansfel- 
dio ,  acn  prxlio  conflixere.  Contrarias 
antepartestutatus  cratHoierus  :  Nunc 
inferior  acie  cecidit ;  Adelgotus  Magde- 
burgicus,  Reinerus  Halberftatenlis,pra2- 
fules ,  Luderus ,  qui  &  Lotharius ,  Saxo- 
numdux,  profligarunt  Henrici  copias. 
Quare  omillis  Saxonibus ,  liiEreditatem 
occupaturus  Mathildis  ,  in  Italiam  refle- 
dititer,  anno  illo  triftiffimo  (erat  ejus 
xvixvii)  quoterra:  motusconcuffit  or- 
bem  ,  terrx  hiatibus  urbes ,  caftella ,  vil- 
Ijc,  homines  abforpti  funt,  Leodii  nbn 
pianciinipfa  fanftorum  veneratione  ful- 
mine  deflagrarunt ,  fciffi  montes  ,  ficca- 
ta  ,  imo  librata  in  aere  flumina ,  vifa  cceli 
oftcnta :  denique  ea  fada  funt ,  qus  raun- 
doaut  extremum,  aut  extremo  proxi- 
mum  pronunciarcnt  exitium.   Pafchalis 
in  Apuliam  feceffit ,  Henrico  Romam 
contendente,  quo  cum  rediret  jam  arma- 
tus  a  Normannis  Papa ,  mox  exftinftus, 
Joanni  Caietano ,  qui  &  Gelafius  11 ,  fe- 
cit  locum.  Eo  tempore  &  Balduinus ,  ex 
felici  in  ^Egyptum  expeditione  sgrotus , 
obiit  Jerolblyma^,  fucceflbre  Balduino 
II ,  quondam  apud  barbaros  captivo ,  af- 
fine  fuo.  Similiter  Alexius  Comnenus , 
multiplicibus  &  continuis  pene  appetitus 
eluftatufque  infidiis ,   cum  mediocrem 
Imperatorem  prasftitiflet  {ut  nulli  non 
Trincipi  maxime  ad  perfsBam  laudem 
plurimum  deeft ,  prout  refte  hic ,  hifto- 
fiam  finiens ,  judicat  Zonaras)  difficilli- 
ma  abfumptus  eft  morie ,  anno  xxxvii, 
inhumaniter  extremo  in  periculo  a  fuis 
pene  omnibus  defertus: 

Cceterum  novus  Papa  Gelafius ,  cum 
minime  abfolveret  injuftis  execrationi- 
bus  Hcnricum ,  pulfus  Roma ,  Caieta: 
delituit ,  donec  a  Guilelmo  Apulorum 


tur  copiis.  Cxfar  ob  id  indignatus,  Mau- 
ritium   Baccarenfem   Archiepifcopum  , 
creat  Antipapam ,  eumque  Fregepanum 
familix,  quaedudum  in  vincula  mififlet 
Gelafiutxi ,  commendat.  Inde  motis  ca- 
ftris  abit  Italia.  Gelafius ,  quod  Romse 
ei  efle  haud  liceret ,  Cluniacum  in  Gal- 
Jiamprofuoit,  ibique  Pontificatus  anno 
primojdie  quintoobiit.  Eodemtempo-  Tyrius 
re  Templarii  milites  ,  prope  {epulcrum  W.J^» 
Domini  degentes  ,  id  muneris  in  fe  rece- 
perunt ,  ut  peregrinos ,  ad  facra  Palasfti- 
nx  loca  euntes  ,    indemnes  prazftarent 
a  maleficiis.  Rogerius  AntiochiK  Prin- 
ceps  a  Turcis  ca:fus ,  ultorem  habuit  Bal- 
duinum  Regem ,  qui  alFeftis  ftrage  Tur- 
cis  ,  Antiochiam  Jerofolymitano  regno 
adjecit. 

Castcrum  cxftindto  Gelafio  ,  a  Cardi- P/nfifi» 
nalibus ,  qui  tum  Cluniaci  aderant ,  fuf- 
ficitur  Guido  Vienn^nfis  ,  qui  rara  huic 
generi  modeftia  Pontificio  abftinuit  ha- 
bitu ,  quoad  conftaret ,  Romanos  ele- 
6lioni  fu2  confenfifle.  Continuata  dein- 
de  cum  Casfare  difcordia ,  Burdinum  An- 
tipapam  expugnat  Sutrii  ,   cameloquc 
impofitum  in  triumpho  Romam  'ducit , 
omnique  notatum  ignominia ,  Cavenfi  Conradm 
includit  monafterio-  Majus  cum  ipfomet  ^^^'" 
Henrico  negotium  erat ,  quem  Saxoni-    '^^* 
cis  denuo  oppugnare  armis  inftituerat. 
Sed  Principes  regni  tantarum  pertJBfi 
cladium ,  perfuadent  Imperatori ,    jam 
quoque  Gallis  ob  Papa:  ftudiurn  infffto  , 
ut  cedat  obftinationi  Pontificias ,  invefti- 
tura  ,  quam  vocabant ,  per  annulum  &c 
virgam  in  aliam  Auguftas  propiorem 
commutata.  Quare  finis  certamini  im- 
pofitus  is  fuit ,  ut  deinceps  eleftioni  re- 
nunciaret  Sacerdotum  Cs/ar ,  ac  per fcc- 
ptrum  concederet  regalia  defignatis :  fin 
diffiderent  votis  fuffrapatores ,  fua  au- 


riragatores 

toritate  melioribus  robur  adderet.  Ita 
Calliftus  ille  iii,  belliffime  rem  geffit  uaio 
Pontificiam ,  Ca^faream  diminuit ,  anno 
fecuIiduodecimifecundo&  vicefimo.  I- 
dem  Rogerium  ,SiciIisePrincipem ,  fru- 
ftra  dehortabatur  ab  invafione  Apulia: 


loannes  ComneyitiS.  LotharifiS  I L  455 


Robett.dc 

mtntc. 

Cont. 

Sigebert. 

Wiih. 

Tjriut 

liltAl, 


Kiceta* 
Ch»riiat. 
iiijohan. 
Csmn. 


&  Calabrix  ,  indigniim  ratus  ^oliari 
Principatu  Guilclmum  ,  quum  nuptia- 
rum  caufa  abcflet  ,  Comnenam  dudtu- 
rus,  Johannis  Grajcorum  regis  fororcm- 
Sed  Rogerius  opprefla  vi  ilTa  parte  Ita- 
lia:,  adunperiumlibiftrucrc  aditum  ni- 
tebatur.  Calliftus  Venctorum  Duccm 
Dominicum  Michaclern  excivit ,  ut  Bal- 
duino  i  Saracenis  capto  ,  res  lapfas  Chri- 
ftianorum  in  Pala:ftina  erigeret.  Vencti 
inftrudaclalle  Joppen  ,  aTurcis  Baby- 
loniisobfeflamliberant,  Tyrum ,  cele- 
berrimam  Phoenicum  metropolin ,  terra 
mariquc  menlibus  quatuor  oppugnatam 
capiunt ,  pafti  prius  cum  Wilhelmo  Pa- 
laiftina;  prorcge  ,  ut  maritimarum  ur- 
bium  tertia  ipii  parte  fruerentur.  Paulo 
poft  moritur  Papa ,  quem  morte  fecutus 
Trajefti  Imperator ,  anno  regni  xix , 
quum  Balduinus  1 1  ,multo  fe  auro  Turci- 
ca  captivitate  exemiflet.  Henrico&  ma- 
joribus ,  jucunda  cujufdam  Poeta:  ruditas 
Spire  Epiccdion  ,  divifim  tumbis  appli- 
catum  ,  condidit :  'Eilius  hic ,  pater  hic , 
aviti  hic ,  proavuijacet  ifthiC' 

Orientis  iraperium  tunc  moderabatur 
Joannes  Comnenus  Alexii  primogeni- 
tus ,  fpirante  adhuc  patre  potitus  rerum , 
fed  diflimulante  injuriam ,  quod  Irene 
mater  generi  Nicephori  Bryennii  jufto 
ftudioiior  erat.  Ac  (ororis  quidem  vi£^us 
lagacitate  periiflet  Joannes  ,  ni  focor- 
dior  Bryennius  tarditate  fua  occafionem 
corrupifTet ,  Joannes  clementia  &  mo- 
deratione  flexit  in  pcenitentiam  fceleris 
matrem  &  cognatos ,  firmatifque  domi 
rebus ,  Sultanum  Perlidis  ,  iprero  fcEde- 
re  vaftantemurbes  ad  Mazandrum  fl.  litas 
bello  aggreflus  eft.  Cepit  Laodicsam , 
cinxitque  moenibus. 

Sozopolin ,  Pamphili^e  munitifTimum 
oppidum ,  ftrategemate  occupavit.  Juf^ 
fo  enim  equitum  tribuno  aliquoties  ade- 
quitaread  munitiones,  conje^tifque  fa- 
gittis  fylvas  petere ,  eflFecit ,  ut  Turcx 
aliquantoloncrius  abftrafti  a  vallis ,  nu- 
datam  fere  urbem  Griccis  invadendam 
exponerent.  Ejus  oppidi  fortunam  alia 
ejus  tradijs  fccuta. 

1 


Quinto  imperii  anno  Johannc!:  Scy- 
thas  Hamaxobio? ,  qui  &  Pazinaca; ,  in- 
nuracra  multitudinc  tranfgrcflbs  Iftrum, 
donariis  vanam  in  fpcm  pacis  impulit , 
atquchocmodo  verfosin  ignaviam,  al- 
belceftte  coelo  ,  adhucftertcntcs  aut  fc- 
mifbmmcs  acri  pra^lio  dcvicir.  Plurimi 
eorum  capti ,  pagos  deindcad  Iftrum  ac- 
cepere,  pleriqucpro  mancipiis  vcnditi , 
aliqui&cohortibus  adfcripti.  Eadem  fc- 
licitate  foedifragos  Triballos  (aliis  Ser- 
viosdiftos)  domuit  ,captivaeorum  tur- 
ba  in  Bithyniam  tranftata. 

Poftea  ab  Himnis ,  Danubii  &  Savi 
accolis ,  ob  fufceptum  Stephani ,  Princi- 
pis  eorum  fratrem  ,  infperatobello  lacef^ 
litus,  principiisquidem  cenfuit  obftan- 
dum,  ac  imparatus  ab  idoneo  milite, 
Philippopoli  le  tenuit ,  donec  inftruftior 
Francochorium ,  fertiliflimam  Hunnici 
territoriipartem  fubcgit,  ipfumquedein- 
de  adortus  Chramum ,  maximam  de  eo 
prasdam  cepit. 

Per  hsc  tempora  Norbertus  ,  nobilis 
Lotharingus ,  loci  &  ordinis  Prasmon- 
ftratenfis  fundator  ,  ll:ri£liorem  mona- 
chis  vitam  pr^irc ,  Auguftiui  nixus  re- 
gula ,  coepit. 

Apud  Gra:cosJoanncsZonaras  Mo- 
nachus ,  &  Euthymius  Zigabenus  ,  apud 
Latinos  Sigebcrtus  Gemblaccnlis ,  Ru- 
pertus  Tuitieniis  Abbas ,  Algerus  Clu- 
niacenfis  ,  Theologica:  atque  hiftoricx 
eruditionis  laude  ctaruerunt.  Pomerani 
Othonis  Bambergenfis  opera  Chriftianifr 
mo  tandem  x.\n€ti ,  aut  Pontiiicii  Chri^ 
ftianifmi  traditionibus  imbuti.  Namque 
etiam  tum  meliores  EccleficE  prsfules 
verbumDomini  viva  docere  vocc  con- 
fueverant. 

LOTHARIUS  II,  SAXO. 

JoHANNES    COMNENUS. 

pXhaufto  per  civilia  bella  regiarum 
apud  Teutones  familiarum  fanguine, 
cum  vix  reperiretur  provincia ,  qua?  Do~ 
minos  non  mutafTet  ,  abrogato  ctiam 
Csefaribus  jure  dandi  Sacerdotia ,  pluri- 
lii  2  mum 


Sigebert. 
Cojitm, 


A.  M. 

J09J. 

Chrifti 

11 2  j. 

Gotfr. 

Viterb. 

pan.  I  &. 

Chron. 

Urfperg. 

in  LefhA' 

rit. 


Frtjsng, 

l.J.C,\J, 

&de 
geliis 
FricLl.x. 

C.16.&C. 
Vinceritt 
ffiecidi 
Hifi.LiB, 
Aimoin. 
contr.l.f. 
c.jo. 
Vodechi' 

71US 

.^jfend. 
Sigebert. 
Cont, 


4^6 


Lotharim  I  /* 


mum  crat  raajeftati  illorum  detraiftum 
in  animis  popuIarium=  NecHenrico  V 
{memori  in  opprejforem  patris  ira  Nttmi- 
nii)  proles  erat,  quas  Auguftumapicern 
propaaaret- 

Gotfridus Viterbienfis ,  Conradi  iii 
notarius,  autoreft,  quatuor  Teutonici 
imperii  Optimates,  diverlis  ftudiis  re- 
rum  fiimmse  deftinatos :  Lotharium  fci- 
licet  Saxonem ,  cujus  pater  Gebhardus 
Saxonico  bello  occubuerat ,  Fridericum 
Suevorum  ducem ,  Henrici  i  v  e  filia  ne- 
potem ,  Leopoldum  Marchionem  Au- 
ftricB ,  &  Carolum  Comitem  Flandro- 
rum  ,  Canuti  Dani^e  regis  ex  forore  Ro  - 
berti  Comitis  filium  :  quem  anno  fequen- 
ti  feverius  habita  nobilium  turba  in  tem- 
plo  Brugenfi  orantem  nefarie  intere- 
mit.  Piaculumid  Ludovicus  vi  teterri- 
mis  fceleratorum  cruciamentis  eluit. 
Fridericus  Suevus  ftudebat  fratri  fuo 
Conrado,  duci  Francorum  Orientalium. 
Carolum  Flandrum  popularitas ,  &  in 
egenos  munificentia  ,  prajter  alias  virtu- 
tes  commendabant.  Scd  vicerunt  vota 
Saxonum  ,  jus  imperii  ad  fuam  gentem 
retrahentiura.  Sic  Lotharius ,  renitens , 
ut  aiunt  hortatu  Alberti  Moguntini  & 
Oratoris  Pontificii ,  fufcepit  dignita- 
tem.  Qui  judicatus  olim  ab  Henrico  V 
perduellis ,  &  quamvisnuptias  ejus  lugu- 
bri  habitu  adiiflet,  carcere  multatus, 
memor  poftea  contumelise ,  Henricia- 
nam  familiam  omnibus  modis  afflixit. 
Interim  Conradus  a  fua  faftione  Rex 
Creatus ,  munitis  pro  fe  Ulma ,  Noriber- 
ga,  Augufta,  intravitItaIiam,contem- 

fitoque  anathemate  Pontificis ,  Mcdio- 
anifepro  rege  gelfit. 

Sed  quum  Henricns  fijperbus  Ba- 
joariae  Dux,  gener  Lotharii ,  urbes 
Teutonicas ,  &  in  his  Spiram ,  labore 
maximo ,  ad  obfequium  traxiHet  foce- 
ri  fui ,  attenuatis  viribus  Conradus  rc- 
meavit  in  patriam  ;  Fridericus  &  Con- 
radus  fratres ,  dimiflo  regno ,  interven- 
tu  Bernhardi ,  Abbatis  Clarevallenfis , 
aliquam  in  gratiam  cam  Lothario  re- 
dierunt.  Conradus  exinde  primara  intcr 


Principes  fedem  honoris  ergo  tenuit. 

Saxonum  magna  vis  a  Bohemis  cac- 
fa  ,  quum  Othonem  Moravum  impone- 
re  eis  vellet  Loiharius :  Moravus  ipfe  oc- 
cubuit.  GefTerathis  quinqueannis  Pon- 
tificatum  Lambertus ,  qui  &  Honorius 
II.  Orator  guondam  a  Callifto  ad  Ger- 
manos  rniflus ,  ut  Henricum  v  ad  depo- 
nendam  cum  Pontifice  litem  induceret. 
Intrufus  Leonis  Frangepanis  aftu  ,  ita 
prajfuit  EccIefijB ,  ut  Arnulphum  in  Cleri 
lafciviam  &  faftum  liberius  inveftum  , 
occidiRoma^pateretur.  Hujus  fuccefTor 
Innocentius  1 1,  dum  Rogerium  Sicu- 
lum  Apulia  nititur  depellere ,  eumque  a- 
eieprofligatum  ,  Galucii  obfidet ,  filiie- 
jus  Guilelmi  fuperventu  capitur  ,  cum 
Cardinalibus  militije  fociis  j  fed  opinio' 
ne  fanftitatis  indulgenter  fatis  habitus , 
dimittitur  cuftodia  poftmodum-  Inte-^ 
rim  Roms  Petrus ,  Petri  Leonis  poten- 
tiflimi  civis  filius ,  creatur  Papa ,  Ana- 
cktufque  appellatur,  qui  expilatis  tem- 
plis  ,  cum  eflet ,  unde  miiitem  alcret  ^  vi 
tueri  dignitatem  nihil  dubitavit.  Inno- 
c-entius  vero  attributa  Rogerio  Apulia  , 
redditus  fuis ,  fedimpar  viribus  £emuIo, 
in  Franciam  profugit.  Siculus  utrinque 
auftior  faftus  ,  ab  Innocentio  cxtera 
impetrarat ;  eo  profugo  fe  caufa;  Anacle- 
ti  conjunxit.  Ab  eo  Rex  Sicilis,  con- 
tributis  etiam  cis  fretum  Brutiis  ,  Luca- 
nis  ,  Apulis  ,  Calabris ,  falutatus.  Inno- 
centius  concilium  Claromonte  habuit , 
Anacletique  fadlionem  damnavit.  Ludo- 
vicus  CrafTus  Francorum  ,  Henricus 
Anglorum  reges ,  Innocentiipartes  am- 
plexi.  Craffi  tilius  jam  diademate  orna- 
tus ,  dum  in  fuburbano  Lutetix  equitat , 
occurfu  fosminse  fliis  pavefadlo  equo  ef- 
funditur ,  paucifque  poft  horis  exfpirat. 
Innocentius  ejus  fratrem  Ludovicum 
vii ,  rogatu  patris ,  regiis  facris  initiavit , 
cum  Bjhemis  concilium  maxima  cele- 
britatc  ageret.  Solus  Craflus  in  Gallia 
opem  implorantes  Papas  vidit  ,  Urba- 
num ,  Fatchalem ,  Gclafium ,  Calliftum, 
Innocentium. 

Sub  dimifTum  Rhemis  Concilium, 

Ponti- 


Frijtng. 
l.i.c.zot 
3.1. 

Tlatin.  in 
Honori». 


AlmBt». 
ContinssHf 

tOT, 


iitts  /.j. 


Lotharim  11,  loan.  Comnemu,  43  y 

Pontifex  in  Eburones  profcftus ,  cum    initerabjeftantem,nandocoegit  fugam 
'     '     ■    -^   ^-  1    --  .    r.         V  1  cape{J*gre    Ericus  C^efaris  ope  dcfti:utus, 


Vrfptr.  in 
Lothario, 
Dodechi- 
niis  1132. 


Robertus 
dtmante. 


Helmol. 
1. 1.  C.50. 
Saxo 
Gram, 
lib.  13. 


Lothario  Casfare  cgit  ,  dc  fcdc  Pctri  a 
fcliifmate  allcrenda.  Cxlar  coepit  repe- 
tere  ab  co  poteftatem  dandi  Sacerdotia, 
nuper  deccllori  flio  Hcnrico  V  ere- 
ptam.  Quibus  poftulatis  turbatus  ,  & 
jam  anxius  reditus  fui  Innocentius, 
Bernhardi  interceflione  fecurus  receflit 
ab  Cs/are.  Lotharius  Epifcoporum  ftio- 
rum  precibus  delinitus  Innocentiipro- 
bavit  elccftionem ,  &anno  tricefimofe- 
cundo  iftius  feculi ,  in  Italiam  ivit,  arma- 
ta  eum  manu  redudurus.  Sed  quum  Ro- 
manos  a  diffidio  partium  revocare  ne- 
quiviflet  ,  irritus  pene  coepti  rediit  do- 
mum ,  nifi  quod  Pontificem  fuum  Late- 
ranenfe  in  Patriarchium  reIocavit,&  Au- 
guftalibus  Rom£  infignibus  exornatus 
eft.  Revertentcmalteroanno,  iblis  ju- 
bare  interccpto,  nox  mero  die  obnubila- 
vit.  Bernhardus  &  Norbertus ,  fautores 
Innocentii ,  cum  eo  ex  Italia  remearunt, 
quorum  hic  Magdcburgenfi  praspofitus 
Ecclcfis,  vitam  ibi  claufit,  ille  innumeris 
de  fe  monachorum  fufis  gregibus ,  Ci- 
ftercienfis  rcgulx  potiffimus  nabetur  il- 
luftrator. 

Lothario  in  Germaniam  abeunte  ad 

compelccndos  Luticiorum  motus ,  rur- 

fum  Anacletus  ,  licet  Pifis  quoque  da- 

mnatus ,  Rogerio  adjuvante ,  in  Ponti- 

ficcm  furgit.  Nicolaus  DanorumRex, 

ob  cxdem  patruelis  Canuti ,  a  filio  fuo 

Magno  patratam ,  invifus  populis ,  Eri- 

cum  fraterna:  necis  vindicem  pcrfcnfit, 

a  quo  &  Lotharii  arma  Sclefvicum  ver- 

fus  pertra£ta ,  Cimbris  metum  incufle- 

rc.  Sed  tanta:  Jutorum  copia;  Vallum, 

quod  opus  Danorum  vocant ,  circumfu- 

derant,  ut  Lotharius  inaniter  a  fe  teri 

tempusconfpicatus ,  fpeciofam  folvenda: 

expeditionis  rationem  excogitaret.  Ma- 

gnus  Canuti  interfedtor ,  fupplex  Ca;(a- 

rem  veneratus  ,  ut  caftra  trans  Eidoram 

jnetarctur  ,  efJecit.  IndeAdolfiim,cui 

Lotharius  multo  antc  HoHatiam  afli- 

gnaverat ,  extremos  tunc  curare  juflum, 

adortus  per  infidias  Magnus  ,  non  folura 

eopiis  fpoliavit ,  fed  etiam  arma  defor- 


Magni  Norwegi ,  fororis  libi  matrimo- 
nio  devinfti ,  ambivit  amicitiam :  quam 
auro  Danico  corruptam  efle  edoftus , 

Lalandorum  evafit  auxilio.  Magnum 
dcinde  cquitatus  fubitaneo  opprellum 
infultu  ,  &  plerofque  cum  ep  Danorum 
antiftites  occidit.  Nicolaus  Magni  pa- 
ter  ,  dum  Sclefvicenfes  fibi  reconciharc 
parat ,  in  ipfa  regia  cum  prastorianis  cx- 
fiis  eft.  Ita  crudelitcr  fufb  Canuti  (an- 
guine  haud  minori  crudelitate  parenta- 
tum.  Ericusfublatopatruo,  &quipar- 
tes  ejus  (ecutus  erat,  Heraldo  fratrc,Da- 
norum  regno  potitur ,  eo  fere  tempore, 
quo  Henrico  Anglix  regi ,  Stephanus  de 
forore  nepos  fucceftit,  cui  Mathildis  filia 
Henrici ,  Goffrido  nupta  Andio,  ademit 
Normanniam ,  inque  Anglia  maximas 
turbas  dedit. 

Porro  Lotharius  anno  iftius  x\\ , 
X  X  X  V  n  revocatus  in  Italiam,  ut  Roge-  "97- 
rium  pro  arbitrio  dominantem  compe-  ^'Vf ' 
fceret ,  Cifalpinas  partes  prope  fine  ferro 
fubecrit.  Tranfo-reflus  Apenninum,  An- 
conam,  Spoletum,  ahalque  urbes  acccpit 
in  ditionem.    Pifanorum  adjutus  clalle 
Rogerium  terra  marique  oppugnatum, 
amilfis  rebus  omnibus  ,  Italia  in  Sici- 
liam  pepulit.   Cujus  victorise  magnitu- 
dine  motus  Joannes  ,  Byzantinus  Im- 
perator  ,  legatos  ei  gratulatum  mifit , 
conciliataqite  fibi  Lotharii  amicitia,  Per» 
farmenios  fpoliavit  Caftamone  ,  trium- 
phumque  redux  Byzantii  egit  fplendi- 
dilfimum  ,  MarU  virginu  commilitio  vi-  ^Vf  ^ ^^j 
Boriam  imputans,  quam  reBim  aterno  (^  cbonitW, 
uni  Numini  adfcripfijfet.    Quare  haud 
diuturna  ei  adverfum  Turcas  fclicitas 
obtigit.  Digreflx)  eo ,  Tanifmanius ,  at- 
que  illo  exftinfto ,  Mahumetes ,  non  fo«. 
lum  amifla  recepere,fed  &  Gangra,Poa. 
ti  urbs  potentiflima,  in  Turcarum  ditio= 
nem  vcnit. 

Lotharius  fefquiannum  fere  in  Italia 

moratus ,  maximis  rebus  geftis,  &  com- 

mifla  Reginaldo  Apulia ,  Henricogenc- 

ro  Thufcia ,  dum  per  Tridentinos  laltus 

lii  3  in 


XJ'fl-erg. 


liiis  lib.j, 
Helm.l.t. 
c.  41.  4.8. 


Helm.l.i, 
ca^.  J4.. 

Wilhelm, 
TjrtHi 
Hb.  13. 


43S  Lotkv, 

in  patriam  reverti  parat,  fub  vililTima  ca- 
i^a.  obiit  diem,  imperii  anno  x  n  1,  funera- 
X\3s  in  monafterio  Ducatus  Brufwigii , 
quod  ex  ipfb  Regis  nomine  Lotharuim 
appellatur. 

Ejus  tcraporibus  Gratianus  Bono- 
iiienlis  Monachus,poil  Ivonem,collegit 
Canones  Ecclefiafticos  &  decretaPon- 
dficum ;  Hugo  Redlor  monafteriifandi 
Vidioris  apud  Parilios ,  eruditione  facra 
inclaruit  ;  Vernerius  libros  legumRo- 
manarum ,  multis  nesleftos  feculis  ,  re- 
novare  conatus ,  favente  inftitutis  Lo- 
thario  ,  nova  dodoribus  juris ,  primum 
civilis,  inde  &  Canonici,priYilcgi3  &  im- 
munitates  prseparavit- 

Jerofolymis  ,  praster  Holpitalarios , 
quibus  peregrinorum  &  segrorum  cura 
erat,  &  Templarios  ,  itinera  tuta  prce- 
ftanteSjTeutonicus  etiam  ordo  invaluit, 
Xenodochium  fiia:  gentis  procurans- 
Initia  exigua  magns  opes  fecutaz.  Vice- 
linus  Hamelieniis  ab  Adelberone  Ar- 
chiepifcopo  Hamburgenli ,  vel  Bremen- 
li ,  deduftus  Meldorhum ,  per  Sclaviam 
&  Nordalbingiam ,  ubi  rara  etiamtum 
pietas  ,  Chriftianifinum  propagavit,  fre- 
tus  imprimis  Henrici  Sclavorum  regu- 
li  ,  &  Adolfi  Schaumburgici  favore  & 
ftudio.  Sed  cum  fihi  Hennci ,  Suente- 
polcus  &  Canutus  ,  inteftinis  fe  bellis 
confecillent ,  Canutus  Erico  Dano  geni- 
tus ,  Sclavorum  principatu  potitur.  illo 
autem  necato  ,  Vicelinus  perfuafit  Lo- 
thario ,  ut  exftrudla  Sigeberga  arce ,  ad- 
verfus  Pribiflaum  Wagirenfium  &  Pola- 
borum  ducem  ethnicum ,  prasfidium  fibi 
compararet. 

Anno  Lotharii  altero ,  Balduinus  1 1, 
Hierofolymorum  rex ,  Fulconem  An- 
degavenfem  ,  Fulcone  &  Bertrada  (  po- 
ftea  pellice  Ludovici  CrafTi )  progeni- 
tum ,  fuafu  amicorum  toto  ex  orbc  dele- 
git ,  cui  majorem  filiam  Mehfcendam  in 
Ipem  fucceflionis  collocaret.  Elifa  ,  mi- 
nor  ejus  filia,  Boemundo  juniori  Antio- 
cheno  principi  nupfit.  Tentata  inde  non 
finc  clade  Damafco,  &  Boemundo  gene- 
ro  a  Turcis  interempto  cum  invita  filia, 


Tyrius 
lib.  l.|i 


P.ty£mi.> 
Uki  lib.^. 


Im  II. 

Sc  impie  ad  Turcicum  principem  San- 
guinum  refpedlante ,  Itibdidifret  fibi  An- 
tiochiam  ,  tricefimo  primo  ejus  feculi 
anno  abiit  vita ,  fucceilit  Fulco.  Edef 
fenus  princeps  Jofcehnus ,  a;gro  in  cor- 
pore  validos  aniraos  gerens ,  led:ica  de- 
portari  voluit  in  pr£eliurn,eaque  conftan- 
tia  depulfb  ab  obfidione  Creffi  Sultano 
Iconienfi  ,  Ixms  reddidit  Deo  fpiritum. 
Raimundus  ,  Guilelmo  Aquitanise  na- 
tus  duce,  inimico  quondam  Fulconis  , 
fecundas  ab  eo  partes  in  regno  ,  An- 
tiochenum  nempe  principatum ,  &  Con- 
ftantiam  Boemundi  filiam  obtinuit.  Ita 
opes  Afia,tic£  Latinorum  virtuti  ,  »0- 
hilitatique  dotales  erant  j  &  Francorum 
nomen  tam  illuftre  ,  ut  omnes  Lati- 
nos  FrancorumnomineBarbara  religio 
cenferet. 

Sic  inveterafcere  in  Oriente  Latinura 
nomen  &  imperium  ,  invidi^e  erat  apud 
Gra:cos ,  fuetos  imperare  Syria:.  Joan- 
nes  Comnenus  a  contemptuvinchcatu- 
rus  Gra^corum  Remp.  deflinavit  Antio- 
chiam  recuperare  Byzantinis.  Sangui-  KlcetM 
nus  Halapianus  Satrapes,  Chriftianorum  Tyriui 
fimultates  occafionem  fuam  ratus ,  Ful-  ''^»  ^J* 
conem  fkvoadoriribelloftatuit.  Thar- 
fb ,  Baca ,  Anabarza,  captis  a  Comneno, 
foedus  i6lurn,ut  Raimundo  Ciliciam  red- 
deret  Auguftus ,  Raimundus  ipfius  bene- 
ficiarium  fe  profiteretur  ,  pr.'c;fidium 
Gra:corum  reciperet  Antiochia.  Itaque 
ab  illo  &  Tripolitano  adjurus  Joannes. 
Pizam  ad  Euphratem ,  aliafque  urbes  Sy- 
rise  &  Mefopotamise  extorquet  Barba- 
ris  :  Sed  Antiochcnis  adverfus  praslidia- 
rios  tumultuantibus  ,  deducere  eos  coa- 
ftus,  de  amovendis  e  Syria  Latinis  agita- 
vit  confilia.  Jamque  in  ar£lo  erantres 
AntiochenfiumjEdefTenoJofcelinoobfi- 
des  imperatos  mittente ,  cum  refpondit 
patriarcha  &  cives ,  rata  fibi  publice  non 
efle  .  quse  injufTu  procerum  populiye 
egifTet  Rairaundus.  Miflis  &  ad  Fulco- 
nem  legatis ,  quibus  facra  invifere  loca 
pofcebat  Comnenus ,  &  adverfus  Barba- 
ros  commilitium ,  renunciatum  eft,  non 
efle  alendis  exercitibus  tantis  regiones 

iftas. 


Conradfts  II L 

Sin  Cum  decem  millibus  veniret , 
apparatu   cxcipiendam 


439 


Fafctcu. 
ius  Tem- 


A.  M. 
j-ioi. 

Chrifli 

3131. 

Vrfpcrg. 

in  Conra. 

do.  Otho 

Frifug. 

iib.7. 

C.li..&C, 

Cotfr.Vi. 
ttrb 


illas 

regio  apparatu   cxcipiendam    Grxcam 
majeftatem.  Ita  utrinque  cxclufus  Joan- 
ncs  ,  in  Ciliciani  (e  Tharfum  reccpit, 
ubi  in  aprum  forte  venabulum  jaculatus, 
everfa  impetu  pharetra  ,  venenatis  te- 
lis  referta,  \x\x  infixit  vulnus,  coque 
incuriolius  curato,  tumefccntcm  manum 
abfcindi  noUiit,  negans  unimmo  C<i.fare 
terras  regi  reBe  po^e.  Hoccafumagna- 
nimo  Imperatori  mors  attradla ,  anno 
dominationis  xxv.   Antequam  cxlpira- 
rec ,  Manueli ,  inter  fuperftites  filios  na- 
tu  minori ,  regnum  Icgavit,  negam  Ifaaci 
impotentem  ir^  ammum  adminiftrandA 
Reip.  idoneHm.  Sub  idem  tempus  obiit 
Joanncs  a  Stampis ,  qucm  a  tempori- 
bus  multi  vocitant ,  ob  vitam  ad  miracu- 
lum  ufque  longasvam,  Plus  cnim  trecen- 
tis  fexaginta  annis  eum  vixilTc  faciunt ; 
Sub  Carolo  Magno  meruille  ftipendia , 
Ludovico  CrafTi  tilio  deceffifle. 

CONRADUS    III. 

Manuel   Comnenus. 

A  Ntcquam  vita  emigravit  Joannes 
Comnenus  ,  jam  aliquot  annis  Ger- 
manrorum  imperio  potiebatur  Conra- 
dti4lll,  HenriciVfbroregcnitus  ,quem 
niaxima  pars  principum ,  Confluentise , 
ad  id  faftigium  evcxerant.  Sed  Hcnri- 
cus  luperbus  ,  gener  Lotharii ,  qui  infi- 
gnia  ab  fbcero  accepiflet ,  Auguftce  di- 


Ecim.l.i.  gnitati  inhiabat.  Ratifponam  accitus  Au- 
c,j7.;8.    guftalia  fane  tradidit ,  fed titulo  necefli 


Vincen. 
fpec.  Hi- 

pT.l.lZ. 


Naticls- 


rm. 


tudinis  multa  libi  refervando  ,  qua;  Reip. 
erant,  iramConradomovit,  unde  bel- 
lum  civile  natum.  Conradus  adlo  Her- 
bipoli  conventu ,  profcripfit  Hcnricum, 
ducatum  Saxonicum  Alberto  Urfb  con- 
fbbrino  ejus  ,  Noricum  Lcopoldo  Au- 
ftriaco,fratrifiiouterino,dedit.  Ita  Hen- 
ricus  ,  principum  Gcrmanise  potentif- 
limus ,  derepentepauperrimus,  notabili 
Dei  judicio,  apparuit.  Scd  idem  Saxonum 
nixus  favore  &  auxilio ,  Albertum  Saxo- 
nia  depulit ;  reddita  &  Adolfo  IlHoIfa- 
tia ,  qui  eamnoyis  e  Belgio ,  Weftphalia, 


Frifiaque  colonis  frcqucntavit ,  &  fccus 
Dravum  amncm  Lubccam  condidit. 

Lcopoldus  Ratifpona  fubjugata  ,  ad 
Lycum  amnem  protulit  caftra ,  verum 
affedlus  aliqua  clade  reccfTit  in  Auftriam. 
Ei  rcvcrtenti  occurfare  moliens  Henri- 
cus ,  fatis  pra^venitur ,  ac  Lotharicnfi  in 
monaftcrio  fbceri  exuviis  apponitur. 

Nihilo  fcgnius  Saxones ,  parvuli  ejus 

filii  amore,  propagarunt  bcllum.  Guelfo 

fratcr  Supcrbi  ,    Lcopoldum  in  fugam 

egit ,  ncc  impctrato  ab  Cafare  Norico, 

vmi  majorem  attulit.     Casfar  obfedit 

Winsbergum  ,  a  quo  eum  depcllere  o- 

mnibus  modis  conatus  Wclfo.acri  pugna 

vincitur ,  ira  Csefaris  omnis  in  obfciros 

vertit.   Hi  pa6li  tandcm  imbelli  turbs  jrithe. 

falutem,&  quantum  illa  exportare  hume-  mius. 

ris  poflet.  Tunc  ipfi  viri  uxorum  fuarum 

elati  humeris  ,  mifericordiam  excive- 

runt  egrcgio  Imperatori ,  eoque  multo 

quam  antea  placabiliorc  ufi ,  incolumi- 

tatcm  impetrarunt.  Tctntum  etiamvir- 

tus  inhofteagnitavaluit.  Eainobfidio- 

ne  invifa  Guelforum  &  Gibelinorumno- 

mina  orta ,  hoftibus  Csfaris  fe  a  duce  fuo 

Guelfos ,  &  Czefarianos  a  Veiblinga ,  na- 

tali  ejus  folo ,  Gibelinos  denominantibus. 

Conradus  &  Ladiflaum ,  a  Moravo  ex- 

pulfum,  Bohemis  reftituit. 

Non  multo  poft  rapto  morte  Leopol- 
do ,  cum  frater  fuccefliflet ,  vidua  ei  jun- 
Cta.  Saperbi ,  quafi  dotale  attulit  Nori-  'f"^^ 
cum  ,    majoris   difcordix  fcminarium. 
Welfo  enim  nihil  ob  id  fcdatior ,  provin- 
ciam  fibi  armis  afTcrebat ,  illeftus  &  Ro- 
CTcrii  Siculorum  regis  muncribus ,  qui  ut 
cx  arbitrio  difponerct  Italiam  ,  fuo  pe- 
riculo  in  alieno  deflingi  cupiebat.  Roma- 
ni  enim  multos  annos  cum  Tiburrinis , 
Tufculanis ,  Albanis  ,  Pr^neftinis ,  &  re- 
liquis  Latii  populis  geftobcllo,  Tufculi 
excidio  illud  finierant ,  eaque  occafione 
fubmoto  ab  adminiftratione  Reipubl.In- 
nocentioll.  Senatum,  quique  eipr;Ecf^ 
fent ,  Patricium  &  judices  aliquot  confti- 
tuerant.  Conradum  memorando  ,  quas 
injurias  majoribus  ipfius  intuIifTcnt  Ro- 
mani  Pra;fules,ad  firmandam  fibi  Rerap. 

hanc 


Frifing. 
I.y.c.z6. 
Gotfr.  Vi- 


Of/j»  Fr». 
ftng.l.J. 
C'.iy.&  I. 

Frid, 
c.zy,zB. 


Wilhelm, 
Tjr,  in 

an,  114.2. 


Tyrius 
lib.16. 

Frijing. 


440 

hancinvitaban!::  Petmm  Apoftolumtri^ 
butum  folrille,  nec  competereEpifco^ 
pis  4ominatuni  terrenum  ,  contende- 
oant.  Quibns  in  litigiis  anathemate  nor 
tati ,  vulgato  Pontiiieum  telo ,  fed obtu» 
fo  fepius ,  non  approbaruntleftosafb^ 
]o  Clero  fuo  Pontificcs ,  Cieleftinum  II. 
quinque  menfiurn ,  &  Lucium  H  Bono- 
nienlem  :  eaque  caufa  Rogerio  in  Ita- 
liam  reverfo ,  amifla  brevi  recuperandi 
poteftatem  pra:buit.  Qua:  ut  teneret , 
ftudii  duxitConraduniTranfalpino  haud 
extricari  bello ,  ne  otium  ei  eflet  Italiam 
more  ma}arum  ingrediendi.  Jamquead 
niajores  turbas  fpedtabant  res  Germa- 
nica;  ,  cum  fubito  audita  Edeflaj  expu- 
gnatio,  aliorfum  abftulit  impetus ,  ne- 
que  hoftes  Chriftiani  nominis  torfit.  E- 
jus  expeditionis ,  qu^e  &c  maxima  fuir , 
&  omnium  in  fe  populoruratraxitani- 
mos ,  occafiones  nobis  paucis  memoran- 
da;. 

Fulco  rex  Jerofblymorum  ,  dum  re- 
creationi  indulget ,  &  leporem  forte  ob- 
ktum  apud  Ptolemaidem ,  fcrvidius  in- 
fequitur ,  exculTus  tam  gravi  ruina  eft , 
ut  cerebro  per  aures  narefque  effluente , 
ftatim  exfpiraret  ,  relifto  filio  tertium 
decimum  agente  annum ,  &  Almerico 
fcx  annis  minore. 

Mater  Melifcendis  tutelam  gerebat 
regni ,  fexus  quem  neque  hoftes  formi- 
darent,  neque  fubditi  admirarentur.  Si- 
mul  in  Syria  progenies  eorum  proce- 
rum  ,  qui  imperium  Turcarum  prope  e- 
verterant ,  non  pierate  modo  religione- 
que  animi ,  fed  armis  etiam  virtuteque  & 
confilio  a  parentibus  degeneraverat.  Jo- 
fcelinus  fuo  more  ufus ,  Edeflam  raro  in- 
viferat ,  mercenariis  eam  tradiderat ,  ipfe 
deliciis  vacans  ftipendium  tarde  perfol- 
vebat.  Cura  Raimundo  infuper  Antio- 
cheno  principe  haud  obfcuras  exercebat 
inimicitias.  Contra  Sanguinus  ,  Perfa- 
rum  &  Aflyriorum  princeps ,  in  omnes 
augendi  imperu  occafiones  intentus  ,  E- 
deflam-,  (qu3e  Rapes  olim)  Mefopota- 
mix.  metropolin,  obfidet,  obfeflam  capit, 
&  magna  Chriftianorum  edita  ftrage  ten- 


Canradus.  IIL  ISannel  Comnems» 


dit  ulterius.  Sed  dum  crapwlabundus  ja- 
cet  in  tentorio ,  confoditur  a  fuis ,  filiuf- 
que  Noradinus,genitorecautior,  legif- 
que  Mahometic^e  ftudiofior ,  fufcipit  gu- 
bernacula.,  Is  Edeflam  ,  furtim  rece- 
ptam  a  Jofcelino ,  trucidatis  ingenticas- 
de  Chriftianis  ,  fubegit  denuo.  Orbis 
Chrit^ianus  univerfus  triftiffimi  rumoris 
impletus. 

Regnabat  eo  tempore  in  Anglia  Ste- 
phanus ,  &  Davidem  Scotorum  regem 
Anglix  infeftum ,  variis  prasliis  fuftme- 
bat.  Eo  repulfb ,  Mathildem  quondam 
Auguftam  ,  Henrico  rcge ,  avunculo  fuo 
genitam  ,  adverfariam  rcperit  conftan- 
tiorem;  cujus  filius  HenricusabLudo- 
vico  VII,  Dux  Normannia:  erat  crea- 
tus.  Mathildis  tranfiniflb  mari ,  multa 
in  ipfa  Britannia  prsIiacumStephano, 
&  iii  his  aliquotfecundafecit.  Tandem 
collatis  fignis ,  captusStephanus ,  ejufque 
filio  Guilelrao  bellura  reparante,  foe- 
dus  icftum  his  legibus  ,  ut  Stephanus  o- 
mni  deinccps  vita  regnaret  ,  defunfto 
fuccederet  Henricus :  Guilielmus  certis 
in  Anglia  Normanniaque  oppidis  poti- 
retur.^^Itaque  ab  Anglia  tunc  inteltinis 
implicata  beUis,  prxfidium  Chriftianse 
rei  nullum. 

In  Gallia  Ludovicus  VII ,  du£ta  Eleo-  V.  t/Smi- 
nora ,  Aquitani  ducis  filia ,  dotalem  ac-  '"*■'  '•/• 
ccperat  Aquitaniam.    In  Thecbaldura  f_' 


monte. 


Blefenfium  Comitem  exarferat  nimium, 

quod  is  dimiffionera  Petronellaz  (fbror 

ea  erat  reginse)  armis  urgeret  apud  Ro- 

dolfuni  Veromanduum  ,  obtendens  Pe- 

tronellam ,  repudiata  jufta  uxore ,  prse- 

ter  leges  Rodolfo  dudtam.Rexdirepto 

Viftoriaco,  Theobaldi  oppido,  in  fuppli- 

ces  DivorumfJEvierat ,  combuftis  eorum 

in  ^de  principe  m  d  . 

Ob  id  facinus  fe  lamentis  afHidtantem,  Frijing, 

aggreditur  Bernhardus  ,  dclendo  fcele-  /»*•  i. 

ri  effe,  expeditionem  Syriacam  fugge-  «f|«i2 
c  ■      ■'  T       ••   o     -         Frtder. 

rit  ,  nrraatus  autontate  Lucn  &  mox  ^  24.,«f^c, 
Eugenii  Papje:  res  infuper  ipfa  Afiatico- 
rura ,  &  legatio  mifla  auxilium  flagita- 
bat.   Perfuafo  Franco  itum  ad  Germa- 
nos ,  fimul  oratoribus  Latinorum  fidem 

opem-= 


Conradus  III.  Mannel  Comnenm, 


44» 


©pemque  Csefaris  implor.iatibus.   Nec  (  parum' pudrcainter  luxiirias  Antiochcn-  Wl\h 


//6.1. 

de  geflit 
Friti. 


KicetM 
UL.i. 


Nicetat 
Ub.i. 


Nicetat 
lib.i. 


mora,cii.politis  ad  tempus  i  i%is  ligna  mo- 
ventur  lurinquc  in  Turcas  AliaticosjCsc- 
farem  equitum  loricatoriim  lxxm  ,  pe- 
ditum  ad  ccM  fccuta.  Pronunciatur  iter 
pcr  Hungariam ,  ubi  Gcifa  rcx,  profliga- 
to  Boricho  xmulo  impcrabat  j  attingun- 
tur  provinci^e  Manuelis  Comneni,  Grx- 
ci  Cxfavis  ,  foedere  &  aflfinitate  junfti 
Conrado ,  quod  dux  fbrores ,  Berengarii 
Sulbaceniis  filix,  illis  nupferant.  Fran- 
cus  rex  eadcm  perrexit  via. 

Conradus ,  fubdola  cxceptus  magni- 
ficentia  a  Manuele ,  Bofphoro  Thracio 
tranlit  in  Afiam.  Grxciafeomniapol- 
liciti ,  autorcs  fuere ,  ne  rei  frumentarix 
profpiceretur.  Hinc  proditis  Iconienli 
Sultano  confiliis ,  ferro ,  fame  ,  errore 
viarum  ,  atque  omni  mifcria  vexati  Teu- 
tones  ;  vix  decimus  quifque  fuperRiit. 
Coadlus  Imperator  laceras  reliquias  ex 
hoftico  deducere.  Subfequebatur  Fran- 
cus  ,  mendacio  fidens  fedudorum  ,  qui 
viam  in  Orientem,  expugnato  Iconio, 
apertam  Germanis  ferebant.  SedFride- 
ncuSjConradi  fratregenitus,  rapidiflimo 
adequitans  curfu ,  fraudis  Grxcorum  ad- 
monuit  Ludovicum  ,  &  jungere  cum 
Germanis  caflra  induxit.  Fertur  enim , 
gypfum  farinx  permixtum  a  Grxcis , 
quo  cum  pernicie  necelTario  Latini  igna- 
ri  vefcerentur.  Sic  perventum  eft  Ephe- 
fum ,  ubi  Conradus  multarum  egens  re- 
rum  fubflitit  ,  inde  Byzantio  novam 
Manuelis  opem  quxliturus.  Franci  ad 
Mxandrum  progreffi  amncm  ,  haud  exi- 
guam  cladera  a  Turcis  pertulere. 

Interim  Rogerius  Siculus  ,  vindica- 
turus  illatas  noftris  ab  Gvxcz  perfidia 
injurias ,  clafle  Corcyram  occupar,  o- 
mnem.que  populatur  oram  Grxcorum 
maritimam.  Unde  atrox  inter  illum  & 
Manuelem  orta  concertatio.  Conradus 
Gra.'ca ,  Francus  fua  clafle  Syriam  tan- 
dem  tenuere.  IngrefTus  Antiochiam  Lu- 
dovicus  ,  a.  Raimundo  principe  ,  Eleo- 
nora;  conjugis  &  fbcix  itinerispatruo , 
rogatus  efl ,  ut  in  Noradinum  arma  ver- 
terentur.  Sed  Balduini  regis  preces,  Sc 


ks  Eleonora,  feccrunt,  ut  Rcx  m  Ju- 
dxam  feltinarct.  Conradus  adveitus 
Ptolcmaidcm,  indeque  dedudlus  jero- 
folyman  aflenfit  confilio ,  ut  Damafcus 
oppugnarctur.  Eoxlvii  cjusfccuhanno 
omnibus  copiis  ventum  eft.  Suburbanx 
munitiones  urbis  nobiliflima:  multo  La- 
tinis  fanguine  fletere.  Expugnacis ,  il- 
lis ,  dum  pro  capta  habent  Damafcum 
principes ,  deque  ejus  imperio  prxma- 
ture  iitigant ,  confpicati  duccs  vcterani, 
inclinaread  Theodoricum  Flandrum  vo- 
ta  ,  fatius  duxere ,  non  capi  urbem,  quam 
frudlum  militix  ab  recentibus  advenis 
prxripi. 

Quocirca  occulta  fraude  ,  transferri 
in  alterum  latus  caflra  fuadent ,  quo  fa- 
cilior  pateat  in  urbem  aditus ,  receptif- 
que  ioterim  per  Damafcenos  fuburbanis, 
iras  conciunt  Cxfari,  qui  deferta  obfidio- 
ne  Byzantium  ,  Byzantio  domum  re- 
diit  inglorius.Francus  fequenti  vere  fecu- 
tus,  captivitatem  pene  fubiit  Grxcorum, 
e  qua  Rogerianus  eum  Prxtor  explicuit. 
Manuelis  enim  claffis ,  pofl  multas  cla- 
des  ,  recuperata  arce  Corcyrana ,  mare 
Siculis  inreflum  xgre  tuebatur.  Roge- 
rius  eo  tempore  inter  alias  prxdas  ,  re- 
pertos  Chalcide  ferici  confeftores  in  Si- 
ciliam  Apuliamque  traduxit ,  &  adverfus 
Michaelem  Palasologum ,  Manuelis  du- 
cem,  vario  marte  dimicavit.  Alia  fub  hxc 
Chriftianorum  manus  per  mare  Britan- 
nicum  Ulyfliponem  iverat ,  eamque  ur- 
bem  &  vicinas  oras  extorferat  Saracenis 
non  finedubio  befli  iftu ,  &  plurimo  fan- 
guine.  Ea  urbs  Alfonfb ,  Lufitanix  duci 
nuper  a.  Caftellx  rege  creato  tradita.  Sa- 
xones  &  Dani  in  Sclavos  profedli  funt, 
ad  Chriftianam  eos  iidem  pertrafluri.Sed 
Teuto  miles  ,  pecuniis  Sclavorum  corru- 
ptus ,  deferto  in  prxlio  Danos  gladiis  ob- 
jedavit  infidelium.  Ipfi  vero  Dani,  duo- 
bus  tunc  regibus ,  Juti  Canuto ,  Sialandi 
&  Scani  Suenoni  parebant ,  privaiifque 
glifceritibm  iris  ,pu&lica  minu^  concorditer 
traBabeintur-  Itaque  promilla  de  Scla- 
vis  pietas  fuo  cxitu  caruit. 

Kkk  Con- 


Tyr.l.if,, 

£.17.28. 

Tyr.l.yy. 


Nicett; 
lib.i. 


Frijing. 
degejiis 
Frid.l.i. 

Dodechi- 

},UJ 

««.1147. 
Robert.  de 
monte. 
Helm.l.i, 
c  C^^.tiS. 


Vrfj>erg. 


lAanmlComnenm,  Fridericus  L  Bayharojfa, 


Frijing. 
lib.y. 
C.29.31. 
Rob.  de 
mnte. 


Fr!jr>ig, 

/.7.^.33. 


442 

Conradus  Iinp.  8c  Ludovicus  novis 
domi  turbis  excepti.  Ludovicus  e  Sici- 
lia  reveftus  in  Galliam,  anteomnia  di- 
remit  matrimonium  cum  Elconora ,  ob- 
tentu  confanguinitatis  ufus ,  ne  difEcilio- 
re  adulterii  probatione  laboraret.  Illa 
mox  Henrico  Andegavenli  nupfit ,  ma- 
terno  jure  Anglorum  regi ,  &  duci  Nor- 
mannorum  j  paterno ,  Comiti  Andium, 
Turonum ,  Coenomannorum  ;  uxorio , 
jam  Comiti  Pidonum  &  duci  Aquita- 
nivT.  QujE  delicatiffime  apud  novum  ha- 
bita  mantum  ,  feralium  bellorum  facem 
inter  Anglos  Gallofque  pr^tulit:  Con- 
ftantia ,  Adclfonli  GalIa:corum  regis  fi- 
lia,  toro  Frauci  fociata.  Romanis  Epi- 
fcopis,  per  hofce  annos ,  vix  vitam  in  ur- 
be  ,  aut  mortem  pacatam  civitas  fija  con- 
ceffit.  Indignatus  cnim  populus  ,  Tibur- 
tinis  favere  antiftites,  ad  prifcum  morem 
reformavitRemp.  Pontifices  facra  cura- 
re ,  Sc  e  decimis  atque  oblationibus  ale- 
re  femet  juffit.  Nec  fegnius  reliquse  Ita- 
lix  civitates  inteftinis  mter  febellis  con- 
certabant.  Eugenius  tamen  iii ,  Bern- 
hardiquondam  difcipulus,  cuiillos  egre- 
gios  de  confideratione  libros  dicavit, 
Tiburtinorum  auxilio  coercuit  populum 
Romanum  ,  pacemque  ,  fed  inndam , 
eo  tenore  dedit,  ut  abdicato  Patriciatu , 
Senatores  de  fua  autoritate  urbem  gu- 
bernarent.  Idem  Viterbii  Armeniorum 
legatos  ,  de  ceremoniis  quibufdam  con- 
fiilentes  ,  Romanorituimbuit ,  edoftus 
ab  iis ,  Joannem  extremi  Orientis  re- 
gem  (quem  Presbyterum  aliqui  nomi- 
nant )  potentiffimum  ,  Ecbatana  nuper 
expugnafle ,  &  cruentiflima  acie  Medo- 
rum  ac  Perlarum  reges  eo  proftravifTe 
nomine,  ut  iter  fibi  Jerofblymam  verfus 
patefaceret  :  qui  tamen  conatus  irritus 
exftiterit.  Legationiinterfuit  OthoFri- 
fingenfis  Epiicopus ,  Conradi  Im.p.  fra- 
ter  uterinus ,  hiftoriographus ,  qucm  vi- 
tx  jam  tum  t^debat ,  fceculentam  aufiis 
dicere  tumultuofiffimi  Irnperatoris  im- 
probitatem.  Coa:taneifuerePetrus  Clu- 
uiacenfis :  Dodechinus  prcsbyter,Guile!- 
inus  Malmesburienfis  ,   Richardus  de 


S.  Viftore ,  Petrus  Lombardus  ,  quem  ^tgebert. 

magiftrumvocantfententiarum,  Petrus  '^IP"'*' 

Comeftor  hiftoris  autor  Scholaftics,    , 

Malachias  Hybernorum  Epifcopus ,  at- 

que  ejui  generis  alii ,  pro  fui  feculi  genio 

fapientes. 

Ca^terum  Conradi  ad  Germanos  re-  Vrfparg, 

diturn  pr^verterat  Guelfo,  infirmitatis 

caufa  in  Siciliam  delatus  ,   ad  veterem 

belli  tubam  Rogerium.  A  quo  iterum  in- 

citatus  ,  civilia  per  Germaniam  diffidia 

cc^pit  renovare :  Sed  Friderici ,  qui  Con- 

rado  fucceffit,  prudentia  repofitus  in  ara- 

tiam  patrui,  conquievit  tandem.  c!bn-  ■     . 

radus,dum  Italiampacarecogitat,  Bam-  ^f'f"S- 

ber<ja2  moritur,  nnpeni  annoxv,  non  „  ,     ,* 
c  '        ^-  j     y    ■  '  O[hode 

line  lulpicione  veneni  Italici ,  per  Roge-  j-,  ^i^r 
riimedicosdati.  ca^.z.^. 

Eo  tempore ,  Petrus  Abelardus  &  Gi- 
filbertus  Piftavienfis  Epifcopus ,  finiftre 
de  Trinitate  vifi  fentire  ,  ab  Eugenio 
Pontifice  damnati  funt. 

Alius  ftolide  didus  Eum  ,  cum  ftoli- 
dius  fibi  divinum  honorem  arrogaret ,  in 
carcere  exftinftus  eft. 


Fripnz, 
Ub.u 

<r.4.6.j.5.. 
&c. 


Chrifii 


FRIDERICUS  I  ,  ^NOBARBUS,  A.  M. 
Vulgo  Barbarossa, 
Imperator  "Rommni. 

Manuel  Comnenus, 

AlEXIUS   II,   COMNENUS 
PORPHYROGENNETUS,  ^ 

AnDRONICUS    COMNENUS, 
ISAACIUS    ANGELUS, 

GrAcorum  Augufli. 

/^Onrado  Csfari  fuflTetlus  eft,  tam  i- ^„'^*;  ^[^' 

pfius  commendatione,  quamprinci-  degeft. 
puum  fuiFragio  Fridericus ,  acapillo&  Frider. 
barba  diftus  Barbarofla,  fratre  genitus  ^i-z.e^f.. 
Conradi  Friderico  ,  &  Henrici  fuperbi ^-'^"^  ' 
Noricorum  ducis  filia  ;  in  quo  duce  Teu-  Ligur. 
tonum  nobiliffim^  confpirarunt  fami-  Hclmol. 
lii',  cum  patcr  eflet  e  ftirpe  Gueiblin-  ^»'^.1. 
ga  Henricorum  Csefarum  ,  mater  de 
fanguine  Guelforum  Altorfcnfium.  Si-  __^_  ^ 
mul  confecratus  eft  Aquifgrani  ,  Tra-  Frifir.^ 

je6tinis/.i.£.(f|v 


Chr. 

cap.y^, 
fini. 


I 


l  14.. 

frijing. 
l.Z.c.f. 


Urfper.  in 
Frid. 


Frijtng, 
10. 


Gnnth. 
Ub.z, 


FridertCHi  I, 

jeftinis  datum  ab  Conrado  Imp.  Epifco- 
pum  Hermannum  contirmavit.  Rcos 
majcftatis  judicavcrat  Trajcdtinos  Con- 
radus ,  quodarummiPrincipisfcntentia 
ad  rapamprovocafTcnt ;  Fridericus  pc- 
cuniis  eos  multavit. 

A(flis  dcinde  Mersburgi  Comitiis, 
Canutum  Magni ,  reais  quondam  Dano- 
rum ,  filium ,  &  Sucnonem  nuper  de- 
funfto  Erico  procreatum  ,  de  regno  con- 
trovertentes ,  ita  reconciiiare  tentavic, 
Ut  Imperatoris  Sueno  ,  Suenonis  vero 
Canutus  beneficio  potiretur  Dania ;  Val- 
demarus  ,  nefane  quondam  a  Magno  in- 
terempti  Canuti  hlius  ,  vadimonio  fe 
obftrfngeret  utrifque.  Sed  reverfus  in  re- 
gnum  Sueno ,  deque  jemulo  comitem 
nadtus ,  remjilis  e  veftigio  literis ,  in  eas 
fe  conditiones  fallaciter  adduftum  afEr- 
mavit,  in  quas  Danicorum  adhuc  regum 
nemo  conceflerit.  Novas  inde  cum  Ca- 
nuto  pailiones  iniir,  motifque  in  Sueno- 
ncm  Suecum  armis ,  ob  filii  ejus  inju- 
rias:  Finnos  &  Verendiam  fubegit.  At 
hyemis  rigore  fubaftus  ipfe  ,  ut  retro 
ferret  pedem  ,  domi  turbata  omnia  fa- 
«Srionibus  reperit ;  atque  a  Sclavis  infii- 
pcr  vexatus ,  ad  Henrici  Saxonis  fpe- 
ciofam  raagis ,  quam  utilcm  confugit 
opem. 

Erat  ille  Henrico  fuperbo  natus ,  fra- 
tre  Guclfonis ,  ac  poft  multam  Frideri- 
ci  diligentiam ,  avitum  Bajoaris  duca- 
tum  receperat.  Henricus  C^faris  pa- 
truus ,  ex  Marchione  Auftrise  Dux  crea- 
tus  ,  in  compenfationem  damni ,  exem- 
ptus  fiierat  Bajoaris  dominio,  cujus  prin- 
cipem  antea  ut  fuperiorem  reverebatur. 
Guelfoni  avunculo  fuo  ,  attribuit  Czefar 
Thufciam  ,  Spoletum ,  Sardiniam  ,  & 
Mathildis  principatum.  Conradumfra- 
trem  Palarinum  Rhcni  fecir,  Guich- 
mannum  Antiftitem  Magdcburgicum , 
obnitentibus  fruftra  Eugenio  ,  ac  poft 
eum  Anaftafio  Pontificibus.  Pacata  fic 
quomodocumque  Germania ,  firmataque 
autoritate ,  tertio  impcrii  anno  cxpedi- 
tioncm  fufcepit  Italicam  ,  ab  exulibus 
Appulis ,  Laudenfibus  item  &  Tidnenfi- 


Barharojfa,  AAy 

bus ,  quos  Mediolancnfis  infcftabat  ci- 

vitas  ,multis'prccibus  exoratus.  Cum  dc 

more  in  campis  Roncalicnlibus  ad  Pa- 

dum  fl.  aliquandiu  ftativa  habuiffct ,  ut 

ibi  civitatum  caufas  cognofccrct ,  pro- 

grcfTus ,  aliquot  Mediofancnfium  muni- 

tioncs    dcftruxit  :  Evcrtit  Tcrdonam , 

pertinacuis  rebcllantem ,  ac  Ticmi  fucro 

mpalatio  Corona  Longobardica  redi- 

mitus ,  iter  Romam  flcxit.  Vitcrbii  ex- 

ceptus  cft  ab  Adriano  IV,  qui  nuper  e 

fedis  Romanx  legato ,  cum  Nidrofien- 

fem  in  Norvegia  Archiepifcopen  infti- 

tuiflet,  ac  Lundano  Danorum  Antifti- 

ti  primatum  conceffifrct  in  Suecos ,  ca- 

thcdram  illam  adeptus ,  invito  populo  , 

fiierat.  Romani  ab  Arnoldo  Brixienfi  , 

Dodlore  fuo  pcrfuafi ,  vclut  Pctri  Abei- 

Jardi  difcipulo  ,  non  convenire  ckricis  aut 

Momchii  civilem  dominatum  ,  fed  humi- 

lem  facr&  rei  curam ,  Chrifii  fretam  ro- 

Sore  i  minime  erant  didlo  audientes  Pon- 

tifici ,  Fridericum  per  legatos ,  vctera 

Romx  jura  jaftantes ,  ut  prifcam  eis  red- 

derct  libertatem  ,  infolentius  alloque- 

bantur.  Ille  a  Carolo  &  Othone  referens 

fubadam  vi  Italiam ,  Defiderium&  Be- 

rcngarium,  Romanorum  tyrannos  ,  in 

Germaniam  abdudos ,  nec  accipere  vi- 

ftorem  conditiones,  fed  dare  vid'is  opor- 

tere ,  recipi  in  iirbem  fine  tergiverfatione 

poftulayit.  Mox  pra^miffis  mille  arma- 

tis  ,  urbem  Leoninam  cum  Bafilica  S.  Pe- 

tri  occupantibus  ,   pra:cedentcm  fubfc- 

quitur.Ad[rianum  ,  ftipatufque  cxercitu , 

diadema  Auguftum  fumit.  Fremcntibus 

obidRomanis,  &  caftra  pariter  ejus  ac 

templum  invadentibus,occurfum  eft  for- 

titer.  C^efi  hoftium  aut  Tyberi  amne 

merfi  pene  mille,  uno  tantum  e  Cazfaria- 

nis  necato.  Repulfi  in  urbem  ,  cum  com- 

meatum  Friderico  negarent ,  infuperque 

eum  urgeret  Sirius,Nari  fl.  admovit  Cx- 

far  caftra.  Huc  annonam  jufli  cxpcdire 

Spoletani,  non  paruerunt,  Guidonem 

ab  Csefare  ad  Guilelmum  Apulias  re- 

gera  legatum  ,  conjecerunt  in  vincula  , 

hulloque  contumacise  genere  omifTo , 

repentinum   fibi  attraxerunt   exitium. 

Kkk  2  Ex- 


Saxe 
lib  14.. 
Platin  in 
^drittno. 


Frif,^, 

l.x.c.za, 

ai. 

Gctfr, 

Viterb, 

Gunth. 

/.3.0  4.. 


11//. 


Dfod.  an. 
Frifmg. 

l-Z.C.2.$l, 

Gmitb. 

lib.s, 

Lig. 


444  Friderkus  I.  Barbarojfa. 

Expugnata  urbs ,  Sc  in  favillas  reda<3:a 
ert,  anno  fcculi  duodecimi  lv.  Accepta 
in  fidem  Apulia ,  &  Veronenfium  infi- 
diatorum  quingentis  patibulo  afExis  ,  in 
Germaniam  revertit  Imperator.  Her- 
mannum  Comitem  Palatinum  ,  ob  yiola- 
tam  fe  abfente  pacem  ,  canes  geftare  per 
milliare  Germanicum  (probrofi  id  fiip- 
plicii  inftar  erat)  coegit.  Duos  Henri- 
cos ,  Saxoncm  &  Auitriacum ,  fine  fan- 


Fri/jng. 
Vrfperg. 


Hadev, 

degeftis 

Frider.l.j, 

Cuntb, 

iib.rj. 


guinereduxitad  concordiam. 

Sed  ejus  pr^fcntia  ut  Germanis  pa- 
cem  reddidit ,  fic  Italis  abfentia  fubtra- 
xit,  Guilclmus  Siculus ,  Rogerio  patre 
importunior ,  Apuliam  &  Campaniam  , 
ipfaique  Romani  Antifi;itis  ditiones  bello 
vexabat.  In  eum  profcdlus  Papa  ,  magna 
regni  parte  exutum  compellit  pacem 
pofcere,  &  Manuelis  Gra^corum  Augufti 
luccinftus  auxiliis ,  omni  Italia  nititur 
ejicere.  At  mox  vef fa  belli  fortuna ,  ca- 
ptus  a  Guilelmo ,  utriufque  regni ,  Siculi 
&  Apulienfis ,  titulus  redemitlibi  liber- 
tatem :  nec  a  fiiis  receptus  ,  voluntarii 
femet  exilii  damnavit ,  quoad  captus  a 
C^efarianis  Arnoldus  ,  qui  Pontificem 
fubefle  urbano  debere  magiftratui  con- 
tendebat ,  a  prasfedto  urbis  exuftus  eft. 

Fridericus  interea ,  repudiata  dudum  , 
obfanguinis  propinquitatem ,  fidemque 
dubiam  ,  Adela  Hochurgica  ,  Beatri- 
cem  Burgundam ,  Reinoldi  filiam  duxit, 
quxeiex  morte  parentis  dotalem  attu- 
lit  Burgundiam ,  Bertoldo  duci  Zarin- 
gio ,  Laufannjetantum  &  Genev^fini- 
Dus,  qu£que  Juram  interjacent  mon- 
tem  ,  de  veteri  Burgundionum  regno 
refervatis. 

Italicam  expcditionem ,  quam  nova 
Ligurum  rebellio  exigebar ,  inhibuit  ali- 
quantifper  Bolellai  Polonivis  ,  qui  pul- 
fum  regno  Lobiflaum  ,  confbbrin^E  Cx- 
faris  maritum  ,  fuumque  fratrem ,  reci- 
pere ,  nifi  armis  adactus ,  detreftabat. 
TranfgrefTus  Odcram  fl.  Casfar,  eifufa 
Polonice  vaftatione  leges  pacis  accipere 
Boleflaum  compulit ,  fi;d  oblata  ncceffi- 
tate  Polonis ,  illico  refcilTas. 

Major  inde  cum  Adriano  Papalis  ex- 


Radev, 
/.s.c.ij. 

20. 

Gunth, 


orta  ,  bencficium  fuum  aflerente  efle  R^^ev. 
imperium,  Fridericocontrafe  idaDeo  '■•^•'•^^' 
acccpiflc ,  circummiffis  litens,  pra:di- 
cante.  Imperator  dcleri  pi£luram,Lotha- 
rii  rcprsfcntantem  afta  imperavit,  quam 
Lateranenfiin  palatio  fixam  aPontifice 
compererat ,  additis  verficulis. 

Kex  venh  antefores  ,juraiis  prius  ur- 

bis  honores , 
Foji  homo  fit  TapA,  fumit  quodanta 

Coronam. 
Ig;itur  Viennenfi ,  Luo;dunenfi,VaIen- 
tiano,  Avinioncnfi,  alufqueregni  Bur- 
'  gundici  Epifcopis ,  Arelate  facramento 
libi  obftriftis ,  ac  dcinde  Ratiiponenfi- 
bus  in  Comitiis  Ladiflao  Bohemo  ,  ob  fi- 
delem  in  Polonia  fortemque  operam  ,  ex 
duce  in  rcgiam  eve6to  celiitudincm,pra2- 
mifit  in  Italiam  Othonem  Witelfpa- 
chium  Palatinum  ,  &  Reinoldum  a  Daf- 
felis  Cancellarium  ,  qui  occupata  angu- 
ftns  in  Veronenfibus  Rivola  arce ,  ple- 
rafque  dubia;  fidei  civitates  in  verba  ade- 
gerunt  Casfaris ,  Legatos  Grxcorum , 
res  novas  molientes  ,  minacibus  diftis  /7^, 
protelarunt.  Queis  territus  Papa,  quod 
beneficiHm  dixerat ,  bonumfaBum  inter- 
pretatus  eil:  callide ,  eaque  importuni  vo- 
cabuli  emollitione  ,  fi-emitum  Cxfaris 
&  Gcrmanorum  Principum  mitigavit, 
cum  omnes  pcrmitterent ,  bonum  fa- 
ftum  dici ,  quod  Papa  Casfarem  corona 
exornaflet. 

Subhasc  inveteratum  inter  Mediola- 
nenfes  &  Cremonenfes  odium ,  apertum 
inbellum  erupit.  Mediolanenfes ,  olim 
Lotharii  judicio  Cremonam ,  ut  pro- 
fcriptam  ,  bello  vexare  aflucti,  a  nullo  in- 
juriarum  genere  tempcrabant.  Prohibiti 
feveritate  Friderici  Augufti ,  &  ad  caufam 
citati  dicendam,  adjunftis  fibi  Brixia- 
nis  &  P-Iacentinis  ,  imperata  facere  re- 
nuebant ,  inftauratifque  quas  Cajfar  di- 
rucrat  munitionibus  ,    Novariara  «Pa- 
piamque  rapinis  exhauriebant.    Itaquc 
Fridericus  adcentum  milliaarmatorum 
in  Italiam  duxit ,  urbcm  cireumvalla- 
tam ,  ferro  ac  fame  ad  deditionem  adegit. 
Imperatum,  utCumas&  Laudamiine- 

rcnt 


Urjper^ 


Givnh. 

lib.  /^.  9. 
Hndev, 
l  i.  C.41. 
an.  iij8. 


Vridericus  I.  Manml  ComKenm: 

rent  inftaurari ,  palatium  Cxfari  in  urbe  ,  labe  Mediolanum  infccerat 
ftruerent ,  in  verba  ejus  jurarent,  confu- 
Ics  de  (cntentia  ejus  lcgerent ,  monetam, 
telonea  ,  portus ,  imperio  refignarent, 


445 


Jiitdev. 
lib.  2. 
Otho  de 
S.  Blafio 
Nauct. 
generat. 


Guntli. 
iib,  10. 


novem  millia  marcarum  argenti  mul- 
tcT  loco  dependerent.  His  Icgibus  advo- 
luti  pedibus  Friderici ,  in  gratiam  reci- 
piuntur. 

Mediolanenfium  exemplo  territx,aut 
Caftigat^e  fbciaz  civitates  ,  atque  in  his 
Verona  &  Fcrraria  ,  in  jus  ditionemque 
Imperatoris  conceflerunt.   Latis  dem- 
de  Italia;  Icgibus,  de  principum  &  Juris- 
.  confiiltorum  arbitrio ,  ordinatilque  Re- 
bus  publicis ,  Albam  hybernaturus  pro- 
ceffit  ,   vicini  incolis  foli  commeatum 
advehentibus  ,  qux  res  Adriani  iterum 
alienavit  animum ,  accenfum  &  illo  no- 
mine  ,  quod  tenacior  prifca;  majeftatis 
Fridericus ,  ab  Epiicopis  terrenas  tenen- 
tibus  pofleffioneSjhomagium  fibi  pr^efta- 
ri  poftularet ,  &  Cardinalibus  a  latere 
Pap^e  legatis  civitates  clauderet.    Re- 
geflit  Fridericus  ,  quxcunque  regalia 
teneat  Ecclefia  ,  largitione  principum 
tenere   ,    ac    proinde    jure  facramen- 
tum  eis  Epifcopos  dicere.   Cardinali- 
bus  non  patere  urbes  ,  quia  pradatores 
veniant  ,  non  pr£dicatores :  fi  mutent 
mores,  ftipendiis  &  commeatu  non  frau- 
dandos. 

Ita  flagrante  utrinque  odio ,  Medio- 
lanenfes  ab  Adrianoanimati,  refiimunt 


Unde  ac- 

cidit ,  ut  plures  Cardinales  fua:  fadionis 

fbcium  cligercnt  Rolandum  ,  meliorcs 

autem ,  nccinnodaticonfpirationis  vin- 

culis ,  Oftavianum  ,  qui  &  prior  confc- 

cratus  ,  atque  d  Clero  populoque  rcce- 

ptus,  Viftorappellatuseft.  Duodecimo 

poft  die  ,  apud  Cifternam  Neronis,  Ro- 

landus  ab  altera  parte  pronunciatur  Pa- 

pa,  &  Alcxandri  III  nomen  fumit.  Tol- 

lendo  fchifmari,  Imper.  veftigiis  int7- 

ftens  ,  ut  aiebat ,  Conftantini ,  Theo- 

dofii ,  Juftiniani ,  Caroli  M.  penes  quos 

ea  poteftas  fuiflet ,  concilium  indicit  Ec- 

clefi^  prxfulum  ,  qui  Papise  congrega- 

ti  ,  Rolandum  defugientem  judicium  , 

nec  fc  a  quoquam  judicari  pofle  ,  info- 

lenter  jadantem  damnant.    Odavia- 

num ,  qui  in  Synodi  fe  poteftate  futurum 

profiteretur ,  riteeleftum  pronunciant. 

Subfcribunt  Imperator,  &  reges  Anglix, 

Danix,  Hungariae ,  Bohemis.  Medio- 

lanenfes 

aiunt 

plectantur,  ac  proinde,  dimiffa  licet  ma 
xima  Csfirianorum  parte  militum , 
nova  cinguntur  oblidione.  Imperator 
haud  finevit^periculo  ,  vidoriam  tan- 
dem  adeptus ,  urbem  fecundo  in  fuam 
redegit  poteftatem.  Cives  abfque  con- 
ditione  fiipplices  fafti ,  &  in  crucis  for- 
mam  advoluti  ejus  pedibus  ,  gratiam 
veniamque  fcelerum  petierunt.  Vita  do- 


religione  fe  facramenti  attineri 
ne  pacem  invito  Pontmce  am- 


fpiritus  ,  legatos  C^sfaris  lapidibus  in-    nati  quidem  ;  at  urbe  bonifque  omnibus 


ceflunt ,  percuilbres  ei  &  veneficos  pa- 

rant.  Quare  revocatis  in  Italiam  ,  quos 

antea  habuerat,  belli  fociis  ,  impnmis 

Henrico  Saxonise  &  Bajoari^duce,Cre- 

ma  oppidum  Mediolanenfibus  foedera- 

tum  airuitur,  Mediolanum  denuo  omni- 

bus  copiis  oppugnatur.     Meditabatur 

interim  diras  inTridericum  Adrianus, 

eafque  expuiflet ,  nifi  mufca  gutturi  ejus 

inhxrens  fuperbam  exclufifTetanimam. 

Adftrinxerat   autem  jurejurando   x  i  v 

Cardinales ,  ne  quem  fe  mortuo  Ponti- 

ficem  crearent ,  nili  qui  adverfuxn  Cx&- 

rem  Guilelmi  Siculi  &  Mediolanenfium 

tueretur  prtes.  Eiufdem  conjurationis 


multati  funt.  Qui  poftmodum  mifera- 
bili  per  Italiam  culcu  vagantes  ,  necejjtta- 
tem  in  religionem  verfa  ,  Humiliato- 
rum  ordinem  pepererunt.  Mediolanum 
fblo  a^quacum ,  Placentias ,  Erixia;,  alio- 
rumque  illis  foederatorum  oppidorum 
propugnacula  deje^ta  funt. 

Dum  illa  occiduis  in  partibus  fiunt , 
Oriens  quoque  haud  leves  fcniit  rerum 
publicarum  mutationes.  Nam  reverfis 
ad  fua  Conrado  C^fare ,  &  rege  Ludo- 
vico ,  audacia  creverat  Turcis  ,  reputan- 
tibus  indemnem  fibi  extitifle  maximo- 
rum  orbis  regum  prsfentiam  ,  quorum 
antea  etiam  nomen  expaviflent.  Itaqus 
Kkk  3  abhinc 


Radev. 

l.i,  C.6.J., 


Wllh.Ty. 
riiis  l.  17. 
«.  5.  &c, 

Sigebert. 


Tyrtus 


GuMel 
Tyrius 
Ub.  iS. 
Nicetiu 
lib,  3. 


44  5  Fridericiu  LBar 

abhinc  ultro  fnceflere  Chriftianos  Da- 
mafcenus  &  Iconienlis  Sultani  :  Noradi- 
nus  excurtiones  princiuatum  in  Antio- 
chenura  facere  ,  Raimundum  fortius 
quam  prudentius ,  prolilientem  ad  certa- 
raina,occidere,vacuaf^ue  duce  terras  pro 
arbitrio  agere  ferre.  Mox  &  Edeffanus 
Comes  Jofcclinus  ,  ubi  forte  alvi  caufa 
levandi  fecellerat ,  capi  &c  in  carcerem 
compingi,  uterque  principatus  ad  viduas 
devolvi.  lifdem  diebus  &  regnum  ipfum 
Jerolblyms  Melifendi  matri  extorferat 
Balduinus  III,  qui  reputans  imparem  fe 
tuendis  terris ,  x  v  dierum  itinere  diifitis 
ab  Jerofolyma  ,  poftulanti  Edeflanum 
Comitatum  Emanueli  Grascorum  Au- 
gufto  ceffit ,  dedufto  ex  urbibus  Latino- 
rum  prxfidio.  Sed  elFa^minati  Gr2;ci,vix 
annumvertentem  defenfis  oppidis ,  No- 
radino  fuccubuere :  tres  cathedrxprinci- 
pes  orbis  Eoi ,  Edeffena,  Hierapolitana, 
Coricenfis ,  a  Turcis  fubadlcT.  Jaduram 
hanc  refarfit  defenfio  Hierofolymas 
quam  qui  venerant  expugnatum  Barba- 
n  ,  ingenti  casde  repulfi  funt.  Hinc  & 
Afcalon  munitiflima  urbs,pervicaci  obfi- 
dione  vida  Joppenfi  Comiti  accefl!it,  re- 
pertaque  ibi  aunona  famem  fublevavit 
Pala;ftins,  quamannus  1 1 5-4  advcxerat 
V  ehem  entiflimam. 

Emanuei  Imperafor  cum  Armeniis 
decertabat  ,  qui  Ciliciae  occupaverant 
pleraque.  Reinoldus  Caftilionarus ,  qui 
dufta  Raimundi  vidua  ,  Antiochenum 
acceper at  priricipatum  ,  latrones  ex  an- 
guftiis  Cilicum  expulit.  Sed  fraudatus 
mercede  ,  ab  Augufto  Grscorum  pro- 
mifTa  ,  Cyprum  libi  fumfit  depopulan- 
dam  ,  dum  Balduinus  de  Paneadc  cum 
Noradino  ambiguis  prsliis  difceptaret. 
Hof[MtaIarii  &  Templarii,  pr^dis  ditati 
&  oblationibus ,  jara  nec  decimas  Pa- 
triarchis  amplius  pra:ftare  volebant, 
Romanarque  curi^e  auro  emercati  gra- 
tiam  facile  pervincebant  ,  ne  quid  Pa- 
triarchx  Jerofblymitano  ab  ea  fubfidii 
exifteret.  Exorta  efTet  &  exitialis  Rei- 
noldo  a  Grsecis  pugna ,  ob  devaftatam 
Cyprum ,  riifi  ille  humillima  deprecatio- 


^.  Manpiel  Comnennf. 

ne,  Manuelis  jam  in  Syria  verfantis,iram 
mitigalfet ,  ac  Balduinus  Rex ,  nuper 
Theodors  (Manuelis  eaneptis  erat)ma-  Tyriut 
trimonio  devinftus  Byzantinis ,  &  Rei-  ^ib.i^. 
uoldum  &  Armenios  reconciliaflet  Cx-  "^l^'  *^' 
fari.  Ca:far  vicifllm  Balduino,  qui  frafto 
per  venationem  brachio  Antiochiazde- 
cumbebat,  Chirurgiexhibuit  minifteria, 
fuaque  manu  applicatis  quotidiemedica- 
men  tis ,  Augujiam  majeflatem  dileBionii 
obfequio  vicit. 

Diverfa  Pontifices  indole,  &  illis  one- 
rofi ,  quorum  amorem  experiebantur,  in 
Orientem  quoque  diffidiorum  fuorum 
femina  difperfere.  Balduinus  rex  nega- 
bat  legato  opus  efle  Papa ,  qui  Ecclerias 
impenfis  gravaret  ,  extorfionibus  atte- 
nuaret.  Archiepifcopus  Tyrius  Alexan- 
drum ,  alii  Viftorem  probabant  Pontifi- 
cem.  Prasvaluit  inutile  confiIium,&  mox  Tyrius 
gr-avis  repertus  legatus  Alexandri ,  queis  ''^-  '8. 
initio  benignus  apparuerat.  ''•^?-3+° 

Balduinus  1 1 1,  mifla  Manueli  Augufto 
Principis  Antiochia;  filia  pro  uxore(nam 
Reinoldus  ejus  vitricus  in  vinculis  aaebat 
Turcicis)  Bery thi  obiit,  tabefaftus  phar- 
maco ,  quod  ei  alienus  a  ChrifliianifriTO 
Medicus  prsbuerat ,  anno  ejus  feculi  fe- 
cundo  &  fexagefimo.  Succefl^it  frater  *"^^* 
Amalricus. 

Hunc  negatum  ab  ^Egyptiis  tributum  'Tyrius 
perpuht  armis  jus  fiium  perfequi.  Sulta-  ''^'  '5« 
nus  yEgypti  Dargan ,  placato  fibi  Amal- 
rico  rege ,  gravcm  mox  expertus  hoftem 
Savarum  ,  Noradini  fijccindlum  copiis, 
de  Chriftianis  conquirit  auxilium.  Sed 
Dargane  interfedo  a  fiiis ,  Savarus  Sy- 
raconi  (  fiduciarius  is  erat  Noradini)  ar- 
mis  reflitutus  ,  cum  Syraconum  pro 
amico  azmulum  comperifTet  ,  Amalri- 
cum  donis  illexir ,  ut  ejus  ope  Syraconus 
pelleretur.  Fecit  id  quidem  Amalricus, 
fed  dum  longius  ipfe  abeft  a  fuis ,  An- 
tiochenus  pnncipatus  invaditur  a  Nora- 
dino ,  capiuntur  prasho  vi£ti  Bohemun- 
dus  princeps  ,  Raimundus  Tripolitanus, 
Colomanus  Ciliciaz  procurator ,  illudi- 
tur  Chriftianis.  Capitur  &  Cazfarea  Phi- 
lippi ,  alio  nomine  Paneas ,  capitur  a  Sy- 

racono 


I 


Otho  de 
S.  Blaf 
Ootfrid. 
Coion. 


Helm.L 


FridericHS  1.  Barharojfa,  A±y 

raconofpcliinCaTyria.  Diim  libcrat  au-  ^  Bercngci  iis  Sultzbaccnfis ,  Wclfojunior 
ro  captivos  Amnlricus,  Syraconus  a  Ca-    interiilicnti  Gra:corum  quoquc  Auoiv^ 


1167. 
Plat.  in 


lypha  Babylonio  impctrat  cxercitum  , 
quo  fucceiibrum  Halys  inyEgyptodo- 
minationem  fubyertat.  Per  Saladinum, 
fratre  iiio  genitum  ,  occiipat  Alexan- 
driara  ,  &  toti  inkiat  ^Egypto.  Verum 
Amalricus ,  majoribus  ine(catus  Eihade'- 
chi  Calypha;  tributis ,  auxilio  ei  venit, 
pellit  ^gypto  Turcas,  regreJiturque  di- 
vitiis  onuftus  Afcalonem ,  anno  Domini 
M  c  L  x  V  u. 

Ut  Amalricus  iEgyptiacis ,  ita  Fride- 
ricus  Pontificiis  femet  nnplicuit  diffidiis. 
Alexander  1 1 1  ,  cum  videret  ditionem 
Romanam ,  dempta  Anagnia  ,  a  CxCa.- 
rianis  teneri ,  conicenfo  navipio  ,  ad  id 
Guilelmi  Siculi  jullu  comparato  ,   in 
Franciam   contendit  ,  conventuque  in 
Claromonte  habito ,  anathema  in  Imp.  j 
,^  Oftavianum  itatim  enunciat ;  Vero- 
nenfes,  Vicentini,  Patavini,  Veneti,auxi- 
'  lia  Friderico  deneo-ant.    Fridericus  ira 
incenfus ,  Veronam  ducit ,  oppugnandas 
urbis  caula.  Cum  eo  pervenille  aliarum 
civitatum  auxilia  intellexiflet ,  tollendi 
fchifmatis  ergo,  noyamapudDivonem 
Synodum  indicit.  Sed  recufante  ejus  ju- 
dicium  Papa,  reditin  Germaniam.  Vi- 
ftor  Lucas  moritur ,  eique  Guido  Cre- 
meniis  furroaatur  ,  Paichalis  nomine  in- 
iignitus.    Tum  vero  Romani  ,  creatis 
confulibus  Alexandro  amicis,  eum  revo- 
cant  ,  Lombardicx  civitates  refumunt 
arma,  prsiidiaFridericiexarcibus  deji- 
ciunt.    Imperator  quarto  regrefllis  in 
Italiam,ac  prceter  (pem  nulli  noxius,  Pa- 
dum  trajicit.  Anconam  aliquandm  ob- 
feilamcapit.  Per  Chriftianum  prsfulem 
I^ioguntmum  &  alios ,  xv  miliia  Roma- 
norum  ,  pro  falute  Alexandri  apud  Thu- 
fculum  depugnantium  ,  occidit ,  pulib- 
quc  Alexandro ,  Palchalem  Lateranenli 
in  palatio  coUocat,  Romanos  fua  in  ver- 
ba  adigit. 

Verum  oborta  pefte ,  cum  Reginol- 
dus  Colonieniis  ,  Eberhardus  Ratiipo- 
neniis  ,  Godefridus  Spirenlis  Epiicopi, 
fldhcec  Fridericus  Conradi  Cxfms  iilius, 


ftus  Alcxandro  Grxcam  ofrcrret  opcm 
&'confp;rationem,  ii  iibi  Latinum  diadc- 
ma  redderetur  :  Veritus  graviora  mala 
Fridericus,evitatis  Cifalpinorum  iniidiis, 
rediit  in  Gcrmaniam. 

Illis  temporibus  Waldemarus ,  poft-  Hdm.l.i, 
quam  SuenoncmCanutiinterfeftorcm,  >=■  Sj.  88. 
fuique  avidum  finguinis ,  per  Jutosin-  •^"^•'•H' 
teremiflet,  potitus  Danis  ,  aliiduas  in 
Sclavos  ,  piratica  infeftantes  Danorum 
infulas ,  expeditiones  fecit.    Foederatus 
tandem  Henrico  Lconi ,  &  Alberto  Ur- 
fo  JVlarchioni,  Niclotum  Sclavorum  dii- 
Cem  in  eas  redegit  aneuftias,utMechIen- 
burgum  ,  Suennum ,  aliaque  oppida  ipfe 
deftrueret  ,  fola  ad  Varnum  Verla  iibi 
incolumi  refervata.  Henricus  &  Alber-  Ne[m.l.2. 
tus ,  accitis  e  Flandria,  Hollandia,  Friiia  "*!'■  ^■'r- 
colonis  ,  vaftatam  frequentarunt  Scla- 
viam ,  pra^fertim  ripas  Albis  il.  Ab  iis 
excults  regiones,  urbefque  inftaurata:, 
Sclavorum  nanones  diminut^e ,  Ecclefias 
pailim  ereds  ,  conditum  &  Roftochium 
a  Primiflao ,  filio  Nicloti.  Alter  Niclo-  Hdrfj. 
ti filius ,  Chriftianifmo  tindlus,  apud  Da-  ''''•i-  '^"P- 
nos  exulabat ,  compertoque  occifunVpa-  ^°*      *' 
trem,  nuifa  tnftitia  vitms,impietatM  eum  chytr. 
dedijjepcmai  faiebatur.  Ita  Waldemarus  //*.  23, 
Rugos  vicit ,  Ericus  Succorum  Rex  Fin-  Chron. 
Jandos ,  Bremeniium,  &  nuper  ab  Hen- 
rico  Leone  aufti  Lubeceniium  merca-. 
tores  ,  Livones  armis  ad  Chriftianif- 
mum  pertraxere.    Epifcopatus  Alten- 
burgicus ,  petente  Geroldo  pra:fule ,  Lu- 
becam  tranilatus  eft.   Dantifcum  a  Da- 
nis  in  Viftulas  oftioconditum.  Impera- 
tor  fub  ha:c  fratruelis  fui  ditionem  uni- 
veriam  ,  lunul  Guelfonis  terras ,  quod 
Henricus  Leo  aurum  ,  feniori  Guelfo- 
ni  pofValatum  haud  prsftaret ,  iibiven- 
dicavit. 

Interim  in  Italia  rebelles ,  naftiad- 
jutorcs  Alexandrum  &  Cxiarem  Byzan- 
tinum  ,  Latini  cupidum  imperii ,  inftau- 
rant  Mediolanum;  apud  Tarum  amnem, 
condunt  oppidum  ,  de  nomane  Ponti- 
ficis  Alexandriam  nuncupatumj  inque 
i  id 


0'ho  de 
S.  Blaji. 
cap.  ii. 


448 


Mamiel  Commnfii»  Fridericus  /. 


Matth. 
Parif.  in 
Henr.  II, 


II 71. 

Matth. 

Panf. 

pair,  112. 

Rob.  de 
taonte. 


uSi. 


NicetiU. 
lib.  4,. 


Tjriut 
hb,  ao. 


id  XV  hominum  millia  mittunt.  Ak- 
xauder  vero  Anagnis  lcdens  ,  Francis 
Angli&ue  imperii;ab.ir.  Angliam  pro  eo 
turbaverat:  Thomas  Cantuarienlis ,  jura 
regni  in  Epifcopatibus ,  in  qus  fcmel  ju- 
raverat  ,  enervando.  Qut  ad  tempus 
exul ,  ut  ope  Pontiiicis  recepit  fedem , 
quod  anatkemate  non  folveret  advcrfa- 
nos,  interemptus  eft  a  regiis,  nec  multo 
poft  Sandlorum  annumeratus  pontificia- 
lium  gregi.  Henricus  junior  Colkga 
faftus  patris  ,  conjundlo  cum  ipfo  jure- 
jurando  ,  provocationes  ad  {iimmum 
Pontiiicem  fancivit  per  Angliam.  Pater 
dticentos  milites  in  Palasftina  fealiturum 
fiio  fumptu  recepit.  Ita  Alexandri  gra- 
tia  Anglis  recuperata  ,  anno  mclxxh. 
Sed  Henricum  feniorem ,  duritia  in  fi- 
lium  ,  ciii  Ludovici  Francorum  regis  fi- 
lia  nupferat ,  multis  poftmodum  mole- 
ftiis  impHcuir ,  regnumque  Anglicanum 
Scoti  regis  incuriionibus ,  &  procerum 
ipforum  inteftinis  populationibus  reddi- 
dit  obnoxium.  Verumtamen  Deo  ,  im' 
pieta,temfilii  in  patremjicet  duriufculum, 
adverfante  ,  tum  ipfius  ,  tum  Ludovici 
ejus  loceri  copix  ,  Anglis  iliccubuere. 
Guilelmus  Scotorum  rex  captus,  Phi- 
lippi  Flandri  expeditio  irrita  fuit ,  pertaz- 
lique  fumptuum  adjutores  filii ,  pacem 
cum  genitore  inierunt.  Scotus  captivi- 
tate  foiutus  regnum  tanquam  de  benefi- 
cio  Henrici  recepit.  Henricus  ipfeju- 
nior  anno  poft  fexto  obiit,  feculiiftius  fe- 
cundo  &  oftogeiimo. 

Grjecorum  rei  labem  impofuit  An- 
dronicus ,  Manuelis  agnatus ,  homo  in 
flagitiis  verfatiffimus.  Hic  toties  carce- 
re  elapfus ,  quoties  in  illtim  mifliis,  recu- 
perata  tandem  Imperatoris  gratia  ,  cum 
Torufe  Armenio  bellum  gefTit  infelici- 
ter ,  duafque  nobiliffimas  foeminas ,  Phi- 
lippam  principis  Antiocheni  filiam  ,  & 
Theodorara ,  Balduini  1 1 1  viduam  ,  in 
ftupri  confuetudinem  pellexit.  Manuel 
interim  Hungaros  ad  fufcipiendum  re- 
gno  Stephanum,  affinem  fuum,  infelici- 
bus  armis  urgebat.  Poftquam  cos  tan- 
dem  acerrimo  praeho  proftrayiflet ,  Ser- 


ttliU, 


:  viisquedeJifletprincipem  ,  tnefcatHS  ce-  ^'ni' 
leberrima  .•Egyptiopulentu  ,  conjunxit  ''^■J« 
cum  Amalrico  copias,  prxfe£loque  claf- 
a  Contoftephano  ,  bcllum  amb^tiofum 
&  avarum  movit.  Captum  eft  Pelui- 
fiiim  ,  obtidione  cinfta  Damiata ,  qua: 
Memphis  quondam ,  coaftufque  in  an- 
guftias  Calipha  ^gyptus.  Sed  dum  frau- 
de  Sultani  pecuniam  ofFereutis  ,  &  fe- 
gnitie  Amalrici  trahitar  bellum  ,  accitus 
ex  Aflyria  Syraconus  erigit  partes  ^Egy- 
ptias ,  infeftaque  re  difceditur.  Plerique 
Grascorum ,  dum  redeunt  domum  nau- 
fragiis  interiere.  Syraconus  temporum 
opportuna  fpeculatus,  iramifit  Sultano  & 
filiis  ejus  pcrcuflbres ,  habitoque  honore 
Calyph^ ,  fummo  yEgyptiorum  Impe- 
ratori  ,  yEgypti  univerfk  procuratio-  T^rius 
nem  adipifcitur.  Ita  avarititt  vitiorum  ''^-  ^o- 
radix ,  amicam  antea  Chriftianus  .Egy-  "^^'  "• 
ptum ,  inimiciffimam  eis  reddidit ,  qti^e 
altero  anno  Saladino  ceffit ,  Syraconi  fra- 
trenato,  noil:ris  infenfilfimo.  Hiccum 
veluti  Calypham  pro  morc  adoraturus, 
intraflet  regiam  ,  eum  clava  dejeftum 
foloque  affixum  interemit,  ac  fupremam 
ejufce  terr^E  poteftatem  ad  Turcas  tranf^ 
tulit. 

In  etim  novam  moliti  expeditionem 
Manuel  Hc  Amalricus ,  fruftra  defiidant, 
incenfaque  partim  clafle ,  partimdeinde 
fluftibus  abforpta ,  innuirieram  vim  ho- 
minum  difperdunt.  Saladinus  adjecit  ani- 
mum  ad  regni  Jerofolymitani  everfio- 
iiem ,  prajvio,  ut  folet  fieri,  terrse  motu, 
quo Antiochia ,  Laodicea,  Alapia,C2- 
farea ,  EmifTa ,  Tripolis ,  aliasque  urbes 
nobiliffimxpeneconciderunt.  Cxterum 
parum  ad  rei  fummam  profecit ,  dum  in 
vivis  fuit  Amalricus  ,  annuis  irruptioni- 
bus  vaftavit ,  quscunque  infederat  loca ; 
Chriftiani  fortiter  ei  fubinde  occurre- 
runt. 

Sub  hxc  in  fata  conceffit  Amalricus, 
duobus  infuper  magna:  rei  conatibus 
fruftratus  ,  Affifinorum  ad  Chriftianif- 
mum  aIle£latione  ,  &  rcftitutione  Pa- 
neados. 

Affilini  (  Arnoldus  vocat  Heiflefim) 

popu- 


Tjrius 

Ariiol.l.j, 
f'*J>.  II. 


^«.1173. 
Urfperg. 
Otho  de 
cJ".  Blaf. 


^ddition, 

eldSchafn, 

Conrad. 

Mogmt. 

Gocfred, 

Monach. 

Colon, 


populus  erant  \n  Antarado  Phocnicia: , 

cauclla  incolentes  deccm  ,  homincs  ad 

Lx  millia  ,  cjui  Mahiimcticx lcgis  obfci- 

vantilfimi ,  hoc  imprimis  (ludio  libi  du- 

cebant,  ut  quifquis  corum  jufliis  a  Magi- 

llro  efTct  ,    Chriftianum  quemcunque 

Mahumctifiiiopcrniciorum ,  clamfum- 

ta  iica,  quavis  data  occalioncinterfice- 

ret.  Illorum  Magifter  ,  expcnfis  noftra- 

tium  divinis  monumentis ,  inclinaverat 

ad  Chriftiana  facra  animum  ,  fi  Templa- 

rii  duo  aureorum  millia  ,  quotannis  in 

tributum  pendi  folita,  relaxarent.  Id  au- 

riquum  Amalricus  de  arrario  fiio  folvcre 

promihflet ,  leoratum  Aflihnorum  Tem- 

plarii  in  itinere  occiderunt ,  autore  faci- 

noris  occulto.  Ita  piwn  confilmm  foedo 

facinore  dijlurbatum-  Similiter  Panea- 

dem  Noradini  vidua,  qua  prccio,  qua  ar- 

mis  fibi  (ervavit.  Amalrici  folio  impofi- 

tus  eft  filius ,  Balduinus  rrcdecennis ,  in- 

ftitutus  a  Guilelmo  Tyrio  ,  Jerofoly- 

mitanaj  hiftoris  fcriptore ,  anno  duode- 

cimiieculi  lxxiii. 

Interim  Pontificias  molitiones  diftur- 

baturus  Imperator  Fridericus ,  quintam 

expeditionem  in  Italiam  parabat.   Sed 

Moguntinos  prius ,  qui  Arnoldum  Epi- 

fcopum  fuum,  arma  in  proprias  oves  agi- 

tantem  ,  occiderant,  datumque  ei  fiiccef- 

forem  Chriftianura  ejecerant ,  muro  & 

munitionibus  nudavit :  Conradus  autem 

Moguntinus  prjepofitus ,  Alexandri  fe 

applicuit  partibus  ,  hoftifque  Friderici 

capitalis    fa£lus.    Quamobrem  C^efar , 

anno  lxxi  ejusfeculi, deftinavitin  Ita- 

liam  Chriftianum  ,  a  Mo^untinis  repro- 
,  .  '  .  c  r .  . 

batum ,  qui  Anconam,  civitatem  mariti- 
mam  ,  expulfis  Grjecis,  Imperatori  rcfti- 
tuit  ,  totoque  quinquennio  cum  muka 
fortiter  fccilTet  ,  adunatis  anno  tertio 
Cxfaiianis  copiis ,  Alexandriam  obfidio- 
ne  cingebat.  Ea  urbs  grandibus  munita 
foffis  ,  opinione  diutius ,  exercuit  Fri- 
derici  militem  ,  nec  parva  clade  affecit. 
Nihilominus  validiflimas  Lombardica- 
rum  civitatum  copias ,  priufquam  jun- 
gerentur  Alexandrinis  ,  adeo  perter- 
ruit  fua  Csfar  foriitudine  ,  ut  veniam 


Fridericfts  I.  Mamel  ComneyjHS,  449 

ejus  mallcnt  ,  quam  pugnam  expciiri. 
Cum  proftratos  &  fuppiiccs  reccpiffct 
in  grariam  ,  induciafque  Alexandrinis 
dedillct  ,  majorem  exercitus  partem 
cxautoravit.  Mdx  nova  Lombardorum 
defccTtione  agitatus,  fuos  revocarc  e  Ger- 
mania  ,  eandemque  aleam  multo  impa- 
ratior  fiibirc  cogitur.  Prazcipua  tunc  crat 
Henrici  Lconis  apud  Tcutones  potcntia, 
quod  teneret  Bajoariam  &  Saxoniam  , 
omnemque  Sclavorum  terram  viftrici- 
bus  armis  fijbjugaflet.  Quamquam  enim 
Pribiflaus ,  dolens  ,  ereptum  fibi  Obo- 
tritorum  dorainium ,  &  Guncelino  at- 
tributum  Suerincnfium  Comiti ,  bellum 
renovarat  ,  dirutoque  Mechlcnburgo , 
&  attraftis  in  partes  fiaas  Cafimiro  & 
Bugiflao ,  Pomeranorum  ducibus ,  occi- 
fis  quoque  ad  Demminura  AdolFoHoI- 
/ato  ,  &  Reinoldo  Dithmarfo  Comiti- 
bus  ,  formidolofus  apparebat  ,  tamen 
Henricus ,  fociatus  Waldemaro  Dano- 
rum  regi  ,  potenter  eos  devicerat ,  ac 
Stolpam  ufqueprogreflus,  Pribiflaum  o- 
mni  paterna  ditione  exuerat.  Adeptus 
etiam  erat  comitatura  Stadenfera  & 
Dithmarficum  ,  nec  pauca  per  univerfam 
Saxoniam  territoria ,  quorum  pofleflioni 
alii  principes  inhiabant ;  cumque  ob  id 
bello  fimul  a  plerifque  Germanorum 
Magnatibus  peteretur ,  fortiflime  fe  de- 
fencTerat.  Inde  Mathilde  Henrici  11.  An- 
glorum  regis  filia  dufta,  Voldemarum 
regem  ,  Rugia  potitura,  novo  fibi  devin- 
xerat  fosdere,  Adolfo  iii  addixerat  Hol- 
fatiam ,  fub  tutela  Henrici  ejus  avunculi, 
Pribiflaum  in  gratiam  receperat,  pacata- 
que  univerfa  ditione  flia  ,  Jerofolymam 
adierat.  Revertentem  magnifice  exce- 
perat  Sultanus  Iconienfis ,  quem  admo- 
nitura  ab  Henrico  Chriftianifmi ,  dixif- 
fe  ferunt  ,  haud  incredibile  fibi  videri, 
Deum  de  virgine  mfci ,  qui  hominem  de 
limofinxerit :  fed  eum  non  uno  ab  omnibui 
velle  honorari  cultu.  Itaque  Mahometi 
fe  probare  fententiam  ,  nec  xoxt  ferre,  fi 
Cnriftiani  fuum  Chnftum  fequantur. 
Henricus  omiflo  eo ,  jara  redux  in  pa- 
triam  ,  follicitabatur  a  Csfare ,  ut  quia 
Lll  Ger- 


Helm. 

Chron. 
Sclav, 
lib.  i. 


Arnol. 
Chron. 
Sclav. 
lib.  2.  c.y, 

8.9- 
Crant\. 
Sax.  1.6. 
cap.  jj. 


Vrfperg. 
in  Frid, 
^rnold. 

L  2.  C.IO. 
£1. 


Ennea.^. 
Berg.l.iz. 
Haucl, 
gen.  4. 


J177. 


450  liamilCommntis, 

Germanorum  potentiffimus  eflet,  hono- 
reracjue  ejus  Fridericus  amplificaflet , 
memor  beneficiorum  labantem  erigeret 
Rempublicam.  Illecorruptus  a  faftione 
Pontificia ,  prstexuit  fenium,  &  labores 
haftenus  exantlatos ,  nimiumque  demif- 
fe  fijpplicantem  iibi ,  Csfarem  rejecit,  ea 
tantum  lege  exorabilis  ,  fi  Goflariam 
prsemii  loco  obtineret. 

Quod  poftulatum  cum  inicjuius  vide- 
retur  Friderico,  augere  cupientiimpe- 
rium  ,  haudquaquam  diminuere ,  accufa- 
vic  eum  poitea  Isefe  majeftatis.  Tunc 
vero  diilimulata  ira ,  quapotuit,  virtute 
adortus  Lio-ures  ,  Brixianorum  inlidiis 
vincitur.  Corruit  fuffoflb  equo  ,  rapi- 
tur  ejus  aquila ,  ab  uxore  pro  mortuo  lu- 
getur.  Sed  quinto  poft  die ,  Ticini  prius 
Imperatorio  habitu  confpeftus  eft, 
quam  vivere  crederetur.  Ibi  plerique 
Antiftites  aperte  teftati ,  defedluros  fe  a 
Friderico ,  niii  Poutifici  reconciliaretur, 
rem  ad  legationes  de  pace  deduxerunt. 
Narrant  Antonius  Sabellicus ,  Joannes 
Nauclerus ,  Jac  Philippus  BerCTomas, 
venifle  Venetias  Pontificem ,  in  diffimu- 
lationem  fui  compofitum ,  quod  parum 
fideret  Italis. 

Proditum  ibi ,  poftulatumque  ad  de- 
ditionem  a  Csefare ,  apud  Venetos  tanto 
in  honore  fuifle ,  uc  bello  eum  navah  de- 
fenderint ,  quo  fihus  fit  captus  Impera- 
toris .  Filium  fub  fide  ad  patrem  miflum 
efFeciffe ,  ut  pax  componeretur  de  fen- 
tentia  Ponrificis  ,  redditaquedicione  Ec- 
clefiaftica,  perferret  Fridericus,  quicquid 
pro  perpetrata  culpa  Alcxander  injunge- 
ret.  Hac  lege  ingreflum  urbem,  &  ad  ja- 
nuas  sdis  D.  Marciproftratum,ut  abfol- 
veretur ,  premente  collum  ejus  Alexan- 
dro ,  audivifTe  illud  Pfalmographi :  Super 
Afpidem  <^  Bajilifcum  ambulabis.,1^  con- 
culaibis  Leonem  ^  Draconem.  Cum  re- 
fponderetPontifici,N(?»  tibifed  Fetro.cu- 
JM  esfucceffor,pareo :  regeffifle  illum  fo- 
lica  infolentia  ;  Et  mihi  ^  Fetro.   Adla 
ha:c  anno  poft  millefimum  centefimum- 
que  (eptirao  &  feptuagefimo  :  Veneti 
multis  a  Papa  privilegiis  ornati.   Ale- 


Romanorum  magiftratus 
cramentum  dicerent 


Jllexiiii  ComnenuS' 

xander  poft:  xviii  annorum  turbas  red-  Matth. 
ditus  urbi  Romana; ,  concilium  egit  ma-  •^^'■'/' 
gnum  ftabiliendo  Papatui ,  jus  allegendi  "'"'  ^^"^^' 
mortuos  in  Divorum  gregem  ,  iibi  fbli 
&  fucceflbribus  afTeruit.  Waldenfes  mul- 
ta  Pontificias  docentes  fedi  contraria, 
bello  domandos  ftatuit.  Petrum  Lom- 
bardura  inique  damnavithserefeos,  pa- 
rum  intelligens  eorum  ,  qua;  ille  de  Tri- 
nitate  alicubi  difTeruiilet.  Legem  quo- 
que  tuiit,  ne  quis  Pontifex  haberetur,  ni- 
li  quem  plures  Cardinalium  elegifTent, 

Pontitici  fa- 
Icadeceffit,  anno  ^».1,82. 
ejus  feculi  lxxxi,  quo  &  Manuel  Grscco- 
rum  Imperacor  ,  ejufque  ^emulus  Ico- 
nienfium  DynaftaSolymanus.    Manueli  Rob.de 
&  cum  Venetis  navale  bellum  fuerat ,  ^'p^'' 
quod  eorum  mercatores  ,   opum  faftu  /,-^'^*f' 
contumaciores  ,  comprehendi,bonifque 
multanpr^ceperat.  Illi  enimcum  pras- 
fenlifTent  periculum  ,  inftrufta  clafle,  in- 
fulas  vaftarunt  imperii ,  adjutiquc  a  Gui- 
lelmo  Siculo  ,  pro  bonis  publicatis  quin- 
decim  auri  centenarios  Augufto  extorfe- 
runt.  Sccuta  in  Sultanum  Perficum  ex-  Nketta 
peditio ,  ex  Dorylari  oppidi  inftauratione  ''^»  '^- 
nata,  per  quam  violata  foeder^  Iconienfis 
querebatur.   Confpicatus   autem    Ma- 
nuelem  maximis  copiislconiumtende- 
re,  pra:occup3t  anguftias ,  &pacempe- 
tit.    Qua  fpreta  a  Manuele  ,  incaucius  Tyrius 
procedentem  obruic  ex  infidiis ,  &gravi  t.ai.c.i!. 
afficit  clade,  ut  perparuni  Imperator  ipfe 
a  certiffima  morte  abefTet.    Stipuktus 
ergo  deftruftionem  Doryla:i  &  Siblaei 
Sultanus  ,  ut  reliquias  excrcitus  Gra^ci 
dimitteret  incolumes  ,  intellexit  Ma- 
nuelem  parvi  facere  vi  expreflam  pa- 
cem.   Itaque  Tralles  &  Phrygias  An- 
tiochiam  dtditione  cepit.  Sed  ad  Maian- 
drum  per  duces  Gra:corum  vi£lis  Tur- 
cis  ,    variis   deinceps    pra:Ius  eft  cer- 
tatum  ,  donec   mors  utriufque  princi- 
pis  finem  turbis  attulit.    Manuel  fatis  i^icetAs 
vicinus ,  monafticum  fumflt  habitum, /J6.7. 
aftrologorum ,  quibus  attenderat,  va- 
nitatem  fera  pcenitentia  piaturus.    II- 
li  enim  x  i  v  vitx  annos  ei  adhuc  fu- 

pereflc 


\AlexlHS  IL  Comnenns. 


¥ 


Rthert.de  perclle  prasdixerant.    Ceflk  vita  ,  do 

monte.  ■  >■       .  .  ■    ^ 


Nice  in 
%AUxio 


c.6.10. 


minatus  ambitiofe  annis  xxxviii,  fuc- 
ceflore  Alexio  ii  filio  ,  cuiAnnamLu- 
dovici  Francorum  regis  filiam  defpon- 
derat. 

Ludovicus  eodem  tempore  obiit ,  co- 
ronato  jam  Philippo  ejus  filio,cui  Comes 
Flandrix  nupferat ,  ex  quo  conjugio ,  ob 
dotales  Flandrorum  provincias  ,  larga 
bellorum  feges  nata.  At  poftManuelis 
obitum  ,  improbiflimos  gubernatores 
Graicorum  imperium  habuit. 

Alexius  Comnenus  ex  ephebis  non- 
dum  exceflerat ,  magnaces  interim  pro 
Manuelu  arbitrio  traftabant  rempublicam.  Ale- 
■f'1'l  jj  xius  Protofebaftus ,  Auguftas  amoribus 
fidens ,  nihil  patrueli  fuo ,  prjeter  nomen 
Imperatoris ,  reliqui  faciebat.  Sororem 
cjus  Mariam  Ca^fariflara  ,  compertam 
defettionis  ad  Andronicum  exulem ,  ipfo 
iti  Sapienti^  templo  oppugnabat.  Per 
hxc  Andronico,  apud  Turcas  Chaldaicos 
exulanti ,  invadends  tyrannidis  occafio 
data.  Ille  enim  conciliatis  iibi  pallim  a- 
nimis  Afiaticorum ,  quod  ex  teftamenro 
Manuelis  ,  vindicatururn  fe  profiteretur 
illatas  filio  ejus  injurias ,  contraxit  exer- 
citum  :  Andronicum  Angelum  ,  a  Pro- 
tofebafto  miflum ,  prcelio  devicit  in  Bi- 
thynia ,  acproditionis  reumByzantfi  fa- 
ftum,  paulo  poft  focium  fibi  adfcivit.  In- 
de  promotisadobverfaByzantio  littora 
caftris,  plerofque  nobilium  ad  fe  traducit. 
Protofebafto  injefta  vincula,  moxjuiru 
Andronici  adempta  lumina.  Sic  rerum 
potitus  profaniflimce  mentis  homo ,  La- 
tinos  pro  Xene  Augufta ,  ejufque  ama- 
fio  praeliantes ,  expellit  urbe  ,  aut  capitis 
damnat :  regiamque  ingreffus ,  ut  erat 
mira  calliditate  ,  primo  tutelam  fimu- 
lat  Alexu  ,  eumque  propriis  humeris 
deportar  in  templum ,  corona  decoran- 
dum  :  Joannem  Comnenum  Batazen  , 
Philadelphix  pra;fidem  ,  adoritur  bello, 
quod  edifta  cjus  contemneret.  Iconii 
Sultanus  interea  Sozopolin  ,  Attaliam, 
aliafque  urbes  fu£  ditionis  facit.  Puni- 
tis  deinde  atrociter  conjuratis  ,  remo- 
tifque  cx  aula  Reip.  primonbus  ,  An- 


AndronicHi  Comnenui»  451 

dronicus  Xenen  Alexii  matrem  ,  infi- 
mulatam  confpirationis  cum  Bela ,  Hun- 
garorum  rcge  ,  fuffbcat.  Ipfe  collega ad- 
ditus  Alexio  ,  &  paulo  poft  ex  tutore  in- 
terfcftor  ejufdem ,  ftrangulatum  corpus 
mari  demerfit ,  anno  a:tatis  cjus  xv ,  im- 
perii  tertio,tyrannufque  impius  undecen- 
nem  fobrini  conjugem,  toro  adhiberi  fuo 
non  abhorruit.  Nica^am  poftea  Prufiam- 
que  ,  ubi  erant ,  quos  timere  poterat , 
quique  crudelifllmum  ejus  imperiuma- 
perte  detreftabant,  illam  deditione,  hanc 
vi  redegit  inpoteftatem  ;  vicloriam  a- 
trociffime  exercuit.  Quare  metucntes 
eum,  Alexius  Emmanueiis  ncpos,  &  La- 
tini  milites,  ad  Guilelmum  Sicilix  regem 
profugiunt :  Ifaacius  Andronici  Confo- 
brinus ,  Cyprum  quafi  pro  prstore  occu- 
pat ,  tanto  crudelior  ipfo  Andronico  , 
quanto  Andronicus  aliis.  Pari  ingenio  Si- 
culi ,  expugnatis  Theflalonica  Sc  Dyrra- 
chio,  nihil  non  contumelia^  civibus  irro- 
garunt ,  nec  illis  facri  quicquam  humani- 
que  fuitjCum  Andronicus  interim  Byzan- 
tii  in  fuos  ferarum  in  morem  graflaretur. 
Cujus  tamen  illa  laus  fertur  egregia , 
quod  rapaces  qu&florum  manus  coercuit, 
magiflratm ,  nonpretio  fed  judicio  dedit, 
egenosfublevavit ,  naufragosfpoliari  an- 
tefolitos  jwvariprAcepit  aUttoraltbui,  eos 
qui  fecm  facerent ,  altiffitnvs  in  rupibm 
fufpendit'  Magnates  fuos  aut  in]urias  coe- 
git  relinquere ,  aufvitam.  DiTputationei 
de  rebm  divinii  inhibuit  rixofas,  erudi- 
tos  in  pretio  habuit-  Casterum  impuKus 
a  Gnathonibus ,  ut  captivos ,  omnefque 
eorum  cognatos  una  fententia  necida- 
ret,  hydromantas  confuluit  de  fuccef- 
fore  :  dodufque  ab  duabus  literis  I.  S. 
incipere  nomen  ejus ,  vix  aflenfit  Ha- 
giochriftophorits;  cuidam  aflcntatori ,  ut 
Ifaacium  Angelum  interficeret.  Ille  ve- 
ro  comprehenfurus  virum ,  ab  eo  truci- 
datur.  Angelus  metu  Andronici  ,  qui 
ab  urbe  tum  aberat ,  in  templum  confu- 
git ,  &  concurfu  populari  falutatur  Im- 
pcrator.  Andronicus  fruftra  vocatis  ad 
arma  fuis ,  fruftra  delinito  precibus  po- 
pulo,  fruftra  arreptanavi  jafliirgentein 
LU   2  fiuftus 


Vicettc. 

Robcrt.ds 

rnonte. 


Nice.  1. 1. 

ylnnal, 

AndroK, 


Nicetas 

Andr.l.i» 

Arnold, 

iib.^. 

Qhr. 

Sclav.c.t, 

Goiefr. 

Colon. 


lib.%. 
Hift. 
Sclav. 


451  FrlderkasL 

fluftus  mari,  retrakitur  e  fuga,  &  per  | 
imille  contumelias  interimitur ,  adlo  ty- 
rannidis  biennio.  Prxcifa  dextera ,  per 
aliquotdies  inedia  maceratur  ,  deindeal- 
tero  oculo  effoiTo ,  fcabiofo  imponitur 
camelo,  produftufqne  intheatrum  ,  in- 
ter  duas  columnas  pedibus  fiifpenditur. 
Ibi  uncis  &  harpagonibus  petitus  mifer , 
fepius  iteravit  vocem :  Domim ,  mifere- 
re :  &  quid  cdamum  fraflum  conteritis  ? 
Itaque  vario  corporis  laniatu  interiit , 
lamentctbile  faci-M  exemplum  punit^  in 
altiorifortum  infolenti&. 

Ejufdem  fpecimen  Henricus  Leo  eo- 
dem  tempore  prsebuit  tanta^  felicitatis , 
ut  ^equalium  fere  oranium  invidia  pete- 
retur.  Fridericus  eum  ter  citavit  ad  di- 
cendam  in  Comitiis  caufam  criminum, 
minimeque   comparentem    profcripfit. 
Othoni    Witelfpachio    ejus    Bajoaria, 
Bernhardo  Anhaldino  Saxonia  ,  Colo- 
nienfi  Prasfuli  Weftphalia  acceflit.  Sed 
Colonienfis  Adolfo  &  Holfatis  ad  Ofna- 
burgam  fuccubuit :  Halberftadenfem  ce- 
pit  tienricus ,  itemque  Ludovicum  Thu- 
ringum  ,   &   Hermannum   Palatinum 
Northufam  exuffit.  Verum  paulo  poft, 
cum  captivos  juberet  gratis  reftituere 
Adolfum  ,  obtendente  fllo  ,  proprio  fe 
fumptu  militafle  ,  ac  ftipendiume  ca- 
ptivorum  redemptione  petendum ,  ira- 
tus  tam  fido  militi  Henricus  ,  ditione 
ejus  occupata,  multorum  a  fe  animos  ab- 
junxit.  Quam  rem ,  ut  eft  edoftus  Caz- 
far ,  tanquam  tempeftas  proftravit  ple- 
raque  omniaHenricipropugnacula,  in 
jis  Hartesburgum,Lavenburgum,Blanc- 
kenburgum,  Regenfteinum.  Bogiflaus 
Pomeranus  in  fidem  venit  BarbarofHE , 
cumque  eo  Sclavi  omnes  Henricum  de- 
feruere. 
Arnolli.      Imperator  AlbimtranfgreflTus,  obfi- 
r^.o.^1.    dione  claufit  Lubecam.  Cives  per  Epi- 
^"^  _      fcopum  requifito  principis  fui  confilio , 
tnat.  1. 1/.  4"i  tu'^  Stada;  erat,  tradunt  fe  Imperato- 
ri ,  a  quo  autl:i  privilegiis ,  lastanter  eum 
fiifcepere.    Adolfus   mediam    veftiga- 
lium  urbanorum  partem  ,  ob  pr^ftitam 
Ca^fariopem,  obtinuit.  Ibi&Danorum 


Barbaro^a, 

rex  Waldemarus  ,  potentiorem  exper- 
tus  vicinum  ,  quam  amiciorem  Henri- 
cum,  amicitiam  cum  Csefare  jungir,ei- 
que  firmandas ,  filix  fuas  nuptias  promit- 
tit  Friderico  Juniori  ,  duci  Suevorum. 
Cum  Luneburgo  admoviilet  Csefar  ca- 
ftra,  fub  fide  ad  eum  venit  Leo ,  Sigefrido 
Bremenfi  interim  Stadam  recuperante  , 
haud  fine  auxilio  Philippi  Colonienfium 
Antiftitis.  Henricus  Erfordiam  accitus, 
abjuravit  ad  triennium  Germaniam  ,  fal- 
vo  tamen  patrimonio  Brunfvicenfi,  quod 
filius  ejus  teneret.  Impevator  fidera 
principibus  dedit ,  nunquam  fe  reftitutu- 
rum  in  inte2rum  Leonem  ,  nifi  de  com- 
muni  omnium  fufrragio.  Ita  Henncus 
apud  focerum  exulavit.  Bernhardus  dux 
ufurpavit  fibi  Saxoniam  fuperbiffime. 
Dithmarfiam  conatus  adimere  Adolfo ,  AmoU 
itemque  Todefloam  &  vedigaliaLube-  ^•i'^'4'» 
cenfium  ,  fruftra  fuit.  Adolfus  enim ,  - 
adjunftis  fibi  Raceburgenfi  &  Suerinen- 
fi  comitibus  ,  deftruxit  Lauenburgum , 
depopulatus  eft  Sclaviam.  Borumus, 
Henrici  Leonis  gener  ,  filius  Pribiflai , 
Roftochium  obtinuit  &  Mechlenbur- 
gum  ,  roboratus  &  Pomerani  Ducis 
auxilio.  Niclotus  &  Boruinus  capti ,  il- 
le  a  Bogiflao ,  hic  a  Germaro  Rugiano, 
ea  dimiffi  funt  lege ,  ut  Canuto  Dano- 
rum  Regi ,  qui  Waldemaro  fucceflerat 
patri ,  cfientum  fide  fubeflent ,  Canutus, 
Abfolonis  Lundani  Rofchildenfifque 
Antiftitis  fubnixus  prudentia  &  viribus 
Sclaviam  pleramque  fuas  ditioni  fubdi- 
dit  ,  indignante  Imperatore.  Ccepere  ^''««'•^  3' 
tum  pietas  ,  &  bonarum  ftudia  litera-  V^"^  g 
rum  caput  attollere  per  Daniam ,  con-  '*" ' 
ditumque  ab  Abfolone  Soranum  mo- 
nafterium ,  &  ali^e  meliorum  artium  of- 
ficin^e. 

Anno  ejus  feculi  lxxxii  ,  Fridericus  Godefr. 
filiuro  fuum  Henricum  j  Comitiis  in  Ce/ew. 
Moguntinenfibus  gladio   accinxit  ,  & 
Cajfarem  defignavit ;  ubiquegraflantein 
monachis  lijperbia  ,  quod  religio  peperif- 
fet  divitioi ,  ^  filia  pr&focaffet  v/atrem. 
Abbas  Fuldenfis  finiftrum  Casfaris  la-  75/^^.  ;„ 
tus,  pra;  Colonienfi  prsefule ,  ambitiofo  iMcioHJ, 

clau- 


Artiol. 
/.3  c.  lO. 
12.14.. 
Urfp.  in 
Frider. 
anno 
II 85. 


Hifior. 
Lnnd^. 
rhuT7 
C.37. 


Artm 
ii8f. 
Vrfp. 
Arnold. 
1,3  c.iS. 


FridertcHS  L  'Barharojfa,  Saladtnm 

ckudere  conatu  voluit ,   lcd  irrito.  Se-    occiderit  ,    pnticis   crit 
quenti  anno  oborta  lis  Ca;Dri  cum  La 

-    iful 


cio  iii  Papa ,  cjuem  Conlulum  nomen 
abolere  annixum,  Romani  expuler.int 
urbe ,  fautoribuRjue  ejus  crueraat  ocu- 
los.  Lucius  enim  pollicitus  reftitutio- 
nem  iis  ,  qui  fub  Alexandri  fchilinate 
ordines  amiferant  ,  mutaverat  poftea 
coniilium.  Difceptabatur  &  deprincipa- 
tu  Mathildis ,  qucm  Casfarlmperio.Pa- 
paEccleiia;  datum  affirmab.u.  Prsterea 
Trevirorum  Epilcopum  Rodolfum  de- 
fendebat  Carfar ,  quod  fuo  eflet  eleftus 
fuffragio ,  Papa  probabat  Volomarum , 
a  majori  Canonicorum  parte  deligna- 
tum.  Nec  Auguftalia  dabat  Henrico  Lu- 
cius ,  niii  pater  imperium  deponeret. 
Interim  morante  in  Italia  Friderico, 
Henricus  Leo ,  expleto  exilii  triennio , 
reveriiis  eft  Brunfvigam  ,  Imperator 
GuilelmijSicuIorum  regis  fororem  Con- 
ftantiam,  dedit  filio  fuo  Henrico  con- 
jugem ,  celebratis  magnifice  nuptiis  a- 
pud  Mediolanum ,  perqueid  conjugium 
Sicilia  Apuliaque  ad  imperium  redicre. 
Henricus  Rex ,  de  pace  agens  inter  Con- 
radum  Moguntinum  &  Landgravium 
Thuringise ,  in  coenaculo  Erphordiano , 
trifti  eft  exterritus  cafu.  Rupto  enim 
derepentepavimento,  quatuor  comites 
multique  nobiles  in  cloacam  deciderunt , 
turpi  confcfti  morte,  quidam  ingenti 
cumvits  periculo  extradti  documentum 
fuere ,  quam  difpUceant  Deo  de  lutofis  pu- 
tidifque  reb!4i  dtfjidia. 

Defunftofubha^c  Veronx  Lncio  Pa- 
palem  adfcendit  thronum  Urbanus  ,  qui 
quod  Mediolanenfis  erat  ,  acceptum  a 
patria  odium  adverfus  Caefarem  ,  propa- 
gavit ,  atque  ob  turbatam  Italia;  pacem  , 
Turbanus  dici  meruit.  Cum  veheraen- 
tius  urgeret  traditum  a  deceilore  certa- 
men ,  jamque  in  Fridericum  coqueret 
diras  ,  pr^eventus  morte  eft ,  ficque  Im- 
perator  malediftionis  ejus  jaculum  e- 
vafit.  Vitriacus  &  Platina  dolore  ani- 
mi  exftinttum  referunt,  quem  ex  ca- 
lamitate  Chriftianorum  amifla  Jerofo- 
lyraa  ,   contraxerit  :    Quaj   quomodo 


453 

exponendum. 
Balduinus  iv  corpore  quidem  Icpro-  WHh. 
flis ,  atanimo  validus,  cum  cxlibem  e  ^'■"" 

Matth 


,  , ,, _   - 

morbo  torum  elegiflet ,  fororem  fuam  j^f^^ 
Sibyllam  Guilclmo  Montisferratcnfi  e-  parif. ' 
locaverat ,  cxquoilla  filium  tulit  poft- 
humum  Baldumum.  Mortuo  intcrim 
Noradino  ,  Damafcena  Syriapotitus  erat 
Saladinus ,  acer ,  impiger  ,  audax  ,  libe- 
ralitate  mira  ,  in  acieferox  ,  in  vicioria 
mitis ,  nuUa  voluptate  ntfl dominandi ,  a- 
nimomagnoverius  quampio.  Idem  No« 
radinifilium  Alapia:  regnantem ,  exue- 
rat  imperio  ;  Tripolitanum  Coraitera , 
regni  iacri  tutorem  ,  auxilium  ferre  A- 
ladienfi  parantem ,  beneficiis  demulferar , 
redditis  ei  obfidum  nobiliflimis ,  qui  a- 
pud  Barbaros  detinerentur. 

Annoquarto  regni  Balduini,  Philip- 
pusFlandrisComes  Ptoleraaidem  (quas 
&  Accos)  clafl^  tenuit.  Coeptum  agita- 
ride  invadenda  .lEgypto.  Sed  cum  Sala- 
dinus  univerfas  eo  copias  cogeret ,  de- 
pofito  coniilio  ,  obfeflaa  Chriilianis  A- 
rethufa.  Sicvacuum  milire  regnum  Je- 
rofblymitanum  ingrcfHis  Saladinus  ,0- 
mnia  ferro  &  igni  mifcet ,  Afcalonem 
xxvimillibus  equitumpetit.  At  Baldui- 
nus ,  fupra  a:tatem   fortis  ,  palabundos 
nadlus  Tnrcas ,  admirabili  vidloria  poti- 
tur.  Ferunt  equitibus  ccclxxv,  peditum-  Tyriuf 
quepaucis  cohortibus ,  ingentem  illam  Aji.*-^- 
hoftium  vim  fuccubuifle.  Autor  eft  Ty-    . 
riorum  Pontifex  ,  ejus  belli  ^equalis  ,  e 
quo  hxc  defcripfimus ,  Turcaruni  nobi- 
liflimos ,   qui  Arabice.    Amiri  vocitan- 
tur ,  fervos  five  bello  captos ,  five  em- 
ptitios ,  five  vernas ,  afluefacere  difcipli- 
nx  militari  :  ac  ut  cujufque  profeftus  a- 
nimiindolifve  fuerit ,  ita  eos  hononbus , 
ftipendiis ,  fortunis  augere  ,  qui  lingua 
eorum  Mamaluci  appellantur.  Horum 
deleftiffimis  ftipatus  Saladinus ,  non  ni- 
fi  fufis  omnibus ,  finem  pugnandi  fecit. 
Ab    Arethufa  vero  robur    Latinorum 
veterum  novorumque ,  re  infefta ,  de- 
ceffit.  Sxpe  bellum  intermiflum  repe- 
tituraque  ,  ambigua  utrinque  forte.  O- 
do   Templariorum    maaifter  ,   homo 


,11 


nequam , 


Tyrius 
lib.i.z. 


Tyrius 


Jacob.  de 
Vitriaco 
l  1.C.9J. 
Tjrius 
Lz.C,l$. 


Tyrius 

cajj.i. 

Arnol. 

Lubec. 

Chron. 

Sclav.l.'^. 

c.23.24.. 


45*4  SalaJims  VaUjtinamfubigtt. 

nequam ,  c^jptus  ab  hofte ,  in  carcere  iii- 
teiiit. 

Intrantibus  fub  hxc  regnum  Boe- 
mundo  Antiocheno  ,  &  Raimundo  Tri- 
poJitano ,  fubveritus  Rex ,  ne  cjuid  mon- 
ftri  alcrent,  fororem  fuam  viduam  Gui- 
doni  Lufiniano  e  famraa  Pitlonum  no- 
bihtate  collocat ,  cum  Saladino  inducias 
facit ,  mox  &  Tripolitanus.  Hic  fecund^e 
ab  regio  gencre  raajeftatis ,  quod  fufpe- 
ftus  rerum  novarum  eflet  Balduino,  pro- 
hibitufque  ab  eo  hnibus  regni ,  perni- 
ciofam  rei  Chriftiana;  iram  animo  con- 
cepit.  Saladiuuseotempore,  intercepta 
apud  Damiatam  navi ,  qua  mille  quin- 
genti  peregrini  vehebantur ,  folvit  indu- 
cias ,  prsEtexens  Antiochenum  princi- 
pem  infideliter  pacem  CoIuiiTe.  In  hunc 
cendentem  Barbarum  antevertere  voluit 
Balduinus ,  nudatoque  pra;fidiis  regno  , 
aliquot-caftella  reliquit  Damafcenis  oc- 
cupanda.  Fufus  tamen  a  noftris  Saladi- 
nus ,  ne  yiftus  diceretur  ,  in  Mefopota- 
miani  duxit  copias ,  excgitNoradini  fra- 
trem  ,  nec  Edellam  modo  ,  (t&S^  Carras 
Parthiamque  recepit.  Ita  potitus  a  Tigri 
ulque  ad  Nilum  ,  &  a  Cilicia  ad  mare  ru- 
brum  om.ni  Afia ,  infuperque  ^gypto  , 
nil  mirum  ,  fi  facilem  poftea  de  Chriftia- 
nis  viftoriam  habuit  ,  prselertim  nec 
Deum  rite  venerantibus ,  nec  invicem  fi- 
bi  fidis.  Balduinus  apud  Nazaretham  x- 
gritudine  correptus  valida ,  pro  curatio- 
mandarat  Guidoni  Comiti 


nem 


re^ni 


Joppenfi ,  fbrorio  fuo  :  Sed ,  cum  fb- 
cordiorcm  eum  comperiflet,anno  lxxxv 
moriens  Tripolitanum  Balduino  puero 
tutorem  conftituit.  Puer  diademate  or- 
natus ,  paucis  menfibus  fuperftes  avun- 
culofuit.  Quare  Sybilla  redditamfibi  a 
Templariis  coronam ,  marito  fiio  Gui- 
doni  impofiait ,  primoribus  regni  ple- 
rifque,  &  in  his  Tripolitano ,  inconful- 
tis-  Renatacontinuo  fimultas  interTri- 
politanum  ,  Raimundum  &  Guidonem, 
peccaiis  Hierofolymitanorum  fata  appro- 
ferantibus.Apertum  odium  minm  obfuit: 
fimulatiogratia.  reconciliatA  res  evertit. 
Saladinus   obfidebat    Tiberiadera.    Ne 


Jacob.  de 
Vitriaco 
c  s,4..55'. 


Arn.  l. ;. 

C  2J.26. 

Tlnt.  in 
Urb.llL 


urbs  nobilis  atnicaque  amitteretur ,  auxi- 
lio  eundumerat.  Tripolitanus ,  quian- 
tea  fub  fpecie  induciarum  tranfitum  ^xx- 
buiHet  Saladino ,  non  ferens ,  urbem  , 
uxorio  jiire  ad  fe  pertinentem ,  foeda  cum 
nominis  fuiignominia  occupari  a  Tur- 
cis ,  Guidoni  fe  conjunxit.  Mille  ducenti 
circiter  equites  loricati ,  peditum  ad  xx 
millia  cenfebantur.  Hoftes  cum  l  cqui- 
tum  miilibus  aderant.  Annus  cjus  feculi 
agebatur  feptimus  &  o£logefimus.  Sa- 
Jadinus  cognito  ,  Chriftianos  ,  dilTua- 
dente  Tripohtano  ,  '  ad  Sepphorianum 
fontem  progredi ,  aquatione  eos  inter- 
clulit.  In  litiente  iniquoque  loco  noftem 
follicitam  agere  compulit.  Antcquam 
affedlxjamvires  tots  deficerent ,  pras- 
lio  erat  decernendura.  Sed  priufquam 
conferereniur  manus ,  TripoJitanus  in 
fugam  fe  fuofque  fubducit.  Reliquos  a- 
criter  pugnantes  ,  laffitudo,  vulnera, 
jejunium  ,  asilius ,  fol ,  (quod  imprimis 
captarat  Barbarus)  fimul  paucitas,  uta 
fummo  ducedefertos ,  confecere.  No- 
biliffimus  quifque  cum  rege  capti.  Capta 
crux  ,  fatale  facri  Re2;ni  pignus  ,  Tem- 
plarii&  Hofpitalarii  a  Saladino  necati: 
C^tera  omnia  Saladino  prona  exiiitere. 
Infultatum  paffim  nomini  Chriftiano  , 
vacu^  prope  urbes  in  poteftatem  vene- 
re  Turcarum  ,  Ptolemais ,  Berytus ,  By- 
blus  fine  fanguine  cefTerunt.  Tripolin 
dum  Comes  tradere  conatur,noftu  mor  - 
tuus  in cubili fertur  inventus.  Afcaloni- 
tx  necrarunt  fe  parituros  Saladino ,  nifi 
Jerofolyma  expugnata.  Guidoni  &  ca- 
ptivorum  nobihffimis  libertatem  obtulit 
Saladinus ,  fi  Afcalonitis  deditio  perfua- 
deretur.  Sanfta  urbs  undenonagefimo ,  Anno 
quam  de  Barbaris  recepta  fiierat  anno,  1187* 
Sextononas  Oftobris  ViftoriSaladino, 
cum  non  fupereflent ,  qui  propugnarenc, 
circumfiderenturque ,  conditionibus  red- 
dita  eft  ,  ut  notbis  incolumibus  abire 
liceret.  Latini  eraigravere,  in  quibus 
regina  fuit.  Reliqui  Chriftiani  nominis 
remanfere ,  Grseci ,  Syri ,  Armenii :  Ja- 
cobitaj,  Georgiani,  Neftoriani;  Terna 
nonaina ,  iila  f^entium ,  hsc  fe(ftarum. 

He- 


FridericUi  I,  Barharojfa. 


455 


Matth. 
Parij: 
7».  c^- 
mil.l.i. 


Plitth. 

Hiftor. 
Hierof. 
24ari. 
Sc.  /.3. 
^artc  cf. 


}:!cttas 
in  Iftaci 
lib.  1. 
Otho  de 
S.  BUf. 


Hcraclius  Cx^nx  de  Pcrlis  Cofroeque 
cruccm  rccupcravcrat  ,  tunc  Hcraclio 
Patriarcha  rurfus  amifla  ell ,  cjucm  nc- 
quc  callc  neque  intcgrc  vixifle  fcrunt. 
Urbaiio  I  I  Pontiticc  fanctaurbs  rcce- 
pta.  Urbano  1 1 1  rccidit  in  fcrvitutem. 
InJecum  Afcalonitis  convenit ,  ut  reae 
&  macriftro  Templariorum  dimiflis,  urLs 
tradcrctur.  Juravit'  Rcx  ,  fe  jus  rcgni 
armis  ultra  non  prolccuturum.  Sedjf- 
detn  hofti  religionii  haud  fervandajn ,  vi- 
fum  mal&fidei  patnbas. 

Trcs  tantum  urbcs  Tripolis  ,  Tyrus 
&  Antiochia  ChrilHanis  remanfere.  Fa- 
ma  rcrum  in  Oriente  adyerfarum  ani- 
mos  Fontiiicis  Aiiguftique  Germani ,  ac 
regimi  Optimatiumque  mcErore  imple- 
v.t.  Urbanum  fecutus  Gregorius  vm, 
dcccflit  Pilis ,  Pontificatus  3ie  lvii.  Ita 
Pontificatus  ad  Clementcm  iii  devol- 
vitur.  Hic  ftatim  de  belloin  Saracenos 
gercndo  proponit  ediftum.  Nam  Sala- 
dinus  fecundo  vidorire  curfii  ufus  ,  jam 
civitatesquinque  &vigintide  principatu 
Antiocheno  ccperat  ,  ipfamque  Antio- 
chiam ,  corrupto  largitionibus  Patriar-t 
cha,  occupare  parabat,  occupafletque , 
niliGuilelmi  Siculi  claflls  defperatis  re- 
bus  levamentum  attuliflet. 

Adeo  Dem  Chriftiamrum  vitia  gra- 
"viHs ,  cfu.(im  infidelium  infcitiam  imma- 
nitatemque  ulcifcitHr. 

C^eterum  Imperator  Fridcricus ,  fum- 
pto  crucis  figno  contradlis  xxx  millibus 
militum  ,  ereptum  ivit  Turcis  Palsefti- 
nam.  Ncgatumfibi  a Bulcraris  tranfitum 
rerro  aperuit  ,    Gr^Ecam  aftutiam  Ger- 
rnana  fortitudine  proftravit ,  Philippo- 
polinexpugnatam  diripuit.  Hybernayit 
Orertiade  &  Philippopoli,  invito  Ifaacio 
Angelo  5  Imperatore  Byzantino.    Ifaa- 
'  ciusille^  recepta  de  Siculis  Thcflaloni- 
ca ,  captivos  eorum  fame  &  fiti  confece- 
rat ,  Jfolide  perfuafus ,  licere  quod  libeat 
viBori  de  vicils-  Sed  a  Cypri  Tyranno 
Ifaacio  Comneno  ,  &  Valachis  (qui  My- 
ii  olim)  rebellantibus ,  eorumque  defti- 
nato  domitore  Alcxio  Brana ,  paflTus  e- 
ratinflus,  qualia  fecerat  aliis.  Brauam 


forti  opera  Conradi ,  Marchionis  Mon-  Goitfr. 

tis  fcrrci  proftravcrat ,    qui  exinde  Ty-  Co/i"». 

rumabiit,  eamque  urbem  mafculc  ad-*^"^'^  ' 

verfus  Saladinum  eft  tutatus.  Ifaacius  a 

Dofitheo  quodam  ,    monacho  fatidico 

dclufus ,  opinabatur  Byzantino  impcrio 

inlidiari  Alcmannos ,  ac  proinde  omni 

cos  injuria  afHccrc  cogitabat.   Nicetas  ^'"''*' 

Choniatcs ,  qui  tunc  prjecrat  Philippo-^'''''^ ' 

pou ,  aegre  cum  de  lcntcntia  deduxit.  „_ 

Tandem  vi  tcrritus  Grarcus ,  placavit  fibi 

muneribus  Fridericum,&  data,quanram 

vellct ,  annona ,  ftruftifque  fummo  ftu- 

dio  navibus ,  eum  per  Propontidem  ia 

Afiam  cum  exercitu  tranfvcxit.  Anglias 

Franciaeque  reges  primum  bello  intefti- 

no  ,  dcinde  Anglo  mortuo ,  oc  Richardo 

filiofuccedente,  tempefratibus  impediti 

funt,  quo  minusFridericummaturefe- 

querentur. 

Ille  benigne  exceptus  .1  Laodicenis , 

omniao^ue  bonis  bonn  imprecatus .,  Turca- 

rum  fines  intravit.  Choechofroem  Sulta- 

numlconieniem  filiiliii  expulerant.  Hi 

cum  barbarica  feritate  ,  pro  commea- 

tu  quem  promiferanr ,  ferrum  &  infidias 

pararent  ,    Alem.annorum  virtute  funt 

concifi  :  Sultanus    ipfe   ad    dcditionem 

coactus.  Tantae  ad  Iconium  ftracres  Tur- 

carum  editje ,  ut  unus  Ifinaelita  cc  ftate- 

res  pollincloribus  penderct ,  uti  cadave- 

raefuo  tantum  horto  exportarent.  U- 

nus  Germanorum  ,  ifque  laffatus  ex  iti- 

nere  ,  l  Turcas  profligavit.  Quofpetla-  V^cetas 

culo  attoniti  Barbari ,  datis  obfidibus,per  ''''  2- 

fines  Fridericum  fuos  benigne  deduxere.  '-^'"'* 

Fridericus  fupplici  Sultano  reftituit  I-'^f^^'^^ 

conium ,    exercitumque  fpoliis  ditatum  s.slaf. 

Tharfiim  verfus  direxit,  ubi  &  Arme- /.34.35-. 

nu  laetanter  ad  eum  confiuxerunt.  Sc^Gedefr, 

(0  inexplorata  hominibus  Dei  iudicia .')  ';''..• 

■     ,1        •       /^     1  "^       1-      •(  Marta, 

cum  in  fiumine  (Cydnum  vocant  aliqui)  ^y^ 

lavandi  refrigerandique  fui  caufa  nata- p^r.iou 

ret ,  vorticibus  hauritur  aquarum ,  extra-  AmoliL 

ftufque  ingenti  laboremilitum  ,  triduo^S  '■•j4' 

elinguis , accepto Dominicorpore , diem '^,'*"^."'. 

clauut  extremum ,  Princeps  nuUi  virtu-  ^,^  Jn' 

te  aut  Chrifti  amore  fecundus ,   quem 

qiueti  5c  deliciis  doraefticis  longe  pra;- 

tulit , 


A.  M. 

JlCr. 

Cbrijii 
1151. 


Arntl. 

Lubec, 

Abbas. 

lib.^. 

Chron. 

tSclav. 

C.I.2. 

Hipr. 

Landg. 
Thurin. 


tulit ,  impefio  funftus  annos  xxxvi  \\.  ,  fefellit 

Mcelliffitnas  velur  defedo  capiteco- 
pias ,  Fridericus  junior ,  Csfaris  filius 
produxit  Antiochiam  ,  ubi  exitiali  cor- 
repti  tabe  plerique  ceflerunt  fatis.  Reli- 
quias  egregius  juv-cnis  Chriftianis  \Vi  ob- 
iidionePtolernaidis  defudantibus  aggre- 
mox  febri  ibidem  confeftus.  Pa- 


gavit 

tuitita  omnibus,  nondum  defeviifle  i- 

ram  a;terni  Dei ,  abfque  cujusfavore  vei 

ho7ieftiJJime  agitnta  ^ublico  nihil  confe- 

runt. 

Harc  astas  fertilis  fcriptorum  vifa, 
Joannis  Sarisberienfis  Clerum  objurga- 
vit ,  nugas  curialium  irriiit.  Petrus  Ble- 
fcniis  multa  fapienter  fcriplit.  Guilel- 
mus  Tyrius  ,  Jerofolymitanam ,  Nice- 
tas  ChoniataByzantmam ,  Uripergen- 
lis  Abbas  Conradus  ,  Otho  de  S.  Blalio , 
Godefridus  Viterbieniis ,  Robertus  de 
monte  Latinam  ;  Guilelmus  NeUbri- 
genlis,  Rofferius  de  Hoveden  Anglica- 
nam  :  Helmoldus  Butzaeniis  Sclavicam, 
Saxo  Grammaticus  Danicam  Hiftoriam 
inliteras  miiere.  Joachimus  Abbas  Ca- 
laber  etiam  pra:diftionibus  pollcre  cre- 
ditus. 

HENRICUS  VI,  C^SAR 

GEE.MANICUS, 
IS  A  ACI  us  An  G  ELUS, 

Alexius   III   Angelus, 

qui  &  COMNENUS. 

pOftquam  Syriacie  expeditioni  fe  de- 
difTet  Fridericus ,  Henricus  vi ,  fuper- 
ftite  adhuc  patre  fucceflor  defignatus  , 
imperiiadminiftrationemadiit.  Leo  in- 
tenm  Saxonicus  ,  ob  invafam  Thurin- 
giam ,  captumgue  Landgravium  ,  novi 
damnatus  a  Friderico  exilii ,  ne  deefTet 
occafioni ,  abfente  Ca^fare  Stadam  appu- 
lit ,  ibique  exceptus  ab  Hartuico  Bre- 
menlium  prasfule  eft ,  fperante  fe  viri 
bellatoris  auxilio  Tithmarfbs  ,  Wolde- 
marinuper  Dani,  Sclefviceniis  Epifco- 
pi ,  ditionem  amplexos  ,  ad  Bremenfem 
aioecefin  revocaturum.   Ncc  fpes  eum 


Holfati  .Stormari ,  quod  Adol- 
fus  comes  abcilet  in  Syria  ,  proni  tranfi- 
bant  in  partes  Leon5SjHamDurgum,Plo- 
na  ,  Etzehoa  reftituuntur-  Dirhmarfi 
cum  univerfa  Holfatia  autoritatem  fe- 
quuti  Ducis.  Hacilletumens  felicitatc, 
Eardevicum  ,  nobiiiffimam  eo  tempore 
urbem,  cjuam  Bernhardus  Anhaldinus 
pra:fidio  hrmaverat ,  expugnat  &  exci- 
dit ,  templa  domufqiie  facras  delet  igni. 
Exemplum  tam  atrox  fubegit  Lubecam, 
ubi  erant  Mechtildis ,  mateir  Adolfi,  cum 
con/uge  ejus  &  DafTelio  Coniite.  Mox 
&  Lauenburgum  ab  Henrico  reccptum. 
Ca;terum  Holfati ,  miieratione  exulum 
mutatis  animis ,  dum  Sio-eberaam  obfi- 
dcnt ,  capiunt  legatum  Henrici ,  capiunt 
Helmoldum  Suerinenfem  ,  fequead  Co- 
mitis  Dailelii  partes  transferunt  ;  qui 
per  abfentiam  nepotis  fui  reliqua  Holfa- 
tiastenebat.  Ea  res  fortunas  Henricide- 
minuit.  AccefTit  &Imperatoris  Henrici 
ira  ,  qui  Brunfvigam  vaftaturus ,  cum 
parum  promovifTet ,  Hartuicum  Anti- 
ftitem,  belli  hujus  facem  ,  expuIitBre- 
menfiterritorio.  Henricum ,  interven- 
tu  prarfulum  quorundam  ,  Fuldas  rece- 
pit  in  grStiam  ,  ealege,  ut  Lubecasme- 
diam  partem  redderet  Adolfo  ,  cum  u- 
niverfii  Holfatia;  deftrueret  Lauenbur- 
gum.  In  has  conditiones  obfes  datus 
Leonis  filius ,  qui  paulo  poil  deceflit  Au- 
gufto: :  alter  Henricus  junior  militavit 
Ccefari ,  in  Italiam  eunti ,  qui  RomjE  a 
Cazleftino  iii  ,  Clementis  fiicceflore, 
coronam  obtinuit ,  reftituto  eiThufcu- 
lano.  Romani  receptum  oppidurn  illico 
diruerunt ,  magno  imperii,  cujus  afy- 
lum  fuerat ,  deoecore.  Bertoldus  Zerin- 
gius  ,  qui  ante  duodecim  annos  Fribur- 
gum  condiderat ,  Bernam  anno  xci  hu- 
jus  feculi  egregiam  urbem  exftruxit-  Ro- 
ma  in  Apuliam  movit  Imperator ,  re- 
gnum  cis  tranfque  fretum  Siculum ,  u- 
xoris  nomine,  quaz  Rogerii  Siculi  filia 
eilet,  fibivendicaturus.  Romanus  Pon- 
tifex  eas  terras  ,  morte  legitimi  Regis 
Guilelmi ,  rediread  fummam  fedem  con- 
tendebat.   Tancredus,  pcllice  procrea- 

tus 


yArnnl. 
/.4,.c.3.4. 


Otho  de 
S.BlaJto 

anno 
1151. 

Godefr. 
Colon. 
Fafiicul. 
Tentj), 


de  Vi- 
triitc.  l.\. 
C.99.100. 
Jiobert.de 
fnonte. 


Hiflor. 

Hterof, 

%Mari. 

lib.  3. 

l"fr,io. 

Matth. 

Farif. 


tus  Rogcrii ,  opibus  &  ftudiis  domefticx 
nobilitatisplus  poterat.  Itaque  jam  rtu- 
diofior  Ca^niris  caufe  ,  quam  Tancrcdi 
erat  Caslcftinus ,  cuitamen,  ii  Arnoldo 
fides ,  pofTellionem  illarum  terrarum , 
ante  Cxfaris  adventum  indulferat.  Tan- 
creduspaulo  ante  Philippum  Auguftum 
Francum,  &  Richardum  Anglum  re- 
ges,  e  Siciliadimiferat ,  Francum  tamen 
prius ;  qui  in  Syriam  delatus ,  velut  coelo 
miflus,  refecit  Latinos ,  jamvicclimum 
tertium  menfem  Ptolemaidi  aflidentes , 
cum  multa  tanquam  eorum  ,  qui  obiide- 
bantur,  clade.  ExeoobfeiTiarftiuspre- 
miccepti.  Analus  ferius  MefTana  folve- 
rat ,  extorto  prius  dotali  auro  Siculis , 
quod  forore  fua  line  liberis  mortua ,  libi 
ut  hcEredi  repofcebat.  Tempeftate  in  Cy- 
prum  compulfus,  cum  littoribus  arce- 
retur ,  virtute  terram  tenuit ;  Infulsque 
tyrannum  Ifaacium  Comnenum  bello 
cepit.  Totam  infulam  fui  fecit  juris,pra3- 
fm3  arcibus  impofuit.  In  itinere  maxi- 
mam  Saladini  navem  intercepit.  Ita  ex- 
fceniionead  Ptolemaidem  fafta,  obfiden- 
cibus  fe  conjunxit.  Tantum  non  capta 
urbserat,  certainternecione  ii  yi  expu- 
gnaretur.  Deditiofaftahaclege,  ut  ci- 
ves  8c  prjeiidiarii  ad  Saladinum  deduce- 
rentur ,  Chriftiani  crucem  ,  &  q^uicquid 
captivorum  in  vinculis  eflet ,  reciperent. 
Leopoldus  ibi  Auftriacus  vexillum  fiium 
in  turri  quadam  pofuerat  j  Richardusid 
dejici ,  &  luto  conculcari  juiTit ,  glo- 
riam  capt^e  urbis  iibi  vendicans.  Cum  ve- 
ro  crucis  fignum  non  compareret ,  frau- 
de  id  faftum  interpretatus  ,  quotquot 
Barbarorum  ei  obvenerant  ,  ad  feptem 
millia  interemit.  Francus  prudentior  , 
fuorum  permutationem  fecit.  Peftilentia 
in  Syria  plus  l  Pontifices  principeique 
abfiimferatinterpaucosdies  :  Inquibus 
Philippum  Flandrum ,  &  Sibyllam  regi- 
nam  cum  liberis  quatuor.  Francus  vale- 
tudine  affeftus ,  irritatufque  infuper  Ri- 
chardi  xmulationibus ,  OthoniBurgun- 
dico  quingentos  equites  ,  decem  pcdi- 
tum  millia  reliquit ,  repetitoque  raari 
domum  revertit. 


Henricus  VI, 

Simik 


457 

infortunium  Hcnrici  Ca.'iaris  '^''"'''- 

l.ifC.^.i. 


coniilia  dc  Neapoli  &  Apuliainterrupit. 
Nam  miles  a;ftu  &  pcftisIaEvitiacxhau- 
ftus ,  occupatis  jam  clx  caftcllis ,  a  Nca- 
poli  re  infefta  difceifit  ,  omnibus  pene 
duftoribus  amiflis.  Quo  comperto  ,  Sa-  Otho  dt 
lernitani  ad  gratiam  Tancredi  recupe-  S-^^-^^i- 
randam  ,  Conftantiam  Auauftam  apud  '^'^i-VI- 
fedegcntem,  cuftodibus  l^pfere,    nec 
niii  flilmine  Coeleftini  territi ,  libcrtati 
eam  reddidere  poft  biennium.  Sub  hsc 
Henricus  Lco  Holfatiam  &  Lubecam  , 
utcotTvenerat,minimereftituens  Adolfo  Amol. 
Comiti,  jamreducie  Palaeftina,  armis ''■4-«7-S' 
Bernhardi ducis  &  Othonis  Brandebur-  S-^^-»»' 
gici  adjuto  ,  cedere  coaftus  eft.  Adolfus 
etiam  Stadam  cepit ,  &  Lubecam.  At  a. 
Canuto  Dancrum  rege  ,   ob  adjutura 
pra;fulem  Waldemarum ,  bello  petitus  , 
paccm  pccuniis  redcmit.    Henricus  Ju- 
nior ,  Leonis  filius  ,  dufta  Palatina  Prm- 
cipe,  patruo  Cxfaris  genita  ,   tandem 
gratiam  ejus  emeruit ,  difcuflifque  in  Sa- 
xoniabellorum  facibus  contentus  Brunf- 
vigia  &  Luneburgica  ditione  Leo  in  pace 
decefllt. 

In  Syria ,  poft  Philippi  Franci  abitum  ,  Matth, 
uni  Richardo  Chriftianorum  omnia  pa-  ■''"''i'^ 
rebant ,  dempta  Tyro ,  quam  Corlradus 
tenebat,  Ferrateniis  Marchio ,  cui  Eli- 
fa  ,  Sibyll^e  regina:  foror  nupferat.  Is  ,  (ut 
fama  tulit)  immiflis  a  Richardo  AfTa- 
finis  percufloribus  ,  dum  otiofus  Tyri 
in  foro  inambulat ,  peremptus  eft.  Eli- 
fa  vidua  conciliante  Anglo  ,  jungitur 
HenricoCampaniarComiti,  fbrorena- 
to  Richardi.  Guidoni  regi  fcmel  faluta- 
to  perfuafum ,  ut  regnum  Cypri  a  Ri- 
chardo  capefleret ,  cederctque  jure,  quod 
iibi  efle  in  regnum  Hierofolymitanum  , 
ca^tcramque  Syriam  contendcret.  Guido 
in  Cyprum  tranfmiiit  ,  fublatis  fccum 
rebus  fuis :  quo  regno  Lufinianorum  fa- 
milia  ufque  ad  treccntos  annos  potita 
eft.  Hsc  Ptolemaidc  atla ,  inde  ad  ten- 
tandam  Hierofolymam  itum  ,  occur- 
renfque  apud  Antipatridem  Saladinus , 
acerrimo  prxlio  viftus  eft ,  tot  barba- 
rorum  millibus  caefis ,  quot  illa  patrum 
M  m  m  me= 


Gtha  de 
S.BUf. 


Oth»  de 
S.  Blaf. 
«.35140. 


Piiiiltif 

liU.6. 

Arnol, 

Lj.C.12. 


memoria  una  acies  vix  abfumferat.  For- 
titudinis  palma  eo  diejacobo  Avenienfi 
Comiti  opinione  omnmm  tributa ,  ea- 
queillimorteempta. 

Prope  in  oculis  erat  urbs  fandta,  qux 
accendere  animum  debuiflet  una  tot 
hominum  conatibus  petita.  At  Richar- 
dus  caufatus  hyemem  inftare  ,  Ptole- 
raaidem  reduxit  copias  ,  Franci  Tyri 
hyemarunt.  Inde  cupidine  tadlus  revi- 
fendi  patriam  ,  quod  diceretur  Joan- 
nesfrater  ejus  regno  Anglicano,  Phi- 
JippusFrancusNormannice  inlidiari,  in 
quinque  annos  induciarum  conditiones 
ab  Saladino  accepit ;  ut  continuo  muros 
Latinidiruerent  urbium  Alcalonis ,  Ga- 
zas ,  Dari ,  &  aliarum ,  qualcuiigue  poft 
receptam  Ptolemaidem  muniviflent.  Id 
erat ,  ut  tanto  duorum  regum ,  tot  prin- 
cipum  conatu  nihil  adum  viderctur  ;  ut- 
que  in  Syria  ac  Phoenice  nihil  integrum 
praster  Tyrum ,  Ptolemaidem  ,  Antio- 
chiam ,  noftri  obtinerent.  Cum  tlutli- 
bus  iii  lUyrici  orSm  ejedlus  ,  furapto 
Templarii  habitu ,  per  Pannoniam  iter 
faceret ,  agnitum  ex  annulo  per  hofpitem 
Leopoldus  Auftriacus  cepit ,  &  ad  Caefa- 
rem  Henricum  duxit,  multis  crimini- 
bus  oneratum.  Duodeviginti  menfes 
cuftoditum  non  dimifit  Ciefar,  nilicen- 
lum  millibus  ac  quingentis  pondo  argen- 
ti  redemptum. 

Continuo  auro  Anglico  auftus ,  in  I- 
taliam  duxit  exercitum  ,  mortuoque 
Tancredo  rege ,  cum  filio  ejus  Rogerio 
adh^ererent  populi ,  Campaniam  ,  Luca- 
niam,  Apuliam  ,  Brutios,  Siciliam  in 
jus  ditionenique  redegit.  In  conjuratos 
quofdam ,  qui  necem  Henrico  intenta- 
rant ,  atrocius  aniraadverium  ferunt ,  a- 
lios  rebellionis  infimulatos  ,  exquifitifli- 
mis  tormentis  periifle.  Atque  hxc  agi- 
tanti  C^fari  Auguftam  jam  quinquage- 
nariam,  Panormi  peperifle  filium  Fride- 
ricum  ,  poftea  Auguftum.Reperta  &  Pa- 
normi  Irene ,  Ifaaci  GrcEci  Auguftifilia , 
qua: defponfa  Rogerio  fiierat.  Eam  Hen- 
ricus  Philippo  fratri  nuptum  dedit ,  eum- 
que  ducem  crcavit  Tnufcix.  Manfredi 


HenriCHS  VI»  Ifaacim  Angelus* 


uxcr ,  filius ,  &  filia  thefaurique  incre- 
dibiles  capti. 

Hortante  inftanteque  Csleftino  ,  ut 
Ciefar  tam  fecundis  rebus  Syriacam  fu- 
fciperet  expeditionem ,  domefticas  oc- 
cupationes ,  ac  nondum  firmatas  opes 
fuas  caufatus ,  duces  cum  exercitu  in  A- 
fiam  mittit ,  Conradum  Moguntinum , 
ac  Henricum  Saxonia:  ducem ,  Palatina- 
tu  etiam  nuper  potitum.  Novs  autem  Jacoiiut 
femper  res  in  Syria exoriebantur  ,  Hen-  Vitr.Lu 
ricus  Campanus ,  captaaSaracenis  Jop-  '^'«y^.io^. 
pe ,  jam  aut  reditum  cogitans  in  patriam,  ^^-^  ''"'*• 
aut  peregrinorum  Teutonum  expulfio-  par.io. 
nem,dum  Ptolemaide  fuperiorem  sedium  Oiho  de 
partem  incautius  circumit ,  prajceps  de-  S.  BUf. 
latus  exfpirarat.  Elifa matrimoniocopu- ^^P^*» 
latur  Haimerico ,    Guidonis  Lufiniani 
fratri ,  jam  Cypri  &  Jerofolymaj  regi 
falutato.  Sublatus  &  noftrorum  terror 
Saladinus.  Incujus,  utjullerat,  funere, 
qui  iignifer  in  prasliis  efle  confueverat , 
pra;tulit  lancea  fliblimem  interiorem  il- 
lius  tunicam  ,  clamitans  ;  lllud  unum  ex 
domhore  Orientis  rejiare.  Filios  ejus  un-  facobnt 
decim  Saphadinus  patruus  omnes  neca-  K/m/.j. 
vit ,  prseter  unum  Noradinum  ,  Halapi^e 
Sultanum  ,    fide  virtuteque  paternorum 
amicorum  tutum  a  patrui  infidiis.   Ea 
quidem  ingens  erat  reparandarum  rerum 
Chriftianis  occafio  :  Scd  illi  iifdem  lan- 
guentes  diflldiis ,  ultoremDeum  vixfe- 
ro  agnofcebant. 

Necdeerat  fuumHifpaniaj  terrs  ma- 
lum.  Dani ,  Frifii ,  Hollandi,  conjundis 
claffibus  Earbarix  Africanas  bellumin- 
tulerant ,  quod  non  contenta  finibus  fiiis 
Hifpaniam  tentaret  ureretque,  Sylvinam 
Saracenorum  urbem  vi  captam  diripue- 
rant ,  &  everterant.  Inde  in  Siciliam  pro- 
fedli ,  Jacobo  Avenienfi  fe  adjunxerant , 
m  Syriam  tunc  ituro.  Eam  cladem  ul- 
turi  Numids  ,  Mauri ,  Afri ,  tranfmifere 
in  Hifpaniam  ,  congrefHque  cum  Al- 
phonfo  Caftell^  rege ,  tantam  vaftitatem 
viftores  edidere ,  ut  etiam  Gallos  metus 
inceflerit ,  ne  illi  Pyrenxura  faltura  fibi 
putarent  tranfcendendum. 

Balduinus  Philippi  Fkndri ,   qui  in 

Syria 


HenrtciuVI.  Ifaacim  Angelus,  Ae-r^ 

Syriapcricrat,fbrorenatus,exhxredita-  ;  vanus  &  (acrilcgus,  dcliciarum  mclior  ■W''«f'« 
tc  Arceliam  flbi  aflcrcbat ,  bcncficiino-  \  quambclli,  i(JuobusPfcuda!cxiis,c]uifc  ^.'"""*''' 
mineFlaudrisaFraucoattributam.  Eo-  j  Minuelis  Auguftililiosaflcrcbant.infi.- ''^' ^" 
dcm  tempore  Francus  dotcm  rcpctcbat  |  nitifcjuc  aliiscxagitatus  tyrannis ,  aWa- 
gcrmauce,  cuiRexRichardusrcpudium    lachis  infuper  pcr  exa<ft;iones  incitatis  ad 

rcbellandum,  varias  acccpitcladcs.  Illi 
non  contcnti  agrorum  populationibus  , 
urbcs  quoque  non  paucas  ,  in  his  An- 
chialum  ,  Sardicam  ,  Barnam  ,  dcvafta- 


dcdcrat.  Focdus  a  Fraaco  cum  Balduino 
ictum  ut  ejus  elTet  Hannonia,  Atrcbatcs 
Franci.Duftam  deinde  Canuti  Danoruni 
regis  Ibrorem  dimittcrcaufus  Rcx  Phi 


tArnold, 
l.f.c.  z. 


Nicettu 

Catnntno 
Lz.c,  I. 


lippus,  pr^Etenfopropinquitatisnomine,    runt.  Conftantinum  Angelum,acris,fcd 
1 ,  r        .  ...      infolentis  animi  juvenem  ,  qui  terrori 

Myfls  erat,  poftquam  ob  afFcftationem 
imperii  oculis  multatum  acccpcruut , 
manifeftam  per  irriiionem  multos  annos 
precati  funt  patruo  ejus  Ifaacio  ,  c^nari. 


gnavo  hofte 


yacohs 
Vitriu. 
lib.  I. 
(fp.  lOG. 


recipere  eam  ad  le  Synodorum  autorita 
te  coadus  eft.  Bcllum  cum  Richardo  va- 
ria  forte  tradlum. 

InSicilia  (editiones  exercuerant  Hen- 
ricum  ,  jam  l  x  hominum  millibus  in- 

ftrudluni ,  quos  ad  Palaeftinam  ablegarat.  ;  florituram  Valachorum  Remp.  tam  i 
Contigit  autem  ut comprehenderet  per-  ^    "      -r     ■         -      •         ■•  ^ 

duelles ,  &  rcgemadverfumfecreatura, 
diademate  clavis  acutiffimis  affixo  capiti, 
necaret  filios  ejus  fufpendio  ignique.  At 
tertia  expeditione  principes  Norman- 
norum  crudelius  perfequendo ,  ipfam  a. 
fe  alienavit  Conftantiam  ,  qua  confpi- 
rante  cum  popularibus  in  caftro  quo- 
dam  obfefHis ,  ad  uxoris  arbirrium  pa- 
ceminiit ,  mitigatifque  oratione  Siculo- 
rum  iris,  de  csetero  Pal^eftinam  curcC  ha- 
buit.  Conradus  Moguntinus  ejus  leaa- 
tus,regem  Cypri  corona  inlignivit.   In- 


Ifaacius  enim  imperii  fe- 
curus  ,  modo  BalfamonitiE  morbido, 
modo  pueris  permittcbat  gubernacula, 
convivia  ftrueoat  in  colles  panum ,  fal- 
tus  ferarum  ,  pifcium  maria  ,  vini  flumi- 
na ,  vefiibufiiue  fe  (^  unguentis  infiar  pa- 
•vonU  ojlentabat.  Aliii  largiebatur,  adul- 
terabattnonetaTn,  auciionabatur  magi- 
flratm.  Tandem  confulto  Bafilacio  pra;- 
ftigiatore  de  fortefibiimminente,  fub- 
fannatur  ab  eo.  Magus  imaginem  Ca;- 
faris  in  pariete  pendentem  oculis  fpo- 
lians ,  mox  fidem  pra:ftigiis  fecit.  Ifaa- 
cius  apropriofratre,  quem  forte  in  ca- 
ftris  reliqueratjfugatus  captufque,&  con- 
feftim  oculis  exutus  eft ,  anno  domina- 
tionis  X ,  (Etatis  x  l  ,  diceres  excaecatum 
corpore,quiammo  videre  noluerat;  in  quo 
vix  quod  laudaret  reperit  Nicetas ,  nifi 
quod  magnum  facit  imaeinura  beatse 


^  imaginura 

Marije  veneratorem  ,  dignum  (ane  um 


de  Sidonem  delati  principes ,  urbem  de- 
ftruunt  ,  Berytum  expugnatam  inftau- 
rant ,  Toroniam  obfidenc  ,  jamque  illud 
conditionibus  recepturi ,  ferali  invadun- 
tur  difcordia ,  atque  occurrcntibus  auxi- 
lio  Barbaris,  Tyrum  &  Ptolemaidem  re- 
cedunt.  Percrebefcente  tum  morte  In^- 
peratoris ,  qui  ex  venatione a^ftuans, lar- 

giore  gelidceaqushauftufebrim,  exfe-    bratili  numine,  qui  ftatuam  potius  Impe- 
Bri  interitum  attraxerat,  Archiepifcopus    ratoris ,  quam  Imperatorem  pra;buerit. 
Duxque  quoriim  in  deligendo  Im,pera-    Necillooculatiorfratricida  Alexius,  fuf-  Nicetd,i 
tore  autoritas  prsecipua  eiret,  nulla  obfe-  |  penfa  adverfiisScythasexpeditione,lar-  »"  Alexii) 
cratione  Francorum ,  qui  Simone  Ferra-  |  gitionibus  emercatur  auram  popularem:  ^f/^"^"^ 
tenfiDuceadvenerant,retineripotuere.  i  Byzantiumquecoronandusfeftinat.Eum  '  *  *' 
Fafts  igitur  inducix ,  cautumque ,  ne  j  equus  Cxfareus  recipere  dorfb  abnuit , 
Tyro  &  Ptolemaidi  arma  inferrent  Bar-  :  ac  vi  impofitum  excuffit ,  frafto  diade- 
bari,quifiiitannusejusfecuIiduodecen-    mate,  ut  brutum  animal  indignari  in- 
telimus.   Henricus  imperaverat  odlen-    telligeres,  quum  civitas  regia  fceleribus 
nium.  ferviliter  plauderet.  Solutus  inde  in  vo- 

Ha:c  inter  Ifaacius  Angelus ,  homo    luptates  ,  &  communicato  quafi  cum 

^  Mmm  a  Eu- 


Otho  de 
J.  Blaf. 

*'*/'•  4-3* 
Nicet. 
lib.  I. 


Hieei. 
1.2.  c.i. 


VicetM 
lib.  2. 
Jfaaci 
Angeli 
cap.  4. 
ConJ.  Sig. 
an.  1198. 
Of/;o  (ic 
S.  BUf 


4<^o  Philippm 

Euphrofyna,  fmpudica  conjuge ,  impe- 
rio ,  in  Pftudalexium  movit ,  lcd  prsejio 
laceflere  non  aufus  hominem  plebeio  fa- 
vore  fubnixum.  Eo  autem  nodturnis  in- 
fidiis  jugulato ,  impetitur  ab  Ifaacio  Co- 
mneno ,  qui  a  Richardo  Anglo  cuidam 
amico  donatus,cura  fervitutem  arte  eva- 
liflet ,  novas  tyrannidis  fpes  conceperat. 
Sed  &  hoc  venenata  potione  interempto, 
fruftra  Valachis  pacem  obtulit ,  doftis  & 
duces  Gr^corum ,  &  Cxfares  ipfos  in 
fugam  agere.  Ipfe  contempto  Angeli, 
fumtoque  Comneni  cognomento  tu- 
mens  ,  nec  Scythis  Valachis ,  nec  Perlis 
Galaticis  reliftere  idoneus,  utrinque  car- 
pebatur. 

Henricus  Irnperator  provincias  o- 
mnes ,  ab  Epidamno  ad  Theflalonicam 
ufque  iibi,  ut  Sicilia^  regi  vendicabat,  ve- 
terefque  offenfas,patri  Friderico  &  Con- 
rado  propatruo  illatas  ulturum  minaba- 
tur.  Oftentantem  divitias  veftiumcjue 
elegantias  Alexium  ,  irriferunt  Aleman- 
ni  muliebria  ornamenta  viri. 

Alexius  cum  tributum  a  fubditis  non 
impetraret ,  adpacem  redimendam  ,  fe- 
pulcra  Imperatorum  fcrutatus,  lxx  cen- 
tenarios  argenti,  aurique nonnihilinde 
corralit ,  quod  Germano  Augufto  pen- 
deret ,  principipallido&fevero,  atque 
vix  vefperi  curanti  corpus ,  uti  quidem 
Nicetas  memorat.  Sed  eum  ingenti  cum 
Siculorum  gaudio  ,  plaufuque  Alexii, 
mors  rapuit,  priufquam  funebris  pecunia 
Krarium  ejus  fiibiret. 

Eo  tempore  Theodorus  Balfamon , 
vir  eruditus,  Antiochena;  prserat  Eccle- 
fia;  ,  Conftantinopolitana; ,  poft  Dofi- 
theum  prffiftigiatorem,Georgius  Xiphi- 
linus  prxiidebat.  Fulco  presbyter  per 
totam  Franciam  homines  a  vitiis  revo- 
care  ftuduit,  non  fine  notabili  auditorum 
emendatione  :  Scd  quo  fine  defeccrit , 
ignoraturo 


II.  Suevm» 
PHILIPPUS  II.    SUEVUS, 

AlEXIUS    III     COMNENUS-, 
AlEXIUS    IV    ISAACII     Ange- 

L  I  Filius , 

AlEXIUS    V   DUCAS    MURZUFLUS, 

Balduinus    Flander,   By- 

zantini  ciesares.  a.  m. 

J_jEnricus  vi,  filium  fuum  infantem  '^^''''fl* 
deiignaverat  fucceflorem ,  folo  Co-  \^l^'j 
lonienfi  pr^fule  refragante.  Paulo  ante  j-.  3/^^ 
mortem  deftinatus  Germania;  filium  ,  c.^j-  4^! 
evocaverat  Philippum  fratrem  ,  cui  nu-  Godefr. 
per  ,  exftinfto  altero  fratre  Conrado ,  ^'j""- 
Alemannia:  Ducatus  celTerat.  Ille  per-  ^^°j^'  ^ 
du£lo  Romam  infante ,  decefrifTe  com-  ^c.  ^ 
perit  Ca:firem  in  Sicilia  ,  remifToque  Amold, 
ad  matrem  Friderico  ,  haud  (ine  vitse  Liiiec. 
pericuIisinGermaniamreverfus,idegit,  ''^'  ^' 
ut  rata  maneret  nepotis  fui  eleftio  ,  ipfe  '^•'•^'^*' 
ut  patruus  tutelam  imperii  capefleret. 
Decreta  eipoteftas  Arensberga;,  plero- 
rumque  principum  fufFragiis :  fed  Colo-    - 
nienli ,  Treviro,  &  Henrico  Palatino  in- 
vitis  ,  qui  Bertoldum  Zaringium  ad  fum- 
mam  poteftatem  extollebant.    Zarin- 
gius  amicorum  fualii  detreftavit  hono- 
rem,cumque  Leopoldo  Auftriaco,Land- 
gravio  Thuringia;  ,  &  Rege  Bohemise 
partes  Philippi  amplexus  eft.  Nihilomi- 
nus  Epifcopi,  ab  Innocentio  Papa  incita- 
ti,  qui  Barbarof&familiam  ,  Pontifici^e 
ambitioni  adverfantem  oderat ,  accitum 
ex  Anglia  Othonem ,  Henrici  Leonis 
filium  ,  Csfarem  creant  Colonias,  pr^li- 
dio  ctiam  fubnixum  Richardi ,  &  mox 
Johannis,  Regum  Anglise  avunculorum 
luorum.  Johannes  enim  Richardo  fra- 
tri ,  in  oblidione  caftri  cujufdam  Aqui- 
tanici  fagitta  trajefto,  fuccefTerat.  Tan-  Matth. 
tum  ea  principum  diflenfio  emolumenti  ^^^"^* 
attulit  curias  Romanx,  utexclameta:- 
qualis  eorum  temporum  Abbas  Urfper- 
genfis:  GaudematernoftraRoma.quo-  V^rfper^. 
niam  aperiunturcataradfrKthefaurorum  in  phUip. 
in  terra ,  ut  ad  tc  confluant  rivi  &  acree-  2!''J^,  '^i 

'  ■  ■       y  °°        S.  BUfft 

res  nummorum  in  magna  copia.  J  ucun-  g^p    9. 

dare"        '" 


Arnol. 
1.6.C.S-6. 

Godefr, 
Coton. 
m.  1200. 
Chron, 

Mogunt. 


dare  fupcr  .idjutrice  tua  difcordia,  quaz 
crupit  puteo  infcrnalis  abylll ,  ut  accu- 
mulcntur  tibi  nuilta  pecuuiarum  prce- 
mia.  Habcs  quod  fempcr  fitilli ,  decanta 
canticum,  <j«i^  per  malitiam  hominum, 
nonper  tuam  religionem  orbem  viajii.  ^Jd 
te  trahit  homines ,  7ion  ipforum  devotio , 
aut  pura  confcientia ,  fed  fcelerum  mul- 
tiplicium  perpetratio  ,  ^  litium  decifio, 
pretifl  comparata.  Quam  hxc  ille  vere, 
docent ,  qua;  didla  hucufque  e  fcriptori- 
bus  fuorum  temporum  :  Et  hasc  ipfa 
duorum    Ca:(arum    triftiffima    diffidia. 
Philippus  enim  Auguftalia  tenens  orna- 
menta  &  opes  ,  multos  promiflis  ,  mul- 
tos  minis  ad  (e  traducebat :  Otho  Aquif- 
grani  coronatus  a  Colonicnlii  &  Treviro, 
;ura  jaftando  &Ioca,  fummic|ue  autho- 
ritate  Pontificis ,  Philippi  partes  fubinde 
diminuebat 

Certatum  utrinque  armis ,  qua;  cum 
a  parte  Othonis  eflent  debiliora ,  adjuta 
fiint  aliquandiu  fulminibus  Innocentia- 
nis ,  fed  Philippo  innoxiis.  Tota  enirn 
fere  Germania  bellis  involuta  ,  Argen- 
tina ,  Colonia ,  totaque  fuperior  Teuto- 
nia  perdomita  a  Philippo  fuit ,  Saxonia 
Othoni  fuo  adhasrente.  Primiflaus  Bo- 
hemia:  Rex ,  initio  vaftando  Saxoniam , 
fibi  &  fucceflbribus  regium  nomen  a  Phi- 
lippo  meruerat ;  fed  ob  repudium  fbrori 
Marchionis  Mifnicidatum,  ofFenfo  Phi- 
lippo  ,  Othonem  adeo  coluit ,  ut  Otho- 
carus  exinde  diceretur.  Conradus  Mo- 
guntinenlis  reverfus  e  Palsftina,  quie- 
temque  reducere  cupidus ,  infperata  prs- 
ventus  erat  morte  :  Ecclelia  fchifmate 
diftrafta ,  duobus  in  cathedram  iniilien- 
tibus ,  Philippus  Imp.  probabatLeopoI- 
dufn  Vormaticnfem  ,  qui  Moguntixre- 
manebat ,  difcedentem  SifFridum  Inno- 
ccntius.  Oftennio  inregro  Moguntinen- 
fes  ,  fidelium  communione  exclufj  a  Pa- 


Philippm  II.  SuevHS. 


4(?r 


Arnol. 
Luhec.l.y, 


120«?. 


1207. 


fimulata ! 


nihilo- 


pa ,  umulata  e)us  rei  ignorantia, 
minus  facris  operabantur  ;  Hermannus 
Landgravius  SifFridi  tuebatur  partes  ,  & 
Philippum  Erphordi^E  oblidebat.  Phi- 
lippus  item  a  Bohemo  &  Thurino;o  non 
defertus  tantum  ,  fed  &  oppug^iiatus , 


clam  egreditur  Erphordia  ,  &  tcrras  co-  ""  1204.. 
rum  ferro  igniquc  vaftat,  donec  rcccdcn-  '^'^+ 
te  Othocaro  ,  Hermannum  rcduxit  ad 
obfequium.  Henricum  Palatinum  a  fra- 
tre  Orhone  minis  abft:raxit :  Bohemum 
dimidiorcgno  multavit.  Colonienfis  A- 
dolfus  muneribus  expugnatus  ,  Aquifl 
grani  Philippum  confccravit ,  annode- 
cimi  tertiifeculiquinto.  DucesBr.iban- 
ti^B  &  Lotharingis  ibidem  recepti  infi- 
dem  ,  Siffrido  Moguntino  a  latere  Papas 
fulmen  dirarum  intentante  Adolfo,quod 
&  vibratum  eo  anno ,  &  Adolfus  digni- 
tate  fua  exutus  eft,  fuffed^ufque  eiBru- 
no,  prsepolitus  Bonnenfis.  Quse  rcs  dios- 
cefin  Colonienfem  omnibus  injuriis  red- 
didit  obnoxiam.  Capta  aPhilippoNuf^ 
fia,  obfefla  Colonia,  copis  ab  Anglia 
venientes  diffipata:,  Brunonovus  Anti- 
ftes,  Waflenburgi  captus.  Otho  fubfi- 
deadmifTus  ad  colloquium  ,  inAngliam 
abiit  ,  auroque  onuftus  in  Germaniam 
I  revertit.  Philippus  anno  cjus  fecuh  fe- 
ptimo  ,  redafta  in  poteftatem  Colonia , 
injuftas  exaftiones  abolevit  ,   atque  ut 
diuturnis  bcllis  finem  imponeret ,  eloca- 
tione  filiarum  principes  fibi  obftringere 
arftius ,  aut  conciliare  ftuduit.  Bohemo 
Wenceftao  ,  &  Duci  Brabantis: ,  defpon- 
dit  duas  natu  majores :  InnocentiiPon-  ^"/'1^^' 
tificis ,  qui  fortunam  fecutus  ,  ab  Otho-  ^rwf* 
ne  femetadphilippumtranftuliffet,  nt- Lubec. 
potem  Richardum  fibi  devinxit  tertia.  l.y.c.i^. 
Othoni  asmulo  quarta  deftinabatur ,  ut 
adeo  Bellonx  faces  hymensis  exftingue- 
rentur ,  affliftsque  Germanis  lene  e  re- 
giis  nuptiis  medicamentum  proveniret. 
Sed  ftrenuo ,  dotftoque ,  &  egregio  prin- 
cipi  unius  fili^  matrimonium  capite  fte- 
tit-.  Otho  Vitelfpachius  Palatinus ,  cui 
eam  ob  c^edis  cujufHam  probrum  dene- 
gaverat,  repulfie,  dolore  accenfus  ,  Im- 
peratorem  nefarie  in  ipfo  palatio  Bam- 
bergenfi ,  dum  falutare  fimulat ,  intere- 
mit ,  anno  ChriftiMccYin  ?  imperiix. 
Urfpergenfis  cruentam    mortem  ideo 
putat  Philippo  immiflam  divinitus ,  quod 
pecuniis  exhauftus ,  multas  Ecclefias  & 
monafteria  nobihbus  oppignoraverit ,  ut 


Oiho  de 
S.  Blaf. 


Mmm 


eflet, 


4<^2 


Philippus  II,  SmvHS.  Akxitis  IIL 


AfnoU. 

i.O.C.y.lO, 


Afnold. 

lib.j. 

C.12.13. 


fium  Duci ,  Regis  germano  , 
fere  omni  ditione  exuit. 


Ntcet.l.i, 

Alexio 

Cmneno, 


e{Iet,  unde  militibus  ftipendiaperfolve- 
rentur.  Nobiles  enim  ilH  non  tam  pa- 
tronos  fe  fiduciarios  Ciericorum ,  quam 
Tyrannos  aut  expilatores  gerebant. 

Ardente  civilibus  difiidiis  Germania , 
Marchio  Brandeburgicus  rem  fuam  fa- 
cere  molitus  j  Sciavos  quoiHam  Canuto 
Danorum  regi  fubjeftos  ,  ad  fe  traxe- 
rat.  Regis  legatus  Petrus ,  Rofchilden- 
iium  Antiftes",  ckffe  ingreflus  Oderam, 
expofuit  in  Marchia  militem  ,  &  con- 
greilus  acie  cruenta ,  captus  eft.  Sed  de~ 
finito  cuftode  elapfus ,  Marchionem ,  ad- 
juvante  Adolpho  Holiato  ,  vaftantem 
Sclaviam  ,  meliori  marte  oppugnavit. 
Reinholdesbergum ,  vetus  ad  Eidoram 
flumencaftrum,  Adolphoextortum.  So- 
ciatus  inde  Petro  Valdemaro  Sclefvicen- 

Comitem 
Lubecam  oc- 
cupavit  deditione.  Scacco  quidam  Thit- 
raariia;  comes  impolitus.  Adolfus  a  Val- 
demaro  cum  oppido  Hamburgenli  ca- 
ptus.  Acceflit  tandem  &  Travemunda 
Sigcbergumque  :  mortuoque  Canuto, 
frater  ejus  Valdemarus  11 ,  Rex  Dano- 
rum  ,  Sclavorumque  ,  &  Nordalbingise 
Dominus  Lubecx  falutatus  ;  Lauenbur- 
gum  munitiflimum  ad  Albimcaftrum, 
pro  liberatione  Adolfi  deditum  Regi  eft. 
Valdemarus  Epifcopus  Slefviceniis ,  qui 
cum  Adolfo  feniiflet ,  puliiis  Epifcopa- 
tu ,  cum  poftea  Philippi  Csefaris  auxilio 
Bremam  fe  contuliflet,  a  Burchardo  An- 
tepifcopo  ejeftus  eft  ;  rex  Valdemarus 
ei  defendendo  Horneburgum  commu- 
nivit.  In  quem  meditatus  expeditionem 
Philippus ,  Bambergce ,  prout  didtum  , 
occubuit.  Uxor  Irene  tam  trifticonfter- 
nata  cafli ,  ut  erat  prsgnans,  gemino  do- 
lore  contabuit. 

Eodem  tempore  Imperium  Byzan- 
tinum  a  ftirpe  domoque  Irenes  ad  Lati- 
nos  tranlierat,  mira  divins  manus  difpo- 
fitione. 

Alexius  Angelus ,  feu ,  ut  malebat  ipfe 
vocari ,  Comneous ,  fraterno  fangume 
madens ,  ita  gefTerat  iraperium  ,  quafiid 
ejfet  praejfe  aliis ,  vol/iptatum  tyrmnidi 


Nicetat 
in  Alexio 


fubejfe.  Iconienfem  Sultanum  ob  deten- 
tum  par  equorurn  bello  lacellfere  aufus, 
Caniam  &  Tantalum  ad  Msandrum  fli» 
oppida  amiferat.  Barbarus  tanta  allefta- 
bat  humanitate  Grascos ,  ut  multi ,  cupi- 
de  relifta  patria  ,  in  colonias  ipfius  com- 
migrarent.  Nam  crehrA  tyramides  fub- 
ditis  fobriat»  cordatumque  vivendi  ratio- 
nem  extorferam  ,  plenfque  Imperato- 
nim  nihil  in  fuosmoderativelcogitan- 
tibus ,  vel  facientibus.  Inde  cum  Chry- 
fo  &  Ibanco  ,  Scytharum  Valachorum- 
que  ducibus  ,  cum  improfpere  pugna- 
tum  effet  fkpius,  delidiaque  &  muliebri  *'^''"  '^ 
mollitie  omnia  torperent  apud  Byzan- 
tinos  ,  ab  armis  ad  fraudes  ,  aut  turpes 
conditiones  defcendebatur.  llli  permif- 
f£E  regiones  ,  quas  occupaverat :  Ibanco 
contra  fidem  datam  vincula  inje<Cla.  Nec 
deerant  feditiones  interim  crebr^c  ,  iif- 
que  fbpitis  expilationes ,  ca^des ,  incefta 
conjugia  ,  libidines.  Interdum  metus  ad 
Altroiogorum  &  Magorum  venanda  lu- 
dibriarapiebat. 

Inter  h.xc  Ifaacius  ,  imperio  oculifl 
que  privatus ,  liberiori  fruebatur  exilio. 
Alexius  filius  ejus  cuftodia  edudus,conli- 
lium  fuga;  circumfpexerat  ,  incitatus  a 
patre ,  ut  a.  Latinorum  opibus  recupe- 
rand^  dignitatis  fpem  aliquam  mutuare- 
tur. 

Veneti  irati  Byzantinis  erant ,  vete- 
rum  nomine  injuriarum  ,  quas  Henri- 
cus  eis  Dandalus  Dux  fubinde  refricabat. 
Itaque  ad  fororem  Irenem  ,  Philippo 
Csefari  nuptam ,  pervedus  Alexius  ,  fa- 
cile  obtinuit ,  ut  rationes  ejus  reducendi 
inirentur. 

Philippus  proprio  certamine,  adver- 
fus  Othonem  smulum ,  implicitus,  Plji- 
lippo  Augufto ,  Francorum  regi  affinem 
commendabat  ,  &  proceribus  novam 
expeditionem  in  Syriam  profeflis ,  Boni- 
facio  ,  inquam ,  Marchioni  Ferratenfi , 
Balduino  Flandro  ^  &  aliis.  Divina  occa- 
iio  Venetis  vifa ,  qua  terreftres  Franco- 
rum  vires  maritimis  fuis  fociarentur.  K~ 
dificata  toto  triennio  claile  ,  ad  egefta- 
tem  redaili  ,  qui  crucem  fumpferant , 

ingenf» 


Nlcetds 
iib.z.c^. 
Arnol, 
I^ubecen- 
fis  lil>.6. 
«■.15. 20. 


■Alexius  IF,  ^  K  MHY^Lufidi, 

ingentcm  vim  auri  a  Venctis  mutuantur, 

indc  Jadcram  ,  qua:  a  Vcnctis  dcfciverat 

.id  Hungaros,  pcrdomant ,  contcmpto 

Innoccntii  fulmine,  cujus  conlilio  rc- 

ges  (iuo  Hungarorum  intcltinum  bcl- 

uim  in  Syriam  tranlhilcrant.    Alexius 

nihil  nonpollicitusLatinis ,  intcralia& 

dcpravata:  corum  religionis  commer- 

cium,  excipitur  claire,  &:  Byzantium  per- 

ducitur  ,  jam  multo  ante  gnaris  occiden- 

talibus  ,  Gruum  imperimn  nihil  ejfe  a- 

liud ,  nificrdpulain  ^  ebrietatem ,  nec  a- 

litid  Conjiantimpoliniquam  Sybarim  illam 

luxu  celebratam ,  c  c  l  naves  vehebant 

mille  cataphrados ,  peditum  xxxm.  Iftis 

copiis  oppuanata  Conftantinopolis ,  fu 


4^5 
Nicolaus  cjuidam  Canabus  Impcrator 
dicitur.  In  eum  advocat  Alcxius  Boni- 
facium  Marchioncm  ,  Latinolquc  in  ur- 
bcm  invitat ,  novumTyrannum  dcpul- 
furos.  Ejus  coniilii  gnarus  Murzuflus ,  ^'cetin 
adiit  clam  Alexium  ,    docet  cnotuiiTc  ^^"'■{?- 


er.  in 


populo  inlidias,  fuadet  fugam  ,  &  quali  "'^7/^^,^  ^^ 
liberaturus  eum  producit  c  regia ,  tctcr-  phH.Mo- 
rimumquc  in  carccrem  conjicit.    Mox  nach.An- 
&  Canabum  e  templo  cxtrahit ,  Alcxio  ^^fi'"^- 
guttur  elidit  laquco  ,  menfe  imperii  vu    ^'^^"'^' 


NicetAt 


Alexiofi' 
Uo. 

Godefr, 
Colon, 

Gunth. 
iipud  Cd' 
nif. 


gatus  tyrannus  Alexius ,  cum  molliter 
&  timide  fediflet  in  folio  per  oftcnnium, 
nihilque  minus  noflet  quam  bellare.  Vul- 
gata  ejus  fuga ,  Conftantinopolitani  I- 
dc  Jfaacio  faacium ,  manu  produftum  aliena  ad  fb- 
Angelo&  \[\xn\  ,  adorant.  Latinis  portas  patefa- 
ciunt ,  Alexium  adolefcentem  ei  colle- 
gam  pofcunt.  Datus  ea  lege  ,  ut  i^tntx 
Auguilus  rata  haberet  filii  promifTa.  Sed 
collatio  tanta:  pecunia;  gravis  ingrata- 
que  Grscis  erat,  folitis  exigereaurum, 
non  pendere.   Fremebant,  oppignora- 
tum  addiftumque  imperium  a  puero  a- 
var^  fuperbarque  genti.  Ergo  difcurritur 
ad  pr^dam  a.  Latinis  ,  nec  facro  auro  par- 
citur :  Incenditur  Saracenorum  Synago- 
ga,  mdeque  ortafiammapleramque  ur- 
bem  vaftat.  NuIIus  ftatuitur  finis  mo- 
dufque  exaftionum,  conniventibus  ad  in- 
jurias  Auguftis ,  ne  pot-eftatis  fu:sauto- 
res  oflenderent ,  quod  indignatio  popu- 
li ,  ducem  nafta ,  in  fkvitiam  efFerbuit, 
Erat  in  urbe  vir  reo-iigeneris  Alexius  Du- 
cas ,  ob  conjunfta  fupercilia  Murzuflus 
diflus ,  qui  edito  in  graflatores  fortitu- 
dinis  fpecimine ,  popularem  auram  me- 
ruit.  Itaque  concurfu  in  templum  maxi- 
mum  civitatis  fadx) ,  jadlantur  in  Carfa- 
rts ,  ut  malos  angelos  ,  convicia ,  alius 
Imperator  pofcitur.  Moritur  interea  fe- 
nex  Ifaacius ,  jam  infeftusipfi filio  ,  &  ad 


Codefr. 
Colon. 
1204. 


an. 


Deinde  aliquanto  tempore  haud  inftre 
nue  defenfa  urbe,  ad  pacem  refarcien- 
dam  egreditur ,  oppreirufque  pene  a  La- 
tinis  ,  refugit  intramosnia,   novamque 
oppugnationem  paucis  diebus  fuftinet. 
Ad  extremum  contemplatus  ,    ni  abi- 
ret ,  paratum  fe  brevi  obfonium  maxil- 
lis  Latinorum  fore  ,   lxxv  fumptje  ty- 
rannidis  die  difcedit  ,    abduftis  fecum 
Euphrofyna  Augufta ,  &  filia  ejus  ,  quam 
deamabat  Eudocia.    Theodorus  Lafca- 
ris ,  gener  Alexii  Comneni ,  cum  fru- 
ftra  mcitari  videret  ad  vim  propulfan- 
dam  Byzantinos  ,  fuga  &  ipfe  falutem 
qil;£fivit.  Ita.id  fupplicationes  verfi  Gvx- 
ci  ,  inexorabili  Latinorum  fa^vitia  fpo- 
liati ,  laniati ,  &  miferrimam  in  fervitu- 
tem  redadi  funt ,  execrante  impietatem 
eorum  Niceta,  paulo  antefummoLo-  ^ieretas 
gotheta,  tetramque  eorum  hypocritin  t^  ■^f''* 
pofteris  denudante.  Latini ,  cedentibus    ""^ ' 
urbe  ,  quotquot  poterant ,  GrjECorum 
prxftantiffirais  ,   reliquis  femet  deden- 
tibus  ,   poft  innumera  fcelcra  iiagitia- 
que  ,  fortiti  funt  provincias.    Balduino 
Flandro  imperium  obtigit ,  cxa  impri- 
mis  Henrici  Dandali  ftudio  ,  quippe  qui 
eo  eniteretur  ,  ne  quis  Latinorum  mari 
potens ,  vicinufque  Byzantio,  tantam  ad- 
eptus  dignitatem  ,  unitis  opibus ,  gravis 
exinde  Venetis  exifteret.  Balduinusxxxii 
jetatis  annum  non  exceiTerat  ,  piufque 
ac  pudicus  prx  reliquis  ,  ac  dignus  eo 
apice  vifus.    Cum  peragratis  provinciis 
Theflalonicam  veniflet ,  cives  exemplo 
Byzantinorum  territi ,  introitiun  in  ur- 


vanitatem auguriorum fuojum  priftinam  !  bem  militum  deprecantur  ,  perficiunr 


revolutus. 


que  olficiisi  ut  redeatur  Byzantium ,  abi 

Boni'. 


4^4 


Balduims  Ciejar  Byz.antinfts. 


Nicitat 
in  Btti- 
duino 
Flandro, 


l&o^. 


Bonifacius  Marchio  jam  res  novas  agi- 
tabat.  Balduinus  eum  placavit  concefla 
Theflalonica,  quam  modefte  ingrefTus 
Ferratcniis ,  mutato  paulo  poft  animo  , 
fpoliavit  opibus ,  oftentatoque  e  Maria 
Hungarica  (fuerat  ea  quondam  Ifaaci 
Imperatoris  conjux)  filio,  Gr^cosadfe 
pellexit ,  ut  Bercea ,  Larifla,  totaque  Pe- 
loponnefb  potiretur  ;  quod  &  fadlum , 
Grsciaque  occidentalibus  collum  fubdi- 
dit ,  anno  Chrifti  fupra  millefimum  du- 
centefimumque  quarto.  Balduinus  fir- 
mandarum  opum  cupidus  ,  trajecit  in 
Aiiam ,  pr^miflb  Henrico  fratre  ,  qui 
per  Idx  montis  anguftias ,  Adramytium 
ufque  proceffit.  Prula  Bithynis  portas 
ei  claufit ,  clademque  haud  modicam  in- 
tulit.  Murzuflum  erronem  major  error 
Alexius  Larilfe  orbaverat  luminibus , 
Latini  eum  8c  de  altiffima  columnapra:- 
cipitatum ,  crudeliter  necarunt.  Alexius 
folita  ignavia  ad  Marchionem  profeftus, 
panis  &  vini  demenfb  imperium  com- 
mutavit.  Comites  ejus  a  Walachorum 
principe  fufcepti  ,  Macedonum  Thra- 
cumque  urbes ,  inque  his  Adrianopolin 
&  Didymotichum  ad  defeftionem  impu- 
lere ,  eoque  facinore  &  Balduinus  ex  A- 
fia  ,  &  e  Gr;Ecia  Marchio  eft  revocatus. 
Adrianopolis  a  Grsecis  defenfa ,  tempus 
Joanni  Miforum  Duci  dedit  armandi 
fuos  ,  qui  interceptos  iniidiis  Balduinum 
&Latinos,  partim  occidit ,  partimvin- 
culis  oneratos  in  captivitatern  rapuit. 
Balduinus  uniusannilmperator ,  mace- 
ratus  carcere,  foeda  tandem  morte  inter- 
iit.  Nicetas  refert,  eum  pedibus  rnani- 
bufque  truncatum  ,  &  volucribus  efcam 
faftum  ,  tertio  demum  die  exfpirafle: 
Scythifque  haud  multo  mitiores  Latinos, 
terram  mariaque  rapinis  &  csdibus  com- 
plevifTe.  Utrifque  populis  vi<ftx  civita- 
tes  cum  poenas  miferabilesdarent ,  ipfi 
viciflim  Latini  Scyth^eque  alternis  cladi- 
bus  atterebant.  Dandulus  Venetorum 
Dux ,  ruptis  e  fuga  inteftinis  periit ,  vul- 
neribus  Vkx  Comes  Doloicus  ;  Henri- 
cus  Balduini  frater  capeflit  imperium. 
Bonifacius  Marchio ,  d  Scythis  Berrhoea, 


Serris ,  aliifque  oppidis  cxutus ,  Thcflh- 
lonicse  fe  inclufit.  Latini  paflim  a  Scythis 
male  multati. 

Philippopolis ,  Rufium  ,  Perinthus , 
Daonium ,  Arcadiopolis,  Mefena,  Athy- 
ra ,  captse  deftruftseque.  Dusetantumur- 
bes  Thracum ,  Bizya  &  Selybria ,  rapinas 
&  vaftitatem  efFugere.  Latini  lupis  By- 
zantio  velut  ovili  infidentibus ,  Grcccia  a 
variis  diftrahebatur  tyrannis.  In  Orien- 
te  Prufa ,  Nicxa ,  Lydi ,  Smyrna ,  Ephe- 
fus ,  &  interjefta  oppida ,  Theodoro  La- 
fcari  parebant ,  qui  &  fabricatis  navibus 
plerafijue  Infulas  fubegit.  David&Ale- 
xius  fratres ,  Andronici  quondam  tyran- 
ni  nepotes  ,  alter  Ponti  Heracleam ,  & 
Paphlagoniam ,  alter  Oenocsum  &  Si- 
nopen  urbes ,  ipfamque  Trapezuntem 
tenebat.  Attaha;  Aldobrandinus  Italus 
dominabatur.Itadilacerati  imperii  mem- 
bra  qu^elibet  prjedonurn  manusinfefta- 
bat.  Genuenfes  pirat^ ,  pro  mercatori- 
bus  ingreffi  Cretam,  ejus  infulx  potiti 
funt.  Vix  aquoquamprincipumincom- 
mune  confulebatur ,  quifque  fibi  capta- 
bat  dominia ,  iifque  moribus  Grxcorum 
Refpublicas  pene  omnes  peflumdabant. 

Eadem  tempeftate  inter  Philippum 
Galliarum ,  &  Joannem  Anglorum  re- 
gem ,  flagrabat  bellura  ,  quod  Arfturus, 
Anglifratremajoregenitus ,  quipotio- 
rem  fe  Britannias  h^redem  contendebat, 
ad  Mirabellum  captus  occifufque  eflet , 
idque  Francus ,  contemptu  legum  Fran- 
cicarum  a  Joanne  patratum  diceret.  Ar- 
repta  igitur  occafione ,  totam  Norman- 
niam  armis  recuperavit  Philippus ,  du- 
ccntefimo  &  feptuagefimo  anno ,  quam 
attributa  RoIIoni  Danofuerat.  Duode- 
cim  inde  a  RoIIone  Duces  ejus  numeran- 
tur:  ex  iis  fex  iidem  Anglorum  reges. 
Ac  ne  quid  deeflet  ad  mutationem  rerum 
humanarum  ,  eodem  temporis  traftu 
Tartarorum  in  Afia  dominatus ,  autore 
quodam  fblerti  ejus  gentis  viro ,  quem 
Chamum  appellarunt ,  inftitui  coeptus. 
Et  Livonia  cum  tertium  jam  haberet  E- 
pifcopum ,  e  Breraenfi  Canonico  Alber- 
tum  ( Meinardus  Sigcbergenfis  primus 
\  fuerat) 


Nics.  in 
Bald.  & 
Henrico, 

Niceph. 

Gregoras 

lib.u 


Matth. 

Parif. 

Paulut 

fy^militis 

lib.6. 

Antejiod. 

Monachiit 

in  Chron, 


Marin, 

Siinut. 

lib.i. 

l>art. II, 

cap.^, 

Arml. 

1.7, c,C. 


Otho  IK  HenricHS  Flander, 


Nicet.l.'^ 

Jltxii 

Comneni 


A.  M. 

ChTtjli 


xArnold. 
LttUec.L^. 
c.fo.jt. 
Vrfper. 


fuerat)  novum  nicrorum  milicum  ac- 
ccpic  ordinem  ,  qui  pari  Poncificum  in- 
dulgcncia,  quo  J crofolymicx ,  adabo- 
lcndum  apud  Livoncs  gencilifmum  ani- 
maci ,  maanas  libi  lis  in  locis  opcs  pcpc- 
rcrunc 

Apud  Grcccos  agicata  qua^ftio ,  an  cor- 
pus  Domini  in  facraCainapercepcum , 
lit  mancatque  inomnibusincorrupcibi- 
le  ,  prxcedit  ejus  EcclcMia:  fcrvitucem. 
Nicecas  h&c  myjleria /ilentio  veneranda , 
emmque  humanet  difputatione  tnajora, 
pieacprudenter  judicat. 

OTHO  IV,  GERMANI- 

CUS    C  /ES  A  ».. 

Henr.icus  Flander, 

PeTRUS    ANTIS10D0R.EN- 

s  I  s  ,  Byzantini. 

pXftinfto  Philippo  ,  turbatam  valde 
■  Germaniara  ad  cranquillicacemrevo- 
care  annixus  Otho ,  jemulus  ejus  ,  mul- 
tum  impendic  laborem  conciliandis  iibi 
animis  principum.  Saxones  Halberfte- 
ti,  Alemannos  Francofurci  ad  compro- 
bandum  imperium  ftium  induxit.  Fre- 
quentifllma  hsc  fuifle  comitia  ferunt , 
quibus  raulta  egregie  conftituca.  Otho 
Palatinus  Philippi  interfedor  profcri- 
ptus  ,  polleffiones  ejus  hseredibus  dele- 
gata;.  Sublaca  &:  latrocinia ,  quibus  mul- 
ti  civilium  praetextu  bellorum  infueve- 
rant.  Firmata  vii  Eleftoribus  fuis  ju- 
ra.  Tollendis  inter  Saxones  &  Suevos 
fufpicionibus  odiifque  vifum ,  ut  Philip- 
pi  filia  Ochonis  connubio  fociaretur. 
Obftabat  propinquitas  fanguinis ,  quod 
Othonis  pater  Henricus  ,  avunculus 
fuillet  Friderici  Imperatoris ,  e  quo  Phi- 
lippus  genitus.  Sed  ei  peccato  remedium 
reperic  Papa  facillimum.  Difpenfacum 
cft  ,  uc  vocanc ,  impolica  culpauniver- 
fb  Monachorum  ordini.  Abbasquidem 
publice  illam  in  fe  fuofque  tranftulit , 
modo  Imperator  Ciftertienfe  monafte- 
rium  (iio  fumptu  ftrucret ,  &JeroIbly- 


4<^5 


micis  fubvenirct.  Pauio  poft  innocuic, 
Hcnricum  Calccinum  Marcfcalcum  ,  & 
Weifonis  quondam  a  Wicclfpacio  occili 
fihum  ,  fupplicium  exegiflc  dc  Plulippi 
Ca;faris  mccrfcftore  ,  caputquc  cjus 
merlifleDanubio. 

Ocho  Imperator  pcrrexitin  Italiam  , 
coronamque  de  Innocentii  manu  cxce- 
pit ,  percxiguo  cum  fruft u  fiio.  Obor- 
ta  emm  Ibcim  lis  de  Machildis  pnnci- 
patu ,  conjuois  quondam  Conradi  ,  filii 
Henrici  iv,  quemillaolimcircumventa 
a  Pontifice  Ecclefias  Roraana?  aflignave- 
rat ,  cumque  ab  Impcracoribus  lemper 
repeteretur ,  Innocentii  aftu  interccpcus 
fuerac ,  ardente  difl^jdiis  Germania.  Otho 
imperii  jura  fibi  afTerenda  ratus ,  &  Mar- 
chiam  iftam  ,  &  alia  terncoria ,  a  Fride- 
rici  II  cutoribus  prxrepca  armis  recupe- 
rare  ftacuit.  Eam  rem  indigne  tulit  in- 
nocencius,  pertinacemque  propoiiciO- 
thonem ,  nec ,  nill  juramenci  religione, 
quo  dignitatem  imperaroriam  fe  promi- 
ferat  ^fenfurum  ,  abfolveretur  ,  ablata 
reftituere  volentera  ,  anathematis  vin- 
culo  innodavit.  Otho  viciffim,di(poiitis 
paffim  cuftodiis  ,  ne  cui  adeundi  Papam 
facultas  eflet,interdixit. 

Idem  Pontifex  Joannes  Anglia:  re- 
gem  percuffit  fulmine  fuo,  quod  Cantua- 
rienfcm  Prxfulem  repudiaret ,  ad  arbi- 
trium  Monachorum,  ab  Innocentio  fe- 
duftorura  defigftatum.  Nam  cum  duo 
alii  eledli  efTcnt ,  Papa  Stephanum  Lan- 
getonium  Cardinalem  intrufit ,  cui  fuf- 
fragantes  monachos  pxpulit  regnojoan- 
nes,  confpicatufque  ob  id  facra,  ex  edido 
Papje ,  per  univerfam  Britanniam  inter- 
mirti ,  mulravit  reditibus  fuis  Clericos, 
&  fugibundo  cuidam  plumbeam  injecit 
tunicam,in  quaanimamexfpiravit.  Ni- 
mius  autem  rex  in  exigendis  tribucis  fuit. 
Judaco  cuidam  fingulos  quotidie  excuf- 
iit  dentes  ,  donec  feptimum  omni  pa- 
trimonio  fuo  redimeret.  Subegit  Hy- 
berniam  Walliamque :  Alex.  Csementa- 
rio  Theologo  habuit  fidem  ,  dicenti ,  non 
ejfe  Tontificis  aliena  curare  regna.  Id- 
que  ipfum  per  Galliam  Germaniamque 
Nnn     ■  pluri- 


Parif 
anno  ZK 


^66 


Oiho  IF".  Henricm  Tlander. 


Reiner, 

contra 

Walden- 

fes  cnp.j. 

Pilich. 

dorfiiis 

contra  ~ 

Wald. 

Robcrt. 

Antifi. 


Urfper. 
Otkone 

iV. 


plurimi  alTerebant  eo  tempore  ,  adden-  i  daftos  in  poteftatem  ,  quofcunque  minis 
tes,  Romamm  Eccleftam  effe  coemm  ma-    blanditiifque  dimovere  haud  poterat  a 


Godefr. 


ligmntium ,  igmrum  Euangelii ,  mere- 
tricem  Babylonicam ,  Papam  ipfum  caput 
errorum ,  fubnixum  fuis  Scribii  ^  l^ha- 
rifm  ,  Vrdatvi  ^  Momchi^.  Epifcopos 
bellofe  mifcentes ,  homicidarum  in  numero 
habendos.  Deo  obediendum  pr&Epifcopis; 
perniciofas  effe  Cleri  divitias  ^  domina- 
tiones  feculares-,  in  traditionibm  huma- 
nii  numeranda  ,  quacunque  prater  Scri- 
pturas  obfervent  Monachi  ,  Conciliis  ^ 
Synodis  non  obJiri?2gi  confcientias-  BaptiJ- 
mtim  &S.S.  coenam  duntaxat  effe  Sacra- 
menta ,  exonera^idaqne  exorcifmis  Zf^ge- 
jliculationibM  ,  pr£ter  divina  mtmiata 
fuperadditis.  Erraffe ,  qui  matrimonio  in- 
terdixerint  Clericis  Occidentalibu^ ,  quan- 
doquidem  (^  Oricntales  conjugiis  utan- 
tur.   ^tod  e  facris  literis  autoritatem 
non  habeat ,  pro  fabula  cenfendum  ;  Sa- 
cra  vulgari  fmgua ,'  quam  omnes  capiunt, 
peragenda.  Neminem fancium ,  nipfolum 
DeuminvocmdMm.  Confecrationes,  tranf 
lationes ,  vigilias  mortuorum ,  nihil  effe-^ 
Crucis  figno  nuUam  ineffe  vim ,  nec  ejfi- 
caciores  ducendas  in  templo  preces ,  quam 
in  cubiculo.   Pr^Jiare  pauperes  veftire-, 
quam  ornare  parietes.  MultapoftGrego- 
rium  in  Ecclejiam  irrepfiffe ,  prifcis  inco- 
gnita  aut  damnata  ;  nec  effe  nifi  duoi 
vias  ,  alteram  eleBorum  in  coelum ,  a- 
liam  damnAtorum  adinfernum ,  fibontn 
fit  qui  decedit  vita  ,  non  indigere  ope  aut 
fu0-agio  viveniium :  fin  malf4-s ,  nihil  ju- 
vari.  Purgatorium  nugoi  effe  humanoi, 
Hiautabautore,  autaloco,  autabho- 
ftium  ludibriis ,  vocabantur  Valdenfes  , 
pauperes  de  Lugduno ,  Albigenfes,  Beggi- 
ni  h&reticii  circumibant  vicos  &caftel- 
la,  prompti  &  Scriprurarum.  Eorum  lo- 
eo  Innoccntius  Minores ,  Francifcoma- 
giftro  ,  erexit ;  aliufque  ordo  Prsdicaco- 
rum,  Dominicoinventore,  appellatus. 
Sed  quia  verbis  expugnari  haud  poterant 
irma  propulit  Papa  fuos , 


Monaui  Valdenfcs ,  in 

anwa  »  .    qyiiji[-j(.{ij({ep|m-es  variis  enecaruntfup- 

izii,       pucus.  Snnon  comes  Montisiortisftre- 

nuam  navavit  Pontifici  operam  ,  qui  re- 


fententia,  inftrufto  rogo  cremavit 

Otho  fub  ha;c  Imperator ,  fuba£tis  A- 
pulia  Calabriaque  revertit  in  Gerraa-. 
niam ,  jam  inftindlu  Pap:E  &  prceconio- 
Sifridi  Moguntinenfis  tumultuantem.  Si- 
fridus  enim  promulgata  Imperatoris 
execratione ,  Bamberaa;  cum  rege  Bohe- 
mia:,  &  Hermanno  Thuringo  Confilia 
tractabat  de  eledlione  Friderici ,  nepotis 
Barbarofis ,  Sicilise  regis ,  cui  quondam 
puerulo  dixiffent  priiicipes  facramen- 
tum.  Sed  plunbus  aflenlum  minime  prje- 
bentibus ,  frater  Othonis ,  Henricus  Pa- 
latinus ,  dicecelin  Moguntiacam  incen- 
dio  &  rapina  devaftavit.  Imperator ,  de- 
monftratis  Norimbergx  caufis  diffidii 
inter  fe  &  Innocentium  ,  Comitiorum 
decreto  abrogavit  regiam  poteftatem  O- 
doacro  Bohemo ,  eamque  filio  ejus  cum 
VI  vexillis  afficnavit.  Thuringiam  quo- 
que  populatus ,  quarto  demumamorte 
Philippi  anno ,  celebratis  cum  filia  ejus 
nuptiis  ,  quarto  eam  die  amifit,  rebus 
humanis  prarpropere  exemtam.  Eodem- 
que  anno  Saxones ,  Weftphali ,  Frifones, 
Auftriaci ,  in  Begginos  fufceptam  expe-  . 
ditionem ,  quum  illi  caftra  &  urbes  de- 
fererent ,  in  Saracenos  laudabilius  verte- 
re,  auxiliatique  Hifpanise  regibus ,  Ma- 
rocciE  tyrannum  acie  devicerunt.  Sara- 
ceni  ad  naves  fuas  profugi ,  pleriqueflu- 
£tibus  funt  merfi. 

Ferunt  &puerosingentimuItitudine,  Rfbert, 
fanatici  cujufdam  horramenta  fccutos ,  f^"<'/'"^- 
tanquam  per  ipfos  Palxftina  eflet  recu-  '"     ''*^' 
peranda ,  in  mari  &  Sylvis ,  miferabili- 
bus  lcti  viis  interiifle,  .Ssviebatur  inter-  ^•^tt^' 
ea  in  Albigenfcs ,  quibus  Pctrus  Arago-  ■^'"''■' ' 
num  rex  &,  Tolofanus  Comes  fuppecias 
ivere.  Crudcliter  utrinque  exercitas  vi- 
(ftorias  lego ,  Petrum  bello  occubuifTe; 
Albigenfium  multos,quod  fidem  fuam  e-     - 
jurare  noIlent,combuftos  igni.  Fervcbat 
eodem  tempore  inter  Othonem  &  Fri- 
dericum  ^mulatio.  Fridericus  Mogun- 
tia2  a  prsfiile  &  Alemannis  fufceptus, 
Inaocentii  &  Italorum  fufFragiis  nite- 
i  batur. 


Godefr. 


Codefr. 
nnno 


Otho  IK  He)irkus  Flander. 

batnr  ,   riii(c|ue  opibus.    Acccdcbam  & 

Philippi  Francorum  rcgis  fubhdia ,  qui 

perniciolam  fuis  rcbus  Othoiiis  potcii- 

tiamduccrct,  naci  forore  Joannis,  rc- 

sis  Anglorum  ,    ob  ercptam  libi  Nor- 

manniam  ,  appetitamquc  dc  conliho  Pa- 

pa;  Anoham  ,  infcnli.  Fcrciinandus  Luh- 

tanus ,  e  nuptiis  cum  Jcanna  lilia  Baldui- 

ni ,  Ffandrix  Comes  crcatus,  cum  Anolo 

rcntire  vifus ;  exutufaue  penc  ditionc  a 

Franco ,  majori  eam  virtute  rccupera- 

yix..   Joannes  Rcx  tranfmilit  in  Aquita- 

riam  ,  Andegavum  antea  receptum,  no- 

vis  munitiombus  firmavit.  Pi^lones,  ob- 

literata  priltina:  limultatis  memoria ,  ei 

afFuerc.  Ccef^r  Otho  RcginaldoBono- 

■nienli ,  Ferdinando  Flandro  ,  Guilelmo 

Brabantino  fociatus,  conflixit  cum  Fran- 

co  acerrimc  juxta  Tornacum  ,  ad  Bovi- 

numpontera.  Sedcum  le  inprimis  cer- 

neretpeti,  circumado  ex  vulnereequo 

exceflitacie.  In  cxcrcitu  ejus  cl  millia 

peditum  fuifle  narrant  ,   cquitum  vim 

tantam  ,  utmille  &:quingenti  exiisau- 

rata  balthea  virtutis  caufa  gercrenc.  Re- 

ginaldus  in  vinculis  Peronam  ,    Ferdi- 

nandus  Lutetiam  dudus ,  Othocum  fuis 

cvafit ;  fed  co  prailio  dignitatem  amilit 

fuam. 

Fridericus  ad  MoicIIam  Mofamque 

omnia  fubegit ,  defertoque  a  fuis  Otho- 
ne,  &  Colonig  inclufo ,  Aquifgrani  a 
Sifrido  coronatus.  eft.  Mox  &  Colonia 
Friderici  in  nomen  adaciia ,  inftaurataque 
divina ,  quas  fefquiannum  fere  cefTave- 
rant ,  dum  civitas  anathemati  Pontificio 
fubjaceret. 

In  Anglia  rem  fuam  fecit  Innocentius. 
Joannem  regem  metu  Franci ,  cui  uni- 
verlain  Angliam,  cum  venia  quoque  pcc- 
Catorum,  occupandam  conceirerat,  & 
fuorum  infidiis  territum  ,  ad  turpiliiraas 
adegerat  conditiones ,  ut  relignato  in 
manus  Pandulfi  legati  regno  ,  benefi- 
darium  fe  Pontificis  profiteretur  ;  exules 
omnes  reciperet  regno ,  Stephanum  pro 
Cantuarienfi  pr^sfule  haberet.  Ita  coa- 
€t\.\s  expcditionem  relinquere  Francus, 
in  Flandria  etiam  afFedlus  clade  fucrat. 


4(^7 

Proinde  Joanncs ,  intcllcftacxulum  ad- 

vcrfus  ie  mofitione  ,  &  Innocencii  -imbi, 

tione,  (Scavaritia  inexpkbili ;  quem  au- 

ro  in  quodvis  fcclus  certum  cffici  didi- 

cerat ,  iargitionibuscum  dcvinciendum 

hbi  cxiftimavit.  Itaque  Nicolaum  Thu- 

fculanenfem  ,  Legacum  Pontificis  ,  ob- 

fervantiflimc  excipit ,  ad  ejus  pcdes  re- 

giaponit  infignia  ,  rcgna  Anglia:  Hibcr- 

niasque  tradit  Pontihci ,  rcceptaque  ci, 

canquam  feudi  Domino  ,  vcftigafia  h~ 

cit.  Legatus  viciflim  difFerricuracrcfti- 

cutioncmoblatarum  Clcricis  opum  ,  va- 

cantcs  locos  implet  Clcricis  ,    fuo  fo- 

lius  arbitrio  creatis ,  ofFendit  pra:fules , 

&  Stephanum  ipfijm  Cantuarienfem,tan- 

tumPontificis  clientem,  morofitatis&: 

infolcntixaccufat.  Poftea ,  licet  in  Nor-  ^ttth. 

mannia ,  &  Pidonibus  profpcre  bella-  ^'"''^- 

ret  Joannes  ,    tamen  infehci  partium  ^"•^H*' 

prc-clio  ad  Bovinas  conftcrnatus  :    Poft- 

quam  me ,  inquit ,  meaque  regna  RomanA 

/ulfjeciEcclefis,  nulla  mihijecunda  am- 

plius  ^fedadverfa  omnia  evenerunt.  Con- 

venit  erCTo  de  quinquennalibus  inter  Gal- 

los  Anglofque  induciis.  Anglus  domi  no- 

vis  exceptus ,   iifque  majoribus  turbis. 

Petebantur  a  Baronibus  &  Clericis  im- 

munitates ,  ab  Eduardo  oiim  &  Henrico 

primo  data:.  Rex  contra  facerdotibus  fa- 

tisfacere  cupiens  de  ablato ,  aurum  ra- 


pacius  cxigebat.  Eadiflenfio  manifeftana 
m  rebellionem  exarlit.  Appellatus  ite- 
rum  Francus ,  Utinvaderet  Angliam  ne 
inducias  violare  videretur ,  filium  mifit 
Ludovicum  ix ,  qui  rex  ialutatus ,  Lon- 
dinum  urbem  regiam  introivit.  Inno- 
ccntius  omnes  Anglis  Barones  notavit 
anatheraate  ,  Regem  fide  immunita- 
tum  data  abfolvit ,  Stephanum  Cantua- 
rienfem  ,  quod  abnuerec  execrari  magna- 
tespatri^,  movic  cathedra.  Ipfe  eoan-  Anna 
no  (erat  XV  ejus  feculi)  frequentiilimum  mj. 
egit  Romx  Concilium  Epifcoporum 
ccccxii  ,  Metropolitanorum  lxxii^ 
Intereranc  utriufque  Imperatoris ,  Hcn- 
rici  Byzantini,  &  Friderici  Siculi ,  le- 
gatiypatriarch^eciam  Oricntafium  Ec- 
clefiarum  aiit  ipfi  vencrant ,  aut  mife- 
N  n  n    2  rant 


Otho  IV.  HenricHsFlander. 


Godefr. 

Colon. 

Mattb. 

Parif. 

fjg.s.62.. 

&c. 


Antijtod, 

Mona., 

chut. 


Vrfper. 
%AnttJiod, 


rantnuncios.  Nihil  dignum  tanto  ccetu 
adlum. 

RecitataablnnoCentiocapita ,  aliqui- 
bus  onerofa,   aliis  grata  vifa.  Inprimis 
acritata  adverfus  Palsftinenfes  Barbaros 
expeditio ,  iblutoque  concilio  extorta  a 
pra;Iatis  pecunia  ingens ,  quam  Romaz 
a  f^neratoribus  duris  coatti  funt  legi- 
bus  mutuari.  Haud  diu  fuperftes  tantis 
aulibus  Innocentius ,  diem  claufit  extre- 
irium,  Pontificatus  anno  xviii  ,  fuc- 
ceflore  Honorio  III.  fubfecutus  Joannes 
Rex  Anglia;,  &mosrore  animi  confe- 
ftus ,  Henrico  ejus  filio  :Equiores  fuere 
gentis  proceres ,  eique  contra  jurisjuran- 
di ,  quo  fe  Francis  addixerant ,  religio- 
nem ,  afFuereadverfusLudovicum,  jam 
undique  omni  Anglia  evaftata  ,  vibrato 
nominatim  in  Barones  ,  ipfumque  Ludo- 
vicum  fulmine  Pontificis,  Anglifque  jam 
fero,  quod  in  fervitutem  incidercnt  Fran- 
cicam ,  pcenitentibus  indignantibufque. 
Igitur  Ludovicus  non   una   proftratus 
clade ,  Londinique  obfeflus ,  ejurat  An- 
gIiam:Normanniam  Piftaviamque  Hen- 
rico  reftituit  ,   anno  fupra  millelimum 
ducentefimum  feptimo  decimo.  Ludovi- 
cus  poftmodum  Albigenfes  domare  co- 
natus  eft  fruftra.  SimonComes,  quive- 
lut  in  prasmium  militise  Tolofam  fibi 
vindicaverat ,  Lateranenfi  concilio  ei  ad- 
judicatam ,  ob  pericula  adverfiim  hajre- 
ticos  fufcepta  ,  in  obfidione  ipfius  Tolo  - 
fx  faxo  i£lus  occubuit.  Albigenfes  omnia 
caftra  feliciter  recuperarunt  ,   filiofque 
Simonis  captos  interemerunt.  Jaftabat 
fubha:c  Honorius  Papa  ,  revelatum  fibi 
divinitus  Jerofolymam  fe  Pontifice  re- 
cipiendam  a  Chriflianis ,  quemadmodum 
&  Innocentius  ex  Apocalypfi  afleruerat  , 
Saracenicam  tyrannidem  annis   DCtxvi 
tcrminandam.    Sed  ambo  falfi  convifti 
vaticinii.   Nam  Honorio  fedente ,  Da- 
miataquidem  ^gypti  maximis  Chriftia- 
norum  impenfis  &  laboribus  capta,  at 
bicnnioport,  majoribus  eorum  probris 
cladibufqueamifTaeft,  annoxxiv  hujus 
feculi ,  ut  fuo  dicetur  loco.  Potuerat  re- 
cuperari  Pala;ftina ,  fi  cupiditatibus  mo- 


dum  fciviflet  ftatuere  Legatus  Pontifi- 
cius :  y/t  dum  nimia  ambit ,  po  gloria 
ignominiam  retulit. 

Nec  Latini  propagarunt  fuum  in 
Thracia  Graeciaquciraperium.  Theodo- 
rus  Lafcaris,  Alexii  quondam  profugi 
gener ,  Sultanum  Alexio  patrocinantem, 
jn  Phrygia  devicit  ,  captumque  fbce- 
rum  liberaliter  habuit  Nic^s.  Cum 
Henrico  Byzantino  coluit  pacem.  Eo 
poft  XI  imperii  annos  defundlo  ,  Petrum 
Antifiodorenfem  ,  per  nuptias  lolantes , 
potitum  Byzantii ,  Romaque  ,  ubi  ab 
Honorio  coronatus  fuerat ,  reverten- 
tem  cum  copiis ,  dcpulitDyrrachio.  Ten- 
denteiii  inde  in  Macedoniam  intercepit , 
&  bienni  maceratum  captivitate  inter- 
emir. 

Hasc  pleraque  debemus  Arnoldo  Lu- 
becenii ,  Godefrido  Colonienfi ,  Roberto 
Antifiodorenli ,  quihiflorias  hujus  feculi 
cujus  ipfi  pars  erant ,  in  literas  mifere. 

FRIDERICUS  IL    C^S.  GERM. 

ROBERTUS    &BALDmNUS 

Byzantini , 

Theodorus    Lascaris    &     A.  lA. 

ToHANNEs  DucAs,  Nicsni.      l^^^'., 
•^  Godfrti. 

r^  Um  Friderico ,   ^Enobarbi  nepoti ,  J.^/^^" 
omnia  fe  fuperioris  Germania^  Ita.- annr>' 
li^eque  permitterent ,  Othoin  latebram  laiS. 
fe  recepit  Saxonia:,  &  Harreipurgi,  pefti- 
lenti  correptus  febre  ac  dy  fenter]a,difcef- 
fit ,  anno  gefti  poft  Philippum  imperii 
decimo.  ItaFridericus  ,  favente  Hono- 
rio  ,  exfententiaPrincipum  potitur  re- 
rum  occiduarum,   quo  tempore  Joan- 
nes ,  Brenn^e  Comes  ,  Hierofolymirani 
regni  ritulo  ornatus  efl ,  confilio  Philip-  jMehus 
pi  Francorum  regis ;  &  Robertus  Anti-  J?/.''''^' 
liodorenfis  ,  capto  ab  Lafcarc  necatoque  qJ^"' 
patre,  Byzantinum  confcendit  folium.  decMpt. 
Is  Brennus  abdicato,  &  nimia  auratarum  Damiata. 
ingurgitatione  mortuo  Almarico ,  Cy-  ^^'*'"'- 
pn  &'jerofolyms  rege  ,  duda  ejus  filia  f^^""^' 
Maria,   regium  fLifceperat  nomen,  ac     ', ',j^ 
rem  Chriilrianam  in  Pali^ftinahaud  fcgni-  cj^,  j. 

ter 


Theodortis  Lafiaris.  Fridericns  1 1.  Cafar- 


Pautus 
lib.  6. 
rnrif. 


12.1$. 


tcr  admiaiftrabac.  Scdab  Andica  Huii- 
gaiorumrcgc,  quicorporc  ter  iiijor- 
danc  abhuo  voti  fc  rcliojionc  folutum 
putarat ,  doniumque  copias  rcduxcrat , 
dcfertus  ,  fpcquc  rccupcrandx  Palxltins 
cxutuSjCartrum  pcrcCTrinorum  intcr  Ca:- 
farcam  Sc  Cajapham  montcm  commu- 
nierat.  Ex  ea  velut  arcc  omnia  infclb 
barbaris  circaincolcntibus ,  facicbat.  At 
conHrmatus  novis  pcrcgrinantium  auxi- 
liis ,  ftatuic  invadcre  /iLgvptum  ,   quod 
ea  incolumi  vidcrentur  vix  opcnx  pre- 
tium  noftri  in  Syria  fatturi.  Pctitur  claf- 
fcDamiata  (Hcliopolis  quondam)  mu- 
nitidimiim  ^gyptiemporium-  Ferruni- 
picur  virtute  artcque  catena  ,    ingreflu 
Niliintenorearcens.  Turris  validiflima 
Barbarorum  ingenti  labore  noftratium  , 
plurimoque  cum  fanguine  cxpugnatur, 
Saphadinus  intcrit.    Fihus    commeatus 
inopiafraftus  ,  abducit  exercitum  quem 
defendenda:  urbi  babcbat.   Conradinus 
Damafci&  Hierofolymorum  Sultanus , 
filius  &  iple  Saphadini ,  conditiones  of- 
fert  pacis ;  pollicetur ,    ficrofanftam  fe 
crucem ,  &  quicquid  de  Chriftianis   in 
Syria  Phceniceque ,  ipfe  aut  deceflores 
cepiiTent ,  redditurum.  Franci ,  Angli , 
Germani,  Icali,   leges  comprobabant. 
Obftabat  Pelagius  Cardinalis  ,   perdo- 
mandam  clamans  prius ,  lanandamque 
.Egyptum.  Conradini  Oratores  infeda 
pacedimiHi.  Ille  indignabundus  Hiero- 
folymam  ,  Cxfaream,  Saphatum  ,  muris 
difcinxit  ,    magnificenciora  ^dificia  & 
monumenta  diruit ,  ne  ufui  nofliris  fie- 
rent.   Sub  hsec   peftilentia  noftros ,    at 
obfeflbs ,  cum  !ue  dira  ,  etiam  fames  po- 
pulatur ,  capiturque  tandem  fefquiannuni 
oppugnata  Damiata,    anno  ejus  feculi 
undevicefimo    Curn  eam  Pelagius ,  jure 
kgationis  ,  Pontifici  attribue"re  nitere- 
mr ,  BrennusrexPtoIemaidem  feceflit, 
atquevix  nobililfimorum  precibus  pro- 
cerum  mitigatus  revertit.  Revocato  in- 
fl:at  Pelagius ,  Cairum  ducat ,  ^Egyptum 
fubigat.  Reponit  Brenntrs ,  de  fanfto  fb- 
lo  ccrtamen  cfTe ,  in  Syriam ,  non  quo 
neceffe  non  eji ,  non  unde  millns  ufiis  ex- 


4^9 

ftct  ,armitvertenda.  Lcgatus  pcrftiticin 
fcncentia ,  prxccdcrcLudovicum  Bava- 
rum ,  fcqui  ccctcros  jubct :  qui  difto  au- 
dicnsnon  forcc,  cum  fc  cxccrari.  Ive- 
runt  metu  dirarum  ad  lxx  hominum 
millia:  Caftra  ad  decimum  ab  urbere- 
gia  lapidcm  locant.  Munitionibus  fe  con- 
tinebat  jEgyptius ,  quoad  gnarus  loco- 
rum  temporumque ,  incautos  improvi- 
dofque  incruentadcbcllarct  viftoria.  Pa- 
tefadlisenimNili,  maxime  tunc  incre- 
fcentis,  emiflariis,  caftranoftroruma- 
qua  fuperfufa  opcruit ,  ufque  eo  ,  ut  com- 
meatus  corrumperctur,  nec  in  iicco  con- 
lii^endi  locus  ellet.  Ita  plurimis  fubmer- 
fis  ,  fuperfl:itesab)urareDamiaram  ,  ce- 
dere  /Egypco  coafti :  irrici  coc  labores 
reddici.  Damafcenus  inducias  in  odlo  an- 
nosdcdic:  quibus  frecus  Rcx  Brennus  , 
venic  inlcaliam,  novaauxilia  corroga- 
turus.  Eam  ingrefTus  anno  hujus  feculi  Godnfr. 
vicelimo  Fridericus ,  ab  Honorio  acce-  "»"" 
perat  Augufl:alia ,  ejufque  gratiam  dato  |-^-* 
Fundano  Comitatu    fibi  authoraverat.  ^ 
Sedcum  Anao-nio;  Comites,  Innocentii 
III  fratres  ,    Othonis  quondam  partcs 
fequutos  ,  in  poteftatem  redegiflct ,  u- 
nus  eorumThomas,  cuftodibusfruftra- 
tis  ad  Honorium  confugit ,  a  quo  per- 
benigne  fufceptus ,  nova  inter  regnum 
&  facerdotium  fcvit    diffidia.    Frideri- 
cus  filioium  fuum  Hcnricum  ,  quem  e 
Conftantia  gcnuerat  Arragonica ,  con- 
fecrandum  curavit  Aquifgrani  abRegi- 
naldo  Colonienii ,  dum  horrcndi  ten£ 
motus  Europam  quaflarent ,  &  Romx 
mixtum  fanguine  pulverem  pluerent  nu- 
besjinfequentium  malorum  portenta.E-  12«. 
rat  annus  xxii  illius  feculi ,  Waldemari  Tmh. 
etiamii  Danorum  rcgis  captivitate  inli-  ^l"°j* 
«rnitus.  Ille  enim  rex  a  bellicafclicitate  ^ '*/■''' 
Victorioh  fortitus  cognomen  ,  quumo-  saxon. 
mnem  maris  Balthici  oram  Sclavicam , /wre  i. 
Teutonicamque ,    adjecifTet  Dani.-e ,  &  Ericus 
Hamburgum  de  Othone  iv  recepifTet ,  ^i'j^^' 
florentiJjTmum    armorum  decits    Veneris  "'/•'•3' 
impotentia  maculavit ,  fummamque  for- 
tunam  una  actione  pefliindedit.  Henri- 
cus  Suerinenfium  Comes,  S.icrampro- 
Nnn  3  feffus 


47©  Fridemus  11.  Cdfar, 

feffus  militiam ,  uxorem  regi  fuara  com-    Flandriam  repofcebat^,  fingens  fe  Con 


FaTel. 
lib.iZ. 
de  rebus 
Siculis 


Cafir. 

l.f.Cll. 

12. 

MatCh. 
Varif. 
cap. ■}2.z. 
Godefr. 

Coltn. 


mendaverat ,  nufpiam  ratus  rutiorem  , 
quam  apud  Dominum  fuum  forc.  Redux 
comperir  violatum  a  rege  torum  ,  difli- 
mulat  iram  ,  agit  gratias  de  fervata  con- 
jugis  pudicitia  ,  vindidx  cupiditatem 
quovis  obfequio  velat  ,  donec  obvium 
fraudulento  conlilio  regem  venatio  ma- 
ritima  apud  Fiones  ,  largiorque  Bacchus 
fecerunt.  Sopitum  enim  laffitudine  &  vi- 
noValdemarum  nofturnus  aggreditur, 
obftruftoqueore,  vinftum  portat  cum 
filioin  navcm,  quam  in  hoc  antea  pa- 
rari  julTerat ,  abreptumque  in  alterum 
littus,  Dannebergcnli  caftro  includit. 
Sic  princeps  armis  inclytus ,  inopinanter 
regno  &  libertate  excidit.  Biennio  poft 
XXXV  argenti  rcdemptus  talentis  ,  re- 
gnum  quidcm  recepit ;  at  quia  ditioncs 
Germanicas  repetiverant  jam  plerique  , 
quibus  natca  ablatse  bello  fuerant ,  Van- 
dalics  urbes  per  hoc  reais  infortunium 
m  libertatem  fc  vindicarant.  Major  mo- 
cus  inter  Fridcricum  Ciefarem  ,  Hono- 
riumque  Papam  ,  &  Europa:  perniciolior 
exftitit.  Brennus ,  autore  Honorio ,  lo- 
len  aut  IfibcIIam  filiam  Friderico  collo- 
cavit ,  ut  dotali  facro  regno  ,  facrum  ma- 
jore  animo  capefferct  bellum  ,  unde  Si- 
culis  reoibus  mos  Hierofolymitani  im- 
pcrii  titulos  ufurpandi. 

Philippus  II.  Galliarum  Rex  eodem 
tempore  moriens  ,  fexagena  millia  au- 
reorum  Brenno,  &  duobus  magiftris 
Templariorum  Hofpitaliumque  legave- 
rat;  Ludovico  filio  dederat  prazcepta, 
rei  Chriftiana;  omnibus  modis  adjuvan- 
dse.  Scdcum  is  inftinftu  Honorii ,  no- 
vam  in  Tolofanos  &  Avenionenfes  hcE- 
rcticos ,  ut  habcbantur ,  perfccutionem 
adornalTet ,  tertio  poft  patris  obitum  an- 
noperiitpeftilentia,  cumqueipfo  nobi- 
liores  expcditionis  focii  plerique  Fran- 
cia  ad  Ludovicum  IX,  pucrum  dcvo- 
luta.  Fremebat  fub  )xxc  Honorius,  ac 
dira  coquebat  in  Fridericum  ,  quod  is 
minime  expeditionem  /acram  abfolve- 
ret ,  Lombardorum  licet  Saracenorum- 
qae  impeditus  turbis.  Balduinus  quidam 


ftantinopolitanum  efle  illum  Csefarem, 
quem  Nicetas  trucidatum  narrat.  Sed  fi- 
Iia  eura  fua  minime  recepit  ,  prodituf- 
quc  tandem ,  capite  posnas  luit  ,  licet 
haud  dcfint ,  qui  verum  eum  fuiHe  Bal- 
duinura  arbitrentur.  Engelbertus ,  Co- 
lonienfispr^ful,  a  Comite  IfenbcrCTio  , 
fuo  confanguinco  ,  quem  ob  tyrannidem  ' 
increpaverat ,  trucidatus ,  fucceflorem 
vindicemque  naftus  eft  Henricum  ,  qui 
captum  Ifenbergium  rota  ,  ad  latronis 
inftar,  punivit.  Fridericus  Irnp.  Cre- 
mOnara  evocaverat  Principes ,  ut  Palas- 
ftinaz  negotium  urgerct ,  cumque  Vero- 
nenfes ,  infcffis  Alpium  clauftris  comi- 
tia  impcdirent ,  jaculatus  eft  in  eos  diras 
fuas  Papa.  Verum  ipfe  mox  mutatus,  Ve- 
roneniium  fe  Lombardorumque  aggre- 
gavit  partibus  ,  &  conjurationem  in  Fri- 
dcricum  iniit ,  quam  ne  perageret ,  mor- 
te  crt  prceventus ,  anno  Papatus  xi.  Hu- 
o-o  Oftienfis ,  Gregorii  ix  nomine  fum- 
pto  ,  ftrenue  eam  peregit ,  fulmine  m 
Fridcricum  torto ,  tanquamvoti  reuraj, 
cui  nequicquam  asgritudo  prjctexerctur. 
Atque  ut  appareret ,  patres  illos  raptan^ 
majeftatem  ,  depreffis  Auguftis ,  firma- 
tum  ire,  tranfire  jara  volentcra  mare 
Iraperatorera  inhibuit  Pontifex ,  mini- 
me  ex  dignitate  Augufta  inftruftam  claf- 
fem  objed-ans.  Th.  FazcIIus  Monachus 
Fridericum  tradit ,  pro  pede  dextro  Pon- 
tificis  Gregorii  genua  ejus  exofcula- 
tum  idque  altius  in  Pontificis  animo , 
quam  ut  unquam  excidere  poflet ,  hse- 
fiirc. 

Sed  Fridericus  refutands  calumnias 
urfit  iter ,  fpretaque  Papali  ira ,  pcrve- 
£lusPtoIemaidem,  munitjoppen,  Sul- 
tanum  domeftico  intricatum  bello  co- 
git  reddcre  JerofoIymam,Bethlehemum 
&  Nazaretham.Gregorius  interim  Joan- 
nera  Brennum  facratis  inftruit  pecu- 
niis ,  perque  eum  vApuIiara  occupat  & 
Calabriam,  adjcfta&fama,  mortuum 
clTe  Ciefarem  ,  fulminis  Pontificii  telo 
iftura ,  ut  facilius  in  fuas  alliciat  partes 
fHbditos.  Inducit  &  Templarios ,  qui  exi- 

tium 


Malth. 
Parif. 


Godefr, 
Colsn. 


1125-, 

izz6. 


Th.  Fa?. 
ca^.z. 


Matth. 
Parif 


Godefr. 
m.  1219. 
Mtttth, 

3^.9.  &• 

3J-4- 

Chron. 

Suev. 
an.  1230. 
Parif 
pag.  3j8 


FridertcHt  II. 

tlumFriJericoparent.   Scd  fruftra  fucre     Montefortip  , 
ifta.  Sultanus  iplecxecratusPontificiam 
pcrfidiam  monil:ravit  proditriccs  literas 
iuis ,  addiditque  :  En  fidem  Chrifiiano- 
rum ! 

Fridericus  fua  coaclus  rcpetcrc ,  Rci- 
naldo  Bavaro  committit  Syri.-e  principa- 
tum ,  revcrfufquc  in  Siciliam,  brcvi  recu- 
perat  amiila ,  foccrum  pcrfidum  prxlio 
Iternit  &  profligat ,  Soram  uno  dic  oppu- 
gnatam  excindicGregoiium  ab iplis  Ro 


Godefr. 

M.  1253. 

I23+. 


Greg  IX. 
Matth. 
Parif. 
pa^,  588. 

Ihder. 
Tol.lib.^ 
ca^,  16, 


manis  expulfum ,  quialiquandiudccimis 
hinc  inde  avariftime  cxactis  militem  fa- 
ginailec,)amque  auri  egeret,per  Leopol- 
dum  Auftriacum,  immeniaplacavitpe- 
cunia,  ut  abfolucus  menfs  ejus  gloriofe 
adhiberctur.  At  de  iftis  arcibas  populari 
diftum  eft  verbo : 

Non  hcibet  evenua  fi)rdida  prada  bo- 
nos. 

Anglia  expilationes  Romaneniium  de- 
teftata,decreto  fanxit,ne  quid  ulterius  er- 
ronibus  iftis  penderetur. 

Hinc  Papa  &  Imperator  in  rebelleS 
verfi,iCTni  eos  cremant.  Fridcricus  Mef^ 
lanenfes  in  Sicilia  ,  PapaperConradum 
quendam  innumeros  Teutones  ,  hsere- 
feos  iniiraulacos.  Eodem  die,  fcribit 
Godefridus  Colonienlis ,  quoquisaccu- 
fatuseft,  feujufte,  feuinjufte,  nullius 
appellationis ,  nullius  defenfionis  refu- 
l^io  proficiente ,  damnatur ,  &  flammis 
crudeliter  injicitur.  Quamobrem  Con- 
radus  ifte,immaniflim:£perfecutionis  ad- 
minifter ,  a  quibufdam  nobilibus,  nullum 
gratis  locum  apud  eiuii  inveniencibus , 
juxta  Marpurgum  trucidatur.  In  Sta- 
dingos ,  Saxouia:  Frifia^que  populos ,  ar- 
ma  fumpta  a  Pontificiis ,  quas  illi  mafcu- 
le  rcpulere.  Gregorius  iterurn  a  civibus 
exaclus  ,  libertatcm  fpirantibus  vetu- 
fiam  ,  Reati  fc  defcndit  Tcuconicorum 
militum  praefidio.  Ceciderunt  uno  prs- 
lioarmatorum  xxx  millia.  Exindecir- 
cummifit  prasdicatores  ,  qui  novas  in 
Palzetlinam  copias  excirent  ,  pecuniis 
populos  emungerent,  eorumqueopera 

"  ,  ducibus 
Almerico 


471 
Henrico  Campano  & 


Luca/, 
Tudenf: 
in  Chron, 
Monac. 
Pad  Mnt. 
Parif. 
Godefr. 
Annal. 
an.  iijf. 

1237. 
Indicii 
rerum  ab 

regib.fcj?. 
lib.  2.' 
Bern. 
Gomef. 
lib.  II, 
Parif 
pag.  40  r. 
404-  4.18. 


multitudo  confluxit 
TKeobaldo  Navarrx  rege 


jngens 


aliis. 

Qiisplebs ,  cum  navibus  haudpofTct, 
pedeftrc  molita  itcr  pallimque  ca:fa  Sc 
actrica  ,  actigic  Ptolcmaidcm.  Verum 
non  mulco  pot1: ,  fupcrvenicncc  Turca- 
rum  excrcicu  ,  forciHimus  quifquc  occu- 
buic ;  pauci  admoduin  in  pacriam  inglo- 
rii  rediere.  Illis  cemporibus  Fcrdman- 
dus  Rex  CaftcIIaz,  Fiifpalin  &  Cordu- 
bam:  J.acobus  rex  Aragonum,  Valcn- 
tiam  &:  Majoricam  deSaraccnisreccpc- 
re ,  Barbaris  in  Africam  expuliis.  Fridc- 
rico  Imperacori  Henricus  hlius,qui  Gcr- 
mani:e  pra.'erat  ,  fe  opponere  aufus  ex 
fubjugata  Bavaria ,  vindtcem  fenfit  pnter- 
na  majefiatts  Deum.  Tradunt  Longobar- 
dorum  conjuracione  corrupcum  ,  quod 
Conradum  elolanta,  Hierofolyma;  re- 
gina  flifceptum  ,  tenerius  dihgeret  Fri- 
dericus  ;'  fed  cum  in  caftello  quodam 
captus ,  ad  gcnuaaccidiiTct  patris ,  dem.- 
ptifque  vinculis,  veniampenc  impecraf- 
fet  ,  conviftus  poftea  venenum  procu- 
raile  genitori ,  oneracur  cacenis ,  &  in- 
fenfiftimo  hofti ,  Duci  Bavaris  ,  quem 
fpoliare  h^rediracevoluerat ,  cuftodien- 
dus  traditur. 

Eodem  anno  Ifabellam  duxit  Impe- 
rator,  certiam  conjugem ,  Henriciiii 
Anglorum  regis  fororem.  Papa  Gre- 
gorius  decretaies  edidit  :  ufurarios  dc- 
rendit  Angficanos  ;  voto  peregrinatio- 
nis  Syriaca:  abfolvit  pretio  ,  quos  vo- 
luit.  Francifcani ,  eandera  prasdicarunt 
peccaci  indulgenciam  iis  fore ,  qui  pecu- 
nias  in  recuperationem  terrse  fanflas 
erocrarent ,  quam  qui  laboriofum  iter  ili- 
fciperent.  Quibus  audicis,  infremucrunt 
mulci  ,  admiranies  tot  reperiri  vias  Ko- 
tnanenfibM^,  qneis  loculos  expilarcm popii- 
lorum. 

Anno  XXXVI  feculi  Chriftiani  decimi  ^«.123^ 
tertii,  in  Longobardos ,  eorumque  in> 
folenciffimos  Mediolanenfes ,  arma  para- 
vit  Imperator ,  cura  interfuillct  confe- 
crationi  Elifabetha;  ,  viduce  Cattorura  -^t^^ttb, 
Lando-ravii,  Andrea  Un2;arorum  rese  ^"'^'f' 
genit^ ,  quam  quinquenmo  anno  deiun-  GtdTfr, 

ctam,  cdsn.  ' 


472-  RohertHi  Conjiantimpolitantis, 

<^a!n,Gregoriiis  Divam  proiiuiiciaverat-    quam  ,  Lafcari  juniori,  eoque  pado  Dn- 
Godcfridus  ejus  :Etatis  fcriptor ,  duode- 
ccntena  homiuura  millia  ob  hanc 


Parijius 


Chnn. 
Aug. 
Niceph, 
Greg.  l.z 
&  lib.  ^. 
l?ag.  4.0. 


cies 

caufam  Marburgum  coiifluxiHeiiarrac 

Tanta  faperftitionis  vis  fuit. 

Interira  ille  Divorumcreator  Grego- 
rius  occulte  fovebat  rebelliones  Longo- 
bardicas ,  Simoniam  line  rubore  exerce- 
bat ,  filia  Sion,  ut  meretrix  effrons,  pro- 
ftabat  populis.  Fridericum  ab  oblidione 
Mediolani  retraxit  Friderici  Auftriaci 
violentia,  qui  Hungaris  ,  vicinifqueo- 
,  mnibus  ferebatur  infeftus  ,  citatufquc 
ad  comitia  edidum  contemnebat.  Is  to- 
ta  ditione  exutus  ,  quumque  fatisfeciflet 
Imperatori ,  receptus  iterum,  a  Iibidini- 
bus  fuis  non  difceflit. 

Gr.-Ecis  Byzantinis  dominabatur  Ro- 
bertus  ,  Henrici  &  Balduini  forore  geni- 
tus  lolanta ,  qui  fufceptis  Alexio  &  ilaa- 
cio  Comncnis  exercitum  dedit ,  ad  Afia- 
ticos  Grascos  fubigendos.  Indignaban- 
tur  enim  Comnem  ,  Johannem  Ducam, 
geuerum  Theodori  Lafcaris  ,  rerum  po- 
tiri  poft  focerum  ,  regiumque  ftemma 
contemni.  Sed  infeliciter  ceffit  ambitiofa, 
e.xpeditio.  Theodorus  Lafcaris  oftode- 
cim  annis  illas  imperii  reliquias  college- 
rat ,  filiamque  Irenen  Ducx ,  egreoio  & 
cordato  junxerat  viro  ,  qui  nec inconfulto 
quicquam  faceret  ,  ^  confulta  cekriter 
expediret.  Itaque  non  tantum  acie  devi- 
cit  a^mulos  ,  fed  etiam  civitates  Afias , 
olim  Henrico  fubaftas ,  Latina  fervitute 
liberavit.  Theodorus  Angelus ,  abfente 
Montisferratenfe  Marchione  ,  reo-ebat 
Theflaliam ,  atque  ut  erat  acer ,  &  rebus 
novandis  ingeniofus ,  Theflalonicam  oc- 
cupavit  ,  regemque  fe  a  Primse  Juftinia- 
n^E  Epifcopo  inungi  fecit.  Quem  ut  Bul- 
gariae  fua;  vidit  imminere  Joannes  Dy- 
nafta ,  accitis  Scytharum  auxiliis,  prjelio 
vincit  Theodorum  ,  &  oculos  ei  era- 
dit.  Joannes  interim  Ducas  Lesbum, 
Chium  ,  Samum ,  Rhodon  ,  aliafque  in- 
fulas  fubigit,  cui  paulo  poft  &  Seftus,CaI- 
liopolis  ,  Cardia,  &  Cherfonefus  accelTe- 
re.  Itaque  Bulgarus  fororem  Helenam 
filio  Duca:  defpondet ,  Theodoro,  in- 


cas  Thracia:  &  Macedonia;  urbes,  perpe. 
tuis  conflidlatas  miferiis  ,  dum  modo 
huic,  modo  illi  fubjiciuntur  prjedoni,  fibi 
fiibdidit ,  atque  a,  Byzantio  Strymonem 
ufque  fl.  progrefTus  ,  Grxcorum  refo- 
vere  Remp.  ccspit.  Joannes  Brennus 
fub  hxc  extorris  Jerofolymas  Rex,  tutor 
Balduini  pueri ,  cui  Roberto  fratre  mor- 
tuo  Byzantium  cefTerat ,  Latini  imperii 
curabat  rudera,  quem  Matthxus  Paris 
aut  Parifienfis  ,  hujus  fcriptor  temporis, 
anno  xxxvii  ejus  feculi  memorat 
dcfundum,  Grarcamque  Eccleliampe- 
nitus  a  Romana  defecifTe  :  quum  ,  fi 
Godefrido  fides ,  Jacobitce  ,  Neftoria- 
ni,  M3rmarita:,aliique  Orientales  Chri- 
ftiani ,  Pontificiam  fubirent  ditionem , 
Armeniam  &  ulteriora  quarque  Tarta- 
ris  Scythis  efFufillime  vail:antibus.  Eo- 
rum  dux  Sitzis  Chanus ,  condiror  Tar- 
tarorum  Reip.  duobus  filiis  reliftis ,  de- 
ceffit. 

Tclepugas  alter  filiorum ,  meridianas 
Caucafi  partes ,  Cafpiique  maris  littora 
pervafit ,  perque  Maflagetas ,  &  Sauro- 
matas  progrefTus  omnes  ad  Moeotidem 
paludem  &  Tanaim  fl.  gentes  fubegit. 
Deinde  Tanais  fontibus  fuperatis  ,  im- 
petum  in  Europsas  nationes  vertit. 
Hunni&  Comani,  Iftri  oftioriim  acco- 
\x  ,  intolerabili  Tartarorum  perterriti 
impreflione ,  mutandas  fibi  fedes  cenfue- 
runt.  Neque  enim  ullis  gentibus  fatis 
erat  ad  refiftendum  fiducia;  ,  fed  veluc 
fpica:  in  area  terebanturT  Atpriufquam 
certam  fibi  fedem  legerent  ,  Joan- 
nes  Ducas  Imperaror  beneficiis  eos  al- 
leftavit  ,  fuifque  adfcripfit  legionibus 
complures  ,  aliis  alibi  fedibus  attribu- 
tis ,  partim  in  Thracia  &  Macedonia, 
partiru  in  Afia  ad  Ma;andrum  Phry- 
giaque. 

Alter  Sitzis  filius  Chalaus  ,  (  M.  Pau- 
lo  Veneto  forte  Cublai,  aliis  Cobilas  eft) 
relidis  ad  Caucafi  radices  hybernis ,  po- 
pulos  fuperioris  Afix  ad  Indos  ufque , 
annuis  pra^datus  excurfionibus ,  ad  Chal- 
dasos  &  Arabes  pervenit ,  tertioque  an- 

no. 


Partjius 
pag.  42J. 


1237. 


Godcfrid. 
an.  1237. 
Kiceph. 
Gng.iz. 


M.Pauhs 
Venet.l.z. 
C.4.  &c. 
/.  3.f.38. 


Miirin. 
l.  ■}.!>■  X. 

C.  II.  12. 

Nicejib. 
Oreg.  l.x. 


Iddtth. 
rarijius 
441.  eJ- 
tap.  ^fij". 

Georg. 

Logoth, 

Chron, 

Conflant. 

Parijius 

431. 


P.cy£mil 
lib.  7. 
Farijfus 

4.f  6. 46j- 


loanyies 

iio  ,  poftqunm  Jnxartem  fl.  tranfie- 
rat  ,  Mefbporamiam  tcnuit ,  tribunif- 
que  fuis  &  Satrapis  ,  aliis  alio  millis, 
Perfas  primum  ,  &:  Parthos  Medof- 
que  fubegit  :  Deindc  pcr  Armcniam 
majorem  abfcendendo ,  eo  tempore  quo 
Damiatam  expugnabant  noftri  ,  verfus 
Septentrionem  ad  Colchidem  ,  &  fi- 
nitimam  illi  excurrir  Iberiam  ,  auride- 
liciarumque  contemptor  initio  ,  poflea 
•vero  per  fortuns.  bUntHtias  cum  aliii 
amator. 

Turcx,impares  fe  Tartaris  fimul  Grx- 
ci{que  rati ,  fcedus  cum  Duca  Imperato- 
re  inicrunt ,  quod  illecupideamplexus, 
ad  agros  vineafque  colendas  incitavit 
fuos  ,  iifque  eflfecit  artibus ,  ut  alimento- 
rum  egentes  Turca: ,  aurum  fiium  gem- 
mafque  vili  cibo  commutatas,  haud  gra- 
vatim  Grxcis  permitterent.  Peregrinas 
contra  vejies,  AJJyria5,Ba6ylonicas,feric(ii, 
inhibuit  prudemij/tmui  Imperator ,  nobili- 
tatii  itifignia  virtute  ^  Graco  definiens 
amiSiu ,  divitiafcjue  domo ,  quod  aiunt , 
domum  deferens ,  Notavit&  Germanus, 
Byzantinorum  prasful,  Honorii&  Ro- 
manenfium  tyrannidem  avaritiamque , 
hortatufque  epiftolis  ,  ut  faniorem  ad 
inentem  redirent ,  nihil  profecit.  Ex  eo 
Grxca  Ecclefia,  qu^  a  Latinorum  domi- 
natu  Romam  coeperat  ut  matrem  vene- 
rari ,  deinceps  edofta  rnores  ejus ,  tan- 
quam  meretricem  novercantemexecra- 
taeft.  Nec  Scotix  rex  ulium  intra  regni 
fui  pomoeria  Legatum  Pontificis  admi- 
fit.  Henricus  III,  tanto  proniorinHo- 
norium,  adeo  peregrinis  indulgebat  con- 
filiariis,utalienatis  a  feindigenis  Magna- 
tibus ,  inteftino  Britanniam  belloimpli- 
caret.  Fridericus  Imp.  Mediolanenfibus 
fortiter  punitis,  pr^ter  urbes  quatuor,in- 
ter  quas  Bononia,  univerfam  Italiam  fuis 
partibus  adjunxerat.  Balduinus  contra, 
Petri  Antifiodorenfis  filius,  a  Byzantinis 
fuis  Burgundionibus  ablegatus ,  in  An- 
_  glia ,  aliilque  Latinorum  regnis ,  opem 
commendicabat ,  imperio  recuperando 
firmandoque,  annoiftius  feculi  xxxviii. 
Saracenifirailiter  in  Franciam  Angliara- 


/. 


3./..  t. 


C.    17.    lO. 


Dttcdi.  47  3 

que  profcdi ,  auxilfa  in  Tartaros  peti- 
tiim  ,  quos  a  Taio  fl.  diftos  putat  Paris, 
additque  Epifcopum  Wmtonicnfem  di- 
xilTe:  Sinamta  tUos  canes  invicem  fe  l,a-  Mttrin. 
niare ,  Chrijliinimicos,  ut  nosfuperflites, 
mundum  EcclefiA  catholica  fubjiciamui. 
Sane  Marinus  Sanutus  tradit ,  Olacos  & 
Siculos ,  Pannonix  populos ,  montium 
aditus  Tartaris  occlufille,  neinocciduas 
terras  licentius  fe  efPunderent :  Sed  pau- 
cis  poft  annis,  x  l  1 1  prxfertim,  Rufliam 
eos  invafifle ,  vicinafque  regiones ,  Tur- 
ciamque ipfam  ,  ac  xxx  reirna integra, 
pra.'da2  acIudibriohabuifTe.^Chanprin-  ^*»*'» 
ceps  Tartarorum  nuncium  fe  fcripfit  P^i  ■  ^JS' 
Dei  excelfi,  ad  edomandas  gentes  fibi  re-  f^i^  A 
belles  milTum.  Sed  tantaincefferat  Chri-  rieni, 
ftianorum  principes  difcordia ,  ut  eo  fla-  cap.  1  s. 
gello  opus  efTet  ad  veternum  oculis  de-  Vfcent- 
tergendum  ,  quod  tamen  nec  illis  vibici-        ?  V 
buseffeaum.  .      ,     .        .         ''^' '^^' 

Fridericus  Lombardica  e  viftoria  tul 
midior,  nullam  Mediolanenfibus  pacem, 
nifi  fe  fuaque  omnia  permittentibus ,  da- 
bat.  Subegerat  &  Sardiniam  infulam  ,  ab 
antiquo  Siculis  obedientem  regibus.  Ea 
fortuna  male  habebat  Gregonum  ,  jam 
inde  a  principio  Papatus  parum  Frideri- 
co  xquum.  Jubet  ergo  reddere  Sardi- 
niam  Ecclefise  :  ni  faciat,  anathemate 
pleftendum.  Imperator  profefTus  publi- 
ce,  nihil  fe  alienum  appetere,  Sacramea- 
to  obftridum  imperio  recuperare  fua, 
Gregorii  indignis  m.odis  poteftate  fua 
abutentis  judicium  nonvereri,  dirisde- 
vovetur  ,  hsereticus  appellatus  &  hoftis 
Ecclefias.   Ille  viciffim  circummiffis  ad 
reges  literis  ,  innocentiam  demonftrat 
fuam ,  Papain  multorum  redarguit  cri-  Matth, 
minum.  SednifiR.omanaavaritiadevo-  Parijtut 
tionem  populorum  ab  Gregorio  avertif-  f^f'  ^^^' 
fet ,  totus  mundus  PapseepifTioIis  exafpe-  p°^„^'f 
ratus,in  Imperatorem,  ut  Chrifti  inimi-  piatif). 
cum ,  unanimiter  infurrexifTet.  Nam  & 
Ezelinus  de  Romano  faciebat  ei  invi- 
diam ,  copiis  a  Friderico  acceptis ,  in 
Tranfpadana  Italia  tyrannidem   exer- 
cens ,  redaftis  in  poteltoem  fuam  Tar- 
yifio ,  Patavio,  Vicentia,  Verona,  Brixia. 
1  O  0  o  Pon- 


Matth. . 
rarlf. 
pctg.  foo, 
/14,. 


Mdtth. 


474  Vriderkm  11. 

Pontificem  vero  cives  Romani  lucro  , 
(juod  e  prajfentia  ejus  capiebatur ,  addu- 
Gd,  m  urbem  receperant.  Venetos  &  Ge- 
nuenfes ,  de  imperio  maris  decertantes, 
fibi  conciliaverat  Gregorius  ipfe ,  foeduf- 
que  inter  cos  in  nonum  annum  ftabilie- 
rat ,  ut  communibus  bellum  aufpiciis  ge- 
reretur. 

Robertum,  Ludoyici  Francorum  Re- 
gis  fratrem  ,  vocabat  ad  imperiura,  Ger- 
manos  nequicquam  ad  defetlionem  inci- 
tari  expertus.  Refponfum  a  Francis,plus 
fe  religionis  in  Friderico  reperifle  hafte- 
nus  ,  quam  in  ipfo  Papa.  Aufueumte- 
merano  abjudicalle  poteftatem  fummo 
principi  :  cfui  fi  apice  ifto  dejiciendtM  fit, 
meritis  id  exigentibm ,  penesfolum  conci- 
lium  fententiA  diBionem  /«>re.  Helias , 
Francifcanorum  caput  ,  abfolvit  etiam 
ligatos  ab  Gregorio,  multorumque  eum 
Criminum  publice  reum  fecit-  Carthu- 
lienlis  quidam  in  Anglia  diferte  eum  h^- 
reticum ,  &  Eccleli^e  pollutorem  confir- 
mavit. 


Parif. 


Paulo  poft  Francorum  rex  Ludovi- 
cus  ,  &:  Anglorum  Henricus ,  inimici- 
tiam  induerunt  Friderici,  quod  Raimun- 
dum  Proviucix  comitem ,  utriufque  re- 
gis  focerum  ,  Tolofani  Comitis  oppu- 
gnaret  armis ,  praetexens  eum  minus  di- 
d:o  audientem  eiTe ,  neque  in  Flandrum, 
hoftem  imperii ,  bellum  ex  edifto  fum- 
fille.  Gregorius  interim  pene  oppreflus 
a  Friderico,  inducias  interventu  Joannis 
Columnse  cum  Carfare init ,  quastamen 
mox  dilTolvit,  auro  Anglicano&Fran- 
cico  refocillatus,  quodmellitis  fermocina- 
tionibtii ,  i^fellitis  comminationibtt4  mi- 
fcueratt  dicente  Parifienfi.  Columna  ]uC- 
ihs  renunciare  Ccefari  datam  deinduciis 
fidem  ,  abnuit,  oggerentique  Papa^,  eum 
de  castero  fibi  haud  pro  Cardinalifore, 
repofuit ,  nec  tu  mihipro  Papa.  Etenim 
facratum  a,  Papa  exercitum  jam  orco 
maftaverat  Imperator,  Venetofque  pa- 
ludibus  conclufbs  vehementer  afflixerat. 
Ferraria  tamen  Pontifici  recuperata ,  & 
AzonidataEftenfi. 

Fridericus ,  cum  noa  fitis  Conftaret, 


qui  partes  fuas,  quive  Pontificis  feque-  T>lat.in 
rentur ,  antiqua  Guelforum  Gibelhno-  ^'^^Z"''' 
rumque  nomura  innovavit.  Lide  Floren-  v 

tininobiles  fuos  Gibellinarum,id  eft,C^-  ^ 
farianarum  partium  ejiciunt,  AretiniSc 
Senenfes  Guelfos.  Exemplum  reliquas 
pervafit  civitates  ;  ubique  plus  quam  civi- 
lia  bella ,  plersque  urbes  a  Pontifice  de- 
fcivere.  Defeciffent  &  Romani,  ni  Pon- 
tifex ,  delatis  per  urbem  fupplicando  A- 
poftolorum  capitibus ,  populum  ad  com- 
miferationem  liexiflet. 

Impcrator  Beneventum  vi  captum  di-  Matth. 
ripuit ,  Caffinenfi  monafterio  ejecit  Be-  ^'"''y- 
nedifti  fedatores ,  Saracenis  Nuceriam  ^'^^'  ^^^' 
concefTit,  Ravennam  repentino  ihcurfu  4»,  'i2/.i| 
petitam  ,  in  poteftatem  fuam  redegit. 
Hanc  ob  rem  Gregorius  concilium  apud 
Lateranum  indixit ,  in  quo  de  abrogando 
Friderico  ageretur.  Verum  Fridericus, 
teftatus  diplomatibus  ,  locum ,  tempus, 
patres  ,  indiftionem,  omnia  pro  Grego- 
rio ,  omnia  contra  fe  efle  ordinata ,  terra 
marique  prasclufit  vias,quofdam  Cardina- 
les  atque  antiiliites  mari  captos,  adjuvan- 
tibus  Pifanis,  in  carcerem  conjecit.  Qua 
ex  re  tantum  cepit  doloris  Gregorius,  ut 
animam  cum  pravis  molitionibus  dimit- 
teret ,  anno  pontificatusplufquam  x  i  v, 
vitx  fere  centefimo.  Faventia  diutur- 
na  obfidione  fubada,  fe  dedidit  Fride- 
rico  ,  &  mifericordem  experta  vifto- 
rem  eft. 

Fufi  etiam  ab  ejus  filiis  Conrado  Hen-  ^nton. 

ricoque ,  &  fugati  Tartari,  jamadDa-  ^."^fi"' 
1  -^  ^/r     n   1      •      Vt  ■     dz.  1.2. 

nubiura  progrelfi ;  Poloma ,  Hungana,  ^^^^.^ 

Silefiaque  vaftatis.  Nam  Hunganacrex  y,^^_  j^q. 

Bela  fubditorum  odiis  laborabat :  ob  ex-  ^4.5. 

ceptos  regni  vifceribus  Cumanos  ,  ma-  P'*^''' 

jorique  quam  Reip.  expediebat ,  libcrali-     '  '■^' 

tate  cultos.    Itaque  mvadentibus  eum 

Tartaris ,  nihil  feliciter  gefl^erat ,  Barba- 

ri  incendio,  libidinibus,  rapinis  ornnia 

foedarant.  Cum  autem  Fridericus  Au- 

ftriacus ,  Conrado  regi  junftus ,  expu- 

Iiflet  Tartaros ,  Hungari  Cumanos  eis 

exilii  comites  addidere.  Verum  raox  re-  Parlf. 

vertentes    Cumani   magna   Hungaros  P'*^-  S$^' 

afFecerunt  ftraae  :  reo;numque  totum, 

fugiente 


FrUericus  1 1.  Bald^imtiSHlt, 


fucricntc;  Bcla  ,  dcprn:dacionc  habitum 
B.iibaris ;  qui  cxfitiirati  vi."tani.Icni ,  o- 
nuftique  ipoliis  ,  Mylia,  Bulganaquc  pcr- 
aorata  ,  avitas  aJ  Oftia  Iftri  fcdcs  rcpc- 
ti^criint.  Bcla  cum  crucigcrorum  ,  (quo- 
rum  iarga  tum  ubique  lcges  )  &  Cxfaris 
auxiliis*',  regnum  reccpilTct ,  Auftria- 
cum  adortus  eft  bcllo  ,  obaJemptoslibi 
profugo  thefauros ,  coquc  caifo  ,  raptis 
ipluis  opibus,  expilatam  Hungariamcoe- 
pitlblari. 
Crm.lZ,  Apiul  Polonos,  poft  Lefci  Albi  obi- 
tum,  dubiis  calibus  diu  nutavit  Relp.  Bo- 
leflaus  puer  (cui  ex  votiva  abftinentia  Pu- 
dici  coanomen  inditum)  ambitiofa  tu- 
torum '^inquietudine  penc  amiferat  re- 
gnum.  Conradus ,  ejus  patruus,  tute- 
Um  iibi adverfus  Henricum  Vratiflavien- 
ftm  vendicabat :  unde  crebri  conflidus, 
&  utrinquedamna  ,  donectandem  Con- 
radus  potiorcs  tulitpartes,  invitamatre 
Boleflai.  Pupillus  ipfe  genitricis  fecutus 
affeftus  ,  Henrico  impenlius  fayebat, 
ac  proiude  captus  a  Conrado ,  &  in  mo- 
nalterio  quodam  delitelcere  coadus  eft. 
Deceptis  autem  vino  cuftodibus  ,  cum 
ad  Henricum  evalilTet ,  ejus  ope  opera- 
que  principatum  recuperavit ,  a;greque 
per  proceres  impctratum  ,  ut  tutores 
ambo  poteftate  le  abdicarent.  Ita  attri- 
tam  inteftinis  malis  Poloniam  Tartari 
irruperunt ,  fub  annum  falutis  mccxl. 
innumerofque  mortales  aut  vita  priva- 
runt,  aut  libertate.  Pudicus  cum  con juge 
in  Hungariam  profugerat  ad  fbcerum  : 
fed  cum  eadem  tempeftas ,  &  illura  re- 
gno  exegiflet,  Tartarique  jam  Sileiiam 
vaftarent  Moraviamque ,  caftello  fe  quo- 
dam  abdidit.  Submotis  inde  Germano- 
rum  virtute  Barbaris  ,  Henrici  Vratifla- 
vieniis,quiinacieoccubuerat,fiIiusPolo- 
nia  potitur ,  mox  viciflimamotus  a  Con- 
rado  ,  Boleflai  patruo.  Verum  nec  illi 
diuturnum  imperium  ftetir.  Ubi  enim 
fumptus  bellorum  feverius  exigeret ,  in 
odium  3ddu6lus  Polonorumextremum, 
Boleflao  reditum  aperuit  in  patriam :  qui 
anno  deraum  xlv  i  r ,  mortuo  Conrado , 
principatum  in  pace  poiTedit. 


475 


Ea  tcmpcftatc  Balduinus ,  Lacinorum 
apudGra;cosImpcrator,urgcnte  re  num- 
maria ,  fcrtum  fpineum  ,  ac  cruccm  Do- 
mini  (ita  habcbantur ,  quanquam  Sala- 
dinus  crucem  perhibetur  vcram  abflu- 
liile)  Venecis  grandi  pccunia  oppignera- 
vcrat.  Illud  nomen  luit  Rcx  Francus , 
Sanili/iimaque  depoiita  occurrcns  revc- 
rendifiime  cxcepit.  Sed  ca  impictas  vifa 
Balduini  ,  facras  opes  nundinantis ,  o- 
dium  invidiamque  ci  apud  Grxcos  auxit, 
&  novam  ad  occidental.s  oras  profcftio- 
nem  impofuit.  Succeflcrat  Grcgorioix, 
Csleftinus  iv  ,  quum  Fridencus  ,  de- 
precantc  Richardo  Anglo  ,  e  Palasftina 
reduce ,  Cardinales  ad  tempus  liberaflet. 
Carleftinus  duodeviginti  dies  ,  ncc  iine 
fchifeiate  fedit.  Exin  unum  &  viginti 
menfcs  fine  Papa  egit  Ecclelia ,  quo  tcm- 
pore  Bononieniis  Academia  Patavium 
migravit ,  autore  Ca;fare.  Ealduinus  ve- 
ro  ,  omifla  fpe  bene  gerendx  rei  in  Aiia , 
cum  Raimundo  Tolofano  i\\  Italiam  ve- 
niens ,  tantum  precibus  valuit  &  auto- 
ritate  apud  Fridericum ,  qui  tum  Parma: 
erat ,  ut  Cardinales  ,  aliofque  prsefules 
miflbs  faceret,  juberetque  defignationi 
Pontificis  intendere.  Diflidentes  cuu- 
ftantefque  ipfe  armis  ,  Ludovicus  i  x 
niinis  urlit ,  malis  ambo  fuis ,  quantam- 
que  rei  Chriftian^  perniciem  procura- 
rent,is;nari. 

Creatus  Anagni^eanno  mccxliii  Si- 
nibaldus  Flifcus  Ligur  ,  cui  Innocentii 
IV  nomenimpofitum.  Statim  ex  amico 
Cardinali  Pontifex  Ca^fariinimicifTimus 
fadus ,  fufpicionem  firmavit ,  federn  Ro- 
manam  darepotim  vitiafejforihtis ,  quam 
accipere  ab  illis.  Delufo  enim  fpe  pacis 
Imperatore ,  in  quem  ftatim  more  majo- 
rum  fulminaverat ,  infidias  iibi  ftrui  fu- 
fpicatus ,  mentitufve  ,  Gcnuam  Roma 
profugit ,  exinde  in  Franciam  profedus 
navi,  Lugdunum  pervenit.  Viterbienfes- 
Romanis  jundi  ,  cladem  quandam  in- 
geflerant  Friderico,  fubitaneaconfpira- 
tione  prsefidibus  fuis  oppreffis-^ultio- 
nem  meditanti.  Ibihabitoconfliftu,  qui- 
dam   Imperatori  perfimilis   occubuit , 

OOO    2  YUl- 


Mdtth. 
Parif. 
pag.  ^51. 
P.-^£mil. 

iiy.7. 

Antonin. 
tit.]^  f.^. 


Ptati». 
Matth. 


Jldatthl 

Parif. 


Parif. 


Marin. 
^ag.  12. 


T-irtf. 
fag.  592. 


47S 

vulgataque  exftii  ipfius  fama ,  multos,  ut 
efi  mobile  femper  vulgM^M  diverias  partes 
abftulit.  Summa,  nufpam  erat  quies^niji 
Deofidentibuifoli. 

Papa  &  Imperator  perpetuis  inter  fe 
confligentes  diffidiis  ,  alebant  Tartaro- 
rum  ,  Saracenorum ,  Turcarumque  er- 
rores ,  jadtantium,  benigniorem  efle  libi 
ac  fuis  Deum ,  quam  Chriftianis,  mutuo 
femet  odio  penmentibus.  Inter  Fran- 
cos  Anglofque  vix  coierant  iterum  indu- 
cix  ex  oello,  quodHugonis,  Marchise 
Comitis  ,  arnbitio  ,  &  Ifabellas  quon- 
dam  Anglorum  regina:,  uxoris  cjus,con- 
flaverat. 

In  Syria  Templarii  ab  Hofpitalis 
Teutonicique  ordinis  militia  diflidentes, 
claflicum  canebant,  occafionem  quoque 
prazbentes  Sultano  Babylonico  ,  Cho- 
rafmios  a  Tartaris  pulfos  in  Palasftinam 
immittendi.  Qui  Gaza  &  Afcaloneex- 
pugnatis ,  plurima  intulerunt  rei  Chri- 
uiana:  damna  ,  caefiique  ad  Jordantm 
facris  militibus ,  ipfam  Jerofolymam  fi- 
ne  labore  occupatam  evertere,  civibus 
&  inquilinis  immanitertrucidatis.  Sul- 
tanus  iEgypti  novus ,  e  Mamalucis  ele- 
dus ,  Damafcenum,  Chriftianis  foedera- 
tum  fubegit  /  Tiberiadis  caftrum  ,  alia- 
que  a  Navarreno  ,  Richardo,  aut  caJteris 
munita  ,  deftruxit.  Turcomanni ,  qui  & 
Mamaluci ,  exinde  &  Antiochenis  for- 
midini  efle  cospere.  Sacra  profanaque 
Chriftianorum  minabantur  ruinam.Mi- 
nores  &  PrarJicatores  monachi  fubitis 
inflati  fucceflibus  ,  utri  potiores  eilent, 
inter  fe  rixabantur  :  Subtilius  ,  quam 
par  erat ,  de  vifione  Dei ,  de  natura  divi- 
na&  Angelica  ,  difputaturientes,  huma- 
nis  etiam  viribus  ad  caskftia  acquiren- 
da  nimium  defcrebant.  Innocentius  con- 
tinuando  expilationes  ,  nationibus ,  & 
inter  eas  Anglicana; ,  faftidium  creabat 
regiminis  Pontificii ,  Ciftertienfiura  in- 
terceffione  humiUima  apud  Ludovi- 
cura  I  X  reperit  patrocinium  ,  qui  rex 
deliquio  cpprefrus  letali  ,  cum  ad- 
mocis  cruce  &  lancea ,  refpiraflcr,  vovit 
expeditionem  Syriacam  ,  Pootificiam- 


TridericHS  11» 

que  tutatus  eft  infcienti  zclo  authori- 


JAArin, 
/.  3./..J2. 
Matth, 
Parif. 


24.J. 


tatem. 

Igitur  legit  novos  Cai-dinales  Papa, 
atque  ut  auguftiores  efficeret  ,  purpu- 
reis  eos  veilibus  pileoque  nobilitavit. 
Imperatorem  denuo  execratus  ,  cum 
Germanis  fedulo  egit  ,  ut  Henricura 
Thuringia:  Landgravium  fibi  prsefice- 
rent  regem.  Sed  Fridericus  ,  qua  au- 
thoritate  ,  qua  armis  ,  filii  imprimis 
Conradi  opera  ,  perfecit  ,  ne  quid  illi 
motus  peftiferum  procrearent.  Itaque  p^,.^., 
Papa  akiori  intentus  negotio ,  contra-  Aibert. 
xit  e  variis  raundi  partibus  Synodum  Stad. 
Lugdunenfem.  Ubi  eleganter  &  ani-  Chron. 
mofe  defendentibus  Imp.  Thadd^eo  Suef-  ""^-  "*«■ 
fano ,  Petro  de  Vineis,  Waltero  Ocrano, 
&  ahis ,  cumque  parum  proficerent ,  ad 
plenius  conciHum  provocantibus ,  nihi- 
lominus  multo  cum  audientium  horro- 
re ,  Fridericus  ecoetufandtorumexclu- 
fus ,  omnibufque  diris  devotus  eft  ,  anno 
ejus  feculi  xlv.  Mandatum  &  principi- 
bus  ,  ut  adutum  novum  fibi  deligant 
C^efarem.  Impletura  ante  oraniaPon- 
tificis  srarium  thefauris  ambitiofbrum 
hominum  ,  accufatoribus  avaritise  &  Si-  ^/'•??*4-' 
moni^e  Romanenfis  nihil  refponfum.In-  JZ  ^cq 
jeftus  tamen  regibus  fcrupulus ,  ne  forte 
deinceps  Romani,  plebeia  licet  ftirpe  or- 
ti  dicerent :  Nos  maximum  Imperato- 
rem  Fridericum  conculcaviraus ,  &  quis 
tu  es ,  qui  mbis  audecn  refifiere  ?  Credi- 
tum  interea  plerifque  Iraperatorera  va- 
rias  ob  noxas  haud  immerito  damna- 
tum. 

Ille  contemptis  initio  diris ,  Medio- 
lanenfes  graviter  affligebat :  deinde  con- 
fpicatus  fe  a  fponfa  Auftriaca  ,  ac  multis 
principibus ,  ut  Ecclefias  extorrem  fper- 
ni  ,  obtulit  Innocentio  perpetuam  in 
Palxftina  militiam  $  modo  fibi  anathe- 
matis  nexibus  foluto  ,  Conradus  filius 
fufficeretur.  Sed  Innocentius  erefta  cer- 
vice ,  adeo  irrifit  conditiones ,  ut  indi- 
o-naretur  &  Ludovicus ,  quod  fperatam 
modeftiam  infervofervorumDeimini-  Matth. 
me  reperiret.  Nec  annuit  Francus  inci-  Parif. 
tanti eum  Papa: ,  ut  Angliara  negatas  ob  P^S-  ^^«5 


con- 


i* 


Matth. 
Parif, 
1».  184.. 


Tarif. 

P.6S7. 

i589.f<5i 

698. 

Chran, 


^Albert, 

cTtad. 

€hron. 


FndericHi  II, 

contributiones  armis  adorirctur ,  plum 
faciensfidem  regmm  ,  qu/im  importumm 
fiefandamque  /ua/ionem.  Non  dclinebat 
fub  hxc  Fndcricus  inculcare  rcgibus,  in- 
tolcrabilis  cxempli  remefTe,  iiEpifco- 
po  Romano  ,  cui  ut  alii  pra^fuli ,  clavibus 
rcgni  ca;leftis  legitime  utenti  obedientia 
minime  denegaretur ,  in  fiimmas  pote- 
ftates  tyrannidera  liceret  ufurpare.  In- 
nocentius  contra  largitionibus  devicit 

•  Hcnrici  Landgravii  cunftationem  ,  & 
capeflcre  imperium  fubegit.    Conradus 

•  Friderici  filius  ,  dum  pugnam  adverfus 
eum  init ,  ignarus  corruptos  eile  promif- 
fb  aut  muneribus  duces,  deferitur  in  prse- 
lio,  &  ad  patrem  inglorius  redit. 

Duo  fub  hxc  nova  carcinomata  Eccle- 
fix  gubernationem  infederunt.  Si  qui 
principes  armis  decertarent ,  illico  alte- 
ram  partera  anathematis ,  urgebat  Papa, 
hac  via  ex  omni  diflidio  lucraturus .  Et  fi 
quem  folita  inefcatus  ambientium  prodi- 
galitate,  ad  majorera  provexifTetdigni- 
tateVn  ,  illi  etiam  priores  relinquebat 
cenfiis ,  utrinque  hiantes  impleturus  ri- 
dtus  fliorum  familiarium. 

Gemebat  interim  pietas  ,   in  Syria 
multi  Mahumetifmum  ampleftebantur. 
Fridericus  jam  raalleus  Romanenfium, 
haud  permittebat  fubfidia  advehi  Palse- 
ftineniibus  ,  aflerens ,  xuHa  arte  ditio- 
res  effecios ,  nuUa  fophiftica  magii  intu- 
muiffe  faginatos  Pontifices ,  quam  fpeciofo 
liberationis  PaUfiin^  glaucomate.  Indu- 
cias  aut  pacem  petenti  Innocentio  re- 
fcripiit  Sultanus  Babylonicus ,  cum  Fri- 
derico  fibi  fcedus  patrique  fuo  i£lum ,  abf- 
que  eo  nullum  cum  Chriftianis  commer- 
cium  fore.  Innocentius  autem  ficarios 
fubornavit  Catfari:  fed  deprehenfi  capi- 
te  luerunt  fcelus.    Magnates  Francije, 
Papam  ad  humilitatem  Ecclefi^  primi- 
tiva;  reducere  molientes  ,    partim  be- 
neficiis  ,  partim  minis  emolliti :  Pecu- 
niam  tamen  nec  mutuaticiam  dedere , 
fallacia  Romanorum  jam  nimis  denu- 
data. 

In  Germania  Epifcoporum  ftibnixus 
opibus  Landgravius  ,  pro  Imperatore 


1247. 


477 
fe  gerebat  ;  folcnniter  inaugurandus 
tcndcbat  Ulmam.  Ibi  excipitur  prailiis 
a  Conrado  rcge  ,  qui  fata  Martis  ambi- 
gua  mctucns  ,  xv  bcllatorummilliaar- 
cano  cuidam  diverticulo  incluferat.  Con- 
ferta  acic  ,  cum  viftoria  ad  Landgra- 
vium  inclinarct  ,  erumpunt  cx  inlidiis 
armati ;  Pontificius  Imperator  acccpto 
vulnere  fugit ,  auro  ablnnoccntioiub- 
mifTo  fpoliatur ,  pra:cipui  ejus  fautorcs 
cadunt.  Ipfe  Ifenacum  deportatus ,  ma^- 
ftiflimam  paulo  poft  animam  cxhalat , 
anno  ejus  fccuh  feptimo  &  quadragefi 
mo. 

Tanta  iftus  calamitate  Innoccntius , 
quatuor  Oratores  in  Alemanniam  ,  Ita- 
liam ,  Hifpaniara  ,  Norvegiam  legat , 
pollicitus  per  eos  peccatorum  regibus 
veniam ,  fi  unanimes  in  Fridericum  in- 
furgant  ,  deploratamve  ex  inopia  cu- 
riam  liberalitate  juvent.   Fridericus  A- 
pulia;  Sicili^que  prspofito  filio  Henri- 
co  ,  quera  ex  Ifabella  Anglicagenuerat, 
captoqueper  Henfium  no^thum  Sardini^e 
Regem  ,  prsecipuo  Innocentii  agnato  , 
cum  comperiflet  fe  filiumque  Conradum 
atrociiHmis  Jenuoperftriftumdiris,  Sic 
fecerunt,  inquit,  qui  Chriftum  crucifixum  pnrif 
mortuumque  lancea  perfoderunt.  Exin-  f.^o? 
de  fubmiflbs  a  Papa  GuilelmoHoIlan- 
do  ,  ad  fiimendum  contra  fe  imperium, 
thefauros ,  per  Comitem  Sabaudum  in- 
tercepit.  Scd  legatus  in  Germaniam  de- 
ftinatus  ab  Innoccntio  ,  Conradum  Co- 
lonienfem  ,  aliofque  pra^fules  fibi  devin- 
xit  ;  extortaque  variis  artibus  infinita 
pecunia,  validasarmavitcopias ,  quibus 
firmior  jam  Guilelmus ,  Conradum  re- 
gera  Germania  exegit ,  pifcantibui  no» 
homines  ,  fed  nummos  Francifcanis  Do- 
mmicanifque  ,   quos  dudum  Pontifices 
curfores  dromedariofque  ,  Sc  publicanos 
pafllmordinarant. 

Quare  in  Burgundiam  cogitabat  Fri-  Parif. 
dericus,  Lugdunum  Pontifici  ea  parte  ^;7'J. 
infefturafafturus.  Itereihabenti,  Parma 
largitionibus  corrupta  Innocentianis , 
portas  clauiit.  Ibi  hxiit ,  ftatuens  non 
prius  ultra  progredi .  quam  ea  expugnata 
O  0  o   5  dfele- 


704..7CJ. 


ty£mil 


lik.' 


'Farif.  p. 


Farif. 

f-  7^3- 

Mariamt 

lib.ii.de 

rebut 

Ui.li.c.ll, 

■&C, 


478  Fricierlcm  I  /. 

dcletaque ,  casteris  terrofem  hoc  exem- 
pio  iajiceret.  Plus  armum  ea  obfldio  te- 
nuit.  Ibi  nov^e  urbis  condendae  fpacium 
menfus ,  Vifloriam  eam  appellat ,  num- 
mum  Vi£loriarum.  Sultanorum  Orien- 
tis ,  fimul  Africseregnm  focius ,  miffis  ad 
fe  elephautis  ferilque  ,  fpeitacula  edidit  j 
Csfarum  veterum  magnificentiam  ,  aut 
potius  vanitatem ,  alieno  terapore  ^eqtia- 
re  conatus  ,  ad  penuriam  pecunia;  reci- 
dit.  Viftoriatos  ex  aureis  {corteos  cudi 
fecit ,  fifcum  fuum  aureis  eos  commuta- 
turum  pollicitus.  Parmenfibus  deditio- 
nem  ofterentibus ,  in  fuperbiam  elatus  & 
trucuIentiam,refpondit:  parceac  pruden- 
ter  annona  fua  urerentur  ,  quia  viven- 
te  Friderico  ,  nihil  ultraquamnuncha- 
berent  ,  manderent.  Ea  aufteritas  a 
Thadd:Eo  ut  emanavit ,  ita  in  ejus  caput 
vertit.  Aberat  forte  ab  exercitu  Csfar, 
valetudinis  fe  cauia  recreaturus  ,  ma- 
gnamque  partera  militum  fecum  abdu- 
xerat ,  propofiro  caflris  Thaddxo.  Ifta 
-occafione  ufiTarmenfes ,  5:  repemifia& 
fortijjimfi  ,  qunlii  ejfe  defpemtorum  fo- 
let ,  eruptione  in  fugam  agunt  C^efaria- 
nos  ,  caflris  &  impedimentis  exuunt, 
prxter  aliam  opulentiam ,  xv  jumento- 
■rum  millia  capiunt  ,  ipfumque  Thad- 
daeum  concidunt  in  frufta.  Viftoria  urbs, 
antevifta everfaque ,  quam plane in bafi 
confifteret. 

Ea  res  proftravit  partes  C^faris ,  Pon- 
tificias  erexit.  In  Germania  fimiliter 
fervebatbellum.  Guilelmus  confecratio- 
nis  cupidus  Aquifgranum  obfidebat- 
Dux  Saxonis  &  Bavarus  ,  cujus  filiam 
duxewat  Conradus  ,  haud  afTentieban- 
tur  Guilelmi  eleftioni :  Colonienfis,Cle- 
ricique  ditiores  eam  armis  dirifque  uro-e- 
bant.  Vifta  tandem  urbs  aquarum  inun- 
dationibus ,  admifit  Guilelmum ;  Con- 
radus  a  cruce  lignatis  repulfus  eft  cum 
clade. 

Pio  magis  bello  Ferdinandus  Caftel- 
lanus  Hifpalin  ,  quaz  &  Siviliaj  edomuit 
eodeni  anno  xlviii  ,  centumque  Mau- 
rorum  millia  expulit  urbe.  Eadem  men- 
te  Ludovicus  i  x ,  reli<5ta  matri  Blancs 


adminiftratione  Franci^ ,  in[PaIaeftinam 
fufceperat  iter ,  quem  prope  fame  confe- 
ftum  in  Cypro,  Imperator  commeatu 
krgiter  minb  refocillavit.  Quo  nomine 
monitus  a.  Ludov.&  Blanca  Innocentius, 
rancorem  in  Fridericum  conceptum  de- 
mitiaare,  tantum  abfuit,  ut  moremeis 
gereret,  ut  multo  acrius  IiTiperatorem 
oppugnaret.  Patuitque  eodem  tempo- 
re  horrenda  proditio  Petri  de  Vinea ,  q ui 
depravatus  ,  ut  fama  erat ,  ab  Innocen- 
tio ,  per  Medicum  tollere  veneno  volue- 
rat  Fridericum.  Detefto  autemfcelere, 
quum  inftaret  xgro  Imperatori ,  potio- 
nemque  fuaderet  furaere  toxicatam , 
prceguftare  eam  juiTus  Medicus ,  efFudit 
ia.  terram  medicamen.  Petrus  efFofHs 
ob  id  oculis  circumdu£lus ,  ne  Pif^.no- 
rum  moreretur  arbitrio ,  allifura  colum- 
nx  cerebrum  excuffit. 

Innocentius  ad  Imperatorem  Tarta- 
rorum  quatuor  Monachos  miferat  ,  e 
Pra^dicatorum  costu  ,  fi  gens ,  horrido 
coeli  cardine  profe6ta,  beatiorefque  qn^- 
renres  regiones  ,  imbui  Chriftianiuno 
pofTet ,  ac  ab  infita  feritate  manfuefieri, 
ne  vaftitatem  orbi  terrarum  inferret.  Et 
percrebuit ,  fufceptum  a  Tartarorum  re- 
ot  baptifmum ,  ac  mifTos  adLudovicum 

9v  •  r       • 

Oratores,  anmiantes  eura  preraere  forti- 
ter  Damiatam  ,  Tartarum  interim  fu- 
periora  Afi^E  invafiirum.  Litera;  Arabi- 
cis  erant  literis  fcriptx ,  quas  a  Mahu- 
meticx  fuperftitionis  antefignanis  addi- 
dicerant  Scythse ;  Sed  infpeftis  Chriftia- 
norum  vitiis,  moribufque  corruptifHmis, 
obfuit  magis  legatio  novs  religionis  ru- 
dimento ,  quamprofuit. 

Ab  Chorafmiis ,  qui  Palasftinam  cx- 
dibus  impleverant,  periculum  amphus 
non  erat.  Excitata  enim  adverfijs  Sulta- 
num  rebellione ,  jam  internecione  erant 
deleti.  Itaque  Ludovicus  Francus ,  co- 
mitatus  principibus  &  copiis  ,  quaspefti- 
lentia  ei  variique  cafus  rehquas  fecerant, 
Damiatam  ab  ^gyptiis  defertam,  incen- 
famque  occupavit.  Inde  promotis  Cai- 
rum  vcrfus  copiis ,  duobus  ffuviis  claudi- 
tur.  Hoftes  ex  adyerfa  ripa  tormentis 

tela 


/.i3f,;.7« 


PArif. 

P-719- 
Ptmd. 

Colietiit' 
tius 

l.^.Hi/l, 
Neaj), 


P.t^mit. 

lib.y. 

Parif 


Parif.p. 
711.7JO, 
Ludov, 

regis 


BaUfiinus  Conjlant.  Imp. 


^19 


Marin. 

Torf.l.z. 

^ntonirt 
i>.3.t.is. 
csi. 


Parif. 
1:750 


tela  ino-ercbant.  Nulh  evadcndi  patebat 
via.    Plurimi    tunc   occidcntalium   ad 
Barbaros  dcfcccre  ,   multi    Chriftum , 
pro  quo  fc  militarc  putabant ,  fublau- 
nantes  ,   Maliometi  acccperunt  legcm. 
Monftratotandcm,  transfuga  indicc ,  va- 
do ,  perveniturad  callra  holtium,  Ro- 
bertus  Atrcbas  cadit ,  variis  pra;liis  cer- 
tatur,  quibus   nobiHlTuni   Barbarorum 
duccs  deliderati.  Calipha  Mcledinus,cla- 
dis  nuncio  pcrculfus ,  animam  exhalavit. 
Ejus  filius  Mclcxala,  multo  vicinis  o- 
mnibus  acceptior ,  Babylonicis  Arabicif- 
que  ftipatus  auxiliis ,  advolavit  in  iEgy- 
ptum  ;  pugnandi  a:quo  loco  copiam  non 
Fecit ,  «^uod  Chril^ianos  fciret  pefte ,  re- 
rumquc  omnium  penuria  laborare.  Rex 
Ludovicus  corpore  tam  exhaufto  erat ,  ut 
fe ,  quantocunque  animo ,  fuftinere  vix 
pedibus  polTet.  Qui  pauci  a.  morbis  inte- 
gri  adhuc  erant ,  aut  minus  languebant , 
11  correptis  arrais ,  hoftem  ad  pugnam 
provocant.  Exigui  numero,  locis  iniquis, 
multitudinehoitium  circumventi,  vin- 
cuntur;  fratres  regis  Carolus  Alphon- 
fufque  cum  rege  capiuntur.  Perpaucis  re- 
ceptus  in  caftra  patuit ,  quas  ab  asgris ,  re- 
ge  capto  ,  defendi  non  poterant.  Mori 
lanftiffimura  videbatur.  Sed  conditiones 
ultroobtulit  vitae  Melexala  ;  deducere- 


760. 7C^.  tur  exercitus ,  Damiataccderetur  rcapti- 
73i'         vi  utrinque  redderentur  ,  inducia:  in  de- 
cem  annos  fierent :  ingens  vis  auri  pen- 
deretur.  Has  conditiones  necefHtas  in- 
jungcbat ,  cum  antea ,  niii  fliperbiiffent 
noflri ,  tota  ofFerretur  Palsftina ,  modo 
jEgypto  cederent.   Ceciderunt  equitum 
duo  millia ,  peditum  xv.    Sunt ,  qui  lx 
millia  occubuiile  tradunt.  Revalcfcebant 
interim  partes  Friderici  in  Italia  &  Ger- 
mania.  Conradus  Guilelmum  in  Hol- 
landiam  abegerat.  Fridericus  Parmenfes 
pace  fccuros  oppreiTerat.  Bononienfes  , 
qui  filium  ejus  Henfium  ceperant ,  Ave- 
nionenfes  item ,  Arelatenfes  ,    &  alios 
pacem  petere  compulerat.  Vulganturin 
Francia  rumores ,  fubmerfum  regis  fra- 
trem  ,  regem  ipfjm  ,  reliquofquc  duos 
fratres  captos.  Tara  incredibilis  res  vi- 


Ca ,  ut  regina  mater  nuncios  fufJ)cndio 
puniverit.  Mox  firmata  rci vcritate.a- 
pud  aliquos  incrcdibilis  plandlus ,  apud 
plurcs  indignacio  in  Papam  ,  qui  Fridcri- 
cum  tanto  bcllo  idoneum  procacitcr  per- 
fequeretur  ,    crucc  fignatos  abfolverct 
merccde  ,  tricnnalibus  decimis  cmunxif^ 
fet  Franciam ,   qui  oncrofus  toti  orbi  Matth. 
Chriftiano ,  nil  nifi  bullas  coqucrct  5:  di-  ^"'"'y^ 
ras.  Venctia: ,  alia;que  civitatcs  plencE  fe-  ^^J^' 
mi-Chriftianis ,   plane  vacillarunt  fide : 
multi  in  blafphemias  prorupeic  manife- 
ftas,  nefarium  Mahometum  Chrifto  Deo 
Domiinoquc    pra^fercntcs.      Ludovicus 
Ptolemaide  remanfit ,  Alphonfo  &  Ca- 
rolofratribus  in  Franciam  remiffis.  In- 
junxit  his  ,  dcnunciarent  Papa: ,  uti  Fri- 
dericum  reciperet  in  gratiam  ,  qui  folus 
Ecclefi^pcriculis  poilet  medclam  adhi- 
bere,  nifacerct,  Lugdunenfi  ftatim  exce- 
dereturbe.  Sed  dum  Innocentius  tenax 
propofiti ,  Burdegalas  hofpitium  fibi  ab 
Rege  Anglorum  petit ,  exul  ab  Ecclcfia 
fua  &  extorris,  in  Apulia  fua  ftupor  rnun-  Albert.. 
di  Fridericus ,  acutillima  correptus  febri  St^^d. 
abfoIvituraCifierticnfis  ordinis  Epifco-  '^^"^'' 
po ,  leCTatifque  teftamento  immcnfis  the-  ,,"J,  .''; 
fauns ,  ad  recuperationem  V&\xmnx .,  An.iifo. 
moritur  ,  anno  imperii  xxxviii,  feculi  27;.  f,i. 
iftius  L ,  cum  eodem  die  gravis  terra;  mo-  \S^''-'-^ 
tus  fecutura  mortalibus  mala  praenun- 
ciaret. 

C^efar  hic  Ariftotelem  ,  Ptolemaeum  , 
Galenum,  ex  Gra:ca  aut  Saracenica  lin- 
guainLatinamcuraVit  transfundi,  ftu- 
diaque  difcentium  juvit. 

Hugo  Cardinalis ,  concordantiarum 
Biblicarum  ,  ut  vocant ,  autor  primus  , 
Alexander  dc  Ales  ,  Bonaventura ,  Vi- 
centius  Burgundus ,  fpeculorum  fcriptor 
fatis  infulfus :   Matthasus  Paris  Anglus 
hiftoriographus ,  Accurfius  Juris  Con-  chron. 
fultus ,  bac  tempeftate  claruerunt ,  Al-  .^uguli. 
bertus  ex  ampfitudine  doftrinx  ditftus  ^""^ 
Magnus ,  Epifcopa:  Ratifponenfi ,  qua 
interdum  armis  tuenda  vidcbatur  ,   eru- 
ditumotium  prstulit.  Rodericus  Tole-  cjp.i^. 
tauusPrxfuIderebus  Hifpanicis  novem 
libros  contexuit  ;  de  Oftrogothicis  8c 

Ara- 


AiSc.j. 
PUttn. 


laiJx. 

Roder. 
Tol.l.si, 


Albert. 
Stad.  an 
no  124.8. 
Feltx  Fa. 
bri  Hifl. 
Suetjj.i, 

cnj),  1 2, 


Crant?^ 
lih.y. 
Dania 
cap.iy. 
Ericus 
Upfal. 
Uili.l.i. 
'Parif. 

P179- 

.^rnold, 
Witfr. 
Hiji.p.i. 
Chron. 
Hamb. 
Manu- 
fcriptum 
Adami 
Tbracige' 
ri.Alben. 
Stad.an- 

MO   125-0. 

Matth. 

P-7^7' 

Mart. 


A.  M. 

J120. 
Chrijii 

Mattb. 
Parif. 
P'7S6. 
toj. 


480  Frklericus  II. 

Arabicis  finguIos.Hallis  Suevorum  mul^ 
ti  Papam  ha^rericnm  ,  poteftatifque  fpi- 
ritualis  expertem  efle  pr^dicarunt ,  ut- 
pote  a  vita  ac  dodtrina  Apoftolica  a- 
lienum. 

Fertur  Friderici  Epitaphium  ,  ejus  fe- 
culi  Poelin  repr^fentans. 

Si  probitas ,  fenfus ,  virtntis  gratia , 

cenfus , 
Nobilitas  orti ,  poffent  obfiftere  morti , 
Non  foret  exflirthus  Fridericus ,  qui 
jacet  intm  ; 
Eo  temporis  traftu    redditus  Danis 
fuus  Waldemarus  ,  poft  abjuratam  vindi- 
£lam  ,  cospit  abfblutioni  fidere  Papali  , 
&  cum  Suerinenli  Comite  ,  cum  Adolfo 
Holfato ,  vadibulque  pro  fe  datis ,  apud 
Bornhovedam  infelici  prxlio  concurrit. 
Ubiviftus ,  damnatafortunjeinconftan- 
tia,  acquievit  regno  paterno ,   cum  in 
Ruftia    Friliacjue    feptem     Epifcopatus 
Chriftianifino  acquiiiviflct. 

Waldem^rus  1 1  i,  regniconfors ,  for- 
tuicominiftriteloidus  in  venatione  an- 
te  patrem  deceilerat.  Patre  fub  annum 
XLi  I  exftin(5l'o ,  Ericus  Lubecanos ,  jara 
Hamburgeniibus  fcederatos ,  fub  jugum 
rcdigere  cogitabat.  Sed  a  fratre  fuo  A- 
bele,  Sclefvicenfium  duce,  nefarieper- 
emptus  ,  quam  impatiens  fit  confortis 
dominatio,  exemplum  fuit.  Miraculaad 
fepulcrum  ejus  fada ,  fanftitatis  ei  opi- 
nionemapudcredulum  iftius  feculi  vul- 
gus  pepererunt ,  ut  pailim  aliis.  Necef- 
fugit  Abel ,  in  Cainum  verfus ,  vindicem 
Dei  manum.  Dura  enim  Frifones  arrais 
ad  iraperata  veftigaha  adc^it ,  plebis  ar- 
matai  impetu  trucidatur ,  Acone  Nor- 
yego ,  qui  a  Legato  Innocentii  coronam 
acceperat ,  feptentrionem  gubernante. 

CONRADUS  IV,RexGermani^ 
&  Sicilise. 
JoHANNEs  DuCAs  Nic^Enus , 
Imperator. 
Balduinus  Conftantinopo- 
Jitanus. 
cUperftes  adhuc  Fridericus  ,  Conra- 
dum  filium  Regem  creaverat  Roma- 


Conradus  IF, 

j  norum  &  Sicilise.  Henrico ,  quem  ex 
Anglagenuerat ,  regnum  Hierofolymi- 
tanum ,  Manfredo  procurationem  Ita- 
\ix  delegaverat.  Sed  illi  telo  Innocentia- 
ni  fulminis  idd  ,  nihilo  amiciores  Pon- 
tificias  tyrannidi ,  quam  pater  ,  exftite- 
re.  Nec  gentium  in  eos  favorem  Roma- 
naexftinxitinfolentia  jfedauxit.  Guilel- 
musHoIIandus  propenfiflimo  Innocen- 
tii  ftudio  ,  maximifque  largitionibus  tue- 
ri  dignitatem  haud  potuit ,  fuxque  iibi 
confcius  tenuitatis  ,  anno  poft  obitum 
Friderici  altero  ,  fumptum  temere  im- 
perium  abjecit. 

Pontifcx  valedifturus  Gallis  ,  quibus  ■^-''«^/'f' 
fail:idio  coeperat  efle  eius  in  Fridericia-  ^'^^'■'- 
nos  pertinacia ,  oranonem  habuit  ad  po-  ' 
pulum  Lugdunenfcm  ,    facicnte  verba 
Hugone  Cardinali  :  quem  non  depu- 
duit  dicere ,  Veniente  Papa ,  quatuor  fe 
reperifTe  lupanaria  Lugduni;  receden- 
te  eo ,  fuperefle  unum  faltem  ,  fed  iilud 
ab  Orientali  urbis  porta  ad  occiduam 
extendi. 

Incuflitruborem  fcemineo  ccetui ,  ifta  P^^Jf- 
audienti ,  Curise  Romanxraores  parura  ^-'^S? 
emendavit.  Ne  Romam  rediret  Inno- 
centius,  metus  fecit  civium  ,  quos  Se- 
natorem  creafle  maxima  poteftate ,  co- 
gnoverat ,  velleque  repetere  fumptus ,  in 
Fridcricianum  erogatos  bellum.  Itaque 
Perufi^  fubftitit ,  Mediolanenfium  pro- 
teftus  arrais ,  Petrique  Veronenfis ,  & 
Staniflai  Cracovii ,  confecrationibus  fe 
oftentavit  apud  nationes.  In  Syria  fene- 
fcebat  Ludovicus  Francus  :  ne  excinde- 
retur  facrum  regnum  ,  non  cura  Pontifi- 
cis,quam  Italici  tumultus  circumftabant, 
fed  Mahumetanorum  difcordia  fecit.  II- 
li  Sultanum ,  quod  Francorum  regem  , 
nobilifiimara  prsdam  fcilicet,  auro  com- 
mutalTct ,  repentino  capti  furore  truci- 
darant ,  percuflori  fceptrum  tradiderant. 
QuiabFIalapienfi  Sultano  oppugnatus, 
inducias  Ludovico  datas  firmavit ,  quod 
debebatur  pro  rederaptione  ejus ,  inftan- 
tius  exadlurus.  Sub  \\xc  in  Galliis ,  ad  Parif. 
prajconium  cujufdam  Magi  Hungari,  ul-  ^f^^l' 
tra  centum  millia  congregantur  pafto-  pj""* 

rum,      '  '*" 


Plat.in 
Innot.IV. 


Conradns  IV. 


Matth. 
Parif. 

17C'3' 


Mmh. 

Farif. 
815.7151- 


Chron. 
Farif. 


rum  ,  fumpti/cjuc  cum  cruce  armis ,  ut 
Palxdinam    regemque  fuum    libcratu- 
ri ,  Blancx  rep-uix  &  civitatum  favore 
provchuntur ,   cxccmntium   Innoccntu 
legniticmmalitiamquG,  quiin  Chriftia- 
nos   Principes  crucem  prardicari  jubc- 
ret,  ominis  Saracenis.  Sedcummiracu- 
la  promilTa  non  prxftaret  Magus ,  ha- 
beretque  pra;da:  Gallias ,  a  qiiodam  bi- 
pcnnifero  trucidatur.  Succcflbr  ad  Sul- 
tanum  ,  cujus  inrtrudu  illa  fiebant ,  ut 
viris  armilque  evacuaret  Franciam ,  pro- 
feflurus,  mcrgiturmarianautis :  Ter- 
tius  Monftreoli  fruftillatim  conciditur. 
Multitudo  difperfa  aut  periit ,  aut  in  Pa- 
I^ftinam  dedudla  ,  errore  agnito ,  Lu- 
dovico  regi  dixit  facramentum  ,  Sido- 
nem  tunc  &  Ca^faream ,  Joppenque  re- 
ftituenti. 

Invalefcebatinterim  odium  Innocen- 
tii.  Robertus  Lincolnienfis  in  Anglia 
Prxful ,  Si  Fontificiis ,  inquit ,  emjfariis 
cujiodiam  mandarem  animarum ,  fata- 
Tiizaretn.  Magnates  Francias  increpabant 
Monachos  ,  vocem  commodantes  In- 
nocentio ,  ad  fiiadendum  hominibus  , 
quod  veniam  eflent  habituri  peccatorum, 
tum  ipli ,  tum  parentes  largiffimam,  mo- 
do  cruce  infigniti  arma  capeflerent  in 
Conradum  ,  mium  Friderici.  Blanca  Lu- 
dovici  mater ,  manus  injecit  eorum  fa^ 
cultatibus  ,  qui  ferali  tafti  infania.,  in 
cgregium  illum  principem  infurrexif^ 
fent.  Quare  elufis  artibus  fuis ,  Innocen- 
tius  neptem  fuam  Henrico  voluitcollo- 
care,  Conradigermano.  SedTeutones 
idratidehoneftamentum  ftemmatis  Cce- 
fariani ,  nuptiis  contradixere.  Thomas 
vero  Sabaudus  ,  &  alii ,  quondam  Ponti- 
fici  hoftes  ,  per  confanguinearum  illius 
amplexus ,  non  tantum  anathematum 
nexibus  exempti,  fed  &  maximis  opi- 
bus  locupletati  funt.  Conradus  quum  ar- 
mis  &  benevolentia  nationum  facilefii- 
periores  ferret  partes ,  vcnenis  ,  gladiif- 
que  petitus  ficariorum  ,  elapfufque  divi- 
nabpe,  Papalium  infamiam  auxit.  Ro- 
mam  commeantibus  interclufit  itcr, 
jujitim  ajferew  bellum  in  eos  geri,  qui 


48 


iniquo  EccleJtA  tyranno  adderent  robur. 
Guilclmus  Hollandus  cum  Fiiliis  du- 
ccbat  bcllum  ,  quos  portcntofaaquarum 
inundatio  pcnc  abforpf(;rat. 

Ludovicus  a  Francis  etiam  fuis  dcrc 
lidlus  eft,  quod  Normanniam  fpopon- 
dcrat  Anglo  fc  rcdditurum  ,  fi  maturam 
fibi  opcm  in  Pala:ftina  fcrret.  Sed  &  An- 
gli  fui  odcrant  Henricum  ,  dccimis  in- 
hiantem  regni ,  quas  &  Ludovicus  a  Gal- 
lis  ,  belli  caufa  facri ,  exegerat.    Itaqiie 
fpe  fruftratus  Francus ,  Suftano  fc  Baby- 
lonico   ardlius    advcrfus    Halapieafcm  Comtf. 
conjunxit ,  ejufque  bencficio  Pakvftinam  ^'^^if- 
cis  Jordanem  fufcepit  gubcrnandam,  an-  ■''■^' ^* 
no  ejus  feculi  l  1 1  ,  quo  &  Alfonfus ,  fub-  ^'7-825. 
adla  fere  Hifpania  univerfa ,    &  Blanca 
Gallorum  regiiia,  cefTerunt  vita.  Papa 
vero  Innocentius ,  rebus  dcfpcratis ,  Ri- 
chardum  Angli  regis  fr3trem,pccunio{if- 
fimum  iimul  il^  avariflimum  ,  ad  reo-num 
invitavitSiciIis.  SedRichardus  pruden- 
ti  fiiorum  monitu  fprevit  hamum  au- 
reum ,  perindeque  efle  hoc  munus  dixit , 
acfi  quii  Lunam  daret ,  ea  lege ,  ut  ad-  Parif. 
fcendens  detraheret  ipfam.  Robertus  quo-;'-83c. 
que  Lincolnienfis  demonftravit  Anglis ,  ^^^' 
Innocentium  iv.  multopercipere  abun- 
dantiores  ex  Angliacenfus ,  quam  ipfum 
regem  Henricum ,    ac  lxx  marcarum 
millia  fuis  ibi  clientibus  lucrari  annua. 
Moriens  in  Curiam  Romanam  hos  tor- 
fitverficulos; 

Ejus  avaritidi  totus  non  fufficit  or^ 

bis , 
Ejus  luxuriAmeretrix  non  fufficit  0-  PlMin, 
mnis. 
Verum   Civitas    ipfa    Romanorum  Parif 
Brancalebnem  fibi  prjefecit  Bononien- /853' 
fem,  adftriftiffimae  virum  juftitis  &  feve-  ^^^" 
ritatis ,  qui  priufquam  iniret  magiftra- 
tum ,  jurejurando  adegit  populum ,  ut 
triennio  fibi  audiens  difto  eflet.  Tandem- 
que  ferio  monuit  Innocentium  ,  rediret 
ad  ccEtum  fibi  commilTum ,  quippe  qui 
non  Lugduni ,  non  Perufiae ,  non  Affitii, 
fed  Romaj  Epifcopus  efler.Addita;  mins,  Herm, 
nunquam  rcditurum  ,  ni  jam  rediret ,  ex-  Sched, 
cindendamque  urbem ,  qua:  euia  foveret,  ""^^'  ^* 
P pp  ma-  """• 


Jug. 
nnno 

Matth. 

Parif. 

p.Sso. 


f.  834.. 


liattK 
Parif. 

8ia.863 


Mahh, 

lib.2. 

ttand. 


4^1  Gmklmus  HolUndm. 

manibus  Romanorum.  Ita  treracbun- 
dus  pater  reviiit  demum  filios,anno,poH:- 
Quam  abierat ,  decimo  ,  paruracjue  ab- 
fuit ,  cmin  Roraani  in  mak  quiEfitos  ejus 
involalientthefauros,  ni  Brancaleo  de- 
decere  oves  eam  in  paftorem  lasvitiam , 
docuiflet,  In  Burgundia  mons  revulfus 
fubito ,  ad  alios  tranlivit  longe  diffitos- , 
civitatelque  &:  villas  inter jeftas ,  lapidi- 
bus  obrutas  delevit.  Sub  hasc  Conradus 
Neapolin  ,  Capuam  ,  alialque  urbes  libi 
adverfantes  contrivit ,  nudavitque  moe- 
mbus.  Henricus  Anglus  Vafconiam, 
qua:  ad  Alfonfum  defecerat ,  revocare  ad 
obedientiam  connixus ,  profulis  inaniter 
fumptibus,  Eleonoram,  Alfonii  uteri- 
nam ,  Eduardo  defpondit  filio ,  eoque 
conjugio  Vafconiam  felicius ,  quam  ar- 
mis  recepit.  Ludovicus  milTo  e  Palccfti- 
na  edifto ,  Judxos  exegit  Francia ,  haud 
temeremotus  falfo  Saracenorum  cavil- 
lo ,  exprobrantium ,  regi  minus  charum 
cfle  Jefum  Chriftum  ,  qui  infenfiffimos 
ejus  hoftes  vifceribus  regni  foverat.  Ita- 
que  nemo  ejus  gentis  remanfit ,  nifi  qui 
viftum  fuis  fibi  manibus  pararet :  qua  de 
caufa  haud  indignum  fandi  nomine  hunc 
regem  exftimaveris. 

Mox  redire  eum  compulit  Margare- 

tas  Flandricae  intempenes.  Ea  clam  e 

Burchardo  Avennio  tres  fufceperat  fi- 

'  lios.  PofteaGuilelmiTampetiobleftata 

amplexibus,    dum  Burchardus  Romae 

ambit  legitimationem ,  ut  vocant ,  libe- 

rorum ,  totidem  Guilelmo  parit.  Joan- 

nes  e  priori  natus  concubitu ,  quum  ad- 

oleviflet  ,    Guilelmum  Tampeto  geni- 

tum ,  Flandrias  jam  imperantem ,  petit 

bello ,  affinitate  fubnixus  Guilelmi  Hol- 

landi ,  cujus  fororem  duxerat ,  fimul  & 

Germanorum  auxiliis ,  Guilelmo  ut  regi 

opitulantium.  Confertis  priEliis,  capta 

cazfaveadcentummilliahominum ,  ne- 

catoque  Guilelmo,  cui  Flandriam  adjudi- 

caverant  Galli ,  captifque  c^eteris  fratri- 

bus  ,  potitus  Flandria;  Joannes.  Tantum 

unius  mulieris  luxuries  vulnerum  popu- 

lis  attuHt ;  LudoviCUmque  e  Palaiftina 

in  Franciam  retraxit.  Alii  Margaretam, 


Albert.     ' 
Stad.  an' 


Innocentms  IV.  Vapa. 

poft  exceflura  Burchardi ,  nupfifle  Gui- 
lelmoaiunt,  juftumque  ei  fuiile  cum  u- 
troque  matrimonium.    Guilelmus  Fri- 
fones  fubinde   vexando  ,   exitium   libi  ^^  ^^^^ 
concivit  tandem.  Etenim  cum  recederet  chron. 
incautius ,  cquusejus  onereferripreffus  ,  Aug.^ 
hsefitinpalude,  defertumquea  luis  Fri-  f^'''^ 
fones  in  arundineto  latitantem  operue-  y9-^9^» 
runt  tehs ,   ac  muerabuiter  precantem  joan.  de 
parci  fibi ,  in  frufta  conciderunt ,  anno  "Beka, 
ejus  feculi  lv.  quum  prxcedenti  &  Con- 
radus  rex  a^mulus  ejus ,  Sc  protetlor  Iiv- 
nocentius  occidiilent. 

Etenim  Conradus ,  Henrico  fratre  per  Anton. 
Joannem  quendam Maurum  exftindlo./^-s-MS. 
Innocentii  calumnias  deterferat,  fude- ^^'^.^. 
rat  ejus  exercitum,   Guilelmo  nepoti    g^^y^ 
Pontificiscommiflura.  Apuliam  poten-  jjg^. ' 
ter  defenderat.   Sed  quum  Innocentius  Mon. 
Henrico  iii  Anglorum  regi ,  vano  &  Vad.l.z, 
Credulo  perfuafiflet ,  Edmundo  ejus  filio  ^-J"''* 
dandam  a  ie  Apuliam  Siciliamque ,  dira-  Mart. 
tus  auro  Anglicano ,  odore  ejus  inefca-.  Pel.l^ 
verat   cruce   fionatos  quam  plurirnos. 
Quamobrem  2eger  animi  Conradus,dum 
refiftere  parat ,  veneno  interit ,  ingenti 
Innocentii  I^etitia ,  quibrevi  totam  Apu- 
liamfubegit.  Sed  impio  perparum  fagi- 
natus  gaudio  ,  Manfredi ,   quem  Apuli 
dixerant  regem ,  incurfionibus  citius  a- 
mifit ,  quam  occuparat  aliena ,  caputque 
jam  inter  nnbes  condere  vifm ,  quaji  ad    , 
Tartara  decidit.VkmeCi  laborantem  cum 
plangerentcircumftantes  amici,  fuble- 
vans  oculos  jam  in  morte  natantes,j|^i<^ 
lamemamim ,  ait  ynonne  vos  omnes divi- 
tes  relinquo  ?  qutd  ultra  reqiiiritis  ?  At- 
queha^cdicens,  fubituram  Deijudicium 
animam  exhalavit. 

Grscis  dominabatur  adhuc  Joannes  Niceflfi 
Ducas ,  &  Irene  Augufta  mortua ,  An-  '•^•^^*« 
nam  ,  Friderici  Imperatoris  fiJiam  duxe-  ^  Rg{* 
rat :  cui  cum  praeferret  magiftram  cjus  Georg. 
&  nutriccm  Marcefinam,philtris  ilieftus  Ugoth.  in 
&  deliciis  amatoriis ,  tamenimpetrare  a  Chr,Conft, 
fe  haud  potuit,  ut  Nicephorum  Blein- 
mydem ,  qui  facris  pellicem  excluferat , 
puniret,  k^  accufata  potius  fuamct  libidi- 
nc ,  laudavit  incorruptam  Do(5toris  inte- 


gnta- 


Cofiradus  IV,  Rtchardm* 


483 


griutcm , 


Nfcefih. 
Cregor, 


Cliron, 


A.U. 

Chrifti 
11J7. 
Chron. 
Atig. 

Sigon." 

lib.ip. 

de  regno 

Jtalia 

Pand. 

Coll.l.j'. 

Hifl. 

Neap. 

Matth. 

Parif. 


Fontificem  Rom.  de  fidci  vi- 
"txquccrroribus  vchcmcntcr  incrcpavit. 
In(JeMich.icli  Angclo,  Thcflalorum  ^ 
/Etolorum  Principi  malc  fido  cuin  Ma- 
ccdrfniamei  &  Thcflalonicam  adcmifTet, 
Defpotxindulfittitulum ,  &  Michaelcm 
Comnenum  Palxologum  juramento  ad- 
ftrinxit ,  de  regno  nunquam  affcftando. 
Correptus  ad  ultimum  epilepliaatroci, 
deceflit  Nymph^ri  anno  imperii  xxxi  1 1 . 
fucceflbre  filio  ,  Theodoro  Lafcari  fe- 
cundo.  Ei  pr^maturum  diadcma  im- 
ponere  nohicrat,  veritus  ne  tanquam  po- 
titus  eo  ,  indignum  fe  faftigio  prsberet , 
volenfquc ,  ut  virtutis  via  vclut  ambien- 
do,  conftantiid  potius  fubditorum  vo- 
luntate ,  quam  paterna  indulgentia  com- 
pararet. 

Eo  temporeBela  Hungarus,  &  Otho- 
Carus  Bohcmus  ,  qui  diu  inter  fe  de  Aii- 
ftria  Styriaque  armis  contenderant ,  pa- 
cem  tandem  hac  lege  fecere ,  ut  Auftria 
Bohemo  per  nuptias  Margaretce  Auftria- 
C2e:  StyriaHungarorelinqueretur.  O- 
thocarus  cruce  lignatus  in  Pruffiam  ab- 
iit  ,  magnamque  iftius  terrx  partem 
cultui  fubdidit  Chriftiano. 

RICHARDUS     ANGLUS, 

RexAlemanniaj, 

Balduinus   Imperator. 

Byzantinus. 

Theodorus    Lascaris  II. 

MicHAEL  PALffiOLOGUs,  Nicsni. 

/^Onradus  moriens  hsredem  fcripferat 
fratris  filium  Conradinum  ,  tutori- 
bus  inftitutis  Bavaris ,  quodhi  &puero, 
&  matri  fux  gentis  fideles  fiituri  erant. 
Erat  enim  Conradinus  Elifabetha,Otho- 
nis  Bavari  filia  procreatus ,  cujus  fr atres 
Liidovicus  &  Henricus  felices  Bavaro- 
rum  terras  tunc  tenebant.  Sed  Manfre- 
dus ,  apudSicuIos  Apulofque  natus  edu- 
catufaue,potior  eis  regno  videbatur,jam- 
que  vK^or  Innocentio  ,  Saracenis  Nuce- 


l 


riam  tcnentjbus  accinilus  ,  formidolo-  i''^»>H. 
fus  cunftis   erat.    Epifcopus    Ofticnfis ,  ''^7- 
Crrcgorii  IX   ncpos ,  adlcendcrat  Papa-  ;,//^^ 
Icmthronum,  Alexandriivnomineno-  l.is,c.i. 
tioj.  Hic  vidcns  Nuceriam  refugii  Cnum 
pandere  Manfredo ,  obfedit  eam  ,  duce 
Odlaviano  Ubaldino  Cardinalc.  Erant 
Lx  millia  armatorum  in  urbe  ,  parquc 
eam  numerus  militum  circumfcdebat. 
Fifto  autem  .i  Manfredo  Conradini  apud 
Bavaros  obitu ,    maxima    obfidentium 
ars  difccftit.  Reliquas  copiss  cruptione 
-idit ,  fugavitque  Manfrcdus  ,  Edmun- 
di  Angli  inaugurationem  ventis  rapien- 
dam  dedit.    Igitur  quafi  nulla  jam  jufta  nern. 
Regias  Sicula^  ftirpe,  Rex  Manfredus  fa-  Gomef. 
Iutatur,cum  Petro  rege  Tarraconenfium  ^'^''S' 
contrahit  affinitatem ,  collocata  ilii  fi- 
Jia  Conftantia.Alcxander  Concionatores 
ciircummittit ,  ad  laceilcnda  piorum  in 
eum  facro  asre  arma ,  praque  Saracenis 
jam  Manfredus ,  Ecclefix  hoftis  pra:di- 
catur.  Apulicontraindignantcs ,  fepro 
infidelibus  haberi,  arftius  adha^refcunt 
Manfredo ,  ac  ne  matris  obfl:et  ignobiii- 
tas ,  docent  matrimonio  eam  aliquando 
jundam  Friderico.    Nec  erat  Prasfulum  Parif. 
quifquam  ,   quem  avariflimi  hypocritse  P-9ou 
Alexandricuraafficerer,  cujus  Dromo-  If^-^S^.. 
nes  Francifcani ,  anullo  jam  genere  {"ct-    ^'' 
leris ,  quod  occultari  putabatur  pofle , 
abhorrebant.  Nequetamen  elfugere  e- 
rat  tot  mortalium  obfervationes  ,  neque 
illi  f:mper  fronti  parcebant. 

Londini  patuerat  infigne  Judsorum 
nefas ,  puerum  quendam  e  Chriftianis 
annuo  velut  facrificio  immolantium.  E- 
jus  facinoris  autores  aliqui  fupplicio  funt 
afFedli :  plures  eorum  Nigri  fratres  ,  pe- 
cunia  corrupti ,  fuis  intercefllonibus  li- 
berarunt.  Hinc  Anglicanx  in  ipfos  ple- 
bis  tepuit  devotio  ,  ftmul  in  prardicatores 
Gallicanse  ,  quireceptas  Academia:  Pa- 
rifienfis  confuetudines ,  Papafibus  tu- 
midi  privilegiis  ,  everfum  ibant.  Ne  qui- 
dem  in  urbeRomana  integra  Pontificis 
autoritas  erat.  Brancaleonem  fane  fua 
anfteritas  invifum  reddiderat  nobilita- 
ti ,  captivufque  tenebatur  :  Sed  Bono- 
Ppp  2  nicn- 


Morn.  in 
Hift.  Pa^ 
Patus 

ex  GuiL 
de  S.  A. 
mare. 


Farlf. 
p^ii. 
Chron, 

Index 
tei  mn  ^li 
Armg.reg. 

Modet. 
Santiut 
f.^.  Hifl. 
tlifp, 

Matth. 
rarif 


Matth. 
Pa,rif. 

P-939' 
SJ8. 


4§4  Richardas»  Henricm 

nien{es,  e  quibus  fanguinem  trahsbat  , 
contempto  Alexandri  fulmine  ,  coege- 
runt  Romanos  eum  eximere  vinculis. 
Brancaleo ,  ut  erat  mukitudini  acceptif 
fimus ,  dignitatcm  facile  recepit ,  de- 
ftruftaque  nobilium  infolentia ,  moriens 
avunculofuo  tranfmilit  poteftatem ,  in- 
vito  Alexandro. 

Nemo  regum  diifto  audientior  erat 
Pontificibus,  quam  Henricus  iii  Anglus, 
utfupina;  princeps  de  exteris  crudelita- 
tis  ,  ita  fufpiciofus  in  Ilios. 

Ejus  fratrem  Richardum  plerique  Ger- 
manorum  Principes  Regem  fibi  depo- 
fcunt,  miirulque  in  Angliam  Colonien- 
fis ,  eleftionis  nuncius ,  viam  praeparabat 
Caslari  novo ;  aliis  contra,  nimirum  Tre- 
viro  ,  Saxone ,  Brandeburgico  ,  Bohe- 
mio,  Alfonfum  x,eruditiffimum  juxta& 
ambitiofiffimum  Hifpanorum  regem  de- 
iignantibusjanno  iil:ius  feculi  lv  1 1  .Pon- 
tifex  exitum  fpeculaturus  confiliorum, 
neutrius  partis  videbatur.  Richardus 
prior  inlignibus  potitus ,  Rhenanas  ur- 
bes  traxit  in  obfequium  ,  aliquas  oppi- 
gnoratas  redemit ,  Italicas  etiam  non- 
nullas  (nam  plerseque ,  exturbato  a  Pon- 
tificiis  copiis  Ezelino ,  in  libertatem  fe 
afferebant)  accepit  in  fidem.  Alfonfus 
Richardi  fratrem  appellavit  de  fosdere , 
quo  auxilium  fibi  de  eo  in  hoftes  eflet  fti- 
pulatus.  Verum  Anglus  feftive  i  Igitur 
infratris ,  inquit ,  mei  itiimicos  tmm  im- 
■plerofidem  ,  quia  mutmm  nobis  in  com- 
munes  flipulati  fumus  hofies  opem.  Ri- 
chardus  interea  Trevirenfem  ditionem , 
quod  Epifcopus  Alfonfo  ftuderet ,  igni 
ferroque  vaftat ,  Saracenis  impedientibus 
Alfonfum  ,  Cordubam  infeftando ,  ne 
fuppetias  fufFragatoribus  fhis  iret. 

Sedperbrevis  Richardo  apud  Teuto- 
nes  mora  Riit ,  difperfis ,  quibus  amaba- 
tur,  nummis,  reque  Anglicana  eum  in 
patriam  revocante,  qu^  dudum  per  Hen- 
•rici  1 1 1  focordiam  ad  perniciem  fpefta- 
bat.  Neque  enim  tantum  emunxerat  a^re 
fuos ,  oftingenra  marcarum  millia  in 
Apulise  occupationem  efFundendo,  fed 
^  omnibus  Romanorum  nuga,toribus 


///.  RexAnglia. 

adhibebat  fidem  ;  alienigenis  lingusequc 
ignaris  Anglics  affignabat  Eccleiias ,  ad- 
eo  ut  Eboracenfis  pr^ful  morti  vicinus , 
ad  tribunal  fummi  judicis  Alexandrum 
Papam  citaret ,  paulo  etiam  poft  fequu> 
tum.  Fames  infuper  maxima  conficiebat 
multos ,  nec  pr^eftabantur  feu  Baroni- 
bus ,  feu  Praslatis ,  quse  Comitiis  erant 
promifla  non  unis.  Quare  trepidus  re- 
rum  fuarum  Henricus ,  pacem  componit 
cum  rege  Ludovico  ,  Normanniaque  ei 
cedit  &  Andibus ,  ccc  fibi  millia  padus 
Turonenfium  librarum.Richardus  tranf- 
miflurus  in  Angliam  ,  non  recipitur , 
nifi  obligatus  juramento ,  nihil  adverfus 
padla  conventa  in  Comitiis  moliturum. 
Germani ,  perfpetta  ejus  apud  fiios  vili- 
tate,  revocareeum  fpreverunt  ad  Cx- 
faris  dignitatem.  Ita  ad  interregnum  de- 
dufta  Refpublica ,  donec  anno  ejus  fecu- 
li  Lxxi  in  Anglia  Richardus  viam  univer- 
faz  carnis  ingrelTus ,  novis  locum  confi- 
His  fecit. 

Alexander  interim  iv  Papa  fuum  in 
Manfredum  fulmen  ejaculatus ,  perie- 
rat,  anno  lx:  fucceflerat  Urbanus  iv 
Gallus ,  patre  futore  veteramentario ,  e 
Patriarcha  Jcrofolymas  Pontifex  ,  qui 
patrimonium  Petri ,  ut  appellant ,  a  Ro- 
manorum  exercitu ,  cum  Siculo  fentien- 
tium,  vindicavit,  ac  primus  Carolum 
Andegavenfem ,  Ludorici  ixfratrem, 
fpe  implevit  occupanda:  Apuli^ ,  iam- 
dudum  ad  id  uxoris ,  qua;  reCTinarum , 
Anglae,  Francxque  &  Augufts,  Ri- 
chardo  nupt^ ,  foror  eflet ,  ftimulis  in- 
citatum. 

Alexandri  deCeptus  abfolutione  An- 
glus ,  difceffit  a  fide ,  quamdederat  fuis , 
de  immunitatibus  indigenarum  ,  ele- 
dlionumque  jure  facris  collegiis  confer- 
vando.  Poft  multa  &  cruenta  certamina , 
Franci  judiciolispermifla,  quipro  An- 
o-Io  rege  fcntentiam  tulit.  Sed  turbata  fe- 
I  rnel  Anglia,  extradla;  dimicationes  ad 
annum  iftius  xn  lx  i  v.  quurn  commiflo 
pr^Iio,  Henricus  Richardufque  reges 
capti ,  &  multa  utrinque  bellatorum  mil- 
lia  ferro  funt  perempta. 

Eduar- 


Centuf. 
Iidagd.i'^^ 
C.13. e 
Ran.l.j. 

Heiior. 

Eoetius 

//6.13. 

Scot.Hili. 

An.i-j.-^^, 

Chro7i. 

Norm. 


Contin. 

Parif 

Guitel. 

Rich. 

p.f^S. 

F.^mil, 

lib.j. 

Afiton. 

p.^.tig. 

cap.i^. 


Parljiut 
Contin, 

&c. 
Folyd. 
Vir>iil. 
lib.  \6. 
mjl.Ang. 


MArt.Vo- 
lin,  in 
Chr.  l,  4. 
Mondch. 
Pad.  Chr. 
lib.^i. 
Plat-  in 
Clem.  1  V. 
Chron. 
Ang. 

^«.1194.. 
HenricHs 
Erph. 
tap.  94.. 
Avent. 
lib.  7. 
1267. 


S,ij'pl. 

Tarif. 


Afanfiredus. 

Eduartlus  Hcniici  r  1 1  filius ,  Londi- 
ncnfium  patrata  cxde  ,  quos  in  fugam 
propulerat ,  in  eofJcm  incidit  caflcs  ,  fc- 
que  Simoni  Montifortio,  Baronum  duci, 
oblidem  tradcre  cll  coadus  ,  in  paccm 
pcrbrcvi  reformandam-  Verum  rcgia- 
rum  duces  partium  ,  Simonis  vaftando 
ditiones,  irntarunt  cum  acrius,ut  aflum- 
pto  Leolino ,  duce  Wallix,  atroccm  via- 
diftam  exerceret.  Nccprofecit  Urbani 
quicquam  anathcma ,  quum  Epifcopi  (xx^- 
que  dcque  habcrcnt  cjus  diras ;  celfiflet- 
que  imperio  Baronum  univcrfaBritan- 
nia ,  nili ,  ut  E.t,fii6orta  imerparesfimul- 
tM,  de  captivorum  redemptione,  aiiimos 
virefquc  dis  junxiflet. 

Igitur  Eduardus ,  fimulato  exercen- 
ci  fe  equis  rtudio  ,  clapfuscuftodiaHe- 
refordenfi  ,  recolligit  vircs ,  (eparataf- 
que  nadtus  Simonis  a  cxteris  copias , 
occidit  eum  in  acie  ,  cum  filiorum  ma- 
ximo  ,  patremquc  &  patruura  vinculis 
exemit. 

Henricus  profcriptionibus  graflatus 
in  eos,  qui  arma  contra  fe  tuliflent,  velut 
ignem  atFudit  oleo  ,  nec  fpacium  icC[)i- 
randiAngli^dedit. 

Luxit  dirusfubhaccComcta,  &Ur- 
banus  Papa  Perufii  eadem  nodle ,  qua  fy- 
dus  illud  deflagrabat,  deceffit,h£erede  fo- 
hi  Clcmente  iv  Gallo,  marito  antea, 
&  aliquot  filiarum  patre ,  qui  e  Confiha- 
rio  regio  ad  Narbonenfem  Cathedram, 
hine  ad  Pontificatum  evolavit.  Caro- 
lum  hie  Andegavcnfem  ,  mcmor  patrise, 
fenatorem  pronunciavit  urbis  ,  &  re- 
gem  creavit  Siculum,  Manfredum  exer- 
citu  cruce  fignato ,  ut  impium  &  hsereti- 
cum  debellavit ,  commiflb  ad  Beneven- 
tum  prseho  viftus  Manfredus ,  &  prodi- 
tione  cujufdam  Comitis  ,  cujus  conju- 
gem  violarat,  interemptus  eft,anno  iftius 
feculi  L  X  V I  I.  Cremona,  Mediolanum, 
Brixia,  Placentia,  Ticinum,  Dertona,ex- 
cuflb  Palavicini  imperio ,  legatos  Ponti- 
ficis  fufccperunt. 

Conradinus,Friderici  nepos  jam  adul- 
tus ,  cum  paternam  repeteret  hscredita- 
tera  ,  adjuvantibus  Pifanis ,  Thufeis ,  & 


ConradinHS.  4B  5 

Veronenfibus  Longobardis  ,  '^xiAQnco Mtn.Pai. 
Auftriaco  comitanrc ,  intravitRomam,^'''"'"'-''?' 
ubi  a  Scnatorc  urbis  Hcnrico ,  Alfonfi^j^J^''"'  •■* 
rcgis  fratre  ,  auguftum  iii  modum  rcci-  Hiflar. 
pitur.    Vcrum  jam  vidor  penc  Sicilix  Neap. 
Apulisque ,  &  magiftro  militum  Caroli  ^'*lF- «'" 
intercmpto  ,  poftca  infcIiciadBcncvcn-  ^""'-  ''*'• 
tum  pra:lio  fullis  proditufque  a  nauta  ,  in  f^°^' 
vinculaconiicitur,  necmulto  poft  incle-  l.^.ii  2. 
menti  Clcmcntis  lentcntia,  pcrcutiturc<«/'- 3. 
fecufi  Neapoli ,  fupplicii  focio  Frideri-  <^'j''<'"' 
co.  In  iis  duobus  capitibus  Csfarum  Ci-  ^  't' 
mul  Sucvorum ,  &  Auftriacorum  fami-  p'^mil. 
Iiaprincipum,triftifatodefccit.  Rober- //i  7. 
tus  Flander  promulgatorem  fententise,  Albertas 
carnificem  alius  intercmit,  ne  tam  nobi-  '^l?''"'' 
li  fanguine  a  fefufbfiiperbirent.  Caro-  ^/^y^'^  ^^ 
lus  Andegavenfis ,  Rcx  novus,  veftigalia  regibus 
a Pontifice fufcepir regna ,  xtaureorum  Sicil.l.-^. 
millia  fifco  Romano  folvere  annua  juf-  ^"-1^68. 
fiis ,  Aiiguftumque  ejurare  nomen ,  ut  in 
oiEcio  femper  hdeque  Pontificis  foret. 
Nucerini  fame  perdomiti ,  Pifani  &  Se- 
nenfes  frequenti  afTuItufubadi ,  Caroli 
fubierunt   jugum-    Confeftim   &  Cle- 
mens  Vitcrbii  moritur ,  vacavitque  fedes 
triennio. 

Eodem  fere  tempore  (erat  annus 
L  X  I  x  )  prsvaluit  Henrici  per  Angliam 
tyrannis,  ac  Baronibus  partim  auro,  par- 
tim  exilio ,  partim  capite  multatis ,  pax 
parum  amica  agros  illos  revifit :  rex  ipfe ' 
quinquaginta  fex  annis  afta  poteftatc, 
vivendi  hnem  fccit ,  pcregrinante  in  Pa- 
Iseitina  filio  ejus  Edoardo  ,  fub  annum 
Lxxii  r. 

Nunc  &  Cxxca.  nobis  &  Afiatica  funt 
dicenda ,  haud  minores  pafTa  per  ea  tem- 
pora  rautaiiones,  quam  occidenialia  ha;C 
noflra ,  quum  &  Byzantinum  imperium 
Latinis  ,  &  Syriacum  Latinis  juxta  Sara- 
cenifque  pene  adempta  memorentur ,  ut 
veriffime  dixeris  ,  Latimm  potemiam  , 
cum  Triderico  Imperatore  ejufquefoMe, 
proftratam  concidijfe. 

Theodorus  Lafcaris  ,  Ducx  aut  Bata 

c 


zis  filius  ,  avi  referens  nomen ,  Impe 

rium  Nicsnum,  faventibus  populis,  Ar- 

fenio  Patriarcha  eum  coronante ,  fiifce- 

Ppp  3  perat. 


I^ceph. 
lib.  3. 
Georgius 
Logoth.in 
Cbron. 


4§<$ 


A/ichael  faUologus. 


Georgius 
iit/.z,c,2. 


perac-  AfanemBulgarumprincipem  ,& 
Michaelem  Angclum,  Theflalia:  Defpo- 
tam  ,  in  ordinem  redegerat.  Sed  eo  in 
Grajcia  abfence  ,  MichaeJ  Pal^ologus ,  a, 
veteri  Comnenorum  &  Palxologorum 
flirpe  orcus ,  quod  aut  aliorum  calumnias 
auc  facinora  uia  excimefceret ,  ad  Ico- 
nienfem  profugerac  Sulcanum ,  cui  cum 
Tarcaris  Dellum  erat ,  qui  nec  parva  eum 
ditionis  parte  mulcarunc.  Eum  Theodo- 
rus  Imper.  novo  adadhim  jurejurando  , 
quo  fidem  fibi  &  Joanni  filio  ftipulaba- 
tur,  revocavit  Nicseam  ;  Conftancino 
Tscho  Theodoram  elocavic  filiam  ,  uc 
bellum  Bulgaricum  cum  matrimonio 
principi  ejus  gencis  commutarec.  Inde 
trieunio  afto  imperii ,  ut  facalem  vidic 
adelle  diem,  in  monaftico  habicu  exfpi- 
ravic ,  Georgio  Muzaloni  fexennis  filii 
tucelacommendaca : 

Muzalo ,  nova;  homo  pocencis ,  gm- 
rm  quamjibi  dijficile  e(]et  mbilitatii  in- 
vidiam  fujiinere  ,  maluic  refignare  cu- 
telam  ,  quam  perpecuis  fubjacere  inli- 
diis.  Sed  non  licuic  ei  hoc  confilio  uci , 
urgencibus  aliis,  uc  recinerec  commif- 
fam  fibi  provinciam  ,  aliis  paucos  poft 
dies  dcxceras  perjuras  in  c^dem  ejus  ar- 
manribus. 

Muzalone  nefarie  incerempco,  PaIa;o- 
logo ,  procerum  nobihffimo ,  commicci- 
tur  imperium ,  addicurque  Defpocas  ti- 
tulus :  quo  infignitus  ,  Theflalum  Mi- 
chae'Iem,duobus  (ubnixum  generis,Man- 
fredo  Siculo  ,  &  GuilehTio  Peloponnefi 
Principe ,  ad  Bellegradum  profligat ,  du- 
ftu  fracris  fui  Conftantini ;  eoque  faci- 
nore  Imperacoris  cognomencum  eme- 
recur,  Peloponnefius  capcus  Monem- 
bafiam,  (quas  &  Epidaurus)  MainamSc 

Greg.l.^,  Spartam  addixic  Palasologo ,  uc  principa- 

Ceorg.      jyg  reliqua  recuperarec 

Palsologus  ea  oppida  fracri  dedic  Vi- 
ftori  ,  qui  earum  ufus  opporcunicace , 
Gra;corum  auxit  Rempub.  pignufque 
hoc  veJuc  majoris  fortunas  fufcepic.  Ece- 
nim  Byzantini,  a  Palsologo  municis  cir- 
cum  cafteJJis  inclufi ,  ob  Jignorum  ino- 
piam  pulcherrimis  jam  xdificiis  pro  igms 


l^ceph. 


Paeb.l.i. 


mareria  abutebantur.  Mox  in  ipfam  Ch*"»». 
Conftancini  poceftatem  fubico  redafti ,  «^"^- 
documencum  fadi  funt  morcalibus  ,eA:j-  ^•'^i'5' 

r  ■  r  I       r  j     Georg. 

gMdjpemmuque  mnxtmOAJ&pe  urbesjMb-  La^och.i» 
igi,  opefBjue  dijjipari.  Ecenim  Conftanci-  Chron. 
nus ,  cum  dccc  omnino  milicibus,  Prp-  Mnrtims 
poncidem  tranfgrefTus  ,  cum  in  cives  ^"^'"''^-^ 
quofdam  Byzancnios  incidifl"ec ,  edoftus 
ab  iis  eft ,  Lacinas  copias  Daphnufium 
oppidum  circumfedere  ,  vacuamque  praz- 
fidiis  urbem  cuniculo  pofle  intrari.  Eo 
igicur  a  civibus  monftraco  ingreflus ,  i- 
gnem  immifit  ardificiis ,  Balduinumque 
Imperacorem  cymba  qu^rere  falucem 
coegic-  SimiJis  fbmnio  res  vifa  Palsolo- 
go,  orbis  terrarum  miraculum  Conftan- 
cinopoHn ,  oftingencis  a  viris  expugna- 
tam.  Ejus  Latinorum  infelicitatis  cau- 
fam  pr^buit  Venetorum  &  Genuenfium 
difcordia ,  quorum  pra;cipue  opibus  res 
Balduiniileterant. 

Uterque  popuhis  Ptolemaide  fuum  fo-  Pl»t- »« 
rum,  fuum  Prscorem ,  fuasareas,  fuas  ^'«■■^■■•iV' 
fibi  leges  habebanc.  Philippus  a  Monce- 
forci ,  I-^razcor  Pcolemaidis ,  iequiorem  fe 
Genueniibus  fercbac.  Genuenles  fanum 
divi  Sabx  ,  quod  Venecus  fibi  vendicabac, 
occuparanc ,  fepcumque  inftar  arcis  emu- 
nieranr.    Veneci  uidignacione  acccnfi  , 
moca  Tyro  clafl^,  cres&  viginciLigu- 
rum  onerarias  incenderunt ,  fanumque 
diruerunc ,  anno  ejus  feculi  undefexagefi- 
mo.  Hoc  inicium  funefti  belli,  cruenco-  P.ty£mil. 
rumque  incer  Vcnecos  ac  Ligures  cerca-  lib-7. 
minum  fuic,  quibus  incer  fedimicanci-  '^^j*- 
bus ,  facile  fuic  ProceribusGrsecis  Laci-  Niceph, 
nos  exigere,  pocenciamque  majorum  re-  ^*J'-  4-« 

Recepcum  eft  Byzantium  anno  mcclxi  pM.rj^ol 
ut  illius  a;tatis  habent  Hiftoriographi,  Momch. 
Nicephorus  Gregoras ,  Guilelmus  Ris-  Pad.i^. 
hano;er,  Monachus  Patavinus,  &  alii,  qua  ^f'"'.?* ,   . 

P-     '  V   -  xr        .  U  Phran.l.t. 

ex  die  captum  a  branco  Venetoque  de  ^,-ff_f  - 
Grscis  fiierat,  odlavo  &  quinquagelimo. 
Michael  Palxologus  ,  inftaurata  urbe , 
Grascifque  in  ea  facris ,  ut  firmaret  fibi 
imperium ,  Joannem  Augufts  dignitatis 
hasredem  excoecavic  j  fbrores  ipfius ,  La- 
tinorum  devin6las  conniibiis ,  amanda- 

vit 


Chrtn. 
Aug. 

Monae. 
Pttd.l.'^. 

Metrop. 
/■$■(.44.. 


Marin. 
SatiHt. 

«•67. 


M»nAch. 
J>dd.l.i. 
Parif.p. 

Hiiyth. 
t.24,a/. 


Majtl}. 


vit  iii  Italiam ,  fratrcm  fuiuTi,  a  Pclopon- 
nelio  Guilclnio  captum  poftca ,  Manfre- 
di  permutavit  forore  ,  Joaimi  Batazi 
quondam  Augufto  uupta.  Mox  impar 
taiit,'i;  felicitari ,  Arfenium  Patriarcham, 
qui  (acris  ei ,  ob  facinus  in  pupillum,  per- 
juriumquc  ob  apcrtum  ,  interdixcrat,  cji- 
cit  in  exilium  ,  eiquc  Gcrmanum  Adria- 
nopolis  pr^efulem  fubftituit ,  Latinos  o- 
pificcs  &  negotiatores  pcllit  urbe ,  eifque 
Galatam  afliguat  oppidum ;  icrvata  ta- 
men  mercium  immunitate.  Euboeam  , 
prodinone  cujufdam  Icarii ,  Vcnetis  adi- 
mit ,  infulafque  JEgxi  maris,  Latuiis  fer- 
vientes,  rcducit  ad  Grxcos. 

Igitur  i^e/«/  Nimine  LatinU  irato^pia- 
culet  quArenda  omnei  cenfebant ,  morefoiue 
deformatos  ad  veteris  fanBitatis  &mula- 
tionem  revocandos.  Sed  dum  alter  alte- 
rius  accufat  culpas ,  oboritur  Pcrufii  fu- 
bito  flagellantium  fc  hominum  caterva  , 
propagaturque  ad  infinitos  alios  exem- 
plum  ,  nemine  prscipiente ,  ut  multa 
adeo  millia  paflim  per  vicos  difcurrerent 
&  oppida ,  iniquitatum  fuarum  veniam 
hoc  padlo  deprecanrium.  Manfredus , 
Henricus  Bavarus  ,  Palavicinus  Mar- 
chio  ,  aliique ,  novum  po^nitenti^e  ge- 
nus  fuis  e  ditionibus  exclufere ,  aliaque 
magna  ingenia  ,  ut  fumtam  temere  reli- 
gionem  ,  pro  fiultitia  ant  fuperfiitione  a- 
verfabmtur- 

Mox  majorex  OrientecalamitasLa- 
tinorum  mcntes  conculTit.  Mango  rex 
Tartarorum  ,  Aitonis  Armcnii  conli- 
lio ,  Chrii^ianifmum  amplexus ,  Sarace- 
nos  late  in  Afia  dominantes  bello  petie- 
rat,  deleverat  AfTilinos.  Frater  ejus  Haa- 
lo,  Perlide  fubjugata ,  Baldacam  (Seleu- 
cia  quondam  ad  Tigrim  nominabatur,de 
ruinis  prifca:  condita  Babylonis)  expu- 
gnaverat ,  Calypham  tyrannum  avarifli- 
mum,  inter  medios  auri  acervos  colloca- 
tum  ,  exftinxerat  fame.  Mefbpotamiam 
poftea  ingreflus ,  Halapiam  obfedit  ce- 
pitquc.  Edefli  etiam  &  Samofata  fuba- 
dds ,  contendit  in  Syriam  j' Antiocheno 
principatui  per  Saracenos  ademptarecu- 
perayit,  munivitque  pra:iidiis.  Cumfe- 


Bendocdar.  SHltams.  487 

mel  atque  itcrurn  Damafcum  fruftra  tcn-  Hifi.  0' 


taflct,  HaIapicnfcmSuItanum,qucmin  ''""f- 
vinculis  circumducebat ,  fub  ipiis  moc-  '^  '^^* 
nibus  conccrpi  in  frufta  juifit,  ad  ter- 
rcndum  cjus  hlium  ,  pcrtinacius  urbi  in- 
cubantcm.    Qui  cum  nihil  tam  atroci  Martn. 
fpedlaculo  movcrctur  ,  oppugnatam  a-  ''*■  ?• 
criusDamafcum  tandem  occupavit,  ci-  ^    '^  ^' 
que  Abagam  filium  rcdlorem  dedit :  ipfe 
cognito  ,  fratrcm  vita  exceflijOre ,  expe- 
ditionibus  anno  fexto  domum  revertit 
ad  fuos ,  ubi  domeftico  implicatu';  eft  bel- 
lo  ,  iicut  &  Guiboga  Chriftianorum  Sy- 
rienfium  (cditionibus. 

Tum  veroNeledinus,  Babylonius  Sul-  Tlatin. 
tanus ,  qui  ^Egypto  fe  tuebatur ,  c  c  c  in- 
ftrudtus  equitum  millibus ,  invaiit  prar- 
lidia  Tartarorum  ,  &  ad  pugnam  eos  ex- 
civit  in  agris  Tiberiadis,potitufque  vifto- 
ria ,  removit  Barbaros  ultra  Euphratem, 
Saracenis  fua  reddidit.  Sed  eum  Babylo- 
nem  revertentem  ^gyptiam,  occupat  in 
itinere  Bendocdar,  dudum  imperii  xmu- 
lus ,  &  occifi  ftatim  tyrannidcm  corripit 
violenter  ,  qusque  illarum  erat  kvitas 
gentium,  tota  .•Egypto ,  Arabia  Syriaque 
potitur,  ut  vetens  iftius  Saladini  poten- 
tiam  videretnr  squaturus.  Ab  Antiochia: 
eum  quidem  oblidione  Tartari ,  ab  Ar- 
menio  rogati ,  dcpulcre  :  Ptolemais  quo- 
que  tentata  fruftra  fuit:  AtCa:farea,  a  •^«•ii^4« 
Ludovico  rege  munita  ,  proditione  ceifit 
Bendocdaro,  anno  iftius  aivi  lxiv.  Hu- 
go  Lufinianus  maritus  liabellx  rcgins 
Cypri ,  defcnditquidem  adhuc  Ptolemai- 
dem ,  Saphatam  vero  Sultanus  expugna-  Marin. 
vit.    C^fi  ibi  fexcenti,  quod  Cnriltum  i.^-p  n. 
abnegare  nollent.  Venetis  &  Genuenfi-  c-H.&  9. 
bus,  his  Ptolemaide,  illis  Cypri  rece-  ^'^\^  p^ 
ptum  habentibus  ,  mutuamque  in  ma-  ion,ii67. 
ri  exercentibus  piraticam,  capiturpro- 
ditione  &  Joppe ,  anno  l  x  v  i  i  1 .  Se- 
quenti  anno  ,  Bendocdarus  Armeniam 
deprzdatus ,  Antiochiam  Orientis  ocu- 
lum ,  abftulit  Chriftianis ;  xv  1 1  ibi  ho- 
minum   millia   interfecit  ,  ultra  cen- 
tum  millia  in  fervitutem  rapuit ,  fatta- 
que  eft  urbs  nobilifHma  miferanda  fo- 
litudQ.  Jacobus  Rex  Aragonum  fenex 

nau- 


Bern  Go- 

fnef.LlS. 

Man. 

l'olan.l.^, 

Marin. 

^.3  ■/'.12. 

cap  jr. 

Matth. 

Parif. 

fttppl. 

Monac. 
'  Tad.l.^i. 
P.^mil 
lib.7.^  . 
Henrici 
Steron. 
Chron. 
Blondus 
d.2.1.8. 
Chrctt. 
Ners», 


4<5  B  Ludovicm  IX.  Rex 

naufragiis  quaffatus,  nulla  ope  Palsefti- 
neniibus  alkta ,  redit  inglonus.  Arme- 
nii ,  &  qui  Scytharum  ad  eos  confuoe- 
rant ,  communi  mifla  legatione ,  Ludo- 
vicum  Francum ,  &  Carolurn  ejus  fra- 
trcm  ,  Sicilia;  fimul  &  Hierofolymorum 
regem  nuncupatum ,  ad  bellum  conci- 
tarunt,  (ed  infeufta  auxilia  laturos. 

Carolus  firmius  regnum  fuum  fpera- 
bat  futurum ,  Africanis  Saracenorum  o- 
pibus  everiis.  Placuit  Ludovico  confi- 
lium  ,  quod  Tunetani  in  Palaeftinam  ten- 
dentibus  crebra  detrimenta  inferebant. 
Jungitur  cum  Edoardo  Angli  regis  filio 
locietas ,  ut  in  Syria  rem  Chriftianam 
tueatur,  dum  Franci  Siculique  Afros  pre- 
munt.  Decurritur  ad  Carthaginis  mce- 
nia  ,  toties  excifs ,  &  prope  veteris  iftius 
veftigia  dudum  reftituta;.  Capitur  tan- 
dem  urbs  ,  transferuntur  Tunetum  ca- 
ftra  ,  ipfa  Carthagine  majus  certamen 
prsbiturura.  Duni  commeatus  inopia 
fubigi  pofl^  urbs  {peratur ,  exorta  pefti- 
lentia  ,  Joannem  Treftannum  ,  filium 
regis ,  mox  regem  ipfum  Ludovicum , 
cm  Sanfti  cognomen  irapofitum ,  abfii- 
mit.  Ejjus  rnorte  perculfos  Francorum 
animos ,  fuperveniens  confirmavit  Ca- 
rolus ,  novifque  perterrito  hoftibus  Bar- 
baro  ,  leges  dixit  :  ut  verba  facere  de 
Chrifto  Iiceret  civitatibus  Africanis ,  & 
quadragena  aureorum  millia  perfblve- 
rentur  Siculo  ,  qus;  fumma  Pontifici  ex 
formula  debebatur. 

Indein  Siciliam  recurfum ,  magnafpe, 
mutatione  csli  leniri  luem  pofle.  Scd& 
clalfis  pleraque  abforpta  eft  tempeftati- 
bus ,  &  Theobaldus  Navarrenus  cum  u- 
xore,  filia  Ludovici,  aliaque  nobiliafi- 
mul  &  ignobilia  capita  eidem  fato  cefTe- 
re.  Edoardus  ^gre  evitatis  AfTafini  cu- 
jufHam  infidiis ,  cum  nihil  a  Latinis  fuis 
perciperet  auxilii ,  invitavit  Tartaros , 
quidifcurfandoper  Syriam ,  adStratenis 
iifque  Turrim  ,  quicquid  erat  obvium  Sa- 
racenorum  ,  trucidarunt.  Hac  via  novas 
paftus  inducias ,  ad  regnum  avitum  re- 
ceflit.  Henrico  etiam  Richardi  Casfaris 
filio ,  ad  aram  Viterbii  maximam,  a  Gui- 


GdlU.  Rodolfpis  I. 

done  Montefortio  ,  in  patris  fui  vindi- 
<5tam  madlato. 

Illi  feculo ,  cum  pr^ceptore  fuo  Al- 
berto  M.Thomas  Aquinas ,  Bonaventu- 
ra  item  Cardinalis ,  Guilelmus  de  S.  A- 
more,  Martinus  Polonus ,  Reinerus  Do- 
minicanus  ,  alnque  id  genus  fcriptores , 
lucem  adferre  ftuduerunt.  Robertus 
Sorbones  Theologus ,  collegium  Theo- 
logorum  Parifiis  excitandi  autorLudo- 
vico  regi  fuit ,  cui  ab  eo  nomen  SorbonA. 
Cardinales  de  fuccefTore  Cleraentis  i  v 
triennium  difceptarunt ,  appamitque  Ec- 
clefiam  fim  tali  ejfe  capite  pojfe.  Joannes 
Tcutonicus ,  primus  decretorum  Pon- 
tificialium  interpres ,  a  flaminis  Roma- 
ni  explicationibus  ad  communem  Chri- 
ftianorum  conventumprovocavit.  Ur- 
banus  iv  Papa  corporis  Chrifti  folemni- 
tatem  fanxit,  anno  Domini  mcclxiv. 

RoDOLFUs  I.  Habspurgensis. 

MlCHAEL    PAL^EOLOGUS. 

pUnfto  fatis  Richardo  ,  &  Grcgorio  x, 
poft  triennes  Cardinalium  altercatio- 
nes ,  in  Papalem  thronum  evefto ,  re- 
fpirare  coepit  a  calamitatibus  fuis  Ger- 
mania  ,  quibus  durante  interregno  mi- 
fere  conflidabatur.  Cum  enim  metu  eo- 
rum  principum  ,  qui  Fridericianas  par- 
tes  adverfus  Pontificias  tuebantur ,  ne- 
mo  fumere  gubernacula  auderet ,  pate- 
bat  potentiorum  violentis  Alemannia , 
&  cuique  fua  lubido  pro  lege  ducebatur. 
Intuta;  erant  vias ,  nobilitatem  generis 
&  majorum ,  multi  ad  latrocinandi  ra- 
piebant  impunitatem. 

Igitur  querimoniis  afflidlorum  motus 
Gregorius  confilio  inito  pr^cepit  Ele- 
ftoriDUS ,  ut  fibi  de  more  regem  defigna- 
rent  Romanorum  ,  ni  maturarent ,  va- 
canti  imperib  femet  profpefturum.  Cum 
conveniflent  Francefurti  principes , 
Wernerus  Moguntinus  magnanimita- 
tem  prasdicavit  &  prudentiam  Rodolfj , 
Comitis  Habfpurgenfis ,  qui  tutum  ei , 
Romam  pergenti ,  iter  ad  Alpes  ufque 
prsftitilTet,  atque  in  d/limando  principe  y 

divi' 


PUtim. 

Mintus 

ex  Nart' 

giaco 

an.  1 27  Oo 

Contin. 

Tarif. 

Avent.lj, 


Onu^U 


A.  M. 

/242. 
C/jr.i273, 

Henrici 

Steron. 

Chron. 

xAnnal, 

ColmAr. 


Frag; 

HiJi.Aut. 

Anonymi 

ante  Al- 

bert, 

Argent, 

Paral. 

Vrfperg. 

Avent, 

lib.7. 

Felix 

Fabri 

Hifi. 

Suev, 

/■l.f.13." 


RodolfHS  I.  Hahffurgenjis,  4? 9 

elivitiis  potentia.que  egregias  a»ifm  (iotes,  j  <ftus  ccdcrc  Auftria,  maximofcjuc  cx  ca 
dijferebat  longe  pr&ftre7idcu.  Indufti  in  rcditus  Albcrtorclignarc ,  hautdiupcr- 
candcm  fcntcntiam  Trevir  &  Colonicn-  |  ftitit  in  fide ,  inftigante  pra^fcrtim  Ku- 
lis.  Mox  &  Bavarus  ,  cum  Saxonc  ?c  ;  nigunde  Cumana  lcu  Ruflica  conjugc , 
Brandcburgico  ,  filiarum  libi  Rodolti  ,  quam  abdicata  Maroarcta  ,  pra:tcr  lcgcs 
matrimonia    ftipulantcs.    Burggravius  ,  mixcrat ,  &  indignum  diccntc,  m.agni- 

ficum  regem  paupercuio  Cxfari  gcnua 


Chron. 

tyiugujl. 
Steron. 
Chrcn. 
Coimar, 


An.  xa77 


Sylv. 

Hift. 

Bohem. 


urbis  Noricx'  ,  Rodolti  confobrinus , 
Balileam  oppugnanti  ei  (nam  dudum  e 
vicinis  civitatibus  ,  &  nobilium  terris  , 
incrementa  rcrum  fuarum  vcnabatur) 
eleftionis  nuncium  attulit ,  fuxque  te- 
nuitatis  confcio  ,  vix  fecit  jurcjurando  fi- 
dem.  Pace  ftatim  Bafilieniibus  data,  A- 
quifgrani  ornatur  diadcmate  Rodolfus  , 
cumque  eo  Anna  conjux,  Burchardo  Co- 
mite  Hohenbergenfi  genita,  exquafex 
f.Iias ,  filiofque  duos  habcbat. 

Abcrat  a  Comitiis  Othocarus,rex  Bo- 
hemorum  ,   qui  ex  Margaret.^  h^rredis 
Auibiaca:  matrimonio  ,  Auftriam,  Sty- 
riam ,  &  Carinthiam  iibi  vendicabat ,  at- 
que  tam  late  propagaverat  ditiones  ,  ut 
longe  Rodolfo  potentior  videretur.Cum 
Bela  ,  Stephano  ,  Ladiflao ,  Hungaro- 
rum  regibus ,  de  Anitria  Styriaque  feli- 
citer  dimicarat.  In  hunc  incitarunt  Ro- 
dolfum  expulii  a  Bohemis  &  Cumanis 
proceres,  perfeceruntque ,  utproimpe- 
rio  repofccret  ediftis  prius ,  mox  armis 
provincias  ,  ab  Othocaro  occupatas.  Ba- 
varus  Neapolin  Auftriacam  aftu ,  paulo 
poft  Imperator  ipfe  Viennam  deditione 
cepit.  Viennenfes  ipfi  excurfionibus  va- 
ftarunt  Bohemica  ,  nec  fuit  fiducia  Otho- 
caro  impetum  fuftinendiTeutonum.  Ita- 
que  Alberto ,  Rodolfi  filio  ,  paftus  fuse 
nuptias  fihse ,  in  fidem  venit  Imperatoris. 
Studio  erat  Rodolfo  ,  'veflium  contemnere 
fplendorem ,  ^  fuperbas  pomparum  pr&- 
fiigieu.  Eam  confuetudinem  adverfus  O- 
thocarum  curioiius  tcnuit ,  infolcntiam 
hominis  fuo  exemplocal^igaturus.  Ac- 
ceflit  exquifitiflime  ornatus  Bohemus  ad 
Imperatorem  ,  'vili  in  habitu  ingentem 
prementem  animum ,  apertoque  de  indu- 
ftria  ejus  tabernaculo  ,  proftratus  ad  ge- 
nua  fui  quondam  miniflri'  (  magiftrum 
enim  auIiE  Bohemics  egerat  akquando 
RodolEjs)  omnium  oculispatuit.  Coa- 


fleftere 

Igitur  filia  Bohemi  monaftcrio  facra- 
tur,  confcribuntur  occultexmillia  mi- 
litum  ,  quiiniidias  Rodolfo  ftruant ,  ten- 
tantur  pecuniis  proceres  ,  ut  dcfcrant 
Ca:farcm,  aut  faltem  dcbilius  juvcnt.  Sed 
cum  maleiftacelarentur,  Rodolfuscol- 
ledla  Germanorum  &  Hungarorum 
manu,  ad  Viennam  prselio  congreditur 
cum  Bohemo  ,  &  licet  impariexercitu, 
iamque  dejeftus  equo  ,  vincit  tamen  per- 
fidum  regem.  Othocarus  ab  ignobili 
quodam  captus ,  dum  ad  Csefarem  duci- 
tur ,  infequentis  cujufdam  militis  manu , 
cujus  quondam  fratrem  interfecerat ,  ca- 
dit:  in  acie  xiv  bellatorum  milliacsfa. 
Suba6Iramox&  Moravia,  novumfcedus 
percutitur  inter  Cxfarem  &  reginam 
Bohemorum  ,  ut  filia  Ca^faris  nubat  O- 
thocari  filio  Wenceflao  ,  ifque  ut  benefi- 
cium  Cazfaris  Bohemiam  capelTat :  Ro- 
dolfus  junior  forori  jungatur  Wenceflai, 
&  Auftriacas  poflideat  terras. 

In  hafce  leges  reformata  pace ,  Ber- 

nenfes  Helvetios ,  hinc  &  Burgundos , 

imperata  facere  cogit  Cxfar ,  cumque 

XIV  confliftibus  priores  tuliflet,  ViBorioJi 

cognomento  inlignitur.    In  Thuringia 

vicinifque  locis ,  ubi  Albertus  Landgra- 

vius ,  ob  pellicem  matri  eorum  fiiperin- 

dudtam  ,  a  filiis  dididebat,  lxvi  latro- 

num  arces  diruit.  Duodeviginti  impera- 

vit  annos,  nunquam  Italiam  ingreillis , 

femperque  novas  occupationes  caufatus 

pubiice  :  apud  amicos  non  dilfimulans , 

fe  ab  Italia  deterreri ,  quod  C&farum  ver- 

fm  eam  vefiigia  l&ta ,  magnifica ,  plena- 

que  bonA  fpei  'videret  :  Sed  retroverfa , 

triftia  ,  mifera  ,  luSiuofa.   Romandio- 

lam   Pontifici  donavit  ,  in  detrimen- 

tum  imperii ,  ut  ait  Albertus  Argenti- 

neiifis.  Superbia  fub  eo  &  faftus  Pvoma- 

Qaq  nen- 


Chron. 
Colm.pAT 
te  1. 

Sttron, 


Albertns 
Argentt 


Hifl. 

La?id. 

Thur. 


Chron, 
Hirf. 
Avent, 
lib.-j. 


Michael  FaUologHS, 


490 

nenfium  accrevit  in  Italia ,  Auguftorum 

vires  ex  eo  tempore  veliementer  dimi- 

i'Utin.      nuta::  Bononienlibus ,  Florentinis,  Ge- 

nuenlibus ,  Lucanis ,  auro  data  libertas 

a  Rodolfo.  Cum  rebellantem  fibi  Co- 

lumbariam  oblidcret ,  quidam  Friderico 

Imper.  limilliraus ,  Rhenanas  pervaga- 

Alherm    tus  partes  ,  Wtzlariam  pervenit ,  me- 

Argent.     tumque  incuflit  Rodolfo  amittendi  im- 

perii.  Quare  admiflis  ad  pacem  Colum- 

barienfibus  ,  defcendit  ad  inferiora  Rhe- 

ni  ,  fingenrcjue  obfequium  erga  Impe- 


Chron, 
Colm, 
Siffrid. 


Niceph. 


ratorcm  novum ,  cum  fraudes  ejus  de- 
prehendifTet ,  igni  hominem  exuflit.  Val- 
de  fenex  jam ,  poftquam  vita:  finem  fen- 
lit  adventare :  Eamm  Spiram  ,  inquit ,  ad 
alios  reges :  jamque  vicinus  urbi ,  deceflit 
Germersheimii ,  &  reliquis  Germano- 
rum  Auguftis  appofitus  eft ,  numerofa  a 
fe  fobole  relifta ,  Princeps  facilitate  & 
clementia  laudatiflimus. 

Dominabatur  Grsecis  eo  tempore  Pa- 

Greg.iif,  \xo\oom  Michael ,  excoscato ,  ut  dixi- 

mus,  Joau.  Lafcari,  cujus  foror  Conftan- 

tini  Bulgari  in  macrimonio  agebat.Con- 

fuaerat  ad  Michaelem  Azatines ,  Sulta- 

nus  Iconii,  a  Tartaris  pulfus  imperio. 

Hic  cum  arftius  cuftodirctur  ,  impulit 

Bulgarum  ,  jam  domefticis  fiia:  conjugis 

ftimulis  concitatum ,  ut  bellum  PaljEO- 

logo  inferret ,  Bulgarus  xx  Scytharum 

millia,  fibi  fociata ,  Tntrufit  in  Tnraciam, 

quorum  latrociniis  mifere  ea  terra  eva- 

ftabatur.    Palseologus  segre  evafit  infi- 

diatorum  manus :  Sultanum  Scytliscu- 

ftodia  liberarunt.  Comites  ejus  ,  qui  plu- 

rimi  crant  &  bellicofiflimi ,  Chriftiano 

baptifrnate  regeniti ,  nomen  Romanas 

militias  dederunt.   Palasologus  Impera- 

tor  multam  Barbaris  fternends  Chri- 

ftianorum  potentise  occafionem  prar- 

buit.  Sultano  .^gypti  &  Arabise  patefe- 

cit  Hellefpontum  ,  qui  petitis  hac  via 

Europaeis  Scythis ,  ad  Tanaim  degenti- 

bus  &  Majotidem  paludem,  mancipia  vel 

transfuoas  complures  in  ^gyptum  coe- 

pit  transferre  ,  quorum  virtute  fretus , 

quod  perpetuo  in  armis  exercerentur , 

Celtas  Gallofque  in  Oiient?  adhuc  leli- 


quos  partim  expuUt ,  partim  interfecic 
Greaorius  fenex ,  Palxftin^  maonus  a-» 
mator,  e  qua  ad  Pontificium  venerat  cul- 
men  ,  Lugduni  egit  concilium ,  quo  Ro- 
dolphumlmperatorem.Philippum  Fran-  Marin, 
cum,  LudoviciSanftifihum, Alfonfum  Sanut. 
Caftilionenfem ,  aliofque  Europas  princi-  '•S-P-ii» 
pes,  incitavit  ad  recuperandam  Palxfh-  ^„fj,^ 
nam ,  Pala^ologo  Grsecise adjudicavit  do-  p.^^.t.zo, 
minium,  Balduino  profugo  etiam  atque  cap.z. 
etiam  reclamante.  Sed  paulo  poft  e  vira  Chron. 
fublatus  Aretii  Pontifex,nihil ad rei fiim-  ^1^'^''' 
mam  profecit.  Eo  concilio  Palceologus  Qrev.X. 
Grascos ,  tertia  decima  vice  in  fententiam  Onuph.  in 
Romauas  Ecclefiaz,  jam  toties  deficien-  addiPlat» 
tes,  retraxit,  ut  habet  in  Gregorio  x  Pla- 
tina.  Novasque  ibi  leges  editas  de  Ponti- 
ficis  eleftione,  in  conclavi  undique  cu- 
ftodito  facienda ,  ne  forte  per  januam  il- 
labens  ambitio  vel  avaritia  Cardinalibus 
rcfs.  immifcerct,    Le£tus  poft  Grego- 
rium  Petrus  Tarantafienfis,Innocentium 
fe  vocavit  v.Fiorentinos  anathemate  fol- 
vit  ,  Genuenfes  &  Venetos  ad  concor- 
diam  nequivit  reducere.  Semeftrem  hunc  MitrtTi. 
Pontificem  fecutus  Adrianus  v ,  quiun-  '^'*"'*t' 
dequadraginta  dies  fedit  ,   jamque  per-   ^?,"^'^"' 
ta^fus  Ca^roli  Andegavenfis  ,  Rom^epro  SnnaL 
arbitrio  agentis  plurima  ,   fruftra  Ro-  Colm. 
dolfum  in  Italiam  accerfivit.  xii  tamen  ^''"f.»» 
millia  librarumargentiPatriarchjemifit  ■^'^"'^^* 
Jerofblymitano ,  ad  triremes  inftruen-  (;^ron. ' 
das.  Eum  excepit  Petrus  Hifpanus.Joan-  Mart. 
nis  XXII  nomine  afTumpto  ,    omnibus  Polonus 
inftruftus  difciplinis,  fed,  ut  Annales '"/"* 
habent  Colmanenfes,  magus ,  religiofis  J^^^ly^ 
infeftus  ,  decretorum  concilii  LugJu-  ^yinton.  ° 
nenfis  contemtor ,  inverecundi  &.  fbcor-  /j.^.r.ao. 
dis  ingenii.  Scripfit  multa ,  principes  or-  «^'ip-S 


2^iceph. 
Oreg.l.^. 


bis  Chriftiani  fruftra  cohortatus ,  ut  po-  P-^^^^i' 
fitis  diflidiis  in  Barbaros  infurgerent ,  '  ''' 
Camera;  Palatin^  ruinapcriit;  Pontifi- 
catus  menfe  oftavo. 

Nicolaus  III ,  diftus  ante  Ponrifica- 
tum  Joannes  Caietanus ,  cum  poft  fe- 
meftres  Cardinalium  difcordias,  invito  Ue^et. 
Carolo  Siculo ,  thronum  confcendifTer,  Sanuus 
abrogavit  ei  vicariatum  Hetruria:,  fe-  ^'jfj,.. 
que  ipfum  fenatoreni  urbis  fecit.  Ubi-  ca/z^l 

(jue 


MichddPaUoloiius. 


Kiceph. 

lih. j. 

Ptat.  in 

Nic.  III. 

P.ty£mil 

Hb.y. 

Chron. 

Henrici 

Steron. 

Jac.  Phil. 

Berg.l.i'^, 


Mieion. 
Mlanc.in 
Comm, 
jirag. 
Th.  Fa- 
leli.  de 
rebui 
Sic.d.3.. 
/.8.C.4,. 
Piat.  in 
Mart.  4,, 
Bal.  ex 
illufl. 

Bede, 


<^ne  FranCo  nomini  inrcnfus,  Philippo 
rcffi  m.indivit ,  uc  .irma  vimque  omncm 
ab  Hif[5ania  abftincrct.  Volebat  cnim 
Franciis  Caltilioiienrcrcgnimi  parare  fo- 
roris  \hx  filio  ,  cjua;calcge  Fcrdinancb, 
Alfonli  rcgis  filio,  nupfcr.at,  ut  qui  ex 
ea  nafceretur,  avo  fucccdcret.  ScdSan- 
ftius ,  minor  Alfonli  filiorum  ipli  patri 
imperium  prasripiebat  ,  ejufquc  pctitus 
execrationibus  ,  procumbcbat  iijpplex 
ad  genua  (enis ,  vcniamque  aut  fuppli- 
cium  poflulabat.  It.aque  refarta  paren- 
tis  gratia,  in  haud  dubi.im  fpem  rcgni 
alebacur.  Jus  nepotum  contraarmis  pro- 
fequi  niteb.itur  Philippus.  Scd  Nicolao 
Pontifici  nimix  Francorum  opes  jam 
tjmori  ccsperant  elTe  ,  quemadmodum 
&  Pala^ologo  Grajcorum  Imperatori , 
a  quo  Carolus  Rex ,  Philippi  patruus , 
Byzantium  repetebat,  ut  dotalefuasfi- 
lic^  ,  quam  Balduini  Imperatoris  filio 
defpondiiret.  Igitur  fcedus  inter  Nico- 
laum  ,  Grscofque  &  Tarraconenfes  i- 
6lum ,  ut  PaIa;oIogus  Grscos  ,  qui  ite- 
rum  defecerant ,  ad  Pontificis  obedien- 
tiam  reduceret.  Petrus  Rex  Tarraconen- 
fiufH  ,  uxorio  nomine ,  quod  Conftantia 
Manfredi  filia  uteretur  conjuge,  Siciliam 
Apuliamque  occuparet ,  auro  opibufque 
eum  Gr:Ecus  adjuvarer.  Pontifex  inte- 
rim  Caroli  in  Gr^cos  cxpeditionem  im- 
pediret.  Joannes  a  Prochyta-  ,  prorex 
quondam  Sicilise,  tantx  conjurationis  in- 
ternuntiusjomnia  fibi  terra  mariquc  per- 
via  Minorum  teftus  habitu  fecit.  Dum 
dolus  ingens  cruentufque  ftruitur  in 
Francos,  deceffit  Nicolaus.  Hujus  confo- 
brina  ,  quod  puerum  urfinis  ungulis  pe- 
perifTet  (alii  concubinam  fuiffe  Pontificis 
aiunt)  rubore  perflifus ,  omnes  urforum 
imagines  e  domibus  fuis  abrafit.  Succe- 
dit  poft  tumultus  femeftres  Simon  Turo- 
nenfis,  Cardinafium  Gallorum  fiiffragiis, 
Martinus  iv  appellatur.  Hic  Francorum 
ftudiofior ,  execratur  Palsologum  ,  Ca- 
rolo  dignitatem  a  Nicolao  ademptam 
reftituit :  Tarraconenfem  fcifcitatur,quid 
fibi  velint  tanti  in  adornanda  clafTc  appa- 
ratus 


/ipp.  Ti' 
lius  in 
Chr. 
Franc. 
Mich.Fi- 
tius  l.z.de 
recibns 
Stciliii 


cuniftandi  finem  hcQxcnx.;Comburam,\n-  "J""': 
quit  Petrus  ,  ttimcamhmc  interiorem  .,  fi  J^'"' 
fufpicer,eetm  nrcanorum  meorumgnaratn.  ,  ^ ,  3 
Comparata  jam  clalTc ,  in  Afiicam  con-  Man.Po- 
tcndit,  acque  tlipponcnhum  populatus  lon.  in 
fittora  (  nc  quis  fubolfaceret  fraudcm  ) 
flexit  in  Sardiniam  itcr  ,  cxfpc£lans  con- 
jurationis  in  Sicilia  evcntum.  Ibircia- 
trocis  confpiratio  ,  anno  cjus  feculi  odo- 
gefimo  primo  ,  ipfoDoniinica:rcfurre- 
(flionisdie,  crupit.  Cum  cx  templorum 
turribus  ,    Campanar  fonitu  fignum  ad  ^/s„c^.  ' 
vefpertinos  hymnos  daretur  ,  cxdcs  fubi-  /.8.  de  i, 
to  omnium  Francorum.  toca  infula  fa-  Fa^lL 
€tx.  Tanta  fuperbiseac  libidinis  eorum    •^•'•^- 
deteftatio  apud  Siculosfuit,  utnecmu-  ^„c'jv/,»- 
lieribus  Gallico  comprcflii  prsgnanti-  rin.de  re~ 
bus  peperccrint.  Indc  Siculu4  w/per  t^xo-  bus  Hifp. 
vcrbioincrebuit.  Navcsetiam  occupan-  ^'^'ii- 
tur  ,  qux  in  Sicilia:  portubus  ftabant ,  pa- 
rata;  ad  Grarcos  invadendum.    Petrus  ' 
tantopignore  dcvinftos  fibi  animos  fen- 
tiens ,  quid  Carolus  moliretur,  exfpe- 
ftabat.  Ille  ex  Gallia  clafTem  evocarat, 
tranfportatoque    exercitu  ,    MefTanam 
obfidebat.   Nulla  multis  feculis  tenuit 
acrior  &  oppugnatio  ,  &  propugnatio  ; 
animis  utrmque  pari  odio  ardentibus. 
Tandem  Tarraconenfis  Panormum  ap- 
pulit ,  fiifceptufque  maximo  populi  afHu- 
xu  5  perterruit  Carolum  ,  &  in  Cala- 
briam  rccedere  fubegit.   Maxim^e  hinc 
contentiones  infecuta: ,  &  perpctua  inter 
fe  Hifpanis  Francifque  matcria  bcllan- 
di.  Cum  apud  Pontincem  de  hac  confter- 
natione  ageretur ,  Carolo  Mamertinos 
premente ,  milli  a  Panorraitanis  Orato- 
res ,  non  exhorruerunt  Martinum ,  ut 
Chriftum  falutare,  ftratique  ad  pedes  ejus 
exclamare  :  Qui  tollis  peccata  mundi,  Anton. 
miferere  noftri.  Pontifex  id  .ageredixir />. 3.^.20. 
Siculos,  quod  illi,qui,cum  regem  Jud^EO-  cnp.ii. 
rum  falutarcnt  Chrittum  ,  caput  ejus  i- 
gnominia  &  verberibus  afFecere.  Sicilia; 
facris  interdixit.  Carolus  autem  contra- 
xit  ex  omni  Gallia  vires ;  e  filio  Carolo 
Claudo  neprem  defpondit  Franci  regis 
filio ,  tantumque  brevi  efFecit , 


P  <Ly£,mil. 
liO.y. 


eltecit ,  ut  non 
Cumque  Oratores  nnUum  per-  |  tantiim  terrelVes  copias  haberet  pares 

Qcjq  2 


Sicu- 


Nictph. 

Cregou 
iikj. 


Robert. 

Gag.l.y. 

Fotjd.l.y 


11%;. 


P.  ty£mil, 

lih.y. 

Cotlen. 

iit/.iy. 


49^  ThiUppus 

Siculis  ,  fed  etiam  maritimis  pr^eftiirer. 
Nec  aurum  Palarologus ,  comrnifTis  jam 
inter  fe  Latinis  regnis ,  Petro  ultra  fub- 
miniftrabat.  Itaque  Arago  aftu  procel- 
lam  procul  vertit,  provocat  ad  duellum 
Carolum  ,  paucorum  jubet  certamine 
dijudicari,  utra  aens  bello  lit  melior.  Pla- 
cuit  utrinque ,  ut  equitibus  uterque  inter 
fe  centenis  dimicarent  Burdegalas ,  quod 
ejus  loci  dominus  rex  AngTorum  eflet 
Eduardus,  afEnitate  junftus  utrique.  In- 
gentem  ex/peftationem  gentium,  men- 
temque  mortalium  fufpenlam ,  fruftra- 
tio  ludificatioque  excepit.  NuUus  Petrus 
comparuit ,  id  folum  confecutus ,  ut  pra;- 
fentem  tempeftatem  devitaret ,  Franco- 
rumque  vires  a  limine  verteret  Sicilia:. 
Excufatione  ea  ufus  cft,  quod  Francus 
rex  cum  jufto  exercitu  appropinquare 
Burdegals  diceretur.  Paulo  poft  Roge- 
rius  Dorius ,  exul  Apulus ,  filium  Caroli 
Claudum  ,  in  mari  pugnantem  cepit, 
Rofbfiilem  in  Macedonia  Palazologus : 
tanto  dolore  fcnis ,  ut  ludtu  t^edioque  ad- 
verfarum  rerum  fraftus ,  exfpiraretani- 
mam.  Ita  nobiliflimo  Conradi  fanguini 
parentatum.  Francus  Rex  Robertum 
Atrebatem  mifit  in  Apuliam  5  qui  conti- 
nentem  a  vi  fpeque  Petri  tutaretur ,  de- 
fperata  jam  Sicili^e  polTeflione. 

Martinus  interim  Pontifex  in  nume- 
ro  impiorum  decernit  habendum  Ara- 
•  gonem  ,  facrum  in  eum  bellum  decer- 
nit  ,  regnum  Aragonia;  Carolo  Valefii 
Comiti ,  Regis  Franci  ex  forore  Petri 
filio  attribuit ,  ne  in  alienam  cognatio- 
nem  transferri  fceptrum  populares  con- 
quererentur. 

Anno  ejus  feculi  lxxxv.  Perpenia- 
num  perventum  a  regibus  ,  qu^  urbs  Ja- 
cobo  Balearium  regi  ,  qui  ad  Francos 
tranfierat  ,deditionem  fecit.  Genua,  Ru- 
_  fcinonis  Comitatus  oppidum  ,  magna  vi 
oppugnatum  ,  quod  interfedlorum  ,  eo 
bello  peccata  fua  facerct  Pontificis  lega- 
tus.  Casli  tandem  puberes  impuberefque, 
viri ,  fceminre.  Ad  ukeriora  tranfgref- 
fis ,  Gerundarefiftebat,  tertiumque  men- 
fem  Francos  morabatur  ;  Petrus  locum 


Rex  Galli£. 

quendam  infidiis  opportunum  occuparat. 
In  eum  fmifTus  magifter  equitum  cum 
turma  ledliflima ,  acerrime  pugnantem, 
inflidto  vulnere ,  fiigere  coegit ,  ex  quo 
paulo  poft  fuit  exftindus.  Gerunda  a 
Francis  capta  ,  peftilentia  fimul  eos , 
novumque  a  Rogerio  Apulo  bellum  in- 
vafit.  Qua  pulfi  urbe ,  in  anguftiis  mon- 
tium  atrocibus  Hifpanorum  prsliis  ex- 
cipiuntur  ,  perque  infinita  vulnera  & 
mortes ,  cum  Perpenianum  attigiflent, 
Philippus  ibi  ingravefcente  morbo  decef^ 
fit ,  eodem  prorfus  anno ,  quo  &  Mar- 
tinus  ,  Francorum  amantiffimus  Papa , 
Carolufque  Philippi  patruus ,  &  Petrus 
utriufque  hoftis ,  mterierant,  Petroja- 
cobus  1 1 ,  Philippo  Philippus  Pulcher , 
filii  patribus  fucceflere  ,  Honorius  i  v 
Martino. 

In  Pala:ftina  interim  Barbaris  res  ex  Man». 
fententia proveniebant.  Maria Domicel-  '.^•/'•la- 
Ja  ,    regio  Hierofblymitanorum  creta  '"/'••''• 
fanguine,  cum  regnum  facrum  fibiad-  ^"^'^  ' 
verfiis  Hugonem  ,  Cypri  regem  ,  afTere- 
ret ,  &  Romanam  fedlaretur  Curiam  , 
ad  ultimum  jus  fuum  Carolo  Siculo  refi- 
gnaverat ,  qui  anno  lxxvh  ,  miflb  pro- 
rege,  in  fua  verba  adegit  pr oceres ,  quo  & 
anno  Bendodacarus  a  Tartaris  ad  Eu- 
phraten  profligatus ,  accedente  ex  vene- 
,no  ventris  profluvio  interierat. 

Ejus  filius  Melechfaitus  ,  ingenti  e  An.  iiSj. 
Tartaris  przelio  ad  Calamelam  fufus,  bre- 
vi  occubuit ,  fuccefTore  Helpi.  Adver- 
fus  eum  Armenii,  cum  iterum  Tarta- 
rorum  implorarent  auxilia  ,  &  aliquam- 
diu  egregie  dimicafTent ,  deferti  ab  eis 
in  acie  funt ,  quod  Tangodomor ,  Scy- 
thici  dux  exercitus ,  in  fugam  declinabat. 
Magna  fic  Chriftianorum  recedentium 
ftrages  edita. 

Abaga  rex  Tartarorum ,  reverfos  do-  Hayth. 
mum  milites  fiios ,  muliebri  damnavit  ^'fi-  ^- 
habitu,  mollitiem  hoc  pafto  exprobrans;  ^'^"^- 
Sed  dum  ipfe  congrcdi  cum  Saracenis  pa-  ^idarin. 
rat,  veneno   tollitur  ;  imperium  Tan-/.j^  j^^ 
godomori  delatum.  Hic  pro  Chriftia-c.S.ioaa. 
nifrno  Mahometis  ampleditur  deliria,  ^^''•'. 
Argoni  etiam  fratri  infeftus,  a  quofo-  '^■^'^- 


veri 


isS/. 


VaUflinafHhaElaaMahHmetams.  Afichael  Palaoloms. 


vcri  noftros  novcr.it.  Ncc  odii  fatiiratus, 
intercipcre  cum  inlidiis  conatur ,  quod 
dum  'igit ,  fiioptc  prarvcntiisdolointcr- 
iit.  Argon  e  captivoRex  taftiis. 

EaTartarorumdifiidia  rcf^nrandi  JE- 
gyptio  tyranno  occaiionem  lautam  de- 
ctcrc.  Quare  cum  Hcnricus ,  Hucrone 
genitus  Cyprio  ,  laccras  lacri  regni  reli- 
quias  vixtcnerct ,  Mclecli  Mejlor  obli- 
aione  cinxit  Tripolin  ,  perquccuniculos 
expugnatam  tandem  igni  exuflit  ,  vii 
Cnriltianorum  millibus  in  urbe  intercm- 
ptis.  Itaresitcrumadinducias  dedufta, 
Adrkh.m  mortuoque  Meflorc,  Scriphus  ejus  filius 
;.  te^ra  mibernacula  fufccpit.  Hic  anno 


495 


kAnno 
1288. 


Chriti. 


faniite. 


:cpit. 


iiO.iB. 
Aftton, 

&  20. 

cap,6. 

Welf. 

Drech- 

flerus  de 

rebus 

Turcic. 

12$I. 

Matth, 
Palm. 


„  XCI  e- 

P.2dEmil.  }^^  feculi ,  quo  &  R.odolphus  Imperator 
obiit,  immenfiscopiiscircumfcdit  Pto- 
lemaidem.  Marinus  ejus  a;tatis  fcriptor  , 
i-X  equitum ,  CLX  millia  peditumei  ad- 
fuifledicit.  Capitur  ita  tandem  corona 
Ptolemais,   afyliim  Chrillianorum  Sy- 
rienfiiim,  xxxhominum  millia  ibihor- 
ribiliter  trucidantur ,  quae  remanferant. 
Pkrique  enim  antea,  dum  evadere  in 
Cyprum  fperant  ,    tempeftatis   fevitia 
prope  omnes  funt  fluflibus  obruti.  Hinc 
Sidon  &  Berytus  fpoIiat^dirutjeque.Ty- 
rii  profugerunt  urbe ,    Berytii  fimulata 
induciarum  fide ,  nefaria  a.  Barbaris  ca:de 
fternuntur.  Tyrus  mox  deditione  capi- 
tur.  Deftruitur  &  caftrum  peregrino- 
rum  munitiflimum ,  nihilque  ex  eo  Chri- 
ftianis  occidentalibus  in  Syria  reliftum. 
Reliqui  peregrinorum  ,   farcinis  pecca- 
torum  onerari ,  in  Cyprum  fe  recepere. 
Dum  illa  fuperiorem  per  Afiam  fiunt, 
Niceph.     Minorem  incurfare  coeperuntTurcaj.Pa- 
Gregor.     lajologus  Imperator  viros  doflos  ,  Pon- 
Itb.;.        tificis  Romani  obluftantes  imperio ,  o- 
mnibus  modis  eft  inieftatus ,    nitdavit- 
qne  Ecclejiam  fimul  <&  arces  propugnato- 
ribm ,  quipoterant ,  tumajinibusGrAcis 
'Barbaros ,  tum  barbariem  ipfam  a  tem- 
plis  fchoUfquepropulfare, 

Etenim  poftquam  Azatinis  Sultani , 
ejus  qui  ad  Pak:ologum  a  Tartaris  pul- 
fijs  profugerat ,  filium  fiii  occidiffent , 
cvcrfiis  eft  Turcarum  Iconienfis  princi- 
patus, 


gnum,  quosquia  parum  mctucbat  Pa- 
Ixologus ,  fublatis  caftcllorum  prxfi- 
diis  ,  latrocinandiquibuflibct  viam  apc- 
ruit.  Acccflitquc  mox  gravius  malum  j 
ut  propulfi  a  Scythis  Turca' ,  quam  infir- 


lib.;. 
Plat.  in 
Nicol.IF. 


mi  .idvcrfus  illos  ,  tam  validi  m  Gra:cos 
fiercnt ,  ac  pro  def;rtis  fuis  ,  plenas  o- 
mnibus  opibus  copiifque  tcrras  Gra;co- 
rum  infeftarcnt. 

Coaftus  ergo  jufto  pugnare  cxercitu  ^iceph, 
Auguftus  Grsecorum  ,   in  Paphlacronia 
cum  Turcis  conferuit  manum ,  eofque 
adflumen  fugibundos  egit.  Illos  incau- 
tiusfecutiduces  ,  opprimuntur  infidiis , 
atque  hinc  flumine ,  illinc  ab  hoftibus  in- 
terclufi ,  cadunt  pene  Grjeci  omnes ,  ex 
eoquo  tcmpore    Turcae  ad  Sangarium 
amnem  omnia  pro  arbitrio  populantur. 
Thracenfes  interim  exercitus  diftinen- 
tur  Bulgaricis  moribus  &  Illyricis ,  quos 
Terteres  Defpota,   pulfo  Imperatoris 
genero ,  excitaverat ;  Phryges  vero  Ly- 
ciique  aliis  Turcarum  molitionibus  ob- 
viam  eunt.  Vifumque  Imperatori ,  qu& 
reliqua  adhuc  effent ,  tueri  potius ,  quam 
amotis  ^  inde  copiis ,  omniafimul  in  ex- 
tremum  cafum  dare.    Andronicum  fi- 
lium ,  dudum  iraperii  confbrtem  ,  inftau- 
ratum  Tralles  ,  ultra  M^andrum  fitas 
miferat.  SedTurc^E  quadrienni  afTuItu, 
quicunquefame  aut  fiti  non  perierant  in 
urbe,  dcditione  tandem  cepere,  haud 
paaciores  xx millibus.  Hinc dum  Pal^o- 
logus  Joannem  Theflalum  ,   qui   ru- 
pta  f^pius  pace  animum  ejus  exacerba- 
verat ,  Scy thicis  petere  auxiliis  molitur , 
&  prope  Lyfimachiam  recenfet  copias  , 
palpitatione  cordis  inopinata  exftingui- 
tur ,  a  filio  Andronico ,  nec  plebeia  af- 
feftus  fepultura,  quod  a  fide  majorum 
ad  Romanam  Ecclefiam  defeciflet.  Pote- 
ftatera  egerat  annos  xxxy.  y/^j  j-^ 

Prseerat  tum  Romanis  Nicolaus  iv,  Nicot. 
iterum  poft  annuas  pene  Cardinalium  ^^.  Th. 
rixas  Ie<5lus ,  qui  poft  novam  Francorum  ^"^^^- 
cladem  ,   annuit  paci    inter  Aragones  j^^^l'V; 
Francofquc.  Cum  enim  Robertus  Atre-  f/^^  fg 
bas  Catanam  Siciliae  Francis  fubegiflet ,  regibm 


divulfumque  inter  Satrapas  re-     clafleci  ejus  ad  Neapolin  cepit  Roge-  '^jciHa 

C^qq  3  rius,''^-5' 


4P4  ^iichdel  PakologHS» 

rius ,   interque  alios  procercs  ,   etiam 
Guidonem  a  Monteforci,  qui  hac  via 
pcenas  Anglis  dedit ,  quorum  regio  ftn- 
guine ,  necato  quondam  Richardi  Cse- 
larisfilio,  Viterbiiaras  perfuderat.  An- 
uitente  ergo  Eduardo  rege ,  qui  Vallia 
tunc  (iibaffta  triumphabat ,  fosdus  his  le- 
gibus  intei  Francos  Aragonefque  percuf- 
lum  :  ut  Carolus  Claudus  dimittcretur  ; 
viginti  millia  pondo  argenti  penderet , 
praeftaretque  intra  triennium,  liberam 
Jacobo  regi  Siciliam :  nifaceret,  incu- 
llodiamipferedirct.  In  hanc  formulam 
dati  obiides ,  Carolus ,  poftea  rex  Uuga- 
XIX  ,  &  Ludovicus ,  ob  accurate  a£lam 
ex  regula  Francifci  vitam,  Sanftus  appel- 
latus ,  filii  Caroliambo. 
^nten.         Hungaris  vero  tunc  regnabat  An- 
Sonif...  (jj.g35    vocatus  cx  Vcncta  matre  educa- 
j^if^^         tioneque  Venetus ,  AndrecE  regis  e  Ste- 
folon,      phano  filio  nepos ,  quem,  peroliLadiflai 
Crom.       regis  libidines  Pannonii ,  regem  libi  fta- 
l.  20.         tuerant.  Ladiflaus  &  Boleflaus  Pudicus 
vix  tandem  fubmoverant  Tartaros,Hua- 
gariam  Poloniamque  perfultantes.  Bo- 
leflao  apud  Polonos ,  Lefcus  Nigerfuc- 
ceflerat ,  Jazygum  Vidor  &  Rnfiorum, 
Conradi  etiam  Malbvii.quera  aliqui  pro- 
Ericus      cerum  regem  dixerant. 
Rex  in      ,    Apud  Danos  Ericus  v  i .  Waldemari 
///'/?. Dd».  exChriftophoronepos ,  paucorum  in(i- 
^'"'^      diis  interierat ,  cum  Waldemarum  amita; 
^Ericus      ^"^  maritum  Sueci^  rcgno  depuIilTer , 
Upf.  /.3.    idque  Magno  fratri  ejus  conciliallet.  Suf- 
yirnol.      feftus  ei filius  Ericusvii.admodumpuer. 
1^"/^       Regnum  coniiliis  Agnetis  Brandeburgi- 
j>rntn.      j.^  ^  procerum  ,   ewreaie  adminiftra- 
^.,  ,        tum.  Interrectores  regis  hoftes  ludica- 

/"'6    '•  ■  .,  O.  .  I 

Kzantx^  ti ,  regnoque  puui  ,    piratica  vexarunt 

lib.j,  populares;  fedhaudimpune.  Nam  pau- 

■^f'""'  latim  oranes  poenas  exfolverunt  fceleris. 

Te^unt  Ericus  jam  adultus ,  pacis  bellique  arti- 

Dania  bus  claruit.  Holfatos ,  Vandalos ,  item- 

edititab  que  Marchiones  inter  fe  diftidentes  re- 

Erpold.  diixitinconcordiam.  Roftochienfem  di- 

J"^ '  tionem ,  aliafque  in  obverfo  Danis  littore 
Jielg,'Auff.  provincias , (nx. iterum poteftati fubdidit. 

Miraus  In  Belgio  Joh.  Dux  Brabantise  em- 

ex  Din-  purn  ab  Henrico  Limburgenfi  provin- 


zy4dolfiiS  NaJfovhiS. 

ciam  ,  haud  fine  armis  occupare  potLiit. 
Impugnatus  enim  ab  hoftibus  validilli- 
rnis ,  prope  Coloniam  eos  infigni  pras- 
ho  proftravit.  Capti  Colonienlis  pr^ellil 
&AdoIfus  NafTovius.  Henricus  Lucel- 
burgenlis ,  &  aliibelhtores  cxii  raagno 
numero.  Reinhardus  Geldris  Comcs  e- 
juravit  Ducatum  ,  atque  ita  libertate  do- 
natuseft.  Henrici  fihus ,  dutta  Brabanti- 
ni  filia,  dotalem  Comitatum  recepit, 
cujus  poftea  nomen  Auguftum  erit. 

HamelenfesadVifurgin  ,  quura  Ma- H/,?, 
gicondudaopera,  mures  fiftulse  cantu  ^•'?'^«'% 
ejicientis ,  mercedem  ei  non  perfolvif- 
fent ,  ejufdem  nefandis  artibus  cxxx  pue- 
rosamifere,   mirando  Dei  judicio.  Al- 
fonfusRexCaftilicefipientia  &  Matheli 
clarus,  divina  raonumenta  in  Hifpani- 
cam  traducilinguam  curavit.  Guileimus 
Durandus ,  Jacobus  Vorago ,  Becus  By-  ^'.''^- 
zantinus ,  iEgidius  Roraanus ,  facrarum  fil'^^ 
profeffi  literarum  fcientiam,  Arnoldus 
Villanovanus  &  Thaddsus  Florentinus  , 
Medicam  excoluere. 

Adolfus  NassoviQs.' 
An&ronicus  Palsologus. 

KBolfus  Najfovius  autoritate  Gerhar-A.  M. 
di  Eppenf1:einii ,    confanguinei  fui ,  ^^^^*. 
Eledfioris  tunc  Moguntini ,  ad  iraperium    „ '' •  * 
promotus  ,  nihil  rere  tanto  nomine  di-  .^ihert. 
gnum  geilit.    Eduardo  Anglorum  regi  Argent. 
cum  Philippo  Pulchro  bellum  erat ,  e  ^««■^t- 
(pohatis  quibufdam  Anglorum  navibus ,  ^ ''*""''• 
ac  c^de  nautarum  ortum.   Vaftabantur 
Normannia  Aquitaniaque ,  provincia;in 
Gallia  Anglorum.  Guido  Flander  cum 
filia  ,    quam  Anglo  defponderat ,  evo- 
catus ,  vix  e  cuftodia  erat  dimiiTus  Fran- 
corum.  Sponfa  attinebatur.  Adolfuser- 
go   cum  Guidone   Flandro    ftipendia- 
riam  pollicitus  mihtiam  Eduardo ,  lxxv 
ab  Anglo  millia  pondo  argenti  fufce- 
pit.  Robertus  eum  Atrebas  antevertit ; 
Flandriamque  ingrefliis ,  metu  cepitpro- 
vinciam;  RexAnglus  claflc  orani  ma- 
ritimam   tenuit.   Albertus  Auftriacus, 
Rodolfi C^faris  filius,  SiDominus.in- 

quit  j 


u4do  Ifus  NajfovtHS»  49  j 

quit,  mcus  ftipendiarium  fe  Aiiglo  fa-    vcrfus  perfidum  Adolphum  duccrciu , 

cic ,  quidniegomcFranco;  Itain  con- 

tcmptum  vcnit  Adolfi  principatus.  Cuni 

Albcrtitiliamfuo  ambiret  filio  ,    rcpul- 

fam  tulit ,  addito  cavillo  :  Si  Comcs  cf- 

fct  Auftriacus ,  vclle  &  fuam  tiliam  prin- 

cipem  faccrc.  Inde  limultas  intcr  Naf- 

foviam  Auftriacamquc  domum  firmata. 

Mox  &  aliud  fupervcnit  dillldii  incre- 

rnentum. 

Albertus  Thuringus  ,  Friderici  Im- 


Plat.in 

Nic.  d^ 

^tbert. 
Argent, 


Thuringus 
peratoris  e  filia  nepos ,  invicis  filiis ,  fuum 
vendidit  Adolfo  principatum  ,  intefti- 
noauefubditosbello  implicuit.  Adolfus 
hoftilem  in  modum  vexavit  Thuringiam 
Mifniamque  ,  &  plurimis  Fridencum 
Dizcmannumque ,  Albertifilios,  cladi- 
busafFecit.  Repulfus  ipfeviciffim  a  Fri- 
derico  ,  ex  admorfa  materno  ofculo  ma- 
xilla  denominato  ,  confpirantibus  ad- 
verfus  eum  Pragje ,  dum  Venceflaus  1 1 
coronatur  ,  Imperii  principibus ,  indi- 
gnus  fccptro  judicatur. 
Siffrid.  Idem  MoCTuntinus ,  qui  eum  evexe- 
Ept.l.z.  ratj  imputataipfiingratitudine,  Eccle- 
fiarum  vaftatione  ,  diminutione  imperii, 
ftupratione  virginum ,  mercenaria  mili- 
tia ,  dejeftionis  autor  fuit.  Albertus  Au- 
ftriacus  Moguntias  Rex  defignatus  Ro- 
manorum.Inter  duos  reges  mhil  non  pro 
confervanda  potentia  tentatum.  Ad  ex- 
tremum  Adolfus ,  quod  cfTet  animi  ve- 
hementior  ,  equrtatum  fiium  rapit  in  Au- 
ftriacos ,  haudexfpetlato.utprudentifli- 
me  monebatur  ,  peditum  exercitu.  Al- 
bertus ,  qui  id  operam  dcderat ,  ut  adver- 
fum  haberent  fblem  hoftes ,  armis  eos 
aftuque  devicit.  Adolfum  ipfum  in  prx- 
lio  vulneravit  fecus  oculum.  Proftrati  in 
terram  cum  galeam  armiger  levaflet, 
modico  in  collo  vulnere  inflidlo  obiitj 
anno  potentite  odtavo. 
Anno  Otho  Bavarus,  Rodolfus  Palatinus,  & 

JijS'  alii, Adolfi  partes  fequuti,  fuga  periculum 
declinarunt.  Faftum  in  agro  Spirenfi,  an- 
no  falutis  raillefimo  duodetrecentefi- 
mo  ,  cum  jam  Anglus  Francufque  fosde- 
re  inter  fe  afEnitate  jundli ,  bellum  depo- 
jp.s^OTj;.  fuifl^ent;,   8c  Albertum  iuvandum ,  ad- 


Albert. 

tArgent. 

Cbron. 

Mart. 

Tolon.in 

4Jf. 


Henr, 
Rcbd. 
^itorr. 


|Uod  a  Regc  in  Rcgcm  auro  corruptus , 
hdem  minimc  prxltitillct. 

Nicolaus  Pontifcx  ,  quod  omnia  ma- 
le  ei  cedcrent ,  ta;dio  anuiiiexftindius, 
duodctriginta  mcnfium  altercationcs 
purpuratis  fuis  rcliqucrac.  Lcfbus  tandem 
Pctrus  Brucius ,  vu-  lucis  purpura:quc  i- 
gnarus  ,  &  nafccntc  dignior  ,  quara  fe- 
nefccnte  Chriftianifmo  ,  Cxlettinum  v 
vocaverunt.  Eum  mira  fraudc  Bcncdi- 
ftusCardinalisabircprovincia,  cui  im- 
parerat,  adegit.  Longa  arundinc  pcr 
parietem  ei  quiefcenti  acclamavit ,  cede 
C&le(line ,  cede  :  Nifi papatum  dimittes , 
animam  amittes :  id  aliquotics  faftum  , 
ut  exueret  fe  Pontificatu,  perpulit.  Crea-  T^  j  j^^. 
tus  Papa  Benedidus  j  Bonifacius  cfTe  c.8. 
VIII  voluit.  Ca;Icftinum  eremum  repe-  T^^^t. «» 
tentem  retrahi,  &  cuftodiri  imperat ,  ^f  ^^■^•^* 

..,,'-,..  r  Chron. 

anmiique  dolore  exftuigui ,  gnarus  no-  jj^^^rr. 
men  ejus  fandlum  mortalibus,  facile  mo-  To/. 
tum  aliquem  procrcare  pofle.  Ludovi-  Goltl. 
cum  Pulchri  regis  avum  ,   in  fuperos  /'-SJ- 
memoria  facrata  retulit.  ConciliaiTe  quo- 
que  vifiis  eft  pacem  interFrancos  Tarra- 
conenfefque  ,  ut  Siciliam  Jacobus  Caro- 
lo  Claudo  redderet ,  Adela  ejusfifia  du- 
dla ,  Sardinia  infula  dotali.  Sed  Frideri- 
cus  Jacobi  frater  ,  clafle  in  Siciliam  ex 
Hifpania  vedus  ,  Rex  obviis  cunftoruin 
votis  falutatur.  Afiainterim  variam  ex- 
peritur  fortunam. 

Argon  Tartarorum  Princeps ,  a  re- 
gibus  Armenise  Gcorgia;que  implora- 
tus,  cum  fcsderibus  fibi  conciliaretvi- 
cinos  ad  recipiondam  Palasftinam  ,  obie- 
rat  diem.  Frater  ejus  Quegatus ,  ven-  cap%6 
tris  Venerifque  mancipium  ,  afta  fexen-  fubfin, 
nii  luxuria ,  a  Scythis  fiifFocatus  eft.  Sc-  ^■^)'^^' 
rifiis  quoque  Chriftianorum  everfbr  in  ^■■' 


Marin. 
/.,13 /.3. 
c. 1.2.3. 
Centur. 


Syria ,  cum  clafTem  ftruere  fuos  ,  &  Cy 
prum  invadere  juberet ,  interemptus  eft 
a  ducibus ,  qui  diffidio  inter  fe  oborto , 
inteftinis  concurrerunt  arrais  aliquan- 
diu ,  dediflentque  anfam  refpirandi  no- 
ilris,  nifi  &  Armeniorum  reges  mu- 
tuis  femet  odiis  perdidiiTent,  eadem  tem- 
peftate. 

Verun- 


.38.35. 


Mitriit. 
L?,.[,.i^. 
cap.  8. 
liajth, 

r.  4.1.4.2. 


P/ilm,  in 

Ceorg. 
£uch,l.B. 


Veruntamen  Cazanus ,  Argone  geni- 
tus ,  invitatus  a.  Saracenis  ad  legem  Ma- 
iioraeti  accipiendam ,  ut  pro  Baytone, 
Quegati  confanguineo  ,  imperium  ca- 
pelleret,  iimulavit  pro  tempore  obfe- 
quium  ,  junftifque  libi  Saracenis  facile 
Bayconem  devicit,  tenendifque  in  officio 
Saracenis  ,  Chriftianorum  deftrui  per- 
mifit  Ecclefias.  Verum  firmatis  opibus, 
refovere  Cliriftianos,  Saracenorum  pro- 
ceres  ,  fomnia  fibi  Mahumeti  importu- 
nius  inculcantes  ,  interficere  coepit. 
Quamobrem  petitus  bello  a  Melecho 
Nafero  ,  ^Egyptiorum  tyranno,  ac  pene 
vidlus ,  defiliit  in  pedes,  tantoque  ardore 
inftauravit  pra:lium  ,  ut  cxih  xx  Sarace- 
norum  miilibus  illuftri  vidbsria  potire- 
tur.  Mox  LX  Tartarorum  milliatradi- 
dit  Icgato ,  Sulcanumque  in  /Kgyptum 
ufque  perfecutus  ,  Baldacie,  id  eft,  Baby- 
loni  fe  includere  compulit.  Ipfe  diftri- 
buta  omni  militibus  prseda  ,  folum  Sul- 
tanienfem  ,  vidori^e  documentum  re- 
tinuit.  Ita  aliquantulum  refurgere  yifa, 
res  Chriftiana  anno  millefimo  trecente- 
fimo:  fed  minimedurabififelicitare.  In 
Britannise  infulse  parte  boreali ,  janl  inde 
e  lapfu  rei  Roman^e  ,  dominabantur 
Scoti,  gens  ingenii  &  armorum  laude 
felix.  Georgius  Buchananus,rerum  Sco- 
ticarum  fcriptor  indigena ,  xcv  regem 
facit  Alexandrura  ,  Henrici  1 1 1  Angli 
generum  ,  cum  tota  ftirpe  circa  hsc 
tempora  exftinftum.  Joannes  Bajolus, 
quod  uxorem  haberet  generis  regii ,  pa- 
fruo  quondam  magno  Alexandri  pro- 
gnatam  ,  Eduardi  Angli  opera  fceptro 
potitur  ;  Sed  exprefla  antea  regni  dedi- 
tione ,  qua  illud ,  invitis  procenbus  ple- 
rifque ,  in  Angli  jus  ditionemque  concef^ 
fit.  Flagrante  ergo  inter  Galliam  An- 

fliamque  bello,BajoIus  recuperand^  avi- 
us  libertatis ,  Francorum  ampleditur 
partesj  yiciflim  ^mulus  ejus,  parigradu 
regium  attingens  fanguinera ,  Robertus 
Bruffius ,  armatur  in  Scotos.  Capit ur  ab 
Anglo  Bervicum  ,  hinc  alia  oppida.  To- 
ta  fere  Scotia  in  poteftatem  eius  venir» 
eaptivoque  Bajolo ,  proregem  Anglum 


PakJlinamTartarioccHpant. 

accipit  ,  prascipui  nobilium  ,  ne  quid 
novi  audeant ,  in  intunam  Angliam  re- 
legantur. 

Sed  dum  in  Gallia  abeft  Eduardus , 
Guilelmus  Vallas  ,  nobili ,  fed  pauperc 
ortus  lare  ,  manu  hominum  coIIe£la , 
quos  par  fortuna ,  aut  fimilis  patria:  amor 
ei  conciliaverat ,  primum  caftellaaliquot 
expugnat.  Inde  Anglicanum  profternit  ^«.12^7= 
exercitum  ,  brevique  adeo  belli  fortu- 


nam  circumegit ,  ut  neminem  Anglici 
generis ,  prseter  captivos ,  in  Scotia  reli- 
querit.  Igitur  Eduardus,compofitis  cum 
Pulchro  rebus,fubito  in  Scotiam  adyolat, 
atque  invidia  nobiliorum  ,  defertum  in 
acie  Vallam  ingenti  profligat  clade  ,  ce-  - 
ciderunt  a  Scotis  fupra  x  millia.  Vallas 
livori  ceflit ,  neque  poft  eum  diem  pro 
imperio  quicquam  aufus.  Joannes  Cu- 
minius  Prorex  a  Scotis  lcgitur ,  variif- 
que  rex  extradla  prasliis  eft ,  donec  ne» 
cato  etiam  Valla ,  Robertus  Bruffius  fo- 
lium  confcendit  Scoticum  ,  anno  inter- 
regnix. 

Nec  quietiores  res  in  Polonia  crant. 
Obierat  fine  prole  Lefcus.  Boleflaus 
Mafovius ,  Henricus  Vratiflavienfis  ,  & 
Ladiflaus  Lodlicus,  Lefci  frater,  de  prin- 
cipatu  contendebant.  Wenceflaus  Bo- 
hemus  Sendomiriam  Cracoviamque , 
velut  legatas  ab  regina  ditiones ,  inva- 
debat. 

Nec  Tartarica  deerant  latrocinia.  In 
iftis  turbis.Vratiflavieniismoritur ;  Pri- 
miflaus  a  Polonis  rex  creatus,  cum  fepti- 
mo  menfe  decefliflet ,  Ladiflaum  habuit 
fucceflbrem.  Sed  ille  difficiUimis  labori- 
bus  partum  regnum ,  otio  ignaviaque  a- 
mifit.  Abrogatum  ei  a  proceribus  impe- 
rium  ,  delatumque  Venceflao  Bohemo, 
annoipfoM  c  c  c. 

In  Grsco  imperio ,  ob  Michaelis  cum 
Roraana  Ecclefia  collufionem,  eo  exftin- 
fto  nihil  non  turbatum.  PatriarchaBe- 
cus  clam  fe  fubducit :  rediit  Jofephus  ad 
dio-nitatem ,  quam  olim  pro  Arfenio  ac- 
ceperat.  Ita  fcifTa  in  tres  tadiones  Eccle- 
fia,  cum  aliqui  Beco ,  nonnulii  Jofepho, 
alii  Arfenio  mortuoadhsrefcerent.  An- 

dro- 


Hifl.  Poti 
in  Cent. 
Mag.  13, 
cap.  \C. 
Cront. 
lib.  10. 
&  II. 


Niceph. 

m.  6. 

Georg, 
Phrant. 
l.  1.(7. 


ILohertHS  'BruJftHS  Rex  ScotU. 


dronkus  naturamitis,  ut  tollerct  fcan- 
dala,  Gregorium  Cyprium  provcxitad 
Cathedram  :  Scd  eo  conlilio  diflidia  haud 
conciderunt.  Tandem  Adramyttii  Syn- 
odus  afta ,  placuitquc  poft  multa  ver- 
borum  certamina ,  cujufque  opinioncm 
libro  conlignatam  in  ignem  mitti ,  diyi- 
numque  de  eaexperiri  judicium.  Cujus 
charta  incolumis  tranliflet ,  ea  pars  vin- 
cerct.  At  ignis  chartas  omnes  (ubito  re- 
degit  in  cinercm  ,  non  fine  clerifu  eorum 
qui  Ecdefiam  alieno  tempore ,  nuUamque 
obfufftcientem  caufam  turbarent.  Itaque 
omnes  Gregorio  CyprioafTenfi,  inter- 
que  fe  uniti ,  Becum  &  reliquos  Pontifi- 
ciarum  partium  ,  exilio  aut  dignitatum 
aminione  damnarunt.  Sed  cum  a  contu- 
meliis  non  abftinerent  ,  Gregoriufque 
imprimis  in  Becum  exulem ,  fcriptis  de- 
tonaret  ,  nec  aurem  prsberet  mitiora 
inonentibus ,  confpirationeChilsEphe- 
fii ,  &  Danielis  Cyziccni ,  exutus  hono- 
re  eft :  qui  Epifcopi  viciffim  a  fuis  cleri- 
cis  funt  dejecli.  Subftitutus  Gregorio 
Athanalius  ererai  fedator ,  Epifcopos  ad 
fuum  quemque  gregem  pafcendum  ab- 
irc  juflit ,  eoque  rigore  homines ,  urba- 
narum  amantes  voluptatum ,  adeo  ofien- 
dit ,  ut  quarto  poft  anno  eum  repetere 
Iblitudines  fuas  cogerent. 

Imperator  fub  ha:c  perfuafus  a  quibuf^ 
dam  ,  rei  privats  amantioribus ,  quam 
publicas ,  claflem  deftruxerat ,  qua  hafte- 
nus  imperium  maris  valide  afleruerat 
GriEcis ,  &  adverfus  Francos ,  Gr^ecix 
infidiantes  ,  littora  defenderar.  Tunc 
Tarraconenfibus  junftus  matrimonio, 
Siciliam  obtinentibus ,  nullum  efle  am- 
plius  tanti  apparatus  ufum  judicabat. 
Clafliarii  partim  Latinis  locarunt  fuam 
operam  ,  partim  ad  agros  fe  colendos 
tranftulerunt.  Imperium  exinde  Grasco- 
rum  cuivis  infultationi  patuit.  Acceffit 
mox  aliudmalum.  Cum  enim  delatores 
fufpeftam  feciflent  Csfari ,  fratris  ejus 
Conftantini  munificentiam  &  comita- 
tem ,  tranfgreflias  in  Afiam  Andronicus, 
commorantem  apud  Lydos  germanum 
fubito  in  carcerem  detrufit ,  addito  focio 


497 

ci  Michaele  Stratejropulo ,  qui  haftcnus 
fortiter  cum  Barbaris  dimicarat. 

Albertus    Austriacus. 
Andronicus    Paljsolo  gUs.  A.  M, 

KLbertu4  ex  veneno  quondam  altero  ^*'''^* 
captus  oculo ,  principum  fufFragiis ,  ^/f^/,^ 
&  victoria  de  Adolfopartafirmavitim-  Argent. 
perium.  Philippo  Pulchro  affinitate  eft  ^nnal. 
jundlus  ,  forore  cjus  filio  fuo  Fridcrico  ^'""'- 
defponfata.  Carolus  ValdiiComes,PuI-  Jj)J°"* 
chri  frater ,  quicquid  Flandri^e  fuperiore  j:abr\ 
bello  occupatum  non  fuerat,Francis  fub-  Hiji. 
cgit  :  Pulcher  .i  Flandris  apparatiflime  Smv. 
excipitur.  Zffufam  Utitiam  amorem<]ue  \^'^^-, 
major  mex  luBtii  odiumque  fecuta.  Cum  y/^  g^ 
enim  regius  prasfcftus  nobilitatem  colen- 
do ,  plebem  onerando ,  rebellioni  fomitem 
fubminifiraret ,  tanta  infremuit  feditione  Plat.  i» 
vulgus    Flandrorum  Brugenfiuni  ,   ut  Bonif.%. 
quem  quifque  Francum  hofpitio  accepe- 
rat ,  necaret.  Pulchrum  bello  ulcifci  co- 
nantem  facinus ,  fbror  Eduardo  nupta , 
Flandrorum  proteftori ,  de  infidiis  do- 
mefticis  admonuit ,  inhibuit  impetum , 
conatum  difturbavit. 

Bonifacius  Papa  Alberto  erat  infeftus, 
quod  fe  inconfulto  impcrii  infignia  fum- 
fiflet.  Mortuo  autem  Jacobo  Aragone, 
cum  Robertus  ,  Caroli  Claudi  filius ,  in 
Siciliam  trajecifTet ,  Catanamque  cepif^ 
fet ,  tantum  fubito  bellum  exortum  eft^ 
ut  tota  fereltaliatrepidaret.  NamSicu- 
li  Aragonenfibus  faventes  ,  comparata 
clafTe,  Philippum  Roberti  fratrem  bel- 
lo  fuperant  ,  captumque  in  carcerem 
conjiciunt.  Fridericus  non  Siciliam  mo- 
do ,  fed  &  Calabriam  recuperat  armis. 
In  Etruria  vero  adeo  contra  Pilanos  Ge- 
nuenfes  exarferant,  ut  &  Liburnum  ca- 
perent,  incendioque  evertcrent,  &na- 
ves  onerarias  demergerent  in  fluminis 
oftio  ,  ne  Pifanis  navigarc  amplius  lice- 
ret.  Et  ne  exiftimares ,  tum  Deum  cum 
hominibus  pacem  coluiffe  ,  tantus  re- 
pente  terrse  motus  exortus  eft ,  quantus 
nunquam :  quo  quidem  multis  dieDUs,per 
intervalla  durante ,  plurima  a^dificia  cor- 
R  r  r  ruere. 


Slffrid, 

Itb.i. 

Epit. 

Mart. 

Polon.ir, 

*ppend, 

Chron, 


in  Sax. 
i.8.c.5<J, 
Marin. 
SatiiK. 

«ap.ii, 10, 

Plat.  in 

Bonif.B. 

P.ty£,/»il. 

libSi. 

M.  Pol.in 

«ppend. 

Blond.d,2. 

lib.c,. 


498  jilhertm  L 

ruerc.  Inftabat  nimirura  ferale  feculum, 
quo  fblvendus  e  carcere  Satanas  ,  fur- 
lum  deorfum  omnia  volutare  cogitabat. 
Reati  tum  erat  Pontifex  ,  ubiremdivi- 
nam  faciens ,  pr^eliorroredefccit ,  cafu- 
lamque  ingreflus  delituit  in  ea  aliquan- 
diu  ,  hiatum  terraspertimefcens,  Appa- 
ruit  &  Cometes ,  ufitatus  calamitatum 
nuncius  publicarlim, 

Tum  yero  ,  cjuod  nemini  in  mentem 
venerat,  Bonifacius  viii,  fibi  redditus, 
Juftralem  annum  (jubila:nm  vocant)  in- 
ftituit  ,  largiffimamque  peccatorum  o- 
mniura  indixit  yeniam  iis ,  cjui  facra  Ro- 
manje  urbis  loca  rite  vifitafTent.  Ibidem 
infolenti  fe  habitu ,  Regem  limul  &  Pon- 
tificcm  prslatis  duobus  gladiis  geffit. 
Tanta  undique  multitudo  confluxit  Ro- 
mam,  ut  vix  incedere  per  urbem  amplam 
vaftamque  liceret,  Venit  &  Carolus  Va- 
lefius  ,  duftaque  Balduini ,  ultimi  ex  La- 
tinis  Byzantinorum  Augufti  filia ,  fbceri 
jurc ,  Augufti  titulum  a  Bonifacio  emen- 
dicavit,  Pra:fc(5lus  ab  eodem  patrimo- 
nio  S.  Petri,  legatufquein  Etruriam  mif- 
fus  eft,  ad  novas  ibi  fcditioncs  compri- 
mendas,  Nam  a  Gibellinis  &  Guelfis  ad 
Albos  &  Nigros  tranlierant.  Valefius 
Florentinos  continerc  non  potuit ,  quo 
minusAlbos,  idefl,  Gibellinos  ab  urbc 
fua  pellercnt ,  interque  cos  Dantem  Ali- 
genum ,  Poetam  ingenioliffimum.  Inde 
Carolus  in  Franciam  ad  Pulchrum  fra- 
trem  rcvocatus. 

In  Afia  Tartarorum  opes  rurfus  in- 
gcntcs  erant ,  anno  millefimo  trccente- 
fimo.  Cazanus  pulfo,  ut  diximus ,  ^Egy- 
tiorum  Imperatore,  Syria;  jura  dabat. 
Religione  noftcr  erat,  Armenii  Rcgis 
filiam  habebatinmatrimonio.  Cumfe- 
dcrct  ad  fluvios  Syrias  Damafcenaz ,  com- 
perit  Caydonem  fuum  confanguineum 
in  Perfia  moliri  rcs  noyas.Ergoprseponit 
Damafco  ,  Capchicum ,  vel  Caycaphum, 
Saraccnum  transfugam ,  Damafciquon- 
dam  redorem  fub'iEgyptio ;  Oratorcs 
ad  Francum  rcgem  ,  Bonifaciumque 
Pontificem  mittit ,  cum  Latinis  proce- 
xibiis  foedus  idlurus ,  ut  communi  animo 


Auflriacus, 

confilioque  f^crum  regnum  recuperare- 
tur.  Ea  fpe  inflatus  Bonifacius ,  ad  Pul-  ^«««^. 
chrum  regem  dat  literas  imperiofas  ,  ac  ^''«''•44"' 
ni  continuo  fumatur  bellum ,  minarum  /„-flp^^ 
&  fulminis  plenas.  Itaque  datur  in  cu-  /'.54.7, 
ftodiam  Epifcopus  Apamenfis  ,  fblitus  e  Boch. 
fando  male  de  rege  fentire.   Pontifex  C^''»«« 
eum  dimitti  imperat ,  Epifcopos  Fran-  q  ^  j 
corum  Romam  ad  concilium  vocat.  Ve-  ^amij. 
tuit  Pulcher  a  Francia  difcedi.  Majore  'Joan. 
accenfus  ira  Bonifacius ,  Pulchrumno-  Mar.de 
minatim  execratur ,  jus  ei  regni  abrogat,  ^''"^'  ^ 
proceres  facramento  folvit  ,   diploma  p^"//^ 
Naiboncnli  Archidiacono  tradit  vulgan-  cap.i%. 
dum.  Id  priufquam  coaftis  Lutetiam  pa-  Marjil. 
tribus  rccitaretur  ,  Atrebas  raptum  igni  P^^ttiv. 
dedit      "     '^ 


z.in 


faceflere  Archidiacono  procul  ^f^J^  , 
juflb.  Philippus  Bonifacio  fcribit :  Sciat  ifaciie"^' 


tua  maxima  fatuitM  ,  in  temporalibut 
nos  nuUi  fubejfe.  Ipfi  Bonifacio  domi  pe- 
riculum  conflatum.  Petro  Jacoboque 
Columnis  Cardinalibus  jus  pilei  rubri 
ademerat,  quod  GibclIin^E  fadionis  cf- 
fent.  Illi  viciflim  malis  cum  artibus  di- 
Cebant  invaiifle  fcdem  ,  hiTciifque  &  ca;- 
dis  reum.  Pulchcr  quafi  vacante  fcde ,  ad 
concilium  appellavit, 

Ea  re  percitus  Bonifacius ,  Philippum, 
ejufque  regnum  Alberto  Imperaton  flib- 
jicit  ,  quem  initio  repulerat.  Albcrtus 
non  annuit ,  nifi  hasreditarium  fibifuif- 
quefiatimperium.  Ibi  vero  reputans  fc-  Albert. 
cum  curia  Romana  incrementa  domus  ■^fl">f' 
Habsburgica;  fubita ,  feryitutcm  ex  hoc 
verebatur  ,   fi  cui  familias  pcrpetua  Ic~ 
oe  Auo-ufta  digrnitas  addicerctur,  Boni- 
ficius  etiam  anuno  contcmplatus ,  EIi- 
fabetam  Auguftam  fororem  effe  Conra- 
di  uterinam  ,  pertimuit  ejus  progeniei 
dominatum ,  qus  tantum  Pontificia:  fe- 
di  ccrtaminum  procuraflet,  Sic  fpcs  clu- 
fa  tam  Pontificis ,  quam  Alberti.  Fran- 
ci ,  pcr  Atrebatis  prscipitantiam  ,  infi- 
ancm  accepere  cladem  ad  Curtracum. 
Duodecim  eorum  millia  cum  nobililTi-  -^nton. 
mii  ducibus  perierunt ,  intcrque  eos  ipfe  ^^^'g'^'^* 
Atrebas,  cujus  terras  Otho  Burgundus  ^„„'„2^ 
OCCupavit.  _    ElandT, 

Auxit  fpiritus  Flandrorum ,  quod  Gui- 

do 


AO» 


"Bonifd 


Tlat.  l» 

Donif.i- 
"Blond. 


ifaciHS  VIII, 

Aj  Comes  eorum ,  /pc  vcnic-e  ?c  impu- 
nitatis  prDpolita,  cos  rcdiie  in  Hdcm  Pul- 
chri  prccatiis ,  obierit,  relidlis  filiis  vi- 
ftoria;  autoribus.  Audtbant  crgo  & 
Hannonix  Comiti  inferrc  bellum  ,  qui 
Hollandiam  libi  Sclandiamquc  uflirpa- 
rat ,  occifo  dudum  Florentino  Hollati- 
do  a  fuis ,  cjufquc  filio  Joanne  liiic  li- 
beris  exftinfto.  Scd  dum  circumfcrunt 
bellum  incidunt  in  inlidias  ,-  &:  altcra 
poft  alteram  afFedli  clade  ,  lus  Icges  ac- 
cipiuHt  ,  ut  ducenta  aurcorum  millia 
Guidonis  filii  Francis  numcrent :  Rober- 
tus  ftirpis  maximus  in  rem  Flandricam 
patri  fijcccdnt. 

Interim  Bonifacius ,  principiiuipopu- 
lifque  terrorem  potiui ,  q^unm  religionem 
injicere  conatta  ,  regmque  dare  q^  aufer- 
reproanimiarbitrio ,  auri  fitientiflimus , 
indignum  fuo  fafticrio  ,  dignum  facflis 


499 


Hnnul. 
P0U.7. 

Fafcic. 
Temp. 
Anten. 


exitmm  fubiit.  Sarra  Columna  &  Wil- 
helm.  Nogaretus  ,  quafi  ad  vulgandam 
Pulchri  appellationcm ,  in  Italiam  vene- 
rant.  Admiffi  Anagniam  a  fuas  fadtio- 
nis  hominibus  Pontificem  nil  tale  mc- 
tuentem,  indomopaternacapiunt ,  ca- 
ptumque  Romam  perducunt ,  ubi  quinto 
&  tricefimo  diepoft,  doloreanimicon- 
feftus,  periit ,  anno  poteftatis  ix.  didlum 
de  illo  percrebuir.  Intravit  ut  vulpes , 
regmvit  ut  leo ,  mortuus  efi  ut  canis.  Suf- 
feftus  homini  Benedidus  xi.  Pulchrum 
cenfuris  abfolvit :  Columnios  recepit  in 


».n.f.i.  gratiam  ,  intra  menfem  oftavum  vene- 
no  deceflit.  Creatus  deinde  poft  annuam 
contentionem  Bertrandus  Burdegalen- 
fis,  ClemcnsV.vocitarivoluit.  Purpu- 
ratos  cxcivit  in  Galliam ,  Lugduni  Pon- 
tificatum  iniit  ,  tribus  regibus  coetum 
celebrantibus ,  Franco,  Analo,  Aira- 
gone.  Dumpompacoronationisperur- 
bem  agitur  ,  Joannes  Britannix  dux  rui- 
na  opprimitur  muri,  Philippus  rexea- 
dem  debilitatur ,  Pontifex  ex  equo  de- 
turbatus ,  excufla  tiara ,  longe  maximi 
ex  ea  pretii  gemmam  amittit.  Hoc  omi- 
ne  in  Galliam  tranfiit  purpurata  cohors 
&  Papatus ,  anno  infelicis  hujus  feculi 
quinto  t  ibique  ad  lxxu  annos  mannt. 


Mnrin, 

t<i/i.  10. 
Hayth. 
Orient. 
cnp.HiJi, 


Trcs  Cardinales  Cum  Scnatoria  potcfta-  ■^».150/ 
te  Romam  milTi ,  quorum  aufpicns  urbs 
atque  Italia  gubcrnarctur. 

Intcrea ,  deiinente  Chriftianifrni  rc- 
gnantis  millenario  ,  Chriftianorum  in 
Syria  principatus  corruit.  Saracenus  ille, 
quem  Cazanus  Damafcoprasfecerat ,  a- 
micior  patria; ,  utputabat,  quambcne- 
fadori ,  totam  Synam  revocavit  ad  Sul- 
tani  iEgyptii  obcdientiam.  Malajus,  Sy- 
ria:  Prorex ,  in  Mefopotamiam  rtccftir. 
Sequenti  anno  ,  feculi  illius  altero  ,  con- 
fluxerant  ad  recuperandam  Syriam  Ar- 
meniiCypriique :  Sed  Cazani  segritudine 
nihil  agi  potuit.  Corruptis  dehinc  aftu 
Sultani  grarainibus  ,  atque  induftapro- 
vinciis  folitudine  ,  penuria  confliftaban- 
tur  Chriftiani  pabulorum.  Gotholofa 
quoque  Cazani  legatus  ,  adverfus  Da- 
mafcenos  male  dimicabat.  Intcr  hxc 
moritur  ipfe  Tartarorum  Imperator, 
ejufque  frater  Campanda ,  vel ,  ut  Hay- 
thonus  Armenius,iftius  sevi  fcriptor,eum 
nominat ,  Carbaganda  ,  haun  diutius 
Chriftianam  coluit  fidem ,  quam  mater 
ejus  vixit.  Ea  defunfta ,  Mahumetanis  fe 
adjunxit ,  quorum  vires  augeri  perfpicie- 
bat  indies.  Anno  fexto  hujus  £Evi  Cyprii 
proceres  (Templariierant)  Henricore- 
gi  abrogarunt  imperium ,  gubernatore 
de  fe  conftituto ,  qui  velut  relegato  in 
Armeniam  rege  ,  quadriennio  poft  a 
quodam  familiarium  eft  interemptus. 
Percrebuirque  eotempore,  Templarios 
ad  Saracenos  defecifle.  Quamobrem  paf-. 
fim  cremati  fijnt ,  qui  comprehendi  po- 
tuere:  eorumque  bona  partim  Rhodiis 
militibus,  (hi  Hofpitalaru  erant)  qui  in- 
fulam  paulo  ante  occupavcrant ,  partim 
Pap^  &  Pulchroregi,  partim  novis  re- 
ligionibus  ceflerunt.  Oborta  &  Fratri- 
cellorum  hsrefis ,  qua  mares  &  foemin^e 
m  omnem  provolvi  libidinem  fereban- 
tur ,  qui  in  Alpibus  armis  funt  Pontificiis 
oppreffi. 

Fuerat  virgo  quardam  Anglica ,  inau- 
ditx  autor  hxrefeos ,  quae  Spiritum  San- 
ftum  fe  efle  afl^erebat ,  in  falutem  mulie- 
riim  in^arnatam ,  baptizabatque  fcemi- 


Matth. 
Polon. 

FUtin^ 


Annal. 
Colm, 


Kxr  X 


neuna 


jToo  t/4lhertHS  I.  <»AuJiriacm .  Henrkus  VIL 


Albtn, 
Argent, 


Siffrid. 
lib.z. 
Albert. 
Aug. 


Sjtviut 
HiJl.So- 


l^tlicit 
Fabri  l,  i . 
liifi. 
iSltev. 


neum  fexum  in  nomine  Patris ,  &  Filii , 
Scfuo.  Hxc  cura  vita  exiflet ,  Mediola- 
num  deportata  &  combufta  eft. 

Albertus  fub  haec  CxCar ,  cum  Rhe- 
nanis  Praefulibus  gerebatbellum,  iniquas 
eis  imputans  veSigalium  in  Rheno  fl. 
exadliones.  Moguntinus  etiam  Rodol- 
fum  Bavarum,  qui  fratrem  poirelfioni- 
bus  expellebat  paternis,  defendere  au- 
fus  fruftra  fiiit.  Cxfar  &  Ducem  Rodol- 
fum  in  ordinem  redegit ,  &  expugnata 
Binga  ,  Moguntinum  aliofque  pra;fules, 
imperata  facere  compulit. 

Per  Hungariam,  exftinfto  Andrea  re- 
ge,  Carolus ,  ClaudiSicuIi-nepos,  &  Ro- 
bertus  Caroli  patruus  ,  &  Venceflaus 
Bohemus  de  regno  contendebant.  Ma- 
gnates  Othonem  elegcrunt  Bavarum , 
qui  a  Tranlylvano  captus ,  uxoris  ejus 
beneficio  evalit  ad  fiios.  Albertus  Ca- 
rolum  traduxit  in  regnum  ,  qui  pluri- 
bus  procerum  ejedlis,  armulis  fuis  pra:- 
valuit. 

Cum  Wenceflao  ii  affinc  fuo ,  fiiper 
terris    quibuflam     dimicatio    Alberto 
grandis  fuerat.  Wenceflaum  paulopoft 
exftin<ftum,  fequitur  filius  Wenceflaus  m 
in  cubili  fuo  ob  turpitudinem  occifus  , 
filioque  Alberti  Rodolfo  regnum  Bohe- 
micum  traditur ,  cui  vidua^Wenceflai  il 
matrimonio  copulatur.    Barones  defi- 
gnaverant  Henncum  Carinthium ,  CsB- 
farc  inconfiilto.  Ille ,  cum  Rodolfiis  fine 
prole  periiflet,  regnumfibiiterum  vin- 
dicabat.  Albertus  contra  fuis  id  aflerere 
molitus,  inter  apparatus  hofce  a  Jo'an- 
ne,  Rodolfi  fratris  fuifilio,  quodKy- 
burgum ,  aliaque  ejus  bona  diutius  pro 
tutoreteneret ,  prope  Scaf hufium  intcr- 
ficitur.  Annoprxcedenti  Mcccvii,Di- 
cemannus  ,  Marchio  Mifnenfis  ,  a  fica- 
rio  Lipfia:in  tempIoeratconfofliis,quem 
ei  Adolfi  rcgis  patruus  Philippus  immi- 
ferat.  Eoque  tempore  Helvetii  fcederis 
fui  initia  ex  Auftriacorum  injuriis  ce.- 
pere.'  •  '-p  '■■  "i  ■  ;■■ 

Raimundus  LuIIius  ,  ex  raertatoi^e 
Ercmita  ,  admirandas  adinvenit  artes  , 
quas  ut  coelitusrevelataspcrfuadereco- 


natus  mortalibus ,  muttis  delfrafldi  ma- 
teriam  prsebuit ,  ut  &  Joannes  Scotus  ^m^. 
nimia:  fubtilitacis.  paria. 

In  eadem  temporaNicephorusCalli-  derVbnt 
fl:us,  Silfridus presbyter ,  Henricus  Ste-  tiiji.c^. 
ro  hiftorici  incidere. 

Andronicus  Grjecorum  Auguftus , 
Caroli  Valefiifiliam  ,  Michaeli  fuo  filio, 
quem  Ca;farem  creaverat ,  oblatam  re-  Nicejth. 
pudiavit,  perque  Theodorum  Methochi-  ^f^^*''' 
tem  &  Joannem  Glvcyn  legatos  ,  Ar- 
meniorum  ei  regis  defpondit  fororem. 
Joannem  Sozopolitanum  creavit  Pa- 
triarcham  Byzantii.  Turcas  tum  primum 
Mseandrum  flumen  tranfgreflbs  ,  per 
Alexium  Philanthropenum ,  &  Lebada- 
rium  loniae  reftorem  repulit. 


HeNRICUS  VII-  LUCELBURGIUS, 
AndRONICUS   PALaOLOGUS. 


'y Rucidato  Alberto  Cxfare ,  Proceres 
Germ.ani  contrariis  ftudiis  fcindeban- 


A.  M. 
J278. 
Chrifli 
1308. 
Albert. 
1  •!•  ^rgent, 

tur.  PhihppusPuIcher  nontantumabo-  Conrad. 
leri  Bonifacii  v  i  n  mcmoriam ,  fed  &  ^^«f >■  «f^ 
transferri  Auguftam  poteftatem  i  Ger-  ^^"^-7. 
manis  ad  Gallos  contcndebat.  Clemens  v  ^ /^^'  "^ 
ea  de  caufa  Avenionem ,  Provincia:  ur-  Morn.  e 
bem ,  qu2  Roberti  Italix  regis  erat  avi-  Thom. 
ta  pofleflio ,  fe  contulit ,  ne  m  poteftate  ^'"^f- 
Pulchri  efl^et.  Inde  properatis  cpiftolis  ^^'^'^ 
maturari  eleftionem ,  atque  Henricum  «.^(jo,  * ' 
Lucelburgium  creari  Csfarem  curavit.  &s. 
Adjefta  a  Pontifice  lex,  ut  intra  primum 
biennium  ,  ad  motus  Italias  compcfcen- 
dos ,  Romam  novus  Ccefar  properaret. 
Civitates  enim  Cifalpin^ ,  prsfedos  ur- 
bium  fuos  in  Dominos  commutaverant. 
Verona  Scaligeros  ,  Maatua  Paflerinos,  Anm. 
Patavium  Carrarienfes.   Veneti  Ferra-  p.^.t.ij. 
riam,  Florentini  Piftorium  expugnave-  f>i.^s. 
rant. 

Henricus  fratris  fiii  Balduini ,  Trevi- 
rorum  prsfulis  opera ,  Csefar  leftus,  Al- 
bertum  &  AdoIfura,dcceflores  fuos,  uno 
dieSpirajfepclivit. 

Tcnax  ma)cftatis  quam  gerebac ,  Ar- 
gentinenfibus  legatis  privilegia  fux  civi- 
tatis  innovaripeteutibus,  nihil  refpondir, 

quod 


Hcnrkm  VIL 


ty£ntat 

Sylv, 
Hifl.Boh 


lib.i. 


auod  dommomm  fuorum  jufTu  fe  veniP- 
Ic  diccrcnt.  At  cum  mutatis  vcrbis  pra:- 
farcntur:  Civcs  vcftri  Argcntincnfcs  hoC 
orant  :  bcnigno  cos  profccutus  eft  re- 
fponfo.  Ebei-nardum  Comitem  Witten- 
bcrgicurn  ,  non  fatisfacicntcmde  contu- 
macia  in  aliquot  impcrii  fubditos  ,  cujus 
reus  agebatur  ,  ditione  fua  cxpulit.  Per- 
cuflorcs  Alberti  Cxfaris ,  lata  fentcntia, 
capitis  damnavit ,  quorum  nonnulli  len- 
tis ,  aliqui  fubiris  calibus  interiere. 

Frid.  Marchioni,  cui  cum  Adolfo& 
Alberto  de  Thuringia  Mifiiiaque  certa- 
men  fuerat  cruentum ,  avitas  confirma- 
vit  poilefliones.  Lufatiam  regno  abdixit 
Bohemico  ,  idque  filio  fuo  Joanni  per 
conjugium  EHfabethas ,  Wenceflai  filias, 
armis  acquifivit  ,  expulfb  Carinthio. 
Frid.  Auftriaco  Auftriam,  ob  quam  quin- 
que  rcges  periifle  ferebantur  ,  contulit 
peneinvitus. 

Vituperafle  fertur  proximorum  Cx~ 
farum  ionaviam ,  qui  Italiam  intrare  non 
auli,  decus  ibi  imperii  corrupiflet.  Quare 
exercitum  eo  duxit ,  fperans  velut  exu- 
le  fede  Romana  ,   imperii  majeftatem 
fanftius  omnes  culturos.  Sedexitusdo- 
cuit,  Henrici  fpiritus  Pontifici  nimios 
vifbs ,  qui  ftatim  cum  novo  Apulia:  re- 
geE.oberto,  Claudi  filio,  conliliacon- 
tulerit  arcana  ,  quibus  Csfareos  impe- 
tus  coercerct.  Ea  re  freti  Florentini  de 
recipiendo  in  urbem  Caefare  ,   tunc  fe 
delibcraturos  refponderunt  ,  cum  pro- 
pius  acce/Iiflet ,  Cifalpinarum  tamen  le- 
gati  civit.itum  ,  honoris  officiique  cau- 
fa  obvii  ftatim  fuere.  Mediolanum  duse 
faftiones ,  ut  orania  ubique  ,  diftrahe- 
bant.   Vido   Turrianu^    Guelphorum , 
Matthasus     Vicecomes    Gibellinorum 
principes  erant.  Sed  tunc  Matthxus  do- 
mo  exaiflus ,  inopem  follicitamque  age- 
bat  vitam.  Ad  Aftam  Csefari  vcnienti  oc- 
currit:  quo  ingens  vis  exulum,  fpepa- 
tris:  recnperanda; ,  confluxcrat.  Pergi- 
tur  Mediolanum,  Anno  ejus  feculiun- 
decimo  fcrrca  ibicororiaredimitur  Cse- 
fir,  aurum  coronarium  exigit,  magna 
plebis  querela. 


501 


Infiirgitur  m  Caput  Caifaris ,  nec  deeft  ^lhftt. 
occafioniTurrianus.  Sed  revocatis ,  qui  ^^g'"*. 
in  fubnrbiis  tcndcbant ,  Germanis ,  casli 
Mediolancnfcs  ,  vicariufque  cis  Mat- 
thajus  impofitus.  Cremonenfcs  ,funibus 
colloinfertis,  pacem  coadli  pctcre.  Bri- 
xiam  ingcnti  obfcflam  cxercitu ,  quan- 
quam  a  Guclfis  omnibusdefcndcrctur, 
Henricus   fubegit  ,    transfoilb    tamen 
apud  eam  fagitta  fratre  Valramo ,  plu- 
rimifque  pcfte  abfumptis.    His  vicino- 
rum  calamitatibus  pcrterriti  Mantua- 
ni  ,  Veronenfes  ,  Viccntini ,  Patavini, 
Tarvifini ,  Veneti ,  mandata  Impcrato- 
ris  fecere.  Qui  Placentia  Genuam  pro- 
feftus  ,  Beatricem  ibi  Auguftam  amifit. 
Pifas  clafle  delatus ,  Joannem  Auftria- 
cum ,  ifthic  repertum  ,  carcere  damna- 
vit  perpctuo.    Per  Wernerum  Hohen- 
burgenfem  multas  de  Longobardis  vi- 
ftorias  tulit.  Igitur  Papa ,  Philippus  & 
Roberrus  Reges  ,  fimul  exterminium 
fortiffimi  principis  fpirabant.  Robertus 
Romam  pra^occupavit ,  Uriinorumfa- 
(ftione   adjutus.     Columnii  intromife- 
runt  Henricum  ,  purpuraci  eurn  legati 
tertia  corona  exornarunt.    Romani  o- 
mnes  in  verba  ejus  adafti.  Tum  vero  ne- 
que  aflurrexit  amplius  Cardinahbus  Im- 
perator ,  neque  ad  menfam  eos  in vitavit, 
indidoquc  tributo,  fremitumfacilepo- 
pulimovit.  TumultuexortoTibur ,  in- 
de  Pifas  regrefTus ,  Roberto  diem  dicit. 
Ubi  ea  venit ,  abfentem  facri  imperii  ho- 
ftemjudicat ,  majeftatis  damnat :  Regni 
uomen  ,  jus ,  inlignia  ei  abrogat.  Hoc 
decretum  deinde  Clemens  Pontifex  ir- 
ritum  pronuntiavit ,  cognitionein  caufas 
ad  fe  pcrtinere  contendens.  Idem  Q\t- 
mentinas ,  ut  vocant  Conftitutiortes  fan- 
xit,  a  fucceflbre  ejus  Joannexxiiiedi-  ^ 

tas,  Pontificii  regni  robur. 

Imperator ,  affumpto  in  fcedus  Sici- 
Yix  rege  Friderico ,  Calabros ,  Apulos , 
Lucanos ,  Picentinos ,  Campanos ,  ma-  .  „   . 
gno  terrore  perculit.  CuminFIorenti-'^^^^^jj^ 
nos  &  Lucenfes  copias  duceret ,  occupa-  y^vent. 
to  Bonitio ,  ad  Bonconventum  fubftitit,  Hby. 
in  itinere  morbo  implicitus.   IbJ  fupe-  ^^^ert. 
Rrr  2  rante  ^^.2^"'' 


Paral. 
Urfi,: 
Chron, 
Belg. 

gen.  6,',. 

"Fand. 

Oilllib.f 

Hiftor. 

Neap. 

Bilibal. 

Pirckh. 

lib.  i. 

belli  Hel. 

Niceph. 

lib.  C. 

Georg, 

Pach.l  i- 

Georg. 

Phranlet 

cap,  8.  <?■ 

%6, 


502, 

rante  magnituciinem  animi  vi  morbi , 
haud  dubia  vencni  ilifpicione  decefllt. 
Virus  facro  calici  ,  Florentinorum ,  ut 
volunt  ,conduftu,  mifcuerat  Bernhardus 
Monachus  Prcedicator ,  percjue  ultimum 
fcelus  &  inauditum  ,  columnam  magna- 
nimitatis  &  juftitiae  ,  florem  germinis 
GermaiK)rum  ,  ut  eft  apud  Albertum , 
fubvertit.  Sunt ,  qui  facrilegum  parrici- 
dam  vivum  poftea  excoriatum  ferunt. 
Henrico  in  quintum  annum  imperium 
fuerat.  Germani  eo  orbati,  Italicibelli 
concilio  deftitere.  Cum  eo  vio-or  Ger- 
manici  imperii  apud  Tranfalpmas  gen- 
tes  concidit :  eodemc^uc  tempore ,  cum 
paulo  poft  Clemens  V  interiiflet  ,  de 
pontificio  apice  purpuratos,  de  Augufta- 
li  principes  Elea:ores  longa  &  feralis  in- 
cellit  contentio  ,  Suitenks  ,  Urienfes, 
Unterwaldcnfes  ,  qui  veterum  Helve- 
tiorum  terras  colunt ,  excuflb  Auftria- 
corum  jugo ,  in  libertatem  fe  vindica- 
runt.  Leopoldus  Dux  haud  exioua  ab  iis 
clade  afFe(3:us,fcEdu(que  Helveticum  Lu- 
cernenfium  Turigenfiumque  acceffione 
roboratum. 

In  Afia  res  Chriftiana  partim  intefti- 
nis,  partim  externis  Turcarum  armis  in- 
flida  5  pefllim  ivit.  Hucufc]ue  Alexius 
Philantnropenus  &Libadarius,  loniam 
&  ulreriora  Afia:  feliciter  defenderant, 
repreflis  furoribus  Turcarum  ,  quibus 
Othomannus  cjuidam  Ertugulis  filius , 
Carmania;  antea  regulus ,  manu  &  confi- 
lio  proraptus,  coeperat  prazefTe.  At  quum 
Alexius  a  Turcis  fuisque  juxta  coleretur, 
fubveritus  Libadarius  ejus  potentiam,ca- 
lumniis  efiFecerat ,  ut  minime  cogitatum 
anteafcelus  ,  defendendifiiicaufaadmit- 
teret  Philanthropenus ,  &  Auguftalia  fi- 
bimet  capeflcret.  Tardiorem  in  exfe. 
quendo  eo  confilio  oppreffit  Libadarius, 
corruptifque  cuftodibus  ,  captum  exca:- 
cavit.  Sic  magna  Turcis  janua  exercen- 
dx  tyrannidis  aperta.  Etenim  Androni- 
cus,  fufpedla  jam  fuorumomniumfide, 
Alanos  ( cjui  &  MafTagetx)  Scytharum 
fiigientes  imperia ,  accepit  in  fccdus,  eo- 
rum  opera  Turcas  debdiaturus. 


^f/idroniciU  faUologm, 

Horum  adventum  ingens  prxceflit 
terraemotns ,  futurarum  prcenuncius  cla- 
dium.  Illi  enim  cx  Tranfiftrianis  parti- 
bus  in  Afiam  perdufti ,  &  jufTu  Ca^faris, 
gravi  fubditorum  incommodo,  armis  in- 
ftrufti  equifque ,  cjuos  defendere  debue- 
rant ,  tancjuam  hoftes  fpoliarunt.  Infu- 
per  e  Turcis  fufi  fugatique ,  depopulatis 
undique  agris ,  per  Hellefpontum  in  Eu- 
ropam  trajecere,  cjuafi  ea  de  caufa  dunta- 
xat  e  Scythia  acciti  venifTent ,  ut  Turcis 
maturius  iter  ad  mareprxmonftrarent. 
Neque  enim  probabile  erat-,  rem  benegeftu- 
ros  eos ,  qui  lacryma^  ©»  execrationes  pro 
viatico  fecum  ab(luUjfent .  Andronicus 
eorum  cladem  edoftus ,  Mag-nefix  fe  te- 
nuit.  Quo  mox  Byzantium  reverfo, 
Turcx  defcenderunt  ad  littus ,  omnibus 
fcrc  terris  ad  oram  ufque  Lesbiam  occu- 
patis.  Eodem  tempore,  Veneti  Byzanti- 
ni,  fuorumdamnapra;texentes  ,  apertc 
illuferunt  Andronico  ,  &  quod  clafle  ca- 
reret  armata  ,  domos  civium  fpoliare, 
onerariaique  naves  in  ipfo  ejus  confpedu 
diriraere  &nt  aufi.  Quibus  rebustumi- 
diores  ferociorefque  fafti  Tmcx ,  pro- 
vincias  Afia;  interfediviferunt.  Satrapa- 


Nicephor^ 
GregoT, 
lib.  70 


lib.  7. 
Laon.l.it 
Calius 
Attg.  Curie ' 
l.  3.  Hijl. 
Sarac. 


rum  potentiffimo  Othmano  ,  Olympi  ^icopb. 
confinia  &  Bithynia obvencrunt.  Sorte,  9.'^.^^'^' 
Halifurio  Carmania  Phrygiaque,  Hellc- 
fponto  finitima  Calami ,  aliis  regionesi 
alias-  Oblata  tamen  mox  Andronico  alia 
hoftes  reprimendi  occafio. 

Ronzerius  feu  Rogerius ,  Catelano- 
rum  Aragonumdax,  qui  Friderico  regi 
in  Sicilia  militaverat ,  compreffa  Caroli 
ambitione  ,  &  foedere  inter  duas  regias 
idto ,  pervagatus  fucrat  Oceanum ,  &  e 
piratica  qusefierat  opes.  Tunc  Conftan- 
tinopolin  profeftus ,  Andronico  fuam 
obtulit  in  Turcas  opem ,  honoratufque 
ab  eo ,  &  in  Afiam  mjflus ,  Turcas  in  ve- 
teres  fiibmovit  terminos.  Sed  vetitus  ul- 
terius  ire  miles ,  cum  ftipendiis  frauda- 
retur ,  ex  amico  fc  hoftem  prsebuit  A- 
fiaticis,primoque  Afiam,deinde&  Thra- 
ciam  fcEdiflime  devaftavit.  Grajci  ,  per 
infidias  csfb  Rogerio ,  quam  fbpire  vo- 
lucrant  j  accenderunt  acrius  feditionem. 

Auxi- 


Jf>t>tnd, 

M.m. 

Po.loni. 

P.<y£miL 

lib.  8. 

Anton. 


Auxiliares  TurCae,  qui 
militaverant ,  pars  faftionis  Catclanicx 
£idi.  Catdani  in  Theflaliam  delati ,  pc- 
cunias  cxtorfcrunt  procenbus.  Inde  cum 
Atlienarum  ac  Boeotia:  princeps  tranfi- 
tum  cis  intercluderet ,  confcrta  cum  eo 
manu ,  ipfum  cxercitumque  cjus  occi- 
dione  occiderunt ,  ac  mox  Athcnis  The- 
bi(t]ue   potiti  ,    in  media  confedcrunt 
Gra^cia.  Turcarum  pars  ad  Cralem  Ser- 
yix  Principem  fc  contulit ,  pars  in  Afiam 
rcducenda  a  Gra:cis ,  poftquam  inlidias 
libi  tendi  intellexit  in  Cherlbncfb,  ob 
manubias ,  de  Graxis  ablatas  ,contraxit 
auxilia  popularium.    Res  acie  difcepta- 
tur ;  vifti  a  Turcis  Grarci.   Michael  An- 
dronici  lilius  ,   ornamenta  Iniperatoria 
amilit,  qua:  ludibrio  Turcis  fucre.  Sic 
rcs  in  Aiia  Europaque  corruptx,  dignitas 
Imperii  conculcata  ,  Magogicas  &  aXix 
gentes  ,  impulfore  iterum  Satana,  quem- 
admodumante  annos  mille,  Ecclefiam 
circumfedere,  &  oppugnare  undique  ccs- 
perunt :  quarum  potcftas  ex  hoc  tempo- 
re  invaluit  indies ,  Chriflianifmus  in  de- 
tcrius  vergit.   Imperium  utrobique ,  & 
in  Oriente ,  &  occiduis  in  partibus ,  in 
contemptum  venit :  Romanenfium  nu- 
gx  &  ambitiofa;  artes  orbem  Chriflia- 
num  implevere.  Sacros  Syria;  &  Pal^fli- 
n.x  locos  exinde  Barbarica  tyrannis  infe- 
dit.Turcas  tam  cfFufe  populati  funt  Thra- 
ciam,  ut  Conftantinopolitanis  toto  bicn- 
niovixporta  exire  liceret.  ApudGallos 
Templarii  falfis,ut  voIunt,Pulchricrimi- 
nibus  circumventi ,  ignibus  deflagrarunt. 


Andronicm  VaUologtis,  joj 

dudum  Grxcis  In  regias  corum  opcs  Pulcher  involavit.  p*rtt  ?• 
Puichcr,  mortuauxore  joannaNa-  "'•i'- 
varrxregina  ,Ludovicum  filium ,  Pam-  "•''■'■ 
pelonem  miflum ,  coronandum  curavit. 
Nurus  regis  omncs  probri  caufam  dixe- 
rc.  Joanna  ,  Philippi  uxorabfoluta.  Mar- 
garita  Ludovici ,  BlancaCaroIi,  flagitii 
conviftx.  Adultcri  vercndis  convullis  , 
cutenudati,  uncatradli,  rcftc  tandcm 
fufpcnfi,  poenas  infelli illuitris  tori  gra- 
ves  illuflrcfquc  dedcre.  Ludovicus.adul- 
tera  in  carccre  cxftinfta,  Cicmentiam 
Robcrti  Apuli  fororem  duxit ;  Carolus 
Joannam,  Hcnricilmpcratoris,  Ebu- 
ronum  Comitisfiliam  :  Pulchcr  pcr  ve- 
nationem  excuflus  cquo ,  mortuus  anno 
ejus  feculi  tertio  decimo ,  quo  &  Henri- 
cus  VII  deceflerat. 

Hic  noni  Iibri  ,  quo  fcliciora  Chri- 
ftiaaifini  tempora  depinximus,  finis  cfto; 
graviora  deinceps  mala  ,  haud  fine  animi 
cruciatu  diduri ,  quum  &  Turca:  prxci- 
pua  orbis  tcrrcni  fpatia  ,  latitudinem  ter- 
rx,nt  vocat  Apocalypfis  ,  occupaverint ,  Apnc.zi^. 
oppreflb  iis  in  locis ,  aut  exftinfto  Chri-  5. 
ftianifmo :  &  dodrina  falutari  Jefii  Chri- 
ftiin  ipfa  Ecclefia  oppugnata  ,  &  prope- 
modum  dclcta  fit,  omnium  vitiorum 
fentina  navicnlam  Petri  inundante. 

Durandus  Mimatenfis  Epifcopus  de  Ditrandm 
Ecclefia  reformanda  bene ,  fedirntoCo-  deConcil, 
natu  fcripfit.  DantesquoqueAliger,   &  ?/*^* 
Arnoldus  Vilianovanus ,   maximam  in  ^j^l"' 
Ecclefia corruptelam  agnovere.  Dames  pap! i 
Pontifici  nullam  efTe   afleruit  creandi  Dante  & 


Cjefaris  potcftatem. 


L    I    B    E    R      X. 

Continens  SecHlum  ultimumEccUJidohfidionempatientis 

aGentibus ,  fr&fertimGogo  &  Mcigogo.. 


Vill. 

&c. 

Dantet 

l.^.de 

Monar. 


HAftenus  viguit  perAfiam  &  Eu- 
ropam  Chriftianifrnus.  Quan- 
quam  turba  Mahumctana  oc- 
cidit  maltos,  potiori  ramen  femper  lo- 
co  Chriftianares  ftetit ,  meliorefqueter- 
nrum  orbis  provincias  &  urbes  tenuit. 


Multi  quoque  de  bclluaz  Romana:  fii- 
perftitionibiK  ,  charadleribus ,  authori- 
tate ,  potcntia  ,  omniquc  cjus  nomine 
&  valoretriumpharunt.  Grseca  Ecclelia 
Romani  Pontincis  dominatum  fprevit. 
Imperatorym  ,    invitis    ut  plurimum 

Papis , 


Nicejyh, 

Gregor. 

lib.j. 

Hift. 

Rom, 

£9.  p. 


MarJiL 
PMavin. 
defenf, 
pacu.par- 
te  i.c.ip. 


504  LudovicfiS 

Papis ,  maxima  per  Italiam  ,  Galliam , 
Germaniam  ,  autoritas  habita.  Tartari 
etiam  ,  Armenii,  Ruffi,  ChriftumDo- 
minum  coluere.Turcarum  nationes  pras- 
dationibus  magts  ,  quam  ftabili  potentia 
infultarunt  Chriftianifmo.  Non  pauca 
illorum  millia  facro  fonte  tinda ,  pro 
ipfo  Chrifto  depugnarunt. 

Sequitur  feculum  infelix  ,  malum ,  tri- 
fte,  turbidum,  ultimorum  ultimum. 
Raradehincper  univerfam  AliamChri- 
ftianifmi  habitacula.  TotamhanC  mun- 
di  partem  latillimam'  Scythicse  gentes 
implent.  Adfcend^rmt  in  laiitudinem 
terrA-,  ut  prsedixit  Apoftolus.  MoxEu- 
ropa:  prascipua  occupant ,  ipftim  impe- 
riiChriftiani  oculum  tollunt ,  Conftan- 
tinopolin.  Alteram  mundimetropolin, 
eamque  vetuftiflimam  ,  Romam ,  Papa 
tenet ,  exclulis  inique  Imperatoribus : 
firmam  ibi  fuperftitioli  dorainatus  fedem 
iigit ,  impermm  exercet  in  reges  terra- 
rum.  Teftes  Chrifti  ferro  inique  oppu- 
gnat,  vincit ,  occidit.  Gra:ca  Ecclefia 
perpetua  oblidione  premitur  Turcarum. 
Imperatoribus  Teutonicisvix  per  Ger- 
maniam  integraautoritas  manet.  Tarta- 
ri  Mahumetum  venerantur.  Armenii, 
Ruffi  &  remotiorum  terrarum  Chriftia- 
ni ,  plus  fuperftitionis  &  nugarum  ,  quam 
religionis  habent.  Turcarum  vires  vali- 
do  ftant  talo ,  &  femper  res  Chriftiana 
diminuitur.  Plerifque  in  mundi  parti- 
bus  ,  ne  mutire  quidem  veritati  Chriftia- 
nx  licet.  Solutus  e  carcere  luo  Diabolus, 
pertinacius  aftutiufque  Eccleliam  Chri- 
fti  oblidet ,  quam  unquam  regnante  Eth- 
nicifiTio  fecit.  Hsec  nobis  deinceps  cur- 
fim  contemplanda ,  ut  Dei  veritas  &  po^ 
tentia  in  fuis  elucefcat ,  DiEmonumque 
malitia  in  pravo  hoc  mundo  agnitade- 
vitetur ,  obfidentique  Satans  repugne- 
tur  conftanter ,  ne  iocum  fandtis  in  cor- 
dibus  reperiat.  Igitur  Orientis  Impera» 
tores  mihipofthacerunt,  non  qui  lace- 
ras  imperii  ruinas  apud  Grxcos  poffi- 
dent ,  fed  qui  florentiffimas  Afix  provin- 
cias  ad  nutum  circumagunt ,  ipfamque 
tandem  arcem  dodtioris  mundi  cxpu- 


IV.  Bavarns, 

gnant  ,    habentque    Conftantinopolin. 
Eorumprimus  fuit,  ut  conftat,  Turca  ^'"/'^. 
Othomannus,  rerum  potitus  maxime,^ ''^|'"'* 
quum  ,  qui  auxiliares  antea  Andronico  ^fcaq. 
fuerant ,  Turcarum  exercitus  Chriftia- 
ni  ,   iofam  urbem  regiam ,    totamque 
Thraciam  incurfarent.  Itaque  tunc  Im- 
peratores  erant 

LUDOVICUS    IV.  Bavarus,    & 

O  T  H  o  M  A  N  N  u  s ,  ik  mox  O  R- 

c  A  N  E  s ,  ejus  filius. 


T  Ucemburgenfi  mortuo,  diverfaEle- 
ftorum  ftudia  fuere,  nonnullis  Fri- 
dericum  Auftriacum ,  majori  parte  Lu- 
dovicum  Bavarum  probante ,  unde  gra- 
vium  bellorum  femina  enata.  Eodem 
tempore ,  cum  fedes  Romana  ultra  bien- 
nium  vacaflet,  Jacobus  Cadurcenfis,Por- 
tuenfis  Epifcopus ,  fetandem  ei,  ut  fe- 
quefter  litium ,  fuamet  fententia  impo- 
fuit ,  Joannes  tertius  &  vicefimus  ditlus 
Platin^B ,  &  aliis  qui  Joannem  viii  Pon- 
tificem  agnofcunt.  Apud  Francos  Phi- 
lippo  patri  fucceflerat  Hutinus  Ludovi- 
cus  X ,  cui  brevis  sevi  regnum  fuit. 

Altero  enim  anno  deceffit ,  Clemen- 
.  tia  uxore  gravida  :  unde  natus  Joannes , 
ofto  tantum  dies  vixit ;  Philippus  V ,  co- 
gnomineLongus,  Fraterejus,  &  ven- 
tris  procurationem  ,  &  infantis  tutelam 
geflit.  Reliqua  erat  Hutini  fobolis  Joan- 
na ,  ex  Roberti  Burgundije  ducis  filia 
procreata ,  cui  avunculus  regnum  afle- 
rebat  deberi.  Sed  Francorum  proceres 
legis  Salicse  hxc  verba  defendebant :  In 
terram  Salicam  mulieres  ne  fuccedant. 
Longus  rex  nemine  ultra  contendentc 
falutatus ,  trium  filiarum  maximam  O- 
thoni  Burgundo  defpondit ,  alteram  Lu- 
dovico  Flandro,  tertiam  Delphino  Vien- 
nenfi.  Delphinos  enim  fuos  Principes 
Allobroges  vocitabant.  Anno  ejus  fecu- 
lixxiRex  Longusobiit  pefte,  nuUa  ex 
fe  virili  prole  ,  Frater  ejus  Carolus  Pul- 
cher  fufcepit  regnum.  Peftilentia  ha^c 
fraudehumanapotius,  quam  vitiocceli 
f^virc  credebatur.  Judd,  gens  pervi- 

cax, 


A.  M. 

5284,. 

Chrifti 
13 14. 
Albert. 
Argcnt. 
M.  1314,. 
VUt.  in 
Clem.  r. 
Anton. 
p.^.t.zi, 

Mf4. 


mii.l,d> 


1311. 


LudovicHS  IV,  BavarHs, 


Chron, 

magiium, 
Chrtn.  de 
'Joan. 
Jteg.  Bob. 

f4f.   10. 


An.  1316, 

AnnaL. 

Henrlci 

Sebdorf. 

Henrid 

SteronU 

Annal. 

2517. 

tAlOert. 

Jr^ent. 


Chron. 
Belg. 


Plat.  in 
loh.xxMl. 

Henricttt 
Rebderf, 


tax  ,  ac  exccr.ibili  in  nos  odio  furcns, 
ciim  ab  Hutino  reccptieflau,  ucbona; 
fub  Pulcliro  ,  patrc  ejus ,  direpta  ulcifcc- 
rentur,  acceptaabTurcis  pccunia,  clc- 
phantiacis ,  qai  ftipe  mcndicanda  vagi  vi 
ftitarent ,  perruaferant,  venena  iii  puteos 
fpargere.  Eorum  qunm  plurinii  com- 
prehcnli.  Quarftione  habita ,  de  confcllis 
fupphcium  fumptum.  Judasi  cjuoquc  in 
curtodiam  ahi  alio  diviii :  ex  quibus  mul- 
ti  fuis  morientes  manibus ,  ludibriis  lc 
fupphciorum  fubtraxcre. 

Anno  X  v  i  ejus  feculi  dira  famcs  ,  & 
Cometa  ,  extrema  cjuxque  mortalibus 
minabantur ,  cum  Ludovicus  Imperator 
Rodolphum  Palatinum  fratrcm  fuum, 
quod  Fridcrico  Aiiftriaco  ftuderet ,  di- 
tionc  avita  expulit ;  qui  in  Angha  eftde- 
funftus.  Succeflit.mnoxvii ,  quimille- 
fimus  ab  eo  ,  quo  Conftantinus  Magnus, 
viftis  tyrannis  gentium  ,  gubernaculis 
mundi  .1  Chrifto ,  Satana  depulfo ,  eft  ad- 
motus.  Tunc  ad  Eflingam  infeftis  acie- 
bus  concurrunt  Ludovicus  Bavarus  & 
Fridericus  Auftriacus  Cxfares  ,  Gonfo- 
brini ;  vix  ufquam  pertinacioribus  a.hi- 
mis  pugnatum.  ExtraiSum  in  atram  no- 
ftemcertamen  ,  tarita  utrinque  dade , 
ut  neuter  fibi  vidloriam  arrogaret.  Fri- 
dericus  Eflingenii  oblidio  inh;Elit ,  a  quo 
eum  Ludovicus  diverlione  abftraxic  bel- 
li.  Nulla  non  calamitas  premebat  intc- 
rim  Germanos.  Ludovico  fovebant 
Joh.  Rex  Bohemix,  Trevir,  &  Mogun- 
tinus  Eleftores.  Fridericum  Colonienlis, 
Saxo  &  Palatinus  adjuvabant.  Brande- 
buro-icus  Le^atus  Ludovicum,  infcio  do- 
mino  elegcrat ,  ob  ul  domi  inedia  inter- 
fe£lus.  Ludovicus  Aquifgrani  a  Mogun- 
tino  &  Treviro ,  loco  quo  dcbuit ,  fed 
non  a  quo  debuit:  Fridericus  Bonnx  a 
Colonienii ,  a  quo  dcbuit ,  fed  non  loco, 
quodebuit,  erant  confecrati.  Inferioris 
Germani:e  civitates  Bavarum  ,  Argentii- 
na  &  fuperiores  Auftriacum  fcqucban- 
tur ,  fcd  valcfcente  Bavari  parte,  Argen- 
tina  ad  euni  tranfiit.  Negotiationes , 
quibus  crefcunt  civitates ,  jara  totae  pro- 
pter  infefta  itineraceflabant.  Omnibus 


foS 


malis ,  bcllo ,  famc,  feditionibus,latroci-  ^/••''. 
niis  jGcrmaninvcxabatur.  Joannes  Pa-  ''•^■^■lo- 
pa,  ncutrius  Ca^faris  amicus  utrumque. 
rcgem  appellando  ,  ex  illis  diflidiis,  auto- 
ritatis  vcnabatur  &  potentixincrcmcn- 
ta.  Dividcbat  Epifcopatus ,  aliosdivifbs 
rcdigcbat  in  unum ,  nmtabat  in  Abbatias 
Epifcopatus ,  vicilTim  in  Epifcopatus  Ab- 
batias ,  novas  dignitates ,  nova  collegia 
inftituebat ,  confututa  invertcbat.  Cle- 
mentinas  confirmabat  traditiones,  man- 
dans  doftoribus ,  ut  publicc  prxlecrerent 
librum.  Novum  creabat  militum  ordi- 
nem  ,  in  Lufitania  advcrfus  Saracenos  di- 
micaturum ,  cui  Templariorum  in  Hi- 
fpania  opes  attribuit.  Thomam  Aqui- 
natcm  Divorum  addidit  gregi.  Dccla- 
ravit  cdifto  hxreticos  ,  qui  affirm.-i- 
rcnt ,  Chriftum  &  Apoftolos  nil  proprii 
habuillc. 

Cum  o£tennio  inter  fe  vario  roartc  Cufpiji. 
dimicallent  Ca:fares  xmuli ,  Bavariaque  f"'^^» 
imprimis  &  provincia:  Rhenanaz  a:gref-  ^**^"'*' 
ccrent  cladibus  continuis ,  tandem  in  a- 
gro  Salisburgenfi  ,  abfente  Leopoldo , 
Friderici  fratre  ,  confertx  fiint  validae 
.  manus.  Fortiffime  pugnavit  Fridericus» 
L  amplius  fiaa  manu  confodifle  milites 
fertur.    Sed  fiiperveniente  cum  recenti 
exercitu  Friderico  Norimbergenfi ,  vi- 
dlus   captufque   cum    Henrico   frarre 
Aufl:riacus ,  Ludovicus  fblus  rerum  po- 
titus  eft,  princeps  eo  fafligio  haudin- 
digrius  ,  fi  citra  ambitionem  &  clades' 
publicas  id  aflequi  potuifler.  Accidit  ea 
ftrages  Auftriacis ,  anno  liberationis  hu- 
manx  xxiv  poft  mccc  ,  feftoMichae- 
lis  dic  ,  quo  ante  annos  l  ,  Rodolphus 
audor  illius  ftemmatis  ,  leftus  Cajfar 
fuerat. 

Leopoldus  ex  hoc  cafu  femper  triftis, 
Badenli  Marchione  &  Civitatibus  ali- 
quot  fubnixus ,  nihil  non  liberandi  caufa 
fratris  tentabat.  Egit  &  cum  Necroman-  ^l&ert, 
tico,  ut  Dazmori  fub  habitu  viatoris  Fri-  ^^g">f' 
deriCum  eduteret  cuftodia.  Sed  cum  ve- 
nijfet  ad  eumexecraiilis  viator ,  preci6t*s 
fe  Deo  corhmendavitprinteps  egregiui ,  at- 
■  ^e  tanffoedyUberatorisgratiam  ejl  afper- 
Sff  nathi. 


$o6 


natus.  Ergo  armantur  in  Ludovicum , 
Pontifex  &  Carolus  rex  Francorum. 


Vita  CA' 

roli  f  r. 

Cufjt.in 

Ludov. 

lAnml. 

Henrici 

Rebdorf. 

lib.S. 

Chrori.Au- 

la  regia. 

%Avenp. 

lib.j. 

'Aitton. 

partc^.  t. 

zi. caj)  f. 

Marfil. 

Fatav.  in 

defenfore 

facijfp.z, 

eap,3.^. 

In  Ex- 

travag. 

lib.zi. 

Tit.  de 

verhorufn 
fignific. 
f.i.2.3. 
&  cap. 
mm  inier 
nonmllos. 


Francus  imperium  ambit ,  Papa  in  Ba- 
varum  dira  &  execrationes  jaculatur. 
Sed  Germani,  fpretis  hifceartibus ,  Lu- 
dovicum  jam  fequebantur  ,  id  agentes 
interim  ,  ut  cuftodia  Auftriacus  exiret, 
Quod  &  fa'6tura ,  triennio  exadlo  ,  ea 
lege  ,  ut  uterque ,  quoad  viveret  ,  re- 
gio  uteretur  titulo  ;  Fridericus  vero  Ita- 
mm  non  intraret,  quod  &  fanftafide  fer- 
vavit.  Sic  reftituta  fuiilet  pax  Reipubl. 
nifi  &  Leopoldus,  &  Bohemiae  rex  Joan.^ 
nes  ,  partium  ftudia  armis  fovere  perfe- 
veraflent.  Leopoldus  varie  debacchatus 
per AiratiamHelvetiamque ,  infania de- 
nique  correptus  ,  fine  pcEnitentia  obiit. 
Joannes  autem  Bohemus  &  Carolus 
Hungarise  rex ,  cum  altero  Friderici  fra- 
tre  Othone,Auftriam  rapinis  &  incendiis 
pervaftabant.  Paulo  poft  Otho  ,  hinc  & 
Fridericus  amatorio ,  ut  ferunt ,  poculo 
tabe£i£lus ,  interiere ,  anno  xxx  feculi 
iftius.  Ludovicus  Alberto  Contrafto  Au- 
ftriam ,  Styriam  ,  &  Carinthiam  contu- 
lit ,  eaque  re  Bohemum  ,  cujus  filius  Ca- 
rinthiara  matrimonii  legetenebat,  ve- 
hementer  oiFendit.  Auxitque  iras,  quum 
Margaretam  Tyrolenfem,  filio  Bohe- 
mi  impotenti  nuptam  ,  fuo  fociaretfilio 
Ludovico,  quem  Marchionem  Brande- 
burgenfem  creaverat  ,  eique  Tyrolen- 
fem  hoc  pafto  compararet  Comitatum. 
Papa  vero  Joannes  Csefari  jam  Viftori 
litem  intenderat ,  quod  minime  a  fe  con- 
firmatus ,  nomen  vimque  Imperatoriam 
ufurparet  ,  quodque  Vice-Comiti  Me- 
diolanenfi  adverfus  Guelfos  auxiliafub- 
mitteret.  Etenim  Henricivii  virtute  , 
Gibellinorura  in  Italia  partes  revalue- 
rant  ,  quibus  Bavarus  haud  obfcurura 
impendebat  favorem ,  uti  &  quibufdam 
Mmoribus ,  quos  Papa  diris  infedtaba- 
tur.  Fraterculi  hi  vocabantur  ,  purpu- 
ram ,  opes,  dominatum ,  a  Sacerdotio  alie- 
na  ejfe  pr&dicahant-  Chriftum  &  Apo- 
ftolos  non  exemplum  raodo ,  fed  &  le- 
gem  hanc  fucccflbribus  dedifTe.  Hanc 
fententiam.  Joannes  Pontifex  impiam 


LudovtcHS  IV.  Bavarus» 

'  ccnfuit  damnavitque.  Illi  vicifllm  Eoo» 
tificem   h^erefi   laborare.  ,    novumquc 


Wilhelmus 


Auguftorum 


creandum    contendebant 

Occamus   Minor  ,   cum 

jura  copiofe  tutaretur  ,   Joannem  hx- 

refeos    aliorumque    criminum    coar- 

guit. 

Ludovicus  anno  ejus  feculi  xxv  i  Tri- 
dentum  progrefTus ,  obvios  habuit  re- 
ftorura  Longobardi^e  legatos.  Mife- 
rant  eos ,  Galeatius  Vice  comes  Medio- 
laneniis ,  Canis  Scaliger  Veronenfis  ,  Ca- 
ftrutius  Lucanus,  &  alii  Italici  Gibelli- 
ni,  quos  Pontificislegativexabant.  Cor- 
ruerunt  apud  Bononiam  &paffimPon- 
tificii  pugnatores.  Itaque  magnifice  ex- 
■  ceptus  Mediolani  C^far ,  fecundam  ibi 
de  more  coronam  accepit.  Sed  cum  au- 
rura  a  civitate  exigeret  coronarium , 
Vice  comites  fibiadverfantesmovitim- 
perio  ,  quos  tamen  poftea  reftituit.  Pi- 
fanos  in  poteftatem  redados ,  Caftrutio 
juftit  obedire.  Ibi  peftilentia  exercitum 
vaftavit. 

Papa  execratus  Ludovicqm  ,  manda-  ^nnaV 
vit  Eiedloribus ,  ut  alium  crearent  Impe-  ^^««"c» 
ratorem.  Sed  ToannesBohemi£erexeiuf-  u\/.' 
cjue  patruus    Baldumus  ,   Trevirorum  /„  chron. 
VrxCiil ,  illa  confilia  difturbarunt.  Ludo-  Germ. 
vicus  perrexit  Romani,  invitatus  apo-  f'^-a4" 
pulo  &  principibus ,  ubitertiaredimitus  ^f^"-^'*- 
corona ,  autonbus  pr^Eiertim  Stephano  fcfjir^j 
&  Sarra  Coluranis ,  Perrum  Corbarium 
Reatinum  inlignibus  Pontificiis  exorna- 
vit,  hominem  majoris,  quam  fanciiorii  li~ 
teraturd  ;  at  ad  res  gerendas  non  in- 
eptum.  Illi  Nicolai  Vnomen  inditum,a 
quo  denuo  Ca^far  coronatus.  Si  ftatim  ia 
Apuliam  moviflet ,  eam  Roberto ,  Pon- 
tificias  tuenti  partes ,  adimere  potuifTct» 
Sed  raoram  trahendo  in  urbe,  &  munienr 
di  fui  fpatium  bofti  prxbuit ,  &  civibus 
oneri  fuit.    Quare  difcedere  coaflus  in 
Thufciam,dum  Florcntinos  obdderepa- 
rat ,  morte  impeditur  Caftrutii  :  Inter 
Caftrutii  filios  &  Lucanos ,  cum  parura 
conveniret ,  abftulit  juvenibus  civitatis 
dominium  ,  Accium  Vicecomitem  Me- 
diolanum  reraiiit,Antip3para  reliquit  Pi-  . 

fis,  Mar- 


ty^ndronicpui  PaUologu^. 


ISIicephor. 

Grei>ir, 

lih.^S. 


fiS ;  MarCuSjfrater  Galcatii,Luc.i  potitur, 
qium  tamen  mox  militcs  Spinola;  cui- 
Cufp.  dam  Gcnuenfi  vendiilere.  Qiuimobrcm 
Liid.lv.  Ludovicus ,  vacillantcm  vcritusltalico- 
rum  fidem ,  cum  diceret ,  C&farei  multos 
'veneno ,  paucos  enfe  ah  Italia  abatios ,  rc- 
vcrtitur  in  Gcrmaniam  ,  rc  omni,  quam 
fufceperat,  infcfta,  niliquodcivitatibus 
Procuratores  dedit ,  Vicarics  nomine , 
redominosterrarum.  Eodigreflb,  Bo- 
nifacius  Pifanus  Comes  rem  gratam 
Joanni  fadurus  ,  antipapam  Nicolaurn 
Avenionem  (ubi  tum  curia  erat)  perdu- 
\cit.  Ibi  ejurato  honorc  ,  in  carcerem 
conjicitur  Pfcudonicolaus ,  vitamque  in 
Jerumnisabfolvit. 

Durn  ilJis  Occidcns  fadionibus  quaf- 
fatur  ,  Oricns  conculcatur  a  Turcis , 
B^^zantinus  principatus  indies  imminui- 
tur. 

Andronicus  Junior,  fenioris  nepos , 
flagitiofam  aaebat  adolefcentiam  ,  no- 
fturnis  gralTationibus  rivales  fuos  per- 
fequebatur.  Faftum  cafu  ,  ut  difpofi'ti 
milites ,  dum  genio  heri  obiequuntur  , 
fratrem  ejus  Manuelem  letali  telo 
transfixerint ,  hunc  de  Andronici  riva- 
libus  efle  rati.  Eo  infortunioadeocon- 
fternatus  eft  Michael  PaIa:ologus  ,  patcr 
utriufque  ,  Theflalonics;  tum  degens , 
ut  prse  mcerore  vita  abierit,  Androni- 
cus  interim  fenior  avus ,  altum  mente 
dolorem  concipit  ,  &  de  redigendo  in 
ordincm  nepote  ,  confiiia  acritat.  Erat 
eidem  nepos  e  Conllantinofiliofpurius 
nomine  Syrgiannes  ,  cui  multum  tri- 
buebat.  Hic  avi  confiliaadokfcentide- 
nudavit ,  fecitque,  nt  adjundis  fibi  Joan- 
ne  Cantacuzeno  &  aliis ,  Thraciamper 
illos  clanculum  occuparet.  Senex  inte- 
rim  objurgatura  ,  convidumque  de  fla- 
gitiis  nepotcm  ,  carccri  volens  manci- 
pare  ,  a  Theodoro  Metochita  perfiia- 
detur  ,  moram  confiHo  interponere, 
quod  inftante  Carnisprivio  ,  lautiori- 
bus  dediti  conviviis  cives ,  facile  in  fe- 
■ditionem  proruere  folerent.  Quo  tem- 
pore  ex  equo  ad  parietem  depidlo  cla-  . 
riffimus   lefbnuit  hinnitiK  ,  malorujn 


507 
UC  &  olim  ,  pra:nun- 


impcndcntium 
cius. 

Elapfb  igitur  quadragefimali  jejunio, 
vocatus  denuo  in  fenatum  nepos ,  jurc- 
jurando  .adigitur ,  dc  non  ftruendis  vitae, 
aut  imperio  avi  infidiis.  Sedillumcon- 
jurati  adco  ia  diverfum  cgere ,  ut  &  ira- 
pimitattm  illis  per  Metochitam  ,  An- 
dronici  generum  ,  auderet  poltularc.  Ea 
audacia  ingemifcens  fenior ,  apcrtc  h^- 
fus  eft ,  fm  ^tate  ^  imperii  majefiatem 
C^  pietatem  Ecclefia  obitffe ,  atquc  com- 
prehendendi  nepotis  confilium  Gcrafi- 
mo  Patriarchx ,  qui  Joanni  Glycse  fuc- 
ceflerat,  aperuit. 

•  Antiftes  male  tegens  arcanum,  accur-. 
ritadjuvenem,  exponitpericulum,  ac- 
celerare  fugamfuadet.  ItaquenoCtePa- 
fchali  profugit  Andronicus  Adrianopo- 
lim ,  anno  mundi  (  ut  Grasci  corruptis 
e  libris  putant)  6829,  fecundum  He- 
brasos  libros  5-3  2  7,falutis  anno  mcccxxk 
Ibi  in  caftra  delatus  Syrgiannis  &  Can- 
tacuzeni ,  colligit  militcm ,  &  avo  bel- 
lum  facit.  Seniorem  oderantfubditi ,  per 
bella  Turcica  continuis  exaftionibus  & 
tributis  prefli ,  atque  tum  maxime  in  per- 
petuam  claflem  adverfus  Turcas  annui 
cenfus  pofcebantur.  Quare  junior,  pro- 
nunciata  per  urbes  &  pagos  immunirate, 
totam  fere  Thraciam  Macedoniamque 
ad  fe  traxit ,  in  eumque  egit  terrorem 
avum  ,  ut  Thraciam.  addiceret  foedere 
nepoti,  fcla  Conftantinopoli  &  Macedo- 
nise  parte  fibi  retenta.Quo  tempore  Tnr- 
ci  ,  aniraadverfa  imperii  labe  ,  claflcs 
sdificare,  &  mare  ingredi  ccEperunt,  id- 
que  adeoimpune&magno  numero  ,  ut 
Thraciam  quoque  &  Macedoniam  in- 
curfarent ,  magnafque  clades  majoribus 
cumularent.  Unde  faftum ,  ut  exhaufto 
fifco ,  veterum  Imperatorum  ornamcn- 
ra  venderet  Andronicus ,  urgente  ino- 
pia.  Sub  quod  tempus  primum  vifi  funt 
Byzantii  funambuli ,  &  alii  curiofarura 
fimul  ,  mirabiHumque  artium  oftenta- 
tores ,  qui  ex  ./Egypto  profe<3:i-,  thea- 
trumquc  fibi  terrarum  prseftituentes  or- 
bem  ,  fuis  plerique  technis  confumpti 
S  f f  2  funt. 


Niceph. 
lib.B. 


A.  C. 
1311. 


Nkehb, 
Ub.%.\ 


Niceph. 
tib.  8. 

Turcic, 
A.  C. 


r.  ■^■Emil, 
lib.  8. 
Gapdnut 
HL  8. 
Peljd. 
Virg. 
tib-  19. 
Hiflar. 
^n^lic. 


Frojifkrd. 
(ib.  I. 


50 S  Othomanniis  /. 

fuiit.  Paulo  poft  Syrgiannes  indigQatus, 
fe  coiifortempoteftatis  non  ficri  Andro- 
nicojuniori,  ad  fenem  transfiigit ,  fpei- 
que  illum  implet  fore ,  ut  univerfum  re- 
cuperet  imperium.  At  junior ,  fitla  avi 
morte ,  ad  ipfa  Conftantinopolis  fubur- 
bia  promovet  exercitum  ,  incenfus  & 
matris  fu^  Zenes  infortunio,quam  Con- 
ilantinus  Defpota  Theflalonicam  in- 
greflus ,  vi  impofitam  navi  avexerat  By- 
zantium,  carcerique  incluferat.  Ejus  ta- 
men  dimifl&:  interventu  nova  pax  coiit, 
fiagitante  id  etiam  Philadelphia:  pericu- 
lo ,  quum  a  Turc;s  tunc  obfeflam ,  Phi- 
lanthropenus ,  ante  xxxviii  annos  ocu- 
lis  captus  exemit  manibus  Barbarorum. 
Junior  Andronicus  diademate  ornatus, 
collegam  fe  avi  geflit.  Syrgiannes  pro 
palacio  fubiit  carcercm  ,  opes  ejus  po- 
pulus  diripuit.  Nicephorus  Gregoras, 
unde  hx'c  defcripfimus  ,  Pafcha  haud 
jufto  tcmporc  celebrari  oftendebat  An- 
dronico  ,  fed  lenex  adfped:u  fcandali, 
nihil  cenfciit  innovandum  ,  temporii  ejfe 
quafiionem ,  7ion  fidei  arbitratus.  Inter- 
ca  negleftis  Orientalibus  oris ,  tota  fe- 
re  Bithynia  in  Othomanni  venit  pote- 
ftatem.  Decumbente  ex  pedibus  Otho- 
manno  ,  filius  ejus  Orcanes  Prufam , 
Bithynorum  urbem  prsecipuam  ,  fame 
pcrdomuit ,  anno  Chrifti  mcccxxvi, 
ibique  anno  fequenti  patreru  argentea  in 
tumba  fepelivit ,  funftum  principatu  an- 
nis  XXVIII. 

Quo  anno  Othomannus ,  eodem  & 
■  Carolus  i  v  ,  Rex  Francorum  obiit :  E- 
duardus  1 1 1  Anglus ,  forore  ejusgcnitus, 
hxreditatem  poltulavit  regni.Ex  lege  Sa- 
lica  Philippus  Valefius.patruelis  demnfti, 
Rex  falutatur  ,  facraturque ,  quanta  non 
alius  multis  feculis  celebritate.  Bellum 
cum.  Fladdris  geflit ,  natum  e  feditione, 
qua  illi  Ludovicum  Comitem  ob  exa- 
«iones  afperiores  premebant.  Comes, 
fuperatis  ad  Cafletum  Flandris,  reftitutus 
fuaj  ditioni ,  de  autoribus  motuum  fup- 
plicium  fumfit ,  quorum  circiter  fex  mil- 
lia  Gxftitere. 

Eduardiu  1 1 


fcnfor,  Anglornm  Rex, 


Buch. 

Ub.  9. 

Chronis. 


quod  Scotos  fibifubjiceretentaflet,  ya-  Such. 
rias  ab  iis  acceperat  clades ;  Ifabellam&  ^p'}j 
EduardurafiIium,quod  diutius  in  Galliis  /,-^^^g*, 
abeflent ,  exules  pronunciaverat ;  e  pri- 
moribus    multos  alFecerat   fuppliciisj 
Spenfios  pravorum  confiliorum  autores, 
altius  quam  propinqui  ejus  ferrepofl*ent, 
extulerat.   Quare  a  filio  atque  uxore , 
modicis  copiis  tranfmarinis  freta ,  com- 
prehenfus  ,  atque  in  ardtiffimam  cufto- 
diam  datus,  fosdo  mortis  genere  interiit. 
Tranfiniflb  in  anum  per  fiftulam  cor- 
neam  ferro  calido ,  inteftina  ejus  ita  funt 
adufta ,  ut  nullo  exterius  indicio,  facinus 
immaniffimum  proderetur.  NuUaqua:- 
ftione  de  tanto  fcelcre  decreta ,  uxor  ic 
filius  ab  eo  confilio  haud  alieni  crediti. 
Eduardus  1 1  r  ,  cum  nihil  adverfiis  Ro- 
bertum  Scotum  e/Ecerct ,  pacem  iniit , 
falva  Scotis  libertate.  Apud  eos  Rober- 
to  Bruffio  David  fifius  fucceffit  a:tate  pu-  Zf^f^ 
pillari.  Sub  eo  Scotia  multis  calamitati-  /in.13251. 
Dus ,  per  indigenas  exterofque  hoftes  at- 
fligitur. 

Joanncs  fub  hxc  BohemiasRex  ,  ra- 
rus  domi  &  in  regno  fiio  ,  frequens  apud 
exteros ,  aut  Lucemburgenfi  in  principa- 
tu,  Lituanos,aWerneroCruciferorum 
Pruffiae  Magiftro  ,  invitatus,  multis  affe- 
cit  cladibus  ,  qua  expeditione  alterum 
oculum    ex    aeris  intemperie  amififlTe 
fertur.  Boleflaus  dux  Silefia;,  ejufque  co- 
gnati ,  huic  fe  regi  obftrinxere ,  dcferto 
Loflico ,  Polonoriim  rege.  Hinc  cum 
anno  ejus  fcculi  xxx &  Fridcricus  decef- 
fiflTet ,  (5c  Ludovicus  ex  Italia  repctiiflet 
Germaniam ,  Joannes  rcx  .1  Brixianis,  >^"ten. 
aliifque  Lombardis  invitatus  ,    multas /"'^- 3  • 
Italorum  urbes  fubegit,  ac  Pontificifi-  J,''^"^  " 
mul  Cxfarique  fimulans  obfequium,  am-  jga„_ 
bobus  difphcuit.  Quare  nedeBohemia  xxii. 
periculura  fubiret ,  Ca^fari  femet  excu- 
faturus,  rediit  in  Germaniam.    Bono- 
nienfes ,  &  alia:  Civitates ,  cafis  Papas 
prselidiis  in  libertatem  fe  vindicarunt. 
Legatus  Avenionem  proficifcitur ,  anno 
Mcccxxxiv,  quo  ipfb  Joanncs  Pon- 
tifex  vita  abit ,  aono  statis  x  c  ,  Papatus 
paulo  plus  XIX ,  relido  inxftimabili  the- 

fauro 


Henriet 

Hebdorf. 

Bobem. 

Extra. 

Joan.Ji 

fratrem, 

Niceph. 

(JrcgoT. 

ffi.p. 

Laot.l.z, 


faiiro  1 1^0000  aureorum  , 
millionibus  xxv ,  ut  vel  hinc  apparcat , 
luud  fruftra  illum  futoris  filium  oinni- 
bus  modis  rertitiffc ,  ne  crcdcrctur  pu- 
blicc  paupertatem  Chrifti ,  non  domina- 
tum  mundi,  Ecclcli^  paftoribus  com- 
petcre. 

Ludovico  Alcmania  ,  fpretis  Joan- 
nis  execrationibus ,  obcdirc  non  abnuit , 
licet  muka  inter  clcrum  popiilofqiie  al- 
tercatione.  Jam  cnim  proverbio  fere- 
batur  illud  :  Curia  Romam  non  pafcit 
ovemfine lana.  Joannespcrtinacitcr  ,o- 
mncm  potcftatem  Ipiritualcm  civilcm- 
quc  Petro  commiirmi  a  Chrifto ,  con- 
tendebat. 

Eo  tcmpore  nova  Byzantinos  Princi- 

f»es  difcordia  invalit.  Andronicus  junior 
ongos  pcrtxfus  dies  fenis ,  Michaelem 
BulgariicDefpoten  foedere  fibijunxerat, 
avum  autpurpura  ,  aut  vita  privaturus. 
Proditisfcniinlidiis,  auxilia  quidem  ille 
contrahit ,  fed  fruftra ,  populorum  ani- 
mis  ad  orientcm  potius  nepotis  fortu- 
nam,  quam  ad  ignaviim  avi  fenium  re- 
fpcd:antibus.  Duccs  ipii  inteftinis  difTen- 
lionibus  exitium  iibimet ,  nepoti  viifto- 
riam  pcpcrere.  Junior  proditione  cepit 
Conftantinopolin ,  avumque  ab  omni- 
busderelidum  ,  blande  allocutus ,  non 
prorftis  dignitate  cxuiflet ,  nifipravis  a- 
liorum,  Niphonis  prcefertim  Patriar- 
cha:  ,  fug2;eftionibus  iniquior  ei  cfTet 
rcdditus.  Amotus  dcnique  gubernacu- 
lis  (enex ,  tanta  doloris  acerbitare  eft 
perculfus ,  ut  utriufque  oculi  ufum  amit- 
tcret ,  reliquamquc  viram  in  meris  age- 
rettcncbris.  Interim  junior  fiifccpta  in 
Aliam  advcrfus  Orcanem  expeditione , 
ob  vulnus  in  pede  acceptum ,  praelio  ex- 
ceflit.  Eum  milites  fugere  rati ,  etiam 
ipliinefFulillimamprojcdri  funt  fugam, 
totumquc  excrcitum  pcrturbavere.  In- 
ecns  d  Turcis  cladcs  ,  ignominiaqueac- 
cepta.  Profcftus  indc  Didymotichum 
Andronieus  ,  ex  frioore  poftbalneum, 
fiibito  gravem  contraxit  morbum  ,  quo 
omnis  ei  falutis  fpcs  adcmpta.  Id  cum 
pfrcrebuiirct  ,   Senior  Byzantii  mona- 


Ludevktts  Bavarus*  509 

five  utalii,  |  chum  cogitur  inducrc  .a  Thcodoro  Sy- 
nadeno  ,  ejuratoque  impcrio  ,  nomcn 
immutare,  utpro  Andronico  jam  An- 
tonius  dicerctur.  Mox  convalcfcit  ju- 
nior  :  a  Bulgaro  ad  focietatcmbclli  in 
Triballos  invitatur.  Sed  cnm  Bulgarum 
minusfincere  amaret ;  fortunam  ejus  ex- 
fpeSiare ,  quam  pericuLum  adire  maluit, 
Bulgarus  a  Cralc  Servia:  cumcopiiscx- 
fiis  occubuit.  Andronicus  tantum  abfuit , 
ut  afHiftis  Bulsaris  opcm  fcrrct ,    ut  & 


NUtfh, 

Antial, 
Sflt. 


^_...  opcm  ....... 

oppida  corum  invaderet.  Sed  perjidtam 
uUrofec[uitur  a  tergo  Deus.  Occidicur  a 
fiiis  Crales ,  Alcxandcr ,  Bulgari  filius 
omnia  recuperat.  Triballi  Amphipolin 
ulque  fimul  Bulgari  ad  Orcftiadeni ,  cun- 
£las  Graecorum  provincias  devaftant. 
Mox  etiam  Orcanes  celeberrimam  Bi- 
thynia:  Nica;am ,  diuturnx  obiidionis 
malis  fatigatam ,  cxpugnavit-  Rcliquos 
illorum  locorum  Chriftianos ,  tributis 
paulatim  exhaurire,  quam  uno  impctu 
delere  maluit.  Inter  haec  publica  priva- 
taque  mala ,  Andronicus  fcnior  tandem , 
in  cucullo  fuo  deceffit ,  anno  vit.^  quar- 
to  &  fcptuagclimo  ,  potcf^atis  l  ,  feculi 
iftius  XXXII.  Juniorbcllum  Alexandro 
Bulgaro  intuht ,  afEnifuo,  quod  multa 
Haemimontis  caftella  teneret,  Alexan- 
der  vim  deprecatur ,  Turcas potius peten- 
dos ,  quam  Chriflianos  Imperatori  Chri- 
Jliano ,  ait.  Cum  nihil  proficeret ,  co- 
pias  contrahit ,  vincit  Andronicum ,  vi- 
(ftum  obfidet ,  fame  urgct.  Nihil  ci  cxer- 
cituique  fupererat  fpei ,  cum  ultro  mifer- 
tus  tot  hominum  Alcxandcr  ,  pacem  ho- 
fti  obtulit ,  hortatus ,  ut  mcmor  pcricu- 
li  moderatior  efTet  impoftcrum. 

Hac  clade  dcpulfa  ,  Syrgiannes  voca- 
tur  in  judicium  ,  majcftatis  ei  crimen  in~ 
tenditur.  Ille  fugit,  conjuratcum  Tri- 
ballis ,  Maccdoniam  occupat.  Andro- 
nicus  impar  viribus ,  fraude  cum  tollit 
pcr  ficarium.  Crales ,  id  cft  ,  Dynafta 
Triballorum  pacem  concedit  Cxfari, 
muneribus  placatus.  Maccdoniaad  offi- 
ciura  redit.  Mifli  tunc  a  Pontifice  Epi- 
fcopiduo ,  Byzantinos  addifputationem 
provocarunt.  Sed  Niccphorus  Gregoras 
Sff  3  au-- 


Kifejih, 
lib.irt. 


Catat. 
Hifi.  e 

Mand, 
L  j .  cap.j 
Argent. 


510      Orcanes  Turcaram  Saltanm.  Ludovkus  IV.  'Bavarm. 


Aveiit. 


Ptat.  in 


'^aucler. 

Cufp.  in 

Ludov. 

Mbert. 

<^rgent, 

Avcnt. 


autor  fiiit  Grscis ,  ne  id  certamen  fub' 
irenti  cujus  necjue  fritBii4-,nequejudex  ap- 
pareret  uUm.  Refcripmm  Joanni  a  Gvx- 
.  cis  Laconice  :  Fotemiam  tuamfummam 
circatuosfubditos  firmiter  credtmus ,  fu- 
perbittm  tuam  fummamtolerare non pof 
fumm ,  (ivaritiam  fatiare  non  valemus; 
Diabolus  tecum ,  quia  Dominus  nobifcum. 
Papatum  fufceperat  Jacobus  de  Furno , 
Piftore  genitus  Tolofiao  ,  Benedi£lus 
:cii  voluit  appellari.  Ab  eo  cum  nihil 
non  impetraturum  fe  confideret  Philip- 
pus  Valeluis ,  alienavit  a  fe  hominis  ani- 
mum  ,  contemni  ficrofanftam  potefta- 
tem  indignantis.  Quarc  ccspit  favere 
Ludovico  Benediftus ,  in  quem  tamen 
dccefforis  diras  renovaverat.  Ludovicus 
Rupertum  Bavarum,  &  Wilhelmum  Ju- 
Jmcenfem  ,  Oratores  ablcgat ,  reconci- 
liationem  petituros.  Scdobnitentepur- 
puratorum  cohorte  ,  quae  Franco  regi 
ftudcbat ,  nihil  cfficitur ,  fatente  licet  Pa- 
pa  Ludovici  innocehtiam.  Jam  cnim 
proverbio  Romanenlium  ferebatur,  ma- 
xime  eis  expedire ,  Germanos  effe  quam 
fiolidif/imos. 

^"  Li  Itaiia  cjuafi  vaCante  iraperio ,  qui- 
libet  rapere  ex  alieno  conabatur.  Scali- 
geri  Parmam  ,  Gonzaga  Regium,  E- 
itenfis  Mutinam  ,  Florentini  Lucam  ap- 
petebant.  Imprimis  vero  crefcente  Ma- 
ftini  Scaligeri  potentia ,  qui&Parraam, 
&  Lucam  ,  &  Patavium ,  dedente  Uber- 
tino  Carraria ,  in  poteftatem  fuam  rede- 
gerat;ad  tantum  dominatum  exftinguen- 
dum  ,  omnes  fere  Italia;  populi  &  princi- 
pes  conjurarunt.  Cinxerunt  Veronam 
obfidione  Veneti ,  Gonzaga  Eftenfifque, 
dum  Luchinus  Vice  comes  Brixiam  & 
Bergomum  ditionis  Cnx  faceret.  Mox  al- 
terantc  ex  metu  potentia;  odio  ,  ne  Vice- 
comes  augefceret  nimium  ,  pax  a  Vene- 
lisconftituta,  utVeronam,  Vicentiam, 
Parmam  ,  Lucamque ,  Scaliger  retine- 
ret.  Romanis  perfuafum ,  ut  Senato- 
riam  dignitatem ,  cjuam  diu  regio  no- 
mine  geflerant ,  fuis  &  Ecclefia:  aufpi- 
ciis  adminiftrarent.  Stephano  Columuce 
poteftas  ea  in  qiiinc[uenniura  data.  Fran- 


cifcus  Petrarcha,  quiintcrmortuaslite-  •Mz/?-'"'- 
ras  ,.velut  ab  infens  rcvocavit ,  corona  |1'^;^^. 
Poetica  in  Capitolio  donatus.  Pontifex  occJno^ 
veritus,  ne  Italia  iterum  ab  externo  quo-  •joan.  de 
dam  hofte  invaderetur ,  Luchinum  Vi-  "jandu. 
cecomitem  ,  ejulque  fratrem  Mediola-  ^^"pal. 
ni ,  aliarumque  urbium  Vicarios  infti-  f^^*^"^' 
tuit.   Scaligerum  Veronx  &  Viccntia: ,  ^of^z.&cS 
Philippinum  Gonzagam Mantua: & Re-  Mnrf.Pa-' 
gii  ,   Albertinum  Carrariam  Patavii ,  tav.w.  ds- 
Obicionem  Eftenfem  Ferrari^ ,  Muti-  f^"^^^ 
nx  ,  Arffent^,  fuo  (ut  ipfe  dicebat)  ]^-^ca^al, 
re,  quoavacanteimperio,  omnisejuspo-  Tefi.Vei 
teffas  in  Vontificem  recideret.  ritatii  ex 

Cajterum   Ludovicus  ,   congregatis  "7^««». 
Francofurti  omnibus  Imperii  proceri-  'y-'^- 
bus,  decretaprotulitcontraria:  Elecio-  i^^l!^ 
rumeffe,  nec  alterius  cu]ufquam ,  Tkegem  AnnaL 
confutuere  Kommorum ;  cui  plura  acce-  Rebdorf. 
dunt  fuffragia ,  Imperatorem  efje ,  xegem  ^".^y^' 
effe.  Nomina  diverfa  h£c,  rem  eandem:    "^*  "'^' 
defignatum  poffe  imperii  exercere  jura  ,ci- 
tra  Pontificis  approbationem.  Teneri  Pon-       , 
tificem  inungere  eum  quem  Principes 
elegerint ,  nifi  horrendo  quodam  fcele- 
re ,  eoque  notorio ,  fit  commaculatus. 
Sin  id  reculet ,  pofle  abalioquocunque  Pc^mU. 
Antiftite   Imperatorem  proclamari  &  ''^-^ 
Auguftum.  Inunftiones  iftas  efle  folen-      •"' 
nitates  adventitias.  Pontifici  nuUum  jns 
competere  in  Imperatorem ,  cum  fint  di- 
ftinBa  poteftates ,  civilis  ^  Ecclefiaftica. 
Falfiffimum  cffe ,  quod  imperio  vacan- 
te,  potentia  ad  Papam  devolvatur.  Imo 
in  Palatino  eam  &  Saxone  remanere.  E- 
luendo  crimini  haerefeos  plane  confcfliis 
eft  omnes  fidei  articulos  Imperator.  A-^ 
fta  hxc  anno  xxxviii.    Gomes  Julia- 
cenfis  Marchio :  Gcldrus ,  Dux  ibi  crea- 
tus.  Additum  aliis  Comitiis ,  fi  qui  dein- 
ceps  Ludovicum  in  impiorum  numero 
haberet ,  aut  ob  fententias  Papales  a  di- 
vinis  ceflaret  officiis,  profcriptorum  poe- 
nis  fore  obnoxium. 

Ea  tempeftate  ,  maximum  inter  E- 
duardum  iii  &  Philippum  vi,  reges,  fub- 
ortum  eft  bellum,  autore  inprimis  Ro- 
berto  Atrebate ,  cui  Artefia  ablata ,  & 
Mathildi  ^vmx  ejus ,  Burgundo  nuptx,. 

adju- 


Ludovicm  IV,  Bavarus* 


AWert. 
Argeiit. 
Crifl'. 
Lnd.  IV. 


Vha  U. 

roli  IV. 


adjudiciM  eflet.   Anglus  fuum  efle  jus 
rcgni  Francici  prxdicabat  :  fe  Pliilippi 
Puichri  nejpotem ,  filia  ortum  ,  Valciium 
patri  Pulchri  ftirpcm  debere  ,  remotio- 
remque  d  (blio  cenfendum.  Bavarus  Cx- 
far^  Guilchiii  Hollandigener,  alicnior 
a  Francis  erat ,  quod  conulia  Pontificum 
ab  iis  regi  libi  pcrfuaf.'rat ,  Francorum- 
que  arcibus  fadlum ,  ut  ncque  fupplex, 
neque  armatus  ,  bencdi(ftionem  impe- 
traret.    Ip(e  Eduardus  in  contincntcm 
transgreltus  ,  obtinuit  ab  Cseiare  ,  ut 
Vicanus  imperiiin  Germania  Galliaque 
inftitueretur  :  ut  ea  poteftate  Augufta 
aud:us  ,  proceres  imperii  cogeret  ad  no- 
mina  danda  in  Phihppum ,  Valciii  Co- 
mitem  (ita  Francum  appellabat)  jama 
Bavaro  hoftem  judicatum ,  quod  oppi- 
da  Romans  dicionis ,  in  queis  Camera- 
cura  ,  detineret.  Nec  deerant  Eduardo 
inferioris  Germani^B  principes ;  Came- 
racum  obfidebatur.  Philippo  tres  ade- 
rant  focii  rcges ,  Bohemus  Joannes ,  e- 
jufque  filius  Carolus ,  David  Scotus  & 
Navarrus.  Ducesfex,  in  quibus  Britan- 
nus  &  Lotharingus.    Sexaginta  millia 
pugnatorum  fub  fignis  Anglus ,  centum 
millia  Francus  habebat ,  inque  iis  qua- 
tuor  millia  cquittuTi  ,  baltheo  virtutis. 
caufa  donatorum.  Cum  pugnam  detre- 
(Slarct  Francus ,  Roberti  Apuli  dehor- 
tationibus  motus ,  qui  miits  pralii  ale<e 
ptiblicampilHtem  negabat  committendam--, 
Gennani  duces ,  qui  in  fpem  propinqucE 
glorias  pr^miorumque  venerant ,  dimif- 
lionem  petiere.  Eduardus  regem  fe  Frara- 
c\x  fcripfit ,  ut  Flandros ,  qui  regi  Fran- 
co  {acramentum  dixiflent ,  perjurii  no- 
xa  liberet.  Parifios   ufque  prjecedente 
Ludovico  Imperatoris  filio ,  igne  ferro- 
que  omnia  devaftavit.   Segnefcente  au- 
tem  bello ,  exre  nummaria  laborare  coe- 
pit  Anglus.  Interim  Philippusadfiliam 
fbroris ,  uxorem  Ca^/aris,  Oratores  mit- 
tit  ,   Rcginam  Alemannise  Auguftam- 
que ,  quod  ad  eam  diem  non  fecerat ,  fa- 
lutat  :  petitque  ut  Auguftum  maritum 
Franco  nomini ,  ipfa  Francico  fanguine 
orta,concjliet 


5ir 


Ergo  Bavarus,  cum  An- 


glus ,  quod  convenerat,  aurum  non  pen- 
deret ,  fccdus  cum  Franco  pcrcuflit,  An- 
glo  vicarii  nomcn  jufque  abrogavit.  Pro» 
mifla  Bavaro  reconciliatio  cum  Pontifi- 
ce ,  Franci  ope  conficienda.  Verum  fk- 
pius  miffi  Oratores  rc  infcfta  rcdicrunt, 
variis  occafionibus  dilato  ncwotio ,  adeo 
ut  Francpts  crederetur ,  quod  noluijftt ,  fi- 
mulaJfefevelle.,Benedicius,quodvolHiJfet, 
fimtdaffe  fe  noUe.  Hanc  cnim  Ludovici  VhaC*' 
Francique     confoedcrationcm    novam '^*'' ^  ^' 
Pontifex ,  fuis  utilitatibus  inteinus ,  segre 
tulic,  qni  &  intcr  illas  morasmioravit 
vica ,  fiicceiTore  Clemente  iv,  qui  ex  mo- 
nacho  Prseful  faftus  Rothomagenfis  ,  & 
Carolo  IV  imperium  erat  ominatus ,  8c 
ipfi  Papatum  Carolus ,  prouc  is  in  vita 
fuanarrat.  Annopr^ccdcnti,qui  erate-  /i«.  154.0. 
jus feculi XL,  pro  Slufa ,  Anglicarum  par-  ^oU-i* 
tium  oppido,  ftans  claffisFrancica,  E- 
duatdum  appulfia  httoriim  prohibitura , 
gravem  iniit  cura  Anglis  pugnam ,  vin- 
centeque  Anglo  ,  xxx  circiter  milliau- 
trinque  periifle  feruutur.  Inde  dum  Tor- 
nacum  premit  Anglus  per  fororem  Fran- 
ci  induciie  in  triennium  ,  inter  duas  co- 
gnatas  regias  hCcx. 

Casterura  Clemens ,  mulierum  ,  ho-  Mbert, 
noris  ac  potentiajcupidifHmus ,  inftante  ■^''gtnt. 
Franco ,  ut  abfolveret  Ca^farem ,  diem  '"  '^*'"' 
ei  dicit  5  quo  poft  triduum ,  Eeclefis  fa- 
I  tisfaciat.  A<^o  triduo  ,  impedivit  Fran- 
cus  ,  ne  novas  detonaret  in  abfentem  di- 
ras.  Tandem  prsfcripta  a  Pontifice  for-  Joanne} 
mula  reconciliacionis  ,  quam  ne  captus  ^^^"*- 
quidem  viliffimus  quifque  de  fe  daret.Ni-  J^  '^'""'^ 
mirura  per  Humbertura  Delfinura ,  &  cufp.  in 
aliquot  Clericos,  confiterecur  Ludovicus  LudJV. 
omnes  errores  hsrefefque  ,  refignaret 
imperium  ,  nec  nifi  de  gratia  Papae  refii- 
racretj  fe,  filios,  dignitatem,opes  univer- 
fas ,  inmanusClementisdeponeret.  In- 
digna  &  crudelis  rcs  vifa  principi.bus  im- 
perii  ,    judicatumque  ,  perniciem  ftrui 
Augufta:  poccftaci ;  miffi  qui  turpitudi- 
nem  negotii  tam  bcllo  patlori  ob  ocu- 
los  ftatuercnt.  Id  Pontificem  ita  exafp^- 
ravit ,  ut  mox  cum  Boemo  &  fifiis ,  ac 
TrcYirenfi  eorum  patruo ,  exterminium 

Impe- 


512. 


hudovicHilV,  Bavarm. 

Francus  tulerat 


tl\C, 


Vita  Ca 


Imperatoris ,  ac  liberorum  ejus  mcdi- 
taretur.   Quadragelimus  fextus  agcba. 
tur  ejus  fcculi  aniuis ,  cum  renovatis  ex- 
ecrationibus  in  Ludovicura  ,   juffi  funt 
a  Clemente  Eleftores  novum  princi- 
pem  creare.  Motus  loco  Henricus  Mo- 
guntinus ,  quodnovacomitiahaudindi- 
ceret :  fuffedufque  ei  Gerlacus  Naflbvi- 
cus ,  Adolfi  Cxfaris  nepos  :  Joannes  Bo- 
hemus  &  Carohis  id  Avenione  agebant, 
qui  &  Pragenii  praifiili  Archiepifcopalem 
impetrarunt  mitram ,  ne  deiuceps  Mo- 
guntino  fubeflet.  Joannes  rex  paulo  an- 
te  Casfari  reconciiiatus ,  Tyrolenfi  co- 
mitatui  renunciaverat  nomine  fihi ;  Sed 
Carohis  &  Joannes  fratres  eampacem 
improbarant.  Igitur  novus  ille  Mogun- 
tineniium  Antiltcs  ,  ut  Pontificis  exple- 
ret  voluntatem ,  contrahit  in  unum  prin- 
cipes  ,  ac  facile  obtinet ,  quum  Baldui- 
nus  patruus ,  Si.  Joannes  pater  Caroli  lar- 
gitionibus  pugnarent ,  ut  Rodolfus  Sa- 
xo,  &  Valramus  Colonienfis ,  aurocof- 
rupti  fufFragia  commodarcnt  Carolo , 
Marchioni  Moravi^e  ,  qui  in  baptifmo 
quidem  Wenceflaus,  at  a  Carolo  FrancO, 
cui  amita  ejus  nupferat ,  Carolus  erat  ap- 
pellanis.  Mox  properatur  Aquifgranum, 
ut  novus  Casfar  diadema  accipiat.  Scd 
civitates  Teutonic:f  folide  Ludovico  ad- 
hcerebant,  inter  quas  Aqui(granum.  An- 
nitebatur   &    Margareta  Augufta  pro 
marito ,  qua:  occifo  a  Frifonibus  fratre 
fuo  Guilelmo ,  haereditatem  adierat  Hol- 
landix. 
1>  ty£mit      I"cidit  in  hunc  annum  atrociflimum 
/j],p.      'illud  Anglorum    Francorumque  prae- 
jinnal.     lium ,  ad  Sylvam  Cr  efliacam ,  quo  Joan- 
Hcnrici    ncs  Bohemus  periit.   Antecefferat  pu- 
Rebdorf.  ^^^^  Mauris ,  quorum  tres  reges  in 

•'34  '  flifpaniam  tranfgreffi,  &  cum  veteri- 
bus  Saracenis  Beticam  incolentibus  con- 
juDfti,  noftros  terra  marique  vicerant. 
Sed  duo  Alfonfi  ,  alter  Caftilionenfis , 
alter  Lufitanus ,  refedt?  fpe ,  opeque  di- 
vina  adverdis  pietatis  hoftes  implorata, 
vicilfim  Barbaros  profligarant.  Cxfa  eo- 
rum  parte  maxima  ,  reliquis  recepta- 
Froff.li,  culum  Beiica  faftum.  Auxilia  Hifpanis 


Hic  per  inducias  An*- 
glicanas ,  qua^ftiones  cxercendo  majefta- 
tis ,  quum  multos  Anglicarum  partium 
proceres  damnaret,  &  aliqiiiadEduar^ 
dum  transfugerent ,  refiifcitavit  bcllum. 
Anglus  plus  mille  navium  clafle  in  Nor- 
manniam  tranfmifit  ,  (de  qua  pridem 
inter  fe  Carolus  Blefenfis  ,   &  Comes 
Montfortius  ,   eoque  defunilo  ,  uxor 
Montfortii ,  haeres  Normannias ,  depu- 
gnabant)  devicit  Vafconiam  Piftaviam- 
que.  Normanniam  ferro  igniquepopu- 
latus ,  prardam  &  captivos  in  Angliam 
tranfportavit.  Philippus  rex ,  pra:ter  do.. 
mefticas  copias ,  auxilia  accerlierat  ex^ 
terna.  Joannes  Bohemus  cum  Carolo' 
filio,  recenti  Csfare ,  adfuere:  Rodol- 
fus  item  Lotharingus ,  Ludovicus  Flan- 
der,  duccfque  alii.  Hi  omnes  in  pugna 
illa  occubuere.  At  Carolus  cum  infigni- 
bus  Auguftalibus  e  prslio  fugit ,  ad  no-. 
men  ingens  in  GermaniacapefTendura. 
Pater  ejus  Joannes  ,  jam  oculiscaptus, 
&  Carolus  Fi^anci  rcgis  frater  ,   cum 
XXX  millibus  pugnatorumcxfi,  in  qui- 
bus  &  prxcipuanobilitas.  Eduardus  vi- 
ftor.   Itium  ,  quod  &  Cales  oppidum 
unde  in  Angliam  commodiflimus  efl 
trajeftus  ,  pcrtinaci  obfidione  expugna- 
vit ,  Coloniamque  Anglorum  fecit.  Da- 
videm  Scotorum  regem  ,  bellum  inter-  ^f"!^. 
ea  facientem  ,  magna  clade  repulerunt  j,"^ 
Angli,  regemqueipfumcepcrunt ,   co-  Avenu 
dem  anno ,  quo  Iraperator  Ludovicus,  Ub.j. 
dum  venenum  agitatione  corporis  dif-  Cufptn, 
cutere  ftudet,  excufTus  equo,  cx  con-  ^*'^* 
vulfione  deceffit ,  anno  poteftatis  xxx.  piatin. 
Obteftatus  antea  devotis  precibus  Deum,  Pnlyd. 
mifereret  anim^  fua: ,  omniaque  fibi  i  -  Virgii. 
gnofceret  delida.  Peftilentia  timc  hor- 'j^: '  9» 
renda  Afiam  • ,   Europamque  depopula-  ^ ^y/^.^ 
batur ,  qux  nec  tertiam  Europas  partem  chron. 
reliquit  incolumem.  Florcntiae  lx  ho-  //feaz. 
minum  millia  abfiimfit ,  Lubecx  npna^  Menne- 
ginta  millia.  Viginti  quatuor  horis,aiunr,  "J|*f  '^^ 
ibi  ad  mille  quingentos  intcriifTe.  Auto-  ^,7^ "^ 
res  habeo ,  in  Anglia  Franciaque  vix  no-  ,;«»>. 
num  homineni  fupcrfuifle  contagio.  E-  Niceph. 
duardus  iii  poft  Creffiacenfe  pra:Iium ,  Gregor,. 


Orcanes Ttirca»  <tAndrQn'icm Itmior, 


Annal. 

Sultmo. 

rum. 


Gartcrunum  ordincm  cc]iutum,quorum 
iniignc  clt  ligamen  auro  nbulatum  ,  con- 
didu;  cum  fymbolo  :  Frobrmn  ei,  qui  ma- 
1«  cogitat- 

Iftis  tcmporibus  Manichxi  ,  politis 

erroribus ,  ad  Ecclcliam  Grx-cam  rcdie- 

rant,  Turci  maritima  qusquc  &:  infulas 

claffibus  cocperant  populari,  undecon- 

lilium  Grxcis  Latinifcjue  uniendi  vires , 

ut  Barbaris  refifti  poflet.  Sed  provoca- 

to  tot  fceleribus  Dco ,  irritum  fadum. 

Catanes ,  Gcnua  oriundus ,  qui  ab  An- 

dronico  feniore  Phocajam  poflidebat.con- 

templatus  Rhodios  &  Cycladum  prin- 

cipem  Lesbo  inhiare ,  Mitylenen  inter- 

cepit ,  omifloque  in  Turcas  bello ,  An- 

dronicum  recipere  fua  de  Latinis  adegit. 

Nam  iSc  Genuenfes ,  Galatam  feu  Peram 

incolentes ,  Imperatorem  Andronicum 

audebant  afpernari.    Quamobrem  An- 

dronicus  Phoca^enfes  redegit  in  ordi- 

nem ,  Mitylenen  Philanthropeno  dufto- 

re  recuperavit  ,   cum  interim  Scythse 

tranliftriani,    Thraciam    percurfando , 

Gra:cos  juxta  Turcafque ,  ibi  vagantes  , 

in  fervitutem  raperent  ,  hominum  ad 

XXX  M.  Orcanes  vero  Byzantio  ftruebat 

infidias.  Produdi  celeriterLXx  Grsco- 

rum  equites ,  numerofum  Turcarum  pe- 

ditatum  ,  Cantacuzeno  duce ,  fuderunt, 

/jr^wwew/MwByzantinis  ponend&  inDeum 

fiduciA ,  cujus  fblius  auxilio  infperatam 

viftoriam   obtinuiflent.    Sed    vecordia 

principum  ,  an  ulcifcendi  libido  ,  attra- 

xit  paulatim  Turcarum  in  Europam  ar- 

ma.  Andronicus ,  ut  fecurior  jEtoIiam 

occuparet  &  Acarnaniam ,  principis  tum 

morte  vacantem ,  Turcas  accerfit  in  II- 

lyriorum  agros  ,  quod  fuis  rebus  iniquio- 

res  Illyrios  comperiflet.   Sed  dum  ille 

^EtoIiam  Epirumque  (  qu;E  tamen  dc- 

fecere  poftea )  ILibigit ,  Orcanes  expu- 

gnat  Nicomediam  BithyniiE ,  ac  fequen- 

tiannoTurc^e ,  magnonumero,  Thra- 

ciam  impuneperliiltant.  Mox&Helle- 

■Ipontum  cum  jumentis  trajicere  aufi , 

Callipolin  tentarunt ,  eamque  duce  So- 

limanno ,  majore  Orcanis  filio ,  polV 

raodum  obtinuere.  Irruptiomm  Grdck 


5n 


exitialem  partm  monflrofi  ^  biformes ,  •^«'c'/'* 
ac  habitus  majoru/n  commutatio ,  du-'*^-^^' 
dum portenderant-  Subhxc  Andronicus, 
XLi  ejus  fcculianno,  ex  fplenis  vitio  in- 
tcriit ,  expletispotcntixannis xx , quum 
paucos  dics  Barlaamus  rnonachus  Ita- 
lus  jaftanti^e  &  vanitatis  fuse  editis  docu- 
mentis,  Gra:corum  cfTet  calculo  damna- 
tus. 

Cajfar  filio  ,  infra  pubertatem  adhuc  Ld^ric. 
pofito,  tutorem  dcderat  Toannem  Can-  f.^"''""^- 
tacuzenum  ,  opibus  prsepotentem,  fed 
jurejurando  obftridum  ,  ut  bona  fidc 
regnum  pupillo  confervaret.  Cantacu- 
zenus ,  fueta  mortalium  ambitione  ,im- 
bellem  a:tatem  defpexit ,  primores  Grx- 
corum  coluit.    Orcani  Turcarum  Sul- 
tano  filiara  dedit  conjugem  ,  omnique 
arte  viam  fibi  ad  firmandam  potentiam 
ftruxit.  Orcanes  xxx  annis  gefto  impe-  Anval, 
rio ,  ceftit  vita,  &  ante  eum  filius  Solima-  »^'«'f • 
nus  5  qui  Hellefpontum    tranfmittere 
Turcas   edocucrar.   Ita  ad  Amurathen 
Turcica  pervenit  poteftas . 

Apud  Septentrionales  quoque  Euro-  Chron. 
p^eos  inquietasillistempeflatibus  resin-  /^««/. 
venio ,  Ericus  vii ,  fextifilius ,  a  BUrge-  {^'^w^' 
ro  Sueco ,  multifque  aliis  principibus  ad-  chro». 
jutus  ,  Stralefundam  ,  olim  a  Waldema-  Si^x. 
rolfundaram,  fubigere  decreverat ,  in-  ijiS. 
gcnti  ,  fed  irrito  apparatu.  Cum  enim 
Ericum  Saxonem  Stralefundani  cepif- 
fent ,  disjed^que  effent  terreftres  copi^, 
reges ,  qui  maritimum  bellum  fufcepe- 
rant ,  domum  difceiTere.  Trienniopoft  Erhui 
(erat annus  xix iftius £evi)obierat  Ericus;  Vpf.l  4. 
Burgerus,  fratrum  fuorum  interfeftor  iS'^' 
Suecia  erat  pulfus :  Chriftophorus  ii,fra- 
ter  Erici,  exul  rewnum  fufcepit  Dano- 
rum.  Eo  regnante,  Dithmarfi,  Altenvur- 
denfi  in  templo  obfefli  &  fupplices  ,  cum 
ignem  injici  teftis  cernerent  ,  fortifti- 
ma  eruptione  Gerhardum  &  Joannem, 
'  Holfatos   Comites  ,   in  fugam  egere  , 
duodecim  illuftres  occiderunt,  anno  ejus 
feculi  xxr  I.  Chriftophorus  rex  civitati- 
bus  infenfus  ,  Roftochium  Henrico  Me- 
gapolenfi   reftituit  ,  Rugiam   principe 
vacuara  Danorum  afleruit  juri.  Contra 
Tt:  eum 


Petri 
Chron. 
Hotfat. 
pane  z, 
1322. 


Alhert. 
I<^a>it. 
Daniit 
tib.j. 


An.i^^; 


Chrott. 

Comitum 

Schauen- 

hurg. 

An.iy^Q. 


j4».i338 


514  VaUern^YUS  IK 

eum  Cimbri ,  qui  &  Juti ,  Valdemarum, 
Erici  V  iiepotem ,  adjuvantibus  Gerhar- 
do&Joanne,  Comitibus  Holfatis ,  re- 
gem  Sixere.  Gerhardus  ab  eo  Slefvicen- 
fem  accepit  ducatum  :  Chriftophori  fi- 
lium  Gottorpio  depulit.  Chriftophorus 
regno  pulfus ,  exulavit  Roftochii ,  donec 
adjutus  opibus  atquecopiis  Holfatijoan- 
nis ,  fratris  fui  uterini,  redudtus  eft  War- 
dinoburguni.  Dani  eum  ,  dominatio- 
nis  Gerhardi  jam  pertain ,  obvus  animis 
recepere.  Mox  Cimbri,  proValdema- 
ro  pugnantes ,  csduntur ,  Joannes  Se- 
Jandiam ,  Hellinburgum ,  Lundam,  alia- 
que  oppida  Danica  ,  pr^mium  redufti 
Chriftophori  naftus  eft ,  Gerhardo  Fio- 
nia  permifla  ,  Valdemaro  Sclefvicenlis 
ducatus.  Sed  Dani  nihii  mali  timentes 
Holfatos,  per  occaiionem  adorti ,  in  Sca- 
nia  trucidarunt.  Scaniam  addixerunt  Ma- 
gno  regi  Succo ,  Erici ,  quem  Burge- 
rus  occiderat  ,  filio  ,  jam  per  matrem 
quoque  Norvegiash^eredi.  Chriftopho- 
rus  in  iftis  a^rumnis  claufit  vitam  ,  fepul- 
tus  Sora;  anno  xxxiii.  Res  adinterre- 
gnumdevenit  feptennale.  Gerhardus  in- 
terim  Jutiam  tenens,  filium  Chriftopho- 
ri  Othonem  ,  rcgnum  repetentem ,  col- 
latis  apud  Wiburgum  fignis  cepit ,  anno 
1557.  Lubecenfes  a  Csefare  Ludovico 
jufti,  fruftra  eum  Segebergenfi  ex  arce 
eripere  tentarunt.  Sed  cum  ad  certas  le- 
ges  captivitatem  exiiflet ,  eafque  minus 
implere  videretur  ,  renovavit  Gerhar- 
dus  bellum ,  V^Idemaro  Slefvicenfi  Da- 
niam  acquifiturus.  Eo  confilioprogref- 
fus  in  Jutos ,  a  nobili  quodam ,  laten- 
ter  ejus  caftra  cum  lx  armatis  ingreflb, 
trucidarur.  PercufTorem  armis  infefta- 
tus  Gerhardi  filius  Henricus ,  cui  a  fer- 
reo  indutu  cognomen ,  non  conquievit, 
donec  captum  vulturibus  dcvorandum 
exponeret. 

Ludovicus  Bavarus,  C^far,  Othonem 
&  Barnimum  ,  duces  Pomeranorum, 
denuo  adjunxit  imperio  ,  qui  cum  filio 
C^faris  ,  Brandeburgico  Marchione , 
bellumgeflerant :  initumqueeftpadium, 
-ut  deficiente  Pomeranorum  ftirpe,  Mar- 


chiones  h^reditatem  adeant  Pomera- 

nia^.   Valdemarus  iv,  Chriftophori  1 1 

filius ,  qui  Csfari  rnilitabat ,  accitus  a 

Danis ,  regnum  fiifcepit  paternura.  Lu- 

dovicus  Marchio ,  Cafaris  filius  Holia- 

torum  motus  precibus ,  Lubec^e  evicit, 

ut  pofita  lite  ,  Slefviceniis  Valdemarus 

Quarto  cederet ,  Slefvicenfique  acquie- 

fceretducatu,&  quaspaternas  ditionis  fuif- 

fent ,  oppidis.  Pax  nrmatur  nuptiis ;  fb- 

ror  Slefvigii  Valdemaro  regi  nupfit.Cim- 

bri  ei  apud  Wiburgum  fblenni  facramen- 

to  devindi.   Ita  potitus  rerum  Valde- 

marus  iv.  Holfatos  Fionia  molitureji-  i'^.ys. 

cere.  Frausnonlatuit.  Valdemarus  Slef- 

vicenfis  Neuburgum  in  captivitatem  du- 

6lus ,  fervatulque  biennio ,  magno  fe  ab 

Holiatis  a^re  redemit.  Caliundburgum 

Wardinburgumquearces ,  pofteaeadem 

fortuna  tentatas.  Capti  C£EfiqueabHol- 

fatis  reeii.  Tandem  aaente  Masno  Sue-  ^^'■««. 

corurnrese ,  Comites  Toannes  &  Hen-  '     -'' 
9 ,  '^,  •        J  -  parte  z. 

ricus,  perfoluto  iibi  auro,  arces  oppigno- 

ratas  reddidere.  Magnus  Ericum  natu 

majorem  Suecix ,  Haquinum  minorem 

filium  Norvegice  regem  conftituit.  Val- 

demarus  iv  Eftoniam   vendidit  ordini 

Teutonico :  pecunias  maximam  parcem 

prodegit  in  itinere  JerofbIymitano,coa- 

filio  inepto  &  fuperftitiofo. 

Eo  tempore  apud  Gr;£Cos  Georgius  Avent. 

Pachymeres  ,  Nicephorus    Gregoras ,  ^^-T- 

Maximus  Planudes,  eruditiifimi  viri  eni-  y^^j 

tuere:Apud  Latinos  Guilelmus  Occamus  ^  ^3 

Theologus  Aiiglus  ,  Marfilius  Patavi- Jo^», 

nus  jFrancifcus  Petrarcha ,  Nicolaus  Li-  ^»^'re^ 

ranus ,  Chriftianus  e  Judseo.  Permuki  p^"^^'. 

ea  ^tate  Pontificem  Antichriftum  fcri-  ;>^^"*-"„ 

pfere.  Minori  laude  Francifcus  Mairo-  gio/is 

nis  Scotus  ,  Pelagius  Alvarus  Hifpanus,  Cleme». 

Petrus  Bertrandus  ,  Simon  de  CaiTia  f'"-  ^ 

Hernicus,  palpum  obtrufere  Pontifici- ^^■^"^'*" 

bus :  Jurifconfulti  quoque  Joannes  An-  la/n.ii, 

dreas ,  &  Calderinus ,  &  Bartholus.  Nec 

defuerunt  qui  Papnmnniculos  fideicon- 

dere  pojfe ,  in  coslo ,  terra ,  infermque  vi- 

ces  Chrifti  tenere  y  tribuml  unum  cum  ■'■ 

Chrifto  habere  ,aquo  appellare  non  liceaty 

afTererent;  imo  Pontificem  diferte  Deum 

Domi- 


Ver.l.i-j. 


A.  M. 

J3'9. 

Chrijii 

lAibert. 

Argetit. 

Anna,L 

Henrici 

Rebdurf. 

Blond. 

«/,2. /.10. 


Avent, 
lib.j. 


Albert. 
Argeiit. 
in  Cbron, 


Dominumque  vocitarcnt.  Jonnnes  Vil- 
lanus  Italice  hiltoriam  tcxuu. 

Carolus  IV. 

AMUR.ATHES    I. 

A^  Arokis  cjuondam  Moravix  Marchio  , 
port  occifo  ab  Anghs  patre ,  Rex  Bo- 
hemorum  ,  empto  Colonicnhs  &  Saxo- 
nis  fufFragio,  utdidlum,  inligniaBon- 
nx  obtinucrat  imperii ,  claufo  ci  Aquif- 
grano.  Eledionem  ejus,  ut  vitiofam  , 
culpahtibus  plerifque  ,  varia  pafiim  prce- 
lia  ftudiis  partium  funt  exorta.  Trevi- 
rcnfis  &  Leodienlis  Prxfules  dum  Ca- 
roliim  defendunt ,  Leodienlium  x  mil- 
lia  occiderc.  Romana  civitas  cum  gu- 
bernatore  careret ,  faftionibufque  infa- 
per  laboraret  continuis  Columniorum 
&  Urlinorum ,  notarius  quidam  prudens 
&  facundus ,  Nicolaus  Laurentius  ,  Tri- 
bunus  d  plebe  legitur  ,  factiofos  ejicit 
urbe.  Cleraenti  VI  mandat ,  ut  Romam 
intra  annum  revertatur  ;  ni  faciat ,  a- 
hum  fe  Pontificem  creatnrum.  Caroliis, 
audita  morte  Ludovici,  Ratisbons ,  No- 
ribergas,  ArgentiniE,  frementepopulo, 
pro  Imperatore  receptus ,  Bafilieniibus 
plane  non  perftialis  ,  nifi  divina  officia 
ante  omnia  juberet  inftaurari.  Neque 
enim  Ludovicum  Iraper.  hsreticum,  ne- 
<jue  hasrefim  eam  elTe  dicebant ,  deligna- 
tum  ab  Eledoribus  Ca:firem  fcqui.  Ini- 
qua  fe  Pontificis  execratione  petitos , 
cjuod  Bavarum  C^farcm  coluiflent ,  le- 
gitime  creatum.  Nam  idipfum  fe  quo- 
que  impofterum ,  quodfccilTent ,  fadiu- 
ros.  Quare  cum_  duo  viri ,  ex  formula  a 
Pontifice  prajfcripta ,  feorfim  abfolvi  pe- 
terent ,  Legatus  toti  civitati  libentiffi- 
me  veni.>m  indulfit.  Wormatienfes  ar- 
mis  prccfcntem  Carolum  adegerunt ,  uti 
pra;ciperet  Legato  anathema  Tcvocare. 
Moguntiam  intromiflus  non  eft  ,  nifi 
hac  lege,  ne  Gerlaco,  quem  Clemens 
PrGefjIemcreaverat ,  tradere  urbem  mo- 
liretur.  Ibi  refcivit ,  a  Ludovico  Bran- 
dcnburgico  ,  Erico  Saxone ,  Rodolfo  & 
Ruperto  Palatinis,  &  Henrico  Mogun- 


Carolai  IV,  51^ 

tincnfi  cIc£J:nm  tfle  RenfiadRhcnum, 
Anglorum  rcgcm  Eduardum,  e  vidloriis 
nuperis ,  Francica  Scoticaquc ,  inclytum. 
Quamobrem  cum  rcvcrfus  Spiram  Ca- 
roius  non  fatisfcciflet  hofpitibus ,  rcpcr- 
tus  lanio  eft  ,  qui  promillionem  a  Ca;[a- 
re  exigcret ,  ne  cxirct  urbe ,  doiH-C  fidem 
liberalTct.  Pcr  Sueviamdeindc^  Nori- 
cum  in  Bohemiam  rcgrelTus ,  Conftan- 
tiam  ,  Tigurum ,  aliaque  oppida  fruftra 
foIlicitavit.Rupcrti  Palatiniciitionem  va« 
ftavit  quidem,  atviciflim  CunoFalken- 
ftcinius  Lxx  GerlaciNafTovii  villas  com- 
bufHt,  laniavit  ubicunque  repertas  Pon- 
tificis  literas  ,  exegit  cenfus  ,  Praefuli 
Henrico  debitos ,  necipficeffit  Impera- 
tori.donecdefunfto  Henrico,&  prsben- 
da  fua  fervaret  (erat  enim  pr^pofitus 
collegii)  &  omnibus  Ludovicum  fccutis 
veniam  aPontificecxprimcret.  Quivir  Chron. 
Epifcopen  adeptus  elt  poftea  Treviro-  ^^^&' 
rum  ,  Tcutonicse  exemplar  conftantia; 
habitus.  C^eterum  Eduardus,  quod indu- 
cias  ei  Francus  nullas  concederet ,  irapa- 
rem  fe  utrifque  &  Germanis  &  Gallis  ra- 
tus  ,  promifib  Eledloribus  favoris  fui  an- 
xilio,gratias  deoblato  imperio  egit.Mox 
iidem  principes  invitarunt  imperio  Fri- 
dericum  ,  Mifhorum  Marchionem,ab~ 
nepotem  Friderici  11  ex  filia,  Bavari  Cce- 
faris  oenerum.  Sed  Fridericus  arthriti-  -^^beit. 
dem  contemplatus  fiiam ,  &  ingentem  jj^^'^\' 
pecunix  ■vnii  a  Carolo  oblatam  ,  partes  carglolV, 
ejus  ampleditur ,  hoc  unum  ftipulatus ,  ^vent. 
ne  in  uxoris  quondam  fua;  fratres  pugna-  Ub.j, 
re  coseretur.    Carolus  Albertum  Au- 


cogeretur. 
ftriacum  nuptiis  fili^E  ,  Anglum  regem 
donatione  Hollandix  ,  qusLudovicifi- 
liorum  erat ,  fibi  devinxit ,  Marchioni 
Brandeburgico  per  fuppofititium  Valde- 
marum  ingentes  excitavit  turbas.  H^c  1348. 
geftaannoxLviii. 

Eodem  tempore  Humbertus,  'C>d- p^^-i^ 
phinorum  princeps  ,  dolore  amiffi  filii  Hb  9. 
unici ,  ftatuebat  coenobio  Prsdicatorum 
fe  facrare  ,  dominatumque  fiiiim  ,  cu- 
jus  caput  eft  Vienna  Allobroguro  ,  Pon- 
tificibus  non  magno  pretio  addice- 
re.  Nobilita-s  perfuafit  ,  ut  Francorum 


Ttt  i 


fidei 


Si6 


Henrici 
Reho.ttnno 


dec.  2 
hb.  10. 


fidei  tutcljeqiie  traderentur.  Pkcuit , 
filii  rcgum  ,  ut  quifque  in  proximam 
fpem  regni  fufcepti  ellent  ,  Delplnni 
vocarentur ,  juraque  Delphinatibus  red- 
dcrent. 

Meliori  h^ceis  jure  ^  quam  Ludovico 
Tarentino  Apulia,  Pontinci  Avenionen- 
fis  urbs  ceflere. 

Robertus  Apulus  Joannam ,  neptem 
fuam  ,  Andrea: ,  Caroli  Hungari  minori 
1246.  ^''°  '  3<^  'f^  in  C^Qm  regni  evocato,  collo- 
Plat.  in  caverat.  Ludovicus  Tarentinus ,  Caroli 
Clem.  VI.  Claudi  nepos ,  propiorem  fe  hsereditati 
FJ.  Bland.  purabat ,  Joannsplacebat  magis.  Neca- 
tur  ergo  Arella;  faucibus  compreffis  An- 
dreas ,  adultera  Ludovico  nubit.  Refcri- 
piit  Ludovicus  Hungarus ,  exftinfti  fra- 
ter  ,  Joanna; :  Et  vita  mtea  fiagitiofe 
nBa ,  ^  retemum  regnum  ,  ^  uUioprA- 
termijpt  ,  ^  fubfequens  matnmonium , 
&  rmllo.  dum  accufante  defenfio  tentata, 
hAc  omnia  te  parricidii  arguunt.  Mox 
cum  exercitu  in  Italiam  profedus,  quum 
JoannaTarentinufque  Maflyliam  refu- 
giflent ,  omni  cis  fretum  regno  potitur. 
bed  pcftilentia  exercitum  vaftaute ,  de- 
ceflit,procurationererum  Stephano  Vai- 
vod:£  demandata.  Facile  Joanna  Cle- 
mentis  gratiam ,  attributa  ei  Avenione 
urbe ,  emercata ,  recepit  ejus  auxiliis  re- 
gnum,  cujus  cenfuris  notanda  ignomi- 
nia  fuiilet.  AnnusiftexLviiiterra^mo- 
tibus  &  contagiis  adeo  eft  nobilitatus  j 
ut  Albertus  Argentinenlis  inde  a  dilu- 
vio ,  haud  regnalTe  tantam  vim  morbo- 
rum  &  mortium  putet.  Qua^dam  pro- 
vincia;  hominibus  plane  evacuat^e.  Cle- 
mens  v  i  Camerx  inclufus  ,  continuos 
habenti  ignes ,  neminem  ad  fe  admiiit, 
neminem  viiitavit.  Non  uno  anno  hoc 
malum  graiTabatur.  Quadragefimo  no- 
no  plurimos  principes  abfumfit ,  in  his 
reginam  XJngaria: ,  Ca^farisfiliam,  ejiiA 
demque  fororem ,  Joannis  Franci  regis 
conjugem  5  fola  Argentinaeoanno  xvi 
miilia  Libitinx  dedit.  Judxi  paffim  ve- 
neficii ,  corruptorumque  fontium  accu- 
fiti  ,  incendiis  ad  clamorem  vulgi  per- 
icrc. 


Gmtherm  SmrtsienbnYgtcus, 

Eodem  anno  Guntherus  SuartzePx- 
burgicus ,  princeps  ftrenuus  &  bellico- 
fiis ,  imponi  fibi  Cxfaris  nomen  paflus, 
Francofurtenfes  agros  cumexercituin- 
/edit ,  fextaque  hebdomade  in  urbcm  re- 
ceptus,  Wetteraviam  di6lo  audientem 
reperit.  Carolus  cum  fuis  collocutus,  al- 
leftat  in  partes  Rodolfum  Palatinum  , 
fili.'^  ejus  matrimonium  pacifcitur,  Gun- 
therus ,  ab  expugnato  Fridburgo  Fran- 
cofurtum  reverlus ,  in  morbum  incidit. 
Freidancius  medicus  ,  qui  pharmaca  ei 
parabat  ,  venenum  admifcuit  potioni , 
coac^ufque  eam  pr^guftare  ,  periit  in- 
tra  triduum.  Gunthero  jegrotanti,  in- 
terveniente  Ludovico  Marchione ,  Cas- 
iaris  filio,  xx  millia  marcarum  argenti 
data,  duoque  oppida.  Haclegeeledlio- 


Ftol.  Lw 

tenf.  tn 
Geneal. 


134.5. 


Albtrt. 

Argent.  in 

Chr.ir  vi- 

ta   'Berth. 

Epifc. 

Jirge7it. 

Annal. 

Henric. 

Jiehdorf. 

Cufji.  in 

CuDth. 

Hiflor. 

Lfiid^ra, 


magis 


nisjuri  renunciavit ,  a^gritudine 
5:  perfidia  Rodolfi ,  quam  alia  caufi  rtio 
tus.  Sexto  poft  menfe  deceffit.  Itatan- 
dem  potitus  exambito  honore  Carolus, 
Aquifgrani  de  raore  coronatur ,  Franco- 
furtenlibus,  quas  abftulerat,  nundinas  rc- 
ftituit ,  Rhenanis  civitatibus  telonea  in- 
dulget  nova  ,  qu^  tamen  mox,  quod  Ar- 
gentinenfes  Rnenum  clauderent ,  abole- 
re  eft  coaftus.  Comites  Megapolitanos 
Albertum  &  Joannem,duces  creat.Cum 
Ludovici  Bavari  filiis  tranfigit  Noriber- 
ga;.  Perfbnatum  Marchionem  ( is  mo- 
litoris  erat  filius,armiger  quondam  Val- 
demari ,  ac  proinde  fecretorum  ejus  con- 
icius)  fe  defcndiiTe  ait,  perfiiafum  ab  Ro- 
dolfo  Saxone ,  &  Albcrto  Megapolenfi. 
Romano  ,  Ludovici  filio  ,  Brandeburgi- 
cumprincipatum ,  Ludovico  natu  majo- 
ri  fuperiorem  attribuit  Bavariam ,  Gui- 
lelmo     HoIIandiam    Hannoniamque  ; 
Margareta^  Auguftas  ,  Guilelmi  matri , 
penfiones  annuas.  In  hafce  conditiones 
tradidit  Carolo  Ludovicus  iniiania,  inter 
qux  lancea  ,   qua  vulneratum  putant 
Chrifti  latus ,  clavi ,  fpongia ,  pars  crucis 
Domini ,  gladim  Garoli  Magni ,  dens  Ba- 
ptijia ,  &  alia ,  qua:  prceter  datam  fidem, 
Pragam  tranftata ,  8c  folennibus  a  Ponti- 
fice  feriis  cclebrata  funt.  Sed  Marcrareta, 
vidua  Ludovici  Cx'faris,  cnm  adlpiraret 

ad 


.Arge7it. 

Cbron. 

Bohem, 

Hnitf. 

Chron. 

parte  z. 

Uenrici 

Rebdorf 

Annal. 


Annal, 
Rebiorf. 
j^lbert. 
..Argentt 


Chron. 
Chroii. 


/nnal, 
lienric. 
lUbdorf. 

13JO. 


Plnt.  in 
Clem.vi. 


Albert. 
tArgent. 


Annal. 
Heidorf. 
Albsnus 
Argent, 


ad  imparis  CuiurQam  matrimonium ,  re- 
popofcit  a  filio  Hollandiam,  maximafquc 
eiexcitavit  turbas.  Minata  HHo  ,  fieum 
capcret ,  fupplicium ,  moderatiflimo  cjus 
relponfo  haud  lcnita  eft.  Refcriplit ,  fe 
mMrim  ,  fiinfucudeveniretmanm ,  non 
pro  hofie  ,  fedpromatrehabiturnm.  Bel- 
io  inter  fe  atroci  matcr  <:<;  filius  concur- 
rerunt,  annoMcccLi.  Tandem  Impc- 
ratrici  Hannonia  ad  vitam  conccua, 
Guilelmus  matrc  dcfunfta ,  plures  annos 
impos  mcntis  egit. 

Expiandis  vcro  contagiis ,  novi  Fla- 
gellantium  o-reaes  prodiere  ,  quos  Hcn- 
ricus  Rebdornus  ,    ejus  tcmpons  lcri- 
ptor ,  Baalitis ,  fcmet  cultris  quondam 
&  lanccolis  configentibus ,  confert.  Cle- 
mens  Pontifex  abrogavit  eam  fuperfti- 
tionem  ,  ipfc  novam  adinvenit ,    fed  lu- 
crolam  xrario.  Ut  enim  olim  Bonifa- 
cius  viir  centeiimum  ,  ita  Clemens  quin- 
quagefimum  iacravit  annum,  quo  Ro- 
matn  euntcs  peccatorum  omnium  re- 
laxationem  impetrarent ,  Romani  mef- 
fem  arcientariam  meterent.  Sed  peftis  { 
triennio  adeo  pervagabatur  Italiam  ,  ut  ■ 
vixdecimus  quifque  e  millefimo  homi-  I 
ne  fupereflet.  Id  malum  ex  Afia  in  Eu- 
ropam  tranfierat ,  crcditufque  eftnullus 
orbis  angulus  eo  vacaile.  Rebdorfius, qui 
Romxtunc  fpeftarat  fudarium  Domini, 
multos  fe  prasfcnte  fufFocatos  narrat ; 
cumque  dies  xv  peregrinis  deftinatos ,  in 
oftiduum  coramutaflet  Lcgatus  Ponti- 
ficis ,  Romanos  indignantes  dies  decur- 
tari  mefljs  fnx. ,  fagittis  eum  petiifle,quas 
cum  mitra  ferrea  elififTet ,  toxico  infe- 
ftum  confumptumque. 

Eodem  anno  Philippus  Valefius  clau- 
fit  vitam ,  fruftra  tentato  Calefio.  Joaii- 
nes  regni  hxres ,  decem  purpuratos  una 
promotione  curavit  pronunciari  a  Cle- 
mente.  Eduardus ,  cum  nec  dc  uno  au- 
dirctur ,  ira  incenfus  j  bencficiarios  Pon- 
tificis  omnes  Anglia  expulit,  poenam- 
que  intendit  fubmerfionis  ei ,  qui  papales 
ballas  in  ditiones  fuas  importaret. 

Anno  Li  Carraelita  quidam  Papam  & 


Carolus  IV.  5iy 

camquc  ob  caufim  honore  excidit.  A- 
lius ,  Minor  profcflionc  ,   quod  mulca 
Papatui&  Impcno  prxdiccret  infaufta  , 
in  carcerem  cft  mifTus.  Paulo  poft  afli2,i  - 
tur  palatio  Clementis  cpiftola  ,  qua  prui- 
ccps    tcnebrarum    falutabat    Vicarium 
fuum  &:  Cardinalcs,  collaudans  corum 
vitia ,   quibus  jam  felicitcr  devinccret 
Chriftum  ,  nitentem  exaltare  pauperes , 
adverfus  htijus  mundi  potejlates.  Saluta- 
bant  cofdem  mater  ipforumy«^er^/'^ ,  & 
forores  ,    Avaritia  Luxuriaque ,    cum 
ccetero  grcge  iniquitatum  ,  ut  Romana 
opcbene  fblideque  triumphantium.  Cle- 
mcnslefto  fcripto  ,  cum  non  rcpcriret 
autorem ,  in  morbum  incidit  graviffi- 
mum,  annoquefcquentiintcriit.  In  vin- 
culis  erat  apud  eum  Nicolaus  Rentius 
Tribiinus,  quimetuensfaftionis,  quam 
ofFenderat,  cx  urbe  in  Bohemiampro- 
fugeratadCaroIum ,  abcoqueClemen- 
ti  dono  erat  miflus.  At  qui  fiicceflit  Cle-  ].'/_  •s^„. 
nienti,  Innocentius  vi ,  donationes  &  dusdec.i. 
^  provifiones  ,  quasanteceflorSimoniacus ''^-lo. 
'  libi  refervarat ,  fuftulit.  Nicolaum  Tri-  P^"*'"* 
bunum  abfolvit  vinculis  ,    ut  per  eum  ^'iHlf'^' 
Francifcum  Baruncellum  ,  ejufdem  po-  Argent. 
teftatis  invafbrem  ,  dcbcllaret.    Obftri- 
(ftus  Pontifici  Rentius ,  Romam  vadit , 
receptaque  populi  favore  dignitate ,  Ba- 
runcellum  e  Capitolio  dejeftum  interfe- 
cit.  Paulo  poft  ipfe,  dum  nobilitatera 
perfequitur ,  pellitur  in  idem   Capito- 
lium  ,    indeque  fugiens  ,  inftinftu  Co- 
lumnenlium ,  a  civibus  obtruncatur. 

Dccollaverat  Nicolaus  quendam  Ho- 
fpitalium  magiftrum ,  qui  fbcietati  bel- 
latorum  prsefucrat ,  Caroli  Ca^faris  in  Albert. 
Italia  partes  propugnantium.  Carolus  -^rgent. 
interim  Sanftorum  circuibat  fepulcra 
quorummembra,  aut  ofla  abraia ,  de- 
portabat  in  Bohemiam,  ejufmodi  the- 
fauris  regnum  illud  ornaturus.  Societas 
vero  illa  militaris ,  Marquardo  Augu- 
ftanoduftore,  perfecuta  quoilibet ,  tri- 
buta  pendere  abnuentes ,  rurbarum  im- 
plevit  Icaliam  ,  jam  ante  faftionibus  ci- 
vitatum   Principumque  turaultuantem. 


Annul. 

Rebdorf, 


Cardinalcs  in  os  reprehendit  acerrime ,  j  Quamobrem  imploratus  Carolus ,  intra 

}  Ttt  3  verat 


P.  Jov. 
iib.8. 

de  vita 

Vicecom. 

Mediol. 


518 

verat  Longobardiam  ,  Vicecomitibus 
fimm  Mediolani  firmarat  principatum  , 
ferreoque  ibi  diademate  rediraitus ,  Ro- 
Yranc.  ^^3.m.  feftinabat.  Florentini  pecunia  re- 
Peirarcha  demerunt  libertatem.  Romse  hac  con- 
ad  Carol.  ditione  exceptus ,  coronatufque  eft  ,  ut 
-^/"V^;  ftatim  urbe  Italiaque  difcederet.  Igitur 
f  a"  io.  ^o'^^™  ^^^ '  ^"°  Auguftalia  acceperat , 
abiit ,  obedientiffimus  Servo  Servorum 
AuCTuftus ,  anno  ejus  feculi  lv.  Pifano- 
rum  feditiones  advcrfus  eum  excitatas 
Marquardus  virtute  compreffit.  Qui 
Pra;ful ,  vicai  ius  Imperatons  in  Italia  re- 
lidus  ,  ob  xs  alienum  ,  quolaborabat  do- 
mi,  valde  vexavit  Italicos ,  donec  Me- 
diolanenfes  captum  m  vincula  conjecere, 
e  quibus  altero  anno  evalit. 

Eodem  anno  Franci  ,temerario  in  Pi- 
ftonibus  pra;iio  commilTo,  &  cladeaf- 
fedi  liint  grandi ,  &  rex  ipfe  Joannes 
cum  filio  in  poteftatem  Anglorum  venit. 
Id  beJlum  feftinaverat  Carolus  Navar- 
I.  rHs,quioblimuItatesLudovicum  Hifpa- 
nienfem,  Caroli  Blelenfis  generum,  eun- 
demque  magiftrum  equitum  trucidave- 
rat,  impetrataque  ab  rege  venia,  cum  no- 
vam  infolentiam  fuperiori  adjeciffet,  Lu- 
tetiam  fuerat  in  vincula  miilus.  Quare 
cum  Joan.  Rcx  Haricuriam  &  Eburo- 
vices  lubigere  anniteretur  ,  tota  Nor- 


Frof.  /.i. 
P.^^mil. 

lib.rj. 

Rob. 
Gagn. 
lik^.  C. 


Ritiut 

lib.3. 


.£) 


de  reqibus  rnannia ,  in  exfpeftationem  rerum  nova 


Franc.      ^^^^^  erefta ,  Anglum 


exciverat 
ferta  acie ,  de  GaHis  quinque  armatorum 
millia  occubucre  :  Princeps  Valfe  E- 
duardus,  Joannem  regem  in  Angliam 
tranfvehi  curavit.  Navarrus ,  furto  mox 
Hifl.^tj'  e  cuftodiafubdu6lus,per  fuam  fadionem, 


LilifV  in 


gli(,  magis  turbavit  rera  Francicam  :  folum 
Humen  regnum  texit.  Rex  Scotus  cum 
beneficiarium  fe  Angli  faceret ,  dimilTus 
cuftodia  eft.  Joannes,  ut  idem  promitte- 
ret ,  adduci  nulla  ratione  potuit.  Interim 
Gallia  feditionibus  quoque  ,  fupracaste- 
ra  makjlaborabat.  Carolus  Delfinus  vix 
tandem  Lutetiam  fiiam  placavit.  Indu- 
cia:  cum  Anglis  profuerunt  biennio  po- 
pulis  Francorum.  Cum  exiviflet  dies ,  E- 
duardus  ad  fuburbanum  Lutetix  vicum 
proceffic ,  copiam  pugns  fecit,  Uihtl 


loannes  Re.x  Frd»ci<e. 

fortUHA  commifere  Franci.  Sua  uri  vafta-, 
riquc  malebant  j  &  ille  omnia  ferro  flamr 
maque  mifcet.  Ei  Dux  Claudioceftri^e : 
Nudum ,  inquit  ,folum  relinquere  Francis 
potes:  ipfi  vero  m.dorum  affuetudine  indo- 
miti  ,  c&fifi[ue  patribui  fubinde  fuccref- 
centes ,  te  in  rebws  nuUo  exitu  gerendis , 
omni  vita  tenebunt.  Verbaharcrcpenti- 
na  tempeftas ,  cum  cosli  fragoribus  fub- 
fecuta ,  ita  perterruit  Eduardum  ,  ut  x- 
quam  ie  pacem  Francis  daturum  voveret. 
Faftahisleglbus ,  ut  Aquitaniam  &  Co- 
mitatum  Pontivenfem  Angli  haberent 
jure  quoque  optimo.  Eduardi  duo  jure- 
jurando  folenni  exuerent  ie  jure  ,  fi  quod 
illis  in  fummum  Francise  dominatum, 
fpemque  ha:reditarii  diadematis  cxftitif- 
fet.  Eis  numerarentur  tricies  centum 
fcutatorum  milha.  His  conditionibus , 
quarto  quam  captus  fuerat  anno  ,  rever- 
titur  Joannes  rex,  profeflulque Sacrara  An,i^-C^, 
militiam ,  antequam  moveret  quicquam., 
Londinum  tranfmifit,  ibidemque  mor- 
bo  obiit ,  anno  cjus  fcculi  lxiv.  Ei  fi- 
lius  Carolus  V.  Sapientis  clarus  cogno- 
mento  fiicceflit. 

Vicina  Gallis  Hclvctia  hifce  tempori-  yflbert. 
bus  artftiorain  foederacoivit.  Tigurinos  ^rgens, 
incolis  Suitise  Vallium  fcsderatos ,  ob- 
federat  Albertus  Auftriacus ,  inani  co- 
natu.  Depulfa,  Bernatumaliorumque  vi- 
cinorumope,  obfidione,  Bernafeaddi- 
dit  corpon  Helvetico ,  ejuratoque  Au- 
ftriacorum  dominio,fo£derati  jam  xxxvi 
annis  liberi ,  jugique  vexati bello  ,  Caro- 
lo  fcmet  Imperatori  fubdunt.  Eodem  au- 
torc,  Suevicse  civitates,  juramento  inter- 
pofito  ,  fe  ad  mutuam  obftrinxerunt  o- 
pem  ;  Ulricus  Comes  Wittenbergicus 
invitus  illi  foederi  nomen  dedit. 

Carolus  fub  hxc  Bohemiae  fujeorna- 
tor  maximus ,  novam  Praaam  condit , 


Con- 


Dttbr, 

Ifb.xz. 


Academiam  excitat  ,  coUcgia  dodlo 
rum  inftituit  :  Vicegradum  munit ,  re- 
gnum  in  duodecim  regiones  diibibuit, 
Flagellatorum  feftam  delet ,  multa  boni 
principis  officia  implct,  linguarum  etiara 
quinque ,  Latinae  ,  Italicse,  Gallic^,  Ger- 
mmcXiBoh^micx  gnarus.  Ambitionem 

fimul- 


Cufpl7iin 
CatoIo  17. 
Thecd.  de 
Niem.l  z, 
defchifm 


nmonts 
triiCl.6, 


fimultatcfque  Elcftorum  ac  pnncipum 
jfuftulic  fanftione  illa ,  quam  anream  hul- 
lam  vocat  polteritas.    Eam  approbante 
frequentirtimo  procerum  Senatu  ,  pro- 
mulgavitNoribergx,  quagradus  acpo- 
tellatem  principum  ,  aliorumque  ordi- 
num,  ita  diicrevic ,  utnullusde  jurcfuo 
poffit  conqueri.   Imprimis  vetera  Cae- 
larum  de  eligendo  rcge  Romanorum 
placita,  eum  ni  modum  renovavit,  ut 
hodiernum  in  diem  Carolina  conftitu- 
tio  de  mandandis  lufFragiis  ,  fbla  apud 
prineipes  vireat,  vigeatque.  Clarus  certe 
Imperator  ,  nili  Bonemici  regni  gloriam 
magis  quam  Pvomani  qua;hvifl"er.  Nam 
ia  Italia  omnia  tibique  omnibia  concejjh ,  e 
quibM  pecuniam  abraiiere potuit ,  vendi- 
C.ZJ.&  in  rurus  imperium  ,  li  emptorem  habuif- 
Nemore     fet.  GalHs  jura  regni  Arelatenlisindul- 
fit.  Sileiios  principes  ,  quos  pater  ejus 
a  Polonico  regno  disjunxerat  ,  partim 
emptione  &  pretio ,  partim  armis ,  par- 
tim  matrimonio  Annse  Suidnicenfis,  Bo- 
hemi^eadftrinxir.  Marchiam  Brandebur- 
genfem  a  Bavari  pofteris  verfute  em- 
ptam,  Sigifhiundo,  luo  ex  Elifabetha  Ste- 
tinenli  hlio ,  attribuit.  Anno  lxi  natus 
erat  ei  filius  Vencenaus  ex  Agnete  Pala- 
tma ,  quem  maxmia  iolennitate  bapti- 
zandum  curaverat,  tantique  ponderis  au- 
rum  ,  quanti  infans  efl^et ,  miferat  Aquif- 
granum  ,  ut  Divas  eum  virgini  comrnen- 
daret.  Ei  bimulo  diademaBohemicum, 
quindecenni  Auguftum  nomen  com.pa- 
ravit.    Nam  cum  principes  Eleftores 
haud  facile  ad  eam  rem  trahipoflent ,  ut 
duos  adfcifcerent  Auguftos  ,  quod  -vir- 
tute  nonpoterat ,  pretio  obtinuit ,  promif^ 
fis  cuique  Eleftori  centum  millibus  au- 
reorum.   Quos  cum  reprsfentarc  non 
poflet ,  publica  illis  Romanse  Reipubli- 
ca;  vecftigaliaobligavit ,  perpetuum  Im- 
perii  detrimentum ,  libertatis  Eledlorum 
pignus.  Hinc  enim  Augufta  poteftas  pe- 
ne  ad  nihilum  redadla,  attollere  dein- 
ceps  caput  nequivit ,  Eledloribus  femper 
jurejurando  adigentibus  'C£e!arem  ,   ne 
Krant      pigi^Oi^2!  addi£la  revocet.  Sigifmundum, 
Itb.Ki!     CLu  Mariam,  Ludovici  Hungari  filiam, 


Carolus  IV.  Vrbanus  V.  ^  Grcgoritti  X/. 


t^neas 
Sylv. 
Hift.  Eo- 
hem.c.^-^ 


Sax. 
cap.^.^. 


lib.io. 
Btnev.lilr, 

/lalf. 


defponderat  ^  pro  fpe  regni  in  Panno- 
niam  mifit,  literis  moribufqucHunga- 
ricis  imbuendum. 

Geflit  potefliatem  annis  xzxi ,  defun-  ^ 
(flus  anno  ejus  fcculi  lxxviii.  De  eo  poft-  'J'"-  '^/"" 
modum  Maximilianus  I.   Cxfar  dixifTe  ■^*. ''',  •''• 
rertur,  peitilenciorem  illo  peitcm  nun- ^r,-„(/^/(, 
quam  Germanixcontigiflc.  Luccnbur-  Chron. 
genfemditionem  ,  cuitratcr  Wcnccflaus  ^''.S- 
prcEerat ,  m  Ducatum  provcxic  Si  quis  fjfyj 
Clericum   in  carcerem    compingeret ,  ^  Urb.v. 
euminfamempronunciavit.  UrbanoV.  Blond  de- 
Avcnione  Stratoris  pra;ftitit  ofEcium,  cid.z 
Papamque  equitem    fecutus  eft  pedes- 
Is   Urbanus  Innocentio  v  i  erat  fufFc- 
ttns  Pontifici  ,   qui  alios   omnes  oves 
proprias  hortaretur  pafcendas ,  ipfe  inte- 
rim  Avenione  procul  a  grege  fuo  deiide- 
ret.    Urbanus  Italiam  femper  fa£Vione 
principum  tumultuantem ,  per  jEgidium 
Hifpanum  ,  quo  &  Innocentius  erat  u- 
fus  ,  pacare  inftituit  ,  Bernabovemque 
Vicecomitem ,  Gonzaga ,  Carrario ,  E- 
ftenfi  adjuvantibus  ,  arduo  pra:Iio  vicit. 
Ahqua  ex  eo  pax  refloruit ,  fed  incerta. 
Urbanus  ipfe  in  Italiam ,  ut  eam  compo- 
neret ,  frufba  venit ;  advolavit  &  Caro- 
lus.  Sed  cum  feciflet  metum  Florentinis  -^"•^3<5S 
Pifanifque ,  &  undecunque  pecuniam  ab- 
rafifler  ,  terrio  menfe  retroceffit ,  ma- 
jori  infamia  quam  opulentia.  Urbanus 
quoque  ,  dehortante  Brigitta  Sueca ,  & 
revelationes  jaftante ,  Avenionem  rever- 
fus  ,  periit  toxico  ,  anno  lxxi.  Ejus  lo- 
cum  accipit  Gregorius  xi,  a  Clemente 
quondam  vi,  patruo  fuo,  Cardinalis  crea 
tus  adolefcentulus ,  &aBaIdo  jCto  in-  ^^"(7.' 
ftitutus  Romae  tum  Senator  femeftris  Lrz.c.i. 
jus  dicebar ,  urbis  cuftodia  &  adminiftra- 
tio  penes  decuriones  erat ,  qui  a  Vexillis 
Banderetii  dicebantur.    Veneti  &  Ge- 
nuenfes  iuter  fe  decertabant ,  quod  Petri- 
nus ,  Rex  Cyprius  ,  in  Venetos  propen- 
fior,priorem  iis  in  coronationis  fus  pom- 
pa  locum  dedifler.Cyprus  ob  id  aGenuen- 
tibus  devaftata  ,  Famagufta  capta.  Mox 
Florentinis  autoribus,quos  Lcgatus  Poa- 
tifiicius  ofFenderat,  multsurbes  ItalicJS 


Magnum 
Belg. 
Chron^' 
Anton. 


Pontifice  defcivere ,  Tifernates ,  Pe- 

rufini, 


137^. 


Frof.l.i. 

Thuan. 
lib.i. 
Rod.San- 
tius  Hijp. 
part.2. 


520  •  VrhanptsV,  ^ 

rulini ,  Tudertini ,  Spoletini ,  Viterbien- 
fes ,  Eugubini ,  Forolivienfes  ,  Afculani, 
Vexillis  Libertatis  vocabulo  infcriptis , 
id  efFecerant  Florentini ,  quibus  &  Bono- 
nienfes  acceflere.  Gregorius  fruftra,  mif- 
fo  exercitu  Britonum ,  ad  obedientiam 
eos  revocare  conabatur.  Cum  Epifcopo 
cuidam  prsciperet ,  ne  diutius  nudam 
paftore  Eccleliam  relinqueret  fuam  :  Ille, 
mr  tu ,  inquit ,  cAteris  exemplum  datu- 
rus ,  tuum  Epifcopatum  non  repetis  ?  lis 
verbis  ,  damnoque  Italico  motus ,  Ro- 
mam  revertitur  Gregorius  ,  anno 
McccLxxvi,  excipiturque  gaudio  civi- 
tatis  ingenti.  Nam  &:  urbanftas  &  zedifi- 
cia  conciderant ,  diuturna  pertxxiian- 
nos  abfentia  Pontificum.  Nihilo  magis 
Florentini ,  vel  anathemate ,  vel  armis 
movebantur ,  ut  ad  Gregorii  redirent  ju- 
gum  ,  qui  paulo  poft  intolerabili  veiica: 
aolore  exftinguitur. 

In  Gallia  adhuc  bellum  erat  de  Bri- 
tannia  minori ,  a^x  casfo  Blefenii ,  de- 
viftoqueNavarro,  cellit  Joanni.  Mili- 
tia  in  Hifpaniam  traniiit ,  ubi  Petrus  Ca- 
ftili^  rex  Blancam  conjugem ,  reginae 
Gallica:  fororem  ,  veneni  inlimulaverat , 
captufque  amore  Padillas  pellicis,  fuftu- 
lerat  e  medio.  Vexabatur  ab  eodem  rex 
Tarraconenlis ,  &  frater  Petri  nothus 
Henricus  oppidis ,  quse  habuerat ,  exu- 
tus  ad  Francos  refugerat.  Itaque  Ber- 
trandus  Gafquinas  Brito  per  Tarraco- 
nenlium  fines  ,  in  Caftilionenfem  duxit , 
exegit  Petrum ,  Henricum  reftituit.  Pe- 
trus  Burdegalam  ad  Anglum  profugit, 
Princeps  Anglus  reducit  Petrum  ,  Gaf- 
quinatem  acie  vincit ,  capitque ,  Henri- 
cum  fugat.  Mox  cum  Petrus  militi  fti- 
pendia ,  ut  convenerat ,  non  diflolveret , 
Henricus  novo  Francorum  exercitu  ad- 
jutus ,  deftitutum  jam  Anglicis  auxiliis , 
fratrem  vidlor  occidit,  rerumquepoti- 
tus ,  rex  falutatur  CaftiIi:E.  Eduardus  A- 
quitanis  nova ,  infolitaque  genti  vefti- 
galia  imponebat ,  tam  magnis  rebus  ge- 
Itis ,  ob  Petri  Tyranni  perhdiam  ,  egens. 
Obfides  Francorum  ,  qui  apud  Anglum 
affervabantur ,   ut  fuos  inviferent ,  di- 


^  Gregorim  XI. 


miffi ,  doraum  redierunt  ,  nequaquam 
reverfuri  in  cuftodiam.  Comitatus  Pon- 
tivenfis  ad  Carolum  regem  defecit ,  mox 
&urbs  Cadurcorum.  Hincbelluminter 
Anglos  Francofque,  terra  marique  in- 
ftauratum.  Recepta  Francis  Rupella :  u- 
trinque  magno  conatu  ,  multa  hominum 
civitatumque  ftrage ,  res  adse  ,  cum  an-  ^37^- 
no  ejus  feculi  lxxvi  Eduardus  filius  ,  in- 
fequenti  Eduardus  pater  rex ,  deceflere. 
Richardus ,  Eduardi  junioris  filius  duo- 
decennis,  Angliapotitur  ,  nulla  eimo- 
ra  a  patruis  ,  clariffimis  Ducibus ,  con- 
troveriia.  InterimtotaBritonia,  exce-^ 
pto  uno  Brefto ,  in  fidem  Franci  redierat, 
legem  tunc  ferente  ,  ut  mortuo  rege , 
raaximus  ftirpis  filius,  fi  xiv  annorum  ef- 
fet ,  ftatim  line  tutela  reo-naret.  Idem 
Vedtigal  fali  ac  promercali  vmomipO" 
fuit. 

Carolo  ivregnante  ,  Joan.  Cantacu-  Laon.f.z. 
zenus  ,  pueri  Toannis  tutor,  cum  Grse- ^'"'^' *" . 

j*-       ■    '^         r  r     \  •   ..       Innoc.  VI, 

corum  dommatum  leptem  rcre  annis  te-  ^^^^^ 

nuiflet ,  tandem  adulto  pupillo ,  a  Gra;-  dec.z.' 

cis  ob  luxuriam  ,  in  monaftcrium  fepo-//i.io. 

nitur.  JoannesFrancifcoCatalufio  ,cu-  ^»»^1. 

jus  ope  tyrannumexegerat ,  Lesbum  in-  '^^«'Wnsr. 

fulam  cum  Mitylene  dedit ,  anno  Dorai- 

ni  13^4.  Paulo  poft  anno  Agarenorum 

DccLvrii  id  eft  ,  Chrifti  1356  Sotr- ^'- .7«^ •»« 

mannus  Orcanis  filius  occupavit  Calli-  „'"^'"^* 

r-r-«  1     *       't'M7?J 

pohn  ,  maxuTiamque  Turcarum  multi-  j^yg^ 
tudinem  in  Cherfonefum  traxit ,  amoe- 
nitate  Europas  captam.  Agros   vicinos 
fine  intermifTione   vaftabat.   Tandein , 
dum  leporem  efFulius  infequitur ,  laben- 
teequo  corruit,  &  confeftim  exfpirat: 
quem  pater  Orcanes  duos  poft  menfes 
fecutus  ,  anno  ejus  feculi lvi  1 1 •  Laoni-  Ami* 
cus  Chalcocondylas  a  Sofimanno  captus  'SJS- 
Adrianopolin  tradit ,  &  Philippopolin :  ^"J^" 
Sed    Sultanorum    annales  ,    Georoius  ^  j ,  ' 
Phranzes,  Paulus  Jovius ,  aliique  hilto- 
rici ,  id  Amuiathi  ejus  fratri  tribuuut , 
quem  &  perhibent  patri  Orcani  fblum 
fucceffifTe,  exftinfto  ante  OrcanemSo- 
limanno.    Itaque   Amurathes  ,   tertius 
Turcarum  Imperator ,  pace  cum  Calo 
Joanne  fada,  trajecit  in  Europam :  Cra- 

km 


AmuYAthes  L  THrcarnm  SHltanus* 


5-2.1 


lcm  &  Unglcfcm ,  Tnb.illonim  diiccs  ,  i 

Grxxis  pcrmolcltos ,  cafl:ig.-iturus.  Eum 

•^^'"'"*       Triballi  primo  congrcHu  fundunt.  Vi- 

AnnAi.      cirtim  audhis  copiis  Amur.athcs ,  utrum- 

Sult.        quefratrem  vincit  prxlio ,  occidit  Un- 

glcfcm  ;  Cralcsnclcioquo  cafu  intcnit. 

HincDidymotichum ,  alixque  Chcrfo- 

ncli  &  Thracia;  urbcs,  a  Turcis  captx*.  I- 

tumeft  Adrianopolin  ,  compuliifciue  in 

urbcm  Chriftianis ,  fccuta  dcditio ,  an- 

no  ejus  fcculi  lx.  Cumquc  ingcntem  ca- 

ptivorum  vim  in  Aiiam  tranfportare  vel- 

let  Amurathcs ,  deconliliofuorum  ,Sa- 

cerdotum  pra-fertim.quintum  fibi  quem- 

que,  elegantifllmumformadelcgit.  Hi 

inter  Turcas  diftributi ,  ut  difciplina;  la- 

bonbufque  adfuefcant  j    Turciceque  in- 

flituti  triennio  ,  ad  Portam  reducuntur  , 

Genizarorum  ordinibus  adfcribcndi.  Ex 

lus  prastorianus  miles  ,    &  robur  belli 

Turcici   adverfus   Chriftianos    conftat. 

Amurathcs  Adrianopolin  iibi  regiam  fta- 

tuit ,  populatur  Macedoniam  ,  prsedam 

liberahffime  indulget  fuis.  Cognito  au- 

tem  ,  Triballos  Myfofqueingentern  pa- 

rare  exercitum  ,  voluit  lane  accepta  pe- 

cunia,  reftituere  Grsecis  urbes  ,   &  in 

Aliam  reverti  :  Sed  quum  terrx  motu 

multorum  mcenia  oppidorum  concidif- 

fent ,  armatis  ea  Turcis  dedit  occupan- 

da.    Mox  &  Tribdlis ,   per  ebrietatem 

fuamacie  deviBis ,  Pherae  urbs  eorum, 

&  finitima  Rhodopa:  monti  omnia,  Bar- 

baris  ceflere.  Sufmanus ,  Myforum  rex , 

data  filia  ,  placavit  Sultanum  ,  alterara 

Andronico  Joannisfilio  junxit,  cui  pa- 

ter  Auguftus  regni  curam  commenda- 

yit ,  eumque  ftipendiarium ,  &  veftiga- 

lem  Amurathi  fecit.  Oborta  deinde  li- 

jnultas  inter  Joannem  &  Andronicum  , 

quod  filius  patri ,  apud  Venetos  a;ris  a- 

lieni  caufa  detento ,  minime  fuccurrif- 

LAon^       fet,  pIurimumGrxcisdamnidedit.  In- 

Chdc.li.  terim  prxfefti  Afiatici  ab  Amurathe  de- 

Ceorg.      fcifcunt ,  quos  ille ,  reo-refrus  cum  Toan- 

Protov,     ne  in  Anam  ,  maxuTiautnnquecladelu- 

lib.i,       peravit ,  paulo  poft  Sauzis  filii  fui ,  quem 

in  Europa  reliquerat ,  rebellione  exagi- 

tatus.  JEtenim  Sauzes ,  abfentibus  Si  A- 


murathc  Sc  Calo  Joannc  ,  cum  Andro  • 
nico  Joannis  filio  confpirationcm  iniit , 
ut  ambo  parcntes  fuos  impcrio  dcjicc- 
rcnt.  At  Amurathcs ,  quum  rcvcrtiflot 
in  Europam  ,  blanditiis  ad  fc  rctraxit 
cxcrcitus ,  filium  Didymotichi  oblcdit , 
captumque  (ut  intcr  ipfum  &  Joannem 
convcnerat)  multavit  oculis ,  idcmque 
Andronicus  ,  (edicnius,  .ipatrefuopaf- 
fus.  Platinain  Grcgorio  x i .  Genuenlem  Pl^t-in 
hic  intcrvenilTe  operam  indicat ,  quiTc-  ^^'■^"'^' 
nedon  infulam ,  pra:miurafacinoris  ,  ab 
Andronico  tulennt :  Scd  viciliim  Vene- 
tos  (uterant  perpetua  fere  intcr  Ligures 
Venetolque  diflidia)  redu£lo  per  fc  Joan- 
ne  ,  eandem  ab  eo  infulam  pados.  Qux 
deinceps  cruenticaufabejliintcr  utrum- 
que  populum  fuit. 

Dania  &  reliqua  Septentrionis ,  non  Huitf. 
unara  eo  tempore  mutationem  cxperta.  '^^'^'"' 
Valdemarus  VI.  cum  Roftochicnfem  ter- 
ram  Alberto  Megapolitano  in  feudum 
contuliffet ,   filio  ejus  Henrico  Inge- 
burginelocavitfiliam ,  Polono  Cafimi- 
ro  fcedere  fe  devinxit.  At  ira:  oblequen- 
tior  rex ,  Cimbros  fuos  adeo  ofFendit ,  -^'"w 
utComitibus  Holfatis  junfti,  tyranni-  '35'^. 
dem  ei  &  libertatis  nvkx  diminutionem  P^V^' 
exprobrarcnt.    Multis    tractatibus  vix  Daniji, 
compofitio  tenuit ,  ut  fecundum  prifcas  Hi_i2. 
leges  omnia  deciderentur.  Rex  Avenio^-  rir^Hw 
nem  abiit  j  reverlus  adulterinam  cudit  ^""'.j. 
monetam  ,   fervitia  impetravit  infohta.  ^7",  / 

TT-  L   n  Ltndelf. 

Huic  renovatur  bellum  ,  varioque  inter  H^^iit 
Cimbros  reliquofque  Danos  Marte  ge-  {„  Chrtn. 
ritur. 

Nec  Suecia  pace  fruebatur.  Rex  Ma- 
gnus  vitse  diflolutioris ,  quam  ut  ferri  a 
RepublicapofTet,  Benedifto  cuidam  fa- 
miliarium  Scaniam ,  ab  Joanne  Holfito 
emtam ,  dederat.  Is  potiori  apud  Re- 
gem  loco  quam  filius  Ericus  erat.  Res 
indigna  vifa  regio  juvcni ;  concitat  nobi- 
litatcm  ,  bello  extorquet  patri  Sca- 
niam ,  Benedidum  novum  principem 
exturbat. 

Valdemarus  fub  hxc  Bugiftao  ,  Bar-  ^„^.0 
nimo,  W.artiflao,  Pomeranis  ducibus,  ijjr}. 
Rugiam  contiilit.  Haquino  Norve^o , 
Vvv  aiteri 


521 


P^ddemarm  IV. 


EricHS 
1360. 


Ergo 
Ha°f- 


Chron. 

Danic. 

Huitf. 

Thraciger 

in  Chron. 

Hamb. 

Siiecitt 
lib.f. 
C.30.51. 
Joan.  Pe- 
tii  Cbron. 
Holf 
partei. 


Albert. 


alteri  regis  Magni  filio,  Margaretam 
defpondic  ,  feptennem  filiam  :  Ericus , 
cum  paulo  port  iterum  faceret  bellum 
patri,  Blancs  Valeiia:,  matrisfux,  ve- 
neno  intercipitur.  Scania  ad  Valdema- 
rum  &  Danos redit',  anno  ejus feculi  lx. 
Occupatur  iis  fequenti  anno  &  Gotlan- 
dia ,  ubi  pridem  Visbosa ,  emporium  Ar- 
ftois  gentibus  opportunum  fuerat ,  ex 
quo  Vinetam  Pomeranicam  exciderat 
primus  Valdemarus.  Damni  ibi  ciyita- 
tibus  maritimis  illatum  haud  parum ,  di- 
reptis  a  milite  Dano  mercibus ,  quarum 
maxiraa  ifthic  copia  fervabatur. 
fosderantur  Suecis  ,  expugnant 
niam ,  Hellinburgum  oblident ,  damna 
damnispenfant.  ScdDani,  vicivitatum 
navibus  in  freto  captis  ,  folvunt  obii- 
dionem  urbis  regiaj- Joannes  Wittenbur- 
gius  Lubccenlium  Conful  ,  quod  ejus 
inertia  clades  Lubecenlibus  accidiflet , 
domi  cervice  luit.  Dum  ita  bellum  in- 
ter  Danos  Suecoique  trahitur ,  Haqui- 
no  Eliiabeca  Holiatica  adducitur  fpon- 
fa  ,  quam  Dani ,  ut  in  fraudem  Marga- 
reta:  nupturam  Norvego,  emariabdu- 
£tam  detinent.  Haquinus  nuptias  cum 
Margareta  peregit  ,  cui  datam  fidem 
Sueca  nobilitas  impugnaverat.  Elifabeta 
monafticam  amplexa  vitam.  Vcrum  e- 
nimvero  Holfati  perfidia^poftuIantSue- 
cos,  perficiuntciue ,  ut  Albertus  Mega- 
politanus  ,  araita  genitus  Haquini ,  fra- 
ter  uxoris  Henrici,  Holfatis  Comitis, 
Rex  appelletur  Suecorum.  Hic  bello 
congrefius  cum  Magno  rege,  capit  eum, 
feptemque  annis  in  cuftodia  habitum  , 
dimittit  hac  lege,  ut  rcgno  feabdicet, 
Quod  fadium  ,  fubmerfufque  eft  in  Nor- 
vegia  tandem  Magnus ,  ann.  mccclxxiv. 
Albertus  rex  Elsburgum ,  Gotlandiam, 
Verendam  ,  Vindcvidam ,  addixit  regi 
Valdemaro:  Valdemarus  Adolfo  Hoi- 
fato  Femariam.  Eodemque  tempore 
Albertus  Megapolitanus  Hamburgum 
pronunciavic  fubjedlum  efle  Hoifatis 
Comitibus  :  fententia  a  CaroIoivLu- 
beca:  confirmata.  Hamburgenfcs  dcji- 


libertatis  in  ponte ,  qui  hodie  nomen  te- 
net ,  erexerant ,  comitibus  fuis  deinceps 
(utfemper)  conjunftilfimi. 

CtEterum  urbes  Germanic^ ,  quum 
minus  fibi  in  principum  favore  auxilii  efl 
fe  cernerent ,  mutuo  femet  fcsdere  colli- 
garunt,  quod  Hanfa  appcllatur.  Eino- 
men  dedere  fex  Vandalica:  ,  Lubeca, 
Hamburaum 
Stralefunda,  Lun^eburgum 


Sax.l.m. 

cap.i,. 

Chytr.  . 

lib.z^. 

Chron. 

Sax. 

Huitfeld. 

Chron. 

Danic. 


Roftochium ,  Vifmaria, 
PomeransE : 
Stetinum  ,  Anclama  7  Golnovia ,  Gry- 
phifvaldia  ,  Colberga ,  Stargardia ,  Stol- 
pa,  Rugenwalda.   Prutenica;  :  Colma- 
ria ,  Thuronium  ,  Elbinga ,  Dantifcum, 
Regiomontium,Brunsberga.  Livonic^ : 
Riga  ,  Derbatum  ,  Revalia ,  Pernovia. 
Saxonics :  Macrdeburoum  ,  Brunfviea , 
Goflaria ,  Eimbeca ,  Gottinga,  Hildefia, 
Hannovera ,  Vlyf&a ,  Buxtchuda ,  Sta- 
da,  Brema,  Hameha,  Minda.  Weftphali- 
ca; :  Monafterium  ,  Ofiiabruga ,  Dort- 
munda,Sulatum,Hervordia,Paderbron- 
na ,  Lemgovia ,  Bileveldia ,  Lippa ,  Cof^ 
waldia.  Clivicx  &  Montenfcs ;  Colonia, 
Vcfalia,  Duisburgum,  Emerica,  Warber- 
gum,Unna.  Geldrics.  Neomagum,Sut- 
phania,Rura:munda,  Arnacum,  Fendloa, 
Elburgura,Hardervicum.  Tranfifulan^ : 
Daventria,Campi,  SuoIIa.  Friiic^ :  Gro- 
ninga  ,  Staverda,  Bolfchuerda.  Simili- 
ter  ,  quas  annoMOLivdefcivere,  Sten- 
dalia,  Soltquella,  Bcrlinum,  Branden- 
burgum  ,  Francofurtum  ,  Vraciflavia , 
Cracovia ,  Halla,  Afcherflebia,  Qucdlin-  An.j^c.^ 
burgum  ,  Halberftatum,  Helmftadium,  1369. 
Chilonia,  Northeimum.   Iftx  civitates 
bellum  dcnunciarunt  Valdemaro  ,  inter 
quas   repcrio  Ultrajcftum  quoque  ,  & 
Dordracum  ,  &  Amftelodamum.   Rex 
Danus  per  irrifionem ,  lxxvii  Hanfas , 
&  Lxxvii  Ganfas,  haud  devoraturas  ja- 
dans  fuos  anferes ,  haud  parum  tamen 
damni  pertulit  a  clafTe  civitatum  :  id- 
eoque  profcdlus  Avenionem ,  peregita- 
pud  Pontificcm ,  ut  anathemate  fenren- 
tur  &  ipfa;  omnes ,  &  rebellcs  Cimbri. 
At  intcrim    Scnarus  Danorum  pacem 
iniit  cum  civitatibus,ei(que  actribuic  Sca- 


Huitf.  in 
Chr.Dan. 


ciunt  Rolandi  ftatuam ,  quam  pro  fimio    niam  ad  annos  xv,  ea  lcge,  ut  certiam  re- 


J375-- 
Hij}. 

regum 

Dan. 

Etii.  Lin 

deb. 

Trich.  in 


VeMceJlaHS  Cdfar.  515 

dituum  partem  fifcus  pcrcipcrctrcgius.  j  amenttA  intolerabilis  crat.  Cum  cvoca-  ^'*^''- 
Jamque  convcncracintcr  Grcgoriuinxi  I  rctur  in  Gcrmaniam  ,  rcfpondit :  Siqui''^"*J- 
&  Valdemarum  ,  ut  abfcntcs  lignisc^ui-  I  indigcant  fui ,  quidniadrcgcmfuumipli 
bufdam  fc  inviccm  cdoccrcnt  quidcui-  j  vcniant ;  Nihil  cile,  quod  c  rc  fuaiitic 
quc  e  re  fua  viderctur ,  cum  Danimillis  }  agenclum  videat.  Quarto  cjus  annopc- 
Oratoribus  a  Papa  obtinent  litcras ,  qui-    ftis  fxviflima  Bohcmiam  populata  cft : 

Praga;  quatuor  mcnlibus  una  parochia 
tria  millia  funcrum  &quinquagintadc- 
dit.  Quo  tempore  inGermanianoviim  Chnn. 
illud  machinarum  gcnus  inventum,  quod  '^"K'"*»* 
bombardcii\oc3i.nt. 

Vcnceflaus  ne  a  foedis  quidemabfti- 
niiit  Juftris :  a  quibus  cum  dehortaretur 


bus  prxceptum  Valdcmaro,  uc  Jcnitcr 
tradaret  fubditos ,  ni  anatlicma  veJIet 
Uuitf.  fubirc  Apoftolicum.  iJlc  uterat  iracun- 
Chron.p.2.  jjqj.  ^  rcfcriplit :  Naturam  habemus  k 
Deo ,  regnum  ab  incoliiy  divitias  a  paren- 
tibin ,  fidem  a  tuis  decejforibus ,  quam/i 
nobii  invides  ,  per  pr^fentes  remittimm 


Bdg. 


Quinquennio  poft  decenit  rex  durus ,  &  ;  eum  Joannaregina,  AlbcrtiHoIIandifi 


Jententix  tenax  ,  arcium  Gurrce  &  Var- 

dingburgi  nimiusxftimator.  Sepulcrum 

Chr,  Hirf.  cjus  apud  nos  Sora;  vilitur. 

lo(tn.  Illis  tcmporibus  Joanncs  Taulerus  , 

Y"^!fA     interioris  Sapientia:  pra:co ,  &  Joannes 

•4"  "^  "^*  Wiclefus  Anglus ,  hberiorispuriorifque 

Theolo»ix  Doftor ,  PontiJicia:  fuperfti- 

tionis  fubverfor  ,  Francifcus  Petrarcha 


lia ,  oifcnfionem  f iibiit  rantam  ,  ut  Casfar 
Sacerdotem ,  cui  confiteri  ipfa  confue- 
verat  de  more  Chriftiano  delifta ,  omni- 
bus  modis  cogeret  arcana  efFari,  renuen- 
temque  MuJclavia  tJ.  demcrgeret. 

Rcgina  aut  animi  doIore,aut,  ut  Chro- 
nicon  Belgicum  habcc ,  a  moJoiTo,  quem 
Venccilaus  in  cubiculo  aJebat ,  pcrem- 


melioris  Jitcraturs  inftaurator,  cnitue-  j  ptaeft.  Tyrannusafliduum  penesfecar 
re.  Albertus  Arecntincnlis  ,  Joannes  '  nificem  habuit ,  qucm  famihariter  Com' 


.a 


Bocatius,  Henricus  Rebdorfius,  hifto 
rias  condidere.  Apud  Grxcos  Nicolaus 
CabafiJas  claruit.  Feruntur  &  Gregorii 
Ariininenfis ,  Richardi  Armachani ,  Bri- 
gittse  Suecicse  libri,hac  a^tate  cditi.  Joan- 
nes  Columbinus  Senenlis ,  Jeibitorum 
ordinem  inftituit.  Juris  peritia  BaJdus 
cJaruit  Peruiinus. 


A.  M. 

S^0. 

Chrifli 

157^. 

ty£,ncat 

Sylv. 

Hiji. 

Bohem. 

Theod.  d 
Nie»),  in 
Nemore 
Unionii 
traii.6. 

"P-33- 
Naucl, 

geri.^7. 

Cbron, 

Htlg. 


VENCESLAUS 
Imperator. 


Romanorum 


AMUS.ATHES      I. 

Bajazetes  Turcarum 
Sultani. 

"VJ^Enceflaus ,  ut  corrogatis  coemptif- 
qne  fufFragiis  imperio  potitus ,  haud 
majori  illud  fide  quam  acceperat ,  geflit. 
Voluptatum  fequax ,  laboris  fugiens ,  vi- 
ni  quam  regni  curiojior ,  nequeprAterita 
corrigere ,  neque futurapr&cavere  doBus. 
Si  a  vino  ^  ebrietate  abjlineret ,  haud 
im^rudens :  at  mero  madens ,  furorii  ^ 


patrcm  faJutabat  ,  quod  filium  ejus  de 
iacro  fonte  Jevavcrat.  Eum  fccum  e- 
quitantem  aliquoties  defilire  ,  fubito- 
que  homines  ad  pcenam  rapere  juffit. 
Cum  Pragenfes  per  tumultum  aliquot 
Juda;orum  miJJia  delerent,  impune  id 
Facinusfuit  :  Sedutmultiquitiment,f<z- 
pe  uni  quitimettir  prAvalent ,  iic  Vence- 
flao  accidit.  Recenti  adhuc  duorum  pro- 
cerum  ,  duorumque  civium  csede  ma- 
dentem  capiunt  Pragenfes ,  publicoque  An.i^^^, 
in  carcere  quatuor  menfibus  fcetore  &  Cufp.in 
fqualoremacerant.  IlleexoratSenatum,  V^ncejlae, 
ut  illuviem  &  fbrdes  balnei  lavacro  liceat 
eJuere.  Inde  dum  fccedit,  refrigerandi  fui 
cauCa  confpicitur  Jembum  piicatorium  : 
in  qucm  nudus  cum  nuda  balneatrice  de- 
tilit  ,  novamque  in  arcem  ,  ad  ilumen 
nuper  ftruftam ,  evadit ,  ubi  a  Joanne 
fratre,  Marchione  Lufatis ,  &  Procopio 
Moravo  defenditur.  Nec  mitior  abhinc, 
quam  fcrx  foJent  caveis  eJapfoe ,  nullius, 
niii  Sufanna:  illius  ( id  balneatrici  no- 
men  )  alloquio  ilcftcbatur  ,  quam  ad 
ledlum  quoque  fuum  adhibebat  5  nec 
Vvv  2  fc- 


Diibr, 


514  FeMCe/Iaus  Cafar. 

fegnius ,  per  compatrem  ruiim  carnifi- 
cinam  exercens  in  eos ,  quos  fu(pe6los  fi- 
bi  vel  invifos  habuit. 

Jam  tum  Sigifoiundus ,  Venceflai  fra- 
ter,  regnoeratpotitus  Hungariae  ,  de- 


ergo 
invadunt , 


Cbron. 

Auguji. 

Aiino 

1386. 

Pirckh, 

lih.l. 

belli  Hel- 

vet. 


Dnir. 


rdond,. 

deccld.3.. 
Ub  10. 
yrof  /.2, 

1'Utin. 


fundro  Ludovico  ,  cujus  filiam  habebat 
conjugem.  Attriverat  Caroli  Neapoli- 
tani  faftionem  ,  quem  nonnuHi  Hunga- 
ri  induxerant ,  tantofque  in  eam  rem  re- 
cerat  fumptus ,  ut  Marchionatum  Bran- 
deburgenfem  Jodoco  &  Procopio,  pa- 
truelibus  fuisjin  pignus  daret.  Itaque  pla- 
cuit  conjuratis ,  ut  ex  voluntate  Sigif- 
mundiftatuerent,deinjiciendaiterumin 
Venceflaum  manu.  Deliciantem 
cum  paucis  juxta  Beraunam , 
captumque  turriincludunt  Pragenfi  ,in- 
de  Viennam  ad  Albertura  Auftriacum 
tranfportant ,  quem  deinceps  Sigifinun- 
dus ,  elocata  ei  filia  ,  generum  habuit. 
Nam  Ludovicus  Auftriacusab  Helvetiis 
prxho  erat  interemptus.  Ibi  pifcatorem, 
qui  pictate  duftus,  captivis  pifciculos  fre- 
quenter  donabat ,  promiflis  onerat  Ven- 
ceflaus  ,  ut  zona  fibi  allata  ferica  ,  demit- 
tacur  in  fcapham,  Vicegradumque  depor- 
tetur.  Eam  arcemmendicipropemodum 
babitu  ingreflus ,  exclamat :  Qui  regius 
eft ,  ad  auxilium  regi  iho  ferendum  ac- 
currat.  Plures  quam  viginti  pr^efto  fue- 
runt ,  injeftaque  prsfefto  catena  ,  vin- 
ftum  illum  Venceflao  tradunt.  Mox  il- 
le  literas  fignat  annulo  praefedi ,  magi- 
ftratusaliquot  evocat  in  arcem  ,  eorum- 
que  nemincm  incolumem  reftituit.  Pi- 
fcator  in  equeftrem  ordinem  adfcriptus. 
Tuendis  deinde  opibus ,  Joannis  Palati- 
ni  ducis  filiam  du&it  Sophiam  ,  ludioni- 
bus  interim  magis  &  pra;ftigiatoribus 
addiftus ,  inter  quos  quidam  Zyto ,  im- 
poftor  celeberrimus  ,  a  Dasmone  fertur 
abreptus,  memorabili  ejufmodi  artium 
documento.  Principatus  Venceflaimul- 
tis ,  eifque  mirandis  regum  tyrannorum  , 
Rerumpublicarum  ,  cafibus  infignitur. 
Sub  initium  ejus  curiam  Romanam  ,  poft 
Lxx  annorum  in  Galliis  exilium ,  fera- 
lis  difcordia  incefiit.  xi  1 1  Cardinales 
Gallici,  Pontificem  e  fiio  corpore  vo- 


lebant,  Italici  quatuor  Papatum  cupie-  ^»ti»t, 
bant  fuas  o;enti ,  urbique  refiiitucum.  Ro-  i^f^-S  • 
mani ftationibus  militum  cinxerant  Va-     "  ^'^ 
ticanum.   Creatur    rite  Bartholomaius 
Barcnfis ,  Prazfulltalus ,  Urbanufquevi 
appellatur.   Mox  Galli  eleftionem ,  ut 
fraudibus  metuque  extortam  ,   calum' 
niantur.  Poft  mcnfem  tertium ,  ut  ae- 
rem  mutaturi ,  Anagniam ,  inde  Fun- 
dos  concedunt.  Joanna  regina  favente , 
Gebennenfem  Cardinalcm  Robertum , 
qiuante  legatus  inltaliafuerat,  Ponti- 
ncem  deligunt ,  cui  Clementis  vi  i  indi-  Theod.  J 
taappellacio.  Neceo  contenti  fchifma-  ^'V^-L^' 
te ,  Britones  ,  mulcatunc  Ecclefixcaftcl-  ^* /''">• 
la  tenentcs  ,  in  Pontificem  Urbanum  ,  & 
Romanos  mittunt:  quos  tandem  Roma- 
ni  ad  internecionem  cecidere.  Difcordia 
hxc  totum  pene  orbem  Chriftianum  ul- 
tra   XL  annos  divexavit  ,   clariflimum 
piis  documentum  ,  nonejfeineo  coetu  di~ 
vinum  fpritum ,  qui  horrendis  infeipfum 
diris  grajfatur :  neque  ex  eo  capite  Eccle- 
Ji&  pendere  corpus ,  o[uod  ipfi  ejus  oculi , 
Cardinales  inquafli  ,   partim  ignorant , 
partim  execrantur. 

Itaque  Franci,  NeapoHtani ,  Scoti- 
que  Clementem ,  cajteri  Urbanum  fe- 
cuti.  Hifpani  variarunt  fententiis,  Ar- 
rao-oniiHannonefqueneutras  partes  ad- 
fcivere.  Pax  inter  regna,  Anglicanum 
Francumquetantominus  convenire  po- 
tuit.  Gandavenfes  Flandri  comitis  fui 
mores  perofi,  arma  in  eum  corripuerant, 
infigne  fiftionis  alba  capitia  fumferant. 
Brugenfes ,  Dammum ,  Hypras ,  rcde- 
gerant  in  poteftatem.  Pacem ,  autore 
Philippo  Audace  ,  Flandri  genero  ,  refar- 
tam ,  tegminaponereiuffi,  refciderant. 
Inter  nobilitatem  plebemque  flagrabat 
bellum. 

Angli  in  Britoniam  tendebant ,  quum  Frof.  /.2. 
interim  Carolus  Sapiens  deceflit ,  reli- 
(fto  impubere  filio.  De  quo  rege  queftum 
lego  Anglum  ,  nullum  fciri  hoftem ,  (\ui  ^,,^^, 
illo  minus  armaretur  ,  ^  plus  negotiifa-  i  jgo. 
cefferet.  Flandros  inteftinum ,  cxternum 
Venetos  bellum  ad  extrema  confilia  ad- 
egit. 

Petrus 


Elond. 
d.z.l.  10. 
Plat-  in 
Urb.VI. 
Lao», 
Chalc.l.^y 


Poljd. 

Virg.  de 

inv.  re- 

runt  I.7.. 

cap.w. 

Petrus 

Ramus 

lib.i. 

Schol, 

Matth. 

Steph. 

Forcat, 

lib  ^.de 

Imp,  & 

Phil. 

Gall. 

Cnido 

Pancir, 

Tit.iS. 

nov, 

repcrt. 

Ileiiric. 

Salm.  in 

Notis  ad 

Tan. 


Bellnm  Venetum, 

Petrus  Auria  Gcniicnlium  urxfcdlus 
Gradum,  Com.iclum ,  Caprulas  vi  ca- 
pcas  inccndcrat.  Cluaiam  aliquandiu  c- 
grcgic  dcfcnfam  cxpugnarat :  Carraricn- 
iis ,  Pacavinorum  tyrannus  ,  terra  ei  fub- 
miniflrabat  commcatum.  Multa  Vcnc- 
torum  millia,  ncc  pauca  occubucrant  Ge- 
nucnlium.  Frafti  cladibus  Vencti ,  cum 
ncc  tcrra,  ncc  mari  auxilia  fpcrarent,  ca- 
ptivis  Gcnucniium  c  carccrc  Iibcratis,per 
eos  vemam  pacemque  petunt ,  eas  acce- 
pturi  lcp-cs ,  quas  clcmens  viftor  impo- 
nerct.  Genucnics  profperis  rebta  elati, 
quoi  folent  vifhres ;  nullam  fpem  pacis 
oitcndunt ,  nili  fe  fuaque  omnia  dedenti- 
bus.  Defperaiio  animos  accendit  Venetis 
ut  extrema.,  quam  indigna  mallentpati. 
Portus  fuos  catenis  obducunt  ferreis,  dif- 
politifque  in  littore  equitibus  ,  Viftorem 
Pifaneum  (  qui  ob  rem  ad  Polam  male 
geftam  in  carcere  latebat)  rei  maritim^ 
pra'ponunt.  Inibbant  fane  Genuenfes  , 
&  captis  circumquaque  caftellis ,  ingredi 
urbem  parabant.  Sed  eos ,  poft  longum 
certamen  ,  Joannes  Barbadicus  armatis 
lembis  repulit ,  cum  proaredi  ulterius  in 
jeftuariis  illis  triremcs  Genuenlium  haud 
poiTent.  Attulit  opem  tormentum  belli- 
cum  {bombarda  ei  a  bombis  &  ardore 
nomen)  a  Germano  nuper  machinatore 
Bertholdo  Nigro  repertimi ,  atrox  belli- 
cis  rebas  Qi' anceps  inftrumentum.  Nulla 
enim  erat  Venetorum  fcapha ,  quinduas 
plurefve  bombardas  veheret.  Singuls  u- 
no  i(ftu  binos  ternofve  plerumque  pro- 
fternebant,  impetu  ob  novitatem  rei  im- 
provifo  ,  ac  proinde  pluribus  letali. 

Pifaneus  intra  portus  fe  fauces  tenens, 
in  quaflibet  occaliones  hoftibus  nocen- 
di  cratintentus.  Bernabos  Mediolanen- 
iis  Venetorum  ibcius ,  divertendis  Ge- 
nueniibus ,  verfus  urbem  eorum  copias 
milit ,  fed  irrito  conatu.  Calo  Joannes 
Grarcorum  Imp.  ut  debitam  ex  fcedere 
pra:ft:aret  Veneto  opem  ,  Peram  urbem 
Genuenfium  Byzantio  vicinam  ,  oppu- 
onavit.  Sed  Androniciis ,  excoscari  olim 
juilus ,  infufo  aceto  oculis ,  patri  juxta  ac 
Venetis  erat  infenfus:  qui  Turcorum  fuc- 


5^5 


cindlus  Bulgarorumque  opibus ,  Perani 
acerrimc  dck-ndit ,  coque  tcrroris  dcdu- 
xit  patrcm  ,  ut  falfi  Venctis  fide ,  in  Gc- 
nucniium  partcs  tranlirct.  Multainfu- 
pcr  variis  locis  utrinque  accepta ,  illata- 
que  damna ,  in  hoc  opufculo  omitttnda. 
Unarcs  civiratcm  Vcnetam  mirc  rccrca- 
vit.  Carolus  Zenus  opulentiilimam  Gc- 
nueniium  navcm,  ab  Alcxandcia  vcnicn- 
tem ,  intercepit ,  inqueportum  Venctum 
deportavit  ,  cujus  merccs  trecenta  au- 
reorum  millia  fupcrabant.  Inde  duas  o- 
nerarias  Clugienfi  in  portu  demcrlit ,  co- 
que  deduxit  neccftitatis  Genucnfes  ,  ut 
ipfi  exinde  majore  quam  Vcneti  penu- 
ria  laborarent.  Proftratus  &  Auria ,  dux 
eorum  fortiflimus ,  fulmineo  tormenti 
iftu.  Tandem  deditionem  facere  coa- 
£t\  Genuenfes ,  anno  fupratredeciescen- 
tefimum  oftogefimo :  capti  eorum  ul- 
tra  quatuor  millia ,  plures  ab  hofte  &  h- 
me  interieranr.  Cum  finem  belli  non  fa- 
ceret  Genuenfis ,  captaque  pra:ter  arccm 
Juftinopoli ,  nova  peteret  clafle  Vene- 
tias ,  nemo  ad  certamen  prodiit.  FefTum 
cladibus  utrumque  populum  ,  reconci- 
liavic  tandemSabauduSjhacformuIa,  ut 
permutatis  utrinquecaptivis ,  Hungaro 
Genuenfibus  foederato  Venetus  feptem 
millia  aureorum  quoque  decennio  per- 
folveret.  Aquileienli  Pontifici  ,  idem 
quodanteajus ,  in  Foro-Julio  permane- 
ret.  Arx  Tenedi  InfulcC,  belli  fomcsj  ex- 
cinderetur. 

Urbanus  Papa  non  intentus  paci ,  ut 
par  erat ,  componends ,  Hungarum  in 
Joannam  Neapolitanam  incitarat ,  quod 
ea  Clementis  Antipapa:  partes  tutare- 
tur,  Carolus  Hungari  nepos  ,  qui  in 
Tarvilinis  contra  Venctos  dimicaflet, 
quum  in  Joannam  dudaret  copias ,  me- 
liufculas  res  Venetorum  efFecerat.  Jam 
fubegerat  Aretium  ,  Florentinos  auro 
multarat ,  fuperatifque  Joannx  ducibus, 
Neapolin  deditione  ceperat ,  cum  nova 
belli  nnbes  Italiam  inumbravit.  Sed  hanc, 
priufquam  demonftrem  ,  Flandrici ,  qui 
prxceflerunt ,  tumukus ,  pauciffimis  ex- 
ponentur. 

Vvv  5  Ete- 


1380. 


Bliindnf 
dec.i., 
tib.i  ?. 


^».1381. 


Theod.  a. 

Niem. 

lib.i. 

defihif'». 

cap.zi, 

&C. 


Frof.U. 


Ertf.l,B. 


$16 

Etenim  Gandavenfes ,  quum  ,  ut  di- 
xi ,  pilea  non  ponerent ,  fadionis  inli- 
gnia ,  principis  fui  animum  optimatum- 
que  acnus  irntarunt.  Hyprenlibus  etiam 
fubmiferant  fubiidia ,  quos  ob  cxfam  ur- 
bis  Gxx  nobilitatem  plefterc  Flander  co- 
gitabat.  Sed  auxiliares  iftx  cohortes  in- 
terierunt ,  domitifque  Hyprenfibus,  ple- 
rajque  civitates  exemplo  terrirse ,  redie- 
runt  ad  Comitis  fidem.  Cum  autem  Gan- 
davenfts  ardius  oblideri ,  propter  urbis 
magnitudinem ,  non  poflent ,  oppugna- 
batur  Gavra.  Sex  rnillia  Gandaveniium, 
qui  fiippctias  ibant ,  intcrcepta.  Eodem- 
que  tempore  plebs  Anglicana,  Sacrifi- 
co  quodam  pri^dicante ,  parem  efle  o- 
mnium  conditionem  mortalium  ,  nata- 
les  eoiHem ,  neminem  alteri  praeftare , 
tremendam  ieditionem  moverat.  Pro- 
greili  Londinum  homines  ad  lx  millia , 
direptis  potentium  fortunis  in  via,  azger- 
rime  mitigati  funt  ab  Richardo  rege , 
omnia  illis  promittente,«f  infamm  mul- 
titudinem  blfmdiendo  dijjiparet.  Quod  fa- 
£lum  eft. 

Flander  oblidione  cinxit  Gandavum  , 
cx  Hannonia  &  Artefia ,  cujus  non  ita 
pridem  a  morte  fu^e  matris  potiebatur  , 
mifite  convocato.  Petrus  Sylvanus ,  & 
Philippus  Artevillanus ,  furentiplebi  du- 
ces  fe  prazbebant.  Parifienles  etiam,  alii- 
que  Gallorum  populi ,  ob  novas  exaftio- 
nes  ad  cruentam  fpeftabant  feditionem, 
qu3J  arte  principum  fedata.  Flander  ino- 
pia  commeatus  preflbs  Gandavenfes,ad- 
egit  pacem  petere :  Sed  cum  eam  non 
daret ,  nifi  nudi  &  inermes  univerfi,  per- 
mitterent  liberam  de  capitibus  fiiisfta- 
tuendi  poteftatem ,  fenfit  fuperbiA  vin- 
dicem  Deum.  Quinque  enim  Gandaven- 
fium  millia  ,  quod  deftinatos  mori ,  aut 
vincere  animos  attuliflent,  maximum 
ejus  exercitum.  proiligarunt ;  ipfiimque 
jam  vita^dubium,  ad  Carolum  Franco- 
rum  regem  compuleruntprofiigere.  In 
viftoris  populi  poteftatem  pene  omnis 
Flandria  conceilit. 

At  vero  Carolus  vi  patrui  fui  (is  ge- 
ncr  Flandri  erat)  precibus ,  communi- 


FUndrkmn  Bellftm. 

que  omnium  principum  &  nobilita- 
tis  periculo  ,  id  dedit  ,  ut  alacriter  in 
Flandros  fufciperet  bellum  ,  Lxbellato- 
rummiIIiainGandavenfesdu£la.  Prima 
prope  Cominumpugna  fuit.  Flandro- 
rum  fex  millia  csfi.  Hypra  deditioncm 
fecit.  Altero  certamine  l  Flandrorum 
millia  cum  Gallis  conflixere ,  Philippo 
dtice.Ad  horam  circiter  unam  pugnatum 
refert  Froflardus ,  ejus  xtatis  fcriptor ,  I 
tantilloque  tempore  viginti  quinque  mil- 
lia  Flanarorum  defiderata.  Cecidit  Phi- 
lippus  feditionis  caput.  Si  fecus  evenif-  Frofl.: 
fet ,  qui  tum  erat  pailim  rerum  ftatus ,  in 
fummum  ,  ait ,  elle  periculum  adduftos 
reges ,  principes  ,  nobiles.  Nammultos 
populos  ejus  pr^Iii  cventum  avide  ex- 
fpeftaile ,  fortunam  in  coniiho  habitu- 
ros.  Necdum  tamen  fopitum  erat  bel- 
lum,  quodGandavenfes,  Sylvanoauto- 
re,  ut  principem  fijum  Ludovicum  agno- 
fcerent ,  nullaratione  induccrentur.  Ca- 
rolus  rex  etiam  tum  adolefcens ,  in  re- 
gnum  rediit. 

Clemens  fub  ha;c  Papa  Avenionenfis 
decimas ,  vitamque  ^eternam  largieba- 
tur  diplomatibus  fuis ,  fi  qui  in  Urba- 
num  dimicarent.  Idem  viciflim  Urba- 
nus  fuis  promittebat.  Hujus  hortatu  pa- 
truus  Angli  regis  in  Galliam ,  Epifco- 
pus  quidam  in  Flandriam  clafle  appulit, 
quantumvis  Flandri  pervicaciter  Urba- 
num  fequerentur.  AdDuncquercamno- 
vem  Flandrorum  millia  Angli  occide- 
runt :  jundlique  Gandaveniibus ,  novum 
Ludovico  crearunt  bellum.  Sed  cum  ite- 
rum  major  Gallorum  adventaret  exer- 
citus,  receffit  Epifcopus :  Britoni^Dux 
rem  ad  inducias  deduxit ,  in  quibus  Flan- 
der  pene  exul  claufit  vitam ,  exemplum 
principibus ,  ut  leniter  c^  moderate  ha- 
beantfuos ,  nec  unquam  in  univerfam  ple- 
bem  citra  difcrimen  grajfentur ,  Philip- 
pus  Burgundi^eDux,  Carolivipatruus, 
uxorio  nomine  Flandriam  fufcepit,fuam- 
que  filiam  Guilelmo ,  Alberti  Bavari  fi- 
lio  ,  Ludovici  C^faris  nepoti ,  colloca- 
vit.  Ita  feptennale  Flandrorum  bellum, 
quo  nimium  humaai  fanguinis  fufum , 

data 


Frof.iu 

P.^Emil. 

lib.^. 

Plat,  in 

UrLan.vi. 

Blondus 

d.z.l.io. 


tUta  per  Philippampaceconcjuievittan- 
dem.  Sylvanus  multitudini  diffidcns  ,  in 
Angliam  ,commigr.-ivit- 

Haud  minoribus  interim  Italiamoti- 
bus   turbabatur. 


Elond, 
d.i.l. 10, 
Theod,  a 
Niem. 
iib.it, 
defchifm. 


Joanna  Neapolitana , 
qux  primum  maritum  interfici  curaflct, 
altcro  in  Hungariam  abducfto  ,  Balca- 
rium  regi  nup(erat.  Eo  in  expcditione 
adverfus  Hifpanum  exftinfto  ,  poftrcmo 
adlciverat  Othonem  Brunfvicenfem.  Is 
contra  ftudium  uxoris  Urbano  cupie- 
bat :  in  bcllo  tamen  fidem  Joanna;  adver- 
fus  Hungarum  prx'ftabat.  Mira  vifa 
Hungari  felicitas.  Urbes  advenienti  ei 
vidloriam  acclamantes ,  deditionem  fe- 
cerant.  Neapolin  receptus ,  Joannam  in 
arcem  novam  inclufam  oblidebat.  Otho- 
nem,  qui  uxori  opem  ferret,  prazlio  com- 
raiiro  egregie  pugnantem,  tandem  ruen- 
te  faucio  equo  ,  incantatoris  cujufdam 
fraudibus  comprehendit ,  Joannamque, 
amilTa  jam  orani  fpe ,  dedititiam  ,  con- 
jecit  in  carcerem.  Veruin  illa  periculum 
contemplata  fuum ,  jara  Cleraenti  Apu- 
liam  Siciliamquedonarat.  Illeeaderare- 
gna  Ludovico  Andium  Duci ,  Franci;^ 
tum  Redori  contulerac ,  Caroli  vi  regis 
patruo. 

Ludovicus  ergo  Provinciam  Phocen- 
fcm ,  quod  ea  dirio  Joannaj  efTet ,  metu, 
vi ,  malo  ,  dorauit.  Ad  triginta  raillia  e- 
quitum  (numerus  peditura  incertus  eft) 
in  Italiara  traduxit.  Per  Marfbs  regni 
fines  ingrefTus  ,  fperabat  hoftes  potelta-  j 
tem  pugna;  Eidluros ,  acfetantoexerci- 
tus  robore  focilebreviqueviftoriapoti- 
turum.  Sed  Carolus  cunftando  eum  ra- 
tus  frangendum  ,  injefto  interim  fauci- 
bus  Joannae  pulvino ,  animam  ei  inter- 
clulit.  Jam  ad  Caflinenfera  faltum  per- 
venerat  Ludovicus ,  quum  alia  ejus  equi- 
tum  decem  millia  Aretium ,  opera  exu- 
lura  admiffi,  diripuere.  Verum  ipfe,  dum 
trahitur  tempus  in  Apulia  ,  morbo  an 
veneno   (  utruraque  traditur  )   decefHt. 
Tbeod.  a    GallijUt  capite  re(e6lo,bini  ternive  men- 
d'rlr'  '^^^^'^^^^  ^"  patriam  rediere.   Aretium 
c.V?  ■&c.'  F^ot^^^t^i^is  venditum.  Is  finis  tumultus 
ufijue    '    Gallicifuit. 


FUndricum  'BeUHm»  527 

Tum  vcro  Urbanus  terrorc  Gallico 
liberatus,  cura  nepoti  fuo  Campaniam 
ab  Hungaro  non  impctrarct ,  Luccriam 
digrefliis,  novos  crcat  Cardinalcs,ingen- 
tem  turbam  ;  fcptera  ex  vcteribus  dat  in 
cuftodiam  ,  quoadicereteoscumregc& 
Clemente  adverfum  fe  conjur.afIc.  Mox 
Carolum  Luccnam  citat.  Rcfponfum  ab 
rege,  afFuturura  brevi,  vcrbifque  juxta 
&  arrais  objeifla  crimina  diluturum. 
Cum  obfidereturLuceria  ,  Urbanus  fa- 
vore  Raimundi  Urfini  exceptus  navi , 
Genuam  deducitur ,  ubi  quinquc  Cardi- 
nales  faccis  involutos  mari  mcrfitj  homo 
rufticus  &  inexorabilis. 

Elifabeta  fub  hxc  Hungarisregina,  ^^'"^^- 
judicium  viri  fecuta ,  ut  Sigifmundus  ge-  ^'^^f^"^* 
ner  .adolefcentulus  in  Hungaria  regna-  Bonfiri. 
ret  ,  elaborabat.    Bona  procerura  pars  Palmer.in 
exftinfti  regis  nepotcm  ,  recentifulgen-  Chron. 
tem  Neapolitani  regnigloria  ,  in  Pan- ""'''^J' 
noniara  accerfebant.   Advolat  Carolus  , 
coronatur ,  folatium  vocatur  viduitatis 
ElifabetsE. 
tione 


Sed  regina  dolorera  firaula- 
fraudeque  atroci  arraans ,  parato 
dorai  percuflbre  ,  venientem  ad  fe  Ca- 
rolum  ,  in  finu  prope  fuo  occidendum 
curat.  Sigifmundus  ab  Hungaris ,  Ladi- 
flaus  Neapoli  reges  agnofcuntur.  Urba- 
nus  ditionibus  metuens  fuis ,  regnique 
Neapolitani  cupidus ,  GcnuaFerentium 
movet  ,  Ladiftaum  ha;reditate  paterna 
deturbaturus.  Sed  quum  Cajetani ,  alii- 
que  populi  repugnarent  ,  Roraara  in- 
feifto  nesotio  reverfus ,  Bandereliorum 
excipitur  mfidiis  ,  quos  creatis  una  die 
novem  &  viginti  Cardinalibus  fuftulit , 
qui  omnes ,  tribus  deraptis ,  Ncapolita- 
ni  fuere. 

Avitum  Mediolanenfi  erat  Vicecorai-  rroff^L^, 
tura  familia;  in  Pontifices  odiura,  Hoc  PUtin, 
tempore  Joannes  Galeatius  Bernabo-  P-^rnit, 
vem  patruum  ,   infidias  fili^  ejus  veri- ''  "■^* 
tus  ,  conjugis  fu:E ,  interceperat  dolo , 
captivumque  ad  mortera  tenebat.  Pla- 
centiam,  Parmam  .Laudara,  ^nxxa.m,  Bland. 
Bergomum,  qux  in  diviiionepatrimo-  d.z.l, 10., 
nii  patruo   obtigerant  ,  fibi  fumferat.  ^"^'^- 
Valentinam  filiam  elocaverat  Ludovi-^^""'"'^' 

coAu- 


5  2  8  Schifma  Tontificum^ 

co  Aurelianenfi,  Caroli  \n  germano,  do- 
te  attributa  decies  centenorum  millium 
Francorura.  SuperatisScaligeris ,  Vero- 
nara,  Vicentiamque ;  Carrano  Patavium 
eripuerat.  Tremendam  Italis  omnibus, 

6  in  his  Pontifici  potentiam  fibi  para- 
bat.  Florentini  metu  fcrvitutis ,  Franci 
regis  iraploraverant  fidem.  ComesAr- 
meniacus ,  qui  auro  Florentinorum  mo- 
tus  eam  fibi  provinciam  depopofcerat , 
educere  permiHus  e  rcgno  perditiffimo- 
rum  hominum  manum,quindecim  raillia 
cquitura  ,  decem  peditum  confcripfit. 
Jacobus  Vermis  ,  pr^feftus  Mediola- 
nenfium  ,  paflus  advenientem  eum  cir- 
cumvolitare  ,  provocareque  fruftra  ad 


Flutin. 
Chron, 
Bclg. 
Theod.  d 


c.  13.  14.. 
"Joannes 
Marius 
parte  3. 
fchif.  22, 
lAnton, 
part.  3 . 
tit.  2.2. 
cap.  2., 
Theod.  ' 


Tarraconenfefque  ConcelTit.  Vencellaus 
Auguftus  in  fedanda  ea  fcditione  ,  ni- 
hil  memorabilc  geffit :  nullum  fpecimcn 
religionis  ,  magnive  animi  pra^buir. 
Tantum  Joannem  Galeatium ,  ingenti 
pondere  auri  exoratus ,  ducem  Medio- 
lani  deiignavit ,  contributis  latiffimis  fi- 
nibus. 

Eo  regnante,  vir  quidam  nobili  gene-  «^»f'« 
re  WiclefilibrosPragamdetuIit,  foan-  ^->™, 
nique  Hutfo,  ingemo  &  mundionvita  cM.^f. 
claro  ,  eos  commendavit ,  uti  thefaurum  Naucl. 
fingularcm.  HufTus ,  cum  m^iftratum  g^n  4.7. 
Academix  Teutonicis  abftuliiftt  Caefar,  l/T^Je 
illique  maximo  numerocommisrafTent  Jlt  ^f^i. 


cominus  confercndas  manus ,  inonera- 
tos  pr^da ,  incompofitofque ,  impetum 
repcntinum  facit :  Ad  fcx  millia  eorum 
occidit  :  Armcniacum  cepit  faucium. 
Quo  exftinfto  ,  reliquia:  a:gre  domum 
funt  rcdudla:. 

Sub  hxc  Urbanus  v  i  undecimo  infe- 
licis  Pontificatus  anno  obierat :  Succcf- 
for  erat  Bonificius  ix  vir  juvenis ,  fcd 
tanti  anirai ,  ut  primus  populi  Romani 
Niem.l.i.  vim  omncm  in  Pontificem  tranftulerit, 
defchifm.  creatis  fuo  nutu  macriftratibus  omnibus, 
munitaque  Sanfti  Angeli  arce ,  in  mole 
Adriani  fita.  Huic  infueta  deceflbribus 
felicitas  obtigit ,  ut  meflem  Jubilxi  ar- 
gentariam  bis  uno  decennio  meteret. 
Nam  annum  fui  feculi  nonagefimum  fa- 
cravcrat  Urbanus,  velut  triccfimum  ter- 
tium ,  quod  id  jetatis  habens  Chriftus , 
mortem  pro  nobis  oppetiiflet.  At  mi- 
Niem.l.i,  nime  eum  viderat:  veneno  autxgritu- 
defchifm.  dinclucifubtradlus.  Bonifacius,  vorago 
€.  68.  69.  pecuniaruminfatiabiIis,nonIucratus  m- 
de ,  quantum  vellet,  mutata  mente,  cen- 
tefiraum  deinde  colere ,  ut  facrum  juf- 
lit.    Litem  fuper  Pontificatu  cum  eo 
Clemens  primum ,  eoque  deinde  mor- 
tuo,  Petrus  Luna,  cui  Bencdifti  xi  1 1 
nomen ,  pervicaciter  continuavit.  Fran- 
ci  ,  cum  obfecratus  Benedidlus  cedere 
fententia  nollet ,  oppugnarc  eum  armis 
tandem  coepere.  Ule  facra  fua  pr^efcrens, 
nea  quoquam  violaretur ,  ad  natales  fuos 


Lipfiam  ,  princeps  Doftorum  Pragen-  cjuit. 
fium  habebatur.    Ille  ,  laudatis  Wiclefi  Antich. 
fcriptis  &  Waldenfium  ,  ingenti  clerico-  i^^»*  ^-  ^* 
rum  &  plebis  plaufu  coepit  docere.  Ro-  ^^^""'^.^"^ 
manum  ^r&fulem ,  aiebat ,  reliquis  Epi-  ^^  mori. 
fcopis  parem  ejfe ,  inter  facerdotes  nuUum  bus  Anti-, 
difcrimen  ,  nifi  quod  'vita  fanciitoi  con-  chrifli. 
ciliet.    Animoi  e  corportbM  excedentes  ,  ^"^  ■'^l' 
aiitin  Aternoievefligioposncumergi ,  aut  yi„fi^f,f^, 
perpetua  confequi  gaudia.   Furgatorium  Hg^     ' 
ignem  nuUum  inveniri:  Dei  ^faniiorum  ' 
imagines  ,  quA  ad  venerationem  profia- 
rent ,  delendoi.  Aquarumpalmarumque 
benediSlioncs  irridendas.   Mendicantium 
religiones  malos  DAmones  invenijfe.  Con- 
firmationem ,  quam  chrifmate  Pontifices 
inducunt ,  ^  extremamunBioneminter 
EccleJiA  Sacramenta  minime  contineri. 
Baptifma  fluvialis  und& ,  nuUa  interjeffa 
facri  olei  mixtura  ,  recipiendum.  Tem' 
plum  Dei  immenfi  ipfum  mundum  effe : 
coarBare  majefiatem  ejns ,  qui  Ecclejtas, 
monafieria ,  Oratoriaque  confiruunt,  qua- 
fi  prAfentius  ibi  Numen  habituri.  Sacer- 
dotales  vefies  ,  altarium  ornamenta  ,pal- 
lai ,  corporalia ,  calices ,  patinas ,  vafa- 
que  hujufmodi ,  nil  habere  ad  pietatem 
momenti.    Sacerdotem  quocunque  hco,    - 
quocunque  tempore ,  facrum  Chrifiicor-' 
pus  petemibtis  miniftrare  pojfe :  fufficere, 
fi  verba  facramentalia  tantum  dicat. 
Sujfragia  fan&orum  in  coelis  cum  Chrifio 
regnantium  frufira  implorari.  Incano- 
nicii  horii  cantandii  dicendifque  frufira 

tempm 


BeneciiSlHS  XII I.  Carolnd  VI.  Rex  Trama. 


V-0 


Eloni. 

d.i.d.lO. 

Plat.  in 

Bonif.^. 

Frof.l.z. 

Roder. 

Smtiut 

fitrte  4.. 

Hi/l. 

Hifp. 

Alfonji 

C.irthiU 

gena, 

Anaceph, 

regum 

Hifp. 


Frsf.l.Z. 


tetnpta  teri.  yejmuiferiifque  ab  Ecclefl» 
inflitutii,  nihil  ineffe  meriti.  Sbinco  Pne- 
UiJ  libros  Joannispublicccrcmavit :  au- 
torcm  ipfum  Praga  cxpulit,  qui  natali 


gricudinibusvcxato  excrcjtufuo&:  con- 
tagiis  ,  migiareBajonam  compulfijs ,  nc 
omni  fpe  excidcret ,  altcram  Petri  nc- 
ptmm  Hcnrico  ,  Joannis  filio  ,  conju- 


in  villa  (Hus  ci,  quod  anfcrcm  fonat ,  ;  gcm  dcdit ,  ut  quomodocunque  res  cade- 


nomen)  docere  non  dcftitit.  Mox  Pc 
trus  Drefcienlis  &  Jacobcllus  Mifncnfis 
communionem  calicis  ,  k  Chrifto  prace- 
ptamjmpie  intermitti  prsdicabant.  Sbin- 
co  quum  in  Venceflao  parum  rcperirct 
prxlidii ,  Sigifinundum  ejus  fratrem  ad- 
lit.  fed  leto  prc-eoccupatus  inhibere  Euau- 
gelii  curfum  defiit. 

Pcrpetuis  fub  hxc  Italia  motibus  qua- 
tiebatur ,  in  quibus  Albericus  Cunii  co^- 
mes ,  confociatis  militarium  virorum  a- 
nimis  ,  Italicos  docuit  bcllare ,  jampri- 
dem  arma  gefiare  defuetos ,  acproinde  ex- 
terorum  obvios  injuriis.  Ex  cjus  officina 
mifitari  Brachiani  funt  orti  &  Sfortiani 
milites,  quorum  armis  Italiaautdeter- 


tantcs  depuht.  Galeatius  ejus  opera  tan 
tum  incuffit  Florentinis  metus,  ut  adlum 
de  fua  libertate  putarent ,  nifi  ipfe  e  me- 
dio  auferretur.  Nam  Pifas  vendiderat  ei 
Gerardus  ,  Perufini,  excuflo  Pontificis 
jugo ,  Bonnonia  item  Lucaque  Galeatio 
fe  adjunxerant. 

Hi(pania  cjuoque  bellis  ardebat.  Fer- 
dinando  Lufitano  fucccflerat  Joannes  fi- 
lius  nothus.  Joannes  Caftili^  Rex  quod 
gener  Ferdinandi efTct ,  uxoriojureLu- 
litaniam  ad  fe  trahebat.  Compertum  ta- 
men  poftea ,  nec  uxorem  Joannis  legiti- 
ftio  ortam  toro  :  Ferdinandus  enim  ma- 
trem  ejus  abduxerat  a  marito.  Galli 
Joannem ,  AngULufitanum  adjuvabant 


ret ,  fuam  prolem  m  Hifpama  regnan- 
tcm  viderct.  Carolus  rcx  NavarraJ  im- 
probus  ,  cum  proccribus  fuis  exitium 
rainatus ,  (bmno  fc  dcdifTet ,  fortuito  aa 
infidiofb  incendio  ambuftus ,  mifere  vi- 
tam  finivit.  Richardi  Angli  regis  juve- 
nilem  animum  Hybernia^princepspene 
cxcantaverat.  Narranteillo  credidit  rex, 
infidias  fibiftruia  patruis  ,  quiafremente 
ob  iniquas  exaftiones  plebe,  quxftores 
aliquot  capitis  damnaflent.  Neclatebant 
Scotos  inteftina  diffidia.  CoIIeftaenim 
manu,  Anglos  memorabili  pugaapro- 
flicrarunt. 

"Inducia?  inter  Anglos  Francofque  e- 
rant.  Ad  pctitionem  Genuenfium  vifuiu 


f uit  poftea  peregrinos  ,  aut  aditum  ten-  ;  utrifque  ,  Africanos  aggredi  barbaros. 


Iverunt  ducc  Borbonio ,  cinxcrunt  ob- 
fidione  urbem  ,  Africa^m  nomiite.  Sed 
seftu  &penuriavexati,  plurimis  araiffis, 
liberatis  taraen  captivis  non  paucis ,  do- 
mura  rediere.  Secuti  multorum  regum 
miferandi  cafus. 

Carolus  vi ,  quum  in  Britonum  du- 
cem  ,  Gallis  permoleftum ,  ^eftuofiffimo 
die  ,  citatiffirao  curfii  fcrrctur  ,  fubita 
correptus  amentia ,  &  lingua  pene  ca- 
ptus ,  quanquam  per  intervalla  refpirabat 
a  morbo,  perparum  deinceps  pro  rege 
egit.  Ei  obleftando  multa  excogitaban- 
tur.  Nofturnis  aliquando  ludispicede- 
Hbutus  ,  femiferi  portenti  fpeciem  fpc- 
ftantibus  prxbebat  ,  eodemque  habitu 


P.i^miU 
lib.io. 


ftu- 


Frater  regis . 
correptara  facem 


Cum  Lisbonam  Joannes  fruftra  obfe-  |  quinque  alii  in  costum  matronarura  vi 

diflet ,  peftilentia  cxercitum  ejus  popu- '  ''  '^  ^" 

lante  fuccinftus  Anglorum  copiis  Lufi- 

tanus ,  Gallos  &  Caftilianos  duobus  pr$e- 

liis  fudit.  Pcrpetratis  infignibus  malis, 

qui  mos  principum  ,  inducia;  convene- 

runt.  Comes  Lanclaftrius ,  Angliregis 

patruus  ,  qui  Petri ,  Caftilia  quondara 

pulfi  filiam  ,  &  ex  ea  prolem  naberet , 

ftrenue  adjutabat  Lufitanura  ,  alteram- 

que  filiarum  ei  connubio  fociabat.  Sed«- 


roruraque  prodibanr. 
dio  elarius  vifendi 

propius  adraovit.  Scintillaex  eain  rcgem 
forte  incidens ,  repentinum  in  omncs  il- 
los  effufa  flaram.a  conflavit  incendiura. 
Duo  inopes  auxifii  raiferabili  ululatu  per- 
iere.  Duo  inter  raanus  elati ,  cum  bi- 
duum  animam  traxilTent ,  exfpirarunt. 
Unus  ruens  in  propinquara  Promicel- 
lam ,  -aqua  vinoque  le  perluens  falutem 
JCxx  fibi 


550  ^murathesl' 

libi  peperit.  Foemina  princeps  regem 

vefte,  utcaudatafluxaqueeratjinvolvit, 

ignemc|ue  reftinxit.  Exin  valetudo  regis 

multo  magis  fufpedla  mortalibus ,  iac- 

chantmm  ritus  execratkni  frHdentibm 

fuere. 

Frof.l.^.       Interim  Angli  Hyberniam  infulam , 

captis  quatuor  eorum  regulis ,  in  ditio- 

iiem  fuam  redegere.    Franci  regis  filia 

jfeptennis  Richardo  tradita.   Id  conju- 

gium  Thomas  Gloceftrio ,  patriioregis, 

acerbiflimum  accidebat  ,  anheknti  per 

bella  ad  fccptri  po.tentiam  Anglicam : 

qua  fpe ,  ubi  pax  inter  duas  regias  coa- 

luifTet ,  fe  dejedlum  providebat.  Itaque 

adhortatus  populum ,  ut  exatliones  tol- 

U  flap-itaret ,  capitur  per  venationis  fpe- 

ciem  ,  Caletumque  dudus ,  linteo  fban- 

gulatur.    Londini  de  conjuratis  fuppli- 

cium  ,  jubente  rege ,  fumptum ,  ac  pro 

more  Anglicano ,  pupillorumbonaejus 

adminiftrarioni   fubjefta    funt.    Paulo 

poftdefundo  Joanne&Lanclaftrio,  fi- 

lius  ejus  HenriQus  ,  ob  qusdam  liberius 

in  regem  efFula ,  cxilio  multatur.  Rex 

fimiliter  in  patrimonium  ejus  involat , 

diftribuit  ex  eo  quardam  hominibus ,  nul- 

li  prasterquam  fibi  charis.  Nec  eo  con- 

tentus  ,   proditionis  infimulat  Henri- 

cumapud  Gallos ,  quo  cOnfugerat.  Ha:c 

i     -        cum  implacatiflime  ferrent  Londinen- 

fes,  concurrerentque  alia ,  quae  odium 

incenderent  regis ,  mittitur  clam  Pra;- 

fiil  Cantabrigienfis ,  Henricumque  ,  in- 

jefta  fpe  regni  ,  Lugdunum  perducit. 

Extemplo  Richardus  in  cuftodiam  da- 

tur ,  vita^que  dubius  ,  gubcrnacula  co- 

gitur  tradere  Henrico ,  quum  annosre- 

gnaflet  xxii.  Nec  multo poft  vitam  clau- 

dit.  HscinAnglia. 

Laon.l.i.      InTurcia,  Amurathcs  multis  maxi- 

^miAl.     mifque  viftoriis  florebat.  Cum  Myfos, 

THTiie.      Epirotas ,  Maccdones  profligaflet,  quos- 

libet  deinccps  bellis  laceiTebat.   Ema- 

nuel  PaIa?oIogus  ,  Calo  Joannis  filius  , 

caftra  ejus  fequebatur.  Piacebat  Tribal- 

lorum  (Servios  vocant)  principemLa- 

zarum  invadcre.  Is  Hungarorura  implo- 

ma  opc,  quammaximispoteratcopiis. 


Bajaz^etes  L 

Savum  fl.  tenebat.  Ibi  Miloistujufdam 
armigeri  egregia  fortitudo  enituit.  Si^ 
mulat  transfugam  fe,produciturin  con- 
fpectum  Amurathis  ,  confeftim  tyran- 
num  hafta  transfigit ,  vitam  fuam  publi- 
ca:  faluti  donat.  Amurathes  humani 
cruoris  fitientifHmus ,  in  fuos  blandus , 
fermonis  parcus  ,  xxxvii  prseliis  defun- 
dlusjtalifatoperiit. 

Jagupe  altero  Amurathis  filioftian-  Ltion.  /.2. 
gulato  ,  Bajazetes  arripit  tyrannidem.  -^««^^-  . 
Triballos  fudit fucavitque ,  Lazaruma-  r,^".^' 

o         ■  1-     ■     r     n         T'-     rtotov. 

cie  peremptum,  concidit  mrrufta-,  ri-  /.i.f.jg.. 
liam  ejus  forma  confpicuam  toro  adjun- 
xit.  Ad  eum  Andronicus ,  oculos  jam 
meliufculehabereexpertusjcum  Joanne  . 
filio  fe  recepit ,  oblataque  tributaria  a.^- 
verfus  quofvis  ope  ,  auxilia  impetravit  .^d 
expugnandam  Conftantinopolin.  Ita  po-  ' 

titus  rerum ,  patrem  cum  Emanuele  ger- 
mano  in  cuftodiam.  mittit ,  Joannem  fi- 
lium  regem  declarat  Gra^cis.  Quartum 
annum  macerati  carcere  ,  Calo  Joannes 
&  Emanuel,  cum  cuftodem  corrupillent, 
evadunt  ad  Turcam ,  promiffifque  aureo- 
rum  triginta  millibus  ,&  quantufcunque 
pofceretur ,  in  quofvis  hoftes  ,  exercuu, 
reducuntur  Byzantium. 

Emanuel  ergo  Palajologus ,  veftiga- 
lis  TurcE  Imp.  inane  Augufti  nomen 
geffit.  Andronicus ,  cjufque  fifius  januas 
Bajazetis  fequuti.  Prolata  deinde  in  O-^ 
rientemarmaTurcarum,  Armeniorum 
regia  capta  ;  duces  Afia: ,  tametfi  fangui- 
nis  TurcicicfTent,  Mahumetumquepro- 
phetam  colerent,  ditionibus  fuis  pulfi. 
Hi  adTemiremLancum,  ideft,  Clau- 
dum  confugere.  Temir  Scytha  aut  Par- 
thus,  magna  vianimicorporifque  ,  au- 
dendo ,  agendo,  moIiendo,/(jr/«»^w  in- 
duflrii  parem  naBns ,  Parthos  Indofque 
fubegerat ,  e  gregario  milite  maximi  ex- 
crcitus  dux,ref1:itutionem  exulum  aBaja- 
zete  amice  poftulabat.Nihil  xqui  refpon- 
debatur.  Bajazctes  interim  Macedoniam 
perpopulatus ,  Illyrios  vexabat.  Thefla- 
liam  deindc  fubigebat ,  &  Phocidem.  Ne 
Peloponnefum  pcrdomaret ,  Hungara- 
rum  Gallorumqueaudacia  obftitit. 

Joari. 


Frofl.4. 
L.aoi>.Ll. 

lib. I o. 

Ntucl. 


Joannes  Pliilippi  Burgundi  filius ,  Si- 
gidnundo  fcrebat  opcm.  Sigifmundus 
aiiquandiuprofiigus ,  occifo  pcr  Bialium 
Forbacliium  Carolo  ,  &  viciflim  pcr 
Croatia:  Banum  iublataElifabctha,  Ib- 
cru  fua ,  revocatus  erat  pcr  uxorcm  ,  pu- 
iiitifquG  Elifabcthse  interfeftoribus,Hua- 
garia  potiebatur.  Auxilia  undique  con- 
traxerat,  ut  formidololinimam  Turca- 
rum  potentiam ,  priufquam  majora  fu- 
meret  incrementa,  protercret,  Gaili  au- 
•xiliares  ,  primi  fortunam  pra:lii  admo- 
dum  (ecundam  habuerant.  Bajazetes , 
cum  rcfciviflet  ad  Nicopolin  proceffifle 
,hoftes  ,  doftufc.|ue  eflet  a  Galeatio  Mc- 
«diojanenfi  ,  qui  Gallos  ob  Valentinam  fi- 
ham  in juriofius  habitam  oderat ,  quantis 
inter  (e  dilTidiis  laborarent  Chriftiani , 
audenter  obviam  ivit ,  coaftis  ferme  mil- 
libus  ducentis.  Artem  yiribus  mifcuit. 
An.1^^6.  O6lo  millia  prxmilit  vclicum  ,  quae  cla- 
dis  occafionem  noftris  prsebuere.  Avi- 
diffirai  enim  laudis  Galli  ,  tanquam  ad 
certamde  tantilla  turba  viftoriam ,  pro- 
fihunt  in  certamen.  Scquuntur  paula- 
tim  Hungari  Germanique ,  ne  deferto- 
res  videantur.  Sed  circumfiifi  omnibus 
Turcarum  copiis ,  Galli  fternuntur,  pro- 
ceres  agniti  e  fplendore  armorum  ,  in- 
nefluntur  vinculis :  Equi  feflbribus  va- 
cui,  cum  occuriarent  Hungaris  ,  late 


^dm,l.% 


b — "  ' 
terrorem  fecere.  Sigifrnundus  vitaz  am- 

biguus  ,   triremi  arrepta  ,  Byzantium 

profugit ,  captivi  partim  ccfi^,  partim 

ingenti  pretio  redemti.  Felix  igitur  tam 

nobili  vi£loria  Bajazetes ;  Az  viciorpau- 

lo  poji  njHlto  infelkior  viciis  fuit.   Tam 

fallax  rerumhumanarHm  fides.  Turca- 

rum  enim  in  pios  ingruentem  procdlam, 

majus  in  orbem  terrarum  fulmeninhi- 

buit. 

, ,    Marcus  Dacorum  ( qui  Moldavi  & 

Valachi)  princeps ,  impetum  ftrenue  re- 

pulerat  Bajazetis.  Turca  denuo  Byzan- 

tium  obfidebat ,  pervicaxinftituti,  fame 

exhaurire  urbem  cupiens,  Caufaprsete- 

xebatur  confpiratio ,  quam  ab  Emanue- 

le  initam  ,  Joannes  ejus  patruelis  fin- 

gebat.  Superftes  eiiam  tum  Calo  Joan- 


TamerUnes.,  y^j 

nes  ,  fcrtur-filii  fponfam  (ea  Trapczun- 
tii  rcgis  filia  crat,  venufta  fupra  modum) 
violallc.  Turca  fufpicatus  ,  junioris 
Joannisfraudeexpcditioncmtrahi,  nc- 
ccffitatcm  ei  quxrendx  reconciliationis 
cum  patruo  impofuit.  Ab  eo  rcceptus, 
&  urbi  ipfi  prspofitus,  difficiliorem  Tur- 
cis  cxpugnationcm  facicbat.  EmanueT 
interca  occidc;ntalium  corrogabat  auxi- 
lia.  Theodorus  frater  ejus  Spartam  Ve- 
netis  vendebat:  Argos  urbemexpugna- 
bantTurci. 

Dum  in  annos  aliquot  obfidio  tantae  ^»»'»^- 
urbis ducitur ,  Iconium,  Amaiia,  Seba-  r^^"'-' 

n  ■    •  Ti       ■•II-         •■-I-'  l^aontc. 

tte ,  eripiuntur  Turcis  ,  illis  qui  Tamef-  chakoc 

lanis  auxifium  pofcebaat»  NoyaScyth^E //6,3. 
legatio  cum  irrifione  excipitur  ,  uxor  P-^mL 
ejus  quoque  ,  qua;  impetum  viri  cohi-  ^!^'^^' 
buerat ,  probro  afficitur  a  Bajazete.  I-  ' 

gitur  frenare  nulla  gens  iram  Temiris  Theod.a ' 
potuit.  Vrxdxfait  Oriens.  Quadringen-  Niem.l.z, 
ta  millia  equitum ,  fexcenta  peditum  ,  defchifm. 
fub  fignis  habuifle  fertur.  Emporia,  quse  ^  '9-^ 
ayrum  deroderant  ,  aftu  circumventa.  (j„^7 
Mifit ,  qui  partas  direptione  merccs  vifi  Protov. 
&  prjefenti  pecunia  divenderent.  Itaple- Ai.c.ii. 
nus  auro  ,    vetere  rurfus  prasda  repen-  "'^^' 
te  opprimens  potiebatur.  DitilTimje  Ci-  j^J^ijn^, 
vitates  ,  in  quibus  Damafcus ,  Halapia,  ,,„^  ^^ 
Sebafte,  ludibrio,  direptioni  jCxdifue- re^B*      1 
f  e,  Turcicis. 

./Egypto  tenus  Tamerlanis  procella 


omnia  pervafit.    Priiiio  adventu  ligna 

candida  proponebat :  deditionem  eodie 

facientes  ,   fine  iniigni  injuria  recipie- 

bantur  in  fidem.  Poftero  die  purpurea , 

ut  fanguine  luendam  inobedientiam  fci- 

rent.  Tertio  atra ,  velut  undique  fune- 

fta.  Interempto  apud  Scbaften  Bajazetis 

filio ,  patrem  ipfum  ,  Scytharum  Euro- 

pajorum ,  multarumque  gentium  auxilus 

munitum ,  praslio  in  Cappadocibus  ex- 

ccpit.  Scythas ,  &  qui  exulibus  favebant 

plurimi ,  a  Bajazete  ad  Tamerlanem  de- 

feeere.   Explicatis  ad  Stellam  montem 

aciebus  ,  tanta  ferocia  concurfum  abar- 

baris ,  ut  c  x  l  hominum  millia  occu- 

buerint.  Prxlii  exitus  Bajazeti  exitialis 

fuit.   Equo  pluximis  confbflb  fagittis 

Xxx  »         captusj 


551  AfargaretaDanorHmRegma 

^Perod  ■  ^^^P*^"^  »  ^""^  fuperbius  loqueretur ,  mi- 
vita  Ta-  fi''^^^^^  domitA  feroci&  fpeBaculum  toti 
79terla,ni}  , -^/^'«/'/'««^«i/.  Catenis  viiiflus aureis,in- 
cap.g.        que  cavea  ferrea  circumcluftus. ,  dorfum 

viftori  equum  adfcendenti  ruppofuic.  Ex- 

pugnata  Prufa  ,  thcfauri  &  concubinx 

Turci  in  poteftatem  Tamerlanis  venere. 

Uxorum  potiffimam  ,   Lazari  defpot^ 

filiam  i  ubi  contemptim  haberi ,  feque 

Samarcandam  ,  Scythiae  urbem  depor- 

tandum  inaudivit  Bajazetes  ,  impatiens 

calamitatum  ,  illilit  ad  caveam  caput ,  ii- 

bique  ipli  in  lonia  raortem  conicivit. 

Tamir  feiTus  potius ,  quam  fatiatus  cruo- 

f  e  ,  vaftitateque  terrarum  ,  ad  compri- 

mendam  Indorum  rebellionera  revola- 

yvc  in  Scythiam ,  exornataque  (poliis  & 
■  captivis  fua  Samarcanda ,  falaciffimus  re- 

gum ,  interiit.  Mortuo  fucceflere  filii , 

neque  fortuna  ,  neque  indole  pares  ,  ac 

parum  inter  fe  concordes.  Proinde  va- 

riis  femet  &  diuturnis  cladibuspeflum- 

dedere. 


Margareta  nepos ,  r«  erat  pronuncia-  Dania. 
tus,  tutricematre.  Decrerum  tunc Sla^  '''^•7'. 
gelofse  ferrur  ,  ut  quifque  presbyter  vil-  i^^^J^ 
lam  pagi  fui  poflideret  optimam :  Nemo 
cogeret  extra  Danix  fines  militatum 
proficifci ;  bellum  ne  moveretur ,  ma- 
gnatibus  invitis.  Haquinus  Norvegus  , 
Olai  pater  ,  Orcades  infulas  Henrico 
Sanclaro  Comiticontulit.  Defunftopa- 
tre,  Olaus  Norvegiam  Danis  conjun-  ^«.ijgo. 
xit.  Scaniam  civitatibus  Hanfeaticis  pof^ 
feflam  haftenus  ,  Danorum  reftituit  fcc- 
ptro.    Mira  eo  tempore  efculcntorum  Armld. 
vilitas  traditur.  Medimnum  liliginis  xi  Witfr. 
nummis ,  vaccam  folidis  tribus ,  tonnam  ^^'''"?-, 
cereviiia:  quatuor  veniifle  ,  mercedem     '""" 


fervi  diurnam  ternos  nummulos  exili- 


14.00. 

Chron. 

Edg. 


Matth, 

Meiho' 

vius  Hifi. 

Folon. 

Trith. 

Crom. 

&  JJ. 


Ha,'c  circa  annum  millefimum  qua- 
dringentefimum  ,  quo  innumera  homi- 
num  multitudo  Romam  confluxit  ,haud 
exiguum  Papatus  Bonifacii  fuftentacu- 
lum.  Venceflaus  eafdem  peccatorum  ex- 
piationes  illis  venditabat ,  qui  Pragenfes 
reliquias  viferent.  Idem  Coloni^e  &  alibi 
fadum  ,  Bonifacio  indulgente ,  fed  por- 
rigentibus  EcclcfiEeRomanajmanus  ad- 
jutrices.  Eledores  Venceflaum ,  utim- 
perii  dehoneftamentum  ,  fbrdibus  igna- 
vMque  inFamem,  poteftate  eodemanno 


parte  3. 
.  Artiegr. 

tifie.  Sed  neque  India  tunc  prsbcbat  Eu-  lona  de 
ropsis  aurum ,  neque  Iflandia,  anno  874  R^F- 
habitari  primum  ab  exulibus  Norvegis  ^fl''"^' 
coepta,  nifi  regibus,  adibatur.  Olaus,    "''^  ''' 
ubi  Gerhardum  ,  Henrici  Comitis  Hol- 
fati  filium  ,  ducem  SlefvigJE,  &  regni 
Danici  fiduciarium  creafTet ,  immatura 
morte  prs;reptus  ,  Sor^e  inter  materni 
proayi,  avique  tumbam  conditur. 

Margareta  Herois  regnorumguber- 
nationem  retinuit  ,  allentientibus  pro- 
vinciis.  Cum  prole  careret ,  Ericum  nc- 
ptis  fuaz  e  forore  filium  ,  haeredem  cura- 
vit  declarari  reeni  Norvegorum :  Alber- 
to  MegapoHtano  ,  quem  fbror  ipfa  Inge- 
burgis  pcpererat ,  infenfior ,  quod  Da- 
niam  Norvegiamque  bello  impctiifTet. 
Eam  ob  caufam  patruelis  Alberti ,  Sue- 


exuerunt.  Perqueidrempus-JagelloLi-  j  ci£erex,bellum  Danismovit  ,multifque 


Jlhert. 
IQ:ar,t^ 


tuania;  pnnceps,  Chriftunis  ficris  ini 
tiatus ,  Ladiflai  nomen ,  &  Hedvigem  , 
Ludovici  Polonifiliam ,  conjuffemacce- 
pit.  Igitur  Polonia;  rexcreatift,  Litua- 
niam  ,  Samogitiam ,  Ruffiam  adjunxit 
Polonix,  eaque  acceffione  auftum  re- 
^num  ad  pofteros  in  centcfimum  ferme 
annum  pro^agavit.  Academia  Craco- 
vienfis  illo  autore  nata  ,  ficut  Heidelber- 
genfis  Ruperto ,  &  Colonienfis  &  Erfur- 
tcnhs ,  Senatu  urbano  procurantibus. 

Apud  D.^nos  cxftindorege  Valdema- 
ro  I  V  j  Olaus  undecennis  j  e  filia  ejus 


modis ,  fosmineum  contemlit  domina- 
tum  ,  miflacote  jubens  aciculas  fuas  cul- 
trofque  acuere  reginam.  Nec  blandior 
fuis  Suecis  ,  prsecipuas  dignitates  indi- 
genis  debitas  ,  in  Teutones  tranftufit, 
poftulans  infuper  tertiam  prazdiorum, 
qux  nobilitas  tenerer,  partem,  ut  regiam 
curaret  iplendidius.  HincfimulSuecico  ^«.ijfg. 
Danicoque  vexatus  bcllo  ,  adextremum  Hifi.Da^ 
Gothia  in  Occidentali  cum  filio  capitur,  '"'\'"» 

■      Bahufam  ^^""''^ 


duce  Danorum  Ivaro  Luckio. 
perdu£lus ,  jubente  regina ,  quam  con 


^rfoldo 
Linden- 


temferat ,  in  carceremmittitur.  Mega-  burch. 

politani, 


Margareta  Danorum  Regina.  Rupertm  Imperator. 


politani ,  quo  noccrc  Danis  pofR-nt ,  edi- 
cunt ,  uc  cujufciinque  generis  nautx  pi- 
rjticam  in  Danos ,  Succos ,  Norvcgos 
promilcue  cxerceant.  Prxdxillcftadul- 
ccdine  plebs  confluxit.  lis  niliii  pen(i  c- 
rat ,  in  cjuoi  um  bona  involarent :  utrum- 
que  pervolitabant  Occanum  ,  ncmini , 
niliundelucrumdcclTet ,  parcentcs.  Sc- 
ptimo  anno  dimillus  Albertus  ,  calcge, 
ut  Lx  marcarum  millia  periblverct ,  aut 
tradita  Stockholma ,  Succico  reg-no  re- 
-4«.  1397.  nunciaret.  Civitatesfocderata:pra:dafa- 
fta?.  Cum  folvcndo  non  cflet  Albertus, 
ScockhoIm.im  recrinas  cradiderunt.  Ita- 
que  Ericus  viii  Pomcranus,  a  Danis , 
Suecis  ,  Norvccria:  rex  kftus,  decretum- 
qae  in  Comitiis  Calmarieniibus  ,  ut  tria 
h±c  regna  perpetuo  unita  foedere ,  uni 
femper  principi  parercnt ,  fingulaque  cx 
fuis  legibus  &  ftatutis  regercncur. 
Verntr.m      Ea  cempellate  Paulus  Burgenfis  Epif- 
fafdcuU    copus  ,  Joannes  HufTus ,  &  Hierony- 
n!^!."'      ™"^  '  Doftores  Pragenfium ,  Manuel 
ChroH.       Calecas  Grjecus ,  Joannes  Rusbrochius 
Betg.        Belga  ,  facra  eruditione ,  Froflardus  & 
Naucl.      M.^Paulus  Venetus ,   hifloriea  clarue- 
S'«-47.     runt. 

Albatorum  maxima  multitudo  ,  lin- 
teis  amida  candidis  ,  Sacerdote  quodam 
dudlore ,  in  Italiam  defcendit.  Clama- 
bant ,  corruptam  effe  erroribus  Ecclejlam, 
dignamque  lachrymls.  Cum  mulco  ap- 
plaufu  exciperentur,  Bonifacius  throno 
fuo  meruens,  comprehenfum  facerdotem 
igni  cradidir. 

Emanuel  Chrylbloras  Eyzantinus  li- 
teras  in  Iraliam  Grscas  atculit  ,  qu£e 
quingencis  ibi  annis  conticuerant.  Ex  e- 
jus  fchola  Guarinus ,  Viftorinus ,  Phi- 
lelphus ,  Lconardus  Aretinus ,  aliique  vi- 
XI  dodli ,  tanquam  ex  equo  Trojano  pro- 
diere.  Latina  ctiam  lingua,  quasiylve- 
fcebat,  excoli  diligentiiis  coepta. 


PUt. 


RUPERTUS    Imperator 
manus. 


555 

Ro- 


IsA  Celebis,  Solimannus, 
MosE s  Celebisj  Bajazetis  fi- 
lii,  Turcarum  Imperatores. 


A,  M. 

SS7o. 

Chrifli 
14.00. 


/~^Um  quatuor  Elcdores  ,  Mogunti-  ^^^*^» 

nus ,  Colonienfis ,  Trevir ,  &  Ruper-  ^cuffn  in 
tus  Palatinus,  Vcnccflao  imperium  abro-  '■fodoco, 
gaflent  ,    Colonienfis  &  Moountinus ,  Huld.' 
JodocumBarbacum,MarchionjmBran-  jMutmt  ■ 
deburgicum  dixerunt  Cx'farem ,  coniiiio  ''^•^^^- 
inani.   Nam  neque  par  tahta:  dignitati  „  7"' 
vilus ,  neque  coronam  adcptus  clt  un-  Hanman. 
quam  ,  fed  fcxco  poll  menfe  defunftus,  nus  Sche. 
Ferunt ,  Venccf]ao  non  invito  ,  delatos  ''''/*''• 
Jodoco  fafces,  quod  patruelem  mallet,  ^3?- 
quam  feimperiicurisonerari.  Chronici  /Jl"^^* 
colleftor  Belgici  cam  Jodoci  defignatio-  To7m  2. 
jiem ,  mortuo  Ruperto ,  faftam  narrat.  rerum 
Id  conftat ,  communi  principum  fufFra-  Gcrm.  ^ 
gio  deiignatum  Fridericum  Brunfvicen-  ^*'*'-'^''» 
iem ,  non  imparcm  canto  fafHgio.  Sed  Pj/^|,-„ 
eum  Moguncinus  Prasful,  fceleraca  Wal-  Chron. 
deccii  Comitis  opera,  cum  ad  diadcma 
fufcipiendum  veniret,in  itincreintere- 
mit.   Unde  proverbio  vulgatum  :  Mo- 
guntia  ai>mtiquo  nequam. 

Igitur  dcinde  Rupertus  Bavarus ,  Elc- 
ftor  Paiacinus,  de  Ludoviciiv  genere, 
infignis  juftitisecukor ,  ingeniique  acer- 
rimi  ,  Ca^far  creatur  Bopardia:  ,  anno 
ipfo  falutis  millefimo  quadringentefimo. 
Fridericus  Colonieniis  diademate  eum 
Colonise  inlignivit,  quandoquidem  A- 
quifgranenfes  fidem  Venceflao  datam 
prajtexerent.  Rupertus  autem  poftea  & 
illos  ,  &  alias  civitates  Venceflao  ftuden- 
tes,  redigit  ad  obedientiam. 

Italia  tunc ,  prseter  luem  ,  bellis  vcxa- 
batur  Mediolanenfis  Galeatii.  Bononicn- 
fes ,  qui  Bentivolumlegerant  Dominum, 
&  Faventini,maCTno  in  difcrimine  erant, 
nec  in  minore  i^Iorentini.  Ergo  voca-  -Antott. 
tur  Rupertus,  ducentena  eipromictun-  P'^'^.^^' 
tur  florcnorum  millia,  fed  ea  conditione,  j^j^^  ^^' 
ne  percipiat  pecuniam ,  nifi  cum  Galeatii  iv/fw." 
Xxx  3  terram 


f34 


Rupertus  ImperatQr. 


1{emore 
IJntonit 

traSii.f^. 

JStondus 
d.z.t. 10. 
Plat.  in 


terram  exercitus  ejus  attigilTet.  Bpnifa- 
cius  Papa  decimas  interim  facras  Ca^/ari 
indulgebat.  Quas  cum  Eleftores ,  Mo- 
o-untuius ,  Trevir  &  Colonienlis ,  dare 
abnuerent,  imperium,  quod  fub  Boemis, 
Carolo  &  Wenceflao ,  languefcere  coe- 
B'«'/-ix.pgj..jj^  fi,b  Ruperto  defecit  aperte.  Nam 
tota  Italia  a  tyrannis  undique  fubafta , 
ingreiTus  ipfi  Ruperto  interclufus  eft.  Ve- 
nit  fane  in  Brixianum  agrum  Caefar,  per- 
negans  Ducem  effe  Galeatium  ,  quem 
krgitione  corruptus  dixiflet  is ,  cui  ob 
indignitatem  imperium  lit  ademptum. 
Sed  Galeatiicopiis  impar ,  accepta  clade, 
Tridentum  rediit.  Inde  vocantibus  Ve- 
netis ,  Patavium  eft  delatus ,  quo  Floren- 
tini  Oratores  fumptuoiiflimo  quidem  ap- 
■  "  paratu ,  fed  copias  illius  deliderio  mino- 
res ,  ut  bellum  refumeret ,  tranfmife- 
nunt-  Duftores  erant  Sfortia  Attendu- 
lus  ,  tunc  prinium  nofci  cceptus ,  &  Bal- 
thafar  Mutineniis.  Quumquecopnarum; 
tenuitati  pecuniarum  quoque  paucitatem 
addidiffent  Florentini ,  nec  Pontife?:  Ve- 
netique  palam  in  auxilium  defcenderent, 
aufterus  reinfedaCa:far,  rediitinGer- 

maniam. 

At  Bonifacius  Pontifex ,  Simoniacus 
&  indoftus ,  Romaead  fubjeftionem  re- 
dufta:  gloria  &  pecuniis  Jubilso  anno 
perceptis  auftus ,  rem  aggreflus  eft  no- 
vam ,  quJE  Pontilices  Romanos  non  mi- 
nus  orbis  Chriftiani ,  quam  Romanse  ur- 
rbeoL  a  bis  dominos  reddidit.   Legem  promul- 
Hum.l.^,  cravit ,  non  licere  cuiquam  facerdotii ,  ad 
defchifm.  quod  promoveretur ,  beneficium  adipifci 
e.7-».9'    priufqUam  primi  anni  reditus  ,  pecuniis 
°      jeftimatos ,  Pontificali  serario  cliflrolvif- 
fet.  Soli  Angli ,  cum  legi  in  fummis  fa- 
cerdotiis  pat^erent  ,  in  ininoribus  eam 
contempferunt.  Ladiflaus  Neapolitanus, 
Caroli  filius ,  autore  Bonifacio ,  Cajet^ 
coronatus :  Urbani  in  Caroliun  fenten- 
tia  antiquata  eft. 

CKterum  Mediolani  Dux  ,  digreflb 
Rupeito ,  copias  illius  refpe£lu  in  Lora- 
bardia  retentas,  ad  Albericum  rnifit,  Bo- 
noniam  &  Bentivalum  oppreflnras.  Fufi 
fugatique  Bononienfes ,  eorumqueavixi- 


liatorcs  Florentini :  occifo  Bentivoio,! 
Albericus  patentibus  portis  in  urbem  in- , 
trodu<ftus.  Trepidatum  tunc  per  univer-  -^»^*»' 
fam  Italiam,  apud  Florentinos  praefer-^"^-  -^^* 
tmi ,  inceifidio  propiores.  Sed  Galeatms,,    '  ^' ,^^ 
oborta  inter  fummas  cupiditatea  &  fu-.  ^a.f4.o2. 
rores  febricula  exftindus  ,  metumdcm-, 
pfit  Italicis  :  filii&  Joanni  &  Philippo 
Mariis  ditiones  ,  cum  odiis  fubditorum, 
fubditis  bella  reliquit.  Albericus  a  Ladi-  ^nton. 
flao  Magifter  equitum  creatus  ,  Neapo-  tit.xs..c.^. 
lin  Ludovico  Andegavenfi ,  prioris  il-  r'*''''^-'' 
lius  filio  ftudentem,  recepit;  Bakhafar  5^' 
Cofla  Pontifici ,  Bononiam  j  Florentino 
Pifas ,  a  Gabriele  Maria ,  tyranno  exule 
fibi  venditas,  arrais  fubegerunt- 

Ladiflaum  mox  in  Hungariam  nova 
procerum  confpiratio  traxit.  Sigifinun- 
dus  ibi  olim  deduobus&trigincanobi- 
libus  fbntibus  liippliciumfumferat ,  quod 
nullum  fibi  rcgi  officium  prceftare  vo- 
luifTent.  Confiatam ex eafcveritate m&-.Theod. 
ximam.invidiam,  res  ejus profpera: ali-  W/«»j. 
quantifper  texerant:  Clades  Nicopoli- ^•^■'•'7* 
tana  in  lucera eam protulit.  Faila,  au- 
torePapa,  conjuratione ,  comprehenfus 
duobus  a  juvenibus  Gariis  cuftodieba- 
tur,  fifiis  Niconis,  intercasterosinter- 
rempti.  Ladiflaus ,  nondum  fatis  confir-  • 
mato  ApuIijE  regno ,  in  Hungariam  e- 
vocatus  ,  Jaderam  oppugnabat.  Sigif^ 
mmidus  interim  matri  juvenum  Garen- 
fium  perfuadet ,  non  defore  ,  fi  interima- 
tur ,  vindices  necis  fua; :  Sin  ipforum  o- 
pera  dimitteretur  ,  maximaa  fe  &  certif- 
fima  eos  pracmia  manere.  DimifTus  brc- 
vi ,  aut  perterruit ,  aut  punivit  adverfa- 
rios.   Ladiflaus  ,  dum  Jaderam  urbem 
obfidionepremit  recipitque,  feftino  per- 
culfus  eft  nuncio.   Neapolitanos  in  re- 
bellionem  animis  apparatibuCjue  pro- 
pendere.  Quare  Jadera  Venetis,  quorum 
pluries  fuerat ,  vendita ,  Neapolin  rediit, 
&  feveriori  quam  prius  difciplina  ufiis, 
neminem  in  regno  efle  permifit ,  quivel 
oppidi ,  vel  arcis  retineret  dominatum. 
Galeatii  interim  mortui  ditiones ,  aut 
pulfi  antea  tyranni ,  aut  prjefidiorum  du- 
ces  occupabant. 


Chroii. 

Relg. 

Paulus 

Lang, 

Chrort, 

Zitic. 


Rtipertm  Imperator. 

Multi  per  ea  tempon ,  ficut  &  fcm- 
pCT ,  poft  fchifmatis  origincm  de  unio- 
ne  EcclelisE  tradatus  funt  habiti.  Qui- 
bus  dum  intenditur  ,  nonusBonifacius, 
putrefcente  vinli  membro  periit.  Car- 
mcu  ci  di6lum  i  Theodoro  Urico  Theo- 


P.<y£mi', 
liii.  I  o. 
Plat.  in 
Innoc, 

VII. 

Theod.  d 


t.^^.&c. 
Ahfoti. 
f-i  t.zz. 


logo : 

Beu  Simon  regnat ,  ^er  Tntmera  quxque 

reguntur , 
'^'  yudiciumque  pium  gaza  nefanda  ve~ 

tat. 
Curia  papalii  fovet  omnia  fcandala  mun~ 
di, 
Templaque  facra  facit  perfidiofa  fo- 

rum. 
Suffe£lus  Bonifacio  in  Septimum  In- 
nocentium  Cofmas  Suhnonenlis ,  jure- 
jurando  fpopondit ,  quam  primum  ellet 
pro  unione  requilitus ,  Pontificatui  re- 
nunciare.  Eo  defunfto,  purpurati  linguli 
Mtfw./.2.  dira  caput  fuum  execratione  deteftati ,  fe, 
defehifm.  li  dehgerentur ,  inautoritateconcihifu- 
turos.  Interim  cum  &:  vero  Pontifice , 
&  optimo  Imperatore  carerent  Itah,uni- 
cuique  {celerato  peccandi  hcentia  data 
cft.  Joannes  Galeatius  Maria ,  Mediola- 
fium ,  Philippus  frater  ejus  Ticinum  te- 
nebat :  reliquse  civitates  ad  quinque  &  vi- 
ginti  variis  artibus  cxdibuioue  agitatse  , 
ab  imperio  Vicecomitum  derecere.  Fran- 
cifcus  Cararius  multa  improbe  aufus , 
cum  Venetos  c-eftuariis  le  &  paludibus  fuis 
juberet  continere ,  ab  iis  Verona  Pata- 
vioque /poliatus ,  necatufqueeft.  Roma- 
ni  Innoccntium  vii.  crudelius  dominan- 
tem  urbe  exegerant.    Sed  fufo  Ladiflai 
reois  milite ,  quo  utebantur ,  eundem  in 
urbem  reccpere.  Dcleftus ,  illo  mortuo, 
Angelus  Corrarius  Venetus  ,  anno  ejus 
feculi  {exto ,  Gregorium  duodccimum 
nomcnedidit.  Jusjurandum,  quodver- 
bis  conceptis  purpuratus  nuncuparat , 
Pontifex  confirmatum  in  ad:a  referri 
juflit.    Cxterum  cum  locus  congreflui 
patrum  confenfu  deligendus  eflet ,  nul- 
lus  proponi  poterat ,  nidquem  Benedi- 
ftus ,  qui  &  ipfc  evocabatur ,  avcrfare- 


Thecd.  a 
Niem.l.z. 
defchifm, 
c  <j.i.  &• 
lii,Z.toH. 


yoaii. 
XX  ly. 


535 

Convenit  iritcr  utriufque  partis  Cardi-  ■^f  "• 
nales,  utPifas  convcnnent.  Ibiutriquc  ^,^""^'. 
Pontincatus  a'muIo  jiislcdisclaviumquc  jy^ct  /.a, 
abrogatiun  :  Dcltftus  Petrus  Minor ,  ^.^..j.c. 
Thcologus,  genere  Cretenlis ,  quo  O-  ^n.i^ot. 
ratore  quondam  Galeatius  Ducisexam-  ^V"^^ 
bierat  titulum.  Hicfolitusdiccrc,  divi- a^,4„^ 
tem  fcEpifcopum  ,  inopem  Cardmalem,  innat. 
mcndicum  Papam  faftum  ,  Alcxandri  V  vn. 
nomen  brevi  tempore  gefllt.  Tarraco- 
nenfes ,  Scoti ,  Armeniaci ,  in  Bcnedidi 
fide  manfere  :  Carolus  Malatcfta  Gre-  ^"/'"'- 
gorium  Arimini  regebat.EccIelia  Roma-  fap.t. 
na  triccps  cxinde  vifa  ,  monftra  limul  Chren. 
biformia  aut  triformia  nata.  Alex.indcr  Belg. 
hoftem  judicat  Ladillaum  regem  ,  quod  ^"■'4i°* 
urbes  Impcrii  Pontificii,  inquehisRo-     "^•'^ 
mam  fu^Editionisfaceret.  Jusregniad- 
judicat  Ludovico  Andegavenfi.  Bononia^ 
moritur  ,  oftavo  fedis  fux  menil'.   Ibi 
largitionibus  fadis,  fufFeftus  Balthafar 
Cofla  Neapolitanus  ,  bellator   melior 
quam  Paftor  ,  unionis  Ecclefise  nullam 
curam  habuit.  Ei  Joannis  xxiii  nomea 
inditum. 

Genua  tunc  in  fidem  regis  Franci  ve- 
nerat.  Florentini  Pifas  occupaverant.Fu- 
cinus  Canis  ,  tyrannus  potentiflimus ,. 
Vercellas  ,  Alexandriam  ,  Dcrtonam , 
Novariam  ,  obtinebat,  ingcntefque  infu^ 
per  divitias  ,  Lombardia:  direptionibus 
qu2;fitas.   In  Galliis  varii  erant  rerum 
motus  ,  temporum    conditio   mifera, 
qualem  fidcs  fit  efle  rege  mente  afFtcla  , 
ducibus  dillenticntibus,  pace  incerta.  Lu- 
dovicus Aureliancnfis,  frater rcgis , im-  P-'-^mil. 
miflb  pcr  Joannem  ,  Philippi  Burgun-  A'^'°' 
difilium,  percuflbre,  occubuit.  Autori  g^i^ 
gratia  delifti  fadla.  Idem  Joannes  Ebu- 
rones  domuit,  EpifcopoTuo  infenfifll- 
mus,  quod  inflatus  fpedominatus  Harv- 
nonum  &  HoIIandorum  (erat  enim  fra- 
ter  Comitis)  majoribus  initiari  ordini- 
bus  nollet  ,  averfus  a  facerdotio.xvii 
miJIiaLcodienfium  cccidere.  Chronicon 
Bclgicum  xxiii  millia  haber.    Joannes 
Epifcopus  de  plurimis  fupplicium  fum- 


tur.  ColIufioha:cvifa,&uterqueinfacra  !  fit ,  qui  mortuo  poftmodum  Guilelnjo 


caufaprscvaricator.Saniliuscgerepatres. !  fratre 


cum  Hannoniarn ,  Hollandiam, 

Flan- 


5^6 


Sigijmundpis  /mper» 


Turcic. 

LMtiic. 

ChaUA.^. 

Georg. 

PhraHt. 


Flandriamqiie  hxreditate  cepillet ,  a  mi 
lite  quodam  fuo  trucidatus  elt. 

Et  ne  male  Chriftianis  tantummodo 
iratum  diceres  Deum  ,  in  gentes  etiam 
eiFeras  indignationem  fuam  effudit.  Fi-  • 
lii  Bajazetis ,  patris  exemplo  nihil  emen- 
datiores ,  cruentis  fe  invicem  bellis  at- 
triverunt ,  qus  occalio  exftitiflet  opti- 
ma  rem  Chriftianam  in  Afiareparandi, 
ni  ferahs  difcordia  Romanenfium  ani- 
mos  principum  diftraxiflet.  Sex  Amu- 
rathi  erant  rihi.  Muftaphan  Tamerlanes 
occiderat.    Mahumetes   in  Cappadocia 
indulgebat  quieti.  Ifa  (Jofuam  aut  Je- 
fum  vocat  Chalcondylas)  &  Mofes ,  fe' 
invicem  oderaat.  lia  rcgni  fedeminva- 
fit  Prufam,  brevique  Alia;  &  Europa:  ple- 
raque  in  verba  fua  adegic.   Solimannus 
miliriae  peritiflimus ,  Byzantii  fe  tene- 
bat.  Cafan  Celebis  fextus  artate  erat  te- 
nera.  Sohmannus  ergo,  alleftis  ad  fe  mi- 
litaribus  ,  Europam  ,  abfente  in  Afia  fra- 
tre  ,  peragravit ,  firmufque  ab  exercitu 
tranfo-reflus  in  Aliam  ,  ii\  Cappadocia 
eum  vicit  pr^slio  ,  comprehenfumque 
trucidavit,  anno  tyrannidis  quarto. 

Cum  ergo  Solimannus  regnare  cos- 
piflet ,  redut  dimiflus  a  Tamerlane  Mo- 
fes ,  concihatifque  fibi  ducibus  ,  qui  Ifam 
fecuti  eflent,  Marcum  Dacorumregu- 
lum ,  traducit  in  partes ,  &  AdrianopbU 
rex  falutatur.  Solimannus  contra ,  ut  E- 
manuelcm  fibiadjungat,  Theodorifra- 
tris  ejus  filiam  ducit  uxorem ,  tranfgref- 
fufque  Byzantium  ,  bellum  Mofi  infert. 
Mofen,  prjetcr  Dacos  &  Triballos,  adju- 
vabat  Stephanus,  LazariDefpotaefilius. 
Hunc  ad  defeftionem  impulit  Grscus 
Imperator.    Nihilominus  viftor  Soli- 
manni  Mofes  ,  dum  fugientes  infequi- 
tur ,  per  infidias  fratris ,  caftris  exuitur. 
Quare  diffipato  Mofis  exercitu ,  Adria- 
nopolin  recipit  Solimannus,  defunftum- 
que  fe  periculis  arbitratus  in  ignaviam  ac 
voliiptates  quafque  provolvitur.  Grsecis, 
tjui  fidamattulifJX^nt  operam,  maritimam 
Afiam  reftituit.  Interea  Mofes  inftaurat 
vires  ,  adjuvante  iterum  redlore  Dacice. 
Magifter  equitum  &  auxiliarium  copia- 


,  ab  rege  inerti  &  vIdo- 


rum  prasfe<ftus , 

lento ,  ad  Mofen  deficiunt.  Solimannus 
Byzantium  rcfiigit  ,  in  animo  habens 
■Grsecis  rcddere  Europam ,  ut  commo- 
dius  pofTet  Afiam  tueri.  Sedillaagitan- 
tem,  in  itinere  comprehendnntTurci, 
&  ad  fratrem  deducunt ,  aquoillico  ne- 
catus  eft.  Comprehenfores  pariter  igne 
cremati  a  tyranno ,  quod  diceret  eos  im- 
piainregemfiiumcommififre.  Adlahafc  Cufp.in 
anno  ejus  fcculixi.  Pr^Ecedente  Ruper-  Rnpert. 
tus  Palatinus ,  cum  improbafTet  Pifanum  ^"'liio» 
concilium ,  &  Gregorio  xii  adhsreret, 
infperato  diem  obierat  Oppenheimii ,  de- 
cennium  poteftate  fun£tus.  At  qui  a  con- 
feflionibus  Pontifici  erat ,  repetit  oftio 
affixam  epiftolam ,  cujus  hoc  exordium : 
Satanni  regmrum  Acheromii  Imperator ,  Chron. 
tenebrarum  rex ,  profundijfimaperditio-  ^}^'     , 
nu  dux  ,  fuperii^  princeps ,  omnium  da-  ^f^^ 
mnatorum  &ternm  comes ,  fidelijfimo  dtle-  Traii'.^. 
Bo  noflro  Joanni ,  Dominici  ordinuprA-  Lahjr. 
dicatorum ,  perditiomsjilio.  Pejor  etiam  cap.zS. 
Grcgorio  Joannes ,  nihilquc  habens  fan-  '^""^^ 
ftiratis,  adeo  ut  mcretrices  ci  Bononicn-   -^  ''^^^* 
fes  fingulis  menfibus  trecentos  pende- 
rent  aureos  ,  multorum  mentes  offendit. 
Cum  plenam  delittorum  omnitim  ve- 
niam  ofFerret  iis ,  qui  in  Ladiflaum,  Nea- 
politanum  rcgem ,  arma  fumerent,excla- 
matum  eft  Pragse  ab  Huflitis ,  Joannem 
Papam  Antichriftum  cfle.   Eorum  ali-  P'<«^«* 
quos  clam  interfeftos  a  Senatu  ,  populus  ^^^'^^" 
per  omnia  urbis  templa  circumtulit,  prce-  ov/r." 
dicantibus  Ecclefiafticis :  Ijii  funt  fitnfli,  Theod.  <t 
qui  pro  tejlamento  Dei  fua  corpora  tradi-  Niem. 
derunt-  E  difperfione  Pragenfis  Acade-  ^''^- 
mis  Lipfienfis  nata ,  Friderico  Mifnenfi  ^^.  jZ-vs. 
autorc,fubannumMccccix.  part.-^. 

Petrus  de  Alliaco  Cameraccnfis  Epi-  Kyant. 
fcopus,  Joannes  Gerfon ,  Poggius  Flo- ''*  lo* 
rentinus,  ea  tempeftate  claruerunt.  Atnfid^' 

Inter  Gerhardum  ducem  Slefvicen-  j^,fj,.,V' 
fem  ,  ejufdem  fratres  ,  Dithmarfos  or-  parte 
tum  cft  bellum  ,  quod  Ericus  Saxo  Dith-  Chro/i. 
marfos  diripiiiffet ,  idquc  Damni  Holfa- 
tis  ferretur  acceptum.  Initio  Dithmarfi, 
quod  innocentibus  Holfatis  crimen  im-  , 
pegiflTentperfidiajjmalenmltati.  E  Dcl- 

bur- 


loannes  XXIV,  Sigtfmmdm  Imperdtor. 


14.10. 

Jodti. 
MicraLin 
jjntagmam 
te  ex 
Annal. 
Boruf 


A.  M. 

Chrifli 
14.11. 


bur<»enfi  caftro  &  Hanrovia  ,  incurlio- 

ncs  ui  ipfos  fadaf .  Scd  poftca  Comcs  Al- 

bcrtus  ,  dum  prceda  gravis  fcUinat  in 

Holfatiam ,  excuiruequimoritur.  Ger- 

hardus  dux  fervidius  inflans  Dithmarlis, 

&  fubigere  cupiens  popuhim  ,  ex  inlidiis 

trucidatur ,  cumque  co  nobiles  trecenti. 

Inhumata  manfcre  cadavera  ,  niii  qus 

multo  auro  redimercntur.  Ruftica:  id  in- 

clementis  datum.  Fcedus  tandcm  iftum, 

ut  caveret  uterque  populus ,  ne  alterutri 

per  conniventiam  damnum  inferretur. 

Henrico  ,  Adolfo,  Gerhaido,  filiis  Hen- 

rici  puerulis,  tutorcs  conftituti,  defen- 

forque  Ericus  RexDanorum.  Sedcum 

Gottorpienlis  arxtradendaeflct  Marga- 

retx  reginre ,  fuffiicio  oboritur  ,  eam  m- 

lidiari  ducatui  obtcntu  tutelx ,  impletur- 

que  armatiscaftellum.  Difcedcntereo;i- 

na  ,    Ericus  dcmolitur  qua:dam  Slefvi- 

cenlium :  unde  natum  bellum  ,  ingenti 

cum  Danorum  Holfatorumque  clade  per 

multos  annos  geftum. 

Pluris  ftetit  Cruciferis  in  Boruffia ,, 
quod  Lituaniam  invaferant.  Jagello  feu 
Vladiftaus  iv  rcx  Poloniaj ,  ad  Gruneval- 
dum  XL  eorum  miilia ,  deinde  poft  fe- 
meftre  x  millia  occidit.  Ita  Crucifero- 
rum  Refp.  c^nx  ab  anno  Chrifti  mcxc 
variis  furrexerat  incrementis ,  ad  interi- 
tum  proclinata. 

SIGISMUNDUS  ,  Imp.  Roma- 


norum. 

M  U  S  A    &    M  A  H  U  M  E  T  E  S 

Amurathis  I. 


filii 


AmUR  A  THES    II. 
Sultani. 


Turcarnm 


J«annes 

Cufpin.  in 

Sigifm. 

P.cy£r»il. 

iib.io. 

Chron, 

Benev.  de 
Ramhal. 
dit  libro 
Augufiali, 


P  Xftinfto,  ut  diftum  eft,  Ruperto  Ca:- 
fue,  continuo  Joannes  Pontifex  au- 
tor  per  literas  fuit  proccribus  Germanis, 
ut  Sio-ifmundum  regem  Hungaris,  Tur- 
cico  bello  finfliorcmquamfeliciorem , 
crearent  Cifarem,  ejus  gratiam  tanto 
judicii  Gonfiliique  beneficio  initurus.  Si- 
gifmundus  majeftate  regia,  quam  in  pro- 
cero  oftentabat  corpore ,  Iiberaiitate  fi- 


557 

mul  &  virtute  animi ,  quam  multarum 
peritia  linguarum   quoque  cxornabat , 
omncs  facile  antcibat  fuaz  a;tatis  rcges. 
yEquaturus  crat  Carolos   S:  Othoncs , 
fi  ad  pacis  artes  parem  bcllandifclicita- 
tem ,  pudicitiamque  corporisaddidifTct. 
Defio-natus  cft  ab  Elcdloribus  codem  an- 
no ,  quo  Martinus  e  Barcinoncnfi  fami- 
lia  poftrcmus  obiit  Rcx  Tarraconcn- 
fium,  dcftinatufque  eft  fucceflor  Ferdi- 
nandas  rcxCaftihx.  Cruciferiin  Boruf^  Blond. 
fia  maximas  a  Polonis  clades  acceperc.  1*/  *'' 
Italia  tunc  bellis  partim  Vicccomitum,  ioan.%f. 
partim  Ladiflai  NcapoIitaniquafTabatur.  Naucl.^ 
Joannis  Marice,  Mediolancniis  ducis  jgtn-a^. 
exofa  erat  fubditis  crudelitas :  unde  pro- 
num  fuit  urbium  pra:fc<ftis  diftrahere  Vi- 
cecomitum  provincias.  Fratri  ejus  Phi- 
lippo ,  ob  tenellam  a^tatem  ,  minus  erant 
audientes  difto  Ticinenfcs.    Qua  occa- 
fione  intromifliis  a  Gibellinis  Canis  Fa- 
cinus,  urbem  diripuit,  tutelamqucpras 
fe  ferens  Philippi ,  Brixianos  ,  Bergoma- 
tes  ,  Cremonenfes ,  vexavit  incurlioni-r 
bus  ,  Philippus  per  ftupendam  paterni 
principatus  everfionem  ,  ad  eam  devenit 
rerum  inopiam  ,  ut  pra;fcfti  Ticincnfis 
beneficio  vitam  inibi  tutatus- ,   fingula 
educationi  neceflaria ,  a  fingulis  emen- 
dicaverit  amicis.  Mater  ejus  Mediolani, 
ob  truculentum ,  cui  infueverat ,  domi- 
natum  veneno  cxftinfta  :  frater  domefti- 
ca  faftione  cjefus.  Philippo  vix  viccnni 
obiitFacinus  Canis,  potentiffimus  tunc 
Longobardise  tyrannus ,  ut  qui  Vcrccl- 
las  ,  Alexandnam ,  Tertonara,  Nova- 
riam ,  plurimaque  per  eam  regioncm  ob- 
tinuerit  oppida ,  ingentefque  infuper  di- 
vitias,  direptionibus  Lombardi.'Equx'fi- 
tas.  Ejus  filiam  Beatricem  ,  quadragin- 
ta  annis  majorem ,  duxit  Philippus ;  per- 
que  illud  connubium ,  &  principatus  pa- 
terni  partem  reaiperavit ,  &  cum  opi- 
bus  militum  acquiiivit  favorem  tk  du- 
cum  ,  quorum  ufus  opera  ,  patrueles  fuos 
a  Mediolanenfibus  revocatos  expulit,  & 
Brixiam ,  Cremonam ,  Placentiam ,  alia-  ^/^"^- 
que  oppida  redegit  in  potcftatem.  Sigif-  ^''■"' 
mundus  eum  poftea  ,  datis  infignibus. 


Yyy 


ducem 


'Jonn. 
XXIV. 

Chron. 
Belg. 

lib. 10. 

LnOn, 

ChaltJ.f, 


558  SigiJmHndm 

ducem  Mediokni  appellavir.  Beatrix 
adulterii  poftmodum  iniimulata ,  capite 
ca:fb  finivit  vitam. 

Agebantur  hasc  in  Infubria  ,  quum 

Francifcus  Gonzaga  ,  Mantus  Domi- 

nus ,  Bononiam  adverfus  Malateftam  , 

Ladiflai  mercenarium ,  acerrime  eft  tuta- 

tus ,  Ladiflao  interim  Romam  ,  Latium, 

Umbriam  &  Hetruriam  late  occupante, 

non  iine  fpe  univerfe  Italia:  regno  po- 

tiuiidi.  Ludovicus  fane  Andius ,  rex  ab 

Alexandro  V.  &  Joanne  diftus ,  clade 

eum  aliqua  afFecerat ;  fedLadiflaus  nihilo 

fegnius  bellum  inftaurabat  ,    adeo   ut 

Joannem  Pontificem  Roma  exigeret , 

murofque  dirueret  urbis ,  anno  ejus  fecu- 

lis  XIII.  Florentinos  uigens,tam  oppor- 

tune  obiit,  ut  venenolublatumnonab- 

fit  fufpicio.  Florentina  virgo  venuftitli- 

ma  ,  cuJLis  amore  flagrabat ,  accepta  a 

patre  cicuta  eum  conleciflre  perhibetur, 

non  memorandoartificio.  SuccefTitfo- 

ror  Joanna,  nihilo  illa  fuperiore  Joan- 

na  fanftiiis  feliciufque  Neapolitams  no- 

men-  Matrimonium  padla  Joannis  A- 

tagonis ,  mutato  conlilio  nupfit  Jacobo 

Borbonio.  Sfortiaduce,  Romanamur- 

bem  adverfus  Brachianos  milites  ftrenue 

defendit.  Interea  Sigifmundus  Romam, 

ut  aiebat  ,  diadematis  caufa  iturus ,  in 

Venetos  validum  miferat  exercitum ,  ca- 

ptoque  Forojulio  ,  Tarvifium  oppugna- 

bat.   Scd  cum  Carolus  Malatetb  cun- 

ftando  potius ,  quam  pugnando  fregit. 

C^^far  LaudcE  congreffus  cum  Pontihce, 

denunciat  ei,  ut  concilium  tollendo  fchif- 

mati  indiceret.  Aut  dido  audiendum,aut 

ofFendendum  genus  humanum  fore.  De- 

ledla  tandem  Conftantia ,  Italis ,  Gallis, 

Germanis  opportuna  ,  miro  gaudio  Au- 

gufti ,  in  cujus  fide  urbs  erat.  Haudqua- 

quam  dubium  ,  in  conventus  ejus  pote- 

ftate  futuros  Joannem  Grcgoriumque,u- 

trumque  Italum.  Joannes,amicis  dehor- 

tantibus  ,  eo  fe  contulit  anno  mccccxiv. 

Tam  frequens  erat  concilium ,  ut  difcri- 

mina  &   velut  clafTes  eflcnt  faciendx , 

diviiis  inquinquepartespatribus.  Initio 

Itali,  Germani,  Galli ,  Angli  pracipua: 


Impsrator. 

dignationis  erant.  Poftea  &  Hifpani  ad- 
venere.  C^eterse  nationes  alise  aliis  ha~ 
rum  adfcribcbantur.  Quod  tribus  harum 
eeneratim  placebat  ,  id  reliqua:  ratum 
fanxere.   Cum  diu  multumque  difputa- 
tionibus  incertos  ambiguofque  tenuiflet 
Joannes  ,  qui  potifTimum  decernerent , 
liiperveniente  SigifiTiundo ,  fa^taque  o- 
mnibus  dicendi ,  quod  liberet ,  potefta- 
te ,  multa  crimina  Joanni  objedla.  Pro- 
babatur ,  eum  largitionibus  &  fuam  e- 
milTe  ,    &  plurimas  aliis  vendidifle  di- 
gnitates,  dedifle  &  Laicis  fpiritualem  po- 
tentiam.  Inceftis  &  adulteriis  fe  polluif- 
fe ,  negafle  pertinaciter  animarum  im- 
mortalitatem  ,  &  corporum  furrecflio- 
nem.    Audiens  ha;c  agitari  Pontifex , 
fumto  militari  habitu ,  Scaf hufam ,  Fri- 
derici  Auftriaci  oppidum  refugij^^  ,   ad 
Joannem  Burgundum  iturus.  Sed  Im- 
perator,  confluentibus  fubito  copiis,  coe- 
git  Fridericum  femet  &  Papam  refiftcre. 
Retraftus  e  fuga  Joannes ,  cum  non  ha- 
beret,  quod  teftibus  opponeret ,  incar- 
cerem  traditur  &  convi6lus  xl  crinii- 
num,  abroaato  ei  de  concilii  fentenda 
Pontificatu ,  LudcvicotraditurEIefto- 
ri  Palatino  cuftodiendus.  Manheimii  ier- 
vatus  eft  ,  dempto  ferm.onis  commer- 
cio.  Jamque  prolatum  erat  decretum  , 
concilium  generale  legitime  congregatum , 
ftatim  habsre  a,  Chrifio  poteftatem ,  Pon- 
tifices  conciliofulijacere. 

Grecrorius  Carolum  Malateftam  mi- 
fit  cum  tam  liberis  mandatis ,  ur  ei  facul- 
tas ,  jufque  cedendi  Pontificatu  daretur. 
Is  infignia  Pontificis  indutus ,  in  augu- 
ftiflima  fella  confedit  ,.ac  velut  Gregorii 
perfonam  s;erens  ,  depofitis  infignibus , 
relidtaque  fella ,  fe  abire  Pontificatu  ef- 
fatus  eft.  Gregorio  jus  pilei  redditum , 
Leo-atione  Piceni  &  principatu  Cardina- 
lium  atrributo.  Sed  non  diu  fuperfuit , 
dolore  (ut  aiunt)  animi  propter  fubitam 
abrogationem  (nam  in  mora  fpem  po- 
fuerat)  abfiimptus.  Sublatis  duobus  Pon- 
tificibus ,  reftabat  tertius  Petrus  Luna, 
qui  &  Benediftus  ,  animi  pervicacior. 
Duces  Franci  eumdefententianonmo- 

verant. 


Chron. 

?!^-- 

Feltets 

Fabri 

Hift, 

Suev.l.l, 

tap.if. 

Anton. 

f.3./.22. 


lib.iQ. 

Chron.  ■  ■ 

Belg. 

Matius 

pare.^. 

Schifm. 

22. 

FliittHa. 


p.401 

Tnni.i, 

rerum 

Hifjjmic, 

Laiirent. 

Valla  de 

Ferdin. 

Aragon, 

regel.3. 

Roder. 

Saiititis 

HifjKHifi 

fart.i^. 

cap.6.ij. 

Chron. 

Belg. 


Sigifmundtu 

vcrant.  .Sigifrnundiis  ,  cum  oratoribus 

Concilii  ad  Francix;  &  Anglia?  rcgcs  ivit, 

horcitus ,  ut  in  abdicatione  Bcntdidli  c- 

jus  fcqucrcntur    (ententiam.    Perpauci 

Caifarcs  ,  ut  de  hofte  viftoriam  armis 

Tjidus     ferrent ,  tot  labores  adiere ,  rjuod  Sigif- 

Marin.de  mundus  bclio  infehx ,  ut  pacem  Ecclelia- 

^^"'        fticam  conflitueret.  Perpeniani  cum  Be- 

Hijp.l.iu  ,-ieji(fj.o   ^  jgge  Arao-onum  in  collo- 

quinm  venit.  lxxvii  annos  natus  erat  Be- 
nedidus  facundia  literaturacjue  prxflians. 
Verum  fe  Pontificem  efle  contendit , 
atque  etiam  fi  non  fit ,  fblum  omnino  ex 
omnibus  Cardinalibus  fuperefTe ,  qui  a 
certis  Pontificibus  purpura  iint  donati : 
reliquos  a  controverfi  juris  xmuhs  crca- 
tos.  Itaque  fi  interrcg-num  fit ,  penes  fb 
fblum,  nonnullofque  Romanos,  jus  Pon- 
tificis  eligendi  fore.  Expugnari  fando 
non  potuit ,  conceffit  Panofcholam,  mu- 
nitifilmum  ctiam  mari  oppidum ,  expro- 
brans  fiium  Ferdinando  judicium ,  quo 
didus  ille  poft  Martini  utriufque  obitum 
Tarraconcnfium  rex  cfTct.  Imperator 
cum  Oratoribus  Caftellae ,  AragonixSc 
Navarrse  regum ,  moram  apud  Francos 
Anglofque  traxit ,  pacifque  inter  eos  no- 
men  redintegravit. 

Pendente  fic  lite  Pontificia ,  caufa  fi- 
dei  addn£la  in  qi^^eftionem  efl:.  Joannes 
Huflus  &  Hieronymiis  Pragenfis ,  fide 
pubhca  ad  Synodum  evocati ,  plerofque 
Joannis  Wiclefi ,  pridem  defunfti ,  arti- 
culos  propugnabant.  Congreffi  cum 
doftoribus  ftetere  conftantes.  Se  vera- 
ces ,  fe  Chrifti  difcipulos  efle ,  Romamm 
^cclejiam ,  c£terafque  per  orbem  difper- 
fiu  ,  longe  a.  t%iiditiombm  Apoftolorum 
abiijfe.  Domimtum  ^  delicias  plerofque 
exquirere ,  nefcire  prorfus  divim  man- 
data,  autfcientes  contemnere.  Poggius 
Epifi.ad  Florentinus ,  qui  interfuit ,  ait,  nemi- 
Leonard.  j^^jj^  ^g  vidifTe  unquam ,  qui  in  caufa  di- 
cenda,  prcEfertim  capitis,  propius  accede- 
ret  ad  facundiam  prifcorum ,  quam  Hie- 
ronymum  ,  nihilque  protulifle  indignum 
bono  viro  :  adeo  ut  fi  id  fide  fenferit , 
fplofelr'  l"^'^  verbis  profitebatur ,  nulla  in  cum 
CMfpi    njortis  caufa ,  imo  ne  kviflimse  quidem 


e^neas 

<Sylv. 

Hift. 

Boher». 

cap.zS. 


pog^us 


%Aretius, 
'Joan. 
Foxus 
Comm. 
rerum  in 


Imperator.  539 

fucrit  ofFcnfionis.  Dixit ,  hunc  morem 
prifcii  ,  doclijjimis ,  fatiHiJJimifque  viris 
fuijfe ,  ut  in  Jidei  interdum fententiii  dif- 
creparent  ,  non  ad  peffundandam  ,  fed 
reperiendam  writatem.  Prior  Huflus 
combuftus  eft,  cantato  hymno,  quem  vix 
flamma  &  fragror  ignis  intercipere  po- 
tuit.  Hieronymus  in  fundo  turris  foeti- 
das  atque  obfcurx ,  trecentis  quadragin- 
ta  diebus  habitus ,  ubi  ne  videndi  quidem 
facultas  erat ,  tot  Ecclefiafticos  Dofto- 
res  in  fententiam  fuam  protulit,  quaii 
fummo  in  otio  fapientiae  interim  ftudiis 
operam  dediflct.  Cum  jiftor  ignem 
poft  tergum  injicere  vellet ,  Huc ,  inquit, 
accede ,  ©»  in  co?ifpe^u  accende  ignem ;  fi 
enim  illum  titnuijfem ,  nunquamadhunc 
locum ,  quem  ejfugiendi  facultoi  erat,  ac- 
ceffijfem. 

Cecinit  Syrabolum  ,  &  Davidicum  il- 
lud :  Circumdederunt  me  viri  mendaces. 
Ambo  ( tefte  Sylvio  ^nea ,  qui  poftea 
Pontifex  Pius  11  fuit)  pertulerunt  animo 
conftanti  nccem ,  &  quati  ad  epulas  invi- 
tati  ,  ad  incendium  properarunt ,  nul- 
lam  emittentes  vocem ,  quxmifcriani- 
mi  poflct  facere  indicium,  viri  fempi- 
terna  memoria  digni.  Sangerhufse  eo- 
dem  tempore  multi  hasrefeos  nomine 
cremati.  Cineres  exuftorum  ,  ne  rape- 
rentur  a.  Bohemis ,  in  lacum  projetlii. 
Sed  difcipuli  terram  ,  in  quo  ignis  fuit , 
velut  facram  fecum  in  patriam  detulere. 
Mox  fequaces  Joannis  &  Hieronymi , 
Ecclefias  nonnullas  a  Venceflao  poftula- 
runt ,  iii  quibus  Cux  prcedicari  plebi ,  Sa- 
cramentaque  miniftrari  libere  pofTent : 
Etimpetrarunt. 

Conftantise ,  quafi  id  ageretur ,  ut  pa- 
teret  multitudo  fufFragatorum  fuperfti- 
tionis ,  fubdufta  ratione  rcpertum  eft , 
in  Europa  efl^e  monafteria  Benediftino- 
rum  15-107  :  Confecratos  ex  eo  ordine 

2^449. 

Sed  cum  de  reftituenda  Ecclefia,emen- 
dandifquemoribusClericorum ,  mentio 
habcretur ,  placuit ,  velut  vacante  jam 
quadriennium  cathedra  ,  prius  novum 
Pontificem  creari ,  confilio ,  quo  nullum 
Yyy  z  rei 


Martyrii 
'Joan. 
Hus.edic. 
ab  Othotie 
'liruiij. 


Chr»n, 

Eeh. 


Cbron, 
BeU. 


Plat.itt 

Mart.  V. 

r.^mil. 

lib, 10. 
Chron, 
Belg. 
e  Cofm6= 
dromie. 


z-fiS- 


Cufptn. 
Sigifm. 


Plat.  In 

MartifiO 

V.  Laon. 

Chak.L^, 

Blondus 

tib.^l. 

Anton 

p.l-tit.i.^. 


540  Sigifihmdm 

rei  Chriftiana*  peftilentius ,  nullum  Si- 
gifmundo  &  Germanis  ingratius.  xxxii 
Cardinaks  ,  adjunilis  e  quaque  natione 
fenis ,  Othonem  Columnam  crearunt 
Pontificem  maximo  plerorumcjue  gau- 
dio ,  qui  quod  facra  Martino  die  eledus 
effet ,  Martinum  (e  V  appellavit.  Con- 
firmata  concordise  crgo  afta  trium  Pon- 
tificum  Eemulorum.  Conftitutum ,  ut  ex 
ea  die  quinto  poftannoconciliumhabe- 
rctur ,  alterum  fcptimo ,  tertium  deci- 
mo.  Exin  perpetuum  id  eflet  ,  legiti- 
mumque  ,  ut  decimo  quoque  anno  con- 
venirent  in  unum  patres  omnium  gen- 
tium.  Reformatio  Ecclefias  in  capite  & 
membris ,  quam  Germani  Gallique  ma- 
xime  urgcbant ,  &  in  iis  Joannes  Ger- 
fon  ,  in  illud  tempus  dilata  a  Pontifice  , 
qui  anno  XVIII  ejusfeculi,  invitolmpe- 
ratore,  concilium  dimiiit.  Nec  puduit 
patres  illos  iKnoxiortmi  fuppliciii  defende- 
re  iUam  poteftatem ,  quam  tot  anfiii  ^  fce- 
leratiffmis  hominibti^  gefiam  agmfcebant : 
non  puduit  Sacri  calicis  ufum ,  non  obfian- 
te  fcilicet  Chrifii  mandato ,  laicis  adime- 
re :  eoque  eniti ,  ut  receptA  fuperflitiones 
armata  regum  manu  tegerentur. 

Sigifmundus  ibi  Adolfum  Clevenfem 
e  Comire  Ducem,Hermaunum  focerum 
fuum  e  Barone  Cilia:  Comitem ,  Ame- 
deum  Sabaudum  e  Comite  Ducem  ,  Fri- 
dericum  e  Burggravio  Noribergenfi 
Marchionem  Brandeburgicum  creavit. 
Ericum  Saxonem  Lauenburgicum  pri- 
vavit  eligendi  Caefaris  jure ,  ioque  in  Fri- 
dericum^Mifiienfem  tranftulit. 

Martinus  inter  Philippum ,  Mediola- 
ni  Ducem ,  &  Pandulmm  Malateftam, 
a:gre  pacem  compofiiit ,  qu^e  mox  rur- 
fus  difturbata ,  cum  Malatefta  reliquique 
reguli ,  guftata  femel  imperandi  volu- 
ptate ,  quas  occupaverant  ditiones ,  non 
'  tantum  tueri  ftuderent  ,  fed  &  augere 
aliorum  injuriis  damniique.  Receptis 
tamen  Philippo  Brixia  &  Cremona ,  Ni- 
coLius  Eftenfi"s  fponte  fecit ,  ad  quod  co- 
gi  poterat ,  reddiditque  Parmam  Philip- 
po.  Gonzaga  Mantuanus ,  quum  minus 
comi  fronte  infjiiceretur  Mediolani ,  o- 


Itnperator. 

doratus  id ,  quod  res  erat ,  Philippum  fua 
repetiturum ,  Venetis  fe  Florentinifque 
adjunxit,metu  Principum  qucmvis  omni 
arte  in  fuas  partes  allicientibus.  Hi  Fran- 
cifco  Carmignola  duce ,  cum  multiplici- 
bus  prazlus  Brixianum  territorium  fub- 
egiffent,  Bergomum  quoque  ex  fosde- 
dere  tandem  acceperunt.  Carmignola 
poftraodum  proditionis  compertus ,  cer- 
vice  luit ,  cui  fubftitutus  Sfortia.  Bra- 
chius  vero  Montinius  interim  pontifi- 
cias  ditiones  infcdcrat ,  utMartinoRo- 
mam  proficifci  tuto  haudliceret.  Mar- 
tinus  Florentiampervenit,  ubijoannes 
XXIV,  empta  xxx  aureorum  miilibus  li- 
bertate ,  eum  adoravit ,  jufliifque  uti  pi- 
leo  ,  &  Thufculana;  prxefTc  Eccleila? , 
moerore  periit.  Cofmus  Medices,  Joan- 
nis  Expapx  familiaris  ,  maxime  crevifle 
ejus  opibus  fertur.  PorroBrachius,FIc-  ^"tnn. 
rentinorum  opera  reconciliatus  Marti-J^?' 
no  Bononiam  ei  ,  qux  libertatem  de-  cLj^.' 
nuo  fumferat  ,  fubjecit ,  viamquc  Ro- 
mam  ycrfus  aperuit.  Florentinorum  Ec- 
clefia  ob  id  Metropolitano  honore  exor- 
nata. 

Cura  Romam  denique  anno  xxive-  ^"H^^- 
nifTet  novus  Pontifex  ,  adeo  direptam  ^/^'j"* 
eam  vaftamque  repcrit ,  ut  nullam  civi- 
tatis  faciem  agnofceret.  CoIIapf^e  do- 
mus ,  templa ,  palatia ,  mceniadeftruCla, 
ccenofa:  defertjequs  platca?,  omnium  re-  ' 
rum  penuria ,  rufticitas  mera  regnabat. 
Refeftam  aliquantulum  inundavit  Tibe- 
ris,  templumque  Pantheon  ad  majus  al- 
tare  implevit. 

Haud  paulo  feliciorem  eo  tempore  £,«„, 
reperio  Conftantinopolin.  Mufa  vel  Mo-  Chalc.l.A. 
fes  eam  urbem  obfederat ,  iratus  En^ia-  Ceorg. 
nueli  Palxologo ,  quod  Solimanno  opcm  ^'"'"''^' 
tuIilTet.  Sed  viftus  navafi  bello  abfcefle-  '^•''•3°' 
rat  ,  quo  in  certamine  filii  Emanuelis 
nothi  enituit  virtus  ,  poftea  ob  patrui  in- 
vidiam  carcere  diuturno  macerati.  Im- 
perator  Grxcus  ,  ut  fe  ulcifceretur ,  Or- 
canera    Solimanno   genitum   oppofuit 
Mufk :  qui  in  Theflaliam  progrefuis,  ibi- 
que  cuftodis  fiii  fraude  proditus ,  pocnas 
patruo  elifis  faucibus  dedit.   Minimus 

filiorura 


Mahumetes  L  Saltams. 


541 


filiorum  AmuratlusByzantiiChriftianis  I  Jacobouxorfidcliorviderctur.  Scdniox 


Aunal. 
Tnrcic. 


Georg, 
Phrantl. 

f.l-C.^U 


14.11. 

■  P.iy£mil. 
lib.  10. 
Elond. 
lib.zi. 


imbutus  facris  ,  co  tcmpore  raigravit  vi 
ta.  Supcrerat  Mahumctes,  qui  metu  fra- 
tris  Mufe  chordisfefabricandisaluerat, 
&  Caramannum  apud  principcm  latita- 
bat.  Hic  Grxconmi  Turcorumque  o- 
pe  ,  tyrannidem  Mufe  detcftantium,  A- 
lia  ficile  potitus ,  tranfcendit  in  Euro- 
pam  ,  prxlioque  primoinferior ,  Con- 
uantinopolin  rcfugit.  Mufam ,  ne  in  A- 
liam  trandrct ,    Gr.rci  occupato  trajcftu 
impcdicrc.  Rcfcftis  viribus ,  denuo  tcn- 
tatur  prarlii  alea ;  viftufque  Mahumctes 
Tnballorum  aditDuccm,Turcarum  pro- 
ceres  ad  defcftionem  invitat ,  haud  irri- 
toconatu.  Namtransfugio  quorundam 
confirmatus ,  inftaurat  certamen.  In  eo 
Mufa  tyrannus ,  dum  Cazanem  percgri- 
norum  duccm  transfugam  occidit ,  a  mi- 
niftro  ejus  manu  truncatur.  Saucium  de- 
ferit  cxcrcitus  ,  ad  Mahumetem  figna 
rapit :  qui  fratrem  in  paludibus  latentem 
na>flus ,  prozfocavit  laqueo ,  itaque  im- 
perio  potirur. 

Hic  GriEcorum  bencficiis  motus  ,  qui 
Si  Muftapham  ,  e  Bajazetis  fe  languine 
ferentem ,  in  vincula  mififlent ,  perpe- 
tuam  cum  eis  pacem  coluit ,  TriDallum 
finibus  auxit,  Dacorum  regulo  impera- 
vit  tributum.  Oborto  cum  Venetis  de 
infulis  lonii  maris  certamine  inferior  , 
Lampfaco  cedere  coaftus  eft.  Emanuel 
munito  Ifthmo ,  Peloponnefios  princi- 
pes  redegit  in  poteftatem  ,  filiumque 
Toannem  Gr^cis  regem  dedit.  Mahu- 
mctes ,  punito  Caramanno ,  qui  Prulam 
urbem  cremaverat  ,  ablatifque  aliquot 
oppidis  ei  rcconciliatus ,  rara  inter  Tur- 
cas  humanitatis  Jaude  deceflit,  anno  iftius 
feculi  vicefimo  fecundo  ;  Amurathes  II 
ejus  filius  rei  Turcics  pra;feftus  eft. 

Italia  interim ,  Francia,  Bohemia ,  mi- 
randis  motibus  agitabantur.  Joanna 
Neapolitana  haud  majori  fide  Borbo- 
nium  ,  quam  antca  Tarraconeniem  ,  a- 
mabat.  Ob  id  adminiftratione  rerum  fiib- 
mota,  palam  fe  luiibus  ac  dcliciis ,  am- 
plexibufque  mariti  dabat ,  autorcs  con- 
■ipirationum  ultro  deferebat  ,  at  niilla 


Mnrtin» 
V.  'Blond, 
iib.iz. 


mulicbris  cnituit  dolus.  Occafioncm  c 
nim  nadla  ,  Sfortiam  cximit  carcere,  Ja- 
cobum  in  cam  arcem  ,  in  qua  delitucrat 
ipCa,  compulfum  oblidet,  ac  navi  pro- 
fugere  in  Franciam  cogit.  Polficitade- 
inde  Pontifici  duces  fublidiaquc ,  adver- 
fus  ditionis  Ecclciiafcica:  invafbres ,  eo 
autore,  coronatur,  AlfonfumqueTar-  Banh. 
raconenfium  regem  novum,  vetercm  Si-  ^'^""i. 
ciliaj  Dominum ,  adoptat.  Verum  cum  JifJJJ^ 
minus  promillaimplcrct  Martino,  Lu-  HO.t.i. 
dovicus  ab  co  Andegavenlis ,  (ecundi  Lu-  Plat.  in 
dovici  filius ,  rcx  appcllatur  ,  qui  pro- 
tinus  Calabriam  nulla  contentione  ob- 
tinuit.  Aquilam  urbem  pro  Alfonfo  ob- 
fidentem  Brachium  ,  Sfortia  junior  in- 
terimit  pra^lio,  Senior  enim  Atcrnifiu. 
undis  perierat. 

Idemque  juvenis  Perufiam  ,  Tuder- 
tum ,  Affifium ,  ad  Martiniobfequia  re^- 
duxit.   Ibi  vero  indignatus  Alronfus , 
non  fibi  conccdi ,  quod  ccmulo  ,  miflia 
ad  Scnenfe  concilium  Oratoribus ,  po- 
ftulat  caufam  Bcncdidli  cognofci  ,  qui 
fuperftes    adhuc    Panofchofa    fedebat , 
haud  obfcuro  Aragonum ,  Scotorum  & 
Armeniacorum  ftudio.Ea  tants  rei  men-  i/£mii, 
tio  abfterruit  Pontificem ,  ut  velut  re-  W.  10. 
nafcente  fchifmate ,  ne  quid  dencgaret 
Alfonfb.    Continuo  Alfonfus  gratiam 
retufit.  Benedifto  enim  fub  idemtem- 
pus  mortuo  ,  duo  cjus  Cardinales  dele- 
gerant  .(Egidium  Barchinonenfem  Ca- 
nonicum,  eum  Clementem  viiiappel- 
lantes.  Et  viri  &  loca  in  ditione  Tarra- 
conenfis  erant.   Mifliis  ergo  Alfonfus 
Borgia ,  qui  poftea  Calliftus  v  fuit ,  Pa- 
nofcholam  ,  pervicit ,  ut  jEgidiusnomi- 
ne  pontificio  cederct,  Balearium  Epif- 
cope  accepta.  Is  finis  l  annorumfchif^- 
matis  certus,  uno  jam  certo  Pontifice. 

Ex  eo  tempore  parum  fan<fta  fbcietas 
reoni  inter  matrem  Joannam  ,  vario 
mutabilique  ingenio  ,  &  filium  Alfon- 
fum,  non  genitum,  fed  airumptum.  Ac-  EArth. 
cedebant  ftftioncs  ,  altera  Tarraconen-  Faciusde 
lium,  ahera  Andegaveniium.  Tandem -^^^" 
regina  ,  ut  ingrati  animi  Alfonfum  abdi-  nl""^'  *' 
^-       ,    Yyy  3  cat, 


P.ty£mit. 


HenricHS  V.  eyfmlns.  Caroha  P7I.  Tra>Korum  I\€x 

Tarraco- 


Chrm. 
14.18. 


sr- 

cat,  Aiiflegavenrem  adoptat 

neiifis  clafle  advolans  Mafliliarn ,  repen- 

tino  adventu  captam  diripuit. 

Ludovicus  fecundus  ,  qui  fbcer  Del- 
phini  foret ,  &  patruelis  regis ,  taotum 
apud  Gallos  poterat ,  ut  omnia  ejus  con- 
iiiio  agerentur ,  nec  cjus  Francos  posni- 
teret.  £jus  morte  mala  Francise,  qux 
interquieverant ,  recruduere.  Armenia- 
cus  ,  mag^ifter  equitum  ,  avaritise  Sc  im- 
potenticE  flagrabat  invidia ,  e  templis  pe- 
cuniam  ab  regina  depoiitam  abripuerat. 
Rcgina  Burgundionem  evocat  ,  praidi- 
caatem  fe  afferre  malis  Francia;Ievamen- 
tum.  Facile  receptus,  quod  Auglus,  Ca- 
dorao  expugnato ,  Rotomagum  oblide- 
ret ,  Pariliis  eriam  proditione  potitur , 
reo;emque  &  aulam  omnem  fuiarbitrii 
Eicit ,  xgre  Dclphino  elapfo.  Armenia- 
cys  per  tumultum  occifus. 

Cum  nullus  vidcretur  malorum  fu- 
tyrus  finis  ,  niil  morte  Burgundionis  > 
evocatus  velut  ad  colloquium  Delphi- 
ni ,  trucidatur.  Ita  casdes  Aurelianeniis 
C3;de  autoris  piata.  Philippus  occiii  du- 
cis  filius ,  acerrimus  necis  patern^  ultor 
exftitit. 

Cum  Anglo  Rotomagi  jam  potito 
fo^dus  icit,  urbem  regiam,Carnutes,Tri- 
cafles,  regem,  reginam,Carharinam  Vir- 
ginem  ,  qua:  omnia  in  poteftate  patris 
fuerant ,  ei  incruenta  viftoria ,  nullo  ne- 
gotio  tradit ,  anno  ejus  feculi  duodevice- 
iimo.  Tar»  atrox  telum  wdignatiopra^et. 
Catharina,  patre  Carolo ,  quinec  lui,  nec 
regni ,  nec  mentis  potens  foret,  nihil  de- 
treftante ,  nubit  Henrico ,  his  legibus, 
IK  rex  gener ,  li  fbcero  regi  fuperftes  fo- 
rec,  liberive  ex  Catharinaprocreati,  in 
regnum  Franciae  fuccederent  :  interea 
rem  Francicam  adminiftraret  Anglus,re- 
'ftorque  Francis  diceretur.  Eo  nomine 
bdlum  gerens ,  adjuvante  Burgundo  , 
Senones  ,  Meledunum ,  MeLdas  cepit. 
Frater  ejus  in  Andibus  impetu  multorum 
in  ie  ruentium  cecidit.  Henricus  ad  nun- 
cium  occili  germani ,  relidla  domi  Ca- 
tharina ,  &  ex  ea  filio  bimulo  Henrico 
fexto,  in  contineQtem  rediit ,  fpepran- 


ciam  debcllandi ,  annocjusaivixxi.  Sed  ^».14.11, 
infcquens  fuit  ejus  vitce  poftrcmus.  Tres 
&  quinquaginta  dies  illi  iliperftes  rex  Ca- 
rolus  VI  fuit.  Catharina  vidua  Ovino 
Tedertho  Vallio  nupiit ,  ex  quo  Edmun- 
dus  ,  Henrici  VII ,  poftea  Anglorumre- 
gis,  pater  ortus  eft. 

Annum  primum  &  viceiimura  agebat  «^»»»7. 
Carolus  v  1 1  ,  Sexti  filius ,  cum  allata  //^.10. 
morte  patris,  majoreconaturesgerere 
conftituit ,  r-attts  in  primordio  regit  nomi- 
niia  fe  fufceptipofitum  ejfe ,  ^«a/«  apud, 
fuos  majeftas ,  apud  hoftes  terror ,  an  con- 
temptus  imperiifui  foret.  Aderant  egre- 
gii  bellatores  ,  ex  his  civitatibus ,  quas , 
intcgras  ab  Anglis  fua  vel  virtus  fideive, 
vel  fortuna  fervarat-  Ad  Crepantum  duo 
millia  Francorum  deiiderata,  oppidum 
amijQKim.  Manfit  tamen  animus ,  adver- 
fis  obluftandum  vifiim.  Hoftcs  in  Nor- . 
raanniam  vim  pecorum  ingcntem  abi- 
gentes ,  prjeda  cxuit  Carolus.  Fani  Mi- 
chaelis  obiidionem  folvit.  Variantebel- 
li  fortuna ,  ad  Vcrnolium  novam  acce- 
pit  cladem  :  Ligerim  u(que  Anglorum 
pervcnit  imperium.  Carolum  Bituri- 
gum  regem  per  ludibrium  vociiabant. 
Aureliancniium  fidcs  eo  bello  cnituit, 
qui  fuburbiafua^equaruntfblo,  obfidio- 
nem  Saleberienfis  Comitis  fortiterfuf^ 
tinuere.  Ingravefcente  fame,  Burgun- 
do  fe  credere  parabant.  Id  Saleberien- 
fis  alpernatus,  minimedixitconvenire, 
cum  ipfe  flagatferis  tetenderit ,  capturam 
alteri  cedere.  Clementius  rtfponfum  red- 
di  poterat  nobiliifimo  duci ,  quod  cum 
tantum  bclIifuperefTet ,  fegniorem  eura 
non  efficeret.  Eamque  ferociam  etiara 
eventus  damnavit.  Comesenimemoe- 
nibus  tormento  idus  ,  biduo  poft  de- 
ceflit. 

Jam  Deus  ipfe  Franciam  refpiciebat. 
Joanna  puellaLotharinga  fub  patrepaf^ 
ceie  oves  folita ,  ad regem ducitur , pra:- 
dicans  fe  Anglos  Francia  exadlurara. 
Mirabundo  rege ,  mukiplici  pcrconta- 
tione  procerum  verfata  ,  femper  fibi 
conftitit ,  nullumque  ei  verbum  nifi  pu- 
dicura     faniSumque   fertur    excidifle. 

Mili- 


Philippm  'Btirgundm.  545 

Militariergolubitiimulicrcula,  acccpto  j  bantus  cxpulit,  cxftinftoque  tutorca:- 

ab  rcge  cxcrcitu&ducibus ,  claulisjam     mulo  ,  ut  lcgitimus  Jacoox  maritus , 

P.(y£mit.  rcptimummenfcm  Aureliancnlibus,  au-     Hollandiam  occupavit ,  annofupramil-  1^24, 


lil/.  10 
Chron. 
Belg. 


14.29. 


Chron. 


Huitf. 

14.29. 

Chron. 

Chytr. 

Sax. 

Chrori. 
14.13. 


xiiia  commcatultnie  intulit ,  crtbrilquc 
eruptionibus  obliaioncm  iolvit.  Anglum 
dcinde  lcvibus  prxliis ,  icd  qua:in  lum- 
mam  univcriirci  ipcm  pronccrcnt ,  fa- 
tigavit.  Ad  tria  lioitium  millia  inBcl- 
iia  cxia ,  anno  cjus  icculi  undetriceiimo, 
guo  Burgundus  li^ibcllam  ,  Joannis  Lu- 
fitani  filiam  ,  duxit.  Ncc  fortunsfcof- 
ferenti  dcfuit  Carolus  :  autore  ac  duce 
puella  ,  Rhemos  ad  fufcipienda  rcgni  in- 
iignia  profcftus  eft.  Coronatus  iacratuf- 
que  ad  urbem  Pariliorum  duxit  copias 
Bctfortus  Anglus  dux  ,  diligentiavirtu- 
tcque  nuUum  locum  ,  omnia  attentan- 
ti  hofii  opportunum,reIiquum  fccit.Puel- 
la  vulnerata  reduxit  copias,obfefIb  Com- 
pendio  opem  latura.  Irrupit  fancinur- 
bem  ,  fed  eruptione  deinde  infaufta  in 
poteftatem  AnglorUm  venit ,  a  quibus , 
falTi  fe  fpiritu  agi  familiari ,  utfuperfti- 
tionis  &  diabolici  rea  conibrtii ,  crema- 
tur.  Obiidione  tamcn  exemptum  Com- 
pendium  ,  Meledunum  ,    Corvolium  , 
aliaque  oppida  recepta. 

In  Belgico  fub  ha:c ,  interquiefcente 
tandem  poft  varia  bella  Guilelmi  Hol- 
landi  fratre  ,  Leodieniium  delignato  E- 
pifcopo,  Jacoba  Guilelmi  filia  nupferat 
Joanni,  Antonii  filio,  duci  Lotnarin- 
giaz,  Brabantia: ,  &Limburgi,quianno 
XXVI  hujus  asvi  Lovanienfem  excitavit 
Academiam  ,    qucmadmodum    Ericus 
Danorum  rex  anno  decimo  oiftavo  Haf- 
nicniem,  &  Joannes  Albertufque  Mega- 
politani  cum  Senatu  urbis  ,  Roftochien- 
fem  condiderant ,  eodem  Martino  Pon- 
tifice  tribus  Academiis  privilegia  indul- 
gente  ;  Sed  demto  eifdem  Theologorum 
collegio ,  quod  fucceflbres  demum  addi- 
dere.  Sed  cum  Brabantinus  minus  extol- 
leret  faftionem  Houxenfium,  qus  Joan- 
ni ,  provinciarum  Hollandi^e ,  Selandi^, 
Frilise,  tutoriadverfabatur ,  abftradlam 
atoro  ejus  Jacobam  tradiderunt  Hum- 
frido  Gloceftrio  ,  Angli  regis  Henrici  V 
fratri.  Sed  eum  Hannonia  Joannes  Bra- 


aadrino-cntclimum    vicclimo 


qua-.....^-       .   , 
Tricnnio  antcinrraDordracum 


1421, 


1427. 


einrium 
quarto 

Lxxii  parochia:  aquarum  diluvioabior- 

pta;.  Tricnnio  poft  in  Cataloniaconci- 

dere  xx  i  civitates  ,  ad  montem  PefFu- 

lanum  Tcrtona  tcrrx  motu  in  voragi- 

nem  haufta.  Erat  mater  Jacobx  nupta 

Philippo  Burgundo ,  cidemquc  Flandro- 

rum  Comiti.  Is  afadlioneCabeljavicnfi 

invitatus ,  domitis  bcllb  Anglis ,  Hol- 

landiam  fibi  fubegit.  Jacoba  comesre- 

nunciare  ctiam  Selandia:  Friiicsque  coa- 

fta,  dedit  fe  tandem  amplcxibus  Fran- 

conis ,  Dynafta:  Borfclii,  qucm  OlTicr-  H<?7. 

vandix  Comitem  Philippus  deiignavit. 

Cumque  triccfimo  kujus  feculi  anno  fine 

prole  decelfilTet  Philippus  ,  Joannis  Bra- 

oantini  frater  ,  Lotharingia  quoque  & 

Brabantia  &  Limburpum  in  ditionem 

Burgundi  conceflere ,  qui  exinde  maxi- 

mis  par  regibus,  Burgundiam,  Lotharin- 

giam,  Brabantiam,  Limburgum,  Lucen- 

burgum ,  Flandriam,  Artefiam,  Hanno- 

niam ,  Hollandiam  ,  Selandiam,  Frifiam, 

ufque  ad  anniuii  MccccLXViimediocri 

in  pace  tenuit,  &  Carolo  Burgundo,  uni- 

co  filio  tranfiiiiiit ,  ordineaurei  Velleris 

equitumcondito 

adfcivit. 

At  vero  tricefimo  fecundo  hujufce  fe- 
cufi  anno  Angli ,  ut  majeftatem  parti- 
bus  inFranciafuisconciliarent ,  Henri- 
cum  fextum  ,  quinti  e  Catharina  Franca    . 
filium  ,  in  Galham  evocant ,  qui  annum 
duodecimum  agens  ,  Lutetix  corona- 
tur.  Carolus  interim  Carnutes  arte  cu- 
jufHam  aurigx ,  in  porta  pifces  donantis 
excubitoribus  ,  recipit ,  rerumque  fecun- 
darum  curfui,  nihilconfilus  Anglorum 
territus ,  inliftit ,  prsfertim  quod  Philip- 
pus  minus  jam  acer  Angficarum  defen- 
lor  partium ,  propiora  refpiciebat.  Ve- 
rum  enim  vero  univerfa  Gallia  diuturni  chron. 
belli  mala  fentiebat.  Vaftitas  in  agris,  Beli,' 
in  urbibus  inopia ;  armorum  c&difque  af- 
fuetifdine  mortaliHm  ani?ni  ejferabantur. 

Multx 


in  quem  xxiv  Heroes 


Blond. 

lib.io. 

Tlal.  in 
Eugcnid, 
Ljon, 
Chalc.l.j. 


Bloni. 

lib.s.j. 

Thom.Fa,. 

^ll.l.  19. 

de  rebus 

Siculis 

6>y. 


H5f- 
Bmh. 
Facius  de 
gefiis 
■Jilf.i. 
l.i^.&  j. 


544  -^ 

Mulci  igitur  ad  B.urgundionem  fe  contu- 
lerc ,  ne  bonis  univeriis  ab  Anglo  exuc- 
rentur ,  dederuntquc  operam  ,  ut  defla- 
grante  Ducis  ira ,  acodiis  cruorc  vaftita- 
teqiie  exfatiatis ,  in  Atrebatibiis  de  pace 
ageretur.  Conventum  anno  xxxv.  Scd 
Anglo  regni  Franci^  asmulo,  fatisfieri 
haud  potuit.  Burgundus  Matifcone  ,  Fa- 
noGengonis  ,  ATtifliodoro ,  aliifqueda- 
tis  oppidis  ,  placatus.  Ita  indignatio , 
cjujE  fumta  Anglos  Francia;  Dominos 
impofuerat ,  eadem  dcpolita  cxternum 
brevi  dominatum  difcuffit.  Lutetia  tta- 
tim  animos  furtulit,  Anglofquc  ejecit  ur- 
be.  Burp-undio  Francis  opem  tulit.  Mox, 
pars  curarum  bellum  in  Italicum ,  Nea- 
politanafque  res  verfa. 

Ludovicus  enim  tertius  Andegavenfis 
deceiTerat.  Joanna  ejus  peradoptionem 
mater ,  annum  ci  fupcrfles  fuerat.  Fer- 
dinandus  Alfonii  fratcr ,  Ludovici  xmn- 
\\ ,  m  Sicilia  degebat ,  vetere  jam  Tarra- 
coneniium  regno.  Joanna  teftamentc, 
feu  vcro  ,  feu  fuppofititio ,  Renatum  ha:- 
redem  fcripferat ,  fratrem  Ludovici.  Is 
a  Burgundo  captus  bello  Lotharingico, 
guod  nondum  perfolviilet  lytron ,  tar- 
ctior  aderat.  IfabcIIa  uxor  ejus  claflem 
militcmque  paravit.  Alfonfus  expedi- 
tior  ,  Cajetam  terra  marique  obfidebat. 
In  ea  urbe  Genuenles  magnam  habebant 
fortunarumfuarum.  partem ,  profeflique 
jam  partes  Andegavenfium  ,  pervicerunt 
apud  Philippum  MedioIancnfemDuccm, 
in  cujus  tum  fide  Genuaerat ,  pra^idiurn 
Cajcram  terreflre  mitteret ,  ipfi  claflem 
adornarunt.  Alfonfus  contra  e  Sicilia 
Hifpaniaque  milites ,  &  nobilitatem  im- 
primis  regiam  ,  excivit.  Inter  Cajctam 
&  Pontias  navaliprslioconcurfiim.  Ibi 
fingulare  Genucnfium  ftratageraa  eluxit. 
Calcem  vivam  efFudere  in^hofticas  na- 
ves ,  ut  velut  denfa  nube  oculis  ofFufa , 
dechnare  idlus  nequirent.  Alfonfuscum 
duobus  fratribus  ,  &  pra^cipua  nobilitate 
captus.  Blafius  Agereus  ,  non  genere, 
fed  virtute  nobiliffimus  ,  Genuenfium 
dux ,  regcs  &  trecentos  ampliffimis  fa- 
miliis  ortos ,  Mediolanumad  Philippum 


Sigifmmdui  Imper. 

duxit.  Ille  rara  moderatione  magnifi- 
centiifime  exceptos  captivos ,  cum  mu- 
neribus  dimifit ,  rattn  nullum  unperiofHO 
firmamentum  ,  q^uam  tantorum  regum 
procerum(\ue  benevolentiam  fore.  Rena- 
tus ,  redempta  Cafletitraditione  liberta- 
te  ,  cum  Genucnfibus  firmavit  amici- 
tiam ,  infenfis  jam  Philippo  ,  quod  fudo- 
rc  ac  periculo  alieno  partam  vidtoriam, 
in  propriam  gratiam  gloriamque  ver- 
tiirct  ,  eaque  de  caufa  in  libertatem 
fuam  rcfpcdiantibus ,  deferto  Mediola- 
nenfi.  Iraque  fua  &  Genucnfium  clafle 
Neapolin  Renatus  tenet ,  rex  falutatur, 


Faciua 
lib.6. 


res  gererc  incipit 


Dum  hsc  in  Italia  Galliaque  gerun- 
tur ,  majores  Boliemiam  motus  agita- 
runt.  Cceperat  ibi  ftatim  populus ,  ob 
indigniffimam  Joannis  &  Hieronymi 
necem  ,  tumulcuaii.  Venceflaus  rex ali- 
quot  tempIaHuffitisconcefl^rat;  plura 
petcntibus  dira  minabatur  ,  Sigifmundi 
frarris  opem  implorabat,  vetuerat  do- 
minicam  Coenam  folenni  ab  cis  pompa 
agi.  Illi  impediti  .1  Pragcnfibus  ,  confu- 
lum  plerofque  maftant.  Venceflaus  ex 
ira  paralyfi  correptus  ,  fienatis  eorum 
nominibus  ,  quos  necideftmaverat ,  in- 
teriit ,  setatis  anno  lvii.  Joannes  Trof^ 
novius  ,  qui&  Zifca,ideft,  Coecus,quod 
ftrenue  olim  pugnans  oculum  amiferat, 
dux  ab  Huflitis  leftus ,  fimulacra  fandlo- 
rum  &  imagines  perfregit ,  monachos, 
qui  velut  fues  in  clauftns  faginarentur , 
migrare  alio  juffit.  Brevi  fiipra  xl  homi- 
num  milliacontraxit ,  qui  Sigifmundum, 
ut  Sanftorum  interfeftorcm  deteftati, 
Pilfanam  &  Vicegradum  occuparunt ,  & 
pontem  Muldavise  fluv.  impofitum  Pra- 
g^e.  Interceflerunt  inducix,  reftituerunt 
bccupata  Huffit^e  :  Sed  audito ,  Vrati- 
flavienfes  quofHam  a  Sigifmundo  fecuri 
percuflos  ,  manifefto  defcivere.  Invafus 
apud  Aufcam  Zifca  ,  projiccre  mulieres 
in  terram  pepla  juffit ,  quibus  impiicati 
per  calcaria  equites  prius  exftindi  fiint , 
quam  pedes  expedire  valerent.  Propc 
Aufcam  munivit  locum ,  cui  Thabor  no- 
men  indidit ,  ex  quo  erumpens ,  Nicolaa 

Sigif- 


Blond. 
tib,i'6. 


ty£neat 
Sylv. 
C.16.  &c. 

Cufpin.  in 
Sigifm, 


Chron, 
Citi{. 


Syh. 


Sigifinundi  duci  millcadcmitcquos ,  e- 

quicibus  intercmpti!; :  cxindc  cqucftri  c- 

tiam  pugna  certaturus.    ConHuxerant 

ecdcm  temporc ,  qui  Adamita;  vociban- 

tur,  promifcuo  concubitu  utcntcs.  Ut 

quilquc  Iibidine  in  aliquam  exarfcrat ,  in 

hanc,  inquit  ,  fpiritus  mcus  concaluit. 

Gui  princeps :  Ite ,  refiiondit ,  &  rcplc- 

tc  tcrram.  Hofce  omnes  Zifca  gladio  dc- 

levit. 

Sigifmundus  interca  convocatis  Silc- 

"■    dx  ducibus ,  Grxtziam  ,  exinde  Cuth- 

nam ,  infefto  exercitupetit.  Zifca  a  Pra- 

gcniibus  accitus ,  tencbat  urbem  ,  arccm 

oblidebat.    Sigifmundus ,  illato  in  eam 

commeatu ,  regni  coronam  accepit  de 

Conradi  Archiepifcopi  manu ,  qui  poftea 

Hulfi  dogma  ampltxus.  Albicus  enim, 

qui  familiam  cdcntem  fcrre  non  potuc- 

rat ,  dignitate  fe  abdicarat.  Zifca  de  con- 

lilio  fuorum  omnes  balilicas  dclere  ador- 

fus  eft,  qu^  hominibuseflentdedicatsE. 

Neque  enim  fasdiccbant ,  alteri,  quam 

Chron.       foli  Deo ,  tcmpla  facrari.  Inde  oborto" 

^'^S'        cum  Pragenlibus  diflidio  ,  abfceflit ,  & 

,-^7*, .     Vicegradum  expuenat.  Martinus  V.  ob- 
£.43.4.4..-  ,       »  r  &    .    ..  •    1      r 

lata  peccatorum  venia  ns ,  qui  adverlus 

Theaboritas  &  Orebitas  militarent,  per- 

muitos  gladiis  Huflitarum  maftandos 

mifit.  Sigifmundo  Bohemia  pulfo ,  Co-- 

mitaviam  cepit  Zifca  ,  ad  Rabum  oppi- 

dum  alterum ,  quo  uno  coeli  lumen  ad- 

hucvidebat,3miiitoculum.  Jamquepla- 

necscus,  Peronam,  BrodamTcutoni- 

cam  ,  Cuthnam  expugnavit ,  nihiloque 

remifllor,  Imperatorem  ipfum  cumo- 

mnium  Eleftorum  copiis  in  fugam  egit. 

Cuthnam  illi  recuperatam  exuflit ,  ob  ar- 

genti  fodinas ,  crumenam  eam  vocans 

Antichrifti.  Hungarorum  xv  millia ,  Si- 

gifmundum  fecuta,  frafta  quamtranf- 

ibant  glacie,  undis  haufta  interierunt. 

Jamque  (ubafta  Bohemia  ,  in    Au- 

ftriam  excurrebat  Zifca.   Sigifmundus 

Moraviam  Alberto  genero  fuo  ,  nede- 

fenfore  careret,  dono  dedit.   Sed  Zifca 

eam  Procopio  commendavit ,  qui  irritas' 

Alberti  molitiones  effecit :  Aufcam,  Fri- 

derico  Eleilori  Mifiienli  donatamjinter- 


loiinnes  Ztfca.  545 

cnntis  novcm  pugnatotum  millibus ,  c- 
npuit.  Pragcnles  obbafilicarumdcmo- 
litionem  rc^Dcllantes  ,  prxlioque  fufos  , 
intcrvcntu  Joannis  Rochezanxpresby- 
tcri ,  ad  oblcquium  reduxit.  Quamob- 
rcm  Sigifmundus  omnia  &exfcntcntia 
ccdcrc  confpicatus ,  gubcrnacioncm  to- 
tius  regni&:  militia:prxfcfturam  ,  cum 
ingcnti  vi auri annua ei obtulit ,  fi  in  v.cr- 
ba  fua  adigcret  civitates.  Supplexnimi- 
rum  fumma  majejioi  faBa,  homini  feni , 
CAco  ,  haud  admodum  nobili  ,  ad  infa- 
miam  imperii ,  adverfus  innocentes  exer- 
citi ,  fempiternam.  Sed  Zifcam  conventa 
impleturum  ,  peftis  exftmxit.    Aiunt , 
priufquam  dccederet ,  juflifle  e  pelle  fua  Syluuf 
tympanum  ficri,  arrepturos  fugam  ho-  '^^^■irl- 
ftcs,  quam  primum  eius  fbnitum  audivif-  ^}'    _  , 
fent.  Eo  mortuo,  divih  Huflitx,  quidam     £^  „ 
orphanos  fe  ob  amiflum  ducem  dixerc  ;    "'  ^* 
alii  Procopium  aflumfere  duflofem-  Si- 
lefiam  Moraviamque  aflidue  populaban- 
tur.    Retium  Auftria:  caput  diripuere. 
Ncmo  impetum  virorum  fuftinebat. 

Ergo  Martinus  Pontifex  ,  miflb  Car- 
dinale  Vintonienfi ,  vicinas  gcntcs  in  ar- 
maexcivit,  trescontlavitexcrcitus.  U- 
nus  erat  Saxonum  &  Civitatum  ,  quas 
Hanfeaticas  appellant.  Alter  Franco- 
rum  ,  duce  Brandcburgico.  Tertius  Ba- 
varorum  ,  Rhenenfium  &  Suevorum , 
duce  Trevirenfi.  Jundli ,  caftraadMif- 
nam  urbem  ponunt ,  fed  quum  Bohemi, 
colleftb  raptim  milite ,  in  eos  propcrare 
nunciarcntur,  non  vifum  hoftem  fugien- 
tes ,  gravi  clade  funt  multati. 

Machinis  bellicis  ,  impedimentifque  ceor^, 
omnibus  potiti  Bohemi ,  divitem  exer-  Fitbric. 
citum  reduxere.  Hinc  JulianoCardina-  Orig. 
le  autore ,  Noriberga;  nova  decernitur  ^'^■'''■'•^' 
expeditio.xL  milliaequitum  in  Bohemos,  ^^.!q^^' 
plurimi  pedites  dufti ,  rcftore  Friderico  chron. 
Brandeburgico.  Villx.oppidaquecrude-  C;»^. 
liter  habita.  Mox  iterum  fubituspavor 
caftra  invafit,  &  priufquam  Bohcmus  in 
confpedum  fe  daret ,  fosdiflima  ccspta 
fuc^a ,  ut  abjedis  armis  falus  quxreretur; 
Lufatia,  Mifnia,  Franconia,Noricum, 
direptionibus  Bohemorum  patuere. 

Z  2  i  Inter- 


Comilium  "Baftli 


An,M,i\, 


Flat.in 
Mmt.  & 
€tnen„ 


Cu^ptti. 
Elondut- 
lib.i/^, 
Antoit. 

p.g.t.ia. 
cap  10. 


143»' 


Blond. 
/.aj  1.6. 
PLtl.  in 
EH^enio, 


iyilneai 
Sjl.  in 
ftatH 
Enropa 


Interea  appetente  tempore  concilii 
Bafilienfis  ,  Julianus  illud  Cardinalis 
Martini  jufln  inchoavit  ,  anno  Chrifti 
millefimo  quadringentefimo  tricefimo 
primo.  Ad  id  blandiffime  invitaci ,  &  a 
Casfarc ,  &  patribus  Bohemi,  venerunt 
cum  trecentis  equitibus  ,  ducibus  Proco- 
pio ,  Guilelmo  Cofta ,  Joanne  Rocheza- 
na ,  Petro  Anglico.  l  diebus  caufa  eorum 
atta.  Martinus  fiib  id  V.  decefIit,.apople- 
xiaiftus ,  qui  viris  doctis  commifiire  Ec- 
clelias,  &  laborafle  in  reparanda  Roma 
fcrtur ,  cumulandis  thelauris  intentior. 
Ejus  fuccefror  Gabriel  Condelmerius 
Venetus,Eugenii  iv.vocabulumadfcivit. 
Cum  primum  ageretSenatumCardina- 
lium  ,  obtritus  eft  SenogalliaEEpircopus. 
Indein  Columnios  fasvitum ,  quod  fama 
ferret ,  immenfos  iis  thefauros  a  Marti- 
no  derelidlos.  Qui  addud:um  venerant, 
vi  ufi ,  miferabilem  in  urbe  tumultum 
excitarunt.  Ne  diutius  dimicaretur  ,  ef- 
fecit  Sigifmundi  metus  ,  qui  tunc  in  Ita- 
Jiam  venerat ,  diadema  accepturus ,  & 
Florentinos  Venetofque  ,  iterum  ciim 
Philippo  Mediolanenfi  atrociter  bellan- 
tes  ,  rcdacturus  in  ordinem.  Impedire 
quidem  nixus  Eugenius  iter  Csfaris,mif- 
Co  Nicolao  ToUentino ,  quiArnumflu- 
men  infideret :  Sed  dum  ToIIentinus  Se- 
nenfes  vexaret ,  CxCa.r  amnem  trajecit, 
Romamque  profedlus ,  diadenia  fumfit, 
multis  de  more  in  equeftrem  ordinem 
in  ponte  Adriani  adfcitis ,  Mantuanum 
Gonzagam  creavit  Marchionem.  Eo  di- 
greflojMediolanenfis  cumVenetis  trans- 

Mox  in  Eugenium  ira vertit.  Is  Nico- 
laum  Fortebrachium  ,  ducem  ingenio  Sc 
manu  prompcum,  ftipendio  privaverat. 
Ob  id  a  Mediolanenfi  &  Sfortia  natlus 
copias ,  tam  celeriter  Romam  occupa- 
vit ,  ut  vix  confilii  capiendi  otium  Euo-e- 
nio  relinqueret.  Romani  damnis  afFedi 
graviffimis  ,  fugientem  mutato  habitu 
Pontificera  ,  lapidibus  &  fagittis  petiere, 
magiftratus  ab  ipfb  creatos  expulerunt 
urbe :  Solus  arcis  pra^feftus ,  quum  velu- 
ti  caftrum  traditurus  Riccius  quid3m,pG- 


P.u£mit, 

lib.iQ, 


tenje, 

tcntiores  ad  fe  pellexiiTet ,  &  in  CarCerem 
mififlet ,  urbem  ad  obfequium  Pontificis 
retraxir.  Novem  tamenannisEugenius 
ab  Ecclefia  fua  abfuit.  Bohemos  quoque 
interim  invafit  diffidium.  Mainardus  vir 
nobilis  ,  Procopii  asmulus ,  Alfcionem  Syh. 
quendam  prsfecit  genti,  Thaboritx  &  'ff  ^^' 
Orphani  Procopio  adhserebant  ,  Syno-    /"f» 
dum  alpernantir.  Certamme  propePra- 
gam  inito  ,  Procopius  non  tam  viftus  , 
quam  vincendo  fefliis ,  telo  in  incertum 
miflb,  transfoditur.Coapcho  valida  curia 
manu  Colonis  fe  inclufit.  Mainardus.ii- 
mulatus  fe  captivis,qui  militare  cupereut, 
adverfus  Coapchonem  velle  utL;  in  hor- 
reum  quoddam  congregatos  imraaniter 
combuHTt.  Id  eo  tempore  adtum ,  quum 
Bafilienfes  in  Eueenium  coepifTent  ipfum 
infurgere ,  quod  concilii  veritus  judicium 
liberi ,  Bononiam  illud  transferre  moli- 
retur.  Denunciabant  Eugenio ,  nifi  Bafi- 
leam  fe  conferret ,  conftituturos  fe  in  il- 
lum ,  quod  in  defertores  facra?  caufie  de- 
cerni  conveniat.    Compulfus  J*outifex 
Juljanum  legatum  confirmare,  cum  non 
afTentiretur  Synodo ,  nec  fui  copiam  ipfe 
faceret ,  asgre  placavit  per  Sigifmundum 
patres  ,  ne  clavium  fibi  jus  abrogaretur, 
Inde  cum  Ratifponam  venifTet  Sigifmun-  '^'"''^ 
dus, probavit adla & conventa in Synodo  j^-n' 
de  facro  cahce  Bohemis  concedendo:  .bo/^^;». 
profedufqueBudam,  proceres  Bohemo-  c.sx.si. 
rum  muneribus  delinivit,  Ecclefiarum  Curpinjn 
prsedia  occupatoribus  reliquit,  Rocheza-    '•?'•'• 
nsePragenfcm  promifit  Archiepifcopen ; 
qui  obedientiam  conciliopollicitus.  Ea 
lege  Pragje  fummis  Csefar  hononbus  ex- 
cipitur ;  qui  Thaboritis  permifit  fuis  mo- 
ribus  quinquennio  uti.  Quod  dum  mu- 
tare  poftca,  &  monachos  reducere  coepit, 
Rochezanje  &  fociis  denuo  accendit  bi- 
lem  :  Sed  majores  turbas  morte  interru- 
pit.   yEger  comperit  Barbaram  Augu- 
flam ,  adulteriis  aifuetam  ,  novum  aCT^ra- 
re  cum  Cafimiro ,  Ladiflai  Poloni  filio  , 
matrimonium,  ut  regna  fibi  retineret.. 
Itaque  Albertum  generum  commenda- 
vitproccribus ,  uxorem  in  vinculadedit. 
Sic  claufit  vitara  Zxioimx  ,  anno  vit*. 

Lxx,  im» 


Lamic. 
Chalc.l.y 
Annal, 
Turc. 


txx ,  imperii  xxvii.  Do6los  fovic ,  licet 
Immiles  natos ,  amefixre  eos  nattira  aliii 
ttjftrmans  ,  qui  ingenin  pollerent.  Divi- 
tifts  (^  mttnificentiam  principtim  fato  ob- 
tingere,  querenti  de  fortima  fua  minilho 
(ut  erat  facetus)  optione  duarum  pyxi- 
dum  monftravit ,  qiiarum  alteram  auro , 
alteram  plumbo  impleverat.  Querulus 
enim  ifteplumbo  plenam  delegit.  Sa^pif- 
fime  in  adulterio  deprehenlse  Barbarae , 
adulter  ip(e  ignovit.  Hsec  in  occideiKe. 

Orientalibus  plagis  dominari  occospe- 
rat  Amurathes  ii ,  Mahumeto  genitus. 
Adverfus  eum  Joannes  Pal^eologus ,  ju- 
venis  Griecorum  Auguftus  ,  ad  regnum 
produxit  Muftapham  ,  multum  difTua- 
aente  pacre ,  qui  religionem  foederum  te- 
tneranti  nihil  profpere  eventurum  dif- 
ferebat.  Sed  Joanncs  Callipolin  recipe- 
re  cupidus ,  quam  Muftaphes  offerebat, 
expugnata  ea  ,  Adrianppolin  verfus  du- 
£lavit  exercitum.  Turcse  Europasi  Mu- 
ftapham ,  ut  Bajazetis  filium ,  regem  fa- 
lutarunt  ,  qui  Adrianopoli  potitus ,  iri 
Aliam  tranfportavit  copias,  fedante  eum 
&  Zunaita  Smyrneniium  duce ,  multif- 
quealiis  Amurathiinfeftis.  Sed  hi ,  cum 
a  Mahumete  Bego  blandiffimecompel- 
larentur,  parum  fidentes  fortunse  Mu- 
ftaphs  ,  quifque  ad  fua  refiigere.  Mu- 
ftaphas  defertus ,  in  Europam  quam  ce- 
krrime  revolavit.  Grsecus  Imperator 
Joannes  in  Periconnefo  interim  amo- 
ribus  dabat  opcram  ,  quum  Amurathem, 
quem  ftolide  laceffierat ,  Europa  arcere 
debuifTet.  Amurathes  caftra  hoftium  in- 
greflus,  pedites  ,  quiremanferant ,  oc- 
cidit ,  conduftaque  Genuenfi  nave  quan- 
tolibet  pretio  ,  exercitum  tranfportat 
inEuropam.  Muftaphas  exarbuftoquo- 
dam  extradtus  ,  laqueo  elifis  faucibus , 
pependit  de  muris  Aarianopohs,anno  ty- 
rannidis  tertio. 

Sic  de  facili  utraque  potitus  continen- 
teAmurathes,  rex  falutatur.  Moxim- 
petum  in  Byzantinos  vertit ,  qui  inimi- 
cum  non  juviflcnt  tantum  ,  fcd  &  e 
latebris  eduxifTent  initio.  ObfefTa  magna 
vi  Conftantinopolis ,  haud  minori  defen- 


Concilium  Bajilienjc.  5*47 

ditur.  Tormentisarneis  (bombardas  vo- 
can  diximus)  certatum  horribilitcr,  rc- 
ccntibus  ctiam  tum  apud  Graccos  &  Tur- 
cas  hifce  machinis.  Amurathcs  reinfe- 
fta  difccdere  coa£i:us.Cum  pacem  a  Grse-  Atmal 
cis  oblatamaverfaretur,novumillihoftem  J'"'''^''-  • 
Joanncs  excitavit.    Laonicus  filium  A-  Q^J^y^' 
murathis ,  Turca:  fratrem  fuifle  aflerit.  ^^01%. 
Eum  Nicex  potitum  ,  educator  prodidit  Z.i.c.^i. 
Amurathi  ,  aquopra^focatuslaqueocft.  &!■.'*.' 
Grxcis  exinde  major  affli6lio  orta.  Di-  '^"f  •?• 
repta  aTurcis  Valachia  ,  quajdefecerat , 
Smyrnenfis  princeps  ditione  fuapulfus. 
Grasci  Theflalonicam.urbem  nuIU  fecun- 
dam,  Venetis  vendidere,  ratieamfaci- 
lius  defendi  ab  Latinis  pofTe.  Sedopinio 
eos  fefellit.  Amurathesdivinirusfemo- 
tum  profefTus,  ineammaximaviirruit, 
expugnatamque  proditione  ,  exhaulit  in-, 
colisi  Cives  paflim  venditi  perAfiam&  ^«.144.1. 
Europam  trahebantur,  prazfidium  'Ve..^'fi-^'*^' 
netum  clafle  evafit.  iEtolia  eandem  for-  'i'F.'"' 
tunam  lubut.  Grascis  ea  lege  pax  data , 
ut  Ifthmi  munitiones  deffruercnt ,  nec 
quicquam  deinceps  novas  rei  molircn- 
tur.   Cum  Albanis  deinde  vario  martc 
pugnatum  :  Sed  ad  extremum  vi6ti  ma- 
nus  dedere.   Cares  ,  Pifidse ,  Caraman- 
ni,  imperata  fecere  j  filiiprincipumme- 
rere  apud  Amurathem  julli ,  qui  exftru- 
(fto  ingenti  apud  Adrianopolin  templo, 
Mahumetem  filium  maxima  folennitatc 
circumcidit. 

Dicenda&  feptentrionis  gefta.  Apud  All/ert. 
Danos  Margareta  Herois  clauferat  an-  ^ant^, 
no  141 2.  vitam  ,  quum  a.  pa6lis  Slefvi- 
ax  induciis  ad  flios  navi  remearet.  Cor- 
pus  ejus  a  Rofchildenfibus  ablaium  So- 
rano  monafterio ,  &  fequenti  anno  Ro- 
fchildias  conditum.  Regina  tantum  Da- 
nis  fuis  laudata,  quantum  vituperata  Sue- 
cis. 

Ericus  exinde  vni ,  primus  Danorum  upfal. 
rex  advena  ,  Holfatis  Slefvicenfem  ab-  Hift.l.j, 
judicat  ducatum ,  prjetexens  ,  intravcr- 
tentem  eos  annum  feudum  haud  pe- 
tiifTe ,  infuperque  Danis  bellum  excitaf- 
fe.  Exftruit  arces  ad  Sliam  &  Trseam  flu- 
mina  j  quibus  confervare  ditiones  iftas 
Zzz  i  regno 


Danits, 

lib.i. 

Cbroft; 

Hamb. 

.&  Half, 

Huitf. 

part.i, 

Chron. 

EricUf 


Ericus  VIIL  Rex  Dam<&i  SuecUt  l^orvegid. 


CkrsH. 


1417. 


Ohron. 


Welf. 
Laciui  de 
gent.  mi- 
grat.l,^. 
Xrantl. 
lib.S. 


1417. 


regno  fuo  pofllt.  Ea  ufi  occafione  Dith- 
marfi ,  Eidorofladios  populationibus  ve- 
xant ,  &  pro  arbitrio  pecuniis  multant , 
caufati  fiiorum  aliquos  fulpendio  ibi  per- 
iifTc  innoxios.    Holfati  Frefenburgum 
&  Tunderam,  Femeriamque  infulam  oc- 
cuf ant.  Ericus ,  coadlis  a  Daiiia ,  Suecia, 
Norvegiaque ,  centum  millibus  armato- 
rum  Slefvicum  expi^nat ,  Gottorpium 
arcem  obfidet.  Sedaudito,  Hamburgen- 
fes  Dithmarfofque  Holfatis  fiippetias  fe- 
ftixiare  ,  fblvit  obfidionem  intempeftive : 
hoftibus  fpatium^  femet  eoHigendi  pras- 
bet ,  qui  a  Brunfvicenfibus  &  Luna^ur- 
gicisadjuti  (hiduces  avunculi erant  Co- 
Hiitum  Holiatorum)  Slefvicum  recepe- 
re  ,  arces  Danorum  cequarunt  folo.  Eri- 
cus  contra.  Femariam  invadic ,  ubi  ma- 
gna  incolarum  flrages  edita.  Fcedus  cum 
Hanfeaticis  civitatibus  jungit  anno  ejus 
feculi  XXIII.  quo  &  Alberciis  Saxo ,  ex 
Anhaldina  familia  eledlor  ultimus ,  de^ 
ceffit,  jus  fufFragii  ad  Fridericum  Mif- 
nenfcm  cum  Saxonia:  partedelatum.  Se- 
cjiienti  anno  Sigifmundus  arbiter  leftus, 
Slefvicenles  ditiones  Erico  addixit.  Hol- 
(ati  Pontificem  appell^runt.  Rex ,  fum- 
pto  peregrinatoris  habitu ,  invifit  Hie- 
r-ofblymam ,  haud  fine  periculo.  Depi- 
ftus enim antea ,  agnitufqueeximagine, 
clam  in  Palicftinam  pra^miflo  ,  multofc 
auro  redemit  a.Barbaris.  Nihil  ex  ea  pe^- 
regrinatione  melior  ,  monetam  domi 
corrupit,  Slefvigam  denuo  obfedit  fru- 
ftra.  Civitatum  ,  qux  jam-  alio  fpe£l3re 
cceperant  ,  apparatus  eum  exrcrruere. 
Henricus  Comitum  rratu  maximus,  dum 
Flensburgum  incautius  oppugnat ,  hafta 
confoditur:  Adolfus- ei  frater.  fuccedit , 
ex  inimico  deinceps  amicilfimus  Danis 
faftus.  At  Civitatibus  haudimpunevio- 
latio  fcederis  ftetit,  xxx  naves  navali  pras- 
lio  amifere.  Rex  miffis  adpopulos  lite- 
ris ,  quibus  perfidia;  fenatores  urbium  ac- 
cufabat ,  perfeoit ,  ut  Roftochii ,  Vifma- 
rias,  Lubeca:,  &  alibi,  muki  primores 
necarentur.   Hinc  v^riis   tra^atibus  lis 
verfata,  quod  Casfarem,  ut-regisconfb- 
brinum ,  non  paterentur  judicem  Holfa- 


ti  &  Civitates.  Tentata  ab  Holfata  claf^ 
(Te  Hafnia ,  a  Danica  Stralefunda  ,  ir- 
rito  utrinque  conatu.  Philippa  rcgina , 
Henrico  iv  genita  Anglorum  rege,  mce- 
rore  rei,  ad  Stralefiindam  fuo  aufpicio 
infeliciter  geftx  ,  Vadfteinum  ingrefla  i+S^- 
crcnobiura  ,  fine  prole  deceffit.  Rofto- 
chium  &  Stralefunda ,  adfpeftu  damni , 
e  fublatis  trium  regnorum  commerciis 
pullulantis  ,  Erico  reconciliataj.  Reli- 
qux  urbes  biennio  poft  inducias  ample- 
xa:.  Interea  expugnato  ab  Holfatis  . 
Flensburgo ,  Comites  Adolfus  &  Ger- 
hardus  inteftino  vexantur  diflidio.  Adol- 
fus  Gerhardum  fratrem  coegit  abdicare 
conjugem  Annam  Badenfem ,  quodfe- 
pcimo  poft  nuptias  menfe  gemcliospe- 


periilec ,  quantumvis  &  Medici  &  obfte-  Ch 


ron. 
Hamb, 


trices ,  id  negarent  infamia;  cuiquam  ef-  ^'"^* 


Chron. 


fe.  Gerhardus  profccutus  uxorem  ,  in  ^ 

itinere  exftinguitiir.  Adolfus  ex  eo  folus  jj^rt.j. 
HoIfaticB  potitus,  fbbolem,  e  conjuge  Kjam^. 
Mansfeldia  nullam  tulit.  Verumfurgen-  ''^^•. 
ce'  in  Suecia  adverfus  Ericum  tumultu,     '^^'* 
quod  fiib  regia:  exattionis  umbra ,  flia  £„'cut ' 
quidam  marfupia  implerent,  neque  Ttxx/pflj. 
Engelberto  aufcultaret ,  alfiidorum  cau-  143  j. 
fimagenti,  nccelTitaseiimponitur,cum 
Holfatis  &  Vandalicis  urbibus  tranfigen  - 
di.  Permittitur  Adolfo  Auftralis  Jutix 
ducatus ,  Civitatibus  prifca  libertas  ne- 
gotiationum  redditur.  Sic  externum  tri- 
cennale  bellum  finitum.  Graviora  con- 
feftim  domeftica  exorta ,  quod  Suecicas 
turbx  Daniam  quoque  invitare  m  perni- 
ciem  videbantur.  Itaque  Ericuscedendi 
fecreto  fumfit  confiliura.  Ubi  enotuit , 
re2;em  Gedanum  enavigafTe ,  paraxi  mox 
ad^eum  revocandum  nuncii.  Reycrfiis , 
Buginaum     Pomeranum  ,    patruelem 
fuum ,  poftulat  aut  rcgem  ,  aut ,  dum  id 
nollent  Dani,  adjutorem  regnorumin- 
ftitui.  TraditjE  illi  arces  aliquot.  Sueci 
interim  fe  proditionis  invicem  arguunt : 
AHipertumuItum ,  aliiquafipcrfentcn- 
tiam  capiccpuniuntnr.  Ca:fus  maftaror 
Engelberti  Olaus  Bentzius ;  Chriftianus 
Nicolai  prxtor  regni ,  &  Magifter  cqui- 
tum  Carolus  Canuti  omncm  ad  fe  Suc- 

cam 


jitnurathes  IL  ^lhertm  11.  Imperator, 


Ctm  vim  traxcre.Ericus  rcx  Gothl.indiam 
cum  aliquanta  fuorum  manu  infcdit,  Ru- 
oiam  Vratiflao  dcdit  Pomcrano.   Qui- 
bus  rebus  moti  Dani  ,  quodque  revcrti 
in  rcgnum  rogatus  nollct ,  Chriftopho- 
rum  III  Bavarum  ,  fb rore  cjus  genitum, 
ddignant  libi  rcgem.  Ericus  frurtra  fcri- 
ptis  cxcufationibus ,  trajecit  in  Pome- 
-^ni^SS.  raniam,  & in aice Rugcnvaldcnli confe- 
nuit ,  confumptus  demum  anno  mcdlix, 
inconftantis  fortuna;  cxcmplum.   Flo- 
riicrunt  hac  tempcftatc  facra  eruditiont 
cclebrcs,  Joanncs  Gerfbn,  Thomasde 
Kempis,  Joanncs  Capiftranus ,  Alfon- 
fus  Toftatus  Abuleniis ,  Nicolaus  Panor- 
mitanus ,  Antoninus  Florentinus,  Joan^ 
ncs  deTurre  crcm.ita,  Joanncs  Nider : 
Grccca-  Latinaque  ,   Laijrentius  Valla, 
Leonardus  Aretinus ,  Gcorgius  Trape- 
zuntiuSjAmbroliusCamaldincnfls.BIon- 
dus  Flavius  Forolivienfis  Hiftoriam  Ro- 
manam  condidit  :  Eugenio  Pontifici  a 
lccrctis  fuit. 


Chron, 
Citi{. 


A.   }.{. 

Chrijii 

14-3  8.- 
ty£neas 
Sjlv. 
Hi[}.  Beh. 

Chmi, 
Belg. 
Cujp.  in 
-  Alberto. 
Joan. 
Naiicl. 


ALBERTUS IL 

A  MUR.  ATH  ES    IL 

A  Lk'rt(is  gcner  Sigifinundi ,  paucis  pe- 
ne  mcnlibus  exduce  Auftriasdux  Lu- 
Cemburgenlis ,  ^Lirchio  Moravia; ,  rex 
Hungarorum ,  Bohcmorum  &  Roma- 
norum  crcitus ,  duobus  tantum  annis  in 
fiimmo  rcrum  faftigio  fedit ,  argumen- 


54i> 

rcgioncs  pcragralTct  ,  Turc.irum  dirc- 
ptionipatuifTct  P.innonia.  Fridcricus  Ju- 
nior  ncpos  Albcrti ,  precibus  cvicit ,  ut 
cam  domui  Auftriacx  acccflionem  ficri 
patcrentur.  PIus  apud  Bohcmos  ncgotii 
fuit  ,  quorum  aliqui  proccrcs  Cafimi- 
rum  ,  Poloni  L.idiflai  fratrcm  ad  rcgnum 
invitabant.    Eorum   parres   robor.ibat 
Ptarfco  Hufljtarum  caput ,  gnarus  Al- 
bertum  in  Romancnfcs  pronum  ,  fuis 
parum  faventcm  &  propitium  forc.  Ita- 
(]ue  civitatcs' j  quas  Hu/lita:  tcncrent, 
ii^pigre  munivit ,  Gcorgii  ctiam  Poo-_ 
gicbracii ,  rCgis  poftea  Eohemorum  ,  o- 
pera  fideliufus.  Thaboritis  junfti  Polo- 
ni,  cum  in  prxliumprovocarc  Auftria- 
cos  auderent ,  Alberti  maxime  Brande- 
burgici  opera ,  cui  xxx  militum  millia 
parebant,  inferiorcs  tulere.  Fridericus 
Eleftor  Saxonicus ,  dum  properaret  do- 
mum  ,  pcnc  vidus  in  itincre  a  Bohemis, 
vicit  fortitudine ,  plurimofquc  Huflita- 
rum  captivos  abduxit.  Hacfuorumfor- 
tuna  motus  Ladiflaus ,  populatis  hoftis 


qu! 


agris,  redntdomum.  Cxfarrclifto, 
Bohemi^  prceefTet  ,  Vratiflavienfibus 
Brandcburgicum  Achillem  (is  Albcr- 
tus  erat)  ducaTi  prazficit ,  qui  late  Polo- 
niam  deprjcd.itus:  Scd  quum  de  pacca- 
<ftuiTi  venilTct  Icgatus  Baiilicnfi  e  conci- 
lio,  C^efar  egradibusprolapfiis  ,  miiftis 
diebus  decnbuit ,  claiidufquc  in  Auftriam 
revertitur.  Ulricum  Cilienfem  jam  rc- 


tum  rernm  huMitharutn  mfiabilithtis';     gnum  affcdrantcm ,  fubtraftis  ftipcndiis, 

qu^  i^ttv  cujin  iii  alturn  furgunt ,  ed  faci-       "'^      ^"       --r    -i         ^.  ■       .    .  ,... 

lim  graviufque  ad irfta  decidunt'.  Cafpa- 

rus,  Scliccius  ad  Bohcmos  mifTus  6ra- 

ror  duplici  ndmine  regrium  ei  deberi 

conf  eriderat ;  tuili  quod  matrimdriio  te- 

ncret  Elilabetam ,  rcgio  prognatam  fan- 

<iuine  Bdhemorum ,  tum  quod  prifcum 

fcedus  exftaret  inter  regCs  Bohcmos  &: 

iutcs  AuftriacdS,  irtdefidcritibitsinal- 

tera  doind  ma/culis  hxrtdibus  ,  altera 

acciperet  rcgnnm.  Hungari ,  qiir  prid- 

res  cUriiregemdixerant  j^^^gteaflenfLiffl 

pra:buere  ,  ut  rcm  Romanamfiifcipcret 

gubernandam  ,  caufati ,  quod  durh  Sigif- 

muudiis  Italiam  Germanramqiie,  &  .-vlxas 


Satifque  fucceflbribus ,  IVlein.trdo&  UI- 
rico  Rofcnfi  ,   omittere  malignas  fpes 
co^it.    Mox  voc.Ttur  m'Hungariam, 
cui  cxtrfema  Amurathes  minabatur ,  fu- 
^to  jam  Servi^,  qnam  Ralciam  voCant, 
defpota,  contemtaque  rituTuTcicdaffi-         . 
nitatis  ncccffitudine.  Nam  Gcorgii  de-  c/*f/'' 
fpotje  filiam  inmatrimdnid  AmHrathes  iit>.j^, 
habcbat.  Defpbta  reliquerat  filiosduo^,  ^mon. 
Sinderoviam  oppidum  defcrifuros :  ipfe  Sonftn, 
ad  Hungards,  quibus  Belgradumantea 
tradrderat ,  cei-ta:  commut.uionis  lcCTe , 
pYdfugiis  propcram  opem  pofhilabat.  Sed 
filii  continua  oppugnatione  fubafti ,  fe- 
qtie  &  urbem  dediderunt.  Hi  cum  poftca 
Zzz  5  clam 


Amiil. 
Turc, 


14.39- 


f.  ^. 

mii.l.io, 

P.  Ling. 

Chron^ 

Citi^- 

"Joan, 

Nauc. 

Hartnt. 
SchedcL 

Blond. 

Plat.in 
£iigenio. 
Georg. 
Pbrant. 

/.i.,f.i3* 

Laonic. 

lib.6. 

Blond. 

lib.io> 

Matth. 

Palt»,  in 

Chr. 

^«.14.19. 

Anton. 

^.■^.tit.zz 

eap.ii. 

Hifl 


^^®  jilhertm  II.  Imperaior. 

clam  adjutare  patrem  dicerentur ,  hofti- 
Wa.  agitantem  ,  emafciilati  a  tyr anno  ex- 
oculatique,  documentum  Turcic^  fi- 
dei  fuere  :  Amurathes  occupata  omnj 
Triballorum  regione ,  Belaradum  cjuo- 
que  Savo  &  Iftro  fluminibus  circum- 
fiuum  ,  omnibuscopiis  obfedic ,  jamcjue 
irruperat  in  urbem ,  quum  pr^elidiarii  & 
civesingentieum  casde  repulerunt,  fo- 
lutaque  obfidione  ,  utfijgamcircumfpi- 
ceret ,  adegere.  _  ,  _  . 

Albertus  cognito  eum  abiifle ,  dimif- 
fo  exercitu  ,  Budam  rediit.  Sed  infolito 
ferventis  Augufti  calore  vexatus ,  pepo- 
numabufu,  mventris  fblutionem  inci- 
dit ,  Viennamque  repetiturus ,  deceffit 
prope  Strigonium  in  itinere ,  princeps 
liberalitate  &  fortitudine  clarus,  cum  an- 
nus  ageretur  feculi  quatuordecentefimi 
nonus  &  tricefimus.  Vidua  Elifabeta 
pofthumum  proximo  vere  Ladiflaum  edi,- 
dit ,  coronamque  Hungaricam  occulte 
cuifeditam  ,  quadrimeftri  ei  infantulo 
impofuit. 

Bafilienfe fub hsec concilium  ,ut  Pon- 
tificatum  ,  nimia  tyrannide  Ecclefiis  in- 
fultantem  ,  in  ordmem  cogeret ,  defu- 
giente  ejus  judicium  Eugenio ,  Pragma- 
ircam  fanftionem  (ita  vocabatur)  edidit , 

e  qua  rex  Francus  Carolus  vii  publice 
mox  jus  dici  imperavir.  Per  eam  exfpe- 
ftationes  &  refervationes  funftionum 

fpiritualium  prorfus   reprobatse.    Jure 

equidem  Annatas  (id  eft ,   primi  anni  e 

quaque  provincia  reditus)  interdifta; ,  fi- 

mul  qux  pro  palliis ,  inveftituris,  (inven- 

ta  Romanenfium  funt)  confecrationi- 

bus ,  ordinibus  exigebantur  ,  recifa  o- 

mnino.  Prsemetuit  jcrario  fuo  Pontifex, 

Ferrariam  fe  transferre  Synodum  pro- 

nunciat  ,    prsetcxit  Joannis  Palaeologi 

Grascorum  Imperatoris  adventum  ,  qui 

dirimendis   inter   Gr^cos    Latinofque 


mox  pefte ,  Florentiam  itum.  Alto  ia 
fuggeftu  Eugenius ;  e  regione  Auguftus 
fedir.  Defeenderunt  Grseciinfententiam 
noftram  ,  Spiritum  fandum  a  Patre  Fi- 
lioque  procedere  :  quin  &  fedem  Rc 
manam  Armenii  principem  agnovere, 
perfuafi  &  putgatorium  dari  poft  hanc 
vitara ,  Ephefius  Pontifex  expugnari  no- 
luit ,  in  perfuafioue  priftina  cum  fuis  per- 
manfit. 

Conjugio  ,  quemadmodum  confue- 
verant  Grsci  Sacerdotes ,   deinceps  eis 
uti  permiflum ,  &  pane  fermefttato' in 
myfteriis,  fimilicerutraqiiefpecie,  Ar- 
meniis  &Indis  confirmationis  quoquc 
impofitum  Sacramentum.  Bafiiienfes  dif- 
ceflu  purpuratorum  magis  irritati  quam 
territijdamnato  Eugenii^nomine ,  Araa- 
deum  Sabaudum  Pontificem  falutave- 
re,  FelicemV.  nuncupantes-   Id  fchif-^'"";'''* 
ma  decennium  duravit ,  Germams  fi^-  fchifm. 
rifque  neutrum  Papam  probantibus.  Au-' chr.citi^ 
tores  habeo ,  fententiam  Bafilienfis  con-  Wernerm 
cilii,  qua  concilio    fubjiciebatur  Papa,"'^''A' 
toto  eo  feculo  maximis  fiifFr agatoribus 
&  conftantifiimis  efTe  defenfam. 


FRIDERICUS  III.  Auftriacus. 
Amurathes  II. 
Mahumetes  II. 
Bajazetes  II.  TURCS. 


A.  M. 

Chrifli 

144.0. 


controveriiis ,  maximocomitatuadven- 
taret.  Sed  eum  tam  Baiileapoterat,  quara 
Ferraria  excipere ,  Batilienfes  imo  Pa^ 
tres  eum  maximis  fumptibus  invitarant. 
Profedus  Veneta  clafle  Ferrariam  ve- 


7'ttrc.l.i.  nit,  quod ibi Pontifex  efleE,  exortaque 


A  Lberto  Cazfare  exftindo  ,  patriielis  Cufp.  iti 

c']us  Fridericfti ,  Erneftifilius,  Leo- ^''^•'J^- 
poldi  Auftriaci  nepos ,   Alberti  (qui  i-  7"  '^"^.^' 
dem  proavus  Afberti  1 1  Csefans)  pro-  j^aucl. 
nepos  ,  Francofurti  Rex  Romanorum^e».^^, 
deiignatur.  Bohemia  &  Hungaria ,  qux 
Imperatoris  Alberti  fuerant ,  alios  re- 
ges  accepere.   Prsgnantem   reliquerat 
conjugem  Albertus ,  Proceres  Hunga- 
nx ,  dubio  adhuc  partu  regins ,  autores 
ei  erantnovicum  Ladiflao  Polono  con-  p.CalU' 
nubii ,  ut  tori  eflet ,  quem  &  folii  fuccef-  machi 
forem  Alberto  deflinarent.  Vifa  initio^^j^/"^-  ^^ 
annuere  Elifabeta ;  quum  mafculampro- 
lem  edidiflet ,  abnuit  nuptias ,  quibus  fpes  yarrenfi 
regni  paterni  filiolo  deraeretur.  Polonus  lib.i, 

iiihi- 


£oh.  C.J7. 


Frtderiei44  1 1 1.  AttJiriacHS Imperator,  551 

nihilominusHungarixpotitus.  Elifabe-    dorus  Rutcnus ,  fuas  partcs  firmabat» 


Vlut.  ui 
Eugenh 
iV. 


Blond, 
iib.ii. 


ta  cum  infante  Ladiflao  ad  Fridcricum  fe 
reccpit ,  qui  &  Auftiia:  tutelam ,  ut  ftir- 
pis  maximus , capeflcret.  Inde  bcllorum 
interHungaros  &  Auftriacos  fcgcs.  Bo- 
hcmi  partim  pupiilo ,    partim  Alberto 
ftudcbant.  Rrgem  a  regendo ^i&ttm  ,  dil- 
fcrcbat  Ptarfco :  reges  regno  dari ,  non 
regna  regibm  :  qui  regendmfit ,  eum  regis 
titnloindignum.  Vicitha:ciententia.  Al- 
bertus  ea  virrute  atque  animi  modera- 
tione  ufLis  cft ,  qus  poftquam  rcges  efle 
■    coepere ,  rarillima  fbmper  fuit.    Noluit 
cum  alterim  injuria  ohlatum  accipere 
regnum ,  pnternam  hareditatem  nulli,  ne- 
dumpupillo,  dixit ,  auferendctm.  Ergo  ad 
Fndericum  itum  ,  ab  ahis  tutela ,  ab  ali- 
quibus  ipfum  regnum  ei  delatum ,  cui  id 
ex  fosdere  ut  priiicipura  Auftria:  vetuftif- 
fimo dcberetur.  Negavitille  fe  orphani 
hxreditatem  quoquo  pa£lo  invafiirum  , 
gnarufqueinfuper  jfetutelam,  finepro- 
iufione  maxima  pecuniarum  ,   retinere 
nonpofte,  quod  BqhemiciBaronesac- 
cipere  potius  ab  rcgibus  fuis  ,  quam  dare 
eis  confiieflent ,  fuafit ,  ut  per  fe  ipfi  pro- 
vinciam  regercnt  ,  quoad  adolefceret 
Ladiflaus.  Lefti  gubernatores  Ptarfco  & 
Meinardus,  concordi  aliquantifper  dif- 
cordia  rem  Bohemicam  difpofiiere.  Huf- 
litis  Ptarfconem ,   Pontificiis  Meinar- 
diun  colentibus ,  doncc  illo  defunfto  , 
&  Meinardi  glifcen  te  autoritate ,  Geor- 
2;ius  Poggiebracius  redlor  fadtus ,  Huffi- 
tarum  confpiratione  Pragam  occupavit. 
Meinardus  carceris  t^dio  exftindius  efl:. 
Italiafubhxc  perpetuis  bellorurain- 
cendiis  urebatur.  Philippus ,  Dux  Me- 
diolanenfis  ,    Nicolai  Picennini   opera 
Venetos  adeo  premebat ,  ut  a  Florenti- 
nis  Francifcum  Sfortiam  ,  multa  ditio- 
nis  Ecclefiafticaj  oppida  tcnentem ,  con- 
tentiflimis  precibus  auxihatorempofce- 
rent.  Isvalidis  cum  copiis  miffus ,  ali- 
quot  fecunda prajlia fecit  V  Veronam  et- 
iam,  expuliis  Piccnnino  &  Mantuano, 
reccpir.    Eugenius  Pontifex  :  decem   & 
ofto  Cardinalium  creatione  ,  inter  quos 
duoGraci,  BelTarion  Nicenus,  &  Ifi- 


Florentinos  &(.  Hctruriam  fuis  copiisad- 
verfus  Piccnninum  tueri  conabatur ,  mi- 
nima  felicitatc ,  nifi  in  Sfortiam  rcdu- 
«Sturus  cxcrcitum  Piccnninus ,  dumini- 
quo  loco  prarlium  committeret ,  cladcm 
ma^nam  accepiflet 


.^ 1  accepi 

ribusamilfis. 


fianis  etiam  milita- 


gis, 


InApuIia,  poftadventumRenatire-  ^'"'"^'S*- 
exarfcrant  maioriodiopartes.  Re-     ,^'' 
natus  fadcli  Gcnuenfium  opera  Neapofm  Sylv.in 
dcfenderat-  At  AlfonfusSinueflas,  Fvin-/iatuEu. 
dorum,  &  Nolani  principum  ,    favori ''''/'« c. 
innixus  ,  poftquam  Capuam  ,  Cajetam  ,  p'".^"?* 
Acerras  ,  &  complura  vetuftae  Campa-    %'l^'   " 
nijeoppida  cepifTet ,  Neapolin  adeo  af-  .^if,ii,y, 
flixit ,  ut  civibus  pene  deftituta ,  tamen  P.  oi£- 
famelaboraret.  Tandemtransfugiquo-  mil.l.ia. 
dam  inarefTum  occultum  ,  fubter  muros 
per  cloacam  ,  ofteudente  ,  urbem  no- 
fturno  furto  irrupit ,  eodem  prope  fato, 
quo  tot  ante  fecfflis  Bellifario  recepta  de 
Gothis  fuerat.  Renatus  nulla  fpe  defen- 
fionis  reliqua ,  incolumitatem  iibi  fliiique 
difceflu  paftus ,  in  Franciam  remigravit,  '4-4^» 
anno  ejus  feculi  altero  &  quadragelimo. 
Potitum  erao  rcani  Alfonfum    Philip-' 
pus  rogat ,  quo  Francifcus  a  Venetis  dif- 
traheretur.  Sed  ca  re  Sfortia  ab  inftitu-  Plat.  in 
torevocari  non  potuit,  quin  ultro  Pi-  Eug.iv. 


gen.jf^. 


cenninum  adcertamenprovocaret.  Poft  '.^^'a' 
multum  utrinque  fanguinem  fufuni ,  pax 
componitur  eodem  anno ,  ut  Francifcus, 
Blanca  Philippi  filia  duda ,  Pontremo- 
lum  3i  Cremonam  dotcm  acciperet :  re- 
liqua  utrinque  capta  iis  redderentur ,quo  - 
rum  anreid  bellum  fuifTenL.  Fremebat  P'^^"*- 
ad  eas  conditiones  Eugenius ,  quod  'S>o~  ^"'^Y^'^'. 
nonia,  fepofthabito,  in  Picenaini  po- 
teftatc  permanerct.  Romam  ergo  profe- 
6tus ,  novum  veftigal  vino  impolitum 
fuftuHt ,  audivitque  :  Vivat  Eugenius , 
cum  antea  fucclamaflent :  Moriamur  710- 
vd  veciigalia,  eorumqne  inventores.  Hinc  Facius 
Latcraniconciliumgenerale  indixit,  ut  /."5. 
Ba;EIienfibus  derogaret ,  niemorque  in- 
juriarum  ,  Picenninum  ipfum  accivit , 
bcllique  ducem  in  Picentes  mifit,Floren- 
tinis  incommoda  ailaturum ,  qui  fruftrs 

reni- 


Fridericus  III.  Attflriacus  Imp, 


m^- 


55i 

renitente  Sfoitia  in  ditionem  Ecclefix 
redegit.  Bononiam  Bentivolus  revoca- 
vit  ad  libertatem,  Picenninum,  dum  eam 
punire  nititur  ,  dolor  animi  exftinxit. 
Francifcus  cjus  filius ,  pr^eter  opinionem 
cmnium  obfidere  Cremonam  cojpit,  ju- 
bente  Mediolanenfi :  unde  bellum  Flo- 
rentini  Venetiquerefumfere;  occupatif-  1 
que  palfim  oppidis ,  nil  prxter  Gremam 
citra  Abduam  fl.  Philippo  eft  reliftum. 
At  Sfortia  ab  Eugenio  fimul  &  Alfonfo 
in  Picentibus  oppugnatus  ,  qui  rem  Ve- 
netam  augeri  indignabantur ,  omiflo  de- 
nique  Piceno  ,  Philippi  militiam  fequu- 
tus  eft  ,  ejufque  copus  praeficitur.  Jam- 
que  Florentinos  adoriri  ftatuebat  cum 
Alfonfo  Eugenius  ,  quum  Pontificatus 
anno  decimofexto,  mors  virum  rapuit, 
in  omni  vita  varium.  Leonardum  Are- 
tinum  ,  Carolum  Poggium ,  Trapezun- 
tium ,  Blondum ,  viros  dodliffimos  fecre- 
tis  fuis  admiferat ,  non*  una  re  pcffime 
meritus  de  Chriftianifmo.  Nam  &  fupe- 
rior  omni  efle  concilio  voluit ,  &Delfi- 
num ,  Caroliregis  Franci:EfiIium,com- 
pofita  prius  inter  regem  &  Burgundum 
pace  ,  cum  magno  equitatu  in  Balilien- 


Geofgiui 
Fhrant\ei 

/.2..C.J8. 


ut  violato  jurejurando ,  quod  minus  c 
Rep.  prjeftitifTet ,  novum  Turcis  bellum 
faciat.  Morem  gcrit  Vladiflaus ,  inMy- 
fiam  progreditur.  Amurathes  compoii- 
ta  facile  Afia ,  pra^propere  in  Europam 
revertitur ,  clalfequc  Iralica ,  qua:  Hel- 
lefponti  aut.,Bofphori  tranfitu  eum  arce- 
redebuiflet,  rnetu  aut  perfidia  quiefcen- 
te ,  Genuenfi  etiam  adjuvante  transfre- 
tat.  Itaque  inopinatus  ad  Varnam  oppi-  An.i^i^^ 
dum  fupervenit  Vladiflao  ,  jamque  m- 
clinata  fuorum  acie  (xxx  enim  Turca- 
rum  millia  ceciderant)  Deum ,  ut  fama  Bonfin. 
eft,  Chriftianorum in ultionem  perfidias  l-6.d.i> 
implorans,  insentieos  cladefternit,re-  ^^^""^ 
ge  etiam  ipfo  &  Juliano  Cardinale  inter- 
fcftis.  Turcx  eum  fui  numinis  petiilTe 
opem  fcrunt ,  maximoque  gaudio  hanc 
viftoriam  celebrafle ,  amoreque  otii  vo- 
luiiTe.  regni  gubernationem  Mahameti 
relinquere  filio :  Sed  Genizaros  eum  ad 

fubernacula  retraxifle,  filio  amoto.  Nifi 
luniadis  ,  qui  cum  decem  millibus  ex- 
ceflerat  acie ,  &  a  Dracula  Walacho  ca- 
ptus  fe  rcdemerat,  virtute  fervatatunc 
efTet  Huncraria ,  haud  difficile  fiiiflet  bar- 
baris  ,  eam  tanta  perculfam  clade  omni- 


Belg. 

Annal, 

Turc, 


fes  concitavit  ,  cujus  impetu  dilfipatus  j  no  fubjugare.  SedAmurathes  fugientes 
ille  conventus  eft.  Viginti  millia  equi-  |  perfequi  non  aufus,  neo  exultarede  vi- 
tum  ,  decem  peditum  ,  pauci  numero  |  «ftoria ,  nolletn  (inquit)  hoc  modo  fApiits 


c/£mit. 
lib.io. 
Sylv.de 
ftatu  Eu' 

Naud. 

Anton. 

Bonfin, 

di.j./.tf. 

Laon. 

Chalc. 

I.6.&7. 

Syiv.  de 

EurofA 

ftatu,  C.4. 

Petrut 

Gallim. 

depugna 

Varnenfi 

lib.i. 


Helvetii  fuftinijerunt ,  ad  cxtremum  non 
tam  vi£li,  quam  vincendo  fatigati,vi6lo- 
riam  lugubrem  Gallis  reliquere,intcr  ra- 
IX  fortitudinis  exempla  numerandi. 

Gravius  damnum  Hungaris  ejufdem 
Pontificis  perfidia  attulit.  Vladiflaus  Po- 


vtncere.  Ita  coIled;is  larcinis  ,  copias , 
quas  pra^Iium  fuperftites  reliquerar ,  do- 
mum  remifit.  Elifas  utrinque  viresali- 
quanti  temporis  otium  fequutum. 

Ladiflaus  inde,  Alberti  pofthumus  , 
mortua  &  matre  &  asmulo  Polono ,  rex 


lonus  Hungaria;  rex ,  Joannis  Hunnia-    ab  Hungaris  appellatur  ;  poftulatur  .a 
dis  .lufpicio  rem  ftrenue  adverfus  Turcas  \  Fridericb  ,  uteumin  Hungariamdimit 


geflerat ,  Georgium  Defpotam  reftitue- 
rat  in  integrum.  Amurathem  felicibus 
prxliis  eo  redegerat ,  ut  pacem  ipfius  ar- 
bitrio  faceret ,  Hungaris  Serviam  relin- 
queret  Moldaviamque.  Juratis  utrinque 
decennii  induciis  ,  Amurathes  in  Cili- 
ciam  profeftus  ,  Caramannum  princi- 
pem  punire  cogitabat  -  Pontem  Bithy- 
niamqueincurwntem.  Dum  illeibibel. 
lum  trahit,  Eugeniusper  Julianum  Le- 
gatum  Cardinalem  inftigai  Vladiflaum, 


tat  coronandum.  Refponlum  ,  refte  e- 
sifle  Hun2aros,qui  reorem  tandem  fuum 
recognovermt :  led  eum  tutoris  mdige- 
re ,  coronatione ,  qua:  femel  peraftafit,- 
nova  opus  haud  fore.  Irritatiobnega- 
tum  regem  Hungari ,  infcftis  copiis  Au- 
ftriam  petunt ,  duce  Huniade.  Sed  neque  '^''^««- 
coronam  ab  Eliiabeta  alportatam ,  neque  ^^^  ^^ 
caftella  a  Ladiflai  partibus  praEoccupata,  c/,roJj. 
neque  ipfum  obtinuere.  Huniades  gu-  C»>»^. 
,  bernator  regni  Hungarici ,  Podiebra-  -N^iMt'. 
1  ^  cius  ^"-'Ho- . 


Seh. 

Britnt, 

Avent. 


imtirttthes  II.  Friderlms  III.  AHftrtacni,  555 

tis  fupcifiicriju.  Nihilominus  bclla  iii- 
valelccbanr ,  Sforda  Vcnctos  adco  pre- 
mentc ,  iic  aftum  pcnc  dc  iis  vidcrctur , 
niliintcr  ipfum  Sfortiam  &  Mcdiolancn- 
les  fimultas  orca,  tcmpcftatcm  in  Me- 


ciiis  Rohemicipcrmanfit ,  donccduodc- 
cimum  Ladillaus  annuni  cxplcvillet. 

Infclicitatcm  corum  temporum  no- 
viim  Typographica;  artisinvcntum  par- 
te  aliqui  refirlit.    Joanncs  Gutcnbcr- 


o-ms  Arscntiacnfis,  gcncie  ino-cnioquc     diolancnfes  convcrtiflct.  EtcnimVcne- 
nobihs  ,  pnmum  Ipccimcn  cdidit.  Joan 


Polyd. 

Virg.l.i. 

de  invenr. 

rerum  c.-j. 

Matth. 

Palmer. 

Pifa?iui. 

Franc. 

Irenicus 

l.Z.Exeg. 

Gernt, 

cap.^y, 

Guido 

Paneir. 

ttt.JZ, 

Nov. 

npert.  & 

tlenric. 

Satmtfth, 

in  notis, 

Plat.  /■» 

Nic.  V. 

Sjtv.  in 

Jiatu  Eu- 

Topa,c.j/^.. 

Naucl. 

gen./^6. 

jiiiton. 

p.-^.t.zz, 

cap.i2, 

14.47.  _ 

Sjilv,  in 

EuropA 

Jiatu. 

cap.i^S. 

Matth, 

Palm.  in 

ihroii. 


Fauftus  Moguntinus  civis  invcaic ,  dc- 
cennioque  prefl^am  artem  inter  fccreta 
habuit.  Magaum  certe  acdivinummu- 
nus  ,  de  quo  Poeca  ejus  cevi  Teuroni- 
cus 


Nuper  ab  ingemo  Rhenam  gentii  ^ 

arte, 
Lii/rortm  emerjit  copia  largct  nimis. 
Et  qtii  e  divitibm  "vix  regi  oAvemrat 

olim , 
Nmc  liber  i»  tenui  cernittir  ejfe  ca- 

fa. 
^u&  doBos  latuit  GrACOs,  Italofque 

peritos 
Ars  nova,  Germano  venit  ab  inge- 

nio. 
Et  Aprutinus  Epifcopus  :  Imprimit  ille 
die,  quantum  non  fcribitur  anno. 

Mox  fubleftus  etiam  Eugenio  Ponti- 
fex ,  qui  docftnnje  gradibus  fubito  ad  id 
faftigii  evolavit  ,  uno  anno  Epifcopus-, 
Cardinalis  &  Papa  creatus  ,  e  Thoma 
Barzano  Nicolaus  V,  Iibrorum,&  qujs  ex 
iis  petuntur  ,  artium  fautor  inlignis  & 
promotor.  Cum  pacem  inter  Philippum 
Mediolanenlium  Ducem.  Venetofque 
compoiatam  cuperet ,  &  bellum  a  decef- 
fore  fuo ,  Alfonibquc  rege  in  Florenti- 
nos  ac  Senenfes  meditatum ,  reftinguere 
conaretur  ,  legatus  ejus  Philippum  apo- 
plexia  morcuum  reperit ,  annoejus  fecu- 
li  XLvii.  Mediolanenfes ,  lacerato  Fhi- 
lippi  teftamento  ,  quo  ha:redem  Alfon- 
fum  fcripferac ,  in  libercacem  femet  af- 
ferunc.  Ergo  Venecis  Laudam  Placen- 
tiamque  occupancibus ,  Francifcus  Sfor- 
tia,  gener  Philippi ,  a  Mediolaneniibus 
obducicur  ,  cui  Ticinenfes  confeftim  de- 
dicionem  fecerunt.  Placentia  ab  eo  vi  ex- 
puonata  eft  ,  Alfonfus  in  Hetruria  mul- 


ti  i£lo  fccdcre ,  ut  qux'  cicra  Abduam  ca- 
percncur,  ipforum  cflcnc ,  Sforciam  ex 
hofte  focium  iibi  feccre  ,   qui  brevi  o- 
mnibus  penc  Mediolancniium  civitaci- 
bus  pocicus  ,  majorcm  Vcnecis ,  quarn  Laon.l.f:, 
prius  pavorcm  incuffic.  A  quibus  ob  id 
dciertus ,  oppugnatufque  infuperabAl- 
fonfo  ,  qui  Mcdiolanum  fibi  jure  hxrc- 
ditario  deberidiceret ,  conftantiafuaur- 
bem  Mediolanenfem  tandcm  fubcgit , 
anno  mcccclix.  Veneti  Alfonfum ,  &: 
Florentinos  ,  ut  Sforciam  ducacu  pelle- 
rent ,  invitarunt ,  Nicolao  contra  pacem 
ommbus  modis  urgentc ,  ut  fcquentian- 
no  quinquageiimo  ad  Jubil^um  populis 
venire  libere  liceret.  Nam  apudFride-  ^''fi°' 
ricum  jam  efFecerat ,  ut  Sabaudum  Pon-  ^"[''"^z 
tiiicatu  fe  cogeret  abdicare  ,  Felicemque  ^^».12. 
ex  asmulo  Cardinalem  &  Germanisele- ^^/«r^jg.j. 
gatum  crearat :  Venientibus  &  in  arbi-  ^ttth. 
trium  Nicolai ,  quicunque  a  Felice  pur-  ^,,     /  r- 
puram  eranc  confequuti.  Itaque  autori-  ^j^,  /_'g_  ' 
tate  major  ,  animos  principum  aliquan-  degefiit. 
diu  reprefTit,  magnaque  celebritate  Ju-  Alfo»f. 
bilseum  egit.    Tanta  aiHuxit  multitudo^'^-^- 
fuperftitioforum  illius  feculi ,  uc  occur- 
fante  fortemulain  ponte  Hadriani,  du-  ^nton. 
centa  hominum  corporamutuacoIIifio-?'3'f-^^' 
ne obtererentur.  Sequentianno  munivit  ^^P-^^' 
urbem  Pontifex  milite fimul  &  turribus,  foi'fyi'. 
quod  venturum  Fridericum  intellexerat,  Chron. 
tum  coronse ,  tum  nuptiarum  caufa.  De-  Citil^ 
fponderat  cnim  fibi  Imperator  Leono- 
ram  ,  Eduardi  Lufitani  filiam  ,  Alfonfi 
Neapolitani  agnatam  ,  quam  Senis  offen- 
dit ,  jam  ex  Hifpania  adveftam.  Bene- 
dixit  Nicolaus  nuptiis ,  ambofque  Augu- 
ftalibus  exornavit ,  anno  lii.  Antoninus, 
qui  tum  vixit ,  parum  majeftatis  in  Fri- 
derico  deprehendit ,  neque  libertatem  , 
neque  liberalitatem  ,  imo  nec  fapientiam 


ta  caftella  cepic.  Sequenti  biennio  adeo  '  quidem  ,  quod  femper  quafi  per  alium 
ubique  pefte  laboracum ,  ut  pauci  de  mul-  ''  loqueretiir.   Cupiditatem  aic  apparuifle 

Aaaa  «lul- 


554 


Naucl. 

<y£neas 
Sjlv.  de 
Jtatu  £«■ 


Sylv. 


t^neds 
Sytv.Hift. 
Bohem. 
€.60.61. 
&  in  fla- 
tu  EHropie 

Cufp.  in 
Irid,  III. 


multam ,  cum  munera  quarreret  &  ac- 
ciperct  libenter.  Laudatur  fane  in  eo  pa- 
cis  ftudiiim.  Scd  id  cum  ingcnti  orbis 
Ckrirtiani  incommodo  conjundiim  fuif- 
ie  putatur.  Sfortia  enim  Mediolanen- 
lium  ducatum  ,  aliiqueregulialias  impe- 
rii  provincias  decerpferunt.  Boriius  E- 
ftenlis  Murinx  ,  &  Regii  dux  creatus. 
Clivenlis  dux  &  Antiftes  Colonieniis  de 
Suflrtenli  territorio ,  Frid.  Saxo  Ekftor, 
fraterque  ejus  Guilelmus ,  de  hsredita- 
te  armis  contendebant.  Apollonius  Vi- 
cetlmmius  autor  erat  triftiflimi  certami- 
nis  inter  fratrcs ,  quod'  maximo  Thu- 
ringia;  &  Mifnias  malo  annis  quinque 
continuatum,  exilio  demum  inventoris 
eft  iinitum.  Albertus  quoque  Brande- 
burgicus  ,  Teutonicus  Achilles  di£tus , 
urbem  Noricam  &  alias  diuturno  bello 
vexabat.  Odoprxliis  viftor,  unodefc- 
cit.  Imperator  rerum  fuarum  latagens, 
quum  Alfonfum  Neapolitanum  invifif- 
fet  ,  celeriter  in  patriam  iter  arripuit , 
ubi  AuftriaciiimuIHungarique,  expul- 
lis  Friderici  prsfeftis ,  aut  tradere  regem 
•  Ladiflaum,  aut  bellumexlpeftare  jube- 
bant.  Poftulatis  non  tam  rejeftis ,  quam 
fufperilis ,  Neapolis  Auftrias  infeftis  fi- 
gnis  petita  ,  vidifque  Caefarianis ,  moe- 
nia  machinis  quaflata.  Obfeflus  a  multis 
millibus  Fridericus  ,  interventu  Caroli 
Badenlis  &  Sigifmundi  Saltzburgenfis  , 
Ladiflaum  tradidip  Ulrico ,  Cili^e  Comi- 


Fridericpts  III  >  Jufridcm. 

paulo  ante  Sicilia  pulfum ,  Cujusadven- 
tu  magna  fortunje  inclinatio  fa(ft:a.  Sfor- 
tia  Brixianis  &  BergomatibusadxLop- 
pida,  partim  vi,  partim  deditionc  ce- 
pit ,  Veneti  loco  pulfi.  Senlit  hxc  C\\\x 
Comes,  fuam  Venetis  opem  obtuIit,per- 
ofus  jam  terras ,  in  quibus  e  fumma  di- 
gnitate  ad  cujufque  opprobrium  elTct  de- 
volutus. 

Ad  eum  modum  diftradis  Chriftia- 


reg.Sicil. 
lih.^. 


norum  prnicipum  animis  peropportuna 
Turcis  occafio  amplificanda:  ihx  rei 
fuit,  Poft  Varneniem  cladem  impetus  in 
Peloponnefiim ,  fervitutem  nobiliflima^ 
provincix  attulit ,  cujus  princeps  Con- 
ftantinilmp.  frater  ,  Pindum ,  Borotiam 
&  Locros ,  Atticam  quoque ,  Rainerio 
Florentino  parentem,  mfeftaverat.  Rai- 
nerius  Amurathem  juvit ,  ut  expugnatis 
Ifthmi  mimitionibus ,  Sicyonem,  Patras, 
aliaque  oppida  diripienda  daret.  Pcio- 
ponnefiacis  antea  liberis  tributum  impc- 
ratum.  Altera  expeditione  Amurathes 
Joannem  Caftriotam ,  qui  &  Alexander, 
leu  Scandcrbegus  vocabatur,  periit,  quod 
is  ,  obfes  oHm  datus  Amuratni ,  effugii- 
fet  in  patriam  Epirum  ,  eamque  ad  reiu- 
mendam  libertatem  concitallet.  Perpo- 
pulatus  totam  Albaniam  Turca ,  &  ali- 
quot  oppidis  potitus,Croiara  urbem,  ne- 
que  armis  ,  neque  fame ,  perdomare  va- 
luit.  Moenibus  ejusadhsrentemabftra- 
xit  eenerofa  Huniadis  audacia  ,  quipro- 
ti ,  qui  mox  Viennam  duftus ,  principa-  j  greflus  in  Cofov^  campos ,  arduo  cum 


Laon.lj, 

Annitl, 

Turc. 


Tac, 


i  10. 


rht.  in 
aic.  V. 
Mich.Ri- 
tint  dt 


tuum  reo-norumaue  adminiftrationem 
duodecennisadiit ,  alieno  triumvirorum, 
Huniadis,  Poggiebracii  &  Ulrici,  ar- 
bitrio  fubnixus.^Penes  Ulrieum  major 
autoritas  ,  qui  regem  in  poteftate  ha- 
bens ,  illis  quoque  imperare  pofle  vide- 
retur.  Sed  eum  Ulricus  Eizingerus  apud 
regem  accuCatum ,  aula  &  poteilate  de- 
jecit ;  Ladiflaus  Pragas  diadema  fufcepit 
Bohcmum. 

Ardebat  adhuc  inter  Venetos  &  Sfor- 
tiam  ccrtamen  ,  hunc  Florentini ,  illos 
Alfonfus  adjuvsbat ,  tcrra  marique  pol- 
lens.  Itaque  Florcntini  grandi  itipen- 
dio  conducunt  Renatum  Lotharingum , 


Turcis  prxlio  conflixit ,  quo  tandem  in- 
ferior,  Valachorum  proditionc  feptende- 
cim  amiflis  millibus ,  quatuor  Turcarum 
occidit.  Simulata  vero  incaftra  Amura-  -An.iiftfi» 
this  irruptionc  ,  capcflit  fugam ,  captuf- 
Gue  a  Georgio  defpota ,  fancito  intcr  fi- 
Iiam  ejus ,  fuumque  filium  connubio ,  e- 
vafit.  Amurathcs  biennio  poft  apoplexia  i4./<5. 
iftus  ,  quam  nimia  vini  ingurgitatione 
concivcrat,  exfpiravit,  anno  tyrannidis 
xxxii,  iftius  feculi  l.  Pauloante  Joan- 
nes  Pala^ologus  decellerat ,  relido  fuc- 
cefiore  filio  ,  cui  Conftantinus ,  fatalc 
Conftantinopoli  nomen  ,  ^  falutarc, 
cum  eiuiftum  nte  coleret ,  &  exidale , 

cum 


Alahumctes  II,  Stiltmnus» 


Lam.l.i 


^mii, 
iiir.io. 


Syh.  in 
EuTopts 
JlatH 


Meiior 
Bostiu: 
lib.2. 
Hifl.Scot. 
PlAt.  in 
Nic.  V. 
Liton. 
lib.\S. 

Cbron. 
Belg.p. 

377-378- 


Cam  ftiis  voluptatibus  iiuiulacrct ,  fiiit. 
I'atiui  cjus  Dcmctrius  d:  Thonias  ,  fjtrc- 
ro  &:  (antiuinis  &  jurisjurandi  vincuIo,ia- 
fanum  uitcr  ie  dc  Pcloponncliprincipa- 
tu  bcllum  "ertbant ,  auxiliaiuc  Dcmc- 
trio  Amuratlie  ,  ut  mucua  collilionc  fran- 
crcrcntur.  Filius  vcro  Amurathis  Mabu- 
mctcsll. ,  intcrcmptoanteomnia  fratre 
parvulo  ,  fcEcIcra  cum  Grxcis  fanxit , 
itcmque  cumTriba!lisiS>:  Pcloponncliis, 
ut  advcrfus  Halifurium  Caramannum 
tutius  fe  dcfcnderct ,  quem5v:  brevired- 
dcre  ablata  ,  paccmque  pcterc  adcoit. 
Canum  accipitrumquc  curatores ,  ad  vii 
millia  m  militiam  allegit ,  nega^zs  fe  ali- 
turum  tot  homines  ad  rem nihilivanain- 
.  que.  Quanquam  vcro  Tzanifes ,  Perfa- 
rum  rex  Armeniara  percurfaret ,  omiilb 
tamen  eo  ,  Mahumctes  ad  Bofphorum 
urbem  validiffimam  Lxmacopiam  ,  tref- 
<jue  turrcs  ftruxit ,  ut  expeditiun  femper 
in  Europam  tranlitum  pararet.  Inter- 
jefto  tcmpore  laccffivit  Byzantinos  ;  Pe- 
loponneiios  iterum  diflidentes  pacatu- 
rus ,  Ifthrnum  diruit.  Inde  omnia  .id  op- 
pugnandura  Conftantinopolin  maximo 
ftudio  comparavit  ,  naftus  prxfertioi 
tempus ,  quo  Imperator  Fridericus  &  re- 
liqui  Chriftianorum  reo;es  nihil  minus  , 
quam  de  Conrtant'inopo"Ii  defendenda  co- 
gitarent.  Fridcricus  enim  eo  anno  ,  La- 
diflaum  Auftriacis  &  Hungaris  tradere , 
armis  compulfus. 

Carolus  vii.Francorum  rex,  ruptis 
per  Anslos  induciis ,  Normanniam  A- 
quitaniamque  de  Angus  tum  impnmis 
recipere  conatus,  peregit  negotium  mul- 
tis  prajliis ,  cum  interim  Henricus  rex 
domefticis  feditionibus  aaicaretur.  Et 
Scotia  e  Duglaffii  Comitis^qui  in  regem 
Jacobumllprotervierat ,  nececonflato 
tumultu  quallabatur.  Renatus  Andega- 
veniis  ,  ut  diftum  ,  Mediolanenii  jam 
Sfortia:  fosderatus  ,  regna  Siculum  & 
Neapolitanum  ,  ab  Alfonfo  repetebat. 
Ne  quidcm  iiiter  Eleftores  Germanos 
conveniebat.  Palatini  cum  Mogunti- 
nenli  &  vicinis  principibus  diffidium,  jam 
ad  arma  procelTerat.  Boruffi  quoque  a 


^55 


Magiftro  militiae  vcxati i^nc modo ,  Po- 
lonis  fe  iw  clKntelam  dabant.  Nicolaus 
Pontifcx  Cardinalcm  Rutcnum,  patria 
Byzantinum ,  ad  Conftantinum  xi  mi- 
fcrat ,  qui  auxilium  ci  &  civibus  pollicc- 
rctur  ,  fcd  hac  Icgc  ,  li  ad  Romanam 
fubjc£lioncm  ,  iit  in  Florcntino  concilio 
promilcTant ,  rcdire  voluiflcnt.  Jamque 
ipfe  Romx  cum  Stcphani  Porcarii  con- 
juratione  conflicflabatur  ,  qui  Pontifi- 
cem  &  Cardiiiales  capcre  ,  libcrtaccm- 
que  reddcre  civicati,  conabatur.  Qua  op- 
prefla ,   morolior  tum  in  omnes ,  tum 
prxfcrtim  Romanos ,  fadtus  Nicolaus , 
neminem  facile  adcolloquium  admitte- 
bat.  Quibus  dum  laborat  vitiis  Occidcns, 
advolavit  fubito  fama ,  Conftantinopo- 
lin  cflc  cxpngnacam.  Ecenim  Mahumc- 
tes ,  contratto  in  Europa  Aliaque  qua- 
dringentonmi  millium  exercitu  ,  terra 
marique  urbem  ,  cujus  ambitum  ccntum 
&  undecim  ftadiorum  prodit  Laonicus  ■, 
obfederat.  Erant  ei  fternendis  mocnibus 
tormenta  ^nea  prxgrandia ,  inter  qux 
unum  d  lxx  boum  jugis ,  viris  bis  millc 
trahebatur  ,  globum  torquens  trium  ra- 
lentorum.  Ciuti  xl  dies  continuos  in  mu- 
ros  detonuifTet ,  promiiitei,  quiprimus 
per  ruinas  irrumperet ,  ampliffimam  Eu- 
ropse  provinciam  ,  excrcitui  triduanam 
ditiffimae  urbis  dircptionem.  Siquisie- 
gnius  rem  gereret  ,    ei  capitis  poenam 
ftatuit.  Inditlo  tridui  jejunio  ,  omnes 
vel  ad  moricndum ,  vel  vincendum  pa- 
ratos  efle  juffit.  Conftantino  pacem  pe- 
tenti ,  centena  imperat  aureorum  mil- 
lia  annua,  aut  falvis  opibus  incolumem 
ex  urbe  difceflum.   Cum  ea:  conditio- 
nes  rninime  placerent  ,  rcnovatur  op- 
pugnatio  :  pelliturloco  Juftinianus  Ge- 
nueniis ,  qui  cum  treccntis  armatis  pri- 
rnum  impctum  fuftinebat.  Conib.ntinus 
ipfe ,  &  qui  circa  eum  erant ,  in  fugam 
verfi  ftcrnuntur.  Porta:  obftruuntur  C3.~ 
daveribus  ,  ne  fuga  patcat  fugibundis. 
Janitores  etiam   abjiciunt   (juarundam 
claves ,  ut  retentos  in  urbe  cives  redin- 
tegrare  cogantprxlium.  Mafculapubes 
pene  univerfa  occiditur ,  virgines  &  ma- 
Aaaa  z  tronx 


Annal. 
Tnrcit. 
Sylv.  £«- 
roff,  fl.i.tu 
caj}.  3  .A. 
Sabel! 
Eiin  29. 
lib.6. 
Hartm. 
Schtdel. 
fol.2^9, 
Ccorg, 
Phran. 
l.^.c.6j. 
&c. 
AntoK. 

M/i.lJ. 

Laomc. 

Chienjit 

de  capttt 

Conflar,- 

tin. 


55^ 


Jidahumetes  IL  ex^^ugnat  Conflantimpolm. 


hifl.TuY. 

cograc. 
Itb.  I. 
ty£,mil, 
lib.iQ. 
Platina 
h  Nic. 


Ceorg, 
Pthov. 
lib.^. 


ttonx  meliores  rapiuntar  in  fervitutem, 
ultra  Lx  millia.  liidorus  Cardinalis , 
miffiis  ut  Grxcps  Pontifici  reconcilia- 
ret ,  cum  id  jam  ,  fed  fero  nimis  peregif- 
fer ,  captus  venditulque  ,  ignorantia  fui 
tedus  efFugit.  Pera  Latinorum  urbs,  ob- 
verfa  Byzantio ,  eodem  infortunio  per- 
culfa',  tradidit  fe  Turcis.  Ejusmurifta- 
tim  deftrudli.  Qui  efFugerant  Gra:co- 
rum ,  ibi  poftea  receptum  habuere.  Hic 
finis  imperii  GrjEcorum.  Is  cafus  urbis, 
ubi  Chriftus  prsecipue  undecentos  circi- 
ter  ac  viginti  annos  erat  cultus  ,  quae- 
que  fanftiffimos  ,  doftiffimofque  viros 
genuerat.  Nec  periit  nifi  deferentibus 
illis ,  in  quibus  duodecim  ante  annos  ma- 
jorcmi ,  quam  in  avita  religione ,  fpem 
ponere  occospcrat.  Imagines  &  reliquise 
fanftorunT,  quse  ad  venerationempro- 
ftabant ,  omnibus  ludibriis  irrif^.  Vifum 
•  a  Turcis  obfidentibus  ingens  lumen  e 
Goelo  in  urbem  dcmitti ,  alteraque  nc- 
de  in  coelum  redire.  Indicatum ,  illu- 
minatam  olim  divinitus  urbem  ,  jam  te- 
nebris  relinqui.  Mahumetes  tamen  fre- 
quentanda;  urbi,  inftaurare  conventus 
fuos  juffit  Chriftianos  ,  leftumque  ab  iis 
Patriarcham ,  pedo  ei  paftorali  tradito  , 
palam  confirmavit. 

Nicolaus,  dum  impaftam  Pontificatui 
fuo  labem  abolere ,  coaftis  in  Turcas  co- 
piis  ftudet ,  arthriticis  doloribus  totum 
corpus  pervadentibus  exftinguitur ,  an- 
no  poteftatis  oftavo.  Triftis  nuncius  re- 
hgionem  piis  animis  injecit ,  bellorum 
amplius  in  ejufdem  Numinis  cultores  ge- 
rendorum.  Itanue  lugubres  in  Italia  cx- 
des  fefta  tandera  pax  excepit ,  nifi  quod 
Genuenlibus  cum  Alfonfo  parum  con- 
veniebat. 

Peloponnefi  duces  tantus  pavOr incef- 
ferat ,  ut  fugam  circurafpicerent.  No- 
vo  fosdere  devinftos ,  Mahumetcs  ad- 
verfus  Albanos  quoque  defendit ,  fraftif- 
que  Albanorum  viribu? ,  duodecim  mil- 
lia  ftaterum  aureorum  utrifque  impo- 
fuit :  unde  mox  nova  difcordia ,  dum  Al- 
bani  renuunt  tributum ,  nifi  sequaliter 
provincia:   dividaniur  ,  ipfique   fratres 


Thomas  &  Demetrius ,  fuas  quifquc  ro» 
borant  faftiones. 

Barbarus  interim  Novopyrgum  Tri- 
ballorum  capit  oppidum,  coecos  Georgii 
filios ,  prxficit  Servias,  Belgradum  (Tau- 
rinum  veteres ,  alii  Albam  Grscam  vo- 
cant)  quod  olim  Triballorum  fuifTet,  re- 
pofcir.  'Mittit  &  Colchos  triremes ,  qui 
maritimas  Trapezuntii  regis  oras  car- 
pant. 

Alfonfus  Borgia  Hifpanus ,  qui  Calix- 
tus  III  Papa  fedecim  triremes ,  e  Symbo- 
lapaffim  corrofa  sdificatas,  duce  patriar- 
cha  Aquilienfi  in  Afiam  mifit ,  Infulafque 
nonnullas  ,  in  iis  Lemnum ,  cepit ;  Sed 
triennio  poft  amifDe.  Itali  capti  interfe- 
ftique  fimt.  Hic  Campanis  in  meridie  fi- 
gnum  dari  juffit,  ut  orarionibus  juvaren- 
tur,  qui  in  Turcos  dimicarent.  Credide- 
rim  tunc  prccibus  omnium  Chriftiano- 
rum  datam  viftoriam ,  quam  Joannes 
Huniades  reportavit.  Mahumeten  enim 
ingenti  cum  exercitu  Belgradum  oppu 
gnantem,  ftrategemate  devicit.  Rcceptis 
videlicet  in  urbem  Turcis  aliquot ,  derc- 
pente  juffit  fuos  &  ex  arce  &  e  litibulis 
irruere  in  difcurrentes  jam  addireptio- 
nem  ^edium  ,  alios  in  tormenta  immifit 
Turcica,  eifque  potitus ,  occifis  xl  milli- 
bus  Turcarum  ,  faucium  tyrannum  fol- 
vere  obfidionem  coegit.  Res  fumma  vir- 
tute  acfta ,  clamante  Joanne  Capiftrano 
monacho :  O  Deni ,  ofefu,  ubi  funt  mi- 
fencordi&  tUA  antiqua.,  iieni  in  adjutorium 
genti  tu&,  Huniades  paulo  poft'  pefte  in- 
feftus ,  maxirais  rebus  geftis  deceffit ,  fi- 
mulque  Capiftranus  ,  acerrimus  vitio- 
rum,  aleas  prasfertfm,  ebrietatis,  aliarum- 
que  nugarum  infe6f:ator,semuIus  Bernar- 
dini ,  qui  in  Italia  Guelforum  Gibellino- 
rumque  faftiones  m^gna  ex  parte  abole-: 
vit.  Vicerat  Citpifiranu^fecHlipompai,fH- 
gerat  delicia^.,  calcaverat  a-varitiam,fu6- 
egerat  libidinem ,  contemnere gloriam  non 
potuit.  Defcribens  enim  belfum  ,  nulla 
Huniadis  fafta  mentione  totum  fuum  ef^ 
fedixit,  quod  geftum  erat.  Scilicet/w- 
gens  liulcedo  gloriA  facilius  contemnenda 


Plat.tn 
Calix.m, 

Anton. 

cai>.  14.. 
An.1^^6, 
Chron, 
Belg. 
P.SS3. 
ey£.neas 
Sylv. 
Uift. 
Bohem. 
cap,6f. 
Laon./,r)f 
Nauct. 
gsn.^c^. 
Sabell, 
Enn-yo. 
lib.6. 


dicittir,qu(im  contemnitur. 


Eo 


B.  Mant. 

Gcorgitts 

Heif/ib. 

Nicot. 


TUt.  in 

Calixt, 

Jii. 

Sabell. 

Enn.io- 

lih.6. 

Anten. 

p.l.tit. 

a:iXiC. 

Jov  Pont, 
de  Trid.i, 
iib.u 

oylv, 
Bohem. 
c.6Z,&c. 
Jfi/iatu 

HliTO^IiS 

cap.  i . 


Aniio 
NMtcl. 


Eo  tempore  Baptifta  Mantuanus  viui 
quoque  Romancniium  vcrlibus  calliga- 
bat,  Gcor^ius  Heimburgius  provoca- 
tioncm  a  Pontilice  ad  conciliuin  ratam 
eflc  doccbat  :  Nicolaus  vcro  Cuianus 
Cardinalis ,  venia:pnpalis  prxco  ,  in  car- 
ccrcm  a  Sigifmundo  Aullriaco  ob  iniqua 
poftulata  conjeftus ,  magno  auri  pon- 
dere  fe  redemit.  Matthxus  Palmerius 
hiiioriam  concexuit.  Nicolaus  Perottus 
Cornucopias  ,  Bartholomxus  Platina 
ruinas  Campania3,  quas  terrxmotus  fe- 
cerat ,  hiftravi:.  Pomponius  Lxtus  ,  ni- 
mioprofiuiarum  htcrarum  amore,  pro 
Petro  Pomponii  nomen  fumlit.  Geor- 
gii  Trapezuntii ,  &  Georgii  Phranzis ,  & 
Bcflarionis  Cardinalis  ,  Gr^corum ,  e- 
ruditio  eluxir.  Academia  Gryphifval- 
denlis  in  Pomerania ,  Baiilienlis  inHel- 
vetia,  Friburgenlis  in  Briigoja  origi- 
nem  habuere. ' 

Calixtus  cunl  Senenfes  a  Jacobi  Pi- 
cennini  incuriionibus  liberaflet ,  mor- 
tuo  ,  qui  euni  defendebat ,  Alfonfo ,  fi- 
nc  prole  legitima ,  regnum  Siculum  feu- 
dali ,  ut  aiebat ,  jure  ad  fedcm  pontifi- 
ciam  rctrahebat.  Ufumcaflanum  ,  Per- 
fiirum  &  Arraenisprincipem  ,  uti&  re- 
gem  Tartarorum  ,  multis   muneribus , 
uti  bellum  Mahumeti  facerent ,  induxir. 
Extinftus  anno  ejus  feculi  duodefexa- 
geiimo ,  fucceflorem  habuit  ^Eneam  Syl- 
vium  Picolomineum  ,  bonis  artibus  ex- 
cultiffimum  virum ,   qui  Pius  alter  ap- 
pellatus  eft.  Hic  multa,  qus  exftant , 
ingenii  reliquit  monumenta  ,  in  quibus 
hillona  Bohemica  ,  &  Europas  ftatus  illo 
tempore.  Narrat  Ladiflaum ,  Huniadis 
filium,oborto  jurgio  ,  Cili^E  comiti ,  qui 
jam  gratiam  regis  Ladiflai ,  ut  avuncu- 
lus ,   recuperaverat  ,  intulifle   necem , 
quod  is  perpetuus  virtutum  patris  ejus, 
obtrcftator  &  hoftis  cxtitiflet ,  nihilque' 
moderatum  in  iilios  ejufdem  coeitaret. 
Regem  diflimulato  aliquantum  dolore  , 
poftmodurin  juffifle  capite  plefti  percuf- 
forem  ,  fratremque  ejus  Matthiam  Cor- 
vinam  in  Auftriam  captivmn  abduxifTe  , 
inde  in  Bohemiam  ,   quo  uupcias  cum 


Friderkus  III.  ^Aujiriacus.  5^7 

Magdalcna,,  Caroli  Franci  rcgis  filia, 
perafturus  ibat.  Ibi  nobiliflimus,  adolc- 
fcens  ,  duodcviginciannos  natus ,  in  i- 
pfo  gIorix'cuImine  ,  intcr  maximos  nu- 
ptiarum  apparatus ,  deliciis  atque  opibus 
afHucns ,  mfra  fcx  &  triginta  horas  , 
poftquam  a:grotarecoeperat,  cxitiudtus  , 
Gcorp-io  Poagicbracio  Bohcmiam  re-  V^^'^ 
:,    JVlacthix  captivo   Hunaaiiam.  mjhc/ 


Plat.  in 
Tio  II. 
^mil. 


llqUlt . 


NaMl. 


Singularc  prorfus  humana:  inconitantias  gen.t^^. 


documcntum.  Alterexregiofolio.,  dtim  'Sa.beU 

ornai 
dum  capitale 


nov£  nupt&  thalamum  exornat ,  defer-  ''^  ^'^' 

•  -  -  ■  -^     -    Anion. 


ex  carcere  'vo-  c.i-j. 


tur  ad  tumulum  j  alter  , 

judicium  trepidm  manet , 

catur  ad  regnum.  Mirabile ,  quod  ma' 

trem  MatthiiE  repentina  Ixtitia  non  exa- 

nimaverit  ,   cum  tot  cladibus  aiilifta , 

prius  regem    appellatum  audiverit  ii- 

lium  ,  quam  viiiculis  exemtum. 

Inde  Fridericus  Imperator  Auftriam 
cum  Alberto  fratre  &  Sigifmundo  pa- 
truele  dividere  coaftus.  Faflus  fub  idem 
tempus   e  notario    quodam  Balilienils 
ConciliiPontifex  .(Eneas  Sylvius ,  Fer- 
dinandurii  Alphoniinothum  ,  diademate 
donat  Sicili;E  ,  ea  tamen  exceptione ,  ne 
id fraudi cuiquam  foret.  Mantuam  dein- 
de  profeftus ,  quo  convenire  Europ.xos 
jufTerat,  bellumcommuni  omniumde- 
creto  Turcis  inferendum  difTeruit,  o- 
ratione  ,  ut  poterat ,  comtiflima.  Ver- 
bis  modo  facrum  bellum  decretum,  con-  ■ 
troveriiajprivatx  effecerunt,  utintefti- 
nis  potius  armis  femet  ipfos  lacerarenr.  ■ 
Surgunt  Germani  partim  in  fe  ipfbs , 
partim  in  Pannonios.  ExcitaturBritan- 
nia  duplici  faftione ,  quorum  altera  ve- 
terem  in  infula  regem  Henricum  ,  alte- 
ra  novum  ,  Richardum  Eboracenfem , 
fugato  veteri,  retinere  conatur.  Mar- 
gareta  Andegavenfis,  Henrici  conjux, 
acie  fufum  Richardum  occidit.  Sed  re-  Joannet 
ccpto  jam  ex  hofte  viro ,  poft  multam  Jo^^tm. 
fuorum  ftrao;em  ab  Eduardo   pellitur  t^"j- f^ 
regno,  Henricus  iterum  in  carcerem /^.q.  {^.^ 
conjicitur.  Surgunt  Hifpani  Barchino-  Sabell. 
nenlibusauxiliofuturi ,  quos  Aragonia:  Enn,io. 
rex,  Gallorum  armis  adjutus  ,   bello  ^^^;^- 
premebac.  Et  ne  quid  ad  difturbanda -r"^'.'" 
Aaaa  3  omnia 


558 


V0L2. 

Greg      _ 
Heimb.m 
iipi> .  A 
l'io  11.  ad 
Conc. 
N.ziicL 


Mahumetes  II.  SHltanm. 

orankdeeflct ,  Joannes  Rcnati  regis  fi- 
lius ,  Ferdinandum  Apulia;  regno  pelle- 
re  conabatur,unde  duplex  in  Italia  fadlio, 


Jtoderic, 
Stntiut 
Ittrt.i^f. 


cum  ii  Ferdinando  ,'  ilii  Fvenato  fave- 
rent.  Ferdinandus  felicioribus  prxliis  & 
Pii  favore  fubnixus  ,  holl:es  regno  ex- 
pulit.  Pius  fortunx  indulgentia  mutato 
animo  ,  ex  hofte  tyrannidis  pontificix  , 
niaximus  ejus  defenfbr ,  Annatas  exegit 
rigide.  SigifiTiundum ,  Friderici  Imp. 
fratrcm  ,  quod  rejeda  Pontificis  fenten- 
tia,  concilium  appellaffet  ,  execratus 
ell:.  Diterico  Ifenbergio ,  EleftoriMo- 
guntino  ,  imperare  aufus ,  ne  le  infcio 
collegiumpiincipum  convocaret  ;  cum 
exaftionibus  fuis  &  ambitioni  rehfteret , 
dignitatem  abrogavit ,  Adolfum  ei  Naf- 
fovium  fubftiiuit.  Inde  bellum.  Eleftor 
Palatinus  Ditericum,  MetenfisEpifco- 
pus ,  Marchio  Badenfis ,  Comes  Wit- 
tembergicus  Adolfum  tuebantur.  Sed 
Palatinus  cepit  adverfarios ;  captisquod 
molendina  corrupillent  ,  obfonia  fine 
paneappofuit ,  multam  grandem  impe- 
ravit.  Adolfus  poftmodum  ,  adjutu  Ba- 
vari  Nigri ,  nodlurna  irruptione  fupera- 
tam  Moguntiam  diripuit ,  deftruxit ,  in- 
ccndit,  vacuavitincolis ,  pra^doniquam 
paftori  propior.  Ditericus  tandem  refti- 
tutns,  Academia  exornavit  urbem,ut  vel 
hinc  appareret ,  quantum  a  lupo  bonus 
paftor  diftaret.  Idem  Pius  Georgium 
Bohemum  regem  ,  a  Friderico  confir- 
matum ,  damnavit  ha:re!eos.  Matthiam 
Hungarum  Bohemis  regemdixit,  un- 
de  nova  bellorum  incendia.  At  Geor- 
gius  a  Friderico  ,  quem  cives  Viennx 
obfidebant ,  imploratus ,  fumma  arte 
eum  libenivit,  ut  neque  periret  neque 
vinceret.  Papa  cum  eundem  Matthiam , 
Philippumque  Burgundum  ac  Venetcs , 
expeditionis  in  Turcas  fbcios  adfciviflet, 
Anconam  leftica  delatus  ,  in  itinere 
magnamhominum  mukitudinem  quod 
belfi  impenfam  fecum  non  detuliflent , 
domum  remifit. 

Sed  dum  claflem  Anconse  moratur  , 
febri  lenta  &  a^gritudine  animi  mori- 
tur,  annoPontificatusfexto,  fcculi  ejus 


Lxiv.  Ludovicum  xi ,  Franci  regis  fi- 
hum  ,  a  patre  fuo  multis  annis  alicnum , 
adeo  ut  apud  Burgundum  dcgeret  ,  ob 
paternorum  amicorum  impotentiam, 
accufatum  contumaci;e  abfolvit.  Caro- 
lumfubincufavit.  Deccffit  Carolus  curis 
&inedia,  annoLxr.  Ludovicus  ingenio 
afper  Sc  varius  ,  jure  pragmatics  fan- 
ftionis  ceflit  Pontifici.  Inter  multa  Pfi 
eorrefiie  difta  laudantur  &  illa  :  Sacerdo- 
twni  magnA  rcttionefublatcu  nupticu ,  tna- 
jori  refiitucndas  vidcri.  Lubricum  ejfe 
primum  apud  reges  locum.  Ut  in  mcre 
fiumim  omnia ,  fic  tjitia  in  magnas  aulaa 
fiuere.  Cuiplura  nojfe  datum  efi,  eum  ma- 
jora  fequi  dubia-  Neque  avarum  pecunia, 
neque  doEium  cognitione  rerum  unquam 
repleri.  Sed  non  erat  infatis ,  ut  ambi- 
tiofiis  Pontifex  quicquam  advcrfus  Tur- 
cas  proficeret.  Demetrius  &  Thomas , 
Pal^ologi  fratres ,  malo  genio  agitati , 
ncque  tributum  Mahumeti  folvebant , 
neque  pacem  inter  fe  ,  neque  cum  Alba- 
nis  colebant  fidem.  Ea  jntempcrie  op- 
portunam  Turcarum  injuriis  Pelopon- 
nefum  prxbuit.  Turca  expugnavit  Co- 
rinthum  ,  Athenas ,  Spartara ,  multaf- 
que  poft  c^des  univerfam  occupavit 
Grxciam  ,  prastcr  non  multa  oppida, 
qua:  Venetis  parebant.DemetrioOEnum 
attribuit  cum  ftipendio.  Thomas ,  reli- 
fto  Epidauripr;E(idio,ad  Pontificem  pro- 
fugit.  Capta  &  Amaftris ,  Genuenfium 
inPonto  urbs ,  &  Sinopenfi  Priricipi, 
quodcum  Ufumcaflaneconfpiraret,  Si- 
nope ,  Caftamona ,  ditioque  univerfa  ad- 
empta,  reddita  in  Europa  Philippopo- 
lis.  Hinc  in  Trapezuntium  rcgem  itum, 
cujus  majores  Pontum  &  Colchidem 
ad  ducentos  quinquaginta  annos  tenue- 
rant ,  Comnena  domo  prognati.  Da- 
vid  Comnenus  tunc  iis  gcntibus  impe- 
rabat ,  neptemque  e  Joanne  fratre  uxo- 
rem  UfumcafTani  junxerat ,  ac  per  eum 
laxari  petebat  tnbutum  ,  quod  ab  Joan- 
ne  Mahumetes  eflet  ftipulatus  ,  dum 
Trapezuntem  fiibigcret. 

Eo  poftulato  accenfus  Turca ,  utrum- 
quearrais  aggredi  ftatuit  :  Sed  placatus 

a  matre 


Hifi. 

llifl,. 

cap.^o. 
Platin 
Pio  11. 
c^miL 
lib.  10. 
NaucL 

Sabell. 


trt 


Laen.  Ls. 
Gearjr. 
Phrant. 
Ls.c  24. 
2j.Zi5.27 


Ture. 
^n.1^61, 

Turcogr*- 
cia  Hiji. 
Cruf.Li. 


Mnlmmetes  //.  Sultannt, 

a  n-Mtrc  Ufumcaflanis,  qux  nefas  cfle 


555; 


Lwiis. 


Latnic. 
iib.io. 

lAiinal, 

Turc, 

x^nno 

3462. 

Chron, 

Citi^ 

SaLell. 
Ub.tfS. 


tlicebat  ,  ejiifdcm  confortcs  rdigionis 
affli"crc  ,  abltinuit  a  P.utho  m.tnum  ,  in 
Davidcmfolumirnm  cffudit.  lUu  inipar 
tyranno ,  deditionem  fccit ,  p.-idus  aliam 
provinciam:  Turca  impcruim  Trapc- 
zuntuiumpro  arbitrio  difjiofuit. 

Davidcm  paulo  port  c  Jiteris ,  ab  U- 
fumcaflanisuxorcadcum  fcriptis  inter- 
ccptiique,  proditionis  inlimulatum  cum 
liliis  omnic[ue  fimilia  Byzantii  intere- 
niit.  Hinc  in  turpidimos  pucrorum  & 
concubinarum  folutus  amores ,  .i  Dracu- 
la  cjuodam  concubino  pene  necatus ,  fra- 
tri  ejus  allio^navit  Dclum  ,  quam  ille  o- 
ptimis  quiblLiflpe  interfcftis  crudeliHlme 
exliaulit.  Viginti  hominum  millia  ab- 
luniiifle  fcrtur  fuppliciis. 

Poftca  rcbcllioncm  molitus ,  Turcas 
cciam  non  modicis  affecit  cladibus.  Ma- 
humetes  haud  impune  perpopulatus  re- 
gionem ,  Dracula:  eam  cxoleto  fuo  de- 
ditj  qui  alledis  adfepopularibus,  Blan- 
dum  Fratrem  ejccit.  Eodcm  anno  Lcf- 
buQ  fubccyit.  Kic.  Catelufius  ,  princcps 
inlulxdcditcam  ,  inefcatuslpe  novas  di- 
tionis  potiundcE.  Scd  ftupra  fcelcraque 
vindices  non  efFugiunt  Dei  manus ,  qui- 
bum  maculatus  Cateluiius ,  quum  afium- 
ptorituTurcico  evaderc  poenas  cogita- 
rct ,  nihiloiTiinus  capitali  tandem  fup- 
plicio  periit.  Intcrpofuit  a^dificationes 
«rbium  Turca  ,  quibus  Hellefpontum 
cinxit,  mox  in  Illyricum  movit,  cujus 
rex  Stephanus ,  ejcfto  antca  patre  fuo , 
tributum  denegabat.  Centum  &  quin- 
quaginta  millia  equitum  ,  pr^ter  pede- 
ftre  robur ,  in  felices  Illynorum  tcrras 
dufta,  poftquam  Dorobyzam  vi  ccpif- 
fent,  Jaizam  &  pleraque  alia  oppida  fa- 
cile  fiibegcrunt.  CliiTam  rex  ip(e"refu- 
gerat,  quxfummis  viribus  oppugn.ita, 
nonfuftinuit  impetum.  Stcphanus  ipfe, 
acccpto  jurejurando  fe  nihil  mali  paflu- 
rum ,  Mahumetis  in  fidcm  venit ,  a  quo , 
nequicquam  allegans  pafta,  capite  eft 
truncatus :  idernque  reliqui  Illyriorum 
(duces  palli.  Tum  vero  Vencti ,  pcricu- 
li  vicinitatem  apud  animum  reputan- 


tes ,  [Qio  cum  Fannoniis  foedcrc  ,  claf- 

'  fcm  in  Pcloponncfum  rnittunt ,  Lacones 

&  Arcadcs  facilc  ad  dcfcftioncm  tra- 

I  hunt,  Ifthnium  munirc  incipiunt.  Scd 

^  cum  Corinthus,  rcliquaquc  Achaia  ,  in 

j  Turcarum  fidc  mancrcnt ,  advcntaretque 

j  duxEuropx  Mahumctcscum  cxcrcitu  , 

I  Venetireliiftolfthmodiffiigiunt.  Argos 

recipitur  a  Turcis,  Lacoiiicamctu  de- 

fecit.    Pcloponncfus ,  poft  varias  cxdcs 

&  prailia ,  in  priftinam  fcrvitutcm  rcci- 

dit.  Matthias  rcx,  cum  Bofiiiamrccu- 

peraflet  propemodum  ,  vulncrc  affcctus 

reccflit. 

Romana  jam  fcde  poticbatur  Paulus 

II ,  omnia  habcns  venalia ,  humanitatis 

artes  adeo  contcmncns ,  ut  omncs  ea- 

rum  ftudiofos  ,  uno  nomine  hxreticos 

appcllaret  j  Romanis  fatis  efle  dicerct ,  fi 

legere  &  fcribcre  didicilTent,  Platinam  dc 

Pomponium  Lxtum  carcerc  &  tormen- 

tis  excruciaret.  Mandavic ,  ne  quifquam 

i  bireta  coccinea  (lic  capitis  tegmina  ap- 

I  pellant)  prxter  Cardtnales  ferret ;  quic- 

!  quid  gemmarum  in  pretio  eft ,  fuam  iu 

j  mitram  congcffit.  Romanis  ludos  &:  ve- 

nationes  ad  veterum  imitationem  cxhi- 

I  buit.  Comitis  Averfifiliis  novcmcaftel- 

{  la ,  fuis  &  Ferdinandi  Ncapolitani  armis 

j  adcmit.  Petentcm  ob  ea  merita  relaxata 

I  tributa  Ferdinandum  ,   invadcre  bello 

I  ftatucbat ,  cum  miranda:  folis  ac  luna:  e- 

;  clipfes  regnorum  mutationem  portende- 

i  revifoz.  Secutus  Francifci  Sfortis  obi- 

i  tus,  Genua:  etiam  dominatum  adcpti, 

!  perta^fis  Gallici  dominatus  civibus.  Ga- 

i  leatius ,  Sfortia:  filius ,  in  Gallia  erat  cum 

I  exercitu  ,  ubi  Ludovicus  xi  cumprinci- 

;  pibus  regni ,  haudquaquam  obtemperan- 

!  tibus ,  bellum  o-erebat ,  cum  Bureundo 

,  imprunis  Carolo ,  qui  ei  expeditioni  bo- 

j  ni  publici  nomen  impofuerat,  Franco- 

'  rum  fe  vindicem  profefTus. 

i      Bartholomxum   Beraomatem  ,  qui 

'  Florcntinos  cxules ,  faftione  Petri  Me- 

;  dicis  pulfos ,  rcducere  arrnisconabatur , 

^  Ferdinandus  rcx  &  Galeatius  acerrimo 

I  prxlio  reprcfTcre. 

'      Ludovicus  XI  cum  Buro-undo  &  fb- 

1  D  .. 

cus 


Anton. 
Bonfin. 
Nauct. 
gcn.if^. 


Platin  in 
Paulo  II. 


0>rm. 
Belg. 


Plat.  in 

Faulo  II. 

ty£mil. 

lib.io. 

Phil. 

Com.l.i, 


Cohiin. 
Comm. 


Nauch 

Plat.  in 
Faul.  II. 


Jnc 

col. 

Comm. 

lib.j. 

Volat. 

lib.Z'}. 

I471. 


Pi. 


2\:4i{cl, 


^6q  LHdovkm  XI. 

ciis  ambiguo  marte  conflixit.  Pliis  fugse 
^uam  c^dis  fmt :  ambo  duces  parum  ab 
exitio  abfiiere.  Philippus  Comineus ,  gui 


prmia  pugna  Burgundo  adfuic  ,  utrui- 
que  minimumduo  bellatorum  millia  ce- 
cidiile ,  autor  eft.  Sed  cura  Carolo  ,  fra- 
tri  regis  ,  Rotomagum  fe  permiliffet , 
rex  cum  Burgundione  congreiliis :  Nor- 
mannia ,  iuquit ,  fratris  efto  ,  tua  funto 
ad  Somanam  oppida.Ludovicum  Lucem- 
burgenfem  magiftrum  equituni  creo. 
Joanni  Lothariiigio  ingens  auri  pon- 
dus  ac  militemdo,  ad  regnumNeapo- 
litanum  repetendum.  DuciBorbonio  re- 
liquum  aurum  dotale  appendo.  Boni  pu- 
blici  fpccies  hoc  exitu  terminata. 

Matthias  rex  fortiffimus  ,  diploma- 
te  inefcatus  pontificio  ,  ab  Turcis  in  Bo- 
hemos  arma  vertit ,  Georgium ,  ut  ha^- 
refeos  anquilitum ,  regno  dejedurus.  Se- 
ptenne  id  bellum  fuit ,  quo  Moraviam  , 
Silefiam  ,  &  Lufatiam  Matthias  ftibegit. 
Fridericus  fumma  in  patria:  perturbatio- 
ne  paucis  venerabilis ,  nemini  formida- 
bilis  ,  Romam  quafi  ex  voto  petiit ,  Pau- 
lum  ad  reconciliandos  principes  in  Ger- 
maniam  vocaturus.  Quod  fruftra  fuit. 
DigrelTo  Imperatore,  Pontifex,  cum  die 
quadam  la:tiflimus  apparuiflet ,  noifte  in 
cubiculo  nemine  vidente  periit,  ejusfe- 
cuIiannoLXXf.  Multitudinem  propofi- 
tis  ab  ipfo  indulgentiis  excitaiii ,  Geor- 
gius  facile  diftipavit.  Cumque  Cafimi- 
rus  Polonus ,  cui  ibror  erat  nupta  re- 
ois  Ladiilai,  resnum  Bohemise  ad  fe 
quoque  trahcret ,  Matthias  cum  Geor- 
gio  pacem  fecit ,  Moraviam  Silefiamque 
fibirefervavit.- 

Veneti  per  id  tempus  regno  Cypri 
fingulari  plane  fortuna  potiti.  Ejus  infu- 
Ix  Rex  Joannes  Carolottam  filiam  Lu- 
dovico  Sabaudo  collocaverat ,  Jacobum 
filium  nothum  exhsredarat.  Is  Ludo- 
vieum  confpicatus ,  pronis  Cypriorum 
,  animis  fufcipi  ,  ad  Mefleraphum  ,  ^E- 
gyptiorum  Calipham  profugit,  jurato- 
que  ei  obiequio  ,  expulit  armis  Sabaudos. 
Sic  ejus  regni  potitus ,  Catharinam  Mar- 
ci  Cornelii ,  patricii  apud  Venetos  ian- 


suinis 


filiara  duxit.  Senams  Vcnetus 
eam  adoptavit.  Non  multo  poftproflu' 
vio  ventris  moritur  Jacobus  ,  rehdla 
conjuge  prsgriante  ,  quam  Venetorum 
cutel£e  commendat.  Pofthumus  foetus 
cum  vitalis  minime  eflet ,  Cyprus  in  Ve- 
ncti  poteflatem  ,  velut  hsreditario  jure 
devenit. 

Multo  inferior  Joannis  Lotharingi 
fortuna  fuit,  Tarraconenfe  regnum  a- 
nimo  complexi ,  quum  Neapolitanam 
adipifci  non  potuiflet.  Pyren^eum  fupcr- 
avic ,  egregia  facinora  edidit ,  peftjicn- 
tia  exorta  decefHt.  Ludovicus  Franco- 
rum  rex  revocavit  fuos.  Omnis  Ludovi- 
ci  cura  exinde  in  Britonem  ,  quem  a  fra- 
treCarolo  ferendis  alendifque  fufpicio- 
nibus  disjunxerat  ,  fratremque  ipfum 
verfa ,  ut  Philippi  Burgundionis  in  E- 
burones.  Philippus  LeodienfemEpifco- 
pen  Ludovico  Borbonio  ,  fororis  fuse 
filio  exoraverat ,  admodumadolefccnti. 
Borbonius ,  ubi  per  setatem  initiari  po- 
terat ,  noluit ,  magiftrarus  prsfcdturaf^ 
que  uitimis  avunculi  amicis  credidit. 

Permoti  rei  indignitate  cives  ab  eo 
deficiunt ,  parere  jufli  permanent  in  fen- 
tentia ,  a  Pontifice  impii  judicantur ,  bel- 
lo  velut  ad  fanitatem  revocandi  dantur 
Philippo  duci.  Is  fines  populatur,  Di- 
nantum  oppidum  evertit,  prjelio  viftis 
leges  imponit  duriffimas.  Papa  difto  au- 
dientesefle  Epifcopo  jubet,  obtempe- 
rantibus  facra  reftituit ;  Ludovicus  tan- 
dem  facratus  populo  benedicit-  Dece- 
dit  fub  hxc  Philippus  anno  ejus  zyi 
Lxvii,  fiimma  apud  fuos  gloria  ,  & 
virtutis ,  &  felicitatis.  Eburones  jam  fo- 
lutos  fe  Burgundionis  imperio  rati ,  fi- 
nium  fuorum  oppida  recipiunt.  Linium 
dejedlis  Caroli  propugnatoribus  occu- 
pant.  Carolus  fuo  paternoque  odio  ple- 
nus  ,  majorem  quam  pater  finibus  vafli- 
tateminfert,  pra^Iio  Leodienfes  fundit , 
urbem  mcenibus  propuanaculifque  nu- 
dat ,  graviores  parendi  tributique  pen- 
fitandi  conditiones  imponit.  Interea 
Ludovicus  rex  Britonem  fratremque 
fubigit ,  a<l  pacem  pacifcendam.  Carolus 

quafi 


ty£mil,  ' 

lil:  10. 

Chran. 

Belg. 

Philiiu 

Comimn. 

lib.2.. 

Comm, 


14.C7. 


•Picol. 
Comm. 

/.4..C.2. 

JReruni 
Cerra. 

Freheri 

Phil.Com 


iy£mil. 
lib.io. 
Fhil.Co- 
miif.l.^. 


Naucl. 

gen.jo, 

An.z^jo 

SabeU.y. 

1'olyd. 

Vifg.lj.^ 


LndovicHS  XI. 

fjuafi  confcdo  Eburonum  bcllo  ,  (imul 
revocatis  nd  oblecjuclam  G.anclavcnribus, 
qui  gmvitatcm  tributoium&ipiiqucfti, 
officio  dcccflcrant  ,  in  Britoniani  mo- 
vit,  auxilio  ducibus  focdcratifque  futu- 
rus.  lu  itinero  rogatur  ,  ut  communis 
pacis  fincicncte  caufa ,  Perona:  cum  re- 
gcdct  colloqucndi  Facultatcm.  Dum  ibi 
de  pace  agunt ,  compcrtum  cft,  Ebii- 
ronum  exules  in  patriam  rediifle  ,  occii- 
patifque  Tungris ,  provinciam  Burgun- 
do  infeilam  reddere.  Confcftim  ilkre- 
gem  inquieti  animi  pcr  fimulationem 
colloquii,  res  fuas  rurbare  inclam.it,eum- 
que  velut  in  cul1:odia  aflervat.  Ludovi- 
cus  blandimentis  pollicitationibuique  cf 
fccit,  apudducis  1-amiliares ,  uteicufita 
imprudentia ,  cxpcditionis  inEburones 
fbciustierct ,  vindexquefeditionis,quam 
per  legatos  ci  exciverat.  Facile  captum 
Leodmm ,  oppolitis  iis  viribus,  cjuibus 
virtutem  cedere  necefle  foret.  Casdibus 
incendiis ,  ruinis  foedatur  ;  fpoliaturar- 
mis  ,  machinis ,  opibus,  viris.  Nulli  x- 
tati ,  fexui ,  dignitati ,  parcitur :  urbs  (\\.\x 
cxx  animarum  milliamosnibus  contine- 
ret ,  redigitur  in  fblitudinem. 

Ludovicus  nato  fibi  Delphino  animo- 
fior  ,  id  coepitagere,  ut  Carolum  attri- 
butis  ad  Somonam  amnem  oppidis  fini- 
bufque  dejiceret.  Egit  cum  Optiniati- 
bits ,  ut  jura  fibi  aut  non  reddi ,  aut  for- 
dide  per  libidinemve  reddi  a  Burgundo  , 
conquererentur.  Prompta  via  h:EC  fta- 
tuendi ,  fidem  conventorum  ab  ipfb  vio- 
latam.  Mifliis  qui  ei  diem  diceret ,  pri- 
mum  per  iram  retentus ,  deindc  dimif- 
fus. 

Lucemburgii  magiflri  equitum  occul- 
tis  artibus  faftum  ,  ut  Fanum  Quintini 
Ambianique  Gallis  reciperentur. 

Reliqua  porro  apertobellotentaban- 
tur.  Frater  regis  interea,  non-fine  ve- 
nenifufpicione,  deceffit.  AquitaniaLu- 
dovico  fe  reddidit.  Tcdtior  Ludovicus 
erat,  Carolus  apertior,  Iiberiusintem- 
perantiufque  indignationem  prx  fe  fe- 
rens ,  Magifler  equitum  utrique  fufpe- 
61.US  erat. 


5tfi 

Studia  Francicarum  partium  ex  conii- 
ncnti  jam  multo  antein  Angliam  tran- 
fcendcrant,  &  ipfim  fuisatquchis  atro- 
cioribus  morbis  xgram.  Dux  facflioncs 
jam  inde  ab  amifla  Aquitania  Norman- 
iiiaque  eam  diftincbant.   Altcra  Hcnri- 
cum  Scxtum  Regem  ingcnii  mitioris  ,  ■^'"''^' 
quam  tcrnpora  bclli  poifularcnt ,  deho-    '^ '"' 
neftamentum   rcgix  majcftatis  didliita- 
bat.  &  prxlio  his ,  qui  ab  co  ftabant ,  vi- 
(flis,  in  cuftodiahabcbat.  AbeaEduar- 
dus  Plantagcncta ,  Richardi  ducis  Ebo- 
racenlis  filius ,  Eduardi  iii  abncpos ,  rex  i+^i 
falutatus ,  fbrorem  Burgundioni  ca:libi 
delpondit.  Margarita  regina  Henricum  chyt.l.p 
captivum  prslio  viftrix  libcravit ,  Eho- parte  i. 
racenfem  fecuri  percufTit.  Scd  viftor  al- C'^''- 
tero  pra:ho  ,  quo  pleraque  Britannix  no-  "^**"'^ 
bilitas  occidit,  Eduardus  rex  rurfus  Hen- 
ricum  invinculacompegit ,  proutfupra 
indicatum.  Et  hoc  parum  malorum  vi- 
fiim.  Priftina  rccrudefcunt.  Comes  Ver- 
vicus ,  acerrimus  nuper  hoftis  Henrici 
fexti ,  repentc  ab  Eduardo  iv  ,  cujus  fum- 
musmodopropugnator  fuerat ,  dcfccit. 
Acie  viilus ,  tranfrnifit  in  Franciam  ,  ne     , 
a  Franco  rcgc  adjutus  ,  ad  inftaurandum 
bellum ,  redire  in  patriam  pofTet ,  Bur- 
gundionis  claffis  obfcrvabat.  Sed  disje-  Poljd. 
fta  clafle  tempeftatibus ,  Vervicus  auxi-  viyg.-l.z.i' 
liisFranci  fubnixus ,  Henricumecufto-  ^-  : 
dia  educit ,  collatis  fignis  Eduardum  fun-    '  *  * 
dit,  fugat.   Pulfiis,  ad  Burgundionem  fb- 
roris  virum  trajecit ,  quifimul&recon- 
ciliationem tentat ,  &  occultereftitutio-  An.tL.^o, 
ni  neceflariaparat.  Igitur  Eduardus  prius 
Angliam  clafletenuit ,  qii^m  hoftiseum 
folvifle  fufpicaretur.  Pugnatum  ,  ca;fus  ■^'««<^-'' 
Vervicus.    His  de  regno  inter  AngIos*f"''^|' 
contentionibus  ,  permulta  cruentaque  qi^toiu^' 
prslia  fafta.   Cecidere   plus  fexaginta  saxon. 
fummi  proceres,  amplillima;  rema^co- p.^otsV, 
crnationis,  nonpauciextorres.  Horum ''^-'O' 
nonnulli  ne  aufi  quidemaperirequinam  ^^^^ 
eflent,  vitam  mendicitate diu  tolerarunt.  i^.  q.^^' 
Eduardus  iv.  rurfus  rerum  apud  Anglos  ontin. 
potitur.    Henricum  ,  &  uxorem  qugd  militau 
bellum  inftauraverat ,  in  carcereexftin- 
gt;i  cmat.  Perifcelidem  Burgundio  fu- 
B  b  b  b  mit , 


^6i 


Rex  Galliamm  Carolits.  Carolus  'BHrguncius, 


Chron, 

Belg, 

PhiL 

Comin. 

Camm, 

lib.s. 

Sax.Lz. 


1471« 

Jiobert, 

Gagui. 

iib.io. 

Naucl. 
gen.^0. 
Araold.de 
Lalaing. 
Tom.z. 
rerum 
Germ. 
/Mfy.  de 
congrejj: 
Frid.  III. 
^  Caroli. 
Bilib. 
Birckb. 
lib.u 
belli, 
Helvet. 
An  itfTl, 
Felix. 
Fah.l.j. 
Hift.Sue- 
•y*  c.io. 


mit ,  ordinis  apud  Anglos  regii  infigne. 
Patcr  Burgundionis  anno  MCCCcxxxVel- 
leris  aurei  ordinem  ,  in  ifabellx  Luiira- 
nic£  nuptiis,  condidcrat.  RexFrancus 
alium  divi  Michaelis  inftituic ,  idquein- 
figne  ad  Britonem  mifit. 

Burgundio  ,  Eduardo  ope  fua  in  re- 
gnum  reftituto ,  habere  (e  ratus ,  quem 
Franco  regi  opponeret ,  novi  beili  ma- 
jorcm  motem  fufcepit.  Arnoldum,  Gel- 
drum  ducem  ,  adolefcens  filius ,  Adoi- 
fus  noniiae ,  in  carcerem  miferat ,  jura- 
c]ue  populanbus  dabat.  Eo  pulfo  Carolus 
imperium  feni  reftituit  ,  ab  eoque  ob 
id  meritum  hxres  inftituitur  ,  exhxrcde 
filio.  Tanta  ditione  prxter  fpem  auftus, 
alia  parte  Comitatum  Feretanum  pigno- 
ri  accepit  a  Sio-ifmundo  duce  Auftrise  ,, 
Augufti  fratre ,  Helvetiis  infenfo.  His 
tam  inter  fe  longinquis  induftus  opibus, 
multo  majorem  concepit  animo  fpem, 
quicquid  terrarum  inter  hqs  duos  jace- 
ret  dominatus  ,  fui  arbitriiEiciendi.  In 
Treviris  Cx'f:rcm  con vcnit ,  illata  men- 
tione  fili:c  Maximiliano  Caelaris  filio  de- 
fpondenda,'.  Illam  enim  in  tantas  opes 
fuccefTuram,  appeti  ab  omnibus ,  anul- 
lo  dum  habericupiebat.  Casterumcum 
contenderet ,  ut  Rex  ,  aut  Vicarius  inte- 
rea  imperii  crearetur  ,  deprehenfa  cti- 
piditate ,  Fridericus ,  eo  ne  valere  qui- 
dem  juflo  ,  repente  difceffit.  Non  ta- 
men  ob  id  Carolus  conatu  deftitit.  De 
pontificatu  Agrippinenfium  contentio 
erat  :  pulfum  ab  adverfariis  Rupertum 
Palatinum  reftituere  Burgundus  nite- 
batur ,  fcedere  ac  cognatione  jundlum. 
C^efar  indigne  paflus ,  res  Germanicas 
ducem  extcrnum  ad  fe  evocare ,  conycn- 
tum  gentis  habuit  ,  auxiliaque  Nove- 
fium  mifit ,  quod  oppidum  Colonias  pro- 
pinquum  Carolus  oppugnabat.  Dum 
ibi  h^Eret  dux  ,  fedendoque  Csefar  vifto- 
riam  de  feroci  hofte  reportatururo  fpe- 
rat  ;  Ludovicus  quoque  novos  in  du- 
cem  hoftes  excitavit  ,  &  jungendarum 
&  disjungendarum  amicitiarum  effica- 
ciflimus  artifex.  Qccifb  ab  Helvetiis 
ilagcnbachio  ,  Caroli  pra:fed:o  ,  per- 


vicit,  ut  Sigifinundi  ea  gens  fpontead 
imperium  rediret ,  fcedufque  infuper  fie- 
ret  ,  quo  Sigiflnundus  &  Suitenfes  ad 
mutuaauxilia  obilringerentur. 

F,.enatum  juniorcm  induxit,  ut  Lo- 
tharingiam  ,  velut  avitum  patrimonium, 
bello  repeteret.   Tandem  &  ipfe  qua^- 
dam  Caroli  oppida  capir.  Viciliim  fbl-  Felicis 
licitante  Carolo  ,    Eduardus  Calefium  ^«i^''» 
trajecit ,  autorque  per  oratores  duci  e-  ^.jfl"^' 
rat ,  utNovefiumomitteret.  ^gre  Ca-  /j"J*,fi 
rolus  Pontifici?  Max.  autoritati  ceflit ,  chr.Phil, 
qui  tum  Sixtus  IV.  erat ,  ut  crematis  ca-  Hb.f. 
firis  abfccderet.  Fcruntexplicatisadfta-  -'^•'''"^; 
rariam  pugnam  utrifque  aciebus ,  pro-  r^    eT 
cerum  quorundam  Bclgicorum  opera ,  yaimn^. 
de  nuptiis  inter  Maximilianum  Ca^faris 
filium ,  ac  Mariam  Carolihseredcm  rur- 
fus  agi  cosptum ,  proclamataque  ob  id 
fabito  pace  ,  cruentum  bellum  in  opta- 
tiflimi  fpem  conjugii  defiifle.  Rupertus 
poftmodum  in  carcere  mortuus,  Hcr- 
mannus  Landgravius  Haflorum  Epifco- 
pcn  fbrtitus  eft.  Soluta  obfldione  annua, 
Carolus  Pvcnato  facefiit  negotiiim ,  Lo- 
tharingas  rcs  Francicis  anteponit.Profe- 
d:us  acKlnglum  modico  comitatu,Qiiin- 
tinum  velut  a  magiftro  equitum  traden- 
dum  ,  invadi  illico  fuadet.  Sed  cum  id  'PhiUp, 
parum  fuccederet  ,  Anglus  Icgatos  de  ^'""'"' 
pace  facileadmifit,  filiam  Delpnino  de- 
fpondit ,  Aquitaniam  ei  dotalem  ftipu- 
latus  ,   indignante  fiipra  modum  Bur- 
gundo.  Tcides  interim  Magiftri  equitum 
(Franci  Conftablium  vocant)  nutabnt , 
fonunmi ,  non  caufam  in  confilio  haben- 
tii.  Ludovicus  Rex ,  cxcufantibus  eum 
lcgatis ,  inconfiliii ,  inquit ,  capiendii ta- 
li  capite  opm  ejjet.  Sedtruncatumintel- 
ligcbat.   Itaque  Carolus  rexque  fimul , 
in  pernicicm  hominis  ambidextri,  ac 
bellorum    cupidi   incubuerc.    Carolus 
Nancium  tunc  obfidcbat,  cumplacabi- 
liorcm  ejus  iram  ratus  Lucemburgicus , 
vel  Sanfto-Paulianus  Comes  ,  fupplex 
ad  eum  fe  recepit.   Poftulabat  rcx  fup- 
plicium  de  eo  fumi ,  ut  cpnvenerat.  Ca- 
rolus  propinquitatem  excrcitus  rcgii  ve- 
ritus ,  tradidit  fuppliccm ,  quod  mox  , 

dcdi- 


lib.6. 


Carolus  'BHYgHndiu. 


Philip. 
Comin. 
Itb.j. 
Comm. 


P.^mil 

Uh.xo. 

Bililj.Li. 

belli. 

Hehet. 


P.ty£rml 

lib.io. 

>c. 

March. 

lib.^. 

eiefcript. 

Fland. 


Phil.Co. 
r/iin.1.8. 
Comjn. 


tlcditioiie  a,  Nanciatibus  fadla  ,  infcdum 
fiullra  exoptabat.  Igitiir  Lutcti.-edcco 
capitis  cxadla  pocna  :  ncquc  quicc^uaiti 
pofthac  profpcre  Carolo  ccdlt.  Bcllura 
Hclvcticum  fufccpit ,  Hclvctioruni  au- 
xiliis  a  Sigiflnundo  Comit.itu  Fcrcta- 
no  fpoliatus.  Deprccabantur  illi  vim  , 
laceilitos  fe  injuriis  rumlillearnu,  f/«- 
ris  inquiunt ,  jhnt  equitum  tuortim  cal- 
earict  quam  patritim  nojiruw  folum.  Di- 
fta  Carokis  afpcrnabatur.  P.xrat  cxcr- 
citum  validilfimum  ,  quantumque  xtas 
illa  vix  viderat.  Laufanam  prope  line 
certaminc  capit.  Granfbne  plus  quingen- 
tos  Helvctios  refte  fufpcndit.  Apparuit 
tunc  gcnti,  quo  cum  Iiofle  fibi  resfo- 
ret.  Tanto  furorc ,  cum  co  confiixere, 
ut  funderent ,  fu2;arent ,  caflris ,  impe- 
dimentis ,  machinis  cxucrent.  Granfb- 
nem  recepcre :  Burgundiones  ibi  inven- 
tosreflibus  fublimes  tollunt,  parimor- 
tis  fceditate. 

Reparat  bellum  Carolus  ,  Murtiam 
obfidet.  Renatus  extorris  Helvetiis  fe 
jungit.  Hi  proftrati  in  genua ,  Nufninis 
ante  omnict  auxilium  pofcunt.  Vincitur 
iterum  Burgundicaacies.  xxxVirorum 
inillia  flernuntur,  vincianimo  Carolus, 
nifi  moriens ,  non  potuit.  Renatus  Lo- 
tharingiam  reccpit ,  fumma  popularium 
voluntate.  Carolus  cumfortunapariter 
hyemeque  ipfa  pugnaturus ,  obfidet  de- 
nuo  Nancium.  Antea  fufus  fugatufque 
crar ,  hic  occiditur ,  ineunte  anno  ejus  fe- 
culi  Lxxvii.  Frinceps  cAtera  omnia  ,fi 
ambitionem  excipioi,  egregiui. 

Fuit  deinde  Eremita  ,  qui  Carolum 
fe  mentiretur,  feptennemquepoeniten- 
tiara  vovifle ,  ob  temere  fufcepta  bella ; 
qui  ob  id  a  permultis  vifitatus ,  tandem 
ne  agnofcerctur ,  fe  fubduxit.  Renatus 
adnitente  etiam  Araufienfi  principc,  pau- 
co  tempore  totius  Burgundis  poritur , 
nomine  regis  Ludovici  ,  qui  Perona , 
Monflrolio  aliifque  oppidis  captis ,  A- 
trebates  quoque  in  ditionem  redcgit,per- 
linaciter  Mari^  Caroli.  frliai  adhssren- 
tes.  Ideo  tranflati  in  interiorem  Fran- 
siam  funtj  urbs  novis  colonis  repleta, 


5<?3 


Franciaquc  nominata  cft.  MariaMaxi- 
miliano  ,  Cxfiris  filio  ,  viguui  &:  duos 
annos  natonupfit,  rcclamantc  frufha  iii 
ComitiisFrancoRirtcnfibusLudovicorc- 
gc.  Cum  Arauficnli  avitus  non  rcddc- 
rctur  dominatus ,  muIticoautoreaLu- 
dovico  dcfeccre  ,  quo  bcllo  Francus  fs.x 
Hclvctiorum  millia  perpetuo  alerc  fli- 
pendio  cccpit.  iHttra  oppda  attro  polli^ 
citatiombujque ,  quftm  vi  militari  expti- 
gnavit. 

Undccim  dicbus  antequam  dux  Bur-  palM. 
o;undi?e  caderet ,  Galcatius ,  dux  Medio-  Chron. 
lani,  in  templo  ab  Andrea  Lemponia-  ^^"'^^17' 
lio  cive  fuo  ,  obereptum  ei  funduni  oc- 
ciditur  ,  rclido  filio  admodum  puero. 
Exinde  rerum  adminiftratione  obortis 
ccrtaminibus ,  Robertus  Severinas ,  du- 
cis  confanguincus ,  domo  cx.itlus,  ad 
Francum  regem  vcnit ,  ad  res  Italicas  af- 
feclandas  eum  impulfurus.  Eam  provin- 
ciam  abnuit  rex ,  pr^edicans  documentis 
compertum  ,  Italiam  k  Trancis  te?zeri 
non  pojfe.  Florentiam  a  Sixto  Pontitice 
&  Ferdinando  impugnatam  ,  non  armis, 
fed  confilio  juvit.  Simul  ad  verecun- 
diam  terroremve  Pontificis  ,  de  pra- 
gmatica  finftione  rcflituenda  Conci- 
lium  Aureliani  habuir ,  ne  ob  Romana 
diplomata  aurum  e  Francia  exportare- 
tur.  Itaque  Pontifex ,  &  illo  &  Turci- 
co  metu  perculfiis ,  jus  facrorum  FIo- 
rentinis  reddidit,  pacemque  indulfit.  Ge- 
nua  ,  velut  Euripi  agitata  ceftu ,  modo 
Mediolanenfi  fubdita ,  modo  Iibera  fub 
ea  tempora  fuit ,  Spinolis ,  Doriis ,  Se- 
vcrinate  ,  Flifco  ad  fiiarum  fadionum 
arbitria  plebem  trahentibus  retrahenti- 
bufque. 

Majora  Grazcorum  &  orientis  mala  Laon.l.g, 
fuerc  ifto  fectilo.  Mahumetes ,  reprefTis  ^PP^"' 


Laon. 


Vcnetis  ,  omnes  vires  in  Alexandrum 
Epiri  ducem  efFudit ,  qui  fortifllme  ha-  rurdci 
ftcnus   paternum  defenderat  principa-  n^Cy. 
tum,maritimispra:fertim  munitionibus  Sabdl, 
fe  tenens ,  unde ,  quum  res  ad  extrema  ^"".^f^i^ 
venifTct  ,  in  Italiam  pateret  trajcdus.  ^^'^^^jj' 
Quare  cum  tuerifeultranon  pofTet ,  in^^^jg^ 
Italiam  eveftus ,  omnes  ad  bellum  Tur- 
Bbbb  X  cisin- 


An.  1^1.70. 

Chron, 

Cittl. 

Hifi.Tur- 

cogrsc. 

lib.i. 


De  Ni- 
grop.  ca- 
ptione 
Hift. 

.^ntial. 
Turcici. 


Coriol. 
Capioms 
degeftis 
Petri  Mo- 
cenici 
Imp.   Ve- 
tiet.  libri 
tres. 

Sabetl. 

UbM. 

KAnnal. 

Thrcic. 

Kaucl, 

gen.jo. 

1^78. 
14.79. 

Talm. 

Mntin. 

Badet.de 

txjm^nat. 

Scodr.i 

lib.i. 


^^■^  Mahumetes 

cis  iiiferendum  iiiflammat ,  fafturus  uti- 
cjUe  operse  pretium  ,  niii  febris  eum  prse- 
maturo  leto  demerliilct.  Veneti  interea 
acriter  cum  Turcis  depugnabant.  Siqui 
Gr.TCorum  defeclionem  pararent  a  bar- 
bariv,  promti iis  aderant.  Ludovicus  Ca- 
nalis ,  Claffis  Veneta:pr;Efedus,  OEnum 
occupavit  &  diripuit.  IiiMacedoniaper 
lec^atum  feliciter  rem  egit.  Ad  Imbrum 
Turcica;  claffi  occurrit  :  fcd  explorata 
ejus  magnitudine  ,  deflexit  Scyrum.  Fe- 
rox  hoftis  mox  Eubosampetiit ,  excilif- 
que  duobus  fiib  primum  appulfum  oppi- 
dulis ,  Chalcidem  oppuanavit.  Tanta  ibi 
CcT^de  circa  muros  dimicatum ,  ut  xl  ho- 
minum  millia  caftra  Tarcica  delidera- 
rint.  Ad  poftremum ,  quia  Veneta  claffis 
jam  in  confpeftum  urbis  venerat ,  Ma- 
humetes ,  fatraparum  confiiltu  ,  d  no- 
fburna  diurnaque  oppugnatione  nihil  re- 
mittens ,  perrupit  munitiones.  Sxvitum 
line  difcrimine  inomnemfexum*&a;ta- 
tem.  Ferunt ,  prcBfefti  filiam  ,  corporc 
animoque  prxltantem  ,  mori  maluifTe , 
quam  tyranni  explere  libidinem.  Inlignis 
ea  infula  Turcica;  tyrannidi  fubditur. 

Nondum  bellandi  coniilium  Ufum- 
cailanes  exuerat.  Armeniam  ingreflus, 
Tocatam  urbem  ejus  provincise  maxi- 
mam  populatur.  Juftufzes  Begus  in  Car- 
maniam  irrumpit-  Europasos  hortatur, 
ut  manu  fa6la  limul  Turcas  invadant. 
Avintes  Afise  maritima  vaftata ,  multa: 
urbes  captae.  Reliquis  fiirdis  cecinit,  Mu- 
ftapha,  qui  patris  nomine  iis  locisprs- 
crat  ,  Juftufzen  prslio  captum  Byzan- 
tium  milit.  Mox  Mahumetes  ipfe  comi- 
tatus  Bajazete ,  Muftapha ,  &  Zeme  fi- 
liis ,  oftoginta  bellatorum  millia  adver- 
fus  Parthos  ducit.  UfumcafTanesexin- 
iidiis  adortus  Turcicum  Beglerbegum 
(id  principi  principum ,  qui  toti  Afiaj  vel 
Grascise  pra;eft  ,  nomen  )  cum  majori 
eum  exercitus  parte  occidit.  Sed  dum  in- 
compofito  agmine  fugientes  inftquitur, 
in  tyrannum  ipfurn  incidit ,  ubi  acerrimo 
praslio ,  tormentis  prxfertim  xnck  vi- 
dus ,  amittit  filium  &  impedimenta  o- 
mnia ;  arreptaque  fuga  ad  fua  tuenda  re- 


ILSultanus, 

I  cedit.  MeliorimarteJoannesCaftriota, 
1  Scanderbegi  filius ,  Scodram  urbem  tu- 
tatus  eft.  Ingenti  accepta  clade  ,  Soli- 
mannum  Baflam  repulitin  Moldaviam, 
ubi  is  aprincipe gentis  Stephano  fufus  fu- 
gatulque  eft ,  anno  ejus  feculi  lxxv.  Se- 
quenti  miffis  xx  militum  millibus ,  Ca- 
pham  ,  Genuenfium  in  Taurica  Cherfo- 
nefo  urbem  ,  proditione  cepit  Turca , 
Tartarofque  vicinos  fubegit ,  a  Matthia 
interim  Huno-aro  Sabbaf.a  caftello  fpo- 
liatus.  Cum  erao  Stephanum  Molda- 
vum  debellare  cogitaret ,  Turcas  limul 
Tartarofque  concitat.  Stephanus  folo 
Dei  fubnixus  auxilio  ,  ex  infidiis  laceffit 
Turcas ,  commeatum  intercludit ;  acie 
inferior  fubducit  fe  quidem,  fedTurcce 
interim  lue  etiam  correptidomum  abire 
compulfi  funt.  Infelices  quoque  eifiicm 
in  Peloponnefum  &  Hungariam  expedi- 
tiones  fufcept^.  Duces  Matthi^  regis 
multa  Turcarum  millia  cecidcre  :  Sco- 
dra  demum  fame  fubafta ,  manus  dedit , 
quum  Caftriotafibi,  fuifquefalutempa- 
ftus ,  omnibus  cum  facultatibus  inde  e- 
migraflet.  Venetus  cum  Turca  pacem 
fecit.  Non  contcntus  co  fucceflu  Barba- 
rus ,  ingentes  in  Hungariam  copias  ab- 
legat ,  quas  prslio  inopinatoacerrimo- 
que  aggrefTus  Rex  Matthias  delevit , 
ca:fo  cfuce  Ifabego.  Nihilo  felicior  Rho- 
di  oppugnatio  fuit.  Tres  continuos  men- 
fcs  tormcntis  variifque  machinis  urbs 
quafTata ,  Petro  Danbuffione ,  magiftro 
militis,  acriter  eam  tuente.  Virtus  Rho.» 
diorum  militum  tanta  enituit ,  ut  Mefi- 
tes  Bafla  ,  amiffis  circiter  xxx  millibus  > 
turpiter  refugeret  domum.  Itaque  fii- 
rorem  Mahumetes  in  Italiam  vertit , 
Hydruntem  Apulise  armis  cepit.  Archie- 
pifcopum  urbis  ferra  difTecuit  lignea , 
multofque  mortales  omni  crudclitatis 
genere  excarnificatos  pereir.it.  Trepi- 
datum  tota  Italiaeft.  Cardinalcs  jam  ad 
fugam  fe  comparabant ,  XyftusvelSix- 
tus  IV,  qui  in  Laurentium  &;  Julianum 
Medices,  fuperbize  eius  adverfantes,  con- 
jurarionem  tunc  inierat ,  eaque  parum 
feliciter  peradta ,  Florentinos  bello  vexa- 

bat, 


Uifl.TuT- 

cogr.l.  i, 
Chron, 
Citil. 
Trith,  in 

Chron. 
Spanh.  €&• 
Hirf.an, . 
i/,.Sc. 


Rhod.mi- 

litum  re- 

iatia 

Tom.i. 

Rerum 

Germ. 

Freheri 

p.is2. 

Bernh. 

Breid.  de 

expugnaf, 

Rfjodi,  tr 

capto 

Hydr. 

Onuph.  in 

Sixto  IV. 

^?». 14.81. 

Chr.Citil' 

Phil. 

Com. 

lib.  10, 

Comm. 


Omtph.  in 
Sixco  IV. 


Sabcll. 

EnneMi. 

10./.7. 

Nr,iicl. 

gen.jo. 


14.34.. 


Henr. 

Corn, 


AlahHftJetes 

hit ,  co  terrorc  conftcrnatus,  paccm  ho- 
llibus  dcdit.  Mox  vero  mors  tyranni 
Tiucici  cx  vencno  conrcciit.T  ,  dum  in 
Natoliam  proficifccretur ,  pcrmarrno  I- 
taliam  mctu  libcravit ,  anno  imperii  cjus 
XXXI  ,  .1  capta  Conflantinopoli  xxvii. 
Siibcgcrat  Byzantinum  cSc  Trapczuntium 
impcria ,  rcgna  quatuor ,  Syriam ,  Pclo- 
ponncfum  ,  Armcniam  ,  Sclavoniam , 
Provinciasadcmcr.it  Chrillianisxx,  ur- 
bes  c  c . 

Romanam  tunc  cathcdram ,  qui  te- 
■  ncbat ,  Sixtus  iv ,  olim  Minor ,  nihil  un- 
quam  pra^clarc  inTurcasgcffit.  Iiifuos 
indulgentiilimus  affedu ,  multa  pr:rtcr 
jus  faique  egit.  Fridericum  Feltrium 
creavit  Urbini  ducem.  Morte  Mahu- 
metis  ,  &  receptx  Hydrimtis  nuntio  ani- 
molior,  Venetis  Eivere  ccepit,  Hercu- 
lem  Ferrarienfem  atroci  tunc  bello  pe- 
tentibus ,  volens  ex  Hercuhs  calamitate, 
HieronymiRiarii ,  cognatifiii,  poten- 
ti.im  amphlicare.  Sed  fcederatorum  Ita- 
\ix  principum  follicitatione  miitatus ,  fu- 
bito  adverfus  Venetos  ftetit,  quorum 
cum  jam  frafta.'  contufx'que  viresvide- 
rentur,  Ludoviciis  Sfortia.i,fociisdifce- 
dens ,  sequilfimam  eis  pacem  ,invito  Six- 
to  attulit ;  Sixto  cx  do!oreanimi&  po- 
dagra  mortem  approperavit  anno  mcd 
Lxxxiv.  LiberalilJimus  hic  idem  fiiifle 
dc  qusftuolifiimus  dicitur.  Primus  Pon- 
tificum  nova  inftituit  collegia ,  qux  non 
niii  pecunia  emerentur  ;  conjccitqiie  ve- 
lut  in  compedes  aulam  Romanam ,  fub- 
Jata  omni  induftrii  &  laboriofi  ingenii 
folertia ,  cum  venderet  oflficia  ,  gratuito 
antea  doclis  &  probis  viris  tribui  {blita. 
Janiceros  &  Mamaluchos  milites  infti- 
tuir ,  qui  Turcarum  exemplo  pra;rorium 
ejus  munirent ,  certofqueadftipulatores, 
fine  quibus  nulls  tabuls  conficerentur. 
Ex  iis  Mamaluchos  &  adftipulatores , 
qui  ei  fHCceffit,  Innocentius  viii  abro- 
gavir.  Sixtus  veteribus  novas  folennita- 
tes  adjunxit ,  ut  conceptionis  &  obLitio- 
nis  Maris ,  Annx  ,  Jofephi ,  Francifci. 
Urbem  veiut  e  Jutea  lateritiam  fecit.  Bi- 
bliothecam  in  Vaticano  palatinam  ,'  ad- 


//.  SftltaKus.  5  (^  5 

vcdlis  cx  omni  Europa  libris,  conihu- 
xit ,  ccrtofquc  provcntus ,  undc  plurcs 
cmercntur  ,  aiiignavir.  Id  prxcipuum 
Pontifice  dignum  operatus  cft.  Scd  & 
nobilea:dificavit  lupanar  ,  nonnihil  cmo- 
lumcnti  ex  meretncio  quxrtu  a;rario  fuo 
accumulans. 

Ad  eum  vifcndum  ,  conficiendam- 
queinltalia  pacem  ,  iter  arripuit  Chri- 
ftianus  Dania: ,  Suecix  &:  Korvegia;  rcx, 
cum  anno  fcqucnti  Jubilxum  indixif- 
fet  Sixtus  ,  tempufque  illud  ,  prout  8c 
antcceflbri  vifum  fuerat  ,  quinto  quo- 
que  &  vicefimo  anno  cclcbrandum  ordi- 
naflet. 

Igitur  monemur  re  notiflima  ,  ut  £e- 
ptentrionis  interniiflam  hiftoriam  rcpe- 
tamus. 

Dani ,  cedente  Erico  ,  Chriftophorum 
Bavarum  ,  Joanne  Palatuio  &  Sophia  , 
fbrore  Erici  regis  ,  genitum  ,  evocave- 
rant  in  rcgnum,'anno  feculi  decimi  quar- 
ti  tricefimo  nono  ,di.idemate  ornandum, 
quum  trium  Borealium  rcgnorum  con- 
fenfus  accefliiret.  Anno  quo  appulit 
Chriftophorus  ,  Vandalicarum  urbium 
piratse  Bergas  Norvegi^ ,  infiiltu  captas, 
diripuere.  Rex  novus  ,  omiflis  bcllis , 
Carolo  Canuti ,  Magiftro  equitum  apud 
Suecos ,  Finlandiam  Olandiamque  per- 
mifit,  Adolfo  Holfato  Slefvicenfcm  prin- 
cipatum  ad  pontem  u/que  Cofdineen- 
fem  ,  Erici  rcgis  patrueles  Dania  dimo- 
vit.  Ineuntes  regni  curas  assravarunt 
aCTreiies  per  Cimbriam  ,  qui  Enci  exu- 
lis  incenfi  literis  ,  Efcillum  Brocium  , 
duodccimque  primarisE  nobilitatis  viros 
per  tumultum  occidere.  Chriftophorus 
acie  deviftos  rebelles  pocnas  pendere 
feditionis  coegit.  Coronatus.  3.  Suecis  , 
trajecit  Gothlandiam  ,' avlinculum  ibi 
regcm  invifurus ,  cui  exinde  naves  Ipo- 
lianti  onerarias  m_inus  fuccenfuit,  per- 
hibens  indulgendum  exuli,  unde  vive- 
ret ,  commeatum.  Ab  eo  reverfus ,  nau- 
fragii  periculum  fcaphaarreptavixeva- 
fit.  Upfloa:  a.  Norvegis ,  tandemque  Ri- 
pis  a  Danis  coronatus ,  de  nuptiis  coepit 
Duxit  Dorotheam  Brande- 
Bbbb  3  burgi- 


V<tn. 

fcient. 
c.Cd.  dc 
Lenon. 


1474.. 


I^rantl^ 
Dania 

l.S.C.21. 

23. 

i4-i9. 
i^rnold. 
Witf.^.-^, 
Chron. 
Ericus 
Upf.Ls. 
Chron. 
Holfat. 
pan  ■^, 
1441. 


coCTitare 


Hfji. 

regum 

Daniit. 

Erpol. 

Linderrb. 


14.4.8. 

I.2.C.16. 
Huitf. 

Chnn, 


Ciiytr. 
Chron, 
Saxon, 
part. 

Thracig. 

Chr. 
Hamb, 
part.jj.. 


H!_fl, 

Dania  , 

-  edita  ab 
Erpoldo 
Lindenb. 
Joa?i. 

e.6.7. 
Jnno 
I4-57- 

Krantl. 

iib.B. 

Danix 

Chron^ 
Hdfat. 
Thraci- 
ger.  in 
Hamb, 


$66  Chrijliams  /.  Vayik, 

burgicam  ,  Joannis  Marchionis  filiara. 
Tnennio  port  obiic.  Exuvias  Rofcildia 
habet. 

Dehgendus  crgo  rex  erat ,  qui  latiffi- 
mas  feptentrionis  provincias  pacifico 
fceptrooubernaret.  EranteDanica  no- 
bilitate,  qiiiid  decus  haud  obfcuris  vo- 
tis  indigena:  cuidam  fervari  pofcerent. 
Sed  eo  in  confilio  ,  prxtcr  a:muIationem 
procerum ,  confenfus  etiam  vicinarum 
gentium  timebatur.  Suecia  ftatim  prs- 
varicata  padum,  de  trium  regnorum 
conjundlione ,  e  fuo  corpore  regem  af- 
ilimiit  Carokim  Canutium.  Dani  ad  A- 
dolfum  refpiciebant  Holfatum  ,  vicinas 
Nordalbingia;  ditiones  ex  infeftis  du- 
dum ,  amiciffimas  regno  fafturi.  Re- 
nuente  propter  atatem  Adolfo ,  Chri- 
flianus  Oldcnburgicus  ,  veteri  ac  nobiii 
domo  Comes,  HedvigegermanaAdol- 
fi  genitus ,  eique  pro  fiho"educatus,quem 
muh^ECorporis  animique  virtutes  orna- 
bant ,  rex  Dania:  Norvegixque  adfcifci- 
tur,  Dorotheamque  reginam  ducit.  Hoc 
matrimonio  abolitum  Danica;  regix  op- 
probrium ,  qua:  IleriHtatis  incommo- 
do  percufla ,  intra  annos  xc  nulkim  hx- 
redem  mafculum  tulerat.  Dorothea  in- 
tra  annum  enixa  Olaum  ,  eoque  parum 
vitali ,  Joannem  &  Fridericum,  longam 
fceptris  borealibus  pofteritatem  divino 
munere  daturos. 

Chriftianus  deinde  Gotlandiam  ,  Eri- 
ci  refugium ,  vi  capit ,  Adolfi  avunculi 
armis  adjutus.  Wisbu ,  florentiflimum 
quondam  infuls  emporium  ,  disjicit. 
Graviffirais ,  queis  PruffiaIaborabat,beI- 
lis,  imploratus  fe  non  mifcet.  Olaum 
°  Nicolai ,  Bergenfem  in  Norvegia  pr$:fe- 
£lum,  nequelibi  fatis  fidum  6^  Vandalicis 
neo-otiatoribus  moleftum  ,  cum  circum- 
iiftens  Saxonum  multitudo ,  fimulque 
Epifcopum  loci  interemiflet ,  mitior  in 
autores  vifus  eft. 

Carolus  Canutus ,  ne  idem  fibi  a  Sue- 
cis ,  violentipertsefisdominiiaccideret, 
colledlis  clam  thefauris ,  in  Pruffiam  fe 
recepit.  Itaque  Chriftianus  Sueci^E ,  vo- 
lente  procerum  fenatu,  potitur:  ciim- 


SaecU ,  NorvegU  Rex, 


que  biennio  poft  Adolfus ,  Sclefyicenfis  Chron. 
iamilia:  ultimus ,  vitam  fine  prole  finiif-  W-p  ir 
fet ,  Sclefvicenfem  ducatum  ,  regni  Da-  ^'^■^  * 
nicifeudum,  fibi  ut  proximo  ha^redi  af-  chrili. 
lerit.  De  Holfatia  major  erat  quxftio , 
quodmoreTeutonici  imperii,  cujus  ea 
terrapars  eft  ,  ad  mafculam  propaginem 
crederetur  pertinere ,  fuperefletque  O- 
tho  Scaumburgicus  ,  AdolFo  agnatio- 
ne  ,  quanquam  remotiori  junftus ,  qui 
odto  confpicuus  filiis  avitam  hseredita- 
tem  poftulabat.  Nobilium  plerique  de- 
fenforem  qua:ricabant ,  trium  regnorum 
potentem  ;  alii  mafculse  Comitum  ftir- 
pi  adha:refcebant.  Repertum  tranfaftio- 
nis  remedium  ,  magno  Holfatia:  bono. 
Placati  auro  Scaumburoici  omni  in  Hot- 
fatiam  juri  renunciarunt ;  Mauritius  Sc 
Gerhardus ,  fratres  regis,  pafti  &  ipfi 
pecuniam  funt ,  ut  folidaregi,  ejufque 
pofteris ,  Holfatia:  polTeffio  foret.  Pin- 
nenberga ,  Hatzburgum  ,  Barmfteda  ,• 
vetus  Scaumburgcnhum  inde  a  morte 
Adolfi  Wagrii  ditio  ,  Othoni  ejufque  fi- 
liis  relifta.  Holfatix  prslati ,  nobilitas , 
civitates ,  viri,  quum  jusjurandum  Chri- 
ftiano ,  detignato  jam  principi  ,  dice- 
rent ,  i^ifignibus  ornantur  privilegiis , 
inter  qua:  &  illa ,  ut  indigena:  Remp.  re-  14.5©. 
aant ,  Sclefvicenfi  ducatui  Droftus  (fic 
vicarium  appellabant)  Holfatice  Mar- 
fcalcus  pra^fit ,  ncc  divellantur  hs  pro- 
yincias,  nec  arma  cogantur  extra  limi- 
tes  ferrc.  Hamburgum  ,  ut  antiquiffi- 
ma  Stormarise  Civitas ,  fidem  Chriftia- 
no  regi  datis  dextris  fanxit ,  dominum 
eum  fuum  fuccefTorefque  legitimosHoI- 
fitise  re£1:ores  appellavit.  Rex  Marinum 
Pontificis  legatum ,  qui  oves  trium  re- 
gnorum  totondifTet ,  id  eft ,  argento  e- 
munxifiet ,  porcioneprivavitlanse.  Reli- 
quum  exaftori  mercatores ,  mercibus  in- 
volutum  edofti ,  fiirripuere.  Ita  prada 
injufieparta ,  haudmultomelioriJHredif- 
tralla  eji. 

Moxexaftiones  Suecicum  tumultum 
excitarunt.  Proceres  prsfefturas  alie- 
nigenis  dari ,  plebs  regem  diutius  abefTe 
quefta,  in  feditionem  exardefcunt.  Pw- 


7n 
II.. 


gna- 


yotin. 
Petri 

Chron, 

lUlfat. 

1468. 
Chron. 
Haml/. 


Uuitf. 

part.^. 

Chron. 

Petrus 

PiirvuT. 

Refut. 

Joan.^ 

Idagni. 


Georg. 

Buch.l.iz. 

Ferrer. 

in  apjj. 

Hlftor. 

Siotic. 

Hartm. 

Sched. 

fol.2^^. 


Chrijliamis  I.  DayiU , 

gnatuni  majori  rcgnoium  cladc ;  C.i- 
roUis  Gedano  ad  fccptrum  rcvocatur. 
Sedpaulopoft,  dcfiJcrata  fuorum  intc- 
gritate,  fpoiite  rc.-ibJicat  rcgno  :  Arcliie- 
pifcopus  Upfalieniis  (cmci  motam  loco 
fideai  Suecorum ,  difficultcr  Cliriftiano 
reilituit.  Int.rquicrccntc  hactcmpeft.atc, 
aliam  Gerhardus ,  regis  frater ,  m  Nord- 
albingia    movet  ,    pro    adminiftratore 
priacipem  fegerit,  gr.nvis  nobilit.ati ,  po- 
pularis  vulgo.    Igitur  .iccuiatus  ,  Sege- 
bergx  dctinetur  ,  donec  perfoluto  ei  au- 
roprovinciis  dcccderet.  Intcrvenit  An- 
glicanum  bellum  ,  cum  nec  ftipendium , 
proavo  Chriftiani  Henricoferreo  debi- 
tum  ,  exfolyeretur ,  infuperque  lilandia: 
pr.^'fedus  csfus  ab  Anglis  eirct.  In  eo 
Vandalicx  civit.ates  ingens  damnum  ab 
Anglis  palla: ,  compolitionem  demum 
oftavo  anno  Trajefti  obtinuere.   Plus 
negotii  cum  Suecis  fuit ,  qui  duce  Ivaro 
Axelio ,  arces  X  regiis  infellas  oppugna- 
bant.  Clade  fmdi ,  Lubecam  veniunt,de 
paceagunt.  Rex  Carolum  Canuti  dece- 
dere  regno  jubet ,  tubam  feditionis  abla- 
turus.  Cum  id  pafluros  fe  Sueci  nega- 
rent,  infeftap.icedifceditur.  Rcxangu- 
ftias  Suecicas  nivis  tcmpore  ingreflus  , 
cum  enotuiflet  conliliam ,  magnam  per- 
tuHt  cladem.  Surrexitciue  iterum  Ger- 
hardus ,  ac  popuiaritate  fiia  Eidoranos , 
Frifones ,    Marofbfque  Crempenfes  & 
Wilftriosinfuaverba  adigit.  Viiis  dein- 
de  ,  quibus  impar  erat ,  armis  regiis  ,  de- 
ferit  cjLios  animaverat.  PlebsKg're.i,dre- 
novanda  reai  facramenta  compellitur. 
Capiti  feditionis  HenningoWolfio  lati- 
bulum  Dithmarfia  fuit ,  dudum  prsdas 
.igere  e  vicinis  fueta.    Chriftianus  rex 
Orcades  infulas  Jacobo  iii  Scoto  ,  eloo 
ta  filia ,  dotales  addixit ,  donec  perfolu- 
to  nuptiali  auro  redimi  Norvegis  pof^ 
fent.   Scoti  omne  jus  Orcadum  ad  fe 
tranfiille  contendunt.  A.t   continu.itor 
Heftoris  Boetii  J.  Ferrerius ,  qui  vidit 
tabulas ,  l  millibus  florenorum  Rhenen- 
liura  redimi  polle  infulas  confitctur. 

Sequutura  rcgis  ad  limina  Apoftolo- 
rum  (ut  loquuntur)  iter,  lxxiv  ejus  fecu-  j 


Suecite,  NorvegiJtRex.  5(37 

,  lianno,  cujusmultifcriptorcsmcminc-  1474. 

1  re  :  uti  &  Simonis  pucnTridcutini ,  in  ^""t- 

\  quo  Judi-iomnes  Chrifti  cruciatus  rcno-  ^^J^"^' 
v.uunt.    Convcntus   Imp.    Fridcricus ,  ^^wi^  {^ 

,  Ditlimarii.im  cuin  Holfitia  Stormaria-  6ixto  ly. 

[  que  conjunxit,  inque  unum.  ducatum 
vertit,  cditofupcrearediplomatc.  Lo- 

i  quente  apud  Romanos  multa  pcr  intcr- 

j  pretemrcge.Sixtusnullastantoinprin-  Sabell. 
cipe  literas  mir.abatur.    Maanifice  ubi-  /i6&8. 
visexceptusrex,  Carolum  Eurgundum  H?^- 
cum  Cx'fire  fruftra  reconciliare  labora- 
vit.   Domum  revcrfus  ,    .id  Suecorum 
teroiverfaiioncm  exftinfto  Carolo  Ca- 
nuti ,  nulh  jam  regi ,  fed  Senoni  Stur^o, 
fbrore  Caroli  genito  ,  ut  oubernatori 
parentium,  connivet,  temporum  occa- 
fiones  fpeculatus.  Joanni  interim  filio 
Chriftinarn  ,  Ernefti  Saxonix  Eleftoris 
filiam,  maximo -apparatu  jungit.  Indi- 
fto  Reinholdesburgi  conventu,  Dith- 
marfis  Auguftales  infinuat  literas,  fuum- 


1421. 


que  agnofccre  imperium  pra:cipit.    Illi 
indea  Friderici  I.  :evo  Bremenh  fefub- 
jcdos  Ecclcfiaj,  refpondent,  Ca^farem 
dealieno  largitum.  Rexinfpeciera  hoc 
pra;tcndi certus ,  quod  aliis  intereaDo- 
minis  Dithmarfi  paruillent  ,   cogitarc 
gentem  de  fiia  falute  jubet ,  recififque , 
quasmagnares  Hollati  poftulabant ,  u- 
furis ,  regrefTus  Hafniam ,  carnem  cxuic, 
annoregnixxxiv.  Rexomnium  fulfra 
gio  juftus ,  moderatus ,  feptentrioni  per 
utilis  ,  folo  Joanne  Mag-no  ,   Upfalen- 
lis  Ecclefi:E  Pfeudomyiia  contrafcntien- 
te  ,  Danicarum  odio  partium  ,  quod  ni-  .-, 
mium  quidem  ubique  prodit.  j^,j^^ 

In  regna  Danias  &  Norvegia;  hmdub.tl. 
dubius  fucceflbr ,  Joannes ,  natu  major  Petms 
filiorumChriftierni  erat. At  Sueci,Helm-  ^"'■^«^ 
ftadium  exciti,  ut  ex  foedere  prifco,trium  i?  *'"* 
concordiam  regnorum  reitabiJirent ,  Ii-  Hnitfin 
mulatione  Stcnonis  Sturaei ,  quem  gu-  Chr. 
bernatoremalllimferant,  corrupti,Da-  ■^'"«f^. 
norum   fpem    fruftrabantur.     Joannes  J^'^'. 
cum  Friderico  germ.ino ,  ditionera  Sclef-  ^  ^'^^ 
vicenrem&  Holfaticam  a:quo  jure  divi-  Chytr. 
fit.Poft  reliquos  Storraaros,etiam  Ham-  Saxon. 
burgeafes  ab  utroque  princip e  in  fidem  chron, 

acci- ''*•*• 


568 


ChriJiUnm  1.  lohannes  Rex  Dania, 


Chrou. 
Hamb, 
part.  4. 
Chron, 
Jiolfat, 


1/1.83. 


^«.14.87, 


1450. 


149;. 


Sabcll. 

lib.&^, 

Chron. 

Cui{. 

Bapti/i. 

Cafn^.l 


accipiiinrur.  Sic  denuo  Holfaria ,  conrra 
quam  conftirurum  niirio  fuerat ,  in  par- 
tes  diftrada ,  nobilitas  urrique  frarri  ju- 
ramenrum di.xir.  Joannes ,  imperatisui 
vomerem  buiis  aureis  ,  grande  xs  alie- 
num  ,   quod  parer  emendis  ducatibus 
conflaverar,  fideliterdiiToIvir.  Oftoge- 
limo  rerrio  ejus  leculi  anno ,  Hafnix  la- 
craturrex  Danixajoamie  Laxmanno , 
maximo  regni  Anriftire  ;  apud  Nidro- 
iios  Norvegise  Steno  quoque  Sturxus 
Calmari^e  randem  regium  Joannis  no- 
men  comprobavit ,  modo  rimai:n  habe- 
rer  ,  cjuo  defedionem  pro  rempore  re- 
novandam  regerer.  Ea  erar  adjefta  ele- 
6tioni  condirio ,  ut  rex  Suecia;  Joannes 
xs  parentis  alienum  diflolverer.   Mox 
enim  ineufans  nequc  id  fieri ,  neque  Got- 
landiam  Suecis  reddi ,  novis  Sueciam  fa- 
ftionibus  implevit  ,   Ivarum  Axelium 
Gorlandia  OElandiaque  infulis  dejicere 
conarus.  Quod  periculum  animis  expen- 
denres  Dani ,  edufta  clafle  ,  Gorlandiam, 
tradenre  Ivaro ,  reperunr  ,  Srenonem-' 
que  fidem  regi  novare  compellunr,  quam 
nihilo  fanftius  ille  ,    arque  anre  daram 
coluir ,  fceder^infuper  occulto  ,  Vanda- 
licas.  fibi  devinciens  civirates ,  nihilqiie 
exinde  facri  aut  profani  habens.  Tan- 
dem  ,  cum  indiftis  irerura  comiriis  prse- 
fenriam  fuam  fabrraherer  fraudibufque 
omnia  mifcerer  ,  m  apertum  bellum , 
quo  plurimum  humani  fanguinis    fu- 
fum  eft,  erupir  difcordia,  mulris  Sue- 
corum  proceriim  perfidiam  viri  dete- 
ftantibus. 

Eo  tempore  enirebant  Domitius  Cal- 
derinus  &  Rodericus  Santius  RomjE, 
Marfilius  Ficinus  Florentise ,  reliqua  in 
Iralia  Angelus  Polirianus ,  Philippus  Be- 
;i.  roaldu;  ,^HermoIaus  Barbarus,  Hiero- 
nymus  Donarus  ,  Georgius  Valla,  Fran- 
cifcLis  Philelphus ,  Joannes  Annius  Vi- 
terbienfis.  Nicolaus  Helyeticus  Under- 
valdenfis  mukorum  anncrum  inedia  & 
prasdiftionibus  inclarefceb.^r. 

In  Germania  Rodolfus  Agricola, 
Conradus  Celres ,  primus  e  Germanis 
Poeta  laureatus ,  Joannes  Reuchlinus , 


qui&Capnio,  Hebraifmi  inftaurator  ^ 
Dionyfius  Carrhufianus  (cripturarum  in- 
terpres  ,  Joannes  de  Monre  regio  Allro- 
nomus.  Joannes  WelTelius  Ponrificio- 
rum  Cenfor  errorum  ,  Mogunris  da- 
mnatus :  Petrus  Uxamenfis  Toleti.  A- 
cademiam  Ingolftadienfem  anno  lxxi  14.71- 
Bavarus,  Tubingenfem  anno  ixxvti  ''^77- 
Eberhardus  Witfenbergicus  excirarunt. 
Harrmannus  Schedel  hiftoriam  coa- 
rexuir. 

Sixti  IV  locum  implebat  Joannes  Ba-  Vo^^f"^- 
ptifta  Cybo  Genuenlis  ,   Innoccntium  ^'^^''"'t^ 
VIII  vocarunr.  Is  innaram  avaririam  di-  ont-Jli.  in 
6teriis  fcommaribufque  fblitus  velare.  innoceiu. 
Liberosanre  Ponrificarum  fufceptos  ad  ^- 
fummos  honores  provexir.  Urrini  fub 
eo  &  Columnenfes  atroci  fe  bello  la- 
niabanr ,  quod  alio  graviori  ipfe  inrer- 
polavir. 

Aquilanos  enim  ,  opulentam  Civira- 
tem ,  fuo  adjungcre  imperio  cupiens , 
adverfiis  Ferdinandum  regem  eos  tuen- 
do  ,  cruenrum  rumultum  excivit.  Vene- 
tos ,  &  Columnenfes  adlcivir  focios , 
Infubres,  Florenrini ,  SUrfiniregem 
fcquebanrur.  Cxdibus  incendiifque  fe- 
vitum.  Alfonfus,  Calabrias  dux ,  La« 
tium  Hetruriamque ,  capris  direptifque 
oppidis  ,  fosde  laceravir.  Tandem  In- 
nocenrius ,  relifta  Aquila  ,  ut  asrario 
confuleret ,  damnum  belficis  imperilis 
acceprum ,  inftiruris  venalium  omcio- 
refarfir.  Ferdinandura , 


rum  collegiis , 
ob  negara  fibi  rributa ,  anarhemate  nota- 
tum  exauroravir.  Zemcm  Mahumeti 
filium  in  cuftodia  habuit  ,  ingenti  ob 
eumaBajazetefratreauro  cultus.  Idita 
accidit : 

Byzantii  morre  Mahumetis   tumul-  14.31. 
tuatum  ,   parrefque  in  conrrarias  itum  ^««'j/' 
flierat ,  aliis  Bajazetem  ftirpis  maximum  ^^f'n' 
parre  nondum  Imperatore ,  aliis  Zemem  £„„10, 
velZizimum  eodem  jura  danre  narum  ,  ub.B. 
ad  imperium  vocanribus.  Cum  abeflent  .<^£mil. 
ambo ,  Bajazetis  filius  in  regia  fede  lo-  '/f'; '°' 
catur ,  dum  pater  advolarer'   Bajazetes     ';-^.f^' 
ergo  Byzantium  ,  Zemes  Prufiam  occu-  crufl.u 
pavit  Bithynix.  Bajazetes ,  revocato  ex 

Apu- 


BajaKetes/I'  SHltanpu. 


^6r, 


Phillp. 

Comin, 

lil>.^. 

Tom.i, 

rerunt' 

Germ. 

e^iiusa 

Murq. 

Fn  /jerQ 

f.ij. 

Nuucl. 

gen^o 


Apulia  exercitu ,  Ncdpolit.inis  recupe- 
landi  Hydruntcm anfam  prxbuit.  Mat- 
thias  Huncrarus  Turcas  ultra  Danubium 
rcmovcrc  annixus  ,  importuna  Ca:laria- 
norum  irruptione  rcvocatur.QuarcVicn- 
nam  cxpugnavit ,  totamque  fubi.  git  Au- 
ftriam,  abAlbcrto  dcnuini  Saxonc  fra- 
das,  utpaccm  amplcftcrctur.  Bajaze- 
tes  interim  crucnto  fratrem  pnxlio  de- 
_  .  vicit  in  Bithynia ,  c]ui  pulfus  procul  in 
^v^f^"'-^  Syriam  ,  atquc  inde  pcr  Arabiardcferta 
Encomi4  '"  iEgyptum  fe  contulit ,  fidcm  Sultani 
i.&z.  implorans.  Ab  eo  perhumaniter  exce- 
ptus ,  cum  a,  Fr.itre  nihil  a:qui  impctra- 
ret ,  fpcm  conccpit ,  vicinos  Turcis  Sa- 
trapas  ad  fcfe  dcfcfturos.  Apud  Cilices 
invcnit  auxilium ,  fed  maximis  impar  vi- 
nbus ,  dcfccndit  in  maritima  Cilicise ,  fi- 
deque  piiblica  ad  Rhodios  trajccit.  Rho- 
dii  nonorificentiffime  exceptum  in  Fran- 
ciam  tranfvexere:  a,  Ludovico  rege  In- 
nocentiopetcntitranfmiilus  eft. 

Provincia  tum  ad  Francos  devenit , 


Jm. 

MaTch. 

lib.3. 

defcriyt. 

Fttind. 

Matth. 

Eeraal, 

lib.^. 

Chronic. 

Comin. 

l.io. 

Comm, 

Potyd. 

Virg.l.Zj;. 

Chyt. 

part.i. 

Chrpn. 

14.1^. 

Sabell. 

lib.y. 

Enn.to, 

Chron. 

Citil. 

Lui.  Ma- 

rin.  de  re- 

bus  Hifii, 

Ub.i^. 

<!y£.lius 

Anton. 

l.i.Ji.S,  rsgis  &  duodecim  panbus  Refpub.  com- 
rerumA  mifla.Decellerat  &  Eduardus  ivAnglus, 
Ferd.  &  Henricus  viigener  ejus  e  Britonia ,  ubi 
Elifhh,  exulabat ,  furtim  eiapfus  ,  Richardum 
tertium ,  Eduardi  regis ,  foceri  fui ,  fra- 
trem ,  qui  matri  propri:e  adulterinum 
impegiflet  concubitum,  ex  eoque  Eduar- 
dum  fufceptum  jaftaflet ,  necafletque  e- 
jus  filios  ,  fub  fignis  occurrentem  prslio 
vicit ,  occidit ,  ac  eo  regno  potitur. 
In  Hi^ania  Elifabeta  vel  Ifabelb, 


ftemmateAndegavenfium  exftindlo.Ma- 
ximilianus  Romanorum  rex  diftus  Fran- 
cofurti ,  Francos  in  Morinis  acie  pro- 
fligavit.  Maria  ejus  conjux  delapfa  e- 
quo  ,  per  venationis  ftudium ,  occubuit , 
relidlis  Philippo  &  Margareta  parvulis. 
Ex  ejus  morte  Maximilianus  in  Belgio 
parum  autoritate  valebat.  Margareta 
trimula  Delfino  defpondctur,doti  adfcri- 
ptis  Atrcbatibus  ,  &  comitatu  Eurgun- 
diae.  Delfinus ,  exftinfto  paulo  poft  patre, 
rertium  decimum  annum  agens ,  prxelTe 
regno  haud  poterat.  Latine  eum  fcire 
pater  vetuerat ,  prseter  illud  unum :  ,^i 
nefcit  finiulare  ,  nefcit  regnare ,    Sorori 


geftarum. 

'Joan. 

JHar. 

lib.Zf. 

derebut 

Hifp. 

Sabell. 

lib.x. 

£»«.13. 


Jo.-innis  11  Caftilioncnfis  filia  &  hircs  , 
Caftiliam  fecum  dotali  nomine  ad  virum 
Fcrdinandum  traxit.Lufitanorum  inagna 
pars  ad  Alfontum  Gallicia:  rcgcm  incii- 
n.ibat,  undcfadum,  ut  univerfa  terra 
gravi  exarfcrit  bciio. 

Port  varias  hinc  inde  acccptas  illataf- 
que  clades  ,  in  Numantino  agro  vincitur 
Alfonfus ,  fpequeomni  occupandx  Ca- 
ftiiia;  dejicitur.    Ferdinandus   jam  iatc! 
Hifpania^impcrans ,  piurium  annorum 
beilo  Maurorum  opes  in  Betica  (quae 
nunc  Granata  dicitur)  oppugnavit ,  ac 
poftremo  totius  regni  viribus  ,  cum  Ifa- 
belia  conjuge  connixus ,  anno  ejus  fecu- 
li  nonagefimo ,  regnum  barbara:  gentis  ^"''! 
m  ca  terra  funditus  evertit ,  Mcie  feu  francl ' 
Baudeie  Maurorum  rege  cum  urbe  rcgia  Taraf. 
in  poteftatem  redado  ,   anno  circiter  d.  regia. 
DCCLXX,  quamSaraceni  Hifpaniam  in-  ^'■^'•.^ 
Taferant.  Inquifitionis  ofEcium  exindcin  ,^  ^}"' 
Mauros  Judseofque  inftitutum.    Fcrdi-  /  i.l\,^ 
nando  Cathoiicinomen  datum.  Centum  Carchis 
viginti  quatuor  miilia  familiarum  mi-  Verar.de 
grare  Hifpaniis  juflas.   Ex  eo  tcmpore  <^^p''g^^t- 
gens  Hifpanica  muito  pcr  orbem  liiu-  f.^r"' 
ilriorEifta,  altero  veiutorbe  terrarum,  Enf.Li- 
Hifpanorum  regum  aufpiciis ,  gentibus  Hifl.  7«. 
patefado.  Chriftophorus  CoIunTbus  Ge-  fip''-  ^ 
nuenfis  naucieri  cu^ufHam  naufragio  e-  ^f^^J'^' 
dodus,  incognitas  latere  occidentaiiin  „^.j^y^/^^^ 
Oceano  tcrras ,  primus  omnium  ciafTe  /fl.,„,v;V 
rem  tentare  aufus  ert ,  anno  mccccxcii.  P.Maff. 
Cum  Fortunatas  infulas  (Canar-ias  vo-  ^1^'  ^"^- 
cant)  tribus  navibus  tenuifTct ,  inde  cen-  ^/j^J,*^ 
tefimo , quam  Gadibus  folyifTet  die,Leu- .Hirf.' 
cajas  inter  Cubam  &  Fioridam  infulas  £,««1?, 
attio-it :  Mox  Hifpaniolam ,  aliafque  re-  CAr. 
giones  luftrare  ccEpit.  _    n1«V/ 

Fridericus  fub  hsec  Imperator  Maxi-         ^'^ 
mifianum  filium  ,  a.  Brugenfibus  Fian-;  ^;j  i^gg. 
dris  captum  ,  pr^cipua  ufus  Aiberti  Sa-  ^^^ 
xonisopera,liberat.  Albertus,  Hea:or^j''f«"' 
diftus  Teutonicus ,  non  Brugenfes  fo-  ^^f^^^^ 
lum  ad  deditionem   compulit  ;  verum  j^  j.' 
etiam  Eburones  ,  Sicambros ,  Batavos  ,  Chrcn. 
novennib>eIlo  attritos ,  Maximiiiani  n- HAmb.., 
CTnofcere  coeVit  imperium.  Frequens  iis  '^''^'*"S' 
prslus  rex  ipfe  mtcrfuit,  ducemcjue  fuum  comitiis 
1  Cccc  ^d-Ratif^, 


570 


Maxmiliams  Rex  RomanoYum. 


1> :  Lang. 

Chron, 

Citi{. 

'2'ioiiip.& 

Peucer. 

Chr.  l.j. 

Rentm 
Cerm. 
Freh. 

/""^-  37. 
Annal, 

Turc. 

Petrut 

Eembus, 

Hift.  Ve- 

netit 
lib.  i6. 


Onuph.  in 
AUx.  VI. 


Frifonum  provincia  remuneravit.  Eoam 
vero  Ffilix  partem  Ulricus  Nordanus , 
cmtaab  Hamburcrenlibus  Embda ,  tene- 
bac ,  Comitis  titulo  ab  Imperat-ore  Fri- 
derico  fatis  vicino  cxornatus.  Fridericus 
enim  anno  imperii  liii  ,  ex  carcinomate 
defcdo  crure,decefIitLintii,pacis  &  otii, 
quam  Refpublica  ferret,  ftudiolior.  Afri- 
ca  ( inquit  Langius)  amiffa ,  Alia  fub  ju- 
gum  mifla,  Europa ,  eo  imperante,  adeo  in 
iingufiias  coaiJa ,  utfidem  ,  qua  totus  pri- 
dcmperfonahat  orbis ,  exiguus  occidentis , 
incomtufiiue  hirii  fcptentrionis  angulus 
vix  audeat  tuto  profiteri.  Triennio  ante 
obierat  Matthias  rcx  Viennaj ,  cum  lite- 
ris  fimul  armifque  Pannoniam  exornaf- 
fet :  a  cujus  exceflli  Maximilianus  Au- 
ftriam  recepit.  Ladiflaus,Calimiri  Poloni 
filius ,  Bohemia:  Hungariam  adjunxit. 
Anno  xci  Carolus  viii  Francus  Rex, 
Margaritas ,  quam  impubis  ipfe  impube- 
rem  libi  defponderat ,  repudium  dedit , 
Britoniaeque  h^redem  ,  Maximiliano  pa- 
ftarn  ,  fuo  toro  applicuit  ,  gemina  in 
Maximilianum  injuria  ,  cuni  &  filiam 
ejus  afpernarctur ,  &  pr^eriperec  fpon- 
fam. 

Bajazetes  variam  expertus  {brtem  eft  , 
firatre  pulfo.  Moldaviam  a  Walacho  ad- 
jutus  fubegit ,  a  Sultano  ^Egyptio  mul- 
tas  in  Cilicia  pertulit  clades.  Tharfum, 
Adanem  ,  Larandam ,  multo  fanguine 
^gyptius  expugnavit.  Cum  bellum 
mrinque  maxmns  eflet  viribus  geftum  , 
modeftior  tandem  Bajazetes  Oratorem 
jEgyptii  humaniter  habuit  ,  pacenjque 
reftitutis  fibi  Tharfo  &  Adane  fecit.  De- 
terior  Barbaro  Alexander  vi ,  Roderi- 
cus  ante  Borgia ,  Pontifex  fuit ,  qui  em- 
tis  Cardinalium  lufFragiis  ,  quos  auro 
corruperat,  ut  dignitatepotiretur ,  po- 
titus  ea  fufFragatores  exitio  dedit.  Tam 
impudentcr  nundinatus  facra,  ut  verfu 
notaretur : 

Vendit  Alexander  claves  ,   altaria  , 
Chrifium. 
Vendere  jur»  poteji  ,    emerat    ipfe 
prius. 

PcffimQ  tamcn  feculo  doftiffimi  cfilo- 


ruere  viri ,  Joannes  Picus  Mirandula- 
nus  ,  Joannes  Trithemius  Spanheimen- 
lis ,  AntoniusCocciusSabellicus,  Jaco- 
bus  Philippus  Bergomenlis  hiftonarum 
fcriptione  inlignes.  Roftochienfes  inter- 
empto  collegio  canonicorum  ,  quos 
Mawnu?  &  Balthafar  principes  intro- 
duxerant  ,  prspoiito  Thoma  Rhodio , 
plurima  civitati  liis  incommoda  accerfi- 
vere,  qu:E  auro  tandem&deprecatione 
humililublatafunt. 

Jacobus  UfumcaiTano  genitus ,  cum 
veneno  ab  impudica  uxore  peteretur , 
prajguftare  infidiatricem  coegit.  Quod 
cum  illa  fcciflet  ,  rex  accepto  eodem 
poculo  ,  datoque  filio  ,  cum  uxore  fi- 
Iioque  interiit.  Ifmael  Sophus ,  fbroris 
filius  ,  avitum  Perfarum  regnum  recii- 
peravit. 

Reddita  fuerat  &  Friderico  Auftria , 
avitus  principatus :  Verum  Ladiflaus  Po- 
lonus ,  Matthix  Corvini  apud  Hunga- 
ros ,  &  Poggiebracii  apud  Bohemos  fuc- 
ceflor  ,  Hungariam  fibi  pro  peculioaf- 
ferebat.  Padum  id  impugnabat  Maxi- 
mihanus  rex  Romanorum  ,  coaftoque  e 
Germanis  potillimum  militc  ,  Belgra- 
dum  cepit ,  paruraque  aberat  ut  totam 
Huncrariam  revocaret  ad  Auftriacam  do- 
mum.  Sed  cum  milites  parum  obfequen- 
tes  haberet,  conventumeftinconditio- 
nes ,  ut ,  fi  Ladiflaus  e  vidua  Matthix  re- 
gis  liberos  non  gigneret  ,  regnum  ad 
Maximilianum ,  ejusquehseredesdevol- 
veretur.  Belgradum  (  Albam  regalcm 
vocant)  Ladiflao  receptum. 

Poloniam ,  defunfto  Cafimiro  ,  patre 
Ladiflai ,  frater  ejus  Joannes  Albertus  , 
literarum  quam  armorum  melior  guber- 
nabat ,  mox  Barbarorum  incurfionibus 
afHigendara. 

Adfcribere  juvat  Philippi  Comina:i, 
cordatiflimi  fcriptoris  ,  de  ejus  feculi, 
quo&vixit,  rebus  judicium.  Nihilt  in- 
quit ,  prafia6ilius  cfi  mediocri  vitA  g«' 
nere ,  quod  qui  honefie  acquijitum  tuetur  » 
is  omnium  certe  efi  felicijftmus.  In  rebus 
humanit  ita  comparatum  efi ,  ut  nulltis 
ferejit  populus  j  quem  tion  Amulus  aliquis 

exer- 


JoM.1. 

Frif.  in 

Bibl. 

Philof. 

Thrac.  in 

Chron. 

Hamb. 


mfi.TuT. 

cograc. 

lib.  I. 

Peuccr. 

Chr.l.f. 

Henric, 

BeM. 

epitom. 

Lmd. 

Sucvor^ 


Comin. 
lib.  10. 


Maximiliantis 

txtrcent.    Gallis  oppofiti  funt  Angli, 
Anglis  Scoti,   Hifpanis  pcrpctiu  cjui- 
tlani  fimulcas  interccdit  cum  Lufitanis. 
Ital iz  principes  maona ex  partc  rctinent 
poflcflioncs ,  nuIloTcre  titulo ,  &  acerbc 
iuis  imperant.    lis  advcrfantur  reliqua: 
poccntiores  civitatcs ,  Venctia:  ,Floren- 
tia,  Genua,  nonnunqiiametiamBono- 
nia ,  Sena  ,  Luca.  Aragonix  rcges  oppu- 
^nantur  ab  Andeaavorum  ducum  fami- 
Tia:  Mediolani  &rinfubri32  Vicecomites 
ab  Aurcliana  domo.   Vcnetis  fijnt  infefti 
principes  Itali  &  Floreutini :  Senenlcs 
autem  &  Genuates  odcrunt  Florentinos. 
Genuates  laborant ,  &  fiint  divifi  civili- 
bus  fadionibus  Fregofiorum  ,  Adurno- 
rum  &  Auriorum.  In  Germania  magnx 
funt  intcr  Auftriacam  &  Bavaricam  do- 
mum  acmulationes ,  &  qua:  funt  ex  Ba- 
variae  ducum  ftirpe  natas  familiae  ,  inter 
fe  ipfie  diflident.  Auftriacis  principibus 
grave  eft  odiumcum  Helvetiis.   Impu- 
gnantur  a  Clivcnfibus  Gcldri  ;    &  hi 
valde  fijnt  iniqui  Juliaccnfibus.    Quse 
/iint  ad  OceanumGermanicum  &  Bal- 
thicum  mare  civitates  ,  bella  fsrpc  ge- 
runt  cum  Danise  regibus.  In  Germania 
plurima:  funt  arces  &  caftella  munita , 
quje  res  licentius  a^cndi  multis  occafio- 
nem  prsebet.    Populi  Afiae  Africseque , 
dicuntur  inter  (e  non  minus  quam  nos , 
imo  turpius  aliquanto  diflidere.   Nam 
in  fervitutem  fe  pertrahunt  ipfi  ,  feque 
invicem  noftris  bominibus  venundant. 
Et  videmus  ,  quam  multi  quotidie  ad 
Lufitanos  deportentur.   Itaque  nihil  efi 
in  Jonc  Arumnofa  •vita  prsjiantius ,  c^uam 
divinum  metuere  judieium  ,    ^  ftudere 
in  omnibu4  aquitati ,  contentumque  ejfe 
mediocri  viti  genere  :  neque  defntigari 
iii  curii ,  qunles  fere  fufcipiuntur  a  ple- 
rifque  nimia  qundam  cupiditate  ^  am~ 
hitione  mgefiendi.  Wxc  ille ,  quibus  ni- 
hil  verius  ,  confuevitque  Dem  excitan- 
dis  torpentium  animis  ofientare  munio 
Gior*.     prodigia.  Sic  defiojnandaj  diffidiorum  fos- 
'"  fl       tlitati  natum  reperio  monftrum  in  Sco- 
c;^„„^      tia  (cujus  reoem  J  acobum  m  conjurati 
Uirf.       interftcerant;   biforme  a  capitibus  ad 


/.  Imperator.  ^ji 

umbilicum  ,  infcrius  unushomo  ,divcr-  ^"''•HJi- 
fis  puffnantibufquc  inter  fe  voluntatibus  ,  ^,'"'"'' 
quodxxviiiannis  pro.iuxitvitam.  Propc  p^ji^f^ 
liafilcamlapidcm  trcccntarum  librarum 
dc  cckIo  cecidifTc  prodit   Triihemius. 
Hcrmannus  Rifvichus  Batavus  ,    cum 
immortalitatcm  anima» ,  univerfamquc 
Chrifti  doftrinam  ,  fabulas  efle  nugare- 
tur ,  maluit  vivus  exuri ,  quam  teterri- 
uus  blafphrmias  retra^laie,  hiTetico- 
rum  ftohdilTimus. 


MAXIMILIANUS 
Romanorum  Imp. 


l. 


A.  M. 

Chrijli 

Bajazetes   II,   &  Sellmus    I,      ^^^' 
Turcaj. 


V(f  Aximilianum  unicum  c  Leonora 
Lufitana  filium  ,  Fridericus  patcr 
imperiiconfbrtcmadfciverat ,  annuente 
EIc(florum  collegio.    Exftinfto  deindc 
Friderico ,  Maximilianus  attritam  valde 
Cjefaream  dignitatem,  varia  fortunaxxv 
annis  geflit.   Par  utrique  fbrti  vifus ,  a 
magnitudine  animi ,  munificentia ,  pie- 
tatis  literarumque  mchorum  amore ,  an-  Tom.%, 
tiquitatis  prasfertim  ftudio  ,  plerifque  "'"'"^ 
laudatus.  Vienn^  coIleCTium  Mathema-  ^'.'^'**   , 
ticorum  Poetarumque  erexit ,  ubi  poetas  frehcri 
laurea  ornandi  facultatem  Conrado  Cel-  p  235, 
titribuit.    Comitiis  Wormatienfibus  fe-  ijH' 
des  Academiis  fingulos  deligere  Elefto- 
resjuflit.   Illis  aujpiciis  Academia  Wite- 
bergenfis  in  Saxonia  a  Friderico  Eledo-  ^       j^ 
re  ,  anno  fecundo  fupra  fefquimillefi-  chren. 
mum  &  Francofurteniis   ad  Viadrum ,  c>V»{. 
annitente    Joachimo    Brandeburgico  ,  '^''"''-  .'* 
annoejufdemfeculifexto,effloruit.  Nec  ji'^j^    ' 
facile  alia  setas  plures  hiftoria  omnique  jvf„,;^j. 
eruditione  celebres  fudit.  Nobilitarunt  ub.  30. 
impcrii  Maximiliani  initia  rcpertse  ad  D.  Cf>j/tr, 
Sudetes  montes  arcrentese  vense.  ''*■  ^' 

Locus  a  Sylvis  horridis  Schrecken-  ^tlV?''* 
berg  diftus  ,   novos   exinde   nummos  pabr.'l.j, 
prsbuit  ,  oppiduraque    Annsebergam  ,  Orig, 
quod  fubito  effbffis  e  terra  opibus  au-  '?'»*•• 
ctum  eft.  Prima  C^fari  in  Turcas,  Croa-  ^^^"f' 
tiam  vaftantes ,  expeditio  fuit :  Sed  illi  ^Jfl 
C  c  c  c  z         Chri- 


Comin, 
lib.^a.. 

de  beUa 

Neaji. 

Valat. 

Hb.C 

Mich. 

Ritius  rie 

regib.  Si^ 

cilia 

lib.^. 

Pratic, 

Cuic, 

lib.i. 

flifl. 

Ztalie. 


57  J  Mdximiltanm 

Ghriftiaiiofam '  maflatis  ,  -pluribus  iii 
fervitutera  raptis ,  abicrant.  Croatiata-^ 
men  in  fidem  Maximiliani  rediit.  Mox 
veria  in  Carolum  Geldrum  arma,  qui  h^e- 
reditatem ,  patris  Adolfi  impietate  amif- 
fam  ,  multifque  annis  Burgundo  poiTef- 
fam ,  a  genero  ejus  Maximiliano  repete- 
bat.  Eum  fregit  Albertus  Saxo  ,  qui 
dexteraraanus  miperii  appellari  meruit. 
Philippus  Maximlliani  e  Maria  Burgun- 
dica  hlius,  Belgarumprinceps  filutatur. 
Alberto  Saxoni  pri^mium  militia:  datum 
a  Cxlare  Frilia ,  e  qua  ille  nihil  fere  pra;- 
ter  labores  «Sc  fanguinem  tulit.  Nam 
dum  eam  feralibus  diflidiis  iluduantem 
fubigere  tentat  ,  morte  intercipitur. 
Filii  Georgius  &  Henricus  ,  quod  imper- 
fedlam  viftoriam  profequi  anniterentur , 
cladibus  quidem  implevere  Friiiam  ,  fed 
femetipfos  fimul  viribus  pecuniifque 
exhauferunt  ;  Friiii  aheni  ,  multoque 
fervilis  impatientes  jugi,  m  libertatem 
iemet ,  fcd  cruento  Marte  ,  vindica- 
runt. 

Duiius  bellum  Italiae  incubuit.  Fef- 
dinandus  Rex  Neapolitanus ,  mentc  fub- 
dola  ,  nemini  fidus  ,  decefTerat  anno 
M  ccccxc  IV.  Rem  paternam  fufcepe- 
rat  Alfonfus,  nihilo  gratior  Italis  quam 
pater ,  cujus  imitabatur  fordes  ,  impie- 
tatem,  fasvitiam ,  libidines.  Francisim- 
perabat  Carolus  viii  ,  qui  Francifci 
Britonum  ducis  filiam  ,  Maximiliano 
paftam  ,  prxripucrat ,  Henricum  v  1 1 
Anglorum  rcCTcm  auro  placarat ,  bellum 
Gallise  inferentem.  Eifpes  ingefi:a;am- 
pliffimce ,  per  odia  fubditorum  in  Arago- 
nes  ,  totius  Apulia;,  ac  per  eam  Sicilise 
Grsecijeque  occupanda^.  Favebat  iuris 
fpecies,  quod  exftinfta  famihaAndecra- 
venfium,  ultimi  ex  ea  ftirpe  registefta- 
mento  hsrcs  efTct  fcriptus.  Incitabant 
Neapolitani  exules  ,  incitabat-  Ludovi- 
cus  Sfortia ,  ut  nepotem  fuum  ,  cui  Al- 
fonfi  regis  filia  nupferat ,  per  belkim  Gal- 
licanum  Mediolanenli  ducatudepulfurus. 
Incitabat  initio  &  Alexandcr  Pontifex, 
Alfonfo  infenfus  :  qui  cum  fe  ei  metu 
Gallorum  fubmitteret ,  Caroloque  infu- 


/.  Imperatot* 

'  pertributum  offerret ,  remprari  ta.ta.tn  uaucl, 
iter  inftitutum,  iii  quod  plurimi  fumtiis  gen.jo. 
efFufierant,  nequivit.  Caroluspaulo  xx  ^'««w* 
annis  major  ,   x  x  peditum  ,  quinque  '"  ^^"^" 
equitum  miUia  in  Italiam  duxit.   Joan-  Qerm! 
nes  Nauclerus  l  millia  armatorum  ci ,  pan.  220. 
pr^Eter  aliorum  fidem,  tribuit.    Maxi-  PhiUp. 
milianus  C^cfar,  oblata  fibi  a  Ludovico^?'"'"* 
SfortiainconjugeraBlancaMaria,  cor-  l'^'J^' 
pore  animoque  elegantiflima  virgine,  Tsieap. 
ducis  Mediolaneniis    Joannis   Galeatii  Papyr^ 
fbrore ,  exuerat  ofFenfam ,  quam  ex  in-  ^^^JT- 
tercepta  Britonica  fponfa  conceperat  in  ^'^'^', 
Carolum.  Ferdinandus  Hifpanus ,  refti-  q"^,^ 
tutione  Perpeniani  &  agri  Rufcinonen-  lib.z.'de 
iis,  Gallis  erat  devinftus.  Itaque  a  ne-  belh 
mine  impeditur  Carolus :  urbes  Italicas ,  ^«'*/'« 
novis  palfim  imperiis  ftudentes  ,  fibi  ad-  !^'"*^^f, 
jungit.  Joannes  quoque  Galeatius  ,  dux 
Mediolanenfis ,  adolelccntulus ,  feu  fato , 
feu  veneno  raptus ,  vacuum  Sfortiae  pa- 
truo  locum  facit.    Petrus  Medices  Reip. 
Florentinorumprinceps,  quodmetuad- 
duftus  Pifas ,  Liburnum  ,  aliaque  ditio- 
nis  Florentin^e  oppida ,  Carolo  permi- 
fiflet ,  urbc  ejicitur.  Florentini  pecunia 
adjuvant  Carolum ,  oppida  ei  concedunt 
fua,  quoad  Neapolin  intraflet.  Alexan- 
der  Rom2  exceperat  Ferdinandum ,  Al- 
fonfi  filium ,  cum  copiis :  Sed  audito- , 
omnia  profpere  Carolo  evenire ,  jamquc 
teneri  ab  eo  Viterbium  ,  inops  conhlii 
dimittit  Neapoiitanos ,  Carolum  in  ur- 
bem ,  feipfum  Adriani  in  molem  recipit ; 
confcius  iibi ,  quam  turpiter  fblium  Ro- 
manum  adeptus ,  quanta  cum  infamia  ei 
praslideret.  Sic  Romam  intrat  Carolus  , 
extremo  anni  nonagefimi  quarti  die,  14.3^. 
largitione  &  promiliis  corruptus,  ne  a 
fpurciffimo  Pontifice  pcenas    fcclerum 
exiaeret. 

Inauguratur  ibi  reeno  Siculo  ,  Ge- 
mura  vel  Zizimum ,  Bajazetis  fratreiii , 
bcllo  adverlLis  Turcam  gerendo  ufui  fu-  Fr.  Gm. 
turum,ad  fe  iraducit.  SedPontifexpe-  lib.^. 
titioni  Bajazetis  fitis£i£lurus  ,  quicura 
occultam  contraxerat  amicinara  ,  id 
egit  ,  ut  vixdum  Neapblin  tranllatus 
Gemes  vitam  finiret ,  non  iine^perfpicuis 

pro- 


yac.PhU. 

metijit 
Cbr.U6. 


ab  AUx- 
ctftdro  l.  3 . 
CentAl, 
dierum 


promiiati  verieninotis.  Sola  arxNcapo- 
lis  impctum  Gailorum  alicjuandiu  fulH- 
nuit.  Cictcra  rcgni  omnia  ultro  Gallis 
dcdicioncm  fccerc.  Altonfus  rcx  CTnarus, 
quanto  in  oJio  apud  fuos  cflct ,  Fcrdi- 
nando  filio  tradidcrat  rcgnum  ,  Jovi- 
nianus  Pontanus  abdicationis  formulam 

w 
ab- 


de 


Cotnin. 
iib  ^. 
Mich. 
Coccin 
bellit 
Jtalicis. 
Fr.  Gufcc, 
liit.Z, 


confcripfcrat.  Nen?o  cnim  crudelis 
fortis  ejjefokt.  MclTanam  profcdlus 
ftinentia  cocpit  monalHca  vcccris  vita;  fla- 
gitiapiare.  Eum  Fcrdinandus  filius ,  ar- 
reptisnavibus ,  celcriccrinfcquitur  ,nul- 
lo  forcicudinis  fpccimine  cdico.  Simul 
Fridcricus ,  fratcr  Alfonli ,  qui  clafTe  te- 
■ncbat  mare ,  inglorius  fugit.  Dicercs  , 
Dei}}titu,  adultos  reges  ac  fenes  perado- 
lefcentem  cajiigari.  Ac  ficut  per  ajftatcm 
cxtremo  in  fcpcentrione  fol  ubi  occidit, 
modico  poft  intcrvallo  oritur  viciflim  : 
Sic  &  qua:  Gallis  aiFuIfit  fortuna  ,  repen- 
te  eyanuit,  Araaonenfibus  refulfit  ite- 
rum.  Ut  eoim  in  fummo  erant  Galli  ho- 
nore  initio  ,  ob  virtutis  opinionem  :  Sic 
cognica  eorum  rapacitate,  aliifque  fla- 
gitiis  ,foeduni  fui  oditun  excitarunt.  Rex 
ipfl;,  cum  antea  bellum fpiraret in Tur- 
fcas ,  fubiimeA  feitcitatis  Jenfucorruptu^, 
nihil  feriA  reiagitabat.  Nobilitas  Italica 
contemptui  erat  Gallis ,  eum  rerum  fuc- 
ceflum  virtuti  (iix  tribuentibus.  Quare 
cum  Alfonfus  &  Pontifcx  Venctos ,  Fer- 
..dinandumque  &  Ca^farem  de  auxiliis  fol- 
licitarent  ',  jamque  Ludovicus  Sfortia 
metueret  Gallos ,  quos  adjuverat ,  praj- 
fertim  .Novaria  fpoliatus  nuper  a  Ludo- 
•vico  ,  Aurelianenfi  duce ,  facile  iftum 
fosdus  eft  de  Gallis  Itafia  exturbandis. 
Carolus  exhaufto  opibus  regnoNeapo- 
litano ,  modica  ei  pro  lempore  prsefidia 
imponit ;  ipfe  reflcdtit  itcr  Romam  ver- 
fus ,  exicurus  Italia ,  priufquam  confos- 
derati  copias  in  unum  contraxiflent.  Sed 
antequam  diftederet  Neapoli ,  Ferdinan- 
das  Hifpanus  Rhegium,  extremis  in  C?- 
labria:  finibus  oppidum,  munierat.  Mox 
Calabriam  quoque  &  Apuliam  ,  addudlis 
ie  Sicilia  pra^fidiis ,  Aragones  rccupera- 
tut^i.  iNovem'  miUia  reducebat  fceum 
Carblui  i  qu« nec  ipfa  retiniiicintegra , 


MaximtUknm  I.  Imperator*  575 

cum  &  Sencnflbus  imponcrct  prxfiJium, 
&  Genuam  aliquot  cohortcs  micteret , 
Florcntinos  alicnavit ,  non  rcdditis ,  qua; 
illi  tradidcrant ,  oppidis.  Igicur  Vcncti 
eum  &  Sfortiani  crucnco  ad  Tarum  a- 
mnem  pr^Elio  cxccpcre  ,  quo  vittorcs 
quidem  Franci,  at  pcr  Straciotas  Gra^cos, 
Venetis  militantes,  prxda  &  impedimen- 
tis  cxuti  funt.  Morbum,  quem  Gallicum 
vocant ,  Neapoli  fccum  in  Galliam  mi- 
les  traxit.  Ferunt  Hifpanoscum  cx  A- 
inca.  novoque  orbc  advcxiflc.  Novariam 
confcederati  obfidcbant,  quam  a  Ludo- 
vico  ,  qui  poft  Francis  impcravit,  inter- 
ceptam  diximus ,  antea  Mcdiolancnfibus 
fuDJeiftam.  Ibi  Gallorum  jam  duomil- 
lia  fame  intericrant :  reliquorum  mife- 
riis  motus  Phil.  Cornina^us ,  Orator  re- 
gis  Francorum ,  omnibusmodisidegit, 
ut  paftis  induciis  ,  liceret  eisegredifal- 
vis ,  atque  interim  pax  cum  Sfortia  & 
Venetis  fieret.  Ea  confefta  fuit  fane,  fcd 
infida  ,  quum  ncc  Sfortia  fiippetias  Gal- 
lis  promiiias  prsftaret ,  fed  Ferdinando 
fubminiftraret  fubiidia  :  ncc  Veneti  con- 
ditiones  admittercnt  alias  ,  nifi  fi  in  Tur- 
cam  ducerct  Carolus  ,  &  Ferdinando 
regnum  Neapolitanum  fub  tributo  pof- 
fidendum,  relinquerct. 

Maxirailianus  fiib  id  temporis  con- 
ventum  agebat  Wormatis  ,  Eberhar- 
dum  Wirtcnbero;icum  creabac  ducem, 
judicium  Camcras  formabat  ,  Sfortix 
Mediolanenfi  parabat  fubfidia.  Francus 
rex  cum  'm  Galliam  rcvertiflet ,  nibil  fe- 
re  rerura  per  fe  ipfum  agebat ,  neque  per 
setatem  cavere  fibi  lacis  a  dcceptoriDUs 
poterat.  Itaque  commeatus  fubtraftio- 
ne-m  indignati  milites ,  quos  in  Italiare- 
liquerat,  aut  defecere  adFerdinanduin, 
aut  turpes  cum  eo  conditionespa(fli,tra- 
debant  eaftella  &  urbes.  Nec  deerant , 


Comin, 

lib,^- 


quimeraperfidiatranfirentftatim  adho- 
ftes.  De  multis  Francorummillibiispau-' 
ci ,  iique  infirmi  remearunt  in  Franciam. 
Mox  vero  &  Ferdinandus ,  quum  Caje- 
tam  obfideret ,  nuperque  toro  adjunxifr- 
fet  amiram  fuam  ,  febri  vexacus  difceflit 
e  vita.  Horrefcic  animus  Comin2Eo.ifta 
C  c  c  c  3  refe- 


Comin, 
lib.j. 


■•  \ 


Mttrin, 
lib.ii. 
Hier, 
Blanea  in 
rerum 

Ctmm. 


1458. 


Coniiru, 

tib.-i. 

«b-f.  de 

belta 

Neap. 

Franc. 

Cuice. 

iib.^. 


Guic.  I.ft. 
Vtlater. 

Anthr. 
Onuph.in 
AUx.  VI' 


574  .     ^Alexander 

referenti ,  notantique ,  matriraonia  ejus 
generis  haud  pauca  Ferdinandi  majori- 
bus  contrafla.  Jani  ante  eunipater  Al- 
fonfus  interierat ,  cnjus  frater  Fridericus 
rem  Neapolitanam  arripuit.  Sic  biennio 
quinque  Neapolis  reges  extitere ,  Ferdi- 
nandus ,  Alfonfus ,  Ferdinandus ,  Caro- 
lus  Gallias  rex ,  &  Fridericus ,  Nec  mi- 
rumfane ,  regnctre  illufiribui  in  familtis 
caUmitates  ,  quum  pr&ter  cAteram  licerh 
tiamvitA,  in  matrimoniii  etiam  jti4  faf- 
que  omne  conculcant ,  rati,  leges  flebeio 
tantumfanguinilcitas ,  fefupra  omniadi- 
vina  humanaque  jura  pojitos.  Igitur  in 
Ferdinandi  cjuoque  Hifpani  domuni 
haud  exigua  irruit  clades.  Unicus ,  qui 
eratfilius ,  morte  rapitur.  Nurus,  Maxi- 
miliani  Cxfaris  filia ,  foetum  edit  mor- 
tuum.  Gencr  Alfonfus ,  Lufitania;  re- 
gis  filius ,  tcrtio  poft  nuptias  menfe  de- 
lapfus  equo ,  perfringit  cerviccm.  Filia 
Emanueli ,  demortui  patrueli  elocata  , 
partus  doloribus  extinguitur.  Ita  ad 
Joannarn  Philippo  nuptain  ,  devolvitur 
hxreditas. 

Neque  Carolo  vni  pra^reptio  alienx 
fponfa;  feliciter  ceflit.  Sobolem  ex  ea 
vitalem  nuUam  tulit.  Ipfe  cum  Ambofse 
ludentes  pila  fpeftaret ,  apoplexia  idus 
eo  loco ,  ubi  conciderat ,  nonam  poft 
horamexfpiravit.  Id  eifatum  prxdixc- 
rat  Hieronymus  Savonarola,  hortatus 
firaul  in  coram  &  literis  fcriptis  (  quem- 
admodum  Philipp.  Cominxus  &  legifle 
fe ,  &  audifle  mcmorat )  ut  Eccleliam 
reformaret ,  nec  ad  fuorum  conniveret 
rapinas  &  flagitia.  Hunc  cceleftis  fa- 
pientiae  prarconem  Florentini  in  cineres 
rcdcgere  cum  fociis,  Pontificis  inftindu , 
cujus  horrenda  flaCTitia  carpebat  &  ty- 
rannidem.  Viro ,  fanftitate  vitx  &  pra:- 
diftionibus  claro  ,  imputata  ei\  diflidii 
cxcitatio  in  Republ.  crimen  Apoftolis  , 
aiiifque  Chrifti  teftibus  folitumimpingi. 
Neque  vero  melior  Cajapha  Alexander 
vi,  Pontificiis  hiftoriographis  reftibus. 
Primum  Cardinales ,  a  quibus  Pontifi- 
catum  emerat ,  varie  ab  eo  damnati ,  de- 
bitas ,  ut  ait  Onuphrius ,  fcelerati  ftudii , 


P^I.  Vapa. 

venalifque  fulFragii  pctnas  dedere.  Tum 
Uriinos  bello  perfecutus  aftate  una , 
cum  nihil  inde  prster  dedecus  reporta- 
ret,  in  gratiam  eos  rccepit.  Spurios 
deinde  fuos ,  Innocentii  exemplo  ,  pa- 
lam  jadare  ,  folutaque  omni  difciplini 
honoribus  &  divitiis  cumuLire  unice  ftu- 
duit.  Lucrctiam  filiam  Hifpano  ,  cui  nu- 
pferat  ,  adcmptam  tribus  principibus , 
primum  Joanni  SforticC  Pifaurcnfi  , 
deinde  Aloilio  Aragoni ,  tertio  Alfonfo. 
Eftenfi ,  Ferraria:  duci ,  contra  jus  faf- 
que  elocavit ,  fimu!  ipfe  eam  in  amoribus 
deliciifque  habuit ,  filiis  rivalibus  patris : 
unde  Pontaaus  &  Sanazarius  veriibus  in 
hsec  facinora  lufore. 

Pontanus. 

Hoc  jacet  in  tumulo,  Lucretia  nomim, 
fedre 

Thaist  Alexandri  Jilia  i  fponfa ,  nu- 
rus. 

Adius  Sanazarius. 

PoUicitus  ccelum  Romanus  &  ^J^*"^  Sa- 

cerdos , 
Ter  fcelera  ^   c^dei  ad  flyga  pandit 

iter. 

Et  in  Lucretiam  idem. 

Ergo  te  femper  cupiet,  Lucretia,  Sex- 
tus! 
O  fatum  diri  numinis  ,  hic  pater 
efi. 

E  nothis  minimum  ,  principem  re- 
gni  Sicilia:  ,  medium ,  Carfarem  Bor- 
giam  Cardinalem,  maximum  Candix 
ducem  in  Hi^aniafecit.  Sed  hunc  Car- 
dinalis  no£lu  vagantem  per  infidias  occi- 
di ,  projicique  in  Tiberim  juflit,  Poft  cu- 
jus  mortem  fpreto  facerdotio ,  cupidus 
dominandi ,  fe  in  Galliam  cum  magna 
vi  auri  ac  fupelleftilis  contulit.  Regnabat 
jamLudovicusxii,patruehs  Caroli  vin, 
qui  cumregnoNeapoIit.ano,  Infubrum 
quoque  iraperium ,  hxreditatis  jure ,  ad 
fe  pertinere  contendebat  :  Quippe  cu- 
jus  avia  Valentina  fuerat  primi  Infu- 
brum  ducisJoannisGaleatiifilia.  Ergo 

con- 


Volater. 
in  Ar.tbr. 
lib,  aj. 


Mex.1.7. 
Gen.  die- 
rum  c.  7. 
16. 


Joannu 
Marian* 
lib.  2i5.  c. 
II.  17. 
Hieron. 
Ofor.  l.  I. 
Maff'.ii 
Uiflor. 
Jndic. 
lib.  2. 


Alaximilianus 

contra  Ludovlcum  Sfortiam  ,  &  rcgem 
Fri(icricum ,  cum  Pontiiice  ,  Florenti- 
nis ,  Venctis ,  &(.  Fcrdinando  Hifpanix- 
rcgc  ,  execrabile ,  ut  ait  Onuphrius ,  ac 
Itaiix  funcilum  foscius  ,  liis  conditioni- 
bus  percuflit  ,  ut  pnncipatu  Mcdioiani 
acquilito ,  Cremona  Vcnctis  dcdcrctur , 
Cxfar  Borgia  Papa:  lilius.qui  facram  pur- 
puram ,  dufta,  uxorc  Carlottadc  Alibcr- 
to  ,  Francorum  rcgis  propinqua ,  dcpo- 
fuerat ,  jEmiiiam ,  Fiaminiam ,  Piccnum 
&  Urnbriam,  vetcribusdominisejectis, 
obtincret.  Reges  vcro  Hilpanix  &  Fran- 
corum  ,  regnumNcapolitanum  libi  di- 
vidcrent.  Ingentibus  igitur  &  potentif- 
limis  copiis  comparatis  ,  Sfortia  parvo 
laborea  Ludovico  rege  Medioiani  im- 
perio  exuitur.  Borgia  ,  cjedis  aut  ncca- 
th  M.m\\ix  Hetruriajquc  principibus  , 
maximum  libi  in  Italia  dominatum  com- 

fiarat.  Dici  paucis  nequit ,  quantum  do- 
i  cxdifque  patraverint  Pontifex  ejuf- 
que  filius  ,  ut  execrandas  cupiditates 
adimplerent.  Volaterranus  ,  Guicciar- 
dinus ,  Jovius  ,  &  ex  illis  Onupiirius , 
idonci  teftes  funto.  In  urbe  ,  inquit 
Volaterranus  ,  gladiatorum  nunquam 
licentia  major  ,  nunquam  popuio  Ro- 
mano  libertas  minor.  Delatorum  ma- 
gna  frequentia  ,  brevi/Iimo  maledifto 
pcsna  mortis  erat ;  graflatorum  iniuper 
omnia  plena  ,  nec  nodtu  tutum  per  ur- 
bem  iter,  nec  interdiu  extra  urbem.  Ro- 
magcntium  refugium,  &  arx  populo- 
rum,  nobilis  jara  carnificina  erat ,  qux 
cjuidem  omnia  Alexander  fuorum  cauia , 
quibus  omnia  indulferat  ,  permittebat. 
Hic  vero  inter  reges  partiebatur  orbcm 
novum:  Qux  ad  Orientem  fpedarcnt, 
Joanni  Luiitano  ,  occiduas  partes  Fer- 
dmando  attribuens. 

Luiitanus,  fuperato  fuis  aufpiciis  Bo- 
nx  Spei  promontorio  ,  clauiit  vitam  , 
Emanuele,  Ferdinandi  cjus  patruifilio, 
fucceflbre.  Americus  Veiputms  Floren- 
tinus  novam  contincntem,  cui  nomen 
ab  ipfo  America:  inditum,  Ferdinando 
Hilpano  aperuit- 

Ut  felix  lilis  expeditionibus  Hiipania , ' 


/.  Imperator»  ^j^ 

ficmiicra  fuis  Poionia  fuit,Joannc  Al- 
bertorcge.  Hicenim  dum  Albipolni& 
Lycofcoviam  ,  inliigante  Moldavo  ,  bci- 
lisappetit,  in  anguitiis  montium  .1  pcr- 
iidis  Valacliis  ipoiiatur  cxcrcicu  ,  barba- 
rifquein  l^oloniam  irrumpcndiaudaciam 
pra:bet.  Adjun<fti  enim  Valacliis  Tartari, 
quum  omni  fa:vitia  in  Polonos  cfTcnt 
graiTati  ,  ad  eentena  homuium  millia 
moeflam  in  fervitutem  rapiiere. 

Haudmultofelicior  Autbiacorum  in 
Helvetios  expcditio  fuit.  Auftriaci  cnim 
fucceilu  rerum  infolcntes  ,  cum  Sioif- 
mundo ,  Maximiliani  patruo  ,  habenas 
principatus  cxtoriiilent  ,  in  Curicnfes , 
Engadinos  &  Grilbnes  injurii ,  ademtas 
EptfcopoCuricnti  arces  non  reddebant. 
Erat  enim  eis  in  animo  ,  Rhetos  Heive- 
tiofque  fub  excuillim  pridcm  jugum  re- 
ducere.  Pra'texebatur  caufa,  quod  Helve- 
cii  Suevico  foedcri  nomina  dare  nollent. 
RhetiHeivetios ,  Aufi:riaci  Suevos  Fran- 
cofquein  fbcietatem  armorum  traxere. 
Sed  erant  iili  difciplinas  militaris  obfer- 
vantiliimi ,  viriuti  plnrmmn ,  fortuni. 
in  omnibus  minimum  tribuebc.nt:  Ca:fa- 
rianosducesplerofque  &  pcritia  rci  mi- 
litaris  ,  &  znilitis  obedientia  deficiebat. 
Itaquccum  odties  pugnaretur,  fcmper 
viftoria  ab  Hclvctiis  itetit.  Apud  Con- 
flantiam  urbem  m  d  Helvetii  dcceni 
Csfarianorum  millia  fugarunt ,  cumque 
duo  hoftium  millia  occidifrent ,  vix  u- 
num  aut  alccrum  deliderarunt'  e  fuis.- 
Maximilianus  tanJcm  ipfc  ,  licet  Gei- 
drenii  diftentus  bello  ,  advoiavit.  Quo 
pra:fenre,  pauloquidem  melius  res  ge- 
fta;,  vaftatum paflim  hofticum  foium  ,  iii 
praeiiis  complures  etiam  Helvetiorum 
perempti ,  fed  nihii  tamen  folids  vi<^o- 
rixpartura.  Fames  utrinque  fceda  plui- 
rimos  mortalesabfiimiit.  Bilibaldus  Pir- 
cheimerus.qui  oftingentos  tuncNorim-- 
bergenfes  pro  C^fare  dudlaret ,  gregcs 
puerorum  pueliarumque ,  ait ,  fe  vidille, 
paftum  aftos  prata  ,  ad  herbas  juraento- 
rum  infiiar  vorandas.  Caefarianis  prceerat 
Henricus  comes  Furllcnbergius  ,  ma- 
gnus  contemptor  hoftium,  qui  difciplinas 

milita- 


'4-97. 

Nicol. 

Rofmb. 

tn  lcyai, 

ad  Ma. 

xim. 

Cl>yt.  l.  j. 

Chr.  Sa>:. 

Mart. 

Crom. 

lib.  rjo. 

Hifl.  l^ol. 

Ditib. 

Pircheim.. 

de  bella 

Helvct, 

lib.  1. 

Naucl. 

gen.  jo. 

Huld. 

Mutim 

lib.  30. 

Gtrm^ 


tyHaximiliams .  L  Imperater, 


railitaris  negledu  ,  ad  Dornecum  ar- 
cem  a  Bernenlibus  &    Solodurenlibus 
proftratus  ,  cum  quatuor  millibus  occu- 
buit.  Sfortia  Mediolanenfis ,  quem  tunc 
maxime  urgeret  rex  Francus  ,  pacem 
facere  inter  Cxfarem  &  Helvctios  fum- 
mopere  annixus ,  priufquam  pax  plaue 
coiret  ,  omni  fere  ditione  expellitur. 
Tandera  Baiilese ,  quum  dura  bellmtium 
eorda  auro  etnolliiffet  ejus  legatus  ,  fopi- 
Eum  eft  crudele  diflidium.  x  x  pugnato- 
rum  millia  occiderant  ,  nec  alterutris 
quicquam  acceflit ,  nili  quod  ante  difcor- 
diarum  initium    poflcdiilent.     In  hoc 
bello  novillimum  virtutis  fux  fpecimen 
edidifle  Helvetios  ,  Bilibaldus  ,  qui  id 
defcriplit ,  cenlet :  deinceps  incrementa 
eorum  faftum  avaritiamque  communes 
felicitatis  pedijfequas ,.  excepifle. 

Tum  veroSfortia  omnibus  modis  fti- 
mulare  Maximilianum  ,  ut  pro  falute 
Italise  Alpes  illico  tranfcenderet.  Idem 
Veneti  &  Pontifex  per  Oratores  poftu- 
lare.  Ca:far  viciflim  flagitare,  ut  rem  pe- 
cuniariam  celeriter  expedirent  Veneti , 
feftinatoque  itinere  in  Italiam  conten- 
dere.  Verum  cum  ex  condifto  neque  au- 
rumVeneti,  neque  copias  ad  oppugnan- 
dam  Florentiam  jifterent ,  nequicquam 
tentato  Liburnenii  portu  ,  Ca^far  indi- 
gnationis  plenus  in  Germaniam  reverti- 
tur.  Galli,  qui  exterriti  Casfaris  adventu, 
trans  Alpes  reduxerant  exercitum  ,  eo 
digrefTo  ,  mox  in  Liguriam  &  Tranfpa- 
Gutu.l..^.  danam  oram  irrupere.    CxCar  interim 
tentatis  Francorum  finibus ,  cum  nihila 
confoederatis  auxilii  veniret ,  Geldricum 
metuens  bellum ,  pacemcumLudovico 
fecit  Cameraci ,  qui  Sfortiam  raox  tota 
Infubria  ejecit ,  maximoque  cum  fplen- 
dore  ingreflus  Mediolanum ,  Longobar- 
dorumdux  appellatus  eft.  Sfortiaad  Cx- 
farem  profugit.  Ei  frater  Afcanius  Car- 
dinalis ,  verfutiffimi  homo  ingenii ,  brevi 
amifla  recuperavit ,  quodlnfubres  sgre 
ferrent  Gallorum  militum  infolentiam. 
IdLudovicus  non  ferens»  novos  fcribit 
milites,  interque  eos  fex  Helvetiorum 
millia.  Sfortiae  fuaferat  Csefar  ,  ut  folis 


Camil. 
GiUnus 
deexpe- 
dit.  ItAl- 
„Max, 

Cerm, 
ireh. 


Mich 
Coccin,  de 
beliis  Jta- 
licis, 
Naucl. 

HtiU. 

Mutius 

lib.^o. 


uteretur  Suevis ,  quod  inter  Helvetios 
Suevofquehaudfacileconvenirct.  Idille    . 
confilium  afpernatus,  malo  fuo  optimurn 
fuifle  didicit.    Cum  enim  ad  certamen 
ventum  eflet ,  HelvetiiSfortianinolue- 
runt  cum  gentilibus  fuis  ,  qui  Franco 
miiitabant ,  manus  conferere :  Sed  con- 
greffi  jungebant  dexteras  ,  felicia  libi 
invicem  comprecati.   Ita  defertus  Sfor- 
tia  ,  capitur  a  Gallis ,  inde  &  frater  ejus 
Afcanius  aVenetis,  amboque  Gallicano 
in  carcere  contabuere.  Ita  quatuor  men- 
iibus  Mediolanenfis  ditio,  omniumlta- 
licarum  pulcernma   fcecundiffimaque  , 
dominum  mutavit. 

Bajazetes ,  tyrannus  Turcicus ,  Me-  //.  Tur- 
thonem  Venetis  ereptam ,  omni  pube  cog.  lib  2. 
raafcula  fpoliavit.  Ambitione  Grsecorum 
incitatus  ,   a  Joachimo  Patriarcha  tria 
ducatorum  millia  exegit  annua. 

Inter  hxc  Alexander  anno  md  Jubi- 
Isum  cclebrat ,  his  qui  venire  neglexe- 
rant ,  feu  minime  poterant ,  per  diplo- 
mata  licitatus.    Angelum  fupremum , 
Hadriani  moli  impoiirum ,  dejecit  ful- 
men  ,    ruituri  papatus  omen  :    quem 
Alexander  reftituit.    Eo  ,  qui  fequutus 
eft  ,  anno  primo  ejus  fecuh ,  cruces  va- 
riaj,  interque  eas  cruentaz  adraodurain 
veftibus  ,  indufiis  ,    raulierum  -  peplis  , 
ipfaque  adeo  cute  raultorura  apparuere  , 
maximo  cum  fjie£lantium  horrorc.   In- 
dignari  diceres  Deum  ,  oculifque  fubji- 
cere  crucis  figna  ,  quara  contemptim 
adeo  haberent  mortaies  ,  ut  vel  tantis  e 
prodigiis  comraonefafti  crucis  Chrifti , 
defifterent  a  fuperftitionibus  &  vitiis , 
vel  fanguine  fuo  posnas  pendercnt.  Sed 
latius  terrentportenta ,  quam  emendant , 
uti  finiens  fuam  hiftoriam ,  ait  Johannes 
Nauclerus ,  Prsepofitus  Tubingeniis ,  qui  ,^'"''. 
tum  vixit.   Subjungit  is ,  qiu  tredecim  /J''^^^ 
fequentium  annorum  pertexuit   hifto-  ^^«c/. 
riam ,  Nicolaus  Bafilius  ,  monachus  Hir- 
faugienfis  ,  ftatim  feditionis  malo  cop- 
ptum  laborari  pafiim ,  peftilentibufque 
morbis  &  contagiis ,  queisnonnullisin 
locis  tertia ,  alicubi  diraidia  pars  homi- 
num  interierit. 

Bafilea, 


FerdinandHS  CaiholicM. 


Hieron, 
Oforiut 
Itb.j.c.y. 


Baptifta 
Mantuan, 
Fa.fi.  1.2. 
&■  Sylv. 
lib.  I. 

caUm, 


Bafilca  ,  Scafhufa  Miilhunum  ,  dc- 
ferto  Impcrio ,  fosdcri  fc  adjunxcrc  Hcl- 
vctico.  Dioccclcos  Spircnlis  rufticicon- 
jurarunt  in  capita  magnatum  ,  faccrdo- 
tibus  imprimis  infcnli ;  Sed  autorcs  con- 
fpirationis  fuppliciis  affefti  funt. 

Judxi  tum  arbitrati  Ifmaclem  So- 
phum  ,  patrenatum  Alcorani  intcrprcte 
novo  ,  qui  collefta  undique  cxulum  & 
miferabihum  horainum  manu ,  mediarri, 
Parthiam  ,  Perfiam  ,  Mefopotamiam  , 
Armeniam  ,  fecundo  viftoriarum  curfu 
peragraret ,  JVleffiam  cfTe  fuum  :  brevi 
didicerunt  illum  Judaicam  gentem  ut 
coscam  &:  infidelem  deteflari,  legis  Ma- 
humetica;  nova  ,  atque  a  Turcis  aliena 
inftituta ,  urgere. 

Parturiebat  enim  hoc  feculum  plurima 
ubique  terrarum  nova.  Mahumctifmus 
findebatur  in  fedas ,  cum  aliam  Perfse , 
aliam  Turcs  inciperent  tueri.  Petrus 
Alvarus  Brafiliam  &  Calecutium  Fer- 
dinando  indagabat  ;  Emanueli  verfus 
Orientem  &  Auftrum  nova;  infulje  ac- 
quirebantur  ,  qui  &  Ormufium  &  Ma- 
laccam  poftmodum  ,  &  Goen  in  India 
Alfonfi  Alburquercii  armis  cepit ,  expul- 
fis  Saracenis.  Prorfus  Hifpanaj  genti  no- 
vumfurgebatimperium  ,  id  quod  novus 
Ferdinando  Hifpano  titulus ,  quem  Ca- 
tholicum  Papa  dixit ,  prxfagiebat.  Pof^ 
cebat  &  novum  curia  Romana  cenforem. 
Nam  canente  Mantuano : 

Vivere  qui  fancie  cupitis  ,    difcedite 
'Roma '. 
Omnict  cum  licemt »  non  Ucet  effe 
bonum. 
SanBus  ager  fcurris ,  venerabilis  ara 
cinAdis 
Servit ,  honorandA  Divilm  Cany- 
medibui  Ades. 
TempJa,  facerdotes  ,  altaria,  facra, 
coron& , 
Jgnis,  thura,  preces,  ccelnmejlve- 
nale  Deufque. 

Et: 

I  pudor  in  villas ,  Ji  non  patiuntur 

eafdem 


577 

urbs  eji  jam  tota 


Et  vilU  vomicas 
lupanar, 

Vulgatis  proverbiis  :  ^o  ojuis  Rom&  Lantr , 
proprior  fit ,  eo  pejorem  ejfe  Chriftianum.  ^'{"ron.  Ci- 
Irem  ,  in  nomine  Dei  (id  diplomatum  Pa-  ''(; 
palfumexorJium)  incipereomnemalum.  -^la' 
Similiter  :    ^i  femel  it  Komam ,  vi-  Veritat. 
derefceUflum  :  quifecundoy  recognofcere :  /.13. 
qui  terrio ,  inpatriamreferre.  f\'on  de- 
fuciiiiit  diyinje  veritatis  prajCones,  Joan- 
nes  de  Vcfalia  Vormatiae ,  JoanncsWef- 
felus  Groningenfis,  Gocchius  Mechli- 
nicnfis  ,  Andreas  Archiepifcopus  Car- 
nis ,  Nicolaus  Rus  Roftochii  ,  Paulu9 
Scriptoris   Tubingas  ,    Andrcas  Proles 
Lipfi^e  ,  &  alii  gravioris  cenfur»  prx- 
nuncii. 

Interim  fcculi  iftius  anno  fecundo  Lu-  g«/c.  /.c. 
dovicus  XII ,  ex  fa:dere  clam  cum  Ferdi-  VoUt.ie. 
nando  ifto  ,  maximas  in  Fridericum  Geogm^h. 
Neapolitanum  mittit  copias ,  Ferdinan-  Jff^"»' 
dus  Confalvus   Cordubenfis  exercitum  ^cicBerz 
Hifpanienfem  Sicilia;  applicat ,  pra;ten-  in  chr. 
dens  feauxiliovenircFriderico.  SicFri-  Ub.  16. 
dericus ,  eodem  tempore  a  duobus  po- 
tentifljmis  regibus  circumventus ,  facile 
opprimitur.  OpprelTus  maluit  aperto  fe 
hofti  Ludovico  ,  quam  fucato  confan- 
guineo  Ferdinando  credere.  Nec  falfus 
opinione ,  pro  regia  majeftate  a  Francis 
humaniflime  habetur.  Hic  imperii  Ara- 
gonenfium,  quod  lxxix  anmsdurave-  iju, 
rat ,  in  Italia  finis ,  novique  dominatus 
primordium. 

Neque  enim  diu  inter  vi£lores  reges 
manfit  in  fbcietate  concoxdia.   Exorta 
inter  eos  de  finibus  contentione ,  maono 
fe  ambojudicetuentes  ,  ad  arma  devene- 
runt.  Confalvus  Baroli  obfeflus,  colle-  Volat.l.z. 
ftitia  jnanu  majores  Gallorum  copias  ^^ar.l.ij.. 
fudit.  Variis  deinde pra^liis /iiperior ,  op-  ^'^'^- 
pidatim  cunda  fubegit ,  ac  Neapoli  de- 
mum  recepta,  munitifHmam  illam  ar- 
cem  folertia  expugnavit.  Summa  deni- 
que  belli  ad  Cajetarn  redadla ,  quo  fe  Gal- 
lorum   reliquise  ad  ofto  millia  ex  fuga 
receperant,  claufifque  obiidione,  fup- 
plementum  poft  annum  ,  armatorum 
fere  decem  raillia  ,  fupervenere.     At 


Dddd 


Gon- 


Guic.l  6 
VoUt. 
liO.  15 


$78  Afaxlmiliaftm  t  ejufqueFtlius  ^hilippiis 

Cpnfalvus  tnaluit  'Fabianii  artibus  bsUtim 
ducere ,  quam  fortwiampericlitando ,  ac 
militum  far.guine  abutcndo ,  repentina  ho- 
ftem  acie  debellare.  Itacjue  ad  ultimani 
redafti  famem  Galli,  dcditionem  tandem 
fecere ,  poftque  eos  civitas  ipfa  anno 
MDiv.  Hifpanus  regno  potitus  ,  Ale- 
xandro  album  equum  pro  tributo  milit ; 
reliquum  Pontifex  condonaverat 


At  iile ,  cum  animo  adhuc  rnajora  de 


filio  conciperet  coenamque  venenatam 
Onujih.iti  Adriano  Cardinali ,  aliifqueSenatoribus 
Alex.  VI.  inftruxilTet ,  fatali  miniftri  errore ,  e  la- 
gena  infefta  potus ,  fuamet  fraude  inter- 
lit.  Borgia  iilius  infutus  ventri  mulce , 
recens  exenterata:  ,  vim  quidexn  veneni 
difcuffit  ,  at  gravi  valetudme  affeftus , 
aulis  plerifque  cxcidit.  Confumptus  A- 
lexanderanno  pontificatus  xi,  feculi  i- 
ftius  tertio.  Thefaurum  Borgia  omnem 
corripuit ,  Vaticanum,  x  1 1  armatorum 
millibus  infedit ,  ut  Cardinales  ,  luccef- 
fbrem  difturos ,  in  fua  vota  compelleret. 
Onuph.m  Moxpopulus,  velut  captaurbe  ad  arma 

l'ioni.&    ,.-      ^-^  T,         ■  '•11  VT  r 

Iuliell.  dilcurnt.  Borgias  ^ger  adhuc ,  Nepet  le 
deferri  leftica  jubet,  Patres  militem  fcri- 
bunt.  Tandem  Pius  iii  le^itur ,  Picco- 
lomineus  antea ,  qui  tricefimo  poft  crea- 
tionem  die  periit ,  haud  line  veneni  fii- 
fpicione ,  Borgiam  in  mole  Adriani  dc- 
tinet.  Sequitur  Julianus  Cardinalis ,  ar- 
miger  niagis  quam  claviger ,  qui  Julii  1 1 
uomen  fumfit.  Borgiam  mille  neces  me- 
ritum  ,  copiis  urbibufque  ,  ac  omni  di- 
gnitate  exutum ,  eadimilit  conditione  , 
ut  Cccfense&  Forohviiarces  ,  ejus  pra:- 
fidio  munitas  ,  reciperet.  lile  libertate 
impetrata,  Neapolin  proficifcitur  ,  ubi 
a  Confalvo  captus  ,  iranfmittitur  in  Hi- 
fpaniam.  Indecum  excuftodiaad  Joan- 
nemNavarrae  regem  profugiflet ,  igno- 
bili  quodam  m  prielio  a  Cant.ibris  occi- 
ditur  e  C&fare  nihilfaBns. 

Nlcol.Ea-  Cxcerum  Julius  Ecclefiafticarn  ditio- 
nem  non  tantum  recuperare  ,  fed  &  la- 
tius  proferre  cupidus ,  Bentivolum  Bo- 
Bonia.  pellit  ,.  ad  Veneti  nominis  exci- 
dium  cum  Casfare ,  Hifpania^que  &  Gal- 
lia:  regibus  ,  cum  ducibus  auoque  Fer- 


rari:E  &  Mantua: ,  Cameraci  in  Belgis  P'"*^  _ 
fosdus  percutit.  Lang,  /« 

MaximiHanus  jam  defunftus  eratbel-  qI^[^'^ 
lo  Bavarico ,  quod  e  Georgii  Divitis  te- 
ftamento  conflatum  erat.  Is  enim  Ru- 
perto  Palatino  genero  fuo ,  omnem  ad- 
dixerat  Bavariam ,  exhceredatis  patrueli- 
bus  ,  Albcrto  ,  cui  Csefaris  foror  nupfe- 
rat,  S:  Wolfgango.  Cazfar,  quumho- 
neflis  naSlionlbus  edidlifque  nihil  profi- 


Jil.  in  Ap, 
Naucl, 
Hn/d. 

Chron. 


ceret  apud  Rupertum  ,  profcriptionis  ^^4- 
eumfententiaferit.  Philippo  contra  E-  II"^' 
leftore  filium  protegente.  Infurgunter-  PrfhJly. 
go  cum  Cxfare  &  Bavaris  Frid.  Brande-  David 
burgicus,  Guilelmus  Haflbrum  Land-  Chyn. 
gravms ,  Ulricus  Wittenberaicus.  S^e-  ^'■"'<"»' 
pius  ambiguo  marte  concurntur  ,  Bohe-  ** 

mis  Palatinum  adjuvantibus.  Sed  vice- 
runt  tandem  partes  Alberti.  CxCa.r  Bo- 
hemorum  mille  (excentos  uno  congreHLi 
occidit.  Subafta  Palatinarum  ditionum 
pleraque,  e  quibus  Maulbronnam,  Wins-  < 

bergam  ,  Lauenfteinum  ,  Wirtenbergi- 
cus;  Altorfium  Noribergenfes  ,  aliialia 
decerpfere.  Rupertus  ea  ex  infeiicita- 
tecontratSo  moerore  moritur,  mox&: 
conjux  ejas  Elifabeta.  Ita  Georgius,  dum 
injufteditare  filiam  conatur,  ipfam  ae- 
nerumqueperdit.  Philippus  Eledtor  re- 
conciliatur  Csefari ,  deprecatus  culpam : 
Ruperti  filiis  Neuburgum  ,  Lauginga  , 
aliaque  oppida  redduntur.  Comes  Lei- 
ningenfis  tantum  hoc  bello  incendiorum 
excitaverat,  utneque temphs  parceret, 
neque  cosnobiis ,  irritatoque  Caefare  , 
tandem  Gerraania  pelleretur. 

Depofito  hoc  bello  ,   Maximilianus 
Philippo  filio  fuo  ,  adverfus  Carolum  Gnit.l.j» 
Gcldrum  fubmiferat  auxilia :  qui  morte 
focrus  £u.x  avocatus  in  Hifpaniam ,  Gel- 
dro  provinciam  avitam  permifit ,  ferva- 
to  fibi  in  eam  jure  integro.  Fuggeri  Au-  JJ^^'. 
euftani  Kirchberp-enfem  coraitatum  e-  ,,  //'^'  '^' 
merunta  Csefaie  ,  quintoejusfeculian-  chrcn. 
no  ,  quo  &  Comer:Ebini  crucnta  mundo  Mar. 
bella  ,  potentiflimoque  inter  Europceos  'aS.ci^, 
principi  Philippo   Burgundo  prxraatu- 
rammortemdenunciabant.  Ille  primus 
Belgicas  provineias  cum  Hifpania  con- 

junxita 


13.  &c. 


Maximilianm ,  ej<^«^  Bli^t^  Phtltppm  BargHndm.        5  79 


PetrM 
Bcmbw 
Hijtor. 
Venetx 
iib.  7. 


rolyit, 
Virg.l.^y 

IJ07. 
Contith 
Talm. 
Mar. 
lib.  19. 


junxir ,  accims  a  proccnbus  Caftili-^ ,  ut 
dcHiafla  Ibcru  rcgni  adminiaranonem 
cipeirerct.Fcrdinando  foccro  rcfraaante, 
ciui  &  ob  id  in  Italiam  fc  rccepit.Scd  Plu- 
lippus  intcr  fummas  fpcs  fatis  abrcptus , 
Vir  annorum  xxviii  ,  exemj^htm  dedit 
qHamfalUx  wcertu>nquefu  illHd ,  quod 
fagrantiffimii  ommnm  votii  pctitur,  di- 
-vitiarumhonorumqueculmen.  Ex  Joan- 
na  Ferdinandi  Catholici ,  &  Ifabella:  Ca- 
ftilisE  hsrcdis  iilia ,  Carolum  reUqmt  U 
Ferdinandum  filios  ,  poftca  imperatu- 

ros. 

Jnfcquenti  anno  iaum  eft  Cameraci 
fadus,  cjuumVeneti  armato  Maximi- 
liano  iter  pcr  fuas  terras  dcncgaiient , 
Ariminumque  &  Faventiamac  Ravcn- 
nam  ,  Romaneniis  ditionis  urbes ,  libi 
....  ^y.      fubjeciffent.    Eo  bello  ,    Tergcftum  & 
Guic.l.i,  Guizenfem   Comitatum    Maxmiiliano 
"   ademerunt.  Julius  damnis  accenlus,  ful- 
menfuumtoriit  inVenetos;  coadtoque 
cxercitu  valido  ,  ad  Abduam  carduntur 
copix  Venetorum  ,  Livianus  dux  eorum 
capitur.  Expugnatur  Ravenna  ,  fed  in- 
trenti  cura   Pbntifiicii    exercitus  c^de. 
Wimilianus   Tergcftum  ,  Vcronam  , 
Vicentiam ,  Forum  Julium  ,  Gurziurn 
fubigit,  Pataviumfupinafuorum  negli- 
gentia,  cum  recepiffet,  amittit.  Ludovi- 
cus  Bergomum  ,  Cremam,  Cremonam  , 


Brixiam  fus  facit  ditionis.  Hilpanus  1  ra 

num  ,  Monopolim  &  Barlettam  ui  Apu- 

lia,  Ferraris  dux  Rodigium,  Mantuanus 

Afulamoccupant ;  Veneti  iiitra  urbem 

fuam  ,  circumflui  maris  beneficio  per- 

lyop.     munitara ,  rediguntur.  AnnusiIIcMDix 

mcol.Bor  nonVenetistantum,  fed&  Dominica- 

fUnApp.  njs  funeftus  exftitit ,  qui  convi£li  mala- 

4i  W.  rutnartium,  quibus  ftatuoj Mananx la- 

tTng.       chrymas excufferant ,  Bernse exuftifunt. 

Chron.      Similiter  Jud.-eorum  non  pauci  ,  qai  em- 

^^t>h       tum  a  Paulo  Formio  facnlego  panem 

confecratum ,  admaleficiaadhibuerant , 

infantefque    Chriftianorum    nonnullos 

nefarie  jugularant,  Berlini  &  alibi  pcenas 

exfolvere.  , 

Lud.  Ue^      Cxterum  Maximilianus  ,  cum  apud 
lim.  Ora-  principes ,  Wormatix  congregatos ,  non 


obtincret  aurum  ,  ad  bella  pcr  Italiam 

iliftincnda  ,'  Auguftxcos  cxoravit  ,anno 

MDix.IbiLudovicircgisoratoraccrbilli- 

ma  oracione  Venctos  vcncnatos ,  pcrh- 

dos ,  infolcntcs ,  Chriftianx  rci  prodito- 

rcs  ,appcllarc  aufus.  Julius  vero  fuafmct 

duaans  copias ,  tantum  illis  ingeflit  tcr- 

roris,  utobfcquia  ei  defcrrent  humilU- 

ma.  Quorum  ille  motus  delinimentis  in- 

confulto  Cxfire ,  rcgc  Francorum  invi- 

to  ,  difcellit  a  foedere  ,  novamque  cum 

Vcnctis  amicitiam  inivit.QLiin  &  Ahon- 

fumFerrarijE  duccmarmis  adoritur,quod 

Franco  nomini  ftuderet.  Adhanc  Ponti- 

ficis  intemperiem  indignati  Cxfar  3i  Lu- 

dovicus,  promta  Carduialium  plerorum- 

que  utuntur  opera ,  concilium  Piiis  indi- 

cunt,julium  ad  dicendam  caufam  citant, 

Bononiam  ei  eripiunt ,  Mirandulam  eis 

Toamies  Francifcus  Picustradit.  Illeyi- 

ciilim .  dcftruendis  Cardinalium  placitis , 

aliud  indicit  Roms  concilium  ,  quo  & 

ipfos  invitat ,  non  obedientes  diris  infe- 

dlatur.  Interirafuetis  Pontificum  arti- 

bus  circumfpicit  ,  qucm  regibus  tantis 

opponat.  Repertus  eft  Ferdinandus,  gen- 

tes  tunc  Africanas  fehcibus  armis  pre- 

mens.  Eiperfuadet,  inGaIIos&  Cx>a- 

remutilius,  quamin  Chnftianifmi  ho- 

ftesdimicari.  Hifpanus ,  imperatoNu- 

midis  tributo ,  exercitum  tranlportat  in 

Italiam,  caftellaaliquotcapit.  Incitatur 

&  Henricus  vni ,  Anglix  rex,  nuper  pa- 

tri  Henrico  VII  fuffcaus ,  Hifpanigener. 


Trith. 

Tom.  2, 

rerum 

Cerr». 

Frcb. 

}>ag.  ti^i, 

Cuic. 

lib.cf.  10. 

Petrtti 

Bewb. 

Hiftor. 

VeneiA 

l.  89. 

Jliar. 

lib.  30, 

1'etrus 

Bemh. 

lib.  II. 

Hift.  Ve- 

netd. 

Mich. 

Coccin.  dt 

beilhli<i- 

licii. 

Polyd. 

Virg. 

lib.  27. 

Thua». 

lib.i. 

Onuph.  in 

Julio  //, 

Petrut 

•Bemb. 

Hiftor. 

Ventta 

lib.  12.  . 


An^Ius  contra  Aquitanos  movit  , 
quiSus  jus  fibi  vendicabat:  Hifpanus  con- 
tra  Toannem  Navarrceregem,  quodfi- 
bi ,  ut  Gallis  foederatus ,  tranlitum  ar- 
mato  non  concederet.  Eum  homo  alieni 
cupidus ,  a  rebus  omnibus  imparatum  , 
reano  ipoliat.  Nec  id  fatis  Julio  ,  tiara: 
fuametuenti  :  Helvetios  m  Italiam  e- 
vocat ,  Joannem  Medicen  ,  cum  tota 
domo  Florentia  exulem ,  legatum  creat , 
alitrumorem  ,  tr.anfegiiTecumVenetis 
MaximiIianum,utinr.cnmBrixiani,Gallis 
prsfidiariis  infenfi,  urbem  eis  tradant.  Id 
quodaccidit.  Levaticlam  in  muros  Ve- 
neti,  Brixiam  occupant ;  fit  dira  Gallo- 
I>ddd  2  xum 


gno 


Mich. 
Coccin.  de 
bellis  Ita- 
licis. 


580  Adaximiliant4S  L  IntperAtor, 

rum  csdes.  Sed  rem  edo£li  duces  alii ,  i  ruperiorem  &  inferiorem. 

c^lis  Venetorum  fublidiis  ,  rccuperanr 

urbcm  ,  oppidanos  madlant.    Cumque 

carpi  fines  regni  fuiab  Anglo  Hilpano- 

que  refciviflet  Ludovicus ,  conftituitbel- 

li  aleam  in  Italia  jacerc.    It  Ravennam 


Contin. 

NamL. 

lUfil. 

Huld. 

MHtius 

liO.^o. 


Helvetii  ma- 
numero  in  Italiam   perrumpunt, 
quqrum  fubnixi  viribus  foederati ,  Gallos 
j  Mediolani  pofleffionc,  quod  jam  xiii 
:  annos  tenuerant ,  expelkint ,  Maximilia- 
numSfortiam  Ludovicif.  reducunt.  Rex  ^dart. 
cum  univerfis  copiis  Gafto  Foxius.  Obfi-  |  Francus  ab  infefto  Pontifice  profcriptus ,  BdUju:. 
dioncm    foluturi   adveniunt    Hifpani ,  ;  cum  rcdintegrato  exercitu,  rurfus  Me-  ^«'«•'•i- 
Pontificiique.  Fit  acerrimum  certamen  1  diolanum  ,  duce  Ludovico  Tremollio 
•  ^   ,./-,..  ,-     ,,•  ,       ^         repeteret ,  ab  Helvetiis  fanguinario  ad 

Novariam  prselio  viftus  ,  totaquc  fere 
Italia  excluliis  eft.  Concilii  Pifis  mchoa- 
ti,  &  Mediolani  parum  profpere  reno- 
vati  patrcs  ,  Helvetiorum  tuxiore  per- 
terrici ,  Lugdunumfetranftulerant ,  Ju- 
lium  execrantes.  At  iile,  pulfis  Bono-  HM. 
nia  Bentivolis  ,  Ravcnnaque  recepta ,  Ztviml,  ' 
Parmam  &:  Placentiam  adjicit  fuo  domi-  ^^l^f^" 


D  Chpr.  T„l 

Chron, 
Ghic. 

liii.ll. 


ipfo  Pafchali  die.  Vincunt  tandcm  Cx- 
fariani  Galliquc  Pontificios :  novem  eo- 
rum  milliaoccidunt ,  tria  amittunt  fuo- 
rum  ,  inter  hos  duces  plerofque  ,  ipfum- 
qiie  tandem  Foxium.  Germani  flexis  ge- 
nibus  ,  Deo  grates  pro  viftoria  exfol- 
vunt. 

Raimundus  Cardonus ,  Prorex  Nea- 
politanus ,  aufugit :  capitur  Joannes  Me- 
dices,  paulo  poft  Leo  x,  ducefque  ali- 
quot.  Foxiano  funerixviii  vexilla  ,  Hi- 
fpanis  erepta  ,  prseferuntur,  Ravenna, 
Favcntia  ,  Forolivium ,  Imola  ,  Gallo- 
rum  ditioni  fe  addunt. 

Tum  vero  omnibus  modis  id  agere 
Pontifex ,  ut  Maximiliani  recolligat  gra- 
tiam  ,  &  impetrarc.  C^efar  Trevirenfibus 
in  Comiriis  tunicam  Domini  inconfuti- 
lem  ,  in  ara  abfconditam ,  vifus  reperifTe , 
■felicior  utique  futurus ,  fi  vel  confutilem 
inter  Chriftianos  concordiam  reperiflet, 
Nam  Erfordia  ,  Spira ,  Colonia ,  Vor- 
matia ,  Halla  Suevica ,  Lubeca ,  Ratis- 
bona ,  Noriberga ,  Suein&rtum,  aliacque 
civitates  fub  ea  tempora ,  cum  fenatori- 
bus  male  adminiftrati  serarii  culpam  im- 
pingerent ,  cruentis  feditionibus  exarfc- 
runt.  Plcrarumque  finis  is  fuit ,  ut  puni- 
tis  ,  qui  utrinque  anfam  prajbuiffent , 
tribuni  srarii  ctiam  e  populo  legerentur. 

Mox  autorejulio,  inter  Ca;farem  & 
Gallum  foedus  rumpitur.  Maximilianus 
'c  Ferdinando  agwreaatus ,  Hel- 
vctiorum  ,  quos  Galfi  ,  occifo  eorum 
lcgato,  ofFcnderant,  confcribit  copias. 
Imperium  Colonia:  decem  in  provincias 
feu  circulos  partitur ,  Auftriacum ,  Ba- 
varicum ,  Suevicum  ,  Francicum ,  Rhe- 
nenfem  fupcriorem  ,  Eleftoralem  ,  Bur- 
gundicum,  Weftphalicum ,  Saxonicum 


nio.    Genuam  Fregofii  :    Cremam  & 


Helvet, 


Brixiam  Vencti;  Fforentiam  Medicei, 
fadlionis  Pontificire  ,  occupant.  Hel- 
vetii  fpcciofo  aflertorum  Italia:  titulo 
ornantur. 

Ca:terum  quum  Veneti  Verona;  Vj-  Tom  3. 
centia:que  impenum  Ca:fari  cedere  obfti   Germ. 
natiffime  recufarent  ,  Pontifex  novum  q^^',    ■ 
cum  ipfo  in  Venetos  cudit  fosdus :  Illi  -yj//^  }j' 
cumLudovico  in  Pontificem  &  Hifpa-  ijij. 
nos.   Quos  avertere  ab  amicitia  Gallo- 
rum  fruftra  conatus  bellorum  artifex  Ju- 
hus  ,  contrafta  ex  animi  dolore  ,  metu- 
quefchifmatisfebriexftinguitur,  tumul- 
tus  excitatos  Joanni  Mediceo ,  id  eft , 
Lconi  x ,  fepefiendos  relinquens.  CJaves  '■fg^„„_ 
hic  in  Tiberim  projecifle  fertur  aliquan-  HaUttt 
do,  addens ,  vafiturum  Pauli  gladium,  Hby.de 
cum  claves  Petri  nihil  poflent.  Ulricus  ^'"** 
Huttenus  in  illum  ,   ut  multa  ,  ita  &  ^'""' 
illud : 

Fraude  capit  totum  mercator  J-hUus  ThiUp. 

orbem ,  Mdari. 

Vendit  enim  coelos  ,  non  hahet  ipfe 

tamen. 
Ludovicus  Francorum  rex  nummis  Thuan. 
infcripfit  aureis :   TerdamBabylonis  no-  Hi/i.l.i, 
men.  Sed  qui  tam  arftam  cum  Alexan-  f.'.^^' 
dro  VI  affinitatem  contraxifYet ,  qui  re-  '  ''"'° 
pudiata  conjuge,  Caroli  viii  forore, 
cjufdemCaroIividuam  iibijungere  non 

abhor- 


JUfaxmilianui 

abliorruiflet ,  quid  profpcri  cxco  Eccle- 

{\x  ?  Hic  ut  Ano;lo  domi  faccffcrct  nco-o- 

tium ,  Jacobum  iv  Scotum  in  cum  amia 

vit :  qui  inito  praclio  occubuit ,  cumquc 

co  XV  miHia  Scotorum.    Erant;,  qui  & 

Ludovicum  ,   &:   Ladiflaum  Hungarix 

Cotif.fi-    Bohemixque    rcgcm  ad    pcrfcqucndos 

deiWiild.  Waldcnfcsincitarcnt.    Scdiliicditafidci 

'^' '•^'^^•confcffione  ,  calumnias  mafcule  refcl- 

lunt ,  £i<5laque  inquilitione  ,  meliores 

obtrctSatonbus  fuis  vili ,  avitara  reIio;io- 

nem  in  paceconlcrvarunt. 

Ci>;'{.  in        Sub  lixc  Julio  Lco  xdelicatulus  Pon 

Cljron.      tifcx  militi  Vufficitur ,  auri  patrio  more 

^■iji3-    (ut  aic  monachus  Citizenlis  P.  Langius) 

lltientiflimus  ,  Romana:    Florentniam 

jungens  avaritiam  ,  cunfta  pecuniis  ve- 

nalia  habcns ,  Bafilicam  D.  Petria.  Julio 

inchoatam  ita  exftruens ,  ut  lapides  die 

Jt<n.       fefti ,  noftu  ad  palatium  grande  Medi- 

'rf'"*!i     ^^o'"'-'"''  Florentiam  tranfvolarent.  San- 

laL'       ^^^  ^^^° '  ^^  '""■^''  ^'"''^  ^  lautitias  Euan- 

*       Jlom.       gelium  Chrifti ,  ut  quxftuofam  libi  fuif- 

Tontifie.    que  fabulam ,  irridcret.    Quietis  &  otii 

TetTM      cupidiHimus,  apud  Ludovicum  xii  obti- 

Sua.vis     j^mj.    yj.  Q^\^2.  Ecclelis  reformatione , 


Lateranenli  concilio  fubfcriberet.  Car- 


Palan.  in 

ciiii  Trid.  dinales  ,  qui  a  Tulio  defecerant ,  in  gra- 

lib.i.        tiam  reduxit.    Sorori  fua:  Magdalen^ 

ThHan.     ob^ratus ,  qux  prodigalem  ejus  vitam 

'  ■'•       ante  Ponrificatum  aluilFet ,  pecuniam  a 

QujEftoribus  indulgentiariis  conficien- 

dam  illi  donavit :  Mawdalena  eam  curam 

committit  Epifcopo  Aremboldo  :    ille 

prseconibus ,  qui  eos  thefauros  plurimo 

licitarentur. 

Sub  ifta  Ludovicus  xii ,  pacc  cum  An- 

glo  fafta,  &  poft  conjugis  fua:  Annx  Bri- 

tonica:  repudium ,  dufta  Regis  forore , 

dumrecenti  amori  fenexlicentioiiusin- 

dulget,  moritur:   regnum  Francorum 

defertur  ex  lege  Salica ,  proximo  agnato 

Chriji.      Francifco  Valelio ,  eidemque  genero  fi- 

Maff.  in    niul  regis  defunfti.  Huic Jubila^um  mit- 

^^2^-      tit  Leo ,  divulgandum  per  Gallias  ,  cxte- 

(5^-(._  *      raque  orbis  climata ,  abyffum  malorum. 

1. 13.       Emungebantur  fub  umbraTurcicx  ex- 

peditionis  crumenae  vulgi.     Exemptio 

animarum  e  purgatorio  igni  decem  fo- 


liarth.  in 

'm. 


L  Imperator'  58 £ 

lidis  a^ftimabatur.  Au£ta  cx  eorciindi- 
guitas  ,  quod  ejus  thcfaurl  nundinatorcs , 
m  luftris  &  popinis ,  alexlufiiautdctc- 
rius  id  profundcbant  ,  quod  populus 
fuumdcfraudansgcnium  rcdimcndispcc- 
catis  c  diario  mifcr  comparccbat. 

Strigonicnfisprxful,  pcrHungariam  Cufpin.in 
lcgatus  (  ut  vocant )  Apoftolicus ,  vali-  •O""'»''- 
damcontraxcratmanum,  Papali  inftin-  -J^"^^- 
ftu  in  Turcas  puonaturam.  Scd  dum  pax  ff''''' 
cum  Selimo  initur ,  commcatu dcfticuti ,  ^^r^/ 
quicrucesfumferant,  duccm  fibi ,  mox  Gur{. 
regem  legunt  Gcorgium  Ceculum,  pra^-  I-an^- '» 
liis  in  Turcas  clarum ,  Pannoniafque  fine  C'^""' 
difcriminedeprsdantur.  Uno  quadrime- 
ftri  Lxx  occidunt  hominum  millia  ,  in  lis 
nobiles  cccc.  Horrendam  cruciatorum 
(ficappellabantur)  turbam  Joanncs  Ze- 
pufienlis  tandem  fame  domuit ,  captifque 
ducem  fuum  immi/it  devorandum.Atrox  '^'4* 
fane  fpeftaculum  ,   &  quod  teftimonio 
effe  queat ,  e  quo  fpiritu  ifta  prxconia. 

Exaftiones  Simoniacas  juvit  etiam  Al-  Chytr.l.€. 
bertus  Brandeburaicus  ,  Germania:  pri-  ^'^f* 
mas,  idem  Magckburgicus  fimul  Mo- 
guntinufque  Prxful ,  qui  ut  pallium  rcdi- 
meret  (aucupium  &  hoc  Romaneniium 
eft)  fine  onere  Ecclcfi^ ,  quara  deccffo- 
res  duo,  expenfishoc  nominebis  triries 
milleaureis ,  depauperaverant ,  aurum  a. 
Fuggeris  mutuo  fumfit ,  idque  Ucitando 
expiationes  animarum  recolligere  cu- 
piebat. 

Sed  difpliccbat  hic  quxftus  fanftis  Ec-  -^«f^'?"* 
defix  filiis,  quorum  acerbaspairimque-  i^,"^^'' 
rels  ferebantur.  Natio  Germanica  fidem  lyjf 
operamque    Imperatoris  ,    confignatis  &c.  edit- 
gravaminibus  ,  implorabat.    Ccepit  &  L»i^. 
ventilari  qua:ftio  ,  unde  ha;c  novifHmis 
patribus  autoritas  &  doftrina  ,  prifcis 
ignorata :  Imprimis  Martinum  Luthe- 
riim,  apudWittebergenfes  acri  ingenio 
Theologum  ,  acfinceraeimpietatiszelo-  JJ17. 
ten  ,  urebat  imprudens  Joannis  Tctzelii  ^^^ng.  in 
&  fociorum  ejus  blafphemia ,  qui  nihil  ^.u-]^' 
non  fcelerum  papalibus  deleri  indulgen-  Melln  in 
tiis  praedicarent.  Hic  rcfutatis  primum ,  Hifl.  de 
mox  damnatis  prsconum  concionibus ,  W/d  & 
eo.poftremo  devenit ,  ut  ipfam  Pontificis  "'^'^ 


Dddd  3         potc- 


I^mh. 


Cufp.  in 

Diario. 

Rich. 

Barfh.  hi 

Hodapor. 

Mcmh. 

£unL 

Eernixr. 

V^fpor.  de 

j/iftis  Si- 

gifm. 

Chytr  p.i. 

Chr.  l.s- 

Sigifm. 

ab  Her- 

berliein 

Comm. 

JHofc.  re- 

fum, 

Oijuph.  in 

Z.eo>i.  X. 

Lang. 

Chran. 

Citil^ 

Franc. 

Guic. 

lix. 

Papyr. 

Majfo  U^. 

Anrittl. 


y6i  iJHafXimiliamiS 

poteftatem,  quara  fibi  per  illa  diplomata 
arrogabat  ,  iii  dubium  revocaret  :  ac 
tandem  ad  doftnna;  examen  ,  quam  fuc- 
cefTu  temporis  labefadtaram  dicebat, 
crefcentibus  per  adverfariorum  ,  Wim- 
3inx  ,  Eccii  ,  Hochftrati ,  &  fimilium 
jertinaciam  animis  ,  defcenderer.  Sed 
lasc  poftea  acciderunt. 

Anno  MDXv  Maximilianus  adornato 
magaifice  trium  regum ,  Ladiflai ,  ejuf- 
que  filii  Ludovici ,  &  Sigifmundi  Poloni 
conventu ,  cum  eis  Viennsetranfigit ,  ut 
quoniam,  mafcula  jam  ftirps  Ladiflao 
ellet  ,  Ludovicus  adolefceiis ,  ei  Maria 
nuberet ,  neptis  Maximiliani  e  Philippo  ; 
&  vicidim-  Anna ,  Ludovici  foror  ,  Fcr- 
dinando  Cajfaris  nepoti  ,  eoquc  pafto 
Auftriacis  in  regna  HungariiE  ,  Bohe- 
mi^eque  jus  maneret.  Promittit  &  Po- 
lono ,  fe  Albertum  Borufli^  magiftrum  , 
qui  ne  provincia  fanguine  Teutonum 
parta  alienaretur  a  Germanis  ,  fubjicere 
lemst  Polono  abnuebat  ,  deferturum , 
pacemque  Polonis  cum  Bafilio  Mofcho 
curaturum  ,  qui  Smolenfco  eis  erepto  , 
acie  viftus  poftea,  ingentes  animo  iras 
coqucbat. 

Dum  Tra6latibus  illis  Csefar  advigi- 
lat ,  Francifcus  rex  ,  cum  Anglo  &  Ve- 
netis  jungit  focietatem ,  Maximilianum- 
que  Sfortiam  ,  munitum  armis  C^efaris , 
Hifpanorum  Helvetiorumque ,  aggre- 
ditur.  Helvetiis  apud  Meletianum  fere 
ad  internecionem  casfis  j  Mediolanum 
nullo  neo-otio  obtinet.  Sfortiam  "fe  de- 
dentem  in  Galliam  mittit ,  Placentiam  & 
Parmam ,  non  aufo  repugnare  Leone , 
occupat.  Imo  Pontifcjf ,  mutata  partium 
fbrtuna  ,  quam  fere  fcraper  innata  vani- 
tate  ac  perfidia  fequebatur,  foeduscum 
Francifco  Bononice  percutit  ,  additque 
munus,  ut  fublata  veteris  Ecclefis  con- 
fuetudine  ,  jus  fit  regi ,  quos  velit ,  apud 
Pontificem  proponere ,  &  eos  in  Epifco- 
pos,  autcoenobiorumPr^efules,  diplo- 
mate  fuo  creare  Pontifex  obftringatur. 
Verum  id  paiftum  adeo  prudentioribus 
difjilicuit ,  ut  exitium  Francifco ,  ejufque 
generideinceps  attiilifle  crederetur.  Qx- 


Chr. 

ThHttti. 

lib.i. 


I.  Imperator. 

fir,ne  obfeffum  Mediolanum  reciperet , 
inopiafecit.  Militesobnonperfolutafti- 
pendia  difFu2;ere.  Qua  occafione  Veneti, 
fing;ulares  amplificandarum  ditionum 
magiftn ,  Brixiam  vi ,  Veronam  cx  pa-  -David 
ftione  Noviodunenfi ,  dato  Casfariauro ,  f/'-^^'  '-^' 
feliciter  recuperarunt.  Cum  enim  de- 
fundlo  Ferdmando  Catholico  ,  h^redi 
ejus  Carolo  ,  Belgarum  principi ,  perne- 
cefTaria  Francifci  regis  amicitia  habere- 
tur,  Maximilianus  certis  legibus  depofijit 
bellum  Venetum  ,  &  novo  Gallis  foedere 
junftus  eft,  qui  in  oftenne  hoc  bellum  xv 
centena  millia  aureorum  impenderant. 

Literim  Leo  Pontifex  Francifcum 
Feltrium  Urbino  fpoliat  ,  ut  Lauren- 
tium  intrudat ,  nepotem  fiium.  Alfon- 
fum  Petruccium  Cardinalem  ejicit  Senis, 
mox  ex  indignatione  in  caput  fuum  con- 
fpirantem  ftrangulat  ;  iniidiarum  con- 
fcios  Cardinalium  non  paucos  ,  ordine 
movct :  complendoque  fenatui  unum  8c 
XXX  Cardinales  una  ledlionc  creat ,  infb- 
lenti  Iiberalitate  ,  fed  e  qua  grandeauri 
pondus  fibiipet  compararet-  At  in  Ger- 
mania  crefCebat  Lutheri  nomen,  cujus 
caufe  plerique  magni  viri  ac  principes , 
contraPontificem  ,  jam  manifcfto  fave- 
bant.  Cui  cum  diras  tantum  minafque 
opponeretLeo,  nec  de  corrigenda  fuo- 
rum  audacia  impudentiaque  cogitaret , 
irritatum  potius ,  quam  fanatum  vulnus 
eft :  majorifque  periculi ,  quod  a  Turcis 
imminebat  ,  metu  ,  animum  a.  rerum 
Germanicarum  curis  revocavit. 

Etenim  Selimus  Turca ,  infigni  fraude  AmihI. 
tyrannidis  potitus ,  eam  haud  minori  fe-  '^'*^/- 
licitatc propao-abat.  Baiazetem  nimirum  ^.t""' 
patrem  velut  mvilurus ,  imperio  dejiccre         ' 
cogitarat :  eumque  Adrianopoli  abeun- 
tem  aflecutus  cum  copiis  ,  quum  dolo 
non  potuifTet ,  armis  cogere  addeponen- 
dum  principatum  voluerat.  Viftus ,  re- 
fugerat  Capham  ad  Tartaros ,  quorum 
regis  filiam  duxerat :  inftruftufque  novo 
cxercitu ,  pronis  ad  rebellionem  Geni- 
zarorum  anikiis ,  &  altero  ex  fratribus 
Corcute  non  alieno  a  confiliis ,  Conftan-  j^u. 
tinopolin  erat  receptus ,  patremque  ab- 

dica- 


loames  Rex  DanU, 


iji/. 


Hicare  fccompulerat  rcgno ,  ac  Didymo- 

ticlium  euntcni  ,  veneno  interccpcrat. 

Turcsgr,    ii-ij^.  fotrum  filios  Prufa; ,  Corcutem  U- 

j^/^"''"'-'"  tebris  cxtraftum  ,  Achmeten  alterum 

fratrcm  ,  dololis  dcceptum  literis ,  lliran- 

gulavir.  Poftea  Aladulorum  in  Amicnia 

rege  necato,  &:  Sopho  Ifi)iaele  acie  vido, 

occupavit  Taurilium.  Vcxatus  aliquantu- 

i/*4"      lum    feditione   fuorum  ,   Campfonem 

^gyptium  Sultanum ,  iter  ejus  novum 

in  Parthos  remorari  cupidum ,  ad  Sin- 

gam  proflitravit  ,  Syriamque  omnem, 

ciptis  Gaza  &  Damalco  ,  redegit  in  po- 

tefbtem.    Mamaluci  &  Circaii ,  Alcai- 

rum  fuga  delati,  Toraumbejum  crearunt 

Sultanum.  Selimus  audito  quod  legatum 

fuum  interemillent ,  conceptis  Jerofoly- 

xax  &  Bethlehemi  precibus ,  per  folitudi- 

nes  in  ^gyptum  contendit ,  diflipatifque 

Mamalucorum  exercitibus ,  expugnavit 

Alcairum.  Tandem  poft  varias  utrinque 

ca:des ,  Tomumbejum  profugum ,  &  ni- 

liil  fani  aut  pacati  fpirantem  ,  interclufis 

per  Arabes  itineribus  cepit ,  quo  in  fur- 

canl  afto  ,   Mamalucorum   imperium 

evertit.  Tantis  igitur  perOrientem  & 

i/i8.       iEgyptum  partis  viftonis  ,  armainEu- 

ropam  verfurus  videbatur:  ubi  anno  xviii 

aftum  de   confcribendo    communibus 

Chriftianorum  impenfis  in  Turcos  exer- 

^•J   '    citu.  Maximilianus  Ca^fir  Auguftanis  in- 

Sax.l.y.  Comitiis  fedulo  rem  egit  ,   nepotefque 

Tom.  I.     fuos  Carolum  &  Ferdinandum  commen- 

Lnth.Je-  davit  Eleftoribus ,  cupiens  Carolum ,  qui 

»e»/.        jam  Geldria  &  Weflfriiia  quoque  potitus 

70^»'.        ^"^.'  naaximarum  ditionum  decus  &  fa- 

F.ibtr        ftigiura,  Auguftam  dignitatem  adipifci. 

StaimUn.  Ad  ea  comitia  accitus  &  Lutherus  ,  difta 

fs  Orat.  coram  Thoma  Cajetano  caufa^cam  afler- 
junebri, 

Tdm.'  VoCxta. appellatione',  Wittebergam  rediit. 
Cyi,.  '  At  Maximirianus,  fineeritate  anirai ,  & 
Leoyic.de  caftimonia  Gorporis ,  peritia  linguarum 
conjma.  &  modeftia ,  inter  Ca:fareE  confpicuus  , 


^^3 


Decumbcns,  pafllonum  Domini  Jcfu  Pttrui 
hiftoriam  idcntidcm  rclcgi  mandavic ,  &  Farvutin 
fub  ilia  vcrba  ,  quibus  tradidiifc  fpiricum  ^''- . , 
narraturScrvator ,  fuum  <5cipfc  fpiricum  c,w  /4. 
dimilit.  Singularis  id  pictatis  habuit  ac  chron. 
modeftias ,  ut  neminem  facerdotcm  circa 
fe  ftare  iinerct ,  fcd  pofica  felLi  aflidcre 
femper  juberet. 

A.rftoo  in  orbc  Danis ,  Suecis  ,  Nor- 
vegis,  late  impcritabat  illistcmporibus 
Joannes,  filius  Chnfliani :  cui  cum  Steno 
Sturus  ,  gubernator  Suecorum  popula- 
ris  ,  pertinacius  adverfaretur  ,  decreto 
Scnatorummotusofficio,  &aDanisvi" 
<3:us,  neceflitatice]nt,impetrataquedc- 
liftorum  venia ,  patefecit  Joanni  Stock- 
holmum ,  ubi  corona  Suecica  folemniter  14.87. 
infignitur  :  Biennio  poft  conjux  ejus 
Chnfliina  ,  Ernefto  Saxone  prognaca,. 
Suecorum  regina ;  filiufque  ejus  Chriftia- 
nus  II ,  qui  &  Chriftiernus ,  rex  pronunr 
ciatur ,  anno  falutis  millefimo  undequin- 
gentefimo. 

Sed  qui  fecutus  eft  annus,  ut  funt  re,9  ij-oo. 
mortalium  ,  felicitatera   regis  Joannis 
atras  calaraitatis  nube  obfufcavit.  Dith- 
rnarfos  ,  gentem   extrema  Nordalbin- 
gia;,  intra  Albis  &  Eidori.  oftia ,  tenen- 
tcm,  Fridericus  Imper.  Hollatis  fubje- 
cerat:  Populus  idimperium  detredabat.  .4/6. 
Joannes  igitiir  Rex  ,  &  Fridericus  ejus  ^'*f'f\: 
frater  evocantpeditum  phalangem  ,  qux  •■^'''•^'«"' 
magna  Guardia  dicebatur ,  ipfo  turaao-  c^zji^ 
mine  terribilem  ,  quod  vaft.-itores  terra-  chro„. ' 
rum  invifti  haberentur,  eor.umque  ro-  Holfat. 
bur  in  Eelgio ,  Friiia ,   Fladclia  ,  nuper  /^'!;'-4' 
etiam  in  Suecia   enituifTet.     Tendebat  ^'^" 
etiam  in  Dithmariiam  fblito  alacrior  mi-  ^^"7^ 


'jeorg. 


les  Danus  &  Holfatus  ,  facile  ratus,  fpar-  i,r^o/.yi 
tamveritatcm  negare  juberetur,  inter-  |  famperpagos,  &longapaceopuIentam  J^indenb. 

Dilhmarfam  gentem  debellare.  Meldor- 
pium  capitur,ju2,ulantur  incolas;  Heidam 
itur,  alteram  provincix  Metropolin.  Sed 
quiacoelohybernodies  humetlus  &  de- 
color  vel  contiguum  eripiebat  adfpe- 
<Sura ,  Dithmarn  juvante  locorum  gna- 
rit^te ,  obfepta  vallis  via ,  prope  Hem- 
mingftedam  pagum  ,  adorti  legiones  re- 


cura  quinquennium 


mtesrum 


fecreto 


Kjeorg.  r         ^     r  ■  " -r- 

Sauroma.  larcopfiagum  fuum  circumtulillet ,  Wel- 


71US.  Orat.  {x  ia  Auttria  pridie  Id.  Januarii  pie  vitam 

inMax.   finiit,  natus  annos  lix,  prsccdente  in 

iiderc  Geminorum  folis  deliq.uio. 


gias ,.  in  pr^eliura  nec  opinantes  cogunt. 


RegH 


tjfOI. 


PetTHS 

Farvut 

Hiji. 

Joan, 


5  §4  loanyies  Rex  Damee , 

Regii  imprudenti  confilio  a  tergo  curri- 
bus  annonariis  impe(Jiti,cum  nec  per- 
rumpere  urgentes  .i  fronte  hoftes ,  nec 
rcverti  Meldorpium  propter  currus  pof- 
fent  ,  iaterduli  a  latere  utroque  foffis 
altiffimis ,  miferanda  ftrage  ca:duntur, 
FIos  ipfe  Danic^e  Holfatasque  nobilitatis 
periit ,  infinito  fuorura  gemitu  ,  quem 
auxit  Dithmarforura  intem.peries  ,  qui 
in  ipfa  cadavera  faeviebant.  Itaque  fplen- 
didiftimi  belktores  in  luto  fub  fole  com- 
putruere  ,  confpicuum  argumentum  , 
quitmperniciofa  miUtantibus  res  fit ,  ni- 
miumhoflemcdmemnere. 

Rex  qui  cladera  efFugerat ,  confolatus 
fuos ,  cum  ulcifci  tot  virorura  mortem 
ftatuifltt ,  tandem  exorari  fe  pacem  paf- 
fus  eft.    Adverfam  enim  ejusfortunam  , 
Sueci  in  occalionem  novx  rebellionis 
traxere.  Difljdebant  ibi  Jacobus  prxful 
Upfalienlis  ,  &  Steno  Sturus  :  utrique 
fua  fadio  adh:Erefcebat.  Jacobus  Danis  , 
Stcno  Suecis  plerifque  nitebatur.  Perfua- 
fum  regi ,  tum  Sueciam  difponenti ,  Ste- 
nonem  in  caput  ejus  confpirafle  :  nec  de- 
fenlione  Stenonis  tam  delera  fuipicip , 
quamaufta,  inmanifeftam  exarlit  alie- 
nacionem.    Ipfa  comitatus  regii  vilitas 
animos  infolenti  viro  addebat.  Timens 
autem  fibi  a  majori  aflliltu ,  communi- 
cat  cum  fuis  confilia ,  ait  regem  padis 
conventis  haud  ftare ,  extraneis  prsefe- 
dluras  &  imperia  committere  :  teneri 
eos  patriam  a  violentia  tueri  Danorum. 
Nec  mora ;  R.egi  fidem  obedientiamque 
renunciant.  Rex  haud  fatis  fifus  Suecis , 
reginam  quidem  Stockholmi   relinquit 
cum  mille  pr«fidiariis :  ipfe  in  Daniam 
feftinat,  exercitum  domando  Stenoni 
addu<Surus.  Sed  cum  per  hyemis  rigo- 
remtardiusclaflemexpediret,  Stenoar- 
ces  exteris  creditas  fubigit  :  Stockhol- 
mum  proditione  occupat  ,  arcem  ofto 
menfibus  circumfeflara  farae  expugnat. 
Reoina  liberara  cum  fuis  abitionem  pa- 
da^t  detineri  fe  vidit,  Wadftenum  intrat 
coenobium ,  neceffitatem  in  religionern 
vertit.  Filia  ejus  unica  Elifabeta ,  Joachi- 
mo  intereaBrandeburgico  Eledori  nu- 


SHecid ,  ^Norvsgi£* 

pfit ,  Joachimi  foror  fratri  regis  Frideri-  Chyt.  /.4.. 
co.  Illis  in  nuptiis  torquati  tantum  prin-  ^*"''"'- 
cipes  autoratique  equites :  nobili  domo 
orti  annulis  infignes  apparuere.  At  Steno 
diverfurus  in  Norvegos  belli  molem , 
totum  regnuro  ,  atitgre  Herlovo  Hude- 
fato ,  in  leditionem  agit :  Bahufam  tan- 
tum  Otho  Rudus  Danis  defendit ,  qui  & 
Olsburgum  arcem  ,  per  temulentiani 
fuam  oppreilis  Suecis ,  eripuit.  Mittitur 
in  Norvegiam  Chriftiernus  regis  filius , 
quividoacie  Herlovo,  multos  cum  eo 
uobiles  affecit"  fiippliciis  ,  domitofque 
Norvegos ,  mafcule  &  fevere  ad  officium 
reduxit ,  maxima  avic^E  Iibcrtatis  parte 
diminutos.  Ex  eo  magis  hceredes  fe  Nor- 
vegia;  Danorum  reaes  sreiTcre.  Cbriftier- 
nus ,  cum  per  decennium  ei  regno  prseel- 
fct  ,  apud  Bergen-fes  virginis  cujufdam 
Batava;  pulchritudine  captus  ,  adolefcen- 
ux  fiimam  impuris  maculare  amoribus 
coepit .  Divica  erat  puellas  nomen ,  matri 
Sibritta ,  qua;  "&  infandarum  credita  ar- 
tium  magiltra  fuit. 

Apud  Danos  Joannes  rex ,  jufta  in 
Suecos  indignatione  fremens ,  hortatur 
Lubecenfes ,  ne  arma  vel  commeatum 
in  Sueciam  iraportent :  Sin  faciant ,  pro 
hoftibus  fore.  Cum  autem  nihil  minus 
illi ,  quam  gratificari  regi  fuopte  incom- 
raodo  vellent ,  fpoliati  aliquot  navibus  , 
bellum  fiimunt  5  quod  mox  multa  utrin-   . 
que  clade  geftum.  Concordiam  refarfic 
Raimundus ,  Alexandri  vi  legatus  ,  fui 
caufi  lucri  Lubeca:  agens ,  qui  &  a  Suecis 
impetravit ,  non  una  calamitate  £xn€tvs  , 
ut  reginam  dimitterent ,  deque  tota  lite 
Straletiindam  fe  mifTuros ,  qui  tranfige- 
rent ,  pollicerentur.    VerUm  poftquam  ij^j. 
Steno ,  dedufta  ad  Danias  fines  regina , 
fubito  interiifTet ,  fufFe<ftus  ei  SuantoNi- 
colai ,  neminem  e  fuis  mifit.  Calmarniam 
&  Bornholmum  obfedit  fruftra.   Paulo 
poft  &  Bogiflaus  X  Pomeranus ,  Strale- 
fundam  ipfara ,  tratftand^e  paci  deleflam , 
quod  jurirdiftioni  fe  ducali  fubduceret , 
arrais  adegit  fidelitatera  jurare.  Trado 
ioicur  diutius  bello ,  Sueci  denuo  compo- 
iftionem  qucerunt ;  locum ,  tempus  cbn- 

dicunt. 


1/OJ. 


Chyt.  /4 
Sax, 


Petrus 
Parvut 
Hifl. 
Jean. 


Thrat. 
Chrtn. 
Harnb. 
Ji»rt.  if. 


loannci  Rex 

tlicunt.  Cumque  iterum  thtx  fidci  im- 
memorcs ,  ludificari  vcllc  rcgcm  vide- 
rcntur  ,  citati  ab  lis ,  qui  convcncrant 
Calmarnix,  infamix  &  Ixfx  niajcltatis 
damnantur  :  fentcntiam  Maxiniilianus 
Impcr.  confirmat.  Diploma  profcriptio- 
nis  Lubecse  &[alibi  affixum. 

E.im  tuncurbcm,  infolcntcs  ineptia; 
quorundam  civuuii  difficiU  bclio  impli- 
carunt.   Detinucrant  illi  duo     ruilicos 
Irmengardis  Buchwaldix ,  matronx  no- 
bilis  ,  quod  per  temulentiam  convicia 
jatlaflent.   Tertius  id  queritur ,  tumul- 
tum  movct ,  nobilcs  Megapolitani  con- 
fluunt.    Conciamatum  &  ad  arma  Lu- 
becx,  milli  villascrcmareincipiunt.   Id 
principes  fuidclpedimi  interpret.-iti ,  fe- 
rio  inferunt  bcllum  Lubccanis ,  qui  ob  id 
opus  libi  gratia  rcgis  rati ,  eam  exam- 
biunt ,  Su;.cofc]ue  defcrtos  inducias  re- 
quirere  .a  Danis  cogunt.    At  dircmpta 
poft  bienniura  intcr  Lubecenfes  &  Mc- 
gapolitanos  lite,  adingcnium  mercato- 
res  redcunt  ,  Suecos  itcrum  armis  & 
commeatu  juvant ;  excubitoribus  regiis 
ut  in  naves  eorum  involent ,  pra:bita  oc- 
cafione ,  de  vi  conqueruntur ,  foedus  cum 
Suecis  renovant.    Sic  male  farta  gratia 
refcinditur  turpius.  Rex  deprjEdando  pa- 
gos  Lubccenlium  ,  concefTaque  quibufli- 
bet  piratica ,  Suecos  quidem  ad  eam  ino- 
piam  redegit ,  ut  tributo  fe  obftringe- 
rent ,  quoad  vel  ipfum ,  vel  filium  in  lo- 
lio  rclocarent  :  At  Lubecenfes  reliqua- 
rum  civitatum  ,  Hamburgi ,  inquam  , 
Stralefundse ,  Wifmaria:  ,  Roftochii  & 
Lunsburgiimplorare  fubfidium  compu- 
lit.  Hamburgenfes ,  autorcLangebecio 
Cos.  caufas  libibellandicumDanisefle 
negarunt  :  eoque  confilio  ,  quum  fbli 
tuto  utroque  Oceano  uterentur  ,  rem 
fuam  luculenter  fecere.    Reliqua:  urbes 
fcsderata;  Suecis ,  ut  refilirent  illi  .1  pa- 
ftis ,  efFecere.  Prsetexebatur  paucorum 
arbitriis  promifla  regi  obfequia ,  totum 
regnum  noa  obriringi.  Ha:c  fueta  illis 
elabendi  rima.  Fcederati  Langelandiam, 
inde  Mcenum ,  infulas  Danorum ,  mox 
kerum  Lans;ekndiam  invadunt.  Modi- 


Septentrionis»  i|  g  e 

cum  graflati  rapinis  atquc  inccndiis ,  yir- 
tutcinfulanorumrcpcliuntur,  &;Travc-    - 
mundam  revolant  qucruli.  Mox  &  Aco 
Janfonius,  Succorum  dux  afpcrrimus , 
occiditur  in  Hallandia  .i  Tychonc  Krab- 
bio  cum  copiis.   Succi  fortunam  maris 
tentandam   cum   Lubcccniibus    deccr- 
nunt.   Uruntur  ab  iis  Bornholmiaz  & 
Blekingix  littora ,  Calmarniam  obfiden- 
tes  fuos  commeatu  juvant  ,   Lalandia:  tjn, 
pleraque  diripiunt.  Vicifllra  Dani  armata 
clafTe  fpoliant  Lubecenfcm  portum  ,  e 
Wifmaricnfi  abducunt  naves  xv,  ditio- 
nes  Sundcnfium  &  Roftochicnfium  ma- 
ritimas  evaflant.  At  Sueci  interim  CaU 
marniam  &  Bornholmum  caftra  expu- 
gnant ,  qu.^  hadenus  ut  claves  Suecia:  iii 
Danorumfuerantmanu.  Sequuntur  pu- 
gna;  navalcs.  Una  ad  Bornholmum  acer-. 
rmiaqua  civitatum  quinquc  naves  Jace- 
ratx:  reliquajclapfccnoftu,  cumBelgi- 
cas  reperiflent  ccl,  eLivonia  redcun- 
tes ,  fed  in  quibus  quatuor  tantum  in- 
ftruftx  machinis  eflent ,  disjecere  uni- 
verlas  ,  captis  earum  non  paucis.  Id  edo- 
£lus  Joannes  Holgerfonus ,  regisc  claflis 
prajfeftus ,  infequitur  claffiarios  civita- 
tum,  plepfqueBelgarum  naves  pofl^el- 
fbribus  recuperat.   Dani ,  contra  quam 
fieri  decennali  bello  folet  ,  locupletati 
prsedis  ,  abundantiam  j   Lubecenfes  ex 
impedita  negotiatione ,  inopiam  perfen- 
fere.  Ideo  per  confules  fuos ,  promiflo 
regi  in  Suecos   ni  imperata  facerent, 
auxilio ,  pacem  &  prifcam  immunitatem 
recuperarunt.   Sueci  fida  hac  ope  defli-  ijii. 
tuti ,  &  exftinfto  Suantone ,  filio  jam 
ejus  obnoxii ,  pacifcuntur  inducias ;  intra 
annum  vertentem  aut  reccpturos  fe  re- 
gem  filiumve  ejus ,  autperpetuumxiir 
millium  Marcarum  Holmenlium  vefti-    ~" 
gal  penfuros ,  fpondent.    Sed  fequenti 
anno  prolapfus  in  aquam  rex ,  corruentc 
equo  ,    contraxit  e  rigore  febrim,  ex 
eaque  deceflit  Alburgi ,  anno  regni  xxxii, 
frugalis ,  benignus ,  fortis ,  ut  rudis  li- 
terarum  ,  ita  earundcm  fatitor ,  qui  Aca- 
demiam  Hafriienfem  imprimis  auxerit. 
Succedit  Chriftianus  II,  faevus  inge-  1^,5. 
Eeee  nio, 


Jrn»ld. 
rVitf.  in 
Chriflian. 

II' 

Cbrort. 
Hc/lfat. 
farte  4. 


$26  Chrijiiams  II.  RexVamXiSuecitS)  Norve^i^, 


nio ,  &  pra^ter  Danorum  rcgum  inilo- 
lem,  limulacor,  infeftus  nobiliuti ,  ve- 
neri  addiftior :  casteroquin  prudens ,  ma- 
gnanimus ,  bellator  ftrcnuus  ,  plebi  blan- 
dus  &  exteris.  Ei  Elifabetha  Maximiliaui 
neptis ,  Caroli  V  fbror  quindecennis  nu- 
plit.  Cum  neceflariam  iibi  judicaret  vi- 
cinorum  principum  amicitiam ,  prjeter 
alios  fanguineaut  affinitatibus  devmftos, 
Anglos  etiam  &  Ruflos  foedere  libi  ad- 
junxit.  HoIIandorum  amans  induftrix 
accipit  e  Waterlandia  ,  qui  Amaccam , 
contincm  HafniK  infulam  ,  incolerent : 
quorum  adeo  probavit  diligentiam  ,  ut 
Heliingoram ,  ad  Hellefpontum  Dani- 
cum  iitam  urbem,  Bacavis  tradere  ftatue- 
ret :  id  quod  indigenarum  impedivit  con- 
ftantia  ,  patrio  fb[o  cedere  nolcntium. 
Permultis  tamen  exteris ,  per  hujus  fa- 
voremregis,  patefadaDania,  a  quibus 
hodienum  habitatur. 

Cum  navem  quandam  Stenonis  Stu- 
raei,  quipoftpatrem  Suantonem  fumfe- 
rar  Succia:  gubernacula ,  e  portu  Lube- 
cenli  abftulillet,  gavifiSueci,  anfamfibi 
rumpendi  inducias  datam  ,  nihil  eorum , 
qua;  Joanni  promiferant  ,  prieftitere  , 
quantumvis  repetentibus  res  Lubecenfi- 
Dus  efTet  fatisfa£tum.  Tubam  inflarunt 
Stcno ,  &  Guftavus  TroIIius ,  pr^eful  U- 
pfalienfis  ,  inimici  inter  fe,  quod  Steno 
procurationem  regni  Erico  Trollio ,  pa- 
truo  Prsefulis ,  delatam  fuffragio  proce- 
rum  ,  fubnixus  populari  affluxu,  prsri- 
puiflet.  Itaque  Guftavus  multa  pro  Da- 
nis  in  Succia  moliri  ferebatur.  Audus  in 
tantum  rumor ,  ut  Ericus  Trollius  cipe- 
retur ,  PrKfiilmetuStenonis  arcem  Stec- 
canam  communiret.  AddebatqueSuecis 
animos ,  quod  jam  Chriftiernus  male  au- 
diret  apud  fuos  ,  ob  impurum  Divicx 
conaibinatum.  De  quo  rcprehenfus  Rcx 
ab  Anna  M^enftrupia  ,  aulx  magiftra, 
indigne  adeo  tulerat,  utaccufatam  ini- 
quitatis  in  rufticos  matronam  ,  regno 
ejiceret.  Camque  deinde  repente  exflin- 
ftam  comperiffct  Divicam ,  percunfta- 
tus  Torbernum  Oxium  ,  arcis  Hafnien- 
fis  pra:Fe6tum,  apud  quemillapauloan- 


te  mortem  ccenafTet ,  edicerct  ingenue  , 
vcrane  eflet  fama  de  confuetudine  Tor- 
bcrnicumdefunfta:  IIIo  parum  cir.cum- 
fpcftc  fatente  ,  fe  quondam  ejus  amorem 
ambiifle,  ftupri  viro&veneniaftionem 
intenderat ,  capitifque  eum  tandem  aife- 
cerat  fupplicio  ,  ingenti  cum  fremitu  no- 
bilitatis ,  a^gerrime  ferentis ,  quod  reib  - 
lutus  a  fenatoribus  reus ,  quafi  pcr  rufti- 
cos  damnatus  periifTet.  Ex  eo  Sibrittam 
rex,  aliofque  plebejos  tantifccit,  iit  ab 
interioribus  eos  confiliis  haberet ,  fpreta 
parrum  autoritate.    Creditum  vulgo, 
excantafTe  anum  regis  animum.  Sic  linc 
publico  concilio  cxambita  Leonis  Papae 
exccrario  ,  qua  Stcno  &  complices  ejus 
Sueci  feFiebantur.  MifUis  &  in  Sueciam 
miles  fubfidiarius ,  Guftavum  obfidionc 
exempturus ,  fed  a  Stenone  profligatus. 
Guftavus  coadlus  fe  dederc  ,  autoritate 
&  oiEcio  cxeidit.  Rex  eo  irritatior ,  ob- 
fidct  Stockholmum :  cumque  vi  parum  'J'?» 
proficerct ,  in  dolum  verfus ,  firaiilat  col- 
loquium  velle  ,  fi  obfides  fibi  dentur. 
Datos  fcx  e  prima  nobilitatepro  captivis: 
avehit  in  Daniam  ,  interque  eos  Gufta-  ijiS, 
vum  Erici  filium,  qui  poftea  regnavit. 
Ille  enim  impctrata  ab  Erico  Bannero , 
cui  crat  tradirus ,  venandi  facultate ,  qua 
fidc  abdutlus  e  Suecia  fucrat  ,  cadem  , 
mutato  habitu  ,  per  Lubecenfes  in  pa- 
triam  rediit.  Totas  eruditorum  eohor- 
tes  ifthasc  xtas  protulit ,  Deo  res  huma- 
nas  benignius  refpicicnte.  E  multis  pau-  jcIjH^ 
cos  ,   fed  inligniorcs  notafle  fufficiat ,  Caf. »'» 
Ambrofius    Calepinus    ,    Bergomenfis  Epit. 
Epifcopus  lexicon  latinum  edidit.    Ga-  ^'"■''»' 
briel  Biel  Tubingx  claruic  argutiis  Scho-  ^'  '''"'' 
lafticis.  Jacobus  Fabcr  Stapulcnfis ,  Jo-  Qcf^, 
docus  Ciichtoveus  ,   atque  illis  major  /»i.2« 
Martinus  Lutherus  ,  facra  eruditione  flo- 
ruerunt.    Ludovicus  Vives,  Defiderius 
Erafmus  Roterodamus ,  Guilelmus  Bu- 
d^Eus ,  Philippus  Beroaldus ,  Beatus  Rhe- 
nanus ,  Alcxandcr  ab  Alexandro ,  Ulri- 
cus  Huttenus  nobilis ,  Thoraas  Linacer 
Anglus ,  &  alii  jam  in  hiftoria  laudati , 
bonas  Iitera«  egrcgie  illuftmranE.  Joan- 
nes  Cufpinianus  ,  J.   Nauelcrus  ,  Bil. 

Pirc|c- 


Carolni  V.  Imperaior, 


587 


A.  M. 

Chrtfii 

Simon. 
Sichard. 

rerum 

Gerra. 

C»ntin. 

Palm. 

GuiUl. 

Zenoc.l.f- 

de  Rep.& 

vita  Ca- 

roliV. 

Franc, 

Guicc.l.'^. 

hiji.- 

Italiex. 


David 

Chytr.Lrj. 

Chron. 

Thuan, 

lib.x. 

Hiflor. 

Sabrit, 


PirckKeinicrUJ  ,  Jo.inncs  Avcntinus, 
Robcrtus  Gaguiniis  ,  Albcitus  Cran- 
tzius ,  Pandulpnus  Collcnutius ,  hiftorias 
contcxucre.  Santes  P.igninus  fhcrum  co- 
dicem  cx  Htbrxo  ntc  Latinum  fccit. 
FiMnc.  Ximcnius  Complun  Hcb.Graxc 
ac  Latine  Biblia  S.  cxcudi  curavit. 

CAROLUS   V.  Romanor.  Imp. 

SoLiMANNUs  Turcarum  Sultanus. 
p  Hilippo  natus  Carolus,  a  patre  Belgu, 
*•  i  matre  Hifpanix  &  raagnae  Itali^' 
partis  ,  a  Maximiliano  avo  amplifllmi  in 
Gcrmania  patrimonii  ha^res ,  poftremo 
ctiam  imperiipotitus  admodum  juvenis, 
totam  Europam  fpe  &  fatali  potentia 
compledli  videbatur.  Tot  nationum 
princeps  ,  ex  Germanis  oriundus  ,  in 
Belgio  natus  cducatufque  ,  in  Hifpania, 
(^uantum  per  bella  Gcrmanica  &  Gallica 
hcuit ,  verfatus  maxime ,  tandem  depo- 
lito  imperio  ,  abdicatiftjue  a  fe  regnis  , 
ultro  privatus  deccflit ,  raro  &  memora- 
biUad  pofteros  exemplo.  Carfareum  api- 
cem  ei  pr^cipue  Fnderici  Saxonis  Se- 
ptemviri  fufFragium  peperit ,  (^ui  a  Tre- 
viro  &  Brandeburgico  ,  rcvi  Franco 
ftudentibus  ,  leftus ,  abnuit  honorem  , 
fuaque  fententia  Caroli ,  ut  Germani , 
partes  confirmavit. 

Tumultuum  ,  faaionum ,  bdlorlim 
fub  eo  fatis  fuit ,  a  Turcicis  partibiis  So- 
limanno,  Selimi  filia,  pari  cum  Ca^fare 
potentia  rem  Mahometicam  propagan- 
te  ;  Francifco  Gallorum  rege  fubmde 
Mediolanenfem  repetente  provinciam : 
Germania  diflidiis  de  relioione  exarde- 
fcente  j  Anglia  Pontificum  excuticnte 
jugum  ,  Dania  totoque  orbe  Boreali , 
per  admirandos  bellorum  euripos ,  no- 
vam  regiminis  faciem  induente :  quorum 
motuum  omnium  prjecipua  pars  Roma- 
norum  Maximi  Pontificfes  fuere. 

Principio ,  cum  cautum  lege  Pontifi- 
cia  efTet  ,  ne  rex  NeapolitanusCxfar 
poflet  creari,  Carolus  veniam  ejus  le- 
o-is  VII  aureorum  millibus  a  Leone  re- 
3emit :  eodemque  die ,  quo  Francofurti 
renungiabatur  Csefar,  Henricus  Luuaz- 


burgicus  &:  Hildefienfis  pra^fu!  Joanncs  ^rig. 
cuni  Erico  k.  Hcnrico  Brunfvigils,  propc  ^"^^^- 
Soltaviam  pra:Iio  congrclfi ,  quatuor  bcl- 
latorum  millia  proftraverc.  Capti  Eri- 
cus  &:  Wilhelmus  Hcnrici  F.  viriquc  no- 
bilcscxx.  Caufarfcrebantur,  prxtcr  li- 
mulrates ,  quod  altcri  aitcrorum  rtbcl- 
Ics  fubditos  fovercnt ,  ditioncfque  Ecclc- 
liafticas  vcllicarent.  Creditum  autem  pu- 
blice ,  ab  Henrico  Luna:burgico  ,  Carolt 
Geldri  gcncro  ,  libentius  fufccptum  bel- 
lum  ,  quod  Gallorum  partibus  addidtior , 
Caroli  clcftionem  vcllet  remoiari.  Ve 
rumidFridericiSaxonis  Septemviri  (aui 
fapientis  elogio  pofteritati  commenaa- 
tus ,  impcrii  tum  vicarius  erat  )  inter- 
ventupaulifper  fedatum  ,  quumque  Hilr 
delienlis  Caroli  cdidis  non  parcrct, 
acrius  fumtum. ,  ditionibus  eum  plcrifquc 
excuflit.  Nec  periculolius ,  fcd  majori» 
molis  certamcn  fufcitavcrat  Hulricus 
Witterabergicus  codem  tempore ;  qui 
exortam  plebis  obtributaimpofitafedi- 
tionem ,  feverius  ultus  ,  cum  arma  in 
Reutlingenfes  vertiflet  ,  totum  Suevi^ 
fosderatas  corpus  in  fe  irritavit.  Pulfus 
omnibus  iis ,  quz  cis  Rhenum  pofride- 
bat ,  XV  annis  exulavit  Montepelicardi. 
Ducatus  ejus  Auftriacis  ccffit.  Cumque 
Ferdinando  ,  in  dividcnda  hxreditatc, 
ditiones  Auftriacorum  Germanicx  obve- 
nifTent,  Ulricus  armisimpar,  dcpreca- 
toribus  commifit  caufam ,  donec  exole- 
fcentefoedere  Suevico ,  &  in  belli  Turcici 
apparatibus  occupato  Ferdinando  ,  ab 
Philippo  Heflb,  &  Bajoariis  fratribus , 
profpera  adLaufanum  pugna,  in  patri- 
monium  avitiim  cft  reftitutus.  Ferdinan- 
do  ut  placatiore  uteretur  ,  in  clicnte- 
lam  fe  fuofque  domus  Auftriacas  tra- 
didit.  .  ^ 

Anno  quo  imperium  cospit  Caroli ,  f^"'"^- 
cospit  &  nummus  uncialis  ,  quem  a  valle  ^^.J^^v  ' 
Joachimica  ,  ubi  cudebatur  ,  Talerum  ^^^^' 
noftri  appellant.  At  annum  viceiimum  Arnold. 
coronatione  Caroli  infignem ,  iniignio-  Huitf.^  in 
rem  fecit  Suecorum  calamitas ,  &  Ponti-  Chrtfi.il. 
ficis  Leonis  execratio  ,  qua  ipfe  in  Luthe-  ^'''  '/*«• 
rum,  Lutherus  yiciflim  in  ipfum  fulmi- 
Ecee  2         navit» 


D.  Chyt. 

Chron. 

Sax.1.6, 

Holf.p.^. 

Chron. 

Hnmb, 

Thrac. 


Jac. 
Zhler. 
de  atcent. 
Chrifl. 


588  Carolus  V, 

navit.  Suecorum  faiie  principes  iiiterne- 
cioni  dedit  Chriftierni  regis  furor ,  diris 
pontificiis  armatus :  At  Lutherum  Pon- 
tificis  ira'erexit. 

Chriltiernus,  confcripto  e  Danis  Hol- 
^fatifque  fuis  exerciru ,  cum  Gallis  eum , 
Scotis ,  Anghs ,  Alemannifque  roboraf- 
fet ,  Othonem  Krumpium  prazmilerat  in 
Wcftrogotthorum  terras ,  ubicommiffa 


in  ftat£no  conorelato 


pugna 


iftu  tor- 


menti  in  femore  vulncracus  Steno ,  paulo 
poftobiit,  fublatoque  duce  ,  numerofus 
Suecorum  exercitus  facile  eft  diflipatus. 
Itaque  Chriftiernus  a  pleraque  nobihtate 
evocatur  ,  rehquos  partim  vi ,  partim 


blauditiis 


fubisit . 


dedic 


aqus 


Stockhol- 


mia 


,  coronaregaliexornacur.  Sedprx- 


metuens  gentis  dudum  fibi  infeftce  muta- 
bilitatem  ,  flagranfque  odio  in  illos ,  qui 
fomitcm  hucufque  incendiis  fubdidiflent, 
fubornat  Guftavum  TroIIium  ,  regni 
Archiepifcopum ,  qui  de  injuriis  libi  illa- 
tis  publice  conqueracur.  Ea  occahone 
arrepta ,  damnat  capitis ,  quicunque  pr^e- 
fuh  vim  feciflent ,  populoque  adftante  & 
trepidante ,  nonaginta  quatuor  e  primo- 
ribus  Suecorum  ,  m  his  duos  Epifcopos , 
obtruncari  jubet  ,  relidis  ante  prazto- 
rmm  ad  horrorem  per  triduum  cadaveri- 
bus.  Stenonis  ipfius  corpus  ,  dndum  ter- 
rx  mandatum ,  novi  tyranni  juflu  efFo- 
ditur,  &  cum  reliquis,  ut  papaH  itidem 
fulmineidis,  crematur.  Viduxdenique 
&  filii  interfeftorum  bonis  fpoliantur. 
Executorem  fe  Pontificii  anathematis  , 
ut  obedientem  Eccletije  filium  deceret , 
hoc  fafto  profefTus ,  cum  multa  fa:ve  in 
alios  quoque  paffim  perpetraflet ,  pra;ter 
fidem  5  contra  jusjurandum,  quo  impuni- 
tatem  antea  omnibus  promiferat ,  reli- 
ifto  poft  fe  nominis  fostore  graviilimo  , 
in  Daniam  rediit.  Guftavus,  Erici  Joan- 
nis  cum  cxteris  truci  dati  filius ,  miris 
modis  evafit  pericula ,  atque  ad  Dalekar-  '\ 
los  met.aIIarios  delatus  ,  oppreflam  trifti 
fervitute  Sueciam  paulatim  ad  refumen- 
dam  libertatem  excitavit  ,  conatu  non 
minus  generofo  quam  felici.       '  1 

CaJierum  M.  Lutherus ,  quumhafle-  i 


Imperatw, 

nus  Paps  autoritatem  nequaquam  vi.o.-  ?»'«». 
lare  voiuifTet ,  arbitratus ,  ipfo  infcio:,  ^"^' 
quxftores   indulgentiarios    abuti  facra  jomiMtu 
poteftate ,  poftquam  fe  anathemate  ab  eo  thef.de 
plecli  ,  librofque  fuos  exuri  intellexit ,  vita 
tauto  cft  zeloinflammatus,  utLeonera  ^"^^- 
prardicaret  efTe  Antichriftum ,  ac  diplo-  ^^^'  '• 
ma ejus  jufque  ipfum Pontificium proji-  Tom'.z. 
ceret  in  flaramas  ,  addensilludSamfonis  lenenf, 
heroicum  :    ,^emadmodum  fecerHnt  ^"^'    ■ 
mihi,  itafecieis. 

Carolus  vero  Carfar ,  primis  comiciis , 
qua;  anao  fequcnti  Vormatice  habuit ,  ut 
Leonis  gratiam  aucuparetur ,  Lutherum 
accitum  ,  increpideque  profefTum  verita- 
tem  profcripht.  Cujus  capiti  metuens  7«c/.ij. 
Fridericus  eledor ,  Wartbergam  abdu- 
6lum  curavit  cuftodiri ,  donec  turbulenta 
Andrese  Carolftadii  Iconoclafta:  com- 
motus  reformatione  ,  fponte  fua  Vitc- 
bergam  reverteretur. 

At  Pontifex ,  inito  cum  Carolo  foe-  Thuafi. 
dere,  de  Galhs  Infnbria ,  atqueadcotoca''6.i. 
Italia  expellendis  ,  omniaconfiliaadbel-  Chytr.1.6. 
lum  vercic.     Mediolanum  faciie  captu  ^^^J^'^'/' 
fuit ,  foederacis  Helvctiis ,  qui  jam  a  Cae-  /,-^.  7/ 
fare  foUfcitati  fuerant ,  ob  nonperfoluta  Guic. 
a  Lautreco  ftipendia ,  a  Gallorum  caftris  '-H. , 
difcedentibus.    Mediolanum  Francifco  '^*''"/- 
Sforti^  Maximilianifratri ,  uticonvene-  ^""""•'•^ 
rat ,  a  Casfare  attributum ,  Parma  & 
PlacentiaPontifici.  Leo  incredibih  hinc 
gaudio  perfufus ,  cum  majora  quaque  in- 
dies  moliturus  videretur ,  fubita  morte , 
venaio ,  ut  putatur ,  a  cubiculario  dato 
obriguit.  De  quo  Sannazarius  : 

Sacra  fub  extrema ,  fiforte  reqHtritis , 
hora , 

Cur  Leo  non  poterat  fitmere ;  Vendide- 
rat. 

SufFeftus    propitia   C^faris   fortuna  Omi>h.  in 
Hadrianus   Ultrajeftinus   ,   prxceptor  ^*^-  V'!. 
quondam  ejus  ,  Hilpania:  tunc  reftor ,  ^"^^ 
ab  infima  forre  ad  fupremam  induftria  &  /,7,  ,^ 
eruditione  evolavit.  Queftus  ab  Italis  fe  Hifi. 
prodi ,  Bclgis  tantura  homiuibus ,  quos  Ctnc. 
prxclara  Hik  efle  aiebat ,  fe  crcdidit.  So-  '^\^'!- 
limannum   cupiens  debellare  ,   fruftra  ^fjjf^^^^ 
fuit.  Is,  quodHungarilegatura  ejus  in  ,•„  ^ g^^^, 

car- 


Mofc. 
Annal. 
Turc.  ac 
Fontani 
de  bello 


Chrijliams  II.  Dama  Rex. 

Carccrem  mififlent ,  Sabbatiam  ,  Albam- 

3UC  Grorcam  expugnarac ,  jamquc  Rho- 
um  gravinima  obiidioiic  tcrtium  mcn- 
fcm  infeftabat.  Navcs  ab  Adriano  inftru-' 


Rhadioli-  ftas  cum  dctincrcnt  vcnti ,  Rhodii  padli 
incohimitatem  vitx'  rcrumcjue  ,  dcditio- 


vn  tres. 


neni  Turcis  fecerc 
MDXXii,  quo  die 


dioiofc  decidens , 


ipfo  Chrifti  natali 
faxum  ingens  pro- 
PontiHcem  pcne  op- 
pr"eliit.  Hic  ut  fcandahs  ahquomodo  me- 
derctur,  cocpit  officia  venalia  abolere , 
empta  cjuibusdam  adimere ,  fosneratores 
&  averla:  Vcneri  dcditos  caftigare ,  in- 
genti  delinquentium  offcnfi.  Cognatis 
fuis  nihil  morc  antcceflbrum  tribuit ,  ne- 
gans  Sionem  in  fangtiinibus  Adificandam. 

Atroci  peftilencia  Romam  vaftante  , 
ipfe  nec  pavidus  multum,  nec  auxie  phar- 
macis  armatus ,  in  urbe  permaniit ,  mi- 
rifice  eo  ofncio  incolis  gratificatus.  An- 
tonium  Prxfulcm  FIorentinum,&  Bren- 
nonem  Mifnenfem  in  fandlos  retulit , 
Luthero  ejufi-nodi  confecrationes ,  ut  er- 
rorum  plenas  ,  infedlante.  Hiinc  ut  fiip- 
primeret ,  concilium  omnibus  depofcen- 
tibus ,  quo  tantcede  iacris  rebus  lites  de- 
ciderentur  ,  promifit ;  haud  inficiatus  , 
muita  in  Ecclefiam  irrcpfilTe  vitiaper  de- 
fidiam  deceflorum  autmalitiam,qus  cen- 
fura  acriori  indigerent.  Verum  ipfe  re- 
bus  pcragendis  lentior  timidiorque  vifiis  , 
.ideo  ut  Hieronymus  Balbus ,  Ferdinandi 
legatus ,  palam  auderct  dicere ,  corrum- 
pere  Hadrianum  cunclando  rem  Chri- 
uian.am ;  ut  quondam  cundiando  refti- 
tuerit  Romanam  Qu.  Fabius.  Fcsdere 
tamen  junxit  Carolum  Casfarem  ,  Hen- 
ricum  Anglum,  Ludovicum  Hungarum , 
&  minores  aliquot  Italise  principes  ,  ex- 
clufis  Gallis ,  a  quibus  &  Veneti  defcive- 
re ,  Pap^e  obfervantia.  At  interim  Ha- 
drianus  feu  veneno ,  feu  curis  confeftus  , 
altero  Pontificatus  anno  moritur,  exper- 
tus  ,  ne  licere  quidem  Pontifici ,  cura  ve- 
iit  ,  beneEicere  ,  iterque  ejus  undique 
fentibus  confeptum.  Proinde  fepulcro 
ejus  infcriptum.  Hairianus  vi  hic  Jitus 
efi ,  qui  nihilfibi  infelicius  in  vita ,  quam 
qued  impsraret ,  duxit.  Eo  fedente ,  in- 


5S9 

quilitor  Hpchftratus ,  flamraa  cocpit  in 
Lutheri  ailcclas  fxvirc  ,  cremavitquc 
BruxcIIis  Hcnricum  &  Joanncm  Mona- 
chos.  Luthcrus  conftantiam  eorum  can- 
tico  celcbravJt  :  refponditque  mafculc 
Anglix  rcgi,  quicalamum  in  fcftrinxif- 
fe,t ,  dcfenloris  Ecclclice  titulum  a  Lc©nc 
Pontifice  eblanditus..  Movit  &  Huld. 
Zwinglius ,  Tigurinus  Canonicus ,  ccr- 
tamen  Romancnlibus  ,  ac  difputando 
efFecit ,  ut  Scnatus  Tigurina:  Civitatis  e 
facris  fcripturisdocendum  cflc  populum, 
fepoiitis  hominum  traditionibus ,  decer- 
ncret. 

Majores  motus  Daniam  Sc  Scptcn- 
trionem  a.  Romana:  fcdis  cultu  avertere. 
In  Succia  ,  quam  exercuerat  tyrannidcm 
ChrifUernus ,  eam  Pontifcx  Leo  ,  miilo 
Joanne  de  Potentia  Cardinali  ,  juftam 
pronuntiarat.  Sed  nihil  ob  id  melius  Rex 
apud  fuos  audiebat.  Guftavum  adverta 
ejus  Cxrizix  fama  armaverat  in  regios , 
qui  colleftis  undecunique  profugis ,  brevi 
juftum  exercitum  cfEccit ,  arces  aliquot 
deditione ,  alias  vi  cepit ,  neque  armis 
profecit  magis  quam  contcmptufiii,  ut 
quem  regii  facillime  fe  fuperaturos  fb- 
mniarent^  Id  qaod  eontra  accidit,  Gufta- 
vo  advigilante,  utvifts  rediret  aliquan- 
do  virtus  in  pr^cordia  popularibus.  Pri- 
mum  a.  Dalckarlis ,  inde  apud  oppidum 
Wefteras,  .-i  plerifque  Suecorum  ordini- 
bus  Gubcrnator  ledus  ,  Stockliolmiam 
obfidione  cingit.  Chriftiernus  interim 
profedus  ad  Ca.'farem ,  diploma  adfert , 
quo  Fridericus  Holfitus  jubebatur,  clien- 
itlx  fe  Danorum  regum ,  nomine  C^efa- 
rum,  adftringere ,  Teudumqne  Holfati- 
cum  de  eorurafufcipcremanu.  Jamque 
£e  ipfo  elatior  rex  ,  interdicebat  fuis 
omnem  cura  Vandalicis  civitatibus  ne- 
gotiationem  ,  prjecipiens  venaha  quxque 
in  oppida  Danica  convehi.  Suecorum 
pra^fectis  imperabat,  ut  rebelles  quofcun- 
quenecidarcnt :  pcr  Severinum  a  Kort- 
by  importaro  Holmienfibu?  commeatu  , 
folvebatobfidionem  ,  nihilque  moderati 
fpirans*,  Lubecanos  iimul  Sz  Holfatos 
afieniirimo  tempore  ofFenderat.  Quare 
'Eeee  3  cujn 


Luth. 

Tom.2. 
lencnft 
Lm.  1, 

GcTm, 


Huitf.  & 

Thuitntit 

e  CoTiiclio 

Sceppero, 

Chytr.l.j. 

Chron. 

Scepji. 

in  refp. 

Chrifl.  n. 

ad  accuf 

Lubtc 


iS^^' 


Huitf.  in 
Chrijt.II, 


5Po  Iriderim  I. 

cum  Labeceafium  clafle  adjuvaretur  Gu- 
ftavus ,  Stockholmiam  paritcr  Calmar- 
•niamcjiie  oblidet. 

Civitatnm  Vandalicarum  clafliarii,.ar- 
matis  triginta  navibus  ,  Helfingoram , 
profugientibus  incoiis,  exurunt  ;aliis  lo- 
■cis  repulli  mafcule.  Sialandia  nequicquam 
tentata  ,  Bordingholmum  occupant. 
Interim  preffi  obixdio  Stockholmienles 
emittuntad  regem  ,  qui  rerumei  diffi- 
cultatera  exponant.  Sed  hi  Abrahams- 
burgi  nodlurnis  fuppliciis  enedi ,  auxe- 
re  regis  infamiam  ,  qui  nuper  etiam 
promptum  crudelitatis  fu3J  promotorem 
Theodoricum  Slagheccium  ,  quem  Lun- 
danum  fecerat  Archiepifcopum ,  variis 
oncratum  criminibus  incenderat. 

Eodemque  tempore  novarum  faflus 
lcgum  audlor ,  curias  ,  Judicia ,  &  con- 
fuetudines  Danorum  habebat  in  animo 
immutare  ,  &  ad  Eelgarum  Teutonum- 
<juc  ritus  componere :  imprimis  vero 
perpetuum  ab  omni  ordine  tributumfi- 
ico  pacifci. 

Scd  pertEfl  infblentioris  dominatus 

•Cimbri  ,  quum    Kalindburgum  citati 

-    hyemem  prjetexuiflent ,  jamque  advo- 

lante  in  Jutiam  Chriftierno ,  Wiburgen- 

?     lia  formidarent  comitia ,  quibus  vim  fa- 

(Slurus  repugnantibus  diceoatur,  maximi 

rempericuliaudent,  feque  ejusimperio 

4einceps  nequaquam  parituros ,  datis  ad 

eum  literis  aperte  proteftantur.  Eas  Ma- 

gnus  Munchius  ,  Prsetor  Jutice ,  oblitis 

de  induftria  chirothecis  indiderat ,  difcc- 

denfque  a  convivio  reliquerat  regi  infpi- 

ciendas.  Ipfe  arrepto  navigio  in  Holfa- 

tiam  contendit ,  Fridericum  regis  pa- 

truumregno  initiaturus ,  quod  ille  ex- 

cemplo ,  partim  odio  in  nepotem ,  par- 

tim  metu  exitialium  Daniae  ac  fuas  frirpi 

confiliorum  ,   fufcepit.    Chriftiernus  , 

cum  nullis  conditionibus  placare  Cim- 

CoTntl,     brospoflet,  Fiones,  Sialandos,  &Sc3- 

inrtfb      ^'^^  '  ^^^"°  ^"  ^^^  verba  adigit ,  remque 

Chrifi.Il.  omnem  celeriter  ad  fratremreginsCa- 

rokim  V ,  &  Joachimum  BrMdeburgi- 

cura  fbrorium ,  &  Fridericum  Saxoncm 

ayunciilum,xn  viros  perfcribit.Hafniara 


Rex  Dauiii, 

Sialandia;,  Malmogiamque  Scanorum 
metropoles,  munit  prxlidio.  Mox  au- 
tem  pr^everitus  civitatumclafliarios  ,  ne 
mari  incubantes  periculum  abeunti  crea- 
rent ,  ftatuit  matura  fibi  fuifque  conf u- 
lere  fuga,  contraftaque  xviii  navium 
clafle  ,    ad  Belgas  cnavigavit.  Infulani  ^'"*"-  Pi- 
cum  fe  defertos  contempIarcntur,urgen-  '"/""'- 
te  armis  Friderico,  in  ejus  partes  tranlie-  ^*^^'^'^ 
re.  Hafnia  majus  negotium  fuit :  qus  Holfat. 
dum  obfidetur ,  rcx  profugus  fcribit  mi-  Chran. 
litem,  quem  per  Holfatiam  traducere  i^^J'»^. 
in  Danos  conabatur,  At  Fridericus  lxxx  ^'^'■""'^- 
Holfatorummillia  armat,  cum  quibus  '^^'^' 
priufquam  conferercnt  manus  Teuto- 
nes,  deftipendiofibicavcripofcunt,  eo- 
que  nonimpetrato  ,  per  Marchiam  dila- 
buntur .  Nonis  Januariis  Hafnia  &  Mal- 
mogia,  poft  ofto  menlium  obfidionem , 
deditionem  feccre ,  quumjara  Calmar- 
nix  Sc  Stockholmise  potitus  Guftavus , 
Suecorumque  rcx  eflet  renunciatus.Nam 
fimul  percrebuit ,  Chriftiernum  Aprili 
menfc  ,  anno  viceflmo  tertio  ejus  feculi , 
Dania  ceflifla ,  ftatim  Calmarnia  Maio  , 
Stockholmia  Julio  fequcntc ,  in  potefta- 
tem  Suecorum  redicre  ,  eaque  ratione 
avitum  fosdus  de  trium  rcgnorum  Bo- 
realium  conjundlione  exfpiravit.  Novi 
reges, Fridericus  &  Guft.ivus, quod Van-  Chytr.l.i. 
dalicarum  civitatum   opc  perutili  fulci-  ^^"^' 
rentur,cum  illis  atquc  iute^r  fc  foedus  per- 
cuflere  Malmogis ,  eoque  ad  mutua  fe 
fubfidia  advcrfus  Chriftiernum  devinxe- 
re.  Eorundem  poftea  autoritatc  fiibnixi 
praecones  puriores  Euangelii ,  per  Da- 
niam  Sueciamque,  Sc  reliquum  fepten- 
trionem ,  Papifrni  errores  denudarunt. 
Prior  Guftavus  conviftos  negle^fli  officii  Jp5. 
Epifcopos  ,  redegit  in  ordinem  ,  jufTit- 
que  contentos  honefto  ftipendio  facra 
curare ,  civilis  autem  bellic^que  rei  ad- 
miniftrationem  domui  regix  permitte- 
re  ,  ni  facerent  ,   fe  regno  abiturum. 
Fridericusrexprotexit  fane  Epifcopos, 
fcd   Euangelii  prazdicationem  per  Da- 
niam,  Norvegiam,  &HoIfatiam,  fi- 
deliter  adjuvit. 
Per  haec  Caroks  Csefar  Gallicano  im-  Francifi. 

plicitus  Guie.l.ij, 


M.  Bell. 
lib.  2. 


Vll. 
Tliuan, 
lib.  I. 


plicitusbello,  omiflaDania  ,  cjuomodo 
Fr.iiicifciim  regcm  dcbellarct ,  confuitai- 
bat.  lllccnim  motuum  Hifpanienfium 
occalionc  ,  totum  Navarra:  regnum  re- 
ceperat ,  maximafque  in  kaliam  miferat 
copias  ,  Mediolanum  fubaduras.  Ido- 
ncumbelliinftrumcntum  vifus  Carolus 
Borbonius ,  qui  indignatus  litcm  libi  a 
Omph.  m  j.ggg  Franco  de  hxrecJitate  intendi,inftru- 
ftumatris,  cuinihil  nonFrancifcusin- 
dulgerct ,  Galliam  Cjefari  Angloquetra- 
dere  nitebatur.Cxfar.profligatis  ex  Italia 
per  Marchionem  Pifcarium  Gallis,  Bor- 
bonium  in  Provinciam  ablegavit,  qui  ca- 
ptis  Aquis  Scxtiis,  Sc  tentata  nequicquam 
Mallilia,  contendit  ad  Italos.  Franci- 
fcus  rcx  eum  confecutus ,  Mediolanum  , 
defcrente  id  Sfortia  ,  occupat.  At  cum 
in  Papias  oblidione  lecurius ,  quam  dcce- 
bat ,  ageret ,  &  ex  conlilio  Cleraentis 
vii  (is  Juliani  Medicis  e  concubina  natus, 
Adriano  nuper  fucceirerat)  •  exercitum 
feparaflet  ,  fanguinolento  praelio  ,  fuo 
equique  vulnere  retardatus  capitur ,  iii- 
genti  totius  Gallia;  detrimento. 
Fr.  Giiicc.  "  Attamen  wtfilent  afflici&res pr&poten- 
lib.  iC.  tumallicere  ad  mifericordiam,  dum  qmf- 
,que  in  tisefpcaciai  fuA  conditiom  admone- 
tur,  Clemens ,  aliique  principes  ,  acrius 
exinde  diipicere,qua  via  glifcentem  Cxla- 
ris  in  Italia  potentiam  labefaftent.  Do- 
lebat  &  Poniifici  ereptum  Regium  Le- 
pidi,  Parmen(i(que  agri  deprxdatio.  I- 
gitur  conlilia  ineuntur  cum  Gallis  Ve- 
netifque  occulta  ,  ut  Sfortia  jam  Caefari 
fulpedlus ,  in  avitam  ditionem  reftitua- 
tur.  Casfar  minuendse  invidi^  ergo  di- 
mittit  Francifcum ,  fed  duris  conditio- 
nibus.  Juribus  enim  regni  Neapolitani 
ac  Mediolanenfis  ducatus  renunciabat ; 
reddcbat  Burgundiam  ,  filios  obfides  da- 
bat.  Sed  liber  fadus ,  negat  promiffio- 
nibus  fe  teneri,  quas  Caefar  ultima  carce- 
ris  neceflitate  exprefTrflec  :  atque  ita 
cum  Clemente  &  Venetis  foedus  pro  I- 
talicalibertatefancit.  CfEfar  vicifTim  no- 
minis  Pontificiiautoritatemper  omncm 
Hifpaniam  abolet ,  cxemplo  adpofteros 
memorabili ,  pofle  Ecclefwfticam  di- 


Gpifldvui  Rex  SnecKt*  55>i 

fciplinam  ,  foluto  Papifmo  ,  Confcrvari' 
Feliciterintcrimin  Infubribus  prxlian-  Guh.UH. 
tur  duccs  ejus  ,   arccm  Mediolani  ca-  ;/,y?,r. 


Giiicc, 
!ib.  17. 


piunt.Mox  Columnii  proceres  invadunt  itaiu. 
Romam ,  Clemcntcm  ab  inlieni  avari-  ^''!"[- 

•      >  .    ^r  1  .      Vtrgil. 


27. 


tia  omnibus  exoliim  ,  in  Maufoleo  A-  ^^-^- 
driani  obfidcnt  ,  palatium  Vaticanum 
diripiunt.  Nccmulto  poft,  cum  intcr- 
politum  fofcTus  Pontifcx  foedius  abrupif- 
fet ,  inceniis  quoquc  per  vindiftam  xiv 
Columniorum  oppidis  ,  totis  viribus 
Romam  itur  ,  duce  Borbonio  ,  qui  fc 
Germanici  Fronsbcrgii  legionibus  con^ 
junxerat. 

Anno  falutis  humanaz  mdxxvii,  capi-  1^27^ 
tur  impetu  Roma ,  vaftatur  casde  &  ra- 
pinis ,-  nemo  fervatur ,  nili  qui  vitam  & 
libertatera  univerfa  re  familiari  redemif- 
fet.  Templa  fere  omnia ,  multis  necatis 
aut  excruciatis  facerdotibus  ,  direpta. 
Pontifex  famc  fubadus ,  deditionem  ea 
conditione  fecit ,  ut  qusecunque  Cxfar 
imperaCret  ,  faceret.  Conflavitque  o- 
mnia  templorum  ornamenia  ,  pileos 
ad  haftam  propofuit  Cardinahtios ,  ob- 
fides  militibus  nummatifiimos  quofquc  , 
Csfariquinque  Cardinales  dedit ,  ut  im- 
periofam  turbam  ex  urbe ,  quam  decem 
menfes tenuerant ,  amoveret.  Ita  Cx- 
farideambiguaClementisfide,  itapio- 
rum  hominum  manibus  Romanenfium 
fanguine  litatum.  Interea  Florenti- 
ni,  ejeftis  Mediceis  ,  fe  in  libertatem 
vindicant.  Viciflim  Genua  in-  potefta- 
tem  redigitur  Gallorum  ,  multifque  in 
Cifalpina  urbibus  captis  a  Lautreco ,  qui 
auftore  Analo  ,  jam  Gallis  fosderato  , 
ad  id  bellum  deftinatus  fuerat ,  de  conli- . 
lio  Pontifids  clanculum  elapfi  ,  in  re- 
gnum  Neapolitanum  exercitus  ducitur. 
Araufieufis  Prorex  Neapoli  inclufiis ,  Gnic, 
maona- conftantia  oblidionem  fuftinuit.  '^,\]^; 
Hugo  Moncata ,  prorex  Sicilia: ,  a  Phi- 
lippino  Auria  navali  prxlio  vittus  ,  oe- 
cifufque  ,  fpem  opimam  potiund^  ur- 
bisdedit.  Sedexercitum  Gallorum  va- 
ftante  morbo  ,  ciim  ad  xx  millia  per- 
iiflenr,  difperfa;  reliquias,  Lautrecus  ipfe 
anirai  moerore  cxi\indtu§  eft.  Nec  m. 

Ligu- 


Cfytr.l.^' 


Luth. 

lenetjfi 

Germ. 

Joann. 

"Sleid. 

lib,i^.6. 

1\  Eber. 

in  I<^1. 

Petrus 

Crinit.  de 
bello  rU' 
fiic. 
Tom.'^. 
rerum 
Gtrm. 
Freh.  , 

I-lnbert. 
Thomas 
dcfeditio' 
ne  ruftic. 


5p2  Framfius  GallHs, 

Liguria ,  aut  Gallia  Cifalpina  ,  feliciores     ciderunt.  Muntzcrus  Captus  cervice  pos 


Pontificia2  partes  erant ,  Andreas  Auna , 
qui  ab  iis  defecerat ,  Genua  &  arce  poti- 
tus,  Savona  Gallos  expulit.  Fr.Borbo- 
nius  ,  fani  Pauli  Coraes ,  ab  Antonio 
Lseva  clade  afFeftus ,  captulque.  Totidi 
infortuniis  fosderati ,  ad  pacem  cum  Cx- 
fare  faciundam  fpeflarunt ,  de  qua  priuf- 
quam  dicamus ,  Germania  eique  vicinus 
orbis ,  quas  mutationes  interfenferint , 
fubinferemus.  Primum  Papifmus  in  ple- 
rilque  Germani^E  ,  Saxonum  imprimis 
civitatibus ,  continuato  cafu  ruit ,  quan- 
lumvis  exorta  lis  inter  Lutherum  &  Ca- 
roloftadium  (cui  deinde  etiam  Zwinglius 
&  OEcoIampadius  acceflere  )  de  ccens 
Dominica:  aliifque  Chriftianifini  myfte- 
riis  ,  curfum  Euangelii  haud  parum  re- 
moraretur  ,  nec  deelTent  pertecutores 
{kvi  &c  potcntes ,  qui  fiftis  criminibus 
obrutos  Lutheri  fedatores  raperent  ad 
fupplicia  ;  inter  quos  Henricus  Zutpha- 
nienfis  Dithmarforum  ,  &  Leonhardus 
Ca:fir  ftulto  Bavarorum  zelo  creraati , 
Adolfus  Clarenbachius  Colonienfium. 

Teterrimam  vero  noram  prsedicationi 
Euangelii  inullit  rufticorum  rabies ,  qui 
ejus  prstextu  orania  libera  elTe  debere 
contendebant  ,  arreptaque  occafione  a 
fcrvitiis ,  queis  indigniusapleri(que  ma- 
giftratibus  premebantur ,  coniiuebant  in 
Suevia  armati ,  nihil  non  vi  expreflliri  a 
principibus.  Lutherus  eos  revocare  a  fe- 
ditione  conatus ,  cum  infanabiles  com- 
periflet  ,  acri  fcripto  damnavit  eorum 
inianiam.  Illi  tremendo  Dei  judicio  con- 
globati ,  pellunt  nobiles ,  arces  diruunt , 
refiftentes  quofcunque ,  rabidorum  inftar 
canum ,  laniant.  Sed  a  Suevise  fcederat^ 
duce  Truxefio  ,  cxG.  funt  ad  Ulmam , 
inde  in  Franconia  &  paflim  ,  ad  l  millia ; 
au£lor  lento  igni  afTatus  eft.  Cum  duftu 
Thomse  Muntzeri ,  concionatoris  fana- 
tici ,  ^que  Luthero  &  Pontificiis  infefti , 
refiimerent  bellum  ,  virtute  prascipua 
Landgravii  Philippi  fufi  ,    ac   tandem 
omnino  deleti  funt.  Francifci  etiam  Sic- 
cingi  adverfus  Trevirum  Prsfulem  fedi- 
tiofa;  molitiones ,  eo  interempto ,  con- 


Matth.de 
vitii 


lentnji 
Gerf/i. 


ip^. 


nasexfblvit 

At  Lutherus  excitatior  indies  ,  edita  Slsid.l.e. 
N.  T.  &  Pfalmorura  tranflatione  Ger-  C^mm- 
manica ,  canticis  etiam  fuaviflimis  prx 
cipua  complexus  dogmata ,  ntus  pnmi-  ^^,^fj 
tivasEccIetiseconformiores  ordinat,  fa-  hom.6. 
crum  ut  populari  lingua  fiat ,  pr^cfcribit ,  &  7. 
probantibus  ejus  pietatem  ,  Joanne  '^em^ 
Saxonumvii  viro,  qui  fratri  fucceflerat 
Friderico  ,  Georgio  Brandeburgico  , 
Ernefto  &  Francifco  Luneburgicis  ,  Phi- 
lippo  Landgravio,  Wolfg.  Anhaldino, 
Philippo  Pomerano  ,  Ufrico  Wirten- 
bergico  ,  Alberto  Manfeldio.  li  anno 
undetrigefimo  contra  decrcta  Ratifponae 
primura  ,  dein  Spira:  de  religione  fafta , 
quod  iis  libertatem  fuperiori  conventu 
Spirenfi  permiffam  impediri  dicerent  j 
protefkti  funt  :  unde  Frotefttintiutn 
nomen  ad  omnes  poftea  ,  qui  eorum , 
qu£  perperam  in  religionem  invedla 
funt  ,  emendationem  amplcdebantur  , 
atque  ob  id  a  Komana  Ecclcfia  feceflio- 
nera  faciebant ,  dimanavit.  Chytr.1.8. 

Eodem  anno  Albertus  ,  a  Magiftro  Thuan. 
ordinis  Teutonici,  Boruflix  dux  creatus.  /'^'^' 
Cum  enim  Boruflia: ,  ut  finibus  inclufas» 
Sarmatarum ,  clicntelam  Polonias  reo-es 
fibi  vendicarent ,  Germani  contra  eam, 
ut  fuo  fanguine  partam ,  ad  fe  traherent , 
diu  quidem  armis  certatum  ,  poftrenio 
tamen  fides  Polonis  data  viftonbus  fue- 
rat.  Iftam  litemErneflius  Saxo,  ac  poft 
eum  Albertus  Brandeburgicus  ,  varie 
renovarant.  Ad  ultimum  defertus  a.  Ca:- 
fare  &  Germanis ,  quorum  de  majeftate 
&  jure  agebatur ,  Albertus ,  imminen- 
tem  belli  procellam ,  in  occafionem  fibi 
privatim  confulendi  vertit.  Qua  mente , 
contradtacum  Sigifinundo  rege ,  cui  na- 
per  etiam  Mafovia;  ducatus  acceflerat , 
pace,  Pruffice  dux  rcnunciatur ,  muta- 
taque  religione  ,  voti  vinculum  fblvit ,  ac 
Dorotheam,  Fridcrici'I  Danorum  rc- 
gis  fifiam  ,  adfcifcit  matrimonio.  Pro- 
vinciam  ,  quam  ufusfruftus  titulotan- 
tum  tenuerat ,  Polonus  ei  jure  proprieta- 
tis  ad  hazredes  tranfinittendam ,  concef^ 

fit. 


D.  dyt. 

Ahkh. 
Soicerus 
de  bello 
Pitnno- 


Carolns 

fit.  Eodemquc  temporc  Rhodii  milites 
Melitem  infulam  tiiLntlam  acccpcre  ,  & 
fudor  Anglicus  ,  iiovum  gcnus  morbi, 
plurimos  mortales  dcIcvK, 

In  Pannonia  lonse  pcjore  loco  res 


-o-  RO'^': 


regnante  Ludovico  adolcfcente, 

fuilFc  prscocia,  reftedi- 

ftum  eft.  Prxmaturc  enim  editus  in  lu- 


erant 

inquo  omnia 


Joan.  Ra- 
musl.i. 
de  rebus 
Turc. 
Sleid.L6. 
Chyt.  l.cf. 
Matth. 
Drejf. 
Miilett, 
fexto 
Jfag. 
tliflor. 
P.  Eberus 
in  Kjlen, 


cem  ,  exftinfla  in  puerpcrio  Anna  matre , 
praemature  patri  Ladillio  in  regnis  fuc- 
ccflor  datus ,  anno  xtatis  dccimo  ;  prx- 
mature  barbatus  anno  dccimo  quarto  , 
nec  non  immature  juncfbus  u^ri  Marix 
quindeccnnis ;  poftrcmo  &  mortem  obiit 
prarmaturam  ,  vicefimo  primo  v\ix  anno 
a  Turcis  occifus.  Etcnim  Solimannus 
cum  digladiantibus  intcr  fe  Chriftianis  , 
commune  periculum  negligi  animadver- 
teret  ,  potentiflimis  inftru>!ius  copiis 
in  Hungariam  defcenderat.  Hungaris 
Joannes  Zapolia  ,  qui  &  Zepulienlis , 
auxilio  veniebat.  Sed  ante  ejus  adventum 
conferra  temere  pugna ,  csfus  eft  cum 
exercitu  Ludovicus  :  Viftor  Turca  Bu- 
dam ,  Pannonum  regiam ,  aliaque  oppida 
nullo  labore  cepit.  Mox  Zapolia  prono 
magnatum  favore  exceprus  ,  Alba:  re- 
gali  rex  creatur ,  prseterito  Ferdinando , 
_  quitum  aliis  nominibus,  tum  per  con- 
jugium  fbroris  Ludovici  ,  Hungariara 
Bohemiamque  ad  fe  pertinere  contende- 
bat.  Ferdinandus  a  Bohemis  fufceptus , 
nec  ullorum  fubnixus  Pannonum  obfe- 
quiis ,  Joannem  poft  infelicem  Tocca- 
jenlis  prxlii  exitum ,  regno  depulit,  ve- 
terumque  am.icorum  opes  coegit  implo- 
rare.  C^i  ne  quid  inexpertum  relinquant, 
Hungariam  Solimanni  clientela:  oiFe- 
runt,  modo  ejus  auxilio  regnijoannes 
potiatur.  Eam  gloris  imperiique  ampli- 
ncandi  occafionem  naftus  Turca ,  tertio 
in  Pannoniam  movet  ,  reilitutoque  in 
regnuni  Zepufienfi  ,  caftra  ad  Viennam 
locat.  Sed  eam  gnaviter  defendente  Phi- 
lippo  Palatino ,  poftquam  menfem  inte- 
grum  fruftra  eam  oppugnafTet ,  amifl!is 
ixxx  millibus ,  vaftatifque  late  agris ,  in 
Thraciam  recefl^it. 
Atttequam  Turcis  fummam  oppone- 


rec  virtutcm  Carolus ,  focdus  cum  co 
perculTcrat  Earcinonc  Pontifcx ,  paftus 
intcr  alia ,  ut  Margaritam ,  ab  Csefhrc 
coelibe  procreatam ,  duceret  Alexandcr 
Mcdiccs ,  atquc  in  avitum  Florcnita;  do- 
minatum  rcititucretur.  Dcindc  &  Fran- 
cifcus  Camcraci,  ac  tandcm  Veneti ,  tra- 
ditis ,  qua:  in  Samnitibus,  Piceno  &  Apu- 
lia  tenebant  ,   oppidis  ,  pacem  cum  eo 


T.  Jov. 

/27. 

1530. 

Chytr.t.y. 


Saxon. 
ccrtis  conditionibus  fecerant ,  interquas  Chr.&i» 
'   '"  '   "  „  .     .       .  .  Hift.An- 

gnll.  COH- 

f€. 

Sleid.l.  7. 


<?<:illa,  utGallus,  perfolutis  vicies  cen- 
tcnis  millibus  aurcorum  ,  liberos  obfidcs 
reciperet.  IndefugatoSolimanno ,  pro- 
fedius  in  Italiam  Csefar,  Bononis  magna 
pompa  a,  Pontifice  coronatur ,  ftipulato 
&  Lutheranorum  exitium,  qui  tentata 
Marpurgi  cum  Zwinglio  concordia ,  nec 
peradla  ,  Auguftanis  mox  in  Comitiis 
confeflionem  exhibuerunt  fidei ,  c^x  re- 
citata  quidem  pubiicc ,  fed  a  Cxfare  tura 
rejefta  eft.  Jufli  principcs  Lutheri  par- 
tium  omnia  in  integrum  reftituere ,  ni 
facerent  ,  profcriptorum  nomine  cen- 
fendos ,  cum  interim  confutationem  fuo- 
rum  dogmatum  dcfcribere ,  aut  cum  aliis 
communicare  prohiberentur.  Itaque 
Lutherus  evulgatolibro  monet  Germa- 
nos ,  ne  impio  pareant  edifto ,  nec  idola  , 
libidines  &  iniquitates  Pontificias  propu- 
gnent.   Sin  inferant  bellum  ,  haud  ini- 


Luth, 
Tom.^, 
lenenfi 
Gerr», 


1/31. 


Thuan, 
1.1. 

Fr.  Guic. 
c.i.0  Hiji. 

mi. 


quam  principum  defenlionem  fore. 

Ca;far  ,  arridente  fortuna  ,  nullam 
amplificand£e  potentias  occafionem  prse- 
termittens ,  ut  Imperium  Germanicum 
in  familia  firmaret  ,  Ferdinandum  fra- 
trem  Romanorurn  regem  Colonia:  re- 
nunciandum  curavit  ,  obnitente  Saxo- 
num  VII  viro.  Eodemque  anno  ,  poft 
diuturnam  obfidionem ,  in  qua  Philiber- 
tus  Araufienfis  vel  Auriacus  cecidit ,  ei- 
que  Ferdinandus  Gonzaga  fiirrogatus 
ert ,  Florentia  Ccefari  dedita,  &  uti  inter 
Cxfaiem  &  Papam  convenerat ,  Alexanr 
der  Medices ,  nothus  Laurentii  F.  FIo- 
rentinorum  duxcreatur,  abutentePapa 
Chriftianorum  viribus ,  ut  privatcE  am- 
bitioni&  fuorumlibidini  inferviret : 

Hoc  fadocumprovideretfibiaTur-  Sleid.l.i, 
cis  nesotium  impendere  Carolus ,  pacem 
Ffff  Pro- 


Tttrc. 


Chytr.l.B. 

&  10. 

Sax.  Pe- 
trtti  Pa- 

Concil. 

Trid.  t, 

Poljd. 

Virpl. 

lib  %-J. 

Hillori& 

Anglic. 

Thuan. 

tib.  I. 

SUid.U. 


mi  corporifque  prseftans  virtutibus  >  e- 
nixa  filiam  Elifabetam ,  haud  diu  in  gra- 
tia  Henrici  floruit ,  ex  adultcrii  infunu- 
ktione  fecuri  percufla.  Rex  Janain 
duxit  Semeram ,  quse  in  partupenit ,  E- 
duardo  procreato.  Catharina  dolorcm 
non  ferens,  jam  vivis  exceflerat.  Henri- 
cus  Cliviam  deinde  quartam  conjugem , 
vix  dudam  repudiavit.  Ita  res ,  quje  lu- 
crum  importare  maximum  Romano 
fifco  folita  matrimoniorum  puta  rega- 
lium  difgenfatio,  grande  eidetrimentum 


.594  SoUmanntis  Turca.  Henrictu  VIIL  (iy4ngltts. 

Proteftantibus  ,  interventu  Alberti  Mo- 
guntini  &  Ludovici  Palatini  dedit,  Viea- 
namque  praigrcfllis  ingenti  cum  exerci- 
tu,  fubortainterrnilites  ,  ut  fit,  obnon 
foluta  rtipendia ,  feditione,  in  Italiam  at- 
<]ue  inde  in  Hifpaniam  rediit.  Turcas 
pra;dagraves,  dum  reditum  adfuospa- 
rant,  pene  ad  internecionem  cajfi. 

Anglia  Helvetiaque  miris  fub  hxc 
tcmpora  mutationibus  agitata:.  Henri- 
cus  rex  Catharinam ,  Arturi  fratris  con- 
jugem,Caroli  Cailaris  materteramduxc- 
rat  ,  Julio  1 1  annuente.  Per  xx  circiter 
annos  concordia  conjugalis  fteterat.  Re- 
ginaaIic|uotiesgravida,  vel  abortumfc- 
cerat ,  vcl  partum  edidcrat  non  diu  vita- 
lem,  prxtcr  unicam  natam,  nominc  Ma- 
riani ,  qu^e  poftca  regnavit.  Rex  prolis 
malculx  cupidus ,  fimul  &  in  amorcs 
pronior ,  matrimonium  cum  fratria ,  ut 
illegitimum,  cospit  adverfari.  Scrupulum 
ei  fcu  auxit,  feuinjccit  Thomas  Volfseus , 
quem  vili  ortum  loco  ,  Eboracenfem  Ar- 
ehicpilcopum  fccerat.  Is  enim  cumfpe 
decidiffet ,  quam  ci  Ca:(ar  dc  eonfcquen- 
do  Pontificatu  cxcitarat ,  Francorum  rc- 
gis  fororem  Hcnrico  ,  odio  Cazfaris, 
deftinabat.Sed  audito,regem  Annx  Bole- 
nix  amoribus  imbutum  ,  tcpidior  faftus 
in  ftabilicndo  divortio.cxcidit  gratia.me- 
tuquc  fupplicii  anxius ,  abrupit  vitam. 
Thomas  Morus ,  doftrina  fpedabilis ,  ei 
fabrogatur^cui  &  improbatio  repudii  ca- 
piteftetit.  Clemens ,  quidiu  nutavcrat, 
prxtulit  tandcm  Casfaris  gratiam,  fccun- 
dum  Cathafinam  judicat.  Henricus  con- 
tra  Bolcniam  geniali  locat  toro  ,  faftum 
tuctur  Acadcmiarum  »  &  in  his  Pari- 
fienfis,  fufFragio.  Moxfubinitiumanni 
MDxxxiv  ,  omnem  Pontificis  obedien- 
tiam  dctre£lat ,  fuifquc  omnibus  edicit , 
ut  nequc  Romam  pccuniam  deferant , 
neque  divi  Petri  denarios  quotannis  col- 
ligi  folitos,  cuivis  quasftori  dependant. 
Tum  ordinum  Angtiaj  decrcto ,  feipfum 
Ecclefia;  Anglicans  caput  a  Chrifto  pro- 
ximum  prorefrus ,  nihil  practerea  in  re- 
ligione  mutat ,  a:que  Pontificiis  ac  Pro- 
«eftantibus  invifus.  BolGoia,  multiisani- 


Foxus.l.z, 
Comm. 


ISIC, 


pcpcrit 

InHcIvctia,  quum  Tigurinorum  sc 
Bafilicnfium  exempla  fecuti  Bcrnates  , 
Pontificatum  reprobaflent ,  quinquc  pa- 
gicia  Ferdinando  &  Clemcnte  ftimulati, 
contumeliofis  verbis  contentionem  dc 
doftrina  exacerbavcrant. 

Tentata  nequicquam  a  Gallis  compo- 
fitione ,  ad  arma  ventum  ,  commifTaquc 
angufto  locopugna,  viftiTigurini.  Ipfe 
Zwinglius  in  prunis  ordinibus  pugnans 
cecidit  ,  cadaver  flammis  abfumptum. 
Ex  intcritu  amici  faucius  fupra  modum 
animojoanncs  OEcoIampadius ,  ccffit 
vita.  Nec  fradliores  tamen  Tigurini 
iterum  pr;Elii  aleam  fubeunt ,  asquata- 
que  fere  clade  fuccumbunt.  Undc  per- 
tsefi  utrinquccazdium  pacifcuntur ,  ut  po- 
firis  foederibus  cxternis  ,  durante  li- 
cet  religionis  diffidio ,  al»  inteftinis  bellis 
quiefcant. 

Atrodus  beltum  in  Weftphalia ,  A- 
nabaptiftis  autoribus  exortum^  Venerat 
Monafterium  Joanncs  Leidenfis  fartor , 
Muntzeri  infedius  delirio  ,  qui  infan- 
tium  baptifmum  cavillando  ,  jaftando- 
que  revclationes  fpiritus  ,  Bcrnardum 
quoque  Romanum  Ecclefias  ibidcm  do- 
£lorcm ,  traduxcrat  in  partes.  Tantaque 
vis  erroris  crat ,  ut  prsecipuam  civita- 
tispartemfubitopervaderct.  Apud  eum 
cum  difputando  nihil  efficcrcnt ,  Glan- 
dorpius,  Bufchius ,  alii ,  difcedunt  ab  ur- 
be  ;  Anabaptifts  percgrinos  advocant 
fua:  fa6lionis  ,  pulfoquc  Scnatu  novum 
cligunt.  Lacefliti  obid  armis  ab  Epifco- 
pojincj-ebrcfcerate  infania,novos  Apofto- 

ios  j 


»/3^ 


'joart. 
Sleidr 
lib.  3» 
&  lO. 


Cbytr. 
lib.  10. 
Chrin, 


SelUr. 
ChrcH. 
fag.  z. 
Thum. 
lib.  1. 
Petrut 
SuAvis. 
PelartHS 
Hifior. 
Sottc. 
TridT. 
iib.  X, 


yodn. 
,SUii.  l. 
II.  &  13. 

Cimm. 


Ttm.  6. 

Itn$nji 


ios  ,  reges  ,  judiccs  ,  carnifices  fo- 
mniant.Jerofolymam  novam  dicunt  ur- 
bem  fuam ,  omine  liniftro.  Nam  adjutus 
imperii  Germanici  viribus  Prarful ,  Hic- 
rofblymitanam  induxit  famem  obfcffis , 
intus  nullo  non  calamitatis  jTcncrc  per 
fanaticos  vexatis.  Dccimo  fexto  demum 
mcnfc  capta  ex  infidiis  urbs  ,  puberes 
trucidati  ,  Joannes  rex  ,  Knipperdol- 
lingus  &  Bernh.  Krechtingus  Paftor ,  i- 
Snitis  lancinati  forcipibus ,  &  ad  turrim 
lufpenfi  ,  documentum  funt  poflcris , 
ne  quis  inhonejlfu  cupiditates  rsUgionii 
glaucomate  obtegat. 

Interea  Clemens  ,  cum  novum  Capu- 
Ctnorij.m  ordinem  confirmafIct,promif- 
famque  Synodum  miris  extraxiflet  ludi- 
ficationibus ,  onus  fuccefTori  Alcxandro 
Farnefio ,  quiPauli  iii  nomen  fumfit, 
morte  pra:ventus  impofuit.  Paulus  Ib- 
brietate,  vultus  gravitate ,  do6lrina,ac 
poftremo  corpufculi  adfeftataimbecilli- 
tate  profundam  ambitionem  diu  celave- 
rat ,  quam  mox  adepta  dignitate  mani- 
fcffam  omnibus  fecit.  Cum  enim  con- 
cilii  &  reformationis  cupientiffimum  fe 
fimularet,  mox  Cardinalcs  creando,quos 
e  Jiberis  nothis  habebat  nepotcs ,  adhuc 
pene  ephebos ,  fummi  fcnatus  porro  de- 
rormandi  ftudium  ,  dctcxit.  Neque  caa- 
didior  indicendo  concilio  ,  fi  id  re ,  lo- 
coque  liberum  cflct  ,  Mantuam  pri- 
mum ,  dein  Vicentiam  nominavit ,  ubi 
ipfe ,  licet  alteram  litis  partem  fufli- 
'  nens  ,  fententiam  velut  e  tripode  difta- 
ret.  Unde  e  Proteftantibus  xv  princi- 
pes,  &  XXX  civitates  ,  LegatoeJusVer- 
gerio  per  fuos  Smalcaldise  oflcndunt, 
ConciHum  non  folius  Pontificis  ,  fed 
omnium  Ecclefis  ordinum  efle  tribunal : 
tyrannidem  fapere  ,  fi  Papalis  autoritas 
toti  EccIefiK  pr^feratur.  Nec  toleran- 
dum ,  quod  execratus  pridem  Lutheri 
dogmata  Pontifex ,  nunc  in  prsecipitis 
fcntentix  fufFragium  adigere  Svnodum 
concupilcat. 

Lutncrus  Smalcaldice  articulos  conte- 
xuit ,  qui  a  Theologis  fubfcripti ,  Man- 
tuano  concilio  exhiberentiir. 


CdroliuK  Cajar»  59^ 

Dum  hxCaguntur,  Rcipublica:Chri-  Germ 


fliana:  utilitatcm  aliquam  CxCir  attulit  ^^»"-*'' 

cxpcditione  Africana.   Cum  enim  Soli-  ^"^*^" 

mannus  Hariadenum  BarbarofTam  ^pi-  jiamM 

ratam  Mitylenxum  ,  copiis  inftruxiflet ,  /.  1.  de  n;- 

quibusiIIeCoronam,aIiaquePcIoponne-  ^»'  ^»''^' 

li  oppida  ab  Andrea  Doria  occupata  re-  "^^^"^ 

ceperat ,  &  Muleaflcn  Tunetanum  dejc-  ^^  ^^^ 

cerat  regno :  Carolus  occafionem  fpecu-  fugn. 

latus,  quod  Turca  jam  in  interiore  Perlia  Tuneti. 

cumTnomalfmaelis  Fi.  confliftaretur ,  ^'"'"''^ 

profiigum  ad  fe  Maurum  reduxit ,  vi£to     ''J^,-, 

fecuruate  fui  BarbarofTa  ,  exflruftaquc  /»/„,c, ' 

Guleta  arce  ,  navigationem  Chriftianis  lyj^;. 

fecuriorem  reddidit.    Solimannus  inte-  Onuph.i» 

Paulo  III. 


Sleid. 


II. 


rimexcifb  Taurilio,  expugnataque  Se- 
leucia ,  fauftam  principio  militiam  varia  '^l^ 
clade  corrupit.  Exercitum  enim  popu-  eJrM, 
lantef^meatqueinedia,  tumultuario  in  Mart. 
reditu,  invaditur  a  quodam  Thomx  fa-  B'Uai. 
trapa; ,  multifque  fuorum  occilis ,  laceras  '    *' 
atque  egentescopiassgre  Conftaniino- 
polin  perducit. 

Reverfus  ex  Africa  in  Italiam  Csefar, 
vacantem  ex  obitu  Francifci  Sfortia:  du- 
catum  Mediolanenfem  ,  fibi  ut  feudi  do- 
mino  adjudicat.  Rex  Francus  contra  eum 
ad  fe  pertinerehxreditario  juredemon- 
ftrat  ,  renitentemque  Sabaudum  plera- 
que  cis  Aipesditione  multat.  Ccefarem 
tanta  ex  eo  indignatio  inceffit ,  ut  durius 
Roma;  in  Gallos  concionaretur  ,  quam 
Pontifex  ipfe  ferre  poflet,  autoreque 
Antonio  Leva  ,  in  Galliam  Narbonen-  Ann»L 
fem  irrumperet,  fed  irrito  conatu.  Pau-  Turc. 
lo  poft  Turcarum  metus ,  qui  CliafTam 
DaImati:E  expugnaverant  ,  Corcyram 
Venetis  parentem,  duce  BarbarofTa ,  nu- 
daverant  fere  incolis  ,  Moldaviam  fube- 
gerant ,  impulit  Paulum  ,  ut  inducias  in- 
ter  Csefarem  &  regem  decennales  com- 
poneret,apud  Niceam  Provincias  urbem, 
ubi  &  Alexandri  Medicis  viduam  nepoti 
fuo  Oftavio  impetravit.  Etenim  Alexan- 
der ,  dum  libidinis  caufa  toros  feftaretur 
alienos,  a  Laurentio  patruele  fuo  fazvifC-  ck^tr. 
me  erat  interemptus ,  Cofmus  Medices ,  Hb.  \j. 
dux  Florentia: ,  ab  Ca£fare,fed  invito  Pa- 
pa,  creatus  efl. 

Ffffa  Cs- 


t^^E. 


3  55J- 


Sldd. 


59^  Carolns 

C^terum  PontificL-i  in  Turcas  expedi- 
tio ,  licet  Ca^fariana  &  Veneta  claflis  Pa- 
pali  jungerentur ,  efFeftu  caruit ,  navi- 
bus  apudAdiacumpromontorium ,  poll 
improfperam  cum  Barbarofla  pugnam  , 
dinipatis.  Neccfficacior  Henrici  Angli 
profcriptio  fuit ,  in  quem  fabricatum  diu 
fulmen  ejaculatus  eft  Paulus  ,  exeunte 
anno  duodequadragelimo  ejus  feculi. 
Caufse  afFerebantur  ,  Catharins  divor- 
tium  ,  abdicatum  Eccletix  obfequium , 
Cardinalis  Roffenfis  cxdes,  &D.Tho- 
tax  Cantuarienli  impafta  dica.  Ob  \\xc 
rcgem  regno  abjudicat  ,  fautores  ejus 
omnes  bonis,  honoribus,  fortunis  omni- 
bus  exigit.  Imperatum  fubditis ,  ne  pa- 
rerent:  extraneis,  necumgente  Angli- 
cana  cornmercium  haberent :  omnibus , 
ut  contra  principem  ac  populum  armis 
infurgcrent ,  regno  &  fortunis  in  prx- 
dam ,  populoinfervitutemaddiftis.  Sed 
nemo  repertus ,  qui  furiaU  edido  obedi- 
ret :  imo  repertus  Casfar  ipfe  Carolus , 
qui  fo^dus  amjcitiamquc  cum  Anglo  jun- 
geret. 

In  Germania  vicinifque  terris  invale- 
fcebant  Proteftantium  partes.  Lutherus 
facrum  codicem  a  fe  Germanice  verfum 
vulgaverat  typis.  Exemplum  dodli  alia- 
rum  gentium  fequebantur ,  tranflatifque 
in  vernaculum  fermonem  Scripturis, 
myfteria  regni  Dei  cum  plebeiis  &  idiotis 
communicabant ,  teftantes ,  ideo  divini- 
tu?  revelata  efTe ,  ut  neminem  lateant , 
fed  omnibus  divinas  cognitionis  afful- 
geant  lucem.  Marpurgi  jam  fiorebat 
Academia  a  Philippo  condita  Landgra- 
vio :  nunc  etiam  Argentinenfes  eodem 
lineilluftremaperiebant  fcholam,  anno 

MDXXXVIH. 

Ignacius  contra  Lojola  Hifpanus  fb- 
cietatem  inftituit  novam  Monachorum , 
qui  JefuitJB  appellantur  ,  habenturque 
acerrimi  traditionum  Papalium  vindices. 
Nec  reliquiquicquam  faciebat  Pontifex  , 
quod  ad  excindendum  Lutheranifmum 
pertineret.  Principes  viciflim  ,  qui  (cct^- 
lionem  a  Romanenlibus  tuebantur ,  fce- 
dus  inter  fe  firmant  Smalkaldi^ ,  quo  fe 


K  Cafar. 

ad  mutua  auxilia ,  fi  vis  fiat ,  obftringunE, 
cui  &  Chriftianus  III  Danorum  Rex 
novus  nomen  dedit ,  qui  nuper  in  Dania 
Norvegiaque  Pontificios  pr^efules  officio 
depofuerat.  Quam  rem  triftes  illorum 
regnorum  perturbationes  prajceflere, 
breviter  nobis  dicend^e. 

Carolus  quidem  CxQlv  ,  &  Maria  ejus  Carel.  /.5. 
fbror,  Belgii  Gubernatrix ,  fedulo  anni- 
tebantur,  ut  ChriftianusII.  exul  inre-  Hnit.in 
gna  aut  partes  regnorum  Borealium  re-  ^^'^-  ■'• 
ftitueretur.  Sed  quum  tandem  anno  xxxi 
Hamburgi  compofitio  exfpirafTet,  &  rex 
profueus  per  Severinum  a  Norby  in  Sca- 
nia ,  perque  Nic  Kniphovium  piratam  in 
Oceano  variavane  molitus ,  novas  fiibin- 
de  fpes  melioris  fortunseindueret ,  con- 
trafta  demum  in  Frifia  &  Hollandia  clafl  i/ja. 
fe  XXV  navium  ,  fubvehitur  ad  Hallandise 
Warbergam.  Sed  reflante  fubitoEuro, 
ad  Norvegicum  rejicitur  littus  ,  plus  ter- 
tia  fiiorum  parte  amifla.  Ibi  tamen  dum 
ha:rer,  Olai  Nidroiieniis  &  Guftavi  Trol- 
lii  Upfilienlis  prsfulum  opera ,  Norve- 
gorumanimos  ad  defeftionem  ibllicitat , 
totumque  regnum  libi  adjungit  ifthae 
hyeme,  folo  Magno  Guldenfternio  Ag- 
gershufam  fideliter  tuente ,  cujus  exem- 
plum  duo  Bildii  prsiides  ,  yEfchyllus 
Bergeniis ,  &  Nicolaus  Bahufanus  fecuti. 

Fridericus  rexarmata  clafle ,  cui  Van- 
dalicarum  civitatura  egregia  aderant  8C 
fida  tum  auxilia ,  pr^iulem  Ottonien- 
fem  Canutum  Guldenfternium  mittit , 
qui  fratrem  Magoum  ,  a  Chriftierno 
obfefTum  ,  annona  &  mihte  fublevaj.  In- 
terpoiitis  aliquot  feptimanis ,  utrumque 
exercirum  per  rigorem  hyemis  inopia 
invadit.  Profedi  interea  ad  regem  Pe- 
trus  Schramus  &  alii ,  largacum  fpe  fub- 
fidiorum ,  revertuntur.  Sed  dum  in  iti- 
nere  hsrent  ,  Canutus  Chriftiernum , 
fafta  fpe  benignse  tranfidionis  cum  pa- 
truo  ,  ad  Jeditionem  pellicit.  Si  traniigi 
non  poflit  ,  reftitutionem  pollicetur  lu 
Norvegiam.  Illi  paftioni  ,  quanquam 
letrati  nuper  .1  Friderico  venientes  fub- 
fcribere  abnuerent  y  tamen  Canutus 
Chnftiernum  Hafniam  perducit ,  autor- 

que 


Chytr. 
l.io. 
Huitf.  in 
Frid.  I. 


I^-jS- 


mitf.  i 


ipfb  in  itinere ,  contra  quaui  convenc- 
rat,  Cccfarem  per  litcra,';  de  auxiliis  inter- 
pcllaflec,  qucmc|ue  iimul  Dani,  Sueci , 
Holfati,  Vandahcieque  civitatcs ,  incu- 
ftodiam  dari  pollularcnt.  lo-itur  Chri- 
fticrnus  Sondcrburgum  incarccremdu- 
citur  eadcm  ferme  hora  ,  qua  filius  Joan- 
nes  in  comitatu  Ca-raris  Ratisbonx  in 
fata  concefTerat.  Ita  rcx  quondam  po- 
tcntiffimuSjCum  in  rehgioneambidexter, 
Epifcopos  Suecos ,  &N'orvegos,  Papif- 
mi ,  patruum  vero  &  civitates  Vandah- 
eas  Lutheranifmi  profeflione  demulce- 
ret ,  fideique  ambigua;  multa  dcdiflet  do- 
cumenta ,  viciffiaa  lide  haud  fatis  lincera 
circumfcriptus ,  in  carcerem  ruit  e  foho. 
Proximo  anno  ,  regni  fui  decimo.  Fri- 
dericus  rex  Gottorpii  moritur ,  Dano- 
rum  hbertatis  autor ,  prsfertim  nobi- 
lium  ,  quibus  tantum  fane  induHit,  ut 
dempto  rantum  nomine ,  Comites  eos 
omnino  aut  Barones  efFecifle  videatur. 
Exuvias  ejus  SJe(\'iga  habet. 

Secutum  interregnum  ,  quod  Epifco- 
pi  Chriflianum  III,   quem  ex_  Anna 


Chrijliantts  II L  RexDani^.  ^97 

(jue fit  regi ,  nc dimittat  dcdititium ,  qui    rarcntur ,  Hafnicnfium  Confulcm  Am- 

brofium  Bibliopcgum  &  Malmogicnfcm 
Georgium  Monctarium  ,  in  fuas  trahunt 
partes ,  pcrque  eos  totius  fc  potiri  Dania: 
pofTe confidunt.  Apudprincipcsahaerac 
ipecieopus.  Induciturcrgo  Chriftopho- 
rus  Conies  Oldenburgicus ,  ut  velut  H- 
berando  Chriftierno  fcribat  mihtcm  ,in- 
queDaniamirruat.  PlcbiLubccano;,  uc 
aperiat  loculos ,  perfuadetur ,  fubigi  pol- 
fe  per  inteftina  ordinum  diflidialepten- 
trionem  ,  lic  Belgis  per  Hcllefpontum 
Danicum  intercipientibus  lucrum,  ob- 
lifti  facillime ,  univerfumquc  e  Boruflia , 
Livonia,  Sarmatia  quasftum  ad  Lubecen- 
fesderivari.  Tentatur&  Anglus,  uc  pe- 
cuniam  prxminiftret ,  oftentata  fpe  tra- 
dends  ei  Dani^e. 

Hac  mente  ftatim  procurritur    in 
Holfatiam  :  Eutinum  Epifcopi  fedes , 


€hn.  lll.  Brandenbursica 


1JS4.. 


-o—-  g^""erat  Fridericus , 
averfarentur,  gnari  dogmatibus  eum  Lu- 
theri  tinftum  ,  qux'  ipfi  e  Dania  exftir- 
pata  cupiebant  ,  Magno  Goc  ,  Erico 
Bannero,  &  ahis  procerumcontraten- 
dentibus.  Fit  ergo  decrecum ,  de  fola 
majorum  religione  per  Daniam  cenenda; 
Joannes  Tagonis  &  ahi  profcribuntur. 
Joannes  e  Sophia  Pomcranica  nacus , 
odlennis  Friderici  filius ,  magno  Epifco- 
porum  ftudio  producitur ,  qui  regium  ci- 
tulum  gerat ,  dum  ipli  fcepcrum  tuo  nucu 
moderentur  ,  Chriftianus  ,  laudabili  ad- 
modum  modeftia  ,  integrum  Senatori- 
bus  relinquit ,  quem  velint  e  fracribus , 
(eranc  ii  Joannes  Adolphus ,  &Frideri- 
cus  e  Pomerana)  regem  confticuere.  Sed 
erat  in  fatis ,  ut  Epifcopalis  ambitio  & 
fraudes  labafccrent.  Occafionem  Lube- 
cani  confulcs ,  Georgius  WoIIenweberus 
&  Marcus  Mejerus  ,  per  leditionem 
creati  dedere.  Hi  prstextu  perficiends 
reformationis,  quam  Epifcopi  Dani  mo- 


Chytr. 
/10. 
.         .  »         i  -  Huitf.  in 

Tnttovia ,  Plona ,  Arensboca  obruun-  Chri,  iil, 
tur. 

Exuritur  Segeberga  oppidum  ,  arx  in* 
monte  iita  obhdetur  :  fed  fruftra.  Claflis 
Lubecana  Orefundam  delata  ,  a  confulc 
Malmogienli,  ut  convenerat,  fufcipi- 
tur :  Hafnia  &  Malmogia  traduntur  Co- 
miti ,  nomine  capcivi  regis :  Sialandia  & 
Scaniaadigunturiniplius  verba,  mox  & 
infulx  minores.  Initia  feliciter  prove- 
niunt ,  plebe  tam  Epifcoporum  violen- 
tiam  ,  quam  nobilitacis  faltum  deteffante. 
Interim  Chriftianus  Dux  indignatus ,  fe 
iniquiiTmio  .1  Lubecanis  bello  peti ,  Tra- 
vemundam,  Slucopiumque  oppida.eorum 
diripit  ,  abducit  e  portu  eorum  naves , 
jundifque  Dravi  amnis  ripis ,  obfidione 
ipfam  urbcm  claudit.  Ibi  dum  occupatur, 
Cimbrorum  Fionumque  nobilitas  verita 
periculum  ,  regem  Chriftianum  dicit , 
coniilio  non  minus  neceflario  quam  feli- 
ci.  Sed  populus  Fionum ,  a  quo  rex  capti- 
vus  amabatur ,  difcurrit  ad  arma ,  mul- 
tafque  poft  clades  ,  ab  Holfatis ,  queis 
praserat  Joannes  Ranzovius ,  vel  acce- 
ptas ,  vel  illatas  nobilitaci ,  Chriftophoro 
cradit  infulam.  Cimbriam  limul  vexare 
cospit  Clemens  nauca  ,  piracarum  capuc , 
quos  Chriftophorus  emiferac  ad  excican- 
Ffff  3  dum 


59' 


Chrifliams  IIL  RexDamd, 


dum  adverfus  nobilitatem  vulgus.  Eo 
duccj  agrcftes  turmas  aliquot  proftraYere 
eqaitum,inque  iis  nobilium  non  paucos, 
arcibus  illoruni  paflim  igni  datis.  At  rur- 
fus  nobilitas  ,  manita  jam  cohortibus 
peditum  ,  quas  novus  rex  fubmiferat , 
apud  Horfenfum  oppidum  pr^fligavit 
turbam  rufticorum.  Quo  tempore  & 
Henrici  Megapolitani  &  Hamburgen- 
fium  ftudio  ,  difcuffum  inter  ChrilHa- 
num  III  &  Lubecenfes  bellum  ,  atque 
pax  Holfatis  folutione  oblidionis  re- 
dempta  ,  Dania  Martis  arbitrio  reli- 
daeft. 

Confeftim  Joannes  ,  Hojenfis  Co- 
mes ,  e  fbrorio  Guftavi ,  Succorum  re- 

fis ,  dudum  hoftis  cjus ,  Lubecanas  co- 
ortes  tranfportavit  in  Daniam.   Rex 
quum  equitum  duo  millia ,  pcditumque 
firmas  copias  haberet  ,    tradit  partem 
Joanni  Rantzovio  &  Erico  Bannero  ; 
qui  occidunt  in  acie  agreftium  duo  mil- 
Iia ,  Alburgum  rccuperant ,  pubercs  ibi 
omnesnecant.  Clemens  pirata ,  a  quo- 
dam  Cimbro  captus  ,  plumbea  ornatum 
corona  caput  carnifici  amputandum  prx- 
buit.  Rex  Suecus  affinitate  (namforor 
conjuo;is  ejus  Chriftiano  iii  nupferat)  & 
comrnuni  periculo  adduflus ,  auxiliarem 
manum  fubmiferat  in  Scania ,  cui  ofFenfa 
vulgi  intcmperie  nobilitas  fc  conjunxit , 
quefta  prius  de  Oldenburgici  &  Lube- 
cenfium  erga  plebcm  induTgentia.   Igi- 
tur  pleraque  Scania  brevi  quidem  ,  fed 
multo  cum  fanguine ,  rcdigitur  in  Chri- 
ftiani  obfequium  ,  cujus'exemplum  fe- 
Ciita  Norvegia  Auftralis  ,   regem  eum 
appellat.  Eo  belk)  infignis  Marci  Meicri 
dolus  enituit.  Captus  enim  a  Tychone 
Krabbio  in  j>ugu3  Helfinburgenfi  ,  & 
Trudoni  Ulfttandio  traditus ,  qui  arcem 
Warbergcnfem  tenebat ,  omni  huraani- 
tatc  efFccit ,  ut  data  fide ,  ne  quid  nova- 
ret ,  cum  civibusconfabulandiacciperet 
potcftatem.  Ea  abufus ,  perfuadet  lxxx 
militibus ,  ut  allatam  nodiu  fcalam  de- 
mifTo  a  fe  funi  alligent ,  pertraftiquc  in 
conclave ,  dum  abeft  Trudo ,  arcem  oc- 
cupent,  opefqueibidepofitas  diripiant. 


///. 


Sed  cruentje  fraudis  poenam  luit  Mcie-  iriJ"- 
rus  capite,  Ulfftandio  tandem  mafculc  ^^^"f*'* 
arcem  cxpagnante.  Sub  hxc  Lubeccnfes    -     * 
Alberto  etiam  Megapolitano  vellunt  au- 
rem ,  qui  filiam  fororis  Chriftierni  ca- 
ptividuxerat.  Is  Hafiiiam  profe^us  cum 
conjuge ,  partes  ab  iis  fufceptus  claritate 
nominis roboravit.  CarfarquoquejCum  Ht^- 
filias  Chrifticrni  ,  Dorotheam  quidem  J'""»"* 
Friderico    Palatino  ,   Chriftinam  vero  fll^^'^ 
Sfortise  Mediolanenfi ,  eoque  exftinfto  ,  T,iia 
Francifco  Lotharingo  junxiffet  ,  fpem  Frid.  II, 
eis  auxiliorum  fccerat ,  queis  jus  in  Se-  ''"''«f» 
ptentrione  fuum  vindicarent. 

At  interim  in  Fionia  Joanncs  Rant-  chytr. 
zovius,  cum  nobilitate  Fionum  egregio  Hb.io, 
certaminc  Lubecanam  aciem  proftravit. 
Cjefi  Joannes  Hojenfis  &  Nicolaus  Te- 
clcnburgius  Comites ,  Prxful  TroIIius,  ijsj-. 
tot  bellorum  autor,  ex  vulnereinteriit 
Gottorpii,  Fionum  deinde  oppida  quaJ- 
dam  direpta ,  de  feditiofis  fumtum  fup- 
plicium.  Ulterius  tendenti  regi  clane 
opus  erat  j  fine  qua  nec  expugnari  re- 
gnum  Danicum  ,  nec  expugnatum  de- 
fcndi  poteft.  Igitur  contracta  eDanis» 
Suecis ,  Boruffis  ,  clafTe  xxxvii  navium, 
prsefedto  Petro  Schramo ,  decem  Lubc- 
cenfium  bellicas  capit ,  mox  &  Corfo- 
ram  ,  objeftum  frcto  caftellum ;  para- 
taque  via  adve£tus  in  Sialandiam ,  terra 
marique  Hafniam,  Anconam  ,  (qu2& 
Malmogia)  Coronam ,  Callundburgura 
obfidet.  Dum  ibi  laboratur  ,  civitates 
Vandalicse  (nam  Roftochium  &  Wifma-  ' 
ria  in  partes  conceflerant)  Anglis  ofFe- 
runt  Daniam ,  refulione  fumtuum ,  quos 
ipfb  expendiflent  ,  emendam.  Vcrum 
illis  confultantibus  ,  Chriftianus  Haf- 
niam ,  dira  &  miferandacumfamcpra:- 
ftolantem  Belgica  &  Palatina  auxilia, 
acerrime  oppugnat.  Coronam  Scani«e 
urbem  Olis;er  Ulfltandius ,  Malmogiam 
Conful  ipfe  adegit  in  obfequia  regis.  Ne 
Maria  Belgica  fuccurreret  Hafnis,  mif^ 
fus  eft  a  rege  in  Gronineenfem  agrum 
excrcitus ,  qui  expugnata  cum  Geldren- 
fibus  Dammo  oppido  ,  diftinuit  ibi  Bel- 
gas.  Jamque  ta^debat  Lubecenfes  belli , 

quuiB 


1/3^' 


Chnjliantis  I II.  Rex  DanU ,  SuecU,  J^orvegtA,  5  f)9 


Huitf.  in 

Chnfl. 

III. 


Chytr. 
lib.ll. 


qiium  opportiinc  ab  Caifare  JLifl;]  Nico- 
laum    Bromluim    rccipcrc    confulcm , 
:bcro  impcrium  ,  an- 


abrogant  Wollcnvi 
tircnatum 


abolci 


LX  virorum  abolcnt,  purga- 

tamquc  lcditiofbrum  coiluvic  civitatem 

mclioribus    inftituunt  conliliis  gubcr- 

narc.  Igitur  priufquam  dcdcrctur  Haf- 

nia  ,    paccm    Hamburgi  cum    Danis 

incunt ,  avocant  fuum  militcm ,  Chri- 

ftianum  regcm  intcr  fe  &:  Succos  arbi- 

trum  lcgunt ,  Bornholmix'  libi  pacifcun- 

tur  ufiim  frudum.  Paulo  poft  urgentc 

omnium  rerum  inopia,  Albcrtus  &  Chri- 

ftophorus  deprecati  coram  regc  culpam  , 

arcem  urbcmque  Hafnicnfem  tradunt , 

integrum  annum  obfelTas.    Rcx  omni- 

bus  ingcnti  clementia  ignovit.  Wollcn- 

veberus  autem  tuba  belii ,  comprehenfus 

poftmodum  .i    Chriftophoro  Verdenll 

Epifcopo  in  itinere ,  apud  arcem  Guel- 

phicam    fupplicium    exfolvit  fcelerum. 

Conful  Hafnieniis  ,  ob  nefas  quoddam 

anquiiitiis  capitis  ,  venen©  fe  confecit. 

Georgius  Malmogieniis  pcrpetuam  de 

facultatibus    fuis    unxit    eleemofynara 

cgenis.  Epifcopi  ieptem  Danorum ,  qiiod 

cleftioni  Chriftiani  obftitifTcnt ,  multa- 

que  in  fraudem  regni  apud    indigenas 

exterofque  effent  moliti  ,  de  fententia 

fenatus  populique  ,  officio  moti ;  gu- 

bernatio  regni  ad  illos  ,   qui  extraneo 

haud  tenerentur   juramento  ,    tranfla- 

taeft. 

Mox  reformatio  doftrin^  ac  cultus , 
de  M.  Lutheri  &  Joh.  Bugenhagii  Po- 
raerani  confilio  ,  Danis  Norvcgiique 
prsefcripta.  Epifcopos  fane  in  cuftodiam 
rcx  dcderat ,  fcd  codem  anno  ftipulatus 
ab  iis ,  ne  propagationcm  Euangelii  im- 
pedirent ,  dimiiit  omnes ,  conceffis  non 
tantum  patrimoniis  ,  kd^  &  cosnobiis 
aliquibus  ,  unde  ftatum  fuum  tuerentur. 
Solus  Rofcildeniis  Jacobns  Ronnovius , 
acre  &  fallax  ingenium  ,  in  cuftodia  re- 
tentus.  Olaus  Nidroiieniis  Antiftes  ,  qui 
multa  apudNorvegos  perfide.ac.crudeli- 
ter  esjffet  j  confcius  fibi  etiam  necis  ne- 
faris ,  quam  D.  Vincentio  Lungio  intu- 
lillet ,  voluntarii  femet  exilii  oamBavit. 


Chytr, 

l.u. 

SUicL 
/.la. 


Rcliquis  perNorvcgiam  epifcopis  fimi- 
literpotcftas  adempca,  Ecclcfiis  dati  rc- 
ftorcs  Euangclici.  ApudScanos  Fr.  Vor- 
mardus  Lund.-c.  apud  Sialandos  Pctrus 
Pclladius  Hafnix,  Gcorgius  Sadolinus 
apud  Fiones  Othonia: :  Apud  Cimbros 
Arthuiicnfes  Matthxus  Langius,  apud 
Wiburgcnfcs  Jacobus  Sconingus ,  apud 
Alburgcnfcs  Joan.  Thomxus,  denique 
apud  Ripcnfcs  Joan.  Wandalus  epifcopi 
aut  Superintendentes  fadli. 

Compofica  in  hunc  modum  Dania , 

Rex  Chriftianus  Brunfviga:  Proteftanti- 

bus  foederi  adfcribitur  ,  quum  interim 

Pontificii  Noriberga:  conipirarent ,  du- 

cemque  foederatorum  crearcnt  Henri- 

cum  Brunfvicenfem  ,  qui  una  cum  Geor- 

eio  Saxone  acerrimum  ic  priicarum  tra- 

aitionum  defenforem  gercbat  ,   multa 

cum  contumelia  eorum ,  &  pcrfecutio- 

ne  ,    qui  raajores    incufabant  erroris  , 

omniaque  dogmata  a  Scripturis  exami- 

nanda  didlitabant.  Certatum  intcripfbs 

principes  literis  aculeatis ,  donec  charta- 

rum  pr^elia  in    finguinem   deiinerent. 

Georgium  fane  Saxoncm  Luthero  infcn- 

fiflimum  mors  rapuit ,  moercntem  filio- 

rum  fata,  quos  incoutinuationem  ccrta- 

minis  alitos  ,  Numen  ^ternum  vitales 

efTe  non  iiucbat.  Henricus  ejus  frater , 

ftatim  Eeclciias  Proteftantibus  permifit- 

Joachimus  Eleftor   Brandeburgicus 

Marchiacis  ,  fraterque   ejus    Albcrtus  * 

Cardinalis  Magdeburgicis  &  Halberfta- 

denfibus  ,.  auro    exorati  ,  imitationem 

Proteftantium  religionis  indulfere.    At 

Brunfvigius ,  turbulenti  princeps  inge-    . 

nii ,  neque  cafti ,  quum  bellum  diu  co- 

dtum  animo ,  in  Brunfvigam  &  Gofla- 

riam  effunderet ,  fuo  malum  capiti  ac- 

cerfivit.  Pulfus  enim  ditionibusa  Joan- 

ne  Friderico  Elsfilore  &  Landgravio ,  ad 

Bavaros  fratres  ,  Guilelmum  &  Ludoyi- 


IJ95- 


D.  Chr. 


cum 


refugic. 


Illud  quidcm  poftea  con- 
tigit.  Cxterum  anno  undequadragcfimo 
Cxfar  a  Ferdinando  fratre  intcrpellatus , 
Francofurti  conventum  indicit  conci- 
liando  religionis  diffidio  ,  ubi  Prote- 
ftantibus  inducije  dat^e.    MoxCsfar, 

exftia- 


Bellajitt 

Comm. 

Titre. 


600  CarolpuV.SolimannHS. 

exftinaalfabellaAugufta^JoannisLu-  ,      Etenim  Solimannus  a  Joannis  Ze-  ■JT'^*'* 


Sleid. 
lib.  13. 
Chytr. 
Ub,  II, 


Joan. 
Foxhs 
isb.  t. 


SUid. 
lib,  14.. 


fitani  forore ,  cum  eluxiiTet  ,  pergit  in 
Galliam  ,  ubi  perhonorifice  exceptus  a 
Francifco  rege  Lutetis  &  Eleonora  (o- 
rore  ,  Francifci  conjuge  ,  per  legatos 
monet  Venetos  ,  ut  m  Turcarum  oppu- 
gnationem  conferre  omnia  velint ,  quo- 
rum  regia  Gonftantinopolis  tunc  inccn- 
dio  erat  corrupta  :  at  arx  Guleta  Barba- 
roffie  recuperata.    Sed  illi  v.ira  experti 
barbarorum  ,  tantum  abfuit  ut  id  con- 
filii  amplefterentur  ,   ut  traditis  Nau- 
plia  &  Epidauro  ,  pacem  a  Solimanno 
redimerent  inviti.  Hinc  inBelgiumfe- 
ftinans  Csfar  ,  Gandavenfes,  rebellionis 
fuetos  ,  privilegiis  avitis  multat,  autores 
feditionis  capite  pledit.  Vormatix  inter 
Proteftantes  tk  Pontificios  colloquium 
haberi  jubet  ,  quodtamen  injefto  ei  a 
Pontificiis  metu  fchiflnatis,  fi  natio  Ger- 
manica  aliquid  feoriimftatueret  infide, 
abrupit.  Aderant  ibi  frequentes  Prote- 
ftantium  doiSlores ,  Philippus  Melanch- 
thon.Martinus  Bucerus ,  Wolfg.  Capito, 
Andreas  Oiiander,Joan.  Brentius,  Jo^", 
Calvinus,  Alefius  Scotus,WoIfg.  Mufcu. 
lus,   Simon  Grynsus  ,  Joannes  Stur- 
mius.  E  Fontificiis  familiam  ducebant , 
Laur.  Campeggius  Cardinalis  ,  Petrus 
Paulus  Vergerius  &Joan.  Eccius.  Inte- 
rim  Francus  Anglufque  reges  ignibus 
gladiifque  in  Proteftantes  graflabantur  , 
m  quibus  illuftres  Thomas  Cromelius  & 
Robertus  Barnus  ab  Anglo  necati.  Vi- 
ciflim  domi  infelix  Anglus  ,  comperit 
quintam  conjugem  Catharinam  Havar- 
dam  clam  cum  alio  confuevifle :  quare  & 
de  illa  furato  fuppIicio,Catharinam  Par- 
ram  ducit. 

Mitior  etiam  tum  Carolus  inProte- 
ftantes ,  Ratisbonx  operam  dedit,  ut  de- 
ledtis  moderati  ingenii  collocutoribus  , 
aliquot  dogmata  conciliarentur.  Sed  Ca- 
fpar  Contarenus  Cardinalis,prxmetuens 
ofFenfse  apud  herum  Pontificem ,  inftitit 
apud  Carolum ,  ne  compofitio  illa  vale- 
ret.  Igitur  ingruente  Turca  ,  ad  conci- 
lium  rejefta  res  ,  Pontificiis  refornjatio 
abufuum  imperata. 


pufienfis  vidua  imploratus ,  in  Hunga' 

riam  movebat  ,  filiolo  ejus  Stephano 

aflerturus  regnum  ,  quod  Ferdinandus 

rex  capto  Pefto  ,  obfeiraque  Buda  ,  eri- 

pere  ei  conabatur.  Et  folvit  obfidionem 

Turca  ,  ingenti  cum  Ferdinandicorum 

cladc ,  &  Peftum  Budamque  occupavit  , 

viduacuminfante  inTranfylvaniamab-  j./^;^^ 

legata.   Carolus  fub  hxc  m  Africa  fa-  lib,  1  f . 

6turus  Turcis  negotium,  cum  Algieram  Th.  F<i- 

appuhfletjcxortis  tempeftatibus  horren-  ^5^"-'  *!* 

dis,Iaceram  claflem  ,  exhauftumquemi-  c^ulkl.^o 

litem  in  Hifpaniam  reportavit.  Exoran-  iHc.  vil- 

tur  ergo  Spir^e  Germani  ,   ut  viritim  Ugagno 

Ferdinando  in  bellum  Turcicum  pecu-  ^^  exped. 

nias  contribuant.  Sed  ncoliorenter  habi-    j''**;  •  * 
.,  ,,  &   o      -  ad  ^Ame' 

tus  miles  nullura  opera;  fumptufque  pre-  r^m. 

tium  facit ,  adhsec  contagiis  abfuraicur. 

Necmirum  valefcere  hoftes  Chrifti,quan- 

doorbii  ChriBiani  reliquHr»  dijjtdtus  in- 

dulget,^  quorum  res  agitur  maxime,  di- 

'vinnveritatioAJiflunt.  Acciderunt  enim  Tean.Ser.. 

hxc  eo  terapore ,  quum  rex  Francus,  fe-  t"'^ '»  m?». 

fellifTe  libi  fpem  reddendi  Mediolani  que-  JJ^^[-  ^fJ' 

ftus  Csfarem  ,  csefofque  Fregofum  &  ^^f 

Riuconem  legatos  fuos ,  ad  Turcam  itu- 

inducias  abrupit  ,  acGuilelmum 


ros 

Clivenfem  ,   cui  Csfar  Geldriam  non  BelUj. 
concederet  ,  traduxit  in  partes  ,    qui  ''^-  9- 
Antverpiam  ,  vifto  acie  Renato  Au-  ""'"'' 
ri3CO,intercipere  conatus.  Nam  Carolus 
Egmundanus ,  paterni  cum  domo  Bur- 
o-undica  certaminis  h^res  ,  Gcldriam 
moriens  Guilelmo  Juliacenfiejufque  u- 
nic^  filia;  Maria:  tranfcripferat.  Qua  du- 
da,  Joannes  Clivenfis  filio  e  Maria  Gui- 
lelmo  ampliffimum  reliquerat  domina- 
tum  ,  conjunflis  fub  uno  principe  Julia- 
co,  Clivia ,  Marca ,  Geldria.  Quas  opes 
ut  tueretur  Guilelmus ,  adverfus  maxi- 
mi  Casfaris  potentiam  ,  Gallicana  fi- 
bi  amicitia  utendum  exiftimab.^t.  Unde 
mox  grande  bellum  emerfit.  At  Carolus 
Pontificem  fibi  ducebat  deraerendum, 
renato  cum  Gallis  difTidio.  Ideo  Meten-  j^^^f, 
fibus  purioris  doftrinae  exercitiura  abftu-  Sltid. 
lit ,  Judicio  Caraers ,  ad  profcriptiones  ''*'•  >X« 
Proteftantium  facili ,  habenas  non  ad- 

ftrin- 


Huhf. 

Chrili. 


tn 


Chytr. 
lib.iz. 


'BdUj. 
lib.  10. 
Csmm, 


Carolfis 

ftrfnxit:   InJuci  tamen  hand  pocuit ,  ut 
Pauli  nepoti  Odavio  Fariielio  Parmam 
PJacentiamque  Mediolancnlis  quondam 
ducatus  partes ,  indulgcret :  Scd  Cofrao 
Medice  ,  in  redemtioncm  arcium  fua- 
rum,  fupra  duccnta  aureorum  millia  pcr- 
fblvente  ,  ad  bellum  cum  Francis  &  Cli- 
venii  gerendum  •fe  inftruxic.    Ejus  pars 
fadli  eciam  Chriftianus  m  &  Guftavus 
regcs  ,  Francilco  auxilia  fubminiftra- 
bant ,  quod  C^efar  neptium  fuarum  cau- 
fa ,  regnis  Borealibus  ccrtam  darc  pacem 
abnueret.  Nam  ante  triennium  Frideri- 
cus  Palatinus  ,  haud  obfcure  irruptionem 
in   Holfatiam    minatus  ,  Crempam  & 
Rendesburgum  munireperpulerat  Chri- 
ftianuna  :  &  Joannes  Olaufque  Magni 
fratres  ,  e  Succia  profugi ,  adverfus  pa- 
>triam  varia  moliri  ferebantur.   Icacjue 
Chriftianus  &  Guftavus  ad  communican- 
da  invicem  auxiliafe  obftrinxerant. 

RexGallus  quinque  limullocisador- 
tus  Caroli  terras  ,  majoris  ftrepitus , 
quam  coniilii  bellum  fecifle  vifus  ert. 
Sparfis  enitn  viribus ,  (luas  fcitiw  fnijfet 


V.  Cdpir.  /Soi 

,  gitquc  Gallos  pacem  poftulare ,  &  Sa- 
baudiam  rcfticucrc ,  cum  Anglus ,  Ci'- 
fari  focdcratus ,  Boloniam  cxpugniflct. 

Potuerat  &  Turca  profligari  ,    cjui  '^nn^tl. 
Quinquccclclia  ,   Strigonio  ,    Belgrado  Z"'"'^- 
capcis  ,  tum  maximc  in  Hungariafxvic-    l"^' 
bac ,  fi pacem  C^efar  Protcftancibus con-  stellode 
fervaflet.  Illi  cnim  officinas  condcbant  Turc.fuc' 
pietatis  &  int^cnuarum  artium  ,  auge-  «/"•''• 
lccbantqueiuSics.  Per  Saxoniam  Mifnx,  ^**"&' 
Grimrnx ,  Porta:  a  Mauricio ,  per  Po- 
meraniam  Scettini  ,    apud  Wcitphalos 
Tremonix ,  illuftres  Schola:  apcneban- 
tur  :    apud  Regiomontanos    Boruflbs 
Academia,  autorc  Alberto  duce.  Jam-  '^^"'^- 
que  &  Palatinus  Otho  Henricus  &  Ele-  '-'«^- 
ftorCoIonienfisHermanuus  ,  fermen-  '■^*^' 
tum  Pontificium  cxpurgaverant :  Comi-. 
tiis  Vormacienlibus  omnespacem  preca- 
bantur ,  non  adftriftam  Concilii  Papalis 
arb:trio  ,  quodncqueliberumforet ,  n«- 
que  eos  pateretur  judices,  qui  incorru- 
ptam  dicere  fententiam  poflent. 

At  Csefar  compofitione  Crcpienfi  cum 
Francifco  padlus ,  ut  junftis  viribus  pri- 


unitas heibere ,  quA occupaverat loca,fa-    fcam  rcligionem  ,  id  eft ,  Pontificiam , 

cileamijit.  Csefar  Clivenfem  ,  Dura  op- 

pido  expugnato  incenfoque ,  Juliaco  & 

Rursemunda  ad  deditionem  compulfis  , 

adegit  fupplicem  fibifieri,  ereptaque  ei 

Gcldria  (qux  tot  beilorum  fegcs )  reJi- 

quas  provincias  ,  Juliacum ,  Cliviam  , 

Montes  ,    fruendas    reliquit.    ViciHim 

Galli  Landrcfium  &  Luceburgum  occu- 

pant ,  Turcis  ad  cxpugnandam  Niceam 
prsbent  auxiJia  ,  C^Efareanos ,  duce  Fri- 
derico  Borbonio  Angiano  ,  ad  Carigna- 
num  Pedemontii ,  fundunt  magna  ftra- 
ge.  Quare  Csfar  Spira:  dat  pacemPro- 
teftantibus  ad  cornitia  ufque  ;  Joanni 
Friderico  ratamlaabentieledioncm  Fer- 
dinandi ,  firmat  paftionem  dotalem  cura 
Clivenfi ,  ut  eo  fine  mafculis  harrcdibus 
exftindo ,  Sibylla  Saxonis  conjux  ,  fo- 
ror  Guilelmi ,  ex  eaque  nati  mares  fucce- 
dant.  Mox  viribus  fuccindus  imperii 
Germanici  C^far  ,  recipit  Luceburgum, 
multa  expugnat  Gallorum  oppida  ,  po- 
pulabundus  ad  Parifios  ferepenctrat ,  co- 


proximis  feculis  inveteratam  tuerentur , 
edifto  vetuit  per  fuas  ditiones,  ne  quis 
quid  novaret  ,  experimentumque  novi 
conienfus  dedit,  exufto  ftacim  Tornaci 
Petro  Brulio ,  quod  fedi  Romana;  con- 
traria  docuiflet.   Francifcus  fimul  Val- 
denfes  per  Provinciam  puniendos  permi- 
fit  Tnvultio  ,   Pontihcis   legato  ,   & 
AquenfijudiciMinerio,  per  quos  captis 
eorum  oppidis  exuftifque  ,  horribilem  in 
modum  cum  viris  pra:gnantes ,  pueruli- 
que  ,  omni   laevitis  gencre  perierunt. 
Necdeerant,  qui  iufis  in  comitiisVor- 
matieniibus  ,  jam  nunc  tollendos  con- 
cionarentur  Proteftantes  ,  nec  interpo- 
nendam  moram.  Paulus  quoque  miferat 
Tridentum  fiios  ,  inchoaturos    conci- 
lium ,  ad  cujus  defeniionem  Ca^far,  Fran- 
cus ,  Polonus  ,   literis  fcmet  adftringe- 
bant.  Increpatus  enim  Csfar  minaci  cpi- 
ftola ,  ob  pacem  Proteftantibus  prolon- 
gatam  ,  recolligere  gratiam  Pontificig 
cogitabat.  Scd  ei  Epiftolaj  librum  oppo- 
Gggg  fuit 


Luth. 
Tom.B. 
"Jenenf. 
Germ. 

Chytr, 

I.IZ. 


SUid, 


fuit  Lutherus  acrcm  ,  refiitatifque ,  qu* 
Papatui  ftabiliendo  Romahenfes  e  Scri-- 
pturadepromunt ,  a  Satana  eum  XTianafle 
contendit ,  pifturis  infuper  ludibrioiis  ei 
infultans.  Interim  Henricus  Brunfvi- 
gius ,  prohibente  Cicfare ,  fcribit  copias , 
Fcederatis  Smalcaldicis  dira  minatur,  ob- 
fidetWolferbytum.  Sed  viftus  a  Land- 
gravio ,  captivum  fe  fiftere  cum  filio  adi- 
gitur.  Anno  proximo  Lutherus ,  dum 
JMansfeldios  inter  fe  comites  reconciHat, 
IflebiiE  placidilfiraa  morte  xxix  annorum 
certaminaclaudit.  Moxcum  coUoquium 
Ratifbonenfe  inter  Proteftantes  &  Pon- 
tificios ,  ob  duriores  Proteftantibus  di- 
ftas  leges ,  eflet  abruptum ,  nec  Conci- 
lium  Tridentinum,  quod  folo  Pontifi- 
ciorum  arbitrio  regeretur  ,  idoneum 
agnofcerent  Protefi:antes  ,  cui  falutis 
committeretur  ncgotium ,  difceffionem 
a  Friderico  Palatino  &  Hermanno  Colo- 
nienfi,(nam  &  illi  Proteftantium  religio- 
nis  erant  nuperfafti)  Saxone&Brande- 


bursico ,  faciunt  Moountinus  &  Trevi 

iilii 
ajunt 


renfis   ,    defendendumque    Concilium 


"joacb. 

Camerar. 

de  bello 

Smalcal. 

Matth. 

Dre£. 


Igitur  Casfar  cogit  Copias  ,  Colonien- 
lem  profcribit  Papa  ,  cum  Solimanno 
fiunt  inducis  ,  ne  bellum  in  Proteftan- 
tes  interpellct.  Madrucius  ,  Cardinalis 
Tridentinus  ,  pro  Caefare  ftipulantur  a 
Paulo  duodecim  milliapeditura ,  &  equi- 
tes  quingentos ,  aurique  pondus  immen- 
fum.  Interrogatus  molitionum  Carolus, 
non  in  civitates  ,  fed  in  principesquof- 
damfeanimadverfiirum  cdicit,  qui  paci 
ac  juri  prsecludant  viam.  Saxo  &  Land- 
gravius  ,  quia  nemini  erat  obfcurum, 
ipfos  peti ,  dilutis ,  qua:  objeftabantur  a 
Casfare  criminibus ,  nihil  in  fe  culps  efle, 
nifi  prajtextum  hsrefeos ,  demonftrant : 
eamque  belli  caufam  a  Pontifice  difcrte 
cnunciari.  Nihilooiinus  Smalcaldia;  fcs- 
deratorum  non  pauci  Cxfaris  fequeban- 
tur  caftra  ,  traduftique  in  ejus  partcs 
crant  Mauritius  Saxo ,  Eleftoris  patrue- 
lis  ,  Joannes  Brandeburgicu?  ,  Philip- 
pus ,  Ericus ,  Georgius  Brunfvigii,  Joan- 
nej »  AlbertiK ,  &  Georgius  Megapoli- 


CarolmV.  C£fa,r. 

tani ;  Palatinus  &  Bnndeburgicus  Ele^ 
ftores  privatira  fibi  confulebant,  Rex 
Danus  ante  biennium  fcedus  inierat  cuni 
domo  Burgundica ,  Carolumque  fempcr 
bella  minantem  feptentrioni ,  prasvalida 
clafle  in  Belgium  mifla ,  qua:  Francis  fub«. 
fidio  eflet ,  pacem  ad  pcrpetuam  adege- 
rat.  Additum  erat  fosderi,  ne  unquam. 
Ca:Iar  armis  urgeret  jus  neptium ,  quod-- 
cumque  ab  iis  jn  Daniam  pr^etende- 
retur. 

Jamque  etiam  Pontificiarum  partium, 
eriiditiflimi  per  Daniam,  oftiduana  dif- 
putatione  evidi  Hafnise  j  prsfente  rege 
manus  dederant.  Infiiper  quo  anno  Smal- 
caldicum  bellum  coeptum  cft ,  renuncia-) 
bat  Chriftiernus  captivus  omni  juri  in 
regna  &  ditiones  paternas ,  fuo  filiorum- 
que  nomine ,  pa£tus  faltem  eis  dotem  & 
dotalia  ,  digna  ftcmmate,  fibique  iplt. 
Sampfo  infulam  &  prasfefluram  Calund- 
burgicam  :  quam  &  obtinuit.  Igitur 
Chnftianus  u  i ,  ne  Burgundicara  otfen-, 
dcret  fimiliam ,  fozderatis  Proteftanti- 
bus  opem  nullam  tulit.  Nec  illis  tam  co- 
piie  dcerant ,  quam  confilium  concors  & 
pecunia.  Profcripti  a  Cajfare  duces  ,' 
Saxo  &  Landgravius ,  bcllum  ei  indicunt, 
junftique  Sucvis  &  Alemannis  Ereber- 
gum ,  impofitam  Alpibus  arccm ,  Diliin- 
gam  &  Donaverdam  jam  tenentibus,tnr. 
dius  C^efarem ,  tum  quidem  imparatum  » 
adoriuntur.  Mox  ille  Pdntificiis ,  Hifpa- 
nicis,  Gcrmanicifque  inftruftus  copiis, 
Landeshuto  ,  quo  divcrtcrat ,  prodir ,  ac 
prope  Ingolftadium  validum  e  Belgio 
alTequitur^exercitum  ,  fruftra  obnitente 
Proteftantium  manu.  Neuburgum  Ot- 
tonis  Henrici  capit :  Apud  Norlinwam 
conferturos  manura  milites  cohibet, 
cunftando  frangcndum  potcntiorem  ho- 
ftem  arbitr.-itus.  Interim  Donaverda  ab 
Odavio  Farncfio ,  Pauli  nepote,  expu- 
gnatur  ,  Proteftantibus  ponuntur  infi- 
diae ,  fed  exploratse  fruftra  fuere.  Jam 
contagia  Ca^fiirianos  invaferant ,  nec  rei 
bene  o-ercndx  deerant  Proteftantibus  oc- 
cafioncs ,  cum  fubito  Mauritius ,  .i  Ca;- 
fare  ftimuJatus  ,  per  Saxoniam  movet 


Huitf.  in 
Chrid, 

ni. 


Sleid, 
/.iS. 
Thniin, 
lil>.z. 

Ludov,  aln 
tAvil.l.u 
de  belU 
Gerra, 


j;y7' 


P.  Sua. 
in  Hijf. 
Concil. 
Trid. 


Belgarum. 
humillimis 


^rhold. 

Wesb,d« 

defertione 

Herm.de 

Weda. 


Carolns  y, 

bellum  Elcftori ,  qui  cum  antca  ifimulta- 
tcs  exercucrat,  probata  &  Julii  Pflugii 
clcftione  ,  quem  Cxiaris  tilium  credi- 
tum  Joanncs  Fridericus  ad  F.pilcopcn 
Naumbcrgicam  non  admifcrat. 

Eroo  dccernitur  transfercndas  in  Saxo- 
ftianfcopias  Protcftantium  ,  rclifto  apud 
Suevos  pra^lidio ,  Landgravius  fuos  abdu- 
cit  domurn,  religioni  habens  in  generum 
pugnare.  Sic  faczlc  Cxlari  Sucvos  &  No-» 
ricos  vinccre  fuit.  Fridericus  Palatinus  , 
qui  aliquantum  Proceftantibus  rublidu 
miniftraliet,  dcprccuione  id  Imt,  UI- 
menfes  etiam  auro  &  tormentis ,  firnul 
prjElidium  alerecoafti.  Francofurtenfes, 
quia  maturius  deditionem  facerent,  etiam 
ii-rifi  a  Maximiliano  Burenti  ,  du<aore 
Uidaricus  Wirtembcrgicus 
conditionibus  tranlegit. 
Mcmmingi  ,  Bibraci  ,  Ravensburgn, 
Campodunenfes ,  Ifnenfes ,  deluliaNa- 
vio  ,  qui  fatis  cautum  eis  diplomate  Ca:- 
farianode  religione  diceret  j  itaquefup- 

pliccs  fafti. 

Verum  longe  aliud  Tridenti  agebatur . 
Ibi  traditiones  non  fcriptasxquiparave- 
rantPatres  facris  literis,nec  paucosdu- 
bis  autoritatis  libros  pro  divmishaben- 
dos  fahxerant.  Peccatum  originis  apud 
fandos  proprie  efle  peccatum  negarunt. 
Nunc  etiam  juftificari  docebant  homi- 
nem  pcr  bona  Opera ,  exccrantes  eos ,  qui 
fide  certa  ajunt  ftatucndam  lingulis  pec- 
cati  fui  in  Chrifto  remifiionem.  Mox  fe- 
■ptem  Ecclelias  facramenta  ab  omnibus 
veneranda  edicunt. 

Inter  hascSaxo  nontantumfuarecu- 
perat  feliciter  ,  fed  &  Mauricium  pro- 
pnis  oppidis  exuit ,  incolumi  tantum  Li- 
ptia  &Drefda.  Magdcburgicum  &  Hal- 
berftadenfcm  Epifcopatus  ad  fe  traducit. 
Cxfare  Auguftanos  &  Argentinenfes , 
multam  pcndentes ,  in  gratiam  recipicn- 
te.  Verum  Colonieniis  Hermannus  , 
exoratus  a  fuis ,  ccdit  prsfulatu,  Adolfus 
Scaumburgicus  fucceiTor ,  coeptam  re- 
formationem  ftatim  abolevit. 


Sub  idem  tenipus  moritur  in  Anglia 
jex  Henricus.  Quinquennio  aiite  vittus 


Cafar*  (^05 

ab  co  Jacobus  V.  rex  Scotu? ,  curifquc 
confcdtus ,  Mariam  rcliqucrat.infantcm. 
Eam  filio  padus  crat  Eduardo  Hcnricus ,  '  J47- 
reo-na  conjungcre  cupidus.    At  Mariae  ij+i. 
matcr  Guilia  ad  Gallos  trahcbat  Scotiam. 
Undc  bclia  pro  connubiis  nata ,  captoque 
ab  Anglis  &  incenfo  Edinburgo  ,  Scotia  chytr. 
faftiombus  diftincbatur.   Exfiinfto  jam  /.n. 
patrc,  tutor  filii  prxcipuus ,  Comcs  Hcr-  TAm-j», 
fordius,traditionesPonti{iciasinBritan-  '  -S- 
nia  cxpunxit,  ThomseCrammeri  Ebo- 
racenlis  Pracfulis  adjutu  :  do6lrina:quc 
melioris  feraentis  exincie  in  Scotiam, 
profucra  jara  regina  matre ,  vidifque  Sco- 
tis,  fparfa. 

Germanise    tanto  dcterior  conditio 
fuit.    Jodocus  Gruningus  in  infcriores 
Saxones  legatus  a  Cazure  ,  Teclenbur- 
gium  &  Lippienfem  comices ,  Ofnabru- 
gam,  Mindam,  Ritbergam  fubegerat , 
Bremam  oblidebat.  Inde  quidem  depu- 
lerant  cum  &  occiderant  Bremenfes ,  au- 
xiHo  Hamburgenlium ,  &  Eleftor  Ro-  NAtalh 
chliciam  expugnaverat   capto  Albcrto  ^»^^ 
Brandeburgico  :  Sed  mox  ad  reliquam  ^,-^^^^' 
Csfaris  felicitatem  Francifci  regis  mors  sieid. 
acceflit ,  Proteftantibus'  bene  cupientis ,  /.19. 
non  amore  religionis ,  fed  C'^faris  invi-  Thi,at,, 
dia,  qui  cum  omne  genus  eruditorum  mi-  "^  4- 
rificc  foveret,  Protelbntibus  quoque  ma-        ., 
o-nam  fubmiferat  vim  pecunis.  Hoc  nu- 
datum  amico  Saxonem,adoriri  parat  Ca^- 
far, junftis  libi  Ferdinandi  fracris  ac  Mau-  ^ 
ritiiexercitibus.  Saxo ,  qui  magnam  vi-  Tabril. 
rium  fuarum  partem  per  oppida  tparfilTet,  Saxon. 
Vitebergam  feftinat,  munitione  fe  defen-  Hlnft.l.vj. 
furus.  At  C^far ,  reperto  per  Albim  ya- 
do ,  affecutus  eum  celeriter ,  pugnare  co- 
crit ,  vulneratumque  maxillam ,  dum  ma- 
fcule  fe  tuetur ,  per  Gerihanum  quendam 
capit,ix  Kal.  Maji.  Sol  fudo  ccelo  pallidus 
triduo,  lamentari  vifus  calamitatem  aifli- 
0:x  veritatis.  Mifen2,dum  pa;ana  canunt 
pro  capto  Eleftore  Canonici ,  templum  Dref^. 
fulmine  incenditur,turres  profternuntur,  ^i^j^l^e»- 
aere  &  ante  & poftea  tranquillo.  Elcaor  ^/^"/;j_ ^^ 
mortis  damnatus ,  vitam  abdicatione  Se-  ^^  i^Ttdi^., 
ptemviratus  redemit ,  renunciavit  fcede-  sieid. 
ri  Smalcaldico  ,  Vitebergam  &  Go-  U$.      , 
Ggg^  i  tham 


Shid. 

/.20. 

1,-48. 

Tlman. 
litf,  j. 


Omph.  in 

Paulo 

III. 

Natalis 

Cemes, 

Hilior, 

l.i. 

Lttcdis 

Ofand. 

l^pid. 

Hi[i. 

Eccltf. 

Cent.i6, 

lib.7.. 


6oJ^  Carolns 

tham  Gafari  tradidit ,  Hcnricum  Brunf- 
viaium  ,  &  Alb.  Brandeburgicum  ab- 
folvit  cuftodia.  Sed  ut  concilio  fe  fubmit- 
teret  Papali ,  nullo  vel  mortis  metu  adi<^i 
potuit.  Bona  illiuspublicata,  Ferdinaii- 
doque  aut  Mauritio  affignata  funt ,  reli- 
ftis  ,  unde  aleretur  ,  cenfibus.  Igitur 
quanquam  ad  Dracenburgum  Mansfel- 
diis  &  Hamburgenlibus  egregia  eflct , 
de  Erico  Briinfvigio  &  Ca^fananis  ,  vi- 
£toria  parta  ,  tamen  Saxonis  calamitas 
foederatis  animos  dempiit.  Landgravius 
a  Mauritio  genero  &  Rrandeburgico 
perfuafus  ,  ciun  fupplicem  fe  C^fari  iifte- 
rct ,  prxter  fadam  fpem  captivus  deti- 
netur.  Repertum  vocabulum ,  quod  le- 
viflima  mutationc  pro  nulla  captivitate 
non  perpetuam  fonaret.  Csefar  ad  quin- 
gentas  machinas  tormentarias  e  Germa- 
nia  in  fuas  provincias  avexit,  a  Proteftan- 
tibus  decies  fexies  centena  aureorum 
millia  exegit.  FerdinanduslimiliterBo- 
hemos ,  quod  Eleftoris  ditiones  tueri , 
quam  invadcre  maluiflent ,  duriter  exce- 
pit.  Levia  illa  erant ,  liconfcientiisfalva 
libertas  permanlifler. 

Ecce  enim  Cohiitiis  armatis  adigun- 
tur  Proteftantes  in  Concilii  Tridcntini 
verba ,  ncquicquam  obfecrantes ,  ut  le- 
gibus  illud  certis  adftringatur.  Sed  vin- 
dex/Horam  Deus ,  conjilia  contrafeinita 
difcujjit.  Nam  quod  mireris,  Pontifex 
viftori  Caefari  clam  infenfus ,  qui  com- 
pedes  vellet  injicere  concilio  ,  qui  Papa- 
lem  dignitatem  per  Pra:fulcs  quofdam 
fugillarct ,  qui  iniquior  eflet  filio  Pontifi- 
cis,  Placentise  duci ,.  Bononiatn  trans- 
fert  fuos  ,  Tridentinum  acrem  per  Me-, 
dicos  cavillatur.  Mifli  Bononiam  Ora- 
tores  Casfaris ,  illegitimam  hanc  cfle  mi- 
grationem  proteftantur.  Paulo  jam  aper- 
tiusfremente,  cuditur  per  Julium  Pflu- 
gium ,  Michaelem  Sidonium  ,  Joanncm 
Agricolam  Antinomum  ,  Hber ,  dogma- 
tum  compleftens  rationem  ,  obfervan- 
dam  intenm  ,  donec  concilium  ritc  fiat. 
Interim  ex  co  diftus  eodcx ,  qui  cum  ne- 
que  Protcftantibus ,  ncque  Pontificiis  fa- 
tisfaceret ,  luccm  ferre  non  potuit ,  edi- 


T.  Ccefar. 

tufque  lites  de  adiaphoris  ,   fynergia, 
aliifque  quaeftionibus  pepcrit  ,  pomum^ 
eridos  Theologis.  Mauritius  ,quodfide- 
lem  C^efari  opcram  navalTct ,  Septcmvir 
creatus  Academiam  Wittcbergenfemfta-  '^^"^' 
tim  inftaurat  :  at  alibi  Casfaris  metus  ^-^^" 
Euangelii  pra^cones  ,  aut  exautorari ,  aut 
ejici  ,  aut  occidi  fecit.    Profuit  multis 
Francifci  Spicr^e  exemplum,  qui  ob  agni- 
tx  veritatis  abnegationem  defperatione 
punitus  Patavii ,  Vergerium  &  alios  ad 
mgenuam  Orthodoxa;  pietatis  profcflio- 
ncm  excitavit.    Mart.  Buccrus ,  Paulus 
Fagius  ,  Petrus  Martyr  ,  in  Angliam 
commigrarunt.  JoannesBrcntius ,  Mu-  ^ol'^--  ' 
fculus,  &  alii,  mire  ftrvati  e  faucibus  ^ff.^/' 
leonum.    Eledtor   captivus  ,   Joannes  ^,.^^^,-,- ^ 
Brandeburgicus  ,  Wolfgangus  Palatinus,  Muji.  ' 
Interreligionem  Csefaris  conftanter  im-  «^«« 
probarunt.  Cumque  rcliquscivitates  de- 
miffius  agerent ,  Magdcburgenfes ,  Bre- 
menfes ,  &  paucas  Refp.  Saxonum  ,  ani- 
molius  tuebantur  Iibcrtatem.  Ad  Mag-. 
denburgicos  Matthia.s  Fkcius  Illyricus  , 
relida  Witteberga ,  ubi  Mclanchthonis 
fidem  ut  nutantcm  improbarat ,  tranfiit , 
oleum  igni  additurus.  Profcripti  a  Cs-  i/;"©» 
fare  Magdcburgici :  oppugnatio  Elcftori 
Mauritio    commendata  ,    cui  Lazarus 
Suendius  fublegatus.  Tentata  fimul  Fer- 
dinandi  dignitas ,  quem  Romanum  re- 
gem  Septemviri  crearant  ,   fi  forte  ad 
Philippum  Ca;faris  filium  ,  jamque  cx 
Maria  Lufitana  parentcra  ,   dcrivari  is 
honor  poiret.  Scd  Eledorum  conftantia 
praevaluit. 

Nec  Magdeburgici  maxima  totius 
Imperii  vi  premente ,  quicquam  de  ani- 
mi  robore  remittunt:  Imo  hoftes  Ot- 
tcrflcbienfi  in  pago  obruunt ,  adducen- 
tos  nobilcs ,  &  Georgium  Megapolita-  SUid. 
num  ,  inquieti  principcm  ingcnii  ,  ca-''*-'5' 
piunt.  Pcrit  interim  moerore  &  ira  Pau-  ^,'"  "' . 

f  ■    .-  ■  „    •    1  ■  Onuph.  iii 

lusiii,  curioiarum  artium  ,  &  inhisne-  i),^^]^ 

cromantiiE  (eftator:  perierat  ante  eum  111. 

Petrus  Loihus  ,  turpilfimus  ejus  filius ,  Chytr. 

inlidiis  Ferdinandi  Gonzagje  ob  ncfan-  '-'^- 

dam   tyrannidcin  trucidatus.    Idemque  ^-^ ^'^  '* 

Gonzaga  praefedura  Comenfem  ,  <\n\  stfi^l^ 

capti- 


■  Carolus  F".  Cdfhr»  Co<^ 

Sle^idin  captivi  cujufdam  uxorcm ,  pudicitia  re-  j  veri  poftuiarcnt,  nunquam  funt  auditi. 
^Pf"*^  dimcntcm  libcrationem  fui  mariti ,  per-  |  Nec  multo  poft  Elcdor  Mauritius ,  pc- 
"■"  ■  ■     fidiofc  trucidato  eo  ,  fefcllerat ,  jufta  ul- '  ^^    '^ 


Natal. 
Comei. 
Hift.  l.^ 
Chytr. 
lib.lj. 


Slcid.  .  ,  r  ,  ,       • 

lib.iz.  nonc  crt  profccutus ,  dum  dotis ,  con- 
Onuph.  in  trahcndiquc  cum  ftuprata  matrimonii 
"jtdio  llr.  d^imnato  prxlidc  ,  pro  fponfa  cicarnifi- 
ccm  immilit,  ccrvicem  mox  impiihomi- 
nis  demcntem. 

Paulum ,  poft  trium  menlium  litigia 
excepit  Julius  iii ,  ante  Joannes  Maria 
Montanus ,  e  concilii  Tridentini  pra2- 
lide  continuator  ejuIHcm,  homoimpu- 
rus  ,  fruendoc]uc  potius  Pontificatui , 
quam  regendo  vacans  ,  voluptuarii  fc- 
ccllus  amator.  Gallias  moderabatur 
Henricus  n  ,  FrancifciF.  CatharinaMe- 
dicea  conjuge ,  magnus  renati  Euangefii 
hoftis.  Hic  Oftavium  Farnefium  ,  Pau- 
li  1  u  nepotem,qui  invitis  Csfare  &  Pon- 
tifice  avo  ,  Parmam  occupaverat  ,  de- 
fvindendum  ,  connivente  Julio ,  fufce- 
pit  ;  cum  Eduardo  Anglo  ,  Boloniam 
perfoluto  fibi  auro  reddente  ,  firraavit 
paccm.    Mox  Mauritii  pertentat  ani- 


tita  f-tpius  libcrationc  Landgravii ,  pro 
quo  vadimonio  cflct  obftriftus  ejus  filiis , 
bcllum  dcnunciat  fimul  Ca^fari  &  mfcrt , 
Auguftam  Vindcficorum  occupat.  Pa- 
trcs  Tridentinos  nuncio  adventus  fui 
exterritos ,  praecipitcm  in  fugam  agit. 
Crefcentio  Cardinali,  pra:fidi  convcntus, 
canis  ater  nodurnus  cxitialem  incuflit 
metum.  Gallus  rex  cum  Tullum ,  Vi- 
rodunum ,  Mctin ,  imperii  oppida ,  rc- 
degiflet  in  poteftatem  ,  pcr  Lotharingos 
irruit  in  Alfatiam  ,  ab  Argentincnfibus 
commeatum  extorquct :  Mauritius  Lin- 
cium  Auftri^  progreflus ,  proponit  pacis 
capita  Ferdinando  &  Maximiliano  cum 
Bavaris  femet  tranfaftioni  olFerentibus. 
Quibus  auditis ,  &  Campanise  motus  va- 
ftatione  rex  Francus ,  in  quam  Cxfariani 
e  Belgio  irrupcrant ,  defleftit,  in  Lucem- 
burgiam,  Saxo  Ereburgum  ,  clauftra- 
que  Alpium  intercepit ,  ca^iis  Ca:faria- 
nis ,  captifquc  ad  tria  millia.  Qua  quidem 


Sleiit. 

Niitalit 

Cornci 

lib.f. 

Sleid. 

1.2^. 


Nub.  Tuo- 

mas  Leo' 

dius  de 

vita 

Frii.ll. 

Palat. 

i.14.. 


Lucas  0' 

fiani. 

£j/it. 

mflor. 

Ecclef, 

lib:  5. 


mum,  quemobLandgraviifbcericapti-    ex  re  tantum  CaroIoFerdinandoquein- 

cuilit  terroris ,  utaccenfisdenoftefuna- 
libus  OEnipontc  difcederent  Villacum  , 
dimiflb  Joanne  Fridericocaptivo.  Capto 
mox  OEniponte  ,  dircptum  quicquid  ibi 
erat  rerum  Ca:firis  dc  Hilpanorum,  Fer- 
dinandi  civiumquc  bonis  nihil  illatum 
damni.  Tandem  interpofitis  induciis  , 
pax  eonficitur  Paflavii ,  dimittitur  e  Bcl- 
gico  carcere  Landgravius  ,  Proteftan- 
tium  religioni  liberum  datur  &  perpe- 
tuum  in  Germania  exercitium ,  profcri- 
ptiones  abolcntur.  Priufquam  tranfige- 
retur  ,  Albertus  Ulmenfes,  Noriber- 
genfes  Bambergenfem  &  Herbipolen- 
fem  Epilcopos ,  mox  &  Moguntinum  , 
ingentibus  afFccerat  damnis.  Vormatiam 
&  Spiram  fubegcrat.  Tum  cavillatus  pa- 
cificationem,  difcedit  a  Fraiicofurtana 
obfidione,  Moguntinis  &  Spirenfibuspe- 
cuniam  impcrat,  expugnat  Trevirim. 
Prajclarius  contra  Mauritius  in  Hungs- 
riam  demittit  copias ,  ubi  Turcaj ,  ob 
expugnatam  a  Ca;farianis  Africam  fcu 
Leptim  urbem ,  violatis  induciis ,  Temif- 
Gggg  3         varura, 


vitatem ,  vimque  illatam  religioni ,  ini 
quiorem  faftum  Carolo  fciebat. 

Mauritius ,  re  cum  Alberto  Brand.& 
Megapolitanis  occulte  coramunicata, 
init  cum  Gallo  fosdus ,  pro  liberratc  Ger- 
manica :  ducit  bellumMagdeburaicum  , 
donec  tempefHva  fit  in  Ca:farem  expedi- 
tio  :  facit  deinde  pacem ,  qua  multam 
C^efari  grandem  folvunt  Magdeburgi- 
ci  ,  falva  religionis  &  majorum  liber- 
tate» 

Interim  in  Boruffia  rixatur  Andreas 
Oiiander  de  juftificationccum  Maximi- 
liano  Morlino  ,  Georgius  Major  de  ne- 
ceflitate  operum  ad  falutem  ,  Stancarus 
de  Mediatoris  Chriftidivina  in  officiona- 
tura ,  controverfias  movent.  Mauritius 
Melanchthonem  &  afios  inftruit ,  ituros 
ad  concilium.  Veniunt  etiam  Triden- 
tum  legati  Protcftantium ,  Tlieologique 
Wirtembergici  &  Argcntinenfcs-  Scd 
quum  exhiberent  librum  complexum  do- 
gmata  ,  publice  dcfcndenda  ,  fibique 
juxta  formiulam  concilii  Bafilienfis  ca- 


Chjtr. 
/.17. 

Annal. 
Tttrc.fup- 
flementt 
"Joan. 
LsHnfl, 


Natal. 
Comes 
Lib.  6. 
Hiji. 


Chytf. 
Slid. 


I/J-j,. 


Onuph.  in 
JiiliQin. 


■^66  TrMfaWo 

vamm,  Lippum,  Zolnoccum  occupave- 
rant.  Agriam  quidem  mafcule  defenderunt 
noftri;  Sed  fellus  cladibus  Ferd.  pacem 
denique  a  Soliman.  annua  triginta  mil- 
lium  aureorum  penlione  emercatus  eft. 

Csefar  in  Gallum  vadit ,  afrumto  Al- 
berto,  ejufque  cum  Epifcopis  paftione 
comprobata.  At  inaniter  oppugnata 
maximis  copiis  Mcti ,  diftributi  in  hy- 
feerna  Csfariani ,  tertiam  partem  conta- 
giis  pcrieree  Albertus  .perfolutofibifti- 
pendio ,  atrocius  exinde  flagellat  Epifco- 
pos ,  Bambcrgam  &  SuinRjrtum  capit. 
Illi  implorato  iraperialis  curiae  auxilio , 
Mauritium  &  Brunfvigium  accerfunt. 
Noribergenfes  etiam  Ferdinandum.  Vi- 
ciflim  Ericus  Brunfvigius  a  Philippo  , 
Henrico  filio ,  armis  vexatus ,  Albcrti 
poftulat  opem ,  qure  caufa  Philippo  ad 
fuos  redeundi  fuit.  Concurriturdemum 
acri  prjelio  ad  Sivershufam.  Vincit  Mau- 
ritius,  capit  ligna  LXiv,quater  mille  equi- 
tes  fternuntur.  Viftor  ipfexxxii  annos 
natus  ,  letali  afFeftus  vulnere ,  biduo 
poft  exftinguitur.  Philippus  &  Carolus 
Brunfvigii)  Fridericus  Luneburgicus  , 
&  XIV  comites  acie  cadunt.  Albertus 
accilis  nimium  viribus  ,  Hannoveram 
profugus ,  recolligit fe quidem,  fed fem- 
per  prasliis  inferior ,  ab  Henrico  Brunf- 
vicenfi  &  Ferdinando,  poft  multipli- 
ces  cafus ,  omni  demum  dicione  exuitur. 

At  Carolo ,  poft  captos  Deo  fideles 
pvincipes,  oppugnatamque  religionem 
Euangelicam ,  vix  profpere  quicquam 
ceflit ,  Parmam  &  Mirandulam  ,  per  fuas 
&  Pontificis  copias  ,  fruftracruento  bel- 
lo  exagitavit.  Sencnfes,  ob  exftruftam 
a  CoEfarianis  in  urbe  fua  arcem ,  defece- 
runt  ad  Francum  regem.  Commifri  enim 
inter  fevanitate  Pontificis  reges,  quod 
alius  alii  auxilioveniret ,  bella  ex  bellis 
ferebant,  qu£E  innonum  protrafta  an- 
nummultas  &maxime  miferabiles  cla- 
des  Chriftianis  invexerunt. 

Senenfe  omne  territorium  ad  foli- 
tadinempene  redaftum  eft  ,  quod  Cof^ 
mus  Medices  tandem  fubegit ,  Senam- 
<5ue  fame  doraitam ,  fuo  ducatui ,  per- 


Sleid,  ' 
/     Zf. 
Chytr. 
l.  II. 

u;8. 


Pajavie^fis» 

mittentc  Cx/are,  Sdjimxit.  Corficam 
Genuatium  infulam  Henricus  rex  , 
auxiliantibus  Turcis  occupavit ,  ditioncs 
Caroli  ferro  ac  rapinis  exhaufit ,  Carolo 
viciifim  Teroyennam  &  Hefdinum,  Gal-  f 
licana  oppida ,  diruente.  ^^* 

Interim  &  Anglia  triftiffimis  quaffa- 
tur  motibus.    Eduardus  ,  faaacifiimi  in- 
genii  adolefcens  ,  detruncato  antca  avun- 
culo  fuo  &  protedlorc  Somerfcto ,  len- 
to  (ut  ferunt)  Joannis  Dudlsi  veneno 
erat  interceptus ,   quo  is  nurura  fuam 
Joannam  SufFoIciaminfbliocoUocaret. 
Scd  populus  Mariam  Eduardi  fororem  , 
Joannse  prsetulit-  Undc  Dudlxi  Nort-  JoMties 
humbrii  diffipatis  copiis ,  potira  rerum  ^**"* 
Maria  ,  ipfum  reginamque  Joannam  ,  q^^^ 
amitae fus neptcm  ,  capiieplcftit ,  Epi-  «b-c. 
/copos  plerofquc  in  carcerem  rapit ,  Pon-  Hatalii 
tificj  Julio  Angliam  denuo  fubjeftura.  ^"'"^u/f 
Id  quod  plurimo  cum  Euangclicorum  l7o   '^' 
fanguinc  tandcm  peregit,  Rcginaldo  Po- 
lo  Cardinale  populum  ,  velur  ab  hasrefi , 
emundantc.    Nuplit  Maria  Philippo  , 
Caefaris  filio  viduo ,  cui  pater  rcgna  ,  Si- 
culum  &  NeapoHtanum,  cum  Belgio 
tradiderat.  Sed  id  matrimonium  fucccllii 
caruit ,  cum  Maria  fanftorum  ebria  fan- 
guine ,  quarto  poft  anno  e  vivis  abripe-  i^jg. 
retur. 

Pontifex  haud  diu  gavifus  recuperato  q     ^^  -^ 
Anglise  dominio  ,  dum  fingit  morbum  ,  yujg  iu, 
fcrio  codem  corripirur ,  migratque  ad 
plures  initio  anni  li.    Cui   fufFeftus 
Marcellus  1 1 ,  inter  molitiones  varias  ij/j"» 
XXII  die  apoplexia  interiit ,  fafTus  ali- 
quando  ,  fe  non  videre ,  quoroodo  quis 
pontificatum  tenens  falvari  poffit ,  tefte 
Oriuphrio  familiari  ejus. 

Ejus  locum  acccpit  e  Joanne  Petro  BdUm  de 
CarafFa ,  Paulus  i  v  ,  Theatinorum  or-  ttSiis  £»• 
dinis  conditor,  feveritate  cunftis  me-  '"'*"• 
tuenda ,  quam  maxime  necandis  Luthe-  ^""^"  7' 
ranis  oftentaverat,  inquifitoris  officio 
funftus ,  quo  genere  crudclitatis  vix  xxx 
annorum  fpatio  c  l  Chriftianorum  mil- 
liaabfumtamcraorantVergcrius  &  Ba- 
I:eus. 

Judceos  certis  feptis,  raoreVeneto,, 

oppida- 


i;y6. 

Natalis 
Cowet 
Hifior. 
l.'6. 


Natalis 
€on>es 
l.  lo. 


Chyt. 
l.  18,19 
1558. 

Dreir. 
MiU.  6. 


Z.eoncl.iii 
fujfl.  AH- 
nat.Turc, 


;  Cdroltts 

oppidatim  concltilic ,  croccicjuc  coloris 
pilcum ,  quo  iurcrnofci  poflcnt ,  fcrrc 
cocc;ic ,  impotito  etiam  graviori  tributo. 
C.xiTirianis  dudum  infcnfus ,  qui  obnixi 
quocjuc  clcftioni  ejus  circnt ,  vctus  o- 
oium ,  coraparato  exercitu ,  in  Rcgnum 
Ncapolitanum  undc  ip(e  erat.evomcrc 
ftuduit.    Quo  tempore  Carolus ,  curis 
laboribufquefra6tus ,  novo&poft  Dio- 
clcti.mura  infolcnti   cxcmplo  abdicata 
dignitate,  rcgna  ha:re(iitaria  in  filium 
Philippum,  imperium  in  Fcrdinandum 
fr.-itrcni  tranftuh't.  Inde  in  co^nobium 
abditus  S.  Jufti  Hifpanicum ,  reh^ioni 
attentius  vacayit  bicnnium  ,  quo  inftitu- 
to  quailtum  profeccrit ,  teftatus  dcinde 
cft  prcSbyter,  cujus  officio  frequenti  ute- 
batur.quem  Phihppus  fihus,  nimium  Pa- 
pahs  fidei  princeps,  ob  Lutheranifmi 
crimcn  fupphcio  afPecit.   Jam  vero  Pa- 
pa ,  GaUorum  auxihis  fubnixus  atrox  bel- 
lum  Phihppo  moverat ,  qui  viciflini  du- 
clu  Albani ,  totum  fere  Latium  eripuit 
Pontifici ,  parumque  abfuit ,  quin  dcnuo 
Roma  a  Ca:farianis  caperetur.    Ponti- 
fex  ,  cum  nihii  non  vcnale  haberet  inte- 
rim ,  uta:rariorumptibus  exhauftofub- 
vcnirec  :    tandem    confpicatus   fruftra 
fe  niti ,  quod  Oftavius  Farnefius  in  gra- 
tiam  Philippi  rcceptus ,  Placentiam  rece- 
pilTet ,  Galliquc  apud  S.  Quintinum  ab 
Hifpanis  vidti ,  acplcraque  Francorum 
nobiliras  capta  eflet  ,  paccm  admifit  , 
quam   mox    treiiienda    Tiberini  fluvii 
reftagnatio ,  omnia  urbisplanainundan- 
tis ,  triftiorem  bello  reddidit.  Carolus 
,  xxxviii  imperiijvitxanno  L  I  v,pra:- 
Uicentc  Cometa,  migravit  c  mundo , 
vix  ulli  Germanorum  Ca;larum  poten- 
tia  &  virtute  fccundus.   Triennio  eum 
antecefllt  Joannes  Fridericus  Eledlor , 
qui  rcdditas   principatui  ,  fed    tradico 
Augufto  patrueli  feptemviratu ,  cotiju- 
gem  Sibyllam  plaeida  morte  eft  fecu- 
tus ,  maCTnum  inter  principes  fidei  eon- 
ftantiajque  exemplura. 

Contra.  infelicitatis  -Solimannus  Tur- 
ca.  ,  qui  circumventus  ab  uxore  Rofla , 
Muftapham  novercali  odio  proditionis 


V.  Cafar,  607 

infimulante  ,  parriciJio  fc  maculavit » 
fublato  filio  Muftapha,rcbus  in  Pcrfis  gc- 
ftisclariflimo  ,cuidv;indcncpotem,.ahof- 
que  duos  filiorum  cxitii  comiccs  addidit. 
Nam  Zinngir,  indignitate  fratcrna;nc- 
cis  patri  cxprobrata ,  propria  in  vilccra 
adegit  pugionem ,  Bajazctcs  ,  poftulan- 
tc  Solimanno,  aTcchmafi  Parthoruni 
rcge,  ad  quem  acieviftusconfugerat , 
cum  filiis  cltpcremptus. 

Tandcm  utad  Indicavcniamus,  poft 
rcpertam  Brafiliam  Floridamque  altero , 
poftquam  Carolus  Cxfar  crcatus  eft , 
anno,  Ferdinandus  MagcIIanus  Lufita- 
nus  fretum  a  fe  Magellanicum  didtum  , 
prajtervedtus  eft.  Qua  in  expcditione 
cum  periiflet ,  una  ex  ipiius  navibus,  cct- 
tera  claiTc  amilTa  ,  biennio  poft ,  toto 
terrarum  orbe  circumnavigato  Hifpa- 
lim  appulit.  Terrx  a.  Magellanicis  ob- 
fervata:  ex  ignibus ,  qui  eminus  accenS 
vifebantur ,  Igneae  vulgo  tabuhs  in  Cof- 
mographicis  indigitantur. 

Eodem  anno  cepcrunt  Ferdinandi 
Cortelii  vidoria:,  quibustot  capta  op- 
pida  totis  xx  annis ,  tot  iuftrata;  provin- 
cix  ,  impriiTiifque  Mexicana  urbs  in 
lacu  fita ,  ut  Epuome  hac  explicari  ne- 
queant. 

Peruvia;  fimul  regio  partim  a  Var- 
ga  ,  partim  a  Francifco  Pizarro  fubafta , 
mque  eaurbs  magni nominis  Cufco.  £x- 
inceHifpani  ipfi  mutuis  fe  lanienis  xx 
annorum  fpatio  confecerlint ,  indignius 
avaritiam  &  iibidinem  viftoris  iuenti- 
bus  ,  donec  Petrus  Gafca  Jurifcon- 
fuitns ,  .1.  Cxfare  mifllis ,  ievamentura 
aliquod  adferret  ,  capto  Conialvo  Pi- 
zerro. 

In  India  Orientali  non  minores  pro- 
grefTus  Lufitani  fccere ,  difficiliore  licet 
navigatione  ufi.  Joan.  Caftrius  parta 
contra  Carabajs  regem  yiftoria  capto- 
que  DiOjarapliflima  ditiflHraaque  Camba- 
jse  urbe ,  Lufitanorura  ibi  iraperium  fir- 
mavit.  Eorum  fane  civilior  adminiftratio 
fuit.regibus  Emanuele  &  Joanne  in  iiiara 
curam  intentioribus ,  quum  C^efar  belhs 
implicatus  Europa:,   exorta  inter  ion- 

ginqua- 


Augtr. 
Bus!>etj. 
Epift.  I. 
&■  3. 


Hieron, 

Orof. 

lib.it. 

Ciijpar.ab 

Ens  Hift. 

Ind.lib.l, 

^iaff. 

Hift.Ind. 

lib.  8. 


Enslib.i. 

Thnart. 
l.U 


D.im.  a 

Goesde 
bello 
Camb.  '- 
Comr/t. 
tribtu.Jai-,- 
cob.  Te  - 
viiis  de 
rebus in 
lndia  nd  v 
Dium 

Maff. 
1.1-}.  Hi. 
ftor.  In- 
djc. 


<5a^ 


Ferdinandus  I.  Imperator, 


diflidia 


Sixtut 

tVenenf. 

blietb. 


difp.  1. 1. 
eap,  12. 
Ubl/oEtn- 
miusFrif. 
rerum, 
lib.  60. 


A.M. 

Chrilii 
Jj;8. 


ginqaarum  ditionum  reftores 
ieutuis  componeret. 

Literis  adeo  effloruit  Caroli  impe- 
rium ,  ut  haud  fciam  ,  an  multis  fkculis 
felicior  doftorum  virorum  proventus 
exftiterit.  Imp.  ipfe  parum  literis  cultus  , 
Mercurino  Gattinaria  ,  Nicolao  Grail- 
vellano^  Heldo ,  Navio ,  Seldo ,  conlilia- 
riis  eruditis  utebatur :  Pontifices  ,  Caje- 
tano ,  Eembo  ,  Sadoleto ,  Contareno  , 
Polo  Cardinalibus  :  Hillorici  Paulus  ^E- 
mylius ,  Paulus  Jovius,  Francifcus  Guic- 
ciardinus ,  Joannes  Sleidanus  enitebant. 

Religionis  Proteftantium  ,  prajter  fu- 
perius  annotatos ,  Sebaftian.  Munfterus  , 
Cafparus  Hedio  ,  Joannes  iEpinus  , 
Georgius  Anhaldinus,  Jacobus  Stur- 
mius  ,  Viftorinus  Strigehus :  Et  Mathe- 
matici ,  Joannes  Schonerus ,  Petrus 
Apianus ,  Erafmus  Rheinholdus  :  Poetae, 
Eobanus  Heflus  ,  Georgius  Sabinus  , 
Joannes  Strigelius  ,  &  fmiiles  clari  ha- 
bebantur. 

Francifcus  Vatablus  Lutetise  ,  Joan- 
nes  Forfterus  Witebergx  egregu  He- 
braifini  dodores  erant.  Beatus  Rhena- 
nus  Selelbdienlis ,  Joachimus  Camera 
rius  ,  Hieronymus  Vida  Cremonenlis 
Epifcopus,  &  majorillis  Philippus  Me- 
lanchthon  Brcttanus,humjanioribus  lite- 
ris  prscellebant.  Nicolaus  Machiavellus, 
hiftoricus  &  Secretarius  Florcntinus ,  ex 
ambitione  Pontificum  docuit  pleraque 
Chriftianis  provenilTe  mala,  Joannes 
Lafcus ,  Anglia  pulfus ,  cum  in  Dania  fe- 
des  fruftra  qua^reret,  inFrifiaeas  inve- 
nit,  fecumque  Calvinidogmataadvexit. 

FERDINANDUS  Rom. 

Imper. 

SoLiMANNus  Turcarum. 

P  Erdinandus  rex  Hungari^  ac  Bohe- 
mise ,  annitente  Carolo  V  fratre  ,  rex 
Romanorum  creatus  ,  deinde  eo  fe  abdi- 
cante ,  atque  poft  biennium  mortuo  , 
Auguftam  poteftatem-concordibus  Ele- 
ftorum  fufFragiis  adeptus ,  dignum  fe  eo 
faftigiopra»buit ,  pace  Germani^B  confir- 
mata.  Jenenfem  Academiam  a  Joaone 


Friderico  Eleftore  excitatam  ,  ut  pcr 
cam  purioris  doftrinje  depofitum  conler- 
varetur ,  ornavitprivile2;iis.ColIoquium    " 
Vormatiae  inter  Romanenfes  &  Euan-  ijJ7- 
gelicos  haberi  juflit  ,  fi  forte    propius  ^j/f-^-^f^' 
coire  inter  fe  partespoflent.  Sedquum 
id  invito  Pontifice  fieret ,  Romanenfes  , 
damnariprimumabEuangelicis,  Cal- 
vinum  ,  Ofiandrum ,  Majorem  &  alios , 
ab  Auguftana  confeflione  recedentes  , 
contendunt.  Quod  cum  Snepfius ,  Stri-  Leeucl. 
gelius ,  Stoflelius  ,  Morlinus ,  Sarcerius ,  ^"  ^**'* 
parati  eflent  facere  .  Melanchthon  vero  •'^"-/^'^- 
&  Witerbergici    abnuerent ,     abrum- ^„^//4V 
punt  adlionem  Romanenfes ,  infefto-  p.  oderk. 
cjue  negotio  abfcedunt.  Manfit  interim  '.2"  de 
inviolata  pax  reliqu^e  Germanise  ;  at  in  '"''^    ^*- 
Livoniam ,  Germanici  imperii  provin-  ^j'^.'^    f^' 
ciam ,  ingens  belli  tempei^as  a  Joanne  ^ci  Hift. 
Bafilide ,  Mofcorum  duce  ,incubuit.  Li-  fui  tempo. 
voni  paulo  ante  intef^ino  attriti  bello ,  ''■''■'  '•  1 1. 
quod  Wilhelmus  Rigcnlis  Archiepifco-  Rheinh. 
pus     Chriftophorum    Megapolitanum  Hciden.. 
coadjutorein  libiinfciis  ordinibus  adfci- A'»'" ''« 
vifTet,  quumpadtum  Mofcho  tributum  ^^^^^ 
tardius  exfolverent  ,immenfis  barbaro-  /.  g^ 
rum  copiis  opprefTi  funt.  Perfoluto  tan- 
dem  auro ,  fed  expugnat?  jam  a  RuflTs 
Narva ,  ncquicquam  tentarunt  placare 
tyrannum  ,  qui  mox  pervaftata  Derba- 
tenfi  ditione ,  Derbatum  ipfum  fubegit , 
totique  Livonia:   extrema  eft  quasque 
comminatus. 

Revalienfes  Chriftianoiii  Danorum 
rcgi  per  legatos  femet  fubjecere ,  defen- 
di  a  fe  Ruflicam  orantes  fervitutem.  E- 
ftonia  enim  antiquitus  Dania;  parebat, 
atque  Chriftianus  pietate  &  armis  undi- 
quaque  celeberrimus.  Sed  ille  non  mi- 
nori  prudentia ,  quam  moderatione ,  de- 
latum  imperium  detreftavit ,  plus  fibi 
ditionum  cfTe  profefTus ,  quam  per  hu- 
manam  imbecillitatem  decenter  guber- 
nare  pofTet.  Auro  tamen ,  commeatu 
&  armis  adjutis  Livonis ,  initio  fequen- 
tis  anni  l  i  x  piam  vitam  bcato  fine  con- 
clufit.  Sacrum  codiccm  Daniceverfum  AftttU. 
ediderat  anno  l.  Epifcopatum  Slefyicen-  Huitf.  in 
fem  Danis  adjudicari  curaverat.  Ham-  ^^"i/*- 

bur^enfes     *' 


Qjytr. 

joannts 
Foxut 

Comm. 


l<!dtalit 

Comes 

i.zi. 


OnHph. 

Paiilo 

VI. 


FridertCHS  11. 

burgcnfcs  jiis  fibi  in  Albi  flumine  afle- 
rentes,  quoannonamfiia  iniirbc  diftra- 
hcrc  cogcrcntur  HoKati  &  vicini  Saxo- 
ncs ,  lcnta  Jicet  apud  tribunal  Cxfircum 
lite  ,  quam  armis  pcrlequimaluit ,  prin- 
ccps  pacis  publicx  ftudioiifllmus.  Cum 
quotioie  flcxisgenibus  Dco  (Lipplicarct , 
fandiorifque  dodlrinaz  miniltros ,  pcr 
univcrfam  Daniam  ,  &  (cptcntrioncm  , 
primus  inftituillet ,  Coldingx  anno  rc- 
gni  XXIV ,  vitje  lvi  dcceflit ,  tcftatus  ali- 
quot  ante  obitum  diebus ,  apparuillc  libi 
quendam  in  fomnis ,  omnifque  miftria: 
hnem  ad  Kal.  Januar.  pollicitum ,  haud 
dubie  angclum  fuum.  Quare  eodielae- 
tus  e  mundo  miCTravit ,  eaudii  casleftis 
prmiitias  mortali  in  corporecxpertus. 

Prx'ccflerat  Chriftianum  Maria ,  An- 
glorum  rcgina,  multis  innoccntiumfup- 
pliciis  cruenta ,  amiflb  Calefio  ,  quod 
ducentis  &;undccim  annis  Anglitenue- 
rant.  Poft  cujus  interitum  ,  Elifabeta  fo- 
rorejus,  rcgnihabenasfufcepit ,  ecar- 
cere  ad  folium  cved:a ,  eaque  duce ,  pu- 
rior  Dei  cultus  per  Angham  refloruitj 
Pontificis  Rom.  majeflas  conculcata. 
Sequutus  eft  patruelis  fui  mortem 
.  Chriftiernus  1 1 ,  fatalefquc  ^erumnas  an- 
no  setatis  lxxviii  ,  dcjcftionis  x  x  v  ii 
finivit.  Dixeris  annum  hunc  plurimis 
principum  emortualem.  Nam  &  Henri- 
cus  Galliarum  rex ,  dum  nuptias  inftruit 
fili^,  Philippo  Hifpano  jungendx ,  ba- 
ftiludio  congreflus  cum  Mongomerio, 
dcxtrum  perfoditur  oculum ,  fimilibuf- 
que  perit  tormentis  ,  qualibus  afFcce- 
rat  Lutheranos.  Itaa  Pontificiisnomi- 
iiantur  ii .  qui  RomancE  Ecclefi^  erro- 
res  denudant.  Julio  menfe  Henricus , 
Augufto  Laurcntius  Priulius,  Veneto- 
rum  dux ,  exftinguitur ,  Oftobri  Paulus 
IV  Fontifex,  inquifitioni  &  poenis  inteii- 
tus  Lutheranorum. 
in  Quam  gratus  is  Roraanis  eflet ,  tu- 
multus  fub  mortem  ejus  excitatus  oftcn- 
dit.  Populus  cnim  cfFra^So  inquifitionis 
CarCere  dimifir ,  quos  ibi  alter  Herodes 
incluferat ,  captivos ,  domumque  ipfam 
exuffit.  Statuam  Pontificis  raarmoream 


m 


ignominia 
giam  domum  redundaret 
tur ,  gloria  folius  Adolfi  forct. 
go  in  Dithmarfbs , 


^^.v  DanU.  (S09 

triduo  habuit  ludibrio  ,  Capite  manuque 
pra;cifis  ;  omnia  CarafEirum  fimilix  in- 
iignia  dccrcto  cx  uibc  fuitulit.  Apud 
Fjicnanos ,  mcliori  famadcnatus  Pala- 
tinus  Septemvir  Otho-Henricus ,  Fride- 
ricum  dccimo  graduagnatum  fucccflo- 
rcm  habuit. 

Eodcm  anno  Dithmarfbrum  libertas  ,  ^ W- 
quam  multis  fcculis  ufurparant ,  occidit.  ^f^^"*' 
Adolfus  cnim  Holfitus ,  cui in  aula  Cx-  fj'Ji^ 
faris  fxpiufcule  exprobratae  cllent  clades  ,  Dith~ 
quas  majorcs  ejus  a  Dithmarfis  accepif-  mArfic.  ^ 
fcnt,  vindiftam  dudum  animo  conce-  Chn/i.Ct- 
pt.im,fedfupcrtliteChriftiano  11 1  dila-  ^^'j-  '  '" 
tam ,  eo  mortuo  excrcere  dcftinabat.  £)irh- 
Tradus  in  focietatem  bclli  Fridericus  11,  marf. 
Chriftiani  1 1 1  filius ,  co  inprimis  argu- 
mcnto  ,   quodii    vincerent  Dithmarfi 
Adolfum ,  ignominia    omnino  ad    re- 

fin  vincercn- 
Itum  er- 
trium  principum  , 
regis  Friderici ,  Joannis  &  Adolfi  du- 
cum  aufpiciis ,  quibus  Antonius  Olden- 
burgicus  quindecim  cohortes  adjunxit , 
adeo  ut  equitum  millia  quatuor,  peditum 
figna  quinquaginta  eflent  ,  imperatorc 
Joanne  Rantzovio.  Mcldorpium  , 
Dithmarfixcaput,  Tilcbrugga,  Sc  Ham- 
ma ,  uno  tempore  oppugnatx.  Sed  eo 
confilio  ,  ut  dubii ,  cui  loco  primum  fub- 
fidio  convolarent  Dithmarfi ,  in  diverfa 
diftraherentur.  Idque  accidit.  Meldor- 
pium  totis  viribus  tripartito  cxercitu 
adortus  Rantzovius  ,  haud  fine  fuorum 
fancTuine  expugnavit ,  viam  pcr  paludcs 
monftrante  Bertoldo  Petri  transfuga  , 
atque  occifis  plerifque  propu2;natorum. 
Tertio  poft  die  Brunsbuttehum  pars  co-  f'"""'... 
piarum  ducitur ,  ubi  rivulum  quendam  ^^^^"^  * 
communierant  agreftcs  :  qui  circum 
dati  lcgionibus ,  viftas  manus  dedere  , 
prxfentique  exitio  Joannis  Rantzovii 
commifcratione  funt  fubtrafti.  Idibus 
deinds  Junii  fimulato  ad  Hcmmingfta- 
dium  vicura  itinere ,  Tilebruggam  de- 
fleftunt  principes,  eamque  fere  nuda- 
tam  propugnatoribus  occupant.  Con- 
feftini  jHeidam  itur ,  e  qua  elicitas  ad 
Hhhh  pugnanx 


marf. 


6io 


Trldericm  11, 


Ciliciits 
lib.s. 
Chytr. 
lih.zo. 


Pugnam  Cohortes  quatuor  intercipiunt 
Occiduntque,  haud/aneinultas.  Etenim 
oum  fugientibus  inliftunt  viftores ,  no- 
vem  figna  producunt  Heidani ,  acrique 
inito  conflitlu ,  Adolfiim  ducem  vulne- 
rant,pra:torianorum  multos  profternunt. 
At  Rantzovius  ,  diftinentibus  prxlium 
equitibus  ,  Heidam  injedlis  facibus  in- 
cenfam  invadit ,  eaque  cremata ,  redu- 
cit  ad  tormenta  militem ,  dimicando  jam 
fatigatum  ,  tribus  hoftium  millibus  per- 
cmptis.  Ea  clade  fra£liDithmarli,mit- 
tunt  cum  niveis  baculis  (acerdores ,  pa- 
cemque  exorant.  Data  illis  legibus ,  ut 
deprecaticontumaciam ,  quifupererant , 
ad  quatuor  juvenum  millia ,  inftrumen- 
tum  omne  bellicum  traderent ,  in  iingula 
agri  jugera  florenum  penderent  annuum, 
prazfeftis  principum  parerent.  Ita  gens 
libertate  elatior ,  miti  Holfatorum  prin- 
cipum  regimine  rnanfi.iefa6ta ,  hadlenus 
conquievit.  Menftruum  fuit  hocce  bel- 
lum  ;  quo  confefto  Fridericus  Hafni^e 
diadema  fumiit  ,  uti  &  Francifcus  1 1 , 
Henrici  F,  Rhemis  Gallorum.  At  Livo- 
nos  diuturna  miferia  coegit  ad  Sigifmun- 
dum  Polonum  confugere ,  qui  Gothar- 
dum,  militise  maaiftrumjCurlandise  nun- 
cupavit  ducem  ,  cum  ordo  Livonicus 
adv.  fini-  cccLviii  annis  perdurailet.  Fridericus 
rex  Magno  fratri  Oiiliam  &  Cnronien- 
fem  dioeceles  a  ][oan.  Munchaufeno  fibi 
venditas  ,  addixit  ,  quibus  Mauritius 
Vrangelius  PrcEfuI  addidit  Revalienfem. 
Interim  Rufli  Harriam  Lettoniamque 
perpopulati ,  Vellinum  capiunt ,  Guilel- 
mum  Furftenbergium  Archiepifcopum 
fenem  abducunt  in  Rufiiam.  Revalien- 
fes  Erico  xiv  ,  Guftavi  nuper  defun£ti 
Filio  iemet  fubjiciunt ,  ia  grandioris  belli 
autoramentum, 

Papale  folium  ,  poft  quadrimeftres 
Cardinalium  altercationes ,  inicenderat 
Joannes  Ancjelus  Mediccs  Mediolanen- 
iis  ,  Pii  IV  norainealTumto.  In  cjus  inau- 
guratione  duodeviginti  homines  ,ipar(3s 
de  more  pecunias  avidius  rapientes,intcr- 
ierc,  X  l  clifi  fosdc  luxatique ,  trifte  Ponti- 
ficatus  omen  fucre.  Ipfe  Pius  ftatim  alie- 


Leoucl. 
de  bellis 

Mofch 


tnn. 


^S^o, 


Ontifib,  in 
fio  IV. 


RexDanU, 

mmperfomm,  alienos  mores  induijfe  vt^ 
fus ,  ex  humanitate  ,  patientia ,  libera- 
litate ,  modeftia  ad  contraria  omnia  de- 
fiexit.  In  contumeliam  deceiToris  Pauli 
patrata  a  populo  ,  facile  remifit :  in  cjuf^ 
dem  nepotes  &  familiares  fevere  ani- 
madvertit.  Carolum  Carafam  Cardina- 
lem  ,  &  alios  fumma:dignitatis ,  crimine 
majeftatis  circumventos ,  percarnificem 
exftinxit.  Suos  nepotes  inque  his  Caro- 
lum  Borromajum  ,  ad  iiiblimes  honores 
extulit.  Ferdinandi  Imperatorium  api- 
cem  ,  Paulo  fummopere  iraprobatum , 
non  tantum  ratum  habuit ;  fed  &  abfol- 
vit  Carolum  v  ,  ejufque  filium  Philip- 
pum  criminibus  ,  queis  a,  Paulo  erant 
onerati.  Ad  eum  venit  Abdifu  ,  Orien- 
talium  Chriftianorum  Patriarcha  ,  per- 
que  interpretem  Romana  amplexus  do- 
gmata  ,  in  Ail^^riam  largis  cum  muneri- 
bus  rediit.  Difpar  Pii  apud  Germanos  * 
principes  ,  &  Danorum  rcgem  autori- 
tas  fuit.  Cum  enim  generale  conciliura  , 
quod  fupcriores  Pontifices  aut  parum  cu- 
pere  aut  negligentius  traftare  aiTueve- 
rant  ,  fe  ftudiofius  apparare  fimularet, 
illud  iterum  Tridenti  continuandum  in- 
dixit,  mifitque  legatos,  qui  Proteftan- 
tes  eodem  invitarent.  Fridericus  Palati-  isCi.^ 
nus ,  Auguftus  Saxo ,  Septemviri ,  mul- 
tique  alu  Teutonum  principes  ,  qui 
Naumburgi  convenerant  ,  Ferdinando 
C^efari  refponderunt ,  ab  OEcumenico 
aut  Nationali  ,  fcd  libero  conciho  ,  fe 
neutiquam  tiTe  alicnos ,  qualehaftenus 
Pontifex  nullum  proraittat.  Legatis  Pii 
didum  ,  nihil  Pontifici  in  principes  juris 
efle ,  neque  indicenda;  fynodi  aucorita- 
tera  ei  competere.  Lubecam  progreflis 
Rex  Danus  iiteras  comraeatus  denega- 
vit ,  indignum  ratus  ,  intra  regni  fines 
admittere  eos ,  a  quorura  Domino  pri-  - 
dem  neque  auditus  ipfe  ,  ncque  convi-  . 
£tus ,  pro  h^retico  haberetur. 

ContraPhilippus,  Hifpaniarum  rex, 
omni  genere  cruciatus  Proteftantium 
alTecIas  excindebat.  Nec  iP-ulto  mitior 
Fraucifcus,  rexFrancorum  adolefcens , 
qui  cremato  Auua  Burgio ,  in  vivis  efle 

defiit. 


ConciltHm  Tridentimm. 


dii 


ijSz, 


Onuph.  fH 

Pio  I  V, 

Petrus 

Suavtut 

Feton. 

Hiftor. 

Concil. 

Trid. 


Tetruf 
Stiaviui 
Hiftor. 
Coiicil. 
Trtd.  1.7. 


dcfiit  ,  fucccflore  C.irolo  ix  ,  fiib  quo 
pax  nonnulla  cx  colloquio  Polliaccno 
provcnit  Euangclicis,  qui  ob  convcnti- 
cula  ad  portam  Huo-onis  apud  Turonos , 
novo  jam  nomine  Hiigonoti  appclla- 
bantur.  Theodorus  Bcza ,  Pctrus  Mar- 
tyr  ,  Augultinus  Marloratus  ,  Ihcnuc 
apud  Gallos  Papatum  oppuo-nabant,  cum 
mox  a  vcrbisadarmaprocurfum  ,  ac  fi- 
dci  quarftioncs  fcrro  difceptari  cceptK. 
Con.grcfl;i  funt  a:quo  fcrc  Martead  Drui- 
dum  urbem  in  Normandia ,  Francifcus 
Guifius  Pontificiarum  ,  &  Ludovicus 
Cond.TUs  Antonii  Navarrxi  fratcr ,  Rc- 
formatarum  partium  duces.  Cxil  utrin- 
que  circiter  novcm  millia :  Condaeus  in 
prxlio  captus  ,  Guilius  paulo  poft  tor- 
menti  globo  trajedus  eft.  Exinde  rcgina 
Hugonotis  nobilibus  domi  fux ,  populo 
in  ftiburbiis ,  cxercitium  purgatioris  do- 
ftrinsindulfit. 

Nihilominus  fiium  Pontifcx  conci- 
lium  Tridcntiprofequcbatur ,  juflis  pra;- 
fidere  Hercule  Gonzaga  Mantuano, 
Hieronymo  Seripando  Neapolitano  , 
Staniflao  Hofio  Polono  ,  mox  etiam  Ja- 
cobo  Simoneta  Mediolancnfi ,  &  Altem- 
pfio.  Gonzagas  &  Seripando  vita  fianftis, 
Moronum  fubmifit  &  Navagerium.  Ex- 
clufis  ejeftifque,  fi  qui  liberius  diflere- 
rent ,  damnatifque  Proteftantibus  ,  asgre 
ab  ipfis  Epifcopis ,  Hifpanis  pra^fcrti.Ti 
impetratum,  ut  officiumfuumaPonti- 
ficis  autoritate  pendere  concederent. 
Nec  parum  licis  rex  Gallus  &  Hifpanus 
de  fuperioris  loci  prsrogativa  ,  move- 
runt ,  quum  hic  Catholici  ,  ille  Chri- 
ftianiflimi  titulum  jaftaret  ,  ut  potio- 
rem. 

Rejedla  adPontificem  controverfia , 
priores  tandcm  Gallo  data;.  Majoris 
momenticertamen  de  Epifcoporum  (ut 
vocant)  refidentia  oborcum  ,  cum  fa- 
nior  pars  jure  divino  quemlibet  adjiri- 
ciumjudicaret ,  ut  prafens  gregisfai  cu- 
ram  ageret ,  nec  fajjim  per  alienas  terras 
oberraret.  Sed  quum  hoc  pacfto  Pontifi- 
cium  rcgnum  ,  in  quo  perfonatorum 
Vixfnlmv.  larga  feges ,  ruinam  minarc- 


tur,  nihil  dpcrctum.   Ingcntibus  Icga- 
torum  ftudiis  finis  tandcm  Concilio  im- 
pofitus  ,  anno  xxvn  ,  poftquam  pri- 
mum  a,  Paulo  1 1 1  Mantua:  indiftum  mc-  i^cj 
rat ,  a.  prima  vcro  fefllonc  Tndcnci  celc-  Hift 


Trid. 
CoiniLt.Z, 


brata,  xvui.  Duravitomninoannos  v, 
bicnnium  fub  Paulo  1  u  ,  annum  fub  Ju- 
lio  1  u  ,   bicnnium  iterum  fub  Pio  1  v. 
Subfcripfcre  Patrcs ,  quibus  ca  potcftas 
crat,  ccLv.  Gallifubexitum  fcre  ad- 
vcncre.  Germani ,  Angli ,  Scoti ,  Dani , 
Succi  ,  Norvcgi  ,  Hungari  ,  Poloni , 
Bohemi ,  aut  rari ,  aut  uulli  interfuere. 
Ab  Italis  Hifpanifque  maxima  Canonuni 
pars  confcfta  cft.  EjufmoditamcnSyn- 
odusPontifici  ipfi  tcrrori  crat,  nifi  re- 
fervata  fibi  fbli  omni  cam  intcrpretandi 
&  exfequendi  potcftate ,  decreta  ejus  ca- 
nonefquc  fui  arbitrii  fcciirct.  Exinde  no- 
vo  &  ardiori  juramcnto  clcrum  fibi  ma- 
giftratumque  omncm  obftrinxic  ,  quo 
Concihi  Tridcntini  doomata    finouli 
comprobarent ,  regniquc  Pontificii  par- 
tesubivislocorum  tuercntur.  Eo  confi- 
lio  Belgicas  provincias  ,  eredtis  novis 
Archiepifcopatibus ,  Mechlinienfi ,  Ca- 
meracenfi ,  Ultrajeftino :  &  Epifcopa-  Nicol. 
tibus  Audomarenfi ,  Namurcano  ,  Har-  •B"»'^'-  Hi- 
lemcnfi  ,  Daventriano  ,  Leovardienfi  j-j^^''-'^^''^" 
Groningenfi,  Middelburgico ,  Antver-p^'^^ 
pienfi  ,  tJandavenfi  ,  Brugenfi ,  Hypren-  j-^,>,y: 
ii ,  Bufcoducano ,  Rurxmundano ,  com-  Hift.  i.i, 
pefcere  fperans ,  magis  a.  fe  &  Philippo  2>«4». 
principe  cas  alicnavit.  Undeatroxpoft-  ot«»y(,  ,» 
ea  &  diuturnum  exftitit  bellum  ,  quo  /.,„  /^r; 
infinita  hominum  millia  pcrisre  ,  opi-  Leoncl.  in 
miorquc  Belgii  pars ,  excufTo  jugo  Hi-/"y/'^. 
fpanicnfi ,  Pontificem  abjecit.  Philippus  ^*>"'* 
anno  ejus  feculi  l  x  infignem  a  Soliman-  i.„j^,« 
no  acceperat  cladcm  ,  expugnata  a  Tur-  Epft.^ 
cis  Meninge  infula  ,  Afxica:  ad  Syrtes  Katalit 
objeda,  in  quaProrexSicilis  dux  Me- C^cwj. 
dinxus    arcem    communierat.     Pialis^j^^ 
enim    Bafla  ,   profligata   Hifpanorum  c^^i./.a^. 
clafTe  ,   quse  Tripolni  obfidebat  ,   ar-  cajp. 
cem    commeatu    &   auxiliis    deftitu-  Enfias 
fubegcrat  ,   ad   ododecim  Chri-  de  Oelt» 
millia   aut   occiderat  ,   aut  ^"'""' 
in     fervitutem.      Proinde  ,7,""* 


tam 


ftianorum 
1  abduxerst 


Hhbh 


Cof- 


6ii 


Alaximilianm  II. 


Cofmus  FIorenti32  dux ,  novum  Stepha- 
nitsrumordiaemcondit ,  inTurcas  mi- 
litaturum  ,  quibus  Ebufam  infulam  afli- 
gnat.  Philippus  AntoniumPerenottum, 
Atrebatium  Cardinalem ,  poftulantibus 
id  Guilelmo  Auriaco  ,  Egmondano  ,  & 
Hornio,  amovet  a  Belgica  gubernatio- 
ne,  &  Maro-arita:  Parmenli ,  forori  fua; , 
paulo  pleniorem  poteftatem  rclinquit. 
Sub  h.xc  Ericus  Suecorum  rex ,  Revalien- 
fium  fubjcdrione  abufus ,  &  Polonicas  in 
Livonia ,  S:  Danicas  ditiones  laceflebat. 
Navigantes  adNarva;  emporium  coge- 
bat  Revaliam  fledere  iter  ;  onerarias  na- 
■  vcs  Lubecenfium  complures  detinebat , 
nec  privilegia  iis  antc  per  Sueciam  ut  red- 
deret ,  exorabatur.  Igitur  bellum  limul 
a  rege  Dano ,  Polono  &  Lubecanis  in 
cum  paratum.  Initium  bellandi  an- 
no  LXiii  prope  Bornholmiam  claflis  Sue- 
ca  fecit ,  abdudo  cum  nave  prstoria  Ja- 
cobo  Brokenhuiio  ,  &  duabus  aliis  in 
Huhf.in  mariexcubantibus.  Quamobrem  Fride- 
MS.  j-jcus ,  colledlis  quatuor  millibus  equi- 
tum  XXIV  peditum ,  &  clalTe  navium  liv  , 
bellum  Sueco  indixit ,  confeftimque  Els- 
burgumcepit;  majoraconfedurus ,  nili 
attntis  fame  &  contagiocopiis ,  Gunthe- 
rus  Swartzeburgicus  ,  quafi  fibi  potius 
quam  Danico  regno  militaret ,  prolon- 
gare  ftipendia  ,  quam  maturare  vido- 
riam  ,  ftuduiffet.  Rex  magnam  miHtum 
vim  exautoravit.  Ericus  fratrem  Joan- 
nem,  quod  dufta  Poloni  forore,  cxx 
millia  Joachimicorum  mutuo  ei  dcdiflet, 
confcium  ratus  fcederis  adverfum  fe  initi, 
aut  participem ,  in  oppido  Finlandia:  Abo 
oppreflit  cum  conjuge  ,  inque  carcerem 
conjecit :  de  familiaribus  ejus  exegit  fup- 
plicium.  HincfruftraoppugnatoHelm- 
^  ftadio,  vidus  acie  ,  delideravit  fuorum 

quatuor  millia,  tormentaejusXLvDani 
corripuere.   Neque  tamen  ad  coeptam 
Roftochii  de  pace  traftationem  deftinare 
Natalit     Jcgatos  Suecus  ,  fed  Elsburgum  irrito 
Coniei       obiidere  conatu  ,  Nidrofiam  Norvego- 

i    1/1.  .  .  O 

**        rumoccupare :  quamDanibrevirecupe- 

rarunt.     Quo    tempore   Ferdinandus  , 

f  exennium  pacifice  gefto  imperio ,  yita- 


que  defuntlus  ,  Maximilianum  filium 
reliquit  ,  virtutum  imperiique  fuccef- 
forem. 

Davidis  Georgii  infanda  hasrefis  a  Ba-  '  J'^4" 
filienfibus  detefta ,  &  cadaver  pfeudopro- 
pheta: ,  qui  fe  promiiTum  illum  Davidis  1555. 
filium  apud  fuos  jaftaflet ,  in  favillas  re-  Hiji.  Da- 
daftum  eft.  Sebaftiani  Caftalionis,  Adria-  '^';^-('><"-- 
niTurnebi,  HenriciGlareani,  Martini  ^"' 
Crameri  hiftoriographi  ,  Joannis  Ma- 
thefii  Theologi ,  Conradi  Gefiieri ,  inge- 
nia  clarucre.  Joannes  Brentius ,  Jacobus  AClaCdL 
Andreas ,  Theodoricus  Snepfius  &  Bal-  Maulb. 
thafar  Bidembachius ,  cum  P.Boquino  ,  ijC^}.. 
Caip,  Oleviano ,  Petro  Datheno  &  Za- 
charia  Urfino  ,  MaulbrunnrE  difputa- 
runt ,  fuper  Jefu  in  cocn^  myfteriis  pras- 
fentia. 

MAXIMILIANUS    II, 
Imp.  Rom. 

SoLlMANNUS  &  SelIMUS  II, 

TurccE.  A.  u. 

SJi  Aximilmnus  Ferdinando  patri  ,  ut  ^J^^". 
recrnis  Hungaria:  Bohcmiseque,  fic  ,ixl' 
imperio  iucccilordeclaratus ,  egregtum  je  Manh. 
frincipem  gejjit ,  juftitia  ^  petce  follicite  Drejf. 
fervata  :   Cum  Joanncs    Sigifmundus  MtU.6. 
Tranfylvanus ,  Solimanni  fretus  patro-  J"'!"'^^'*' 
cinio ,  expugnato  Zatmaro  ,  regem  fe  ^.^^^  Max, 
Hungarice  ferret ,  Lazari  Suendii  virtute  funib. 
eum  compefcuit.  Quia  enim  Soliman-  Leond. 
nus  Melitam  tunc  infulam  ducentarum  fm'-/}»- 
&  quinque  navium  clafTe  oppugnabat ,  ^^^^^  *"''* 
tardius  Tranfylvano  auxilia  fuppetebant.  ^^^_  ^^, 
Turca  fuorum  ibi  xxiii  millia  defidcrat :  rio  in  beU 
Melita  infigni  Chriftianorum  fortitu-  lo  Melit, 
dine  defenfa,  Joanni  Valet^e,  Rhodio-  ^^m^»* 
rum  mihtum  magiftro,  &Garzia:To-  ^°"'" 
letanp  ,  Hifpanorum  navarcho  ,  immor-  . 

talem  laudem  peperit.    Barbari  fcxto  ^""7^'" 
nienfe  eje£li,  laceras  vires  in  Chionin-  ^^^^    ' 
fulam  convertunt ,  qu;E  ultra  ducentos  Cicarel.in 
annosGenuatibusfi.ibdita,atPiaIisBafl£e  Ti»  ^- 
incurfu  tum  domita ,  Turcicum  fufccpit  ^"^'^" 
jugum.  Quo  tempore  Pius  iv  ,  morbo  ^ 
ex  viftus  intcinperantia  haufto ,  claufit 
vitam  ,  tributis  extorquendis  permole- 
ftus  fubditis.  ElFuiis  enim  in  xdificatio- 

nes 


Alaximiliams 

ncs  pompofas  &:  Concilium  TiidLTiti- 
mim  thcfauiis ,  refaicirc  damna  ufuris , 
cxaclionibus  ,  &  rcdituum  vcnditionc 
Hcclcliafticorum  ftuduit.  Ei  fuffcftus 
Michacl  Chiflcrius  Bolchanus ,  Pii  v  vo- 
cabulum  fumiit ,  cx  Cardinali  incjuilitorc 
Pontifcx  Euangehcis  mctiicndus.  Soli- 
manno  tum  fcrc  oftuacrenario  nondum 
dciierant  ambitiola  conlilia,  qui  accitu 
Transfylvani ,  SifTcthum  Hungarix  du- 
ccntis  armatorum  millibus  circumfede- 
rat.  Pius  contracum  aurum  ,  totaGcr- 
mania  militcm  &:  commeatum  Maximi- 
iiano  iubminiftrabat 

XLVII 


«^,..  tyrannidis  anno,  inter  flagrantif- 
jmias  expugnandi  Sigethi  fpes ,  rremens 
frcndcnfque  defccit.    Celata 


duccntas  portabat  machinas  xncas ,  to- 
tain  eorum  claflcm  proriigavit.  Jacobus 
Eaggius  ,  Succoium  Navarchus ,  Danis 
femct  dcdcrc  coadus.  Paulo  pofl:  cum 
intcrccptx'  Erici  rcgis  litcrx  ,  <]uibus 
conjugium  Elilabctlix  Anglicanx  alfc- 
ftabat ,  Philippo  Hciro  rcpra^fcntarcn- 
tur  ,  Chriftina  Hefli  filia  ,  Erico  pcne 
exambita,  Adolfo  Holiatorum  duci  nu- 
pfit :  SttecHs  dm  fimtd  conjugia  agiians , 
utroque  excidit.  Subfecuta  altcro  anno 
non  una  Danorum  in  mari  calamitas. 
Nam  Siiecx  naves  xl  derepcnte  in  excii- 
IgiturSolimannus    bitorias  Danorum  inveftx  ,  difliparunt 


IS6S. 


mors  ejus 


omnes ,  apcrtaque  Pomeranis  via  m  Sue- 
ciam  ,  commeatu  eam  &  armis  laro-iter 
refocillarunt.    Mox  &  pra.'toria  Lube- 


Mahometis  Baflx'  aftu,  fiftaqiie  edifta  ,  I  cenlisfuomet  ignideiiagravit.  Danorum 
quibus  Barbari  ad  audaciam  incenderen-    prarcipua  undecentos  vchensclafllarios  , 


LeoncL 
fuppl.  An- 
7ial.  Turc. 
Natalk 
Comes 


tur.  Quare  cum  Tartari  eodem  tcmpore 
efFusc  Hungariam  popularentur ,  Laza- 
rumque  Suendium  diftinerent ,  debella- 
tum  tandem  Sigethum.  Nicol.  Serinius 
eruptione  fortiter  rcntata  &  xxx  Turca- 
rum  millibus  interemptis  ,  ca:fus  cum 
prselidiariis  occubuit.  Suendius  interim , 
captis  per  Salmenfem  Vefprinio  ,  Tata, 
Sabbatia ,  aliifque  caftellis ,  Tartaros  ma- 
gna  afFcftos  clade,  Pannoniaexpulerat. 
Giula  prodita ,  Baboza  incenfa ,  Turcis 
acceflere.  Mox  Selimus  1 1  Solimanni  fi- 
lius  ,  Tranfylvano  fubmittit  auxilia , 
queis  Hungariam  infeftet  j  Tocajum  a 
Suendio  ereptum  recupcret.  Sedhunca 
Tocaji  obliclione  revocat  Tranfylvanix 


cum  fex  Suecorum  navium  vim  biduo 
fuftinuiiTct ,  casfis  aut  vulneratis  propu- 
gnatoribus  univeriis  ,  cum  Amiralio  (ut 
vocant)  Othone  Rudo ,  in  Succorum  ve- 
nit  manus.  Ca^tera  palTim  dubio  Marte 
pugnatum  ,  niii  quod  Oceani  potcntes 
Sueci,  etiam  Varburgum  HalIandia'op- 
pidum  cLim  arce  pcrmunitumfubcgcre. 
Atrocillimam  Danis  importuna  Joannis 
Laurcntii  ofEcioiitas  intulit  cladem.  Hic 
enim  nobilem  quendam  ,  prxlio  navali 
intcrcmptum  ,  pompoiis  humaturus  ex- 
fequiis  ,  vadofo  Wisbaca;  Gotlandise  por- 
tu ,  univerfam  claflem  ,  nequicquarn  de- 
hortantibus  prazfedo  infula;  &  nautis , 
liftit.  Infequenti  nofte ,  oborta  vento- 


is^ce. 


CafpAr 
Enjius 
Comm.  de 
bello  Sue- 
cieo. 
Chytr. 

t.3.1. 


periculum,  quamTartari,  Turca;,Va-  '  rumproceliacundas  fere  lacerat ,  mer 

lachi,  prxiidio  ei  relifti,  crudeliter  de- 

pra;dabantur  ;    quos  dum  ille  conficit , 

Zatmarum  Suendius  &  Muncazium  Ma- 

ximiliano  Ca;fari  fubegit.     Qiio  fadlo  , 

nec  parum  Maxirailiani  dilatatis  finibus  , 

inducix  inter  ipfum  &  Selimura  odenna- 

les  coiere. 

Sub  hxc  inter  Arftoos  reo^es  fummis 
viribus  propagatur  bellum.  Fridericus 
Danorum  rex  ,  Lubccenfibus  foedcratus  , 
incenfa  dcmerfaque  Suecorum  porten- 
tofa  navi ,  cui  ab  impetu  pra:vaIido  Ma- 
celofi  erat  nomen  inditum  ,   quxque 


gitque  naves ,  inque  iis  ad  novem  millia 
hom.inum  ,  autore  temeritatis  pariter 
abfbrpto.  Itaque  parum  abfuit ,  quin  de 
Republ.  Rex  iple  defperaret. 

Reftituit  rem  Danicam  Daniel  Ran- 
tzovius ,  abdicato  Swartzenburgio ,  indi- 
gena  leftus  Imperator.  Hic  enim  pojl 
ternas  ad  Deumpreces  j  parva  manu  nu- 
merofum  Suscorum  exercitum  Jiravit , 
amiififque  fere  e  fuis  l  nobiiium ,  qua- 
tuor  hoftium  millia  delevit  ,  xxvi  M  in 
fugam  compulit.  Germanis  quidem  ab 
Csefarc  importatione  commeatuum  in 
Hhhh  3  Sue- 


Huitf.  in 
MS. 
Geerg. 
Crujius  in 
nar.  de 
vita,  ^ 
obitu  Da- 
iiielis 
Rf.nt:^. 
annexa 
defcrip. 
Brtde- 
ber^si. 


6 14  Solimanrms  Tftrca.Phiiippas  II.  Rex  Hifpani^. 


Thuan. 


tjCj. 


Chytr. 
l.  ii. 


tS^S- 


&iJo. 


Sueciam  eft  interdiflum.  At  Anglisper 
gbcialem  Oceanum  ultra  Norvegiam 
reperto  itiaere ,  Narvam  Ruflormii  na- 
vigaricQcptum,  quamviam  deinceps  & 
Belga;  inlUtere.  C^terum  Rantzoyius 
per  fauces  viarum  ,  quas  cavas  vocant , 
ingrefllis  cum  copiis  vidricibus  Sueciam, 
ahquot  menfes  UTipune  rapinis  eam  in- 
cendiifque  devaftavit ,  Waftenum  ufque , 
oppidis  plerifque  a  Sueco  ,  ne  receptum 
holtibus  prsberent ,  exuftis.  Ericus  in- 
Krim  vix  fui  compos ,  egregios  quof- 
<dam  viros ,  perfidia:  titulo  fuftulit  e  me- 
dio ,  quorum  mox   poenitentia  duftus 
ca:dis,  fatum  fero   fapiens  deploravit. 
Joannes  tuncfraterab  eocuftodia  libe- 
ratur  ,  nimirum  ut  eflet ,  cjui  innoxii  fan- 
gmnis ,  labefadlceque   Reip.  exigeret  a 
uubulento  rege  posnas.  Namque  anno 
duodefeptuacrelimo ,  quum  concubinam, 
e  qua  duos  fufcepcrat  liberos,  probrofb 
libi  connubio  jungeret ,  regiique  fimul 
honoris  participem  facere  defHnaflet , 
indio-nati  dedecus  fratres ,  Joannes  & 
Carolus ,  ad  arma  vocant  proceres  po- 
pulumque ,  tradu6li(que  ad  fe  copiis  E- 
rici,  ac   dedita  Stocholmia.  abrogant 
fratri  imperium.    Qui   cum    adfcititia 
Conjugeinclufus  conciavi ,  tulit ,  quam 
antea  inflixerat germano ,  captivitatem. 
Rex  novus  Joannes,  quam  obtulerat 
Danis  pacem  rebus  fuis  ambiguis ,  cam 
fecundis  retra£lavit.  Vcrum  audito,  quod 
Petri  Munkii  du£lu ,  triginta  naves  one- 
rarix  e  portu  Revalienfi ,  generofo  Da- 
norum  flrategemate ,  eflent  abdudls  , 
&  Warburgum ,  transfixis  licet  Daniele 
Rantzovid'  &   Francifco  Brokenhufio 
dudloribus ,  Danicis  fuccubuifTet  armis, 
infiipcrque  Magnus ,  frater  Friderici  , 
a  Mofcho  rex  Livonum  declaratus  ,ob- 
fideret  Revaliam  ,  annuit  tandem  paci 
Suecus ,  QUX  Csefare  &  Gallo  rc^e  in- 
tercedentious  ,  Stetiniconfedaeff ,  an- 
no  ejus  feculi  lxx.  Oefilia  &  dicecefis 
Revalienfis  Friderico  addidae ,  Rcvalia 
&  Wittenfteinum  regi  Sueco.  B.edditum 
Elsburgum  Suecis  j  occupataque  Nor- 
vegia; ,  &  naves  ereptse  Danis  iii  inte- 


grum  reftitutcE  funt.  Renunciarum  juri ,  — 

li  quod  Suecus  in  Norvegiam  ,  Goth- 
landiam  ,  Hallandiam,  Scaniam  ,  Blci 
kingiam  teneret.  Navicrationi  prifcum 
jus ,  Lubecanis  fua  privuegia  aflerta. 

Dumidbcllumfinitur,  in  Bclgiono-  ChytT, 
vum  exardefcit,  quod interpolatum no-  '-^^i' 
flro  tempore  induciis,  necdum  plane  ^'"^'^^- 
depofitum  ,  totius  orbis  animos  virelque  ^_  ,g 
pertentavit.  InitiumannoLXvi,  feuoc-  jjg^'. 
cafio  potius ,  a  nobilium  juftiflima  pe-  Petrur 
titionefuit.  Hiprseunte  Henrico  Brc-  f^««AJ' 
denrodio ,  fufpendi  oraverunt    cruenta  ^  'f'J^*' 
regis  Hifpani  edifta  ,  qua;  adyerfus  Bel-  ^^ '   "'^f^ 
gas  Proteftantes  dudum  exercebantur.  y^^f.  Sel^. 
Oratores  Geujii ,  id  eft ,  mendici  ex  habi- 
tu  forte  difti ,  id  nominis  deinceps ,  ifto 
inter  fe  pro  religionis  iibertate  foedere 
confervarunt.    Prudens  &   moderatum 
eorum  confilium  Calvinifequa;  multitu- 
dinis  impetus  turbavit  ,  qus  ereftis  paf^ 
fim  fuggeftibus ,  privato  aufii  dejicere 
ftatuas ,  inque  tcmplis  tumultuari  Pon- 
tificiorum  ccepit.     At   Guilelmus  Au- 
riacus ,  per  Matthiam  Flacium ,  Cyria- 
cum  Spangenbergium  ,  |oannem  Vor- 
ftium  ,  &i  alios  ,  contexi  formam  dodlri- 
nsocrituum,  quam  Martinifta3,  ideft 
Lutherani  fequerentur  ,  procuravit  ,po- 
tefbtemque  eis  docendi  f^cit  publicam, 
Margarita  Parmenfi  gubernatrice  con-  ij-gj. 
nivente.Mox  Philippus  abolita  ea  liberta- 
te  ,  abrogatoque   Parmenfi   imperio  , 
Ferdinandum  Alvares  ,ducem  Albanum  JhMn. 
trucis  ingenii  virum ,  Belgis  imponit :    " +'• 
cujus  adventu  perterritus  Guilelmus ,  fe-  ^;„r 
cedit  ad  Teutonas  fuos :  Amoralus  Eg-  Z.  2. 
mondanus    &  Hornius  Comes  ,    aftu  Thuitn. 
capti ,  fupplicium  capitis  pertulere ,  Ant-  ^^  4-i-41« 
verpiani ,  arcis  &  pra^fidii  jugum.  Aii-  ^  ■^^"' 
riaco  opis  cgeno  commode  obvenit  ex-  jjgg. 
ercitus  Ludovici  Borbonii  Conda^i ,  qui  Natalit 
novamab  rege  CaroIopaccmHugono-  ^o»»e< 
tis  fuis  nuper  extorfcrat ,  armatus  J  oan-     ^^* 
Calimiri  auxiliis.    Cum  vero  Albanus, 
profcripto  Auriaco  ut  perduelle ,  de  plu- 
rimis  nobilibus  &  priraariis  viris  crudelcs 
fumeret  poenas  ,  &  Ludovicum  NalTo- 
vium  Auriaci  fratrera,  quiprope  Gro- 

ningam 


Thuan. 
/j.6.4.7. 


Stijfrid. 
Fetri  in 
^pp.  Chr 
Vit. 
Thuan. 


Chytr. 

/.23. 

ii7a. 


Jo6n. 

Mtv.rf.  in 

Ferd.^l- 

han. 

Thuan, 

l.jj. 


Cuilelmus 

ningam  Hifpanos  deviccrat ,  acie  profli- 
gaflct  ,  Auriacus  ,  contrafta  nnlitum 
validi/lima  manu  ,  deccrncre  cum  Alba- 
no  dc  fumma  reilhtucbat.  Scdvctcra- 
ims  altcr  y  g}}arufjue  haud  diu  contineri 
fiiefliperuiiotetntas  copiits  pojje  ,  cum  co- 
piiim  pu<^nandi  noa  £iccrct  ,  duflus  in 
GalJiam  a  Guilclmo  miles ,  facile  dila- 
pfus  eft. 

In  Galliis  Conda:us,  qui  malefida  pace 

Wolfgangum  Palatinum,  ob iniidias  iibi 

comperras  .1  iTgiis ,  cvocarat ,  paulo  poft 

captusprxlio  ,  contra  datam  Hdem  fclo- 

peco  fuit  trajciflus.    Wolfgangus ,  per- 

duftis  ad  Cafparum  Cafti]iona:um  copiis, 

interiit  f.bri.  Mox  altcro  pra:lio  ad  iVlon- 

conturium  devidi  Hugonoti  ,  tam  diu 

per  Aquicaniam  circumtulerunt  arma , 

*  captoNemaufo,  aliifque  oppidis ,  donec 

toler.ibilem  iterum  paccm  rcligioni  flias 

cxprefrcrc.  Dum  Hifpanus  quartam  con- 

jugem  ,  fororis  filiam  ducit  ,  Albanus 

interim  pro  arbitrio  de  capitibus ,  bonis, 

libertate  BeJgarum   ftatuebat  j  AngJos 

ejiciebat  provinciis ,  Pio  v  Pontificc  Eli- 

fabetam  Anglorum  rcginam  diris  devo- 

vcnte.    BeIg;E  pcrpctua  tributa  ,  vicies 

centenis  aureorum  millibus  pcrfblutis, 

averruncare  annixi ,  cum  nihiJ  le  cfficere 

adverfus  tyrannidem  Albani ,  propulfari 

.1  ccrvicibus  fuis  focdam  fervicutem  exo- 

ptabant ;  nec  pauci  voluntarii  femet  ob 

id  damnabant  cxilii.  Igitur communica- 

tis  inter  fe  &:  cum  Auriaco  exule  confiJiis, 

primum  BricJam  HoIIandia:  occupant : 

Fliflingam ,  Encliufam ,  aliaque  oppida 

traducunt  in  partcs.  Ludovicus  NalTo- 

vius   Montes  Hannoniae  ftratcgemate 

capit ,  Guilclmus  Rurasmundam  ,  Lo-  I 

vanium  ,  Mecliliniam  obtinet ,  Albano 

Montes  cbiidente.    Sed  quum  defcrtus  { 

proditufque  .1  Gallo  ,  timc  Hugonotis  ; 

laniandis  intento ,  Guilclmus,  vi  dcpeJ-  \ 

lere  Albanum  a  fratris  obfidione  noa  j 

poflet ,  in  HoIIandiam  fe  recepit ,  eam-  \ 

cjuc  cum  ScJandia  adjunxit  fibi ,  Monti-  ' 

bus  Albano  rcftitutis.  FJitlinoenfes  San- 

xium  Avilam  pra^Iio  navali ,  Encliufani  j 

claflcm  Aibani  proiiiaarunt.    Alcmaria  i 


Giiii.  AU' 
riac. 


tAftriacHs*  6i'^ 

Fridericum  Albani  filium  obfidionc  dc- 
pulit ,  Mons  Gcrtrudis  &  Rammclia  in 
poteftatcmvcniunt  Auriaci.  HarJcmum 
coiuinua  lcptcm  mcnlium  obiidionc  fa- 
tigatum  ,  ab  Hifpanis  vix  t.mdem  dira 
fubigi  famc  potuit.  Albanus  pcrturbatif- 
fimo  evocatus  Btlgio ,  quod  antc  fcxcn- 
niumingrcfTus  crat  quittum  ,  in  Hifpa- 
nias  inglorius  revcrtitur. 

Succeflbr  ci  darus  Ludovicus  Reqiic- 
fcnfius  ,  mox.  Middclburgo  ,  Scland^ 
mctropoli  privatur  ,  at  per  Avilam  & 
Mondraoonium  auxiliarcs  Bclcrarum  co- 
pias  ad  Neomagum  fundit  ,  Lcidenics  1/74.. 
graviflima  afliiait  obfidionc.  Scd  illos  !/"""• 
famepcnccxpugnatosj  jamquecum  re-  ■^""'J' '" 
rum  naturacoJluftantcs,  Auriacus  per 
foffis  aggcribus ,  &  ilJatis ,  Deoper&flum  Jbuan. 
mttris  juvante,  commeatibus,  mirabi-  l.j^.60. 
Jiter  pericuJo  excmit ,  urhemque  Marte 
clardm  Academid  exormvit ,  ut  gemina 
laude  efflorefceret.  Exftindlo  deinde  Re- 
quefcnfio  ,  devoJutaque  ad  ordines  Rcf- 
publica ,  donec  Joannes  Auftriacus  ad- 
veniret  ,  irritatioxes  Hifpanorum  ne- 
'  quitia  Belga: ,  ejiciendos  communi  mar- 
te  Hifpanos  dccernunt.  Albani  ftatuta 
aboJent.  Gandavcnfes,  cognito ,  Ant- 
verpiam  immifiis  pcr  arcem  Hifpanis 
crudeJiter  direptam  ,  primi  fe  in  Jiberta- 
tem  ,  exautoratis  prajfidiariis  ,  vindi- 
carunt.  Excmplum  cxtera;  civitates  imi- 
tat^E. 

Eadem  tempeftate  Cyprus  jugum  a.c-  Leond. 
cepit  Turcicum  ,  quaBelgx  Hiipanicum  infuppi. 
excutere  pa-rabant.    Selimiis  enim  1 1 ,  ^»^^- 
Turcarum  Sultanus,  Cvprum  .^Eoyptu  ^."''''*  . 
efie  partem  regni  pr^etcndebat ,  dcqua  p,a  y^ 
Veneti  annuum  flio  fifco  tributum  pen-  Chjtr. 
dcrent ,  eamque  aunc  violata  Turcis  fxde,  '  a»-» 
Otliomanniais  reftitucre  tenercntur. Ve-  ^"^^'^ 
neti  Arfenalis  fiiidcllagratione  nuper  per-  ^  "^" 
culfi  ,  pofTcffionem  tamen  nobiliffims  Thmn' 
infulaj  lecularcm  ,  jundla  cum  Piov,  l.ij> 
Pontifice  &  Hifpano  reoe  focictatc  ,  claf- 
fequeprjEvaJidain  Occanum  cmifTa,  afTc- 
rendam  fibi  decernunt.    Vcrum  ignavia 
HicronymiZann,  &  ambitione  ducum 
ad  Cretam  fedentium ,  omnis  bene  ge- 

lendie 


6i(^ 


Carolus  iX.RexFrancU. 


Natal. 
Cames 


mi 


Thiidn. 
L  jo. 


renda;  rei  occalio  amifn  eft.  Cyprus  in- 
Eerim  a  Muftapha  &  Piali,  Turcarum 
praitoribus ,  primum  popubtionibus  de- 
forraata,  mox  urbs  Nicoiia  poft  men- 
ftruam  obfidionem  capta  eft.  Famagufta  , 
Salamin  quondam  didla,  cum  undecim 
menfes  vimTurcicam  fortiter  fuftinuif- 
fet ,  pafta  libertatem  religionis ,  vitam- 
que  Sc  opes  falvas ,  deditionem  fecit.  Sed 
Muftapna  per  fummum  fcelus ,  fratta 
fide ,  dedititios  juo;uIari  ,  Antoninum 
Bragadinum ,  poft^^eXquilitas  contume- 
lias ,  viyumexcoriarijuflit.  Venetosabi- 
re  in  Cretam  paratos ,  ad  tranftra  relega- 
vit.  Vifus  id  dare  fuorum  manibus  ,  quo- 
rum  Lx  ciD  perfidus  tyrannus  bello  deli- 
derabat. 

Sed  volatica  Turcis  vi(3:oria  fuit :  Ete- 
nim  ab  altera  Chriftianorum  claffe  ,  du- 
cibus  Joanne  Auftriaco  (  Caroli  V  no- 
tho  )  &  Sebaftiano  Venerio ,  Venetorum 
pofteaprincipe,  &  M.  Antonino  Colu- 
mna,  profligati  ad  Echinadas  infulas,  Cy- 
prum  fuofanguineluerunt.  xxv  corum 
milliacsfi  ,  captiquatuormillia.    Libe- 
rata  Chrittiana  mancipia  fupra  x  i  v  c  1 3. 
Claffis  Turcarum  fere  tota  ccl  navium, 
autcorrupta,  aut  in  Chriftianorum  re- 
dafta  poteftatem.  Solus  Uluzalis  cum 
XXX  circiter  triremibus  profiigit  ,    qui 
cunftando  deinde  rem  rel^ituit  Turci- 
cam  ,  adeo  ut  nihilominus  Cyprus  Tur- 
cis  reli£la ,  paxque  a  Venetis  cum  Selimo 
fafta  fit. 
I^utalh         Sequentem  annum  lxxii  nobilitarunt 
Coines       funera  Pii  V  Pontificis  &  Sigifmundi 
•^3'        Augufti  Polonorum  regis ,  inquo  dua- 
rum  fororum  marito  ,  Jlirps  J-agelionum 
defecit.  Simul  &  nuptiaj  Friderici  II  Da- 
norum  regis ,  Sophiam  Megapolitanam, 
Ulrico  genitam  diice  &  Elifabeta  Holfa- 
ta,  libi  faufto  aufpicio  copulantis.    At 
multo  macris  eum  foedavit  lanienaRefor- 
ij^2.       matorum  Parilienlis ,  Pontificio  impul- 
Eichar.^    fu  parata.     Cum  enim  Gallia  a  mutuis 
'u'7'iJ/fi  civilis  belli  cladibus  aliquantulum  rc- 
sivilii       rpiratlet ,  nec  e  re  videretur ,  mamrelto 
Gallie      Hugonotos    bello    agprredi ,  ad  dolos 
Lfi.  ji.  ff^ffdefiue  Chrijiimk indi^W dwiuwn 


cft.  Evocatos  tanquam  ad  nuptiales  epu 
las  HenriciNavarrenJ,&  Margaritaefo 
roris  fu^ ,  Proteftantium  primores  ,  Ca~ 
rolus  I X  prima  luce  in  cubilibus  ac  do- 
miciliis  fuis  opprimi  atque  impie  trucida- 
ri  curavit ,  nullo  fexus  aztatifque  difcrimi- 
nehabito.    Caputvirifortillimi,  Cafpa- 
ris  Caftilionei ,  ad  Pontificem  novum  , 
qui  ex  Hugone  Bon-Compagnio  Grego   cicar.  in 
rium  fe  X  1 1 1  vocitabat ,  milTum.  Rex  Gregor. 
ipfe  perfcriptis  ad  Papam  literis  de  nume-  ^i^^' 
ro  casfbrum  gloriabundus  ,  ultra  l  x  x  .  -*'''^* 
millia  paucis  mebus  feoccidifTe  prsdica-  7-^„d„, 
vit.  Inauditum  nefas  prodigiofa  in  coelo  l.  jj.  s^. 
notavit  ftella,  c^nx  fulgida  initio,atte-  ^  J7- 
nuato  fenlim  lumine  poft  annum  eva- 
nuit.   Etenim  Carolus  Hugonotorum 
reliquias  bello  delere  aggrelliis  ,  cum  in 
extremum  eos  periculum  adduxiffet,paulo 
pofi  ipfe  inopinata  raptm  morteevanuit. 
Obfefla  ab  Henrico  fratre  ejus  Rupella , 
generofa  fortitudine  &  conftantia  cala- 
mitatcs    multas    pertulit.    Sancerrani  , 
Montalbani ,  aliasque    civitates,  ultima  Uatalis 
metuentes ,  prxfentcm    fenferunt   Dei  Comes 
opem.  Henricus  cnira  ,  a  quo  preme-  '•  ^4" 
bantur,  RexaPoIonis  diftus  adpacem  ^^^^' 
inchnavit  animum  ,  principifque  honor 
populo  falutifuit.   Pax  iterum  religioni 
data. 

Sed  Henricus ,  deguftata  vix  Polonia,  rbmn. 
cum  de  fratris  Caroli  interituaccepifTet,  Hb.  ^6^ 
infalutatis  Polonis  in  Galliam  piopera-  ^S' 
vit ,  regnum  ad  fe  devolutum  arrepturus. 
Poloni  fe  defertos  quefti ,  fed  paruro,  in 
deligendo   fucceflbre  concordes  ,  pars 
Maximilianum  C^farem  ,  pars  Stepha- 
num  Batorium ,  nuper  exftinfto  Joannc 
Sigifmundo  Tranfylvanias  potitum  ,  fo-  Natalit 
lio  deftinabant.    Cxfar  cundlando  fortu-  Comet 
nam  fruftrari  vifus.Nam  dum  de  legibus,  '•     ■ 
in  quas  jurare  eum  legati  volebant ,  am- 
bio-uus  hseret ,  Batorius  eum  celeritate 
antevertit,  duftaque  Anna ,  Sigifinundi 
Augufti  forore,  Poloniaepotitur.  Mox  27,34», 
Maximilianus  ad  ccelefte  regnum  tranf-  /_  ^^, 
latus,  terrena  alios  haberejuflit  ,fama  yoa»»« 
moderationis  &juftitia,',  linceri'que  re-  Crato  0- 
ligionis  amore  ingens  .ipud  pofteros ,  '■"^ /«"*&; 

Impe- 


MauU. 

Drejf.  i 

Hilt. 

Max. 

MUL^. 

Aiindl, 

Turc. 


TljtlM, 

I.S9. 

Chytr. 
l'  21.22. 


Guilelm. 
Camden. 
Hift.Eli. 
ftibet. 
Metr, 
lib.  3. 
T/luan. 
lib.  43. 


Miximilianns  II, 

impcrio  xii  annis  gcfto  ,  p,-iuIoque  ante 
Academia  Helmxlhidicnli  privilcgiis  cx- 
ornata.  Laiid.mir  ejus  diftum  :  GraviJJi- 
tniimfcelm  eJfe,confcieniiii  Tjelle  dominari, 
id  vero  ejfecdiarcem  invadere-  Ncc  Afri- 
C3.  immunis  belli  fuit  hoc  tcmporc.Joan- 
ncs  Auftriacus  in  rcgnum  Tunccanum 
Amidam  d  Turcis  cxxuirum  rcduxerat , 
novaque  exftru£la  municione,  cum  flux^e 
fidei  Amidas  effet ,  fratrem  ejus  regcm 
Afris  fiduciariumimpofucratjconatu  fru- 
ftraneo.  Turcacnim,  pcr  Sinanem  Baf- 
fam ,  Golctum  &  munitioncm  novam 
eXpugnavit ,  quingentas  macchinas  &  o- 
p'ima  iboliacepit,  Hifpanosaut  occidit, 
aut  Africa  ejccit,  xl  poft  anno  ,  cjuam 
Tunis  in  Caroli  v  ditionem  conceflerat. 
Famam  rei  bene  geftse   mors  tyranni 
fubfecuta ,  qucm  Amurates  111  films  ex- 
cepit,.  Eodcmque  anno  Cofmus ,  Magni 
ducis  Hetruri:e  nomine  a  Pio  v  Pontifi- 
ce  infignitus ,  claufit  vitam  ,  Francifco 

filio  fucceflbre.  Vencti  Corcyram  infu- 

lam  accurate  munierunt. 

Annus  lxviii  hujus  feculi  non  tan- 

cum  Erico  Suecia;  regi ,  fed  &  ahis  prin- 

cipibus  calamitofus  fuit.  Maria  Scotiae 

regina  ,  Francifco  quondam   1 1 ,  rcgi 

Franco  nupta ,  quum  rcverfa  in  Scotiam, 

Henricum  Sruardum  regem  maritum- 

que  adfciviflet ,  uterum  ferens ,  trucidari 

Henricum ,  tranflaro    in   Bothuelium 

amore  pcrmiferat.  Ob  id  gefto  violentcr 

ac  procaciter  imperio  {poliataa  proceri- 

bus  ,  in  Angliam  e  cuftodia  profugit ,  ubi 

nova  {ubinde  matrimonia  agitans ,  am- 


Clj 


IS67. 


Chytr. 
l.  23. 
1^63. 


Saxonia;  ducem  imprudcntia  pcrdidit. 
Hjc  enim  Grumbachium  &  Bruccium 
ab  Cxdxc profcriptos ,  pertimciter  foven- 
do,  profcrtptionvs  telum  ipfe  ptrfenfit. 
Capta  cnim  ab  Augufto  Elcftorc  Gotha  , 
&  Grimmcnftcino  arcecjus  folo  Kquata, 
miflusad  Maximilianum  Joanncs  Fridc- 
ricus  in  carccrc  dicm  obiit. 

Paulo  ante  exccfl[um  MaximiJiani  ci- 
vitatum  quarundam  temeritas  cftcafti- 
gata.  Hamburgenfes  ,  quod  Stormaro- 
rum  nautas  in  urbe  fiia  mcrccs  venum 
exponere  coegiflent ,  violatam  commcr- 
ciorum  libcrtatem  C  millibus  Joachi- 
micorum  Fridcrico  regi  luerunc.  Ro- 
ftochienfes  per  inteftina  diflidia  fub  ju- 
gum  redadi  ducura  Megapolenfium, 
pene  perierant,  cum  fingulari  Dei  be- 
neficio ,  placatis  per  nobilitatcm  prin- 
cipibus  Joannc  Alberto  &  Ulrico  cx 
deprecatione  culpx ,  fibertate  rcdonati 
fijnt. 

Maximiliano  rcgnante,  purioris  Chri-  %''■' 
ftianifrai  dodlrina  Jongius  fe  dilFudit.  '•^^* 
Nam  per  Galliam ,  Angliam  ,  Scotiam  , 
Pannoniam ,  Poloniam  ,  Belgium  robo- 
rata  ,  dioecefes  quoque  Epifcopales 
Magdeburgicam,  Halberftadenfein,  Verr 
danam  in  Saxonia ,  illuftremque  Bruni^ 
vicenfium  ducatura  pervafit :  Joachimus 
Fridericus  Marchio  ditioncm  Ma^de- 
burgicam  ,  Canonici  Halberftadcnies  , 
poftulato  pra:fule  Henrico  Julio ,  Hal- 
berftadcnfem  ;  Eberhardus  Hollius  Ver- 
danam  dioecefin ,  renovato  Eiiano-elio 
imbuerunt.  Exftindo  Henrico  parre, 


Chytr, 
i.  22. 


bitiofaque  fovens  confilia ,  fibi  tandem  !  Juhus  Brunfviceniium  dux  avitis  terris 


&  confciis  exitium  actr.ixit ,  xviii  exilfi 
annofecuripercufla.  Guilelmus  Camb- 
denus  falfis  circumventam  teftiraoniis 
meraorat. 

Difpar  Caroli  Hifpaniarum  principis 
exitii  cauia  fertur,  qui  quod  dilplicere 
libi  crudelitatem  in  Bclgas  excrcitam 
oltenderet ,  patris  Philippi  juflTu  ,  ut  cui 
iniidias  ftrueret ,  in  carcere  cxftintftus 
eft,  eodem  illoanno,  quoMaria  rcgno 
excidit. 

AliaJoannem  Fridericum  Juniorem 


exoptatum  mefioris  Chriftianifini  exer- 
citium  indulfit ,  adjunda  Academia ,  fe- 
Iicipietatis&  bonarum  artiura  ofEcina.  .^  ff 
Nicolaus  Razevilus,  Vilnenfis  inLi-  chyt^ 
tuania  Palatinus,  edito  Sarraatice  iacro  /.21.* 
codice  ,  facem  Euangelii  Polonis  8<.Li- 
tuanisprxtufit.  Joannes  Funccius  Chro- 
nologus ,  e  concionatore  Alberti  Bo- 
ruiii  aufico-confiliarius  Boruifis  infeftus, 
Tro^wzr^y^ec-uflw cuma.lns cervice  luit. 
Princeps  ipie  Albertus  pra;  ienio  delirus , 
in  ordinem  cogitnr ,  Poloni  regis  admi- 
liii         niculis. 


CbTtfli 

ir/6. 


^iS  Rudolphm 

niculis.  Confeifto  aigritucline ,  fubftitui- 
turlilius  Albcrtus  Fridericus ,  quidufta 
Elconora  ,  Guilelmi  Clivenfis  Filia  men- 
te  motus ,  deinceps  pro  pupillo  vixit , 
Boruffiam  Georgio  Friderico  admini- 
ftrante. 

Res  lecundas  Proteftantibus  Theolo- 

Pis  diflidiorum  occafio  fuerc.  Matthias 
lacius  &  Jenenfes  aliqui  cum  Vi6torino 
Strigelio  ac  Lipfiacis  &  Wittebergenfi- 
bus  de  peccato ,  quod  generi  Kumano 
connafcitur,  iniportune  contendentes , 
fubftantiam  id  elle  aflercbant.  Joh.  Wil- 
helmus ,  Septemviriillius  conitantiflimi 
Fil.  colloquio  Altemburgenfi  fopire  con- 
troverfias  fatagens ,  acrius  casaccendit. 
Filiorum  defunfli  tutor  Auguftus  ,  _  Se- 
ptemvir  Saxonum,deceptum  fe  ab  aliqui- 
Dus  Theologorum  fuorum  cdoftus,  & 
Jenenfibus  ejedis  jam  a^quior ,  Witte- 
ben^enfes  plerolque  nudavit  dignitati- 
bus"j  Gafparum  Peucerum  Medicum ,  & 
Georgiuin  Cracovium  Epiftolarura  ma- 
^iftrum,  cuftodia;  mancipavit.  Aftis 
deinde  Proteftantium  Synodis  Lichten- 
bergx,  Torg^e,  &Burgenfi  tandem  in 
cosnobio ,  concordis  forraulam  concin- 
nari  fcdulo  procuravit. 

Valedixere  fub  haze  mundo  Thcologi, 
Hieronymus  Willcrus ,  PauIusEberus , 
Henricus  Bullingerus.  Item  Matthias 
Flacius,  Georg-us  Major,  Viftorinus 
Strigelius ,  magnx  quidem  eruditionis 
viri ,  fed  beatiores  futuri ,  fiplus  facis 
quatn  dijjtdii  Ecdefiis  peperipnt-  DecelTe- 
le  &  Petrus  Lotichius  Pocta ,  Joannes 
Camerarius ,  Guil.  Xylander  &  Geor- 
gius  Fabricius  Philologi ;  Leonhardus 
Fuchlius  &  Hieronymus  Cardanus  Me- 
dici. 

Valentinus  Gcntilis  ob  blafphemias  in 
Dei  filium  a  Bernenfibus  eft  crcmattis. 

R  U  DO  L  P  H  U  S  IL  Imp.Rom. 
Amurathes.  in, 
Mahumetes  III  ,  Turcici  Sultani. 

T>  Udolfus  TI ,  M.-iximiIiano  patrifufFe- 
*^  dus ,  pari  moderationis  &  juftitia; 


/  /•  Cafar. 

laude  Auguftum  apiccm  tenuit ,  Germst- 
ni&  aurea  pace  confervata-  Contra  A- 
murathes  Turca  bellum  atrox  Perfis  in- 
tentavit ,  apud  quos  Ifmael  Tcchma- 
fis  F.  peremptis  fratribus ,  dominaba- 
tur ,  ficut  &  Amurathes  Turcis ,  quin- 
que  fratres  fe  infpedante  jugulari  paf- 
fus. 

Sed  Ifmaeliob  crudclitatcm  foror  ve- 
nenum  propinavit.  Mahumetes  Hoda- 
bandes  ,  confeftim  regno  potitus  pater- 
no ,  quodSangiacum  Aflyriuraadverfus 
Turcas  foveret  ,  Amurathen  infeftum 
habuit.  ACcedebant  &  fomnia,  Sulta- 
num  Turcarum  in  Parthos  ,  ut  hxreti- 
cos ,  incitantia.  Itaque  bellum  ingenti 
totius  Afi^  damno  accenditur,  dum  Tar- 
tarorum  Catajanus  Imper.  ik.  Georgia- 
norum ,  id  eft  ,  Iberum  principes  Chri- 
ftiani ,  cum  Parthis  adverfus  Turcas  ^3i~ 
cerent.  Ibcres  ,  Colchi ,  Armenii ,  Medi, 
vario  Marte  cum  Muftapha  congreiTi , 
quemAmurathes,  f^vum  hominem& 
fubdolum  ,  exercitibus  prcefeccrar.Con- 
ftat  primobelli  annoad  LXxTurcarum 
millia  gladio ,  aut  fame ,  aut  flurainibus 
abfumpra ;  mox  &  Tartaros  Europasos , 
a  Turca  Ofmani  (qui  Derbentum  aut 
Temircapin  caftellum  ad  raare  Cafpium 
fitum  occupaverat )  fubfidio  miffos ,  oc- 
cidione  a  Parthis  occifos.  Amoto  igitur 
Muftapha ,  Sinan  Bafla  fummus  Vefir , 
i.  e.  coniiliarius  creatus ,  nihilo  id  bellum 
felicius  adminiftravit.  Muftapha  metu 
fupplicii ,  de  fcmetipfb  fertur  poenas  exe- 
gille  fcclcrum  :  exflin£li  facultates  fifco 
Sultani  accefTere.  Princeps  qusedam 
Gcorgianorum  anus ,  cum  duos  filios 
clientelse  Turcicse  tradidiflet ,  non  rece- 
pit  cos ,  nifi  minorcm  Mahumetifmo , 
alterum  veneno  letifero  infed:um. 

Infelicem  per  omnia  effe  Mahumeticam 
confuetudinem ,  patuit  eodcm  tcmpore 
Sebaftiani ,  Regis  Lufitanorum  ,  in  Afri- 
cam  cxpeditioncqua  Mahumctem  Mau- 
ritanise  reaem  reduccre  conabatur.  Hic 
enim  cruenta  &  fatalicum  Abdelmcle- 
cho,  expulfi  patruo ,  pugna ,  dumaliena 
chrat,  fuam  vitam  regnMmo[ut  amifit. 


Mattb.  ^ 

Dref. 

6.  MiU. 

AnnaL 

Turc. 

Leond. 

Natalis 

Comes 

l.zt. 

Thttan, 

lib.  67, 


Thuan, 
lib.  75. 


Hieron. 
Coneji.  de 
Port.  &■ 
CaJIell. 
conjnn, 
Chytr.  . 
l.  2^ 
Cicar,  in 
Greg. 
xni. 

Joan.Afi-, 
ton.  K*- 
per.  de 
obtenta 
aPhil.Il. 
Pertugiili, 


Thutin, 
Chyt. 

i.is. 

Duard, 
Noiiitu 
ttnfhTA 

Jof. 
Tcixer, 


'RHdolfns  II.  Cafar. 

In  qijopracliotrcs  rcgc;  occiibuere.  Sc- 
billianus  cum  iliis  cajfus ,  Abdelmde- 
chus  durante  adhuc  ccrtamiiic-  apoplcxia 
cxftindlus ,  Mahumctcs  paludibus  mcr- 
fiis  cft.  Viftorix  frudum  rcgnumquc 
Fcflanum  Hamcthcs ,  alter  Mahumctis 


€ifj 


ijio, 

Thu4ft, 
1.70  Hie 
ron,  C-»- 
neft.  de 
Fort.  & 
Cajlelia 
tonjun. 
/.8.9.10 
TJtuan, 
I.C4.. 


Natal. 

Comes. 

'•25.30. 

Thuan, 

1.6C, 


patruus ,  obtinuit  ,  Lulitani.i  obvenit 
Hcnrico  Cardinali ,  feni  ,Scbaftianipro- 
patruo  :  coquc  poft  annum  exftindlo , 
Phihppus  Hjipaniarum  rcx  ,  Henrici  fo- 
rore  genitus ,  regnuni  illad  pcr  Albanum 
duccm  occupavit ,  fugato  Antonio.quem 
Ludovicus ,  frater  Henrici ,  cojlebs  pro- 
creaver.it,  &  Ulyffiponcnfesregem  dixe- 
rant.  Antonius  profugus ,  cum  (parfis  in 
itinere  nummis  infcqucntes  remorare- 
tur ,  Anghcanis  GalJicifque  auxiliis  re- 
cuperare  Lulitaniam  decrevit,  majori 
conlilio  quam  feliciori.  Nammaritimis 
quoque  viftus  pra;liis ,  Azorcs  infulas , 
quas  occupaverat ,  amifit. 

Largam  bellorum  fegetem  crfnita  ad- 
modum  ftclla  portenderac  anno  Lxxvii , 


-  quo  Turcicum  in  Alia  bellum  exarfit ,  &     curate  exceptus  i  Bclgis ,  conceptam  de 


»J79- 
Thuan, 


Belgium  atrocioribus  agitari  coepitdif 
fidiis.    Nam  ex  quo  Joannes  Auftrius 
Belgas  inlidiofa  pacis  Gandavenfis  appro- 
batione  fefellerat ,  non  amplius  iHi  ab 
Hifpanis  gubernatores  cxfpedrare ,    fed 
Germanos  Gallofve  ipfiaccerfere,  bel- 
lum  bello  ,  vim  vi  propulfare ,  Rerap.  ut 
defcrtam  prodiramque  fuifmet  aufpiciis 
gerere :  Matthiam  ,  Rudolfi  1 1  germa- 
num  ,  in  Belgium  evocare ,  quem  poftea 
Auguftum  vidimus.  Ejus  aliquandiu  vi- 
ces  Guilelmus  Auriacus  gcffit ,  qui  Bra- 
bantiam  fubi^ente  Auftno ,  Amfteroda- 
mum ,  Mecnliniam  ,  Campos ,  Daven- 
triam  ,  ad  deditionem  compulit :  Mox 
accito  in  Belgium  cum  exercitu  Joanne 
Cafimiro  Palatino ,   Gandavenfes  Pon- 
tificios  ejecere.    Inde  pax  utrique  reli- 
gioni ,  Pontificix  &  Reformats ,  per  to- 
tum  Belgium  promulgata ,  Hannonios 
alienavic  &  Atrebates ,  qui  folam  Roma- 
nenfem  rati  retinendam.,  Maleconten- 
tos  femec  appellarunt.  Cumque  Auftrius, 
turbato  Bclgio ,  animam  exfpirafTet ,  A- 
kxander  Farnclias ,  Parrasnfium  dux  , 


qucm  Hifpanus  ei  fufFccerat ,  cxpugnavic 
Tr.-ijedhun  ,  Hannoniam  Artcliamquc 
facilc  iibi  adjunxit,  diffidcntefquc  jaiii 
Belgas  intcftinis  vexarc  armis  ftuduit. 
Cslarpacem  inter  Hifpanum  &  Bclgas 
conciliaturus  Colonix ,  nihil  effecit.  Au- 
riacus  cum  nijireligwm  ^  libertatefalvHy 
paciprdjlare  belhitn  docmjfet  ■,  dirarpro- 
fcriptionis  diplomatc  iftus  ab  Hifpano  , 
fidem  ei  promiflam  obedientiamque  o-  ^'^«'"' 
mnem  publice  refignavit  ,  perfuafifque  " '''' 
idcm  facere  Belgis  ,  Francifcum  Alen- 
conium,  Gallorum  regis  fratrcm,  duccm 
certis  adftriftum  legibus  conftituit,  qux 
res  parum  abfuit ,  quin  capite  ei  ftaret. 

NamCantaberquidamdecodor,  Hi-  ^S^*- 
fpanicis  inefcatus  pra:miis,  per  adolefcen-  /l*^"" 
tcm,  facrificorum  excantatum  prajftigiis, 
lclopeco  pene  occidic  Auriacum ,  utra- 
que  ei  maxilla  olande  perforata. 

Erat  is  tunc  Antverpia:  cum  Alenco- 
nio  ,  qui  poft  occupatum  Cameracum  , 
petitaqueAnglorum  regina;  auxilia ,  ac- 


Thuan. 
1.77- 

isti. 


fe  fpem  minime  implevic ,  fibi  potius 
Gallifque  fiiis ,  quam  iis  in  quorum  falu- 
tem  juraverat ,  Belgis  confulerc  ftudio- 
fus.  Id  quod  maxime  in  Brabancia  Flan- 
driaque  apparuit ,  ubi  Antverpiam  frau- 
dulento  Gallorum  ftratagemate  fubadlu- 
rus,  accepic  cladem  haudmodicam:  ac 
Dendcrmund^,  Dixmudx ,  Neuporci, 
Dunkerkie,  Vinocibergx,  Vilvorda^  , 
felicius  proceflic  dolus  ;  qui  agnitus  poft- 
ea ,  Parmenfi  luculentam  multa  oppida 
recuperandi  occaiionem  praebuit.  Die- 
ftum ,  Dunkerka ,  Neuportus ,  Dixmu- 
da,  Hypra:,  Zutphania,  Hifpanis  ac- 
ceflere. 

His  decaufis  imperium  Francifco  fa-  ^^  ^^^ 
ne  ab  ordinibus  abrogatum  :  at  cum  au-  /.  1,5. " 
toribus  Auriaco  &  Philippo  Aldcgondio, 
urgente  necefficate  eflct  revocacus ,  in 
faca  conceflic  prope  Pariiios ,  priufquam 
aliquid  dignum  Rep.  perficcrec.  Fercur 
veneno  interceptus ,  cum  pra:clara  pcc- 
nitenti*e  prx  fe  ligna  ferret.  Circumafto 
menfe ,  princeps  Auriacus  per  licarium 
Burgundum ,  Balthafarem  Gerhardum , 
liii  %  con- 


IJ.83. 

Thuun, 


Leonh. 
Hutt.  in 
Hift.Con- 
cer. ,  ;• ' 

i;77 


xjSi. 


Eivan,  dt 
Met. 
Thuitn. 
hb.y6yj. 
&  J9. 
Chytr. 
Mich.  ab 
IJfelt  de 
bello  Cal. 
iii.^. 


6i6  RfidolfiiS  If. 

confcio  Parmcnfi  fummiirum,  inque  Au- 
riaci  famulitium  nuper  receptum ,  Delfis 
Sclopetiiauocciditur.  Sumptum  de/ce- 
lefto  fupplicium  ,  quidam  pro  martyrio 
prxdicarunt.  Inde  Brugenfes ,  Ganda- 
venfes ,  totaquepene  Flandria ,  conditio- 
nibus  non  pellimis  Hifpano  fubada. 

Dum  h^c  inferiori  in  Germania  agun- 
tur  ,  Proteftantes  Teutonum  principes 
ac  civitates  toUendis  importunorum 
Theologorum  diflidiis  incumbunt.  Con- 
cepta  concordia;  formula  ,  poft  varias 
deliberationes  &  monita  ,  primum  fex 
Theologis  Jacobo  Andre^e  ,  Andrea 
Mufculo,  Chriftophoro  Cornero  ,  Ni- 
colao  Selneccero ,  Davidi  Chytrieo ,  & 
Martino  Chemnitioj  deiude  Synodis  & 
conventibus  doftorum  perpendendaex- 
hibetur.  Cum  plerique  emendatioris  do- 
6irina:  prascones  fubfcripliflent ,  regno- 
rura  BoreaUum  Ecclefix  ,  itcmque  pcr 
Germaniam  non  pauca: ,  litium  imrnu- 
nes  ,  quibus  fopiendis  concordia  quxre- 
batur,  aut  folain  Auguftanaconfeffione 
acquiefcentes ,  fubfcriptionem  detredla- 

runt  ,  interim  a  dogmatibus  formula 
comprehenfis  neutiquam  alicnx.  Ad 
Rhenum  Colonienfis  Prsful  Gebhardus 
Truxefius  haud  plane  eadem  amplexus 
dogmata ,  Auguftanx  tameu  confefllonis 
focium  profeflus ,  padlufque  conjugium 

Agnetis  Mansfeldiae  ,  cujus  defiderio 
urebatur  ,  publicam  purioris  Euangelii 
propagationem  fuis  indulferat ,  quuma 
Pontihce  exautoratus  ,  &  a  plcrifque 
Dioecefis  fuie  ordinibus  aut  defertus ,  aut 


1563- 

Chytr. 

1.1.6. 


oppugnatus  ,  oppofito  xmulo  &  hofte 
Ernefto  Bavaro  ,  armis  tueri  dignitatem 
ccepit,  Pugnatum  ambiguo  Marte  {x- 
pius ,  Erneftus  uno  praslio  duo  veterano- 
rum  millia  defidcravit.  Sed  illsfti  ad  de- 
feftionem  Joannis  Cafimiri  centuriones, 
&  Ludovici  Palatini  obitus ,  quo  ad  fe- 
ptemviratus  tutelam  Cafimirus  avocaba- 
tur,  Gcbhardi  partes  labefaftarunt.  Ex- 
pugnata  tandem  Bonna ,  Dieecefi  Erne- 
ftus  potitur. 

Opportunum  fane  confilium  dcderat 
Hcmicns  Navarrenus ,  uniendas  Eccle- 


fias  fc.  ada  Synodo  Nationum ,  emenda- 
tara  dodlrinam  fequentium  ,  ut  commu- 
ni  inito  foedere  facihus  adverfus  Papatum 
fe  tuerentur.  EtLegatoejus  perbenigne 
quidem  refponfiim  paflim  ;  fed  inquieto- 
rum  mohtionibus  ingeniorum  ,  nequid 
tale  conficeretur ,  impeditiimeft. 

Nec  quietiun  Stephani  Batorisimpc- 
rium  fuit.  Dantifcanos  caveri  libi  de  pri- 
vilegiis  ,priuiquam  in  verba  Stephaniju- 
rarent,  poftulantes  ,  bello  adortus  eft: 
quo  poft  acceptas  utrinque  clades  pofito , 
immunitates  urbis  rninui  cospts  fub  Si- 
gifinundo  Augufto  ,  eodem  fere  loco 
manlere  ,  donec  anno  lxxxiv  amica 
tranfadlionc  convalefcerent. 

Felicius  cum  Mofcho  certamen  Polo- 
nis  fuit,  ob  vaftatam  eiLivoniam,  ex- 
pletamque  fievitiam  indiftum.  Expugna- 
tis  ftrenue  Polotia  ,  Velifa  ,  Veliluca , 
Nevela  ,  Zavolocia ,  multifque  aliis  Ruf- 
forum  arcibus  &  oppidis,  Plefcoviam  ob- 
fidione  cingens  Stephanus ,  adegit  Mo- 
fchum  renunciare  Livonia;  ,  modo  fiia 
extra  Lituaniam  fita  recuperaret.  Ncc  fe- 
gnius  res  in  Livonia  a  Suecis  aftse ,  Wi- 
chiam  regionem ,  Lodamarcem,  Hab- 
faliam  urbem ,  Narvam  permunitam , 
WittenftcinUm  a.  Mofcho  afl"atis  igni 
ducibus  antea  captum  ,  nec  pauca  aiia 
oppida ,  profligatis  Ruflis  ademere  ,  quae 
fruftra  deinccps  Batorius  reftitui  Polonis 
contendcbat ,  ob  repudiatos  Jcfiutas  Ri- 
gcnlibus  ctiam  infenlior ,  quos  invitis  ci- 
vibus  obtruferat. 

Non.cadem  Hifpanis  in  Hibernos  aut 
Jernen  Infulam  fortuna.  Ehfabeta  enim 
regina,  miflo  exercitu,  plurimos  Hi- 
fpanorum  occidit  ,  reliquos  Hibernia 
cxpulit ,  arces  occupatas  recepit.  Adhazc 
Hifpanis ,  ut  tota  Anglia  ccdant ,  cdicit. 
Rehquas  intcrim  Europas  terras  epide- 
mica  lues  peragrabat ,  quspaulatim  pro- 
arefla  ,  menlc  Maio  Longobardiam , 
mox  Galliam  &:  Hifpaniam  ,  Junio  Sici- 
liam  ,  Julio  Romam  &  vicina  Italix' , 
Augufto  Venetias  &  Conftantinopolin  , 
Septembri  Germaniam  &  Hungariam  , 
Odobri  Saxoniam,  Novembri  &  Dcr 

cem- 


Thm», 
lib.yij. 


IJ78. 

Chytr. 


Thua». 


1^81. 


ijSo. 

Cbytr. 

Thuem 
1.70. 


Cicarel. 

0"e*rj. 

XIII. 


Chytr. 
U6, 


ijli. 


Tljua». 

Chjtr. 


Leoncl. 
inftippl. 

Turc, 

Chytr. 

i.17, 

Thmn. 

l.io. 


^mHrathes  III, 

C(fmbn  Daniam,  Succiam',  Livoniam- 
qucinfcftavit.  Paucis  lctalis ,  omnibus 
pcrmolcftus  frigorc  &  tufll  rnorbus , 
quod  ci  vcrvccts  obnoxii  cflc  folcant  vcr- 
vccinus  appellatus  elt. 

In  Livonia  ante  Mofclius  ,  ufus  illicc 

ad  inefcaados  Germanos  Magno  duce 

Holfato ,  Borealem  Duna:  fl.  ripam  fuas 

ditionis  fecerat.  At,  ut  omnis  doluspel- 

lucet  tandem ,  cum  trucidaret  Magni  of- 

ficialcs ,  quod  oppida  cjuardam  in  Magni, 

non  Rufli  verba  adcgillcnt  ,    alieaavit 

amici  animum  ,  qui  ob  id  Curionenfem 

in  Dioecclin  migrans ,  reddita  partim  a 

Rullis  Livonia ,  partim  .i  Suecis  occupa- 

ta,  eodemanno,  quo  Jcfuitxindignan- 

tibus  Livonis  obtruli ,  id  cft ,  l  x  x  x  1 1 1 

fatis  conceflit.    Dioeceiin  Curionenfem 

Georgius  Fridericus  Borullis  dux  ,  per- 

folutis  Dania:  regixxx  millibus  Vallen- 

fium  ,  ut  feudum  Polonicum ,  coepit  pof- 

fidere.    Ofilia  Danis  retenta.   Sequenti 

auno  Joannes  Bafilides  ipfe,  Ruflorum 

tyrannus  ,  cum  proprium  filium  ob  di- 

d1:um  confidentius ,  illifo  in  tcmpora  ba- 

culo,  necallct ,  Livoniaraquexxvannis 

afflixiflet  armis  ,  tnigravit  ad  plures ; 

Theodorum  F.  ad  colendam  cum  vicinis 

pacem  gnavitcr  exhortatur. 

Eodem  annoTartariPrsecopittE,  cjui 
Tauricam  Cherfonefum  incolunt  ,  ex 
fesderatis  &  fociis  Turcarum  ,  quod  fo- 
let  efle  Mahometica:  pra,'mium  amici- 
tia: ,  fervi  eorum  f?.£ti  funt.  Poftquam 
enim  Sinan  BafTa  obrem  in  Parthos  ma- 
le  geftam  ,  motus  ducatu ,  pulfufque  in 
exilium  ellet ,  neque  fuccefTor  ejus  Fer- 
hates  multuni  proficcret  ,  omni  ftndio 
anuixus  eft  Ofman  Temircapenus  regu- 
lus ,  qui  fublato  per  conjugem  focero  iuo, 
ditionem  ejus  perfidiofe  occupayerat ,  ut 
fuam  ad  Cafpium  mare  dominationem 
Tartarorum  adjutu  dilataret.  Jubetur 
ergo  Muchametes  Ofmani  opem  ferre, 
invitus  fane,  quod  perfratresfuosantca 
infeliciter  in  Parthos  eflet  pugnatum  , 
feque  abfente  Crimium  &  Cafa  a  Turcis 
perfacile  obrui  pofTcnt.  Reperit  excufa- 
uouem  ,  domum  revertiturj  Cofaco- 


Turcarfim  Stiltayjus.  cin 

rum  ad  P6ntum  Euxinum  latrociuia 
prxtcxit.  Hinc  accenfus  Amurathes, 
pcrOiinancm  Baflam  &  Iflanum  ,  Tar- 
tari  fratrcm  ,  Iconicnii  e  carccrc  dimif- 
fum ,  rcgno  vitaquc  Muchametem  cxuir, 
filiis  duobus  cum  ipfo  fufibcatis ,  Ifl.ino 
Tartaris  fiduciario  rcgc  dato. 

Cum  dcindc  profugus  trucidati  Mu- 
chaa>etis  fihus  non  pauca  Iflano  ademif- 
fet ,  neglcdto  co ,  Amurathcs  numero- 
iifnmo  cLim  exercitu  Ofmanem  in  Par- 
thos  mittit ,  qui  in  itinere  varie  vexatus 
a  Parthis ,   tandcm  per  obfcuras  vallcs  Leoncl. 
Taurilium  ,  alteram  Parthorum  recriam  '^hua,,. 
(interior  Cafminum  dicitur  )  pcrvafit ,  '•^** 
ejufquearce  munita,  quintopoft  diedy- 
fenteria  periit  5   dum  intenm  Byzantii 
Amurathcs ,  comitiali  morbo  fibi  fami- 
liari  idlus  ,aIIifo  ad  lapides  capite  pene 
exfpirafTet  animam.  In  Carnioia  a  Chri- 
ftianis  per  tementatem  fuorum  afFcdus 
clade ,  inducias  cum  Cxfare  renovavit. 
Parthus  ,  continuatis  triduo  trinoftio- 
que  prsliis ,  recedentcs  duce  Cigalogli 
Turcas  fceda  ftrage  perculit.    AdLXxx 
Turcarum  millia  occubuifTe  autor  eft 
Leonclavius ,  qui  tunc  apud  Turcas  eo-it. 
Taurifium  recuperatum.  Partaviftona , 
abdicavit  fe  regno  Parthus  integratoque 
cum  Cath^no  Chane  foedere  ,  morta- 
fium  rcbus  exceffit.    Ibrahimus   Bafla 
iEgyptius,  Maronitas  Libani,  &  Tru- 
fcos  ,  fortiifimas  Chriftianorum  occi- 
dentahum  reliquias  ,  Turcici  hadenus 
jugiimmuncs  ,  iiibegit ,  Portam  Ofma-     . 
nicam  (iic  aulam  vocant  Turcorum)  di- 
tavit  fpofiis.  Aliter  Pannonum  Turca- 
rum  excepta  eft  irruptio  in  Croatiam. 
Csfi  aiFatim  a  Chriftianis  j    Copanum  1/87- 
arx  ititercepta.    Vindicaturos  cladem , 
Georgius  Comes  Serinius  longe  majori 
afFecit. 

Prxbuifle  &  Turcis  aliquam  fasvfendi  %''"' 
materiam  fertur  novum  Pontificis  Gre-  ^*"' 
gorii  Calendarium.  Eo  ablatis  e  menfe  /  ^jf ' 
Odobri  decem  diebus  ,  decima  quarta 
Luna  primi  Hebrseorum  meniis  ,   quo 
Pafcha  agitur ,  ad  x  x  i  Martii  diem ,  ubi 
temporc  Synodi  Kicens  fuiilet ,  reduce- 
liii  3  batur. 


Rudolfm  II' 


^ 


O/iMder 
Epic, 
Bift. 
Csnt.  iC. 
Ub.  4,. 
ga^,  to.. 


CicAT.  in 

Gregar. 

XIII. 

Thuan. 

Ub.il. 


Shytr. 


611 

batur.  Approbati  a  Byzantino  Patriar- 
cliafafti  PontiScis,  argumentum  inits 
confpii-ationis  prsebuere  Amurathi ,  qui 
ob  id  expulit  Patriarcham  in  exilium,  duo 
Chriltianis  templa  Conftantinopoli  eri- 
puit.  Auguftx  Vindelicorum ,  RigaeLi- 
vonum ,  &  alibi  ,   novi  fafti  turbarum 
occalio  grandium  fuere.    Proteftantes 
pleriquc,  ne  quid  Pontifici  Romanoau- 
toritatis  aut  imperii  in  alias  genres  con- 
cedcrc  viderentur  ,   veteres  retinuere. 
Gregorio  Pontifice ,  multa  paffim  focie- 
tatis  Jefuitarum  coUegia  excitata ,  £ru- 
ditio  &  fanftitas  illorum  in  admiratione 
efle  cepit ,  Antonino  Poffevino  Ephoro 
generali.  In  urbe  Romaua  feminarium 
nationum  ,  Gymnaiium  puta  ,  in  .quo 
cducanturexteri,  quiPontificiis  imbuti 
artibus  ,  gentiles    ilios  Romanx   fedi 
concilient  ,  magno  furaptu  ftrudum. 
Jefuitx  ,  ut  tanto  benefaaori  reddant 
gratiam  ex  ultimis  terrarum  anguUs  ires 
Japonios  cxtrudunt  legatos  ,   qui  per 
immenfa  terrarum  fpacia  tertio  anno 
Romam  perdufti ,  Gregorio^  obfequia 
detulere.  Quibus  apparatiflime  exceptis, 
Pontifeximprovifa  angina  duabus  horis 
fuffocatur  ,  cum  nec  urbem  aut  territo- 
rium  Romanum  a  quotidianis  profcri- 
ptorum ,  aut  iatellitum  fuorum  latroci- 
iiiis  vindicare  potuillet. 

Laudabilius  Polonorum  rex  Stepha- 
aus  Batorius ,  qui  fumto  de  quibufdam 
nobilium ,  &  de  Samucle  Sborovio  prin- 
cipe  fupplicio ,  efFraenem  magnatum  ali- 
quot  licentiam  coercuit.  Pra:clare  etiam 
Fridericus  11  Danorum  rex  ,  Croncn- 
buroro  arce  prsecellentiffima  ad  fretum 
conlita  ,  Roftociiicnfes  Ulrico  Mega- 
politano  pertinacius  obluftantes  ,  de- 
centis  eorum  navibus  ,  deponere  fpiri- 
tus  cocfgit.  Atque  ut  nihil  excel/um  durat 
perpetuo,  Hcnnsebcrgenfis ,  Hojenfis, 
Deipholdia  ,  illuftresTcutonum  fami- 
lia:  ,  deficientibus  mafculis  hxredibus 
exftinft^e  funt :  Hojenfis  &  Deipholdia 
ditio  Brunfvigiis  &  Luneburgenfibus  , 
Hennaebergica  Saxonibus  Septemviris 
acccinc. 


VicifTira  Farnefia  ,  ducum  Parmen- 
fium  familia  ,  Alexandri  Belgarum  gn~ 
bernatorisfehcitatemagisinclaruir.  Ab 
eo  Antverpiaannodiutius  obfella,  cum 
haud  fegnius  defenderetur  omni  artificio, 
quam  oppugnaretur ,  ad  extremum  ta- 
men  fradta  calamitatibus  &  fubfidiorura 
defperatione  ,    Hifpanico    fe    reftituic    i/^i"» 
dominio  ,   pra'ter  civicam  hbertatcm  T'!'*^' 
irapetrato  &  Proteftantibus  quadrien-  '  '   ^° 
nio  ,  intra  <juod  difponere  domui  ,  & 
aliorfum  dilceder c  liceret.  Quorum  qui- 
dem  mulci    Hamburgam   migrantes , 
Remp.  illam  civibus  ,  bonis  ,  opibuP» 
quc  naud  parum   locupletarunt  ,  Mc- 
chhnia,Neomagum,Duisburgum  prom- 
ptius  fufceperant  jugum  ,   Bufcumdu- 
cis  fcederato  Belgio  nequicquam  tcnta- 
tum. 

Cumque  vix  ufquam  afFuIgerent  fpes 
auxiliorum  Reformatis ,  Ehfabeta  An-  f!p'^^' 
glorum  regina  milite  eis  auroque  fuc-  '  •  *  • 
currit,  rata  ,   quod  res  erat  ,    pcrdo- 
mitoBelgio,  Anglijecaufamagi,  quura 
ipfa  a    Pontifice    non  minus  ,   quani 
Henricus  Navarrieus  &  Condseus  prin-  ThuMK. 
ceps ,  eodem  tcmpore  diris  devota,  &  /.Si.Sj. 
cujufvis  expofita  fevitise  efTet.    Quarc 
diftinendisHifpaniviribus,  Francifcura 
Dracum  cum  clafTe  in  Americam  able-       jg_ 
gavic  ,  qui  capco  proraontorio  viridi ,  Guilel. 
populatus   Hifpaniolara    ,   immenfam  Camb. 
avexit  prazdam.  Ipfainterim  ^orai  infi-  /^^^"  5* 
diis  appetita  ,    xiv  nobiles  ,    a  Maria  ^i-fa^.' 
Scota  corruptos ,  afFecit  fupphcio.  Hi-  ne^ing, 
fpanos  Scotofque  itcrum  Hiberniam  ad- 
ortos  ,    per   Richardura  Binghamum 
rara  viftoria  profligavit.  Sequenti  anno 
pereunderaDracura  xxxvi  Hifpanorum 
naves ,  portum  Iccium  tenentes  aut  in- 
cendit  ,  aut  diripuic  ,  auc  in  Angliam 
abdiixic  ,   opimis  icerum  fpoliis  dica- 
ca. 

DifparContraRoberti  DudJeiLanca-  Thuan, 
ftrii  in  Belgio  virtus  an  fortuna  fuit.Nam  lib.  8^. 
Parmenfis  Gravam  ,  &  Veoloam  Gel- 
dri^  de  HoIIandis  recepit :  Zutphaniam 
a  Roberto  obfefTam  feliciter  defendit: 
Daventriam  a  Standko   Anglo  pro- 

ditiun 


Thiian. 
M.  84.. 


1589. 

Z,eo>tc.  in 
Annaliif. 


Cicaruin 
Sixto  V. 
Thnan. 
lib,  83. 


Chytr. 
iib.  aS. 
Thnan. 
l.  U.  37, 


Eltfaheta  ^An^a ,  Ci^ 

ditum  reduxit  aJ  Hifpanum.  Novclium  ,  riciim  fc  pcnctrarunt.  NcCmajorircrum  Thui», 
"  ~         '  "    '         loriaLancaftriiisin  Angliam  cft  rcvcr- /it,  88. 

accufata  HolJandoruni  tcmcricacc, 
prxpotentcm  Hifpanorum  rcgcm 


quoquc  ,  .1  Truxcfiaiiis  partibus  mafculc 


propugnatum ,  pra;Iidlarii  tandcni  inco- 
lumitatem  padidcdiderunt. 

Immineb.atctiam  Rigcnii  Rcip.  peri- 
culum  ingcns ,  quod  Pontiiicias  Scepha- 
ni  regis  molitiones  retundcrct ,  &  quof- 
dam  luos  malx  tidei  Icgatos  damnaflct 
capitis.  Sed  illud  mors  fiibitanea  rcgis 
Poloniantevcrtit.  Qiio  quidcmtcmpo- 
re  locurtis  in  Thracia ,  anatibus  &  anfc- 
ribuspluerc  vifum  in  Croatia  Leoncla- 
vius  oculatus  tellis  memorat  ,  tanta 
multitudine ,  utlocuftxuniverfos  abfu- 
nierent  ejus  anni  fruftus  5  anatibus  con- 
tra  plurimi  mortalcs  alcrentur. 

Ut  diverfa  terrarum  fors  ,  fic  homi- 
num  cluxit.  Maximilianus  Auftriacus , 
fratcr  C^efaris ,  a  parte  Polonorum  rex 
diftus ,  cum  exercitu  Cracoviam  procef- 
ferat.  Sed  vidlus  rejeclufque  a  Joanne 
Zamoifcio ,  militix  limul  &  archivi  Po- 
lonici  magiftro  ,  qui  Sigiftnundo  Joan- 
nis  111  Sueci  filio  ftudebat ,  reflexit  iter 
inSilcliam,  ubi  obfeflus  captulque ,  ccf- 
fione  regni  redimere  jubetur  libertatem. 
Sigitrnundus  maternum  genus  regix  Po- 
lonorum  ftirpi  debens ,  etiamnum  regno 
potitur,  principum  Chriftiani  orbis  ve- 
tuftinimus- 

Ncc  felicior  Teutonum  aliorum  in 
Galliam  expeditio  fuit ,  Henrico  Navar- 
ixo  fuppetias  ferentium.  Fridericus  fa- 
ne  Danorum  rex  eas.feftinari  juflerat. 
Augufto  deinde  Septemviro  apoplexia 
niortuo  ,  Chriftianus  F.  Augufti  irnpen- 
£c  iis  incubuerat.  Tandem  cum  Cardi- 
nales  Borbonius  &  Guiiius ,  aliique  Pon- 
tiliciorum  duces  ,  excinderc  prorfus  Na- 
varrarum  nitcrentur ,  fcrafatis  Gcrmani 
auxilia  adornarunt.Peditum  viginti,equi- 
tumquinque  niillia,  vexatis  ubiquepo- 
pulanbus  luis ,  Alfatis  maxime  ,  ajftiSlo- 
rum  onerati  diris  perruperunt  in  Gal- 
liam  ,  ubi  fosdc  accepti  a  Guilianis  ,  & 
defeftione  diminuti  Helvetiorum  ,  per 
varias  ccedes  &  a;rumnas  pauci,  omnium- 
que  rcrum  egeni  in  Germaniam  remea- 
runt.Pauciorcs  propofiti  tcnacci  ad  Hen- 


lus 

qui 

vellent  armis  fuftincre  ,    viciflim  ab  iis 

audicns  fublefta;  fidci  gubernator. 

Sic  ad  annum  Lxxxvnrvencrant  opcra    ,,33^ 
mortalium  ,  quo  fincm  eorum  ,  aut  in-  chjtr. 
gentem  prsdixerant  mutatioaem  forc  '«^-  aS. 
doCti.  EoquidemSigifmundus  Polonix 
adminiftratione  adita  ,    Maximilianum 
dejecit.  Fridcricus  II  Danorum  Rcx  lau-  Erpold. 
datiflimus  ,  anno  regni  xxx ,  vit.-c  liv  ,  p"^"'l'- 
Anderfchoviana  in  arce  claufit  vitam , '"  ^'^' 
latiflimum  feptentrionis  impcrium  Chri-  ^i"^, 
ftianoivfilioundecennirelinquens.  Cui 
adjundi  moderatores    Reip.  Nicolaus 
Kaas ,  Georgius  Rofecrantzius  ,  clarif- 
fimiliteris  Oiigeriparens ,  Chriftopho- 
rus  Walkendorfius  ,  Petrus  Munkius  , 
regni  prudentiflime  clavum  tenuerc.  In 
HoUandixfcederato  Belgio  admotus  cft 
ad  gubernacula  Mauritius  ,  digna  fuo 
parcnte    Guilelmo  ,   avoque   matcrno 
Mauritio  Saxone  foboles.   Claffis  Hi-  -/^  ^^  ^ 
fpanorum  navibus  cxxv  pr^grandibus, /j^,g. 
XX  militnm  ,  decem  nautarum  ,    duo  cicar  in 
machinarum  millia  vehens  fortuna:  ludi-  Sixte.  V, 
briumfada.  Jamlccium  pottum  pr^e-  .T^"!,"' 
tcrlegebat,  FJandrixcGc  naviumcIaiTi 
conjungenda  ,  cum  Fr.  Dracus  a  tcrgo  , 

eam  vexare  cateois  per  tormenta  emitlis 
coepit.  Alfonfus  Perefius ,  Mcdinas  Si- 
doniiE  dux ,  tanto  cum  maris  imperio  ab 
Hifpano  mifTus^ ,  ut  occupata  Anglia , 
reliquis  gentibus  a  Pontifice  alienis 
maximum  incuteret  metum,prope  Cale- 
tum  ancoras  jecit.  Dracus,  cum  ofto  pi- 
cisjfulphurifque  plenas  navcs  per  no£lei« 
afpirante  valide  vento ,  in  claflem  hofll  • 
cam  immififlet,  fublevatis  aut-  refciflis 
anchoris  difcedere  cogit  Perefium,  fijga- 
tas  naves  eminusglobis  impetit  lacerat- 
que.  Flandri  ,  aut  ob  excubantes  ad 
DunkerkamBatavos ,  pclago fe non aufi 
committere,  autvento  adverfb  reprefll 
ftint.  Mox  ut  coslitta  pugnatum  intelligoij 
continuos  dies  abeuntcm  Hifpanam  claf- 
fera  Africus  procellofus  infeftat ,  diiper- 

git. 


6.14  fhilippm  //. 

ad  extrcma  'Dxnlx  littora  propellit,  j  tcs  extrerna  Polonia^.quod  Nifovii  Cofa- 

ci  in  Taiiricam  Cherronefum  irrupifrent. 
PaxdeTurCaZobelinis  pellibus  redem- 
ta ,  de  Tartaris  pcnlione  xx  railJibus  Un- 


2;it 


cogitque  circumnavigata  emmus  Britan- 


Chytr. 

Thuan, 
L  j^o.pi. 
92.53. 


IS^. 


Cicar.  tn 
Sixto  V. 
Thuitn. 


Chytr. 
l.  19. 


nia,  laceras  reliqiiias  in  Hifpaniam  re- 
portare.  Ita  furrexit  Deus  ,&judictivit 
caufcimfua,m,<\u.3.%  apluftria  Hilpanorum 
voces  miro  omaie  prsefercbant. 
.  Eodemanno  rn  Galliis  Henricusiii, 
a  Guiflana  fadlione  confpicatus  {e  in  or- 
dinem  cogi,  propriifque  contcmptui  fub- 
ditisfieri,  dolum  dolo  ulcifcitur.  Simu- 
ktain  Guilios  fratresbencvolentia  inli- 
gni,  cum  Ipe  ampla  ad  fe  venientes  fubito 
occidi  jubet ,  alios  conjuratorcs  in  car- 
cerem  mittit.  Catharina  Medicjea  regis 
mater,  quarta  nonnullis  Francorum  di- 
fta  Furia ,  feditionum  altrix ,  dolore  ani- 
mi    exftinguitur.  Parifienfes    Carolum 
Maynium,  Guitiorum  fratrem  ,guber- 
natorem  dicunt  Lutetix  &  Francorum 
Infulaz,  regis  nomineornifu),  adverfiis 
quem    jufta  gefturi  arma ,  Sorbonifta: 
pronunciabant,  Maynius  contradlis  un- 
dique  vivibus  religionem  Romanam  fe 
tueri  velle  edicit ,  Lugdunum  ,  Rhoto- 
magum ,  Aurelias  ,  Ambianum  adjungit 
fibi.  Rex  HenricusNavarrsi  &  nobili- 
tatis  fuccintlus  auxiliis ,  jam  Romanen- 
fium  difTIpatis  copiis ,  Lutetiam  fame  ur- 
gebat ,  cum  deteftando  exemplo  Jaco- 
bus  Clemens  ,  Dominicanus  Monachus, 
petito  rcgis  alloquio  ,  venenato  ejus  ilia 
cultro  perfodit,  ex  quo  vulnere  intra 
XIV  horas  deceflit ,  h^Ercde  fcripto  Hen- 
rico  IV  Navarrseo  ;  cui  ftatim  ,  utriufque 
religionis  libertatem  padla  nobiHtas,  jus- 
jurandum  dixit.  Sicarius  eodemcultro, 
quo  regcmconfixerat,  ab  ipfb  jugulatus 
periit.  Divifts  aliquantifper    copiis ,  ut 
Guifianos  moraretur  rex  novus,  varia 
expugnat  oppida.  Ehfabeta  eum  regina 
&  milite  juvit ,  Sc  Hifpano ,  utriufque 
hofti,  denuo  per  Antonium  exulem  in 
Lulitania   faceflit  negotium.  Martinus 
Schenckius  occupata  Bonna ,  Neoma- 
gum  obruere  parans ,  ipfe  aquis  obruitur. 
Sigifinundi  Poloni  ineuntes  regni  cu- 
Theodorus  Mofchus 


ras 


oneravit ,  a- 


demta  Succis  Nerva  RufTica ,  eiquc  vici- 
nis  arcibus.Mox  &  Tartari  prxdashaben- 


gancorum. 


tr. 


Feliciora  Chxiftiani  iv  primordianu- 
pti^x  fororum  ejus  Ann^  &  Elifabcthse 
infignicrunt:illa  Jacobo  fexto  Scotorum 
rcgi,  \ixc  Henrico  Julio  Brunfvicenfium 
duci,  pompis  fplendidiflimis  Cronenbur- 
gijunda;,  crcfccnte  exipfa  fponforum 
illuflrium  prxfcntia  gaudio  nuptiali. 
Holfata  nobilitas ,  ut  Hpifcopum  Sclcf-  ^^J^^' 
vicenfem  cligendi  ius  liberum  provincia-  '•  ^^' 
libus ,  &  libi  venandi  in  lylvis  monafte- 
riorurn  facultatem  recuperarct ,  d:ftu- 
leratbienniohomagium,  quod  interce-  '" 
dente  Prorege  Henrico  Rantzovio ,  fti- 
pulata  priviiegiorum  ab  rcge  adulto  con- 
firmatione,  prxftitit. 

IngensveronegotiuminGalliisHen-  Thmn. 


rico 

erat 


Cicar.in 
Sixte  r. 


IV  regi  cum  faftione  Pontificia /.^/.^S. 

pr^tcxtu  haerefeos ,  quarexlabo- 
raret ,  contumaciam  fuam  velante,  quam 
ut  acccnderat  Grcgorius  xiii,  ita  fuc- 
ceflor  ejus  iterata  execratione  alebat , 
e  Felice  Montalto  Sixtum  fe  v  nomi- 
nans.  HuncFelicem/?*^  infimo gemre  Ao- 
moquc ,  non  natalibus ,  fed  lacero  tefto 
pcr  Iblem  illuftri,  ad  fummam  digmuir 
tem  mixta.  AiligentiA  ejus  erga  magnates 
quofcunnjue  officiojitas  evexerat.  Dum 
enim  de  Francifci  familia  efTct ,  fratrum 
monachorum  limultatibus  agitatus  , 
Cardinalium  ambierat  patrocinig  ,  per 
quos  Pio  V  Commendatus  galcrura  ob- 
tinuerat ,  ac  tandcm  exftinfto  Grcgorio, 
quum  XIV  fimul  prenfarent,  folvendis il- 
luftrium  diffidiis  ,  obfcurus  ipfe  ,  mini- 
mifque  fubnixus  clientelis  emerfcrat.  Ex 
inquifitore  Pontifex ,  folito  rigore  age- 
batpotcntiam.  Profcriptorum  latroci- 
nia  nocentes  juxta  innocentefque  jugu- 
lando  deleverat.  Pecuniarum  venator 
affiduus,  thefauros  corraferat  immenfos, 
quos  ctim  fubinde  in  obelifcos ,  vias , 
tcmpla ,  palatia ,  aqus  duftus ,  egentiunl 
quoque  &  Bibliothccs  VaticanaJ  curam 
profunderet,  faciletamen  vendendoof- 

ficia 


Thudn. 
lOCli 


15-90, 
Chytr. 
l.  J.^. 


Ant.  Ci. 

car.  in 
Urb.  VII. 
Greg. 

jcir. 

Thuan, 
l-  III. 


ii.c\a.  Sc  tribLita  impcMndo  r'.Tarcicbat. 
Qiiiiiqiie  millioncs  cum  rcliqiiiflc  tra- 
duiit ,  ciim  iiilaims  mortalis  ai  obclifci 
unius  tranflationc  ad  xxxviii  milliaco- 
ronatorum  impcndiflet. 

At  cum  Hcnricus ,  profligatis  ad  Ha- 
rcniiun)  felici  prxlio  Guilianis ,  Lutetiam 
dcnuoSaguntina  famcprcmcrct ,  induci 
non  potuit  Sixtus ,  ut  opcs  fuas  in  fubii- 
dia  Pariiiorum  promcrct ,  veritiis,  ne  au- 
Hn  Pontificio  auro  vli  Hijpanica ,  qux 
Galliis  inhiabat ,  ipfam  deinde  vitn  Pon- 
ttficiam pejfumdftret.  Interim  Henricus, 
miferando  fuos ,  occalioncm  Alex.indro 
Farnelio  dedit ,  commcatum  obieffis  im- 
portandi :  Sixtus  ,oborta  inter  ipfum& 
Hifpanum  ex  fubtr.iftione  opisinimici- 
Eia.meiancholiadcccffit ,  cumpai-iloan- 
ce  Jacobi  Badcnlis  Marchionis  lcetatus 
reverlione  ad  Papatum  ,  fupplicationem 
ca  de  caufa  habuillet ,  Jacobo  interim  , 
dum  pontificiam  fuis  religionem  impe- 
rat ,  in  ipib  juventje  flore  dyfenreria  con- 
fumpto.  Mox  Urbani  v  1 1  eledionem 
(is  Joannes  Baptifta  Caftanius  er.u)  ter- 
ra;  motus  iniignivit ,  quo  Auflria  ,  Mo- 
ravia ,  Bohemia  intremuit :  ^eftatifque  lic- 
citas  prodiaiofa ,  ut  accenfa  velut  igni 
flumina  .iquas  anhelare  viderentur.  Ur- 
banus  fpefat^a  liberalions  principatus , 
xiii  die  febribus  confedus,  Nicolao  Sfon- 
drato  reliquit  cathedram ,  qui  Grego- 
rium  /exiv  dixit ,  cujus  morbidum  cor- 
pus  ( feptimeftris  quippe  partus  fuerat ) 


Hemicm  IV-TrAncm*  625 

Momorantiis  profligati:  DiguicriusSa- 
baudi  molitioncs  inProvincia  difluiba- 
rat.  Quarccum  Gcrmani  pcr  dircptam 
Lothanngiam  ad  fincs  Gallix'  proccde- 
rcnt,  liC  Parmenfcm  ad  Bclgas  rcgrcf- 
fum  novx  Mauritii  imprcflioncs  dctinc- 
rent,  Pontificius  exercitus ,  duceSfon- 
drato  ,  Grcgoriincpote  ,  nihil  tantodi- 
gnum  conatu  prsftitit.  Dum  enim  ad 
Rhenum  Berka ,  fcxennium  obfefla ,  Er- 
ncfto  Colonienfiexpugnatur ,  Mauritius 
Bredam  Brabantis ,  abfconditis  in  carina 
navis  pro  arcfadlo  cefpite  militibus  ,  aftu 
occupaverat ;  mox  &  Zutphaniam  fube- 
gerat  Daventriamque.  Jara  Neomago 
imminebat,ac  nequicquam  fuis  auxiliantc 
Farnefio,  &  Hulftum  intercepit,  &  Neo- 


magum  ad  deditionem  compulit 

Igitur  occupato  in  Belo-is  Farnefio, 
Henricus  Carnutes  &  Novidunum  fube- 
git  jLutetiamcircumlidetinftftus.  Eum 
Pontifex  corpore  invalidus ,  miflb  bul- 
ligerulo  hsreticum  denuo  pronunciat , 
auxiliatores  facris  interdicit ,  fcd  diploma 
hoc  impietatis  damnatum ,  tam  facrs 
Francorum  Reip.  quam  civilispartcs  per 
carnificem  cremandum  cenfuere  :  exer- 
citufque  Romanus ,  quum  nuUibi  fe  Par- 
menfis  fifteret,  exftinfto,  quimiferat, 
Pontifice  ,  diffugit.  Pontificem  ,  Chri- 
ftianus  \.  Eledor ,  Henriciarum  fautor 
partium  ,  intra  decimum  diem  fcquutus, 
reliftis  impuberibus  filiis ,  quorum  fuf- 
cepta  tiitela ,  Fridericus  Wilhelmus  Dux 


Chftr. 


iJ5l. 


decimo  Pontificatus  menfe  fpiritus  de-  j  Vinarienfis,  afperioraqusdam  inTheo- 


ftituit ,  dira  interim  fame  &  mox  lue  Ita 
liam  vaftante,ut  uno  anno  Roms.LX  ho- 
minum  millia  occumberent.Nihilominus 
in  bellum  Gallicanum  a  Gregorio  quin- 
quies  centena  aureorummilliadepubli- 
co ,  ac  de  fuo  pcculio  xl  millia  erogata  ; 
omnes  Sixti  opes  abfumptx.  Rex  Hen- 
ricus  j  certamen  detreftante  Farnefio  , 
diftribuerat  in  hyberna  copias ,  vicinia 
Parifiorum  prxfidiis  infefla.  Corbilium 
ad  Sequanam  quarto  tandem  ,  eoque 
cruento  valde  aflultu  a  Farnetio  captum  , 
per  Meloduna  pra:fidcm  receperat.  E- 
rant  &  Hifpani  in  Gallia  Narbonenfi  a 


Tjpa. 


logos  &  Rempub.  decreta  abolevit.  Gre- 
gorium  xiv.  Joannes  Antonius  Fachi- 
nettus  ,  patria  Pedemontanus ,  adfcito 
Innocentii  ix  nomine ,  bimeftris  Pon- 
tifex ,  in  Hifpanum  ,  ut  Gallia  potiretur  , 
pronus :  illum  Hippolytus  Aldobrandi- 
nus,  Clementisviii  infignis  vocabulo , 
excepit  ,poftingentescomitiorum  a?ftus.  riMan. 
Obfidione  femeftri  Rotomagum  fatiga-  /»6. 103. 
bat  Henricus,varia  utrinque cxde  Par- 
menfis  ,  accepta  Veromanduorum  Fera , 
ad  fblvendam  obfidionem  cum  auxiliari 
exercitu  venit :  Batavi  viciffim  cum  clafle 
ad  QuilleboYium ,  quibuslocus  deditus. 
Kkkk  Me- 


6z6 


■Henricm  IV. 


Thuan, 

Ul/.  IQ&. 


Chytr.  l. 
extrem». 


sj:^3« 


fumma   rei 
'  profuere. 


regi  _ 

neeligcnna 


Tbttan. 
lib,  10$. 


Meduanii  &  Parmenfis  de 
contentiones  ,    multum 
Nihilominus  fecuritate  an 
regiorum  ,  exemtum  periculo  Rotoma 
gum.  Mox  captum  a  fcederatis  Efper- 
na:um ,  fcd  a  regiis  receptum.  Sequuti 
ancipites  utrinque  cafiis.  Multi  duces  oc- 
ciii ,  plurimum  humani  fanguinis  pro- 
fufum.  Parmenlis  parte  copiarura  maxi- 
ma  in  Galliis  relifta,  cundando  Navar- 
rum  ludit  :  quem  iterum  Lutetias  obfi- 
dione  depulllirus  ,  dimi  tertiura  reverti 
iii  Galliam  parat ,  in  Atrebatibus  fubitis 
acutiilimifque  doloribus  coniicitur.Mau- 
ritius  tentatis  irrito  conatu  Slulis  &  Tra- 
jccto ,  Stcinvicum  &  Covordam  dedi- 
tione capic.  Aliatia  etiam  morte  Epifco- 
piturbata.  Ar^entinenfis  colleg-ii  foda- 
Jes  ,  qm  religionis  Proteftantium  erant , 
Joannem    Georgium  Brandeburgicum 
In  urbe,Pontificii  Tabernis  Carolurn  Lo- 
tharingum  Cardinalem  Epifcopum  eli- 
gunt.  Inde  ad  arma  ventum  ,    C.xfare 
fruftrapartes  fuas  interponente ,  cui  tum 
rtiptis  induciis  Turcje  Wihitzum  Croa- 
tix  ademerunt.  Turcarum  ad  Siflecara 
XII  millia  aut  occifi ,  aut  flumine  iiibje- 
£lo  merfi.  Ulturus  cladem  Pra^tor  Grx- 
cix  rurfus  ad  Siflecam  admovet  copias  , 
eamque  expugnat.  Similiter  Sinam  Baf- 
fa  Vefprinium  ,  Palotam ,  Vazzam.  Vi- 
ciiHm  Ferdinandus  Hardeccius  deTur- 
cis  hoftiliter  fe  infedtantibus  viftoriam 
infignem  parit  :  Fridericus  Tieifcnba- 
ehus  Zabaccam ,  Villecum  ,  Zetfcham  , 
Novicrradura ,  Chriftiano  orbi  recupe- 
rat. 

In  Belgio  fine  poft  excefliim  Parmen- 
fis  indies  inclinabat  Philippi  fortuna. 
Cum  magnas  virtutis  ducifuffeftus  Pe- 
trus  Ernell:us  Manfeldius  Carolum  li- 
lium  in  Galliam  mififlTet ,  Hifpanicas  ibi 
partes  defenfurum ,  ilIequeNovillam  ar- 
,cem  &  Noviodunum  expugnallet.  Mau- 
ritius  Gertrudis  montcm ,  oppidum  in 
confinio  Zelandis  &  Brabantia:  pcrmu- 
nitum ,  obfidione  claufit ,  Mansfeldius 
levocat  filium  ,  fed  is  (editione  defertus 
niilitari ,  cb  Hifpaai  cujultUm  punitain 


Sechu$ 
Calvif.  in 
Chrontc- 


Catholico   regi 
In  id  Meduanius  fcri- 


libidinem  ,  non  reduxit  easvires ,  .qui- 
bus  caftra  Ordinum  refringerentur.  Op- 
pidum  in  oculis  Mansfeldii  captum  , 
Henricus  Fridericus,  prsclarus  hoc  tem- 
pore  foederati  Belgii  reftor ,  frater  Mau- 
ritii ,  gubernandum  fi,ifcepit  eodem  an- 
no  ,  quo  Chriftianus  iv ,  rcx  Danorum 
inclytilfimus ,  regnorum  ditionumque 
avitarum  adiit  adminiftrationem  ,  &  Si- 
gifinundus  Polonus  ,  defunfto  patre  , 
Suecix;  fadtafide,  fe  folam  Auguftance 
confeilionis  dod:rinam  Succis  conferva- 
turum.  InGallia,  alHidis  beUi  utrinque 
damnofi  tsdio  populis,  faftionis  Gui- 
fiaa^e  duces  comitia 
creando  indicunt 

ptum  publicat,  quo  fub  finem  proceres 
Navarrum  fedlantes  ad  conferendum  dc 
Rep.  confilium  excitabantur.  Hinc  Ca- 
fpar  Schombergius  &  Jacobus  Auguftus 
Thuanus  occafionem  colloquii  inter  par- 
tes  qua;runt ,  quo  difceptata  inter  Prsr- 
fulesde  cultu  &  obedientiaerga  princi- 
pes  qu2sftione,  a  Navarro  inducia;obia- 
tas.  Guifianis  in  Comitiis  ante  omnia, 
urgente  Cardinali  Sega  ,  de  Concilio 
Tridentino  propofitum ,  fed  hujus  pla- 
rima  decreta  pnicis  Francorum  legibus 
adverfari ,  autoritatemquc  regis  &  regni 
labefadlare ,  dcmonftrarunt  Tlieologi. 

Cum  deindc  Orator  Hifpanus  Infan- 
ti  Ifabellae  jus  in  regnum  Gallicanum  aG- 
fereret,   Sylvaneftenlis  Epiicopus  peti- 
tioni  illius ,  ut  legi  Salicse  repugnanti  , 
intercefllt  3   Contra  inftant  fattiofi ,  uc 
Erneftus  Archidux ,  Infanti  vir  deftina- 
tus ,  rex  creetur ,  inducias  rejiciunt.  Sed 
fremitu  plebis  ada£li  ailentiuntur ,  ut  e 
Francorum  p.rincipibizs ,  quem   Philip- 
pus  nominaverit ,  rex  creetur  ,  Infantem 
in  uxorem  accepturus.  Dum  res  difce-  Thum. 
ptandoextrah!tur,Navarrus  Drocum  in  Ub.  loj. 
Carnutibus  capit  ;  Henricus   interfefti  ^"^^^- 
Guifiifilius,  rcxdicitur.  Sed&huicEIe-  ^'^l 
tl:ioniprocurator  Lotharingi  intercedit,  ;.;,y?[ 
Cl.  Caftrasus  apefte  contradicit.  Con-  nb,  19. 
curfu  ad  Guifium  fafto ,   Meduanius  feu 
Mainius ,  ejus  patruus  ,  ad  iblitudinem 
redaftus ,  difturbandoc  elcftionis  occa- 

fionem 


Henricui  IV.  MAuritm  ^elgti  Gnhernator. 


^ij 


ThuAn. 
lib..  lo8. 


IW+- 


Thuan. 
tib.  101}' 


{loncm  captatjiiditcias  ciiin  N.ivarro  tn- 
nicftrcs  ,invito  Poacificis  lcgato ,  (ancit. 
,  Sub  Iiarc  nobilitas  rcgi  Navarropcr- 
fiiadct ,  Roaianam  ut  rcligionem  (<(\\.u- 
tur ;  ni  faciat ,  aplcrilquc  dcrcrcndum. 
Advocantur  Epifcopi  iS.:  doiftorcs ,  quin- 
cjuc  horis  cum  rcgc  colloquunrur.  Rex 
amidlu  candido ,  pr^tluccntc  ccrco  ,  ad 
templum  San.  Dionylianum  pcrgit ,  ubi 
a  Bituricenli  intcrrogatus ,  quid  vclit  ; 
refpondet ,  vcllc  fc  in  Ecclcilas  Catholica; 
Apoftolica;  Roraanse  gremium  rccipi , 
inque  ca  religione  vivcre  ac  mori.  Sic  ad 
aram  deduftus ,  abfolvitur  ,  indignanti- 
bus  admoQum  Pontificis  lcgato  &  mo- 
nachis,  atqiiehanc  reconcihationemir- 
ritam  decernentibus  populo  contralaiti- 
tia  gefticnte.  Rex  LuJovicum  Gonza- 
gam  Nivcrnium  ad  Pontificem  lcgat , 
cui  demilFe  btncdidlioncm  &fuppliciter 
petenti ,  rcgerit  Clemcns :  de  Regis  fin- 
cera  rcconciliatione  fibi  perfuaderi  non 
pofle  ,  nih  id  Angelus  de  coelo  lapfus  in 
aurem  infufurret. 

Conrra  Guifiani  devinciendo  arftius 
Pontifici ,  concilium  Tridcntinum  pure 
Ik  finc  conditione  obfcrvandum  promul- 
gant ,  undionis  Sacramentum  repetunt, 
partcs  fuas  omnibus  rnodis  fibi  ftabi- 
liunt.  Monachi  aliquot ,  interque  eos  Je- 
fuitaz,  Petrum  Barrerium  fubornant  regi 
percuflbrem ,  qui  Mcloduni  interce- 
ptus  afficitur  fupplicio.  Interim  exeunti- 
bus  induciis,  dumPontifex,  Hifpanus, 
Maynius ,  nova  confilia  ftruunt,gratiam 
ab  Henrico  propofitam  ampleftuntur 
miilti.  Primum  Vitrius  Mcldorura  prs- 
fedus  ,  mox  Liid.  Carfius  Aquis  Sextiis 
prajpofitus ,  Villaregius ,  Eftrumelius  , 
reconciliantur ;  Aurelianum  &  Avari. 
cum  Caftra:us  tradit.  Henricus  Rex  Au- 
trici  Carnutum  a  Nic.  Thuano  ,urbis  E- 
pifcopo,  inauguratus. 

Abfente  Mainio ,  Briflacus  Luteti^ 
praefeftus ,  patefaftis  pcr  confcios  por- 
tis ,  urbem  regi  tradie.  Res  tanto  ordine 
perafta  ,  ut  a  c^dibus  &'  direptionc  fit 
lemperatum  ,  emiflique  fine  injuria  pra;- 
iidiani.Cardinalis  Pelleveus  a;ger  yixrem 


credcns ,  prx  indignationc  moritur.  Vil 
larius ,  qui  Rotomagum  tcncbat ,  RrifTa- 
ci  cxcmplum  fccutiis.  Abbatis  villa.Mon- 
ftrolium  in  Morinis ,  Auguftobona  , 
Tricallium ,  Agcndicum  Scnonum  ;  Ri- 
gomagus  in  Arvcrnis ;  Aginum  ,  Villa- 
nova  ^'^Marmanda  in  Nitiobrigibus ,  Pi- 
ftavium  ,  prstcritorum  oblivione  fan- 
cita,  fc  gr.atia:  rcgis  fubmifcrc.  AtEr- 
ncftus ,  Ca:firis  frater  ,  tunc  Prorcx  in 
Bclgium  milTus ,  Capellam  ,  Hcnrico 
per  Mansfeldium  eripuit  :  Covordam 
Frifis  obfcdit  fruftra ,  Mauritius  a  Pe- 
tro  Furio  &:  Mich.  Remichonio  fica- 
riis  nequicquam  appcticus ,  Groningen- 
fes  unioni  provinciarum  fcEderatarum 
adjunxit  ;  Erncftum  Itali  militcs  ,  ob 
non  reprarfentatum  ftipendium  dcfe- 
ruere. 

Superioribus  annis  vitam  finicrant 
mortalcm  Theologi ,  Emanuel  Trcmel- 
lius,  Andreas  MufcuIus,Martinus  Chem- 
nitius ,  Rodolfus  Gualtherus ,  Til.  Hes- 
hufius  ,  Nicolaus  Sclneccerus ,  Joannes 
Wigandus ,  Timotheus  Kirchnerus ,  Ja- 
cobus  Andreas,  Faulus  MatthixDanus, 
Joannes  Avenarius ,  Hieronymus  Mcn- 
celius ,  Hier.  Zanchius ,  Ant.  Sadecl, 
Andreas  Dudithius ,  &  ante  eos  Joanues 
Maldonatus. 

Item  alia  literatura  ceIebres,Gcorgius 
Buchananus,  Guilelmus  Poftellus ,  Ca- 
rolus  Sigonius ,  Abrahamus  Bucholcze- 
rus ,  Joannes  Sambucus ,  Joannes  Bodi-r 
nus ,  Antonius  Muretus ,  Joannes  Stur- 
mius ,  PolTelius ,  Jacobus  Schegkius  ,  '/^'l" 
Joannes  Leonclav.  Augcrius  Busbe- 
quius  ,  Barnabas  BrifTonius ,  Lutetia; 
.ifa6liofis  fulpenfus.  Gerardus  Merca- 
tor  ,  Corn.  Bonav.  Bertramus ,  Orlan- 
dus  Lailus  Muficus ,  hoc  anno  xciv  re- 
bus  humanis  exempti. 

Eademque  tempeftate  bellum  Panno- 
nicum  maximis  imperu  Germanici  vi- 
ribus  in  Turcas  fodifragos  adorna- 
tum  ,  duce  Matthia ,  frarre  Coefaris.  No- 
vigradum  felicibus  aufpiciis  Matthi^e 
deditum.  Tum  .-i  Serinio  occupatis  ali- 
qnot    caftellis  ,   TiefFcnbachius ,  c^fls 


Kkkka-^ 


Turcis 


Thuan. 
l.  ii8. 
Turfell. 
Epit. 
/.10.  £«- 
CiH  O- 
Jiani. 
Epit.  Hi' 
ftor.  l.  ^. 
Ccnt.  i6. 


Thtm, 

i.3. 


62§ 

Turcis,  expugnavit  Jafprinum.  Mat- 
thias  ipfe  Strigonium  aaortus ,  cum  vete- 
rem  urbcm  cepifTet ,  ac  novam  aliquan- 
tifperirrito  fucceilLioppugnaflet ,  Sina- 
ne  adventante  ciifceflit  ,  Germanorum 
plerifque  invitis.  IndeSinancum  c  bella- 
torum  ciD  &LXCID  Tartarorum  ince- 
dens,  Javarinum  (ab  alluentefl.  Raba 
dicitur  )  oblidet.  Tanta  ibi  virtute  pu- 
gnatunijUt  Sinanis  exercitus  ad  lx  cd  re- 
digeretur.  Matthias  ad  Tatam  caftra  , 
uhde  obfeflis  fuccurreret ,  pofuerat ,  qu^ 
poftremo  rehnquere  coadlus.  Javarinum 
Ferdinand.  Hardeckius  ,  nolens  biduum 
prjeftolari  auxiha ,  a  Casfarianis  promif 
fa. ,  Turcis  tradidit,  ob  id  facinus  poftmo- 
dum  capitis  damnatus.  In  urbe  permu- 
nita  cL  machinx  repertas.  Adfexmillia 
prseiidiariorum  deliderata,  tria  dimifla. 
Objeftam  Javarino  infulam  Comoram 
mafcule  noftri  defendere. 

Subhasc  Sigifrntmdus  Batorius  Tran- 
fylvanus ,  difluadentibus  fiiis  ,  tributum 
cum  Turca  paftum  denegat ,  &  male 
confultus  .i  Pontiiice  &  Jefuitis  ,  perni- 
ciofe  fe  cum  potenti  hofte  bello  impli- 
cat :  Gentiles  fijos  diverfum  agitantes  oc- 
cidit.  Ad  eum  Walachi^  8c  Moldavi^ 
defpot^edeficiunt.  Interim  rex  Francus 
Laodunum ,  c^fis  ad  Crepiacum  magna 
ftrage  auxiliaribus ,  deditione  capit:  Mox 
etiam  Samarobrigam  &  Cameracum. 
Cum  Henrico  Guifio  ^eraulo  opimis 
conditionibus  tranfigit. 

At  cum  diflidia  ac  defedtiones  inter 
fuos  ab  Hifpanis  ali  fine  fine  videret,hor- 
tante  HenricoRuUionio  ,  Mauritiifeli- 
eiter  in  Belgio  pra^Iiantis  fororio  vali- 
dam  eimanum  tradit,  Lucembur^icos 
in  agros  deducendam.  Paulo  poft  Joan- 
nes  Caftellus ,  vefano  fpiritu  incitatus,  ut 
p(£na2a:ternxgravitatem,  qiTam  obru- 
tus  vitiis  exhorrefcebat ,  aliquatenus 
imminueret ,  interficiendi  regis  conii- 
lium  capit ,  edoftus  a  Jefuitis ,  perpul- 
erum  cfTe  facinus ,  hsreticum  regem  ne- 
care.  Igitur  Parifienfi  turba:  immiftus , 
regem  ufque  in  cubiculum  profequitur  , 
direiloque  in  gulam  ejus  cultro ,  paulum 


Tbuati. 
l.  112. 


Tbuan^ 
l.  113. 
OJiiind, 
Epit. 


Rfidolfas  II.  Caja/. 

feinclinantis  labrum  vulnerat ,  dentem- 

que  rumpit.  ConfelTus  crimen  fine  pce- 

nitentia  ,  damnatur ,  eodcmque  judicio 

Jefuita: ,  quod  ex  eorum  fchola  percuflbr 

prodiifTet ,  toto  exterminantur  regno. 

Additum  ,fi  quiliberos  extra  Galliam  eis 

informandos  darent ,  perduellionis  reos 

fore.  Vicifl!im  renovatum  in  Proteftan- 

tium  gratiam  diploma,  quo  honorum 

ac  dignitatum  capaces  cum  Catholicis 

pronunciantur.  Vario  deinde  Marte  cum 

Hifpanienfibus  certatum.  Divion  &  Ho- 

jum  Henrico  intercepta  :  Sedhoc,  de- 

fundlo  Bruxellis  Ernefto ,  Petrus  Guf- 

manus  Fontanus  Comes ,  gubernatione 

Bclgiiadfedevoluta,  recuperavit,  mox 

Hanse  deditione  irritatus  ,  Caftellmn  Ca- 

meracenfis  agri  fubegit ,  cum  BuUionio 

acri  prselio  confligit  ad  Durlanium  ,  op- 

pidumque  illud  per  arcem  expugnat ,  ob- 

viis  quibufque  trucidatis.  Tandem  &  Ca- 

meracum  ad  deditionem  ,  commeatu  de- 

ficiente ,  adigit.  Contra  Vicnna  ab  Hen- 

rico  Momorantio ,  Equitum  magiftro  ,  C^"*-  i^« 

in  Henrici  fidem  accepta,  eique^^paflim  '^•4^--4' 

viftori ,  a  Pontifice  ,  qui  Nivernium  in- 

juriofe  repulerat ,  poenitentia  fubeunte, 

fpes  reconciliationis  per  Gondium  Car- 

dinalem  fadla ,  fi  legati  ad  fe  mitterentui . 

MifTus  Jacobus  David  Petronus  Ebroi- 

cum  Epifcopus ,  qui  non  fine  fremitu 

quorundam ,  veniam  pro  regc  exoravit. 

Senatus  Parifienfis  Thcologos  aliquot , 

Pontifici  fupremumin  reges  dorrrinium 

ailerentes ,  ad  palinodiam  compulit. 

Intcr  ha:c  Amurathes  11 1  Sultanus  , 
calculi  doloribus  &  libidine  confedlus , 
Mahumetem  iii  F.  reliquit  fucceflorcm,  ■^i"*-''*'^'" 
qui  cum  paternis  exuviis'o6lodecim  fra- 
trcs  fepelivit ,  Turcico  more  ftrangula- 
tos.  Infanda  Imperii  aufpicia  Valachi, 
qui  dcfecerant ,  profpcra;  cum  Turcis 
pugna;  cxceperunt :  Et  Strigonium  Vice- 
gradumque  a  noftris  captum  ,  haud  fine 
ducis  Caroli  Mansfeldii ,  animam  tuilc 
agentis,  gaudio.  Ferhati  purpurato  Tur- 
carum  clades  &  fua  o-aza  capite  ftetit. 
Poft  varios  noftrorum  fuccefllis ,  Lippa 
in  poteftatem  Tranfylvani  redada ,  Si- 

nan 


Thuan. 

lib.  iij. 

Sethui 

Calvift 

Chron, 

TurfiU. 


RudclfM  II. 

nan  acri  prxlio  vitftii"; ,  plus  x  Turcarum 
£1,0  triicia.ita.  Aaroni  Nloldavia  ob  pcrfi- 
dix  fulpicioncin  adcmpta ,  Stcphanoquc 
tradita  Rofuano.quem  Joanncs  Zamoif- 
cius  ,  c|ui  Moldaviamrcgni  Polonicibe- 
ncficium  cflc  aflercret,  aliquot  pr^Iiis 
cecidit ,  eique  tandcm  occifb  Jeremiam 
Mogigilam  fiibltituit.  Contra  Sigifmun- 
dus  Batorius ,  rccenti  CxHiris  affinitatc 
devinftus,afliimtis  CicuIis,Tergoviftiam 
Valachi  principis  fcdcm  capit ;   Sinaneni. 
multis  affedlum  cladibus,  ultraAgrium 
fl.  repellit ,  cfui  (enio  &  moerore  periit. 
Exilindlo  Sinanc,Mahumetes  ipfe  Sul- 
Thaan.     tanus  haud  minori  cum  potentia  quam 
i.jii.      fplcndore,  iter  in  Pannoniam  molitur. 
'^97-        Samboca  interim&  Wihifa  infula  a  Pal- 
fio,  Clifla  ab  Ufchocis ,  Fillaca  a  Batorio 
captx.   Hatuanam   qui   expugnayerant 
Chriftiani,  omni  crudelitatis  eenere  in  u- 
trumque  fexum  fa^viendo ,  ninilo  fe  Tur- 
cis  mitiores  declararunr.  Exhauflam  in- 
cenlamque  urbem  Maximilianus ,  ad- 
ventante  Sultano  defcruit.    Hatuanen- 
fium  exitium  luerunt  Agrienfes ,   qui  a 
Sultano  poft  multa  [uaimx  virtutis  fpeci- 
mina ,  in  deditionem  accepta ,  contra  da- 
tam  fidem  a  Turcis  concifi ,  documen- 
tum  fuere  ,  immanitatem  barbarorumfi- 
tnilibni  exemplii  minime  irritandam-  Se- 
ro  Maximilianus  xxxii  expeditiffimo- 
riim  equitum  ,  xxviii  millia  peditum  & 
cxxtormentatrahens ,  cumxx  cio  qua- 
dngarum  ,  CafToviam  pervenit.  Praslio 
'cum  Turca  inito  ,  jam  fuperiores  noftri, 
dum  fugientibus  inltant  folutius ,  fuper- 
veniente  Cicada  purpurato ,  &ultimum 
agmen  xl  ci3  armatorum  in  eos  rapien- 
^lbrah.     jg    in  fiiCTam 'ipfi  vertuntur.  Perieread 
inlfid'      ^  ^^^'  iiique  us  peditum  duttores  pene 
Chran.      univerfi.  Machinasac  impedimentaom- 
nia  amifla.  Turcx  xx  millia  e  noftris  , 
cx  fuis  Agris ,  &  in  hoc  ad  urbis  vadum 
contliftu,  Lmilliadefiderataferiint.  Ea 
parta  viftoria ,  cc  poftNicopofitanam 
annis ,  Sultanus  Conftantinopofin  rever- 
titur,  Vicnnam    Maximilianus    triftis. 
Strigonium  &  Wahizum ,  eo  cafii  tre- 
pida  Palfius  confirmavit.  CumqueSigif^ 


Thu.1t 


.  Cetfar*  Cti() 

mundusrex  Polonus  dc  Pontificia  rcli- 
gione  apud  Boruflbs  &  Succos ,  contra 
quam  jurafTc  diccbatur,  rcftitucnda  la- 
Dorans ,  Carolum  fratrem ,  Succix  Pro- 
rcgcm  ,  ofFcndiflct ,  accepta  ad  Agriam 
inlimitc  Pojonico  cladcs  obltitit ,  ne  fta- 
tim  ea  lis  ad  arma  dcveniret. 

In  Gallia  tandcm  luculcntis  admodum 
conditionibus  Carolus  Maynius ,  Hcn-  i.l""^"' 
ricusSabaudus,  Neraorofius,  Hcnricus 
Joufse  duces ,  in  gratiam  regis  rcdierunt. 
Condonatazclorcligioniseorum ,  qux~ 
cunque  patravcrant :  xs  alienum  grandc 
ab  ipfis  conflatam ,  Rcx  diflblvendum 
fufcepit.  Inde  tantum  plebi  oncris ,  ut 
ipfa  exhaulta  ,  honcftiorcs  etiam  familia: 
redigerentur  ad  inopiam.  Calc^Jaque 
ubivis  religtone ,  quA  prAtextUi  bellifue- 
rat ,  licentia  ajfueti  militaresfuprafacul- 
tates  profuf^  ,  paulo  poft  arma  depofita 
ultro  requirerent  ,  atqueadprivatoirui- 
nasfarcienda4  novo  opus  effe  bello  civiliar- 
bitrarentur. 

Guifius  regi  reconciliatus  ,  intercmto 
aftu  Cafalio  Confule  MafTylienfi,  qui 
urbem  pra:potentem  Hifpanis  proderc 
deftinaverat,  ingenti  Provinciam  peri- 
culo  exemit.  Solus  Philippus  Emanuel 
Mercurianus ,  reginseAloihaeLotharin- 
2X  frater ,  Britoniam  tencns  ,  in^armis 
permanfit. 

Sub  ha'c  Albertus  Auftriacus ,  CcEfaris 
frater ,  e  Cardinali  conjiix  fururus  Ifa- 
bells  Clars  Eugenia; ,  Philippi  fihae,  cum 
Belgium  dotale  magnifice  intraflet  , 
Francosad  Feramhsrentes ,  obiidione 
Caletiavcrterealio  ftuduit  ancipiticon- 
filio.  Captum  quidem  Caletum  Ardea- 
que ,  Anglis  fenus  auxilio  venientibus : 
fed  Fera  Francis  dedita.  Hinc  foedus 
Anglicum  &  HoIIandicum  cum  Gallis 
adverfus  Hifpanum  coit ,  haud  multo 
poft  viftoria  ad  Gades  claffis  Anglobel- 
gicse  firmatum.  klix  quatuor  naves  Ba- 
tavicje  ad  Bentaman ,  JavJe  minoris  ur- 
bem ,  penetrarunt ,  fiifceptaque  tertia  efl: 
ad  Sinaspermare  Tartaricum  &:  glacia-  ifs»?- 
le  navigatio.  Joannes  Ripus  ad  lxxx  al-  J^'-"*^"* 
tudinis  2;radum ,  Hemskerkius  ad  lxxvi  '  *"''• 


Kkkkj 


verfus 


Thmn. 
lib.  112. 


Tlman. 
Itb,  112. 


Jiid.  Be- 
ned.  Dal- 


6yo  ChriflUms  IK  Rex  I)^m£. 

verfus  Septentrionem  profecutus.  Im- 
mani  cum  frigore  confliftati  nautse  Bata- 
vi ,  pereuntibus  plerifque  delperats  te- 
meritatis  eile  docuerunt,  per  Septentrio- 
nem  in  Orientcm  navigationem  moliri. 
Interim  Hulitumab  Alberto,  Fanum 
ContraPauIi  prajdasque  ingentes  aBiro- 
no ,  Gallorum  diice  ,  captas.  Mauritius 
Albertinosad  Tornaliutum  convenien- 
tes   opportune  ao;greflIis  ,    dilHpavit: 


XXXVIII  peditum  ligna,  duo  eauitum  , 
cum  impeduiientis  Sc  pccuma  abttulit. 
Samarobrigam  in  Ambianis  a  Francifco 
Tello  interceptam ,  Henricus  rex  pra;- 
cifa  Hifpanis  auxiliorum  fpe ,  deditione 
recepit,  forttmcimque  fecHtui  hominum 
favor,  Mercurianum  ad  pacifcendas  cum 


rege  inducias  traxit 
teridefiiit  fortunae 


Nec  Diguienus  ve- 
Inftaurato  enim  in 


Carolum  Emanuelem  Sabaudum  bello, 
totam  cis  Ifaram  fl.  Sabaudiam  ,  xli 
dicruin  fpatio  ,  fub  regis  poteflatem  re- 
deait.  Parique  felicitate  Mauritius  ab 
jEmilia  flimulatus ,  Meurfia;  Domina , 
Alpenam  fiia;  ditionis  fecit.  Inde  Ber- 
Cam  ad  ELhenum  ,  Grollam  ,  Brefor- 
tium  5  Efchedam  ,  Oldenfielam  ,  Go- 
ram  ,  Lincrcnam  continuo  viftoriarum 
curlu  fcederatis  ordinibus  adjunxit.  So- 
ror  ejus  Maria  nupfit  Emanueli  ,  An- 
tonii  ,  quondam  regis  Lufitanise  defi- 
gnati ,  filio.  Sic  flagranti  inter  Hifpa- 
nos  ac  Belgas  ,  eifque  fcederatos  An- 
o-Ios  Francofque  bello  ,  partes  fuas  ad 
pacem  faciendam  pra;cipui  Europae  prin- 
cipes  inrerponunt. 

Rex  Dania;  Chriflianus  iv ,  fuperiori 
'  anno  mdxcvi  ,  setatis  ingrcfTus  vicefi- 
miim ,  ingenti  pompa  erat  inauguratus 
regno  Hafnic-e  ,  prxfentibus  Brande- 
burgicis,  Holfatis,  Luna:burgicis ,  Po- 
meranis ,  Palatinis  principibus  ,  equof- 
que  fecum  ducentibus  fupra  bis  mille,  fa- 
crum  coronationis  faciente  Petro  Vin- 
ftrupio  ,    Zelandias  Epifcopo.   Eodem- 

3ue  tempore  Auguftam  regis  fororera 
uxcrat  Johannes  Adolfus ,  Nordalbin- 
gorum  princeps.  Undlus  facratufque  Rex 
fuadct  Batavis ,  per  ArnoMura  Huitfel- 


dium  &  Chrift.  Barnecovium  legatos , 
ut  falva  majorum  libertate ,  pra^fcrtim 
religionis  ,   pacem  ampledlantur.  Eo- 
dem   ofBcio  per  fuos  C:sfar  &  Polo- 
nus  Rex  fruftra  defunguntur  ,    Bata'- 
"vis  nihil  finarum  fe  ab  Hifpar/U  pojfs 
^xfpe^/nre  qttejiis.    Polonus  paulo  poft 
Carolo   injungit  patruo  ,    ut  Pro«regis 
fe  dignitats  abdiccrct.  Ea  occafione  Ca- 
rolus  prazfedluram  regni  ab  ordinibus 
Suecis  refumit  ,  cumque  accitas  in  re- 
gnum  Sigifmundus  moras  netleret ,  nec 
line  exercitu  veniendum  efle  putaret , 
Carolus  provincias  omnes  fua  in  verba 
adegit  ,  Senatoribus  ,   qui  contra  fen- 
tiebant  ,  in  latebras  femet  abdentibus. 
HiquumadSigifmundum  fetandem  in 
Poloniam  recepiirent ,   Rex  miflo  S,i-  Thuan. 
muele  Lafco  ,  Carolum  ut  metas  ofS-  ''*•  121. 
ciieCTrefrum  publice  obiurg;at.  Illecon-  J/^^; 
tralcges  obcendens  Suecicas,  Proregis  ^  -^^ 
fe  munus  impIevifTe :  prsefeftos  prster  Cent.  i6- 
didum  a  rege  juramcntum  Succis  irapo-  /.  <}..  e.  ji' 
fitos,  aucfponteceffifreloco,  autdecre- 
toordinummotos,  refpondet.  Senato- 
res  aliquot ,  fparfisdudum  inter  fe  &  re- 
gem  odii  feminibus ,  tit  male  meritos  de 
Republica  lucera  fugere.  Ad  hxc  deci- 
denda  regis  prsefentiain  poftulari.  Hanc 
elufionera   raandatorura    ratus    Sigif^ 
mundus ,   l  navibus  advehitur  in  Sue- 
ciam ,  quinque  millia  militum  exponit 
apud  Stecburgum ,  Georgio  Farensbeko 
duce.   Ea  expeditione ,  cum  &  remam 
reftabilire   velle  autoritatem  ,  &  Pon- 
tificiam    reducere    religionem   diccre- 
tur  ,   pauci  procerum  ei  ad  obfequia 
praefto  fuere  :  Stockholmia  taraen,  Cal- 
raaria  ,    &  Aboja  Finnonum  ,   regias 
araplexa:  partes.  Carolus  pacificum  re- 
gis  ingreflum  precatus  j  ingens  pras  fe  . 
concordia;  defiderium  tulit.   Mox  ccr- 
taraine,  ducibus  fere  infciis  contrafto, 
ahenati  funt  araplius  anirai  Suecorum , 
contemplantium  ,  in  ipfa  cadavera  fuo- 
rum  truculento  ab  hoftefxviri.   Igitur 
Rex  raale  confultus  ,    claffis  adventu 
Carolinas  fuam  deferit  ;    Carolus  ca- 
ftris  ejus  &  pecunia  potitur.  Extemplo 

pr.'e- 


Rudolfi44  II.  Cajar 

pixgrefTos  Lincopiam  regios  infijfClatur , 
viftilquc  ad  ripam  amnis  Iiiis  prxcurfb- 
'ribus  ,    robur  cxercitus  opponit  holti, 
qui  recedens  ruptis  pontibus  ,  poflrc- 
inuni  agmen  ccdi  Succorum  cxpofuit. 
Cxlis  bis  mille  ,  viftor  Carolus  collo- 
quiumpofcit  regis ,  pacem  otiFcrt,  exu- 
les  belli  faces  dedi  ad  judicium  flagitat. 
Naves  fuas  rcgi  attribuit,  Stockliolmiam 
pervehcndo ,  Steckburgum  ci  &  ablata 
omniabonafide  reddit.  Ergo  traduntur 
Ericus  Sparre  Caiicellarius ,  Turo  Biel- 
kius ,  Guftavus  &  Steno  Banncrii,  Geor- 
gius  Pofenus ,  viri  clarifllmi ,  qui  a  Ca- 
rolo  proditionis  incrcpati  in  curtodiam 
mitcuntur.  Confeftim  fubeunte  jam  de- 
dicionis  pccnitentia  regem  ,  novus  accef- 
lit  error.  Fugam  capeflit ,  qualTatifque 
aut  meriis  navibus  ,  Gedanum  ejicitur 
magisquamexponitur ,  Carolo  Fruftra 
revocante,  cujus  in  fidem  mox  Stockhol- 
mia  reverla  cft.  Calmaria  demum  poft 
femeftrcm  oblidionem  dedita.   Joanne 
Sparre,  &  aliis  prcXlidiariorum  antefi- 
gnanis  capite  punitis.  Inde  Sigifmundo 
diesdicitur,  iurraqucin  ia,  Suecia  fe  fi- 
ftat ,  aiit  Vladiflaum  ,  cx  AnnJ^/Suftria- 
ca ,  recens  ex  puerperio  mortua  ,  filium 
fexennem  mittac ,  Suecorum  ritu  iSc  mo- 
ribus  imbuendum.    Neutro  comparen- 
te,  in  futfraCTia  itum.    Ordines  eadem 
Ipe  metuve,  quo  Carolus ,  anunati.Sigif- 
.mundo  abrogant  regnum  t  Vladiflao  id 
iterum. ,  fi  intraprxibtutum  tem.pus  ad- 


r,ii 


ThuelJt. 

lib.  \-ja. 

Henrki 

Spond.  in 

AuSiafio 

Anhal, 

Banre, 


fit 

Finnones  fubjugsntur.  Narva  Livonica 

pra:;iidium  accepit  Caroli.  De  exulibusa 

Sigifmundo  deditis  mortis  pcena  fumi- 

tur. 

Dum  inter  Succos  Polonofque  ardef- 
t\t  bellum  ,  a  Gallis  Hifpanifque  depo- 
nitur.  Mercurianus  dux ,  qui  Britoniam 
haftenus  pro  Hifpanienfifetlione  turbaf- 
fet ,  prx.veniendHmfortuiM.  tBurn  matu- 
va  cum  Hmrico  reconctliattone  cenfuit.KA^ 
ditum  pignus  refartse  gratix ;  Mercuria- 
ni  filia  Csfari  Vendocino,rcgis  e  Gabrie- 
lide  EftrsafiIio,defponfata.Mox  Philip- 
pusArdeam,Caletum,DorIaniumjCapcl- 


lam,  Caftellum,  Blavctum  Francis  :Hcn- 
ricus  Carolotenfcm  principatum  Hifpa- 
nis  reftituit.  Lites  avitx  inter  rcocs  ad 
amicam  fcqueftrantur  compolicioncm. 
lis  legibusferalebcllum  conquicvit ,  Sa- 
baudo  neutris  cxinde  partibus  implican- 
do.  Sed  quum  de  Saluciano  principatu 
lis  integra  intcr  Francum  Sabaudum- 
que  maneret  ,  arbitrio  decidcnda  Pon- 
tificis ,  bellum biennio  poft  renatum  cft. 
In  quo  ditione  Cifilpina  exutus  Sal>au-  Yhum. 
dus  ,  deftrudaque  cjus  San-Catharina /,7y.  ,2^, 
munitione ,  Gcneva:  imminente ,  ccffit 
regi ,  quicquid  eft  d  Geneva  intra  Rho- 
danum  ,  &i  trans  flumen  oppidis  aliquot. 
Rex  faclcr  divortio  cum  Margareta  re- 
gina  ,  HenriCi  iii  forore  ,  Mariam 
duxit  Francifco  genitam  ,  Thufcia:  Ex- 
archo  ,  e  qua  Ludovicum  progenuit , 
nuncFrancisimperantem.  Cum  eaAu- 
reliartum  progrellus  anno  propitiatorio , 
quem  Jubilxum  vocant ,  refcivit  ultra 
decies  mille  homines  crimen  falfi  confel- 
fos  facerdotibus ,  ingentipublicAlevitatis 
argumsnto. 

At  Philippns faila  pace ,  dira-  moibo-  Thuan. 
rum   correptus  confluge  ,  verminante /'fr.  i?.o. 
femper  per  totiim  corpus  pediculorum  •5}"'^'^. 
eluvie,  triftem  animam  ,  qua:innum.c- 
ris  exitio  fuerat ,  lxxii  vitxanno  cxha- 
lavit,  Philippo  iii  fiiccefTore  ,  quiMar- 
garitam  ,     Caroli    Archiducis    filiam 
duxit. 

Subidemtempus  vitam  claufit  Thco- 


Auciari», 


defcrunt.    Inde  Aboiam  pergitur.  ]  dorusRufTorumprinceps,  in  quo  ftem- 

ma  Baiilidarum  defecit.  Boris  Federo- 
vitzius,  reginx  Ruflbrum  frater  ,  ex 
teftamentoTbrorii  non  aufiis  arripere  cU'- 
vum  ,  exquifitis  artibus  ,  profundaque 
diffimulatione  pervicit  apud  populum,  nt 
prasteritis  nobilionbus  familiis  libidefer- 
retur  fceptrum  ,  quod  felici  in  Tartaros 
expeditione  confirmatum  ,  crudeliter 
pottea  &  invidiofegeint. 

NecfortunatiorTartarorum  in  Pan- 
nonia  graflatio.  Barnefteinius  enim  Sc 
Palfius ,  Csfariani  duces,  Totifa  &  Pap- 
pa  captis ,  ad  Javarinum  locarunt  caftra , 
Tartarofque  magna  ftrage  repulerunt, 

Verura 


Thuan. 
lil>.  IZI. 


Thuan. 

lilf.  12.2. 


EmAn„ 
Mitr. 
Ub,  20. 


^5  i  RndolfM 

Verum  Turcis  fupervenicntibus ,  varia- 
vit  fortuna.  Soluta  Javarini  oblidio,  To- 
tifa  Barbaro  recepta  eft.  Et  Pontificias  ad 
Turcicum  bellum  collatas  vires ,  in  Ita- 
liam  fere  divertit  Cazfar  Ateftinus,Alfbnfi 
Ferrarieniis  e  vilis  foeminx  contubernio 
nepos.  Hic  enim  avitos  Fcrraricnfis  du- 
catus  titulos  ferro  iibi  defenfurus ,  quan- 
quam  anathemate  notatus  Clementis , 
primo  confliftu  Romanenfes  male  mul- 
taverat.  Cxterum  frigefcente  agnato- 
rum  ftudio  ,  Regio  Lepidi ,  Mutina  & 
Carpis  (ea  impenalis  jurildidionis  oppi- 
da  funt)  contentus ,  Ferrariam  Pontiii- 
ci  rciignavit.  Sic  continuato  adverfum 
Turcas  bello ,  Adolfus  Suartzemburgi- 
cus  Javarinum  aftu  intercepit  ,   occilis 
intra  urbem  mille  fexcentis  Turcis. 

Sigiimundus  Batorius ,  metu  Turca- 
rum  ,  Daciamtranicriptit  Ca;(ari,  com- 
penfationem  tradit^  dignitatis  padlus. 
Verum  Cardinale  Andrea  ejus  gentili  re-  1 
nitente ,  cum  &  dclufum  fe  ientiret  de  j 
peniione  auri  Sigifinundus ,  retro  in  pa- 
triam  revolat ,  Andre^  femet  obligat , 
reiciffoque  cum  Caefire  contradtu,  Tran- 
fylvaniam  ifti  donat.  Unde  hoftiliter  vcv- 
ter  eura  &  Maximilianum  Csfaris  fra- 
trem  agi  coeptum  ,  quxresTurcisani- 
mos  fccit.  Omar  purpuratus  lx  bellato- 
rum  millibus  Varadinum  cinxit;  repulfus 
fsepius  a  noftris  ,  quum  ornnia  fumma 
tentaflet ,  irritus  confilii  abiceilit.  Tan- 
tundem  cum4ioftri  ad  Budam  Peftumque 
proficerent ,  Gcorgius  Balta  CalToviam 
ducit ,  follicitato  &  Michaele  Valacho , 
ut  Batorios  Traniylvania  dejiceret.  A 
Valacho  capta  Stephanopolis ,  Ciculi  in 
confortium  allefti.  Andreas  Batorius 
poft  obftinatum  certamcn  profugus ,  ab 
Auftriacis  trucidatur.  Alba  Julia ,  alix- 
queurbes  in  vidorum  redad^  potefta- 
tem. 

Nec  minus  ad  Rhcnura  tumultuatum, 
ad  Francifci  Mendoz^  irruptiones.  Hic 
reftor  Hiipanis  datus  ,  Alberto  nuptias 
celebrante  ,  Orfojum  Clivias  fubita  in- 
vafione opprcjGTerat ,  Valfom.oque  ex  ad- 
verfo  munito  ,   utrique  Rhcni  fl.  ripa; 


//.  Cdfar 

fraenainjeflabat.  Alpcnam  &  Meurfinam 
ditionem  cnm  Rhenobcrca  fubegerat 
Hifpanis. 

Ea  vis  Germanorum  animos  acri  per- 
fodit  ftimulo  ;  Caefari  cxpoftulatorias 
ad  Mendozam  literas  extorlit.  Lippcn- 
fis  &  Hohenlous  Comites,  fcriptia  Rhe- 
nanis  &  Wcftphalicis  militis  duces ,  ad- 
verfus  cautum  hoftem  parum  efFecerc. 
At  MauritioNalTovio  fe  pariter  oppo- 
ncnte ,  Orfojum  &  alia  pleraque  loca  ab 
Hiipanis  ,  dedudlo  prslidio  ,  derelida. 
Hic.uteratadomnescafusintentus,  fre- 
mente  hoftili  cxercitu ,  ob  ^rarii  ino-  ThuM, 
piam,  Vachtcndoncam,  Crcpacordium,  /»6-  113. 
mox  &  Santandreanam  arcem  munitiifi-  ^^°3. 
mam ,  perfoluto  tumiiltuantibus  ftipen- 
dio,  abHifpanaditioncivuIiit. 

Subinde  ctiam  viros  litcris  claros  mors 
rapuit.  Inter  eos  anno  xcv  Reincrum 
Reineckium&  Michaelem  Neandrum: 
xcvi ,  Francifcum  Toletum  primum  e 
Jefuitis  Cardinalem  ,  Fridencura  Syl- 
burgium,  Nicolaum  Vignerium  ,  Lam- 

I  -1-1 

bertum  Dan:Eum  ,  Johannem  Bodinum, 
Petrum  Pichazum.Hos  fecuti  anno  xc  viii 
Gilbertus  Genebrardus  ,  SufFridus  Pc- 
trejus ,  Francifcus  Patricius,  Aldus  Ma- 
nutius,FrancifcusRapheIengius,  Hiero- 
nimus  Commelinus :  anno  duodecente- 
fimo,  Bcnediftus  Arias  Montanus  Hif- 
palenfis  ,  Thomas  Stapletonus  Anglus  , 
Abrahamus  Ortehus  Antverpianus,Hcn-. 
ricus  Stcphanus  Parifienfis.  Ipfo  anno  fe- 
culari  Fulvius  Uriinus  Romanus ,  An- 
tonius  Riccobonus  Rhodiginus  ,  Con- 
radus  Dalypodius  Argentincnfis ,  Caro- 
lus  Utenhovius  Gan^avenfis ,  Nicolaus 
Hemmingius  Lalandus.  Reformata  tunc 
&  Academia  Parifiana ,  locufque  ibi  da- 
tus  Ifaaco  Caiaubono.  Praeccpta  Theo- 
logis  vetcris  &Novi  Teftamenti  kftio 
accuratior ,  quod  diccnte  Gerfbne  ,  re-  ^ 
jeSiio  BibUommfit  admijjzo  /inuchrilli. 

Sequcnti  anno  migravit  e  vita  Tycho 
Brahe,  equcs  Danus  ,  Aftronomorum 
princcps ,  relifta  ob  quorundam  fimul- 
tates  patria ,  C^efaream  incolcns  aulam. 
Euraque  anno  undecentefimo  pr^ivcrat 

Hen- 


RfidolftiS 

Henricus  Ranttovius.Produx  Holfatus, 
'/55*'       heroslitcris  arniiri.|ucprxluftris :  Comi- 
tcs  fati  fuerc  David  Cliytrxus  Thcolo- 
gia  &  Hifloria,  Joan.  Kcurnius  Mcdi- 
cinailluftrcs.  Jacobus  Pcronus ,  pra'fen- 
tc  Henrico  regc ,  aliquod  vcterum  tcfti- 
nionia  a  Philippo  Mornxo  Plcdiaco  in- 
curiolius  citata  dcmonllravit.  Rex  Nan- 
nctcnii  edi6to  Proteftantcs  rcftituit  in 
integrum  ,  aditueisad  quollibet  honorcs 
aperto.  Quxrcs  ingentiei  apud  Ponti- 
ficios  afleclas  invidia;  fuit ;  ajquibus  con- 
Au&i  percuflbres  in  regem  mirifque  pro- 
ditiindiciis,  Carolus  Ridicovius  Ganda- 
veniis ,  Petrus  Angerius ,  Nicolaus  An- 
glus ,  juftas  concepti  parricidii  poenas 
cxfolverc. 
Thuan.         Monfirofos  animorum  ajfeciui  monfiro- 
lib,  ii^,  fA^orporu77i  AgritHilines  notarunt.  Mar- 
tha   Brofleria   paflim    dajmoniacam  fe 
mentita,&  Lutetia:  a  monachis  fspe  pro- 
duda  inpublicum  ,  cum  a  Medicisrc- 
dargueretur,  Romam  deportata  eft ,  ut 
Jeluitico  fbdalitio  miraculiprieberet  fpe- 
ciem.   Sed  Hcnricus  rex  per  leaatum 
adlores  fabula;  repreflit.  Vcrum  prodi- 
gium  fuit  Franc.  Troviluvius  Cienoma- 
nus ,  qui  cornu  e  fincipite  enatum  poft 
feptimum  a^tatis  annum ,  invitiflmms 
oftendit  Paritiis ,  exinde  pro  Satyro  cir- 
^'"■*       cumduftus.  Eoderaque  tempore  virgi- 
^  ^'*       nes  aliquot  in  Gallia  &  ad  Rhenura  ,  ine- 
diam  trium  pluriumve  annorum  prodi- 
giofa  xgritudine  tolerarunt. 

Per  Hungariam  Poloniaraque  Cirra- 

gra ,  morbus  foediflimus ,  infeftare  ho- 

mincs  coepit.  De  quo  Hercules  Saxonia 

aliique  medici  iuter  fe  editis  libris  decer-. 

'  tarunt. 

ThtiAn.         Mahgnus  animimorbus  praefidiarios 

hb.  124,.    Pappenfes  inceflit ,  qui  6b  dilatum  ftipen- 

ftand    '  ^^""^  '  Pappam  Turcis  prodidere.  Suar- 

Cent'.  16.  tzemburgicus dum  eos  obfidct ,  glande 

M/>.  j^.    ftratus  eft.  Melchior  Rcderus  ad  fugam 

55-  compulit  proditores,  prchenfofque  ex 

iis  exquifitis  necari  fiipphciis  curavit. 
rfico.  Receptionem  Pappa:  amiflio  Canifae , 

praecipui  in  Styria  propugnaculi ,  penfa- 
vit.  Rcgebat  Styriam  Ferdinandus  Ar- 


//.  Cafar.  6^^i 

chidux ,  patruo  Rudolfi  gcnitus  Carolo, 
rcccptis  inditioncs  fuas  Jefuitis  darus. 
f  ii  niduxcrant  principcm  ,  nc  Protcftan- 
tcs  jam  a  multis  annis  rcdcmpta  .luro 
facrorum  libertate  frui  fiuerct.  Robo- 
ratum  Roma;  Confilium  ,  quoannofc- 
culari  profcdus  Fcrdinandus,  folemne 
in  eam  rcm  juramcntum  dixit  Pontifici. 
Exinde  fevere  admodum  pcr  Styriam  , 
Carinthiam,  Carniolam,  habiti  ab  eo 
Auguftanarconfefllonisibcii ,  profcripti , 
ejetti ,  facris  interdian ,  occifi.  Cum  nul- 
lus  eisdies  a^rumnis  vacaret ,  inqueipfa 
mortuorum  ofla  faeviretur ,  dilapfi  hinc 
inde  funt  extorres ,  relidisbonis,  qux 
bellifuroptuum  colore  fifcum  auxere. 

Haud  melior  cx  eo  Ferdinandi  in  Tur-  j^g j. 
casfortuna.  Scilicet Sigifmundi  Turria-  3^«««. 
ni  inftindu  cautum  (  qui  cum  famuHtio ''^-  «5^. 
non  multo  poftlgna  fl.  hauftuseft)  nc 
quis  Proteftantium  in  expeditione  Cani- 
fianapartem  impcrii  caperet ,  ut  inocn- 
tibus  ex  Itaha ,  Germania,  Pannonia, 
Catholicorum  copiis  Canifiobfideretur. 
Obfcfla  ef^ ,  in  confbrtium  cladis  non  ve- 
nere  Proteftantes.  Cumenim  lentitudi- 
ne  aut  imperitia  ducum  primi  conatus 
iruftrafuiflent,  pofteriores  gelu  corru- 
pit ,  quo  una  nofte  mille  equites  auxilia- 
rcs  obriguerunt.  Foedo  cum  plurimo- 
rum  exitio  ,  machinarumquc  6c  impedi- 
mentorum  jadura  infelix  obiadio  foluta 
eft. 

Par  fere  Alberti  Archidncis  in  Belgio  ThMn, 
fors  patuit.    Cum  enim  addufta  fccum  /'6- 114, 
conjuge  Ifabella  Bruxcllas  appuliflci,  nc-  ^*""-  . 
que  ex  re  videretur  exclufis  Hifpanis ,  fo- 
lis  Belgium  indigenis  committere ,  id 
quod  foederati  adpacem  facinndam  im-        , 
primis  poftulabant ,  Ifabella ,  prsftantis 
animi  princeps ,  accendendo  ad  fortitu- 
dinem  militi  fuo  nihil  fane  reliqui  fecit. 
Oftendaj  obnixis  Flandrorum  votis  obfi- 
dio  intentabatur ,  Mauritiocontraante- 
vertere  cos    conatus  annitente.  Apud 
Ncoponum  vero  acri  praslio  eft  concur- 
fum.  Initio  per  cclcritatem  vidor  Alber- 
tus ,  quum  mariciiidis  incumberet ,  ten- 
fic ,  quam»m  ttddat  homini  ad  extremam 
L 1 1 1        virtHttm 


Radolfai  II*  Ccejar. 


i6co- 

N-  Spond. 
inaud. 
AnnaU 
Earen.    ■ 


Thuan. 

lib.  lij-. 

Metr. 

Guilelm 

Cnmbd, 

Varte  4. 

Hift. 


iCci. 
Thuan. 
lib.iii 


■virtuumjlitnulum  falutU defperatio.  Illo 

cnim  ardore  pugnaturn  eft  a  fosderatis , 

ut  vidi  vidores  profligarent ,  CcClis  co- 

rum  plus  quatuor  millibns  ,  defiderato 

fuorum  vix  ejus  nuraeri  femifTe.  Capta 

exhofteiigna  amplius  centum.  Nihilo- 

minus  difcellu  Mauritii,  munitiones  cir- 

ca  Oftendam  firmantur  prxlidiis  ,  ipfo 

Meudinam  ha^reditatem  armata  manu 

cernente,  nautifquc  Batavis  Indos  Orien- 

tales,  infuIasMoluccas-,  Javam,  inha- 

bitatafque  terras ,  inque  iis  Cernen  Infu- 

lam  kiltrantibusjgenerofa  utique  audacia. 

Execiabilis  contraSc  yefana  Alexandri 

Kuvcni ,  ejufque  fratris  Joannis  comitis 

tcmeritas ,  qui  Jacobum ,  Scotorum  re- 

gem,in  interiora  conclavia  quali  ad  con- 

tciTiplandumthefaurumtrahentes,  occi- 

dcre  deftinarunt.Rex  percufToris  manum 

inermis  ipfe  verbis  primum,  mox  injcfta 

dextera,  inhibuit ,  donec  accitis  clamore 

duobus  viris  fortibus  utrumque  parrici- 

dam  rnteremit ,  lalutem  prorflis-  divina: 

acceptam  protcftioni  fercns  ,   qiM  o- 

mnium  hor/iinum,  acpr&cipue  regum  vita 

continetur. 

Minus  crudciia  Roberti  Ebroici,  Efle- 

xixcomitis,  in  Elifabetam  aufaferuntur. 

Hic  Hifpanorum  in  Hibernia  viftor, 

ojnnique  genere  virtutum,  qus  homines 

hominibus  commendant,cumuIatiflimus , 

&  flagrantiffima  regina:  gratia ,  Roberti 

Cascilii,  Epiftolarum  Magiftri.asmulatio- 

ne  pctkustfavorem  regium  nimia  fuifidu- 

■  cia  diminuerat.  Qucm  dum  tcmerariis 

molitionibus  recupei;arc,  Rcginamque  in 

poteftatehabere  nititur,  perduellionis  in- 

currit  crimen,  eoque  damnatus,  cum  fb- 

ciis  fpecimen  fuit,  per  "vafias  fpes  in  exi- 

tium  raptari  homines folere.  Paris  accula- 

tus  fceleris  Carolus  GontaldusBironus , 

Maaifter  Equitum  Francia; ,  pares  capite 

poenasexfblvit.  Difiimiliplaneaufu  Oli- 

varius  de  Norto,  archithalafTus  Rotero- 

damus,  fretum  intravit  Magellanicum  , 

eoque  accuratius  luftrato,  ac  circumnavi- 

gatoorbe,  incolumis  cum  fuorum  plc- 

nlquc  patriam  rcvifit,plenus  gloria.  Pra?- 

claro  etiam  eonfilio  Philippus  Eraanuel 


iCot, 


Thuan. 


Lothariugus,exercitain  patriam-arma > 

adverfus  Turcas  verterat. '  Albam'  cnim 

Regalem  fortiter  e  Barbarorum  manibtts 

extorlit.    Sed  vidoriam  immanis  miles 

fcedavit.direpta  ftmditus  urbe  nec  a  vete- 

rum  Pannonise  regum  oflibus  abftinens 

injuriam.  Turca:  repetentes  Albam,ma- 

gnaquidem  tunc  ftrage  repulli,at  fequen-^ 

ti  anno,exftin£lo  jam  vi(5f:ore,iterum  loco 

potiti  funt.  Interim  Dacia  inter  Batoria- 

nos  &  Cxfarianos,  ut  pila ,  vohitabatur. 

Michael  Valachus  contra  Sigifmundum 

quali  Cajfaris  aufpiciis  duccns ,  conferta 

diu  ambigua  pugna  ,  fuperior  tandem  , 

magnam  etiam  Moldavia:  partem  fube- 

gerat.Eigravis  eratGeorgius  Bafta  xmu- 

lus  ,  valt^e  ambitionis  hominem  Vala- 

chum ,  &  ambidextrum  Ca;fari  incuU 

cans  ,   qui  Tranlylvaniam  fuo  accefHi- 

ram  imperio  fperaret.  Qaamobrem  cum 

Bafts  parcre  Valachus  abnuerct ,  exutus 

exercitu ,  ad  Cxfarem  proficifcitur,  cri- 

minationes  puraaturus.Ibi  injefta  ci  mo- 

ra,  Sigifrnundus  rccipiturafuis .  dcnuo 

Tranlylvanus  Dux  audit.  Hsc  Valacho 

reftitutionis  caufa ,  qui  remifTus  cum  co- 

piis ,  Batorianos  temere  de  coUe  dcfcen- 

dentcs   difplolione  rormcntorum  tur- 

bat  ,  turbatos  in  fugam  agit  ,   decem 

eorum  millibus  interfeftis.  Hincrefum- 

tis  animis ,  denuo  Baftae  detreftat  impe- 

rium,a  quo  immiflis  pcrcufloribus  truci- 

datus ,  Daciaque  in  Casfaris  adigitur  ver- 

ba.  Batorius  in  Biftriciam  urbem  advcr-     jf-f^^^ 

foprxliocompulfusin  deditionem  acci-  Thuan. 

pitur  ,   paftulque  annuatim  viaticum ,  Ub,  ij-«. 

uater  Bohemos  Barones  inglorius  con- 

fenuit.    Mox  novus  Tranfylvanis  vin- 

dex ortus  MofcsCiculorum duftor  ,  qui 

propulfus  in  montcs  ,    inftauratis  viri- 

bus  ,    Albam  Jufiam  occup.ivit.   Tan-' 

dem  ingenti  ftrage  apud  Tcmifvaram 

ca:ditur  ,    lignis  cxxviii  amiflis.   Quo 

tempore  Chriftophorus    Rufvormius , 

alius  Ctfarianorum  dux,  expugnato  jara 

Pefto ,  Budam  oppugnavit ,  &  Germa- 

nia  Rudol^o   lxxx  mcnlium  ftipendia 

in  alimoniam  militis  obtulit ,  amplil- 

fimas  fpes  cprrumpcnte  Gcorgio  Ba- 

fta. 


Eutan, 

JMeir. 
lib.  12. 

ThuM, 

iil>.  130. 
lUnric. 

in  auii, 

Merc, 

Gallo. 

ISelgic. 

Cotb, 

Artuf. 


\Co^. 


ThiWt. 
til>.  117. 


RndolfHi 

fta ,  (Jum  importunam  vim  Tranfylvanis 
Prorcftantibu?;  infcrr ,  uiidc  prc  Turcico 
inrcftinum  crumperct  bclluni. 

Flaarabant  interim  ad  Oltcndam  o- 
mnia  Martis  opera  ,  pan  oppugnantium 
propugnanriumquc  ardore.  Dici  ncquit , 
quantumibi  ingenii,  fortitudinis ,  con- 
ftantiscapparuent ,  prxrcrtiminobfeflis. 
Intcgrisquorund.mi  iibris  narratum  bcl- 
lum" ,  ncfas  noftra  verborum  tcnuitate 
diminui.   Sufficiat  hoc  addidilTe  ,   nul- 
lam  nofliro  ,  aut  patrum  a:yo  parem  O- 
ftendanx  oblidionern  cxftare,  (\nx  un- 
dcquadraginta  menfcs  continuata ,  dum 
obltrudlo  portu  alium  ftruunt  obfcfli , 
dum  oppu^nato  veteri  oppido  novum 
moliuntur ,  dum  occilis  ccnturionibus , 
tribunis,  ducibus ,  fubftituuntur  recen- 
tcs  ,  dum  commeatus  &  arma ,  contem- 
ptovitxpericulo,  intcr  infefta  hoftium 
tela  important ,   dum  confligitur  cum 
hofte ,  cum  morbis  ,  cum  farae ,  cum 
inundationibus  j  dumfaciunt  utrimque  & 
patiuntur  forria  j  ultra  cxlit  hommum 
milliafertur  abfumlille. 

Albertini  clx  millia  tradunt.  Expu- 
gnata  tandem  anno  mdciv  ,  non  minus 
mgeniofa  cjuam  pertinaci  Ambroiii  Spi- 
nolxopera  ,  immenii  laboris  fumtufque 
exiguuin  prsemium  fuit.  Mauritius  inte- 
rim  Khenobercam,  Graviam,  Ifcndicam, 
&qua3folcE  damnum  farcirent ,  Slufas , 
dira  fame  domitas  ,  fubcgerat.   Batavi 
exinde  reliquique  foedcrati  populi ,  fuif- 
jnet  alimentis  tmpofuere  ve^igal,  ttetri- 
iuta  pendere  exteris  cagerentur  ,  utque 
promtus  femper  pomtoftipendio  milesfo- 
ret.  Tum  ne  fcifla  focietatum  Indicarum 
lucra  avaritiam  accendercnt  Indorum,  in 
unius  fbdalitii  corpus  navigatio  illa  o- 
mnis  confpiravit.Lulitani  Bantamo  pulli. 
Georgius  Spilbergius  &  Jacobus  Corne- 
lius  Neckius  triennali navigatione ,  Cei- 
lam,  Moluccas ,  Patan.im,  propcSinas 
emporium,luftrarunt,captoqueHifpano- 
rum  myoparone,  divites  rcdicre  domum. 
Sub  hxc  Arftoas  partes  Suecorum  & 
Polonorum  difiidia  agitabant,  Tota  fere 
Livonia  ,  a  Quintih  mcnfe  anni  mdci 


//.  Cafar.  (Jj^ 

ufquc  ad  Fcbruarium  fcqucntis ,  fub  C»- 
roli  Sudcrmanni   ducis   impcrium  con- 
ccllit ,  non  tam  fuorum,ut  aiunt,virtutc, 
qnam  Polonorum  dominandi  mipotentia 
&  Icgnitic.  SoIaadDunam  oppida&ar- 
ccs  ,  Riga ,  Duncmunda  ,  Kokcnhau- 
fa  ,  Sovcnburga,  &aliain  limite  Mof- 
chico  lita,  Polonura  rcfpcdlabant  fcc- 
ptrum.  Ad  Kokcnhaufanam  arccm,capro 
jam  oppido  ,  Suecis  vittoria  ha:Iit.  Chri- 
ftophorusRazcvilius ,  Suecis  Gcrmanif- 
que  multitudine  pugnatorum  attritis , 
acditionem  extoriit  oppidi  ;   fcd  vitam 
padtis  incolumcm  ,  pcr  odia  Polonorum 
prc-eftare  non  potuit.  Inde  Zamoifcius , 
dux  veteranus  ,   poft  accrba  literarum 
cum  Carolo  certamina  ,    Volmariam, 
Ronceburgum  ,  aliofque  locos  expu- 

fnat;  Joanne  Naflbyio  mandato  Caro- 
pra^lium  abnuente.  Interim  vaftatis  un- 
dique  agris,  ad  xxx  hominum  millia,  inc- 
dia  aut  frigorc  interierunt  ,  nonnuUis 
ncc  liberorum  parcentibus  carni.  Quare 
Naflbvii  conatis  fucceilus  defuit ,  quum- 
que  nec  ftipendium  militi  ,  nec  com- 
meatus  procederent,  defperatis  rebus, 
in  Sueciam  enavigavit.  Ibi  tandem 
Carolus  ,  hortantibus.Suecis  ,  regiam 
dignitatem  ha<ftenus  recufatam  fumit, 
addita  levre 


^  ut  pofteris  ejus  utriufque 
fexus  haereditaria  mancret ,  nccunquam 
ad  Polonos  revolveretur.  Mox  renova- 
to  bello ,  a.  Chot-Kevizio  Livonixpra:- 
fide,  acripr^elio  prope  Rigam  ftratus, 
VIII  fliorum  millia  dciideravit.  Qux  cla- 
dss  in  annura  feculiyhujus  quintum  in» 
cidit. 

Biennio  anteabHcnrico  iv  edidnm  jv,j„^. 
bene  Chriftianum ,  refrsnandse  duello-  Emati. 
rum  licentise,  conditum,  fancita  in  pro-  Af«r. 
vocatores  illos  poena  capitis,  qui  ferro}'^'^3* 
potius  quamjurelites ,  fape  etiam  levicM^ 
loi  j  propudiofa  audacia  decernunt. 

Minus  Chriltiane  Sabaudus  ,[no£lur- 
nis  iniidiis  Gencvam  adortus  ,  minime 
inditlo  bello.  Ducenti  bellatorcs  jam 
in  muris  erant,  cum  cxiis  excubitori- 
bus  ,  puer  qui  laternam  geftabat ,  pro- 
fugus,periciUumenunciavit5  quo  exciti. 
LUl  2'  civesj' 


6j^ 


Ucohs  FI.  Ma^n^  BritannU  Resi. 


11505. 

Thuan, 
lih.  126. 


civcs ,  auc  depiilere  infidiatores  patria , 
aut  captos  poenis  afFecere. 

Secutus  eft  obitus  Elifabet.-e  Anglo- 
rum  recrinje ,  fosminarum  omnium,  quae 
fceptrum  geilarunt  ,  feliciflimae  ,  qua: 
nonfecnretntervoluptntes ,  fed  cautein- 
terdigncu  principe  foUicitudinei  verfata  , 
fortunatum  regiraen  tranquijla  morte  fi- 
nivit ,  vita;  anno  lxx  ,  resni  xlv.  Ha:- 


Metr. 

tlb.  2^, 

Thiian, 
lil',  Iji. 


Calvif.  i 
Chrou. 
Thitan, 
//6.  150 
Metr. 
iib.  Zj. 


redem  fcripiit  Jacobum  vr ,  Scotorum 
regem  ,  araita;  fus  pronepotem,  pacis  & 
literarum  ftudiis  clarilfimum.  Ejus  tameii 
virtus  infanas  quorundam  ,  dignitati  Cux 
timentium  ,    conjurationes  vix  efFugit. 
Detefts;  divino  prorfus  du£lu  iniidis  ,  & 
clementia  pene  inaudita  ,   proditoribus 
aliquot  jam  i£tum  prseftolantibus  carni- 
ficis  ,  gratia  fceleris  fadla.  Rex  ad  fecu- 
ritatem  regni  ,    Angliam  Scotiamque 
uno  Ma<yna2  Britannix  nomine  com- 
plexus ,  Pontificiorum  iuftulit  conventi- 
culajleaes  de  difciplina  proxime  ad  majo- 
rum  ritus  accedente  fanxit ,  cum  Philip- 
poiii,  Hifpanopacemintegravit. 
Contraria  Mahumetes   Sultanus  in- 
n  teraperie,  uxorem  propriam,  quod  de  filii 
fatis  curiolius  eflet  fcifcitata,  adjici  in  ma- 
rejuflitcum  confciis  ,  filio  inconfpedu 
matris  ftrangulato.  Sed  ty ranno  fequens 
annus  advexit  poenas  crudelitatis  ignavif- 
fims.  Nam  Taurifium  ei  Emir  Emza , 
Perfarum  Scachus  (fic  regem   vocant) 
fatrapa:cuiufdam  Gaflii  defedione  ufus , 
ademit:  Melitenfes  Naupafturn  &  Pa- 
tras  deftruxere.  Rufvormius  ca^fis  ad  Pe- 
ftum  Turcis,Hatuawam  recuperavit.  Sul- 
tanus  ipfe  prs  abdomine  vix  pedum  com- 
pos ,  inter  concubinarum  &  exoletorum 
p-repes  ,  fcbricorreptuspeftiknti,  anno 
jetatis  xxxiv    pcriit  ,    afto  tyrannidis 
edennio.   Reliquit   Achmetem  filium 
pene  irapuberem  ,    fortuna  ifti  familia? 
vnfueta  ,   cui  Alis  purpuratus  tutor  da- 
tus.  Tempus  fane  inflaurando  Chriftiano- 
rum  imperioopportunum  1  (ifidemprius 
reciam  inftaurare  ipji/eque/incero  invicem 
complecit  amore  voluijfent.  Sedmalitia  no- 
ftraartnaturifte,  alioquin  imbellis  hoflis. 
Clemens  Papa  non  vericus  tunc  Joa» 


Ritbcrgico  permittere  inccftum  Cum  fra- 
tris  iiii  Ennonis  filia  conjugium ,  adjefta 
gratia;  leg;e ,  utTheodoricoFurftenber- 
gio  Pra^iuh  locaret  operam  ,  qui  opprel- 
la  Paderborna,  lacrum  ibi  ritu  Proteftan- 
tium  fieri  folitum  aboleret ,  Liborium 
Wichordum  Cos.  afficeret  fupplicio. 

Idemque   autor  Sigifmundo  Polono  Thuan. 
fuit,  utalteram  duceret  conjuCTcm  Au-  ^'^-  '3/* 

•  11-»  '     O 

ftriacam,  defunftcegermanam.  Henri- 

cum  IV  impulit ,  ut  J  efiiitas,  exitio  olim 

'  ftrufto  infames  in  Galli.im  revoca- 

Rcceptifunt,  refragante  Parilienfi 


lib,  iTji.t 


reoi  ftrufto  infames 
o 

ret. 

curia ,  fecl  ccrtis  locis ,  "eaque  lege,  ut 

facramcntum  dicerent ,  de  non  violan- 

da  regis  aut  regni  majeftate ,  exterifque 

confortiomovendis.  Siccorda  regis  re- 

ginceque ,  cum  morerentur ,  ipfis  defti- 

nata ,  iiniftro  omine :  pyramis,  qua  rele- 

gatio  corum  continebatur  ,  deprecante 

Petro  Cotono  publice  amota.  Paulo  poft 

domefticis  rex  petitur  infidiis ,  Marchio- 

nifla;  Vcrnolh  ,  quam  deperibat ,  pro- 

pinquis  Hiipauica  arte  corruptis.    Scd 

ctdpa  amori  donata  eft.  Officia  apud  Gal- 

los  venaUa  ,   perniciofo  exemplo  fafta. 

Bellum  inter  Argentinenfes  Hpifcopos 

xmulos,  Henriciregisarbitrio  fuipen- 

fiimantca,  vicefimo  tandem  anno  pofi- 

tum  iftac  conditione  eft  ,    ut  Joannes 

Georgius  cedat ,  Lotharingius  ei  aurum 

ingens  per  Vittenbergicum  ,  tradita  ter- 

ritorii  parte ,  perfblvat. 

Sub  id  pcr  SeptentrJonem  Chriftian  i 
Iv  ,  Danorum  regis  ,  fida  fubditorum 
curaeluxit.  Extremos  Norvegios  fines  Lab. 
ipfe  invifit ,  fincerioris  doftrinas  depofi-  (^i^^o^ 
tum  confervarifevcre  jullit ,  fratres  Ul- 
ricum  &  Joannem ,  largiter  muneratos, 
fuas  in  provincias  extra  regna  diraifit, 
Ulricum  ad  Suerinenfem  epifcopatum  , 
Joannem  in  Mofcoviam-  Scd  hic  iplen- 
didiflimc  exceptus  a  Borifii  legatis , 
&  paulo  pott  febri  abfuratus  ,  pra:ver- 
tit  morte  fua  calamitates  ,  qua:  tricn- 
nio  poit  Rufliam  inundarunt.  Regi  ex 
Anna  Catharina  ,  Joachimi  Fridcrici 
Eleftoris  Brandcburgici  fiHa ,  nalcitur 
Chnftianus  V  ,   menle  Aprili,  quoco- 

dem. 


1601. 

Conrad. 
^iiac,  iii 


1(103, 


Rudolfm 

dcm  ,  poft  fl'[)tcnniuiTi  ,  paternoriim 
iCcvf.  fLicccfTor  rcgnorum  dflignatur.  Luftra- 
turaDanis  Grunlandn,  Hamburgum  , 
florentillima  non  Stormarorum  tancum, 
fcd  &  omnium  Saxonum  civitas ,  Kcgi , 
luHolfatia;  duci,  liomagium  maximo 
prGcftacapparatu.  Regnum  alta  in  pacc 
mlignibus  paflim  xditTciis ,  arcibus ,  (in 
quibus  magnificcntiaeminet  Fridcburgi- 
ci)  navibus,  templis,  fcliolis  exornatur. 

Induftria  rco-is  magnanimitaci  par , 
Crcmpas  Stormarorum  oppidum  ,  cui 
ortum  nos  debcmus ,  foflis  vallifque  e- 
grcgie  communivit.  Chriftianopolin  , 
iLiinominisoppidum ,  adfines  Suecixin 
Blekingia ,  e  fundamcntis  excitavit ,  ut 
a  mcridie  fimul  borcaque ,  ampliffima- 
rum  dicionum  terminos  ab  hoftili  inva- 
lione  tuerctur.  Sed  utrifque  finibus ,  a- 
liquotannis  poft  ,  duo  firmiora  haud 
paulo  adjecit  munimenta ,  Tychopolin 
ThuAu.  altero  a  Crempis  lapide  fitam ,  ad  Rhi- 
Uh.iy,  numamnem,  ibiin  Albimfeexoneran- 
Chren'*  ^^^^"  '  &Chriftianiam  in  Scania,  paludi- 
bus&maricircumfluam.  Dumiisgaudet 
pacis  bonis  Cimbria ,  in  Pannoniam  no- 
va  tempeftas  incubuit.  Georgius  Bafta , 
quafi  Turcico  folutus  metu ,  quod  Per- 
tx  in  Babyloniam  ufque  excurrentes , 
Sultani  pueri  imperiurn  vellicarent ,  in- 
teftinum  Hunoaris  &  Dacis  movet  difli- 
dium  ,  Proteftantes  ,  quos  m  Turcam 
commilitones  habuerat  fidifIimos,adfa- 
cra  Pontificio  ritu  peragenda ,  vi  com- 
pcllere  nititur ,  dctreftantes  exuit  opi- 
bus.  MoxTurciscrevcreanimi,  Jagen- 
reutcrus  Peftum  eorum  metu  deferuit ; 
vacuum  extemplo  Turci  occupant.  Ser- 
darpurpuratusadStrigonium  pofuit  ca- 
ftra  ,  quod  &  tandem  fub  Turcicum  re- 
dcgit  jugum ,  cum  decennium  fub  Ru- 
dolfo  fuiflet.  Per  fummam  animorum 
cxuleerationcm  Bcthleemus  Gabor,dud:a 
Mofis  Ciculi  vidua  ,  fpem  conccpit  de 
Tranfylvania  ad  fc  transferenda.  Sed  eum 
Tampirius  comcs  ,  pra^lio  vi<ftum,coer- 
cuit.  Fclicior  Stephani  Botfcaii  fuitco- 
natus',  Batoriorum  cognati.  Hunc  Bar- 
bianus  Bellioci  comes ,  in  Callbvienfes 


//.  Cttjar.  ^iy 

Proteftantcs  pmni  fxvitia  dcbacchatus, 
quumBotfcaiiCaftcIIain  pra:dam  cxpo- 
ncrei,  advindiftam  libcrtatis  acccndit. 
Heiduccigcnerofum  naftiduccm  C^efk- 
rianos  palfim  munitionibus  cxpulcre, 
Botfcaio  non  abnucntc  Ca^faris  impc- 
rium,  fi  falva  libcrtate  &  incolumicon- 
fcientia,  ut  convencrat  ,  frui  fubjeftis 
liceret.  Internccinum  bcllum  ex  fte- 
rilitate  &  vaftationibus  agrorum  tanta 
exccpit  fames ,  ut  ab  humana  carne  non 
abftinerentmiferi.  Quaemala  late  graf- 
fantia  ,  fteiJa  nova  &  trigonus  ic^neus  , 
monftrante  Joanne  Keplero ,  m°  rtali- 
bus  denunciabanr. 

Habebant&  in  fermonibus  rem  ple-  kJo^., 
rifque  incredibilem  Saxones  noftri.  Ni- 
mirum  commearc  per  urbes  Judxum 
quendam  immortalem ,  qui  ob  injuriam 
olim  Chrifto  crucifigendo  fadam  ,  per- 
petuaj  ufque  ad  extremum  diem  oberra- 
tioniselTet  damnatus.  Vifa  &  nobis  res 
portentofo  mendacio  aflSnis  ,  quanquam 
ille  a  quibufdam  eruditis  cxaminatus, 
penefidemmiraculo  fecit.  Id  verocon-  Mattb. 
ftat  ex  Matthxo  Parifio  ,  ante  quadrin-  P^^^^ff- 
gentos  annos  cundem  (ermonem  pene/"'^- 339' 
toto  orbe  frcquentatum.  Ait  enim  hi-  5+°-  ^^7' 
ftoriographus  ,  Janitorem  fuifTe  Pilaci , 
initio  Cartophilum  nomine ,  qui  poftca 
ab  Anania  baptizatus  ,  Jofephi  vocabii- 
lum  fiimferit.  Hunc  cum  extraherctur 
prxtorio  Dominus  Jefus  ,  pugno  eum 
impulifle  ,  irridentemque  dixille  :  Va- 
de  Jcfu  citius  ,  vade  ,  quid  moraris  ? 
Refpicientem  fevero  vultu  Dominum  , 
rcfpondifTe  :  Ego  vado  ,  &  tu  exfpedla- 
bis,  donec  veniam.  Itaque  exaftis  cen- 
tum  vitx  annis ,  gravi  perculfum  aegri- 
tudine  Jofephum  ,  &  ecftafin  pafTura  : 
inde  velut  redivivum  integris  plane  vi- 
ribus ,  queis  Chrifto  patiente  fuerat , 
centcflmo  quoque  anno  in  eandem  va- 
ietudinem  revolvi.  In  Armenia  utplu- 
rimum  vcrfarihominem,  acfuifleinAn- 
giiaEpifcopos  Armeniorum ,  quiinter- 
pofito  jurejurando  ,  rem  fibi  explora- 
tam  ,  virumque  farailiarem  eils  confir- 
marint.  Res  digna  raemoratu  ,  &  fi  vera 
Llli  3  cft. 


€i^  /'RiidolfHS  II.  Captr. 

eft ,  in^cnS  Chriftiahifmi  adverfus  infide-    pir,^umcn  relbrpfit  uncLis ;  bellum  ai 


Thuan. 
lib.  1^3. 


,/■ 


Merc. 
Gallo' 
BelgictM 
Tm,  j. 


•les  teliimonium. 

In  Belgio ,  poft  liEtitiam  de  Philippo 
IV  ,  Hifpaniarum  ha^rede  nato ,  (latutum 
cftin  Friliam  transferre  bellura.  Datum 
Coniiti  Bucquoio  negotium ,  ad  Ilhe- 
num  colligendi  copias;  <^uo  trajefto,  Spi- 
nola  Oldcnfeelam  expugnat  &  Linge- 
nam  ,  Mauritio  fruftra  Antverpiam  ap- 
petcnte.  Nec  felicior  mox  Spinolas ,  de 
Berga  ad  Somam  intercipienda  conatus 
fuit ,  Mulheimi  certatum  deteriori  Mau- 
ritianorum  fortuna.  Vachtendoncam 
Bucquoius  deditione  cepit.  Nihilominus 
foUicitati  de  pace  ab  Auftriacis  Batavi , 
refpondent ,  li  quid  forte  bona  mente 
conftituatur ,  Hifpanis  id  ftarim  confiliis 
dudi. 

Eo  anno  in  civitatibus  aliquot  valde 
tumultuatum.  Aquifgrano,  pcrvetuftjc 
&pra;cipua:dignitatis,  urbi,  multumob 
mutatam  majorum  religionem ,  &  a  qui- 
bufdam  parum  mafcule  defenfam  ,  de- 
tradum.  Marpurgo  Heflorum ,  grandi 
plebis  tumultu ,  obtrufus  Calvinifmus  a. 
Landgravio  ,  imaginum  deletionem ,  & 
panis  infacrata  coenafraftionem,  alia- 
^ue  id  genus ,  impenlius  urgente.  Joan- 
nes  Wuickelmannus ,  Balthazar  Ment- 
zerus ,  &  limiles ,  Auguftanse  confeffio- 
nis  propugnatores .  officio  cadere  quam 
Jide  maluermt.  Vehementior  turbo 
Brunfvigam  pene  oppreflit.  Henningus 
Brabantus  Jurifconfultus  eam  proditione 
voluerat  cvertjere.  Redetetla,  everfus 
ipfeeft.  Inde  Henricus  Julius  ,princeps 
vicinus ,  majorum  jura  prstexens ,  in 
Brunfvicenfem  Remp.  militem  curribus 
abfcondit ,  in  portam  eum  vallumque  in- 
trudit.  Cives  viriliter  pugnando ,  raille 
duccntis  hoftium  occifis  ,  patriam  libera- 
runt.  Ab  infidiis  dux  ad  apertumbcllum 
profilit ,  obfidione  Brunfvigam  claudit , 
Onacrum  fl.  qua  aquas  ex  urbe  defluen- 
tes  cjicit ,  obftruit  aggere ,  undis  refta- 
gnantibus ,  fora,sedes,  templacomplet. 
Iii  fupremo  periculo  quum  ediftum  Cx- 
fareum  cluderetur ,  vis  cosleftis  accckra- 
virijpem  obfejOGs ,  ventus  aggejpudifru- 


inducias ,  indead  arbitros ,  Ca^fare  impe- 
rante ,  dedu^lum. 

Parum  etiam  Roma  a  tamultu  abfuit ,  Thnm. 
Clemente  v  1 1 1  exftindto  multis  papa-  Itl^.  124.- 
tum  prenfantibus.  Cxfari  Baronio ,  ceie- 
bri  annaliura  fcriptori ,  favebant  G.alii, 
refragabantur  Hifpani ,  qui  &:  litcm  viro 
intendebant ,  dc  jure  in  Siciliara  fegis  fuiy 
quod  ille  fufpedlis  niti  teftimoniis  fcri- 
pferat.  Roberto  Bellarmino  ,  paris  famx 
Cardinali ,  Montaltana  fe  fadio  prxpo-' 
tens  opponcbat ,  ne  fblio  potiretur.  Tan* 
dem  in  Alexandrum  Mcdicen  conten- 
fum ,  quod  brevis  asvi  videbatur  fenex 
feptuagenarius.  Hic  renovato  Leonis 
nomine ,  poft  xxv  diem  abfuraitur ;  Un- 
de  hoc  nonnullis  commodi ,  ut  mentione 
fui  in,urbe  fafta,  tanquam  creatorum 
Pontificum ,  a:dcs  eorum  diriperentur  : 
SuccefTorem  LeoCamillum  Borgeiium 
habuit  Senenrem ,  qui  Pauli  v  titulum  ad- 
optavit.  • 

Atrocifnmainterim  conjuratione  An-  Metr.l.z. 
glia&Mufcovialaborarunt.  Sed  mfcru-  Jff*''»' 
tabili  Dei  cunSa  temperantis  fapientia  •L/'/mj^' 
faSlum,  utAnglicam  adewrtendumre-  Ccfar  Bu- 
gem  legitimum  fufcepta,  in  confpirato- len^.Hi/i. 
rum  capita  recideret;  Rujpca  incertoin-  A  12. 
tentata  hxredi  ,finem  fuum  fortiretur ,  ^ 
autores  corom  remuneraret.  RufTica  qui- 
demitahabuit. 

Demetrius  Joannis  Bafilidx  filius ,  qui 
pridem  a  Bori  Fedrovitzio  interemptus 
credebatur,  quali  redivivus  m  fcenam 
prodiit,  occultatum  feferens  in  coeno- 
biis ,  imbutumque  difciplina  Jefuitica , 
ut  fato  fibi  ac  jure  debitum  regnum  ali- 
quando  recuperaret.  Ferfuafum  regi  Po- 
lono ,  Sendomirienfi  Palatino,  genui- 
nura  hsredem  elle.  Adjutus  exercitu  , 
pada  fibi  Sendomirienfis  filia ,  in  Ruf^ 
iiam  ducit ,  Cofaccos  fibi  conciliat.  Mul-. 
tis  Borilii  tyrannidera  .iverfantibus ,  ar- 
ces  favore  norainis  &  loca  munitahaud 
pauca  fibi  acquirit.  Viftus  initio  a  Bori , 
fedaltero  praslio  viflior ,  pereunte  mox 
tyranno ,  liberifque  ejus  veneno  lieca- 
tis ,  fpfta  plebis  gratulatione  Mofquam. 

in^redi- 


ifjo6. 
Thuan. 

tiO.  i3jr. 


Thuan. 
lib.  137. 
Anton. 
Maur. 
Hift.  Vc 
Tieta. 


in<Trcclitur,  Coronatur,  focdus  cum  Po- 
lonofacit,  magnifico  apparatu  fjionfam 
c  Poloniaadduftamtibicopulat.  Cxtc- 
rumRulli  proccres  indicrnati ,  ad  Polo- 
norum  foftum ,  fiftamquc  clTc  pcrfuali 
de  Demctrio  fabulam  ,  in  cxitmm  corum 
conf^Mrant. 

Fumati concurfu  plcbis ,  omniaper- 
mircentcxdibus;  milleduccntis  Polono- 
rum  peremptis,  cccc  Rullorum  deli- 
dcrati.  Dcmctrius  multis  vulncribus 
confollus ,  oranibufque  profcifTus  ludi- 
briis;  fponfaomnigazafpoliata  paupcr- 
que  in  Poloniam  remifla  efl.  Baiilius 
Joannidcs  Suiskius ,  conlpirationis  li- 
gnifcr ,  concordibus  procerura  votis 
princeps  renunciatur. 

Difpar  ut  caufa ,  ita  cxitus  conjuratio- 
nis  in  Jacobum  vi ,  regcm  Britanno- 
rum  ,  rcginam  ,  liberos  ,  omnefque  re- 
gni  Magnates  fuit.  Ea  ut  nuUa  crudelior 
unquam ,  ita  haud  fcio,  an  qua  mirabilius 
aperta  ufpiam  legatur.  Confcclcratorum 
unus  monuerat  occultis  literis  Monta- 
quilium ,  ne  intercilet  comitiis ,  qua;  im- 
provifiim  idlum  feufura  ,  nec  vifura  per- 
cufTorera  eflent.  Idfufpicionemregifa- 
gaci  movit ,  ut  fubefle  crederet  pericu- 
lum.Scrutati  cellam  curix  fubterraneam, 
inveniunt  xxxvi  dolia,  pulveris  nitrati 
plena.  Injeftamanus  Faukio ,  qui  ocrea- 
tus  fortc  adjanuamaffiflebat ;  Iscxcuf- 
fiis ,  cum  funes  cannabinos  Celare  nequi- 
ret ,  flatim  crimen  prodidit.  Ejus  pera- 
(fti  rei  Jefuita; ,  nec  pauci  .raagnates ,  par- 
tim  caTli  in  fuga ,  partim  fupplicio  aftefti 
funrj  monllrum  horribile ,  antequam 
cxiret  in  lucem ,  raro  Dei  beneficio  in 
partufuffocatum. 

Verum  iit  fempcr  Jefuiticuro.  fodali- 
tium  aliquid  parturiret  novi,codem  tem- 
pore  Venetis  non  parvas  excivere  turbas. 
Illijeges  quafdam  majorum  renovarant , 
quibus  cavebatur ,  ne  liceret,  abfque  fe- 
naiusfufFragio,  tcmplanova  autcceno- 
bia  ftruere,  ncu  clericis  fundos  donare 
aut  ftabilia  bona.Miferant  5:  in  carcerem 
nonnullos  facerdotes ,  flagitiis  infames. 
Jefiiitxhxc  accurate ,  ut  omnia ,  <^ua:  fe_ 


Rftdolfus  II.  Ca/ar-  Ci*) 

dulo  rimabantur  Rcip.  .trCana ,  ad  Clau- 
dium  Aquavivam  ,  ordinis  fuircftorcm 
pcrfcriplcrant.  Clcmcns  quidcm  viii  ca 
pro  fua  moderationc  diflimulavcrat :  at 
Paulus  V  ,  animi  vehcmcntioris  Ponti- 
fcx ,  abrogare  Vcnetos  lcgcs  juffit ,  rc- 
nuentcs  cura  univcrCi  ditione  facris  in- 
tcrdixit.  Plcriquc  tamcn  Ecclcliaftici 
fulmcn  id  Pontificis ,  ut  indiftacaufT  ad- 
verfus  innocentcs  vibratum  ,  contcm- 
ncntes ,  facrum  minime  intcrmiferunt. 
Jcfuita:  contra,non  tantum  difto  audicn- 
tes  Pontifici,  fed  &  propugnatores  cru- 
delisfentcntix  fafti,  in  alia  commiora- 
runt  loca.  Variis  utrinque  &  aculcatis 
certatum  cft  fcriptis  ,  Baronio  iz  Bellar- 
mino  interalios  proherofuoPontifice, 
Francifco  Paulo  Servita  &  Joanne  Mar- 
filio  pro  ftatu  Vencto  dimicantibus.  Cum 
neutri  cederent ,  .1  vcrbis  ad  arma  deven- 
tum.  Confcriptis  utrinquc  copiis,  Rex 
Hifpauus  auxilia  Pontifici ,  Hollandi  Ve- 
nctis  obtulcre.  Nam  &  fatlio  Hifpanica, 
Romajpotens  ,  diflidii  hujus  fax  elTe  pn- 
tabatur. 

Tandem  vero  intervenfu  Galliarum  'JuUtis 


repis . 


reperta  reconeiliationis  via,  fi  ^'f/^'"  •''«- 
captivos  traderent    Vcneti,  Icgumque /""^'^j-fl^ 
executioncm  nihilultrapatrum  inftituta 
extcnderent.  Ita  revocatre  .i  Paulo  di- 
ra; ,  Jefuitis  Vcneto  territoriointerdi- 
ftum ,  haud  exiguo  ordinis  prarjudicio. 
Unde  eorum  fubornati  artibus  percuC- 
fores  in  Servitam  ,    Reipublicas    illius  . 
Theologum  ,  cum  vulnera.  viro  gra- 
via  inHixiflent,   confilio  tamen    exitii. 
ejus  fruflrati,  odium  magis  fui  inflara-. 
marunt. 

Nec  tranquilliorem  Poloniam  eadem  Thmn. 
fbcictas  fecit.  Ibi  JoanneZamoifcio  (qui  Ub.  136. 
Academia  fua  Jef uitas  excluferat)  vivis 
exerapto ,  majores  jam  illi  apud  regcm , 
minor  aliorum  procerum  ,  confiliisfa-. 
fliotis  .idvcrfantium  ,  metuserat.  Unde 
tanta  difcipuJis  Jefuitarum  audacia ,  uc  . 
cedem    Protcftantibus  facram  Pofonii , 
inccndijo  dclcrent»  Perfiiafp  rege,  ad  quc- 
rimonias  obfirmandum  animum.    Igi-. 
tur  Nicolaus  Zebrzidovius  &  Janus  Rat- . 

zivilius « 


6^0 


laeobm  Vl.  Vmltn  V.  Pontifex» 


Thuan. 
Ub,  13S. 


xivilius ,  indidis  nobiliumcomitiis ,  fce- 
dus  pro  liber:ate  condunt ,  quorum  (e- 
quaces  popukri  lingua  Rackofiani,  id 
eil ,  comitiales  appellati.  Mox  decurfatur 
ad  arma.  Caeduncur  initio  regii  ad  mil- 
le ,  plures  in  fugam  aguntur  ,  eratque  in 
proclivi  Rackolianis  viftoria,  nili  quidam 
intereos  corruptse  fidei  adrcgem  decli- 
naflet.  Proinde  omiiTa  vi ,  ad  comitia 
regnirejedla  lis  eft  5  fed  ut  fit,  civili- 
bus  diffidiis  foluta  paflim  licentia ,  Geda- 
ni  monafterium  S.  Brigitta: ,  Thorunx 
majus  templum  Jefuitis  adimitur.  Im- 
putantur  eis  prsecipuse  Europx  mala  ,  ur- 
getur  a  nobilitate  feralibus  (bdalitiis  exi- 
Iium,  Comitiis  Varfovienfibus ,  ut  pa- 
rum  Iiberis  obtenditur  proteftatio. 

Sparguntur  &  voces  de  novo  rege  eli- 
gendo,  cum  nimia  fecuritas  &  audacia 
Rackofianis  attraxit  malum.  Regii  fu- 
bito  in  eos  irruentes  difturbant  conven- 
tum ,  multifque  occifis ,  demunt  reliquis 
animos.  Soli  Sueco  haec  profiiit  Polono- 
rum  dilcordia ,  qui  capto  per  id  tempus 
WeifTenfteino ,  labefactas  in  Suecia  res 
fuas  multum  erexit ,  cau(amque  fuam , 
diminuta  Sigifmundi  exiftimatione ,  pro- 
babiliorcm  ftuduit  efficere. 

Exemplum  haud  dubie  movit  Mat- 
thiam  Archiducem  ut  cunftante  C^elare 
germano ,  Hungaricos  motus  quam  be- 
nignifllme  componeret ,  affignata"  Bot- 
fcajo  Tranfylvania ,  &  religionis  fancita 
libertate ,  pacemqueinteftinam  ,  extrin- 
fecus  padlis  induciis  muniret.  Etenim 
Serdar  Profultanus  ,  Gambolati  follici- 
tus  defedlione ,  quiAlepum  jDamafcum 
&  Tripolin  occupaverat ,  tremendamque 
potentiam  fimulato  in  Sultanum  velabat 
obfequio,  indueratjam  defiderium  belli 
cum  Chriftianis  finiendi.  Decretsigitur 
in  XX  annos  inducia: ,  atque  ut  interim 
Achmetes  Sultanus  Cazfarem  vocet  pa- 
trem  ,  ille  eum  filium  ,  C^efares  viciffim 
ambo  faIutentur,commutatis  tertio  quo- 
que  anno  utrinque  muneribus ,  fida  con- 
iolideturamicitia.  Tranfadionem  Bot- 
lcaii,qui  maxime  eam  promoverat,  mors 
cxcepit ,  &  Stephani  Ragotfcii  eledlio  , 


qui  fidus  Cxfari ,  petcntibus  auxilium 
Rackofianis ,  ait ,  nefcufibi  videri  in  pro- 
prium  infurgereprincipem ,  Sellumque  ci- 
inle autorumfniri  infamiafolere.  Atque 
ut  teftaretur ,  quam  minimo  flagraret 
dominandi  celtu ,  abdicavit  fe  principatu, 
eumque  Gabrieli  Batorio  tranfmifit.Quo 
tempore,quum  Perfici  regis  legatus  Pra- 
gicinmajus  extoUeret  vircs  fuidomini , 
eique  certum  efle  diceret ,  Ofmanicam 
excindere  domum ,  tarditatem  auxit  Ru- 
dolfi ,  ne  initas  firmaret  inducias.  Indc 
Heiduccis  renata  latrocinandi  liccntia, 
Matthia;  crevit  autoritas ,  qui  gratiofus 
apud  Hungaros  aditum  ejus  rcgni  fibi  a- 
pud  ordines  aperuit. 

Eodemque  annoaltse  Germaniazpaci  i^o7- 
ominofum  fydus  cometa  minabatur ,  c-  ^''^' 
dito  ftatim  fpecimine  ingruentium  atro-  ' 
cias  malorum  ,  in  urbeSuevicaadDanu- 
bium  Donaverda.  Ejus  cives  procacius 
ufipubfica  fecuiitate,  Abbatem  folenni 
pompa  circumfercntcm  Labarum  &  cru- 
cem ,  contumelia  afFccerant ,  camque  ob 
caufam  ifti  profcriptione  Csfaris,  etiam- 
fi  farcire  illatum  monachis  damnum  cu- 
perent ,  in  Maximiliani   tamen  Bavari 
poteftatem  rediguntur.  Hxc  litis  &  dif- 
fidenticE  inter  Im.perii  ordines  occafio, 
quum  fubinde  comitus  reftitui  in  inte- 
grum  peterent  Donaverdam  Proteftan-  Thuan. 
tes ,  earumque  poftulata  eludercnt  Pon-  ii(>,  138. 
tificii. 

Sub  haJC  Rex  Britannus ,  periculis  ad- 
duftus  frequentibus  novoobftringitfub- 
ditos  facramento ,  quo  quifque  profitc- 
tur ,  nuUameJfe  Romano  FrAfuliregii  ex- 
autorandi  potefiatem  ,  feque  nullo  talis 
cenfur^e  prsetextu  a  fidc  &  obedientia  rc- 
ccflurum.  Diftum&aCathoIicis,  quos 
vocant,  jusjurandumillud,  Pontifice& 
Bellarmino  nequicquam  reclamantibus. 
Inviferat  paulo  anteregem  fratcrregi- 
nae  ,  tunc  pucrperae  ,  Chriftianus  iv, 
maximifque  ab  Anglis  honoribus  affe- 
dlus ,  intra  fcx  hebdomadas  in  regnuin 
erat  reverfiis.  Sommerfetiam  &  Brifto- 
liae  urbis  viciniam  inundavit  Oceanus  j 
ut  fubito  folum  diceres  falum  fa«^i»m, 

AngU, 


PhilippHS  IIL  FoederatiBelgA  Ltberi. 


Metr.^ 


Angli ,  quod  infclicitci-  aiitca  tcntave 
r.int ,  in  Virgini.im  Colonias  Jciluxcre. 

In  Belgio  vix  tandeni  fatictas  bellandi 
apparuit.  Brcvordam  ab  Hifpanis  fcd  iine 
arce  captam  ,  focderati  rcceperant.  Sluiis 
depulliis  Spinola;  miks  ,  Lochumum  cx- 
pugnaverat  8c  Grollam  ,  mox  iSi  Rhin- 
bcrcam.  Poft  tot  f.-lices  fuccellus ,  inje- 
(ftumque  Batavis  metum  ,  fcditio  Alber- 
tummilitarisexercebat,  qua;vix,  oppi- 
gnorata  tumultuantibus  Dicfta ,  modi- 
cum  fopita ,  ac  deniaue  fohito  ftipendio  , 
rebcUcs  reiegat{,  multi  moram  trahentes 
occiii  funt.  Mauritius  intcrea  Lochu- 
mum  recuperaverat ,  a  Grolla  emt  reje- 
ctus.  Jamque  novimi ,  Holhndis  pra:fer- 
tim&  Zelandis,  arridtbat  conliiium  in 
Americam  navigandi.  Nam  in  Moluc- 
cis  profpera  uli  fortuna ,  prxvalidam  rur- 
fus  ad  Orientales  Indos  claflem  expcdie- 
runt ,  majora  utique  animis  volventes , 
nili  exhaulT:um  srarium  ,  &  fpes  prsci- 
dendi  molitiones  Indicas ,  Hifpanum  & 
Archiduces  inclinaflent  ad  pacis  ftudium, 
a  quo  nec  alieni  erant  Ordines  li  certam 
acquifitse  libertatis  confefiionem  adver- 
fariisextoriiflent.  Interimnefalleret  i- 
gnava  pacis  exfpedlatio  ,  mittitur  in  fre- 
tum  Gaditanum  cum  claire  Jacobus 
Hcmskerkius,  quilittus  Hifpauumin- 
feftans ,  naves  regias  prope  Gades,  aM 
Bammis  abfumiit ,  aut  iftibus  tormento^ 
rum  quaflat.is  fere  inutiles  reddidit ,   vi- 


^41 


Charifio  domum  remigrarcnt ,  ac  tota 
moxpacis  aftio  abrumpcrctur.  Ad  tx- 
trcmumGalli  &:  Britanni ,  Reeum  ,  Elc- 
ciorumquc  &  Prmcipum  quorundam 
Legati ,  inducias  duoaecennes  pcrfuafe- 
runt  partibus ,  quibus  ft.ibilis  utrinque 
fancita  fccuritas  per  Europaras  terras ,  at 
extra  Europam  arbitrio  relidlum  Hifpa- 
niRegis,  ii  ciii  in  provinciis  fuiscom- 
merciorum  vellct  permittcre  libertatcm. 
Cautum  tamen,  neimpediret,  fiquam 
exteri  principes  fosderatis  indulgerent , 
negotiandi  facultatem.  Pafta:  uiducix 
menfe  Aprili ,  anno  hujus  feculi  nono, 
fed  quocvim  haberent  anno  demura  fe- 
quenti. 

Confeftis  in  Belgio  induciis ,  Germa- 
nia   difndiorum  nova  flmina  fufcepit. 
Matthias  frater  Ca^faris ,  armatus  venit  ^'^-  ^8. 
in  Bohemiam  ,  difcuirurus  ,  ut  ferebatur,  ^^'    ,  . 
confilia  Hifpanienfium  ,  qui  Ferdinando  -y^^  ,•„ 
Archiduci  Hungariam  &  reliquos   Au-  cbromc. 
ftriacorum  principatus  deftinarent,  ut 
addiftiori  partibus  Pontificiis.  Bohemi 
fe  in  armis  fore  polliciti  funt  pro  Caefare, 
ii  libertatem  ,  eam  prasfertUTi  quaz  con- 
fcientiai;  eft  &  religionis ,  fanciret ,  adpa- 
tris  Maximiliani  excmplum.  Cum  id  po- 
ftulatum  differretur ,  tradenda  fuit  Mat- 
thiaz    Hungaria  Auftriaque.    Matthias 
moxad  fuggcftiones  Legati  Pontificii  & 
Clefelii ,  Prarfulis  Viennenlis,  Proteftan- 
tibus  Auftriacis  facrorum  fijorum  exer- 


Metr. 


tloriapatrixfuamortedcdicata.  Percuf- 1  citio  interdicit ,  recufantibus  obfequium 
fiisenim,  celari  prudenter  cafum  voluit,  '  vimoftentat.  Verumillisad  propulfan- 


HSoiS. 


necurfum  viftoriceinhiberet.  Hifpano- 
rum  ibi  ad  bis  mille  interempti.  Ergo 
paftis  induciis ,  pronunciantur  liber^ 
fcederatorum  Ordinum  provincix ,  in 
quas  Rex  &  Archiduces  nihil  juris  prx- 
tendant.  Poftulaturcontra,  utlndicam 
aboleant  navigationem  Batavi  Zelandi- 
que ,  atque  in"tegra  iit  Regiis  folis  novi 
orbis  ufurpatio.  Ea  difceptatio  aliquot 
menfes  tenuit,dum  Joannes  Najus  Fran- 
cifcanus  ,  impigerrimus  alias  pacis  pro- 
motor  ,  excurrit  ad  Philippum ,  tanroque 
tempore  detinetur ,  ut  &  Gallus  Orator, 
&  Danus  Jacobus  Ulfeldius  cura  Jano 


dam  vim  fcmet  comparantibus  ,  ante- 
quam  facramentum  dicerent  Matthi^, 
atque  adinftar  Hungarorum  &  Mora- 
vorum  ,  gratiam  fibi  neri  ejufdem  divini 
cultus,  fuppliciterpoftulantibus ,  afTcn- 
fum  prsbuit  princeps.  Nec  diflScilior 
Caefar  ipfe ,  qui  Bohemis ,  Silefiis ,  Mo- 
ravis,  ejufdem  Auguftana;  confeffionis 
fociis ,  facrorum  libertatem  promulga- 
vit ,  diplomatibus  ad  id  folenniter  con- 
ditis ,  Acadcmiaque  Pragenfi  eorum  tra- 
dita  diteftioni ,  quae  res  poftmodum  mi- 
nus  finccre  obfervata ,  funeftorum  bello- 
rura  materiam  dedit. 

M  m  m  m  Succef- 


Ann. 


6^),  '        Rudolfiii  1 1.  Ca/ar.' 

Sudccffere  ftatim  tumultus  Juliacen-    tai-nexcip&ret,pr3ecipitiinrultu,gemin6 
fcs.  Mortuo  namque  Joanne  Guilelmo 
abfque  prole ,  atque  inde  Eledore  Bran- 
deburwico  ,  hinc  Palatino  Neoburgico  , 
aliifque  exconnubiis  cum  fororibusde- 
funfti  proo-natis,  fucceffionis  jus  pr^eten- 
dentibus,  Imperator  litis   difceptatio- 
nem  ad  fe  revocans ,  interim  Leopol- 
dum  Auftriacum  ,  Epifcopum  Argenti- 
nenfem  &  Pallavienfem  miferat ,  fuo  & 
imperii  nomine  Juliacenfes  ditiones  rc- 
d:urum.  Hujus  partibusprincipes  Pon- 
tificii,  illorum  Reformati  plerique  ftu- 
debant.  Hinc  conventus  Hals  Suevo- 
rum  Proteftantium  ,  hinc  Herbipoli  Ca- 
tholicorum :  hinc  federa  cum  exteris 
&  confpirationes  inteftina; ,  in  pernicicm 
tandem  Germanix  erupturse.  Brande- 
burgicus  Joannes  Sigifinundus  &  Pala- 
tinus  Wolfgangus  Wilhelmus ,  re  inter 
ipfos  compolita  pro  tempore  ,  fcripfere 
militem  ,  &  pleraque  ducatus  oppida  fuse 
poteftatis  fecere ,  excepto  Juliaco ,  quod 
Leopoldus  detinebat.Verum  &  illud  quo- 
que  a  Mauritio  NaflTovio ,  Belgicis  jam 
prasliis  foluto  ,  &  Chriftiano  Anhaltino 
obfeiTum,  fimulque  auxiliaribus  oppu- 
gnatum  Gallorum  copiis ,  deditione  ac- 
cipitur  port  bimcftre.  Ac  pofitis  utrin- 

que  armis  ,  lis  judicibus  delegatis  Colo- 

nia:  dirimenda  ftuftra  committitur. 
Per  hasc  Henricus  iv ,  Francorum  & 

Navarra:  Rex  fortiflimus ,  dum  altam 

vigilantia  fua  pacem  a  multis  jamannis 

regno  confervaflet ,  ac  nuper  florentiffi- 

nium  exercitum  ,  &  omnibus  rebus  ad 

magnam  expeditionem  inftruftum,  ad 

confinia  Gallis  &  Gcrmanis  coUocaflet, 

fpe  fafta  Juliacenfium  ditionum  poflef- 

foribus  parati  apud  fe  auxilii ,  multis  me- 

tum  injecit,  multis  male  opinandi  lo- 

quendique  occaftonem  dedit.  Cumhse- 

reticorum  fautorem  ,  &  morte  dignum 

audiflet  prsdicari  Francifcus  Ravailla- 

cus ,  extremjehomodementise  &  impie- 

tatis ,  interficiendi  regis  fui  confilium 

cepit.    Quem  na6lus  in  rheda  ,  Pariiios 

obambulantem  ,    contemplandi    caufa 

spparatus ,  quo  reginam  pridie  corona- 


adcor  ejus  ilJato  idu  cultrinecat,  re- 
gem ,  ii  limulationem  ejus  religionis , 
quam  plerique  in  eo  non  fuiflc  confir- 
mant ,  excipias ,  fuse  jEtatis  maximum. 
Sicarius  perditifiimus ,  vix  ullo  idonex 
posnitentias  iigno  edito ,  inter  exquifitif. 
fimas  poenas  nefarium  fpiritum  exhala- 
vit.  Filiusregis  Ludovicus  xm  ,  quum 
nonum  atatis  aiinum  nondum  implef- 
fet,  adminiflratio  regni  reginaj  matri 
collata  eft  ,  qu:E  &  promiflam  Juliaci 
obfelToribus  opem  tulit. 

Inquietiflimx  etiam  tum  res  Barbaro-  S^ond.^Jn 
rumerant-  Gambolatus  fane  Alepienfis  *^'"'> 
Satrapa ,  fraftus  a  Turcis ,  atque  a  fuis , 
Achmetis  gratiam  pollicitatione  mili- 
tandi  contra  Perfas  obtinuerat:  At  Perfa 
Siafaba  nihilo  iegnius  continuabat  expe- 
ditiones ;  Pontificem  ,  delato  ei  Chriftia- 
norum  fuse  ditionis  obfequio  ,  C£efarem  , 
jaftatione  virium  ad  focianda  fecum  arma 
provocabat.  Pontifex  ea  caufa  Religio. 
ibrum  familiis  injunxit,  ut  HebreseA- 
rabic^eque  lingux  Profeflores  alerent  , 
quorum  opera  in  conciliandis  Orienta- 
lium  terrarum  Chriftianis  uteretur.Mat- 
thias  jam  Hungarise  potitus  ,  pacem 
Turcicam  ftabilivit.  Turca;  a  Perfis  in 
Babylonia  ingentem  accepere  cladem. : 
in  mari  Medirerranco  cum  Florentinis 
&   Melitenfibus  varia  fbrtuna  dimica- 


runt. 


Mauriquoque  reges,  Fefl^  &  Mafoc^  Metn 
c\ ,  diuturnis  inter  fe  diffidiis  conflidati ,  ^*  ^i' 
vidique  ad  ultimum  a  Mulco  Sidaae  , 
amplifiimas  ei  Africse  ditiones  relique- 
rant.  Ejus  patruus  Schequus ,  Hifpania; 
regem  fuppetias  orabat  ,  aquo&pecti- 
nia  inftruftus  ,  Alarachiam  ,  firmifll- 
mum  littoralis  Africae  propugnaculum  , 
ad  columnas  Herculeas ,  corruptis  praj- 
fidiariis ,  Hifpanica;  tradidit  ditioni ,  tam 
fidei  fua;  in  Philippum  pignus ,  quam 
adverfus  Sidanemadjumentum.  Interira 
Philippus  e  tota  Hifpania  Mauros ,  vete- 
res  carum  rcgionum  incolas ,  malaquc 
fide  Chriftianifmo  tinftos  ,  pellit ,  quod 
Africanos  Mauros  &  Turcas  ,  in  perni- 

cicm 


tAchmetes  Tnrca. 

cicm  Hifpania;,  follicitarc  diccb.mnir. 
Exuti  agrisfiini.1i(tjLic  niilcri ,  .iiiriimquc 
&  gcmmas  cum  mcrcibus  commutarc 
juHi ,  rctento  tantum  viatico ,  n.ivibus 
export.mtur,  capit.^  liominum,  ut  nar- 
rant ,  .id  novics  c.  ntcna  millia ,  qui  divcr- 
lislocis  temporibufquc,  partim  cxpoliti 
in  littora  Africa; ,  partim  prohibiti  .ip- 
puliione,  partim  in  alias  gcntcs  fparli, 
ingenti  numero ,  famc ,  gladio ,  frigore, 
autaliis  malisperiere.  Undemultosce- 
pit  admir.itio  ,  quid  .ideo  pcrcgrin.is  & 
Jongc  diflitas  lucrari  animas  nitantur  Je- 
fuitaj,  tantarque  multitudinis  in  oculis 
fuis  verfantis  negligentes,  ad  certum  eam 
exitium  expclli  fullinucrint.  Neque  e- 
nim  dubium  ,  inter  tot  millia ,  puerorum 
prxfertim  &  mulierum  ,  dociles  rcperiri 
animas  potuille.  Scd  de  eo  quidem  ipfi 
viderint ,  nobis  quod  fupereft  hiftoria; 
pertexetur. 
SponA.  in  .  Rex  Polonus ,  compofito  cura  Rac- 
j^uilnrio ;  kofianis  diffidio ,  Suecos  fimul  R.u{rof- 
Cahif.  que/eacritcr  Liceilcntes  ,  fecundis  prce- 
his ,  illos  m  Livonia ,  hos  in  Lituania 


(?45 


Nicol. 
Trig.  in 
Annnit 
Japeni' 


tn  Chr. 

Micr.in  pi^ofterncbat.  Compettoque  ,  Ruflos 
Sjntttgm.  quofdam  adverfus  Sulskium  ,  duce  novo 
/•/'}?.  Pfeudodemetrio  ,  rebellare  ,  Smolen- 
fcum  Lituani.-E metropolin  ,  pridem  Mo- 
fcorum  fubditam  tyrannidi ,  obfidione 
cingit ,  in  qua  expugnanda  dum  labo- 
rac ,  alia  Polonorum  manus  ipfum  Sui- 
fcium  ,  cum  duobus  ejus  fratribus ,  prx- 
lio  viftum  capit.  Novogardia  obfequium 
Sigifmundo  ,  ipfeque  adeo  Chamus  Tar- 
tarorum  Aftracanenfiumdefert ,  anno- 
que  exeunre  Demetrius  impoftor  truci- 
datur.  Vilnam  exurunt  Mofchi.  Smo- 
lenfcum  bienni  obfidio  fatigatum  ,  po- 
ftremodat  Polonis  manus ,  ubiducenta 
Mofchorum  millia  feruntur  interiifle. 


quibus  per  literas  contulcrat  cum  Fr.  ju- 
nio  ,  dogmata  plcraquc.i  Calvinifcliol.-i 
.ilicna ,  Itudiofarjuvcntutidiligcntiusin- 
culcaverat ,  Francifco  Gornaro  ,  ejufdem 
Ac.idcmia:  ProfcfTore.acritcr  rcfraeantc.  •^f'"'^- 

T  ■       r      ■  »/1        11  r.man.de 

Lite  (a:pius  agitata  ,  cum  Magiltratus  j.^^j^^ 
ac  primores  cocpifTcnt  in  partcs  lecedcre,  i^raf. 
qui  Arminium  tucbantur ,  Remonftran-  SjinoJi 
tes  j  quiGomarura  Contraremonftran-  Dordr.  _ 
tes  dici  occoeperunt.  Tandcm  X  vcrbis 
&  ftylo  ad  Eidtiofas  molitiones,  adar- 
ma ,  ad  pugn<as ,  progrcfli  diffidentes  , 
grande  aliquod  malum  florcntiflimis  Or- 
dinum  rcbus  minabantur,  controveriia 
neutiquam  cuin  autore  fuo  exftindla.  E- 
tenim  mortuo  fub  annum  mdcix  Ar- 
minio,  novalisde  fuccefToreejus  Con- 
rado  Vorftiotenuit ,  quem  certatim.ib 
omnibus  appellatum  fchifmaticum  aut 
hsereticum  ,  atque  in  divinas  perfeftio- 
nes  injurium ,  nihilominus  ut  infignem, 
Dodorem  Rcmonftrantes  commenda- 
bant.  Quorum  ftudio  ille  adeptus  fun- 
d:ionem  publicam  ,  prxpotenti  regis 
Brirannorum  adverfatione ,  earurfus  ex- 
cidit ,  fosderis  &  amicitia:  difToIutionem 
minitantis  Ordinibus  ,  nifi  corrupto- 
rem  divin^e  veritatis  defincrent  fovere. 
Amotus  vero  &  fepofitus  Goudam  Vor- 
ftius ,  Pcix  tamen  faftioni  quafi  pro  Apo- 
ftolo  fuir ,  donec  glifcens  fiibinde  difcor- 
dia  ,  non  tam  tranladlione  ,  quam  expul- 
fione  aut  cxdc  Arminianorum  opprefla , 
coepic  relanguefcere ,  pro  ut  fuo  ioco  di- 
cetur. 

Invafit  &    Septentrionem    noftrum  Eman.di 
acerba  cum  Suecis  contentio.   Carolus  -^^"'- 
.IV  Suecorum  Rex,  quod  cum  Polono  j^?j 
bellaret,  navesper  HcIIefpontum  Dani-  inCor^t. 
&  ex  ipfa  Dania  Riaam  &  3.6.  Bo- 


cum  ,  ac  ex  ipla  iJania  Kigam  <5c  na  iso-  skid, 
ruffica  itantes  oppida  ,  paflim  detinebat. 

atqueut  folenseft  difficilioribus  ad  ma-  ;  Lappones  maritimos  (Norvegiasilhpars 

'  funt )  vc-xabat  tributis  ,  quorum&titu- 
lo  infolenti  uti  cocperat.  Ea  de  caufa 
Chriftianus  IX  ,  mjfib  ad  cum  feciali , 
quum  uihil  refponfi  fcrret ,  Calmariam-, 
permunitum  Suecice  oppidum  ,  obfi- 
dct ,  repulfifque  erumpentibus ,  Vi  ex- 

.mcnfi  Paftore  Theologus  Leideniis ,  de  !  pugnat ,  exeunte  Maio ,  anno  hujus  fecuJi 

''  Mmmm  z         undeci- 


gnas  urbes  prsliis ,  obfidentiumingens 
turba. 

Tunc  vero  Belgas  foederatos  inteftina 
invafit ,  fuper  aliquot  Chriftianifiui  qus- 
ftionibus  difcordia. 

Jacobus  Arminius ,  ex  Amfteloda- 


i6iu 


(^44 


Chrifiani  iV.cum  Carolo  Il.Bellum» 


idi. 


undecimo.  Et  quanquam  edixerat ,  ne  m  i 
impuberes  fexumque  fequiorem  a  milite 
fkviretur  ,  tamen  cum  mulieres  lapidi- 
bus  incefferent  irrumpentes  ,  promifcua 
fuit  cxdes,  cxacerbatis  &  eo  Danis  ,  quod 
frumentatores  fuos ,  nuper  a  nobili  quo- 
dam  fraudulenter  evocatos  ,  contra  da- 
tam  fidem  trucidatos  meminiflent.  Ca- 
pto  oppido,  arx  Caroli  freta  fub{idio,diu- 
tiusviftorem  diftinuit.   Crebrseibicum 
proximis  Succorum  caftris  concertatio- 
nes ,  cacdes  multa^.  Dumque  oblidioni 
advigilant  Dani ,  interceptis  a  Sueco  lite- 
f  is ,  quibus  Chriftianopolitse  auxiliares 
copias  poftulabant ,  mittuntur  eo ,  qui  fe 
Danicum  fingcndo  prxiiidium  ,  prselatis, 
qua:forte  nupcr  eripuerant ,  vexillis ,  op- 
pidanos  fallerent,  Ita  inlidiis  doloque  ca- 
pta  Chriftianopolis,  incendio  deletur,  in- 
colarum  plerifque  necatis.  VicifllmSue- 
ci  clafle  a  Danis  {|5olianturi,terumque  ex- 
pelluntur ,  quod  reccperant ,  Calmarien- 
li  oppido.  Qui  jufti  praelii  copiam  non 
facerent ,  oblidionique  folvends  impares 
viderentur ,  Chriftianus  Sommius ,  qui 
arcem  tencbat ,  regi  eam  Danorum  tra- 
didit.  Ubicviii  tormcntaxnea,   &fex 
armatae  naves ,  cum  omni  inftrumento 
bellico ,  in  regis  poteftatem  venere ,  Au- 
<Tufto  ineunte.  Secutas  fortem  Bornhol- 
mia,  Olandia,  Goldburgum.   Carolus 
impatientius  ferens  acceptas  clades ,  ad 
duellum  provocat  regem  Chriftianum  , 
quafi  duorum  pcriculo  univerfijm  certa- 
men  niteretur,  fed  cum  impar  astas ,  con- 
ditio,-  taufa  eflet  regis  utriufquc ,  indi- 
gnabundam  provocationem  falfe  Re-x 
DanUs  elufit.  Carokts,  accedente  ad  fe- 
ni^lm  &  agritudines  moerore ,  confeilns 
cft  fequenti  menife ,  fucceffore  Guftravo 
•Adolfo  filio ,  qui  haffcenus  csresie  rem 
Suecicam  adminiftrat.  Fmiente  annoaa 
Elsburgum  ,  alteram  quafi  Suecia;  cla- 
vem  ,  captds  Suecorum  naves  plerasque  , 
quam  viftoriam  quinto  poft  menfe  ca- 
'ftclli  dcditio  fecuta.  Eam  regis  Dani  feli- 
Gitatem  obnubilavitreoinanTiors,  quse 
cnixa  anno  hujus  a^vi  nono  Fridericum  , 
'Verdcnftm  poftca  Epifcopum ,  undeci- 


mo  meunte  Ulricum  Suerinenfem ,  mox 
duodecimo  laudaciflimam  vitara  beato 
fine  claufit ,  ingenti  hifce  reonis  fui  defi- 
dcrio  reliclo.  Rex  ipfc  penc  intcrccptus 
infidiis,Francifcum  Rantzovium,  Chrift. 
Barnecovium  ,  Stcnoncm  Rofenfpar- 
rum,  aliolque  nobiles  non  paucos,  lu- 
duofo  quidem  privatis  domibus ,  fed  fe- 
lici  patrix  prslio  amifit. 

Initium  ejufdem  anni  funeftavit  obi- 
tus  Csfaris  Rudolfi  ,  quem  femeftri  fpa- 
cioinopinatum  Chriftuni  ii  Saxonisfu- 
nus  prjEceflerat ,  fequcbaturque  Ernefti 
Colonienfis.  Hujus  SeptemviratumFcr- 
dinandus  Bavarus  ,  iftius  Joanncs  Gcor- 
gius  frater  fiilcepit.  Ca;fare  vivo  acvi- 
dente,  Hungariam  Auftriamque  Ma:t- 
thias  frater  artificio  quodam  in  fe  tran- 
ftulerat  ,  quibus  &  Bohemiam ,  paucis 
ante  mortcm  ejus  menfibus  ,  adjecit.  E- 
tcnim  miles  Leopoldicus ,  qui  ruendx 
adminiftrationi  Juliacenfi  fcriptus,    ac 
poftmodum  ad  ix  peditum ,  iv  equitum 
millia  auftus  fuerat  ,   invaferat   Bohe- 
miam  ,  Buduifium  aftu ,   Pragam  mino- 
rem  vi  occupavcrat.  Inde  adventante  in 
auxilium  Bohemis  Matthia  ,)am  adfubi- 
tas  hafce  imprefliones  fremente ,  Casfar  Spend.  !n 
tradcre  ei  Bohemicam  coronam ,  an-  •"f^'.^"^- 
nuafque  pacifci  penfiones  adigitur.  Exer   chr^E. 
citus  Leopoldicus  ,  gratiametuvcMat-  fnan. 
thise  fraftus ,  reprzfentato  fibi  ftipcn-  1. 15. 
dio ,  dcmigrat.  Rudolfus  pra:crnantc  jam 
diffidiorum  civilium   Germania ,  dere» 
penteinfata  conceffit,  imperio  fundius 
annis  xxxv  ,  immenfa  vi  auri  in  thcfau- 
risrelifta,  majori  pacis  publica:  defid^e- 
rio.  Princcps  cceter^cximius ,  fed  matri- 
moniiabftinens  ,  liberiorique  ,  quamfas' 
erat ,  Veneri  afliietus ,  culpam  haud  mo- 
dica  dignitatis  jaftur^  luit ,  infuperquc 
liberis  orbus  legitimis ,  dum  fratres  , 
Matthiam  ,  Maximilianum  ,  &  Alber- 
tum  fimiliter  rclinquit  orbos ,   patruc- 
lcm  deniquc  hsredem  habnit.  "Hac  fc. 
occaiione  foecunda  Maximiliani  regia  ad 
Caroli ,  fratris  ejus ,  ftirpem  dcvolvitur , 
qui  e  Maria  Bavara  quinque  filios ,  decem 
fifias  procreayerat ,  quorum  Ferdinandus 
I  natu 


RHdolphns  1 1.  Cxfav, 


^45 


natu  maximus  tempore ,  quo  Iixc  fcribi- 
rniis ,  Augurtum  apiccm  iiiter  perpctuas 
Gcrmania:  turbas  tcnet. 

Biennio  .'inte   Rudolfum    deccflerat 
Fridericus  Palatinus,  hxrcde  filio  cogno- 
niini ,  t]ui  tutore  ufus  Joannc  Bipontino 
(  licet  Philippus  Cuilelmus  Ncobur8;icus 
feptemviralem    tutclam  iibi  aflererct) 
Eliftbetam  ,  Jacobi  vi  filiam,  fibi  junxit, 
nobilque  intcr  alios  fpcftantibus  ,  pom- 
pofo  apparatu  deduxit  Heidelbcrgam. 
Sed  id  quidcm  anno  hujus  (eculi  xui  ac- 
cidit ,  quum  jam  Cxfar  Matthias  Germa- 
nia  potiretur,  D.icia  GaborBethlemus. 
Cxterum  fuperftite  adhuc  Rudolfo  , 
in  Tranfylvania  res  varie    nutaverant. 
Batorio  Valachiam  penc  eripuerat  pra:- 
fcdlus  Radulenlis ,  ejufque  ad  Cronfta- 
dium  fuderat  copias.  Inde  Forgatfcio 
creverataudacia  in  Tranfylvaniam  mo- 
vendi ,  &  Claudiopolin  ,  aliaquc  loca  mu- 
nita ,  rcdigendi  fub  Matthiasregis  domi- 
nium.  Verum  ,   (quje  eftbellicje  fbrtis 
inconftantia  )  rurfus  a  Batorio  profliga- 
tus ,  compuliufque  in  {ylvas  Forgatfcius, 
quum  varias  pertuliflet  miferias  ,  recefle- 
rat  in  Poloniam  ,  quando  Sutfchius  a.  Po- 
lonis  dimittebatur  ,  ut  Mofcoviam  eis  ; 
fubjiceret ,  irrito  conlUio.  Poloninam-! 
que  a  Ruilis  acri  ad  extremum  prselio ; 
vifti ,  etiam  Smolenfco  rurfus  excide-  ; 
runt.  Batorius  Auftriacis  femet ,  Tur- 
carumodio,  applicans,  Gaboriviam  ad 
principatum  capefl^n<ium  Sultanico  pa- 
trocinio  aperuit.  Dicendanuncerudito- 
rum  funera ,  quibus  primordia  hujus  fe- 
culi  caligarunt.  Res  fa,ne  pr<eclaras.ten- 
tarant  aiiqui. 
AEia  Cet-      Colloquio  Ratifponenfi ,  erat  diice- 
/o^.  Ra-  ptatum  ,  ii  convenire  in  principiis  fidei 
fij''        Ronaanenfes  cum   Protcftantibus  pof- 
fen.t.  Philippus  Hcilbrunnerus  &  ^gi- 
dius  Hunnms  contenderant ,  eloquiaDn 
foripta^jfeideo ,  uf  mrjvampmiieant folft 
omniuma(i4iter.tiam6eatimdatem.creden- 
dorum  ,  judioe  (ecundum  e0.  coatroverfia- 
.rmti  Spiritti  Sanfio.    Sed  contra  Jacobus 
«.Cretfcrus,  Albcrtus  Hungerus,    Ada- 
nnis  Tannerus,  judicem  litium  conftitue- 


runt  Romanum  Pontificem ,  lcgcm  8c 
normam  non  folas  liccrasdivinitus  infpi- 
ratas ,  (idSc  traditioncs  viva  Ecclclix  vo- 
cc  traditas.  Sic ,  controverlia  in  ambiguo 
relifta.  dilccflum.    Secutx  anno  hujus 
feculi  fccundo  mortes    Francifci  Junii 
Galli ,  Danielis  TofTani ,  Guiliclmi  Per- 
kinfi  Angli ,  Cafparis  Peuccri  Mcdici  8c 
Hiftorici ,  Pauli  Melilfi  Franci ,  Joannis 
PafTeratii.  Anno  mdciii  ,  iEgidii  Hun- 
nii,  Theologi    Wittebergcnds  eximii. 
Sequcnti ,  Syriaci  Spangenbergii ,  Chri- 
ftophori  Pezelii ,   Luca^OIiandri  Theo- 
logorum,  Jani  Douzse,  arte  &  Marte 
pra:ftantis  Batavi ,  Oberti  Gifanii  Sicam- 
bri,  Hieronymi  Mercurialis  Forojulicn- 
fls  ,  Melchioris    Junii    Argcntinentis. 
AnnoMDcvIongKvam  fenedtam  abfol- 
vit  Thcodorus    Beza  Vezelius ,  quem 
Spondanus  Calvinianorum  Calipham  di- 
cit.  David  Para:us ,  elevata  intcr  Lutheri 
&  Calvini  fedtatores  lite ,  concordiam  u- 
triufque  perfuadere  fruftra  ftuduit.  Scx- 
tumannum  Juftus  Lipfius,  varia  litera- 
tura  nobilis :  Septimum  Ca^far  B.aronius 
Cardinalis,  Georgius  Mylius  dc  Lucas 
Trelcatius ,  TheoTogi ,  Joannes  Rcinol- 
dus  Anglus ,  Otto  Cafmanus ,  Mavtiniis 
Crufius,  decefTuinficrnierunt.  Odavum 
Arnoldus  Huitfeldius ,  Danorum  Hifto- 
riographus  &  Cancellarius ,  &  Philippus 
Nicolai ,  Paftor  Hamburacnfium  clarif^ 
fimus.  Initium  anni  noni  funeftavit  mors 
Jofephi  Scaligeri ,  rariflimse  eruditionis 
viri ,  &  Caroli  Clufii ,  Botanici.  Decirous 
rapuit  Amandum  Polanum ,  infignem 
inter  fuo^s  Theologum.  Valentinus  Smal- 
cius  ,  Chriftophorus  Oftorodus  ,   Geor- 
gius  Enjedinus  ,  &  alii ,  infauftum  Faufti 
Socini  magifterium  fequentes,  fopitam 
multis  feculis  iPhotini  hasrefin  ab  inferis 
inlucerarevocarunt.  Quidam,  fumpto 
fratrumRofeaJcrucis  titulo ,  incredibi- 
lem  perfe6iionem  &  fcientiam  omnium 
artium,  Magia^prsfertim,  multis  libellis 
profeffi  ,  nihil  dum  humanogeneri  ccnx 
falutis  aut  notitia;  de  fe  prslutere.  Fama 
de  iis  aliquot  annis  jadtata  in  tenebras , 
equibus  emerferat ,  recidit. 

Mmmmj  MAT- 


Catech. 
Raiav. 


^4*^  MAtthm  Imp.  ChrifUnm  IF.  Rex  DmU. 


M  A  T  T  H  I A  s    Imp.    Roniaiius. 
AcHmetes  Turcicus. 
OSMANES   vel  Othmannus   II. 


tAn.ChrU 
Jii  Il5l2. 

£■»>'!'»'  XK  Atthias  prasfcnti  omnium  Eled'0- 
ff.'"°  rum .  (  pra:cerquam  Brandeburgici') 

OSiav.  ^eiuilTagiocreatusImperator,  ftacim  Au- 
t^tr.in  guftalia  fumptit  ,  redimita  limul  diade- 
Ma.Hetir.  mate  Anna  Tirolenfi ,  conjuge  &  con- 
Spond.  in  fobrina  fua,  religionis  majorum  perquam 


■LAnnal, 

Mate. 

Schad.  in 

Cont. 

Sleidan. 

Calvjf. 

Gbr. 


i6i\ 


ftudiofa ,  qua^  tribus  ante  maritum  men 
fibus  deceilit  fterilis.  Cum  aulam  Cse- 
far  Praga  Viennam  tranftuliflet ,  indixit 
Ratifponx  comitia  ,  quibus  ipfe  inter- 
'.  fuit,  memor,  quamparumproximisper 
Ferdinandum  Archiducem  Rudolfus  ef- 
feciflet.  Hic  vero  Proteftantium  pleri- 
que  omnes  ,  demto  Eleftore  Saxonum 
&  Ludovico  Haffo  ,  (quorum  ille  ex- 
cluflis  Juli.icenf!um  terrarum  pofleflio- 
ne ,  hic  a  Mauricio  patruele  prasfediura 
exutus  Marpurgenfi  ,  alieniores  fe  a  fer- 
vidii  reliquorum  confiliis  gerebant ) 
multis  iTiodis  onerari  Euanp-elicos  que- 
runtur  ,  dum  fummi  tribunalis  judices 
feu  Spira; ,  feu  inaulaprofcriptionesaut 
alias  poenas  in  cosfaciledeccrnunt ,  ad- 
vcrf^que  rcligionis  principibus  execu- 
tiones  committuntur.  Poftulantinftan- 
tius  ,  ne  deinceps  numero  valeant  vota, 
quod  ea  ratione  in  promptu  habeant 
Pontificii  ordines  in  ordinem  cogere 
Euangelicos  j  fed  ut  squabile  jus  deciden- 
di  fit  penes  utriufque  partis  fuiFra^atores. 
Quum  parum  aut  nihil  impetrarent ,  fe- 
que  a  confultatione  publica ,  quoadque- 
xelis  eflet  fatisfadum ,  pervicacius  fub- 
ducerent,  crevit  difcordiaprocerum  j  a 
comitiis  re  infefta  difceflum  eft  ,  nifi 
quod  plurium  arbitrio  decreta  eft  fym- 
bola  ad  propulfandum  bellum  ,  quod 
Turca  Achraeres  Tranfylvanis  inferc- 
bat.  Etenim  accufato  apud  Sultanum  Ba- 
torio ,  quod  cum  C^efare  faceret ,  eique 
tradere  Daciam  niteretur  ,  primo  An- 
dream  Gretzium  Turca  ,  inde  Bethle- 
;Tium  Gaborem ,  fuis  viribus  conftituere 
fiduciarium  Dacorum  principem  para- 
bat,  neque  fidas  in  Pannonia  feryare  mdu- 


cias  videbaiur.  Atque  Batorius  fane ,  Sa- 
xonum  in  Dacia  reliquias  crudeliter  ha- 
bendo,  dum  promifcuequofvisperfidias 
fufpeftos  ad  flipplicia  rapu;t ,  plus  terro- 
ris,  quam  viriiim  robonfque  circumfere- 
bat.  QuareprofligatusaGabore,  auxi- 
liis  inftructo  Turcicis ,  paulo  poft  Vara- 
dini  fiiorum  proditione  interiic.  Gabor 
Lippa  ,  aliifque  munitionibus  cradicis, 
Turcam;  dataque  obfequii  fide,  Caefarem 
placavit.Ne  bellum  in  Pannonia  renafce- 
retur,  Arabum  opportuna  feditionefa- 
ctum  eft ,  qui  Adenum  Sultaao  ademere ; 
Emiris  Saidas  (is  e  Godofridi  Bulionxi 
pofteris  fe  ferebat)  filio  Damafcenum 
quoque  purpuratum  ingenti  cum  ftrage 
proturbante.  Erat  autem  tempus  illud 
terra:  motibus ,  eluvionibus ,  procellis, 
chafiTiatis.,  prodigiis  ,  incendiis  nimiis 
portentofum ,  imde  cordati  accenfam  in 
mortales  Dei  iram ,  perfpicue  ominaban- 
tur.  Et  verein  Germania  Juliacenlisxii- 
tio  erat  pomum  Eridos  interprincipes. 
In  Galliaconjugium  Ludoviciregiscum 
Anna  Maria  Auftriac3,Hifpana  pnncipe; 
vicifTim  PhilippilV  ,  Hifpanise  hsredis 
cum  Elifabeta ,  Galli  fororc ;  In  Italia, 
ex  morteducis  Mantuani,  Monferraten- 
fe  territorium  inter  Sabaudum  &  Man- 
tuani  fratrem ,  difTidiorum  fomitem  mi- 
niftrabat. 

In  Septentrionequidem  noftro,  captis 
a  Rege  Chriftiano  Calmaria  &  Elsburgo, 
prsecipuis  Suecorum  ad  Balthicum  &  He- 
fperium  mare  propugnaculis.at  poft  pr^- 
lia  atrocia ,  a  felici  viftoriarum  curfu  pe- 
ftilentis  contagii  vehementia  retrahen- 
te,  pax  tandem  redintegrata  eft ;  ea  lege, 
ut  deleto  Lapponum  titulo  ,  Rex  Suecus, 
veteri  ut  dominio ,  fic  elogio  acquiefce- 
ret ,  in  belli  fumptus  Dano  regi  folveret 
duodecim  auri  tonnas  ,  ut  vocant  ,  & 
dum  id  debitum  luit ,  Elsburgum  relin- 
queret  pignori  ,  reliquis  interim  oppi- 
dis  ei  redditis.-Exinde  fida  inter  utram- 
que  gentem  pax  foret  ;  quse  haftenus 
maxirno  utriufque  commodo  fervatur, 
regibwi  ipfts  mutuo  •virtutum  j  beUic& 
prAfertim  magiimimitatis  »  &  purio- 

m 


Mttr. 
lib.  5  t. 
S^ond, 


MatthiiU  Imp. 

ris  reltgionii  adfpeclu  ,  infolitnm  fere 
majoribtti  ftiis ,  fed  optettiftmam  fernper 
pleoi  utilijjimamq^e  amictliam  colenti- 
but. 

In  Afia  Achmetes  ,  compofito  ali- 
quamcliu  ciim  Paithis  bello,  Hollaiidos 
admilit  iu  fcedus ,  quoiumlcgatusCor- 
nelius  Hagius  exquilito  By zautii  appara- 
tu  exceptus ,  commerciorum  immunita- 
tem,  &:  captivorum  dimiflioncm  de  facili 
obtinuit ,  Hiipaiiorum  crediderim  odio, 
quibufcum  fere  perpetuum  Turcis  diffi- 
dium. 

Erat  &  in  Mauritaniam  intenta  Turci 
aula  ,  ubi  .i  ferro  ad  magicas  artes  deven- 
tura  fuerat.Ingens  enim  Sidanis,Maroc- 
ci  regis  ,  exercitus  parva  magi  manu 
rtratus  eft ,  regnuraque  mago  celiit.  Sed 
rex  alium  nadus  ejufdem  artis  gnarum, 
rurfus  priorem  devicit,  qui  tamen  inftau- 
rata  incantatione  ,  denuo  potitus  Ma- 
rocco ,  credulse  plebi  fpeciera  vatis  pr^e- 
buit.  Sic  ludunt  Dzmones  inter fuos  ajfe- 
cIm  in  permciem  infelicium  animarum. 

Neque  Gallia  immunis  fertur  earum 
fuilTe  fraudiura.  Ibi  Marchio  Ancrxus, 
repente  collefta  regins&invidiofafane 
gratia  ,  incantamentis  fertur  effeciile,  ut 
omnes  prx  ipfo  principes  parvi  effent. 
Magifter  equuumFranciscreacus,  do- 
mo  ipfe  Florentinus,  r6gem,qui  nondum 


nium  valide  rcfcllente  ,  Hugonotifque 
regnum  pcrcgrinxtradipotcftati,  prx- 
ter  majorum  initituta,  haud  vanc  con- 
tendcntibus.    Scd  cxiis  Conda:i  copiis ,  i^irj.. 
Ancrsei  prsvaluit  faftio  ,  ad  ultimum 
cxitio  ejus  finita  &  Condsi  captiv.tate. 
Interim  Aquiigrani  &  Colonia:  Pontifi- 
ciae  partes  ,  Francofurti  &  Vormatia: 
Judaic^,  fidliofc  impugnabantur,  gran- 
di  feditioforum  malo.  Aquifgrani  mul- 
tis  jam  annis  diffidia  ferbucrant.    Sena- 
tus  e  Pontificiis  (  qui  fe  Catholicos  ap- 
pellari  malunt)  fuppletus,  abdicatis  Pro- 
teftantibus ,  omni  facrorum  eis  exercitio 
tam  domi  quam  foris  interdixerat ,  pu- 
nieratque  recufantes.  Id  civesinfuetam 
fervitutem  interpretati  ,  quod  nec  au- 
direntur  in  curia  ,  urbis  per  tumukura 
a  plebe  excitatum  potiuntur  ,  Jefuitas 
ejiciunt.   Intercedentibus  deinde  Julia-  1614» 
cenlium  terrarum  pofTeilbribus  ,  lega- 
tifque  Francicis ,  concordia  farcitur ,  fed 
qua  prifcs  religionis  fenatus  teneri  noU 
let,  noviquc  patres  in  curiam  adfcifce- 
rentur.  Ea  difcordia  profcriptionis  ful- 
men  Casfari  extudit.  Similiter  Colonia: 
multi  j  facro  fao  prohibiti  ,  Mulhei- 
mum,  quod  alteroaburbelapide  Julia- 
cenlium  muniebatur  auipiciis  ,  fccefle- 
rant  ,  frequentiaque  nov^e  civitatis  (uc 
habebatur")  &  metuendum  robur  ,  A- 


in  fuara  tutelampervenitlct,  regnumque  |  grippinenlibus  accenderat^mulationem, 
fere  habebatinpoteftate,  xrario  deute-  j  privilcgiis  cautum  fibi  jadlantibus  ,  ne 


batur ,  leges  pro  arbitrio  figebat,  refige 
batque.  Ea  caufa  Hennco  Borbonio 
Condxo  principi ,  Henrico  Bullionio  , 
Nivernio ,  &  aliis  regiae  proximis,  fecef- 
fionis  fuit,  &  tumultus  inteftini.  Cum- 
que  tandem  promulgatio  Tridentini 
concilii  toties  elufa ,  urgcntibus,  qui  Ita- 
iicse  &  Pontificis  faftionis  erant ,  cxifTet 
in  vu!gus,a  multis  eft  reclamatum.  Curia 
^arificnfis  delcnda  fanxit  Marians  ,  Fr. 
Suarczii ,  Bellarmini,  &  aliorum  fcripta, 
quibuspoteftas  Pontificiregis  abdicandi 
datur, 

Cardinalis  Peronius,  cum  clero  &  no- 
bilitate  pleraque  ,  autoritatem  concilii 
ajSeruit,  Jacobo  Anglorum  regePero- 


ea  vicinia  urbs  ad  Rhcnum  condcretur. 
Re  literis  plurimum  difceptata  ,  inter- 
dicitur  &  principibus  ,  Brandeburgi- 
co  inquam  &  Neoburgico  ,  cedificatio- 
ne  Mulheimi ,  &  civibus  deftrudio  im- 
peratur  ab  Oefare,  cunftantes  profcri- 
buntur. 

Dum  ea  Jis  tenet ,  Wolfoangus  Gui- 
lelmus  Neoburgicus ,  &  Georgius  Gui- 
lelraus  Marchio  ,  Eleftoris  filius ,  co- 
gnati  principcs ,  fuper  poflcflionc  ma- 
ternarum  ditionum  diflidere  animis , 
mox  &  religione  Cffipcre.  Ille  dufta 
Magdalena  Bavara  ,  ad  Pontificios  fe 
applicat ,  hic  ad  Calvini  fedatorcs.  Il- 
le  munit  DuHeldorpium  ,  hic  Batavo- 

runi 


6a,% 


rum  manu  Juliacum.  Csfar 
Alberto  fratri  executione  fententice ,  ad- 
verfum  Aquifgranenfes  lats ,  oleum  i^ni 
afFudit.  Neoburgicus  Mulheimum  3e- 
ftruendo,  parereedidoCseCiris,  Ele£tor 
Brandeburgicus  ejufmodi  profcriptio- 
nes ,  quaii  prster  leges  imperii  evulga- 
tas ,  refcindi  poflulare.  Interim  Spino- 
la  Aquifgranum  occupat ,  reftituit  fena- 
tores  ;  fugiunt  Euangclici ,  quireman- 
ferant,  puniuntur.  Mox  &  Mulheimum 
excindit  idem  :  Vefaliam  ,  infignc  ad 
Rhenum  fl.  oppidum ,  aliaque  Juiia<:en- 
lis  dominii  loca ,  pro  Neoburgico  fubi- 
git.  ^  Vicifllm  Mauritius  a  Brandebur- 
genli  evocatus  ,  Emericum ,  Retzum , 
&  Marcani  comitatus  pleraque.  Dum  ille 
ad  Retzum  hsret,  Vefalia  a  Ludovico 
Velafco ,  contraquamconvenerati  co- 
piofum  alere  pra^fidium  trium  millium 
cogitur;  NeoDurgicus,  cxftindo  patre 
Philippo  Ludovico  ,  Romanenlium  fuis 
in  ditionibus  inftaurat  cultum  ,  Bran- 
deburgcniis  in  fuis  (ut  quam  longiffime 
ab  eo  recederetur)  Calvini  'mum  pra;fcri- 
bit  ,  adeo  in  altcram  declinantes  ambo 
partem  ,  ut  fubditis  segrefcerent  animi 
intemperieprincipum ,  'acBerHnifere  ad 
feditioncm  proiiliretur  ,  tumultuante 
admodum  plebe ,  ad  ritus  Lutherani  im- 
mutationem.  Francofurti  oborta  ob  Ju- 
dxos  feditio ,  uti  &  Vormatis.  Ilh  atro- 
cior,&  cum  manifcfto  Csfaris  conjunfta 
contcmptu  ,  Fetmilcho  &  aliis  capite 
ftetit :  hsec  mitior ,  nec  ratione  fua  ca- 
rens  ,  Friderici  Septemviri  vigilantia  fb- 
pita  ,  atquc  paucorum  exilio  finita  eft , 
Jud^eis ,  quos  cives  ob  immanes  ufuras 
cxcgerant  ,  urbe  abftincre  jufiis.  Qui 
Francofurtum  quidem  pompofe  funt  re- 
du£ti,  haudiine  Chriflianorum  oppro- 
brio,  exitiale  illud  ReipublicA  virmfuopte 
p^JJifngremiofowntium.  At  Salinis  Thu- 
ringorum  cmerfit  haudquaquam  tolera- 
bilior  Stifelii  &  Ezechielis  Methi  bla- 
fphcmia ,  quife  maximum  illum  Michae- 
lem  &  immortalem  ,  Deique  vcrbum 
jadtare  aufus  ,  experimento  ipfo  mife- 
rum  fe  mortalemque  demum  didicit.  Va- 


iyHatthias  Cafar» 

mandata  lentinus  vcro  Smalcius ,  fparfis  hinc  inde 
Socini  fuifque  libellis ,  Chriftum  Jefum 
ajternam  habere  Deitarem  perncgavit. 
Cui  fc(fi;2 ,  quamquam  ex  omni  Chriftia- 
norumclafle  valide  contradicitur,  Sar- 
matia  tamcn  Daciaque  vires  hufpuium- 
que  praibet.  Ac  nifivigili  doctorurn  cala- 
mo  obvistm  argutiis  ejfet  itum ,  novitatis 
avidA  fiuxique  ingenii  juventus ,  inaudi- 
tum  majortbus  Chrijiianifmum  imbibiffet. 
Interim  Turca  vicennales  cum  Ca;fare 


renovat  inducias ,  haud  levi  Cofacorum  spsnd. 
agitatus  injuria.  Illienimpra^cipuasinte-  ^'tr. 
tioris  Mofchovia:  urbes  anno  xiii  perpo-  "^-  3** 
pulati ,  quum  &  Tartaris  graves  intulif- 
fent  clades  ,  Turcarum  in  Ponto  Euxino 
XXIV  triremes  cremarunt.  Qjiin  &  ir- 
ritatiores  ,  ad  Sultani  expoftulationcs ,  • 
Thraciam  ipfimpercurfint ,  penc  ufquc 
admosniaByzantinaprxdabundi ,  Naja- 
geniium  Tartarorum  diripiunt  terras  , 
Bithyniam  vaftant  &  P.iphlagoniam , 
Tr.^pezuntem  cum  portu ,  armamcnta- 
rio ,  triremibus  evertuut;  Sinopen  Pon- 
tiinccndunt ,  opimaquc  prsda  ditiffimi 
rccurrunt  in  Sarmatiam.  Ea  damna  cum 
farciri  Achmetes  a  rege  Polono  pofceret, 
ille  fe  infcio  illata  rcfpondit.  Ne  crgo 
ferrum  in  Polonos  ftringcret ,  Pcrfarum 
regis  in  Afia  felicitate  elt  prspeditus,  qui 
defedione  quorundam  Sultani  purpura- 
torum  ufus ,  late  Turcicas  depopulaba- 
tur  provincias ,  &  Georgianorum  re- 
gem ,  Sultano  adhxrentem ,  principatu 
pene  fiio  multabat.  Neque  fortunatior 
Turcis  annus  xvi  illuxit ,  q^uo  terra  funt 
marique  c^efi.  Ab  Hifpanis  quidcm  in 
mari  Mediterraneo ,  fimulque  a  Floren- 
tinis  &  Melitenfibus :  tum  vero  in  palu- 
de  Mceotide  a  Cofaccis ;  Denique  a  Per- 
iis  in  Aiia ,  ubi  xi  eorum  milliapcfte  fer- 
roque  occubuerunt.  Viciffim  tamenaf- 
fumptis  Tartaris  ,  incubuerunt  copiofb 
agmine  in  Podoliam,  magnafquc  ibi  prx- 
dasegere.  Poft  qua:  Achmetes,  annoty- 
rannidis  xiv  fere  cxplcto,  in  locum  fiium 
migravit. 

Eadem  tcmpeftate  Ruffia  ancipiti  a  spond. 
SuecisPoJonifquebellovexabatur.  Multi  Cahifin 

Ruflb- 


SigifmHndm  Rex  Polonia. 


/fipend. 
Mctr, 


6^0 


RuflTorum  fub  Polono  mercbant,   Vla- 

didao  ejus  filio  Mofcoviam  acqiiilituri , 

quorum   comperca  ex  defcdlu  flipcndii 

icditionc  ,  Tartaris  audacia  furrcxit  in 

Podoliam  irruendi.   At  placati  tandem 

auro  &  promilTjs  Mofclii ,  tres  popula- 

rium  fuorum  profligant  cxcrcitus ,  Neu- 

dam  pro  Polonis  intercipiunt,  cx  alia  par- 

tc  Suecis  Plefcoviam  ad  dcditioncm  adi- 

gentibus,quibus  poftmodum  &  alia  Ruf- 

lorum  oppida  accefTere.  Mofqua  a  Polo- 
nis  crematur.Iis  cladibus  frafti  Ruflorum 
proceres ,  pofita  tandem  inter  fe  cemu- 
Imonz,  unum  e  fuocorporeprincipem 
conifituunt ,  Michaelem  Fcderovituim, 
mifiitque  legatis,PoIonum  regem  &  Cx- 
farem  pacem  orant.  Annuit  C^efar ,  Po- 
ionus  annuit. 

Subinde  arflt  &  Italia  bello  ,  ex  Fran- 
cifci  Mantuaniducisobitu.  Ferdinandus 
cnim  Gonzaga  ,  frater  defunfti  &  Car- 
dinalis ,  abdicato  pileo ,  conjugem  qu£e- 

rens  ,  ditionem  avitam  apprehenderar,  erat )  padlionem,  quam  principum  Ju- 
a  quo  Carolus  Emanucl  Sabaudus  re-  Jiacenfium  legati  ,  dc  partienda  terra- 
petebat  filia:  fua;  ,  quondam  Francifco  /  rum  adminiftratione  &  ufufrudluinivif- 


ftum  arrforccft  Brunfvicenfe  bellumin 
Saxouia. 

Hcnricus  Julius  id  olim  impcrantc 
Rudolfo  intermiferat ,  Pragamqucpro- 
fedus  profcriptionis  fulmcn  in  Bruns- 
vigos  ab  Cxfire  impetrarat.  Ibi  poft- 
quam  debitum  natura:  morbo  exfolvif- 
fet,  Hannovera:  propemodumpaxcoiit 
inter  Fiidericum  Ulricum  ,  ducis  fi- 
lium ,  &  civitatum  Icgatos  ,  quam  fo- 
Ja  denegatio  clavis  ,  qua  dux  portam 
unam  Brunfvicenilum  pro  lubitu  fibi 
aperiret ,  abrupit.  Mox  ergo  Brunfvi- 
ga  a  duce  obfefla  ,  sftate  media  anni 
X  V.  cadentibufque  utrinque  plurimis , 
obfidentium  ,  ut  ajunt ,  x  ii  m  ,  obfef- 
forum  tribus  m.  Vix  tandem  exeunte 
Oftobri  fbpitse  funtcontentioues.  Du- 
rante  obfidione  ,  implorata  Batavorum 
auxilia  Hcrvordiara 


,  &  Ravenfpurgi- 


cum    comitatum    pro    Brandeburgico 
invafere  ,  prseteadentes   ( id  quod  res 


iiupt^ ,  dotalia  ,  &  Montisferratenfem 
Marchionatum.    Mantuanus  ,  Medio- 
lanenfi  fubnixus ,  Producis  Hifpani  fub- 
fidio  ,  Montisferratum   fibi  allerebat , 
coa«3:oque  exercitu  ,  Hifpanicas  Allo- 
brogi  obJe(5f;abat  vires  j  quas  ille  virili- 
ter  iane  fuftinuit  ,  donec  pace  quadam 
interpofita ,  Mantuanus  fe  dotem  Mar- 
garet^  perfoluturum  reciperet ,  reliqua 
lite  arbitris  permifTa.   Sed  cum  Hifpa- 
nus  leges  ferret  Sabaudo  intolerandas, 
mox  acrius  refiimptum  eft  bellum  ,  plu- 
rimumque  fanguinis  fufum ,  hinc  Hel- 
vetiis  <}allifque  Sabaudo  ,  iftinc  Hifpa- 
nis  Italifque  Mantuano  opem  ferenti- 
bus.  VerccUas  tandem  Produx  Hifpano 
cxpugnavit ,  cum  viciflim  Sabaudus  mul- 
u  Mediolancnfis  ducatus  vaftaret  loca, 
nec  modicis  hoftem  cladibusmultaret.  i 
Ad  poftremum  anno  xviii  hujus  fe-  , 
culi ,  reftitutis  utrinque ,  qus  armis  oc-  i 
cupata  fuerant  ,  tranfaftione  difcordia 
fblvitur. 
Celerius  pofitum  ,  haud  minori  ge- 


fent  ,  Spinol^  aut  Hifpanorum  artibus 
elufam.  Receptis  vero  in  urbem  Brunf^ 
vigam  fubfidiis  ,  Kalendis  Septembri- 
bus  felici  eruptione  eftpugnatum,  qua 
Michael  Viftor  Vuftrovius ,  qui  ducem 
ad  beJli  confilia   maxime   incenderat, 
dum  Ulprenfi  munitioni  feftinat  fub- 
venire,  cecidit.  E  veftigio  Rex  DanitE 
fuam  interponit  operam  ,  ut  res  ad  die- 
rum  aliquotinducias ,  &  ex  induciis  ai 
pacem  devolvatur.  Quod  dum  agitat  i- 
pfe ,  Brunfviccniibus  auxiliares  fubmit- 
tuntur  copise  per  Joannem  Georgium 
Solmenfem  ,  &  mox  per  fratrem  ejus 
Fridericum  ,  Hanfae  foederatse  ducem , 
qui  per  idus  &  vulnera  in  urbem  pcne- 
travit ,  fratre  Joanne  Georgio  ab  hofti- 
bus  intercepto.    Denique  convenit ,  ut  - 
civitas  more  majorum  facramcntum  du- 
ci  diceret ,  aboleretur  profcriptio,  prifca 
inter  ducatum  &  urbemcommerciain- 
ftaurarentur  ,  fi  qua  fupereffent  litigia  , 
non  ferro  deinccps ,  fed  Jure  difcepta- 
rentur. 

Nnnn  Hanc 


6*^0  .  LtidovicHsXin. 

iM.         Haiic  fane  viam  aliquandiu  &  Vcneti 

Supl.       inftitcrant  ,  ab  Ufcochis  Croatis  terra 

lib.  3  5      niarique  latrocmns  vexati ,  e  parvis  Ispe 

(^l^,       fcaphis    magnas  naves  deprardantibus. 

Malehnnt  enim  nocendo  aliqiiid  omittere, 

qHara  cum  detrimentoKeipublicAfu^ho^ 

ftibm  mcere.  Verum  quum  querelis  nihil 

cfficeretur  apud  FerdinandiUTi  Archidu- 

cem  ,  atrox  fufcitatum  eft  bellum,  Ferdi- 

nandi  partes  Ca;(are  &  Hifpano  fuble- 

vantibus.  Gradifcamafculeadverfus  Ve- 

netos  defenfaaTrautmanfdorfio ;  cazfus 

Pompejus  Juftinianus   militi^  Venets 

magifter,rurfus  a  Joanne  MediceTraut- 

manfHorfius. 

Altero  belli  annoJoannesNaflovius 
valida  adduxit  Venetis  Batavorum  auxi- 
lia,  fed  qui  Italicarum  infueti  artium,  va- 
ria  cum  incufatione  Venetorum ,  pleri- 
que  in  patriam  revolarunt  inglorii.  In- 
terea  Ferdinandus  a  Matthia  Csfare , 
fuftragantibus  ejus.fratribus  ,  Alberto  & 
Maximiliano,  veluti  adoptatus,  Bohemis 
rex  darur  ea  conditione,  ne  vivo  Impera- 
tore  oubernationifeimmifceat.  Diade- 
mate  intignitur ,  cum  Ca:fare ,  Maximi- 
liano  Archiduce ,  &  Melchiore  Clefelio, 
jara  Cardinali,  Drefdam  advehitur  ad  Sa- 
xonem  Septemvirum  ,  ab  eoque  appara- 
tiffime  excipitur  multis  diebus.  Inde  Si- 
lelii,  MoravijLufatijin  verba  ejus  jurani. 
Grandibus  vero  acceptis  bello  Veneto , 
illatifque  viciflim  damnis ,  ad  pacem  in- 
clinantur  animi  bellantium ,  qus  Clefe- 
lio  annitente  conclufa ,  anno  hujus  feculi 
XVIII.  Ufcochis  advenis  &  flipendia- 
riis ,  qui  pra;dones  fe  potius ,  quam  mili- 
tes  agerent ,  Sengapulfis ,  urbs  illa  Teu- 
tonum  prseiidio  a  Fcrdinando  commen- 
data  eft. 
iCi^.  Dumh2caguntur,novajConcini  An- 
crsi  molitioncs  in  Gallia  perniciem  ho- 
.  mini  admaturarunt.  Etenim  Longevil- 
lanus,  Bullionius,  Maynius,  aliique  prin- 
cipes,  pace  nupera  freti ,  poflquam  libere 
Pariiiis  verfantem  Condsum ,  abreptum 
in  cuftodiam  Ancrasi  artibus  accepiflent, 
fubito  difceirerant  ab  aula  ,  profcripri- 
que  erant  a  Rcge.  Parifienfesincitatirei 


Rex  Galltarum. 

indignitate,  Ancrxi  domum  acthefatj- 
ros  diripiunt ,  ^greque  a  fatellitio  regio 
placantur.  Principes  ,  evulgata  populis 
regni  corruptela ,  cui  delends  jufta  ar- 
ma  induerint  ,  per  amicos  infiifurrant 
tandem  Regi ,  exitiales  ipfi  regnoque  fu- 
turas  Ancrsi  infidias  ,  perfuadentque , 
ne  fuas  ac  regniflorentifiimifortunas  u- 
nius  viri  caufa,  in  dubium  devocet.  Quos 
cum  adsquaret  Ancrsi  apud  reginam 
matrem  gratia ,  negotium  ejus  capiendi 
necandive  datur  Vitrio  ,  ptcetoriano- 
rum  prsefefto ,  qui  hominem  fijperbum 
palatium  fubeuntem  fiftit  ,  manumque 
)am  admoventem  gladio  ,  fclopetis 
transfigit.  Cum  casdes  enotuiflct ,  civi- 
tas ,  qucE  propter  odium  ex  ejus  cafu 
fruftum  oculis  capere  vellet ,  clam  hu- 
matum  corpus  tumulo  extrahit ,  perquc 
omnia  volutatum  ludibria  ,  tandem  redi- 
git  in  fiviilas.  Uxor  Ancraei ,  diabolica- 
rum  revifta  artium  ,  fufpendio  periit. 
Corpus  i^ni  crematum.  Ita  paucorum 
interitu  dira  Galliarum  tempeftas  con- 
quievit.  Regis  ftatim  deferbuit  in  prin- 
cipes  ira,  &  illorum  renovatum  eft  ultro 
obfequium.  Reginamater,  abdicatare- 
gni  adminiftratione,  Bl^efas  conceffit,  rc- 
tento  in  cuftodia  Conda:o ,  ob  lingua;  in- 
temperantiam. 

Ut  Gallicanam  felicitatem  AnCrsea- 
na  faftio  ,  fic  Batavicam  armata  fiiper 
religione  diflidia  perturbarunt.  Summs 
namque  •virtutis  eft  ,  in  fecunda  fer-vare 
fortuna  modum.  Redemerant  jamBel- 
ga:  foederati  Fliflingam  Brielamque  ab 
Anglis,  quibuseaoppida,  Elifabetare- 
gnante ,  arftis  rebus  fuis  ,  oppignerave- 
rant.  Apud  Indos  Oricntales ,  Spilber- 
o-io  &  aliis  ducibus  ,  res  Batava  fuperior 
paulatim  evaferat.  Quin  &  Saxonics  ur- 
bcs ,  Lubeca.BremajHamburgumjRo- 
ftochium,  Straleflinda,  Vifmaria,Magdc- 
burgum,  Brunfviga,  Luna;burgum,Gry- 
philvaldia ,  in  fce^eris  duodccennis  com- 
munionem  venerant ,  obftricliE  ad  com- 
merciorum  hberratem ,  communibusin 
Balthico  &  Septcntrionali  Oceano  fum- 
ptibus  defendendam.  Vcrumtamen  do- 


Siionii.  m 

AuH. 


Siipjil. 
Metr. 


Refp,  Belgica,  ^fchmctes  Salta»»s. 

mi  vixforcndx  libcrtaticraiu  animi  plu- 
Amftcrodami  involabaturin 


^51 


jffi^. 


nniorum 

xdcs  ,  quas  (acro  fuo  Anniniani  dcl\ina- 

vcrant.  Delphis  ncc  muliercs  tempera- 

bantmanibus. 

Cognito  enim  ,  veftigal  vini  minu- 
tum  ,  auftumque  fruoum  cllc,  impetunx 
in  curiam  fecere.  Ibi  pecunias  cx  fru- 
mentis  faftas  cfFundunt ,  viros  fcditio- 
nem  iahibituros  redigunt  domum  ,  lcna- 
tum  ,  ut  arbitria  fuo  vedligal  rccidat , 
compellunt.  Opulqueexercitufuit,  quo 
muliebris  vindicaretur  audacia  ,  ut  pene 
Amazonum  diceres  pra:Iia  integrata. 
Quam  bellaces  &  nonnulla;  in  Venerem 
fint,  unius  dilcas  exemplo,  qux  in  vicino 
Amfterodamenhbus  pago  Sloterdica , 
viginti  quatuor  ex  ordnie  maritis  nupfit. 
Vicelimo  quinto  ,  Ditmarro  viro  ,  fuper- 
ftes  tandera  efle  deliit. 

CiBterum  Arminiani ,  impares  fe  con- 
fpicati  advcrfariorum  viribus ,  &  Syno- 
do  ,  quxinffituebatur,  difEdentes,  prs- 
vertendum  periculo ,  autoratis  hinc  inde 
aliquot  miluum  fignis,  cenfuere.  Ultra- 
jeftinorum,  Leidenfium,  Harlemenfium 
imprimis  id  confilium  erat ,  autoribus, 
m  ferebatur ,  Joanne  Barneveldio ,  viro 
fumma:  apud  Batavos  autoritatis ,  Joan- 
ne  Utenbogardo  presbytero  Hagienfi , 
Adolfo  ab  Wale ,  jEgidio  Ledenbergioj 
Rumoldo  Hogerbetio  Syndico  Leiden- 
fi,  Hugone  Grotio  Roterodamenfi,  & 
aliis,  qui  cuique  Ecclefia;  id  juris  efTe  con- 
tendebant ,  ut  fuo  arbitratu  Pafl:ores  fi- 
bi  legeret.  Atqui  celeritas  Mauritii , 
Principis  Auriaci ,  Ultrajeftinos  excubi- 
tores  oppreflit,  exarmata;que  civitati  re- 
6tores  dedit  ab  iftis  confiliis  aIienos,con- 
fpirationis  incentoribus  in  vincula  ab- 
duftis.  Quce  res  Reraonftrantium  ple- 
rifque  animos  demfit.  IncefTit  &  nautas 
semulatio. 

Jacobus  Lamaire  &  Guilelmus 
Schoutius  Navarchi,  novo  itinere  ad  Mo- 
luccis  evaferant ,  reperto  ultra  Magella- 
nicum  fretum  alio  maris  &  infularum 
anfraftu.  Eorum  navem  &  merces  reli, 
qui  in  India  negotiatores  Batavi  detinue- 


rc ,  quod  privilegiocautum  cfTct,  ne,  c|ui 
a  fbcietatc  alicni,  in  iftis  traftibus  merci- 
monia  cxerccrent.  Nautx  hi  biennio 
qmnquics  perambulato  a:quatore,in  Hol- 
landiam  remearunt. 

Necdum  dcflagraverat ,  quodindica- 
vimusinRufliacertamen.  Poloni  Smo-  -^W'' 
lenfcum  tuentes  ,  cruptione  in  RulTos  f^J"' 
pra:fidenti ,  ofto  eorum  millia  dekye-  '  '  ^*' 
runt ,  ceperunt  duo.  Amotae  funt  urbe 
Mofchorum  Icgiones.  InterSuecos  vero 
Ruirofque  pax^coiit ,  interveniente  Bri- 
tannorum  regis  legato.  Di&:x  leo-cs  ,  ut 
Novogardia,  Stavarufra,Porcovia,Ladga 
&  Augdovia  redderentur  Michaeli,  Rul- 
forum  Exarcho  :  Guftavus  Adolfus,  Sue- 
corum  rex ,  Ivanogrodam  ,  Jammam , 
Caporiara,  Noteburgum,KcckhoImiam 
libi  retineret.  Neuter  arma  auxiliaria  Po- 
lono  akerius  incommodo  ferret. 

Eodemque  temporis  tra£lu  ,  Pernavia  Calvif: 
&:  Vindavia  Livonum  Suecis  capta;  funt ; 
Dunxmunda  iifdem  a  Farensbeco  tradi- 
ta.  Sed  eo  moxmutante,  copia:Sueco- 
rum  exponuntur  Polonisca:denda;,  Ri- 
ga:que  obfidio  folvitur. 

Multas  terras  bello  intaftas  divinama-  Simd, 
nus  flagellavit.  Barcinone  &  rcliqua  Ca- 
talonia  velut  novo  inundata  diIuvio,muI- 
ta  hominum  millia  interiere ,  oppidis  pa- 
gifque  unda  abfbrptis.  Mitius  ex  igni  paf^ 
fim  acceptum  damnum  ,  quodVienn^E, 
Pragje ,  OfTatii,  Paderborns,  Fuldse,  Ife- 
naci  ,  Tangermund^ ,  &  alibi  in  teda 
oiaflatum  ,  hominum  fere  capitibus  pe- 
percit.  Quare  talium  damnorum  minor 
nobis  narrandi  cura. 

Id  vero  tacendum  minime  ,  quod  in 
Othmanidarum  regiam  horrendus  incu- 
buit  turbo.  Cum  enim  fummus  Vczir  fu- 
neflumTurcis  cum  Perfa  belium  duceret, 
Achmetcs  moriens,  Muftaphas  fa-atri,  qui 
in  cella  reclufus  orationibus  vacaverat , 
gubernaculatradiditdominatus.  Vixerat  Nicof. 
annos  xxx,denatusanno  Mocxvii.Pr^-  Vaffhn. 
ter  Circafiidem  Sultanam  ,  concubinas  ^!'^*  ^* 
alensadcccc. 

Muftapha  praelatus  fratris  fui  Achme- 

tis  filiis,  jufta  ei  facit,  Turcicum  confcen- 

Nnnn  2  dic 


Joan, 

Petri 

Gruteri 

in  Chr. 

VaUis 

Teiin, 


Suppl. 

Metr. 

lilj.  3/. 

Mich. 

Lund. 

lib.  I, 

de  bello 

civili 

Germ. 

Spond.  in 

Au5l. 

"Baron, 

•^pol, 

Bohcnt. 

fnajor. 

Calvif. 

in  Aj)p, 


fi')^  ■         ^JHatth. 

dit  folium.  Mox  imiCns  aufteritate ,  & 
tantie  moli  impar  creditus ,  poft  menfes 
tres  in  priftinum  redaftuseftcarcerem. 
Ofinanes  duodecennis  ,  ineunte  anno 
XVIII,  Turcicum  in  thronum  evehitur, 
fervidi/Iimi  ingenii  adolefcens. 

Eo  qui  prcecefferat  anno  x  v  1 1,  quod 
fecuiaris  eflet  renato  per  Lutheri  ma- 
num  Euangeliojviftim  erat  plerifque  gra- 
tias  Deo  exfolvere  folemnes  ,  pro  con- 
fervata  inter  totpotentesadverfarioslu- 
ce  Chriftianifmi.  Unde  jubiJjeum  dixe- 
re  Euang-elicum   indianantibus  admo- 
dum  Pontificiis,  velut  re  bene  gefta  P^ea- 
na  canere  Proteftantes  ,  &  nova  inter 
fe  cuderefosilera.  Tale  enim  tunc  Heil- 
bronnse  inter  plerofque  fiiperioris  Ger- 
mani:E  principes  coierat  ,  Weftphalici 
pr^efertim  circuli  adfpedu  ,   qui  pene 
jam  avulfiis  ab  imperio  ,  conniventia 
C^faris  ,   videbatur.    Qiiare  meditata 
dudum  coniilia  de  minuendis ,  deftruen- 
difque  Euangelicorum  viribus,  hocve- 
lut  cantato  claffico  ,  erumpere  in  ner- 
vum  cospere  ,  Paulo  V.  ad  id  quoque 
fuum  popuiis  Jubil^eum  promulgante. 
Secutus  eft  exteraplo  annus  (quemve- 
re  poffis  ejuleumappellare)  multiscos- 
leftis  ixx  fignis  tormidabilis  ,  quo  & 
belli  fax  e  Bohemia  crupit  ,  toti  Ger- 
raani^  ac  finitimis  provinciis    feralis, 
&  fax  diri  fyderis  luxit  in  ccelo  ,  ini- 
quitati  hominum  fiipplicia  denuncians. 
Ac  ftupendum  in  Rhjetia  emicuit  ,  ra- 
rillimumque  divinae  indignationis  exem- 
plum  ,  quo  rupes  altirflma  ,  Dei  ab- 
fcifla  maau  ,  vefperafcente  xxv   Au- 
gufti  die  ,  Pluram  oppidum  uno  mo- 
mento  ita  obruit  ,  ut  i£lu  oculi  ad  fe- 
fquimille  homines  interirent ,  nec  oppi- 
duli  vola  aut  vcftigio  relitto.  Loco  ca- 
ftelli  lacus  jam  apparet  ,  fefquimilliari 
Italico  longus.     Lutetix   palatium  de 
ccelo  tadum  conflagravic  ,-  antiquita- 
tefque  &  ftatujE  regura  in  igne  confede- 
runt. 

Nec  tameniis  emendatijignii  mortctles, 
ut  pr£cipites  femetipfos  inpoena^ dgerefce- 
krumfuorum  reformidarent' 


iasCafarB 

In  Pannonia  &  Bohemia,  libertas  reii--  ^^J'"»»: 
gioni  Potelbntium  data ,  male  imprimis  ^^"'^' 
habebat  Eccleiiafticos  ,  Romanenfibus  /ulid^  ' 
addidos.  Per  eos  templa  quxdam  ,  re-  part.  t. 
cens  ab  Euangehcis  ftrufta  ,  Brunovije,  De  beU. 
&  Cloftergrabii ,  aut  occlufa  erant ,  aut  ^o''^"'' 
ajquata  folo.  Id  proccres  ,  qui  a  Roma- 
nenfi  Chriftianifmo  difcefTerant ,  adver- 
fari  legibus ,  ab  Rudolfo  &  Matthia  la*- ' 
tis ,  contendebant.   Prsful  contra  Pra- 
genfis  &  Abbas  Brunovienfis ,  fuo  in  ter- 
ritorio,  nullum  aliis  xdificandi  jus  efle, 
ac  proinde  recfte  punitos   fax  ditionis 
Proteftantes.  Csefar appellatus ,  non ob- 
fcurc  Prajfulibus  favebat.  Qui  cum  per 
id  tempus  Viennam  abiiflet,  coronationi 
Ferdinandi  in  Hungaria  propinquior  fu- 
turus ,  Magnates  Proteftantium  comitia 
indicunt,  ut  de  confervationea<5turire~ 
ligionis  fua;.  Id  diverfk  fadionis  proceres 
mali  efle  exempli  aiunt ,  Casfaremque  in- 
ducunt ,  ut  miflb  diplomate ,  adverfum 
fuam  majeftatem  hsc  agi  conventicula 
extemploque  diflblvenda  ,  pronuncict, 
posna  abnuentibus  indifta.  Afperatis  per 
hxc  procerum  animis ,  facinus  illi  conci- 
piunt  nullius  exempli ,  confcenfaque  ar- 
ce ,  Guilelmum  Slabatam  ,  &  Jariflaum 
Bazitam ,  alias  Smefancium ,  cum  fcri- 
ba  Philippo  Plattero ,  proditores  decla- 
rantpatri^Iibertatis,  ac  nequicquamad 
Caufam,  coram  tribunah  C^faris  dicen- 
dam ,  fe  ofFerentes ,  corripiunt  ftatim  , 
deque  feneftra  in  fubjacentem  ptcecipi- 
tant  aream ,  quibus  tamen  vitam  inco- 
lumem  divina 
Adamo  Sternbergid 
gnique  cuftodi ,  milites  apponunt ,  pla- 
catoque  .1  Mattha:o  Turrenfi  populo, 
Pragenfium  oppida  accipiunt  in  fidem , 
Jefuitas ,  ut  qui  tubse  dillidiorum  cfTent, 
Bohemia  exigunt.    Neque  fegnius  exa- 
rata^  ad  Cajfarem  ,  edita:quc  in  vulgus  li- 
tera:,  quibus  h:EC  utijurefaftapra^dica- 
bantur.  Csfar  contra  feditiofum  dicerc 
facinus ,  exhortari  principes ,  nequiau- 
xilio  eant ,  vetare  colletlionem  cxerci- 
tus ,  polliceri,  fi  defiftant  vim  parare  Bo- 
hcmi  ,  fe  quoque  milites  noa  fcriptu- 

rum. 


benignitas 


tcxit.    Mox 
,  fumrao  arcis  rc- 


Matthiits.  Othomannns  II. 


Metr. 
lib.  35. 


riim.  Nipareant,nondeforccopias  con- 

tumacia!  posnam  exafturas.  Cum  &  illi 

vim  Jcprecarcntur  ,  fequc  in  oflicio  fore 

promitterent ,  ncc  Ca^far  a  pacis  rationi- 

bus  plane  videretur  alienus ,  tamen  auda- 

culi  homines  ,  libique  invicem  metuen- 

tes ,  quod  jam  libiipli  judicaviircnt  ,quo 

proccdendum,  aut  quid  agendum  videre- 

tur ,  adjuvarentque  rem  proclimtam ,  ut 

facinore  admijfo,  reverti  adfanitatempu- 

deret,  toti  &  mente  &  animobellum  in- 

lifttbant.    Unde  dum  Cxfar  Tampirio 

&  Bucquojo  ducibus,  coJliCTitmittitque 

copias,  Bohemi  Silelios,  Lulatofque  alle- 

6tant  in  partcs ,  Budvifam  ,  Csfaris  flu- 

diofum  oppidum  ,  circumdant  milite , 

Crumaviam  imperata  facere  compel- 

lunt.   Nec  pigrior  Tampirius  ,  Bilbi- 

cium  intercipit ,  feque  flatim  in  finibus 

Bohemis  munit.  Neuhulio  repulfus,fub- 

urbium  devaftat ,  dcditione  occupat  Pil- 
gronum.  Mox  Saflaviam  ufque  progref- 

liis  majori  cum  exercitu  Bucquojus  Co- 

mes  ,  majorem  dedit  flirepitum  ,  fruftra 

jam  Palatino  &  Saxone  Scptemviris  ,  de 

opprimendo  in  cineribus  incendio ,  labo- 

rantibus.   Concurfum  eft  ad  Sailaviam 

ambiguo  prs^Iio  ,  plurimi  utrinque  defi- 

derati.Pilfham  Erneftus  Mansfeldius  Bo- 

hemis  fubegit  ,  afHuente  eis  jam  undi- 

que  turba  militum ,  &  Silefiis  fiippetias 

ferentibus.    Bucquojus  tamcn  fortiter 

cum  Bohemispra:liatus,  Budvifam  afle- 

quitur,  Crumaviam  intercipit  grandi  Bo- 

hemorum  malo.  Tampirius  pr^da  gra- 

vis  ,  cum  Vicnnam  rcpetit ,  a  Comite 

Sliccio  argento  exuitur  &  pecudibus. 

Turrenfis  Novembri  in  Auftriam  excur- 

lit.  Proteftantibus  eorum  locorum  mi- 

iius  asquis  Csefari ,  quod  ipfis  inconfultis 

id  bellum  praspropere  fiimliflet.   Inter 

fosdos  hofce  tumultus  ,  cum  Elcdlor  Sa- 

xonicus  inducias  urgeret.quibus  duranti- 

bus  Egra^dcpaceagerctur,  neceasfide- 

liter  i  C^efarianis  fervari    prsetexercnt 

Bohemi ;  cumque  Viennx  Carolus  Gon- 

zaga  Nivernius,  Razivilius,  Lavcnburgi- 

cus,  Althcmiusaliiqueducesjinnovum  i  quardus  ^  Frcherus    &    Smctius 

conjurarent  ordinem  militia;  adverfum    ""■  '  ' 


^n 


harreticos  c.xercendx- ,  Ca^far  Matthias, 
profcripto  Mansfcldio,  continua  xgritu- 
(hne  conficitur  mcnfc  Martio  ,  vixcrat 
annos  LXii,  imperaverat  fcptem,an-iplio- 
risfjiei  quam  gloria:  Augultus.  0<fto  an- 
tcmeniibus,  Mclchior  Clefclius,  .iFer- 
dinando  rcgc  &:  Maximiliano  male  geftae 
Reipublica:  inlimulatus,  Ercburgum  erat 
deportatus ;  adtumquemoxMaximiha- 
ni  fatum  cxccpit. 

Eodem  tcmpore  Turoii,  ulcifcendis 
Cofaccorum  injuriis,  infnliin  Podoliam, 
pra^fcdum  iftius  provincis  cum  tribus 
militum  millibus  fudcrunt.  InAlIacum 
Perfis  atrociflTmo  congreffl  prslio  ,  in- 
gentem  pertulerunt  ftragem  ,  fed  adeo 
ipfis  cruentam  vidtoribus,  ut  exinde  Par- 
thus  Turcicam  pacem  penfionibus  feri- 
carum  veftium  annuis  redemerit.  Coepit 
&  Rhetia  ,  poft  dirum  illud  montifra- 
gium  ,  inteftinis  agitari  motibus ,  dum 
Democratici  ftatus  everfores  profcri- 
ptione  autfuppliciis  multat  3  exules  po- 
tentumimpIor.int  vindicias ,  &  percgri- 
nis  copiis  viam  fternunt.  Veneti  quoqfie 
fu:K  proditores  urbis  magno  numero  de- 
prehenfbs ,  fingulari  felicitate  opprefTc- 
runt.  Chymicus  Italus,  qui  fraude  3li\  in- 
curia  Vinarienfcm  arcem  incenderat,  in- 
figni  damno  dato  aufugit. 

Carterum  dccimo  quarto  hujus  feculi 
anno,  Rcfpub.  literariaGroningenfi  A- 
cademia  auifta  eft: ,  dirainuta  autem  ,  te- 
^nante  Matthia ,  permultis  magna;  eru- 
ditionis  viris.  Vidimus  anno  dccimo  ter- 
tio  Helmseftadii  tumulari  Joannem  Ca- 
felium  ,  literatorem  pri^cellentem.  Ad 
Fridericum  Taiibmannum  ,  dum  ferre- 
mus  ab  amiciffimo  noftro  Joanne  Kirch- 
manno  commendatitias ,  mortuum  re- 
perimus  Vitteberga^.  Eodemquc  anno 
Conradum  Rittershufium  Altorfi  reli- 
quimus,  animam  agentem.  Heidelbergje 
invifimus  Janum  Gruterum,  Dionyfium 
Gothofrcdum  ,  Henricum  Smetium , 
fed  Joannem  Jacobum  Chriftmanum 
mors  rapuerat ,  qucm  mox  x  i  v.  Mar- 

fecuti. 

Mat- 

thia 


ii^ip. 


Cah!f. 
Spond, 


Tubinga; 


ab  Andrea  Ofiandro 
Nnnn  3 


xSi3. 


i6i$. 


<?54 

thia  HafenrefFero  ,  Joaiine  Siguarto  , 
maonis  Theologis ,  amancerrumus  ha- 
biti?  Giefl3E  a.  Bakhafarc  Menzero.  De- 
cimus  fextus  Joauni  Drutio ,  antiquita- 
tis  Hebrazxfcientiffimo,  ScipioniGen- 
tili  Jurisconfulto ,  Chriftiano  Friiio  Da- 
nise  Cancellario  ,   emortualisfuit.  Eia- 
lius  Chriftianus  Frilms ,  pari  virtute  & 
eruditione,  fuccelTor  datus  a  Rege.Geor- 
gius  Lungius,   literis  armifque  pr^cel- 
lens ,  Equitummagifter ,  Albertus  Sche- 
lius  prsefeftus  ifliacis  eodem  anno  creati ; 
Oliger  Rofencrantzius ,  Senatorum  ad- 
fcriptus   numero.     Cumque    exftindlo 
Joanne  Adolfo  Holfato  ,_  feudum  Sclef- 
vicenfe  conferretur  ejus  filio  Fridcrico , 
prxxlara  mente  atque  eruditione  prin- 
cipi ,  auratiE  Rex  militia:  inauguravit , 
prazter  jam  di6los ,  Breidonem  ,  Gerhar- 
dura  ,    Dcthlevum    Rantzovios  ,  An- 
dream  Bilkium  ,   Andream  Senclarura , 
Janum  Sparrum ,  Marquardum  Peiit- 
zium  ,  Ulricum  Sondbergiura  ,  Geor- 
gium  Schelium  ,  coluraina  patri^,  decora 
Septentrionis.  Biennio  poft,  fatali  illo 
anno  decimo  &  odavo  hujus  feculi ,  Cei- 
lanem ,  Indorum  infulam ,  quinque  Da- 
norum  naves  luftrarunt ,  &  Philippus  Si- 
gifmundus  ,   Praeful  Ofnabrugenfis   & 
Verdenfis ,  Hafni;E  exceptus  exquifitiffi- 
me ,  Friderico  reais  filio  ,  fucceffionem 
deftinavit  dioecefeos  VerdancE.  Sequen- 
tera  annura  peftis ,  &  eluviones  fcsda- 
runt  aquarum ,  quibus  &  fumptuoiiffi- 
mus  acTgcr ,  Oceario  ccsptus  obduci  pro- 
pe  Breicftadium  Cimbria: ,  ruptus  eft.  At 
Tychopolis  Stormarise  vallo  &  foffis 
communita  interque  Chriftianum  I V  & 
Guftavum  Adolfum  reges ,  fcedus  inte- 
gratum. 

InGallia  JaCobusPerronius,  magns 
cruditionis  Cardinalis ,  ceffit  vita.  Apud 
Veneros  ,  poft  concinuas  fere  ducum 
Joannis  Bembi  &  Nicolai  Donati  mor- 
tes ,  Antonius  Friolus ,  antiquaj  pruden- 
tjas  princeps ,  habenas  Reipublic^  fuf- 
cepit. 


FerdinandHS  II, 


Sultani  Turc 


Ferdinandus  II,  Imp.  Rom. 

OthmannusII, 

mustapha 

AmurathesIV 
p  Erdinandus  1 1 ,  primi  ex  Carolo  fi- 
■*•  lionepos,  regnorumadminiftratio- 


Anm 
Chrifii 

■Sapp. 

Metr. 


Micb. 

Ltmd, 


nem  ,  exftindo  Matthia ,  inter  flagran-  ^'^'^  ' 
tiffimas  turbas  arripuit,  jamque  inter  Henrlc. 
malleum  &  incudem  dilatatus  tenet.  Bo-  Si>o»4.  in 
hemi  proceres  primura  ejus  diploma  ,  ^'i'Barcn. 
quo  ftabilitis  regni  privilegiis ,  i^nagiftra- 
tibus  a  Matthia  conftitutis ,  fed  per  pro- 
ceres  abdicatis ,    poteftatem  proroga- 
bat,  debelli  continuationeinterpretati, 
quod  &  acrms  fimul  a  Bucquojo  &  Tam- 
pirio  comitibus  urgerentur  ,    incolas 
capere  arma  juflere.  Bucquojus  contra  j 
crebris  a  Budveifa  &  Crumavia  eruptio- 
nibus ,  terroris  Bohemiam  implebac  » 
annixus  ftrenuc ,  ne  Budveifam  proceres 
idonea  oblidione  vallarent.  Mox  Tur- 
renfis  in  Moraviam  irrumpit ,  eamque 
adigit  cum  Bohemis  fentire,  Alberto 
Wallenfteinio  cum  manu  yalida  verfus 
Hungariara  tendente ,  ut  auxilia  indc 
Ferdmandicis  compararet ;  at  Cardinali 
Didrichfteinio  ,  Carolo  Tfceretino  ,  c*^ 
Lichtenfteinio  principe,  nomen  unioni 
velinvitis  dantibus.  IndeTurrenfisper- 
vagatus  Auftriam  Vienns  oftentat  arma, 
fiiburbium  occupat ,  diefque  aliquot ,  ve- 
lut  in  confpedlu  regis ,  ftativahabet.  Scd 
dum  Auftnos  Proteftantes  Hungarof- 
que  in  foedus  follicitat ,  Bucquojus  inte- 
rim  ,  quotidiano  militura  ex  Hungaria  , 
Belgio ,  Italiaque  affluxuvalidior ,  Erne- 
ftura  MansfelJmm ,  Bohemorum  du£to- 
rem,  adNadlitiam  acricertaminepro- 
fligat,  fubfidiarias  Hohenloi   cohortes 
fruftra  implorantera.  Viftori  Theinium , 
Wittingavia  ,  Fromberga  ,  Rofenber- 
ga  ,.iIiaqueloca  munitadederunt  manus, 
qui  fpoliis  onuftus  ,  ingcmifcentibus  Bo- 
hemis  ,Budveifaraovans  intrat.Ea  caufa 
Turrenfi  in  Bohemiam  celeriter  rever- 
tendi  fuit.  Cujus  recreati  adventu  Bohe- 
mi,  pra;datorias  fane  Valonum  &  Hei- 
duccorura  copias ,  quibus  nec  vivis  par- 

cerc 


FerdinandHS  II.  dejar» 


655 


ccrc  ingcnium ,  nccmortuis,  lilucrum 
arfiilo-cfcat ,  pAfllm  carpunt :  At  Bucquo- 
jus  XVII  duftans  bcllatorum  millia  , 
Gretfam  ,  Vcitrachium  ,  aliaquc  oppida 
cepit  deditione  ,  Tampirio  advcrlum 
Moravos  millb.  Sic  adultajam  a;ftate  , 
dcpulfoque  Vicnna  Turrcnli ,  Fcrdinan- 
dus  rex  Francofurtum  proficifcitur ,  ubi 
Joannes  Sueickhartus ,  Scptemvir  Mo- 

funtinus ,  comitia  creando  C^elari  in- 
ixerat.  Bohemis ,  qui  jam  leges  agita- 
rentnovas ,  in  quas  rcx  fuus  jurarct ,  ni- 
hil  accidcre  poterat  adverlius,  quam  Fer 
dinandum  ,  cui  regnum  ipli 
tum  ibant ,  ut 
tiis  interefle. 


regnum  ipn  abroga- 

regem  Bohemum  comi- 

Igitur  per  literas  legatof- 

eifufFraeii  jus  non  efle  ,  quiBo- 


que  5  eiiuttragu  jus 
hemiam  minime  poffideat ,  contcndunt. 
Fruftra.  Ferdinandus  enim  non  recc- 
ptus  folum  a  collegio  -Septem virali ,  fed 
Sc  C^far  XVIII  Augufti  die  delignatus , 
cxeuntc  menfe  {acratur.  Ex  adverfo  Bo- 
hemi ,  ca^iis  in  Moravia  Tarapirianis , 
cjcftifque  fimiliter  e  Silelia  ,  Moravia , 
Hungaria  Jefuitis  ,  recepto  iimul  Thci- 
no  ,  &  afFuIeente  Palatini  Eleftoris  ^ra- 
tia  ,  audentiores ,  poftridie  qiiam  Csiar 
creatus  eflet  Ferdinandus ,  regnum  ei 
Pragaj  abrogant ,  Fridericumque  Pala- 
tinum  fublHtuunt ,  cum  interim  Eledlo- 
res  ,  decidendse  controvcrfia: ,  diem  eis 
Ratifpona;  dicerent.  Palatinus ,  dehor- 
tantibus  gravitcr  Septemviris  ,  &  quse 
jam  fiunt ,  haud  vane  pra;dicentibus ,  ma- 
le  confultus  a  fuis ,  arripitdiademaPra- 
ga: ;  mox  &  Eliiabeta  ejus  conjux ,  ex 
regio  fanguine  regios  dudum  fpiritus  ge- 
rens.  Viciffim  Bucquojus  irritatior  Pif- 
fecam  corona  capit ,   oppidanos  omnes 
trucidat.  Renovatur  &  ab  novo  Csefare 
in  Mansfeldium  profcriptio ,  qui  nihil 
exinde  placatior ,  immortales  adverfus 
domum  Auftriacam ,  fed  invalidas  con- 
cepit  iras ,  circumlatoque  paffim  bello , 
pcrniciofior innoxiis populis, quam  Fri- 
derico  fuo  utihor  fuit.  Maximum  Ferdi- 
nandi  rebus  damnum  Gabriel  Bethlemus 
(diftus  patrio  idiomate  Bethlehem  Ga- 
bor  )  Tranlylvaaias,  princeps  dedit ,  qui 


I  cum  Bohcmis  Confpirans ,  Hungariarquc 
inhians  domiuationi ,  Calloviam  ,  Fillc- 
cum,  Pofbnium,  aliaqueoppida,  viaut 
deditione  ccpit ,  Poncilicios  ftuCntho- 
licos  dire  tradavit  paflim  ,  tranflataque 
ad  fe  corona  Hungarica  ,  quae  fumma: 
apud  Pannonas  venerationis  ,  Princi- 
pis  Hungaria:  fumiittitulum.  Paulopofl: 
habitis  convcrttibus  correlpondentium 
(iic  vocabantur ,  qui  Palatino &  Bohemis 
favebant)  Norimberga;,  &  Catholico- 
rum  Herbipoli,  utrobique  aftumcftde 
modis  res  iiias  provehcndi ,  &  religio- 
nem  quam  prohtebantur ,  confervandi. 
Bucquojus  commcatusprefTusinopia,  & 
a  prsdonibus  Hungaris  deftitutus,  in 
Auftriam  declinavit ,  ubi  jam  Proteftan- 
tes ,  a  Pontificiis  ordinibus  feceffiione 
fafta ,  Bohemicam  refpeftabant  fortu- 
nam. 

In  fosderato  Belgio  fub  hxc  flagrabat  ^^'^- 
inter  Remonftrantes  &  abfoluta;  pr^de-  ^^"^^^ 
ftinationis  defenfores  controverlia.  Re- ^  ,26,' 
monftrantium  hi  erant  articuli  :  Eleffio-  129, 
nem  nd-vitatn  &ternam  aDeo,  adfpeBH 
fidei  itt  Jefum  Chrifium  ^  perfevera»' 
tia  fieri ;  reprobationem ,  fectmdum  pra- 
fcientiam  infidclitatii  ohflinatA.  Ghrtfium 
ex  decreto  i^  voluntate  Pairis  proomjzi- 
bm  (^  fingulii  mortalibm  redemptionis 
pretium  fanguine  fuo  exfolviffe.  Non  ejfe  in 
Deo  voluntatem  arcanam ,  revelatdt.  illi , 
c[ua  omnium  omnino  falutem  fevelle  ^ 
procurare  tefiatur  ,  contrariam.  Gratia 
efficaci  refifli  poffe.  Hominem  vero  creden- 
tem  excidere  finpe  fide  ,  ^  fuapte  culpa 
Aternum  perire.  Admifcebantur  &  alia , 
odium  acrius  inflammantia.  Agitur  ergo 
Dordraci  Synodus ;  confcribuntur  &  e 
magnaBritannia ,  Helvctia ,  Palatinatu, 
Haffia,  &  e  Rebufp.  GcnevenIi,Bremen- 
li,  &  Embdana  Thcologi.  Remonftran- 
tes ,  qui  jara  fibi  judicaflent ,  non  parere 
eorum,  quos  aftores  fiios  hoftelque  duce- 
rent,  decreto,exhibita{ideifua;  confeffio- 
ne ,  interpolitaque  proteftatione ,  in  fen- 
tentia  perftitere.    Damnati    funt  ergo    , 
erroris,  in  carcerem  etiammiffialiquij 
plures  patria  pulli ,   in  Holfatia  noftra    - 

&  alibi 


;5^ 


Ferdinand-i^ii 


&  alibi  fixerunt  fedes.  Joannes  Barne-  ' 
veidius  feptuagenario  major ,  grandibus 
.  de  patriamentisconfpicuus,  capiteple- 
xuseft.  Crimina  ei  imputata fat  multa , 
in  quibus  prxcipuum  ,  cjuod  Remou- 
(Irantium  molitionibus  fe  ducem  ac  fi- 
gniferum  pr2ebuifIet,eofque  tuendi  caufa, 
leges  foedcris  Belgici  multifariam  vio- 
lalfet,  addudo  quoquein  fufpicionem 
Mauritio ,  Principe  Aurantio ,  quafi  ad 
abfolutum  Belgii  adfpiraretdominatum, 
cui  proinde  fecretis  conventionibus  ob- 
viam  eundum  foret.  Confpiratorum  , 
Ledenbergius  manus  fibimet  ipfe  diras 
attulit:  Grotius  &  Hogerbetius  perpe- 
t;ui  carceris  damnati ;  bona  filco  applica- 
ta.  Sed  Grotium  conjux  fua ,  mulier  haud 
minoris  in  maritum  fidei  quam  fagacita- 
tis ,  aftu  inclufura  cifta;  exportari  cufto- 
dia ,  locarique  in  tuto  curavit. 

In  Gallia  triftibus  I^ta  mifcebantur, 
Sjjmd,  Viilor  Ameda^us  ,  Caroli  Sabaudi  pri- 
mogenitus ,  Chriftinam  reois  fbrorem 
duxerat.  Kegina  vcro  Mana ,  pertasfa 
commorationis  Blajfenfis  ,  ab  Efperno- 
nio  fe  curaverat  deduci  Engolifrnam ,  in- 
fcio  rege  filio ,  qui  hanc  regise  fuse  au- 
toritatis  diminutionem  interpretatus , 
exercitu  coUefto  posnas  funiere  de  E- 
fpenionio  cogitabat.  Sed  mitiwatus  cre- 

,*  -    .  o..  o. 

bns  mternuncus ,  Andes  permittit  ma- 

tri ,  ac  Conda^um  reftituit  libertati.  Ita- 

hun  quendam.  Luciolum  ,    Atheifmum 

docere  deprehenfum  Tolofas  ,    pr^cifa* 

lingua  vivum  exuri  juflit. 

1610.  Ambitur  deinde  legationibus  Gallus, 

&  Cajfaris  &  Fridericrpalatini ,  jam  in- 

gentibus  copiis ,  rem  Bohemicam  difce- 

ptantium.  Jam  cnim  in  partes  tranfierant 

HungariSilefiique. 

Lundor.        CxCnr  evulgatis  diplomatibus ,  nihili 

/iciapu-    effe  Palatini  coronationem  declarabat , 

itis.        quod  nec  ab  iis  fafta  efTet ,  qui  creandi  re- 

gis  haberent  poteftatem ,  nec  vacante 

folio  fafta  :  Imo ,  quod  nec  Palatino 

conveniret  ullo  modo  ejus  diadema  ufur- 

pare,  quem  legitimum  agnoviffet  Bo- 

hemis  regem ,  &  C^efarem  cum  reli- 

«juis  Septem  viris  elegiflet.  Idipfum  julTu 


//.  Cafar, 

Csfarj? ,  Julius  Henricus ,  Dux  Lavem- 
burgicus  ,  &  Hieronymus  Elvcrus ,  a- 
pud  Regem  Dania:  &  Saxones  conteftati, 
ha^reditarium  infuper  jus  Auftriacis  in 
Bohemiam  effe  docebant ,  quod  Bohemi 
editislibris  prolixe  pernegaverant. 

Casterum  Fridencus  rex  novus ,  tam 
Romanarum  in  arce  Pragenfi»  quam 
Lutheranarum  alicubi  ceremoniarum 
abolitione  ,  multorum  anirnos  ofFendit. 
Joan.  Chriftianus  Brigenfis  dux,  Lutheri 
haftenus  fcntentiam  de  cosna  fequutus , 
Cal  vini  inftituta ,  regemque  ftium  in  per- 
cipienda  Euchariftia ,  smulatus  cft.  In- 
aufpicata  regni  exordia  horribilis  aota- 
vitcafiis.  Wartenbergius  Baro  Smirfit- 
ziam  duxerat  pra:nobiicm  fponfam ,  ftd 
ex  criminum  quorundam  fulpicionc  ca- 
ptivam  ,  &  ab  Henrico  Slavara ,  fbroris 
marito,  hxreditate  fpoliatam  ;  mox  Gut-. 
Icinurii ,  oppidum  uxoris  hsreditarium  , 
occuparat.  ErgoFridericus  rex  mittit, 
qui  Slavatx  Gutfcinum  cum  arce  tradant. 
Ibi  mulier  ira;  impotens  ,  ad  nitratum 
pulverem ,  in  conclavi  quodam  abfcon- 
ditum  difcurrit ,  militefque  eodem  intro- 
ducit.  Hi  vinodepofiti,  ignem  temere 
in  pulverem  effundunt ,  arcem  feque ,  & 
dominam  cum  Slavata  &  delegatis  judi- 
cibus,  uno  horribili  impetu  perdunt ,  ho- 
minum  capita  ad  centum. 

Similiter  dum  Moravos  ,  Silefios ,  Lu- 
fatos  ,  flia  in  verba  adigit  Fridericus ,  no- 
vas  in  Bohcmiam  cohortes  Balthafar  Ma- 
radas  a  Caefare  ducit ,  Mefelinum  oc- 
cupat ;  Bucquojus  Mansfcldianos ,  fti- 
pendiorum  caufa  parum  morigeros  ,  in- 
vadit  nodru ,  magnaque  multat  ftrage» 
Tranfylvanus  cum  Csfare  aliquot  mcn- 
fium  inducias  pacifcitur.  Regerit  tameri 
cladem  Chriftianus  Anhaldinus ,  Bohe- 
miciexercitus  duftor  ledus  ,  &  Bucquo- 
jum  Cremfam  rccedere  cogit.  Nihil  au- 
tem  atrocius  Cofaccis ,  Polonis  auxili.iri- 
bus  fuit ,  qui  omnia  ferro  Sc  libidine  mif- 
centes,  prjefertim  ubi  Euangelium  a 
Luthero  inftauratum  vigeret,  niultos 
in  fylvas  reFugos,frigore  &  fame  ad  mor- 
tem  adegercplurss.acinace  aut  fclopeto; 

citrij 


Terdinandns  11.  Cafar. 


citra  modum  ac  mcnfuram  ,  proftraviJre, 
aiFcdi  &ipii  viciflim,  pra:!crtima  Sile- 
liis  &  Moravis ,  ftrage  non  iina.  1-Ios  au- 
dacius  pcrfccjucnsBaro  Fcllius  ,  fcdlinc 
pedeftnbus  copiis  ( cjuo^  pra:textu  ceflan- 
tisftipendii  imperiumdctrcilabant)  in- 
cidit  in  Bucquojum  ,  ab  coquc  haud  mo- 
dicam  accipit  cJadcm  ,  fuopte  auftam 
cxitio. 

Talium  adfpcftu  motuum ,  Elcfto- 
rcsc£Bteri,  prxterBrandcburgicum,  ex 
conventu  Mulhufino  Palatinumflefterc 
ad  poenitentiam  ftudcnt ,  haud  obfcure 
arma  ei  intentantes ,  ni  Bohemise  renun- 
cict.  Palatinus  contra  cauf^  Bohemics 
cognitionem ,  neque  penes  paucos  Ele- 
ftores ,  ncquc  penes  Archiduccm  Au- 
ftria:  Ferdinandum  (quicum  libi  res  fit , 
non  ut  cum  Ca:fare)  fed  pcnes  regnum 
Bohemicura  ,  aut  totum  imperium  cffe 
contendit.  C^ua  etiam  de  caufa  exteri 
principes ,  &  indigens  plurimi ,  plenis 
comitiis  litcm  dccidi  poftulant.  Apud 
Bohemos  adeonihil  Eleftorum  valuere 
monita  ,  ut  Hcnricum,Friderici  Palatiui 
primogenitum  fexenncm,  jamtumpa- 
tris  lucceiTorem  deiignarcnt. 

Quamobrem  Ca^far,  arcgibus  Hi- 
ipanias  &  Polonia;  militum,  a  Pontiiice 
pecuniarum  impetratis  fubiidiis ,  fumma 
ope  vindicare  id  familia;  fus  illatum  pro- 
brum  annititur.    Palatino  nequaquam  , 
quantum  exipeftaverat  auxiliorum ,  ab 
Anglia  veniente.  Rex  GaWix  fatius  ar-  j 
hitratm  de  conciliatione  agere  ^  o^uamfub-  1 
mimfimtii  alterutri  'viribus ,    r.oborare 
dijjidia,  ducem  Engolifma:,  olim  Ar- 
vernum ,  &  Bethurium  legat  ad  Germa- 
nos ,  dehortaturus  eos  ab  inteftino  bel- 
lo,  &concordiam,  quantum  fieripof. 
fct ,  redintegraturus.  Per  hos  ,  ineunte 
Julio ,   Ulmse  tranfaftnm  inter  Maxi- 
milianum  Bavarum ,  &  Joachimum  Er- 
neftum  Onoldinum ,   qui    inftruftiili- 
mos  exercitus ,  ille  a  Catholicis  Roma- 
nis ,  hic  ab  Euangelicis ,  mutuo  in  con- 
fpeftu  habebant ,  decretumque ,  ut  intra 
folius  Bohemias ,   ac  unitarum  ei  pro- 
vinciarum  fines  contineretur  fax  Bello- 


^57 


na: ,   ncc  cui  alii ,  ne  Palatini  quidcm  a- 
vitisditionibus ,  pcriculum  crcarctur. 

Extemplo  Bavarus  in  Auftrios ,  Bo- 
hcmis  focdcratos,  movct,  rcnunciare 
focicrati  cogit,  &reliquis  ejus  Provin- 
cii-  Protcftantibus ,  qui  jam  facramcn- 
tum  Casiari  dixerant ,  acccderc. 

Elcdtor  autem  Saxonicus  Joannes 
Georgius ,  tum  antcaoiFenfus  Bohcmi- 
cis  tumultibus  ,  tum  fruftra  hortatus 
nuper  ad  coniilia  pacis  collegam  Fride- 
ricum  ,  impofita  iibi  a  Ca^fare  execu- 
tione  profcriptionis  Bohemics ,  in  Lu- 
fatiam  ducit  ;  Budiilinum  vi  tormen- 
torum  fcediilime  laceratum ,  ad  dedi- 
tionem  trahit ;  utramque  Lufatiam  ,  va- 
lido  &  lento  Marte  preilam  ,  fubjugac 
Csfari. 

Ea  res  Bohemorum  vires  diftraxit ,  & 
maximum  Csefari  ad  victoriam  momeu- 
tum  attulit. 

Eodem  prorfus  tcrupore  Ambrofius 
Spinola ,  congregato  e  Belgis ,  Hiipa- 
nis ,  Italis  exercitu  ,  jubente  rege  Hifpa- 
niarum  ,  patrimonium  ipfum  Frideri- 
ci  adoritur  ,  fortunatas  illas  ad  Rhenum 
terras ,  &  conniventibus  meticulofe  an 
difEdenter  unionis  Heilbronnenfis  diici- 
bus,  Creutznacum,  Altzeam,  Oppen- 
heimum  ,  mox  in  Ringavia  Simmeram  , 
Baccharacum ,  Caubam ,  fubigit. 

Ex  Palatini  partibus,  princcps  qni- 
dem  Auriacus  validis  cum  copiis  W^d- 
liam  proceilit ,  poiitifque  ad  confinia  ca- 
ftris ,  munitionem  Mondorfii  fupra  Co- 
loniam  medio  Rheno  excitat ,  cui  a  for- 
ma  clericalis  galeri ,  nomen  PfaiFenmur- 
ziofuit :  At  frater  ejus  Henricus  Fride- 
ricus  ,in  Palatinatum  profcdus ,  minime 
eum  in  Onoldino  reperit  propugnandi 
Friderici  ardorem ,  quem  res  tanta  vide- 
batur  poftulare. 

In  Hungaria  Gabor,  adlis  Neofolii 
fuorum  comitiis  ,  Rex  proclamatus  , 
Auftriam  incurfat ,  Bohemis  auxilia  mit- 
tit  ,Tampirium  ,  Pofonium  tentantem, 
occidit  torraenti  iftu  :  magna  patratu- 
rus,  ni  fociiresin  Bohemia  uno  prxlio 
corruiflent.  Ibi  enim,  pacata  Auftria , 
O  o  0  o  Bava- 


FerAinandm  II.  Cafar. 


3^20. 


Bavarus  imiverfas  vires  Bucquojo  comiti 
junxerat.  Expugnabantur  vioppida,  Pra- 
goditzum,Piliecum,alia:  inquilini  omnes 
ferro  maftabantur.  Satzenli  terrico- 
rio  in  dominos  fuos  coloni  infurgebant , 
prsedia  &  aulas  infanis  evaftabant  modis. 
Oppolitus  Bohemorum  exercitus ,  pr.c- 
fente  quidem  Palatino  rege  ,  qualemcun- 
queprseftitit  fidem.  Raconitzas  velitatio- 
nibus  aliqisandiu  dimicatum.  Sed  pa- 
rum  in  ofEcio  erac  miles  ,  ftipendio  frau- 
dacus ,  auod  Cse/arianus  velex  hoftico, 
veldivite  Maximiliani  ducis  manupete- 
re  alTuefcebat.  Et  fatalis  exercere  'vifct 
multos  inertict ,  qui  quafifalvA  opesforent 
e^  pecuniA ,  amiffa  patria ,  ita  aurum 
omni  ftudio  occultabant.  Reducit  ergo 
Pragam  copias  Palatinus ,  juflas  in  Albo 
monte  tumultuario  opere  caftra  munire , 
ui  conferturus  cum  hofte  manura  ,  & 
urbe  eum  regia  depulfiirus.  Verum  pleri- 
fque  in  pedibus  ,  haud  ia  dextera  confi- 
iiurn  &  robur  erat.  Dum  fe  muniunt , 
admaturat  Comes  Tillius  cum  Bavarico 
exercitu ,  &  Csefiriano  iter ,  Domini- 
co  CarmeHta  Hifpano  ,  certam  ,  ut  a- 
junt,  vidloriam  promittente.  Confe- 
ftim  Hungari  in  pedcs  fe  conjiciunt  ad 
IX  millia. 

^  Inito  prselio,  Turrenfis  legio  &  Hol- 
lachiana  csduntur.  Reliquis  parum  ani- 
mi  ad  certandum  fuit ,  diilipatilque  ordi- 
nibus,  ad  urbem  fe  trepidi  recepere,  ante- 
vertencibus  Chriftiano  Anhaldino  &  Co- 
mite  HoIIachio  ,  triftique  regemnuncio 
ad  fuaam  accendentibus.  Vix  impetratx 
VIII  horarum  inducise,  quibus  aut  re- 
nunciaret  Bohemise,  aut  vim  fortunje 
amplius  experiretur.  Non  placuit  ibi 
experiri.  Impofiticurribusuxor ,  liberi , 
&quicquid  pretiofioris  rei  erat,  negle- 
£lo  tamen  diadjmate  &  archivo ,  inque 
Silefiam  itum  eft.  Dies  erat  viii  No- 
vembris,  Romanis ,  fblemni  Euangelio 
de  reddendis  ,  qux  fijnt  Cselaris  ,  Csfari, 
infignis.  Poftridie  vi£lores  Pragam  in- 
trant  triumphabundi,  pleramque  Bohe- 
miam  ftatira  ad  Caefaris  oblequium  tra^ 
hunc. 


Maximilianus  in  Bavariam  fuam  paulo 
poft  revercitur,  Joanni  TiUio  exerci- 
tus ,  Lichtenfteinio  principi  Reip.  cura 
commendata.  Ofto  millia  Bohemico- 
rum  ,  duo  Ccefarianorum  ,  casfa  eo  prae- 
lio  tradunt.  Palatini  milites  apudBran- 
deifum  oppidum  juffi  fe  fiftere  ,  curn  nec 
ducum  compareret  quifquam ,  nec  fti- 
pendium  ,  devota  diris  Bohemia ,  illico 
difFugere ,  pra:ter  eos  quos  Mansfel- 
dius  Pilfn^e  ,  &  Hermannus  Francus 
Thabore  continebant ,  quofque  Turren- 
fis  fenior  fevocabat  in  Moraviam. 

Nec  alibi  eo  anno  res  quietas  depre- 
hendimus. 

In  Valachia  &  Moldavia  Gratianum 
Vaivodam  tuebantur  Poloni  ,  Turcs 
eum  &  Tartari  oppugnabant.  la  caula 
erat  confpiratio  Gratiani  cum  Polonis , 
ob  quam  Ofmanes  eum  fublatum  cupie- 
bat  e  medio  ,  Campagiumque  ad  id  mi- 
ferat  legatum ,  feda  Gratiano  prajven- 
tum  csede.  Bino  certatum  eft  pra^Iio  ; 
Prius  fecundum  Polonis ,  altcrum  exitia- 
le  fuit ,  quo  Gratianus  cum  auxiliaribus 
fuis  interiit. 

His  rebus  excitatus  Ofmanes  ,  cui 
jam  pax  cum  Parthis  eflet ,  &  direpta 
nuper  in  Apulia  urbs  Manfredonia ,  eji- 
cit  ex  aula  fua  Poloni  resis  lco-atum  ,  bel-  • 

lumque  ei  denunciat  ,  eodem  temporc 
domefticis  infidus  pene  oppreflb.  Per- 
cuflbr  in  ipfo  templi  aditu  regem  nefa- 
rio  aufu  aggrefliis ,  fallente  execrabilem 
dexteram  fortuna ,  debitas  fccleris  pos- 
nas  luit.  Bellum  adverfiis  Turcas  acerri- 
mis  animis  fumptum. 

Plures  eo  anno  in  Valle  Telina  GrUcn-  i^i^y, 
ta  Rudolfi  Planta:  fraus  neci  dedic.  Hic  Lmd. 
profcriptus  a  Grifonibus ,  fecretaminit  l-s-  de  _ 
conjurationem  cum  Pontificiis ;  Euan-  ^,':^'L"^l' 
gelicos  omnes  Morb^  &  alibi ,  tam  in-  p'j.^„c,  ^ 
colas  quam  exteros  occidic ,   &  favore  Li^jiact» 
ducis  Feri^e ,  qui  Mediolano  pra:erat ,  iv 
bellacorummillibusadjutus ,  univerlam 
vallem  ,   a  lacu  Comenfi  ad  Tirolenfem 
porreftam  comiratum  oceupat ;  Grifo- 
nes  Vallenfibus  unitos  rcpellit.  Inde  ve- 
l  ra,  eum  dux  Feriae  opportunis  locis  pro- 

pugnacula 


pugnacula  ftrucret 

tilcalix'  oflium  Hclvctiis  Gallifque  ob- 
ftriii ;  Rcx  Francus  apcrin  vallcm  ab 
Hilpano  rcge ,  pcr  lcgatos  poftulavit. 
Inftituuntur  ca  dc  rc  dcliberationcs ,  fcd 
varic  interturbantur.  Pompcjus  intcrim 
Planta  cum  familiaribus  in  arce  Tua  tru- 
cidatur. 

Nec  Gallia  fuis  carcbat  fludibus.  Rcx 
Luineum  fummo  habcbat  loco  ,  Ancrari 
opcs  in  ipfum  cffuderat.  Id  indignati  pro- 
ceres  Longovilluis  ,  Nemorolms ,  Mai- 
nius,  Roanius,  ad  reainam  matrem  fe- 
cedunt.  Verum  rcx  prcEveniens,  fidcli 
Conda;i  obftquio  ,  Cadomum  Norman- 
niaj  prxripit  ,  antequam  principes  ad- 
.  unare  copiaspoflent  ,  plcrafque  eorum 
urbes ,  ad  fpontaneam  dcditionem  adi- 
'■    Tum  prope  Andcgavos ,  fufb  regi- 


Ludovtcpu  XIII.  Rex  FraficU.  ^59 

,  non  tulcrunt  Vene-     cum  fororc  cjus  Hcdvigc,  Hufcmi  fo- 

lemniter  peraftis.  At  in  Bohcmia  ,  &  o- 
mni  late  vicinia ,  fcqucntibus  adhuc  annis 
flamma  bcllorurn  arlit.  Prolcripti  in- 
eunte  anno  xxi  ab  Caefare  Fridencus  , 
Scptemvir  Palatinus ,  ob  arrcptum  Bo- 
hemia;  diadcma,  Chriftianus  Anhaldi- 
nus,Joannes  Georgius  Marchio  Jegern- 
dortius ,  Comcs  Hohenlous ,  &  alii , 
quod  Palatinum  adjuvarent.  Turrenfis , 
fruftra  follicitatis  ad  conftantiam  Mo- 
ravis ,  proftjgit  ad  Bcthlemum  ,  cujus 
regiam  elcdtionem  Imperator  irritam 
pronunciaverat.  Palatinus  Seoebergx 
adiit  Danorum  regem ,  &  Saxonum  ali- 
quot  principes,  auxilia  rogatum.  Sed 
quum  cvulgatis  Csfar  diplomatis ,  li- 
bertati  &  paci  fraudera  ie  fifturum 
negaret  ,  nemini  facem  placuit  fubde- 
re  incendio ,  quo  de  facili  Saxonia  de- 
flagraret.  Solus  Chriftianus  Brunfvi- 
cus  ,  Halberftadenfium  prasful ,  invi- 
tis  aliis  confcripfit  exercitum  ,'  &  aami- 
nc  primo  diffipato  ,  per  Weftphaliam  &: 
Haffiam   ,   in  ditionem  Mosuntinam 


nx  exercitu ,  adeo  in  arftum  cogit  prin- 
cipes ,  ut  veniam  ipfi  petant ,  mater  blan- 
dum  filiiimperium  agnofcat.Igitur  arma 
in  agnatos  fumpta  ,  vertuntur  in  Aqui- 
taniam.Juffierant  Bearnenfes  Ecclefiafti- 
cis  Romanenfibus  bona  omnia  ,  &  prifccE 
religionis  ritus  inteo-rare.  Abnuentes 
improvifo  rcx  obruit  adventu ,  prsfidiif- 
que  paffim  mutatis ,  templa,  opes  ,  hono- 
res  Romanenfibus  reftituit  ,  Provin- 
ciam  liberrimi  antea  juris  adnedlit  coro- 
YiX  Francia:,  Ea  res  pleriique  Reforma- 
torum  incentivum  novarum  confui- 
rationum  fuit  ,  qui  poft  conventus  a- 
lios,  Synodura  indicunt  Rupell^  ,  eam- 
que,  rege  licet  pra;frafte  interdicen- 
te,  peragunt ,  majorem  turbarum  fe- 
niinarium. 

In  Septentrione  noftro,  prajterquam 
quod  Haniburgenfibus  cum  Lunsburgi- 
co  duce  armorum  diffidium  fuit ,  fcd  bre- 
vi  (bpitum  ,  Ista  erant  halcyonia  eo  an- 
no  ,  tedis  etiam  jugalibus  exornata  Gu- 
ftavi  Adblfi  Suecorum  regis ,  Mariam 
ducentis  Eleonoram  Brandeburgicam , 
(cujus  frater  Georgius  Guilelmus  nu- 
per  Septemviratura  Marchiacum  ,  ex- 
ftinfto  patre ,  fufceperat )  nuptiis  item 
Augufti  Lavemburgici  cum  Elilabe-  1 
sa  Sophia  Holfat^ ,  &  Augufti  Pal^tini 


&  .  ■ 


duxit ,    Palatino  jara  in  Bataviam  di- 


greflb 


At  Cajfaris  viclori^  multis  fimul 
exercitibus  urgebantur.  Bucquojus  Co- 
mes  Moraviam  ;  Silefiam  &  Egram , 
Saxo  Septemvir  fubegit.  Silefiis  ultro  ad 
ofScium  redeuntibus  ignofcitur,  cave- 
tur  &  de  tuendo  religionis  Euangelics 
exercitio:  Moravi  C^iarisjubentur  ar- 
bitrio  ftare. 

Marchio  Spinola ,  circumlatis  ad  Rhe- 
num  &  in  Wetteravia  armis,  difTociavit. 
arte  principcs  ,  Onoltzbacenum  ,  Wir- 
tenbergicum,  Durlaccnura,  HaiTura , 
&  alios ,  qui  imioni  nomen  dederant. 
Ferunt  auro  rem  magis  quam  ferro  con- 
feftam.  Paftifiintfuisditionibuspacem, 
Palatinis  inducias  ,  donec  tranfadio 
tentaretur.  Inierim  comes  Tilfius  in  Bo- 
hemia  cum  Mansfeldio  dubio  Marte 
prsliatur.Tenebat  Mansfeldius  Pilfnam, 
Slaccenvaldiam  ,  Elbogiam  :  focii  ejus 
Thaborem  ,  Clingenbergara ,  Wittin- 
gayiamj  Palatinatum  etiam  fuperiorem 
Oooo  2  didis 


1611. 


66o  Ferdinandus  IL  ^(S.fdr. 

didis  audientem  habebat.   Sed  iteruin    cipis  imperii  titulu 
bellinervumeflepecuniampatuit.  Cen- 


turiones  enim,  dum  abeft  cogendas  pecu- 
ni^ecaufa  Mansfeldius ,  &Ienteprocedit 
ftipendium  ,  urbes  fibicommiflas  Tillio 
pene  divendunt ,  Elbogia  &  Falckenavia, 
cum  fortiter  aliquandmreftitiflent ,  di- 
miffis  praslidiariis  ,  deduntur  Tillio. 
Mansfeldius  in  anguftias  redaftus ,  tan- 
flem  &  ipfe  pacifcitur  fibi  veniam  ,  hono- 
res  ,  pecuniam  a  Cxfare :  fed  confirma- 
tior ,  refciffis  mox  padis  ,  per  Noricos 
agros  in  inferiorem  perrumpit  Palatina- 
tum.  Ibi  jrranckenthalioblidionemfol- 
yit ,  perpopulatulque  Spirenfem  &  Ar- 
gentinenfem  dicecefes,  Hagenoamoc- 
cupat.  Eque  prxda  militem  alitprsefe- 
rocem ,  Palatuio  novis  programmatis  le 
publice  excufante,  quod  hbertatis  com- 
muniscaufa,  Bohemicum  fufceperit  fce- 
ptrum  ,  nec  ab  honefta  abhorreat  pace  , 
modo  lint ,  qui  ferio  in  eam  incumbere 
cupiant. 

Csterum  Bucquojus  Comes  ,  domitis 
Moravis ,  in  Hungariam  profedlus,  Ga- 
borem  a  coronatione  cailide  abftinen- 
tem  ,  Presburgo,  Pofonio,  Altemburgo, 
Thirna,Schiltenavia,aIiifque  oppidis  fpo- 
liat ;  Setfcin  Georgium  ab  eo  disjungit, 
«jui  clara  reconciliatus  Casfari ,  Gaborem 
Turcica  prasftolantem  auxiha  gravibus 
afFecit  damnis ,  Neufblo  fubmifTos  au- 
xiliares  intercepit.  Jamque  in  ardlo  erat 
Bethlemica  mihtia  ,  quum   Bucquojus 
Neufolum    obiidens   ,   audaciufque   in 
erumpentesproveftus ,  xvi  vulneribus 
confoditur ,  ineunte  Julio  ;  corpus  mul- 
to  Csefarianorum  fanguine  vix  e  mani- 
buseripitur  Hungarorum.  Quoexftin- 
clo  ,  Valones  alium  afpern^tiducem , 
Gaborj  anfam  multa  recuperandi  loca 
dedere.  Denique  exeunte  anno  ,  Niclas- 
burgenfi   conventu  concordia  quasdam. 
inter  ipfum  initur  &  Caefarem  ;  redditur 
diadema  Hungaricum  Ferdinando;  Caf- 
fovium  ,  Toccajum ,  &  alix  quasdam  ur- 
bes  Gabori  permittuntur  ,  Cslareono- 
mine  gubernandse.    Adduntur  Oppelia 
&  Ratiboria,Sileliorism  ditiones,&  prin- 


Religio ,  quo  locd 
Ferdinando  regnum  capeileute  fuerat, 
relinquitur. 

Dum  \\xc  aguntur  ,  Jegerndorfius 
Silefiam  habct  infeftam  ,  Troppaviam, 
Niffam  ,  Glatzam  occupat,  grandes  Si- 
lefiis  imperat  pecunias  ,  cura  Saxoni- 
cis  vario  Martc  confligit.  At  Thaboi: 
oppidum  Bohemicum ,  poft  multas  ob- 
fideritium  clades  ,  defperato  fiibfidio,  pa- 
ftoque  prsfidiariis  ftipendio  ,  Balthafa- 
ri  Dynafts  traditur.  Glatzam  junior 
Turrenfis  mafcule  defendit  ,  fequenti- 
que  demum  anno,  incolumitatem  &  for- 
tunas  fibi  fuifque  iHpuIatus  ,  refignavit 
Cajfari. 

Difpar  aliorum  ,  qui  hofce  accendc-  • 
rant,  aut  foverant  motus ,  fortunaelu- 
xit.  Joachimus  Andreas  Sliccius ,  apud 
Rederum  Baronem  Fridlandum  captus, 
jufTu  Septemviri  Saxonis  ,  Pragas  fifti- 
tur  ,  cumque  aliis  x  x  v  1 1  perduellio- 
ne  damnatis  ( inter  quos  &  Joannes 
JefTenius ,  vir  magn^e  eruditionis ,  affici- 
tur  fupplicio  atroci.  Multi  abfentes  pro» 
fcribuntur ,  mortuorum  bona  applican- 
turfifco.  Eaque  feveritas  paffim  fequen- 
tibus  etiam  annis ,  ingenti  cum  lamen- 
tatione  multorum  illuftrium  ,  conti- 
nuata. 

Nec  raulto  fecundiores  Reformato- 
rum  in  Galliis  res  accepimus.  Rex  Fran- 
cus  enim,  conventusRupellaniobftina- 
tis  adduftus  aufis ,  urbem  Santonum  mu- 
nitiffimam  San-Joannem  ,  poft  duram 
viginti  dierum  obfidionem  fubegit,  di* 
rutifque  mosnibus  vicum  fecit.  Inde  Clei 
racum  in  Vafconia  pari  vi  ad  deditionem 
compulit.  Et  aliasquaferro  ,  quaminis 
ad  L  X  urbes  ,  pricfidiis  Reformatbruni 
muniras  perdomuit ,  magna  variis  cer- 
taminibus  refiftentium  ftrage.  Montal- 
banum  tamen  morbi  ac  inundationes 
hyberna;  derclinquere  regios  coegerunr, 
defiderato  inter  plurimos  duces  ac  nobi- 
les  etiam  Henrico  Mainio  ,  Aquitania: 
Prorege.  Soluta  obfidione  -,  dum  rex 
Mongurtum  oppidum  vi  capit,  incendit- 
que  mcnfe  Decembri,  dux  Luimus.Fran- 

;i  CiX 


Othomannm  II. 


66 1 


c\x  equitiim  magifter,  ingcntibus  pcr  rc-  ,  fcflionem  Iib'ertatis  ab  ipfohofte  cxprcf. 
gis  fivorem  divitiis  onciatiis ,  .mimam  |  liircnt.    Igitur  Spinola  Juliacum    Sc- 


iCxi. 


cxfpiravit.  Anccgrcllb  Odlobri  Pnniiis 
obortomccnaio,  duopontcs,  Aurihcum 
&  Cambii ,  dcflagraverant ,  insltimabili 
mercatorum  damno. 

Ca:tcrum  periculofiori  belloPoIonia 
conBiilabatur  cuni  Turcis.  Hi  menfc 
Januario  in  Moldavia  altcram  cladcm 
Polonis  inculcr.mt  ;  Sed  fubfcquente 
Martio  ,  Vl.adinaus  princeps  cum  l  mil- 
libus  irruens  ,  atroci  barbaros  prxlio 
prortravit.  Quo  mire  exacerbatus  Of- 
mannes ,  refrag.mtibus  fuis,  numerolifli- 
mum  treccntorum  millium  exercitum  in 
Moldaviam  rapit  ,  ubi  Vladillaus  limi- 
tes  regni  fexaginta millibus,  Polonoriim 
Teutonumque  infcderat,  quoad  pater  Si- 
gifmundus  univer&s  Polonorum  equi- 
tum  turmas  conglobaret.  Caftris  in  con- 
ipedtu  politis ,  dum  Sultanus  infultibus 
Polonos  carpit ,  &;  Cofaccorum  copias 
intercludere  nitirur ,  tanti«  utrinque  cla- 
dibus  eft  certatum  ,  ut  defperans  ulterius 
progredi  Turca ,  pacem  aequis  conditio- 
nibiis  ofFerret,  quam  velutdivinitus  mif- 
fam  ,  magno  gaudio  Poloni  acceptarunr, 
cum  rebus  omnibus  confumptis,  vixjam 
haberent ,  quo  vel  unum  diem  vitam  du- 
cerent.  Ccelis  certaminibus  adduodecim 
millia  Poionorum  &  Teutonum  ,  plurcs 
morbis  abfumpti :  E  Turcis  adcentum 
circiter  millia  cx'(a ,  totidera  aliis  calibus 
exftin(f^a. 

Occafione  ejus  belli  duftus  Suecorum 
rex  Rigam  Livonum ,  quinquefeptima. 
nis  obfeilam,  ac  pene  fufFofiamcunicu- 
lis  ,  deditione  capit  ,  civibus  plerifque 
mvitis.  Mox  &  Mitoviam  Septembri 
exeunte  ,  quara  Poloni  femeftri  obfidio- 
ne ,  fame  &  contagiis  exhauftam  recepe- 
re ,  bellum  hoc  paulo  poft  induciis  inter- 
polantes. 

-  Eodem  vero  hocauno,  duodecennes 
Belgarum  cum  Hifpanis  induciaz  Aprili 
menfe  exibant.  Albertus  Archiduxfru- 
ftra  per  legatum  obedientiam  B6llan-i 
dis  inculcat  ,  obtendentibus  fero  ^am 
cani  cantilenam ,  iis  oui  pridem  fus  con- 


ptcmbri  menfc  obiidet ,  fequcntifquc  an 
ni  Februario  dcditione  capit  ,  pimcipe 
Auriaco  ncquicquam  obfcfiis  fuccurrcre 
conato, 

Nec  Rhetis  fcu  Grifbnibus  fcliciter  S^iond, 
ccfiit  Tclina;  Vallis  vindicatio.  Repul- 
fi  cnim  ab  Hifpanis  occafionem  dedc- 
re  hinc  Leopoldo  Auftriaco  ,  ifthinc 
duci  Feris  religione  eara  Romanaim- 
buendi. 

Eadem  regis  Marocci  in  Afi-ica  fors 
fuit  :  Qui  propugnaculum  ab  Hifpanis 
prope  Alarachiam  ftruaum  capturus, 
ludtuofam  pertulit  ftragem,  advolante  in 
auxilium  claiTe  Hifpanica,  (\vix  &  in  frcto 
Gaditano  triainta  duas  Belaarum  naves 
aggreila,  cepitautdiflipavit.  Batavos  e- 
tiam  ex  Moluccis  Infulis  Anglorum  fub- 
iidioexpulit.  Necenim  jam  obfcure  cum 
Hifpanis  faciebat  Anglus  rex ,  fremente 
licct  Parlamento  ,  ut  vocant ,  feu  fenatu 
Britannico,  autoritatemque  fibi  in  mini- 
ftros  regios ,  atque  ipfiim  adeo  Cancella- 
rium  fumente  ,  &  alios ,  qui  Hifpanam 
principem  Carolo  regis  iilio  uxorem  de- 
ftinarent. 

Idem  annus  Paulo  v  Pontificiemor-  1*^12.. 
tualis  fuit ,  apbplexia  exftinfto ,  finiente 
Januario  ,  cum  vixifTet  annos  lxix, 
iediilet  pene  x  v  i.  Subvedlus  in  cathe- 
dram  efl  Alexander  Ludovilius  Bono- 
nienfis ,  pace  intcr  Sabaudum  &  Hif{5.a- 
nos  fafta  nobilis.  Eum  paucis  diebus  lc- 
quitur  Cofinus  Exarchus  Hethruria;, 
diuturna  in  juventute  valctudineconfe- 
ftus ,  prole  relifta  numerofa.  Ferdinan- 
dUs  ,■  iiberorum  cjus  yetuiliffimus ,  k(}L 
puer ,  fiiccefiit ,  fub  tutela  avia:  Lotha- 
ringicas,  matris  Auftriacas  &  patrui  Car- 
dinalis.  Extremo  Martio  deceflit  Phi- 
iippus  III  ,  Hifpanus  rex  ,  anno  \kx 
x  L  1 1 1 ,  rcffni  x  x  1 11.  SufEcitur  Phi- 
lippus  I  V  fedecennis  ,  qui  patrVs  racm- 
taxQ  abufos  exturbavit  aula  ,  interque 
eOs  ducem  Oflunse  vincuiis  ,  Rodefi- 
cum  Calderoviumcapicedamnavit,  dti- 
cem  Lermsnum  dignitate  privavit  & 
Oooo  j  diviciis. 


/ 


^6z 


Ferdin(tndp!4 


tlivitiis.  Philippum  decimo  rertio  Ju- 
lii  lcquitur  morte  Albertus  Archidux, 
huuc  Septerabri  Robertus  Bellarminus, 
fbrore  Marcelli  1 1.  Pontificis  genirus, 
fere  oftuagenarius  ,  illuftris  Roniani 
folii  hyperafpiftes.  Gregorius  xv  le- 
gem  de  Pontificum  creatione  tulit  ,  ut 
deinceps  mero  Cardinalium  arbitrio  le- 
gantur,  pofthabitis  regum  commenda- 
tionibus. 

Neque  (juietior  annus  xxiihujus  fecu- 
li  fuit.  Primum  Oirnanes  Sultanus ,  ob 
fufpicionem  nova:  militise ,  &  difficilis  ad 
fepulcrum  Mahometicum  pcregrinatio- 
nis,a  Janitzeris  fuis  deferitur.  Muftapha 
ejus  patruus  reftituitur  in  folium  ,  qui  ti- 
mens  rurfuip,  ut  antca,  deponi,e  veftigio 
Ofmanem  ftrangulari  juffit,  ad  Csfarem 
legatum  firmandae  paci  mifit.  Ormus, 
potentifnmum  Lufitanorum  ad  fines 
Perfis  Arabi^eque  emporium  ,  a  Perl^- 
rura  rege  &  Anglis  expugnatum ,  prsdaz 
implevitvidores. 

Deinde  in  noftro  orbe  Chriftianus 
Brunfvicus  Lippam,  Sufatum,  Paderbor- 
nara ,  Braceliam ,  aliaque  Weftphali^e  op- 
pida  fubigit.  Ab  Anholdino  Barone  at- 
tritus ,  pergit  infeftare  Pontificios  ,  ma- 
gnas  undicunque  pecunias  £3icit  ,  etiam 
ftatuis  fandorum  in  nummos  conflatis. 
E  WeftphaHa  progrefTus  in  Eisfeldiam, 
peffime  accipit  incolas  ,  perque  Wettera- 
viam  populabundus  Urfellas  ,  ac  mox 
Hochftam  ,  ditionis  Moguatin^  oppi- 
dum  arcemque  occupat. 

Interea  Palatinus  in  ditiones  fuas  Rhe- 
nanas ,  diffimulato  habitu,  redit ;  Mans- 
feldius  &  Badenfis  Marchio  Tillium  pra- 
peWiflochumprofliganr  5  Badenfis,  tra- 
dita  filio  Repub.  bellum  omnibus  viri- 
bus  ftatuit  propagare.  At  TilliusWim- 
pha:  fe  includit ,  donec  firmatus  Cordu- 
benfis  Dynaft^  copiis ,  Badenfem  Mans- 
feldianis  imprudenter  exutum  cohorti- 
bus  ,  ad  pra^Iium  trahit ,  pelleftumque 
in  infidias  ,  fiindit  fugatque ,  nec  non 
omni  ejus  inftrumento  bellico  pecunia- 
que  potitur  ,  quK  Csfarianis  in  prse- 
dam  vertit.  Eodem  vero  tempore  Mans- 


//.  Cafar. 

feldius  Ladenburp-um  deditione   capit. 
Leopoldicos  Hagenoam  obfidentes  pel- 
lit  ,  paulo  poft  ab  Oberntrautio  ,  Pa- 
latini  tribuno  ,  in  fidem  acceptos.   In- 
de  Darmftadium  feftinat  ,  Ludovicum 
Chorarcham  capit  ,  Brunfvico  fe  jun- 
fturus.  Sed  Tillio  totis  viribus  eum  in- 
fectante ,  recurrit  Manheimum  ,  Tillio, 
Cordubenfi  ,  Anhaldino ,  Thom^  Ca- 
racciolo ,  Cofaccorum  etiam  manu  fir- 
matis  ,  Brunfvici  copias  relinquit  'diffi- 
pandas.  Hi  famofiffimum  Brunfvici  exer- 
citum  tormentis    vacuum  na£ti  ,   ad 
Mcenum    fluv.  in  fugam    propellunt. 
Dumque  ducem  ponte  tranfeuntcm  ef- 
fufius  fequuntur  militcs  ,  difruptis  ordi- 
nibus  ,  tanto  impetu  feftinant  iter ,  ut 
fciilo  ponte  abforberentur  amnis  vorti- 
cibus  multi,  reliqus:  cohortes  deferta^, 
gladiis  glandibufque  Csfarianorum  con- 
cideren^t.   Prseter  fubmerfos  tria  milfia 
interiere  ,  Hochfta  ftatim  recuperata. 
Igitur  Palatinus  ,  cum  nec  fuppeditarp 
Mansfeldio  &  Brunfvico  fumptus ,  nec 
commodare  per  eos  rebus  fiiis  ,  pene 
deploratis  ,  ulla  ratione  poflet ,  fretus 
tandem  compofitione  Bruxellenfi ,  qua: 
agitabatur  a  Joanne  Digbio  ,   foceri 
fui  legato  ,  exautbravit  id  poftulantem 
Mansfeldium.   Tabernas  tum  Alfaticas 
denuoobfidentem.  Paulo  poftClingen- 
berga  Bohemi^e ,  vitam  &  facultates  fal- 
vas  pafta ,  reddit  fe  Cxfari.  Wormatia 
&  Spira  pra:iidium  accipiunt ,  Neapolis 
capitur  ,  Heidelberga  oblidetur.  Palati- 
nus   Sedanum  dedudus  Mansfeldiano- 
rum  praefidio  eft.    Qui  Brunfvigienfi- 
bus  jundli  copiis ,  per  Galliam  irrumpunt 
in  Hannoniam ,  acrique  cum  Confalvo 
Cordubenfi  conferto  prxlio  ,  (in  quo 
brachium  Brunfvici  laceratum  ,  poftea- 
que  refedum  a  chirurgis )  vi  aditum  fibi 
Braidam  verfus  Brabantise  aperuerunt : 
Eo  certamine  multi  utrinque  defidera- 
haud  dubia  Brunfvici  vidoria,  nifi 


ti 


Mansfeldiana:  qusdam  turmx  ,  ftipen- 
dia  inclamantes  ,  pugnam  detredafient. 
Non  multo  poft ,  fexto ,  inquam ,  Se-  1,522;, 
ptembris  die,  Heidelberganequicquara 


gene- 


Ferdinandus 

gcnerofe  defenra,  vi  cxpugnaturaTil-  , 

Lo.    Prajfidiarii  omnes  cacli  ,  urbs  di- 

repta  ;  Civibus  ,  dctlaCTrante  paulatim  ! 

ira  viftorum  ,  parcere  tandem  Tiilius  ! 

jullit.     Rcx  Daniaj  ,    miflb    Sigwarto 

Pogwifchio  ,  Jibenter  ea  mala  avertif- 

fet  ,  rogans  Cxfarem  ,  ut  acceptas  a 

Palatino  injunas  publica;  falutiac  quie- 

ti  donaret  ,  eumque  abjurata  Boliemia 

deprecantem  ,  Scptemviratui  fuo  refti- 

tueret.    Verum  Caefar  continuari  prse- 

tcxens  contumaciam  ,  ad  Bruxellanam 

compoiicioncm  omnia  rejccit ,  quas  tam 

lente  egit  hoc  negotium ,  ut  Palatinus 

interim  omni  ditione  privaretur.  Nam 

Manheimum  Horatius  Verus ,  defubii- 

diis  delperans ,  XQvas  conditionibus  cefljt 

TiUio. 

Spirenfem  agrum  ,  &  Germershei- 
jnum  fubegit  Lcopoldus  ,  menfe  Odlo- 
bri.  Fraakenthalum  Ifabellas  ,  agente 
Jacobo  rcge  ,  velut  fcqueftro  traditum. 
Nec  Marchionatus  Badenlis  iras  Cfflaris 
efFugit.  Abjudicatus  enim  Georgio  Fri- 
derico,  &  Eduardi  Fortunati  filio  addi- 
«Clus  ,  Romanam  religionem  fequenti , 
nuUum  non  crudelitacisgcnusaBavari- 
co  milite,  Croatis  prxfertim  &  Cofaccis, 
pcrtulit. 

Felicius  HoIIandis  res  provenit  ad 
Bergas  Somenfes.  Hi  enim  obfidentcm 
oppidum  Spinolam  ifthinc  crcbris  cru- 
ptionibus  (  quibus  odo  Hifpanicniium 
millia  ferunt  cecidifTe)  hinc  excrcitu  nu- 
raerofo  quadraguitamilliura,  Gocgerunt 
folvere  conatus,  crematifque  caftris  abire 
inglorium.  Verumtamen  PfafFcnmut- 
zium  ,  poft  multa  tum  fortitudinis ,  tum 
arrogantise  fpeciraina  edita  ,  Henrico 
Bergenii  deditionem  fecit,  prsfidiova- 
riis  morbis  &  prasliis  jam  nimiurn  dimi- 
nuto.  Id  cxeunte  anno  contigit ,  die  Ste- 
phano  facra ,  cum  &i  Sandi  Mauritii  mu- 
nitio  in  FUndria ,  ab  Hifpanis  aftuinter- 
ceptp.  eft. 

Ca'tera  Gcrmania  pene  efFcrabatur 
iniiitum  contumeliis.  Cofacci  a  Ga:fare 
dimifii ,  quacunque  iter  faciebant ,  inau- 
<Iita  crudelitate ,  libidiaej  rapacicace5& 


//.  Cafar.  66^ 

nequitia  plarie  diabolica,  inomnemor- 
talium  genus  farvicbant,  ob  idaSilcliis 
non  femel  pro   meritis  rraftati.    Ncc 
multo  mclius  MansfeldianiWcftphaliam 
habebant ,  &  Friiiam  Orientalem  ,  quos 
in  locos  e  Bacavia  migraverant ;  occupa- 
tis  in  itinere  oppidis,  arcibus,  viliis,impe- 
rataque  pro  lubitu  cuivis  pecunia  &  com- 
mcatu.  Qui  milicia^inores,cumxtcrno 
noftri  feculi  probro  invalefcerent,  Saxo- 
nicus  ob  id  traftus  inferior  ,  aflenticnte 
Ca;fare ,  miiitem  fcriplit ,  ab  exterorum 
injuriis  fe  dcfenfurus.  At  nequidmalis 
deellet  ,  prxcones  renati  Euangclii  o- 
mncs   e  Bohemia  Moraviaque  exularc 
jufli ,  adhibitumque,  quicquid  artis  rcpe- 
riri  potcrat ,  delendo  cx  animis  homi- 
num  Chriftianifliio  puriorc  Rcx  Gallus 
etiam  abrupta  proster  fpem  pacificatione, 
Montem  PefTulanum ,  aliaque  Reforma- 
torum  oppida  ,   ingcnti  cum  fuovum 
clade ,  ad  deditionem  impellebat,  vix  ad- 
fpcftu  tor  funerum  ad  novam  compofi- 
tionem  addudlus  ,  fremcntibus  Zelotis 
Romancnfium.  Et  ut  juftam  Dei  intel- 
ligas  iram  ,  nec  vnlgaris  quidem  piftitia 
fedem  ampliiis  apud  Teutones  retincbat : 
imperiali  nummo,  per  Arufcatorum  -fwqui-- 
iiam,ad  ^vijlorenorum  djlir/iationem  ele~ 
vato.  Eodem  vcroanno  Papanovoscoe- 
I  lites  Icaic,  Ilidorum  Aoricolam  Hifpa- 
;  num  ,  Ignatium  Lojoiam ,  Francilcum 
j  Xaverium ,  Terefiam  fundatriccm  Car- 
j  melitarum  difcalccatorum  ,  Philippum 
I  autorem  congrcJ-ationis  Oratorii.  Ma:- 
I  nam  virginem  cum  peccato  conccptam 
I  diccre  piaculum  appcllat.  Collegium  ti- 
!  rulo  de  fidc  propugnanda  novum  excitac. 
Mittit  &  in  Daniam  inftitores  perfona-  dnfsff, 
tos ,  reipfa  Dodores  Theologos ,  avitas  ^'^^- 
fuperftitiones  fcholis  &  Rebufpub.infe.^^'^'j|; 
minaturos ,  quorum  tamen  conatus  Dci  QraiQv, 
beneficio  fruftra  fuit  ,  qucmadmodum 
&  antca  Laurentii  Nicolai  Norvegi , 
qui  anno  mdciv.  idipfum  ore  calamo- 
que  atcentaverar.  Rex  Dania;  exCcila- 
nc ,  Indorum  infula,navcs  duas  hebeno  &: 
aromatibus  onuftas  recepit.  Oddo  Gid- 
dxus,  prazfedus  Cla(ris,caftrum  in  Tran- 

sabarc 


6  C^  Ferdmdndi^i 

gabare  flruftum  ,  Dansburgum  appella- 
verat.  Per  iftas  autem  Germaniaf  turbas, 
luculenter  rem  fuam  fecerunt  tumalii, 
a  Csfare  magnis  honoribus  aufti ,  tum 
etiam  Maximilianus  Bavarus ,  Septem- 
viratu  honeftatus  Palatino ,  reclamanti- 
bus  fruftra  Mosuntino,  Saxone  &  Bran- 
deburgico.  Ad3ita  lextamen,  neeain- 
auguratio  Palatini  feu  filiis ,  feuagnatis 
fraudi  eflet.  Id  adum  Ratifpon^  deci- 
mo  quinto  Fcbruarii ,  anno  hujus  xy\ 
1623.  X  X  u  1 ,  quo  tribus  limul  jeterni  numi- 
nis  benenciis  Dania  effloruit.  Nam  & 
detefta  emiflariorum  Pontificalium 
frauseft,  ipfique  Dania  pulli ;  &inNor- 
vegia;  pr^efedlura  Sandverta  reperts  ar- 
genti  venas  puriflimi :  &  in  Selandia  So- 
ra:  nova  nobiiium  Academia  furrexit , 
attributis  ei  ,  prrecer  monafterii  Sorani 
reditus  (  quos  pridem  fchol^  rex  Fride- 
ricus  addixerat)  etiam  Marisboanis  in 
Lalandia  ,  &  Burglameniibus  in  Jutia 
proventibus.  Datus  novo  LyceoEpho- 
rus  Juftinus  Hogius ,  vir  plane  faftus  a 
natura  ad  eam  funftionem  ,  &  pra^ter 
natalium  fplendorem  ,  rarum  pietatis , 
prudenti;E  &  eruditionis  cxemplum. 
ProfelTores  difti  d  Rege  inclytiflimo 
primi  ,  Joannes  Cluverus  Theologus , 
qui  ha:c  Tcripfit  ,  Joannes  Laurember- 
gius ,  Mathematicus.  Quibus  altero  an- 
no  additi  ,  Joanncs  Meurfius  hiftorio- 
graphus  ,  &  Jooichimus  Burcerus  Me- 
dicus  Lufatus.  Poft  etiamHelmsftadio 
exciti  ,  Chriftophorus  Heidmannus  O- 
rator  ,  Martinus  TroftiusHuxarienfis, 
Nhol.  Hebrsa:  ProfefTor  lingua;  ,  &  e  Danis 
Vnjfen.  Nicolaus  Martini  Schelderupius  ,  Logi- 
aSeu'  *-^^  »  ^  Stephanus  Joannis ,  Eloquentias 
Doftores.  Inter  hsec  detegitur in  Belgio 
confpiratio  ,  qua  vita  Mauritii  principis 
&  aliorum  Arrainianifrno  infeftorum 
petebatur ,  dudoribus  filiis  Barnefeldii, 
quorum  alter  deprehenfijs  cum  fbciis , 
facinoris  poenas  luit ,  alterevafit.  Atro- 
cior  tempeftas  e  Belsio  in  Frifiam  & 
Vifurgis  ripas  incubuerat  ,  Chriftiano 
Brunfvico  &  Mansfeldio  figniferis. 
Brunfvicum  quidem  Rex  Danus  &  Saxo- 


mema. 


I L  Ca/ar. 

nia:  principes  finibus  ejus  circuli  exCe- 
derecompulerunt ,  purgati  ctiam  C^fa- 
ri  ejufmodi  molitionum  confcientia. 
Tranfgreflbs  Vifurgim  Brunfvigianos 
infequitur  Tillius ,  eorumque  extrcma 
agmma  prope  Statloam,  inericetoDu- 
vendica  ,  invadic ,  occultata  vicinis  in  ar- 
buftis  &  paludibus  forci  manu  ,  quam 
Lingenfes  GroIIanique  prxiidiarii  fub- 
miferant.  CommifTo  certamine,  undi- 
que  circumfufas  Brunfvici  cohortes  fter- 
nuntur ,  numerofufque  exercitus  a  quin- 
que-  millibus  in  fugam  agitur  ,  Chriftia- 
nus  ipfe  ,  cum  expeditis  equitum  turmis, 
afTequitur  Brevordam  ,  fed  amiffis  ma- 
chinis,  impedimentis ,  commeatu,l6n- 
geque  maxima  copiarum  parte  (  e  qui- 
bus  D  c  c  ctefi  ,  reliquum  diffipatum  , 
mulci  illuftres  capti  funt )  Meppena  Til- 
lio  deditur.  Mansfeldium  diutius  Frifia 
incubantem  perpeflaeft,  donecAntho- 
nius  Guntherus ,  comes  Oldenburgicus, 
exoravit  Ccefarem  ,  ut  dacaexicialibus  il- 
fis  harpyis  venia ,  facramenco  folveren- 
tur.  Etenim  Tillius ,  fumpto  per  Olden- 
burgiam  itinere ,  vi  militari  nihil  adver- 
fus  callidos  prsdones  effecerac.  Ingens 
aurum  padli ,  ne  pro  more  viciniam  o- 
mnem  vaftarent ,  regis  Danorum  rainis 
dedere. 

Redeunt  ergo  in  Monafterienfem 
Weitphali^  provinciam  aliqui  :  Frifby- 
ta  oppidum  a  Limbaco  oppugnatur.  Ibi 
circumventa  ab  Er^vito  Tnbuno  facra 
capita  ,  XV  multantur  vexillis  ,  Lim- 
bacus  cum  plerifque  centurionibus  in 
deditionem  venit.  Ex  quo  tempore  at- 
triti  quotidie  ,  difpalatique  Mansfel- 
diani :  ipfe  duftor  paucis  comitaCHS ,  in 
Hollandiam  refiigit ,  Brunfvicus  in  Sa- 
xoniam. 

Fatalis  idem  annus  Pontifici  &  Turci- 
co  Sultano  fliit.  Gregorius  enim  xv  Ro- 
mas  paralyfi  exftindus ,  Cardinalem  Ma- 
phseum  Barberinum  habuit  fiicceflbrem, 
qui  Urbani  viii  vocabulum  fumlit,  Tur- 
renfis  fenior ,  follicitato  Muftapha  Sul- 
tano ,  auxiliis  ejus  ftipatus  Moraviam  di- 

ripiebat. 

Verum 


Nicol. 
Vajfen. 


VaJJen. 
p/trt.  7. 


Nkol. 

Va^n- 

B 


Ferdinandus 

Verum  paulo  poft  Muftaphas  abdicarc 
fc  tyranniae  cogitura  Jciiiznris ,  atquc 
Amurathi  iv-  fratri  Olinanis  fedtccnni , 
folio  cedere.  Sic  intra  xvi  mcnfcs  ties 
Siiltanos viditTurcia,qL!oruiTj  largitio- 
nibus  (nam  Spachi&:  Gcnizari  fuos  Inip- 
donativo    arltimant)    cxhauftuni    a:ra- 
rium  :  tumultus  prapotcnnbus  non  pau- 
cis  exitio  fuerc.  Quanquam  erao  Bcthlc- 
mus ,  maxima  cindtus  multitudinc ,  pro- 
ceiTcrat  inMoraviam,  comitemque  de 
Montc  nigro  ,  Cxfarianum  ducem  ,  re- 
degerat  in  anguftias :  tamen  Turcis  ejus 
impcrium  abnuenribus ,   ncque  compa- 
rentibus  Germanorum  auxiliis ,  coin- 
pulfus  cfl:  ad  inducias  ,   C^farque  ei  poft- 
ca  principis  imperii  titulum  abrogavit. 
Turci  prjeda  graves  ,  paffim  a  Cxfaria- 
nis  prxf^ftis  ca:Ii ,  aut  cxun  (poliis ,  ju- 
ftas  temeritatisposnas  dedere.  Sequentis 
anni  Maio  pax  renovatur  inter  Cffifarem 
&  Tranfylvanum  ,  Oppelia  &  Ratiboria 
CaroloCsfans  fratridatse.  Dum  igitur 
&  JeCTerndorfius    Silefia ,  &   Turrenlis 
Moravia ,  &  Hungaria  Bethlemus  deji- 
cerentur  ,    Rex  Anglus  intcrim  fueto 
principum  delinimento,  conjugali  fce- 
aerefiliifui  &  Marix  Hiipanje  ,  oblitera- 
reexortas  interfiiam  &  Auftriacam  do- 
mum  ofFenfas  meditabatur ,   reique  per- 
agendx,  jam   multa  Romancnlibus  in 
,Britanniaiicebant. 

Feruntur  &  literas,  nefcio  anverse, 
quibus  Carolus  Pontiiicem  honorifice 
compellat.  Verumpoft  immenfa  ucrin-  | 
quecommutatamunera,  quuminfolen- 
ti  propemodum  inter  tantos  principcs 
exemplo ,   Carolus  ipfe  diutule  in  aula  ■ 
Hifpanica  efTet  commoratus  ,  nihilque 
certi  ad  fororis  fuse ,  filiorumque  ejus , 
in  avitas  ditiones  rcftitutionem   prove- 
niret,  evanuitconfilium,  &aIiacorijux 
e  Gallicana  regia ,  Heurica  Maria,  Lu- 
dovici  xiii  foror,  Carolo  principinu- 
ptit.  Extemplo  renata  apud  Anglos  Ro-  '' 
manenfium  licentia  confidit ,  nou   fine 
prodigio  ruentis  eorum  fuggefti ,  dum  j 
ex  eo  Druerius  Jefuita  concionemallo- | 
quitur.  Frafta  enim  infiftentium  ponde- 


//.  C<efar* 


66$ 


re  contignatione ,   circitcr  xc  auditorcs  Litera 
opprcfli,  aradifFra(;;ta,concionatoripfe  ^^  ^""'* 
mifcre  contufusinteriit.  Contrarium  in  ^„,//j 
Germania  fcrvandi  Euanwelii 


Itpcit  li- 


mtcum 


gnum.  Eccc  cnim  dum  Luthcri  fcftato-  commmi- 
its  paflim  adiguntur ,  ad  r ccipiendam  fi-  '^'"'** 
dem  Romancnfium  ,  atque  in  Wettera- 
viaLongogintzi  ccnturiocripit  tubicini 
libclluni ,  prcccs  contincntcm  a  Joanne 
Arndo,  Luna:bu.gici  ducatus  Prsfule, 
concinnatas ,  eumque  in  fornaccm  ioni- 
tam  projicit ,  atteltatur  miraculo  Dcus , 
quam  nuUo  igni  verbum  fuHtn  confuma- 
tur.  Etenimliber,  intcrcandcntespru- 
nasincolumis ,  pofthoramextraflus  ab 
hofpita ,  &  pro  rci  magnitudine,  Philippo 
Landgravio  Butzbacum  dono  miflus  efl,. 
a  quo  &  dicitur  adervari. 

Csterum  placuitDeo,  fuorum  men- 
tes  ardore  tentationum  vehementiori 
explorare ,  paleas  vero ,  quarum  larga  ni- 
mis  copia ,  seftu  indignationis  fuse  com- 
burere.  Quod  confihurn  cvidentibus  hinc 
indeprodigiis ,  ipfaque  inSaxonia  infe- 
riori  &  Dania ,  luculcntcr  patefecit  , 
modo  fuifTcnt ,  qui  id  ad  animum  voluif^ 
fent  fumere.  Vidimus  aquas  cruore  con- 
s;elatas  in  fta^nis ,  vidimus  e  trabibus 
deftillantesfanguinisguttas  j  audivimus 
quorundam  panes ,  menfas ,  ocreas ,  fan- 
guincm  fudailc.  Vifi  inter  fe  contlicren- 

o      .        ..  .-.,&, 

tes  in  aere  exercitus.  Vifsin  arbonbus 
natje  fruges  ,  quafi  indigna  iis  terrafo- 
ret ,  hominum  ingemifcens  nequitia. 

Igitur  unde  nemo  putabat ,  grande  ex- 
ftitit  Saxonise  Danisque  feralis  belli in- 
cendium.  Res  ita  habet. 

Joannes  Tillius  Comes ,  validis  Haf^ 
fiam  copiisinfederat,  anno  xxiii.invito 
fane  Mauritio ,  at  Ordinibus ,  quia  obniti 
haud  tutum  videbatur,  hyberna  indul- 
gentibus.  Exillo  excrcitu  Ritbergicus, 
Lipftadio  &  Ravenfpurgico  Comitatu 
domitis ,  cumque  eo  AnHoIdinus  Baro  , 
Scaumburaicam  infeflabant  ditionem , 
Huxarienfem  cis  Vifurgim  arcem  plane 
diripientes. 

Fatigabatur  Saxonica  Vifurgis  fluvii 

ripa  annonas  &  pecuniarum  exaftionibus. 

Pppp  Nec 


UG 


Bellum  Saxonictim. 


Nec  hoftis  tamenibiCJBfarisautBavari 
quifquam  erat  ,  Chriftianus  Brunlvicus 
exercitus  fui  reliquias  exautoraverat ,  de- 
iertoqueMansfeldio  anno  xxiv.migrarat 
in  Daniam ;  quo  tempore  etiam  Csefar, 
miflo  Antonio  Guntero  Oldenburgico, 
fidam  Dano  regi  pacem  &  araicitiam 
poUicebatur.  Sed  cum  querimonis  e  Sa- 
xonia  incrcbrefcerent  ,  proximi  incen- 
dium  parietis  ad  regem  quoque  pertinere 
vifumeft.  Tenebat  &  oppignoratam  libi 
Rex  Sicanam  arcem  &  prjefedluram , 
quam  Er\vittus,Bavarici  tribunus  exerci- 
tus ,  pra;Iidio  impofito  exhauriebat.  Ro- 
gatur  ergoCsefar,  utimportunisprasli- 
diis  Saxonicos  fines  levet.  Refponfum , 
Bavari  efTe  Eleftoris  ilias  copias  ,  qui  ob 
metuendam  e  Saxonia  vim  ,  exautorare 
milites  nequeat  j  verumtamen  locis  rcgi 
fubjeftis  elTe  demigraturos.  Mittuntur 
proinde ,  qui  id  Comiti  Tillio  regis  no- 
mine  denuncient ;  fed  infblentius  exce- 
ptum  refponfum  a  centurionibus  ferunt, 
haud  volareinaeremilitespofle,  locum 
iis  in  terra  dandum.  Id  teli  inftar  regium 
percuHt  peftus  ,  qui  eodem  tempore  in- 
vitatus  a  rewibus  agnatis ,  Britanno,  Gal- 
lo ,  Sueco ,  Belgis ,  de  communi  regno- 
rum  afrerendafalute,haud  fibiinfuper  ha- 
bendum  vicirti^  periculum  duxit ,  prse- 
fertim  de  ferendo  auxilio  obnixe  &:  fepe 
rogatus. 
iCi^,         Annus  agebatur  xxv  hujus  feculi , 
horrendis  &  inauditis  fere  ventorum  fra- 
goribus  infefio  initio  ,  quibus  in  Dania 
&  Holfatia  non  arbores  tantum  innurae- 
rsB ,  fed  &  turres  ,  a^dificia  facra  profa- 
naque,  mol^E  ,  aggeres,  mari  &llumi- 
nibus  objefti  ,   fcsde  profternebantur. 
Finiente  fereMartio,  Lavenburgicon- 
veniunt    Saxonia;   inferioris  principes , 
Rex  Dania:  ut  DuxHoIfatus ,  Admini- 
ftrator  Magdeburgicus  ,    Prxful  Bre- 
menfis ,  Dux  Brunfvicus ,  Megapolita- 
ni ,  Holfatus  decernunt ,  augendas  elle 
copias ,  dudum  ad  circuH  Saxonici  defen- 
fionem  confcriptas ,  nequid  Refpublica 
detrimenti  ab  infidente  fines  cxercitu 
capiat.  Imperator  ejus  railiti^RexDa- 


nus ,  LuniEburgi ,  aC  deinde  Brunfvici, 
conftituitur  ,  quam  quomodo  geflerit , 
mox  dicam  ,  ubi  ptimum  iis  ,  quas  alibi 
paulo  ante  contigerunt ,  paucis  me  ab- 
lolvero. 

Etenim  anno  antecedenti  ,  per  hye-  1624« 
mis  faivitiam,  occafio  erat  Henricode 
Monte  ,  in  Velaviam  irrumpendi ,  con- 
creto  glacie  Ifala  flumine.  Verum ,  qua-  Nicol, 
fi  Hollandis  adverfum  eum  producenti-  f^"/*»* 
bus  inft:ruftas  cohortes ,  territus  tubici-  i""''*7' 
nio ,  cum  ad  tria  millia  militum  ejus  fri- 
o;ore  obriguiflent ,  laceras  reducere  co- 
pias  ada6lus  eft.  Foederati  Belgse  validam 
claflem  expedierunt  in  Americam  ,  op- 
preffifque  aliquotHifpanorum  myoparo- 
nibus ,  Bajam  ,  id  eft ,  Portum  omnium 
Sanftorum  cum  Salvatoris  oppido,ingen- 
tique  prsda,expugnarunt.  Marchio  Spi- 
nola  Bredam  ,  exeunte  Augufto ,  cinxit 
obfidione  :   Henricus  de  Monte  capto 
Gennepo  depulfiis  ,  in  eadem  fe  caftra 
contulit.  Mauritius  Cliviam  expugnavit, 
pervetuftum    oppidum  ,    mox  quoque 
Mondclbergam  &  Gocham.   Antwer- 
pianum  vero  caftrum  ftrategemate  occu- 
paturum  ,  fortuna  delufit.  Breda,  ar£lif^ 
fima  obfidione  novem  menfcs  claufa,cum 
eruptiones  vario  Marte  non  paucas  Ju- 
ftinus  NafTovius ;  foris  vero  prjelia  Hen- 
ricus  Fridericus ,  addufto  folvendse  obfi- 
dioni  ingcntiexercitu,  fecifTet;  tandem 
urgente  fame  &  contagio,  in  deditionem 
venit,  XXVI  Maii ,  Praslidiariis  ad  ter  mil- 
le  arma  &  facultates ,  civibus  libertas,  fed 
religioni  ad  tcmpus  concefla.  Paulo  an- 
te  &  BajamBrafilienfemFridericus  To- 
letanus  Hifpanis  recuperaverat.  Rex  Phi- 
lippus  IV,  commercia  inter  Iberos,  &  fiiae 
ditionis  Belgas  fuftulit. 

Recruduerat  &  in  Rhetia  ,  valleque  i6if. 
Telina  bellum  ,  indignantibus  Gallis ,  '^'#"- 
Venetis  &  Allobrogibus ,  opportunam  ^"''^* 
fibi  provinciam  alieno  obnoxiam  dorai- 
nio  heri,  Igitur  fcsderatis  iis ,  Mejenfel- 
dia,  Curia,  Tyranum,  Sondrium  oppida ; 
Clavenna  &  Wormium  Comitatus ,  de- 
ditionem  faciunt;  occiduntur  prodito- 
res  non  pauci  patris.    At  Romanen  fes 

Hel- 


Helvetii  Auftri»  fe  domus  protcdiom 
fubmifere.  Mox  expugnata  &  urbc  Cle- 
va ,  tota  vallis  Tclina  in  potcflatcm  foe- 
deratorum  tranfit ,  moveturquc  Sc  Gc- 
nuatibus  bellum ,  quod  illi  pccuniam  & 
auxilia  c^ua^que  Hifpanis  fubitiniflrarent. 
Id  fcrvide  a  Sabaudo  &  Gallis  ocftuni  in- 
itio.  Cxii  aliquoties  Ligurcs ,  Preva  3c 
Albingaad  deditionem  redaftx  funt ,  re- 
pleta  tumultibus  Italia.  Ab  hoc  autem 
igni  alius ,  domi  natus,  Gallos  pene  avo- 
cavit ,  renatum  fcilicet  inter  Rcgem  & 
Hugonotos  ,  quos  vocant ,  civile  diffi- 
dium  ,  quo  Dux  Soubizius  prxlio  navali 
viftor ,  mox  viftus  rurfum  in  Angliam 
proftigit.  Sed  Rupella  terra  marique  ob- 
lcfTa ,  tum  fortibus  fadlis ,  tum  precibus, 
pacem  denuo  exoravit.  Exinde  ad  cre- 
bras  Pontificis  de  pace  follicitationes  , 
paulatim  bellum  Italicum  obtepuit.  At 
Pontificiorum  flib  Iicec  augefcebat  in  op- 
primendis  Euangelicis  fludium.  Nam 
miIitiamnovam,quamaano  xix  Kujus 
feculi  Vienna:  facratam  diximus ,  Urba- 
nus  Papa  confirmavit ,  impofito  ei  con- 
ceptiom  /anB<&  Marm  titulo.  In  Auftria, 
Bohemia ,  Moravia ,  aliifque  locis ,  nihil 
non  opers ,  cremandis  libris ,  difturban- 
dis  facris ,  exagitandis  8c  pellendis  renati 
EuangeliiconfefloribuSjimpenditur.Sub- 
ornati  &  in  Gallia  funt  fcriptores ,  qui 
fub  nomine  Hugonotorum ,  libros  de  oc- 
cidendo  re^e,  recuperandaque  liberta- 
te,extrudefent  in  publicum.  Seddepre- 
henfa  fraude  ,  juftas  innocentibus  pce- 
nas  dedere.  Marcus  Antonius  de  Do- 
minis  ,  qui  dudum  inefcatus  Hifpani  le- 
o-ati  pollicitationibus ,  e  Britannia  Bru- 
xellas ,  atque  inde  Romam  tranlierat , 
cum  parum  idoneis  refelleret  argumen- 
tis  ,  qux  adverfus  fedem  Pontificiam  ali- 
quot  libris  eventilarat  probra  ,  juaula- 
tus  ia  carcere  .  ineunteque  Dccembri 
crematus  eft.  Mox  aufjiicatus  Pontifex 
fuum  jubileum ,  quem  Vladiflai  ,  prin- 
cipis  Polonis,prxfentiaiIIuftriorem  red- 
didit. 

Turcicum  etiam  regnum  continuis 
fere  motibus  a  morte  Othomanni  II 


FerdmandHS  I L  Imp* 


667 


obnoxium ,  noiidum  quiefccbat.  Purpu- 
ratus  enim  Arzironius  ,  quali  Janizaro- 
rum  caftigaturus  fuperbiam ,  quidomi- 
no  fuo  necem  intuIifTent ,  formidabiles 
in  Afiacopiascontraxit ,  iplique  urbi  re- 
gix  ingcffit  minas.  Qua  occalione  ille- 
«ti^us  Pcrfa ,  in  Turcicas  irruit  ditiones , 
Babylonem  (  Scleuciam  puto  vetercm) 
occupat  ,  EdefTam  circumlidet  Mefo- 
potamijE^  Sed  interim  Arzironius  Pru- 
iiam  obiidens  &  Angeroniam  placatur,. 
exercitufque  ingcns  la.  Parthum  duci- 
tur  ,  qm  non  una  ab  eo  clade  multa- 
tus.  Irrumpunt  &  in  Podoliam  Tar- 
tari ,  penfaturi  damnum ,  per  Cofaccos 
Turcis  Ungaricis  illatum.  Prima  qui- 
dem  expeditione  felices,  fedaltera  ,per 
inlidias  ,  a  Polonis  ingenti  ftraee  cxfi 
funt. 

Ferdinandus  Imperator  pacflus  cum 
Turca  inducias  duodecennales  ,  Joan- 
nem  Tillium  &  Albertum  Fridlandum 
duces  ,  exercitibus  inftrudiflimos ,  Sa- 
xoniam  juifit  inferiorem  invadere ;  ta- 
metfi  Rex  Danix  ,  qui  circiter  x  x  i  v 
millia  armatorum  ad  Vifurgim  ,  fine 
cujufquam  Isiione  ,  produxerat  ,  nihil 
fe  adverfus  C^farem  moliri ,  fed  Saxo- 
nicam  tantum  libertatcm  defendere 
vclle  teftaretur.  Ufque  ad  decimum 
Julii  nihil  utrinque  tentatum  hoftile. 
Primus  impetus  a  Tillianis  fuit  in  mu- 
nitionem  Saxonicam  ,  quam  apud  Hu- 
xariam  ftruxerant  :  qux  ftatim  i  Saxo- 
nicis  deferta  ,  &  i  Tillianisoccupataeft. 
Decimo  poft  die  Hamelienfcs  luftratii- 
rtts  excubias  Rex  ,  incuriofius  in  vallo 
obequitat ,  ignarus  foveas  ibi  latere  afl 
fervandx  rei  tormentarijc  ,  afleribus 
conteftas  parum  folidis.  Harum  unara 
equus  calcaribus  impetitus  infilit  ,  ru- 
ptaque  tabula  ,  d-culliis  ,  pra;cipitem 
fecum  Regem  viginti  novem  pedum 
fpatio  in  fubjeftam  fofTam  rapit.  Suf- 
focato  fere  equo  ,  Rex  poft  duas  de- 
mum  horas  compertus  vivere ,  fed  to- 
to  triduo  habitus  inter  morientes  fuit, 
Quare  propinquo  hofte  ,  caftra  verfus 
dioecefin  Verdanam  retralmntur.  In- 
Pppp  2  teriin 


iSi6. 


^<8 

terira  TiIIius,nequicquam  deprecantibus 
per  Oratores  Saxonicis ,  totis  agminibus 
m  Brunfvigirim  irrumpit  ;  Hameliam  , 
Holtzmindam  ,  Mindam ,  aliaque  ad  Vi- 
furgim  oppida ,  munit  praslidiis.  Sarvitur 
horribilem  in  modum  in  Brunfvigienfes 
incolas ,  qui  proinde  &  armis  induuntur, 
advim  iniquam  propulfindam.  Poftula- 
tur  &  ab  Rege  Ca^faris  nomine ,  ut  mili- 
tem  de  Saxonia;  finibus  deducat.  Niem- 
buraum  violenta  obfidione  premitur. 
SedTex  ,  raro  Dei  beneficio ,  &  corpore 
jam  refedus ,  &  milite ,  tam  ftrenue  tue- 
tur  id  oppidum  ,  ut  Tillius,  amiffis  cir- 
citer  quatuor  millibus ,  re  infedla  difce- 
derer.  In  ejus  tamen  partes  traniivit 
Stoltzenavia ,  centurione  quodara  mu- 
neribus  corrupto.  Inter  qux  Mansfel- 
dius ,  qui  Mercurii  inftar  inter  Anglum  , 
Gallum ,  &  Batavos  commearat ,  cum 
molitiones  ejus  mire  proveheret  enata 
inter  Anglum  atque  Hifp.inum  difcor- 
dia  ,  ob  negatam  Palatino  reftitutionem, 
firmas  iterum  conglobaratcopias ;  quas 
tametfi  maximaflii  partediminutas,  in 
•Saxoniam  penetravit ,  &  Lavemburgi  ad 
Albim  ftativa  fixit  ,  cum  paulo  ante 
Chriftianus  Brunfvicuscaftraregia,  in- 
figni  ftipatus  eqaitatu  ,  intraffet.  Cxu- 
rum  per  Ikec  Fridlandus  Dux  in  Mag- 
denburgicam  irruerar  Dioecefin  ,  a  quo 
Halla  Saxonura  occnpata ,  miie/que  in 
Halberftadenfes  infufus  terras ,  nemine 
fereobluftante.  Quarene  tanti  belliin- 
cendium  latius  vagaretur ,  interventu  E- 
leftorum  ,  Saxonis  3c  Brandeburgici , 
coeptum  eft  Brunfvigs ,  Oftobri  mcnfe, 
de  pace  agi.  Poft  quadrimcftres  difcepta- 
tiones  ,  etiamfi  utrinque  certis  legibus 
dimitti  pl.iceret  copias ,  tamien  ,  cum 
Minda  &  Huxaria  ccdere  nollet  Tillius , 
Saxoniciq^ueordines  acquifiti  jurisfi:i ,  in 
Ecclefiafticis  pr^fertim  ditionibus ,  con- 
firmationera  urgerent ,  eamque  Fridlan 
dus  ScTillius  pra:ftarefehaudpo{Ie  dice- 
rent ,  infeftapacedifceflum  j  belluinque 
majoriexinde,  &conatu,  &  clade  ,  ge- 
fium  eft.  Eo  Chriftianus  Brunfvicus  for- 
tera  ft  gra,iIatoram  yindicem  praebuit , 


Chri(iuims  IfT,  Rex  Danu. 


obruta  eorum  in  pago  Saldera  legionc , 
itemque  Otterflebiae  odingentis  Frid- 
landicis.  Antea  Fuchfius  Stoltzenaviam 
receperat  Regi.  Viciffim  Tilliani,  im- 
provifo  infultu ,  Oberntrautium ,  Fride- 
ricum  Altenburgium ,  Jacobum  Ulfel- 
dium  juniorem  ,  fortiffime  pugnantes , 
occiderant. 

At  Mansfeldius  Lubecenfium  incum- 
benspagis,  eruptione  civium  multatus 
eft ,  cx[\s  aliquot  ejus  equitibus  ,  aut  exu- 
tis  prxda.  Joannes  Erneftus  Vinarien- 
fis ,  egregius  animi  princeps ,  quem  Rex 
fibilegaverat ,  Ofiiabrugam  ,Widenbru- 
gam  ,  Furftenaviam  :  aliaque  maniis 
Mansfcldiana  Serveftam  ,  Saxonicis  ad- 
junxitpartibus. 

Qujedumfiunt,  Leopoldus  exftinfho  Vajfen. 
in  Hiipania  Carolofratre ,  Epifcopatibus  /""'f«  '9» 
fe  Argentinenfi ,  &  Patavino  abdicat , 
ducifque  Urbinatis  viduam  ducit  Clau- 
diam.Medicseam.  Vratiflavienfem  Epi- 
fcopen  Sigifmundi  Poloni  filius  junior  , 
Bavancam  Leopoldus  Guilelmus  Cffifare 
genitus  ,  obtinent.  CIau(erat  interira 
tertiana  febri  vitam  Jacobus  vi  Anglo- 
rum  Rex,  Martio  vicefimi  quinti  anni 
exeunte ,  autor  foederis  inter  fe,  Gallum- 
que  &  Danum  reges ,  eruditiffimus  Prin- 
ceps  ,  pacifque  artibus  inclytiffimus. 
Hujus  hxres  Carolus ,  di^nus  diadema- 
te ,  Bntanmam  pronis  populorura  ftu- 
diis  coepit  moderari  ,  pronior  ipfe  in 
Bucquingamium  ducem  ,  variis  pollen- 
tem  artibus  hominem ,  fed  patrix  minus 
acceptum.  Regem  Anglum  fecutus  erat 
decimo  tertio  Aprifis  Mauritius  Auria- 
cus,  foederati  Belgii  re£lor  laudatiffimus, 
confumptus  &  ipfe  febri ,  au6lorque  ante 
mortem  fa(Ctus  fratri  Henrico  Fridcri- 
co,  conjugii  cumcomite  Solmenfi  A- 
melia,  Ieftiffimavirgine,ineundi.  Tum 
vero  lues  dira  Britanniam,  Belgium, 
Conftantinopolin  ,  &  pleraque  Europa: 
pervagata  ,  innumeros  mortales  leto  de- 
dit.  N  ec  mitior  Bellona  ,  vel  intaiftas  ha- 
ftenus  corripuit  provincias ,  vel  modi- 
cum  refpirantes ,  denuo  conturbavit.  In- 
ter  has  Livonia  eft ,  quam  improvifcj 

adortus 


Vafen. 
fart.  II. 
Relitio- 
nei[ublic. 


1626. 


Bellum  Saxonieum. 

adortus  aflulm  Succorum  Rcx ,  Kokcn- 
hufam  ,  Runncburgum,  Birlam,Dcr- 
batum  ,  &  alia  Polonicaj  adliuc  fidci  op- 
pitla  ,  intcrccpit.  Polonis  Rigani  conatis 
rurfum  libi  vindicarc  ,  cum  quorundam 
civium  pellcxiilctdolis ,  itcracam  intu- 
lit  cladcm  ,  carlis  corum  pcr  Turrcnfem 
juniorcai  plus  fcxccntis.  Intcr  illas  nu- 
mera  Borufiiam ,  quam  idem  R.cx  ,  me- 
dio  Junio  advcftus  odtoginta  navium 
claflTe ,  fubiti  terroris  implcyit ,  ja<?l:i(que 
apud  Pilaviam  vallis 


66c^ 


iirunsbcrgam  , 
Frawcnbcraam ,  Elbingam ,  Manxber- 
gam  coeait  imperatafacere,  Dantiica- 
nis  Polonicas  auferre  naves ,  tributum- 
que  Polono  dcbitum  folvere  injunxit  ■, 
fcd  inter  maximos  rerum  fucceflis ,  il- 
lius  urbis  obluftatione  retardatus. 

Saxonici  vero  flamma  belli  latius  fe 
viceiimo  fexto  annodiffudit.  Cum  nu- 
mero  militum  fuperarent  CjBlanani , 
Commeatu  erant  prohibendi.  Havclam, 
&  inferiora  Albis  jam  tenebant  Saxonici. 
Decimo  quinto  igitur  Aprilis  Mansfel- 
dius  impetum  fecit  in  munitionenVFrid- 
landicam  ,  qux  C^efariano  exercitui  Al- 
bis  ufum  luperioris  prope  Deflaviam  tue- 
batur.  Prasceps  facinus,o<5lo  millia  xxxm 
objicere.  Itaque  pedites  re  fortiter  gefta, 
cum  deferi  fe  ab  equitibus  cernerent , 
paulatim  recedendo  ,  auxerunt  Csfaria- 
nisanimos;  qui  atrocius  incumbentes, 
BatavicQs  auxiliares  (quatuor  millia 
erant)  Nienhovio  regente  addu£los ,  fere 
occidunt  ,  univerAm  aciem  in  fugam 
vertunt.  Defiderati  Mansfeldianorum 
ultramillequingentos  ,3dtrigintavexil- 
]a  capta.  Infelix  duftor  Brandcburgum 
ferecepit,  Ca:farianis  mox  Serveftam  , 
alibi  Calenbergam  Tillio  occupantibus , 
cum  in  Haffia  interim ,  excitato  ab  agre- 
ftibus  tumultu ,  c^di  paflim  pra^d^que  ef- 
■fent.  Tumyero  Chriilianus  Brunfvicus 
in  Grubenhagienfem  irrumpit  principa- 
tum  ,  quod  Georgius  Lunxburgicus , 
cjus  pofleflor  provinciae  ,  fcribenais  pro 
Csefare  copiis  abeflet ,  impolicoque  locis 

Jrxlidio ,  legiones  in  Haflia  Georgianas 
isjicit.  Contra  Imperator ,  miiTo  feciali. 


diplomata  proFert  Magdcburgi ,  quibus 
omncs  impcrii  Romani  fubditos,  dcnun- 
ciata  profcriptionis  pocna ,  caftris  jubct 
Danicis  valcuiccrc.ExtcmpIo  Tillius  vim 
minisjuneit.  Mundam,  clavemBruno- 
nix ,  paucis  fubnixam  prarfidiariis ,  ex- 
cuntc  Maio  ,  vi  capit ,  &  civcs ,  dum  po- 
terant ,  fortidimcdimicantes,  Furften- 
burgio  imprimis  exfcquentc  ,  occidione 
occidit.  NuIIiibia:tatiaut  fcxuiparcitur, 
paiici  admodum  in  cryptis  aut  fiftigiis 
domuum  abditi ,  expleta  Csefarianis  la:- 
viiia,  vitam  iibiauro  exorarunt.  Paulo 
poft  Chriftianus  Brunfvicus  Wolfcrbyti 
(fcxto  Junii)  haud  fine  veneni  fufpicione 
deceffit ,  fequuta  decimo  nono  Julii  ma- 
tre  Elifabsta.  Guilelmus ,  Mauritii  Haffi 
filius ,  Caflellas  Tillio  permittit.  Mau- 
ritius ,  eruditione  illutlris ,  fecedit  Zi- 
genhaimum.  Joannes  Fridericus ,  Bre- 
mentium  Prsful ,  visilantia  reois  com- 
pertus  cupientior  efle  hoftibus  ,  Vordae 
arcis  imperio  folertiflimeprivatur.  Rex 
Vorda:pr.'Eiidium  imponit.  TiIIius^Hafl 
fiam  tradit  Guilelmo  Landgravio.  Inde 
Goctingam  icur  ftrenue  fe  tuentem.  Rex 
Danix  obiidionem  fbluturus ,  contrahit 
in  unum  copias ;  Tillius  adunatis  &  ipfe 
viribus  ,  obviam  peroit ,  dedita  fibi  Got- 
tinga.  Northeimi  nbn  fuftinuit  vimre- 
giam  ,  reliftaque  ingenti  cum  jadiura 
urbe,  inftauratcopia^s.  Primse  velitatio- 
nes  regiis  fauftse,  Tillianis  plus  fexcenti, 
&vexilla  aliquot  adempta.  Iniiftit  Rex 
cedentibus ,  apudLotteram  opportunum 
defenfioni  locum  capit.  Ibi  cum  perfeve- 
randum  fuadcret  Fuchfius ,  peditum  du- 
(ftor ,  tribunique  alii ,  quod  neque  machi- 
nis  favere  videretur  locus,  ventufque 
infuper  hofti  fecundus  efTet ,  tamen  Rex 
metuendi  nefcius  ,  fugibundoque  inftare 
hofti  certus  ,  prselio  decernere  ftatuit. 
Nec  confilio  audaci  defuiflet  fbrtuna , 
nifi  plerifque  equitibus  mens  l^va  fuiflet. 
Nam  primi  ordines  validam  adeo  im- 
preflloncm  fecere ,  ut  ad  tormenta  pe- 
netraretur  Tilliana,  atqueduxipfepro- 
pemodum  vicloris  defperaret.  Sedcuni 
omnera  vimTillius  inpediteslaflbsine- 
Pppp3  ^ 


^7® 


Bellnm  Saxonicfim» 


diaraperet,  atqueperopportunis  Geor- 

gii  Lunxburgici  auxiliiseflet  fublevatus : 

detreftante  contra  equitatu  regio  pu- 

crnam  ,  dilati  obtentu  ftipendii  (  quod 

tamen  inpromptuerat  ,  atque  fuperio- 

ribus  menlibus  fatis  liberaliter  ab  Re- 

ge  fuerat  reprsefentatum  )  csfus  mifere 

peditatus  eft.    Equites  fruftra  ab  Rege 

implorati ,  fuga  fe  turpi  fubduxere.  Re- 

perti  qui  occubuerant  ,  utferunt  ,  mil- 

leducenti,  interque  eos  Philippus  Land- 

gravius  ,   Fuchlius  ,   Comes   quidam 

Solmenfis  ,  Siguardus  Pogwifcius  ;  ve- 

xilla  amifla  viginti  ofto.     Lohaulius  , 

Lindflayius ,  Frencus   ,    aliique  dudo- 

res  ordinum  ,   Lotteras  ad  deditionem 

compuUi  5   captique  mihtes   ad   mille 

odino-entos.  Par  fere  numerus  casforum 

e  Tillianis  fuit ,   folo  Pinthovio  fua;  le- 

oionis   quindecim   centuriones    delide- 

rante.  Vix  impetratum  ab  Rege  aiunt 

ma<»nanimo  ,    ut  periculo  fe  eximeret. 

Qui  fua  j  paucoruraque  fuorum  manu 

mafcule  quidem  defendis ,  donec  intu- 

to  fifteretur,    Wolferbytum  fe  eadem 

vefpera  recepit  ,  certatum  eft  decirao 

feptimc»  Augufti.    Plus   vidloria:  TiUio 

quam  prxdse  fuit ,  feu  infidias  metuenti , 

feu  quod  equites  regii  fpolia  antecape- 

rent.  Biduopoft  Brunfvicus  Dux  Saxo- 

nicas   renunciat  focietati   ,    totamque 

Brunoniam  Ciefaris  permittit  obfequio. 

At  Wolferbytum,  Dani  regis  przefidio 

infefliim  ,  adoriri  aufus  non  eft  viftor  , 

expifcatus ,  Regem  inftaurare  vires,  len- . 

tamqueobfidionemingenti  damno  fore. 

Itaque  Rotenburgum  ,  Friderici  Ducis  , 

hoceft,  Verdani  prasfuHs ,  fedem  ,  aha- 

que  munita  illius  tradus  loca ,  deditione 

occupat.  Rex  ftrato  pontibus  Albi ,  pro- 

pe  Lavenburgum  Sc  Blekedam  ,  exerci- 

tus  recolligit^reliquias^utriufque  ripx  po- 

tens,  donecfirmior  a  copiis  contra  ire 

Tillianis  poffit. 

Casterum  ineunte  Julio  ,  Vinarienfis 
&  Mansfeldius  ,  juntlis  viribus  ,  per 
Marchiara  repentino  itinere  in  Silefiam 
irruperant  ,  fedecim  bellatorum  mil- 
libus  ftipati.    £os  infecutus  Bechman- 


nus ,  irritus  confilii  fuit  j  alienatis  infii- 
per  violentia  fua  Silefiis ,  ut  Tropavia , 
Jegerndorfium  ,   Lobfchutza  ,  aliaque 
oppida  ,  Vinarienfl  accederent.  Manx- 
feldius  Bethlemi  auftus  copiis  ,   quem 
male  haberet   Oppelia;    &    Ratibori^ 
ereptio  ,  jamque  Catharinae  Brandebur- 
gicse  honoratus  conjugio ,   refumfit  fpi- 
ritus  ,  &  in  Moraviam  procelfit  ;  Tur- 
carumque  fretus  moUtionibus  ,  infticra- 
tu  Bofnenfis  Baflx  tumultuantium  ali- 
quot  Hungaria:  loca  infedit.  Eo  miflus 
cum  exercitu  Fridlandus ,  apud  Neutram 
a  f  urcis  repeliitur  ,  ambiguifque    fx- 
pius  cum  Mansfeldianis  decertat  prasliis. 
Sed  cum  Tranfylvanum  Fridlandus  de- 
mitigafl^et ,  collufionum  raetuens  Mans- 
feldius   ,   Venetias   procurrere  inftituit 
aflumtis  fuorum  expeditiftimis  ,    tra- 
ditifque  Vinarienfi  copiis.     In   itinere 
datum  vifceribus  ,  ut  aiunt  ,  venenum 
ferens  ,  in  Bofnia  corripitur  dyfenterias 
malo,  atquevaria  coquens  animo  ,  in- 
ter  molitiones  novas  ver/atilem  emittit 
animara.  Vinarienfis  Hohenwalda^poti- 
tus  &  Gabelunc^  ,   dum  &  ipfe  per 
Hungariam  multa  molitur  ,    Tranfyl- 
vani  ingemiicens  confiliis ,  fubito  abfu- 
mitur ,  triginta  duos  annos  natus;ob  res 
in  Silelia  pr^clare  geftas  &  moderate 
magno  fuis  defiderio  relifto. 

Grandior  fub  hxc  Auftriam  fupraOe- 
num  tumultus  agreftium  pene  pef- 
fum  dedit.  Eum  Adamus  ,  Comes 
Herberfdorfius  ,  nimia  feveritate  ac- 
cenderat  ,  dum  ruricolas  aut  Jefiii- 
tam  juberet  ,  aut  carnificem  fibi  eli- 
Ea  enim  ex  re  tanta  inccffit 
turbam 


gerCc 

mdignatio  turbam  ,   ut  correptis  lapi- 

dibus  ,  in  fugam  ageret  hominem  ,  8c 

ftipatum  militibus  pene  ad 

ca:deret.     Hinc    Vel- 


mox  M  D 
internecionem 
fam  ,  Stiram  ,  Lambacum  ,  Gemun- 
dam  ,  Freiftadium  ,  aliaque  loca ,  fua- 
rum  Eiciunt  partium  agreftes  ,  fijp- 
plices  interim  Ca;fari  de  libertate 
Euangehci  cultus  integranda  ,  afflu- 
xuque  exulum  nobilium  ,  &  quorum- 
vis  aiflidorwm ,  in  tantas  aw6ti  vires ,  ut 

demptQ 


Tumultns  ^tijlrincui» 


c-^yi 


Vajfen. 

Melnt. 
Franc.  & 
Lipfien- 


Jempto  Lintzio  ,  tjuotl  Piocurator  Ba 
varicus  tcncbat ,  Aultriani  fupra  Ocnuni  ' 
onineniliabercntin  poteftatc.  Ad  Lint- 
zium  hxiit  viftoria.  Eam  urbcmcircum- 
fidcntcs ,  licct  frenato  catcnis  cjuali  Da- 
nubio  ,  ncquidannonce  obfellis  impor- 
taretur,  impedircjiamcnliaud  potucre, 
quominus  &  commcatu  fuos  Dux  Bava- 
rus  Sc  milite  fublcvarct.  Quin  &  in  fu- 
gampropulli  ab  Herbersdorfio ,  Brcu- 
nero,  Lobelioque  ,  cum  carpi  lc  vide- 
rent  undique  maximam  partem  ad  ofE- 
ciumrcdicre.  Mox  vero  acceafi  iterum 
fuorum  fuppliciis  Sc  inccndiis ,  qua:  du- 
cis  Holfati  legio  cxcicaverar  ,  fummo 
eam  mane  invadunt ;  Sz  ad  caflra fua  pcr- 
traftam  diflipant  ,  cxiis  ultra  quatuor 
millibus.  Similiter  reliquiin  deferto  la- 
cefliti  a  Bavaricis ,  iterata  fa;pius  dimica- 
.  tione  ,  non  unam  reportarunt  vifto- 
riam.  Lindlous  &  Hubnerus  ducesinte- 
riere.  Lobclius  &  Breunerus  ,  ferratis 
agreftium  chvJs  dedolati ,  plus  duo  mil- 
lia  deliderarunt.  Qua;  clades  fecerunt , 
ut  C:Efar  promifla  Auftriacis  religionis 
libertate ,  etiam  profcriptos  eam  ob  cau- 
fam  Bohemos ,  affixis  Prags  tabellis,pu- 
blice  revocaret.  Sed  ut  nihil  eft  plebejis 
motibus  inconftantius ,  raagifque  obno- 
xium  difcordia: ,  ita  &  hocce  vulgus  in- 
lanum  diliidium  perdidit.  Dum  enim  alios 
ruricolas  ad  armorum  focietatem  infti- 
tuunt  cogere  ,  gravem  ab  iis  accipiunt 
cladem  ,  6c  pauio  poft  Paphenheimio , 
,o£toarmatorummiiliain  eos  duftanti, 
poenasexlblvuntfeditionis,  diffipati  fu- 
nque  pafTjm.  Fuga  fibi  confuluifle  autores 
pra;cipuos ,  plurimos  fuppliciis  enecatos 
perhibent. 

Interea  e  Rhetis  in  Galliam  migrave- 
rat  bellum.  Barbarinus  Cardinalis  regi 
Francopacem  cum  Hifpano  jungendam 
perfuaferat ,  valle  Telina  Pontifici  tan- 
quam  fequeftro  permifla  ,  viaque  per 
Rhetorum  anguftias  utrique  Regi  aperta. 
Sabaudus  tamen  &  Veneti ,  cum  Genua- 
tibus  inveteratas  alebant  diflenfiones. 
Inde  Gallus  ab  exteris  vertitur  infuos  , 
^Ueritaates ,   non  indulgeri  libertatem 


Euaugclicis  y  poftre.Tia  tranfa£tionc  pa- 
dani ,  nequc  amoveri  caftclia  cdoman- 
dx  Rupcllo:  a:diiicata:  convtntus  prcs- 
bytcriorum  interdici.  Roanius  &  Sou- 
b.zius  f)atrcs  ,  Euangelicorum  antc- 
fi^nani  ad  Anslica  confugiunt  auxilia; 
jam  enuiuntcr  Gallum  Anglumque  or- 
fcnfx  cxai'fcrant.  Cum  cnim  ad  cxcrccn- 
dam  majorum  religioncm  ,  reeina  An- 
gloftun  haud  paucos  adduxiflct  Cleri- 
cos  Romanenfes  ,  iique  contra  quam 
cxpcdirercgno  videbacur,  infuam  alle- 
dlarenc  fententiam  An2;los ,  ac  magifter 
confeffionum  reainx  arcana  fiepiufculc 
inquireret,  Rcxeuni  &  fbdalcs  Britan- 
nia  juflerat  exccdere ,  mifToque  Georgio 
Villiero ,  duce  Bucquingamo  ,  rationes  ' 
fafti  explicarat ,  qiu  minus  vifus  honori- 
fice  haberi  apud  Gallos,  bellum  inter  Re- 
ges  affines  promovifie  dicitur. 

Id  veroinchoavcrant  Angli,  deprse- 

dando  Gallorum  naves  ,    qua:  Hifpano 

adveherent  commeatum.   Akbat  Rex 

Francus  ,    Anglorum  viciffim  merces 

detinendo ,  queis  damnum  illatum  pen- 

faret.  Bucquingamus  clafrc  adortus  Infti- 

lam  de  Re ,  objeftam  Rupella: ,  quum 

felici  prxho  Francos  in  caftellum  rede- 

giflet ,  nullum  dehinc  opcrs  pretium  fe- 

cit ,  lacerafque  &  male  multatas  copias 

reportavitin  Britanniam.  Hasc.difcor-  Nicol.a 

dia,  quo  minus  Regi  Dano  ex  fcedere  ^'^JT^"- 

aurura  proveniret ,  &auxili3,  maximo /"""*■  ^^* 

obftaculo  fuit.   Anglia  promiferat  cen- 

tena  8c  quadraginta  millia  Joachimico- 

rum  in  menfes  iingulos ,  Gallia  centena 

njillia  coronatorum ,  adco  lenta  nomi- 

na ,  ut  Vaflenarius  annotet ,  anno  xxvni 

debuifle  Angliam  tres  miUiones  ,  duas 

Galliam.  Attamen  Rex  animi  invi<3:us , 

colleftis  iterum  fex  peditum  ,  quatuor 

equitum  millibus ,  adverfus  fuccin6tum 

pluribus  lcgionibus  hoftem  ,  arte  agen- 

dumputabat.  Igitur  fubito  Hojam  op- 

pugnat ,  fauciatoque  licet  glande  plura-     • 

bea  brachio ,  capit.  Chrifttanus  V.  prin- 

ceps  Danis ,  patern^e  a:mulus  alacrita- 

tis,  Niemburgicis  celerrime  comiiiea- 

tum  infert.  Inde  Rex  in  Holfatiam  pro- 

gremis , 


672.  Ludovictu  XIIL  Rex  FrancU. 

grefltts ,  Rendesburgi  conventum  gen- 
tis  agit.  Qux ,  urgente  imprimis  Pro 


iGiy. 


duce  Gerhardo  Rantzovio  ,  continuan- 
do  bello  omnes  vires  oft-ert.  Legatur 
&  in  BeJgium  Galliamque  Chrii^^ianus 
Thomaeus,  DaniseSenator ,  eruditionis 
vir  rars  &  experienti^E ,  Captufque  a  Lin- 
geniibus  prazlidiariis ,  ab  Ifabella  liber 
pronunciatur ,  obtinetque  a  fosderatis 
fubiidii  aliquantum  Regi  fuo  mitti. 

Jam  enim  tantum  impenderat  the- 

faurorum  Rex  Chriftianus ,  ut  grandes 

fummas  a  fuarum  terrarum  ditioribus 

mutuaretur.  Nam  implicari  huic  bello 

Daniam  ,  idquetotis  Septentrionis  viri- 

bus  geri ,  haud  ex  re  viiiim ,  quod  eo  non 

tam  Danise,  cjuam  Saxonicarum  ditio- 

num  defenfio  agitaretur.  Interim  dece- 

dit  Produx  ,  vir  ftrenu^  prorfus  &  in- 

vifta;  induftris ,  &  perantiquas  apud  fuos 

auftoritatis ,  cui  Rex  ipfe ,  meritorum 

ejus  adfpeftu,  Chilonis  exequias  ivit. 

Inde  ftruftis  ad  Vifurgim  &  Albim  mu- 

nitionibus,  commeatu  Tillianos  inter- 

cludit  ,  nitentefque  vallum  expugnare  , 

crebris  repellit  cladibus.     Cumque  in 

Marchiam  Georgius  Lunjeburgeniisdu- 

ftaretcopias ,  &  vi  Brandeburgum  ca-- 

peret ,  Slammerfdorfius  ei  adverfaturus , 

templum  Dominicum  Havelbergs  oc- 

cupat,  &quafi  procaftris  munit ,  unde 

ad  quatuor  Cx'farianorum  millia  glandi- 

bus  perempta  memorant.  Marchio  Dur- 

lacenlis  ,qui  haftenus  Sabaudum  aftedla- 

tus  fuerat  ,  domi  infelix ,  apud  exteros 

patriam  qu^eliturus  ,  regia  intrat  caftra  , 

itemque  Turrenlis  Senior,compoiitoque 

propeapud  Italos  bello ,  a  Venetis  hono- 

rifice  dimilTus.  Hos  iibi  Rex  Icgat ,  in- 

vifa  Cjefari  capita ,  aliis  ajftimata.  Mox 

videres  Lunseburgicam  ardere  ditionem, 

dum  Csfariani  regiis ,  regii  Cxiarianis 

annonam  corrumpere  ftudent  ,    rece- 

ptumque  omnem  eripere. 

Nec  alibifere  inGermania  la^tior  re- 
rum  facies ,  Csfarianis ,  maxime  qui 
Fridlando  fuberant ,  adeo  iine  difciplina 
obvia  qusque  eradentibus ,  ut  Eledto- 
res  etiam  Eccleliaftici  urgendajri  pacem , 


inhibendamque  communis  patris  pern*- 
ciemdecerncrenc,  detento  etiam  tribu- 
norum  militarium  inftrumento.  Bruni?^ 
vici  agrell:es  ad  Hercyniam  latrocinari 
incepere ,  quorum  alii  poli:  varia  facinora 
domiti  a  Csefarianis ,  aut  ultro  gratiarii 
amplexi.    Northeimum  diuturna  obfi- 
dione  fortiifime  repulfa  ,  cum  pridie  ite- 
rum  Furftenbergianas  cohortes  cruento 
certamine  excepiilet ,  tandem  xvir.  Ju- 
nii  deditionem  fecit  ,  pra;iidiariis  Wol- 
fenbuttelum  dedudis.  Interea  apud  Til- 
lianos  commeatu  laboratur.  Danicis  Al- 
bim  ,  Vifurgim  &  Havelam  flumina  in- 
lidentibus.  Unde  Comes  Tilliusaperien- 
dum  quovis  modo  iter  ratus  ,  verfus  Al- 
bim  movet ,  Stoltzenavia  &  Wolpa ,  quaj 
ll:renue  &   diu  reftiterant  ,  vulnerato 
etiam  letaliter  Furftenbergio ,  ad  dedi- 
tionem  redadlis.  Cum  ergotiinide  auc 
perfide  defererent  commiiValoca  regii, 
tandem  extremo  Julio ,  explorata  ex- 
cubitorum  ad  Albun  focordia  &  paucita- 
te,  dum  Rex  Reudesburgi  comitiaha- 
buit ,  TiUius  antelucanis  horis  inanipu- 
lum    militum    rate  quam  occultiifjme 
tranfportat.  Dum  nemo  fe  moveret ,  ad- 
dit  alterumagmen.  Eoexcitati  vigiles, 
fed  confpedlo  jam  priorum  traniitupavi- 
di ,  arripiunt  fugam  ;  terrorifque  im- 
plent  Beutzenburgum  ,  cujus  in  vicinia 
pr^torians  aliquoc  cohortes  erant.  Ex- 
templo ,  quos  obviam  ire  hofti  oportue- 
rat,  inpra^das  vertuntur,  relifto  abun- 
de  fpatio  Tiliianis  ,  univcrfas  traducendi 
legiones.  Caftrum  Beutzenburgo  adver- 
fum ,  cum  nihil  contra  vim  tantam  pof^ 
fer ,  &  pons  Albi  inftratus  a  regiis,  a  C^e- 
farianis  occupatur.  Itain  univerfam  cis 
Albim  Germaniam  irrupit  prsdonum 
juxta  militumque  horribilis  multitudo  , 
ingens  fundi  cujufque  calamitas.  Mox  in 
ipla  Holfatia  fententiarum  oricurdivor- 
tium  inter  regem ,  ejufque  fororis  filium 
Fridericum  ducem,  in  majus  Reipubl. 
detrimentum.  Dux  tempeftatis  prseme- 
tuens ,  quseextremam  patrix  ruinam  mi- 
naretur,  iimul  tranfportatas  Tillii  co- 
pias  comperit,  paciscaufa  adeum  pro- 

fcftiis , 


Chrtjiianm  IV.  Rex  DanU. 


^ll 


fc^ftiis  ,  id  folum  fcrtur  impcir.illc,  ut  I  iiia:n  (  facrum  portum  Holfati  vocant) 


promiflo  d  Rcge  fi.ccflu  ,  tolcrabilius 
uiis  cflet,  quod  vix  tamenpollcaappa- 
ruit. 

Secutus  nobilitatis ,  &  aliorum  ordi- 
num  tepor ,  nec" idonca  ducum  copia  ,  qui 
patriam  propugnarcnt  ,  &  confcrtim 
conglobatos  incolas  confcilim  in  hoftcm 
ducerent.  Prarceflcrat  aliud  c  S:Ieiia'ma- 
lum.  Pacato  enira  a  Ca:fare  Gabore  Beth- 
lemo,  regiis  ibidcm  copiis  nihil  fubii- 
dii ,  niiiquodferropararetur.  Ncquein 
Mitzlavio  prxtore  exercitus ,  ca  pruden- 
tia  &  fides ,  qua;  cordatis  ducibus  fitis- 
faceret.  Corrupta  namque  moneta ,  & 
fanis  confiliis  temeritate  everlis  ,  mili- 
tcm  ab  officio  avertifledicitur.  Qiiare 
Dux  Fridlandus  ,  Saganum  principa- 
tum  a  Ca^fare  p.iftus ,  animat  fuas  co- 
pias ,  Lobfchutzam ,  5:  Lufchuizam  mul- 
ta  cura  fuorura  clade ,  ad  dcditionem  tra- 
hit :  mox  &  Jcgerdorfium  ,  civibus  dire- 
ptionem  bonorumingentipecunia  rcdi- 
mentibus,  Troppavia  &  Cofelum  ftrcnue 
reftitere ,  cimi  etiara  foris  ftrategemati- 
bus  Cjefariani  attererentur.  Sed  quia  de- 
fperandum  fubfidiis  erat ,  Troppaviam 
Marquardus  Ranzovius  honeftis  condi- 
tionibus ,  Cofelum  Joachimus  Carpeza- 
nus  tradidit.'  Inde  junfti  Baudifius ,  Hol- 
kius,  Rantzovius  in  Marchiam  feftinant, 
Durlaceno  fe  aggregaturi.  Sed  cos  Co- 
mes  Merodius ,  &  Bechmannus  Bernftei- 
ni  afTequuntur,  inftru6li  fepties  mille  bel- 
latoribus.  Conferuntur  ftrenue  manus  , 
inclinatad  regios  viftoria.  At  cum  Polo- 
ni  pedites  &  Croatse  in  auxilium  Ca:firia- 
nis  properarent ,  verfus  eit  in  fugam  Bau- 
dilius,  liberati  magni  nominis  captivi, 
Bechmanno  libertatem  aliis  fua  morte 
coraparante.  Audito  ergo ,  Tillianos  Al- 
bira  fuperafle ,  Septemvirumque  Brande- 
burgenfem  imperareabitum  regiis,  in  di- 
tionem  Megapolitanam  ducir  Durlace- 
nus.  Ibi pleraque  adverfa  regiis , certarim 
jam  omnibus  cum  forttina  Ca^farem  re- 
fpedlantibus.  Pa^Iam  igitur  infnlam  occu- 
pant  regii ,  navibus  ad  Wagrire  littora  ad- 
vehendi.   Et  perventura  eil  Hierolirae- 


fidaque  ad  Grotenbrodam  cxfccniio^ 
Scd  jam  Fridlandus ,  Tillio  jun6tus  cv  Lu- 
nxburgico,  cxcuntc  Augufto,  pcr  AI- 
ftriam  amnon  in  Stormariam  maximis 
copiis  irrupcrat.  Holfatis  ,  qui  prope 
Hainburgum  Albis  coafiniainfederant , 
domiim  difcedcntibus.  Ne  fame  interi- 
rent  Cxfariani ,  corameatura  cis  Ham- 
burgura  praebuit.  Ita  refefti  ,  raaxirao 
lucro  Hamburgenfium ,  ad  Pippcnber- 
gam  procedunt ,  Stormarix  arccra  ;  ubi 
tormentopene  adneccm  iflusa  Joanne 
Hcnrico  Drengenburgio  Tillius ,  defi- 
ciente  tamen  obfeflbs  re  tormentaria  , 
calfellum  fubegit.  Sola;  in  Stormaria 
Tychopolis,  Crempa  &  Bredenbercra, 
aliquantum  fuftinere  obfidionis  poterant, 
in  HolfatiaRendesburgum.  Proinde  in 
Marchiacis  &  Silefiacis  cohortibus  Hol- 
fitorura  defeniio  verfabatur  ,  quoriUTi 
plerique ,  reliftis  laribus ,  in  Daniam  , 
Friliam  ,  Hollandiam  ,  ac  vicina  oppida, 
Lubecam  Hamburgumque  confugerant. 
Sed  ut  fatalem  quorundara  pigntiam  , 
irafcenteterrisDeo,  intelligas,  vixani- 
mus  Marchiacis  plerifque  forriter  confe- 
rendi  manus  fuit ,  neque  plumbum  ia 
promptu  quibufdam  cohortibus  rei  feli- 
citer  gerendx  neceflarium  ,  Pugnatum 
tajnen  acerrime  a  Bernhardi  Vmarien- 
fis ,  Conradi  Nellii,  &nobiIitatis  Hol- 
faticx  equitatu  ;  a  Scotis  etiam  pediti- 
bus ,  ad  internecionem  ufque.  Sed  cura  & 
multitudine  ,  &  omni  re  alia  impares 
Cxfarianis  eflent ,  autdediti  Comiti  Slic- 
kio ,  aut  diffipati ,  aut  in  naves  rcjefti 
funt.  Durlacenus  ipfe  a  navibus  non  de- 
celfit.  Sic  in  proclivi  fuit  centum  milli- 
bus  armatorum  terram  pavidara  &  dif^ 
cordem  ,  poenifque  maturam  pervade- 
re.  Itaquc  placando  Deo  ,  prxter  tridua- 
num  jejunium ,  etiam  quotidianas  prcces 
&  Litanias,per  duo  regna  fua,  Rex  anirai 
inviftus ,  fiducixque  in  Deum  plenus ,  in- 
dixit :  qua  mente ,  contilioque  (benedi- 
ftus  eftoinfxcula  Deus)  inconcufii  fte- 
timus  ,  cum  exteri  duces  plerique  o- 
mnes  dimiffi ,  ac  folis  indigenis  Refpu- 
Qc[qq  blica 


^74 


Belhm  Saxomcum. 


blica  mandata  eflet.  Interim  Rendes- 
burgi  certatum  erat  ftrenue ,  nec  leye 
hofti  damnum  datum.  SedRex  aplerif- 
que  defertus ,  cum  in  Fioniam  fe  recc- 
pifTe!:  ,  deditionem  uti  honeftam  oppi- 
dani  facerent ,  permifit.  Dimicabatar  aliis 
fimul  locis.  Bredenberga  ,  Chriftiani 
Rantzovii  arx ,  qui  tum  Sora:  in  avitas 
virtutes  formabatur  ,  adeo  ad  extremum 
duravit  ,  ut  circiter  quatuor  hoftium 
millibus  interemptis ,  vicaptapraiidia- 
riosomnes,  Storraaros  plerofque,  ma- 
ftandos  Fridlando  daret.  In  Wilftrio- 
rumMarlia,  qux  Turrenli  fenioricum 
Dithmarlis  attributa,  cum  nec  munita 
latis  loca  eflent ,  nec  mercenarius  miles 
rapaces  cohiberet  manus  fatius  plerique 
duxere  ,  fiquidem  expilandi  omnino  ef- 
fent ,  ab  hofte  id  pati ,  cui  fas  f efiftcre 
foret  ,  quam  a  fociis  &  defenforibus. 
Idemin  Jutia  accidit,  longiftime  inter 
mare  Oceanum  &  Balthicum  porrefta. 
Tanta  enim  ex  prasdabundis  Calenbcr- 
gii ,  Baudis  &  Otthonis  Rhingravii  le- 
gionibus  indignatio  Cimbros  inceffit ,  ut 
fugitiva  grafTatorum  agroina  fequentes 
Casfarianos ,  ultro  receptarent ,  nobi- 
lium  aliquibus ,  qui  arma  fuaderent  op- 
ponenda  ,  vel  in  vitas  adduftis  periculum. 
Quare  &  ifti  plerique  omnes ,  &  honora- 
tiores  alii ,  arrepns  navibus ,  interiorem 
Daniam  aut  Norvegiampetere  ,  relidis 
laribus ,  quam  fidem  regijuratam  violare 
malueruut ,  id  unice  miferantes ,  quod 
nec  indidlo  quidem  bello  viiti ,  &  priuf- 
quam  arma  cepiiTent ,  exules  viderentur. 
Baudis  confcenfo  navigio  evalit.  Calen- 
bergius  &  Nellius  a  Comite  Slickio  cir- 
cumvallati,  prope  Alburgum  Cimbrias 
in  deditionem  venerunt.  Vexilla  equi- 
tum  xir  Calenbergius ,  quatuor  Nel- 
lius  tradidit ;  alia  xii,  elapiis  equitum 
macriftris ,  occupata  ;  tria  equitum  mil- 
lia,  peditumiigna  duo,  poftridieNonas 
Oilobris  inSlickiipoteftatem  tranli^re. 
Sequebanturadhuc  Regispartes,  Stada, 
Bremenfis  dicsccfis  oppidum  ,  &  ?  Stor- 
maricis  ,  Crempa  &  Tychopolis.  In 
Slefwica  ditione ,   Sildia  &  Fora  infulce. 


In  Brunfwigia  quoque ,  fedes  principis 
Wolfenbuttela ,  3.  Philippo  Reinhardo 
Soiracnfi  ftrenue  defendebatur ,  &  mul- 
ta  Csefarianorum  millia  oppugnantium 
morridabat.  Necle>7nius  Niemburgum 
ad  Vifurgim  Limbachus  tuebatur.  At 
Nerbrotus  infignem  plane  equitatum  re- 
giis  aufpiciis  tenens ,  in  Bremana  ditio- 
ne ,  parem  cum  plerifquc  aliis  fidem 
praeftitit  &conftantiam;  dereliftis  fuis, 
fugam  pro  praslio  capeflens.  Deferti 
equites  ,  tredecim  vexilla  Tillio  af- 
ferunt:  pcdites  ad  duo  millia  in  fidem  Cx- 
firis  adiguntur.  Quo  fafto ,  dioecefis 
Bremana  ,  pr^ter  Stadam ,  Tillianis  cef- 
fit.  Fridericus ,  Regis  filius ,  fummcB  cno- 
derationis  princeps ,  Stada  demigrans , 
per  Belgium  in  Daniam  revertitur.  Fio- 
niara  Rex,  introduftis  Rhingravianis, 
adjacentefque  infiilas ,  variarum  natio- 
num  milite  implevit.  Rhingraviani  in 
Selandiara  introraitticupientes  ,  cor  re- 
gniDanici,  irriti  coniiliifuere.  Placuit 
publice ,  littora  per  indigenam  militem 
defendi.  Sic  adFionias  fretumvis  Casfa- 
rianahasfit,  tametfi  anguftiori  fere  tra- 
jedu ,  quam  Albis. 

Crempa:  duo  prrEcrant,  Georgius  Ale- 
fcldius  Holfatus  &  Francifcus  Tretanus 
Gallus.  Sed  cum  Gallorum  fuperaretr 
raultitudo  ,  neque  in  eam  imperium  Ale- 
feldio  ellet ,  abfumptum  el\  luxuriante 
extranei  militis  petulantia  femeftri  fpa- 
tit),  quod  in  biennium  fuifeciflet.  Sta- 
dam  Carolus  Morganus  Anglus  firmo 
munivit  pra:lidio  ,  acpoftedita/ummse 
virtutis  fpecimina ,  &  varias  Cajfariano- 
rum  ftrages ,  xxv  Aprilis  anno  vicefimo 
odlayo ,  farae  deraum  eviftus ,  Tillio 
ceifit.  Wolfcnbuctclum ,  urgentibuspraz- 
iidiariis  ,  exeunte  anno  xxviii.  duci 
Brunfvico  redditur  ,  Solmenficum  vo- 
luntanis  comitibus  Lubecam  ,  inde  Haf- 
niam  ad  Regem  proficilcente.  Scd  Pap- 
penheimius  ,  CEefirianorum  du£tor  , 
permodico  ducis  refpeftu ,  urbem  pra:- 
(idio  Ca:firiano  obligavit.  Niemburgum 
Limbachus  ad  mortem  iifque  tutatQs 
eft.  Centujiones   id  ,  permifru  regio, 

inci- 


BellMm  Saxotticum.  (^y^ 

nicipic-nte  Novembri ,  lUici  Liiiiacburpi-  ta,  nihilomitisprxficlii  impofitio  indici- 
co  tradidcre.  Corpus  Limbachi  poIUM  tur  d  Joannc  Gcorgio  Arnhcimio,  le~ 
refofllim  ,  ignominii-quc  cauCi ,  ncfcio  gionuni  aliquot  Cxtirianarum  duftorc. 
c]uo ,  projc6tum  cll.  Dum  dc  pacc  agitur ,  vicinum  DcnUoI- 

t6i3.  Ca;tcrum  ut  fortuna  maris  haud  cn-  ;  mumoccuparc  Arnheimiusinftituit.  At 

dem,  quxcontincntis  nlit  Cx-firianis ,  pppidani,  cxpioratisinlidiis  irritati,  lo- 
callidum  arripiunt  conlilium.  Autorts  cum  rccipiuntftatim  ,  novafque  compo- 
urbibus  Teutonum  fiunt  llanfcaticis ,  fiuonis  inliftunt  vias.  Vcrumedodli  ite- 
conlpirandicum  Ca:firc  &:  Hifp.inorc-  rum  ,  fubvulninapcllelatcrcleoninam. 
ge,  adDanix  fubverfioncm.  Vcrunul-  i  c^infcftatimaximisconatibus ,  reaisDa- 
la:  non  nefcix ,  quantum  Danimaripof-  j  niauxiliaresoppidoadmittunt.  Iisfreti, 
fint,  hocpra:fcrtimtemporc,  quonun-  oppugnationcs  ,  cxfis  hoftium  multis 
quamclaftisvalidiorexillis  portubusO-  imHIibus,  ftrenue  propuIQnt.   Cumquc 


ceanum  perambulavit ,  ancipitis  periculi 
negotium  urbanaprudentiadeclinantjad 
commcatusinterea  fubve^lioncm ,  ali.a- 
que  officia ,  fuis  fruftuofa  ,  Danis  fere 
Holfacifque  noxia ,  haud  pigrce.  Nec  de- 
fuerunt ,  quarpra:fidiofcinlideri,  cervi- 
cefque  liberas  implicari  jugo  pateren- 
tur  ,  promiftionum  invitamentis  aut 
metu  liibaftx.  Eo  loco  funt  Wifma- 
ria ,  Roftochium ,  &  Poraeranaz  civitates 
univerfe ,  exceptis  Stralefundo  &  Steti 


eflet ,  qui  traderc  urbem  Arnheimio  oc- 
cultis  literis  moliretur  ,  prodita  fraude 
per  excubitores  ,  Henncus  Holkius , 
auxiliarium  Danorum  redor  ,  obfigna- 
tas  caute  literas  tabellioni  reddit  T  ad 
Arnheimium  ferendas ,  qui  ignarus  eno- 
tuineconfilium  ,  locohoraque  ftatis  ur- 
bemadoritur;  fed  erumpentibus  ,  ut  ad 
prsEvifam  vim  Oppidanis ,  ingenti  cum 
clade  rejicitur  in  caftra.  Par  aliarum  ibi 
machinationum  fucceflus  enicuit.incenlis  - 


no  ;  qua:  cum  Saxonicis  potentioribus ,  j  &  per  cuniculos  ftrato  pulvere  miuiitio- 
Lubeca,  Hamburga,Brunfwiga,M3gde-  i  nibus,  utingensmultitudoobfidentium 
burgo ,  Brema ,  majorum  fe  exemplo ,  i  foediffime  lacerata  in  aerem  mitteretur. 
&  inveteratis  viribus  tuentur.  Pome-  |  Cum  abefTet  nuptiarum  caufa  Holkius , 
rania  ,  Marchia ,  Frifia  Orientalis ,  to-  j  ailenlerat  fere  dcditioni  urbis  fenarus ; 
taqtie  inferior  Saxonia ,  infolentibus  tri-  j  Atilloadmaturantercditum,  Julioadul- 
butis  &  militaris  turbse  tyrannidi  fubji-  ;  to,  vifaclaffis  Danica,  animos  obfeflis 
ciuntur.  refccir.  Holkius  JacoboSteinbergioco- 

Necdifpar  fuperioris  Germanix  for-  mitatus ,  Jurifconfulto  &  Oratore  re- 
tuna ,  ut  vetus  illud  hic  ufurpare  liceat ;  i  gio ,  occcsptas  traftationes  diffipavit , 
Datvemamcorvis,  njexatcenfuracolum-  |  C^efarianos  occupata  munitione  depulit. 
bfu.  Hamburgenfes,  munita&  dilatata  ;  Compertumque  eft  durante  obfidione , 
maximopereurbefua,munificentiaetiam  j  nofte  una  quinquies  impetum  feciflein 
fiia  Csfarianos  fibi  duces  devinclos  red-  ,  vallatotisleaionibus  Fridlandicos,  quin- 
dere ,  aut  placare  faltem  ftuduerunt.  At  quies  ingenti  cum  clade  rejeftos.  Ex- 
Rex,  clafle  Aprili  menfe  expedita  Fe-  templo  advolat  Rex  ipfe  Chriftianus 
mariam ,  Baltnici  maris  infulam  prxdi-  i  v  ,  ducens  fecum  Chriftianum  v  Da- 
vitem  ,  cxfis  aut  in  deditionem  acceptis  n\x  principem  ,  &  Fridericum  ducem  , 
prsfidiariis  dcc,  recuperat ,  Wagnam  !  filios,  heroico  patre  dignos.  Mox  ejus 


tentat&Chiloniam.  Eklenfurdam  diri 
pit.  Indeaccurfantibusingenti  multitu- 
dine  Ca:farianis  ,  impoHit  Femarienfi- 
bus  prsfidium  ,  claflemque  in  Daniam 
reducit.  Mox  Stralefundanis  imperatur 
a  Cxfarianis  pecunia ,  ejufque  parte  obla- 


recentibus  audlus  fubiidiis  Holkius  , 
Cjefarianos  munitiohibus  omnibus  co- 
git  excedere,  defertas  plerique  regiiin- 
fident.  Inde  Barthum  ftrategemate  Hol- 
kiusoccupat,  divitifque  fuos  prasdsim- 
plet.  Rex  ipfe  Wolgaftum^invitis  Boo-iflai 
Q^qq  Z  ducis 


guntur 


6j6  TranfaSiio  Ltibecenji! 

ducis  confili-iriis ,  deditione  capit.  Inde 
Uiedomum  inrulaffl .  Anc!amen;ium  pe- 
coraabigit  miles  regius,  totiufque  Po- 
mcranite    prseiidiariis  injedat  metum  , 
arredlis  jam  velut  ad  Iibertatem  Pomera- 
norum  animis.  Sed  Dux  Fridlandus  xxji 
Augufti  toto  exercitu  obruit  ad  Wolga- 
fturn  regios  ,    occidit  quadringentos , 
Scanos  pra:fertim  pedites  ,  viriliter  di- 
micantes,  ilipendiariis  plerirque  fugam 
magis    quam    prajlium  refpeftantibus. 
Quas  cauCi  fuit  exautorandi  Rheingra- 
viiun,  quodejusinutilem  operamregia 
majeftas  comperiffet.  Igiturreliquaexer- 
citus  Rex  in  naves ,  ad  littus  paratas  im  - 
ponit ;  priEmiffaque  prxda  &  tormen- 
tis ,  in  Daniam  reportat.  Stralefundani , 
nihil  ad  reditum  Fridlandi  timidiores  , 
jam  tertium  annum  acri  libertatis  defen- 
lioneadmirationem  de  fe  virtutis  prx- 
bent ,  rccepto  demum  in  urbem  Sueci 
regis  prxtidio  ,  pjout  alexius  Ochfen- 
fternius  ,  magniticus  Succia;  Cancella- 
rius ,  ob  id  in  Daniam  miflus,  impetrave- 
rat.  Nec  fegnior  Tychopolis ,  quamvis 
vaftante  incblas  peftilentia  ,    magiftro 
militia;  Marquardo  Rantzovio  ,  defendi- 
tur.  Rex  enim  ,    animadverfa  Duranti 
GalU  vecordia ,  indigen^e  fideli  pra;fe6lu- 
ram  ejus  urbis  ,  falutari  coniilio  commi- 
ferat ,  qui  exeunte  Maio  ,  oppugnatores 
felicimanu  repreffit.  Propugnaculis  ta- 
men  adStoram.qua;  fluminis  ufum  Crem- 
penlibus  defendebant ,  potiti  ger  Galli  - 
cani  militis  focordiam  Csefariani ,  fam.is 
induxcrunt  obfcffis  periculum:  qux  etiaai 
caufa  exftitit  ,    ut    quarto  Novembris 
Alefeldius ,  incolumitatem  civibus ,  ii 
biquc  &  prselidio  padtus ,  oppidum  tra- 
deret  Fridlando  Duci  ,  cum  annum  & 
menfem  a  maximis  viribus  illacfum  oer- 


cum  pauco  tempore  plus  tria 

miliia  obfcijijuguIaiTent. 

Etenim  decimo  odtavo  Augufti  caftra 
ad  Colmarium  vicum  adorti,  Aunibalem 
Scaumburgicum  ,  cum  aliquot  tribunis 
ceperant ,  cajIifqueCsefarianorum  com- 
pluribus,  ultramille  vulneratos  propule- 
rant  in  fugam.  Nec  quicquam  ab  iis  prje- 
lidiariis   tuti  Fridlandicis  aut  Tillianis , 
in  Stormaria ,  Dithraariia,  vel  adverfa 
Albis  rioa  fuit ,  cum  continuis  eruptip- 
nibus  ,  etiam  longius  poiita ,  ferro  aut 
flammis  devaftarent.  Quo  tempore  It- 
zehoaz,  cumhorribiliftrepitu&  clamo- 
re  nodlurno  ,  porta  coenobii,  a  Csefa- 
rianisoccupati,  revellitur,  boves  prse- 
datitii ,  circumactis  a  fpeftro  cervicibus, 
ftrangulantur  ,  defixis  etiarii  alte  in  ter- 
ram  cornibus ,  reliquifque  armentis  paf- 
fim  diffipatis.  Sic  annus  attingitur  no- 
nus  &  vicelimus  ,    quo  ineunte  ,   dum 
Rex  Danus  ,   HaFnia;  convocatis  Sena- 
toribus  &  Theologis ,  de  emendanda  Ec- 
clelixdifciplina,  ailerendaquc  Minifterio 
autoritateclavis  utriufque,  falutarecon- 
hlium  ao-itat ,  Lubcca;  de  bello  honeftis 
conditionibus   deponendo  ,    inter  Cae- 
far "■'■'" 


duraffet.  Ambiguam  id  folum  dediton 
palmam  fecit  ,  quod  tempore  deditio- 
niscumnonnulliclam  abundarent ,  pe- 
nes  plerofque  extrema  regnavit  inopia  , 
prout  civium  mcorum  fcrmonibus  com- 
peri.  CxterumadTychopofin  frequen- 
tibusmultaticladibusFridlandici  ,  crc- 
matis  caftris  ,   obtidionem  folvere  co- 


rianos 


ejufque  legatos  ditceptatur. 
Pene  ut  viftis  ,  dicebant  initio  leges 
Caefariani.  Danici  Lcgati  ,  canse  pru- 
dentia:  ,  infradlaeque  gcneroiitatis  vi- 
ri,  nihildeprincipisfui  i-najeftate,  avi- 
toquejure,  volebantdiminutum.  Erant 
Canccllarii  ambo  ,  Chriftianus  Frifius , 
Pvco-is  ,  Jacobus  Ulfeldius ,  Regni ;  AL 
bertus  Schclius ,  prsi^eftus  maris  eme- 
rirus ,  Heroes  fuinmce  in  Dania  ,  ut  pru- 
dentiae  ,  fic  autoritatis.  Ex  Holfatis  , 
Dethlevus&  Henricus  Ranizovii,  Se- 
natores ,  cum  Levino  Marfchallo  Can- 
ccllario  ,  tam  gcnerequam  virtutepras- 
ftantes.  Quibus  &  aderat  Fridericus 
Gunthcrus.Regi  afecretis  intimis,exern- 
plum  maximx  eruditionis  ,  cum  civili 
prudcntia  certantis.  Hi  de  pace  cum  Al- 
berti  Ducis  Fridlandi  &  Joannis  Tzer- 
clas,  ComitisTillii,  bellatorumnoftra 
^tate  felicillimorum  delegatis  ,  jam 
quintum  menfem  tradabant  ,   ancipiti 

fucccf- 


Sec/ilum  Ecclcfu  Ohfidionem  patierjtii.  Cjj 

(viCCc^a.   ^cd  ciiiii  duftorcs  rcgii,  inter  i  Alios  placidioi-cs  cogunt  fcciim  Marnam 
qiios  Ulriciis  Du.v ,  filiusrcgis,  Caro-  I  prolicifci ,  quomoxaltcraadvolavitma- 


lus  Morganus  ,  Fcrcntius  ,  Dcthlcvus 
&  Danici  Buchwaldii  ,  validillirno  in- 
ftriifti  cxcrcitu,  Strandiam  infulam,  con- 
finemque  Eidora:  ripam  occuparcnt  j 
Tondcram  fubigcrcnt ,  Rcxquc  ipfc  cum 
apparatifhmis  copiis  in  Angliam  ,  Slclvi- 
ci  ducatus  pcninfulam  ,  appcllcrct ,  jani 


nus  agrcitium  ,  qui  Cxlarianos  Fridcri- 
ciana  in  villa  obrutos  maftaverant ,  ar- 
rcptoquc  confcflim  vcrfus  Brunopolin 
itincrc ,  caftrum  propc  Albim  munitum 
aggredi  ilatuunt.  Scd  ut  in  populo  libcr- 
tatis  amantiori  ,  quam  concordix ,  & 
quorum  plcrofcpc  ftudium  prardx  magis, 


Gottorpium  locatis  vcrbcraturus  tor-  j  quam  amor  patria:  armailet  ,  domum 
mcntis ,  Cinibricufque  Cxercitus  Ca'fa-  rcdiere  mulci ,  multi  plcna  pcriculi  ma- 
ris  ab  HoITuicis  difclufurus ,  extemplo  '  joris  hxc  aufa,  haud  vancfubmovcbaot 
panicus  invalit  mctus  turmas  Fridlandi-  '  Rcliqui  ,  nullo  fe  obftridos  Ci^fari  ju 


cas  ,  gnaras  dudum  incolas  ad  fui  exi- 
tium  occalionem  prxftolari :  Igitur  fum- 
ma  fertinatione  Lubecaz  pax  conficitur, 
intervenientc    haud  modica   Annibalis 


rejurando  prxtexentes  ,  audacius  quani 
caucius  in  hoftem  pergunt ,  fed  ut  cbrii 
a  fobriis ,  facile  cx^  ,  aut  fugati ,  durio- 
rem  patria;  conditionem  reddidere.  Ac- 


iftius  ,  libertate  ab  Rege  redonati  ,  &  cepi  a  fidedignis,  pravillimasineis  ter- 
Joannis  Altringii,ducumCa?farianorum,  ris  Ccel>arianorumartescluxi{Ie.  Multis 
opera.  Autoremhabeo,  Altringium  lai-  enim  gladio  feriri  pro  lufu  fuit  ,  quod 
Hitis  ad  mortem  prx  fef1:inatione  equis,  cutem  Saranicis  adjurationibus  &incan- 
Ca:farianos  ad  pacis  confilia  ,  comme-  ;  tamentis  adverfus  fcrrum  duraflent  ,  e 
morato  periculo  excitafle.  Redduntur  quibus  fubmerfi  aliqui ,  aut  fuftibus  cxfi 
ergo  Regi  ,  Cimbria,  Slefvigia,  Hol-  :  ad  necem.  Necpauciincolarum  eDith- 
fatia  ,  Sc  quicquid  ha;reditarium  domui  I  marfis ,  venenatis  ab  iis  idti  glandibus , 
Holfaticx  Casfarianioccupayerant.  Rex  j  nequeuntem  exire  fpiritum  vix  extre- 
aliis  Saxonum  provinciisrenunciat,  dif-  !  mis  cruciacibus  expulere.  Igitur  ram 
fidium ,  arternaoblivioneaboletur.  De-  ;  atroces  mucafle  dominos  multum2;au- 


dufto  milite ,  nobiles  &  honorati  qui- 
que ,  qui  Sacramentum  Ca;fari  dicere  de- 
tre£larant ,  laribus  fuis  officiique  Ixti  re- 


dent  ,  id  ferio  interim  dolentes ,  quod 
vicinis  Saxonibus  ,  Pomeranis ,  Mega- 
poleniibus  ,  haud  eadem  fxui  fehcitate 


ftituuntur.  Pridie  quam  pax  conficere-  !  liceat  ,  qux  caufa  erat  fumendi  pro  iis 
tur  ,  Wilftriam  Tychopolica;  opprefTe-  \  arma.  Etenim  Megapolitanx  ditioncs , 
runt,  cxCo  cum  cohortibus  Frencko  Cx-  quas  Adolfus  Fridericus  &  Joannes  Al- 
farianorum  tribuno ;  majora  aufuri,  ni  bertus  fratres,  pervetufto  regum  prin- 
mifloprxcone,  Rexarmaponerejuirif- ;  cipumque  Henetorum  ftemmate  pro- 
fet.  Pacem  ,  ut  coshtus  miflam ,  populi  '  creati,  permultos  annos  tenuere  ,  AI- 
belhcas  jam  experti  calamitates  ,  acce-  ;  berto  Fridlando  primum  qaaiipignora- 
pere,foIemniquefefto  Deooptimoma- j  t2J  a  Cxfare  ,  nunc  vero  hxreclitario 
ximo  pubhcas  exfolverunt  grates.  Nec  i  etiam  jure  ,  quo  qux  optimo ,  addifta; 
levi  triumphant  Dithmarfi  gaudio  ,  qui  funt  ;  promulgata  adverfumduces,  nec 
fliperiore  anno,  fuofe  Mart^einlibcrta-  :  auditos  quidem  ,  ut  aiunt,  perduelho- 
tem  vindicare  fruftra  attentarant.  Cum  '  nis  fententia ,  quaficumregeDanocon- 
enimfrumenta,  pecunias ,  pecora  Carfa-  lilia  &  vires  contra  Cxfarem  fbciarint. 
rianis  tradita  perfpicerent  ,  ncque  mo-  Quam  focietatem  ipli  pro  defcniionc 
dum  aut  fidem  reperirenc  exaftionum  ,  Saxonix  contraftam  non  negant ,  atta- 
indutiarma,  quifervidiorisino;eniierant,  men  avocatos  fe  ab  ea  Cxfarianis  lite- 
hofpitiainvaduntprxiidiariorum^eorum-  ris  ,  haud  renuifTe ,  aiunt,  obedientiam. 
que  uno  impetu  fiipra  centum  jugulant.    In  Pomeraniam  vero  infuflis  a  Fridkndo 

Q^qq  3  miles, 


6y^ 


miles,  omnia  paffim  eradit  j  Dicecefcs 
Saxonum  Eccleliaftics ,  nonviris  fokim 
&  opibus,  fed  &  libertateexercendi  ac- 
Ceptum  a  inajoribus  Dei  cultum ,  pe- 
nitus  exuuntur.  Sed  id  ante,  curapra:- 
diccrerur  futurum,  ni  Romaneniium  fcr- 
deri  (facram  Ligam  vocant)  mature  ire- 
tur  obviam,p!erifque  haud  perfuadcbatur. 
Nunc  vero  promulgato  etiam  edidlo  , 
quo  Cxfar  omnia  loca,  Romana:  religio- 
nis  feftatoribus,  poit  Paflavienfem  tranf- 
actionem  ,  id  eft,  totis  feptuaginta  quin- 
cjue  annis  alienata  ,  rellituerc  in  inte- 
grum  jubet,  ferio  ingemifcunt :  miferan- 
tes  pelli  &  aliis  Eccleliis  Presbyteros  fi- 
mul,  ac  ludimagiftros ,  c^u^Eantedatam 
purgatiori  cultui  pacem  Luthcrum  fe- 
quebantur ,  ut  funt  Auguftanx  ,  Minda- 
nse,  Tremonienfes,  &  alia:.  Quin  &  fa.'vi- 


Sjlva  Ducis  ^.  Fcfalia  cafta. 


de  Monte  foris  difcuflis  &  intus  defati- 
gata  obfeflorum  fortitudine  ,  ad  ulti- 
mum  munitiffima  urbs  Brabanti^e  in 
Ordinum  migrare  potelUtem  coada 
lit  ,  exhauftis  quadrimeftri  obfidione 
viribus  ,  proftratilcjue  per  incenfos  cu- 
niculos  portis  aliquot ,  benignitate  Au- 
riaci  honeftas  deditionis  leges  pafta ,  in- 
eunte  Septembri. 

Tantum  ibi  virium  ,  tantura  adhibi- 
tura  ab  obfidentibus  artis  fuit ,  ut  latius 
fit  obiter  fucceflum  defignafle  ,  quam 
maximas  ingenii  humani  molitiones  le- 
vi  penicillo  diminuere.  Id  vero  magis 
praster  omnium  opinionem  accidit  , 
quod  paulo  ante  Vefalia  ad  Rhenum , 
longe  potentiHima  urbs  &  opuIentiHiraa, 
capcam  fe  citius ,  quam  oppugnatam  a 
Batavis  intellexit.  Didemius  enim  Dy 


nmcorporado(ftorum  ,quemadmodum  |  nafta  colleftis  peditumMcc,  ecjuitibus 
infinitis  exiliis,  &  ThcodoriThummii,  \  odlingentis,  quafi  aliud  agendo,  noftur- 


Tubingenfis  Theologi ,  &;  Campidunen 
fis  Zesemanni,  aliorumque  captivitatibus 
elucec. 

Felicifiime  vero  his  temporibus  Bel- 
ga;  uniti  cum  Hifpanis  dimicarunt.  Nam 
Mofam  Rheno  infiindere  molicntes ,  fa- 
ftaeRhezanis  caftriseruptione,  diftur- 
barunt.  Erneftus  Cafimirus  Oldenfilam 
eis  anno  x  x  v  i  cepit ,  nudavitque  mu- 
nimentis  :   Sequenti  princeps  Auriacus 
Grollam  ,  ca:fis  Hifpanis ,  qui  fuppetias 
latum  vencrant.   Vicefimo  oftavo  claf 
lem  argentiferam  Hifpanorum  debelia- 
vit  Petrus  Petrseus  Heinius  ,  qui  pra'- 
ter  alia  hoftibus  illata  damna  ,  viginti 
duas  naves ,  Americanis  pra'gnantes  opi- 
bus ,  ad  portum  Matanca;um  expugna- 
vit ,  partifque  opimis  fpoliis ,  qua:  ducen- 
tis  auri  talentis  a^ftimantur ,  deportavic 
in.  Hollandiam.  Inde  tantum  apud  Hi- 
ipanienfes  querelarum  ,  quantum  apud 
Batavos  jubili.  Penes  milites  vcro  ,  fti- 
pendiis  fuis  e  Dominorum  jaftura  defpe- 
rantes  ,  alacritatis  minimum ,  feditio- 
num  abunde.  Undefiduciaprincipi  Au- 
riaco  ,  appetita  toties  fruftra  Sylvam- 
Ducis  oblidione  cingendi  pra:valida ;  cu- 
jus  is  exitus  fuit,  ut  conatibusHenrici 


no  itmere  VefahEe  propmquavit.    Mox 
audaculi  quidam ,  eas  diu  prasmcditati  in- 
fidias ,  tranfnatantfoflam  ,  munitionem 
alicubi  femiperfedtara  fuperant,  excubias 
opprimunt  ,  portam  malleis  fecuribuf- 
que  ,  revellunt  ,  &  intromiflo  milite, 
Francifcura  Lofanum ,  quiurbipra;erat, 
fubitaneo  confternatum  difcrimme ,  co- 
gunt  claves  tradere.    Cives ,  qui  antea 
exarmati  eflent,  nec  fine  caufainfenfi  Hi- 
fpanis ,  obademptamnuperpatriicultus 
libertatem ,  pra^fidiariis  opem  non  tule- 
re.  Capta  ibi  pra^da  ingens ,  tribunimi- 
litares  in  captivitatem  rapti ,  milites  di- 
miffi  funt.    Didemius  urbi  praipofitus. 
Is  viftoriarum  curfiis ,  utanimosfoede- 
ratis  auxit ,  ita  Henrico  Montcnfi  Vela- 
viam  deferendi  neceffitatem  impoluit, 
Prxgreflo  Junio,Heinius  in  pra^ho  Dun- 
kerkano  navali,  cum  difplofiones  machi- 
narura  hoftihura  fuftinere ,  &  evacuatis 
demum  iis  ,  fumma  vi  incumberenayi- 
bus  decrevilTct  ,  glande  ftratus  ignita, 
viftoriam ,  fed  raorte  partam,  patnse  fua: 
reliquit. 

Nec  dcgeneres  Magdeburgici  avita^ 
libertatis  vindices.  Hicum  omnibusof- 
ficiis  demereri  Csfarianos  bello  Saxo- 

nico 


gum 


Gujlavus  iyfdolfus  Rex  Sueci<£, 

nico cwrx habuilTcnt ,  Noibcitiqiic ,  vc- 
tciis  Arcliicpifcopi ,  cxuvias  ctlotli  ccr- 
ra,  Pragamque  dcfcrri  conccfliircnt ,  ta- 
mcii  cftugcic  cjuorunciun  ambicioncm, 
an  avaritiam  nullo  motlo  potcrant.  lllu- 
i\  fepius  ,  prout  libcilo  cdito  memorant, 
prxdiifquc  &  pigis  fubuibanis  tancum 
non  privati ,  taucicm  cciam  commcacu, 
Albifque  fluminis  ufu  fpoliantur.  Unde 
exacerbati  nonnulli  civium  ,  navigiaali- 
quotannonariainurbcm  abripiunt,Croa- 
tas  prardones ,  abigere  pecora  urbica  mo- 
litos  fuaant.  Hiuc  bellum  ,  CEefare  li- 
cet  ignaro  ,  (quemadmodum  &  ante  fe- 
runt,  Stralefundo  )  natum,  proftratifque 
eruptionibus  non  paucis  Ca,'farianorum, 
Maadcburaa  oblidione  clauditur.    Dux 


<^79 

Dirlaviam  ,  Fraubergam ,  rcd- 
dit  Polono :  retinct  occupata  Livoniae, 
i^  in  Boruflis ,  Braunsbcrgam  ,  Elbin- 
gam  ,  Mcmclium ,  &  plerofqu:  locos 
iitcoralcs  ,  Mari.xbcrgam  ,  Haupcum, 
Scumniam,  Brandcnburgicus  pro  fcque- 
ftro  accipic.  Si  quis  ccrcius  alccrucrum 
curbare  bcllo  conccur ,  ad  mucua  fc  auxi- 
lia  devinciunc  Rcgcs.  Rc  perafta  exeunte 
annoxxix. 

Bclgx  fosderati  Duisburgum  ,  Khu- 
rorcam  ,  Ellenam ,  ii\x  dicionis  faciunt, 
Hifpmis  Velavia  exadis  :  innovoorbe 
Giamericam  occupanc.  Anno  quo  ha.'C 
fcribimus,  ideft,  xxx,  Fernambucum 
Bralilix  capiunt,  cum  Iuculentapra:da  5 
Hifpanienfcs  ad  Mulheimiun  profligant, 


Fridlandus  ei  prxlidium  imperat ,  gran-     vulnerato  ad  necem  eorum  duce  Joann 


deque  urbi  pcriculum  intentatur.  Sed 
CLim  mafculefctuerenturobfefli,  inter- 
ventu  quorundam  principum  ,  civita- 
tumque ,  fopica  concroverlia ,  emollitus 
Dux  ,  majorumque  libertas  civitati  refta- 
bilita  eft. 

Sedet  &  Stralefundanis,  licet  atroci  pe- 
ftilentia  exhauftis,  mens  priftina  afTeren- 
d<E  libertatis,  a  quibus  Hatzfeldius  tribu- 
nus,  dum  oppidum,veIuci  enervatuin,op- 
primere  tentac,  mixco  virtuti  dolo  repul- 
fus  eft,  parumque  tuci  Ca^farianis  ea  in  vi- 
cinia  relinquitur.  ~ 

Rex  Suecus  ,  denfis  viftoriis,  honora- 
biles  fibi  ,  utilefque  cum  Rege  Polono 
Patruo  inducias  comparavit ,  in  fexen- 
nium.  Anno  xxviii  hujus  feculi  Neo- 
burgum  &  Strasburgum  cxpugnarat, 
inventis  nuper  a  quodam  Elia  Tripo  ma- 
chinis  coriaceis^  qu^  perinde,  atques- 
ncrE  ignicos  jaculancur  globos ,  paululum 
adjutus.  Quo  tempore  etiam  Ulricus 
dux ,  Chriftiani  I V  regis  filius,  maximse 
alacritatis ,  animiqueimperterritidocu- 
menta  ia  caftris  Suecicis  dedit.  Sed  Neo- 
burgum  Polonus  receperat ;  Strasburgi 
obfidione  depulfus  ab  Axelio  Oxenfter- 
no  Cancellario  ,  fimiliter  Mevam  ab 
ipfb  Rege  coadlus  relinquere  ,  nihil 
etiam  profecit  Cxlaris  auxiliis.  Igitur 
appellacus  de  pace  Suecus  j  Strasbur- 


Naflo  vio,  qui  nuper  pro  Henrico7Comi- 
teMoncano,  ociumamplexo,  adexerci- 
tum  cum  imperio  venerat. 

Dum  Siiecus  Borufliam  infidet  ,  at- 
que  Ca;fariani fubigenda:  inhasrent  Stor- 
maria^ ,  Regi  Franco  cum  Rupellanis  , 
Anglifque  negotium  fuit.  Rupellani  enim  -N/co/.  a 
religionis  fui^  exercitio  metuentes ,  An-  V^-JTe»' 
glorumque  fijbnixi fide,quod  raulta prio-  /""'^-  '-f- 
ris  pacis  capita  eludi ,  nec  folide  impleri 
cernerent  ,  obiidionem  terra  marique 
ftrenue  fuftinebanc.  Ludovicus  rcx,miiro 
antea  in  carcerem  Vendomio ,  fuo  ex  E- 
ftra:a  fratre,  Diguierium  crearat  equitum 
magiftrum  ,  nuper  ad  Romanam  verfum 
Ecclefiam.  Sednihilominus  confpirado- 
ne  fuorum  petitus  ,  aliquot  conjuratos 
deleverat,  Diguierio  paulo  pofl  conce- 
dente  in  fata ,  h^rede  Crichio  Dynafta 
genero.  Igitur  Cardinalis  Richelius,  du- 
dum  maris  pra:fcftus ,  imperator  adver- 
fus  Rupellanos  diilus  ,  annofupra  mdc 
viceiimo  o6i:avo.    Conda:us  in  Aquita- 
nia:  oppida  ,   ab  EuangeHcis  habicaca , 
plumbeas  iras  concepic.  Exeoqueacrox 
bellum  incer  Regem  &  Hugonocos  fla- 
gravic ;  Palmieram  ,  BrafTacum,  Caftel- 
novum  ,  Sanfeverum  ,   Caunam ,  alia-  , 

que  oppida  ,  promifcuaomniumincola- 
rum  ca:de  exhauricnte  CondiEO  :  Cui  A- 
friam  occupacuro  regeflic  Rohanius  cla- 

dem. 


62o  Gnjlavm  Aldo 

dem.  Pafli  funt  multa  ,  feceruntqiie  for- 
tia  Religioli  ,  donec  Rupella  tardatas  , 
aut  dis jeftas  a  Francis  Anglorum  naves, 
fruftra  refpeftans  ,  extreraam  vim  fa- 
mis  fubiit ,  qua  non  tam  domita  fortif- 
fima  civium  peftora  ,  quam  quod  nihil 
fuperefTet  fpei  de  Anglicana  ope ,  viftas 
porrigunt  Regi  manus.  Aurum  ingens 
promittunt ,  prselidiumque  Regiura  de 
ixio  alunt ,  quoad  arcera  ei  fuo  fumptu 
intra  moenia  exssdificent.  Viciffim  ab 
Rege  vit^  ,  fortunarumque  incolumi- 
tatem ,  ac  prsefertim  religionis  reftipu- 
iantur.  Perierant  fame  aut  gladio  xy 
millia  obfeflorum  :  regia  caftra  conta- 
gium  devaftarat ,  Dux  Roanius  &  Sou- 
bizius  fratres  ,  eadera  comprehendun- 
tur  paftione  :  'i\  occupata  regi  reftituant. 
Montalbanum  quoque  ,  Caftra  &  Ne- 
maufum,  intra  trimeftreadofficiumre- 
yertantur.  Simul  ea  pax  effloruit ,  affi- 
nes  quoque  Reges  Gallus  &  Anglus  ^o- 
pitis  diflidiis  ,  inftaurant  concordiam , 
adverftis  communes  fe  deinceps  hoftes 
conjundluri. 

Id  quod  eo  facilius  putant  confectum, 
quodpauloante  Bucquingamus ,  a  Jano 
Feltone ,  viro  militari ,  dum  cubiculura 
fuura    egrederetur  ,  derepente  invafiis 
confofTufque  fuerat ,  autore  ca^dem  hanc 
Reipublica;  fe  caufa  fecifle ,  inaniter  pro- 
teftante.  Bucquingamus ,  vir  magni  ani- 
mi ,  &  excitatiffirai  ,  flagrantiflima  re- 
gis  gratia,  publico  odio  cruentamorte 
litavit.  Igitur  Gallicana  arma  ar£tius  fo- 
ciantur  duci  Nivernio  Carolo  ,  qui  ex 
morte  Vincentiipatruelis  Mantuanas  di- 
tiones,  &  teftamento,  &agnationis  ju- 
re  apprehenderat    inconfulto    C^fare, 
feudi  Domino  ,  indignantibus  Hifpano 
&  Sabaudo ,  cui  cum  Mantuanis  ducibus 
antiqua  fuper  Montisferrato  lis  eft.  Sic 
vetera  partium  inter  Gallos  Hifpanof- 
que  ftudia  recrudefcunt.    Sabaudus  Hi- 
fpanis  jungitur,  Genua  interim  intefti- 
nis  confpirationibus  laborante ,  quje  in 
autorum  capita  recidere.    Inclinant  & 
in  Mantuani  partes  Veneti.    Proreges, 
Neapolitanus  ,  Siculus  ,  Mediolanenlis 


\fm  Rex  Suecia. 

raaximo  ftudio  in  bellum  incumbunt, 
irruente  &  in  Italiam  divini  ira  numinis, 
quam  horrendi  in  Apulia  terrae  motus, 
quibus  feptendecim  hominura  raillia  in- 
teriifle  ferunt ,  prodigiofse  inundationes 
fanguinea:que  ebullitiones  fontiura  ,  fe- 
curis  mortalibus  denunciant.    Cafalin  , 
Montisferratis     Marchionatus    pr^ci- 
puum  oppidum  ,  Mediolani  produx  Con- 
falvus  de  Cordubapcrtinaciobfidiopref- 
fit ,  donec  plus  fex  millibus  fuorum  amif- 
fis  ,  inundante  Pado  ,  abfcedere  coa^lus 
eft  ,  Mantuano  caufara  Casfaris  cogni- 
tioni  fubmittere  haud  abnuente ,  fi  ar- 
ma  utrinque  deponantur.   Id  cum  Hi-     • 
fpanus  ,  haud  ferens  Gallum  principatu 
aliquo  ItaliiE  fl-ui ,  &  Allobrox,  Mon- 
tisferrati  penepotitus,  recufarent,  Ni- 
vernius  Gallicanis  fufFuItus  opibus ,  janii 
animofius  fe  tuetur ,  ut  bellum  e  Nor- 
dalbingia  noftra  Alpes  tr-anfvolafTe,  haud 
immerito  dixeris.  Interea  Grifbnes  feu 
Rheti  Auftriacis  fe  fubmittunt ,  Helve- 
tiorum  neglefta  amicitia.    Id  quidem 
indigne  ferunt  Helvetii ,  fed  placati  le- 
gationibus ,  quibus  nihil  adverfum  pri- 
fca  foedera  Csefarem  moliri  docentur, 
conquiefcunt.  Merodius  C^farianas  co-    ' 
pias   e  Rhetia   Monferatum  perducit , 
contagiis  tertiam  partem  dirainutas ,  fed 
qnx  jugi  e  Gerraania  afHuxu  aufta:,  raul- 
ta  Mantuana:  ditionis  loca  fubegerunt , 
Mantuamque  ipfam  obfidione  cingen- 
tes  ,  haud  modicam  pertulerunt  ftra- 
gem.  Obfeffi  enira  ,  ut  Venetis  fufFuIti 
auxiliaribus ,  fafta  cruptione  ,  Ca^faria- 
norura  ad  tria  millia  proftravere,quigi-a- 
viora  pertiracfcentes  ,  pro  tempore  ob- 
fidionem  relaxarunt.  At  poftea  reverfi, 
menfe  Julio  hujus  anni  xxx ,  poftquam 
Rex  Francus  jam  Sabaudiara  fubegiflet, 
Mantuam  Ca;lari  expugnarunt,  reliquam 
Italiam  peftilentiaexhauriente. 

Dubitatur  &  de  pace  Turcica ,  pra:- 
fertira  ciara  Tranfylvania ,  haftenusm- 
ter  Csefarera  &  Sultanura  nutans  ,  mor- 
tuo  Bethlemo  ,  Turcara  dicatur  refpi- 
cere  :  qui  exftinfto  nuper  Parthorum 
reo-e  Sia  Aba ,  mille  &  odingentarum 

mulie- 


\ 


-T 


Ecckftd  Objidiofjempatiem, 


mulicriUTi  viro  ,  invctcratas  diflolvcrc 
cum  Parthis  lites  inllitiiit.  Arcironium 
purpuratum  rcdegit  ad  obedientiam  , 
cumcjuc  pra:fecit  Bofiiix.  Jambccum 
Girain  Rhodio  folvit  exilio  ,  viftoque 
ejus  armulo ,  Tartaris  itcrum  rcgcm  im- 
pofLiit.  Intcrim  Anglus&  Batavi,  cum 
Gallis  ,  Palatini  urgent  reftitutionem  , 
Belgica:que  copix  prius  indics  Gcrma- 
niamcarpunt,  jamin  Weftphalia,  Sufa- 
tura,  necpauca  alialoca  tencntes.  Ti- 
mentur  &  Palatinis  Bavaris ,  Hifpanif- 
que,  cjuiob  id  Hannoviam  ,  praslidium 
recipere  abnuentem  ,  circumfedere ,  aliif 
cjue  ad  Moenum  Rhenumque  oppidis  mi- 
litem  alere  imperant. 

AliusPomeraniam&  Megapolim  me- 
tus  tenet ,  quod  pugnatum  in  fe  a  Cxfi- 
rianis  Succus indignatur ,  juftamqueprie 
fe  fcrt  caulam  irrumpendi  in  Germa- 
niam.  Dudum  vulgatis  diplomatis ,  com- 
meatus  adve«flione  interdixit  littorali- 
bus  Pomeranias  &  Megapolis  oppidis , 
qu^  a  Csfariano  exercitu  inlidcntur. 
Coeptum  quidem  Dantifci  pacis  nego- 
tium  ,  fed  priufquam  convenirent  legati, 
interruptum.  Interea  Rugiam  &  Pome- 
raniam,  exdefenforuminiquitate,  dira 
infeftavit  fames  ,  qusplurimos  morta- 
les  exftinxit ,  aliquos  in  proprios  armans 
afFcftus ,  adeo  ut  necao  humana  carne 
abftinuerint.  Qua  rerum  facie  torpjcn- 
tem  Rugiam  occupavit  Rex  Suecus,  pro- 
fligato  felicibus  prsliis  Ca,'fariano  prasii- 
dio.  Mox  portibus  ,  Divenoviano  & 
P^enemundano  ,  potitus ,  Stettinum ,  al- 
terara  Pomeraniae  metropolin  ,  clafle 
advehitur.  Bogiflaus  eidux  tradit  oppi- 
dum ,  conqueftus  publice ,  exitio  efle  Po- 
meranis  C^efarianum  militem ,  aliaque 
omniapotius ,  quam protedionem cogi- 
tare  clientum.  Itaque  nondum  expetua 
pax  res  mortalium  revifit.  Seculum  hoc  , 
prsefertim  ultimum ,  jugi  quaflatur  diffi- 
diorum  exitialium  catena.  Ferdinandus 
Csefar ,  fu^e  zelo  religionis  fervens  ,  ei- 
que  acceptas  ferens ,  quas  xii  hifce  an- 
nis  frequentes  habuit  vi6lorias ,   pergit 


6%i 

facris  literis  cfonfonam  putant ,  fidc ,  Ro- 
manx  Ecclclix  fequancur  autoritatcm. 
Diverfum  docentcs  ,  tota  Bohemia ,  Au- 
rtria,  Moravia,Glogovia,  muIrisSilefia: 
principatibus ,  Stiria,  Carinthia,  Croa- 
tia  ,  Juliaco,  Clivia,  Rhctia,  expulit. 
Maxmiilianus  Baivarus ,  reddita  Ca^fari , 
qux'  fupra  Oenum  eft ,  Auftria  ,  utroque 
poticus  Palatinatu  ad  Rhenuni ,  exem- 
plumCsefaris  imicatur.  NecmitiorHi- 
ipanus  ,  qui  Franckenthalum  ,  elufa  regis 
Britauni  ipe,dudum  (ibi  fervat,cjc(fi:is  pu- 
rioris  dodrinas  pra^conibus,  Manhei- 
mumdiruit,JuIiacenfes,Rheticas,Wcft- 
phalicas ,  quas  tenet  civitates ,  ad  Roma- 
ncnfium  adigit  ricum.  Egra  ,  Colmaria, 

T    '        1  ■  1  ^ 

Lmdavia ,  Campodunum ,  Tremonia  , 
Minda ,  Halberfradium  ,  Scada ,  aliaque 
pafllm  oppida  Germanorum  ,  fpoliautur 
a  Cxfare  religionis ,  ab  Luthero  inftaura- 
ta; ,  exercitio.  Repetuntur  jura  Epifcopa- 
iia ,  quje  principes  aliquot  Augufknx  a'd- 
didli  confeffioni,  incccrro  p'ene  feculo 
ufurparunt,  perordinarios  Ecclefiarum 
Superintendentes.  Neque  obfcure  id  agi- 
tur,  ut  Ferdinandus  III.  Cicfaris  e  Ma- 
ria  Bavara  primogenitus  ,  quem  antc 
biennium  Hungari  Bohemique  Regem 
coronarunt ,  Romano  deinceps  initietur 
regno  ,  quamque  orfus  cft  telam  parens 
Auguftus  ,  eam  pertexat.  At  Chriftia- 
nus  Guilielmus  Prarfulatupulfus  Magdc- 
burgico  ,  fucceflbremque  naftus  Cx- 
faris  filiiim  ,  Leopoldum  Guilielmum , 
nuperab  exilioredux,  totam  fere  dioe- 
cefin  improvifb  adventu  recepit.  Jan- 
Georgius  Saxonum  Septemvir ,  qui  Sile- 
tiam ,  Lufatiam  ,  Egram  fubegit  Ca^fari , 
jamque  aliquot  millia  eorum  ,  qui  ob  Lu- 
theranifmum  exulant ,  fuis  in  dicionibus 
alit ,  2gre  fert ,  operam  ab  fe  Imperato- 
ri  prjeftitam ,  in  pernicicm  converti  ejus 
Ecclefis.quamipfejudicatorthodoxam. 
Florentifllma  quondam  &  liberrima 
Germania  fugitivam  anhelat ,  cumpacc 
libcrtatem. 

Ea  ne  fblida  frueretur  &  Nordalbin- 


,    ^      ^     noftra,    Hamburgenfium  quorun- 
imperare  Euangelicis ,  ut  abjeda ,  quam    dam  pra^ceps  fecit  temeritas  ,  qua  tres 

Rrrr  fere- 


62i  Chrifianw  IK  %jxDama> 

rereniffimi  Danorum  regis  naves ,  in  Al- 
bi  excubantes ,  mox  quoque  pontonem 
pra^grandem  ,  derepente  invaferunt  , 
captafque  traduxerunt  Hamburgum. 
Prsetexitur  caufa,  quod  vedligal  Rex 
novum  Tychopoli  a  navigantibus  coe- 
perit  exigere.  Hamburgenfes  enimflu- 
mine ,  ut  fuo  ,  fe  ufos  ab  antiquo  jafti- 
tant ,  cum  Holfati  duces  dominium  Al- 
bis ,  qua  Nordalbingiam  alluit ,  ut  prin- 
cipes  imperiijipforuaique  Domini  Ham- 
burgenfium  ,  libi  vindicent.  Neque  ve- 
ftigal  rex  fibi  depofcere  ait ,  fed  compen- 
fationem  damni  ,  quod  Hamburgici , 
Holfaticxrei ,  contra  jus  prifcum  ,  mtu- 
lerint ,  quum  merces  &  alimenta  vena- 
lia ,  novos  eis  imponendo  cehfus ,  ini- 
quis  modisflagellaverint.  Reshilcedie- 
bus  in  Albitribus  prajHis  decreta ,  quibus 
viftor  Rex  Danus ,  Hamburgenfes  flu- 
mine ,  cujus  ufu  Tychopohtas  quatuor 
fere  menfibus  prohibuerant ,  expuHt ,  ex- 
traqiie  fui  partes  territorii  rejecit.  Nimi  ■ 
rum  nunquam  hoc  mundi  falum  fidam 
polliceiur  requiem  :  Sola  cosleftis  pax 
omni  intelledtu  major  piorum  mentes 
irradiat.  In  ea  non  pauci  melioris  Theo- 
looix  pra^cones  proximis  annis  ad  fupe- 
ros  evolarunt  :  inter  quos  Witteberg^ 
Leonardus  Hutterus  ,  Balthafar  Meifne 


rus,  Fridericus  Balduinus ,  Wolfgangus 


Frantzius,  &anteeos,  Joannes  Arn- 
dus ,  Lunenburgise  infpeftor  Ecclefia- 
rum,  fingularis  magifterpietatis:  Mar- 
purgum  Balthafarem  Mentzerum,  Joan- 
nem  Winckelraanum :  Roftochium  Eilh. 
Lubinum  ,  Joannem  AfFelmannum  , 
Joannem  Tarnovium,  maximx  erudi-^ 
tionis  viros  defiderat  ;  Vienna  Marti- 
num  Becanum  fuum ,  controverfiarum 
inter  fcholam  Pontificiam  &  Luthera- 
nam  continuatorem.  Franekera  nuper 
etiam  Sixtinum  AmamamjBafilea  Joan- 
nem  Buxtorfium  Seniorem ,  Hebraifini, 
ficutantequadriennum ,  LeidaThomam 
Erpenium  ,  Arabifmi  do£torem  nobilif- 
fimum,  ad  meliores  mifit :  Uti&Haf- 
nia  maximum  fuum  Cafparum  Bartho- 
linum.  Sorbona  Parifienfis  ,  majorura 
fuorum  infiftens  veftigiis ,  Antonii  San- 
tarclli  Jefuita:  librum  ,  quo  reges  Pon- 
tificis  fubjicit  jurifdiftioni,  eifque  ob  hx- 
refin  abrogari  imperium  poile  ,  nec  Ec- 
clefiaj  dodisoresfubefle  terrenis  poteftati- 
bus  contendit ,  publice  profcriptum  ,  in 
cincres  jufilt  redigi.  Atque  hic  nos  longo 
atque  perdifEcili  itineri  metam  ponimus, 
ad  defideratiffimum  illud  e  coelis  re- 
gnum  ,  quod  adventus  JefiJ  Chrifti  pol- 
ucetur  ,  cum  omnibus  fanftis  anhe- 
lantes  ;  reliqua  raundi  ada  aliis  curae 
funto. 


JOAN- 


JOAN.  CLUV.  EPITOMES 

HISTO   RIARU 


L    I   B. 


X. 


A  P  P  E  N  D  I  X. 


:8? 


M 


Uod  poftremum  dixeram 
de  perpetua  fali  hujus ,  in 
quo  mortales  miferi  ilu- 
ftuamus ,  inconfl:antia,id 
resproximo  hoc  triennio 
gefta;  roborant.Rara  enim 
etiamnum  &  Higitiva  pax  eft ,  linemetu 
&:follicitudincnulla:orbisprovincia£ ,  fi- 
ne  procella  &  turbine  pauc^  navigant. 

Beatum  prse  aliis  hoc  nomine  dixerim 
Septentrionem  noftrum ,  Norwegiam 
intellicTo  ,  Daniam  ,  Nordalbingiam  , 
eifqueconnexas  regnis  infulas  ac  ditio- 
nes  ,  quibus  divino  munere  fidum  hoc 
triennio  manfit ,  fuo  Chriftiani  IV ,  cor- 
datillimi  juxta  ac  fortiflimi  Regis  fceptro 
trancjuillitatisbeneficium. 

Refpirarunt  eo  haud  modicum  qui  bel- 

loSaxonicoexhauftierant  &  expilari  ab 

Harpyis  militaribus  populi ,  reftituta  vis 

legibus ,  judiciis  autoritas ,  Senatui  Re- 

gnorum  ac  Ducatuum  majeftas ;  impe- 

rium  magiftratuum  ad  priftinum  reda- 

6lum  modum;  prifca  illa  &  antiqua  Reip. 

forma  revocata.    Rediit  cultus  agris , 

(acrishonos,   fecuritashominibus,  cer- 

ta  cuique  rerum  fuarum  polleHio ,  emen- 

datse  quibufdam  funftiones  utiliter ,  da- 

tas  ablatseve  l^lubriter  ,  fublefta  aliquo- 

rum  fides  alperitate,  necline  feveritate 

caftigata. 

Faftum  &  fingulari  favore  Numinis 
3c  pacificorum  coniilio  reftorum ,  ne 
Hamburcrici  tumultus  incendium  vicina 
corriperet.  Fervida  arrogantium  inge- 
niorum  moliraina  cordacior  civitatis 
pars  flexit  ad  moderationem.   Reftitu- 


txRegi  Chriftiano  iv,  quas  perteme- 
ritatem  ereptas  diximus  ,    naves  ,  afti 
relarciends  gratix  conventus  j  Rex  ad 
fosderati  Belgii  interceflionem  pronun- 
ciavit  ,    nihiT  fe  Hamburgenlium  ritus 
aut  confuetudinis  in  Albi  mutaturura  , 
nifi  quodiplimutent ,  modo  hujus  de  do- 
■  minio  inteara  Casfiri   cognitio   refer- 
vetur ,  admilTamque  culpam  urbici  cen- 
tum    millibus   Talerorum  ;     &    quod 
Iponte  polliciti  lint  filiis  fuis  ,    hono- 
rario  eluant.    Cuiii   id  minus  placeret 
Hamburgenfibus ,  nemini  placuit ,  au- 
ream    totius  Nordalbins^ias  felicitatem 
intempeftivo  armorum  ftrepitu  obfcu; 
rari.  Re  ad  Csefarem  Ferdinandum  de- 
lata  &  ipfi ,  Sc  Septemvirali  collegio  pro- 
batam  accepimus  ,   quam  Rex  urget , 
damni  ex  Hamburgenfibus  compenla- 
tionem  ,  eoque  nomine  veftigal  aliquod 
a  pr^rternavigantibus  Tychopolin  mer- 
catoribus  exigendum.  Alioquin  nuperis 
Comitiis  ,    illius  civitatis  ingens  juris 
juftitisque  ftudium  eluxit.    Non  enim 
abnuit  Senatus ,  fanflifllmo  fe  jurejuran- 
do  obftrinp-ere  ,  in  abruptam  feveramque 
juftitia:  obfervationem  ,  nullo  unquam 
muneie ,  quacumque  ipecie oblaro,  quo- 
cunque  mericorum  adfpedtu  obtrufo , 
leu  ante  coeptam ,  feu  poft  finitam  litem  , 
ullarenusvitiandam.  Compertam  Sena- 
tus  innocentiam  geminato  civitas  ftipen- 
dio  remuneratur. 

Confinis  Dania;  Suecia  luculenta  nif- 

ce  annis  bellica:  virtutis  documenta  de- 

dit  ,.  pro    rcrligionis  ejus    quam    pro- 

fitetur,  communifque  vicinorumliber- 

Rrrr  2         tatis 


6^ 


loannis  ClaveriEpitomes 

thiciqiie  maris 


tatis  tutela  .ic  propagatione  fufcepto  cum 

Ferdinando  ii.  Casfare  bello  acerrimo  , 

quo  omnis  Germania  involuta  eft.  Ejus 

caufas  &  progreffiones  paucis  explicabo : 

finem  poftentas  locjuetur.  "Cum  enim 

Stralcfunda  ,    prour  in  Epitome  noftra 

narravimus ,  Suecicum  accepiflet  adver- 

flis  Caefananos  pra.'lidiurn  ,  ipontanea  ad 

id  Regis  Sueonum  ,  Guftavi  Adolphi  li- 

beralicate  invitata  ,  afperrimumque  du- 

dum  belluminter  cognatas  Reg-ias  Polo- 

nicam  &  Suecicam  ,  devero  Suecias  do- 

minio  flagraret :  Csefar  Ferdinandus,  qui 

Regi  Polono  ,  exgemino  cum  fuis  foro- 

ribus  conjugio  ,    cupientillimus  foret , 

fuppetias  ei  in  Boruflfiam ,  adverfus  Sue- 

cum  miiit  i  ejufdemque  legatos  a  Lube- 

Cenii  cum  Rege  Danix  tranfaftione  re- 

pulit.  Addita  ab  cjus  Ducibus  alieni  afFe- 

^us  irritamenta  quam  plurima ,  quiE  co- 

piofb  fcripto  Rex  Suecicus  publicavit. 

In  Boruftiam  contra  Guftavum  duce  Arn- 

heimio  Caefarei  campi  Marefchalco  mif- 

fus  eft  exercitus  :  quam  ob  rem  Steno  Bi- 

leke  BarOjRe^i  k  cubiculis,(\m  a  Sueco  Se- 

natutunctemporis  ad  C&fctreum  Gene- 

ralem  Walfteinium  ablegatus,  xxtjiani- 

mos  partis  adverf&  inpacem  pronos  reperi- 

riret  ,  etiamproStralefundanis  armifti- 

tium  ftatueret ,  fcribens  ad  Walfteinium 

deiniquitatetranfmifli  exercitus  prote- 

ftatus  eft.  Cui  refponfum  illuforium  da- 

tum  ;   Arnhemium  cum  exercitu  ideo 

miflum  efle  ,  quod  tot  copiis  abundaret 

C^far ,  ut  fibi  hanc  exercitum  dimittere 

opus  eflet,atque  ideo  C^efarem  amico  Po- 

loni^e  Rcgi  contra  Suecum  eum  milifle. 

Porro  conflatas  inimicitise  faces  fubdidit 

Proteftantium  Principum  ex  avitis  terri- 

toriis  ejcftio,  purgatseque  Religionis  cul- 

torumper  univerfam  Gcrmaniam  afHi- 

ftio  continua  ,  &  gemitus ,  perpetuum 

&  efficax  ejufdem  fidei  conforcibus  ad 

openieisferendam,invitamentum.  Glil- : 

cebat&fufpiciohoftilium  inBorealiare-j  cant,  intraverant.  Eocognito,  Joan- 

gna  machinationum ,  &  titulo ,  qucm  j  nes  Gotzius  ,  Legionis    Csfarea:  Du- 

Fridlandus  Dux  Albertus ,  Cxfiris  no-  ;  dlor ,  tantamvim  mittit  militum,   cui 

mine ,  fibi  arrowabat  ,  ArchithalaflTum  I  inermis   &  trepida  civitas ,  parum  ha- 

Yocitando  fe   eeneralem   Oceani  Bal- |  beret  reiiftere.  Suecifugafalutem  qux- 


quem  nulla  hominum 
memoria  quifquam  Csfarum  ufurparat. 
Augebatque  metum  piratica  ,  qux  ex 
oppoiitis  Tcutonici  Iittoris  portubusin 
Clafliarios  Suecosac  negotiatores  exer- 
cebatur. 

Igitur  queftus  apud  Elcftorale  coUe- 
gium  (quod  de  jure  imperii  exterorum 
Regum  caufas  cognofcit)  Rcx  de  illatis 
libi  mjuriis  ,  pacis  quidem  hortamenta 
proferri  :  at  remedia  exulceratis  animt 
fui  vulneribus  nullaadhiberi,  circummif- 
fis  diplomatibus  teftabatur ;  ac  proinde 
in  animo  fe  habere  ,  illatam  contume- 
liam  armis  vindicare- 

Mox  expedita  clafle  ,  Rugiam  Lnfu-  Jmk. 
lam  die  Baptiftse  facra  ingreditur ,  flexif- 
que  in  littore  genibus ,  gratias  Deo  de 
faufto  expeditionis  initio ,  ab  ejufHem  be- 
nigna  Majeftate ,  profperos  deinceps  fiic- 
ceYrus  confiiiis  fuis  precatur.  Haud  irrita 
fuerunt  vota.  Wolgaftum  ,  puUis  C^efa- 
rianis  ,  expugnat.  Caminum,  julinum- 
que  ab  iis  cremata ,  fponte  deferuntur. 
Lide,  proutdiximusStetinum  ,  alteram  Julio. 
Pomerauis  metropolin ,  certis  legibus 
fuarum  facit  partium  ,  feque  Pomera- 
niam  minimeab  imperio  avellereaut  fuo 
fubdere  fceptro ,  fed  tueri  potius  adver- 
fus  injuftam  vim  ac  tyrannidem  velle  pro- 
nunciat.  In  hafce  conditiones  Dux  Bogi- 
flaus  cum  ipfo  foedus  iniit. 

Erat  foeda  Pomeranise  &  Mechlen- 
burcria:  facies :  prsfidiarii  a  nullo  crudeli- 
tatis  aut  libidinis  exemplo  fibi  tempera- 
bant,  exhofpitibushoftes  evaferant  fa^- 
vifiimi.  Id  Stargardia  ,  Pafevalcum , 
Pencunum ,  oppida  Pomeranica  ,  cum 
ftrage  fua  cxperta  ,  Stargardiam  Sueci 
nofturna  irruptione  intercepere  ,  fu- 
o-atis  prav^  fidei  defenfbribus.  Pafeval- 
cum  contributionibus  exhauftum ,  pri- 
moribus  fpoliatum  ,  Suecicas  cohor- 
tes  dua:  equitum  ,   quos  Tragonas  vo- 


fivrcrc,   CiVes  miferanda  cladc  trucida- 

ti,  vioKusmulicres  ,dircpta:opcs,  op- 

1^30.      pidum  ipfum  cum  tcmplis  &  turribus , 

7.  Sei/t.    ffuftradcprccantcpresbyterio,  in  favil- 

las    rcdaftum.    Scptimam   Septcmbris 

lucem  Sol  faciebat ,  cum  id  neras  adfpi- 

ceret,  Pencunum  pra:cedcnte  Juliopari 

infolentia   &  tyrannidc  Cxfariani  tra- 

'    «Staverant,  nullarebellionislabe  adfper- 

fum. 

Snb  hxc  comitia  habebantur  Ratif- 
pona: ,   (eu  conftitucnda:  per  Germa- 
niampaci,  (lualendocommodius  exer- 
citui ,  donecimperatafacerent ,  quiCa:- 
iaris,  aut  fosderatorum  Romanenfium 
placitis  adyerfarentur.  Eledores  Euan- 
gelici,  Saxo  &  Brandeburgicus  interefle 
nuic  conventui,  nili  per  legacos  detre- 
ftabant;   Romanam  qui  colunt  fedem 
Pontificis  frequentes  aderant ,  a  quibus 
&  renovatum  foedus  ,  decretumque  ut 
validifllmus  cogeretur  exercitus ,  com- 
pellendis  Principibus  ad  Eccleliafticorum 
reftitutionem    bonorum  ,    quiEcunque 
poft  Paflavienfem  tranfaftionem  fuis  ad- 
jeciilent  partibus.   Imperator,   edifto , 
commemoratis  Regis  Siieciinjuriis ,  qui 
nihil  ab  fe  Ixfus ,  imperium  Germani- 
cum  violentis  armis  lacefleret ,  profcri- 
ptionis  eispoenamindixit,  fiquiopeo- 
peraque  Suecorum  conatibus  faverent. 
Injunxit  contraut  rationeabsfe  ,  &  qui 
aderant ,  Ordinibus  conftituta  ,  pecu- 
niam ,  commeatum  ,  &  fubfidia  in  bel- 
lum  Sueco  inferendum  ,    fuppeditarent 
finguli. 

Kex  literis  proteftatus ,  per  fe  non 
ftare ,  quo  minus  in  tranquillum  pacis 
portum  deferretur  ,  concufla  hadlcnus 
jugi  bello  Ecclefia ,  Csfaremque  ad  com- 
pofitionis  negotium  ,  novis  traftatibus 
20,  integrandum  hortatus  ,  haud  fegniter 
incubabat  militi^e.  Cura  enim  WoJga- 
ftenfi  arce  capta  ,  magnam  Poraera- 
nix  partera  fibi  adjunxiflet ,  Stralefun- 
(ia ,  Barthum ,  indeque  Damgarrum  pro- 
fedlus  turrem  munitioneriique  ibi  tuen- 
dis  finibus  ftrudlam ,  viccpit,  pra;fidia- 
riofque  occidit.   Confeftim   Ribbenit- 


Htjloriarum  Lih.  X.  ylppeyidix. 


C^^ 


za  ,  Ducatus,  id  Mcgapolitani  cft  op- 
pidum  confine  Pomcranis ,  vidlias  manus 
porrcxit. 

Indc  vulgato  diplomate  ,  Megapoli- 
tanos  monct  defcrcre  aut  ejiccrc  Frid- 
landicos ,  Icguimifquc  Ducibus  Adolfo 
Fridcrico,  &  Joanni  Albcrto  per  fum- 
mura  ncfa?  cxpulfis  fidem  redintcwrare 
&  obedienriam.  Nifaciant,  feutinre- 
bcllcs  ferro  &  igni  fieviturum.  Id  pofce- 
re  juftitiam,  id  confanguinitatem ,   id 
communisqua  nihil  efEcacius ,  rcliaio- 
nis  vinculum.  Idem  Roftochienfibus,  qui 
ad  tertium  lapidemaberant ,  edicit.  Scd 
illos  Ca;fariani  Equites  mille ,  qui  in  fpe- 
ciem,  petito  tranficu  urbis ,  eoqueira- 
petrato  in  plarcis  fubftiterant  ,    arftius 
Fndlando   obftrinxere  Duci  ,    crebrif- 
que  pabulationibus  annons  &  pecoris 
civitatera     implevere^    Qua   occafione 
tunc  quidem  elufura  eft  Regis  Sueci  con- 
filium. 

At  Francifcus  Carolus ,  Dux  Laven- 
burgicus  circa  Albim  colledo  mihte , 
pro  Suecis  partibus  Bouzenburgum  , 
Winshemum  ,  aliofque  locos  infedit. 
Eum  Remacri  (  Cjefaris  hic  erat  Chi- 
liarchus)  celeradventus  Raceburaura  fe- 
cedere  adegit.  Ibi  a  fratre  Auoufto  in 
arcem  non  adraiflus  Lavenburgicus  , 
paulo  poft  Comiti  Pappenheimio  cura 
aliquot  turmis  infe£lanti,  captivum  fe 
fiftere  cogitur. 

Ita  variante  forturia ,  quam  tamen  La- 
venburgicus  hauddiupertulic,  Colber- 
gam  ,  urbera  Poraerani^  maritimam  , 
Sueciobfident.Eam  Torquatus  de  Comi- 
tibus,  Csfarianiexercitus  iis  in  locis  re,> 
dor,  eximerepericulo,  tentabat ,  hor- 
tatus  &  per  auxiliares  copiasDucera  Sa- 
vellium,  qui  Gryphis-Waldiam  procu- 
rabat,  videret,  nequid  iftis  aut  Mega- 
polenfibus  in  oris  detrimenti  res  C^fa- 
rianse  caperent.  Sed  Rexper  Guftavum 
Horn.  Caftrorum  prxfedtum ,  &  Wolf-  • 
gangum  Henricum  Baudis  legatum  eam 
cepit  ,   profligavitque  fubtidiarias  Cx- 


22.  Seft, 


farianorum  turmas  ,  qus  Colbergara  li- 

beratum  exierant.  Obfidio  urbis  per  f^- 

R  r  r  r  3  vam. 


6^6 


loannis  Cltsveri  Bfitomes 


Septmb. 


Odohxi. 


vam  hyemem ,  ufque  in  finem  Februarii 
pervicaci  Marte  continuata  :  clades  u- 
trinquedatsfunt. 

Luereaautem  dioeCefis  Magdeburgi- 
ca,  quam  Chriflianus  Gulielmus  Admi- 
niftrator ,  prout  didum  recuperaverat , 
a  Cxfariano  rurfus  invaditur  milite.  Hal- 
la  urbs  ,  Otterflebia ,  Galba  ,  Wettinum, 
aliaque  loca  obruuntur  copiarum  fuper- 
ventu.  Sed  Halla;  violata  viftoria  dicE- 
cefanorum  fuit.  Nicolaus  Boccius ,  au- 
xilio  falinatorum  urbem  fane  occupave- 
rat  :  fed  idem  mox  male  multatus  ab 
Henrico  Holquio  eft ,  arcis  tunc  Mauri- 
tiana;  poflefTorc  ,  Csefirianis  ad  eum  , 
liberandis  commilitonibus  ,  certatim 
confluentibus.  Igitur  exutus  prsda  Boc- 
cius  triumphavit ,  quod  relifto  oppido 
maximam  agminis  fui  partem  Magde- 
buro-um  perduxerit  incolumem.  C^er- 
furtum  &  Mansfeldiam  ex  abitu  dioecefa- 
norum  ,  illico  Caefariani  opprefTere  , 
ipfique  Metropoli  Saxonum  Magdebur- 
o-o  exinde  obfidio  parta  eft. 

Eo  mifit  Rex  Suecus  Theodoricum 
Falckenburgjium  ,  Adminiftratoris  ad- 
juturum  conatus ;  Joannes  Schneidevi- 
nus  Allenflebiam  ei  devicit  ,  quidquid 
inerat  commeatus ,  &  rei  tormentari^ 
Magdeburgum  curavit  deportari.     Su- 


myls,  ventorum  fragore  everf^e  fiint, 
lEdificiis  aliis  ingens  iUatum  damnum. 
Itafolet  divinamanm  priufq^nam  cadat, 
iHum  intentare ,  priufqHampmiat ,  gla- 
dium  ojiendere  peccantibus ,  ut  autpoeni- 
tentiapr&vertant  exitium  ,  aut  malorum 
ingruentium  exfpeEiatione  ,  praparentur 
adpatientiam ,  aut  denique  contemtis  tam 
perfpicuA  expergefaBionisJignis ,  reddan- 
tur  inexcufabiles- 

Neque    fblis    Magdeburgicis  offenfi 

Numinis  fignaapparuere.  Pariaterricu- 

lamentaltaliam ,  Germaniam,  ahafque 

provincias  ad  fupremi  Judicis  metum  ex^ 

citabant.  In  Italia  atrox  peftilentia  pof 

nendi   Montisferratenlis  belli  occalio- 

nemprxbuit.  Inita  inter  Casfarem  ,  Re- 

gem  Francum  ,  &  ahos  Prineipes  con- 

cordia  ,  ut  Sabaudo  duci  maneret  Tau- 

rinum :  NivernioMantua&  Montisfer- 

ratum  ,  de  quibus  principatibus  dimica- 

tum  fuerar,  in  feudum  affignarentur  a 

Ca:fare:  culpa,  quod  Dux  Casfarem  , 

Dominum  feudi ,  minus  eflet  veneratus, 

deprecatione  expiaretur.  Rex  Francise 

Pinarolam ,  Sufam ,  PriacafTen ,  Avilia- 

num  ,  qua:  loca  armis  fubegiflet ,  Sabau- 

do  reftitueret  ,    Csfariani  Rhxti^e  eam 

redderent  faciem  ,  qu^  ante  hoc  bellum 

fuifTet.    lis   conditionibus*reformatam 


Novemh* 


perveniente  autem  Pappenheimio  Co-  i  pacem  ,  farna  tulit ,  diu  quidem  ambi^ua, 
mite,circumvaIIatusceffitoppido,  coa-  j  cumtemporetamenroburadepta. 
ftus  &  abjurare  cum  fuis  omnem  mili-  i       Fluftuabat  inter  \\xc  mifere  Germa- 
tiam  ,  qua  in  Casfarem  pugnaretur.  j  nia  ,  cura  pars  Suecum  Regem ,  parsalia 

At  Magdeburgo  extrema  imminere,  ■  Csfarem ,  utraque  metuadafta  potius, 
haud  obfcuris  caeleftis  irse  nunciis  iigni-  ■    r  r  t, 

ficabatur.  Nam  xxvi  Novembris  vehe- 
mentiffima  ventorum  procella  Cathari- 
nianaj  ibidem  Batilicse  turris  altera  decuf- 
fa  eft ,  altera  pari  infortunio  paulo  ante 
jam  deciderat.  Joannei  fani  fub  idem 
tempus  maxima  turrisproftrata,  tedlum- 
queejus  ruinamoliscontufum.  Idipfum 
Bafilica:  S.  Annas  &  Gertrudis ,  ac  Suden- 
burgico  templo  accidit.  In  templo  fum- 
mo  (domum  vocant )  peribolus  fornica- 
tus ,  ab  aula  Epifcopali  in  adytum  tem- 
pliducens,  concidit.  Eademtempeftate 

molas  quinque  pneumaticas,  fexhydro-    nespretiifecitdifciplinaadftridior  mili 

tum. 


iC^So. 


quam  propna  fponte  fequerecur.  Rex 
fub  iignis  ferebatur  habere ,  fub  anni  xxx 
exitum,  XII  Equitum,  xxxiv  peditum 
millia  ,  nec  fcientia  militari  cuiquam 
Ducum  concedere.  Inerat  prxterea  Sue- 
cis  Finnifque  militibus  frigoris  patien- 
tia ,  in  prseliis  obfirmatus  ad  reliftendum  i^l^- 
animus  ,  in  viftu  frugalitas  ,  laborum 
tolerantia  incredibilis.  Quas  virtutes  , 
dum  Germani,  eideniRegimagnonu- 
mero  militantes ,  fupercredi  aut  a^quare 
conantur  ,  frudluofam  Duci  a:mulatio- 
nemgenuere.  Plurimum  ei  apud  Teuto- 


Hijloriarum 

tum  ,  qiwm  Clii  CcGfariani  aflueverant , 
pictatis  cxcrcitium  jugc  per  callra,  viclo- 
rhtfnquc  ccekftk  indulgentu  munus ,  non 
fuarum  virium  habere. 

Acccpi ,  advolaire  ad  Regcm  hyeme 
tres  Lappouum  cohortcs ,  homuv.ua  fta- 
tura  paulo  infra  alia<;  oentes  ,  (ao-ittis  pc- 
riteutentium,  lata  cronte,  vcituucpcl- 
■  libus  damarum  ,  aut  rangiferorum;  quo- 
rum  animalium  tam  lilvcftrium  ,  quam 
cicuratorum ,  largus  in  Lapponia  ,  ac 
inquilinisperutili^^provcntus.  Hi  Suecis 
ac  Finnonibus  junfti ,  haud contemnen- 
da feruntur  manu,  fide  prazfertim  &  obe- 
dientianulHs  fecundi. 

Contra  Csfarianis  per  univerfam  Ger- 
maniam  inftrufti  exercitus ,  Duces  ve- 
terani ,  quxHta  multis  viftoriis  audacia  , 
jamferein  fuperbiam  furoens ,  &  con- 
temtum  novi  hoftis  ,  ex  ul^timo  Septen- 
trione  ,  per  catervas  vilium  nationum 
interpellantis  fpes  vaftas ,  de  dominatu 
conceptas  gentis  in  Europa  longe  fortif- 
fimjE.  Indignanter  ergoaccepti  Pomera- 
nias  &  Marchia:  cives  ,  colonique,  detra- 
£ls  opes ,  fiqux  fupererant ,  ablati  equi , 
&  jumenta  ,  laxata  defcftu  ftipendii  dif- 
ciplina  ,  jus  fafque  conculcatum.  Eledtor 
Brandeburoicus  Georgius  Guilelmus , 
inter  facruin ,  quod  aiunt  ,  faxumque 
ftans  ,  cum  hinc  Caefar  Dominus  ,  illinc 
Suecus  Rex  forons  maritus ,  urgerent , 
Cum  domi  infolentia  premeretur  graf- 
fatorum  ,  foris  terreretur  Borealium 
metuhofpitum,  hoc  fibi  ante  omniacon- 
fiiltandum  duxit ,  ne  per  ipfum  defenfio- 
nisnomen,  fus  fubverterentur  provin- 
cis.  Proinde  edixit  fijbditis  ,  uti  pros- 
dones ,  miIitumhabituperfonatos,com- 
prehenderent  ,  vicinofque  raptarent  in 
carceres ;  refiftentium  vim  vi  publica  re- 
pellerent. 

Dumhocagitat,  percrebefcit,  Reaem 
Suecum  ipfb  Chrifti  natali  Griffcnhao-am 
Pomeranicam  vi  expugnaffe  ,  captum 
Ferdin.  de  Capua,  prEefidiarios  caftris 
ultrabismilleGartzam  profugiiTe.  Nec 
fidentem  Gartzs  Hannibalem  Scaum- 
burgicum  ,    ignem   fubjecifTe    teftis , 


Lih.  X.  zyippendix.  687 

cxuftoquc  oppido  ,  FranCofurtum  ad 
Viadrum  urbem  Eleftori  Brandcbur- 
gico  obnoxiam ,  rcfugiflc.  In  ea  Ca^- 
farianorum  fuga  multos  corum  casfos  , 
dircptas  fircinas  &  impcdimenta  ,  Sue- 
cos  pcr  Landsbergam  irruptionem  in  Si- 
lefiam  minari.  Ea  res  fbllicitudinem 
Marchiacisauxit ,  nova:  Marchia:  nova 
praiidia  attraxit.  Rcx  Suecus  feliciter 
pcraftoanno  hujus  feculi  tricefimo,  de 
purgara  d  Csfarianis  Pomerania  &  Neo- 
marchia,  folennes  Deo  arates  Stettini 
exfolvit  ,  quotidianis  perfbnare  caftra 
precibus  curavit  ,  opera  &  minifterio 
ufus  Joannis  Bothvidi ,  Theologi  pras- 
cellentis  &  iinceri ,  cx  veteri  nobis  ami- 
citiasftimatiflimi,  certas  votorum  for- 
mulas  exercitui  prsefcriptis.  Extremis 
annimenlibus  fato  funtli  erant  magni& 
celebres  Pontificiarum  partium  propu- 
gnatores  ,  Ambrofius  Spinola  ,  tunc 
Mediolani  Produx  ,  Joannes  Jaco- 
bus  Comes  Anholdinus  ,  Colaltus  Ita- 
lus. 

Sub  tricefimi  anniaufpicium  Beerwal- 
dam  appulit  Hercules  de  Charnace ,  Lu- 
dovici  XIII  Galliarum  Regis  legatus,  qui 
fopiendointer  Reges  Polonum  &  Sue- 
cum  bello  perutilem  navaret  operam,foe- 
dufque  inter  fuum  Regem  &  Suecum 
quinquennale  condidit.  Leges  6\Czx.  , 
ut  mutua  fibi  prseftarent  auxilia  Reges  , 
ad  defenfionem  Oceani  maris  &  Balthi- 
ci ,  in  reftitutionem  exulum  &  adflifto- 
rum  Germani^  Ordinum,  ac  demoli- 
tionem  propugnaculorum  ,  qu£  in  Rha:- 
tia  hoc  bello  Germanico  emerfiflent. 
HocfineRex  Suecus  xxxpeditum,  vi 
Equitum  milliaaleret ,  in  fiimptusRex 
Galliarum  xtlm  Imperialium  fubmini- 
ftraret  annua  ,  deledlibus  utrumque 
regnumpateret,  religio  Teutonibus  fe- 
cundura  imperiipadta  ftatutaque  exerce- 
retur. 

Rex  Britannise  Carolus  ,  cum  Philip- 
po  IV  ,  Hifpaniarum  &  Indiarum  Rege 
firmam  pacem  iniit  ,  fidam  fanxit  in- 
ter  fubditos  utriufque  commerciorum 
focietatem.   Injurianun  mentio  utrim- 

que 


688 


que  abolita.  N  ihilominus  Regi  Guftavo 
ex  infulis  Britannicis  copiaz  auxiliares 
rubmiflae ,  <]ux  adulta  jam  a^ftate  a  Mar- 
chioue  Hamiltonoin  Pomeraniam  per- 
dudl^  funt. 

Sub  hxc  Alberto  Fridlando  Duci  ad- 
emptum  Csfarianx  militi^E  magifte- 
riura,  feuquod  mutandisper  Germaniam 
/acris  mens  viro  parum  fervida ;  feu  quod 
metus  deiplius  exercitu  &  potentiaCsfi- 
ris  ,  in  cujus  verba  juraverat,  Catholicis 
Ordinibus  foret.  Joannes  Tzerclalius , 
Comes  Tillius ,  Walo  genere ,  genera- 
liilimam  omnium ,  tamC^faris,  quam 
foederatorum  exercituum  curam  fuf- 
cepit.  Is  calliditate  &  folertia  nobiliffi- 
mus,  ut  adolefcenti  de  fefam^e  alimen- 
ta  largirctur,  ftatimluftrarecoepic  exer- 
citus  ,  difciplinam  labantem  fanare , 
commercariannonam,IaborantiScaum- 
burgicofupplementum  validum.  fubmit- 
tere  in  Marchiam ,  omnia  belli  momen- 
tacaptare. 

Rex  aliquot  legiones  Guftavo  Hornio 
ad  expugnandam  Landsbergam  tradic : 
Ipfe  Demminum  vadit  cum  xvi  millibus. 
NeobrandeburcTum  in  itinere  ,  arcem- 
que  Clcmpenaviam  ,  &  Loitzam  dedi- 
tionecapit.  Treptoviaa  CxCa.rhnis  de- 
feritur.  Malchinum  Joachimus  Mol- 
£tius  aftu  rapit  pro  Regiis.  Medio  men- 
fe  Februano  Demminum  magnis  vi- 
ribus  invaditur ,  Dodone  KniphiTiio  per- 
opportune  duo  peditum  millia  ,  &  equi- 
tes  mille  adducente.  Ita  duorum  iimul 
principatuum  ferro  Suecico  tres  urbes 
cinguntur,  Colberga  Pomerania;,Lands- 
berga  Marchise,  Demminum  confine 
Mechlenburgia;.  Demminum  Regiis 
impar  viribus  inopinaco  tradic  Dux 
Savellius.arce,  commeatu,  retormen- 
taria  permunitum.  Dux  ,  qui  prasfidio 
crat  ,  cum  fuis  dimittitur  incolumis. 
Sequitur  finicnte  Februario  Colberga. 
Julians  Comes ,  Gubernator  ejus  oppi- 
di ,  novem  peditum  ,  fex  equitum  agmi- 
na,  educit.lignisnudata,  Landsbergam 
verfus  iter  inftituic.  Colbergse  ingens  in- 
ftrumenti  belliciapparatus,  annonse  nihil 


loannlsClHveriEpitomes 

erat.  Fame  fubafti  funt  prjefidiarii,  cui 
levandaj  qui  miffi  erant  claffiarii ,  quinto 
a  deditionedieadrepentes,  parumabfuit 
quin  in  hoftium  manus  pervenirent. 
Laudsberga  ulque  in  Aprilis  exitum  vim 
oblidentium  fuftinuit.  Dixeris ,  infelices 
eos  dies  C^efaris  Ducibus  fuifle.  Nam 
qui  Roftochioprxerat  Tribunus ,  Hatz- 
fxildius  ,  a  cive  quodam  literato  Jacobo 
Varmejero  inflida  cervice  fecuri  obtrun- 
catus  eft.  Audlor  facinoris  ab  anp-elo  fe 
id  jufTum  profcfTus ,  quantumvis  ad  ne- 
cem  exagitatus  cruciamentis ,  nihil  a- 
gnovit  fceleris, 

Ea  damna  penfare  cupiens  Comes  Til- 
liusadd.  ly  Iduum  Martii  Neobrande- 
burgum  fumma  vi  adoritur,  expugnat, 
pra:lidiarios  plerofque  omnes  ma61:at, 
fuorum  ad  duo  milliaamittit.  Kniphu- 
fium ,  qui  prsefidio  fuerat  ,  cum  uxore 
&  filiabuscapit.TempIum  ibi  ipfum  Con- 
fulis  ac  civium  cruore  profanatum ,  ix 
fignacapta,  oppidum  direptioni  expofi- 
tuiTi ,  &  quod  mireris ,  dereliftum.  In- 
decum  Regem  ipfum,  munitionibus  fe 
tuentem ,  invadere  non  pofTet  Tzercla- 
fius,  Magdeburgum  regreditur ,  initi- 
nere  ejus  agmina  carpentibus  Sueci  equi- 
tibus  ;  qui  &  Lieben-Waldam  interce- 
pere ,  &  mox  Neobrandeburgum  a  Til- 
lianis  exarmatum. 

C^terum  Magdeburgici ,  per  abfen- 
tiam  Tillianorum ,  refumtis  animis ,  ali- 


quoties  cruperant ,  commeatu  &  inftru- 
mento  bellico  urbem  fuam  auxerant.  Eo 
aucem  reverfo  fub  Martiimenfis  exitum  , 
brevi  ejefti  munitionibus  funt ,  quas  ex- 
tra  vallum  urbis  fixerant  ,  optimifque 
bellatoribusibidcmlocatis  exutji.  Cum- 
que  fibi  adverfus  vim  C^efarianam  non 
fatis  inftrudli  a  militum  copia  videren- 
tur,  Sudenburgum,  novamque  civitatem 
(nomina  fuburbiorum  funt  ,  quse  ipfa 
erant  rnunita)  ipfi  incendere ,  squarunt- 
que  folo  eorum  aggeres. 

Dum  ibi  Martis  flagrant  ftudia, 
Rcx  Suecus  Francofurtum  ad.Viadrum 
circumvallat  ,  cujus  fuburbia  ,  perin- 
de  ac    Magdeburgenfium  ,   prxfidiarii 

crema- 


Htflormum  L 

Crcmarant.  Hanc  urbem  commcatu  o- 
j.^y/r////.  pibufqiie  refertam  viexpugn.it  fubito  , 
Dommica  a  Palmis  coonominata,  duo 
amplius  millia  occidit  Ca;(arianorum , 
ad  o6tingentos  capit.  Hannibal  Scaum- 
burgicus ,  TiefFenbachius ,  Montccucu- 
lius ,  cum  reliqua  multitudine  efFugere. 
Civitas  aliquot  horis  pra^da:  cxpolita  , 
tantum  damni  pertulit ,  ut  ejus  mifera- 
tus  cladem  Wolfg.  Henricus  Baudisila- 
gris  compefceret  militarem  infolen- 
ciam. 

Decimo  feptimo  poft  die  Landsber- 
ga  itidem  Rcgi  deditaeft.  Exiere  pedi- 
tum  figna  xxv ,  equitum  xii.  Silelia  Sue- 
cicis  armis  patefafta.  Brandcburgum 
vetus  a  Wittenhorftio  centurione  TUlia- 
no  defcrtum  eft.  Sic  Aprilis  adlus. 

Kal.  Maii  Copcnica  mittuntur  ad 
eledlorem  Brandeburgicum  ,  qui  Cu- 
ftrinum  &  Spandaviam  (prazcipua  haec 
Eledoratus  iftius  firmamenta  funt )  Re- 
giSuecotradi  poftulant ,  rcftituenda  Se- 
ptemviro ,  (imul  ac  Magdeburgum  obli- 
dione  exemerit.  Id  ^egre  perfualus  Ele- 
ftor  ,  adlenlit  tandem  de  Spandavia  , 
poftquam  Berlinum  circumdatum  fi- 
gnis  vidit  :  prajfidium  Spandavienfe  utri- 
que  principi  juramentum  dixit.  Petitus 
deinde  tranlltus  Rccri  per  Saxoniam  ,  at- 
que  ut  jundis  viribus ,  Joannes  Geor- 

gius  Sax.  Eleftor  Maodeburoum  ob- 
lidione  levaret.  Neutrum  impetratum 
eft.  Eicdtor  abhorruit  liias  terras  adhuc 
pacatas  ,  fcdcm  belli  formidolofiffimi  ef- 
ncere ,  neque  fui  officii  duxit ,  Magde- 
burgenlium  adla^armis  fuis  adverliis  C^- 
farem  afferere.  Illi  quefti  publice  libi  pro 
innumeris  officiis  ,  queis  fuam  Ca;lari 
obedientiam  probaverint ,  hoftilia  qua:- 
que  refcrri ,  fub  Principis  fui  umbra  re- 
cipere  vigorem  Iperabant ,  propinquante 
prselertim  Sueci  Regis  viftore  exercitu , 
cujus  auxiliis  lufteniabantur.  Sed  eos  le- 
,curitas,Regem  Suecum  cunftabunda  cir- 
cumlpetlio  fruftrata  eft,  fatis  excidium 
urbis  admarurantibus.  Nam  minime  exi- 
ftimatum  vulgoferunt,  tam  arfta  obli- 
dione  claufam  urbera  iri,  quam  ad  d.  v  1 1- 


ib.  X  Appendix.  C2<j 

Kal.  Maiicontigit ,  Pappenheimio  ctiam 
Cornite  Garlebia  advolante.  Si  enim  id 
prxmetuiflet  civitas,  poterat  utique  plus 
militumconlcribi,  autquicquidaderat, 
in  urbe  retineri.quos  partim  penuria.par- 
tim  munitiones  urbanasin  tantum  atte- 
nuaverant ,  ut  obfcffis  vix  bis  mille  pedi- 
tcs  lani ,  ducenti  quinquaginta  equitcs  in 
urbe  fupcreflent.  Nec  minori  tamen  for- 
titudine  eruptiones  tentatas  in  hoftem  , 
eajque  uno  die  tres  ,  nec  fine  clade  ob- 
lidentium.     Literis    Tillianis  ,   quibus 
extrema,  ut  deditionem  maturarenc  , 
minitabatur ,  relpondcrunt :  non  fe  per- 
tinaces  propofiti  fore ,  modo  legatos  ad 
confines  emittere  Septemviros  aC  civi- 
tates  ,  eorumque  perquirere  fententiam 
liceret.     Per  ea  traftatuum  ludibria  ,1631. 
Csfariani  valla  fua  propius  urbi  admo- 
vent ,  oppugnationem  parant  ,  turrim 
excelfam  machinis  proftcrnunt-    Rcpulli 
malcule  Pappenheimiani ,  relarciente  da- 
mnamultitudine,  pugnam  facile  inftau- 
rant ,  oppidanos  in  anguftias  redigunt. 
Eos  jam  nitratus  pulvis  deficiebat,machi- 
nis  grandioribus  uti  non  poterant ,  Cxla- 
rianis  talia  cx  Hamburgo  fuppctebant. 

Ergo  decernitur  corona  capiendam 
urbem.  Qua  novum  oppidum  Ipeftabat 
agger  urbicus  ,  declivior  erat  &  adlcen- 
fu  Mcilis ,  eoque  die  (Decimus  erat  Maii 
urbi  fatalis )  male  firmatus  excubiis. 
Nam  perfuafum  oppidanis  erat ,  cum 
prseteriiflet  horadiei  leptima,  nullum  re- 
ftare  ab  oppugnatione  tanta:  urbis  me- 
tum,  qujefummomane  exordienda  fo- 
ret.  Itaquepociffima  excubitorum  pars 
fomnoconcefTerat,  Chriflianus  Guilel- 
mus  Prxlul,  Falckenbergius,  Senacus  ,  ia 
curiaagebant ,  de  tubicine  Tilliano  rite 
ablegando.  Civibus,  fiveramihiretule-  iS^^t. 
runt  exules ,  proponebatur  aTillio;  fi 
Prxfulem  ac  Miniftros  Ecclefis  trade- 
rent ,  xxx  Papifequas  Doftores  recipe- 
rent ,  centum  millia  Talerorum  pcrlol- 
verent ,  prsfidium  fufcipcrcnt,  veniam 
dcliftorum  fore.  Dum  rainimeplaccret, 
Pappenheimius ,  dato  fuis  lymbolo  "^efia 
MaridiS^^xo  ligno  t^nia  circa  brachiura 
Sfff  dba, 


690  loamis  Cluveri  Epitomes 

alba ,  declivia  valli  fibi  adfignati  in vadic ,  |  magis  in  incerto  fuit ,  quod  haud  paucio- 


iftoque  Falckenbergio  ,  qui  fuppetias 
properabat ,  fiiam  urbis  partem  occupat. 
Vulgato  ruraore,eadern  mox  omni  a  par- 
te ,  yiriliter  refiftentibuspra;iidiariis  jux- 
ta  ac  civibus ,  magna  caede  vincitur.  Fa- 
matenet,  fie^e  vires  Pappenheimianis , 
qua:  ca^teris  invaforibus,  eflent  oppofitx, 
eo  die  irrita  confilia  Ccefarianorum  fuifle. 
At  cum  neque  vio-il  ibi  ftationarius  rite 
lervaret  excubias,  neque  milites  in  prom- 
ptu  eflentidonei ,  unus  locus  pigre  cura- 
tus,  reliquis  omnibus  fraudi  fuit.  Prasve- 
riti  autem  urbicorum  obftinationem  Cas- 
iariani ,  incendio  eos  terrendos  exiftima- 
runt :  qua:  res  tam  ipfis ,  quam  civibus 
nox^  fuit.  Ignis  enim  te£lis  inditus  ,  af- 
flantetuncrepente  procella,  adeo  inva- 
luit ,  ut  direptione  interclufis  viitoribus, 
urbs  tota'  ampla  &  magnifica  ,  xxiv  ho- 
rarum  fpatio  funditus  deflagraret.  Tem- 
pla  (ex  infignia  Parochialia  in  eodem  igni 
confedere.  ^Edes  facr^,  compira,  vias»  ca- 
daveribus  inftrataj.  Unain  Cathariniana 
bafilica,  capitareperta$3.  Otempora! 
-O  mores !  Adminiftratorem  femore  & 
capite  vulneratum ,  Caefariani  captivum 
abduxere ,  cum  plerifque  primoribus,  & 
EccIefi^E  miniftris.  Imbelli  fexu  abufi 
ftint  ad  fcedam  libidinem  ,  tanta  barbarie, 
ut  puellas  impuberes  ad  necem  conftu- 
prarint.  Nulliordini,  autfexuiferoxmi- 
les  pepercit.  Templum  fummum  ac  Ma- 
lianum  Coenobium  defenfa  ab  incendio  , 
reliquaomniasdificia,  demtis  cxxxix , 
flammis  deleta ,  incolseomnes  aut  occi- 
£ ,  aut  capti.  Proditam  hoftibus  ab  in- 
quilinorum  nonnullis  urbis  conditio- 
nem  ,  atque  exinde  facilem  eis  redditam 
viftoriam  ,  in  ore  habent  plurimi. 

Nec  inficias  ibit  quifquam  ,   civilibus 
eamturbis,  &  inteftinis  dillidiis  ab  ali- 

3uot  annis  laborafle ,  quse  res  ut  foecun- 
am  fimultatibus  ,  omnibufquevitiis  ma. 
teriam  prsebet ,  ita  exitio  dare  provin- 
cias  ,  urbefque  confuevit.  De  numero 
Csforum  h^fitant  plerique :  ac  de  reti- 
cendo  talium  numero ,  aftores  plerique 
Kifloriarum  fanxerc.  Magdeburgi  is  eo 


res  igni ,  quam  ferro  hoftili  funt  abfum- 
ti.  Exulum  fide  dico  ,  ultraxxii.  millia 
peremptorum  in  profluentem  Albim  efle 
proecipitata.  Nequc  enim  terra;  gremio 
condita  cadavera ,  fed  in  amnem  turpiter 
projefta  funt.  Sexcenti  circiter  civesca- 
tenis  adftrifti  ,  cum  potuerunt ,  lytro 
redemere  libertatemj  alii  fubortocaftro- 
rum  incendio ,  circa  Fermerilebiam,  oc- 
cafione  ad  fugam  ufi,  evafere.  Reliqui^E 
ex  tanta  ftrage  ,  fine  tefto ,  fine  viatico 
oberrantes  ,  ftipem  commendicando  vi- 
tamtrahunt.  Praecones  divini  verbi,  ra- 
ro  Dei  beneficio ,  plerique  vitam  confer- 
varunt ,  atque  apud  fua^  confortes  fidei 
honeftas  ftationes  nafti  funt. 

Pr^ecelTere  ,  prseter  fuperius  di£la, 
(ptjinl^  de  cceIo  alia.  xxi  Januarii  thro- 
niinftarigneiin  Caffiopeje  fydere  appa- 
ruit ,  auditus  fub  noftem  fonitus  creber, 
qualem  tormenta  senea  difplofa  edunt : 
quo  ceflante,  lurida  Cselum,  atraque  con- 
teftum  nube ,  trifte  fpeftantibus  pr^Efa- 
giumconcivit.  Secuta  turrium  proftra- 
tio,ante  commemorata.Paucis  ante  cxci- 
dium  feptimanis  ,  mifitis  cujufdam  uxor, 
ubi  partus  doloribus  extinguendam  fc 
perfpexit ,  uterumaperirifuummortua;, 
f^turaque  infpici  precata  eft.  Repertus 
eft  puerulus ,  trimuli  magnitudinejCaput 
galeamunituscarnea,  quodinftar  char- 
ta:  detrahi  potuit ,  pedes  ocreatus.  Ad- 
ha:fit  corpufirulo  mantica  militaris,  ia 
qua  orbiculares  glandes  confimiles  iis  , 
quaz  Mufquettis  emittuntur.  Nimirum 
mundm  ]am  nil  nifl  armn,  c&des,beUit  paf~ 
turit :  iifquefemetipfe  prout  miferabilis  illa 
mnter  ,  cumfbbale  fua  crudeliter  abfutnit. 

Magdtburgum  ex  quo  munitum, 
exornatumque  metropolitana  dignitate 
eft  ab  Ottone  I  Magno  ,  feptingentos 
circiterannos  ftetit.  Inea  nos  refervati 
tempora  fumus ,  ut  ipfos  fibi  oculos  ma- 
ter  Germania  efFodiat.  Refipifcite  ad 
exemplum  fbrores  :  Ni/t  convertimini , 
omnei  fimiliter  peribitii-  Neque  6  dira  Ba- 
bylon  fanftorum  ebria  fanguine,  caficem 
tuumdevitabis. 

Num- 


Htfloriarum  L 

Numquid  cnim  vi^flor  diu  infultavit 
cxflindla:  urbis  cineribus  ?  Imo  cadcm 
dic  Ca:[ariani ,  prxmctucntcs  ,  nc  Rcx 
Suecus  Deflavienfcm  tranfmcarct  pon- 
tem ,  &iprum,  &  munimcntum  ci  ad- 
ftrudlum  ,  incendio  crcmarunt.  Cujus 
fafti ,  cognito  urbis  cafu,  fcra  fubiit  pcc- 
nitentia. 

At  Rcgem  Magdeburgics  rei  anxiura, 
traftatus  diftincbant  cum  duobus  Se- 
ptemviris  ,  quosin  focietatem  trahendos 
fbrmidoIoliHimibelli  judicabat.  Jamque 
Crofnam  Silelia:  tenebant  ejus  agmina  , 
&  circa  Glogoviam  pabulabantur.  Ca- 
ftrorum  Magifter  Guftavus  Hornus  no- 
ros  per  Marchiam  habebat  deleftus, 
tyronum  ,  fupplementa  in  Sileliani  du- 
fturus.  Igiturdenuo  Spandavia  depofci- 
tur  Regi :  Cuftrinumque  in  ejus  obfequia 
adigitur.  In  fumptus  bellicos  xxx  Tale- 
rorummiliiaimperantur  Marchixmen- 
ftrua. 

Adolefcente  Junio  ,  quum  Stetinum 
reverfus ,  de  Gryphis-Waldia  fubigenda 
cogitaret ,  eam  iibi  deviftam  fubito  rc- 
fcivit.  Id  ita  accidifle  accepimus. 

Obequitabant  Sueci  equites  urbem  , 
quafi  pabulandi  caufa.  Ad  difplofiones 
fclopetorum  excurrit  Perufius  ,  aurei 
vclleris  torquatus,  pr;Efe6lus  oppidi,lon- 
giuique  per  temeritatem  profectus ,  cin- 
'  gitur  ab  infidiatoribus  regiis ,  globoque 
transfixus  concidit.  Nec  raora  obfidio- 
ni.  Circumdatur  a  Suecicis  Gryphis- 
Waldia  ,  poftulatur  deditio  a  prcClidia- 
riis  &  civibus.  Milites ,  Duce  licet  or- 
bati,  eruptione  tamen  viriliter  tentata , 
rediguntur  in  urbem ,  defperant  de  fub- 
fidiis ,  fux  confulendum  incolumitati  de- 
i6-Junii-  cernunt  ,  cedendum  viftoribus.  Ergo 
traditur  oppidum  apprime  munitum  ,  & 
a.  re  tormentaria  inftruftiiTimum  regiis, 
Cxiarianiexinde  univeria  Pomerania  exi- 
guntur. 

Cum  igitur  nihil  ifthic  hoftije  fuperef- 
fet ,  maximis  viribus  in  Marchiam  itum 
eft.  Ibi  Baudis  ,  &  Comes  Ortenburgi- 
cus  Werbenam  occupant ,  locum  caftris 
meundis  conquirendifque  aliraentis  ac- 


idjT. 


il>.  X.  uippendix»  <Jp  i 

commodum.  Cse/ariani  pcr  Gotzum 
Chiliarchum ,  Cotbus  oppiclum  invadunt 
nodlu  ,  cxplctaqueinmuliebri  fcxu  nc- 
farialibidine  fua ,  vaftant  civitatem  &  di- 
ripiunt.  Tillianusexercitus  Mmsfcldiam 
inhdct,  vicinamqueThuringiamprsdx  •^'*''"'» 
habct ,  indignante  Comicc  ad  Elcdoris  ^  '^/'"''* 
Saxonis  mohtiones ,  qui afto  Lipfiae con- 
ventu  utriuique  Saxonia: ,  Marchis,  Haf- 
fia:  ,  Franconiaz  ,  Suevia;  Principum , 
Ordinumque ,  confultandum  propofue- 
rat ,  quoraodo  libcrtas  Germanica ,  jam 
in  extremum  addudla  periculum ,  cou- 
fervaretur. 

AderantibidemlegatiDucum  Msaa- 
polenfium ,  Adolfi Friderici ,  & Joan°is 
Alberti,  quos  avitis  poflefiionibus  exutos 
a  Ferdinando  Imperatore  diximus.  Hi 
confcriptis  militibus ,  adjutique  a  Reae 
Guftavo,  recuperare  nitunturfedesfuas. 
Guftroviam  Joannes  Albertus  ,  Sueri- 
num  Adolfus  Fridericus ,  pulfls  Csfaria- 
nis  ,  fubigit.  Butzovium ,  ubi  Epifco- 
pi  Suerinenfis  aula  efle  confuevit  ,  de- 
fertum  a  Wallenfteinianis ,  quique  exie- 
rant ,  pr^eda ,  quam  Roftochium  perve- 
here  conabantur  ,  fpoliati  funt ,  Rcx  ipfe 
Duces  confanguineos  folcnni  pompa  Gu- 
ftroviam  comitatus  ,  applaudente  pppu-  ^S  'J'*nii. 
lo ,  paternas  in  fedes  reftituit. 

Eare  perada,  Magdeburo-um  verfus 
promovet  copias  ,  Tangermundam  in 
itincre  intercipit  ,  prope  Werbenam 
figit  caftra ,  circumfLifa  quafi  Albis  & 
Haveliamnium  trigono.  Havelbero-am 
perduces  fibi  vinci  curat,  ulcifciMacr- 
deburgicos  cineres  ,  cmnibus  opibus 
atque  copiis  deftinat.  Interim  Rewi- 
na  iTiariaEleonoraappellit  Wolaaftum  , 
cum  fupplemcnto  tyronum  e^Suecia. 
Marchio  Hamikhonus  ,  &  Alexander 
Leflsus  odo  millia  Britannorum  5c 
Scotorum  perduxerunt  in  Pomeraniam. 
Undecunque  belli  majoris  feo-es  appa- 
rebat. 

Jarti  enim  &  Lfpfis  erat  decretum , 

Cffifarianis  exercitibus ,  qui  totam  Ger- 

maniam  pra:ds  haberent  ac  ludibrio , 

non   ultra    aperire    portas    urbiuin  , 

Sfffa  cafte!- 


6^t  JoamisCltfvenEpitonfes 

caftellorum,  ardum,  ne<pe  cedere  ter- 
ritoriis  Ecclefiafticis,  quas  lemeliti  Euan- 
gelicorum  ditionem  perveniiTent ,  ciim 
eas  vi  atque  armis  porius,  quam  jure  ac  ju- 
ftitiarepeterePontificiividerentur  ,  lif- 
que  illa  non  ab  folo  Cazfare,  fed  ab  omni- 
bus  Imperii  ordinibus  ,  plenis  comitiis  , 
decidendaforet.  Igitur  Guilelmus^  Haf- 
(ix  Landgravius ,  defenfandis  fuis  finibus 
militem  (cribit ,  Bernhardum  Vinarien- 
fem  Ducem  ,  mente  manuque  ftrenuura 
fibi  adjungit ,  brevihaud  fpernendas  co- 
pias  contrahit.  Quibus  infringendis  co- 
natibus  ,  Joannes  Tzerclafius  Erfor- 
diam  feftinat ,  urbera  pavefaftam  portas 
fibi  aperire  jubet ,  finibus  Cattorum  fre- 
mebundus  propinquat,  diffipaturus  uti- 
que  Haffiacas  cohortes ,  nifi  Comes  Pap- 
penheimius ,  everfa:  cuftos  Magdeburgae, 
alio  convertere  impetum  poftuIaflet.Ete- 
nim  Rex  Succix ,  peragrata  veteriMar- 
chia,  inqueeaStendali^,  GarIebia;,Solt- 
quellse  potitus  ,  jam  Wolmerftadium 
.  pervenerat  ,  Magdeburgicas  munitio- 
nes  haud  dubie  invafurus ,  nifi  vimajore 
arceretur. 

In  hunc  totis  caftris  infurgendum  vi- 
dens  Tillius  Comes  ,  partem  equitatus 
prsemittit ,  fubfequitur  ipfe  cum  firmifli- 
mo  exercitu.  Rex,  exploratoejus  ad- 
ventu ,  ftrategemate  pr^vertendum  iftis 
riribus  cenfuit ,  quibus  pares  opponere 
nonhaberet.  Miflb  igitur  Rheingravio 
&  aliis  equitum  Magiftris ,  tria  Csfaria- 
norum  agmina  feliciter  aggreflus  eft. 
Montecuculii  agmen  Borgftallis  pago , 
Bernfteinianum  Rheindorh,  Holcianum 
Angria:  fudit ,  fugavitque  ;  opima  fpo- 
lia  viftoribiisparta. 

Sed  Carolus  Ludovicus  Palatinus ,  qui 
Recri  militabat ,  glande  proftratus  xnca. , 
funere  fiio  viftoria^  Ia:titiam  diminuit. 
Tillius  reftauraturus  cladera  ,  propin- 
quavit  fane  caftris  Suecicis :  fed  Regem 
ad  pugnam  elicere  non  potuit.  Fulmina- 
tione  machinarum  ,  ac  velitationibus 
acerrimis  extraflo  triduo,  receffit  Tillius 
nova  fubindeclade  multatus.  In  Mans- 
feldia  fe  ei  junxit  Eggo  Furftenbergius , 


qui  Italicis  auftus  copiis  ,  Sueviam  Sc 
Franconiam  Liptiacis  paftis  renunciare  ^ 
tributum  Csfarianis  conferre  ade^erat. 
Rex  Suecus  Horni  ac  Totti  ,  Ducum  ' 
fuorum  ,  auxiliis  confirmatur,  Guilel- 
mo  Landgravio  daas  legiones  (regimi- 
na  hoc  vocat  feculum)  in  Haffiam  ducen- 
das  dedit  j  Vinarienfem  Ducem  Bernhar- 
dum  (hx  devinxit  militias.  Is  Hirfchfcl- 
diam  &  Fuldenfem  Abbatiam  percurians, 
remfecit  egregie  nummariam.  Fucrae- 
rus  Romanenfium FcEderis  legatus,  Haf- 
fos  focietate  fui  Principis  &  Vmarienfis , 
fuas  avocare  in  partes ,  literis  armifque 
fruftra  connixus  eft.  Francofurti  ad  Mce- 
num  componendis  hifce  turbis ,  conven- 
tus  partium  fuit ,  ut  aliquibus  forte  pa- 
rum  ferius,  ita  ad  rei  fummam  planc  inef- 
ficax.  Interea  vero  Tillius  languefcentes 
legiones  fuas ,  nova  cupiens  prjeda  ac- 
cendere  ,  Eleftorem  Saxonicum  aggre- 
ditur.  Ab  illo  confcriptas  copias  fibi  tra- 
di ,  Lipfienfi  antiquari  decretum  poftu- 
lat  ;  renitenri  vim  infert  ,  Merfebur- 
gum  invadit ,  Freibergam  incendit,  Mif^ 
niam  late  populatur  ,  dire  affligit  inco- 
las.  Eleftor  mjuriarum  poftulat  Tillium, 
leges  obtendit  imperii ,  fua  in  Carfarem 
beneficia  narrat ;  quxcumque  ei  ut  Im- 
peratori  debeantur  ,  fideliter  ab  fe  ha- 
(ftenus  prasftita  omnia  ,  decere  viciffim 
Caefarem  ,  nihil  praeter  jus  fafque  jure- 
jurando  firmatum  ,  agitare.  Sin  fiat, 
prout  initia  appareant ,  Deum  ultorem 
fore. 

Cum  hasc  inCalTum  dicerentur ,  foedus 
cum  Rege  Sueco  ferit  in  mutua  auxilia , 
ad  fuas  provincias  ei  viam  fternit ,  Witte- 
bergampermittit ,  qua;  ineunte  Septem-    "• 
bri  mtratur.  Septemvir  Brandeburgicus , 
exhauftis  contributaria  rapina  fuis  ditio- 
nibus  ,   corameatum  ac  nummos  ,    fi 
quid  corradi  queat  ,   pollicetur.    Nul- 
la  inter  hsec  mora  Tzerclafio  ,    Comi- 
ti  Tillio  fuit.  Lipfiam  circumfidet  ,  fi- 
nitima  urbi  omnia  diripit  ,  urbem  fibi 
aperiri  poftulat.    Cum  citra  Eleftoris 
Saxonis ,  ut  principis  fui ,  confenfum , 
nihil  ei  concederet  civitas ,  ea  vis  oppo- 

nitur 


nitur  qux  fr.ingere  etiam  pervicaces  pof- 
fct.  Quanquam  cnim  fuburbui  liia  incen- 
debant  ,  atque  ad  dcfenlioncm    omnia 
Comparabant ,  tamen  recens  MaQ;debur- 
gici  exitii  exemplum ,  quod  atrocifllmis 
niinis  Lipiia!  reprazfentabatur ,  flcxit  ani- 
mosad  obfequium.    Data  tides  dc  rcli- 
gionisac  Reipubl.  confervatione,  pra:- 
lidiumurbiarciqu'  impolitum ,  Elefto- 
rale  dimiifum  elt.  Verumcnimvero  haud 
dift  fervat  fortunct  fidem.  Ad  dicmvn. 
Septembris,  continuo  fane favore  Comi- 
tem  Tillium  compIexa,t3ndem  deflituit. 
Septemvir  Saxo  uberiori  ditionum  parte 
ab  eo  privatus,neceflariam  iibi  fuifque  pu- 
gnam  arbitrabatur.  Erat  in  oculis  cer- 
tiilima  pernicies  Saxonia; ,  Mifois,  Thu- 
ringi^E,  litrespariterexercitus  inibihy- 
bernarent.    De  caufe  juilitia  fclieiflima 
quxque  fperabat.princeps  antiqua  virtute 
&  fide :  Jiquid/ecus  eveniret,ftibeundam 
fortem ,  quamcunque  Detos  imponeretfia- 
tuebat.  Rex  Succus.in  unius  pr^elii  cafum 
dare  duos  Septemviratus,periculofum  du- 
Cerefacinus;  Saxonicum  militcm,recenti 
deleftu  confcriptum,cum  vcteranis  com- 
mittere ,  intutum ,  cunftationem  fecu- 
riorem  aflSrmare.  Viftusautem  Elefto- 
ris  conftancia  ,  pra:Iium  adornari  juffit. 
Ante  omnia  Deum  folemniter  venera- 
tus ,  ad  pietatem fortitudinis genitricem , 
animavitmilites.  Symbolum  dedit ,  No- 
bifcum  Deu4  :  infigne ,  ramum  viridem 
galese  innixum.  Dextrum  cornu  libi  cu- 
randumfumfit,  la:vum  Septemviro  per- 
mifit.  Podelvitza  pago  nomen  eft ,  qua- 
tuor  millia  pafluum  abeft  Lipfia.  Ibi  con- 
currerunt  infeftje  acies.   Csefarianis    de 
more  pontiticio  ,    pro  Symbolo  erat , 
Maria  lefu  conju7iBa. Commodsi  locorum 
prxoccupavcrat  Tillius ,  Solem  ventum- 
que  Suecis  adverfum  efFecerat.  Rexcir- 
cumtorquendo  leniter  aciera  auram  pau- 
lo  fecundiorem  fuis  reddidit ,   fuoque  ab 
latere  ,  quod  intermixtus  equici  pcdes 
fclopetarius  novaarte  confortabat ,  vali- 
de  fubmovit  irruentes  Caslarianos ,  im- 
becillior  Saxonum  tyronum  vigor  fuit. 
Jamque  in  la^vo  cornu  fugx ,  apud  Til- 


ffifioriarum  Lih.  X.  Appendix. 


6<)i 


lianos  viftorix  &  jubili  initium  erat,  cum 
Rex  per  Hornianos  pedites  c  fylvula  tam 
opportunc  fuccurric  Saxonicus ,  ut  rcdin- 
tegratoad  Arnhcimianos  monitus  certa- 
mine,  vcrtcretur  in  fugam  equitatus  Ca:- 
larianu';,  totaquelaxaretur  acics.  Tene- 
bns,quas  fumus  ardentis  nitri  pulvifquc 
equorum  faciebant,  diremptum  prslium. 
MctuentcRegenodtem,  inhdias,  fortif- 
j  limum  artutilTimumque  hoftem  ,  rurfus 
I  pugna  (perabatur  ,  nili  luccm  reddens  au- 
I  rora,  cJadem  hoftium  ,  tormcnta  ,  far- 
[  cinas ,  currus,  oroniadcrelicta,  perfeftaz 
vidorix  fignaedidiflet.  CxCa.  ad  mininum 
XV  miliia  ,  interque  illos  e  Casfarianis , 
Adolfus  Dux  Hollatus,  &  Scaumbergius, 
cum  Tribunis  Baumgarto  ,  Erfto ,  aliis : 
e  Succis  &  Saxonicis  Teufelius  ,  Hallus , 
Kallenbachius ,  Fridericus  Langius  Til- 
lii  vulnerator ,  Bindaufiusj  Adrica.  Par 
fere    utrimque    numerus    militantium 
fuit,  inuniverfumadLxmillia.  SedTil- 
liani  pleriquc  veterani.    Ante  puanam  , 
columba  candida    inopinato    vexillura 
quoddam    infedit   Saxonicum  ,    pra:fa- 
gium  viftoriaj.  Hallis  &  Merfeburgi  a- 
qUa  in  fanguinem  verfa ,  pra;lium  prje- 
monftravit  crucntum.     Tillius  in  prse- 
lio  i6tus  plumbo  quidern  nitrato  ,  ob- 
duratam  ,   quem.admodum    Chirurgus 
cenfuit  ,  arte  dsmoniaca   cutem ,  noa 
penctrabili ,  extra  vit^  periculum  fuit , 
at  tuberibus  enatis ,  fpinaque  dorfi ,  ver- 
bere  Isefa  asger  ,  continentifuga  Hame- 
liamproperavit.  Hac  acie  ruptum  papale 
jugum,  hauddubie  imponendum  Saxo- 
nis  ,  nifi  Dcus  Ligiftica  ligamenta  dif- 
folveret.  Capta  de  Csfarianis  figna  ul- 
tra  centum. 

Rex  Vidtor  Merfeburgum  ,  Hallam, 
Halberftadium  ,  Calbam  ,  Erfurdiam , 
jugi  fucccflu  occupavit  ,  Elcftor  ipfe 
Lipfiam.  De  recuperatis  tam  fiibito,  quas 
amiferat ,  ditionibus  fuis  laudes  Deo  Li- 
beracori ,  gratefque  egit  publice.  Con- 
vcnit  inter  fcederatos  Euangelicos  ,  ut 
in  fuperiorem  Germaniam  Rex  Sue- 
cus,  inSilefiam,  Bohemiamqiie  Septem- 


virSaxo  duceret. 


Rex ,  Hennebergenfi 
S  f  f  f  3  comi- 


nem , 


694  loanms  Cluveri  Epitomes 

comitatu  fuba<flo ,  diccceCcos  Herbipo- 
litanas  caftellum  ,  qiiod  Aulam  Regis 
vocitanc ,  commeatu  opulentum  expu- 
gnavit,  hinc  Sueinfurtum  ,  Imperialem 
urbem  Herbipolinque  ipfam ,  ab  Anti- 
ftite  Francifco  Hatzfeldio  derelidlam , 
Cum  arceomnibus  opibus  copii{que  in- 
ftrudiflima  ,  vi  redegit  in  poteftatem. 
Pra^fidiarii  ,  quod  acriter  reftiterant  , 
omnes  cx6.  Sexui  imbelli  vita  &  pudi- 
citia ,  prxclaro  Regis  ediflo  ,  conferva- 
ta.Eoperculfus  metu  Bambergenfis  Vix- 
liil ,  renuntiat  fosderi  CathoTico  ,  feque 
Rcgi  Sueco  obligat ,  direptionem  fui  ter- 
ritorii  auro  redimit.  Pari  felicitate  Wcrt- 
heimum ,  Miltenburgum  ,  Bobenhufa 
Suecis  ;  Munda ,  Fulda  ,  Huxaria  Haflis 
fubafta;.  Casfarianis  Wertheimum  recu- 


peraturis  ,  grandis  per  infidias  ingefta 
clades.  Franconixoppidapleraque  in  R.e- 
-  gis  verba  jurarunt ,  permifla ,  uti  fas  eft , 
fubditis  religionis  &  confcientiarum  li- 
bertate. 
mvmb.\  Kal.  Novembribus  Hanovia,  urbs  ele- 
o-ans  ,  repentina  Chriftophori  Haubaldi 
irruptione  capitur :  prsfidiarii  arma  po- 
nere  adadi  j  ut  ea  refiimerent ,  plerique 
Regi  Sueco  facramentum  dixere. 

inter  hxc  vidloriaj  Lipfienfis  fama  in- 
ferioris  quoque  Saxoni^  exercitus  Ca:- 
farianos  pervafit  ,   excelfofque  eis  de- 
traxit  animos.  Roftochium  Megapolita- 
nis  Ducibus  deditum,  Id  fefquimille  E- 
quites ,   xiv  peditum  vexilla  tenuerant , 
qui  abitionem  ,  refque  falvas  pafti  txctC- 
sere.  Wifmaria  confidentius  reftitit.  E- 
ruptione  ibi  pugnatum ,  accepta  utrin- 
que  clades.  Tandem  luce  Thomx  Apo- 
ftolo  facra ,  deditio  urbis  a  Grammio  , 
militum  pr^efedloextorta:  quitria  edu- 
cens  millia  bellatorum  ,  quod  parum  fin- 
ccre  paftis  ftetifle  deditionis  videbatur  , 
Gryphis-Waldiam  miiTus  ,  ejufque  mi- 
les  partim  ca:fus  ,    partim  facramento 
Suecico  obligaruseft.  Secura  pafSm  Ca;- 
larianorum  Sga ,  cum  aliquot  feptima- 
nis  nihil  de  Comite  Tillio  certi  confta- 
ret ,  mortuumque  virum  ex  vulneribus 
fama  fereret.  At  iJIe  refovere  valetudi- 


recoUigere  fparfas  cxercituum  rc- 
liauias ,  meliori  fe  fortuns  parare  ccepit , 
Altringero  &  Fuggero ,  qui  adverfo  prx- 
lio  abfuerunt ,  haud  modicas  circumdu- 
dantibus  copias ,  labantemque  Csefaris 
caufam  nonnihil  inftaurantibus. 

Juxta  Rotenburgum  ad  Tuberam  im- 
profperum  rurfus  pra^Iium  Ca;farianis 
fuit ,  Mergentheimum  Suecis  traditum. 
Similiter  AfchafFenburgum  ,  feu  Afci- 
burgium  ,  Moguntini  Archiepiicopi  fe- 
des  ,  &  Sceinheimum  Regiis  accefTere 
partibus. 

Neque  nundinale  illud  Mufarum  A- 
thena^um ,  Ccefarum  inauguratione  ,  to- 
tiufque  Europx  mercatu  celeberrimum 
Francofurtum ,  viftori  Guftavo  portas 
claufit.  Saxenhaufa;  pra^fidium  Rex  lo- 
cavit  XVII  Novembris :  tradudlus  Fran- 
cofurto  exercitus  Hochftum  cepit.  Ruf^ 
felsheimum  ad  Moenum  fl.  Darmftadinus 

Mx- 
So- 
ciatis  ibi  Guilelmi  Landgravii  copiis , 
Rheingavia  fubafta ,  pa£li(que  exinde  ar- 
genti  penfionibus  derelidla  eft.  Mogun- 
tinus  Eleftor  Anshelmus  Cafimirus ,  ac  Dettmk 
Prazful  Wormatienfis Coloniam  fecefle- 
Rex  Suecus ,  comperto ,  Tillium  e 


ei  Landgravius  Georgius  conceflit 
ni  accolas  imperata  facere   coafti. 
Guilelmi  Landoiravii 

.0 


re. 


Noribc 


difceflifle  ,  tradus 


rgenfi  agro 
montani,   Bergflrcu  appellitant  indige- 
na: ,  dominium  fibi  vindicavit ,  atque  ad 
d,  vu.  Decembris  Rhcnum  tranfraeare 
copias  juffit.  Quingentibellatores  ,  qui 
pnmi  tranfierant,  tam  validas  in  xiv 
Hifpanienfium  equitum  alas  fecere  im- 
prcffiones ,   ut  eas ,  priufquam  fubfidia- 
rii  alteram  ripam  attingerent ,  in  fugara 
agerent.  Rex,  cognito  fiiorumpericu- 
lo ,   palmas  in  ca:Ium  tendit ,  Deique 
Opt.  Max.  impioravit  opem ,  &  obtinuit. 
Superato  Rheno ,  Oppenheimum  ex- 
pugnatur  x  v  1 1  Decembris  ,   Steinum 
ab  Hifpanis ,  Wormatia  a  Lotharingis 
deferitur,  fextoque  poftdie  (eratxxiir 
Decembris)  Moguntiacum,  cum  ar- 
ce  &  propugnacuto  ,   poft  acrem  alj-- 
quot  dierum  oppugnationem.  ,   tradi- 
tur  Regiis.  Eorumque  locorum  exem- 

plum 


Hifloriarum  Lib.  X.  ^Appndix. 


69$ 


plum  Binginm  y  Altzlicimum  ,  K  3"ig- 
ftcinum  ,  m  e.indcm  fortem  traxit.  Bac- 
chcracura  ,  Boppardiam  &  ccniin'3 
Rhcingravias  fubcgitRcgi,  cuiNaralis 
Chrifti  Moguntia:  Iblcmniter  cclcbra- 
tus',cjufque  in  arcis  templo  facrum  Euan- 
gehco  ritu  faftum. 

Mira  fane  fdicitas,  totam  Germa- 
niamamari  Bakhico  nfquc  Moountia- 
eum  victncibus  armis  uno  anno  pera- 
grare  ,  Viadro ,  Havelo ,  Albi ,  Vilur^i , 
Rheno ,  M  ^no  ,  aliilcjue  fluminibu^  ha- 
bcnas  injcftare ,  viftos  oppreflbfcjue  an- 
tea  rcpentince  fiduci^  fucceliibus  exul- 
tantes  viftores  metus  ac  formidinis  im- 
plere.  Acceillt  mox  &  M.uiheimum , 
ad  Rheni  Nicrique  confiuentes  permuni- 
tum  oppidum  ,  deinde  &  Heiibrcnna  , 
Fridberga ,  Wetzlaria  ,  aliaque  V/ettera- 
riiEoppida.  Quidmulta;  Spira,Landa- 
via,Weiflenburgum,  Germeuheimum , 
prnjclarx  urbes,  Suecicis  patueruntpra;- 
lidiis. 

Jamque  &  coslum  ipfum ,  terraque 
parum  propitia  Pontificiis  vifa.  Neapo- 
litanus  Italix  trafbus  terrx  motu  quafla- 
tus  :  Mons  Vefuvius  incendio  fiao;rare 
tyem.endo  coepit,  faxa  ingentia  a^  xx 
iiiiflia  pafiuum  projeftavit.jefuitici  tem- 
pli  reccn^  ftru&.T turres ,  V.enna;  in ipfo 
Cxfaris  confpeftu  ,    ventorum  impe- 
tu  proftratje.  Nec  mirandum  fane,  tot 
facmoribus  fcedum  annum  a  Deo  quoque 
Omnnipotenti  tempeflatibps  &  morbis 
infignitura.  Omne  enim  momlium  (tc-  | 
nus  aut  pefhlentia ,  aut  febres,  aut  capitis  I 
dolores  dorlique  depopulabantur  ,  tan- 
quam  communi  mortalitate  fAvitatem  ar- 
morum  fr&^venirent.   Sophia  eminentif^ 
fima  Dani^  Regina,  lxxiv  vitarannos 
fantlifTime  aftos  ,  beatiffimo  fine  clau- 
lir,   prxcipuorum  melioris  orbis  prin- 
cipamautgenitrix,  autcognata.  Supre- 
museidies  ivOdlobrisfuit. 

Initia  fequentis  anni  nobilitarunt  le- 
gationes  Angli  &  Franci  Regum  ,  &  Ra- 
gotxii  recentisTransf^iIvanorum  Princi- 
pis ,  ad  Guftavum  Regem  &  Joannem 
€eorgium   Septemviruxn.    Franci  Re- 


gis  poflulato  inducix  Conccfl3e  funt ,  in- 
tia  quas  Dux  Bojoarias  Maximilianus , 
focperatique  Romanenfcs  cum  Rcpiis 
traniigcrent.  Videbantur  enim  feccflio- 
ncm  a  C.xfarianismeditari,  neutrarum- 
que  vclle  partium  fieri.  Scd  brevi  pa- 
tuit ,  aut  fiftas  hafcc  confultationes ,  aut 
majori  autoritate  disjcdas  efTc  ,  Urbano 
Pontifice  cx  Italicis  Eccleliafticorum 
provenribus  Ca:fari  deCernente  fubfidia , 
&  Germania;  Prsfulibus  cum  Bavaro 
Eledore ,  quicquid  rcftabat  virium ,  con- 
fociantibus. 

DeAnglicanalegationenihilcertino- 
bis  compertum  eft ,  nili  quod  paulo  poft 
Fridericus  V  Palatinus ,  exul ,  Britanni- 
co  ,  ut  ferunt ,  auro  ,  &  Bclgicis  auxilia- 
ribus  inftruflus ,  avitas  adRhenum  ditio- 
nes  reviiit ,  feque  Regi  Sueco  Hochfti 
conjunxit,  fidum  exinde  Achatem ,  ar- 
morumque  confortem  prarbiturus. 

Ragotzius  confpiratione  fuorum ,  per 
Salomonem  Davidem  detefta  ,  libera- 
tus,  frendere  dicebatur  in  Csfarianos, 
atque  occafionem  captare  in  Hungariam 
excurrendi  aut  Sileiiam  ,  fi  quid  alj  Euan- 
gelicis  foederatis  adjumenti  afiFuIgefce- 
ret. 

Quemadmodum  enim  Suecicus  exer- 

citus  inlignes  ad  Rhenum ,  Vifurgim  , 

&  MiEnum  proo-refTus  fecerat ,   ita  &  in 

Bohemia  Saxonicus.    Pragam  ,    capus 

ipfum  Bohemia:,  Joannes  Georgius  Arn- 

hemias  proSaxone  Septemviro  occupa- 

verat ,  &  confinia  pleraque  oppida ,  Leut- 

meritzam ,  PifTecum  ,  Collinum  ,  Bran- 

difium,  EIe<ftor  ipfe  eo  profedtus ,    fub 

cxitum  anni  xxi  r  ,  inftauravit  facrum 

Euangelicum  ,  capitadecollatorum  Pra-  ifija. 

genli  in  ponte  ere£la,   detrahi,  ac  ho- 

nefta  adiici  fepultura  prascepit.   Egrana 

civitas,  infcio  invitoqueSenatu,  equites 

admiiit  Saxonicos ,  Elcftori  facramen- 

tumdixit.  Budveifam  Balthafar  Marra- 

das  Csefari  dcfendit  fl:renue.  Reliquis  lo- 

cis  reftituti  paflim   ingenti  cum  gaudio 

exules,  renovata   facra,   fugaci   utique 

Istitia  ,  quod  conftantior  iftis  partibus 

arridentis  fortunas  auranon  fpiraret. 

Etenira 


€^6  iloanfiis  Clttveri  Epitomes 

Etenim  Albertus  WalIenfteinius,Frid- 
landus  Dux  ,  quem  rogatu  foederatorum 


Romanenfiurn  exautoratum  a  Ciefare 
fcripfimus  ,  jam  denuo  Magifter  adfci- 
tus  totius  militi^  ,  cum  fummo  fere  pa- 
cis  belliquearbitrio,  ingentem  vim  mi- 
litum  fubito  coegit.  Ei  Jacobus  Gallas 
Sc  Sultzenfis  Comes  promti  adfuere ,  qui 
pra^das  fubinde  e  Pragenfi  agentes  terri- 
torio ,  brevi  arftiflimam  ibi  locorum  an- 
nonam  efFecere. 
FtLruar.  Medio  Februario  Satzam  Bohemicam 
confpiratione  civium  tenuit  Marradas , 
pr^efidiarios  Saxonicos  occidit.  Id  odora- 
ti  qui  Cadenx  erant  Saxonici ,  deferuere 
urbem ,  feque  Annsebergam  retulerunt 
pavidi.  Securitatem  illis  cladi  fuiffe ,  fa- 
ma  perhibet ,  qua:  in  tantum  ex  hoftili 
infiiltu  tremorem  verterit ,  ut  Cxfaria- 
nis  direptionibus  omnem  patefacerent 
Bohemiam ,  ac  Silefiam ,  folifque  prope- 
modum  nivibus  Mifnia  irruptione  tege- 
retur. 

Per  totam  hyemem  rara  ab  armis  quies 
erat.  Suecicse  turm^e  jam  in  Alfatiam  pe- 
netraverant,C£efarianarum  partium  fru- 
mentatores  Lotharingici ,  Argentinen- 
fe  territorium  agebant ferebanc  prsdo- 
num  ritu.  In  hos  Civitas  alam  equitum 
cum  uno  peditum  vexillo  emifit  :  qux 
manus  exigua  magnam  graflatorum  vim 
aut  cepit ,  aut  delevit ,  opimifque  ovans 
fpoliis  domum  fefe  retuht.  Wirtember- 
gicum  item  ducatum  ,  &  Marchiam  Ba- 
denfem,  pervafitviftoris  metus.  Paffim 
fuga  csedefque  Cazfarianorum  fuit.  Fran- 
kenthalium  Palatinatus  Inferioris  oppi- 
dum  nobile  &  elegans ,  copiis  cindum  , 
Creutznacum  xxii  Februarii  vi  expu- 
gnatum  Regi  Sueco,  BraunfeUia  dedi- 
tione.  Cum  prsefidiariis  Udenheimanis 
&  Frankentnalinis  crebrse  ,  variique 
Martis  pugnse  fafta;. 

Mox  aula  &  inferior  Saxonia  in  fa- 
ftionem  Romanenfem  infurgere  denuo. 
Joannes  Fridericus  Archiepifcopi  Bre- 
nienfis  nomen  gerens ,  proventus  dioece- 
fis  prxripi  a  Ca;{arianis  indignatus ,  ali- 
quot  bellatorura  agmina  coegit,  Verdam 


aggrelfus  cepit ,  Burgum  repentino  af- 
fuItuobruit.Rurfus  Reinacker  &  Grons- 
feldius  repellunt  Epifcopales ,  Verdam  & 
Languedelam  recuperant ,  ad  Vifurgin 
illis  cladem  ingeminarunt.  Illi  vero  ,  re- 
fumtis  animis,  Verdam  iterum  occupant 
&  Ottersbergam  ,  ut  miferam  dioecefin 
ceu  pilam  inter  has  &  illas  partes  volutari 
diceres.  Indignationem  cenfeo  altiflimi 
incubuifle,  in  illas  oras  praecipue ,  qua^ 
cum  olim  magnas  dignitatis  &  fandtimo- 
nias  Pra;fulibus  aflignatje  ab  Imperatori- 
bus  fuiflent ,  majorumque  noftrorum 
xvo  ad  fuperbiam  &  fuperftitionem  de- 
flexiflent ,  repurgatx  quidem  ab  Epifco- 
pi  Romani  corruptelis  &  erroribus  pu- 
blice  ,  vita  autem  &  aftis  parum  Epifco-  . 
pales  reftores  naftse  funt. 

Pari  exemplo  Pappenheimius ,  con- 
trafbis  in  unum  aliquot  cohortibus 
SchoninCTam  &  Helmsftadium  ado- 
ritur  ,  diripit  fpoliatque  Brunfvigiam : 
Joanni  Bannero  Magdeburgicas  cir- 
cumfidentimunitiones  (nam  urbem  de- 
flagrafle  diximus )  tantum  fui  metura 
ingeffic ,  ut  Calbamfecedens.Bonighau- 
fio  Chiliarcho  &  Virmundo  viam  patefa- 
ceret  ad  Wolfgangum  Mansfeldium ,  ci- 
neribus  illis  incubantem  ,  qui  collediis 
farcinis  ,  deletifque  portis  &  sedificiis , 
rudera  urbis  paupercula ,  Suecis  relique- 
re.  NuncigiturSaxonico  &Suecicote- 
nenturpr^fidio. 

Mcx  Pappenheimius ,  Magdeburgi- 
cis  audlus  excubitoribus,  prasdae  habet 
Lunsburgiam ,  quantumvis  a  Chriftia- 
no  duce  commeatu  juvaretur,  confinia 
Vifurgis  perambulat ,  modo  Weftphali- 
cam  npam ,  modo  Saxonicam  carpit, 
nulliducum  prasliandi  facit  copiam. 

Non  cnim  deerat  Euangelicis  robur  Februar. 
aut  confilium  refiftendi  crraflatoribus,  to- 
ta  perftrepebat  armis  Saxonia ,  qui  con- 
fifteret  ufquam  hoftis ,  nifi  in  oppidis , 
nbn  erat.  Guilielmus  Vinarienfis  Gofla- 
riam  ftrategemate  ,  Gottingam  oppu- 
anatione  divicit.  Duderftatum  &  Eisfel- 
diam  deditione  cepit.  Tottus ,  Suecorum 
duilor ,  cum  circa  Kuneburgum  &  Bar- 

deyi- 


i63^- 


devicum  ftativ.a  Iiabiiiffct ,  ad  fiipciiora 
concendit  Biunfvigia; ,  aiit  li  nialis,  Bi u- 
nonix ,  ubi  Bannerus ,  VVolfci  byti  ob- 
iidcns  cxicus  ,  Guilclmo  Vin.iricnfi  (c 
conjunxerat,  cx  Iiupcra  de  Lobclianis  ag- 
minibus  viftoria  la;tanti.  Illiscnini,  .ib- 
fente  Straubio  Icgato,  gcniuquc  indul- 
gente,  fex  vexilla  cripucrat  Batcndor- 
tius ,  Guilielmi  ducis  tribunus.  Gottin- 
gajparumannona,- ,  rei  tormentaria.'af- 
fetim  repertum.  Accellit  viftoribus  Pei- 
na,  Calcnberga,  Stcurvaldia  ,  Domitza 
quoque  (Mcchclenburgia;  j  id  ad  Albim 
caftrum  eft)  prxlidium  Cxfarianum  de- 
negaverat. 

Agitabantur 
Toreavia; ,  irrito 


Hijioriaram  Lib.  X,  Appendtx, 


pacis  confilia 
Feliciori  au- 


inter  ha;c 
conatu. 

fpicio  Chriftiano  V.  Dania:  Principi,  Ele- 
ftoris  Saxonis  filia  defpondebatur ,  cujus 
{bror  maxima  natu  Georgio  Haffia: 
Landgravio,  fecunda  Maria  Elifabeta  Fri- 
derico  Holfatia:  duci  nupferat.  Germa- 
nus  Chriftiani  V.  frater  ,  Ulricus  ,  togas 
bellique  gnarus  artium  :  legionem  mi- 
litiim  pro  Eleftoralibusprovinciis  regcn- 
dam  fumlit. 

,  RecoUegerat  vires  Comes  Tillius,iun- 
ftufque  Altringero  ,    per  agros  Nori- 

Noriberga , 


cos 


in  Bavariara  tendebat, 
oculus  Germanise  ,  quinque  cohortes 
Euangelicarum  partium  ,  intra  moenia 
receperat ,  dudloribus  Schlammersdor- 
fio,  &  Guilielmo  Henricoque  Solmen- 
iibus.  Ulma  quoque  Suecicis  fe applicue- 
ratpartibus.  Auguftx  autem  Vindelico- 
rum  a  Tillio  pecunia ,  commeatus ,  mu- 
nitio  imperata.  Northgavia&  Palatina- 
tusfuperiorfsede  vaftabantur.  , 

Kalendis  Februarii  Bamberga  a  Gufta- 
vo  Horno  occupata  eft ,  Csefariani ,  qui 
1(532.  prxfidio  erant  ,  Forcheimum  evasere. 
Epifcopus  profugitin  Bavariam.  Sed  Til- 
Martio.  lius ,  menfe  Martio  Tnzy^xTici  Bamber- 
gam  duxit  :  quo  adventance' ,  Hornus 
aftu  fortitudine  temperato  fubtraxit  co- 
pias,  quantumvis  laceratas ,  nofturna- 
que irruptione  fe  de  Tillianis  ultus, Suein- 
furtiim  ordinato  agmine  recefiit.  Eo- 
dem  Rex  univerfo  cum  exercitu  venit. 


^97 

Adcrantci  FridcricusPalatinus,  ejufquc 
fratcr  Ludovicus ,  Erncftus  Vinaricniis , 
JoanncsHoIfatus  Dux ,  Chriftophorus 
Marchio  Badcnlis  ,  Auguftus  Sultzba- 
chcnfis.  'Bernhardo  Vinarienfi  inferiori 
Palatinatus  infjjeftiocommcndata.  No- 
ribcrga  Rcgcm  fplcndidc  xiv  Martiiex- 
cepit. 

Compertoejus  advcntu,  Tillius,  di- 
rcptis,  quatranfibat,  agris ,  oppidifquc 
in  Palatmatum  Superiorcni ,  Ncomar- 
chiamverfusretulitpedcm.  Rex  Danu- 
bium  petiit  ,  urbemque  Donaverdam 
magna  vi  adortus  ,  Rudolphum  inde 
Maximiliapum,  Ducem  Lavenburcricum 
expulit ,  recedentes  pr^efidiarios  machi- 
narum  iftibus  profequutus,  haud  modica 
illorum  ftrage. 

Ejus  infiftens  veftigiis  Tillius,  Rainam 
permunitum  ad  Lycum  amnem  oppidum 
iniedit ,  ripamque  fluminis  Auguftam  uf- 
queaccuratecuftodivit.  Rex  cx  adverfo 
interLycum  Iftrumque  fixit  caftra  ,  o- 
mnelque  Danubii  accolas  ufque  ad  Impe- 
rialem  Ulmam  redegit  in  poteftatem , 
duftore  Sperreufero  ,  Chiliarcho  fuo , 
Lichtenavis  potitus ,  &  Pappenheimi 
caftri  ,  continenti  viftoria  Gunsbur- 
Lavingam  ,  Hochftatum  ,  Gun- 
Kirchbergam  ,  Dillingara 
fui  jurTs  fecit.  Nec  irritus  confilii  in  jun-  ^^«7/. 
gendo  ponte  Lyco  fuit ,  reperto  loco , 
ubi  ob  rips  curvitatem  rapidum  coerce- 
ret  impetum  fluvius.  Ibi  dum  impicrre 
pontem  ftruit ,  frequenti  grandium  tor-  . 
mentorum  falmineiylvampulfac,  quam 
fuo  commodo  Csfariani  ac  Bavarici 
prEoccupaverant.glandefque  exinde  ma- 
ximi  ponderis  in  regios  jaculabantur ,  fed 
munimentis  fe  fuis  protegentes.  Gemi- 
nato  igitur  periculo  exterriti  Tilliani, 
quod  pontem  tranfire  regii  inceprabanc , 
actormentaria  verberatione ,  quam  ar- 
borum  ftrages  tanquam  coelo  taftarura  , 
horribiliorem  mageque  noxiam  efficeret, 
promifcuam  csedem  faciebant  ,  prsefer- 
tim  Ducis  Tillii  crure  tranfverberato , 
Ahringeri  capire  ifto,  excedere  arbuftis, 
fugamque  arripere  deftinarunt.  Igitur 
Tttt  noftis 


gum, 
delfingam 


6p8 


loannis  ClHveri  Eptomes 


nodlis  ufi  umbraculo  Neuburgum  atque 
Ingoiftadium  trcpidi  refugere,  ultra  niil- 
leiuorumdefideratis.  A!ii  longe  plurcs 
tradunt.  InNonas  Aprilis  ea  Cxfariano- 
ram  clad^s  incidit. 

Rexamnempontetranfgreflus ,  mifit 
Neuburgum  ,  quioppidum  a  Maximilia 
no  Bavaro  Tillioqae  defertum  occupa- 
rent ,  Auguftam  Vindslicorum  mox  ipfc 
fibi  aperiri  poftulat.  Eam  urbem  ,  irn- 
periiGermaniciprxcipuam ,  xviiipedi- 
tum  ,  duo  cquitum  figna ,  Csefari  Bava- 
roque  duci  jurata  tuebantur.  Timebatur 
enirn  Pontificiis  Magiftratibus ,  quod  vi 
publica  inibi  repurgatioris  Chriftianif- 
mi  excrcitium  abolcverant.  Itaque  vali- 
dum  prsfidium  civitati  erat  impofitum  , 
armaque  Euantrelicis  omnibus  adempta. 
Rex  prxfidium  ex  urbe  ejici  imperat. 
Oppidani,  hocminime  fuarum  eile  vi- 
rium  cau(ati  ,  honeftas  abitionis  leges 
prxfidiariis  ferriprecantur ,  iifque  obteu- 
tis,  aiunt,  fe  Regis  felicitatem  nihil  mo- 
raturos.  Quarto  die ,  abfccflerunt  cum 
telis  farcinifque  Csfariani ,  adhibitis  iis 
viribus  ,  quibus  coniundi  pertinaciam 
fuam  poffe  fpeculabantur. 

Undecimus  agebatur  Aprilis  dies, 
quando  Rex  Euangelicis  commifit  Au- 
guftanam  Rempublicam ,  Pontificios  a 
clavo  fubmovit.  xiv  ejus  menfis  inftaura- 
vitfacrumexConfeffionis,  ibidem  Ca- 
rolo  V.  exhibitse  ,  tenore ,  docuitque  , 
haud  vanum  fuifle  jubilum ,  quem  ante 
biennium  feculari  religionis  ejus  profpe- 
ritati  confeflores  accinucrant,  quantum- 
vis  Papiftaz  palam  leilum  magis  atque 
ejulatum  rei  Euangelicse ,  quam  jubila 
convenire,  importune  jadiraverant.  Rex 
Senatores  reftitutos  &  civitatem  facra- 
mento  regnoque  Suecico  obftrinxit. 
Memmingam,  Nortlingam,  Campo- 
dunum,  perlegionariosaliquotduces  de- 
vicit,  ipfe  IngoTftadium,  quo  Tillius  seger 
fe  receperat ',  adoriridecrevit. 

Dum  illa  per  Sueviam  Bavariamque 
agerentur ,  Saxonia  noftra  haudquaquam 
expers  novorum  motuum  fuit  ,  qui 
propemodum  aureum  pacis  ,   quo  Da- 


nia,  Sueciaque  colligatae  funt ,  vinculum 

dirupiilent.  Etenim  militares  qua:dam 

Harpyse,  fub  Succo  nomine,  perrepta- 

re   Holfitiara,   colonifque  &  fubditis , 

tam  regiis  quam  ducalibus  ,  atroces  ia- 

fcrre  injurias  audebant.  Accellit  militum 

quorundam  Gluckftadienfium,  in  Kedin- 

gia,  dioecefis  Bremenfis  provincia,  ao-en- 

tmm  ca^dcs.  Poftulati  violata;  pacis  bueci 

Duces ,  nihil  fuo  juffu ,  nihil  regio  com- 

miirum  refponderunt.   Deduftje  ftatim 

cx  Holfaticofolocatcrvxmilitum ,  qu^ 

ad  Francifci  Caroli,   Lavenburgici  du- 

cis,  iignaadfpirabant.  Reges  per  Jegatos 

amicitiam  vcterem  inftaurarunt.  Sub  ha^c 

TottHs,Sueci  Regis  per  Inferiorem  Saxo- 

niam  legatus ,  Buxtehudam  devicit,  Sta- 

dam     commeatu    cospit    intcrcludcre. 

Pappenheimius  ,  Volaterrani  cujufdam 

initar ,  Saxoniam ,  Weftphaliamque  per- 

fultabat.  IIIeEinbecxpotitus,  Vifurgig 

confinia  agere ,  ferre ,   parva  fcd  forcia 

prasliafacere :  Tottum  &  Lohulium  Bux- 

tehudam  uique  inieftari  ,   Stadam   in- 

gredi ,  dioecefin  Bremenfem  j  qua  Stor- 

marias  Ditmarfia^que  obvertitur ,   fsedc 

populari ,  horribilcm  in  modum  fasvire 

in  omnem  fexum ,  ietatem ,  ordinem : 

nihil  facri  profanique  habere.   Tandem 

aliqua  a  Totto  &Lavenburgicoaccept3 

clade ,  Vordam  oppugnare  fruftra.,  Sta- 

dam  deferere ,  per  Hrunfvigiam  Weft- 

phaliamque  in  fiipcriora  contendere  Ger- 

manis,  utaffliftis  ibiRomanenfiumrc- 

bus  levamentum  affcrretur.    Tottus  ad 

Regemaccitus  ,  fubftitutus  ei  Baudis  j 

Gcorgius  Luna:burgicus  Euangelicarum 

in  inferiori  Saxonia  copiarum  fupremus 

reftor  faftus  eft. 

Eleftoralibus  Superioris  Saxonix  exer- 
citibus  pr^erat  Arnheimius ,  quem  pa- 
cis  exfpcdlatione  pene  circumventumac- 
cepimus,  Duce  Fridlando  clam  fubornan- 
te  agmina ,  qua;  exitus  Bohemix  viftis 
prxcluderent.    Nam    Prao-am   ineunte 
Maio  maximis  adortus  vinbus  ,  deditio-    igj^. 
nereceperat,  prxfidiariosdimiferargla-  Mais. 
diatos.  Erant  tigna  peditum  xxil ,  duo 
equitum  :  quse  Leutmeritzara   difcef- 

fcrc. 


(a-e  ,  ubi  robiir  &  nervus  Saxonici  cxcr- 
citus  erat.  Indc  nili  adm.iturailct  abitio- 
ncm  Arnhcimius ,  ac  llratigcmata  pati 
artiHciocluIifletiObruicrc  Albim&:  mon- 
tcs  ,  Saxonicofquc  prohibcrc  Mifnia  fta- 
tucrat  Fridlandus.  At  fpe  fadla  compo- 
fitionis,  lilenti  Luna  Leutmcritzano  pon- 
te  traduxit  fuos  Arnheimius ,  Pirnam- 
que  aiTecutus ,  ibidem  ftativa  habuit. 

Dum  hxc  ad  Albim  fiunt ,  circa  Da- 
nubium  acriter  inter  Recrem  Suecum , 
Bavarumque  Eledtorem  certatur.  Ba- 
varus  Ingolftadii  relifto  Tillio  ,  Ratif- 
bonam  altu  circumfcriplit.  Simulat  ar- 


Htftoriarum  Lib.  X.  /4ppeytdix,  (}<) 9 

cafifcorcgis  pepcrit.  Divcrfia<^rcftiijm 
aniaii  crantl  Mirabantur  alii  rcgis  cle- 
mcntiam  &  liberalitatem,  aliinovos  exc- 
cratidominos ,  l\  quos  fparlim  palantes 
dcprehenderent  ,  dirc  cxcarnificabant , 
auribufqucinterdumaut  nafo  mutilatos 
ncci  dabant.  Sucvia  &  lacus  Acronius  feu 
f>rigantinus  haudpauca  cjufmodi  exem- 
pbcdidere,  quos  facile  imitati  Bavariar 
coloni.  Ravensburgi  &  Elvangx  pra:- 
fidiarii  male  a  rufticis  multati.  At  UI- 
menfes  Stationarii  &  qui  confinia  eorum 
Jocorum  tutabantur ,  mox  ab  agreftibus 
poenas  exegere  ,  crudelitatemque  eorum 


miluftrium  unius  prxfidiaria:  cohortis ,  j  paribus  pcnfarunt  fuppliciis.  In  autores 


extra  portara,    Dum  cives  fe  facris  pa-  | 
rant ,  aditus  urbis  per  illam  cohortem 
occupantur  ,  fubeuntque  moenia  novem  ] 
agmina  equitum  ,    qui  exarmatis  civi-  ! 
bus  eorum  opibus  femet  explevere.    Ra-  j 
tisbona  exinde  Bavaro  quafi  pro  fede  fuit. 
Comes  Tillius ,  ex  vulnere  ad  Lycum 
accepto  ,    bellacem    Ingolftadii   exfpi- 
ravit  animam ,  ex  fortunatiflimo   bel- 
latore  ad  extremum  fortuna;  ludibritira 
faftus. 

Rex  Suecus  qui  urbem  obfidere  coepe- 
rac ,  parum  ab  infelici  ejufdem  fortunse 
iftu  abfuit.  Nam  munitiones  obequi- 
tanti  Ingolftadienfes ,  gradarius  albus  , 
quo  vehebatur ,  glande  furas  infidentis 
pr^tervolante ,  trajeftus  concidit :  eo- 
demque  die  Chriftophorus  Durlacenus 
Marchio ,  caput  jeneo  globo  perculTus 


occubuit 


VranCTchus 


visiliarum  prx- 


facinorum  afperatum  vulgus  culpam 
contulit ,  qui  &c  fupplicium  pendere  ef- 
feratis  coafti.  Cum  autem  Ratisbo- 
nenfes  excurrere  ,  dircptumque  ab  iis 
Weiflenburgum  comperiflet  Rex  Sue- 
cus ,  relifta  Bavaria ,  Donaverdam  re- 
verfuseft,  cumqueAuguftam ,  Rainam, 
Donaverdam,  prsefidiis  farmafTet ,  reli- 
quos  locos  occupantium  fore  veritus , 
graviora  animo  confilia  agitavit. 

Omnis  enim  Germania  bello  inardefl 
cebat.  Per  Alfatiam  ,  &  qua  dioecefis  Ar- 
gentinenfis  patet ,  OlTa  Csfaris  legatus 
cumHarincurtio  ,  igni  ac  ferro  graiTa- 
bantur.  Lichtenavia&  OfFenburgum  in 
cineres  redafba;  :  Spira  recepta,  com- 
meatu  privata ,  ac  mox  deferta  eft.  Neo- 
ftadio  propinquantes  Caefarianos  aggref- 
fus  Axelius  Oxenfternius ,  Regni  Suc-  j^^-- 
cije  Cancellarius  ,  Moguntina;  re£lor 


feftus  atrox  vulnus  tulit.  Quamobrem    dioscefeos,fregiteorumuTipetum,  parte- 
fatius  vifum,  alibi  Martem  expcriri,quam  !  queprxdaiactribuseos  vexillis  fpoliavit, 


unms 


oppugnatione  oppidi  lafTare  mi 
litantium   animos     ~ 
lium. 

Landesberga  ad  Lycum  ,   Landeshu- 


Major  a  Duce  Fridlando  &  Pappen- 

Et  proceflTit  confi-  ^  heimiometuserat.  Etenim  Fridlandus, 

Egra  &  Ellenbogia  deditione  receptis , 

2^aie,  1-anciesDerga  ad  1-ycum  ,   jLandeshu-    confociarc  Bavancis  fuas  copias  parabat : 

ta  ,  Frifingenfis  Epifcope,  Monachiurn    Pappenheimius ,  Haftiacos  fines  perpo- 

ipfum ,  prasda  opulentum  (ibi  enim  Ba-  '  pulatus  ,  Thuringix  minitabatur.   Eo- 

vari  Ducis  regia  etf )  Suecicum  acceperunt    dem  autem  menfe  Belgse  fcederati  perop- 

jugum.  Ibi  cxLmachinseaenea:,  tormen-    portunam  in    Geldriam  &  Brabantiam 


taquc  maxima ,  quaz  Cartaunas  vocitant , 
efroffa  e  terra  Regis  Succi  armamenta- 
rium  implevere.   Earum  una  machina- 


expeditionem  adornarunt,  Hifpanien- 
fibusargentariajclaffis,  qux  ex  nova  Hif- 
pania  maximas  opes  advtftabat ,  naufra- 


1631- 


rumtrigintaaureorummillibusgravida,    giovaldecontriftatisj  Venloab  Henrico 

•  Tttt  z         Bcr- 


70O 


-^'jitnii. 


1^32. 


Bergenfi  derelicfta ,  poft  undecij-n  disrum 
obiidionem  fosderatorum  Reip.  accef- 
iit  Rura:rnund;t  expugnatio  lu^2;ubrior 
Principi  Auriaco  &  exercitui  fada ,  ex 
inopinaro  cafu  Ernefti  Catimiri ,  bella- 
toris  tam  generoii ,  quam  periti  ,  cjui 
fortuita  glande  ab  Oppidanis  torta ,  ca- 
puc  iftus ,  ex  vulnere  occubuit.  Sittar- 
dam  Ocho  Stirumbius  Comes  paucisho- 
ris  fubegit.  Mijusnegotium  Trajedlum 
ad  Mofam  erat ,  finicnte  Maio ,  validif- 
fima  ab  Auriaco  Principe  Henrico  Fri- 
derico ,  obiidione  cindum  ,  dum  inte- 
rim  Wilhelmus  NaiTovius  Caftrum  cru- 
cis  ad  deditionem  adigeret.  Nihil  utrin- 
que  intermiflum ,  quod  folvendaj  adftrin- 
gend;£ve  obfidioni  crederetur.  S^ed  dc- 
fendendaj  urbis  cura  apud  Ifabellam  one- 
ravit  Henrici  Bergenlis  fecelfio  ,  qui  pa- 
lam  queftus  de  Hifpanienfi  infolentia , 
fraudatu{que  militaribus  ftipendiis,adem- 
tum  (ibi  a  Rege  Philippo  iv.  mifiti£e  ma- 
gifterium  ,  fuopte  aufii  refumebat ,  inve- 
terataque  admilites  autoritate  Leodii  fe 
tucbatur. 

Ad  Mofam  fimul  &  Mofellam  Bello- 
naoperabatur.  Ad  Mofellam  Herman- 
fteinum  (Galfi  Ernbreicftenium  voci- 
tant)  Septemviri  &  Archiepiicopi  Tre- 
virorum  caftellum  munitifliraum,  an- 
nuente  Donfino  ,  GaUis  traditum ,  cum 
finitimam  Confluentiam  Hilpani  tene- 
rent.  Inter  quos  &  Gallos  ,  ut  eft  avitum 
ferme  ac  implacabile  diffidiura  ,  lic  & 
crebra;  velitationes  intervenere  ,  donec 
Otho  Ludovicus  Rheingravius  Con- 
fluentia  Hifpanos  exegit,  eamque  ur- 
bem  pecuniis  multatam  Gallis ,  Trarba- 
chium  Suecis  occupavit.Mox  ipfam  Tre- 
yirorum  urbera  Gallispermiiram,  con- 
finiaab  Hifpanis  deiertamemorant. 

Argentinaquoque  ex  hoctemporere- 
gias  amplexa  partes  ,  tres  equitum  tur 


Joannii  Cluveri  Epitomes 

inagris  Noricis  coUoCaverat.  Sultzba- 
cum  us  locis  confineeft  ,  AuouftiPala- 
tini,  cui  HoHatica  Princeps  nupfit ,  op- 
pidum.  Id  a  Bayaricis  interceptum ,  Au- 
guftus  ipfe  recuperavit,  fuaque  in  arce 
Joannem  Ducem  ,  conjugis  Germa- 
num,  excepitdecenter :  primores  urbis 
&:  aulicos  metu  propinquantis  hoiiis, 
Noribcrgam  traduxit.  Cum  autem  Se- 
ptemvir  Bavarus  relifto  Ratifponx  prx- 
fidio ,  cxxxiv ,  vexillaequitura  ,  x,viii  pe- 
ditum  ,  viir  Junii,  junxifle  Walfteinia- 
nis  diceretur,  Rex  prope  Noribergam 
mature  communivit  caftra,  fprfafque 
hincinde  vires  quamcelerrime  m  unum 
contraxit.  Dum  id  agitur  ,  Tupatelius 
Chiliarchus  apudNeocomen  (Neumar- 
chiam  appellant  indigense)  circumventus 
a  Fridlandicis ,  ftrenue  dimicando  capi- 
tur  5  legio  ipfi  commiiTa  propemodum 
conciditur ,  haud  modico  Regis  dolore. 
Hinc  caftra  caftris  oppoiita,  ineunte 
Julio  ;  tentata  utrimque  prslia ,  fed  mi- 
noris  momenti ,  neutris  ducibus  totam 
aciem  in  difcrimen  adducere  volentibus , 
Fridlandoinidintento,  ut  annona  Sue- 
cos  premeret  :  viciflim  Suecis  fubfidia- 
riis ,  qui  conjungi  caftris  cuperent ,  pabu- 
la  pr^eoccupantibus.  His  certaminibus 
Julius  menfis  a6lus. 

At  Pappenheirnio  novus  Saxonum  in- 
feriorum  exercitus  negocium  faceiTebat, 
quem  Dux  Luna:burgicus  &  Baudis  cir- 
cumduclabant ,  quocunque  verfiitiflimi 
holtis  impetus  ferebatur.  Ille  vero  ab 
Hifpaniarum  hxrede  Ifabella  accitus ,  in 
Bel2;ium,  poi^remo  iter  flexit ,  metuen- 
dushoftis,  quacunque  pergeret ,  pavo- 
remqueiecum  actimorem  vehens.  Ejus 
vefi:igia  leaens  Wolf.  Henricus  Baudis  , 
cum^Duce  Georgio,  quinque  equitum 
M,  o£lo  peditum  Eisfeldianos  inagros 
immiiit.  Duderftadium,  operibus  &  pra:- 


Julie. 


mas,  fexcentoiqueScIopetarios  Guftavo  ,  i7dio  municum  a  Pappenheimio ,  ad  de 
Regi  in  fupplementum  mifit.    Qui  co-  ,  ditionem  redegit  ,  valla  &  munitiones 
gnita  Ducis  Bavariin  Noricos  profcdtio- 


yunio. 


ne  ,  Donaverda  propere  Noribergam 
advolavit ,  ca^natuiqueibi  x  Junfi ,  no- 
dlurno  itinere  rediit  ad  exercicum  ,  quem 


litionem 
folo  ^equavit. 

Hanc  miferabilem  Teutonicis  urbi- 
bus  fbrtem  diuturnum  bellum  attraxit, 
uc  modo-  divites  ,  munita; ,  iplendid^ , 

modo 


Htfloriamm  Lih.  X.  <tAppendix. 


31534. 


modo  inopes  ,  laCera:  ,  ((.^iialiclx  vidc- 
rcrniir.  Lubcna  Liifatix'  civitas ,  intra  dc- 
ciauim  dicm  bis  a  Ca.'(arianis ,  fcmcl  a 
Saxonicis ,    capta ,  libidincm  viftorum 
explcvit.  Ad  Sktaviam  vario  Martc  cer- 
tatum.  Numero  cnim  bcllantium  Co:- 
fariani  vinccbant  ,    cum  quatuor  Saxo- 
nicx  lcgioncs  rcgiis  apud  Noriberoam 
,  cattris  fbciarcntur.  Ubi  vcro  Brande- 
burgici   &    Sueci  auxiliarcs   commixti 
funt  Saxonicis ,  res  Euangclicis  fubUI- 
rico  Danico  Piincipe  ,  Joannc  Arnhci- 
mio  ,  Jacobo  Dubaldo  ,  feliciusprove- 
nere. 

Major  Glogovia  capta  ;  Joan.  Got- 
!zius  fex  vcxilla  peditum  ,  decem  equitum 
tridere ,  paftaquelibi  &  iis  incolumitate, 
ac  melionbus  armis  politis ,  fuperiorem 
in  Sileiiam  abire  juflus  c(t. 

Cajterum  Pappenheimianus  exercitus, 
ineunte  Augufto  ,  Trajedlum  attigic, 
pontibus  Mofan^;^ftravit  ,  commeatu 
intercludere  oblidefttes  laboravit.  Fruftra 
omnia.  Henricus  Fridericus ,  obfiden- 
tium  Imperator,  GuilehnumNaflbvium, 
Hi/panicarum  ,  qu:E  in  vicinia  erant.mu- 
nitipnum  expugnatorem ,  in  caftra  ac- 
civit  .Marchio  Sancrucius,  Joannes  Naf- 
fovius,  qui  Hifpanienlibus  prjcerant ,  ex- 
perimentis  dedicerant ,  quantumvis  pro- 
digi  (anguinis  humani  forenr,  nequic- 
quam  le  &  incaflimi  pugnaturos. 

Igitur,  Pappenheimio  extrema  confi- 
dentia  in  obfeirores  irruente ,  maxima- 
rumque  machinarum  idibus  vix  cedente 
ejusexercitu,  quies  Hifpanieniibus  pla- 
cuit,,  quos  &  cavillando  acclamafle  Ger- 
manis  feruntur  :  Vigilate  ,  orate  ,  date 
nobis  pecuniam  ,  &  pucrnabimus.  CsEii 
Pappenheimenlium  fupra  mille  quin- 
gentos.  Trajeftum  xiii  Auouftifoede- 
rati  Belgii  reftonbus  dedicum  eft.  De- 
cretumiBi  utriufque  religionis,  Roma- 
naj&reformatsexercitiuin.  Relifta  E- 
pifcopo  Leodienli ,  qu£E  prifcitus  fuerat 
eo  loco  jurilHiftio  :  ii  qui  demigrare  ur- 
becuperent,iis  permifliim.  Limburgum, 
Sarivitium  ,  Falckenberga ,  Dalemaeaf- 
dem  leo;es  fubiere.  Pra:cefler3t  exeunte 


701 

Julio  clades  Fridlandicorum  ad  Freifta- 

dium.   Ibi  maximam    vim  annona:  & 

commcarus    congcftam  d  Ca:firianis, 

ubi  refcivit  c  captivo  Ccnturione  Rex 

Succia: ,  Tupatclium  nuper  .i  Duce  Frid- 

lando  folutum  ,  cum  cquitibus  fclopeta- 

riis  co  amandaverat.  lllc  porta  petardis , 

utvocant,  rupta,  nofturnus  irrupit  in 

oppidum  ,    pccora    abcgit  ,   annonam 

cmnem  cremavit.  Rex  iple  rcvertentibus 

fublidio  futurus ,  Ca^farianos  qui  id  da- 

mni  ulcum  exierant ,  cx  inlidiis  adortus 

eft,  magnaque  casde  profligavit.  Vigilia- 

rum  prsfedum,  Sparrum  nominej  capti- 

vum  abduxit. 

Interea  Herbipoli ,  Sueinfurti,  Kit-^ 
zinga;  confluxerant  auxiliares  Suecorum, 
Rhenan^  ,  Saxonic^e ,  Hafliacse  copisc , 
ut  exercitum  cfEcerent  l  millium  :  Quse 
medio  Auo;ufto  coniunftaj  caftris  recriis , 
non  tantum  ^quarunt  vires  ,  led  &  au- 
daciam  concivere  ultro  laceflendi  Cxfa- 
rianos ,  vallisfetenentes. 

Poft  triduanas  fulminationes  machi- 
narum  &  leviora  certamina ,  ab  explora- 
toribus  cognitum  eft,  Ca:farianos  abi- 
tionem  parare.  Id  dolo  an  per  focordiam 
nunciatum  ,  ftimulavit  regios ,  ut  caftra 
Fridlandica  adorirentur.  Dieseratxxiv  i^^S*' 
Augufti ,  quitotus  vehementiflimo  con- 
flidlui  datus  ,  fumo  flammifque  totus 
mons,  ubi  conferebantiir  manus  ,  ex- 
ardefcere  vifus  eft.  Nox  pr^Elium  dire- 
mit,  cum  nequemunitionibus  fe  Frid- 
landici,  nequecamporegiipellipateren- 
tur,  atquepropterarbultaequeftris  ex- 
plicari  acies  Hcquiret.  Ex  utraque  acie 
egregii  bellatores  hoc  prxlio  deiiderati, 
e  Sueca  feptingenti  circiter ,  e  Fridlandi- 
ca  mille.  Fridlandus  &  Vinarienlis  Bern- 
hardus  tam  vicini  exitio  fuere ,  ut  equi 
inlidentium  globis  fternerentur.  Tan- 
demvni  Septembris  die  defe£lum  haud 
dubie  annons  veritus  Rex  Guftavus » 
prior  mutavit  caftra ,  &  Neoftadiumad. 
Aicfchamfluvium  concefllt :  Noribero-se 
peditum  regimina  viii ,  trecenti  equi- 
tes  relifti.  Dux  Fridlandus  Noribergse 
potiund^  fpe    dejeftus  mceniis    caftris 


Tttt 


P3§ 


if. 


701  loannii 

pagifqueconfinibus  ,Forcheimura  celer- 
rime  contendit ,  extremum  difcedentis 
agmen  carpentibus  Noribergenliurn 
prjBiidiariis. 

NuDum  difcordanti  Germanis ,  ex 
tanta  tot  raillium  animarum  confluge 
ac  ajrumnis ,  remedium  fuit ,  nullum 
lacrymis,  doloribus ,  fu(piriis ,  alibiap- 
paruir  levamentum.  Bavaria,  Suevia , 
Alfatia,  Rheni  Palatinatus,  Saxonia,  Sile- 
fia  nihil  exinde  pacis  percepere. 

Fuggerus  Landsbergam  Bavaricam 
viextorlit  Suecis.  Per  Sileiiam  Saaanura, 
Sprottaviam ,  Stemaviam,  Wolaviam, 
Lignitium  fubeaere  Saxonici.  E  dioece- 
li  Trevirorum  alia  manus  militaris  in 
Alfatiam  infufaeft.  Eam  Ofra&  Mon- 
tecuculius  fuis  junxere.  Wirtember- 
^iam  ,  Badenam  &  Argentinenles  agros 
direptioni  habuere.  Brettam  Melanch- 
thonis  patriam ,  compuHis  ad  deditio- 
nem  pr^elidiariis  expugnarunt ,  portas 
&  mcenia  diruerunt  oppidi ,  Reutlin- 
oam  Wirtemberoicam  exulTere.  Illos , 
adulto  Auguflo ,  ad  Wifelochum  ex  infi- 
diis  adortus  Guftavus  Horn  cum  Rhein- 
gravio  ,  quamlibet  fortiter  pugnantes  , 
in  fugam  egit.  Wifelochum  liberatum. 
Montecuculius ,  Ofla  ,  Henricus  Met- 
ternichius ,  qui  Heidelbergse  praierat , 
irriti  expeditionis  fuere,  nifi  quod  Ar- 
gentoratenfis  ditio  abiis  plurimumda- 
mnicepit.  Perfecutus  illos  Horn,trajecit 
prope  Argentoratum  amnem  Rhenum , 
cumque  Ottone  Ludovico  Rheingra- 
vio  ,  perhumaniter  in  urbe  exceptus ,  in 
fuperiorem  Alfatiam  arma  vertit.  Eft 
ibi  Benfeldia,  caftrum  apprime  muni- 
tum ,  prjEcipuum  illius  rra£lus  propu- 
gnaculum  ;  Id  obfidere  Horn  coepit , 
StoIhofena&  OfFenburgo  pr^eoccupatis. 
Eadenfis  Marchia:  partem  Guilielmus 
Durlacenfis  ,  cui  Cacfaris  judicio  adem- 
ptaante  decennium  fuerat,  recuperavit. 
Benfcldia  finiente  demum  Oftobri ,  de- 
ditione  capta  eft :  quam  vi£loriam  plero- 
rumque  Airati,£  oppidorum  fubjugatio 
auxit. 

Cum  autem  Saxonis  Septemviri  co- 


Cluveri  Epitomes 

pi^  partim  in  Silefiam  ,  partim  ad  Con- 
firmanda  regis  Sueci  caftra  efTent  amaa- 
dats  ,  defenlbribus  nudat^e  provincia: 
ejus  ,  injuriis  patebant  irrumpentium. 
Occalioni  id  fiuTitum  Fridlandicis  eft. 
Henricus  Holckius ,  e  nobilitate  Danica 
Csfariani  exercitus  Tribunus ,  e  caftris 
I  delegit  0(fto  millia  armatorum  ,  tremen- 
dam  Narifcis ,  Mifnias  &  Saxonibus  ma- 
num.  Crematipaflim  eorumvici,  ex- 
haufti  pabulationibus  incola?.  Holckius 
ad  ipfamElefloris fedem ,  Drefdamuf- 
que ,  pabulabundus  procefiit ,  fumoque 
pene  fuburbanorum  pagorum  Septemvi- 
ralem  aulam  implevit.  Alius  Cazfariano- 
rum  manipulus  Annsbergam  diripuit, 
exa6lifque  a  civitaiebismilleimperiali- 
bus,  Narifcos  fsde  vaftavit.  Zuiccavia 
!  honeftisconditionibus  Cx^farianum  pra:- 
!  fidiumadmifit. 

!       AtAlbertus  Walfteinius,  Fridlandisc 

}  Dux,  folutis,  utdiximus ,  adNoriber- 

I  gam  Caftris ,  partitus  eft  copias,  autumno 

!  ineuntc.  Bavaricas  legiones  in  Bavariam, 

I  Jacobum  Gallam  cum  validis  agminibus 

'  in  Bohemiam  ablegavit ,  Franconiam  fi- 

1  bimet  ipfi  difponendara  retinuit.  Gallas 

:  tranfeundoLaufenam  ,  Grevenbergam  , 

Hirtzbruccam ,  Sultzbacum,  Csefanfub- 

egir  :  Noricum  populationibus  &  in- 

cendiis  pene  delevit.    Egrae   fe  junxic 

Holckio. 

Rex  Suecus ,  flexa  in  Bavaricos  facie , 
Winsheimo  Dunckefpulam  tranftulitca- 
ftra.  Bernhardum  Vinarienfem  Kitzin- 
gs  reliquit  aut  Sueinfurti ,  Fridlandi  mo- 
litionesobfervaturum:  Guihelmum  ejus 
fratrem  remifit  Erfordiam. 

Fridlando  duci  Culmbacense  ditiones 
&  Coburgicje  mox  prsed^e  &  direptioni 
fuere :  Culmbacum  ipfi  fortiflime  refti- 
tir.  Coburgum  viftas  pr^buit  manus , 
arx  mafcule  propugnata  fufoque  felici- 
ter  irruentiura  fanguine ,  Saxonixduci- 
bus  confervata  cft. 

Nec  mora  apud  Vindelicos  bellan- 
di.  Sueci  enira  Regis  Centurio ,  cui  Rei- 
nam  commiferat  rcgendam  ( Mutefal- 
lum  vocant  yirum)  cum  temere  Bava- 

ricit 


Hijloriartim  Lib,  X.  liyfppefjdix. 


ou- 


ricls  rcftituiflet  oppidum  ,  fubclola: 

bernationis  poenas  ccrvicc  cxlblvic.  RXi- 

na  ineunte  O6lobri  Suecis  rccupcrata. 

CxHirianis  plurimumniomcnti  in  e- 

^f^tfmb.  qijij^^jy  Uohm  Croatico  erat  iitum.  U 

gnarus  Vinarieniis  Bcrnhardus,  inopi- 

nato  infultu  eafce  turmas  Sultzbachii  op- 

preflit ,  diflipatifi:]uc  &  laccratis  dccem 

vexilla  extoriit.    Is  cafus  Fridlando  du- 

ci ,   qui  per  faltum  Thuringiacum  ir- 

rumpere  in  Thuringiam  cogitarat ,  cau- 

lam  mutandiconiiliipra;buit. 

Poftquam  dux  Bavarus  Ratifponam  fe 
leccpit  ,  Kniphuiius  Laufenam  &  con- 
lerminos  ei  locos  redegit  in  Sueci  Regis 
verba  :  Siibmiiros  a  Bavaro  duce  fubii- 
diarios  Rex  ipfe  nodurna  invaiione  con- 
cidit. 

Sub  hxc  Gallas  &  Holkius  per  Na- 
lifcos  &  Saxones  pra^validas  agitantcs 
manus ,  quacuncjue  tendebant  ,  omnia 
tanquam  tempeuate  proftravere.  Al- 
tenburgum  &  Chemnitium  fuse  debili- 
■  tatis  confcientia,  palmas  eis  porrexe- 
runt ,  Holkius  fub  iplis  Drefda;  mosni- 
bus  cum  Vizethumianis  manipulis  con- 
flixit  :  Machinarum  ex  urbe  ingruens 
'  grando  fulminea  audaces  ejus  impecus 
protelavit.  Propridie  Nonas  Odobris 
Freiberaam  Gallas  &  Holkius  perdo- 
muere:  cives  direptionem  bonorum  , 
centies  mille  imperialibus  ,  Eleftoripfe 
fepulcreti  Septemviralis  violationem  o- 
ftuagies  milleimperialibus ,  quos  Tale- 
ros  vocitamus  ,  redimere  coaftus  ell. 

Ea  damna  fanarunt  Sileiiaci  progref- 
fixs.  Ibi  enim  circa  Olaviam  tranf- 
grefliis  Viadrum  flumen  Arnheimius ; 
profpere  cum  Cxfarianis  conflixit  Ka- 
lend.  Septembris  ,  inferioremque  o- 
mnem  Sileiiam  fosderatis  Euangelicis 
fubegit  :  Cxfariani  Oppeliam  &  Con- 
(elum  refugere.  Nec  tamen  fida  illis 
ftatio  Oppelis  ,  Euangelicis  eandem 
quoque  exeunte  Septembri  vi  expugnan- 
tibus. 

Dux  Fridlandus  hoc  militaris  glorix 
faftigium  in  diminutionem  fui  acci- 
piens 


705 


in  Saxonicis  ditionibus  facere 


fcftinavic ,  quK  Arnheimius  in  Cxfaria- 
nis  faccret.    Igicur  Plavenam  ,  Altcn- 
burwum ,  Bornani,  tradufto  cxcrcicu, 
Liplix    propinquat  ,    quum    aiia  partc 
Holkius ,  &   Gallas  Mifnam  ,   Oicha- 
zium  ,  Lummiclium  ,  Vurtzcnam  dire- 
pcionibus  auc  inccndiis  deformarent.  Li- 
piia  dcfcniione  defperans  advcrium  vi- 
rcs  Cx'[arcas ,   xxi  i  Oftobris  fe  permific 
Holkio,  tolerabiles  paifim  conditiones 
conforcibus ejus  fidei,cui  ipfe  initiacus eft, 
indulgcnci.  Poltridiecontiguum  Lipiia: 
caftrLini ,  quod  BleiiFenburgum  appelli- 
tant,  Cslarianisdedidit  Joannes  Voppc- 
lius,  idque  facinus,  ut  inhoneft:um,  mini- 
meque  decorum  dignitati  fua: ,  pofliea  ca- 
piteluit.  Lipiieniibus  L.  Talerorummil- 
liaimperaca,  cives  exarmati.  Prxcefle- 
rant  exemplo  Weiflenfelia  ,  Naumbur- 
gum,  MerfeburgiUTi,  prsfidiumqueferre 
quam  exitium  maluerant.Hallamquoque 
Hatzfeldius  Ccciari  receperat.  Sed  arcis 
excubitores  eum  oppido  rurfus   exege- 
rant.  Certa  Septemviratui  Saxonico  per- 
nicies  imminebat ,  Pappeaheimio  etiam 
Comice,  exirrita  ad Trajedtum  expedi- 
tione ,  revertente  in  Saxoniam  ,  irafque 
minaces  haud  obfcuris  indiciis  promente, 
Cum  enim  Baudis  Paderbornam  Weft- 
phalicam  oblidione  premeret,  accurfli 
Pappenheimianorum  exterritus   abfcef- 
fit  urbe ,  gnarus  longe  imparem  le  viri- 
bus  fore.  Ejus  quingentos  equites ,  Bra- 
cellias  invafit  Comes  Gronsfeldius.  Sed 
Baudis  ,  equeftrimanuftipatus ,  cruenta 
eos  pugna  liberavit ,  fuumque  damnum 
trium  machinarum   hoftihum   Ipolio  , 
ipforumque    fuga    invaforum     folatus 
eft.    Atqui   mox  gravius  ipfi   pericu- 
lum  concivit  Pappenheimii,  Merodii  , 
Gronsfeldii  conjundlio ,  duodecim  bel- 
latorum    miUia   in    eum  raptantium  , 
vixquinque  millibusinftruftum.  Ibive- 
ro  a  prudentia  &  confilio  falutem  mu- 
tuatus ,  Mindam  regredi  ftatuit ,    tali- 
que  artificio  recedentem  aciem  mode- 
ratus  eft,  ut  nontantum  illxlas  ab  ho- 
ftili  violentia    lervarit  opes  arque  co- 
pias  ;   verum  etiam  tergo  inbsrentes 

Pappen- 


704  loannis.  Cluveri  Epitomes  ? 

Pappenheimianos  Equites  tribiis  vexillis    eft  PoftriciiecumSoInebulasdifpuIiflet , 
exlpoliarit.  Rex  cibum  afpernatus ,  implorato  Do- 

Qui  in  partem  curarum  veneratantea  1  mini  Jefu  Numine,  confidtnter  inho- 
Dux  Lunzburgicus ,  ad  Wolferbytum  \  ftera  duxit.  Confcrtje  funt  ftrenue  ma- 
tunchxrebat.  toproperatis  itineribus,  ;  nus.  Circadecimamdieihoram  valefce- 
XX  equitum  turmas  perduftat  Gronsfel-  j  batprslium,  totifque  in  fe invicem  viri- 
dius,  nodurnaqueirruptioneaprasfidia-  j  bus  invehebantur.  Cum  finiftra  Equita- 
riis  intromiflus ,  in  obfeflbres  irruit ,  j  tus  Ci'fariani  ala  in  fugam  proclinaret , 
univerfos  diflipat ,  multos  eorumcapit,  ;  ferventiori  raptus  viftorix  ftudio  Rex, 
Georgio  Luna:burgico  ^egre  fuos  intra  !  validam  Smolandorum  equitum  manura 
Brunfvicenfium  machinarum  jaftus  re-  j  in  fugibundos  agit ,  confertiffimofque  in 
Ceptante.vexillisnovemdefideratis.  HsEC    '    "      "  ■       ■  "       ■•^ 

vexilla  Hildefianis  monftrata ,  fidem  fe- 
Cere  cladis  fociorum  ,  perfuaferuntque , 


ut  ferociter  oppugnanti  urbem  Pappen- 
heimio  ,  intra  triduum  ad  deditionem 
Confentirent.  Stipulati  duabusauriton- 
nis  falvas  opes  ,  religionem  liberam  , 
prsefidiumque  intra  duo  millia,  contra 
quam  pafti  erant ,  omni  auro  argento- 
gue  fado  excutiuntur  ,  ave£loque  Wol- 
ferbytum  potiori  commeatu,  in  trifte 
rediguntur  fervitium. 

His  rebus  peraftis  ,  Pappenheimius 
Vifurgis  tutamen  Gronsfeldio  mandat , 
altiufque  profedus  Mulhauiam  fui  juris 
facit ,  Saltzam  ,  Xongam  &  Creutzber- 


hoftes  illatus ,  dum  inftantiffime  eos  ur- 
get ,  acceptis  aliquot  vulneribus ,  fpiri- 
tum  ,  quem  Creatori  fuo  ,  pro  tuendo 
ejus  fandiilimo  cultu  ,  devoverat ,  in  ar- 
mis  pofiiit.  Vulgatum  ejus  exitium , 
Croaticis  agminibus  fiduciam  peperit, 
ut  alam  Recis  viftricem  circumeundo , 
in  impedimenta  involarent  Suecica.  Scd 
inconcufla  Teutonum  ,  Suecorumque 
conftantia ,  magna  cum  clade  funt  reje- 
fti.  Siniftrum  enim  cornu  equitum  tam 
dextreBernhardus  Vinarienfis  rexit ,  ut 
oppofitam  aciem  ,  quantumvis  acriter 
dimicantem  ,  &  ipfe  campo  pelleret. 
Jamque  debellatum  plerique  exiftima- 
banr ,  cum  fatis  fuis  aftus  Pappenheimius 


gam  diripit ,  Septemviratui  Saxonico  ex-  !  Halla  derepente  advolat ,  effufos  in  fu- 

fequias  ftruit.  gam  C^efarianorum   ordines  reftituit , 

Tantis  fosderatiPrincipispericuHsex-    mixtifque  fuis  agminibus ,  quasnucleus 

Hovmb.  citatus  Rex  Suecise ,   accelerandas  fup-  }  &  medulla  Romanenfium  exercituum 

petias  decrevit.  Quamobrem  compofi-  '  habebantur ,  afperiorem  longe  in  tene- 

tis  pro  tempore  Bavaria,  (ubiLandes-    bris  pugnamaccendit  ,quamquafulgen- 

bergam  redegerat  ad  obfequium  Chri-  1  te  Soledefunftierant  Euangelici,  eoque 

ftianusBirckenfeldius)Suevi3,Franconia,  '  in  conflidlu  animofam  animam  cum  fan- 

per  fylvam  Thuringiacam ,   ubi  fuas  ei  \  guine  exfpiravit.  Adoftavam  noftisho- 

confociavit  legiones  Bernhardus  Vina-  I  ramextradlocertamine,  celTerunt  tan- 

rienfis,Arnftadium,Suarciburgum,  Er-    dem  Casfariani,  reliftaque  farcinarum 

phordiam  progreflus ,  reliftaque  ibidem    &  machinarum  parte ,  Lipfiam  refuge 


1^32. 


iSji. 


Regina ,  Naumburgum  tertio  Kal.  No- 
verabris ,  perBrandenftenium  Tribunum 
habuit.  Priufquam  Pappenheimiani  jun- 

ferentur  Fridlandicis ,  praslio  dirimen- 
am  Septemviratus  pofl"efIionem  duxit. 
Concurrunt  infeftse  acies  ad  Lutze- 
nam  oppidulum ,  cui  ingeniofiis  aliquis 
vocabulum  a  Gra:co ,  A  v^cji/,  hoc  eft ,  fin- 
gultiendo  indidit.  Ipfis  Nonis  Novem- 
bris  prielufum  levioribus   certaminibus 


runr.  Interiere  capita  hominum  utrin- 
que  ad  ixmillia.  E  C^farianis  cecidere 
Duces,  prxterPappenheimium,  Abbas 
Fuldenfis ,  Bartholdus  Wallenfteinius , 
Com.argus ,  Breunerus ,  Witzlebius :  ex 
acie  Suecica  ,  Iflerus ,  Gerftorfius ,  alii- 
que  :  viftoria:  gaudium  pene  exftinxit 
pra^cox  Regis  Sueci  interitus ,  quem  adeo 
averfata  eft  purioris  Chriftianifrni  Eccle- 
fia ,  ut  mortuum  toto  femeftri  vix  cre- 

diderit. 


Hijlorlartim  Lib.  X.  yippe»4ix. 


5.  Nov. 


didcrit.  Exegcratannum  xcAtis  fcrc  doo- 
dcquadragcJimum ,  Princcps ,  cui  parcm 
Succia  nullum  ,  rcliquus  orbis  paucos 
dedic. 


Ejus  mortecompertumcft,  quodipfe 
fui  cafus  prxfagus  pronunciafTc  fcrtur : 
Noninunius  capite  mortalis  ponendam 
falutem  Ecclefia: ,  bonxquecaufetrium- 
phum ,  fed  in  ipiius  Jcfu  Chrifti  Servato- 
ris  Opt.  Max.  favore  ac  patrocinio.  llle 
enimcajfoMacchabxo,Jonathas,Simo- 
nes ,  Hyrcanos ,  in  promptu  habet ,  la- 
bantis  Reipub.  vindices. 

Dux  Fridlandus  poftridie  prazlii  Li- 
pfiam  ftatim  deleruit  ,  indignatufque  le- 
rio  ,  aliquos  Ordinum  Dudtores  figna 
deferuille ,  &  commihtonum  exfpoliaffe 
farcinas ,  ab  eis  Pragaj  poftea  capitis  fup- 
phcia  exegit.  Henncus  Holckius  claves 
urbis  Senatui  Lipfienfi  reftituit.    Saxo- 
nici  eam  x  Novembris  confeftim  rece- 
pere.    Viftori  exercitui  ,   concra  quam 
accidere  confuevit  ,  non  ceciderunt  ex 
capicis  fui  jaftura  animi:  quin  ad  ultio- 
nem  acrius  exarfere.    Dux  Vinarienfis 
equitatu    Saxonico  ,    &  Lunaeburoico 
confirmatus  ,    Chemnitzium  oppidum 
prasvalide  adortus ,  prsfidiarios  ad  de- 
ditionem  adegit.  Kniphufio  Plciflenbur- 
gum  ineunteDecembri,  ipfoque  Chrifti 
Natali,  Zuiccavia  viftas  manus  prasbuere. 
Prasfidiarii  Bohemiam  verfus  dedufti. 

Quo  die  Rex  Suecus  viftorem  fpiri- 
tum  emifit ,  eodem  Moltzheinmm  Alfa- 
tiseifubegit  Guftavus  Horn  ,  decimo- 
que  poft  die  Octo  Ludovicus  Rheingra- 
yius  prope  Brifacum  equitatum  fudic  Cx- 
farianum,  Et  ne  fortunam  partium  ,  in 
capiteregis  ,  tanquam  mucrone  teli,  ob- 
tulam  crederes  ,  Seleftadiuni  ,  valen- 
tifllma  obfidione  contufum  ,  iii  Dccem- 
bris  eidem  Horn  fubaftumeft.  Mox& 


705 

plcnam  redintegrAionem  pafta.  Joar\- 
ncs  Schmidius  Argcntoratcnfis  Thcolo- 
gus ,  quem  annis  adhinc  xx ,  Argentina: 
audicbamus  ,  reformati  Chriftianifmi 
cxercitium  ibi  publica  autoritate  inftau- 


ravit.  Hagcnovia  fimilitcr  Succicum  ad- 
mifit  pra^fidium.  Franckenthalium  i6 
Novembris ,  Fridcrici  Palacini ,  Bohe- 
mia:  quondam  Rcgis  ,  partibus  reddi- 
tum  j  Hifpanienfe  pr^fidium  in  Lucera- 
burgiam  dedudlum  eft. 

At  Fridericus  ipfe  Moountiaci ,  cum 
plerafque  diciones  avicas ,  adjucu  Regis 
Sueci,  revocafletad  obcdientiam,  fati- 
gatam  fbrtis  humanje  inconftantia  ani- 
mam  Deo  reddidit  19  Novembris,  re- 
lidis  decem  ex  EHfabecha  Bricannica  li- 
berisimpuberibus.  Frater  ejus  Ludovi- 
cus  Philippus ,  &  ipfe  per  hanc  tempefta- 
tum  avfpet^i!/,  pacerna   hxreditace  mo- 
cus,  adminiftracionem  Eleftoralium  ter- 
rarum  capeflit.    Axelius  Oxenfternius, 
regni   Suecias   Cancellarius   ,    fufcepta 
Chriftinae,   filise  Regis  feptcnnis  ,    re- 
V  gnique  hsredis  unicse ,  tutela ,  Ludovico 
regimen  Palatinatus  tradidic. 

Emortualis  illeprincipibus  Viris  raen- 
fis,  Colonienfi  quoque  dicecefi,  profu- 
gorum  Pr^falum  rccepcaculo  ,  funeftus 
excicic.    Nam  WoIfF.  Henricus  Baudis  , 
evicato  Pappenheim.iano  infulcu ,  Haflia- 
cisauftus  cohorcibus,    Siburgum  Bcr- 
o-enfis  Ducacus  oppidum,  cum  opiparo 
commcaru  inccrcepic  :   exinde  exercicu 
in  Colonienfem  diftriftum  cranfporta- 
to ,  longum  &  latum  de  fe  terrorem  in 
confiniaprojcftavit.  Municipia,  caftel- 
la,  oppida,  inqueiis  Linrzium ,  Blanc- 
kenburgum  ,  Vindeca,  Reineca,  Ober- 
wintera ,  viftas  tetendere  palmas.  An- 
dernaco  vi  expugnaco  .   armati  omnes 
cxLi.  Orfbjum  aGuilielmoNailaviofoe- 


Columbaria,  feuCoImaria,  urbslmpe-  '  deracisBelgis  fubadlum. 
rialis  ,  quam  quinquennio  ance  Csfaria-  i  Inccrea  Colonienfs  Teubifcum  fua- 
ni  puriorisexercicio  religionisfpoliave-  ramcommodopartium  muniunc,  dbna- 
rant ,  pertazfa  infueta;  fervitutis,  fimul-  i  tum  id  municipium  Cux  civitati  obcen- 
que  verita  prxpotentcm  Euangelici  dentes.  Baudis  eos  dt-fiftere  horcatur , 
exercicus  gladium,  fe  ulcro  pcrmific  pergencesinopinacoobruic.  Id  uicifcen- 
Horn  ,    folenni  formula  (kx  libertatis  |  aiftudioprorumpunc  Colonicnfcs,  dum- 

V  V  v  V  qae 


7o(j 


loannis  Clti  veri  Epitomes 


gue  militem  quendaA  in  D.  Urbani  Ba- 
lilica  captivum  attinent ,  ille  immiilo  in 
nitratuni  pulverem  i^ne  fanum  incendit, 
trecentofque  fecum  mortalesletodedit. 
Ita  Numinis  ira  coeleftis  inquietas  homi- 
num  molitiones,  turbulentaqueconlilia 
flagellat.  Quod etiam  per Gallias  enituif- 
feaccepimus. 

Intcr  fratrem  enim  Regis  Gaftonem, 
Aurelianenfem  Duccm ,  &  Cardinalem 
Richelium  limulratem  cxarliile  ferunr. 
Eam  robur  traxifle  monet^e  iignatione 
aliifque  /uribus ,  qus  Duxfibi,  utpro- 
ximo  Coron^  ha;redi ,  &  juxtaacRegi 
convenire  afleruerit ,  Richelius  negave- 
rit.  loitur  indignabundum  Aurelianen- 
fem  fratris  regia  exceflifle ,  Regem  Au- 
reliano  impofuifle  prseiidium.    Cum  id 
libi  dedecori  aut  periculo    fore  cenfe- 
xet  Aurelianenfis  ,  aliquandiu  iis  locis 
iuam  prsefentiam  fubtraxifle.   Scriplifle 
intenm  milites ,  quos  commune  ei  feu 
odium  ,  feu  gratia  partium  conciliave- 
rat.   Commiflb  autem  prslio  inferiores 
culere  fcederati  ,  Dux  Montmorantius 
in  ipfb  certamine  captus  eft.   Sopiendo 
civili  diffidio  Rex  fratri ,  ejufdem  auli- 
cis  ignofcit ,  exteros  milites  exautorari, 
regno  excedere ,  Montmorantium  fuo 
relinqui  judiciojubet.  Nobilitati ,  judi- 
cibus  urbanis  ,  aliiique  qui  in  partes  fra- 
tris  iviflent ,  deprecantibus ,  deliftive- 
niam  pollicetur.  Prsfulibus  Albionenfi, 
Nem.aufenfi ,  Uticenfi,  Bithuricenfi ,  A- 
gathenii ,  prsflolandam  concilii  fenten- 
tiam.    In  hafce  Jeges  reformata  pace , 
Dux  Aurelianenfis  Lugdunum  intravit 
iplendide.  At  Montmorantio ,  cui  im- 
placabilius  Rex  irafcebatur  ,   majeftatis 
damnato,  irritis  pro  ipfb  precibus,  cervix 
Tolofa:  abfcifla,  anno  statis  55-.  Tan- 
to  fevcritatis  exemplo  perculfus  Gafto, 
paterno  regno  demigravit ,  paftis  fe  non 
teneri  refcripfit :  C^eteroquin  nihil  ad- 
verfus  patriam  molituruin.    Paulo  an- 
te,  fub  initium  erat  Oftobris,  infolens 
Orgionis  fluvii  eluvio  ,  e  comitatu  re- 
gio ,  circa  Boccerras  uhra  centum  capita 
delevit;. 


Fuit  omnino  hicannusllluftribuslu- 
duofus  familiis.  Nam  prs^ter  Regem 
Suecum ,  &  Fridericum  Palatinum,  Siaifl 
mundum  quoque  Auguftum  ,  Polonix 
Regem  Aprili  menfe ,  aftis  potentias  an- 
nis  4.f  abftulit.  Adde ,  fi  pubHcatis  rela- 
tionibus  fides ,  Leopoldum  Archiducem, 
Septembri  :  Francifcum  Lotharino-um  , 
Oftobri  :  Henricum  Scombero-ium , 
Franciae  Marelcallum  apoplexia  menfe 
Novembri  mortuum.  Quibus  &  pr^- 
cocia  nimis  fata  fbciarunt  Francifcum 
Rantzovium  ,  regni  Daniss  fupremum 
Aulx-Magiftrum. 

Nam  indignari  judico  coelos  ad  nefatt- 
dijjima  hominumfacinora  ifbremque  hu~ 
mani  generu  .ad  fe  raptare  ,  fiipula^  ^ 
arentes  culmos  terris  relinquere, 

At  vos,  6  terrigens,  qui  ad  Spiritus  di- 
vini  vocem  non  refipifcitis ,  e  prodigiis 
faltem  &  portentis  fapite.  Exhibuitno- 
bis  ceElima  hoc  anno  fere  jugem  vultus 
fui  torvitatcm  ,  imbres  ,  ventos  ,  inde- 
que  enafcaites  morbos  intolerabiles. 
Terra  paffim  fanguineis  confperfa  eft 
guttis,  ftagna  tota  in  cruorem  verfa  apud 
Saxones ,  accepimus.  Apud  Dithmarfos 
homo  biceps  Eddellac^egenitus,  ventrc 
uno  ;  bos  biceps  Sarzebuttelse ,  aliiquc 
monflrofi  partus  alibi  vifi.  Sanguis  in  pa- 
nibus,  ocreis,  pavimentis,  arborum  foliis 
repertus.  Naturam  ,  credite  ,  vanitati  * 
obnoxiam  ,  congemifcere  fanguinolen- 
tis  machinationibus,  ftjique  liberationem 
parturire. 

Ecce  vero  mihi ,  qui  homines  degene~ 
raffe  in  feras ,  diffiteris ,  evidentiffimum 
trcmendi  judicis  teftimonium.  In  fini- 
bus  Mufcovia:  Martio  hujus  annimen- 
fe  vivebat  vjr  nobilis  genere ,  dignitate 
qusftor ,  nornine  Albertus  Pericofcius. 
Hic  miferam  plebem  ,  fi  tributa  tardius 
exfolveret ,  pecoribus  &  jumentis  fpolia- 
re  fuetus ,  cum  domo  forte  abeiTet ,  uni- 
ca.  nofte  omnem  injufte  qua;fitum  gre- 
gem  amifit.  Exftinftum  fubitanea  inter- 
necione  jacuit ,  quicquid  rapuerat ,  quic- 
quid  coemerathomoimprobus.  Rever- 
tenti  peregre  aunciat  fervus ,  iade  uxor, 

cladcna 


.    Hijloriamm  Lib.X,Appefidix.  707 

cladeiu  Jivinitus  immifTxm.  Ad  lioc  frcn- }  Saxonia  xvi  armatorum  millia  ad  Vifur- 
derehomoblarphemiis,fclopctiiinincre-  |gim  dcduxic,  legatoDodoncKnipliulio. 
Jum  explodere.nefandascrndlarc  voccs :  :  Jli  tranfmcatoBumincmenfe  Fcbiiiario, 
Qui  ihtcrfecic,  devorct.  Si  noluiili  me  Wilshaufam ,  Fcchtam.Quakcnburgam, 
edere,  tuceedas.  AdfuriofosinDcum  la- ,  Furftenaviam  ,  Hervordiam  ,  Bilcfcl- 
tratus,guttx'dcflillarunt  fanguinis.  Ho-  |  diam  ,  Lcmgoviam  ,  aliaque  Wcltphalix 
mo  confeftim  in  canem  vcrliisnigrum,  ,  oppida  vel  arccs  fuarmnpartiuin  feccre, 
ululandoinvaiitpccudesmorticinas  ,  iif- I  cum  Guilclmus  Landgiayius  Trcmo- 
quepafci  coepic,ac  forfan  hodieque  pafci-  I  niam,  Dorfcnam,  Cofveldiam,  confinia- 
tur.  Muliergravida,  aliquandiuviricafui  quc  loca  in  fua  vcrbaadigerct.  Tandci» 
{uperftes,  tantihorrorejudiciicxanimata  ^  &  ipfaPaderbornacontributariuiTi  fufce- 


.eft.  Non  ab  auntis  tantum, fcd ab  ocula 
tis  accepi  ceftibus,  quod  narro. 

Sed  age  perftringamus  curfim  ,  quid 
primihujusanni  XXXII I ,  quohxcfcribi- 
mus,  menles  tulerint.  Ha:c  enim  incun- 
te  Julio  meditamur:  neque  plura  quif- 
quam  dehinc  a  nobis  exfpedlet.  Aggrefli 
fumus  totius  mundi  ada ,  eaque  in  Epito- 
men  arftavimus :  multum  temporis ,  va- 
letudinis  ,  virium ,  fumptuum,  hanfit  ifte 
labor  :  Officium  noftrum  ,  setas,  ftatus, 
iludiura  ,  aliud  agere  poftulant.  Epito- 
matoris  hiftoriarum  publico  bono  fiira 


-pit  jugum. 

Etcnira  Baudis  ,  tranflatis  in  Colo- 
nienle  territorium  armis ,  effeccrat,  ut 
Gronsfeldius  cx  oris  Saxonicis ,  Teubif- 
cum  juvandis  Colonienfibus  excurreret. 
Laborabancque  Prxfules  ,  Colonienfis  , 
Moguncinus  ,  Herbipolenfis  ,  &  Dux 
NeoburgicLis  ,  ut  deduceretur  iis  fini- 
bus  omnis  miles  extraneus.  Nec  abnuit 
Baudis  inducias ,  donec  fuperiorum  vota 
perquifiviflet ,  illico  autem  finibus  demi- 
grare,  minime  e  re  Euangelicacenfuit. 
Interim  Gronsfeldius  ad  fuas  revolat  in 


pfimusprovinciamj  eamantiflklocopu-  inferiore  Saxonia  copias  ,  uc  Dodonem 
blico  bono  decedimus.  Accipe  falcem ,  ;  Kniphufium  in  Brunfvigiam  ,  &  Scha- 
.Ledlpr  amice,  quas  de  hujusanniiniciis   venburgiam  tranfitu  arccat.  Nam  Knip 


nobis  compcrta  func, 

Ea  nobilitarunt  tum   Regis  Poloni 
coronatio,  tiim  novaGeorgii,  Luna:- 
burgici  Ducis  ,  expeditio  ,  tum  conti 
Duatc-e  Euangelicorum  per  Germaniam 
vidioxix. 

In  Pojonia  ,  fub  exitum  Septembris 
infigni  omnium  Ordinumconfenfufiic- 
ceflbr  Regi  Sigifmundo  Icdtus  erat  filio- 
rum  ejus  vetuftiffimus ,  fortiflimis  faflis 
rcgiifque  dotibus  pridem  celeberrimus 
Vladiflaus  i  v ,  qui  curatis  rite  parentis 
oitriufque  exequiis  ,  Cracovise  ad  diem 
xxvii  Januarii  Polono  Diademate  exor- 
natus  cft.  FracremRegis  Joannem  Al- 
berturn,  Epifcopum  cVacovicnfem,  ga- 
lero  Cardinalicio  muneracus  eft  Ponci- 
fex,Urbanus  viir.  Reliqui  fracres,Joan- 
nes  Cafimirus  ,  Carolus  Ferdinandus , 
Carolus  Alexander  folennitatemhilares 
condecoraruiic. 


hufius  RincIonia;propinquabar  ,  ejufque 
pocitu5  oppidi ,  Vifurgim  cranfgrcdico- 
gitabat.  Opponuntur  ei  aliquot  agmi- 
na  bcilatorum  ,  &:  machinx ,  qui  ripas 
tueantur.  Paulo  poft  Luna^burgicus  fir- 
miores  trahens  copias  ,  monflraro  per 
colonum  qucmdam  vado,  no£lurnus  tra- 
ducit  equitatum  ,  Cazfarianos  adoricur 
de  improvifb  ,  quadringcntos  eorum 
capit ,  reliquos  fupra  nulle  in  fugam 
agit ,  quos  Mindam  auc  Hameham  uf- 
que  ftrenue  infeftati  Sueci  &  Saxones , 
compluribusproftracis ,  opimaipoliarc- 
tulerunt. 

At  in  Ubiorum  Dicecefi ,  cum  parutn 
!  placerent  Prsfnlibus  Bauditianarefpon- 
fa  ,  Sanftenburgum  illi  occupant  per 
Hifpanos  niilites  ,  Gronsfeldianis  jun- 
£cos ,  Andernacum  per  Comitem  Ifen- 
burgicum  valide  oppuananc.  Mafcule  au- 

•11*  "t--T~^ 

temilhs  tcftitit  Tofias  Rantzovius,pra:- 


Dux  vcro  Lunxburgicus  e  fuperiori  '  fidii  redlor  Holfatus.    Trina  eruprione 

'  V V vv  2  unico 


7o8 


loamis  Cluveri  Epitoms 


unico  die  hmd  modicam  obfidentibus 
ftragem  intulit.  Cumque  interea  per  Pa- 
latinura  Birckenfeldium  &  Vitzthumium 
fupplementum  veniret  Euangelicis  ,  Bau- 
dis  oblidionem  folvere  adegit  Pontifi- 
cios ,  jam  per  moenia  jugi  tormentorum 
verberatione  rupta ,  irruere  in  urbem 
moIientes.Andernaci  munitiones  ab  ipfo 
deinde  Rantzovio  deftrufta:  ,  refque 
iftic  locorum  majori  conatu  ab  Euange- 
licis  geri  coeptas  funt.  Baudis  hoc  forti- 
tudinis  exemplo  edito ,  Proregis  quon- 
s^S^  damHoIfati,  GerhardiRantzoviifiliam 
elegantilHmam ,  facro  nuptiali  fibi  ad- 
juadlurus  in  Holfatiam  venit ,  jerumnas 
Martias  dulcioriinterpolare  palseftra  cu- 
piens. 

Medio  menfe  Martio  Hamelia  ,  viris , 
opibus ,  vallis,  munitiflima,  ab  Geor- 

fio  Lunsburgico  obfideri  cospta.  Schel- 
amerus  prxlidii  Ephorus  fex  peditum  , 
duobus  Equitum  fignis ,  ad  hxc  commea- 
tu  &  re  tormentaria  validus ,  difficilio- 
rem  opinioneac  diuturniorem  obfidenti- 
bus  oppugnationem  effecit.  Merodium 
&  Gronsfeldium  ,  fubinde  eximere  ur- 
bem  periculo  conantes ,  repreflit  Guilel- 
mus  Haflja2  Landgravius ,  fosdamque  in 
28.  7««.  fugam  egit.  Quaviftoria  Jacobus  co- 
gnomine  Parvus  ,  major  animis ,  dum 
Lipftadii  tranfitum  fuis  militibus  md  au- 
dentius  poftulat ,  negantibufquevimin- 
fert ,  tardante  foris  exercitu  fuo ,  a  Lip- 
ftadienfibus  transfigitur.  Res  variis  cer- 
taminibus  extrafta,  iii  Kalend.  Julii, 
prjelio  devifti  funt  Gronsfeldiani ,  Me- 
rodianique  ,  quum  haud  minori  fiducia 
quam  apparatu  Hamelienfibus  fubfi- 
dio  adventarent.  Viifloriara  Euangelicis 
Burchsrdus  Rantzovius ,  Equitum  Ma- 
gifter,  juvenis,  genere  pariter  animo- 
que  nobilifljimus ,  fuo  etiam  fanguine 
emit.  Cxfis  hoftium  fere  leptem  milli- 
bus  ,  interquos  ipfe  Merodius  ,  acple- 
rique  ordinum  duftores  ,  ca:teri(que  fu- 
gatis  ac  difperfis ,  Hameliam  hifce  die- 
bus  a  Duce  Lunasburgico  expugnatam  , 
accepimus  ,  ficur  antecedente  Maio,a 
Principe  Auriaco  Rheinbergam. 


Felix  &  in  fuperiori  Gcrmania  Guftavo 
Horn  &  Bernhardo  Vinarienfi  Mars  ful- 
ferat. 

Vinarienfis ,  fub  anni  hujus  aufpicium , 
in  Bambergicam  profedus  dioecefia , 
Cronacum,  Hochftadium,Auracum  fub- 
egit  :  DuceBavaroinSuevia  Gunsbur- 
gum  ,  Kauf  beuram  ,  Landsbergam  re- 
domante.  Ille  ut  obfifteret  Horn,  ira- 
polito  Alfatixafe  fubafta:  prxfidio  ,  ar- 
ma  cpnvertit  in  Sueviam.  Friburgum 
Brifgavia^&Kitzingam  deditione  occu- 
pavit.  Wirtembergici ,  expugnata  a  fe 
Rotweila,  fbciarunt  ei  vires:  Joannes 


Bannerus  cum 
perrexit,    Per 


1 


fuis  cohortibus  obviam 
hxc  autem  Altringius 
Memmineam  deditione  ,  &  iii  Nonas 
Januarias ,  Campodunum  vi  cepit.  Ubi 
explendo  furoriarmati,inermefque  juxta 
trucidati ,  urbs  direpta,  impuberes  puellaz 
&  anus  ipfaz  vitiataz  fiint.  Reliquis  civium, 
qui  in  pofterum  ufque  diem  reftiterant , 
catenas  injeftx.  Horn  ,  fufis  aliquot  Al- 
tringiorum  equitum  turmis  ,  Mundel- 
heimum  &  Kauf  beuram  intercepit :  Al- 
tringium  egit  in  Bavariam. 

Reliftus  m  AlfatiaRheingravius,Tan- 
num  ,  Altkirchium  ,  Pfirtum  ,  Sundga- 
vix  oppida  ,  Suecis  firmat  prxfidiis.  Cse- 
farianiLotharingoDuci  Tabernas  Alfa- 
ticas ,  &  Dachfteinum  tradunt ;  naftique 
occafionem ,  curribus  ftramihe  onera- 
tis  occulunt  aliquot  milites,  eofque  iii 
Hagenovienfi  porta  fiftunt.  Inter- 
emptis  per  eos  ftationariis  ,  cives  & 
ruftici  ex  confpiratione  cum  confule  ur- 
bis ,  &  Salmenfi  Comite  ,  qui  Tabernis 
prseerat ,  profiliunt  in  prxfidiarios ,  eol^ 
que  gladiis  aut  flagris  occifos ,  in  plateas 
aojiciunt  inhumatos.Pari  exemplo  Sund- 
gavienfes  ruftici  in  Pfirti  &  Aitkirchii 
pr^eiidiarios  infurgunt ,  Erlachium  Baro- 
nem  ,  Rheingravu  legatum ,  variis  cru- 
ciamentis  nccant.  Stacionarios  paflfim 
maftant  crudeliflfime  :  quid  de  fe  vi- 
cifl[ira  faciendum  exemplis  prEemonftran- 
tes.  Rhsingravius  tam  per  Centurfones, 
quamfuopt^edudu  ,  agreftium  ad  qua- 
tu  or  millia  ,  armis  viaa  delevit.   Con- 

finia 


HiJioriitYttm  Lib .  X.  ayfppcfidix*  y  ©o 

finia  agitantcsBrifg.ivia:coloni,adccn-  i  Ulriciis   Pnnccps  Daniciis  ,  clicitis  ad 
tiim  trigintarcfte  fiifpcnli  ruiit.  Icapa- 
catis  Siiiiclgavil  <?:  Bnfgavia  ,  Hornofe 
Rhcincravius.    Horn  Fcbruario 


junxit 

mcnfc  cquitum  cohortcmSimeringx  diC- 
lipavcrat.Ricuinus  cjus  Chiliarchus,aliam 
prope  Erbachium.  Kalcndis  Martii  Pa- 
lingam  duxcrcinflruftiffimas  copias,Ba~ 
varofque  cquites  .i  fuperioriSucvia  rede- 
gere  in  Sundgaviam.  Poftridie  Nonas 
Martias  Bibraci  oflentum  cis  vifum,  gla- 
diidiio,  altcrcruentus,  alcerignivomus, 
acie  vcrfus  hoflcs  verfci  ,  portcndentes 
haud  dubie  ,  fanguine  &  igni  judicatu- 
rum  perduclles  verbi  fui  Dominum. 
Idibus  Martiis  R.ainam  proditione  ci- 
vium  ccpcrunc  Bavarici  ,  Horno  Au- 
gudx  advcntum  Ducis  Vinarienfis  pras- 
ftolante  ,  ut  adunaris  excrcicibus  Bava- 
riamaggredcrentur.  Ncque  falfus  con- 
filii  fuit.  Bcrnhardus  Dux  pra:cellentilii- 
mus,  pofteaquam  Heriedenam  vi,  E- 
fchenb.ichium  deditione ,  Abrenhavium 


pugnam  Cxfarianorum  bis  niille  cquiti- 
bus,  proHigatifque,  Brauram  eis  oppi- 
dum  cripnr.  Nunc  EuaDgehcorurn 
excrcitus  fcrtur  xxx  exfupcrare  millia  j 
fcd  longc  Cxfarianos  numero  antei- 
rc.  Rcx  Danix  inclytiffimus  maximo 
fumptu  ac  laborc  pacem  refarcire  infti- 
tuit  ;  quo  etiam  recentcm  Polonorum 
Rcgem  adfpirare  pcrhibent ,  maxime 
Michaelis  Fcdcrovitzii  ,  Ruflorum 
Principis  bello  motum ,  quod  is  Smo- 
lenfco  jam  iterum  potitus ,  gravis  Po- 
Ioni£Eimraineat.  AdhxcTurcam,  Per- 
fico  feliciter  gefto  bello ,  occafioni  haud 
dcfuturum  ,  nifi  inter  Chriftianos  pax 
conveniat. 

Quanquam  autem  adverfo  plerumque 
Marte  aCcefarianis  &  fcederatis  prore- 
ligionePontiliciahifce  annis  pugnatum 
fic,  nihilominus  Ca^far  in  Auftria  fua 
pergit  exfcindere  eum  Numinis  cultum , 
proquocertant  Euangelici,  eaque  feve- 


a:ftu  cepiflet ,    fufo  infuper  Joannis  de    ritate  Auftriacos  patris  damnatos ,  agit 
Werda  equitatu  ,   Donaverdam  perve-  1  in  militiam.    Fuerunt 


nit ,  ibique  ailecutus  Horn  ,  pcdicum 
ad  viginti  ofto  millia  ,  duodecim  equi- 
tum  ,  utriulque  copias  efFecit.  Quibus 
brevi  Aichena ,  Dachavia,  Monachium- 
queipflim  patuere  :  Landsberga  vi  expu- 
gnata ,  cives  jugulati  ob  ferociam  ,  pr;E- 
iidiarii  viftorum  fignis  adfcripti  fiint , 
munitiones  urbis  dirutse.  Inde  Ncobur- 
gura  Eiiangelicis  reddituiii,  ubi  pon- 
te  inftratus  eft  Ifter ;  copia;  in  Aichfta- 
tenfem  dedudla;  dicecefin  ,  eara  facile 
fubegere.  Dum  hsc  fcribo  ,  pcrcre- 
buit,  Neocomen  Palatinam  ab  Horn 


taraen  ex  ns, 
qui  Heilbronnenlibus  Comitiis  auxilia 
a  conftederatis  Euangelicis  peterent. 
NempeFranci,  Suevi  &  Rhenani,  qui 
Auguliana:  confcffioni  dant  nomen, 
Hcilbronns  fe  obligarunt  ad  continuan- 
dum  in  Pontificios  bellura ,  donec  refti- 
tuta  fit  GermanisE  libertas.  Oxenfter- 
nius ,  bellici  Senatus  pra;fes  declaratus. 
Ubi  pax  affulferit ,  rcgno  Suecico  de  fa- 
tisfadione  cautum.  Rex  Galliie  arftiori 
illis  foedere  per  iegatum  fe  adftrinxit. 
Vicina  Heidelberga  cura  arce  in  Euan- 
gelicorum  redacla  cft  manus.  In  Suecia 


captam,  Rheingravium  in  fuperiorem  |  ipfa  aftis  comitiis  allcfti  in  Senatum 
Alfatiarn  remigrafTe :  Casfarianos  &  Ba-  i  Joannes  Pontus,  Axelius  Bannecr,  Ste- 
varicos  intra  Egram  &  Ratisbonam  jun-  ;  no  Bielkie ,  Carolus  Sparre  ,  Aco  Axe- 
xiflecopias,  Fridlandum  cumprsgran-  |  lius  ,    Carolus  Boadx  ,    Ericus  Run- 

ningh,  Joannis  Kurck.  Chriftin2e  Prin- 
cipi ,  Regis  filia;  feptenni  facramcntum 
publice  diftum.Sigifmundi  Regis  hx- 
rcdibus,  jus  omne^ad  regni  Suecici  fa- 
ftisium  denuo  abrosatum.    Cultus  di- 


di  exercitu  in  Silefiam  penetrafle.  Ibi 
Brigam,  Oppeliam,  Stralenam  ,  Crot- 
caviam  ,  hoc  anno  Euangelici  fibi  fubje- 
cerant ,  Polonos,  quos  prardx  cupiditate 
invitarat  Hannibal  Dhona ,  repuleranc 


fortiter,  adeout  perfpeftaeorum  clade  j  vinus ,  prout  Auguftanaconfelfione  ex- 
Hvitator  ipfe  animi  dolore  interierit      plicatur,  in  omnibus  Sueci^e  provinciis 

V vv V  3        .-idmi= 


i^io       loannh  Cl^iveri Eplioms 

adminiftrari  juflus.  Regni  vicario ,  Ma- 
^refcallo ,  Admirali ,  Cancellario,  The- 
faurario ,  Quinqueviris ,  regni cura ,  tu- 
telaque  principis  pupilla:  mandata.  De- 
crcta  &  continuatio  belli  adverfus  CxCa.' 
rem&Romanenresfcederatos,  ni  faki- 
taris  regno  pax  obtineatur.  In  id  mola- 
iffjj.  rum,a£diumquetributa,  ut  regnante  Gu- 
ftavo  Magno ,  prorogata.  Ejus  funus  re- 
gie  adornatum  ,  in  Sueciam  mittitur , 
^vito  fepulcrp  inferendum. 

Dum  hsEC  concipio ,  refertur  e  Dania, 
Regem  fortiflimum  Hafnia: ,  poftridie 
Kal.JuIii,  colIatoAlexandriSundenbur- 
genfis  filiis  feudo  Ducatus  Slefvici ,  un- 
decim  pra^cellentes  prudentia  &  armis 
viros  aureo  donafle  baltheo ;  Nimirum 
GeorgiumHenricumWitfeldium,  Ta- 
gonum  Tottum  ,  Andreanum  ,  Geor- 
gium  Urn  ,  regni  Dani^e  Marefcallum  , 
Nicolaum  aut  Claudium  Daa  ,  Admira- 
■  lem  ;  Tagonem  Tottum  Ottonidem , 
Magnum  Kaas  ,  Chriftophorum  Ulefel- 
diura ,  regni  Senatores.  Adhsec  Canu- 
tum  Guldenfternium ,  Georgium  Bra- 
hasum,  PaIa:monem  Rofencrantzium  , 
FridericumRees ,  prsefcdos  regios.  Scili- 
Ctt  virtutugloriamerces.  Idem<jue  m:Ii- 
tixdefus  Rex  Galliarum  eximiis  aliquot 
yiris  prsecedente  menfe  tribuerat. 

Meliorillismens  viris,  quam  multis 
hujus  xvi  bellatoribus  ,  ram  perplexe  in 
arma  ruentibus ,  ut  confcientiseconfulti, 
pene  obftupefcant  ad  plerorumque  infa- 
niam.  Nam  alii  excifum  eunt  religio- 
nem  ,  quam  ore  fuo  folam  ad  coelos  du- 
cere  profitentur  :  alii  illorum  libi  arma 
fociant ,  quos  pro  hxreticis  &  nefandis 
habent  :  alii  ambigunt ,  utrum  hoftes 
publice  appellandi  fint,in  quos  fcrro  igni- 


Hiflortaymn  itb.  X.  j^ppendix. 

{quepugnant:  aliihasiitant,  utrumcom- 
muni  Marte  debellare  deceat  eos  quibus 
communcm  in  fe  pugnandi  caufam  fubef- 
fe  norunt.  Plerique  omnes  operantur 
deliciis ,  am,bitioni ,  avaricis  ;  rara  avis 
eft,  quiccsleftem  in  coslo  patriam  am- 
biat,  quiaeternas  fibi  opes  paret.  Mul- 
tifanemelioraoptanttempora:  fedpau- 
ci  aut  nulli  femet  ipfos  meliores  pra;ftant, 
EfFeratur  orbis  Chriftianus ,  vaftatur  , 
deficit  viris ,  opibus  ,  fcientia  ,  pietatc. 
Nihilreftat,  nifi  Apocalypticum  illud ,  ^/""^- '<'• 
^';5i/£,faftumeft.  Nimiram  utfiatma-^^'^  ^'^' 
ximus  omnium ,  qui  unquam  fuere,  ter- 
ra^  motus  ,  divifio  ,  everfioque  urbisRo- 
ma: ,  ruina  gcntium ,  civitatum  ,  infu- 
larum ,  montium ,  denique  tocius  mundi 
fubverfio. 

Atque  hsc  exipeftare ,  non  univer- 
(am  mundo  pacem  polliceri  jubent  divi- 
na  oracula  ,  coeli  oftenta  <Sc  prodigia, 
malorumque  morum  &  extrema:  m:ipie- 
tatis  exubcrantia.  Hasc  nitnciant  imbres 
fulfurei ,  pluvi^eque  fanguinolents  nu- 
per  in  Marchia  &  Pomerauia  CEehtus  de- 
miflce. 

Sed 

Gentes  tumultus  concitet  impias , 
Et  regna,  beRi  concutiat  furor , 

Flammis  fremat  ccelum  corufcis , 

Terrificet  lnhefdEtn  tellus : 
fn  munias  nos  frajidio  tuo ,' 
Virtutefirmes ,  quumgrat;is  hitonat 

Frocella ,  fortunx.  pericBs 

Eripias ,  dominator  orbis. 
'^uRnm  tremammiiim  \  quatiatlicet 
Orbem  tumultus :  terraque fedibui 

Convulfa,  montiumruinis 

Arclet  aqu^s  pelagi  frememis. 


joan; 


7H 

JOAN.  CLUV.  EPITOMES 

HISTORIARUM 

L   I  B.       XL 

A  P  P  E  N  D  I  X. 


16^^. 


De  C01U 

fpiratione 

Fridlaudi 

tjufque  &■ 

ficiorum 

trngico 

txitn. 


liiijus 


longe 

difcrimen  ,  & 

gravifiimum 


Nitio    anni 
maximum 
iiefcio     an 

omniumquod  ad  cum  uf- 
quedicm  pertulcrat ,  Ca:- 
far  mirabili  felicitate  eva- 
fit.  Ortum  eftundeminime  dtbebat  ex 
potentia  Alberti  Wallenfteinii  ,  Ducis 
Fridlandix.  Qui  copiarum  Ca^faris  fum- 
musprajfedlus  ,  cumeapoteftate&  fuo- 
fte  Ingenio  &  facilitate  Carlaris  impo- 
tentius  uteretur  ,  quam  addecertt  mini- 
ftrum ,  aut  ratio  privati  hominis  permit- 
teret  ,  incidit  in  illud  pra:cipitium 
omnium  gentium  annalibus  notiflimum, 
quodplerofcjueomnes  alcioris  Fortunx 
filios  ,  repenteexalto  in  imum  protur- 
bar.  Natus  eft  in  Bohemia  loco  nobili. 
Adolefcens  varias  regiones  peragravit, 
iedinltaliapra;cipue  litteris  operamde- 
dit.  Ingenio  fuit  inquieto  varioque  &  ad 
arma  promptior.  Gloria;  &  fama: ,  cu- 
jus  ,  fi  moderata  fit ,  eft  commendabilis 
cupiditas  ,  fiipra  modum  appetens ,  fspe 
iblitus  dicere  ad  fuos,  ab  humili  &  depref- 
fb  animo  ,  nihil  magnum  egregiumque 
expedlari  pofle.  Cultii  vitse  habituque 
niagnifico  fuit  ,  &  ex  quo  celiitudi- 
nemanimijeftimares.  Primum  illi  ma- 
trimonium  cum  illuftri  ac  prxdivite 
Hungarica  vidua  fuit.  Qua  non  multb 
poft  defundla  Comitis  Harrachii ,  qui 
magna  in  aula  Caefaris  gratia  floruit , 
filiamduxit.  Hicilli  primus  gradus  at- 
que  aditus  ad  benevolentiam  Csfaris  fuif . 
Qua  ita  deinceps  valuit  ,  ut  Comes 
pnmum,  deindeDux,  ac  Princeps  Im- 


pcrii ,  denique  bis  furamuscxercitus  Im- 
peratorii  Pr2fe<5lus  ,  cum  ampliflima 
potcftate  renunciaretur.  Ca;terum  exo- 
rientem  potentiam  fuam  ,  donec  adjici 
aliquid  poterat ,  temperate  habuit.  Ira: 
injuriarumquc  impatientiflimus  fuit, 
adeo  ut  multi  exiftiment ,  jam  inde  ab 
eo  tem.pore  ,  quo  in  Comitiis  Ratispo- 
nenlibus  ante  triennium  Praefeftura 
militari  exutus  eft,  concepifle  animo 
ultionem  qua  Cxfarem  Imperiumque 
peflundaret.  Sed  h^Ec  ut  ut  fint ,  Scripto- 
rum  fidei  relinquo ,  nam  nihilde  iis  aP- 
firmare  habeo ,  certe  his  poftremis  men- 
fibus  pertentare  Ducum  &  Legionum 
animos ,  conferre  cum  hoftibus  confi- 
lia ,  &  aperte  in  partes  eorum  tranfgre- 
di  voluiile  vifiis  eft.  Cceiar  ut  hiberna  ex- 
tra  Bohemiam  &  hsereditarias  Provin- 
cias  fijmeret  ,  demonftraveratque  per 
Gerardum  Q]jxft:enbergium  quam  id 
commode  fieri  poilet  ,  ad  ha;c  vole- 
bat  ut  pars  exercitus  Pailavium  adver- 
fus  Bernardum  Ducem  Vinarienfem  > 
&  fex  equitum  millia  Ferdinando  Car- 
dinali  ,  Principi  Hifpani^E  ,  Mediola- 
no  in  Belgium  deducendo  obviam  mit- 
terentur.  Nihil  horum  impetrari  a 
Wallenfteinio  poterat.  Quin  quo  ma- 
gis  mutatio  hibernorum  ,  &  abdudio 
militum  urgebatur  ,  eo  magis  il- 
le  rem  fufpectabat  ,  neque  alio  ipefta- 
re  credebat  quara  ad  le  in  ordinem  re~ 
digendum.  Et  inaudierat  fortaile  id 
jam  agi  in  aula  ab  adverfariis  famse 
fuaj  ,  ut  fe  iterum  exaudorato  Rex 
Hungarix  Ferdinandus  exercitibus  praj- 


Initium 

rehellionis 
ipjius. 


712-  /oamis  Clfiveri  Epttomes 

ficeretur.  Igitur  menfe  Januario,  evul-    imperium  abrogetur 
gato  rumore  tanquam  fLipremai-n  niilitis 
sfcfturam  depoiiturus,  pra:cipuos  tri- 


bunorum  ad  fe  Pilfam  evocat  ■,  comme- 
moratifque  quxprpdomo  Auftriaca,per 
annos  triginta  ,  domi  bellique  ,  toties 
fufo  hofte' ,  tot  partis  viftoriis  egregie 
fecifTec  ,  hanc  libi  referri  gratiam  ,  ait, 
ut  rurfum  cum  ignominia  deponatur  ,  fe 
quidem  eam  tempeftatem  prasvidiffe  , 
cum  ante  biennium  ad  hanc  Provinciam 
revocaretur ,  ideo  fuiHe,  quod  non  aliter 
quam  fumma  cum  poteftate  imperium 
acceptare  voluerit.  Datum  id  conceffum- 
que  dum  periculum  glifcebat.  Nunc  Re- 
ge  Suecia;  in  acie  ca^rb ,  fra£lo  debilitato- 


Non  latuit  pleroP- 
quc  quantum  a  K.epublic.a  peieretur,  ita- 
que  cum  eodemadhucdieab  Illo  convi- 
vio  excepti-,  anirais  vinOiincalefcentibUsj 
,ejus  decretiformulam  jam  ante  a  Nf^- 
manno  fcriptis  conceptam  ,  fubfcribere 
deberent ,.  in  qua  ille  ftudio  Caefarei  no- 
minis-mentionem  omiferat,  &  Wallen- 
fteinio  foli  fides  obfequiuraque  abfolu- 
tura  promittebatuf ,  fuere  qui  formulam 
eam  non  probarent ,  aut  certa  fimula- 
tione  temulentias  nomina  fiia  ita  adfcribe- 
rent ,  ut  legi  ac  diftingui  non  poflent. 
Et  ortam  forte  contentionem  Illous  faci- 


le  compofuit.  Sed  Wallenfteinius  poftera 

dieconvocatos  adle  omnes ,  fobriofque 

que Saxone, poftquam  refpirare res  Imp.  '  ad  confirmartdum  ea  qux.prpmiferant'. 


cceperint,  prazvalereapudaures  Csfaris  }  acnovam  fubfcripnonem  adigit.'  Abe- 
confpirationem  inimicorum  ,  fibi  refti-  J  rantiisdiebus  MatthiasGallafius,  fupre- 
tutilmperii  ,  &  conficiendx  pacis  glo-  i  musexercitus  Legatus ,  dein  Aldringe- 
riaminvidentium.  Jam  vero  neimmc-    rius  &  Coloredius  campi  duftores.    Etconjtlia^l 
ritum afltecilTe  injuria  videantur,  peti  a.  '  quidemprioresduohaudmulto  poft  id-.ipjius  C«- 
fe  quae  concedi  non  poflint ,  ut  materiam  j  venere.  Aldringerius  jam  aliquid  fubo-  ^'^l^J'^^' 
criminationibus  fuppcditarenr.  Nam  cur 
alias  media  hyeme  exercitum  hibernis 
prohibent.  Cur  florcm  equitatus  avelli 
a  reliquo  corpore  ,  inopiaque  ,  &  fri- 
gore  ,  ac  longinquo  itmere  conficiexi- 


gunt 
bari 


Sedfeiiia  ignominia  minus  tur- 
dolere  vicem  tot  militum  quos 


venere.  ^ ^„„.  „„^„.„ . 

doratus  excufata  valetudine  venire  noa'"^^-""' 
i  fiilliinuit.  At  Gallafius  ac  Piccolomineus, 
'  atquealiipleriqueintelleftis  Wallenftei-. 
^  nn  confiliis,poftquamfe,  atque  omnem 

exercitum  prsecipitari  in  manus  hoftium 

intelligunt ,   (nam  &  jam  apud  Ocfen- 
I  fternium  Francofurti  ,    apud  Vinarien- 


Tribmus 
militum 
O"  Dnces 
jirimarios 
in  partes 
fuas  nitim 
tur  per- 
trahere. 


cum  ipfe  non  procedentibus  ftipcndiis  i  fem  Ratisponse  de  conjunftione  armo- 

fpe  &  pollicitationibus  hucufque  aluerit , '  i    -  - .  ^  .-  •         /-- 

jam  a;ris  &  pecunia:  yacuos  deterere  de-. 

beat.  Poft  hxc  digrefTo  duce  ,  Adamus 

Erdtmannus   TerYcha  ,    &  Illo  prarci- 

pua  coniiHorum  ejus  inftrumenta  exag- 

oerato  proprio  cujuique  damno  ad  ex- 

tremum  conficiunt,  iniqua  videri  iulia 

C^faris  ,  acproinderogandumDucem, 

nefidos  promptoiqiie  milites  defereret. 

Neo-avit  Wallenfteinius  decorum  nomini 

fiio  in  eo  munere  perfiftere ,  a  quo  in  ho- 

rascumdedecoredcjci  metuere  debeat. 

Intellexere  callidioresquorlum  eatergi- 

verfatiopertineret.  Neque  ipfe  Wallen- 

fleinius  fatis  diifimulabat.lgitur  fit  decre- 

tum  ;  Duci  Fridlandix  apud  exercitum 

remanenticommuni  ope  viribufque  af- 

fiftere  j  neque  permittere  ut  illiinvito 


rum  agebatur  )  communicato  inter  fe 
confilio  ,  occaltiilunis  nunciis  Casfari 
cun£la  patefaciunt.  Idem  Aldrinsjerius 
eodem  tempore  &  nonnulli  alii  in  aulam 
perfcripfere.  Tum  Csefar  coadlopropere 
lecretiore  confilio  celerirate  utendum  ra- 
tus ,  ut  male  adhuc  cohxrentes  confpira- 
tionis  vires  labefaceret ,  edixit  per  legio- 
nes,  ne  quis  Wallenfteinio  pareret.  Si- 
mulComiti  Gallaiio  qui  una  cum  Fic- 
colomineo  ,  fpecie  trahendi  in  partes  Al- 
dringerii  ,  Wallenfteiniura  deferuerat , 
fupremam  militi$  Pra:fe6lur3m,donec  de 
altero  capite  provideretur  ,  attribuit. 
Tribunis  Pr^feftifque  exceptis  duobus  ex 
omni  numero ,  eorum  qu^e  Pilfaj  egerant 
veniam  facit ,  eofque  a  facramento  Wal- 
lenfteinuabfolvit,  &nedi6loejUs  deins- 

ceps 


1^34.. 


Fugit 
Egntm. 


1634.. 
Hiberni 
in  necem 
ejus  con- 
Jpirant, 


Htftorintrum  Li 

ceps  pareant  interdicit.  Simul  injunftum 
fidiilimo  cuique  utWallenftcmium  cum 
Terfcha  &  Illoo  vivos  ,  quantum  id  fic- 
ri  poflet ,  in  potcftatcm  Cxlaris  tradc- 
rent.  Dum  hxc  fiunt  ,  &  Gallaiius  una 
cum  Piccolomineo  cxercitum  &  prasci- 
puas  urbes  in  fide  &  ob(equio  confirmant, 
Wallenfteinius    confilia  fua  eraanavif- 
fe  ,    ac  fe  a  primoribus  ducum  defcri 
intelligens  ,  repente  Pilfa  Egram  con- 
tendit.  Erat  ea  urbs  accipiendoexGer- 
mania  Suedico  auxilio  opportunior  ,  & 
a  legione  Hibernica  ,  quibus  ut  exter- 
nis  Wallenfteinius   plurimum  fidebat  , 
prxlidic  tenebatur.    Hic  literas  accipit 
a  Francifco  Alberto  Ducc  Saxoni3e,quas 
Leslasus  prx^feftus  vigiliarum  cum  pvo 
munere  fuo  ad  Wallenfteinium  detulif- 
fet  ,  legendasporrofufcepit.  Argumen- 
tum  earum  hoc  erat.  Bernardum  Ducem 
Vinarienfem  jam  efle  in  eo  loco  cum  ex- 
ercitu  ,  quem  Wallenfteinius  monftraf- 
fet  ,    nihil  deefle  nifi  ut   &  ipfe  fuas 
conjungeret  copias,  quod  antequam  fie- 
ret  veire  fe  cum  eo  colloqui  poftridie  ; 
quod  ut  fecure  faceret ,  rogabat  ut  fibi 
centum  equites  praefidio  ofiviam  mitte- 
rentur.    Redditis  literis  multa  addidit 
Wallenfteinms  ,    ut  facile  appareret  , 
quam  animo  fabulam  moliretur.  Igitur 
nihil  moratus  Lesl^us  ad   Gualterum 
Butlerum  ,   &   Gordonium  tribunos  , 
qui  jam  ante  confilia  fbciaverant  ,  con- 
tendit  j  expofuitque  quanto  res  in  dif- 
crimine  verfaretur  ,  fi  cunftarentur.  Illi 
diu  inter  fe  de  reancipiti,  &  periculofa 
Confultantes  ,  tandem  ftatuunt  tutiffi- 
mum  effe  Wallenfteinium  ,  unacumfo- 
ciisTerfcha  ,  Kinfchio,  Illoo,  acNye- 
manno  e  medio  tollere.  Idque  propofi- 
tum  inter  fe  jurejurando  confirmant.C^- 
terum  ut  omnia  quam  minimo  tumultu 
fierent  ,    placuit  ut  Gordonius  ilib  ve- 
fperam  Terfcham  ,  Kinfchium  ,  Illoum 
ac  Nyemannum  in  arcem  ad  ccenam  in- 
vitaret,  adfiimpti  iterum  in  confcientiam 
ac  fbcietatem  facinoris  ,    ex  Legione 
Buthleriana  Robertus  Geraldinus  prs- 
fedus  vigiliarum ,  &  Gualterus  Dcve- 


b.  XI,  uippendix,  715 

rox  Ccnturio',  cum  triginta  militum 
promptiftimis  ,    ex  quibus  duo  Scoti  , 
uiui';  Hiipanus  ,  reliqui  Hibcrni  erant. 
Illi  omnesin  vicinumconcIaved;fpofiti, 
&  fignum  invadendi  cxpcdlare  juffi  funt. 
Perado  igitur  convivio  cum  bcllaria  il- 
latacflent  ,  LeftarusmifToquiportasar- 
cis  occludi ,  &  attolli  pontcs  prxciperet, 
monct  Gcraldinum  tcmpus  elTc  deflinata 
exequi.  Ille  difpofitis  qui  oftia  Sc  aditus 
fcaiarum  obfervarent  ,    ne  famuli  Do- 
minis  auxilio  accurrerent ,  &  ignari  con- 
fcios  turbarent  ,    cum  fix  dcledlis  cos- 
naculum  irrumpit.  Indamatoque,  Vivat 
Ferdinandus,  omnes  ftridis  mu-    Socii 
cronibus  conjuratos  invadunt ,  ac  fruftra  ejtu  in- 
repugnantes  interficiunt.  Cxde  patrata  terfidun- 
iterum  dubitatum  de  Wallenfteinio ,  eo-  ^"'■* 
demne  cum  reliquis  exitu  conjungerent , 
an  vivum  vinftumque  Ca:fari  traderent.     ^ 
Scdarduumhoc&pcriculoplcnumvide-    ^ 
batur  incertis  adhuc  militum  animis,quo- 
rumipfe  plurimos  largitione  ,  benevo- 
lentiaque  jam  occuparat ,  non  asque  de- 
pofituros  curam  vivi,  quammemoriam 
defundi.    Tum  quoniam  IIIous  fuper 
coenam  afErmaverat  ,  fpaciotriduiWal- 
lenfteinium  plus  ,   quam  ante  hac  un- 
quam  ,  militum  fub  fignis  habiturum , 
timebatur,  ne  per  infcfta  omnia  aut  certe 
fufpefta  tuto  ad  Csfarem  perduci  poflet. 
Ergo  decretum  ut  occideretur,  mifTufque 
ad  perficiendam  csedem  Centurio  Deve- 
rox  cum  fida  fuorum   manu.   Provedla 
nox  erat ,  &  Dux  curis  fefTus  in  quietem 
cpmpoiitus  ,  cum  Deverox  dimiflus  ex    Etde- 
arce  irrumpit  in  hofpitium  Wallenftei-  mum 
nn  cum  fuis  ,  efFraftoque  cubiculi  oftio,  'l^f'- 
confiftentem    ante   ledum   ,     nam  ad 
fubitum  tumultum  confurrexerat ,  ha- 
fta  fecundum  peftus  tranfverberat.    Eo 
vulnere  ftatim  exanimis  procubuir,  nulla 
edita  voce,  five  eam  intcrcluferat  rc- 
pentinus  terror  ,  feu  infita  contuma- 
cia  ,  nihil  amplius  profuturam,  etiam 
inmorte  continuit.  Vifus  taraen  eftlo- 
qui  voIuifTe  trepidatione  labiorum ,  fed 
nulla  vox  eum  conatum  fecuta  cft.   At 
occidentium  non    intcrfiiit  utrum  ali- 
X  X  X  X  quid 


7H 


loanm  Clmeri  Epitomes 


Novtti 

Cxfarei 

exercitus 

Dux  Rexi 

Hunga- 

ria. 


quid  Sic^ni.  diceret.  Cadaver  dein  tape 

ti  iavolutum ,  &  curruadarcem  deve- 

ftum  eft.    Dcin    in  fcripca  &  literas 

zpluis  diligentcrqua^litum.   Poftero  ma- 

rse  Butlerus  convocaris  ad  fe  omnibus 

Tribunis,  &  Ccnturionibus  fadi  hujus 

rationem  expofuit.  Quibus  in  fide  Ca:- 

iaris  confirmatis  centum  Equitcs  ad  in- 

tercipiendum    Francifcum    Albcrtum , 

Ducem  Saxonia:  dimittit ;  Et  ille  ni- 

hil  adverli  veritus ,  qnod  Equites  illos 

a  Wallenfteinio  miflos  crederet  ,   line 

metu  fecutus ,  cum  aliquantulum  pro- 

greffi  eilent  ,    circumiiftitur  ,  armaque 

ponere  &  fe  m  cuftodiam  tr>adere  ]n- 

betur.   Ita    Egram    primura ,  &  dein 

Vienoam  ad  Csfarem  dedudlus  eft.Hunc 

exitum    habuit    Albertus   Wenceslaus 

Eufebius  Comesde  Wallenftein,   Mec- 

kelenburgii  ,  Fridlandix  ,  Sagani  ,  ac 

Glogovice  Dux  ,  indulgentia  fortun^  ad 

flipremum  pene  votorum  fuorum  api- 

cem  proveftus ,  &  inter  tragica  varian- 

tis  fortuna;cxempIa  noftro  laeculo  me- 

morandus.  Mors  ejus  pro  ftudio  partium 

nationumque  varie  accepta  eft.  Neque 

defuicre  qui  innccentiam  inauditi  atque 

indefenfi  adftruerent.Adeo  nullus  eft  ma- 

gni  momenti  cafus ,  cui  non  in  utramque 

partem  patronos  inveniat.  Porro  Cselar 

inanifei^o  difcrimine  exemptus ,  poft  vo- 

ta  Deo  liberatori  perfbluta   ,    eos  qui 

hanc  necem  patraverant  donis  liberali- 

ter  cxco-Iuit.  Deinde  in  complices ,  ac 

confciosconfpirationisquaslitum.  Excr-    quot  ab  Epifcopo  SpirenliPhilippoChri 

citui  pars  ftipendiorum  tranfmifla  ,  Sc    flophoro,  in  jufti  munimenti  formam 

novus  Dux  impoJitus  Cxfaris  iiiius  Fer-  !  extrufta ,  atque  ita  dcinceps  ab  authore 


interceperat.  Urbem  hanc  tuebatlir  fpe- 

dlatse  virtutis  Suedicus  Tribunus ,  Lar- 

fius  Kaganus  cum  Matthia  Comite  Tur- 

riano  olim  rebelhonis  Bohemix  princi- 

pe;  Inerant  quatuor  millia  peditum  ,  dein 

commeatuum  &  inftrumcnti  militaris , 

quasque  ad  tolerandam  obiidionem  ne- 

cefl^aria  funt ,  magna  copia.  Eo  fortius 

oppugnantium  impctum  fuftinuere.  Qui 

utraque  a  parte  cum  hinc  Ferdinandus 

Rex,  indcBavariciurgerent ,  poftduo- 

rum  tandem  meniium  moram  ,    nulla 

amplHus  Iiberandi  fpe  ad  deditionem  com- 

pulii  funt ,  menfe  Julio.  Cui  maturan- 

ds   conditiones  tolerabiles  data;.     Ut 

praslidium  non  niii  Cajfareanum  impo- 

ineretur,  &fuaCivibus  libertas  religio- 

nis  permaneat  :  Ut  Sueci  prsiidiarii 

I  cum  fex  tormentis    &    militari   inde 

I  pompa  fecure  adfuos  dimittantur;  Illis 

j  liberum  iit  quantum  velint  curru  farci- 

j  nifquc   fecum  deportare  ;    Denique  ut 

I  captivi  atque  obiides  oranes  utrimque 

1  iine  lytro   permutentur  ;  nec  cuiquam 

I  milicum  exeuntiumfraudifit ,  quodan- 

\  tehac  Ca:fari  aucBavaro  mihraverit.  In 

;  has  conditioncs  dedita  urbe  fub  exitum 

I  menfis  Julii  Suedici  prsiidiarii  multum 

;  imminuto   fuorum  numero    exicre.  Et 

i  mox  preeiidium  a  Ferdinando  Rege  im- 

\  poiitum. 

I      Dum  haJcinBohcmiaarquead  Danu-  Suecorum 

;  biura  geruntur  ,  initio  anni    Udenhci- '"  •^''/'** 

mium  ieu  Philippopolis ,  ante  annos  ali-  q^^^^ 

nia. 


dinandus  III.  Rex  Bohemis  Hunga 
ria:que.  Qui  ineuntc  Maio  menfe  cum 
magno  Procerum  numero  &  Hungari- 
cis  Ttibiidiis  in  Bohcmiam  ad  exercitum 
progreflus ;  rcceniitis  copiJs  renovato- 
qucTacramento ,  brevi  res  turbatas  prse- 
fentia  fua  compofuit.  Inde  dimilYis  Leito- 
meritium  Lcgatis  Trautmansdorfio  & 
Queftcmbergio  ,  qui  de  pace  cum  Ele- 
ftoreSaxonia^agcrcnt.cum  maxima  par„- 
te  copiarum  ad  Ratifponam  oblidendam 
duxit ,  quam  anno  fuperiore  Vinarieniis 


nomuiata  ,  longa  oblidione 
rum  poreftatem  pervenit 


m  Succo- 
ad  extre- 
mara  rerum  omnium  penunam  ab  Ot- 
tone  Comite  Reingravio ,  &  Smidber- 
oio  tribuno  Sucdico  pcrdudla.  Simal  Vi- 
naricnfis  &  Birckenfeldius  Duccs  ,  de 
confoiratione  Fridlandica-  perinternun- 
cios  edocli  fuperiorcm  Palatinatum  in- 
vadunt.  Inde  in  Bohemiam  Wallenfteinio 
in  fubiidium  moturi.  Alteram  vero  Da- 
nubii  regionematque  omnem  fereSuc- 
viam  inFcftis    excuriiouibus    Guftavus- 

Hor- 


Irrutn- 
fmt  in 

fiam. 

Landit- 

Imtum 

e^pitur. 
Mcrs  Al- 
dringerii. 


1634.. 

Res  in 

Weftpha. 
lia  geflic 
duce  Ge- 
lebnit. 


HijloriarHm  Lih 

Horniiis  obtincb.it ,  fubafto  Mundcl- 

hciniio  ,  Biberaco  ,  cum  Campiduiio  ac 

Mcmming.i,  &  quicquid  ib;  loci  Cxfarci!; 

aut  Bavaricis  armis  obtinebatur.  Porro 

Pabtinatum  fuperiorcm  DuxBavarixpcr 

Aldringerium  haud  multo  pofl  reccpit. 

Qui  Straubinga  primum  ,  dcin  Suisbaco, 

&  Chamopotitus  rcliuuam  indc  provin- 

ciam  cjeftis  Vinarieniibus  Birckcnfcldi- 

cis  in  poteftatem  B.ivaro  aflcruit.  Scd 

brevc  id  oraudiura  Aldrino-eriofiiit.  Nam 

fubinde  in  Bavanam    rcvocatus  ,  quam 

fubita  incuriione  Vinarienlis  &   Hor- 

nius  invaferant ,  dum  Landishuto  in  auxi- 

lium  properat ,  &  fradas  ibi  res  fubmif- 

iis  parce  copiis  ab  obiidione  Raiisponen- 

fi  {uftcntarc  nititur,  inponte  fupcrlfa- 

ram  globo  idtus  occubuit  ,   inccrtum 

fuorum  anhoftium  manu  ?  Luxemburgi 

tenui  fed  honefto  loco  editus  primam 

ajtatem  literis  dcdit.   Ingenio    prom- 

pto  atque  acri  &  natura  vini  abltinens, 

Dein  militiam  fecutus  ,quoniam  ingenio 

&  calarao  valebat ,  ab  epiftolis  &  com- 

mcntariis  fuit.    A  calamo  mox  ad  en- 

lcm,  atquearmamanumtranftulit.  Ap- 

paruitque  in  utramque  partem  plurimum 

pofle.  Itapcromnes  militisgradustan- 

dcra  ad  fupremam  in  Bavarico  excrcitu 

praefedluram   elatus  ,  fidelem  operam 

Cjefari  &  Bavaro  diu  pr^ftitit.  Dcfun- 

flum  Bavarus  intra  Ratisponam  eore- 

siamilitari  pompa  tumularijuflit.  Lan- 

dishutum  vi  expugnatum  a  Suecis  ex- 

tremx  crudelitatis  exerapla  pertulit.  Me- 

lior  fortuna  per  Weftphaliam  Catholi- 

corum  Principum  exercitui  fub  duflu 

Godofridi  Comitis   Gelehnii  fuit,  qui 

initio  verisevocatis  ad  fe  Bunninghautii , 

&  Metternichii  Legionibus  ,  poftquam 

copias  fuas  ad  decem  ferc  millia  expievif- 

fet  Hoexteriam  ,  quam  Caipar  Crugius 

Suedicus  Centurio  cum  quadringcntis 

prxiidiariis  tuebatur,  vi  coepit.  Cseii  praj- 

iidiarii  ad  unum  omnes-,   &  quotquot 

civium  in  armis  reperiebantur.    Haud 

multo  poil:  Melander  Hai^iacarura  co- 

piarum  dux  dum  Legiones  paucas  ma- 

gis  explorandi  quara  pugnandi  anirno 


.  XI.  ^AppeiiMx.  7 1 5 

Vifurgim  vcrfusdimittit ,  \n  fugam  con- 
vcrtitur,  odto  fignis  amifiis,  &  prxfc- 
ftis  fcrcomnibus.  Ita  nullo  jam  rcliftcn- 
tc  Gclehnius  viftorix*  curfum   fccutus  /""'^ 
Hamraoniam  Lunamque  Monafterien-  y^cur»  (y 
fis  dioecelis.oppida ,  &  alia-idcinccps  mi-  'ti^ffos. 
norum  nominum  arces  fuxpotcftatis  fa- 
cit.    Scd  nufquam  magisquam  inbcllo 
ludit  fortuna.  Gcorgius  Dux  Lunazbur- 
gicuspoftquam  Hafiiacas  copias  fuis  ad- 
didiirct,  Gclehnio  aliquot   milhbus  fu- 
pcrior  ,   dcpulfis  ubique  victoribus  cum 
ad  ineundum  prxlium  fruftra  adducerc 
nitcrctur  ,   Hammoniam  tandcm  Lu- 
namque  pauloantecaptarecupcrat.  In- 
dc  ad  ipfa  Monafterii  moenia  Gelehnia- 
nos  inlecutus  cum  fruftra  eos  commea- 
tuum  ac  pabuii  inopia  ,   uvbcm  vero 
ipfara  fpccioiis  conditionibus  ad  dcdi- 
tioncm  perpellcre  fpcravifTet ,  majorcm 
quamhoftes  penuriampaffiis ,  prior  in- 
de  recederecoadus  eft  ,  haud  iine  damno 
fuorum  ;  cum  recedcntiuiTi  tergis  Ge- 
lehniani  acriter  iniifterent ,  plurimofquc 
interciperent.    Cxterum  Luna!burgicus 
ad  urgcndum  inde  Hildefiiim  ,  quod  diu- 
turna  magis  quam  acri  obfidione  cin- 
xerat ,  jreverfus ,  brevi  eo  oppido  potitur. 
Hildeiium  Minda  urbs  Epifcopalis ,  & 
multis  jara  annis  a  Lunxburo-icis  pof- 
fefla ,  fccuta  eft ,  fub  finem  anni  hujus. 
At  vero  Eledor  Saxonix ,  etfi  in  foedus  Ge/?.-i 
Suedicum  ,   quod  tum  Francofurti  ad  S^^xonmn 
Moenum ,  tum  alibi  in  Germania  per  ^?  Li:f^i-^ 
diverfos  conventus  celebrabatur  mini-  Vl.*^  '^" 
rneconfentiret:  tamenutrerumfuarura        * 
farageret ,  impnrais  re  Cxfaris  per  con- 
jurationem  ac  mox  cxdem  Wallenftei- 
nii  turbata ,  in  Lufatiam  irrupit ,   praz- 
mifTo  Friderico  Duce    Altenburgico  , 
quem  m.ox  Arnhemius,  &  deindsEIe- 
£tor  ipfe  cum  robore  exercitus  fecutus 
eft.Budiflinum  prxcipuaLufatix  urbs  pe-  Bautzcn. 
tebatur ,  cui  Goltzius  Cxfarcanus  tribu- 
nus  prxeratcum  prxfidio  non  contem- 
nendo.  Is  fe  peti  confpicatus  dum  remo- 
rando  hoftiin  fuburbium  flammas  injicit, 
confpirante  forte  in  exitium  vento  ,  tanta 
repcnce  igniurn  vis  3.c  multitudo  extitit , 
Xxxx  2  ut 


Cmflan- 
tia  duo. 
rum  mi, 
iitum. 
Latich, 
fart.z. 
Liy.c,  2. 


Res  Pole- 
nioa,  pax 
cum  Mo- 
fciu 


yi6 

ut  graflanteinproximas  civiumdomos 
incendio  ,  tota  urbs  miferabilii  lpe£la- 
Culo  deleretur  iiiagna  ftrage  hominum 
pecudumque.  Ita  ruinse  urbis  Saxoni 
oeditse  ,  Prsefedus  &  prasfidiarii  cum 
farcinulis  ,  qnx  incendium  evaferant  , 
permilli  excedere.  Gorlicio  dein  &  cste- 
ris  Lufatise  oppidis  receptis  ,  Eleftor 
Drefdam  rediit  ,  Arnhemio  inSileiiam 
dimiflo.  Qui  primo  adventu  ,  fuiis  ad 
Lignitium  Casfareanis  copiis  ,  dumpro 
fuo  in  Silefia  arbitrio  dominatur ,  fpa- 
cium  EleftoriBrandeburgicodedit  ,  ut 
Francofurtum  ad  Oderam  Joannis  Ban- 
nerii  rerum  Suedicarum  per  Pomera- 
niam  Diredoris  auxilio  reciperet.  Inde 
junftis  inter  ie  confihis  Sueci  Croflenam, 
Saxonici  Glogoviam  majorem  poft  bre- 
Vem  obfidionem  capiunt.  Inter  n^c  duo- 
rum  gregariorum  mihtum  non  gregaria 
fides  enituit.  Capti  erant  a  Saxonicis 
paulo  ante  pugnam  ad  Lignitium ,  am- 
bo  rei  tormentarix  periti.  Itaque  in 
obfidione  Giogovienfi  cum  eflent  Cx- 
farearum  partium  ,  jufli  in  urbem  ac  fuos 
jaculari  ,  ita  tormenta  atque  machinas 
direxerant  ,  ut  globus  innoxio  femper 
curfu  capita  ac  tefta  obfeflbrum  fuper- 
volaret.  Qua  demum  re  animadverfa 
cum  ad  fufpendium  damnati  eflent ,  ni- 
hil  territi  ,  perfidis  ,  inquiunt  ,  ^qui- 
cmque  pretio  magis  quam  fide  cnfira  fe^ 
quuntur  formidolofa  morsjit.  Nos  C^fa- 
rijurejurando  addiBos  ,  cum  nuUum  a- 
liudcrimen ,  quamfidemfanBe  fervatam 
habeamm,  cur  mori  pudeat!  Porro  Saxo- 
nes  &  Sueci  ut  Hungaris  Regern  ab  ob- 
fidione  Ratisponenfi  averterent,conjun- 
ftis  viribus  in  Bohemiam  movent ,  pofi- 
tifque  apud  Pragam  caftris,  oppugnatio- 
nem  urbis  ejus  moliuntur.  Sed  illuftri 
exemplo  hic  fortuna  Casfaris  eminuit  , 
nam  eodem  die  capta  eft  Ratispona  ;  Et 
Sueci  Saxonefque  a  Lambojo  &  CoIIo- 
redio  Cxfareis  Ducibus  Praga  depulfi.ac 
e  Bohemia  omni  exturbati  funr. 

Intcr  hsc  Rex  Polonias  Vladislaus  cum 
apud  Smolcnfcum  urbem  tota  hyeme 
caftra  Mofcorum  obfediflct  ,   tandem 


lomnis  CUiveri  Epitomes 

menfc  Martio  ad  extremam  Commea- 
tuum  pcnuriam  hoftes  adduxit ,  adeo  ut 
folam  abeundi  libertatem  padli ,  omnem 
caftrorum     ac    militarem    apparatum 


Regi  relinquere  debuerint.  Deinde  vi- 
ftoriam  profequendo  cum  univerfo  exer- 
citu  abeuntes  infecutus  iplam  urbemMo- 
fcuam,  caput Provincise,  petere inftituit.  *^5*' 
Sed  Mofcos  belli  male  haftenus  selti 
memoria  ,  ac  dein  rerum  ncceflaria- 
rum  defeftus  ,  ne  in  ultimum  difcri- 
men  omnia  conjicerent  ,  ad  pacem  po- 
ftulandam  compuIit.Datapax  in  has  con- 
ditiones.  Ut  Rex  Polonus  abftinereti- 
tulo  ducis  Mofcu^B ,  renunciaretque  o- 
mni  juriinillum  Principatum,quodanno 
huius  fxculi  decimo  per  libera  Proce- 
rum  Mofcorum  fuffragia  acquifierat  j 
proinde  Mofcos  jurejurando  fidei  fibi 
prxftito  abfolveret.  Et  legitimum  Mof-  'Paic 
covise  Ducem  Michaelem  Fedorovitiura  Mofc»- 
jam  dominantem  agnofceret.  Contra  Felot»€4. 
ipfe  reciperet  Ducatum  Smolenfcenfem 
cum  urbe  Smolenfco  ,  &  Provinciam 
totam  Severiam,cujus  amplitudo  centum 
fere  milliaria  in  longum  ,  ac  quadra- 
ginta  in  latum  patet.  Quse  ducentos 
jam  annos  a  Polonia  &  Lithuania  a- 
vulfa  fub  continentiMofcorum  jugope- 
ne  pro  perditis  ac  defperatis  habebantur. 
Pacem  Mofcovicam  Turcica  fecuta  eft. 
Cum  enim  Mofcorum  maxime  impulfu 
Imperator  Turcarum  bellum  Polonis 
feciiTet,re  infeciliter  gefta,  ac  demum  pa- 
ce  cum  Mofcis  compofita ,  ipfe  quoque 
ar  ma  temere  fumpta  depofuit;  Abatzio  , 
principe  Purpuratorum  ,  quique  a  Mo- 
fcispreciocorruptusbelli  ejus  prxcipuus 
author  fuerat ,  ftrangulari  juflb.  Suban- 
ni  finem  duo  Regis  Polonis  fratres  ex 
matre  Conftantia  ,  obiere  ,  Alexander 
natu  minimus  ,  annorum  viginti  &  u- 
nius,  pauloanteexltaliain  patriam  re^ 
verfus ;  Et  Joannes  Albertus  Cardinalis 
atque  Epifcopus  Cracovienfis,biennioA- 
lexandromajor. 

Cseterum  in  Germania  Ferdinandus    i  <;  5  ^. 
RexHungariae  poft  captam  Ratifponam,  NortUnjf^ 
haud  diu  feriatus,  difperfo  exercitu  va- "^A/T^  ^ 


Hifioriamm  Lih,  XI.  <iy4ppendix. 


inenit      ''^  ^^  Danubiiim  loca  rccuperat.    Ibi 
wjW  ^««-coinradiisadrcHirpaiiicis  atquc  Italicis 
ti  mflgna,  copiis  quas  Ferdinandus   Cardiualis  & 
fl*de.       Princcps  Hifpaniarum  ,  rcgcndo  Belgio 
deftinatus   fccum  adduxcrat   cx   Italia, 
Kordlingam  urbem  oblidione  circum- 
vallat.  Ea  valido  a  Suedicis  pryefidio  tenc- 
'    batur  ,  cujus  partem  paulo  ante  Hornius 
immifcrat  ,  jufleratque  urbem  ad  ex- 
tremum  tueri,  fc  in  tcmpore  auxilio  futu- 
rum  ,   ncque  fefcllit.    Nam  condudlo 
unum  in  locum  excrcitu  quem  ipfe  &  Vi- 
narienlisdivifum  regebant,  cum  Legio- 
nibus  Wurtenbcrgfcis ,  &  quicquid  dedu- 
ci  poterat  ,  contra  Nordlingam  caftra 
cum  Cxfareis  contulit.   Diu  dubitatum 
inter  Suedicgs  pra;fcdos  an  pra:lii  fortu- 
nam  experirentur.  Hornii  ac  reliquorum 
fere  fententia  erat  cun6tando,&  fugiendo 
pugnsaleam,  frangere  impetum  acpri- 
mum  ardorem  Cxfareanorum  ,  qui  cum 
deferbuiflet  ,  aut  certe  donec  Princeps 
Hifpaniarum ,  cumfuisin  Belgium  dif- 
Cederct ,  reftius  contra  pauciores  nume- 
ro  ,   languidiorefque  pugnaturos.  Ne- 
que  tanti  sftimandam  uniusurbis  ja(^u- 
ramjUtpropterea  fumma  rerum  in  difcri- 
men  projiceretur.  Sed  pervicit  fententia 
Ducis  Vinarieniis ,  cum  fpeciofa  magis 
quam  utilia  in  medium  proferret ,  nega- 
retque  decorum  Suedico   &  Proteftan- 
tium  nomini  li  paterentur,  fidam  urbem, 
Cui  tam  fandc  fublidium  promififlent,  in 
ipfbprope  confpeilu  ,  ab  hofte  intercipi. 
Ita,  praslio  decreto ,  magno  animo  in 
Ca^fareanos  itum  eft.  Nunquam  alias  to- 
1634.       to  hocbello  foediorem  cladem  Suedici 
Fuma  ad  ^CCepere.  Vinarienfis  dextrum,  Hornius 
Nordlin-  finiftrum  cornu  tucbantur.  Cum  igitur 
gam  men.  fuperata  initio  convalle  aliquantulum  fe- 
fefiptem.  liciter  pugnafTent  majore  Csfareanorum 
n  repulfi  poft  trium  horarum  fpacium  in 
fugam  conjiciuntur.  Acceffit  in  ipfo  prslii 
ardore  improyifa  clades  qus  nutantem 
jam  Suedicam  aciem  in  ipfum  mox  exi- 
tium  propulit.  Munimentum  Carfareani 
obtinebant  loco  editiore  ,  ex  quo  cre- 
bris  jaculationibus  fubeuntes  impeteban. 
tur.  Id  Suedici  fumraa  vi  aggrefli  cedenti- 


6». 


717 

bus  confulto  Cxfareanis  occupavcrant» 
Vixillircccflerant ,  cum  momcntomu- 
nimcntumfijbjeftoinfra  fulphurco  pul- 
verc,  inccnfbqucinfublirac  cum  omni- 
bus  fupcrftantibus excutitur.  Late  eapa- 
tuic  ftrages,  cum  vicina  etiam,  ac  proxi- 
ma  quxque  corripcrct.   Poft  hxc  planc 
Suedicorum  acics  inclinari  coepit.    Et 
cquicatus  pra:ccpta  celeri  fuga  peditatum 
dcftituit.  Qui  omni  ex  parte  a  fupcranti- 
bus  numero  Ca:fareanis   circumventus 
autcajfus,  aut  captuseft.  Fama  cftccci- 
diflcduodecim  fcre  millia,  quorum  di- 
midiumruftici  Wirtembergici  fuere,  in 
quos  ricriore ,  utht,  iravidlor  milesde- 
fa;vit.  Capta  fcx  milha ,  oftoginta  majo-  Knmerut 
res  machinx  ,  trecenta  ucriufque  generis  citjoTum 
figna :  dcin  impedimenta  atquc  apparacus  '^"f^o^"'»' 
militaris  univerfus.    Guftavus  Hornius  ^'^'' 
Suedicx  militise  duftor ,  una  com  Comi- 
te  Cratzio  Ingolftadii  nuper  prxfedo, 
aliique  magno  nuraero  tribuni  ac  Cen- 
turiones  in  poteftatem  viftorum  per- 
venere.  Neque  ipiis  viftoria    hxc  in- 
crucnta     extitit.     Cecidere    Oftavius 
Aldobrandinus    magnus    Prior  militia: 
Melitenfis  ,    &  Sylvius  Piccolomineus , 
ex    illuftri    Piccolomineorum    familia 
magnx  exfpedacionis    heros  ,   prxter 
alios  gregarios  non  paucos.  Bernardus 
Dux  Vinarienfis  defperata  re  Canftadam 
primo,  dcin   Heilbronnam  fuga  eva- 
fit.  Ejus  temeritati  acceptam  calamita- 
tem  csteri   adfcripferunt ,  qui  a  fum- 
mo  certamine  abftinere »  &  inrerclufis 
potius    commeatibus    Ca;fareanos    ad 
abeuudum  adigere,  quod  faftu  facilli- 
mum  erat  ,  fuadebant.   Par  fine  dubio 
Lipfienii  cladi  ,  reddita  clades  fuit.  Et 
mox  Ferdinandus  Rex  exercitum  difper- 
fit ,  pars  in  Sueviam ,  Bavariamque,  pars 
in  Franconiam  &  Alfatiam  dufta.  Ne- 
que  jam  ulla  urbs  aufa  reiiftere.  Nord- 
lingamox,  dein  Heilbronna,  Heidel- 
berga,  Herbipolis ,  ahxque  pene  omnes 
in  eo  traftu  urbes  iu  fidem  ac  poteftatem 
Csefarisvi  aut  voluntariadeditioneredie- 
re.  Ita  rebus  ex  animi  fententia  confe-  ". 
6lis  Ferdinandus  Rex  rerum  militarium 
Xxxx  3  cura 


Joannls  ClHveriEpitomes 


718 

cura    Mattlii^    Gallafio  commendata, 
Viennam  ,  Princeps   Hifpaniarum    fuo 
cum  exercitu  in  Bclgiumconceffit.  Vi- 
litata  in  itenere  Colonia  Agrippina,ubia 
variis  Principibus  ,  &  Magiltratu  urbis 
regali  magnificentia  exceptus  eft.  Ejus 
adventus  res  Belgicas  Procerum  inter  fe 
diiTidiis  ac  di/Sdcntia  non  leviter  turba- 
tas,  ftatim  erexit.  Nam  RexHifpania- 
rmn  cum  poftdefunftara  Ifabellam  ,  Du- 
cem  Arefcotanum  ex  primaria  Belgii  no- 
bilitate  attinuiflet  in  Hifpania  ,  adhsc 
Principem  Barbanfonium  aliofque  non- 
nullos ,  Antverpi^cuftodiri  juffiflet^ma- 
g-nus  inox  metus  omnes  invafit ,  Princi- 
pefque  Efpernonius  &  Comes  Henninius 
T  5  ?  4,-   ex  Bclgio  in  Galliam  profugiunt.  Et  cor- 
reptisTemel  metu  animis  plurium  fupa 
metuebatur ,  nifi  Francifcus  de  Monca^, 
Marchio  Aytona ,  qui  interim  Belgium 
eubernabat  ,  propolito    palam  edifto , 
Regis  nominepublicamomnibusfecuri- 
tatein  feciflet ;  prster  eos  qui  jam  aut 
conjeifli  in  carceres  eflent ,  aut  fponta- 
nea  ipfi  fugacrimen  agnoviflent.  Caste- 
rum  haut  multo  port  hi  etiam  dimifli 
funt ,  revocatumquc  prius  ediftum  ,  uno 
tamen  ab  hac  gratia  excepto  Henrico 
Comite  Montano  ,  qui  palam  ad  hoftes 
Regis  defecerat.  Priufquam  veroFerdi- 
nandus  Princcpsadveniret,  AytonaTra- 
jeftum  tentaturus ,  Argentiliam  validam 
ad  Mofim  arcem,  atque  omni  ad  oblidio- 
nem  fuftinendam  copia  inftrudliffimam 
bidui  fpatio  in  fuam  poteftatem  redigit. 
PrjEfedlus  pr;Elidii  liber  cum  fuis  ex  pa- 
€lo  Trajeftum  dimiflus  properatae  dedi- 
tionis  poenas  capite  luit.    Hifpani  cum 
aliquo    tempore    apud  Trajeftum  ex- 
truftis   munitionibus  deledifl^ent ,  tan- 
dem  re  infe£la  obingruentemhyemem 
aliaque  caftrorum  incommoda  recefle- 
runr. 

Menfe  Augufto  Dufleldorpium  im- 
proviia  clade  graviter  affliftum  eft ,  ta- 
cla  de  CGcIo  turri,  qua;  pulverem  tormcn- 
tarium  aflervabat ,  qui  rcpente  incenlus, 
convulfam  ex  imis  fundamentis  turrim 
VA  vicinum  Rhenilittusdejecit,  mifera- 


bili  ftragehominum  sdiumque  Juxta  ad- 
ftantium  »  qu^e  eo  gravior  fuit  quia  me- 
dia  no£le  cunftis  in  quietem  compolitis 
inopinata  advenit.  PrKbuitque  Ipeciem 
ruituri  mundi  ,  cum  eodem  temporis 
momento  &  ftridor  fiilminis  ,  fragor  nu- 
bium  &  mota  ex  imis  vifceribus  rerra , 
difrupta  tc£la ,  trabes  ,  parietes ,  denique 
fua  cujufque  domi  calamitas  ,  omniura 
oculos  5  aures  animofque  percellerenr. 
Magnam  vim  pulveris  fiiifle  tradunt- 
Neque  defuerunt ,  qui  fbmno  non  inter- 
rupto  tantxcalamitatis  fenfum  tranlmi- 
fere.  Sed  hos  fepultos  magis  quam  fopi- 
tos  dixeris.  Centum  fere  mortales  aut 
fubita  ruina  opprefii  ,  aut  gravi  aliquo 
vulnere  afflidli  fiint  ,  iedificiorum  pro 
fpacio  urbis  damnum  non  leve  extitit , 
cum  nulla  fere  domus  aliquam  cladis 
non  fenferit.  Prodigia  quoque 
nunciata  funt.    In  Mar- 


partcm 
varii 


generis 

chia  Brandeburgenfi   fanguine   &  ful- 
phure  pluit ,  &  mfans  fub  aquis  reper- 
rus  eft  viginti  vulneribus  confofTus.  la 
Anglia  terramovit,  &duofluminaexa- 
ruere  ;  rurfum  alia  palus  excrefcentibus 
aquis  ita  intumuit  ,  ut  multa  azdificia , 
fubita  inundatione  abriperentur.    Apud 
Drcfdam  in  Albi  flumine  Canis  mari- 
nus  captus.    Hala:  Saxonum  in  horto 
quodam  luburbii  vivarium  in  fanguinem 
commutatum  ,  quod  idem  ante  Lipfien- 
fem  ac  Lutzenfem  pugnas  evenifTe  com- 
memorant.  Haud  multo  poftinCa;no- 
bio  Hammersleben  ,  prope  Elalberfta- 
dium  ,  fons  per  integram  noftem  fan- 
guine  manavit  ,  apud  Hamburgum  ac 
per  Holfatiam  multi  pagi  ,  atque  ultra 
fex  hominum  ,  &  quinquaginta  pecudum 
millia  aquis  fubmerfa.    Menfe  Oftobri 
natu  major  Danix  Princeps  Chriftianus 
V.  Magdalenam  Sibyllam  Eleftoris  Sa- 
xonias  hliam    in  matrimonium  duxit, 
celebrata:  ese  nupti.^  in  magno  Legato- 
rura  conventu  Coppenhags,  regio  ap- 
paratu,    Obiere  pcridem  tcmpus  Fride- 
ricus  Ulricus  Dux  Brunfvicenfis  fineli- 
beris  ;  &  Joannes  FridcricusDuxHoI- 
facisatque  Archiepifcopus  Brcmcnfis  j  Et 

Otto 


sC^. 


ThlUpfi- 
burgunt 
Cafarei 
rtci[iunt. 


Bav/irici 
xAugH- 


Otto  Ludovicus  ComcsRhcni,  c|uicliu 

partcm  Sucdici  excrcitus  pcrAlQuam, 

&  vicinas  rco;ioncs  duxcrat.  Illi  in  im- 

pcrio  Legionum   Otto  rratcr  fucccflit. 

Galli  quoque  irritati  matrimonio  rjuod 

Dux  Aurclianenliis ,  fratcr  Regis ,  pau- 

\o  ante  cx    Belgio  in    Galliam  rcver- 

fus ,  cum  Lotharinga  jam  pridcm  con- 

traxerat  ,    rcliquam  Locharingia:  par- 

tem  nemine  reliftcnte  in  fuam  potcfta- 

tem  redigunt ,  Duce  Carolo  ad  conqui- 

renda  a  Principibus  auxilia ,  in  Italiam 

dio-reflb. 
t7  .    .    -,  .... 

Cxterum   anni   mlequentis   initium 
Gallis  in  Germania  infauftum  exftitit , 
amilla  Philippopoli  validiflima  ad  Rhe- 
iium  arce ,  quam  anno-  (uperiore  a  Sue- 
dicis  lono;a  obfidioneoccupatammagna 
auri  fumma  redemerant ,  arcemquebel- 
li  ,  &  horreum  deftinaverant ,  invitan- 
te  loci  fitu,  operibus  &  naturamunitif- 
fimo.    Cafpar  Bambergerus  arcis  iUius 
nuper  Prsefeftus  tali  eam  ftratagemate 
recepit.  Seleftos  aliquot  milites  in  mo- 
rem  aereftium  veftitos ,  abditis  intra  ve- 
ftimenta  afciis  iecuribufqueprxmittit  in 
urbem  qui  venalia  importarent ,  rema- 
nerentque  per  noftem  in  varia  hofpitia 
difpofiti.    Ipfe  dein  cum  idonea  manu 
nofte  foffas  ac  munimenta  fupergreflus, 
loco  iibi  id  arduum  minus    fore   jam 
a,nte  prcefciverat ,  poftquam  valio  poti- 
tus  eft  ,  primam  vigilum  fl-ationem  ob- 
truncat ,  inde  cum  auxiho  corum  quijam 
urbem  intraverant  portam  unameftrin- 
git.  Ita  immiffi  continuo  equites  arcem 
capiunt  &  paucis  qui  refiftere  aufierant 
interfedis  ,  reliquos  in  deditionem  ac- 
cipiunt.    Magna  vis  inftrumentr  milita- 
ris  ac  commeatuum  inventa  ,  pra^ter 
tormenta  majora  centum  &   triginta. 
Ita  unica  nodte  nullo  fuo  incommodo 
Cxfareani  recuperant  ,  quod  toto  pro- 
pe  biennio  a  Suedicis  partum  crar ,  ma- 
gno    fumptuum    ac    temporis   damno. 
Non  multo  poft  AuguftaVindelicorum, 
ftatim  poft  cladem  Nordtlingenfem  ,  a 
Bavaricfs  obfeffa  ,  atque  ad  extremam 
iuopia;  neceffitatem  redada  deditionem 


HiflorUrUnt  Lih.  XI.  t/4ppendix. 


719 


fccit.   Fama  cft  non  abftinuiflc  quof- 
dam  ab  humana  carne.    Satis  conitat 
carni  cquinx ,  felibus ,  canibufquc  &  mu- 
ribus  prctium  fuifte ,  adco  uc  famc  lon- 
ge  plures  quam  ferro  aut  vihoftiumpe- 
rierint.  Novo  dcin  prxfidio  Cxfir  Ot- 
tonem  Hcnricum  Comitcm  Fiiggcrum 
impofuit.  Eodcm  penc  tempore  oiverfis 
excrcitibus  Ulma,  Norimbcrga,  Hcrs- 
brucca  ,  Francofurtum  ad  Mcenum  ur- 
gebantur.  Lambojus  Coburgo  Saxonias 
Ducum  fedi  immincbat.   Bernardus  Dux 
Vinarieniis  rcfefto  quantum  licuit  cxer- 
citu ,  ac  Gallicanis  aliquot  copiis  auftus 
Spiram  paulo  antc  a  Bambergero  ca- 
ptam  facile  reccpit.  DnxLuna:burgicus 
8c   Haffi  redafta  in    potcftatem   Min- 
da ,  Nyenburgum  obiidebant.    Ita  fl.i- 
grante  adhuc  ubiqiie  bello,  quod  Sue- 
dici  noyo  apud  Wormatiam  conventu 
reparare  omni  ope  nitcbantur  ,  tandem 
pax  inter  Csfarcm  atqueElcftorem  Sa- 
xonia^emerfit.  Ea  Leitoraeritiiprimum, 
dein  Pirnse  ftudiofis  traftatibus  quxfita, 
demum  Prags  in  has  conditiones  con- 
clufa  eft. 

Bona  "Ecclefiaflica  meditata  ante  Pa-  Prtf/Tcrf- 
Cem  Paflavicnfem  a,  Protcftantibus  occu-  r/e  prrf- 
pata  ,  vi  tranfadlionis  illius ,  iifdem  falva  g^rijis. 
8c  intemerata  nunc  &  deinceps  fcmpcr 
permaneant.    Immcdiato  vero  ante  Sc 
poft  Tranfa£tionem  Paflavienfem  d  Pro- 
teftantibas  occupata  ,  quotquot  eorum 
anno    1617,    iiNovembris  pofTede- 
runt ,  eadem  ad  annos  quadraginta  quie- 
te  ac  fecure  poflidcant ,  &  fiquidano-    i^3f' 
minato  tempore  iis  per  Catholicos  ab- 
latum  fit ,  integre  reft.ituatur ,  exceptis 
bonis  iHis  pro  quibus  ante  prxfinitum 
terminum  lis  mota  ,  &  in  judicium  Ca- 
merx  Imperialis  introdufta  fuerit.  Pa- 
ri  modo  Catholici  quse  ad  1 1  Novem- 
bris  1627.  habuerunt ,  quiete  retineant, 
&  ablata  fideliter  iis  reftituantur.   Sta- 
tus   autem  Politicus   in   iifdem  bonis, 
item  Eleftioncs ,  Poftulaticnes  ,  Men- 
{cs  Papales  ita  uti  didlo  rempore  in  ufu 
fuerunt  utrimque  fcrventur.    Ufus  ve- 
ro  feflionis  ac rerendi fufFrao-ium ,  vieo- 

rum.- 


2.0 


Joamis  Clmeri  Epitomes 


iCjj. 


runclcm  bonorum  in  eonventibus  quidem 

Proyincialibus  continuetur ,  in  Comitiis 

autem  Imperii  interim    intermittatur, 

Exercitium  Religionis  ita  uti  la  No- 

vembris  1627.  fuit ,  inter  Catholicos  & 

Aup-uftanos  imperturbatum  relinquatur, 

&  occurrentes  noc  in  cafu  controverlix; , 

per  Judicium  Imperiale  Aulicum  ,  vel 

Cameram  Spirenfem  componantur.  Du- 

rante  hoc  fpacio  quadraginta  annorum  , 

intrapriraum  decennium  inftituatur  tra- 

datus  de  pace  univerfali  ac  perpetua,  quar 

iiintraidfpacium  confici  atque  obtineri 

nonpoffit,  totanihilominus  controverlia 

in  eo  ftatu  remaneat  ,  in  quo  fuit  i  z 

Novembris  anno   1627.  falva  femper 

Csfaris  fuprema  authoritate ,  ac  jure 

controveriiam  illam  moderandi.  Archie- 

pifcopatum  Magdeburgenfem  Auguftus 

•Eleftoris  Saxonis  filius  poirideat,&  Chri- 

ftianoWilhelmo  Marchioni  Brandebur- 

gicodum  vivit,  quotannis  inde  duode- 

cim  Imperialium  milliaperfolvat.  Qua- 

tuor  prsfefturas  ejufdem  Arthiepifcopa- 

tus  Querfurtum ,  Gutterbok ,  Dama  Sc 

Bork  ,  Eleftor  Saxonisjure  feudiab  Ar- 

chiepiicopo    Maodeburgenfi    obtineat. 

Epifcopatum  Halberftadienfem  Leopol- 

dus  Wilhelmus  Casfaris  filius  poflideat  j 

Etin  Archiepifcopatu  Bremenli  R.eIigio- 

nis  Catholicse  &  Auguftana:  exercitium 

uti  liNovembrisanno  1627.  fiiit,  per- 

maneat.  Libera  Imperii  nobilitas  juxta 

tranfadionem  Paflavienfem  Auguftana: 

Confeffionis  exercitiolibere  fruatur.  Ci- 

vitates  Imperiales  qnx  interim  cum  Ca:- 

fare  aut  Ducibus  ipiius  padlx  funt ,  in  iif- 

dem  paftis  permaneant.C^tera;  pace  Re- 

Jigionis  gaudeant.  Donaverdam  Eleftor 

Bavaricelmperio  reftituat,  quamprimum 

ipfi  de  furaptibus  in  bellum  expolitis  fa- 

tisfaftum  fuerit.  In  Regno  Bohemis,  & 

CTteris  Auftriacis  Provuiciis ,    etfi  Ele- 

dlor  Saxonia;  fummopere  urgeret ,  Cx- 

far  liberum  confeffionis  AuguftancK  exer- 

citium  nequaquam  pcrmittere  voluit  .De 

Silefia  &  Lufatia  feparatis  traftationibus 

conventum.  Reformatio  Camer^e  Spi- 

reniis  ad  generalia  Imperii  comitiajdilata^ 


item  Judicii  Imperialis  Aulici.  Legati,8e 
Oratores  Principum  Proteftantiuin  ia 
Aula  Cffifaris  degentes ,  ratione  Religio- 
nis  nulla  moleftia  afficiantur.  Eleftora- 
tus  Palatini  maneat  Maximiliano  Duci 
Bavaria; ,  5c  Lineas  ipfius  Wilhelmianaj. 
Vidux  tamen  Friderici  IV,  Eledoris  dos 
relinquatur  ,  &  profcripti  Fnderici  Filiis, 
fi  ad  obfequium  CxCivis  redierint ,  di- 
gnum  conditione  eorum  ahmentum 
prsftetur.  Duces  Brunfvicenies  quater 
centena  millia  Imperialium  TiUianis  hse- 
redibusaffignataiifdem  perfolvant  intra 
Ipacium  00:0  annorura ,  ita  ut  primo  an- 
no  in  nundinis  Lipfienfibus  perfolvant 
quinquagintamillia,  cum  penfioneannua 
reliquorum  ,  &  ita  confequenter.  Du- 
cibus  Megapolitanis ,  fi  hanc  pacem  pro- 
baverint ,  ignofcet  Imperator  ,  eofque 
in  ftatum  priftinum  reftituet :  Omnia  lo- 
ca  ab  adventu  Regis  Suecise  Guftavi  A- 
dolphi  in  Imperiura  anno  1650.  C^fa- 
ri ,  ejufque  fociis  ablata ,  quas  adhuc  in 
poteftate  Proteft:antium  ftint :  iis  ad  quos 
fpeftant ,  fideliter  reftituantur.  Pro  re- 
cuperatione  cseterorum  locorum  ,  quse 
adhuc  funt  in  manu  exterorum  Princi- 
pum  Gallix ,  aut  Suecix ,  aliorumque 
qui  Status  Imperii  non  funt ,  aut  etiamfi 
fint  tamen  in  hanc  pacem  non  confen- 
tiunt ;  Eleftor  Saxonise  &  CKteri  hujus 
pacisparticipes  Ciefarem  omniope  juva- 
bunt.  VicilTim  Csfar  ac  fbcii  ipfius 
omniaa  feoccupataab  anno  L630.  anti- 
quis  poflefloribus  atque  in  hanc  pacem 
confentientibus  reftituent.  Prxterea  Cx- 
far  omnia  bello  Danico  ab  anno  1615'. 
occupata  &  nominatim  Wolfenbute- 
lium  &  Nieuburgum  antiquis  Dominis 
reddat.  Eledori  Brandeburgico  fi  ia 
hanc  pacem  confenferit  inveftitura  in 
Ducatum  Pomerani^  dabitur.  Omnes 
in  hanc  pacem  confentientes  vires  &  con- 
filia  jungent  ut  exterarum  nationum  ho- 
ftiles  excrcitus ,  maxime  Suedicus  ,  cx 
Imperio  amoveantur ,  via  fi  fieri  poffit 
amica ,  alias  bello  ac  focietate  armorum , 
&  loca  ab  iis  occupata  prioribus  Dominis 
reftituentur.    Philippiburgum   in    po-> 

teftate 


i<S3^. 


teftate  Imperatoris  pro  commo.lo  Impe 
rii  permaneat.  Captivi  intra  Linius  mtn- 
lis  ipacium  utrinqiic  libcri  dimittantur. 
■  Quioufcumqueintradccem  a  publicatio- 
ne&  notitia  dieshancpaccmrccipicnti- 
bus  gencralis  offcnfarum  oblivio  iivc  am- 
neftia  conceditur,  exccpta  caufa  Palati- 
na  &  Bohemica ,  item  aliquibus  perfo- 
nis  quas  Ca;far  feparatis  litcris  cxpref- 
fit;  quibus  tamen  per  hoc  ad  CxCarcx 
clcmentia;  thronum  via  non  prarcludi- 
tur.   Siqui  Status  jamante,  extra  hanc 
1^3/.     pacem  ,  cum  Cx'fare  feparatim  tranfc- 
gerint ,  id  ratum  inviolatumque  pcrma- 
nebit ,  neque  ex  his  conditionibus  im- 
mutabitur ,  in  didam  Amncftiam  etiam 
recipiuntur  naciones  exterje ,  dummodo 
oraniahocbelloabanno  1630.  occupa- 
ta  prioribus  Dominis  rcftituant.  Cx'far 
retinebit  cxercitum  &  cum  eo  Eleftor 
Saxonia;  cxterique  in  hanc  pacem  pro- 
mittcntes  Principes  ac  Ciyitates  copias 
fuas  conjungent ,  pr^eftitoque  Casfari  at- 
que  Imperio  novo  facramento ,  is  de  in- 
ceps  Cafaris  ^  facri  Romani  Imperii 
exercitttsvocahkuT.  Exquo  Eleftor  Sa- 
xonia;  partem ,  reliquum  C^efaris  Fi- 
lius  Ferdinandus  III.  Hung.  &  Boh.  Rex, 
aut  is  atque  ii  quem  aut  quos  Ca;far 
deinceps  nominabit ,  gubernabunt ,  at- 
que  adverfijs  hoftes  Imperii  &  hujus  paci- 
ficationis  ducent ,  donec  Impcrio  opta- 
ta  pax  &  cuique  fuum  juxta  hujus  tranfa- 
ftionis  leges  reftituatur.    Difciplina  & 
leges  militares ,  defcriptiohibernorum, 
&  prsefediones  cseteraque  incommoda 
bsllica ,  pro  durantis  belli  neccffitate , 
ex  xquo  &  bono,  juxta  {anftiones  Impe- 
rii  fandle  &  integre  ordinabuntur.   In 
ftipendium  autem  militar-e  quilibetEle- 
£lor,  Princeps  ac  ftatus  Impcrii  hanc  pa- 
cem  acceptans  centum  &  viginti  penlio- 
nes  menflruas ,  intra  hujus&  infequcn- 
tis  anni  Ipacium  conferent  eum  in  locum 
quem  Iingulis  fiipremus  imperii  Quxftor 
pro  more  defignaverit.  Cslar  ex  confi- 
lio  &   confenm  Eledlorum  o-encralem 
Impern  conventum    quamprimum   in- 
dicet ,  inquo  reliquabelli  adminiftran- 


HtJloriarHm  Lib.  XI.  ftyfppendix: 


721 


di  ratio ,  coiVimuni  omnium  confilio  de- 
finictur.  Interimnemo  ultra  id,  quara 
hac  tranGftionc  placitum  ,  concnbuc- 
rc  tcncbitur.    Poft  conclufioncm  hujus 
pacis  omnia  foedcra,  unioncs,  &  con- 
ventioncs  privaca;  huic  paci  contrarix  eo- 
rumque  juramcntafinc  aboliia.  Impera- 
torcum  vicinis  Dynaftis ,  qui  nihilad- 
verfus  Impcrium  moliti  funt  ,  paccra 
&  amiciciam  colct.  Rcliquos  vcro  fta- 
tus  Impcrii  obfcqucntcs  omni  amore  ac 
benevolcncia  ,  uci  &  illi  viciffim  Impera- 
torcm  dcbita  fidc ,   obfcquio ,  &  rcve- 
rentia  ,   omnes  vero  fe  tam  CathoIic;E 
quam  Auguftan;^  Confeflionis  cultores 
mutuo  amore,  &:  concordiacompleften- 
tur.  Qnx  hic  definita  non  func  eorum 
declaratio  ex  lanftionibus  Impcrii  peta- 
tur,  qusfiprxfenti  paci  in  aliquo  arti- 
culo  advcrfentur ,  ei  tamcn  nulla  ratione 
obftaredebebunt.  Ha.'c  pacificatiointer 
Cselarem  &  Eleftorem  Saxonia:  priva-  - 
tim,  pro  totolmperioinita,  in  nulium 
imperii  aut  ftatus  praejudicium  aut  exem- 
plum  cedat ,  quodque  jam  exprimentc 
necefljtate  faiftum  ,  deinceps  non  nifi  in 
generalibus  Imperii  convcntibus  ,    ad 
quos  ejufinodi  traftatus  /pedant,  perfi- 
ciatur.  Nihilominus  ha.'C  pax ,  poftquam 
ab Eleftoribus  ac  Statibus  Imperii,aut 
majori  eorimi  parte  accepcata  fuerit,  pro 
communi  atque  inviolabifi  conftitucione 
nunc  &  deincepshabeatur  &  reliquis  Im- 
perii  fanftionibus  inferatur. 

In  hunc  ergo  modum  pace  conclula  Exchfi 
inftrumenturnquidem unum Csefari,  al-  abAmne- 
terum  Saxoni ,  tertium  Elcclori  Mo-  ■^."*"  ■^*" 
guntinoad  Cancellariam  Imperii  dcpo-  ^"  ' 
nendum  traaitur.   Inter  eos  vero  quos  '^,-^^  ^j^ 
Cxfarab  Amneftia  excindendos  cenfuit    11534,. 
himaxime  fuere.  Primo  transfugse  qui 
deferta  Csfaris  militia  non  impctrata 
miflHone  hoftium  partibus  accefljflent. 
Deinde  omnes  Fridlandicx  conjurationis 
participes.  Prsterca  multi  Comites  Lo- 
wenfteinii,  Erpacenfes ,  Widani,  Maxi- 
milianus  Pappenhcimius,  Fridericus  Ho- 
henloicus ,  Hannovio-Muntzenberaici, 
Lichtenbergici  ,    Ifenburgo  Budingen- 
Yyyy  fcs. 


71  i  loannk  Cluveri  Epitomes 

Tes.   Diix  Wurteiibergicus  ,  Fridericus 


■iMarchio   DurlacenfisT    Comites    item 
Oetingenfes ,  &  Eberfteinius    Baro   de 
Freybergh ,  Juftingen  &  Oepiingen  alii- 
que  nonnulii.    Quibus  nihilominus  ad 
Cx(a.xe3.m  clementiam  ac  gratiam  aditus 
nonpr^EcIudcretur ,  quamprimum  defer- 
tis  noftium  partibus  illum  cum  debita 
fubmifficne  ,  ac  fide  qujeliviflent.  Gui- 
lielmo   Landgravio  Haffia;  beneficium 
Amneftia;  oblatum  ,  fi  de  fide  &  obfe- 
quio  in  ftiturum  fuflScienter  caveat ,  & 
in  pacificationem  prsedidlam  fanfte  & 
■EJfeSlift    feriopromittat.  His  ita  conftitutis  poft- 
pMii  Pra-  quam  Viennae  &  per  Bohemiam  Saxo- 
ge»Jts.      niamque  ac  deinde  in  C2:teris  Imperii  ur- 
bibus  pax  Pragenfis  publicaricoeptaeft, 
varia:  moxurbes  ejeftis  Suedicis  prsfidiis 
ad  ob/equium   Csfaris  rediere.    Prima 
fuit  Norimberga ,  dein  Ulma  C^farea- 
nis  exercitibus   proximse.    Francofurti 
apud  Moenumres  nonfinefanguineper- 
adla  eft.    Cum  enim  ejus  urbis  partem 
qux  trans  Moenum  eft  Joannes  Vicethu- 
niius  Tribunus  Suedicus  cum  valido  pr^e- 
fidio  obtineret,  neque  inde  velletrece- 
dere  ,  quantumvis  a  Magiftratu  rogare- 
tur ,  qui  jam  ante  cum  Rege  Ungari^e , 
&  Legato  ejus  Matthia  Gallafio  tranf- 
egerat ;  tandem  vi  expelli  coepit ,  pri- 
mum   quidem    propriis   Francoftirten- 
'^3/-     fium  viribus ,  dein  ope  Galkfii  &  Lam- 
boii  cum  parte  Caefareaniexercitus.  Sed 
&  Eleftor  Brandeburgicus  ,  &  Guiliel- 
mus  Vinarienfis  ,  &   Georgius  Lunse- 
burgicus ,  Duces ,  Pacificationi  Pragenfi 
fubfcripfere.  Soluspeneinteromneslm- 
perii  Proceres  Wilhelmus  Landgravius 
Haffis;   arma  adverfus  Cxfarem  reti- 
nuit,  fbciavitque  cum  Bernardo  Duce  Vi- 
narienfi.  Atque  ad  hos  demum  omnis  in 
Imperio  Suecorum  focictas  pervenerac. 
Itaque  nerao  non  exiftimabat  illos  quo- 
que  communi  omnium  confenfui  fubfcri- 
pturos  ,  aut  fi  id  facere  plane  detreda- 
'  rent ,  remedia  in  promptu  fore ,  quibus 

aut  ad  pacemneceflariamcompelh,  aut 
ccrte  cx  Imperio  vi  atque  armis  exturba- 
ri  poflcnt.  Et  jam  fortuna  ubiquc  afFul- 


gebat  ,  Rheno  prope  omni ,  &  magna 
Imperii  parte  per  diverfos  Duces  recupe- 
rata.  Eledlor  quoque  Saxonix  magno 
reducend^  pacis  deiiderio  cum  Axelio 
Oxenftirna ,  &  Joanne  Bannerio  Suedi- 
C3E  militis  fupremo  de  conditionibus  pa- 
cis  avidiffime  traftabat.  C^eterum  fata 
Germania^  aliud  volvebant  ,  &  Sueci  a 
communi  Proteftantium  pacificatione 
exclufi ,  quorum  rcm  tantis  incrementis 
auxeranl;   "        '"'•       "     •   ^  •   • 

fortunam 


&  amiffione  Rcgis  fui ,  in  eam 


quantam  unquam  fperare  po- 
teranterexerant,  multomagisadinftau- 
randa  arma  incubuere.  Eum  in  finem  ce- 
lebratis  apud  Stocholmium  comitiis  utt 
uni  bello  potentius  infifterent  ,  elapfas 
cum  Polonis  inducias  ,  ad  annos  vi<7inti 
fex ,  nempe  ad  undecimam  menfis  Ju- 
liidiem, Anni  i657.continu3nt,confir- 
mantque. 

StumdorfK  intcr  Polonije  ac  Suecise    i^Sf. 
Legatos  conventum  eft.   Polonicas  Le-  ^»^'*':** 
gationis  Princeps  erat  Tacobus  Zadzik  ^"TvT 
Archicancellarius  Regni  ,  &  Epifcopus  „;,  ^^  ^„. 
Cracovienfis  ;  Sueci  Pontum  de  Garde^  nos  i.6. 
Joannem  Vrangelinm,  Oxenftirnam  ju-  I^t^fie, 
niorem  ,    &  Abraham.um  Udenhofium 
raiferant.  His  adiverfis  Principibus  con- 
ciliatores   accelTerant  Claudius  Mera- 
mius  de  Avaux  e  Gallia ;  Duglaius  Co- 
mes  ex  Anglia ,  tum  aiii  ab  Hollandis  & 
Ele£lore    Brandeburgico.    Propofitum 
quidem  omnibus  erat  univerfali  &  perpe- 
'  tua  pacificatione  Poioniam  Sueciamque 
componere. '  Sed  quod  Rex  Vladiflaus , 
&  fratres  ejus  germani,  titulo  Regis  Sue- 
cia; ,  &  jurein  id  regnum  abdicare  fe  nol- 
lenr ,  non  nifi  ad  conftitutum  tempus  in- 
ducise  inire  potuere ,  hismaximecondi- 
tionibus.  Primum  ne  durantibus  indu- 
ciis  quicquam  hoftile  aut  Polonia  in  Sue- 
ciam  ,  autSuecia  in  Poloniam,  fubjeftaf^ 
que  Provincias  m.oliantur.  Deindc  ut  EI- 
bingam  ,   Marieburgum  ,  Dirfaviamj 
Bransbergam ,  Pilaviam  aliaque  loca  oc- 
cupata  in  Boruffia  ,  Regina  Suecise  re- 
gno  Polonias  reftituat  cum  omni  facra 
kipelleftile   templorum  ,   item  inftru- 
mento  bellico,  &  adlorum  publicorum 

arclii- 


stfs;- 


BelliGal- 
lici  ini- 
tium  can- 
tra  Ah- 
firiac. 


archivis.  Iti  Livonia  quidquid  utraque 
pars  pollcdit  fub  prajtcritis  induciis  id 
quoquc  fub  liis  poiJidcat.  Rcx  Polonii' 
condonet  omncs  offenQs  iis  qui  Regis 
Succix  partes  fccuti  funt.  Elbinga  privi- 
lcgia  fua  antiqua  falva  rctineat ,  cSc  Libcr- 
tatemReIigionis,tcmplum  tamcn  prima- 
rium  feu  Parochiale  in  ufum  Religio- 
nis  CathoJica:  rclinquat  ,  &  jusjuran- 
dum  fidelitatis  Regi  &  Rcgno  Poloniaj 
praeil:ct.  Si  quis  ex  Civitatibus  reftitutis 
migrare  &  bona  llia  divenderevelit ,  id 
ei  ^urante  tricnnio  liccat.  Exules  Sueci 
fecuri  in  patriam  rcdeant.  Commercia 
utrimque  libera  unt ,  &  navigatio  Du- 
nx  fluvii  ad  portum  Rigenfem  fccura 
prxftetur ,  &  modus  vcdligalium  ferve- 
tur,  quiantchocbellumfucrat.  Proin- 
juriis  circa  confinia  regnorum  occur- 
rentibus  deligantur  utrinque  Judiccs 
qui  eas  dirimant.  Durantibus  his  indu- 
ciis  agatur  de  pace  perpetua  ,  quae  li  non 
fuccefrerit  ,  nihilorninus  inducias  inte- 
grx  maneant ,  &  ferventur.  Pafta  hxc 
confirmentur  decreto  Comitiorum  ge- 
neralium  regni  Poloni;^  ,  ac  ab  Vladi- 
flao  Rege ,  &  Chriftina  Regina  &  Ad- 
miniftratoribus  Regni  Suecise  fubfcri- 
bantur.  His  itapacIsisconventifqueSue- 
ci  quidquid  in  Boruffia  occupaverant 
Regi  Polonixreftituunt,  &eodeinme- 
tu  foluti  ad  inftaurandum  bellum  Germa- 
nicum  ,  ex  quo  illis  magna  virium  pars 
per  pacificationem  Pragenfem  decclle- 
rat ,  incubuerc.  Cseterum  opportune  il- 
lis  accidit  ut  per  idem  tempus  Gallia- 
rum  Rex  Ludovicus  ( poftquam  jam  diu 
ante  inter  ipfum  &  regnum  Succia:  de 
mutuo  fcEdere,  certis  conditionibus  con- 
ventum  fuerat  )  denuntiata  palam  ho- 
ftilitate  in  Csefarem  ac  Regem  Hifpania- 
rum  diverfis  exercitibus  Hifpaniam  , 
Germaniam  ,  Italiamque  &  Belgium  pe- 
teret.  Quod  bellum  quo  deinceps  ardo- 
re,  quaque  fortuna,  &  quanto  rei  Ca- 
tholicx  in  Germaniadetrimentogeftum 
iit,  annisinfequentibusnarrabitur.  Pri- 
mam  ejus  belli  calamitatem  fenfit  Phi- 
lippus   Chriftophorus  Ekdor   Treyi- 


ih.  XI.  u4ppendix,  ji^ 

rcnfis  ,  quijam  pridcm  ut  Sucdicam  .i 
fe  tcmpcftatcm  dcpcllerct ,  in  partcs  ac 
pracfidium  Rcgis  Galliastranfivcrat ,  in- 
vitis  quidem  Canonicis  Mctropolitanis 
&  cartcris  cjus  ditionis  Ordinibus ,  qui 
magis  ad  prxlens  Hifpani  Rcgis  cx  Bel- 
gio  auxilium  ,  Cxfarique  &  Imperio 
affinem  Principcm  adfpirabant.  Igitur 
menfe  Martio  Hifpanicnlis  Lucemburoi 
Gubernator  ,  Comcs  Embaanus ,  cum 
Baronc  Mcttornichio  ,  adfumpta  cxvi- 
cinis  prxlidiis  idonea  militum  manu  , 
eaque  navigiis  irapolita  ,  fecundo  Mo- 
fella  filcntio  vcftus  ,  Auguftam  Trevi- 
rorum  improvifb  capit  ,  paucis  ca:fis 
qui  ex  Gallicano  prxfidio  ,  initio  auiii 
erant  rcfiflcre.  Eledlor  ipfeetfimultum 
repugnans  ,  libertatemque  fuam  &  pri- 
vilegia  obteftatus  ,  captivus  Bruxellas 
primum ,  dein.  Gandavum  ,  ac  demum 
Viennam  ad  C^farcm  abducitur ,  libera- 
li  ubique  &c  honorata  cuftodia  habitus, 
Treviris  fuiEcienti  Hifpanorum  prxfi- 
dio  communita,  revocatique  extcmplo 
&  in  locum  prioremrepofiti,  quosini- 
quitas  &  mutatio  temporum  inde  ex- 
pulerat. 

InterhaecEIeftcirBavariazcumMaria 
Anna  Ferdinandi  Csefaris  primogcnita 
matrimonium  Vicnnsecelcbravit.  Jun- 
xit  novos  fponfos  Cardinalis  Dieterich- 
fteinius  in  magna  Principum  corona ,  in- 
ter  quos  prster  ipfum  Cicfarem  ,  Lco- 
poldus  Gulielrnus  Archidux,  Albertus 
Dux  Bavari^ ,  Joannes  Cafimirus  Prin- 
ceps  Poloniae  ,  Wolfgangus  Wilhelmus 
Julis  ac  MontiumDux,  PrincepsAn- 
haltinus ,  dein  Hifpanicus,  Danicus,  FIo- 
rentinus,  Sabaudicus ,  Holfatufque  Ora- 
tores  eminebant.  Nuptiis  demore,  regia 
magnificentia  atque  apparatucelebratis, 
Eleftor  cum  novaConjugeinBavariam 
revertit. 

Per  ideni  tempus  adolefcens  quidam 
rufticanus  in  Boruffia  novum  vitae  peri- 
culum  novo  atque  audaci  remedio  evi- 
tavit.  Andreas  Grunheide  vocabatur, 
ex  Grunwalda ,  qui  locus  feptem  a  Re- 
giomonte  miJlianbus  diftat  ,  oriundus. 
Yyyy  i  Is 


i<f3j. 


Treviru 
capta  cum 
Ele^tre, 


Matrinu^ 
nium  Bt.» 
vari. 


Prodi- 
gium  Me' 
dicum 
Lotich, 
pag.  2. 
lib.  a2. 


63J. 


Geldritn- 
fes   inter- 
fipiunt 
muni- 
mentum 


724  loannis  ClHveri  Epitomes 

Is  diu  ftomachi  knguore  kborabat  ,  at- 

<\\.\t  ideo  vomitionibus  afliictus  ,   cum 

aliquando  pro  more  fuo  arrepto  cultel- 

lo ,  manubrium  ejus  in  fauces  immitte- 

ret  ,  gulae  ad  vomitum  ftipuland^  cau- 

fa  ,  cukellus  forte  e  manibus  elapfus  , 

gulam  profundius  ingreditur  ;    ac    de- 

mum  ,  etfi^gre  ,  inftomachumipfum 

defcendit.    Certe  non  erat  ofEcinahsc 

qua?  ferrum  concoqueret.  Neque  natu- 

ra  viam  idoneam  ,  qua  le  novus  hofpes 

ejiceret  ,  pr^paraverat.   Igitur  ancipiti 

malo  ,  &  haud  dubie  in  exitium  hominis 

vergenti ,  anceps  quoque  §i  ftrenuum  re- 

medium   confilio    Medicorum  Regio- 

montanornm  adhibetur  ,  quodejufmo- 

di  fuit.  ^gro  firmis  afleribus  fortiffime 

alligato  conftri<ftoque  ,  ne  verfando  fe , 

curam  Magiftri  turbaret  ,    (  cum  jam 

ante  ad  eliciendam  ferri  aciem  medica- 

mentum   magneticum  afFeftis  partibus 

per  dies  aliquot  applicuiflent )  Chirurgus 

paulo  infra  coftas  finiftri  lateris ,  apta  ad 

idnovacula  aperire  corpus  adipfiim  uf- 

que  ventriculum  cospit  ,  tum  pertenta- 

to  eo  ,  apertoque  levi  e  vulnere  cultel- 

lum  extrahit.^ger  dein  adhibitis  fomen- 

tis  ,  &debitacurationebrevipIanecon- 

valuit.  Cultellum  teftem  miraculi ,  Rex 

Polonias  per  idem  forte  tempus  Regio- 

montem  intrans  ,  ad  fe  reccpit ,  dimiflo 

medico  fuo  CafparoCraftio  qui  infirmum 

&  qualitatem  vulneris   diligenter  infpi- 

ceret  ,  atque  ad  fe  referret.  Eodem  an- 

noCratzius&  Schafgotfius  Comites  ,  & 

Tribuni  Csfarei  capitis  fupplicio  aftedli 

funr.  Hic  confpirationis  Wallenfteinianas 

particeps ,  &  conturbandsSilelispraspo- 

fitus  :  Ille  fiifpecls  primum  fidei ,  dein 

manifeftus  transfuga  ac  defertor.  Ca:te- 

ri  Fridlandicse  conjurationis  complices 

aut  perpetuis  carceribus  mancipati,  aut  in 

exilium  ejefti  funt. 

Porro  in  Belgio  Geldrienfes  prasfidia- 
rii  ,  validiflimum  munimentum  ,  quod 
fuperiore  farculo  Martinas  Schenkius,  in 
Rneni  divortio  exftruxerat  ,  improvifo 


S-henkia-  aftu;  intercipiunt.   Mille  &  quingenti 


num 


rant ,  veteranipedices  ,  qui  filentio  com- 


paratis  pontonibus  navigii^ue,  intem- 
pefta  nofte  munimentum  admotis  fcalis 
undiqueinvadunt.  C^efiomnes  quiinitio 
aufi  erant  refiftere.  Et  Gubernator  ipfc  , 
e  fomno  exfiUens ,  ficut  erat  fine  verte , 
fortiffime  dimicans  occubuit.  Amiffii  ta- 
menopportuni  munimenti  nunciusgra- 
viterperculit  Ordines  Belgii  confosdera- 
tos.  Itaquc  negocium  Orangio  datum  ut 
molefti  mde  Hofpites  quamprimum  ex- 
turbarentur.  Atque  is  mox  prsemiflb 
Guilielmo  Naflbvio  obfidionem  omni  o- 
pe  mftituit.  Sed  pr^fidiarii  locum  forti- 
ter  captum  ,  pari  conftantia  defenderunt, 
donec  in  annum  ufque  infequentem  , 
ferro  atque  igne  &  contumacia  oppu- 
gnantium  ad  extrema  redafti ,  neceflita- 
ti  ceflerunt.  Utrique  egregiam  laudem 
confecuti ,  hi  quod  ceperint',  ftrenueque 
defenderint.  IUi  quod  ad  recuperandum 
nullam  occafionem  ftudiumque  neglexe- 
rint.  Per  idemtcmpus  ,  longorum  bel- 
lorum  indubitata  appendix  fames  pri- 
mum  ,  deinde  peftis  invaluit.  Utrumque 
malum  e  fuperiore  Germania  exortum 
facile  fe  in  reliquas  provincias  dilFudit ,  ^  ^  3  <5» 
tanta  aliquibus  m  locis ,  atque  in  Alfa- 
tia  maxime ,  rerum  omniu.m  penuria  ,  uc 
multi  ad  nefandos  atque  abominabiles 
cibos  eompellerentur  ,  pagis  plerifque 
defertis  exhauftilque  ,  dum  inquilino- 
rum  alios  in  exteras  terras  vitse  fervan- 
dsedefideriumexpulit ,  alios  dira  fames  , 
aut  ex  novi  vidlus  infolentia  orta  conta- 
o-io  extinxit.  Inter  hasc  tamen  longi 
etiam  ^evi ,  &  fupra  mortalis  fpacii  bre- 
vitacem  diuturni  exemplum  Angliapro-  Letich* 
tulit ,  fi  vera  fama  eft.  Is  Thomas  qui-  f.^'^^' ' 


dam  Parrus  fuit  ex  pago  Alberbutio  in  i„j_^'^' 
Salopix  comitatu,  anno  1483,  fub  E- 
duardo  Rege  genitus  ,  &  hoc  demum 
anno  defun£lus  ,  poftquara  annos  cen- 
tum  &  quinquaginta  duos  ,  admirabili 
fanitate  &  viribus  corporis  tranfegiflet. 
Anno  quarto  fupra  centefimum  adhuc 
procreationi  liberorum  fuffecit ,  tranfi- 
vitque  vigefimo  fupra  cenrefimum  ,  ad 
fecundum  matrimonium.  Simplici  vi- 
du  ,   &:  ladiciniis  potifiimum  fine  ul~ 


Gefltt  in- 
tcr  Sixo. 
iies  &■ 
iShcccj, 


1^3  <5. 


lnterHaf- 
fos&  €a- 
Jhrianof. 


Htjloriarftm  Lt 

la  mcdicoriim  opcra  iifus.  Vinoacce- 
rcvi(i.ietiamcrafliorc,  ac  lupiilo  infcfta 
fcmpcr  abftinuit.  Adco  natura  vili  &  pa- 
rabili  fumptu  in  loncrum  producitur ,  nc- 
quc  alibi  ficilius  cjuam  in  holpitio  fobric- 
tatis  leram  &  validam  fcncdtutcm  rcpe- 
rias. 

Sub  initium  anni  infcqucntis ,  qui  fuit 
■  fvculi  hujus  fcxtus  fupra  trigclimum  ,  in- 
ter  Elcftorcm  Saxonia;  ,  &  Joanncm 
Bannerium  Sucdicv;  militix  fupremum  , 
poftquam  diu  Eiedtor  de  Suecorum  e 
Germania  difcefTu  fruftra  tranfcCTillet  , 
resadarmadeducitur.  Et  Suedici  multo 
crudelius  quam  unquam  alibiinditiones 
Saxonis  invadunt  ,  occupatomunimen- 
co  Werbeniano  ,  dein  urbibus  vicifque 
apud  Havclam  &  Salam  fluvios  mifere 
expilatis.  Saxoni  Melchior  Hatzfeldius 
cum  legionibus   aliquot  fubfidio  miflus 
exultantem  levibus  viftoriis  hoftem  fa- 
cile   oppreflit.     Recuperata   inde  Ha- 
velberga  ,  aliaquelocaquasSuedicopra;- 
iidio  tenebantur  ,    demum  &  Magde- 
burgum  aeri  obfidicne  aliquamdiu  con- 
ftri(Sum  in  poteftatem  Saxonis   perve- 
nit.     At  haud  multo  poft  ,   ut  incerta 
bellorum  forruna  eft ,  Bannerius  aliquot 
millium  e  Succia  fupplemento  auftus 
Lunarburgum  invadit  ,    inde  Saxonicos 
apud  Wittftochium  aflecutus  ,  gravicla- 
deprofligat  ,  &  Werbenamufque  com-  I 
pellit  ,    relicftis  omnibus  rctro  impedi-  ! 
mentis  ac  rcrum  militarium  apparatu.  ! 
Mox  cum  Joanne  Vrangelio  ,  quipau-  1 
lo  ante  Garcium  in  Pomcrania  Csfa-  } 
rianis  abftulerat ,  Marchiam  Brandebur-  j 
genfem  ,  quod  EIe<£lor  ille  Pacificationi 
Pragenfi   fubfcripferat  ,    expilationibus 
devaftat.     Inde  tranfmiflo  Albiin  Thu-  j 
ringiam  copias  infundit ,  &  Erphordien-  ! 
fes  jam  etiam  ad  pacem  Prao-enfem  fpe-  ; 
ftantes ,  certisconditionibusinpotefla-  ; 
tem  accipit.  Non  minor  per   HafTiam  1 
Weftphaliamque  ea  a;ftare  belli  tempe-  ! 
ftas  detonuit.  Landgravius  Haflix  Gui-  ; 
lielmus  diu  an  pacem  Pragcnfem  admit- 
teret  cundlatus  ,    randem  ea  repudiata  ' 
&  aliquot  Suedicarum  Icgionum  auxilio  , 


h.  XI.  ^ppendix,  nt  c 

confirmatus  -repcnte  ad  arma  confurgit, 
Hannoviamque  vaiidilTimum  propc 
Francofordiam  munimeiitum  ,  ac  jam 
pocnc a  Ca.'fuianis  ad  cxtrcma  rcdadtum, 
puifis  indc  oppugnatoribus  obfidioneli- 
bcrat.  Indc  ipfc  rurfum  d  majorc  Ca.'fa- 
rianorum  numcro  ,  Ducc  Getzio  ,  in 
Wcftphaliam  ac  Phrifiam  repullus  ma- 
gnis  exaftionibus  provinciales  exhaurit ; 
Getzius  interca  totarn  prope  Haffiam 
hoftili  more  perpopulatus,  &  mox  indc  in  '^S*^* 
Weftphaliam  regrcfTus ,  Paderbornam  ac 
Sufatum  fubita  vi  ad  deditionem  cogit. 
Tremoniadem  ,  &  Wetla  ,  &  Hammo- 
nia  ejettis  Hafficis  pra:fidiis  cundem  ca- 
fum  fubiere.  Dum  hxc  in  Saxonia  & 
Wcftphalia  gcruntur  ,  Rex  Hungaris  -''''(«'■  ^'«- 
Ferdmandus  cum  potiffima  Imperialis-^^'''^""' 
exercitus  partc  Rheno  ac  Mofella  fupe-  ^anfAeUi. 
ratis  ,  variis  locis  ,  acdiverfis  Ducibus  hujus. 
Galliam  aggreditur,  evulgato  a.c  pramif- 
fo  fcripto  quibus  hoftilitatis  illius  caufas 
longe  expofuit.  Quarum  hse  erant  prx- 
cipuaj  ,  quod  Rex  Galha:  contra  nupc- 
ram  Mantuani  belli  pacificationem  Ra- 
tisponx  conclufam  cum  Ca;faris  &  Im- 
perii  hoflibus  colluderet  5  quodRecrem 
Suecia:  ,  &  Duces  ipfius  armis  ,  pecu- 
nia  ,  militibus  commeatuque  juvarct. 
Quod  urbes  Imperii  aut  invaderet  ipfe , 
aut  ab  hof^ibus  auro  redemptas  fuis  pra:- 
fidiis  confirmaret ,  maano  libertatis  Im- 
perii  pricjudicio ,  cui  ha;c  exterorum  Re- 
gum  ,  ac  Principum  molimina  femper 
fufpedla  fuerint.  Et  fane  per  idem  tenTpus 
Dux  Vinarienfis  Gallicis  auxiliis  fufful- 
tus ,  Tabernas  Alfaticas ,  Princeps  Con- 
dceus  DolaminBurgundiapremebat.Ta- 
bernarum  prsfidio  Muiheimius  Chiliar- 
cha  prserat  ,  qui  re  ad  extremum  de- 
dufta  ,  honefHs  tandem  conditionibus 
deditionem  paftus  eft.  D0I2  obfidio  par- 
tim  interpolitu  Helvetiorum  ,  partim 
Caroli  Lotharingia;  Ducis  advcntu  folu- 
ta.  Ex  altera  Galli^E  parte  quaBelgium 
fpeftatjFerdinandus  Cardinalis  ac  Guber- 
nator  Belo-arum  haud  feonius  bellum 
movit ,  mfufo  m  Picardiam  exercitu,  qut 
Capella  ,  Corbeja  ,  Caftelleto  aliifque 
Yyyy  3  nonnullis 


yi-6 


lomnh  Cluveri  Epitomes 


IG 


<S5. 


Camltia 
ve»Jia, 


nonnullis  locis  facileoccupatis,  adipftm 
prope  Pariliorum  metropolim  duce 
Joanne  Verdano  copias  ac  terrorem  per- 
culic.  Ca^terum  Rex  Galliarum  LudoAa- 
cus ,  roc  undique  invadentiura  hoftium 
ftrepitu  excitus  ,  evocata  omni  prope 
nobilicate  in  Picardiam  progrellus  , 
Corbejam  &  alia  nonnulla  oppida  recu- 
perat.  IndeHifpanosinBelgmm  &  hi- 
bernarejicit ,  Ca^farianos  duce  Galblio 
juito  cum  exercitu  Galliam  ingrellos  £a.- 
me  acrerum  omnium  penuna  ,  quam 
ipli  populando  eiFecerant,  iterum  in  Ger- 
maKiam  trans  Rhenumcompulit  ,  re- 
daiftisad  tantara  paucitatem  Icgionibus 
centuriifgue^ut  jultoprslio  majorem  cla- 
dem  accipere  non  potuerint.  Scd  non 
exercitum  modo  ,  verum  &  omnes  cir- 
ca  Rhenum  regiones  ingens  fub  id  tem- 
pus  fames  afflixit ,  ut  non  villjE  tancum 
pagique  fed  urbes  eciam  dilaplis  paflim 
mcolis  deftrerencur. 

Inter  ha:c  Ca^far  per  pacificacionem 
Pragenfem  pacata  utcunque  Germania, 
iimui  curis  &  ^tate  fradus,  ingravefcen- 
ce  indics  valetudine,  de  fucceflbrelm- 
perio  coepic  prolpicere.  Icaque  comitia 
creando  Regi  Romanorum  Ratifponarn 
indici  jubet ,  eo  prazter  Ca:farem  ,  Fi- 
liumqueFerdinandum  ,  Eleftores,  Mo- 
gunrinus ,  Colonienfis  &  Bavarus  ,  dein 
Leo-ati  Saxonis  &  Brandebureici  adve- 
Trevirenfis  in  cuftodia  habebatur. 


nere. 

Aderant  pra.'terea 


Anfflicani  ,  Poloni 


Tartarici  alioruraque  Principum  Orato- 
resaliialiis  ex  caufis.  Porro  Casfar  co- 
ram  Eleftoribus  prsefentibus  legatiique 
abfencium  caufam  convencus  ilhus  pro- 
lixe  expofuic :  Summa  oracionis  crac , 
Quoniamipfefiibgravihaftenus  Impe- 
rii  &  curarum  onerc ,  ad  eara  paulatim 
virium  ac  valecudinis  imbecillicatem  per- 
yeneric ,  uc  hauddiu  amplius  canco  pon- 
deri  ferendo  par  efle  poffit ,  cupere  acque 
opcare  uc  Eleftorcs  iibi  de  focio  labo- 
rum  ,  Imperio  de  Rege  Romanorum 
provideanc ;  Id  ad  fui  non  minus  fol^- 
tiumaclevamen,  quam  Imperii  ftabili- 
ixsentum  ac  tranquillitatem  pertinere,cui 


nihil  luftuofius  acciderc  poflit ,  quamut 
hoc  curbaciffimo  ftacu ,  fine  Redore  ac 
capice  relinquacur.    Porro   diu  dubitari 
non  pofle ,  quis  ad  id  faftigium  evehen- 
dus  fit  ,  cum  fibi  Deus  immortalis  Fi- 
lium  dederit ,  jam  Hungarise  &  Bohe- 
mix  Regem  ,  ita  inftitucum  a  teneris , 
&quafi  uiter  regna  &  gubernacula  na- 
tum  ,  ut  ad  tanti  munerisdignitatem  ido- 
neis  virtutibus  fuftentandam  nihil  defide- 
raripoffic.  DediiTe  illum  jamantebien- 
nium  fpecimen  virtutis  ac  fclicitatis  fuse, 
csfb  apud  Nordlingam  Suedico  exercitu, 
qua  vicloria  totapene  Germaniaad  ob- 
fequium  fidcmque  Imperii  redierit.  Ab 
eotempore  Imperialis  militia:  regimen 
feliciter  inchoatum,  adhuc  dum  pari  pru- 
dentiagerere.  Addidit  deinde  aliqua  de 
Pace  Pragenfi  per  Imperium  recipicnda , 
utque  de  Univerfali  tandem  pace  ac  cran- 
quillicace,  Eleftores  in  coramune  eon-  Ele^ie 
fulerent,  enixe  rogavic.  Pofl  hsc  Ele-  Ferdinan.. 
dores  habicisincer  fealiquot  confulta- ^' /^'" '" 
tionibus,&demumacceptoaSenatupo- 
puloque  Ratifponenfi  fidelitatis  ac  fecu- 
ricacis  jurejurando,  ad  eligendum  no vum 
Csfarem    procedunc.    Sumrao    mane 
omnes  habicu  Eleftorali  induci ,  hoc  or- 
dinead  Ecclefiam  Cachedralem  profedli 
func.  Primo  Moguncinus  &  Coionien- 
fis  ,  pofthos  Rex  Bohemia;  &  Bavarus  , 
poftremo  Saxonis  &  Brandeburgici  Le-    i^Js^ 
gati.  Moxfacromiflasofficio  de  Sandlo 
Spiritu  folemniter  celebrato ,  in  vicinura 
atque  ad  id  exornacum  facellum  Elefto- 
resprodeunc-  Ibi  concordibus  omnium 
fufrragiis  Ferdinandus  III.  Rex  Hun- 
garia:  Bohemiasque  in  Regem  Roraa- 
norum  eligicur.  Paucosdeinde  poft  dies 
Archiepifcopus  Moguntinus  iater  folitas 
facrificiiceremonias  confuctomoreinau- 
gurat.   Quibus  omnibus  magnifico  ap- 
paratu  abfolutis  ne  quid  ad  tantse  di- 
gnitacis  complementum  deeflet  ,    fub 
initium   anni   infequentis   novi  Regis 
conjux  Maria  Hifpanica  ,  iifdem  pro- 
pe   ceremoniis    in   Romanorura   Im- 
peratricem  initiata  eft.    Ucraqueinau- 
guratio   rcgio   convivio  excepca  ,   & 


dein 


BdVAT» 

rafiitur 
Filiut, 


Varia. 


Htftoriarum  Lt 

dcin  omni  ludornm  gcncie,  actriiim- 
ph.ilium  ignium  fcflivo  apjiaratu  finita 
ert.  In  mcdio  comiciorum  a'lhi  Elcdo- 
riBavarixcx  M.iria  Anna  Auftriaci  fi- 
lius  nalcitur  Ferdinancius  Maria.  Cui 
mcnfc  Novcmbri  pcr  Epifcopum  Frilin- 
genfcm  facro  fonce  expi.iro  ,  nomine 
Ca;faris ,  Albcrcus  fraccr  EIc£loris,  fpon- 
for  adilitic 

Sub  idem  tempus  munimentum 
Schenckianum  diLiturna  oblidione  ad  ex- 
trema  rcdaftum  in  potcftacem  Hollan- 
dorum  rcdiit ,  Pauci  ex  omni  pra:fidia- 
riorum  numero  fupcrfucre,maxima  parce 


Leodien- 
Jium  tur- 
barum 
initia. 
Travil, 
Capit, 
Z.(od. 
imprejfa 
amio 

hn. 


rrro  aut  farne ,  auc  alio  morbi  genere 
iucerfefta.  Graviores  turbx  eodem  anno 
apud  Leodium  exorta:  funt.  Quarum  h:ec 
fere  iniciafuere.  Duo  &  viginti  Com- 
mifTarii  ,  abannisfereducentis  tradufto 
more  ,  triginta  Duumviros  eligendis 
Civitacis  confulibus  deputabant,  ad  an- 
num  fere  hujus  fxculi  cercium,  cum  Prin- 
cepsErneflus,  corrupcelis  Commiflario- 
rum  mederi  cupiens  ,  formulam  hanc 
immutavit ,  tranflulitque  poteflatem  eo- 
rum  inpopulum,  qui  in  tres  ac  trigin- 
ta  tribus  diflributus  eil.  Sedfruftra  mo- 
derationem  in  multitudine  requiras  , 
quam  in  paucis  non  inveneris.  Nam 
mox  vulgus  fuapte  natura  difcors  ac 
(editiofum  ,    ubi  coli  ambicu  Patricio- 


rum  ccepit,  infblenter  ac  turbideage- 
bat  ,  trahendo  in  fe  regalia  Principis , 
mox  in  faftiones  ac  feftas  fciflum  magno 
femper  flrepitu  annua  Confulum  comitia 
permifcuit.  Igitur  Princeps  Ferdinandus 
ut  majoribus  malis  occurreret ,  autho- 
ritate  Casfarea ,  Comitia  Confularia  rur- 
fum  a  populo  ad  Commiflarios  tranftu- 
lit ,  permaniitque  ea  mutatio  ad  annum 
hujus  fxculi  vigefimum  nonum ,  quan- 
do  iterum  populus  prioris  potentise  dul- 
cedine  ille(flus  ,  fuis  fufFragiis  novos 
Confules  elegit.  Eamque  deinceps  con- 
{lietudinem  annos  aliquot  obtinuit ,  non 
fine  ingentibus  ac  anniverfariis  fedicioni- 
bus.  Urbs  autem  in  duas  prsecipue  fa- 
ftiones  dividebatur',  Chiroutiorum  ,  ac 
Grignoviorum.   Illi  primores  Ciyium 


h.XLu4ppendix.  yij 

crant ,   Pacricii  plcriqiic  ^'v;  litcrati ;  Hi  e 

vulgo  ,  fcdplcrnmquc  numcroac  viribus 

fupcriorcs.    Undc  fadum  ut  fupcranci- 

bus  Ibffragiis  plcbcii  fcmper  Confulc-s, 

ut  quifqucmaxuneprompcus  ac  popula- 

ris  crat  rcnunciarcntur ,  prxccritis  pri- 

moribus  ac  honoratiflimis  quibufquc  ad 

Magiftracumillumancchac  cvchi  fbhcis. 

In  co  urbis  acquc  animorum  ftacu  hoc 

anno  Joanncs  Vcrdanus  cum  Lcgioni- 

bus  aliquoc  Cxfaris  ac  Principis  Elc6i:o- 

ris  dicioncm  Lcodienfcm  ingrcilus ,  rc- 

cipi  ibidcm  in  hibcrna  poftuJavic ,  dum- 

que  in  abnucnres  vim  atque  arma  moli-  Lttich. 

tur,  illi  majore  numero  animoque  op-  ''^-  3<5' 

pugnantes  rejiciunt.    Ita  internis  fimul 

externifque  motibus  concufla  civicate  , 

Ferdinandus  Belgarum  Gubernacor  mif^      3^' 

fo  Leodium  Marchione  Ledano  ,  Cxfar 

vero  Joanne  Ludovico  Comice  Nailb- 

vix  Hadamario  ,  ut  rcm  quam  j^quiffi- 

mis  mediis  ad  quiecem  deducerent ,  labo- 

rarunt.  Ucerque  egregio  appararu  ,  & 

multo  cum  honore  accepcus ,  mandaca 

fua  Confulibus  ac  Senatui  cxponic  5  eo- 

rumfummahxcenu:  ut  depolitis  inter 

fe  limultatibus  in  officioj  erga  Cxfarcm 

ac  Principem  fuum  perfeverarent  ,   ad 

eamque  rem  arbicros  fe  ac  mediatorcs 

ofFerebant.    Leodienfes    aftis  primum 

enixe  gratiis  refpondent ;   nullam  in  fe 

ofEcii  partem  Cxfarem  ,  aut  Principem 

delideraturum  ,  li  antiqua  iplis  privilegia 

inviolatapermaneant ,  neque  extraordi- 

nariis    exaftionibus ,  hibernis ,  aut  ho- 

fpitiis  militum  premantur.  Cenfus  vero 

fuos  ad  eum  modum  velle  dependere,  qui 

anno  fuperioris  (kculi  quarto  &  nona- 

gefimo  prasfcriptus  lit.    Quod  autem 

hoc  annonihilinmedium  conferre  pof- 

fint,  Joannem  Verdanum  incaufaefle, 

qui  totara  patriam  hoftiliter  populando 

in^ftimabili  damno    civitatem    afFcce- 

rit.  Dum  hxc  apud  Leodium  geruntur  ,  Hes 

Georgius  Ragoctius  Tranf^'lvanix  Prin-  TranJyL 

ccps  5  cum  Ifthuano  Bcclenio ,  Gabrielis  '^''"»'». 

Bethleniifratre  ,   inimicitias  primum  , 

deui  bellum  habuit.    Bethlenius  modi- 

cis  i  Turca  auxiliis  inftru6lus  femelat- 

(]ue 


yiZ 


loanmi  ClHveri  EpHoms 


1656. 


Proplieta 

Regio- 

riiontanui. 


aue  iterum  gravi   clade   proftratus  in 
Thraciam  rejicitur.  Denique  res  amico- 
rum  ope  componitur  :  eo  facilius  quod 
Bethlenius  nuilum  a  Turcis  auxilium 
fperare  poterar.  Qui  tum  in  bellum  Per- 
licum  intenti  omnes  eo  vires  contule- 
rant.  Trecenta  bellatorum  millia  tunc 
Amurathes  Imperator  adverfum  Perfas 
in  Armeniam  eduxerat ,  cxfoque  &  pro- 
fligato  Perlicoexercitu;  Rovanum  no~ 
biiem  apud  mare  Caipium  urbem  cum 
Provinciis  adjunftis  in  potcftatem  rede- 
gerat.  Cxterum  Turcis  major  in  vincen- 
do  &  capiendo  gloria;  cupiditas ,  quam 
cura  in  confervando  fuit.  Mox  enim  ,  ut 
Amurathes    Conftantinopolim    rediit , 
quidquid  fiiperiore  expeditione  Perfea- 
miferant,  brevi  compendio  recuperavere. 
Obiere  eodcm  anno  Joannes  Alber- 
tus  Dux  Megapolitanus ,  &  Auguftus  fe- 
nior  Brunfvici  &  Lun^burgi  Dux.  David 
item  Herlicius  hujus  a^vi  Allrologus. 
Sed  apud  Regiomontem  in  Boruflia  no- 
vus  &  fanaticus  propheta ,  dignas  fcele- 
ribus  fuis  poenas  extremo  vits  fupplicio 
luit.  Joannes'  Adelgreiffius  nomen  ho- 
mini  fuit ,  &  fe  Deum  Patrem  efle  pro- 
fitebatur ,  utque  imperits  multitudini  fi- 
ilem  faceret ,  variis  in  aere  &  c^Io  praifti- 
o-iis  ope  haud  dubie  mali  Dsemonis  pa- 
tratis,  oculis  incautorum  illuferat.  Cal- 
lebat  Hebraice,  &  Gr^ece,  &  Latine.tum 
Polonice,  Lithuanice,  &  Churlandice, 
etfi  non  fingulas  jcque  prompte.    Habitu 
vili  ac  dementiffimo  ,  adfpedu  etiam 
tetriore  fuit ,  &  ex  quo  non  Deum  aut  fe- 
mideum  aliquem,  fed  fcurram  magis,  aut 
e  trivionebulonemcognofceres.  Igitur 
delatus  ad  Magiftratum ,  atque  in  cufto- 
diam  datus ,  p^ftquam  pr^ter  has  impo- 
fturas  &  veneficia ,  variorum  prseterea 
adulteriorum  reus  cognofcitur ,  ad  mor- 
tem  damnatur.    Quam  ille  nullo  figno 
formidinis ,  vultu  Ixto  atque  hilari  adiit , 
identidem  aflirmans  adftantibus  fe  tertia 
poft  die  amortuisrefurrefturum.  'Cum 
ad  locum  fupplicii  perventum  eft ,  neque 
abillis  perfuafionibus  homo  vecors ,  ad 
Tanitatem  mentis  revocari  polTet ,  car- 


Mors  Fer- 
dinimdi 
II.  CnfA. 
rii. 


nifex  concitando  terrori ,  omnia  mutie- 
ris  fuiinftrumenra,  anteoculos  jammo- 
rituri,  deinduftriaccepitexplicare,  Sed 
ille  hxc  omnia  velut  pueriha  terricula- 
menta  rifu  excepit.  Tandem  carnifex , 
nullaampliuspoenitenti^fpe,  jufTa  ex- 
fequitur ,  hominique  cervices  abfcindit , 
&  truncum  in  rogum  ad  id  prcEparatura 
conjicit ,  fiammis  abfumendum. 

Initio  anni  trigelimi  feptimi  menfe 
Februario  Cxfar  Ferdinandus  1 1.  Ratif- 
pona  Vicnnam  reverfijs ,  &  jam  pridem 
debilitate  ,  ac  mala  corporis  valetudine 
aiHidus ,  integris  feniibus  ,  &  magnain 
Dcum  pietate ,  ex  hac  vita  excefllt ,  anno 
a^tatis  quinquagelimo  nono.   Princeps 
I  omnibus  Regiis  virtutibus  ornatiflimus  , 
fed  pietate  ac  Religione  nulli  ante  fe  Cx- 
farum  fecundus.   Nihil  magis  in  omni 
vita  optavifle  dicitur,  quam  ut  fuis  in 
provinciis  ,  ac  tum  toto  Imperio  anti- 
qux  Religionis  verum  decus  ,  &  cum  eo 
flabilem  ac  firmam  pacem  reduceret. 
Vifuseftproptereanonfemel,  fefe  acto-       P- 
tam  AucTuftiflimam  Domum  ,  in  extre-  -f '*»'.<"''»'• 
mum  ditcruTien  projicere ,  quod  tamen  ^^^^  j  j_ 
mira  Dei  providentia  femper  evafit.Ami- 
cos  &  Religiofos  pr^efertim  dilexit  tener- 
rime.Inimicis  atque  adverfariis  fuis  etiam 
infeftiflTuTiis  ,   fxpe  gratiam  &  veniam 
obtulit ,  redeuntcfque  amantiffime  exce- 
pit  &  majore  quam  fi  nunquam  peccaf- 
fent  benevolentia  complexus  eft  ,  adeo 
ut  vulgo  jadlaretur  ad    magnitudinem 
amiciti^  Ca:faris  prxftare  prius  ofFendif^ 
fe.  Hoftes,  quoruminomnivitaquam- 
plurimos  habuit  ,  eodem  plane  afFedlu    1637» 
profecutus  eft,  neque  ulli  eorum  unquara 
maledixit ,  f^pe  auditus  in  familiari  col- 
loquio ,  fi  quis  in  hoftem  acerbius  dixif^ 
fet ,  reprehendere  &  caftigare  impruden- 
tiam  cavillantis ,  &  fermonem  alio  diver- 
tere.    Munificentia  &  Clementia  in  eo 
tmtx  fuerunt,  ut  quibufdam  modum  ex- 
cederevideretur ,  quorum  tamen  judiciis 
nihilmovebatur ,  ratus  proprium  Prin- 
cipis  munus  effe  quamplurimis  bcneface- 
re.  Laborum   atque    occupationum  o- 
mniuo  paticntiflimus  fuit ,  fa:pe  dicerc 

folitus 


2nat 


1/78. 


Hifioriarum  Lib.  XI,  Appendix, 

folitus  id  fe  maximum  a  Dco  bcncficium 
accepjflc,  quod  in  tantancgociorum  mul- 
titudine,  Jaborcs  amaret.  Vcnationcad 
neccfTiriam    corporis   cxercitationcm , 
Muiica  ad  obleftationem  animi  frcqucn- 
tiflime  utebatur.Caftitatis  &  contincntiaj 
cultor  prarcipuus  fuit,  cum  nulla  unquam 
etiam  Principe  fcemina  locutus,  nili  tefte 
tota  aula ,  aut  fx  res  fccrctum  cxigcrct , 
ipfa  faltem  Augufta  conjuge  in  collo- 
quium  advocaca.  Sed  hsec,  aliaque  quibus 
id  inftitutum  eft  prolixius  memorent. 
Natus  eft  anno  fuperioris  faeculi  feptua- 
gefimo  oftavo  in  Stiria,  patre  Carolo  Ar- 
chiduce  ,   Ferdinandi  I.  Casfaris  fratre  , 
i(?o(5._      matre  Maria  Duce  Bavarix.  Anno  fa^- 
'  j" ,    cuIari,mortuo  jam  dudum  patre,  Mariam 
dill.  qtie  Annam  Wilhelmi Ducis  Bavarijenliam, 
armo?}ati,  ia  matrimonium  ,  &  ex  ea  fex  liberos  ac- 
cepit,  anno  1 604.  menfe  Maio  Chriftia- 
nam,  idoj-.  Joannem  Carolum  ,  1608. 
Ferdinandum  jam  Ca;farem  ,  1 610.  Ma- 
riamAnnam  Maximiliano  Eleftori  Ba- 
varia: ,  &  i6ii.CxciliamRenatam  Vla- 
diflao  Regi  Polonije  nuptam,  deniquean- 
no  1614.  Leopoldum  Wilhelmum ,  qui 
nunc  pro  Rege  Hifpaniarum  Belgio  pras- 
fidet.  CcCterum  uxorem  &duas  priores 
proles  ante  Imperium  amifit.Deinde  fex- 
to  viduitatis  anno  ac  jamCjefar,  Eleo- 
noram  Mantuje  ducem  fecundis  nuptiis 
duxit.  Mortuo  Csefari  per  omne  Impe- 
rium,  &vicinaRegna,  Conftantinopoli  1  pr^efidium  ejiciunt. 
quoque  permillu  Amurathis  ,  ab  Orato- 
ribus   Principum  Chriftianorum  regio 
apparatu  parcntatum  eft.  Porro  mors  op- 
tatifTimi  Principis ,  etfiin  eolmperiifta- 
tu  ,  flagrantibus  adhuc  beIlis,bonis  omni- 
bus  funefliflima  accidit ,  tamen  publicum 
dolorem  magna  parte  abfterfit,  fuccefTor 
parentis  filius  Ferdinandus  III ,  nonpa- 
triarum  modo  ditionum  fed  virtutum 
ctiam&glorixhxres,  quarum  prazfidio 
etiamnum  onus  Imperii  &  curarum  pari- 
bus  humeris  fuftentat. 

Paulo  ante  mortem  Csfaris  Bannerius 
Suedicaz  militixfupremus  Prrfeftus,  etfi 
mediahyeme,  oppreflis  aliquot  Saxoni- 
cis  Legionibus  Torgam  fubita  vi  expu- 


729 


1636. 


Gefla 
Suecorum 
itt  i^aso' 


j-„»v ,  Indc  ad  oblidendamLipfiam  totics 
hoc  bcllo  captam  receptamque  omncs 
vires  convertit.  Scd  labor  hic  opinione 
cjus  major,  atquc  irntusad  extrcmum 
fuit.  Pra;erat  urbi  Transdorfius  tribunus 
cum  valida  Prxfidiariorum  manu,  juflc- 
ratque  Elcftor  Saxonia:  ut  quam  fortiffi- 
me  defenderetur ,  fefe  in  tempore  auxilio 
affuturum.  Nequefpcm  fefellit  evcntus. 
Urbi  feptiraanis  aliquot  ftrenue  dcfcnfa: 
adfuitin  tempore  Eieftor  cum  Hatzfcl- 
dio  &  Ca^fareanis  Legionibus.  Ita  depul- 
fus  inde  Bannerius  re  mfedta  Torgam  re- 
trocedit.  Eam  urbem  probe  munierat,  & 
comportato  undique  frumento   in  lon- 
gum  providerat ,  donec  Caefareanorum 
majorenumero,  (nam  Hertfeldio  inte-  '^37» 
I  rea  Gallalfius  &:  Gelehnius  accefTerant) 
inde  etiam  cum  clade  expellitur.    Pau- 
lum  dein  apud  Landsbergam  commora- 
tus  in  Marchiam  Brandeburaenfem  abit, 
ibi  cum   Joanne  Vrangelio  qui  novais 
ex  Pomerania  copias  adduxerat,  conjun- 
gitur.  Fugientem  Casfareani  cum  omni- 
bus  viribus  infecuti  intercepta  Lands- 
bergainipfam  porro  Poraeraniam  per-   ^ueeire' 
fequuntur.  Ibitentatofruftra  Anclamio  ^*//««r«r 
Tripfeciumdeditione,  Wolgaftum  vi  ca-  in  Pomi~ 
piunt.   Inde  Duce  Bredavio  ,   tribuno  '■"""""• 
Csefariano ,  extradtis  quas  Suec:  demer- 
ferant ,  navibus  ,  in  Ufedomiam  infli- 
lam  penetrant,  atque  omne  Suedicum 
Haud  multo  poft 
Damminum  non   invalida  Pomerania: 
urbs ,  per  Goltzium   Csfarianum  ,  & 
Vichethumium  Saxonicum  Ducem  ex- 
pugnatur.  Lunsburgum ,  Hallas  ,  aliaf- 
que  in  interiore  Saxonia  urbes,  alii  du- 
ces  recuperant.   Ita  hoc  anno  Suedica 
per  Germaniam  potentia  plurimum  ac- 
cifa,  atque  in  extremum  maris  Balthi- 
ci  angulum  rejefta ,  tribus  adhuc  oppi- 
dis  Anclaraio,  Stecino,   &  Stralcfunda 
fefsasgrefuftinuit. 

Per  idera  tempus  Joannes  Verdanus 
e    Gallica  expeditione  redux  ,   Ehren-  Ehren. 
breitfteinium  apud  Rheni  &  MokWx  breitjlti- 
confluentes  validam  arcem  &  inviam  ac-  ""*"'* 
ceffu ,  circumfiifis  eminus  Legionibus  , 
Zzzz  quac 


EutUii 
Confulis 
Lt»dien- 
fis. 


%6^y. 


qus  comraeatum  inferri  obfeffis  prohi- 
berent,  fame  tandem  addeditionem  coe- 
git.  Casfs  fugatseque  apud  Montaburium 
Hafficx  aliquot  centurisc ,  qus  commea- 
tum  apportare  laborantibus  nitebantur. 
Ita  ad  extrema  malorum  redadli  Galli  ar- 
cem  Eledlori  Colonienii  honeftis  condi- 
tionibus  dedunt.  Subinde  Bernardus  Dux 
Vinarienlis  cum  fuis  &  Gallicanis  aliquot 
Legionibus  expugnata  Lonvillea ,  aliif- 
que  in  Burgundia  locis  Rhenum  fupra 
Argentoratum  trajicit ,  eo  audacius  quod 
potiflima  Imperialium  copiarum  pars 
procul  inde  in  Saxoniam  receflerat.  Vi- 
narienfi ,  cum  iis  quas  apud  Ehrenbrcit- 
fteinium  habuerat  copiis  ,  Verdanus 
obviara  proficifcitur :  Inde  Lotharingi- 
cis  &  Savellianis  Legionibns  confirma- 
tus ,  iteratis  aliquot  confliftibus  Vina- 
rienfem  iterum  trans  Rbenum  in  Bur- 
gundiam  rejicit  ,  &  pontem  cujus  ca- 
pita  ino-entibus  munimentis  firmave- 
rat  }  dejedis  inde  Gallis  ihx  potefta- 
tis  facic.  At  felicior  Vinarienfi  repulfa , 
quam  viftoria  Verdano  fiiit ,  nam  ille  in 
opulentam  Delfpergenfem  vallera ,  fau- 
cibus  incolarum  incuria  neglcdlis  pene- 
trans  liberalia  hiberna  habuit :  huic  Brif- 
govia.-fterilefqueHernicii  faltus  &de- 
ftrta  Suevis  ,  in  pra^mium  gloria:  fi- 
mul  &  ftipendium  obrigere.  Porro  ,apud 
Leodienfes  graves  turbas  ca?des  Confu- 
lis  Sebaftiani  RueJIii  concivit.  Is  Galli- 
carum  haud  dubie  partium  ,  a  Comite 
Warfufa;o  ,  una  cum  Abbate  Maufonio , 
&  aliis  quibufdam  ad  prandium  invita- 
tus ,  fublatis  epulis  in  aliud  conclave  de- 
duftus  ,  multis  vulneribus  interficitur. 
Ea  re  ftatim  vulgata  fit  ingens  civium 
concurfus ,  mox  cxdes  Warfufsei  circum- 
datas ,  &  quoniam  milites  aliquot  intro- 
duxerat ,  vi  expugnatse.  Cxfi  militum 
plerique  ,  Warfufreus  extraftus  in  pu- 
blicum ,  &  fruftra  illatam  Confuli  ne- 
cem  defendens ,  fcedum  in  modum,  ma- 
nibus  ac  telis  furentium  difcerpitur. 
Ruellius  velut  publicx  {alutis  vidtima  ce- 
leberrimo  funere  elatus  eft.  Deinde  in 
authores  &confcios  ca?dis  acerrime  qua:- 


loannls  Chveri  Epitomes 


fitum,  tantavulgiacerbitateaclicentiaj 
ut  delatum  a  Bartholomso  Rulando  de- 
fun£li  Confulis  aflSne ,  Theodorum  Fle- 
ronium  Senatorem  &  Scabinum  Leo- 
dienfem  ,  plebs  non  expedlato  decreto 
magiftratus ,  ex  carceribus  extraxerit , 
produduraque  in  forura,  &  glandc  plum- 
bea  traje£tum  e  furca  fufpenderit.  Additi 
deinceps  Confulibus  cuftodes  fex  Lancea- 
riorum  ,  &  quindecim  (clopetariorum  , 
paria.  Sed  exacerbatis  femel  civium  ani- 
mis,  atque  in  diyerfa  diftraftis  confo- 
pitae  ad  tempus  turbas  atrocius  deinde 
erupere. 

Eodem  anno  Ordines  Belgii  confce-  RfsBtl- 
derati  recuperato  uc  fupra  diximus  mu-  |"^*«'S''«" 
nimenro  Schenkiano  ,    Bredam  '^^^'^  piunt  Hoi 
ante  annos  duodecim  Spinola ,  lon<ya  iis  Undi. 
&  difftcili  obfidione  eripuerat  ,  multo 
minori  temporc ,  &  paucioribus  impen- 
fis  recipiunt.    Mcnfe  Ocflobri  honeftis 
conditionibus  deditur  :   Prxfidiarii  qui 
adhuc  fupererant  mille    &  oftingenti 
cum  impedimentis ,  armiique  &  (bnanti- 
bus  tubis  Mechlineam  dimiffi.  Religio- 
ni  quoque  Catholicse  abunde  confiiltum  , 
fcd  mox  ex  levi  fu^icione ,  quod  .nofte 
januis  obferatis  feftivitatem  S.  Catharinse 
magno  numero  congregati  Catholici  ce- 
lebrarent  ,  promifla  iis  fecuritas  viola- 
tur,  &foIemnitatesejufinodi  facrorum 
prohibita; ,  ac  plerique  eorum  urbe  pulfi 
runt.  Cacterum  Ferdinandus  Cardinalis , 
Gubernator   Belgarum  fruftra  tentata 
Bredas  liberatione  Venloam  primo ,  dcin 
Rurxmundam  intcrcipit ,  &  duarum  ur- 
bium  acceflii  unius  damnum,  cujus  ta- 
mcnpermutationis  HoIIandos  non  poe- 
nituit,  reftaurat.  Qui  eadem  fortuna  in 
Africa  ufi  ,  celcberrimum  Guinea^pro- 
pugnaculum  quod  Minam,  vocant,  HiP- 
panis  eripuere.  Triduocontinuataoppu- 
gnatione  terra  marique  praifidiarii  ad  de- 
ditionemcoafti  funt,  &  datafide  liberi 
inde  ad  Infulam  S.  Thomas  qu^e  vEquato- 
ri  fubjacet ,  tranfvefti.  Manim*. 

In  Polonia  cum  jam  biennium  pro-  *"^^f/_~ 
pcRexVladiflaus  deducenda  uxorecum  *,-^_  pf^ 
Regni  Ordinibus  ddiberaflTet ,  atque  in  /«<;.  hec 

ejus  <i»»o. 


i(?37. 


1637. 


HijioriarHm  Li 

cjus  Matrimonii  fpcm  trcs  prx-cipue , 
Principcs  virgincs  proponercntur.  Cx- 
cilia Kenara,  Fcrdinandi  II.  Cxfaris  Hlia, 
■Aloytia Maria  Niverncnfis  inGalliadu- 
catus  hsres ,  &  poftrcmo  Filia  Fiidc- 
riciPalatini:  Sedhxc  proptcr  divcrfita- 
tcra  Religionis  faciie  relpuerctur  ,  in 
Nivernen?em  vcro  omnium  pcne  Proce- 
rum  fuiFragia  inclinarent ,  Rex  tanien 
prstulit  Auftriacam ,  &  mox  finitis  Co- 
mitiis  dimiffi  Lcgati.  Princeps  Cafimi- 
rus  fratcr  Regis ,  Joannes  Lipfius  Epif- 
copus  Culmenfis  ,  &  Gafpar  Dinoffius 
Palatinus  Sieradienfis ,  quilponfam  Re- 
giamin  Poloniam  deducerent:  Et  Dux 
Georgius  Oflolinskius ,  Palatinus  Sen- 
domirienfis ,  qui  in  finibus  Polonia:  ad- 
Tcntantem  Rcgis  nomine  exciperet.  Sub 
finem  Augufti  menfis  comitante  Claudia 
Medica;a  ,  Leopoldi  Archiducis  vidua  , 
Cfetcriique  Polonicis  Legatis  Sponfa  in 
Poloniam  difccffit ,  &  infequenti  menfe 
Varfaviam  appcllens  ab  Archiepifcopo 
GenefncnfiRegideiponfata  ,  acfolenni 
ritu  inaugurata  eft.  Inter  Rcgiarum  nu- 

Etiarum  apparatum  feditio  rpagis  quam 
cllum  a  Cofaccis  exortum  cft.  Illi, 
ut  fupra  memoravimus ,  expediti  &  lcvi.s 
armaturai  milites  in  finibus  Polonise  apud 
ripam  Borifthenis  ,  arccndis  Tartaro- 
rum  ac  Turcarum  incurfionibus  perpe- 
tuo  excubant.  Scd  tunc  ,  ut  fit  ,  ocio 
infolentes  ipfis  Polonorum  Procerum  di- 
tionibus  infefti  erant.  Neque  minis  ter- 
rebantnr  gcnus  hominum  militare  ,  at- 
que  afluetum  latrociniis.  Igitur  ad  coer- 
cendam  licentiam  Staniflaus  Conjecpol- 
fius  fupremus  militia;  pr^fe^Sus  juflu  Re- 
gis,  ad  Borifthenis  &  Samars  confluen- 
tes  novum  propugnaculum  ^dificat ,  ei- 
que  tuendis  operariis  ducentorum  Ger- 
manorum  prjefidiurri  imponit.  I«l  pras- 
fidium  Cofacci  fubita  vi  coorti  intcr- 
ficiunt ,  operariofque  disjiciunt.  Qua- 
re  Conjecpolfius  priufquam  fe  rebelles 
majoribus  copiis  confirmarent  ,  Nico- 
laum  Potoccium  ,  Palatinum  Bracla- 
vienferri  ad  eos  cum  valida  manu  ablcgat. 
Is  magna  celeritate  ufus ,  cum  uno  alte- 


^.  X/.  ^pptndtx.  y5 1 

roque  prslio  profligatos  in  oppidum  Bo- 
rovitiamcompuliirct ,  commcatu  adfii.- 
ftinendam  obiidionem  dcftitutos,  co  adc-r 
git,  ut  Duccm  fuum  Paulucium  paulo 
antc  rcbcllioncm  elcftum  ,    cum  qua- 
tuor  primorious  ipfi  captivum   tradc- 
rcnt.  Cxtcrumdatam  captivis  impuni- 
tatis  fidcm  infequentisannicomitianon 
probavere.  DuxPaulucius  un.i  cum  fo- 
ciis  fupplicio  capitis  affciftu^  cfl:.    Jntcr  BtUum 
hxcCantimirius  Tartaru<;  cckbiis  intcr  Tartari- 
fuos  miles ,  Cum  magna  clientum  &  po-  '""*- 
puiarium  manu  ex  Taurica:  Chcrfbncfi 
anguftiis  ,    in  laztiorcs  Moldaviae  cam- 
pos  tranfiit,  eoquc  novas  indies  colo- 
nias  transferebat  ,  bonitate  fbli  facilc 
barbaros  alliciente.    Neque  impediebat 
Turcarum  Imperator  Amurathes,  Mol- 
daviae  Dominus ,  fuis  in  ditionibus  novos 
hofpites  ,  propterea  quod  eorum  tran- 
fitu  multum  potentias  vicino   Tartaro- 
ram  Principi  dccederet ,  atque  ipfegen- 
tem  acrem  ,  atque  afllietam  latrocmiis , 
ad  fubitas  in  Hungariam  ,  Tranfylva-   1637. 
niam ,  &  Poloniam  irruptiones  ,  prom- 
ptam  atquc  expeditam  haberet.  At  ma- 
gnus  Tartarorum  Princeps,  (quem  Gha- 
mum  vocant)  potentiam  fuam  in  hunc 
modum  imminui ,  &  Tauricam  habita- 
toribus  deftitui  sgre  ferens  ,  colledis 
copiis  in  fines  Moldaviaz  adverfus  Canti- 
mirium  proficifcitur.    Eumque  fecundo 
praelio  profligatum  ,  &  tranfmifTo  Da- 
nubio  in  campos  Dobrucenfes  profugum 
perfequitur :  donec  Amurathes  ut  fuis 
impendentem  finibus  tempeftate  matu- 
re  fedaret ,  cvocatum  ad  fe  Cantimiriura 
interfici  &  reliquos   inde  Tartaros  ia 
Tauricam  reduci  juflit.  Ita  Princcps  Tar- 
tarorum  re  prxclare  gefta  cum  fuis  in 
Tauricam  revcrfus  eft.  Pauci  tamen  ex 
fociis  Cantimirii,  &  primores  transfu- 
garum ,  dum  nequc  Principi  fuo ,  nequc 
Amurathi  ob  cxdcm  Cantimirii  confi- 
dunt  fruftra  implorato  Polonorum  pa- 
rrocinio  ,  tandem  coa£ti  in  fidem  Tur- 
carum  confugiunt.  Datx  poftulantibus 
fedes  .  Sed  mox  prxcipui  ex  lis  tredecira , 
una  nodlc  necati  funt ,  paji  Turcarum 
Zzzz  %        levi-, 


7r- 


Cefnnfi. 
iius   na,f. 


dicaper 
Femera- 
mam. 


levitate  &  In  recipiendis 
dis  transfuais. 

Cxterum  Turcis  per  hos  motus  arx 
Tanas  five  AfTow  a  Mofcovitis  erepta 
eft.  Sita  eft  ad  oftinra  Tanais  fluvii  , 
ubi  in  Majotim  paludem  infunditur  ,  o- 
portuna  admodum  ad  continendos  in  of- 
iicio  Tartaros  Tauricanos ,  cohibendof- 
que  Mofcos ,  ne  in  Masotim  paludem  at- 
que  inde  in  Pontum  Euxinum  piraticam 
cxerceant  5  Quare  cum  Imperator  Tur- 
carum  ad  recuperandam  illam  ,  claflem 
atque  exercitum.  inftruxiflet,  repente  ex- 
orto  hoc  Tauricano  bello ,  omilTo  priore 
propolito  j  huc  vires  atque  animum  in- 
tendit. 

Obiere  eodem  anno  Boguslaus  Dux 
Pomeranix ,  ultimus  ejus  famili^e  qux 
ditionem  illam  per  annos  feptingentos 
obtinuerat ,  &  Guilielmus  Landtgavius 
Haffias  relida  vidua  Amelia  Elifabetha  , 
&CaroIus  Mantus&NivernenlisDuxj 
EtVidor  Allobrojjum  duobus  filiisre- 
liftis,  unofex,  attero  quatuor  anno- 
rum ,  quorum  tutelam  prasteritis  fratri- 
bus  Principe  Thoma ,  &  Mauritio  Car- 
dinale,  Uxori  fux  Regis  Galliie  foro- 
ri  teftamento  commendavit.  Qus  res 
atroci  dein  ,  &  exitiali  bello  caufam  prs- 
buit.  Media  sftate  Ferdinando  III.  Ca:- 
fari ,  Vienn^filius  nafcitur  ,  cuiab  Epif- 
copo  Viennenfi  facro  Baptifmatis  fonte 
cxpiato  nomcn  inditum  Philippus  Au- 
guftinus.  Porro  Poloniiin  Hungariade- 
ce^itevita  Petrus  Pafmannus  Cardina- 
lis7  &  Archiepifcopus  Strigonieniis ,  vir 
literarum  ac  virtutum  claritudine  inii- 
gnis ,  Studiorum  vero  &  Ecclefiaftici  de- 
coris  eximius  cultor ,  in  quam  rem  mul- 
Ca  per  omnem  vitam  aureorum  millia 
liberaliter  efFudit ,  prudenciilimus  facri 
patrimonii  difpenfator. 

Media  hieme  Legiones  aliquot  Haf^ 
C\cx  Geifecam  ac  dcin  Sufatum  fubita  ir- 
ruptione  expugnant.  Non  minus  C^- 
fariani  'n  Pomerania  per  concretum  gla- 
cie  pontum  in  Rugiam  infulam  pene- 
trare  connixi  ,  pou  unum  alterumque 
coQatunij  aVungelio  Prsfefto  Suedi- 


loanms  Cltiveri  Epitomes 

&  in  punien 


co,  quitranfltumhuncidonea  manaaf- 
fervabat,  repulii  funt.  Felicius  multo 
Glitzingius  Brandeburgicus  Tribunus 
Garcium  ,  ob  Odera:  trajeotum  commo- 
dum  oppidum,rubita  viac  coronainvadit, 
cxCis  infuper  ducentis  fere  quos  e  Steti- 
nenii  prsiidio ,  Bannerius  fublidio  labo- 
rantibus  miferat.  Idem  munimento  ad 
Warnemundam  accidit.  Id  in  oftio  Ro- 
ftochiano  haud  procul  littore  fitum  du- 
(ftu  Vicethumii  Saxonici  Tribuni  expu- 
gnatumeft;  Ceciditinter  primores  Vi- 
cethumius  ipfe  ,  ftrenuus  &  expertas  vir- 
tutis  miles.  Inter  hsc  annona&  com- 
meatus  Cjelarianos ,  in  regione  tot  exer- 
citibus  prefla ,  defecerat.  Simul  Banne- 
rius  conventu  apud  Stocholmiam  cele- 
brato ,  &  expedicis  libero  mari  commea- 
tibus ,  non  fuftentandi  raodo ,  fed  etiam 
augendi  emendique  militis,  qui  fblavi- 
ftus  copia  hberaliter  prsebita  paflim  a 
Casfareis  transfugiebat ,  facultatem  ha- 
biwt.  Ergo.translugis  hoftiura,  &  dome- 
fticis  e  Suecia  fupplementis  ,  brevi  exer- 
citum  viginti  amplius  millium  eduxit. 
Mox  recuperato  Garcio ,  Wolgaflum 
dein  ac  Daminum  uno  tempore  arfta  ob- 
lidione  circumvallat ,  nullojamamplius 
Caefareorum  metu,  quos  ultima  rerum 
omnium  cgeftas  brevi  Pomerania  ejecit. 
Ita  Gallaflius  redufto  exercitu  cum  ali- 
quamdiu  in  Saxonia  apud  Havelam  atquc 
Albim  fubftitifTet  tandem  fub  exitum  an- 
ni ,  dubia  fociorura  in  fe  voluntate ,  fimul 
diuturna  penuria  plurimum  imminutis 
copiis ,  ad  reficiendas  illas  in  Bohemiam 
receflit ,  atque  ibidem  per  hiberna  depo- 
fuit. 

Peridemtempus  Haffi  paftis  brevibus  Xet 
induciis ,  &  vix  abfolutis  Paderbornam  Weflpb* 
nofturna  aggrefEone  per  infidias  inter-  ^'"^  *'. 
cipiunt.  Sed  orevcm  fociorum  fortunam  J^t**' 
Palatini  liberi  fuo  infortunio  luerunt. 
Carolus  Ludovicus  ,  &  Rupertus  fra- 
tres  Palatini ,  Avunculi  Caroh ,  Anglias 
Regis  aliorumque  Principum  auxiliis  fn- 
ftrufti  exercitum  non  contfmnendum 
collegerant  ,   deftinata  novi  belli  fede 
Meppeaa ,  qiiarn  a  Suedicis  multo  auro 

tcdem- 


mnna. 


Htjloriarurti  Lib 

rcdcmptam  fuo  ipfi  prajlidio  inftruxe- 
rant,  magnamqucfruiiicntiacbclliciap- 
paratus  viai  ad  gcrendum  fimul  fuftincn- 
dumque  bcllum  ,  prout  forcuna  dcdiiK^t, 
comportaverant.  Eam  igitur  urbcm  jam 
ante  aSuedicis  magnis  operibus  rirnu- 
tam  ,  abundcquca  Palacinisprxlidio  in- 
ftrudtam ,  Vchicnius  copiarum  Cxfarea- 
rum  per  Weftplialiam  prxfcdus  ,    aftu 
interciperc  inftituit.   Comparatis  crgo 
<\\xx  fubitx  aggreflioni  neceflariaeranc , 
&  evicinis  prxfidiis  Monaflcrio ,   Wa- 
rendoriio  ,  Rhena  ac  Furftenavia ,  firma 
militum  manu  edufta,  noftufumno.fi- 
lentio  Meppenam  aggreditur.  Superatis 
foffis  valloque  modicum  primo  certa- 
men ,  dein  paulo  acrius  fuit  apud  muni- 
mentum  Guftavianum.Sed  vi  irrumpcn- 
tium  fijfitandem  Palatiniani  viftas  ma- 
nus  dederunt.   Capti  prxter  eos  qui  in 
primo  impetucccidcrant,  quadringenti 
cifciter ,  fed  magna  comprimis  annonx, 
&  militarium  apparatuum  copia.  Hor- 
neccius  praefeftus  Praslidii  cum  vivus  in- 
tegerque  in  poteftatem  viftorum  perve- 
nillet ,  quafi  puderet  fupereiTe  amiflx  ur- 
bi  fibi  ipfe  exitium  accerfivit ,  percuflo  in 
faciem  Centurionum  alteroquideeo  in 
captivitatem  ducendo ,  inter  fe  tanquam 
opimo  fpolio   rixabantur.     Moxcnim 
qualTatus  Centurio ,  ignominia  accenfus, 
ilmul  neprxda  fibi  eriperetur  metuens  , 
Horneccium  inermcm  ferro  tranfadigit. 
Pfilatini   Porro  haud  multo  poft  gravius  infortu- 
'ab^Ha"?-  "'""^  Palatinorum  fpes  plane  perdidit , 
ftldio.      Duin  enim  coUefto  exercitu ,  quem  ex 
Hollandicis  Suedicifque  fubfidiis  pluri- 
mum  auxerant ,  Mcppenas  amiftionem 
reftauraturi  ,    Lemgoviam    obfident  , 
Melchior  Hatzfeldius  Dux  Cxfareanus , 
Cuni  omnibus  copiis  quae  in  Weftphalia 
crant ,  obviam  profeftus  jufto  prxlio  Pa- 
iatinos  profligat ,  Cxfa  ad  duo  millia  5 
Capta  impedimenta ,  atque  inter  ea  in- 
6gne  Perifcelidis  Anglicanx,  jam  pri- 
dem  Palatinis  a  Rege  Anglia:  coUatum. 
Carolus  Lndovicus  natu  major  ex  fratri- 
jg^g^       bus  dum  Rheda  veftus  per  Vifurgimfu- 
gam  prjecipitat ,  fubmerfo  curru ,  equis , 


num. 


.XI.  j4ppeftdix.  755 

&  auriga  ,  ipfe  folus  xgre  cvafit ,  &  pe- 
des  inae  Mindam  propcravit  j  Ruper- 
tus  cum  magna  illultrium  manu  in  potc- 
flatcm  Cxfarianorum  pcrvenit ,  a  qui- 
bus  f|ilcndidc  ac  libcraliter  habitus  ,  ad 
CxfiremdcinViennam  mifTuscft.  Por- 
ro  Hatzfcldius  tam  infigni  viftoriapoti- 
tus  ,  poftquam  palantes  adhuc  aliquot 
copias  apud  Bremam  opprcffifTet ,  Clop- 
penburgum  primo ,  deinde  Vechtam ,  at- 
que  alia  nonnulla  loca  recuperat. 

Cxterum  Bernardus  Dux  Vinarienfis  Vinarieti' 
cx   Delfpergenfium    faucibus  principio  /f  ^'■"i'- 
anni  improvifo  cmergens ,  atque  indc  "'  ^^'' 
per  fines  Bafilxenfium ,  qui  mediarum 
partium  erant,  exercitum  producens , 
apud  Steinam  duo  armatorum    millia 
Rhenum  trajicit.    Per  quos  occupata 
Seckinga  reliquum  inde  exercitum  Lauf- 
fenburgum  traducit ;  quofacile  interce- 
pto ,  pontem  ,  &  trajiciendarum  copia- 
rum  facultatem  naftus  Rheinfeldam  du- 
xit ,  atque-urbem  illam  fitu  &  munitioni- 
bus  prsevalidam  obfedit.  Excivit  ea  res 
Ca^fareanos  &  Bavaricos  Duces  ,  Savel- 
lium  ,  Verdanum  ,  Sperreuterum ,  Enc- 
kefbrdium  ac  Furflcnbergium ,  ut  quic- 
quidcopiarum  inproximo  erat  contra- 
herent:  &  liberata  Rhcinfelda  Gallos 
trans  Rhenum  rejicerent.    Prima  pu- 
gna  fucceflit  Ca;fareanis  ,  pulfufque  ab  ^"fi''^'*' 
obfidione   Vinarienfis    LaufFenburgum  '""'"'^* 
reccflit.  Castcrum  poftridierevcrflis  con- 
firmato  exercitu,  &  delendae  hxfternse 
ignominix  percupidus ,  nihil  minus  opi- 
nantes  Cxfarcanos,  magno  impetuin- 
vadit.  Capti  duces  prope  omnes ,  Ver* 
danus ,  Savellius ,  Sperreuteres  ,  Enc- 
kenfordius  8c  alii  minorum  ordinum 
permulti.  Savellius  haudmulto  poftin- 
curia  cuftodum  elapfus  eft.  Castcri  Pari- 
fios  miffi.  Vinarienfis  tam  luculentavi- 
ftoria  potitus  extemplo  ad  Gubcrnato- 
rem  Rneinfeldx  mittit ,  hortaturque  ut 
quoniam  fufb  Casfareano  exercitu  nul- 
laipfi  amplius  liberatio  expeftanda  fit , 
fortunx  cedat,  atque  urbem   honeftis 
conditionibus  in  poteftatera  viftorum 
tradat:  fin  pergat  obftinare  animum, 
\  Zzzz  I  &ulti- 


CUde 


734 


lomnis  Claveri  Epitomes 


Rriptei 


lC^^i. 


Ntva  CC' 
fareanom 
rum  cla- 
des. 


Sc  ultima  cxperiri  Conftituat,  negat  fe 
de  conditionibuspofteaauditurura.  Gu- 
bernator  2:gre  irapetrato  tridui  fpacio , 
poftquam  cladem  fuorum  ,  &  a  Vina- 
rienh  omnia  ad  oblidionem  ftrenue  ap- 
parari  intelligit,  defperata  liberatione 
Urbem  dedit.  Itaprselidiarii-omnes  more 
militari  cum  farcinis  atque  irapedimen- 
tis  Bri{acum  dimiffi.  Fritjurgum  dein  in 
Brifgovia  pariceleritate  Vinarienfis  ei:- 
pugnat,  Ttibingam ,  Stutgardiamalia- 
que  minora  oppida  per  Tubadelium  & 
Rofam  duces  fuos  intercipit.  Inde  pofi- 
tis  eminus  caftellis  ,  &  vicinas  regio- 
nes  populando  Brifacura  commeatu  ia- 
tercludere ,  atque  ita  paulatim  obfidere 
inftituit.  Ineratloco,  natura  ac  fitu  va- 
lidiffimo ,  prxfidii  fatis ;  cum  prsefedto 
Reinachero  ,  ftd  de  commeacu  male 
provifum  fiierat.  Infoper  apparatum 
militarem  gravi  infortunio  afflixit  cr- 
ror  militum  aliquot  gregariorum ,  qui 
nodie  interapefta  ftimulante  haud  dubie 
inopia ,  granarium  publicum  irrepen- 
tes,  ut  farinse  aliquid  furarentur ,  in 
dolia  pulvere.pyrioplenaincidere,  quo- 
rum  uno  aperto  alteroque  ,  ita  conje- 
^uraeft,  illapfus  forte ignis  ,  vicinado- 
lia ,  jqaomm  fupra  odloginta  fuere ,  & 
quingentos  farris  modios  continuo  in- 
cendit  di^erfitque  cum  magna  clade 
hominum  asdiumque  quas  in  proximo 
erant.  Duos  tamen  ex  ipfis  authoribus 
nefcio  quo  cafu  fervatos  Reinacherus 
Pra:fe£tus  in  furcam  agi  juffit.  Interim 
evocatus  ex  Weftphalia  Joannes  Got- 
zius  cum  parte  exercitus  quse  ibi  erat 
{emel  atque  iterum  perruptis  feliciter 


mittere  Gotzius  decreverat ,  inhoftiam 
potcftatem  omnes  pervcnere.  Juffirque 
eos  Vinarienfis  per  exercitum  liberaliter 
diftribui.  Ea  clades  Brilaci  tandsm  exci-  ■ 
diumfuir.  Nam  moxfufb  procal  omni 
Ca^fariano  fubfidio  urbs  jiiftis  caftris  ab 
omni  parte  circumveniri  ,  &  ne  quid 
ahmentorum  amplius  fiibmitti  poilet, 
fedulo  provideri  caspir.  Cjeterum  Ca:(a-  xertia  ^ 
riani  etfi  duplici  clade  afflicli ,  non  ta-  ^uaua 
men  omifere  liberanda^urbiscontilium,  cladei. 
evocatis  e  Lotharingia  Carolo  Duce  , 
ex  Ubiis  Lambojo  &  Gotzio  cum  fe- 
ptem  Legionibus.  SedhiGotzio  parere 
juffi.  Etres  irainterilloscompofita;  ut 
hicis ,  iili  trans  Rhenum  caftra  hoftium 
aggrederentur.  Lotharingi  dida  die  cum 
hoite  apud  Thannam  congreffi,  cua- 
(ftante  ex  diverfa  parte  Gotzio  ,  iaeilea 
fuperantibus  numero  vincuntur',  capto 
Baflampierio  ,  multifque  ex  primaria 
nobilitate.  Porrocladem  illam  ulturus 
Gotzius  dum  folus  cura  Larabojo ,  at- 
que  ideo  impar ,  cafti-a  Vinarienfium  ado- 
ritur  ,  expugnato  uno  alteroque  a  Lam- 
bojo  hollium  rnunimento  ,  deinde  dc 
reliquorum  perruptione  nimium  cito  de- 
fperans  receptui  cecinit,  nulla  alia  re 
efFefta,  nifi  quod  hoftibus  certam  ri- 
dlori^E  fiduciam  ,  obfeffis  omnis  auxilii 
defperationem  attulcrit.  Ita  tandem  -^^/'"^* 
Brifacum  fub  anni  finem  ,  ad  ultimam^'^''"' 
famis  neceffitatem  adaftum  ,  deditio-  horrenith 
nem  fccit.  Fama  eft  non  parcitum  hu- 
manis  carnibus.  Canes  vero  ,  Feles, 
mures  ,  coria  ,  &  ejufinodi  alia  m  deli- 
ciis  fuifle.  Porro  ratas  jam  fubfcriptaf^ 
que  deditionis  conditiones  pene  evertit 


hoftium  ftationibus  annona;  aliquantu-  I  ira  Ducis  Vinarienfis ,  poftquam  intel- 
luminurbem  importat.  Sedapud  Wit-  |  lexit  tciginta  fere  captivos .  Gallos  ine- 
tenweijeram  acriprarlio  cum  Vinarienfi  ;  dia  per  ergaftula  mifereperiifTe,  exqui- 
congrefIus,poftquinquehorarumcruen-  j  bus  feptem  a  femivivis  adhuc  fociis  in 
tum  atque  anceps  certamen  prjecipuis  ;  cibum  abfumpti  efTent.  Cxterum  Bri- 
fuorum  amifiis  funditur  ,  rejiciturque 
jnde  in  aarum  Wurterbergicum  ,  ca- 
ptus  tamen  d  viftis  Tupadelius,  fecundus 
poftVinarienfem  exercirus  hoftilis  dux. 
•Currus  annona  &  commeatu  onufti  ; 
iapra  odingentos ,  quos  in  urbcm  fub- 


faci  amifTio  res  Gallicas  in  Imperio 
plurimum  ftabilivit ,  eo  majore  Gallo- 
rum  gaadio ,  quod  ejus  liberatio ,  tot 
conat^ibus  tentata ,  unius  Ducis  vigilan- 
tia  ac  forritudine  in  nihilum  recidiflet. 
magnara  partem  culpse  fufti- 

nuit , 


Gotzius 


l6^Z. 


Res  Hi- 
fpanica 

contra 
?loUan- 
des  &■ 
GalUs. 


nittt,  quodfuaip/cncgligentia  rcmpcr- 
didilTct ,  ir.iqiic  mox  jiiflu  Ca^fjris  .id  di- 
ccnd.un  caur.iai  in  Bavariam  cvocatus , 
pofl:  biennii  fcre  fpacium  dimiflus ,  in 
priftinum  honorcm  rcponitur. 

Triumphantibushoc  anno  apudRhc. 
num  Vinaricnfibus  Gallilque  Hifpanos 
e  contra  in  Eclgio  Hirp.iniaique  fortu- 
nx  Iiberalit.-is  rtcrcavit  ,   Mcnfc  Junio 


cum  magna  excrcitus  pnrte 
Wilhclmi  Comitis  Naffovii  fub- 


Hol]andi 
dudlu 

ita   vi   occupaverant    Calloum  propu- 

gnaculura  haud  j)rocuI  Antverpia,  jam- 

que  ibi  nidum  hgcrc  moliebantur ,    fed 

Hilpani  omilla,  inlitaaliascunftatione , 

quidquid  in  propinc|uo  prxiidiorum  e- 

rat,  educunt,  &nihil  opinantes  Hol- 

landos ,  multo  majore  numero  ac  vi , 

priufquam  neceflaria   dcfentioni  opera 

exftruxiflent ,  invadunt :  Ita  recuperato 

iterum   Calloo   fuli  Hollandi ,  &   ma- 

.   gnam  partem  cxfi ,  autin  flumen  com- 

puhi  aquis  periere :  Capti  ferebis  mille 

&  quinwcnti ,  cum  n.nvigiis  fupra  odlo- 

ginta  ,    vexillis  quadraginta    quinque, 

&  tormentis  noveadecim. ,   omni  pr^e- 

terea  annona ,  atque  apparatu  militari. 

Neque  viftoria  iplis  viAoribus  incruen- 

ta  exritit ,  ex  quibus  fexcenti  fere  plu- 

ribus  fauciis ,  in  loco  pra;lii ,  aut  dein- 

de  ex  vulneribus  occubuere.    Hollan- 

dorum  cladem  auxit  mors  filii  Comi- 

tis  Naflovii ,  qui  Dux  infauft^  expeditio- 

nis  fiierat.   Eadem  fbrtuna  ex  diverfa 

Belgii  parte ,  quse  Galliam  attingit ,  O- 

ftavius  Piccolomineus,  &  Thomas  Prin- 

ceps  Sabaudia' ;  Gallos  du£lu  Caftilionii 

Audomarum  atque  Hefdinum  obliden- 

tes ,  magna  inde  clade  multatos  in  Gal- 

liam  rejieiunt ,  ciptis  ex  primaria  no- 

bilitate  quam  plurimis,  qui  deinceps, 

Bruxellas  in  triumphum  abdufti  funt. 

Hollandi  haud  multo  poft  Gcldria:  ob- 

fidionem  majors  cura  tentantes  efFufis 

fubito  aquis  cum  munitiones  fuas  perfi- 

cere  prohiberentur,    ab  accurrentibus 

iterura  Hifpanis ,  auxilio  Lamboji ,  in- 

jigni  clade  funduntur.  Nequequicquam 

ca  xftate  pra;terea  in  Belgio  tentatum 


Hijloriarum  Lib.  XI.  ^ppendix,  yj  <: 

fuit ,  fatis  a.'ftimantibus  Hifpants ,  quod 
duorum  hoftium  divcrfas  cxpcditiones 
niagna  corum  cladc  irritas  rcddidiflcnt. 
Ca:terum  in    Hifpania  Dux  Condsus 
non  majore  fclicitatc  Fontcrabiam  ob- 
fcdit,  cclcbrem    portum    munitumque 
ad  maris  Cantabnci  pra:fidium ,  prxci- 
puamquc  fUtionem  navium  in  Indiaj 
cxca  partc  commcantium.  Cum  cnim 
ab  initio  Juhi  in   Septembrem    ufque 
menfcm    continuata   oblidionc,  atque 
omnipene  aditu  occlufo  adeo  prope  ad 
urbem  accefTiffet  ,    ut  parte  moenium 
cuniculis  fubverfa  ,  certam  fe  viftoriara 
in  manibus  habere  opinaretur,  repente 
nihil  tale  metuentibus  Gallis  ,  Hifpani 
per  hoftium  ftationes  fiducia  tam  propin- 
qua:  viftorias  negligentius  cuftoditas , 
magno  impetu  irrumpunt ,  urbemque 
dcpulfo   inde  Condseo  obfidione  libe- 
rant.  Capti  ex  Gallis  quadringenti  fere  5 
duo  millia  ferroaut  undis  fubmerfa  pe- 
riere.  Impedimenta  cum  omni  caftrenfi 
apparatu,  qui  opulentiffimus  fuin  j  ia 
manibus  Hifpanorum  manfere. 

In  Poloniacelebratis  regni  comitifs,  ResPolt- 
Paulucius  qui  anno  fuperiore  Cofaccos  «««.•f'*' 
rebelliouera  ceptantes  duxerat,   Ordi--''^' 
num  Juffi  capftis  fupplicio  afFedus  eft, 
fruftra  implorata  fccuritate  ,    quam  illi 
minores  Prjefefti  promiferant.   C^te- 
rum  Cofaccos  id   fupphcium  in  longe 
maximas  turbas  excivit ,  quitota  sftate 
a  Nicolaa  Potoccio ,  &  Staniflo  Coa- 
jecpolfio  oppugnati ,  cum  ob  fidem  Pau^ 
luciononfervatarn.,  ad  nullas  pacis  con- 
ditiones  compelli  poflent  ,    multis  & 
gravibus  cladibus  nobilitatem  Poloni-  iijjg, 
cam  exercuerunt.    Gedanenfes  quoque 
novi  portorii  inftitutio  apud    Vladifla- 


viam  recenter  a  Rege  m  htore  Pucenfj 
conditam  ,  atquc  a  fe  diftam  urbem ,  ia 
feditionem  primo  popularem  ,  deinde  ad 
arma  excivit.  Querebantur  Gedanenfes 
\\xc  privilegiis  lujs  adverfari  qu^e  a  multis 
rctro  Regibus  Poloniajhaberent.  Ttaque 
rcs  diu  ultro  citroque  legationibus  &  li- 
teris  difceptata,  tandem  quodin  mani- 
feftura  Reipublics    bonum  vergeret  , 

rejeSis 


73^ 

rejeftis  privatorum  querimoniis ,  publi- 
co  Ordmum  confenfii  ac  decreto  defini 


ta  &  probata  eft ;  miffique  raox  tam  ex 
Senatu  quam  Nobilitate  viri  primarii 


loannis  ClaveriEpitomes 

gionibus  immixti ,  &  PrinCeps  ipfe  Ca- 
limirus  Ccefari  ,  contra  Gallos  milita- 
viiret. 

Inter  hsec  Regi  Gallia:  poft  viginti  am- 


1633. 


qui  novi  veftio-alis  modum  asftimarent,    plius  annorura  fterile  conjugium  ex  An- 

'"' ■  ■'      na  Maria  Regis  Hifpanise  fororefilius 

nafcitur  Ludovicus  XIV.  Ejus  natales 
non  Parifiis  modo,  ac  per  univerfam  Gal- 
liam,  fed  in  Hifpania  qiioque  magno  gau- 
dio  celebrati  fiint'.   Clarus  prasterea  hic 
annus  ortu  illuftrium  liberorum  fuit.  Ce- 
fari  Maximilianus  Thomas ,  Elettori  Ba* 
vari^  Maximilianus  Philippus  Hierony- 
mus,  Regi  Hifpaniarum  filianataeft.  At 
Taurini  in  Pedemontio  immatura  morte, 
&  magno  Provincialium  luftu  fublatus 
eftFrancifcus  Hyacinthus ,  PrincepsSa- 


ordinarentque.  Obiere  per  idem  terapus 
in  Polonia  Thomas  Zamoyski  fupremus 
Reani  Cancellarius ,  &  Joannes  Wezyck 
Archiepifcopus  Gnefnenfis.  Illi  Geor- 
oius  Oflblinskius  Palatinus  Sendomi- 
ricnfis ,  huic  Joannes  Lipfius  Epifcopus 
Culmenfis  fuftedus  eft.  Eodem  anno 
Princcps  Cafimirus  ,  Regis  frater  cum 
animi  caufa  in  Hifpaniam  navigarct ,  ac 
forte  Marfiliam  profeCius  in  Iittus  Gal- 
licum  exfcenderet  reficiendis  viribus  ,  at- 
tinetur  a  prasfe£lo  Gallicano  cum  omni 


comitatu  ,  abdudtulque  inde  ad  arcem    baudi^ ,  ofto  fere  annorum  puer  uno  ad- 

huc  fratre  fuperftite  Carolo  Emanuelc 
quadrienni.  Quas  mors  magis  magifque 
Res  Sabaudicas  involvit ,  ut  deinceps  an- 
nis  fequentibus  narrabitur.  Obiit  per 
idem  tempus  Pragse  Balthafar  Marra- 
dius  ,  Eques  Melitenfis ,  omnibus  retro 
bellis  in  exercitu  Casfaris  ,  ftrenui  dufto- 
ris  famam  infignibus  facinoribus  confe- 
cutus. 


Salona ,  &  mox  Citeronera  ,  biennium 
prope  fub  cuftodia  fuit.  Tandemfummi 
Pontificis ,  &  Regis  Vladiflai  precibiis , 
miflo  Chriftophoro  Gaffiovio  Palatino 
Smolenfcenfe  ,  liberatur ,  &  data  prius 
fponfione  de  ca  cuftodia  non  vindicanda 
cum  honore  in  Poloniam  reducitur.  Cse- 
terum  Galli  caufam  cuftodiaz  habebant, 
quod  Poloni  eo  tcmpore  C^fareis  Le- 


JOAN.  CLUV.  EPITOMES 

H  I  S  T   O   R   I  A   R  U  M 

L  I  B.      XII. 


A  P  P  E  N  D  I  X. 


1^9. 

Vinarien- 
fs  geji<» 
&  tnors. 


Inarienfis  capto  ut  ante  di- 
idiximus  Brifaco  ,  feflum 
multis  prazliis  exercitura 
fub  anni  nujus  initium  ,  in 
k  Buro-undiam  hibernatum 
retraxit.  SUrapta  ibidem , 
ut  in  loco  hoftili ,  licentius  hofpitia ,  & 
nullo  non  cladium  genere  miferi  incols 
a  feroci  milite,  quem  fuperioris  anni  mul- 


tiplices  viitoris  in  omnem  liceintiam  ef- 
feraverant,  afflidi,  vexatiquc.  Pontar- 
linum  modicis  viribusurbscum  adituaG 
portis  viftores  excIufifTet ,  pene  ultimo 
excidio  inconfultam  fiduciam  luit ,  inco- 
lis  prope  omnibus  ferro  flammaque  tru- 
cidatis.  Sed  pofTeffio  Brifaci  occultoin- 
ter  fe  diffidio  Regem  Gallix  ac  Ducem 
Vinarienfem  coepitcollidere,  dumuter- 

quc 


Htjioriarum  Lih 

qtic  urbem  Rhenipotentiliimain  ,  atqiic 
adco  clavcm  Gcrmanix  ad  fc  pcrtrahcrc 
nititiir ,  Illc  quia  aurum  &  m.ilitcs ,  hic 
quod  laborem  ,  &  pericula  commodaflct, 
/uaquc  ipfe  virtutc  &  ingenio  rcm  diffi- 
cilhmam  ad  felicem  exicuniperduxiflct. 
Igitur  Vinarienlis  magna  prx'iTiiorum  (pc 
in  Galhas  evocatus  venircnonfuftinuit. 
Ca;tcrum  erupturam  ahquando  rcm  in 
graviores  difcordias  mors  Vinarienlis 
oportuna  compofuit,  Is  enim  adulto  jam 
vere  c  Burpundia  educens,  febricorre- 
ptus  Neoburgi  in  Alfatia  diem  cxtre- 
mum  obiit ,  cura  cxercitus  quatuor  fu- 
premis  tribunis  Erlachio  ,  NafTovio , 
Rofa  &  Oehmo  ,  quos  etiam  infigni  le- 
gato  profecutus  eft ,  commendata ;  An- 
norum  fuit  quinque  &  trigintaquorum 
maximam  partem  toto  hoc  contra  Caefa- 
rem  bello  excrcuit ,  haud  dubie  Ji  fuper- 
vixifTct  longius  viftorias  produdturus , 
quas  illi  fupremo  nix  anno  magnas  mul- 
tiplicefqueindulgens  fortuna  contulerat ; 
Pronepos  fuit  Joannis  Friderici  Ele- 
£loris  Saxonije  quem  fuperiore  fjeculo 
(ij-^y)  Carolus  Csefar  pr^elio  apud 
Mulbergam  captum  ,  Electoratu  ,  & 
magna  ditionum  parte  multavit.  Ipfe 
anno  hujus  fsculi  quarto  natus  eft ,  mi- 
nimus  quidem  undecim  fratrum  quife- 
re  omnes  etiam  adverfus  Ca;farem  mili- 
tarunt,  fed  belli  gloria,  animique  ma- 
gnitudine  &  felicitate  omnium  clariffi- 
mus.  Vulgatum  deinde  eft ,  de  quo  ta- 
,g-rt  men  nihil  temere  affirmaverim  ,  mor- 
tem  ejus  veneno  feftinatam ,  atque  ejus 
rei  deprehenfa  veftigia  ,  dum  corpus  ?.d 
condituram  aperitur  ;  nempe  quafi  nimia 
felicitate  jam  obftaret  Sociorum  nomi- 
ni  ac  cupiditati ,  qui  licet  ab  ipfo  multa 
ac  magnafierioptarent ,  tamen  perhoc 
illum  magnifieriKgriusferrent.  Sed  iic 
eft.  Nemo  fere  magnusatqueexcellens 
extra  aciem  line  veneni  fufpicione  mori- 
tur,  amatque  vulgus  de  inlignium  he- 
roum  exitu  atrocia  credere,  &  prsdicarc. 
Cseterum  quantum  rerum  momentum 
in  Duce  fitum  fitftatim  apparuit.  Pri- 
mores  enira  orbi  exercitus  amiflo  capi- 


tc  difcordes  dum  alter  altcriparcrcrecu- 
fat ,  nulla  re  magna  pcr  totani  a;rtatcm 
cfFcda  ,  nili  qubd  Crucenacum  ,  Bin-  ^i'*' 
wiumquc  &  alia  nonnullaad  Rhcnum  lo-  *•*"":-"■"' 
ca  interccpcrmt  ,  tandcm  auro  Gallico /^/,,^^g„_ 
dcliniti ,  ad  parces  Rcgis  Galliarum  di-  tnm  dicit. 
fto  ci  facramcnto  ccrcis  conditionibus 
tranfcunt.  Ita  Gallo  Brificum  ,  Fribur- 
gum ,  multa  Burgundia:Iocatradira.  In 
qua  rc  tantamillidiligentiamadhibuere, 
ut  Carolum  Ludovicuin  Palatinifilium, 
per  idem  tcmpus  Anglicana  pecuniain- 
ftruftum ,  atquc  itcr  per  Galliam  duobus 
tantum  aut  tribus  comitibus  facicntem, 
attinuerint  ,  jufTcrintque  itincris  fui  in- 
ftitutum  reddcre,  donec  rcbus  cum  Vina- 
rieniibus  compoiitis,  nullus  amplius  me- 
tus  fuit ,  ne  illc  nutantes  ad  fe  Legioncs 
fua  prsefentia  petraherct.  Injuriam  deten- 
ti  Principis ,  Carolus  Angliic  Rex  &  Re- 
ginse  SuecisE  perliterasconquefti ,  fedrc 
jam  perpetrata ,  cum  emendare  non  pof^ 
fent,  omifere. 

Et  Carolum  quidem  Briraniarum  Re-  •R«^  ^«- 
gem  a  procurandis  externis  domefticaj  5("^'"''* 
turbx  retinebant.    Earum  initium  ,  ut  '^J!*^^*'" 

,-L    •  •    1      11  ctvtlu 

omnium  pene  noftri  temporis  bellorum  or/V». 
clafticum  Religio  eflet ,  e  Scotia  exortum  1639. 
eft  ,  diffidio  facrorum  ,  quod  ut  melius 
intelligatur  ,  paulo  alcius  repetendum 
eft.  Henricus  Oftavus  Anghs  Rex  cum  ^^"^'<^"^ 
fuperiore  feculo  repudiata  Catharina  Ca-  ^^^  ' 
roIiV.  C^faris  materterajlegitimaiixo- 
re,  ad  prohibitasnuptias  cum  AnnaBo- 
lena  traniivifTct ,  neque  ejus  matrimonii 
Romanum  Pontificcm  authorem  habe- 
re  poffet ,  palam  ab  ejus  obedicntiadif- 
ceflit ,  ac  fe  caput  Ecclelije ,  &  fummum 
facrorum  Prasiidem  conftituit ,  ferioque 
inhibuit  ,  ne  quod  deinceps  commer- 
cium  cum  Romano  Pontifice  Eccleiia 
Anglicana  haberet ,  exilio  ,  morte  ,  va- 
rioque  fuppliciorum  genere  punitis  iis , 
qui  Regi^e  voluntatirefragabantur.  Ca;- 
tera  autem  Religionis  capita  riliquit 
Henricus  ,  &  quanquam  damnato  Do- 
ctore  ,  Dodlrinant  tamen  retinere  vo- 
luifle  vifus  eft.  Igitur  inirio  ,  non  magis 
perfecutus  eft  Lutheranos ,  Calvinianof- 
Aaaaa  que 


EUfahe- 
tha. 


que  qui  tutn  in  Germania  oriebantur  ,  ■ 
quam  qui  fuum  in  Ecclelia  Anglicaiia 
Pontificatum ,  quod  tum  IxCx  Majefta- 
tiscrimen  erai,  non  agnofcerent.  Sed 
comrnune  Romani  Pontificis  odium 
paulatim  conciliavit  diffidentes.  Ita  An- 
oli&eorumdeincontagio  Scoti  quoque 
non  a  Pontifice  modo ,"  fed  etiam  a  do- 
6l'rina  ejus  rcceiTere.  Quam  doflrinam 
(adeo  mucantur  humana)  nuper  Rex  eo- 
xumHenricus,  editoinLutherumlibel- 
lo  ,oloriofepropugnaverat  j  utpropter- 
ea  a  Pontifice  Romano ,  Defenforii  Fidei 
titelum,  quem  &  fucceflbres  rerinuere , 
mereretur.  Mortuo  Henrico  fucceffit 
filius  Eduardus .  ex  Jana  Seimera  geni- 
tus  ofto  annorum  puer  ,  Regnumque 
&Pontificatumfexenniofere  per  Tuto- 
res  adminiftravic.  Sub  eo  novarum  opi- 
nionum  Magiftri  cultorefque  cercatim 
irrupere ,  &  m  Catholicos  odio  Roma- 
ni  Pontificis  acerrime  qusfitum.    Poft 

E63  p.  mortem  Eduardi  Maria  Catharinse  repu- 
diatce  filia  ae  legitima  hasres  ,^  regnum 
obtinuit.  Illa ,  cura  matris ,  a  teneris  , 
Catholicaefideiprxceptis  iinbuta ,  nihil 
prius  habuit  quam  ut  ejeftis  hsEreticis , 
&  refciflo  profano  Pontificatu,  rem 
Catholicam  reduceret  ftabiliretquc.  Sed 
rem  bene  conftitutam  immatura  Ma- 
lix  mors  cvertit.  Succeifit  Elifabetha, 
filia  Bolense  ,  a  contrariaj  Religionis 
prxceptoribus  inftituta.  Hxc  abrogatis 
qax  Maria  pro  re  Cacholica  conftituerat, 
ad  novorum  magiftrorum  ingenium  An- 
glicanam  Eccleiiam  reformavit  ,  no- 
vo  exemplo  Rcgina  &  Pontifex.  Pla- 
cita  iplius  diuturnitas  Imperii  firmavit , 
Quod  annos  quinque  &  quadraginta  ad 
initium  f^eculi  hujus  produxit.  Intra 
quod  tempus  Religionem  Catholicam 
graviffimis  perfecutionibus  plane  pef- 
fumdedit.  Elifabetha,  cum  vitam  in  ca:- 

JmbHi.  Iibatu  traduxiflet,  Jacobum  Regem  Sco- 
tias  ex  Maria  Stuarta ,  quara  ipfa  interfe- 
cerat,  grenitum  ,  hseredem  teftamento 
fcripiit.^Atqueisprimus  omnium  ante 
fe  Regum  tria  illa  Regna  Anglia; ,  Sco- 
%i%,  &  Hibernis  quietus  obriniiiti  reli^to 


loannis  Cltivm  Epitontet 

fere  Ecclcliarum  ftatu  Uti  Elifabetha  in- 
ftituerat.   Jacobo  fucceffit  Carolus  filius,  Cmkt. 
ex  AnnaFridericill.  Regis  Danis:  filia- 
Is  duda  in  Matrimoniuro  Henrica  Ma- 
ria  Regis  Gallix  forore  ab  externis  qui- 
dem  motibus  regnum  quietum  habuit. 
Sed  ftudium  Religionis  in  partesdiftraftse 
pacem  turbavit.   Nam  profcriptx  Ca- 
tholicx  ,  cum  omncs  e  vicina  Germa- 
nia  Galliaque  feftas  confluxiflent  ,  Ja- 
cobus   anno  hujus  fazculi  odlavo  deci- 
mo  ,    in  Synodo  Pertenfi  omnia  fidei    1^35. 
capita ,  tanquam  fiimmus  Ecclefia:  mo- 
deracor  ,    in  certum  librum  diipofuit ; 
voluitque ,  ut  per  univerfam  Britanniam 
lervarentur.  Ha;c  Auguftans  Proteftan- 
tiumin  Germaniaconfeffioni  fere  erant 
conformia.   Sed  Puritanis  ,   ita  Calvi- 
nianos  vocant ,  plurima  eorum  non  pro- 
babantur  ,    maxime  poteftas  Epifcopo- 
rum  ,   &  ritus  quidam  ac  ceremonia;, 
cx  ipfa  Ecclefiae  Catholics  confuetudinc 
petitas.  Nam  Angli  cum  a  Religionc  Ca- 
tholica  defeciflent ,  multos  tamen  ritus , 
ac  ceremonias  retinuere  ut  genuflexio- 
nem  in  CcenaDominii  celebrationem 
certorum  feftorum  ultra  dies  Domini- 
cos  j  privatum  ufum  Baptifmi ,  &  Coe- 
nx ,  Confirmationem  Anglicanam,  De- 
nique  Ecclefiis ,  uti  jam  multis  a  fecu- 
Ijs  inftitutum  fuerat  ,  adhuc  Epifcopi 
prsefidebant ,  eafque  inferiores  praepoii- 
tos  &  miniftros  ad  praefcriptum  Regis 
tanquam  fummi  Epifcopi  gubernabant- 
Hxc  omnia  ut  reliquias  Ecclefi^  Roma- 
nae  averfabantur  Puritani,  volebantque 
ut  omiffis  ceremoniis  ,   puritas  fideiad 
t\ix    reformationis    raorem  coleretur. 
Maxime   autem  impugnabant  Epifco- 
pos,  qui  libertati  confcientiarum  ob- 
ftare  videbantur.  Eorum  autem  autho- 
ritatcm  propugnabat  Carolus  Rex  ,  edi-  tittftt, 
deratque  in  vulgus  formulam  rituum, 
fub  Liturgi&  nomine ,  opera  potiffimum 
&  confilio  ,  ut  credebatur  ,  Guilielmi 
Laudi  Archiepifcopi  Cantuarienfis  com- 
pofitam  ;   Illam  igitur  ut  Scoti  obler- 
varent  prsecipit.  Simul  ut  Epifcopis  bo- 
naf«areddaotur,  utque  gubernatio  Ec~ 
cIcfiaruiB 


HijloriArum  Lib 

clcfiarum  rcftituatur  (everc  mandat ,  in- 

ftituto  ad  id  pcculiari  ni.igiftratu  ,  qui 

omnesadobfervationem  Imjiis  Liturgi& 

compellerent ,  &  ubi  opus  eflet ,  fcve- 

rioribus  pccnis  adigcrcnt.  Fcre  ad  mo- 

dum  inquilitionis  Hifpanica; ,  quo  majo- 

rc  terrorercsacccptaeit.  It.ique  Punta- 

ni.contra  quos  hxc  maximc  Ipeftabant , 

confpiratione  fafta ,  authore  Alcxandro 

Leflxo,  novuminter  fe  fccdus  faciunt  pro 

mutua  Religionis  &  libertatum  fuarum 

defeniione.  Id  anno  fuperiore  confticu- 

tumcft,  limulqueedituslibcrfub  nomi- 

ne  Harmonia  confejjionum ,  fuperiori  Li- 

turgix  phne  contrarius.  Conjuratum  ibi- 

dem  conrra  Epifcopos,  ut  ab  adminiftra" 

tioneEccleiiarum  amoverentur.  D;.inde 

cxuto  erga  Pvegem  fuum  obfcquio  ,  quod 

illas  iii  Keligione  novaciones    conlcqui 

folet ,  Edcnburgum  urbera  Scotise  pri- 

mariaraf  xturbaco  prsiidio  Regio  ,  alia- 

que  nonnulla  oppida  invadunt  ,  ac  liiis 

copiis  communiunt.  Denique  contra  Re- 

gem  qui  cum  parva  Anglorum  &  Hibcr- 

norum  manu  ad  fines  Scotix  advolaverat, 

armaticonliftunt ,  haud  dubie  in  aciem 

defcenfuri  ,  li  Rex  vim  feciflet  :   Sediile 

lum  quidem  arma  abftinuit ,  feu  majo- 

res  turbas  vcritus  ,    (eu  quod  {peraret 

rem  conditionibus  tranligi   pofle.^  Igi- 

tur  Rex  indi6lis  Scoticis  comitiis  Londi- 

num  revcrfus  cft ,  cura  Regii  exercitus 

ThomjE  Farfaxio  commendata.   Hsc 

Scocorum  rcbellio  paulatim  Anglos  in 

fbcietatem  traxit ,  qui  fuperantibus  nu- 

mero  Puritanis  ,   a  multo  tempore  hanc 

occationem  ad  res   novandas  exfpefta-  j 

bant.  Incenfi  non  modo  his  contra  fe 

decretis,  fedetiamodio  ReligionisCa- 

tholicx ,  qu2  a.  Rege  Carolo ,  in  gra- 

tiam  Reginas,   mulco  liberiusatqucui- 

dulgentius  ,  quam  ipii  cuperent ,  habe- 

i<»3>     bacur.  Atqueidhujusbellimitiura  fuit , 

quo  dein  univerfa  Britannia  graviflime 

afflidaeft. 

^        d-      Magno  interim  ardore  Hlfpanos  & 

"iTinier  Gallosinterbellumgerebatur.Dux  Con- 

Hijpetits  dxus  colL<5lo  apud  Narbonam  exerci- 

&GaI'    tu  rcda  iade  Catalauniam  petiit.  Ibi 
ht. 


.  XII.  jippendix.  7^9 

rcs  quoqucad  (cditioncm  fpcftabant,  ma- 
gnitudinctributorum  ,  &  hibcrnantium 
militum  injuriis.  Ncque  fitisut  ipficxi- 
ftimabant  ,  audicbantur  harum  rcrum 
rcmedium  ab  aula  Madritana  poftulan- 
tcs.  Nihil  eorum  latebat  Condxum , 
itaque  doncc  ad  maturitatcm  defeftio 
pcrducerctur ,  ad  fine^orum  duxit  ob- 
fcflo  mox  Salceiio  oppido  ,  quod  Catta- 
launiam  a  Gallia  Narbonenli  diftermi- 
nat.  Inde  Schonbergium  Marcfcallum 
ad  vicinaoppidacum  paitc  exercitus  di- 
raittit.  Ipfe  magnis  viribus  Salcctium 
oppuonans  loco  quidem  potitur.  Sed 
moxdeinin  Sabaudiam  revocatus  ,  Hi- 
fpanis  recuperandi  ejus  occalioncm  de- 
dit.  Impofuerat  abiens  Condajus  E^pino- 
nium  cum  valida  manu ,  omnique  ad  to- 
Icrandam  oblidionem  apparatu  inftruxe- 
rat.  Scd  Hifpani  coeptse  femel  rei  acerri- 
meinfiftentes,  etfiab  internis  fimulat- 
que  excernis  hoftibus  preraerentur  ,  tan- 
dem  fame  obfcflTos,  ad  deditionem  co- 
gunt ,  bis  magna  clade  rejedlis  Gallis  , 
qui  commeatum  in  urbem  inferre  ni- 
tebantur.  Paulo  ante  quam  hxc  in  Hi- 
fpania  oererentur  non  minore  felicitate , 
Odavius  Piccolomincus  Theonis  villam  Dieden- 
in  aaro  Luzemburgcnfi  oblidione  Iibera-  hoven. 
vit  ,  caelis  magna  clade  Caftilionio  & 
Fccquierio  ,  Marcicallis  ,  qui  Legiones 
Gallicas  duccbant  ,  Fecquierius  magna 
nobiliumparte  intcrfcdla  in  poteftatem 
viftorum  pervcnit.  Scd  Cattilionius  rc- 
centibus  inde  copiis,quibus  Rex  'pf^  ade- 
rat  ,  confirmatus  ,  Hcfdinum  ,  vali-  ,^jp. 
dura  Artefias  oppidum  felicius  expugna- 
vic ,  noniine  aliqua  Hifpanorum  cladc 
feinelatqueiterum  hoiHlium  caftrorum 
oppucfnacionem  nequicquam  tentan- 
tmmr  Per  idcm  tcmpus  Regis  Gallia- 
rura  mater  durantibus  adhucinter  illam 
&  Recrem  filium  fimultatibus  ex  Flan- 
dria  m  Hollandiam  j  inde  Regali  ma- 
gnincencia  excepta  in  Angliam  ,  ad 
Henric^m  Reoinam  ,  filiam  concerfit. 
Ubicrieanium  fcrecommorata,  invale- 
fcentibusmdiescivilibus  difcordiis ,  rur- 
fusiaHoIlaudiam,  atqueindcCoIoniam 
Aaaaa  2        Agrip.* 


Agrippinam,  ubi  haud  multopoftdiem 

extremum  obii#piofefta  eft. 

Res  Sue-       Porro  in  ImperiocollapfusSueCorum 

dicxin      j-es  fortuna  aliquantulum  erexit.   Nam 

Imfmo.    Bannerius  initio  veris ,  confirmata  cum 

Saxonix  infcrioris  circulo  neutralirate. 

Albim  connivente  Luneburgico  tranf- 

mittit ,  ataue  infle  in  Saxoniani  aC  Thu- 

ringiam  erfLjfus  prsemiflb  Coningsmar- 

kio  in  ipfosFranconisefincsmimtabun- 

dus  ducit.  Tum  Marchiam  Brandebur- 

gicam  per  Diverfos  Duces  ,  inquosad- 

veniens  paulo  ante  e  Suecia  fupplemen- 

tum  diftribuerat,  percarrit,variaqueibi- 

dem  loca  Landsbergam  ,  Francofurtum, 

Rattenaviam,  Havelbergam,  &  Bran- 

deburgum  alia  deditione  ,  alia  minis  & 

terrore  ,  pleraque  celeritate  &  aftu  re- 

cuperat.  Ipfe  cnmmajoreexercituspar- 

te  Saxoniam  invadit.  Salitium  C^farea- 

num  Ducem  >  cum  feptem  legionibus  in 

hiberna  euntem  ,  profligat  ac  Ducem 

ipfum  capit.  Inde  Naumbergum  ,  Weif- 

fenfeldam  ,   Zeitzam  ,   Eyienburgum  , 

Grimmam ,  Altenburgum,  Suickaviam, 

1539.     Chemnitium,  ac  mufta  alia  minora  op-  | 

e?<«xm.«,pida  in  poteftatem  redigit.  Sed  inMif-  ; 

&  Mif-   niam  porro  progreflus  dum  Freidber- 

nim,       o-am  ,  Saxonicorum  Ducum  monumen- 

us  claram  urbem,  eodemimpetuoccu- 

pare  nititur ,  refiftentibusintraCa^faria- 

nis  &  Saxonicis ,  cum  non  modica  fuo- 

rum  clade  ftrenue  repellitur.  Brevi  hanc 

io-nominiam  vindicavit  Bannerius  ,  csfo 

apud  Chemnitium  ,  quo  exercitum  a  Fri- 

beroa  retraxerat ,  Marazinio  altero  Cx- 

fareano  duce  ,    cum  magna  legionum 

quas  ille  e  vicina  Silefia  Bohemia- 


srvene- 


parte 

que  tuniultuarie  collegerat 
runt  in  manus  Suecorum  hacviftona, 
fio-nd  equertria  ,  quadraginra ,  pedeftria 
duodecim  ,  dein  raachina^  bellics  fupra 
vicrinti  ,  cum  impedimcntis ,  atque  ap- 
panitu  militari  non  contcmnendo.  Wxc 
viftoria  Banncrio  B©hemiam  ,  quo  fe- 
dem  belli  tranjferre  decreverat  ,  facile 
aperuit.  Igitut  retentataFridbergacum 
iterum  rejiceretur,  nc  unius  loci  non  ma- 
guQ  auftario ,  niaiorum  rerum  occaiio- 


foanm  Clwveri  Epitomei 

nes  elaberentur ,  reli^la  illa  Pirnam  fub- 
jugare  inftituit ,  qua  prseter  arcem  po- 
titus ,  prazmilTo  Stalhanlio  noa  infimi 
nominis  tribuno ,  in  fines  Bohemiae  exer- 
citum  producit.  Stalhanfius  Leutomcri- 
tium  ,  ipfe  paulo  poft  cum  reliquo  exerci- 
tu  adveniens  Brandilium  occupat ,  casfis 
iterum  06I0  legionibus ,  quas  ad  impe- 
diendum  tranfitum  illum  Gallafius  Pra- 
ga  fubmiferat.  Inde  ferox  fucceflii  ad  ipfa 
Praga;  msenia  viftorem  exercitum  mini- 
tabundus  ducit ,  &  difpofitis  loco  idoneo 
tormentis    urbem   verberare  inftituit, 
miflb  tibicine  qui  deditionem  poftularct. 
Sed  ha;  min^  erant ,  ac  vanum  oppugna- 
tionisterriculamentum.  Nequcidigno-    1639. 
rabat  Comes  Schlickius  Regius  in  urbe 
Vicarius.  Itaque  rebus  omnibus  ad  de- 
fenfionem  optime  ordinatis  hoftis  coiia- 
tum  ftrenue  prxvertit.  Bannerius  quo-  , 
que  apud  urbem  pra^validam  haud  diu  de-» 
fedit  ,  fed   retradis  Brandifium  copiis 
cum  dies  aliquot  curationi  corporum  de- 
diflet ,  rurfum  per  univerfam  Bohemiam 
graflatus  nunc  Raconitium ,  aut  Pilfam, 
nunc  Budovitium  ,   aut  Reginograde- 
cium  ,  aliaque  loca  tentando  arma  & 
terrorcm  circumtulit.    Cxtcrum  ne  la- 
tius  progrederetur  ,  imminens  hyemis 
ac  fubinde  Melchior  Coraes  Hatzfel- 
dius  objeftis  Csefareis  Legionibus  impe- 
divit.  Stephanus  Palfyus ,  Coraes  &  Un- 
garic»  militia;  Marefcallus  cum  parva 
Ungaricorum  Equitum  manu ,  incau- 
tius  hoftibus  illatus ,  interficitur  feptem 
vulncribus  confoflus  ,  fed  corpus  du£lo- 
ris  ,  Ungari  raagna  vi  viftoribus  cxtor- 
ferer  Fcrunt  inter  hxc  Bannerium  has  Letiib* 
pacis  conditiones  Cjefartis  ducibus  db-  ^»'»'  *• 
tuliiTe  ,  primum  ut  univerfalem  amne-  ^L' l*' 
ftiam  perlmperium,  &  provincias  pro- 
prias  publicaret ,  tum  ut  omnia  in  eum 
ftatum ,  uti  ante  hoc  bellum  anno  1 6 1 7. 


fuerant  reponcret ;  eo  fafto  Suecos  exer- 
citum  ex  Imperio  redudiuros ,  retentis 
tantum  Pomeraniae  maritimis  locis ,  fe- 
curitatis  ac  compenfationis  caufa.  Sed 
Cxfar  magis  follicitus  quomodo  in- 
gruentes  hoftes  ac  fuis  pauJatim  cervi- 

cibiis 


Hijloriarum  Lih,  XII.  yippetfdix. 


cibus  imminentcs  cjiceret ,  qiiicquicl  pro- 
pc  «Si  procwl  auxiliorum  fuitconquiric  j 
novos  dclcclus  pcr  provinciashxicdita- 
rias  inltiruic ,  tum  collc£las  undk]uc  co- 
pias  in  Bohcmiam  propcrc  convcnJrc  ju- 
bet.  lUis  omnibus  novumduccm  (  quo- 

,  mif- 
)  imponit  fratrcm  liium 


niam  Gallalius  cxcufaca  valctudinc 
^rchidux  {ionem  pctcbat 
Z.coi,oldus  Archiduccm  L( 


iifimus. 


po 


duni 


oa. 


;  acquecicvo- 
iviiim  Piccolomi- 


catum  e  Belgio 

na^um  cum  ex(.rcituadjungit ,  cujus  con- 
filio  monitilque  bcllum  adminiltrarct. 
His  fcre  pcr  hyemem  aftis  brevi  exer- 
citus  ad  triginta  millium  numcrum  ac- 
ceflit. 
Mers  Obiere  eodem  anno  Cjcfaris  filius  Phi- 

variorum.  lippus  Auguftinus  &  Anconius  Epifcopus 
Viennenlis  ,  idemque  Abbas  Cremipna- 
nenlis,  yir  dodlrina  acque  ufu  rerum  ccle- 
berrimus,&  Joannes  Philippus  Dux  Saxo 
Altenburgicus. 

Archidux  Leopoldus  dubio  adhuc  vere 

Resinocfra- 


1  C4.0. 


fTus 


xArcbidu-  cum  cxcrcicu  progre 

ttsLeopoL  (jecium  ,  oportunam  BohemiaTurbem  , 


digejia. 


3.C  paulo  ante  a  Suedicis  captam ,  fubita 
vi  recuperat.    Prarfidiarii  fexcenti  fere, 
ut  fe  viftoris  arbitrio  permicterent ,  coa- 
£tu  Inde  ad  repurgandam  reliquamBo- 
hemiam  profeftus  non  magna  vi  Suecos 
expellit  ,  excepto  Leitomeritio  ,  Bran- 
diiioque ,  qu^e  etiam  oppida  anno  fijpe- 
riorc  interceperant  ,  Bannerius  paulimi 
in  limitaneis  Bohemia:  montibus  &  cir- 
cumpoiitis  fylvis  moratus  donec  impe- 
dimenta  &  prjcdam  prxmitteret ,  (  quo- 
rum  partem  tamen  aut  corrupit  incen- 
dio  ,  aut  C^sfareanis  infequentibus  in- 
vicus  reliquit , )  fe  in  Mifniam  recepit. 
Mox  inde  etiam  ab  infcquente  Archi- 
duce  repulfus ,  in  Thuringiam  Erphor- 
diam  ufque  recefTit.  Ca;terum  in  recefTu 
illo  non  perfunftoriam  cladem  accepit, 
opprefla   magn^   pars   felediffiraorum 
equitum ,  qui  ad  extremi  agminis  prx- 
fidium   relidli ,  remorari  curfum  infe- 
quentium  nitebantur.    Sed  Bannerium 
fugientem  Dux  Longevillanus  cum  Gal- 
IJcis  &  Vinarienfibus  copiis ,  item  Haf- 
fici  &  Luneburgici,   (quorum  dux  din 


ambijTuus 


adhuc  Lcopoldo  acccfliiruj 


fj)crabatur)  in  tucum  rcccperc.  Itaomif- 
fr  (pe  pcrfcqucndi  porro  hoflis ,  tot  rc- 
ccntibus  auxiliis  confirmati  ,  Archidux 
Lcopoldus  apud  Salam  fluvium  confedit, 
capto  loco  caffris  oportuno  qucm  Pic- 
colon-iincus  dclcgerat.  Illuc  quoque  Ban- 
ncrius  confirmato  exercitu  acceflit ,  & 
collatis  aliquamdiu  caftris,  cum  ucrof^ 
que  mucuus  mctus  a loqiinitran^P  P^^* 
lio  abflineret  ,  prior  Blnnerius  inopia 
commeatuum  difceflir.    Confilium  illi 
erat  fubita  aggrellione  intercipere  Le- 
giones  Bavaricas ,  qux*  duftu  Mercii  in 
Franconia  feparacim  ab  exercicu  Cccfa- 
ris  tendebant.    Sed  cura  ducis  intenta 
erant  omnia  ,  &  Archidux  Bavaricis  fub- 
fidio  obviam  profeftus  non  eos  modo, 
fed  etiam  Godefndum  Comitem  Ge- 
iehnium  ,  cui  fuperioreanno  Ca^far  Rhc- 
ni  provinciam  attribuerat ,  adfcrecepy:. 
Jamque  ^flas  in  proclivi  erat ,  nequc  ell- 
ci  Bannerius  poterat ,  ut  sequo  loco  po- 
teftatem  pra:Uo  decernendi  faceret.  Ita 
annus  line  magno  fruftu  extradlus  eft. 
De  hibernis  acerrimis  velitationibus  cer- 
tatura.  Ea  C^fariani  in  agro  Brunfvi- 
cenfi,  utpote  hoftiliprovinciamalebant, 
datumque  negotium   Comiti  Hatzfel- 
dio  ,  ut  expugnarct  Huxterium  :  Qua 
re  celeriter  perfefta ,  Banncrius  animad- 
verfb  hoftium  confilio  ,  cum  omni  exer- 
citu  apud  Mundam  Vifurgim  tranfmit- 
tit  ,  occupatoque  omni'  eo  traftu ,  & 
collibus    infcffis    cum   univerfis  copiis 
£tk  tranfituris   opponit.   Ita  hoc  aditu 
exclufi  Cxfariani  per  amicas  provincias 
hiberna  fibi  circumfpicere  coadti  fijnt. 
Sueci   quod  optabant  ,   agrum  Brunfl 
vicenfem  &  vicinas  illi  regioqes  obti- 
nuere. 

Porro  inter  flagrantium  bellorum  ia-    iC^o. 
cendia,  nonomifTahoc  anno,  uti&alias  ^"""J'^ 
femper  reducendse  pacis  confifia.   Nam  .  ,1^/'" 
etii  jam  diu  ante  Colomse  &  Lubeccs 
ejus  prxludia  agitarentur  ,    taraen  pa- 
rum  admodum  profedum  fuerat.  Igitur 
Cxfar  media  sftate  comitia  Ordinum 
Imperii  Ratifponam  edixit.    Atque  eo 
"  Aaaaa  3  ipfc- 


Res  Hi- 

/panicis, 
t/ellwn 
Sahaudi. 
cstm. 


ipfemet  cum    magno  aulico    comita- 
tu  menfe  Junio  profeftus ,  fua  prjefen- 
tia  Froceres  Imperii  ut  pro  communis 
patrix  lalute  diligenter  in  medium  con- 
lulercnt,  plurimum  accendit.  Ca;[arem 
haud  multo  poft  fecuta  eft  Augufta ,  poft- 
quam  Vienns  feliei  puerpeno  filium  c- 
nixa  eflet  Leopoldum  Ignatiura  Jofe- 
phum.  Porroinitio  comitiorum  ad  con- 
grcgatos  ibidcm  I^roceres  nomine  Ca:(a- 
ris  perdravic  Guilielmus  Marchio  Ba- 
deniis  ,  &  tria  maxime  pundla  in  delibe- 
rationcm  propofuit,  qua?  etiam  Ca:far 
literis  ad  iingulos  datis ,  copiofe  expref- 
lerat.  Primumerat,  quaviafinito  tan- 
dem  cruentiffimo  bello  pax  &  tranquilli- 
«as  in  Imperium  reduceretur  ^   Tum  fi 
obtineri  ea  non  poffet  ,  quibus  porro 
inediis  bellum  adminiftrari  debeat ;  De- 
niquequoniam  judiciorufn  curfus  pluri- 
jpum  turbatusaut  impeditus  fuerit ,  quo- 
modo  is  in  priorcm  ftatum  reponi  poffit , 
Ut  cuilibet  fine  ullo  perfonarum  refpeftu 
jusreddatur.  Prseterea  ut  majore  cum 
irudlu  hitra£latus  perficerentur  indullit 
Cajfar,  utillietiam  Principes  Ordinef- 
que  Imperii  adeflent ,  qui  adhuc  hoftibus 
Imperiiconjunfti ,  belium  adverfus  Cx- 
farem  gerebant ,  ut  auditis  fingulorum 
querimoniis  de  communi  omnium  conli- 
lio  {atisfieret.  Cxterum  tradatio  illa  in 
annumufque  iniequentem  perdudraeft, 
de  cujus  fine  ibi  commemorabitur. 

Infelix   hic  annus  Hilpanis  fuit  non 
dadibus  modo  atqueamiffioneurbium , 
fed  dudrum  infiiper  regnorum  defedlio- 
ne/Flagrabat  tum  in  Italia  bellum  Sabau- 
dicum  ,  hac  maxime  caufa ,  quod  Vi£lor 
Dux  Sabaudia;  tutelam  filii  fui  Caroli 
Emanuelis   moricns    teftamento  com- 
mendaverat  conjuo-i  fua^,  GaUiarum  Re- 
gis  fbrori..  Pra;tcritis  fratribus    Mauri- 
tio  Cardinile ,  &  Thoma  Principc  Sa- 
baudis,  quiad  fecuram  pupilli  Piinci- 
pis  pertinere  affirmabant.    Ita  ad  arma 
perventura ,  Principes  a  R'^ge  Hifpania- 
rum,  Viduaafratre  Gallis  Rege  auxi- 
liumaccepit.  Igitur  anno  fuperiore  Gu- 
bernator  Mediolaneafis   infcftis  armis 


loannis  ClaveriEpitomes 

Pedemontium  invadens  Aftmm,  Villam ,' 
Crefcentinum  ,.  Meruam  ,  Pontefturam 
aliaque  loca  expugnat  ;  Principes  vero 
Sabaudi  Inuream  ,    Nicsam  &  aliasur- 
bes  maritimas  occupantj  maximevero 
Princeps  Thomas  Taurinum  caput  re- 
gionis  acfedem  ducum  urgebat.  Quod 
diu  fruftra  tentatum  ,  tandem  auxilioop- 
pidanorum   adjutus  nofte  intempefta, 
disjedlis  Pyloclaftro  portis ,  intercepit. 
C^eterum  hoc  anno  Rex  Galliarum ,  fo- 
rori  vidu^  Comitem  Arcourtium  cum 
valido  exercitu  ,  auxilio  fubmifit.  Qui 
Hiipanorum  ftrage  expeditionem  fuam 
orfus.  Gubernatorem  Mediolancnfem  , 
Caialium  obfidentem ,  magna  clade  pro- 
fligat,  captoomnicaftrcnliatqueimpe- 
dimentorum  apparatu.  Indeadobfiden- 
dum  Taurinum  converfus ,   profligatis 
aliquoties  Hifpanis ,  commcatum  infer- 
re  laborantibus,  tandem  in  poteftatem 
redigit,  &{bIennipompa  viduam  Prin- 
cipem  eo  reduxit.    Eadem  fortunaDux  1^4.0. 
CaftiJionius  in  Artefia  urbem  Atreba-  ^rrato 
tumvalidam  imprimis  ac  prasmunitam, 
poft  longam  &  difScilem  obfidionem  in 
con(pe6lu  Hifpanici  exercitus  ,   inter- 
cepit. 

Intcr h:£C longe  graviori.adeoquein-  DefeHis 
teftino  bello  Hi^ania  conffiftari  ccepic ,  Cotalnu- 
amiffis  uno  anno  duobus  maximis  Re-  ""^*  ^ 
gnis  Catalaunia  ac  Lufitania.  Catalauni    "■/"'*"''• 
hybernantium  railitum  injurias ,  ac  tri- 
butorum  frequentiam  jam  diu  quertban- 
tur.  Itaquehis  (utiexiftimabant)  malis 
cxcitata  multitudo  armacorripuit ,  Bar- 
cinone  imprimis  ,  qux  eft  Catalauni^ 
metropolis  ,    omnia    magno    tumultu 
commifcentur.   Regium  prsiidmm  ex 
urbe ,  hibernantes  milites  e  tota  patria 
cxturbati.  Prorex  cum  tantum  audaciam 
iramiffis  lidoribus  compefcere  nitere- 
tur  ,  primum  quidem  vi  multitudinis  cx-    - 
pulfus ,  ac  dein  reverfus  nihil  remifia  fe- 
rocia  cum  praecipuis  confiliariis  interfi- 
citur.  Alii  dein  regiarum  partium  ;  & 
primores   quique  codcm  exemplo  aut 
necati  a  furentibus  ,  aut  exuti  bonis  at- 
qne  in  ,exiliura  compulfifunt.  Poft  haec 


Htjloriarum 

ararium  rcgium  in  pra?clam  ccflit.  Dc- 
niuiie  (quod  efl:  omnis  fcre  rcbclliMnis 
pcrfugmm)  dcfper.itionc  vcnia;  ad  vici- 
num  GalliajRegis  auxilium  confugiunc , 
clcdo  in  Principem  Duce  Andcgavenfc 
Rcgis  Galliarum  filio ,  hoc  anno  in  lu- 
cem  cdito  ,  ac  trium  mcniium  infantu- 
]o.  Ita  Rex  Galliarum  Barcinoncnles 
atcjue  eorum  exemplo  omncs  Catalau- 
nos  in  fidcm  ac  patrocinium  recepit. 
Hoc  fucceiru  animati  Lulitani  eifdem 
cx  caulis  maturatam  jam  diu  defeftio- 
nem  Olylipponc  ordiuntur  interfefto 
Vafconcello  Secretario,6c  Regiarum  par- 
2^40.  tium  primario  miniftro.  Inde  novum 
iibi  regem  eligunt  Joannem  Ducem 
Bragancia:,  quiabEmanuele  Rege  Lu- 
fitanias  genus  ducebat  ,  afEnitate  re- 
gii  fanguinis  &  magnitudine  opum  in- 
ter  Magnates  Hilpanix  prasvalidum. 
Neque  deerant ,  qui  exofam  jam  diu 
Hifpanicam  potentiam  his  defedlioni- 
bus  imminui  gauderent ,  maxime  Gal- 
li  Hollandique,  qui  fubmifTo  liberali- 
terbellico  apparatu,  atqueomniarmo- 
rum  genere  Catalaunios  Luiitaaofque 
inltruxere. 
Mort  va.  Obiereperidem  tempus  apud  Regio- 
rhrum.  rnontem  jn  Boruffia  Georg:us  Guiliel- 
mus  EleftorBrandeburgicus ,  cuiinpa- 
ternis  ditionibus  ,  uti  &  feptemviratu 
fuccefllt  filius  Fridericus  Guilielmus. 
Conftantinopoli  Araurathes  I-V.  Impe- 
ratar  Turcarum  anno  ^tatis  tertio  fu- 
pra  trigcfimum ,  rehdo  fucceflbre  Ibrai- 
mo  fratre ,  ac  primo  ejus  nominis.  Vien- 
tix  Joannes  Ludovicus  Comes  Ifola- 
nius,  Legionum  Croatarum  in  exerci- 
tu  Cxfaris  Dux  ,  &  Pragse  Gualterus  De- 
verox  tribunus  Hibernice  Legionis  & 
percufTor  Wallenfteinii. 
Terr4  Praster  alia  qua:  hoc  anno  prodigia 

metusin    nunciata  funt ,  menfc  Aprili ,  univerfum 
Germa-     Belgium  ,  &  magnam  partem  Germa- 
"'"•         ni^e ,  repentinus  terrje  motus  concuflit, 
co  majore  metu  mortalium-,  quod  ejus 
generis  prodigium  in  Germania  infoli- 
tum  eft. 
1541.         Initio  fcciijentis  anni  Bannerius ,  poft- 


Lih.  Xll.  ^ppendix»  ^45 

quam  paucis  menfibus  in  agro  Brunf-  ^ueci  ir- 

viccnfi  cxcrcitum  refeciflct  ,    magnis  rumpnnt 

irinenbus  per  Thuringiam  Mifniamquc  in  Palati- 

in  Palatinauim  fuperioremaddifturban-  ""f""^ 

da  comma  contendit ,  occupatoquc  mo^  ^  / 

Cnamo,    Glatavia  ,  Sulsbachio  alnlque 

locis  ad  ipfa  Ratispona:  msenia ,  ubi  Caz- 

far  ac  Procercs  Imperii  congrcgati  e- 

rant ,  minitabundusducit.  Famacftpo- 

tuiilc  Ratisponam  intercipi,  fiBanne- 

rius     omiffis    populationibus    quas    iii 

Franconiam ,  Sueyiamque  late  extende- 

rat ,  univerfi  exercitus  vires  uni  urbi  im- 

pendifTct.  Ita  datum  fpacium  Ca:fari ,  ut 

fe  validiori  prasfidio  communiret,    & 

quidquid  ubique  legionum  erat ,  ex  hi- 

bernis  ad  iigna  evocaret.  Mox    verfa 

fortuna  Schlangius  cum  flore  equitatus 

Sucdici  apudNcoburgum  oppidumhaud 

procul  fylva   Bohemica    confidens  re- 

pente  a  Piccolomineo  ac  Mercio  circum- 

venitur.    Nulla  erat  erumpendi  copia. 

Itaque  cum  omnibus  fuis  ,  (quatuor  mil- 

lia  erant)  in  poteftatem  Ciefareanorum 

,  pervenit.   Quibus  amiflis  ,  Bannerius , 

'  qui  cum  reliqua  exercitus  parte  Cha- 

mum  infidebat ,  ne  &  ipfe  eodem  vi<Sto- 

ri^  curfu  opprimeretur ;  fumma  celeri- 

tate  in  Bohemiam  atquc  iride  fe  in  Mif^ 

niam  proripuit.  Ibi  eum  Vinarienfes  co- 

piaj  excepere.   Casterum  antequam  ad 

eas  perveniret ,  prxmentibus  undique^ 

fronte ,  a  lateribus ,   atque  a  tergo  Qe- 

fareanis  ,  in  tantas  anguftias  compulfus 

eft ,  ut  nuHa  eflet  ampJius  ratio  evaden- 

di ,  fi  fortunas  fux  Csefariani  inftitif^ 

fent.  Porro  Sala  fluvius  fugientes  pro- 

texit ,   obftititque  infequentibus  ne  ul- 

tra  progederentur.  Bannerius ,  in  illa  fii- 

ga  morbum  neque  initio  lethalem  con- 

traxit ,  quem  cum  ille  ut  homo  milita- 

ris  parvi  faceret ,  nihil  intermiffis  pro- 

feftionibus  ,  caterifque  muniis  confiie- 

tis ,  quantum  vires  permittebant ,  tan- 

demviejusindies  augefcente  Halberfta- 

dium  delatus  x  1 1 1.  Calend.  Junias  ,mo-  2?^«»^; 

ritur.  Rogatus ante  mortem  qiiem  exer-  riusta^^ 

citui  fuo   fiicceflorem  commendaret  ,  "*'*''■' 


Leonirdum,  Dprftenfbhjiiiunnomina- 


vit. 


IS'^!.' 


744 


loannis  Claveri  Epitomes 


L»t!ch. 

&  Mm. 


Uohent- 


Et  Wolf. 
fenbeiite' 

lim. 


Gorli. 
cium. 


vit ,  qui  in  Suecia  erat ,  ejus  dein  judicium 

Reani  Suecias  Senatores  ratum  habuere. 

Sedantequam  novus  Dux  adveniret ,  tres 

interim   regendo  exercitui  praspofuit, 

Adamum  Phulium ,  Carolum  Gultavum 

Vrangelium  ,    &  Arfurtum  Witteber- 

gium.  Ferunt  fuperiore  anno  cum  Ban- 

neriusinBohemiam  expeditionem  face- 

ret,  auditam  a  vigilibus  vocem  ,  incer- 

tura  unde  emiflam ,  repetentis  iterum  , 

atque  iterum ,  A6i  Bamere ,  A3i.  Id  tum 

quidem infaufta:  expeditionis  omentra- 

•ftum ,  fed  non  multo  poft  obiiiTe  uxo- 

rem  ejus  ,  atque  ipftim  e  Bohemia  dein 

expulfum ,  eodem  propein  loco  morbo 

tentari  cspifTe ,  ubieavox  excepcafit. 

Per  idem  tempus  variasper  Imperium 
urbes  diverfo  eventu  tentat^  funt.  Ho- 
hentweilam ,  validum  iitu  &  munitioni 


fatia  inferiore ,  &  Dorftena  in  Weflpha- 
lia ,  non  invalidas  civitates ;  GorJicium 
Eledlor  Saxonise  cum  Ca^fareanis  ali- 
quot  Legionibus  fub  Goltzto  ,   &  Gol- 
dackero  tribunis  poft  acerrimam  oppu- 
gnationem  tandem  ad  deditionem  com- 
pulit.  Dorflenam  Melchior  Haczfeldius ,  EtDor. 
etli  probe  prsfidio  acmunimenriscom-  ■f^^""' 
m.unitam  exadla  tandem  sftate ,  in  fidem 
&  poteftatem  accepir ,  atque  Eledlori 
Colonienfi  reftituit.  Inde  porro  in  Thu- 
ringiam  progreiTus  Heldrungam,  Mans- 
feldiamque  acque  alia  nonnulla  loca  recu- 
perat, 

Interea  RatifponsE  frequenti  Proce-  Recejfm 
rum  Imperii  conventu  poftquam  diude  Imperii 
publicis  neceflitatibus  deliberatum  fuit ,  J^^tijpome 
omniumconfiliorumfummain  hscfere  ^''^^* 
capita  componitur.  Primo  omnium  ad 


bus  munimentum,  Otto  Chriftiophorus  :  inteftinalmperii  difiidia  tollenda  decre- 

tum ,  utuniverfalis  Amneftiapublicare- 
tur.  Deinde  ut  cum  Regnis  Gallise  Sue- 
ciajque  feparatis  convencibus  Monafte- 
rii ,  &  Ofhabruga;  in  Weftphalia  tradra- 
retur  ,  ut  gravamina  Religionis  ,  qux 
hucufque  tantis  tumultibus.  non  exiguam 
caufim  dederint ,  per  utriufque  Religio- 
nis  defignatos  amice  componantur.  Ut 
tranfaftio  Paf[avienfis,S:  ex  illa  conftitu- 
tapax  Religionis  Auguftajanno  ifj"/. 
fanfte  fervetur.  Denique  ut  caufa  Pala- 
tiniana  quam  Csefar  ex  generali  Amne- 
ftia  exclufam  voluit ,  feparatis  etiam  tra- 
(Statibus  ageretur ,  &  poftquam  ad  feli- 


Sparrius  rei  tormentarias  Pr^fedlus  cum 
C^fareis  &  Bavaricis  Legionibus  tota 
prope  jeftate  circumfedit ,  csterum  na- 
tura  loci  ac  virtus  defendentium  fljpra 
Conatum  Cas/areanorum  fuere.  ItaSpar- 
rius,  etfi  nullo  optimi  Ducis  munere 
neglefto  ,  ineunte  hyeme  necellitate 
coadus ,  re  infeda ,  exercitum  lacerum 
inde  &  multis  cladibus  imminutum  re- 
duxit.  Hohentweilse  fortiter  defcnfse 
gloriam  nonminore  fama  asmulatus  eft 
Joannes  Reufchenbergius  WoIfFenbeu- 
tehi  gubernator.  Eam  urbem  non  vali- 
dam  minus ,  quam  copiofb  apparatu  in- 


i^+i. 


ftruftam ,  Dux  Luneburgicus ,  Hafiique   cem  exitum  perdudta  fuerit ,  receflibus 


jam  diu  obfederant ,  acceflere  ad  excre- 
mum  Vinaricnfes  ,  neque  quidquam  , 
quod  expugnandis  urbibus  ingeniofa 
mortalium  crudelicas  invenit ,  intermif- 
fum  eft.  Tandem  cum  nihil  proficere- 
tur ,  exemplo  Pappenheimii  alveus  iluvii 
qui  urbem  interfluit  inferne  obftruitur. 
Ita  curfu  amnis  intercepto  omnis  aquas 
viscircum  atqueintra  urbem  collefta  , 
crefcente  in  dics  inundatione ,  jam  pene 
fubmerfiflet  ignium&  ferri  vittoris  ,  nifi 
in  tempore  auxilium  adfuiflet.  Itaurbs 
periculo  exempta.  Contrarium  plane 
cxitum  fortita;  funt ,  Gorlicium  in  Lu- 


Imperialibus  infereretur.  Prastereaquo- 
niam  adhucexigua  pacisfpes  apparebat, 
de  promovendo  porro  ac  continuando 
bello  aftum  eft ,  provifumque  imprimis 
ut  hiberna  atque  hofpitia  militaria  pro 
Imperiali  exercitu ,  juxta  belli  necefiita- 
temexxquo  &bono  dcfcriberentur.  In 
qua  re  quoniam  haftenus  graviffim£e  que- 
rimonias  delatx  fint ,  neque  fingulis  ex 
azqao  fatisfieri  poflit ,  cum  necefl^rio  vi- 
cina;  hoftibus  provincise  plus  patiantur. 
Ita  conventum  eft  ut  provinci^e  Iiber:E , 
iis  qusihibernis  atque  hofpitiis  gravan- 
tur  ,    alioconvenienti  fubfidio  fuccur- 

rant , 


lioMo- 


rant ,  ut  quantum  ficri  quidcm  pollit ,  m- 
teromnes  Ordincs  Circulofqiiccjufmo- 
di  incommodorum  a-qnalicav  fcrvccur. 
Tum  ut  imminuto  Ducum,  acqucinu- 
demRo-  ^'''"'^  Prxfcdlorum  numcro  Legioncs 
mec  Zug.  complcantur ,  cumquc  in  fincm  ordina- 
tx,  &communiomnium  rtacuumcon- 
fenfu  approbaca:  cencum  &  viginti  pen- 
fiones  menftrux  intra  quinque  mcnlium 
fpacium  perfblvendce  ,  illo  ubiquc  va- 
lore ,  uc  Thalerus  Imperialis ,  ad  flo- 
reni  Rhcnenlis  &  trig-inta  crucieerorum 


iC^i- 


precium 


noncarius . 


viliufque  compu- 


tetur.  Ad  illas  autcm  pcnfiones  collisen- 

das  gcneralis  Imperu  Qux'ftor  ,  germa- 

nusipie,  atque  Imperio  fjbjeftus  con- 

ititueretur.  Addica;  his contribucionibus 

a\ix  centum  &  viginci  peniiones  incra 

anni  unius  fpacium  folvendre.  Deinde  de 

difciplina  militari  fakibricer  ordinatura  , 

ut  in  delifta  militum  prxfefti  ipforum 

(erio  animadvertant  ,  ut  nulla  itinera 

aut  profedtiones  inftituantur,  nifipr^E- 

monitis  prius  Direftoribus  circulorum  , 

per  quos  iter  faciendum  eft.Neque  hac  in 

partc  quicquam  amicitijE  aut  gratias  dan- 

dum ,  ut  uno  Statuum  pra;terito  ,  alter 

gravetur.  Itinera  autem  ibi  neceflario  in- 

ftituenda  funt ,  ut  fine  maleficio ,   &  in- 

commodo  Provincialium  ,  quantum  fieri 

poteft,  fiant,  Prasfefti  milicum  curabunt. 

Prohibitum  prstereane  hoftibus  diribi- 

toriaconcedantur  ,  Neve  cum  iis  neutra- 

litates  Imperio  noxia;  ineantur.  Ne  com- 

mercia  &  negotiationes  cumiifdem  boni 

privati  caufa  ,   in  publicum  detrimen- 

tum  cedant.  Multadeinac  variaindifci- 

plinse  militaris  correftionem  conftituca 

iunt.Dc  reformacione  Judiciorum  Impe- 

rialium ,  quod  erat  tercium  punftum  pro- 

pofitionis  Caefarca;,  quoniam  tempus  co- 

mitiorum  in  annum  ufque  excurrerat.ni- 

hil  aftum  j  feddccretum  ut  anno  infe- 

quenti  ad  Calendas  Maii  ea  fuper  re  , 

certorurn    Principum    conventus    Spi- 

ram  aut  Francofurtum  ab  Elcdlore  Mo- 

onntino  ediceretur ;  fanftionibus  dein 

Imperii  inferendum  ,    quicquid  illi  pro 

redudione  Juftiti:E  decreviHent.  Deni- 


HifloriarHm  Lib .  X//.  (lApfenctiA:*  745 

que  quoniam  Belgio  Hifpanico  vicmi 
Ordines  quxrcbantur  fibi  contra  (an- 
dioncs  Impcriiincurfu  juftitixa  tribu- 
nali  Bruxcllcnii  Crpcnumcro  vim  ficri , 
promiiit  Ca:far  efKdlurum  feapud  Re- 
gcm  Hifpaniarum ,  ac  fratrem  ejus  Car- 
dinalem  Infantem,  Bcloii  Gubernato- 
rem,  ne  quiddeinccps  privilcgiis  Impc- 
rii  abrogarctur.  Creati  (tint  in  ufdem  co- 
mitus  Sacri  Romani  Impcrn  Pnncipes  , 
atque  adpublicas  fcfliones  admifli ,  Ite- 
lius  Fridcricus  Hohenzolleranus ,  Joan-    kJ^i, 
nes  Antonius  Dux  Cromavius ,  &  Prin- 
ceps  Eggenbergicus ,  &  Wenceslaus  Dux 
Lobkovitius.  ftaperafto  finitoque  con- 
ventu  illo  Csfar  dcducente  magna  Pro- 
ccrum  Imperiicorona  Viennam  regref^ 
fus  eft. 

Per  idem  tempus  in  Anglia  Carolus 
Rex  ,  cumadcomponendam  Scocorum  Ret  Ah' 
rebellionem  ,   procerum  regni  conven-  s'"^""'** 
tum  indixifTct ,  qiiod  illi  Parlamentum 
vocant ,  fe  atque  regnum  ipfum  in  mul- 
to  majores  turbas  impulit ,  Anglorum 
plerifque  utpote  Puritanis ,   in  idem  Re- 
ligionis  fcedus  cum  Scotis  ,  confenticn- 
tibus ,  Parlamentum  autem  Anglicanum 
in  duos  ordines ,  feu  ut  ipfi  vocant  Do- 
mos  dividitur ,  Superior  cx  magnatibus 
Regni  conftat.qualcs  funt  Principes,  Co- 
mites ,  Barones  ,  quos  illi  Sir  &  Lort , 
nuncupant.  Inferior  Confules  &  Lega- 
tos  civitatu  compleftitur ,  atquehiin 
eo  conventu  univerfum  populum  reprx- 
fentant.  Prioris  fumma  cft  authoritas , 
condit  leges ,  decernit ,  judicat ,  damnat , 
quse  camcn  omnia  vim  non  habent ,  nifi 
Rcgis    confirmatio  acceflerit.    Atque 
ipiius  eftevocare  &dimitterehunccon- 
ventum.  C^terum  Rex  cum  initio  trien- 


nalem  hunc  conventum  efle  voluiflet 
tandem  conleniit  ut  tam  diu  permaneret, 
doncc  turba?  omncs  confopitae  efTent.. 
«Z^ise  res  plane  authoritatcm  Regis  pcf^ 
fundcdit.  Poftquam  enim  ParJamentum 
illud ,  ita  ftabilitum  eft ,  ut  ctiam  Regis 
voluntate  diiTolvi  non  poflet,  Parlamen- 
tarii ,  prxvalentibus  fufFragiis  eorum  qui 
Scoticarura  partium  erant,  abfque  ullo 
Bbbbb  refpedu 


yj^6  loanms  ChveriBptomes 

refpeftu  Rcgise  dignitatis  fcedus  Scoti- 
Cum  approbaiit ;  Catholicos  intra  decem 
ab  urbe  Leucas  prohibent.  Sacerdotes  ad 
poenas  ab  Elifabetha  Regina  fancitas  re- 
vocant.  Thomam  Wentwort  Comitem 
StrafFordise  ,  ac  Hiberni^  Proregem  , 
adfuppHcium  capitis  condemnanr ,  Wil- 
helraum  Laudium  Archiepifcopum  Can- 
tuarienfem  aliofque  nOnnuUos  regia- 
rumpartiumin  carceresconjjcinnt;  In- 
de  in  Reginam  ,  quod  a  Catholicis  pro 
Rege  fublldium  pecuniarium  collegiflec , 
qua^ftioneminftituidecernunt.  Tum  ad 
fui  cuftodiam  fatelhtium  armatum,  cujus 
ante    nullum    exemplum    habuerant  , 


le  Infante  in  Belgium  revocatur.  Ibi  uncJ 

atqueeodemanno  Ariabis  obfefla  femel 

a  Galiis  Duce  Caftihonio ,  atque  iterum 

ab  Hifpanis ,  Du6lore.Francifi:o  de  Me- 

lo  ,    bis  quoque  cxpugnata  &  recepta 

eft.  Interim  Perdinandus  Cardinalis  Bel-  Mou  Car. 

garum  Gubernator  ,   a.c  Regis  Hifpa-  *''"'''" 

nia:  frater  ,    BruxeHis  menfe  Novem-  5"^'',"/" 

bn  montur.  Pra:ruit  Belgio  per  annos  „j^^  ^^^ 

feptem  ,  atque  illud  ex  pra:fcripto  Fra- 

tris  magna  fapientise  &  fortitudinis  fama 

inter  duos  utrinque  hoftes  Gallos  &  Hol- 

landos  feliciter  gubernavit.   Secutus  il- 

lum  eft  haud  multo  poft  Magnus  Ordi- 

nis  Teutonici  Mao-ifter ,  Stadian 


conftituunt.   Epifcopos  omni  gradu  ac    citata:  prudenticX  Princeps ,  atque  exin- 
poteftate  dejiciunt.    Veftigalia  ac  por-  |  timo  Csefaris  confilio.  Deceirere  eodem 
toria^dfe  trahunt.  Pr^feSos  portuum  '  annoex  hac  vita  Georgius  Brunfvicen- 
atque  arcium  praecipuarum  in  fua  ver-    fis  5c  Luneburgitus ,  &  Arnhemius  Sa- 
ba  adigunt.   Denique  Regem  ipfum  ut    xonicarum  copiarumdiupr^fedus. 
lata;  in  Hibernije  Proregem  fententia;  j      Infequens  annus ,  qui fuit  hujus  farcu-    iCu<^. 
iubfcribat  ,    compellunt.    Ita    Comes    lifecundus  &  quadragefimus,  Casfari  &  ^-«^"  .. 
StrafFordia:  indida  plane  caufa ,  negata-    Catholicorum  Principum  partibus ,  ubi-  ff^/J^ 
'    '         "'        "  '   defenlione    qneprope  infi,uftus  extitit.  Nam  initio '^^^_ 

ejus  Com.es  Gebrianus  Vinarientium ,  penjs. 
&   Eberi^einius  Haflicarum  copiarum 
duces ,  qui  diu  in  agro  Fuldenfi ,  &  Mo- 
nafterienlihofpitia  nabuerant^  impetra- 
to  ab  Hollandia;    Ordinibus:  tranfitu , 


que  per  Jurisconfiiltos  fui 
menfeMaioLondini,  in  extrudo  adid 
theatro  fecuri  percutitur.  Poft  hazc  ad  a- 
pertiora  paulatim  diflidia  deventumeft, 
Et  Rex  omnia  ex  arbitrio  Parlamenti  fi- 
ne  ullo  authoritatis  fux  refpeftu  agi  vi- 


dens  Londino  in  loca  fecuriora  excef- |  apud  Vefaliam  Rhenum  tranfmittunt^at- 
iit.  Rcgina  quoque  per  fpeciem  dedu-  ',  que  inde  in  agrum  Colooienfem  adca- 
cenda:  in  Hollandiam  filia:  fua^Maria;,  j  piendah-.bernacumomniexercituinfefti 
quam  GuiHelmo  Orangii  Principi  de-  irrumpunt  ,  occupata-  raox  Ordinga, 
iponfiverat ,  tumultibus  excedens  fecu-  j  dcinde  Linna  ,  inferiQris  Archidioecefis 
xitati  fiix  confulit.  Atque  in  huncmo-  \  oppidis ,  Eletlor  Cblonieniishaudigna- 
duminter  Pvcgem  &  Parlamentum  An- !  rus  eorumquasabadverfariisparabantur, 
glicanumbellifeinitium  habuit.  j  Hatzfeldium  ex  fuperiore  Germania ,  e 

In  Gallia  pr^eter  externa  bella  etiam  !  Belgio  Lambojum  cum  fuis  copiis  evo- 
interni  tumultus  extitere.     Ludovicus  !  caverat.   Lambojus   ad  Mofim  fubfti 


i6.fl. 


Res  Bel 

Gallica.  Comes  SoilTonius  cum  BuIIionio  &  Gui- 
iio  aliifque  ex  Gallica  nobilitatc  adver- 
fus  Regem  arma  conjunxerat  ,  quibus 
auxilio  fubmifTus  Lambojus ,  dum  apud 
Sedanumconjunftis  viribus  confligitur, 
Dux  Regis  Galliarum  Caftilionius  fun- 
ditur  non  exigua  ftrage  j  Sed  mors  Soif- 
fonii  victoriam  partium  corrupit ,  Bul- 
lionius  &  Guiiius  a  Rege  in  gratiam  re- 
tepti  funt.   Lambojus  inde  a  Cardina- 


caverat.   i^.inuju)i 

tit ,  doncc  Vinarienfes  Rhenum  tranfire, 
niinciatum  eft.  Tum  in  agrum  Kempen-  Lan^e- 
fem  caftra  produxit ,  atque  ibi  apud  ag-  '^^™' 
geres  limiraneos  duplici  fofla  ,  &  trabali 
aditu  prsmunicus  ,  obfervare  confilia 
hoftium  conftituit  j  &  fi  tentarent ,  pro- 
hibere  irruentes,doncc  cum  reliquo  exer- 
citu  Hatzfeldius  adventaret ,  qui  partem 
copiarum  apud  Andernacum  Rhenum 
traduxerat,  &  per  diverticula  quo  Pa- 

triaj 


iC^i. 


HtJioriarHm  Lib.  XIL  a/fppendix.  «747 

tria:parceretnr;  Icntiiisappropinqiubat.  1  excrcitum  abundc  auxit.  Additus  cladJ 
Scd  Vinaiicnles  Hafliquc  ut  fijbiidium  tcirorinflammationevillarumpaeorum- 
pra:vcrtcrent  ,  cclcrato  apud  Linnam  cjuc  ,  quosprofugientcs  paffimcofoni  rc- 
militariconiilio  ,  cundlationc  omni  ^c-  \  liftisomnibus  dcfcrcbant.  PorroHatz- 
polita  Lambojum  agwrcdi  confticuunt.  (  Rldius  intclleftis  qux  accidcrant  ,  jam 
Ea  rc  ordinata  Comcs  Gcbrianus  cum 
paucis  turmis  equitum  ,  &  duccntis  fc- 
ledlispcditibusprargrcirus  ,  in  municio- 
nes  illa^  agrarias  unpctum  fiicit.    Scd 

Juoniam  Lambojaninumero  fupcrabant 
acile  rcjeftus  eft.  Interim  tota  acics 
campo  Anthoniano  appropinquabat. 
Tum  Gebrianus ,  dato  ad  invadcndam 
figno ,  cum  omni  roborc  cxercitus  Lam- 
bojanos  adortus  ,   etfi  accrrimc  relifte- 

rent ,  tandemviac  multitadine  fuorum  |  cxfo  cxercitu  nullam  amplius  libcratio- 
Joco  depulit ,  aggcrcfque  cum  peditibus  !  nem  exfpedlabat ,  five  decepta  hoftium 
rupergrcfTus  fux  poteftatis  fecit.  Mox  |  fraude  &  blanditiis  multa  ac  fpecio- 
adhibiti  foflores  ,  qui  difturbatis  agge-  \  fa  promittentium  ,  vix  «nius  diei  ja- 
ribus  ,  accompletis  foffis  viam  cquita-  culatoriam  oppugnationem  petpefla  de- 
tui  complanarent.  Ibi  multo  atrociore  dit  fe  viftorum  arbitrio,  exclufoetiam 
impetu  pr^Iium  reftauratura  eft.  Sed  ;  rcjettoqueprsfidio  militari,  quod  Ele- 
Lambojomaxime  obftabat,  quodlegio-  ftor  Colonienfis  laborantibus  in  tem- 
nes  fuas  nimis  quam  oportebat  temere,  ;  pore  obtulerat.  Nempe  dum  fecurita- 
tam  propinquo  hofte ,  perhofpitiadifpo-  \  ti  &  libertati  fUcE  inconfulta  anxietatc 
fuerat ,  neque  advocandi  fuos  intempo-  |  nimium  proipicere  nititur  ,  utramque 
re ,  neque  ordinands  aciei  copiam  habe-  I  araifit  ;  fedes  dein  hoftium  fafta  ,  ex 
ret.  Ita  Lambojani  legionatim  &  quafi  :  qua  reliqua  patria  oppugnaretur.  Kem- 
per  manipulos  c^efi ,  infigni  clade  pro-    pena  neque  munitionibus  ,   neque  ci- 


folus  hoftibus  infcrior  ,  magna  cclcri- 
tace  copias  jam  Rhcnum  tranfgrcflas 
rcvocavit ,  atquc  in  altcram  ripam  trans- 
pofuit.  Vinaricnfcs  profcquendx  vifto- 
rix  intcnti ,  rcliCta  d  tcrgo  Kcmpcna 
ftatimNovcfio  viftorem  cxercicum  ad- 
movcnt.    Urbs  illa  antiquis  &  rccenti-  Navejium 
bus  obfidionibus  pcrcelcbris ,  &  nonfe-  '^"^"^ 
mcl  laudata;  fortitudiqis  famam  proiTic-^^j^^^j^j," 
rita,  nuncfivemetu  confternata,  quod H;,,  s„" 


fltsantur 


Cecidere  ad  duo  ferc  millia. 


vium  numcro  Novefio  par  ,   poft  o£lo 


Lambojus  ipfe  in  tanta  neceflitate  nul-    dierum  oppugnationem  in  poteftateni 


lum  ftrenuiducis  officiumpra'termittens, 

cum  pr^cipuis  tribunis ,  &  tribus  milli 

bus  aregariorum  in  manus  hoftium  per 
.00        ^  ....  1 


oppugnantium  concefllt.  Hulcradium 
dein  &  Marcodurum  alixque  in  eo  di- 
ftriftu  arccs  eupdem  cafum  fubiere.Apuil 
veniT.  Captafignamilitariaccntumqua-  j  Lechenium  hsefit  impetus  viftorum.  Id 
dragiiitafex  ,  tormenta  compeftriafcx  ,  j  ignobilequidem,  fcdvalido  prsefidio  ac 
'dein  impedimenta  ,  &  apparatus  bclli-  1  fortibus  viris  communitum  oppidum , 
ci  magna  vis.  Poft  hxc  Prsefedlus  E-  ■  poftquam  feptimanas  aliquot  a  rera  ob- 
quitum  Vinarienfium  Rofa  cum  tribus  j  iidionem  cgregie  pertulifTet  ,  tandem 
millibus  equitum  ad  perfequendos  fugi-  !  advcntu  Casfarei  &  Bavarici  exercitus 
tivos  profedus  ,  haud  procul  Juliaco  1  liberatur.  Is  du£lu  Comitum  Hatzfel- 
duo  millia,  qiis  ad  Hatzfeldium  pro-  1  dii  Wahliique  Rhcnum  ponte  navali  apud 
perabant  ,    nova    clade   profligat.    Ita     Coloniam  tranfgrelTus  ,  pofitis  muni- 


Lambojanus  cxercitus  hoc  duplici  infor- 
tunio ,  amiflb  item  dudtore ,  &  prarci- 
puis  tribunorum,  plane  aut  dclctus  aut 
difllpatus  fuit.  Hsec  igitur  clades  lon- 
ga  pace  divitem  patriam  ,  atque  adhuc 
iutadam    hofti   aperuit  ;    inopemque 


tifque  cartris  apud  Sonfam  confedit.  Ita 
Vinarienfcs  &  Haffi ,  cum  aliquamdiu  a- 
pud  Grevenbruchum  conftitiflent ,  in  fua 
demum  apud  Ordingam  caftracompulfi 
funt.  Subidem  tempus  Joannes  Verda- 
nus  ex  Gallica  captivitate  cum  Guftavo 
Bbbbb  2         Hor- 


Cetidjutor 
Colofiien- 
f,s  etigi- 
tur,  &c. 

154.1. 


74S 

Hornio  pcrmutatus,   magno  militum 
gaudio  in  caftra  ad  Sonfam  pervenir. 

Inter  hsec  Eledlor  Colonienfis  Ferdi- 
nandus  Dux  Bavaris ,  non  magis  de  li- 
beranda  ab  hoftibus  patria,  <juam  ad- 
fcifcendo  in  partem  curarum  locio  fol- 
licitus ,  ut  fibi  Coadjutor  daretur  a  Col- 
legio  Metropolitano  obtinuit.  Duo  in 
eam  fpem  ftudio  &  xftimatione  Canoni- 
corum  proponebantur.  Francifcus  Dux 
Lotharingi^,  ejus  CoIIegii  Decanus  ; 
atque  Epifcopus  Virdunenlis  ;  &  Maxi- 
milianus  Henricus  Dux  Bavariie,  Ele- 
ftoris  cx  fratrc  Nepos ;  uterque  &  fplen- 
dore  familise  ,  &  dignatione  virtutum  eo 
faftigio  dignus.  Sed  poftcrior  cum  nu- 
mero  fufFragiorum  vicilTet  Coadjutor 
defignatus ,  &  deinafummo  Pontifice 
ut  mos  habet ,  conhrmatus  eft.  Porro 
media  sftate  Francifcus  Hatzfeldius 
Herbipolenfis  &  Bambergenfis  Epifco- 
pus ,  ac  Francise  Orientalis  Dux  repen- 
tino  catharto  fuper  raenfara  extingui- 
eur ,  magno  ludu  provincialium ,  quibus 
his  difficillimis  temporibus  prasclare 
pra^fuit.  Uni  duoa  Collegiis  Cachedra- 


JHegis 

Gnllia- 

ter  mori- 


igeo> 


S54.2. 

Piafec. 
fag.  205 


iibus  fublefti  funt ,  Herbipoli  Joannes 
Philippus  ex  illuftri  Schouborniorum  fa- 
milia ,  Eambergse  Melchior  Otto  ex  Ba- 
ronibus  Voit  deSairburg,uterquefipien- 
tia  atque  ufu  rerum  infignis  Princeps. 

Sub  idem  tempus  Maria  Medic^ea  Lu- 
dovici  X I IL  Regis  Galliarum  mater 
Colonis  Ubiorum  ,  quo  fe  poft  diutur- 
num  iri  Belgio  exihum,  dein  varias  in 
HoIIandiam  &  Brittanniam  profeftio- 
nes  quietiscaufa  paulo  ante  contulerat, 
moritur ,  pie ,  atque  ut  decebat  Chri- 
ftianam  Principem.  Nam  &  filio  felicem 
confiliorum  exitum  ,  &orbi  Chriftiano 
optatam  pacem  multis  cum  lacrymis 
paulo  ante  mortem  precata  eft ;  igno- 
vitque  omnibus  &  fingulis  qui  eam  ha- 
ftenus  variis  machinationibus  perfecuti 
fucrant,  Filia  fuit  Francifci  Ducis  Hetru- 
ria:  &  Joanna;  Auftriaca:  Ferdinandi  I. 
Ccefaris  filia;.  Anno  f^eculari  millefi- 
rho  fexcentefimo  Henricus  IV ,  Gallise 
ac  Navarjra;  Rex  eam  in  matrimonium 


lodmis  Cluveri  Epitomes 

accepit ;  dimifla  Margareta  Valefia ,  Cum  jgiQ/' 
qua  Henrico  fterile ,  &  difcors  ,    tum 
quoque  impedimcnro    confanguinitatis 
invalidum  matrimonium  fuerac.  Anno 
dein  hujus  fa;cuIidecimo  folenniappara- 
tuapud  oppidum  S.  Dionyfii  Regina  Gal- 
liz  inaugurata  ,  poftridie  Regem  mari- 
tum    manu   ficarii  interfeftum  amifit. 
Quinquc  ex  Henrico  proles  habuit ,  Lu- 
dovicum  X  1 1  i.  narum  anno  1601.  Ifa- 
bellam  1 6oi.  Philippo  I V.  Regi  Hifpa- 
niarumnuptam.  Chriftinam  i6o6.  Vi- 
«Tcoris  AmedcEi  Ducis    Sabaudias   uxo- 
rem,  GaftonemDucem  Aurelianenfem 
1608.  &    Henricam   Mariam    1609.  i^Jjj. 
quam  fupra  Carolo  Anglia?  Regi  in  raa-  /"»5. 84,. 
triraonium  datam  meraoravimus.    Re- 
ge  intcrfefto  Maria  curam  regni ,  &  tu- 
telam  tilii  novennis  in  fe  fufcepit.  Qua  in 
adminirtratione ,  utfit,  multorumodia 
incurrit.  Maximequodhomine  externo 
Marchione  Ancra^o ,  quem  ad  fixmmos 
honores  prcetermiffis  indigenis  extule- 
rat ,   pene  unico  &  folo  confulrore  ad 
Regni  gubernationem  utebatur.  Crevit- 
que  adeo  indicjnatio  Procerum  Gallise , 
hanc  externi  hominis  potentiam   dete- 
ftantium  ,  ut  ferme  oranes  feceffionem 
ab  aula  facerent  .bellumquehaudobfcu- 
re  molirentur  ;   doncc  Ludovicus  filius 
necato  Ancr^  ,  &  uxore  ejus  capitis  da- 
mnata  ipfe  fuis  aufpiciis  Rempublicam 
coepit  gerere,   Matre  Blefas  relegata. 
Qux  fubinde  revocata ,  cum  prsevalenti- 
bus  apud  Regem  aliis  ipfa  jam  fpernere- 
tur  ,  Bruxellasinexiliumfponte  concef^ 
fit.  Reginas  Cardinalis  Richelius,  qui  ejus 
potcntise  maxime  obftabat ,  hauadiufu- 
perftes  fuit ;  eodem  quippe  anno  menfe  "^**' 
Decembri  Lucetix  Parifiorum  vica  exce- 


dens.  Is  validiffimus  in  animo  Regis  fuit, 
&  maximorum  negociorum  primarius 
minifter.  Nemo  ea  a:tate  magis  regnan- 
di  artibus  aut  prudentise  politicx  fama 
excelluifTe  creditus  eft ,  ut  propterea  e- 
tiamnum  ex  pr^fcripto  confiliorum 
ipfius  res  Gallicanas  adminiftrari  mul- 
tis  pronum  fit  fufpicari.  Matrem  &  Car- 
dinalem  Rex  Ludovicus  menfe  Maio 

anno 


anno  infcqiientc  fccutuv  cft  ,  coJcm  pla- 
ne  die  quo  antc  annos  tics  &:  trigmta 
patrcm  ejus  Hcnricum  I  V.  licariils  in- 
tcrfcccrat.  Porro  Cardinali  Richelioin 
Rcgiorum  coiiiiliorum  arcana  Julius 
Mazarinus  itidLm  Cardinalis  fucccflit , 
intimus  Richelii,  &:  ftudio  iplius  ad  niaxi- 
ma  quxvis  proveftus. 
Su  Ger-  At  nihilo  inde  melius  res  Catholico- 
manic*.  rum  in  Gcrmania  habuere.  Naminitio 
fere  anni  Coningsmarchius  Halberfta- 
dium  &  Afcherslcbiam  inter  in  Saxonia 
guatuor  Casfarianas  Legiones  inopinato 
adventu  oppreilit.  Inde  depulfos  non  ii- 
ne  clade  ab  obiidione  arcis  Mansfeldia- 
nx  Ca;farianos  tota  propeSaxoniaexe- 
git.  Coningsmarchium  majoribus  viri- 
bus  fecutus  eil:  Lconardus  Dorft:enfoh- 
nius  Suedicoexercituiin  locum  Bannerii 
prspofitus.  Adventum  ipiius  clara  de 
coelo  prodigia  inlignem  fecere.  Nam 
menfe  Januario  fupra  Wolfenbeutelium 
vifus  el^  in  ccclo  globus  igneus  terribili 
fulgore  confpicuus,  quiaboccafuin  or- 


Dtrjteti' 

fohttius 

Generali* 

Sueco^ 

Tnm. 


iC^l. 


Invadit 

GlogOm 

mam. 


tum  defcendens  ,  edito  hornbili  frago 
re  ,  inftar  ingentis  tonitrui  momcnto 
diiparuit.  Sed  per  Saxoniam  inferiorem 
ac  fupra  ipfa  Suedicacaftra  vifuseftinli- 
gni  claritate  craentus  enfis  ,  cum  an- 
nexa  virga  ,  cujus  acies  verfus  Mar- 
chiam  Brandeburgicam  protendebatur 
Dorftenfbhnius  luftrato  exercitu ,  puni- 
toque  tribuno  Seckendorphio ,  quicum 
Csfarianis  Ducibus  colludere  argucba- 
tur ,  repente  decurfa  Saxonia ,  in  Lufa- 
tiam  ac  dein  Siletiam  perrupit.  Et  Glo- 
goviam  majorem  cum  toto  exercitu  cir- 
cumfedit.  Magnam  vim  frumenti ,  bel- 
licique  apparatus  C^efareani  in  hanc  ur- 
bem  comportaverant  ,  ex  eaque  tueri 
Silefiam  ,  &  prohibere  porro  hoftem 
conft:tuerant ,  Pracerat  urbi  cum  firmo 
priefidio  Auguftus  Mauritius  Baro  de 
Rotauw  ,  qui  cum  oblatas  a  Dorften- 
fbhnio  liberales  conditiones  afpernare- 
tur  ,  &  locum  fibi  commiiTum  virtute 
atque  omni  ope  defendere  niteretur , 
Dorftenfbhnius  omni  mora  damnata 
cum  to:o  exerpitu  urbem  invadic.  Ac 


nttz.* 


.  XII.  ay^ppendix.  y^^ 

tanta  vis  oppugnanLiumfuit,  utunoat- 
quc  codem  dic  capcretur.  Csfi  pra^fidia- 
rii  propc  omncs ,  &  niagna  civium  pars. 
Urbs  ipfa  hoftilcm  in  niodum  dircpta  cft. 
Inde  multa:  alia:  minores  urbes  eundem 
cafum  fubicre,  atquc  abipfapropc  Ura- 
tiflaviaj  mxnia  via  popuianubus  fafta. 
Ita  velificante  undique  fortunacumne- 
mo  adhuc  obiiftcret  ad  fubigcndam  por- 
ro  Sueidniciam  pra^miiTo  Coningsmar- 
chio  movit.  Erat  iis  locis  prxiidio  Fran- 
cifcus  Albcrtus  Dux  Lauenburgicus.  Is 
cum  feptem  fere  millibus  Ca'fareanorum 
adventanti  hoftilicxercitui ,  utdiximus, 
cum  deledla  manu  pra'euntemfacilere- 
pulit  ad  fuos  ,  incenfufque  eo  fucceflu 
cum  fugientem  avidius  perfequeretur , 
incidit  in  Dorftenfohnium ,  qui  cum  reli-  FuHdit 
quis  copiis  haud  procul  tendebat.  Ibi  Cafaria' 
commilfo  acri  pr^lio  Dux  a  fuperanti-  "wrf/iM,^ 
bus  numero  hoftibus  funditur  ,  amiffo  "^""^' 
pcditatu  ,  omnibufque  fere  impedimen- 
tis  &  fignis  militaribus.  Atque  ipfe  in 
manus  viftorum  lethali  vulnere  faucius 
pervenit.  Ex  quo  intra  paucos  dies  Sueid- 
nicix ,  quo  ad  curam  deportatus  fuerat, 
mortem  obiit.  Ita  Sueidnicia  primo, 
dein  Nalla  Epifcopi  Uratislavienfis  fedes 
ac  tota  propemodum  Silefia  a  Dorften- 
fohnio  fubafta  eft.  Flexoindein  Mora- 
viam  itinere  multa  minora  oppida  ,  ar- 
cefque  &  OIomucium,qua3  Moravix  Me- 
tropoliseft,  aliavi,  aliadeditioneexpu- 
gnat  ,  magna  ubique  prsda  potitus. 
Brinnam  inde  validis  munitionibus  fir- 
matam  ,  ftrenua  quidem  ,  fed  irrita  ad 
extremum  obfidione  tentavit.  Porro 
omni  Moravia  Sileliaque  hoftiliter  dire- 
ptis ,  &  firmopr^efidio  communitis,  qux 
confervare  decreverat ,  inSaxoniamre- 
greditur,  Lipfiamque  quxEledorisSa- 
xonis  prxfidio  tenebatur  cum  omni 
exercitu  circumfidet.  Ea  res  excivit  Cx- 
fareanos.  Igitur  ArchiduxLeopoIdus,& 
odlavius  Picolomineus  Dux  Amalphlta- 
nus  ,  contraftis  quicquid  ubique  virium 
erat ,  Eleftori  Saxonix  in  auxilium  pro- 
perant.  De  quorum  adventu  mox  cer-  Iterum 
tior  fadus  Porftenfohnius  omiila  Lipfia '«/'«'^  ^»'- 
Bbbbb  3  adven- #/"»' 


j^Q  loannlsCluven  Epitcmes 

adventantibus  obviamproccdit.  Ita  eo-  |  dem  Duftores  eorumque  Vicarios  pcs- 


dsm  prope  loco,  cjuo  ante  decennium 
Rex  Gultavus  cum  Tillio  conflixerat , 
acri  praslio  &  pari  fortuna  inter  infcftas 
urrimque  acies  certatum  eft ,  Naip.  Cae- 
iareani  magna  vi  ac  virtute  coorti ,  cum 
aliquoties  Suecos  loco  pepuliflent ,  ad 
cxtren:um  viftiipli  &  loco  pulii  vi£lo- 
riam  hoftibus  ceflere.  Equitatus  magna 
pars  fuga  evalit.  Peditcs  plerique  cum 
magno  numero  impedimentorum ,  & 
tormentis  cjuadraginta   duobus  omni- 
que  reliquo  apparatu  caftrenii  in  pote- 
iijAi.    ~   tcftatem  lioftium  pervenerc.  Quaread 
votumperpetrataDorftenfohnius  adob- 
lidionem  Lipli^  revertit.  Qux  aliquot 
dein  dies  magna  vi  oppugnata ,   cum 
ca:Iis  auxiliis  nulla  amphus  fpes  hbera- 
tionis  eflet ,  fe  in  manus  hoftium  tradi- 
dit.  Cives  prcClidium  Suedicum  recipere , 
&  direptionem  urbis  ingentipecunia  re- 
diinere  coafti  funt.  At  Archidux  Leo- 
poldus,  accepti  incornmodi  culpam  fu- 
ga:  ahquorum  imputans ,  in  eos  ad  ter- 
roremcaeterorum  gravitate  deH£li  ieve- 
re  animadvertere  conftituit.   Teneba- 
tur  eo  crimine  prxcipue  legio  Joannis 
Georgii  Madlonii  quse  conliftente  ad- 
liucacie,  &reliquisgnaviter  pugnanti- 
bus  primaomnium  propudiofa  fuga  pra^- 
lio  cxceflerat.  Itaque  hunc  in  modum  de 
fugitivis  fupphcium  fumptum  eft.  Pra;- 
fente  Archiduce  ,  Picolomineo,  aliif- 
que  primariis  exercitus  Csfarei  duci- 
bus,  Rockezanx  in  Bohemia  ubi  tum 
ftativa  erant,  fex  Legiones  qux  rem  ftre- 
nues;eflerant ,  in  armis  pra:fto  efle  jufla: 
fant^Dein  evocata  Legio  Madlonica ,  at- 
que  in  medium  a.  reliquis  fex  accepta. 
Mox  a  fupremo  rerum  capitalium  qujs- 
iitore ,  fugs  &:  deftituti  excrcitus  inlimu- 
iata ,  ac  graviter  reprehenfa  eft.  Simul 
jufti  omn"es  ex  ea  Legionearmaad  pcdes 
Piccolomineideponere.  Signaacircum- 
ftantibus  mihtibus  frafta  acdireptafunt. 
Dein  Quslitor  pauca  pra^fatus  cur  Le- 
gioncm  illam  ex  albo  Ca^farei  cxerci- 
tus  deleri  oporteret  ,  hanc  in  inermes 
fententiam  pronunciat.  Turmarumqui- 


na  gladu ;  bigniteros  vero  &   reliquos 
inferiorum  Ordinum  prscfeftos  fulpen- 
dio  pleilendos ,  atquc  ad  eandem  pce- 
nam  ex  grrEo-ariis  d^cimum  quemqus , 
antiquomore,  fortelegendum.  Poftri- 
die  igiturde    reis  fupplicium  fumitur, 
Conceffitque  Archidux  deprecantibus, 
ut  commutato  pcena:modo,  afuismec 
commilitonibus  more  militari  iclopeto- 
rum  jaculationibus  confodcrentur :  uno 
alteroque  confervatisquirem  aliasprce- 
ciarcgeflerant.  Chiliarcha  ipfe  Madlo- 
nius  in  cuftodiam  datus ,  inlpe£la  dein 
diligentius  atque  examinata  caufa  ,  anni 
infequentis  initio  Praga:  capite  plexus 
eft.  Ad  hunc  modum  punitis  fontibus , 
ac  firmata  dilciplina  militari  ad  reftau- 
randum  exercitumanimumintendit ,  & 
mox  ex  agro  Colonicnli  Comites  Hatz- 
feidium  &  Wahlium  evocat.    Atque  id 
eo  proclivius  fatlum ,  quoniam  Vina- 
rienfcs  quoque  &  Haflos  (adverfusquos 
illi  tota  a:ftate  prope  Soniam  callra  lo- 
caverant)  inopia  comraeatuum  &  pa- 
buli  trans  Rhenum  compulerat.  Igitur 
Hatzfeldius   recfepto    ex  itinere  Mar- 
coduro  menfe  Novembri  feftinatis  iti- 
neribus  in  fuperiorem  Germaniam  con- 
tendit. 

Eodem  anno  Galli  in  Catalaunia  ad-  Hifpana^ 
juti ,  rebellantium   viribus    csiis  Iiaud  ''«"'  ^ 
procul  Barcinone  Hifpanicis  copiis  Co-  '^lfj'*"' 
librara  vi  cepere.  Perpinianum  valida  ad 
aninem  Thetim  urbs  fex  fere  menlium 
oblidionem  fortiflime  fuftinuir.  Denique 
vioppuo-nantium ,    fed  magis    penuria 
commeatuum  acfarae  addeditionis  ne- 
ceffitatem  compulfaeft.  Perpiniani  exi- 
tium  Salfulas ,  propugnaculum  cjus  ora? 
adverfus  Gallos  munitillimum ,  in  eun- 
dem  cafum  impulit.  Ante  tricnniuro  fere 
initio  feditionis  CataiaunicsaGallis  in- 
terceptum   &   mox  iterum    amiflum , 
nunc  denuo  viftoribus  celfit.  Erac  tum 
in  provincia  Narbonenfi    Gallix  Rex ,  i^J^a. 
(namhaec  adhucantemorrem  ejusacci- 
derunt  )  quoPropor  fua  praslcntia  Gal- 
lis   audaciam  &  virtutem  ,  Catalauniis 

fpcm 


Vma. 


Bes   ^in- 

flitana. 


HiJlorUrHm  Lih 

rpcm  atcjue  animum  injicerct.  At  iu 
FJandria  lon2;e  alia  fortuna  Gallos  cx-  j 
ccpit.  Nam  Francifcus  Melo  poft  nior- 
tcm  Cardinalis  Infantis  Belgarum  Gu- 
bcraator  cum  viginti  quincjue  millium 
inftrufliffimo  excrcitu&  triginta  majo- 
ribus  tormcntis  caftra  movcns  Atrc- 
batum  validam  Artelix  urbem  circum- 
fcdit ,  omnibufquc  ad  oblidionem  cx- 
peditis ,  rcpcnteconvcrfo  curfu  Ltndium 
invadit ,  atqueindc  BafTaram  contendens, 
eam  urbem  poftjuftx  oppugnationis  in- 
fraftum  laboremin  fuam  poteftatemrc- 
digit.  Inde  cum  toto  exercitu  in  Picar- 
diam  movens,  haud  procul  Caftelleto 
oppido  ;  quod  eft  propc  fontes  Schaldis 
in  Veromanduis  exercitum  Gallicanum 
in  quoerant  duodecimmillia,  juftaacie 
prolligat.  Capta  Gallorum  duo  millia 
ac  rotidem  fcre  in  acie  caefa.  Ea  clades 
Catalaunicce  viftori^  oaudium  pluri- 
mum  imminuit.  Sed  neque  partes  Hi- 
fpanicas  admodum  juvit ,  dum  Melo  ,  o- 
niiflb  viftoriarum  curfu,  regredi  &  vtres 
cxercitus  ad  obfervandos  Mofa:  tranfi- 
tus ,  prohibendolque  inde  Vinaricnfes 
peragrum  Colonienfemdominantes  op- 
ponerecogiuir. 

Sub  idem  tempus  Varfavia:  in  Polo- 
niaPhilippus  Wilhelmus  PalatinusNeo- 
burgicus ,  Julia; ,  Clivia:  ac  Montium 
Dux  in  magno  Procerum  Polonix  con- 
curfu  ,  ac  Rcge  ipfb  Vladiflao  prsfente  , 
Annam  Catharinam  Reois  fororem  in 
matrimonium  accepit.  Stoeholmia:  in 
Suecia ,  ChriftinaRegis  Guftavi  Adolphi 
filia  folenni  ritu  Regina  Suecis  coro- 
nata  eft.  In  Anglia  glifcentibus  porro  in- 
ter  regem  oc  Farlamcntum  difcordiis  res 
paulatim  ad  apertum  bellum  proceffit , 
&  Rex  non  minus  quam  Parlamentarii , 
corra£i  unde  poterat  pecunia  ,  fe  omni 
modo  adarma  ac  vim  comparare  inci- 
piunt.  Sed  Regis  multo  erat  deterior 
conditio.  Nam  praster  paucos  Catholi- 
cos ,  qui  tamen  arcliffime  habebantur, 
nemo  fere  Regiis  aftionibus  favebat. 
PJebsipfiLonduienfis  etfiingcnio  natio- 
nis  infolentiffima ,  tamen  a  Parlamen- 


XI L  ^ppendix. 


751 


tariis  adverfiis  Rcgem  incitabatur,  un- 
de  ejus  authoritas  quotidie  iraminuta, 
&  tantumnon  cxtindtaeft.  ContraPar-  ^''^f'^- 
lamentariipra:cipuaRcgni  veftigalia  ad  ^""^' 
fe  trahcbant  ,  mandabantquc  Claflium 
acportuum  prxfeftix  ne  deaiccps  didlo 
Regis  ied  dccrcto  Parlamenti  audicntcs 
cfrcnt  ,  utqiie  ha:c  omnia  fccurius  cxe- 
qucrentiu-  ,  adfcripferunt  ad  fui  cufto- 
diam  ,  more  rcgio  ,  fateJfitium  arma-, 
tum  ,  cujus  rei  nullum  ex  antiquitate 
excmplumhabebant.  Deniquecum  Pvcx 
Iiis  de  caufis  Londino  exceffillet ,  ubi  am- 
plius  commorarifalvamajeftate  non  po- 
teratj  neque  ullis  ParJamenti  precibus 
ut  reverteretur  induci  poilet ,  crevit  fi- 
mulras.  Qua;  dein  auftis  fufpicionibus 
muItomagisinvaJuit,  quodRex  filiam 
fuam  primogenitam  Mariam  Wilhel- 
mo  Principi  Orangio  ,  Henrici  Frideri- 
ci  filio  ,  annorum  fere  feptendecim  in 
matrimonium  daret  ,  quae  hoc  demuni 
anno  a  Regina  Matre  in  HoJIandiam  de- 
duftaeft.  Idcnimmatrimonium  Parla- 
mentarii  eo  folum  fpefirare  arbitraban- 
tur,  utRexexternaauxiJiaad  fe  in  or- 
dinem  redigendos  conquireret.  Quare 
&  ipfi  arma  fumpferunt  ,  adjunftoque 
fibiperpublicumdecretumantiquo  Rei-  i^-i-^- 
pulMicjE  miJite ,  novos  deJeftus  faciunt , 
lifque  cum  fummo  Imperio  Comitem 
Effexia^prseficiunt.  Quain  re  cum  non 
omnes  ut  fit  inter  fe  confentirent ,  qui- 
dam  etiam  non  probarent  in  tam  mani- 
fefta  &  extrema  difcrimina  RempubJi- 
cam  prscipitari ,  muJti  e^Senatu  Regio  , 
nonnuJIa:  etiam  civitates  atque  oppida 
apertiore  ftudio  ad  partes  Regias  tran- 
feunt.  UndeParJamentariimaxime  qui 
Puritana:  feftje  erant  ,  quo  focietatem 
fuamfirmius  coniJrabiJirent ,  anno  infe- 
quente  ,  palam  in  Templo  S.  Margare- 
thje  ,  prxmifTa  concione  exliortatoria  in^ 
fcedus  Scoticum  conjurant.  Tum  amoti 
omnesecuria  ac  fefiione  Parlamentaria 
qui  jurare  recufabant ,  quique  aut  caufk 
Rcgiir;,  autReligioni  CatJioIicns  favere 
exiftimabancur.  Quibufdam  etiam  mu- 
nera   pubJica  abrogata.    Alii   qui  par- 

tes: 


2,  jomnis  CluveriEpitomes 

tes  Reaias  liberiusdefendebant  cuftodiis  i  dem  habebitur.    Via  &  itinera  inter  u- 
traditi.^Epifcopi  omnes  poteftate  atque    tramque  urbem  pro  commodo  ultro  ci- 
juffique  eo  deinceps    troque  commeantium  fecura  reddentur. 


authoritate  exuti  ,  ,       ^ 
titulo  abftinere  ,  neque  interea  legatio- 
nibus  variorum  Principum  pro  recon- 
ciliatione  nitentium  ,    quicquam-  effe- 
6lum.  Propterea  quod  authores  tumul- 
tuura  ,  prxcipue  Coraes  Eflexius  a  Re- 
ge  crimine  Majeftatis  poftulati ,  defpe- 
rata  venia  omnem  fecuritatem  fuam  in 
continuanda  defeftione  reponerent.  Jam 
cnim  coeptum  effefacinus,  quodlauda- 
ri  non  poiTet ,  nili  perfeftum ,  neque  per- 
fici  pollet  ,  nifi  unius  partis  exitio.  Sic 
cnim  exiftimabantnullampofleefle  tan- 
tam  Regis  patientiam  ,  qui  non  priori 
poteftati  reftitutus ,  refumeret  aliquan- 
do  iras  ,  &  fe  data  commoditate  cum 
mao-no  eorum  malo  ulcifceretur.    Ita 
adlpertum  bellum  atque  arma   ven- 
tum  eft. 

Inter    hxc   tandem  aliquando  quod 
prxlimi'  multos  jam  annos  LubecazatqueHam- 
naria  pa.  jj^^  j  tra6latum  fuerat ,  de  pacificatio- 
cificatfo.    ^j^  Germanics  loco  &  modo  conven- 
««  oer.    ^^^^  ^^  ^  prxftititque  ea  in  re  utilem  ope- 
ram  toti  Germanise  Rex  Dania;  ,   qui 
extra  bellantium  partes  pofitus ,  ut  ali- 
quando  ad  compofitionem  veniretur  eni- 
xe  laboravit.    Ita  igitur  Hamburgi  in- 
ter  Conradum  Luzovium  Ca^faris, Clau- 
dium  Memmium  Regis  Gallije,  &  Joan- 
nem  Salvium  Regina:  SuecisLegatos  res 
eft  compofita.  Principioplacuituturbes 
ad  hunc  conventum  Ofnabruga  &  Mo- 
nafteriura  in  Weftphalia  defignarentur. 
Qnx  interea  neutrarum  aut  mediarum 
partiura  erunt ,  8c  dedufto  omni  exter- 
no  prjefidio ,  proprio  milite  aut  per  ci- 
ves  fuos  ftationes  &  cuftodias  obibunt ; 
Legatos  quarumcumque  partium 


iC'ii,t. 


manica. 


1(14.1. 


eo 


Et  fi  quis  locusintradiftasurbesmedius 
pro  privato  congreflu  aut  communican- 
dis  confiliis  placuerit ,  is  eadem  fecurita- 
te  ,  iifdemque  iramunitatibus  gaudebit. 
Liter^e  ,  annona,  aliaque  huic  conven- 
tui  neceflTaria  tuta  hinc  &  inde  fine  cu- 
jufquam  damno  aut  injuriaperferentur. 
Denique  fi  quod  Deus  prohibeat ,  infti- 
tuta  pacis  traftatio  fineullofruftudifll- 
petur ,  Ofnabruga  &  Monafteriura  in  il-    1642, 
lum  ftatum ,  in  quo  nunc  funt ,  reftituen- 
tur.  Ita  tamen  ut  poft  diflblutum  con- 
ventum  ,  adhuc  per  fex  feptimanas  pro- 
xime    fcquentes  beneficio  neutrahtatis 
gaudeant.  Securitas  commeatuura  pro 
Legatis  Regum  &  Principum  ad  hunc 
conventum    obeundum^  intra  bimeftre 
utrimque  expedietur  &  dabitur.    Et  ne 
extraditio  eorundem  commeatuum  pro- 
pter  longinquitatem  locorura  defideratse 
tratSlationi  moram  ponat,  eaper  Legatos 
Regis  Daniae  ,  ad  eam  formulam  quas 
jam  prxfcripta  eft  ,  expedietur.    Et  ex 
parte  quidem  Cxfaris  dabitur  liber  com- 
meatus  pro  Legatis  Reginas  Suecia: ,  pro 
Oratore  Gallico  ,  pro  domo  Palatina , 
Brunfvicenfi  ,  Lunasburgica,  Haflr),  Caf- 
felana  ,  ac  denique  pro  omnibus  Statibus 
Imperu   Regno  Sueci^  confoederatis ; 
viciffira  Regina  Suecix  dabit  cornraea- 
tura  pro  Legatis  Casfaris ,  Eledlorumque 
Moguntini  &  Brandeburgici ,  RexGal- 
\ix  pro  Legatis  C^elaris  &  Regis  Hifpa- 
nia;  eorumque  fcederatis  ,  pro  Legatis 
Eleftons  Colonienfis ,  &  Eleftoris  Ba- 
variae ,  viciffim  Cazfar  &  Rex  Hilpania- 
rum  dabunt  fecurum  commeatum  pro 
Le^atis  Reois  Galliarum ,  pro  Oratore 


ni 


rumque  res  &  bona  iideliter  tuebuntur,  Suedico  ,  pro  Legatis  Sabaudis  ,  Ele6lo 
atque  ea  de  re  fidem  &  cautionem  fcri-  ris  Trevirenfis ,  Ordinum  foederatorura 
pto  pra^ftabunt ,  Ac  fi  quid  ab  iis  pro  bo- 
no  publico  poftulatum  fuerit ,  id  prius 
non  exequentur  quam  collegio  Legato- 
rum  indicatum  fuerit.  Ofnabruga  reti- 
nebit  jura  ac  privilegia  fua.  Et  utrobi- 
(^ue  inftituta  traftatio  pro  una  atque  ea- 


Belgii ,  Caroli  Ludovici  Comitis  Palati- 
ejufque  fratrum.   Ducum  Brunfvi- 


cenfium  ,  Amelia:  Elifabethse  Landgra- 
vi^e  Haffias ,  &  deniqueproomnibus  Or- 
dinibus  Imperii  Regno  Gallia  confoede- 
ratis.  Pofthiec  diesinchoandpconventut 

inftitutus 


HifloritfiYHm  Lih 

inftitutus  cft  vigcfimus  quintus  Martii 
anni  c]U.idiageiimi  fccunui  ;  qiii  tamcn 
dcinHc  ob  intcrvalii  brevitatcm  aliaquc 
impediinenta  fubinde  cnafccntia  in  unde- 
cimum  Julii  anni  cjaadragclimi  tertii 
comrautatus  cft. 
"543*         Interea  Stocholmia:  in  publico  Procc- 
Jlcs  'Su(-j^iX';i-iS\.Kcixconvcnx.n^  dc  proniovindo 
porrobello  Gcrmanico ,  &uic]uascon- 
ditioncs  pax  ineunda  cfTet ,  dclibcraba- 
tur.  Renovatum  ibi  foedus  cum  Regno 
Gallia; ,  conventumque  ut  Sueci  Wclt- 
phaliam  Saxoniamque  &  proprias  Cxix- 
ris  provincias  ;  Galli  traflum  Rheni ,  & 
annexas  illi  Regiones  bello  impcterent. 
Urgendum  ut  Germania  in  illum  fta- 
tum  ,  quoantebellum  Bohemicum  an- 
no  i6i8  ,  fuerat  ,  reponerctur.  Pro- 
vincias  ac  civitates  ,  arcefque  ,  quasquif- 
que  occuparet ,  ad  belli  finem  poffidcret. 
Cum  Cierare  ejufque  fociisnullapaxaut 
conventio  ,   nifi  ex  confenfu  utriufque 
partis  iniretur.  Regina  Sueci^E  triginta 
peditum  &  fex  equitum  millia  ,  toti- 
dem  Regina  Galliaz  durante  bello  in 
Germaniaaleret.  Adha-cRegina  Gallia; 
praeterducenta  Imperialium  millia  quaz 
cx  anno  1633  ,  adhuc  debebat ,  fingulis 
deinceps  annis  quadraginta  milliaperfol- 
veret.  Deniquelialterutrampartembel- 
loimpeti  accideret,  mutuo  libi  auxilio 
ad  decennium  adeffent.   Atque  interim 
bellum  ftrenue  progrediebatur  ,   nam 
Dorftenfohnius  poft:  cxibs  anno  fuperio- 
re  apud  Lipfiam  Ca:fareanos  ,   &  ten- 
tatamfruftraobiidioneFribergam ,  me- 
tuens  iis  qu;e  in  Silefia  atque  Moravia  oc- 
cupaverat  locis  ,   iterum  eo  iter  atque 
exercitum  hibernis  Saxonicis  recreacum 
convertit.  Statim  adventuipfius  depulfi 
Olomucio  Csfareani.  Et  ille  receptis  ad 
fe  veteribus  prsefidiariis ,  novos  recentef- 
que  impofuit;  commcatu  prsterea  ,  & 
omnibus  ad  vim  fuft:inendam  necefla- 
riis  confirmat.  Inde  magna  ubique  pras- 
da  potitus  in  Silefiam  receftit ,  atque  ad 
id  ipfa  Vratitlavise  fuburbia  movens  ,  ea 
expilat  incenditque }  propterea  quodci- 
ves  commeatum  &  pecuniara  pro  exerci- 


.  XII.  ayippendix.  j^^  5 

tu  poftulanti  ncgavcrant.  Porro  Cp- 
nino-smarchius  in  Saxonia  a  Dorftenfbh- 
nioichftus,  Halbcrftadium&  alialoca 
ibidem ,  pulfisSaxonicisCxfareifque,  in 
potcftatem  fuam  redigit.  Inde  tranfiniflb 
Albi  gencralem  viguiarum  pra:fe£lum 
Cracoyium ,  qucm  Gallafius  (cuiitcrum 
fiunmam  reimilitaris  Cxfar  impofuit)  in 
Pomcraniam  diftrahcndis  hoftium  viri- 
bus  eraiferat ,  collatis  contra  caftris  pro-- 
fligatum  ex  Pomerania  abigit:  Recupe- 
ratis  Camino  aliifque  locis  qua:  Ca;farca-  , 

ni  haud  magno  prarfidio  cuftodita ,  pri- 
mo  adventu  facile  interceperant. 

Interim  Vinarienfes  duce  Comire  Ge-  cefla  Vi. 
briano,  relifto,  utfupradiximus  ,  agro  n<*'r«». 
Colonienfi  ,  cura  brevibus  hibcrnis  co-  /""»• 
pias  refecifTent ,  per  faltum  Thuringen- 
fcm  in  Franconiam  infefti  irrurapunt , 
occupatifqueibidem  locis  iramunitis  ,  8c 
magna  pra;da  afportata ,  in  agrura  Wur- 
tenbergicum ,  &  Marchionatum  Baden- 
fem  cfrufi ,  novo  ex  GaUia  fuppleraento  , 
quod  Dux  Anguienfis  adduxerat ,  con- 
firmantur.  Porro  nihil  ab  iis  tota  a:ftatc 
meraorabileperadlum ,  nifi  quod  levibus 
velitationibus ,  interipfbsBavaricofque, 
variante  interdum ,  ut  fit,  fortuna  ,  cer- 
tatum.    Sed  mcnfe  Novembri  Comes  comitts 
Gebrianus  Rotweilam  obfidere  aggref^  Gebriani 
fus ,  dum  dirigendis  in  urbem  tormen- ^»»"' 
tispoftcorbes  vimineos  afliftit ,  mino- 
ri  machina   (quas   falconettas  vocant) 
pctitus,  brachium  amittit.  Quoexvul- 
nere  poft  paucos  dies  in  capto  oppido  vi- 
dorviveredefiit.  Mortem  ducis  inopi-    i^^j. 
nata  exercitus  clades  fecuta  eft.  Etenim 
capta  Rotweila  dum  hoftium  fecuri  in 
propinqua  oppida  Legionesdiftribuunt, 
rcpente    fupervenientibus     Ca^fareanis 
Bavaricifque  &   Lotharingicis   copiis  , 
qua;  fe  fummo  filentio ,  &  magna  cele- 
ritate  conjunxerant  ,   fine  ullo  prslio 
oppreffi  atque  intercepti  funt.    Dutlin-, 
gs  juxta  Danubium  primaria  erat  fta- 
tio  Vinarienfium.    Haud    procul  inde 
tormenta&  bellicum  omne  inftrumen- 
tum  depofusrant,  appofitisquiprsfidio 
efTent.His  omnibus  exploratis  Csefareani 
C  c  c  c  c        prasmiflb 


754  loannis  Cltd  veri  Epitomes 

prxniiflb  Joanne  Verdano ,  Dutlingam    maluit.  Comes    Joannes    Ritbergicus 

cum  maxima  exercitus  parte  fiibito  cir- 

cumvcniunt,  tanto  lilentio  ,  atqueho- 


ftium  ignoratione ,  ut  jam  cum  omni- 
bus  copiis  ante  urbem  conlifterent,  priuf- 
quam  de  adventu  eorum  Iioftes  quicquam 
refcivifTent.  Pars  exercitus  Danubium 
eiadet  vado  tranigreffa,  (nam  Dutlinga  haud 
'Vinarkn-  multum  abeft  a  fontibus  Danubii)  occur- 
ftm.  rentem  cum  aliquot  Legionibus  Rofam  , 
qui  hoftium  adventum  ex  propinqua 
ftatione  audiverat,  primo  impetu  ab- 
fterret,  atquein  fugamconjicit.  Itafa- 
cile  potiti  Dutlinga  ,  reliquas  hoftium 
ftationes ,  ut  inter  fe  compofuerant ,  ag- 
grefli ,  divifbs  ad  deditionem  compel- 
lunt.  Paucicum  Rofa  fupremo  Equitum 
Prxfedo  fuga  evasere.  Reliqui  omnes 
rummi  infirmique ,  ad  \\xc  pecunia:  & 
apparatus  bellici  magna  vis ,  fine  ullo  fan  - 
guine  in  poteftatem  viftorum  pervene- 
re,  Rotweila  dein  paulo  ante  a  Vina- 
rienfibus  capta,  per  Mercium  Bavari- 
cum  Ducem  recuperata  eft. 
Ses^Bel-  Ca:terum  in  Belgio  duplici  clade  hic 
5^^'5/'^«'' annus  infauftus  Hifpanis  extitit.  Ro- 
^'  croam  cum  valido  exercitu   obfidebat 

Francifcus  Melo  ,  jamque  obfeflbs  ad  ex- 
trema  perduxerat  ,  adeo  ut  deditio  in 
fingulas  horas  expedaretur.  Cum  ecce 
Luciovicus  Dux  Anguienfis»,  neceffitatis 
fuorum  admonitus,  contradis  omni- 
bus  copiis  laboranti  oppido  in  auxilium 
occurri.t.  Inclinante  jam  in  vefperam  die 
in  confpeftum  amiese  urbis  atque  hofti- 
lium  caftrorum  venit.  Quanquam  au- 
«em  nox  immineret  ,   exercitufque  ab 
itinere  feflus  eflet ,  tamen  liberanda?  ur- 
bis  cupidine  caftra  Hifpanica  aggreditur. 
Sed  immodica  cupiditas  gravi  clade  ex- 
piata  eft.  Repulfus  igitur   modicum  o- 
ciumcurandis  corponbus  conceffit.  Po- 
ftridie  vix  dum  albefcente  aurora,  con- 
firmatis  copiis  multo   majore  impet» 
Hifpanos  aggreditur.   Neque  tunc  au- 
dentem  fortuna  deftituit.  Fufi  fugatique 
Hifpani  memorabili  clade.  Comes  Fon- 
tanus  oblatam  ab  hoftibus  vkx  gratiam 
conftanter  repudians  cladi  fuse  ipimori 


Gall 


SlAdes 
aifp.  #A 
Mocream, 


feptem  vulneribus  faucius  in  poteftatem 
hoftium  pervenir.  Capta  impedimenta  , 
&  milicare  inftrumentum  omne.  Equi- 
tatus  maximaparscum  Duce  Albuquer- 
cio ,  qui  iis  prserat ,  maturata  fuga  in- 
lequences  evafit.  Hac  viftoria  potitus  An- 
guienfis  Theonis  villaminagroLucem- 
bui-genfi  munitiffiraum  cppidum  cum 
viftrice  excrcitu  circumfcdit ,  &  lecun- 
do  poftquam  obfederat  menfe  ,  magna 
fuorum  ftrage  ad  deditionem  compel- 
lit.  Sexcenti  prxfidiarii  qui  ex  mille  & 
quadringentis  fijperfuerant  liberi  Lucem- 
burgum  dimiffi  funt.  Anguienfis  quin- 
que  Legiones  Gallorum  ,  &  qaatuor 
centurias  Helvetiorura  prxfidio  impo- 
fiiit. 

Pauloante  quamhasc  inBelgio  gere-  i<?4.?. 
rentur,  novumrepentebellum  exo^rtum  ^«^«^» 
eftin  Italia,  inter  PontificemUrtanum  ^'"''"'"^ 
VIII,  &  Odoardum  Farnefium  Ducem 
Parmcnfem.  Ejushocinitiumfuit.  Par- 
menfis  Ducai  um  Caftri  quem  a  fede  A- 
poftolica  jure  fiduciarioobtinet,   multo 
arealieno  contraleo-esfiducix  fusobli- 
gaverat.  Idimprobavit  Pontifex,  man- 
davitque   Parm.enfi   ut   ditionem   illam 
omni  dibito  liberaret.    Quod  cum  hic 
ncgligeret,   Pontifex  dicionem  Caftri, 
aliafqnt  poffcffiones  ejufdem  Dacis  quse 
R.omie  inPoteftatePontificiserant ,  x- 
ftimaii,  atqueex  iisss  alienum  exfblvi 
jubet,  Hanc  injuriam  uticenfebat  Par- 
menfis ,  armis  ulcifci  ftatuit.  Itaque  com- 
pofito  fcfidtre  cum  nonnullis  Italix  Prin- 
cipibus ,  cum  infefto  exercitu  ditiones 
pontificias   ingrefTus  bellum  molitur , 
quod  multis  ultro  citroque  cladibus  bien- 
nio  fere  geftum ,  paulb  ante  mortefn 
Pontificis  componitur.  Parmenfii  Du- 
catus  Caftri  quxque  alia  edidlo  Pontificio 
ablata  fuerant ,  reddita. 

Anno  infequente  quadragefamo  quar-  11S.J4. 
to  ,    moritur  Pontifex  Urbanus  VIII,  ^«7  Vt- 
menfe  Julio  ,  Pontificatusfuianno  pri-  ^^J^^ 
mofupravigefimum,  statis  feptuagefi-  p^^^^* 
mo  feptimo",  Vir  omni  literarum  genere, 
§c  humaniorum  maxime  artium  excnl- 

siffi- 


lltfloYmum  Lih.  XII.  ^ppendix.  755 

Vacaviticdcs  dics  qiiadrnginta  hoftium  prohibcndam  compararc  infti- 

'  tuit.  Scd  jam  Dorftcnfohniiis  in  Jut» 
hniliam  pcnetravcrat  ,  caifis  mille  &: 
cjLungentis  Danici5  militibus  ,  qui  ilJ» 
.ipud  Coldino;an>  tcmcrc  occurrcrant, 
Inde  utDanicx  vircsdiftralicrenturGu-. 
l^lavqp  Hornius  cuni  alio  ofto  niiilium 


tilllmus 

ofto  ,  iiitra  quos  Joanncs  BaptiftaCiar- 
dinalis  Paiuphilius' ,  Romanus ,  luffragiis 
Cardinaliun:!  fublatus  Innoccnrii  X.no- 
jiicn  acccpit.  Is  fummis  antca  muneri- 
bus  ,  &  diveriis  in  Hifpaniam  Lcgationi- 
bus  egregieperfund:us,ctiamnurn  Ecclc- 
i\x  Catholics  fumma  cum  laude,  &  longo 


Bellum 

Sutct- 

Dansctm. 


e, 
omnium  delidcrio  pra^lidct. 

Sub  finem  anni  fuperioris  Sucdici  excr-  1  ChriftTanopoIim  ,  fumma  vi  expugnat , 


exercitu  Scaniam  ^  Succia  ingrcflus  El- 
finburgum  ,    Coronam  ,    Lundonum 


citns  Dux  Leonardus  Dorftcnlbhnius  ni- 
hil  minus  exfpedlantibus  Dan is ,  neque 
denunciatoantebello.  repente  conver- 
l!s  e  Gcrmania  armis  in  Daniain  irrupit , 
xdeo  fcftinatis  itineribas  ,  ut  intervallo 
quindccim  dierum  e  Marchia  Brande- 
burgica  in  Holfatiamcummaxiraapar- 
te  exercitus  movens  centum  ferc  mil- 
liariagermanicaconfiicerer.  Itaque  Ky- 
la  primum  ad  maris  Balthici  aditurn , 
dein  Chriftianopolis  ,  Plciisburgum , 
Itzehoa  ,  Breilenburgum  ,  alia^que  in 
eo  tradlulirbcs  ,  vi,  dolo,  aut  deditio- 
ne ,  uno  relut  impetu  interccpta;  atqirc 
occupata;.  Caufx  tam  repentinx  irru- 
ptionis  jadabantur  ,  quod  Rex  Danix 
ofto  naves  Suedicas  frctum  Sclandicum 
tranfeuntes  attinuinct.  Quodque  cum 
Duce  Mofcorum  Michaele  Frederovicio 
iniifTet  focietatem  regno  Suecias  invi- 
fam  femper  fufpeftamque ,  miflo  adhoc 
1n  Mofcoviam  filio  VoIdamaro,qui  novo 
foederi  ftabiliendo  Ducis  illius  nliam  in 
Matrimonium  acciperet.  Pr^terea  quod 
magnam  pecuni^  fummam  numeraflet 
Cracovio  Chiliarch^e  Cxfareo  ,  cum  qua 
Cracovius  fuperiore  anno  confcriptis 
mihtibus  omnem  Pomeraniam  tum  pr^e- 
fidio  Suedico  vacuam  ,  diu  infeftam  im- 
pune  habuiflet.  Addicse  caufx  nonnul- 
las ,  quibus  Sueci  Regem  Danise  Csfa- 
reanis  partibus  ftudere ,  &  multa  in  fui 
perniciem  occultis  machinationibus  mo- 
1644..  liricrederent.  Caeterum  quicquid  id  fit , 
Rex  inopinato  hoftium  advcntu  turba- 
tus  ,  mox  Legatos  fuos  Monafterium 
promovends  pacis  Gefmanic:^  millos  , 
revocat.  Inde  communire  (e  ,  &  fcri- 
bere  milites  ,  atque  omni  ope  ad  vim 


3.C  totara  facile  Scaniam  in  poceftatem  re- 
digit.  Neque  terra  tantum  fcd  mari  etiara 
&  clafllbus  res  agebatur.  In  quo  ctfi  Da- 
nimaximasviresconferrent  &  Rex  ipfc 
clafti  fiix  magna  xftatis  parte  adcflee , 
fummaque  cura  &  confilio  omni  admi- 
niftraret ,  tamen  Succi  profperiore  fere 
fortunautebanturexpugnataque  &  fpo- 
hata  infula  Bornholmia  ,  ad  extremum 
claflem  Danicam  apud  Femeram  infu- 
lam  nafti  ,  magno  Danorum  damno 
quodad  duodecies  centena  Imperialiuni 
millia  a^ftimatum  eft  ,  cxdunt  ac  toto 
mari  profligant.  Ita  aeftas  inter  oppu- 
gnantes  deftndentefque  varia  fortuna 
Si  multis  cladibus  extrada  cft ,  magno 
Suedici  exercitns  incremento  ,  qui  fe 
ta  prxdivitc  patria ,  &  rerum  omnium 
afiiuentiffima ,  rebus  ad  militiam  fuften- 
tandam  neceflariis  abunde  inftruxere. 
Ca;terum  bellum  impetu  ceptum  pari 
celeritatedefiit.  Anno  infequenti,  Ele- 
ftoris  Brandeburgici  ,  &  HoIIandino* 
rum  Ordinum  cura  ,  pax  reftituta 
eft. 

Flagrance  bello  in  Dania  Csefari  ocium  Gefla  Cx- 
fuicrecuperandi  fuaper  Moraviam  Sile-fi^^'""'- 
fiamaue ,  qua:  Dorftenfohnius  fuoerio-  f"??  »  ^ 
re  anno  occupaverac.  Ec  caecerse  quidem  -j-fanfyU 
urbes  quia  minores  facilius  recepta:  funt.  xanitw». 
Olomucium  &  Gloggovia  quia  valido 
prsefidio  commiuiita  erant  ad  redirum 
Dorftenfohnii    obfidionem   toleravere. 
Sed  Ca^farem  ,  ne  omnes  in  unam  rem 
vires    conferret  novus    repente  hoftis 
ad  diftrahendos  exercitus  compulit.  Is 
erat  Georgius  B.agotfius  Tranfylvani^: 
Princeps  naud  dubie  a  corona  Sueciac 
concitatus  ,   ut  illi  eo  liberius  contra 
Ccccc  z         Da^ 


i«4t. 


ZxterM. 


1544-. 


756  loannis  ClHvenEpitomes 

Danum  bellum  gererent-  Sed  caufas  Ra- 1  num  ufque  dcduxere.  UbiaFratre  Re- 
gocfius  pr^ferebat ,  libertatem  Ungaris  j  gis  Principe  Carolo  Ferdinando,  Epifco- 


violatam  ,  quodque  CaJiar  mulca  contra 
pafta  &  conventa  fuperiorum  temporum 
immutaret.  Itaque  cum  exercitu  feptua- 
ginta  miilium  in  Ungariam  progreuus 
Caflbviam  &3lianonnulla  loca  invadit. 
Ejus  impetum  Comes  Bucheimius  cum 
partc  Csefarei  exercitus ,  &  firma  manu 
Ungarorum  dimiiTus  ,  etfi  numero 
multo  inferior ,  tamen  diu  egregie  fu- 
flinuit.  Adeoque  annoinfequente  adpa- 
cem  compulit ,  quam  co  proclivius  Cse- 
faraccepit,  quo  majore  cura  viribufque 
bello  Suedico  infifteret.  Etenim  Dor- 
ftenfbhnius  nondum  perfefta  Danica  pa- 
ce ,  at  vatido  prius  prsefidio  communitis, 
qu£B  in  Holfatia  &  Jutlandia  occupave- 
ratlocft,  improvifo  erumpens ,  Galla- 
fium  qui  in  confinibus  Holfatise  caftra 
fixerat ,  invadit  pellitque. '  Inde  Magde- 
burgum  ufque  fugientem  ,  obtrito  fere 
omni  peditatu ,  &  magna  parte  impedi- 
mentorum  capta  infequitur.  Ibi  Galla- 
fius  aliquamdiu  circumfefTus  ;  relifto  il- 
lic  valido  prsefidio ,  depofitifque  tormen- 
tis  &  reliqua  parte  impedimentorum , 
cum  eo  qui  fupererat  equitatu ,  &  paucis 
peditibus  lEgre  in  Bohemiam  evafit. 

In  Hifpania  diem  extreraum  obiit  Ifa- 
bella  Regina  Hifpaniarum  ,  Henrici  IV. 
Regis  Galliarum  filia  ,  annoa:tatisqua- 
dragefimo  fecundo.  Sed&in  Lithuania 
Viln^  Caecilia  Renata  Regina  Polonise 
ex  partu  obiit ,  menfe  Martio  j  hasc  Fer- 
dinandi  III.  Casfaris  fbror  erat ,  anno- 
rum  fere  trium  fupra  triginta.  Inde 
Rex  Vladiflaus  ad  Aloyfiam  Mariam 
Nivernis  in  GalliaDucem  CaroIiGon- 
zagse ,  Mantus  ac  Niverni^e  Ducis ,  fi  - 
liam  animiim  adjecit ,  quam  fibi  anno 
infequenti  Parifiis  matrimonio  copula- 
tam  Venceflaus  Lefcinfchius  Epifcopus 
Varmienfis ,  Cafpar  Dinoffius ,  &  Chri-  / 
ftophorus  Opaliiskius,  hic  Pofnani^,  ille 
Pomeranis  Palatinus,  cummagno  Po- 
lonicse  &  Gallica:  nobilitatis  comitatu, 
per  Galliam ,  Flandriam  ,  HoIIandiam  , 
Weftphaliamque  &  Pomeraniam  Geda- 


po  Vratiflavienfe,  triumphali  apparatu 
excepta,  &  deinceps  Varfaviam  devefta 
ef1:.  Ibi  menfe  Martio  i  646.  ceremonise 
matrimoniales  curante  Joannc  de  Tor- 
res  ,  Archiepifcopo  ;"Andrinopolitano  & 
Summi  Pontificis  Legato  ,  repetitx  funt. 
Sed  jam  ad  annum  quadragefimum  quar- 
tum ,  unde  nos  Regia  Polonia:  fponfa 
deduxit ,  revertamur.  Initio  ejus  anni 
fub  finem  menlis  Januarii ,  Staniflaus 
Conjecpolfius ,  fupremusDux  Polonic^ 
militix;,  infignem  viftoriam  adverfus 
Tartaros  Tauricanos  reportavit.  Hi  e- 
nim  ,  rati  quod  media  hyeme  ,  quse  iis  in 
locis  eft  afperrima ,  fines  Polonise  indili- 
gentius  cuftodirentur  ,  quadraginta  e- 
quitum  millibus  colledtis  apud  Oczaco- 
viam  ,  ubi  Borifthenes  in  Pontum  efFun- 
ditur ,  convenerunt ,  ut  inde  in  ditiones 
Polonicas  prsdatum  excurrerent.  Qua 
re  cognita  per  exploratores  Conjecpol- 
fius  magna  feftinatione  cohorres  omnes, 
etfi  multae  earum  in  remotioribus  locis 
hibernarent  ,  Vinniciam  convenire  juf- 
fit.  Is  locus  eft  apud  Hypanim  fluvium 
qui  mediam  Podoliam  interfluit ,  haud 
multum  fupra  Braclaviam.  Ibicum  cer- 
tiorade  adventuTartarorum  cognovif^ 
{tx. ,  inftrufta  acie  ac  peditatu  intra  car- 
ros  ac  vehicula  ,  recepto  ,  compofito  ag- 
mine  verfus  Achmetoviam  progreditur. 
Hunc  muniendi  modum  Poloni  TaboY 
vocant ,  alius  non  ita  nuper  carraginera 
latine  exprefTit.  Atque  eo  non  in  acie  fb- 
lum  ,  fed  etiam  in  progreflii ,  hofte  jam 
vicino  uti  conflieverunt.  Poloni  enim 
alisqueiis  vicinas  nationes  cum  incam- 
pis  dcfertis  plerumque  bella  gerant ,  ma- 
gnum  numerum  curruum  Impedimen- 
torumque  pro  annona  &  viftu  afiifque 
rcbus  neceiTariis  circumferunt.  Hos  cur- 
nis  aciei  in  modum  inftruunt  Duces ,  at- 
queordinem  ininceden,do  obfervareju- 
bcnt ,  interque  eos  calones  ,  lixas ,  o- 
mnemque  inutilem  turbam  cum  pede- 
ftribus  copiis  pro  arbitrio  difponunt , 
frontemvero  ac  lateramachinis  bellicis 

prohe 


ii?44^ 


HijloriaYPim  Lib .  X.  L  (tApfcndlx.  757 

probe   communiuat.  Quod  ita  apte  ac  [  cjuorum  finibus  proximi  crant.   Atque 
dcxtre  faciunt ,  ut  non  modo  per  patcn-    idcxtrcmum  opcrum  Martialium  Con- 


tes  canipos ,  fcd  pcr  iplactiam  oppida  ni 
liil  pcrtiubato  ordmc  intcr  hanc  curru- 
lem  aciem  ,  velut  contincns  ac  pcrpe-^ 
tuum  valliim  fccurc  ac  tuto  inccdant.  Ad 
hunc  iguur    modum   inltituto    itinere 
Conjecpollius ,  cum  cx  quotidianis  cx- 
ploratonbiis  cognovillet  hoftcs  quoque 
Achmetoviam  pttere ,  continuo  cxpcdi- 
tos  nuncios  dimittit ,  qui  Jercmiam  Du- 
cem  Vifniovcccnfcm  inter  Corfunum  & 
Boguslaviam  (ublilkntem ,   cum  copiis 
accerferent,  li  erant  ftipendiarii  Ger- 
mani  qui  anno  fuperiore  trans  Borift- 
\Cif6f,     henem  fub  imperio  Vifniovecii  adverfus 
incurlioncs  Tartarorum  excubavcrant. 
Poftquam  ad  Achmctoviam  perventum 
eft ,  hoftes  quoque  apparuere.  Conjcc- 
pohio  conliHum  erat  hofti  alias  in  fugam 
proclivi  addcre  fiduciam  ultroinvaden- 
oi ,  ad  eamque  rem  exercitus  fui  famam 
ipfe  imminuebat ,  contradlis  copiis  quam 
arftillime  poterat  ,  fuofque  ipfe  duces 
plerofque  ac  mihtes  adventum  Vifniove- 
cii  celaverat.  Juvirque  fortuna  conli- 
hum  ducis.  Nam.  fpilTa  ejus  diei  nebula 
itacoelum  cahgine  obtexerat ,  ututriuf- 
que  exercitus  confpeftus  utrifque  adime- 
retur.    Scd  ncbula  illa  Polonos  pene  in 
mifcrabile   difcrimen  projecit.  Cum  e- 
nim  Vifniovecius  per  iliam  caliginem 
cum  fublidiariis  adveniens  in  carriginem 
Polonicam  incidiflet,  ratushoftilem  a- 
ciem  elle  ,  haud  multum  obfuit ,  quin  in 
luos  commihtones    impetum    fecifTet. 
Qui  errorhoftibustam  propinquis  haud 
dubie    Polonos     in    exitium   dediffet. 
Sed  Dcus  avertit  difcrimen  j  nam  nebu- 
la  paulatim  extenuata  aperuit  errorem. 
Tum  metu  in  I^ctitiam  converfo  ftatim 
conjunftis  viribus  hofti  obviam  itum 
eft.  At  Tartari  qui  fe  magis  ad  prasdas 
agendas  quam   pugnandum  paraverant 
vix  inito  prcclio  teroa  verterunt.  Ma- 
xima  pars  m  ruga  cs.i\ ,  non  ab  exercitu 
modo   infequente  ,  fed  a  Podolienfibus 
etiam  ac  Moldavis  ,  ac  demum  apud  Oc- 
?acoviam  a  Cofaccis  Zaporavienhbus , 


jccpohii  fuit  ,  quibicnniopoftintcr  Re- 

giarum  nuptiarum  folcmnia,  magna  a- 

pud  fuos  militari  gloria  ,  cSc  rerum  gcfta- 

rum  fama  inclytus  vita  cxccfnt. 

Per  idcm  tcmpus  Bavarici,  cxlis  ut  fu-  "^44« 

pra  diximusapud  Durlingam  Vinarien,  f"'^"^' 
Vf  TTi      i^  rP  I-  r      ■    lorum ac 

ubus ,    Uberhngam  poit  aiiquot  lepti-  £^yart. 

manarum  oblidionem  dcditione  capiunt.  rum. 

Inde  Friburgum  in  Bnfgoia  eodem  du- 

ce    Francifco  Mercio  interceptum  eft. 

C^Eterum  hic  ,  dum  probe  communitis 

caftris  confident ,  magna  Gallorum  vi 

acvirtute  oppugnantur.  Nunquamalias 

majore  pertmacia  certatum.  Dux  An- 

guieniis  ,   &   Comes  Turenius  viginti 

duorum  miiliura  exercitum  ad  vindi- 

candam  cladem  Durlingenfem  e  Galliis 

adduxerunt.  Itaque  Anguienfis  depellen- 

di  inde  hoftis  percupidus ,  etfi  loco  ini- 

quo  ,  tamennumerofuperior ,  ac  virtu- 

ti  fuorum  fidens  caftra  Bavarorum  inva- 

di  jubet.  Semel ,  atqiieiterum  &  tertio 

cum  totius  exercitus  viribus  tentata  cft 

oppugnatio  ,  fed  tanta  femperGallorum 

ftrage  ,  ut  nili  multitudine  ac  numero 

militumabundaflent  ,  haud  dubie  totius 

fummse  difcrimen  hac  prxproperafero- 

cia  fibiipfisaccerliviflent.   Sexferemil- 

lia  Gallorum  his  infultibus  ceciderunt, 

cum  Bavaricinon  ultramille  &  ducen- 

tos  ex  fuis  delideraverint.  Bavaricos  ta- 

men  inopia  commeatuum  Sc  pabulatio- 

nis  locum   reiinquere  coegit.  Galh  lu- 

ftrato  confirmatoque  exercitu  Germers- 

heimium  ,  Wormutiam  ,  Spiram  ,  Mo- 

guntiam  atque  ipfum  Philippiburgum , 

ahaque  minora  ad  Rhenum  loca  mter- 

cipiunt.  Maxima  omnium  jaftura  Phi- 

lippiburgi  fuit,   arcis  ad  Rhenum  mu- 

nitiffimx  ,   led  tum  ad  obfidionem  tole- 

randam  apparatu  male  inftrufta:.  Pari 

fortuna  fed  majori  detrimento  Galli  Du- 

ce  Aurehanenfi   Gravelingam    validam 

Flandrise  urbem  poft  bimeltrem  obfidio- 

nem  ,   Et  Hifpani  in  Catalonia  Iferdam    iJa,v 

magnis  viribus   diu  multumque  oppu- 

gnatam  recuperant. 

Ccccc  3  Iq    ' 


758 


Eboracum 


Ht!  >^n.     in  Aflglia  idem  annus 

ghiana.         ^j  ^j^^g  infauftus  extitir 

prajvalidam  urbcm  Parlamentani  ac  Sco- 
li  obfederant ;  ei  ut  fubveniret  Rex,  Ru- 
pertum  Principem  Palatinum  cum  tri- 
gintamillibus  auxilio  fubmittit,  Neque 
Parlamentarii   detredlarunt 


»54)-. 


Trever. 
Teftituu 
tttr. 


cerramen. 

Icritur  quatuor  ab  urbe  paflimm  raillibus, 

Regiis  obviam  progreffi,  in  certamen 

defcendunt.   Duabus  ante  noftem  ho- 

risccepta  pugna ,  in  diem  pofterum  du- 

ravit ,  magna  imprimis  partium  perti- 

nacia  ,   donec  tandem  profligati  Pvegii 

iocum  hoftibus  ceflere.   Peditum  pleri- 

que  c^efi  aut  capti.   Tormenta ,  machi- 

naeatque  omne  bellicura  inftrum.entura 

inpoteftatemvincentium  pervcnit.  Ne- 

que  Eboracum  vim  oblidionis  ultrafu- 

.4inuit.    Rex    cum    Principe  Ruperto 

filiifquc  &  magna   parte  Equiriun   fal- 

vus  Oxoniam  evafit.  Sednequeibifecu- 

rum  fatis  perfugium  habuit  ,  uti  dein- 

ceps  commemorabitur.    Interea  Parla- 

mentum  Londinenfe  de  capite  Wilhelmi 

Laudi  Archiepilcopi  Cantuaricnlis  inqui- 

rebat.  Ejus  accufationis  capita  prarcipua 

fuerunt  ,    quod    Rcgi    pr^efentis    belli 

.Tuthor  fuifle  crederetur,  vimque  &  au- 

thoriratem  legum  publicarum  opprefla 

Parlamenti  poteftate  convelleret.  Tum 

quod  in  rem  Catholicam  a:quior  cum 

miniftris  auls  Romana;  coniilia  confer- 

ret ,  &fubfpecie  rituum  &  ceremonia- 

rum  ,  Romanx  Ecclelice  doftrinam  jarn 

pridem  in  Anglia  damnatam  inducere 

allaboraret.  Hisaliilquede  caufis  maxi- 

me  quoniam  Parlamenti  contra  Regem 

confilia  non  probabat ,  fententia  Judi- 

cum  ad  mortem  condemnatus ,  &  palam 

in  foro  Londincnfi  fecuri  percuflus  eft. 

Cum  ipfo  omne  dcinceps  nomen  Epifco- 

porura  in  Angliaperiit. 

In  Germania  fub  id  tempus  ( \  645.) 
Philippus  Chriftophorus  Eleftor  Trevi- 
renfisexdecenni  apud  Ca:iarem  captivi- 
tate ,  ureentibus  Gallicis  &  Suedicis  Le- 
gatis  qui  jarn  ad  traftandam  pacem  Mo- 
nafterium  atque  Ofnabrugam  convene- 
lant,  liber  dimittitur :  Treviris  cedenti- 


loAnnis  Clwveri  Epitomes 

Carolo  Recri    bus  Hifpanis  Eleflori  reftituta  eft.   Se- 

cutum  exin  inter  Eledorem  &  Metro-  '  . 
pohtani  CoIIcgii  Canonicos  graves  difJi- 
dium.  Inquodadeo  exarfit  Eleftor ;  ut 
Canonicospeneomnes  urbe  pulfos  ,  di- 
gnitatibus&  prasbendis  feftinata  fentcn- 
tia  privare  mteretur.  Sed  illiimplorato 
Pontifice  ac  Csefare  innoceotiam  fuam 
egregie  tutati  funt ,  ac  deineeps  paulo 
ante  quara  hscfcriberemus  in  gratiam 
cum  Principe  rediere. 

Atvero  Dorftenfbhniusfubfineman-  Sitecorum 
ni  fuperioris  ex  Dania ,  relifto  ibi  Vran-  »» l'"^'' 
eeho  in  Imperium  reverten?  ,  ut  fupra  ««F»- 
diximus  ,  poftquam  Cseiareanum  cxer-  ^  -^ 
citum  duce  Matthia  Gallaflio  Magdebur- 
gum  primo ,  ac  dcin  in  Bohemia  compu- 
Iifret   ,   obtrito  fere  aut  diffipato  omni 
peditatu,  eointendit,  ut  rurfum  in  Sile- 
fiam  ,   Moraviamque  atque  adeo  ipfam 
filiceret  Auftriam  perrumperet  ,   iibc- 
raretque  imprimis  Olom.ucium  Mctro- 
polim  Moravia; ,  quam  Comcs  Wallcn- 
fteiniusgravi  obfidione  jam  diu  prerae- 
bat.  Igitur Caefir cum fiatre  Leopoldo , 
ac  tota  aula  Pragam  profedtus ,  ut  co  vi- 
cinior  exercitibus  eflet  ,  omnes  copias 
in  Bohemiam  convcnire  jubet.    liiquc 
Comitera    Melchiorera     Hatzfeldium 
curaimperioimponit.  Accefrere  abEle- 
ftore    Bavari^   Lcgiones   aliauot    fub 

&  Verdani.    Iti 


D., 


duftu  Reufchenbergii 
ergo  rccenfito  ac  coniirmato  excrcitu 
duciinhoftera,  acprsliocum  iis  expe- 
riri  Casfar  mandat.  Jam  Sueci  Bohe- 
miara  per  Circulura  Satzcnfem  intrave- 
rant ,  atque  haud  procul  Janckovio  ,  qui 
vicus  diftat  Tabore  tribus  fere  pafTuum 
millibus ,  confiftebant.  Hatzfeldius  re- 
Iidis  unpediraentis  partira  Tabore, 
partim  Budovitii  cum  omnibtis  copiis 
jufTu  CxQiris  obviam  hofti  progrcditur» 
Neque  Dorftenfohnius  abnuit  certamen 
etfi  a^oer  ex  Podagra  ,  ita  ut  leftica 
circumfcrri  per  acicm  debuerit.  Men- 
fe  igirur  Februario  accrrimo  prxlio 
concurfum  cft.  Gotzius  qui  primam  a- 
cicm  Cajfireanorum  ducebat  ,  in  ipfa 
fortiffime  dimicans  ccci- 
dit; 


i[<?4|. 


aggreflione 


Hifloriarum  Lib 

dit.  Neque  tameii  commilitonum  aiii- 

moscoiuerruit,  quo  minus  (bcmiepu- 

gnaretur.  Cxteruminclin.tntf  poit  mc- 

ridicmfole,  cum  paulo  pofi:  ortum  cjus 

pr.-clium  cospiilet  ,  ac  toto  die  mno-nis 

animis  vinbiifque  gcrcrctur  ,     tanctcm 

Ca^fareanosforcana  dirtituit.  Fuli  fuQ-a- 

tique  magna  (trage  ,  vicT:oriam  Succircis 

ceflere.  Hat2fcl<5ius  una  cum  primori- 

bus  tribunorum  &  maxima  parte  pedita- 

tus  ,  in  poteftatem  viflorum  pcrvcnit. 

Capta.  e  gregariis  fere  quatuor  millia  , 

cumtormentisviginti  fcx,  &  apparatu 

militari  univerfo,  Verdanus  cSc  Reulchen- 

bergius,  redefperata,  cummajoreequi- 

tum  parte  fuga  fe  eripuere.  Et  C^efar  au- 

dita  clade  ,  liatim  Praga ,  icinere  Rati- 

,    fponenii  Viennam  conc^effit ;  ut  inde  re- 

pararet  exercitum ,  irruentemque  ulce- 

rius  hoftcm  tranficu  Danubii  prohibe- 

ret.  Dorftenfohnius  tam  inligni  vifto- 

riapotitus ,  neque  fegniter  ufus ,  tran- 

icurfaraptimMoravia  Iglaviam  primo, 

dein  Cremiium  ik  Steinam  aliaqueMora- 

visloca  nemine  jam  reliftente  facile  in 

poteftatem   redigit.    Olomucium  quod 

Comcs  Wal/enfteinius  jam  diu  obfede- 

rat  ,    fama  adventus   fui  liberat.    Inde 

Brinnam  munitiifiraum  totius  Moravis 

propugnaculum  ,    quodque  unicum  iis 

in  partibus  reftabat ,  cum  toto  cxerci- 

tu  aggreditur.    Longa  illic  difficilifque 

oblidio,  acquead  extremum  irrita  fuit. 

Acfatis  conftat  plus  ibimilitum,  quam 

iijuftaaciedepugnatum  fcret,  Dorften- 

fohnio    periiiie.  Interea  Ca:farifpacium 

datum  reparandi  vires  ,  colligendique& 

confcribendi  novum  exercitura  ,  quem 

hofti  opponeret. 

SAvarici        Hanc  Csefareanorum  a  Suecis  acce- 

ssduni      ptam  cladem  Bavarici  in  Gallos  Vina- 

GAlies.      rienfes  egregie  vindicaverant  ,    ii  tam 

continuare  vidorias  quam  vincere  ipiis 

facile  fiiiilet.  Cum  enim  Vinaricnles  du- 

^oreTurenio  Halamin  Suevorum  de- 

ditione  cepifleur,  atque  inde  menfe  Aprili 

m  Franconiam  progrefli  Mergenthei- 

^  mium ,  Rotlingam  ,  aliaque  ad  Tuba- 

mm  loca  diiperiis  hinc  iude  leo-ionibus 


.  X//.  Appjendix,  y  ^  9 

uno  tcmporc  (imul  circumfidcrCnt,  Mer- 
cius  Bavaricarum  copiarum  dux  divifos 
aggrcdi  conftituit.  Apud  Fcuchcwangani 
iflecondftcbat ,  quo  cum  omnes  copias 
convcnircjufiifTct ,  tcrtia  Maiimoci^ca- 
ftris   (iimmo  iilentio  \n  hoftcm  duxit  j 
eumquc  apud  Mergentheimium  depre- 
hcnfum  improvifus  adoritur.  Galliquam- 
quam  inopinato  adventu  conftcrnati  , 
tamen  primum  impetum  Bavaricorum 
egregie  cxcipiunt,  atquealiquantum  ma- 
gna  virtute  iiiftentant  ;  adeo  ut  vifto- 
ria  ad  eorum   partes  inclinare  videre- 
tur,  pulfo  jam  ac  paulatim  recedentc    i(>^tJ. 
dextrocornuBavaricorum.  Atiis  Joan- 
nes   Verdanus  ,   &  Tnbunus   Kolbius 
cum  turmis    aliquot   equicum  fubfidio       *" 
veniences  aciem  rettituere.   Tunc  ver- 
fa  eft  fortuna.    Vinarienfes  aaaredien- 
tium  viribus  haud  amplius  pares^^fc  in  fli- 
gam  con jiciunt.  Capci  primarii  ordinum 
Prxfedi  Smidbergius  &  Rofa  qui  nu- 
perinclade  Duclingenfi  idem  capcivita- 
tis  periculumcaptaintempore  fuaa  an- 
teverterat,  prajterea  Vice  Comes^Mot- 
ra ,  cum  gregariis  fere  mille  &  quinqua- 
ginta ,  omnibufque  Impedimentis  ,  & 
apparatu  bellico  univerfo.  Murenius  cum 
reliquiis  profhgati  exercitus  in  Hafliam 
elapfus  ,  additis  ad  fe  Coninffsmarckio 
&  Dubadelio  Hafiicifque  copiis  brevi  ad 
majorem  Bavaris  numerum   exercitum 
refecit.  SedConingsmarckio  non  mul- 
topoftin  Saxoniamrevocato,  DuxAn- 
guieniis  cum  novo  e  Gallia  fupplemen- 
to  fubceflit.    Is  occLipata  fubito   Wim- 
pfena,  ac  toto  fere  tradu  Montanoin  Berg- 
poteftatem  redafto  ,  ei  cospit  intende-  ^"iz. 
re ,  ut  acCeptam  paulo  ante  cladem  com- 
miflo  prslio  Bavaricis  referret.  Illis  quo- 
que  interea  e  Circulo  Weftphalico  qua-  jterum 
tuor  millia  &  quingenta  Comes  Gcleh-  txdunthT 
nius  auxilio  addiixerai.  Itaque  apud  pa-  ^  GaUis. 
gum  Allershcimium  menfe  Julio  fada     ^ 
pugnandi  poteftate  ,  atrox  &  cruenrum 
1  prslium  committitur  ,    cum   uterque 
j  exereitus  ,  alteralterius  dextrum  cornu 
I  in  fugam  ageret.  Sed  cum  Mercius  Bava- 
\,  ricoriuB  Di{x  primaaggreliione  cecidif- 

fetj 


^o 


7 

ct ,  eormn  qnoque  acies  paulatim  incli 
nari  coepir.    Qua  re  anunadverfa  An- 


ouienfis  'cohortatus    fuos  nova    totius 
exercitus  aggreffione ,  tandem  in  fugam 

1^45'  impulit.  IbiComesGelehniuscum  for- 
tiilime  dimicans  diutiffime  in  acie  perfti- 
tiilet,  cum  pra:cipuis  tnbunorum  capi- 
tur.  Neque  incruenta  Gallis  viftoria  fuit. 
Dux -Anguienlis  duobus  vuhieribus  in 
brachio  ac  femore  faucius  ,  tres  infu- 
per  equos  quibus  infederat ,  amifit.  Re- 
liquorumferec^Eforum  numerum  asqua- 
vit  fortuna  in  utroque  exercitu.  Sed  Mer- 
cii  mors  ob  claritudinem  facinorum  & 
militarem  gloriam  a  Bavaricis  roaxime 
deplorata  eft.  Anguienfis  interea  occu- 
pata  Nordlinga  ,  dein  Dinkelfpula  , 
cum  Heilbronnam  quoque  dies  aliquot 
fruftra  tentaflet  ,  exercitum  reficien- 
dis  viribus  in  hiberna  reduxit.  Ejus  dif- 
cefTu  Bavarici  Wimpfenam  acque  alia 
nonnulla  loca  recuperant. 

EodemannoinCatalonia  Comes  Ar- 
courtius  a  Rege  Gallia:  Prorex  Catalo- 
mx  conftitutus  ,  occupata  Rofa  infigni 
portuapud  mare  Gallicum  ,  mox  con- 
verfo  curfuSicorim  fluvium  ,  cum  omni- 
bus  copiis  in  confpe£lu  Hifpanorum 
transgreditur ,  Inde  commiflo  cruento 
prxlio  ,  magna  clade  Hifpanos  profli- 
aat.  Captus  Marchio  Mortara  Dux  ve- 
teranus ,  &  ducenti  ordinum  Duftores  , 
pleriqueomnes  ex  primaria  Hifpanorum 
nobilitate.  -Andreas  Cantelmo  cum  ma- 
gna  Equitum  parte  Balaguerium  ,  quod 
cidemSicoriaffiidet  profugiens,  ab  Ar- 
courtio  obfidetur.  Captoque  dein  oppi- 
dotriaHifpanorum  millia  Fonterabiam 
dedufta.  In  Lotharingia,  Motta,  prx- 
cipua  ejus  ditionis  arx  poft  quinque  men- 
lium  obiidionem  Gallis  ceffit.  In  Flan- 
dria  Dux  Aurelianenfis  cum  viginti  fex 
millium  exercitu  Mardicum  cepit,  fru- 
ftra  fe  ad  mosnia  Dunquerch^e  objiciente 
PiccoIomineo.Cxterum  Mardicum  tan- 

164.X.  to  apparatu  a  Gallis  captum  ,  Hifpani 
haud  multo  poft  per  infidias  recepere , 
•amifro  interim  a  tergo  Hulfto  oppido  ab 
Hollandis  intcrcepto. 


jRes  Gal- 
lorum 

eontra 
Hijp. 


hannis  Cluven  Epitomes 

Peridem  tempus  Michael  Fedorovi-  VariA, 
cius  magnus  Mofcorum  Dux  ,  quem  illi 
Css^rvocant ,  repentinomorbo  ,  incer- 
tum  an  veneno ,  extindlus  eft.  Succeffic 
eidem  filius  ipfius  Alexius  Michalovi- 
tius ,  quimoxComitem  Voldamarum  , 
qucm  pater  ejus  biennio  -prope  attinue- 
rat,  cumhonoreac  donis  Hbcrtari  pri- 
ftin^e  reftitutum  dimitcic.  Acque  italpes 
omnis  Matrimonii  ejus  evanuit ,  ea  de 
caufa  maxime  quod  Comes  Voldamarus 
ritus  Mofcorum  grxcos  amplefti ,  &  li- 
beros  ex  hoc  matrimonio  natos  ad  Reli- 
gionis  illius  infticutum  educari  nollet. 
Eodem  anno  inter  Danos  Suecofque  & 
HoIIandos  paxinhas  conditiones  confti- 
tuta  eft.  Primum  ut  Rex  Danise  Suedicis 
Navigiis  tam  mercatoriis  quam  miiita- 
ribusliberum  tranfitum  concederet  per 
fretum  Danicum ,  &  Balthicum  marc , 
fine  ullo  portorio  atque  incommodo 
tranfeuntium  ,  eoque  privilegio  omnes 
Sucdics  provincia;  gauderent,  Finlandia, 
EiHa,  Carelia ,  Ingria ,  Livonia,  Po- 
merania  dein  &  Vifmaria ,  atque  ea  li- 
bertas  e  mari  Balthico  in  Albmi  ufque 
fluvium  extenderetur.  Privileaia  &  liber- 
tates  necrotiandi  Danorum  m  Suecia ,  & 
Suecorum  in  Dania ,  uti  ante  bellum  fuif- 
fent ,  farta  tedla  confervarentur.  Dein- 
de  ut  omnia  per  bellum  ablata  reftitue- 
rencur  ,  &  Archiepifcopatus  Bremenfis 
in  manibus  ac  poteftare  Suecorurn  per- 
maneat.  Cum  HoIIandis  pa£lum  ut  mu- 
tua  negociatio  incer  ProvinciasFcedera- 
tas  Belgii  &  Regnum  Dania:  continue-  iS-iy. 
tur ,  ut  nulla portoriaaut  vedligalia  intra 
fpacium  quadraginta  anncrrum  augean- 
tur.  Ne  ulla;  naves  vifitentur  ,  fed  exhi- 
bitis  legitimis  commeatuum  literis  ejus 
emporii  aut  porcus  ex  quo  profefts  funt; 
ac  depenfo  confueto  portorio  liberse 
deinccps  dimittantur  ,  in  quemcunque 
etiam  porcum  pervenerint.  Neque  ullx 
merces  qualcfcunque  cx  eciam  fint ,  fre- 
tum  Danicum  tranfire  prohibeantur. 
Quoniam  vero  exportatio  trabium  qucr- 


narum  e 


Regno 


Norvegix  interdifta 
eft ,  fi  quis  con^tra  fecifle  deprehenfus  fue- 

rit, 


Hifloriarum  L\ 

rit ,  non  ultra  duplum  prctii,  quo  cas  tra- 
bes  coenicrat,multabuiir;  P.cx  nullas  na . 
vcs  Belgicas  attinebit ,  nedum  iis  pro  fuo 
commotJo  utctur,  etiam  Dominonavis 
confcntiente,  multominus  nolcntcDo- 
mino ,  quocunque  etiam  titulo  educet  e 
navibus  veftores  ,  operas ,  tormenta , 
aut  quemcunque  apparatum  militarcra  , 
vel  alias  qualelcunque  mcrces,  fedomncs 
&  lingulos' libere  tranlire  acredireper- 
mittet.  His  ergo  conditionibus  mutuo 
confenruprobatisconfirmatifque,  nego- 
ciatioearum  partium  renovata  cft.  In- 
terim  Eleftor  Saxonia;  cum  Dorftcnfoh- 
iiiofemeftres  primum  ,  ac  dein  longio- 
res  inducias  armorum   compofuit  ,  eo 
pa£lo  ne  quid  contra  fidem  Ca.'fari  atque 
Impcrio  datam  admittere  cogeretur,  ut- 
que  in  militiam  Ca:faream  tres  equeftres 
Legiones  e  proprio  fuo  exercitu  tranfcri- 
beretj  Suecicontrainditiones  Eleftoris 
nihil  deinceps  hoftile  molirentur ,  atque 
ex  omnibus  locis  occupatis ,  prsterquam 
Lipfiadecederent. 
\ZtfS'         Grave  exin  bellum  Venetx  Reipubli- 
BeUum     cx  &  Ordini  Melitenfi  cum  Turcarum 
Venetum  imperatore  cxortum  eft,  Cumeniman- 

llTfinllc  '■^  ^"'^^o^'  paucos  Turcis  in  bellum  Perfi- 
* J  ^Q.  '  Cum  averfis  Marinus  Capello  claflis  Ve- 
neta:  prsfedlus  repurgando  mari  Adriati- 
Co  Jonioque  Piratas  aliquot  Turcicos  in 
portum  ApoIIonix ,  qui  litoribus  Ma- 
cedonis  objacet ,  eftque  in  ditione  Tur- 
carum  »  perfecutus  fuiflet  ,  in  eoque 
naves  illas  piraticas  &  nonnullas  etiam 
mercatoriasatque  onerarias  deprimeret 
aut  exureret,  capta  magna  prxda  ho- 
minum  rerumque ;  Turcarum  Impera- 
tor  Amurathes  hanc  ad  fe  injuriam  perti- 
nere  arbitratus,  vindicare  illam  omni- 
bus  viribus  conftituit.  Idqueilli  eo  faci- 
Ifus  crat  quod  expugnaco  Babylonc  ,  & 
compulfo  ad  pacem  Perfarum  Rege  glo- 
riofe  Conftantinopolim  revertebatur. 
Qua  re  intelledla  Veneti  primam  Tur- 
carum  iram  pecunia  &  muneribus  pla- 
carunt.  Sed  glifcentibus  fubinde  odiis 
fufpicionibufque  hoc  demum  anno  bel- 
lum  exortum  eft.  Atque  ut  magis  im- 


b.  XII.  ^ppendix.  yCl 

provifus  accederet ,  Mclitam  Infulam  pc- 
ti  limulabat  Turca ;  quoniam  paulo  ante 
Mehtenfcs  navigium  Turcicum,  quo  una 
ex  uxoribus  Tmpcratoris  Turcarum  cum 
filio  parvulo  vehebatur,  intcrcepcrant ; 
captis  omnibus  veftonbus  ,  atque  in  fer- 
vitutem  datis.  Igitur  magnam  clalTem 
apudhttoraGrxciasinftrui  ac  convenire 
jubet,  cuftoditoinfupcr  OratoreVene- 
to  ,   qui  Conftantinopolf  dcgebat  ,  nc 
nova  confilia    emanarent.    Melitenfes 
quoque  publico  edidlo  omnes  fui  Ordi- 
nis  equites  per  univerfam  Europam  con- 
vocant ,  ad  communc  periculum  propul- 
fandum.  Hisrebus  ita  conftitutis,  am- 
bigentibus  cun6lis  quorfum  tandem  tem- 
peftas  Turcica  erumperet ,  repente  illi 
Cretam  Infulam ,  qua;  Venetorum  ditio-    kS+j." 
nis    eft  ,  aggrediuntur.  Expugnatoque 
propugnaculo  S.  Theodori  ,   quod  eft  C(tndi*> 
ad  borcalem  Infulse  plagam ,  Cancam 
portu  8c   munitionibus    celebre  oppi- 
dum  terra  marique  circumfidcnt  ,  ac 
poft  bimeftrem  obfidionem  fub  finem 
Auo-ufti  menfis  intercipiunt.    Idque  ab 
iis  tanta  celeritatc  ac  cura  faftum  cft , 
ut  auxilia  Vcnetis   fubmifla  a  Summo 
Pontifice,  Prorege  Neapolitano  ,   Du- 
ce  Hetruris ,  aHifque  Italis  Principibus, 
non  modo  poft  rem  venerint ,  fed  etiam 
tentata  nequicquara  recuperatione  Ca- 
nea:eo  anno,  irrito  inde  eventu  recef^ 
ferint.  Ita  Veneti  maritimo  fimul  ac  ter- 
reftri  bello  impliciti  (nam  etiam  Turcse 
Dalraatiara  populabundi  incurfabant)  fe- 
fe  ad  novum  ac  potentiflimum  hoftcra 
propulfandum  omni  ope  communiunt. 
Haud  multo  poft  Romx  Mutio  Vitellef^ 
co  Societatis  J  e  s  u  pr^pofito  Gcnera- 
li  j  jam  pridera  defundlo  ,  Vincentius 
CarafFa  fubleftus  eft  ,  ex  illuftri  fami- 
lia  CarafFarum ,  qui  triennio  port  bre- 
vcm  pra;fe6lurara  longo  fui  defiderio  glo, 
riofeclaufitdiera. 

Anno    huius    ficculi    quadragefimo    i5^5. 
fexto  Maria  Imperatrix    menfe  Maio  ^^<"''  Jf^ 
cum  Carfare  ex  venatione  re verfa  repen-  f ^''•■''""^- 
tino  catharro  extioguitur.  Ejus  mors  , 
quia  inopinata  ,    magno  luftu  aulam 
Ddddd       afflixit. 


^6i 

afflixit.  Erat  partui  vicina  ;  atque  ideo 
proles  ex  utero  jam  defunftas  matris 
exempta ,  adhuc  vivens  falutari  lavacro 
expiata  eft.  Noaien  ei  impoiuum  Maria, 
curnque  ftatim  vivere  defuiTet ,  una  cum 
Matre  folitis  cereraoniis  in  tumulum  il- 
lata  eft.  Soror  fuit  Philippi  IV.  Regis  Hi- 
fpaniarum.quem  eodem  aiuiogravior  cla- 
sf-ff .  des  perculit ,  unici  fiHi  repentina  amiflio. 
Is  erat  Philippus  V.  fexdecim  fere  aiino- 
rum  ,  &  in  fpem  tot  regnorum  genitus  , 
atque  haud  multo  ante  Csefaris  fiU^e  in 
^^  matrimoniumdeftinatus.  Sedimmatura 
mors  fpem  ac  deftinata  avertit.  Men- 
fe  Odtobri  Sagunti  puerihbus  papulis 
ccxpit  laborare  ;  Qui  morbus  ita  vehe- 
mensextitit,  ut  fpacioquatridui  magno 
ludlu  totius  Hifpanix  Regius  Princeps  e 
vita  tolleretur. 
Cormmi  I^^tcr  ha;c  quse  rerum  mundanarum 
Fcrdinan-  viciffitudo  eft ,  ut  luftuigaudiainterce- 
dt  IV.  in  derent ,'  FerdinandusFrancifcus  primo- 
Reg.  B»h.  trenitus  Ca:faris  Rex  BohemiiE  inaugura- 
tur.  Coronatio  Praga^  menfe  Augufto  , 
prxfente  Csefare  ipfo  ,  in  magna  Proce- 
rum  Bohemia;  corona  his  fere  ceremo- 
niis  perafta  eft.  PridieCoronationis ,  qui 
fuit  dies  quartus  Augufti ,  Ordines  Re- 
gni  BohemiseincameraProvinciali,  qua: 
m  arce  eft ,  novo  regi  juramentum  fide- 
litatis  prsftiterunt.  IndepofterodieCa^- 
far  &  Rex  inaugurandus  magno  comita- 
lu  omnium  Ordinumadtemplumurbis 
primarium  progreffi ,  Sacro  MiiTx  officio 
interfunt.  Idpro  more  celebrabat  Car- 
dinalis  Harrachius ,  Archiepifcopus  Pra- 
genfis ,  adiiftentibus  ilU  fexdecim  Epi- 
lcopis  ac  Pra^Iatis ,  magnoque  numero 
inferioris  ordinis  clericorum.  Sub  ipfo 
SacroRexadpedemfummas  aras  in  ge- 
nua  provolutus  ab  Archiepifcopo  confue- 
torituinungituraccoronatur.  Inde  fu- 
premus  Regni  Burggravius  ad  populum 
circumftantem  converfus  ,  Regem  in- 
unftura  &  coronatum  magna  voce  de- 
nunciat.  Sacro  perafto  Rex  in  folio 
adid  prsparato  collocatus  aliquotedu- 
«  fto  enfe  leviter  ta£los  nobiles  creat. 
1^4.5.     Tum  Regio  conyivio  excepti  Legati ,  | 


loannis  ClfiveriEpitomes 

acnobilitasomnisin  multam  ufque  no- 
£lem ,  qux  artificiofo  ignium  fpeftaculo, 
la^toquc  fragore  reboantium  tormento- 
rum ,  fummo  gaudio  traduda  efl:.  Sub  ponte/fa. 
idem  tempus  in  Halberftadiura  &  A-  Imares, 
fcherlebiam  in  pago  Hornhaufen,  mul- 
ti  diverfis  in  locis  fontes  eruperunt ,  tan- 
ta  vi  falubrium  aquarum  (nara  finaban- 
turquotidieufu  earum  permulti)  ut  lo- 
cus  iUe  ,  gliicente  ,  ur  fit- ,  in  majus 
fama,  multorum  mox  millium  omnis 
statis  ,  generifque  &  conditionis  ho- 
minum  adventu  celebrari  ccsperit.  Sed 
ut  multi  tempcrato  earum  ufu  reme- 
dium,  itanonnulliquoque  cum  immo- 
derata  copia  eas  adhibuiffcnt ,  exitiuni 
fibi  ipfis  accerfiverunt :  adeo  non  in  me- 
dicamento  ipfo ,  ftd  in  modo  ejus  atque 
ufa  vis  finitatis  coniiftit. 

Porro  in  AngliaRegem  Carolum  for-  j^es  ^n^ 
tuna  plane  defti^tuit ,  capta  ad  extremum  gHcann, 
Oxoniaqus  fola  adhuc  Rcgio  pr^Efidio 
tenebatur.    Inerant  fere  quatuor  millia 
militum  fub  Pra;fe6lo  Thoma  Glemho- 
vio,  deinnobiles  &  majorum  gentium 
optimates  fere  quingeati ,  cum  ipfo  Re- 
ge  &  duobus  Principibus  Palatinis  Ru- 
perto  &  Mauritio.  At  Rexnequaquam 
fe  oblideri  pafllis  paulo  ante  adventum 
Parlamcntarioiura ,  quos  Thomas  Far- 
faxius  cum  fupremo  ixnperio  guberna- 
bat ,  cum  paucis  comitibus  in  caftra  Sco- 
torum  ignoratus  profugit.    Ita  Oxonia 
Farfaxio'dedirur.  Prasfidio  ,  uti  libere  ex- 
cederent ,  permiilum.  Principes  Palatini 
incra  fpacium  fex  raeniium  exAnghajuffi 
excedere  :  utqueintraid  tempus  Londi- 
num  non  adirent.  Jacobus  fecundo  ge- 
nitus  Regis  filius  &  Dux  Eboraceniis , 
Londinum  inde  quali  per  triumphum  ab- 
dudlus  eft ,  quem  Farfaxius, veluti re  ma-    i^^^. 
gnifice  &   prxclare  gefta ,  toto  triduo 
folemni  apparatu  egit. 

Ca^terum  in  Gerraania  Dorftenfoh-  Res  Sae- 
nius  poft  fufos  in  Bohemia  C^eiarianos ,  dica »» 
&  occupatara  totam  prope  Moraviam,  ^'»/'«"«'' 
uti  fupra  memoravimus  ,  prsetcr  uni- 
cam    Brinnam    qua;    vim  oppugnantis 
ftrenuc  repulit  ,    exercitum  in  Bohe- 

miam 


is^'''. 


Htftortdrum 

mi.im  redijxit ,  atquc  indc  cxcunua  valc- 

tiidinc fc  fupicnia militii' iM-xtccl-ui a ab- 

dicat,  qiumqiudrienniofcrc  multisin- 

(icrnibuli-jue  vit:tonis  nobilitavcrat.  Dor- 

ftailohnio  a  Rcgina  ^c  Rcgai  Succix  ad- 

miniihatoribus  fucccilor  datus  eft  Gu- 

ftavus  Carolus  Vrangeluis.  Qui  educT:o 

c  Bohemia  omni  cxcrcituj  captif^uein 

Thuringia  hibernis  ,    initio  vcris  cum 

omnibiis  copiis  Vifurgim  vcrfus  iter  con- 

tendit.    Ibi   Hocxtcram  primo  impetu 

cepit,  tranfmiUociueVifiirgi  Paderbor- 

nam,  Lemgoviam,  Statbcrgam  muni- 

tiiiiraum  alias  locum  ,  fed  tum  nori  fatis 

pro  ea  neceflitate  provifum  intcrcipit. 

InterimArchiduxLeopoldus  cum  Mel- 

chiore  Comite  Hatzfcldio  ,   Gelehnio  , 

Reufchenbergio ,  Verdano  &  omni  Cx- 

fareo  Bavaficoque  exercitu  in  Hafliam  & 

Veteraviam  progrefTus  ,   recepto  ad  fe 

Melandro  (quem  Weftphalicarum  copia- 

rum  duftorem  paulo  ante  Cxfar  atque 

Eledor  Colonienlis  coni\ituerant)  caftra 

apud  Ihnenftadium  haud  procul  Nidda 

fluvio  pofuit.  Quorum  adventu  intelle- 

ao  Suedici  reduao  ex  WeftphaHa  exerci- 

tuin  Haflia  prope  Kirchamium  commu- 

nitis  caftris  confedere.  Dein  inopia  com- 

meatuum  ac  pabulationis ,  quxduo  utrif- 

aue  uno  in  loco  haud  diu  liippetebant , 

inter  continuas  yelitationes  caftra  Cxfa- 

rcorum   feliciter  tranfgreflTi ,   fmuilata 

in  ao-rum  Moguntinum  irruptione  fubi- 

to  \n  Franconiam  divertunt.  Atque  ea 

raptim  tranfcurfa.  Nordhngam  ,  dem 

Donaverdam  atque  alia  ad  Danubium  lo- 

ca  inyadunt ;  Trantitoque  Danubio  Rai- 

nam  odo  dierum  fpacio  expugnant.  In- 

de  ad  Auguftam  Vmdelicorum  cum  to- 

tius  exercitus  viribus  converfi  obtidio- 

nern  ejus  qux  tum  non  erat  fufficienti 

prajtidio  inftrufta  ,  moliuntur.  Verum 

C^fareani  tlexo  paulum  itinere  hoftem 

profecuti  ,   apud    Ratifponam    Danu- 

bium  tranfeunt.    Mox  Auguftx  prsti- 

dium  immilTum ,  &  ne  Suedici  m  Bava- 

riam  tranfgrederentur  coUatis  contra 

caftris  abunde  provifum.    Ita  Augutla 

difcrimini  exempta  eft.  Sueci  inde  in 


Lib,  XII.  a^ppendix.  7  ^l 

Sucviam  Hclvctiofquc  rcccfTcrc.  Inte- 
rim  Comcs  Buchcimius  coniirmatacum 
Rawotiio  pace  ,  cx  Hungaria  rcvcrfus  , 
Crcmtium  atquc  aliaad  Danubium  loca , 
qu.x  Dorftcnfohnius  antc  annum  ccpc- 
rat ,  parifclicitaterecuperavit. 

Mclandcr  dciadc  Weftphaliarum  co-  Ge.^-i 
piarum  Dux,  cum  fuis  ex  Veteravu  a  ^J^"'" 
Cxfareano  exercitu  in  agrum  Colouien- 
fcm digrcffus,  Zonfam oppidum  obiidio- 
ne liberat.  Id  mcdio  fcre  mtervallo  inter 
Coloniam  &  Novetium  fitum  Rabenhau- 
ptius  Novefientis  Prxtidii  Prxfedus  ^, 
cum  idonea  HalTorum  manu  ,  quos  c 
vicinis  prxtidiis  eduxerat  ,  circumfide- 
bat.  Non  magis  fpe  potiundi  oppidi  , 
quamutConjuncTrasinVeteravia  Cxfaris 
vires  hoc  molimento  diftraherettZonfa  a 
Golefteinio  Prxfedlo  fortiter  atque  egre- 
aiedefenfa,  adventuMelandriliberatur. 
Qui  inde  in  fuperiorem  Dioecefin  profe- 
aus  Eufkirchium  ejefto  Haflico  pras- 
fidio  fuis  copiis  confirmat.  Pari  virtute , 
fed  majore  feIicitate,Balduinus  Remon- 
tius  Widenbrugx  Gubernator  ,  recepta 
a  Melandro  ,  '^^  e  vicinis  oppidis  va- 
lida  manu  Paderbornam  fummo  mane 
fubito  aggreffus ,  parvo  fuorum  damno 
etli  bis  terve  ab  infultu  rejeftus  occupat , 
prxtidiariis  omnibus  autcxtis  aut  ca- 
ptis. 

Inter  hxc  Galli  magnis  viribus  bellum  Ret  GaU 
adverfusHifpaniamcontinuarunt.  Prin-  ^^^^'^"' 
ceps  Thomas  Dux  Sabaudix  mare  Thyr-  y^'^^^" 
T-pnnm        f^nmeQ  T-Tflrrnnrtius  Catalo- 


renum  ,  Comes  Harcourtius  Catalo- 
niam,  Dux  Aurelianentis  ,  Anguienfis, 
&  Gairionius  Flandriam  diverfis  exerciti- 
bus  premebant.  Sabaudus  captis ,  ^^^^  Inltalii. 
mare  Thyrrenum  ,  Telamone  ,  &  S. 
Stephani  portubus  qui  ad  Regem  Hi- 
fpaniarum  fpeftant  ,  cum  intigni  clafTe 
&  viginti  millium  exercitu  Orbitellium 
in  eodem  littore  obtidere  inftituit,  Id 
Carolus  Gatta  Hifpanus  validum  iis  lo- 
cis  propugnaculum  ftrenue  defwndebar. 
Et  quanquam  media  xftate  ,  acfumiiio 
arftu  ,  tamen  continuos  hoftium  in- 
fultus  indefefTo  labore  fuftinuit.  Do- 
nec  claffis  Neapolitana  in  fubtidium 
'  D  d  d  d  d  »        venit. 


a€^6. 


Tn  Cau- 
Imia, 


2n  Ftan- 
dria. 


hmnh  CluveriEfitoms 

H^cccnim  allquoties  cum  Gallis  [Ledseo.   Sed  Dux  Anguienfis  Cum  nu- 

mero  militum  quorum  fanguini  nequa. 


7^4 

venit 

iTa ,  fuccedentibus  infuper  terre- 
ftriltinerealiis  atque  aliis  auxiliis ,  cum 
femper  fere  vidoriam  reportaret  ,  eo 
adscrit  Gallos,  quorum  exercitum  crebrjc 
irruptiones  ,  &  intenfiflimus  iis  locis  x- 
ftus  plutimum  imminuerat ,  ut  omif- 
fa  oblidione  fatius  putarent  reliquasco- 
pias  reficiendi  fui  caufa  reducere  ,  at- 
que  in  Pedemontium  collocare.  Ita 
Orbitellium  difcrimini  exemptum  eft. 
Sed  hoc  Gallorum  incommodum  haud 
multo  poft  cum  reparata  clafle  revertens 
aliqua  ex  parte  reftituit  Marefchallus 
Melerarius  occupato  Portu  Longone , 
qui  eft  in  Ilua  Infula  Thyrreno  littori 
objedus ,  e  Regione  oppidi  Plombini. 
Quod  oppidum  &  mox  eodem  impetu  in 
poteftatem  Gallorum  conceffit.  In  Ca- 
talonia  Prorex  Harcourtius  Ilerdam  ob- 
fidebat  munitam  imprimis  ad  Sicorim 
urbem  ,  ac  prxpotentem  ,  fed  pari  e- 
ventu  cum  Orbitellio.  Nam  poft  quin- 
que  fere  menfium  obfidionem  fummis 
viribus  ,  &  magno  Gallorum  fumptu  , 
detrimentoque  continuatam  Marchio 
Leganez  cum  viointi  quinque  millium 
cxercitu  caftra  Gallorum  adortus ,  ur- 
bem  periculoexemit.  Galli  relidis  im- 
pedimentis  ,  &  machinis  bellicis  fu- 
pra  fexaginta  cum  reliquiis  fuis  Bala- 
gucrium  receflere.  Multo  fanguine  ea 
viftoria  conftitit  Hifpanis  ,  quippe  ho- 
ftem  munimentis  claufum  aperto  e  cam- 
po  adorientibus.  At  liberatio  oportunse 
urbis  omni  incommodo  potior  extitit. 
Porro  in  Flandria  multo  difpar  fortuna 
res  Hifpanicas  afflixit.  Uni  Provincice 
quadraginta  millia  militum  Galli  immi- 
ferant.  Ita  Cortracum  primo ,  dein  Wei- 
noxberaa  &  Mardicum  quod  Hifpani  nu- 
per  per  nofturnam  aggreflionem  rece- 
perant  ,  capta.  Quibus  in  poteftatem 
ledadis  Dunquercha ,  qu£B  caput  expe- 
liitionis  fizerat  ,  circumlideri  cepta.  Is 
munitiflimus  Flandriae  portus  eft  ,  &  fo- 
lus  fere  ex  quo  iis  in  locis  rem  mariti- 
mam  Hifpani  gerunt.  Inerat  quatuor 
fcre  millmm  pralidium  fub  Marchioae  1 


Ge/la  Vtm 
netorum 
contra 
Turcat, 


quam  parcebat ,  "abundaret ;  Et  Hollan- 
di ,  nequidexterniauxilii  adveniret,  por- 
tum  omnem  clafle  fua  obfedifl^ent  hone- 
ftis  tandem  conditionibus  urbem  cepit. 
HoIIandis  felicior  lati  auxilii ,  quam 
proprix  expeditionis  fucceflus  fuit. 
Nam  Venlona  ab  ipfis  per  idem  tempus 
grari  obfidionc  tentata  ,  tardio  rerum 
male  procedentium  aut  certe  propinqua 
jam  pace  quse  interim  Monafterii  cude- 
batur  ,  irrito  efFedlu  omifla  eft.  Haud 
malto  poft  Elcftor  Brandeburgicus  Fri- 
dericus  Wilhelmus  Ludovicam  Principis 
Orangii  filiam  in  matrimonium  accepir. 
Nuptiarum  folemnia  apud  Hagam  Co- 
mitis  mcnfe  Decembri  folemnijapparatu 
celebrata  fiint. 

Inter  haec  Venetiadverfus  TurCas  bel- 
lum  terra  marique  egregie  gerebant  ; 
fed  mari  aliquanto  felicius  quam  terra. 
Nam  Turcse  cum  magnis  opibus  pr^eva- 
leant ,  utque  Vcnetorum  vires  diftrahe- 
rent  ,  e  Bofnia  in  vicinam  Dalmatiara 
qu2  fub  imperio  Venetorum  eft  infeftas 
excurfiones  faciebant ,  magnumque  fi- 
pe  hominum  numerum  in  fervitutem, 
multaque  pecora ,  atque  alia  uti  occa- 
fio  dabat  ,  in  pr^dam  ac  fpolia  abduce- 
bant.  Demum  ipfe  Turcicus  BofniaJ 
prxfeftus  cum  feleftis  duodecim  milli- 
bus  in  Dalmatiam  irrumpens  ,  Novigra- 
dum  celebremunimentum,  ac  quinque 
fere  milliaribus  a  Zara  remotum  ,  feu  pa- 
nico  terrore ,  proditione  intercepit.  Sed 
re  apud  Zaram  examinata  Martinus 
Strichius  Novigradenfi  pra:fidio  prs- 
pofitus  feftinatse  deditionis  posnas  ca- 
pite  luit.  Neque  Turcse  excurfiones  il-. 
las  impune  faciebant.  Nam  Zarenfes 
Venetorum  pra^fidiarii ,  etfi  numero  ac 
viribus  impares ,  tamen  gnari  locorum , 
adjunctifque  fibi  agrcftibus  &  colonis , 
fazpe  numero  e  latcbris  atque  abditis  via- 
rum  incautos  adorti  recuperabant  pr£E-  i$4$^ 
das ,  multofque  prxdatorum  aut  neci  da- 
bant,  aut  ubi  fpes  lytri  cflet ,  inprxdam 
fecum  ac  fervitutcm  abftrahebant.   Ac 

Thomas 


HifloridYum  Lih.  XII,  ^ppendix. 


Thomas  Morcfin  i  Vcncta:  clanis  in  yE- 

freo  prcxfcifliis  rcm  maritimam  multo  fc- 
iciiis   adminiftravit.    Naai  initio  vcris 
cum  frctum  Heltfpontiacum  obfcrva- 
ret ,  fufis  ccntum  onerariis  Turcicis  cjua: 
muko  commeatu  onuftv-c  cx  Apollonia 
&  Alexandria  Conllantinopolim  pcte- 
bant  ,    iterum  mcnfc  Junio  cum  claiTe 
Turcica conCTicirus  eandcm  duobus  prae- 
liis  profligavit ,  ac  toto  Archipclago  exe- 
git,  c.xforupremo  claflis  illius  pnm-fto  & 
reliquis  in  fugam  aut  llrvitutem  datis.Scd 
Turca:  damno  illobixvi  recuperato,men- 
fe  Oftobri,cum  majori  claflc  ad  Crctam 
indilam  reverli ,  Caneam  qua:  interim  a 
Venetis  obfidcbatur,  Iibcrant,nece{Iario- 
^etimt,    fiue  commeatu  communiunt.  Inde  Re- 
tnimnum  oppidum  feptem  aCaneamil- 
Jiaribus  dinitum,fufo  exercituVenetorum 
vi  acque  armis  ad  deditionem  cogunt. 
Capta  ibidem  tormenta  bellica  fupra  cen- 
tum  ,  cum  magna  copia  commeatuum 
atque  inftrumenti  mihtaris. 

Jiequitur  nunc  annushujiisfecuhqua- 

dragelimus  feptimus ,  quem  a  Neapoli- 

tana  rebellione  ,    quiE  modicis  initiis 

multo  omnium  atrociffima  erupit,  or- 

diemur.    Urbs  Neapolis  poftquam  cum 

uniyerfo  regno  in   Auftriacam   Regum 

Hifpani^   poteftatem   conceffit  ,    ini- 

tio  inftar  equi  indomiti  clementer  ad- 

modum  habita  eft  ,  &  perquam  hbera- 

liter  iniignibus  privilegiis  donata ,  prx- 

cipueaFerdinandoRege,  &  Carolo  V. 

Cxfare,  fub  quibus  modica  tributa,  ad- 

eoque  plebi  tolerabilia  Regibus  ftiis  fub 

donativi  nomine  pendebant.  H^c  dein- 

ceps  lapfu  temporis  ut  fit  intemperanter 

aufta,  accedenteimportunitate  exafto 


7^5 


K74.7. 

^editia 

ingens 

Neapeli. 


!<?+«. 


rum ,  gravia  efle  coeperunt ,  maxime  illa 
qus  pubhc:E  annona?  ,  ac  rebus  ad  vi- 
<5lum  neceiTariis  imponebantur.  Quo 
tributi  genere  cum  univcrfus  populus  , 
tum  vero  infima  plebs ,  quse  in  diem  vi- 
vit ,  cujus  eft  Neapoli  magnus  nume- 
rus ,  imprimispremebatur.  Scd  reshuc 
ufque  intra  querimonias  cohftiterat.  Ve- 
rum  poftquam  anno  fiiperiorc  pro  no- 
ro  Re2;io  donativo  novum  vedi^al  im- 


poni   cocpit,  in  poma  atquc  olcra  fimi- 
Icfque  hortcnfcs  fiuftus;  qucrcla:  mul- 
titudinis  libciius  eruperc.    Jamquc  rc- 
Iud:abantur  quidam  pendcre  ,  &  fc  ex- 
adloribus  opponcbant.  Sed  horum  con- 
tumacia  i  vigilantibus  prxfedlis  pauco- 
rum  fupplicio  tum  quidem  caftigata  ac 
comprcfla  cft.    Donec  hoc   anno  nihil 
ceflantibus  publicis  querimoniis  rcper- 
tus  cft  homo  abjeftus  atque  ex  innm^ 
glebe  ,  qui  fe  liberacorcm  patria:  pro- 
fiteretur  ,  &  ncgocium  abrogandorum 
vedigalium   in    fe    fufcipcret.    Is   fuic 
Thomas  AgncIIus    (  Mafaniellum  vul- 
go  contrafto  nominc  vocabant  )  juve- 
nisaudax&  temerarius ,  qui  vili  ofEcio 
ia  foro  pifcario  fungebatur  ,  fed  lingua 
promptus ,  vita:que  contemptor ,  adeo- 
que    concitandis   feditionibus    perquam 
idoneus.  Accidit  autem  per  illos  dies  uc 
Mafaniello  pifces  quos  ad  forum  vena- 
hs  deportabat ,  juflTa  Prxfedi  rerura  fo- 
renfium  auferrentur  ,    propterea  quod 
tributum  de  iis  perfblvere  recufaret..  Ea 
res  magis  magifque  jarn  impulfum  ho- 
minem  irritavit.  Igitur  quotidie  circmn- 
ibat  fora ,  &  tabernas  vendentium ,  ibi- 
que  fingulos  hortabatur  ne  tributum  pen- 
derent.  Idque  jam  non  clam ,  fed  propa- 
lam  &  per  emiflarios  fuos  ac  fodales  fa- 
ciebat,  jad:abatquefa:penumero  fe  pro- 
pediem  cfFcdurum  ut  vedligalia  omnia 
tollerentur.    Nemo  erat  e  prudentiori- 
bus  cui  author  ille  ad  tantam  rem  cifi- 
ciendam  par  videretur ,  quidam  etiam  ri- 
debant  hominis  vanitatem  ,  magno  ejus 
malo  brevi,  ni  defiiteret,  caftigandam. 
Et  ille  ne  pr^evenireturordirialiquando 
deftinatum  opus  cogitans  ,    die  feptima 
Junii  qua:  fuit  Dominica ,  prodit  in  fo- 
rum  cum  parra  manu  puerorum  ,  cui  fe 
identidem  alii  atque  alii  e  plebe  adjunge- 
bant.   Orta  ibidem  rixa  inter  eos  ,  qui 
poma  ex  vicinis  pagis  venalia  deporta- 
bant ,  &  miniftros  vedligalium ,  adeo  uc 
Prsefcdus   fori  Andreas  Anaclerius  ad 
comprimcndum    tumultum      accurre- 
ret.   Ille  aliquantum  multitudini  adver- 
fatus,  tandem  jaftupomorum  aliorum- 
Ddddd  j  quc 


iHi^ 


i66' 


ydb^  loannisCltiVcrilEfitomes 

que  fru£lLUim  e  foro  propellimr  :  abit-   ratquead  nutum  effent.  Mafaniellus  igi- 


que  indead  Proregem  Ducem  de  Arcos 
deplebeina  infolencia ,  fibique  illata  inju- 
ria  conquefturus.  Sed  niiiil  eo  territa 
niultitudo  ,  map-is  cumulabatur ,  non  in 
forum  modo  fed  in  compica  etiam  atque 
angiportus ,  eratque  una  omnium  vox  , 
remiffior  primo  ,  dein  confenfuIinCTuIo- 
rum  aiacrior  atque  audacior  ,  tit  vectiga- 
lia  abrogarentur.  Interim  Mafaniellus 
qui  adhuc  in  foro  cum  manu  fua  verfa- 
batur ,  in  proximam  ibi  menfam  confur- 
gens  magna  voce  ad  populum  concio- 
natur.  Summa  orationis  ejus  erat ,  ut 
fe  muItitudiniDucem  profiteretur,  fpon- 
deretque  I?unc  ipiis  diem  pendendis  ve- 
ftigalibus  fupremum  fore  ,  ii  modo  ab  iis 
non  deferatur ,  quod  tamen  li  accideret  , 
feexhonefta  morte  quam  pro  patriaop- 
petere  decreviflct ,  Iblatium  capturum. 
^'^+^  Ea  oratione  finita  cum  jam  prsparatos 
libi  multitudinis  animos  haberet  ,  do- 
munculas  omnes  &  tabernas  in  quibus 
veitigalia  pendi  confueverant  fubjefto 
ignelncendit.  Deinde  adit  Proregem 
ipfum  ,  atque  abrogationem  veftiga- 
lium  ,  adeoque  exemplum  privilegiorum 
Ferdinandi  Regis  &  Caroli  V.  C^faris 
expofcit ,  oftentata  vi ,  nili  poftulatis  fuis 
fatisfieret.  Prorex  cum  fruftra  blando 
fermone  animos  furentium  pacarenite- 
retur  ,  tum  quidem  impetum  projeftis 
aliquot  aureis  nummis  devitavit.  Secl 
jam  numerus  eorum  ad  quinquaginta 
millia  excreverat.  Foftero  autem  die 
alterumtantuminarmis  apparuit.  Tum 
fufFragio  multitudinis  ,  quoniam  nemo 
nobilium  ad  id  munus  haberi  poterat  , 
deledlus  eft  Mafaniellus ,  qui  csteris  cum 
fummo  imperio  ,  veluti  Diftator,  prxef- 
fet.  Mirum  eft,  ncquefcio  an  res  fidem 
apudpofteroshabiturafit  ,  urbem  inter 
Italica?  potentifl]mam,qu3equea:gre  Re- 
gis  Hifpaniarum  miperium  toleraret  , 
tam  repente  hominis  privati  atque  , 
abje£liflimi  cx  infiraa  plebe  jugum  fu- 
biifTe  ,  ut  illi  non  in  jubendo  tantum 
authoritas  ,  fed  in  excquendo  etiam 
arma  ,    miniftri  ,  auxilium  ad   mauus 


tur  primo  omnium  ut  fibi  in  armis  uni- 
''verfi  praefto  eflent  edixic.  Deinde  pretiufti 
ac  modum  pani  cxterifque  eduliis  con- 
ftituit  ;  tumquodpridie  exorfus  fuerat,, 
omnes  jcdiculas  per  fliburbia  ac  reliquam 
civitatem  ubi  vetligalia  folvebantur  cum 
omnibus  literis ,  rationariis  ,  mercibuf- 
queexurit.  Inde  ad  domos  acpalatiaeo- 
rum  qui  exigcndis  veftigalibus  pra-pofiri 
erant,  tanquam  qui  fanguine  &  fudore  i<?4,7. 
pauperura  crevifTent,  converfus ,  bona 
eorumin  publicumproIataVulcano  tra- 
dit ;  alibi  donios  ipfas  cum  pecunia,  ac 
fuppelle 6li!e  fubjefto  igne  accendit.  Id- 
que  tanta  feveritate  ut  nemo  vclrem  e- 
tiam  minimam  igni  fubtrahere  ,  aut  in 
fuos  ufus  avertere  fubpcena  capitisaufiis 
fuerit.  Si  quis  autem  vel  feciflet  contra 
ediftum  aut  juflibus  iplius ,  minus  obf&- 
quens  fuiflet ,  vix  dato  fpacio  quo  ani- 
mum  ad  mortem  compararet ,  ftatim  pu- 
niebatur.  Qnx  res  &  promptiffimum 
illi  obfequium ,  &  magnum  fui  terro- 
rem  conciliabat.  Neque  illa  in  re  ulli 
hominum  generi  parcebat.  Cum  enim 
quartopoftexortum  hunc  tumultumdie 
Dux  Matalonius  ac  frater  ejus  Jofephus 
CarafFa  quingentos  fere  equites  ,  qui 
omnes  Profcripti  erant ,  (vulgo  Bandi- 
tas  vocant )  ad  interficiendum  Mafaniel- 
lum  ac  praecipuos  turbarum  authores 
fubmiiiffent ,  re  explorata ,  non  modo 
comprehendiequites  illos ,  atque  e  vefti- 
gio  trucidari ;  fed  inquiri  etiam  in  Du- 
cem  Matalonium  diligenter  juffit,  ac 
dein  fratrem  ejus ,  Jofephum  CaralFam 
latebris  extradlumhaud  dubie  exquifito 
fupplicio  neci  dediflet ,  nifi  furiofa  plebs 
impetum  cjus  prxvertifTet.  Caraffe  e- 
nim  inipfa  viaquaad  forum  trahebatur 
caput ,  a  lanione  quodam  grandi  cultro 
abfciflimi ,  atque  ex  oblonga  pertica  fu- 
fpenfum  quafi  in  triumpho  ad  Mafaniel- 
lum  deduftum  eft.  Quod  ille  crudeli  lar- 
cafmo  irrififTe  ,  &  iluentem  adhuc  cruore 
barbam  per  ludibrium  contredafledicir 
tur.  Id  facinus  in  magnum  metum  o- 
mnem  nobiliratem  conjecit.    Maxime  ,(;^^, 

autem 


Ilijloriarum  Lih.  XII.  ^ppendix. 


aiitcm  Prorcx  timcb.it ,  cjiii.i  vulgo  hujus 

rei  confcius  habLbatur,  nefuo  in  capi- 

tchcTC  FabuLifiiiirctur.  Ncquc  rcs  vac.i- 

b.u  diicrimine.  Nam  M:ilanicl]us  jam 

cdixerat,  ne  quid  cdiiliorum  in  Caftcl- 

lum  ,  in  quo  Prorcx  cr.it ,  importare- 

tur  ;  utqucomncsco  pcrtingcntcs  can.i- 

Jes quamprimum dcibucrentur.  In tanta 

igitiir    rcrum    omnium    pcrturbatione 

Cardinalis  Philoraarini,  urbis  Archic- 

pifcopus  m.agnam    comprimis  dihgcn- 

tiam  adhibuic,  uti  populum  compefcc- 

rct.  Cum  cnim  per  omnes  Ecclelias  ex- 

poilto   ubique    venerabili    Sacramento 

univerfales  prcces  indixiffct ,  ipfe  kKx- 

renribus  immifcuit ,  atque  ante  omnia 

cum  MaGnicIlo  ,    a  quo  omnis  popu- 

lus  depcndcbat ,  dilio-enter  atque  impen- 

fe  egit ,  ut  res  tandcm  ad  quietem  dcdu- 

Cerctur.  Populi  poftulata  erant ,  abro- 

gatio  omnium  vcftigalium,  quje  poft  j  trariajuberct  ,dcfignarctque,  apudfuor' 

Privilcgia  Ferdinandi  Regis ,    &  CaroJi     """'  ' — ''■—     -    ■ 

Cxlans 


7(^7 

I  brevitas  non'  pcrmittit.  Hicfanc  admi- 
rarilicct  viciliitudinem  rcrum  humana- 
rum  ;  &quam  levibusfundamcntis  for- 
tunx  atquc  opcs  rcgum  nitantur.  Si  c- 
nim  ex  potentioribus  aliquis  ad  rcs  tanto 
tumultu  pcrturb.itas  .acccilifTct ,  quidil- 
Ji  Facilius  ruillct ,  tam  prona  ommum  fa 
fc  voluntate ,  quam  occupareimpcrium.? 
ipfc  iterum  eodcm  fortun:e  lufu  ab  alio 
extrudcndus  atque  cvertendus.   Scd  re- 
vertamur  ad  propolitum.  Mafaniellus  , 
re  utputabat,  egrcgie  perfcftain  deli- 
rium  aftus  eft.  Sunt  qui  potione  id  illi 
procuratum  ailerant  j   alii  multitudinc 
atque  infolentia  negociorum  ,  quodque 
eo  oftiduo  (bmnum  ac  cibum  vix  cepif^ 
fet ,   evenifle  arbitrantur.  Ca:terum  ut 
utlir,  cumhomodelirus  imperiumnon 
deponeret ,  fcd  multa  etiam  prapofte- 
re,  ac  fuperiorum  dierum  edidis  con- 


irreplilTent  :  atque  eorundem 
Privilcgiorum   extradicio.     Deinde  o- 
mniujn  qu;e  per  hunc  tumultum  ftda 
efTent ,  condonatio ,  ac  perpetua   obli- 
vio.  Quas  ii  promitterentur  j   fponde- 
b.at  Mafaniellus  feabdicato  imperio  po- 
pulum  ad  lua  dimiflurum.  Erant  prcces 
armatse.  Neque  ullum  remedium  repe- 
riebant  Prorex    atque    Archiepifcopus 
multitudini  diutiusobiiftendi:  niii  feat- 
que  regnum  in  extremum  exitJum  con- 
jicere   maluiilenr.    Igitur  tradita  Mafa 
niello  privilegia  ,  &  cstera  qux  peteban-  j 
tur ,  libcraHter  promiila ,  adjcftum  his  ab 
Archiepifcopo  ,   menftruum    donarium 
pro  MafmicIIo ,  duccntorum  coronato- 
rum  ,  quod  tamen  ille  recufivit.  Pace  per- 
fed:a  Mafaniellus  ab  Arehiepifcopo  ad 
Proreaem  deducitur.  Ibi  omnibus  cor- 


met  in  odium  venit  ,    atque  a  quatuor 
nobilibus  hac  occalione  in  tempore  ufis 
interficitur.  Caput  a  Lanione  cultro  ab- 
feftum ,  &  oblonga'  pcrticas  impofitum  , 
rcJiquus    truncus  a  fcurrJs  aliquot  per 
pubJicas  pJateas  palam  tradlus ,  dJufpe- 
ftaculofuit.  Hunc  exitum  Iiabuit  Mafa- 
nieJIus  decimo  poft  die  quam  rebellio- 
nem  captaverat ;  repente  ex  imo  ad  fiim- 
mum  favore  vulgi  elatus  ,  &  mox  eadem 
levitate  e  fumrno  in  miferabile  exicium 
dejedus  ,   Rex     fesqui-hebdomadarius. 
Morte  MafanielJi  ftatim  refpiravitnobi- 
licas  ,  qua;  Manliano  ejus  imperio  opprcf^ 
'^3.  in  fingulas  prope  horas  fupremam  pcr- 
niciem  exfpe6tab.u.  Verum  fubJato  au- 
thore  cum  nihilomiilus  caufa  perfevera- 
ret ,  turb:E  non  quievere.  Nam  plebs  ad- 
huc  arrnata  poftulatis  fuis  a;que  pertina- 
citer  infiftebat.  Contra  Nobilitas  tandem 
roboratis  ad  populum  regreffiis ,  qua;  j  aliquando  animos  rcfumens ,  utpote  ad 


1647, 


afba  fuerant ,  pronunciat :  fimulque  ut 
modefte  acpacifice  inter  feagerent,  fe- 
vere  edicit.  Arma  autem  retineri  voluit , 
donec  ab  aula  Hifpanica  ,.  eorum  qu^ 
aftafuiflent  coniirmatio  adveniiTet.  H^ec 
pr^ecipua  unius  fcre  hebdomads  .afta  funt, 
nam  fingula  enumerare  inftituti  noftri 


quos  magna  portio  publicorum  vedriga- 
lium  percingeret,  adibant  Proregem, 
fuofque  clientes  &  familiarcs  concita- 
bant,  docebantque  hanc  Jnexcuiabilem 
vulgi  infoJentiam  malo  domandam.  Ita 
res  paulatim  in  civile  bellum  converla  eft, 
dum  divilis  incer  fe  partibus  plebs  urbera , 

Prorex 


7^S 


loannis  Clnveri  Epitomes 


manice. 


Jrmtfti- 
tiumTi^' 
■waricum. 


Prorexcum  tiobilitate  arcem  ac  portum 
tuetur.  Populo  nihil  nili  Dux  deerat ,  qui 
cum  authorirate  atcjue  imperio  guberna- 
ret.  Igitur  fubmiflus  haud  multo  poft  e 
Gallia  Dux  Guilius,  magno  triumpho 
atque  applaufu  accipitur. "  Ejus  adventu 
firmata  multitudo  diu  partes  fuas  adver- 
fus  Proregem  defendit.  Ca^terum  f-.!>- 
eunte  paulatim  belli  txdio.amor  &  obfe- 
^uium  ergaRegem  rediit.Data  veniapoe- 
nitentibus,  receptique  in  gratiam  nomine 
Regisa  Joanne  Auftriaco ,  ad  quietem  fe 
compofuere.  Dux  Guilius  deprehenfus  e 
fugain  poteftatem  Hifpanorum  pervcnit. 
Nuncadres  Germanicas  revertor. 

Initio  anni  hujus  Vrangelius  ,  (quem 
Bavarix  aditu  exclufum  in  Sueviam  ,  at- 
queinde  in  Helvetios  irruptioncm  fecif- 
le  memoravimus  )  occupatis  faucibus 
Brigantinis  ,  dein  Menavia  infula  in  la- 
cu  Acronio ,  mox  quoque  ad  obfiden- 
<dam  Lindaviam  ,  quamvis  media  hyeme, 
animum  adjecit.  Prieerat  urbi  Maximi- 
lianus  Wilibaldus  Comes  WoliFeggius. 
Is  intelleifto  hoftium  confilio,  nuila  in 
re  ofEcio  fuo  defuit.  Nam  prxparatis  o- 
annibus  qux  iuftinend^B  obfidioni  ne- 
ceflaria  erant ,  feptingentos  prxterea  , 
qui  ex  agreftibus  in  urbem  confugerant , 
armat ,  immifcetque  praefidiariis ,  quo- 
rum  erant  fere  quingenti ,  reliquam  tur- 
him  bello  inutilem  ,  ad  fodiendum  mi- 
niftrandumque  militantibus  accingit.  I- 
pfe  omnibus  confilio  &  exemplo  adeft. 
Itaurbs,  etfi  ignitorum  miffilium  lapi- 
dumque  injedu  die  noftuque  graviter 
impugnaretur  ;  poft  duorum  tandem 
menfium  obfidionem  hoftibus  (ponte  re- 
cedentibus  confervata  eft.  Vrangelius 
porro  re  cum  Helvetiis  compofita,  tranf- 
miflbrurfum  Danubio  ,  in  Franconiam 
concedens  Sueinfurtum  expugnat.  Inde 
cum  Bavaro  atque  Eledore  Colonienfi 
inducias  armorum  paftus ,  in  Bohemiam 
movec ,  atque  in  ipfo  confpeftu  Cxfa- 
reani  exercitus  Egram  difficili  finc  & 
cruenta  obfidione  in  poteflatem  redigit. 
Induci:t  Bavaricx  ,  de  quibus  tunc  va- 
jix  erAnthominumfeatentia;,  diequar- 


to  decimo  menfis  Martii  Ulm^e  intci^ 
Legatos  fupremorum  belli  prsfeftorum 
Sueci^e  &  Galhas ,  nec  non  Eledloris  Ba- 
variaj ,  his  fere  conditionibus  compofitse 
funt.  Primum  ut  vis  hoftilis  atque  arma 
inter  partes  pacifcentes  quiefcerent.  U- 
traque  Bavaria  cum  Palatinatu  Eleftori 
Bavari^  proexercitu  fuolibera  permit- 
teretur.  Atquc  hic  Suecis  Memmingam 
&  Uberlingam ,  contra  illi  Bavaro  Rhai- 
nam,  Donaverdam,  Wembdingam  & 
Mundelheimium  traderent.  Augufta  de- 
ductb  orani  externo  prsfidioin  liberta- 
tem  fuam  rcponeretur.  Bavarus  copias 
fuas  a  Cxfareano  exercitu  revocaret ,  ne- 
que  deinceps,  falva  tamen  fide  atque  obli- 
gatione  quam  Cazfari  atque  Imperio  de- 
beat ,  focietatem  armorum  jungeret  cum 
hoftibus  Suecise  ac  Gallise.  Idem  prsefta- 
bunt  Eleftor  &  Coadjutor  Colonienfis,  ft' 
his  induciis  gaudere  voluerint ,  atque  ex 
oppidis  ditionum  fuarum  Csefareanapra^- 
fidia ,  ubi  ea  funt ,  educi  curabunt.  Ubi 
vero  id  efficere  nequiverint ,  permittent, 
ut  viatquearmis  aSuecis  ejiciantur.Quse 
tamcn  loca  occupatores  Dominis  refti- 
tuent ,  nifi  forte  aliter  ratio  belli ,  ac  con- 
ditio  temporis  expofcat.  Contributio- 
nes  in  ditionibus  Eleftoris  Colonienfis 
quas  Landgravia  Haflix  exigit  ,  legati 
ad  id  quamprimum  deputandi  ad  tolera- 
bilem  modura  reducent.  Si  univerfales 
inducia; ,  aut  pax  communis  concluda- 
tur  huic  in  omnibus  obtemperabitur  ,  at- 
que  adeam  promovendam  omnes  ferio 
ac  fedulo  incumbent.  Conftituta  infuper 
alia ,  de  fecuritate  commerciorum ,  dc 
posna  deliftorum  militarium  ,  de  rati- 
habitionibus  Principum ,  cautumque  ut 
fi  Eleftor  Colonienfis  in  has  inducias  non 
confentiat  ,  tamen  quse  cum  Eledore 
Bavaria:  conftitut^  funt ,  falvas  atque  il- 
\x(x  permaneant.  His  ita  paftis  confir- 
matifque  Vrangelius  uti  diximus  in  Bo- 
heraiam  movit.  Bavarus  recenfere  exer- 
citum  fuum  ,  ac  per  provinciam  in  ho- 
fpitiadiiponere  inftituit.  Csrerum  ea  res 
magno  mox  diffidio  Cxfarem  ac  Bava- 
rum  collifit.  Naip  Carfar  publicato  cdifto 

copias 


i(?4S, 


Hijloritirtim  Li 

Copfas  Bavaricas  ,  ut  [vote  /ibi  atquc 
Iniperio  facramcnto  addiflas ,  qualquc 
ip[e  magnis  impcniis  aluiffct  ,  rcvoca- 
bat,  atqucutin  fuacaltraacliguatran- 
firent  nortabatur  ,  transgrcirumque 
Joanncm  Vcrdanum  fijprcmum  cqui- 
tatus  Bavarici  pra^fciLium  ,  cum  Sporc- 
kio  ,  ac  paucis  aliis  magno  lionore  ac 

i<^48.  muneribus  atfcccrar.  Contra  Bavarus 
hunc  excrcitum  ad  fe  proprie  pcrtinc- 
re  affirmabat  ,  libi  juramento  obftri-  i 
£lum,  fuis  fumptibus  fuftentatum  ,  fuis 
etiam  auipiciis  ac  dudu  ,  licct  pro 
ConuTiodo  Ca:faris  atque  Impcrii  gu- 
bernatum.  Proptercafevcreaclerio  cdi- 
cebat ,  nequis  avocanti  Cxfari  pareret ; 
poftquam  autem  de  tranlitu  Verdani  aiio- 
rumque  ,  &  quantum  ille  commilito- 
num  animos  ad  transgredicndum  folli- 
citailet  ,  certis  nuncus  acccpit ;  mul- 
to  mipenlius  ad  rctinendos  in  obfequio 
nutantes  milites  laboravit  ,  conftitu- 
tis  feverilTimis  poenis  in  transgreilores  , 
atque  in  ipiius  Verdani  caput  decem  mil- 
libus  imperialium  ,  fi  quis  eum  neci  de- 
difret ,  erat  enim  utrobique  in  difcrimi- 
ne.  Quippe  Csfarem  hac  feparatione  ar- 
morum  plurimum  ofFenderat  j  &  ne 
Suecihanctranlitionem  fecus  quam  ac- 
ciderat ,  atque  adeo  connivente  ipfb  eve- 
nire  interpretarentur  ,  metuebat.  Quo 
fafto  &  Csfarem  inimicum  ,  &  Suecos 
Gallofque  multo  quam  antea  infenfiores 
hoftcserathabiturus.  Accedcbat,li  to- 
tus  exercitus  ipiius  ad  caftra  Cxfaris  tran- 
{iviflet,  ipfe  omni  pr^iidio  nudatus  cujuf- 
cunque  injurice  obnoxius  fuiflet.  Igitur 
Succos  quamprimum  Gallofque  quicquid 
ageretur  admonuit,  ac  ne  de  fe  quicquam 
liniftri  fu^picarentur  fcfe  de  hoctranlitu 
prolixe  purgavit.  Csterum  inducis  tanta 
cura  ,  tantoque  opere  initio  fervats  , 
paulatim  refriguere,  ac  demum  gravi- 
busdecauasab  ipfbmet  Eleftore  Bava- 
ri^  renunciatjeacrepudiatse  funt.  Inter 
has  cauOis  prsecipua  erat,  quod  negocium 
pacis  Monaf^eriiatque  OfnabrugJE  cce- 
ptum ,  ac  jam  aliquo  ufque  produftum 

1647.    longequam  antea  difficilms  procedebat. 


b.  XII,  jippendix,  jd^ 

Cum  cnim  ad  tollendas  animorum  accr- 
bitates,  atque  adco  fcftinandas  pacis  con- 
ditiones ,  inducias  Bavarus  fcciflet  ,  af- 
firmantibus  Sucdicis  Legatis  ctiam  an- 
tequam  ratihabitioharum  induciarum  cx 
Succia  advcnifTct  ,  paccm  univerfalcm 
conclufam  iri  ,  contra  tamen  accidit. 
Nam  &  Sueci  in  tradlatione  pacis  du- 
riora  poftulabant  ,  palamque  jadlabant 
nili  ha:c  aut  illa  ,  qua;  a  Catliolicis  nul- 
la  ratione  iniri  poterant  ,  admittercn- 
tur,  fe  bello  finem  non  fadluros.  Po- 
ftulabant  adha:c  pro  fua  tantum  militia 
viginti  milliones  thalcrorum  Imperia- 
lium  ,  quosfbliordincs  Catholici  Ca:fa- 
ridependerent.  Adhxcin  fenatu  ac  fcf- 
fione  Principum  Impcrii  fxcularium  , 
quem  locum  Dux  Bavari^ramultis  jam 
annisobtinuerat ,  ipfieo  exturbato  pri- 
mum  locum  ac  fufFragium  petebant. 
Cumque  id  ipforum  poftulatum  Eavarus 
acriter  impugnaret ,  ac  pro  honore  &  di- 
gnitatefuaftudiofeniteretur,  adeo  non 
continuere  iracundiam  ,  ut  illi  novum 
bellum  minitarentur.  Adha:c  Conings- 
marckiusditiones  Eleftoris  Colonientis: 
in  Wcftphalia  fnfeftabat  ,  expugnando 
Vechtam  atque  alias  arces ,  qua;  Csefa- 
reano  pr^fidio  tencbantur  ,  neque  eas 
EIe6loricxpa6lo  reftituebat.  Jam  vero 
de  contributionibus  Haflicis  nihil  remit- 
tebatur  ,  neque  Landgravia  ratihabi- 
tionem  fuam  uti  conventum  fuerat,  mit- 
tebat ,  adeo  ut  devoluntate  ejus  parum 
conltaret.  Hisaliifquede  caulis  Bavarus 
I  decima  quarta  Septcmbris  miffis  littris 
Vrangelio  inducias  rcnunciat :  &  moi 
Memmingam  quam  fupra  Suecis  tradi- 
derat ,  circumfidere  inftituit.  Qua  pofl 
feptimanas  aliquot  in  poteftatem  reda- 
€ta.  ,  Nordlingje  pari  modo  vis  illata 
!  eft.  Erat  Vrangelius  cum  inducix  re- 
nunciarcntur  in  Bohemia  occupataque 
Egra  ut  fupra  diximus  poiitis  caflris 
contra  C^fareanos  confidebat.  C^far 
ipfemct  prsefens  in  caflris  defiinfto  Gal- 
lalio  in  faprema  belli  prsfciflura  Mc- 
landrum  fubftituit.  Atque  is  Suedici 
cxercitus  vires  esrcsia  virtute  fuften- 


x<f47« 


Eeeee 


tavit. 


77 o     loinnis  Claveri  "Efttomes  Hijloriarum  Lih.  Xil.  Appendix. 


Sedith 

Vinarien 

Jiim. 


tavit.  Ac  ceffit  alia  res  qua  nuUaoportu 
■  nior  per  id  tcmpus  Csfan  accidere  pote- 

rat,  fedttio  Vinarieniiaiii  :  QuajdeFeftu 
'  ftipendiorumorta »  eoufque  prorupit ,  ut 

depofito  palam  obfequio  ;  reverendaquc 

a  iio-nisGallicis  difcederent ,  ac  miiitiam  j 

detreaarenr.Crevitque  contumacia  poft- 

quam  Turenius.qui  duftor  eorurn  fuerat, 

defperata  fecedentium  reconciliatione , 

leliquam  exercituspartem ,  qua:fubob- 

fequio  remanferat,  in  refraftarios  ini- 

mitit.  Scd  illi  fe  contra  vim  probe  muni- 

verant;  tura  vero  cognito  Gallorurn  con- 

iilio ,  transfugium  in  partes  Ca;faris  mi- 

nati ,  a  Coningsmarckio  tandem  bime- 

ftri  ftipendio  placati  &exceptifunt.  At 

Vrangelius  renunciatis  uti  dixiraus  in- 

duciis ,  ne  a  diiobus  exercitibus  opprime-- 

retur,  evocatoad  fe  Coningsmarkioe 

Bohemiaexceffit.  Quem  Melandercum 

inajore  utriufque  exercitus  parte  infecu- 

tus  inHaffiamirrupit,  ac  Marpurgum 

expugnat.  Arx  tamen  propugnante  tri- 

buno  Stauffio  in  poteftate   Haffiorum 

permanlit.  Ex  qua  multa  Casfareanis  da- 

mnaillatafunt.  Nam  HaiTuscognitado- 

XTio  ,  in qua  Melander  diverfabatur  ,  fe-     --  ^ 

ptem  tormenta  illuc  dirigi ,  &  explodi  [  ftianus  I V.  haud  diu  fuperftes  fuit ,  men- 
uno  impetu  juffit.  Neque  res  periculo  fe  Februario  anni  infequentis  vita  exce- 
caruit.Melander&MarchioquidamBa-  !  dens :  atque  ita  Regnum  Friderico  III. 
denfis  muri  Sc  tabularum  diffilientium  j  delatum  eft. 


fragmentis  graviter  fauciantur.  Por- 
rourbs  cum  iine  arceretineri  non  pof- 
fet  fpoliata  &  deferta  eft.  Atque  exer- 
cicus  per  Franconiam  inhyberna  dilpo- 
litus. 

Inter  hrcfilius  Ferdinandusl  V.  Po-    i^47- . 
fonii  in  mao-na  Reani  Procerum  corona  'if'''"/''^ * 
Kex  Hunganse  coniuens  ceremonns  in-  ^^^  i[„~^ 
auguratur.Menfe  Jalio  ea  coronatio  per- 
aftaeft,  neque  quicquamexufitataaiias 
pompa  iniquitas  temporumdetraxit.  O- 
biere  fub  idem  tempus  Anfelmus  Cafimi- 
rus  Eledor  atque  Archiepifcopus   Mo- 
guntinus  ;  Henricus  Princeps  Orangius, 
&  Chnftianus  V.  Princeps  Danias ,  atque 
ad  coronam  illam  deftinatus  ,    dum  in 
Saxoniam  curand^e  valetudinis  ergo  ad 
thermas  proiicifcitur.  Moguntino  Joan- 
nes  Philippus  Epiicopus  Herbipolenils  , 
ex  illuftri  Schonbormorum  famiUa  fufFe- 
6lus  eft.  Orangio  in  prxfedtura  militari 
Provinciarum  Foederatarum ,  cseterifque 
Patris  muneribus  Wilhelmus  filius  fub- 
rogatur.  In  principatum  ac  ipem  Regni 
DanicE  fratri  fucceffit  Fredericus  alrer 
Danis  filiusatque  Archiepifcopus  Bre- 
menfis.  Sed  filio  Chriftiano  parer  Chri- 


JOAN. 


771 

JOAN.  CLUV.  EPITOMES 

HISTORIARUM 

L  J  B.     XIII. 

A  P  P  E  N  D  I  X. 


164.3. 

Gefta 
Suecomn 
in  Biiva- 
ria. 


^''^  Equitiir  annus  hiijus  fsecu- 
liquadragefimus  oftavus , 
compoiita  tandcm  Belgica 
^  &  Gerraanica  pace  memo- 
^  rabilis  .Sed  initia  ipfius  cru- 
dcli  adhuc  bello  ,  &  infeftis  ubique  armis 
perfonuere.  Etenim  Vrangelius  inagro 
Brunfvicenii  &  Mindenii  refeftis  per 
hyemem  railitibus  necdum  ineunte  ve- 
re ,  per  Haffiam  in  Franconiam  ac  Pala- 
tinatum  contendit.  Ubi  recepto  ad  fe 
cum  feptem  millibus  Turenio ,  menie 
majo  apud  Lavingam  Danubium  tranf- 
mittit.  Inde  in  poftremum  Ca:fareano- 
rum  agmen  qui  haud  procul  Augufta 
tendebant,  pra:miflb  Coningsmarckio 
invedlus ,  felicitcr  pugnavit.  Csefarcani 
cundlantibus  Bavaricis  in  fugam  compul- 
fi  funt.  Melander  Dux  Ca:&reanorum 
initiopraslii  laborantibus  fuis  auxilio  ac- 
currens ,  duobus  vulneribus  confoditur  , 
atque  indeAuguftam  deportatus  eodem 
adhuc  dieextinguitur.  Ejus  cafupercul- 
fus  exercitus  tranfmilTo  propere  Lyco  in 
interiorem  Bavariam  receflit.  Ita  Vran- 
gelius  provoto  fuo  aditu  Bavariajpoti- 
tus ,  raro  iam  obfiftente ,  codemprope 
loco  quo  Rex  Guftavus  Adolphus  Ly- 
cum  Huvium  tranfit.  Inde  expugnata 
Frifinga,  &fuperata  Ifara,  totiusintra 
Oenum  Bavaria;  potitur ,  paucis  cppi- 
dis  exceptis ,  in  cpx  Eleflor  Bavaria; 
peditatum  fuum  tempeftive  immiferat. 
Oeni  tranfitum  apud  Miildorfium  diu 
fruftra  tentavit  j  magnafemper  fuorum 
clade  ab  excubantibus  in  adverfa  ripaBa' 


mnrckiut 

occupat 

arcem 


varicis  rejedlus.  Porro  duftor  Bavari- 
corum  Juftus  Maximilianus  Comes 
Gronsfeldius  ad  reddendas  pra:fe£lurx 
fuse  rationes  ex  caftris  Ingolftadium  re- 
vocatuseft.  Illi  vulgo  nupera  Casfarea- 
norum  clades ,  quafi  auxilium  in  terapo- 
re  diftuhflet  ,  imputabatur.  Melandro 
C^efar  Oftavium  Piccolomineum  Du- 
cem  Amalphitanum  in  prsefc£turam  Im- 
perialis  exercitus  fubftituit»  Qui  cum 
auxilus  Bohemicis  &  Joanne  Verdano  ia 
Bavariam  profe(ftns ,  collatis  contra  ca- 
ftris ,  licentiam  hoftium  fua  virtute  ac 
vigilantia  brevi  compelcuit. 

Dum  h.xc  in  Bavaria  aeruntur  Co-  Conifi^i^s 
ningsmarckius ,  poft  cxCum  apud  Augu 
ftam  Melandrum  in  fuperiorem  Palatina- 

^.^  ■  I  arcem 

us,  variaibilocaatquearces,  p^      _ 

nulloimpediente  occupat.  Inde  in  vici-y-g^ 

nam  Bohemiam  excurrens  Glattaviam 

&  Falckenaviam  in  poteftatem  redigirj 

Cum  autem  potiflimas  Ca^faris  vires  in 

Bavariam  dimilTas  eflfe  cogncvifTet,  & 

Pragam  haudmagno  pr^Efidio  obtineri , 

capiunda;  urbis  eum  cupido  incelTit.  Id- 

que  eo  facilius  exill:imabat ,  quod  Pra- 

genfes  ob  paucitatem  copiarum  fuarum 

fibi  haud  magnopere  metuentes  ,  folu- 

tius  agebant.  Neque  Conino-smarckius 

VI  &  palam  ob  inopiam  vinum  auquid  va- 

lebar.  Itaque  ad  infidias  converfus  eft. 

Qua:  illiprofpereevcnerunt.  Pragarae- 

tropolis  Bohemi^  ,  ob  magnitudinem 

in  tres  civitates  dividitur ,    Parvam  ,  No- 

vam  &  Veterera  j   Parva  eft  ia  finiftro 

latere  Multavis  fluminis ,  cui  pons  ex 

E  e  e  e  e  z     quadra- 


772. 


loamis  Cluveri  Epitomes 


quadrato  faxoimpofitusillam  cumurbe 
Veteri  conjuno-it.  Nova  nunc  ciim  Ve- 
teri  ita  commixtaeft,  ut  una  urbs  eiTe 
videatur  ,  quanqiiam  olim  fuis  muris  ac 
iimitibus  circumfcripta  fuerit.  Igitur  Co- 
ningsmarckius  exErfurdia,  Lipfia  ,  E- 
gra  ,  adfumptis  mille  ac  ducentis  pedi 
tibus ,  una  cum  equitatu  fuo  vigelima 
fexta  die  Julii ,  praster  omnium  opinio- 
nem  Parvam  urbem  atque  arcem  Re- 
o-iam  fummo  mane  a22rcditur ,  &  priuf- 
quam  prxiidiarii  adarmaconcurrerent , 
occupatis  prxcipuis  ftationibus  in  pote- 
ftatem  redigit.  Capti  ibidem  prsccipui  ex 
nobilitate  Boliemica,  &  quidam  quod 
initio  reftitiilent  interfedi.  Urbs  mi- 
liti  pra^ter  paucas  domos  in  prsdam  con- 
cefla :  qux  fane  opulenta  admodum  & 
prxpinguis  extitir.  Comes  Coloredius 
pr^Blidii  prsefe(flus  cum  jam  domus  ejus 
ab  hoftibus  oblideretur  ,  a;gre  per  po- 
fticam  &  pontem  inurbem  Veterem  e- 
vafit.  In  quam  cum  perveniflet  omnia 
fubito  turaultu  ac  ftrepicu  perturbata  de- 
prehendit.  Sed  moxexcuilopanico  ter- 
rore  expediri  arma ,    aditufque  Veteris 
&  Novae  urbis  una  cum  ripa  Multavix 
quse  hofti  objefta  erat ,  diligenter  obfer- 
vari  jubet.  Sub  vefperum  Comes  Buchei- 
inius  cum  fuis  copus  laborantibus  auxilio 
acciirrit.  Tum  omnes    ftationes  novo 
milite  confirmantur.   Civibus  quoque  , 
&  ftudiofa:  juventuti  qua:  armis  ferendis 
erat  idonca ,  fua  loca  alTignata  funt ,  qux 
adverfus  hoftem  tuerentur.  In  quibus  de- 
fendendis   tanta    omnium    alacritas  ac 
forcitudo  extitit,  utad  initium  menfis  , 
Novembris  tolerata  obfidione ,  hoftium 
conatus  atque  infultiis  irritos  reddide- 
rint.    Nam    initio  Coningsmarckii  & 
Wirtemberffii  qui  ex  Silefiaproperead- 
venerat ,  impetus  facile  fuftinebant.  At 
vero,   poftquam   quarta   Oftobris  Ca- 
rolus  Guftavus  Comes  Palatinus ,  &  Sue- 
dica;  militia:  fupremus  Imperator ,  cum 
novo  e  Suecia  fupplemento  advcnit  , 
magnis  viribus  oppugrati  funt,  Scd  o- 
mne  intra  obfeflbrum    virtutem  peri- 
culiira  £iit.  Nametfiperpetu^  tormen- 


torum  verberatione  muri  major    pars 

ad  pailus   fere  fexcentos  dejefta  eilet ,    iC^^ 

crebroque  infultus  ,  cuniculique  &  ag- 

grefiiones  fierent ,  tamen  magno  animo 

conatibus  adverfariorum  obviam  itum 

eft.  Ita  ad  initium  menfis  Novembris 

protrafta  obfidio  tandem  nuncio  con- 

clufse  pacis  abfolvitur.  Rcliqu;tque  in- 

cerrum  fortuna  ;  an  virtus  oppidano- 

rurn  ,  pertinacis:  oppugnantium  tandera 

ceffillet.  In  urbe  enim ,  etfi  alacritas  5c 

vigor  civium   mificumque  fupererant  , 

tamen  pulvis    tormeucarius  casteraquc 

fuftinendse  obfidioni  neceflaria  deficie- 

bant :   quas  res  maturare  deditionem  po- 

terat.  Contra  hoftes  crebris  aggreffioni- 

bus  magna  detrimenta  patiebantur ,  Sc 

quacuor   fere  millia  ex  iiiis  amiferant ; 

Jamque  erat  in  propinquo  cum  auxilia- 

nis  Csefireanis  Martinus  Maximilianus 

Baro  de  Goltz,  qui  ex  Provinciis  Auftria- 

cis ,  6c   vicinis    prajfidiis  manum  ido- 

neam  Pragenfibus    fubfidio  adducebat. 

Ca:terum  mihi  hocnon  fioeprovidentia 

divini  numinis  eveniffe  viderctur  ,  ut  Bo- 

hemia  ejufque  metropolis  Praga,  qua; 

olim  fua  defeftione  graviifimo  huic  tri- 

ginta  annorum  bello  initium  dedit ,  ea- 

dem  nunc  cognito  errore  ac  mutato  pro-  ' 

pofito  ,  fua  fide  &  conftantia  eidem  bello 

finem  impon.u  ,  atque  ita  prius  deliftum 

hac  velut  pcenitentia  emendet. 

Dum  hxcinEohemia  gerunturLam-  Qf/^^ 
bojus  copiarum  circuli  Weftphalici  Dux  LamboH 
apud  Geifecam   Weftphalia:  urbem'  Er-  »"  Weji- 
neneftum  Landgravium  Haffia;  commif-  f*"'''^  ^ 
fo  modico  praelio  csedit ,  capitquc.  In-  ^^^,/  ^' 
de  oppugnacionem    ejus  oppidi  ,   quo 
fe  Hafticx  aliquot  legiones  ex  fuga  re- 
ceperant ,  exorfus  alieno  tempore ,  & 
die  imbribus  foedo ,  adeoque  folo   lu- 
brico  &  inftabili ,  cum  infigni  clade  re- 
pellitur.    Sed  felicius  dcinde  Weftpha- 
lia  in  agrum  Juliacenfcm  tranigreflus 
Bredenbendam  arcem  haud  procul  Lin- 
nichio  apud  Ruram  amnem  ,  qus  prx- 
fidio  Haffico    obtinebatur  ,    circumfi- 
det ,   Sc  poft  quinque  feptimanarum  ob- 
fidionem  ad  dcditionem  compellit,  Arx 

ne 


Hijloriarum  Lih.  XIII.  z^ppendix. 


164? 


771 
Mi-iife  Oftobridie  vigcfima  quarta  , 
qiiod  cot  omiiiLim  Gcrmanoriim  votis 
cxpctitum  fucrat,  pax  illa  Monaftcrii 
ilibrcripta cft ,  &  polhidicpcr  omncs  vi- 
cos  Iblcnni  pompa  publicata.  Icl  nun- 
cium  comajore  gaudio  univcrfam  Ger- 
maniam  afixcit ,  cjuia  paulo  ante  inter 
Rcgcm  Hifpaniarum  &  Confocdcratos 
Bclgii  Ordincs  pcr  Lcgatus  eorundcm  de 
pace  Bclgica  convcncrat.  Conditioncs 
utriufquepacis  ,  quoniam  prolixa:  funt, 
ncquc  cas  fas  fiiit  in  compendium  contra- 
hcrc,  candidus  Itftor  Icqucnti  libro  re- 
^  ^  periet.  Nunquam  alias  prsftantioribus 

viam  apudErftam  amncm  caftrafiniia-  virisMonafterium  atque  Ofnabruaa  ab- 
verant.  Igitur  Lambojusdccima  quarta  undarunr.  Quorum  pleriquetotoquin- 
inenlis  Junii  fummo  mane  in  Hallios     quennio,  quodepace  illaa£lumeft,in- 

'  credibilcs  labores  ac  ta:dia  pertulerunr. 
Exparte  fummi  Fontificis  adfuit  Fabius 


ncdcin^ccpsrcceptaculumhoftium  cfTct , 
ncvc  ipic  impoiicndo  prx'lidium  ,  fuas 
vires  diftrahcrct ,  disjcdlis  auiris  dirui- 
tur.  Poft  occupatam  Brcdcnbcndam 
Lambojus  cxcrcitum  fupra  Bonnam  re- 
ducit ;  atque  ibi  data  modica  quictc ,  5? 
acccrlitis  novis  auxiliis ,  rcpcntc  pcdi- 
tatunavigiis  impolito  equitibus  juxcafe- 
quentibus  ,  Sonfamappcllit.  Quod  op- 
pidum  medium  cft  iiircr  Coloniam  ac 
Novellum.  Ibi  cxpoiito  pcditacu  acma- 
chinis  militaribus ,  unius  dici  rcquie  mi- 
litibus  conceffa  in  Hallos  diicit  :  qui 
inter    Grevcnbrup-am   &  Wcvelinoho- 


Pax unU 

verfalii 

concludim 

tur. 


impctum  facit.  Et  principio  quidem  pro- 
fligato  aliquoties  hoftium  cquitatu  fe- 
cundo  prx'Iio  utebatur.  Cxterura  poft- 
quam  fublato  pontis  Haffis  in  fugam 
inclinantibus,  Erftam  tranfcundi  pote- 
ftas  ablata  eil: ,  repcnte  illi  majore  im- 
petu  coorti  Cxfarcanos  in  fugam  con- 
jiciunt.  Itapcdicatusmagna  pars&tor- 
mcnta  undccim  amifla  funt.  Sed  neque 
vittores  ipii  incruentamhanc  viftoriam 
habuere.  Captus  a  Legione  Holftei- 
niana  Comes  quidam  a  Weida ,  Vice- 
tribunus  in  Legione  pr.Ttoria  Haflo- 
rum  ;  cum  quatuor  turmarum  Duftori- 
bus  ,  &  ofto  vexillis  ,  dein  gregariis  & 
minorum  ordinura ,  pra;f:6ris  feretre- 
centis.  Satis  conftat  ita  afliidlum  equita- 
tum  Hafficumfuifle ,  iirneque  proferre 
inde  caftra ,  neque  infequendo  hoil:es  pro 


Chilius  Epifcopus  Neritonenfis ,  «Scfedis 
Apoftohcae  Legatus ,  qui  tamen  quoniam 
multa  in  prajjudicium  Religionis  Ca- 
tholics  necefTano  adinifTafunt ,  fcmper 
paci  fortiter  contradixit.  Ex  parte  Rei- 
public^  Venets  Aloyfius  Contarenus 
patricius  &  Senator  Venetus,  antehac 
in  Gallia,  Anglia  ,  atque  apud  aulam 
Ochomannicam  Legatus  ordinarius ,  qui 
medius  inter  partes  conciliatorismunus 
egregie  adminiftravir.  Nomine  CxQi- 
ris  adfuere  Maximilianus  Comes  de 
Trautmansdorf,  Eques  aurei  velleris, 
&  fupremus  aute  Ca^fariic  prxfedus ,  is 
taraen  neque  initio  neque  fini  interfuit^ 
Dein  Joannes  Ludovicus  Comesde  Naf- 
fau  Hademar ,  &  Eques  aurei  velleris  , 
moverevictoriampotuerint.PorroLam-  I  Joannes  Maximilianus  Comes  a  Lam- 
bojus  ex  omnibus  Weftphalix'  pr^efidiis  'jbergh,  Burgravius  Stirix  ,  ambo  cx 
Tcfedlo  celeriter  pcditatu ,  paulo  fupra  \  interiore  Czeiaris    confilio  ,    Henricus 


Noveiium  caftra  locat.  Interim  Haffi , 
novis  ex  Haffia  fupplementis ,  Equitum 
prarfertim  ,  quorum  penuria  laborabant 
confirmati  ,  Marcodurum  expuffnant. 
Arqueinde  Wcftphaliam  transgrefii  fub- 
fequente  Lambojo  ,  Paderbornam  va- 
lido  prarlidio  communitam  finiftra  cir- 
cumlident.  Ibi  tandem  conclufa  Mona- 
fterii  pax  finem  armis  atque  hoftilitati 
impofuit. 


Craen  ,  &  Ilaac  Volraar  jurisconfulti ,  & 
confiharii  Auls  Imperialis.  NomineRe- 
gis  Hiipaniarura  adfuere  Cafparus  de 
Bracamonte  &  Gufman  ,  Comes  de  Pen- 
neranda  ,  Lo|:>elius  Zapata  Comes  dc 
Walthor  :  Jofephus  de  Beggaim,  Epifco- 
pus  Sylva:duccnfis,  atque  Eledus  Archie- 
pifcopus  Caraeracenfis,  quiduoMona- 
fterii  diem  extremum  obiere:  Didacus  Sa- 
viedra  Eques  ordinis  S.  Jacobi  >  &  poftrc- 
£eeee  3  moi 


iC^^. 


1648. 


i6^B. 


mpAntonius  Bruin  yurirconfukus ,  o- 
mnes  Regii  coniiliani.  Ex  parte  Regis 
Galliarura  aderant  Henricusde  Orlcans , 
Duxde  Longeeville,  &  Princeps  Regii 
fanguinis :  claudius  de  Mefmes  ,  Co- 
mes  de  Avaux ,  antehac  ad  Rempubli- 
cam  Venetam  ,  Regelque  Suecise  &  Po- 
loniseLegatus  :  AbclServien  Comesde 
h  Roche ,  confiliarius  Regius :  &  Jo^"^- 
nes  de  la  Barde ,  Baro  de  Marolle :  No- 
mineR,eoniSuecia:  |oannes  Comes  O- 
xenil:irna,Baro  in  Kymitho; Joannes  Ad- 
ler  Salvius ,  ambo  Regii  coniiliarii ,  & 
Scherinus  de  Rofenhan,  Gubernator  O- 
ftrogothia^.Pro  regno  Lulitani2,Francir- 
cus  de  Andrada ,  &  Ludovicus  Peecita 
de  Caftro ,  arabo  ex  interiore  coniilio , 
&  alias  ad  Regem  Magna:  Britannia:,  at- 
que  in  Hollandiam  ik  Galliam  Legati. 
ProEleftore  Moguntino,  Hugo  Eber- 
hardusComesa  ScarfFenftein ,  Eccleiia- 
rum  Metropolitana;  Trevireniis&  Mo- 
guntineniis,&  Cathedralis  Wormatienils 
Canonicus :  Henricus  Bramfer  Barode 
Rudesheira;Nicolaus  Georgius  Reigers- 
peraer  ,  Eques  &  Vice-CancelLirius : 
Joannes  Adamus  Krebs,&  Petrus  Braum 
Jurisconfulti.  Pro  Eleftore  Colonienti , 
Francifcus  Guilielmus  Epifcopus  Ofna- 
brugenIis:Theodorus  Adolphus  de  Reck, 
Prspoiitus  Padcrborneniis :  Arnoldus  de 
Landsbcrgh :  Thcodorus  Hermannus  a 
Merfelt ,  Cancellarius  Monafterieniis , 
&  Petrus  Bufchman  Jurisconfultus  & 
Cancellarius  Paderborneniis.  Pro  Ele- 
ctore  Treverenfi ,  Hugo  Fredericus  ab 
Eltz ,  Canonicus  Moguntinenfis  &  Tre- 
vireniis_:  Joannes  Anetanus  Cancelia- 
rius  :  Joannes  Theodoricus  Bruv/erius 
OfEcialis,&  Hermannus  Adolphus  Sche- 
rer  Jurisconfultus.  Pro  Eleflore  Bava- 
rias ,  Georo-ius  Chriftophorus ,  Baro  de 
Haflang,  Aulse  Bavancsc  Marefcallus : 
&  Joannes  Adolphus  Krebs  Juriscon- 
fultus.  ProEIeftore  SaxonisE,  Joannes 
Erneftus  Piftorius ,  &  Joannes  a  Leube- 
ren  Coniiliarii  intimi.  Pro  Eledlore 
Brandenburgico  ,  Joannes  Comes  de 
Sain  &  Witgenftein:  Joannes  Frederi- 


loannis  Clwveri  "Bfitomes 

c\-v.  de  Lewen  ,  Baro  de  SchonFelt ,  Fre- 
d.ficusab  Heiden,  Joannes  Portman- 
nus,  Petrus  Fritz,  &  Joannes  From- 
holt  Jurifconfulti.  ProEleftore  Palati- 
no,  JoannesStreufF,  &  Joachimus  Ca- 
merarius  Conliliarii.Pro  DuceSabaudias, 
Claudius  Chabor,  Marchio  SMauritii 

& 


aliasin  Ano-Iiam  &  Galliam  Legatus 
Francifcus  Bileiiia  Jurisconfultus.    Pro 
DuceMantuano,FrancifcusNerIius.Co- 
mes  Valderii  ,   &  Hieronymus  Comes 
Sannazarius   &  Senator  Montisferrati. 
PromacrnoDuceHetrurise ,  Athanalius 
Rudolphus  ejus  in  Aula  Csefarea  Orator. , 
Pro  Foederatis  Belgii  Provinciis ,  Bar- 
tholdus  a  Gendt:  Joannes  a  Matenes:A- 
drianus  Pauw :  Joannes  de  Knuyt :  Got>^ 
hardus  a  Rheede  :Francilcus  Donia :  Gui- 
lielmus  Ripperda ,  &  Adrianus  Klandt : 
Pra^ter  hos  c^eterorum  Imperii  Princi- 
pum,  Comitum,  Baronum,  &  Civitatuni 
liberarum  Legati  magno  numero  adfue- 
re.  Pace  igitur  perfecla  mox  adomnes 
exercituumprasfeftosnunciide  ea.  miffi 
funt,  jufTumque  ab  armis  abifineretur. 
Deinde  de  miilione  militum  ,    confe- 
rendaque  pecunia  ,  &  reftituendis  op- 
pidis  ,    cxterifque  qus;  in  inftrumento 
pacificationis  fancita  erant ,  eiKciendis  , 
ferio  agi  ca;ptum  eft.  Eam  in  rem  nova 
conventio  ,  Norimbergam  inftituta  eft 
inter  fupremos  exercituum  prsfeftos,  & 
Leo-atos  primariorum  Principum.   Quid 
ibi  tranfadlum  fuerit  Leftorfequenti  li- 
bro  poft  inftrumenra  pacis  inveniet.Quo- 
niam  vero  ea  tra£latio  prxter  omnium 
opinionem  tardius  procedebat  ,    prin- 
cipio  placuic  ,  ut  exercitus  per  omnes 
Imperii  provincias  diitribuerentur.Obci- 
gerunt  in  ea  diviiione  Imperiali  excrcitui 
Bohemia  csterxque  hxreditaria;  C^faris 
provincis.  Bavariciper  Bavariam&  vi- 
cinalocadiftributi  funt.  Sueci  per  reli- 
quos  imperii  circulos  viritiraautmani- 
pulatira  in  Hofpitiaper  pagcs  atque  op- 
pida  difpoiici.   Paucas  urbes  Imperiales 
hoc  militarium  hofpitiorum  onus  pecu- 
nia  redemerunt. 

Sub  idem  tempus  Vladiflaus  IV.  Polo- 

nias 


1C48,. 
Varin. 


ipfa  prope  Varfavice  mcxnia  popiilabimdi 
excLirrcbanc.  Eo  magis  ad  hovi  Regis 
elcftionem  propcratum  ,  cpx  dcmum 
mcnfe  Novembri  fclicibus  aufpiciispe- 
raila  eft.  Creatus  igitur  confenfu  o- 
mnium  Joannes  Calimirus  Vladiflai  fra- 
tcr  ,  quemanteannos  paucosex  Socie- 
tate  Jefuaflumptum ,  PontifexCardina- 
lem  fecerat.  Sub  hxc  comitia  reg;ni  cele  - 
brata  fiint ,  auditique  Legati  Cofacco- 


HifiorkrumLiLX/II.  ^ppefidix.  775 

nia:  Rcx,  rcbus  luimanis  cxccrtit ,  co  ma-  |      IntcrhxcmajrnxBritannia:  Rcx  Ca-    ^^'^^- 
jorcregnidamno ,  quod  pauIoantcDu-    rolusciviliummotuum  intcitina  dinidia  /"^„^* 
ce  Bogdano  Ciimiclnicio  ortum  a  Cofic- '  fuo  fmguine  aut  h'nivit,aut  incepit.  iNam  'futjpU. 
cis  bcllum  ,  obicu  R.cgis  in  manifcftam    capto  iiti  anto  mcmoravimus  Oxonio  ,  ciam 
dcfcftioncm  ciupit.    Focdum  id  atquc    cum  Rcx  ad  caftra  Scotoruni  defpcrata ^^i"- 
atrox  intcrregnum  imn-ianitatc  Cofac-    omnidcfenfioncprofun-ifTet :  Scotiacce- 
corum  fuit.  (^i  adfcitis  ia  focictatcm    pta  pccunia  Rcgcm  Anglicanas  militia: 
Tartaris    Pr.rcopcnlibus    Boril1:hcncm  •  primoribus  tradiderunt ;  ea  U-gc  utho- 
trans2;rcfii  mag-nis  cladibus  provincias  \  neltis  cum  illo  conditionibus  tranliae- 
Polonicas  miplcvcrc.  Nam  cxfo  apud  ;  rcnt ,  cumque  m  reonum  &dignitacemi 
Conftantinoviam  Polonico  cxercitu,  ad  i  reponerent.  Rexabcxcrcitu  Anglicano, 

ejufquefupremo  pra^fcfto  Thoma  Farfa- 
xio  lummo  honore  acceptus  cft.  Atque 
inde  apud  Vcftem  Infulam,  in  arcem  Ca- 
resbroch  in  cuftodiam  dacus.  Ibi  cum  ini- 
cio  magnifice,  &  proxime  libercacem  ha- 
berecur  ,  paulacim  camen  arftius  ac  diffi- 
cilius  haberi  cospit.  Incerim  Londini  iii 
Parlamenco  Regio  de  refticutione  ipfius 
&  condicionibus   pacis  agebacur.  Qua; 
dum  fere  ad  exicium  perdudla:  efTencj  re- 
rum  quicum  aliaatquealirpeccrent,  quse  ;  pente  primores  Milicia;  in  quorum  po- 
ia  Rcgni  Polonix'  ac  nobilicacis  gravilli-  i  teftace  Rex  erac ,  nihil  minus  quam  refti- 
mumpra:judiciumcederent,nequeinte-    tucionem  ejus  defiderances ,  traclacioni 
rimabarmisdefifterent,  merico  rejefti  ^  huicincercedunc,obIacoquelibeIIoquem 
lint ;  Decrctum  deinde  in  eos  bellum  ,    miiltis  in  Rcgem  criminacionibus  reftr- 
confliicucapecunia,  auxiliaqiie  quibusge-  ,  feranc,  vocari  illum  in  jics  &  cognofci 
rerecur,  &  adminiftracio  ipfiiis  Regi  per-    de  criminibus  ipfius  poftulanc.    Summa 
miiri.  Quodquomododeinceps  gcflum    accufacionis  erac  ,  incefl:ina  accjue  atro- 
fit,  in  fequencibuscompendio  memora- |  cis  belii  invidia  ;  quod  ille  concra  le-    ^^i?* 
bicur.  Menfe  Julio  ejufdem  anni  Ferdi- ,  ges  parrias,  quibus  eciam  Reges  tene- 
nandusIII.Imperator ,  adfecundas  nu-  i  rentur,  temcre&  crudeliter  concra  in- 
pcias  cranfivic ,   duda  in  macrimonium  :  nocences  fubdicos  fufcepillet ,  nulla  alia 
Maria  Leopoldina  pacrui  fiii  Leopoldi    de  caufa  nifi  uc  vimacqueauchoricacem 
Comicis  Tyrolenfis  ,  &  Claudias  Princi-  (  Parlamenci  opprimeret ,  quo  ipfe  quafi 
pis  Hccrurias  lilia.   Breve  id  macrimo-    frenofolucusin  opesacqueanimosfubdi- 
nium  Ca^fari  fuic.   Augufta  anno  infe-    corum  dominarecur.  Hinc  fijspocencise 
quente,  rnenfeAuguftopoftquamfilium    flabiliends  graves  contribuciones  exc- 
enixa  eilet ,  eodem  adhuc  die,  magno  \  giile,   perEpifcopos  novas  ceremonias 
Aulxtocius  luftu,  facorepentinoexcin- I  ac  ricus  Papii^icos  induxiffe  in  Eccle- 
guicur;  incercumincurianeobftecricum,  i  fias  j  Germanos  equices  ,  pedicesHiber- 
an  occulcopuerpenimorbo.  Infancino-i  nosper  urbesacqueoppida  veluc  iil  prx- 
mina  data  Ferdinandus  Carolus  Jofe- I  fidiiscollocafre:  In  HiberniaCacholico- 
phus.  Cxfar ,  nepr^efenciafunerisaegri-  |  rum  deleftus  habuilie:  A  Reo-e  Dania: 
tudinem  animi  inrenderec  ,  de  coniilio  i  aliifqueexcernis  arma,  equos,  auxihum 
Medicorum  Vienna  Eberftorphium  re-  I  peciviffe :  ibllicicaile  exercitum  Anglo- 


ceflic.  Exequias  folennibus  ccrem.oniis 
prasfenteEIeonoraAuCTuflia,  viduaj  Epi- 
fcopus  Viennenlis  percgit. 


rurn,  Scotorumquepretio;  Illius  urbem 
Loiidinum  diripiendam  ,  his  quacuor 
provincias   Aquiionates   rep-no  Scociae 

adjun- 


ll^ 


loannis  ClHveriEpitomes 


i€^^. 


Mtitatit 
Jfatus. 


adjungcndas  promififle ,  li  ad  Parlamen- 
ti  exitium  fccum  confpirarent.  Caste- 
rum  cum  ad  libellum  a  Parlamento 
non  refponderetur ,  Farfaxius  &  Crom- 
vellius  Anglicani  exercitus  fuprerai , 
cum  exercitu  Londinum  advolant ,  oc- 
cupataque  urbe  cjuotquot  faftioni  eo- 
rum  adverfabantur  e  Parlamento  eji- 
ciunt  ,  novofque  inde  fenatores  ,  & 
fuarum  partium  fubftituunt.  Indepen- 
dcntes  plerofque  ,  &  Regis  guberna- 
cionis  ofores.  Ex  his  deinde  &  militia: 
anteiignanis  novum  Juftitiaj  tribunal 
conftituitur  cjuod  de  Rege  cognofceret. 
Ita  inftituta  aftio  ,  in  qua  reus  ab  ac- 
cufatoribus  judicaretur,  quas  quem  exi- 
tum  habitura  eilet  ,  jam  facile  erat 
omnibus  divinare.  Nihil  interim  Sco- 
tici  ,  aut  confcEderati  Belgii  ,  alio- 
rumque  Principum  Oratores  ne  ad  dif- 
ferendum  quidem  judicium  valuere.  Rex 
ad  novum  tribunal  citatus  ,  adduduf- 
que  Londinum  per  cuftodias  militares , 
dum  refpondere  ad  objefta  ,  Judicef- 
que  illos  agnoftere  dedignatur ,  fefti- 
nata  fententia  tanquam  Tyrannus  & 
hoftis  patriiE  ,  qui  nefario  bello  Rem- 
publicam  petiviflet  ,  ad  fupplicium  ca- 
pitis  condemnatur.  Triduum  compa- 
rando  ad  mortem  animo  Regi  datum 
eft.  Quo  exadro  ,  nona  Februarii  die 
anno  milleiimo  fexcentefimo  qaadra- 
nono  damnatus   Rex  in  ferale 


fpedlaculi  immanitatem ,  cum  omnfum 
nationum  ,  etiam  maxime  barbarorum 
animis  ,  inditus  fit  amor  iu  Reges  & 
Principes  fuos  ,  ac  quafi  congenitus , 
quorum  non  modo  majeftatera  invio- 
labilem  ,  fed  etiara  opibus  &  fanguinc 
fubditorum  ftrenue  propugnatam  ,  o- 
mnes  omnium  gentium  hiftorix  teftan- 
tur.  Hunc  exitum  habuit  Carolus  Pri- 
mus  ejus  nominis  Rex  MagnseBritan- 
nia; ,  inter  tragicas  fortuncE  exempla 
omnibus  retro  iarculis  memorandus. 
Natus  eft  fub  initium  anni  fa^cularis 
MDc.  Patre  Jacobo  VI.  Scotis  atque  ii5-f§. 
Anglise  Rege  ;  matre  Anna  Frideri- 
ci  11.  Rcgis  Daniaz  filia  Anno  mdc 
XXV.  poft  mortem  Jacobi  regna  patris 
adeptus  eft ,  duxitque  in  uxorem  Hen- 
ricam  Mariam  Henrici  IV.  Regis  Gal- 
liarum  filiam  cum  qua  fcccundum  illi 
&ftabile  matrimoniumfuit.  Filiosduos 
natu  majores  ex  Anglia  ,  ingravefcen- 
tibus  indies  turbis,  fecuritatiscaufa,  in 
Galliara  ad  matrem  remifit.  Illi  erant 
Carolus  Princeps  Wallia;  ,  &  Jacobus 
Dux  Eboracenfis  ,  filia  irxajor  Principi 
Orangio ,  ut  fupra  retulimus ,  in  ma- 
trimonium  collocata  eft.  Duo  adhuC 
pr;£terea,  exliberis,  nifallor,  in  An- 
glia  poft  mortem  Patris  remanlere.  Por- 
ro  trucidato  Rege ,  in  bona  ejus  ami- 
colqueneultores  fupereflent ,  pari  cru- 
delitate    f^vitum  eft.    Duo   filii  Caro- 


geiimo 

&  fanauiiurium  theatrum  ,    quod  pa-    lus   &  Jacobus  eorundem  judicum  de 

lam  ante  Palatium  Regium  exftruftum 

vifebatur  ,    armatis  legionibus  circum- 

datum   producitur  ,   atque  ibi  a  duo- 

bus  larvatis    lidoribus  ,    raore  Angli- 

cano  fecuri  percutitur.    Pauca  ad  cir- 

cu^^mftantes  in  theatro  prolocutus  eft. 

Teftatus  fibi  innocenti  vim  fieri  ,    rc- 

mittere  tamen  noxam  adverfariis  fuis , 

&  precari  Deum  ,    ut  morte  fua  tran- 

3uillitas  regno  redeat.  ProfefTus  dein- 
e  eft  fe  in  ea  Rcligione  &  Ecclefia 
inori  quam  Rex  Jacobus  ,  pater  ejus 
ordinaviflet  ,  quamque  ipfc  femper  de- 
fcndendam  fufcepiilct.  Mirum  eft  du- 
KvifTe  Ansilorum  oculos  in  tam  atrocis 


creto  hoftes  patria:  denunciati ,  &  re- 
gno  perpetuura  abftinere  jullifunt.  Dux 
Hamiltonius ,  Comes  HoIIandi^e ,  My-  Mutatto 
lord  Cappelius ,  aliique  Regiarum  par-  /^^f"'' 
tium  ,  qui  in  poteftate  judicinn  erant , 
fecuri  percuffi.  Regia  dein  gubernandi 
ratio  fublata  ,  edifSumque  fub  mortis 
pcsna  ne  de  reducendaeaageretur.  De- 
niquc  ut  apud  populum  fpeciofum  Im- 
perii  nomen ,  res  vero  ipia,  ac  potcn- 
tia  penes  paucos  faftionis  Principes  ef- 
fct ,  Superior  Domus,  quaj  primum  Par- 
lamenti  mcmbrum  conftituit  ,  atque 
ex  Proceribus  Reani  conftat ,  per  edi- 
dlura  tollitur  j    abrogata  illi  deinceps 

orani 


I 


Re!  Hi. 

kerni». 


Iltfloriarum  Lth 

omniaiithoritare  conrulcndi ,  dcfinicn- 
diqiie.  Ica  fummainipcriiad  infcriorcm 
Domum  ,  qux  capita  populorum  ,    ac 
Legatos  Civitatum  complcfticur  ,  dcvo- 
lutacft.  Exhis  dcledri  cjuadragnitacon- 
ftituendx  ,    gubernandxquc  nova:Rei- 
publicx.  Id  confilium  Status  appcllatum 
iijxo.      ^^  »   ejufque   Princeps    confticucus  cft 
Olivarius  Cromvellus ,   incxercitu  An- 
glicano  Legacus  Farfaxii.    Mulca  mox 
z\  arbicrium  ipforum  ,  in  Ecclcfiaftico 
ac  Policico  ftacu  commucaca.  Fraftum 
fiaillum  rcgium.    IniiCTnia  eius  dcjefta. 
Bona  ac  chelaurus  regius  m  nlcum  reda- 
£la.  Cufa  nova  moneca  cum  hoc  ciculo  : 
B,efpublica    Anglicma.   Editum   deindc 
in  vulgus  fcripcum  nomine  Parlamen- 
ti ,   quo  caufa;  rcddebancur  quare  pu- 
nitus  Rex,  &  Doraus  Parlamenti  ma-  ; 
jor  abrogata  efltt ,  &  quantum  dein- 
ceps  Reipublicaj  intereiret  ,    non  ab  u- 
no  ,    fed  a  populo  gubernari.     Quibus 
oranibus  expcditis   Cromvello  e.xpcdi- 
tio  in  Hibcrniam  decernitur.  Farfaxius 
ad  promovenda  novi  Regirainis  aufpi- 
cia  Londini  reliflus.  Ordinata  in  bel- 
lum  Hibernicumcentum  &  qumquagin- 
ta  millia  librarum  Sterlingarum ,  qua- 
rum  finguls  quinos  fere  thaleros  Impe- 
riales ,  aut  paiilo  amplius  faciunt,  Cum 
hac  pecunia&  decem  millium  exercitu  , 
magnoque  numero  Nobilium  ,   Regia 
pene  magnificencia  Cromvellusin  Hi' 
berniam  profeftus  eft.  Et  fclix  illi  pri- 
ma  hsc  expeditio  fuit.  TSIam  Marchio 
Ormundus  Cathohci  &  R<^gii  exercitus 
Dux  uno  alteroque  praslio  profligatus 
Campo  exceflit.   Inde  Dublinum  quod 
caput  illius  cxpeditionis  fuerat ,  oblidio- 
neliberat.  Id  oppidum  eft  inter  prima- 
ria  Hibernias,  Archiepifcoparu  ,  &  Pa- 
latio  Rcorio  inl^iffne,  fituimprimis  amoe- 
no  ac  permunico  ,    juxta  fluvuim  Lil- 
fium  5  haud  procul  mariquod  Ano;liam 
atque   Hiberniam  interfluit    Atque  id 
jam  diu  Ormundus  circumfederac  C'uod 
fi  tum  quidcm  Angli  amiliflent ,  faci 
le  potuillent  totalnfula  prohiberi.  Eft 
xCAa,    enimillucex  Angliaia  Hiberniam  tra- 


XI II.  zyfppeKdix.  777 

jc6lus  procommouus ,  S<  ftatio  navibus 
prxfcrcim    militaribns  tutiflima.   Re- 
gio  vero  omnis  rcrum   neccflariarum 
copiiabundat ,  prxtcrquam  lianorum  , 
inquorum  viccm  carbone  foHili,  quem 
co  cx  Anglia  naves  dcfcrunt  ,    utitur. 
Itaquc  adfuicpericlicantibus  in  tcrppore 
Cromvellus  :    fccutxque  libcracioncm 
Dublini  urbes  permulcx;  alia:  vi ,  alia: 
dedicione  ;    alia;  etiam  ne  vim  experi- 
rentur  (ponte  defperato  omni  auxilio  iti 
poteftatem     Anglorum    conccdcbant. 
Cxterum  Scotos" ha^c  ab  Anglis  in  Re-  in  Scoii* 
gem  fuum  inftituta  adiio  graviflime  of-  CnroUfi- 
fendit ,  nam  renunciaca  confeftim  pace  ,  ''"■'  ^^* 
&  fi  bello  infelice  utebancur ,  csfo  ca-  f  j'^'^'^ 
pcoque  duceeorum  Marchione  Hamil- 
tonio  ,  tamen  non  deferendum  Regem, 
f.d  propugnandum  omni  ope  d.creve- 
re.  Poftquam  vero  res  eo  perdutlra  eft  , 
utcmanibus  hoftiumeripi  non  pofTct , 
ipfi  eodem  prope  tempore  quo  de  capite 
Regis  Londini  agi^batur  ,    convocato 
Edenburgi   concilio ,  Carolum    filium 
Regem   renunciant.    Legatofque  mox 
in  Hollandiam  expediunt ,  ubi  tum  Ca- 
rolus  Princcps  Wallix  morabatur ,  qui 
eum  adcapeflendum  regnum  ,  &  vindi- 
candam    Patris  mjuriam    hortarentur. 
Carolus  audita  Patris  morte  Regium 
titulum    mox    ufurpavit.    Indc  Braedse 
cum  Legatis  Scoticis  diucoUbcutus  prs- 
euntes  illos  tandcm  in  Scotiam   fubfe- 
cutus  eft  ,   feliciccrqueeo  appulit  paulo 
poft  quara   Montrohus   Regiarum  co- 
piarum  Dux  Edenburgi  capitis  fupplicio 
aflSceretur. 

Dum  hsec  in  Eritannia  gerunturEle-  jr^^f,^;^^ 
dlor  Colonienfis   Ferdinandus ,  idem-  ah  Ele£i. 
que  Princeps  &  Epi.^copus  Leodienns,  Cobn.ad 
urbem  Leodium  jam  diu  rtbellem  ac  obfe.]i:iur,i 
refradlariam  viatquearmis  ad  ofScium  ''«'%"'*''• 
corapulit.  Cum  enim ,   ut  fupra  ind.ca- 
vimusplebs  fine  uUa  rcverentia  Princi- 
pis  Confularia  cornitia  invafiflet ,  res  eo 
deraum  per  licenciam  paucorum  perdii- 
(fta  eft  ,  ut  cxcufTa  omni  erga  Principem 
obedientia,  fefe  in  libsrtatera  aflerere, 
aut  certealterius  dominationi  fubjicere 
F  f  f  f  f  nice- 


jn^  loanni^  Cluveri  Bpitom^s 

niceretur ,  n;im  &  Lcgatos  in  Galliam 
miferant ,  &  a  fosderatis  Belgii  Ordini- 
biis  auxitium  crcbroacfollicite  petebant. 
Jamque  Confulcs  &  Magiftratus  eje6to 
fupremo  Juftitix  tribunali  Regalia  Prin- 
cipis  ufurpabant ,  libique  in  cives  Jus  vi- 
tx  ac  necis  arrogabant  ,  aliaque  multa 
qux'  fupra  potetlatem  ipforum  erant , 
impune  &  ferociter  defignabant.  Prin- 
ceps  nihilintermittebat  uc  res  lenibus  re- 
mediis  componeretur.  Ad  extremum 
cum  nullis  rationibus  quicquam  profice- 
ret ,  ipfe  eo  proficifci ,  &  rem  turbatam 
fua  prcsfentia  ad  tranquillitatem  reduce- 
re  conftituit.  Id  fadlum  anno  fuperio- 
re,  men(eJulio,quoPrinceps  uaa  tan- 
tum  eqiieftri ,  &  altera  pedeftri  cohorte 
ad  fui  corporis  cuftodiam  comitatus  Bon- 
na  Vifetum,quod  haud  procul  Leodio  di- 
ftat,  contendit.  Ibi  celebratis  Ordinura 
Comitiis  ,  evocatifque  Canonicis  Ca- 
tliedralibus ,  (quorum  tamenpauci  cum 
Decano  ^Egidio  a  Bocholts  nefcio  quam 
ob  caufam  evocanti  Principi  paruere.) 
de  ftatu  perturbato ,  &  reducenda  Patria; 
tranquillitate  deliberavit.  Interim  ele- 
ai  funt  novi  Confules  Petrus  Wilmar 
cereviliarius  ,  &  Waltherus  Hennet 
Pharmacop^eus.  Eaeleftiocum  de  mo- 


JC4.5.  re  Principi  lignificari  deberet  ,  nihil 
eJLifmodi  fa«aum  ,  contra  veroingruen- 
te  jam  nofte ,  feftiva  machinarum  explo- 
fionevelutde  Principe  triumphatum  eft. 
Vifum  nihilominus^  Ordinibus  patrix 
optimum  tranquillitatis  remedium  prx- 
fentiam  Principis  fore.  Nam  ita  cffein- 

efra- 


liter^  ex  urbe  a  CailCellano  ad  Princt- 
pem  fcripts ,  quibus  nunciabat ,  Con- 
mles  ei  lignificatum  velle  ,  direfta  ef- 
fe  in  Frincipem  ac  coraitatum  ejus  tor- 
menta  bellica  fi  urbi  appropinquaret , 
vim  infuper  trium  aut  quatuor  millium 
armatorum  emittendam ,  utvenientem 
aditu  prohibeant.  Proindemonebat  Can- 
cellarius  ulterius  ne  progrederetur,  fe- 
que  ac  fuos  evidenti  penculo  ,  &  ur- 
oem  ultirais  calibus  ne  exponeret.  Ur- 
bem  totam  cfle  in  armis  ,  per  omnes 
vicos  &  compita  difcurrere  veluti  fu- 
riofbs  ,  raaximeque  turaultuari  apud 
portam  qua  Princeps  intraturusfit,  au- 
ditsibidem  impune  voces  mortem  at- 
que  omnia  extrema  Principi  &  comi- 
tatui  ejus  comminantium.  Nunciatum 
pr^terea,  navigium  onerarium  ,  quod 
vehendis  Principis.  impedimentis  adver'- 
fa  Mofa  prxmeaverat,  in  confpeftu  ci- 
vitatis  reCTredi-&  defcendere  juffum , 
nifi  expilari  mallet.  Princeps  ad  ea  im- 
motus  nihilominus  perrexit  pra;miffb 
interim  exconfule  Vifetcnie  Maretio 
qui  certiora  referret.  Is  male  a,  cufto- 
dibus  portarum  habitus  atrociora  ex 
vero  retulit.  Simul  adferuntur  aliae  li- 
terse  a  Cancellario  quibus  priora  con- 
firmabantur  ,  non  portas  modo  ,  (<i& 
&  animos  Leodienfium  Principi  clau- 
fos.  Jamque  initium  csdis  ab  egref- 
fis  Leodienfibus  faftum  fiierar.  Tum 
Priuceps  tanto  rebellium  furori  ceden- 
dum  ratus  ,  converfo  itinere  Vifetum 
redut.  Et  mox  Hujum  conventum  Or- 
dinum  Patrije  edixit  ;    atque  eo  Capi- 


genia  Leodienfium  ,   ut  quam  prxlra     --.-    /.      i.  -  >■ 

d:i&  contumaces  in  abfentes  Principes    tulum  Leodienfe,  cui  ipfe  inurbeadef- 
fint,  tam  prompto  obfequio  prasfentes  'fe  prohiberetur  tranftuhr.   Huic  autern 


reverantur.  Igitur  Princeps  die  decima 
Augufti  ,  comitante  fola  equeftri  cu- 
ftodia,  &  aliquot  Patris  nobilibus ,  ac 
majore  Scabinorum  numcro  ,  Vifeto 
Leodium  difcedit  pacato  agmine ,  Pra:- 
mifTo  in  urbem  Cancellano  qui  Confu- 
les  de  adventu  fuo  doceret.  Cum  ad 
pagum  Herftallium  ,  qui  Brabantina; 
ditionis  eft,  atque  ad  Principera  Oran- 
fpeftat  perveniflet  ,   adferuntur 


o;iura 


KJ^S^o 


V 

,3 


Tranftationi  Decanus  &  pauci  Canoni- 
ci  cum  Magiftratu  urbano  refragaban- 
tur.  Decanus  haud  mulro  poft  ex  vul- 
nere  femori  cafu  inflido  moritur.  Iii 
cujus  defundli  locum  a  Capitulo  jam 
divifo  ac  diffidente  duoeliguntur,  Ma- 
ximilianus  Henricus  Coadjutor  Colo- 
nienfis  ,  &  Arnoldus  a  Leeraedt ,  hic  a 
paucis  qui  Leodii  remanfer^nt ,  &  Tran- 
ilationi  Capitulari  adverfabantur  ,  ille 

a  majore 


J-JifloYtarHm  Lih. 

amaiorc  aC  faniorc  partc,  quxcvocan- 
tem   PriiKipcm  Hujum  kcuta  hicrat. 
Poll  hxc  Princcps  Bonnam  rcvcrliisclt. 
i6«.      M.iailirarus   vcro  Leodieniis  ac  pauci 
refr^dlarii   ia  fua    porro    contumacia 
percTcbant.    Itaque  Princcps  cum  nullis 
ampims  rationibus  ,  aut  lenibus  reme- 
diis  locus  elTet,   habito  conii  lo  cum 
Capitulo  Cathedrali  ,  Sc  ordinibus  Pa- 
tri^ ,  vi  eos  ad  officium  compellere  dc- 
crevit.   Acque  ad  eandem  rcm  Coadju- 
torem  Colonienfem  ,  ac  jam  etiam  De- 
canum  Lcodienfcm.Hujum  cum  paucis 
copiis  fub  Cratzio,  Voliio    &  Schrot- 
2io  Tribunis  prcemifit.  Vemt  isHujum 
hoc  anno  menfe  Julio  ,   pubhcatoque 
edifto  nomine   pnncipis    veniam   an- 
teaftorum  omnibus  concedit,  exceptis 
quinque  aut  iex  e  magU^ratu  ,  &  pau- 
cis  eorum  confortibus  ,  cum  aucem  us 
nmltitudo  pariuii  commovcretur  ,  tri- 
bunis  neaotiura  datum  ut  arces  aliquot 
circaurb°moccuparent,  ex  nlquecon- 
filia  &  aftiones  oppidanorum  oblerva- 
rent.  Literim  prope  erat  diesDivo  Ja- 
cobo  Apoftolo  facer,  quo  anniiacrean- 
dorumConfulum  comicia  celebrantur. 
Is  dies  jam  ab  annis  aliquot  magno  tu- 
multu  aaitatus  fuerat ,  dum  Itudia  Ci- 
vium  pro  hac  aut  lUa  parte  nitentium 
in  diverfa  trahuntur.   Itaque  nonnulli 
fpem  conceperant  motus    aUcujus    in 
civitate  ab  lis  qui  fub  obfequio  Princi. 
pis  remanebant  ,   ufuris  forte  propin- 
quo  fubfidio  militarium  copiarum.    In 
eam  rem    intentus  Tribunus   Schrot- 
zius,  ipfe  patria  Leodienlis  ,  &  inge- 
nii  fuorum  gnarus  eo  die  copias  uiftru- 
fta  acie  e  munitionibus  fuis  m  confpe- 
aum  civitacis  educit.  Atque  ibi  aliquot 
horas  conliftens  fpem  ex  propinquo  au- 
dennbus  oftentabat.    Sed  Leodienfes  in 
objcftas  copias  e  tormentis  bellicis  a- 
criter  fulminabant.  Qua  clade  quinque 
cqui  &  duo  equites  difcerptifunt.  Cum 
autem  aliqui  ad  pellendos  inde  hoftes 
erupiffent  ,   ii  ica  excepti  funt ,  ut  to- 
ta.  urbe  terrorem  fpargerent  inter  hxc 
taraen  eiedtio   procefiit.    Creati  funt 


XJJJ.  aAppendix.  77!> 

Conlules  Bbville  ,  &  JaCobus  Hcnnct . 
frater  WilhelmiquiannofupcriorcCon- 
fulatum  gcffcrat ,  urbis  partcs  fcqucba- 
tur  totus  fcic  traftus  hcoralis  MofK , 
qui  Hujum  ac  Lcodium  interjacct ,  ac 
dcin   quatuor  p.igis  propinquiores  ur- 
bi  qua  Germaniam  refpicit ,  SanftiRe- 
macli  ,   Jupilia  ,  Fleron ,  &  Chainee. 
Crebris  mterim  eruptionibus  licet  in- 
Eiuftis  ,    &  cum   aliqua  iemper  crum-    154.3. 
pentium  clade ,  contumaciam  indies  ma- 
jorem  teftabantur  Leodienfes ,  &  vana 
fubiidiorum  fpc  ,  qux  in  proximo  elie 
fina-ebant  ,-   credulx  plebi  illudebant  ; 
DirailTo  uerum  Perottio    in    Galliam. 
qui  feftinationem  auxiliorum  follicita- 
ret.    Sed  Baro  de  Wagnee  Eullionenlis 
Ducatus  Gubernator  a  Principibuspne- 
miflus  miilionem  Perottii  irricam  effe- 
cit.   Neque  enim  Rex  ac  Regina  Gal- 
ha:  cocrnira  Leodienfium  in  Principem 
fuum  irreverentia  ,  ac  manifefta  rebel- 
lione  dio-nos  Duxerant  ,    quibus   auxi- 
hum  impenderent.  Sed  hasc  callide  Cori- 
fules  diffimulabant  j  aut  quia  nihilomi- 
nus  fperabant    fe  aliquid  exoraturos  , 
continuo  plebem  fpe  auxihorum  brevi 
affuturorum  fuftentabant.  Nulla  intenm 
fafta  mentione  quomodo  cum  Pnncipe 
in  (rratiam  redirent ,  autpacemactran- 
quiTlitatem  Patrias  reducerent.  Intermi 
Generalis    vigiliarum    prxfedlus   Otto 
Chriftophorus  Sparr,  cura  CircuU  Weft- 
phalici  copiis  ,  &  duobus  mortariis ,  ac 
duodecim  tormentis  bellicis ,  omnique 
necelTario  apparatu  juffu  Principis  ad- 
venit.  Et  nona  Augufti  die  Vifeti  cum 
Coadjutore  Maximiliano  Henrico  ,  ac 
cceteris  tribunis  collocutus  ,   fenatum 
militarem  habuit.   Ibi  decretum  ,  quo-        » 
niam  nullum  alias  remedmm   fuperiit , 
ut  arma  in  Rebelles  expedirentur._  At- 
que  ut  inicium  fieret  a  pagis  urbi  cir- 
cumpofitis  ,    fine  quibus  ad  ipfam  per- 
vcniri  non  polUt.  Id  negotium  Gene- 
raUs  Sparrius  prxfeftus  expeditionis  m 
fe  fufcepit.    Qui   receptis  ad  fe  Crat-    i^-.^. 
zio  &  Schrotzio  tribunis   ac  trecentis 
quosiUiadduxerant,  equitibus ;  reliquis 
^    ■•-  Fffff  2  cura 


7S0  loamli  Cluveri  Bpitomes   ■ 

cum  TribunoVoflio  trans  Mofam  reli-    tti,  infigne  Confulatus  ,  bono  utique 


IC45' 


iftis  ,  cum  omnibus  copiis  fuis  quse  eiant 
paulo  fupra  tria  millia ,  &  quingentos , 
Pago  Fleronio  appropinquavit.   Is  erat 
dies  Augufti  decimus.  Prsmiiit  autem 
tibicinem  qui  obfequcntibus  veniam  of- 
ferret.  Scd  iHi  Caduceatorem  hunc  male 
acceptum  pago  ejiciunt.  Tum  Sparrius 
liaud  amplius  cunftandum    ratus  tor- 
menta  aliquot ,  in  pac^um  explodi  juffit , 
ac  limul  peditatui  aggreffionem  impe- 
rat.  Qua  re  feliciter  perafta  pagum  m- 
cendit ,  rufticis  aut  castis  aut  fuga  falu- 
tem  qu^rentibus.    Atque  eodem  adhuc 
die  fub  vc/peram  ad  alterum  pagum  Ju- 
piliam  caftra  movit  ,    juxtaque    iilum 
in  vicinocolle  cumomnibus  copiisquie- 
tus  confedit.    Tum  quia  nox  immine- 
bat  inopportuna  aggredientibus  ,    tum 
utvideret  quantumanim.i  fupercflet  Ju- 
pili.nlibus,  e  vicini  incendii  (peftaculo 
iiiam  fi  perfeverarent  fortunam  asftima- 
turis.  Poftridie  milit  Sparriusin  pagum 
Sacerdotem    ex    Monafterio    Caphenii 
haud  procul  inde  diffito  ,   qui  fe  ad  id 
munus  obtulerac ,  putabarque  fe  effeftu- 
Tum  ut  oblata  venia  ab  armis  difcede- 
rent.  Jupilienfes  Sacerdotem  apudfeii- 
ne  ullorefponfo  retinuere  ;  Quod  dum 
Sparrius  prseftolatur    repcnte  nunciant 
excubitores  venire  cx  urbe  mulras  co- 
pias  auxilio  Jupilienubus.    Erat    inter 
has  Conful  ipfe  Jacobus  Hennet.  Igi- 
tur  Sparrius  expcditis  tormcntis  pagum 
apeditatu  invadi,  equitesvero  circum- 
gredi  illum  jubet.  Ibiacrisinitiopugna 
committitur.   Sed  pervicit  virtus  mili- 
tum.  Pagani  rejefti,   quique  iis  auxilio 
ex  urbe  vcnerant  iefe  omnes  in  fugam 
conjiciunt.  Qui  a  circumgreffis  pagum 
equitibus  excepti,  magna  Itrage  fundun- 
tur ,  ac  ii  omnis  equitatus  adfuiflcc ,  pau- 
cifaneadurbem  incolumcs  revertiflent. 
Cecidere  in  univerfum  fere  quadringen- 
ti ,  atque  inter  crcteros  Conful  ipfe ,  *CHii 
relifto  equo  dum  in  ipiius  Pagi  angu- 
ftiis,  &  occultiore  aditu  lilutem  qtiaz 
rit ,  a  militibus  dcprehtnfus  interimitur. 
Apud  huQC  reperta  cft  Clavis  Argen- 


ominevidorum ,  potituros  brevietiam 
urbe ,  cujus  clavem   jara  prscepiflent. 
Jupilia  dein  casiis  inquilinis  etiam  in- 
cenfacft.  Poft"hanc  clademreliqui  pagi 
depofitis  armis  fponte  ad  obcdienciam 
rediere.  Mernorabile  fuit  hoc  infortu- 
nium  Leodieniium.  Quia  in  pervigilium 
Divi  Laurentiimcidic ,  quo  dieancean- 
nura  Principem  fuurn  cuminfigni  con- 
tumelia  aditu  urbis  prohibuerant.    Ac 
Jupilienfes  in  eo  prajterea  peccaverant , 
quod  eodcm  dic  primi  omnium  puIfU 
campanarum  ,  fbcios  pagos  ad  fumenda 
arma,  &  refiftendum  Pjiacipi  concita- 
verant.  Interim  CorKTes  Itelius  de  Me- 
rode ,  &  Baro  Lindanus  jufTu  Principisr 
ex  obfequentibus   Pagis,  S.<  Condrofiis 
manum  Provincialium  adduxere  ;  ii  fere 
erant  tria  millia.  Ec  opporcune  admo- 
dum  advenicbant  ,  quia  Sparrius  pro- 
pter  paucitacem  fuorum ,   qui  in  varia 
pr^Efidia  diftrahebancur  ad  fummam  rei 
nihil  adhuc  efficere  poterat.  Ipfe  tameiv 
duodecima  Augufti  motisjupilia  caftris 
urbem  verfiis  ad  Cxnobium  Cartbufia- 
norum  contendit ;  ac  emiffis  quadrin- 
gentis  peditibus  Suburbium  Amercour 
ad  ipfas  ufque  portas  incendio  devaftat. 
Eo  die  TimpanifT:a  oppidanus  liceras  a 
Magiftratu   ad  Tribunum  Schroczium 
in  caftra  attulit ;  quarum  bcec  erac  fen- 
centia  :  Mirari  fe  facis  non  pofTe  cur 
ipfe  Pacriam  fuam  manifefto  bello  ad- 
ortus  fit  ,    cui  bello  neque  ipli,  ncque 
ulli  mortalium  caufa  a  fe  daca  fit.  Ita- 
que  pctere  ut  hujus  inftituti  fui  ratio- 
nes  cdere  non  gravetur,  quo  fiiper  iis 
cumvicinis  Re;:ribus  acPrincipibuscon- 
ferre  atque  eos  hujus  controverfijE  ar- 
bitros  poftulare  ac  conftituere  poffint. 
Deinde  rogabant  ,    ut  Confulem  quem 
captum    cfle    cxiftimabant  in   hberta- 
tem  reftitucret.     Ad  ea  Sparrius  inter- 
jeftis  paucis  di?bus  fic  rcfpondit  :  vi- 
diilc:    fe    litcras    qias    ad    Schrotzium 
dediTint  ,    &  quoniam  ipfe  caput  ex- 
peditionis  fit ,  hoc  iis  tribuni  nomine 
reipondere  j  Caufam  illati  bqlli  cfTe  ir- 

reve- 


i£4f. 


revcrenttam  ipfbrum ,  8c  in..-xcu(abilcs 
concumclias  qu.is  Principi  liio  inciilc- 
rint.    Inter    cjuas     vel    ca  maxima    (it 

3uocl  illum  anno  pioximc  lupciiorc  , 
ie  S.Laurcn:ii  (acio  ,  pacato ,  &  mo- 
dico  comitatu  venicncem  ingrcllu  ur- 
bis  armati  prohibueiint.  Iii  qua  in- 
obedientia  &  rcbcllione  ica  procrre- 
diuntur  ,  ut  nulla  hadenus  clcmcntia  , 
aut  asquis  raciombus  ad  officium  rc- 
vocari  potuerint.  Itacjuc  (ibi  negotium 
datum  elTe  ,  quoniam  nulhmi  amplius 
remedium    llipcrlit  ,    vi   atque    armis 


llifioriarunj  Lth.  XlII.  jippendix» 


781 


ipparcbat  iis  Princfpcm  aflcntiri  noQ 
polle,  tamcn  pubhce  auditifunc.  Erat- 
que  eorum  hxc  fumma,  Ut  ab  adlio- 
nibus  utrinque  cciTirccur ,  utque  miJes 
lcuca  Banuali  cxccdcrct.  Dcinde  ut  de 
arbicris  ,  Fidcjuiroribus  &  de  lcgatis , 
dcque  loco  ubi  pro  communi  civicacis 
&  pacrio!  faluce  traniigcndum  eflet  , 
conveniretur.  Ad  caPrinccps  Maximi- 
hanus  re/jiondcri  julTit ;  arma  adverfus 
rcbelles  ncccflario  fumpta  ,  &  ceflacura 
quamprimum  ii  ad  officium  redierint. 
Si  '\w  concumacia  perfeverccur  nihil  dc 


re 


eos  ad  debicum  obfcquium    compelle- j  vi  remitcipofle  :  PrincipisClemenciam, 

'^  '^  ''  ejuf^]ue  ad  ^quas  tranfadtiones  pronam 
voluncacem  /iiperiorum  cemporum  afta 
teftari.  Cujus  verba ,  &  manus  ,  &  fi- 
gilla  pro  caucione  fidejufloria  fufficere 
debuerint.  At  quia  tam  projefta  fuerit 
Magiflracui  Priucipis  fuiauchoritas ;  uc 
venicnti  portas  occluferint  ,  non  aliam 
libi  reliaam  tranfigcndi  poteftatem  , 
quam  ut  in  reparationem  injurise  illius 
porta  ad  S.  Walburgem  tradatur ,  quas 
eflet  oportuna  traaacui  ,  &  ne  facile 
vis  infcrri  pofTet  ,  fecuritatem  prsfta- 
rec.  Cum  vero  inftarent  Delegati  uc 
faltem  tridui  induci;^  concederentur  , 
(Neque  enim  cum  ejufmodi  refponfo 
apud  feroces  fuorum  animcs  viram  re- 
vertentium  in  tutofore)  oftenfsfuntiis 
liters  quibus  ab  excernis  enixe  auxi- 
lium  efflagicabant  ,  qu^  quoniam  non 
viderentur  eorum  efTe  ,  qui  in  gratiam 
recipi  defiderarent  ,  cum  hac  propera- 
tione  adfuosdimiflifunt.  Interim  Spar- 
rius,  occupato  Casnobio  S.  iEgidii  in 
monte  fito ,  crebro  urbem  atque  aditus 
illius  fulminantibus  machinis  infeftabat. 
Atque  inde  rufticorum  foflbrum  inde- 
fefla  opera  adjutus  aggeribus  urbi  ap- 
propinquat  ad  partem  ufque  Aurotani 
Suburbii  ,  ubi  deinde  &  Caenobio  Wil- 
helmicarum  pocicus  cft.  Denique  & 
CajnobioS.Laurentii  visadmota.  Qupd 
cum  oppidani  macmo  animo  defende- 
rent  ;  tamen  ad  extremum  virtuti  mi- 
litum  celTerunt.  Porro  Magiftratus  ac 
pociorcs  civium  cum  viderent  rem  ferio 


atque  e)us  rei  mitium  fecifle  le 
occupatisduobus  pagis  Fleronio  &  Jupi- 
lia ;  iifque,  quiaoblatam  Principis  fui  ve- 
niam  pra^fr.itle  rccufaverant  ,  incendio 
delctis.  In  qua  re ,  vindicante  haud  du- 
bie  jufto  Numine ,  squani  caufam  trium- 
phafle  ,  &  altcrum  ex  Confulibusipfb- 
rum  interfeftum  efTe.  Quoniam  vero 
Princeps  ,  qua  cft  infigni  erga  fuos 
clementia,  gratiam  vi  atquearmispras- 
ferat ,  idco  rogare  fe  atque  hortari  eos  , 
xxi  quam  primum  ad  officium  redeant. 
c&j-p.  Quod  fi  facere  dccrettent  ,  conteftari 
fe  Deum,  atque  omnes  mortales,  qux 
deinceps  mala  atque  incommoda  fint 
eventura  non  fibi  fed  ipfis  imputanda 
efle. 

Poft  hcEC  Sparrius  quomodo  urbi  ma- 
gis  magifque  appropinquaret  omni  co- 
natu  incendit.  Itaque  rclifbo  apud  Cs- 
nobium  Carthufianum  TribunoSchrot- 
zio  &;  Barono  Lindano  ,  cum  rcliquis 
copiis  apud  Viferum  Mofam  tranfgre- 
ditur,  ut  ab  ea  eciam  parce  vim  often- 
taret.  Tria  ibi  erant  fuburbia  S.  Leo- 
nardi  ,  S.  Walburgis  &  Aurotanum , 
qu2  ut  in  poteftacem  redigeret  Spar- 
rius  laborabat.  Interim  legati  ex  civi- 
tate  ad  Coadjutorem  Maximilianum 
Principem  venere,  quorum  ancefigna- 
nus  erat  Jardinus ,  unus  ex  iis  qui  an- 
te  annum  in  Galliam  miiTiiiierant.  Qui 
expofitis  poftulatis  fuis  apud  Baronem 
Grosbechium  Archidiaconum  Condro- 
iii  &  Cancellarium  Leodienfem  ,  etfi 


1543. 


Fffff  5 


782 


lottnnis  Chiveri  Epitoms 


agi' 


atque  urbem  quotidiepericulo  pro- 
pjorem  neri ,  tandeni  de  deditione  agere 
conftituunt.  Igiturvigeiima  oftava  Au- 
gulh"  tribunus  Jamar  cum  nonnullis  aliis 
ex  civitatead  Sparrium  mittitur ,  ut  im- 
petrato  abeo  Jibero  commeatu  Princi- 
pem  Maximilianum  Hujum  adirent  , 
cum  eo  de  deditione  aduri  ,    Sparrius 
Legatus,  refpondit  :  Remeammoram 
^«^+P-      non  ferre.    Apud  fe  minore  temporis 
compendio  tranfigi  pofle,  qui  unacum 
Canonico  Tabolet  fuper  ea  re  potefta- 
tem  a  Principe  accepiflet.  Itaque  dat:e 
iis  viginti  quatuor  horarum  inducix  in- 
tra  quas  communicato  cum  fuis  confi- 
lio  adfe  redirent.  Interim  Sparriustor- 
menta  in  fuggeftus  efFerri,  atque  o- 
mnia   ad  aggreffiojiem    neceflaria  ,    fi 
forteLegatiremanerenr,  diligenterin- 
ftituit.    Poftridie  redeunt  Legati ,  atquc 
urbem  dcdunt,  tribus  tantum  perfonis 
ab  univerfali  venia exclufis.  Interim  dum 
de    deditione    agitur  ,    BarthoIoma'us 
Rolandus  fuperiorum    annorum  Con- 
ful,  exiis  qui  acerrime  Principi  reftite- 
rant  ,   atque  authores   occludendarum 
portarum  fuerant,  fugam  meditabatur, 
adfumpto  in  focium  nbicine  Hollandi- 
co,  cui  aiix  Cax  matrimonium  Rolan- 
dus  promiferat.  Sed  Deo  vifum  non  fuit, 
uc  pr^cipuus  feditionis    author     con- 
dignas    poenas   efFugeret.   Itaque,Iicet 
menrito  habitu ,  &  militis  Trajedenfis 
Ipeciem  priE  fe  ferens  ,  deprehenfus  ab 
equitibus  qui  urbem  cingcbant  ,    atque 
ad  Sparrium  in  caftra  perdudus  eft.   In 
lirbe  vero  concidentibus  plane  fadiofb- 
rum  animis  Waltherus  Hennet ,  fuperio- 
ris  anni  Conful ,  aglobo  civium  corre- 
ptus,  atque  in  vincula  conjeftus  cft.  Per- 
a(5ta  tranfaftione  eodem  adhuc  die  fub 
vefperum  Sparrio  dua^portx  S.Walbur- 
gis  &  Martini ,  Schrotzio  vero  ab  altero 
urbis  latcre  porta  Amercour  traditur. 
Princeps  Maximilianus  de  oranibus  re- 
bus  celerrimis  nunciis  edoftus  ,  ulti- 
ma    AuCTufti       comitante  Landg-ravio 
Darmftadio ,  5:  idoneo  armatorum  prx- 
/idio    ftipatus   urbem    triumphabundus 


ingrelTus  eft ,  atque  ad  palatium  ab  ^C- 
clamante  plebe  deduftus.   Inde  triduo 
poft,  Capitulum  &  fupremum  Juftiti^e 
tribunal  Auro  Leodium  reduxit.  Tum 
edidura    publicavic   ut  cuilibec   gratia 
Principis  Eleftoris  non  excepra,  fasef^ 
fet  redire  ad  fua  :  Milites  vero ,  reten- 
to  tamen  apud  urbem,ad  corporis  fui  cu- 
ftodiam  fufficienti  pra;fidio ,  per  viciaos 
pagos  in  hofpitia  diftribuit ,  ut  aflicrna- 
to  fingulis  diario  abagendis  pra;dis,  & 
populationibus   abftineretur.    Poft  ha:c 
Princeps  Elettor  audita  deditione  Leo- 
dium  iter  inftituit.   Pridie  vero  quam 
urbem  ingrederetur  de  Confule  Hen- 
net  palam  in  foro  fijpplicium  fumptum 
eft ,  idque  propterea  ,  quoniam  feroci- 
ter   juraverat  fe  vivo  non  futurum  ut 
Princeps  inurbemintromitteretur.  Ca- 
put  ejus  a  cervicibus  recifum  ,   PortcC 
S.  Leonardi  quam  Principi  Conful  oc- 
cluferat,  impofitum  fuit.  Eademposna 
haud  multo  poft  Bartholomasus  Rolan- 
dus,  etfimultis  deprecantibus,  commune 
Rebellicnis  crimen  expiavit.  Tum  E- 
leftor  convbcato  Ordinum   conventii 
ftatura  Civitatis  ac  patrise  ordinare  ao-- 
grefTus  eft.  NumerataqueSparrio  pecu- 
nia  eura  cum  exercitu  in  Germaniam 
remifit,  retentis  apudfebis  millepedi- 
tibus ,  &  equitibus  fere  ducentis.  Ad- 
jecit  deinde  animum  ad  corrigenda  Co- 
mitia  Confularia,  aquibus  nempe  tota 
mali   labes  profluxerat.     Ac  primum 
Confiili  Boville  ,    magiftratus  munere 
confirmato  ,  CoUegam   addidit   Wau- 
zoulle ,  qui  pridem  a  fadliofis  in  yincula 
conjeftus ,  &  dum  urbs  deditur ,  ab  iif- 
dem  exemptus  libertati  priftinse  refti- 
tutus  fuerat.    Deinde  Com-itia  i  tribu- 
bus  plebeis  ad  Senatum  tranftuht  cum 
hac  moderatione ;  ut  ex  vigintiduobus 
quos  Princcpsvel  ejusconcilium  nomi- 
naret ,  unum  ;   atque  ex  totidem  qui  i 
Coramiflariis  nominarentur  ,  alterum 
Confulem  eligerent.   Plebs  ademptum 
Comitiorum  jus  non  nifi  inani  rumo- 
re  qucfta  eft.    Confules  vero  ac  primo, 
res  Civitatis  Principi  gratias  egere.  Ja- 

dicis, 


1^4?. 


iC^9- 


Ses  Po- 
hmn. 


ILJloriaram  Ltb.  XI JI.  Jp()€^dix.  783 

tra  Cofaccos  nc  Tnrt.iro:?  jppulir.  Illi 
cnimamortc'  Vl.idiflai  Rcgis  v.iiiiscla- 
dibusreo;num  vcxnvcrant,  &:J3m  inter 
oppida  "Zbaras&  Zborovo  duftorcBo- 
guslao  Chmiclnicio  poiitis  caftris  coii- 
lidcbant.  Famacfttrcccnta  milliafuiflc. 
Advcrfus  quos  cum  ftipcndiario  milite 
Rcx  profc£tus ,  tanto  lioftium  numcro 
haud  fane  par ,  cgrcgic  tamen  ac  forti- 
ter  impctam  BarGarorum  fuftinuit.Mcn- 
fe  Auguftoacri  fvcrucnto  prxliocerta- 
tum  cll: ,  in  quo  virtus  Polonorum  maxi- 
me  enituit.  Nam  cinfli  undique  &  cir- 
cumventia  multitudine  Baibarorum,ita 
eorura  vim  atque  impetum  excepere ,  ut 
Barbari  inaenti  fuorum  ftrage  perculfi, 
nonmodo  infauftamacrareffioncm  defe- 
ruerint ,  fed  etiam  ad  petendam  pacem 
animum  adjeccrint.  Data  pax  poltulan- 
tibus,  eopronius  quiaR.ex  curfum  vi- 
Gtoxxx  profequi  nonpoterat,  ob  pauci- 
tatem  fuorum  ,  atque  hoftium  multitu- 
dinem  ,  qui  licet  cladem  aliquam  paffi  ef- 
fent:  tarnen  iddetrimentum  minusfcn- 
tiebant;atque  identidem  novis  copiis  con- 
firmabantur.  Igitur  pax  in  has  fere  condi- 
tiones  coraponitur.  PrimumRexprivi- 
legia  Cofaccorum  anriqua  confirmat ,  ac 
numerum  eorum  ad  quadraginta  millia 
reducit ;  cujus  numeri  congruum  indi- 
cem  Prxfeftus  ipforum  quotannis  confi- 
ciet,  &  Regi  exhibebit ,  omnibusinqui- 
linis  ab  utraque  ripa  Borifthenis  atque 
inde  fuper  Viniciam  ,  &  Braclavium ,  &C 
Janpollam  ufquead  Tyram  fiuviom  ,  li- 
berum  erit  huic  Cofaccicas  mihtia:  no» 
mendare,  cujus  prxfefturarn  Rexcon- 
fert  ac  confirmat  Boguslao  Climielni- 
cio  ,  una  cumSatrapia  Czerin  ,  ibidein- 
ceps  erit  ftatio  ejus  milicis  prima ,  ac  fe- 
des  prxtoria.  Deinde  concedit  Rex  ve- 
niamomnium  anteadlorum,  &  Cofac- 
cos  in  fidem  &  gratiam  recepir  ;  Atque 
iideinceps  Regi&  E.eipublic2  obcdien- 
tes  erunt.  Milites  csteri  ftipcndiarii  non 
imponentur  pr:Etidio  aut  hofpitio  iisci- 
vitatibus  in  quibus  Cofacci  funt.  Neque 
in  iifdem  judsei  permittentur.  Gr^co- 
rum  Religio  ,  ecekiix ,  &  bona.  eoruoa 

perma=. 


dicia  autem  Confularia  ac  Juratorum 
qux  vctcri  morc  intra  civicatcm  ccitis 
innitibus  .ic  pcrfonis  contincbantur ,  jam 
vcro  .ib  aliquot  annis  fadiolis  Confu- 
libus  promilcuc  ultra  prxfcriptoshmi- 
tes  ,  per  tocam  Provinciam  ,  atque  in 
perfonascxemptas  ,  tcmcrc  aCyiolcntcr 
exercita  fuerant ,  Princcps  Scabinis  Lco- 
dienfibus,  &  CoIIcgio  trigintaduumvi- 
rum  ordinario  rcftituit  ac  tranfcnpiit. 
Dignum  ratus ,  ut  qui  alienum  invaiif- 
fent,  fuo  etiamjure  exciderent.  Publi- 
cato  inde  cdifto  prxteritorum  veniam 
omnibus  induliit ,  exceptis  cxdibus  & 
rapinis ,  qux  per  hos  tumulcus  contra 
jus  &  £is  commifTx  cfTcnt.  De  quibus 
ccrtos  extra  ordinem  Judices  cum  Sta- 
tibus  Patrix  nominavic  ,  qui  cognof- 
cerent  &  controverlias  linirent;  idque 
intra  menfem,  &  remotaomni  provo- 
catione.  Poftremo  quoniam  Eledor  in 
fenium  vergebat ,  ut  huic  etiam  Eccle- 
(ix  de  Coadjucore  provideretur  ,  ficut 
Colonix  jam  fadum  fuerst  ,  impenfe 
defideravit ,  eo  magis  quo  turbatior  Rei- 
iiblicx  ftatus ,  &  genius  civitatis  tur- 
is  obnoxius  certum  ac  potencem  luccef- 
forem  poftulare  videbatur.  Igicur  in- 
dida  huac  in  finem  ekaio  decimano- 
na  menfis  Odlobris  ad  votum  Principis 
feliciter  fucceffit  Renunciatufque  Coad- 
jutor  Princeps  Maximihanus  ,  Henri- 
cus  fadam  in  fe  ekdionem  ratam  habuir. 
Rebus  in  hunc  modum  compofitis  E- 
kftor  relida  Principi  Coadjutori  Ec- 
cleiix  &  Reipubl.  cura  Bonnam  reverfus 
eft.  Hunc  exitum  habuit  rebeUio  Leo- 
dientis ,  quse  frne  nifi  in  tempore  oppref- 
fa  fuitret ,  m.ultorum  in  eara  oculis  dire- 
6lis,  macrnis  aliquando  motibus  Impe- 
rium,  licet  jara  pacatura  ,  quaflatura  vi- 
debatur. 

Sub  iniciumhujus  anni  Joannes  Cafi- 
mirus  E.ex  Polonix  in  magno  Proce- 
rum  conventu  Cracovix  folennibus  ce- 
remoniis  inauguratus  eft.  Acdeindedu- 
dta  in  matrimonium  ex  difpenfatione 
furami  Pontificis  ,  defundi  fratris  vidua 
Aloyfia  Maria ,  animumad  bellumcon- 


7^4 


permanebunt  in  eo  ftatu  ,  in  quo  huc 
ufciue  fuerunt.  Et  Metropolita  liveAr- 
chiepifcopus  Kiovienlis  Grsca;  Eccle- 
fise  addiaus  in  Comitiis  Regni  feflio- 
hem  ac  fiiffragium  habebit.  In  Pala- 
tinatibus  Kiovienii  ,    Braclavienfi  ,    & 

r 


loiinnis  Claveri  Epitomes 


1549. 

Jtet  Vene 
torum  &" 
Turciiru 
inmari 


Czernichovienfi  conferet  Rex  omnes 
di<rnicates  &  munia  iis  folis  qui  Reli- 
oionem  Ruflorum  profitentur.  Deni- 
que  ut  hsec  omnia  in  proxirais  Regni 
comitiis  confirmentur ,  ad  (\wx  refiqua 
diffidia  Rehgionis  ,  &  nonnulla  afiapo- 
ftulata  remifla  funt.  Ita  confirmata  ad 
tempus  pace  Chmielnicius  prasftito  Re- 
gi  Juramento  fidelitatis  exercitum  fuum 
in  Vohniam  ulteriorem  reduxit. 

Fama  eft  Cofaccis  in  id  bellum  mul- 

'  ta  Turcas  auxilia  promififle  ,    fed  quo 

tMum  &-  ^i^^g  ftarent  promiffis  feditionedome- 

-'■"*'■"'"  ftica  &  bello  Veneto  impeditos.   Nam 

anno  fuperiore  cum  interfeciflcnt ,  pri- 

mo  magnum  Vizirium  ,  dein  Impera- 

torem  ipfum  ,    atque  in  locum  ejus  fi- 

lium  Mahometem  fexdecim  annos  na- 

tum  fubftituiflent  ,    res  eorum  in  ma- 

ximis  turbis  verfabantur,  atqueeasau- 

gebat  indies  Sultana  ,    primaria  Impe- 

ratoris  Turcici  uxor  ,   fosmina  magni 

animi  ,    atque   ingentium   fpirituum. 

Huc  accedebant  curEebelfiVeneti,  quod 

per    id  tempus  infeliciter    gerebatur. 

Cum  enim  Veneti  totopropeannofau- 

ces  Hellefpontiacas  obliderent  ,   atque 

ibi  vicinum   omne  mare  infeftum  red- 

derent  ,   ut  omnis  prope  aditus  exiruf- 

que  in  ^geum   pelagus  navigiis  Tur- 

cicis  prsecluderctur  :"  Turcs"  ut  vires 

hoftium  diftraherent  ,   evocarunt  claf- 

fem  Africanam  ,  quam  anno  fuperiore 

jnaximis  fumptibus  inftruxerant.  Cujus 

adventu  nunciato  ,  Veneti  relido  apud 

Hellefpontum  Jacobo    de  Riva    cum 

aliquot  navium  prxfidio  Africanas  claifi 

in  occurfum  properarunt :  Quorum  dif- 

Ceflu  cognito  claifis  Conftantinopolita- 

na,  quascircumvallatain  faucibus  Hcl- 

lefponti  hxferat ,  ventum  fecundum  na- 

fta  non  animadvertentibus  Venctis  eru- 

pit ,  &  Smirnam  vcrfus  vcla  fecit.  Ri- 


160* 


va  poftridie  ubi  difceiHfle  hoftium  claf- 
fem  intellexit  ,   infequi  eam  inftituit  j 
ac  primum  apud  Infulam  Scio  j  deinde 
circa  Eubosam  fruftra  inveiiigrans ,  de- 
mum  haud  procul  Smirra  urbe  ,    in 
portu  Foggiano  deprehendit.    Diftat  is 
portus  Smirna  duobus  pafluum  milli- 
bus  ;    atque  ibi  fe  Rhodiorum  aliquot 
triremes  ,    &  fepteai    naves  Africanse 
conjunxerant.    Explorata   hoftium  fta- 
tione  Riva  in  ipfo  aditu  portus  aciem 
inftruxit ,  atque  ex  omnibus  navigiis  fuis 
in  clafl^m  Turcarumfulminavit.  Quin- 
que  naves  eo  impetu  in  profundum  de- 
merfse  funt.  Inter  ha:c  autem  una  loa- 
ce  maxima  reliquarum  qua;  magnam 
vim  pulveris  nitrati ,  &  gioborum  py- 
robolarium  vehebat  ,   ignem  concepit. 
Quod  animadvertens  Nauta  Venetus, 
contempto  mortis  periculo  ,  una  cum 
Centunone  navali  Jacobo  Santorinio 
defiluit  in  mare  ;   &  ardenti  navigio 
per  ignem  &  aquam  adnatans  anchora- 
rios  funes  afcia  interfcindit  ,    Illis  fine 
incommodo  renatantibus  ad  fuos  navi- 
gium  vento  ac  flammis   impulfijm  in 
claflem  Turcarum  fertur  ,  &  proxima 
qui^que  navigia  eodem  incendio  invol- 
vit.  Ea  clade  tota  pene  Turcarum  claf- 
fis  deleta  eft  ,    magna  cura  ftrage  ve- 
dlorum  ,  quos  ailt  violentia  ignis ,  aut 
dum  illum  fugiunt  ,    aqua   abfumpfit. 
Pauci  natando   in  propinquum    fittus 
evaiere.  Turcse  damnum  illud  ad  vicies 
centena  millia  aureorura    a^ftimarunt. 
porro  Refpublica  Veneta  a6lis  per  o- 
mnia  templa  Deo  folemnibus  gratiis , 
fex  millia  aureorum  inter  pauperes  di- 
ftribuit.    Praefedlum  vero  Claflis  Jaco- 
bum  de  Riva  ,    &  imprimis  Sanftori- 
nium ,  tuin  alios  Navarchos  pro  fuo 
quemque  merito  infignibus  donis  ho-^ 
noravit. 

Obiit  per  idem  tempus  Albertus  ex  Mon^ 
profapia  Dominorum  de  Doringh ,  E-  ^^'^''{'^ 
pifcopus  Ratifponenfis  anno ,  xtms  fe-  „^„fi[^' 


ptuacrefimo  primo ,  quorum  tnginta  tex 
in  ea  dignitate  inter  muitas  moleiliias 
&  varios'  cafus  cura  laude  explevit.  Al- 

berto 


fddetLe- 
gati  xAn- 
flicani. 


HtfloriarHm  Lih.  XIII,  t/4ppeHdi:>i. 

Francifcus   Guiliclmus 


7Sy 


Sponfe 
liifpanictt 
iiigreJJUs 
Madrita- 


«ut, 


tSso- 


berto  fuCCcCCit 

Epifcopus  Ofnnbrugciiiis.  In  Hollan- 
dia  novx  Anglicanx  R.cipublica2  Lcga- 
tus  Doftor  Kaac  Doriflacr ,  paulo  poft 
quam  Hagam  advencrat  ,  a  fcx  larva- 
tis  in  hofpitio  fuo  intcrfcdlus  cft.  Fuit 
ille  ex  iis  qui  Rcoem  Carolum  admor- 
tem  damnarunt.  Percufrorcs  tamen  i- 
plius ,  etii  acriter  inquilitum  fuerit ,  de- 
prehendi  non  potuere.  Nunc  ad  annum 
<juinquagclimum  progredior. 

Sub  ejus  initium  h!ia  Cxfaris  Maria 
Anna  ,  Sponfa  Hifpanica  ,  Madritum 
triumphah  apparatu  ingreffa  eft.  Hxc 
anno  (Iiperiore  RegiHilpaniarumVien- 
nx  defponfata  feiiciter  tandcrn  confe- 
fto  itincre  in  Hifpaniam  appuht.  Ma- 
gnaubique  pompa  ,  pr^ecipue  in  duio- 
nibus  Hifpanicis  excepta.  Scd  reiiquo- 
rum  omnium  magnificentiam  facile  vi- 
cit  majeftas  aulas  Hifpanicse  ,  quippe 
ubi  Rex  ipfe  prsfcns  aderat.  Igitur  ubi 
dies  ingrelTui  deftinatus  ihuxerat  ,  o- 
mnes  piateie  ,  qnx  ad  palatium  Re- 
gium  ducebant  aurco  ac  ferico  panno 
exornat^e  ,  intertextis  ubique  gemmis 
fiilgere  confpiciebantur.  Ad  introitum 
ac  capita  platearum  eredta;  erant  qua- 
tuor  magnx  ,  &  quadra^inta  muiores 
Pyramides  ex  quibus  quatuor  arcus 
Triumphales  p^endebant ,  iniigni  opera 
ac  magno  artificio  conftru^i.  .■Efti- 
matum  hoc  opus  fexaginta  quatuor 
millibus  aureorum.  Sponiam  prsecede- 
bant  Magnates  Hifpanici  ,  ac  tota  fe- 
re  aula  quam  Rex  obviam  miferat ,  o- 
mnes  auro  argcntoque  fulgidi.  Pofthos 
Sponfa  Regia  inter  Principes  Matro- 
nas  ,  &  pulcherrimum  chorum  illu- 
ftrium  vfrginum,  fublimi  ac  generofo 
equo  vehebatur.  Ejus  latera  ftipabant 
duo  currus  exquilitifhmis  Mulicis  & 
Comoediisreferti,  quosbiniLeones,  ac 

totidem  Aquil^  trahebant.  Hi  omni  j  contendcns  aliquot  ibi  oppidaatquear- 
linguarum  ac  carminum  genere  Sponfe  j  ces  quE  Principum  partes  pertinacius 
laudes,  &  felixEpithalamiumcanebant.  '  tuebantur,  vi  atque  armis  ad  officium 
Hoc  comitacu  dedudlam  Rex  cum  fiiia  compulit.  Burdegala  quoque  acerri- 
in  aditu  Palatiiamantiflimeesccpit.  In-  me  refiftebat.  Nam  eo  uxor  Condxi 
de  dies  aliq^uot  nugtialibus  epulis  tradu-  i  cuin  filio  Duce  Anguienii  clam  pro- 


fti.  Longe  alia  facies  pcr  idcmtcmpus     ". 
in  aula  Gallica  fuit ,  quam  intcftinidilfi-  Jallia. 
dii  labcs,  Sc  magnarum  difcordiarum  fe- 
minain  magnumaliquandc  malum  cru- 
ptura  invaferant.    Cum  enim  Rex  ad- 
huc  fub  matris  tutela  dcgcret  ,    atque 
illa  in  eubcrnatione  Rco-ni  cxtcrnorum 
confiius  plurmium  uterctur  ,  indigena- 
rumutfit,  facilc  odiumin  feconcitavic. 
Quodeoufqucproccffit  uttrcs  Principes 
Regii  fanguinis,  duo  Condasi  fratrcs ,  8c 
Dux  Longevillanus  ,   cum  inimicitias 
apertius ,  quam  fas  eft  apud  Magnates  , 
pra:ferrent  ,  jufTu  Regis  ac  Reginx  ia 
cuftodiam  dati  fint.  Ea  res  magnas  tur- 
bas  concivit,  propter  clientelas  &  co- 
piam  amicorum  ,  quibus  illi  Principes 
peruniverfum  Regnum  abundant.  Ac- 
cedebat  quod  Condajus  multis  magnif^ 
que  viftoriis  Rem  Gallicam  ftabilivif^ 
ftt :  Et  Longevillanus  ante  biennium 
pacem  Germanicam ,  tam  utilibus  pro 
Galha  conditionibus  promoverat  ,     \xt 
propterea  non  carcerefedprasmiodigni 
viderentur.  Sed  Regina  enumeratis  quse 
in  eos  liberaliter  contuIifTet ,  caufam  cu- 
ftodiseedito  invulgus  fcripto  ,  publica- 
vit.  Cujus  fumma  hxc  fuit,Regis  &  Rei-    ^^J". 
publicx  interefle  ut  in  afta  Principum  di- 
licrencius  inquireretur.  Nunciata  Princi- 
pum  captivitate  ,  muhi  qui  partes  eo- 
rum  tuebancur  aulam  dcferuere.    Tnter 
quos  Comes  Turenius  cum  parte  exer- 
citus  ad  Archiducem  Leopoldum  concef- 
fit ,  poflqiiam  Stenaviam  atque  alia  non- 
nulla  loca  in  fide  Principum  confirmaC- 
fet.  Vulgo  captivitatis  hujus  author  ha- 
bcbatur  Julius  Mazarinus   Cardinalis  , 
qui  initio    Februarii  cum  Regc  &  Re- 
gina  inNormanniam  profeftus  ,  arque 
ibidem   Rhotomagi  exquiiito  apparatu 
exceptus  ,    provinciam   illam  in  fideS: 
obfequio  retinuit.  Ind  -  in  Burgundiara 


7^6 


loMnis  Cluveri  Eptomes 


fuaiens  miferationem  apud  Parlamen- 
ac  Cives  commoverac.  Itaque  lila  m 
defeniionem  Siccz^ta.  arma  capiunt.  E- 
rac  in  urbe  Dux  Bullionenlis ,  &  prce- 
iidium  Ljuatuor  fere  millium.  Contra 
quos  Cardinalis  &  Marefcallus  Me- 
lerajus  cum  exercitu  progrclTi  ,  tran- 
lito  Garumna  fluvio  ,  fuburbium  a  S. 
Severino  di£lum  vi  capiunt.  Sed  ex  eo 
iterum  raajore  oppidanorum  vi  expul- 
fi  ,.  pofitis  prope  urbem  caftris  conti- 
ftunt.  Tandem  inter  continuas  velita- 
tiones  ,  interventu  Parlamenti  Parilien- 
fis ,  res  in  has  conditiones  componitur. 


teaftorum  ,  dein  pr^fediura  ejus  Pro 
vincia;  non  Duci  Eipernonio  ,  fed  fra- 
tri  Resis  unico    Duci 


Andegavenfi 


Regis 
atque  ipfius  Legato  Marefcallo^^Schom- 
bergio  ,    auc  Marchioni  Lucano  attri 

o 


licem  pacificationis  exitum  Celebravere. 

Reftituta  fimul  loca  ,  &  pecunise  ex  pa- 

dlo  numeratjE.   Ita  tandem  aliquando 

pofl  triginta  annorum  graviilimum  bel- 

lum  pax  poltliminio  redudla  eft  ,    quae 

uc  nationi  Germanise  felix  &  diuturna 

fit ,    faxit  is  a  quo  omne  bonum  pro- 

cedit  Deus  optimus  Maximus.  Quid  in 

hoc  conventu  decretum  fit  ,   poll  in- 

flrumenta  pacis  leftor  reperiet. 

Carolus  Guftavus  Comes  Palatinus  ^f'  ^**^' 

qui  conventui  Norimberg-enfi  praefens  '^"'^  ?  ^*" 
-^        r-  ,/Tn  I       °  •       .i       -         ronaito 


interfuerat  ,    eo  difToIuto  in  Sueciam 

profeftus  eft  ,    ad  Coronationem  Re- 

Primum  data  Burdegalenfibus  venia  an-    giam  qu^  Stocholmiae  in  advencum  i- 

pfius  apparabatur.  Venit  ille  in  Sueciam 
fub  finem  Septembris  ,  &  menfe  infe- 
quenti  Coronatio  Regina:  ab  Archie- 
pifcopo  Upfalienfi  in  generali  conven- 


Reginfi, 


15/0, 


tu  Ordinum  totius 


Regni 


magna 


fo- 


buta.  Principi  Condxx  ,  &  Duci  Bul-    lennitate  perafta  eft.  Poft  h^c  Proce- 
l(5jo.     lionenfi  permiilum  ,    ut  illa  cum  filio  |  res  de  re  publica  deliberarunt.   Impri- 

"  "'"  '  mis  vero  aftum  de  matrimonio  Recri- 
nae,  in  cujus  f^em  jam  diu  deftinabatur 
Carolus  Gull:avus  Palatinus. 


Neracum  ,  hic  cum  uxore  &  filiabus 
ex  Pariiienii  cuftodia  dimittendis  Tu- 
renium    in    lecuricatem    concederent. 


Sed  Regi- 
Duci  BuIIionenfi  pro  jure  quod  in  Se-  i  na  ccelibatum  raatrimonio  prstulit ,  at- 

'  --.  -    i:.     1 j.--      que  id  palam  apud  Ordines  fblennicon- 

teftatione  profefla  eft.  Ica  Palatino  com- 
munibus  Procerum  fuffraeiis  ,   princi- 


danum  prastendit ,  numerabuntur  duo- 

decies  centcna  millia  librarum  ,  qua:- 

que  cum  ipfb  vivence  Rege  Ludovico 

XIII.  Aila  &  convenca  funt,  ad  exi- 

tium  deducencur.  Burdegalenfes  arcem 

Rcgiam  nuper  deftruftam  non  tenebun- 

tur  reiicere.  Proyincia  Gafconia  &  ci- 

vicas  Burdegala  toco  fexennio  ab  omni 

tribuco  Regio  in  compenfationem  da- 

mnihoc  belloillati  liberabitur.    Utque 

hasc  conventa  firmiter  obferventur  ,  Par- 

lamentum     Parilieiil^e   &  Dux  BuIIio- 

nenfis  promittent  &  cavebunt.  Hispe- 

raftis  Rex  &  Regina  menfe  Odlobri 

Burdegalam  ingrefli   Regia  pompa  ac 

magnificentia  excepti  funt. 

Eii  Ger.     Dum  ha!c  in  Gallia  fiunt  Norimber- 

manic^.    g^  omnibus  quse  ad  pacificationis  Ger- 

Conventus  y^-^^^-^\^^  confummacioncm  percinebant , 

herqen},    pcraftis  ,  convcntus  ille  diflolutus  eft. 

diffhlutio.  Porro  antequam  lcgaci  difcederent  ex- 

quifitiflimis  epulis  ,    &  non  alias  ufita 

to  triumphalium  ignium  apparatu  ,  fe^ 


pacus  Suecia;  hasrcdicanus  ,  &  fuccefllo 
Regni  delata  ,  faftumque  fuper  hac  re 
decrecum.  Cui  Palacinus  adfenfit  addi- 
ta  voluntatis  fuai;  teftificatione  ,  qua: 
adlis  Regpi  Coraitialibus  inferta  eft, 
in  hanc  fere  fententiam  :  Nos  Carolus 
Guftavus ,  Suecorum  ,  Gothorum  ,  & 
Wandalorum  elcdus  Princeps  harredita- 
rius ,  Comes  Palatinus  Rheni ,  notum 
facimus ;  Cum  Regina  Sueciss  Chrifti- 
na ,  ejufque  Rtgni  Scnatores  atque  Ordi- 
nes  ,  nobis  &  liberis  noftris  mafculis 
Principatum  &  fuccellionem  Regni  hujus 
hsreditariam  pubhco  decrcto  contiile- 
rint  ,  neceflarium  duximus  fuper  ea  re 
animi  noftri  fententiam  declarare.  Pri- 
mum  gratias  agimus  R.egin£e  pro  hoc  & 
casteris  beneficiis  quasnobis  per  oranera 
vitara  liberaliter  contulit ,  illara  pro  Do- 
mina  &  Regina  noftra  agnofcimus ,  cu- 

jiis. 


Hifioriarf^m  Lih.  XIII,  ^ppendix. 


;iK  fit  imperarc 
rcre  &  obfequi, 
dcbkam  fidem 


noftrum  autcm  pa- 
atc]uc  idco  illiomncm 
oblcivanticim  ,  atqiic 
obedicntiam  promittimus ;  in  gubcrna- 
tioneRegni,  cumRcginanobis  promi- 
lerit,  nihil  fe  contra  noftram  volunta- 
tem  ,  ac  conditioncm  nobis  mandatu- 
iCso.     ram ,  promittimus  vicifllm  nos  viventc 
3.C  gubcrnante  Regina  nihil  corum  qua; 
ad  publicam  rcgni  fakitcm  pertinent , 
■    ut  Dellum  ,    pacem ,  fadera  atque  aha 
cjufmodi  magnimomenti ,  &  guberna- 
tionem  concerncntia  ,    traftaturos  aut 
decreturos ,  niii  id  fiat  de  volunrate  & 
confenfu  Rcgin^e ,  &  cum  conlilio  Sena- 
torum  Regni ,  idque  ad  pracfcriptum  & 
mandatum  Regise  Majeftatis.  Porro  ne 
regnum  dividatur  ,  n,eque  liberi  noftri 
nunc  aut  deinceps  quicquam  ex  eo  poilu- 
labimus ,  fed  quod  Rcgina  atque  Ordines 
Regni  ,    nobis  ,    conjugique  &    liberis 
nollris  in  dotem  &  fuftentationem  ex  fa- 
cultatibus  ^rarii  Regii  decreverint ,  eo 
contenti  erimus ;  Bona  veroprivata,  fi 
qua  nobis  aut  libcris  noftris  obvenerint, 
capoffidebimuseo  iure&  libertate,  qua 
Cffiteri  Nobiles  fuis  utuntur  ,  atque  ea 
quas  illi  titulo  corum  prseftant ,  nos  quo- 
que  &  liberi  noftri  prxftabimus.  Sipoft 
obitum  ReginsE  nobis  ditio  aliqua  extra 
Recrnum  offeratur ,  eam  non  aliter  ac- 
ceptabimus  quam  ne  extra  Sueciamfe- 
dem  ac  domicilium  transferre    neccfTe 
fit.  Matrimoniura ,  cuminiredccretum 
-  nobis  fuerit 
bus 


libcrtatcra 


resni 


cum  Regina  &  Senacori- 1 
coramunicabimus 


,   neque 


betfuumjus,   privilcgia  ,   libcrtatcra    ifiji». 
iarta  tcfta  confcrvabinuis  ,    ac  nc  cui- 
vis  autinjuriainfcraturcavcbimus ;  Re- 
ginam  viduam   Mariam  Eleonor.im  a- 
morc  omni  &  honore  dcbiro  profcque- 
mur  ,   qua:que  .-i  filia  Rcgina  coliata 
funt  ,  permittemus  &  conrirmabirnus. 
Dcniquepra:ftabimusomnia,  qua^in  te- 
ftamcnto  Regis  Guftavi  !■  atquc  in  unio- 
ne  ab  ha:reditariis  Principibus  pro  falute 
Regni  exiguntur  ,    quxque  antecedcn- 
tes  SueciarReges,  cx  juramento&obli-- 
gatione  prxftarc  obftrifti  fuerunt ,  ex- 
ccptis  iis  quas  his  comitiis  immutata 
funt.  Poftrerao  h^c  omnia  qua:  nos  pro- 
milimus  ,  ac  prasftare  parati  fumus ,  li- 
beri  quoque  noftri  &  ha:redes  deinccps 
promittent  &  pra:ftabunt.  Hxc  eftde- 
claratio  Palatmi ,  qus  vigefima  die  O- 
(Sobris  Regni  Ordinibus  exhibita ,  aftis 
comitialibusinfertafuit.  Conventusquo- 
que  poft  paucos  dies  dilToIutus  eft. 

Supra  diximus  de  Eledlore  Trevirenfi,  Compejt- 
quod  ex  captivitate  Vienncnfi  redux ,  ^^"  TrevU 
cum  Canonicis  Metropolitanis ,  &  Or-  ^^"I"' 
dinibus  Patria:  in  grave  diflidium  inci- 
derit;  quodeo  ufque  proceffit,  ut  Ca- 
nonici  Treviros  relinquere ,  &feCoIo- 
niam  recipere  debuerint ,  relidlo  ibideni 
uno  alteroque  qui  partes  Principis  feque- 
bantur.   EIe£i!or  cum  abfentes   edifto 
citafTet  ,  neque  illi  comparerent ,    ex- 
communicat  eos  ,  prasbendifque  &  di- 
gnitatibus  fuis  fpoliat.  II!i  fummi  Poa- 
tificis  ac  Csefaris  opem  implorant ,  c^- 
terifqiie    Ecclciiafticis  Imperii  Princi- 


ejufmodi  inibiraus  ,    quod  Regina:  aut    pibus  caufam  fuam  commendant.    Ni 


Regno  oflSciat.  Conjugera  vero  non 
duccmus  quam  qua:  immutats  Confef- 
fionis  Augnftanx  fit ,  atque  in  ca  libe- 
ros  quoque  noftros  educabimus.  Cum 
ad  Regni  adminiftrationem  perveneri- 
mus  ,  illud  ex  Regii  fenatus  Confilio  , 
juxta  Jus  Suedicum  ,  &  Regni  confti- 
tutiones  gubernabimus.  Omnes  &  fin- 
gulos  Rcgni  Ordines  &  fubditos  in  exer- 
,  citio  &  u!u  Auguftanaiconfeffionistue- 
bimur ,  prouc  iJla  in  Upfalienfi  Conci- 
Ijo  recepta  &  confirmata  eft.   Cui-li- 


hilominus  pergit  Eledor ,  omniaque  ad 
arbitrium  flium  conftituit.  Denique  ex 
paucis  qui  remanferant  ,  quofque  ipfc 
nominaverat,  novis  Canonicis  coadlo 
Capitulo  ,  Coadjutorera  fibi  eligi  per- 
mictit  Philippum  Ludovicum  Baronem 
de  Reiffenbergh.  Ea  eleftione  impro- 
bata  csteri  Canonici  adjuti  ahquot 
copiis  Ca:fireis  atque  Hifpanicis  ci- 
vitatem  Trevirenfem  ,  &  "  ' 
pfam  arcem  ,  in  qua  erat  Eleftor 
piunc  ;   &   Confiliarios  cjus  pra;cipuos 

G  2"  f  cr  o-    i  in 


otnique 


1- 
ca- 


788 


lodnnis  CkveriEpitomes 


in  cuaodiam  abdueunt  ;    Cxterum  ut 
majoribus  raalis    occurreretur   placuit 
Csefari  &  convcntui  Nonmbergenfl  ut 
res  finetumultu  &  turbis  arbitrio  Im- 
perii  accidcretur.   Datum  ergo  ncgo- 
cium  Moguntino  &    Colonienfi  Ele- 
aoribus  ,  &  deinde  Epifcopo  Bamber- 
genfi ,  qui  re  diligenter  per  legatos  fuos 
examinata  tandem  hoc  anno  vigefima 
tertia  menfis  Augufti  fic  pronuriciant  : 
Primum  ut  vigore  Pacificationis   Mo- 
'nafterienfis  oblivioni  tradicis  quxhadte- 
mus  perperam  ac  violenter  a£ta.  funt  , 
benevolentia  atque  obfervantia  interE- 
kaorem,  &  Canonicos  atque  Ordines 
patrix  renoventur.  Ut   reftituantur  o- 
jnnes  in  eum  ftatum  in  quo  ante  hos 
motus  fuerunt ;  imprimis  Eledor ,  de- 
inde  Canonici ,  ac  tum  ordines  &  ftatus 
Patrice  ;  ut  decrctum  de  non  invocando 
aliena  auxilia  Calendis  Apnlis  proxime 
faaum  confirmetur  ;   ut  Elefton  per- 
mittatur  adminiftratio  atque  impermm 
nunc  &  deinceps  in  confilianos  fuos , 
-  &  pr^EFeaos  militares  ,   ipfofque  mili- 
xes  &  caeteros  miniftros  quificut  Eledo- 
ri,  ita  &  CapituloMetropolitano,  eo- 
dem  plane  juramento  fidelitatis  obftri- 
aierunc  :  ut  omnes  qui  occafione  ho- 
rum  motuum  profugerunt,  in  prifti- 
num  locum  &  honorem  reponantur  , 
gccaptiviexcuftodiadimittantur  ;  cum- 
primis  autem  duo  Eleftorales  miniftri 
Procancellarius  Grafs  ,   &  Confiharius 
Motibaum ,  jam  e  cuftodia  Uberati ,  fi 
in  muniis  fuis  permanfuri  funt ,  ut  tara 
Eledori   quam  Capitulo ,  ficut  ah"i  mi- 
niftn  de  fide  &  obfequio  caveant  :   ut 
eleaio     Philippi   Ludovici  B  aronis  de 
Reiffenberg  in   Coadjutorem ,  ut  pote 
Paci    Monafterienfi  ,    Conftitutionibus 
Imperii ,  &  ftatutis  provincialibus  con- 
traria;  item  Collatio  Prxpofitur^e  Me- 
tropolitanas ,  omniaquc  inde  dcpenden- 
tia,  vana  atqueirritafint.  EtipfeReif- 
fenbero-ius  titulo  &  prsetenfione  Coad- 
jutorisE  deinceps  abftineat  ,    fub  poena 
violata:  pacis ,  impofito  ilH  defuper  fi- 
kntio  perpetuo.  UtCapitulo  relinqua- 


turjus  vetus  eligendi  tam  ArchJepifco-' 
pum  quam  Coadjutorem   &  Prsepofi- 
tum  ,  ficut  &  conferendi  cazteras  prs- 
bendas  &  dignitates.  Ut  aboleantur  ia- 
trodudx  novationes ,  injuria: ,  violen- 
tia; ,  atque  inter  hxc  cumprimis  Satra- 
p^  Zellenfis  Phihppi  Jacobi  de  Wal- 
drech  poftrema  captivitas ,  &  exprefla 
lytri  obligatio.  Ut  norma  &  Regula 
Eleaorahs  obligationis  ,  fit  Capitulatio 
Archiepiicopalis  ,  cuius  vigore  Ekaor 
teneatur ,  in  gravibus  negociis  qtue  cum 
patria^  periculo  conjunfta  fiint ,  cum  Ca- 
pitulo  Metropolitano  communicare  ,  & 
line  ejus  confiHo  in  hujufinodi  rebus  ni- 
hil  ftatuere  autattentare.  Utreducatur 
forma   vetus  Judiciorum    aulicorura  , 
prsefertim  Confluentini  &  Trevirenfis , 
remotis  atque  abolitis  noviflime  contra 
morem  Patria;  introduais  Commiflio- 
nibus ,  Parlamentis  atque  alns  hujufmo- 
di,  ex  quibusmagnajudiciorum,  acju- 
rifdiaionum  confufio  exorta    eft.    Ut 
reitituantur  Capitulo   Metropolitano  , 
ejufque  CoIIegis,  praslaturse ,  dignitates,  - 
prebends,  decimas ,  penfiones ,  casteri- 
que  proventus ,  imprimis  Pagi  in  Sa- 
rrapia  Grimburgh ,  Domus  &  Satrapia 
Hunolftein,  Communitas  MertzighSc 
Sahrgaw  ,  qua:  ad  Archidicscefin  fpe- 
aantia ,  Elcftor  fine  libero  Capituli  con- 
fcnfu  ,    ad  Fidei    commifTum  Soreri  , 
eum  tranftulit.    Ut  reftituantur  in  bo- 
na,  prasbendas  &  mobilia  JoannesWil- 
helmus  Hufman  ex  Namediis ,  Pr^epo- 
fitus  ,  Hugo  Fridericus  ab  Eltz  fuprc- 
mus  Chonepifcopus ,   Wolfgangus  Fri- 
dericus  a  Koppcnftein  Archidiaconus  , 
Emmericus  a.  Metternich  Scholafticus , 
&  Domini   a  Leijen.     Ut  in   futuris 
contributionibus    Imperialibus   ,    Pro- 
vincialibus  &  Cameralibus  ,  permittan- 
tur  Ordinibus  Patrias   fui  conventus  , 
&  liberain  iis  fuffragia  ,    ac  confuetas 
difpofitiones  circa  modum    &  formam 
tributa   colligendi  ,  denique   in  iifdem 
conventibus  decernendi   &    dirigendi , 
juxta    morem    &   privilegia   Ordini- 
bus  conceffa,  falvo  jurefupremo  Prin- 

cipis 


l5/»; 


HtjioYtdYUm  Lih.  XIK  j^ppendix,  ^g^ 

tipis,  ut  inter  diflldcntcs  ipfLaiithorita- ^  fcfloribus  rcftituantur.  Deniqucut  qui- 


tcm  &  judicium  fuum  intcrponat.  Ut 
nova  vedigalia,  vino  ,  frumcntocxtc- 
rill]uecommerciis  impoiita  ,  &  cxcraor- 
dinaria  miniftcria  tollantur ,  atque  in 
eo  fubditis  parcatur.  Ne  numerus  Ju- 
dxoruni  contra  prxfcriptum  ordincm 
augeatur  ,  receptis  autcm  jus  &  jufti- 
tia,  quemadmodum  Chriftianis,iinedif- 
ferenria  adminiftretur.  Ut  munimenta 
in  civitate  Trcvirenii ,  &  Bcrncaflcl  line 
confenfu  Capituli  exftrufta  diruantur  , 
atque  in  hunc  ufum  adhibita  sedificia 
publica,  vis,  atque  horti  antiquis  pof- 


bufcunquepcr  hos  motus  vis  atqucinju- 
ria  ill.ua  cil  ,  quorum  nonnulli  iu  in- 
llrumcnto  hujus  pacificationis  nomi- 
nantur,  ii  omnes  in  priftinum  locum, 
&;  polTcffiones  antiquas  reponantur,  fi- 
ne  dolo  &  fraude.  His  ita  couftitutis 
paxintcrElcftorem,  Capitulum ,  atque 
Ordines  Patrix  confirmata  eft.  Poft  hxC 
Canonici  Metropolitani  ad  novi  Coad- 
jutoris  Eleftionem  procefTerunt ,  vicit- 
que  multitudinc  fuffraaiorum  Carolus 
Cafparus  a  Leyen ,  omnibus  animi  do- 
nis  ad  eam  dignitatem  commendatus. 


JOAN.  CLUV.  EPITOMES 

HISTO   RIA   RUM 

i  7  5.     XIV- 

A  P  P  E  N  D  I  X. 


'JuhiUum 
Romx, 

tur. 


O  M  m  hoc  Anno  millefi- 
mo  fexcentefimo  quinqua- 
gefimo  folennitas  Jubilxi 
ex  omnibus  orbis  terrx 
provinciis  magno  concur- 
fu  celebrata  eft.  Inchoa- 
vit  eam  celebritatem  de  more  pridie  na- 
talis  Chrifti  fummus  Pontifex  ,  aperta 
porta  Bafilicas  D.  Petri ,  qux  propter 
hoc  aurea  vocatur.  Et  olim  quidem  fin- 
oulis  feculis ,  pofteaanno  quinquagefi- 
mo,  nuncvero  propter  brevitatem  vi- 
tse  humanse  anno  quinto  &  vigefimo , 
venerabili  ritu  in  magno  Cardinalium  , 
Principum  atque  Oratorum  numero  a- 
peritur.  Prxmittic  autem  Pontifex  in 
omnes  mundi  partesdiplomata,  quibus 
fideles  Chriftiani  ad  falutandam  Princi- 
pem  Ecclefiam  ,  cxterarum  omnium 
niatrem  ac  magiftram,  beuigne  invitaa» 


tur ,  atque  ut  id  majore  alacritate  fiat ,' 
plenam  peccatorum  condonationem  id 
icer  fufcipientibus ,  ac  defignatas  per  ur- 
bem  Ecclefias  ftatis  diebus  vifitantibus 
concedit.  Itaque  annus  ille  Religiofis 
Catholicorum  peregrinationibus  pluri- 
mum  celebratur.  Enituitque  imprimis 
Cardinalium  ac  cxterorum  Italix  Prin- 
cipumeximia  erga  Peregriaos  liberali- 
tasac  benevolentia.  Etquaraquaminter 
Reges  Hifpanise  Gallixque  bellum  ma- 
gnis  viribus  agitaretur ,  tamen  Ponti- 
fex  Principefqueproviderant,  ut  tutun> 
ac  commodum  iter  proficifcentibus  prJB- 
ftarctur.  Publicatum  eft  eodem  anno  di- 
ploma  Pontificis ,  quodamnatpacifica- 
tionem  Germanicam  has  ob  caufas  pras*- 
cipue,  quodinea  pace  maltx  Ecclefi^e, 
earumque  bona  perpetuo  concedantur 
a  Catholicis ,  quodque  inftitjUtus  fic  E- 


i5;o. 


Mers 
Ferd- 

Ele£}or. 
Celon, 


Introni- 
fatio 
Max, 
Henr, 
Eleci, 
€ol.  Mo- 
!">fi.  Fa- 
derbor. 


loannis  Clnveri  Epitomes 

oftavus  in  favorem  Caroli   pylxo  templi  S.  Pauli  apprime  eleganter 

fculpta  virebantur  ,  affc 


F.es  xAn. 

glica?ie 
t>  Sc»- 
tJs. 


lecloratus 

Ludovici  Comitis  Palatini,  cujus  infti- 
tutio ,  quemadmodum  &  difpolitio  bo- 
norum  Eccleiise  fine  confenfu  Summi 
Pontificis  lieri  non  polTit,  neque  debeat. 

Eodem  anno  Ferdinandus  Ele£tor  Co- 
lonienlis  decima  tertia  Septembris  diem 
extremum  claufit ,  Arulperg^e  in  Weft- 
phalia ,  quo  fe  paulo  ante  recreationis 
caufa  contulerat.  Princeps  omniumvir- 
tutum ,  iraprimis  vero  pietatis  benefi- 
centix  ac  continentis  laude  cumulatiffi- 
mus.   Natus  eft  Anno  1577.  ex  Wil- 
helmo  Duce  Bavarix ,  &  Renata  Fran- 
cifci  I.  Ducis  Lotharin.  filia ;  Ad  Eie- 
£loratum  dein  &  Ecclefiam  Colonienfem 
Anno  16 11.  poft  morterxi  Ernefti  Pa- 
trui  admotus  eft  ,   (^uam  una  cum  qua- 
tuor  Epifcopatibus  Leodienfi  ,  Mona- 
fterienfi ,  Hildesheimienfi ,  &  Paderbor- 
nenfi  ,  per  annos  fere  06I0  &  triginta ,  in 
gravifiimo  illo  Germanieo  bello  con- 
ilantiffime  gubernavit.  Succelfit  Ferdi- 
nando  Patruo  ex  fratre  Alberto  Nepos 
Maximilianus    jam    pridem  Coadjutor 
intres  Ecclelias,  Colonienfem,  Leodien- 
fem  ,  &  Hildesheimienfem.  Qui  Patrui 
funere  Arnfperga  Coloniam  addu£to , 
&   exequiis  in  Bafilica  Metropolitana 
follenniter  peraftis ,  poftridie  (  26  O- 
ftobris  (in  frpquentifluno  OrdinumPa- 
tria;  conventu  veteri  ritu  inauguratus  eft. 
Monafterii    fufFragiis  Capitularium   & 
oranium    nobilium    ftatuum     applau- 
fu  in  Epifcopum  ejufdem  Ecclefis  eve- 
Ctas  Chriftophorus   Bernardus  ex    Ba- 
ronibus   de  Gahlen ,   PaderbornK  vero 
Theodorus  Adolphus  von  der  Reck ,    u- 
tercjue  folemnibus  Ceremoniis  inaugu- 
rati  funt. 

In  Scotia,  Carolus  II,  Regis  Caro- 
li  interfefti  filius  ad  capefTendum  Re- 
gnum  ,  ut  fijpradiximus  evocatus ,  ini- 
tia  cjus  haud  fane  L-cta  habuit.  Primum 
enim  internis  Proccrum  ac 
difTentionibus  conflidatus  ,  ab 
adem 


vultri 
Analis 
cladem   accepit.     Illi 
quippe  dejcftis  ftatuis  Jacobi  avi  ipfius , 
^<.  Caroli  partntis ,  qua;  Loudmi  ui  pro- 


c]uoc]ue   gravcm 


&  magnifice  fculpta  vifebantur  ,  aite- 
ftifque  fupplicio  qui  Novse  Reipublic^ 
adverfari  credebantur  ,  aut  in  exilium 
pulfis ,  non  modo  fpem  illi  omnem  ad 
regni  aditum  intercluferant ,  fed  etiam 
vi  atque  ope  quantum  maxiraa  poterant 
perfequebantur.  Poftquam  igitur  audi- 
tum  el^  ,  eum  in  Scotiam  advenifle  :  mif^ 
fus  eft  adverfas  Scotos  Oliverius  Crom- 
vellus  curaexercitu  20000  hominum,qui 
menfe  Augufto  luftratis  copiis  apud 
Muflelburgum  concedit ,  haud  procul 
a  Scotis  quiinter  Edcnburgum  &  Let- 
tham ,  fub  pra:feftura  Davidis  Leflxi  ca- 
ftra  ceperant.  Cum  aliquamdiu  mutuus 
utrofque  metus  continuifTet ,  primi  Sco- 
ti  morarum  impatientes  majore  animo 
quam  viribus  Anglos  invadunt ,  medio 
fere  fpacio  inter  Hadingtoniam  &  ca- 
ftrum  Dunbar ,  quem  locum  explicand^e 
aciei ,  audito  Scotorum  adventu  Crom- 
vellus  praeceperat. 

Magno  ea  Scotis  audacia  ftetit ,  nam 
pulfi  fugatique  memorabili  clade  ,  a- 
miffis  impedimentis  ,  atque  omni  bel- 
lico  apparatu  ,  capta  peditum  magna 
parte  ,  pauci  qui  evaferant  Srerfinum 
profugiunt.  Cromvellus  infigni  vi6lo- 
ria  potitus  omnes  mox  copias  Sterhno 
admovit ,  ratus  in  ea  perturbatione  fibi 
rebus  gerendis  tempus  idoneum  fore. 
Ubi  ad  fuftinendam  vim  obftinatos 
cosnovit ,  omifla  difScili  obfidione  re- 
dudloque  exercitu,  Leithem  atque  E- 
denburo-um  per  deditionem  ccpit.Ha^c  eft 
Metropolis  Scotise,  inquaReges  com- 
morari  ut  plurimum  folefit ,  atque  adeo 
infelici  fane  Regis  omine  in  Anglorum 
poteftatem  pervenit.  Nihilommus  Rex, 
qui  interim  Jonftonix  erat  ,  reparatis 
quantum  licebat  viribus  ,  initio  anni  in- 
fequentis  11  Januarii  ,  infolenni  Pro- 
ceruni  Scotia;  conventu ,  Schona; ,  ubi 
Scotorum  Reges  coronari  fblent,  Re- 
o-no  inauCTuratur.  Inter  quas  cercmo- 
nias  e  numero  Procerum  Robertus 
Duglaflius  Regi  pra^parata  oratione  gra- 
tulatus  ,   cundcra   ad  ultionem  pater- 

nse 


itf;y. 


RciCal- 
licte. 


t6fo. 


nx  nccis  ex  fcntenti.i  omnium  cohor- 
tatiis  cft.  Quibiis  pcr.i(irtis  R.cx  comi- 
t.intibus  Proccnbus  Sclion.i  fonfto- 
ni.ini  dcduccnte  loto  cxercitii  pcr- 
lexit.  Ac  dein  rcliquam  hycmis  partcm 
ordin.indis  Regni  negociis  ,  niftauran- 
difauc  copiis  cum  conlilio  Proccrum 
exco;it. 

Galham  interca  ,   quo  mmus  Rcgi 
Anglix  auxilia  Uibminiftraret ,  intefti- 
na  dillidia  turbabant.  Nam  datisin  cu- 
flodiam  Principibus  Regii  fanguinis  ,  ut 
fupra  dixi  ,  duobus  Conda;is,  &  duce 
Loncrxvillano  ,    Turenius  rebus  non  H- 
dcns  cum  fuis  copiis  ad   Archi-Ducem 
Leopoldum  Wilhelmum  transgrefHis  eft, 
conjunftifcjue  cum    eo  viribus   Capel- 
Jam  primo  ,    dein  Rctelium  vi  occu- 
pat.    Quibus  valido    prxiidio    firmatis 
Caftrum  Porcini  ubi  commoduseft  A- 
xonse  fluminis   trajeftus  ,  invadit ;  fu- 
peratoque  Axona  in  Campaniara   pro- 
grefTus   Rhemos  Campanix  metropo- 
lim  ad  dandam  pecuniam  ,    &   fubmi- 
niftrandam  exercitui  alimoniam  metu 
adio-it  ,  rxCo  interim  apud  oppidulum 
Fimam  Hocquincourtio    Perona^    Gu- 
bernatore  ,     qui  cum  fex   Legionibus 
in  iniidiis  collocatus  Marchioneni  Plef 
fi-Praflxum  ,  ut  ie  cum  eo  conjunge- 
ret  prseftolabatur.  Illa  clade  quinque  vex- 
illa ,  &  ducentos  equites  Galli  amifere  : 
prjetertr.acentos  fere,  qui  inpoteftatem 
Hifpanorum  pervenere.  Hoc  incoramo- 
do  perterriti  Galli ,  fimul  metu  ne  Hi- 
fpani  Rhemos  ,  aut  Catalaunum  ,   aut 
aliam  validam  urbera  peterent  ;    copias 
omnes  (campo  eduftas    in  urbes   hofti 
proximas  pra^/idio  imponunt.  Ita  Mar- 
chio  de  la  Ferte  in  fuburbium  Rhemoruni 


HiJloYUYnm  Lib.  XI F.  ayfppcytdi.v. 


fcallus  Plelfi  Praflsus  Feram,  Generahs 
Legatus  Rofa  Laudunum,  Hocquincour- 
tius  ad  S.  Quintinum  ,  Marefcallus  Vil- 
laquierius  Atrebatura ,  alii  alio  conce- 
dunt ,  Captivi  quoque  Principes  in  fecu- 
riorem  cufliodirim  ,  &;  Thefaurus  Rcgius 
Pariliis  ad  S.  Dionyiiura  in  tuturacom- 
portatus  eft.  Inter  hxc  Archidux  Leo- 


poldus   mifrt    Pariiios   tibicineni    cura 
litcris    .ad    Ducem    Aureli.inenlem  pa- 
truura  Rcgis  dc  pace  ,  quibus    in    Par- 
I.imcnto    pahni  pcrlcftis    Aurtlianen- 
iis   poftridic  cuni    refponfo    Baroncm 
Vendcronium    ad   Archiduceni    remit- 
tit,  quique  de  tempore,  loco ,  ^  pcr- 
fonis  ad  hanc  p.icihcationeni  afTumen- 
dis  fentcntiam  Archiducis  co?noft;erer. 
Ille  audito  Vcndcronio  fummopere  ga- 
yifus    pLicere    fibi  oftendit  ,    ut  locus 
,'  inter  Rhemos   &  Rhethelium   medius 
deligatur  ,    quo  ipfe  &    Aurelianeniis 
ambo  inperfbna  conveniant,  acde  pa- 
ce  vel  induciis  colloquantur.  Ad  id  re- 
nunciandum     Gabricl    Toletanus    una 
cura  Vendcronio  Parilios  mittitur.  Re 
ad  conciliura  relata  cum  Galli  locum 
ahum  niallent  ,  decretum  ,    ut  Nun- 
cius  Apoftolicus ,  atque  Orator  Vene- 
tus  rogarentur,  qui  una  cum  Comite 
Memraio  ad  Archiducem  profefti  cum  ' 
eo  agerent  de  loco  traaatuum  a  caftris 
Hifpanicis    remotiore  ,    ac  fimul   ex- 
quirerent  ,    quid  quantumque   potefta- 
tis  Archidux  a  Rege    Hifpani^  habe- 
ret  ,   de  pace  cum    iis    coraponenda- 
Oraniura  ergo  animis  in  fpem   novse 
pacificationis  ereftis  cum  nihilominus 
hoftilitas  non  ceflaret ,  &  tradlationum 
prarambula  in  longum    producerentur. 
Archidux  ne  tcmpus  fruftra  confume- 
ret ,  motis  apud  Fimam  caftris  ,    ubi 
fere  per  menfem    ftibftiterat  ,    partem 
copiarum    ad    obiidendum    Mofonium 
dimittit  ;    quod  eft  apud  Mofam  par- 
vum  quidem  ,    fed  permunitura  oppi- 
dum.  Ipfe  cum   reliquo  cxercitu    apud 
vicum  Vendii    juxta    Axonam  ilumen 
confedit.    Mofonium   .1  Carolo  V.   o- 


cum  aliquot  raillibus  concedit  ,    Mare-    lim,  &deinceps  abaliis  irrito  h.-i6f:enus 


eventu  tentatum  ,  lumma  fortitudine 
oppugnantibus  reflitir.  Donec  Archidux 
millo  Comite  Fonfaldaniacum  quinque 


Igi- 


millibus  ac  vimobiidentium  aiixit. 
tur  menfeNovcmbriin  poteft.-i:em  Hi- 
fpanorura  conceffit;  Prx'lidiariis  permif^ 
flim  ut  more  mihtari  explicatis  vexil- 
hs    cum    omnibus    impedimentis    ac 

duo- 


i<S/o. 


iff/0. 


-7  91  loamisCkveriEpitomes 

duobus  tormentfs  a  tradito  oppido  ex-  j  Tortofam  validaiti  Urbem  ad  Hebrum 
""'""■        ^"      '         cum  oranibus  copiis  circumfedit,  qua 

ad  initium  Decembris  produfta  ,  cum 
nulla  fubfidii  fpcs  obfefTis  affulgeret  , 
fugatis  a  Duce  Albuquercio  quinquc 
navibus  Gallorum  auxiliariis,  urbs  in 
fidem  ac  poteftatem  Hifpanorum  redit. 
At  in  Italia  vel  potius  appofito  Italise 
Tyrrheno  mari  Joannes  Auftriacus 
cum  Comite  Oenate  Proreee  Neapo- 


niarum  , 
chionem 
quoium  , 


Cederent.  Poft  Mofonium  Donchery 
quoque  uno  infra  Sedanum  milliari  , 
Hupanis  ceffit.  Archidux  'igitur  omni- 
bus  prasfidio  firmatis ,  reliquo  exercitu 
in  hyberna  dilpofito  Antverpiam  fubfi- 
nem  menfis  Novembris  rediit  ,  re  be- 
ne  feliciterque  gefta.  Adlifque  Deo  fo- 
lemniter  gratiis  nomine  Regis  Hifpa- 
initio  menfis  Decembris  Mar- 
Sfondratum  ,  Comites  Bu- 
&  Schwartzenburgicum ,  E- 
quites  aurei  velleris  creavit  ,  confuetis 
Ccercmoniis ,  prsefentibus  ex  eo  Ordine 
CoIIegis  aliis  duodecim.  Dum  hsc  in 
Campania  &  Picardia  ab  Archiduce 
eeruntur  Rex  Gallise  cum  Cardina- 
le  Mazarino  re  apud  Burdigalam  com- 
pofita  ut  fupra  didum  eft  Parifios  re- 
vertit.  Et  quanquam  cepta  jam  hye- 
me  tempus  erat  rebus  gerendis  haud 
fane  idoneum  ,  tamen  recuperandi  Re- 
tehi  fpes  &  cura  inceffit.  Collcdisugi- 
tur  copiis  &  numerata  parte  ftipendio- 
rum  eo  Cardinalis  cum  pr^Ecipuis  Du- 
cibus  mittitur.  Neque  res  caruit  fuc- 
CelTu.  Urbs  opinione  celerius  recepta  j 
&  Marefchallus  Turenius ,  qui  cum  un- 
decim  millibus  Hifpanicis  &  Lotharin- 
gicis  copiis  auxilio  venerat ,  fufus  fu- 
gatufque.  Captus  in  ea  pugna  Guber- 
«lator  Mofonii  Stephanus  de  Gamar- 
ra,  Legatus  Generahs  ,  &  Comes  de 
Lanau  equitatui  Germanico  pra^fecftus. 
Cecideree  prascipuis  Philippus,  exCo- 


tnitibus  Palatinis 
bergenfis  frater  , 
Lotharingicorum 
vero  Vicecomes 
liarcha  PlefGeus 


Eleftoris  Heidel 
qui  legioni  Equitum 
pr^fuit  ,  e  Gallis 
Corvallius,  &  Chi- 
Marefcalli  Pleflsei 
filius.  Impediraenta  Turenii  omnia  in 
poteftatem   viftorum  pervenere  ,  &  fi- 

fna  militaria  fere  quadraginta  ,  qax 
arifiis  inBafilica  D-  Virginisin  vifto- 
rias  monumentum  fufpenfa  funt.  Per 
idem  tempus  Hifpani  de  Gallis  in  Ita- 
Jia  &  Catalonia  quoque  triumpharunt. 
Hic  Marchio  Mortara  recuperatis  di- 
rerfis  Catalonis  locis  menfc  Oftobri 


x6jot, 


litano  5  Portum  Longum ,  qui  eft  m 
Elba  infula ,  e  regione  Plurabini ,  duo- 
bus  fere  miliaribus  a  continenti  abjun- 
dlus  ,  difficili  ac  laboriofa  obtidione  a, 
Gallis  recepir.  Reperta  ibidein  ma^na 
annona:  vis  atque  omnis  generis  appa- 
ratuum  militarium  ,  qua;  in  biennium 
fere  obfidionem  toleraturisfufficerepo- 
tuiflent.  Igitur  aftis  Deo  gratiis  ,  8c 
portu  omnibus  neceflariis  provifo ,  di- 
vifis  inter  fe  navibus  Auftnacus  Panor- 
mum  in  Siciliam  ,  Prorex  Neapoiim 
redut.  Ibi  militibus  ,  quorum  fere  de- 
cem  millia  ,  aut  ferro  hoftium  ,  aut 
a:ftu  ac  orta  inde  contagione  interiere , 
quies  ac  ftipendium  data. 

Sub  finem  Novembris  diio  Eleftora-  M^tnmi 
les  Saxonias  Principes  Chriftianus  &  nUdivcr- 
Mauritius  ,  filii  Eledtoris  matrimonio  i^''"'»; 
conjunfti  funt ,  cum  duabus  itidem  fb- 
roribus  Chriftiana ,  &  Sophia  Hedwige , 
Ducibus  Slefvici  &  Holfatiae.  Ese  nu- 
ptije  Drefda:  in  Saxonia  per  multos  dies 
magna  pompa  perafta^  funt.  Menfein- 
fequenti  Auguftae  Taurinorum  in  Pede- 
montio  Ducis  Sabaudise  filia  Adelhei- 
dis  Ferdinando  Marise  filio  Eleftoris 
Bavaria:  natu  majori  defponfataeft,  in- 
ternuncio  Maxirailiano  Coraite  Cur- 
tio  ,  qui  fplendidiffimo  coraitatu  illuc 
Monachio  profedlus  cereraoniis  defpon- 
fationis  nomine  Eleftoralis  Principis 
prscfiiit.  Eodem  anno  Ludovicus  fextus 
Landtgravius  Haffije  Darmftattanus  in 
matrimonium  accepit  Gottorpii  in  Hol- 
fatia  Mariarn  Elifabetham  Friderici  Du- 
cis  Holfatias  &  Schlefvici  filiam.  Men- 
fe  O£tobri  Chriftina  Suecix  Regina  in 
foknQi  ordinum  Regni  conventu  Stoc- 

holmia: 


HifioriarHm  Lib.  XIK  Appendix, 
Iiolmia;  abArchi-EpircopuUpfalicnli  co- 
elt.    Obici\;   coiicm  aaiio  Wil- 


7P5 


ronata  eit.  *^dici\;  coiicui  aaiio 
helmus  Princeps  Orangius ,  rclidlagra- 
vida  vidua  quo;  odliduo  poll:  hiiunicni- 
xa  cft  Wilhclmum  Hcnricum  :  in  Po- 
lonia  magnus  regni  Cancellarius  Chri- 
ftophoruN  OlIbha<,ky  ,  undccim  annos 
ca  dioiiitate  cum  laude  funitus.  Pari- 
fiis  Dux  Angohrmenlis  Caroli  nonl 
Rcgis  Galliarum  rilius ,  annoa^tatisfua: 
oftocrelimo  odlavo:  &:  Pnnccps  Con- 
dasa,  mater  Pnncipum  captivorum  :  & 
Claudius  Memmius  Comes  de  Avaux 
nuper  ad  pacem  Monafterienfem  ,  ac 
ahas  ad  vaiios  Europx  Prmcipes ,  Re- 
^niGalhxLecratus. 
iCfi.  Ad  initium  anni   millclimi  fexcente- 

A/rtfr;wo-i]nii  quinquagehmi  primi  ,  Csfar  Fcr- 


Cxtcrum  mcnfe  infcqucnti  ,  p,icata  7^«;//«»» 
jam  omni  Germania  ,  &  in  nuptialcs  hi-  f^rande. 
Jaritates  cfFuiis  Principum  aulisanimif-  ^"'•<5'f«'*' 
c]ue,cumocio  &  quietiGcrmama;  nupc- 
la  Pacilicatione  latis  provillun  putare- 
tur,  rcpente  novi  belli  initium  ab  Ele- 
ftorc  Brandcburgico  in  ditionem  Mon- 
tcnlcm  holtilitcr  incrrclTo  ,  coortum 
eft.  Quod  quia  fubito  cxtitit  ac  dcin- 
de  mox  compolitum  ,  variis  hominum 
fermonibus  c^kbratum  fuit  ,  paulo  al- 
tius  ,  ex  iis  qua:  palam  litcris  cdita 
funt  ,  pro  inltituti  mei  brevitatc  repe- 
tendum  duxi.  Guihelmus  Dux  Julia; , 
Clivis ,  &  Montium ,  Comes  Marchix 
&  Ravenfpergze  ,  cum  Anno  15-46. 
Ratifpone  in  Matrimonium  duxiflct 
Mariam   Ferdinandi  I.  Ca:faris  filiam, 


«»«w  Ctf- jji^^jj^jyj  matrimonium  cum  Elconora  |  duo  a  Carolo  V.  C^fare  privileeia  im.9,  r 


Ducc  Mantuana  ,  c]uod  fub  finem  anni 
fuperioris  pubiicatum  Vienn:E  fuerat , 
contraxit  ,    miflo  Johanne  Maximilia- 


prtravit  ,    qucE  &    deinceps    a  fuccef-  cef,o„u 

foribus  confirmatifunt,  Primum  ,  uc ,  «"'^e/'«- 

fi  Dux  Guilielmus  cx  Maria  Conjuae  *«»''«'''»♦ 


no  Comite  de  Lamberg ,  qui  Sponiam    nullos  hxredes  mafculos  fufcjperet ,  aut 
Imperatoriam  ex  Itaha  m  Gcrmaniam  |  fufcepti  fine  hsredibus  mafc.Iis  ex  hac 


deduceret.  Csfar  adventanti  obviam 
profccftus,  apud  Neukirchium  cxcepit ; 
inde  codem  adhuc  die  fub  vcfperam 
Neoitadium  progrelli  poftridie  confue- 
tis  Ecclefis  ceremoniis  ,  &  facris  pre- 
cationibus  ,  ab  Epilcopo  Viennenli  , 
conjunifti  funt  ,  fuit  hxc  dies  ultima 
Aprilis  ,  &  Dominica  quarta  polt  Pa- 
fcha.  Triduo  dein  nuptialibus  hilarita- 
tibus  exadto ,  Ca^far  cum  nova  Conju- 
ge  Viennam  revcrfus  ,  folcnni  ibidem 
pompa  ,  a  toca  aula  ,  &  prxfentibus 
variorum  Europse  Principum  oratori- 
bus  ,  ac  Ordinibus  Provinciarum  ex- 
Ceptus  cft.  Omnibus  Viennx  pera£tis 
Palatinus 


Neoburaicus 


WoIfFsansus 


vita  excederent  ,  omne  jus  dicionum 
ac  provinciarum  ad  filias  ex  Guilidmo 
Sc  Maria  gcnitas  devolveretur  ,  auc 
fi  nuUa  earum  fiiperftes  cflet ,  ad  ea- 
rundem  legitimos  Mafculos  hxredes. 
Deinde  ut  didtx  ditiones  omnes ,  apud 
unurn  tantum  univerfalem  Dominum 
ac  fucccflorem  indivifa:  pcrmanerent, 
more  apud  Pnncipc?  Gern:iani^ ,  &  ple- 
rofque  extcrnosad  firmandumpotenti^ 
robur  hadtenus  obfervato. 

*  Dux    igirur    Guilielmus  ex    hoc*i/T;r. 
matrimonio    duos  filios  &  quaiuor   fi-  DuofilU 
lias  fufcepit.  Filiorum  nacu  major  Ca-  ^^"f 
rolus    Fndericus    maximEe    fpci  prin-  ^'':''"^' 
ceps,  Anno  1577.  '"  ^P^o  :etatis  flore  '"'' 


Wilhclmus ,  ad  tcrcium  quoque  Macri-  j  Rom^e  ance  pacrem  extindtus  cft.    Al- 
monium   exemplo  Carfaris   proareffus  :  ter   filius   Toannes    Vv^ilhelmus  ,    oacri 

-n.      J„/5...  ;„  /-,'.■ rr_-.--;rr-  A^-        /^..::;-i  __  _  -{  ,    ^      ^     ■      ,r  . 


l6/l. 


cft  ,  dufta  in  Conjiigem  Francifca  Ma- 
ria  Egonis  Comicis^^Furftenbergh  filia. 
Cui  VII.  Idus  Maji  ad  vicum  Dor- 
magcn  obviam  profeftus  poft  ahquot 
horarum  colloquium  eodcm  vclperi 
cum  nova  Sponfa  Dufleldorpium  re- 
diit. 


Guilielmo  Anno  15-9  i.defunfto in  ditio-- 
nibus  paternis  fucccliit.  Cum  autem  efTct 
infirma  plernmque  valetudine  ,  nullos 
liberos  genuit  cx  utroque  matrimo- 
nio,  quod  illi  primumcum  JacobaBa- 
dcnii  ,  d:indi  Antonia  Lotharino-a 
fiiit.  Atque  ica  anno  hujus  farculi  nono 
Hhhhh         dcfun- 


I. 
IL 


Filia, 


11. 


III. 


IV. 


loiinnis  Clmeri  Epitomes 

ditiones  Cius  variis  Princi-    uc  de  fado  in  publico  ufu  ,  &   exerci- 

tiofunt ,  ficdcinceps  continuentur,  per- 
mittantur,  &  dsfendantur  ,  nec  qmfqaara 
in  confcientia  aut  exercitio  tuni  viffen- 


794 

defunftus 

pibus  appetcnd^is  rcliquit.   Sed  vi  privi- 


legiiCilarei  hx-reditas'  earum  ad  forores 
ipiius  ,  &  iilias  Guilielmi  fpeaabat.  Ha- 
rum  prima  ac  natu  maxima  fuit  Maria 
Eleonora  AlbertoFriderico  duci  Boruf- 
i\x  in  matrimonium  elocata  ,  qusobiit 
Anno    1608.     ants    fratrera  Joannem 
Guilielmum  ,  nequeullos  hxredesraaf- 
culos  reliquic  ,    (ed  tantum  unicam  fi- 
liam  Annam  ,     qu^pofteanupfit  Joan- 
ni     Sigifmundo     Eletlori    Brand^bur- 
oico   ,    qui  cft  avus  moderni  Eleftoris 
Friderici  Wiihelmi.  Atque  hinC  jus  fuum 
in  has  provincias  derivant  Brandebur- 
aici.     Altera  Sororum  ac  natu  fecun- 
5a  fuit   Anna    in  matrimonium    data 
•  Philippo  Ludovico  Comiti  PaIatino,qu2 
fratris  funeri  fuperftes  ,  &  h^rede  maf- 
culo  WoIfFgango  Wilhelmo  ornata  pro- 
xima  omnium"  ad  has  ditiones   videba- 
tur  ,  tertia  fuit  Magdalena  nuptui  da- 
ta  Joanni  Bipontino  ,  exquo  etiamfi- 
lios  &  hseredes  mafculos  fufcepit.  Quar- 
ta  fuit  Sybilla  nupca  Carolo  Marchioni 
EurcTovis ,  cujus  jura  Palatinus  Neobur- 
oicus  ad  fe  certis  padionibus  tranftulit. 
iCTitur  ,  ut  ad  reraveniamus,  cumAn- 
n^o    11509.     Dux  Joannes   Wilhelmus 
fine  Ubens   ,    ut  fupra  memoravimus  e 
vita  exceffifTet  ,   aliis  jus  fuum  fcripto 
afTerentibus  ,   Wolifgangus  Wilhelmus 
Palatinus  Neoburgicus  noraineMatris , 
Erneftus  Marchio  Brandeburgicus  no- 
mine  Fratris  Eledloris  ,  Joannis  Sigif- 
mundi  ejufque  conjugis  ,    poireflionem 
vacantium  provincianim  adierunt ,  ini- 


ies. 


jReverfa-  to  paifto  Tremonia:  ,  ultima  Maii  ,  ut 
diftas  provincias  pariter  adminiftrareat 
donec  de  jure  cujafque  ,  auc  amice 
conventum  ,  auc  difcepratum  judicio 
foret.  Eodera  tcrapore  de  Riiigione , 
ejufque  exercitio  Ordinibus  Patris  bi- 
nis  litteris  ;  die  14  Julii  Duisburgi, 
&  2  1  Julii  Duflcldorpii  ,  ita  cau- ' 
tum  &  proviliim  fuit  ,  ut  Romana 
Catholica  ,  &  alis  Chriftiana:  E.eli- 
giones  ,  ficut  paffim  per  Imperium  Ro- 
jnanum  ,  ita  &  ia  his  proviaciis ,  pro- 


Heligioni. 


o 
te  turbetur  ,  aut  moleft^tur.    Cum  ait- 

tem  tura  temporis   folius  fere  CathoG- 

ca3  Religionis  exercitiura  publicum  ,  izk 

fincnilis  ditionum  locis  eflet  ,  exceptis 

paucis  in  quxfub  extrematempora  Du- 

cis  Guilielmi  ,  ejufque  filii  contra  jufla 

Principum ,  Magiftri  novarum  Religio- 

nura  irrepferant  ,  faftumeft,  utconni- 

ventia  ,  i5c  ^mulatione  novorum  Prin- 

cipum  ,  quorum  alter  erat  Reformatae  , 

alter  Auguftana:  Religionis  ,  novi  Ma- 

criftri  ccr^tatim  contra  padla  &  promif^ 

ii  fuperiora  introducerentur.  Poftquam 

vero  PalatinusNeoburgicus  relidta  Au- 

ouftana  Confeffione   ,  Catholica:  Ro- 

raanx  Ecclefise  veritatem  agnovit  ,   e-  . 

jufque  fidem  pubHce  Anno  1614.  Duf^ 

feldorpii  profcfTus  eft  ,   dudta  in  matri- 

raoniam  MagdalenaDucis  Bavaria;  filia,    i<>;'»i4 

eo  ctiam  co;pit  intendere  ,    multoque 

quam  antea  diligentius  ;  iit  ,  quod  pro- 

raiflum    conventumque   initio  fuerat  , 

Catholica:  ReliCTionis  exercitium  ,  in  iis 

locis  ubi  antea  fuiffet  fanfte  obfervare- 

tur  ,  diraiffis  ejeftitqae  ,  qui  contra  pa- 

tla  haftenus  introdu£l:i  fuerant   ,    auc 

deinceps  irrepereconabantur.  Atque  id 

eo  magis  quodinpaftis  nuptialibus  tam 

Borufiacis  quam  Neoburgicis  ,  quibus 

Ducis  Guilielmi  filiss  elocatae  func  ,  Sc 

unde  jus  fuum  utrique  in  has  provincias 

dcducunt  ,  exprefre  cautum  &  conven- 

tum  fuic  ;  ut  fi  forte  harum  ditionum 

h^:rcditas  ad  fupramemoratasfiliasper- 

veniret  ,  nihil  in  iis  circa  Religionem 

innovaretur  ,  fed    ubique     antiqua   Sc 

vera  Cacholica  Religio  fine  omni  ob- 

ftaculo  fanfte  coleretur,  &  retineretur- 

At  vero  Brandeburp-ici  contraexiftima-  C*»tre- 


bant  non  obftare  paftis  nuptialibus,  nec  J.^^^^'^^ 
fponfioni  Ordinibus  dats  ,  fi  aliarum  -^"^fry;,. 
etiam  Pveligionum  qua:  in  Iraperio  ufi-  //«„,. 
tata:  fintculcores  introducerentur  ,mo- 
do  id  fine  damno  atqueinjuria  Catholi- 
corum  fieret,  &  illi  inter  hos  quiete  &:  pa- 

catc 


HiJlortarptTn  Lih.  XIKyippemlix. 

Cate  vivant  ,  quinimo  ita  confulitran- 


795 


qin 

confcicncia; 


HoUandi 
fe  im- 
mifcent. 


llicati   ,    non   mnnis  animomm 

quam   p.uria:  &:  rci  to- 

tius  publica:  ,  cum  indccorum  (ic,  &  a 

<lignitate  Principis  alienum  ,  nullum  ci 

in  fuis  provinciis  ,  fuxllcligioniscxcr- 

citiumlicere  ,  qux  folalleligionis  unica 

lit  ,  cujusparicas  &  concordia  amorem 

Jllis  &  revcrcnciam  fubdicorum  concilict. 

Heec  igitur  fcnccntiarum  diverfitas  cre- 

vitintcr  Principes  poilKknccs ,  poftquam 

Provincias  incer  fcparciti  funt  ,  quan- 

tum  enim  Brandcburgici  ,  prouruPx.c- 

ligionis  promifcuo  ubique  introduccndo 

laborabant  ,  tancum   concra  nicebatur 

Palacinus  ,   uc  unitaccm  &  dccus  folius 

Cacholica:  juxca  pafta  &  convcncacon- 

fervarct.  Ha."c  conrentio  eo  ufquc  pro- 

cellit  ,    ut  Scatus  Ordiniim  Hoilandi.-e 

fe  immifcerent  ,    atquc  ad  Neoburgi- 

cum  a  propofico  dccerrendum ,  pcr  vi- 

cinarum  urbium  Rheinberc^    &   Or- 

foyx' pra:Iidia  ,  parochos  &   Religiofos 

quocquoc  poilent  ex   Ducatibus  Mon- 

tenli  &  Juliacenli  capcivos  abduccrenr, 

duraque  &  diuiurna  aliquot  annorum 

cuftodia  detinerent  ,  in  qua  etiam  non- 

nulli  mcsrore  acque  miferia  confumpti 

fiint  ,  innoxii  plane  ,    excraque  alcam 

&  controverliam  pofiti  ,  ex  quo  ficbat 

Ut  _plerifque  Cacholicis  parcchis  metu 

diffiaoiencibus  ,  eorum  fubdici  diu  divi- 

m  culcus  exercicio  carerent  ,  mukique 

interea  infanres  line  baptifmo  ,    adulci 

fine  confeflionis  &  Euchariftias  Sacra- 

menris  ,  cum  a;cern:E  eciam  falucis  pe- 

riculo  ex  hac  vica  difcederent.    I^itur 

tranfaEiio  Neoburgicus   ut  fe  fuofque  his  difffcul- 

fuperRe-,  tatihas  expedirct  ,  poft  miflasultro  ci- 
iigione.  '"  _    _  . 


iCji. 


Uova 


anno  i6l'i.  qualibct  nnni  partc  fuillct. 
Ea  dcin  tranfaftio  ab  EIc(Clorc  confirma- 
ta  cft   ,   miflique  ab  utroque   Piincipc 
dcpuratiDuisburgum  cxccutioncmdictx  x)///;,,^. 
tranfadlionis  orJiuntur.    C?;ccrum   h  Cfjir. 
rurfum  hxlit  aftio  ,   quoniam  Brandc- 
burgici  a  promifcuo  Rchgionis  ufu  no- 
lebant  rcccdcre  ,    idquc  vi2,ore  primo- 
rum  Rcvcrfilium  ,quibus  ncque  vcllent, 
nequepofTcnt  derogare  ,  cwm  c  contra 
Neoburgici  contcndcrent   huic  cranfa- 
ftioni  nccelTario  inliftendum  ,  quas  ve- 
luc  in  temperamencum  ac  moderamen 
afTumpta  clTet  diftorum  Reverfalium  , 
de  quorum  fenfu  haftenus  inter  Princi- 
pes  conveniri  non  potucrit.    Ita  re  in- 
fedla  difctfTurn  eft.     Neoburgicus  au- ■'^^"^'^'■- 
tem  ,  cum  haud  multo  poft  univerfalis  ^confwit 
Germanis  pacificacio  ad  exicum  dedu-  ad  Pacifi~ 
Cc3.  eflet  ,    quoniam  particulares  tranf  cAtionem 
adliones  non  proccdcbant ,.  adiiliusob-  Monafti- 
fervanciam  confugit  ,  acpro  Reftitucn-  ^t/'!"'* 
da  Religione,  ejufquc  excrcitio  afTumplic  f,^^,j_ 
Annum  1624.  in  cjuspacificacionis  in- cwwro/;/// 
ftrumento  generalicer  prxfcripcum  ,  ex    veriit  in 
emplo  reliquorum  Principum  qui  illud  Dticatum 
jam  pafiim  per  Imperium  aufpicabancur.  ^"■^'^"- 
Inter  h^c  Eleftor  Brandcburoicus  hoc 
Anno  16 fi.   Menfe AprilicumEIcdo-. 
re  Saxonix  paucos    dics  in  arce  Liech- 
tenburgh  collocutus  Cliviam  profcclus 
cft  ,  prEemillis  aliquot  copiis  quas  e  prx- 
fidiis  fuis  deduxerat  &  aliis  fubfcqui  juf- 
fis  ,  quibus  omnibus  Occonem  Chrifto- 
phorum  Sparrium  impofuerat  ;  e^Eerant 
fere  in  univerfum  q;.acuor  millia.  Clivice 
menfe  Junio  die  15-.  noniine  Eleftoris 
niandatum  publicatum  eft  ,  &  moxali- 
quot  locis  in   Ducacibus   Moncenfi  ac 


troqueliteras  &  Legatioucs  ,cum  fupre-  I  juliacenii  affixum  ,   ad  corundcm  Du- 

mo  Elcdtoris  Brandeburgici  Camerario  ^"   '" 

BurgftorfEo 


anno  1647.  die  oftava 
Apnlis  fuper  Religione  ejufque  exerci- 
tio  ,  ita  Dufleldorpii  cranlegic.  Uc  Ec- 
clelia;  ,  eorumque  bona  ,  &  provencus 
iis  reftituerencur  ,  qui  ea  anno  1609. 
poflediflenc;  exercicium  vero  Religionis, 
excra  Ecclelias  ,    tam  publicum  quam 

privatumadillummoduiuhaberetiirquo  j  tero  loco  occupatoopus  cfTe ,  ubipedem 

Hhhhh   z  fiaa 


catuum  Ordines   &  inquiiinos  in  hanc 

fententiam.     Primo  fcnificabat  Elcftor  ^i"^  "^i- 

venirefe  in  has  provmcias,  uc  iuxra  pa-  '^'""'  "'" 
n.     3  rr    ^         -       I         r  ■     ■    ■         traNeo- 

cta  &  promula  a  ma;oribus  fuis  mita  ,  y^^„- 

pnvilcgia  &  Iibertatcm  earundem  ,  ad- 

verms  varias   Pslatini  Keoburgici  injii- 

rias  in  priftirium  locum  &  vigorem  refti- 

tu-it  ,  atque  ad  hoc  uno  libi   atque  al- 


ztcum. 


ii5/i> 


Ifiithm 
hojiilita 
tum. 


y^(^         "  loannis  CliiveriEpitomes 

fiaat.    Quarc  neminem  dcbere  id  fecus 
qium  ipfe  fentiat  interpretart-,   cum  fui 
propoliti  lit  ,  nihil  aUud  quxrere  quam 
Dei  gloriara  ,  patris  lalutem  ,  &  Jufti- 
tiamquam  oranibus  &  fingulis  fine  re- 
fpcftu  Religionis  juxta  fcedera  &  tran- 
fadtiones  fuperiorum  anuorum  velit  im- 
partiri.  Deinde  mandabat  omnibus  ho- 
rumDucatuum  prjefcdlis   &  inquilinis  , 
ne  deinceps  uUas  contributiones  Palati- 
no  Neoburaico  decernant  ,  aut  exfol- 
vant  ,  nuUum  ei  fubiidium  conlilio  vel 
fafto  prjeftent  ,  fedfefolumfuofqueh^- 
redes  &  facceffores  refpiciant  ,   ac  ob- 
fervent.  Adextremum  comminatur  ,  fi 
quis  huic  edido  obniti  ,  aut  Palatinum 
Neoburgicum  quovis  modo  juvare  per- 
feveraverit  ,    fe  eum   ablatis  oranibus 
Privilegiis  pro  hoftie  ac  rebelle  habitu- 
rum.    Hoc  edifto  ut  diximus  evulgato 
■  miles  Elidoris  eodem  die  arcem  Anger- 
moifd-im  hoftili  incuriione  ,  multoque 
Pyrobolarium  globorum  in;edu  vi  ag- 
grtfli.is  eft  ,  c^elis  primo  impetu  aliquot 
civibus  &  inquilinis  ,    deinde  cum   arx 
fortius  quam  ipfl  fperaverant  ,    refifte- 
ret ,  expilato  vico  ,  ac  temploadjacente, 
vicina  loca  eodem  impetu  populabundi 
pervadunt.    Arque  in  templo  pagi  Mul- 
chem  ,  non  contenti  illud  expilalTejin- 
fantem  qui  e  matris  brachiis  pendebat  di- 
vifo  capite  interficiunt.  Inde  ad  pagurn 
Pempelfurt  in  confpeftum  Duffeldorpii 
atque  ipfas  fere  munitiones  progrefli  Vil- 
lam  Principis  abdutlis  inde  omnibus  ar- 
mentis  &  psconbus  quanrum  per  tem- 
pus  licuit  defpoliant  ,  additis  commina- 


^urgAt  (i 
Cafni  & 
aecitfxt 
Neoburgi 
e.u,m. 


i6  ji. 


tionibus  fe  propediemraajore  cum  e- 
"xercitu  ,  vinbuique  affucuros.  Interea 
Eleftor  pu:o;andi  fui  caufa  ad  Cxfarem 
mifcrat  joachimum  FridericuD:i  Baro- 
.  nem  de  Blumenthal ,  quiirnpetratoac- 
ceiru  has  aaionis  Braudeburgicc-e  con- 
tra  Palatinum  cnufas  expofuit :  Primum 
querebatur  Neoburgicum  cx  clitionibus 
Juliacenfibus  ,  in  quarum  fruitionem 
a  Majoribus  Eleftoris  nullo  fno  jure 
fcd  folo  pacis  amore  admiJLTus  fit  ,  fe- 
je  alterumtantumpoflidere  ,  quantum 


Eledor  obtineat  ,  coquefemper  inten- 
dere  ,  ut    fuam  ipfe  paulatim  portio- 
nem  augeat  ,    Ele<floris  contra  minuat 
ac  concerpat.  Tranfaftionem  qu.^s  Anno 
i6 19.  inrer  parentem  Eledoris  &  Neo- 
burgicum  fadla  lit  ,  nunquam  obferva- 
revoIuiiTe  ,  fcdComitatum  Raven.fper- 
genfcm  multos  annos    contra^  diftam 
Tranfaftionem  ,  pro  fe  totum  retinuiflc 
&  polTediJre  ,   feniiiTe  id  graviter  Ele- 
(floris  parentem  ,  &  vindicaturum  etiara 
fuiiTe  ,  nili  tum  bello  Germanico  im- 
plicatus  ,  &  continuis  Neoburgici  pro- 
milIionibi's  in  fpem  ereftus  cogitationcs 
eas  divertifTet.  Exhis  faits  apparereNco- 
burgicum  nunquam  veram  pacem ,  & 
concordiam  cum  Brandeburgicis  colc- 
re  ,  neque  in  hac  caufa  fententiam  Ju- 
dicis  cxfpeftare  voluifle  ,    Idque  adhuc 
manifelliivis  patere  ex  nuperrima  tran- 
faftione  qus:  Anno    1647.  inita  fit  , 
quam  ipfe  ,   &  fi  omnia  inibiclariffimc 
ac  iimpliciffime  explicata  iint  ,  nihilo- 
minus  m  idoneis  objcdionibus  convelkt, 
atque  Ele£I:orem  exagitet.  Proferripof^ 
fequi  jurejurando  confirmaturiiint,au- 
divifTe  fe  dicentem  Neoburgicum  ,  quod 
convennonem  proviiionalem   impofte- 
rum  nollet  obfervare  j    &  nuper  etiara 
ad  aliquem  ex  iptiusraet  Eleftoris  Con- 
filiariisdicere  auiiim  ,  brevi  velle  fe  cum 
Eledioreftrenuedecertare.  Ejus  rei  ini- 
tium  fecifTe  exigendo  fedibus  fuis  Au- 
puftanx    ac    Reformatse    Relioionum 
Cultores  ,   eolque  acribus  ac  fevcris  e- 
didtis  perfequendo   ,     contra  quam  in 
proviiionali  Conventione   cautura  fit  , 
arqiie  adeo  occafionem  &  caufam  de- 
difieUnitarum  Provinciarum  Ordinibus, 
vicem  talionis  in  facerdotes  Catholicos 
exercendi  quos  Eleftor  ex  eoriimma- 
nibus  vixeripere  potuerit  ,  ac  nuncpe- 
riculum  fic   ,    ne  per  has  Neoburcrici 
aftiones  ,  m  priores  ,  ac  fortaflegra- 
viores   calamitates  incidant.    Explora- 
tura  Eleftori  efle  ,  ad  invadcndas  fuas 
ditiones  Neoburgicum  nihil  aliud  ex- 
fpeftare  ,  quara  ut  ipfe  e  Brandeburgi- 
ca  in  Prulfiam  proficifcatur ,  ut  abfenrem 

opor- 


x^Sh. 


16/I» 


Hefpori' 


Hijlomrum  Lth.  XIV.  Af>pendlx. 

oportiiniusadoriatur.  Notamcfle  ipliiis 
ciim  Dlicc  Lotharineia:  fino-ularcni  ami- 
citiam  ,  CLijiis  copia;  h.iud  dubic  \\\  di- 
tionibus  Ncoburgici  prroccrica  Iiycnie  , 
hybcrnjtura:  fuidcnt ,  niiiquidaliud  in- 
terveniflet.  Elcftorcm  divcrlis  c  locis 
certiorcm  fieri,  Neoburgiciim  cuni  vi- 
cinis  Ecclchafticis  Principibus  eum  in  H- 
nern  clandcltina  colloquia  hnbuille  ,  ac 
fortalle  conrocdcrationcm,  niii  jam  con- 
fcda  iit  ,  conficcre  tamen  voIuiiTe.  Ac 
prxterhcTcmanifcfta  fatis  hoftilis  aniiui 
indLicia  cx  litcris  colligi  guas  Neobur- 
gicus  ad  Ekftorem  miferit  ,  in  quibus 
illum  more  intcr  Principes  infolito  mcn- 
daciorum  inlimulet.  Poftrcmo  Junio- 
rem  etiam  Neobargicum  audader  atqtie 
apcrtc  denunciafle  ,  ne  unicum  quidcm 
pedem  terrze  Elcttorem  e  ducatu  fuo 
Chvenli  retenturum.  Has  ob  caulas  con- 
ficitbat  Lcgatus  Brandeburgicus  ,  ut 
ad  fuarumi  ditionum  defentionem  in 
tempore  refpiccret  ,  atque  imminenti 
tempeftati  mature  pra^verteret ,  omni- 
no  Eleftori  neceflarium  fuifle.  Petebat 
itaque  ne  Csefarliniftrialiquid  deaftio- 
ne  Eleftoris  fufpicaretur  ,  fcpolito  o- 
mni  afte£tu  cognationis  ac  Religionis 
Catholicas  ,  quam  Elcftor  inviolatam 
plane  illsfimque  ,  juxta  pafta  &con- 
venta  confervaturus  lit.  Deinde  ut  i- 
pfum  Neobargicum  ad  a^quam  mcntem, 
&:  fana  coniiiia  reducat  :  ac  vicinos 
Principes  ne  fe  huic  ncgotio  immif- 
ceant  clementer  admoneat  acdchorte- 
«:tur.    Ad  has  querelas  Ca:(ar  ftxro  poft 


/M?w£"<e/^- diere(ponditnon  videri  ejus  momenti  , 
XH.  utpropterea  ad  majorem  Provinciarum 

ruinam  &  vaftitatcm  Eltftor  Ncobur- 
gicum  hoftilirer  invadat  ,  atque  exin 
novo  per  Imperium  Romanum  bello  oc- 
cafionem  injiciat.  Sacis  provifum  efTe 
conftitutionibus  Imperiiac  nuperapaci- 
ficatione  ,  quomodo  hujufiTiodi  con- 
troverfiis  3.C  difficultatibus  vcl  jure  vcl 
amica  compoiitione  obviam  iri  debcat. 
Itaque  Eleuiorem  refte  atque  ordine 
facfturum  ,  fi  Le2;ibus  Imperii  ,  uti  & 
literis  deliortatorlis  quas  ad  eum  mi- 


75>7 

fcnt ,  parc;it ,  copias  cxprovinciisNeo- 
burgici  dcducat  ,  .?>:  rtponat  omnia  iii 
eum  ftatum  in  quo  antcafucrint.con- 
troycrfias  vcro  aibitrio  CommifTuio- 
rum  ,  ouia  fc  Anno  ,  1649.  noniinati 
atqirc  ab  iplis  acccptati  iint  ,  iiniri  ac 
componi  iinat.  In  candcm  fcntcntiarn 
fcripiit  Elc(ftoripauIo  copiolius ,  atquea 
V1&:  hoftilitateferio  dchort.atur.  Eodcm 
diemandatum  dacad  Ordines  &  fubditos 
Ducatuum  Juiix&Montium  ,  abroga- 
toediffto  Erand.burCTico  ,  utin  fidcar- 
que  officio  erga  Palacmum  Neoburgicum 
maneanr,  donec  caufi aut  via  Juris  aut  a- 
mica  compoiitione  terminata  fuerit. 

At  vero  Palatinus  Neoburo-icus  nihil  ^«^^f^»'- 

■  P  cmrc\u- 

minus  cogitans  quam  ut  armis  impetere-  j^j^^ck- 
tur  atque  adco  rem  fcrio  agi  vidcns ,  pa-  f^tionem 
lam  de  viatqueinjuria  libi  illata,  edito  Brande. 
fcriptoproteltatus.  Qnx  vero  Eleftoris  1""^' 
nomine  adverfus  fe  vulgata  fuerant  con- 
trario  (cripto  refutavit.  Inde  ad  repellen- 
dum  inopinum  bcllum  plane  imparatus 
vicinorum  Principum  auxilia  rcijiexir, 
miflo  Philippo  Wilhelmo  in  Belgium 
ad  Archi-Ducem  Leopoldum  ,  &  Ca- 
rolum  Ducem  Lotharingia:  ,  ut  indc 
auxilium  follicitaret  ,  &  Francifco  Ego- 
ne  Comite  Furftembergio  Choriepiliro- 
po  Colonienfe  ,  ciijus  fororem  paulo 
ante  in  matrimonium  acceperat ,  Vien- 
namadAuIam  Imperialcm  ,  qui  Csfa- 
remde  omnibus  edoceret ,  iSicontrain- 
juftam  vim  opem  pofceret.  Accufa- 
tionem  vero  Brandeburgicamcum  prius  - 
apud  Csfarem  purgaflet  ,  evulgato 
dcin  fcripto  in  hunc  mcdum  confuta- 
vit.  Uc  pleraque  omnia  negaret  ,  ac 
temerirarem  imprimis  Legati  Brande- 
burgici  coargiieret  ;  qui  aures  C^faris 
tam  fallis  criminationibus  implere  noa 
erubuiflet  ,  nam  primo  dixiiTet  fe  nul- 
lo  fuo  jure  ,  fed  folo  pacis  amore  in. 
fruitioncm  Juliacenfium  ,  non  modo 
falfum  clTe  ,  fed  ejus  contrarium  o- 
mnino  verum  ,  Idque  ex  adis  in  hac 
caufa  apud  Aulam  Cxfarisventilatis  ap- 
parere ,  in  quibus  ciariflime  deduftum  iit, 
fe  prioxem,"vacantium  provincianim  pof- 
Hhhhh  3  fefljo- 


798. 


loannk  Cltiveri  Epitewes 


atque  Eleftori  ab  hominibus  malevolis 
impolita,  indignaduxit  ad  quas  refpon- 
deret.  Qus  tamen  (i  vera  eflent  noa 
propterea  Eleftori  fas  fuiiie ,  libi  ipiijus 
dicere,  atque  illud  continuo  armis  8c  fer- 
roperfegui. 

Inter  hsc  Neoburgicus  per  omnes  di- 
tiones  fuas  militem  confcribit ,  quibus 
Toannem  Baronem  Reufchcnbercnum 
propofmt ,  &  reverfus  e  Brabantia  Prin- 
ceps  Philippus  Wilhelmu^:  partem  copia- 
rumLotharingicarum  adduxit.  Ilh  col- 
latis  caftris  Ratmgam  inter  &  Dufleldor- 
pium  confedere  ;  adverfus  Brandebur- 
gicos  ,  qui  haud  procul  inde  apud  o- 
Itium  AngeriE  in  Rhenum  influentis, 
locum  ceperant.  Ibi  inter  crebras  ut  fit 
velitationes  tandem  CoIIoquio  Princi- 
pum  pacincatio  coepta  ,  ac  dein  per  Le- 
gatos  Ca:faris    Mclchiorem  Comitem 


leflionem  ccepifl^e ,  atque  in  communio- 
nem  earundem  amore  pacis  Brandenbur- 
gicos  admilifle ,  nihilque  haftenus  atque 
eciamnum  magis  optare,  quam  ut  res 
tandem  Judicio  finiretur  ,  quod  Bran- 
deburo-ici  haud  dubie  ex  difSdentia  cau- 
fx  femper  protraxiflent.  Tranfaftio- 
nem  qua:  anno  1619-  inter  parentem 
Elefioris  ac  fe  fafta  lit ,  fanctiffime  ob- 
fervafTe ,  neque  de  Comitatu  Pv.avenfpur- 
genii  plus  obtinuifTe  quam  duas  fatra- 
pias ,  rcliquis  duabus  Eleftori  rclidlis,  ac 
li  fortafle  quoad  hunc  Comitatum  o- 
mnia  ad  amuffim  obfervata  non  fuiflent , 
inquoipfeextraculpameilet ;  tamcnde 
iCji.  eo ,  Anno  164,7.  Eleftori  ita  fatisfa- 
ftum ,  utpropterea  movendi  belli  cau- 
fam  non  habeat.  Tranfadionem  autera 
'*'  anni  vigeiimi  noni  primum  omnium 
cvertifle  Eleftorem  Modernum  ,  cum 

flatimpoft  obitumparentis  Anno  1647.  I  Hatzfeldium  ,  ac  Joanncm  Anetanum 
qucm-admodum  &  nunc  ,  validas  copias  1  Imperialis  Aulas  Coniiliariumadexitum 
inducatum  Montenfem  immiiit ,  prope  !  perdudta  eft  Clivise  ,  11  Oftobris  in 
ipfara  urbem  Duffeldorpium  ,  inconfpe-  nunc  modum.  Primum  ut  controverfia 
ftum  fuum  atque  ita  oftentataviadno-  Religionis  ejufque  exercitii  qux  inter 
vam  ineundam  Tranfadtionem  fe  induxe-  Eledtorem  &  Neoburgicum  intercedit 
rit ,  non  iine  mao-no  fuo  incommodo  ,  ;  examineturacdecidatur  per  Commifla- 
damnoque.  Quam  tamcn  neque  nunc  I  rios  Csefaris  jam  pndem  nominatos,  fci- 
obfervet ,  immiflis  denuo  copiis  qua;  o-  licet  Epifcopum  Monaftcrienfem,  &Du- 
■mniaundiquehoftiliterpopulentur.Qua-  ccinBrunfwicenfem  ,  iifque  bini  adjun- 
re  quod  apud  Csfarem  accufetur  quod  j  gatur  expartequid^ra  Eleftoris ,  Augu- 
Tranfaftiones  violet  ,  neque  paci  ftu-  1,  ftusDux  Anhakinus,  &  LudovicusHen- 
deat  ,  nec  judicialem  hujuscaufxcven-  |  ricus  Comes  Nairovia:  ,  ex  parte  vero 
tumcxfpcdtare  velit  ,  ineovim  fibi  at-  I  Ncoburgici  ,  Epifcopi  Paderbornenfis 
que  in;uriam  a  Leoato  Eledoris  fieri.  ;  &  Ofnabrugeniis  ;  Qui  communicato  in- 
Magifiyaehxc  in  Eleilorem  dici  pofTe,  |  terfeconfilio,auditis  ucriufque  partis  ra- 
ouinullaprobabili,  acplaneindiftacau-  1  tionibus  difquirent  an  ftatus  Religionis 
la  ,  libi  iiinocenti  ac  nihil  minus  me-  in  his  ditioaibus  ad  obfervantiam  anui 
tuenti  contra  orania  humana  ac  divina  16x4  ,  juxtaPacem  Monafterienfcm,an 
Jura  ,  contra  publicas  Imoerii  confti-  veroad  annum  1609- juxtapadla  &con- 
tutiones  ,  ac  nuperara  Pacificationem,  ventaPrincipuraprovilionalia ,  reducen- 
hellum  inferat ,  fuafque  ditiones  hofti-  duslit,  &  iiquiidemhocpoftremura  vi- 
Icm  in  modura  populetur  ac  devaftct.  fumfuerit,  quomodocapaitaintclligen- 
Reliqua  accufationis  capita  de  minisac  da  atquc  cxplicanda  fint.  Quodfi  autera 
ftifpedlis  confoederationibus ,  de  occul-  propter  fuffragiorum  paritatem  Com- 
tis  raachin3tionibus&  contiiiis ,  de  eje-  miflarii  nihil  poflint  ftatuere  ,  Irape- 
£tione  ornnium  eorura  qui  Reformatx  '  rator  adhibitis  aliquot  in  confihum 
vel  AuguftancT  Religionis  funt ,  &  qu:e  !  Proceribus  Imperii  pari  ex  utraque 
ft-quuntur,  quoniam  vana  ac  falfafiut,  |  ReUgione  nurocro  ,   vel  in    proximis 

Co- 


KApparA- 
tui  Neo. 
burgici  ad 
defenfto^ 
nem. 
i6jl. 


PacificO' 
ti». 


l^jl. 


llijiortdrtim  Lib.  XIV.  u^ppendix.  yp^ 

Comitiis  per  coftlcm  tot.im  coiuiovcr-  (  cato  ibidcrri  decrcto  Rotomaacnfi  ,  in 

cicjuc    Picardiamjabiit  ,    atquc  indc  pcr  tlitio- 


Hes  GaU 
lica. 

Principes 
«aftivi 
libsran- 
tur. 


fum  (.IccicLt  ac  dttermiii.bic 
jiidicio  ilnc  uhinioii  contr.t(ii6lionc  (la 
bitur  ,  vi  nuperxpublic.c  pacilicationis  : 
intcrim  vcioomnia  rdutifntur  in  ciim 
ftatuiii  in  quo  nnte  liosmotus  fu.Munt, 
nec  c]ui(quam  ob  Keligioucm  turbabitur. 
Deinde  Ncutcr  alccri  impollerum  fub 
guocunque  etiam  prxtcxtu  beJlurn  in- 
feret ,  idque  fubpocna  vio]atu:pacis ,  & 
amiffionis  omnium  Jurium  ,  quse  quif- 
que  hi  has  dirioncspra^tcndit ,  fcdcon- 
troverlias  dcincep3  orituras  ad  amicam 
compolitioncm  aut  judicialem  fenten- 
tiam  rcmittet.  Denique  dimittentur  u- 
trimque  captivi,  &  copiss,  practer  eas 
qu:;e  ad  Cullodiam  corporis ,  autloco- 
Tum  pr^elidia  neceilariie  funt ,  nequc  cui- 
quam  fiaudi  ericalterutri  partium  per  hos 
motus  confilio  ,  vcl  ope  adfuiffc.  Reli- 
qua autem  qua: ftatum  politicura  concer- 
nunt  ita  permanebunt ,  ut  diverfis  tranf- 
aftionibus  inter  Principes  conventimi 
fait,  line  prarjudicio  tamen  ac  fraude 
omnium  ,  qui  fticceflioncm  Juliacen- 
fem  prastendunt.  His  ita  peraftis  ac  con- 
iignatis ,  ftatira  ab  armis  difcclTum  eft. 

In  Gallia  initio  huius  anni  decretum 
fit  a  Parlaraento  Parifienli  ut  Principes 
captivi ,  quiinterim  apudportnm  Gra- 
tia; ,  qu^  eft  arx  ad  hoftium  Sequana: 
munitiflima  ,  detinebantur  ,  e  cuftodia 
liberarentur.  Utque  Cardinalis  Maza- 
linus  intra  (pacium  quindccim  dierum  , 


nes  Hifpaiiicas  additocommcatuacpra: 
fidio,  in  Archicpifcopatum  Colonien- 
fcm  concedit ,  fixo  intcrim  domicilio 
Erula;,  in  arcc  Archicpifcopi.  Ita  intc- 
ftinis  Gallia:  difiidiis  confultum  videba- 
tur.  Principcs  e  Cudodia  libcrati  Re- 
gem  ac  Rcjrinamadeunt,  atque  utma- 
jor  reconciliationis  fiduciaefTet,  offer- 
turConda;o  pra:fc£lura  Aquitania:,  re- 
nunciaate  ultro  Efpernonio,  cujus  im- 
periumBurdio-alenles  pra^frafte  facisde- 
treftabant ,  ac  nifi prxfcdluram  dcpone- 
ret  ,  noyosmiOtusminabantur.  Intcrim  SexGal- 
Rex  actatis  anniim  quartum  decimum  ''*/' 
iiigrcirus  e  tucela  Regina:  matris  excef-  '"^^J"^"^ 
lit,  Id  Eidium  eftmenfe  Septembri  Pa- 
rifiis  in  Curia  fupremi  Senatus ,  pr^e- 
fentibus  omnium  Ordinum  proceribus  , 
ac  toto  Rcgio  Senatu ,  Ducibus  item  Au- 
relianenfe,  Andegavenfe ,  Eboracenfe, 
ac  Regina  Anglix'  ,  Regis  Matertera. 
Ubi  Rex  adlis  breviter  gratiis  Regina; 
matri ,  quod  per  tot  annos  Reonum  ma- 
gna  cura  ac  labore  adminiftraflet ,  in  prx~ 
parato  ad  id  folio  collocatur ,  ac  funftio- 
nes  Regias  orditur.  Primum  omnium 
abfolutus  eft  Conda^us  abfens ,  nam  ipfe 
ne  aftioni  huic  intcreflet ,  ante  paucos 
dies  Parifiis  exceflerat.  Deinde  confir- 
matum  eft  quod  de  difceflu  Cardinalis 
Senatus  decreverat.CoIlata  etiam  aliquot 
bcneficia  inter  Magnates  ,  atque  inter 


CArdina' 
lis  e  Gal- 
iiapro- 
fcrHiitur. 


cura  omnibusqui  ipfiadefTent  externis  ,|  ca:tera  curaSigilli  Regii  demandata  fu- 
eRegnoexcedcret.  Idjamdiuegerarit , !  premo  Scnatus  Prsfidii  Archiepifcopo 

Tholoi^ano  :   Porro  Condxus  in    Aqui- 
taniam  provinciam  fuam  profedus,  con- 


i6/i> 


quibus  ejus  apud  Recrinam  potencia ,  in- 
vidiofa  erar.  Fafto  igitur  decreto  ,  cui- 
fineccrto  vitce  periculoobniti  non  pof- 
fet ,  no£tu  mutatis  vcftibus  Parifiis  earef- 


ciliatis  fibi  Burdio-alenfium  animis,  no- 


ti. 


vas  copias  con(cribit.  Multi  illum  ex 


fusin  Normanniam  iterinftituit;  Cum  |  Anla&Nobilitatefecuti,  quorum  favo 

adPontem  Arcuatumpervenifret,intei-)  reatqueopibus  cumtotam  Aquitaniam  , 

ligit  Senatum  Rotomagenfem  fimileinl  Santoniamqucac  vicmasurbes  in  partes 


Ccnditu^ 
«rmtxt. 


fe  decretum  fecifle ,  &  i.im  Caletes  in 
armis  efTe  ut  (e  tranfitu  prohiberent.  Ip-i- 
tur  indeadportura  Gratia:  profeftus  ut 
Principibus  deliberatione  oratularetur  , 
ac  fe  purgaret ,  animadverfa  omnium 
haud  dubia  offenfione,  ac  fimul  publi- 


fuas  pertraxiflet  ,  apparebat  cum"  hauci 
dubie  novum  bellum  moliri.  Rex  Duci 
Aurelianenfi,  acSenatui  Parifienfinep-o- 
cium  dat  placandi  Conda:i,ut  depofitis  ar- 
mis  in  Provincia  fua  quietus  confiftercr. 
Ubi  id  impetrari  non  potuit ,  expcditis 

ctiam 


8oo 


loannis  CIuviriEpitowes 


tewcatur. 


slica. 


etiam  armis  Con&ura  criminc  Majt  ^ 
ftatis  condemnat  ,  &  relida  Lutetia* 
Piftayiamconcedic  ;  revocatoadfepro- 
pereCardinale  ,  qui  intereaaliquo:  co- 
pjas  in  hunc  eventumconfcripferat.  Sub 
finem  igiturnnni  Cardinaliscumexerci- 
tuin  Galliamrevertitur,  mukumobte- 
ftante  Senatu  Parilienfe  ,  utdecreto  in 
Cardinalem  lato  inlilleretur.  Ita  divi- 
fumin  faftiones  florentillimum  Regnum 
fuis  fe  ipfum  viribus  conficir.  Ego  hinc, 
eventu  fatis  permilJo,  in  proximam  Brit- 
tanniam  enaviffo. 

Rex  Carolus  initio  anni  hujus  ut  fu- 
pra  diximus  Schonas  in  Scotia  corona- 
-tus.  ,-omne  tempus  prseparationibusbel- 
iicis  abfumpiit.  \Jt  primum  autem  per 
annitempuslicuic ,  inftrudlo  exercitiMn 
campum  procelfit  ,  adverfus  Oliveriui-.i 
Cromvellum  ,    qui  utriufque  Regni  li- 
mites  difpolitis  ubique  validis  copiis  obli- 
debat.  Ibi  minutis  quotidie  praeliis  ccr- 
tatumplerumquefere  cum  cladeScoto- 
rum.    Igitur  veritus  Rex  ne  fuum  ipfe 
exercitum  quotidianis  detrimentisatte- 
reret  ,  maluit  bellum  in  Angliam  trans-. 
ferre  ,  ut  opemexpropinquoaudentibus 
oftentaret  ;  nam  erant  adhuc  permulti 
qui  nov^e  Reipublic, ;  ofFenfi ,  Regi  clam 
favebant  ,  utque  Angliam  ingrederetur 
hortabantur.  Erat  id  confiliuragenero-^ 
fum  ,  atqueutileetfam  fi  primistantum 
iniriis  fortuna  adfuifTet.  Igitur  Rex  hac 
fpe  ,  fruftra  obnitentibus  iis  quos  ad  pro- 
hibendum  Cromvellus  difparuerat ,  cum 
toto  exercitu  Angliam  ingreiHis  eft  men- 
fe  Septembri,  appulitque  fine  ullo  incom- 
B^areejisr.  modo  Vigornium  ,  qur  urbs  ftarim  in 
poteftatemejus  conceffit.  Inde  quia  lo- 
cus  non  erat  aut  commeatu  inftrudlus , 
autaddefenfionemidoneus  redtaLondi- 
num  iter  facere  cogitavit.    Jamque  ibi 
trepidabatur.  Sed  dum  Vigornii  paucos 
dies  ad  reficiendos  miiites  alaboreitine- 
ris  facigatos  commoratur,  confilium  ejus 
Cromvellus  pra:vertit.  Isenimcolleftis 
omnibus  copiis  ,  quantispotuit  itineri- 
bus  Regem  infecutus ,  apud  Vigornium 
adoriri  conftituit.  Alluit  urbem  flumen 


«<5jr. 


liex-ca- 
ditur  a 
CramveU 
'  li». 


Sabrina  juxta  quod  Regy  Caftra  cepe- 
rant.    Nihilorainus  pontem  facere  ,& 
tranfire  Cromvellus  inftiiuit.  Ibiacrox 
&  cruentum  prslium  fuit  ,  inter  tran- 
feuntes  Anglos  ,  &  repellentes  Scotos  , 
quibus  Rex  ipfe  (pedlator  atque  hortator 
aderat.  At  vero  poftquam  fruftra  refiften- 
tibus   Scotis   Ano-li  flumen    fuperarunt 
tanta  vi  m  Regios  impetum  raciunt ,  ut 
illi  defperata  re  ,  &  confufisordinibusdc 
vita  tantum  ac  faluce  foilicici  in  urbem 
confugerenc.  Quos  infecuti  viftorcs  An- 
gli  eadem  nott;r  urbem   cum    omnibus 
qui  inerant  capiunt.  Eorum  decem  mil- 
lia  fuifTe  memorant  Relationes  Londi- 
nenfes  ,    inter  quos  fuere  pra^cipui  ex 
Nobilitate  Scotica  Regem  ad  hoc  bel- 
lumfecuti.  Csforumtriaferemilliatra- 
duntur  ,    atque  inter  hos  Dux  Hamil-    iiS/i. 
tonius ,  qui  ex  acie   faucius  relatus  ,  ac 
dein^capta  urbe  in  poteftatem  hoftium 
perveniens   poftridie  ex  vulnenbus  de- 
ceflit ,  inhocfelix,  quodmaturatamor- 
te  fecurim  Anglicam  evaiit.    Rex  dum  '^egUfuga 
urbs   capicur  per   averfam   portam   fub  ^pericu^ 
noftem  cum  globo  equitura  erupit  ,  ac  '"'"* 
muhum  perincerta  atque  avia  vagatus  , 
relidis  fociis  ,  quorum  fidemmeritoin 
rebustam  arftis  fufpeftabat  ,  afTumpto 
unico  magnate  Sco^tico  feocculuit  ,diu- 
que  ignoratus  ubi  locorura  eflet  ,  tan- 
dem  tranfmiflo  mari  Britannico  Dicpam,     . 
inde  Rhotomagum  atque  Parifios  falvus 
appulit  menfe  Oftobri.    Famaeft,  cum 
ab   equitibus  divertit  ,  afcendiire  in  ar- 
borem  opacam  ,    atque    ibi    dcIituifTe 
tototriduo   ,     inde  cum  magnate  illo 
iniilTe  in  caftra  hofliium  ,  muracis  vefti- 
bus  ,  ac  dein  Londinum  habicu  famuli 
cubicularii.     Ibi  a  matrona  nobili  ,  ac 
fida  exceprum  ,  dedudlumque  per  flumen 
Thamefinad  mare  ,  exquononflnepe- 
riculo  in  Galliam  enavigaverit.  Vidifte 
Londini  quomodo   de  fe  vifto  An^lia 
triumphaverit  ,  fpectalle  &  legifle  edi- 
6la,quibus  prxmiaprodentibus,  fiipplicia 
opem  aut  perfugium  fibi  prasbentibus  de- 
cernebantur.     Ca^terum    hxc    viftoria 
novam  Anglia;  Rempublicam   ftabili- 

fit. 


Cleaned  &   Oiled 


i^  ^7
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

See other formats
